SQLite format 3@ ~.Kl~.- ~`H~~`i%!indexverses_indexversesCREATE UNIQUE INDEX verses_index on "verses" (book_number, chapter, verse){UtablebooksbooksCREATE TABLE "books" ("book_color" TEXT, "book_number" NUMERIC, "short_name" TEXT, "long_name" TEXT)wItableversesversesCREATE TABLE "verses" ("book_number" NUMERIC, "chapter" NUMERIC, "verse" NUMERIC, "text" TEXT)=_tableinfoinfoCREATE TABLE info (name TEXT, value TEXT)  hQ> 0'Mdetailed_info2012, Wycliffe Bible TranslatorsregionColombia'right_to_leftfalse)strong_numbersfalse/russian_numberingfalselanguageCarapana)chapter_stringChapter4#YdescriptionDios Cʉ̃ Cauetibʉjʉ Cũrĩcã TutiA~{G}wqke_YSMGA;5/)# ~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~{FGEmDC)B%A2@A?D>:=<Bairo roro caátipairã mena nimirãcʉ̃ã, “Cañurã, carorije caáperã jãã ãniña,” mʉjãã caĩtʉ̃goñabotiorije ñuẽtĩña. Bairi merẽ, jĩcã wãme ĩrĩqũẽrẽ ĩrĩcãrõ pʉamata, mʉjãã masĩña: “Petoaca levadurare marĩ cajããmiatacʉ̃ãrẽ, pan qũẽnorĩcã bʉrʉare petiropʉ jesapeticoaya.” Torea bairo pairo bʉtinucũña roro mʉjãã caátipairije cʉ̃ã. `+Bairo topʉ neñarã yua, carorije caátipaire cʉ̃ wiyorocacõãña, wãtĩ ati rupaʉ cʉ̃ cacʉ̃gori rupaʉre cʉ̃ cayasiorocaparore bairo ĩrã. Baipʉa, cʉ̃ yeri pʉamerẽ netõõgʉmi Dios, marĩ Quetiupaʉ Jesús nemo cʉ̃ catunuetari rʉ̃mʉ caãno yua. 8_iDiore ñubuerã mʉjãã caneñarõpʉ cʉ̃ãrẽ mʉjãã tʉpʉ yʉ ãnicõãnucũgʉ. Tunu bairoa Jesucristo cʉ̃ã cʉ̃ catutuarije mena mʉjãã tʉpʉ nicõãgʉmi. !^;Mai, yʉ pʉame mʉjãã tʉpʉ ãmerĩmicʉ̃ã, yʉ catʉ̃goñarĩjẽpʉa mʉjãã mena ãcʉ̃rẽ bairo yʉ ãnicõãña. Bairo mʉjãã tʉpʉ yʉ yeri mena caãcʉ̃ ãnirĩ carorijere caátiãnipaire Jesucristo cʉ̃ camasĩrĩjẽ mena cʉ̃ ñiñabesecõãña merẽ. ] ¡Tore bairo mʉjãã mena macããcʉ̃ roro caãcʉ̃ mena nimirãcʉ̃ã, “Ñe ũnie carorije caáperã majũ jãã ãniña,” mʉjãã ĩ tʉ̃goña botionucũña! ¡Boori puari cayapapuapeere tore bairo mʉjãã ĩ tʉ̃goñanucũña! Bairi mʉjãã mena macããcʉ̃ rorije caátiãcʉ̃rẽ cʉ̃ wiyocõãña. Mʉjãã caneñarõpʉ cʉ̃ cʉ̃ã cʉ̃ ãmerĩcõãto yua. F\ Jĩcãʉ̃ mʉjãã mena macããcʉ̃ carori wãme majũrẽ cʉ̃ caátiere jãã queti tʉ̃gonucũña. “Cʉ̃ pacʉ nʉmo, cʉ̃ mʉñorẽ roro átiepenucũñami,” jãã ĩ quetibʉjʉnucũñama. Ti wãme ñuetimajũcõãña. Aperã Diore camasĩẽna cʉ̃ã ti wãme ũnopʉrã áperimajũcõã nucũñama. [Bairi mʉjãã tʉpʉ etaʉ, ¿dope bairo yʉ caatóre mʉjãã boyati? ¿Roro popiye mʉjãã yʉ caatóre mʉjãã boyati? ¿O caroaro ĩñamairĩqũẽ mena mʉjãã yʉ cabocárore mʉjãã boyati? Caroaro mena mʉjãã yʉ cabocáro ñuña, yʉra.LZDios cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉ macããjẽ ati risero mena ãmeo bʉsʉnetõrĩqũẽ jeto mee niña. Dios cʉ̃ catutuarije jʉ̃gori jĩcãrõ tʉ̃ni marĩ caátiãnimasĩrĩjẽ majũ niña. Y7Bairi marĩ Quetiupaʉ cʉ̃ cabooata, tãmurĩã mʉjãã tʉpʉ ñiñañesẽãʉ̃ atígʉ tunu. Tore bairo mʉjããrẽ ĩñaʉ etaʉpʉ roque, cariapea Dios cʉ̃ camasĩõrĩjẽ jʉ̃gori caátimasĩrãrẽ, o ricaati caĩbʉsʉpainucũrã cʉ̃ãrẽ na ñiñabesegʉ. %XCMai, aperã jĩcããrã mʉjãã mena macããna, “Merẽ caãnimajũrã marĩ ãniña. Pablo nemo marĩ quetibʉjʉ apéimi,” ĩ tʉ̃goñanucũñama. >WuTore bairo bori, mʉjãã tʉpʉ cʉ̃ yʉ joya Timoteore. Yʉ camai, Jesucristore caroaro cʉ̃ catʉ̃goʉsaro jʉ̃gori yʉ macʉ̃rẽ bairo caãcʉ̃rẽ cʉ̃ yʉ joya. Cʉ̃ pʉame Jesucristore cariape catʉ̃goʉsaʉ ãnirĩ nipetirije yʉ caquetibʉjʉricarorea bairo mʉjãã quetibʉjʉnemogʉmi. Noo yʉ caátópʉ ñubueri majãrẽ yʉ caquetibʉjʉnucũrõrẽã bairo Timoteo cʉ̃ã mʉjãã quetibʉjʉnemogʉmi. &VEBairo yʉ pũnaarẽ bairo mʉjãã caãno jʉ̃gori yua, yʉ caátiãnorẽ bairo mʉjãã cʉ̃ã yʉre ĩñacõrĩ caroaro mʉjãã caátiãno yʉ boya. U3Bairi nocãrõ capããrã pʉga wãmo petiro cãnacã mil cãrõ majũ Cristo yaye quetire cajʉ̃gobuerã na caãmata cʉ̃ãrẽ, yʉ pʉame roque mʉjãã pacʉre bairo yʉ tuaya. Yʉa, Cristo yaye quetire mʉjãã yʉ quetibʉjʉjʉ̃gowʉ. Yʉ jʉ̃gori Jesucristo mena mʉjãã tʉ̃goñatutuajʉ̃gowʉ, caroa queti camasãrẽ Dios cʉ̃ canetõõrĩqũẽ quetire yʉ caquetibʉjʉro bero yua. aT;Atie yʉ caquetibʉjʉwoatujorijere ĩñarĩ, “Na bobotʉ̃goñato,” ĩ mee yʉ woajoya. Yʉ pũnaarẽ bairo caãna, yʉ camairã mʉjãã caãno jʉ̃gori beyoʉre bairo mʉjãã ñi quetibʉjʉ woajoya. S Roro majũ camasã jãã bʉsʉpainucũñama. Bairo roro jãã na caĩmiatacʉ̃ãrẽ, caroa wãme mena na jãã yʉnucũña. Ati ʉmʉrecóo macããjẽ camasã na caboetiere na carerijere bairo jãã ĩñanucũñama aperã camasã ati ʉmʉrecóo macããna pʉame. Tore bairo cajʉ̃goyepʉa jããrẽ caĩepericarã ãmepʉ̃ cʉ̃ãrẽ torea bairo jãã ĩcõã ninucũñama mai. R3 Bairi jãã jʉticoanucũña, popiye paamirã. Tunu apeyera camasã roro jãã na caĩtutiata, “Caroare cʉ̃ joáto Dios,” jãã ĩ yʉcoanucũña. Dios yarã jãã caãnoi, roro popiye jãã átiepenucũñama. Tunu bairoa tiere nocãrõ mena jãã nʉcãcõãnucũña. 9Qk Bairi ãmepʉ̃ cʉ̃ãrẽ roro popiye jãã baiya. Roro jãã aʉa tãmʉocõã niña. Tunu bairoa oco etigarã, o juti cʉ̃goena roro popiye jãã tãmʉonucũña. Camasã cʉ̃ã roro popiye jãã baio joroque jãã átiepenucũñama. Jãã caãni wii majũ cʉ̃ãrẽ cacʉ̃goena jãã ãniña. P9 Jãã pʉame Cristo yaye quetire jãã caquetibʉjʉrije jʉ̃gori cabʉgoro macããna camasĩẽnarẽ bairo jãã tuaya camasã na caĩñajoro. Mʉjãã roque Cristo nocãrõ cañuʉ jʉ̃gori catʉ̃goñamasĩrã majũrẽ bairo mʉjãã tuaya na caĩñajoro. Tunu bairoa jãã pʉame catʉ̃goñatutuawẽpʉ̃ẽna jãã caãnimiatacʉ̃ãrẽ, mʉjãã pʉame catʉ̃goñatutuarã majũ mʉjãã ãniña. Jããrẽ camasã jãã ĩñatejãñuñama. Mʉjãã pʉame roquere caroaro nʉcʉ̃bʉgoro mena mʉjãã ĩñanucũñama. JO  Bairo yʉ caĩrĩjẽ caãnimiatacʉ̃ãrẽ, atore bairo ñi tʉ̃goñaña: “Jãã, Jesús yaye quetire Dios cʉ̃ caquetibʉjʉrotijoricarã pʉamerẽ cabʉgoro macããna, catʉsaari majãrẽ bairo jãã cũñupĩ. ¿Dopẽĩ bairo roro cʉ̃ cayasioreparãrẽ bairo jãã cʉ̃ cũñuparĩ?” ñi tʉ̃goñaña. Bairi nipetiro ati yepa macããna, ʉmʉrecóo macããna ángelea majã cʉ̃ã popiye roro jãã cabairijere ĩñanucũrãma. N9Bairo caãna ãnirĩ atore bairo mʉjãã tʉ̃goñanucũña: “Dios yaye nipetirijere jãã masĩña. Ñe ũnie jãã rʉsaetiya. Nipetirije jãã cabotʉ̃goñarĩjẽrẽ jãã cʉ̃gopeyocõãña. Pablojããrẽ na marĩ macãẽtĩña,” mʉjãã ĩnucũña topʉ jãã caãmerõ. Quetiuparã reyre bairo mʉjãã tʉ̃goñanucũña merẽ. ¡Bairãpʉa, cariapea rey masĩrĩqũẽrẽ bairo ñe ũnie rʉsaeto mʉjãã camasĩata, ñubujioro! ¡Jãã cʉ̃ã mʉjãã camasĩrĩjẽrẽ jãã tʉ̃gonemobujiorã, tame! (MIMʉjãã, aperã netõõrõ caãnimajũrã cañurã mee mʉjãã ãniña. Camasĩnetõõrã mee mʉjãã ãniña. Nipetirije mʉjãã cacʉ̃gorije mʉjãã camasĩrĩjẽ Dios mʉjããrẽ cʉ̃ cajorique jeto niña. Bairo Dios mʉjããrẽ cʉ̃ cajorique caãnimiatacʉ̃ãrẽ, ¿nopẽĩrã mʉjãã majũ camasĩjʉ̃goriquere bairo mʉjãã tʉ̃goñañati? Bairo mʉjãã catʉ̃goñarĩjẽ ñuẽtĩña. HL Yʉ yarã, mʉjãã yaye caãnipee caroaro mʉjãã canetõpeere ĩ, ati wãmerẽ mʉjãã yʉ quetibʉjʉya. Bairi yʉ, Apolos mena jãã cabairijere ĩcõñarĩ, mʉjããrẽ yʉ quetibʉjʉya. Tie jãã cabairijere mʉjãã pʉame ĩñacõñarĩ, Dios yaye woaturique caĩquetibʉjʉro netõjãñurõ ape wãme átibuipeo ãmerĩcõãña. Ricaati wãme mʉjãã átiãmerĩgarã. Bairi mʉjãã pʉame, “Jããrẽ caquetibʉjʉjʉ̃goʉ pʉame mʉjããrẽ caquetibʉjʉjʉ̃goʉ netõõrõ camasĩnetõʉ̃ niñami,” mʉjãã ĩ tʉ̃goña botioetinucũgarã. KyBairi mʉjãã pʉame roque ti yʉtea caetaeto cajʉ̃goyea ñiñabeseeticõãña. Marĩ Quetiupaʉ pʉamerẽ cʉ̃ coteya. Cʉ̃ pʉame roque ati yepapʉre etari canaitĩãrõpʉ caãnarẽ bairo baujaeto na caátaje nipetirijere caroaro cabusuropʉ na ĩñapetio joroque átigʉmi. Tocãnacãʉ̃pʉrea camasã na yeri na catʉ̃goñarĩjẽrẽ marĩ ĩñopeyocõãgʉmi. Bairo átiri bero yua, tocãnacãʉ̃pʉrea, “Caroaro mʉjãã ápʉ,” na ĩgʉmi Dios cʉ̃ caĩparã cajesorãrẽ yua. #J?Baipʉa, yʉ paariquere roro yʉ tʉ̃goñaẽtĩña. Tore bairo catʉ̃goñaecʉ̃ nimicʉ̃ã, “Dios cʉ̃ caĩñajoro ñe ũnie cabui mácʉ̃rẽ bairo yʉ ãniña,” ñi masĩẽtĩña. Marĩ Quetiupaʉ pʉame roque ĩñacõñarĩ ñiñabesegʉmi cʉ̃ caborore bairo yua. PIBairi yʉre, “Pablo caroaro quetibʉjʉyami,” o “Roro quetibʉjʉyami,” yʉ mʉjãã caĩtʉ̃goñarĩjẽrẽ bʉtioro majũ yʉ tʉ̃goñamacãẽtĩña. Bairi noa ũna jĩcããrã ati yepa macããna quetiuparã cʉ̃ã ñiñabesemasĩẽtĩñama. Yʉ majũ cʉ̃ã tore bairo yʉ paariquere ñi besemasĩẽtĩña. oHWTore bairo jĩcãʉ̃ paabojari majõcʉ cʉ̃ quetiupaʉ cʉ̃ caátirotirorea bairo caroaro jĩcãrõ tʉ̃ni caátipaʉ niñami. Tore bairo cʉ̃ caáto, cʉ̃ quetiupaʉ pʉame caroaro ĩñaʉseanigʉmi cʉ̃ paariquere yua. G Bairi jããrẽ, “Jesucristo cʉ̃ caátirotirijere caána, cʉ̃rẽ cajʉáti majã niñama,” caĩparã mʉjãã ãniña. Dios yaye queti camasãrẽ cʉ̃ camasĩõetaje ãme roquere cʉ̃ camasĩõgariquere Diore caquetibʉjʉbojarã jãã ãniña. gFGBairi mʉjãã pʉame Cristo, jĩcãʉ̃ yarã mʉjãã ãniña. Cristo pʉame cʉ̃ã Dios yaʉ jetoa caãcʉ̃ niñami. Bairi, “Cʉ̃ yaʉ pʉame yʉ ãniña,” camasã ũnarẽ caĩẽtĩparã mʉjãã ãniña.E5Bairi yʉ, Pablo, apei Apolos, apei Pedro, bairi ati ʉmʉrecóo macããjẽ, marĩ cacatiãnie cʉ̃ã nipetiro mʉjãã yaye jeto niña. Tunu bairoa riarique, ati rʉ̃mʉ caãnie, ape rʉ̃mʉ caatípee nipetirijere cũñupĩ Dios. Tie nipetirije mʉjãã yaye jeto niña. gDGBairi ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃, “Ati ʉmʉrecóo macããjẽrẽ camasĩrẽ, catʉ̃goʉsaʉ majũ yʉ ãniña,” qũĩ botioeticõãto. Bairopʉa, jãã nipetiro jãã caquetibʉjʉrije mʉjãã yaye rotie jetoa niña. ~CuTunu ape wẽẽpʉ ĩ woatunemoñupã: “ ‘Ati ʉmʉrecóo macããna masĩrĩ majã na catʉ̃goñarĩjẽ mena na camasĩãnie, cabʉgoro macããjẽ, cawapa manie niña,’ ĩñami marĩ Quetiupaʉ Dios,” ĩ woatuyupa Dios ya tutipʉ. [B/Dios pʉame roquere ati ʉmʉrecóo macããjẽ na camasĩrĩjẽ cabʉgoro macããjẽ, cawapa manie majũ niña. Torea bairo majũ ĩ quetibʉjʉya Dios ya tutipʉ na cawoatucũrĩqũẽ cʉ̃ã: “Dios, ati ʉmʉrecóo macããjẽrẽ camasĩrĩ majãrẽ, tie na camasĩrĩjẽ menaina na átimawijioregʉmi,” ĩ woatu cũñupã. CATorecʉ, ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ mʉjãã mena macããcʉ̃ cʉ̃ majũã qũĩto ãmerĩcõãto. Ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ ati ʉmʉrecóo macããna na camasĩrĩjẽ ũnie jʉ̃gori aperã netõrõ camasĩmajũʉ̃rẽ bairo cʉ̃ catʉ̃goñabotioata, tie cʉ̃ camasĩrĩjẽrẽ cʉ̃ jãnacõãto. Tiere camasĩẽcʉ̃ majũrẽ bairo cʉ̃ áparo tunu. Tore bairo cʉ̃ caápata, cariapea masĩrĩqũẽ majũrẽ cʉ̃ jogʉmi Dios. +@OTi wii, Dios ya wii pʉame caroa wii majũ niña. Ti wiirea bairo caãna cʉ̃ yarã majũã mʉjãã ãniña mʉjãã cʉ̃ã. Bairi ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ mʉjãã Dios ya wiire bairo caãnarẽ ricaati cʉ̃ caquetibʉjʉroyetuata, Dios pʉame popiye cʉ̃ baio joroque cʉ̃ átigʉmi. >?uMʉjãã, templo Dios ya wiire bairo caãna mʉjãã ãniña, Dios Yeri Espíritu Santo mʉjãã yeripʉ cʉ̃ caãno jʉ̃gori. ¿Tiere mʉjãã tʉ̃goña masĩẽtĩñati? >Bairi tunu ricaati cʉ̃ paarique Dios yaye mee caãnie caãmata, cʉ̃ paarique pʉame taa wiire peero caʉ̃rerore bairo yasicoagaro. Baipʉa, caquetibʉjʉmirĩcʉ̃ pʉame caticõãgʉmi, apei cʉ̃ ya wii caʉ̃rõ, caatʉrutimasĩrĩcʉ̃rẽ bairo yua. y=kTorea bairo ni ũcʉ̃ cʉ̃ caquetibʉjʉrije Dios yaye caãmata, caroa majũrẽ cʉ̃ jogʉmi tie wapa yua. <  Bairi Dios pʉame catʉsari rʉ̃mʉ caãno tocãnacãʉ̃pʉrea na paariquere ĩñabesegʉmi yua. Ti rʉ̃mʉ caãno Dios pʉame peero mena atígʉmi. Bairo etari yua, tocãnacã wãme camasã na paariquere peero mena joecõña beseire bairo átigʉmi. u;c Bairi camasã ʉ̃tãã caãnimajũrĩcãrẽ wii qũẽnorã, na cacũjʉ̃gorica buire tunu ape wãme ʉ̃tã oro, o ʉ̃tã plata, o ʉ̃tã nocãrõ caroa mena qũẽnomasĩñama. O tunu bairoa yucʉpãĩrĩ, apeye taa, o carupañorĩ ũnie mena ti wiire qũẽnobujiorãma. Torea bairo yua, ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ caroa wãme oro ʉ̃tãrẽ bairo cabairije quetibʉjʉriquere quetibʉjʉyami. Apei pʉame ricaati wãme, taa ũnierẽ bairo cabairijere quetibʉjʉbujioʉmi camasãrẽ. ~:u Bairi Jesucristo ʉ̃tãã na cacũjʉ̃goricare bairo caãcʉ̃ yaye queti jetore yʉ quetibʉjʉnucũña. Bairi apei ricaati quetibʉjʉ buipeomasĩẽtĩñami. Jĩcãʉ̃ã niñami Jesucristo ʉ̃tãã caãnimajũrĩcãrẽ bairo caãcʉ̃. 9 Yʉ pʉame, “Yʉ yaye quetire caquetibʉjʉ jʉ̃goyecʉtipaʉ nigʉmi,” Dios cʉ̃ caĩrĩcʉ̃ majũ yʉ ãniña. Bairo caãcʉ̃ ãnirĩ wiire paariquere capaajʉ̃gomasĩrẽ bairo caãcʉ̃ caãnijʉ̃gorije ʉ̃tã rupaare capeojʉ̃goyecʉcʉre bairo yʉ ãniña. To beropʉre apei pʉame apeyere capeonemoʉsaʉre bairo niñami. Cʉ̃ pʉame yʉ berore quetibʉjʉnemoñami Dios yaye quetire. Bairãpʉa, tocãnacãʉ̃pʉa camasãrẽ quetibʉjʉri majã caroaro cariape jeto na caquetibʉjʉro ñuña. D8 Dios yaye quetire, yʉ, Apolos pʉgarãpʉa Diore caquetibʉjʉbojarã jãã ãniña. Bairi Apolos pʉame yʉ paarique bapa majũ niñami. Mʉjãã pʉame yua, Dios yarã cʉ̃ wese, cʉ̃ caoteri wesere bairo caãna mʉjãã ãniña. Tunu bairoa cʉ̃ wii roto cʉ̃ cawii qũẽnorõrẽ bairo mʉjãã ãniña. {7oBairi caquetibʉjʉjʉ̃goricʉ, apei cʉ̃ bero quetibʉjʉnemorĩcʉ̃ mena jĩcãrõ tʉ̃nia nicõãñama. Bairo na caãnimiatacʉ̃ãrẽ, Dios pʉame narẽ, caroare na jogʉmi na paariquere ĩñarĩ cʉ̃ cajogaro jĩcãrõ tʉ̃nia. 6Bairi yʉ ote jʉ̃goʉre bairo caquetibʉjʉjʉ̃goricʉ, tunu apei yʉ bero, tii otei caputiricʉ to bʉtiátó ĩ, caoco pioricʉre bairo caquetibʉjʉnemorĩcʉ̃ mena cabʉgoro macããnarẽ bairo jãã ãniña. Dios pʉame roque caãnimajũʉ̃ niñami. Cʉ̃ roque otei caputiwãmʉátóre bairo nemojãñurõ cʉ̃ mena mʉjãã tʉ̃goñatutuao joroque caácʉ majũ niñami. z5mYʉa, Jesucristo yaye quetire mʉjãã yʉ quetibʉjʉ jʉ̃gowʉ, otere otejʉ̃goʉre bairo. To bero Apolos pʉame mʉjãã quetibʉjʉnemoñupĩ, mʉjãã camasiritietiparore bairo ĩ, yʉ bero otere oco pioʉre bairo. Bairo cʉ̃ caáto, Dios pʉame roque nemojãñurõ cʉ̃ mena mʉjãã tʉ̃goñatutuao joroque ásupi, tii otei cabʉtiwãmʉátóre bairo yua. j4MBairi yʉ, Apolos mena noa ũna mee jãã ãniña. Dios yaye quetire caquetibʉjʉrã, cʉ̃rẽ cajʉáti majãrẽ bairo caãna jãã ãniña. Jãã, mʉjããrẽ jãã quetibʉjʉwʉ marĩ Quetiupaʉre cariapea mʉjãã catʉ̃goʉsapeere yua. Bairi jãã pʉgarãpʉa marĩ Quetiupaʉ cʉ̃ caátirotijoricarore bairo jeto jãã átinucũña. f3EBairi aperã jĩcããrã mʉjãã mena macããna atore bairo ĩnucũñama: “Yʉa, Pablore catʉ̃goʉsaʉ yʉ ãniña,” tunu apei pʉame: “Yʉa, Apolore catʉ̃goʉsaʉ yʉ ãniña,” ãmeo ĩ bʉsʉrique netõnucũñama. Tore bairo mʉjãã caĩata, ati ʉmʉrecóo macããna ya wãme catʉ̃goñarĩqũẽcʉna majũ mʉjãã ãniña mai. *2MBairi mai Dios yaye quetire mʉjãã tʉ̃gomasĩ peyoetiya, ati ʉmʉrecóo macããna na catʉ̃goñanucũrõrẽ bairo jeto mʉjãã catʉ̃goñarĩjẽ jʉ̃gori. Bairi ati ʉmʉrecóopʉre mai ãna, roro ãmeo ĩñatee, ãmeo ĩñaʉgo apeye ũnierẽ mʉjãã átiya. Ati ʉmʉrecóo macããna na catʉ̃goñarĩjẽ mena tʉ̃goñarĩ na caátinucũrõrẽ bairo jeto caátitʉ̃goñarã mʉjãã ãniña mai. p1YBaipʉa, camasiriyoetie wãme jetore mʉjãã yʉ quetibʉjʉwʉ. Cawĩmaʉ caũpũʉ̃rẽ ũpẽcõãrẽ joʉre bairo yʉ ápʉ, mʉjããrẽ ʉgarique majũrẽ joricaro ũnorẽã yua. Bairi mʉjãã pʉame Jesucristo yaye queti camasiriyorijere mʉjãã tʉ̃gopeyo masĩẽtĩña mai. ¡Mʉjããrẽ rʉsamajũcõãña mʉjãã catʉ̃gomasĩpeyopee! 0 Toroque yʉ yarã, Espíritu Santo cʉ̃ caãnijʉ̃gorãrẽ bairo caãnarẽ mʉjãã yʉ quetibʉjʉ masĩẽpʉ̃. Baipʉa, ati ʉmʉrecóo macããna na catʉ̃goñarĩjẽrẽ bairo catʉ̃goñarĩqũẽcʉna ya wãmei caãnarẽ mʉjãã yʉ quetibʉjʉwʉ. Bairi cawĩmarãcãrẽ quetibʉjʉre bairo masiriyoetoaca yʉ quetibʉjʉwʉ mʉjããrẽ Cristo yaye queti pʉamerẽ yua. w/gBairi torea bairo ĩ quetibʉjʉya Dios ya tutipʉ cʉ̃ãrẽ: “Ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ marĩ Quetiupaʉ cʉ̃ yeripʉ cʉ̃ catʉ̃goñarĩjẽrẽ masĩẽcʉ̃mi. Tunu bairo ni ũcʉ̃, Dios cʉ̃ caátipeere cʉ̃ quetibʉjʉpomasĩẽcʉ̃mi,” ĩ quetibʉjʉ woatuyupa Dios ya tutipʉ. Tore bairo cabaimajũcõãmiatacʉ̃ãrẽ, marĩ pʉame Espíritu Santo jʉ̃gori Cristo cʉ̃ catʉ̃goñarõrẽã bairo catʉ̃goñarã ãnirĩ Dios yaye macããjẽrẽ marĩ masĩcõãña.. Bairi apei camasocʉ, Espíritu Santo Dios Yeri majũrẽ cacʉ̃goʉ tocãnacã wãme ati ʉmʉrecóo macããjẽ caroa wãmerẽ besemasĩñami. Bairi tunu noa ũna camasã Dios Yeri cacʉ̃goena pʉame qũĩñabese masĩẽnama cʉ̃ caátiãnierẽ. f-ENi jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ ati yepa macããcʉ̃ Espíritu Santo cacʉ̃goecʉ pʉame cʉ̃ camasĩõgarijere boetinucũñami. Cabʉgoro macããjẽrẽ bairo tʉ̃gocõãnucũñami Espíritu Santo cʉ̃ caquetibʉjʉgarijere. Tunu bairoa tie quetire tʉ̃gomicʉ̃ã, tiere tʉ̃gomasĩ jĩãtietinucũñami. Espíritu Santo jʉ̃gori Dios yaye macããjẽrẽ marĩ masĩña. Bairo Espíritu Santore cacʉ̃goena pʉame roque cʉ̃ yayere tʉ̃gomasĩ jĩãtietinucũñama. u,c Bairi jãã pʉame Espíritu Santo Dios Yeri majũ cʉ̃ camasĩõrĩjẽ jʉ̃gori jãã quetibʉjʉnucũña. Jãã majũã jãã catʉ̃goñarĩjẽ mena jãã camasĩjʉ̃goatáje meerẽ jãã quetibʉjʉnucũña. Bairi Espíritu Santo yaye masĩrĩqũẽ macããjẽ mena camasã aperã Espíritu Santorea cayericʉnarẽ na jãã quetibʉjʉ netõnucũña. (+I Bairi marĩ pʉame roquere ati ʉmʉrecóo macããna yeri pũna ũnie meerẽ marĩ jowĩ Dios. Cʉ̃ Yeri Espíritu Santo majũrẽ marĩ jowĩ. Cʉ̃ pʉame nocãrõ cañuʉ ãnirĩ tore bairo cʉ̃ Yeri majũrẽ marĩ jowĩ, cʉ̃ yaye macããjẽrẽ marĩ camasĩparore bairo ĩ. F* Ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃, jĩcãʉ̃ camasocʉ cʉ̃ yeripʉ cʉ̃ catʉ̃goñarĩjẽrẽ marĩ masĩẽtĩña. Cʉ̃, caãcʉ̃ jeto cʉ̃ yeri cʉ̃ catʉ̃goñarĩjẽrẽ masĩ masĩñami. Torea bairo Dios yeri pũna Espíritu Santo jeto masĩñami cʉ̃ yeripʉ cʉ̃ caátiãnimasĩnucũrĩjẽ pʉamerẽ. >)u Tierea Dios ãmerẽ yua marĩ masĩõ joroque átiyami cʉ̃ Yeri Espíritu Santo jʉ̃gori. Espíritu Santo pʉame nipetiro wãme caĩñamasĩpeyoʉ majũ niñami. Nocãrõ Dios cʉ̃ camasĩnetõnʉcãcõãrĩjẽrẽ, camasã na camasĩẽtĩẽ cʉ̃ãrẽ camasĩ majũ niñami Espíritu Santo pʉame. ,(Q Torea bairo ĩ quetibʉjʉ woatuyupa Dios ya tutipʉ cʉ̃ãrẽ:“Dios pʉame cʉ̃rẽ camairãrẽ caroa majũrẽ na cʉ̃goyuyami.Camasã na caĩñaetaje, na catʉ̃goetaje, na catʉ̃goñacoteetaje majũrẽ na qũẽnoyuyami,”ĩ quetibʉjʉ woatuyupa ti tutipʉre. 'wAtie wãme quetibʉjʉriquere ati ʉmʉrecóo macããna quetiuparã cariape tʉ̃goboca masĩẽsupa. Tore bairo tiere cariape catʉ̃gomasĩrã na caãmata, nocãrõ caroʉ́ caãcʉ̃ Jesucristore yucʉpãĩpʉ cʉ̃ papuatuetibujioricarãma. &-Dios yaye queti, camasãrẽ cʉ̃ camasĩõetaje masĩrĩqũẽrẽ mʉjããrẽ jãã quetibʉjʉya. Marĩ camasĩẽtãjẽ, ati yepa caãniparo jʉ̃goyepʉa marĩrẽ caroaro majũ cʉ̃ canetõga jʉ̃goyetirique macããjẽ queti roquere jãã quetibʉjʉnucũña. V%%Tore bairo quetibʉjʉmirãcʉ̃ã, aperã merẽ Diore caroaro cariape catʉ̃goʉsaricarã na caãmata, pairo Dios cʉ̃ camasĩõrĩjẽ mena jãã quetibʉjʉnucũña. Bairãpʉa, ati ʉmʉrecóo macããna camasĩrĩ majã, o quetiuparã camasĩrã cayasiparã na camasĩrĩ wãme ũnie mena mee jãã quetibʉjʉnucũña. O$Tore bairo yʉ ápʉ, Dios cʉ̃ caátimasĩrĩjẽ, cʉ̃ catutuarijere ĩñarĩ bero, cʉ̃ mena mʉjãã catʉ̃goñatutuaparore bairo ĩ. Camasã ati yepa macããna na camasĩrĩjẽ macããjẽrẽ tʉ̃gori bero, Dios mena mʉjãã catʉ̃goñatutuaro roquere yʉ boepʉ. Dios se da a conocer por medio de su Espíritu ##Bairi topʉre mʉjããrẽ caroa quetire quetibʉjʉ ãcʉ̃, caroaro masiriyoeto jeto mʉjãã yʉ quetibʉjʉwʉ. Nocãrõ ati yepa macããna na camasĩbotiorije ũnie mena masĩrĩ, mʉjããrẽ yʉ quetibʉjʉepʉ, “Camasĩ majũ niñami Pablo,” yʉ mʉjãã caĩetiparore bairo ĩ. Espíritu Santo cʉ̃ camasĩõrĩjẽ jʉ̃gori roque, “Pablo cariape quetibʉjʉyami,” mʉjãã ĩ tʉ̃goñao joroque yʉ ápʉ. Tunu bairoa Dios cʉ̃ catutuarijere áti ĩñorĩ, tore bairo mʉjãã ĩõ joroque yʉ ápʉ. @"yMʉjãã tʉpʉre etaʉ, caquetibʉjʉmasĩẽcʉ̃rẽ bairo yʉ tʉ̃goñawʉ̃. Bairo catʉ̃goñaʉ ãnirĩ tʉ̃goña uwiri yʉ nananucũwʉ̃, mʉjããrẽ quetibʉjʉgʉ yua. w!gYʉ roque mʉjãã tʉpʉre ãcʉ̃, Jesucristo yucʉpãĩpʉ cariaricʉ yaye queti jetore mʉjãã yʉ quetibʉjʉwʉ. Ape wãme ricaati mʉjããrẽ yʉ quetibʉjʉepʉ, “Jesús yucʉpãĩpʉ na capapuaturicʉre na masĩáto,” ĩ. s  aTorecʉ yʉ yarã, Dios camasãrẽ cʉ̃ camasĩõetaje ãme roquere cʉ̃ camasĩõrĩjẽ queti cariape macããjẽrẽ mʉjãã quetibʉjʉ etaʉ, camasĩnetõʉ̃rẽ bairo botioro mʉjããrẽ yʉ quetibʉjʉ ñesẽãẽpʉ̃.  /Bairi Dios ya tutipʉ cʉ̃ãrẽ atore bairo ĩ woatuyupa: “Ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ caãnimajũʉ̃rẽ bairo catʉ̃goñaʉ pʉame, ‘Dios roque marĩ netõõrõ caãnimajũʉ̃ niñami,’ qũĩ tʉ̃goñamasĩcõãto Dios cʉ̃ãrẽ,” ĩ quetibʉjʉ woatuyupa.h KDios pʉame roque cʉ̃ macʉ̃ Jesucristo jʉ̃gori cʉ̃ mena macããna majũ mʉjãã ásupi. Tunu bairoa Jesucristo jʉ̃gori caroa wãme marĩ camasĩpee cʉ̃ãrẽ marĩ joyupi. Cʉ̃, Cristo jʉ̃gori marĩ carorije wapare marĩ canetõpee cʉ̃ãrẽ cũñupĩ Dios. Cʉ̃ yarã caroarã, cʉ̃ canetõõrĩcãrã majũ marĩ cũñupĩ Dios. P Tore bairo Dios cʉ̃ caáto yua, ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃, “Yʉa, yʉ majũã caãnimajũʉ̃rẽ bairo caátijĩãtimasĩ yʉ ãniña,” ĩ tʉ̃goña botiomasĩẽtĩñami Dios cʉ̃ caĩñajoro.  Dios pʉame na beseyupi camasã aperã na caĩñaterãrẽ. Tunu bairoa ati ʉmʉrecóo macããjẽrẽ caboenarẽ na beseyupi. Bairo pʉame ĩgʉ ñiña: Dios na beseyupi ati yepapʉre ñe ũnie cawapa mánarẽ bairo camasã na caĩñarãrẽ. “Caãnimajũrã jãã ãniña,” ati yepapʉre caĩrãrẽ cabʉgoro macããnarẽ bairo na ãnio joroque átigʉ, tore bairo ásupi Dios. : oBairi, “Camasĩẽna niñama,” camasã na caĩrãrẽ na cũñupĩ Dios cʉ̃ yarã caãniparãrẽ. Ati yepapʉ macããjẽrẽ camasĩrã pʉame na camasĩmirĩjẽrẽ, “Wapa maa,” na ĩ tʉ̃goñaboboáto ĩ, tore bairo ásupi Dios. Tunu bairoa tutuaro cabaibotiorã, “Jãã catutuarije wapa maa,” na ĩ tʉ̃goñaboboáto ĩ, ati ʉmʉrecóo macããna catʉ̃goñatutuaenarẽ na beseyupi Dios cʉ̃ yarã ronarẽ. n WYʉ yarã, merẽ mʉjãã tʉ̃goñamasĩrã. Ati ʉmʉrecóo macããna na caĩñajoro, camasĩẽna mʉjãã caãnimiatacʉ̃ãrẽ, mʉjãã beseyupi Dios cʉ̃ yarãrẽ bairo yua. Bairi jĩcããrãcã jeto ninucũñama mʉjãã mena macããna carotimasĩrã. Tunu bairoa jĩcããrãcã jeto quetiuparã caãnipoa macããnarẽ bairo caãna cʉ̃ã ninucũñama mʉjãã watoare. Bairo caãna mʉjãã caãnimiatacʉ̃ãrẽ, mʉjãã beseyupi Dios cʉ̃ yarãrẽ bairo yua.  -Ati ʉmʉrecóo macããna, Dios tore bairi wãme átimasĩrĩ marĩ cʉ̃ canetõrĩqũẽrẽ cabʉgoro macããjẽrẽ bairo tʉ̃goñanucũñama. Bairo na caĩtʉ̃goñarĩjẽ cariape mee niña. Ati ʉmʉrecóo macããna na camasĩrĩjẽ nipetiro netõjãñurõ caãnimajũrĩjẽ niña tie Dios cʉ̃ caátimasĩrĩjẽ pʉame roque. Tunu bairoa Dios cʉ̃ catutuarijere caãnimajũrĩjẽ meerẽ bairo ati ʉmʉrecóo macããna na caĩñamiatacʉ̃ãrẽ, camasã na caátimasĩrĩjẽ netõjãñurõ catutuarije niña.  )Bairo na cabaimiatacʉ̃ãrẽ, aperã Dios cʉ̃ capiiricarã, cʉ̃ cabesericarã judío majã, aperã judío majã caãmerã pʉamerẽ Mesías, Dios macʉ̃ catutuaʉ majũ niñami. Tunu bairoa, “Dios yayere camasĩ majũ niñami,” ĩ tʉ̃goñamasĩcõãñama.  3Jãã pʉame roque yucʉpãĩpʉ na capapuaturicʉ Mesías yaye queti majũrẽ jãã quetibʉjʉnucũña camasãrẽ. Bairi ãnoa judío majã pʉame tiere tʉ̃goteejãñuñama. Aperã judío majã caãmerã pʉamerã cabʉgoro macããjẽrẽ bairo tuanucũña tie queti.  7Bairi judío majã cʉ̃ã Dios yaye quetire cariape tʉ̃gogarã jʉ̃goye, cʉ̃ yaye macããjẽ átijẽño ĩñorĩqũẽrẽ bʉtioro bonucũñama. Bairi aperã griego majã pʉame cʉ̃ã ati yepa macããjẽ masĩrĩqũẽ jetore bʉtioro tʉ̃goʉsaganucũñama. # ANipetirijere caátimasĩ niñami Dios. Bairi mai ati ʉmʉrecóo macããna camasã na majũã na camasĩrĩjẽ mena cʉ̃rẽ na camasĩrõ boesupi Dios. Bairo pʉame boyupi: “Yʉ yaye quetire na catʉ̃goʉsaro jʉ̃gori na yʉ netõõgʉ,” ĩ cũjʉ̃goyupi. Bairo Dios cʉ̃ caĩmiatacʉ̃ãrẽ, “Cabʉgoro macããjẽ niña,” ĩ tʉ̃goñanucũñama aperã Diore camasĩẽna pʉame tie quetire. R Bairi ati ʉmʉrecóo macããjẽrẽ camasĩrĩ majã caãnimirĩcãrã pʉame camasĩẽna cabʉgoro macããnarẽ bairo tuagarãma. Apei, “Cajʉ̃gobuei yʉ ãniña,” caĩ cʉ̃ã torea bairo tuagʉmi. Torea bairo bʉsʉnetõmasĩẽtĩgʉmi ati ʉmʉrecóopʉ macããjẽrẽ masĩrĩ bʉtioro cabʉsʉbotionucũʉ̃ cʉ̃ã yua. ¡Dios pʉame ati ʉmʉrecóo macããjẽ na camasĩrĩjẽrẽ nemojãñurõ na masĩẽtio joroque na átiyami! A }Torea bairo ĩ quetibʉjʉya tirʉ̃mʉpʉ Dios yaye bʉsʉrica tutipʉ na cawoatucũrĩqũẽ cʉ̃ã:“Masĩrĩ majãrẽ camasĩẽnarẽ bairo na ãnio joroque na yʉ átigʉ.Tunu bairoa caroaro catʉ̃gomasĩrãrẽ catʉ̃gomasĩẽnarẽ bairo na ãnio joroque na yʉ átigʉ,” ĩ woatuyupa.  5Cristo yucʉpãĩpʉ cʉ̃ cariarique caroa quetire cariape mee caãnierẽ bairo tʉ̃goñanucũñama yasiricaropʉ caápárã pʉame. Bairo cabaimiatacʉ̃ãrẽ, atie caroa queti Dios catutuaʉ yaye queti pʉame marĩ cʉ̃ yarãrẽ cʉ̃ canetõpee majũ niña yua. & GBaipʉa, Jesucristo yʉre bautiza rotijoemi. Cʉ̃ yaye queti, camasãrẽ cʉ̃ canetõrĩqũẽ queti roquere yʉ quetibʉjʉ rotijowĩ. Ati ʉmʉrecóo macããjẽ tʉ̃goñarĩqũẽ jʉ̃gori tutuaro camasĩnetõmajũcõãʉ̃rẽ bairo yʉ cũẽmi baipʉa. Jesucristo yucʉpãĩpʉ cʉ̃ cariarique, wapa manorẽ bairo to tuaeticõãto ĩ, tore bairo yʉ cũwĩ Jesús. Cristo, poder y sabiduría de Dios t cEstéfanas ya poa macããna cʉ̃ãrẽ na yʉ bautiza royawʉ. Aperã noa ũnarẽ yʉ bautizaetiroyawʉ.  'Torecʉ, ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ mʉjãã mena macããcʉ̃, “Pablo wãme mena ĩrĩ, cabautizaecoricʉ yʉ ãniña,” ĩ masĩẽtĩñami. ] 5Yʉ roque ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃rẽ mʉjãã yʉ bautizaepʉ baipʉa. Bairi Diopʉre, “Yʉ mena mʉ ñujãñuña,” ñi jẽninucũña. Baipʉa, Crispo, apei, Gayo cawãmecʉna roquere yʉa na yʉ bautizawʉ.   7 ¿Dopẽĩrã tore bairo mʉjãã ĩ bʉsʉpainucũñati? Jĩcãʉ̃ã niñami Cristo. Ricawatiri caãcʉ̃ mee niñami. ¿Yʉ, Pablo ato yucʉpãĩpʉ mʉjãã yaye wapare netõgʉ yʉ riayupari? ¿O, yʉ wãme mena ĩrĩ mʉjãã na bautizayupari? Bairo ápeyupa, tame.   3 Atore bairo jĩcããrã mʉjãã mena macããna na caĩnucũrĩjẽrẽ ĩgʉ ñiña: “Jãã, Pablore catʉ̃goʉsarã jãã ãniña,” tunu aperã cʉ̃ã: “Jãã, Apolos yarã jãã ãniña,” aperã cʉ̃ã: “Jãã, Pedro yarã jãã ãniña,” aperã cʉ̃ã: “Jãã roque Cristo yarã pʉame majũ jãã ãniña,” ĩ bʉsʉbotionucũñama. Jĩcã majãrẽ bairo mʉjãã bʉsʉetiya. ;  q Atiere mʉjãã ñiña, yʉ yarã yʉ bairãrẽ bairo caãna, capee wãme mʉjãã cabaibotionucũrĩjẽrẽ Cloé ya poa macããna jʉ̃gori caqueti tʉ̃gonucũʉ̃ ãnirĩ. 6  g Yʉ yarã, yʉ bairãrẽ bairo caãna, marĩ Quetiupaʉ Jesucristo cʉ̃ catutuarije mena mʉjããrẽ ñiña: Jĩcãrõrẽ bairo tʉ̃goñanemorĩ masaricawoena, caroaro ãnicõãña. Ʉseanirõ ãña. Jĩcãrõrẽ bairo tʉ̃goñarĩ, jĩcãrõ tʉ̃ni ãmeo tʉ̃goñaña mʉjãã yeripʉ.   + Bairi Dios pʉame roque caãnorẽ bairo cariape cʉ̃ caĩjʉ̃goyetiricarorea bairo caácʉ niñami. Cʉ̃, Dios pʉame roque mʉjãã piijowĩ, cʉ̃ macʉ̃ marĩ Quetiupaʉ Jesucristo mena jĩcãrõrẽ bairo mʉjãã caãniparore bairo ĩ. Divisiones en la iglesia 4 cBairi Dios pʉame tʉ̃goñatutuariquere mʉjãã jocõã nigʉmi ti rʉ̃mʉ catʉsari rʉ̃mʉ caãnopʉ. Bairo áticoa ninucũgʉmi Dios, marĩ Quetiupaʉ Jesucristo ati yepapʉ cʉ̃ catunuetari rʉ̃mʉrẽ, ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ mʉjããrẽ, “Mʉjãã buicʉtiya,” qũĩẽtĩcõãto ĩ. i MTore bairo mʉjãã caãno jʉ̃gori yua, ñe ũnie rʉsaeto tocãnacã wãme caroa macããjẽ átiãni masĩrĩqũẽrẽ mʉjãã cʉ̃gocõãña Jesucristo marĩ Quetiupaʉ nemo ati yepapʉ cʉ̃ cabauetaparo jʉ̃goye. " ?Bairi caãnorẽ bairo cariape, “Ape yeri majũrẽ mʉjãã jogʉmi Dios,” mʉjãã yʉ caĩquetibʉjʉricarorea bairo baimajũcõãña merẽ yua. ` ;Baipʉa Dios, Jesucristo mena jʉ̃gori nocãrõ majũ pairo netõrõ cʉ̃ caátibojarique cañurĩjẽrẽ mʉjãã joyupi. Bairo cʉ̃ caáto jʉ̃gori cʉ̃ yaye bʉsʉrique cʉ̃ãrẽ nemojãñurõ mʉjãã quetibʉjʉ masĩõ joroque ásupi Dios. Tunu bairoa cʉ̃ yaye caroa quetire cariape masĩrĩqũẽ cʉ̃ãrẽ mʉjãã joyupi. / YBairi tocãnacãnia, “Dios, jãã mena mʉ ñujãñuña,” ñi jẽninucũña, Jesucristo jʉ̃gori Dios mʉjããrẽ caroaro majũ cʉ̃ caátiere ĩñarĩ. z oBairi caãnijʉ̃goro atore bairo mʉjããrẽ ñiña: Marĩ Pacʉ Dios, bairi marĩ Quetiupaʉ Jesucristo mena caroare mʉjãã na jonemoáto. Tunu bairoa caroa yericʉtaje cʉ̃ãrẽ na jonemoáto, ñiña. Bendiciones por medio de Cristo  -Yʉ, Pablo cawãmecʉcʉ, Dios cʉ̃ cabesericʉ yʉ caãnoi, yʉ piijowĩ, Jesucristo yaʉ apóstol cʉ̃ caquetibʉjʉrotijoʉ yʉ caãnipeere boʉ. Marĩ yaʉ Sóstenes mena ati cartare mʉjããrẽ woajoʉ yʉ átiya. Mʉjãã, jãã yarã Corinto macã macããna Diore catʉ̃goʉsari majã, Jesucristo jʉ̃gori Dios yarã caroarã caãnarẽ mʉjãã yʉ woajoya ati cartare. Bairi tunu tocãnacãpaʉ macããna Jesucristore caĩroari poari mena macããna mʉjãã caãnipeere boʉ, mʉjãã cʉ̃ãrẽ mʉjãã beseyupi. Bairi marĩ cʉ̃ãrẽ marĩ Quetiupaʉ, na cʉ̃ãrẽ na Quetiupaʉ majũ niñami, marĩ Quetiupaʉ Jesucristo pʉame yua.   b .~c|zzyCwvutsRr5ppolkaifedcLbaM` ^^ ]\\[.XX1W*VgTSRQ@PlMlKJ:HQG%FbEDBA@>==A;:87653%10Q/H.-U+*)C('&$#u!!8 q:?5$ 5 L@ HD  Tunu bairoa noa ũna na carotiepei mee yʉ ãniña. Bairo caãcʉ̃ nimicʉ̃ã, nipetiro ʉ̃mʉrẽ bairo yʉ tuaya, Jesucristore capããrã ũnapʉa na catʉ̃goʉsaparore bairo ĩ. (CI ¿Bairi ñerẽ yʉ wapatanucũñati? Yʉ pʉame Dios yayere quetibʉjʉ, caroaro yʉ tʉ̃goña ʉseaninucũña. Tiere cawapataʉre bairo caroaro, mʉjããrẽ wapa jẽnirĩcãrõ mano yʉ quetibʉjʉnucũña Dios camasãrẽ cʉ̃ netõõrĩqũẽ quetire. Bairo ĩgʉ ñiña: Yʉ, Dios yayere caquetibʉjʉ yʉ caãnie jʉ̃gori, yʉ caquetibʉjʉrije wapare mʉjãã yʉ jẽnietinucũña. “Yʉ paarique cawapa manie niña,” caĩrẽ bairo mʉjããrẽ apeye ũnierẽ jẽnimasĩmicʉ̃ã, mʉjãã yʉ jẽni pajʉ̃goetinucũña. 9Bk Bairi yʉ caborore bairo caroaro jĩcãrõ tʉ̃ni camasãrẽ yʉ caquetibʉjʉata, merẽ marĩ Quetiupaʉ tie wapa yʉ cʉ̃ cajopee nicõãña. O yʉ caborore bairo mee caãmatacʉ̃ãrẽ, Dios pʉame roque tie paariquere yʉ cũñupĩ. Bairi yʉ quetibʉjʉ jãnamasĩẽtĩña Dios yaye quetire. JA  Mai, yʉ pʉame Dios yaye camasãrẽ cʉ̃ canetõõrĩqũẽ quetire yʉ caquetibʉjʉrije jʉ̃gori, caãnimajũʉ̃rẽ bairo yʉ ãnitʉ̃goñaetinucũña. Yʉ paarique tie niña. Jesucristo yʉ cʉ̃ caquetibʉjʉrotirique majũ niña. ¡Bairo tiere yʉ caquetibʉjʉeticõãta, bopacooro yʉ tãmʉobujioʉ! :@m Tore bairo mʉjããrẽ ʉgariquere cajẽnimasĩbujiopaʉ nimicʉ̃ã, mʉjãã ñubueri majãrẽ tiere yʉ jẽnietinucũña. Tunu bairoa dise ũnie yʉ cabopacarije, o dinerore yʉ mʉjãã cajoparore bairo ĩ mee, atore bairo mʉjããrẽ ñi quetibʉjʉ woatujoya. ¡Yʉ roque yʉ caboro yʉ aʉa riamasĩña, Dios yaye macããjẽrẽ yʉ caquetibʉjʉ ãno ũno mai, aperã roro yʉre na cabʉsʉpaietiparore bairo ĩ, yua! e?C Torea bairo átirotiyupi marĩ Quetiupaʉ Jesucristo cʉ̃ã: “Noa ũna caroa quetire caquetibʉjʉri majã na caãmata, ñubueri majã na cacʉ̃gorijere ʉgari quetibʉjʉgarãma camasãrẽ,” ĩcũñupĩ Jesús. >- Merẽ atie cʉ̃ãrẽ mʉjãã masĩrã: Noa ũna sacerdote majã templo wii macããjẽrẽ capaanucũrã na caãmata, ti wii macããjẽ na cajorijere ʉgari paanucũñama. Bairo ĩgʉ ñiña: Noa ũna sacerdote majã altar mesapʉ waibʉtoa rii camasã Diore na cajorijere cajoemʉgõjobojanucũrã, to waibʉtoa na capajĩãtãna rii carʉsarijere ʉgamasĩnucũñama. Tiere mʉjãã masĩrã. M= Aperã apóstolea majãrẽ mʉjãã cajʉátinucũrõ ñujãñuña. Cabaimiatacʉ̃ãrẽ, nemojãñurõ jãã roquere mʉjãã jʉátimasĩña, mʉjããrẽ jãã caquetibʉjʉjʉ̃gorique jʉ̃gori yua. Tore bairo caátimasĩparã nimirãcʉ̃ã, mʉjããrẽ jãã pajʉ̃goetinucũña. Jãã majũ popiye petiri bero, jãã caʉgapee, o jãã cacʉ̃gopee ũnierẽ jãã bócanucũña. Jesucristo yaye caroa quetire caroaro mena jãã caquetibʉjʉrijere caroaro jĩcãrõ tʉ̃ni mʉjãã catʉ̃goʉsaparore bairo ĩrã, roro mʉjããrẽ jãã patowãcõẽtĩnucũña. < Bairi jãã, mʉjããrẽ Jesucristo yaye quetire mʉjãã yeripʉ oterãrẽ bairo tiere jãã quetibʉjʉjʉ̃gowʉ. Bairo jãã caquetibʉjʉrique jʉ̃gori, ¿tie wapa jããrẽ ʉgarique ũnie mena jãã mʉjãã cajʉátinemorõ to ñueticʉti? Ñurõ. ; Marĩ camasã roquere marĩ ĩñamairĩ tore bairo ĩ quetibʉjʉyupi. Marĩ, cʉ̃ yarã, caroaro marĩ caátiãnimasĩpeere ĩ jʉ̃gori, roticũrĩqũẽrẽ marĩ woaturoticũñupĩ Dios. Bairi atore bairo marĩ masĩña: Ni ũcʉ̃ catrigo jeetuʉ, o apei catrigo wãĩãʉ̃ cʉ̃ã cabero tie cʉ̃ paarique caãno, peeto cʉ̃ cacʉ̃gopeere tʉ̃goñarĩ tore bairo paanucũñami. r:] Atore bairo ĩ quetibʉjʉ woatuyupa Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ na cawoaturica tutipʉre: “Wecʉ trigo rupaare cawãĩã ãmejoreire cʉ̃ risero jiya biaeticõãña. Cʉ̃ caáti wẽrĩjẽrẽ cʉ̃ cʉ̃ã cʉ̃ ʉgaáto,” ĩ woatuyupa ti tutipʉ. Mai, Dios pʉame wecʉare na ĩñamairĩ, tore bairo ĩ quetibʉjʉ woaturotiesupi. w9g Atie yʉ caquetibʉjʉrijere, “Camasã na camasĩrĩjẽ jʉ̃gori bairo ĩñami Pablo,” ñi tʉ̃goñaeticõãña. Atie yʉ caquetibʉjʉrorea bairo ĩ quetibʉjʉya Dios, Moisés ãnacʉ̃rẽ cʉ̃ caátiroticũrĩqũẽ cʉ̃ã. Q8 Bairi ni ũcʉ̃ majũ soldaure bairo ãcʉ̃, cʉ̃ majũ paa wapatari quetiupaʉ gobiernorẽ paabojaecʉmi. Tiere mʉjãã masĩrã. Tunu bairoa ni ũcʉ̃ majũ ʉsere oterimajõcʉ cʉ̃ caãmata, cʉ̃ caoterique cabʉtiro ĩñarĩ tiere caʉgaecʉ majũ ãmeimi. Cabʉtiro, tie ʉsere ʉgamasĩñami. Tunu bairoa ni ũcʉ̃ majũ ovejare cacoteri majõcʉ na ũpẽcõãrẽ riperi bero, ¿tie cʉ̃ cajerijere cʉ̃ etieticʉti? Cʉ̃ cʉ̃ã tiere etimasĩñami. Bairi yʉ cʉ̃ã apóstol ãnirĩ nipetirije aperã apóstolea majã na caátore bairo yʉ átimasĩña. ^75 Yʉ, Bernabé mena, ¿jãã jetore ñubueri majã na jʉátinemomasĩẽtĩñati? ¿Jãã jeto, jãã majũ paari jãã caʉgapeere jãã wapatamasĩñati? Tore bairo jãã cʉ̃ãrẽ na cajʉátimasĩpee ãno. Y6+ Tunu bairoa yʉ cʉ̃ã jĩcãõ Diore catʉ̃goʉsaore nʉmo cʉtiri yʉ mena cõ yʉ neámasĩña, bairo yʉ cabooata. Tore bairo átinucũñama aperã Jesucristo cʉ̃ caquetibʉjʉrotijoricarã apóstolea majã cʉ̃ã. O aperã, marĩ Quetiupaʉ bairã cʉ̃ã tore bairo átinucũñama. Torea bairo Pedro cʉ̃ã átinucũñami. J5  Yʉ cʉ̃ã apóstol ãnirĩ, yʉre ʉgarique mʉjãã cajorijere ʉga, o eti, nipetiro yʉ átimasĩña. Yʉ cʉ̃ã aperã apóstolea majã na cawapatanucũrõrẽ bairo yʉ wapatamasĩña. m4S Bairi yʉ, apóstol yʉ caãnierẽ cabʉsʉpainucũrãrẽ atore bairo na ñi quetibʉjʉya: I3  Bairo yʉ cabairijere masĩmirãcʉ̃ã, mʉjãã mena macããna jĩcããrã Jesucristo cʉ̃ caquetibʉjʉrotijoricʉ apóstol meerẽ bairo ñiñanucũrãma. Mʉjãã roque Dios cʉ̃ caquetibʉjʉrotijoricʉ apóstol majũrẽ bairo yʉre caĩñaparã mʉjãã ãniña. Merẽ yʉ caquetibʉjʉriquere tʉ̃gori bero, cariape marĩ Quetiupaʉre mʉjãã catʉ̃goʉsarique jʉ̃gori, “Pablo apóstol niñami,” cariape mʉjãã ĩ masĩrã. u2 e Jesús, cʉ̃ yaye quetire yʉ quetibʉjʉ rotijowĩ camasãrẽ. Bairi yʉ cʉ̃ã aperã apóstolea majã Jesús cʉ̃ caquetibʉjʉrotijoricarãrẽã bairo yʉ quetibʉjʉ masĩña Jesucristo yaye quetire. Mai, yʉ cʉ̃ã ñiñawʉ̃ marĩ Quetiupaʉ Jesucristore. Bairo caĩñarĩcʉ̃ ãnirĩ cʉ̃ yaye macããjẽrẽ capaaʉre bairo mʉjãã yʉ quetibʉjʉjʉ̃gowʉ marĩ Quetiupaʉ yaye quetire. Tie yʉ caátajere tʉ̃goñarĩ bero, apóstol yʉ caãnierẽ mʉjãã masĩrã. D1 Tore bairo na jʉ̃gũẽã yaye macããjẽrẽ waibʉtoa riire yʉ caʉgarije jʉ̃gori roro yʉ yaʉre cʉ̃ baio joroque yʉ caápata, cariapea tie waibʉcʉ riire jĩcãni cʉ̃ã yʉ caʉgaĩñoeto, ñuña. Bairo yʉ caʉgaĩñoepata, roro cʉ̃ baio joroque cʉ̃ yʉ áperibujioʉ ĩ, tore bairo boya.V0% Mʉjãã pʉame waibʉtoa riire caʉgamasĩrã, roro aperã mʉjãã yarã cayeritutuaena na tʉ̃goña yapapuao joroque mʉjãã átiya. Roro átajere Cristo cʉ̃ caĩñajoro mʉjãã átiãninucũña. W/' Bairo mʉjãã pʉame caátimasĩrã, cayeritutuarã nimirãcʉ̃ã, roro apei mʉjãã yaʉ cayeritutuaecʉ cʉ̃ yasio joroque mʉjãã átiya. Jesucristo cʉ̃ã cʉ̃rẽ netõõgʉ cʉ̃ riabojayupi. e.C Mʉjãã merẽ cayeritutuarã ãnirĩ mʉjãã pʉame aperã na jʉ̃gũẽãrẽ ĩroarã na cajoerʉgarije macããjẽrẽ na caroanurĩ wiipʉ mʉjãã caʉgaro, apei Diore caĩroaʉ cayeritutuaecʉ cʉ̃ã mʉjããrẽ ĩñacõrĩ ʉgabujioʉmi. Cʉ̃ yeripʉra, “Tie ũnierẽ caʉgaetipee niña,” ĩ tʉ̃goñamicʉ̃ã, ʉgabujioʉmi. B-} Bairi mʉjãã pʉame maijʉ̃goya tore bairo mʉjãã caátimasĩrĩjẽrẽ. Aperã Dios mena catʉ̃goñatutuawẽpʉ̃ẽnarẽ roro átajere na átio joroque ápericõãña. s,_“Tie rii macããjẽrẽ ʉgari caroarã majũ marĩ ãnigarã, o tie rii macããjẽrẽ marĩ caʉgaepata, netõõrõ carorã majũ marĩ ãnigarã,” ĩ tʉ̃goña masĩã mano. Mai, Dios pʉame waibʉtoa riire aperã na jʉ̃gũẽãrẽ ĩroarã na cajoemʉgõjorije macããjẽrẽ marĩ caʉgaro, o marĩ caʉgaeto jʉ̃gori mee marĩ besenucũñami. a+;Bairãpʉa, nipetiro atiere masĩẽtĩñama. Jĩcããrã camasã, aperã na cawericarã ũnarẽ caĩroajeyanucũmirĩcãrã ãnirĩ, na jʉ̃gũẽãrẽ ĩroarã na cajoemʉgõjorije ũnie waibʉtoa riire ʉgari bero yua, “Roro majũ marĩ átiya,” ĩ tʉ̃goñarĩqũẽ painucũñama cayeri tʉ̃goñatutuawẽpʉ̃ẽna pʉame. m*SBairo jʉ̃gũẽã capããrã na caãnimiatacʉ̃ãrẽ, marĩ pʉamerẽ, jĩcãʉ̃ã niñami Dios marĩ Pacʉ majũ. Cʉ̃, marĩ Pacʉ Dios, nipetirije ati ʉmʉrecóo macããjẽrẽ qũẽnoñupĩ. Marĩ cʉ̃ãrẽ, cʉ̃ã, marĩ qũẽnoñupĩ, cʉ̃ yarã marĩ caãniparore bairo ĩ. Tunu bairoa jĩcãʉ̃ã niñami Jesucristo marĩ Quetiupaʉ. Cʉ̃ jʉ̃gori nipetiro ati ʉmʉrecóo macããjẽ baiãnimasĩña. Cʉ̃ jʉ̃gori marĩ cʉ̃ã marĩ masacʉti ãniña. C)Bairãpʉa, ati yepare, o ʉmʉrecóo cʉ̃ãrẽ capããrã, jʉ̃gũẽã na caĩrã ãnama. Na ũna jʉ̃gũẽã, quetiuparã ʉmʉrecóo majãrẽ bairo caãna capããrã niñama. !(;Bairi merẽ marĩ masĩña: Camasã ĩroagarã, na cawericʉ ũcʉ̃ ati yepapʉre ñe ũnie wapa maami. Jĩcãʉ̃ã niñami Dios marĩ caĩroapaʉ. Bairi, na cawericarãrẽ ĩroarã, waibʉtoa rii na cajoemʉgõjorije rʉsarijere marĩ caʉgaro dope bairo marĩ ápero. ' Torea bairo ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ Diore masĩrĩ cʉ̃rẽ cʉ̃ camaiata, Dios pʉame cʉ̃ yaʉre bairo qũĩñanucũñami. 9&kBairi ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ jĩcã wãmerẽ masĩẽtĩmicʉ̃ã, “Tiere camasĩ yʉ ãniña,” cʉ̃ caĩata, netõõrõ masĩẽcʉ̃ majũrẽ bairo caãcʉ̃ tuayami. ^% 7Ãmerẽ tunu ape wãme camasã na cawericarãrẽ ñubuepeogarã, ʉgariquere na cajoemʉgõjorije macããjẽrẽ mʉjãã yʉ quetibʉjʉgʉ. Bairãpʉa, nipetiro tie macããjẽrẽ peeto mʉjãã masĩña. Tiere peeto masĩmirãcʉ̃ã, netõjãñurõ camasĩbotiorãrẽ bairo mʉjãã tʉ̃goñanucũña. Marĩ caãmeomairĩjẽ roque marĩ yeripʉ marĩ ãmeo mainemo joroque marĩ átiya, aperã marĩ yarãrẽ nemojãñurõ marĩ cajʉátimasĩparore bairo. o$W(Bairo cõ cabaimiatacʉ̃ãrẽ, “Netõjãñurõ caroaro nimasĩbujiomo, nemo cõ camanapʉ cʉpericoata roque,” ñi tʉ̃goñaña. Atie niña yʉ majũ yʉ catʉ̃goñarĩjẽ mena mʉjããrẽ yʉ caquetibʉjʉrije yua. Baipʉa, yʉ masĩña yʉ cʉ̃ã Dios Yeri Espíritu Santo majũrẽ yʉ cacʉ̃gorijere. Bairi tore bairo yʉ quetibʉjʉya.9#k'Jĩcãõ carõmio cawãmo jiyarico, mai cõ manapʉ cʉ̃ cacatiro, cõ manapʉ mena macããcõ majũ niñamo. Cõ manapʉ cʉ̃ cariacoapata roque, nemo apei caʉ̃mʉ noo cõ caboʉre manapʉcʉti masĩñamo tunu. Baipʉa, cõ manapʉ caãnipaʉ pʉame Diore catʉ̃goʉsaʉ cʉ̃ caãno ñuña. 2"]&Bairi ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ cʉ̃ nʉmo roco caãnipao mena cʉ̃ cawãmo jiyaata, ñuña. Bairopʉa, cʉ̃ cawãmo jiyaeticõãta pʉame roque, ñunetõmajũcõãña. !%Jĩcãʉ̃ apei caʉ̃mʉ nʉmo cʉtajere tʉ̃goñaecʉ̃ nipetirije cʉ̃ caboro cʉ̃ caátigarijere tʉ̃goñamasĩrĩ, “Yʉ nʉmo boetigʉ,” cʉ̃ yeri mena cʉ̃ caĩtʉ̃goñatutuatato bero caãmata, caroaro átiyami cʉ̃ cʉ̃ã baipʉa. @ y$Bairi ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ caʉ̃mʉ merẽ cabʉticoácʉ́ ãnirĩ cʉ̃ nʉmo roco caãnipao mena cawãmo jiyagaricʉ cʉ̃ caãmata, cõ mena cʉ̃ wãmojiyaáto. Tunu bairoa, “Yʉ canʉmocʉto ñugaro,” cʉ̃ caĩtʉ̃goñamasĩata, cʉ̃ nʉmo cʉparo. Tie nʉmo cʉtaje roro átaje mee niña. #Atore bairo mʉjãã yʉ quetibʉjʉjoya, yʉ caĩrĩjẽrẽ tʉ̃gori bero caroaro mʉjãã caãnimasĩpeere ĩ. Tutuaro mena mʉjãã caborije mʉjãã caátigarijere ĩ ẽñotaʉ mee, tore bairo ñi quetibʉjʉya. Dios mʉjãã caátiãnierẽ ĩñarĩ, qũĩñajeso joroque caroaro átiãña. Diore capaabojarãrẽ bairo nipetiro caroaro jĩcãrõ tʉ̃ni átiãnimasĩña. y"Capee wãme cʉ̃ catʉ̃goñamacããrĩjẽ ninucũña. Torea bairo carõmio camanapʉ mácõ, apeo di rʉ̃mʉ ũno camanapʉ mánaco cʉ̃ã marĩ Quetiupaʉ yaye macããjẽ jetore tʉ̃goñanucũñama. Dios cʉ̃ caborije cʉ̃ caĩñajesorije ũnie nemojãñurõ átiãnimasĩnucũñama na ũna rõmirĩ pʉame. “Dios yarã rõmirĩ marĩ ãnigarã,” ĩrĩ bero, na yeri mena, na rupaʉ mena cʉ̃ã jĩcãrõ tʉ̃ni Diore qũĩroanucũñama. Apeo carõmio camanapʉcʉco pʉame ati ʉmʉrecóo macããjẽ jetore bʉtioro tʉ̃goñanucũñamo. Tunu bairoa cõ manapʉ cʉ̃ caĩñajesopee ũnie jetore átinucũñamo. V%!Apei canʉmocʉcʉ cʉ̃ nʉmo mena caãcʉ̃ pʉame roque ati ʉmʉrecóo macããjẽ jetore bʉtioro tʉ̃goñanucũñami. Bairo caãcʉ̃ ãnirĩ cʉ̃ nʉmo cõ caĩñajesorije jetore átinucũñami. K Bairi yʉ roque nipetirije ati ʉmʉrecóo macããjẽrẽ bori mʉjãã catʉ̃goñarĩqũẽ pairijere yʉ netõõgamiña. Caʉ̃mʉ nʉmo mácʉ̃ caãcʉ̃ roque marĩ Quetiupaʉ yaye macããjẽ jetore tʉ̃goñanucũñami. Dios cʉ̃ caborije cʉ̃ caĩñajesorije ũnie nemojãñurõ átiãnimasĩnucũñami. +Aperã ati ʉmʉrecóo macããjẽrẽ ʉgaripeari tiere bʉtioro cabonucũrã cʉ̃ã tiere na jãnacõãto. Merẽ ati ʉmʉrecóo petigaro baiya. Nipetiro ati ʉmʉrecóo macããjẽ marĩ caĩñarĩjẽ cʉ̃ã manigaro yua. Bairi Dios pʉamerẽ na tʉ̃goʉsaáto. /Tunu bairoa ãmerẽ booripuari caãna ʉseanirĩqũẽ mena na ãmarõ. Tie booripuarique capetipee niña. Aperã ʉseanirĩqũẽ mena caboserʉ̃mʉ qũẽnoãninucũrã cʉ̃ã cayapapuarãrẽ bairo na ãmarõ. Tie ʉseanirĩ na caãnie capetipee niña. Aperã pairo wapatiri cacʉ̃gorã cʉ̃ã tiere cacʉ̃goenarẽ bairo na ãmarõ. Tie na cawapaticʉ̃gorije cʉ̃ã capetipee majũ niña. 3_Yʉ yarã, atore bairo mʉjããrẽ ĩgʉ ñiña: Ati yʉtea merẽ catʉsari yʉtea niña. Yoaro mee peticoagaro ati ʉmʉrecóo. Bairo capetiparo jʉ̃goye caãnoi, caʉ̃mʉa canʉmoacʉna, o carõmia camanapʉ̃ãcʉna ãmeo cʉ̃goenarẽã bairo ãnicõãrĩ Diore cʉ̃ tʉ̃goʉsaya. xiTunu bairoa carõmiorẽ bócari cʉ̃ canʉmo cʉpata, roro ána mee átiyami. Tunu bairoa jĩcãõ cawãmao carõmio cʉ̃ã cõ camanapʉ cʉpata, roro áco mee átiyamo. Bairo na cabaimiatacʉ̃ãrẽ, ati yepapʉ na caãno capee wãme na caãnierẽ tʉ̃goñarĩqũẽ pairique nigaro. Tiere ĩ, yʉ pʉame aperã na canʉmo cʉtiere yʉ boojãẽtĩnucũña. 3O cʉ̃ canʉmo cʉpata, cʉ̃ nʉmorẽ cʉ̃ pitieticõãto. O nʉmo mácʉ̃ cʉ̃ caãmata cʉ̃ãrẽ, carõmiorẽ cʉ̃ macãẽtĩcõãto. #?Yʉ catʉ̃goñaata ati yʉtea capee wãme cañuetie caãni yʉtea jʉ̃gori atore bairo boya: Caʉ̃mʉ cawãmaʉ nʉmo mácʉ̃ã cʉ̃ caãno ñuña. 4aApeyera, cawãmarã carõmia, o caʉ̃mʉa cʉ̃ã, manapʉ mána na caãnipeere jĩcã wãme ũno marĩ Quetiupaʉ mʉjãã cʉ̃ caátirotirijere mʉjãã yʉ caquetibʉjʉnetõpee maniña. Bairi, “Ti wãmerẽ mʉjãã átigarã,” ñi masĩẽtĩña. Bairo ĩ masĩẽtĩmicʉ̃ã, yʉ majũ yʉ catʉ̃goñarõ mʉjãã yʉ quetibʉjʉgʉ baipʉa. Marĩ Quetiupaʉ ñiñamairĩ, camasãrẽ canʉcʉ̃bʉgoecopaʉre bairo cʉ̃ cacũrĩcʉ̃ yʉ caãno jʉ̃gori, yʉ caĩquetibʉjʉrijere nʉcʉ̃bʉgorique mena mʉjãã tʉ̃goʉsagarã. ETore bairo cabairoi, yʉ yarã, tocãnacãʉ̃pʉa Dios mʉjããrẽ cʉ̃ cabeseri rʉ̃mʉ caãno, mʉjãã caãna wãmerẽã bairo nicõãña ãme cʉ̃ãrẽ Dios cʉ̃ caĩñajoro.  Bairi mʉjãã, Dios yarã, cʉ̃ macʉ̃ yucʉpãĩpʉ pajĩãecori cʉ̃ cariarique nocãrõ pairo wapa jʉ̃gori cʉ̃ cabesericarã majũ mʉjãã ãniña. Bairi noa ũna ati ʉmʉrecóo macããna camasãrẽ carotiepe ecorãrẽ bairo baieticõãña. iKMarĩ Quetiupaʉre cʉ̃ catʉ̃goʉsajʉ̃gori rʉ̃mʉ caãno paabojari majõcʉ ʉ̃mʉrẽ bairo caãnacʉ̃ nimicʉ̃ã, ãmerẽ ʉ̃mʉrẽ bairo mee tuayami. Camasocʉ caroaro caãcʉ̃ Dios yaye macããjẽrẽ capaabojaʉ majũrẽ bairo niñami. Torea bairo apei caʉ̃mʉ cʉ̃ã Dios cʉ̃rẽ cʉ̃ cabeseri rʉ̃mʉ caãno paabojari majõcʉ mee caãnacʉ̃ nimicʉ̃ã, ãmerẽ Dios yayere paabojari majõcʉre bairo niñami. Dios ʉ̃mʉrẽ bairo tuayami yua. 9kBairi mʉrẽ Dios, ʉ̃mʉ paabojari majõcʉre bairo mʉ caãno, cʉ̃ cabesericʉ mʉ caãmata, tʉ̃goñarĩqũẽ paieticõãña. Baipʉa, jĩcã rʉ̃mʉ caãno mʉ quetiupaʉ ʉ̃mʉ mʉ caãnorẽ mʉ wiyobujioʉmi. Bairo mʉ quetiupaʉ cʉ̃ caápata, tãmurĩã mʉ witicoagʉ cʉ̃tʉre yua. 1Caãnijʉ̃goro Dios mʉjããrẽ cʉ̃ cabesejʉ̃goripaʉ dope bairo caãna mʉjãã caãnatõrẽã bairo tocãnacãʉ̃pʉa átiãnicõãña. ?wYisetarotirique ũnie, o yisetarotietaje cʉ̃ã caãnimajũrĩjẽ mee niña. Dios cʉ̃ caátirotirijere tʉ̃gopeori marĩ caátiãninucũrĩjẽ roque caãnimajũrĩjẽ niña. (IBairi ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ cʉ̃ rupaʉ macããtõrẽ cayisetarotiricʉ cʉ̃ caãno Diore cʉ̃ cabese ecoata, tiere cʉ̃ bobotʉ̃goñaeticõãto. Tunu bairoa cʉ̃ rupaʉ macããtõrẽ cayisetarotiecʉre Dios cʉ̃ cabesericʉ cʉ̃ caãmata, cabero cʉ̃ yiseta rotieticõãto. e CTocãnacãʉ̃pʉrea ricaati wãme jeto marĩ cabaiãnimasĩpee ũnierẽ Dios cʉ̃ cajoricaro jĩcãrõ tʉ̃nia átiãnimasĩña. Dios mʉjããrẽ cʉ̃ cabeseri rʉ̃mʉ mʉjãã caãnatõrẽã bairo ãnicõãña, mʉjãã carõmia manapʉ̃ãcʉna, o caʉ̃mʉa canʉmoacʉna cʉ̃ã. Dope bairo cabairije watoa caãnimiatacʉ̃ãrẽ, caroaro ãnimasĩcõãña. Atie yʉ caĩrĩjẽ nipetirijere yʉ átirotinucũña tocãnacãpaʉ macããna ñubueri majãrẽ. yBairi, ¿dope bairo mʉjãã tʉ̃goñañati? Mʉ, canʉmo, mʉ manapʉ Diore catʉ̃goʉsaecʉre cʉ̃ mʉ carocaata, ¿dope bairo bairi Dios tʉpʉ cʉ̃ etao joroque mʉ átimasĩõati? Tunu bairoa, mʉ camanapʉ, mʉ nʉmo Diore catʉ̃goʉsaecore cõ mʉ carocaata, ¿dope bairo bairi Dios tʉpʉ cõ etao joroque mʉ átimasĩati? Bairo mʉjãã ãmeo átimasĩẽna. * MBairo cabaimiatacʉ̃ãrẽ, Diore catʉ̃goʉsaecʉ camanapʉ, o catʉ̃goʉsaeco canʉmo cʉ̃ã bʉtioro ãmeo pitiriquere na cabooata, na ãmeo piticõãto. Ati wãme ũnierẽ tore bairo na caápata, camanapʉ Diore catʉ̃goʉsari majõcʉ, o canʉmo Diore catʉ̃goʉsari majõco ñe ũnie wapa cʉ̃goena tuacõãñama. Dios pʉame roque caroaro yeri jõrõ mʉjãã caãnipeere bojʉ̃goyeticũñupĩ. | qBairo carõmio Diore catʉ̃goʉsao mena jĩcãʉ̃ caʉ̃mʉ cʉ̃ canʉmo cʉpata, Diore camasĩẽcʉ̃ cʉ̃ caãnimiatacʉ̃ãrẽ, cʉ̃ nʉmo jʉ̃gori cañuʉrẽ bairo qũĩñapeogʉmi Dios baipʉa. Tunu bairoa caʉ̃mʉ Diore catʉ̃goʉsaʉ mena jĩcãõ carõmio cõ camanapʉ cʉpata, Diore camasĩẽcõ cõ caãnimiatacʉ̃ãrẽ, cõ manapʉ jʉ̃gori cañuorẽ bairo cõ ĩñapeogʉmi cõ cʉ̃ãrẽ Dios baipʉa. Tore bairo Dios cʉ̃ caĩñapeoeticõãta, na pũnaa pʉame Diore camasĩẽna pũnaarẽ bairo buiajʉ̃goyecʉticõãbujiorãma. Bairo cabaipee caãnimiatacʉ̃ãrẽ, camanapʉ, o canʉmo Diore na camasĩrõ jʉ̃gori, ñe ũnie cawapa cʉ̃goena pũnaa na caãniparore bairo jãñurĩ na ĩñapeogʉmi Dios baipʉa. P  Tunu bairoa dico ũcõ carõmio Diore catʉ̃goʉsao manapʉ, cʉ̃ pʉame Diore catʉ̃goʉsaecʉ nimicʉ̃ã, “Cõ mena caroaro yʉ ãnigʉ,” cʉ̃ caĩmasĩata, cʉ̃rẽ cõ pitieticõãto. oW Ape wãmerã mʉjããrẽ ñinemoña yʉ majũ yʉ catʉ̃goñarĩjẽ mena. Marĩ Quetiupaʉ yʉ cʉ̃ caĩquetibʉjʉ cũrotijorique macããjẽ mee niña bairopʉa: Ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ Diore catʉ̃goʉsaʉ nʉmo, cõ pʉame Diore catʉ̃goʉsaeco nimiocʉ̃ã, “Cʉ̃ mena caroaro yʉ ãnimasĩgo,” cõ caĩata, cõrẽ cʉ̃ pitieticõãto. 0Y Mai, dico ũcõ ape watoara cõ manapʉre capitirico cõ caãmata, nemo cõ manapʉ cʉpericõãto. Cabero cõ camanapʉ booata tunu, cõ manapʉ caãnijʉ̃gomirĩcʉ̃ mena bʉsʉqũẽnorĩ, cʉ̃ mena cõ tuacõãto tunu. Torea bairo caʉ̃mʉ cʉ̃ã cʉ̃ nʉmorẽ cʉ̃ rocaeticõãto. ! Carõmia, o caʉ̃mʉa cʉ̃ã merẽ cawãmo jiyaricarã roquere atore bairo yʉ átirotiya. Mai, yʉ majũ mee tore bairo yʉ átirotiya. Marĩ Quetiupaʉ roque tore bairo yʉ quetibʉjʉ rotiyami: Carõmio, mʉ manapʉre cʉ̃ pitiri cʉ̃ aweyoeticõãña. dA Bairãpʉa, tore bairo mʉjãã rupaʉre, nʉmo borã mʉjãã canʉcãjĩãtieticõãta, nʉmocʉti rotiya. O carõmia cʉ̃ã camanapʉ borã, manapʉcʉti rotiya. Nʉmocʉti, o carõmia cʉ̃ã manapʉcʉtiri ãmata, ñujãñuña. Carõmiorẽ bomicʉ̃ã, nʉmo mácʉ̃, o carõmio cʉ̃ã manapʉ mácõã cõ caãmata roque, ñuẽtĩña. ?wBairi cawãmarã, o cawapearã rõmirĩ cʉ̃ãrẽ atore bairo ñiña: Yʉrea bairo mʉjãã cʉ̃ã nʉmo cʉperi, o manapʉ cʉperi mʉjãã cabaiata, ñujãñuña, ñiña. Yʉ majũpʉa, nipetiro yʉre bairo canʉmo mána jeto mʉjãã caãno yʉ bomiña. Baipʉa, Dios tocãnacãʉ̃pʉrea ricaati wãme, o ape wãme baiãnimasĩrĩqũẽ cʉ̃ãrẽ marĩ joyupi, cʉ̃ caborore bairo marĩ caátimasĩparore bairo ĩ. <qAtie nipetirije yʉ caĩrĩjẽrẽ mʉjãã átirotimajũʉ̃ mee ñiña. “Tore bairo mʉjãã caápata roque, ñumajũcõãbujioro,” ĩ, tore bairo yʉ quetibʉjʉya. 9kBairi na pʉgarãpʉa na caãmeo átinucũrĩjẽrẽ cõ manapʉ cʉ̃ caátigaro boeticõã, o cʉ̃ cʉ̃ã boeticõã na ãmeo baieticõãto. Jĩcãrõ tʉ̃ni na ãmeo boáto. Bairãpʉa, Diore jẽnigarã, “Tocãrõ yoari yʉtea marĩ ãmeo áperigarã,” na caĩatato bero caãmata roque, tore bairo na ápericõãto. Na cacõrĩcã yʉtea caetaropʉ tunu ãmeo cʉ̃gogarãma. Tore bairo na caáto ñugaro. Na majũ na caátinucũrĩjẽrẽ tunu na caátinemoeticõãta, wãtĩ pʉame roro na átio joroque átiremi ĩrã, tore bairo átigarãma. lQCarõmio camanapʉcʉco cõ manapʉ, cõ mena cʉ̃ caãnigaro, “Mʉ mena yʉ átigaetiya. Yʉ majũ yʉ rupaʉre yʉ rotimasĩña,” cʉ̃rẽ cõ ĩ netõẽtĩcõãto. Tunu bairoa caʉ̃mʉ canʉmocʉcʉ, cʉ̃ nʉmo, cʉ̃ mena cõ caãnigaro, “Mʉ mena yʉ átigaetiya. Yʉ majũ yʉ rupaʉre yʉ rotimasĩña,” cõ qũĩ netõẽtĩcõãto. ;oBairi na pʉgarãpʉa, camanapʉ, canʉmo cʉ̃ã jĩcãrõ tʉ̃ni na ãnimasĩáto. Camanapʉcʉna, bairi canʉmocʉna ũna na caãmeoátiãninucũrĩjẽrẽ na átiãmarõ. A~{Cabaimiatacʉ̃ãrẽ, camasã na majũ rupaʉ mena roro na caátiepepairije jʉ̃gori tocãnacãʉ̃pʉa na nʉmo majũ, o carõmio cʉ̃ã cõ manapʉ majũ cacʉ̃goparã niñama. [} 1Ãmerẽ mʉjãã ya carta mena yʉre mʉjãã cajẽniñawoatujoriquere mʉjãã yʉ quetibʉjʉgʉ. Baipʉa, caʉ̃mʉ ati ʉmʉrecóo macããcʉ̃ nʉmo mácʉ̃ã cʉ̃ caãnicõãta, ñumajũcõãbujioro. | Dios yarã, cʉ̃ macʉ̃ yucʉpãĩpʉ pajĩãecori cʉ̃ cariarique wapa jʉ̃gori cʉ̃ cabesericarã majũ mʉjãã ãniña. Bairo cʉ̃ yarã caãna ãnirĩ, mʉjãã rupaʉ mena caroaro cariape átiri, Diore caĩroaparã roque mʉjãã ãniña.@{yAtore bairo mʉjãã masĩrã: Dios, Espíritu Santore mʉjãã joyupi. Bairi mʉjãã rupaʉ pʉame Dios ya wii templo wiire bairo caãni rupaʉ niña. Tie wiipʉre caãcʉ̃rẽ bairo Espíritu Santo pʉame mʉjããpʉre ninucũñami. Bairi mʉjãã majũã mʉjãã caboro carotiparã mee mʉjãã ãniña. 6zeBairi tocãrõã jãnacõãña roro carõmio mena mʉjãã caátiepepainucũrĩjẽrẽ. Baipʉa, ape wãme jãñurĩã jĩcãʉ̃ caʉ̃mʉ roro cʉ̃ caápata, cʉ̃ rupaʉre royetumajũcõãʉ̃ mee átiyami. Apei carõmia mena roro caátiepepai roque cʉ̃ rupaʉre royetuʉ majũ átiyami. CyTorea bairo ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ marĩ Quetiupaʉ Jesucristore catʉ̃goʉsaʉ pʉame, cʉ̃ mena macããcʉ̃ jĩcã rupaʉre bairo caãcʉ̃, cʉ̃ yerire cacʉ̃goʉ majũ tuayami. Ix Merẽ atiere mʉjãã masĩrã: Ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ caʉ̃mʉ, carõmio caepewapatao mena roro cʉ̃ caápata, na pʉgarãpʉa jĩcã rupaʉre bairo roro caána tuayama. Bairi torea bairo ĩ quetibʉjʉya Dios ya tutipʉ cʉ̃ãrẽ: “Na pʉgarãpʉa jĩcã rupaʉre bairo tuagarãma,” ĩ quetibʉjʉ woatuyupa. [w/Bairi marĩ rupaʉ pʉame Jesucristo mena macãã rupaʉ majũ niña. ¿Tiere mʉjãã masĩẽtĩñati? Tore bairo marĩ rupaʉ caãnimiatacʉ̃ãrẽ, ¿dopẽĩrã mʉjãã pʉame carõmio caʉ̃mʉa mena roro caepewapatao mena mʉjãã rupaʉre mʉjãã átiepenucũñati? ¡Di rʉ̃mʉ ũno tore bairo roro áperirotiya, tame! vMarĩ Quetiupaʉ Jesucristore cariacoatacʉ cʉ̃ caãnimiatacʉ̃ãrẽ, cʉ̃ catitunuo joroque ásupi Dios. Torea bairo marĩ cʉ̃ã cariacoatana nimirãcʉ̃ã, marĩ catitunuo joroque marĩ átigʉmi Dios nocãrõ cʉ̃ camasĩrĩjẽ jʉ̃gori. 'uG Tunu aperã jĩcããrã na rupaʉ caborore bairo caátiganucũrã ãnirĩ atore bairo ĩnucũñama: “Ʉgajãrĩcã poa macããjẽ niña ʉgarique. Tunu bairoa ʉgajãrĩcã poa cʉ̃ã, ʉgarique cajãñarĩ poa niña,” ĩ bʉsʉnucũñama camasã. Bairo na caĩrĩjẽ cariape niña bairopʉa. Bairo cabaimiatacʉ̃ãrẽ, Dios pʉame tie pʉga wãmepʉrea to yasio joroque átigʉmi, marĩ paaro, ʉgarique cʉ̃ãrẽ. Bairi marĩ rupaʉ cʉ̃ã carõmia mena roro marĩ caátiepepa rupaʉ mee niña. Marĩ rupaʉ pʉame marĩ Quetiupaʉ ya rupaʉ caãnipa rupaʉ majũ niña. Bairi tunu marĩ Quetiupaʉ pʉame marĩ rupaʉre caroaro caátipaʉ majũ niñami. 5tc Aperã jĩcããrã camasã atore bairo ĩ tʉ̃goñarãma: “Ñe ũnie yʉ ẽñotaetiya. Bairi noo yʉ caborije yʉ átimasĩña,” ĩ tʉ̃goñarãma. Bairopʉa, cariape tore bairo baimiña. Bairo cabaimiatacʉ̃ãrẽ, nipetiro marĩ caátijesorije jeto ãmerĩña. Bairo nipetiro yʉ caátigarije noo caborijere átimasĩmicʉ̃ã, yʉ caátie pʉame yʉre rotirore bairo caẽmʉnetõnʉcãata roque, ñuẽtĩña. s# Torea bairo jĩcããrã mʉjãã mena macããna roro caátipairã ninucũwã. Cabaimirĩcãrã ãmerẽ yua carorijere caáperã Dios yarã cañurãrẽ bairo caãna mʉjãã ãniña. Marĩ Quetiupaʉ Jesucristo cʉ̃ camasĩrĩjẽ jʉ̃gori ñe ũnie cawapa cʉ̃goenarẽ bairo mʉjãã tuaya. Tunu bairoa Espíritu Santo Dios Yeri jʉ̃gori tore bairo mʉjãã tuaya. La santidad del cuerpo ~ru Tore bairo roro caátipairã petoaca ũno cʉ̃ãrẽ Dios cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉre etaetigarãma. ¿Tiere mʉjãã masĩẽtĩñati? Bairi mʉjãã majũ roro ãmeo ĩtoepeeticõãña. Atore bairo carorijere caátipairã Dios cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉre etaetigarãma: Roro carõmia mena caátiepepairã, aperã wericarãrẽ caĩroapairã, aperã na nʉmoa caãmerãrẽ caátiepepairã, aperã caʉ̃mʉa carõmio mena átato ũnorẽã na majũ roro caátiepepairã, o carõmia cʉ̃ã torea bairo caátiepepairã, aperã cayajapairã, aperã cʉ̃gomirãcʉ̃ã apeye ũnierẽ paijãñurõ cabonemopairã, aperã etiri cacũmupairã, aperã roro caĩbʉsʉpairã, aperã ĩtori caẽmapairã cʉ̃ã Dios cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉpʉ ápérigarãma. q =psBairo ĩrĩcãrõ ũnorẽã, mʉjãã pʉame roro mʉjãã átipainucũña. Bairo caána ãnirĩ yua, mʉjãã mena macããna ñubueri majã yayerea mʉjãã ãmeo yajanucũña. moSTore bairo roro mʉjãã majũ ãmeo ána, netõjãñurõ mʉjãã majũ royeturã mʉjãã átiya, tie wãmerẽ bairo mʉjãã caápata. ¿Dopẽĩrã roro ãmeo bʉsʉjãrĩcãrõ ũnorẽã, tie roro mʉjãã caátiere mʉjãã nʉcãcõã ãmerĩñati? “Ñugaro, cayajapairã marĩ yayere na yajacoáto,” mʉjãã caĩata, ¿to ñueticʉti? n-Bairi ãmerẽ yua, jĩcã majã nimirãcʉ̃ã, mʉjãã majũ roro mʉjãã ãmeo átinucũña. Bairo átaje ñuẽtĩña. ¡Bairo mʉjãã caátie netõjãñurõ ñuetimajũcõãña quetiuparã jueces Diore camasĩẽna tʉpʉ mʉjãã cabʉsʉjãrenucũrĩjẽ roque! omWAtore bairo mʉjãã ñi quetibʉjʉya, yʉ caĩrĩjẽrẽ tʉ̃gori mʉjãã catʉ̃goñaboboparore bairo ĩ. Bairi mʉjãã menarẽ ñubueri majã jĩcããrã, roro mʉjãã caãmeoĩrĩjẽrẽ cabʉsʉqũẽnobojamasĩrã ãnama. ¡Tame, jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ ãcʉ̃mi tie ũnie cabaimajũẽtĩẽãcãpʉ̃rã cabʉsʉqũẽnomasĩ mʉjãã menarẽ! lwBairi ati ʉmʉrecóo macããjẽ roro ãmeo átajere mʉjãã caãmeoápata, ñubueri majã marĩ caátiãnierẽ camasĩẽnapʉ̃rẽ quetiuparã jueces roro mʉjãã caátiere na qũẽnorotieticõãña. Narẽ na ĩñabese rotieticõãña. _k7Merẽ mʉjãã masĩrã: Ángelea majã cʉ̃ãrẽ catʉsari rʉ̃mʉ caetaro na marĩ ĩñabesegarã. ¡Bairo caátiparã majũ ãnirĩ ati yepa marĩ caátiãnie roquere nemojãñurõ marĩ ĩñabesemasĩña! FjDios ya poa macããna roque Jesucristo mena ati ʉmʉrecóo macããna roro na caátajere ĩñabesegarãma. ¿Tiere mʉjãã masĩẽtĩñati? Bairo ati ʉmʉrecóo macããnarẽ caĩñabesemasĩparã nimirãcʉ̃ã, ¿dopẽĩrã ãmerẽ cabaimajũẽtĩẽãcã pʉamerẽ mʉjãã ĩñabesemasĩẽtĩbujiocʉti? Oi Jĩcããrã mʉjãã mena macããna cañuetiere ãmeo átiri bero, ¿dopẽĩrã tiere bʉsʉ qũẽnogarã aperã Diore camasĩẽna quetiuparã jueces tʉpʉ átí, mʉjãã bʉsʉ qũẽnogayati? ¿Dopẽĩrã Dios ya poa macããna ñubueri majã mena neñarĩ tiere mʉjãã bʉsʉ qũẽnoetiyati? Tore bairo roque boya. xhi Bairi yʉ pʉame Diore caĩroaenarẽ na ñiñabesemasĩẽtĩña. Cʉ̃ majũ Dios pʉame na ĩñabesegʉmi, cʉ̃rẽ caĩroaena roro caátipairãrẽ. Mʉjãã roque mʉjãã mena macããna roro caánarẽ mʉjãã majũã na mʉjãã caĩñabesero ñuña. Bairi cʉ̃ pacʉ nʉmo, cʉ̃ mʉgõrẽ caátiepepaire mʉjãã watoare cʉ̃ wiyorocacõãña yua. g fy Bairo pʉame mʉjããrẽ ĩgʉ ñiwʉ̃: Caĩtopairã mena bapa cʉpericõãña. Na pʉame, “Jesucristore catʉ̃goʉsarã jãã ãniña,” ĩmirãcʉ̃ã, carõmia mena roro átiepepainucũñama. Tunu bairoa capee apeye ũnie cʉ̃gomirãcʉ̃ã, nemojãñurõ bonemonucũñama. Bairi tunu camasã na wericarã ũnarẽ ĩroayama. Na ũna roro yajapai, roro bʉsʉpai, cũmupai bainucũñama. “Na ũna mena bapacʉtiri ʉgarique ũnie cʉ̃ãrẽ ʉgaeticõãña,” ĩ quetibʉjʉgʉ ñiwʉ̃. e! Baipʉa, ati ʉmʉrecóo macããna carorije caátipairã, apeye ũnierẽ cʉ̃gomirãcʉ̃ã paijãñurõ cabonemonucũrã, cayajapairã, aperã na cawericarãrẽ caĩroapairã ũnarẽ na ricawati weyonetõmajũcõãña ĩ mee, tore mʉjãã yʉ quetibʉjʉ woatujowʉ. Tore bairo nipetiro roro caátipairãrẽ mʉjãã cawiti weyomajũcoagata, ati ʉmʉrecóore mʉjãã aweyocoabujiorã. Hd  Ape carta yʉ cawoarica cartapʉre mʉjããrẽ atore bairo ñi quetibʉjʉ woajowʉ: “Na rupaʉ mena roro caátiepepairã mena bapa cʉpericõãña,” ñi quetibʉjʉ woajomiwʉ̃. OcBairi Pascua macããjẽ pan levadura caasua manie caʉgarãrẽ bairo carorije áperã ãnirotiya. Cariapea caroaro jeto átiãnirotiya ati yepa marĩ caãno ũno mai. Ricaati marĩ ãmerĩgarã. f}|yxevt==:<#:9876532r1m0B.,y+`*(%&% $J#W"d!Z aI}P` z o >>T*! Baipʉa, atore bairo mʉjããrẽ ĩ quetibʉjʉ masĩõgʉ ñiña: Mʉjãã nipetiro Jesucristo yarã, cʉ̃ rupaʉre bairo caãna majũ mʉjãã ãniña. Bairo cʉ̃ rupaʉre bairo caãna ãnirĩ mʉjãã tocãnacãʉ̃pʉa cʉ̃ rupaʉ macããjẽ tocãnacã wãme caãniricawatirorea bairo caãna majũ mʉjãã ãniña. f)E Bairi jĩcãrõ ũno marĩ rupaʉ macããtõ cariaye tuata, caroaro jĩcãrõ tʉ̃ni marĩ ãnimasĩẽtĩña, apeye marĩ rupaʉ macããjẽ carʉsarije menarẽ. O tunu bairoa jĩcãrõ ũno marĩ rupaʉ macããtõ cariaye tuatatore marĩ caʉcoti catioata, caroaro jĩcãrõ tʉ̃ni ʉseanirĩ marĩ rupaʉ macããjẽ mena marĩ ãnimasĩña. S( Marĩ rupaʉ jĩcã rupaʉ caãno jʉ̃gori nipetiro marĩ rupaʉ macããjẽ mena jĩcãrõ tʉ̃ni marĩ capaamasĩparore bairo ĩ, ricaati wãmerĩ jeto marĩ rupaʉ macããjẽrẽ cũñupĩ Dios. I'  Tore bairo átimirãcʉ̃ã, bauro caãnie marĩ rupaʉ macããjẽ pʉamerẽ marĩ jutii jãñatoetinucũña. Dios pʉame jĩcãrõ tʉ̃ni caroaro áticũñupĩ marĩ rupaʉ macããjẽrẽ. Bairi marĩ rupaʉ macããjẽ, cabʉgoro macããjẽ marĩ camaijʉ̃goetie pʉame caroaro to caãnimasĩpeere boyupi Dios. &% Bairi tunu marĩ rupaʉ macããjẽ cabʉgoro macããjẽrẽ bairo marĩ caĩñanucũrĩjẽ pʉamerẽ netõjãñurõ caroaro maijʉ̃gori marĩ cʉ̃gonucũña. Tunu bairo marĩ rupaʉ macããjẽ bauro caãmerĩẽ pʉamerẽ caroaro marĩ jutii jãñatonucũña. &%E Bairo pʉame marĩ bainucũña: Marĩ rupaʉ macããjẽ caátitutuaetiere bairo marĩ caĩñanucũrĩjẽ pʉamerẽ netõjãñurõ marĩ bomasĩnucũña. $ Bairo jĩcã rupaʉ caãno jʉ̃gori caapea pʉame cabʉsʉrica caãmata, wãmorẽ atore bairo ĩ masĩẽtĩbujioro: “Mʉ yʉ boetiya,” ĩ masĩẽtõ. Tunu bairoa marĩ rʉpoa pʉame rʉporire: “Mʉjãã yʉ boetiya,” ĩ masĩẽtõ. "#= Bairo marĩ rupaʉ macããjẽ caátimasĩrĩjẽ capee cawãme cʉtiricawatimiatacʉ̃ãrẽ, cariapera marĩ rupaʉ pʉame jĩcã rupaʉa ãno baiya. ~"u Bairi marĩ rupaʉ macããtõ jĩcãrõ ũno jetore bairo marĩ rupaʉ caãmata, rupaʉ ãnijĩãti petietibujioro. B!} Bairo cabairoi, Dios pʉame marĩ rupaʉre qũẽnojʉ̃goʉ, ti rupaʉ macããjẽ nipetirije mena marĩ caátimasĩpee, cʉ̃ cabororea bairo jĩcãrõ tʉ̃ni marĩ qũẽnoñupĩ. f E Bairi tunu marĩ rupaʉ petiro caapea jeto caãmata, ¿dope bairo marĩ tʉ̃gomasĩbujiocʉti? Tunu bairoa marĩ rupaʉ petiro, ãmoo ope jeto caãmata, ¿dope bairo apeye ũnie cajusurijere marĩ wĩnimasĩbujiocʉti?  Tunu bairoa marĩ ãmorõ cabʉsʉmasĩrĩ ãmorõ caãmata, atore bairo ĩbujioro: “Yʉa, caapee mee ãnirĩ rupaʉ macã ãmorẽ mee yʉ ãniña,” ĩ bʉsʉbujioro. Bairo caĩrĩ ãmorõ ãnirĩ rupaʉ macãã ãmorõ ãnijãnacoa baietibujioro. !; Bairi ĩcõñarĩ mʉjãã yʉ quetibʉjʉpa: Marĩ rʉpo, cabʉsʉmasĩrĩ rʉpo caãmata, atore bairo ĩbujioro: “Yʉa, wãmo mee ãnirĩ, rupaʉ macãã rʉpo mee yʉ ãniña,” ĩ bʉsʉbujioro. Bairo caĩrĩ rʉpo ãnirĩ rupaʉ macãã rʉpo ãnijãnacoa baietibujioro. c? Mai, marĩ rupaʉ pʉame jĩcã rupaʉ nimirãcʉ̃ã, capee wãme cʉtiricawatiya. W' Tore bairo noo caãna cãrõ judío majã, judío majã caãmerã, aperã ʉ̃mʉa rotiepericarã, o caroaro caãnicõãrã cʉ̃ã jĩcãʉ̃ rupaʉ caãniparãrẽ bairo Espíritu Santo jʉ̃gori cabautiza ecoricarã majũ marĩ ãniña. Tunu bairoa cʉ̃ yaʉ Espíritu Santo jĩcãʉ̃rẽã nipetiro cacʉ̃gorã marĩ ãniña. lQ Merẽ mʉjãã masĩña marĩ rupaʉ cabairijere: Marĩ rupaʉ pʉame jĩcã rupaʉ nimirõcʉ̃ã, capee wãme cʉtiricawatiya. Tore bairo Jesucristo ya poa macããna cʉ̃ã jĩcã rupaʉre bairo caãna marĩ ãniña. )K Tie nipetiri wãme caroa marĩ caátipeere Espíritu Santo jĩcãʉ̃ jʉ̃gori tore bairo capee wãme marĩ átimasĩña. Cʉ̃, Espíritu Santo pʉame caroa wãme camasãrẽ na caátipeere cʉ̃ cajogari majã tocãnacãʉ̃pʉrea na jonucũñami. Todos pertenecemos a un solo cuerpo gG Aperã jĩcããrã Dios yaye macããjẽ átijẽño ĩñomasĩrĩqũẽrẽ upanucũñama. Aperã Dios na cʉ̃ caquetibʉjʉrotirijere tʉ̃gori bero, caroa quetire quetibʉjʉnetõnucũñama camasãrẽ. Aperãrẽ Dios pʉame wãtĩ yaye macããjẽrẽ, o Espíritu Santo yaye macããjẽ quetibʉjʉriquere caroaro na catʉ̃gobesecõñamasĩpeere na jonucũñami. Aperãrẽ, apeye bʉsʉrique catʉ̃gomasĩã manierẽ na bʉsʉmasĩõ joroque átinucũñami Dios. Tunu bairoa aperãrẽ tie apeye bʉsʉrique caĩrĩjẽ catʉ̃goa manierẽ na quetibʉjʉ ãmewiyo joroque átinucũñami Dios. nU Jĩcããrã Espíritu Santo jĩcãʉ̃ jʉ̃gori catʉ̃goñatutuarã ninucũñama. Tunu bairoa aperã Espíritu Santo jʉ̃gori caroa wãme na caátipee Dios cʉ̃ cajorijere upari camasã cariarãrẽ na catiomasĩnucũñama. 9 Marĩ jĩcããrãrẽ cʉ̃, Espíritu Santo jʉ̃gori Dios pʉame masĩrĩqũẽ mena cʉ̃ yaye quetire marĩ quetibʉjʉo joroque átinucũñami. Tunu bairoa aperãrẽ Espíritu Santo jʉ̃gori nocãrõ camasĩpetirãrẽ bairo majũ na quetibʉjʉo joroque átinucũñami. @y Dios pʉame cʉ̃ yarã caãna tocãnacãʉ̃pʉrea cʉ̃ Yeri Espíritu Santore jonucũñami, cʉ̃ jʉ̃gori nipetiro aperãrẽ caroaro marĩ caátiãnimasĩparore bairo ĩ. ta Tunu bairoa capee wãmerĩ cʉ̃ catutuarijere marĩ caáti ĩñopeere marĩ jonucũñami Dios. Bairo tocãnacãʉ̃pʉrea ricaati marĩ jomicʉ̃ã, Dios jĩcãʉ̃ã marĩ caátipee tocãnacã wãmerẽ marĩ quetibʉjʉnucũñami. M Tunu bairoa capee wãmerĩ camasãrẽ na marĩ caátiroamasĩrĩjẽ ninucũña. Tie bairo marĩ caátimasĩnucũrĩjẽ pʉame jĩcãʉ̃ã marĩ Quetiupaʉ cʉ̃ caátiroticũrĩqũẽ niña. (I Bairi Dios yarã capããrã na caãnimiatacʉ̃ãrẽ, tocãnacãʉ̃pʉrea ricaati jeto masĩrĩqũẽ caroa wãme na caátipeere jonucũñami Espíritu Santo. Bairo capããrãrẽ ricaati jeto caroa wãme na caátipeere cajonucũʉ̃ pʉame jĩcãʉ̃ã niñami Espíritu Santo.  Bairi atiere mʉjãã camasĩrõ yʉ boya: Ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃, “¡Jesure roro cʉ̃ baiáto!” caĩbʉsʉetipaʉ niñami, Dios Yeri Espíritu Santo jʉ̃gori cabʉsʉnucũʉ̃ cʉ̃ caãmata. Tunu bairo ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃, “¡Jesús yʉ Quetiupaʉ jĩcãʉ̃ã niñami!” ĩ masĩẽtĩñami Espíritu Santo cʉ̃ catutuarije jʉ̃gori cʉ̃ yeripʉ cʉ̃ cabʉsʉeticõãta. ! Merẽ atiere mʉjãã masĩrã: Mai, Jesucristo yaye quetire catʉ̃goʉsarã mʉjãã caãniparo jʉ̃goye roro wericarã jʉ̃gũẽãrẽ caĩtoecorã majũ mʉjãã ãnimiwʉ̃. Cacaapee ĩñaena wericarã ũna cabʉsʉenarẽ na mʉjãã ĩroanucũwʉ̃. , S Yʉ yarã, Espíritu Santo jʉ̃gori marĩ joyupi Dios tocãnacã wãme, caroa wãme marĩ caátiãnimasĩpeere. Tie macããjẽrẽ mʉjãã camasĩrõ yʉ boya. |q "Bairi ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ mʉjãã mena macããcʉ̃ bʉtioro majũ queyari mʉjãã caĩrõrẽ bairo cʉ̃ caboeticõãta, cʉ̃ ya wiipʉa cʉ̃ ʉgacõãto ʉgariquere. Mai, Dios pʉame neñapori mʉjãã caʉganucũrĩjẽrẽ cʉ̃ canʉcʉ̃bʉgoetie jʉ̃gori roro popiye cʉ̃ baio joroque cʉ̃ caáperiparore bairo ĩ, cʉ̃ ya wiipʉa cʉ̃ ʉgacõãto. Baipʉa, apeye yʉ caĩquetibʉjʉgarijere mʉjããrẽ ĩñaʉ ácʉ́pʉ, caroaro mʉjãã yʉ quetibʉjʉ qũẽnonemogʉ.kO !Bairo cabairoi, yʉ yarã yʉ camairã, di rʉ̃mʉ ũno neñapori Jesucristo riagʉ jʉ̃goye cʉ̃ caʉgariquere tʉ̃goñarĩ mʉjãã caʉgari rʉ̃mʉ caãno tocãnacãʉ̃pʉrea ãmeo yuri, jĩcãrõ ʉganucũña. V % Baipʉa, marĩ Quetiupaʉ pʉame roro popiye marĩ tãmʉo joroque cʉ̃ caápata, caroaro marĩ caãnipeere marĩ beyoʉ, tore bairo marĩ átinucũñami. Bairo marĩ cʉ̃ caáto jʉ̃gori marĩ pʉame ati ʉmʉrecóo macããna roro popiye cayasiparã mena roro marĩ catãmʉoetiparore bairo ĩ, tore bairo marĩ átinucũñami.   Bairi marĩ majũã marĩ yeripʉ marĩ catʉ̃goñarĩjẽ mena roro marĩ caátinucũrĩjẽrẽ caroaro marĩ rupaʉre marĩ catʉ̃goñabesepeyocõãta roque, marĩ Quetiupaʉ pʉame marĩ yaye wapa, roro popiye marĩ baio joroque áperibujioʉmi. o W Tie jʉ̃gori mʉjãã mena macããna capããrã riaye painucũñama. Tunu aperã catutuaena cʉ̃ã ninucũñama. Tunu bairo tie jʉ̃gori aperã jĩcããrã mʉjãã mena macããna baireyupa. ¿Tiere mʉjãã masĩẽtĩñati? o W Bairi mʉjãã yeripʉ caroaro tʉ̃goñajʉ̃goyetiena, Jesucristo yaye macããjẽrẽ ʉga, o eti, mʉjãã caápata, roro popiye mʉjãã cabaipee wapare macããrã nʉcʉ̃bʉgoricaro mano eti, ʉga mʉjãã átinucũgarã. = s Bairo cabairo jʉ̃gori tocãnacãʉ̃pʉa na yeripʉ catʉ̃goñabeseparã niñama, marĩ Quetiupaʉ yaye macããjẽ pan, bairi ʉse oco cʉ̃ãrẽ na caetiparo jʉ̃goye mai. 9 Bairi caroaro ása. Ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ marĩ Quetiupaʉ cʉ̃ caátatore bairo pããrẽ ʉga, o ʉse oco cʉ̃ãrẽ eti, átimicʉ̃ã, nʉcʉ̃bʉgorique mano cʉ̃ caápata, roro ácʉ átiyami. Marĩ Quetiupaʉ cʉ̃ rupaʉ mena roro popiye bairi yucʉpãĩpʉ cʉ̃ cariariquere nʉcʉ̃bʉgoecʉre bairo ácʉ átiyami. Bairi tore bairo cʉ̃ caápata, roro cʉ̃ caátie wapa pairo nigaro. r] Bairi mʉjãã pʉame Jesucristo cʉ̃ caátajere tʉ̃goñarĩ pããrẽ ʉga, bairi ʉse oco cʉ̃ãrẽ mʉjãã caetinucũrõ cãnacãnia Jesucristo marĩ cʉ̃ cariabojariquere masĩrĩ áti ĩñorã mʉjãã átinucũña. Tore bairo áticõã ninucũña mai marĩ Quetiupaʉ ati yepapʉ cʉ̃ caatíparo jʉ̃goye. Cómo se debe tomar la Cena del Señor mS Tunu bairoa ásupʉ Jesús: Pããrẽ ʉga yaparori bero, cʉ̃ wãmopʉ copa etirica bapare nerĩ atore bairo na ĩñupʉ̃ cʉ̃ cabuerãrẽ, “Atirʉ macããjẽ ʉse oco pʉame yʉ rií niña. Camasãrẽ netõõgʉ yʉ riacoagʉ. Bairo yʉ cariápee jʉ̃gori cawãma wãme camasãrẽ Dios cʉ̃ caátibojacũrĩjẽ niña. Bairi di rʉ̃mʉ ũno mʉjãã caetiri rʉ̃mʉ cãrõ ʉse ocore etirã, yʉ caátajere tʉ̃goñarĩ mʉjãã átinucũgarã,” ĩñupʉ̃ Jesús. F Bairo ne yaparo Diore cʉ̃ jẽnirĩ bero carecomacã pebatori cʉ̃ cabuerãrẽ na nunirĩ, atore bairo na ĩñupʉ̃: “Atie pan yʉ rupaʉ niña. Mʉjããrẽ yʉ cariabojarije macããjẽ niña. Bairi mʉjãã cʉ̃ã cabero atore bairo yʉ caátajere tʉ̃goñarĩ pããrẽ mʉjãã bato ʉganucũgarã.” # Mai, yʉ pʉame marĩ Quetiupaʉ yʉre cʉ̃ caquetibʉjʉricarorea bairo mʉjããrẽ atore bairo yʉ quetibʉjʉwʉ: Marĩ Quetiupaʉ Jesure cʉ̃ cabʉsʉjãbuitiri ñamia caãno, cʉ̃ pʉame cʉ̃ cabuerã mena neñarĩ cʉ̃ wãmopʉ pããrẽ neñupʉ̃. ~u Bairi mʉjããrẽ ñiña: ¿Dopẽĩrã mʉjãã ya wiiripʉa ʉgariquere ʉga, o ʉse ocore eti, mʉjãã áperiyati, tore bairo átigamirãcʉ̃ã? Tunu bairoa, ¿dopẽĩrã Dios ya poa macããna ñubueri majãrẽ na mʉjãã nʉcʉ̃bʉgoetinucũñati? Tunu bairoa aperã, apeye ũnie cacʉ̃goena cʉ̃ã roro bobooro na majũ na tʉ̃goñao joroque mʉjãã átiya. Bairi, ¿ne ũnie pʉamerẽ mʉjãã ñicʉti? “¡Ñujãñuña! Caroaro majũ mʉjãã átiya,” ¿ñicʉti? Tore bairo roro mʉjãã caátiere ĩñarĩ, ¿dopẽĩ, “Ñujãñuña,” ñibujiocʉti? ¡Tore bairo ñiecʉ̃, tame! La Cena del Señor C Mʉjãã pʉame ʉgaricapaʉ caetaro, tocãnacãʉ̃pʉa cajʉ̃goyea ʉgariquere jeeri pairo mʉjãã ʉgajʉ̃goye cʉtinucũña. Bairo cajʉ̃goyea mʉjãã caʉgaweyoroi, aperã pʉame bocáqueya cotenucũñama. Tunu bairoa cũmurĩ tʉ̃nipʉ aperã mʉjãã mena macããna cʉ̃ã ʉse ocore etinucũñama. 'G Bairo ricawatiri, caroaro caãmerã ãnirĩ Jesucristo riagʉ jʉ̃goye cʉ̃ caʉgatʉsariquere tʉ̃goñarĩ ʉgarã, roro majũ átigarã, mʉjãã neñanucũña. Marĩ Quetiupaʉ riagʉ jʉ̃goye cʉ̃ cabuerã mena cʉ̃ caʉgatʉsaricarore bairo mee majũ mʉjãã átinucũña. { Torea bairo mʉjãã baicõã ninucũgarã. Tore bairo mʉjãã cabairije cañuetie caãnimiatacʉ̃ãrẽ, mʉjãã catʉ̃goñaricawatirije jʉ̃gori yua, “¿Noa pʉame Jesucristore catʉ̃goʉsarã majũ na ãniñati?” marĩ ĩ masĩgarã. `9 Caãnijʉ̃goro atore bairo ñi quetibʉjʉnucũñama jĩcããrã mʉjãã mena macããna: “Ñubuerã neñarã na majũ jĩcãrõ tʉ̃ni tʉ̃goñarĩ neñaetinucũñama. Na majũ ãmeo ricawatiri jĩcãrõ ñubuemasĩẽtĩnucũñama,” mʉjãã ĩnucũñama. Bairo yʉ na caĩquetibʉjʉnucũrĩjẽrẽ baipʉa cariapea yʉ tʉ̃goya. :~m Mai, ato jʉ̃goye mʉjããrẽ yʉ cawoatujopeere tʉ̃goñarĩ mʉjãã mena yʉ ʉseanimasĩẽtĩña. Mʉjãã pʉame neñarĩ ñubuerã, Dios mena nemojãñurõ tʉ̃goñatutuao joroque mʉjãã caátiparo ũnorẽã, cʉ̃ mena mʉjãã caãnie to royetuao joroque roro mʉjãã átinucũña. } Bairo yʉ caĩquetibʉjʉrijere tʉ̃gomicʉ̃ã, ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃, “Bairo mee niña,” caĩbʉsʉbotiogaʉre atore bairo cʉ̃ camasĩrõ yʉ boya: Jãã, caquetibʉjʉri majã, bairi aperã, Dios ya poa macããna ñubueri majã cʉ̃ã ape wãme marĩ caátiãnijʉ̃goatajere marĩ masĩẽtĩña. Tie yʉ caquetibʉjʉrije jetore marĩ masĩña. Abusos en la Cena del Señor |1 Bairo marĩ caʉ̃mʉa pʉame marĩ cabaimiatacʉ̃ãrẽ, carõmio roque cõ poare bʉtiori cõ caãno ñuña. Poa yowerije cʉ̃gori cõ caãnie cõ jesoye majũ ãno baiya. Cõ poa cayowerije pʉame cõ rʉpoare catorije cõ jesoye majũ Dios cʉ̃ cacũrĩqũẽ niña. _{7 Merẽ, caʉ̃mʉa marĩ caãnajẽ cʉtiere camasĩrã marĩ ãniña. Bairi caʉ̃mʉ cʉ̃ poare juareecʉ, pairo bʉtiori cʉ̃ caãmata, boboojãñuña cʉ̃rẽ, poa yowerije cʉ̃ cacʉ̃goro jʉ̃gori yua. Xz) Bairi mʉjãã majũã tʉ̃goña beseya mʉjãã caátipee cañurĩjẽrẽ. Bairi, “Carõmio cõ rʉpoare apeye ũnie mena peotoeco Diore cõ cajẽnirõ ñurõ,” mʉjãã caĩata, ñuẽtĩña. y7 Merẽ cariape marĩ masĩña: Carõmio caãnijʉ̃goricore caʉ̃mʉ rupaʉ mena jʉ̃gori cõ qũẽnoñupĩ Dios. Bairo cabaimiatacʉ̃ãrẽ, cabero caʉ̃mʉ pʉame tunu carõmio mena jʉ̃gori buiamasĩñami. Na pʉgarãpʉa Dios cʉ̃ caqũẽnorĩcãrã majũ niñama. xxi Tore bairo caroca carotimasĩõ carõmio cõ caãnimiatacʉ̃ãrẽ, ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ Cristo yaʉ carõmio jʉ̃gori mee caroaro caátiãnimasĩnucũʉ̃ mácʉ̃mi. Tunu bairo dico jĩcãʉ̃ ũcõ Cristo yao caʉ̃mʉ jʉ̃gori mee caroaro caátiãnimasĩnucũõ mácõmo. Na pʉgarãpʉa yeri ñajããõ joroque na caãmeo átipeere bojʉ̃goyupi Dios. w Bairo caʉ̃mʉ roca cõ carotimasĩrĩjẽ jʉ̃gori carõmio pʉame jutii asero ũno mena cõ rʉpoare bʉgatori caquetibʉjʉpao niñamo. Tunu bairoa ángelea majã cõ rʉpoare bʉgatori cõ caãno na caĩñajesoparore bairo ĩõ, tore bairo cõ caáto ñuña. !v; Carõmio jʉ̃gori mee caʉ̃mʉrẽ cʉ̃ qũẽnoñupĩ Dios. Caʉ̃mʉ jʉ̃gori roque carõmio caʉ̃mʉ mena caãnipaore cõ qũẽnoñupĩ Dios. u Bairi merẽ atore bairo marĩ masĩña: Mai, carõmio rupaʉ mena nerĩ cʉ̃ qũẽnoesupi Dios caʉ̃mʉrẽ. Caãnijʉ̃goricʉ caʉ̃mʉ waru õwãrõ macããtõ mena nerĩ roque carõmiorẽ cõ qũẽñoñupĩ Dios carõmio caãnijʉ̃goricore. jtM Caʉ̃mʉ roque cʉ̃ rʉpoare cʉ̃ bʉgatoeticõãto. Mai, caʉ̃mʉ pʉame, Dios bauriquere bairo cabauʉ, Dios cʉ̃ caqũẽnojʉ̃goricʉ majũ niñami. Tunu bairoa Dios nocãrõ caroaro cʉ̃ caãnajẽ cʉtiere bairo cabauʉ majũ niñami, caʉ̃mʉ pʉame. Carõmio pʉame roque caʉ̃mʉ cʉ̃ caãnajẽ cʉtiere bairo cabauo majũ niñamo. +sO Bairi jĩcãõ ũcõ carõmio cõ rʉpoare cõ capeotogaeticõãta, jicoquei cõ poare cõ cajuare peyocõãrotiro ñuña. Bairo átirotimiocʉ̃ã, cõ capoa tarotiataje, o cõ capoa juarepeyorotiatajere cõ cabobotʉ̃goñaata, toroque cõ rʉpoare cõ bʉgatoáto apeye ũnie mena yua. grG Tunu bairo jĩcãõ ũcõ carõmio cʉ̃ã Diore cʉ̃ jẽnigo, o Dios yaye macããjẽrẽ cõ caquetibʉjʉparo jʉ̃goye cõ rʉpoare jutii, o apeye ũnie mena cõ capeotoeticõãta, cõrẽ caãnijʉ̃goʉ, cõ manapʉre cʉ̃ nʉcʉ̃bʉgoeco átiyamo. Cõ manapʉre cabotio ãnirĩ cõ poare cajuapere reecõãrĩcõrẽã bairo baiyamo yua. 7qg Bairi ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ caʉ̃mʉ Diore cʉ̃ jẽnigʉ, o Dios yaye macããjẽrẽ cʉ̃ caquetibʉjʉparo jʉ̃goye, jutii asero, o apeye ũnie mena cʉ̃ rʉpoare peotori cʉ̃ cajẽniata, Cristo cʉ̃rẽ caãnijʉ̃goʉ, cʉ̃ rʉpoare bairo caãcʉ̃rẽ cʉ̃ nʉcʉ̃bʉgoecʉ átiyami. $pA Mai, atie cʉ̃ãrẽ mʉjãã camasĩrõ yʉ boya: Cristo pʉame marĩ caʉ̃mʉarẽ caãnijʉ̃goʉ, carʉpoare bairo caãcʉ̃ niñami. Bairi tunu caʉ̃mʉ canʉmocʉcʉ pʉame carõmio, cʉ̃ nʉmorẽ caãnijʉ̃goʉ, cõ rʉpoare bairo caãcʉ̃ niñami. Dios, Cristore caãnijʉ̃goʉ, cʉ̃ rʉpoare bairo caãcʉ̃ cʉ̃ caãnorẽã bairo caʉ̃mʉ cʉ̃ã cʉ̃ nʉmorẽ caãnijʉ̃goʉ niñami. Zo- Mʉjãã pʉame yʉre tʉ̃goñarĩ, mʉjãã yʉ caquetibʉjʉricarore bairo caroaro jĩcãrõ tʉ̃ni caroa wãmerẽ mʉjãã áticõã ninucũña. Tiere queti tʉ̃gori mʉjãã mena yʉ ʉseaniña. Bn  Bairi, yʉ, Cristo cʉ̃ caátiere ĩñacõrĩ caroaro yʉ caátorea bairo mʉjãã cʉ̃ã caroaro yʉ caátiere ĩñacõrĩ átiãnajẽrẽ átiãnimasĩña. Las mujeres en el culto 8mi !Bairi yʉ cʉ̃ã tocãnacãni jãñurĩpʉa Dios cʉ̃ caĩñajesopee ũnie tocãnacã wãmerẽ yʉ átijʉ̃gonucũña. Yʉ majũ caroaro yʉ caãnipeere yʉ áperinucũña. Aperã roque caroaro na caãnimasĩpee ũnie pʉamerẽ jĩcãrõ tʉ̃ni na yʉ áti ĩñonucũña. Bairo yʉ caáto, na cʉ̃ã roro na caátaje wapare netõrĩ, Dios tʉpʉ na caetajĩãtiparore bairo ĩ, tore bairo yʉ cʉ̃ã yʉ átinucũña.Cl Caroaro átiãnajẽcʉsa. Noa ũna camasã aperã roro na átio joroque átijʉ̃goeticõãña. Judío majã, aperã judío majã caãmerã ũna cʉ̃ãrẽ tore bairo áti ĩñoeticõãña. Aperã, marĩ yarã, Dios ya poa macããna cañubueri majã cʉ̃ãrẽ tore bairo roro na átio joroque ápericõãña. !k; Bairo cabaimiatacʉ̃ãrẽ, mʉjããrẽ atore bairo ĩgʉ ñiña: Waibʉtoa riire ʉga, etiriquere eti, o apeye ũnie mʉjãã caátinucũrĩjẽ cʉ̃ãrẽ ása, tore bairo mʉjãã caátie jʉ̃gori aperã cʉ̃ã Diore cʉ̃ na basapeo joroque mʉjãã caáto to cañuata. {jo Tunu bairoa, “ ‘Dios, yʉ mena mʉ ñujãñuña,’ Diore qũĩ jẽnirĩ bero, tie ʉgariquere yʉ caʉgamiatacʉ̃ãrẽ, ¿dopẽĩrã tie waibʉcʉ riire yʉ caʉgaro ĩñarĩ, roro na bʉsʉpainucũñati?” ĩ jẽniñabujioʉmi. i# “Mʉjãã pʉame tʉ̃goña yapapuari tiere ʉgaeticõãña,” ĩ mee ñiña. Aperã tie waibʉcʉ rii joemʉgõjorique macããjẽrẽ caʉgaetinucũrã pʉame bairo mʉjãã caátiere ĩñarĩ na catʉ̃goñayapapuaetiparore bairo ĩ, tore bairo yʉ quetibʉjʉya. Bairo yʉ caĩmiatacʉ̃ãrẽ, jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ atore bairo ñi jẽniñabujioʉmi: “¿Dopẽĩ apei cʉ̃ yeri cʉ̃ catʉ̃goñarĩjẽpʉ cʉ̃ caátimasĩẽtĩẽ bui yʉ pʉame yʉ majũ yʉ caátimasĩrĩjẽrẽ yʉ átijãnabujiocʉti?” [h/ Meerẽ tiere mʉjãã masĩña. Bairi jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ mʉjããrẽ, “Atie waibʉcʉ rii na cajoemʉgõjorije macããjẽ carʉsarije niña,” cʉ̃ caĩata, toroque tie riire ʉgaeticõãña. Mʉjããrẽ tiere caquetibʉjʉatacʉ cʉ̃ catʉ̃goñarĩjẽpʉ roro cʉ̃ tʉ̃goña yapapuaetio roque ĩrã, tiere ʉgaeticõãña. g1 Bairi ni ũcʉ̃ Diore catʉ̃goʉsaecʉ mʉjããrẽ cʉ̃ ya wiipʉ piijori cʉ̃ cajʉ̃goʉgaro, mʉjãã cabooata, nipetiro waibʉcʉ rii mʉjãã cʉ̃ canurĩjẽrẽ ʉgacõãña. Bairãpʉa, tie riire na jʉ̃gũẽãrẽ ĩroarã na cajoerʉgaátaje caãnie macããjẽrẽ masĩgatʉ̃goñaeticõãña, mʉjãã catʉ̃goñarĩjẽpʉ mʉjãã catʉ̃goñayapapuaetiparore bairo ĩrã. fw Mai, ati ʉmʉrecóo, bairi nipetiro ati yepa caãnie cʉ̃ã Dios cʉ̃ caqũẽnorĩqũẽ, cʉ̃ yaye jeto niña. ]e3 Bairi tunu nipetiro waibʉtoa rii na cawapatiri arʉa macããjẽ waibʉtoa riire wapatiri mʉjãã caʉgaata, ñujãñuña. Bairãpʉa, tie riire na jʉ̃gũẽãrẽ ĩroarã na cajoerʉgaátaje caãnie macããjẽrẽ masĩgatʉ̃goñaeticõãña, mʉjãã catʉ̃goñarĩjẽpʉ mʉjãã catʉ̃goñayapapuaetiparore bairo ĩrã. -dS Bairi marĩ majũ rupaʉ mena caroaro marĩ caãnipeere macãẽtĩrotiya. Aperã marĩ yarã caroaro na caãnipee ũnie pʉame roquere caátiparã marĩ ãniña. cw Aperã jĩcããrã camasã atore bairo ĩ tʉ̃goñarãma: “Ñe ũnie, yʉ caátipeere ẽñotaetiya. Bairi noo yʉ caboro yʉ átimasĩña,” ĩ tʉ̃goñarãma. Cariapea tore bairo baiya. Bairopʉa, nipetiro tore bairo marĩ caátijesorije jeto mee ãniña. Baipʉa, nipetiro yʉ caátigarije noo caborijere yʉ caátimasĩpeyocõãta, ñujãñuña. Cabaimiatacʉ̃ãrẽ, tie nipetirijepʉa yʉ caátinucũrĩjẽ nemojãñurõ Dios mena yʉ tʉ̃goñatutuanemo joroque átimasĩẽtĩña. 'bG ¿Bairi mʉjãã pʉame marĩ Quetiupaʉ mʉjããrẽ qũĩñateo joroque roro cʉ̃ mʉjãã baibotiogayati? ¿Cʉ̃ netõrõ catutuarã majũ áto mʉjãã ãniñati? Mʉjãã baietiya. Bairi marĩ Quetiupaʉ jetore cʉ̃ marĩ caĩroaro ñuña. La libertad y el amor cristiano ca? Tunu bairoa Jesucristo yucʉpãĩpʉ cʉ̃ cariaparo jʉ̃goye cʉ̃ cabuerã mena ʉse ocore cʉ̃ caetiriquere tʉ̃goñarĩ marĩ cʉ̃ã ʉse ocore etiri bero, wãtĩãrẽ ĩroarã na caetirije macããjẽrẽ marĩ caetiata, ñuẽtĩña. Tunu bairoa marĩ Quetiupaʉ pããrẽ, cʉ̃ cabuerã mena cʉ̃ caʉgariquere tʉ̃goñarĩ, marĩ cʉ̃ã Cristo ya mesapʉ ʉgari bero, tunu wãtĩãrẽ ĩroarã na caʉgarije macããjẽrẽ marĩ caʉgaata, ñuẽtĩña. K` Bairo pʉame ĩgʉ ñiña: Aperã, Diore camasĩẽna, na jʉ̃gũẽãrẽ ĩroarã waibʉtoa riire na cajoemʉgõjonucũata, wãtĩãrẽ na ĩroarã átinucũñama. Diore ĩroarã mee tore bairo átinucũñama. Bairi yʉ pʉame wãtĩã yarã caãnarẽ bairo caãna mena mʉjãã cabapacʉtinemonucũrõ yʉ boetiya. 5_c Mai, atie yʉ caĩrĩjẽ mena, “Aperã jʉ̃gũẽ ũcʉ̃ peeto ũno wapacʉcʉmi,” ĩ mee tore bairo yʉ quetibʉjʉya. Tunu bairoa, “Waibʉcʉ rii cabʉgoro caãnie, netõjãñurõ na jʉ̃gũẽãrẽ na cajorije pʉame caroa majũ niña,” ĩ mee tore bairo mʉjãã yʉ quetibʉjʉya. U^# Tʉ̃goñañijate Israel ya poa macããna na cabairiquere: Noa ũna sacerdote majã waibʉtoa Diore na cajorãrẽ cajoemʉgõ jobojanucũrã pʉame, tie macããjẽ waibʉtoa riire ʉganucũñama. S] Bairãpʉa, capããrã marĩ ãniña Jesucristo mena macããna. Bairo capããrã nimirãcʉ̃ã, nipetiro pan jĩcãrẽã marĩ Quetiupaʉ rupaʉre bairo caãnierẽ marĩ ʉganucũña. Bairo cʉ̃ rupaʉre bairo caãnie pããrẽ caʉgarã ãnirĩ marĩ Quetiupaʉ Jesucristo mena jĩcã rupaʉre bairo caãna marĩ tuaya yua. V\% Di rʉ̃mʉ ũno ñubuerã Jesucristo cʉ̃ caátajere tʉ̃goñarĩ ʉse ocore etigarã jʉ̃goye Diore cʉ̃ jẽnirĩ bero yua, “Jesucristo yucʉpãĩpʉ cʉ̃ cariírerique jʉ̃gori cʉ̃ canetõrĩcãrã marĩ ãniña,” ĩ tʉ̃goñarã marĩ átinucũña. Tunu bairoa pããrẽ batoori ʉgarã, “Capããrã nimirãcʉ̃ã, jĩcã rupaʉre bairo Jesucristo cʉ̃ caĩroari poa macããna majũ marĩ ãniña,” ĩ tʉ̃goñarã marĩ átinucũña. [} Mʉjãã, yʉ yarã, catʉ̃goñamasĩrãrẽ bairo atiere atore bairo mʉjãã yʉ quetibʉjʉya. Bairi mʉjãã majũã yʉ caĩquetibʉjʉrijere caroaro catʉ̃gobeseparã mʉjãã ãniña, roro átajere mʉjãã caátiecoetiparore bairo ĩrã. Z Bairi yʉ yarã, yʉ camairã, ati yepa macããna jʉ̃gũẽãrẽ ñubuerique ũnie macããjẽrẽ tocãrõã jãnacõãña. ;Yo Mai, mʉjãã pʉame wãtĩ roro mʉjãã átio joroque cʉ̃ caátinucũrĩjẽrẽ mʉjãã átieconucũña. Tie pʉame ati ʉmʉrecóo caãna camasã Dios ya poa macããna na canʉcãmasĩjĩãtietie majũ mee niña. Bairi mʉjãã pʉame, “Dios roque, roro wãtĩ marĩ cʉ̃ caátiganucũrĩjẽrẽ marĩ ẽñotabojagʉmi,” Dios mena ĩ tʉ̃goñatutuacõãña. Cʉ̃ pʉame, nocãrõ roro popiye mʉjãã baio joroque caátie caãnimiatacʉ̃ãrẽ, tore bairo mʉjãã tãmʉo rotietigʉmi, cʉ̃ yarã mʉjãã caãnoi. Dios pʉame roque roro mʉjãã catãmʉobujiopeere ẽñotabojagʉmi. Bairo cʉ̃ caáto, roro caátiecoenarẽ bairo caroaro mʉjãã netõcoagarã yua. FX Bairi ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ Dios cʉ̃ carotirore bairo jĩcãrõ tʉ̃ni cʉ̃ caátiãnimasĩata, caroaro tʉ̃goñamasĩrĩ cʉ̃ ãmarõ, wãtĩrẽ cʉ̃ caĩtoecoetiparore bairo ĩ. jWM Atie yʉ caquetibʉjʉrije nipetirije baiyupa jãã ñicʉ̃jãã ãnanarẽ. Tie roro na cabairiquere ĩñacõrĩ, roro marĩ cʉ̃ã marĩ caátinemoetiparore bairo ĩrã, tore bairo baiyupa. Bairi marĩ ati yʉtea catʉsari yʉtea macããna marĩ catʉ̃goñamasĩparore bairo ĩrã, tore bairo ĩ quetibʉjʉ woatucũñupã Dios ya tutipʉre. Vy Tunu bairoa yasioropʉ Diore roro ĩ bʉsʉeticõãña. Jãã ñicʉ̃jãã ãnana pʉame jĩcããrã yasioropʉ roro ĩ bʉsʉnucũñupã Diore. Tore bairo roro na caĩbʉsʉrije jʉ̃gori na riao joroque caácʉ ángel pʉame na pajĩãreyupi. {Uo Bairi marĩ cʉ̃ã, “Roro marĩ caátie wapare marĩ ĩñabeseecʉmi Cristo,” caĩbʉsʉetiparã marĩ ãniña. Tore bairo jãã ñicʉ̃jãã jĩcããrã Diore na caĩbʉsʉrije jʉ̃gori, ãña na na bacajĩãreo joroque ásupi Dios. qT[ Bairi mʉjãã cʉ̃ã jãã ñicʉ̃jãã ãnana jĩcããrã carõmio mena roro na caátiepericarore bairo átiepeeticõãña. Bairo roro na caátie wapa jĩcã rʉ̃mʉa veintitrés mil cãrõ majũ na yasio joroque ásupi Dios. S Torena, mʉjãã cʉ̃ã jãã ñicʉ̃jãã ãnana jĩcããrã, ati yepa macããna jʉ̃gũẽãrẽ na caĩroaricarore bairo, na ũnarẽ na ĩroaeticõãña. Torea bairo ĩ quetibʉjʉya Dios yaye woaturique cʉ̃ã: “Na, camasã pʉame ʉga, eti, áti yaparori bero neñarĩ, na jʉ̃gũẽrẽ cʉ̃ basapeo ʉseaniñupã noo na caboro yua,” ĩ quetibʉjʉ woatuyupa. R Tore bairo jãã ñicʉ̃jãã ãnana marĩ bai ĩñojʉ̃goyupa, marĩ cʉ̃ã narẽ bairo ãmerẽ carorije macããjẽrẽ marĩ caĩñaʉgaripeaetiparore bairo ĩrã. Bairi narẽ bairo carorije macããjẽrẽ caboetiparã marĩ ãniña. oQW Bairo cabaimiatacʉ̃ãrẽ, na nipetiro jãñurĩpʉa Dios na mena qũĩñajeso joroque áperimajũcõãñupã. Bairi cayucʉmano desiertopʉ na nipetiro ti tuti macããna riayasiyupa. Tie nipetirijere merẽ mʉjãã masĩrã. P Tunu etirique cʉ̃ãrẽ Dios cʉ̃ cajorije macããjẽrẽã etiyupa caroa macããjẽrẽ. Tie na caetirije oco pʉame caroa cañurĩjẽ ãñupã. Jesucristo pʉame ʉ̃tãrẽ bairo caãcʉ̃ caroare caocojoʉ ãnicõãñupĩ na mena desierto cayucʉmanopʉre. Bairi cʉ̃ cajorije macããjẽ oco caroare etiyupa jãã ñicʉ̃jãã ãnana pʉame, Moisés ãnacʉ̃ jʉ̃gori yua. yOk Tunu bairoa na nipetiro Dios cʉ̃ cajorije maná ʉmʉrecóo macããjẽ ʉgarique cañurĩjẽrẽ ʉgayupa. $NA Bairo oco poare ʉsaáná ria capairiya cʉ̃ãrẽ pẽñarĩ bero yua, Moisere catʉ̃goʉsarãrẽ bairo cawãmetuecoricarãrẽ bairo caãna tuayupa. M  Bairi yʉ yarã, atiere masiritieticõãña: Jãã ñicʉ̃jãã ãnana pʉame desierto cayucʉmanopʉ na caátó, Dios pʉame oco buseri poa mena na maajʉ̃goyupi. Tunu bairoa tore bairo Dios cʉ̃ cajʉ̃goátó, nipetiro jãã ñicʉ̃jãã ãnana pʉame ria capairiya Caocojũãrĩya cawãmecʉtiyare Dios cʉ̃ catutuarije jʉ̃gori pẽña ásúpa Moisés ãnacʉ̃ mena. ?Lw Torecʉ, bairo pʉame roque yʉ átinucũña: Yʉ rupaʉ mena bʉtioro yʉ caátiganucũrĩjẽrẽ ẽñotari, Dios yaye macããjẽ jetore caroaro tutuaro mena yʉ átinucũña. Bairo yʉ caátiãnicõãmata, aperãrẽ yʉ caquetibʉjʉyaparoro bero, Dios caroare yʉ cʉ̃ cajopee pʉame yasietigaro.Ĩcõñarĩ mʉjãã yʉ quetibʉjʉpa mai. Mʉjãã masĩrã: Eperã atʉri majã atʉ ẽmʉetagarã, nipetiro caeperã jĩcãrõ atʉnucũñama. Bairo nipetiro na caatʉmiatacʉ̃ãrẽ, cayapapʉ jĩcãʉ̃ã atʉ ẽmʉetanucũñami. Cʉ̃ jeto cʉ̃ caatʉ ẽmʉetarije wapa ñemasĩnucũñami. Bairi mʉjãã cʉ̃ã caatʉrãrẽã bairo caroaro jĩcãrõ tʉ̃ni tʉ̃goʉsaya, Dios yayere caroa cʉ̃ jopeere mʉjãã caẽmʉetamasĩparore bairo ĩrã. H+ Tore bairo yʉ átinucũña, Dios yaye caroa quetire ñe ũnie mano caroaro mena na yʉ caquetibʉjʉmasĩparore bairo ĩ. Yʉ cʉ̃ã tore bairo quetibʉjʉri jĩcã wãme ũno Dios caroa cʉ̃ cajorijere cʉ̃gogʉ, jĩcãrõ tʉ̃ni caroaro mena yʉ átiãninucũña. G' Tunu bairoa aperã Dios mena mai caroaro catʉ̃goñatutuawẽpʉ̃ẽna watoapʉ ãcʉ̃, yʉ cʉ̃ã narẽ bairo tʉ̃goñarĩqũẽ cʉtiri na yʉ quetibʉjʉnucũña. Narẽ bairo yʉ cʉ̃ã ãnajẽ cʉtiri na yʉ caquetibʉjʉro caroaro na tʉ̃goʉsao joroque ĩ, tore bairo yʉ bainucũña. Ape wãme ĩrĩcãrõ pʉamata, atore bairo ĩgʉ ñiña: Noo camasã na caãni wãme cãrõ nipetiro yʉ cʉ̃ã caroaro mena ãnajẽ cʉti cõñamasĩrĩ na yʉ quetibʉjʉnucũña camasãrẽ Dios yaye quetire. Bairo ãnajẽ cʉtiri camasãrẽ yʉ caquetibʉjʉro bero, noa ũna jĩcããrã Diore tʉ̃goʉsari na canetõmasĩrõ yʉ bonucũña. F Tunu apeyera, aperã Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ carotiecoenarẽ na quetibʉjʉgʉ, na caãnajẽ cʉtiere bairo ãnirĩ na yʉ quetibʉjʉnucũña. Baipʉa cariapera, yʉ pʉame Dios cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ caácʉ majũ yʉ ãninucũña. Bairo caãcʉ̃ ãnirĩ Cristo cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ carotiecoʉre bairo majũ caãcʉ̃ yʉ ãninucũña. VE% Bairi, yʉ yarã judío majã watoapʉ ãcʉ̃, yʉ cʉ̃ã na judío majã na caãnajẽ cʉtiere bairo yʉ ãninucũña. Na caãnajẽ cʉtore bairo ãnirĩ Cristo yaye quetire yʉ caquetibʉjʉro na tʉ̃goʉsao joroque ĩ, tore bairo yʉ bainucũña. Bairo pʉame ĩgʉ ñiña: Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ carotiecorã majũ na caãnierẽ, carotiecorã majũ na ãmerĩcõãto ĩ, yʉ cʉ̃ã tiere carotiecoʉre bairo ãnirĩ na yʉ quetibʉjʉnucũña. Baipʉa, cariapera Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ carotiecoʉre bairo majũ mee yʉ ãniña. d8}]| zy|x7utgrq@pZn4lkjigkedb[aA_][uZYX WUTS6RPNMM$KJiHFdECFA>=P;:976X5-3210/..a-+*J)(''R&;%-#[! PP[DwNj d C I,O8W8/+Ãme mai marĩ cacʉ̃gori rupaʉ yoaro mee cayasipa rupaʉ niña. Nemo cacatitunupa rupaʉ roque netõõrõ caroa rupaʉ majũ nigaro. Marĩ cariaro bero, na cayari rupaʉ pʉame catutuaeti rupaʉre bairo niña. Nemo cacatipa rupaʉ roque catutuari rupaʉre bairo nigaro. ] 3*Torea bairo baiya cariaricarã tunu nemo na cacatirije cʉ̃ã. Marĩ cariaro bero, na cayari rupaʉ pʉame caboari rupaʉ majũ niña. Nemo cacatitunurĩ rupaʉ pʉame roque caboaetipa rupaʉ majũ niña.  )Muipʉ ʉmʉreco macããcʉ̃, apei muipʉ ñami macããcʉ̃ cʉ̃ã ricaati jeto asiyarique cʉtinucũñama. Tunu bairoa ricaati asiyanucũñama ñocõã cʉ̃ã. Na cʉ̃ã jĩcã majãrẽ bairo nimirãcʉ̃ã, jĩcããrã ricaati wãme jeto asiyajonucũñama. : m(Torea bairo ati yepapʉre ape rupaʉ marĩ cʉ̃goya. Ape rupaʉ cʉ̃goyama ʉmʉrecóopʉ macããna cʉ̃ã. Caroa rupaʉ majũ cʉ̃goyama. Ati yepapʉ caãna cʉ̃ã caroa rupaʉ marĩ cʉ̃goya. Bairo caroa rupaʉ cʉ̃gomirãcʉ̃ã, ape wãme, ape wãme marĩ ãnimasĩña pʉgatua macããnapʉa. w g'Nipetiro oterique, o apeye ũnie caãnie jĩcãrõrẽ bairo cabaurique cʉtie maniña. Jĩcããrã, marĩã camasã marĩ ãniña. Aperã waibʉtoa niñama. Aperã cawʉrã niñama na cʉ̃ã. Aperã wai cʉ̃ã ape rupaʉ cʉ̃goyama. w g&Bairo marĩ caotero bero, Dios pʉame roque cʉ̃ caborore bairo to puti wãʉáo joroque átimasĩñami. Bairi yua, Dios pʉame tocãnacã wãme ote apea caãni wãmerẽã bairo, ti wãme jeto to puti wãmʉáo joroque átimasĩñami. %C%Mai, carupaʉ caãnipaʉ meerẽ marĩ otenucũña. Ote apea, trigo apea ũno, o apeye caãnie ote ape rupaa caruparupaa pʉame roquere marĩ otenucũña. +$¡Tore bairo caĩjẽniñaʉ, catʉ̃goñamasĩẽcʉ̃ majũ niñami! Merẽ mʉjãã masĩña oterique cabairijere: Mʉjãã wesepʉ ote apeacã ũnorẽ mʉjãã caoteata, putigaro jʉ̃goye boa wecoaya. Tia caboawero beropʉ carupaʉ otei pʉame puti wãmʉáya yua. ve#Bairo yʉ caĩquetibʉjʉrijere tʉ̃gori, jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ atore bairo ĩ tʉ̃goñabujioʉmi: ¿Dope bairo camasã riacoamirãcʉ̃ã, tunu na caticʉti? ¿Dope bairi rupaʉ pʉame na rupaʉ cʉticʉti? ĩ tʉ̃goñabujioʉmi. :m"Bairi mʉjãã pʉame caroaro átiãña. Carorije macããjẽrẽ átiãmerĩcõãña. Jĩcããrã mʉjãã mena macããna Diore camasĩẽna majũ niñama. Atore bairo mʉjããrẽ yʉ quetibʉjʉya, yʉ caĩrĩjẽrẽ tʉ̃gori mʉjãã catʉ̃goñaboboparore bairo ĩ. Cómo resucitarán los muertos _7!Bairi mʉjãã pʉame aperãrẽ ĩtoecoeticõãña. Jĩcãʉ̃ cʉ̃ caĩrĩcãrõ pʉamata: “Carorã camasã mena marĩ cabapacʉpata, caroaro marĩ caátiãninucũmirĩqũẽrẽ marĩ masiriticoaya.” } Bʉtioro popiye yʉ tãmʉonucũña Efeso macããna, macãnʉcʉ̃ yaia cauwiorãrẽ bairo caãnarẽ na quetibʉjʉ ãcʉ̃. Bairo popiye tãmʉomicʉ̃ã, ñe ũnierẽ caápeire bairo yʉ tuacõãbujioʉ, yʉ yaye queti cabʉgoro macããjẽ to caãmata. Cariapea cariaricarã tunu na cacatinemoeticõãta, toroque jĩcããrã ĩrĩqũẽrẽ na caĩnucũrõrẽ bairo marĩ baibujiorã: “¡Yoaro mee, ñamirõcã ũnoa cariacoaparã ãnirĩ, marĩ caboro ʉga, eti, marĩ áticõãnirõã mai!” SBairi yʉ yarã, yʉ pʉame tocãnacã rʉ̃mʉa riariquere yʉ uwitʉ̃goña ãninucũña, yʉre aperã na caĩñatero jʉ̃gori. Marĩ Quetiupaʉ Jesucristore mʉjãã cʉ̃ã mʉjãã catʉ̃goʉsarijere ĩñarĩ caroaro cariape nocãrõ yʉ catʉ̃goñaʉseanirõrẽã bairo cariape niña yʉ capopiye petirije cʉ̃ã yua.  Toroque, ¿dopẽĩrã jãã pʉame tocãnacã rʉ̃mʉa cauwioro watoapʉ ãnarẽ bairo jãã uwi tʉ̃goña ãninucũñati? %CApeyera tunu, “Cariaricarã tunu catienama,” ĩ tʉ̃goñamirãcʉ̃ã, ¿dopẽĩrã aperã pʉame cariaricarã ãnana yaye rotie caãnipeere na bautiza rotibojanucũñati? Cariaricarã na cacatinemoeticõãta, dopẽĩrã cabʉgoroa na jʉ̃gori bautiza rotimasĩã mano.  Cristo nipetiro cʉ̃ wapana cʉ̃ pesuare cʉ̃ canetõnʉcãrõ bero majũ, cʉ̃ pacʉ Dios mena, Dios cʉ̃ carotimasĩrõrẽ bairo pʉgarãpʉa átijʉ̃gogarãma. Bairo cʉ̃ pacʉ Dios cʉ̃ caáto, cʉ̃ macʉ̃ Cristo cʉ̃ã cʉ̃ carotirore bairo átijʉ̃gogʉmi yua. Cʉ̃, Dios pʉame roque nipetirore carotimasĩjʉ̃goricʉ ãnirĩ nipetiro majũrẽ rotimasĩgʉmi. ;~oDios pʉame cʉ̃ macʉ̃ Cristo nipetiro caãnierẽ cʉ̃ rotimasĩõ joroque cʉ̃ ásupi. Baipʉa, cʉ̃ pacʉ Diore cʉ̃ rotimasĩẽtĩñami Cristo. Cʉ̃ pacʉ pʉame roque cʉ̃ macʉ̃ Cristo nipetirore cʉ̃ rotimasĩõ joroque cʉ̃ caáto jʉ̃gori, cʉ̃ rotimasĩẽtĩñami cʉ̃ pacʉre. }Catʉsaripaʉ majũ marĩ pesuʉre bairo caãnie riarique cʉ̃ãrẽ netõnʉcãcõãgʉmi Cristo. Bairi baiyasirique manigaro yua. 4|aMai, Cristo pʉame cʉ̃ pacʉre cʉ̃ cajoparo jʉ̃goye cʉ̃ carotiri yʉtea caãno cʉ̃ wapanarẽ bairo caãna cʉ̃ pesua nipetirore na netõnʉcãpeticõãgʉmi. O{Bairo marĩ cabairo bero yua, ati yepa capetipa rʉ̃mʉ etagaro. Ti rʉ̃mʉ caãno Cristo pʉame quetiuparã ati yepa macããna carotimasĩrã, aperã cabauena catutuarã cʉ̃ wapana cʉ̃ãrẽ na netõnʉcãpeticõãgʉmi. Bairo na netõnʉcãpetiri bero, cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉre cʉ̃ pacʉ Diore cʉ̃ jogʉmi yua. zBairãpʉa, cõñarĩcãrõrẽ bairo tocãnacãʉ̃pʉa marĩ catinemogarã tunu. Bairi Jesucristo merẽ cariacoatacʉ nimicʉ̃ã, catijʉ̃goyupi. Cabero Cristo yarã cʉ̃ã ati yepapʉ nemo cʉ̃ catunuetari rʉ̃mʉ caãno nipetiro marĩ catipeticoagarã. Zy-Bairo Adán rorije cʉ̃ caátaje jʉ̃gori nipetiro cariaparã jeto marĩ ãniña. Torea bairo tunu Cristo jʉ̃gori nipetiro cʉ̃rẽ catʉ̃goʉsarã yeri capetietiere cacʉ̃goparã majũ marĩ ãniña. cx?Mai, jĩcãʉ̃ caʉ̃mʉ jʉ̃gori ati yepapʉre marĩ cariayasipee etajʉ̃goyupa. Torea bairo jĩcãʉ̃ caʉ̃mʉ jʉ̃gori cariacoatana nimirãcʉ̃ã, tunu marĩ cacatipee cʉ̃ã ãnijʉ̃goyupa ati yepapʉre. ~wuCariape majũ niña: Cristo cariacoatacʉ cʉ̃ caãnimiatacʉ̃ãrẽ, tunu cʉ̃ catitununemo joroque ásupi Dios. Cʉ̃, Cristo pʉame caãnijʉ̃goʉ, Dios macʉ̃ cariacoamirĩcʉ̃ nimicʉ̃ã, cacaticõãjʉ̃goricʉ majũ niñami. v+Jesucristo mena marĩ caãnajẽ cʉtie ati yepapʉ marĩ caãno ũno jeto to cañuata, aperã netõõrõ cabopacarã majũ marĩ tuabujiorã. u5Tore bairo mʉjãã cʉ̃ã mʉjãã cabaiata, aperã Cristore tʉ̃goʉsari cariaricarã cʉ̃ã canetõecoena, cayasirã majũrẽ bairo tuayama. DtBairo Cristo cʉ̃ cacatitunueticõãta, cʉ̃ mena mʉjãã catʉ̃goñatutuarije wapa manimajũcõãña. Mai, rorije caátipairã, carorije cawapacʉnarẽ bairo mʉjãã tuacõãña. sBairo cariaricarã na cacatitunumasĩẽtĩcõãta, toroque Jesucristo cʉ̃ã na capajĩãrocaricaro bero catitunuetacʉmi. qr[Tore bairo cabaiata, jãã tie quetire caquetibʉjʉri majã pʉame cabʉgoro macããjẽrẽ Dios cʉ̃ caquetibʉjʉrotijorãrẽ bairo jãã tuabujiorã. Caĩtorãrẽ bairo, “Dios pʉame Cristore cʉ̃ catioyupi,” jãã ĩ quetibʉjʉbujiorã. Cariapea cariaricarã na cacatitununemoeticõãta, Dios cʉ̃ catioetibujioricʉmi Jesucristo cʉ̃ãrẽ. |qqBairo Jesucristo cʉ̃ cacatitunuetimiatacʉ̃ãrẽ, tie quetire jãã caquetibʉjʉnucũrĩjẽ cʉ̃ã wapa mano. Tunu bairoa jãã caquetibʉjʉro bero, cʉ̃ mena mʉjãã catʉ̃goñatutuarije cʉ̃ã cawapa manierẽ bairo tuabujioro. p Bairo cariaricarã na cacatitunumasĩẽtĩcõãta, toroque Jesucristo cʉ̃ã na capajĩãrocaricaro bero catitunuetacʉmi. o Mai, jãã pʉame, “Jesucristo cariacoatacʉ nimicʉ̃ã, catitunucoasupi,” mʉjããrẽ jãã ĩ quetibʉjʉwʉ. Bairo jãã caĩquetibʉjʉrijere cariape mʉjãã tʉ̃goʉsajʉ̃gowʉ. Bairo jãã caĩquetibʉjʉrijere cariape tʉ̃gomirãcʉ̃ã, ¿dopẽĩrã jĩcããrã mʉjãã mena macããna pʉame, “Cariaricarã nemo catitunu masĩẽtĩñama,” na ĩ bʉsʉnucũñati? pnY Baipʉa, “Yʉ pʉame na netõrõ yʉ quetibʉjʉya, o na pʉame yʉ netõrõ bʉtioro quetibʉjʉrãma,” ñi masĩẽtĩña. Tie caãnimajũrĩjẽ mee niña. “Jãã caquetibʉjʉrije, Dios yaye queti jĩcã wãmerẽã mʉjãã tʉ̃goʉsajʉ̃goyupa,” mʉjãã ñi masĩcõãña. Tie roque caãnimajũrĩjẽ niña. La resurrección de los muertos Nm Bairo roro caátacʉ yʉ caãnimiatacʉ̃ãrẽ, Dios pʉame ñiñamairĩ, Jesús cʉ̃ carotire bairo majũ yʉ cũwĩ. Bairo yʉ cʉ̃ caĩñamairĩqũẽ pʉame cabʉgoro mee ãñupã. Bairi, bairo pʉame yʉ átinucũña: Aperã apóstolea majã netõjãñurõ Dios yaye yʉ cʉ̃ carotiriquere yʉ paanucũña. Baipʉa, yʉ majũ mee tore bairo yʉ átinucũña. Dios pʉame roque nocãrõ yʉre caĩñamai ãnirĩ bʉtioro yʉ jʉátinucũñami. l  Bairi yʉ pʉame aperã apóstolea majã roca macããcʉ̃ majũrẽ bairo yʉ tuaya. Tunu bairoa apóstol nimicʉ̃ã, apóstol mee, cabʉgoro macããcʉ̃rẽ bairo yʉ tuaya, roro popiye na baio joroque Dios ya poa macããnarẽ yʉ caátaje jʉ̃gori. kTo bero caãnitʉsaro majũ yʉ cʉ̃ãrẽ yʉ buiaeta ĩñowĩ Jesús. Bairo catʉsaropʉ cʉ̃ cabuia ĩñorĩcʉ̃ ãnirĩ jĩcãʉ̃ cawĩmaʉ cʉ̃ cabuiapa rʉ̃mʉ canetõrõ beropʉ cabuiaricʉre bairo caberopʉ Jesure catʉ̃goʉsaricʉ yʉ ãniña. !j;To bero Santiagore cʉ̃ buiaeta ĩñoñupĩ Jesús. Cabero nipetiro cʉ̃ caquetibʉjʉrotijoricarã apóstolea majãrẽ na buia ĩñoñupĩ Jesús. wigCabero aperã capããrã marĩ yarã quinientos netõõrõ majũrẽ na buia ĩñoñupĩ Jesús. Na, Jesús cʉ̃ cabuia ĩñorĩcãrã nipetiro jãñurĩpʉa caticõãñama mai. Bairãpʉa, na mena macããna jĩcããrã bairecoásúpa. .hUBairo catiri bero, Pedrore cʉ̃ buiaeta jʉ̃goyupi Jesús. Cabero cʉ̃ cabuerã pʉga wãmo peti rʉpore pʉga pẽnirõ cãnacãʉ̃ caãnarẽ na buiaetayupi. "g=Cʉ̃ rupaʉri ãnajẽrẽ yaroca na caáto, itia rʉ̃mʉ bero cariacoatacʉ nimicʉ̃ã, caticoasupi. Torea bairo ĩña Dios ya tutipʉ cʉ̃ãrẽ. MfCaãnijʉ̃goro mai, yʉ pʉame Jesucristo yʉ cʉ̃ caquetibʉjʉriquere mʉjãã yʉ quetibʉjʉ masĩõ jʉ̃gowʉ. “Jesucristo pʉame marĩ carorije wapare netõõgʉ, marĩ riabojayupi,” mʉjãã ñi quetibʉjʉwʉ. Atore bairo ĩña profeta majã na cawoatujʉ̃goyeticũrĩqũẽ cʉ̃ã Dios ya tutipʉre: re]Tunu bairoa tie Dios yaye quetire tʉ̃goʉsari bero, mʉjãã cʉ̃ã Dios cʉ̃ canetõrĩcãrã majũ mʉjãã ãniña, tie caĩrõrẽ bairo jĩcãrõ tʉ̃ni mʉjãã caáticõãmata yua. Tore bairo jĩcãrõ tʉ̃ni tie queti caĩrõrẽ bairo mʉjãã caátiãmerĩcõãta, cabʉgoroa caãnijʉ̃goripaʉre tie quetire mʉjãã tʉ̃goʉsabujioricarã. Ld Bairi ãmerẽ yʉ yarã, Dios yaye queti camasãrẽ cʉ̃ canetõõrĩqũẽ, mʉjããrẽ yʉ caquetibʉjʉriquere mʉjãã yʉ quetibʉjʉnemopa mai. Tie mʉjããrẽ yʉ caquetibʉjʉriquere tʉ̃gori bero, tie quetire mʉjãã tʉ̃goʉsajʉ̃gowʉ. Tie quetire ãmerẽ caroaro mʉjãã tʉ̃goʉsacõã ninucũña. c%(Bairãpʉa, tocãnacã wãmerẽ ána, caroaro nʉcʉ̃bʉgorique mena jĩcãrõ tʉ̃ni qũẽñorĩcãrõrẽ bairo átinutu ánája.~bu'Bairo cabairo jʉ̃gori yʉ yarã, yʉ camairã, mʉjãã pʉame Dios yaye quetire quetibʉjʉmasĩrĩqũẽrẽ netõjãñurõ Diore cʉ̃ jẽniña. Tunu bairoa apeye bʉsʉriquere cabʉsʉrã cʉ̃ãrẽ na bʉsʉjãna rotieticõãña. a'&Bairo yʉ caquetibʉjʉjorijere cʉ̃ catʉ̃gogaeticõãta, ñubueri majã pʉame cʉ̃ cʉ̃ãrẽ nemojãñurõ cʉ̃ na ĩroaeticõãto. S`%Bairo cabairo jʉ̃gori ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃, “Dios cʉ̃ caquetibʉjʉrotijoʉ yʉ ãniña,” caĩ, o “Espíritu Santo cʉ̃ camasĩõrĩjẽ jʉ̃gori cariape caĩñabesemasĩ yʉ ãniña,” caĩ cʉ̃ã cʉ̃ caãmata, “Marĩ Quetiupaʉ cʉ̃ carotirijere quetibʉjʉ átiyami Pablo,” ĩ tʉ̃goñamasĩcõãñami. Q_$Bairi merẽ atiere camasĩparã mʉjãã ãniña: Mʉjãã mee Dios yaye quetire mʉjãã masĩjʉ̃goyupa. Tunu bairoa mʉjãã jeto mee tie Dios yaye quetire mʉjãã tʉ̃goʉsajʉ̃goyupa. t^a#Bairi carõmia pʉame jĩcã wãme ũno na camasĩnemogaata, na manapʉ̃ãrẽ na na jẽniñaáto na wiipʉ etarã na cajẽniñagarijere. Carõmio ũcõ neñarĩ ñubuericaropʉ petiro na catʉ̃goro cõ cajẽniñaata, jesoetiya. m]S"Carõmia mʉjãã cañubueneñarĩpaʉre neñarã bʉsʉena na tʉ̃goáto mʉjãã caquetibʉjʉrijere. Na bʉsʉrotieticõãña mʉjãã caneñarõpʉre nipetiro na catʉ̃gorore. Na manapʉ̃ã na cabairotirore bairo jĩcãrõ tʉ̃ni na mena na tʉ̃gocõãmarõ. Tore bairo carõmia na cabaiãnipeere roticũñupĩ Dios cʉ̃ ya tutipʉ cʉ̃ãrẽ. '\G!Mai, Dios pʉame roro mawijioro, o nʉcʉ̃bʉgorique mano marĩ caátie ũnierẽ ĩñajesoetinucũñami. Caroaro yerijõrõ jĩcãrõ tʉ̃ni átiãnajẽ pʉamerẽ ĩñajesonucũñami. Dios ya poa macããna na caátiãninucũrõrẽ bairo ãna, atore bairo mʉjãã caáto ñuña: I[  Bairi ni ũcʉ̃ Dios yaye macããjẽrẽ camasãrẽ caquetibʉjʉnetõnucũʉ̃ apei pʉame, aperã cʉ̃ baparã na caquetibʉjʉro ũno, caroaro tʉ̃goñatutuarique mena caĩñacotepaʉ niñami. Bairo cʉ̃ caápata, caroaro cʉ̃ cʉ̃ã quetibʉjʉ masĩgʉmi, cʉ̃rẽ quetibʉjʉricaro caetaro ĩñarĩ yua. rZ]Tore bairo na caátimasĩata, tocãnacãʉ̃pʉa jĩcãʉ̃ bero ãmeo wasoari jeto Dios na cʉ̃ caquetibʉjʉrotirijere na quetibʉjʉgarãma camasã cañubueri majãrẽ. Bairo na caátimasĩrõ yua, na, catʉ̃gori majã pʉame nemojãñurõ Dios yayere masĩjʉ̃gogarãma. Tunu bairoa yeri ñajãrĩqũẽ mena tʉ̃goʉsagarãma na caquetibʉjʉrijere. eYCBairo cabaimiatacʉ̃ãrẽ, tipaʉ caãno Dios pʉame apei cʉ̃ bapa catʉ̃goruire Espíritu Santo jʉ̃gori cʉ̃ cʉ̃ caquetibʉjʉrotiata, caquetibʉjʉ jʉ̃gomiatacʉ pʉame cʉ̃ quetibʉjʉ jãnacõãto. Bairo cʉ̃ cajãnarõ, cʉ̃ pʉame Dios cʉ̃ cʉ̃ caquetibʉjʉrotiatajere quetibʉjʉ masĩgʉmi to catʉ̃gori majãrẽ yua. cX?Tunu tore bairo aperã Dios na cʉ̃ caquetibʉjʉrotirijere camasãrẽ caquetibʉjʉnetõnucũrã cʉ̃ã pʉgarã, o itiarã cãrõã na quetibʉjʉáto. Aperã na mena macããna narẽ bairo caquetibʉjʉmasĩrã na caãmata, caroaro nʉcʉ̃bʉgorique mena na tʉ̃gobeseáto na caquetibʉjʉrijere, “¿Cariape na ĩñati?” ĩrã. aW;Bairo jĩcããrã apeye bʉsʉriquere na cabʉsʉmasĩmiatacʉ̃ãrẽ, jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ tie caĩgarijere caquetibʉjʉãmewiyomasĩ cʉ̃ camanicõãta, apeye bʉsʉriquere cabʉsʉrã nipetiro na caneñarõpʉ na bʉsʉeticõãto. Na majũ riape, na yeri mena tʉ̃goñarĩ Dios cʉ̃ caĩñajoropʉ na bʉsʉáto tie apeye bʉsʉriquere. sV_Bairi apeye bʉsʉriquere cabʉsʉmasĩrã na caãmata, pʉgarã, o itiarã cãrõã na bʉsʉnucũáto mʉjãã caneñarõpʉre. Tunu bairoa jĩcãʉ̃ bero jeto ãmeo wasoari na bʉsʉáto tie apeye bʉsʉriquere. Bairo apeye bʉsʉrique mena na cabʉsʉro bero, jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ tie caĩgarijere cʉ̃ quetibʉjʉ masĩõáto to caãna ñubueri majãrẽ. FUYʉ yarã, atore bairo mʉjããrẽ ĩgʉ ñiña: Mʉjãã cañubueneñanucũrĩpaʉre, jĩcããrã salmos basarique mena Diore na basapeoáto. Aperã Dios yaye quetire na quetibʉjʉáto camasãrẽ. O aperã Dios cʉ̃ camasĩõrõ jʉ̃gori na camasĩrĩjẽ cʉ̃ãrẽ na quetibʉjʉnetõáto cañubueri majãrẽ. Tunu bairoa aperã cʉ̃ã apeye bʉsʉriquere na bʉsʉáto. O aperãrẽ tie apeye bʉsʉriquere tʉ̃goãmewiyori, tie caĩgarijere na quetibʉjʉáto Espíritu Santo jʉ̃gori. Bairo tie nipetirije tocãnacãʉ̃pʉa mʉjãã caátiãninucũrĩjẽ pʉame mʉjãã yeripʉ Dios yaye quetire nemojãñurõ tocãnacã rʉ̃mʉa mʉjãã masĩnemo joroque to caáto ñuña. 1T[Bairo mʉjãã caquetibʉjʉrijere tʉ̃gori bero yua, nocãrõ roro majũ cʉ̃ caátinucũrĩjẽrẽ jãnarĩ caroa pʉamerẽ átijʉ̃gogʉmi. Bairo átiri yua, cʉ̃ rʉpopatuuri mena etanumurĩ Diore cʉ̃ basapeogʉmi. Mʉjãã cʉ̃ãrẽ, “Dios yarã niñama. Bairi cʉ̃ yaye macããjẽrẽ cariape quetibʉjʉrã átiyama,” ĩ tʉ̃goñamasĩgʉmi cʉ̃ yeripʉ yua. Háganlo todo decentemente y con orden TS!Nipetiro mʉjãã Dios cʉ̃ caquetibʉjʉrotirijere cʉ̃ yaye quetire camasãrẽ na mʉjãã caquetibʉjʉnetõata roque, ni ũcʉ̃ Diore camasĩẽcʉ̃, o bairo catʉ̃goʉetaʉ ũcʉ̃ cʉ̃ã, mʉjãã caĩrĩjẽrẽ caroaro tʉ̃gopeobujioʉmi. Bairo mʉjãã caquetibʉjʉrijere tʉ̃gori yua, roro cʉ̃ caátinucũrĩjẽrẽ tʉ̃goñarĩ, cʉ̃ majũ yeripʉ caroa wãme átajere tʉ̃goña besejʉ̃gogʉmi, Diore camasĩẽcʉ̃ pʉame yua. BR}Bairi ni ũcʉ̃ Diore camasĩẽcʉ̃ ñubueri majã ñubuerica wiipʉ neñapori nipetiro apeye bʉsʉrique jeto na cabʉsʉata, na caĩrĩjẽrẽ tʉ̃gomasĩẽcʉ̃mi. O bairo catʉ̃goʉetaʉ ũcʉ̃ cʉ̃ã cʉ̃ caãmata, tiere tʉ̃gori, “Camecʉ̃rãrẽ bairo bʉsʉyama,” ĩ tʉ̃goñabujioʉmi. 5QcBairi apeye bʉsʉrique pʉame, aperã Diore camasĩẽnarẽ na yeripʉ cʉ̃ na tʉ̃goñamasacatio joroque átajere bairo ãno baiya. Merẽ Diore camasĩrĩcãrãrẽ nemojãñurõ Dios mena na tʉ̃goñanemo joroque átajere bairo mee niña. Bairo cabaimiatacʉ̃ãrẽ, Dios yaye macããjẽrẽ tʉ̃gori bero camasãrẽ quetibʉjʉ netõrĩqũẽ pʉame roque, ñubueri majãrẽ nemojãñurõ Diore na masĩnemo joroque átajere bairo ãno baiya. Diore camasĩgaena pʉamerẽ tore bairo átimasĩã maa marĩ caquetibʉjʉrije ũnie mena. HP Mai, Dios cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ na cawoaturica tutipʉ cʉ̃ãrẽ atore bairo ĩ, quetibʉjʉ woatuyupa: “ ‘Ape yepaa macããnarẽ yʉ pʉame na yʉ quetibʉjʉ rotijogʉ apeye bʉsʉrique mena yʉ ya poa macããna camasãrẽ. Bairo aperã jʉ̃gori yʉ caquetibʉjʉmiatacʉ̃ãrẽ, tie apeye bʉsʉriquere catʉ̃goena ãnirĩ nemojãñurõ yʉ yaye quetire tʉ̃goʉsaetigarãma,’ ĩñupĩ marĩ Quetiupaʉ,” ĩ woatuyupa. aO;Torena, yʉ yarã, cawĩmarã na catʉ̃gomasĩjĩãtietore bairo baieticõãña. Cabʉtoa tʉ̃goñarĩcãrõrẽ bairo tʉ̃goñarĩqũẽ cʉtiri caroaro tʉ̃gomasĩpeyocõãña yʉ caquetibʉjʉrijere. Carorijere cawĩmarã na catʉ̃goʉsamasĩẽtõrẽã bairo mʉjãã cʉ̃ã carorije macããjẽ pʉame roquere ápericõãña. RNBairo bʉsʉmasĩmicʉ̃ã, ñubueri majãrẽ quetibʉjʉ ãcʉ̃ pʉame, jĩcã wãmo cãnacã risero ũnoa yʉ quetibʉjʉganucũña, caroaro na catʉ̃gomasĩparore bairo ĩ. Capee risero pʉga wãmo petiro cãnacã mil cãrõ majũ apeye bʉsʉriquere yʉ cabʉsʉata, yʉ caĩrĩjẽrẽ tʉ̃gopeyomasĩẽtĩbujiorãma. BM}Yʉ pʉame apeye bʉsʉriquere mʉjãã netõjãñurõ yʉ bʉsʉmasĩña. Bairo cabʉsʉmasĩ ãnirĩ bʉtioro Diore, “Yʉ mena mʉ ñujãñuña,” cʉ̃ ñi basapeonucũña. LDiore mʉjãã cabasapeorije cañumajũcõãmiatacʉ̃ãrẽ, aperã catʉ̃gorã pʉamerẽ nemojãñurõ na yeripʉ Diore na tʉ̃goʉsao joroque mʉjãã átimasĩẽtĩña, tore bairo apeye bʉsʉrique mena jeto Diore mʉjãã cabasapeoata yua. KBairo Espíritu Santo mena jeto Diore cʉ̃ cajẽnibasapeoata, ni ũcʉ̃ apei tʉ̃gomasĩẽcʉ̃mi, tiere catʉ̃gojeyaetinucũʉ̃ ãnirĩ. Bairo catʉ̃goecʉ ãnirĩ cʉ̃ cʉ̃ã Diore mʉjãã cabasapeoro, mʉjãã jʉbasapeo nemomasĩẽcʉ̃mi. Tunu bairoa, “Dios, jãã mena mʉ ñujãñuña,” ĩ jẽnimasĩẽcʉ̃mi, mʉjãã cajẽnirĩjẽrẽ cʉ̃ catʉ̃goeticõãta. J Bairi, ¿dope bairo cʉ̃ átijẽnibujiocʉti? Bairo pʉame cʉ̃ áparo: Espíritu Santo cʉ̃ catutuarije mena apeye bʉsʉriquei jẽnimicʉ̃ã, cʉ̃ cajẽnirĩjẽ cʉ̃ãrẽ tʉ̃goãmewiyomasĩrĩ cʉ̃ jẽniáto. Tunu Espíritu Santo cʉ̃ catutuarije mena apeye bʉsʉriquei basamicʉ̃ã, cʉ̃ cabasarije cʉ̃ãrẽ tʉ̃goãmewiyomasĩrĩ Diore cʉ̃ basapeoáto. I7Ni ũcʉ̃ Diore jẽni, apeye bʉsʉrique mena cʉ̃ cajẽniata, cʉ̃ yeripʉ Espíritu Santo cʉ̃ caãno jʉ̃gori jẽni átiyami. Bairo cʉ̃, Espíritu Santo mena jẽnimicʉ̃ã, cʉ̃ cajẽnirĩjẽ caĩrĩjẽrẽ tʉ̃gomasĩẽtĩñami cʉ̃ majũ rupaʉ pʉame. eHC Yʉ caĩquetibʉjʉrore bairo cabairo jʉ̃gori ni jĩcãʉ̃ apeye bʉsʉriquere cabʉsʉmasĩnucũʉ̃ cʉ̃ caãmata, tie cʉ̃ cabʉsʉrijere cʉ̃ catʉ̃goãmewiyomasĩpee cʉ̃ãrẽ cʉ̃ jẽniáto Diore. iGK Mʉjãã pʉame roque caroa wãme mʉjãã caátipee Espíritu Santo cʉ̃ cajogarije macããjẽrẽ bʉtioro cajẽninucũrã mʉjãã ãniña. Bairo caãna ãnirĩ marĩ yarã Diore caĩroari poa macããnarẽ cajʉátinemopee ũnie pʉame roquere netõõrõ bootʉ̃goñanucũña, marĩ Quetiupaʉ mena na catʉ̃goñatutuanemoparore bairo ĩrã. F Bairo jĩcãʉ̃ cʉ̃ ya poa macããjẽ bʉsʉrique mena yʉre cʉ̃ cabʉsʉro, yʉ catʉ̃gomasĩẽtĩcõãta, yʉ pʉamerẽ apeye bʉsʉri majã ya poa macããcʉ̃rẽ bairo ñiñaʉmi. Tunu bairoa yʉre cabʉsʉ ũcʉ̃ pʉame, yʉ cabʉsʉrijere cʉ̃ catʉ̃gomasĩẽtĩcõãta, cʉ̃ cʉ̃ãrẽ apeye bʉsʉri majã ya poa macããcʉ̃rẽ bairo cʉ̃ ñiñabujioʉ. qE[ Merẽ marĩ masĩña. Ati ʉmʉrecóore capããrã niñama masapoari ricaati wãme jeto cabʉsʉnucũrã. Bairo capee bʉsʉrique caãnimiatacʉ̃ãrẽ, tocãnacã wãme bʉsʉrique tiere cabʉsʉrã tʉ̃gomasĩrĩqũẽ niña. D- Torea bairo baiya, mʉjããrẽ apeye bʉsʉrique mena mʉjãã caãmeoquetibʉjʉata. Mʉjãã cabʉsʉrije mʉjãã catʉ̃gomasĩrĩjẽ mena mʉjãã caãmeoquetibʉjʉata roque, nipetirije mʉjãã caĩrĩjẽrẽ caroaro mʉjãã tʉ̃gopeyo masĩcõãña. ¡Tore bairo mʉjãã catʉ̃gorije bʉsʉrique mena mʉjããrẽ na caquetibʉjʉeticõãta, cabʉgoro bʉsʉrecõãrã átibujiorãma! gCGTunu bairoa camasã na wapanarẽ na capajĩãrátípaʉre, putiricaro trompetare cʉ̃ caputimiatacʉ̃ãrẽ, baujaro wãmecʉto cabʉsʉeticõãta, ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ cʉ̃ wapanarẽ pajĩãʉ̃ ámasĩẽcʉ̃mi. \B1Tunu apeyera merẽ mʉjãã masĩña basarique macããjẽ cabairijere: Tõrõã, o paricaro arpa ũno ricaati wãme jeto cabʉsʉrique cʉ̃goeticõãta, tie wãmerẽ marĩ wãmeti masĩẽtĩbujiorã. UA#Bairi yʉ yarã, apeye bʉsʉrique mʉjãã catʉ̃goetie mena bʉsʉmasĩrĩ mʉjãã tʉpʉ yʉ caquetibʉjʉñesẽãta, dope bairo mʉjããrẽ yʉ áperibujioʉ. Dios jããrẽ cʉ̃ caquetibʉjʉrotirijere mʉjãã catʉ̃gorije mena bʉsʉri mʉjããrẽ yʉ caquetibʉjʉata roque, ñujãñuña. Tunu bairo cariape macããjẽ jãã camasĩrĩjẽrẽ yʉ caquetibʉjʉata, ñujãñuña. Tunu bairoa Dios yaye macããjẽ quetire tʉ̃gori bero mʉjããrẽ yʉ caquetibʉjʉnetõrĩjẽ, o caroaro mʉjãã caátiãnipeere yʉ caquetibʉjʉnucũrĩjẽ roque, ñumajũcõãña. %@CBaipʉa, yʉ pʉame mʉjãã nipetiro apeye bʉsʉriquere mʉjãã cabʉsʉro bomicʉ̃ã, netõjãñurõ Dios yaye macããjẽrẽ tʉ̃gori bero, camasãrẽ caquetibʉjʉnetõrã ũna mʉjãã caãnie roquere yʉ bojããña. Apeye bʉsʉriquere bʉsʉmasĩrĩqũẽ netõjãñurõ ñuña Dios yaye quetire caquetibʉjʉnetõʉ̃ ãnajẽ pʉame roque. Bairopʉa, ñunetõbujioro, apeye bʉsʉrique caĩquetibʉjʉrijere tʉ̃goãmewiyori bero, ñubueri majãrẽ na yeripʉ caroaro na tʉ̃goʉsanemo joroque marĩ caátimasĩata. F?Apeye bʉsʉriquere cabʉsʉmasĩnucũʉ̃ pʉame cʉ̃ majũ yeri mena Diore nemojãñurõ cʉ̃ masĩõ joroque ácʉ átiyami. Apei, Dios yaye macããjẽrẽ tʉ̃gori bero, camasãrẽ caquetibʉjʉnetõnucũʉ̃ pʉame roque nemojãñurõ Diore na masĩõ na átimasĩnucũñami Dios yarã ñubueri majãrẽ. >%Apei Dios yaye macããjẽrẽ tʉ̃gori bero, camasã ñubueri majãrẽ caquetibʉjʉnetõnucũʉ̃ roque, na yeripʉ cariape na tʉ̃goʉsao joroque átimasĩnucũñami. Tunu bairo caroaro na tʉ̃goʉsanemo joroque jĩcãrõ tʉ̃ni na jʉátinemomasĩnucũñami. #=?Mai, ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ apeye bʉsʉriquere cabʉsʉmasĩnucũʉ̃ pʉame, camasã mena bʉsʉ mee, Dios mena jeto bʉsʉ átinucũñami. Bairi ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ camasocʉ apeye bʉsʉrique mena cʉ̃ cabʉsʉrijere tʉ̃gomasĩẽtĩnucũñami. Espíritu Santo cʉ̃ camasĩõrõ jʉ̃gori tore bairo bʉsʉnucũñami. Bairi ni ũcʉ̃ tie bʉsʉrique mena cʉ̃ caĩgarijere tʉ̃gomasĩẽtĩñami. j< OBairi mʉjãã pʉame tocãnacã rʉ̃mʉa ãmeo maicõã ninucũña. Bairo caroaro caãmeomaimasĩrã ãnirĩ yua, caroa wãme mʉjãã caátipee Espíritu Santo jʉ̃gori Dios cʉ̃ cajorijere caroa wãmerẽ bootʉ̃goñarĩ bʉtioro Diore cʉ̃ jẽniña. Ati wãmerẽ Diore mʉjãã cajẽniata roque, ñumajũcõãña: Dios mʉjãã cʉ̃ caquetibʉjʉrijere tʉ̃gori bero, Dios yaye quetire camasãrẽ mʉjãã caquetibʉjʉnetõpeere mʉjãã cajẽniata roque, ñuña. w;g Bairopʉa, itia wãme niña tocãnacã rʉ̃mʉa caãnicõãninucũpee: Jesucristo mena tʉ̃goñatutuarique, bairi Dios marĩ cʉ̃ cajopeere marĩ cacoteãninucũrĩjẽ, bairi marĩ caãmeomairĩjẽ cʉ̃ã yua. Bairo itia wãme caãnimajũrĩjẽ caãnimiatacʉ̃ãrẽ, jĩcã wãmea niña netõjãñurõ caãnimajũrĩjẽ: ãmeo mairĩqũẽ jeto.;:o Torea bairo ãmerẽ mai Dios yaye macããjẽ nipetirijere marĩ masĩpeyoetiya. Ẽñoorõ caroaro cabauetopʉ ĩñarãrẽ bairo caroaro marĩ masĩpeyoetiya mai. Bairo ãmerẽ baimirãcʉ̃ã, jĩcã rʉ̃mʉ caãno nipetiro, caãnorẽ bairo jĩcãrõ tʉ̃ni cariape marĩ ĩñamasĩpeyocõãgarã. Mai, ati rʉ̃mʉ caãno nipetirore marĩ masĩpeyoetiya. Ape rʉ̃mʉ caãno roque Dios marĩ yerire jĩcãrõ tʉ̃ni cʉ̃ camasĩpeyororea bairo marĩ cʉ̃ã tocãnacã wãme Dios yaye macããjẽrẽ marĩ masĩpeyocõãgarã jĩcãrõ tʉ̃ni yua. 59c Ĩcõñarĩ mʉjãã yʉ quetibʉjʉpa: Mai, yʉ pʉame cawĩmaʉaca ãcʉ̃pʉ̃, cawĩmaʉ ya wãme bʉsʉ, tʉ̃goña, o tʉ̃goña besemasĩ yʉ baiãninucũwʉ̃. Bairo cabairicʉ nimicʉ̃ã, ãmerẽ cabʉcʉ niãcʉ̃, nipetiro cawĩmaʉ yʉ caãnajẽ cʉtajere yʉ cũpeyocõãwʉ̃. T8! Bairi ãme ati yʉtea caãno peeto masĩrĩ marĩ caquetibʉjʉãninucũmirĩjẽ peticoagaro, Jesucristo tunu etari nipetiro jĩcãrõ tʉ̃ni caãnierẽ marĩ cʉ̃ camasĩõrĩ rʉ̃mʉ caãno yua. c7? Ãme ati yʉteare Dios yaye macããjẽrẽ marĩ masĩpeyoetiya. Torena, cʉ̃ yaye queti cʉ̃ãrẽ jĩcãrõ tʉ̃ni marĩ quetibʉjʉ peyomasĩẽtĩña. Marĩ camasĩpeyojĩãtipee marĩ rʉsamajũcõãña mai. 6 Bairi ãmeo mairĩqũẽ di rʉ̃mʉ ũno capetietipee majũ niña. Jĩcã rʉ̃mʉ caãno camasã ape rʉ̃mʉ cabaipeere caquetibʉjʉmirĩcãrã quetibʉjʉ jãnacoagarãma. Tunu bairoa apeye bʉsʉrique cʉ̃ãrẽ bʉsʉjãnacoagarãma. Dios yaye quetire camasã na cabuenucũrĩjẽ cʉ̃ã cabero manigaro, merẽ jĩcãrõ tʉ̃ni nipetiro marĩ camasĩpetiro jʉ̃gori yua. "5= Bairi ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ camasãrẽ camaimasĩ cʉ̃ caãmata, nipetiro popiye baimicʉ̃ã, caroaro tʉ̃goñanetõrĩ, caroaro maimasĩcõã ninucũñami. Tunu bairoa aperã roro na caátimiatacʉ̃ãrẽ, narẽ ĩñamairĩ na cʉ̃ã caroaro na caãnipeere masĩrĩ na mena cariape tʉ̃goñatutuacõãñami. “Caberopʉ caroaro átigarãma,” na ĩ tʉ̃goñarĩ na maicõã ninucũñami. Bairo caroaro na caãnipeere bori, cʉ̃ cʉ̃ã caroaro jĩcãrõ tʉ̃ni tie nipetiri wãme Dios cʉ̃ cajorijere átiãninucũñami. b4= Bairi aperã camasã carorije macããjẽrẽ na caáto ĩñarĩ ʉseani tʉ̃goñaetinucũñama camasã caãmeomaimasĩrã pʉame. Caroaro cariape na caátiãnie pʉamerẽ ĩñajesori tʉ̃goña ʉseaninucũñama. F3 Camasãrẽ caĩñamai pʉame camasãrẽ roro boborije ĩ bʉsʉetinucũñami. Tunu bairoa jĩcãʉ̃ã apeye ũnierẽ cabotʉ̃goñaʉrẽ bairo baietinucũñami. Ãmeo mairĩqũẽ pʉame ãmeo asiarique mee niña. Tunu bairoa ãmeo mairĩqũẽ pʉame yoaro marĩrẽ roro caátacʉ mena asiãnajẽ mee niña. Y2+ Mai, bairi ãmeo mairĩqũẽ pʉame atore bairo ãnajẽ cʉtaje niña: Roro aperã marĩ na caátimiatacʉ̃ãrẽ, na caĩrĩjẽrẽ, o na caátiere marĩ nʉcãcõãmasĩña. Tunu bairoa camasã mena caroaro átiãnajẽ niña. Tunu aperã na cacʉ̃gorije cʉ̃ãrẽ narẽ marĩ camaiata, marĩ ĩñaʉgomasĩẽtĩña. Tunu aperã netõjãñurõ, marĩ majũã tʉ̃goñarĩ aperãrẽ baibotiori marĩ caãmata, camasãrẽ camaiena marĩ ãniña. 41a Tunu bairoa nipetiro yʉ cacʉ̃gorijere cabopacarãrẽ na yʉ batopeyocõãbujioʉ. Bairo na batomicʉ̃ã, narẽ caĩñamaiecʉ̃rẽ bairo yʉ catʉ̃goñaata, bairo áticũʉ̃ yʉ átibujioʉ. O aperãrẽ maietimicʉ̃ã, narẽ yʉ cariabojaata, wapa mano cabʉgoroa riaʉ yʉ baibujioʉ. 0! Tunu bairoa Dios yʉ cʉ̃ caquetibʉjʉrijere camasãrẽ caquetibʉjʉnetõmasĩ yʉ ãnibujioʉ. O tunu bairoa nipetiro Dios cʉ̃ caátipee camasã na camasĩẽtĩẽ cʉ̃ãrẽ camasĩpeyoʉ yʉ ãnibujioʉ. O apeyera tunu tocãnacã wãme ñe rʉsaricaro mano caroaro camasĩpeti majũ yʉ ãnibujioʉ. Bairo caãcʉ̃ nimicʉ̃ã, camasãrẽ camaiecʉ̃ yʉ caãmata, dope bairo caápei majũ yʉ ãniña. Tunu bairoa nocãrõ netõõrõ tʉ̃goñatutuariquere cacʉ̃goʉ ãnirĩ ʉ̃tãʉ̃ ũnorẽ aperopʉ caárotimasĩ majũ nimicʉ̃ã, peeto ũno camasãrẽ yʉ camaieticõãta, cabʉgoro macããcʉ̃rẽ bairo majũ yʉ ãniña. A/ } Yʉ pʉame aperã camasã bʉsʉriquere, o ángelea majã bʉsʉrique cʉ̃ãrẽ Dios yʉ cʉ̃ cajorije jʉ̃gori cabʉsʉmasĩ majũ nimicʉ̃ã, camasãrẽ camaiecʉ̃ yʉ caãmata, dope bairo caápei majũ yʉ ãniña. Ãpõã tii ũnorẽ roro capaapatowãcõʉ̃rẽ bairo caátiãcʉ̃ yʉ ãnibujioʉ. >.u Bairi mʉjãã pʉame caroa wãme mʉjãã caátipeere Espíritu Santo cʉ̃ cajogarije macããjẽ netõjãñurõ caroaro jʉátimasĩrĩqũẽrẽ bootʉ̃goñarĩ caroaro átiãña. El amor Mai, yʉ pʉame mʉjããrẽ netõjãñurõ caroaro mʉjãã caátimasĩpeere mʉjãã yʉ quetibʉjʉnemogʉ:^-5 Tunu bairoa tocãnacãʉ̃pʉa Dios cʉ̃ catutuarijere upari, cariarãrẽ na catiomasĩẽtĩnucũñama. Tunu bairoa apeyera nipetiro camasã apeye bʉsʉriquere bʉsʉetinucũñama. Tunu apeyera jĩcããrã jeto apeye bʉsʉrique macããjẽrẽ tʉ̃gomasĩrĩ bero caĩrĩjẽrẽ camasãrẽ na quetibʉjʉ ãmewiyomasĩõnucũñama. 9,k Bairãpʉa, tocãnacãʉ̃pʉa apóstolea majã ãnimasĩẽtĩñama. Tunu tocãnacãʉ̃pʉa profeta majã ãmerĩnucũñama. Tunu bairoa tocãnacãʉ̃pʉa cajʉ̃goñubueri majã ãnimasĩẽtĩñama. Tunu tocãnacãʉ̃pʉa Dios yaye macããjẽ caroare caátijẽño ĩñomasĩrã ãmerĩnucũña. +7 Bairi Dios pʉame atore bairo cʉ̃ ya poa macããna ñubueri majã menarẽ na cũñupĩ: Caãnijʉ̃goro, cʉ̃ caquetibʉjʉrotijorã apóstolea majãrẽ na cũñupĩ. Na berore profeta majãrẽ na cũñupĩ. Na, profeta majã berore jʉ̃goñubueri majãrẽ na cũñupĩ Dios. Na berore aperã cʉ̃ yaye macããjẽ caroare caátijẽño ĩñoparãrẽ na cũñupĩ. O aperã cariarãrẽ cacatiori majã cʉ̃ãrẽ na cũñupĩ. Aperã camasãrẽ caroaro cajʉáti majã cʉ̃ãrẽ na cũñupĩ. O aperã ñubueri majã quetiuparã caãniparã, o aperã apeye bʉsʉrique catʉ̃gomasĩã manierẽ cabʉsʉmasĩparã cʉ̃ãrẽ na cũñupĩ Dios. l~}r|{zGydx8w^utsNrqxpoHnlkkjNi&hlh fecbaa:`=_d^]\[[wZZmYVU5SSHR'Q$ONM KJVIbHGFEDyBA@?f>[=(:9765 3N21 /.-*,+)H(D'=&$$#"! a!y'3am v ^ 1 ":z}Marĩ roque Dios yarã, cʉ̃tʉ macããna marĩ ãniña. Bairi Diore camasĩ pʉame marĩ caquetibʉjʉrijere caroaro tʉ̃goʉsanucũñami. Apei Diore camasĩẽcʉ̃ pʉame marĩ caquetibʉjʉrijere tʉ̃goʉsagaetiyami. Tore bairo na cabairijere ĩñarã, atore bairo marĩ ĩ masĩña: “Ãnoa caroa yeri cʉtaje Dios cʉ̃ cajorije cariape macããjẽrẽ quetibʉjʉyama. Ãnoa aperã pʉame, caĩtopairã wãtĩ yeri pũna cacʉ̃gorã niñama,” marĩ ĩ tʉ̃goña besemasĩña. Dios es amor y{Na pʉame ati ʉmʉrecóo macããna niñama. Bairo caãna ãnirĩ ati ʉmʉrecóo macããjẽrẽ quetibʉjʉnucũñama. Na caĩrĩjẽrẽ caroaro tʉ̃goʉsanucũñama camasã aperã ati ʉmʉrecóo macããna ũna, Dios yarã caãmerã ãnirĩ. gxGYʉ pũnaarẽ bairo caãna, mʉjãã roque Dios yarã mʉjãã ãniña. Caĩtopairã na caquetibʉjʉrijere mʉjãã tʉ̃goʉsaetiya. Na netõrõ cayeritutuarã mʉjãã ãniña. Mʉjãã roque, caĩtopairã ati ʉmʉrecóo macããna na yeripʉ na cacʉ̃goʉ netõjãñurõ catutuaʉ Espíritu Santo majũrẽ cacʉ̃gorã mʉjãã ãniña. xwiTore bairo caĩquetibʉjʉmasĩẽcʉ̃ pʉame Espíritu Santo Dios Yeri majũrẽ cacʉ̃goecʉ niñami. Wãtĩ, Jesucristore cateeri majõcʉ yeri majũrẽ cacʉ̃goʉ niñami. Merẽ tirʉ̃mʉpʉ mʉjãã tʉ̃goyupa Jesucristore cateerã ricaati yeri catʉ̃goñarã na caetapeere. Bairi merẽ etamajũcõãñama ati yepapʉre wãtĩ yarã caĩtopairi majã. hvIBairo na caĩquetibʉjʉrijere caroaro mʉjãã catʉ̃gobesemasĩata, cariapea, “Ãnoa Dios yaye meerẽ quetibʉjʉyama,” mʉjãã ĩ masĩgarã. Bairi jĩcãʉ̃ ũcʉ̃, “Cariapea Jesucristo marĩrẽã bairo ati rupaʉ cacʉ̃goʉ ati yepapʉ etayupi,” caĩquetibʉjʉmasĩ roque Espíritu Santo Dios Yeri majũrẽ cacʉ̃goʉ niñami. u Yʉ yarã, yʉ bairãrẽ bairo caãna, yʉ camairã, cariape tʉ̃goeticõãña aperã, “Dios yarã jãã ãniña,” ĩmirãcʉ̃ã ricaati na caquetibʉjʉata. Espíritu Santo na yeripʉ na cacʉ̃goeticõãta, na tʉ̃goʉsaeticõãña. “¿Cariape na quetibʉjʉyati?” ĩrã, na caĩrĩjẽrẽ caroaro tʉ̃gobeseya. Ati ʉmʉrecóore capããrã niñama caĩtopairã. “Dios yaye quetire jãã cʉ̃ã jãã quetibʉjʉya,” ĩmirãcʉ̃ã, wãtĩ yaye macããjẽ pʉamerẽ quetibʉjʉrã átiyama. )tKDios tore bairo cʉ̃ caátiroticũrĩqũẽrẽ caána Dios yarã niñama. Dios cʉ̃ã na mena nicõãñami na yeripʉ. Bairo cʉ̃ caãnoi, “Dios marĩ yeripʉ niñami,” marĩ ĩ masĩña, cʉ̃ Yeri Espíritu Santo marĩ cʉ̃ cajoricʉ marĩ yeripʉ cʉ̃ caãno jʉ̃gori.s!Mai, Dios cʉ̃ caroticũrĩqũẽ pʉame atore bairo ĩña: “Dios macʉ̃ Jesucristore cʉ̃ tʉ̃goʉsaya. Tunu Jesucristo mʉjããrẽ cʉ̃ camairotiricarore bairo mʉjãã cʉ̃ã mʉjãã majũ ãmeo maiña,” ĩ quetibʉjʉya tie cʉ̃ caroticũrĩqũẽ. sr_Marĩ pʉame cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ marĩ tʉ̃goʉsaya. Tunu bairoa caroa macããjẽ Dios cʉ̃ caĩñajesorije jetore marĩ átinucũña. Bairi Dios pʉame nipetiri wãme cʉ̃rẽ marĩ cajẽnirĩ wãmerẽ marĩ jogʉmi. pqYYʉ yarã, yʉ bairãrẽ bairo caãna yʉ camairã carorije macããjẽrẽ caáperã marĩ caãno bero caãmata, “Cabui mána marĩ ãniña,” tʉ̃goñatutuarique mena marĩ yeripʉ marĩ ĩ masĩña Dios cʉ̃ caĩñajoro. >puTunu apeyera marĩ yeri marĩ catʉ̃goñarĩjẽpʉ, “Yʉa, yʉ caboro yʉ baiya,” marĩ yeri caĩbʉsʉjãrõ jʉ̃gori capee wãme marĩ catʉ̃goñaata, Dios tiere masĩ peyocõãñami. Dios pʉame nocãrõ camasĩ ãnirĩ netõjãñurõ masĩñami nipetiri wãme marĩ yeri catʉ̃goñarĩjẽrẽ. oTore bairo marĩ caátiãmata, “Dios yarã cariape macããjẽrẽ caána majũ marĩ ãnigarã,” marĩ ĩ masĩña. Bairi yua, pʉgani cãrõ tʉ̃goñarĩcãrõ mano Dios marĩrẽ cʉ̃ canetõõpeere marĩ tʉ̃goñaña, Dios cʉ̃ caĩñajoro. DnYʉ pũnaarẽ bairo caãna, marĩ caãmeomairĩjẽ marĩ risero marĩ caĩbʉsʉrije jeto mee to ãmarõ. “Mʉjããrẽ jãã jʉátigarã,” marĩ caĩata, marĩ caĩbʉsʉrorea bairo marĩ caátiyaparoro ñuña. Cariapea marĩ caĩbʉsʉrorea bairo marĩ caátie to caãno ñuña. Confianza delante de Dios m'Capee cacʉ̃gori majõcʉ, ñe ũnie carʉsaecʉ pʉame cʉ̃ yaʉ cabopacaʉre ĩñamicʉ̃ã, cʉ̃rẽ cajʉátinemoecʉ̃, cʉ̃ yaʉre camaiecʉ̃ tuacõãñami. Dios cʉ̃ cajorije ãmeo mairĩqũẽrẽ cʉ̃goetiyami cʉ̃ yeri cʉ̃ catʉ̃goñarĩjẽpʉre. l+Jesucristo marĩrẽ camainetõʉ̃ ãnirĩ yucʉpãĩpʉ riayupi. Tie jʉ̃gori cariape merẽ marĩ masĩña ãmeo mairĩqũẽ majũ macããjẽrẽ. Bairi Jesucristo marĩrẽ cʉ̃ caĩñamairĩcãrõrẽ bairo marĩ cʉ̃ã marĩ yarã camasãrẽ ãmeo mairotiya. pkYTocãnacãʉ̃pʉa na yarã camasãrẽ cateeri majã pʉame pajĩãrĩ majã wapanarẽ bairo caãna niñama. Na ũna pajĩãrĩ majã yeri capetietiere na majũã cʉ̃gomasĩẽtĩñama. Merẽ tiere caroaro mʉjãã masĩña. NjMarĩ roque yasiricaropʉ caãnibujioricarã nimirãcʉ̃ã, tunu cacatirã majũ caãnarẽ bairo marĩ ãniña. Tore bairo marĩ masĩña tocãnacãʉ̃pʉrea marĩ yarãrẽ marĩ caãmeomairĩjẽ jʉ̃gori. Cʉ̃ yarãrẽ camaimasĩẽcʉ̃ pʉame cayasiricʉre bairo caãcʉ̃ riaricaropʉ caápáʉre bairo niñami. $iA Yʉ yarã, yʉ bairãrẽ bairo caãna, tʉ̃goñamani ápéricõãña ati ʉmʉrecóo macããna Diore camasĩẽna mʉjããrẽ na caĩñaterijere. qh[ Apei Caín ãnacʉ̃rẽ bairo marĩ baieticõãrõã marĩã. Cʉ̃, Caín ãnacʉ̃ pʉame cañuecʉ̃ wãtĩ yaʉ majũ ãniñañupĩ. Cʉ̃ bai Abel cawãmecʉcʉre cʉ̃ pajĩãrocacõãñañupĩ. Bairi apei jĩcãʉ̃ atore bairo ĩ jẽniñabujioʉmi: “¿Dopẽĩ cʉ̃ bai Abere cʉ̃ pajĩãñuparĩ?” Atore bairo baiyupa: Caín cʉ̃ caátaje carorije ãñupã. Cʉ̃ bai cʉ̃ caátaje pʉame caroa macããjẽ ãñupã. Bairi cʉ̃ pajĩãrocacõãñañupĩ Caín Abere. lgQ Atore bairo Jesús yaye quetire mʉjãã tʉ̃gojʉ̃goyupa caãni jʉ̃goripaʉpʉa: “Tocãnacãʉ̃pʉa ãmeo maiña. Ãmeo jʉátinemoña Dios cʉ̃ caborore bairo mʉjãã majũ,” mʉjããrẽ ĩ quetibʉjʉyupa. _f7 Bairi yua, atore bairo marĩ ĩ tʉ̃goñamasĩña: “Nipetiro carorije macããjẽrẽ caáti majã wãtĩ cʉ̃ carotirijere caána cʉ̃ pũnaarẽ bairo caãna niñama. Aperã caroa macããjẽrẽ caána pʉame roque Dios yarã cʉ̃ caĩñabesericarã, cʉ̃ pũnaa majũ niñama,” marĩ ĩ tʉ̃goñamasĩña. Bairi ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ caroa macããjẽrẽ caápei cʉ̃ yaʉre bairo caãcʉ̃rẽ camaiecʉ̃ Dios yaʉ mee niñami. Amémonos unos a otros "e= Jĩcãʉ̃ Dios yaye quetire catʉ̃goʉsaʉ, cʉ̃ macʉ̃rẽ bairo caãcʉ̃ pʉame cawãma yeri pũna Dios cʉ̃ cajoriquere cʉ̃goyami. Bairo cacʉ̃goʉ ãnirĩ carori wãmerẽ átiãmerĩnucũñami. Bairo Dios macʉ̃ ãnirĩ carorije macããjẽrẽ átigaetiyami. NdCarori wãme jetore bairoa caáticõãninucũʉ̃ pʉame roque wãtĩ yaʉ cʉ̃ carotirijere caácʉ majũ niñami. Wãtĩ roque ati ʉmʉrecóo caãnijʉ̃goripaʉpʉina carorijere caátijʉ̃goricʉ majũ niñami. Baipʉa, merẽ asúpi Dios macʉ̃ Jesucristo ati yepapʉre, wãtĩ roro cʉ̃ caátiere yasiorei acʉ́. ^c5Yʉ pũnaarẽ bairo caãna ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ mʉjããrẽ qũĩtoeticõãto. Ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ caroaro cariape macããjẽ jetore caátiãnimasĩ cʉ̃ caãmata, cañuʉ caroʉ́ niñami Dios cʉ̃ caĩñajoro. Marĩ Quetiupaʉ Jesús cariape caácʉ cañuʉ cʉ̃ caãnorẽã bairo cʉ̃ cʉ̃ã cariape caácʉ cañuʉ niñami. bBairi ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ Jesucristo mena jĩcãrõrẽ bairo caãcʉ̃ cʉ̃ yaye quetire cariape catʉ̃gocõãninucũʉ̃ pʉame carorijere áperiyami. Aperã carorijere caáticõãninucũrã pʉame roque Jesucristore camasĩẽna majũ niñama. ;aoMerẽ caroaro mʉjãã masĩña atiere: Marĩ carorije wapare netõõʉ̃ acʉ́ asúpi Jesucristo ati yepapʉre. Jesucristo pʉame ñe ũnie carorijere caápei majũ niñami. `Nipetiro carori wãmerẽ caána Dios cʉ̃ carotirijere cabaibotiorã niñama. Bairi carori wãme jetore átiãninucũñama. _Nipetiro atie cabaipee mena catʉ̃goñatutuacotei pʉame roque cʉ̃ majũã cʉ̃ carorije wapare coseire bairo átiyami. Jesucristo ñe ũnie camácʉ̃ cañuʉ cʉ̃ caãnorẽã bairo, cʉ̃ cʉ̃ã ñe ũnie wapa mácʉ̃ caroʉ́ tuayami yua. X^)Yʉ yarã, yʉ bairãrẽ bairo caãna yʉ camairã merẽ Dios yarã cʉ̃ pũnaa majũ marĩ ãniña yua. Bairo ãnimirãcʉ̃ã, cabero marĩ cabaipee nipetirijere marĩ masĩpeyoetiya mai. Bairãpʉa, atore bairo marĩ masĩña: Jesucristo ati yepapʉ nemo cʉ̃ cabauetaro caãno, cʉ̃ yarã cʉ̃rẽ bairo caãna majũ marĩ ãnigarã. Bairi Jesús ati yepapʉ cʉ̃ caetaro, cʉ̃ marĩ ĩñamajũcõãgarã, caãnimajũʉ̃rẽ bairo cʉ̃ caãno yua. 9] mNocãrõ majũ marĩ cʉ̃ maiñati marĩ Pacʉ Dios. Bairo marĩrẽ camai ãnirĩ, “Yʉ pũnaa,” marĩ ĩnucũñami. Bairi cʉ̃ pũnaa majũ marĩ ãniña. Aperã ati ʉmʉrecóo macããna camasã Dios pũnaa marĩ caãnierẽ masĩẽtĩñama, Dios, marĩ Pacʉ cʉ̃ãrẽ camasĩẽna ãnirĩ. \Merẽ atore bairo mʉjãã masĩña: “Jesucristo caroaro cariape caácʉ cañuʉ majũ niñami. Tunu bairo nipetiro camasã caroa macããjẽ cañurĩjẽrẽ caána, Dios yarã cʉ̃ pũnaarẽ bairo caãna niñama,” mʉjãã ĩ masĩña.[yTunu bairoa yʉ pũnaarẽ bairo caãna, Jesucristo mena jĩcãʉ̃ pũnaarẽ bairo ãnicõãña. Bairo marĩ caãmata, Jesucristo ati yepapʉ nemo cʉ̃ caetarore tʉ̃goñatutuarique mena, tʉ̃goñaboboricaro mano cʉ̃ marĩ cotegarã. !Z;Bairãpʉa, mʉjãã Jesucristo cʉ̃ cajoricʉ Espíritu Santo Dios Yeri majũrẽ mʉjãã cʉ̃goya mʉjãã yeripʉ. Espíritu Santo pʉame mʉjãã cʉ̃ camasĩõrõ jʉ̃gori nipetiro caroa wãme macããjẽ jetore mʉjãã átiãnimasĩnucũña. Espíritu Santo cʉ̃ cabuerije cariape macããjẽ niña. Caĩtopairã na caquetibʉjʉnucũrĩjẽrẽ bairo mee niña. Bairi Espíritu Santo mʉjããrẽ cʉ̃ camasĩõrõ jʉ̃gori aperã mʉjãã na cabuepeere mʉjãã macãẽtĩña. Torena, mʉjãã pʉame Jesucristo mena macããna ãnirĩ Espíritu Santo mʉjãã cʉ̃ caĩquetibʉjʉricarore bairo jeto caroa macããjẽrẽ áticõã ninucũña. 'YGAperã roro mʉjããrẽ caĩtogari majã na caatíparo jʉ̃goye mʉjãã quetibʉjʉ woajoʉ yʉ átiya, narẽ mʉjãã caĩtoecoetiparore bairo ĩ. XBairi, “Jesucristo, cʉ̃ caĩcũrĩcãrõrẽã bairo cariape marĩ jogʉmi yeri capetietie majũrẽ,” marĩ ĩ masĩña yua. gWGTorena, mʉjãã pʉame tirʉ̃mʉpʉ caroa queti Dios yaye mʉjãã catʉ̃gojʉ̃goriquere jãnaeticõãña. Mʉjãã yeripʉ tiere tʉ̃goñacõã ninucũña. Bairo Dios yaye queti mʉjãã catʉ̃gojʉ̃gorique mʉjãã yeripʉ caãnicõãninucũata, Dios, bairi cʉ̃ macʉ̃ Jesucristo mena jĩcãrõrẽ bairo caãna mʉjãã ãnigarã. @VyNi jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ Jesure caĩñatei cʉ̃ caãmata, Jesús pacʉ Dios cʉ̃ãrẽ caĩñatei, cʉ̃ mena macããcʉ̃ mee niñami. Apei, “Cʉ̃ã niñami Jesús marĩrẽ canetõõrĩcʉ̃,” cariape Jesure caĩbʉsʉnucũʉ̃ pʉame roque, cʉ̃ pacʉ Dios yaʉ, jĩcãrõrẽ bairo caãcʉ̃ niñami. CUCaĩtopai pʉame atore bairo niñami: Jesucristo, Dios macʉ̃, Dios cʉ̃ cajoricʉre, “Jesús, Mesías mee niñami,” ĩ bʉsʉnucũñami. Bairo caĩbʉsʉnucũʉ̃ pʉame Jesucristore cateeire bairo caãcʉ̃ niñami. Bairo cʉ̃rẽ cateei ãnirĩ, Dios, Jesús pacʉ cʉ̃ãrẽ caboecʉre bairo tuayami. \T1Dios yaye cariape macããjẽrẽ mʉjãã camasĩẽto jʉ̃gori mee mʉjããrẽ yʉ woajoya. Tiere mʉjãã camasĩrõ jʉ̃gori roque mʉjãã yʉ quetibʉjʉ woajoya. Merẽ atore bairo mʉjãã ĩ masĩña: “Caĩtopairã na caĩrĩjẽ mee niña atie queti. Dios cariape caãcʉ̃ yaye queti roque niña,” mʉjãã ĩ masĩña. JS Marĩ Quetiupaʉ Jesucristo, cʉ̃ yeri, Espíritu Santo majũrẽ mʉjãã joyupi. Bairi nipetiro mʉjãã Espíritu Santo cʉ̃ camasĩõrĩjẽrẽ cacʉ̃gorã jeto mʉjãã ãniña. 7RgJesucristore cateeri majã pʉame marĩ mena macããna jĩcããrã nimiñupã. Bairo baimirãcʉ̃ã, cariape majũrã marĩ yarã mee ãñupã. Marĩ yarã marĩrẽ bairo Dios mena macããna na caãmata, marĩ mena ãnibujiorãma. Bairo na cabairo ĩñarĩ, atore bairo na marĩ ĩ masĩña: “Marĩ mena caãnana nimirãcʉ̃ã, marĩ mena macããna jĩcãʉ̃ pũnaarẽ bairo caãna mee ãñupã,” marĩ ĩ masĩña yua. 5QcYʉ pũnaarẽ bairo caãna, ati yʉtea catʉsari yʉtea niña. Ati ʉmʉrecóo petigaro baiya. Bairo capetiparo jʉ̃goye caãnoi, jĩcãʉ̃ Jesucristore cateeri majõcʉ cʉ̃ caatíere mʉjãã tʉ̃goyupa. Bairo jĩcãʉ̃ cʉ̃ caatíere mʉjãã catʉ̃gomiatacʉ̃ãrẽ, ãmerẽ capããrã majũ niñama Jesucristore cateerã. Bairo na cabairoi, “Ati ʉmʉrecóo petigaro baiya,” marĩ ĩ masĩña ãmerẽ. 9PkBairi ati ʉmʉrecóo macããna camasã ati ʉmʉrecóo macããjẽ capetirorea bairo cayasirãrẽ bairo tuayama, roro na caátigarije jʉ̃gori. Dios cʉ̃ caborore bairo jeto caroaro cariape caátiãcʉ̃ pʉame roque tocãnacã rʉ̃mʉa caãnicõãninucũpaʉ majũ tuayami. La verdad y la mentira FONipetiri wãme ati ʉmʉrecóo macããjẽ camasã na caĩñaborije pʉame Dios cʉ̃ cajorije mee niña. Ati ʉmʉrecóo macããjẽ majũ roque niña. Ati wãmerẽ ati ʉmʉrecóo macããna pʉame bonucũñama: Roro camasã na rupaʉ caborore bairo na caátigarijere átinucũñama. Aperã na cacʉ̃gorijere bʉtioro bori tiere ĩñaʉgonucũñama camasã. Aperã cʉ̃ã ati ʉmʉrecóo macããjẽ pairo cawapacʉtiere bonetõnucũñama. wNgAti ʉmʉrecóo macããjẽrẽ caĩñamainetõrãrẽ bairo baieticõãña. Ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ mʉjãã mena macããcʉ̃ ati ʉmʉrecóo macããjẽrẽ cʉ̃ caĩñamainetõata, Dios marĩ Pacʉ majũrẽ camaiecʉ̃ niñami. `M9Mʉjãã, yʉ pũnaarẽ bairo caãna cʉ̃ãrẽ mʉjãã yʉ woajoya, Dios marĩ Pacʉ yarã, cʉ̃rẽ camasĩrã mʉjãã caãnoi. Mʉjãã, capacʉa cabʉtoa cʉ̃ãrẽ mʉjãã yʉ woajoya atie quetire, tirʉ̃mʉpʉa ati yepa camanopʉa merẽ caãnijʉ̃goricʉre mʉjãã camasĩrĩqũẽ jʉ̃gori. Mʉjãã, cawãmarã cʉ̃ãrẽ mʉjãã yʉ woajoya, yeri tutuarã caãna ãnirĩ Dios yaye quetire mʉjãã yeripʉ caroaro Dios mena mʉjãã catʉ̃goñatutuãnie jʉ̃gori. Tunu bairoa wãtĩ cañuecʉ̃ majũrẽ cʉ̃ mʉjãã catʉ̃gopeoeto jʉ̃gori mʉjãã yʉ woajoya. /LW Mʉjãã, cabʉtoa capacʉa, mʉjããrẽ yʉ woajoya atie quetire, tirʉ̃mʉpʉa ati yepa camanopʉa merẽ caãnijʉ̃goricʉre mʉjãã camasĩrĩqũẽ jʉ̃gori. Mʉjãã cawãmarã cʉ̃ãrẽ mʉjãã yʉ woajoya, wãtĩ cañuecʉ̃ majũrẽ cʉ̃ mʉjãã catʉ̃gopeoeto jʉ̃gori. K Yʉ pũnaarẽ bairo caãna, mʉjããrẽ yʉ woajoya atiere: Dios, cʉ̃ macʉ̃ Jesús yucʉpãĩpʉ cʉ̃ cariarique jʉ̃gori, mʉjãã carorije wapare cʉ̃ camasiriyobojaricarã mʉjãã cʉ̃ã mʉjãã caãnoi, atiere mʉjãã yʉ woajoya. XJ) Apei, cʉ̃ yaʉre caĩñateri majõcʉ roque canaitĩãrõpʉ caãna, carorijere caána na caátiere bairo carorijere caácʉ ãnirĩ canaitĩãrõpʉ caãniñesẽãʉ̃rẽ bairo niñami. Bairo caãcʉ̃ ãnirĩ cacaapee ĩñaecʉ̃rẽ bairo cʉ̃ caátóre masĩẽcʉ̃ áñesẽãnucũñami rorije cʉ̃ caátie jʉ̃gori yua. eIC Apei pʉame caroaro mairĩqũẽ mena cʉ̃ yaʉre caĩñaʉ roque, cabusuropʉ caãcʉ̃ Dios cʉ̃ caborore bairo caácʉ niñami. Bairo caácʉ ãnirĩ pʉgani cãrõ tunu carorije macããjẽrẽ átinemogaetiyami. kHO Bairi ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃, “Yʉa, Dios yaʉ cabusuropʉ caãcʉ̃ carorije caápei yʉ ãniña,” caĩ nimicʉ̃ã, cʉ̃ yaʉre roro cʉ̃ caasiaĩñateata, canaitĩãrõpʉa mai caãcʉ̃rẽ bairo tuacõãñami. [G/Cabaimiatacʉ̃ãrẽ tunu atie pʉame mʉjããrẽ yʉ cawoatujorije roticũrĩqũẽ, cawãma wãmerẽ bairo niña. Bairi tie roticũrĩqũẽ cariape macããjẽrẽ Jesucristorea bairo mʉjãã cʉ̃ã tiere mʉjãã átimasĩña, ãmeo mairĩqũẽ macããjẽrẽ. Bairo marĩ caãmeomairõ, canaitĩãrõpʉ caãnarẽ bairo marĩ caãnie manigaro. Dios yaye caroaro cabusumajũrĩjẽ caãno, cabusuropʉ caãnarẽ bairo caãna majũ marĩ ãnigarã yua. AF{Yʉ yarã, yʉ bairãrẽ bairo caãna, atie roticũrĩqũẽ yʉ cawoatujorije ape wãme cawãma wãme mee niña. Caãnijʉ̃goripaʉpʉa mʉjãã catʉ̃gojʉ̃gorique Dios yaye queti niña. Atie roticũrĩqũẽ cabʉcʉ macããjẽ, merẽ mʉjãã catʉ̃gojʉ̃gorique quetia niña. Apeye mee niña. nEU“Yʉa, Dios yaʉ cʉ̃ mena jĩcã majõcʉre bairo caãcʉ̃ yʉ ãniña,” caĩ pʉame Dios cʉ̃ caborore bairo, marĩ Quetiupaʉ Jesucristo cʉ̃ caãnimasĩrĩcãrõrẽã bairo cʉ̃ caãno ñuña. El nuevo mandamiento xDiApei, ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ pʉame caroaro cariape Dios yaye bʉsʉriquere cʉ̃ catʉ̃goʉsaata, ñe ũnie rʉsaricaro mano caroaro Diore camaimasĩ majũ tuayami. Bairo marĩ caápata, Dios mena jĩcã majãrẽ bairo marĩ ãnigarã. tCaAperã jĩcããrã, “Dios yarã majũ jãã ãniña,” ĩ bʉsʉmirãcʉ̃ã, Dios cʉ̃ caátiroticũrĩqũẽrẽ jĩcãrõ tʉ̃ni na caápericõãta, caĩtopairã majũ niñama. Na yeripʉre caroa, cariape macããjẽ maniña. :BmDios cʉ̃ caátiroticũrĩqũẽrẽ tie caátirotirore bairo marĩ caápata, pʉgani tʉ̃goñanemorĩcãrõ mano merẽ marĩ masĩgarã cʉ̃ yarã marĩ caãnierẽ. pAYCʉ̃ pʉame riawĩ yucʉpãĩpʉ, marĩ carorije wapare netõõbojagʉ. Marĩ yaye wapa jeto meerẽ netõõbojamasĩñami. Nipetiro ati yepa macããna cʉ̃rẽ catʉ̃goʉsari majã cʉ̃ãrẽ na netõõbojamasĩñami Jesús. @ !Yʉ yarã, yʉ pũnaarẽ bairo caãna atie caroa quetire mʉjãã yʉ quetibʉjʉ woajoya, carorije áperã mʉjãã caãniparore bairo ĩ. Bairo yʉ caquetibʉjʉrijere tʉ̃gomirãcʉ̃ã, jĩcããrã roro na caápata, Dios macʉ̃ Jesús cariape caácʉ cañuʉrẽ cʉ̃ na jẽniáto. Jesús pʉame marĩ Quetiupaʉ Diopʉre marĩrẽ caquetibʉjʉnetõõbojaʉ, cajʉĩĩ majũ niñami. ? / Tunu bairoa, “Carorije wãme caátiñaena majũ jãã ãniña,” marĩ caĩata cʉ̃ãrẽ, caĩtopaire bairo caãcʉ̃ cʉ̃ ãnio joroque marĩ átibujiorã Diore. Bairo caãna ãnirĩ Dios yaye quetire caboetinetõõmajũcõãrãrẽ bairo marĩ tuabujiorã yua.3> a Bairi roro marĩ caátajere Dios mena marĩ catʉ̃goñaqũẽnorõ ñuña. Bairo cʉ̃ mena tʉ̃goñaqũẽnorĩ bero, cʉ̃rẽ marĩ cajẽnirõ pʉgani cãrõ tʉ̃goñarĩcãrõ mano atore bairo marĩ ĩ masĩña: “Dios pʉame caroaro cariape marĩ átigʉmi. Marĩ carorije wapare masiriyobojagʉmi. Tocãnacã wãme carorije wapa marĩ cacʉ̃gorijere marĩ cosebojagʉmi Dios marĩ yeripʉre,” marĩ ĩ masĩña. x= kTunu apeyera, “Yʉa, carorije wapa cacʉ̃goecʉ cañuʉ majũ yʉ ãniña,” marĩ caĩata, marĩ majũã marĩ yerire marĩ ĩtoya. Bairo marĩ caĩata, Dios yaye queti cariape macããjẽrẽ marĩ cʉ̃goetiya marĩ yeripʉre. b< ?Bairi marĩ cʉ̃ã caroaro cabusurore bairo caãcʉ̃ Dios cʉ̃ caãnorẽã bairo carorijere caáperã marĩ caãmata, Dios yarã jĩcã majãrẽ bairo caãna majũ marĩ ãnigarã. Caroaro marĩ ãmeo átiãnimasĩgarã. Cʉ̃ macʉ̃ Jesucristo rií jʉ̃gori nipetiri wãme marĩ carorije wapare cʉ̃ canetõõrĩcãrã marĩ ãnigarã. ; yTunu apeyera, “Marĩ Pacʉ Dios yarã jãã ãniña,” ĩmirãcʉ̃ã, canaitĩãrõpʉ caãna rorije caánarẽ bairo marĩ caátiãmata, caĩtopairãrẽ bairo marĩ ãnibujiorã. Marĩ caátiãnie cʉ̃ã cawapa manierẽ bairo tuabujioro. : 5Atore bairo niña atie queti Jesucristo jããrẽ cʉ̃ caquetibʉjʉcũrĩqũẽ. Tiere mʉjããrẽ quetibʉjʉgʉ yʉ átiya ãmerẽ: Cabusurijere bairo caãcʉ̃ cañuʉ niñami Dios. Bairo Dios canaitĩãrõpʉ caãmei ãnirĩ carorije ũnie caápei majũ niñami. 9 /Torena, mʉjããrẽ jãã ĩ quetibʉjʉ woajoya, Dios mena marĩ caʉseanirĩjẽ ñe ũnie rʉsaeto caãnipetiparore bairo ĩrã. Dios es luz K8 Bairi tie jãã caĩñarĩqũẽ, jãã catʉ̃goriquere mʉjããrẽ jãã quetibʉjʉjoya, jãã mena jĩcãrõrẽ bairo mʉjãã cʉ̃ã mʉjãã caãnimasĩparore bairo ĩrã. Marĩ Pacʉ Dios mena, bairi cʉ̃ macʉ̃ Jesucristo mena jãã caãnorẽã bairo mʉjãã cʉ̃ã na mena mʉjãã caãnorẽ jãã boya. 17 ]Cʉ̃ pʉame ati yepapʉ buiaetayupi. Cʉ̃rẽ jãã ĩñawʉ̃. Cʉ̃ yaye caroa queti cʉ̃ãrẽ jãã tʉ̃gowʉ. Tie quetire tʉ̃gori bero, merẽ aperã camasãrẽ jãã quetibʉjʉnetõõwʉ̃. Bairi mʉjãã cʉ̃ãrẽ jãã quetibʉjʉya cʉ̃ yaye queti, atie, yeri capetietie macããjẽrẽ. Mai, Jesús pʉame Dios cʉ̃ pacʉ tʉpʉ ãñupĩ. Ãmerẽ yua, ati yʉtea caãnorẽ ati ʉmʉrecóopʉ etawĩ. T6 %Atie mʉjããrẽ jãã caquetibʉjʉwoatujopee marĩ Quetiupaʉ Jesús yaye, caroa queti niña. Cʉ̃ pʉame tirʉ̃mʉpʉa ati yepa caãniparo jʉ̃goyepʉa merẽ caãnijʉ̃goatácʉ niñami. Jãã pʉame Jesucristo ati yepapʉ etari, cʉ̃ caquetibʉjʉriquere jãã tʉ̃gowʉ. Bairi tunu jãã majũpʉa jãã caapee mena cʉ̃ jãã ĩñawʉ̃. Bairi cʉ̃rẽ jãã masĩjãñuña. Bairo cʉ̃rẽ camasĩrã ãnirĩ, tie jãã catʉ̃goriquere, bairi tunu jãã caĩñarĩqũẽ cʉ̃ãrẽ mʉjãã quetibʉjʉ woatujorã jãã átiya. Tie jãã caquetibʉjʉjorije pʉame atore bairo niña: Jesucristo, marĩ yeri marĩ cacatiãnipeere cajomasĩ majũ niñami. Tiere quetibʉjʉ woatujorã jãã átiya. '5GNipetiro mʉjãã Jesucristo yarã mʉjãã cʉ̃ã mʉjãã caãno jʉ̃gori bʉtioro mʉjãã yʉ maiña. Tocãrõã niña atie queti yʉ cawoaturije.[4/Marĩ Quetiupaʉ Jesucristo nipetiro mʉjããrẽ caroare cʉ̃ jonemoáto. (3IBairi ni ũcʉ̃ Jesucristore camaiecʉ̃ cʉ̃ caãmata, roro popiye Dios cʉ̃ caátipaʉ cʉ̃ tuacõãto. ¡Marĩ Quetiupaʉ, tãmurĩ cʉ̃ apáro! \21Yʉ, Pablo, yʉ majũpʉa atie catʉsarijere mʉjãã yʉ ñuroti woatujoya. f1EAto macããna marĩ yarã ñubueri majã cʉ̃ã nipetiro mʉjãã ñurotijoyama. Bairi mʉjãã cʉ̃ã mʉjãã mena macããnarẽ caroaro nʉcʉ̃bʉgorique mena ãmeo bocári tocãnacãʉ̃pʉa ãmeo jẽninucũña. a0;Ñubueri majã poari Asia yepa macããna mʉjããrẽ ñurotijoyama. Aquila, cʉ̃ nʉmo Prisca bairi aperã cʉ̃ ya wiipʉ cañubueneñanucũrã cʉ̃ã marĩ Quetiupaʉ mena bʉtioro mʉjãã ñurotijoyama. /Na pʉame mʉjãã yʉre yeri ñuo joroque mʉjãã caátinucũrõrẽã bairo na cʉ̃ã yʉ tʉ̃goña ʉseanio joroque yʉ átiyama, yʉ tʉpʉ etari yua. Na ũna camasã tore bairo caátinucũrãrẽ caroaro na caĩroanucũparã mʉjãã ãniña. 2.]Marĩ yarã Estéfanas, Fortunato, apei Acaico yʉ tʉpʉ na caetaro ĩñarĩ na mena yʉ ʉseaniña, mʉjãã pʉame yʉ mena mʉjãã caãmerĩmiatacʉ̃ãrẽ. U-#Bairi mʉjãã cʉ̃ã na ũna na carotirore bairo caroaro átiãña. O aperã to caãna, jãã capaarore bairo caána, cajʉátinucũrã na caĩrõrẽ bairo jĩcãrõ tʉ̃ni mʉjãã caáto yʉ boya. y,kYʉ yarã, merẽ mʉjãã masĩña Estéfanas ya poa, Acaya yepa macããna cajʉ̃goye tʉ̃goʉsajʉ̃gowã Jesucristo yaye quetire. Na pʉame ãmerẽ marĩrẽ bairo catʉ̃goʉsarã marĩ yarãrẽ na jʉátinemo ãninucũñama. +yBairo nipetirije mʉjãã caátinucũrĩjẽrẽ mʉjãã caápata, caroaro ãmeo mairĩqũẽ mena átiãninucũña. v*e Bairi yʉ yarã, caroaro tʉ̃goña masacatiri ãña. Caroaro jĩcãrõ tʉ̃ni tocãnacã rʉ̃mʉa Jesucristo mena tʉ̃goñatutuacõã ninucũña. Yeri tutuarique mena tocãnacã rʉ̃mʉa caroa wãme jeto áticõã ninucũña. 0)Y Apei, marĩ yaʉ Apolos pʉamerã bʉtioro marĩ yarã mena mʉjããrẽ cʉ̃ ñiñañesẽã rotijomiwʉ̃. Bairo yʉ caárotimiatacʉ̃ãrẽ, ãmeacã majũrã mʉjãã tʉre ágaetiyami. Baipʉa, ape watoa cʉ̃ caágari rʉ̃mʉ yoaro meea mʉjãã tʉpʉ atígʉmi. Saludos finales (% Bairi ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ mʉjãã mena macããcʉ̃ cʉ̃ boeticõã cʉ̃ baieticõãto. Atore bairo pʉame cʉ̃ mʉjãã ápa: Caroaro ʉseanirĩqũẽ mena yerijõrõã cʉ̃ jʉátinemo joya, noo cʉ̃ caátópʉ cʉ̃ caátóre. Bairo mʉjãã caáto, yʉre ĩñaʉ atígʉmi atopʉre yua. Yʉ pʉame cʉ̃rẽ cʉ̃ coteãcʉ̃ yʉ átiya aperã marĩ yarã catʉ̃goʉsari majã mena. }'s Apeyera, mʉjãã tʉpʉ Timoteo cʉ̃ caetaata, caroaro mʉjãã mena cʉ̃ tʉ̃goña ʉseanio joroque ĩrã, caroaro jãñurĩpʉa cʉ̃ mʉjãã bocáwa. Cʉ̃ cʉ̃ã yʉrea bairo marĩ Quetiupaʉ yaye macããjẽrẽ paanucũñami. &w Bairo ti rʉ̃mʉ caetaparo jʉ̃goye marĩ Quetiupaʉ yaye quetire caroaro majũ camasãrẽ yʉ caquetibʉjʉmasĩpee nigaro ti yʉteare. Yʉ paarique yasietigaro. Capããrã niñama atopʉre marĩ Quetiupaʉ yayere bʉtioro catʉ̃goʉsagarã. Bairo na cabaimiatacʉ̃ãrẽ, capããrã niñama aperã, yʉ pesuare bairo caãna, yʉ caquetibʉjʉrijere caboena cʉ̃ã. _%7Mai, Efeso macãpʉa yʉ tuacõãgʉ Pentecostés bose rʉ̃mʉ caetaparo jʉ̃goye. 6$eBaipʉa, yoaro mee mʉjããrẽ ĩñanetõrĩqũẽ jeto yʉ átigaetiya. Yoaro jĩcã yʉtea cãrõ mʉjãã mena yʉ tuagatʉ̃goñaña, marĩ Quetiupaʉ cʉ̃ cabooata. $#ABairo mʉjãã tʉre etari yoaro jĩcã yʉtea ũno yʉ ãnibujioʉ. O ape watoa yʉ cabaiata, mʉjãã tʉpʉa puere yʉ netõõbujioʉ. Bairo yʉ cabaiata, mʉjãã pʉame noo mʉjãã cajʉátie mena yʉre mʉjãã jʉátijogarã, cabero noo yʉ caátópʉ tunu yʉ caátó yua. A"{Yʉ caátí yʉtea caãno Macedonia yepa macããnarẽ na ñiña netõájʉ̃gogʉ. Bairo topʉ etari bero netõácʉ́pʉ roque, mʉjãã Corinto macããnarẽ ñiñaʉ etagʉ. u!cYʉ cʉ̃ã Jerusalẽpʉ yʉ caápée cañuata, na mena jĩcãrõ jãã ágarã. Planes de viaje de Pablo : mBairo yʉ pʉame mʉjãã tʉpʉ etaʉ, Jerusalẽpʉ tie mʉjãã caneñoataje dinerore na yʉ jeárotigʉ mʉjãã cabeseatana, mʉjãã cajogarãrẽ yua. Na pʉame marĩ yarã catʉ̃goʉsari majãrẽ tie dinerore na jeábojagarãma. Bairi cartaari cʉ̃ãrẽ na mena yʉ woajogʉ marĩ yarãrẽ. GYerijãrĩcã rʉ̃mʉ caãno mʉjãã mena macããna jĩcãʉ̃ jeto cʉ̃ jericawoáto, cʉ̃ cawapataátajere ĩñacõñarĩ yua. Bairo cʉ̃ dinerore jericawori bero, cʉ̃ qũẽnocũ yucoteáto. Bairo mʉjãã caátimasĩata, yʉ pʉame etari, dinerore mʉjãã neñorotiricaro mano caroaro yʉ jemasĩbujioʉ. 0 [Apeyera, marĩ yarã, marĩrẽ bairo Jesucristo mena catʉ̃goñatutuari majãrẽ mʉjãã cadinero neñobojapeere mʉjãã yʉ quetibʉjʉpa: Bairi Galacia yepa macããna ñubueri majã poari dinero neñorã na caátipeere yʉ caátiroticũrĩcãrõrẽ bairo mʉjãã cʉ̃ã mʉjãã ápa. b=:Bairo cabairo jʉ̃gori yʉ yarã, caroaro jĩcãrõ tʉ̃ni tocãnacã rʉ̃mʉa áticõã ninucũña. Marĩ Quetiupaʉ yaye macããjẽ paariquere nemojãñurõ jõpʉame átijʉ̃gonutu ánája. Merẽ mʉjãã masĩña marĩ Quetiupaʉ cʉ̃ caĩñajoro cʉ̃ yaye macããjẽrẽ marĩ caápata, cabʉgoroa ãna mee marĩ átiya.F9Dios pʉame roque riariquere marĩ netõnʉcãõ joroque marĩ átigʉmi marĩ Quetiupaʉ Jesucristo jʉ̃gori. ¡Bairi nocãrõ majũ Diore cʉ̃ marĩ cabasapeoro ñunetõmajũcõãña! 8Carorije ati yepa macããjẽ pʉame marĩ riayasio joroque caátie majũ niña. Tie pʉame manigaro. Tunu bairoa tirʉ̃mʉpʉ macããjẽ roticũrĩqũẽ carorijere marĩ masĩõ joroque caátie, marĩrẽ ĩñabeserore bairo caátie cʉ̃ã manigaro yua. A{7¿Dope to baiyupari yua baiyasirique catutuarijere bairo caãnimirĩqũẽ? ¿Noopʉ catoaʉre bairo capũnirĩjẽ caãnimirĩqũẽ to ãniñati?” ĩ woatuyupa Dios ya tutipʉre. hI6Bairo ati rupaʉ marĩ caãnajẽ cʉtie, marĩ rupaʉ ati yepapʉre cariari rupaʉ pʉame, caboaeti rupaʉ, o cariaeti rupaʉ cawasoaro bero yua, Dios ya tutipʉ na cawoaturicarore bairo baipeti etaro majũ baigaro. Mai, atore bairo ĩña ti tutipʉre: “Baiyasiriquere Dios netõnʉcã peyocõãgʉmi. Marĩ carianucũrĩjẽ ãninemoetigaro yua. r]5Ati rupaʉ marĩ caãnajẽ cʉtie caboari rupaʉre rocari yua, cawãma rupaʉ pʉamerẽ marĩ cʉ̃gojʉ̃gogarã. Marĩ rupaʉ ati yepapʉre cariamasĩrĩ rupaʉ nimirõcʉ̃ã, cawãma rupaʉ cariaeti rupaʉ majũ wasoacoagaro. *M4Bibi ĩña pããrĩcãrõrẽ bairo jicoquei yua marĩ rupaʉ wasoapeticoagarã. Putiricaro trompeta catʉsarore putirique caocajoro majũ tore bairo marĩ baipeticoagarã. Bairo putiricaro trompeta caocajoro yua, nipetiro Dios yarã cariamirĩcãrã catibuiapeticoagarãma. Bairo catitunurĩ bero, pʉgani rianemoetigarãma yua. Bairo na cabairo, marĩ ti watoare caátiãna cʉ̃ã ape rupaʉ marĩ wasoacoagarã. V%3Mai, cajʉ̃goyepʉre camasã na camasĩẽtãjẽrẽ mʉjãã yʉ quetibʉjʉ masĩõpa: Bairãpʉa, nipetiro marĩ riapeticoápérigarã. Tocãnacãʉ̃pʉa ape rupaʉ roquere marĩ wasoapeticoagarã. (I2Yʉ yarã, atore bairo mʉjããrẽ ĩ quetibʉjʉgʉ ñiña: Camasã ati yepa macããna rii cʉti, õwãã cʉti na cabairi rupaʉ mena Dios cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉpʉre etamasĩẽtĩñama. Tunu bairoa caboarije ũnie, ʉmʉrecóo macããjẽ caboaetie mena ãnimasĩẽtĩña. _71Jĩcãʉ̃ caʉ̃mʉ, ñerĩ mena caqũẽnoecoricʉre bairo ãmerẽ marĩ cabaurique cʉtorea bairo cabero Jesucristo ʉmʉrecóo macããcʉ̃ cʉ̃ cabaurique cʉtiere bairo marĩ baurique cʉtigarã yua. R0Bairi ati yepapʉ mai ãna, marĩ cacʉ̃gori rupaʉ pʉame caãnijʉ̃goricʉ, caʉ̃mʉ, ñerĩ mena caqũẽñoecoricʉre bairo carupaʉcʉna niñama camasã. Aperã ʉmʉrecóopʉ caãniparã pʉame Cristo ʉmʉrecóopʉ caatácʉ cʉ̃ cacʉ̃gori rupaʉre bairo, ʉmʉrecóo macãã rupaʉ majũ cacʉ̃goparã nigarãma. ^5/Caʉ̃mʉ caãnijʉ̃goricʉ ati yepa macããjẽ ñerĩ mena cʉ̃ caqũẽnojʉ̃goricʉ ati yepa macããcʉ̃ ãñupĩ. Cabero caʉ̃mʉ caetaricʉ Cristo pʉame roque jõbui ʉmʉrecóo macããcʉ̃ niñami. oW.Tore bairo cabaimiatacʉ̃ãrẽ, ʉmʉrecóo macãã rupaʉ pʉamerẽ marĩ cʉ̃gojʉ̃goetiya. Ati yepa macãã rupaʉ roquere marĩ cʉ̃gojʉ̃goya mai. Caberopʉ ʉmʉrecóo macãã rupaʉre marĩ cʉ̃gojʉ̃gogarã yua. ta-Atore bairo ĩ quetibʉjʉya Dios ya tutipʉ cʉ̃ãrẽ: “Caʉ̃mʉ caãnijʉ̃goricʉ, Adárẽ ati ʉmʉrecóo macããjẽrẽ bairo yeri cʉtajere cajoecoricʉ majũ cʉ̃ cũñupĩ Dios.” Bairo cʉ̃ cabaimiatacʉ̃ãrẽ, apei catʉsaʉ Adárẽ bairo caãcʉ̃, Cristo pʉame, ʉmʉrecóo macããjẽ yeri, yeri catiriquere cajoʉ majũ niñami. ,Marĩ cariaro bero na cayari rupaʉ pʉame ati yepa macããjẽrẽ bairo caãni rupaʉ niña. Nemo cacatipa rupaʉ pʉame caroa rupaʉ cariaetipa rupaʉ majũ niña. Ati yepapʉre caãni rupaʉ caãnorẽã bairo cariaetipa rupaʉ cʉ̃ã niña ʉmʉrecóopʉre. ^~~|{7zLy9xuwv0usqqqoomll jiggXfdc~ba`__\\@[!ZMXWV:SRAQOaNKIHG?DA@@?5>O<;G:876 4~3C10.-,)*f(&C$"] @bQH : u i 2XBairi nipetiro mʉjãã tore bairo caroaro ʉseanirõ, jĩcã majãrẽ bairo yericʉtiri átiãninucũña. Ãmeo mai ãninucũña jĩcãʉ̃ pũnaarẽ bairo mʉjãã majũ. Ãmeo jʉátinemoña mʉjãã majũ. Caãnimajũrãrẽ bairo baibotioeticõãña. lWQMʉjãã, caʉ̃mʉa canʉmoacʉna mʉjããrẽ ñiña: Mʉjãã nʉmoarẽ na maiña. Na mena jĩcã yericʉnarẽ bairo ãnimasĩña. Mʉjãã nʉmoarẽ mʉjãã cajʉátinemopeere na cabomasĩrõrẽã bairo caroaro na átiroaya. Carõmia ãnirĩ cayeritutuaena na caãno mee, jĩcã yericʉna mʉjãã caãnoi pʉgarãpʉrea Dios cañuʉ ãnirĩ cʉ̃ canetõõrĩqũẽ jʉ̃gori, tore bairo na jʉása mʉjãã nʉmoarẽ. Tore bairo ãmeo átiãnimasĩña, ñe ũnie rʉsaeto jĩcã yericʉnarẽ bairo pʉgarãpʉa Diore mʉjãã cajẽnimasĩparore bairo ĩrã. Los que sufren por hacer el bien VTore bairo cabaiãnimasĩrĩcõ ãñupõ Sara cawãmecʉco ãnacõ. Cõ manapʉ Abraham ãnacʉ̃rẽ caroaro qũĩroayayupo. Cʉ̃ carotirore bairo caroaro ʉseanirĩqũẽ mena cʉ̃ yʉmasĩñañupõ. Cõ quetiupaʉre bairo qũĩñañupõ Sara. Mʉjãã, ãme caãna carõmia cõ ãnacõ pãrãmerãrẽ bairo caãna majũ mʉjãã ãnigarã cõ ãnacõrẽ bairo mʉjãã caápata. Bairo mʉjãã caápata, mʉjãã manapʉ̃ãrẽ mʉjãã tʉ̃goña uwietigarã, na mena caroaro caãnimasĩrã ãnirĩ. AU{Torea bairo tirʉ̃mʉpʉ macããna rõmirĩ ãnana cʉ̃ã jutii caroa na caboro ũnorẽã, Dios cʉ̃ caborore bairo jeto caroaro átiãniñañupã. Na yeripʉ caroarã wãmagoricarãrẽ bairo ãniñañupã. Dios mena tʉ̃goñatutuayayupa. Na manapʉ̃ãrẽ na ĩroari caroaro na mena ãnimasĩñañupã. *TMMʉjãã, carõmia jĩcããrã netõõ nʉcãjãñurõpʉ mʉjãã wãmaganucũña mʉjãã rupaʉ bui macããjẽrẽ. Caroaro netõjãñurõ mʉjãã wʉgapeoganucũña. Tunu bairoa oro ũnie cawapacʉtie mena mʉjãã wãmorĩrẽ mʉjãã jããganucũña. Caroa cawapapacarije ũnie jutii cʉ̃ãrẽ mʉjãã jãñaganucũña. Tore bairo mʉjãã caáto ũnorẽã, mʉjãã pupea mʉjãã yeripʉre qũẽnoña. Maijʉ̃goya mʉjãã yeri mʉjãã catʉ̃goñarĩjẽ pʉame roquere. Dios yaye queti roque ati yepa macããjẽ cawapapaca netõjãñurõ caroa capetietie cawapacʉtie majũ niña. Caroaro yerijõrõ patowãcãrĩcãrõ mano ãnimasĩrĩqũẽ niña. S9R mMʉjãã, carõmia camanapʉ̃ãcʉna cʉ̃ã, mʉjãã manapʉ̃ã na carotirore bairo caroaro ása. Na ĩroaya mʉjãã manapʉ̃ãrẽ. Caroaro cariape ãnajẽcʉsa, jĩcããrã Diore caĩroaena caroaro jĩcãrõ tʉ̃ni mʉjãã caátiere ĩñarĩ cʉ̃ na catʉ̃goʉsaparore bairo ĩrã. Noa ũna na caquetibʉjʉrije mee, caroaro mʉjãã caátiãnierẽ ĩñacõrĩ roque na cʉ̃ã tʉ̃goʉsajʉ̃gogarãma Jesucristore. QAP{Yʉ yarã, nurĩcãrã oveja waibʉtoa na caboropʉ áñesẽãrĩ na camawijiayasirore bairo mʉjãã cʉ̃ã mʉjãã caboro átiri, caʉ̃petietopʉ cayasiráná mʉjãã ãnimiñupã. Bairo caãnana nimirãcʉ̃ã, ãmerẽ yua, carorije mʉjãã caátajere jãnarĩ Jesucristo yaye queti pʉamerẽ mʉjãã boya. Cʉ̃, Jesucristo roque oveja coteri majõcʉre bairo caãcʉ̃ ãnirĩ caroaro majũ mʉjãã ĩñacotemasĩñami.wOgJesucristo cʉ̃ majũ rupaʉina yucʉpãĩpʉ cʉ̃ cariarique jʉ̃gori marĩ carorije wapare netõõwĩ. Carorije marĩ caátiãnierẽ marĩ cajãnaparore bairo ĩ, riacoámí Jesucristo yucʉpãĩpʉ. Caroaro cariape caána marĩ ãnio joroque marĩ ámi Jesús. Mʉjãã pʉame yeri catirã mʉjãã caãnipee jʉ̃gori Jesucristo pʉame cãmicʉtiri riawĩ. PNTunu roro awajari cʉ̃ na catutiro cʉ̃ãrẽ jĩcãni ũno roro na ĩ tuti cãnamuemi. Roro popiye cʉ̃ baio joroque na caáto cʉ̃ãrẽ, roro na átiãmeemi. Atore bairo jeto ĩ tʉ̃goñawĩ: “Dios jeto roro caánarẽ cariape na ĩñabesemasĩñami na yaye wapa,” ĩ tʉ̃goñawĩ Dios na cʉ̃ caátipee jetore. (MIJesucristo pʉame jĩcã wãme ũno rorije caápei, ñe ũnie wapa cacʉ̃goecʉ majũ ãmi. Ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃rẽ qũĩtoñaemi. Cariape quetibʉjʉwĩ. %LCBairo mʉjãã caátiãno boyami Dios. Mʉjãã yaye wapa jʉ̃gorina Jesucristo cañuʉ nimicʉ̃ã, popiye tãmʉowĩ. Bairo popiye tãmʉomicʉ̃ã, cʉ̃rẽ roro caánarẽ na tuti ãmeemi. Cʉ̃rẽ ĩñacõrĩ mʉjãã cʉ̃ã cʉ̃ cabairicarore bairo átiãnimasĩña. ~KuMʉjããrẽ, mʉjãã quetiuparã, rorije mʉjãã caátie wapa na catutiata roque, dope bairo mʉjãã ĩ masĩẽtĩbujiorã. Yerijõrõ mʉjãã quetiuparã mena mʉjãã ãnimasĩẽtĩbujiorã. Caroa wãmerẽ mʉjãã caátiatato bero caãnimiatacʉ̃ãrẽ, roro popiye mʉjãã baio joroque mʉjãã na caápata roque, popiye mʉjãã cabairijere mʉjãã nʉcãnetõõcõãgarã. Tʉ̃goñaenarẽ bairo tiere tʉ̃goñanetõõcõãña. Tie ñujãñuña marĩ Pacʉ Dios cʉ̃ caĩñajoro. lJQMʉjãã, roro mʉjãã caáperimiatacʉ̃ãrẽ, roro mʉjãã na caápata, ñujãñuña bairopʉa. Dios cʉ̃ carotirore bairo caáticõãna mʉjãã ãniña bairãpʉa. Cʉ̃ roque caroaro mʉjãã caátiere ĩñajesoyami. tIaYʉ yarã, mʉjãã paacoteri majã cʉ̃ã, mʉjãã quetiuparã na carotirore bairo nʉcʉ̃bʉgorique mena ása. Caroaro na átibojaya paarique mʉjãã na carotirijere. Mʉjãã quetiuparã tutuaro mena carotirã cañuena, aperã cañurã mʉjããrẽ caĩroarã na caãmatacʉ̃ãrẽ, caroaro nʉcʉ̃bʉgorique mena na paabojaya. Na nʉcʉ̃bʉgoya. DHBairi nipetiro camasãrẽ marĩ canʉcʉ̃bʉgopee caãnorẽ bairo na nʉcʉ̃bʉgoya. Marĩ yarã Diore caĩroari majã mena ãmeo maiña. Marĩ Pacʉ Dios cʉ̃ãrẽ nʉcʉ̃bʉgori qũĩroaya. Ati yepa macããcʉ̃ quetiupaʉ emperador cʉ̃ãrẽ cʉ̃ nʉcʉ̃bʉgoya. El ejemplo del sufrimiento de Cristo G{Dios, mʉjãã Quetiupaʉ, jĩcãʉ̃ã niñami. Apei maniñami. Bairo apei cʉ̃ camanimiatacʉ̃ãrẽ, mʉjãã pʉame, “Jããrẽ caroti maniñami. Bairi jãã caboro jãã átimasĩña cañuetie cʉ̃ãrẽ,” ĩ tʉ̃goña mawijiaeticõãña. Dios yarã paacoteri majãrẽ bairo caãna ãnirĩ caroaro átiãnimasĩña mʉjãã cʉ̃ã cʉ̃ carotirore bairo. uFcCaroa macããjẽ roquere mʉjãã caáto boyami marĩ Pacʉ Dios. Bairo caroa macããjẽrẽ mʉjãã caátiãnorẽ ĩñarã yua, Diore camasĩẽna, aperã catʉ̃gomasĩẽna ũna cʉ̃ã mʉjããrẽ roro ĩ bʉsʉpaietigarãma. ?Ew Marĩ Quetiupaʉ Jesucristo mena caãna ãnirĩ, ati yepa macããna quetiuparã na carotirore bairo átiãña. Na botioeticõãña. Emperador quetiupaʉ ũcʉ̃, bairi cʉ̃ carotirã cʉ̃ roca carotirã ũna cʉ̃ãrẽ na carotirore bairo ása. Cʉ̃, quetiupaʉ emperador pʉame aperã camasã cañuenarẽ cʉ̃ ʉ̃mʉa cʉ̃ roca macããnarẽ roro na átirotijonucũñami. Aperã caroaro átiãnajẽrẽ caátiãnimasĩrã pʉamerẽ nʉcʉ̃bʉgorique mena na ĩñarotinucũñami. Quetiupaʉ caroti ãnirĩ tore bairo átinucũñami, ati yepapʉ ãcʉ̃. DC7 Tunu apeyera Diore camasĩẽna watoa ãna, caroaro átiãña, “Jããrẽ bʉsʉjãrẽma,” ĩrã. Bairo caána mʉjãã caãnoi, na pʉame cabero mʉjããrẽ roro bʉsʉjãẽtĩgarãma, caroaro mʉjãã caátiere masĩrĩ yua. Bairo tiere masĩrã, “Nocãrõ catutuaʉ cañuʉ niñami Dios,” ĩgarãma, Cristo ati yepapʉ tunuetari, nipetiro camasãrẽ na cʉ̃ caĩñabeseri rʉ̃mʉ caãno. 7Bg Yʉ bairãrẽ bairo caãna, yʉ camairã mʉjããrẽ ñiña: Ape ʉmʉrecóopʉ caãniparã nimirãcʉ̃ã, mai ati yepapʉ ãna, roro mʉjãã rupaʉ carotirore bairo átiãmerĩcõãña. Tie cañuetie pʉame Dios mena marĩ caãnie to yasio joroque caátie niña. Torena tiere jãnacõãña. A+ Tunu bairoa tirʉ̃mʉpʉre jĩcã poa macããna mʉjãã ãmewʉ̃. Diore cʉ̃ mʉjãã masĩẽpʉ̃. Cʉ̃ yarã mee mʉjãã ãmʉ. Ãme roquere yua, cʉ̃ yaye quetire tʉ̃gori cʉ̃ mena mʉjãã tʉ̃goñatutuaya. Cʉ̃ ya poa macããna majũ mʉjãã ãniña. Cajʉ̃goyepʉre Dios bopacooro camasãrẽ cʉ̃ caĩñamairĩjẽrẽ mʉjãã masĩẽsupa. Ãmerẽ yua, cʉ̃ mena mʉjãã caãnie jʉ̃gori tiere mʉjãã masĩcõãña. Bairi Dios cʉ̃ caĩñamairã majũ mʉjãã ãniña. Vivan para servir a Dios {@o Mʉjãã roque Dios ya poa macããna, cʉ̃ cabesericarã jĩcã poa macããna mʉjãã ãniña. Marĩ Quetiupaʉ reyre bairo caãcʉ̃ yarã paabojari majã sacerdotea majũ mʉjãã ãniña. Cʉ̃ ya yepa macããna cañurã, cʉ̃ mena caãniparã majũ mʉjãã ãniña. Tore bairo mʉjããrẽ ásupi Dios, nocãrõ caroaro yʉ caátiere na quetibʉjʉnetõáto camasãrẽ ĩ. Bairo mʉjããrẽ beseyupi. Canaitĩãrõpʉ caãna mʉjãã caãnimiatacʉ̃ãrẽ, cʉ̃ yaye quetire mʉjãã catʉ̃goʉsarije jʉ̃gori ãmerẽ yua, nocãrõ caroaro cabusuropʉ caãnarẽ bairo mʉjãã ãnio joroque ásupi Dios. c??Aperopʉ ĩñupã apeye cʉ̃ãrẽ tunu:“Jĩcã ʉ̃tãã caãnimajũrĩcã mena rocawa yasigarãma camasã,”ĩ quetibʉjʉyupa Dios ya tutipʉ camasã cañuena na cabaipeere. Bairi camasã cʉ̃ yaye quetire catʉ̃goʉsaena yasicoagarãma. Dios na ũna cañuenarẽ cʉ̃ caĩjʉ̃goyeticũrĩcãrõrẽã bairo yasicoagarãma. Q>Mʉjãã roque tia ʉ̃tããrẽ bairo caãcʉ̃ Jesucristore cʉ̃ mʉjãã maimajũcõãña. Aperã roque Dios mena catʉ̃goñatutuaena ãnirĩ Jesucristore cʉ̃ boetinucũñama. Jesucristore na caboetimiatacʉ̃ãrẽ, Jesús caãnimajũʉ̃ cʉ̃ caãnipeere atore bairo ĩ quetibʉjʉyayupa Dios ya tutipʉ:“Wii qũẽnorĩ majã jĩcã ʉ̃tãã na caboetimirĩcã ãmerẽ yua, ti wii macããcã caãnimajũrĩcãrẽ bairo tuaya.” J= Bairi Dios ya tuti cʉ̃ã atore bairo ĩña:“Tʉ̃goya mai: Sión cawãmecʉti buropʉ ʉ̃tãã caãnimajũrĩcã cawapacʉtia yʉ cabeserica majũrẽ cũʉ̃ yʉ átiya.Topʉ wii qũẽnogʉ yʉ átiya tia ʉ̃tãã mena yua. Tia ʉ̃tãã ñumajũcõãña.Apeye ʉ̃tã rupaa netõrõ caroa cawapacʉtia majũ niña.Cʉ̃ã niñami Cristo yʉ cajopaʉ. Bairi ni ũcʉ̃ camasocʉ cʉ̃rẽ catʉ̃goʉsaʉ yua, di rʉ̃mʉ ũno,‘Cabʉgoro majũ Cristore cʉ̃ yʉ boyupa,’ ĩ tʉ̃goña yapapuaetigʉmi,”ĩ quetibʉjʉya ti tutipʉ. ?<wMʉjãã cʉ̃ã cacatirã nimirãcʉ̃ã, ʉ̃tã rupaare bairo mʉjãã ãniña ãmerẽ. Jesucristore catʉ̃goʉsarã menarẽ caãninemonucũrã ãnirĩ Dios ya wiire ʉ̃tã rupaare na capeowãmʉátiere bairo mʉjãã ãniña. Tunu bairoa ti wii macããna sacerdotea majã cañurãrẽ bairo caãna mʉjãã ãniña. Bairo caãna ãnirĩ, Espíritu Santo jʉ̃gori caroa macããjẽ átaje Dios cʉ̃ caĩñajesorijere átiãña. 1;[Bairi marĩ Quetiupaʉ Jesucristore nemojãñurõ cʉ̃ tʉ̃goʉsacõã ninucũña. Cʉ̃ã, Cristo niñami catiriquere cajoʉ majũ, camasã wii qũẽnorã ʉ̃tãã na cacũjʉ̃gorica caãnimajũrĩcãrẽ bairo caãcʉ̃. Cʉ̃rẽ camasã bʉtioro cʉ̃ teewã. Bairo cʉ̃ na cateemiatacʉ̃ãrẽ, Dios pʉame cʉ̃ beseyupi. Dios cʉ̃ macʉ̃rẽ mairĩ caãnimajũʉ̃rẽ bairo caãcʉ̃ cʉ̃ cũñupĩ. V:%Bairoa mʉjãã átibojagʉmi marĩ Pacʉ Dios, Jesús mena caãna ãnirĩ cariapea, “Marĩ Quetiupaʉ nocãrõ cañuʉ majũ cʉ̃ ãniñati,” mʉjãã caĩtʉ̃goñamasĩata. Cristo, la piedra viva c9?Cawĩmarã buiari bero na paco ũpẽcõãrẽ ũpũrĩ tutuarã na caátórea bairo mʉjãã cʉ̃ã Dios yaye quetire tʉ̃goʉsaya mʉjãã yeripʉ. Tie Dios yaye quetire mʉjãã catʉ̃goʉsaata, nemojãñurõ yeri tutuarã mʉjãã ãnigarã. Tore bairo cʉ̃ mena mʉjãã catʉ̃goñatutuaroi mʉjãã netõõgʉmi yua marĩ Pacʉ Dios. T8 #Bairi yʉ yarã, nipetirije carori wãme mʉjãã caátiãnierẽ tocãrõã jãnacõãña. Cañuenarẽ bairo mʉjãã caãnie, apeye mʉjãã caĩtopairije cʉ̃ãrẽ jãnacõãña. Tunu bairoa mʉjãã roro mʉjãã caĩbʉsʉpaicoterije cʉ̃ãrẽ jãnacõãña. Tunu bairoa roro ãmeo ĩñaʉgaripea pairique cʉ̃ãrẽ jãnacõãña. Roro mʉjãã caãmeobʉsʉpairije ũnie cʉ̃ãrẽ tocãrõã jãnacõãña yua. Tie ũnierẽ ĩnemoeticõãña. H7  Tore bairo camasã na cabaimiatacʉ̃ãrẽ,Dios yaye bʉsʉrique roque tocãnacã rʉ̃mʉa nicõã ninucũgaro,”ĩ quetibʉjʉya Dios ya tutipʉ. Atie yʉ caquetibʉjʉrije niña caroa queti camasã na carorije wapare Dios cʉ̃ canetõõrĩqũẽ queti. Tiere merẽ mʉjããrẽ yʉ quetibʉjʉwʉ.76 iTorea bairo ĩña Dios ya tutipʉ cʉ̃ã:“Nipetiro camasã taare bairo niñama. Na camasã cʉtiãnie, tie taa oóre bairo niña.Bʉtioro caasiro taa jĩniyasicoaya. Torea bairo camasã cʉ̃ã yasicoayama.Caoó cʉ̃ã owaa yaparo, caasiro ñacoaya. Tore bairo niñama camasã. 5  Ãmerẽ caroa wãmerẽ catʉ̃goñarĩ majã mʉjãã ãniña. Dios mʉjããrẽ cawãma wãme yericʉtajere mʉjãã joyupi. Cawãma buiarãrẽ bairo caãna mʉjãã ãniña. Ati ʉmʉrecóo macããna camasã cayasiparã na cabuiari wãmerẽ bairo mee mʉjãã ãniña. Dios yaye quetibʉjʉrique capetietie tocãnacã rʉ̃mʉa caãnipeere bairo caãna roque mʉjãã ãniña. q4 ]Bairi ãmerẽ yʉ yarã, cariape macããjẽ quetire catʉ̃goʉsarã ãnirĩ mʉjãã yeripʉ ñe ũnie carorije camána majũ mʉjãã ãniña. Bairi yua, nʉcʉ̃bʉgorique mena nemojãñurõ mʉjãã ãmeo maigarã marĩ yarãrẽ. Tocãnacãʉ̃pʉrea caroa yericʉtaje mʉjãã catʉ̃goñawẽpʉ̃rĩjẽ nipetirije mena mʉjãã ãmeo maigarã. i3 MJesucristo jʉ̃gori cariape cʉ̃ mʉjãã tʉ̃goʉsaya Diore. Jesucristo cariacoatacʉ cʉ̃ caãnimiatacʉ̃ãrẽ Dios pʉame tunu cʉ̃ catiori, cariape nʉgõãpʉ cʉ̃ ruirotiri carotimasĩ majũ cʉ̃ cũñupĩ. Bairi mʉjãã roque Dios mena mʉjãã tʉ̃goñatutuaya. Cʉ̃, cʉ̃ caátipee jetore cariape mʉjãã tʉ̃goʉsaya ãmerẽ. *2 OMai, Jesucristo pʉame ati yepa camanopʉa, “Camasãrẽ canetõõpaʉ nigʉmi yʉ macʉ̃,” Dios cʉ̃ caĩjʉ̃goyeticũrĩcʉ̃ ãñupĩ. Bairi ati yʉtea catʉsari yʉtea caãno etari mʉjãã cʉ̃ãrẽ mʉjãã netõõñupĩ Jesús, cʉ̃ yarã mʉjãã caãniparore bairo yua. )1 MMarĩ Quetiupaʉ Jesucristo yucʉpãĩpʉ cʉ̃ rií caãnimajũrĩjẽrẽ cʉ̃ carerique jʉ̃gori roque mʉjãã netõñupã. Jesucristo cʉ̃ majũ rupaʉina, cordero waibʉcʉ cañuʉ ñe ũnie camácʉ̃rẽ joemʉgõjoricarore bairo tuayupi. Cʉ̃ jʉ̃gori mʉjãã netõñupã. 0 'Mʉjãã roquere Dios merẽ mʉjãã netõmajũcõãñupĩ. Mʉjãã ñicʉ̃jãã ãnana dope bairo canetõmasĩã manierẽ mʉjãã na caátiroticũrĩqũẽrẽ catʉ̃goʉsamirĩcãrãrẽ mʉjãã netõõmajũcõãñupĩ. Merẽ mʉjãã masĩña mʉjãã carorije wapare Dios cʉ̃ cawapatibojariquere. Apeye ũnie capetirije oro, apeye plata ũnie meei mʉjãã canetõpee wapa ãñupã. j/ OApeyera tunu Dios caĩñabesemasĩ, camasã roro na caátaje wãme cãrõ ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃rẽ ĩñaricaworicaro mano caĩñaʉ majũrẽ, “Dios jãã Pacʉ majũ mʉ ãniña,” mʉjãã caĩata, caroaro cariape cʉ̃ mʉjãã ĩroagarã. Cʉ̃rẽ qũĩroacõã ninucũña tocãnacã rʉ̃mʉa ati yepapʉ mʉjãã caãni rʉ̃mʉ cãrõ. b. ?Yʉ yarã, Dios ya tutipʉ cʉ̃ãrẽ atore bairo ĩña: “Mʉjãã cʉ̃ã caroarã ãña. Yʉ, caroʉ́ cañuʉ yʉ caãnimajũcõãrõrẽã bairo mʉjãã cʉ̃ã carorijere ápericõãña,” ĩ quetibʉjʉya. V- 'Dios mʉjããrẽ cabesericʉ pʉame caroʉ́ cañuʉ ñe ũnie carʉsaecʉ niñami. Bairi mʉjãã cʉ̃ã cʉ̃ pũnaa caãna ãnirĩ cʉ̃rẽ bairo ñe ũnie cawapa mána majũ caroarã ãnajẽcʉsa. Y, -Tunu bairoa Dios pũnaarẽ bairo caãna ãnirĩ caroaro cʉ̃ tʉ̃gopeoya. Tirʉ̃mʉpʉ marĩ Pacʉ Diore masĩẽna roro mʉjãã rupaʉ caborore bairo jeto mʉjãã caátatore bairo átiãmerĩcõãña. +  Bairi yʉ yarã, caroaro tʉ̃goñamasĩcoteãña. Caroa wãme Jesucristo cʉ̃ caborore bairo jeto átiãna. Dios nocãrõ cañuʉ ãnirĩ Jesucristo nemo cʉ̃ cabuiaetari rʉ̃mʉ caãno caroare marĩ cʉ̃ cajopee jetore tʉ̃goñanemocõã ninucũña. *  Baipʉa Dios pʉame, “Marĩ yaye rotie jeto mee niña atie Espíritu Santo cʉ̃ camasĩõrĩjẽ. Ape yʉtea macããna cʉ̃ãrẽ cʉ̃ caquetibʉjʉrije niña,” na ĩ tʉ̃goñamasĩõ joroque ĩ ásupi. Bairi ãmerẽ mʉjãã cʉ̃ã tiere mʉjãã masĩña Dios cʉ̃ canetõõrĩqũẽ quetire. Tie caroa queti pʉame Espíritu Santo, ʉmʉrecóopʉ caatácʉ, cʉ̃ camasĩõrĩjẽ jʉ̃gori caquetibʉjʉri majã mʉjããrẽ na caĩquetibʉjʉriquea niña. ¡Tie queti nocãrõ caroa majũ caãno jʉ̃gori, ʉmʉrecóo macããna, ángelea majã majũ cʉ̃ã tiere masĩnemogamajũcõãnucũñama! Dios nos llama a una vida santa )) M Tunu apeyera Espíritu Santo cʉ̃ camasĩõrĩjẽ jʉ̃gori caroaro masĩñupã profeta majã Jesucristo ati yepa roro popiye cʉ̃ cabaipeere. Tunu bairoa cʉ̃ cariaro bero nocãrõ caroaro camasã na caãnipee cʉ̃ãrẽ na masĩõñupĩ Espíritu Santo. Tie cʉ̃ camasĩõrĩjẽrẽ tʉ̃gori yua, profeta majã pʉame tʉ̃goñacõã maniásupa. Bairi atore bairo ãmeo ĩñupã: “¿Ñamʉ ũcʉ̃ cʉ̃ ãnicʉti camasãrẽ canetõõpaʉ? ¿Dope bairo átiri na cʉ̃ netõʉ̃áti camasãrẽ?” Tunu bairi, “¿Di yʉtea caãno marĩ qũĩ quetibʉjʉyati Espíritu Santo?” ãmeo ĩ jẽniñanucũñañupã profeta majã ãnana pʉame, masĩnemogarã. ( 1 Merẽ tirʉ̃mʉpʉa masĩrĩ majã profeta majãrẽ na quetibʉjʉyayupi Dios, cañuʉ ãnirĩ caroa wãme camasã cʉ̃ yarã caãniparãrẽ cʉ̃ caátipeere. Mʉjãã cʉ̃ãrẽ tiere joʉ átiyami yua ãmerẽ. Bairo Dios na cʉ̃ caĩquetibʉjʉmiatacʉ̃ãrẽ, tirʉ̃mʉpʉre profeta majã caroaro masĩpeyoesupa mai. Torena, tiere buemasĩnemoñupã Dios marĩ cʉ̃ canetõõpeere. b' ? Tocãrõ netõrõ mʉjãã ʉseaniña cayasicoabujioricarãrẽ mʉjãã yerire cʉ̃ canetõõrõ jʉ̃gori yua. Bairi Dios mena mʉjãã catʉ̃goñatutuarije jʉ̃gori mena jeto cʉ̃ tʉre mʉjãã etamasĩgarã. F& Apeyera, mʉjãã roque Jesucristore caĩñaetana nimirãcʉ̃ã, cʉ̃rẽ mairĩ cʉ̃ yaye quetire cariape mʉjãã tʉ̃goʉsaya. Cʉ̃ mena mʉjãã tʉ̃goñatutuaya. Bairo cʉ̃rẽ caĩñaetana nimirãcʉ̃ã, ãmerẽ cʉ̃rẽ tʉ̃goʉsari yua, nocãrõ netõrõ majũ ʉseanirĩqũẽ mena mʉjãã ãniña. Tie cʉ̃ mena mʉjãã caʉseanirĩjẽ pʉame dope bairo ĩ quetibʉjʉ masĩã maniña marĩ cabʉsʉri risero mena. % Dios mena mʉjãã catʉ̃goñatutuarije oro ũnierẽ bairo ãno baiya. Peero bʉtioro caʉ̃rõ mena orore joeripʉ caroa majũ orore jenucũñama camasã cawapacʉtie majũrẽ. Torea bairo mʉjãã cʉ̃ã popiye roro tãmʉomirãcʉ̃ã, Dios mena mʉjãã catʉ̃goñatutuacõãninucũrĩjẽ roque oro netõjãñurõ wapacʉtiya. Bairi Jesucristo nemo cʉ̃ catunuatí rʉ̃mʉ caãno, cʉ̃ mena mʉjãã catʉ̃goñatutuacõãninucũrĩjẽ jʉ̃gori mʉjãã ĩñajesogʉmi Dios. “Ñujãñuña. Caroaro mʉjãã ápʉ,” mʉjãã ĩgʉmi. Bairo ĩ yua, caãnimajũrãrẽ bairo caãna mʉjãã ãnio joroque mʉjãã átigʉmi. A$ }Bairo marĩ Pacʉ marĩ cʉ̃ caátipeere tʉ̃goñarĩ ʉseanirĩqũẽ mena mʉjãã ãniña ti rʉ̃mʉ caetaparo jʉ̃goye ati yepapʉre. Bairãpʉa yoari yʉtea mea ati yepapʉ mʉjãã caãno capee wãmeerĩ majũ popiye mʉjãã baiãnigarã. Bairopʉa, popiye mʉjãã cabairo ñuña ati yepapʉre. /# YMarĩ Pacʉ Dios mena mʉjãã catʉ̃goñatutuaro jʉ̃gori nocãrõ catutuaʉ, carotimasĩ ãnirĩ, cʉ̃ã, mʉjãã ĩñaricanʉgõgʉmi, nipetiro mʉjãã cʉ̃ canetõõbojapeere mʉjãã caẽmʉetamasĩparore bairo ĩ. Bairi ati ʉmʉrecóo catʉsari rʉ̃mʉ caãno tiere mʉjãã masĩõgʉmi caroaro mʉjãã cʉ̃ caátipeere. Bairi ati ʉmʉrecóo capetiro bero cʉ̃ mena caãniparã majũ mʉjãã ãniña. )" MTirʉ̃mʉpʉa cʉ̃ caĩjʉ̃goyetirique, caroaro cʉ̃ caátipeere cacʉ̃goparã majũ mʉjãã ãniña. Ʉmʉrecóo cʉ̃ tʉpʉ caãniparã majũ mʉjãã ãnio joroque átigʉmi. Topʉ caroaro mʉjãã cʉ̃ caátipee pʉame nicõãña. Jĩcã wãmeacã ũno yasietimajũcõãgaro. r! _Marĩ Pacʉ Dios nocãrõ cañuʉ, marĩ Quetiupaʉ Jesucristo pacʉre cʉ̃ marĩ basapeoto: “Nocãrõ marĩrẽ caĩñamai ãnirĩ cʉ̃ macʉ̃ Jesucristo cariacoatacʉre tunu cʉ̃ cacatioricarorea bairo marĩ cʉ̃ãrẽ cayasirácoabujiorãrẽ marĩ netõõwĩ. Yeri cañurĩjẽ catiriquere marĩ jowĩ,” marĩ ĩ tʉ̃goñamasĩ cotecõãña.   yMʉjãã, marĩ Pacʉ Dios caãnijʉ̃goripaʉpʉina cʉ̃ cabesejʉ̃goricarã caãna, cʉ̃ caátigajʉ̃goyetiricarorea bairo cʉ̃ caátiparã majũrẽ mʉjãã woajoʉ yʉ átiya. Tunu bairoa cʉ̃ Yeri Espíritu Santo jʉ̃gori cañurã caroarã cʉ̃rẽ catʉ̃goʉsari majã mʉjãã ãnio joroque ásupi. Tunu bairoa Jesucristo yucʉpãĩpʉ cʉ̃ cariarique jʉ̃gori ñe cawapa cʉ̃goena, caroarã mʉjãã ãnio joroque ásupi. Yʉ yarã, bairi ñiña: Nocãrõ pairo caroare cʉ̃ joáto mʉjããrẽ. Yerijõrõ ãnajẽ cʉtaje ũnie cʉ̃ãrẽ mʉjãã cʉ̃ jonemoáto marĩ Pacʉ Dios. Una vida de esperanza l UYʉ, Pedro cawãmecʉcʉ Jesucristo cʉ̃ caquetibʉjʉrotijoricʉ apóstol yʉ ãniña mʉjããrẽ cawoajoʉ. Ati carta mena mʉjãã yʉ woajoya mʉjãã ya yepapʉ mai caãnimirĩcãrã caábataricarãrẽ. Ato cãnacã yepaa macããnarẽ mʉjãã yʉ woajoya: Ponto, Galacia, Capadocia, Asia, ape yepa Bitinia yepa macããna cʉ̃ãrẽ yʉ woajoya. Bairi yʉ yarã, yʉ pũnaarẽ bairo caãna, tʉ̃goña masĩña. Maijʉ̃goya mʉjãã yerire. Aperã camasã na caĩroarã na jʉ̃gũẽã ũna yaye ricaati quetibʉjʉriquere mʉjãã tʉ̃goʉsare. Tocãrõã niña atie queti yʉ cawoajorije.!Apeye cʉ̃ãrẽ atore bairo marĩ masĩña: Ati yepapʉre asúpi Jesús, Dios macʉ̃ majũ. Cʉ̃ pacʉ Dios cariape caãcʉ̃rẽ marĩ camasĩpee tʉ̃goñarĩqũẽ cʉ̃ãrẽ marĩ joyupi. Bairi Diore cariapea cʉ̃ marĩ masĩña. Jesucristo cariape caácʉ mena jĩcãrõrẽ bairo caãna marĩ ãniña. Cʉ̃ã niñami Dios caãnimajũʉ̃, marĩrẽ yeri capetietiere cajoʉ majũ. PBairi tunu merẽ marĩ masĩña Dios yarã marĩ caãnierẽ. Tunu bairoa marĩ masĩña ati ʉmʉrecóo macããna nipetiro camasã wãtĩ cʉ̃ camasĩrĩjẽ mena cʉ̃ carotirã na caãnierẽ. /Merẽ atore bairo marĩ masĩña: Dios yaʉ pʉame, Diore, cʉ̃ pacʉre bairo cacʉ̃goʉ ãnirĩ carorijere áperiyami. Cʉ̃ macʉ̃ Jesucristo pʉame cʉ̃ jʉátinemoñami. Bairi wãtĩ cʉ̃ã jĩcãni ũno roro cʉ̃ baio joroque cʉ̃ áperiyami Dios yaʉre. #?Bairopʉa, nipetiro carori wãme marĩ caátie, cañuetie niña. Cabaimiatacʉ̃ãrẽ, marĩ yasio joroque caátimajũcõãrĩjẽ jĩcã wãmea niña. )Mʉjãã yaʉ ũcʉ̃ jĩcãʉ̃ carori wãme cayasiráná na caáti wãme ũnie meerẽ cʉ̃ caápata, Diopʉre cʉ̃ jẽnibojaya. Bairo Diore mʉjãã cajẽnibojaro, Dios pʉame mʉjãã yaʉre cʉ̃ yeri tʉ̃goñawasoao joroque cʉ̃ átigʉmi, carori wãme cayasiráná na caáti wãme ũnie meerẽ cʉ̃ caápata. Bairopʉa, apeye carorije cayasirápárã majũ marĩ ãnio joroque caátie niña. Tie ũnierẽ caácʉ cʉ̃ caãmata roquere, “Diopʉre cʉ̃ jẽnibojaya,” mʉjããrẽ ñi masĩẽtĩña. CTore bairo Diore marĩ cajẽnirõ cʉ̃ catʉ̃gorijere camasĩrã ãnirĩ, “Merẽ marĩ cajẽnirĩjẽrẽ jogʉmi Dios cʉ̃ caborore bairo,” marĩ ĩ tʉ̃goñamasĩcõãña. Dios marĩrẽ cʉ̃ caátipeere caroaro cariapea marĩ tʉ̃goña tutuacõãniña. Cʉ̃ jetore cariape cʉ̃ marĩ tʉ̃gomasĩña. Bairi, “Dios cañuʉ ãnirĩ cʉ̃ caborore bairo cʉ̃rẽ marĩ cajẽniata, marĩ tʉ̃gogʉmi,” marĩ ĩ masĩña. 9k Mʉjãã, Dios macʉ̃ Jesucristore catʉ̃goʉsari majãrẽ yʉ quetibʉjʉ woatujoya, merẽ yeri capetietie mʉjãã cacʉ̃gorijere mʉjãã camasĩparore bairo ĩ. ! Bairi ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ Jesucristo Dios macʉ̃ yaʉ majũ cʉ̃ caãmata, merẽ yeri capetietiere cacʉ̃goʉ tuayami. Apei, Dios macʉ̃ Jesucristo yaʉ mee caãcʉ̃ pʉame roque, yeri capetietiere cacʉ̃goecʉ majũ tuayami. Conclusión y consejos finales L Tunu bairoa, atore bairo marĩ camasĩrõrẽ boyami Dios: Yeri capetietie marĩ cacʉ̃gopeere marĩ camasĩrõrẽ boyami. Cʉ̃ macʉ̃ jʉ̃gori tie cʉ̃ cajopeere marĩ camasĩrõ boyami. C Bairi ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ Dios macʉ̃ Jesucristore cariape catʉ̃goʉsaʉ cʉ̃ yaye quetire cʉ̃ majũã quetibʉjʉ masĩñami cʉ̃ yeripʉ. Diore cariape catʉ̃goecʉ pʉame caĩtopairi majõcʉre bairo tuayami, cʉ̃ macʉ̃ Jesús yaye quetibʉjʉrique quetire cariape cʉ̃ catʉ̃gogaeto jʉ̃gori. E Bairãpʉa, camasã na caĩquetibʉjʉrijere marĩ catʉ̃goʉsaro ñuña. Dios cʉ̃ caquetibʉjʉrije pʉame cʉ̃ macʉ̃ Jesús yaye quetire quetibʉjʉrique niña. Cañurĩjẽ majũ niña. Bairi tie roquere netõjãñurõ tʉ̃goʉsarotiya marĩ Pacʉ Dios cʉ̃ caquetibʉjʉrije caãnimajũrĩjẽ caãnoi. FEspíritu Santo, bairi oco mena cʉ̃ cabautizarique, bairi apeye yucʉpãĩpʉ cʉ̃ cariarique mena cʉ̃ãrẽ torea bairo marĩ masĩña Jesús Dios macʉ̃ cʉ̃ caãnierẽ. Tie itia wãmepʉa cariape jĩcãrõ tʉ̃ni jĩcãrõrẽã bairo marĩ quetibʉjʉ masĩõña Jesús, Dios macʉ̃ cʉ̃ caãnierẽ. b=Bairi tie itia wãme majũ marĩ masĩõña Jesucristo, Dios macʉ̃ cʉ̃ caãnierẽ: b=Atie jʉ̃gori Jesucristo Dios macʉ̃rẽ bairo ati yepapʉ caatácʉ cʉ̃ caãnierẽ marĩ masĩña: Juan oco mena cʉ̃rẽ cʉ̃ cabautizaro cabairique, bairi yucʉpãĩpʉ riaʉ cʉ̃ caĩrĩqũẽ mena jʉ̃gori marĩ masĩña Dios macʉ̃ cʉ̃ caãnierẽ. Bairopʉa, oco jeto mee niña. Oco, cʉ̃ rií mena jʉ̃gori marĩ masĩña. Espíritu Santo cʉ̃ã torea bairo marĩ masĩõñami. Cʉ̃ pʉame caĩtoecʉ cariape majũ caquetibʉjʉmasĩ niñami. nUBairi apei, “Jesús, Dios macʉ̃ majũã niñami,” caãnorẽ bairo cariape caĩtʉ̃goʉsaʉ pʉame ati ʉmʉrecóo macããna roro na caátiãnierẽ ĩñajeetinetõ nʉcãcõãñami. El testimonio acerca del hijo de Dios q [Bairi tocãnacãʉ̃pʉa Dios yarã, cʉ̃ pũnaarẽ bairo caãna pʉame ati ʉmʉrecóo macããna roro na caátiãnierẽ ĩñajeetinetõ nʉcãcõãñama. Bairi yua, Dios mena marĩ catʉ̃goñatutuaro jʉ̃gori ati ʉmʉrecóo macããna caĩtopairã, apeye ati ʉmʉrecóo macããjẽ carorije cʉ̃ãrẽ, nipetirore marĩ tʉ̃goetinetõnʉcãcõãña. P Caroaro Diore marĩ camairĩjẽ pʉame Dios marĩ cʉ̃ caátiroticũrĩqũẽrẽ marĩ caátipeyomasĩrĩjẽ niña. Bairopʉa Dios cʉ̃ caátiroticũrĩqũẽ popiye netõrõ átaje mee niña. # ?Diore camairã ãnirĩ marĩrẽ cʉ̃ caátirotirore bairo jeto marĩ caápata, cʉ̃ pũnaa cʉ̃ãrẽ na marĩ camairĩjẽrẽ marĩ masĩcõãña.   %Bairi nipetiro Jesucristo mena tʉ̃goñatutuari, “Jesucristo Mesías Dios cʉ̃ cajoʉ majũ niñami,” caĩrã Dios yarã cʉ̃ pũnaarẽ bairo caãna majũ niñama. Bairi ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ aperã pacʉre cʉ̃ camaiata, cʉ̃ pũnaa cʉ̃ãrẽ na maimasĩñami. Torea bairo marĩ Pacʉ Diore marĩ camaiata, cʉ̃ yarã cʉ̃ pũnaarẽ bairo caãna cʉ̃ãrẽ na marĩ maimasĩña. - SJesucristo atore bairo marĩ átiroticũwĩ: “Ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ Diore camai, cʉ̃ yaʉre bairo caãcʉ̃ cʉ̃ãrẽ cʉ̃ cʉ̃ maiáto,” ĩ cũwĩ.3_Ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃, “Yʉ roque Diore camai majũ yʉ ãniña,” ĩmicʉ̃ã, cʉ̃ yaʉre cʉ̃ caĩñatecõãmata, caĩtopai majũ niñami. Bairi marĩ yaʉ marĩ caĩñanucũʉ̃rẽ marĩ camaieticõãta, nemojãñurõ marĩ maimasĩẽtĩbujiorã Dios marĩ caĩñaetinucũʉ̃ roquere. yDios pʉame merẽ marĩrẽ cajʉ̃goyepʉa marĩ maijʉ̃goyupi. Bairi marĩ cʉ̃ã Diore cʉ̃ marĩ maiña. c?Ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ Jesucristo cʉ̃ camairĩcãrõrẽ bairo caroaro cariape jĩcãrõ tʉ̃ni cʉ̃ yarãrẽ cʉ̃ camaimasĩata, ñe ũnierẽ uwimasĩẽtĩñami. Bairi marĩ caãmeo maimasĩrĩjẽ Dios cʉ̃ cajorije caãnoi, ñe ũnierẽ marĩ uwietiya, Dios cʉ̃ caĩñabesepa rʉ̃mʉ caetaro cʉ̃ãrẽ. Ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ cʉ̃ catʉ̃goña uwiata, ãmeo maimasĩrĩqũẽ nipetirijere jĩcãrõ tʉ̃ni cʉ̃gopetietiyami mai. Bairi uwitʉ̃goñaʉmi. Tore bairo marĩ caãmeoáto jʉ̃gori ãmeo mairĩqũẽrẽ nemojãñurõ marĩ masĩõgʉmi Dios. Bairo marĩrẽ cʉ̃ camasĩõrõ yua, marĩ pʉame tʉ̃goña uwiricaro mano, tʉ̃goñatutuarique mena camasãrẽ cʉ̃ caĩñabeseri rʉ̃mʉrẽ marĩ cotegarã. Marĩ pʉame ati yepapʉre ãna, Jesucristo marĩ Quetiupaʉ cʉ̃ caãnatõrẽ bairo majũã marĩ ãniña marĩ cʉ̃ã. $ATore bairo cabaiãno jʉ̃gori, merẽ yua, marĩ masĩña cariapea Dios marĩrẽ cʉ̃ camaiãninucũrĩjẽrẽ. Dios pʉame ãmeo mairĩqũẽ macããcʉ̃ niñami. Bairi ni ũcʉ̃ cʉ̃ yarãrẽ camaimasĩ, Dios yaʉ majũ niñami. Dios cʉ̃ã cʉ̃ mena nicõãñami. c?Bairi ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ Jesús Dios macʉ̃ cʉ̃ caãnierẽ caãnorẽ bairo cariape cʉ̃ catʉ̃goñamasĩcõãta, Dios mena jĩcãrõrẽ bairo caãcʉ̃ niñami. Dios pʉame cʉ̃ã cʉ̃ mena nicõãñami. Z-Jãã majũpʉa jãã ĩñawʉ̃ Jesure ati yepapʉ cʉ̃ caãno. Bairo jãã pʉame cʉ̃rẽ caĩñarĩcãrã ãnirĩ caãnorẽ bairo cariape majũ atore bairo jãã ĩ quetibʉjʉ masĩña: “Cʉ̃ macʉ̃ Jesure cʉ̃ joyupi cʉ̃ pacʉ Dios, ati yepa macããna na carorije wapare na netõõgʉ,” jãã ĩ quetibʉjʉ masĩña. @y Dios, Espíritu Santo marĩ cʉ̃ cajoricʉ marĩ yeripʉ cʉ̃ caãno jʉ̃gori, “Marĩ mena niñami Dios. Marĩã cʉ̃ yarã marĩ ãniña,” marĩ ĩ tʉ̃goñamasĩcõãña.  Ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ Diore ĩñañaecʉ̃mi. Bairo marĩ camasã, Diore caĩñaena nimirãcʉ̃ã, nipetiro marĩ yarãrẽ marĩ caãmeomaiata, Dios marĩ yeripʉ nicõãñami. Bairo marĩ mena cʉ̃ caãnoi, caroaro netõjãñurõ marĩ ãmeo maimasĩgarã. gG Yʉ yarã, yʉ bairãrẽ bairo caãna, yʉ camairã, tore bairo marĩrẽ Dios cʉ̃ camairĩqũẽ to caãmata, marĩ cʉ̃ã marĩ yarãrẽ caãmeomaiparã marĩ ãniña. Marĩ yarãrẽ ãmeo jʉátinemorotiya. '~G Tʉ̃goya mai. Cariape mairĩqũẽ caãnimajũrĩjẽ ati wãmerẽ bairo niña: Marĩ pʉame Diore cʉ̃ marĩ camaijʉ̃goro mee, cʉ̃ pʉame jĩcã nʉgõã marĩ mairĩ, cʉ̃ macʉ̃ jĩcãʉ̃ã caãcʉ̃rẽ cʉ̃ joyupi ati yepapʉ. Bairo ati yepapʉre etari bero yua, roro popiye tãmʉorĩ yucʉpãĩpʉ cʉ̃ cariarique jʉ̃gori carorije wapa cacʉ̃goenarẽ bairo marĩ tuao joroque marĩ ásupi. !}; Merẽ marĩ masĩña Dios marĩrẽ cʉ̃ camairĩjẽrẽ. Tiere marĩ masĩõ joroque ĩ, ati yepapʉ cʉ̃ joyupi, cʉ̃ macʉ̃ jĩcãʉ̃ã caãcʉ̃rẽ. Cʉ̃ jʉ̃gori marĩ nipetiro Dios yarã yeri capetietiere marĩ cacʉ̃goparore bairo ĩ, ati yepapʉ cʉ̃ joyupi. H| Dios, maimasĩrĩqũẽrẽ cajomasĩ cʉ̃ caãno jʉ̃gori marĩ caãmeomaimasĩrĩjẽ baimasĩña. Bairi ni ũcʉ̃ cʉ̃ yaʉre camaimasĩẽcʉ̃ pʉame Diore camasĩẽcʉ̃ niñami. ){KYʉ yarã, yʉ bairãrẽ bairo caãna yʉ camairã ãmeo mairĩqũẽ cañurĩjẽ Dios cʉ̃ cajorije niña. Bairi tocãnacãʉ̃pʉa nipetiro caãmeomaiparã marĩ ãniña marĩ yarãrẽ. Nipetiro caãmeomaimasĩrĩ majã Diore camasĩrã cʉ̃ pũnaarẽ bairo caãna niñama. Yz~]|{zuyxw;utirqomAkjig&evdba``^z[Z2XWUTS2RPNLKIFEvDCA@ ?~<;:87552K0/-,*s)''%%7$M#s! Q8,+Y A < PVOz&1EN Tunu apeyera marĩ Quetiupaʉ pʉame nemojãñurõ mʉjãã yeripʉ cʉ̃rẽ masĩnemorĩ tocãnacãʉ̃pʉa, mʉjãã ãmeo maimasĩõ joroque cʉ̃ áparo. Mʉjããrẽ jãã camainucũrõrẽã bairo mʉjãã cʉ̃ã aperã nipetirore na mʉjãã maimasĩõ joroque cʉ̃ áparo. '0GN Bairi marĩ Pacʉ Dios cʉ̃ã marĩ Quetiupaʉ Jesucristo mena mʉjããrẽ jãã caĩñarápárore bairo ĩ, cʉ̃ cajʉátinemorõ roque jãã boya. }/sN Bairi jãã pʉame ʉmʉrecóo, ñami Diore patowãcõrãrẽ bairo tocãnacã rʉ̃mʉa cʉ̃ jãã jẽninucũña, mʉjãã tʉpʉ jãã majũpʉa mʉjããrẽ cʉ̃ caĩñarotiparore bairo ĩrã. Tunu bairoa jĩcãrõ tʉ̃ni ñe ũnie rʉsaricaro mano Dios mena mʉjãã catʉ̃goñatutuapeere quetibʉjʉ masĩõgarã, tore bairo cʉ̃ jãã ĩ jẽni ãninucũña. .}N Bairi, ¿dope bairo pʉame, “Jãã mena mʉ ñumajũcõãña,” netõjãñurõ mʉjãã jʉ̃gori Diore jãã caĩpee to ãnibujiocʉti? Tunu bairoa caroaro mʉjãã caátiãnierẽ nocãrõ jãã ʉseani tʉ̃goñao joroque jãã mʉjãã caátiere ĩñarĩ, ¿dope bairo pʉame netõjãñurõ Diore jãã cajẽnipee to ãnibujiocʉti? Tore bairo ĩjĩãti masĩã mano. "-=NBairo marĩ Quetiupaʉ mena tʉ̃goñatutua jãnaetiri caroaro mʉjãã caátie quetire tʉ̃gorã, yeri catinemorãrẽ bairo jãã tʉ̃goñaña yua. [,/NBairo cabairo jʉ̃gori, yʉ yarã, nocãrõ popiye cabairã ãnirĩ yapapuarique watoa nimirãcʉ̃ã, caroaro jĩcãrõ tʉ̃ni mʉjãã caátiãnierẽ queti tʉ̃gori jãã yeri ñutʉ̃goñaña ãmerẽ. q+[NBairo mʉjããtʉ Tesalónicapʉ yʉ cajoricʉ Timoteo ãmerẽ atopʉ tunuetayami tunu. Bairo mʉjãã tʉpʉ caetaatacʉ caroa majũ jãã queti jeatíupi: Caroaro jĩcãrõ tʉ̃ni Dios mena tʉ̃goñatutuari, caroaro mʉjãã caãmeomai ãninucũrĩjẽ quetire jãã quetibʉjʉ etaami. Masiritiricaro mano caroaro mena jãã mʉjãã catʉ̃goñacõãnie cʉ̃ãrẽ jãã quetibʉjʉetaami. Bairo jããrẽ camasiritiena ãnirĩ nocãrõ bʉtioro, mʉjããrẽ jãã cʉ̃ã jãã caĩñagarorea bairo mʉjãã cʉ̃ã bʉtioro jããrẽ mʉjãã caĩñaganucũrĩjẽrẽ jãã quetibʉjʉami Timoteo. h*INBairo cabairijere nʉcãẽtĩmiácʉ́, dope bairo cariapea Dios mena mʉjãã catʉ̃goñatutuãnierẽ masĩgʉ, cʉ̃ yʉ jẽniñarotijowʉ Timoteore. Mai, yʉ pʉame, “Wãtĩ narẽ carorije macããjẽ pʉamerẽ na átinemo joroque átibujioʉmi,” ĩ tʉ̃goña uwiri, cʉ̃ yʉ jowʉ. Tunu bairoa jĩcãrõ tʉ̃ni caroaro mʉjãã caátiãmerĩcõãta, jãã paarique cabʉgoro macããjẽrẽ bairo tuabujioro ĩ tʉ̃goñarĩ, cʉ̃ yʉ jowʉ mʉjãã tʉpʉre. ){NTunu apeyera, mai mʉjãã mena ãnapʉ roro popiye tãmʉorĩ mʉjãã cayapapuapeere mʉjããrẽ jãã quetibʉjʉwʉ. Bairo mʉjããrẽ jãã caĩquetibʉjʉricarorea bairo, cabero roro mʉjãã tãmʉoñupã. Merẽ tiere mʉjãã masĩña. (!NBairo mʉjããrẽ jʉácʉre bairo cʉ̃ caáto yua, ni ũcʉ̃ mʉjãã mena macããcʉ̃ popiye baimicʉ̃ã, cʉ̃ cayapapuaetiparore bairo ĩrã, cʉ̃rẽ mʉjããrẽ jãã ĩñarotijowʉ. Merẽ mʉjãã masĩña atie popiye marĩ catãmʉonucũrĩjẽrẽ. 4'aNBairo ĩrĩ yua, marĩ yaʉ Timoteore mʉjãã tʉpʉ cʉ̃ yʉ jowʉ. Cʉ̃ pʉame Jesucristo yaye caroa queti macããjẽrẽ Dios cʉ̃ caquetibʉjʉrotirore bairo jãã mena cajʉquetibʉjʉnemonucũʉ̃ majũ niñami. Bairi mʉjããrẽ qũĩñaʉ ápáro ĩ, cʉ̃ yʉ jowʉ mʉjãã tʉpʉ. Tunu bairoa mʉjããrẽ nemojãñurõ Dios mena mʉjãã tʉ̃goñatutuanemo joroque cʉ̃ áparo ĩ, cʉ̃ yʉ jowʉ. Dios mena mʉjãã catʉ̃goñatutuarije mena nemojãñurõ mʉjãã yeri ñunemo joroque cʉ̃ áparo ĩ, mʉjããtʉ cʉ̃ yʉ jowʉ. & NBairo nʉcã jĩãtietimiácʉ́ yua, “Jĩcãʉ̃ã ato Atenas macãpʉa yʉ tuacõãgʉ,” ñiwʉ̃ yʉ baparãrẽ. y%kNMʉjãã, mʉjãã ãniña jĩcãrõ tʉ̃ni jãã yeripʉ jãã tʉ̃goña ʉseanio joroque caána majũ.W$'NBairi, ¿noa pʉame mena tʉ̃goña ʉseanirĩ cariape jãã tʉ̃goñatutuabujiocʉti? ¿Noa mena jʉ̃gori jãã yeripʉ jĩcãrõ tʉ̃ni jãã catʉ̃goña ʉseanirĩjẽ to ãnipetibujiocʉti? ¡Mʉjãã mena roque tore bairo jãã baimasĩña, marĩ Quetiupaʉ Jesucristo nemo ati yepapʉ cʉ̃ catunuatí rʉ̃mʉ caãno yua! #1NBairi mʉjãã tʉre jãã ágatʉ̃goñaña bairãpʉa. Baipʉa, yʉ, Pablo pʉame, “Capee majũ mʉjããrẽ ñiña ñesẽãnucũgʉ,” mʉjãã ñimiwʉ̃. Bairo yʉ caátigamiatacʉ̃ãrẽ, wãtĩ pʉame tore bairo yʉ átimasĩẽtĩõ joroque yʉ átinucũñami. ~"uNYʉ yarã, mʉjããrẽ jĩcã yʉtea cãrõ jãã caáweyoricaro bero, mʉjããrẽ ĩñaetimirãcʉ̃ã, tocãnacãnia jãã yeripʉ jãã tʉ̃goña ãninucũña. Bairo mʉjããrẽ tʉ̃goñarĩ bʉtioro jãã ĩñaráganucũña tunu. !9NJãã pʉame, judío majã caãmerã cʉ̃ã na canetõmasĩpeere borã, Dios yaye quetire jãã caquetibʉjʉgamiatacʉ̃ãrẽ, jãã quetibʉjʉ rotietinucũñama. Tore bairo na caátirotietie jʉ̃gori nocãrõ pairo niña na yaye wapa pʉame. Bairi ãme majũ tie wapa roro popiye na tãmʉo joroque cʉ̃ caátipa rʉ̃mʉ cõñarõ majũ baiya yua. Pablo desea visitar otra vez a los de Tesalónica  1NNa, judío majãna niñama marĩ Quetiupaʉ Jesure capajĩãrĩcãrã. Torea bairo na pajĩãrenucũñupã profeta majã ãnana cʉ̃ãrẽ. Bairo caátana ãnirĩ jãã cʉ̃ãrẽ jãã acurewiyojowã. Bairo caãna ãnirĩ nipetiro camasã marĩ ũnarẽ boetinucũñama. SNYʉ yarã, tiere mʉjãã caĩroaro jʉ̃gori mʉjãã cʉ̃ã roro popiye mʉjãã tãmʉo joroque mʉjãã áma mʉjãã ya yepa macããna. Mʉjãã cabairicarorea bairo roro popiye tãmʉowã Dios ya poa macããna Jesús yarã Judea yepapʉ caãna cʉ̃ã. Na cʉ̃ãrẽ na ya yepa macããna judío majã roro na átiepewã. N Bairi bʉtioro Diopʉre mʉjããrẽ jãã jẽnibojanucũña. “Mʉ ñujãñuña jãã mena,” cʉ̃ jãã ĩ jẽninucũña tocãnacã rʉ̃mʉa. Mʉjãã pʉame mai Dios yaye caroa quetire jãã caquetibʉjʉro tʉ̃gori, caroaro jĩcãrõ tʉ̃ni mʉjãã tʉ̃goʉsawʉ. “Camasã yaye queti mee, Dios yaye queti majũ roque niña,” ĩrĩ cariape mʉjãã tʉ̃goʉsajʉ̃gowʉ. Bairi cariapea Dios yaye queti majũã niña tie mʉjããrẽ jãã caquetibʉjʉnucũrĩjẽ. Bairo mʉjãã tiere catʉ̃goʉsaricarã pʉamerẽ tie caroa queti jʉ̃gori caroaro ãnajẽcʉna majũ mʉjãã tuao joroque mʉjãã átiya. taN Tunu bairoa mʉjãã masĩña: Mʉjãã yeripʉ Dios mena mʉjãã tʉ̃goñanemomasĩõ joroque ĩrã, caroaro tocãnacãʉ̃pʉrea mʉjããrẽ jãã jʉátinemonucũwʉ̃. Capacʉ cʉ̃ pũnaarẽ caroaro na daqueori cʉ̃ cabeyomasĩrõrẽã bairo caroaro cariape mʉjããrẽ jãã jʉátinemonucũwʉ̃. Tunu bairoa Dios yarã caroaro jĩcãrõ tʉ̃ni na caátiãninucũrõrẽ bairo caroaro mʉjããrẽ jãã átiãniroticũwʉ̃. Tore bairo mʉjããrẽ jãã átiroticũwʉ̃ mʉjãã, Dios cʉ̃ cabesericarã, cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉpʉ nocãrõ cʉ̃ catutuarijere caĩñaparã majũ mʉjãã caãnoi. N #N Merẽ tiere mʉjãã cʉ̃ã mʉjãã ĩñawʉ̃. Torea bairo Dios cʉ̃ã ĩ masĩñami caroaro jĩcãrõ tʉ̃ni jãã caátiãnajẽrẽ camasĩ ãnirĩ. Tunu bairoa mʉjãã ñubueri majã mena ĩñatutiricaro mano caroaro cariape jãã átiãninucũwʉ̃. N Yʉ yarã, mʉjãã masĩrã: Popiye tãmʉomirãcʉ̃ã, jããrẽ carʉsarijere bócagarã, tutuaro mena jãã paanucũwʉ̃. Tocãnacã rʉ̃mʉ, ñami, ʉmʉrecóo jãã paanucũwʉ̃. Topʉ Dios yaye caroa quetire quetibʉjʉ ãna, ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ mʉjãã mena macããcʉ̃rẽ apeye ũnierẽ cʉ̃ jẽni patowãcõgaena, tore bairo bʉtioro jãã paãninucũwʉ̃. NTorea bairo jãã cʉ̃ã mʉjããrẽ bʉtioro caĩñamairã ãnirĩ Dios yaye quetire caroaro mʉjããrẽ jãã quetibʉjʉwʉ. ¡O ape watoara nocãrõ majũ mʉjããrẽ mairĩ, mʉjããrẽ cariabojagarãrẽ bairo majũ jãã ãni tʉ̃goñanucũwʉ̃! }NJãã pʉame Jesucristo cʉ̃ cajoricarã apóstolea majã ãnirĩ, tore bairo mʉjããrẽ tutuaro mena caátirotimasĩparã majũ nimirãcʉ̃ã, tore bairo jãã átirotiepʉ. Cawĩmarã na cabairore bairo pʉame roque mʉjãã watoare jãã baiñesẽãwʉ̃. Jĩcãõ carõmio cõ pũnaarẽ cabʉtio caroaro cõ pũnaarẽ na ĩñanʉnʉjeri na qũẽnonucũñamo. V%NTunu bairoa di rʉ̃mʉ ũno aperã camasã jããrẽ caroaro netõrõ jãã na caátiroapee ũnierẽ jãã macãẽpʉ̃. Mʉjãã cʉ̃ãrẽ tore bairo jãã mʉjãã caátipeere jãã macãẽpʉ̃. fENMerẽ mʉjãã masĩrã: Di rʉ̃mʉ ũno daqueoriaca mʉjããrẽ jãã bʉsʉepʉ. Tunu bairoa jãã cadinero wapatapeere tʉ̃goñarĩ mʉjããrẽ jãã quetibʉjʉepʉ. Dios cʉ̃ã torea bairo cariape masĩñami. jMNBairo pʉame roque ámi Dios: Jããrẽ ĩñamairĩ jãã bese yaparori bero, cʉ̃ yaye queti camasãrẽ cʉ̃ canetõrĩqũẽ quetire jãã quetibʉjʉ rotijowĩ camasãrẽ. Bairi jãã pʉame tie quetire mʉjããrẽ jãã quetibʉjʉnucũña. Bairo jãã caquetibʉjʉrijere camasã na ĩñajesoáto ĩrã mee, tore bairo jãã quetibʉjʉnucũña. Dios, jãã yeri nipetirore caĩñabesemasĩ pʉame roque qũĩñajeso joroque ĩrã, tore bairo jãã quetibʉjʉnucũña. MNMai, jãã pʉame Dios yaye quetire cabʉgoro quetibʉjʉnucũrã mee jãã ápʉ. Tunu bairoa roro jãã caátigarije jʉ̃gori noa ũna camasãrẽ ĩtorã mee tore bairo jãã quetibʉjʉwʉ. c?NBairo cabaimiatacʉ̃ãrẽ, Filipo macããna jãã ĩroaetiri tutuaro mena roro jãã átiepewã. Tiere merẽ mʉjãã masĩña. Bairo jããrẽ roro na caátiepemiatacʉ̃ãrẽ, Dios pʉame jããrẽ cʉ̃ cajʉáto jʉ̃gori cʉ̃ yaye queti camasãrẽ cʉ̃ canetõõrĩqũẽrẽ mʉjããrẽ jãã quetibʉjʉwʉ. Tunu bairoa popiye tãmʉomirãcʉ̃ã, Dios cʉ̃ cajʉáto jʉ̃gori tʉ̃goñatutuarique mena mʉjããrẽ jãã quetibʉjʉwʉ Dios yaye quetire.  NYʉ yarã, mʉjãã majũpʉa merẽ mʉjãã masĩña atiere: Mʉjããrẽ jãã caĩñañesẽãrĩqũẽ cabʉgoro majũã ãmewʉ̃.   N Tunu bairoa Dios macʉ̃ Jesús ʉmʉrecóopʉ caátácʉ tunu ati yepapʉ cʉ̃ catunuatípeere nocãrõ caroaro mena mʉjãã cacoterije cʉ̃ãrẽ jãã quetibʉjʉnucũñama. Cʉ̃, Jesucristorea cariacoatacʉ cʉ̃ caãnimiatacʉ̃ãrẽ, cʉ̃ catioyupi Dios tunu. Bairi Jesús pʉame roque roro popiye netõrõ marĩ catãmʉobujiopeere marĩ netõmasĩõ joroque ásupi.[ 1N Na pʉame roque jããrẽ quetibʉjʉnucũñama mʉjããrẽ jãã caĩñarãetaro caroaro jããrẽ mʉjãã caátajere. Tunu bairoa wericarã mʉjãã caĩroanucũrãrẽ jãnarĩ, cacati cariape caãcʉ̃ Dios pʉamerẽ mʉjãã catʉ̃goʉsajʉ̃goriquere jãã quetibʉjʉnucũñama. Bairo cʉ̃rẽ tʉ̃goʉsari bero yua, cʉ̃ caborore bairo jeto átiri cʉ̃ jetore cʉ̃ mʉjãã caátiãnijʉ̃gorotinucũrĩjẽ cʉ̃ãrẽ jãã quetibʉjʉnucũñama. w iNMʉjãã caquetibʉjʉro jʉ̃gori marĩ Quetiupaʉ yaye queti nipetiropʉ jesapetiro baiya. Macedonia, bairi Acaya yepaa jeto meerẽ etaro baiya. Tocãnacãpaʉpʉa etajesapetiro baiya Dios yaye queti yua. Tunu bairoa nipetiropʉ macããna camasã Dios mena mʉjãã catʉ̃goñatutuãnie cʉ̃ãrẽ masĩñama. Bairi jãã pʉame dise ũnie caroaro mʉjãã caátiãnierẽ aperã camasãrẽ jãã quetibʉjʉnemoetinucũña, nipetiro mʉjãã caátiãnierẽ na camasĩrõ jʉ̃gori yua. : oNTore bairo mʉjãã caátiãnierẽ nipetiro Macedonia, bairi Acaya yepaa macããna catʉ̃goʉsari majã cʉ̃ã mʉjããrẽ na ĩñacõõ joroque caroaro mʉjãã átiãmʉ. /  YNBairi mʉjãã pʉame cʉ̃ã jãã caátiãnajẽrẽ ĩñacõrĩ caroaro mʉjãã átiãninucũña. Tunu torea bairo marĩ Quetiupaʉ cʉ̃ãrẽ ĩñacõrĩ caroaro jĩcãrõ tʉ̃ni mʉjãã átiãninucũña. Bairi tunu Espíritu Santo mʉjãã yeripʉ ʉseanirĩqũẽ mena mʉjãã tʉ̃goʉsao joroque cʉ̃ caáto jʉ̃gori popiye tãmʉomirãcʉ̃ã, caroaro mʉjãã tʉ̃goʉsawʉ Dios yaye caroa quetire. A  }NMai, jãã pʉame mʉjããrẽ Dios yaye caroa queti camasãrẽ cʉ̃ canetõõrĩqũẽ quetire jãã quetibʉjʉwʉ. Bairo mʉjããrẽ tie quetire quetibʉjʉrã, jãã risero mena jeto mee jãã quetibʉjʉwʉ. Espíritu Santo cʉ̃ catutuarije mena cʉ̃ãrẽ áti ĩñorĩ mʉjããrẽ jãã quetibʉjʉwʉ. Tunu bairoa jãã caquetibʉjʉrije macããjẽ queti, “Caroa queti cariape macããjẽ niña,” mʉjãã caĩparore bairo ĩrã, caroaro cariape jĩcãrõ tʉ̃ni mʉjããrẽ jãã quetibʉjʉ masĩõwʉ̃. Bairo mʉjãã tʉpʉ quetibʉjʉ ãna, caroaro nʉcʉ̃bʉgorique mena jãã átiãmʉ, caroaro mʉjãã caátiãnipeere bori. Tiere merẽ caroaro mʉjãã masĩrã. a  =NYʉ yarã, Dios mʉjããrẽ ĩñamaiñami. Bairo mʉjããrẽ ĩñamairĩ, mʉjãã cʉ̃ãrẽ mʉjãã beseyupi, cʉ̃ yarã mʉjãã caãniparore bairo ĩ. Tiere jãã cʉ̃ã merẽ caroaro jãã masĩña. x  kNJĩcã rʉ̃mʉ rʉsaricaro mano tocãnacãnia marĩ Pacʉ Dios cʉ̃ caĩñajoropʉ mʉjããrẽ jãã tʉ̃goñanucũña, cʉ̃ mena caroaro tʉ̃goñatutuari jĩcãrõ tʉ̃ni mʉjãã caátiãnie jʉ̃gori. Tunu bairoa caroaro ãmeo mairĩqũẽ mena camasãrẽ na mʉjãã jʉátiãninucũña. Tunu marĩ Quetiupaʉ Jesucristo marĩ cʉ̃ canetõõpeere tʉ̃goñarĩ roro popiye tãmʉonucũmirãcʉ̃ã, caroaro jĩcãrõ tʉ̃ni cʉ̃ yaye quetire mʉjãã tʉ̃goʉsacõã ninucũña. ]  5NBairi tunu tocãnacãnia, “Dios, jãã mena mʉ ñujãñuña,” jãã ĩnucũña, caroaro mʉjãã caátiãnie quetire tʉ̃gori. Bairo tʉ̃gori, bʉtioro Diopʉre mʉjããrẽ jãã jẽnibojanucũña.  NYʉ, Pablo cawãmecʉcʉ, Silvano, bairi Timoteo menarẽ mʉjãã yʉ woajoya ati cartare mʉjãã ñubueri majã, jãã bairãrẽ bairo caãna Tesalónica macã macããnarẽ. Tunu bairoa mʉjãã, marĩ Pacʉ Dios, bairi marĩ Quetiupaʉ Jesucristo mena jĩcãrõrẽ bairo caátiãnarẽ mʉjãã woajoʉ yʉ átiya. Bairi marĩ Pacʉ Dios nipetiro mʉjããrẽ caroare cʉ̃ jonemoáto. Tunu bairoa yerijõrõ ãnajẽ cʉ̃ãrẽ mʉjãã cʉ̃ jonemoáto. El ejemplo de fe que daban los de Tesalónica Tunu mʉjããrẽ ñinemoña: Caroaro mena ãmeo mairĩ ãmeo bocáya jĩcã majãrẽ bairo. Nipetiro mʉjãã Jesucristo yarãrẽ caroa yericʉtaje mʉjãã cʉ̃ jonemoáto marĩ Pacʉ Dios. Bairoa to baiáto. Tocãrõã niña atie queti yʉ cawoaturije.y Ati macã Babilonia cawãmecʉti macã macããna, mʉjãã ñurotijoyama. Na cʉ̃ã mʉjããrẽã bairo Dios cʉ̃ cabeserica poa macããna niñama. Apei Marcos cawãmecʉcʉ yʉ macʉ̃rẽ bairo caãcʉ̃ cʉ̃ã mʉjãã ñurotijoyami.  Yʉ yarã, tocãrõã mʉjããrẽ ñi quetibʉjʉ woajoya. Atie petoaca ati carta mena mʉjãã yʉ caquetibʉjʉjorijere marĩ yaʉ Silvano yʉ woatubojayami. Cʉ̃ pʉame cañuʉ Dios mena catʉ̃goñatutuaʉ niñami. Torecʉ, yʉ baire bairo caãcʉ̃ cʉ̃ ñiñanucũña Silvanorẽ. Bairi ati carta mena mʉjãã, yeri tʉ̃goñatutuarã, mʉjãã ãnio joroque átigʉ, mʉjãã yʉ quetibʉjʉ woajoya. Apeye cʉ̃ãrẽ cariapea caãnorẽ bairo Dios mʉjããrẽ camai ãnirĩ caroa cʉ̃ cajoãnierẽ mʉjãã camasĩparore bairo ĩ, yʉ quetibʉjʉ woajoya. ¡Mʉjãã pʉame tie queti mena tʉ̃goñatutuacõãña!  Cʉ̃ jetorea cʉ̃ carotimasĩrĩjẽ to ãmarõ. Tocãnacã rʉ̃mʉa to ãnicõã ãmarõ. Bairoa to baiáto. Saludos finales fE Bairãpʉa, jĩcã yʉtea cãrõã roro mʉjãã tãmʉogarã. Cabero yua, Dios pʉame cañurã, cariape caãna majũ mʉjãã átigʉmi. Cariape catʉ̃goñarã, catʉ̃goñatutuarã majũ mʉjãã átigʉmi. Cʉ̃ mena mʉjãã catʉ̃goñatutuaro jʉ̃gori, tunu bairoa mʉjããrẽ camaimajũʉ̃ ãnirĩ cʉ̃ caboricarorea bairo mʉjãã jogʉmi caroare. Jesucristo mena mʉjãã caãnie jʉ̃gori jĩcãrõ tʉ̃nia tore bairo mʉjãã átigʉmi marĩ Pacʉ Dios.   Dios mena mʉjãã catʉ̃goñatutuãnierẽ jãnaeticõãña. Bairoa marĩ Quetiupaʉ Jesucristo mena tʉ̃goñatutuacõãña. Wãtĩ cʉ̃ cabʉsʉjãrĩjẽrẽ jĩcã wãmeacã ũno tʉ̃goʉsaeticõãña. Tore bairo jeto popiye baiyama nipetiro ati ʉmʉrecóopʉre Diore catʉ̃goʉsari majã mʉjããrẽ bairo cabairã, mʉjãã yarã cʉ̃ã. Merẽ tiere mʉjãã masĩña. Caroaro tʉ̃goñaqũẽnoña. Tʉ̃goñamasĩña. Wãtĩ marĩ pesuʉ merẽ yaijũãʉ̃ waibʉtoare ʉgagʉ cʉ̃ cauwacoterore bairo marĩ yasio joroque átigʉ cotei baiyami. Bairi masacatiri caroaro ãnajẽcʉsa. Mʉjãã yasioremi wãtĩ. c?Tunu bairoa Dios mʉjããrẽ maimajũcõãñami. Caroaro mʉjãã ĩñapeoyami. Bairi nipetirije dise ũnie mʉjãã catʉ̃goñamacããrĩjẽrẽ Diopʉre cʉ̃ quetibʉjʉnetõõña. Cʉ̃ mena tʉ̃goñatutuaya. PBairi Diore cabaibotiorãrẽ bairo baieticõãña. “Dios netõrõ jãã masĩña,” ĩ tʉ̃goñaeticõãña. “Dios jeto jĩcãʉ̃ã masĩñami,” ĩ tʉ̃goñacõãña cariapea. Bairo ĩ tʉ̃goñarĩ caroaro mʉjãã caãmata, Dios pʉame cʉ̃ caborica yʉtea caetaro rotimasĩrĩqũẽ majũrẽ mʉjãã jogʉmi. d~ATorea bairo átiãña mʉjãã, cawãmarã cʉ̃ã. Cabʉtoa camasĩrĩ majã na caátirotirore bairo caroaro átiãña. Nʉcʉ̃bʉgorique mena na caquetibʉjʉrijere caroaro na tʉ̃goʉsaya. Tocãnacãʉ̃pʉa mʉjãã nipetiro ñubueri majã nʉcʉ̃bʉgorique mena caroaro ása cabʉtoa na caquetibʉjʉrijere. “Jãã majũ cʉ̃ã jãã rotimasĩña,” ĩ tʉ̃goñaeticõãña. Torea bairo profeta majã cʉ̃ã ĩ quetibʉjʉyupa:“Dios pʉame ni ũcʉ̃ caĩtʉ̃goñabotiori majõcʉ cʉ̃ caátigarijere ẽñotanucũñami.Apei caĩbotiogaecʉ, caroaro na caĩrõrẽ bairo caátiãnimasĩ roquere caroaro cʉ̃ jʉátimasĩñami Dios cañuʉ ãnirĩ,”ĩ quetibʉjʉyupa profeta majã ãnana. X})Bairo narẽ caroaro mena mʉjãã cajʉ̃goãnimasĩata, marĩ Quetiupaʉ Jesucristo mʉjãã mena ʉseanigʉmi. Tunu ati yepapʉ cʉ̃ cabauetari rʉ̃mʉ caãno mʉjãã jogʉmi caroa yericʉtaje capetietie majũrẽ yua. Caroaro mʉjãã caátiãnajẽ wapa di rʉ̃mʉ ũno cariaetie majũrẽ mʉjãã jogʉmi marĩ Quetiupaʉ. 3|_Tutuaro mena na mʉjãã quetibʉjʉepa camasãrẽ. “Jãã roque jãã rotimasĩña ñubueri majãrẽ,” mʉjãã ĩ tʉ̃goñaepa. “Narẽ mairĩ roque caroaro mena na marĩ quetibʉjʉgarã. Caroaro mena na marĩ átirotigarã ñubueriquere,” mʉjãã ĩ tʉ̃goñagarã. Bairo ĩrĩ caroaro ãnajẽcʉsa, bairo mʉjãã caátiãnierẽ ñubueri majã cʉ̃ã ĩñacõrĩ caroaro na caátiãniparore bairo ĩrã. O{Dios yarã ñubueri majãrẽ caroaro na ĩñacoteya. Caroaro cariape na quetibʉjʉya mʉjãã, ñubueri majãrẽ. Mʉjãã narẽ caroaro cariape na mʉjãã quetibʉjʉ masĩña. Caroaro átato jesoro Dios cʉ̃ caborore bairo cariape na quetibʉjʉya. Rotimajũrĩcãrãrẽ bairo ápericõãña. Cabuerã mʉjãã caãnoi, pairo mʉjãã cawapatapee cʉ̃ãrẽ tʉ̃goñaeticõãña. Caroaro yerijõrõ átiãña mʉjãã paarique ñubueriquere. z Apeyera tunu yʉ quetibʉjʉnemogaya mʉjãã, ñubueri majã quetiuparã cabʉtoa camasĩrĩ majãrẽ. Yʉ cʉ̃ã mʉjããrẽã bairo cabʉcʉ camasĩrĩ majõcʉ ñubueri majã quetiupaʉ yʉ ãniña. Yʉa, Jesucristo popiye cʉ̃ cabairiquere ñiñawʉ̃. Torecʉ, cʉ̃ yaye quetire yʉ quetibʉjʉ masĩña. Yʉ cʉ̃ã mʉjãã, camasĩrĩ majã cabʉtoarea bairo tunu Jesucristo ati yepapʉ cʉ̃ catutuarije mena cʉ̃ caetaro ñiñagʉ. Jĩcãrõã nipetiro marĩ ĩñagarã ti rʉ̃mʉ caetarore. wygBairi Dios cʉ̃ caborore bairo, roro popiye cabairi majã nimirãcʉ̃ã, caroa macããjẽrẽ áticõãña. Tiere jãnaeticõãña. Nipetiro ati ʉmʉrecóo macããjẽrẽ caátacʉ mena jetoa tʉ̃goñatutuacõãña. Cʉ̃, jĩcãʉ̃ã mʉjãã netõõgʉmi mʉjãã yerire. Mʉjããrẽ cʉ̃ caĩjʉ̃goyeticũrĩcãrõrẽã bairo átimajũcõãgʉmi.xCañuʉ jĩcãʉ̃ Diore catʉ̃goʉsaʉ ũcʉ̃ cʉ̃ caãmata, dope ĩẽcʉ̃ majũ popiyepʉ̃ĩna netõjĩãtimasĩñami Dios cʉ̃ caĩñajoro. Bairi roro caána Diore cabaibotiorã roque dope átinetõjĩãtiecoenama. Netõõrõpʉ yasimajũcõãgarãma. wMerẽ ati rʉ̃mʉrĩrẽ etaro baiya marĩ cʉ̃ yarãrẽ Dios cʉ̃ caĩñabesejʉ̃gopa rʉ̃mʉ. Marĩ, cʉ̃ ya poa macããna caĩñabesejʉ̃gomajũcõãʉ̃ ãnirĩ, ¿marĩ berore nocãrõ popiye na baio joroque na cʉ̃ ácʉati cʉ̃rẽ catʉ̃goʉsaena roquere yua? Roro popiye na baio joroque na átigʉmi Dios cʉ̃ yaye quetire catʉ̃goʉsaetana roquere. v'Narẽ bairo caáperã mʉjãã mena macããna jĩcããrã na caãnimiatacʉ̃ãrẽ, Jesucristo yarã na caãnie jʉ̃gori roro popiye na cabaiata, tiere tʉ̃goña boboeticõãña. Marĩ Pacʉ Dios roquere cʉ̃ basapeoya, cʉ̃ yarãrẽ bairo cawãmecʉna ãnirĩ. +uOApeyera tunu jĩcããrã Diore camasĩẽna camasãrẽ na pajĩãñama. Aperã yajanucũñama. Apeye cʉ̃ãrẽ roro na caãmeoĩrõ na mena bʉsʉnemonucũñama. Tore bairo na cabairoi, roro popiye na baio joroque na átiyama na quetiuparã. Narẽ bairo ápericõãña mʉjãã roque. tBairi tunu Jesucristo yarã mʉjãã caãno jʉ̃gori roro popiye cabairã ʉseanirĩ ãña mʉjãã, aperã roro na caĩeperi majã nimirãcʉ̃ã. Ʉseanirĩ ãña mʉjãã roro na caĩeperã. Mʉjãã roque Espíritu Santo, Dios nocãrõ catutuaʉ Yeri majũrẽ cacʉ̃gorã mʉjãã ãniña. Tocãnacãnia mʉjãã mena ãnicõã ninucũñami Espíritu Santo Dios Yeri majũ. s7 Bairo pʉame baiya: Jesucristo popiye cʉ̃ catãmʉorĩcãrõrẽã bairo mʉjãã cʉ̃ã cʉ̃ yarã ãnirĩ roro popiye mʉjãã baigarã. Cʉ̃, cʉ̃ cabairicarore bairo cabairã ãnirĩ tʉ̃goña ʉseaniña. Tore bairo mʉjãã caãmata, netõjãñurõ pairo nigaro ʉseanirĩqũẽ tunu nemo cʉ̃ catunuatí rʉ̃mʉ caãnorẽ. Cʉ̃ mena ʉseanirĩ mʉjãã ãnigarã yua ti rʉ̃mʉ caetaro. r Yʉ bairãrẽ bairo caãna, yʉ camairã, tʉ̃goña acʉeticõãña roro popiye mʉjãã cabaipeere. Aperã Diore camasĩẽna roro majũ mʉjããrẽ na caáto ĩñarã, “¡Agotã! ¿Nopẽĩrã tocãrõ roro popiye marĩ baio joroque marĩ na átiyati?” ĩ tʉ̃goña yapapuaeticõãña. Tie popiye bairiquere mʉjãã camasĩẽtĩẽ ũnie majũrẽ bairo ĩñaeticõãña. 1q[ Bairi ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ mʉjãã mena macããcʉ̃ Dios yayere quetibʉjʉri majõcʉ cʉ̃ caãmata, caroaro cariape cʉ̃ quetibʉjʉáto Dios yaye quetire. Apei, ãmeo jʉátinemomasĩrĩqũẽrẽ marĩ Pacʉ Dios cʉ̃ cajoricʉ cʉ̃ caãmata, cʉ̃ cʉ̃ã Dios cʉ̃ catutuarije cʉ̃ cajorije mena caroaro cʉ̃ jʉátinemoáto. Tore bairo jeto na átiãmarõ nipetiro, Dios caroa wãme cʉ̃ cajoricarã cãrõ. Tore bairo na átiãmarõ nipetiro camasã Jesucristo jʉ̃gori Diore na cabasapeoparore bairo. Cʉ̃ jĩcãʉ̃rẽã basapeorique to ãmarõ. Cʉ̃ carotimasĩrĩjẽ to petieticõãto. Ãnicõã ninucũgaro. Bairoa to baiáto. Sufrir como cristianos p  Nipetirije caroa wãme cañurĩjẽ Dios cʉ̃ cajoriquere caroaro cacʉ̃gomasĩrã ãnirĩ na jʉátinemoña aperãrẽ. Marĩ Pacʉ Dios tocãnacãʉ̃pʉrea cʉ̃ cajogaro cãrõ caroa wãme marĩ caátiãnimasĩpeere marĩ joyupi. Ti wãme Dios cʉ̃ cajorica wãme jĩcãrõ tʉ̃nia aperãrẽ na jʉátinemoña. Mʉjãã caãmeojʉátijĩãtiro cãrõ ãmeo jʉátinemoña. To! Tunu bairoa tocãnacãʉ̃pʉrea caroaro mena na bocáya caetari majãrẽ. Na qũẽnoña mʉjãã ya wiiripʉ nʉcʉ̃bʉgorique mena. Yasioroacapʉ roro na ĩ bʉsʉpaieticõãña caetari majãrẽ. n)Tunu bairoa tocãnacãʉ̃pʉrea mʉjãã caãmeomaiãnie to ãmarõ. Bairo caroaro mʉjãã caãmeomaiãnimasĩata, aperã yaye wapare na mʉjãã masiriyobojamasĩbujiorã. Cañurĩjẽ macããjẽ pʉamerẽ tʉ̃goñarĩ carorijere mʉjãã átijãnacõãgarã yua. ~muApeyera mʉjãã ñiña: Merẽ ati ʉmʉrecóo capetipa rʉ̃mʉ cõñarõ baiya. Torena, masacatirique mena caroaro ãnajẽcʉsa. Nʉcʉ̃bʉgorique mena tocãnacãnia Diore cʉ̃ jẽnicoteãninucũña ti rʉ̃mʉ caetaparo jʉ̃goye. 2l]Torecʉna, marĩ ñicʉ̃jãã cariaricarã ãnana cʉ̃ãrẽ merẽ caroa queti Dios cʉ̃ canetõõrĩqũẽrẽ na quetibʉjʉyupi Jesús, na cʉ̃ã Espíritu Santo Dios Yeri mena na ãmarõ, na yerire na yasieticõãto ĩ. Bairãpʉa, na cʉ̃ã nigarãma camasã nipetirore cʉ̃ caĩñabeseri rʉ̃mʉ caãno cʉ̃ãrẽ. Na cʉ̃ã jĩcãrõ tʉ̃nia ĩñabese ecogarãma, camasã marĩrẽ bairo caãnana ãnirĩ. @kyNa, cañuena roquere marĩ Pacʉ Dios caĩñabesegajʉ̃goricʉ majũ na ĩñabesegʉmi. Cacatirã, cariaricarã nipetirore na ĩñabesegʉmi na yaye wapare ti rʉ̃mʉ caetaro yua. ,jQÃme roquere tore bairo mʉjãã átiãninemoẽtĩña. Roro netõrõ mʉjãã caátiãnajẽrẽ mʉjãã áperiya. Bairo roro caátiãnana nimirãcʉ̃ã, ãmerẽ caroaro mʉjãã caátiãnierẽ ĩñarĩ, mʉjãã baparã caãnimirĩcãrã pʉame roro mʉjããrẽ ĩ bʉsʉnucũñama. Pʉgani cãrõ tʉ̃goñanemonucũñama, carorã caãnimirĩcãrã cañurãrẽ bairo mʉjãã cayeri wasoarijere ĩñarĩ yua. miSNocãrõ yoaro jĩcã yʉtea cãrõ Diore camasĩẽna na caátiãnorẽ bairo mʉjãã cʉ̃ã roro mʉjãã átiãmʉ. Carorije macããjẽ mʉjãã rupaʉ cabori wãme ũnie jetore mʉjãã átiãninucũwʉ̃. Bose rʉ̃mʉ caãno nʉcʉ̃bʉgoricaro mano roro majũ mʉjãã awajañesẽãnucũwʉ̃. Ti rʉ̃mʉ caãno cacũmuorĩjẽrẽ nocãrõ pairo etinetõrĩ roro mʉjãã cũmunucũwʉ̃. Tunu bairoa camasã na cawericarã ũna carorãrẽ na mʉjãã ĩroanucũwʉ̃. mhSBairo caãcʉ̃ ãnirĩ yua, ati yepapʉ cʉ̃ caãni rʉ̃mʉrẽ Dios cʉ̃ caborore bairo jeto átiãnimasĩñami. Ati yepa macããna na rupaʉ caborore bairo jeto na caátiãnorẽ bairo átiãmerĩñami yua cʉ̃ ũcʉ̃. g Bairi mʉjãã cʉ̃ã Jesucristo cʉ̃ majũ rupaʉ mena popiye cʉ̃ catãmʉorĩqũẽrẽ tʉ̃goñarĩ popiye mʉjãã cabaipeere mʉjãã ẽñotaetigarã. “Popiye marĩ cabairo ñugaro,” mʉjãã ĩ tʉ̃goñagarã. Ni ũcʉ̃ caroare átimicʉ̃ã roro popiye cʉ̃ catãmʉoata, roro átajere canetõnʉcãrĩcʉ̃ ãnirĩ carorijere cajãnarĩcʉ̃rẽ bairo tuacõãñami. $fAMarĩrẽ canetõõrĩcʉ̃ Jesucristo pʉame ʉmʉrecóo Dios tʉpʉ ámí. Cʉ̃tʉ cariape nʉgõã, carotimasĩ cʉ̃ caruiropʉ niñami ãmerẽ. Bairi yua, nipetiro ángelea majã, aperã cacatirã seres majã cajʉ̃goyepʉre mai carotimasĩmirĩcãrã cʉ̃ãrẽ carotimasĩ majũ tuayami. Cʉ̃ jeto ãmerẽ na rotipeyomasĩñami. Na cʉ̃ã nipetiro cʉ̃ caĩrõrẽ bairo áticõãñama yua. e Mai, ti yʉteapʉ oco caãnajẽ na caruarique pʉame atore bairo marĩ masĩõñupã: “Oco mena marĩ cabautizarotiri rʉ̃mʉ caãno marĩ netõõwĩ Dios, cayasicoabujioatana marĩ caãnimiatacʉ̃ãrẽ. Torea bairo ãñupã tie oco tirʉ̃mʉpʉ Noé cʉ̃ caãni yʉteapʉre,” marĩ ĩ masĩña. Marĩ cabautizarotirije pʉame marĩ rupaʉre ʉgueri coserique ũnie mee niña. Dios marĩ Pacʉ majũrẽ yeri caroa marĩ catʉ̃goñarĩjẽrẽ cʉ̃ marĩ cajẽninemorĩjẽ ũnie niña. Bairi yua, marĩ netõõñupĩ Dios, Jesucristo cʉ̃ macʉ̃ cariacoatacʉ cʉ̃ caãnimiatacʉ̃ãrẽ tunu cʉ̃ cacatiorique jʉ̃gori. dMai, na pʉame tirʉ̃mʉ macãã yʉtea Noé cʉ̃ caãni yʉteapʉ ãna, Diore cʉ̃ tʉ̃gopeoetiri cʉ̃ baibotioyayuparã. Noé ãnacʉ̃ pʉame Dios cʉ̃ caátipeere na quetibʉjʉyamiñupʉ̃. Na pʉame cʉ̃ tʉ̃goesuparã. Ti yʉteapʉre Dios pʉame pajʉtiricaro mano caroaro na cotemiñupʉ̃, cũmua capairicare Noé cʉ̃ caqũẽnotoye. Bairo caroaro na cotemicʉ̃ã, jĩcã wãmo peti itia pẽnirõ cãnacãʉ̃ ũnaacã na netõõñañupʉ̃ Dios ati yepare cʉ̃ caruri rʉ̃mʉ caãno. 5ccBairo Jesús, cʉ̃ yeri pũna jeto ãcʉ̃, preso joricaropʉ caãnarẽ bairo caãna cariaricarã yeri tʉpʉ ásúpi. Topʉ etari na quetibʉjʉyupi Dios yaye quetire. SbTorecʉna, Jesucristo cʉ̃ majũã jĩcãnia roro popiye bairi riawĩ, marĩ carorije wapare netõõpeyo yaparoetagʉ. Cʉ̃ pʉame roque cañuʉ carorije caápei nimicʉ̃ã, carorã yaye wapare netõõgʉ, roro popiye tãmʉowĩ. Mʉjãã cʉ̃ã Dios yarã mʉjãã caãniparore bairo ĩ, riawĩ. Marĩrẽ bairo caãcʉ̃ ati rupaʉ cʉ̃gori riawĩ Jesús ati yepapʉre. Bairo riamicʉ̃ã, Espíritu Santo Dios Yeri cacʉ̃goʉ ãnirĩ tunu catiwĩ. 6aeCarorije mʉjãã caátie jʉ̃gori roro mʉjãã catãmʉoata, ñuña. Bairopʉa, netõjãñurõ ñuña caroa macããjẽrẽ caána nimirãcʉ̃ã, roro popiye mʉjãã cabaiata. Popiye mʉjãã baio joroque aperã cañuena mʉjãã na caápata, ñujãñuña Dios pʉame bairo cʉ̃ cabooata. `!“Caãnimajũrã Dios yarã jãã ãniña,” ĩẽna, nʉcʉ̃bʉgorique mena na quetibʉjʉya. Caroaro átiãña, mʉjãã catʉ̃goñamasacʉti ãnie yerijõrõ to ãnimasĩõ joroque ĩrã. Mʉjãã, Jesucristore catʉ̃goʉsari majãrẽ, roro caĩbʉsʉpairã pʉame na majũã na caĩrĩjẽrẽ na tʉ̃goñaboboo joroque ĩrã, caroaro átiãña mʉjãã majũ nipetiro camasã mena. _#Atore bairo jeto ása: Nʉcʉ̃bʉgorique mena marĩ Quetiupaʉre bairo caãcʉ̃ Jesucristo mena tʉ̃goña tutuaya mʉjãã yeripʉ. Tunu apeyera caroaro tʉ̃goña coteya. Mʉjããrẽ aperã Diore catʉ̃goʉsaena, “¿Ñe jʉ̃gori Jesucristo mena mʉjãã tʉ̃goñatutuayati?” na caĩjẽniñarõ, caroaro mʉjãã caquetibʉjʉmasĩparore bairo ĩrã, caroaro tʉ̃goñamasĩ coteya. ^wBairãpʉa, caroaro cariape mʉjãã caátiãnimiatacʉ̃ãrẽ, jĩcããrã popiye mʉjãã baio joroque mʉjãã na caápata, yapapuaeticõãña. Ʉseanirĩ ãña. Noa ũnarẽ na tʉ̃goña uwieticõãña. Ʉseanirĩqũẽ mena ãnimasĩña. ]- Caroa macããjẽ jetore tocãnacãnia mʉjãã caátiãnimasĩata, ¿noa ũna mʉjããrẽ roro na átibujiocʉti? Roro átimasĩẽnama. P\ Torecʉna, marĩ Quetiupaʉ cañurã caroarã jetore na ĩñaʉsacotegʉmi.Cʉ̃rẽ cʉ̃ na cajẽnirĩjẽ cʉ̃ãrẽ caroaro na tʉ̃gopeobojagʉmi Dios.Aperã cañuena carorã roquere na asiajãñugʉmi.Na pesure bairo caãcʉ̃ tuagʉmi yua,” ĩ quetibʉjʉyayupa profeta majã ãnana Dios ya tutipʉ. w[g Cʉ̃ ũcʉ̃ carorije macããjẽrẽ cũcõãrĩna, caroa macããjẽ pʉamerẽ átiãninucũñami.Caroaro átiãnijʉ̃goyecʉti masĩñami, aperã cʉ̃ã yeri jõrõ ãnajẽ cʉtajere na caátibocámasĩparore bairo ĩ. Z# Tirʉ̃mʉpʉ cʉ̃ãrẽ torea bairo ĩ quetibʉjʉyayupa profeta majã ãnana:“Ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ camasocʉ caroaro ʉseanirõ mena cʉ̃ caãnigaata, carorije ũnierẽ cʉ̃ bʉsʉeticõãto.‘Carori wãmerẽ yʉ bʉsʉetigʉ,’ ĩ tʉ̃goñaposeromasĩrĩ cʉ̃ ãmarõ.Tunu bairoa cʉ̃ risero mena cʉ̃ caĩtopairije ũnie cʉ̃ãrẽ qũĩ bʉsʉeticõãto. Y7 Bairi tunu roro mʉjããrẽ caánarẽ roroa mʉjãã cʉ̃ã na átiãmeeticõãña. Mʉjããrẽ caawajatutirã ũna cʉ̃ãrẽ na tuti ãmeeticõãña. Mʉjããrẽ na caĩtutirorea bairo na ĩ tuti tunuo peoeticõãña. Bairo pʉame ĩña: “Caroare cʉ̃ joáto mʉjããrẽ Dios,” na ĩ jẽnibojaya mʉjããrẽ cateeri majã cʉ̃ãrẽ. Bairo mʉjãã caápata, caroare na jonemogʉmi Dios. k~}Q|{{;zyyx w:v*tsrqpo mm?lkihgg4fdcbba`c^]k\\[[7ZZ*YXxWWyVV-UT;R2PNM5LhKJ]H.E)CB@?><9::8/653M211/.p-,+k*m)(y'a&$#! )esd_ . # kbTB}b Atie yʉ caquetibʉjʉrije caãnorẽ bairo cariape Jesucristo yaye queti majũ niña. Tiere nipetiro camasã ati ʉmʉrecóo macããna caroaro cariape na catʉ̃goʉsapee niña.  bMarĩ rupaʉre qũẽnorã, tocãnacã rʉ̃mʉa maijʉ̃gorique mena marĩ caqũẽnoãninucũrĩjẽ ñujãñuña. Caroarã marĩ rupaʉ mena catiñurã nigarã, tocãnacã rʉ̃mʉa ʉsawãcãrĩqũẽ cañurĩjẽ niña bairopʉa. Bairo tie cañurĩjẽ caãnimiatacʉ̃ãrẽ, tie netõjãñurõ cañurĩjẽ niña tocãnacã rʉ̃mʉa Dios cʉ̃ caborore bairo átiãnajẽ caãno cãrõ átinemo jʉ̃goyecʉticõãnajẽ roque. Nipetiro marĩ rupaʉre ñujãñuña tore bairo átaje. Ati ʉmʉrecóore marĩ cacatiãno ũno marĩ jʉátore bairo ñujãñuña tore bairo átaje. Tunu bairoa ati rupaʉre marĩ cariaro beropʉ cʉ̃ãrẽ caroaro Dios cʉ̃ caborore bairo marĩ caátaje jʉ̃gori cañurã ñe ũnie cawapa cʉ̃goena marĩ tuao joroque átiya. bMʉ roque Timoteo quetibʉjʉrique carorije catʉ̃gomasĩã manie macããjẽrẽ tʉ̃gopeoeticõãña. Tocãnacã rʉ̃mʉa Dios cʉ̃ caborore bairo mʉ caátiãnipee caãno cãrõrẽ átinemojʉ̃goyecʉti ãnajẽ jetore átiãninucũña. 7bAtie nipetirije mʉ yʉ caquetibʉjʉrijere caroaro jĩcãrõ tʉ̃ni to macããnarẽ na mʉ caquetibʉjʉata, caroaro cariape Jesucristo cʉ̃ carotirore bairo caácʉ majũ mʉ tuagʉ. Tunu bairoa caroa macããjẽ quetire jãnaecʉ̃ã, nemojãñurõ Dios mena tʉ̃goñatutuanemorĩqũẽrẽ mʉ caátiãnimasĩ jʉ̃goata, caroaro cariape Jesucristo cʉ̃ carotirore caácʉ majũ mʉ tuagʉ. <qbDios cʉ̃ caĩquetibʉjʉcũrĩcãrõrẽã bairo marĩ caʉgapee ʉgariquere marĩ cajẽnipeorije jʉ̃gori caroa cañurĩjẽ majũ tuacõãña. Un buen siervo de Jesucristo A{bNipetiri wãme ʉgarique Dios cʉ̃ cacũrĩqũẽ caroa jeto niña. Bairi nipetirije ʉgariquere teena, “Dios, jãã mena mʉ ñujãñuña,” ĩrĩ marĩ caʉgaata, ñujãñuña. bNa, caĩtopairã pʉame wãmo jiyarotietinucũñama camasãrẽ. Tunu bairoa ʉgarique cʉ̃ãrẽ jĩcã wãmerĩ ʉgarotietinucũñama. Dios yarã, cariape quetire camasĩrã nipetiri wãme ʉgarique na caʉgapee cʉ̃ cacũrĩqũẽrẽ ʉgarã, “Jãã mena mʉ ñujãñuña,” ĩrĩ na caʉgamasĩrĩjẽ caãnimiatacʉ̃ãrẽ, tore bairo ĩ quetibʉjʉnucũñama caĩtopairã. bCamasã pʉame na, catʉ̃gomasĩẽna, caĩtopairãrẽ na tʉ̃goʉsagarãma. Na ũnarẽ na catʉ̃goñarĩjẽpʉ nicõãña roro na caátiãnigarije. Bairi di rʉ̃mʉ ũno carorijere jʉtiricaro mano ĩtogarãma camasãrẽ caĩtopairi majã yua. t cbTimoteo, apeyera atore bairo cariapea marĩ masĩõñami Espíritu Santo. Ati ʉmʉrecóo caãnitʉsari yʉtea caãno jĩcããrã camasã tocãrõã Jesucristore cʉ̃ tʉ̃goʉsajãnarĩ cʉ̃ mena tʉ̃goñatutua jãnagarãma. Caĩtopairã, wãtĩ yeri pũna jʉ̃gori ricaati na caquetibʉjʉrije mena caquetibʉjʉrã pʉamerẽ na tʉ̃goʉsajʉ̃gogarãma. 5cbCariape merẽ pʉgani cãrõ tʉ̃goñarĩcãrõ mano atore bairo marĩ masĩña. Camasã na camasĩẽtãjẽ Dios yaye buerique nocãrõ caãnimajũrĩjẽ niña:Jesucristo ati yepapʉre etaʉ, marĩrẽ bairo ati rupaʉ mena ñajãwasoari etayupi.Bairo ati rupaʉ nimicʉ̃ã, Espíritu Santo mena cayericʉcʉ ãnirĩ ñe ũnie cawapa cʉ̃goecʉ majũ tuayupi Dios cʉ̃ caĩñajoro.Bairo cʉ̃ caãno tunu ʉmʉrecóo macããna Dios cʉ̃ caqũẽnorĩcãrã ángelea majãrẽ cajʉátiecoricʉ majũ ãñupĩ.Bairi tie quetire catʉ̃goʉsaricarã tocãnacã camasã poari na quetibʉjʉyupa tie quetire.Tie quetire tʉ̃gori nipetiropʉ ati ʉmʉrecóo macããna jĩcããrã cariape tʉ̃goʉsayupa camasã.Tunu bairoa Jesucristore Dios pʉame cʉ̃ neásúpi cʉ̃ ya paʉ nocãrõ caroaro caãnopʉ tunu. Merẽ atiere cariape marĩ masĩña. Cabʉgoro macããjẽ quetibʉjʉrique mee niña.{bApe watoara tãmurĩã mʉ tʉpʉre yʉ caetatimaepata, merẽ nipetiro Dios ya poa macããna caroaro na caátiãnimasĩpee ũnierẽ mʉ camasĩparore bairo ĩ, mʉ yʉ quetibʉjʉ woajoya. Bairi mʉ pʉame merẽ tiere camasĩ ãnirĩ ñubueri majã quetiuparã caãniparãrẽ mʉ majũã na mʉ besemasĩgʉ. Merẽ mʉ masĩña: Dios caãnicõãninucũʉ̃ ya poa macããna cʉ̃ yaye cariape macããjẽ quetire ĩroari nemojãñurõ camasãrẽ caquetibʉjʉnetõcõã ninucũrã majũ ñiñama. bYʉ yaʉ, Timoteo, baipʉa tãmurĩã mʉrẽ ñiñaʉ ágʉ. Bairi atiere cajʉ̃goye mʉ yʉ quetibʉjʉ woajoya. b Bairi noa ũna ñubueri majãrẽ cajʉáti majã diáconoa caroaro camasã mena capaamasĩrã pʉame nipetiro camasãrẽ na ĩroaecomasĩñama. Bairo caroaro camasã na na caĩroaro jʉ̃gori diáconoa cʉ̃ã tʉ̃goña uwiricaro mano nemojãñurõ Jesucristo yaye queti, cʉ̃ mena tʉ̃goñatutuariquere na quetibʉjʉ masĩgarãma. La verdad revelada de nuestra religión nUb Jĩcãʉ̃ diácono caãnigaʉ pʉame jĩcãõã cʉ̃ canʉmocʉto ñuña. Cʉ̃ nʉmo, cʉ̃ pũnaa jĩcã wii macããna cʉ̃ãrẽ caroaro cajʉ̃goãni ĩñanʉnʉje masĩ ũcʉ̃ ñuñami diácono cajããpaʉ pʉame. 3_b Torea bairo na nʉmoa cʉ̃ã caroaro na caãnajẽcʉto ñuña. Camasã na canʉcʉ̃bʉgorã carorije ocayojaye bʉsʉpairique ũnie mána na ãmarõ na nʉmoa cʉ̃ã. Tunu bairoa nʉcʉ̃bʉgorã nipetiro na cabʉsʉri wãmerẽã bairo jĩcãrõ tʉ̃ni caána ũna rõmirĩ na ãmarõ. J  b Bairãpʉa, ñubueri majãrẽ cajʉáti majãrẽ bairo na cajããparo jʉ̃goye, jĩcã wãmerẽ na áticõñarotiya, na capaamasĩrĩjẽrẽ na ĩñagarã. Cabero yua, caroaro ñe ũnie rʉsaeto jĩcãrõ tʉ̃ni na caátijĩãtimasĩata, tocãrõã ñubueri majãrẽ cajʉáti majã diáconorẽ bairo na jõña. p Yb Cariape macããjẽ Dios ãmerẽ marĩ cʉ̃ camasĩõrĩjẽrẽ caroaro catʉ̃goʉsarã, ricaati roro catʉ̃goñarĩqũẽ cʉperãrẽ na marĩ boya. Tie cariape macããjẽ quetirea marĩ cʉ̃ã marĩ tʉ̃goʉsanucũña. G bTorea bairo caroarãrẽ na marĩ boya ñubueri majãrẽ cajʉáti majã diáconoa cʉ̃ãrẽ. Camasã cañurã, aperã camasã na canʉcʉ̃bʉgorã, rorije caĩbʉsʉena ũnarẽ marĩ boya. Eticũmu pairique ũnierẽ caboena, roro camasãrẽ átiri cawapata painucũrã ũna cʉ̃ãrẽ na marĩ boetiya. ! ;bBairi ñubueri majãrẽ cajʉ̃gobuenucũpaʉ pʉame ñubueri majã, bairi ñubueri majã mee cʉ̃ã na canʉcʉ̃bʉgoʉ ũcʉ̃rẽ marĩ boya. Bairo ñubueri majã mee cʉ̃ã na caĩroaena na caãmata, nipetiro camasã na bʉsʉpai cotebujiorãma. Bairo na bʉsʉpai coteri yua, wãtĩ cʉ̃ carotiro jʉ̃gori rori wãme na ĩtoepebujiorãma Dios yayere caboena pʉame. Cómo deben ser los diáconos \ 1bTorecʉ yʉ yaʉ, Timoteo, ñubueri majã quetiupaʉ caãnipaʉ ũcʉ̃ pʉame Jesucristore cawãma tʉ̃goʉsajʉ̃goʉ ũcʉ̃ mee cʉ̃ ãmarõ. Yoaro merẽ Jesucristore camasĩnetõrĩcʉ̃ ũcʉ̃rẽ beserotiya. Jesucristore cawãma tʉ̃gojʉ̃goʉ cʉ̃ caãmata, ape watoara roro tʉ̃goñarĩqũẽ wasoari, Diore cabaibotioʉre bairo tuabujioʉmi. Tore bairo roro tʉ̃goñarĩqũẽ wasoari, wãtĩ cʉ̃ã roro cawapa cʉ̃goʉre bairo tuajʉ̃goyupi.  bNa nʉmo, na pũnaa jĩcã wii macããnarẽ caroaro na cajʉ̃go ãnimasĩẽtĩcõãta, ¿dope bairo caroaro jĩcãrõ tʉ̃ni Dios ya poa macããnarẽ na qũẽnomasĩbujiocʉti? Na ũna caroaro qũẽnomasĩẽnama. Bairi na ũnarẽ marĩ boetiya. 'GbTunu bairoa na nʉmo, na pũnaa jĩcã wii macããnarẽ caroaro cajʉ̃goãni ĩñanʉnʉje masĩrãrẽ marĩ boya. Bairo cajʉ̃goãnimasĩrã ãnirĩ na pũnaa cʉ̃ãrẽ caroaro beyori carorije ĩẽna, nʉcʉ̃bʉgori majã, masĩyʉjʉrã cajʉ̃goãna ũnarẽ na marĩ boya. 7gbCaeticũmupairã, caãmeoqũẽpairã ũnarẽ na marĩ boetiya. Caroarã cañurã, canʉcʉ̃bʉjarã, dinero cʉ̃ãrẽ bʉtioro majũ caĩroaena ũnarẽ na marĩ boya. %CbBairãpʉa, caroarã camasã cañurã jĩcãrõ tʉ̃ni caána jetore, na ũna jʉ̃gobueri majãrẽ na marĩ boya. Tocãnacãʉ̃pʉa jĩcãõ jeto canʉmocʉnarẽ na marĩ boya. Tunu bairoa caroaro ãnajẽ cʉtajere masĩrĩ majã, nʉcʉ̃bʉgoricarã ũnarẽ na marĩ boya. Apero macããna etari majã cʉ̃ãrẽ cotericaro mano caroaro mena na bocári na ya wiipʉ caqũẽnomasĩrã ũnarẽ na marĩ boya. Tunu bairoa ñubueri majã cʉ̃ãrẽ caroaro uwiricaro mano caquetibʉjʉ ãmoqũẽ masĩrĩcãrãrẽ na marĩ boya.  bTimoteo, apeyera ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ caʉ̃mʉ, “Ñubueri majãrẽ cajʉ̃gobuei majũ yʉ ãnigaya,” cariape cʉ̃ yeripʉ cʉ̃ caĩtʉ̃goñaata, ñujãñuña. Tie tʉ̃goñarĩqũẽ yʉ caquetibʉjʉrorea bairo cariape niña. Caroa paarique niña. _7bBairo cõ caĩtoecoro bero, roro popiye catãmʉopao Dios cʉ̃ cacũrĩcõ nimiocʉ̃ã, nipetirije carõmio cõ caátipee Dios cʉ̃ cacũrĩqũẽrẽ cõ caátipeyoata, roro cõ caátaje wapare netõmasĩgomo. Tunu bairoa caroaro nʉcʉ̃bʉgoro Dios mena tʉ̃goñatutuari, caroaro ãmeo mairĩ camasãrẽ cõ cajʉátinemoata, cõ netõgʉmi Dios. Caroarã, ñe ũnie na rupaʉpʉ carorije wapa cʉ̃goena na caãnimasĩata, na netõgʉmi Dios carõmiarẽ. 9bTunu bairoa Adán mee roro ĩtoecojʉ̃goyupi wãtĩrẽ. Carõmio, Eva roque wãtĩrẽ roro ĩtoecori carorije macããjẽrẽ tãmʉo jʉ̃goyupo. !b Merẽ marĩ masĩña caãnijʉ̃goropʉ cabairiquere: Dios caãnijʉ̃goro caʉ̃mʉrẽ cʉ̃ qũẽnojʉ̃goyupi Adán marĩ ñicʉ̃ ãnacʉ̃rẽ. Carõmio meerẽ qũẽnojʉ̃goyupi. Adárẽ qũẽnorĩ beropʉ roque, carõmio Evare cõ qũẽnoñupĩ Dios. !b Carõmia pʉame nipetiro camasã na caneñarõpʉ na cʉ̃ã na caquetibʉjʉjʉ̃goro yʉ boetiya. Tunu bairoa caʉ̃mʉa netõrõ carõmia na cabairo yʉ boetiya. Bʉsʉecoa, na caquetibʉjʉro carõmio cõ catʉ̃gocõãno yʉ boya mʉjãã caneñanucũrõpʉre. X)b Tunu bairoa carõmia bʉsʉricaro mano caroaro nʉcʉ̃bʉgorique mena na tʉ̃goáto ñubueri majã quetiuparã na caquetibʉjʉrijere. Na bʉsʉrotieticõãña mʉjãã caneñarõpʉre carõmiarẽ. z~mb Caroaro carõmia na cajãñarĩqũẽ cʉtie jʉ̃gori nipetiro camasã narẽ na camasĩparo ũnorẽã, caroaro na caátiãnie jʉ̃gori pʉame roque, “Dios yarã rõmirĩ cañurã niñama,” camasã na na caĩ ĩñapee pʉame ñuña. =}sb Tunu apeyera carõmia cʉ̃ã caroaro nʉcʉ̃bʉgorique mena na jutii jãñaáto. Caroaro nʉcʉ̃bʉgoroa, baibotioricaro mano na ãnajẽ cʉparo. Carõmia na rupaʉre wãmagarã, netõnʉcãrõ majũ na wãmagaeticõãto. Na poa cʉ̃ãrẽ netõnʉcãrĩ wãme majũ na wʉgapeoeticõãto. Oro, o perla wẽẽrĩ ũnie mena na bʉsa epeeticõãto. Jutii cawapapaca ũnie cʉ̃ãrẽ netõrõ na jãñagaeticõãto carõmia. @|ybBairi yʉ yaʉ, nipetiro caʉ̃mʉa ñubueri majã Diopʉre na jẽniáto noo na caãnipaʉpʉ cãrõ. Caroarã na yeripʉ ãnirĩ Dios cʉ̃ caĩñajoro na wãmorĩ mena ñumʉgõrĩ cʉ̃ na basapeoáto. Tunu bairoa na majũ ãmeo asiari, roro ãmeo bʉsʉrique netõpairique mano Diore na basapeoáto. {bCʉ̃ pʉame yʉre cʉ̃ yaye quetire caquetibʉjʉbojaʉ, cʉ̃ yaʉ apóstol majũ yʉ cũwĩ. Bairo yʉ cũrĩ yua, cʉ̃ yaye queti tʉ̃goñatutuarique macããjẽ, cariape quetire yʉ quetibʉjʉ rotijowĩ nipetiro judío majã caãmerãrẽ. Atie mʉjãã yʉ caĩrĩjẽ cariape niña. Dios cʉ̃ majũpʉa yʉ quetibʉjʉ roticũwĩ. Mʉjããrẽ ñitoetiya tie mena. z bMai, Jesucristo pʉame ẽñotaricaro mano cʉ̃ majũã yucʉpãĩpʉ papuatuecori riayupi, marĩ carorije wapare nipetiro marĩ netõmasĩõ joroque ĩ. Bairi tie quetire ãmerẽ yua, cʉ̃ caquetibʉjʉgarica yʉtea caetaro marĩ masĩõʉ̃ átiyami. dyAbMerẽ marĩ masĩña: Jĩcãʉ̃ã niñami Dios. Tunu bairoa caʉ̃mʉ jĩcãʉ̃ã niñami nipetiro ati ʉmʉrecóo macããnarẽ Dios mena caroaro na ãnimasĩõ joroque caácʉ. Cʉ̃ã, Jesucristo wãmecʉtiyami. ExbDios pʉame nipetiro ati ʉmʉrecóo macããna na carorije wapare na canetõpetiro boyami. Bairo bori, nipetiro cariape macããjẽ cʉ̃ yaye quetibʉjʉriquere marĩ camasĩrõ boyami. wbTore bairo marĩ caátiãnie ñujãñuña. Bairo marĩ caátiãnierẽ Dios marĩrẽ canetõpaʉ cʉ̃ã caroaro ĩñajeso jãñuñami. Iv bMarĩ caãni yepa quetiuparã cʉ̃ãrẽ Diopʉre bʉtioro na jẽnibojarotiya. Tunu bairoa caroaro marĩ caãnipeere carotimasĩrã cʉ̃ãrẽ bʉtioro Diopʉre na jẽnibojaya. Bairo Diopʉre marĩ cajẽnibojaata, ñe ũnie mano ʉseanirõ yerijõrõ marĩ ãnicõãgarã marĩ Quetiuparã mena yua. Bairo caroaro marĩ caãmata, Dios cʉ̃ãrẽ cʉ̃ nʉcʉ̃bʉgori cʉ̃ caborore bairo jeto tocãnacã wãmerẽ marĩ átiãnimasĩgarã. Mu bYʉ yaʉ, apeyera atore bairo mʉ yʉ átirotiya ñubueri majã mena: Mʉjãã pʉame nipetiro ati ʉmʉrecóo macããna cabopacarãrẽ Diopʉre na jẽnibojanucũña. Bʉtioro Diore cʉ̃ jẽniña, nipetiro ati ʉmʉrecóo macããnarẽ cʉ̃ caĩñamainemoparore bairo ĩrã. Bairo cʉ̃ mʉjãã cajẽnirĩjẽrẽ caroaro mʉjãã cʉ̃ cayʉbojarije jʉ̃gori tocãnacã rʉ̃mʉa, “Jãã mena mʉ ñumajũcõãña,” qũĩ basapeonucũña. @t {bTore bairo tãmʉoñupã Himeneo, apei Alejandro mena. Roro Diore na cabotiorije jʉ̃gori tore bairo baiyupa. Bairi narẽ yʉ pʉame na masacatiáto ĩ, “Mai, wãtĩ narẽ roro cʉ̃ caátigaro cãrõ roro na cʉ̃ áticõãmarõ,” ñi cũwʉ̃. Tocãrõã yua, Diore roro qũĩ boyetiepeetigarãma.ls SbTimoteo, yʉ yaʉ, yʉ macʉ̃rẽ bairo caãcʉ̃, atiere mʉ yʉ átiroticũña. Tiere caroaro tʉ̃gopeoya: Caroaro tʉ̃goñatutuarique mena camasãrẽ na jʉ̃goátiãña. Caroa macããjẽrẽ tʉ̃goñarĩqũẽcʉsa. Tirʉ̃mʉpʉ macããna marĩ yarã Dios cʉ̃ camasĩõrõ jʉ̃gori, mʉ, caroaro mʉ caátipeere na caĩjʉ̃goyeticũrĩcãrõrẽ bairo caroaro jeto áticõãña. Jesucristo mena tocãnacã rʉ̃mʉa tʉ̃goñatutuacõã ninucũña. Aperã jĩcããrã Jesucristo cʉ̃ carotirore bairo jĩcãrõ tʉ̃ni átimasĩẽtĩrĩ, cʉ̃ mena na catʉ̃goñatutuarijere jãnacõãñupã. r bq bBairi yʉ yaʉ Timoteo, qũĩroari cʉ̃ marĩ basapeoto Diore: ¡Bairi marĩ Quetiupaʉ Rey majũrẽ cʉ̃ catutuarije tocãnacã rʉ̃mʉa to ãnicõã ninucũáto! To petieticõãto marĩ Quetiupaʉ caãnicõãninucũʉ̃ yaye. ¡Di rʉ̃mʉ ũno cariaecʉ, caĩñabócamácʉ̃, jĩcãʉ̃ã Dios caãcʉ̃ tocãnacã rʉ̃mʉa cʉ̃ ãnicõã ninucũáto! Bairoa to baiáto. Tp #bTore bairo roro majũ carorije cawapacʉcʉ yʉ caãno jʉ̃gori, Dios pʉame bʉtioro ñiñamaiñupĩ. Tore bairo ñiñamaiñupĩ Dios, cʉ̃ macʉ̃ Jesucristo pʉame nipetirije camasã mena cʉ̃ caátigarijere yʉ mena jʉ̃gori cʉ̃ caáti ĩñomasĩparore bairo ĩ. Torecʉ, yʉ pʉame yua, aperã carorije caátipairã cʉ̃ã yʉ cabairijere masĩrĩ, Jesucristore tʉ̃goʉsari yeri capetietie na cacʉ̃gojĩãtipeere ĩ, tore bairo yʉ ámi Dios. o bApeyera atie Jesucristo yaye queti yʉ caquetibʉjʉpee caãnorẽ bairo cariape niña. Tiere nipetiro camasã ati ʉmʉrecóo macããna na camasĩpee niña: Jesucristo pʉame ati ʉmʉrecóopʉre asúpi, nipetiro roro na caátie wapa cabuicʉnarẽ na netõʉ̃ acʉ́. Mai, yʉ roque roro majũ, carorije yʉ caátaje jʉ̃gori cawapacʉcʉ majũ yʉ ãnimiwʉ̃ aperã netõjãñurõ. 7n ibBairo nocãrõ majũ yʉre caĩñamai ãnirĩ, nocãrõ pairo cʉ̃ yaye macããjẽ caroare yʉ jowĩ. Bairo yʉ jori, cʉ̃ mena jĩcãrõ tʉ̃ni tʉ̃goñatutuamasĩrĩqũẽ cʉ̃ãrẽ yʉ jowĩ. Tunu bairoa Jesucristo jʉ̃gori Diore nocãrõ marĩ camaimasĩnucũrĩjẽ cʉ̃ãrẽ yʉ jowĩ. Sm !b Tʉ̃goñijate mai, cajʉ̃goyepʉre Jesucristo yaye macããjẽrẽ roro ñi boyetiepenucũwʉ̃. Bairo roro ĩ boyetieperi yua, cʉ̃ yaye quetire catʉ̃goʉsarã cʉ̃ãrẽ roro popiye na baio joroque na yʉ átiepenucũwʉ̃. Bairo caácʉ yʉ caãnimiatacʉ̃ãrẽ, Dios pʉame bʉtioro ñiñamaiñupĩ. Mai, yʉ pʉame Jesucristore camasĩẽcʉ̃ majũ yʉ ãmʉ. Torecʉ, roro yʉ caátaje cʉ̃ãrẽ, “Carorije ãno,” ñi masĩẽpʉ̃ mai. >l wb Marĩ Quetiupaʉ, Jesucristo pʉame nocãrõ tʉ̃goñatutuariquere yʉ jowĩ, cʉ̃ carotirore bairo yʉ átio joroque ĩ. Bairo yʉ átiri, cʉ̃ yaye quetire yʉ quetibʉjʉ roticũwĩ. Bairo tiere tʉ̃goñarĩ yʉ pʉame bʉtioro, “Yʉ mena mʉ ñumajũcõãña,” cʉ̃ ñi basapeonucũña yua. *k Ob Yʉ yaʉ, atie caroa cañurĩjẽ buerique pʉame Dios yaye macããjẽ queti camasãrẽ cʉ̃ canetõrĩqũẽ queti majũ niña. Bairi Dios pʉame nocãrõ cañuʉ majũ ãnirĩ tie cʉ̃ yaye quetire yʉ quetibʉjʉ rotijowĩ nipetiro camasãrẽ. Gratitud por la misericordia de Dios j }b Tunu bairoa roro na rupaʉ macããjẽ mena caʉ̃mʉa o carõmia cʉ̃ã caátiepepairã, caʉ̃mʉa carõmio mena átato ũnorẽã, na majũã roro caána, carõmia cʉ̃ã torea bairo na rupaʉ mena roro caátiepepairã, aperã camasãrẽ cajerutinucũrã, caĩtopairã, aperã, “Caãnorẽ bairo Dios mena jãã ĩña,” mʉnana Dios cʉ̃ caĩñajoro caĩrã, na, nipetirore popiye na baio joroque na átimasĩña Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩqũẽ pʉame. Bairo pʉame roque ĩgʉ ñiña: Nipetiro camasã cañurĩjẽ Dios yaye quetibʉjʉrique macããjẽ nipetirijere caboena popiye na baio joroque ĩ cũñupĩ Dios tie roticũrĩqũẽrẽ marĩ ñicʉ̃jãã ãnana mena. Roro na caátiãnierẽ na masĩáto ĩ, tiere cũñupĩ Dios. +i Qb Bairi tocãnacã wãme roticũrĩqũẽ caátiãnierẽ marĩ tʉ̃goñanemoto. Caroaro camasã caátiãni majãrẽ popiye na tãmʉo joroque na áperiya. Carorã roquere torea bairo átimasĩña. Ati wãme rorije caána roquere popiye na tãmʉo joroque na átiya roticũrĩqũẽ: Roro caasiapairã, roro cabaibotiopairã, cañuena, carorije macããjẽrẽ caána, Diore boetiri Dios yaye bueriquere canʉcʉ̃bʉgoena, na pacʉ, na paco cʉ̃ãrẽ capajĩãrepairã, aperã capajĩãrĩ majã ũnarẽ popiye na baio joroque caátie niña. ;h qbBairãpʉa marĩ masĩña: Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caátiroticũrĩqũẽ caroa cañurĩjẽ ãno baiya, tie carotigajʉ̃goricarore bairo jĩcãrõ tʉ̃ni marĩ caápata. Hg  bTunu bairoa Dios camasãrẽ cʉ̃ caátiroticũrĩqũẽrẽ cajʉ̃gobueri majã majũ niganucũñama, na majũã na caátirotirijere catʉ̃gojĩãtiena nimirãcʉ̃ã yua. Tunu bairoa, “Jĩcãrõ tʉ̃ni majũ buerã jãã átiya,” caĩrã nimirãcʉ̃ã, na cabuerije cʉ̃ãrẽ tʉ̃gomasĩẽtĩnucũñama. If  bBairo yʉ caĩquetibʉjʉmiatacʉ̃ãrẽ, jĩcããrã to macããna tʉ̃gomawijiacoayama. Bairo tʉ̃gomawijiari yua, ñerẽ átiri mee tie jetore ãmeo bʉsʉrique netõcõã ninucũñama. e bMai, yʉ pʉame atore bairo bori, tore bairo mʉ yʉ quetibʉjʉ roticũwʉ̃ to Efeso macããnarẽ: “Ti macã macããna tocãnacãʉ̃pʉa caroaro yeri ñurĩqũẽ Dios cʉ̃ cajorije mena na ãmeo maiáto. Caroa wãme na tʉ̃goñarĩqũẽ cʉparo. Tunu bairoa cariapea jĩcãrõ tʉ̃ni ĩtoricaro mano Dios mena na tʉ̃goñatutuáto,” ñi tʉ̃goñajʉ̃gowʉ. 1d ]b“Tunu bairoa apeye quetibʉjʉrique, na ñicʉ̃jãã ãnana na caátiãnajẽ na cajãnagaetie cʉ̃ãrẽ na quetibʉjʉnemoeticõãto tocãrõã,” ñiwʉ̃. “Tiere na catʉ̃goʉsaetiparore bairo ĩ, na mʉ quetibʉjʉwa ricaati cabueri majãrẽ,” mʉ ñiwʉ̃. Tie quetibʉjʉrique pʉame ãmeo bʉsʉrique netõrĩcãrõrẽ bairo jeto caátie ninucũña. Tie ũnie buerique cañuetie niña. Bairi tie pʉame tʉ̃goñatutuarique mena nemojãñurõ Dios marĩ cʉ̃ caátigajʉ̃goriquere tʉ̃goʉsa masĩã manio joroque caátie niña. =c ubMai, Macedonia yepapʉ yʉ caápáro jʉ̃goye, Efeso macãpʉ mʉrẽ yʉ tuarotiwʉ. Bairo mʉrẽ topʉ tuarotiri, atore bairo mʉ ñiwʉ̃: “Yʉ yaʉ, Timoteo, ato Efesopʉa mʉ tuawa mai. To Efeso macããna jĩcããrã ricaati caquetibʉjʉnucũrãrẽ caroaro na mʉ beyowa,” mʉ ñicũwʉ̃. b bTimoteo, mʉrẽ ati cartare mʉ quetibʉjʉ woajoʉ yʉ átiya. Mʉ pʉame yʉ macʉ̃rẽ bairo caãcʉ̃ mʉ ãniña, yʉ caquetibʉjʉriquere tʉ̃goʉsari bero yʉrea bairo Jesucristo mena mʉ catʉ̃goñatutuarije jʉ̃gori. Bairi marĩ Pacʉ Dios, marĩ Quetiupaʉ Jesucristo mena caroare mʉ cʉ̃ jonemoáto. Caroaro ãmeo maimasĩrĩqũẽ cʉ̃ãrẽ mʉ cʉ̃ jonemoáto. Tunu bairoa caroaro yerijõrõ ãnajẽ cʉtaje cʉ̃ãrẽ cʉ̃ jonemoáto mʉrẽ. Advertencia contra enseñanzas falsas Wa +bYʉ, Pablo, Jesucristo yaʉ, apóstol majũ yʉ ãniña. Dios marĩ carorije wapare canetõrĩcʉ̃ pʉame marĩ Quetiupaʉ Jesucristo mena cʉ̃ yaye quetire cʉ̃ caquetibʉjʉrotijoricʉ yʉ ãniña. Bairi marĩ pʉame Jesucristo mena cariapea catʉ̃goñatutuarã marĩ ãnicõã ninucũña cabero marĩ cʉ̃ caátipee jʉ̃gori. `NMarĩ Quetiupaʉ Jesucristo caroare mʉjãã cʉ̃ jonemoáto mʉjãã nipetirore. Tocãrõã niña atie queti yʉ cawoaturije.2_]NBairi marĩ Quetiupaʉ cʉ̃ carotiro mena nipetiro marĩ yarã ñubueri majãrẽ mʉjãã yʉ jʉ̃gobue rotijoya ati carta mena yʉ caquetibʉjʉwoatujorijere. ^NMarĩ yarã nipetiro catʉ̃goʉsari majãrẽ caroaro nʉcʉ̃bʉgorique mena na bocári tocãnacãʉ̃pʉa ãmeo jẽninucũña. X])NYʉ yarã, jãã cʉ̃ãrẽ Diopʉre jãã mʉjãã jẽnibojanucũwã. \9NMʉjããrẽ cabesericʉ cañuʉ majũ niñami. Bairi nipetiro atiere cʉ̃ caĩrĩcãrõrẽã bairo átimajũcõãgʉmi. Saludos y bendición final T[!NTorecʉ, marĩ Pacʉ Dios marĩ yeri ñuo joroque caácʉ pʉame caroarã ñe ũnie wapa cʉ̃goena mʉjãã ãnio joroque cʉ̃ áparo. Mʉjãã rupaʉ, mʉjãã yeri, mʉjãã camasacʉtiãnie nipetirore caroarã ʉgueri mánarẽ bairo mʉjãã cʉ̃ áparo Dios, marĩ Quetiupaʉ Jesucristo cʉ̃ tunuatíparo jʉ̃goye. WZ'NTocãnacã wãme carorije macããjẽrẽ jãnarĩ tunu átinemoeticõãña. YNBairãpʉa, tʉ̃goñamasĩrĩ caroaro tʉ̃goña beseya na caquetibʉjʉrijere. Caroa wãme na caquetibʉjʉrije pʉamerẽ átiãña. tXaNTunu bairoa Dios na cʉ̃ camasĩõrõ jʉ̃gori caquetibʉjʉnucũrã yaye quetire tʉ̃goteeticõãña. WNMʉjãã yeripʉ Espíritu Santo jʉ̃gori caroa wãme mʉjãã caátinucũrĩjẽrẽ to yasio joroque ãmeo ápericõãña. PVN“Dios, jãã mena mʉ ñujãñuña,” qũĩ jẽninucũña, nipetiro mʉjãã caátiãnierẽ ĩñarĩ yua. Jesucristore catʉ̃goʉsarã ãnirĩ tore bairo mʉjãã caátiãnipeere boyami Dios. YU+NDi rʉ̃mʉ rʉsaricaro mano tocãnacãnia Diore cʉ̃ jẽnicõã ninucũña. pTYNTocãnacã rʉ̃mʉa ʉseanirõ caroaro áticõã ninucũña marĩ Quetiupaʉ cʉ̃ caĩñajoro. aS;NTunu apeyera tʉ̃gomasĩña: Ni ũcʉ̃ roro mʉjããrẽ cʉ̃ caápata, mʉjãã pʉame cʉ̃ã roro cʉ̃ átiãmeticõãña. Atore bairo pʉame ása: Tocãnacãni jãñurĩpʉa caroa macããjẽ pʉamerẽ na átiãmeña. Mʉjãã majũ cʉ̃ã tore bairo átiri, nipetiro camasã cʉ̃ãrẽ caroa wãme jetore na átiãninucũña. RNTunu bairoa, yʉ yarã, atie cʉ̃ãrẽ mʉjããrẽ jãã átirotiya: Capaagaena, cateeyepairãrẽ tutuaro mena na quetibʉjʉya. Aperã yapapuarãrẽ bairo caãna cʉ̃ãrẽ yeri ñuo joroque na ása. Tunu bairoa cayeri tʉ̃goñatutuawẽpʉ̃ẽna ũna cʉ̃ãrẽ caroaro na jʉátinemoña. Nipetiro camasãrẽ pajʉtiricaro mano caroaro jĩcãrõ tʉ̃ni na quetibʉjʉya. 6QeN Bairo mʉjããrẽ caroaro na cajʉátinemorõ jʉ̃gori, na ĩroari bʉtioro na maiña. Tocãnacãʉ̃pʉa ãmeo asiaricaro mano caroaro yeri ñurã ãnicõã ninucũña. `P9N Yʉ yarã, apeyera atore bairo mʉjããrẽ jãã átirotiya: Mʉjãã watoa capaãna, marĩ Quetiupaʉ cʉ̃ caborore bairo mʉjããrẽ caquetibʉjʉ jʉ̃gonucũrãrẽ nʉcʉ̃bʉgorique mena na ĩñaña. dOAN Bairi mʉjãã cʉ̃ã tocãnacãʉ̃pʉa ãmeo yeri ñuo joroque, yeri tutuarã ãmeo átinemoña. Ãmerẽ tore mʉjãã caãmeo átiãninucũrõrẽã bairo ãmeo áticõã ninucũña. Pablo aconseja a los hermanos NyN Bairi Jesucristo pʉame marĩ yaye wapa jʉ̃gori yucʉpãĩpʉ riayupi. Cacatirã, o cariacoana nimirãcʉ̃ã, cʉ̃, Jesucristo cʉ̃ cacatinemorĩcãrõrẽã bairo marĩ cʉ̃ã cʉ̃ jĩcãrõ marĩ cacatiãnipeere boʉ, marĩ riabojayupi. qM[N Mai, marĩ, cʉ̃rẽ catʉ̃goʉsarã pʉame, “Roro popiye cabaiparã nigarãma,” ĩrĩ cʉ̃ cabesericarã mee marĩ ãniña. Marĩ Quetiupaʉ Jesucristo jʉ̃gori cʉ̃ canetõjĩãtiparã majũ roque marĩ ãnijʉ̃goyupa. NLNMarĩ pʉame roque cabusuro, ʉmʉreco macããnarẽ bairo caãna ãnirĩ tocãnacãnia caroa macããjẽ jetore caátiãnicotenucũparã marĩ ãniña ti rʉ̃mʉ caetaparo jʉ̃goye. Dios mena marĩ catʉ̃goñatutuarije, marĩ caãmeomaimasĩrĩjẽ jʉ̃gori wãtĩrẽ marĩ ẽñotagarã. Soldau ãpõã jutiro mena cʉ̃ rupaʉre jãñatori cʉ̃ caãnorẽã bairo marĩ cʉ̃ã Dios marĩ cʉ̃ canetõõpeere caroaro marĩ átiãnicotegarã. }KsNCamasã cacãnirã ñamirẽ cãninucũñama. Aperã caeticũmupainucũrã cʉ̃ã ñamirẽã eticũmunucũñama. EJNBairi aperã na cabainucũrõrẽ bairo masacatiena cabaicoteetiparã marĩ ãniña. Cacãnirãrẽ bairo baiena, masacatiri caroaro caátiãnicoteparã marĩ ãniña marĩ Quetiupaʉre. tIaNNipetiro mʉjãã caroa macããjẽrẽ caána ãnirĩ cabusuro macããna ʉmʉreco macããnarẽ bairo caãna mʉjãã ãniña. Carorije macããjẽrẽ caátipairã, ñami canaitĩãrõ macããnarẽ bairo caãna mee marĩ ãniña. H{NYʉ yarã, mʉjãã pʉame canaitĩãrõpʉ caãnarẽ bairo mʉjãã baietiya. Bairi mʉjããrẽ, marĩ Quetiupaʉ cʉ̃ catunuetari rʉ̃mʉ pʉame yajari majõcʉre eta acʉoricarore bairo mʉjãã camasĩẽto mʉjãã eta acʉoetigaro. GN“Caroaro yerijõrõ merẽ marĩ ãnicõãña. Ñe ũnie maniña,” camasã na caĩãno, caãno tʉsaroa, na cayasipa rʉ̃mʉ na etagaro. Carõmio bairi rupaʉ caãcõ, pũnaa cʉtigo, caãno tʉsaroa cõ cawisiojʉ̃gorore bairo na etagaro. Cõ pʉame cõ capũnaa cʉtipeere dope bairo rutimasĩẽtĩñamo. Torea bairo dope bairo rutimasĩẽtĩgarãma na cayasipee narẽ caetarijere. F NMerẽ caroaro majũ mʉjãã masĩña: Marĩ Quetiupaʉ pʉame, “Ti rʉ̃mʉ etagʉmi,” caĩmasĩã mani rʉ̃mʉ majũ tunu etagʉmi. Jĩcãʉ̃ yajari majõcʉ ñami camasĩã mano cʉ̃ cayajaʉ etarore bairo camasĩã mano etagʉmi ati yepapʉre. E 3NYʉ yarã, marĩ Quetiupaʉ cʉ̃ catunuatípee pʉamerã, “Ti yʉtea, o cʉ̃ muipʉ majũ atígʉmi,” mʉjãã yʉ caĩwoatujopee mee niña. DNBairi mʉjãã pʉame atie jãã caquetibʉjʉrijere tʉ̃gori tocãnacãʉ̃pʉa ãmeo yeri ñuo joroque ãmeo átinemoña.;CoNBairo na cacatinemorõ beropʉ marĩ ti yʉteare cacatiãna pʉame na jĩcãrõ marĩ jeáecogarã oco poari watoapʉ yua. Bairo oco poapʉ áná, marĩ Quetiupaʉre jõbuipʉ cʉ̃ marĩ bocágarã. Bairo marĩ Quetiupaʉre cʉ̃ bocáetari, cʉ̃ mena tocãnacã rʉ̃mʉa marĩ ãnicõã ninucũgarã. BNMai, cajʉ̃goye jĩcãʉ̃ caroti ya riserore marĩ tʉ̃gogarã. Jĩcãʉ̃ arcángel cʉ̃ cabʉsʉrijere marĩ tʉ̃gogarã. Tunu bairoa Dios yaro putiricaro trompeta cʉ̃ãrẽ marĩ tʉ̃gogarã. Bairi marĩ Quetiupaʉ cʉ̃ã cʉ̃ majũpʉa ʉmʉrecóopʉi ruiatígʉmi. Bairo cʉ̃ caruiató yua, Jesucristore tʉ̃goʉsari cariaricarã pʉame catitunujʉ̃gogarãma. |AqNBairi mʉjããrẽ atore bairo jãã quetibʉjʉya marĩ Quetiupaʉ cʉ̃ caquetibʉjʉrotiro jʉ̃gori: Marĩ Quetiupaʉ nemo cʉ̃ catunuatí rʉ̃mʉrẽ mai marĩ, cacatiocõãna pʉame, cariaricarã jʉ̃goye marĩ jeáecoetigarã. @NMerẽ cariape Jesús riacoamicʉ̃ã, tunu cʉ̃ cacatiriquere marĩ masĩña. Bairo cariape camasĩrã marĩ caãmata, “Jesure cʉ̃ cacatioricarorea bairo, cʉ̃rẽ tʉ̃goʉsari cariaricarã cʉ̃ãrẽ na catiogʉmi Dios,” marĩ ĩ masĩmajũcõãña. K?N Yʉ yarã, tʉ̃gopeoya: Cariacoatana Jesucristo yarã na cabairije macããjẽ cʉ̃ãrẽ mʉjãã camasĩrõ jãã boya. Tiere mʉjãã camasĩẽpata, aperã Diore catʉ̃goʉsaenarẽ bairo Jesucristo cʉ̃ catunuatípee mena mʉjãã tʉ̃goñatutuacoteetibujiorã. Bairi tiere mʉjãã camasĩrõ jãã boya. >{N Tore bairo mʉjãã caátiãnimasĩata, aperã caroaro nʉcʉ̃bʉgorique mena mʉjãã ĩñagarãma. Tunu bairoa dise ũnierẽ cabopacaena majũ mʉjãã tuagarã, caroaro jĩcãrõ tʉ̃ni mʉjãã capaa ãnimasĩata yua. El regreso del Señor )=KN Caroaro yeri jõrõ jãñurĩpʉa ãnicõã ninucũña. Aperã tʉripʉ patowãcõ ñesẽãẽtĩcõãña. Mʉjãã majũã mʉjãã yaye paarique mʉjãã cacʉ̃gorijere caroaro jĩcãrõ tʉ̃ni paacõã ninucũña mʉjããrẽ jãã caquetibʉjʉ cũrĩcãrõrẽã bairo yua. <N Merẽ torea bairo nipetiro marĩ yarã ñubueri majã Macedonia yepa macããnarẽ caroaro na mʉjãã mai ãninucũña. Bairi jãã yarã, nemojãñurõ mʉjãã caãmeomaimasĩrĩjẽ to ãninemonutuao joroque mʉjãã caáto roque jãã bomajũcõãña. b;=N Apeye, ñubueri majã mena ãmeo mairĩqũẽ macããjẽ pʉamerã capee mʉjãã yʉ caquetibʉjʉwoatujopee mee niña. Merẽ Dios pʉame tocãnacãʉ̃pʉa mʉjãã ãmeo maimasĩõ joroque mʉjãã ásupi. `:9NBairi ni ũcʉ̃ atie jãã caátirotirijere cʉ̃ caboeticõãta, camasocʉ ũcʉ̃rẽ cʉ̃ baibotioʉ mee baiyami. Dios, mʉjããrẽ Espíritu Santore cajoricʉ majũ pʉame roquere cʉ̃ baibotioʉ átiyami. 69eNMai, Dios pʉame, “Roro caátiãna majũ na ãmarõ,” ĩ mee, marĩ beseyupi. Cʉ̃ yarã, cʉ̃ caricaworicarã caroarã marĩ caãno pʉamerẽ boʉ, marĩ beseyupi. 8}NTunu bairoa ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ apei nʉmo ũcõrẽ ĩtori, roro cʉ̃ átiepeeticõãto. Tore bairo caátipairãrẽ tutuaro mena roro na baio joroque átiyami marĩ Quetiupaʉ. Tie nipetirijere merẽ mʉjããrẽ jãã quetibʉjʉ yaparowʉ. t7aNDiore camasĩẽna na rupaʉ caborore bairo, roro átaje mena na caátinucũrõrẽ bairo ápericõãña. 63NBairi canʉmocʉcʉ, cʉ̃ nʉmo majũ mena jeto nʉcʉ̃bʉgorique mena, ñe ũnie wapacʉtato mano, caroa wãme cʉ̃ caátiãnimasĩrõ ñuña. W5'NCaroarã, cʉ̃ cajericaworicarãrẽ bairo caãna, cʉ̃ yarã ñe ũnie carorije áperã mʉjãã caãno boyami Dios. Ati rupaʉ mena roro átieperique ũnierẽ áperã, caroaro mʉjãã caãno boyami. 4%NMerẽ mʉjãã masĩña marĩ Quetiupaʉ Jesucristo cʉ̃ carotimasĩrĩjẽ jʉ̃gori mʉjããrẽ jãã caátiroticũrĩqũẽrẽ. A3 }NYʉ yarã, apeyera marĩ Quetiupaʉ Jesucristo cʉ̃ carotiro jʉ̃gori atore bairo mʉjããrẽ jãã átirotiya: Marĩ Pacʉ Dios cʉ̃ caĩñajesorije ũnierẽ mʉjããrẽ jãã caquetibʉjʉricarorea bairo jĩcãrõ tʉ̃ni caroaro áticõã ninucũña. Merẽ torea bairo mʉjãã átiãniña bairãpʉa. f2EN Tunu bairoa caroaro jĩcãrõ tʉ̃ni mʉjãã yeripʉ mʉjãã tʉ̃goñatutuao joroque cʉ̃ áparo. Caroarã ñe ũnie cawapa cʉ̃goena Dios cʉ̃ caĩñajoro mʉjãã ãnio joroque cʉ̃ áparo marĩ Pacʉ Dios, marĩ Quetiupaʉ Jesucristo nipetiro cʉ̃ yarã ángelea mena ati yepapʉ cʉ̃ tunuatí rʉ̃mʉrẽ yua. Bairoa to baiáto. aU~L}{*yxAvu8t6s9rpWo]nLmFkjhgfdUc4bI`}^\[Z]XW~VzUT%RQFOMLK|JIH1FDC A@t?*=:98654<3q2a1"0S.L-+*K)T(&U%#"! sm^Q1ZZq =U}wBairo jãã caquetibʉjʉro jʉ̃gori Jesucristo pʉame mʉjãã yeri wasoao joroque mʉjãã ásupi. Camasã apeye ũnie buipʉ na cawoaturo ũnorẽ bairo jʉ̃gori mee, Espíritu Santo cacati majũ cʉ̃ camasĩrĩjẽ jʉ̃gori mʉjãã yeri wasoao joroque mʉjãã ásupi. Apeye ʉ̃tã ũnie bui mee, camasã cʉ̃ yarã yeripʉre woatuʉre bairo mʉjãã wasoayupi. 3|_Mʉjãã pʉame roque ti pũrõ ũnorẽ bairo caãna majũ mʉjãã ãniña. Bairi noa ũna camasã, mʉjããrẽ jãã caquetibʉjʉrije jʉ̃gori mʉjãã yeripʉ tʉ̃goñawasoari caroaro cariape mʉjãã caátiãnierẽ ĩñarĩ, “Pablojãã na cabuerije ñujãñuña,” na caĩpee niña. |{ sMʉjããrẽ tunu atore bairo jãã caquetibʉjʉata, “Jãã majũã jãã caátiere ĩñarĩ, jãã mʉjãã cabasapeopee boya,” ĩrã mee jãã ĩña. Tunu bairoa mʉjãã pʉame jããrẽ masĩmirãcʉ̃ã, “¿Tie na cabuerije ñujãñuña,” aperã mʉjãã na caĩwoabojajʉ̃goyetirica pũrõrẽ mʉjãã bootʉ̃goñañati? ¿O ti pũrõ ũnorẽ mʉjããrẽ jãã cajẽninucũrõrẽ mʉjãã boyati? Tore bairo jẽninucũñama aperã mʉjããtʉ caquetibʉjʉñesẽãrĩ majã. *zMBairãpʉa capããrã aperã Dios yaye quetire quetibʉjʉganucũñama, tie mena pairo wapatagarã. Jãã pʉamea narẽ bairo jãã áperinucũña. Jesucristo yarã, Dios cʉ̃ cajoricarã ãnirĩ, cʉ̃ caĩñajoro caroaro cariape nʉcʉ̃bʉgorique mena jãã quetibʉjʉnucũña.3y_Cayasiparã pʉamerã, marĩ pʉame carorije capũnirĩjẽ cabusejorore bairo na marĩ ãniña. Marĩ ũna cʉ̃ yaye quetire catʉ̃goʉsarã cʉ̃ canetõparã pʉamerã, marĩ pʉame caroa cajʉtiñurĩjẽ cabusejorore bairo na marĩ ãniña. Bairi ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ cʉ̃ majũã cʉ̃ camasĩrĩjẽ mena Dios yayere quetibʉjʉ masĩẽcʉ̃mi. Dios cʉ̃ camasĩõrĩjẽ jʉ̃gori roque quetibʉjʉ masĩñami. NxBairi marĩ Jesucristo yarã ãna, Dios pʉame cʉ̃ ʉseanio joroque ána, marĩ átiya. Werea incienso cajʉtiñurĩjẽrẽ Jesucristo cʉ̃ pacʉre cʉ̃ cabusemʉgõ jorijere bairo caãna marĩ ãniña. Bairo caroaro cariape marĩ yeri marĩ caãninucũrĩjẽrẽ nipetiro camasã ĩñajesa peticoanucũñama. Bairi canetõparã, cayasiparã cʉ̃ã nipetiro jĩcãrõã ĩñajesa peticoanucũñama caroaro marĩ yeri mena marĩ caátiãnierẽ. wJĩcãʉ̃ pajĩãrĩ majã quetiupaʉ cʉ̃ capajĩãtunuetari bose rʉ̃mʉ caetaro, cʉ̃ ʉ̃mʉarẽ cʉ̃ capũnaa nʉcãrotirore bairo marĩ cʉ̃ canetõrĩcãrã cʉ̃ãrẽ Jesucristo mena marĩ neñarotiyami Dios. Tunu bairoa cajʉtiñurĩjẽ werea ũnie na cabusemʉgõjoro nipetiropʉ cabusejesapeticoatore bairo nipetiropʉre cʉ̃ yaye quetire quetibʉjʉbatoʉ átiyami Dios marĩ caquetibʉjʉnetõrĩjẽ jʉ̃gori. Tiere tʉ̃goñarĩ, “Dios, jãã mena mʉ ñujãñuña,” jãã ĩnucũña. }vs Bairo na catʉ̃gogamiatacʉ̃ãrẽ, yʉ pʉame caroaro yerijõrõ yʉ ãnimasĩẽpʉ̃ marĩ yaʉ Titore yʉ cabocáetaeto jʉ̃gori yua. Bairi to macããnarẽ átáje uwiri bero, ato Macedoniapʉ yʉ atícoapʉ yua. Victoriosos en Cristo u Troas macãpʉ Cristo yaye quetire yʉ caquetibʉjʉetaro, to macããna capããrã marĩ Quetiupaʉ yaye quetire tʉ̃gogamiwã. etC Bairo marĩ caãmeo átimasĩata, wãtĩ pʉame marĩ rocatu masĩẽtĩgʉmi. Bairãpʉa roro camasãrẽ cʉ̃ caátitomasĩnucũrĩjẽrẽ caroaro majũ merẽ marĩ masĩjãñuña. Intranquilidad de Pablo en Troas |sq Ni ũcʉ̃rẽ roro mʉjãã caátajere mʉjãã camasiritibojaata, yʉ cʉ̃ã tiere cʉ̃ yʉ masiritibojagʉ. Bairi roro cʉ̃ caátaje caãmata, cʉ̃ yʉ masiriyobojagʉ, nocãrõ mʉjããrẽ camai ãnirĩ Cristo cʉ̃ caĩñajoro yua. Sr Bairi cajʉ̃goyepʉ ati wãme yʉ caquetibʉjʉrijere mʉjãã yʉ quetibʉjʉ woajojʉ̃gowʉ. Cariapea, “Yʉ caátirotirijere na átimasĩgamiñati,” ĩ masĩgʉ, tiere mʉjãã yʉ woatujowʉ. qBairi tunu mʉjããrẽ ñinemoña: Caãnijʉ̃goro cʉ̃rẽ mʉjãã camairĩcãrõrẽ bairoa ãme cʉ̃ãrẽ cʉ̃ mainemoña. ;poBairi yua, ãmerẽ cʉ̃rẽ roro cʉ̃ mʉjãã caátajere masiritiri cʉ̃ mʉjãã cajʉáto ñuña. Roro netõrõ yapapuari cʉ̃ ãnimasĩẽtĩõ joroque ápericõãña. KoTore bairo roro marĩ baio joroque caácʉre tutuaro merẽ capããrãpʉa mʉjãã mena macããna mena cʉ̃rẽ mʉjãã cabeyorique merẽ ñujãñuña. Tunu mʉjãã caátinemopee maniña. n Bairi ni ũcʉ̃ yʉre yʉ yapapuao joroque caácʉ pʉame, yʉ jeto meerẽ tore bairo ácʉmi. Baipʉa mʉjãã cʉ̃ãrẽ peeto ũno mʉjãã yapapuao joroque ásupi. Netõnʉcãrõ majũ ĩgaecʉ “peeto ũno” mʉjããrẽ ñi quetibʉjʉya. m'Baipʉa mʉjããrẽ yʉ cawoajori rʉ̃mʉ caãno yʉ caĩwoajopeere tʉ̃goñarĩ roro majũ yapapuari yʉ otinucũwʉ̃. Bairo cabaimiatacʉ̃ãrẽ, mʉjãã tʉ̃goña yapapuao joroque ĩ mee, mʉjããrẽ yʉ woaquetibʉjʉjowʉ. Mʉjããrẽ nocãrõ yʉ caĩñamairĩjẽrẽ na masĩáto ĩ roque, tore bairo mʉjãã yʉ quetibʉjʉ woajowʉ. Perdón para el que había ofendido a Pablo l-Bairi merẽ mʉjããrẽ cajʉ̃goye jĩcã carta mʉjãã yʉ woaquetibʉjʉ jʉ̃goyetijowʉ. Mʉjãã tʉpʉ yʉ caãno, yʉ yapapuao joroque mʉjãã caáperiparore bairo ĩ, yʉ woaquetibʉjʉ jʉ̃goyetijowʉ. Yʉ ʉseanio joroque mʉjãã caáto bootʉ̃goñarĩ tore bairo yʉ ápʉ. Bairi cariapea yʉ masĩña mʉjãã mena yʉ caʉseaninucũrĩjẽrẽ. Jĩcãrõrẽã bairo nicõãña. kBairi mʉjãã yapapuao joroque mʉjãã yʉ caĩñarĩjẽ jʉ̃gori yʉ caápata, ¿noa mena yʉ tʉ̃goña ʉseanibujiocʉti? Mʉjãã roque yʉ tʉ̃goña ʉseanio joroque caána majũ mʉjãã ãniña. Bairi roro mʉjãã yapapuao joroque yʉ átinemogaepʉ. h Baipʉa, yʉ caágatʉ̃goñarĩcãrõrẽ bairo Corinto macãpʉ ápériri, jĩcã riseroa ĩmicʉ̃ã, ricaati ĩ mee yʉ baiya. Mʉjãã, caroaro mʉjãã caãnipeere bori mʉjãã tʉpʉre yʉ ápéwʉ. Tiere Dios cʉ̃ã cariape masĩñami. pg [Bairi cʉ̃ yarã cawãmecʉna marĩ ãnio joroque marĩ ásupi. Espíritu Santore marĩ yeripʉ cʉ̃ joyupi Dios, “Nipetirije cʉ̃ caĩjʉ̃goyeticũrĩcãrõrẽã bairo átipeyocõãgʉmi,” marĩ caĩmasĩparore bairo ĩ. [f 1Cʉ̃ã niñami Dios mʉjããrẽ, bairi jãã cʉ̃ãrẽ cabesericʉ, Jesucristo yarã marĩ caãnimasĩparore bairo ĩ. Tunu bairoa jããrẽ cʉ̃ yaye quetire cajʉ̃goquetibʉjʉparã majũ jãã cũwĩ. ie MJesucristo pʉame Dios cʉ̃ caĩquetibʉjʉjʉ̃goyeticũrĩqũẽ nipetirijere caátipeyoʉ majũ niñami. Bairo caãcʉ̃ cʉ̃ caãnoi, Diore cʉ̃ marĩ cabasapeoripaʉ caãno, “Bairo to baiáto,” marĩ ĩnucũña. d Yʉ, Timoteo, bairi Silvano mena, Jesucristo Dios macʉ̃ yaye quetire jãã quetibʉjʉnucũña. Cʉ̃ yaye queti pʉame cariape niña. Jĩcã risero ĩmicʉ̃ã, ricaati ĩrĩqũẽ mee niña. Torea bairo jãã cʉ̃ã jĩcã riseroa jãã bʉsʉnucũña. Rc Dios cʉ̃ã caroaro cariape masĩñami tiere. “Mʉjããrẽ jãã ĩñarágarã,” o “Jãã ápérigarã,” jĩcã riseroa ĩrãana, jãã ĩnemoetinucũña. Tiere Dios cʉ̃ã masĩñami. b Bairi mʉjããrã, ¿yʉ caátipeere caroaro cariape tʉ̃goñaecʉ̃ã, tore bairo ñiñuparĩ? ¿Mʉjããrẽ ĩtoʉ, “Yʉ ágʉ,” o “Yʉ ápérigʉ,” pʉgani cãrõ ñinemopeocʉti? Tore bairoa jĩcã riseroa ĩrãana, jãã ĩnemopeoetinucũña. ra _Mai, caãnijʉ̃goro, Macedonia yepapʉ ácʉ́, mʉjãã ñiñanetõájʉ̃goga tʉ̃goñamiwʉ̃. Tore bero, topʉ caatácʉ tunuácʉ́ mʉjãã ñiñanetõ ánemogamiwʉ̃ tunu. Bairo yʉ cabaiata, mʉjãã pʉame Judea yepapʉ yʉ caátó, yʉ mʉjãã jʉátinemo jobujioricarã. Tore bairo yʉ catʉ̃goñamiatacʉ̃ãrẽ, cariape yʉ baimasĩẽpʉ̃. Z` /Tore bairo mai tiere masĩtʉ̃goñarĩ, caãnijʉ̃goro mʉjããrẽ ñiñaʉ ágatʉ̃goñamiwʉ̃. Tore bairo mʉjããrẽ yʉ caĩñaʉápáta, pʉgani cãrõ mʉjããrẽ ñiñañesẽãnemobujioʉ. '_ IMerẽ bairãpʉa peeto mʉjãã tʉ̃gomasĩña jãã caátiãninucũrĩjẽrẽ. Nemojãñurõ mʉjãã camasĩnemorõ boya. Bairi marĩ Quetiupaʉ Jesús ati yepapʉ cʉ̃ catunuatí rʉ̃mʉ caãno, caroaro jĩcãrõ tʉ̃ni jããrẽ masĩpetiri bero jãã mena mʉjãã ʉseanigarã. Jãã cʉ̃ã mʉjãã mena caroaro jĩcãrõ tʉ̃ni jãã ʉseanigarã, mʉjãã caátiãnajẽ cʉ̃ãrẽ ĩñarĩ yua. P^  Jãã cartaaripʉre ricaati wãme bueri mʉjãã tʉ̃gomawijiao joroque jãã woajoetinucũña. Bairi cariape jĩcãrõ tʉ̃ni mʉjãã catʉ̃gomasĩrõ yʉ boya jãã caátiãninucũrĩjẽrẽ. (] K Bairãpʉa, jĩcã wãme jʉ̃gori jãã ʉseaniña: Jãã catʉ̃goñaata, caroaro jĩcãrõ tʉ̃ni ati ʉmʉrecóopʉre jãã átiãniña. Mʉjãã watoapʉre ãna, tore bairo majũ jãã átiãninucũwʉ̃. Tiere tʉ̃goñarĩ jãã ʉseaninucũña. Tore bairo jãã caátiãnie pʉame jãã majũ jãã camasĩrĩjẽ jʉ̃gori mee, Dios cañuʉ ãnirĩ tore bairo jãã átiãnimasĩõ joroque átiyami. O\  Tore bairo roro jãã catãmʉorĩjẽrẽ jãã netõõcõã nigʉmi, Diopʉre jãã mʉjãã cajẽnibojaata. Bairi marĩ nipetiropʉa jĩcãrõ Diore cʉ̃ marĩ basapeogarã, nocãrõ caroaro jãã cʉ̃ caátibojarijere ĩñarĩ. Capããrã aperã cʉ̃ã tore bairo cʉ̃ basapeogarãma. Por qué no fue Pablo a Corinto s[ a Dios pʉame roque roro jãã catãmʉorĩjẽrẽ jãã netõõwĩ. Bairi cʉ̃ pʉame nocãrõ roro jãã cayasibujiopeere jãã netõõgʉmi. Caroaro cariape jãã tʉ̃goñatutuacõãña jããrẽ Dios cʉ̃ canetõõcõãnipeere. Z  Capajĩãecoyasirãrẽ bairo majũ jãã tʉ̃goñawʉ̃. Bairi, “Marĩ majũ rupaʉ mena marĩ catʉ̃goñarõ jʉ̃gori marĩ netõmasĩẽna,” ĩ tʉ̃goñamasĩrĩ yua, Dios mena jeto jãã tʉ̃goñatutuajʉ̃gowʉ. Cʉ̃ roque camasã cariacoana na caãnimiatacʉ̃ãrẽ, tunu na catinemo joroque caácʉ cʉ̃ caãnoi, cʉ̃ mena jeto cariape jãã tʉ̃goñatutuajʉ̃gowʉ. 'Y IYʉ yarã, nocãrõ popiye Asia yepapʉ ãna, jãã catãmʉorĩqũẽrẽ mʉjããrẽ jãã quetibʉjʉnemoña tunu. Nocãrõ popiye netõõrõ majũ catãmʉorã ãnirĩ, merẽ jãã nʉcãjĩãtieticoabujiowʉ. Cayasicoaparãrẽ bairo jãã tʉ̃goñawʉ̃, ti yepapʉ ãna. @X {Bairi mʉjãã mena caroaro cariape jãã tʉ̃goñatutuacõãña. Cariape merẽ jãã tʉ̃goñamasĩña: Mʉjãã cʉ̃ã jããrẽã bairo popiye peeto ũno cabairã ãnirĩ, jããrẽã bairo caroaro tʉ̃goñatutuarique cʉ̃ãrẽ cacʉ̃goparã majũ mʉjãã ãniña Dios cʉ̃ cajorije majũrẽ yua. W Bairi jãã cʉ̃ã popiye jãã tãmʉonucũña. Caroaro netõmasĩrĩ Jesucristo mena mʉjãã catʉ̃goñatutuapeere borã, jãã pʉame roro popiye jãã tãmʉonucũña. Bairo popiye jãã cabaimiatacʉ̃ãrẽ, jãã jʉátinemonucũñami Dios, jãã cʉ̃ã mʉjããrẽ jãã cajʉátinemomasĩparore bairo ĩ. Bairo jããrẽ ĩñacõrĩ yua, mʉjãã pʉame tʉ̃goñaenarẽ bairo tutuaro mena mʉjãã nʉcãnetõmasĩcõãgarã popiye jããrẽã bairo mʉjãã catãmʉonucũrĩjẽrẽ yua. KV Jesucristo yarã ãnirĩ popiye cʉ̃ cabairicarorea bairo popiye marĩ bainucũña. Bairo nocãrõ popiye marĩ catãmʉorõ cãrõã marĩ catʉ̃goñatutuapee cʉ̃ãrẽ marĩ jonucũñami. ;U qCʉ̃ pʉame nipetiro roro popiye marĩ catãmʉonucũrõ, marĩ jʉátinemonucũñami. Bairo marĩ cʉ̃ caátiere masĩrĩ, marĩ cʉ̃ã roro popiye cabairãrẽ na marĩ jʉátinemomasĩgarã. Marĩrẽ cʉ̃ cajʉátinemomasĩrõ jĩcãrõ tʉ̃nia marĩ cʉ̃ã aperãrẽ na marĩ jʉátinemogarã. T Diore cʉ̃ marĩ basapeoto, marĩ Quetiupaʉ Jesucristo Pacʉ majũrẽ. Cʉ̃ã, marĩ Pacʉ marĩrẽ caĩñamai majũ niñami. Cʉ̃, Dios pʉame tocãnacãnia roro popiye marĩ catʉ̃goñayapapuaro, marĩ yeri ñuo joroque caátinucũʉ̃ niñami. GS  Bairi tunu marĩ Pacʉ Dios, marĩ Quetiupaʉ Jesucristo mena caroare mʉjãã na jonemoáto. Caroaro yerijõrõ ãnimasĩrĩqũẽ cʉ̃ãrẽ mʉjãã na jonemoáto. Sufrimientos de Pablo |R uYʉ, Pablo cawãmecʉcʉ, Dios yʉre cʉ̃ caboro jʉ̃gori Jesucristo yaʉ apóstol cʉ̃ caquetibʉjʉrotijoʉ majũ yʉ ãniña. Bairi marĩ yaʉ, Timoteo mena mʉjãã ñubueri majã Dios ya poa macããna Corinto macã macããnarẽ mʉjãã woajoʉ yʉ átiya. Tunu bairoa aperã Dios ya poa macããna Acaya yepa nipetiropʉ macããna cʉ̃ãrẽ woajoʉ yʉ átiya. 1Q[bJĩcããrã tie ũnie quetibʉjʉriquere caquetibʉjʉnucũrã pʉame tocãrõã tʉ̃gomawijiari yua, Jesucristo mena cariape tʉ̃goñatutua jãnacõãñama. Marĩ Quetiupaʉ caroa macããjẽrẽ mʉjãã cʉ̃ jonemoáto mʉjãã nipetirore. Tocãrõã niña atie queti yʉ cawoaturije.bP=bTimoteo, mʉ roque caroaro tʉ̃goñatutuarique mena cariape, Dios mʉrẽ cʉ̃ caátiroticũrĩcãrõrẽ bairo áticõã ninucũña. Aperã cabʉgoro macããjẽ dope caátiãmanie bʉsʉriquere quetibʉjʉgari na caãmeo bʉsʉrique netõnucũrĩjẽ ũnierẽ di rʉ̃mʉ ũno tʉ̃gopeoeticõãña. Tie ũnie na cabʉsʉrique netõrĩjẽ pʉame, “Cariape marĩ camasĩpee niña,” na caĩbotiomiatacʉ̃ãrẽ, cabʉgoro macããjẽ quetibʉjʉrique niña. NObBairo na caápata, ʉmʉrecóopʉ nemojãñurõ caroa macããjẽ majũrẽ cʉ̃gogarãma. Tunu bairoa ati yepapʉ ãna mai, caroaro cariape átiãnicõã ninucũgarãma. Encargo final a Timoteo NbNipetiro caroa macããjẽ cʉ̃ãrẽ na mʉ átirotiwa. Capee apeye ũnierẽ cacʉ̃gori majã ãnirĩ capee wãme caroa macããjẽ átiãnajẽrẽ na átiãmarõ. Cotericaro mano na cacʉ̃gorijere maiena, cabopacarãrẽ na batori na jʉátinemoáto. ^M5bTimoteo, ati ʉmʉrecóo macããjẽrẽ pairo cacʉ̃gorãrẽ atore bairo na mi quetibʉjʉwã: “Aperã netõrõ caãnimajũrã jãã ãniña,” ĩ tʉ̃goña botioeticõãña. Tunu bairoa ati ʉmʉrecóo macããjẽ mʉjãã cacʉ̃gorije jetore tʉ̃goñarĩ tʉ̃goña ʉseanieticõãña. Ati ʉmʉrecóo macããjẽ mʉjãã cacʉ̃gorije mena mʉjãã netõmasĩẽtĩgarã. Ati ʉmʉrecóo macããjẽrẽ tʉ̃goñarĩcãrõ ũnorẽã, Dios pʉame roquere cʉ̃ tʉ̃goñatutuaya mʉjãã cʉ̃ canetõparore bairo ĩrã yua. Cʉ̃ roque nocãrõ pairo nipetiro marĩrẽ carʉsarijere marĩ jomasĩñami. Bairo cʉ̃ cajorije pʉame cabʉgoroa cʉ̃ cajorije mee niña. Marĩ yaye caãnipee majũ nigaro. LbCʉ̃ pʉame yeri capetietiere caãnijʉ̃goropʉa cacʉ̃gojʉ̃goricʉ jĩcãʉ̃ã caãcʉ̃ niñami. Tunu bairoa nocãrõ majũ cʉ̃ caasiyabatorije noa ũna camasã na caetaetie mena caãcʉ̃ niñami. Ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ camasocʉ cʉ̃rẽ qũĩñañaecʉ̃mi. ¡Cʉ̃rẽ nipetiro camasã cʉ̃ na ĩroáto! ¡Cʉ̃ catutuãnie cʉ̃ã to petieticõãto! Bairoa to baiáto. FKbDios pʉame cʉ̃ cacõrĩcã yʉtea caetaro, cʉ̃ macʉ̃ Jesucristore cʉ̃ jogʉmi tunu ati yepapʉre. Cʉ̃, jĩcãʉ̃ã niñami Dios cañuʉ, tore bairo caátimasĩ majũ. Quetiuparã reyes caãna Quetiupaʉ Rey majũ niñami. Ati ʉmʉrecóo macããna quetiuparã netõrõ Quetiupaʉ cañuʉ majũ ñiñami. ?JwbNipetirije Dios mʉ cʉ̃ caátirotiricarorea bairo wasoaricaro mano caroaro átiãnajẽcʉsa. Bairo jĩcãrõ tʉ̃ni mʉ caápata, ñe ũnie jʉ̃gori noa ũna mʉrẽ bʉsʉpaietigarãma. Tore bairo caroaro jeto mʉ áticõã ninucũgʉ marĩ Quetiupaʉ Jesucristo nemo cʉ̃ catunuetari rʉ̃mʉpʉ yua. NIb Marĩ Pacʉ Dios nipetiro ati ʉmʉrecóo macããjẽ cacatiãnajẽ cʉtiere to catiãnio joroque caácʉ niñami. Bairi cʉ̃ macʉ̃ Jesucristo cʉ̃ã Poncio Pilatore, Dios yaye macããjẽrẽ cariapea cʉ̃ caquetibʉjʉricʉ niñami. Bairi cʉ̃, Dios, Jesucristo mena cʉ̃ caĩñajoropʉ atiere mʉ yʉ átirotiya: QHb Tutuaro ãmeo qũẽĩrẽ bairo mʉ cʉ̃ã mʉ catutuarije mena tocãnacã rʉ̃mʉa Jesucristo mena tʉ̃goñatutuacõã ninucũña. Bairo cʉ̃ mena mʉ catʉ̃goñatutuajãnaeticõãta, cʉ̃ tʉpʉ mʉ ãnicõã ninucũgʉ. Bairi merẽ mʉrẽ Dios yaʉ mʉ ãnio joroque ĩ, mʉ beseyupi. Bairo mʉ cʉ̃ cabesero bero yua, mʉ pʉame capããrã na caĩñajoropʉ, “Cariapea Jesucristo mena yʉ tʉ̃goñatutua ninucũgʉ,” mi quetibʉjʉwʉ. jGMb Mʉ roque, Timoteo, Dios yaʉ ãnirĩ nipetiri wãme cadinero ʉgaripeanucũrã na cabaiãnajẽ cʉtiere bairo baieticõãña. Atore bairo pʉame ãnajẽcʉsa: Cariape átiãnajẽ jetore átiãña. Tunu Dios cʉ̃ caborore bairo mʉ caátipee jetore átiãnajẽcʉsa. Jesucristo mena tʉ̃goñatutuacõãña. Caroaro camasãrẽ na maiña. Roro popiye tãmʉomicʉ̃ã, mʉ paariquere jãnaeticõãña. Aperã camasã cʉ̃ãrẽ di rʉ̃mʉ ũno na baibotioeticõãña. aF;b Bairi camasã bʉtioro dinerore na caʉgaripearije jʉ̃gori tocãnacã wãme carorije macããjẽ átiãnajẽrẽ tãmʉonucũñama. Jĩcããrã Diore catʉ̃goʉsarã cʉ̃ã dinerore ʉgaripeamirã yua, Jesucristo mena tʉ̃goñatutua jãnacõãñupã. Bairo jãnarĩ yua, na majũã roro popiye tãmʉonucũñama. La buena lucha de la fe Eb Aperã pʉame narẽ carʉsarijere cacʉ̃gopetirã nimirãcʉ̃ã, pairo cacʉ̃gogari majã ãnirĩ petoaca na cacʉ̃gorije mena tʉ̃goña yapapuajãñunucũñama. Bairo tʉ̃goñamacãrĩ yua, carorije átaje ati ʉmʉrecóo macããjẽrẽ tãmʉonucũñama. Camasãrẽ cateerije, na yasio joroque caátie macããjẽrẽ átinucũñama yua. Tie ũnie cañuetie cabuipacorije niña. ^D5bAti yepapʉ ãna marĩ caʉgapee, marĩ cajãñapee cʉ̃ã ãnipeticõã cabaiata, ¿dopẽĩrã marĩ tʉ̃goñarĩqũẽ paibujiocʉti? Tie marĩ cacʉ̃gorije mena merẽ caʉseanicõãniparã marĩ ãniña. QCbBairi merẽ marĩ masĩña: Ati yepapʉ marĩ cabuiari rʉ̃mʉrẽ ñe ũnie marĩ jeetaepʉ. Bairi tunu ati yepapʉre marĩ cariaweyori rʉ̃mʉ caãno cʉ̃ãrẽ ñe ũnie marĩ jeápérigarã. B#bBairopʉa, Dios yaye macããjẽ masĩrĩqũẽ cariapea ʉmʉrecóopʉ marĩ cawapatapee majũ niña. Tore bairo nocãrõ pairo cʉ̃gogʉmi Dios cʉ̃ cajorijere ni ũcʉ̃ ãme ati yepapʉ ãcʉ̃ mai cʉ̃ cacʉ̃gorije ũnie mena cayeriñucõãninucũʉ̃. TA!bCatʉ̃goñarĩqũẽ mána wãtĩ cʉ̃ caroyeturicarã tʉri cʉ̃ãrẽ torea bairo di rʉ̃mʉ ũno roro ãmeo qũẽrĩqũẽ petietinucũña. Caroa cariape macããjẽ quetire camasĩẽna tore bairo roro átiãninucũñama. Dios yaye macããjẽ queti mena wapatarique jetore camasĩrã tore bairo roro átiãninucũñama. h@IbCʉ̃ ũcʉ̃ mʉnana cabaibotioʉre bairo caãcʉ̃ ñe ũnierẽ camasĩẽcʉ̃ majũ niñami. Cʉ̃ ũcʉ̃ pʉame Dios yaye quetire catʉ̃gomawijiaʉ ãnirĩ cabʉgoro macããjẽ dope caátiãmanie bʉsʉriquere quetibʉjʉgari ãmeo bʉsʉrique netõganucũñami. Bairo na caĩrĩjẽ jʉ̃gori camasã jĩcããrã yua ãmeo ĩñaʉgorique cʉtaje, ãmeo ĩñaterique cʉtaje, roro ãmeo tutirique cʉtaje, ãmeo yeri ñuetaje mena tuanucũñama ñubueri majã watoare. i?KbNi jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ ricaati quetibʉjʉriquere caquetibʉjʉnucũʉ̃ cʉ̃ caãmata, o caroa cañurĩjẽ marĩ Quetiupaʉ Jesucristo yaye quetire caboecʉ cʉ̃ caãmata, cañuecʉ̃ niñami. Tunu bairoa Jesucristo yaye macããjẽ caroaro marĩ caátiãnipee quetibʉjʉrique macããjẽ cʉ̃ãrẽ caboecʉ cʉ̃ caãmata, cañuecʉ̃ niñami. x>ibBairi tunu noa ũna paabojari majã Jesucristore catʉ̃goʉsarã ũnarẽ caquetiuparã cʉ̃gorã narẽ na baibotioeticõãto. Narẽã bairo na cʉ̃ã Jesucristo yarã na caãno jʉ̃gori roque netõjãñurõ nʉcʉ̃bʉgorique mena na na capaabojapee niña. La verdadera riqueza Timoteo, atie yʉ caquetibʉjʉrije nipetirijere na bueri, na mʉ quetibʉjʉwa: _= 9bApeyera tunu, noa ũna paacoteri majãrẽ bairo caãna na quetiuparãrẽ caroaro cariape nʉcʉ̃bʉgorique mena na na ĩroáto. Bairo caroaro átiãnajẽrẽ na caátiãmata, ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ marĩ Quetiupaʉ Dios ya wãmerẽ bʉsʉpaietigʉmi. Tunu bairoa marĩ yaye, marĩ caquetibʉjʉrije cʉ̃ãrẽ roro ĩ bʉsʉpaietigʉmi. v<ebTorea bairo camasã caroa macããjẽ na caátiãninucũrĩjẽ cʉ̃ãrẽ nipetiro caroaro marĩ ĩñapeticõãnucũña. Bairopʉa jĩcã wãme caroaro na caátaje marĩ caĩñaetaje caãmata, caberopʉ marĩ ĩñapeyocõãgarã.W;'bApeyera tunu camasã jĩcããrã roro na caátiere nipetiro marĩ ĩñanucũña, marĩ Quetiupaʉ roro popiye na cʉ̃ caátiparo jʉ̃goyepʉa mai. Aperã pʉamerã yasioropʉ roro na caátie jʉ̃gori marĩ ĩñaetinucũña. Catʉsari rʉ̃mʉpʉ roquere nipetiro camasã roro na caátiãnajẽrẽ marĩ ĩñapeticõãgarã. :ybApeyera, Timoteo, mʉ pʉame paaro pũnirĩqũẽ mena mʉ rianucũña. Torecʉ, baipʉa oco jetore mʉ etiepa. Ape watoara ʉse oco cʉ̃ãrẽ peeto ũno, jĩcãnipʉ jeto mʉ etinucũwã, bʉtioro mʉrẽ capaaro pũnietiparore bairo ĩ. f9EbCaroaro camasã na caátiãnierẽ mʉ camasĩẽpata, ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃rẽ cʉ̃ rʉpoa ñigãpeoeticõãña Dios cʉ̃ caĩñojoro mʉ wãmorĩ mena. Bairo mʉ caápata, mʉ cʉ̃ã carorije macããjẽ na caátiãnierẽ bairo caácʉ mʉ tuabujioʉ. Bairi nipetiro carorije macããjẽ átiãnajẽrẽ di rʉ̃mʉ ápeia nicõãña. q8[bYʉ yaʉ, Timoteo, atiere mʉ yʉ átirotiya, Dios, Jesucristo, bairi ángelea majã cañurã cʉ̃ cabesericarã cʉ̃ã na caĩñajoro: Atie yʉ caátiroticũrĩjẽ nipetirijere na átiroticõã ninucũña, ni ũcʉ̃rẽ ĩñabesericaro mano. Apei mʉ bapa ũcʉ̃ majũ caãcʉ̃ cʉ̃ãrẽ nipetiro jĩcãrõ tʉ̃nia na átiroticõã ninucũña. a7;bAperã ñubueri majã mena macããna jĩcããrã carorije macããjẽrẽ caátiãninucũpairã pʉamerã tutuaro mena na mʉ quetibʉjʉwa nipetiro ñubueri majã na catʉ̃goropʉ. Bairo narẽ mʉ caquetibʉjʉ ĩñorĩjẽrẽ tʉ̃gori, na cʉ̃ã narẽ ĩñacõrĩ roro na caáperiparore bairo ĩ, tore bairo na mʉ quetibʉjʉwa. 36_bTimoteo, apeyera, cabʉtoa camasĩrĩ majãrẽ jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ roro cʉ̃ caĩbʉsʉjãata, caãnorẽ bairo cʉ̃ tʉ̃goeticõãña. Pʉgarã, o itiarã ũna roro na caátajere caĩñarĩcãrã ãnirĩ caãnorẽ bairo jĩcãrõ tʉ̃ni na caĩbʉsʉjãata roque, cariape na tʉ̃goya. t5abTorea bairo ĩ quetibʉjʉya Dios ya tutipʉ na cawoaturique cʉ̃ã: “Wecʉ trigore cawãĩãmejoreire cʉ̃ risero jiyabiaeticõãña. Cʉ̃ caátiwẽrĩjẽrẽ cʉ̃ cʉ̃ã cʉ̃ ʉgaáto,” ĩ woatuyupa ti tutipʉ. Tunu bairoa aperopʉ atore bairo ĩ woatuyupa: “Ni ũcʉ̃ paari majõcʉ caãcʉ̃ cʉ̃ capaarije wapa wapatamasĩñami,” ĩ quetibʉjʉ woatuyupa. Torena, tore bairo caroaro na wapatiáto na caquetibʉjʉrije wapa na quetiuparãrẽ ñubueri majã nipetiro. 4 bTimoteo, apeyera, to macããna ñubueri majã na quetiuparã cabʉtoa caroaro jĩcãrõ tʉ̃ni cajʉ̃goãnimasĩrãrẽ bʉtioro na na ĩroáto. Tore bairo netõjãñurõ na ĩroáto Dios yaye macããjẽ jetore quetibʉjʉri cabueãninucũrĩ majã roquere. Ñubueri majã caroaro jĩcãrõ tʉ̃ni na na wapatiáto na quetiuparã quetibʉjʉri majãrẽ na capaarije wapa. H3 bBairi apeyera jĩcã wii macããcõ, Diore catʉ̃goʉsao caãcõ cõ ya wiire cawapearã rõmirĩ na caãmata, narẽ cõ cajʉátinemopee majũ niña. Ñubueri majã pʉame popiye na na cajʉáperiparore bairo ĩõ, cõ majũã cõ ya wii caãna cawapearã rõmirĩrẽ cõ qũẽnoáto. Bairo cõ caátimasĩata yua, ñubueri majã pʉame cawapearã rõmirĩ cariapea noa ũna narẽ cajʉána cacʉ̃goena jetore na jʉátimasĩgarãma. g2Gb¡Tame! Merẽ jĩcããrã cawapearã rõmirĩ Jesucristore cʉ̃ aweyorãrẽ bairo cʉ̃ yaye quetire tʉ̃goʉsagaetiyama. Wãtĩ cʉ̃ caborore bairo jeto átiãninucũñama. Tiere tʉ̃goñarĩ yʉ yapapuajãñuña. 13bTorena, cawãmarã rõmirĩ cawapearã caãna yoaro mee na manapʉ cʉparo. Bairo manapʉ cʉtiri yua, na pũnaa cʉparo. Na pũnaa pacoa na ãmarõ. Aperã na pesua roro na caátiere ĩñarĩ, roro na na bʉsʉpaio joroque carorije macããjẽ jetore na átiãmerĩcõãto. H0 b Tunu bairoa aperã ya wiirire tocãnacã wiipʉa jããrĩ, boyetiepe ñesẽãnucũñama. Bairo wiiri jetore caĩñañesẽãrã ãnirĩ yua, cateeyepairã capaagaena rõmirĩ tuanucũñama. Paaetaje jeto meerẽ bainucũñama. Ape wiipʉ átí, roro bʉsʉpainucũñama. Bairo bʉsʉpairi yua, roro tocãnacã wãme bʉsʉriquere ricaati jeto quetibʉjʉnucũñama. Camasã marĩ cabʉsʉetie cabʉgoro macããjẽ ũnierẽ bʉtioro ocayoja ñesẽãnucũñama carõmia cawapearã cawãmarã rõmirĩ caãna. Na ũnarẽ boetirotiya ñubueri majãrẽ cajʉátiparãrẽ. Z/-b Bairo na camanapʉ borije jʉ̃gori, “Jãã cʉ̃ã, jãã caĩrõrẽ bairo jãã jʉátigarã ñubueri majãrẽ,” na caĩcũrĩqũẽrẽ bairo na caáperie wapa pairo cawapa cʉ̃gorã tuabujiorãma. H. b Bairi aperã cawapearã rõmirĩ carocajãñurĩ cacʉ̃ma cʉ̃gorãrẽ na mʉ woatuepa ti pũrõ cawapearã wãme catusari pũrõpʉre. Na ũna pʉame na rupaʉ caborore bairo átigari, Cristore cʉ̃ tʉ̃goʉsa jãnacõãnucũñama. Bairo Jesucristore tʉ̃goʉsajãnarĩ yua, manapʉ bonemonucũñama tunu. d-Ab Ati wãme ũnie caroare cõ caátie jʉ̃gori camasã na camasĩõ ũcõrẽ cõ woatuya: Caroaro cõ pũnaarẽ cabʉtiomasĩrĩcõ, aperã etari majã cʉ̃ãrẽ caroaro caĩroarico, o tʉ̃goʉsari majãrẽ nʉcʉ̃bʉgori na rʉporire cacoserico, cabopacarã cʉ̃ãrẽ caroaro cajʉátinemorico ũcõrẽ cõ borotiya ñubueri majãrẽ cajʉátipaore. Tore bairo nipetiri wãme caroa macããjẽrẽ caátimasĩpetigaricarã ũnarẽ na mʉ woatuwa ti pũrõpʉre. @,yb Apeyera cawapearã rõmirĩ wãmerẽ mʉ cawoaturi pũrõpʉre cabʉtoa rõmirĩ majũ jetore na woatuya. Sesenta cʉ̃marĩ bui jeto cacʉ̃marĩ cʉ̃gorãrẽ na woatuya. Tunu bairoa jĩcãʉ̃ã camanapʉ cʉtimirĩcãrãrẽ na woatuya ñubueri majãrẽ cajʉátinemoparã cawapearã rõmirĩrẽ. K+bNoa ũna na yarãrẽ na cajʉátipeere caátigaena cañuena niñama. Bairo caãna ãnirĩ, netõjãñurõ na paco, o na ñicõ ũcõrẽ na cajʉátigaeticõãta roque, Dios mena tʉ̃goñatutuariquere caboenarẽ bairo majũ tuacõãñama. Bairi Diore camasĩẽna netõjãñurõ cañuena majũ caãna niñama na ũna. *}bAtie yʉ caátirotirije nipetirijere na quetibʉjʉya to macããna mʉ yarã ñubueri majãrẽ. Tore bairo caroaro na mʉ quetibʉjʉwa to macããna ñubueri majã caãna na caátimasĩpeere na caátiãniparore bairo ĩ, tocãnacã rʉ̃mʉa yua. )bAperã cawapearã rõmirĩ pʉame caroaro átiãmerĩnucũñama. Na rupaʉ caborore bairo bʉtioro carorije macããjẽrẽ ʉgaripeapai nucũñama. Na ũna cayeri mánarẽ bairo Diore camasĩẽna niñama. Na ũna rõmirĩrẽ dopẽĩrã na jʉátia mano. v(ebBaiopʉa jĩcãõ cariapea camanapʉ mácõ cawapeao jĩcãõ majũã catuao pʉame Dios mena jeto tʉ̃goñatutuariquere macãnucũñamo. Bairo Dios jetore tʉ̃goñamacãrĩ yua, ʉmʉreco, ñami bʉtioro cʉ̃ jẽni ãninucũñamo. I' bApeo cawapeao capũnaacʉco, o capãrãmerãcʉco ninucũñamo. Cõ ũcõ pʉamerẽ cõ pũnaa, o cõ pãrãmerã roque caãnijʉ̃goro cõrẽ na cajʉátimasĩpee niña. Na, cawĩmarã na caãno, na pacʉa narẽ caroaro na cabʉtioriquere merẽ masĩñama. Torena, na cʉ̃ã jĩcãʉ̃ pũnaa na pacʉa mena na caátipeere caátiparã ũna ãnirĩ caroaro na na jʉátinemoáto na pacoa cawapearã rõmirĩrẽ. Tiere bairo na pacʉa narẽ mairĩ, na na cajʉátatorea bairo na cʉ̃ã na na cajʉáto ñujãñuña na pacoare. Tiere Dios cʉ̃ã ĩñajesojãñuñami. &bTunu apeyera cawapearã rõmirĩrẽ noa ũna narẽ cajʉána na camanicõãta, mʉ roque na jʉátinemoña ñubueri majã mena. y%kbCabʉtoa rõmirĩ cʉ̃ãrẽ mʉ pacore mʉ canʉcʉ̃bʉgoparorea bairo nʉcʉ̃bʉgorique mena na ĩñaña. Cawãmarã carõmia cʉ̃ãrẽ roro tʉ̃goñarĩqũẽ mano mʉ bairãrẽ bairo caroaro nʉcʉ̃bʉgorique mena na ĩñaña. ~$ wbApeyera, Timoteo, cabʉcʉ camasĩrĩ majõcʉ cʉ̃ãrẽ tutuaro mena cʉ̃ quetibʉjʉeticõãña. Caroaro nʉcʉ̃bʉgorique mena pʉame roque, mʉ pacʉre bairo cʉ̃ beyoya. Cawãmarã cʉ̃ãrẽ mʉ bairãrẽ bairo caroaro na ĩñaña. /#WbCaroaro tʉ̃goñamasĩña mʉ caátiãnierẽ. Aperãrẽ mʉ caquetibʉjʉrije cʉ̃ãrẽ caroaro tʉ̃goñamasĩrĩ na quetibʉjʉya. Nipetiro tocãnacã wãme mʉ caátiãnierẽ jĩcãrõ tʉ̃ni áticõã ninucũña. Tore bairo caroaro mʉ caátiãnimasĩata, mʉ majũ cʉ̃ã mʉ carorije wapare mʉ netõmasĩcõãgʉ. Mʉ cabuerijere catʉ̃goʉsari majã cʉ̃ã mʉrẽã bairo netõmasĩjĩãtigarãma.R"bBairi mʉ pʉame atie nipetirije yʉ caquetibʉjʉrijere caroaro nipetiro mʉ catʉ̃gojĩãtiro cãrõ tʉ̃gopeoya. Tore bairo caroaro jĩcãrõ tʉ̃ni mʉ caátiãnimasĩata, “Timoteo roque caroaro jĩcãrõ tʉ̃ni Dios yaye macããjẽrẽ nemojãñurõ átiãnijʉ̃goyami,” ĩrĩ miñagarãma nipetiro camasã. q![bCaroa wãme mʉ caátimasĩpee Dios mʉ cʉ̃ cajoriquere átiãni jãnaeticõãña camasã mena. Mai, ñubueri majã quetiuparã cabʉtoa camasĩrĩ majã pʉame Dios cʉ̃ camasĩõrĩjẽ jʉ̃gori di wãme caroaro camasã mena mʉ caátiãnipeere mʉ uparotirã, na wãmorĩ mena mʉ rʉpoa buire ñigãpeowã. Tiere mʉ pʉame masiriticũẽtĩcõãña. p Yb Bairi yʉ yaʉ, Timoteo, to mʉ caãnopʉ yʉ caetaparo jʉ̃goye tocãnacã rʉ̃mʉa neñanucũrĩ Dios yaye woaturique macããjẽrẽ na quetibʉjʉcõã ninucũña ñubueri majãrẽ. Marĩ yarã to macããna catʉ̃goʉsari majã nemojãñurõ Dios yaye macããjẽrẽ na masĩnemo joroque tocãnacã rʉ̃mʉa cariape na quetibʉjʉcõã ninucũña. ,Qb Yʉ yaʉ, cawãmaʉ mʉ ãniña mai. Bairo cawãmaʉ mʉ caãnie jʉ̃gori camasã mʉrẽ na ĩñateetio joroque caroaro átiãnajẽ cʉsa. Atore bairo pʉame caátiãnipaʉ mʉ ãniña: Caroa wãme mʉ caátiere na caĩñacõmasĩparore bairo caroa wãmea bʉsʉriquecʉsa. Caroaro nʉcʉ̃bʉgoroa átiãnajẽcʉsa. Caroaro camasãrẽ na mairĩ, na jʉátinemoña. Dios mena tʉ̃goñatutuari ñe ũnie wapa cʉ̃goecʉ caroaro camasãrẽ mʉ caquetibʉjʉrore bairo caroaro mʉ yeri mena átiãnajẽcʉsa. Bairo mʉ caátiãmata, mʉrẽ bʉsʉpairicaro ũnorẽã, caroaro mʉ caátiãnierẽ ĩñacõrĩ na cʉ̃ã caroaro átiãnajẽ cʉtigarãma mʉ mena yua. oWb Atie nipetirijere na átirotiri, caroaro na mʉ quetibʉjʉwa Timoteo to macããna camasãrẽ. 0Yb Tore bairo cariape nipetiro na catʉ̃goʉsaparore bairo ĩrã, tutuaro paari popiye marĩ tãmʉonucũña. Marĩ pʉame tocãnacã rʉ̃mʉa caãnicõã ninucũʉ̃ Dios mena marĩ catʉ̃goñatutuacõãnipeere marĩ cʉ̃gojʉ̃gowʉ. Cʉ̃ pʉame nipetiro ati ʉmʉrecóo macããnarẽ canetõpaʉ majũ niñami. Tore bairo netõjãñurõ cʉ̃ canetõmasĩpee niña marĩ cʉ̃ mena catʉ̃goñatutuanucũrã roquere. ^k~||yxww"vuJsrqpn.mBkkhgeczbIa4_^]\W[:YXWVBTSS7QPOOmNN LKZHGEDCKB@?==fTETunu bairoa cʉ̃ pʉame, cʉ̃ mʉjãã caátajere tʉ̃goñarĩ, mʉjããrẽ tʉ̃goñamaijãñunucũñami, nocãrõ nʉcʉ̃bʉgorique mena cʉ̃ bocári, cʉ̃ caĩrĩjẽrẽ mʉjãã catʉ̃goʉsarique jʉ̃gori. BS}Merẽ Tito mʉjãã tʉpʉ cʉ̃ caápáro jʉ̃goyepʉa, “Caroaro mʉ bocágarãma Corinto macããna,” cʉ̃ ñi quetibʉjʉ jʉ̃goyetiwʉ. Bairi cʉ̃ yʉ caĩrĩcãrõrẽã bairo caroaro mena cʉ̃ mʉjãã bocáyupa Titore. Yʉ pʉame cariape jeto tocãnacãnia ñi bʉsʉnucũña. Di rʉ̃mʉ ũno mʉjããrẽ caĩtoʉre bairo ñietinucũña. Bairi mʉjãã cabairijere Titore yʉ caĩquetibʉjʉricarea bairo cariape baiyupa. -RS Atie jããrẽ mʉjãã camaitʉ̃goñarĩjẽrẽ queti tʉ̃gori bero, jãã yeri tʉ̃goñatutuacõãña. Bairãpʉa tie jʉ̃gori jeto meerẽ tʉ̃gori jãã yeri tʉ̃goñatutuaya. Tito cʉ̃ã, caroaro mena cʉ̃ mʉjãã cabocáriquere cʉ̃ caʉseanirĩjẽrẽ ĩñarĩ, jãã cʉ̃ã bʉtioro jãã yeri tʉ̃goña ʉseaniña. Bairi mʉjãã pʉame Titore cʉ̃ yeri ñuo joroque cʉ̃ mʉjãã ásupa tunu. WQ' Bairo mʉjããrẽ woajoʉ, roro caátacʉre, bairi cʉ̃ pacʉ roro caátiecoricʉ jeto meerẽ tʉ̃goñarĩ yʉ woajowʉ. Mʉjãã cʉ̃ãrẽ tʉ̃goñarĩ tore bairo yʉ quetibʉjʉ woajowʉ. Dios cʉ̃ caĩñajoropʉ jããrẽ caroaro mʉjãã catʉ̃goʉsarijere mʉjãã masĩõ joroque ĩ, ti cartare mʉjãã yʉ woajowʉ. 7Pg Roro popiye mʉjãã tãmʉo joroque mʉjãã cʉ̃ caátinucũrĩjẽrẽ mʉjãã canʉcãnetõcõã nucũrĩjẽrẽ ĩñarĩ ʉseaninucũñami mʉjãã mena Dios. ¡Popiye mʉjãã catʉ̃goñayapapuaro bero ape yeri mʉjãã tʉ̃goñao joroque caátajere tʉ̃goñañijate! Bairi mʉjãã yʉ caquetibʉjʉwoajoriquere bueri bero, tie caĩrõrẽ bairo nʉcʉ̃bʉgorique mena mʉjãã tʉ̃goyupa. Tunu bairoa yʉ cʉ̃ãrẽ nʉcʉ̃bʉgorique mena caroaro yʉ mʉjãã tʉ̃goẽñotayupa aperã yʉre roro na caĩbujiopeere yua. Bairi yua roro mʉjãã caátinucũrĩjẽ mena tʉ̃goña yapapuari yoaro mee tiere mʉjãã cũñupã carorijere. Bairo roro mʉjãã caátinucũrĩjẽ mena tʉ̃goña uwiri, yʉ pʉame mʉjãã mena yʉ caãno mʉjãã bootʉ̃goñañupã. Bairo tʉ̃goña uwiri, roro caácʉ mʉjãã mena macããcʉ̃ cʉ̃ãrẽ mʉjãã cabeyogaetimirĩcʉ̃rẽ yua tutuaro mena cʉ̃ mʉjãã beyoyupa. Tore bairo mʉjãã caátipetimasĩrĩjẽ jʉ̃gori yua, “Carorijere caboena niñama,” mʉjãã ĩ ĩñagarãma aperã camasã. O- Jĩcãʉ̃ caʉ̃mʉrẽ roro popiye cʉ̃ tãmʉo joroque átimasĩñami Dios, roro cʉ̃ caátinucũrĩjẽrẽ cʉ̃ capitimasĩparore bairo ĩ. Bairo cʉ̃ cayeri wasoata, qũĩña jesoyami Dios. Bairo roro cʉ̃ caátiere cʉ̃ capitiro ĩñarĩ yua, Dios cʉ̃ netõgʉmi roro cʉ̃ cabaibujiopeere. Yasiricaropʉ ápérigʉmi. Bairi dope bairo pʉame ĩ yapapua masĩã mano yua. Cabaimiatacʉ̃ãrẽ, ni ũcʉ̃ roro popiye cʉ̃ yaye wapa baiyapapuamicʉ̃ã, Dios mena cʉ̃ cabʉsʉqũẽnoeticõãta, yasicoagʉmi. N9 Bairi ãmerẽ yʉ tʉ̃goña ʉseanijãñuña. Ti carta mʉjããrẽ yapapuao joroque caátaje meerẽ yʉ ʉseaniña baipʉa. Yʉ cawoajoriquere tʉ̃gori yua, mʉjãã carorijere yapapua tʉ̃goñarĩ, Dios pʉamerẽ cʉ̃ mʉjãã catʉ̃goʉsariquere masĩrĩ, bʉtioro yʉ ʉseaniña. Bairo cʉ̃rẽ cʉ̃ tʉ̃goʉsari yua, popiye bai yapapuamirãcʉ̃ã, cʉ̃ caborore bairo jeto mʉjãã átiãninucũña. Bairo mʉjãã caátiãnierẽ ĩñarĩ, “Narẽ roro marĩ ápeyupa,” jãã ĩ tʉ̃goña ʉseaninucũña yua. M{Cajʉ̃goyepʉ mʉjãã yʉ cawoajorica carta jʉ̃gori mʉjãã yapapuao joroque mʉjãã yʉ ápʉ mai. Bairo mʉjãã baio joroque átimicʉ̃ã, yʉ pʉame ãmerẽ yʉ yapapuaetinucũña. Baipʉa, cajʉ̃goyepʉ ti cartare yʉ cawoaturi rʉ̃mʉrẽ bʉtioro yʉ tʉ̃goña yapapuawʉ. Bairopʉa, yoaroaca mee mʉjãã yapapuao joroque ásupa yʉ carta pʉame yua. sL_Bairãpʉa cʉ̃ caetarije jʉ̃gori jeto meerẽ ĩñarĩ, jãã yeri tʉ̃goñawẽpʉ̃wʉ̃. Cʉ̃ cʉ̃ã caroaro mʉjãã caátiãnierẽ ĩñarĩ, nocãrõ mʉjãã mena cʉ̃ catʉ̃goñaʉseanirĩjẽrẽ ĩñarĩ, jãã cʉ̃ã jãã yeri tʉ̃goña ʉseaniwʉ̃. Bairi cʉ̃ pʉame jããrẽ bʉtioro mʉjãã caĩñagarije queti cʉ̃ãrẽ jãã quetibʉjʉwĩ Tito. Tunu bairoa roro popiye mʉjãã jʉ̃gori yʉ cabairijere tʉ̃gori, bʉtioro mʉjãã catʉ̃goña yapapuarije cʉ̃ãrẽ jãã quetibʉjʉwĩ. Tie nipetirije quetire tʉ̃gori roque yua, nemojãñurõ yʉ tʉ̃goña ʉseaninucũña. cK?Tore bairo jãã cabaimiatacʉ̃ãrẽ, aperã cayapapuarãrẽ na tʉ̃goñatutuawẽpʉ̃õ joroque caácʉ, Dios pʉame jãã tʉ̃goñawẽpʉ̃õ joroque jãã ámi marĩ yaʉ Tito cʉ̃ caetarije jʉ̃gori yua. 6JeAto Macedonia yepapʉ jãã caetaricaro beropʉina mai, di rʉ̃mʉ jãã yeri jãẽtĩmajũcõãña. Popiye jãã cabainucũrĩjẽ tocãnacãʉ̃pʉa nicõã cotenucũña jããrẽ. Tie jʉ̃gori roro tãmʉonucũrĩ yua, bʉtioro jãã yeri uwitʉ̃goñarĩqũẽ mena jãã ãninucũwʉ̃. lIQBairi caroaro cariape mena mʉjãã yʉ quetibʉjʉya, mʉjããrẽ caroaro camasĩ ãnirĩ. Tunu bairoa caroaro mʉjãã caátiãnierẽ masĩrĩ bʉtioro majũ yʉ tʉ̃goña ʉseaniña mʉjãã mena yua. Popiye yʉ cabairije watoa to ãnimiatacʉ̃ãrẽ, yʉ yeri ñuña. Bairo caroaro yeri ñurĩ yua, mʉjãã mena pairo yʉ tʉ̃goña ʉseaniña. :HmAtiere yʉ caĩbʉsʉata, mʉjããrẽ roro bʉsʉpaicotei mee ñiña. Merẽ bairina mʉjããrẽ cajʉ̃goyepʉ ñi quetibʉjʉwʉ: Mʉjãã, yʉ mena jĩcã yericʉnarẽ bairo caãna mʉjãã ãniña. Catiãna, jĩcã poa marĩ ãniña. Marĩ cariaro beropʉ cʉ̃ãrẽ, jĩcã poa marĩ ãnigarã. *GMJãã mena asiaeticõãña. ¡Mʉjãã yeripʉ jããrẽ bootʉ̃goñaña! Jãã pʉame noa ũna mena roro na jãã ãmerĩnucũwʉ̃. Tunu bairoa noa ũnarẽ roro jãã áperinucũwʉ̃. Tunu bairoa ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ mʉjãã mena macããcʉ̃rẽ jãã ĩtoñesẽãẽpʉ̃. AF }Bairi yʉ yarã, yʉ camairã, atie mʉjããrẽ yʉ caquetibʉjʉrije pʉame tirʉ̃mʉpʉa Dios caroaro marĩ cʉ̃ caátiga jʉ̃goyeticũrĩqũẽ majũ niña. Tore bairo cabairo jʉ̃gori marĩ pʉame, roro marĩ baio joroque caátiere caátiecoeticõã ninucũparã marĩ ãniña. Marĩ yerire caroaro ʉgueri manorẽ bairo cacʉ̃goparã marĩ ãniña. Marĩ rupaʉ cʉ̃ãrẽ torea bairo cacʉ̃goparã marĩ ãniña. Diore cʉ̃ tʉ̃goʉsari, ñe ũnie wapa mána caroarã majũ cʉ̃ caĩñajoro caãniparã marĩ ãniña. La conversión de los corintios @EyBairo mʉjãã átiri, yʉ pʉame mʉjãã pacʉ majũ yʉ ãnigʉ.Mʉjãã pʉame yʉ pũnaa caʉ̃mʉa, carõmia cʉ̃ã, yʉ pũnaa majũ mʉjãã ãnigarã yua,’ĩ quetibʉjʉyami marĩ Quetiupaʉ nocãrõ catutuaʉ majũ yua,” ĩ woatuyupa Dios cʉ̃ caĩrĩqũẽrẽ cʉ̃ ya tutipʉ.7DgTunu apeyera bairi atore bairo ĩnemoñami marĩ Quetiupaʉ: ‘Carorã watoare ãmerĩcõãña.Na watoare tocãrõã witiweyocõãña.Tunu bairoa carorije ũnie cañuetie cʉ̃ãrẽ peeto ũno ápericõãña.Bairo mʉjãã caáto roque yua, yʉ yarã majũ mʉjãã yʉ átigʉ. $CATunu bairoa apeyera ñe ũnie jʉ̃gori Dios ya wii ñubuerica wii pʉame aperã na jʉ̃gũẽãrẽ na cañubuerije macããjẽ mena jĩcãrõ ãnijesomasĩẽtĩña. Marĩã, Dios, cacati majũ ya wiire bairo caãna majũ marĩ ãniña. Cʉ̃ majũ cʉ̃ã atore bairo ĩñupĩ marĩ mena cʉ̃ caãnipeere:“ ‘Na mena ãcʉ̃, na watoapʉ yʉ ãniñesẽãgʉ ti yepapʉre.Yʉa, na pacʉ Dios majũ yʉ ãnigʉ.Bairi na pʉame yʉ ya poa macããna majũ nigarãma jĩcã macãrẽ bairo yua,’ ĩñupĩ Dios. SBTorea bairo Jesucristo wãtĩ mena jĩcãrõ tʉ̃nia na caãmeo ʉseanipee maniña. Bairi apei Jesucristore catʉ̃goʉsaʉ cʉ̃ã apei catʉ̃goʉsaecʉ mena caroaro jĩcãrõ ãnimasĩẽtĩñama. rA]Jesucristo yaye quetire catʉ̃goʉsaena mena ãnijesoeticõãña. Dope bairo caroa, carorije mena jĩcãrõ ãnimasĩẽtĩña. Tunu bairo cabusurije cʉ̃ã busumirõcʉ̃ã, canaitĩãrĩjẽ mena jĩcãrõ ãmerĩnucũña. @ Bairi mʉjããrẽ atore bairo yʉ átirotiya, jĩcãʉ̃ capacʉ cʉ̃ pũnaarẽ beyoʉ, cʉ̃ caátirotirore bairo yua: Yʉ mena caroaro tʉ̃goñarĩqũẽcʉsa. Ricaati wãme yʉre tʉ̃goña macãẽtĩcõãña. Yʉ, mʉjãã mena caroaro yʉ catʉ̃goñaʉseanirõrẽ bairo mʉjãã cʉ̃ã caroaro tʉ̃goñarĩqũẽcʉsa yʉ menarẽ. Somos templo del Dios viviente c?? Jãã pʉame mʉjãã mena ricaati wãme jãã tʉ̃goñarĩqũẽ cʉperinucũña. Mʉjãã pʉame roque jããrẽ roro ricaati tʉ̃goñarĩqũẽ ũnie mena jãã mʉjãã ĩña ãninucũña mʉjãã yeripʉ mena. ^>5 Yʉ yarã Corinto macããna, cariape ĩtoricaro mano jĩcãrõ tʉ̃ni jãã cabairijere mʉjããrẽ jãã quetibʉjʉya. Jãã camasã cʉtiãnie nipetirijere mʉjãã masĩõ joroque jãã quetibʉjʉya. =  Tunu bairoa yapapuarãrẽ bairo baumirãcʉ̃ã, tocãnacã rʉ̃mʉa jãã ʉseanicõã ninucũña. Tunu apeyera cabopacarãrẽ bairo nimirãcʉ̃ã, jãã caquetibʉjʉrije jʉ̃gori capããrã camasãrẽ cabopacaenarẽ bairo na ãnio joroque na jãã átinucũña. Tunu ñe ũnie cacʉ̃goenarẽ bairo baumirãcʉ̃ã, nipetiro jãã cʉ̃gocõãña jããrẽ carʉsarijere. 2<] Tunu bairoa caroaro jããrẽ camasĩrã nimirãcʉ̃ã, ape majã na camasĩẽna ũnarẽ bairo jãã ĩñanucũñama. Cariacoanarẽ bairo tʉ̃goñamirãcʉ̃ã, jãã masacʉti ãnijʉ̃gonucũña. Apeyera popiye jãã baio joroque átimirãcʉ̃ã, jãã pajĩãreetinucũñama bairãpʉa. u;cBairi camasã pʉame ape rʉ̃mʉrẽ jãã ĩroanucũñama. Ape rʉ̃mʉ caãnorẽ bʉtioro jãã ĩñatenucũñama. Ape rʉ̃mʉ caãno caroaro bʉsʉnucũñama jãã caátiãnierẽ. Ape watoare roro bʉsʉpainucũñama jãã caátiãnierẽ. Ape rʉ̃mʉrẽ caĩtopairãrẽ bairo jãã ĩñanucũñama, caroaro cariape jãã caquetibʉjʉmiatacʉ̃ãrẽ. :Tunu bairoa jãã caquetibʉjʉrije cariape macããjẽ quetire, Dios cʉ̃ catutuarije jãã mena caãno jʉ̃gori nipetiro camasã masĩñama Dios yarã paabojari majã jãã caãnierẽ. Bairi jãã pʉame cariape ãnimasĩrĩ yua, wãtĩrẽ jãã canetõnʉcãpeere, o jãã camasatoye cʉtipee cʉ̃ãrẽ jãã cʉ̃gonucũña. Tie, cariape ãnimasĩrĩqũẽ pʉame jãã besure bairo caãnie majũ niña. Tie jʉ̃gori di rʉ̃mʉ ũno jãã wapana roro jããrẽ na caátigaro jãã ẽñotamasĩnucũña. 9{Torea bairo caroarã jãã yeri jãã caãnajẽ cʉtie, cariape macããjẽ queti caroaro jãã catʉ̃gomasĩrĩjẽ cʉ̃ãrẽ camasãrẽ jãã áti ĩñoãninucũña. Tunu bairoa patowãcãrĩcãrõ mano caroaro yeri jõrõ caãna ãnirĩ camasãrẽ caroaro na jãã jʉátinemonucũña. Tunu bairo Espíritu Santo jãã mena cʉ̃ caãno jʉ̃gori caroaro cariape ĩtoricaro mano camasãrẽ jãã camairĩjẽ jʉ̃gori nipetiro camasã masĩñama Dios yarã paabojari majã jãã caãnierẽ. 8 Tunu apeyera roro jãã na cabape eperije, roro preso jorica wiiripʉ jãã na cacũeperije cʉ̃ãrẽ jãã nʉcãnetõcõãnucũña. Jããrẽ roro átigarã, aperã neñarĩ na caawajatuti epenucũrĩjẽ, apeye tutuaro jãã capaanucũrĩjẽ, popiye ñamii cʉ̃ãrẽ jãã cawʉgoa tãmʉonucũrĩjẽ, jãã caaʉatãmʉonucũrĩjẽ, tie nipetirijere jãã nʉcãnetõcõãnucũña. Tore bairo caroaro jãã canʉcãmasĩrĩjẽ jʉ̃gori Diore paabojari majã jãã caãnierẽ jãã ĩñonucũña. 7Bairo pʉame roque jãã átinucũña: Nipetiro dise ũnie jãã caáti wãme cãrõ Dios paabojari majã jãã caãnierẽ jãã áti ĩñoãninucũña. Popiye tãmʉomirãcʉ̃ã, tʉ̃goñaenarẽ bairo tiere caroaro mena jãã nʉcãcõãnucũña. Tunu bairoa jããrẽ carʉsarijere, jããrẽ roro na caátigarije cʉ̃ãrẽ caroaro mena jãã tʉ̃goñanetõcõãnucũña. a6;Bairi jãã pʉame noa ũnarẽ jĩcãni ũno roro jãã áti ĩñoetinucũña. Jãã paarique cawapa manie, cabʉgoro macããjẽrẽ bairo to tuaeticõãto ĩrã, roro aperãrẽ jãã áti ĩñoetinucũña. .5UTorea bairo ĩcũñupĩ Dios cʉ̃ ya tutipʉ cʉ̃ãrẽ:“Yoaro mee yʉre mʉ cajẽnirĩjẽrẽ mʉ yʉ tʉ̃gobojagʉ.Bairo mʉ tʉ̃gobojari yua, camasãrẽ yʉ canetõrĩ rʉ̃mʉrẽ mʉ yʉ jʉátinemogʉ,” ĩ quetibʉjʉyupi cʉ̃ ya tutipʉre. Bairi ãmea ãno baiya Diore marĩ catʉ̃goʉsamasĩpa rʉ̃mʉ majũ. ¡Ãmea Dios marĩ carorije wapare cʉ̃ canetõrĩ rʉ̃mʉ majũ ãno baiya! N4 Bairi yua, jãã pʉame Dios yaye paariquere cajʉátinemorãrẽ bairo caãna ãnirĩ mʉjããrẽ jãã ĩña: Dios nocãrõ cañuʉ ãnirĩ mʉjãã cʉ̃ cajʉátiãnierẽ ĩñateeticõãña. `39Cristo carorije caápei cʉ̃ caãnimiatacʉ̃ãrẽ, marĩ carorije wapa cʉ̃ riao joroque ásupi Dios. Bairo cʉ̃ ásupi cʉ̃ macʉ̃rẽ, carorije wapa mánarẽ bairo marĩ cʉ̃ caĩñaparore bairo ĩ.21Bairi Jesucristo yaye quetire cabuerã, cʉ̃ cacũrĩcãrã majũ jãã ãniña. Mʉjããrẽ Dios cʉ̃ majũã cʉ̃ caátirotirijere, jãã jʉ̃gori mʉjããrẽ tore bairo átirotiyami: Dios mena bʉsʉqũẽnoña. Cʉ̃ mena jĩcã yericʉnarẽ bairo ãnajẽcʉsa. 1Bairo pʉame ĩgʉ ñiña: Dios pʉame ati ʉmʉrecóo macããna nipetirore Jesucristo mena na catʉ̃goñatutuaro jʉ̃gori cʉ̃ mena jĩcã yeri pũnaacʉnarẽ bairo na ãnio joroque ácʉ baiyami. Camasã roro na caátinucũrĩjẽrẽ na netõbojagʉmi Dios, Jesús mena na catʉ̃goñatutuata. Tie caroa quetire camasã na camasĩparore bairo ĩ, jãã quetibʉjʉnetõrotiwĩ. j0MAtie nipetirije Dios marĩ cʉ̃ cajʉátie, marĩ cʉ̃ caátibojarije niña. Cʉ̃ pʉame jĩcã yeri pũnarẽ bairo cʉ̃ mena marĩ ãnio joroque marĩ ásupi Jesucristo marĩ Quetiupaʉ jʉ̃gori. Tunu bairo nipetiro camasã cʉ̃ mena jĩcã yeri pũnaacʉnarẽ bairo na ãnio joroque ĩ, cʉ̃ yaye quetire jãã quetibʉjʉnetõrotiwĩ. -/SBairi ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ Jesucristore catʉ̃goʉsajʉ̃goʉ ape yeri cacʉ̃goʉpʉ niñami. Roro cʉ̃ caátinucũrĩqũẽrẽ caátijãnarĩcʉ̃pʉ niñami. Bairo roro cajʉ̃goyepʉ cʉ̃ caátiãnajẽrẽ pitiri bero, caroa macããjẽ jeto caátiãninucũʉ̃ majũ tuayami yua. j.MBairi jãã pʉame ati ʉmʉrecóo macããna, aperã camasãrẽ bui macããjẽ na rupaʉre na caĩñabeserore bairo jãã áperinucũña. Mai, cajʉ̃goyepʉre torea bairo yʉ tʉ̃goñarĩqũẽ cʉtimiwʉ̃. “Jesucristo, cabʉgoro macããcʉ̃ ãcʉ̃mi,” ñi tʉ̃goñanucũmiwʉ̃ yʉ cʉ̃ã. Ãmerẽ yua, bairo mee yʉ tʉ̃goñaña. -'Marĩ carorije wapare netõgʉ, marĩ riabojayupi Jesús. Bairo tiere tʉ̃goñarĩ marĩ majũã marĩ cabooro caáperiparã marĩ ãniña. Marĩ Quetiupaʉ marĩ carorije wapare riabojari bero cacatitunurĩcʉ̃ cʉ̃ carotirore bairo jeto caátiparã marĩ ãniña. <,qJesucristo bʉtioro marĩrẽ cʉ̃ camairĩjẽrẽ tʉ̃goñarĩ popiye baimirãcʉ̃ã, cʉ̃ caborore bairo jãã átiãnajẽ cʉtinucũña. Jesucristo jĩcãʉ̃ã marĩ nipetiro popiye marĩ cabaibujioriquere marĩ riabojayupi. Bairi cʉ̃ mena cariaricarãrẽ bairo marĩ tuaya. Bairo cʉ̃ cariabojariquere cariape jãã camasĩjʉ̃goricapaʉpʉina yua, tocãnacã rʉ̃mʉa cʉ̃ carotirore bairo jeto jãã átinucũña. + Na ũna jããrẽ, “Mecʉ̃rã baiyama,” jãã na caĩmiatacʉ̃ãrẽ, jãã pʉame Dios yaye macããjẽrẽ ána jãã átiya. Ape watoara caroaro cariape jãã caátiere mʉjãã caĩñaata, caroaro mʉjãã caátiãnimasĩpeere ána jãã átinucũña. .*U Mʉjããrẽ tunu atore bairo jãã caquetibʉjʉata, “Jãã majũã jãã caátiere ĩñarĩ mʉjãã cabasapeopee boya,” ĩrãrẽ bairo mee jãã ĩña. Bairo pʉame mʉjãã caátore borã jãã ĩña: Jãã caátiãnierẽ caroaro masĩcõñarĩ, “Cariape quetibʉjʉyama Pablojãã,” aperã ricaati caquetibʉjʉrãrẽ na mʉjãã caĩquetibʉjʉmasĩpee ũnierẽ borã jãã ĩña. Tore bairo átimasĩẽtĩmirã, ricaati caquetibʉjʉrã pʉame, “Cañurã niñama,” ĩnucũñama, camasãrẽ na rupaʉ bui macããjẽ jetore caĩñarã nimirãcʉ̃ã. Camasã na yeri na catʉ̃goñarĩjẽpʉre masĩẽtĩmirãcʉ̃ã, tore bairo ĩ bʉsʉnucũñama. X)) Bairi, “Marĩ Quetiupaʉre nipetiro camasã cʉ̃ na canʉcʉ̃bʉgoro boya,” ĩ tʉ̃goñarĩ, camasãrẽ Cristo yaye quetire na masĩõ joroque jãã átijĩãtiganucũña. Tore bairo caroaro cariape jãã catʉ̃goñanucũrĩjẽrẽ Dios cʉ̃ã masĩcõãñami. Bairi mʉjãã cʉ̃ã tiere mʉjãã camasĩrõ ñuña. P( Marĩ nipetiro Jesucristo cʉ̃ caĩñabeseri rʉ̃mʉ caãno, ati yepapʉ ãna tocãnacã wãme marĩ caátajere, cʉ̃rẽ caĩñabese ecoparã majũ marĩ ãniña. Ti rʉ̃mʉ caãno ati rupaʉ mena ãna, caroa wãme, o rori wãme marĩ caáta wãme cãrõ ĩñacõñarĩ, tie wapa marĩ wapa jogʉmi. El mensaje de la paz p'Y Bairi tocãnacãni jãñurĩpʉa marĩ Quetiupaʉ marĩrẽ cʉ̃ caĩñaʉseanipeere marĩ bonucũña. Tore bairo marĩ boya, ati rupaʉ marĩ cacʉ̃gori rʉ̃mʉ caãno, o cʉ̃tʉ ʉmʉrecóopʉ marĩ caãmatacʉ̃ãrẽ yua. l&QAti rupaʉre marĩ pitigacʉpʉ, jicoquei marĩ Quetiupaʉ tʉpʉ marĩ caãniparore bairo ĩrã. %Ãmerẽ mai, cʉ̃ marĩ ĩñaetinucũña. Bairo cʉ̃rẽ caĩñaena nimirãcʉ̃ã, cʉ̃ mena marĩ tʉ̃goñatutuacõãña. B$}Bairi marĩ pʉame Dios mena marĩ tʉ̃goñatutuacõãniña. Ati rupaʉ marĩ caãnijʉ̃gori rupaʉ mena ãna, marĩ Quetiupaʉ tʉpʉ caãmerãrẽ bairo caãna marĩ ãniña. #}Dios pʉame roque tore bairo marĩ cabaimasĩpeere marĩ qũẽnoyubojaʉ átiyami ʉmʉrecóopʉre. Cʉ̃ã, marĩ jowĩ cʉ̃ Yeri Espíritu Santo cʉ̃ãrẽ, cawãma rupaʉ mena marĩ cacaticõãnipeere marĩ cacʉ̃gomasĩparore bairo ĩ yua. k"OBairi ati yepapʉ ãna mai, marĩ yeri jĩnijãnucũña, roro cayapapuanucũrã ãnirĩ. Marĩ pʉame marĩ rupaʉre cajutiwe ecorãrẽ bairo marĩ ãnigaetiya. Torea bairo Dios marĩrẽ cawãma rupaʉ cʉ̃ cajããwasoaro roquere marĩ boya. Bairo Dios marĩ cʉ̃ caáto ati rupaʉ cayasimiatacʉ̃ãrẽ, cawãma rupaʉ pʉame ãnijʉ̃gogaro yua. 5!cTi rupaʉ cawãma rupaʉ cʉ̃go wasoari cawãma jutii cajãñawasoarãrẽ bairo marĩ ãnigarã. Bairi carupaʉ mánarẽ bairo marĩ ãmerĩgarã yua ʉmʉrecóopʉre. ; oBairi marĩ pʉame ati rupaʉ mena ãna, marĩ jʉtinucũña. ¡Tame! Merẽ ãmea ʉmʉrecóo macãã rupaʉ marĩ ya rupaʉ caãnipa rupaʉpʉ roquere marĩ ãnicõãgamiña.  Bairi marĩ rupaʉ pʉame ati yepa macãã wiire bairo niña. Ti wii caboarorea bairo caboapa rupaʉ majũ niña. Bairo marĩ rupaʉ caboamiatacʉ̃ãrẽ, Dios pʉame roque caroa rupaʉ majũ marĩ qũẽnogʉmi ʉmʉrecóopʉ. Ti rupaʉ pʉame di rʉ̃mʉ ũno caboaeti rupaʉ, capetieti rupaʉ majũ nigaro. Camasã na caáta rupaʉ mee nigaro. Tiere merẽ caroaro marĩ masĩcõãña. lQBairo cabairo jʉ̃gori bʉtioro majũ ati yepa macããjẽ caãnierẽ jãã ĩroaetinucũña. Bairi ãme marĩ caĩñaetinucũrĩjẽ ʉmʉrecóo macããjẽ Dios marĩ cʉ̃ cajopee pʉamerẽ jãã ĩroanucũña. Ati yepa macããjẽ capetipee majũ niña. Ʉmʉrecóopʉ macããjẽ roque tocãnacã rʉ̃mʉa caãnicõãninucũpee majũ niña.pYBairopʉa atie, ati yepapʉ ãna roro popiye jãã catãmʉonucũrĩjẽ capetipee niña. Bairi ñe mee niña jããrẽ. Bairo popiye baimirãcʉ̃ã, cabero netõjãñurõ caroa capetietipeere cacʉ̃goparã majũ jãã ãniña. LBairi popiye baimirãcʉ̃ã, jãã pʉame cayeritutuaenarẽ bairo jãã tʉ̃goña yapapuaetinucũña. Ati rupaʉ mena tocãnacã rʉ̃mʉa cabʉcʉa jʉ̃goyecʉna nimirãcʉ̃ã, jãã yeri jãã catʉ̃goñarĩjẽ pʉame nemojãñurõ jõpʉame cawãma yeri majũ cacʉ̃gorã jãã ãnijʉ̃goyecʉtinucũña. @yNipetiro popiye jãã catãmʉorĩjẽ bainucũña, caroaro mʉjãã canetõmasĩpeere ĩrõ. Bairo mʉjãã mena macããna aperã nemojãñurõ Cristore catʉ̃goʉsarã na caãninemoata, nemojãñurõ Dios cʉ̃ãrẽ cʉ̃ na cabasapeopee cʉ̃ã nigaro, nocãrõ marĩ mena cañuʉ cʉ̃ caãno jʉ̃gori. +Bairi cariape merẽ marĩ masĩña: Dios pʉame, Jesucristo cʉ̃ cariacoamiatacʉ̃ãrẽ cʉ̃ catitunuo joroque cʉ̃ caátatorea bairo jãã cʉ̃ãrẽ jãã catiogʉmi. Bairo jãã catiori bero mʉjãã jĩcãrõã marĩ neágʉmi cʉ̃ caãno ʉmʉrecóopʉ yua. E Bairo Dios jããrẽ cʉ̃ cacotemasĩnucũrĩjẽrẽ tʉ̃goñatutuari uwiricaro mano jãã quetibʉjʉnucũña cʉ̃ yaye quetire. Torea bairo ĩ woatuyupa Dios ya tutipʉ cʉ̃ãrẽ: “Dios mena tʉ̃goñatutuari cʉ̃ yaye quetire uwiricaro mano camasãrẽ na yʉ quetibʉjʉnucũña,” ĩ woatuyupi. ta Tore bairo jãã pʉame Jesucristo yaye quetire quetibʉjʉrã, roro jãã tãmʉonucũña. Bairo jãã cabaimiatacʉ̃ãrẽ, jãã caquetibʉjʉrije jʉ̃gori mʉjãã pʉame yeri capetietiere cacʉ̃goparã majũ mʉjãã ãniña. 3 Tunu bairoa jãã nipetiro, tocãnacã rʉ̃mʉa capajĩãecoparãrẽ bairo jeto jãã ãninucũña, Jesucristo yarã ãnirĩ. Bairo cabairã nimirãcʉ̃ã, caroaro Jesucristo cʉ̃ catutuarijere camasãrẽ caáti ĩñoparã jãã ãniña ati rupaʉ cayasipa rupaʉ mena. wg Bairi noo jãã caánucũrĩpaʉ cãrõ jãã cʉ̃ã Jesucristo roro na cʉ̃ caátiecogaricarorea bairo roro cayasicoaparãrẽ jãã ãnicotenucũña jãã wapana jʉ̃gori. Bairo Jesucristo cʉ̃ cabairiquere bairo jãã cʉ̃ã roro popiye tãmʉomirãcʉ̃ã, caroaro cʉ̃ caãnajẽ cʉtie macããjẽ cʉ̃ãrẽ jãã áti ĩñomasĩnucũña camasãrẽ.  Roro popiye jãã tãmʉo joroque jãã átiepenucũñama. Bairo roro na caána jãã caãnimiatacʉ̃ãrẽ, Dios pʉame di rʉ̃mʉ ũno jãã aweyoetinucũñami. Jããrẽ capajĩãmasĩrã nimirãcʉ̃ã, jãã yeri pʉamerẽ dope átiyasiomasĩẽtĩñama. -SAti yepapʉre ãna, roro popiye jãã bainucũña. Bairo cabairã nimirãcʉ̃ã, “¿dope bairo marĩ bairãti?” di rʉ̃mʉ ũno jãã ĩ tʉ̃goñaetinucũña. Tunu bairoa roro popiye jãã cabairije mena tʉ̃goña yapapuamirãcʉ̃ã, di rʉ̃mʉ jãã quetibʉjʉ jãnaetinucũña. -SBairi atie Dios nocãrõ cʉ̃ catutuarijere jãã camasĩnucũrĩjẽ pʉame, cawapacʉtie netõjãñurõ jããrẽ cañurĩjẽ niña. Bairo tiere masĩrĩ aperã camasãrẽ na jãã quetibʉjʉnetõnucũña. Bairo caquetibʉjʉrã nimirãcʉ̃ã, ati rupaʉ pʉamerã catutuaenarẽ bairo caãna jãã ãniña, ríirʉ cawatiyasiparʉre bairo yua. Bairo jãã cabaiãnierẽ ĩñarĩ nipetiro camasã, “Na catutuarije jʉ̃gori mee, Dios cʉ̃ catutuarije jʉ̃gori roque tore bairo quetibʉjʉ masĩñama,” jãã ĩ masĩnucũñama. V%Dios pʉame cawãmapaʉpʉre ati yepa naitĩãrõ caãnimirĩcãrõrẽ to busuo joroque ásupi. Cʉ̃ã niñami ãme cʉ̃ãrẽ marĩ yeri canaitĩãrõpʉ caãnierẽ bairo marĩ caãnajẽ cʉtiere cabusuropʉ to ãnio joroque caácʉ majũ. Tore bairo átinucũñami Dios, cʉ̃ macʉ̃ Jesucristo nocãrõ cañuʉ caroaro cʉ̃ caátiere ĩñarĩ bero, Dios cʉ̃ caãnajẽ cʉtiere marĩ camasĩparore bairo ĩ Jesucristo jʉ̃gori. El vivir por la fe hIJãã pʉame, jãã majũã jãã caátiere na ĩroáto ĩrã mee, mʉjããrẽ jãã quetibʉjʉnetõnucũña. Jesucristo marĩ Quetiupaʉ jĩcãʉ̃ã cʉ̃ caãnierẽ quetibʉjʉrã jãã átinucũña. Bairi jãã pʉame mʉjããrẽ capaabojarã, cajʉáti majãrẽ bairo jãã ãninucũña, Jesucristore jãã caĩñamairĩjẽ jʉ̃gori yua. Cariape na catʉ̃gogaetie bui, ati yepa macããcʉ̃ quetiupaʉ wãtĩ pʉame caroaro na catʉ̃gomasĩbujiopeere catʉ̃gomasĩẽnarẽ bairo na átiẽñotayami. Bairi caĩñapãmasĩẽna muipʉ cʉ̃ caasibatorijere na caĩñacãnamumasĩẽtĩnucũrõrẽã bairo na cʉ̃ã Jesucristo yaye nocãrõ caroa quetire di rʉ̃mʉ ũno tʉ̃gomasĩẽtĩnucũñama. Nocãrõ caroʉ́, Dios catutuaʉ cʉ̃ caãnajẽ cʉtiere bairo caãnajẽcʉcʉ yaye quetire na tʉ̃gomasĩẽtĩõ joroque átinucũñami wãtĩ. 0Y¿Bairi jãã caquetibʉjʉrijere noa na tʉ̃gopuoetinucũñati? Cayasiparã jeto tiere tʉ̃gopuoetinucũñama Jesucristo camasãrẽ cʉ̃ canetõrĩjẽ quetire. Bairi tunu cañuena yasioropʉ rorije na caátie ũnie caboborijere jãã boetinucũña. Ĩtorique mena Dios yaye quetire jãã quetibʉjʉetinucũña. Diore caĩñapeoecorã ãnirĩ tie queti cʉ̃ãrẽ wasoaricaro mano caroaro cariape jãã quetibʉjʉnucũña. Tore bairo cariape macããjẽrẽ jãã caquetibʉjʉrijere jããrẽ camasĩrã tiere caroaro masĩcõãñama. h  KDios pʉame jããrẽ caĩñamai ãnirĩ cʉ̃ yaye caroa quetire jãã quetibʉjʉnetõrotijowĩ camasãrẽ. Bairo cʉ̃ caátirotiricarã ãnirĩ jãã pʉame tiere paajʉtiricaro mano caroaro jãã quetibʉjʉnucũña. ' GBairo cabairo jʉ̃gori yua marĩ nipetiro Jesucristo yarã caãna pʉame juti asero ũno mena cabʉgatoecorãrẽ bairo mee marĩ ãniña. Dios yaye quetire caroaro cariape merẽ marĩ masĩña. Tunu bairoa ẽñoorõrẽ muipʉ cʉ̃ caasirocaturore bairo marĩ cʉ̃ã caroaro marĩ caátiãnie, marĩ Quetiupaʉ yaye nocãrõ caroa macããjẽrẽ marĩ áti ĩñonucũña camasãrẽ. Marĩ Quetiupaʉ, cʉ̃ Yeri Espíritu Santo jʉ̃gori marĩ wasoanutuao joroque marĩ átinucũñami marĩ yeri marĩ catʉ̃goñarĩjẽrẽ. Bairo cʉ̃ caáto jʉ̃gori yua, tocãnacã rʉ̃mʉa nemojãñurõ cʉ̃rẽ bairo caãnajẽcʉna marĩ ãninemonutuanucũña.] 3Marĩ Quetiupaʉ cʉ̃ caátie, bairi Espíritu Santo cʉ̃ caátie cʉ̃ã jĩcãrõrẽã bairo niña. Bairi noo ũno Espíritu Santo cʉ̃ caãmata, ñe ũnie mano caroaro cariape átiãnimasĩñama camasã. Bairo cabaimiatacʉ̃ãrẽ, ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ roro cʉ̃ caátinucũrĩjẽrẽ pitiri Dios pʉamerẽ cʉ̃ catʉ̃goʉsajʉ̃goata, jutirore bairo caẽñotarije peticoagaro yua. Bairo cabairo, caroaro tʉ̃gomasĩ jʉ̃gogʉmi yua Dios yaye quetire. j MÃmepʉ̃ cʉ̃ãrẽ Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ cawoaturica tutirire buerã, tʉ̃gopuojĩãtietinucũñama. Caroaro na catʉ̃gomasĩbujiopeere mai, juti aserore bairo na ẽñotacõã ninucũña na catʉ̃goñarĩjẽpʉre. Bairãpʉa, ti yʉtea macããna israelita majã tiere tʉ̃gopuoesupa. Ãme cʉ̃ãrẽ torea bairo na pãrãmerã cʉ̃ã tʉ̃gopuoetinucũñama Dios na cʉ̃ caquetibʉjʉgamirĩjẽrẽ. Na camasĩpeere juti asero caẽñotarore bairo na ẽñotatonucũña. Bairo ãnimirãcʉ̃ã, Jesucristo mena na catʉ̃goñatutuata roque, tie Dios yaye caroa quetire tʉ̃gomasĩjĩãtigarãma. 1[ Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caátatore bairo jãã, jãã áperinucũña. Cʉ̃ ãnacʉ̃ pʉame, “Israelita majã yʉ riapé caasiyarije capetiro ĩñarema,” ĩ, cʉ̃ riapére juti asero mena bʉgatonucũñañupʉ̃. Cʉ̃ ãnacʉ̃rẽ bairo yasiori jãã quetibʉjʉetinucũña camasãrẽ. 7 “Di rʉ̃mʉ ũno Jesucristo yaye queti capetietie niña,” ĩ tʉ̃goñarĩ, uwiricaro mano camasãrẽ tiere na jãã quetibʉjʉnucũña. #? Tore bairo caasiyabatorije capetipee yoaro jãñurõ caãnajẽ caãmata, nemojãñurõ caroa majũ niña capetietie Jesucristo yaye queti pʉame roque. uc Bairi Jesucristo yaye cawãma queti mena cajʉ̃goyepʉ Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ marĩ caĩñacõñaata, caãnimajũrĩjẽrẽ bairo mee tuacõãña yua. Bairi Jesucristo yaye queti pʉame ñunetõmajũcõãña.   Bairo ĩgʉ ñiña: Jĩcã wãme roticũrĩqũẽ caasiyarije mena caetarique caãmata, ¡nocãrõ tutuaro netõrõ to etaetibujiocʉti Dios yaye queti, camasãrẽ, “Carorije wapa mánarẽ bairo mʉjãã ñiñaña,” cʉ̃ caĩrĩqũẽ queti pʉame! :mTie roticũrĩqũẽ ʉ̃tããpʉ Dios cʉ̃ cawoaturique pʉame nocãrõ tutuaro caasiyabatorije mena etajʉ̃goyupa. Bairi israelita majã pʉame tiere Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caneató, cʉ̃ riapére peeto ũno cʉ̃ãrẽ ĩñacãnamu masĩẽsupa. Bairo tutuaro mena caasiyabatomiatacʉ̃ãrẽ, jĩcã rʉ̃mʉ caãno, caasiyabatorije capetipee ãñupã. Bairo tie Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩqũẽ camasã na yasio joroque caátipee pʉame caasiyarije mena caetarique caãmata, ¡nocãrõ tutuaro netõrõ to etaetibujiocʉti camasãrẽ cawãma wãme Dios cʉ̃ caátibojacũrĩqũẽ! Espíritu Santo marĩ yeripʉ cʉ̃ caãnie pʉame roque netõjãñurõ caroa niña.  9Dios pʉame roque masĩrĩqũẽrẽ jowĩ, camasãrẽ cawãma wãme cʉ̃ caátibojacũrĩqũẽrẽ jãã caquetibʉjʉmasĩparore bairo ĩ. Cʉ̃ caátibojacũrĩqũẽ pʉame bui macããjẽ paperapʉ woaturiquere bairo mee niña. Espíritu Santo jʉ̃gori marĩ pupeapʉ yeri tʉ̃goñawasoarique majũ niña. Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ na cawoatucũrĩqũẽ ũnie marĩ yasio joroque caátipee majũ niña. Espíritu Santo, Dios Yeri pʉame roque marĩ caáticõã ninucũõ joroque caácʉ majũ niñami. $AJãã majũ jãã camasĩrĩjẽ jʉ̃gori mee, Dios jããrẽ cʉ̃ camasĩõjorije jʉ̃gori roque tore bairo caroaro jãã átiãnajẽ cʉtimasĩña. ~Bairi Dios mena jãã catʉ̃goñatutuarije jʉ̃gori tore bairo cariape mʉjããrẽ jãã ĩmasĩña, Jesucristo yarã ãnirĩ. ]}|a{$yxwvu~tJsHrhqonWmEkihgeca_^n]&[ZXWVTOS@RlPNNLKJ HFF<;p:975321c/.-],>+T)((&$#""0 isL$`v = f Zr?8 Bairo itiani yʉ cajẽnimiatacʉ̃ãrẽ, itianipʉa atore bairo ñi quetibʉjʉwĩ: “Mʉ caĩrõrẽ bairo yʉ áperigʉ. Yʉ yarã popiye baimirãcʉ̃ã, narẽ yʉ mena na tʉ̃goñatutuao joroque na yʉ caátie jʉ̃gori, nipetiro camasãrẽ yʉ catutuarijere nemojãñurõ na ñiñomasĩña,” ñi quetibʉjʉwĩ. Bairi popiye yʉ catãmʉorĩjẽrẽ tʉ̃goñarĩ, tie mena yʉ tʉ̃goña ʉseanicõãña. Tie jʉ̃gori nipetiro camasãrẽ Cristo yʉ cʉ̃ catutuarije jorijere na yʉ áti ĩñomasĩña. ~7u Bairo roro popiye yʉ cabaiãnierẽ yʉ cʉ̃ netõáto ĩ, itiani cãnacãni majũ Diore cʉ̃ yʉ jẽnimiwʉ̃. #6? Bairo marĩ Quetiupaʉ yaye macããjẽ nocãrõ caroare yʉ cʉ̃ caátibuio ĩñorĩqũẽ mena jʉ̃gori yʉ cabaibotioetiparore bairo ĩ, wãtĩ roro yʉ cʉ̃ caátiere ẽñotaemi Dios. Tie jʉ̃gori popiye pota marĩ rupaʉre caãnorẽ bairo wãtĩ roro yʉre cʉ̃ caátiere ẽñotaemi Dios. Tie jʉ̃gori popiye pota marĩ rupaʉre caãnorẽ bairo wãtĩ roro yʉre cʉ̃ caátie ninucũña. <5q Bairo netõjãñurõ yʉ majũã yʉ caátiere, o yʉ caĩrĩjẽrẽ quetibʉjʉmicʉ̃ã, camecʉ̃rẽ bairo quetibʉjʉ mee yʉ baiya baipʉa. Cariapea quetibʉjʉ roque tore bairo ñinucũmiña. Bairo caĩ nimicʉ̃ã, baipʉa buipearo ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ tie yʉ caáperie, o yʉ caĩẽtĩẽ jʉ̃gori yʉ cʉ̃ caĩroacotero yʉ boetiya. Caroaro yʉ caátiãninucũrĩjẽrẽ ĩñabeseri roque yʉ cʉ̃ caĩroaro ñuña. o4W Bairo yʉ roque tore bairo camasĩ ãnirĩ caroaro netõrõ tie mena jʉ̃gori yʉ baibotio ĩñobujioya ni ũcʉ̃ camasocʉre. Bairo masĩmicʉ̃ã, baipʉa yʉ majũã yʉ camasĩrĩjẽ mena tore bairo yʉ átibotiogaetiya. Tie ũnie meerẽ, yʉ majũã yʉ cayeri tʉ̃goñatutuaetie roquere torea bairo mʉjãã yʉ caáti ĩñoata, ñucõãbujioro. d3A Baipʉa caroaro majũ yʉ masĩña: Cʉ̃rẽ Dios nocãrõ caroaro caãno cʉ̃ tʉpʉ cʉ̃ neámí. (Ati rupaʉ menaa o cʉ̃ yeri jetore rita neácʉ́ baibauwĩ.) Topʉ etaácʉ, cʉ̃ pʉame bʉsʉri cayasiorije, ni ũcʉ̃rẽ Dios cʉ̃ bʉsʉrotietie ũnie bʉsʉrique majũrẽ tʉ̃goroyawĩ.(Mai, Pablo pʉame versículos 2-4 apei cʉ̃ cabairiquere ĩ quetibʉjʉmicʉ̃ã, cabotiogaecʉ ãnirĩ cʉ̃ majũã cʉ̃ cabairiquere quetibʉjʉgʉ ĩcʉ̃mi.) 2 S1 Jĩcãʉ̃ caʉ̃mʉrẽ ñiñawʉ̃ caroaro majũ Cristore jĩcãrõ tʉ̃ni catʉ̃goʉsacõãninucũʉ̃rẽ. Cʉ̃ pʉamerẽ itia ʉmʉrecóo tuti buipʉ cʉ̃ neámí Cristo. Merẽ pʉga wãmo peti rʉpore baparicãnacã pẽnirõ cãnacã cʉ̃ma majũ netõña cʉ̃rẽ cʉ̃ caneátato bero. Baipʉa caroaro majũ yʉ masĩẽtĩña: Ati rupaʉ menaa, o cʉ̃ yeri jetore rita neácʉ́ baibauwĩ. Dios roque cariape cʉ̃ caátajere masĩñami. H0  Ñe ũnie majũ marĩ átimasĩẽtĩña, marĩ majũã marĩ caátiere marĩ caĩbʉsʉata. Bairo cabaimiatacʉ̃ãrẽ, yʉ pʉame marĩ Quetiupaʉ qũẽguericarore bairo yʉ cʉ̃ caĩñorĩqũẽ, cʉ̃ yaye macããjẽrẽ yʉ cʉ̃ caátibuio ĩñorĩqũẽ macããjẽ cʉ̃ãrẽ mʉjãã yʉ quetibʉjʉgaya. +/O !Bairo yʉre cʉ̃ cañerotirijere tʉ̃gori yua, aperã marĩ yarã pʉame yʉ jʉáma. Ti macã ẽñotaricaro jʉ̃goyepʉ pii capairi pii mena yʉ jããrĩ, wii waru jopepʉ yʉ pitiyo ruiojowã. Tore bairo yʉ na caáto, yʉ rutimasĩwʉ̃ quetiupaʉ gobernador yʉre cañegaʉre.s._ Apeyera Damasco macãpʉ yʉ caãno quetiupaʉ rey Aretare cajʉroti gobernador pʉame yʉ ñerotimiñupĩ. Bairo yʉre cañegaʉ ãnirĩ, cʉ̃ ʉ̃mʉa soldauare ti macã witirica jopepʉ na coterotiyupi, yʉre na ñeo joroque ĩ. C- Dios, marĩ Quetiupaʉ Jesucristo pacʉ cʉ̃ã masĩmajũcõãñami caroaro cariape yʉ caquetibʉjʉnucũrĩjẽrẽ. Cʉ̃rẽã tocãnacã rʉ̃mʉa cʉ̃ marĩ cabasapeoro ñuña. f,E Yʉ pʉame, “Aperã netõrõ caquetibʉjʉmasĩ yʉ ãniña,” ĩrĩcãrõ ũnorẽã, catutuaecʉ yʉ caãnierẽ bairo mʉjãã yʉ quetibʉjʉ ĩñogʉ. Botiorique mena tutuaro yʉ quetibʉjʉgaetiya mʉjããrẽ. @+y Bairi ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ mʉjãã mena macããcʉ̃ Jesucristo yaʉre cʉ̃ yapapuao joroque aperã cʉ̃ na caápata, yʉ cʉ̃ã cʉ̃ mena yʉ yapapua tʉ̃goñanucũña. Tunu bairo ni ũcʉ̃rẽ roro cʉ̃ átio joroque aperã cʉ̃ na caápata, yʉ cʉ̃ã bʉtioro majũ yʉ tʉ̃goña asianucũña. "*= Atie mʉjããrẽ yʉ caquetibʉjʉrije, apeye mʉjããrẽ yʉ caquetibʉjʉetiataje mena popiye majũ tãmʉonucũmicʉ̃ã, tocãnacã rʉ̃mʉa mʉjãã, o aperã Dios ya poari macããna cʉ̃ãrẽ caroaro na caãnipeere boʉ, bʉtioro yʉ tʉ̃goña patawacãnucũña. V)% Capee majũ popiye yʉ paanucũwʉ̃. Apeyera roro popiye yʉ tãmʉonucũwʉ̃. Tunu capee majũ yʉ wʉgoa tãmʉonucũwʉ̃ yʉ paarique jʉ̃gori. Tunu bairoa capee majũ etigʉ, o ʉgarique ʉgagʉ, popiye yʉ aʉa nʉcãnucũwʉ̃. Ape watoara capee jutii cacʉ̃goecʉ ãnirĩ roro bopacooro yʉ yʉsʉaye tãmʉonucũwʉ̃. $(A Bairo aperoripʉ caãnarẽ quetibʉjʉ ñesẽãgʉ, roro majũ yʉ tãmʉonucũña. Bairo áñesẽãnucũʉ̃, riyaa cauwioropʉ cʉ̃ãrẽ yʉ ánucũwʉ̃. Tunu bairo uwioro cajerutiri majã na capairopʉ yʉ netõ ánucũwʉ̃. Yʉ yarã jĩcã yepa macããna judío majã nimirãcʉ̃ã, yʉ wapanarẽ bairo caãna watoapʉ yʉ áñesẽãnucũwʉ̃. Tunu bairo aperã ape yepa macããna tʉripʉ cʉ̃ãrẽ uwioro yʉ áñesẽãnucũwʉ̃. Tunu bairoa capaca macããpʉ, camasã na camanorĩpʉ cʉ̃ãrẽ uwioro yʉ baiñesẽãwʉ̃. Ria capairiya cʉ̃ãrẽ uwioro yʉ baiñesẽãwʉ̃. Tunu apeyera, “Jesucristore catʉ̃goʉsarã jãã ãniña,” cabʉgoroa caĩtopairã watoa cʉ̃ãrẽ uwioro yʉ baiñesẽãnucũwʉ̃, aperoripʉ caãnarẽ quetibʉjʉñesẽãgʉ. a'; Itiani cãnacãni majũ yucʉ mena yʉ paepewã. Jĩcãni ʉ̃tã rupaa mena yʉ wẽjĩã rocabujiowã. Tunu bairoa itiani cãnacãni majũ cũmua capairicapʉ áñesẽãʉ̃, yʉ ruawʉ̃. Bairo jĩcãni yʉ caruari rʉ̃mʉ caãno yoaro, ʉmʉreco, ñami cʉ̃ãrẽ yʉ baa pasawʉ ria capairiya recomacã majũpʉre. Yʉ riacoabujiowʉ. >&u Jĩcã wãmo cãnacãni majũ judío majã quetiuparã yʉ ñewã. Bairo yʉ ñerĩ yua, treinta y nueve cãnacãni majũ yʉ bape epenucũwã, yʉre na cañenucũrõ cãnacãnia. %%C Tunu bairoa, “Cristore paabojari majã jãã ãniña,” na caĩatacʉ̃ãrẽ, yʉ roque na netõjãñurõ cʉ̃rẽ capaabojari majõcʉ majũ yʉ ãniña. Baipʉa, atiere bairo yʉ caĩbʉsʉata, camecʉ̃rẽ bairo ñiña. Yʉ pʉame roque na netõjãñurõ Dios yayere yʉ paanucũña. Na netõjãñurõ capee majũ popiye preso jorica wiipʉ yʉ jo epenucũñama. Tunu bairo na netõjãñurõ capee majũ yʉ bape econucũwʉ̃. Dios yaye macããjẽrẽ yʉ caquetibʉjʉrije jʉ̃gori capee majũ yʉ pajĩã ecobujionucũwʉ̃. i$K Mʉjãã tʉpʉ caãna quetibʉjʉri majã, “Jãã roque hebreo majã majũ jãã ãniña,” ĩ botionucũñama na majũã na caquetibʉjʉrije mena. Bairo na caĩata, yʉ cʉ̃ã hebreo majã yaʉa yʉ ãniña. Tunu bairoa, “Israelita majã Dios cʉ̃ cabesericarã jãã ãniña,” na caĩata, yʉ cʉ̃ã israelita majã yaʉ majũã yʉ ãniña. Tunu, “Abraham ãnacʉ̃ pãrãmerã majũ jãã ãniña,” na caĩata, yʉ cʉ̃ã cʉ̃ pãrãmi majũã yʉ ãniña. \#1 Mʉjããrẽ yʉ caĩpeere bobotʉ̃goñamicʉ̃ã, atore bairo mʉjãã ñiña: ¡Jãã pʉame cayeritutuaena majũrẽ bairo tie ũnierẽ na caátore bairo jãã átiãnajẽ cʉperinucũña! Bairi aperã na majũã na caátie mena caquetibʉjʉnucũrã netõrõ na caquetibʉjʉata, yʉ cʉ̃ã netõjãñurõ mʉjãã yʉ quetibʉjʉ masĩña. Baipʉa camecʉ̃rẽ bairo yʉ caquetibʉjʉrije cabaimiatacʉ̃ãrẽ, atore bairo mʉjããrẽ yʉ quetibʉjʉya: C" Tunu bairoa roro rotirique mena narẽ caroaro na mʉjãã cajʉátinemopeere na cabomiatacʉ̃ãrẽ, caroaro mena na mʉjãã tʉ̃gopeonucũña. Tunu bairoa mʉjããrẽ carotieperã, mʉjããrẽ caĩtori majã ũna cʉ̃ãrẽ na mʉjãã ẽñotaetinucũña. Tunu aperã mʉjããrẽ cabʉgoro macããnarẽ bairo caĩñarerã, aperã mʉjããrẽ roro na cawasopana paepemiatacʉ̃ãrẽ, caroaro mena na mʉjãã tʉ̃gopeonucũña. ?!w Mʉjãã pʉame catʉ̃goñamasĩrãrẽ bairo tʉ̃goñamirãcʉ̃ã, ¡nopẽĩrã catʉ̃goñamasĩẽna yaye queti pʉamerẽ caroaro mena mʉjãã tʉ̃goʉsanucũñati, tame! E  Bairo cabaimiatacʉ̃ãrẽ, bairãpʉa capããrã ninucũñama na majũã na caátie mena netõnʉcãgarã caquetibʉjʉpainucũrã. Bairi, ¡yʉ cʉ̃ã tore bairo yʉ quetibʉjʉgaya! K Bairopʉa marĩ majũ marĩ caátie mena marĩ caãmeo netõnʉcãgarije cañuetie niña. Camecʉ̃rãrẽ bairo quetibʉjʉrique niña. Marĩ Quetiupaʉ cʉ̃ caĩñajesorije ũnie mee niña. - Mʉjããrẽ yʉ caquetibʉjʉjʉ̃goricarore bairo mʉjããrẽ ñinemoña tunu: Ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ yʉre, “Camecʉ̃rẽ bairo quetibʉjʉyami Pablo,” yʉ qũĩ tʉ̃goñaeticõãto. Bairo camecʉ̃rẽ bairo yʉre mʉjãã caĩtʉ̃goñata, camecʉ̃rẽã bairo yʉ caquetibʉjʉrijere yʉ tʉ̃gopeocõãña mai. Mʉjãã tʉpʉ caãna quetibʉjʉri majã, na majũã na caátie mena netõnʉcãgarã, netõjãñurõ na caquetibʉjʉnucũrõrẽã bairo peeto ũno yʉ cʉ̃ãrẽ yʉ quetibʉjʉ roticõãña. Z- Tore bairo wãtĩ cʉ̃ã cʉ̃ cabaimasĩrõ jʉ̃gori, cʉ̃ yarã caĩtopairã cʉ̃rẽ catʉ̃goʉsari majã pʉame cʉ̃ã caroare caáti majãrẽ bairo baurique cʉti tomasĩnucũñama. ¡Bairãpʉa, na ũna jĩcã rʉ̃mʉ caãno yasi acʉagarãma, roro na caátipairije wapa jʉ̃gori yua! Sufrimientos de Pablo como apóstol H  Bairo na caátimasĩnucũrĩjẽrẽ ĩñarĩ, baipʉa yʉ tʉ̃goña acʉetiya. Ape watoara wãtĩ cʉ̃ã ʉmʉrecóo macããcʉ̃ ángel bauriquere bairo bauriquecʉti tomasĩnucũñami. xi Na pʉame roque caĩtopairã, apóstolea majã mee niñama, “Apóstolea majã majũ jãã ãniña,” caĩrã nimirãcʉ̃ã. Bairo caĩrã nimirãcʉ̃ã, na rupaʉ bui jeto Jesucristo yarã apóstolea majãrẽ bairo bautonucũñama. { Mʉjããrẽ yʉ cabuerije wapare jẽniecʉ̃, yʉ caquetibʉjʉjʉ̃goricarorea bairo wapa jẽniecʉ̃ yʉ quetibʉjʉcõã ninucũgʉ. Aperã mʉjããrẽ na caquetibʉjʉrije wapa, wapa jẽnirĩ caquetibʉjʉñesẽãnucũrã, “Pablore bairo jãã cʉ̃ã jãã paanucũña,” na caĩmasĩẽtĩparore bairo ĩ, di rʉ̃mʉ ũno mʉjãã yʉ wapa jẽnietigʉ. fE ¿Dopẽĩ bairo mʉjããrẽ ñi bʉsʉcʉti? ¿Mʉjããrẽ caĩñamaiecʉ̃ ãnirĩ tore bairo ñi bʉsʉcʉti? Bairo mee niña. ¡Dios cʉ̃ã caroaro masĩñami nocãrõ mʉjããrẽ yʉ caĩñamainucũrĩjẽrẽ! / Cristo nocãrõ caroaro cariape caquetibʉjʉ cʉ̃ caãnierẽ camasĩ ãnirĩ cʉ̃rẽã bairo yʉ cʉ̃ã cariape mʉjããrẽ ñiña: Di rʉ̃mʉ ũno mʉjãã Acaya yepa macããnarẽ yʉ dinero jẽnipatowãcõẽcʉ̃. Tiere tʉ̃goñarĩ bʉtioro yʉ yeri ñuña.  Mʉjãã watoapʉ yʉ caquetibʉjʉñesẽãrĩ watoare, yʉre carʉsarije caãnimiatacʉ̃ãrẽ, di rʉ̃mʉ ũno jĩcãʉ̃ ũcʉ̃rẽ jũnurõ yʉ jẽni patowãcõẽpʉ̃. Marĩ yarã Macedonia yepa macããna pʉame roque yʉre carʉsarijere yʉ jowã. Bairi mʉjããrẽ jũnuʉ yʉ cajẽni patowãcõpeere yʉ nʉcãcõãwʉ̃. Baipʉa bairo jeto yʉ nʉcãmasĩcõã ninucũgʉ. N Ape poari caãna ñubueri majã yʉre dinero jowã, mʉjããrẽ yʉ cajʉátimasĩparore bairo ĩrã. Baipʉa bairo yʉre na cadinero jorique jʉ̃gori narẽ dinero ẽmaʉrẽ bairo yʉ ápʉ. 1 Yʉ pʉame mʉjããrẽ caroa queti Dios camasãrẽ cʉ̃ canetõrĩqũẽ queti majũrẽ mʉjãã yʉ quetibʉjʉjʉ̃gowʉ. Bairo tiere quetibʉjʉ ãcʉ̃, mʉjããrẽ yʉ wapa jẽniepʉ̃. ¿Ricaati wãme mʉjããrẽ roro ácʉato, tore bairo wapa jẽniecʉ̃ mʉjãã yʉ quetibʉjʉyupari? Yʉ pʉame bopacooro yʉ baiwʉ, mʉjãã pʉame caroaro majũ mʉjãã caãnimasĩpeere boʉ.  Yʉ pʉame yʉ cabʉsʉrije mena caroaro caquetibʉjʉjã ãmeomasĩẽcʉ̃ yʉ ãcʉ̃. Bairo caãcʉ̃ nimicʉ̃ã, Dios yaye macããjẽrẽ masĩrĩqũẽ pʉamerã yʉ masĩnetõmajũcõãña. Tie yʉ camasĩrĩjẽrẽ mʉjãã yʉ áti ĩñoãninucũña tocãnacãnia mʉjãã tʉpʉre. Noo jãã caátie wãme cãrõ mʉjããrẽ tiere jãã caáti ĩñorõ mʉjãã ĩñanucũña. 5c Baipʉa, mʉjãã catʉ̃goʉsanucũrã ũna caĩtopairã, jãã, apóstolea majã netõrõ caãnitʉ̃goñarã roca majũ macããcʉ̃rẽ bairo yʉ tʉ̃goñaẽtĩña. ?w Bairi noa ũna mʉjããrẽ jãã caquetibʉjʉjʉ̃goricʉ Jesucristo yaye queti meerẽ caquetibʉjʉrã cʉ̃ãrẽ caroaro mena na mʉjãã tʉ̃goʉsaganucũña. Tunu bairoa jãã caquetibʉjʉricaro bero, Espíritu Santo majũrẽ mʉjãã yeripʉ cabocáñerĩcãrã nimirãcʉ̃ã, apei espíritu ũcʉ̃ cʉ̃ãrẽ caroaro cʉ̃ mʉjãã ñeganucũña. Apeyera Dios yaye queti camasãrẽ cʉ̃ canetõrĩqũẽ quetire catʉ̃goʉsajʉ̃goricarã nimirãcʉ̃ã, ricaati quetibʉjʉriquere caquetibʉjʉrã cʉ̃ãrẽ na mʉjãã tʉ̃goʉsaganucũña. 5 Baipʉa, aperã mʉjããrẽ na caĩtopee ũnierẽ yʉ tʉ̃goña uwijãñuña. Wãtĩ, cʉ̃ caĩtopairije mena Evare cʉ̃ caĩtoricarorea bairo mʉjãã cʉ̃ã aperãrẽ mʉjãã caĩtoecopee ũnierẽ yʉ tʉ̃goña uwijãñuña. Bairo mʉjããrẽ na caĩtoata yua, mʉjãã pʉame Jesucristore caboenarẽ bairo caroaro nʉcʉ̃bʉgorique mena jĩcãrõ tʉ̃ni cʉ̃ mʉjãã ĩroaetibujiorã. Q Mʉjããrẽ roro tʉ̃goñaʉ mee yʉ baiya. Dios mʉjããrẽ ĩñamairĩ yʉ cʉ̃ caquetibʉjʉrotirique jʉ̃gori mʉjããrẽ quetibʉjʉ yʉ átiya. Dios mʉjããrẽ cʉ̃ caĩñamairõrẽã bairo yʉ cʉ̃ã bʉtioro mʉjããrẽ yʉ maiña. Bairo mʉjããrẽ mairĩ yʉ pʉame jĩcãʉ̃ã, Jesucristo jetore cʉ̃ mʉjãã catʉ̃goʉsaro yʉ boya. Bairo bori, mʉjããrẽ ñe ũnie cawapa cʉ̃goena cañurã majũ cʉ̃ caĩñajoro mʉjãã baio joroque yʉ átigaya, caroarã ñe ũnie cawapa cʉ̃goena majũ Jesucristo tʉpʉre mʉjãã caetamasĩparore bairo ĩ. K  ¡Bairi roro masacatiecʉre bairo yʉ caĩbʉsʉnucũrĩjẽrẽ mʉjãã canʉcãcõãmasĩrõ yʉ boya! Dise wãme ũnie yʉ caquetibʉjʉrije caãmata cʉ̃ãrẽ, tiere nʉcãnetõcõãña. 2] Bairi ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ cʉ̃ majũã cʉ̃ paariquere cʉ̃ caĩñajesoro netõjãñurõ wapacʉtiya cʉ̃ paariquere Dios cʉ̃ caĩñajesorije pʉame roque.p Y Tore bairo Dios yaye cʉ̃ã ĩ quetibʉjʉya: “Ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃, ‘Caroaro majũ yʉ paamasĩña,’ cʉ̃ majũã cʉ̃ caátimasĩrĩjẽ mena caĩnucũʉ̃ cʉ̃ caãmata, ‘Dios nocãrõ caroaro cʉ̃ camasĩrĩjẽ jʉ̃gori roque, caroaro yʉ paamasĩña,’ cʉ̃ caĩpee pʉame roque ñuña,” ĩ quetibʉjʉya Dios yaye bʉsʉrique.  5 Bairo mʉjããrẽ quetibʉjʉyaparori bero, mʉjãã jʉ̃goye nocãrõ cayoaropʉ macããna cʉ̃ãrẽ caroa quetire quetibʉjʉñesẽãgarã jãã átiya. Bairãpʉa aperã caquetibʉjʉri majã na caquetibʉjʉñesẽãrĩcã macãrĩpʉ jãã quetibʉjʉrápérigarã. “ ‘Aperã na capaariquere ẽmarã mʉjãã átiya,’ jããrẽ ĩ bʉsʉpairema,” ĩrã, to ũnopʉ jãã ánucũgaya.   Bairi jãã pʉame aperã mʉjãã watoapʉ na caquetibʉjʉriquere ĩñarĩ, “Jãã roque tiere jãã quetibʉjʉwʉ,” jãã ĩẽtĩnucũña. Jesucristo mena nemojãñurõ mʉjãã catʉ̃goñatutuapeere borã, nemojãñurõ mʉjããrẽ jãã quetibʉjʉgaya. Bairo bori, Dios jããrẽ cʉ̃ caquetibʉjʉroticũrĩcãrõrẽ bairo jĩcãrõ tʉ̃nia quetibʉjʉrã jãã átiya. s _ Bairi jãã pʉame mʉjããrẽ Cristo yaye caroa quetire caquetibʉjʉjʉ̃goricarã majũ jãã ãniña. Bairi mʉjããrẽ quetibʉjʉ ãna, jããrẽ Dios cʉ̃ caquetibʉjʉroticũrĩcãrõ netõjãñurõ ána mee jãã átiya. H   Bairi jãã pʉame roque tie ũnierẽ caáperiparã jãã ãniña. Tiere jãã átirotietiyami Dios. Cʉ̃ pʉame jĩcãrõ tʉ̃ni jãã caátimasĩpeere cõñarĩcãrõrẽ bairo jãã átibojacũnucũñami. Bairi Dios pʉame roque mʉjãã Corinto macããna tʉpʉ jãã quetibʉjʉñesẽãõ joroque jãã ámi. 5 Bairi jãã pʉame jãã majũã jãã cabairijere ĩñacõñarĩ, o aperã na majũã na caãnierẽ caroaro na cabʉsʉbotiorije mena na caĩrõrẽ bairo caĩbʉsʉetiparã jãã ãniña. Na, aperã pʉame catʉ̃goñamasĩẽna niñama, tore bairo cabʉsʉrã. Na pʉame na majũã na caátie mena bʉsʉrã, o aperã na caátie mena ĩcõñarã, roro catʉ̃goñamasĩẽna majũ ãna ĩñama.  Tore bairo jããrẽ roro caĩbʉsʉpairã atore bairo na camasĩrõ yʉ boya: Yoaropʉ ãnirĩ tutuaro yʉ caĩquetibʉjʉrorea bairo mʉjãã watoa ãcʉ̃ cʉ̃ã, yʉ caátie mena tutuaro mʉjãã yʉ quetibʉjʉ masĩña. Tiere na camasĩrõ yʉ boya. ,Q Aperã jĩcããrã yʉ cawoajorijere ĩñarĩ, bairo ĩnucũñama: “Tutuaro mena marĩrẽ quetibʉjʉ woatujomicʉ̃ã, cʉ̃ majũ etaʉ pʉame, tutuaro mena ni ũcʉ̃rẽ quetibʉjʉ masĩẽtĩñami. Tunu bairoa caroaro cariape caquetibʉjʉecʉ niñami,” ñi bʉsʉpainucũñama. 3 Bairi yʉ pʉame yʉ cawoaquetibʉjʉjorije mena, “Corinto macã macããna na tʉ̃goña uwiáto,” ĩ mee, tore bairo ñi quetibʉjʉ woajoya. E Yʉ pʉame jãã carotimasĩrĩjẽ buipeoropʉ jããrẽ mʉjãã caĩroapeere quetibʉjʉmicʉ̃ã, tie mena yʉ tʉ̃goñaboboetiya. Marĩ Quetiupaʉ pʉame roque tore bairo jãã carotimasĩpeere jãã jowĩ. Jesucristo mena mʉjãã yeripʉ nemojãñurõ cʉ̃ mʉjãã catʉ̃goñatutua nutuaparore bairo ĩ, tore bairo jãã roticũwĩ. Mʉjããrẽ jãã yapapuo reo joroque ĩ mee, tore jãã quetibʉjʉ roticũwĩ marĩ Quetiupaʉ. `9 Mʉjãã pʉame yʉ cabaurije bui macããjẽ jetore mʉjãã ĩñapeonucũña. Yʉ yeri yʉ catʉ̃goñatutuarije pʉame roquere mʉjãã masĩẽtĩnucũña. Bairi ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ cariapea, “Jesucristo yaʉ yʉ ãniña,” caĩnucũʉ̃ cʉ̃ caãmata, jãã, Jesucristo yarã jãã caãnie cʉ̃ãrẽ cʉ̃ camasĩpee niña. wg Bairi jãã pʉame cotericaro mano nipetiro Cristore cabaibotiorãrẽ popiye na baio joroque na jãã átimasĩgarã. Mʉjãã pʉame Jesucristore caroaro mʉjãã catʉ̃goʉsapetiro beropʉ, tore bairo na jãã popiye peyojãnagarã. hI Bairi jãã pʉame Dios cʉ̃ catutuarije jʉ̃gori tocãnacã wãme ricaati aperã na cabue ẽñotarije, Jesucristore na boetio joroque caátiere jãã, cariape jãã quetibʉjʉpomasĩña camasãrẽ. Bairo jãã caátimasĩrĩjẽ mena camasã na majũ na catʉ̃goñarĩjẽrẽ caroa wãme pʉame tʉ̃goñawasoari, Cristo cʉ̃ caborore bairo na átiãnio joroque na jãã átimasĩña. Bairo jãã caátimasĩrõ yua, na pʉame cʉ̃, Cristore cʉ̃ tʉ̃goʉsagarãma. 9 Jãã catutuãnie ati ʉmʉrecóo macããjẽ ũnie mee niña. Dios cʉ̃ catutuarije mena jʉ̃gori roque carorije quetibʉjʉriquere quetibʉjʉnetõnʉcãõ joroque jãã átimasĩnucũña. Torea bairo roro na cabʉsʉpainucũrĩjẽ cʉ̃ãrẽ jãã quetibʉjʉpomasĩña. R Bairãpʉa, camasã ati rupaʉ cacʉ̃gorã marĩ caãnierẽ marĩ masĩña. Bairo marĩ cabaimiatacʉ̃ãrẽ, jãã pʉame ati ʉmʉrecóo macããna camasãrẽ bairo jãã átiãnajẽ cʉperiya. S~ Bairi mʉjããrẽ ñiña: To mʉjãã tʉpʉ yʉ caĩñaʉ etari rʉ̃mʉ caãno, yʉre tore bairo roro caĩbʉsʉjãrãrẽ tutuaro mena na yʉ quetibʉjʉo joroque yʉ na ápericõãto. ¡Yʉ tutimasĩña, tame! Na pʉame jãã bʉsʉpairã, “Na majũ na catʉ̃goñarĩjẽ mena jʉ̃gori na caátiãnierẽ quetibʉjʉnucũñama,” jãã ĩ bʉsʉjãnucũñama. Jããrẽ na cabʉsʉpai jãnaeticõãta, cotericaro mano tutuaro mena na yʉ tutigʉ. &} G Yʉ, Pablo, Cristo caroaro mena cʉ̃ cabeyorije, caroaro cʉ̃ caĩñamairĩjẽ mena mʉjããrẽ yʉ quetibʉjʉya. Bairãpʉa, jĩcããrã yʉre ĩnucũñama: “Ato marĩ watoapʉ áñesẽãʉ̃, marĩ uwire bairo tutuaro mena mee marĩ quetibʉjʉnucũñami. Bairo tutuaro mena mee quetibʉjʉmicʉ̃ã, yoaropʉ ãcʉ̃ pʉame, tutuaro netõrõ marĩ quetibʉjʉ woajonucũñami,” ñi bʉsʉnucũñama. P| Dios marĩ mena ñumajũcõãñami. Nocãrõ cañuʉ ãnirĩ cʉ̃ macʉ̃rẽ marĩ joyupi. ¡Tiere tʉ̃goñarĩ ati risero mena dope bairo pʉame pairo netõjãñurõ ĩ basapeo masĩã maa! { Tunu apeyera na pʉame caroaro tʉ̃goñamairĩqũẽ mena bʉtioro Diopʉre mʉjãã jẽniboja nucũgarãma. Dios nocãrõ cañuʉ ãnirĩ narẽ mʉjãã jʉ̃gori caroaro na cʉ̃ caátiere ĩñarĩ, na pʉame bʉtioro Diore cʉ̃ basapeo nucũgarãma. 4za Bairo mʉjãã caáto, na pʉame bʉtioro cʉ̃ basapeogarãma. Tore bairo na, cabopacarãrẽ na mʉjãã cajʉátiere ĩñarĩ, masĩgarãma caria caroa queti Cristo yayere mʉjãã catʉ̃goʉsarijere yua. Bairi na cʉ̃ã Diore qũĩroagarãma, nocãrõ caroaro narẽ na mʉjãã cajʉátie jʉ̃gori. Tunu bairoa nipetiro aperã cabopacarã cʉ̃ãrẽ na mʉjãã cajʉátiere ĩñarĩ, bʉtioro Diore qũĩroagarãma. y Mai, tie marĩ yarãrẽ mʉjãã caneñojorije jãã cajeátie pʉame, narẽ carʉsarijere jãã cajeátie jeto mee niña. Caroaro na mʉjãã caátie jʉ̃gori Dios cʉ̃ãrẽ, “Jãã mena mʉ ñumajũcõãña,” na ĩbasapeo joroque ána mʉjãã átiya. Dx Bairo Dios mʉjãã cʉ̃ caáto jʉ̃gori, tocãnacã wãme ñe ũnie rʉsaricaro mano mʉjãã cʉ̃gogarã Dios cʉ̃ cajorijere. Tie mena aperã cabopacarãrẽ caroaro jĩcãrõ tʉ̃ni na mʉjãã jʉátimasĩgarã yua. Tunu bairoa mʉjãã majũ neñorĩ cabopacarãrẽ mʉjãã cajorijere jãã cajeáto ĩñarã, na, marĩ yarã pʉame Diore bʉtioro cʉ̃ basapeogarãma. “Jãã mena mʉ ñumajũcõãña,” qũĩgarãma Diore. -wS Dios pʉame, ote, marĩ caote ʉgapeere cũñupĩ. Tunu bairoa ʉgarique cʉ̃ãrẽ nipetirijere marĩ jonucũñami. Cʉ̃ pʉame roque mʉjãã jogʉmi nipetirije mʉjãã caotepeere. Tunu bairoa cʉ̃ã, tie mʉjãã caoterije to putio joroque átigʉmi. Bairo Dios cʉ̃ caáto yua, mʉjãã pʉame pairo mʉjãã cʉ̃gogarã. Tie mena caroaro jĩcãrõ tʉ̃ni cabopacarãrẽ na mʉjãã jʉátinemo masĩgarã. :vm Atore bairo Dios ya tutipʉ cʉ̃ãrẽ ĩ woatuyupa:“Ni ũcʉ̃, cañuʉ ãnirĩ cabopacarãrẽ caroaro mena na joyami narẽ carʉsarijere.Bairo caroaro na cʉ̃ caátiãnie di rʉ̃mʉ ũno petietigaro.Tocãnacã rʉ̃mʉa nicõã ninucũgaro,” ĩ quetibʉjʉya Dios ya tutipʉre. Ou Cʉ̃ pʉame tocãnacã wãmepʉa caroare pairo majũ mʉjãã jomasĩñami. Bairo cʉ̃ cajoata, mʉjãã pʉame ñe ũnie rʉsaricaro mano caroaro mʉjãã ãnimasĩgarã. Tunu bairoa tie mʉjããrẽ cʉ̃ cajorije carʉsarije ũnie mena tocãnacã wãme caroaro átajere mʉjãã átimasĩgarã camasã cabopacarã mena. Dt Bairi mʉjãã yeripʉ mʉjãã cajopeere tʉ̃goñapetiri bero, mʉjãã cajomasĩrõ cãrõ jĩcãrõ tʉ̃ni joya. Jogaetimirãcʉ̃ã, mʉjãã yeripʉ roro tʉ̃goñarĩ mʉjãã cajoata, ñuẽtĩña. Dios pʉame caroaro yeri ñurĩqũẽ mena marĩ cajogarijere marĩ cajoro caroaro ĩñaʉseaninucũñami. s1 Cariape tʉ̃goñañijate atie ĩrĩqũẽrẽ: “Petoaca otere caotei petoaca ríca jeyami; apei pairo otere caotei pairo ríca jeyami.” r5 Tore bairo cabaipeere tʉ̃goñamasĩrĩ, “Marĩ yarã aperãrẽ na tʉpʉ cajopee ãno,” ĩrĩ caãnijʉ̃goro mʉjãã tʉpʉ caĩñañesẽãparãrẽ na yʉ jojʉ̃goyetiya. Tunu bairoa na pʉame topʉ etarã, mʉjãã caneñopee carʉsaata, mʉjãã jʉneñorotibojagarãma, mʉjãã caátigajʉ̃goricarorea bairo yua. Tore bairo mʉjãã majũã mʉjãã caneñomasĩrĩjẽ jʉ̃gori yua, caroaro cabopacarãrẽ na mʉjãã cajʉátimasĩrĩjẽrẽ mʉjãã áti ĩñogarã. Tore bairo mʉjãã majũã mʉjãã cajogarijere mʉjãã cajogaeticõãta, aperã bʉtioro na caĩpajʉ̃goro jʉ̃goripʉ cajori majãrẽ bairo mʉjãã tuabujiorã. Hq  Ape watoara ato Macedonia yepa macããna mena ácʉ́, mʉjãã cajopeere qũẽnoyuena mʉjãã cacotero mʉjãã yʉ eta tãmʉogaetiya. Tore bairo mʉjãã cabaieticõãta, bobooro jãã pʉame jãã tãmʉobujiorã, “Caroaro jʉátimasĩñama Corinto macããna,” mʉjãã mena jãã caĩtʉ̃goñatutuamiatacʉ̃ãrẽ, tore bairo jĩcãrõ tʉ̃ni mʉjãã caápericõãta yua. Tunu bairoa mʉjãã cʉ̃ã bobooro mʉjãã netõbujiorã, tore jĩcãrõ tʉ̃ni mʉjãã cajopeere neñorĩ mʉjãã cacoteeticõãta, ato Macedonia yepa macããna na caĩñarõ yua. Kp Tore bairo mʉjããrẽ ĩ quetibʉjʉmicʉ̃ã, marĩ yarãrẽ mʉjãã tʉpʉ yʉ joya, mʉjãã cabairijere cariape yʉ caĩmiatacʉ̃ãrẽ ricaati to cabaietiparore bairo ĩ yua. Yʉ caĩrõrẽã bairo cariape aperãrẽ na mʉjãã jʉátiganucũña mʉjãã caátimasĩrõ cãrõ. Tiere ato macããna na masĩáto ĩ, na yʉ joya marĩ yarãrẽ. Bairo ĩgʉ ñiña: Caroaro jicoquei mʉjãã cajopeere mʉjãã qũẽnoyuwa, ĩgʉ ñiña. o Merẽ caroaro mʉjãã, Acaya yepa macããna, mʉjãã majũã aperãrẽ jĩcãrõ tʉ̃ni mʉjãã cajʉátimasĩrĩjẽrẽ yʉ masĩjãñuña. Bairi torea bairo cariape caroaro mʉjãã cajʉátiere na yʉ quetibʉjʉnucũña ato Macedonia yepa macããna cʉ̃ãrẽ. Ji cʉ̃mapʉa mʉjãã pʉame cotericaro mano aperãrẽ mʉjãã jʉátigawʉ. Bairo mʉjãã caátimasĩrĩjẽrẽ tʉ̃gori, nipetiro jãñurĩpʉa ato Macedonia yepa macããna cʉ̃ã mʉjãã caátorea bairo aperãrẽ jʉátinemogayama. *n O Marĩ yarã, marĩrẽ bairo Dios mena catʉ̃goñatutuarãrẽ jʉátaje macããjẽ pʉamerã, capee mʉjãã yʉ caquetibʉjʉwoatujopee mee niña bairopʉa. ;moBairi mʉjãã pʉame narẽ caroaro nʉcʉ̃bʉgorique mena na bocáya. Na ĩroaya. Bairo na mʉjãã caĩroarije quetire tʉ̃gorã, nipetiro ñubueri majã puari macããna pʉame cariapea masĩgarãma mʉjãã, Corinto macããna, caroaro mʉjãã caátiãnierẽ jãã caquetibʉjʉjʉ̃goriquere.lBairi aperã ũna mʉjããrẽ, “¿Noa cʉ̃ ãniñati Tito?” na caĩjẽniñaata, atore bairo na mʉjãã ĩwã: “Tito, Pablo bapa, cʉ̃ mena capaari majõcʉ ñiñami. Jããrẽ cajʉátinemoʉ majũ niñami,” na mʉjãã ĩ quetibʉjʉwa. Tunu bairoa marĩ yarã Tito mena caãnarẽ na cajẽniñatacʉ̃ãrẽ, atore bairo na mʉjãã ĩwã: “Ãnoa aperã pʉamea, ñubueri majã na cajoricarã niñama. Na cʉ̃ã marĩrẽã bairo Cristore caĩroari majã niñama,” na mʉjãã ĩ quetibʉjʉwa. ck?Na, yʉ cajorã menarẽ apei cʉ̃ãrẽ cʉ̃ yʉ jonemoña marĩ yaʉre bairo caãcʉ̃rẽ. Cʉ̃ pʉame cañuʉ majũ niñami. Nipetiri wãme camasãrẽ cotericaro mano cʉ̃ cajʉátigarijere jãã áti ĩñonucũñami. Ãme roquere yua, caroaro mʉjãã caátiãnie mena tʉ̃goñatutuari netõjãñurõ mʉjãã jʉátinemogayami. jBairi tunu caroaro jĩcãrõ tʉ̃ni jeto jãã átimasĩnucũña. Bairãpʉa marĩ Quetiupaʉ cʉ̃ caĩñajoro jeto meerẽ tore bairo jãã átinucũña. Camasã cʉ̃ã caroaro na caĩñaparore bairo ĩrã, tore bairo jĩcãrõ tʉ̃ni jãã átinucũña. 8iiJãã pʉame pairo dinerore neñorĩ, jãã cajeátiere ĩñarĩ, bʉtioro mʉjãã cabʉsʉpairo jãã boetiya. Bairi capããrã mena tie neñorĩqũẽrẽ jãã jeágaya. h{Apeyera cʉ̃rẽ, ñubueri majã cʉ̃ besewã jããrẽ cabapacʉtiñesẽãpaʉre. Bairo dinero mʉjãã caneñorĩqũẽrẽ jãã cajeátó, cʉ̃ cʉ̃ã jãã mena bapacʉtiágʉmi. Bairo tie dinero neñorĩqũẽrẽ jeátí, marĩ yarã Jerusalén macããnarẽ jãã cabatorije jʉ̃gori marĩ Quetiupaʉre camasã cʉ̃ na basapeo joroque ána jãã átigarã. Tunu bairoa jãã bairo dinerore jorã, camasãrẽ tutuaro marĩ caãmeo jʉátigarijere na masĩõ joroque ána jãã átigarã. LgTito mena apeire mʉjãã tʉpʉ cʉ̃ yʉ joya. Cʉ̃ pʉame marĩ yaʉre bairo caãcʉ̃, marĩrẽã bairo catʉ̃goʉsaʉ niñami. Cʉ̃rẽ nipetiro ñubueri majã caroaro cʉ̃ bʉsʉnucũñama, Jesucristo camasãrẽ cʉ̃ canetõrĩqũẽ quetire cʉ̃ cʉ̃ã cʉ̃ caquetibʉjʉnetõnucũrĩjẽ jʉ̃gori. \f1Bairi caãnijʉ̃goro Titore mʉjãã tʉpʉ yʉ caárotiro, caroaro mena yʉwĩ. Caroaro mʉjãã caãnipeere bʉtioro cabotʉ̃goñaʉ ãnirĩ ãmerẽ yua cʉ̃ majũã cʉ̃ caboro mʉjãã ĩñaʉ áyami. ~euCaroaro mʉjãã caãnipeere boʉ, bʉtioro yʉ catʉ̃goñanucũrõrẽã bairo Tito cʉ̃ã cʉ̃ tʉ̃goñao joroque cʉ̃ ásupi Dios. Bairo tiere tʉ̃goñarĩ, yʉ pʉame, “Yʉ mena mʉ ñujãñuña,” cʉ̃ ñinucũña Diopʉre. 0dYTorea bairo ĩ quetibʉjʉya Dios yaye na cawoaturica tutipʉ cʉ̃ãrẽ: “Jĩcãʉ̃ capee cacʉ̃goʉ nimicʉ̃ã, netõjãñurõ cʉ̃goetigʉmi. Apei petoaca cacʉ̃goʉ cʉ̃ãrẽ ñe cʉ̃ rʉsaetigaro, petoaca cʉ̃ cacʉ̃gomiatacʉ̃ãrẽ,” ĩ woatuyupa. Tito y sus compañeros _c7Jĩcãrõrẽ bairo ãnajẽcʉsa ĩ, tore bairo ñi quetibʉjʉya. Ãmerẽ mʉjãã cacʉ̃gorije ũnie mena na mʉjãã jʉátimasĩña. Cabero na cʉ̃ã na cacʉ̃gorije ũnie mena mʉjããrẽ jʉátibujiorãma. Tore bairo mʉjãã caãmeo ápata, ñe ũnie rʉsaeto jĩcãrõ tʉ̃ni mʉjãã cʉ̃gogarã mʉjããrẽ carʉsarijere. "b= Mʉjãã pʉame cabopacarã Jerusalén macããnarẽ netõjãñurõ jʉátimirã, cabopacanetõrãrẽ bairo mʉjãã tuao joroque, ĩ mee ñiña. _a7 Bairi ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ cariapea cajogaʉ cʉ̃ caãmata, cʉ̃ cajomasĩrõ cãrõ cʉ̃ joáto. Tore bairo cʉ̃ caátimasĩrĩjẽrẽ Dios cariapea ĩñajesoyami. Bairi Dios pʉame cacʉ̃goenarẽ ĩñamicʉ̃ã, netõjãñurõ jẽnietinucũñami camasãrẽ. Na cajomasĩrõ cãrõ jeto jẽninucũñami apeye ũnie na cajopeere. ` Bairo mʉjãã caátimasĩrõ cãrõ caána ãnirĩ mʉjãã caátigajʉ̃goricarorea bairo caroaro jĩcãrõ tʉ̃ni átiyaparocõãña. Caãnijʉ̃goripaʉre caroaro ʉseanirĩqũẽ mena mʉjãã caátijʉ̃gomasĩrĩcãrõrẽã bairo átiyaparoya. +_O Yʉ pʉame caroaro mʉjãã caátiãnipeere boʉ, atore bairo mʉjããrẽ yʉ quetibʉjʉya. Ji cʉ̃mapʉrẽ, “Cabopacarãrẽ na marĩ jʉátiroa,” ĩrĩqũẽ jeto meerẽ mʉjãã ápʉ. Yoaro cotericaro mano caroaro jĩcãrõrẽ bairo tie dinerore mʉjãã jeneñoñupã. 9^k Marĩ Quetiupaʉ Jesucristo nocãrõ cañuʉ ãnirĩ marĩ camasãrẽ cʉ̃ cabopaca ĩñarĩjẽrẽ mʉjãã masĩña. Cʉ̃ pʉame nipetiro upaʉ nimicʉ̃ã, ati yepapʉre ãcʉ̃, cabopacaʉre bairo ãninucũñupĩ, mʉjããrẽ netõgʉ. Nipetirije marĩ cacʉ̃goparore bairo ĩ, bairo baiyupi. F]Baipʉa mʉjããrẽ rotiricarore bairo majũ, ĩ mee ñiña. Aperã, cabopacarãrẽ na cajʉátimasĩrõ cãrõ, na cajʉáti ĩñonucũrĩjẽrẽ mʉjãã quetibʉjʉgʉ ñiña. Tiere masĩrĩ, mʉjãã cʉ̃ã cariapea aperãrẽ mʉjãã camairĩjẽrẽ mʉjãã áti ĩñomasĩgarã aperã camasãrẽ. Q\Mʉjãã roque nipetirijere netõjãñurõ aperã netõrõ caátimasĩrã mʉjãã ãniña. Bairo caãna ãnirĩ aperã netõjãñurõ Jesucristo mena mʉjãã tʉ̃goñatutuaya. Tunu aperã netõrõ camasĩrã ãnirĩ, aperã netõjãñurõ Dios yaye quetire mʉjãã quetibʉjʉnucũña. Tunu bairoa cotericaro mano jĩcãrõ tʉ̃ni caroa wãmerẽ mʉjãã átinucũña. Jãã cʉ̃ãrẽ aperã netõjãñurõ jãã mʉjãã mainucũña. Bairo nipetirije caátiãnimasĩrã ãnirĩ, netõjãñurõ Jerusalén macããna cabopacarãrẽ cajʉátinemoparã majũ mʉjãã ãniña. Y}{zGxvu/ss+qoljhgqecbaG_i^\Z2XX*WVUT?S^RQiPNML=K8JI+HhFEuCA@?>=<`:9{7665n321//-~*{)'=%#!  RC-T p R ~\)6eÃme caãni ʉmʉrecóo, ati yepa cʉ̃ã Dios cʉ̃ carotirore bairo cabaipee cʉ̃ cacũrĩqũẽ niña. Ati ʉmʉrecóo, ati yepa cʉ̃ã ʉ̃peticoagaro cʉ̃ cabairotirore bairo yua. Peero mena yasigaro ati ʉmʉrecóo, ati yepa mena yua. Dios camasãrẽ cʉ̃ caĩñabeseri rʉ̃mʉ caãno majũ ti peero pʉame ati yepa nipetiropʉre joerepeticoagaro. Ti rʉ̃mʉ caãno Diore catʉ̃goʉsaetana cʉ̃ã yasicoagarãma. Cʉ̃ cabairotiricarorea bairo ati ʉmʉrecóo cʉ̃ãrẽ rurocacõãñupĩ Dios. Tie oco jʉ̃gorina ati yepare rurocacõãñupĩ. /WBairo caĩrã ãnirĩ Dios cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉ ʉmʉrecóo tirʉ̃mʉpʉa caãnicõãjʉ̃goatajere masĩẽtĩñama. Marĩ Pacʉ Dios pʉame cʉ̃ carotimasĩrĩjẽ mena ati ʉmʉrecóore jẽñoñupĩ, oco mena jʉ̃gori. Tie oco mena jʉ̃gori niña ati ʉmʉrecóo ãme cʉ̃ãrẽ. 5Bairo caĩeperi majã ãnirĩ atore bairo ĩ jẽniña epegarãma: “¿Dope cʉ̃ baiyupari Cristo, ‘Yʉ tunuatígʉ,’ caĩmirĩcʉ̃? Marĩ ñicʉ̃jãã na caãni rʉ̃mʉ, ati ʉmʉrecóo caãnijʉ̃goripaʉpʉa caãnatõrẽã bairo nicõãña mai,” ĩ epegarãma. ! ;Bairãpʉa, atie cʉ̃ãrẽ mʉjãã tʉ̃goña masĩmajũcõãgarã. Catʉsari yʉtea caãno atígarãma camasã caĩtopairi majã majũ. Na rupaʉ caborore bairo carorije jeto caátiãni majã ũna nigarãma. Dios yaye quetire roro caĩboyetieperã capããrã nigarãma. x iTʉ̃goñamasĩña tirʉ̃mʉpʉ macããna cañurã camasĩrã profeta majã na caĩquetibʉjʉyariquere. Tunu bairoa marĩ Quetiupaʉ, marĩrẽ canetõõrĩcʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ masiritieticõãña. Jãã, Jesucristo cʉ̃ cabuericarã, apóstolea majã jãã caquetibʉjʉnetõrĩqũẽ cʉ̃ãrẽ masiritieticõãña. Tiere tʉ̃goñanemocõãña.   Yʉ bairãrẽ bairo caãna, yʉ camairã, ati carta niña cabero macãã carta mʉjãã yʉ cawoajonemorĩ carta majũ. Caãnijʉ̃gorica carta, bairi ati carta cʉ̃ãrẽ cariape mʉjããrẽ ñi quetibʉjʉ woajoya, Dios yaye quetire mʉjãã camasiritietiparore bairo ĩ. Pʉga cartapʉrea yʉ quetibʉjʉ woajoya, tunu bairoa cariape mʉjãã catʉ̃goñamasĩparore bairo ĩ. # ?Na ũna na cabairi wãme majũ atore bairo marĩ ñicʉ̃jãã ãnana na caĩrĩcãrõ pʉamata, baimajũcõãña: “Nurĩcʉ̃ yai mʉño cũrĩ bero, tiere ʉgayami tunu.” Tunu apeyera, “Yese cʉ̃ã, marĩ cacoseatacʉ nimicʉ̃ã, netõjãñurõ ʉguerirapʉ yuguicũñanemoñami,” tore bairo niñama Dios yayere tʉ̃goʉsari bero tunu carorije macããjẽrẽ caátinemomajũcõãninucũrã. -Jicoqueipʉa Jesucristo yaye queti caroaro cariape macããjẽrẽ na catʉ̃goʉsaeto, ñumajũcõãbujioyupa. Jesucristo caroaro cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ tʉ̃goʉsari bero tunu tiere na cajãnaata roque, ñuẽtĩña. Ãme roquere netõjãñurõ popiye baigarãma. `9Apeyera tunu jĩcããrã mʉjãã mena macããna marĩ Pacʉ Dios, cʉ̃ macʉ̃ marĩrẽ canetõõrĩcʉ̃ yaye quetire tʉ̃goʉsayupa. Ati ʉmʉrecóo macããjẽ carorijere ápeyupa. Bairo catʉ̃goʉsajʉ̃goricarã nimirãcʉ̃ã, carorije na caátajere tunu átinemoñupã. Bairo na caátaje jʉ̃gori, ãme roquere jõpʉame roro baiyama. Ati ʉmʉrecóo macããjẽ carorije caátijãnaena tiere jõpʉame nemorõ carotiepe ecorãrẽ bairo majũ tuayama yua. U#Na pʉame, “Mʉjããrẽ cariapea jãã ĩña: Jããrẽ bairo mʉjãã caãmata, ʉseanirõ mʉjãã ãnigarã. Mʉjãã caborore bairo mʉjãã átimasĩgarã,” na ĩtonucũñama. Na majũã na yaye wapa cayasiparã nimirãcʉ̃ã, tore bairo na ĩ bʉsʉjãnucũñama. Na roque carorije macããjẽrẽ caátirotiepe ecorã majũ niñama. Bairi ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ camasocʉ, carorijere caátijãnaecʉ tiere carotiepe ecoʉre bairo catuaʉ niñami. )Tunu apeyera, caĩtopairã netõjãñurõ botioro caĩã manie ũnierẽ ĩ bʉsʉnucũñama. Bairo caãna ãnirĩ roro na rupaʉ caborore bairo átiãna, na bʉsʉjãnucũñama Jesucristo yaye quetire catʉ̃goʉsajʉ̃gorãrẽ. Ati ʉmʉrecóo macããna roro na caátinucũrĩjẽ ũnierẽ cajãnamiatanarẽ na bʉsʉjãnucũñama. Mai cayeri tʉ̃goñatutuaenarẽ roro na átiepenucũñama. -SQuetibʉjʉri majã caĩtopairã oco opee caoco manierẽ bairo niñama. Oco poarire wĩno capapurerore bairo niñama. Dios yaye caroare marĩ catʉ̃gogamiatacʉ̃ãrẽ, di rʉ̃mʉ ũno marĩ quetibʉjʉetiyama na ũna. Bairi nocãrõ canaitĩãrõ capetietopʉ cayasiparã niñama. EBairo cʉ̃ cabairo yua, jĩcã rʉ̃mʉ Dios pʉame cʉ̃ tutiyupʉ. Balaarẽ, burro camasocʉre bairo cʉ̃ bʉsʉo joroque cʉ̃ ásupʉ Dios. “Roro mʉ átigaya. Tiere ápericõãña,” qũĩ tutiyupʉ burro Balaarẽ. Bairo qũĩ ẽñotajãnaoñupʉ̃ roro cʉ̃ caátigamiatajere. Pʉgani ápeyupʉ yua. Cayasiricarãrẽ bairo ninucũñama. Jesucristo yaye queti cariape macããjẽrẽ tʉ̃goʉsagaetimajũcõãñama. Beor macʉ̃ Balaam cawãmecʉcʉ ãnacʉ̃rẽ bairo niñama. Cʉ̃ ãnacʉ̃ pʉame roro átiri wapatarique ũnierẽ bʉtioro boyayupʉ. %CTunu bairoa dico ũcõ carõmiorẽ na caĩñaata, cõ mena roro átaje mena jeto tʉ̃goñanucũñama. Carorije ũnierẽ caátijʉtiena, cajãnaena majũ niñama. Aperã cayeritutuaena caroare caátiwẽpʉ̃ẽna ũnarẽ na bʉsʉjãrĩ narẽ roro na átiepenucũñama. Caroaro majũ tie ũnierẽ átipeyomasĩmajũcõãnucũñama. Torena, carorã cañuena, Dios cʉ̃ careparã majũ niñama, tame.  Popiye tãmʉogarãma na cʉ̃ã aperãrẽ roro na caátieperique wapa. Na rupaʉ roro caborore bairo átiãna, “¡Ʉseanirõ marĩ ãniña!” ĩ tʉ̃goñanucũñama, na caátipaʉaca jetore masĩmirãcʉ̃ã. Jesucristo cʉ̃ cariarica rʉ̃mʉrẽ tʉ̃goñarĩ marĩ yarã mena mʉjãã cabose rʉ̃mʉ qũẽnorõ, na cʉ̃ã mʉjãã mena bobooro, ñuetie majũ átajecʉna mʉjãã caneñarõpʉ neñanucũñama. Ti rʉ̃mʉ caãno yua, roro na caborore bairo áti, nʉcʉ̃bʉgorique mano ʉseanirõ bainucũñama. Caroarã cañurãrẽ bairo na cʉ̃ã na caĩtopairije mena caãna nimirãcʉ̃ã, mʉjãã mena neñanucũñama.  Caĩtopairi majã pʉame waibʉtoare bairo catʉ̃goñarĩqũẽ mána niñama. Catʉ̃goñamasĩẽna niñama. Waibʉtoa pʉame na catʉ̃goñarĩjẽ mena mee tore bairã na caãnie jʉ̃gori tore bairo bainucũñama. Bairo buianucũñama cabero camasã narẽ ñerĩ na capajĩãreparore bairo ĩrã. Torea bairo caĩtopairã cʉ̃ãrẽ na regʉmi na carorije wapa Dios. c? Ángelea majã roque caĩtopairã netõjãñurõ catutuarã carotimasĩrã nimirãcʉ̃ã, narẽ roro na ĩ bʉsʉjãepeetinucũñama Diopʉre. Di rʉ̃mʉ ũno roro na ĩ epereñaetinucũñama ángelea majã roque. ~ Popiye na baio joroque na átigʉmi Dios cañuetie na rupaʉ macããjẽ ũnie jetore caátiãnarẽ. Marĩ Quetiupaʉ cʉ̃ carotimasĩrĩjẽrẽ caboena cʉ̃ãrẽ roro popiye na átigʉmi. Na ũna cajeyurã catʉ̃goñamasĩẽna niñama. Na caboro caátipairã majũ niñama. Bairo caãna ãnirĩ uwiricaro mano nocãrõ catutuarã cabauenarẽ roro na tutirenucũñama. } “Marĩ Quetiupaʉ masĩmajũcõãñami cʉ̃ caátipeere,” marĩ ĩ masĩña. “Cʉ̃ mena marĩ caãnicõãmata, marĩ Quetiupaʉ pʉame wãtĩ roro marĩrẽ cʉ̃ caátigarijere ẽñotamasĩñami, roro marĩ catãmʉoetiparore bairo ĩ. Tunu cañuena roquere preso joricarore bairo na cũrĩ na cʉ̃gomasĩñami Dios, na cʉ̃ careparo jʉ̃goye,” marĩ ĩ masĩña. R|Ti macãã macããna roro ʉmʉrecóo, bairi ñami na caátiãnierẽ roro na cabʉsʉpaiãnie cʉ̃ãrẽ tʉ̃gojʉtiri bʉtioro tʉ̃goñarĩqũẽ painucũñupʉ̃. Caʉ̃mʉ cañuʉ ãnirĩ tocãnacã rʉ̃mʉa carorije na caátiãnierẽ ĩñarĩ cʉ̃ yeripʉ tʉ̃goñarĩqũẽ painucũñupʉ̃. Bopacooro baiyupʉ cañuena roro na caátiãnierẽ ĩñarĩ. Bairi Dios pʉame cʉ̃ rocaesupʉ, Lot cawãmecʉcʉ carorã mena caãnacʉ̃rẽ. a{;Baipʉa, ti macãã macããcʉ̃ Lot cawãmecʉcʉ jĩcãʉ̃rẽã cʉ̃ rocaesupi Dios. Mai, Lot pʉame Sodoma, Gomorra macãã macããna roro na caátiãnierẽ ĩñarĩ bʉtioro tʉ̃goña yapapuanucũñupʉ̃. )zKTorea bairo cañuenarẽ na reyupi Dios Sodoma, ape macã Gomorra cawãmecʉti macãã macããna ãnana cʉ̃ãrẽ. Ti macãã cʉ̃ãrẽ ʉmʉrecóo macãã peero mena joerecõãñupĩ. Ñe ũnie tuaricaro mano, õwã jeto to tuao joroque ásupi Dios ti macãã macããnarẽ cʉ̃ careri rʉ̃mʉrẽ. Cabero tunu caãniparã cañuena na catʉ̃goñamasĩparore bairo ĩ, tore bairo áti ĩñoñupĩ merẽ. Tiere tʉ̃goñarĩ, “Cañuenarẽ popiye na baio joroque na átigʉmi Dios,” na ĩ tʉ̃goñamasĩáto ĩ, tore bairo ásupi. Hy Tunu bairoa tirʉ̃mʉpʉ macããna cañuena na caãni yʉteapʉre, “Mʉjãã mena yʉ ñugʉ,” ĩrĩ mee na rurepeyocõãñupĩ Dios, na cañuetie wapa. Na mena macããcʉ̃ Noé cawãmecʉcʉ jetore cʉ̃ netõõñupĩ cʉ̃ mena macããna jĩcã wãmo peti pʉga pẽnirõ cãnacãʉ̃ mena. Mai, Noé pʉame cañuʉ caroa macããjẽrẽ caquetibʉjʉ majũ ãniñañupĩ. Bairi cʉ̃ jetore cʉ̃ yarã mena cʉ̃ netõõñañupĩ Dios. yxkTʉ̃gopeoya mai: Dios tirʉ̃mʉpʉre ángelea majã cʉ̃rẽ cabaibotiorã, cʉ̃rẽ catʉ̃goʉsagaenarẽ, “Ñugaro, mʉjãã yʉ reetigʉ,” na ĩẽsupĩ. Bairo pʉame na ásupi: Cañuena na caãno canaitĩãrõpʉ na recõãñupĩ. Caʉ̃cʉ̃ãrĩ ope pupeapʉ na jiyari na biajãcũcõãñupĩ mai cʉ̃ caĩñabeseri rʉ̃mʉ caetaparo jʉ̃goye. ^w5Tunu apeyera nocãrõ dinerore cabonetõrã ãnirĩ na caquetibʉjʉrije mena mʉjãã quetibʉjʉtori, mʉjãã yajagarãma mʉjãã cacʉ̃gorije ũnierẽ. Na caquetibʉjʉrije mena mʉjããrẽ ĩtoepegarãma caĩtopairi majã. Bairo na caĩtoãnie jʉ̃gori na cayasipee na cotemajũcõãña. Tirʉ̃mʉpʉina merẽ, “Cañuenarẽ roro popiye na baio joroque na yʉ átigʉ,” ĩ jʉ̃goyeticũcõãñupĩ Dios. Na ũna cañuena netõẽtĩmajũcõãgarãma. Xv)Na cayasiparo jʉ̃goye capããrã majũ mʉjãã mena macããnarẽ na ĩtogarãma. Capããrã majũ tʉ̃goʉsagarãma na yaye queti carorije macããjẽrẽ. Na cʉ̃ã caĩtori majã na caátore bairo roro átigarãma. Bairo na caáto ĩñarã yua, aperã cʉ̃ã Dios yaye queti cariape macããjẽrẽ roro ĩ bʉsʉepegarãma. u yBairo na caĩmiatacʉ̃ãrẽ, ãñupã Israel ya poa macããna menarẽ profeta majã caĩtopairã, profeta majã Dios yarã mee caãna cʉ̃ã. Na majũã na caborore bairo caĩquetibʉjʉri majã, caĩtopairi majã ãñupã. Bairi ãme cʉ̃ãrẽ ãnigarãma na ũna mʉjãã watoare quetibʉjʉri majã cariape caquetibʉjʉena. Caĩtopairi majã nigarãma. “Caroa macããjẽrẽ jãã quetibʉjʉya mʉjããrẽ,” ĩ quetibʉjʉmirãcʉ̃ã, na catʉ̃goñarĩjẽ cañuetiere mʉjãã quetibʉjʉgarãma. Bairo quetibʉjʉri yua, marĩ Quetiupaʉ mʉjããrẽ canetõõrĩcʉ̃rẽ cʉ̃ boetimajũcõãgarãma. Bairo cañuetiere na caquetibʉjʉro jʉ̃gori Dios pʉame yoaro mee na recõãgʉmi. Na yasio joroque na átigʉmi yua na yaye wapa. t Cajʉ̃goye mai atiere caroaro tʉ̃goña masĩña: Dios ya tutipʉ ape rʉ̃mʉ cabaipeere na caquetibʉjʉwoatucũrĩqũẽ pʉame jĩcãʉ̃ camasocʉ cʉ̃ majũã cʉ̃ caboro masĩrĩ cʉ̃ cawoatu quetibʉjʉrique mee niña. Bairi profeta majã cʉ̃ã na majũ na camasĩrĩjẽ mena na caborore bairo na caquetibʉjʉrique mee niña. Na roque Dios cʉ̃ caquetibʉjʉ rotijoricarã ãnirĩ, Dios na cʉ̃ caĩrĩjẽrẽ Espíritu Santo cʉ̃ camasĩõrõ jʉ̃gori quetibʉjʉ masĩñupã Dios ya tutipʉ.s 'r IMasĩrĩ majã profeta majã na caĩquetibʉjʉ jʉ̃goyeticũrĩcãrõrẽ bairo cariapea baiwĩ Jesucristo. Bairi mʉjãã roque tiere camasĩmajũcõãrã ãnirĩ tiere caroaro cariape tʉ̃goñanemoña. Tie caroa queti profeta majã na caquetibʉjʉcũrĩqũẽ pʉame canaitĩãrõrẽ jĩñaworiquere bairo niña. Tiere nemojãñurõ mʉjãã cabuenemoata, mʉjãã camasĩpeyoetiere mʉjãã masĩnemogarã. Bairi Jesucristo, busuri ñocõrẽ bairo caãcʉ̃, cʉ̃ catunuetari rʉ̃mʉ caãno tiere mʉjãã masĩ peticoagarã. 5q eJãã majũpʉa tie bʉsʉrique ʉmʉrecóopʉ caatíere jãã tʉ̃gowʉ. Jãã pʉame marĩ Quetiupaʉ Jesucristo mena jãã ãmʉ ti watoare ʉ̃tãʉ̃ cañurĩcʉpʉ. Pp Jãã ĩñawʉ̃ jĩcã rʉ̃mʉ Dios, cʉ̃ Pacʉ cʉ̃rẽ nʉcʉ̃bʉgorique mena cʉ̃ caĩbʉsʉrore. Atore bairo ĩ bʉsʉocajowʉ nocãrõ carotimasĩ Dios cʉ̃ caĩrĩjẽ bʉsʉrique: “Ãni yʉ macʉ̃, yʉ camai, yʉ cabesericʉ majũ ñiñami. Cʉ̃ mena bʉtioro majũ yʉ ʉseaniña,” ĩ bʉsʉocajowĩ Dios. o #Tunu apeyera, Jesucristo, marĩ Quetiupaʉ, ati yepapʉ tunu cʉ̃ caatípee, cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉ macããjẽ cʉ̃ãrẽ caroa cariape macããjẽrẽ jãã quetibʉjʉwʉ. Jãã majũã ĩ tʉ̃goñamacãrĩ jãã caĩquetibʉjʉrique mee ãmʉ. Jãã majũpʉa cʉ̃rẽ jãã ĩñawʉ̃. Nocãrõ cʉ̃ carotimasĩrĩjẽ, cʉ̃ catutuarije cʉ̃ãrẽ jãã ĩñamajũcõãwʉ̃. tn cApeyera merẽ marĩ Quetiupaʉ Jesucristo pʉame “Pedro, nocãrõ mea mʉ riacoagʉ,” ñi quetibʉjʉ masĩõwĩ. Torecʉ, yʉ pʉame yʉ beri caãnopʉ cʉ̃ãrẽ atie yʉ caquetibʉjʉrijere mʉjãã masĩnemocõã ninucũõ joroque yʉ áticũña. Noo yʉ camasĩrõ cãrõ tiere yʉ quetibʉjʉcũña ati yepapʉre. Los que vieron la grandeza de Cristo m Tl # Tore bairo mʉjããrẽ yʉ quetibʉjʉ ãnigʉ yʉ cacatiri rʉ̃mʉ ũno mai. Merẽ yʉ masĩña baipʉa. Yʉa, mʉjããrẽ caquetibʉjʉnemopaʉ ũcʉ̃ã ãnirĩ atiere mʉjãã yʉ quetibʉjʉya. .k W Bairi mai, atie yʉ caquetibʉjʉrijere mʉjãã yʉ quetibʉjʉnemocõã ninucũgʉ, tiere mʉjãã camasĩnemoparore bairo ĩ. Merẽ mʉjããrẽ, cariape macããjẽ quetire na caquetibʉjʉricaro bero caãnimiatacʉ̃ãrẽ, mʉjãã yʉ quetibʉjʉnemogʉ tunu. Tunu bairoa Jesucristo mena tʉ̃goñatutuari caroaro cʉ̃ caborore bairo mʉjãã caátiãnimiatacʉ̃ãrẽ, yʉ quetibʉjʉnemocõã nigʉ mai. =j u Bairi tunu caroaro mʉjãã ãnicõã nigarã. Ʉmʉrecóopʉ mʉjãã caetari rʉ̃mʉ caãno marĩ Quetiupaʉ Jesucristo marĩrẽ canetõõrĩcʉ̃ cʉ̃ Pacʉ mena caroaro mʉjãã bocágarãma. Topʉ marĩ Quetiupaʉ cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉ capetietopʉ cʉ̃ mena mʉjãã ãnicõã ninucũgarã yua. i ; Bairi yʉ yarã, yʉ bairãrẽ bairo caãna, nipetirije atiere caroaro ása. Jãnaeticõãña. Jesucristo cʉ̃ caborore bairo jeto caroaro ása. “Jesucristo yarã caãniparã Dios cʉ̃ cabesericarã ãnirĩ caroaro marĩ átiãnigarã,” ĩ tʉ̃goñaña. Tore bairo mʉjãã caátiãnimasĩata, di rʉ̃mʉ ũno mʉjãã yasietigarã. Wãtĩ cʉ̃ã mʉjãã yasio joroque mʉjãã áperigʉmi. 7h i Noa ũna aperã camasã tie caroaro ãnajẽ cʉtajere na caápericõãta, camasĩẽtĩmajũcõãrã nibujiorãma. Cacaapee mána caĩñamasĩẽnarẽ bairo tuabujiorãma. Tunu bairoa na carorije wapa caãnimirĩqũẽrẽ Jesucristo cʉ̃ canetõõbojarique cʉ̃ãrẽ masiritipeticõãbujiorãma. ^g 7Tie nipetirije caroaro ãnajẽ cʉtajere mʉjãã caátimasĩpeyoata, cañurã majũ mʉjãã ãnigarã. Camasãrẽ cajʉána majũ mʉjãã ãnigarã. Bairi marĩ Quetiupaʉ Jesucristore cabʉgoro mee cʉ̃ mʉjãã masĩña. Cʉ̃rẽ mʉjãã camasĩrĩjẽ wapacʉtimajũcõãña, nemojãñurõ tiere mʉjãã caátimasĩpeyoata. Hf  Bairo cʉ̃ maimasĩrĩ yua, mʉjãã yarãrẽ na mʉjãã ĩñamaigarã. Na mʉjãã jʉátinemogarã. Bairo na mairã, nipetiro camasã cʉ̃ãrẽ na mʉjãã mainemomajũcõãgarã yua. e ;Bairo caroaro tʉ̃goʉsarã yua, mʉjãã rupaʉ macããjẽ carorije mʉjãã caátigarije ũnierẽ mʉjãã ẽñotamasĩgarã. Bairo roro caáperã ãnirĩ, caroaro yerijõrõ mʉjãã ãnimasĩgarã. Bairo caroaro yerijõrõ ãna yua, Diore caroaro mʉjãã maimasĩgarã. Ad }Bairi caroaro tʉ̃goñatutuanemoña marĩ Pacʉ Dios mena. Caroaro átiãña caroa macããjẽrẽ. Bairo caroaro átiãna, caroaro mʉjãã tʉ̃goʉsagarã cʉ̃ yaye quetire. dc CCaroaro cʉ̃ camasĩrĩjẽ jʉ̃gori caroa wãme marĩ cʉ̃ caátipee cʉ̃ caĩjʉ̃goyeticũrĩqũẽrẽ marĩ masĩõwĩ. Tie pʉame nocãrõ majũ pairo cʉ̃ caátipee niña. Cawapapacarijere bairo caãnie niña. Tie jʉ̃gori marĩ, ati ʉmʉrecóo macããna roro marĩ rupaʉ caborore bairo caána, tiere marĩ majũã caátijãnamasĩrã marĩ ãnio joroque marĩ ásupi. Bairo marĩ caáto, Dios cʉ̃ caãnajẽ cʉtiere bairo marĩ ãnio joroque marĩ ásupi. Wb )Dios ñe ũnie carʉsaecʉ ãnirĩ cʉ̃ camasĩrĩjẽ mena marĩ jowĩ nipetirije caroa macããjẽ marĩ caátiãnipeere. Tunu bairoa cʉ̃rẽ marĩ camaimasĩpee cʉ̃ãrẽ marĩ jowĩ marĩ Pacʉ Dios. Tore bairo marĩ jowĩ, nocãrõ pairo cʉ̃ macʉ̃ marĩrẽ cabesericʉ cʉ̃ caátiãnimasĩrĩjẽrẽ, cʉ̃ carotimasĩrĩjẽ cʉ̃ãrẽ marĩ camasĩparore bairo ĩ. “Yʉre bairo caroaro na átiãnimasĩáto,” ĩ caroare marĩ jowĩ. a Bairi mʉjããrẽ ñiña: Dios, marĩ Quetiupaʉ Jesucristo mena na caquetibʉjʉcũrĩqũẽrẽ mʉjãã camasĩnemorõ jʉ̃gori nocãrõ pairo caroare mʉjããrẽ na jonemoáto. Caroa yericʉtaje cʉ̃ãrẽ mʉjãã na jonemoáto. Cualidades del cristiano [` 3Yʉ, Simón Pedro cawãmecʉcʉ, Jesucristore paabojari majõcʉ cʉ̃ caquetibʉjʉrotijoricʉ apóstol majũ yʉ ãniña ati cartare mʉjããrẽ cawoajoʉ. Jesucristo yarã majũrẽ mʉjãã yʉ woajoya. Mʉjãã cʉ̃ã jããrẽã bairo Jesucristo mena mʉjãã tʉ̃goñatutuajʉ̃goyupa. Marĩ Quetiupaʉ Dios, bairi Jesucristo cariape caácʉ, marĩrẽ canetõrĩcʉ̃ majũ cʉ̃ã, jĩcãrõ tʉ̃nia marĩ joyupi cʉ̃ mena marĩ catʉ̃goñatutuapeere. ?_ y Ato macããna Dios ya poa macããna, mʉjããrẽ bairo caãna mʉjãã yarã, Dios cʉ̃ cabesericarã mʉjãã ñurotijoyama. Tocãrõã niña atie queti yʉ cawoajorije.a^ = Bairopʉa, capee majũ nimiña mʉjããrẽ yʉ caquetibʉjʉgarije. Cabaimiatacʉ̃ãrẽ, ati carta mena mʉjããrẽ yʉ quetibʉjʉ woatujogaetiya. Bairi mʉjããrẽ yʉ majũpʉa ĩñaʉ etari, mʉjããrẽ yʉ quetibʉjʉgaya Dios yaye quetire. Bairo yʉ cabaiata, nipetiro caroaro ñe ũnie rʉsaeto ʉseanirõ marĩ ãnibujiorã. $] C Cʉ̃ ũcʉ̃rẽ bocári, cajẽnii pʉame, cʉ̃ mena macããcʉ̃ rorije cʉ̃ caátiere cʉ̃rẽã bairo caátiãcʉ̃ tuabujioʉmi. Palabras finales \ } Bairi, “Jesucristo cʉ̃ caquetibʉjʉrique netõjãñurõ caãnimajũrĩjẽrẽ yʉ masĩña,” caĩbotioʉ ũcʉ̃ mʉjããrẽ cʉ̃ caĩñaʉ etaáta, caroaro mena cʉ̃ bocá, cʉ̃ jẽnirĩ, mʉjãã ya wiipʉ cʉ̃ qũẽnoeticõãña. [ } Bairi ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃, “Jesucristo cʉ̃ caquetibʉjʉrique netõjãñurõ caãnimajũrĩjẽrẽ yʉ masĩña,” caĩ pʉame Dios mena jĩcãrõrẽ bairo caãcʉ̃ mee ñiñami. Apei, Jesucristo cʉ̃ caquetibʉjʉriquere bairo cariapea caquetibʉjʉ pʉame roque Dios mena, bairi cʉ̃ macʉ̃ mena cʉ̃ãrẽ tʉ̃goñatutuari caroaro ãnicõã masĩñami. `Z ;Bairi tʉ̃goña masĩña, caroaro mʉjãã caátiãnie wapa caãnipee to yasieticõãto ĩrã. Tie mʉjãã caátiãnie wapa nipetirore jĩcãrõ tʉ̃ni Dios cʉ̃ cajopeere mʉjãã cacʉ̃gopetiro roque ñuña. [Y 1Ati ʉmʉrecóopʉre capããrã ãniñesẽãñama camasãrẽ caĩtoñesẽãrĩ majã. Na pʉame Jesucristo ati yepapʉ marĩrẽ bairo ati rupaʉ cacʉ̃goʉ majũ cʉ̃ caatájere camasãrẽ na quetibʉjʉetinucũñama. Bairi ni ũcʉ̃ tore bairo caĩquetibʉjʉecʉ pʉame caĩtopai, Jesucristo wapacʉ ũcʉ̃ majũ niñami. `X ;Ãmeo mairĩqũẽ pʉame atore bairo ãnajẽ cʉtaje niña: Dios marĩ caátiãnipeere cʉ̃ caroticũrĩqũẽ caĩrõrẽ bairo marĩ caãno ñuña. Tie Dios cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ merẽ mʉjãã tʉ̃goyupa caãnijʉ̃goripaʉpʉa. Tie pʉame marĩ caãmeomaimasĩrĩjẽ mena marĩ caãnipeere átirotiyupa. Los engañadores ;W qBairi ãmerẽ, yʉ yarã, yʉ bairãrẽ bairo caãna, yʉ camairã, marĩ nipetiro tocãnacãʉ̃pʉa marĩ caãmeomairõ yʉ boya. Atie mʉjããrẽ yʉ caquetibʉjʉwoatujorije ape wãme, cawãma wãme quetibʉjʉrique mee niña. Tirʉ̃mʉpʉa caãnijʉ̃goripaʉpʉa marĩ camasĩjʉ̃gorique niña. 2V _Apeyera bʉtioro yʉ ʉseaniña aperã jĩcããrã mʉjãã mena macããna caroaro cariape marĩ Pacʉ Dios cʉ̃ caãnirotirore bairo na caátiãnierẽ ĩñarĩ. ]U 5Dios, marĩ Pacʉ majũ, bairi Jesucristo cʉ̃ macʉ̃ mena caroa macããjẽ, caroare cʉ̃ jonemoáto mʉjããrẽ. Bairi tunu cariape yerijõrõ ãmeo ĩñamairĩqũẽ cʉ̃ãrẽ mʉjãã cʉ̃ jonemoáto. OT Mʉjããrẽ ñiñamaiña Jesucristo yeri pũnarẽ caãnorẽ bairo marĩ yeripʉ jĩcãrõã marĩ cacʉ̃goro jʉ̃gori. Ti yeri pũna pʉame marĩ mena nicõã ninucũgaro tocãnacã rʉ̃mʉa. S Yʉ, cabʉcʉ camasĩ majũ, mʉjãã, Dios ya poa macããna cʉ̃ cabesericarãrẽ mʉjãã yʉ woajoya ati carta mena. Bairi aperã Dios ya poa macããna caãniparã cʉ̃ãrẽ yʉ woajoya nipetiro, caãnorẽ bairo yʉ camairã majũrẽ. Yʉ jeto mee baipʉa mʉjããrẽ yʉ maiña. Nipetiro aperã Dios yaye macããjẽ cariape quetire catʉ̃gori majã cʉ̃ã mʉjããrẽ maiñama. R! Jesucristo marĩ Quetiupaʉ caroare cʉ̃ jonemoáto mʉjãã nipetirore. Tunu bairo marĩ Pacʉ Dios nocãrõ marĩrẽ camai, bairi cʉ̃ Yeri Espíritu Santo cʉ̃ã mʉjãã mena cʉ̃ ãnicõã ninucũáto. Tocãrõã niña atie queti yʉ cawoaturije.hQI Marĩ yarã ato macããna Jesucristore catʉ̃goʉsarã nipetiro mʉjããrẽ ñuroti joyama. UP# Tunu bairoa caroaro nʉcʉ̃bʉgorique mena ãmeo bocári ãmeo jẽniña. ,OQ Yʉ yarã, mʉjããrẽ yʉ cawoajo yaparoparo jʉ̃goye atore bairo mʉjãã ñiña: Caroaro ʉseanirĩqũẽ mena ãnajẽcʉsa. Caroaro átiãnajẽ pʉamerẽ átiãnimasĩña. Tocãnacãʉ̃pʉa caroaro yeri ñurõ ãmeo átiãnajẽcʉsa. Tunu bairoa jĩcã yericʉnarẽ bairo ãnajẽcʉsa. Marĩ Pacʉ Dios ãmeo mairĩqũẽrẽ, bairi jĩcã yericʉtaje cʉ̃ãrẽ cajoʉ mʉjãã mena cʉ̃ ãmarõ. bN= Bairi ati carta mena mʉjãã yʉ quetibʉjʉ woajoya, mʉjãã tʉpʉ yʉ caĩñañesẽãʉ̃ ápáro jʉ̃goye. Topʉ yʉ caetaparo jʉ̃goye roro mʉjãã caátiãnierẽ mʉjãã majũã qũẽnocõãña. Bairo mʉjãã caápata, yʉ pʉame topʉ etaʉ, tutuaro mena mʉjãã yʉ quetibʉjʉetigʉ. Marĩ Quetiupaʉ pʉame roque tore bairo yʉ carotimasĩpeere yʉ jowĩ. Jesucristo mena mʉjãã yeripʉ nemojãñurõ cʉ̃ mʉjãã catʉ̃goñatutuanutuaparore bairo ĩ, tore bairo yʉ roticũwĩ. Mʉjããrẽ yʉ yapapuo reo joroque ĩ mee, tore yʉ quetibʉjʉ roticũwĩ marĩ Quetiupaʉ. wMg Bairi jãã pʉame jããrẽ caĩñaterã cayeritutuaenarẽ bairo jãã na caĩmiatacʉ̃ãrẽ, tʉ̃goña ʉseanirĩqũẽ mena jãã ãnicõãnucũña. Mʉjããrẽ jʉátigarã, tie mena jãã pʉame popiye jãã catãmʉonucũrĩjẽ jʉ̃gori nemojãñurõ Dios mena mʉjãã catʉ̃goñatutuapeere tʉ̃goñarĩ jãã ʉseaninucũña. Bairi tocãñacã rʉ̃mʉa mʉjããrẽ Diopʉre jãã jẽnibojanucũgarã, caroaro mʉjãã caátiãnie ñe ũnie to carʉsaetiparore bairo ĩrã. RL Jãã pʉame dopẽĩrã cariape macããjẽrẽ ricaati pʉame jãã baibotiomasĩẽtĩña. Cariape macããjẽ quetibʉjʉrique caĩrõrẽ bairo pʉame jeto roque jãã caátimasĩnucũpee niña. ZK- Bairi jãã pʉame mʉjããrẽ Diopʉre jãã jẽnibojanucũña, dise ũnie carorije macããjẽrẽ mʉjãã caáperiparore bairo ĩrã. “Na netõrõ caroarã majũ jãã ãniña,” ĩgarã mee, mʉjããrẽ tore bairo jãã átibojagarã. Caroa macããjẽ pʉame roque mʉjãã caátiãniparore bairo ĩrã, tore bairo jãã átigarã. “Cabʉgoroa quetibʉjʉrã átiyama,” camasã jãã na caĩmiatacʉ̃ãrẽ, bairãpʉa tore bairo jãã átigarã. 6Je Bairo ĩmicʉ̃ã, baipʉa yʉ pʉame mʉjãã mena yʉ tʉ̃goñatutuacõãña. Bairi jããrẽ bairãpʉa cariapea Cristo yarã jãã caãnierẽ mʉjãã masĩcõãrã. VI% Bairi mʉjãã majũã caroaro mʉjãã caátiãnierẽ tʉ̃goña besemasĩña. ¿Cariapea Jesucristo mena marĩ tʉ̃goñatutuamiñatĩ? mʉjãã caĩtʉ̃goñamasĩparore bairo ĩrã, caroaro tʉ̃goña beseya mʉjãã caátiere. ¿Mʉjãã yeripʉ Jesucristo cʉ̃ caãnierẽ mʉjãã tʉ̃goñamasĩẽtĩñati? Caĩtopairãrẽ bairo cabʉgoroa, “Jesucristo yarã jãã ãniña,” mʉjãã caĩata roque, Jesucristo mʉjãã yeripʉ mácʉ̃mi. VH% Bairãpʉa, cariapea marĩ masĩña catutuaecʉrea bairo yucʉpãĩpʉ papuatuecori riariquere. Bairo papuatuecori cariaricʉ nimicʉ̃ã, Dios cʉ̃ camasĩrĩjẽ jʉ̃gori cacatiricʉ majũ niñami. Jãã cʉ̃ã bairãpʉa Jesucristorea bairo roro popiye jãã tãmʉonucũña. Bairo popiye baimirãcʉ̃ã, Jesucristore capitiena ãnirĩ jãã cʉ̃ã cʉ̃rẽã bairo jãã ãnigarã Dios cʉ̃ catutuarije jʉ̃gori, mʉjããrẽ jʉátinemogarã yua. 8Gi Mʉjãã pʉame mai yʉre caria Jesucristo yʉ cʉ̃ cajʉátiere masĩgarã, jĩcã wãme áticõña macããrã mʉjãã átiya. Jaʉ, toroque mʉjããtʉ ãcʉ̃, mʉjããrẽ yʉ áti ĩñogʉ cʉ̃ catutuarijere. Cristo pʉame catutuaecʉre bairo mʉjãã watoare ãcʉ̃rẽ bairo bainucũñami. Bairo cabai nimicʉ̃ã, nocãrõ cʉ̃ catutuarijere mʉjãã áti ĩñomajũcõãnucũñami yʉ jʉ̃gori mʉjãã tʉripʉre. F Bairi mʉjãã tʉpʉ caãna carorijere caátanarẽ, o nipetiro to caãna cʉ̃ãrẽ ãme ato mai cayoaropʉa ãcʉ̃, jĩcãni bero tunu mʉjããrẽ ĩñaʉ etanemoʉ yʉ caquetibʉjʉricarorea bairo ñinemoña tunu: Ati watoa mʉjããrẽ tunu yʉ caĩña ñesẽãnemoʉ ápáta, roro caátipairãrẽ yʉ bopaca ĩñaecʉ̃ yua. Roro popiye na baio joroque na yʉ átigʉ. E ; Atie mʉjãã yʉ caĩñañesẽãʉ̃ápee mena merẽ itiani majũ mʉjãã tʉpʉre ñiña ñesẽãágʉ́. Dios ya tutipʉ bairo ĩ quetibʉjʉ woatuyupa: “Pʉgarã, o itiarã ũna, apei roro caátacʉre na cabʉsʉjãrõ ñuña. Bairo na, itiarã ũnapʉa jĩcãrõrẽ bairo na cabʉsʉjãata, nipetiro catʉ̃gorã cʉ̃ã na caĩrõrẽ bairo átimasĩñama,” ĩ quetibʉjʉya Dios ya tutipʉ. :Dm Tunu bairoa ati watoa mʉjããrẽ yʉ caĩñañesẽãʉ̃átí rʉ̃mʉ caãno, roro mʉjãã caãnie jʉ̃gori yʉ Quetiupaʉ Dios pʉame mʉjãã mena yʉ tʉ̃goñaboboo joroque yʉ átibujioʉmi. Nocãrõ yoaro carorije macããjẽrẽ mʉjãã caátiãninucũrĩjẽrẽ tʉ̃goñarĩ, bʉtioro yapapuari yʉ otio joroque yʉ átibujioʉmi. Capããrã mʉjãã mena macããna tocãnacã wãme roro ati rupaʉ mena átieperique ũnierẽ áti jãnaetinucũñama. Tie nipetirijere tʉ̃goñarĩ yʉ majũpʉa bʉtioro yʉ tʉ̃goña yapapuajãñuña.pCY Mʉjããrẽ yʉ caĩñañesẽãʉ̃átí rʉ̃mʉ caãno, caroaro yʉ mʉjãã caãniyuro yʉ boya. “Ape watoara ricaati niyubujiorãma,” ĩ tʉ̃goñarĩ, yʉ tʉ̃goña uwiya. Carorije macããjẽ mena mʉjãã caãno mʉjãã yʉ eta tãmʉogaetiya. Atie ũnie carorije nibujioro mʉjãã watoare bairopʉa: Ãmeo tutirique, ãmeo ĩña ʉgorique, ãmeo asiarique, aperã netõrõ baitʉ̃goñarĩqũẽ, roro ãmeo bʉsʉpairique, caʉsaropʉ bʉsʉpairique, ãmeo botiorique, caroaro jĩcã yericʉtiri ãnimasĩẽtãjẽ cʉ̃ã nibujioro. Tiere tʉ̃goñarĩ yʉ pʉame yʉ tʉ̃goña yapapuajãñuña. Bairo mʉjãã caãmata, mʉjãã cʉ̃ã bʉtioro mʉjãã yapapuabujiorã, mʉjããrẽ yʉ catutipeere tʉ̃goñarĩ yua. >Bu Ape watoara atore bairo pʉame mʉjãã tʉ̃goñabujiorã: “Caroaro jããrẽ na nʉcʉ̃bʉgoáto ĩrã, tore bairo ĩrãma,” jããrẽ mʉjãã ĩ tʉ̃goñarã. Bairo mee jãã baiya. Yʉ yarã, yʉ camairã, Dios cʉ̃ã tore bairo bori, jãã caátigatʉ̃goñarĩjẽrẽ masĩcõãñami. Dios mena nemojãñurõ mʉjãã catʉ̃goñatutuapee pʉame roquere bori, tore bairo mʉjããrẽ jãã quetibʉjʉ ãninucũña. A! Yʉ pʉame Titore mʉjãã tʉpʉ cʉ̃ yʉ jowʉ. Cʉ̃ mena apei marĩ yaʉ Jesucristore catʉ̃goʉsaʉ cʉ̃ãrẽ cʉ̃ yʉ jowʉ. Bairo mʉjããtʉ yʉ cajoricʉ Tito topʉ ãcʉ̃, ¿mʉjããrẽ qũĩtori? Mʉjããrẽ jĩcãni ũno ĩtoetacʉmi. Jãã, cʉ̃ mena pʉgarãpʉa jĩcãrõ tʉ̃ni jãã ãnajẽ cʉtiya. Jãã, pʉgarãpʉa jĩcã yerire bairo jãã yeri cʉtinucũña. H@  Bairi, ¿mʉjãã tʉpʉ yʉ cajoricarã mʉjããrẽ ĩtori apeye ũnie mʉjãã cacʉ̃gorijere mʉjãã na ẽmarĩ? Ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ mʉjããrẽ ĩtori mʉjãã yayere ẽmaesupi. 4?a Bairo mʉjããrẽ di rʉ̃mʉ ũno apeye ũnierẽ yʉ cajẽnipato wãcõetimiatacʉ̃ãrẽ, jĩcããrã atore bairo ĩnucũñama: “Pablo masĩrĩ, marĩrẽ ĩtoʉ átiyami. Di rʉ̃mʉ ũno caãno marĩ camasĩẽto yua, apeye ũnie marĩ cacʉ̃gorijere jemasĩgʉmi,” ĩnucũñama. Y>+ Baipʉa, dise yʉ cacʉ̃gorije caetatuaro cãrõ mʉjããrẽ yʉ jʉátinemogʉ. Yʉ majũ rupaʉ mena cʉ̃ãrẽ popiye yʉ tãmʉomasĩña, mʉjãã pʉame caroaro mʉjãã caãnimasĩpeere bori. Bairo mʉjããrẽ netõjãñurõ yʉ camaimiatacʉ̃ãrẽ, mʉjãã pʉame nemojãñurõ yʉre camaiena majũ mʉjãã tuanucũña. Q= Mʉjãã tʉpʉ ágʉ, merẽ qũẽnojʉ̃goyeti ãcʉ̃ yʉ átiya. Atie yʉ caápée mena itiani majũ merẽ mʉjãã tʉpʉre ñiñañesẽãgʉ. Bairo ati watoare ácʉ cʉ̃ã, mʉjãã apeye ũnierẽ cajẽnipatowãcõʉ̃rẽ bairo yʉ baietigʉ. Capacʉa pʉame na pũnaarẽ carʉsarijere na jomasĩnucũñama. Na pũnaa pʉame mee na pacʉare carʉsarijere na jonucũñama. Bairi yʉ pʉame mʉjãã yʉ pũnaarẽ bairo mʉjãã caãnoi, dise ũnie mʉjãã cacʉ̃gorijere mʉjãã yʉ jẽnipatowãcõẽtĩgʉ. Yʉre mʉjãã caĩroapee pʉame jetore yʉ boya. b<= Baipʉa jĩcã wãme jeto aperã Jesucristore catʉ̃goʉsari majã poarire yʉ caátinucũrõrẽ bairo mʉjãã yʉ ápewʉ. Yʉre carʉsarije caãnimiatacʉ̃ãrẽ, di rʉ̃mʉ ũno patowãcõrõ mʉjããrẽ yʉ jẽnipatowãcõẽpʉ̃. Tore bairo mʉjããrẽ yʉ cajẽnietĩẽ to cañueticõãta, ¡tiere yʉ mʉjãã masiriyobojawa! Q; Bairo popiye tãmʉomicʉ̃ã, mʉjãã tʉpʉ ãcʉ̃, nipetiri wãme nocãrõ Dios cʉ̃ catutuarije mena áti ĩñorĩqũẽrẽ mʉjãã yʉ áti ĩñoãninucũwʉ̃. Tore bairo caroaro yʉ caátimasĩrĩjẽ jʉ̃gori cariapea Jesucristo yaʉ apóstol majũ yʉ caãnierẽ mʉjãã masĩõ joroque yʉ áti ĩñomiwʉ̃. }:s Yʉ majũã camecʉ̃rẽ bairo ñiẽtĩña. Mʉjãã roque camecʉ̃rẽ bairo ñio joroque yʉ mʉjãã ápʉ. Mʉjãã pʉame roque yʉ caátiãnierẽ caroaro yʉre cabʉsʉparã mʉjãã ãnimiña. Bairo yʉre caroaro cabʉsʉparã nimirãcʉ̃ã, bairo mʉjãã áperinucũña. Cabʉgoro macããcʉ̃rẽ bairo caãcʉ̃ nimicʉ̃ã, baipʉa na, mʉjãã catʉ̃goʉsanucũrã, jãã apóstolea majã netõrõ caãnitʉ̃goñarã roca macããcʉ̃rẽ bairo yʉ ãnitʉ̃goñaẽtĩña. _97 Tunu bairoa atiere tʉ̃goñarĩ yʉ ʉseaniña: Catutuaecʉre bairo roro popiye yʉ cabairije, roro yʉre na caĩawajatutinucũrĩjẽ, yʉre carʉsarije cʉ̃ãrẽ tʉ̃goñarĩ yʉ ʉseaniña. Apeyera Jesucristore yʉ catʉ̃goʉsarije jʉ̃gori yʉre na capajĩãga ñesẽãnucũrĩjẽ, tunu Jesucristo jʉ̃gori popiye capee wãme yʉ cabainucũrĩjẽrẽ tʉ̃goñarĩ yʉ ʉseaniña. Bairo roro popiye catutuaecʉre bairo majũ tãmʉonucũʉ̃ pʉame roque nemojãñurõ Cristo jʉ̃gori catutuaʉre bairo majũ yʉ tʉ̃goñanucũña. Preocupación de Pablo por la iglesia de Corinto d~|-zBy,xvauszq\onlkjh=<<);:g9i88654210/-+)(&%$#"!.[3~ $ Q e"u=lBairi marĩ Quetiupaʉ cʉ̃ carotirijere capaabojari majõcʉ cʉ̃ yaʉ caãcʉ̃ pʉame aperã mena roro caãmeo bʉsʉrique netõñesẽãpaʉ ũcʉ̃ mee niñami. Bairo pʉame roque cʉ̃ caáto ñuña: Nipetiro mena caroaro caátiãnimasĩ niñami. Tunu bairoa camasãrẽ caroaro caquetibʉjʉ ãmoqũẽmasĩ niñami. Tunu bairoa camasãrẽ yerijõrõ Dios yaye quetire caquetibʉjʉmasĩ ñuñami. tlAperã cabʉgoro macããjẽ dope caátiãmanie bʉsʉriquere quetibʉjʉgari na caãmeobʉsʉrique netõnucũrĩjẽ ũnierẽ di rʉ̃mʉ ũno tʉ̃gopeoeticõãña. Tie ũnie pʉame marĩ ãmeo teeo joroque caátie niña. Tiere merẽ caroaro mʉ masĩña. ,sQlTorecʉ, mʉ roque aperã cawãmarã roro na rupaʉ caborore bairo na caátie ũnierẽ di rʉ̃mʉ átiga tʉ̃goñaeticõãña. Atore bairo pʉame ása: Caroaro cariape átiãnajẽ cʉsa. Jesucristo mena tʉ̃goñatutuacõã ninucũña. Diore, bairi aperã camasã cʉ̃ãrẽ na maicõã ninucũña. Dios yarã caroarã ñe ũnie na yeripʉ carorije mána caãna mena caroaro yerijõrõã nicõã ninucũña. r'lTorea bairo marĩ cʉ̃ã tocãnacã wãme carorije macããjẽrẽ marĩ caápericõãta, oro, o plata jotʉre bairo caãna majũ marĩ tuagarã. Tore bairo marĩ caãmata, marĩ Quetiupaʉ caãnimajũrĩjẽ cʉ̃ caátigarijere caátibojaparã majũ marĩ tuagarã. iqKlApe wãme ĩrĩcãrõ pʉamata, jĩcã wii capairi wiipʉre oro, o plata mena na caqũẽnorĩqũẽ jeto mee, jotʉʉ niña. Ape wãme, ríi, bairi yucʉ mena na caqũẽnorĩcãrʉri cʉ̃ã ninucũña. Jĩcãrʉ jotʉ bose rʉ̃mʉ macããrʉ majũ niña. Aperʉ pʉame cabʉgoro macããrʉ, tocãnacã rʉ̃mʉa na cacʉ̃gorirʉ ninucũña. ap;lTore bairo na caátimiatacʉ̃ãrẽ, Dios pʉame roque wii qũẽnorã, ʉ̃tãpãĩ na cacũjʉ̃gomajũrĩpãĩrẽ bairo capetietipeere marĩ cũñupĩ. Bairi torea bairo cʉ̃ ya tutipʉ cariapea ĩ woatuyupa: “Marĩ Quetiupaʉ cʉ̃ yarã cariapea caãnarẽ na masĩcõãñami.” Aperopʉ cʉ̃ãrẽ bairo ĩ woatuyupa: “Tocãnacãʉ̃pʉa, ‘Dios yarã jãã ãniña,’ caĩrã carorije átaje macããjẽrẽ na jãnacõãto,” ĩ woatuyupa ti tutipʉ. {oolBairo na pʉame cariape quetire tʉ̃goʉsajãnarĩ, ricaati tʉ̃gomawijiarã baiyama. Tore bairo tʉ̃gomawijiari yua, “Merẽ Dios camasã cariaricarãrẽ cʉ̃ cacatiobujiorica rʉ̃mʉ netõcoasupa,” ĩ quetibʉjʉnucũñama. Bairo na caĩquetibʉjʉrije mena yua jĩcããrã camasãrẽ Jesucristo mena na catʉ̃goñatutuarijere na átimawijiorã átiyama. OnlTunu bairoa na yaye na cabuenucũrĩjẽ pʉame riaye gangrena camasãrẽ carupaʉ ʉgarijere bairo cañuetie majũ ninucũña. Tore bairo tãmʉorã baiyama Himeneo, apei Filetojãã pʉame yua. Vm%lTimoteo, mʉ roque aperã cabʉgoro macããjẽ dope caátiãmanie bʉsʉriquere quetibʉjʉgari na caãmeobʉsʉrique netõnucũrĩjẽ ũnierẽ di rʉ̃mʉ ũno tʉ̃gopeoeticõãña. Tie ũnierẽ cabʉsʉpainucũrã nemojãñurõ Diore cʉ̃ tʉ̃goʉsajãnarĩ, carorije macããjẽ pʉamerẽ jõpʉame átijʉ̃gonutuayama. }lslJĩcãʉ̃ paabojari majõcʉ nipetiro átijĩãtipetiri, cʉ̃ quetiupaʉre cʉ̃ caetarore bairo mʉ cʉ̃ã nipetiro caroaro átijĩãtipetiya Dios cʉ̃ caĩñajoropʉ yua. Tore bairo caroaro áticõã ninucũña ñe ũnie jʉ̃gori Dios mena mʉ catʉ̃goñaboboetiparore bairo. Cʉ̃ yaye caroa quetibʉjʉriquere jĩcãrõ tʉ̃ni quetibʉjʉcõãña camasãrẽ. Wk'lTimoteo, atiere na mʉ quetibʉjʉnemowã. Bairo na quetibʉjʉnemorĩ, atore bairo na mʉ átirotiwa Dios cʉ̃ caĩñajoro: Cabʉgoro macããjẽ bʉsʉrica risero macããjẽ ũnie mena tocãrõã na ãmeo bʉsʉrique netõjãnacõãto. Tie ũnie ãmeo bʉsʉrique netõrĩqũẽ cabʉgoro macããjẽ dope caátiãmanie majũ niña. Tie na cabʉsʉrijere noa ũna catʉ̃gori majã pʉamerẽ roro na tʉ̃gomawijiao joroque caátie ũnie majũ niña. tjal Cʉ̃rẽ boetiri, cʉ̃ caborore bairo marĩ cabaiepatacʉ̃ãrẽ, cʉ̃ roque tocãnacã rʉ̃mʉa cañuʉ nicõã ninucũgʉmi.Cʉ̃ roque cariape caĩ majũ ãnirĩ cʉ̃ majũã ĩtomasĩẽtĩñami. Un trabajador aprobado ziml Ati ʉmʉrecóopʉre popiye marĩ catãmʉoatacʉ̃ãrẽ, Jesucristo cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉre caãniparã majũ marĩ ãnigarã.Apeyera Jesucristore masĩmirãcʉ̃ã, marĩ caĩtoata, cʉ̃ cʉ̃ã marĩrẽ masĩẽtĩgʉmi. #h?l Atie caãnorẽ bairo cariape niña:Jesucristo mena tʉ̃goñatutuari cʉ̃ yaye quetire marĩ caquetibʉjʉrije jʉ̃gori marĩrẽ na capajĩãrocaata,Jesucristo cʉ̃ cacatitunurĩcãrõrẽã bairo marĩ cʉ̃ã marĩ catitunucoagarã, riamirãcʉ̃ã yua. 8gil Bairi yʉ pʉame, Dios yarã cʉ̃ cabesericarã caroaro na caãnipeere ĩ, roro popiye yʉ tãmʉonucũña. Na cʉ̃ã yʉ caquetibʉjʉrijere tʉ̃gori bero yua, nocãrõ caroaropʉ netõjĩãtiri, yeri capetietiere Jesucristo jʉ̃gori na cacʉ̃goparore bairo ĩ, bʉtioro yʉ quetibʉjʉnucũña. dfAl Tie quetire camasãrẽ yʉ caquetibʉjʉrije jʉ̃gori roro popiye yʉ tãmʉonucũña. Tunu bairoa roro majũ caátimajũcõãrĩcʉ̃rẽ bairo ato preso jorica wiipʉre ãpõãwẽ mena jiyaricʉ yʉ ãniña. Bairo yʉ cabaimiatacʉ̃ãrẽ, Dios yaye caroa queti pʉamerẽ ñamʉ ũcʉ̃ yasio masĩẽcʉ̃mi. Nipetiropʉ jesapeticoagaro. ueclTimoteo, atie Jesucristo cʉ̃ cabairiquere masiritieticõãña: David ãnacʉ̃ pãrãmi majũ marĩrẽã bairo caãcʉ̃ ãñupĩ Jesucristo. Bairo caãcʉ̃ nimicʉ̃ã, Diore bairo cʉ̃ caãnierẽ marĩ masĩõgʉ pajĩãecori bero cati tunucoasupi tunu. Yʉ pʉame tie camasãrẽ cʉ̃ canetõrĩqũẽ quetirea yʉ quetibʉjʉnucũña camasãrẽ. QdlTimoteo, atie mʉrẽ ĩcõñarĩ, mʉ yʉ caquetibʉjʉrijere caroaro tʉ̃gopeoya. Tie mʉ yʉ caquetibʉjʉrijere marĩ Quetiupaʉ roque caroaro mʉ tʉ̃goãmewiyo masĩõ joroque mʉ átigʉmi. c!lTunu bairoa jĩcãʉ̃ cʉ̃ wesere capaanucũʉ̃, cʉ̃ roque caãnijʉ̃goro cʉ̃ yaye cʉ̃ caoterique cabʉtiro ríca jemasĩñami. Vb%lTorea bairo eperi majõcʉ cʉ̃ã, caroaro cʉ̃ caeperije wapa cʉ̃ na cajopeere ñemasĩẽtĩñami, caroaro eperique macããjẽ carotirore bairo jĩcãrõ tʉ̃ni cʉ̃ caátipeyojĩãtieticõãta. a7lJĩcãʉ̃ soldau caãcʉ̃ cʉ̃ quetiupaʉ cʉ̃ carotirore bairo jeto jĩcãrõ tʉ̃ni átinucũñami. Bairo caácʉ ãnirĩ, aperã soldaua caãmerã camasã mena ãnirĩ narẽ bairo átiãmerĩnucũñami, cʉ̃ quetiupaʉ cʉ̃ caĩñajesoparore bairo ĩ. Tore bairo mʉ cʉ̃ã Jesucristo yaʉ soldaure bairo caácʉ ãnirĩ cʉ̃ carotirore bairo jeto átiãña, mʉrẽ qũĩñajeso joroque ĩ. `lJĩcãʉ̃ soldau popiye cʉ̃ wapana jʉ̃gori tãmʉomicʉ̃ã, cʉ̃ cabairijere nʉcãnetõcõãñami. Torea bairo mʉ cʉ̃ã Jesucristo yaʉ soldau cañuʉ ãnirĩ cʉ̃ yaye queti jʉ̃gori popiye mʉ catãmʉonucũrĩjẽrẽ nʉcãnetõcõãña. _-lTorecʉ, mʉ pʉame capããrã na catʉ̃goropʉ yʉ caquetibʉjʉrique mʉ catʉ̃goriquere noa ũna aperã caʉ̃mʉa caroaro caátiãnarẽ na quetibʉjʉnetõña. Bairo na mʉ caquetibʉjʉnetõrõ, na pʉame cʉ̃ã aperãrẽ na quetibʉjʉnutuagarãma tie quetire. >^ wlBairi, Timoteo, yʉ macʉ̃rẽ bairo caãcʉ̃, mʉ pʉame, mʉ caátiãnimasĩpee Jesucristo mʉrẽ cʉ̃ cajorique nipetirije mena tutuaro quetibʉjʉ ãninucũña camasãrẽ. !] =lTorecʉ, Jesucristo nemo ati yepapʉ cʉ̃ catunuetari rʉ̃mʉ caãno, marĩ Quetiupaʉ cʉ̃rẽ ĩñamairĩ caroa majũ cʉ̃ yaye macããjẽrẽ cʉ̃ cʉ̃ joáto. Efesopʉ marĩ caãno, bʉtioro majũ marĩ jʉátinemowĩ Onesíforo. Tiere caroaro merẽ mʉ masĩña.\ lTunu bairoa Onesíforo yʉ cabairijere tʉ̃goñaboboricaro ũnorẽã, Roma cʉ̃ caetari rʉ̃mʉ caãno yoaro coteri mee, yerijãrĩcãrõ mano yʉre macãñesẽãñupĩ Romapʉre. Bairo yʉ macãmajũcõãrĩ yua, yʉ bócaripʉ yʉ macãjãnawĩ. [ lApei Onesíforo roque capee majũ yʉ yeri tʉ̃goña ʉseanio joroque ámi preso jorica wiipʉ yʉ cʉ̃ caĩñaʉetanucũrĩjẽ jʉ̃gori yua. Tunu bairoa preso jorica wiipʉ yʉ caãnie cʉ̃ãrẽ tʉ̃goñaboboricaro mano yʉre ĩñaʉ etanucũwĩ. Yʉ pʉame tiere tʉ̃goñarĩ, “Marĩ Quetiupaʉ bʉtioro cʉ̃ ya poa macããna cʉ̃ãrẽ qũĩñamaiáto,” ñinucũña. hZ KlTunu atie apeyera merẽ mʉ masĩña: Nipetiro Asia yepa macããna yʉ mena atopʉ caatána marĩ yarã yʉ tunuweyo peticoámá. Bairi na mena macããna Figelo, apei Hermógenejããpʉ cʉ̃ã yʉre tunuweyocoámá. fY GlTunu bairoa Espíritu Santo marĩrẽ cajʉátipaʉ, cʉ̃ cajoricʉ cʉ̃ catutuarije mena caroa buerique macããjẽ Dios mʉ cʉ̃ cajoriquere quetibʉjʉ ãnijãnaeticõãña. Tie quetire tʉ̃goʉsajãnaeticõãña. X  l Bairi mʉ pʉame caroa queti mʉ yʉ caquetibʉjʉriquere bairo cariape áticõã ninucũña. Jesucristo mena tʉ̃goñatutuaya. Jesucristo mena jĩcãrõ marĩ caãnimasĩrĩjẽ jʉ̃gori marĩ caãmeomaiãnie mena camasãrẽ na maiãninucũña. /W Yl Tore bairo yʉre Jesucristo cʉ̃ caquetibʉjʉroticũrĩqũẽ jʉ̃gori ãmerẽ roro popiye ato preso jorica wiipʉ yʉ tãmʉoña. Bairo roro popiye tãmʉomicʉ̃ã, tie mena yʉ tʉ̃goñaboboetiya. Merẽ cariapea yʉ masĩcõãña Jesucristo mena yʉ catʉ̃goñatutua jʉ̃goriquere. Jesucristo cariapea catutuaʉ majũ niñami. Bairi cʉ̃ yaye queti yʉre cʉ̃ caquetibʉjʉroticũrĩqũẽ to ãnicõã ninucũõ joroque átigʉmi nemo ati yepapʉ cʉ̃ catunuetari rʉ̃mʉpʉ. Tiere caãnorẽ bairo cariape majũã yʉ masĩcõãña. JV l Torecʉ, Dios pʉame roque atie nipetirije cʉ̃ yaye quetire yʉ quetibʉjʉ roticũwĩ camasãrẽ. Bairo camasãrẽ yʉ quetibʉjʉ rotijori yua, cʉ̃ yaʉ apóstol majũ yʉ cũwĩ. JU l Bairi ãmerẽ marĩrẽ canetõpaʉ Jesucristore marĩ tʉpʉ cʉ̃ cajorique jʉ̃gori cariapea marĩ cʉ̃ camairĩjẽrẽ marĩ masĩõ joroque átiyami Dios. Cʉ̃, Jesucristo pʉame marĩ cʉ̃ yarã roro peeropʉ marĩ cayasibujiopeere marĩ netõñupĩ. Bairo átiri yua, “Yʉ mena catʉ̃goñatutuarã yʉ Pacʉ Dios mena nicõã ninucũgarãma tocãnacã rʉ̃mʉa,” ĩ, caroa quetire marĩ quetibʉjʉgʉ asúpi Jesús ati yepapʉre. Cariaricarãrẽ bairo caãna marĩ caãnimiatacʉ̃ãrẽ, caroaro cabusuropʉ caãna majũ marĩ ãnio joroque marĩ ásupi. MT l Dios pʉame roque merẽ cʉ̃ canetõrĩcãrã marĩ ãniña. Bairo marĩ netõrĩ yua, cʉ̃ yarã caroarã caãniparã majũ marĩ beseyupi. Marĩ caroaro marĩ caátie jʉ̃gori mee, cʉ̃ pʉame jĩcã nʉgõã caãnijʉ̃goripaʉpʉa cʉ̃ cabojʉ̃goricaro jʉ̃gori marĩ beseyupi. Tunu bairoa Jesucristo jʉ̃gori bʉtioro marĩ mairĩ, marĩ beseyupi. Merẽ ati ʉmʉrecóo caãniparo jʉ̃goyepʉa marĩrẽ camaijʉ̃goricʉ niñami Dios. tS clTorecʉ, Timoteo, marĩ Quetiupaʉ yaye macããjẽrẽ na quetibʉjʉboboeticõãña camasãrẽ. Tunu bairoa cʉ̃ yaye quetire yʉ caquetibʉjʉbojarije jʉ̃gori ato presopʉ yʉ caãnie cʉ̃ãrẽ tʉ̃goñaboboeticõãña. Atore bairo pʉame roque ása: Nocãrõ tʉ̃goñatutuawẽpʉ̃rĩqũẽ Dios mʉ cʉ̃ cajorije mena tʉ̃goñatutuari, camasãrẽ cʉ̃ canetõõrĩqũẽ quetire mʉ caquetibʉjʉrije jʉ̃gori popiye mʉ cabairijere cariapea tʉ̃goñanetõcõãña. R !lMai, Dios pʉame cʉ̃ Yeri Espíritu Santo marĩ tʉ̃goña uwio joroque caácʉ meerẽ marĩ jowĩ. Cʉ̃ Yeri Espíritu Santo nocãrõ catutuaʉ majũ roquere marĩ jowĩ. Ãmeo mairĩqũẽ, caroaro átiãnimasĩrĩqũẽrẽ cajoʉ majũrẽ marĩ jowĩ Dios. `Q ;lBairi atore bairo mʉrẽ yʉ átirotiya: Mʉ rʉpoa bui yʉ wãmorĩrẽ mʉ yʉ cañigãpeorica watoa caroa mʉ caátimasĩpeere Dios cʉ̃ cajoriquere nemojãñurõ to bʉtio joroque átiãnijʉ̃goyecʉsa. RP lMerẽ caroaro ĩtoricaro mano cariape Jesucristo mena mʉ catʉ̃goñatutuarijere yʉ masĩña. Mʉ jʉ̃goyere mai mʉ ñicõ Loida, mʉ paco Eunice cʉ̃ã Jesucristo mena catʉ̃goñatutuarã majũ nijʉ̃goyupa. Bairi yʉ pʉame narẽã bairo cariapea Jesucristo mena mʉ catʉ̃goñatutuarijere yʉ masĩcõã ninucũña. O 'lTunu bairoa, Timoteo, mʉrẽ yʉ caáweyoro ĩñarĩ otirique mena bʉtioro mʉ cayapapuariquere tocãnacãnia yʉ tʉ̃goñanucũña. Bairo tiere tʉ̃goñarĩ yua, tãmurĩã mʉrẽ ñiñaʉ áganucũña, mʉ mena caroaro ʉseanirõ tunu yʉ caãniparore bairo ĩ. uN elYʉ pʉame Diore yʉ cajẽnirõ cãrõ, mʉrẽ yʉ tʉ̃goñanucũña. Bairo mʉrẽ tʉ̃goñarĩ yua, tocãnacãnia Diopʉre jẽnibojari, “Yʉ mena mʉ ñumajũcõãña,” cʉ̃ ñi jẽninucũña. Cʉ̃, Diore, yʉ pʉame caroaro jĩcãrõ tʉ̃ni tʉ̃goñarĩqũẽ mena yʉ ñicʉ̃jãã ãnanarẽã bairo tocãnacãnia cʉ̃ yʉ jẽninucũña. DM lBairi yʉ yaʉ, Timoteo, yʉ macʉ̃rẽ bairo caãcʉ̃ mʉ caãnoi, mʉ quetibʉjʉ woajoʉ yʉ átiya ati carta mena. Tunu bairoa marĩ Pacʉ Dios, marĩ Quetiupaʉ Jesucristo mena caroare, bairi ãmeo ĩñamairĩqũẽ, yerijõrõ ãnajẽ cʉtaje cʉ̃ãrẽ cʉ̃ jonemoáto mʉrẽ. Dar testimonio de Cristo DL lYʉ, Pablo, Dios cʉ̃ caboro jʉ̃gori Jesucristo cʉ̃ caquetibʉjʉrotijoricʉ cʉ̃ yaʉ apóstol majũ yʉ ãniña. Jesucristo mena caroaro na caãnicõãninucũpeere caãnijʉ̃goripaʉpʉa cʉ̃ cabojʉ̃goricarorea bairo nipetiro camasã ati ʉmʉrecóo macããnarẽ yʉ quetibʉjʉo joroque ĩ, yʉ jowĩ. KXMarĩ Quetiupaʉ Jesucristo caroare cʉ̃ jonemoáto mʉjãã nipetirore. Tocãrõã niña atie queti yʉ cawoaturije.>JuXYʉ, Pablo, atie yʉ cañurotijorijere yʉ majũpʉa woatujoʉ yʉ átiya. Atore bairo jeto yʉ átinucũña nipetirije camasãrẽ yʉ caquetibʉjʉwoajonucũrĩ cartaarire. zImXMarĩ Quetiupaʉ caroa yeri cʉtajere cajoãninucũʉ̃ pʉame tocãnacã rʉ̃mʉa noo mʉjãã caãno cãrõrẽ caroa yericʉtaje, tocãnacã wãmerẽ cʉ̃ jonemoáto. Mʉjãã nipetiro mena cʉ̃ ãmarõ marĩ Quetiupaʉ Jesús. H/XBairãpʉa, mʉjãã pesure bairo qũĩñaeticõãña. Mʉjãã baire bairo caãcʉ̃ cʉ̃ caãnoi, caroaro mena cʉ̃ beyoya. Bendición final G7XNi jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ ati carta mena mʉjããrẽ jãã caquetibʉjʉrijere cʉ̃ catʉ̃goʉsaeticõãta, roro cʉ̃ caátiere ĩñaposeroya. Cʉ̃ mena bapacʉpericõãña, roro cʉ̃ cabairijere tʉ̃goñabobori cʉ̃ yeri cʉ̃ catʉ̃goñawasoaparore bairo joroque ĩrã. vFeX Yʉ yarã, yʉ bairãrẽ bairo caãna, caroaro mʉjãã caátiãnierẽ átijʉtiri jãnaeticõãña. aE;X Bairi marĩ Quetiupaʉ Jesucristo cʉ̃ carotimasĩrĩjẽ mena atore bairo na ũna capaagaenarẽ jãã ĩña: Caroaro paaya mʉjãã cʉ̃ã, mʉjãã cabopacarijere mʉjãã cawapata ãnimasĩparore bairo ĩrã. D3X Bairo jãã caĩrĩqũẽ caãnimiatacʉ̃ãrẽ, mʉjããtʉ caatíatana atore bairo jãã ĩnucũñama: “Tesalónica macããna jĩcããrã paaena ãninucũñama. Ñerẽ caáperã ãnirĩ aperã tʉripʉ patowãcõ ñesẽãnucũñama,” jãã ĩ quetibʉjʉnucũñama. Yʉ yarã, yʉ bairãrẽ bairo caãna, marĩ Quetiupaʉ Jesucristo cʉ̃ catutuarije mena atore bairo jãã átirotiya mʉjããrẽ: Ni ũcʉ̃ capaagaecʉ menarẽ bapacʉpericõãña. “Dios yaʉ yʉ ãniña,” caĩ cʉ̃ caãnimiatacʉ̃ãrẽ, jãã caquetibʉjʉcũrĩqũẽrẽ cʉ̃ catʉ̃goʉsagaeticõãta, cʉ̃ mena ãmerĩcõãña. >XBairi marĩ Quetiupaʉ pʉame, Dios mʉjããrẽ cʉ̃ camainucũrõrẽã bairo mʉjãã cʉ̃ã mʉjãã ãmeo maimasĩõ joroque cʉ̃ áparo. Tunu bairoa popiye cabairã mʉjãã caãnimiatacʉ̃ãrẽ, Jesucristo cʉ̃ canʉcãmasĩrĩcãrõrẽã bairo mʉjãã cʉ̃ã tʉ̃goñaenarẽ bairo tiere mʉjãã tʉ̃goñanetõmasĩõ joroque cʉ̃ áparo. El deber de trabajar k=OXBairi mʉjãã, Jesucristore catʉ̃goʉsarã ãnirĩ, “Marĩ caátirotiricarore bairo átinucũñama. Bairo jeto áticõã ninucũgarãma tocãnacã rʉ̃mʉa,” jãã ĩ tʉ̃goñatutuacõãña mʉjãã caátiãnierẽ. q<[XMarĩ Quetiupaʉ pʉame cariape caácʉ niñami. Bairi mʉjãã jʉátigʉmi cʉ̃ yaye quetire mʉjãã catʉ̃goñajãnaetiparore bairo ĩ. Roro wãtĩ jʉ̃gori mʉjãã cabainucũrĩjẽ cʉ̃ãrẽ mʉjãã ẽñotabojagʉmi. ; XTunu ati yepapʉ rorije caána, bairi ricaati catʉ̃goñanucũrã cʉ̃ã niñama. Na ũna Dios mena tʉ̃goñatutuaetiyama. Bairi na ũna jããrẽ roro na caátigaro, Dios cʉ̃ caẽñotaparore bairo ĩrã, jããrẽ mʉjãã jẽnibojagarã Diopʉre. j: OXYʉ yarã, yʉ bairãrẽ bairo caãna, catʉsari wãme mʉjããrẽ ñiña: Jãã cʉ̃ãrẽ Diopʉre jãã mʉjãã cajẽnibojaro jãã boya. Tãmurĩ marĩ Quetiupaʉ yaye queti nipetiropʉ cajesanʉcãpetiparore bairo ĩrã, jããrẽ mʉjãã jẽnibojagarã. Tunu bairoa nipetiro camasã tiere tʉ̃gorã, na caĩroaparore bairo ĩrã mʉjãã jẽnibojagarã. Mʉjãã, Jesucristo yaye quetire mʉjãã caĩroajʉ̃goricarorea bairo na cʉ̃ã na caĩroapeere jãã boya. G9XTore bairo mʉjãã joyupi, yeri tutuaro mena mʉjãã ãnimasĩõ joroque ĩ. Tunu bairo caroaro átiãnajẽ jetore mʉjãã átiãnimasĩõ joroque ĩ, mʉjãã joyupi. Bairo caãna ãnirĩ mʉjãã cabʉsʉrije tocãnacã wãme caroa jetore mʉjãã ĩ masĩgarã. Mʉjãã caátie cʉ̃ã caroa jeto nigaro.W8'XBairi yua, marĩ Quetiupaʉ Jesucristo, marĩ Pacʉ Dios cʉ̃ã marĩrẽ ĩñamairĩ marĩ beseyupi. Bairo marĩ beseri popiye cabairicarã marĩ caãno jʉ̃gori caroa yericʉtaje capetietiere marĩ joyupi. Nipetiri wãme caroaro marĩ cʉ̃ caátigariquere caãnorẽ bairo caroaro marĩ cacotemasĩpee cʉ̃ãrẽ marĩ joyupi. E7XBairi yʉ yarã, yʉ bairãrẽ bairo caãna, Dios yaye quetire tʉ̃goña jãnaeticõãña. Caroaro átiãnajẽ ũnie jetore áticõãña. Mʉjããtʉ ãna, mʉjããrẽ jãã caquetibʉjʉriquere masiritieticõãña. Tunu bairoa mʉjããrẽ jãã cawoatuquetibʉjʉjorique cʉ̃ãrẽ masiritieticõãña. #6?XDios camasã na carorije wapare cʉ̃ canetõõrĩqũẽ macããjẽ mʉjããrẽ jãã caquetibʉjʉrique mena jʉ̃gori mʉjããrẽ piire bairo mʉjãã ásupi, cʉ̃ canetõõrĩcãrã mʉjãã caãnijĩãtiparore bairo ĩ. Marĩ Quetiupaʉ Jesucristo mena jĩcãrõrẽ bairo nocãrõ caroaro caãnopʉ mʉjãã caãnimasĩparore bairo ĩ, tie jʉ̃gori piire bairo mʉjãã ásupi mʉjãã cʉ̃ãrẽ. F5X Cabaimiatacʉ̃ãrẽ, jãã pʉame tocãnacãnia marĩ Pacʉ Diore, “Mʉ ñujãñuña jãã mena,” caĩparã jãã ãniña, jãã yarãrẽ bairo caãna Jesucristo cʉ̃ camairã mʉjãã caãno jʉ̃gori. Dios pʉame mʉjããrẽ besejʉ̃goyupi caãnijʉ̃goripaʉpʉa, cʉ̃ yarã cʉ̃ canetõõparã mʉjãã caãniparore bairo ĩ. Tunu bairo cʉ̃ yaye queti caãnorẽ bairo cariape quetibʉjʉriquere mʉjãã catʉ̃goʉsaro jʉ̃gori, cʉ̃ Yeri Espíritu Santo pʉame cañurã Dios mena jĩcãrõ caãniparã mʉjãã ãnio joroque mʉjãã átiyami. R4X Bairo na cabairoi, “Peeropʉ na yʉ jogʉ,” na ĩgʉmi Dios, nipetiro cariape quetibʉjʉriquere catʉ̃gogaenarẽ, carorije jetore caátijesorã na caãno jʉ̃gori. Escogidos para ser salvados }3sX Bairi Dios pʉame ricaati na catʉ̃goʉsarije jʉ̃gori wãtĩ narẽ cʉ̃ caĩtorijere na ẽñotabojaetigʉmi. 2}X Bairi capee wãme na ĩtomasĩgʉmi peeropʉ caápárãrẽ. Na pʉame cariape quetibʉjʉriquere caboena ãnirĩ, tunu Jesucristo camasã na carorije wapare cʉ̃ canetõõrĩqũẽ cʉ̃ãrẽ caboena ãnirĩ peeropʉ caápárã majũ nigarãma. 1{X Mai, Jesús cʉ̃rẽ cʉ̃ capajĩãparo jʉ̃goye, capee camasãrẽ ĩtori átijẽño ĩñogʉmi rorije caácʉ pʉame. Wãtĩã quetiupaʉ, Satanás cʉ̃ camasĩõrĩjẽĩ jʉ̃gori capee átijẽño ĩñogʉmi cariape mee macããjẽrẽ. 70gXBairo cʉ̃ capitiwiyoro bero buiaetagʉmi rorije caátipai pʉame. Bairo cʉ̃ cabuiaetamiatacʉ̃ãrẽ, marĩ Quetiupaʉ Jesús pʉame cʉ̃ camasĩrĩjẽ jʉ̃gori cʉ̃ pajĩãrocacõãgʉmi. Tunu bairoa nemo cʉ̃ caetari rʉ̃mʉ caãno cʉ̃ caasiyarije jʉ̃gori cʉ̃ yasio rocacõãgʉmi. V/%XBairo tãmurĩ cʉ̃ caapérimiatacʉ̃ãrẽ, merẽ roro camasãrẽ cʉ̃ caátipee cõñarõ majũ baiya. Bairi cʉ̃rẽ caẽñotaʉ cʉ̃ capitiwiyoparo jeto rʉsaya cʉ̃ cabuiaetaparo jʉ̃goye. L.XMʉjãã pʉame merẽ mʉjãã masĩña rorije caátipai tãmurĩ cʉ̃ caapériere. “Dios cʉ̃ caĩcũrĩcã rʉ̃mʉ caetaparo jʉ̃goye etabuia masĩẽtĩñami,” mʉjãã ĩ masĩña. t-aXMerẽ mʉjãã mena ãcʉ̃, atorea bairo mʉjããrẽ yʉ quetibʉjʉwʉ. Tiere mʉjãã masĩrã. ,XCʉ̃ pʉame Diore caĩñatei ãnirĩ Dios yaye macããjẽ nipetirije caroa tʉ̃goñarĩqũẽrẽ boetigʉmi. Diore marĩ caĩroarije ũnie cʉ̃ãrẽ boetigʉmi. Templo Dios ya wiipʉ cʉ̃ãrẽ trono quetiupaʉ ruiricaropʉ jããnumugʉmi, “Diore bairo caãcʉ̃ yʉ ãniña,” caĩ ãnirĩ. Tunu bairoa camasãrẽ, “Dios niñami,” na ĩõ joroque na baitogʉmi. R+XPetoaca queti mena tʉ̃gomawijiaeticõãña. Bairo pʉame baigaro: Marĩ Quetiupaʉ nemo cʉ̃ caetapa rʉ̃mʉ jʉ̃goye, capããrã majũ Diore cabaibotiori majã nigarãma. Bairo na cabairipaʉa na mena macããcʉ̃ jĩcãʉ̃ rorije caátipai cañuecʉ̃ majũ buiaetagʉmi, cabero peero caʉ̃petietopʉ caápáʉ pʉame. w*gXMʉjãã catʉ̃goña ãninucũrõrẽã bairo tʉ̃goñacõã ninucũña. Ape wãmerẽ tʉ̃goñamawijiaeticõãña. “Merẽ etaya Jesús cʉ̃ catunuetari rʉ̃mʉ,” aperã ricaati na caĩquetibʉjʉrijere caãnorẽ bairo tʉ̃goeticõãña. Bairi aperã, “Espíritu Santo cʉ̃ camasĩõrĩjẽ jʉ̃gori jãã ĩña,” o “Aperã camasĩrã na caquetibʉjʉrije jʉ̃gori jãã ĩña,” o “Carta mena na caquetibʉjʉro jʉ̃gori jãã ĩña,” na caĩata, caãnorẽ bairo na tʉ̃goeticõãña. Jĩcããrã, “Pablojãã bairo woatu quetibʉjʉjoupa,” caĩrã nimirãcʉ̃ã, caĩtopairã niñama. ) XApeyera tunu yʉ yarã, yʉ bairãrẽ bairo caãna, mʉjããrẽ yʉ quetibʉjʉnemoña. Marĩ Quetiupaʉ Jesucristo nemo cʉ̃ catunuetapa rʉ̃mʉ, marĩrẽ nei acʉ́ cʉ̃ cabaipeere, cʉ̃ mena marĩ caneñapa rʉ̃mʉrẽ mʉjãã yʉ quetibʉjʉnemoña: Y( -X Tore bairo mʉjãã, Tesalónica macã macããna, caroaro mʉjãã caátore ĩñarã, camasã nipetiro marĩ Quetiupaʉ Jesucristore qũĩroagarãma. Jesucristo pʉame cʉ̃ pacʉ, Dios mena mʉjããrẽ ĩñamaiñami. Bairi cʉ̃ pacʉ cʉ̃ caĩjʉ̃goyeticũrĩcãrõrẽã bairo mʉjãã cʉ̃ãrẽ mʉjãã ĩroagʉmi Jesús.p' [X Bairo mʉjãã caátiparore bairo ĩrã, tocãnacãnia mʉjããrẽ Diopʉre jãã jẽnibojanucũña. Atore bairo jãã ĩnucũña: “Tesalónica macã macããna, mʉ cabesericarã majũ na caãnoi, caroaro átiãnajẽrẽ na joya. Tunu mʉ cajʉátimasĩrĩjẽ jʉ̃gori nipetiro caroaro na caátigarijere na átimasĩ ãmarõ. Jesucristo mena catʉ̃goñatutuarã ãnirĩ cʉ̃ carotirore bairo na átimasĩpeyocõã ãmarõ,” jãã ĩ jẽnibojanucũña marĩ Pacʉ Diore. k& QX Jesús nemo cʉ̃ catunuetari rʉ̃mʉ cʉ̃ yarã qũĩroagarãma. Nipetiro cʉ̃ yaye quetire catʉ̃goʉsarã cʉ̃ basapeogarãma. Mʉjãã, Tesalónica macããna, merẽ mʉjãã cʉ̃ã cʉ̃ yaye quetire mʉjããrẽ jãã caquetibʉjʉro bero, tiere mʉjãã tʉ̃goʉsawʉ. Bairi mʉjãã cʉ̃ã cʉ̃ mʉjãã basapeogarã ti rʉ̃mʉ caãno. m% UX Na pʉame marĩ Quetiupaʉ mena manigarãma. Bairi cʉ̃ catutuarijere, cʉ̃ caasiyabatorije cʉ̃ãrẽ di rʉ̃mʉ ũno ĩñaetigarãma. Apero nocãrõ cayoaropʉ cʉ̃ carerã ãnirĩ popiye baigarãma tocãnacã rʉ̃mʉa. $ {XTi rʉ̃mʉrẽ Diore camasĩẽnarẽ popiye na baio joroque na átigʉ atígʉmi marĩ Quetiupaʉ Jesucristo. Camasã na carorije wapare cʉ̃ canetõõrĩqũẽ macããjẽ caroa quetire caboenarẽ popiye na baio joroque na átigʉ atígʉmi. e# EXDios pʉame popiye mʉjãã cabairijere mʉjãã yerijããõ joroque mʉjãã átigʉmi. Jãã cʉ̃ãrẽ bairoa jãã átigʉmi, marĩ Quetiupaʉ ati yepapʉ nemo cʉ̃ catunuetari rʉ̃mʉ caãno. Cʉ̃ yarã ángelea catutuarã mena ʉmʉrecóopʉi peero caʉ̃wãmʉrĩjẽ ũnie watoapʉ cʉ̃ caatí rʉ̃mʉrẽ tore bairo marĩ átigʉmi. S" !XBairo roro popiye baimirãcʉ̃ã, canʉcãrã ãnirĩ Dios cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉ caápárã majũ mʉjãã ãniña. Dios pʉame, “Yʉtʉ na caató ñuña,” ĩñami. Mʉjããrẽ roro caána roquere popiye na baio joroque na átigʉmi Dios. Bairi noa ũna tiere catʉ̃goñarã, “Cariape átiyami Dios,” ĩ masĩñama. ! XV  'XBairi tocãnacãpaʉ macããna ñubueri majã tʉre etarã, caroaro mʉjãã caátiãnierẽ jãã quetibʉjʉnucũña. Atore bairo jãã ĩnucũña nipetirore: “Marĩ yarã Tesalónica macã macããna bʉtioro popiye baimirãcʉ̃ã, ‘Ñugaro. Tʉ̃goñaenarẽ bairo marĩ tʉ̃goñanetõõcõãgarã,’ ĩnucũñama. Bairo ĩrĩ, Jesucristo yaye quetire jãnaena cʉ̃ mena tʉ̃goñatutuacõã ninucũñama,” jãã ĩ quetibʉjʉnucũña nipetirore.  'XYʉ yarã, yʉ bairãrẽ bairo caãna, jĩrĩãjãñurõ Dios mena mʉjãã tʉ̃goña tutuanemonucũña. Tunu bairoa tocãnacãʉ̃pʉa mʉjãã caãmeomairĩjẽ cʉ̃ã jĩrĩãjãñurĩ to ãninemo joroque mʉjãã átiya. Bairi jãã pʉame tiere tʉ̃goñarĩ, “Mʉ ñujãñuña jãã mena,” Diore jãã ĩnucũña, tore bairo cajẽninucũpee jããrẽ cañurõ caãno jʉ̃gori.  XCaãnijʉ̃goro atore bairo mʉjããrẽ ñiña: Marĩ Pacʉ Dios, bairi marĩ Quetiupaʉ Jesucristo mena mʉjããrẽ caroare na jonemoáto. Tunu bairoa caroa yericʉtaje cʉ̃ãrẽ na jonemoáto. Dios juzgará a los pecadores cuando Cristo vuelva W +XYʉ, Pablo cawãmecʉcʉ, Silvano, bairi Timoteo menarẽ mʉjãã yʉ woajoya tunu ati cartare mʉjãã ñubueri majã, jãã bairãrẽ bairo caãna Tesalónica macã macããnarẽ. Tunu bairoa mʉjãã, marĩ Pacʉ Dios, bairi marĩ Quetiupaʉ Jesucristo mena jĩcãrõrẽ bairo caãnarẽ mʉjãã quetibʉjʉ woajoʉ yʉ átiya. "=Bairo pʉame roque ása: Marĩ Quetiupaʉ, marĩrẽ canetõõrĩcʉ̃ Jesucristore jõjãñurõ nemorõ cʉ̃ camasĩnemopee niña mʉjããrẽ nipetiri wãme cʉ̃ camasã cʉtiãnierẽ. Tunu bairoa nemojãñurõ ãmeo mainemoña. Bairi yua, cʉ̃rẽ marĩ cabasapeorije petietigaro. Ãme, ape rʉ̃mʉ cʉ̃ãrẽ nicõã ninucũgaro. Bairoa to baiáto. Tocãrõã niña atie queti yʉ cawoaturije. 9Bairi yʉ bairãrẽ bairo caãna yʉ camairã, merẽ atiere caroaro majũ mʉjãã masĩña yʉ caquetibʉjʉrijere. Bairi caroaro tʉ̃goñamasĩña. Maijʉ̃goya mʉjãã yerire. Mʉjããpʉ caĩtorã na caĩquetibʉjʉrijere mʉjãã tʉ̃goʉsare. Narẽ mʉjãã ĩtoecore carorã na caquetibʉjʉrijere. Diore catʉ̃goʉsarã nimirãcʉ̃ã, yasirique macããjẽrẽ mʉjãã tʉ̃goʉsare. -Tocãnacã cartapʉa tore bairo Pablo cʉ̃ã mʉjããrẽ ĩ quetibʉjʉ woajonucũñami. Bairopʉa, jĩcã wãmerĩ cʉ̃ caquetibʉjʉrije masiriyo jãñunucũña, bueata. Bairi aperã camasã catʉ̃gomasĩẽna, Dios mena catʉ̃goñatutuajʉ̃gomasĩẽna pʉame cariape tʉ̃goetiyama. Bairo tʉ̃gomasĩẽtĩrĩ yua, Pablo yaye quetire quetibʉjʉ mawijiocõãnucũñama. Tore bairo átinucũñama nipetirije Dios yaye cʉ̃ caquetibʉjʉcũrĩqũẽrẽ. Tie wapa popiye na baio joroque na átigʉmi marĩ Pacʉ Dios.  Tʉ̃gopeoya: Marĩ Quetiupaʉ patowãcãrĩcãrõ mano marĩ cʉ̃ cacoteata, marĩ cʉ̃ canetõpeerea cotei átiyami. Nipetiro marĩ canetõpetirore bori cotei átiyami. Ato yʉ caquetibʉjʉrore bairoa mʉjãã quetibʉjʉ woajoyupi marĩ yaʉ Pablo cawãmecʉcʉ cʉ̃ã. Marĩ Pacʉ Dios, cʉ̃ camasĩõrĩjẽ jʉ̃gori tore bairo ĩ quetibʉjʉ woajoyupi marĩ yaʉ Pablo. W'Bairi yʉ yarã, yʉ bairãrẽ bairo caãna, yʉ camairã, marĩ Quetiupaʉ cʉ̃ catunuetaparo jʉ̃goye caroaro caroa wãmerẽ marĩ áticõã ninucũgarã. Ñe ũnie wapa cacʉ̃goena, cañurã, caroaro yerijõrõ caãnimasĩrã majũrẽ marĩ etari cʉ̃ ʉseanio joroque caroaro marĩ átiãnigarã cʉ̃ jʉ̃goye mai. / Torena, marĩ roque cawãma ʉmʉrecóo, cawãma yepare coterã marĩ baiya. Marĩ Pacʉ pʉame, “Ti ʉmʉrecóore rocari bero, ape ʉmʉrecóo yʉ qũẽnogʉ tunu. Topʉ nigarãma yʉ yarã,” cʉ̃ caĩjʉ̃goyeticũrĩcãrõrẽ bairo cʉ̃ caátipeere cayurã ãnirĩ marĩ uwietigarã ti rʉ̃mʉ caetaro. Cawãma ʉmʉrecóo pʉame cañurĩ ʉmʉrecóo caroaro jeto ãna ʉmʉrecóo nigaro. (I Dios cʉ̃ catunuetari rʉ̃mʉ caãno caroaro mʉjãã ãnicoteyugarã. Bairi tunu cʉ̃ carotirore bairo caroaro ása, tãmurĩ nemo cʉ̃ tunuatío joroque ĩrã. Ti rʉ̃mʉ caãno ati ʉmʉrecóo pʉame ʉ̃yasipeticoagaro. Nocãrõ caãniepʉ cãrõ nipetirije ʉ̃repeticoagaro.  Tore bairo Dios ati ʉmʉrecóore cʉ̃ caátiyasiopeere tʉ̃goñarĩ mʉjãã pʉame cʉ̃ caquetibʉjʉcũrĩqũẽrẽ caroaro mʉjãã catʉ̃goʉsacõã ninucũrõ boya. ¡Caroarã cañurã majũ mʉjãã caãnicotero boya, Dios cʉ̃ carotirore bairo! gG Bairi tunu marĩ Quetiupaʉ cʉ̃ caatípa rʉ̃mʉrẽ marĩ quetibʉjʉetiyami. “Ti rʉ̃mʉ majũ yʉ etagʉ,” ĩẽtĩñami. Bairi cayajari majõcʉ cʉ̃ caetarore bairo marĩ camasĩẽtĩ rʉ̃mʉ ũno majũ etagʉmi ati yepapʉre. Ti rʉ̃mʉ cʉ̃ caetari rʉ̃mʉ pʉame bʉtioro acʉorije bʉsʉgaro. Tocãrõã yua ati ʉmʉrecóo yasicoagaro. Ati yepa cʉ̃ã ʉ̃peticoagaro. Nocãrõ caãniepʉ cãrõ nipetirije ʉ̃peticoagaro. Manigaro yua ati yepa. G Mai, marĩ Quetiupaʉ pʉame caroa wãme cʉ̃ caátipeere cʉ̃ caĩjʉ̃goyeticũrĩcãrõrẽ átiwẽpʉ̃ẽcʉ̃ mee baiyami. “¿Dopẽĩ tãmurĩ cʉ̃ tunuapériyati Jesús?” ĩ bʉsʉnucũñama jĩcããrã camasã. Bairo na caĩbʉsʉnucũmiatacʉ̃ãrẽ, bairo pʉame roque boyami Dios: Mʉjãã nipetiro Jesucristore tʉ̃goʉsari bero cʉ̃ yarã mʉjãã caãnipeere boyami. Bairi patowãcãrĩcãrõ mano caroaro ĩñajocõãcʉ̃ baiyami. Mʉjãã cotei átiyami. Dios pʉame ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ cʉ̃ cayasirore boetiyami. Nipetiro camasã na carorije wapare yapapuari cʉ̃rẽ na cajẽnirõ boyami. Bairo jẽnirĩ bero yua, cʉ̃ yarã majũ na caãnorẽ boocotei baiyami. Bairi yʉ bairãrẽ bairo caãna, yʉ camairã, atiere masiritieticõãña: Marĩ Quetiupaʉ Jesucristo patowãcãẽtĩñami. Cʉ̃rã, jĩcã rʉ̃mʉ pʉame mil cʉ̃marĩ netõbauya. Mil cʉ̃marĩ majũ jĩcã rʉ̃mʉrẽ bairo etabauya. q?~}}fzyw1utsrcpnjlkkihvff@e bf``W^^ \ZZjYaXwXWV U/SQ]OOXNMLL`K=JIHGuFlEDRA@r>><=<<:9U87!54210/d.c-,b+**F)(H&&d$#"! y!uLvq1` ] m E1(?fBairi David ãnacʉ̃ pʉame ape rʉ̃mʉpʉ cabaipeere camasĩrẽ bairo majũ Jesucristo cariacoatacʉ nimicʉ̃ã tunu cʉ̃ cacatipeere quetibʉjʉ jʉ̃goyetiyayupi. Bairo ĩñupĩ: ‘Yʉ yeri pũnarẽ cariaricarã ãnana na caãnopʉ mʉ jorocaetigʉ. Tunu yʉ rupaʉ ãnatõrẽ to boao joroque mʉ áperigʉ,’ ĩ quetibʉjʉyupi David, Jesucristo cʉ̃ cabaipeere. 4eaDavid ãnacʉ̃ pʉame profeta majõcʉ ãniñañupĩ. Bairi cʉ̃ pʉame masĩcõãñupĩ: ‘Dios caãnorẽ bairo yʉre cʉ̃ caĩrĩcãrõrẽã bairo yʉ pãrãmerã mena macããcʉ̃ jĩcãʉ̃ nigʉmi Cristo. Yʉre bairo Israel macããnarẽ na rotimasĩgʉmi,’ ĩ masĩcõãñupĩ David. &dEĨ quetibʉjʉ yaparo, na ĩnemoñupʉ̃ tunu: “Yʉ yarã, marĩ ñicʉ̃ David ãnacʉ̃ riacoásúpi. Bairo cʉ̃ cariaro ĩña, cʉ̃ yaarocacõãñupã. Nipetiro tiere marĩ masĩña. Marĩ nipetiro marĩ ĩñanucũña cʉ̃ ãnacʉ̃rẽ na cayaayarica ope ʉ̃tã opere. cCariacoatacʉ yʉ caãnimiatacʉ̃ãrẽ, yʉ mʉ catiogʉ tunu.Bairi mʉ tʉpʉ yʉ caãno, ʉseanio joroque yʉ mʉ átigʉ,’ĩ quetibʉjʉyupi David ãnacʉ̃ Jesús cʉ̃ caĩpeere,” na ĩñupʉ̃ Pedro, to caneñarã etaatánarẽ. *bMYʉ yeri pũnarẽ cariaricarã ãnana na caãnopʉ mʉ jorocaetigʉ.Mʉ carotire camai ãnirĩ yʉ rupaʉ ãnatõrẽ to boao joroque mʉ áperigʉ. a7Bairi bʉtioro yʉ ʉseaniña. Ñe ũnie rʉsaetiya yʉ yeripʉre.Tunu bairoa Diore yʉ basapeoya. Bairi yʉ tʉ̃goñarĩqũẽ paietiya. ` Quetiupaʉ rey David ãnacʉ̃, Jesús cʉ̃ cabaipeere quetibʉjʉ woatucũñupĩ atore bairo:‘Dios, yʉ Quetiupaʉ, yʉ mena ãnicõã ninucũñami.Yʉtʉre cariape nʉgõãrẽ ãninucũñami, ñe ũnierẽ yʉ cauwietiparore bairo ĩ. 1_[Bairo cʉ̃rẽ mʉjãã caátimiatacʉ̃ãrẽ, Dios pʉame cʉ̃ catioyupi. Cariaricarã ãnana na caãnopʉ caãnimiatacʉre cʉ̃ witio joroque cʉ̃ ásupi Dios. r^]Bairo caroaro cʉ̃ caátimiatacʉ̃ãrẽ, mʉjãã pʉame cʉ̃ mʉjãã boepʉ. Tirʉ̃mʉpʉ ati ʉmʉrecóore Dios cʉ̃ caqũẽnoparo jʉ̃goyepʉa, merẽ cʉ̃ macʉ̃rẽ roro mʉjãã caátipeere masĩyerijãñupĩ. Bairi mʉjãã pʉame cʉ̃ mʉjãã ñerotiwʉ. Cʉ̃ cariarore borã, roro caánarẽ yucʉpãĩpʉ cʉ̃ mʉjãã papuaturotiwʉ. .]UĨ quetibʉjʉ yaparo, na ĩ quetibʉjʉnemoñupʉ̃ tunu: “Yʉ yarã, Israel yepa macããna tʉ̃gopeoya yʉ caĩrĩjẽrẽ: Jesús, Nazaret macã macããcʉ̃ Dios cʉ̃ cabesericʉ majũ ãmi. Merẽ mʉjãã caroaro mʉjãã masĩña cʉ̃ caátajere. Capee átijẽño ĩñowĩ. Caroaro, camasĩã manierẽ átijẽño ĩñowĩ. Dios cʉ̃ camasĩrĩjẽ jʉ̃gori cʉ̃ catutuarijere marĩ áti ĩñowĩ. l\QBairi nipetiro camasã, “Yʉ Quetiupaʉ yʉ netõõña,” caĩjẽnirã pʉame netõcõãgarãma, ñiwĩ Dios,’ĩ quetibʉjʉyupi Joel ãnacʉ̃ cʉ̃ ya tutipʉ,” na ĩñupʉ̃ Pedro, to caneñarã etaatánarẽ. [wBairo cabairo, muipʉ ʉmʉreco macããcʉ̃ naitĩãcoagʉmi.Ñami macããcʉ̃ pʉame rií cuire bairo jũãʉ̃ baigʉmi.Bairo baigaro ati yepapʉ yʉ caetaparo jʉ̃goye.Ti rʉ̃mʉ pʉame caãnimajũrĩ rʉ̃mʉ nigaro. MZJõ ʉmʉrecóopʉ ricaati cabairije baugaro.Ati yepapʉ cʉ̃ã ricaati cabairije baugaro.Riíre bairije, peerore bairije, peero buserire bairije cabaurije cʉ̃ã bau ĩñogaro. hYIBairi ti rʉ̃mʉ caãnorẽ yʉ carotirã caʉ̃mʉa, carõmia cʉ̃ãrẽ na yʉ jogʉ Espíritu Santo, yʉ Yeri majũrẽ.Bairo yʉ caáto, yʉ yaye bʉsʉriquere quetibʉjʉnetõõgarãma aperã camasãrẽ. gXG‘Atore bairo yʉ quetibʉjʉwĩ Dios: Ati ʉmʉrecóo caãnitʉsari rʉ̃mʉrĩ caãno nipetiro camasãrẽ na yʉ jogʉ Espíritu Santo, yʉ Yeri majũrẽ.Bairo yʉ caáto, mʉjãã pũnaa caʉ̃mʉa, mʉjãã pũnaa rõmirĩ cʉ̃ã, yʉ yaye bʉsʉriquere quetibʉjʉ netõõgarãma aperã camasãrẽ.Tunu bairoa cawãmarã yʉ yaye macããjẽ cabau ĩñorĩjẽrẽ ĩñagarãma.Tunu cabʉtoa cʉ̃ãrẽ na yʉ quetibʉjʉgʉ na caqũẽgueropʉ. W'Bairo mee baiya. Profeta Joel ãnacʉ̃ jãã cabaipeere quetibʉjʉ jʉ̃goyeticũñupĩ cʉ̃ ya tutipʉ. Atore bairo ĩ woatuyayupi: JV Ãnoa yʉ mena macããna cũmuẽtĩñama. Mʉjãã narẽ mʉjãã caĩtʉ̃goñarõrẽ bairo mee niñama. Ni ũcʉ̃ ñamirõcãcã muipʉ cʉ̃ caasitutuatípaʉ caãnorẽ cũmuecʉ̃mi. UBairo na caĩrõ tʉ̃go, Pedro, aperã cʉ̃ mena macããna pʉga wãmo peti rʉpore jĩcã pẽnirõ cãnacãʉ̃ apóstolea majã mena wãmʉnʉcãñupʉ̃. Pedro pʉame bʉsʉrique tutuaro mena atore bairo na ĩñupʉ̃ camasã caĩñarã etaatánarẽ: “Mʉjãã, Judea yepa macããna, mʉjãã ati macã Jerusalén macããna cʉ̃ã tʉ̃gopeoya mʉjããrẽ yʉ caĩpeere. T) Bairo na caĩmiatacʉ̃ãrẽ, aperã jĩcããrã, “¡Cũmurã baiyama!” na ĩ boyetiyuparã apóstolea majãrẽ. Discurso de Pedro TS! Bairo tʉ̃goña macããrĩ yua, nopẽ bairo ĩ tʉ̃goñamasĩẽsuparã. Bairi atore bairo ãmeo ĩ jẽniñañuparã na majũ: —¿Nopẽ bairo marĩrẽ ĩgʉ qũĩcʉti Dios? —ĩñuparã. jRM Jĩcããrã na mena macããna judío majã pũnaa na caãnoi, judío majãrẽ bairo na marĩ ĩñaña. Aperã na mena macããna judío majã pũnaa ãmerĩmirãcʉ̃ã, marĩrẽ bairo Diore na caĩroarije jʉ̃gori judío majãrẽ bairo na marĩ ĩñaña na cʉ̃ãrẽ. Tunu bairoa marĩ mena macããna jĩcããrã, Creta yucʉpoa macããna niñama. Aperã Arabia yepa macããna niñama. ¡Bairo ati yepa nipetiropʉ caatíatana nimirãcʉ̃ã, tocãnacãʉ̃pʉa marĩ tʉ̃goya marĩ yaye bʉsʉrique mena Dios cʉ̃ catutuarije mena cʉ̃ caátiere! —ãmeo ĩ bʉsʉyuparã na majũ camasã pʉame. ZQ- Aperã Egipto, Frigia, bairi Panfilia na caĩrĩ yepaapʉ macããna niñama. Aperã Africa yepa macããna, Cirene macã jʉ̃goye macããna niñama. Tunu bairoa Roma cawãmecʉti macãĩ caatíatana niñama. P! Marĩ mena caãna jĩcããrã, Partia macããna niñama. Aperã Media yepa macããna, aperã Elam macããna, aperã Mesopotamia macããna, aperã Judea yepa macããna, aperã Capadocia yepa macããna, aperã Ponto yepa macããna, aperã Asia yepa macããna niñama. oOWBairo cabairã nimirãcʉ̃ã, ¿ñe jʉ̃gori marĩ yaye bʉsʉriquere caroaro na bʉsʉmasĩñati? NBairo tʉ̃goña macããrĩ yua, atore bairo ãmeo ĩñuparã: —¿Ãnoa nipetiro cabʉsʉrã, Galilea yepa macããna mee na ãniñati? dMABairo cabʉsʉocajorore tʉ̃gori yua, neñaetayuparã apóstolea majã na caãni wiipʉ. Neñaetarã yua, tocãnacãʉ̃pʉa na yayei na cabʉsʉrijere tʉ̃goyuparã. Bairi, dope bairo ĩ tʉ̃goña masĩẽsuparã. &LEMai, ti rʉ̃mʉrĩrẽ ãñuparã Jerusalẽpʉre judío majã ati ʉmʉrecóo nipetiropʉ macããna caatíatana. Jerusalẽpʉ ñubuerã baiyuparã. !K;Bairi to macããna nipetirore na yeripʉ na jããñupʉ̃ Espíritu Santo pʉame. Bairi ñe ũnie rʉsaesuparo na camasĩẽtĩẽ. Bairo caãna ãnirĩ, aperã yaye bʉsʉriquere bʉsʉjʉ̃goyuparã. Espíritu Santo narẽ cʉ̃ camasĩõrĩjẽ jʉ̃gori bairo bʉsʉyuparã. JBairo cabairo yua, peero caʉ̃wãmʉrĩcã wẽẽrĩrẽ bairo cabaurije tocãnacãʉ̃ rʉpoa buipʉrea bauetayuparo. JI Bairo na cañubueãno, caãno tʉsaroa pairo bʉsʉocajoyuparo ʉmʉrecóopʉ caatíe. Wĩno pairo cabʉsʉricarore bairo bʉsʉocajoyuparo. Ti wii, na caãni wii nipetiropʉ bʉsʉetayuparo. H Cabero Pentecostés bose rʉ̃mʉ caetaro, nipetiro Jesucristore catʉ̃goʉsarã jĩcãpaʉa ñubuerã neñarã baiyuparã. ^G 7Bairo qũĩ jẽniyaparori bero, ʉ̃tã rupaacarẽ ãmeo wẽẽ nuniñuparã. Bairo átiri masĩñuparã Judare cawasoapaʉre. Matíare cʉ̃ beseyupi Dios. Bairi yua, Matías pʉame pʉga wãmo peti rʉpore jĩcã pẽnirõ cãnacãʉ̃ catuaricarã apóstolea majã mena macããcʉ̃ jĩcãʉ̃ caãninemojʉ̃goʉ ãñupʉ̃.AF }Judas ãnacʉ̃ pʉame roro cʉ̃ caátie jʉ̃gori roro popiye bairicaropʉ ásúpi. Bairi cʉ̃ paarique cʉ̃ capitimiatajere apei cʉ̃ paawasoáto,” qũĩ jẽniñuparã Diore. E -Bairo na pʉgarãrẽ na beseri yua, atore bairo Diore qũĩ jẽniñuparã: “Jãã Quetiupaʉ, mʉ roque nipetiro camasãrẽ na yeripʉ na catʉ̃goñarĩjẽrẽ camasĩ mʉ ãniña. Bairo caãcʉ̃ ãnirĩ jããrẽ mʉ masĩõwã. Ni mʉ caboʉre cʉ̃ mʉ besewa. RD Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, pʉgarã na mena macããnarẽ na bootʉ̃goñañuparã. José Justo, ape wãme Barsabás cawãmecʉcʉre boyuparã. Apei Matías cawãmecʉcʉ cʉ̃ãrẽ boyuparã. MC Juan ãnacʉ̃ Jesure cʉ̃ cabautizaro beropʉi bapacʉti ána, ʉmʉrecóopʉ Jesús cʉ̃ cawãmʉátí rʉ̃mʉpʉ cabapacʉti jãnarĩcãrã nicõãñama. Bairi na mena macããcʉ̃ jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ jããrẽ bairo caquetibʉjʉpaʉ cʉ̃ cajããrõ ñuña. Judas wasoaye caãnipaʉ majũrẽ marĩ boya. Cʉ̃ cʉ̃ã quetibʉjʉgʉmi marĩ Quetiupaʉ cariacoatacʉ nimicʉ̃ã tunu cʉ̃ cacatirijere,” na ĩñupʉ̃ Pedro to macããnarẽ. oB Y“Ato marĩ mena caãna marĩ Quetiupaʉ Jesús ati yepapʉ cʉ̃ caãno cabapacʉtana niñama. nA WDavid ãnacʉ̃ Salmos tutipʉ cʉ̃ caquetibʉjʉcũrĩqũẽ atore bairo ĩña Judas cʉ̃ cabaipeere:‘Cʉ̃ ya wii macããna na ábatacoápáro.Ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ cʉ̃ tuaeticõãto ti wiire.’ Tunu bairoa apewẽpʉ atore bairo ĩ cũnemoñupĩ:‘Apei cʉ̃ jãwasoáto cʉ̃ capaa ãnimiatajere,’ ĩ cũñupĩ David ãnacʉ̃. 9@ mBairo roro cʉ̃ cabairijere tʉ̃gori, Jerusalén macããna ti yepare Acéldama wãmetiyuparã. ‘Acéldama’ ĩgaro, ‘Rií Yepa’ ĩgaro ĩña na yaye bʉsʉrique mena. =? uBairo marĩ mena macããcʉ̃ caãnibujiopaʉ nimicʉ̃ã, Jesure cʉ̃ caĩbuitirocarique wapa mena, jĩcã yepa wapatiyupʉ. Cabero ti yepa ãcʉ̃, Judas pʉame cʉ̃ majũã pajĩãyasicoasupi. Bairo cʉ̃ cabaiyasiro, cʉ̃ paaro pʉame wooyasicoasuparo. Cʉ̃ ʉtamijĩ wẽẽrĩ ãnajẽ witiyuparo. Z> /Marĩ mena macããcʉ̃ ãnimiwĩ. Marĩ mena capaapaʉ ãnimiwĩ cʉ̃ cʉ̃ã. n= W“Yʉ yarã tʉ̃gopeoya yʉ caĩrĩjẽrẽ: David ãnacʉ̃ Espíritu Santo jʉ̃gori Judas cʉ̃ cabaipeere cʉ̃ caquetibʉjʉwoatuyaricarorea bairo baigaro. Judas ãnacʉ̃ pʉame Jesure cañeparãrẽ cajʉ̃goricʉ ãmi. I<  Bairi jĩcã rʉ̃mʉ na cañubueãno, Pedro pʉame na watoapʉ wãmʉnʉcãñupʉ̃. Cañubueneñarã pʉame ciento veinte majũ ãñuparã. Narẽ yua, atore bairo na ĩñupʉ̃ Pedro: 0; [Na pʉame nipetiro tocãnacãnia neñanucũñuparã Jesús yarã mena. Cʉ̃ bairã, cʉ̃ paco María, bairi aperã carõmia mena neñanucũñuparã, ñubueneñarã. I:   Bairo ti macãrẽ etarã yua, na cacãnirĩ wiipʉ cabui macã arʉa pʉamerẽ wãmʉátíjããñuparã. Na pʉame ato cãnacãʉ̃ ãñuparã: Pedro, Juan, Santiago, Andrés, Felipe, Tomás, Bartolomé, Mateo, Santiago Alfeo macʉ̃, bairi Simón, Celotea mena macããcʉ̃, bairi Judas, Santiago macʉ̃ ãñuparã. }9 u Bairi apóstolea majã Olivo cawãmecʉti buropʉ caãnimiatana tunucoásúparã Jerusalẽpʉ. Olivo buropʉi átáto, yoaesuparo Jerusalén macã. Judío majã na cayerijãrĩ rʉ̃mʉ ũno cʉ̃ãrẽ na cañesẽãmasĩrõ ãñuparõ. 8  Na pʉame atore bairo na ĩñuparã: —Mʉjãã, Galilea yepa macããna, ¿nopẽĩrã jõbui ʉmʉrecóo pʉamerẽ mʉjãã ĩñamʉgõcõãnucũñati? Cʉ̃, Jesús, mʉjãã watoa caãniatacʉ ʉmʉrecóopʉ caácʉ́ ati yepapʉ atígʉmi tunu. Ãmerẽ cʉ̃ caátó mʉjãã caĩñajororea bairo atígʉmi tunu —na ĩ quetibʉjʉyuparã. Se escoge a Matías para reemplazar a Judas 7  Bairo cʉ̃rẽ na caĩñamʉgõnucũrõ, caʉ̃mʉa pʉgarã jutii cabotirijere cajãñaatana natʉ buiaetanʉcãñuparã. &6 G Bairo narẽ quetibʉjʉ yaparori bero, cʉ̃ cabuerã na caĩñatoyea, Dios pʉame ʉmʉrecóopʉ Jesure cʉ̃ newãmʉo jocõãñupʉ̃. Bairo cʉ̃ caáto, buseriwo pʉame cʉ̃ tocoásuparo. Bairi yua, tocãrõã qũĩña jãnacõãñuparã Jesure. Tunu qũĩñanemoesuparã. F5 Bairi Dios pʉame ti rʉ̃mʉrẽ mʉjããrẽ masĩõẽtĩmicʉ̃ã, quetibʉjʉ masĩrĩqũẽrẽ mʉjããrẽ jogʉmi. Espíritu Santo mʉjãã yeripʉ cʉ̃ caetaro jʉ̃gori, yʉ yaye bʉsʉriquere mʉjãã quetibʉjʉ masĩgarã. Bairi Jerusalén macã macããnarẽ na mʉjãã quetibʉjʉ jʉ̃gogarã. Cabero Judea yepa macããna nipetiro caãnarẽ, cabero Samaria yepa macããnarẽ, cabero ati ʉmʉrecóo nocãrõ cayoaropʉ macããna cʉ̃ãrẽ na mʉjãã quetibʉjʉgarã yʉ yaye bʉsʉrique quetire —na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús cʉ̃ cabuerãrẽ. N4 Bairo na caĩrõ tʉ̃go, atore bairo na ĩñupʉ̃: —Tiere yʉ Pacʉ jeto átimasĩñami. Bairi cʉ̃ jeto ti rʉ̃mʉ cʉ̃ãrẽ masĩñami. Mʉjãã tiere mʉjãã camasĩpee mee niña. U3 %Ape rʉ̃mʉ Jesús mena ãna, cʉ̃ jẽniñañuparã: —Jãã Quetiupaʉ, ¿nocãrõpʉ Israel yepa marĩ ya yepare marĩ ñicʉ̃jãã na carotijʉ̃goricarore bairo mʉ rotimasĩjʉ̃goʉati? ¿Nocãrõpʉ Roma macããna, ati yepare caẽmarĩcãrãrẽ na mʉ acureiati? ¿Ãmea mʉ ácʉati? —qũĩ jẽniñañuparã. m2 UJuan ãnacʉ̃ pʉame mʉjããrẽ oco mena bautizawĩ. Ãme berore yʉ Pacʉ pʉame roque Espíritu Santo mena mʉjãã bautizagʉmi. Cʉ̃ Yeri majũrẽ mʉjããrẽ jogʉmi —na ĩcũñupĩ Jesús. Jesús asciende al cielo ?1 yMai, cajʉ̃goyepʉ cʉ̃ cabuerã mena ãcʉ̃, “Jerusalén macãrẽ mʉjãã witiweyoepa mai,” na ĩ cũñupĩ. Atore bairo na ĩñupĩ: —Yʉ Pacʉ mʉjããrẽ cʉ̃ caĩjʉ̃goyeticũrĩcãrõrẽã bairo átigʉmi. Merẽ tiere mʉjããrẽ yʉ quetibʉjʉwʉ. Torena, mʉjãã cotegarã mai. 70 iMai, riari bero Jesús pʉame cʉ̃ yarã apóstolea majã watoapʉ ati rupaʉ mena na buia etayupi. Yoaro narẽ na buia ãñupĩ cuarenta rʉ̃mʉrĩ majũ, “Cacatii niñami,” na caĩmasĩparore bairo ĩ. Bairo buia ãcʉ̃, Dios cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉ macããjẽrẽ na quetibʉjʉ ãñupĩ. $/ EMʉ, Teófilo, nocãrõ caãnimajũʉ̃rẽ merẽ mʉ yʉ quetibʉjʉ woajojʉ̃gowʉ. Jesucristo ati yepapʉ ãcʉ̃, cʉ̃ caátijʉ̃goriquere, bairi cʉ̃ cabuerique nipetirije cʉ̃ãrẽ ʉmʉrecóo cʉ̃ cawãmʉátí rʉ̃mʉpʉ cʉ̃ cabaijãnarĩqũẽrẽ mʉ yʉ quetibʉjʉ woajowʉ. Ãmerẽ mʉ yʉ quetibʉjʉnemoña tunu ati carta mena: Ʉmʉrecóopʉ cʉ̃ cawãmʉápáro jʉ̃goye, cʉ̃ yarã apóstolea majã cʉ̃ cabesericarã na caátipeere na quetibʉjʉcũñupĩ, Espíritu Santo cʉ̃ camasĩrĩjẽ jʉ̃gori. . _- 9Bairi caroa yericʉtaje mʉ cʉ̃ jonemoáto Dios. Yʉ baparã mʉ ñurotijoyama. Bairi mʉrẽ ñiña: Tocãnacãʉ̃pʉa na ñuáto marĩ yarã to macããna. Tocãrõã niña atie queti yʉ cawoajorije., Tãmurĩ mʉrẽ ñiñagaya tunu. Bairo mʉrẽ ĩñaʉpʉ roque, mʉ mena yʉ bʉsʉgʉ yʉ majũpʉa atie queti caroa macããjẽrẽ. {+ q Baipʉa, capee mʉ yʉ quetibʉjʉgamiña. Baimicʉ̃ã, woatujorique mena mʉrẽ yʉ quetibʉjʉjogaetiya. 4* c Cabaimiatacʉ̃ãrẽ, apei Demetrio pʉame caroaro átiãninucũñami. Nipetiro camasã, “Cañuʉ niñami Demetrio,” na caĩ ninucũñami. Bairi Dios cariape caãcʉ̃ cʉ̃ã masĩñami caroaro Demetrio cʉ̃ caátiãnierẽ. Bairi jãã cʉ̃ã cʉ̃ cabaiãnierẽ tʉ̃gorã, tiere jãã bʉsʉnucũña. Merẽ caroaro cariape mʉ cʉ̃ã mʉ masĩña cʉ̃rẽ jãã caĩbʉsʉnucũrĩjẽrẽ. Palabras finales f) G Bairi yʉ yaʉ, yʉ baire bairo caãcʉ̃, yʉ camai, atie carorije macããjẽ na caátiere ĩñajeeticõãña. Caroa macããjẽ jetore átiãninucũña. Caroa macããjẽrẽ caátiãninucũʉ̃ pʉame Dios mena jĩcãrõrẽ bairo caãcʉ̃ niñami. Apei, carorije macããjẽ jetore caácʉ pʉame Diore camasĩẽcʉ̃rẽ bairo tuayami. r( _ Bairi yʉ pʉame mʉjãã tʉpʉ yʉ caetari rʉ̃mʉ caãno cʉ̃rẽ tutuaro mena cʉ̃ yʉ quetibʉjʉgʉ. Mai, cʉ̃ pʉame cabʉgoroa jããrẽ bʉsʉpai ñesẽãnucũñami. Yʉ pʉame tie cʉ̃ caĩñesẽãrĩjẽ mena yʉ ʉseaniẽtĩña. Aperã marĩ yarã cañubueñesẽãrĩ majãrẽ caroaro na qũẽnoetinucũñami. Tunu bairoa marĩ yarãrẽ, aperã ñubueri majã na ya wiipʉ na na cacũgaata, narẽ cũrotietinucũñami Diótrefes. Tunu bairoa narẽ caqũẽnogarãrẽ na acurewiyo jocõãnucũñami. “Tore na tuaeticõãto Dios ya poa macããna mena,” ĩ, tore bairo átiãninucũñami. )' M Mai, yʉ pʉame jĩcã carta na yʉ woajomiwʉ̃ mʉtʉ macããna Dios ya poa macããna ñubueri majãrẽ. Bairo yʉ caátimiatacʉ̃ãrẽ, Diótrefes pʉame camasãrẽ cajʉ̃gobueri majã jãã caãnierẽ boetinucũñupĩ, camasãrẽ rotirique jetore caátinucũʉ̃ ãnirĩ. i& MTorena, marĩ pʉame caroaro mena na marĩ jʉátinemogarã, Jesucristo yaye queti cariape macããjẽrẽ na caquetibʉjʉ ñesẽãmasĩnucũparore bairo ĩrã. La mala conducta de Diótrefes y el buen ejemplo de Demetrio % Na pʉame Jesucristo yarã, cʉ̃ carotiricarã ãnirĩ cʉ̃ yaye quetire na bueñesẽãráná bainucũñama aperopʉ macããnarẽ. Bairo topʉ Diore camasĩẽna watoapʉ ãna, “Jããrẽ jʉátinemoña,” na ĩ jẽniñesẽãẽtĩnucũñama. ]$ 5Bairi jãã cañubue neñarõpʉ ãna, na cʉ̃ã, “Bʉtioro jããrẽ camai ãnirĩ caroaro jãã jʉátinucũñami Gayo,” ĩ bʉsʉnucũñama mʉrẽ. Bairi mʉrẽ ñiña: Tunu na caetaro, na jʉátinemoña. Na cabopacarijere na joya, na caquetibʉjʉ ñesẽãmasĩnucũparore bairo ĩ. Dios cʉ̃ caborore bairo na jʉátinemoña. # {Yʉ yaʉ, yʉ baire bairo caãcʉ̃, yʉ camai, caroaro nʉcʉ̃bʉgorique mena marĩ yarã aperãrẽ na mʉ qũẽnonucũñupã mʉ ya wiipʉre. Bairo jeto mʉ átiãninucũñupã aperopʉ macããna mʉtʉ caetarã quetibʉjʉri majãrẽ. 0" [Netõjãñurõ ʉseanirĩqũẽ niña yʉra, yʉ cabuerã yʉ pũnaarẽ bairo caãna Dios cʉ̃ caãnirotirore bairo cariape na caátiãnie quetire yʉ catʉ̃goata. +! QBʉtioro yʉ tʉ̃goña ʉseaniapʉ jĩcããrã marĩ yarã atíri, Dios mena caroaro cariape mʉ catʉ̃goñatutuacõãnierẽ yʉ na caquetibʉjʉro tʉ̃gori.   9Yʉ yaʉ, yʉ baire bairo caãcʉ̃, yʉ camai, atore bairo Diopʉre mʉ yʉ jẽnibojaya: Dios cʉ̃ caĩñajoro caroaro mʉ caãnorẽã bairo nipetiri wãme caroaro mʉ caátiãni wãme jeto to ãmarõ. Bairi tunu riaye mácʉ̃ caroaro mʉ caãno cʉ̃ãrẽ yʉ boya. z qYʉ, cabʉcʉ camasĩ majũ, ati cartare mʉ yʉ woajoya, Gayo yʉ bapa caãnorẽ bairo yʉ camai majũʉ̃rẽ. uclBairi yua, marĩ Quetiupaʉ Jesucristo mʉrẽ cʉ̃ jʉáticõã ninucũãmarõ. Bairi Dios cʉ̃ã nocãrõ caroa cʉ̃ yaye macããjẽrẽ mʉjãã nipetirore cʉ̃ jonemoáto. Tocãrõã niña atie queti yʉ cawoaturije.r]lTimoteo, tãmurĩ jãñurõã mʉ apá. Tãmurĩã, pue caetaparo jʉ̃goyea mʉ apá atopʉre. Mʉrẽ ñurotijoyama marĩ yarã. Eubulo, Pudente, Lino, Claudia, bairi marĩ yarã nipetiro ñubueri majã cʉ̃ã mʉ ñurotijoyama.  lApei Erasto cawãmecʉcʉ pʉame Corinto macãpʉ tuawĩ. Trófimo pʉamerã Mileto macãpʉ cariaʉre cʉ̃ yʉ atíweyowʉ. xilBairi apeyera marĩ yarã Prisca, Aquila, bairi Onesíforo ya poa macããna cʉ̃ãrẽ yʉ ñurotijoya. lBairi tunu ato jʉ̃goye cʉ̃ãrẽ nipetiro roro yʉ catãmʉopeere yʉ jʉátinemocõã ninucũgʉmi Dios. Bairo yʉ netõrĩ yua, cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉ ʉmʉrecóopʉ caãnipaʉ majũ yʉ tuao joroque yʉ átigʉmi. ¡Bairi cʉ̃ jetorea cʉ̃ caasiyarije caroa cʉ̃ catutuãnie to ãnicõã ninucũáto tocãnacã rʉ̃mʉa! Bairoa to baiáto. Saludos y bendición final _7lBairo marĩ yarã yʉre na cajʉáperimiatacʉ̃ãrẽ, marĩ Quetiupaʉ roque yʉ jʉátimajũcõãwĩ. Yeri tʉ̃goñatutuarique majũrẽ yʉ jowĩ. Bairo yeri tʉ̃goñatutuarique yʉ cʉ̃ cajoro jʉ̃gori cʉ̃ yaye queti camasãrẽ cʉ̃ canetõõrĩqũẽ quetire caroaro na yʉ quetibʉjʉ masĩõ joroque yʉ ámi. Na, nipetiro judío majã caãmerã cʉ̃ yaye quetire na yʉ caquetibʉjʉro bero, tiere na tʉ̃gopeo joroque ámi Dios. Tore bairo átiri yʉ netõwĩ marĩ Quetiupaʉ pʉame, macãnʉcʉ̃ yaiare bairo cauwiorã caãna quetiuparã roro yʉre na caátibujiopeere yua. kOlCaĩñabeseri majã carotimasĩrã tʉre yʉ cabʉsʉqũẽnoʉ etari watoare jĩcãʉ̃ majũã yʉ ãmʉ. Noa ũna yʉ jʉbʉsʉnemoema, quetiuparã carotimasĩrãtʉ yʉ caetajʉ̃gorore. Nipetiro yʉ mena caãnimiatana yʉ aweyopeticoámá. Tie na cabairique jʉ̃gori marĩ yarãrẽ Dios pʉame popiye na baio joroque na cʉ̃ ápericõãto. Z-lBairi mʉ pʉame cʉ̃rẽ cʉ̃ uwiya. Roro mʉ tãmʉo joroque mʉ átiremi. Cʉ̃ pʉame yua ãmerẽ camasãrẽ marĩ caquetibʉjʉnucũrĩjẽ Dios yaye caroa quetire caboecʉ majũ catuaricʉ niñami. oWlApeyera Alejandro ãpõãrẽ capaanucũʉ̃ pʉame roro majũ yʉ átinucũñami. Yʉre caroaro nʉcʉ̃bʉgoetiyami. Bairi marĩ Quetiupaʉ pʉame cʉ̃ caátaje cãrõ qũĩñacõñarĩ qũĩñabesegʉmi cʉ̃ yaye wapa. l Apeyera atopʉ acʉ́, yʉ jʉtiro cayoaro, Troas macã yʉ cacũrĩcãrõrẽ yʉ mʉ neatíbojawa. Carpo ya wiipʉ yʉ cũwʉ̃ tore. Apeye yʉ papera tutiri cʉ̃ãrẽ mʉ jeatíbojawa. Papera pergamino pũũrĩ roquere mʉ cũẽpã. Mʉ jeatímajũcõãwã. ^5l Apei marĩ yaʉ Tíquico pʉamerã Efeso macãpʉ cʉ̃ yʉ jowʉ. Topʉ ãcʉ̃mi. fEl Jĩcãʉ̃ã, Lucas jeto yʉ mena niñami. Bairi Marcore cʉ̃ mʉ macãwã. Cʉ̃ roquere cʉ̃ mʉ piiapá ato mʉ caatí rʉ̃mʉ caãno. Ape watoara cʉ̃ pʉame yʉ jʉátibujioʉmi ato yʉ capaãno yʉ paariquere. l Demas pʉame ati ʉmʉrecóo macããjẽrẽ bʉtioro cabonetõʉ̃ ãnirĩ yʉ aweyocoámí. Tesalónica macãpʉ acoámí. Apei Crescente pʉame roquere Galacia yepapʉ cʉ̃ yʉ jowʉ. Apei Tito pʉame cʉ̃ãrẽ Dalmacia yepapʉ cʉ̃ yʉ jowʉ. ~ul Yʉ yaʉ, Timoteo, mʉ cabooata, dope bairo mʉ caatímasĩrõ cãrõ átiri, yʉre miñaʉ atímajũcõãwã. ;olBairi ãmerẽ yua, yʉre Dios cʉ̃ cajopee caãnorẽã bairo ʉmʉrecóopʉre corona pesarica beto yʉ ãnicotero bairo merẽ. Marĩ Quetiupaʉ camasãrẽ caĩñabesei cañuʉ majũ ti beto pesarica betore yʉ jogʉmi cʉ̃ cacõrĩcã rʉ̃mʉ caetaro. Yʉ jeto merẽ jogʉmi baipʉa. Nipetiro cʉ̃rẽ mairĩqũẽ mena ati yepapʉ cʉ̃ catunuatóre caboocoteãna cʉ̃ãrẽ na jomajũcõãgʉmi. Instrucciones personales r]lJesucristo yʉ cʉ̃ cabueroticũrĩqũẽrẽ merẽ nipetiro jĩcãrõ tʉ̃ni yʉ átiyaparo peticõãña. Ãmeo qũẽĩrẽ bairo tutuaro caroaro jĩcãrõ tʉ̃ni yʉ átiyaparoya. Tunu bairoa epei caatʉri majõcʉ jĩcãrõ tʉ̃ni átiri, cʉ̃ caatʉyaparo etarore bairo yʉ cʉ̃ã Jesucristo mena jĩcãrõ tʉ̃ni yʉ átiyaparo petietaya merẽ. 4alYʉ pʉame Jesucristo yaye yʉ caátiãnie jʉ̃gori yʉ cayasipa rʉ̃mʉ merẽ cõñarõ baiya. Merẽ Dios tʉpʉ ãniágʉ, cʉ̃ yʉ cariabojapee etaro baiya. { olBairo na ũna na cabaimiatacʉ̃ãrẽ, mʉ pʉame roque caroaro majũ caroa wãmerẽ áticõã ninucũña. Roro popiye tãmʉomicʉ̃ã, nʉcãnetõcõã ninucũña. Dios yaye queti camasãrẽ cʉ̃ canetõõrĩqũẽ queti pʉamerẽ tocãnacã rʉ̃mʉa quetibʉjʉcõã ninucũña. Caroaro jĩcãrõ tʉ̃ni átipeyocõã ninucũña mʉ paarique macããjẽrẽ.  lDios yaye macããjẽ pʉamerẽ yua boetigarãma. Carorije quetibʉjʉrique tocãnacã wãme pʉamerẽ tʉ̃gopeogarãma.  {lJĩcã yʉtea etagaro tocãrõã camasã caroa queti Dios yayere boetiri na catʉ̃gogaeti yʉtea. Noa ũna aperã, na rupaʉ caborore bairo jeto ricaati cabueri majã, camasã na catʉ̃gojesorije ũnie jetore cabuerã pʉamerẽ na macãgarãma. Na rupaʉ caborore bairo na caátigarije macããjẽ, na catʉ̃gojesorijere cabuerã pʉamerẽ na tʉ̃goʉsajʉ̃gogarãma. 9lCaroa queti Dios yayere bʉtioro na quetibʉjʉya camasãrẽ. Tunu bairoa noa ũna caroaro catʉ̃gorã, o catʉ̃gogaena na caãmata cʉ̃ãrẽ, tocãnacãnia na mʉ quetibʉjʉnucũwã, tore bairo mʉ caquetibʉjʉrije to cañuata yua. “Cariape quetibʉjʉyami Timoteo,” na ĩ tʉ̃go joroque caroaro na quetibʉjʉya camasãrẽ. Tunu bairoa tutuaro mena noa ũna cabotiorãrẽ na mʉ caquetibʉjʉpee caãmata, tutuaro mena na mʉ quetibʉjʉgʉ. Nemojãñurõ Dios yarã cʉ̃ mena na tʉ̃goñatutuao joroque na quetibʉjʉri na jʉátinemoña. Caroaro yerijõrõ tʉ̃goñarĩqũẽ mena nʉcʉ̃bʉgoroa na quetibʉjʉya camasã to macããnarẽ. 2  _lJesucristo, catʉsari yʉtea caãno quetiupaʉ reyre bairo atígʉmi tunu, nipetiro ati yepa macããna camasã cariaricarã, cacatirã cʉ̃ãrẽ na ĩñabesei acʉ́ yua. Bairo caatípaʉ, Jesucristo, bairi cʉ̃ pacʉ Dios mena cʉ̃ caĩñajoropʉ atore bairo bʉtioro mʉrẽ yʉ átirotiya. )lTore bairo marĩ cabueata yua, Dios yaʉ caãcʉ̃ pʉame tocãnacã wãme caroa macããjẽrẽ caátijĩãtimasĩpeyoʉ majũ tuagʉmi.%lNipetiro Dios ya tuti macããjẽ woaturique Dios cʉ̃ camasĩõrõ jʉ̃gori na cawoaturique niña. Bairi tie buerique marĩrẽ cajʉátiere bairo ñujãñuña. Aperãrẽ tiere bueata, ñujãñuña. Tie mena jʉ̃gori aperãrẽ beyogʉ, marĩ cabueata cʉ̃ãrẽ, ñujãñuña. Tie mena jʉ̃gori caroaro cariape na caãnimasĩpeere bori, narẽ marĩ cabueata, tie queti ñumajũcõãña. H lTunu bairoa merẽ caroaro mʉ masĩña cawĩmaʉacã ãcʉ̃pʉ̃na, Dios yaye macããjẽ caroa quetire mʉ camasĩjʉ̃gorique. Bairi mʉ pʉame nemojãñurõ buecõã ninucũña. Bairo tie quetire nemojãñurõ bueri caroaro mʉ caátiãmata, Jesucristo mena mʉ catʉ̃goñatutuarije jʉ̃gori mʉ netõmasĩgʉ. LlTimoteo, mʉ pʉame roque tie ũnie ápeia, caroa wãme jetore tocãnacã rʉ̃mʉa áticõã ninucũña mʉrẽ yʉ cabuerique mena. Merẽ tie queti, “Cariape majũã niña tie quetibʉjʉrique,” ĩrĩ caroaro mʉ tʉ̃goʉsacõã ninucũña. Mʉrẽ tie quetire cabuericarã cʉ̃ãrẽ cariapea mʉ masĩña. Y+l Aperã carorã cañuena, aperã caĩtopairã roque nemojãñurõ jõpʉame carorije macããjẽrẽ átinutuagarãma. Aperãrẽ roro na ĩtoepemirãcʉ̃ã, na cʉ̃ã roro ĩtoecogarãma na yaye wapa yua. 1[l Bairãpʉa, merẽ marĩ masĩña: Nipetiro Jesucristo cʉ̃ caborore bairo caroaro caátiãnigarã, tocãnacãʉ̃pʉa roro popiye áti ecogarãma, aperã jʉ̃gori. B}l Roro mʉrẽ pajĩãgarã, o tocãnacã wãmerẽ roro popiye tãmʉomicʉ̃ã, mʉ nʉcãnetõcõãnucũña. Yʉ yaʉ, merẽ caroaro mʉ masĩña roro majũ Antioquía, Iconio, bairi Listra yʉ catãmʉorĩqũẽrẽ. Roro majũ Jesucristo yaye queti jʉ̃gori yʉ pajĩãgawã to macããna. Roro majũ popiye yʉ tãmʉowʉ̃. Bairo roro popiye yʉ catãmʉomiatacʉ̃ãrẽ, marĩ Quetiupaʉ pʉame tie nipetirijere yʉ jʉátinemowĩ. {l Timoteo, mʉ roque caroaro cariape yʉ caátirotirore bairo yʉ cabuerijere mʉ átiãninucũña. Yʉrea bairo ati wãmerĩrẽ caroaro mʉ átiãninucũña: Yʉrea bairo caroaro mʉ átajecʉti ãnimasĩña. Yʉrea bairo mʉ cʉ̃ã yʉ caátiãnipeere mʉ tʉ̃goñanucũña. Mʉ cʉ̃ã yʉrea bairo Dios mena mʉ tʉ̃goñatutuaya. Camasã roro popiye mʉ tãmʉo joroque na caátimiatacʉ̃ãrẽ, caroaro yerijõrõ yʉrea bairo mʉ tʉ̃goñanetõcõã ninucũña. Camasã aperã cʉ̃ãrẽ caroaro yʉrea bairo na miñamaiña. Tunu bairoa yʉrea bairo popiye tãmʉonucũmicʉ̃ã, mʉ yeri tʉ̃goñatutuajãñuña. pYl Merẽ camasã aperã caroaro masĩcõãñama catʉ̃goñamasĩẽna majũ na caãnierẽ. Tirʉ̃mʉpʉ caãnana Janes, apei Jambrejãã, Moisés ãnacʉ̃rẽ caboetanarẽã bairo roro na cabairijere merẽ masĩcõãñama camasã. Bairi di rʉ̃mʉ ũno nemojãñurõ camasãrẽ na ĩtonemonutua áperigarãma yua. El último encargo de Pablo a Timoteo lCamasĩrĩ majã cũmua ũna Janes, apei Jambres cawãmecʉna Moisés ãnacʉ̃rẽ cʉ̃ boena, cʉ̃ botiori, na camasĩrĩjẽrẽ cʉ̃ áti ĩñoñupã. Narẽã bairo caĩtopairã cʉ̃ã cariape macããjẽ Dios yaye quetire caboena niñama. Caʉ̃mʉa catʉ̃goñarĩqũẽ mána catʉ̃goñamasĩẽna niñama. Dios mena catʉ̃goñatutuajãnarĩcãrã majũ niñama. =~slBairi tunu na ũna di rʉ̃mʉ ũno rʉsaeto buenucũñama Dios yaye quetire. Bairo buemirãcʉ̃ã, di rʉ̃mʉ ũno cariape macããjẽrẽ tʉ̃gojĩãti peyoetaetinucũñama. E}lNa ũna ninucũñama noo na caboro aperã ya wiiripʉ cajããñesẽãnucũrã. Bairo ape wiiripʉ jããñesẽãrĩ yua, carõmia cayeri tʉ̃goñatutuaena roro caátipairãrẽ na ĩtoepenucũñama. Bairo ĩtori yua, nipetiro carorije macããjẽrẽ na mena roro átiepenucũñama, na rupaʉ caborore bairo yua. 9|klBairi tunu Dios yaye macããjẽrẽ cabuerãrẽ bairo majũ baitogarãma, mʉnana. Bairo Dios yaye cʉ̃ catutuarije macããjẽrẽ masĩmirãcʉ̃ã, tiere caẽñotarãrẽ bairo jĩcãrõ tʉ̃ni na yeri mena átiãnimasĩẽtĩnucũgarãma. Na ũnarẽ, Timoteo, mʉ roque na ĩtoecoeticõãña. c{?lTunu bairoa jĩcã majã nimirãcʉ̃ã, roro bʉsʉjã buitiregarãma aperã na yarã camasãrẽ. Roro majũ caasiapairã nigarãma. Nocãrõ pairo roro na caátie mena nimirãcʉ̃ã, “Caroa macããjẽrẽ caãna majũ jãã ãniña,” ĩ tʉ̃goña botionucũgarãma. Dios yaye macããjẽrẽ tʉ̃goʉsari bero, cʉ̃ mena tʉ̃goñatutuaricaro ũnorẽã, na majũ rupaʉ caborore bairo na caátigarije pʉame jetore bʉtioro ʉgaripeari átiãniganucũgarãma. (zIlTunu bairoa di rʉ̃mʉ ũno bopacooro cabopacarãrẽ catʉ̃goñaena ninucũgarãma. Aperã roro caocayoja pairã nigarãma. Aperã cʉ̃ã roro na rupaʉ caborore bairo jeto na caátiganucũrĩjẽrẽ catʉ̃goña ẽñotamasĩẽna nigarãma. Tunu bairoa aperã tʉ̃goñamairĩcãrõ mano tutuaro mena roro átinucũgarãma camasãrẽ. Na pʉame nipetiro caroa macããjẽrẽ caboena majũ ninucũgarãma. y5lTi yʉtea caãnorẽ camasã cañuena nigarãma. Jĩcããrã na majũ na caborore bairo jeto átiãniganucũgarãma. Tunu bairoa cadinero ʉgaripea pairã nigarãma. “Aperã netõrõ caãnimajũrã jãã ãniña,” caĩtʉ̃goñarã nigarãma. “Jãã jeto camasĩmajũrã jãã ãniña,” ĩrãrẽ bairo catʉ̃goñarĩqũẽcʉna nigarãma. Diore cʉ̃ baibotiori roro cabʉsʉpairã nigarãma. Aperã na pacʉa cʉ̃ãrẽ cayʉena, cabaibotiopairã nigarãma. Aperã, “Jãã mena mʉ ñujãñuña,” di rʉ̃mʉ ũno caĩẽna nigarãma. Bairo caãna ãnirĩ Dios yaye macããjẽ buerique cʉ̃ãrẽ di rʉ̃mʉ nʉcʉ̃bʉgoro ĩñaetigarãma. ux elApeyera, Timoteo, ati ʉmʉrecóo caãnitʉsari yʉtea caãnorẽ camasã Dios yarã popiye tãmʉogarãma. mwSlTore bairo cʉ̃ caquetibʉjʉmasĩata yua, wãtĩ roro na cʉ̃ caĩtorijere tʉ̃goñamasacatigarãma. Bairo tʉ̃goñamasacatiri yua, roro wãtĩ narẽ cʉ̃ caboro cʉ̃ caátiãniganucũrĩjẽrẽ átiecoetigarãma.-vSlTunu bairoa aperã cabotiorã cʉ̃ãrẽ yeri ñurĩqũẽ mena cabeyomasĩ ũcʉ̃ cʉ̃ caãno ñuña. Cʉ̃ pʉame, “Roro na caátiere tʉ̃goñawasoari, cariape quetire tʉ̃gori bero Dios pʉamerẽ tʉ̃goʉsabujiorãma,” ĩ, tore bairo caroaro mena cʉ̃ caquetibʉjʉro ñuña. |~=}1|{z+xQvuu sprqqonnllkk\iihgfed\bra`_&]\[0ZYXWVU SS"RBQPOO@NLLvJIlHG0FFED BAA?y>==;:.98m7A6>4322#1o0H/.-,+s**B)(z'D&/%$$#"!!= *P_Rlt<U8 } ^b5Bairi jãã yarã, mʉjãã majũã mʉjãã watoa caãnarẽ jĩcã wãmo peti pʉga pẽnirõ cãnacãʉ̃ majũ caʉ̃mʉarẽ na beseya. Marĩ nipetiro marĩ caĩroarãrẽ, bairi camasĩrã, ñe ũnie Espíritu Santo cʉ̃ camasĩõrĩjẽ carʉsaena ũnarẽ na beseya. Bairo mʉjãã cabesero bero, na marĩ cũgarã tie paariquere. faEBairo na caĩbʉsʉpairo tʉ̃go yua, pʉga wãmo peti rʉpore pʉga pẽnirõ caãnacãʉ̃ apóstolea majã pʉame Jesucristo yarã nipetirãrẽ na neñorĩ atore bairo na ĩñuparã: —Jãã, camasãrẽ carʉsarijere cabatorã jãã caãmata, Dios yaye quetire jãã quetibʉjʉ masĩẽtĩbujiorã. Tore bairo jãã caápata, ñuetibujioro. V` 'Ti yʉtea caãnorẽ Jesucristo yaye quetire catʉ̃goʉsarã pʉame capããrã ãninemonucũñuparã. Na mena macããna griego yayere cabʉsʉrã ʉseanirõ ãnimasĩẽsuparã hebreo yaye cabʉsʉrã mena. Atore bairo na ĩ bʉsʉpaiyuparã: “Marĩ yarã griego cawapearã rõmirĩrẽ tocãnacã rʉ̃mʉa jĩcãrõ tʉ̃ni na batoetiyama narẽ carʉsarijere. Na yarã hebreo cawapearã rõmirĩ jetore netõjãñurõ na maiñama,” ĩ bʉsʉpaiyuparã. h_I*Bairi tocãnacã rʉ̃mʉa apóstolea majã caroa queti Jesús Mesías cʉ̃ caãnierẽ camasãrẽ na quetibʉjʉnucũñuparã. Templo wiipʉ, bairi camasã ya wiiripʉ cʉ̃ãrẽ quetibʉjʉñesẽãnucũñuparã.%^C)Bairo na caĩrõ bero yua, apóstolea majã pʉame caãnimajũrã watoa caãnimiatana ʉseanirĩqũẽ mena witicoásúparã. “Jesucristo yarã marĩ caãno jʉ̃gori popiye marĩ cʉ̃ã marĩ cabaipeere cũñupĩ Dios,” ĩ tʉ̃goñarĩ ʉseanirĩqũẽ mena witicoásúparã. d]A(Bairi apóstolea majãrẽ na piijorotiyuparã tunu. Na caetaro ĩña yua, na baperotiri bero, “Pʉgani Jesús cʉ̃ cabairiquere camasãrẽ quetibʉjʉeticõãña,” na ĩ yaparori bero yua, na piticõãñuparã. A\{'Bairopʉa, na caquetibʉjʉrije cariapea Dios cʉ̃ camasĩõrĩjẽ majũ caãmata, tiere mʉjãã ẽñotamasĩẽtĩgarã. Bairi tʉ̃goñaña ãnoarẽ mʉjãã caátipeere. Dios pesuare bairo mʉjãã tuare —na ĩñupʉ̃ Gamaliel. Bairo cʉ̃ caĩrĩjẽrẽ tʉ̃go, cʉ̃ caĩrõrẽ bairo boyuparã. u[c&Bairi mʉjããrẽ atore bairo ñiña: Ãnoa Pedrojããrẽ roro na ápericõãña. Na pitiya. Atie camasãrẽ na caquetibʉjʉnetõrĩjẽ na majũã na catʉ̃goñarĩjẽ caãmata, camasã pʉame yoaro mee jãnacõãgarãma tiere. {Zo%Cabero tunu camasãrẽ cõñarĩ na wãmerĩrẽ na cawoaturi rʉ̃mʉrĩ caãno ãñupĩ tunu apei Judas, Galilea yepa macããcʉ̃. Cʉ̃ cʉ̃ã cʉ̃goyupʉ cʉ̃rẽ catʉ̃goʉsari majãrẽ. Bairo cʉ̃ cabaimiatacʉ̃ãrẽ, cʉ̃ cʉ̃ãrẽ cʉ̃ pajĩãrocacõãñuparã. Cʉ̃rẽ catʉ̃goʉsamirĩcãrã cʉ̃ã cʉ̃ cayasiro bero ábatapeticoasuparã. 7Yg$Mʉjãã masĩña: Tirʉ̃mʉpʉre ãñupʉ̃ Teudas cawãmecʉcʉ ãnacʉ̃. Cʉ̃ pʉame, “Yʉa, caãnimajũʉ̃ yʉ ãniña,” ĩ tʉ̃goñañupʉ̃. Bairo cʉ̃ caĩtʉ̃goñarõ jʉ̃gori cuatro cientos majũ camasã cʉ̃ caĩrĩjẽrẽ cʉ̃ tʉ̃goʉsayuparã. Bairo cʉ̃ cabaimiatacʉ̃ãrẽ, cʉ̃ pajĩãrocacõãñuparã. Cʉ̃rẽ catʉ̃goʉsamirĩcãrã pʉame cʉ̃ cayasiro bero yua, ábatapeticoasuparã. XX)#Bairo na cawitiatato bero, atore bairo na ĩñupʉ̃ cʉ̃ ũna aperã caãnimajũrãrẽ: —Yʉ yarã Israel yepa macããna, caroaro tʉ̃goñaña ãnoarẽ mʉjãã caátipeere. Roro na mʉjãã átire. GW"Mai, Junta Suprema mena macããcʉ̃ ãñupʉ̃ jĩcãʉ̃ Gamaliel cawãmecʉcʉ. Cʉ̃ pʉame fariseo majã yaʉ, Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ cajʉ̃gobuei ãñupʉ̃. Tunu bairoa nipetiro camasã qũĩroanucũñuparã Gamaliere. Bairo cʉ̃ yarã Pedrojããrẽ na capajĩãregarijere ĩñarĩ wãmʉnʉcãñupʉ̃, na ĩ quetibʉjʉgʉ. Mai, na quetibʉjʉgʉ jʉ̃goye, macãpʉ apóstolea majãrẽ na witi árotiyupʉ. sV_!Bairo na caĩrõ tʉ̃go, tutuaro majũ asiayuparã. Pedrojããrẽ na pajĩã recõãgamiñuparã. cU? Jãã tiere catʉ̃goricarã ãnirĩna jãã quetibʉjʉya. Espíritu Santo cʉ̃ã bairoa tiere masĩõñami. Cʉ̃ã niñami Dios cʉ̃ carotirijere catʉ̃goʉsarãrẽ cʉ̃ cajoricʉ —na ĩñuparã Pedrojãã. PTBairo cʉ̃ catiori bero, ʉmʉrecóopʉ cʉ̃ neámí. Cʉ̃ neátí yua, cariape nʉgõãpʉ cʉ̃ ruirotiyupi. Bairo cʉ̃ átiri, marĩ, Israel yepa macããnarẽ, Marĩ Jʉ̃gocʉre bairo cʉ̃ cũñupĩ. Tunu bairoa cʉ̃ã, Marĩ Carorije Wapare Canetõʉ̃ cʉ̃ cũñupĩ, marĩ nipetiro roro marĩ caátiere jãnacõãrĩ, tunu Dios cʉ̃ carotirore bairo marĩ caátiparore bairo ĩ. Bairo marĩ caápata, marĩ carorije wapare masiriyogʉmi. S Dios, marĩ ñicʉ̃jãã na caĩroaricʉ pʉame Jesús yucʉpãĩpʉ mʉjãã capapuaturocarotiricʉre tunu cʉ̃ catioyupi. oRWBairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, Pedro aperã cʉ̃ baparã apóstolea majã atore bairo qũĩñuparã: —Dios jããrẽ cʉ̃ caátirotirije pʉame, camasã jããrẽ na caátirotirije netõjãñurõ caãnimajũrĩjẽ niña. aQ;—Tutuaro mena, “Cʉ̃ ãnacʉ̃ cʉ̃ cabairiquere camasãrẽ na quetibʉjʉnemo eticõãña,” mʉjããrẽ jãã ĩwʉ̃. Bairo jãã caĩmiatacʉ̃ãrẽ, tiere mʉjãã tʉ̃goetimajũcõãña. Jerusalén macã macããna nipetirore na quetibʉjʉrã mʉjãã átiya. Tunu bairoa nemojãñurõ roro, cʉ̃ ãnacʉ̃ cʉ̃ cariarique jʉ̃gori jããrẽ cabuicʉnarẽ bairo jãã bʉsʉjãrã mʉjãã átiya —na ĩñupʉ̃ sumo sacerdote Pedrojããrẽ. P5Bairãpʉa, Pedrojããrẽ na neásúparã Junta Suprema macããna tʉpʉ. Bairo na caetaro ĩña, sumo sacerdote pʉame atore bairo na ĩñupʉ̃: ROBairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, ti wii coteri majã quetiupaʉ cʉ̃ ʉ̃mʉa mena Pedrojããrẽ macãrã áná acoásúparã. Bairo na bócamirãcʉ̃ã, roro na átimasĩẽsuparã. Camasã Pedrojãã na caĩrĩjẽrẽ catʉ̃gorã etaatánarẽ uwijãñuñuparã, “Marĩrẽ ʉ̃tã rupaa mena wẽrẽẽma,” ĩrã. bN=Bairo na caĩtʉ̃goña ãno, jĩcãʉ̃ natʉ etari atore bairo na ĩñupʉ̃: —Preso jorica wiipʉ mʉjãã cacũmiatana pʉame templo wiipʉ camasãrẽ na quetibʉjʉrã átiama tunu —na ĩ quetibʉjʉyupʉ. M Bairo na caĩrõ tʉ̃go, sumo sacerdote, bairi templo wii policia majã quetiupaʉ, bairi sacerdote majã caãnimajũrã cʉ̃ã tʉ̃goñacõã maniásuparã. “¡Ago tame! Bairo na caátie, ¿nocãrõpʉ na jãnarãati?” ĩ tʉ̃goñañuparã. 3L_Atore bairo na ĩeta ásúparã: —Preso jorica wiire caroaro biaricaro caãnimiatacʉ̃ãrẽ, tunu bairoa ti wii coteri majã caroaro na caĩñacotemiatacʉ̃ãrẽ, ti wiire jããetarã, jãã bócaetiapʉ Pedrojããrẽ. Ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ maniami ti wiipʉre —na ĩ quetibʉjʉyuparã. 6KeBairo na caneatírotijoatána pʉame preso jorica wiipʉ etarã, Pedrojããrẽ na bócaesuparã. Na bócaetiri yua, tunucoásúparã Junta Suprema macããna tʉpʉa tunu. VJ%Bairi cabusuri rʉ̃mʉ caãno, na cʉ̃ caĩatatorea bairo ñamirõcãcã templo wiire jããetayuparã. Bairi to macããnarẽ na quetibʉjʉ jʉ̃goyuparã yua. Bairo na caquetibʉjʉãno, sumo sacerdote bairi cʉ̃ mena macããna mena neñarotiyuparã, nipetiro israelita majã cabʉtoa camasĩrĩ majãrẽ, Junta Suprema macããjẽrẽ ãmeo bʉsʉgarã. Bairo neñarĩ bero yua, apóstolea majãrẽ preso jorica wiipʉ caãnarẽ na neatírotiyuparã. >Iu“Tunu ánája templo wiipʉ. Topʉ ãnirĩ, ati yepa macããna nipetiro ti wiire cañubuerã etarãrẽ na quetibʉjʉya cawãma yeri na cacʉ̃gopeere,” na ĩñupʉ̃ ángel. SHBairo narẽ topʉ na cacũmiatacʉ̃ãrẽ, marĩ Quetiupaʉ cʉ̃ cajoʉ ángel pʉame ñamipʉ etari, preso jorica wii jopere pããcõãñupʉ̃. Pããrĩ, atore bairo na ĩñupʉ̃ Pedrojããrẽ: wGgBairo na ĩñatutiri yua, na ñerotiri, preso jorica wiipʉ na cũrerotiyuparã apóstolea majã pʉamerẽ. FBairi sumo sacerdote, saduceo majã jĩcããrã cʉ̃ mena, Pedrojãã na caátiere tʉ̃gorã, na ĩñatutijãñuñuparã. `E9Tunu Jerusalén macã tʉ̃ni macããna na yarã cariayecʉnarẽ, bairi aperã wãtĩ yeri pũna mena capajʉ̃gorã cʉ̃ãrẽ na jeasúparã. Nipetiro na ũna caticoasuparã yua. Los apóstoles son perseguidos TD!Bairi cariayecʉnarẽ na cacũñarõ mena Pedro cʉ̃ caátíwãpʉ na cũñuparã. Pedro narẽ cʉ̃ capãñaeticõãta, “Cʉ̃ canetõátíe wãtĩãcã ũno na etagaro,” ĩrã, na cũñuparã. CBairo bairã, Jesucristo yaye quetire catʉ̃goʉsari majã menarẽ capããrã ãninemo nucũñuparã caʉ̃mʉa, carõmia cʉ̃ã. B Aperã ricaati catʉ̃goñarã na mena neñagaesuparã. Bairo baimirãcʉ̃ã, cariape catʉ̃goʉsari majãrẽ na ĩroayuparã. YA+ Ti rʉ̃mʉrĩ caãno, apóstolea majã pʉame camasã watoare capee Dios cʉ̃ camasĩrĩjẽ mena caroare áti ĩñoñuparã. Nipetiro camasã neñanucũñuparã Pórtico de Salomón cawãmecʉtopʉ. #@? Bairi camasã nipetiro Ananías bairi Safira na cabairijere tʉ̃gorã, bʉtioro uwiyuparã Dios yarã, bairi aperã cʉ̃ã. Muchos milagros y señales ? Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, Safira cʉ̃ã riañacoasupo Pedrotʉa yua. Bairo cawãmarã pʉame ti arʉapʉ jããetarã, merẽ cariaatacopʉre cõ ĩñañuparã. Bairo cõ ĩña yua, cõ ãnacõ cʉ̃ãrẽ yara acoásúparã cõ manapʉ ãnacʉ̃ tʉpʉ. 2>] Bairo cõ caĩrõ tʉ̃go, atore bairo cõ ĩñupʉ̃ Pedro: —¿Nopẽĩõ mʉ manapʉ mena jĩcãrõrẽ bairo tʉ̃goñarĩ Dios Yeri majũrẽ mʉjãã ĩtoati, bairo ána? Ĩñajoñijate. Jõã atíyama mʉ manapʉ ãnacʉ̃rẽ cayarátána. Ãmea mʉ cʉ̃ãrẽ mʉ yara ágarãma. 6=eBairo cõ caetaro ĩña, atore bairo cõ ĩ jẽniñañupʉ̃ Pedro: —¿Jããrẽ mʉjãã caĩrĩcãrõ cãrõã ti wesere mʉjãã nuniati? Bairo cʉ̃ caĩjẽniñarõ tʉ̃go, atore bairo qũĩñupõ Ananías ãnacʉ̃ nʉmo Pedrore: —Tocãrõã jãã wapa jeapʉ —qũĩtoyupo cõ cʉ̃ã. < Itia horas bero cʉ̃ ãnacʉ̃ nʉmo pʉame ti wiire jããetayupo. Masĩẽsupo cõ manapʉ ãnacʉ̃ cʉ̃ cabaiatajere. {;oBairo Ananías cʉ̃ cariaro bero, cawãmarã atíri, cʉ̃ rupaʉ ãnatõrẽ ũmarĩ cʉ̃ yara acoásúparã. /:WBairo cʉ̃ caĩrĩjẽrẽ tʉ̃go, jicoquei riañacoasupʉ Ananías ãnacʉ̃ yua. Bairi nipetiro Ananías cʉ̃ cabairijere tʉ̃gorã, bʉtioro uwiyuparã. u9c¿Mʉ ya wese mee to ãniati, mʉ canuniata wese? Tunu bairoa ti wesere mʉ canunirõ bero, ¿ti wese wapa mʉ yaye dinero mee to ãniati? Bairi carecomacã jããrẽ mʉ cajoata, ñubujioatato. Cariapea quetibʉjʉpeere mʉ pʉame, “Nipetiro mʉjããrẽ jãã joya,” mitoapʉ. Jãã meerẽ, Dios pʉame roquere mitoapʉ —qũĩñupʉ̃ Pedro Ananíarẽ. 8Pedro pʉame na caĩtorijere masĩcõãrĩ atore bairo qũĩñupʉ̃ Ananíarẽ: —Ananías, ¿dopẽĩ Satanás mʉ cʉ̃ carotirore bairo mʉ átiati? Espíritu Santore qũĩtoʉre bairo mʉ átiupa, bairo carecomacã mʉ wese wapare mʉ cajoata. }7sTiere jeyaparo yua, Ananías pʉame cʉ̃ nʉmo mena jĩcãrõrẽ bairo tʉ̃goñarĩ dinero carecomacã mena tuayuparã. Apeye catuarijere na nuniñuparã apóstolea majãrẽ, “Nipetiroa mʉjããrẽ tie dinerore jãã nuniña,” ĩrã. 6 #Apei na mena macããcʉ̃ pʉame ñuesupʉ̃. Bairo ásupʉ: Ananías, bairi cʉ̃ nʉmo Safira mena na wesere nunirĩ dinerore jeyuparã. 65e%Bairi Bernabé pʉame cʉ̃ wesere nunirĩ dinerore jeyupʉ. Bairo tiere jeri, apóstolea majãrẽ tiere na nuniñupʉ̃, camasã cabopacarãrẽ na na ricawoáto ĩ.#4?$Torea bairo ásupʉ levita mena macããcʉ̃ jĩcãʉ̃ José cawãmecʉcʉ cʉ̃ã. Cʉ̃ pʉame Chipre yucʉ poapʉ cabuiaricʉ ãñupʉ̃. Cʉ̃rẽã apóstolea majã pʉame Bernabé qũĩ wãmetiyuparã. Bernabé ĩgaro ĩña, “Tʉ̃goña yeri ñuo joroque caácʉ”. 03Y#Bairo tiere jeri apóstolea majãrẽ na nuniñuparã. Na pʉame tie dinerore camasã nipetirore na ricawoyuparã, narẽ carʉsari wãmerẽ na cawapatiparo ñurõ. 72g"Tunu ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ Jesús yarã mena macããcʉ̃ cabopacaʉ mañupʉ̃. Nipetiro catʉ̃goʉsarã caweseeri, o wiiri cacʉ̃gorã tiere nunirĩ dinerore jeyuparã. e1C!Apóstolea majã pʉame tʉ̃goñatutuari, marĩ Quetiupaʉ Jesús cariacoatacʉ nimicʉ̃ã nemo cʉ̃ cacatiriquere camasãrẽ na quetibʉjʉyuparã. Bairo na caquetibʉjʉro, Dios pʉame caroare na jonucũñupʉ̃. t0a Tunu apeyera, to macããna catʉ̃goʉsari majã jĩcã majãrẽ bairo tʉ̃goñañuparã. Bairi ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ na mena macããcʉ̃ cʉ̃ yaye cʉ̃ cacʉ̃gorijere maiesupʉ. Caroaro ãmeo jʉátinemoñuparã na majũ. {/oBairo na cajẽniyaparoro yua, na caneñarĩ arʉa pʉame bʉtioro yuguiyuparo. Bairo cayugui ãno, Espíritu Santo pʉame na yeri pũnapʉ ñajããetayupʉ. Torena, ñe ũnie rʉsaricaro mano cʉ̃goyuparã Espíritu Santo cʉ̃ camasĩrĩjẽrẽ. Tʉ̃goñatutuari, Dios yaye quetibʉjʉriquere quetibʉjʉ masĩcõãñuparã yua. Todas las cosas eran de todos .wTunu bairoa mʉ camasĩõjorije mena cariayecʉnarẽ jãã catio masĩgarã. Apeye áti ĩñorĩqũẽ cʉ̃ãrẽ jãã áti ĩñomasĩgarã, mʉ macʉ̃ caroʉ́ majũ cʉ̃ camasĩrĩjẽ jʉ̃gori,” qũĩ jẽniñuparã Pedrojãã Diore. (-IBairi jãã Quetiupaʉ ãmerẽ tutuaro mena, ‘Jãnaña,’ jããrẽ na caĩatajere tʉ̃goya. Bairo tʉ̃gori yua, jãã, mʉ carotirã pʉamerẽ, jãã mʉ jogʉ tʉ̃goñatutuariquere. Bairo mʉ caáto, mʉ yaye bʉsʉriquere uwiricaro mano caroaro jãã quetibʉjʉ masĩgarã. ,Bairo cʉ̃ na caáto, mʉ macʉ̃ cʉ̃ cabaipee nipetirijere mʉ caquetibʉjʉ jʉ̃goyeticũñarĩcãrõrẽã bairo baipeticoaapʉ. '+G“Bairi mʉ caĩrĩcãrõrẽã bairo Poncio Pilato, bairi Herodes mena, Jerusalén macããna israelita, bairi ape yepa macããna mena neñarĩ, Jesús, mʉ cajoricʉ, Mesías majũrẽ roro cʉ̃ áma. Cʉ̃rẽã mʉ pʉame caãnimajũʉ̃ cʉ̃ ãnio joroque cʉ̃ mʉ ápʉ. *‘Ati yepa macããna quetiuparã ãmeo qũẽgarã, na ʉ̃mʉarẽ, “¡Qũẽnojʉ̃goyetiya!” na ĩrã baiyama.Bairi quetiuparã ati yepa macããna neñapori, Dios mena ãmeo qũẽgarã coterã baiyama.Tunu bairoa cʉ̃ macʉ̃ Cristo, ati yepa cʉ̃ cajopaʉ cʉ̃ãrẽ ãmeo qũẽgarã coterã baiyama,’
mi quetibʉjʉ jʉ̃goyeticũrotiyayupa Davire. R)Mʉa, tirʉ̃mʉpʉre Espíritu Santo jʉ̃gori David, mʉ caroti ãnacʉ̃rẽ atore bairo cʉ̃ mʉ quetibʉjʉ jʉ̃goyeticũrotiyayupa mʉrẽ na caátipeere:‘¿Nopẽĩrã camasã na asiajãñuñati Dios cʉ̃ cajoʉ mena?¿Nopẽĩrã, “¡Cʉ̃ marĩ netõnʉcãcõãgarã!” na ĩ tʉ̃goñañati?’ m(SBairo na caĩquetibʉjʉro tʉ̃go, nipetiro jĩcãrõ Diore atore bairo ĩ jẽniñuparã: “Jãã Quetiupaʉ, mʉa ati ʉmʉrecóo, ati yepa, ria capairiya cʉ̃ãrẽ, nipetirije caãnierẽ caqũẽnorĩcʉ̃ mʉ ãniña. U'#Bairi Pedro, Juan na cawiyoatana ãnirĩ na yarã na caãnopʉ ásúparã. Topʉ etarã yua, nipetirije sacerdote majã, bairi cabʉtoa camasĩrĩ majã narẽ na caĩatajere na quetibʉjʉyuparã. &3Mai, to macããcʉ̃ caroa wãme jʉ̃gori na cacatioricʉ pʉame cuarenta cʉ̃marĩ netõrõ cʉ̃goyupʉ. Los creyentes piden confianza y valor %Bairo na caĩrõ tʉ̃go, quetiuparã pʉame tutuaro mena na quetibʉjʉnemoñuparã tunu. Nemo dope bairo na ĩ masĩẽtĩrĩ yua, na wiyocõãñuparã. Mai, ti macã macããna nipetiro camasã pʉame Diore basapeorã baiyuparã, caámasĩẽtĩmiatacʉre cʉ̃ cacatioataje jʉ̃gori. Bairi quetiuparã pʉame Pedrojããrẽ popiye na baio joroque na átimasĩẽsuparã. $7Jãã pʉame jãã caĩñarĩqũẽ, jãã catʉ̃gorique cʉ̃ãrẽ camasãrẽ jãã quetibʉjʉ jãnamasĩẽtĩña —na ĩñuparã Pedrojãã. /#WBairo na caĩmiatacʉ̃ãrẽ, atore bairo na ĩñupʉ̃ Pedro: —Mʉjãã caĩrĩjẽrẽ jãã cayʉata, Dios cʉ̃ carotirijere canetõõrãrẽ bairo jãã baibujiorã, Dios cʉ̃ caĩñajoro. Bairi, ¿Dios yaye netõjãñurõ, mʉjãã yayere jãã catʉ̃goʉsaro mʉjãã boyati? 0"YBairo ĩrĩ bero, na piijoyuparã tunu Pedrojããrẽ. Na piijori yua, atore bairo na ĩñuparã: —Jĩcã wãmeacã ũno Jesús ãnacʉ̃ cʉ̃ caquetibʉjʉcũrĩqũẽrẽ pʉgani quetibʉjʉeticõãña. Camasãrẽ tiere na bueeticõãña —na ĩñuparã Pedrojããrẽ quetiuparã. !Bairo tiere ĩ masĩẽtĩmirãcʉ̃ã, tutuaro mena, “Tocãrõã jãnaña mʉjãã cabuerijere,” na marĩ ĩgarã. Bairo marĩ caĩrõ bero yua, Jesús ãnacʉ̃ cʉ̃ caĩquetibʉjʉcũrĩqũẽrẽ quetibʉjʉ jãnagarãma —ãmeo ĩñuparã na majũ. m SAtore bairo ĩñuparã: —Pedro, Juajããrẽ ¿nopẽ marĩ ánaati? Ati macã macããna nipetiro masĩñama na caáti ĩñoatajere. Bairi marĩ pʉame, “Caámasĩẽcʉ̃rẽ cʉ̃ catioetiupa,” marĩ ĩ masĩẽtĩña. zmBairi Pedro, Juarẽ macãpʉ na witiárotiyuparã mai, narẽ na cabʉsʉrotipeere ãmeo bʉsʉgarã na majũ. 7Apeyera tunu caámasĩẽtĩmiatacʉre na cacatioatacʉ cʉ̃ã na watoapʉ nucũñupʉ̃. Bairi dope bairo narẽ cabuicʉtiere ĩ masĩẽsuparã. \1 Bairo to macããna quetiuparã Pedro, Juajãã camasĩrãrẽ bairo tʉ̃goñatutuari na caquetibʉjʉrijere tʉ̃gorã, tʉ̃gocõã maniásuparã. Merẽ, “Cabʉgoro macããna, cabueetana niñama Pedro, apei Juan,” ĩ tʉ̃goña masĩñuparã. Tocãrõã yua, “Jesús mena caãnana niñama,” na ĩ tʉ̃goña bócayuparã. X) Bairi ni ũcʉ̃ apei ati ʉmʉrecóo macããcʉ̃ camasãrẽ na netõõmasĩẽcʉ̃mi. Apei roro marĩ cabairijere canetõõpaʉre cʉ̃ cũẽsupĩ Dios —na ĩ quetibʉjʉyupʉ Pedro quetiuparãrẽ. T! Mʉjãã, ʉ̃tã mena cawii qũẽnorĩ majãrẽ bairo mʉjãã ãniña. Jesús pʉame mʉjãã caĩñarõ mʉjãã caátimasĩẽtĩã ʉ̃tãrẽ bairo niñami. Bairo mʉjãã, cʉ̃rẽ mʉjãã caboetimiatacʉ̃ãrẽ, ti wii mʉjãã caqũẽnorĩ wii macããcã ʉ̃tãã caãnimajũrĩcãrẽ bairo cʉ̃ cũñupĩ Dios. .U Bairi cariape mʉjããrẽ jãã ĩña, ati yepa, Israel yepa macããna nipetiro na camasĩparore bairo ĩrã: Jesucristo, Nazaret macããcʉ̃ cʉ̃ camasĩrĩjẽ jʉ̃gori, ãni mʉjãã watoa caãcʉ̃rẽ cʉ̃ catio joroque cʉ̃ jãã átiapʉ. Cʉ̃rẽã yucʉpãĩpʉ cʉ̃ mʉjãã papuaturoca rotiwʉ. Bairo cʉ̃rẽ roro mʉjãã caátimiatacʉ̃ãrẽ, Dios pʉame cariacoamirĩcʉ̃rẽ cʉ̃ catioyupi. } “¿Noa na carotiro mena cariayecʉcʉre cʉ̃ ñuo joroque cʉ̃ mʉjãã átiati?” jãã mʉjãã ĩ jẽniñaña. -Bairo na caĩrõ tʉ̃go, Pedro pʉame ñe ũnie rʉsaricaro mano Espíritu Santo cʉ̃ camasĩõrĩjẽ jʉ̃gori atore bairo na ĩñupʉ̃: —Mʉjãã, ato macããna quetiuparã, mʉjãã cabʉtoa camasĩrĩ majã cʉ̃ã, tʉ̃gopeoya mʉjããrẽ yʉ caĩpeere: "=Bairo na caneñapetiro bero, Pedro, Juajããrẽ na neatí rotiyuparã. Bairo narẽ na cane etaro yua, na recomacã na nʉcõrĩ atore bairo na ĩ jẽniñañuparã: —¿Noa na carotiro mena, o noa na camasĩrĩjẽ jʉ̃gori caámasĩẽtĩmiatacʉre cʉ̃ mʉjãã catioáti? /WNa mena sacerdote majã quetiupaʉ, Anás cʉ̃ã ãñupʉ̃. Bairi Caifás, Juan, Alejandro, nipetiro sacerdote majã quetiuparã yarã cʉ̃ã na mena ãñuparã. X)Ti rʉ̃mʉ, busuri rʉ̃mʉ Jerusalén macãpʉre quetiuparã judío majã, bairi cabʉtoa camasĩrĩ majã, Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ cajʉ̃gobueri majã cʉ̃ã neñañuparã. ykBairo narẽ na cacũmiatacʉ̃ãrẽ, na caquetibʉjʉrijere catʉ̃goatana to macããna pʉame na caĩatajere cariape tʉ̃goyuparã. Bairi Jesure catʉ̃goʉsari majã caʉ̃mʉa jetoa merẽ jĩcã wãmo cãnacã mil majũ ãñuparã. s_Bairi yua, Pedro, Juajããrẽ ñerĩ, preso jorica wiipʉ na cũcõãñuparã, merẽ ñamicã caãnoi. \1Na pʉame Pedro, Juajãã mena asiajãñuñuparã. Camasãrẽ na caquetibʉjʉro boesuparã. Tunu bairoa, “Camasã cariacoatana nimirãcʉ̃ã tunu catiyama Jesure bairo,” na caĩquetibʉjʉro boesuparã. # ABairo Pedro, Juajãã camasãrẽ na caĩãnitoyea, sacerdote majã, bairi Dios ya wiire coteri majã quetiupaʉ, bairi saduceo majã cʉ̃ã etayuparã. =sBairi cʉ̃ macʉ̃rẽ cʉ̃ catiori bero, marĩ judío majã marĩ tʉre cʉ̃ jojʉ̃goyupi. Caroaro marĩ caãnorẽ bori, marĩ nipetiro roro marĩ caátiere marĩ cajãnaparore bairo ĩ, marĩ judío majãtʉre cʉ̃ jojʉ̃goyupi Jesure,” na ĩ quetibʉjʉyupʉ Pedro to caneñarã etarãrẽ.LNipetiro Dios camasãrẽ caroaro cʉ̃ caátigarije, profeta majã jʉ̃gori cʉ̃ caĩcũrĩqũẽ marĩ yaye caãnipee ãñupã. Tunu bairoa marĩrẽ caroaro átigʉ, Dios pʉame marĩ ñicʉ̃jãã ãnana mena cawãma wãme camasãrẽ cʉ̃ caátipeere quetibʉjʉ cũñupĩ. Atore bairo ĩcũñupĩ Dios Abraham ãnacʉ̃rẽ: ‘Mʉ pãrãmerã jʉ̃gori ati yepa macããna nipetiro caroaro ãnigarãma,’ qũĩñupĩ Abraham ãnacʉ̃rẽ. D“Nipetiro profeta majã cʉ̃ã ãme rʉ̃mʉ cabaipeere quetibʉjʉ jʉ̃goyetiyayupa. Samuel cawãmecʉcʉpʉi quetibʉjʉ jʉ̃goaná, ãme macããnapʉ quetibʉjʉ tuetayupa. _ 7Torecʉ, ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ cʉ̃, profeta majõcʉre catʉ̃goʉsagaecʉ pʉame yasicoagʉmi. Dios yarã, Israel ya poa macããna cawãmecʉna mena ãmerĩgʉmi,’ ĩ quetibʉjʉ cũñupĩ Moisés ãnacʉ̃. a ;Atore bairo na ĩ quetibʉjʉ cũñupĩ Moisés ãnacʉ̃ marĩ ñicʉ̃jãã ãnanarẽ: ‘Marĩ Quetiupaʉ Dios pʉame mʉjãã tʉre yʉ jowĩ. Torea bairo apeire mʉjãã jogʉmi profeta majõcʉre. Mʉjãã mena macããcʉ̃ jĩcãʉ̃ caãnipaʉ nigʉmi cʉ̃ cʉ̃ã. Cʉ̃, mʉjããrẽ cʉ̃ caquetibʉjʉpeere caroaro tʉ̃gopeoya. G Baipʉa, ati yepapʉre apérigʉmi mai. Ʉmʉrecóopʉ nicõã ãnigʉmi cʉ̃ pacʉ Dios, tirʉ̃mʉpʉ profeta majã cañurãrẽ cʉ̃ caĩrĩcãrõrẽã bairo cabaipetiparo jʉ̃goye. x iTunu caãnijʉ̃goripaʉpʉina mʉjããrẽ cʉ̃ cajogaricʉre cʉ̃ jogʉmi Dios, Jesús Mesías majũrẽ. Q Bairi Dios mena bʉsʉqũẽnoña roro mʉjãã caátiere. Roro mʉjãã catʉ̃goñarĩjẽrẽ jãnarĩ caroa pʉamerẽ tʉ̃goñajʉ̃goya. Dios mena tʉ̃goñatutuajʉ̃goya, roro mʉjãã caátiere cʉ̃ camasiriyoparore bairo ĩrã. Bairo mʉjãã caápata, marĩ Quetiupaʉ pʉame caroa yericʉtajere mʉjãã jogʉmi. ETirʉ̃mʉpʉre profeta majã Dios cʉ̃ caquetibʉjʉnetõõrotiricarã jʉ̃gori quetibʉjʉ jʉ̃goyeticũñupĩ, cʉ̃ macʉ̃, cʉ̃ cajoʉ ati yepapʉ popiye cʉ̃ cabaipeere. Mʉjãã pʉame popiye cʉ̃ baio joroque mʉjãã caátaje jʉ̃gori, Dios cʉ̃ caĩjʉ̃goyeticũrĩcãrõrẽã bairo baietawʉ. T!Ĩ quetibʉjʉ yaparo, na ĩ nemoñupʉ̃ tunu: “Yʉ yarã, merẽ yʉ masĩña mʉjãã catʉ̃goñamawijiariquere. ‘Dios macʉ̃rẽ cʉ̃ pajĩãrã marĩ átiya,’ mʉjãã, mʉjãã quetiuparã cʉ̃ã, mʉjãã ĩ tʉ̃goñamasĩẽsupa. Bairo ĩ tʉ̃goñamasĩẽtĩrĩ, cʉ̃ mʉjãã pajĩãrocacõã rotiwʉ.  Cʉ̃ camasĩõrĩjẽ mena cʉ̃ wãmeina jãã caĩrĩjẽ jʉ̃gori, ãni caámasĩẽtĩmiatacʉre cʉ̃ catio joroque cʉ̃ jãã átiapʉ. Jesús mena jãã tʉ̃goñatutuaya. Bairo cʉ̃ mena tʉ̃goñatutuari, ãni mʉjãã camasĩrẽ cʉ̃ catipeticoao joroque cʉ̃ jãã átiapʉ. Mʉjãã ĩñaña merẽ tiere,” na ĩ quetibʉjʉyupʉ Pedro to caneñarã etarãrẽ.  Bairo átiri, yeri capetietiere cajomasĩrẽ cʉ̃ mʉjãã pajĩãrocacõã rotiwʉ. Bairo roro cʉ̃rẽ mʉjãã caátirocamiatacʉ̃ãrẽ, Dios pʉame cʉ̃ cariacoamiatacʉre cʉ̃ catioyupi. Jãã, cʉ̃ jãã ĩñawʉ̃ tunu cʉ̃ cacatiriquere. .UJesús, ñe ũnie carorije caápei cʉ̃ caãnimiatacʉ̃ãrẽ, cʉ̃rẽ cʉ̃ cawiyoro mʉjãã boepʉ. Roro caácʉ pʉamerẽ cʉ̃ cawiyorore mʉjãã bowʉ. fE Jãã majũ, jãã camasĩrĩjẽ jʉ̃gori mee jãã átiapʉ. Marĩ ñicʉ̃jãã, Abraham, Isaac, Jacojãã ãnana na caĩroajʉ̃goricʉ Dios pʉame cʉ̃ macʉ̃ Jesure caãnimajũʉ̃rẽ bairo caãcʉ̃ cʉ̃ cũñupĩ. Bairo cʉ̃ caátimiatacʉ̃ãrẽ, mʉjãã pʉame cʉ̃ ñerĩ, ati yepa macããna carotimasĩrĩ majã tʉpʉ cʉ̃ mʉjãã neápʉ́. Bairo mʉjãã caáto, Pilato pʉame cʉ̃ wiyogamiwĩ. Mʉjãã pʉame cʉ̃ cawiyogarijere mʉjãã boepʉ. 'G Pedro pʉame bairo na caetaro ĩña, atore bairo na ĩñupʉ̃: “Yʉ yarã, Israel yepa macããna, ¿nopẽĩrã, ‘Pedrojãã na camasĩrĩjẽ jʉ̃gori, o Diore na caĩroamasĩrĩjẽ jʉ̃gori caámasĩẽcʉ̃rẽ cʉ̃ catioupa,’ caĩrãrẽ bairo mʉjãã tʉ̃goñañati? w Cacatiatacʉ pʉame Juan, Pedrore pitigaetiri, na mena nicõã ñesẽãñupʉ̃. Bairi ti wii macããna cʉ̃ cabairijere tʉ̃gori na tʉpʉ atʉásúparã Portal de Salomón na caĩrõpʉ, qũĩñagarã. Topʉ ãñuparã mai Pedrojãã.  Bairo qũĩñarĩ yua, bʉtioro tʉ̃gocõã maniásuparã. Mai, cʉ̃ masĩcõãñuparã. “Cʉ̃ã niñami Caroa Jope cawãmecʉti jope tʉpʉ cadinero jẽniruinucũmiatacʉ,” ĩ masĩcõãñuparã. Discurso de Pedro en el Pórtico de Salomón s_ To macããna pʉame nipetirã cʉ̃ caámasĩrĩjẽrẽ, cʉ̃ cabasapeorije cʉ̃ãrẽ ĩñañuparã. v~eBairo cabairo yua, caámasĩẽtĩmiatacʉ pʉame patiwãmʉnʉcãcoásúpʉ. Bairo patiwãmʉnʉcãrĩ, ámasĩjʉ̃goyupʉ yua. Bairi Pedrojãã mena ʉseanirĩ templo wiire jããñupʉ̃. Diore basapeori paticõã ñesẽãñupʉ̃. D}Bairo ĩ yaparori, cʉ̃ wãmo cariape nʉgõã mena cʉ̃ tʉ̃gãwãmʉoñupʉ̃. Bairo cʉ̃ caáto, caámasĩẽcʉ̃ rʉpori pʉame, cʉ̃ ãñadobea cʉ̃ã tutuacoásúparo. |Bairo cʉ̃ caĩtʉ̃goñamiatacʉ̃ãrẽ, atore bairo qũĩnemoñupʉ̃ Pedro pʉame: —Yʉa, plata, oro moneda tiirire yʉ cʉ̃goetiya. Bairo cʉ̃goetimicʉ̃ã, Jesucristo yʉre cʉ̃ camasĩõrĩjẽ jʉ̃gori mʉrẽ yʉ jʉátigʉ. Jesucristo, Nazaret macããcʉ̃ cʉ̃ catutuarije mena mʉrẽ ñiña: Wãmʉnʉcãrĩ ájʉ̃goya —qũĩñupʉ̃ Pedro caámasĩẽcʉ̃rẽ. z{mBairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, Pedrore qũĩñañupʉ̃, “Dinero yʉ nunigʉ ácʉmi,” ĩ tʉ̃goñarĩ. "z=Bairo cʉ̃ cajẽnirõ, Pedrojãã qũĩñañuparã. Qũĩña yua, atore bairo qũĩñupʉ̃ Pedro pʉame: —Yʉ yaʉ, tʉ̃gopeoya —qũĩñupʉ̃. pyYBairi yua, caámasĩẽcʉ̃, Pedro, Juajãã na cajããetaro ĩñarĩ, dinerore na jẽnimiñupʉ̃. x)Mai, to templo wii jope tʉpʉ ãninucũñupʉ̃ jĩcãʉ̃ cawĩmaʉ ãcʉ̃pʉ̃na caámasĩẽtacʉ. Cʉ̃ yarã pʉame Caroa Jope cawãmecʉti jope tʉpʉ cʉ̃ cũnucũñuparã, camasã caetari majãrẽ dinero limosnarẽ na cʉ̃ cajẽnimasĩparore bairo ĩrã. w Jĩcã rʉ̃mʉ Pedro, Juan mena templo wiipʉ ásúparã. Tres de la tarde caãno camasã na cañubueri hora majũ ãñuparõ. Mv/Tunu bairoa Diore basapeonucũñuparã. Bairo na caátiãno ĩñarĩ, to macããna camasã nipetiro na ĩroayuparã. Bairi tocãnacã rʉ̃mʉa, catʉ̃goʉsari majã menarẽ capããrã ãninemo nucũñuparã. Marĩ Quetiupaʉ pʉame cʉ̃ canetõõrãrẽ cʉ̃ yarã majũ na ãnio joroque na átinemo nutuásúpʉ.u).Tunu bairoa tocãnacã rʉ̃mʉa templo wiipʉ neñanucũñuparã. Na ya wiiripʉ cʉ̃ãrẽ Jesús cʉ̃ caʉgatʉsarica rʉ̃mʉrẽ tʉ̃goñarĩ pããrẽ ʉganucũñuparã. Ʉseanirĩqũẽ mena jĩcã majãrẽ bairo jĩcãrõ mena ʉgariquere ʉganucũñuparã. Gt-Bairi na yaye majũ na cacʉ̃gorije caãno cãrõrẽ nuniñuparã, wapa jegarã. Bairo áti yaparori, tie dinerore ãmeo ricawoyuparã, narẽ carʉsari wãmerẽ na cawapatiparo ñurõ. 8si,Tunu bairoa nipetiro catʉ̃goʉsajʉ̃gori majã caroaro jĩcãrõrẽ bairo ãñuparã. Bairi na mena macããna cabopacarã na caãmata, na cabopacarijere na nuniñuparã. ]r3+Nipetiro to caãna camasã pʉame apóstolea majã na caátiere ĩñarĩ, tʉ̃gocõã maniásuparã. Capee na caátijẽñomasĩrĩjẽrẽ na caáti ĩñorĩjẽrẽ ĩñarĩ, tʉ̃gocõã maniásuparã. q)*Cabero na, catʉ̃goʉsajʉ̃gori majã pʉame caroaro tʉ̃goʉsayuparã apóstolea majã na caquetibʉjʉrijere. Tunu bairoa caroaro nipetiro jĩcã majãrẽ bairo ãnimasĩjʉ̃goyuparã. Bairo ãna, nipetiro neñarĩ, Diore cʉ̃ jẽninucũñuparã. Tunu bairoa Jesús cʉ̃ caʉgatʉsarica rʉ̃mʉrẽ tʉ̃goñarĩ, pããrẽ ʉganucũñuparã nipetiro. La vida de los primeros cristianos ?pw)Bairi yua, nipetiro tie quetire catʉ̃goʉsajʉ̃gorã pʉame bautiza rotiyuparã. Ti rʉ̃mʉrẽ catʉ̃goʉsari majã mena macããna, itia mil majũ ãninemoñuparã tunu. o'(Tore bairo jeto na quetibʉjʉnemoñupʉ̃ Pedro: —Bairo mʉjãã caáto ñuña: Ati yepa macããna jĩcããrã cayasiparã niñama na carorije wapa. ¡Narẽ bairo mʉjãã cʉ̃ã baieticõãña! Dios mena bʉsʉqũẽnoña —na ĩñupʉ̃ Pedro camasãrẽ. cn?'Torea bairo marĩ ĩ quetibʉjʉ cũñupĩ: “Yʉ yeri pũnarẽ na yʉ jogʉ nipetiro yʉre catʉ̃goʉsarãrẽ,” marĩ ĩ quetibʉjʉ cũñupĩ. Bairi mʉjãã, mʉjãã pũnaa cʉ̃ãrẽ, noo aperopʉ macããna cʉ̃ãrẽ na jogʉmi Dios, Espíritu Santore, cʉ̃rẽ mʉjãã nipetiro mʉjãã catʉ̃goʉsaata —na ĩñupʉ̃ Pedro. Vm%&Pedro pʉame na ĩñupʉ̃: —Jesucristo yarã ãnigarã, mʉjãã caãno cãrõ Dios mena bʉsʉqũẽnoña roro mʉjãã caátiere. Roro mʉjãã catʉ̃goñarĩjẽrẽ jãnarĩ, caroa pʉamerẽ tʉ̃goñajʉ̃goya. Bairi tunu mʉjãã nipetiro mʉjãã cabautiza rotiro ñuña. Roro mʉjãã caátiere Dios pʉame cʉ̃ camasiriyomasĩparore bairo ĩrã, bairo mʉjãã caáto ñuña. Bairo mʉjãã caáto, Espíritu Santore mʉjãã jogʉmi Dios. al;%Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃gori, bʉtioro tʉ̃goña macãñuparã. Bairo tʉ̃goña macããrã yua, atore bairo na ĩ jẽniñañuparã Pedrojããrẽ: —Jãã yarã, ¿ñerẽ jãã caáto to boyati ãmerẽ? rk]$“Bairi ati yepa, Israel yepa macããna nipetiro cariape atiere na masĩáto: Cʉ̃, Jesús yucʉpãĩpʉ mʉjãã capapuatu rocarotiricʉre Dios pʉame nipetiro Quetiupaʉre bairo cʉ̃ cũñupĩ. Tunu bairoa nipetiro camasãrẽ netõõgʉ, marĩtʉ cʉ̃ cajoricʉre bairo cʉ̃ cũñupĩ,” na ĩ quetibʉjʉyupʉ Pedro to caneñarã etaatánarẽ. 'jG#Mʉ pesua caãnanarẽ na yʉ canetõõnʉcãrõ beropʉ, mʉ pʉame na mʉ rotimasĩgʉ,” qũĩñupʉ̃,’ĩ quetibʉjʉ woatuyupi David ãnacʉ̃. i "Marĩ ñicʉ̃ ãnacʉ̃ David rupaʉri ãnajẽrẽ neápéyupi Dios ʉmʉrecóopʉre. Tunu bairoa David ãnacʉ̃na atore bairo ĩ woatuyupi:‘Dios pʉame yʉ Quetiupaʉre atore bairo qũĩñupʉ̃: “Ato ruiya cariape nʉgõã pʉame mai. Eh!Bairi ãmerẽ yua, Diotʉ cariape nʉgõãpʉ carui ãcʉ̃mi, cʉ̃rẽ rotibojagʉ. Tunu bairoa Dios cʉ̃rẽ cʉ̃ caĩrĩcãrõrẽã bairo Espíritu Santo cʉ̃ caátípeere rotimasĩñami. Mʉjãã nipetirije mʉjãã catʉ̃goataje, mʉjãã caĩñaataje cʉ̃ã Jesucristo cʉ̃ caáto jʉ̃gori baiapʉ. wgg Bairi cʉ̃rẽã catioyupi Dios. Jãã nipetirã Jesure caĩñarĩcãrã jãã ãniña cʉ̃ cacatiriquere. {1Y}+|R{@z_xxvutLs1rqpzonm|l(khg4eqdcjbbau`=_u_^][ZZ==;V9876x54l3'2q1c//.-6,T+**")-('&_%$#y""!!w Ok(6 .l\aT1K] Atore bairo qũĩnemoñupʉ̃ marĩ Quetiupaʉ pʉame tunu: “Wãmʉnʉcãrĩ ácʉ́ja átáwã Cariape cawãmecʉtiwã pʉame. To ácʉ́, Judas ya wii macããnarẽ, ‘¿Noopʉ cʉ̃ ãniñati Saulo cawãmecʉcʉ Tarso macããcʉ̃ jĩcãʉ̃?’ na mi jẽniñagʉ. Cʉ̃, Saulo pʉame yʉ jẽni baiyami mai. O\ Mai, ti macãpʉ ãñupʉ̃ catʉ̃goʉsari majõcʉ Ananías cawãmecʉcʉ. Cʉ̃rẽ marĩ Quetiupaʉ pʉame qũẽguericarore bairopʉ buiaetari, atore bairo qũĩñupʉ̃: “¡Ananías!” qũĩ jẽniñañupʉ̃. Bairo cʉ̃ caĩjẽniñarõ, Ananías pʉame, “Atoa yʉ ãniña yʉ Quetiupaʉ,” qũĩñupʉ̃. ~[u Ti macãpʉ etari bero, itia rʉ̃mʉ majũ ĩñamasĩẽcʉ̃ã, tunu bairoa ʉgaecʉ, etiecʉ, ãnicõãñupʉ̃. Z  Cabero Saulo pʉame yua, yepa caãniatacʉ wãmʉnʉcãñupʉ̃. Bairo wãmʉcãrĩ cʉ̃ caĩñagamiatacʉ̃ãrẽ, cʉ̃ caapee pʉame ĩñapãẽsuparõ. Bairo cʉ̃ caĩñamasĩẽtõĩ yua, cʉ̃ baparã pʉame Damasco macãpʉ cʉ̃ necoásúparã. Y  Cʉ̃ baparã cʉ̃ mena caáná pʉame masamanimirõcʉ̃ã, cabʉsʉrijere catʉ̃goatana ãnirĩ acʉanetõcoasuparã. kXO Wãmʉnʉcãrĩ mʉ caátí macãpʉ ácʉ́ja. Topʉ mʉ caátipeere mʉ quetibʉjʉgarãma.” W Saulo pʉame, “Quetiupaʉ, ¿ñamʉ ũcʉ̃ mʉ ãniñati?” ĩ jẽniñañupʉ̃. Bairo cʉ̃ caĩrõ, cabʉsʉrije pʉame atore bairo qũĩnemoñuparõ: “Yʉa, Jesús Nazaret macããcʉ̃ yʉ ãniña. Roro yʉ átigʉ, mʉ caʉsaʉa yʉ ãniña. >Vu Bairo cabairo, Saulo pʉame ñacoasupʉ yepapʉ. Yepapʉ ãcʉ̃, atore bairo caĩocajorijere tʉ̃goyupʉ: “Saulo, Saulo, ¿nopẽĩ yʉre mʉ pesucʉtiyati?” ĩ ocajoyuparo. xUi Bairo cʉ̃ caátó, Damasco macãrẽ cʉ̃ caetagaro majũ caãnoa, caasiyarije majũ cʉ̃ asiyaetayuparo. oTW Damasco macããjẽ “Narẽ ñeña,” ĩrĩqũẽ paperare qũẽnorotiásupʉ sumo sacerdotere. Ñubuerica wiiri macããna caroa quetire catʉ̃goʉsarã, carõmia, caʉ̃mʉa caãnarẽ Jerusalẽpʉ na preso jogʉ topʉ cʉ̃ caápáro jʉ̃goye, bairo cʉ̃ átirotiyupʉ Saulo sacerdote majã quetiupaʉre. Tiere bóca yua, acoásúpʉ ti macãpʉ. 4S c Mai, Saulo pʉame Jesucristo yarã catʉ̃goʉsari majãrẽ na asiajãnaesupʉ. Nipetiro na ũnarẽ pajĩãregayupʉ. Bairi Saulo pʉame sumo sacerdote tʉpʉ ásúpʉ. ;Ro(Cabero Felipe pʉame Azoto cawãmecʉti macãpʉ ãñupʉ̃. Topʉ ãcʉ̃, tocãnacã macããrẽ quetibʉjʉ netõñupʉ̃. Cesareapʉ caroa quetire quetibʉjʉ etayupʉ.5Qc'Bairi yua, riapʉ caãniatana na camaátó bero, marĩ Quetiupaʉ yeri, Espíritu Santo pʉame Felipere cʉ̃ necoásúpʉ aperopʉ. Etiopía macããcʉ̃ pʉame qũĩñanemoesupʉ Felipere yua. Bairo qũĩñanemoetimicʉ̃ã, ʉseanirĩqũẽ mena ájʉ̃go ásupʉ tunu, cʉ̃ ya yepapʉ ácʉ́. FP&Bairi yua, caatʉricare tuarotiyupʉ. Bairo tuarotiri yua, pʉgarãpʉa ruinʉcãrĩ riapʉ ásúparã. Topʉ Felipe pʉame oco mena cʉ̃ bautizayupʉ Etiopía macããcʉ̃rẽ yua. gOG%Bairo cʉ̃ caĩrõ, Felipe pʉame atore bairo qũĩñupʉ̃: —Cariape mʉ catʉ̃goñatutuarije nipetirije mena mʉ catʉ̃goʉsaata, mʉrẽ yʉ cabautizaro ñuña. Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, atore bairo qũĩñupʉ̃: —“Cariape Jesucristo, Dios macʉ̃ majũ niñami,” ñi tʉ̃goñaña —qũĩñupʉ̃ Etiopía macããcʉ̃ Felipere. )NK$Cabero jãñurĩ ria caãnipaʉre na caetaro, atore bairo qũĩñupʉ̃ Etiopía macããcʉ̃ Felipere: —Ato niña oco. Bairi, ¿yʉre mʉ bautizagaetiyati? rM]#Bairo cʉ̃ caĩjẽniñarõ, Felipe pʉame cʉ̃ quetibʉjʉyupʉ nipetiro. Etiopía macããcʉ̃ cʉ̃ cabuejʉ̃goatapaʉi quetibʉjʉ ácʉ́, caroa queti Jesús yaye cʉ̃ãrẽ nipetirijere cʉ̃ quetibʉjʉyupʉ Felipe. WL'"Etiopía macããcʉ̃ pʉame atore bairo qũĩ jẽniñañupʉ̃ Felipere: —Noarẽ ĩ quetibʉjʉgʉ bairo qũĩ quetibʉjʉ woatuyupari profeta majõcʉ: ¿Cʉ̃ majũã cʉ̃ cabaipeere qũĩñati? ¿O apei ũcʉ̃ pʉame cʉ̃ cabaipeereata qũĩñati? Yʉ quetibʉjʉya tiere. Yʉ masĩgaya yʉ cʉ̃ã —qũĩñupʉ̃. 'KG!Cʉ̃, caʉ̃mʉ caróʉ cʉ̃ caãnorẽ bairo cʉ̃ rori, cʉ̃ boyeti epegarãma.Ñe wapa mee roro cʉ̃ átigarãma.Ati yepapʉ, cʉ̃ camasãcʉti ãnie to manio joroque cʉ̃ átigarãma cʉ̃ caãni yʉtea macããna pʉame.Bairi ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃, roro cʉ̃rẽ na caátaje wapare cõñapeyomasĩẽcʉ̃mi,”ĩ quetibʉjʉya Dios ya tuti, Etiopía macããcʉ̃ cʉ̃ cabueataje. lJQ Etiopía macããcʉ̃ cʉ̃ cabueataje pʉame atore bairo ĩñuparõ, Jesucristo cʉ̃ cabaipeere profeta Isaías ãnacʉ̃ cʉ̃ caquetibʉjʉwoaturique:“Oveja nurĩcʉ̃ camasã cʉ̃ pajĩãgarã, cʉ̃ na caneátátore bairo caʉ̃mʉ cʉ̃ãrẽ cʉ̃ pajĩãgarã cʉ̃ neágarãma.Tunu bairoa cordero poa mena jutii qũẽnogarã, cʉ̃ poare na cajuaro, bʉsʉetiyami.Torea bairo caʉ̃mʉ cʉ̃ã bʉsʉetigʉmi, roro cʉ̃ na caátimiatacʉ̃ãrẽ. $IABairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, atore bairo qũĩñupʉ̃ Etiopía macããcʉ̃ pʉame: —Yʉ tʉ̃gomasĩẽtĩña yʉre caquetibʉjʉ cʉ̃ camano jʉ̃gori —qũĩñupʉ̃. Ĩ yaparo yua, Felipere cʉ̃ caatʉricacapʉ wãmʉ ájããrotiri bero, cʉ̃tʉ cʉ̃ ruirotiyupʉ. [H/Bairo Felipe pʉame caatʉricaacatʉ ácʉ́, tʉ̃goyupʉ Etiopía macããcʉ̃ Isaías tutire cʉ̃ cabuero. Bairo tʉ̃gori, atore bairo qũĩ jẽniñañupʉ̃: —¿Mʉ cabuerijere mʉ tʉ̃gomasĩñati? GBairo cʉ̃ buenutuátó, atore bairo qũĩñupʉ̃ Espíritu Santo pʉame Felipere: “Tia caatʉricaacatʉ pʉame ácʉ́ja.” HF Bairi Jerusalẽpʉ caãniatacʉ cʉ̃ ya yepapʉ tunuácʉ́ baiyupʉ. Bairo ácʉ́ yua, cʉ̃ ya catʉricacapʉ ruiri, profeta Isaías ãnacʉ̃ cʉ̃ cawoatucũrĩqũẽrẽ bueásupʉ. EBairo ángel cʉ̃ caĩrĩjẽrẽ tʉ̃go, ti wããpʉ acoásúpʉ Felipe. Bairo ti wããpʉ eta yua, jĩcãʉ̃ Etiopía yepa macããcʉ̃rẽ bocáyupʉ. Cʉ̃ pʉame ti yepa macããcʉ̃ caãnimajũʉ̃ ãñupʉ̃. Bairo caãcʉ̃ ãnirĩ, ti yepa macããna quetiupao yaye dinerore caĩñaʉsaʉ ãñupʉ̃. Ti rʉ̃mʉrĩrẽ Jerusalẽpʉ Diore cañubuepeoʉ átacʉ ãñupʉ̃. DCabero ángel marĩ Quetiupaʉ cʉ̃ cajoʉ pʉame atore bairo qũĩñupʉ̃ Felipere: “Ácʉ́ja ape nʉgõã warua jope macãã wãã Jerusaleĩ caátí wãã, Gaza macã caetari wããpʉ.” Ti wãã pʉame desierto cayucʉmanopʉ ãñuparõ. ?CwCabero to macããnarẽ marĩ Quetiupaʉ Jesús cʉ̃ caátaje na caĩñarĩqũẽrẽ, bairi tunu Dios yaye quetire na quetibʉjʉri bero, tunucoásúparã apóstolea majã Jerusalẽpʉ. Topʉ áná, capee macããrĩrẽ Samaria yepapʉ quetibʉjʉyuparã caroa quetire. Felipe y el funcionario etiope SBBairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, atore bairo na ĩñupʉ̃ Simón Pedrojããrẽ: —Diopʉre yʉ mʉjãã jẽnibojawa, yʉre mʉjãã caĩrõrẽ bairo to baieticõãto, ĩrã —na ĩñupʉ̃ yua. oAWMʉ yeri ñuẽtĩña. Caroaro cariape mʉ tʉ̃goñaẽtĩña mʉa —qũĩñupʉ̃ Pedro Simorẽ. +@ORoro mʉ catʉ̃goñarĩjẽrẽ jãnaña. Tunu bairoa Diore bʉtioro cʉ̃ jẽniña, carorije mʉ catʉ̃goñarĩjẽrẽ cʉ̃ camasiriyobojaparore bairo ĩ. ?Dios cʉ̃ caĩñajoro mʉ catʉ̃goñarĩjẽ cariape mee niña. Bairi jĩcã wãmeacã ũno Dios yerire mʉ ñemasĩẽtĩña mʉa. `>9Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, atore bairo qũĩñupʉ̃ Pedro pʉame: —Mʉa, dinero mena mʉ wapatiga tʉ̃goñaña Dios cʉ̃ catutuarijere. Roro mʉ tʉ̃goñaña. Bairi, ¡mʉ dinero mʉ mena to yasiáto! $=ABairo nunigari, atore bairo na ĩñupʉ̃: —Yʉ cʉ̃ãrẽ yʉ joya tie masĩrĩqũẽrẽ. Yʉ cʉ̃ã ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃rẽ yʉ wãmo mena yʉ cañigãpeoroa, Espíritu Santo cʉ̃ jãáto mʉjãã caátorea bairo ĩ, yʉ boya —na ĩñupʉ̃ Simón apóstolea majãrẽ. &<ESimón pʉame apóstolea majã camasã rʉpoa bui na cañigãpeoroa, Espíritu Santo cʉ̃ caatóre ĩñarĩ, apóstolea majãrẽ dinero nunigayupʉ. ;5Bairi Pedro, apei Juan mena rʉpoa buire na wãmo mena ñigãpeoyuparã. Bairo na caátopʉ, Espíritu Santo, Dios Yeri majũ na jããñupʉ̃ yua. 2:]Mai, narẽ Espíritu Santo na jããẽsupʉ. Marĩ Quetiupaʉ Jesús wãme mena bautizarique jetore ásuparã mai to Samaria yepa macããna catʉ̃goʉsari majãrẽ. 97Topʉ etarã, ñubueri majã catʉ̃goʉsarãrẽ Diopʉre na jẽnibojayuparã, Espíritu Santo, Dios, cʉ̃ Yeri majũrẽ na cʉ̃ joáto, ĩrã. n8UBairi yua, Felipe mena macããna apóstolea majã Jerusalẽpʉ caãna, “Samaria yepa macããna Dios yaye quetire boyama,” na caĩrĩjẽrẽ tʉ̃gori, Pedro, apei Juan mena na joyuparã Samaria yepa macããna tʉpʉ. M7 Simón cajʉ̃goyepʉ camasãrẽ caĩtomirĩcʉ̃ cʉ̃ã Felipe caroa queti, cʉ̃ caquetibʉjʉrijere tʉ̃goʉsayupʉ. Cʉ̃ cʉ̃ã bautiza rotiyupʉ. Bairo bautiza rotiri bero, Felipe mena áñesẽãñupʉ̃. Felipe caroa wãmerẽ cʉ̃ caáti ĩñorĩjẽrẽ ĩñarĩ, tʉ̃goñacõã maniásupʉ Simón cʉ̃ã. 16[ Bairo cʉ̃rẽ catʉ̃gomirĩcãrã yua, Felipe caroa quetire cʉ̃ caquetibʉjʉro tʉ̃gori, cʉ̃ pʉamerẽ caroaro tʉ̃goʉsayuparã. Dios cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉ, bairi tunu Jesucristo cʉ̃ cabairiquere cʉ̃ caquetibʉjʉro jʉ̃gori carõmia, caʉ̃mʉa cʉ̃ã bautiza rotiyuparã. x5i Cʉ̃ caĩrĩjẽrẽ cariape tʉ̃goyuparã ape wãme mena yoaro cʉ̃ caátito ĩñorĩjẽ jʉ̃gori. 4- Tie cʉ̃ caquetibʉjʉrijere cawãmarã, cabʉtoapʉ cʉ̃ã nipetiro caroaro majũ cʉ̃ tʉ̃goʉsayuparã. Bairo cʉ̃ tʉ̃goʉsari, atore bairo ĩnucũñuparã camasã: “Ãnia, Dios cʉ̃ camasĩrĩjẽrẽ cacʉ̃goʉ majũã ãcʉ̃mi,” ĩ tʉ̃goñañuparã. q3[ Ti macãrẽ ãñupʉ̃ jĩcãʉ̃ Simón cawãmecʉcʉ cajʉ̃goyepʉre cũmurẽ bairo caáti ĩñorĩcʉ̃. Cʉ̃, Simón pʉame Samaria yepa macããna camasãrẽ, “Yʉa, caãnimajũʉ̃ yʉ ãniña,” na ĩtoepeyupʉ. g2GTie cʉ̃ caáti ĩñorĩjẽrẽ ĩñarĩ, bʉtioro ʉseaniñuparã ti macã macããna yua. 1Capããrã wãtĩ yeri pũna cacʉ̃gorãrẽ catioyupʉ Felipe. Bairo cʉ̃ caáto, wãtĩ yeri pũna pʉame camasãrẽ witiáná, awajari witiánucũñuparã. Capããrã carupaʉri bʉʉrã, aperã caámasĩẽna cʉ̃ãrẽ catioyupʉ Felipe, topʉ ãcʉ̃. 00YNipetiro camasã to macããna Felipetʉ neñarĩ cʉ̃ caĩrĩjẽrẽ caroaro tʉ̃gopeoyuparã, caroa wãmerẽ Felipe na cʉ̃ caáti ĩñorõ caĩñarã ãnirĩ. ^/5Na mena macããcʉ̃ jĩcãʉ̃ Felipe cawãmecʉcʉ pʉame Samaria yepa macãã macã, caãnimajũrĩ macãrẽ ásúpʉ. Topʉ etari yua, Jesucristo cʉ̃ cabairique caroa quetire quetibʉjʉñesẽãñupʉ̃. J. Bairãpʉa, aperã Jerusalẽrẽ cawitiweyoatana pʉame caroa queti Jesucristo camasãrẽ cʉ̃ canetõõrĩqũẽ quetire quetibʉjʉñesẽãñuparã noo na caátó cãnacãpaʉpʉa. -Mai, Saulo cʉ̃ã roro popiye Jesucristore catʉ̃goʉsari majãrẽ na baio joroque ácʉ ásupʉ. Wiiri caãno cãrõrẽ jããrĩ, tutuaro mena carõmia, caʉ̃mʉa cʉ̃ãrẽ ñerĩ na jeárotiyupʉ preso jorica wiipʉ. Anuncio del evangelio en Samaria ,Aperã cañurã caʉ̃mʉa jĩcããrã Esteban rupaʉri ãnajẽrẽ yayuparã. Bʉtioro cʉ̃ ãnacʉ̃rẽ otiyuparã. C+ Saulo cʉ̃ã toa ĩñañupʉ̃ Estebãrẽ na capajĩãrõ. “Ñujãñuña bairo na caáto Estebãrẽ,” ĩ tʉ̃goñañupʉ̃. Saulo persigue a la iglesia Ti rʉ̃mʉina Jesús yaye quetire catʉ̃goʉsari majã Jerusalén macããna nipetirãrẽ roro popiye na baio joroque ásuparã narẽ cateeri majã. Bairi nipetiro ábatapeticoasuparã Judea yepa, bairi Samaria yepa tʉ̃nirĩpʉ. Apóstolea majã jeto Jerusalẽpʉ tuayuparã. * 2)];Esteban pʉame cʉ̃rẽ ʉ̃tã rupaa mena na cawẽẽtoye, atore bairo ĩ jẽniñupʉ̃ Diore: “Yʉ Quetiupaʉ Jesús yʉ yerire bocáñeña,” ĩñupʉ̃. A({:Bairo cʉ̃ ñerĩ yua, ti macã ẽñotaricaro jʉ̃goyepʉ cʉ̃ neásúparã. Topʉ ʉ̃tã rupaa mena cʉ̃ wẽẽ, cʉ̃ wẽẽ cʉ̃ átipajĩã rocacõãñuparã yua Esteban ãnacʉ̃rẽ. Mai, Estebãrẽ capajĩãrã pʉame na jutii cabui macããjẽrẽ Saulo cawãmecʉcʉre cʉ̃ coterotiyuparã. '9Bairo cʉ̃ caĩmiatacʉ̃ãrẽ, na pʉame na ãmoo operire bocabiacõãñuparã, cʉ̃ caĩrĩjẽrẽ tʉ̃gogaena. Bairo tʉ̃gogaetiri yua, tutuaro awajari, cʉ̃ jetore nipetiro Junta Suprema macããna cʉ̃rẽ cateerã atʉáti, cʉ̃ ñeñuparã. u&c8Bairo ĩñarĩ yua, atore bairo na ĩñupʉ̃: —¡Ĩñamʉgõjoñijate! Ʉmʉrecóo pããnʉcãrĩcãrõrẽ bairo ñiñaña. Camasã Jʉ̃gocʉ Dios yapaʉ cariape nʉgõã pʉame canucũʉ̃ cʉ̃ãrẽ ñiñaña —na ĩñupʉ̃. k%O7Bairo cʉ̃rẽ na caasiamiatacʉ̃ãrẽ, Esteban pʉame ñe ũnie rʉsaricaro mano Espíritu Santo mena tʉ̃goñatutuari ʉmʉrecóopʉ ĩñamʉgõjoyupʉ. Bairo ĩñamʉgõjoʉ yua, ĩñabocáyupʉ Dios catutuaʉ majũ cʉ̃ caasiyabaurore. Tunu bairoa Jesús cʉ̃ãrẽ qũĩñabócayupʉ Dios yapaʉ cariape nʉgõã pʉame caĩñanucũʉ̃rẽ. $#6Bairo cʉ̃ caĩrĩjẽrẽ tʉ̃gori yua, netõjãñurõ cʉ̃ asiayuparã. Opi bacarʉpoturica tʉ̃nipʉ asiayuparã Esteban mena. S#5Marĩ ñicʉ̃jãã roque ángelea majã jʉ̃gori na caátiãnipeere Dios cʉ̃ roticũrĩqũẽrẽ tʉ̃goyupa. Bairo mʉjãã pʉame marĩ ñicʉ̃jãã na caĩrĩjẽrẽ catʉ̃gojʉ̃goatana nimirãcʉ̃ã, tiere caroaro mʉjãã tʉ̃goʉsaetiya,” na ĩñupʉ̃ Esteban cabʉtoa camasĩrĩ majãrẽ. Muerte de Esteban {"o4¿Ni majũ profeta majõcʉre mʉjãã ñicʉ̃jãã ãnana roro átiri na na pajĩãreesupari? Tocãnacãʉ̃rẽã popiye na baio joroque ásupa. Mʉjãã ñicʉ̃jããna Cañuʉ majũ cʉ̃ caatípeere caquetibʉjʉrãrẽ na pajĩãreyupa. Cañuʉ caroʉ́ majũ merẽ etamiwĩ. Cʉ̃rẽ tunu mʉjããna cʉ̃ bʉsʉjãbuitiri, cʉ̃ mʉjãã pajĩãrocarotiwʉ. ,!Q3Ĩ yaparo, atore bairo na ĩnemoñupʉ̃ tunu: “Mʉjãã Dios cʉ̃ caĩrĩjẽrẽ mʉjãã botiomajũcõãña. Mʉjãã yeripʉ Diore camasĩgaenarẽ bairo majũ mʉjãã ãniña. Mʉjãã ãmoo ope cʉ̃ã tʉ̃gomasĩẽtĩña Dios yaye quetire. Tunu bairoa Espíritu Santo cʉ̃ camasĩõgarijere mʉjãã átigaetiya. Mʉjãã ñicʉ̃jãã ãnanarẽã bairo mʉjãã ãnicõãña mai mʉjãã cʉ̃ã.  2Yʉ jetoa ritaa yʉ qũẽnowʉ̃ atie nipetirijere,” ĩñami Dios,’ĩ woatuyayupi profeta majõcʉ,” na ĩñupʉ̃ Esteban. %C1‘ “Ati ʉmʉrecóopʉ ãnirĩ yʉ rotijonucũña nipetiropʉre.Mʉjãã ya yepa roque yʉ caĩñajoata, õcãrõãcã bauya.Bairi, ¿di wii ũno yʉ mʉjãã qũẽnobojarãati?” ĩñami marĩ Quetiupaʉ.“¿Dipaʉ to ãnoati toroque yʉ cayerijãpapaʉ? {o0“Dios nocãrõ catutuaʉ majũ camasã, ‘Dios ya wii nigaro,’ ĩrĩ na caqũẽnorĩcã wiire cʉ̃ caãmerĩmiatacʉ̃ãrẽ, ti wiire qũẽnoñañupʉ̃ Salomón. Profeta majõcʉ cʉ̃ cawoatuyarique cʉ̃ã bairo ĩña: /Bairo cʉ̃ caqũẽnogamiatacʉ̃ãrẽ, cʉ̃ macʉ̃ Salomón roque qũẽnoñañupĩ ñubuerica wii templo Dios ya wii majũrẽ. 'G.Rey David pʉame Dios cʉ̃ caĩñajoro caroʉ́ cañuʉ ãñupʉ̃. Jacob ãnacʉ̃ pãrãmerã Diore na caĩroapa wii, wii majũrẽ qũẽnogamiñupʉ̃. -Marĩ ñicʉ̃jãã ãnana cʉ̃ã ti wiire cʉ̃goʉsayuparã, na pacʉa na cariaro bero. Bairi Josué ãnacʉ̃ mena macããna cʉ̃ã ti wiire neáñañuparã ati yepa macããna caãnijʉ̃goricarãrẽ Dios cʉ̃ camasĩrĩjẽ mena narẽ na careri watoare. Bairi ape tuti, ape tuti macããna beropʉ David ãnacʉ̃ cʉ̃ caãni watoa majũ ti wiire cʉ̃gojãnañañuparã. zm,“Na, desierto cayucʉmanopʉ ãna, cʉ̃goyuparã Dios ya wii, waibʉtoa aseri mena qũẽnorĩcã wiire. Dios pʉame Moisere, ‘Mʉ caĩñaata wiirea bairo mʉ ápa,’ cʉ̃ caĩrĩcãrõ bero cʉ̃ caáta wiire cʉ̃goyayuparã. F+Bairo mee mʉjãã ápʉ. Wericʉ Molóc ya wii ñubuerica wiiaca mena mʉjãã áñesẽãnucũwʉ̃.Bairi tunu ñocõ ʉmʉrecóo macããcʉ̃ Refán cawãmecʉcʉre mʉjãã ĩroawʉ.Mʉjãã majũã mʉjãã caqũẽnorĩcãrãrẽ na mʉjãã ĩroawʉ.Bairi mʉjããrẽ yʉ wẽjogʉ ape yepapʉ, Babilonia jʉ̃goye jãñurĩpʉ,’ĩ quetibʉjʉ woatuyayupa profeta majã marĩ ñicʉ̃jãã ãnana na cabairiquere. S*Bairi Dios pʉame na aweyocoátí yua, ʉmʉrecóo macããna ñocõãrẽ na cabasapeorore ẽñotaesupʉ. Bairoa quetibʉjʉya profeta majã na caĩwoatuyarique cʉ̃ã:‘Israelita majã, ¿mʉjãã cuarenta cʉ̃marĩrẽ desierto cayucʉmanopʉre ãna, waibʉtoare pajĩãrĩ, caroaro cariape yʉ mʉjãã ĩroari? *M)Bairi yua na caĩroapaʉ wecʉre bairo cabauʉre cʉ̃ weqũẽnoñuparã. Bairo cʉ̃ qũẽnorĩ bero yua, waibʉtoare na pajĩãñuparã, cʉ̃ wericʉre basapeogarã. Tunu bairoa bose rʉ̃mʉ qũẽnoñuparã, cʉ̃, wecʉre bairo cabauʉ na majũã na caátiatacʉre qũĩroagarã. {(Bairi Moisés ʉ̃tãʉ̃pʉ cʉ̃ caãnitoye yua, atore bairo qũĩñuparã Moisés bai Aarón cawãmecʉcʉre: ‘Moisés jããrẽ Egipto yepare cajʉ̃gowitiricʉ dope bairo cʉ̃ cabairijere jãã masĩẽtĩña. Bairi wericarã jãã caĩroaparãrẽ na qũẽnobojaya. Na nigarãma marĩ jʉ̃gũẽã, marĩrẽ cajʉ̃goãnarẽ bairo caãniparã,’ qũĩñuparã. +O'“Bairo marĩ ñicʉ̃jãã ãnana pʉame tiere cacʉ̃gorã nimirãcʉ̃ã, yʉgaetiyayuparã. Bairo tiere boetiri tunucoagayuparã tunu Egipto yepapʉa. &Tunu Moisena Israel poa macããna mena ãñupʉ̃ desierto cayucʉmanopʉre. Tunu bairoa ángel mena bʉsʉyayupʉ ʉ̃tãʉ̃ Sinaí cawãmecʉtiipʉ. Tunu bairoa marĩ ñicʉ̃jãã ãnanarẽ na quetibʉjʉ netõõñañupʉ̃ tie ángel cʉ̃rẽ cʉ̃ caĩrĩqũẽ caroa quetire. Marĩ cʉ̃ã tie cʉ̃ caquetibʉjʉnetõõrĩqũẽrẽã marĩ cʉ̃goya ãme cʉ̃ãrẽ. [/%“Cʉ̃ã, atore bairo na ĩñupʉ̃ israelita majãrẽ: ‘Dios pʉame mʉjãã mena macããcʉ̃rẽ, jĩcãʉ̃ yʉre bairo caãcʉ̃ ũcʉ̃ profeta cʉ̃ ãnio joroque átigʉmi,’ na ĩñupʉ̃. $Cʉ̃, Moisena na witio joroque na ásúpʉ marĩ ñicʉ̃jãã ãnana Egiptopʉ popiye cabaimirĩcãrãrẽ. Cʉ̃ã, tunu capee caroare áti ĩñoñupʉ̃ cuarenta cʉ̃marĩ majũ ria capairiya Mar Rojo, bairi tunu desierto cayucʉmanopʉ ãcʉ̃. +#“Israelita majã pʉame cʉ̃rẽ na caboetato bero caãnimiatacʉ̃ãrẽ, Dios pʉame cʉ̃ boyupʉ. ‘¿Noa mʉrẽ jããrẽ caroti, caĩñabeseire bairo jãã watoare mʉ cʉ̃ cũati?’ na caĩrĩcãrõ bero caãnimiatacʉ̃ãrẽ, Dios pʉame Moisere narẽ canetõõpaʉ, tunu bairoa na cajʉ̃gopaʉre bairo cʉ̃ cũñupʉ̃, ángel jʉ̃gori yucʉ caʉ̃rĩpaʉpʉ cʉ̃ caãno. %C"Tunu, caroaro majũ ñiñajonucũña yʉ yarã Israel macããna bopacooro na cabairijere. “Bʉtioro majũ popiye marĩ netõña, atore ãna,” na caĩrĩjẽrẽ yʉ tʉ̃gonucũña. Tiere tʉ̃gori ãmerẽ narẽ netõõgʉ yʉ ruiatíapʉ. Bairi tiaya. Mʉrẽ árotigʉ yʉ átiya Egiptopʉ, yʉ yarã israelita majãrẽ na mʉ canetõõbojaparore bairo ĩ,’ qũĩñupʉ̃ Dios Moisés ãnacʉ̃rẽ. 9!“Bairi tunu qũĩñupʉ̃ marĩ Quetiupaʉ: ‘Mʉ canucũrĩpaʉa yʉ caãnipaʉ niña. Bairi nʉcʉ̃bʉgorique mena mʉ rʉpo jutiire weya.  ‘Yʉa, yʉ ãniña mʉ ñicʉ̃jãã ãnana Dios caãnacʉ̃ majũ. Yʉa, Abraham, Isaac bairi Jacob Dios caãnacʉ̃ yʉ ãniña,’ ĩ ocajoyupʉ Dios. Tiere tʉ̃gori, Moisés pʉame bʉtioro nanañupʉ̃. Uwiri ĩñacãnamuesupʉ yua ti peerore. z mMoisés pʉame tiere ĩñarĩ ĩña acʉacoasupʉ. Bairo ĩña acʉamicʉ̃ã, caroaro ĩñanemogʉ tii caʉ̃rõtʉaca ásúpʉ. Bairo catʉacã ácʉ́na yua, tʉ̃goyupʉ marĩ Quetiupaʉ cʉ̃ cabʉsʉrijere. Atore bairo ĩ ocajoyupʉ: 9 k“Cuarenta cʉ̃marĩ bero, camasã mano desiertopʉ ʉ̃tãʉ̃ Sinaí cawãmecʉtiitʉ cʉ̃ caãno, jĩcãʉ̃ ángel cʉ̃ buiaetayupʉ yucʉ caʉ̃rĩcʉ watoapʉ. C Bairo cʉ̃ caĩrĩjẽrẽ tʉ̃go, Madián yepapʉ ruticoásúpʉ Moisés pʉame. Topʉ ãnicoteyupʉ ape majõcʉre bairo. Bairi tunu nʉmo bócari pʉgarã pũnaa cʉsupʉ Moisés. q [¿Yʉre pajĩãrocagʉáto miñati, ñamicã egipcio yaʉre mʉ capajĩãrocaatatore bairo átigʉ?’  “Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃gori, cʉ̃ bapare caqũẽĩ pʉame atʉatíri Moisere cʉ̃ tunerocajoyupʉ. Bairo cʉ̃ tunerocajori atore bairo qũĩñupʉ̃ Moisere: ‘¿Noa mʉrẽ jããrẽ caroti, caĩñabeseire bairo jãã watoare mʉ cʉ̃ cũati? /WCabusuri rʉ̃mʉ caãno tunu na etayupʉ Moisés pʉgarã israelita majã caãmeoqũẽrãrẽ. ‘Ãmeo qũẽẽna, caroaro na ãmarõ,’ ĩ, atore bairo na ĩñupʉ̃: ‘Mʉjãã jĩcã majã mʉjãã ãniña. ¿Nopẽĩrã jĩcã majããna pʉga nʉgõã mʉjãã ãmeo qũẽñati?’ CMai, Moisés ãnacʉ̃ pʉame atore bairo ĩ tʉ̃goñañupʉ̃: ‘ “Marĩ israelita majãrẽ Moisés jʉ̃gori marĩ netõõgʉmi Dios,” ĩ masĩcõãrãma yʉ yarã,’ ĩ tʉ̃goñañañupʉ̃ Moisés ãnacʉ̃. Bairo cʉ̃ catʉ̃goñamiatacʉ̃ãrẽ, na pʉame bairo mee cʉ̃ tʉ̃goñañañuparã. B}Topʉ cʉ̃ caetaro yua, jĩcãʉ̃ Egipto macããcʉ̃ cʉ̃ yaʉ israelitare cʉ̃ caãmeoqũẽrõ ĩñarĩ, Moisés ãnacʉ̃ pʉame cʉ̃ ãmebojayupʉ. Bairo cʉ̃ ãmebojaʉ yua, Egipto macããcʉ̃rẽ cʉ̃ pajĩãrocacõãñañupʉ̃, ñe wapa manoa cʉ̃ yaʉ israelitare cʉ̃ caqũẽrõ jʉ̃gori. #“Bairi yua, cabero cuarenta cʉ̃marĩ majũ cʉ̃goʉ, israelita majã cʉ̃ ya poa macããna majũrẽ na ĩñaʉ ájʉ̃goyupʉ. Bairo na caátibʉtioricʉ ãnirĩ Moisés ãnacʉ̃ pʉame egipcio majã na cabuerije caãno cãrõrẽ masĩ bʉtiyupʉ. Cʉ̃ã yua, bʉtiácʉ́pʉ, caʉ̃mʉ caĩtutuaʉ majũ ãñupʉ̃. Tunu bairoa dise caãno cãrõ átimasĩ peyocõãñupʉ̃. "=Itiarã muipʉa bero yua, ‘Cʉ̃ pajĩãrema Egipto macããna,’ ĩrã, riapʉ cʉ̃ pojoyuparã capacʉa Moisés ãnacʉ̃ rocʉre. Faraón macõ pʉame na carocaatacʉre riapʉ capasaʉre neñañupõ. Bairo cʉ̃ nerĩ bero, cʉ̃ bʉtioyupo cõ macʉ̃ majũrẽ bairo yua. {o“Ti yʉteai buiayayupʉ Moisés ãnacʉ̃ pʉame. Dios pʉame cʉ̃ cawĩmaʉacarẽ bʉtioro qũĩñajesoyupʉ. Bairo cʉ̃ cabuiaro bero, cʉ̃ pacʉa caũpũãcãrẽ cʉ̃ cʉ̃goyuparã na ya wiipʉre itiarã muipʉa cãrõ mai. ~uCʉ̃, rey ãnacʉ̃ pʉame marĩ ñicʉ̃jãã ãnanarẽ roro na ĩtoeperotiyayupʉ. Tunu bairoa roro majũ na paarotiri na qũẽ eperotiyayupʉ. Bairo átiri tutuaro mena na pũnaa cawãmabuiarãrẽ rerotiyayupʉ, na masabʉeticõãto ĩ. kOBairi ti yʉtea caãno, Egipto yepare apei quetiupaʉ rey jããñupʉ̃ Josére camasĩẽcʉ̃. D“Abraham pãrãmerãrẽ Dios cʉ̃ caátigajʉ̃goricarorea bairo caetaripaʉ, marĩ ñicʉ̃jãã Israel yepa caãniparã pʉame capããrã masabʉyuparã, Egipto yepapʉ ãna. 4~aBairi Jacob cʉ̃ cariaro bero, cʉ̃ rupaʉri ãnajẽrẽ neásúparã Siquem cawãmecʉti macãpʉ. Topʉ etari, cʉ̃ yayuparã masa ope ʉ̃tã opepʉ. Mai, Abraham ãnacʉ̃ pʉame Siquem macãpʉ ãcʉ̃, nocãnacã dinero tiiri ũno majũ mena Hamor pũnaarẽ ti masa opere wapatiyayupʉ. } Bairi yua, Egipto yepapʉ ãniacoásúpʉ Jacob. Topʉ riacoásúpʉ. Marĩ ñicʉ̃jãã ãnana cʉ̃ã topʉ riacoásúparã. |}Cabero José pʉame cʉ̃ pacʉ Jacob, bairi cʉ̃ yarã nipetiro setenta y cinco majũ caãnarẽ na piiatírotiyupʉ. ]{3 Cabero tunu Egiptore na caátí watoai, José pʉame cʉ̃ jʉ̃gocʉjããrẽ cʉ̃ cabairijere na quetibʉjʉyupʉ. Bairo cʉ̃ caĩquetibʉjʉroi, faraón pʉame masĩñupʉ̃ José ya poa macããnarẽ yua. -zS Bairi Jacob ãnacʉ̃, ‘Egipto yepare trigo pan qũẽnorĩqũẽ cʉ̃goyupʉ mai,’ na caĩquetibʉjʉro tʉ̃go, cʉ̃ pũnaa, marĩ ñicʉ̃jãã ãnana majũrẽ na árotiyayupʉ, tie ʉgariquere na wapatirápáro ĩ. Tiwatoai Egiptore ájʉ̃goyayuparã marĩ ñicʉ̃jãã ãnana. Ry “Cabero Egipto yepare bairi Canaán yepa cʉ̃ãrẽ aʉa riarique ãñuparõ. Tie caãno nipetiro camasã popiye baiyuparã. Marĩ ñicʉ̃jãã ãnana cʉ̃ãrẽ na caʉgapee peticoasuparo. ?xw Topʉ popiye cʉ̃ cabaimiatacʉ̃ãrẽ, cʉ̃ jʉáticõã ninucũñupʉ̃ Dios Josére. Masĩrĩqũẽrẽ cʉ̃ joyupʉ. Tunu bairoa ti yepa Egipto quetiupaʉ faraón na caĩ Josére qũĩñajeso joroque ásupʉ. Bairo cʉ̃ caátoi, quetiupaʉ rey pʉame cʉ̃ roca macããcʉ̃ gobernador majũ cʉ̃ cũñupʉ̃ Josére. Bairo cʉ̃ caáto, Egipto yepa, bairi quetiupaʉ rey ya wii cʉ̃ãrẽ carotimasĩ majũ ãñupʉ̃ José. Vw% “Marĩ ñicʉ̃ Jacob ãnacʉ̃ pũnaa pʉame, na bai Josére qũĩñatutiyuparã. Bairo qũĩñatutiri yua, Egipto yepapʉ cañesẽãrã ánárẽ cʉ̃ nunirocacõãñuparã, topʉ cʉ̃ yasiáto, ĩrã. Bairo cʉ̃ átiri, dinero jeyuparã cʉ̃ wapa. Baipʉa, ti yepapʉ cʉ̃ caãno, José mena ãnicõãñupʉ̃ Dios. sv_Bairi tunu cawãma wãme Abrahãrẽ cʉ̃ caátipeere cʉ̃ caĩjʉ̃goyeticũrĩcãrõ bero, caʉ̃mʉrẽ na rupaʉ macããjẽrẽ yisetariquere cʉ̃ átiroticũñupʉ̃ Dios Abrahãrẽ. Bairo cʉ̃ caĩrĩcʉ̃ ãnirĩ cʉ̃ macʉ̃ jĩcã wãmo peti itia pẽnirõ cãnacã rʉ̃mʉrĩ cʉ̃ cacʉ̃goro, cʉ̃ rupaʉ macããtõrẽ yisetayupʉ Abraham. Torea bairo ásupʉ Isaac cʉ̃ã cʉ̃ macʉ̃ Jacob cawãmecʉcʉre. Cabero Jacob cʉ̃ã torea bairo ásupʉ cʉ̃ pũnaa caʉ̃mʉarẽ. Na ãñuparã pʉga wãmo peti rʉpore pʉga pẽnirõ cãnacã poari Israel yepa macããna caãnijʉ̃goricarã. u7Tunu qũĩñupʉ̃ Dios: ‘Yʉa, ti yepa macããnarẽ, mʉ pãrãmerãrẽ roro carotiri majãrẽ popiye na baio joroque na yʉ átigʉ. Bairo yʉ caáto bero, roro na caátana pʉame tore witiri yua, ati yepapʉ ãnigarãma. Yʉre ĩroagarãma tunu,’ qũĩñupʉ̃ Dios. PtBairi tunu Dios qũĩñupʉ̃ Abrahãrẽ: ‘Mʉ pãrãmerã caãniparã aperopʉ macããnarẽ bairo ãnigarãma ti yepapʉre. Ti yepa ape yepapʉ na caãno jʉ̃gori, roro ti yepa macããna ʉ̃mʉarẽ bairo ãnigarãma. Roro majũ na paarotiri na qũẽ epegarãma cuatro cientos cʉ̃marĩ majũ,’ qũĩñupʉ̃ Dios. Ys+Mai, ti yepare cʉ̃ nuniesupʉ Dios Abrahãrẽ. Petoaca ũno cʉ̃ãrẽ cʉ̃ joetimajũcõãñupʉ̃ cʉ̃ caãniparore. Bairo cʉ̃ joetimicʉ̃ã, Abraham ãnacʉ̃ cʉ̃ cayasiro beropʉ cʉ̃ pãrãmerãpʉre na joyupʉ. Abraham ti yʉteapʉre capũnaa mácʉ̃ cʉ̃ caãnimiatacʉ̃ãrẽ, napʉre jogayupʉ na caãniparore. xriBairo Dios cʉ̃ cʉ̃ caĩrõ bero, Abraham Caldeapʉ caãniatacʉ Harãpʉ ãniásupʉ. Cabero cʉ̃ pacʉ ãnacʉ̃ riacoásúpʉ. Bairo cʉ̃ cariaro bero, Dios pʉame cʉ̃ jʉ̃goásúpʉ ãme marĩ caãni yepapʉ Abrahãrẽ tunu. !q;Atore bairo qũĩñañupʉ̃ Dios Abrahãrẽ: ‘Mʉ caãni yepa, bairi mʉ yarã cʉ̃ãrẽ na aweyocoácʉ́ja mʉrẽ yʉ cayepa ĩñoparopʉ.’ lpQBairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, Esteban pʉame atore bairo ĩñupʉ̃: “Yʉ yarã, yʉ jʉ̃gocʉjããrẽ bairo caãna, bairi yʉ pacʉare bairo caãna cʉ̃ã tʉ̃gopeoya mai yʉ caĩpeere: Marĩ Pacʉ Dios catutuaʉ majũ, marĩ ñicʉ̃ ãnacʉ̃ Abrahãrẽ cʉ̃ buiayupʉ Mesopotamia cʉ̃ caãnopʉ, Harán yepapʉ cʉ̃ caãniápáro jʉ̃goye. o +Bairi sumo sacerdote pʉame atore bairo qũĩ jẽniñanemoñupʉ̃ Estebãrẽ: “¿Mʉrẽ na caĩbʉsʉjãrĩjẽ cariape to ãniñati?” 'nGBairo caãnimajũrã quetiuparã, to macããna nipetirã caruirã Estebãrẽ na caĩñajoata, cʉ̃ riapé pʉame ángel riapére bairo bauyuparo.m'Atore bairo cʉ̃ caĩrĩjẽrẽ jãã tʉ̃goapʉ: “Jesús Nazaret macã macããcʉ̃ ãnacʉ̃ templo wiire rocacõãgʉmi. Tunu bairoa marĩ caátiãnipeere Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ wasoacoagʉmi,” ĩñami Estaban —jocaraana ĩñuparã. 2l] Bairo topʉ etarã, aperã cajocarã cabʉsʉpairãrẽ na macãñuparã. Atore bairo ĩ jocayuparã Esteban cʉ̃ cabairijere: —Ãni, Dios ya wii caãnimajũrĩ wiire roro majũ ĩ bʉsʉnucũñami. Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩqũẽ cʉ̃ãrẽ bairoa roro majũ ĩ bʉsʉnucũñami. Rk Bairo na caĩjocarije jʉ̃gori, Esteban mena na asiao joroque ásuparã. Bairi ti yepa macããna, cabʉtoa camasĩrã, bairi Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ cajʉ̃gobuerã cʉ̃ã Esteban mena asiajãñuñuparã. Asiarã yua, Estebãtʉ atʉátí, cʉ̃ ñee, cʉ̃ neásúparã Junta Suprema macããna tʉpʉ. Bj} Nopẽ bairo cʉ̃ bʉsʉnetõmasĩẽtĩrĩ yua, aperãrẽ yasioro dinerore na joyuparã, Estebãrẽ atore bairo cabʉgoroa na ĩ bʉsʉjãáto quetiuparãpʉre ĩrã: “Ãni Esteban, ‘Marĩ ñicʉ̃ Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ carotiriquere ñuẽtĩña,’ ĩñami. Dios cʉ̃ãrẽ roro qũĩbʉsʉyami.” 2i] Bairo cʉ̃ bʉsʉnetõgamirãcʉ̃ã, cʉ̃ bʉsʉnetõmasĩẽsuparã, Esteban pʉame Espíritu Santo cʉ̃ camasĩõrĩjẽ mena na cʉ̃ caquetibʉjʉro jʉ̃gori. h Bairo cʉ̃ caátiãno, judío majã jĩcããrã cʉ̃ boesuparã. Jĩcããrã Esclavos Libertados cawãmecʉti wii, ñubuerica wii macããna, bairi jĩcããrã Cirene macã macããna, Alejandría macã macããna, Cilicia yepa macããna, bairi Asia yepa macããna cʉ̃ã cʉ̃ boesuparã. Bairo cʉ̃ boetiri yua, cʉ̃tʉ etari, cʉ̃ mena bʉsʉyuparã, cʉ̃ bʉsʉnetõgarã. ]g3Mai, ãñupʉ̃ Esteban cawãmecʉcʉ jĩcãʉ̃ Jesucristo yarã mena macããcʉ̃. Cʉ̃ pʉame Dios cʉ̃ camasĩõrĩjẽ mena tutuajãñuñupʉ̃. Bairi camasã watoa capee caroare áti ĩñoñupʉ̃. fBairi yua, nipetiropʉ Dios yaye quetire tʉ̃gopeticoasuparã. Jerusalén cʉ̃ãrẽ Jesús yarã capããrã majũ ãninemoñuparã. Na mena macããna sacerdote majã cʉ̃ã capããrã Jesucristo mena tʉ̃goñatutua jʉ̃goyuparã. Arrestan a Esteban Ue#Bairo na bese yaparori bero, apóstolea tʉpʉ na jeásúparã. Na caetaro ĩña yua, apóstolea majã pʉame na wãmorĩ mena na rʉpoari buire ñigãpeori, Diopʉre na jẽnibojayuparã na capaapeere. *dMBairo na caĩrõ tʉ̃go, nipetiro jĩcãrõrẽ bairo tʉ̃goñarĩ, Esteban cawãmecʉcʉre beseyuparã. Esteban pʉame Jesucristo mena bʉtioro tʉ̃goñatutuayupʉ. Tunu bairoa Espíritu Santo cʉ̃ camasĩõrĩjẽ carʉsaecʉ majũ ãñupʉ̃. Cʉ̃ berore beseyuparã Felipe, Prócoro, Nicanor, Timón, Parmenas, Nicolás. Nicolás pʉame Antioquía yepa macããcʉ̃ ãñupʉ̃. Jesucristo yaye quetire cʉ̃ catʉ̃goʉsaparo jʉ̃goye, ricaati cañubuemirĩcʉ̃ tunu judío majãrẽ bairo Diore caĩroajʉ̃goricʉ ãñupʉ̃. #c?Jãã pʉame Diore jãã jẽnicõã ninucũgarã. Tunu bairoa cʉ̃ yaye quetire jãã quetibʉjʉcõã ninucũgarã —na ĩñuparã apóstolea majã. zf~}|{mzxxwxvhutQs#rqpomlkk*ikhh#g"f$e d$b`_7^/][\\ZYX=WVVUTTBSWRRQiPP"NN/MxLLIHHGGFED/CZBAB@>~=<;;9z87654\3220//.s--+*)).(c''B%$$#!Wym|y2/1 # = =fSW Bairo ĩ tʉ̃goñamasĩrĩ bero, acoásúpʉ Pedro, Juan apeyera Marcos cawãmecʉcʉ paco María ya wiipʉ. Ti wiipʉ capããrã camasã neñarĩ Diopʉre cʉ̃ jẽnibojarã ásuparã Pedrore. VV% Tocãrõpʉ Pedro tʉ̃goñamasĩñupʉ̃ ángel cʉ̃rẽ cʉ̃ caátiere. Bairo tʉ̃goñamasĩrĩ yua, atore bairo ĩñupʉ̃: “Ãmerẽ yʉ masĩña yua, cariape yʉ Quetiupaʉ cʉ̃tʉ macããcʉ̃ ángel majũrẽ cʉ̃ netõõrotijoupi, yʉre Herodes roro cʉ̃ caátibujiopeere. Tunu bairoa judío majã yʉre roro na caátigarijere na áperio joroque ĩ, cʉ̃ joupi cʉ̃tʉ macããcʉ̃ ángel majũrẽ,” ĩ tʉ̃goñamasĩñupʉ̃ Pedro. EU Bairo cʉ̃ caĩtʉ̃goñamiatacʉ̃ãrẽ, cacoteri majã soldaua caãnijʉ̃gorãrẽ na netõñuparã. Narẽ netõá, aperã soldaua cacoterã cʉ̃ãrẽ na netõñuparã tunu. Bairi yua witieta, jope, ãpõã mena na caqũẽnorĩcã jope na caetaro, ti jope pʉame to majũã pããcoasuparo. Bairo capãrõ, witicoásúparã preso jorica wiire yua. Bairo witiáti bero, yoajãñurõ cʉ̃ jʉ̃goa yasiweyocoásúpʉ ángel pʉame yua. kTO Bairo ángel cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, cʉ̃ bero ʉsawitiásúpʉ Pedro. “¿Cariape to baimicʉti? o ¿ángel mee cʉ̃ caátie to ãnicʉti, qũẽguericarore bairo ĩñaʉ yʉ baicʉti?” ĩ tʉ̃goñañupʉ̃ Pedro. ;So Tunu qũĩnemoñupʉ̃ ángel Pedrore: “Mʉ jutirore jãñaña, mʉ rʉpo jutii cʉ̃ãrẽ pea ása,” qũĩñupʉ̃. Bairo cʉ̃ caĩrõ, Pedro cʉ̃ã cʉ̃ caĩrõrẽ bairo ásupʉ. Qũĩnemoñupʉ̃ tunu ángel: “Mʉ jutiro cabui macããtõrẽ jãña átiri yʉ bero ʉsaya,” qũĩñupʉ̃. @Ry Bairi yua, caãno tʉsaroa marĩ Quetiupaʉtʉ macããcʉ̃ ángel pʉame buiaetayupʉ. Bairo cʉ̃ cabuiaetaro, ti arʉa preso jorica arʉa pʉame busujiracoasuparo. Ángel yua, Pedro cʉ̃ cacãnicũñarõpʉ cʉ̃ pãñawãcõñupʉ̃. Bairo cʉ̃ átiwacõõrĩ, atore bairo qũĩñupʉ̃: “¡Wãmʉnʉcãña merẽ!” Bairo ángel cʉ̃ caĩrĩjẽ mena cadena Pedro wãmorĩpʉ jiyaturique caãnimiataje pʉame wetiñacoasuparo. gQG Camasã nipetiro na caĩñarõ, Pedro cʉ̃ caátiere Herodes cʉ̃ caĩñabesepa rʉ̃mʉ caetapa ñamirẽ Pedro pʉame pʉgarã soldaua watoapʉ cãnicũñañupʉ̃. Cʉ̃ wãmorĩ pʉga nʉgõãpʉa soldaua wãmorĩpʉ cadena mena jiyaturicʉ cũñañupʉ̃. Tunu bairoa ti wii jope cʉ̃ãrẽ aperã soldaua ĩñacoteri majã ãñuparã. bP= Bairi Pedro preso jorica wiipʉ caroaro ĩñacotericʉ ãñupʉ̃. Topʉ Pedro cʉ̃ caãnitoye, ñubueri majã pʉame tʉ̃goñatutuarique mena cʉ̃ jẽniboja ãñuparã Diopʉre. Dios libra de la cárcel a Pedro 'OG Bairo Pedrore cʉ̃ ñerĩ bero, preso jorica wiipʉ cʉ̃ jorotiyupʉ yua Herodes. Bairo topʉ cʉ̃ jori yua, soldaua baparicãnacã poa majũ, jĩcã poare baparicãnacãʉ̃ jeto caãna soldauare na ĩñacote rotiyupʉ Herodes. Mai, Herodes pʉame atore bairo ĩ tʉ̃goñañupʉ̃: “Pascua bose rʉ̃mʉ canetõrõ beropʉ camasã na caĩñarõ Pedro cʉ̃ caátiere yʉ besegʉ,” ĩ tʉ̃goñañupʉ̃. _N7 Bairo cʉ̃ caátirotirijere ĩñarĩ, judío majã Jesure catʉ̃goʉsaena pʉame ʉseaniñuparã. Bairo na caʉseanirõĩ, Pedro cʉ̃ãrẽ ñerotiyupʉ Herodes, judío majã nemojãñurõ ʉseanigarãma, ĩ. Cʉ̃, Herodes pʉame pããrẽ cawauarije asuena na caʉgari bose rʉ̃mʉ Pascua caãno bairo na átirotiyupʉ Pedrojããrẽ. qM[ Bairi Santiago cawãmecʉcʉ, Juan jʉ̃gocʉre jarericapãĩ mena cʉ̃ pajure rocarotiyupʉ Herodes. L  Ti yʉteare quetiupaʉ Herodes pʉame jĩcããrã catʉ̃goʉsari majãrẽ roro popiye na baio joroque na átijʉ̃goyupʉ. Kw Bairi na caĩrõrẽ bairo ásuparã yua. Bernabé, apei Saulojãã mena joyuparã dinero na caneñoatajere. “Judea yepa ñubueri majãrẽ cajʉ̃gobuerã cabʉtoa pʉame, cabopacarãrẽ na batoáto tie dinerore,” ĩrã, na joyuparã.CJ Bairo Agabo cʉ̃ caĩrĩjẽrẽ tʉ̃gori Antioquía macããna catʉ̃goʉsari majã pʉame na cacʉ̃gorije mena Judea yepa macããna catʉ̃goʉsari majãrẽ na caborore bairo na jʉátigayuparã. Na cajʉátimasĩrõ cãrõ, na cacʉ̃gorijere na jogayuparã Judea yepa macããna catʉ̃goʉsari majãrẽ. I Bairi, etari bero, na mena macããcʉ̃ jĩcãʉ̃, Agabo cawãmecʉcʉ wãmʉnʉcãrĩ Espíritu Santo cʉ̃ camasĩõrĩjẽ jʉ̃gori atore bairo na ĩñupʉ̃ Atioquía macããnarẽ: “Ati yepa nipetiropʉre aʉariarique etagaro,” na ĩ quetibʉjʉyupʉ Agabo. Tie cʉ̃ caĩquetibʉjʉrique baiyuparo yua, emperador romano Claudio cawãmecʉcʉ quetiupaʉ cʉ̃ caãni yʉtea majũ. jHM Ti yʉteapʉre profeta majã jĩcããrã Jerusalén macãĩ ásúparã Atioquía macãpʉ. G} Bairo topʉ cʉ̃ etari bero, Saulore cʉ̃ jʉ̃goasúpʉ tunu Antioquía macãpʉa. Bairo Antioquíapʉ etari, to macããna catʉ̃goʉsari majã mena jĩcã cʉ̃ma majũ caroaro ãñuparã. To ãna, Bernabéjãã capããrã majũ camasãrẽ na bueãñuparã caroa quetire. Antioquía macãĩ Jesucristore catʉ̃goʉsari majãrẽ cristianos na ĩ wãmetijʉ̃goyuparã. hFI Cabero yua, Bernabé pʉame Tarso macãpʉ acoásúpʉ, Saulore cʉ̃ macãʉ̃ ácʉ́. "E= Bernabé pʉame mai, caʉ̃mʉ cañuʉ ãñupʉ̃, ñe ũnie Espíritu Santo cʉ̃ camasĩrĩjẽrẽ carʉsaecʉ. Tunu bairoa caroaro Dios mena catʉ̃goñatutuaʉ majũ ãñupʉ̃. Bairi cʉ̃ caĩrĩjẽrẽ tʉ̃gori, capããrã camasã marĩ Quetiupaʉre tʉ̃goʉsayuparã. \D1 Bairo na cajoatacʉ ti macãpʉ etaʉ, Bernabé pʉame Dios narẽ caroaro cʉ̃ caátiere ĩñarĩ bʉtioro ʉseaniñupʉ̃. Bairi atore bairo na ĩ quetibʉjʉnemoñupʉ̃ Bernabé: “Nipetiro caroa yericʉtaje mena marĩ Quetiupaʉ cʉ̃ caborore bairo ása,” na ĩñupʉ̃ Bernabé, Antioquía macããna catʉ̃goʉsari majãrẽ. C/ Jerusalén macã macããna ñubueri majã pʉame tie quetire tʉ̃gori, Bernabé cawãmecʉcʉre qũĩñarotijoyuparã Antioquía macãpʉ. jBM Na, caquetibʉjʉri majã pʉame marĩ Quetiupaʉ cʉ̃ catutuarije mena quetibʉjʉyuparã. Bairi capããrã camasã tirʉ̃mʉpʉ macããjẽ na caĩroariquere jãnarĩ, marĩ Quetiupaʉ pʉamerẽ qũĩroajʉ̃goyuparã. ;Ao Bairo judío majã caãmerãrẽ na caquetibʉjʉetimiatacʉ̃ãrẽ, jĩcããrã catʉ̃goʉsari majã, Chipre, bairi Cirene macããrĩpʉ caatíatana pʉame Antioquía macãrẽ etarã, caroa quetire na quetibʉjʉyuparã judío majã caãmerã cʉ̃ãrẽ, Jesús, marĩ Quetiupaʉ cʉ̃ cabairiquere. L@ Esteban ãnacʉ̃rẽ na capajĩãrocaro bero, Jesús bʉsʉriquere catʉ̃goʉsari majãrẽ roro popiye na baio joroque na ásúparã. Bairo na caáto jʉ̃gori, jĩcããrã Fenicia yepapʉ rutiásúparã. Aperã Chipre yucʉ poapʉ rutiásúparã. Aperã Atioquía macãpʉ ásúparã. Bairo caábataricarã topʉ ãna, judío majã jetore caroa quetire na quetibʉjʉyuparã. Aperã judío majã caãmerã pʉamerẽ na quetibʉjʉesuparã. f?E Bairo cʉ̃ caĩrĩjẽrẽ tʉ̃gori, Jerusalén macããna catʉ̃goʉsari majã pʉame Pedrore nemojãñurõ cʉ̃ bʉsʉpaimasĩẽsuparã. Bairo bʉsʉpaimasĩẽtĩrĩ yua, atore bairo Diore qũĩ basapeoyuparã: —¡Na, judío majã na caãmerĩmiatacʉ̃ãrẽ, roro na caátajere jãnarĩ, tunu cʉ̃ yaye quetire na catʉ̃goʉsaparo ũnoa ãno baiya, na cʉ̃ã yeri capetietopʉ na ãnio joroque ĩrã! —qũĩ basapeoyuparã Diore. La iglesia de Antioquía Z>- Torecʉ, judío majã na caãmerĩmiatacʉ̃ãrẽ, na jowĩ Dios Espíritu Santo, cʉ̃ Yeri majũrẽ. Marĩ judío majã Jesucristo marĩ Quetiupaʉre catʉ̃goʉsarãrẽ cʉ̃ cajoricarorea bairo na jowĩ na cʉ̃ãrẽ. Bairo na cʉ̃ caátibojarore ĩñarĩ, “Dope bairo na mena yʉ bapacʉperigʉ,” ñimasĩẽpʉ̃. Dios yʉ cʉ̃ carotirore yʉ baibotiomasĩẽpʉ̃ —na ĩ quetibʉjʉyupʉ Pedro to Jerusalén macããna catʉ̃goʉsari majãrẽ. +=O Bairo Espíritu Santo cʉ̃ cabairijere ĩñarĩ yua, marĩ Quetiupaʉ atore bairo cʉ̃ caĩrĩqũẽrẽ yʉ tʉ̃goñabocáwʉ: “Juan ãnacʉ̃ pʉame mʉjããrẽ oco mena bautizawĩ. Bairo oco mena cʉ̃ cabautizarique caãnimiatacʉ̃ãrẽ, yʉ pacʉ pʉame ãme berore mʉjããrẽ Espíritu Santo mena bautizagʉmi. Cʉ̃ Yeri majũrẽ mʉjãã jogʉmi,” cʉ̃ caĩrĩqũẽrẽ yʉ tʉ̃goñabocáwʉ. x<i Bairo cʉ̃ caĩquetibʉjʉro bero, yʉ pʉame to caneñarãrẽ na yʉ quetibʉjʉ jʉ̃gowʉ caroa quetire. Bairo narẽ yʉ caquetibʉjʉtoyea, Espíritu Santo pʉame na etawĩ marĩ judío majãrẽ cʉ̃ caetajʉ̃goricarorea bairo. 0;Y Cʉ̃, Pedro pʉame, mʉ, mʉ ya wii macããna mena mʉ canetõpeere mʉ quetibʉjʉgʉmi,’ ñiwĩ caʉ̃mʉ,” ñi quetibʉjʉwĩ to Cesarea macããcʉ̃ pʉame. =:s Topʉ jãã caetaro, cʉ̃ wii ãcʉ̃, cʉ̃ caĩñaatajere jãã quetibʉjʉwĩ. Atore bairo jãã ĩ quetibʉjʉwĩ cʉ̃ pʉame: “Jĩcãʉ̃ ángel yʉtʉ buiaetanʉcãrĩ, atore bairo ñiwĩ: ‘Mʉ mena macããna jĩcããrãrẽ na piirotijoya Simón Pedro Jope cawãmecʉti macãpʉ caãcʉ̃rẽ. G9 Bairi Espíritu Santo pʉame, “Na, judío majã mee na caãnoi na mena bapacʉtigaetimicʉ̃ã, ácʉ́ja na mena,” ñiwĩ. Bairo cʉ̃ caĩrõĩ na mena yʉ ápʉ́. Yʉ mena ámá ãnoa marĩ yarã jĩcã wãmo peti jĩcã pẽnirõ cãnacãʉ̃ topʉre. Jãã nipetiro capiijoatacʉ ya wiire jãã jããwʉ̃. 8 Bairi ti asero cawãmʉátó beroa, Cesarea macãpʉ̃ĩ yʉre na camacãrotijoatana itiarã caʉ̃mʉa jãã caãni wiipʉre etayupa. 7  Itiani majũ ti aserore yʉ áti ĩñowĩ. Bairo yʉ cʉ̃ caĩñorõ bero yua, wãmʉcoápʉ́ ti asero tunu ʉmʉrecóopʉ. G6 Bairo yʉ caĩrõ bero, bʉsʉrique ʉmʉrecóopʉ cabʉsʉocajorije atore bairo ñinemowʉ̃ tunu: “Caroarã Dios cʉ̃ caáticũrĩcãrãrẽ, ‘Moena niñama,’ ĩẽtĩcõãña.” :5m Bairo caĩrõ tʉ̃gori, atore bairo ñiwʉ̃: “Yʉ Quetiupaʉ, yʉ ʉgaetigʉ. Di rʉ̃mʉ ũno ãnoa, moena jãã judío majã jãã caʉgaenarẽ yʉ ʉgañaẽtĩña.” <4q Bairo yʉ caĩñaãno, bʉsʉrique atore bairo caĩrĩjẽrẽ yʉ tʉ̃gowʉ: “Pedro, wãmʉnʉcãña. Waibʉtoare pajĩãrĩ ʉgaya,” caĩbʉsʉocajorijere yʉ tʉ̃gowʉ. 3! Yʉ pʉame ti aserore, “¿Ñe ũnie to ãniñati?” ĩrĩ, ti aserore caroaro ñiñabesewʉ. Bairo yʉ caĩñarõ, ti aseropʉ yosawã waibʉtoa ati yepa macããna. Bairi waibʉtoa cauwarã, bairi ãña ũna, bairi aperã cawʉrã cʉ̃ã ãma ti asero buipʉre. O2 —Yʉ pʉame Jope cawãmecʉti macãpʉ yʉ ãmʉ. Bairo topʉ ãcʉ̃, yʉ cañubuetoye, qũẽguericarore bairo apeye ũnierẽ ñiñawʉ̃. Bairo yʉ caĩñarõ, capairi asero jutii aserore bairo cabauri asero ruiapʉ́. Ti asero pʉame baparicãnacãpaʉ jiyarica asero ʉmʉrecóopʉi rocayoaruiapʉ́ yʉ tʉpʉ. "1= Bairo na caĩrõ tʉ̃go, Pedro pʉame nipetirije cajʉ̃goyepʉ cʉ̃ cabaiñesẽãrĩqũẽrẽ na quetibʉjʉyupʉ. Atore bairo na ĩñupʉ̃: 20] Bairi atore bairo qũĩñuparã Pedrore: —¿Dopẽĩ judío majã mee na caãnimiatacʉ̃ãrẽ, na bapacʉti, na mena ʉga, mʉ áti ñesẽãati? —qũĩñuparã. '/G Tiere caqueti tʉ̃goatana ãnirĩ yua, Pedro Jerusalẽpʉ cʉ̃ caetaro, jĩcããrã judío majã catʉ̃goʉsari majã pʉame cʉ̃ bʉsʉpaicoteyuparã. 2. _ Cabero apóstolea majã, aperã catʉ̃goʉsari majã Judea yepa macããna queti tʉ̃goyuparã judío majã caãmerã cʉ̃ã Dios yaye quetire na catʉ̃goʉsarijere. 9-k 0Bairi yua, na bautiza rotiyupʉ Jesucristo wãme mena. Bairo na caáto bero yua, Pedrore cʉ̃ tuarotiyuparã Corneliojãã pʉame nocãnacã rʉ̃mʉ ũno na tʉre.s,_ /Bairi yua, Pedro pʉame atore bairo cʉ̃ mena macããnarẽ na ĩñupʉ̃: —Dios, Espíritu Santo, cʉ̃ Yeri majũrẽ na joyami ãnoa cʉ̃ãrẽ, marĩ judío majãrẽ cʉ̃ cajoricarorea bairo. Bairi, “Na bautizaeticõã rotiya ãnoarẽ,” marĩ ĩ masĩẽtĩña Espíritu Santore na cacʉ̃goro jʉ̃gori —na ĩñupʉ̃ cʉ̃ baparãrẽ Pedro. F+ .Bairo Espíritu Santo na cʉ̃ cajããrõ yua, na pʉame apeye bʉsʉriquere na cabʉsʉro tʉ̃goyuparã. Tunu bairoa Diore qũĩroari, cʉ̃ na cabasapeorije cʉ̃ãrẽ tʉ̃goyuparã. i*K -Bairi yua, judío majãrẽ bairo caãna catʉ̃goʉsari majã Pedro mena caatíatana pʉame tʉ̃gocõã maniásuparã, Espíritu Santo aperã judío majã caãmerã cʉ̃ãrẽ cʉ̃ cajããmasĩrĩjẽrẽ ĩñarĩ yua. )+ ,Mai, Pedro narẽ cʉ̃ cabʉsʉrecomacãcʉtoa, Espíritu Santo pʉame, Pedro cʉ̃ caĩrĩjẽrẽ catʉ̃gorã nipetirore na etayupʉ. h(I +Merẽ nipetiro profeta majã ãnana Jesús cʉ̃ cabaipeere quetibʉjʉ cũñañupã. Bairi Jesure noa ũna cariape catʉ̃goʉsari majã pʉame Jesús jʉ̃gori ñe ũnie carorije cacʉ̃goenarẽ bairo na catuapeere quetibʉjʉ cũñañupã profeta majã ãnana,” na ĩñupʉ̃ Pedro Corneliojããrẽ. Los no judíos reciben el Espíritu Santo J'  *Cʉ̃, Jesua, jãã quetibʉjʉ rotijowĩ camasãrẽ, cʉ̃ pacʉ Dios pʉame ãme cacatirã, aperã cariaricarã cʉ̃ãrẽ caĩñabesei majũ cʉ̃ cʉ̃ cacũrĩjẽrẽ na masĩáto ĩ. 0&Y )Baipʉa, nipetiro camasãrẽ na buia ĩñoemi. Jãã jetore buiaetawĩ, Dios, ‘Yʉ macʉ̃ cʉ̃ caquetibʉjʉrijere caquetibʉjʉnetõparã,’ cʉ̃ caĩweyoricarã jetore. Bairo Jesús tunu cʉ̃ cacatiro bero, cʉ̃ mena ʉga, eti, jãã ápʉ. Cʉ̃rẽ caĩñarĩcãrã jãã ãniña. 2%] (Bairo cʉ̃ na caátirocamiatacʉ̃ãrẽ, Dios pʉame itia rʉ̃mʉ bero tunu cʉ̃ catioyupi. Bairo cʉ̃ cacatioro bero, Jesús pʉame jãã tʉpʉ buiaetawĩ tunu. v$e '“Bairi jãã nipetirije Jesús Jerusalén, bairi Judea yepapʉ cʉ̃ caátajere caĩñarĩcãrã jãã ãniña. Bairo cʉ̃ cabueñesẽãrõ bero yua, cʉ̃ pajĩãrocawã. Yucʉpãĩpʉ cʉ̃ papuaturocawã, cʉ̃, Jesure yua. # &Dios pʉame cʉ̃, Jesús Nazaret macããcʉ̃rẽ catutuaʉ, ñe ũnie Espíritu Santo cʉ̃ masĩõrĩjẽ carʉsaecʉ majũ cʉ̃ ásupi. Merẽ mʉjãã masĩrã tiere. Bairi Jesús pʉame caroa wãmerẽ átiñesẽãwĩ. Tunu bairoa wãtĩ cʉ̃ camasĩrĩjẽ jʉ̃gori camasã roro cabairãrẽ na catiowĩ Jesús. Dios cʉ̃ camasĩrĩjẽ jʉ̃gori tore bairo átimasĩwĩ Jesús. Z"- %Mʉjãã, merẽ mʉjãã masĩrã judío majã jãã caãni yepapʉ cabairiquere. Juan camasãrẽ quetibʉjʉri cʉ̃ cabautizaro beropʉ Jesús pʉame caroa quetire quetibʉjʉ jʉ̃gowĩ Galilea yepapʉ. s!_ $Mai, Dios pʉame Israel poa macããnarẽ na quetibʉjʉyupi, Jesucristo jʉ̃gori caroa macããjẽ quetire tʉ̃gori caroaro na ãnimasĩõ joroque ĩ. “Cʉ̃, Jesucristo camasã nipetiro Quetiupaʉ nigʉmi,” ĩcũñupĩ Dios.  + #Dios ʉseanirĩqũẽ mena ĩñañami tocãnacã poa macããna camasã cʉ̃rẽ caroaro caĩroarãrẽ, caroa macããjẽrẽ caátiãnarẽ. yk "Bairo Cornelio cʉ̃ caĩrĩjẽrẽ tʉ̃go, atore bairo na ĩ jʉ̃goyupʉ Pedro: —Ãmerẽ yʉ tʉ̃goña masĩña yua. Marĩ tocãnacãʉ̃pʉrea judío majã, bairi judío majã caãmerã cʉ̃ãrẽ marĩ mai ĩñañami Dios. ) !Bairo yʉre caʉ̃mʉ cʉ̃ caĩrĩjẽrẽ tʉ̃go, jicoquei mʉrẽ yʉ macãrotijoapʉ. Bairi mʉ pʉame caroaro mena jãã tʉpʉre mʉ atíupa. Ãmerã yua, nipetiro Dios cʉ̃ caĩñajorore marĩ ãniña. Bairi atopʉ nipetiro neñarĩ mʉrẽ jãã coteapʉ, marĩ Quetiupaʉ mʉrẽ cʉ̃ caĩrotirijere tʉ̃gogarã —qũĩñupʉ̃ Cornelio Pedrore. Discurso de Pedro en casa de Cornelio $A Bairi mʉ mena macããna jĩcããrãrẽ na piirotijoya Simón Pedro Jope cawãmecʉti macãpʉ caãcʉ̃rẽ. Cʉ̃, Simón Pedro pʉame, apei Simón waibʉtoa aserire caqũẽnorĩ majõcʉ capairiya ria tʉ̃nipʉ caãcʉ̃ ya wiipʉ niñami,” ñi quetibʉjʉami cʉ̃ pʉame. =s Bairo buiaetari yua, atore bairo yʉ quetibʉjʉami: “Cornelio, Dios, cʉ̃rẽ mʉ cajẽnirĩjẽrẽ tʉ̃goyami. Tunu bairoa cabopacarãrẽ mʉ cajʉátiere ĩñajesoyami. S Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, atore bairo qũĩñupʉ̃ Cornelio pʉame Pedrore: —Baparicãnacã rʉ̃mʉ netõña ato yʉ wii ãcʉ̃, ati hora ũnoa ʉgarique betiri Diore yʉ cañubueãniatato bero. Bairo yʉ cajẽniãno yua, caãno tʉsaroa jĩcãʉ̃ caʉ̃mʉ asiyarije cajutii jãñaátacʉ yʉ tʉpʉ buiaetaamí. Q Bairi judío majõcʉ nimicʉ̃ã, jicoquei yʉre mʉjãã capiijoatajere tʉ̃gori yʉ atíapʉ. Bairi, ¿dope caátipaʉ ĩrã, yʉre mʉjãã piijoati? Yʉ masĩgaya tiere —na ĩñupʉ̃ Pedro. K Topʉ na etari, atore bairo na ĩñupʉ̃ Pedro: —Jãã, judío majãrẽ, “Aperã mena bapacʉpericõãña. Na wiiripʉ áñesẽãẽtĩcõãña,” jãã ĩnucũñama jããrẽ cajʉ̃goñubueri majã. Merẽ mʉjãã masĩrã tiere. Bairo jãã, judío majã, jãã cabaimiatacʉ̃ãrẽ, Dios pʉame atore bairo ñi quetibʉjʉami: “Caroarã Dios cʉ̃ caáticũrĩcãrãrẽ, ‘Moena niñama,’ ĩẽtĩcõãña nipetirore,” ñiami. ! Bairo qũĩrĩ, jãásupʉ Pedro Cornelio mena. Ti wii pupeapʉ etaʉ, na etayupʉ Pedro aperã capããrã camasã caetayuatanarẽ. -S Bairo cʉ̃ caáto ĩña, cʉ̃ tʉ̃gãwãmʉorĩ, atore bairo qũĩñupʉ̃ Pedro: —Yʉ cʉ̃ã, mʉrẽã bairo caãcʉ̃ yʉ ãniña. Bairi wãmʉnʉcãña. 5c Pedro ti wii cʉ̃ caetaro tʉ̃go, Cornelio pʉame cʉ̃ bocáʉ witiásúpʉ jopepʉ. Bairo qũĩñarĩ yua, rʉpopaturi mena etanumurĩ qũĩroayupʉ Cornelio Pedrore. O Ti rʉ̃mʉ busuri rʉ̃mʉ etayuparã Cesarea macãpʉ. Cornelio pʉame jĩcããrã cʉ̃ yarã mena, bairi aperã cʉ̃ baparã majũ, cʉ̃ capiijoatana mena na coteyuparã Pedrojããrẽ. 9 Bairo na caĩrõ tʉ̃go, Pedro pʉame cʉ̃ caãni wiire na jããrotiyupʉ. Ti ñamirẽ cʉ̃ mena tuayuparã. Cabusuri rʉ̃mʉ caãno acoásúpʉ Pedro na mena yua. Cʉ̃ mena bapacʉti ásúparã jĩcããrã Jope macã macããna Jesucristore catʉ̃goʉsarã cʉ̃ã. + Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, atore bairo qũĩñuparã: —Cornelio cawãmecʉcʉ soldaua quetiupaʉ capitán jãã joami. Cornelio pʉame cariape caácʉ niñami. Diore caĩroanucũʉ̃ niñami. Mʉ yarã judío majã cʉ̃ã Corneliore qũĩroari cʉ̃ bonucũñama. Bairi ángel pʉame atore bairo qũĩũpʉ̃ Corneliore: “Pedrore cʉ̃ piijorotiya. Mʉ ya wiipʉ cʉ̃ apáro. Bairo cʉ̃ caetaro, cʉ̃ caquetibʉjʉpeere tʉ̃gopeoya,” qũĩũpʉ̃ ángel Corneliore —qũĩñuparã cʉ̃ cajoricarã Pedrore. G Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, Pedro pʉame ruiáti, na eta, atore bairo na ĩñupʉ̃ caʉ̃mʉarẽ: —Yʉa, yʉ ãniña mʉjãã camacãʉ̃. ¿Dope bairo átiraná mʉjãã baiati? # Wãmʉnʉcãrĩ ruiácʉ́ja na tʉpʉ. Yʉa, na yʉ joapʉ. Bairi caroaro mena na mʉ bocágʉ,” qũĩñupʉ̃ Espíritu Santo Pedrore. 3_ Pedro mai, cʉ̃ caĩñaatajere cʉ̃ catʉ̃goña ãninucũrõ, Espíritu Santo pʉame atore bairo qũĩñupʉ̃: “Caʉ̃mʉa itiarã mʉrẽ macãrã átiyama.   Bairo etarã yua, bʉsʉrique tutuaro mena, “¿Ati wii Simón Pedro cʉ̃ caãni wii to ãniñati?” ĩ jẽniñañuparã. c? Pedro pʉame ti asero cawãmʉátó bero, bʉtioro tʉ̃goñañupʉ̃. “¿Dope bairo ĩgaro to baiupari yʉ caĩñaataje?” ĩ tʉ̃goñañupʉ̃. Bairo cʉ̃ caĩtʉ̃goñaãno, Cornelio cʉ̃ cajoatana pʉame Simón waibʉtoa aserire caqũẽnorĩ majõcʉ ya wiire jẽniña macãñuparã. Bairo bairi cʉ̃ ya wii jope tʉpʉ etayuparã.   Itiani majũ ti aserore cʉ̃ áti ĩñoñupʉ̃. Bairo cʉ̃ caĩñorõ bero yua, wãmʉcoásúparo ti asero tunu ʉmʉrecóopʉ. - S Bairo cʉ̃ caĩrõ bero, atore bairo bʉsʉrique qũĩnemoñuparõ tunu: “Caroarã Dios cʉ̃ caáticũrĩcãrãrẽ, ‘Moena niñama,’ ĩẽtĩcõãña.” + O Bairo caĩrõ tʉ̃go, Pedro pʉame atore bairo ĩñupʉ̃: “Yʉ Quetiupaʉ, yʉ ʉgaetigʉ. Ãnoa moena jãã, judío majã, jãã caʉgaena niñama.”   Pedro pʉame yua, atore bairo tʉ̃goyupʉ: “Pedro, wãmʉnʉcãña. Waibʉtoare pajĩãrĩ ʉgaya,” caĩbʉsʉocajorijere. - S Ti aseropʉ yosayuparã nipetiro waibʉtoa caãna cãrõ yepa macããna. Bairi nipetiro ãña ũna, aperã cawʉrã cʉ̃ã nipetiro ãñuparã ti asero buipʉre. gG Cʉ̃ caĩñajoata, ʉmʉrecóo pããnʉcãcoasuparo. Bairo capããrõ yua, jutii asero capairi aserore bairo cabauri asero ruiasúparo. Ti asero pʉame baparicãnacãpaʉ jiyarica asero rocayoa ruiasúparo Pedro tʉpʉ. (I Bairo jẽniãcʉ̃, Pedro pʉame queyari ʉgagamiñupʉ̃. Bairi cʉ̃ caʉgapeere na caqũẽnotoye, qũẽguericarore bairo apeye ũnierẽ ĩñañupʉ̃: !; Cabusuri rʉ̃mʉ pasaribota majũ caãno ti macã tʉ̃ni maapʉ na caánutuátó, Pedro pʉame wii buipʉ wãmʉ ásúpʉ, Diore jẽniácʉ́. xi Bairo na piijori, nipetirije cʉ̃ caĩñaatajere na quetibʉjʉ yaparori bero, na joyupʉ yua Jope macãpʉ. I  Cʉ̃rẽ cabʉsʉ ãniátacʉ ángel cʉ̃ caátó bero, cʉ̃ ʉ̃mʉa pʉgarã, apei jĩcãʉ̃ soldau cañuʉ canʉcʉ̃bʉgoʉ, petiro cʉ̃ caĩroaʉ mena, na piijoyupʉ Cornelio. 4a Cʉ̃, Pedro pʉame, apei Simón cawãmecʉcʉ waibʉtoa aserire cabopori majõcʉ ria capairiya tʉ̃ni caãcʉ̃ ya wiipʉ niñami,” qũĩñupʉ̃ ángel Corneliore. &E Bairi mʉ mena macããna jĩcããrã ũnarẽ na árotiya. Na pʉame Simón, cʉ̃ã, tunu Pedro cawãmecʉcʉ, Jope macãpʉ caãcʉ̃rẽ na piirápáro. y Bairo cʉ̃ caĩjẽniñarõ, Cornelio pʉame qũĩñacõã maniásupʉ. Bairo qũĩñarĩ yua, uwimicʉ̃ã, atore bairo qũĩ jẽniñañupʉ̃ Cornelio: “Yʉ Quetiupaʉ, ¿ñerẽ yʉ caátore mʉ boyati?” Atore bairo qũĩñupʉ̃ ángel pʉame tunu: “Dios cʉ̃rẽ mʉ cajẽnirĩjẽrẽ tʉ̃goyami. Tunu bairoa cabopacarãrẽ mʉ cajʉátiere ĩñajesoyami. 0Y Bairi yua, jĩcã rʉ̃mʉ tres de la tarde caãno ñubueãcʉ̃ cʉ̃ caáto, qũẽguericarore bairo apeire qũĩñañupʉ̃: Caroaro majũ qũĩñañupʉ̃ ángel, Dios cʉ̃ cajoʉ cʉ̃ tʉpʉ cʉ̃ caetarore. Cʉ̃tʉ etari yua, ángel pʉame atore bairo qũĩñupʉ̃: “¡Cornelio!” # Cʉ̃ pʉame caʉ̃mʉ cañuʉ ãñupʉ̃. Cʉ̃ pũnaa, bairi cʉ̃ nʉmo mena jĩcãrõ Diore qũĩroarã cʉ̃ basapeonucũñuparã. Tunu bairoa pairo dinerore na jõnucũñupʉ̃ judío majãrẽ, na jʉácʉ. Bairi tocãnacãnia Diore cʉ̃ jẽninucũñupʉ̃. &~ G Cesarea macãpʉre ãñupʉ̃ jĩcãʉ̃ Cornelio cawãmecʉcʉ. Romano yaʉ, pajĩãrĩ majã poa Italiano cawãmecʉti poa quetiupaʉ capitán ãñupʉ̃. }7 +Pedro pʉame yua, capee rʉ̃mʉrĩ ãñupʉ̃ ti macãpʉre. Waibʉtoa aserire cabopori majõcʉ Simón cawãmecʉcʉ ya wiipʉ tuayupʉ Pedro.P| *Tie Pedro Jesucristo cʉ̃ camasĩrĩjẽ jʉ̃gori cʉ̃ cacatiatajere nipetiro Jope macã macããna tʉ̃goyuparã. Tiere tʉ̃gori, capããrã tʉ̃goʉsayuparã marĩ Quetiupaʉre to macããna. { )Bairo cõ cabairo, Pedro pʉame cõ wãmopʉ ñerĩ cõ tʉ̃gãwãmʉoñupʉ̃. Cabero yua, catʉ̃goʉsari majã, aperã cawapearã rõmirĩ cʉ̃ãrẽ na piijõjoyupʉ Pedro tunu. Pedro pʉame catio caãcõpʉ̃rẽ na ĩñoñupʉ̃ Dorcare yua. 1z[ (Bairo na caátimiatacʉ̃ãrẽ, Pedro pʉame nipetirore na witi árotiyupʉ macãpʉ. Bairo átiri bero, cʉ̃ rʉpopaturi mena etanumurĩ jẽniñupʉ̃ Diopʉre. Jẽni yaparori bero yua, Dorcas ãnacõ pʉamerẽ ĩñarĩ, atore bairo cõ ĩñupʉ̃ Pedro: —¡Tabita, wãcãña! Bairo cʉ̃ caĩrõã, cõ ãnacõ pʉame ĩñapããñupõ. Ĩñapããrĩ yua, Pedrore qũĩñabocári wãmʉnumuñupõ cama buipʉ. ;yo 'Bairo na caĩjoatana na caĩrĩjẽrẽ tʉ̃go, Pedro pʉame na mena acoásúpʉ Jopepʉ. Cabero yua, topʉ cʉ̃ caetaro, cõ ãnacõ rupaʉrire na cacũata arʉapʉ cʉ̃ jʉ̃goásúparã Pedrore. To na caetaro, cawapearã rõmirĩ pʉame cõ ãnacõrẽ ĩñarĩ, bʉtioro cõ otiãmejoreyuparã. Tunu bairoa jutiirori, apeye jutiipãĩrĩ catiopʉ mai Dorcas cõ caqũẽnoñarĩqũẽrẽ Pedrore qũĩñorĩ otiyuparã. uxc &Jope na caĩrĩ macã pʉame Lida na caĩrĩ macã tʉpʉ ãñuparõ. Pedro pʉame mai Lida macãpʉ ãñupʉ̃. Bairi Jesucristore catʉ̃goʉsari majã topʉ Pedro cʉ̃ caãnierẽ tʉ̃gori yua, na mena macããna pʉgarã ʉ̃mʉarẽ na joyuparã Pedro tʉpʉ. “ ‘Ato Jopepʉ tãmurĩ cʉ̃ ápáro, miama’ cʉ̃ mʉjãã ĩgarã,” na ĩ joyuparã. aw; %Ti yʉtea macãã rʉ̃mʉrĩ caãnoa riaye bocayupo cõ pʉame. Bairo riaye bocari yua, riacoásúpo. Bairo cõ cariaro bero yua, cõ rupaʉri ãnajẽrẽ cose yaparori, ti wii bui macã arʉapʉ cõ cũñuparã. v' $Ti yʉtea caãno ãñupõ jĩcãõ carõmio Jesucristore catʉ̃goʉsari majõco, Tabita cawãmecʉco, Jope cawãmecʉti macãpʉ. Griego yaye menarẽ Dorcas wãmecʉsupo. Cõ, Dorcas pʉame caroaro áticõã ninucũñupõ. Cabopacarãrẽ na jʉátinucũñupõ. zum #Nipetiro Lida macã macããna, aperã Sarón macã macããna cʉ̃ã ĩñañuparã catiri cʉ̃ cawãmʉnʉcãrĩjẽrẽ. Bairo cʉ̃ cabairo, caĩñaatana pʉame marĩ Quetiupaʉre cʉ̃ tʉ̃goʉsajʉ̃goyuparã. Resurrección de Dorcas }ts "Bairo qũĩñarĩ, atore bairo qũĩñupʉ̃: —Eneas, Jesucristo mʉ cariayecʉti ãnierẽ mʉ netõõgʉmi. Bairi, wãmʉnʉcãrĩ mʉ cacũñarõrẽ qũẽnoña. Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, Eneas pʉame jicoquei wãmʉnʉcãcoásúpʉ. 1s[ !Topʉ etaʉ, Eneas cawãmecʉcʉ jĩcã wãmo peti itia pẽnirõ cãnacã cʉ̃marĩ majũ cʉ̃goʉpʉna caámasĩẽcʉ̃, camapʉ cacũñaʉrẽ qũĩñañupʉ̃. r Pedro pʉame catʉ̃goʉsari majãrẽ caĩñañesẽãʉ̃ ãnirĩ, Lida macã macããna cʉ̃ãrẽ ĩñaʉ ácʉ́ baiyupʉ. ;qo Cabero Jesure caĩroarã Judea yepa caãna, bairi Galilea yepa caãna, bairi Samaria yepa macããna cʉ̃ã caroaro jĩcãrõ tʉ̃ni ãnimasĩñuparã. Dios cʉ̃ carotirore bairo jeto caroaro áticõã ninucũñuparã. Tunu bairoa, nʉcʉ̃bʉgorique mena Diore ĩroayuparã. Bairo qũĩroari, Espíritu Santo cʉ̃ camasĩõrĩjẽ jʉ̃gori capããrã Jesucristore catʉ̃goʉsarã ãninemonucũñuparã. Curación de Eneas 9pk Bairo na caátigarijere tʉ̃gori, Dios yarã Saulo mena macããna pʉame cʉ̃ jʉ̃goásúparã Cesarea macãpʉ. Topʉ etarã, cʉ̃ árotiyuparã cʉ̃ ya macã Tarsopʉ. xoi Judío majã griego yayere cabʉsʉrã cabʉsʉrique netõrã mena cʉ̃ãrẽ bʉsʉpẽniñupʉ̃. Bairo cʉ̃ cabʉsʉpẽnimiatacʉ̃ãrẽ, na pʉame cʉ̃ caĩrĩjẽrẽ tʉ̃gogaesuparã. Bairi cʉ̃ pajĩãga tʉ̃goñañuparã. Vn% Bairo cʉ̃ caĩquetibʉjʉro jʉ̃gori na mena ãnimasĩñupʉ̃ Saulo yua. Bairi Jerusalén macã macããnarẽ marĩ Quetiupaʉ cʉ̃ caãnierẽ tʉ̃goñatutuarique mena na quetibʉjʉnucũñupʉ̃. Sm Bairo na cabaimiatacʉ̃ãrẽ, Bernabé pʉame apóstolea majã tʉpʉ cʉ̃ jʉ̃goásúpʉ Saulore. Bairo natʉ cʉ̃ jʉ̃goetari, Saulo cʉ̃ cabairiquere na quetibʉjʉyupʉ. Atore bairo na ĩñupʉ̃: “Ãni, Saulo, marĩ Quetiupaʉre qũĩñañupĩ, maapʉ ácʉ́. Tunu bairoa cʉ̃ mena bʉsʉyupi. Bairi tunu Damascopʉ ãcʉ̃, Jesús cʉ̃ cabairijere tʉ̃goñatutuarique mena quetibʉjʉyupi,” na ĩñupʉ̃ Bernabé apóstolea majãrẽ. l} Cabero Jerusalẽpʉ etaʉ, ti macã macããna Jesucristore catʉ̃goʉsarã mena ãnigamiñupʉ̃. Ti macã macããna pʉame roque cʉ̃ uwijãñuñuparã mai. “Jesucristo yaʉ yʉ ãniña,” cʉ̃ caĩrĩjẽrẽ cariape tʉ̃goesuparã. )kK Tiere tʉ̃gori yua, Jesucristore catʉ̃goʉsarã pʉame pii capairiwʉpʉ cʉ̃ ájããrotiri, ti macã ẽñotaricaro jʉ̃goyepʉ cʉ̃ ruio joyuparã ñamipʉ caãno. Bairo na caáto, rutiyupʉ Saulo ti macã macããna judío majã cʉ̃rẽ capajĩãgarãrẽ. Saulo en Jerusalén Hj  Bairo cʉ̃ pajĩãgamirĩ yua, ʉmʉreco, ñami cʉ̃ãrẽ ti macã ẽñotaricaro macããjẽ jopeeripʉ cʉ̃ cotenucũñuparã. Saulo pʉame bairo na caátigarijere masĩcõãñupʉ̃. i Capee rʉ̃mʉrĩ canetõrõ bero, judío majã pʉame jĩcãrõrẽ bairo tʉ̃goñarĩ, Saulore cʉ̃ pajĩãgamiñuparã. *hM Bairo na caĩmiatacʉ̃ãrẽ, Saulo pʉame netõjãñurõ tʉ̃goñatutuari camasãrẽ na quetibʉjʉyupʉ Jesucristo Mesías cʉ̃ caãnierẽ. Bairo cʉ̃ caĩquetibʉjʉroi, judío majã Damasco macããna pʉame dope bairo qũĩnetõmasĩẽsuparã. Saulo escapa de los judíos g# Bairi nipetiro cʉ̃ caĩrĩjẽrẽ catʉ̃gorã pʉame tʉ̃gocõã maniáti, atore bairo ãmeo ĩñuparã na majũ: —Ãni, Jerusalẽpʉ ãcʉ̃, Jesure catʉ̃goʉsarãrẽ roro caátacʉa niñamijã. Ati macã macããna Jesure catʉ̃goʉsarã cʉ̃ãrẽ ñei acʉ́ baiupʉ, Jerusalẽpʉ sacerdote majã quetiuparãrẽ popiye narẽ na áparo ĩ —ãmeo ĩñuparã na majũ Saulore. {fo Cabero Jesús Dios macʉ̃ cʉ̃ caãnierẽ quetibʉjʉ jʉ̃goyupʉ Saulo ñubuerica wiiri macããnarẽ. e Cabero ʉgayupʉ yua ʉgariquere. Bairo ʉgari beropʉ tutuayupʉ tunu itia rʉ̃mʉ caʉgaetiatacʉ ãnirĩ. Bairi yua, Damasco macããna Jesucristo yaye quetire catʉ̃goʉsari majã mena nocãnacã rʉ̃mʉ ũno ãninemoñupʉ̃. Saulo predica en Damasco |dq Bairo cʉ̃ caĩrõ, jicoquei ĩñamasĩcoasupʉ tunu. Wai nʉtʉ̃rẽ bairije cʉ̃ caapeepʉ caãniataje cañaweyorore bairo caroaro jicoquei ĩñamasĩcoasupʉ tunu. Bairo cʉ̃ caĩñamasĩrõ bero yua, cʉ̃ bautizayupʉ Ananías. ;co Bairo cʉ̃ caĩrõ bero, Ananías pʉame ásúpʉ Judas ya wii, Saulo cʉ̃ caãni wiipʉ. Ti wii cʉ̃ caãni wiipʉ jããetari bero yua, Saulo rʉpoa bui cʉ̃ wãmorĩ mena ñigãpeori atore bairo qũĩñupʉ̃: —Saulo, yʉ yaʉre bairo caãcʉ̃, marĩ Quetiupaʉ Jesús maapʉ mʉ caátó mʉrẽ cabuiatacʉ pʉame mʉ tʉpʉ yʉ joami, tunu caĩñamasĩẽtĩmiatacʉ miñamasĩõ joroque ĩ. Tunu bairoa ñe ũnie Espíritu Santo cʉ̃ camasĩõrĩjẽ carʉsaecʉ cʉ̃ ãnio joroque ĩ, mʉ tʉpʉ yʉ joami —qũĩñupʉ̃ Ananías Saulore. 2b] Yʉ yaye quetire cʉ̃ caquetibʉjʉro jʉ̃gori popiye baigʉmi. Yʉ majũ tie cʉ̃ cabaipeere cʉ̃ yʉ quetibʉjʉgʉ Saulore,” qũĩñupʉ̃ Jesús Ananíarẽ. Va% Bairo cʉ̃ caĩrõ, marĩ Quetiupaʉ pʉame atore bairo qũĩnemoñupʉ̃ Ananíarẽ: “Ácʉ́ja cʉ̃ tʉpʉ. Cʉ̃, Saulo yʉ cabeseatacʉ niñami. Cʉ̃ã, yʉ yaye quetire quetibʉjʉgʉmi nipetiropʉ macããnarẽ. Na quetiuparã reyes majã, aperã israelita majã cʉ̃ãrẽ caquetibʉjʉpaʉ niñami cʉ̃, Saulo. `w Ãmerẽ atíupi tunu atore. Sacerdote majã quetiuparãrẽ ñerotirica papera pũrõrẽ qũẽnorotiri atíupi, ato macããna nipetiro mʉrẽ catʉ̃goʉsarãrẽ preso jorica wiipʉ na jeágʉ,” qũĩñupʉ̃ marĩ Quetiupaʉre Ananías. _# Bairo cʉ̃ caĩrĩjẽrẽ tʉ̃gori, Ananías pʉame atore bairo qũĩñupʉ̃ Jesure: “Capee majũ Saulo roro cʉ̃ caátie quetire yʉ tʉ̃gonucũña. Roro majũ carori wãmerẽ átiocajonucũñami mʉrẽ catʉ̃goʉsari majã Jerusalén macããnarẽ. ^+ Merẽ qũẽguericarore bairopʉ cʉ̃ tʉpʉ mʉ caápére cʉ̃ ñiñoapʉ Saulore. Mʉ, Ananías cawãmecʉcʉ jãatí, cʉ̃ rʉpoa bui ñigãpeo mʉ caátipeere ĩñaami, Saulo tunu cʉ̃ caĩñamasĩparore bairo ĩ. Bairo cʉ̃ mʉ caátipeere merẽ ĩñaami.” qM~!|{yfxjwuKsrqqDpgomlkji4h grfecbaa_m^-\\>[tZ/XW&VTSmR>PdOO&NMMK)JIiGGGEEFCQB@l?>u<;A99]7654310//.--,^+W*k) (&P%$E#!w CO\@ND  kjR(HIBairo pʉame na marĩ caĩquetibʉjʉwoatujoro ñuña: ‘Camasã na caweericarãrẽ ĩroari waibʉtoa riire na cajoemʉgõjorije carʉsarije ũnierẽ ʉgaeticõãña mʉjãã. Tunu bairoa carõmia, o caʉ̃mʉa mena roro átiepeeticõãña. Tunu bairoa waibʉtoa wãmʉa wãĩã pajĩãrĩcãrã ũna riire ʉgaeticõãña. Na rií cʉ̃ãrẽ etieticõãña.’ Ato cãnacã wãme na marĩ átirotiroa narẽ. zGm“Bairo bairi atore bairo ñi tʉ̃goñaña: Judío majã caãmerã tirʉ̃mʉpʉ na caĩroariquere jãnarĩ Dios pʉamerẽ na catʉ̃goʉsaata, Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ na marĩ tʉ̃goʉsaroti masĩẽtĩña. sF_Bairo yʉ átigʉ, aperã judío majã caãmerã cʉ̃ã tocãnacã poa macããna,
yʉ cabesejʉ̃goyeticũrĩcãrã, yʉ yarã na caãnipeere na caboparore bairo ĩ,’ĩ quetibʉjʉyupi marĩ Quetiupaʉ ti rʉ̃mʉpʉina. ED/‘Caberopʉ yʉ tunugʉ, David ya wii caboañarĩcã wiire qũẽnonemogʉ tunu.Bairo yʉ caátiyaparoro bero, caroa wii nigaro tunu. CTiere profeta majã ãnana na caĩquetibʉjʉ woatucũjʉ̃goyaricarorea bairo baiya ãmerẽ. Atore bairo ĩcũñupã mai tiere: cB?Ãmeacã Simón marĩ quetibʉjʉ yaparoyami Dios judío majã caãmerãrẽ caroaro cʉ̃ caátijʉ̃goriquere. Bairo átiri yua, na mena macããna jĩcããrãrẽ na beseyupi cʉ̃ ya poa macããna caãniparãrẽ. A) Tiere na caquetibʉjʉro bero, Santiago pʉame atore bairo na ĩñupʉ̃: —Yʉ yarã, tʉ̃gopeoya mai mʉjããrẽ yʉ caquetibʉjʉpeere: }@s Bairo cʉ̃ caĩquetibʉjʉ yaparoro, to macããna nipetiro bʉsʉesuparã. Na pʉame caroaro tʉ̃goyuparã Pablo, Bernabéjãã judío majã caãmerã watoapʉ ãna, Dios cʉ̃ camasĩõrĩjẽ jʉ̃gori caroare na caáti ĩñoatajere. d?A Atore bairo roque cariape marĩ catʉ̃goñarĩjẽ niña: Caroa wãme marĩ caátie jʉ̃gori mee, marĩ Quetiupaʉ Jesucristo marĩ mairĩ jĩcã nʉgõã cʉ̃ caátigarije jʉ̃gori pʉame marĩ netõõwĩ. Tunu bairoa marĩrẽ cʉ̃ canetõõrĩcãrõrẽã bairo judío majã caãmerã cʉ̃ãrẽ na netõõñupĩ —na ĩñupʉ̃ Pedro. =>s Bairi, ¿dopẽĩrã Dios na cʉ̃ caátibojapeere caẽñotarãrẽ bairo mʉjãã ĩñati? Marĩ ñicʉ̃jãã ãnana Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ átipeyo masĩẽsupa. Marĩ cʉ̃ã torea bairo marĩ átipeyo masĩẽtĩña. Bairi, ¿dopẽĩrã tiere na caátigarore mʉjãã boyati? G= Dios marĩrẽ cʉ̃ camairõrẽã bairo na cʉ̃ãrẽ jĩcãrõ tʉ̃ni na maiñami. Jesucristo mena na catʉ̃goñatutuaro jʉ̃gori na yeri na catʉ̃goñarĩjẽ carorijere coseyupi. a<;Cʉ̃ pʉame nipetiro camasã na yeripʉ na catʉ̃goñarĩjẽrẽ masĩpeyocõãñami. Bairo camasĩpeyoʉ ãnirĩ, judío majã caãmerã na yerire na cawasoaro jʉ̃gori cʉ̃ yarã majũ na ãnio joroque ásupi na cʉ̃ãrẽ. Cʉ̃ Yeri, Espíritu Santo narẽ cʉ̃ cajoro ĩñarĩ tore bairo marĩ masĩña cʉ̃ yarã na caãnierẽ. $;ABairi tutuaro mena yoaro ãmeo bʉsʉ ãnijãñurĩ bero, Pedro pʉame wãmʉnʉcãrĩ, atore bairo na ĩñupʉ̃: —Yʉ yarã, mʉjãã masĩrã tirʉ̃mʉpʉre mʉjãã watoa macããcʉ̃rẽ Dios yʉre cʉ̃ cabeseriquere. Judío majã caãmerãrẽ caroa queti, narẽ yʉ canetõõrĩqũẽrẽ na cʉ̃ quetibʉjʉáto ĩ, yʉ beseyupi Dios. Cʉ̃ yaye quetire na cʉ̃ã na catʉ̃goʉsaparore boyupi. 3:_Bairo na caĩrõ tʉ̃go, apóstolea majã, cabʉtoa camasĩrĩ majã mena neñapori bʉsʉyuparã, judío majã caãmerã na caátimasĩpeere bʉsʉqũẽnogarã. g9GBairo na caquetibʉjʉro, jĩcããrã fariseo majã catʉ̃goʉsaricarã pʉame wãmʉnʉcãrĩ atore bairo na ĩñuparã: —Judío majã caãmerã cʉ̃ã Jesucristore catʉ̃goʉsari majã cʉ̃ã na rupaʉ macããjẽrẽ na cayisetarotiro boya. Tunu bairoa Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩqũẽ cʉ̃ãrẽ na caáto ñuña —ĩñuparã. <8qBairo Pablo, Bernabéjãã Jerusalẽpʉ na caetaro, ñubueri majã to macããna, aperã apóstolea majã, aperã cabʉtoa camasĩrã cʉ̃ã caroaro mena na bocáyuparã Pablojããrẽ. Bairo topʉ etari narẽ nipetirije na quetibʉjʉyuparã Dios cʉ̃ camasĩõrĩjẽ jʉ̃gori na caátiatajere. %7CBairo Pablojãã, Antioquía macã macããna ñubueri majã na caĩjoatana pʉame Fenicia, bairi Samaria yepaare netõáná, ti yepaa macããnarẽ ape yepa macããna judío majã caãmerã tirʉ̃mʉpʉ na caĩroariquere jãnarĩ, Dios pʉamerẽ na catʉ̃goʉsa jʉ̃goatajere na quetibʉjʉ ásuparã. Bairo na caĩquetibʉjʉrijere tʉ̃gori nipetiro catʉ̃goʉsari majã tʉ̃goña ʉseaniñuparã. 65Bairo na caĩrõĩ, na mena Pablo, Bernabéjãã pʉame tutuaro mena yoaro ãmeobʉsʉ ãñuparã tiere. Bairo ãmeo ĩbʉsʉ ãnijãñurĩ bero, to macããna pʉame Pablo Bernabé, bairi aperã jĩcããrãrẽ na beseyuparã, “Jerusalén macãpʉa apóstolea majã, bairi aperã ñubueri majã mena macããna cabʉtoa mena na bʉsʉqũẽnorã ápáro tie marĩ caĩrĩjẽrẽ ti macãpʉ,” ĩrã. u5 eTi yʉtea macããna jĩcããrã Judea yepai Antioquíapʉ caatána pʉame atore bairo na ĩ quetibʉjʉyuparã ti macã macããna judío majã caãmerã catʉ̃goʉsari majãrẽ: “Mʉjãã, Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caátijʉ̃gocũrĩqũẽ caʉ̃mʉarẽ na rupaʉ macããjẽ yisetarique mʉjãã caápericõãta, mʉjãã netõõmasĩẽna,” na ĩñuparã. 4 Bairo na quetibʉjʉ yaparori bero, Pablo, Bernabé mena Jesure catʉ̃goʉsari majã mena yoaro ãñuparã ti macãrẽ.l3QBairo Antioquíapʉ etari bero, ñubueri majã pʉame neñañuparã. Bairo na caneñarõ yua, nipetirije Dios cʉ̃ camasĩõrĩjẽ jʉ̃gori na caátiatajere na quetibʉjʉ peyocõãñuparã. Tunu bairoa marĩ Quetiupaʉ judío majã caãmerã cʉ̃ãrẽ cʉ̃ yaye quetire na tʉ̃goʉsao joroque cʉ̃ caátiataje cʉ̃ãrẽ na quetibʉjʉyuparã. .2UBairo to macããnarẽ na quetibʉjʉ yaparori bero, cũmua mena acoásúparã Siria yepa macãã macã Atioquíapʉ. Ti macãpʉ̃ĩ Jesure catʉ̃goʉsari majã pʉame, “Mʉjããrẽ mairĩ, Dios caroaro cʉ̃ coteáto,” na caĩpaarotijoricarã mena torea bairo átipeyoetayuparã yua. 61eTi yepapʉ ãna, Perge cawãmecʉti macã macããnarẽ Jesús yaye quetire na quetibʉjʉ jʉ̃goyuparã. Cabero Atalia macã macããna cʉ̃ãrẽ na quetibʉjʉyuparã. _07Bairi Pisidia yepare netõátí bero, Panfilia cawãmecʉti yepapʉ etayuparã. !/;Bairo ĩ yaparori bero yua, ñubueri majã tocãnacã poapʉrea jĩcããrã na mena macããna cabʉtoa camasĩrĩ majãrẽ na besecũñuparã Pablojãã. Besecũ yaparori bero, ʉgarique betiri Diore jẽni yaparori, “Marĩ Quetiupaʉ, mʉjãã caĩroaatacʉ pʉame mʉjããrẽ qũĩñaʉsaáto,” na ĩ tʉsayuparã ti yepa macããna ñubueri majãrẽ. Pablo y Bernabé vuelven a Antioquía de Siria J. Ti macãã macããna Jesure catʉ̃goʉsari majãrẽ yeri ñajããõ joroque na ásuparã. Tunu bairoa, “Jesucristo mena tʉ̃goñatutuacõãña,” na ĩñuparã Pablojãã. Tunu bairoa, “Dios cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉ caágarã marĩ caãnoi, popiye marĩ baio joroque marĩ átigarãma camasã,” na ĩñuparã. p-YTopʉ etarã, caroa quetire na quetibʉjʉyuparã. Bairo na caquetibʉjʉroi, capããrã camasã tʉ̃goʉsayuparã ti macã macããna. Cabero tunucoásúparã Listra, Iconio, bairi Antioquía na caatíjʉ̃goatatopʉa tunu. 0,YBairo na caátimiatacʉ̃ãrẽ, cabero Jesucristore catʉ̃goʉsari majã Pablotʉ na caneñaetaro, Pablo pʉame catitunurĩ wãmʉnʉcãcoásúpʉ. Bairo wãmʉnʉcãrĩ yua, ti macãpʉa ásúpʉ tunu. Ti rʉ̃mʉ busuri rʉ̃mʉ caãno Bernabé mena Derbe cawãmecʉti macãpʉ ásúparã. +Cabero judío majã Antioquía macããna, aperã Iconio macããna mena Listrapʉ etayuparã. Bairo na pʉame etarã yua, Listra macããna Pablojãã mena ricaati na tʉ̃goñao joroque ásuparã. Bairo na caátoi, Pablore ʉ̃tã rupaa mena wẽẽjĩãñuparã. Bairo cʉ̃ áti yaparori, “Merẽ riacoayami,” ĩ tʉ̃goñarĩ ti macã tʉ̃nipʉ cʉ̃ rupaʉrire rocacõãñuparã. 3*_Bairo atie nipetirije narẽ Pablo cʉ̃ caĩquetibʉjʉmiatacʉ̃ãrẽ, bʉtioro majũ wecʉare pajĩãrĩ na riire joemʉgõjogayuparã, Pablojããrẽ ĩroagarã. Dope bairo na caátigarijere jicoquei, “Tiere ápericõãña,” na ĩ jãnaocõãñuparã. Masĩã mano átigamiñuparã. )Bairo na caátiere ẽñotaetimicʉ̃ã, cʉ̃ caãnajẽ cʉtiere nipetiro camasãrẽ na ĩñoñupĩ. Cʉ̃, nipetirore caroaro na ácʉ, caocarije joyupi. Tunu bairoa oterique cʉ̃ã to rícacʉtio joroque ásupi. Bairo cʉ̃ caátie jʉ̃gori, camasã cʉ̃ã na riaetio joroque ásupi. Tunu bairoa ʉseanirõ na ãnio joroque na ásupi Dios —na ĩ quetibʉjʉyupʉ Pablo. ~(uTirʉ̃mʉpʉre camasã na ya wãme ricaati na caĩroarijere ẽñotaesupi Dios. Noo na cabori wãmerẽ ĩroayupa. H' —¿Dopẽĩrã bairo mʉjãã átiyati? Jãã, mʉjããrẽã bairo cabairã jãã ãniña. Jʉ̃gũẽã mee jãã ãniña. Torena, jãã atíapʉ, tie mʉjãã ya wãme mʉjãã caĩroarije cawapa manierẽ mʉjãã cajãnaparore bairo ĩrã. Tiere jãnarĩ yua, Dios cacatimajũʉ̃rẽ mʉjãã caĩroarore jãã boya. Dios pʉame ásupi ati ʉmʉrecóo, ati yepa, ria capairiya. Bairi nipetiro tiepʉ macããna cʉ̃ãrẽ na ásupi. j&MBairo Bernabé, Pablojããrẽ na caátigarijere tʉ̃gori, na jutiire tʉ̃gowooyuparã, “Bairo mʉjãã caátigarijere ñuẽtĩña,” ĩrã. Áti yaparo yua, camasã watoapʉ atʉátí, atore bairo qũĩ awajayuparã: ]%3 Mai, ti macã etajʉ̃goricaropʉ ãñuparõ na jʉ̃gũẽ Zeure na cañubueri wii. Ti wii macããcʉ̃ sacerdote pʉame bairo Pablo Bernabéjãã na caátiere tʉ̃gori, wecʉare, bairi oó mena na jeásúparã. Bairo cʉ̃, ti macã macããna mena apóstolea majãrẽ na ĩroagarã, wecʉare pajĩãrĩ, na riire joemʉgõjogayuparã. h$I Bairo na ĩrĩ, Bernabére na jʉ̃gũẽ Zeus cawãmecʉcʉ ya wãmei cʉ̃ wãmetiyuparã. Tunu bairoa Pablo caquetibʉjʉjʉ̃goʉ cʉ̃ caãnoi, na jʉ̃gũẽ Hermes cawãmecʉcʉ ya wãmei cʉ̃ wãmetiyuparã. # Bairo Pablo cʉ̃ caátimasĩrĩjẽrẽ ĩñarĩ, ti macã macããna pʉame Licaonia yepa macããna yayei bʉsʉrique tutuaro mena atore bairo ĩñuparã: —¡Ãnoa, jʉ̃gũẽã ʉmʉrecóopʉi ati yepapʉ caruiatíatana niñama! —ĩñuparã. s"_ Cʉ̃ cʉ̃ã Pablo cʉ̃ caĩrĩjẽrẽ caroaro tʉ̃goʉsayupʉ. Bairi Pablo pʉame qũĩñarĩ, “Yʉ cʉ̃ãrẽ yʉ netõõmasĩñami Jesús,” cʉ̃ caĩtʉ̃goñarĩjẽrẽ masĩrĩ, atore bairo qũĩñupʉ̃ bʉsʉrique tutuaro mena: —¡Wãmʉnʉcãña! Bairo cʉ̃ caĩrõ, caámasĩẽtĩmiatacʉ pʉame patiwãmʉnʉcãrĩ ámasĩjʉ̃goyupʉ. ! ; oListra macãpʉ ãñupʉ̃ mai jĩcãʉ̃ caʉ̃mʉ caámasĩẽcʉ̃. Bai jicoquei cabuiaricʉ ãñupʉ̃. Cʉ̃ pʉame Pablo cʉ̃ caquetibʉjʉ ãno, cʉ̃tʉ ruiyupʉ. Bairo na caátigamiatacʉ̃ãrẽ, Pablo, bairi Bernabéjãã tiere queti tʉ̃gori, Listra, bairi Derbe macããrẽ Licaonia yepapʉ ruticoásúparã. Bairo rutiátí bero, ti yepa tʉ̃ni quetibʉjʉ ñesẽãñuparã caroa quetire. Apedrean a Pablo en Listra 9kBairi yua, catʉ̃gogaena judío majã, aperã judío majã caãmerã cʉ̃ã ti macã macããna carotimasĩrĩ majã mena jĩcãrõrẽ bairo tʉ̃goñarĩ, apóstolea majãrẽ popiye na baio joroque na átigayuparã. “Ʉ̃tã rupaa mena na marĩ wẽgarã,” ãmeo ĩ tʉ̃goñañuparã na majũ. lQBairo cʉ̃ caátimiatacʉ̃ãrẽ, ti macã macããna pʉame jĩcãrõ ãmeñuparã. Jĩcããrã judío majã, Jesucristore catʉ̃goʉsaenarẽ bairo tʉ̃goñañuparã. Aperã apóstolea majãrẽ bairo tʉ̃goñañuparã. Bairi apóstolea majã to macããnarẽ quetibʉjʉ nemogarã Iconiopʉ yoaro ãñuparã. Ti macãpʉ ãna, marĩ Quetiupaʉ mena tʉ̃goñatutuari, caroaro cariape na quetibʉjʉyuparã. Marĩ Quetiupaʉ pʉame, “Cariapea yʉ yaye queti camasãrẽ yʉ camairĩjẽrẽ quetibʉjʉyama,” ĩ, cʉ̃ catutuarije mena Pablojãã caroa wãmerẽ camasãrẽ na áti ĩño joroque ásupʉ. zmBairo na catʉ̃goñamiatacʉ̃ãrẽ, aperã judío majã catʉ̃goʉsaena pʉame judío majã caãmerãrẽ na bʉsʉjãñuparã. Bairo na na caĩbʉsʉjãrõ jʉ̃gori roro marĩ yarã Pablojããrẽ na tʉ̃goñao joroque na ásuparã. D Cabero Pablo, Bernabéjãã Iconio macãpʉ ãna, jĩcãrõ jããñuparã judío majã na cañubueri wiipʉ. Bairo ti wiipʉ jããrĩ camasãrẽ na quetibʉjʉyuparã Pablojãã. Bairo caroaro na caquetibʉjʉroi, judío majã, bairi aperã judío majã caãmerã cʉ̃ã capããrã cariape tʉ̃gojʉ̃goyuparã. iK 4Bairo na caaweyomiatacʉ̃ãrẽ, ti macã macããna catʉ̃goʉsajʉ̃goatana pʉame caroaro ʉseanirõ ãñuparã. Tunu bairoa ñe ũnie rʉsaricaro mano Espíritu Santo cʉ̃ camasĩõrĩjẽ mena ãnimasĩñuparã.F 3Bairo na caátoi, Pablojãã pʉame ti macã Antioquíare witigarã jʉ̃goye, na rʉpo jutii macããjẽ ñerĩrẽ paareyuparã. “Mʉjãã, Jesús yaye quetire cateeri majã pʉame mʉjãã buicʉtiya,” caĩrãrẽ bairo ásuparã Pablojãã. Bairo átiri bero, Iconio cawãmecʉti macãpʉ acoásúparã yua. [/ 2Bairo na caátoi, judío majã Pablojããrẽ cateerã pʉame carõmia, cañurã, cadineropairã rõmirĩrẽ na bʉsʉjãñuparã. Tunu torea bairo na ĩñuparã ti macã macããna caãnimajũrã ũna cʉ̃ãrẽ. Bairo na ĩ bʉsʉjãrĩ bero, Pablo, Bernabéjããrẽ roro popiye na baio joroque na ásuparã, ti yepare na wiyogarã. kO 1Bairi Pisidia yepa nipetiropʉ quetibʉjʉyuparã Pablojãã marĩ Quetiupaʉ yaye quetire. r] 0Bairo Pablojãã na caĩrĩjẽrẽ tʉ̃gori, judío majã caãmerã pʉame ʉseaniñuparã. Bairo ʉseanirĩ atore bairo ãmeo ĩñuparã na majũ: “Marĩ Quetiupaʉ yaye queti Pablojãã na caquetibʉjʉrije ñujãñuña,” ãmeo ĩñuparã. Bairi Dios cʉ̃ caĩñajoro, nipetiro yeri capetietiere cacʉ̃goparã pʉame cariape tʉ̃goʉsayuparã. xi /Bairi atore bairo marĩ Quetiupaʉ jãã ĩ jowĩ:‘Ati yepapʉre cabusurijere bairo mʉjãã yʉ cũña camasã na caĩñajoro.Bairo yʉ caátoi, camasãrẽ yʉ canetõõrĩqũẽrẽ na mʉjãã quetibʉjʉgarã nocãrõ cayoaropʉ macããna cʉ̃ãrẽ tie quetire,’
jãã ĩ jowĩ marĩ Quetiupaʉ —na ĩñuparã Pablojãã judío majãrẽ. 4a .Bairo na caĩrĩjẽ tʉ̃go, Pablo Bernabéjãã pʉame tʉ̃goñatutuarique mena atore bairo na ĩñuparã: —Jãã pʉame mʉjãã judío majãrẽ atie Dios yaye quetire jãã quetibʉjʉ jʉ̃gogamiapʉ. Bairo jãã caquetibʉjʉ jʉ̃gogamiatacʉ̃ãrẽ, tiere mʉjãã boetiya. Yeri capetietopʉ caágaenarẽ bairo mʉjãã baiya. Torena, apero macããna judío majã caãmerã pʉamerẽ jãã quetibʉjʉrágarã. $A -Bairo capããrã majũ na caneñarõ ĩñarĩ, judío majã pʉame na pesu cʉsuparã Pablojããrẽ. Bairo na pesu cʉtiri, atore bairo ĩñuparã: “Cariape mee niña atie na caquetibʉjʉrije. Ricaati quetibʉjʉyama ãnoa Pablojãã,” roro na ĩñuparã judío majã pʉame. K ,Ape semana yapa macãã rʉ̃mʉ yerijãrĩcã rʉ̃mʉ caetaro, capããrã ti macã macããna neñañuparã, marĩ Quetiupaʉ yaye quetire Pablojãã na caquetibʉjʉrijere tʉ̃gogarã. % +Ñubuerica wiipʉ neñarĩ bero yua, capããrã judío majã, aperã judío majã mee caãna catʉ̃goʉsarã pʉame Bernabé, Pablojãã mena ʉsayuparã. Bairo na caʉsaro, Pablojãã pʉame atore bairo na ĩ quetibʉjʉnemoñuparã: “Mʉjããrẽ Dios camai ãnirĩ cʉ̃ yaye quetire mʉjãã tʉ̃goʉsao joroque átiyami. Bairi caroaro ãña, Dios cʉ̃ caborore bairo,” na ĩñuparã. G *Bairo ĩ quetibʉjʉri bero, Pablo cʉ̃ baparã mena ñubuerica wiipʉ caãniatana na cawitiátó, atore bairo na ĩñuparã judío majã caãmerã pʉame: “Ape rʉ̃mʉ yerijãrĩcã rʉ̃mʉ caãno cʉ̃ãrẽ atie mʉjãã caquetibʉjʉataje ũnierẽ jãã mʉjãã quetibʉjʉwã tunu,” na ĩñuparã. q [ )‘Mʉjãã, yʉ yaye quetire caboena tʉ̃gopeoya mai mʉjããrẽ yʉ caĩquetibʉjʉrijere:Mʉjãã cacatiri rʉ̃mʉrẽ caroa wãmerẽ yʉ átigʉ.Bairi tie yʉ caátiere apei mʉjããrẽ caroaro cʉ̃ caquetibʉjʉmiatacʉ̃ãrẽ, cariape cʉ̃ mʉjãã tʉ̃goetigarã.Bairo mʉjãã catʉ̃gogaetaje wapa mʉjãã yasicoagarã,’ĩ quetibʉjʉ cũñupĩ Dios profeta majã ãnanarẽ mʉjãã cabaipeere,” na ĩ quetibʉjʉyupʉ Pablo to macããnarẽ. s _ (Bairi maijʉ̃goya profeta majã ãnana atore bairo, na caĩrĩqũẽrẽ bairo mʉjãã tãmʉore: O  &“Bairi yʉ yarãrẽ bairo caãna, atore bairo masĩña mʉjãã cʉ̃ã: Jesucristo jʉ̃gori carorije marĩ caátiere camasiriyobojaecoricarã marĩ ãniña, cʉ̃ yaye quetire marĩ catʉ̃goʉsaata. Cʉ̃, Jesús jʉ̃gori nipetiro catʉ̃goʉsari majã carorije camánarẽ bairo tuayama. Nipetirã Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩqũẽ jʉ̃gori canetõmasĩẽna cʉ̃ã carorije camánarẽ bairo tuayama, cʉ̃ yaye na catʉ̃goʉsaata.   'R  %Dios cʉ̃ cacatioricʉ Jesús rupaʉri ãnajẽ pʉame roque boaesupa. pY $“Mai, David catiipʉ Dios cʉ̃ cabori wãme cãrõ ásupi cʉ̃ caãni yʉtea macããna mena. Dios cʉ̃rẽ cʉ̃ caĩrĩcãrõrẽã bairo ásupi David. Cabero David ãnacʉ̃ pʉame riacoásúpi. Bairo cʉ̃ cariaro bero, cʉ̃ ñicʉ̃jãã ãnana rupaʉri tʉpʉ cʉ̃ yaayayuparã. Bairo na caáto bero, cʉ̃ rupaʉri ãnajẽ boacoayayuparo. &E #Bairi tunu aperopʉ atore bairo ĩ quetibʉjʉ cũñupĩ: ‘Mʉ, Dios, mʉ caroti nocãrõ cañuʉ rupaʉri ãnatõrẽ to boaetio joroque mʉ átigʉ.’  "Bairi merẽ Dios cajʉ̃goye majũpʉa Jesús rupaʉri ãnajẽ caboaetipeere quetibʉjʉ jʉ̃goyeticũñupĩ. Atore bairo ĩnemoñupĩ tunu cʉ̃ ya tutipʉ: ‘Davire caroaro cariape cʉ̃ yʉ caĩquetibʉjʉricarorea bairo yʉ átigʉ,’ qũĩñupʉ̃ Dios. lQ “Bairi jãã cʉ̃ã mʉjããrẽ atie caroa quetire quetibʉjʉrã jãã átiya. Tirʉ̃mʉpʉ marĩ ñicʉ̃jãã ãnanarẽ, ‘Bairo yʉ átigʉ,’ cʉ̃ caĩjʉ̃goyeticũñarĩqũẽrẽ cʉ̃ caĩrĩcãrõrẽã bairo marĩ, na pãrãmerãrẽ, átibojayaparowĩ Dios. Cʉ̃ caĩrĩcãrõrẽã bairo Dios cʉ̃ macʉ̃rẽ cʉ̃ catioyupi tunu. Salmo pũrõ caãnijʉ̃gori pũrõ bero macã pũrõ caĩquetibʉjʉrorea bairo ásupi. Atore bairo ĩñupĩ Dios ti pũrõpʉre: ‘Mʉa, yʉ macʉ̃ majũ mʉ ãniña. Ati rʉ̃mʉi carotimasĩ mʉ yʉ cũña,’ qũĩñupʉ̃ Dios cʉ̃ macʉ̃rẽ.  !) Bairo cʉ̃ cacatioro bero, Galileapʉi Jerusalén macãpʉ Jesure cabapacʉtiñesẽãrĩcãrãrẽ capee rʉ̃mʉrĩ na buia ĩñoãñupĩ. Na, cʉ̃ cabuia ĩñorĩcãrã pʉame ãmerẽ cʉ̃, Jesús, cʉ̃ cabairique quetire quetibʉjʉ ñesẽãñama camasãrẽ. ]3 Bairo na caátacʉ cʉ̃ caãnimiatacʉ̃ãrẽ, Dios pʉame tunu cʉ̃ catioyupi. E Bairi yua, nipetirije Jesús cʉ̃ cabaipeere na caquetibʉjʉ woatucũrĩqũẽ cabaipetiro bero, yucʉpãĩpʉ na capapuaturocaatacʉre cʉ̃ ruiori, ʉ̃tã opepʉ cʉ̃ jõcũñupã. r] Dise ũnie Jesús roro cʉ̃ caátie camanimiatacʉ̃ãrẽ, Pilato cʉ̃ capajĩãrocarotirore boyupa. V% Bairo cabaimiatacʉ̃ãrẽ, Jerusalén macããna, bairi na quetiuparã cʉ̃ã Jesús, Dios macʉ̃, cʉ̃ caãnierẽ masĩẽsupa. Tunu bairoa yerijãrĩcã rʉ̃mʉ caãno ñubuerica wiipʉ neñarĩ, profeta majã ãnana na caquetibʉjʉ woatucũñarĩqũẽrẽ buemirãcʉ̃ã, tʉ̃gomasĩẽsupa na cabuerijere. Bairi na majũã Jesure na capajĩãrĩ rʉ̃mʉi, tirʉ̃mʉpʉ profeta na caĩjʉ̃goyeticũrĩcãrõrẽã bairo to baio joroque ásupa. +~O “Yʉ yararẽ bairo caãna Abraham ãnacʉ̃ pãrãmerã, bairi mʉjãã ape yepaa macããna Diore caĩroari majã cʉ̃ã atore bairo mʉjããrẽ ñiña: Atie caroa queti Dios camasãrẽ na carorije wapare cʉ̃ canetõõrĩqũẽ mʉjãã yaye rotie niña mʉjãã cʉ̃ãrẽ. } Cabero Juan pʉame, cʉ̃rẽ na capajĩãparo cacõñarõ, atore bairo ĩñupĩ: ‘Yʉre mʉjãã caĩtʉ̃goñarõrẽ bairo yʉ baietiya. Yʉa, Mesías mʉjãã cacotei mee yʉ ãniña. Cabero caetapaʉ nigʉmi Mesías. Yʉ netõrõ caãnimajũʉ̃ nigʉmi.’ |# Bairo Dios cʉ̃ cajogaricʉ Jesús cʉ̃ caatíparo jʉ̃goye, Juan Bautista pʉame nipetiro Israel poa macããnarẽ quetibʉjʉyupi caroa quetire. Bairo na ĩ quetibʉjʉyupi: ‘Dios mena tʉ̃goña qũẽnoña roro mʉjãã caátiãnajẽrẽ. Tiere tʉ̃goña qũẽnorĩ, Dios cʉ̃ carotirore bairo pʉame ása. Tunu bairoa bautiza rotiya,’ na ĩ quetibʉjʉyupi Israel macããnarẽ. { “Cʉ̃, David ãnacʉ̃ majũ pãrãmerã mena macããcʉ̃ jĩcãʉ̃ ãmi Jesús. Cʉ̃, Jesurea Dios cʉ̃ joyupi, Israel poa macããnarẽ na netõõgʉ. Tirʉ̃mʉpʉ cʉ̃ caĩjʉ̃goyeticũrĩcãrõrẽã bairo átigʉ cʉ̃rẽ joyupi. Hz  Cabero tunu Dios quetiupaʉ caãnimirĩcʉ̃, Saulore cʉ̃ wiyoyupi. Bairo cʉ̃ wiyori bero, David cawãmecʉcʉ pʉamerẽ quetiupaʉ reyre bairo cʉ̃ cũñupĩ tunu. Mai, atore bairo David cʉ̃ cabairijere ĩñupĩ Dios: ‘Ãni David, Isaí macʉ̃ jĩcãʉ̃ caʉ̃mʉ cañuʉ niñami. Cʉ̃ mena yʉ ʉseanio joroque baiyami. Tunu bairoa yʉ caátirotirije nipetirijere yʉ caĩrõrẽ bairo caátigaʉ niñami,’ ĩñupĩ Dios Davire. 9yk To bero yua, marĩ ñicʉ̃jãã ãnana pʉame na quetiupaʉ caãnipaʉ rey ũcʉ̃rẽ boyayupa. Bairo na caboroi, Dios pʉame Cis macʉ̃, Saúl cawãmecʉcʉre cuarenta cʉ̃marĩ majũ na quetiupaʉ reyre bairo cʉ̃ cũñañupĩ. Cʉ̃, Saúl pʉame Benjamín ya poa macããcʉ̃ majũ ãñupʉ̃. Ax{ Atore bairo na caátiãnie cuatrocientos cincuenta cʉ̃marĩ majũ yoaro ãñuparã. “Cabero narẽ carotirã cajʉ̃goãniparã caudillos majũrẽ na cũñupĩ Dios. Na, narẽ carotirã pʉame profeta ãnacʉ̃ Samuel cʉ̃ caãni rʉ̃mʉpʉ na jʉ̃goãni jãnañañupã marĩ ñicʉ̃jãã ãnanarẽ. Fw Cabero Canaán yepare na caetaro, ti yepa macãã poari jĩcã wãmo peti pʉga pẽnirõ cãnacã poa majũrẽ na pajĩãre rotiyupʉ, ti yepare marĩ ñicʉ̃jãã ãnanarẽ na jogʉ. v! Bairo na átiri bero, cuarenta cʉ̃marĩ majũ desierto cayucʉmanopʉ na caãno, dope bairo na cabairijere nʉcãcõãñañupʉ̃ Dios. Su Marĩ Israel poa macããna Quetiupaʉ Dios pʉame marĩ ñicʉ̃jãã ãnanarẽ cʉ̃ yarã caãniparãrẽ na ĩñabeseyayupi. Bairo na ĩñabeseri, capããrã na masabʉo joroque na ásúpi, ape majã na caãni yepa Egiptopʉ na caãno mai. Cabero Dios pʉame cʉ̃ camasĩrĩjẽ mena ti yepare na witio joroque ásupi tunu. Bairo na caĩrĩjẽrẽ tʉ̃go, Pablo pʉame wãmʉnʉcã, cʉ̃ wãmorĩrẽ ñumʉgõrĩ camasãrẽ na bʉsʉjãnaroti yaparori, atore bairo na ĩ jʉ̃goyupʉ: —Mʉjãã israelita majã, bairi mʉjãã ape yepaa macããna Diore caĩroari majã cʉ̃ã tʉ̃gopeoya mʉjããrẽ yʉ caĩpeere. s5 Ñubuerica wii quetiuparã pʉame Moisés ãnacʉ̃ camasã na caátipeere cʉ̃ caquetibʉjʉwoacũrĩqũẽrẽ, bairi profeta majã ãnana na caquetibʉjʉwoatucũñarĩcã tutirire bue yaparori bero, atore bairo na ĩñuparã Pablojããrẽ: —Jãã yarãrẽ bairo caãna, tʉ̃goña yeri ñurĩcã wãme ũnierẽ marĩ mena caneñarãrẽ na mʉjãã cabʉsʉgaata, ĩña ãmea —na ĩñuparã. 0rY Topʉ etari bero, Pisidia yepa macãã macã Antioquíapʉ etayuparã. Ti macã ãna, yerijãrĩcã rʉ̃mʉ caãno to macã wii ñubuerica wiipʉ jãátiruiyuparã. pqY Cabero Pablo, cʉ̃ bapa mena Pafos macãĩ ásúparã cũmua mena Perge cawãmecʉti macãpʉ. Ti macã Perge pʉame Panfilia yepapʉ ãñuparõ. Topʉ na caátó, Juan pʉame na tunuweyocoásúpʉ Jerusalén macãpʉ tunu. p Bairo Elimas cʉ̃ cabairijere ĩñarĩ quetiupaʉ Sergio Paulo pʉame tʉ̃goʉsajʉ̃goyupʉ. Marĩ Quetiupaʉ cʉ̃ cabairique quetire Pablojãã na caquetibʉjʉro pʉgani cãrõ tʉ̃gocõã maniásupʉ Sergio Paulo. Pablo y Bernabé en Antioquía de Pisidia Bo} Bairi ãmerẽ popiye mʉ baio joroque mʉ átigʉmi jãã Quetiupaʉ Dios. Mʉ caapee ĩñaecʉ̃, jĩcã yʉtea mai, muipʉ cʉ̃ cabusurijere to ĩñaetĩõ joroque mʉ átigʉmi —qũĩñupʉ̃ Pablo Elimarẽ. Bairo Pablo cʉ̃ caĩrĩjẽ mena jicoquei Elimas pʉame canaitĩãrõpʉ nucũʉ̃rẽ bairo baicoasupʉ. Bairi yua, jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ cʉ̃rẽ wãmo mena catʉ̃gãápáʉre macãñupʉ̃, caapee caĩñaecʉ̃ ãnirĩ. n Bairo qũĩñarĩ yua, atore bairo qũĩñupʉ̃ Pablo: —¡Mʉ, caĩtopai, cañuecʉ̃, wãtĩ macʉ̃rẽ bairo caãcʉ̃, caroa macããjẽ nipetirijere capesucʉcʉ majũ mʉ ãniña! ¿Dopẽĩ Dios cariape cʉ̃ caquetibʉjʉrijere ricaati mʉ átigayati? Fm Bairo cʉ̃ catʉ̃goñarĩjẽ masĩrĩ, Saulo ape wãmerã Pablo cawãmecʉcʉ pʉame Espíritu Santo cʉ̃ camasĩõrĩjẽ carʉsaecʉ ãnirĩ Elimarẽ caroaro qũĩñacõãñupʉ̃. l' Bairo cʉ̃ catʉ̃gogaro, Elimas, carorijere camasĩ pʉame, Quetiupaʉ Sergio tie quetire tʉ̃goʉsaremi ĩ, bʉsʉ ẽñotagamiñupʉ̃. #k? Barjesús pʉame to macããcʉ̃ quetiupaʉ Sergio Paulo cawãmecʉcʉ mena ãñupʉ̃. Cʉ̃, quetiupaʉ pʉame caʉ̃mʉ caroaro catʉ̃goñamasĩ ãñupʉ̃. Bairi Bernabé apei Saulo menarẽ cʉ̃tʉ na piijorotiyupʉ, na caquetibʉjʉrije Dios yaye caroa quetire tʉ̃gogʉ. Bj} Ti yucʉ poa macããnarẽ quetibʉjʉ ãmejore peyocõãñuparã. Bairo quetibʉjʉ ãmejore peyori bero, Pafos cawãmecʉti macãrẽ etayuparã. Ti macãpʉ judío majõcʉ cũmu carorijere camasĩ “Barjesús” griego yaye mena Elimas cawãmecʉcʉre cʉ̃ etayuparã. Mai, cʉ̃ pʉame caĩtopai ãñupʉ̃. “Yʉa, Dios cʉ̃ caquetibʉjʉrotiro jʉ̃gori mʉjãã yʉ quetibʉjʉya,” na ĩtoyupʉ cʉ̃ pʉame camasãrẽ. piY Topʉ Salamina cawãmecʉti macãrẽ etarã, judío majã na cañubueri wiiripʉ Dios yaye caroa quetire quetibʉjʉ jʉ̃goyuparã Saulojãã camasãrẽ. Mai, Juan cʉ̃ã na mena ásúpʉ, narẽ cajʉátiri majõcʉre bairo. Lh Bairo Espíritu Santo cʉ̃ caĩjoatana Bernabé, apei Saulojãã pʉame Seleucia cawãmecʉti macã pʉamerẽ ásúparã. Ti macã etari bero, cũmua mena ásúparã Chipre yucʉ poapʉ. igK Bairo cʉ̃ caĩrõ, ʉgarique betiri Diore jẽni yaparori bero, na wãmorĩrẽ Bernabé apei Saulo rʉpoa bui ñigãpeori, “Caroare cʉ̃ joáto mʉjããrẽ Dios,” na ĩ joyuparã yua. Los apóstoles en Chipre cf? Bairi yua, to macããna pʉame jĩcã rʉ̃mʉ ʉgarique betiri marĩ Quetiupaʉre na cajẽnirõ, Espíritu Santo pʉame atore bairo na ĩñupʉ̃: “Bernabé, bairi Saulo mena aperãrẽ caquetibʉjʉparã na yʉ boya. Bairi na árotiya narẽ, na yʉ caátirotirijere na átio joroque ĩrã,” na ĩñupʉ̃ Espíritu Santo caneñarãrẽ. Qe  Antioquía macããna ñubueri majã menarẽ ãñuparã profeta majã, aperã cajʉ̃gobueri majã cʉ̃ã. Ato cãnacãʉ̃ ãñuparã na pʉame: Bernabé, bairi Simón, ape wãmerã Cañii, bairi Lucio Cirene macããcʉ̃, bairi Manaén, Herodes Galilea yepa quetiupaʉ mena cabʉtiricʉ, bairi apei Saulo ãñuparã topʉre. Yd+ Bernabé, bairi Saulo narẽ na caátirotijoatajere áti yaparori bero, Jerusalén caãniatana tunucoásúparã Antioquíapʉ tunu. Na mena Juan, apeyera Marcos cawãmecʉcʉre cʉ̃ piiásúparã.'cG Bairo cabaimiatacʉ̃ãrẽ, nipetiropʉ Dios yaye quetire tʉ̃gopeticoasuparã Jesucristore catʉ̃goʉsari majã na caquetibʉjʉnetõrõ jʉ̃gori. b  Bairo na cʉ̃ caĩãno, tocãrõã yua, ángel marĩ Quetiupaʉtʉ macããcʉ̃ pʉame Herodere cʉ̃ riañao joroque ásupʉ, “Dios jĩcãʉ̃ã niñami marĩ caĩroapaʉ,” cʉ̃ caĩẽtĩẽ wapa. Cabero yua, cʉ̃rẽ becoa ʉgarocacõãñuparã. ba= Bairo cʉ̃ cabʉsʉrijere tʉ̃gori, camasã pʉame awajari atore bairo ĩñuparã: “¡Ãni, marĩrẽ cariape caquetibʉjʉ, marĩ ũcʉ̃ camasocʉ mee, jʉ̃gũẽ ũcʉ̃ ãcʉ̃mi!” qũĩñuparã Herodere. d`A Bairo na caĩatacʉ cʉ̃ cabʉsʉroi, Herodes pʉame, “Jaʉ, ti rʉ̃mʉ majũ na mena yʉ bʉsʉgʉ,” qũĩ cũñupʉ̃. Bairi ti rʉ̃mʉ caetaro ĩña, jutii caĩñabeseri majã na cajãñarĩjẽ ũnierẽ jãñarĩ, quetiuparã na caruiropʉ ruiyupʉ. Bairo rui yaparo yua, Tiro, Sidón macããna caetaátanarẽ na bʉsʉjʉ̃goyupʉ. 8_i Mai, Herodes pʉame Tiro, bairi Sidón macãã macããna mena asiajãñuñupʉ̃. Bairo asiari, cʉ̃ ya yepa macããjẽ ʉgariquere na jorotiesupʉ. Bairi na pʉame cʉ̃ mena ãmeo bʉsʉqũẽnogarã, jĩcãrõrẽ bairo tʉ̃goñarĩ, “Cʉ̃tʉ marĩ bʉsʉrároa,” ĩ tʉ̃goñañuparã. Bairi Blasto cawãmecʉcʉ, Herodes roca carotimasĩ caãnimajũʉ̃rẽ, “Jããrẽ mʉ jʉbʉsʉbojagʉ,” qũĩñuparã. _^7 Pedro cʉ̃ camanierẽ queti tʉ̃go, Herodes pʉame Pedrore na macããrotimiñupʉ̃ tunu. Na, soldaua pʉame cʉ̃ bócaesuparã. Torecʉ, Herodes pʉame caĩñacotemasĩẽna na caãnoi, Pedrore cacotemiatanarẽ na pajĩãre rotiyupʉ yua. Bairo átirotiri bero, Judea yepare witiri, Cesarea macãpʉ ãniásúpʉ. La muerte de Herodes x]i Ti ñami cabusuri rʉ̃mʉrẽ mawijioroa na baicõãñuparõ yua ĩñacoteri majã soldauare. Bairi, “¡Dope cʉ̃ baiupari Pedro!” ãmeo ĩñuparã soldaua pʉame na majũ. Bairo ĩrĩ, bʉtioro tʉ̃goñarĩqũẽ paiyuparã. -\S Pedro pʉame cʉ̃ wãmorĩrẽ ñumʉgõrĩ na bʉsʉjãnarotiyupʉ. Bairo na ĩ jãnaorĩ, ángel preso jorica wiipʉ caãcʉ̃rẽ cʉ̃ cʉ̃ cawiyoataje nipetirijere na quetibʉjʉyupʉ. Tiere na quetibʉjʉ yaparo, atore bairo na ĩnemoñupʉ̃ Pedro tunu: —Atie yʉ cabaiataje nipetirijere cʉ̃ mʉjãã quetibʉjʉwa Santiagore. Tunu bairoa na mʉjãã ĩwã marĩ yarã catʉ̃goʉsarã cʉ̃ãrẽ —na ĩñupʉ̃ Pedro yua, ti ñamirẽ María wiipʉ caneñaátanarẽ. Bairo na ĩ yaparori bero, witi acoásúpʉ apepaʉpʉ Pedro. l[Q Bairo na caĩãnitoye, jopepʉ piinemocõãñupʉ̃ Pedro pʉame mai. Bairo cʉ̃ capiiãnoi yua, cʉ̃ pããjõñuparã Pedrore. Cʉ̃ pããjõrĩ, qũĩña acʉacoasuparã Pedrore, María ya wii caãniatana pʉame yua. Z% Bairo cõ caĩrõ, cañubuerã pʉame bairo cõ boca ĩñuparã: —¡Bairi ĩcõ miña! Ĩmecʉ̃õ miña —cõ ĩñuparã. Bairo na caĩmiatacʉ̃ãrẽ, cõ pʉame, “¡Bairicõõ mee mʉjããrẽ ñiña! ¡Cʉ̃ã niroyaami!” na ĩmiñupõ. Bairo cõ caĩmiatacʉ̃ãrẽ, atore bairo ĩnemoñuparã na pʉame tunu: —Pedro mee ãcʉ̃mi. ¡Cʉ̃ wãtĩ pʉame ãcʉ̃mi! —ĩñuparã. (YI Baiopʉa, jõpʉ̃ã Pedro bʉsʉriquere tʉ̃gomasĩrĩ, bʉtioro majũ ʉseaniñupõ. Bairo caʉseanio ãnirĩ yua, Pedrore cʉ̃ pããjõrĩ mee, Diore cajẽniãnatʉ pʉamerẽ atʉcõãjãásúpo, na quetibʉjʉo ácó. Topʉ na etari, “¡Pedro jopepʉ niñami!” na ĩñupõ. /XW Ti wii etajʉ̃gorica jopepʉ etari piiyupʉ Pedro. Bairo cʉ̃ capiirijere tʉ̃gori, Rode cawãmecʉco pʉame, “¿Noa ũna na ãnicʉti?” ĩõ ĩñao ásúpo. wo~|{XzDy0xwwHutsrnqfq3pQo$nmlkkSjiwgfeddcmbia`f_^<\[xZRXWVGU}TSRRQCONMLL2KJJ HH!G0DCBA@?_=Ti yʉtea caãno jĩcãʉ̃ judío majõcʉ Apolos cawãmecʉcʉ Efeso macãrẽ etayupʉ. Apolos pʉame Alejandría macã macããcʉ̃ ãñupʉ̃. Caroaro cariape caquetibʉjʉmasĩ majũ ãñupʉ̃. Tunu bairoa Dios ya tuti macããjẽ cʉ̃ãrẽ caroaro masĩñupʉ̃. >%Topʉre jĩcã yʉtea ãnirĩ bero, tunu ánemoñupʉ̃ Galacia, bairi Frigia yepaare tocãnacã macãã cʉ̃ cañesẽãrĩcãrõpʉ. To macããna Jesure catʉ̃goʉsari majã nipetirore na tʉ̃goña yeri ñuo joroque na átiásúpʉ Pablo. Apolos predica en Efeso ==sCabero Cesareapʉ maa etari bero, Jerusalẽpʉ acoásúpʉ, Jesure caĩroari poa macããnarẽ na jẽniácʉ́. Na jẽni yaparori bero, Antioquía macãpʉ tunucoásúpʉ yua. =<sBairo tuagaetiri, atore bairo na ĩ átáje uwiyupʉ Pablo: “Dios cʉ̃ cabooata, ape rʉ̃mʉ mʉjããrẽ ñiñañesẽãʉ̃ atígʉ tunu. Jerusalẽpʉ yʉ netõgʉ bose rʉ̃mʉ caãnipa rʉ̃mʉrẽ mai,” na ĩñupʉ̃. Bairo na ĩrĩ bero, cũmua mena Efeso macã caãniatacʉ acoásúpʉ Pablo. Z;-Ti wii macããna pʉame cʉ̃ caĩrĩjẽrẽ tʉ̃gori yua, bʉtioro yoajãñurõ tore cʉ̃ catuarore boyuparã. Bairo cʉ̃ catuarore cʉ̃ na cabomiatacʉ̃ãrẽ, Pablo pʉame na mena yoaro tuagaesupʉ. k:OEfeso macãpʉ etari bero, cʉ̃ bapa Aquila, Priscilajããrẽ topʉ na cũñupʉ̃. Bairo na cũrĩ bero, ñubuerica wii sinagoga, ti macã macããna judío majã na caneñanucũrĩ wiipʉ ásúpʉ, na quetibʉjʉ ácʉ́. q9[Pablo pʉame mai capee rʉ̃mʉrĩ tuayupʉ Corintopʉre. Cabero marĩ yarã Jesure catʉ̃goʉsarãrẽ na átáje uwiri bero, cũmuai Siria yepapʉ acoásúpʉ tunu, cʉ̃ bapa Aquila, Priscila mena. Mai, Cencrea macãpʉ ãcʉ̃, cʉ̃ poare juarerotiyupʉ. “Diore cʉ̃ yʉ caĩjʉ̃goyetiricarore bairo yʉ áti yaparoya,” ĩgʉ, bairo ásupʉ. 48aBairi to caãna nipetirã pʉame Sóstenes cawãmecʉcʉ, ñubuerica wii sinagoga quetiupaʉ jĩcãʉ̃rẽ ñerĩ, tipaʉa cʉ̃ bapeyuparã, Galión cʉ̃ caĩñajoro. Galión pʉamerẽ dope bairo cʉ̃ baiesuparo bairo na caátie. Pablo vuelve a Antioquía y comienza su tercer viaje misionero e7CBairo ĩ yaparori bero, cʉ̃ ʉ̃mʉa soldauare judío majãrẽ na wiyojorotiyupʉ. |6qBairãpʉa, mʉjãã cabʉsʉpairije, mʉjãã judío majãrẽ rotirique ũnie caãnoi, mʉjãã majũã tiere bʉsʉqũẽnoña ãni mena. Bairi yʉ pʉame tie ũnierẽ yʉ tʉ̃goña besegaetiya —na ĩñupʉ̃ Galión judío majãrẽ. }5sPablo pʉame bairo na caĩrõ na yʉgʉ cʉ̃ caátipaʉa, Galión pʉame atore bairo na ĩ jʉ̃goyupʉ: —Roro cʉ̃ caátato bero caãmata roquere, mʉjãã judío majã ãnirẽ mʉjãã cabʉsʉpairijere yʉ tʉ̃goña besebujioʉ. B4} Cʉ̃ tʉpʉ Pablore cʉ̃ ne etari yua, atore bairo qũĩñuparã: —Ãnia, Pablo ricaati camasãrẽ na quetibʉjʉ ñesẽãʉ̃ baiyami ati macãpʉre. Jãã ñicʉ̃ Moisés ãnacʉ̃ Diore jãã caĩroapeere cʉ̃ caroticũrĩcãrõrẽ bairo mee quetibʉjʉyami —qũĩñuparã judío majã Galiórẽ. 3{ Tiwatoare Galión ti yepa Acaya quetiupaʉ gobernador cʉ̃ caãno, judío majã pʉame jĩcãrõrẽ bairo tʉ̃goñarĩqũẽ cʉtiri Pablore boesuparã. Bairo cʉ̃ boetiri yua, cʉ̃ ñee, cʉ̃ neásúparã quetiupaʉ gobernador tʉpʉ. ]23 Bairo marĩ Quetiupaʉ cʉ̃ caĩrõĩ, Pablo pʉame jĩcã cʉ̃ma ape cʉ̃ma recomacã majũ ãñupʉ̃ ti macã Corintopʉre. Topʉ ãcʉ̃ yua, to macããnarẽ na quetibʉjʉ ãñupʉ̃ Dios yaye quetire. M1 Jĩcã ñami qũẽguericarore bairo Pablo cʉ̃ caãno, marĩ Quetiupaʉ yaye quetire atore bairo tʉ̃goyupʉ: “Yʉ, mʉ mena yʉ ãnicõãña. Bairi ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ mʉrẽ ricaati caátimasĩ manigʉmi. Tunu bairoa ati macãpʉre capããrã yʉre caĩroarã niñama. Bairi tʉ̃goña uwieticõãña. Yʉ yaye quetire quetibʉjʉcõã ãninucũña. Mʉrẽ yʉ caátirotiriquere jãnaeticõãña,” qũĩñupʉ̃ marĩ Quetiupaʉ Pablore. 0 P/Topʉ cʉ̃ caãno, Crispo ñubuerica wii sinagoga quetiupaʉ jĩcãʉ̃ cʉ̃ yarã nipetiro mena marĩ Quetiupaʉ yaye quetire tʉ̃goʉsajʉ̃goyuparã. Aperã Corinto macããna cʉ̃ã capããrã Jesús yaye quetire tʉ̃gori, cariape tʉ̃gojʉ̃goyuparã. Bairo cariape na catʉ̃goro jʉ̃gori, na bautiza rotiyuparã. _.7Bairo na ĩrĩ bero, ñubuerica wiire witi acoásúpʉ Pablo. Jĩcãʉ̃ caʉ̃mʉ Ticio Justo cawãmecʉcʉ, Diore caĩroaʉ ya wiipʉ ásúpʉ. Cʉ̃ ya wii pʉame ñubuerica wii sinagogatʉaca ãñuparõ. ?-wBairo judío majãrẽ cʉ̃ caquetibʉjʉmiatacʉ̃ãrẽ, na pʉame cʉ̃ bʉsʉcãnamuñuparã. Roro qũĩñuparã. Bairo roro cʉ̃ na caĩrõĩ, Pablo pʉame cʉ̃ jutii macããjẽ ñerĩrẽ pabatoreyupʉ na caĩñajoro, “Roro yʉ mʉjãã átiya,” ĩ. Bairo áti yaparo yua, atore bairo na ĩñupʉ̃: —Mʉjãã catʉ̃gogaetie bui popiye mʉjãã baigarã. Yʉ yaye wapa mee, mʉjãã yaye wapa pʉame roque nigaro. Torecʉ, ati rʉ̃mʉi judío majã caãmerã pʉamerẽ yʉ quetibʉjʉ jʉ̃goʉ ágʉ yua —na ĩñupʉ̃ Pablo judío majãrẽ. c,?Bairi Macedoniapʉ caãniatana, Timoteo Silas mena Corintopʉ na caetaro bero, Pablo pʉame judío majãrẽ caroa quetire na quetibʉjʉ ñesẽãrĩqũẽ jeto átiãñupʉ̃, Jesús Mesías cʉ̃ caãnierẽ. +#Bairo tuari yua, tocãnacã rʉ̃mʉ judío majã na cayerijãrĩ rʉ̃mʉ caãno, ñubuerica wii sinagogapʉ ánucũñupʉ̃. Topʉ na quetibʉjʉnucũñupʉ̃ Jesús, Mesías cʉ̃ caãnierẽ judío majã, judío majã caãmerã cʉ̃ã na camasĩparore bairo ĩ. (*IAquilajãã cʉ̃ã Pablo cʉ̃ caátore bairo paarique cʉ̃goyuparã. Caesebʉtirije jutii paca aseri wii mena aperã ñesẽãráná na caneátíe ocojurique aseri ũnierẽ qũẽnorĩqũẽ paarique cʉ̃goyuparã. Tiere capaarã na caãnoi, na mena paagʉ na mena tuayupʉ Pablo. M)Topʉ etari yua, jĩcãʉ̃, Ponto yepa macããcʉ̃ caãnimirĩcʉ̃ judío majõcʉ Aquila cawãmecʉcʉre cʉ̃ bocáetayupʉ. Mai, cajʉ̃goyepʉ Aquila, cʉ̃ nʉmo Priscila mena Italiapʉ caãnimiatana Corintopʉ etayuparã. Quetiupaʉ emperador Claudio, “Nipetiro judío majã ati macã Romarẽ caãna na witiápáro,” na cʉ̃ caĩrĩjẽrẽ tʉ̃gori, Corintopʉ etayuparã. Tiere tʉ̃gori Pablo pʉame na ĩñañesẽãʉ̃ ásúpʉ. z( oCabero Pablo Atenapʉ quetibʉjʉ ãnirĩ bero, ti macã caãniatacʉ acoásúpʉ Corinto cawãmecʉti macãpʉ. 2']"Bairo na cʉ̃ caaweyocoamiatacʉ̃ãrẽ, jĩcããrã na mena macããna cʉ̃ bero ʉsari, cʉ̃ yaye quetire cariape tʉ̃goʉsayuparã. Jĩcãʉ̃ na mena macããcʉ̃ Dionisio wãmecʉsupʉ. Cʉ̃ pʉame Areópagopʉ caneñaporã mena macããcʉ̃ ãñupʉ̃. Apeo Dámaris cawãmecʉco cʉ̃ã cariape tʉ̃goyupo Pablo cʉ̃ caĩrĩjẽrẽ. Aperã cʉ̃ã cariape cʉ̃ caĩrĩjẽrẽ tʉ̃goʉsajʉ̃goyuparã.G&!Bairo na caĩrõ bero, Pablo pʉame na aweyocoásúpʉ. (%I Bairo to macããna, “Cariacoatana nimirãcʉ̃ã, tunu catiyama camasã,” Pablo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃gori, jĩcããrã na mena macããna cʉ̃ boyetiyuparã. Aperã pʉame atore bairo qũĩñuparã: —Cabero ũno cʉ̃ yaye quetire marĩ tʉ̃gonemorõã tunu —qũĩñuparã. D$Tunu bairoa jĩcã rʉ̃mʉ ati yepa macããna nipetirore cʉ̃ caĩñabesepa rʉ̃mʉrẽ cũñupĩ Dios. Bairi caʉ̃mʉ caroaro cariape caĩñabesepaʉ cʉ̃ãrẽ cʉ̃ cũñupĩ. Cʉ̃, caʉ̃mʉ cariacoatacʉ cʉ̃ caãnimiatacʉ̃ãrẽ, tunu cʉ̃ catioyupi Dios. Bairo cʉ̃ cʉ̃ cacatioro jʉ̃gori nipetiro camasã pʉame cʉ̃, caĩñabesepaʉ cʉ̃ caãnierẽ masĩcõãñama,” na ĩ quetibʉjʉyupʉ Pablo to macããnarẽ. #Tirʉ̃mʉpʉre camasã roro na caátiere boetimicʉ̃ã, popiye na baio joroque ápeyupi, cʉ̃ yaye queti nipetirijere na camasĩẽtoi. Ãme pʉame roque na camasĩrõĩ, tocãnacãʉ̃ã camasã nipetiro na caãnopʉ roro na caátiere na jãnarotiyupi. _"7“Bairi Dios pãrãmerãrẽ bairo caãna ãnirĩ camasã na catʉ̃goñarĩjẽ jʉ̃gori, oro, plata, o ʉ̃tã mena camasãrẽ bairo cabaurãrẽ na caqũẽnorĩcãrãrẽ marĩ caĩroaro ñuẽtĩña. !Cʉ̃, Dios cʉ̃ cajʉátoi jʉ̃gori marĩ catiya. Marĩ paamasĩña. Marĩ ãnajẽ cʉtiya. Mʉjãã ya poa macããna poesiare cawoaturi majã cʉ̃ã torea bairo ĩñupã: ‘Marĩã, Dios pãrãmerãrẽ bairo caãna marĩ ãniña,’ ĩñupã. C Bairo ásupi Dios, tocãnacãʉ̃pʉa camasã cʉ̃ na camasĩparore bairo ĩ. Bairi cʉ̃rẽ cabocõãninucũrã pʉame cʉ̃ masĩgarãma. Dope bairo mee niña Diore masĩrĩqũẽ. G“Bairi jĩcãʉ̃ caʉ̃mʉ jʉ̃gori nipetiro camasã poari ati yepa nipetiropʉ na masãbatanʉcãõ joroque ásupi. Tunu bairoa tocãnacã poare na caãnipa yʉtearire cũñupĩ. Ñe ũnie cʉ̃ caãnipeere cʉ̃rẽ marĩ caátibojapee cʉ̃ rʉsaetiya Diore. Cʉ̃ pʉame roque niñami marĩ camasãrẽ marĩ cacatiãnierẽ cajoʉ. Tunu bairoa marĩ cayerijoãnie, wĩno cʉ̃ãrẽ, apeye nipetirije cʉ̃ jetoa marĩrẽ cajoʉ niñami. zm“Cʉ̃ã, Dios ati ʉmʉrecóo macããjẽ nipetirijere caqũẽñorĩcʉ̃, ati ʉmʉrecóore, ati yepa cʉ̃ãrẽ Quetiupaʉ niñami. Templos, ‘Dios ya wii nigaro,’ camasã ĩrĩ na caqũẽnorĩcã wiirire ãmerĩnucũñami. (IMʉjãã cañubueripaʉripʉ ñiñañesẽããpʉ̃. Jĩcã altar mesa rocapʉ atore bairo ĩ woaturiquere ñiñaapʉ̃: ‘Dios, marĩ camasĩẽcʉ̃rẽ marĩ caĩroaripaʉ niña.’ Bairo cʉ̃ masĩẽtĩmirãcʉ̃ã, mʉjãã caĩroaʉre mʉjãã quetibʉjʉ acʉ́ yʉ átiapʉ. *MBairi Pablo pʉame Areópagopʉ ãcʉ̃, na watoapʉ wãmʉnʉcãrĩ atore bairo na ĩñupʉ̃: “Mʉjãã, Atenas macããna, capããrã mʉjãã jʉ̃gũẽã mʉjãã cawericarãrẽ ĩñarĩ, ‘Na jʉ̃gũẽãrẽ bʉtioro catʉ̃goñarĩ majã ñiñama,’ ñi tʉ̃goñaña. a;Mai, Atenas macã macããna nipetiro, bairi to macããna ape yepapʉ caatána cʉ̃ã bʉtioro tʉ̃gogayuparã apeye cawãma quetire. Tiere tʉ̃gori bero, tie jetore ãmeo bʉsʉpẽninucũñuparã na majũ. Mʉ caquetibʉjʉrije ũnierẽ jãã tʉ̃goñaẽtĩña. Bairi tiere jãã masĩgaya mʉ caquetibʉjʉrijere —qũĩñuparã.  Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, neñarĩ na cabʉsʉnucũrõ, Areópago na caĩrõpʉ cʉ̃ neásúparã. Bairo topʉ cʉ̃ na cane etaro, atore bairo qũĩ jẽniñañuparã: —¿Atie cawãma wãme mʉ caquetibʉjʉrijere, jãã mʉ quetibʉjʉgaetiyati? hIBairo cʉ̃ cabʉsʉãnitoye, epicúreos yaye bueri majã, aperã estoicos yaye bueri majã cʉ̃ã cʉ̃ mena bʉsʉjʉ̃goyuparã, cʉ̃ bʉsʉnetõgarã. Atore bairo qũĩñuparã Pablore jĩcããrã: —Ãni, cabʉsʉriquepai, ¿ñee ũnierẽ ĩgʉ qũĩñati? Aperã atore bairo qũĩñuparã: —Ape yepaa macããna jʉ̃gũẽãrẽ marĩ catʉ̃goʉsarore boʉ baiimi. Pablo pʉame Jesús yaye caroa quetire, tunu cʉ̃ cacatirique cʉ̃ãrẽ na quetibʉjʉ baiyupʉ. Bairi ñubuerica wii sinagogapʉ judío majã aperã judío majã caãmerã Diore caĩroarã mena bʉsʉnucũñupʉ̃, na bʉsʉnetõgʉ. Tunu bairoa camasã na caneñaporipaʉ plazapʉ caneñarã cʉ̃ãrẽ tocãnacã rʉ̃mʉa bʉsʉnucũñupʉ̃ Pablo. H Mai, Pablo Atenas macãpʉ Timoteo, bairi Silajããrẽ na cote ãcʉ̃, ti macã macããna wericarã jeto na cajʉ̃gũẽã cʉ̃goro ĩñarĩ, tʉ̃goñarĩqũẽ paijãñuñupʉ̃. 8iBairo na caĩjoatacʉ mena cabapacʉtiátána pʉame cʉ̃ cũñuparã Atenas cawãmecʉti macãpʉ. Topʉ cʉ̃ cũyaparori bero, tunucoásúparã na ya macã Bereapʉ tunu. Na mena atore bairo ĩ quetijoyupʉ Pablo: “Silas, Timoteo mena tãmurĩ atopʉ na apáro,” na ĩ joyupʉ. Pablo en Atenas }sBairo na caátigaro ĩñarĩ, marĩ yarã Jesucristore catʉ̃goʉsari majã pʉame ti macãrẽ Pablore cʉ̃ witirotiyuparã. “Tãmurĩ ria capairiya tʉ̃nipʉ ácʉ́ja. Timoteo, Silajãã pʉame jãã mena tuagarãma,” qũĩñuparã. !; Bairo Pablojãã Berea cʉ̃ãrẽ Dios yaye quetire na caquetibʉjʉro tʉ̃gori, judío majã Tesalónica macããna pʉame Bereapʉ acoásúparã. Topʉ etari, to macããnarẽ Pablojãã na cabairijere bʉsʉjãñuparã, roro na caĩawajabatoñesẽãparore bairo ĩrã. @y Bairo ĩñabueri yua, na mena macããna capããrã cariape tʉ̃goyuparã. Griego majã cʉ̃ã capããrã cariape tʉ̃goyuparã carõmia caãnimajũrã, aperã caʉ̃mʉa cʉ̃ã. yk Na roque Tesalónica macããna judío majã netõjãñurõ Jesús yaye queti Pablo cʉ̃ caquetibʉjʉrije catʉ̃gogari majã ãñuparã. Bairo caãna ãnirĩ, Pablo cʉ̃ caĩquetibʉjʉrijere caroaro tʉ̃goʉsayuparã. Bairo tʉ̃goʉsari yua, tocãnacã rʉ̃mʉa Dios ya tutire ĩñabuenucũñuparã, “¿Cariapea marĩrẽ cʉ̃ quetibʉjʉmiñati?” ĩrã. (I Ti ñamicã canaiorĩpaʉ ti macã macããna marĩ yarã Jesucristore catʉ̃goʉsari majã pʉame Pablo, Silajããrẽ ti macãrẽ na witirotiyuparã. “Tãmurĩ Berea macãpʉ ánája,” na ĩñuparã. Cabero ti macãpʉ eta yua, judío majã na cañubueri wiipʉ ásúparã. N Bairo baimirãcʉ̃ã, Jasõjãã ya dinerore na mena na wapa cũrotiyuparã. Bairo áti yaparori bero, na piticõãñuparã, ti macã macããna quetiuparã Jasõjããrẽ. Pablo y Silas en Berea . UBairo na caĩrĩjẽrẽ tʉ̃gori, aperã camasã, bairi ti macã macããna quetiuparã cʉ̃ã jĩcãrõrẽ bairo tʉ̃goñarĩqũẽcʉti masĩẽsuparã.  Jasón pʉame cʉ̃ ya wiipʉ na etarotiupʉ. Na nipetiro, “Apei quetiupaʉ rey niñami Jesús,” na caĩata, ¡marĩ quetiupaʉ emperador romano cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ baibotiorã baiyama! —na ĩñuparã ti macã caãna na quetiuparãrẽ. z mBairo na bócaetiri, Jasón bairi aperã marĩ yarã Jesucristore catʉ̃goʉsari majã pʉamerẽ ñe, na weeri na neásúparã ti macã macããna quetiuparã tʉpʉ. Topʉ etari, atore bairo na ĩ awajayuparã: —¡Aperopʉ macããna caatíatana pʉame noo nipetiro na cañesẽãrõpʉre royetuñesẽãrã átiyama! Bairi ati macãpʉ cʉ̃ãrẽ merẽ etayama. $ ABairo na cabairijere ĩñarĩ judío majã, Pablojãã na caquetibʉjʉrijere cariape catʉ̃goena pʉame na ĩñatutiyuparã. Bairo na ĩñatutiri yua, ñe ũnie caáperã maarĩpʉ caãnarẽ na neñoñuparã, nipetiropʉ roro na caawajabato ñesẽãparore bairo ĩrã. Bairo ána, Jasón ya wiipʉre roro átirã etayuparã, Pablo Silajããrẽ macããrã. Na ñerĩ camasãrẽ roro na átirotigayuparã. ; oBairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, judío majã jĩcããrã cariape tʉ̃goyuparã. Na pʉame Pablo, Silas mena bapacʉti jʉ̃goyuparã. Griego majã Diore caĩroarã cʉ̃ã capããrã na yaye quetire cariape tʉ̃goyuparã. Tunu bairoa carõmia caãnimajũrã cʉ̃ã capããrã cariape tʉ̃goyuparã. OTi rʉ̃mʉrẽ atore bairo na ĩ quetibʉjʉyupʉ Pablo: —Dios yaye cʉ̃ caquetibʉjʉrica tuti atore bairo ĩña: ‘Mesías, Dios cʉ̃ cajopaʉ pʉame ati yepapʉ ãcʉ̃, riacoagʉmi. Bairo cʉ̃ cariacoamiatacʉ̃ãrẽ, cʉ̃ catiocõãgʉmi Dios tunu,’ ĩ quetibʉjʉya Dios ya tuti. Cʉ̃ã, Jesús niñami Dios yaye quetibʉjʉrica tutipʉ profeta majã na cawoatujʉ̃goyecʉtacʉ, mʉjããrẽ yʉ caquetibʉjʉ —na ĩñupʉ̃ Pablo. oWBairi Pablo judío majã na cayerijãrĩ rʉ̃mʉ caetaro ĩñarĩ, ti rʉ̃mʉ ũnorẽ cʉ̃ caátinucũrõrẽ bairo átigʉ, ti macã ñubuerica wii sinagogare ásúpʉ. Topʉ etari yua, to macããnarẽ Dios ya tuti mena na ĩña quetibʉjʉyupʉ, na bʉsʉnetõgʉ. Bairo jeto áti ãñupʉ̃ Pablo itia semana majũ yerijãrĩcã rʉ̃mʉrĩ caãno. C Bairo áná yua, Pablo, Silajãã Anfípolis bairi Apolonia cawãmecʉti macããrẽ netõáná, Tesalónica macãpʉ etayuparã. Ti macãpʉ judío majã ñubuerica wii cʉ̃goyuparã. fE(Bairo na cawiyoro bero, acoásúparã Lidia ya wiipʉ. Topʉ marĩ yarã Jesure catʉ̃goʉsarãrẽ ʉseanirõ na tuao joroque na ásuparã. Bairo na áti yaparoro bero, ti macã caãniatana aperopʉ acoásúparã. 'Bairo tʉ̃goñarĩqũẽ pairi yua, acoásúparã Pablo Silas tʉpʉ, “Roro mʉjããrẽ jãã caátiatajere mʉjãã masiriyowa,” na ĩráná. Bairo na tʉpʉ eta, ti wiire na wiyocõãñuparã. Bairo na wiyori bero yua, aperopʉ na caátó boyuparã. $A&Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, na quetiuparã juecere na quetibʉjʉrásúparã soldaua pʉame. Bairo Pablojãã romanoa majã na caãnierẽ na caquetibʉjʉro tʉ̃gori bero, quetiuparã caĩñabeserã pʉame roro narẽ na caátiatajere tʉ̃goñarĩqũẽ paijãñuñuparã. q[%Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃gomicʉ̃ã, atore bairo na ĩñupʉ̃ Pablo quetiuparã caĩñabeserã na cajoatanarẽ: —Ati macã macããna caĩñabeserã roro jãã caátiere bócañaẽtĩñama. Roro jãã ápewʉ. Bairo bócaetimirãcʉ̃ã, camasã nipetiro na caĩñajoro jããrẽ baperotiama. Tunu bairoa preso jorica wiipʉ jãã cũrotiama. Jãã cʉ̃ã romanoa majã jãã caãnimiatacʉ̃ãrẽ, roro majũ jãã átiama. Bairo jããrẽ caátiatana nimirãcʉ̃ã, ãmerẽ yasioro jããrẽ wiyogayama. Yasioro jãã ápérã. Na majũpʉa atíri jããrẽ na wiyora apáro —na ĩñupʉ̃ Pablo. mS$Bairo na caĩjoatana na caĩrĩjẽrẽ tʉ̃go, ti wiire caĩñacoteatacʉ pʉame atore bairo qũĩñupʉ̃ Pablore: —Quetiuparã caĩñabeserã mʉjããrẽ yʉ wiyorotijoupa. Bairi caroaro mena mʉjãã ámasĩña merẽ. A{#Cabusuri rʉ̃mʉ caãno, quetiuparã jueces na ʉ̃mʉa jĩcããrãrẽ preso jorica wiire caĩñacoteatacʉ tʉpʉ na joyuparã, “Pablo, Silare na wiyojo rotiáto,” ĩrã. #?"Bairo narẽ na cabautizaro bero, preso jorica wiire caĩñacoteatacʉ pʉame cʉ̃ ya wiipʉ na jʉ̃goásúpʉ. Topʉ ʉgariquere na nuñupʉ̃ Pablojããrẽ. Bairi yua cʉ̃, cʉ̃ yarã cʉ̃ã bʉtioro ʉseaniñuparã, Dios yaye quetire na catʉ̃goʉsaatato bero jʉ̃gori. @~y!Ti ñami ti hora majũã caãno preso jorica wiire caĩñacoteatacʉ yua, Pablo, Silajãã cãmiirẽ na coseyupʉ. Cabero cʉ̃, cʉ̃ yarã cʉ̃ãrẽ nipetiro na bautizayuparã. 8}i Bairo qũĩ yaparori bero, marĩ Quetiupaʉ yaye quetire na quetibʉjʉ nemoñuparã Pablojãã preso jorica wiire caĩñacoteatacʉ cʉ̃ ya wii macããna cʉ̃ãrẽ. !|;Pablojãã pʉame atore bairo qũĩñuparã: —Jesucristo mena cariape mʉ catʉ̃goñatutuata, mʉ, mʉ yarã cʉ̃ã mʉjãã netõmasĩgarã. {Cabero narẽ na wiyojori bero, atore bairo na ĩ jẽniñañupʉ̃: —¿Dope bairo yʉ ácʉati, Dios yʉre cʉ̃ netõáto, ĩ? vzeBairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, “Jĩñaworiquere neasá,” cʉ̃tʉ macããcʉ̃rẽ ĩrĩ, Pablojãã na caãni arʉapʉ atʉjãásúpʉ. Atʉ jãáti yua, uwirique mena nanarĩ Pablo, Silatʉ rʉpopaturi mena etanumuʉ etayupʉ. ?ywBairo cʉ̃ caátigaro ĩñarĩ yua, atore bairo qũĩ awajajoyupʉ Pablo pʉame: —Mʉ majũ roro ápericõãña. Jãã ãnipeticõãña atopʉ. Jãã rutietiya —qũĩñupʉ̃. =xsBairi yua, ti wiire caĩñacotei pʉame wãcãrĩ bero, ti wii jopeeri pããrĩcãrõpʉ caãno ĩñañupʉ̃. Bairo ĩña acʉari, “Ti wii macããna preso joricarã rutipeticoatanama,” ĩ tʉ̃goñañupʉ̃. Bairo ĩ tʉ̃goñarĩ yua, cʉ̃ jarericapãĩrẽ neñupʉ̃, cʉ̃ majũã pajĩãyasigʉ. ~wuTipaʉa yua caãno tʉsaroa tutuaro yepa pʉame yuguiyuparo. Tutuaro majũ cayuguiroi, ti wii macããjẽ na cacũjʉ̃gorica ʉ̃tãpãĩrĩ cʉ̃ã yuguiri nʉcʉ̃pʉ̃ ásúparo. Bairo cayuguiripaʉa ti wii jopeeri pʉame pããnʉcãpeticoasuparo. Tunu bairoa ti wii macããna preso joricarãrẽ na cajiyamiataje cadena ãpõã wẽẽrĩ cʉ̃ã piti wẽcoasuparo. KvTi ñami recomacã caetaro, Pablo, Silas, Diore cʉ̃ ñubue basapeoyuparã. Bairo na cañubue basapeoãno, aperã, narẽ bairo preso joricarã cʉ̃ã na caĩrĩjẽrẽ tʉ̃goyuparã. SuBairo na caátirotirijere tʉ̃gori bero, caĩñacotei pʉame preso jorica wii capupea catʉsari arʉapʉ na cũñupʉ̃. Topʉ pʉga yucʉ watoapʉ na rʉporire ñujorotiri, na jiyarʉpo cũñupʉ̃. ntUBʉtioro na bape yaparori bero, preso jorica wiipʉ na jowã. Topʉ na jori yua, ti wiire caĩñacotei pʉamerẽ, “Dope bairo narẽ rutimasĩã mano caroaro majũ na ĩñacoterotiya ãnoarẽ,” qũĩrĩ cʉ̃ coterotiwã. lsQBairo na caĩrõ tʉ̃go, camasã catʉ̃gorã etaátana cʉ̃ã Pablojãã mena asiacoama. Bairo na cʉ̃ã na caasiaroi, quetiuparã jueces pʉame Pablo Silas yaye jutiire tuwee rotiri bero, na bape rotiwã yucʉ mena. .rUMarĩ romanoa majãrẽ na caquetibʉjʉgarije pʉamerẽ marĩrẽ carotieticõãpãrõ niña. Bairi na cabuerijere marĩ quetibʉjʉ rotimasĩẽtĩña —ĩwã. FqBairo na tʉpʉ na neátí yua, ti macã macããna quetiuparã jueces caĩñabeserãrẽ atore bairo na ĩwã: —Ãnoa judío majã ato macããnarẽ roro patowãcõñesẽãrã baiyama. Ip Bairo cʉ̃ caáto ĩñarĩ, cõ quetiuparã pʉame asiajãñuwã Pablo mena, “Tocãrõã nemo marĩ yao jʉ̃gori marĩ wapatamasĩẽtĩgarã,” ĩrã. Bairo asiari yua, Pablo, Silas mena na ñerĩ quetiuparã ti macãrẽ carotirã tʉpʉ na neámá ti macã na caneñanucũrõ plaza, caãnimajũrĩpaʉpʉ. Yo+Bairo jeto ĩ awaja ãninucũñupõ capee rʉ̃mʉrĩ. Bairi Pablo pʉame tiere jʉtiri ãmejorenʉcã yua, cõ pʉamerẽ ĩñarĩ atore bairo qũĩwĩ cõpʉre caãcʉ̃ wãtĩrẽ: —Jesucristo cʉ̃ camasĩrĩjẽ mena mʉrẽ ñiña: Cõrẽ tocãrõã witiácʉ́ja. Bairo cʉ̃ caĩrõ, jicoquei cõ witicoásúpi wãtĩ. ]n3Bairo cawãmao, wãtĩ yeri pũna cacʉ̃go yua, Pablo, bairi jãã cʉ̃ãrẽ jãã bero ʉsajʉ̃gowõ. Bairo jããrẽ ʉsari yua, atore bairo ĩ awajawõ: —¡Ãnoa, Dios, jõbui macããcʉ̃ cʉ̃ carotirore bairo caána niñama. Bairi mʉjããrẽ Dios camasãrẽ cʉ̃ canetõõgarijere quetibʉjʉrána baiyama! —ĩ awajawõ. "m=Jĩcã rʉ̃mʉ jãã cañubuenucũrõpʉ áná, jãã bocáetawʉ jĩcãõ cawãmao wãtĩ yeri pũna cacʉ̃go majũrẽ. Cõ pʉame wãtĩ jʉ̃gori ape rʉ̃mʉ cabaipeere caquetibʉjʉmasĩõ ãmo. Bairo cõ camasĩrõĩ, cõ quetiuparã pʉame pairo wapatanucũñupã. hlIBairi cõ, cõ yarã nipetiro cʉ̃ãrẽ na jãã bautizawʉ. Bairo jãã cabautizaátaco yua, atore bairo jãã ĩwõ Lidia: —Yʉre, “Cariapea Jesucristore catʉ̃goʉsao niñamo,” mʉjãã caĩata, yʉ ya wiipʉ ãnirasá ati macã mʉjãã caãno ũno. Bairo cõ caĩrõ tʉ̃gori, “Aperopʉ jãã ágarã,” cõ jãã ĩ masĩẽpʉ̃. Tk!Mai, na mena macããcõ jĩcãõ Lidia cawãmecʉco, Tiatira macã macããcõ ãmo. Caroa jutii cajʉ̃merĩjẽrẽ nunirĩ cawapatari majõco ãmo. Diore caĩroao ãmo. Bairi Pablo narẽ cʉ̃ caquetibʉjʉro, marĩ Quetiupaʉ pʉame Pablo cʉ̃ caquetibʉjʉrijere dope bairo cõ catʉ̃gopeorije to rʉsaetio joroque ásupi. Kj Jĩcã rʉ̃mʉ marĩ cayerijãrĩ rʉ̃mʉ caãno, ti macã jʉ̃goye ria tʉ̃nipʉ jãã ápʉ́. “Topʉ Judío majã na cañubueripaʉ ãno,” ĩ tʉ̃goñarĩ, topʉ jãã ápʉ́. To etari bero, jãã ruiwʉ. Ruiri yua, carõmia topʉ caneñaetaátanarẽ Jesús yaye caroa quetire na jãã quetibʉjʉwʉ. Wi' Ti macãĩ jãã acoápʉ́ Filipos cawãmecʉti macãpʉ. Ti macã pʉame romanoa majã na caãni macã ãmʉ. Macedonia yepa macãã, caãnimajũrĩ macã ãmʉ ti macã. Topʉ yoajãñurõ jãã ãmʉ. *hM Bairo ĩ tʉ̃goñarĩ yua, Troas macãĩ cũmua mena cariapea jãã acoápʉ́ Samotracia yucʉpoapʉ. Cabusuri rʉ̃mʉ Neápolis macãpʉ jãã etawʉ. Qg Cabero cʉ̃ caĩñaatajere jãã cʉ̃ caquetibʉjʉro yua, topʉ ágarã, jãã yayere jãã qũẽñowʉ̃. (Mai, yʉ, ati tutire cawoatuʉ cʉ̃ã na mena yʉ ápʉ́.) “Macedonia macããnarẽ caroa quetire jãã caquetibʉjʉñesẽãrõ cariapea boʉ baiimi Dios,” jãã ĩ tʉ̃goñawʉ̃. Pablo y Silas en Filipos fy Bairi Pablo ti macãpʉ ãcʉ̃, jĩcã ñami qũẽguericarore bairo jĩcãʉ̃ Macedonia macããcʉ̃ atore bairo caĩnucũʉ̃rẽ qũĩñañupʉ̃: “Tiaya ato Macedoniapʉ. Jããrẽ jʉátinemoʉ asá,” cabopacaʉre bairo qũĩñupʉ̃. !e;Bairo cʉ̃ caẽñotaroi, Misia yepare cariapea netõátí, Troas cawãmecʉti macãpʉ etayuparã. Troas pʉame ria capairiya tʉ̃nipʉ ãñuparõ. Ud#Bairo tẽñotanetõátí bero yua, Misia yepa jʉ̃goyepʉ etayuparã. Tipaʉi áná, Bitinia yepare na cajããgamiatacʉ̃ãrẽ, Espíritu Santo, Jesucristo cʉ̃ cajoʉ pʉame na ẽñotayupʉ tunu. hcICabero Pablojãã Asia yepapʉ Jesús yaye quetire na caquetibʉjʉñesẽãrã ápáro jʉ̃goye, Espíritu Santo pʉame na ẽñotayupʉ. Bairo cʉ̃ caẽñotaroi, Frigia, bairi Galacia yepaare tẽñotásúparã. b%Bairo na caquetibʉjʉroi, ti yepaa macããna Jesucristore caĩroari poa macããna cʉ̃ mena tocãnacã rʉ̃mʉa tʉ̃goñanemoñuparã. Torena, Jesucristore catʉ̃goʉsarã mena capããrã ãninemonucũñuparã. La visión que Pablo tuvo de un hombre de Macedonia aTocãnacã macãã na caquetibʉjʉñesẽãrõpʉ marĩ yarã Jesucristore catʉ̃goʉsari majãrẽ quetibʉjʉnetõñuparã apóstolea majã, bairi cabʉtoa camasĩrĩ majã Jerusalẽpʉ Jesucristore caĩroari poa macããna na caĩrotijoriquere. z`mBairi Pablo pʉame cʉ̃, Timoteore cʉ̃ bapaboyupʉ. Mai, Timoteore cʉ̃ neágʉ jʉ̃goye, cʉ̃ rupaʉ macããtõrẽ cʉ̃ yisetarotiyupʉ, ti yepa macããna judío majã, “Jãã ya wãmerẽ nʉcʉ̃bʉgoetiyama,” na caĩtʉ̃goñaetiparore bairo ĩ. Mai, nipetiro ti yepa macããna, Timoteo griego majã yaʉ macʉ̃ cʉ̃ caãnierẽ masĩjãñuñuparã. _1To Listra, bairi Iconio macãã macããna Jesucristore catʉ̃goʉsari majã, “Cañuʉ, caroʉ́ niñami,” na caĩ ãninucũñupʉ̃ Timoteo. 8^ kBairi Derbe, Listra cawãmecʉti macããpʉre etayupʉ Pablo. Topʉ etari bero, jĩcãʉ̃ to macããcʉ̃ Jesucristore catʉ̃goʉsaʉ Timoteo cawãmecʉcʉre cʉ̃ bocáyupʉ. Timoteo paco pʉame judío majã yao, Jesucristore catʉ̃goʉsao ãñupõ. Cʉ̃ pacʉ pʉame griego majã yaʉ ãñupʉ̃. &]E)Bairo áná, Siria, bairi Cilicia yepaare netõáná, to macããna Jesucristore catʉ̃goʉsari majãrẽ ʉseanirõ na tuao joroque na átiásúparã.K\(Pablo pʉame Silare cʉ̃ beseyupʉ. Bairi, “Marĩ Quetiupaʉ mʉjããrẽ mairĩ qũĩñaricanʉgõáto,” Jesucristore catʉ̃goʉsari majã cʉ̃ na caĩrõ bero, Silas mena acoásúpʉ. U[#'Bairo bʉtioro cʉ̃ caboetoi yua, pʉgarãpʉa jĩcã yerire bairo catʉ̃goñaetimajũcõãrã ãnirĩ ãmeo ricawaticoasuparã yua. Bernabé pʉame Marcos mena cũmuai acoásúpʉ Chipre yucʉpoapʉ. ^Z5&Pablo pʉame bairo boesupʉ. Mai, cajʉ̃goye Panfiliapʉ na caãno, Marcos pʉame na tunu weyocoásúpʉ, Pablo, Bernabéjãã mena jʉpaanemogaetiri. Bairi na mena ti rʉ̃mʉrẽ cʉ̃ caátó boesupʉ Pablo. Y+%Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, Bernabé pʉame, “Jaʉ,” ĩrĩ bero, Juan ape wãmerã Marcos cawãmecʉcʉre cʉ̃ neágayupʉ na mena. )XK$Cayoato bero, Pablo pʉame atore bairo qũĩñupʉ̃ cʉ̃ bapa Bernabére: —Tocãnacã macããrẽ marĩ Quetiupaʉ yaye quetire marĩ caquetibʉjʉricaropʉ marĩ ĩñañesẽãrã ároa tunu, “¿dope bairo marĩ yarã Jesucristore catʉ̃goʉsari majã na baiyati?” ĩrã. ^W5#Pablo bairi Bernabé cʉ̃ã topʉ tuayuparã. Bairi aperã Jesure catʉ̃goʉsarã capããrã mena to macããnarẽ marĩ Quetiupaʉ yaye quetire na quetibʉjʉyuparã. Pablo comienza su segundo viaje misionero 0V["Silas pʉame Antioquíapʉ tuagayupʉ. U!Na mena yoajãñurõ ãñuparã topʉre. Cabero to macããna Jesucristore catʉ̃goʉsari majã pʉame, “Caroa yericʉtajere mʉjãã cʉ̃ joáto marĩ pacʉ Dios,” narẽ na caĩrõ bero, tunucoásúparã cartare na caneárotijoricarã tʉpʉ. WT' Tunu bairoa Judas, Silajãã cʉ̃ã Dios cʉ̃ yaye cʉ̃ caquetibʉjʉgarijere camasãrẽ caquetibʉjʉnetõõmasĩrã ãnirĩ to macããna Jesure catʉ̃goʉsarãrẽ capee na quetibʉjʉnemoñuparã. Bairo na quetibʉjʉnemorĩ yua, tʉ̃goña yeri ñunemo joroque na ásúparã. Caroa yericʉna na tutuao joroque na ásuparã. XS)Bairi Jesure catʉ̃goʉsarã pʉame ti carta mena caĩñaquetibʉjʉ cʉ̃ caĩrĩjẽrẽ tʉ̃gori bʉtioro ʉseaniñuparã. Tʉ̃goña yeri ñuo joroque na ásuparã marĩ yarã ti carta jʉ̃gori yua. _R7Bairo ĩ woa yaparori bero, na tunuo joyuparã Pablojããrẽ Antioquíapʉ tunu. Topʉ Pablojãã etarã yua, ti macã macããna Jesure caĩroari poa macããnarẽ neñorĩ bero, ti cartare na nuniñuparã. Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, apóstolea majã, cabʉtoa camasĩrã, bairi nipetiro to macããna Jesure caĩroari poa macããna pʉame cʉ̃ caĩrõrẽ bairo átigayuparã. Bairi na mena macããna jĩcããrãrẽ na beseyuparã Pablo, Bernabéjãã mena cabapacʉtiápárãrẽ. Bairi Judas, ape wãmerã Barsabás cawãmecʉcʉre cʉ̃ beseyuparã. Silas cʉ̃ãrẽ cʉ̃ boyuparã. Na pʉgarãpʉa catʉ̃goʉsari majã watoare caãnimajũrã ãñuparã. MITirʉ̃mʉpʉa tocãnacã macããrẽ judío majã marĩ caneñarĩ rʉ̃mʉ caãno jĩcãʉ̃ marĩ mena macããcʉ̃ Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ caquetibʉjʉri majõcʉ ãninucũñami. Bairi judío majã caãmerã cʉ̃ã masĩrãma ati wãmerẽ,” na ĩñupʉ̃ Santiago. La carta a los no judíos r~}{zyxwWuuttsrpponlkjith[gfedccHa`8^z\\ZhYrXWrUT[RRPOOM LKJIH:GFEDgBA@?>>v=KBairi ti macã macããna nipetirã roro awaja mecʉ̃cõã ãma. Bairo awaja mecʉ̃rĩ, cʉ̃tʉ atʉetari, cʉ̃ ñewã. Cʉ̃ ñee yua, templo wii macãpʉ cʉ̃ weámá. Bairo cʉ̃ átiri, ti wii jopeerire jicoquei biarotiwã. /Mai, cajʉ̃goyepʉ Efeso macããcʉ̃ judío majã yaʉ caãmei Trófimo cawãmecʉcʉ Pablo mena cʉ̃ caãno qũĩñañupã ti macãpʉ. Bairo caĩñarĩcãrã ãnirĩ, “Griego majã mena atíupi templo wiipʉre Pablo,” qũĩ tʉ̃goñawã, mʉnana. ).KBairo cʉ̃ patirocapeari, atore bairo ĩ awajawã: “¡Jãã yarã israelita majã, ãnirẽ jãã jʉñeña! Cʉ̃ã niñami nipetiropʉ macããna camasãrẽ ricaati jeto caquetibʉjʉñesẽãnucũʉ̃. Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ roro majũ ĩbʉsʉnucũñami. Ati wii Dios ya wii cʉ̃ãrẽ bairo roro majũ ĩ bʉsʉpainucũñami. Bairi ãmerẽ tunu nemojãñurõ roro átigʉ, griego majãrẽ na jʉ̃goatíupi ati wiipʉre. Bairo cʉ̃ caátoi, ati yepa caãnimajũrĩ yepare royetuyami,” qũĩtuti awajawã. Y-+Bairi ti rʉ̃mʉrĩ jĩcã wãmo peti pʉga pẽnirõ cãnacã rʉ̃mʉ caetaparo jʉ̃goye, aperã judío majã Asia yepapʉ caatíatana pʉame Pablo templo wiipʉ cʉ̃ caãno qũĩñañupã. Bairo qũĩñarĩ yua, na mena macããnarẽ roro na awaja mecʉ̃õ joroque na áma. Bairo átiri yua, nipetiro cʉ̃ patirocapeawã. 0,YBairo cʉ̃ na caĩatato bero, cabusuri rʉ̃mʉ caãno, Pablo pʉame na caĩatatore bairo caʉ̃mʉa baparicãnacãʉ̃rẽ na jʉ̃goámí templo wiipʉ. Topʉ eta, judío majã caroarã ãnigarã Dios cʉ̃ caĩñajoro na caátinucũrõrẽ bairo ámá. Bairo áti yaparori bero, ti wii macããna sacerdote majãrẽ na quetibʉjʉwĩ Pablo Diore na caĩrĩcãrõrẽ bairo na caátiyaparopa rʉ̃mʉ caetaparore. Tunu na caãno cãrõpʉa ovejare Diopʉre cʉ̃ na capajĩãjorotipa rʉ̃mʉrẽ na quetibʉjʉwĩ Pablo sacerdote majãrẽ. +Apeyera tunu judío majã caãmerã Jesure caĩroarã na caátipeere, merẽ atore bairo na jãã quetibʉjʉjowʉ: “Camasã na caweericarãrẽ ĩroari, waibʉtoa riire na cajoemʉgõjorije carʉsarije ũnierẽ ʉgaeticõãña. Tunu bairoa waibʉtoa wãmʉa wãĩã pajĩãrĩcãrã riire ʉgaeticõãña. Na rií cʉ̃ãrẽ etieticõãña. Tunu bairoa carõmia, o caʉ̃mʉa mena roro átiepeeticõãña,” na jãã ĩ quetibʉjʉjowʉ —qũĩwã Santiagojãã Pablore. Arrestan a Pablo en el templo *Torecʉ, na mena ácʉ́ja templo, Dios ya wiipʉ. Topʉ judío majã caroarã ãnigarã Dios cʉ̃ caĩñajoro na caátinucũrõrẽ bairo mʉ, mʉ mena caáná cʉ̃ã, mʉjãã átigarã. Tunu sacerdote majã mʉjããrẽ na caátibojarijere mʉ majũ na mʉ wapatibojagʉ. Bairo mʉ caáto jʉ̃gori na poare juarerotiri bero, “Merẽ Diore marĩ caĩrĩcãrõrẽ bairo marĩ áti yaparoya,” ĩ masĩgarãma yua. Bairo narẽ mʉ caátibojarore ĩñarĩ, camasã pʉame, “Pablo cʉ̃ caátajere na cabʉsʉpairije cariape mee niña. Cʉ̃ cʉ̃ã rita, Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ ĩroayami,” ĩ masĩgarãma. )%Bairo pʉame mʉ caáto ñubujioro: Jãã watoare niñama baparicãnacãʉ̃ caʉ̃mʉa Diore na caĩrĩcãrõrẽ bairo caátiyaparoparã. (Bairo mʉrẽ na cabʉsʉpairoi, ¿dope bairo pʉame marĩ caáto to ñuñati? Yoaro mee tʉ̃gogarãma ati macãpʉ mʉ caãnierẽ. h'IAtore bairo mʉ caátaje quetire tʉ̃goyupa: “Marĩ yarã judío majã ape yepapʉ caãnarẽ Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ na ĩroarotietiyami Pablo. Na pũnaa cʉ̃ãrẽ na rupaʉ macããjẽrẽ yisetarotietiyami. Marĩ judío majã marĩ caátinucũrõrẽ bairo átirotietiyami,” na mʉ caĩrĩqũẽ quetire tʉ̃goyupa. l&QBairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃gori bero, Diore cʉ̃ basapeowã. Basapeo yaparori, atore bairo qũĩwã Pablore: —Jãã yaʉ, tʉ̃gopeoya mai jãã caĩrĩjẽrẽ: Jãã mena macããna capããrã miles majũ Jesure catʉ̃goʉsarã niñama. Na nipetiro Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ bʉtioro marĩ caáticõã ninucũrõrẽ boyama. 8%iPablo pʉame na jẽni yaparori bero, judío majã caãmerã watoa cʉ̃ caãno Dios cʉ̃ camasĩrĩjẽ jʉ̃gori Pablo cʉ̃ caátaje caãno cãrõrẽ na quetibʉjʉwĩ. $7Ti rʉ̃mʉ cabusuri rʉ̃mʉ caãno, jãã mena ámí Pablo cʉ̃ã Santiago ya wiipʉ. Topʉ nipetiro, cabʉtoa camasĩrĩ majã cʉ̃ã ãñupã. #wJerusalẽpʉ jãã caetaro, marĩ yarã Jesucristo catʉ̃goʉsari majã ʉseanirĩqũẽ mena jãã bocáwã. 8"iBairo jãã caátó, jĩcããrã Cesarea macã macããna marĩ yarã Jesucristore catʉ̃goʉsari majã jããrẽ bapacʉti ámá. Na pʉame jãã jʉ̃goámá jĩcãʉ̃ Chipre yucʉpoapʉ caãnimirĩcʉ̃, Mnasón cawãmecʉcʉ ya wiipʉ. Mnasón pʉame tirʉ̃mʉpʉ Diore catʉ̃goʉsajʉ̃goricʉ ãmi. Cʉ̃ã, Jerusalẽpʉ jãã caãno, “Yʉ ya wii mʉjãã tuagarã,” jããrẽ caĩpaʉ ãmi. Pablo visita a Santiago !1Bairo ĩ yaparori bero yua, jãã yaye apeye ũnierẽ jãã qũẽnowʉ̃. Tiere qũẽno yaparo, jãã acoápʉ́ Jerusalén macãpʉ yua.  'Bairi jãã pʉame dope bairo qũĩnetõmasĩẽtĩrĩ, atore bairo jãã ĩwʉ̃: —Toroque, Dios cʉ̃ caborore bairo cʉ̃ baiáto.  Bairo jãã caĩmiatacʉ̃ãrẽ, atore bairo jãã ĩwĩ Pablo: —¿Dopẽĩrã tʉ̃goña yapapuari yʉre mʉjãã otiyati? Bairo tʉ̃goñarã, yʉ cʉ̃ã yʉ yapapuanemo joroque mʉjãã átiya. Yʉa, Jerusalẽpʉ Jesucristo yayere yʉ caquetibʉjʉrije jʉ̃gori yʉre na cajiyapeere yʉ uwietiya. Tunu bairoa yʉre na capajĩãpeere yʉ uwietiya —jãã ĩwĩ Pablo. 9 Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, jãã, Cesarea macããna cʉ̃ã, “Bairi Jerusalẽpʉ mʉ ápérigʉ,” bʉtioro cʉ̃ jãã ĩmiwʉ̃ Pablore. 0Y Bairo jããtʉ etari bero, Pablo yawẽ cinturon wẽrẽ nerĩ, cʉ̃ majũã cʉ̃ wãmorĩ, cʉ̃ rʉpori cʉ̃ãrẽ jiyatucõñawĩ. Bairo átiri bero, atore bairo jãã ĩwĩ: —Espíritu Santo pʉame atore bairo marĩ camasĩrõ boyami: Judío majã Jerusalén macããna atiwẽ upaʉre cʉ̃ jiyari, cʉ̃ jogarãma aperopʉ macããnarẽ, roro cʉ̃ na caátiparore bairo ĩrã —jãã ĩ quetibʉjʉwĩ Agabo. xi Capee rʉ̃mʉrĩ Felipe ya wiire jãã caãno, jĩcãʉ̃ Judea yepapʉ caãniatacʉ, Agabo cawãmecʉcʉ etawĩ jãã tʉre. Agabo cʉ̃ã Espíritu Santo cʉ̃ camasĩõrĩjẽ jʉ̃gori Dios yaye quetire caquetibʉjʉmasĩ ãmi. E Cʉ̃ pũnaa baparicãnacãrã rõmirĩ cawãmojiyaena cawãmarã ãma. Na, rõmirĩ pʉame Espíritu Santo cʉ̃ camasĩõrĩjẽ jʉ̃gori Dios yaye quetire caquetibʉjʉmasĩrã ãma. oWApe rʉ̃mʉ cabusuri rʉ̃mʉ caãno, ti macãĩ áná, Cesarea macãpʉ jãã etawʉ yua. Ti macãpʉ etari bero, Felipe Dios yaye quetire caquetibʉjʉñesẽãrĩ majõcʉ ya wiipʉ jãã tuawʉ cʉ̃ mena. Felipe pʉame apóstolea majãrẽ cajʉáti majã jĩcã wãmo peti pʉga pẽnirõ cãnacãʉ̃ majũ caãna mena macããcʉ̃ jĩcãʉ̃ ãmi.  Ria capairiyare jãã caáñesẽãjãnaparo jʉ̃goye, ti macã Tiroi áná, Tolemaida cawãmecʉti macãpʉ jãã etawʉ. Ti macãpʉ aperã marĩ yarã Jesure catʉ̃goʉsari majãrẽ na jãã bocáwʉ. Na mena topʉ jĩcã rʉ̃mʉ jãã tuawʉ. 1Jẽni yaparori bero, na átáje uwiri, cũmua caparicaapʉ jãã ájããcoapʉ. Jããrẽ caĩña ʉsaratíatana pʉame tunucoámá na wiiripʉ. Y+Bairo na caĩmiatacʉ̃ãrẽ, jĩcã wãmo peti pʉga pẽnirõ cãnacã rʉ̃mʉrĩ canetõrõ jãã ápʉ́ tunu. Bairo jãã caátó, na nipetiro na nʉmoa, na pũnaa mena ti macã tʉ̃nipʉ jãã bapacʉti tʉsarámá. Bairo topʉ jãã na cabapacʉti átó, peta paputiropʉ rʉpopaturi mena etanumurĩ Diore jãã jẽniwʉ̃. iKBairo ti macãã petapʉ rocatuetari yua, to macããna Jesure catʉ̃goʉsari majãrẽ jãã bocáwʉ. Narẽ bocári bero, na mena jãã tuawʉ jĩcã wãmo peti pʉga pẽnirõ cãnacã rʉ̃mʉrĩ majũ. Na pʉame, Espíritu Santo cʉ̃ camasĩõrĩjẽ jʉ̃gori, “Mʉa, ápéricõãña Jerusalẽpʉre. Roro mʉ átirema,” qũĩwã Pablore.  Bairo áná, Chipre yucʉpoare jãã ĩñajowʉ. Caãcõ nʉgõã macãã nʉgõã pʉame ti yucʉpoare jãã netõápʉ́, Siria yepapʉ áná. Ti cũmua macããna apeye ũnierẽ Tiro macãpʉ na cacũgaro jʉ̃gori ti macã petapʉ jãã rocatuetawʉ. Bairi Pátara macãpʉ ãna, cũmua capairica Fenicia yepapʉ caátíare jãã etawʉ. Tiare etari yua, tia mena jãã ápʉ́ tunu. h KMarĩ yarã Jesure catʉ̃goʉsari majãrẽ na átáje uwiri bero, cũmua mena jãã acoápʉ́ Cos yucʉpoapʉ. Cabusuri rʉ̃mʉ caãno Rodas yucʉpoapʉ jãã ápʉ́. Ti yucʉpoai áná, Pátara macãpʉ jãã etawʉ. lQ&“Ati yepare marĩ cacatiri yʉteare mʉjãã pʉgani yʉ mʉjãã ĩñanemoetigarã,” Pablo na cʉ̃ caĩatajere tʉ̃goñarĩ, bʉtioro yapapuawã. Cabero cʉ̃ caátó, peta cũmuapʉ cʉ̃ bapacʉtitʉsarámá yua.%Bairo cʉ̃ cajʉ̃gojẽni yaparoro bero, nipetiro to macããna tʉ̃goña yapapuarique mena cʉ̃ ũpũ, cʉ̃ pabario átiri otiwã. wg$Bairo na ĩ yaparo yua, rʉpopaturi mena etanumurĩ na, nipetirã mena Diore na jʉ̃gojẽniwĩ Pablo.  #Bairo yʉ caátiãnajẽrẽ ĩñacõrĩ, caroaro paarique cʉtajere, bairi cabopacarãrẽ caroaro marĩ cajʉátimasĩpee cʉ̃ãrẽ mʉjãã masĩwʉ̃. Atore bairo marĩ Quetiupaʉ cʉ̃ caĩrĩqũẽrẽ tʉ̃goñarĩ bairo yʉ ápʉ: ‘Aperã mʉ cabopacarijere na cajoata, ʉseanirĩ mʉ ãniña.’ Yʉ pʉame aperãrẽ, na cabopacarijere mʉ cajoata roque, Dios pʉame netõjãñurõ ʉseani tʉ̃goñarĩqũẽrẽ mʉ jogʉmi,” na ĩ quetibʉjʉwĩ Pablo cabʉtoa camasĩrã Efeso macããnarẽ. V%"Caroaro majũ merẽ mʉjãã masĩña mʉjãã mena ãcʉ̃, yʉ caátiãnajẽrẽ. Yʉ majũ yʉ capaarije wapa mena nipetirije yʉ, yʉ mena macããna cʉ̃ã jãã caborije ũnierẽ jãã bócawʉ.  !Di rʉ̃mʉ ũno aperãrẽ jutii, dinero ũnie cʉ̃ãrẽ yʉ majũ yaye caãnipeere na yʉ jẽni patowãcõẽpʉ̃. c ? “Bairi yʉ bairãrẽ bairo caãna, ãmerẽ mʉjããrẽ ñiña: Marĩ pacʉ Dios caroaro mʉjããrẽ qũĩñacoteáto. Tunu bairoa cʉ̃ yaye marĩrẽ cʉ̃ camairĩjẽ queti cʉ̃ãrẽ mʉjãã ĩroa ãninucũgarã tocãnacã rʉ̃mʉa. Dios pʉame caátimasĩ ãnirĩ marĩ yeripʉ cʉ̃ mena marĩ tʉ̃goñatutuanemo joroque átimasĩñami. Tunu bairoa cʉ̃ yarã caroarãrẽ na cʉ̃ caĩjʉ̃goyeticũrĩcãrõrẽã bairo nipetirijere átimasĩñami. , QBairi nipetirije mʉjãã catʉ̃goñarĩjẽ mena tʉ̃goñamasĩcõã ãña. Itia cʉ̃ma majũ ñami, ʉmʉreco cʉ̃ãrẽ mʉjãã nipetiro tocãnacãʉ̃rẽ mʉjãã yʉ quetibʉjʉwʉ. Mʉjãã cabaipeere bʉtioro tʉ̃goña yapapuari, yʉ otinucũwʉ̃. Tiere masiritieticõãña.  5Jĩcããrã mʉjãã mena macããna cʉ̃ã ricaati quetibʉjʉgarãma na cabuerije pʉamerẽ Jesucristo yarã na catʉ̃goʉsaparore bairo ĩrã. ] 3Yʉ caátó bero, aperã caĩtori majã, macãnʉcʉ̃ yaia cauwarãrẽ bairo caãna mʉjããtʉ etari roro mʉjãã átigarãma, Jesucristore caĩroari poa macããna cʉ̃ yayere na cajãnaparore bairo ĩrã. !Bairo yʉ caĩrĩcãrã ãnirĩ Efeso macããna Jesure caĩroari poa macããnarẽ caroaro na jʉ̃goátiãña. Jesucristo cʉ̃ carií rericaro jʉ̃gori peeropʉ roro cabaibujioparãrẽ cʉ̃ canetõõrĩcãrãrẽ caroaro na jʉ̃goátiãña. Espíritu Santo pʉame mʉjããrẽ ti poa macããna Dios yarãrẽ carʉpoare bairo caãna, pastorea mʉjãã cũñupĩ. Bairi caroaro na coteya. veNipetirije mʉjãã caátipee Dios cʉ̃ caborijere jĩcã wãme ũno rʉsaeto mʉjãã yʉ quetibʉjʉwʉ. 5cBairi atore bairo mʉjããrẽ ĩgʉ ñiña: Yʉ buicʉperigʉ Dios cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉ ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ mʉjãã mena macããcʉ̃ topʉ cʉ̃ caápericõãta. ve“Apeyera tunu caãnorẽ bairo mʉjããrẽ ñiña: Mʉjããtʉ ãcʉ̃pʉ̃, Dios cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉ macããjẽrẽ yʉ quetibʉjʉwʉ. Mʉjãã tiere yʉ caquetibʉjʉricarã pʉgani yʉ mʉjãã ĩñanemoetigarã tunu. 7Bairo roro yʉre na caátigamiatacʉ̃ãrẽ, yʉ tʉ̃goñarĩqũẽ paietiya baipʉa. Eperã caatʉri majã atʉ netõgarã na cawẽpʉ̃rĩjẽ mena bʉtioro áyama. Tore bairo yʉ cʉ̃ã yʉ cawẽpʉ̃rĩjẽ mena caroaro yʉ átigʉ yʉ caãni rʉ̃mʉ cãrõ. Camasãrẽ Dios cʉ̃ camairĩjẽ caroa quetire marĩ Quetiupaʉ Jesús yʉ cʉ̃ caquetibʉjʉroticũrĩqũẽrẽ yʉ átipeyogaya. ]3Ati wãme jetore yʉ masĩña Espíritu Santo yʉ cʉ̃ camasĩõrĩjẽ jʉ̃gori: Noo yʉ caquetibʉjʉñesẽãrõpʉ cãrõ preso jorica wiipʉ yʉ cũgarãma. Capee wãme popiye bairiquere yʉ átigarãma. D“Bairi ãmerẽ yua, Espíritu Santo yʉre cʉ̃ carotirije jʉ̃gori Jerusalẽpʉ ágʉ yʉ baiya. Topʉ etaʉ dope bairo yʉ cabaipeere masĩẽtĩmicʉ̃ã, topʉ yʉ ágaya. hIBairi yua, judío majã, judío majã caãmerã cʉ̃ãrẽ, ‘Tʉ̃goña qũẽnorĩ, caroaro ãña Dios mena,’ na ñi quetibʉjʉnucũmiwʉ̃. Marĩ Quetiupaʉ Jesús mena na catʉ̃goñatutuarore yʉ bonucũmiwʉ̃. {oBairo popiye baimicʉ̃ã, caroaro mʉjãã canetõparore bairo ĩ, mʉjããrẽ yʉ quetibʉjʉcõã ãninucũwʉ̃ tiere. Bairi noo mʉjãã caneñarõ ũnopʉ, o mʉjãã ya wiiripʉ cʉ̃ãrẽ tiere yʉ quetibʉjʉñesẽãjãnaepʉ̃. Yʉa, mʉjãã watoare marĩ Quetiupaʉ cʉ̃ carotirore bairo caátimajõcʉ ãnirĩ di rʉ̃mʉ ũno, ‘Caãnimajũʉ̃rẽ bairo ñiñaña,’ caĩ ũcʉ̃rẽ bairo yʉ baiñesẽãẽpʉ̃. Tunu camasã Dios yaye caroa quetire na catʉ̃goʉsaetoi, tʉ̃goña yapapuari yʉ otinucũwʉ̃. Tunu bairoa judío majã roro yʉre na caátigarije jʉ̃gori popiye yʉ bai ãninucũña. 4~aBairo cʉ̃ caĩjoatana na caetaro, atore bairo na ĩwĩ: “Mʉjãã caroaro majũ mʉjãã masĩña mʉjãã mena yʉ caátiãnajẽrẽ. Asia yepapʉ yʉ caetajʉ̃gorica rʉ̃mʉpʉi caroaro mʉjãã mena cabaiãnacʉ̃, ãmepʉ̃ cʉ̃ãrẽ bairoa yʉ baicõã ãniña mai mʉjãã menarẽ. y}kBairi Mileto macãpʉ jãã caãno, na piijorotiwĩ Jesure catʉ̃goʉsari poa mena macããna cabʉtoare. q|[Pablo pʉame Jerusalén macãpʉ Pentecostés bose rʉ̃mʉrẽ netõgʉ patowãcãjãñuwĩ. Torecʉ, Asia yepapʉre yoaro tuagaemi. Tunu ti yepa macãã macã Efeso cʉ̃ãrẽ maagaemi. Discurso de Pablo a los ancianos de Efeso '{GMitilene caãniatana cabusuri rʉ̃mʉ caãno Quío cawãmecʉti macã tʉpʉ jãã netõápʉ́. Bairo Quío macãrẽ netõáná, ape rʉ̃mʉ cabusuri rʉ̃mʉ jãã etawʉ Samos cawãmecʉti petapʉ. Bairi tunu jĩcã rʉ̃mʉ bero majũ jãã etawʉ Mileto cawãmecʉti macãpʉ. qz[Bairi Asopʉ jãã caãmeo bocáro bero, cũmua mena jãã, nipetirã jãã ápʉ́ Mitilene macãpʉ. Fy Jãã pʉame jãã caãmeoĩatatore bairo Pablo jʉ̃goye jãã ápʉ́ cũmua mena Aso macãpʉ, topʉ Pablore cʉ̃ cotegarã. Pablo pʉame cʉ̃ caágatatore bairo maapʉ ásúpi. \x1 Caʉ̃mʉ cawãmaʉ cañapajĩãtacʉ pʉamerẽ cacatipʉre cʉ̃ neásúpa cʉ̃ ya wiipʉ. Bairo cʉ̃ cacatiro ĩñarĩ, to macããna pʉame caroa yericʉti nemomajũcõãñupã. Viaje desde Troas a Mileto :wm Pablo cʉ̃rẽ cʉ̃ cacatioro bero, jãã wãmʉcoápʉ́ tunu ti arʉapʉ. Topʉ jãã caetaro, Pablo pʉame pããrẽ carecomacã pebatori, jãã jʉ̃goʉgawĩ. Bairo átiri bero, jãã quetibʉjʉnemowĩ tunu. Cabusuripaʉpʉ quetibʉjʉjãnawĩ. Bairo quetibʉjʉ yaparo, acoámí yua Pablo. Uv# Pablo cʉ̃ã ruiátí, cʉ̃ buipʉ etanʉcãrĩ, cʉ̃ rupaʉ ãnatõrẽ newãmʉowĩ. Bairo cʉ̃ átiri, atore bairo na ĩwĩ cʉ̃ yarãrẽ: —Tʉ̃goñarĩqũẽ paieticõãña; caticõãñami. 8ui Bairo Pablo jããrẽ cʉ̃ caquetibʉjʉãno, jĩcãʉ̃ cawãmaʉ Eutico cawãmecʉcʉ ventana jopepʉ tʉ̃go ruiwĩ. Nocãrõ yoaro majũ Pablo cʉ̃ caquetibʉjʉroi, cawãmaʉ pʉame wʉgoa tãmʉocoabauwĩ. Bairo wʉgoa tãmʉorĩ yua, toa cãninumuáti, pʉga arʉa buipʉ ñacoa ruiámí yepapʉ. Bairo cʉ̃ cañaátó, ti arʉapʉ caãniatana cʉ̃ tʉpʉ ruiátí yua, cariaatacʉpʉre cʉ̃ tʉ̃gã wãmʉo ropowã. t'Mai, jãã caneñarĩ arʉa pʉame jõbui pʉga arʉa buipʉ ãmʉ. Tunu bairoa ti arʉapʉre capee jĩñaworique, na cajĩñawoataje ãmʉ. yskApe semana cajããjʉ̃gori rʉ̃mʉ caãno, marĩ Quetiupaʉ cʉ̃ cariariquere tʉ̃goñanemorĩ pããrẽ pebatogarã jãã neñawʉ̃. Bairo jãã cabairo, Pablo pʉame marĩ yarã, Jesure catʉ̃goʉsari majãrẽ quetibʉjʉami. Cabusuri rʉ̃mʉ caãnoa ágʉ baiwĩ Pablo. Bairi ti ñamirẽ yoaro, ñami recomacãpʉ quetibʉjʉ ãnicõã recoawĩ mai. RrJãã pʉame, Pascua, pããrẽ cawauarije asuena na caʉgari bose rʉ̃mʉ bero, Filipos macãpʉ caãnimiatana cũmua mena jãã acoápʉ́. Bairo áná, jĩcã wãmo cãnacã rʉ̃mʉ bero, Troas macãpʉ jãã etawʉ. Topʉre jãã ãmʉ jĩcã wãmo peti pʉga pẽnirõ cãnacã rʉ̃mʉrĩ majũ. Visita de Pablo a Troas bq=Na, marĩ yarã pʉame jãã jʉ̃goye ámá. Bairi yua, Troas macãpʉ jãã coteyupa. ypkBairi yua, cabero cʉ̃ caĩtʉ̃goñaatatorea bairo topʉ ásúpʉ. Cʉ̃ mena bapacʉti ásúparã Sópater, Berea macã macããcʉ̃, Pirro macʉ̃. Tunu aperã Aristarco, Segundojãã Tesalónica macã macããna, bairi apei Gayo, Derbe macããcʉ̃, bairi Timoteo, bairi aperã Tíquico, Trófimojãã Asia yepa macããna cʉ̃ã Pablo mena bapacʉti ásúparã. (oITopʉre itiarã muipʉa ãñupʉ̃ to macããna mena. Siriapʉ cũmua mena tunuágʉ cabaimiatacʉ queti tʉ̃goyupʉ judío majã cʉ̃rẽ na capajĩãga tʉ̃goñarĩjẽrẽ. Bairo na caátigaroi, cʉ̃ caátijʉ̃goricaro Macedonia yepa, maapʉa ágatʉ̃goñañupʉ̃ tunu Pablo. lnQTo Macedonia netõácʉ́, tocãnacãpaʉ macããna marĩ yarã Jesure catʉ̃goʉsari majãrẽ na cʉ̃ caĩrĩjẽ jʉ̃gori na tʉ̃goña yeri ñuo joroque na ásupʉ. Bairo na átinetõáti bero, Grecia yepapʉ etayupʉ. sm aBairo risetiña capetiatato bero, ti macã macããna Jesure catʉ̃goʉsari majãrẽ na piijoyupʉ Pablo jĩcã wãme ũnorẽ na quetibʉjʉ tʉsagʉ. Na quetibʉjʉ yaparo yua, na átáje uwiri bero, Macedonia yepapʉ acoásúpʉ. @l{)Bairo ĩ yaparori bero yua, na ábatacoarotiyupʉ.k (Ati rʉ̃mʉ marĩ caátiere jicoquei marĩ cajãnaeticõãta, tiere ĩñarĩ, ‘Efeso macããna nipetiropʉ mawijioroa caawajacõã ñesẽãpairã niñama,’ marĩ ĩ bʉsʉjãbujiorãma aperã. Bairi, ‘¿dope bairo bairi, bairo mʉjãã baijʉ̃gori?’ marĩrẽ na caĩjẽniñaata, marĩ pʉame dope bairo na marĩ yʉmasĩẽtĩbujiorã. Ñe jʉ̃gori marĩ cabairique caãno cãrõrẽ marĩ ĩ masĩẽna,” na ĩñupʉ̃ ti macã macããcʉ̃ quetiupaʉ jĩcãʉ̃ topʉre caneñarĩcãrãrẽ. $jA'Tunu bairoa, ape wãme mʉjãã caĩgarije caãmata, ati macã macããna quetiuparã na caneñaporipaʉ ũnopʉ tiere na mʉjãã caquetibʉjʉro ñuña. i&Bairi Demetrio, aperã cʉ̃rẽ bairo capaariquecʉna cʉ̃ã, noa ũnarẽ, ‘Roro caána niñama,’ na caĩ asiaata, marĩ quetiuparã jueces tʉpʉ tiere na quetibʉjʉrã ápáro. Topʉ na caápata, juez pʉame na caĩrĩjẽrẽ na bʉsʉqũẽnobojagʉmi. %hC$Ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃, ‘Tore bairo mee niña,’ caĩ mácʉ̃mi. Bairi tocãrõã tie mʉjãã caĩmecʉ̃rĩjẽrẽ jãnaña. Ãnoa mʉjãã cañeatíatana pʉame marĩ cañubueri wii templo macããjẽ jĩcã wãme ũnorẽ jerutiesupa. Tunu marĩ jʉ̃gũẽõ cʉ̃ãrẽ roro cõ ĩ bʉsʉpaiesupa. Bairi caroaro tʉ̃goñajʉ̃goyetiya mʉjãã caáparo jʉ̃goye, roro mʉjãã caáperiparore bairo. g%Jf #Cabero jĩcãʉ̃ ti macã macããcʉ̃ quetiupaʉ pʉame caawajari majãrẽ na jãnarotiri bero, atore bairo na ĩñupʉ̃: “Yʉ yarã, ati macã Efeso macããna tʉ̃gopeoya yʉ caĩrĩjẽrẽ: Ati ʉmʉrecóo macããna nipetiro masĩñama marĩ jʉ̃gũẽõ Artemisa caãnimajũõ ya wii templore marĩ cacotenucũrĩjẽrẽ. Cõrẽ bairo cabauo werico ʉmʉrecóopʉ cañaatáco cʉ̃ãrẽ marĩ cacotenucũrĩjẽrẽ masĩñama. -eS"Bairo cʉ̃ caĩgarije watoa, to macããna neñarĩ majã pʉame, “Cʉ̃ cʉ̃ã judío majõcʉa niñami,” na caĩrĩjẽrẽ tʉ̃goyuparã. Bairo tʉ̃gori yua, pʉga hora majũ, “¡Artemisare marĩ, Efeso macããna, cõ marĩ caĩroarije to petieticõãto!” ĩ awaja ãñuparã. bd=!Bairo na cabaiãno, jĩcããrã na mena macããna na cabairijere cʉ̃ quetibʉjʉyuparã Alejandro cawãmecʉcʉre. Bairo cʉ̃ quetibʉjʉri bero, cʉ̃ tuneroca nʉcõñuparã camasã na caĩñajoro, camasã to caãnarẽ na cʉ̃ quetibʉjʉ masĩõáto cabairijere, ĩrã. Bairi Alejandro pʉame cʉ̃ wãmorĩrẽ ñumʉgõrĩ na bʉsʉjãna rotiyupʉ. “Judío majã mee buicʉtiyama tie ati macãã macããna na cabaimecʉ̃rĩjẽrẽ,” na ĩgʉ ĩmiñupʉ̃. cc? Bairo cʉ̃ cabaiãno, to macããna na caneñarõpʉ ãna, jĩcããrã na mena macããna jĩcã wãmerẽ ĩ awajanucũñuparã. Aperã cʉ̃ã ape wãmerẽ ĩ awajanucũñuparã. Camecʉ̃rãrẽ bairo baiyuparã. Bairi caneñarã nipetiro jãñurĩpʉa, “¿Dopẽĩrã marĩrẽ atopʉ na neñoupari?” ĩ tʉ̃goña masĩẽsuparã. b#Aperã Asia yepa macããna quetiuparã, Pablore caĩroarã cʉ̃ã, “Topʉ, camasã watoapʉ cʉ̃ ápéricõãto,” ĩ quetijoyuparã. ra]Bairo na caáto tʉ̃gori, na caneñarõpʉ ágamiñupʉ̃ Pablo cʉ̃ã, na mena bʉsʉgʉ. Bairo cʉ̃ caágamiatacʉ̃ãrẽ, ti macã macããna Jesure catʉ̃goʉsari majã pʉame cʉ̃ joesuparã, cʉ̃rẽ pajĩãrema, ĩrã. ,`QAperã cʉ̃ã tiere tʉ̃gori, Efeso macã nipetiropʉ mawijioroa awajacõã ñesẽãñuparã. Bairo na cabaiãno, na mena macããna jĩcããrã pʉame Gayo bairi Aristarco menarẽ na patirocapeayuparã. Mai, Gayo, Aristarcojãã Macedoniapʉ macããna, Pablo baparã majũ ãñuparã. Bairo narẽ patirocapeari bero, wẽpʉ̃rõ mena na tʉ̃gã ásúparã ti macã macããna na caneñanucũrõ, teatropʉ. 6_eBairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, bʉtioro asiari, atore bairo ĩ awaja jʉ̃goyuparã: “¡Artemisare marĩ, Efeso macããna, cõ marĩ caĩroarije to petieticõãto!” $^ABairo cʉ̃ caáto, ñuẽtĩña marĩrẽ. Bairo cʉ̃ caquetibʉjʉnemoata, marĩ paarique yasicoabujioro. Tunu bairoa, marĩ jʉ̃gũẽõ caãnimajũõ Artemisa ya wii templo pʉame cabʉgoro macã wiire bairo tuabujioro. Artemisa cʉ̃ãrẽ ĩroa manibujioro, ati yepa Asia, bairi ati ʉmʉrecóo nipetiropʉ marĩ caĩroao pʉamerẽ,” na ĩñupʉ̃ Demetrio cʉ̃ paariquere bairo capaari majãrẽ. :]mBairo cabaimiatacʉ̃ãrẽ, ãmerẽ cʉ̃, Pablo, cʉ̃ caĩrĩjẽrẽ mʉjãã tʉ̃gonucũña. Cʉ̃ pʉame, ‘Jʉ̃gũẽãrẽ bairo cabaurã camasã na caweericarã, jʉ̃gũẽã mee niñama,’ ĩ quetibʉjʉ ñesẽãnucũñami. Bairo ĩrĩ, capããrã camasãrẽ cariape na tʉ̃goñao joroque átiyami. Ati macã Efeso macã jeto meerẽ bairo átiyami. Asia yepa nipetiro jãñurĩpʉ etaro baiya cʉ̃ caĩrĩjẽ. M\Bairi Demetrio pʉame cʉ̃ ʉ̃mʉarẽ na neño, aperã cʉ̃ paariquere bairo capaari majã cʉ̃ãrẽ neño, atore bairo na ĩñupʉ̃: “Mʉjãã, yʉ paariquere bairo capaariquecʉna, mʉjãã masĩña: Marĩ paarique jʉ̃gori caroaro wapatari marĩ ãnicõãña. Tie camanicõãta, marĩ ãnimasĩẽtĩbujiorã. ;[oDemetrio cawãmecʉcʉ pʉame ti macã macããna nipetiropʉ roro na awaja ñesẽãõ joroque na ásupʉ. Mai, Demetrio pʉame caasiyarije plata mena capaari majõcʉ ãñupʉ̃. Tie plata mena na jʉ̃gũẽõ Artemisa cawãmecʉcore na cañubueri wii templo macããjẽ ũnierẽ caqũẽnoʉ ãñupʉ̃. Bairo caqũẽnoʉ ãnirĩ, cʉ̃, cʉ̃ paabojari majã cʉ̃ã tiere camasãrẽ nunirĩ, pairo majũ wapatanucũñuparã. Z'Ti yʉteapʉ caãno Efeso macãpʉre bʉtioro risetiña ãñuparõ Jesús yaye cawãma quetire capããrã na catʉ̃goʉsaro jʉ̃gori. cY?Bairo ĩ tʉ̃goñarĩ, cʉ̃ mena cajʉpaarã, Timoteo bairi Erasto cawãmecʉnarẽ cʉ̃ jʉ̃goye na árotiyupʉ Macedonia yepapʉ. Mai, cʉ̃ pʉame yoajãñurõ tuaʉsayupʉ Asia yepapʉre. El alboroto en Efeso #X?Cabero Pablo pʉame cʉ̃ yeripʉ atore bairo ĩ tʉ̃goñañupʉ̃: “Macedonia yepa bairi Acaya yepa cʉ̃ãrẽ áñesẽã yaparori bero, Jerusalén macãpʉ yʉ ácoagʉ. Topʉ ãnirĩ bero, Roma macãpʉ cʉ̃ãrẽ ñiñañesẽãʉ̃ ágʉ,” ĩ tʉ̃goñañupʉ̃. 8WiBairi marĩ Quetiupaʉ yaye queti pʉame nipetiropʉ etapeticoasuparo. Bairo caetapetiro yua, tiere catʉ̃goʉsari majãrẽ cʉ̃ camasĩrĩjẽrẽ na ĩñoñupʉ̃ Dios. jVMTunu bairoa cũmua na camasĩrĩjẽ ũnierẽ caátana cʉ̃ã capããrã ricaati na bueri catutirire nipetiro camasã na caĩñajoro joerecõãñuparã. Ti tutiri wapa, pairo cincuenta mil plata tiiri majũ wapacʉsuparo. Tunu bairoa Jesucristo yayere cariape catʉ̃goricarã capããrã roro na caátaje nipetirijere yapapuari capããrã camasã na caĩñajoro quetibʉjʉrã etanucũñuparã. T#Bairi nipetiro Efeso macã macããna, judío majã, judío majã caãmerã cʉ̃ã tiere tʉ̃goyuparã. Bairo tʉ̃gori yua, bʉtioro tʉ̃goña uwiyuparã. Torena, marĩ Quetiupaʉ ya wãmerẽ netõjãñurõ nʉcʉ̃bʉgorique mena tʉ̃goñarĩqũẽ cʉsuparã. KSBairo na cʉ̃ caĩãnipaʉa, caʉ̃mʉ wãtĩ yeri pũna cacʉ̃goʉ pʉame napʉre patirocapeayupʉ. Bairo patirocapeari yua, tutuaro mena jĩcã nʉgõã na qũẽnetõnʉcãcõãñupʉ̃. Bairo roro majũ narẽ cʉ̃ caátie jʉ̃gori, ti wiire rutiwiticoasuparã caʉ̃mʉa, jutii mána, cãmii cʉ̃gori yua. RBairo na caátiãno, jĩcã rʉ̃mʉ jĩcãʉ̃ wãtĩ yeri pũna pʉame atore bairo na ĩñupʉ̃: “Yʉa, Jesure yʉ masĩña. Pablo cʉ̃ãrẽ yʉ masĩña. Mʉjãã roquere yʉ masĩẽtĩña. ¿Ñamarã ũna mʉjãã ãniñati?” na ĩñupʉ̃ wãtĩ. dQATore bairo átiãninucũñuparã Esceva cawãmecʉcʉ judío majõcʉ pũnaa jĩcã wãmo peti pʉga pẽnirõ cãnacãʉ̃ majũ caãna. Na pacʉ, Esceva pʉame, sacerdote majã quetiupaʉ jĩcãʉ̃ ãñupʉ̃. ^P5 Tiwatoare aperã judío majã wãtĩã yeri pũna cacʉ̃gori majãrẽ wãtĩãrẽ cawiyoñesẽãrĩ majã ãñuparã. Na pʉame Jesús cʉ̃ camasĩrĩjẽ mena tore bairo átigarã, atore bairo ĩñuparã wãtĩã yeri pũnarẽ: “¡Pablo cʉ̃ caquetibʉjʉ, Jesús wãme mena mʉjããrẽ, ‘Witi ánája,’ jãã ĩña!” Ow Bairi Pablo cʉ̃ majũ cʉ̃ caápérimiatacʉ̃ãrẽ, aperã camasã na jutii cabuimacããtõ ũno, o jutii asero ũno mena Pablore na capãñarotirijere jecoanucũñuparã cariayecʉna tʉpʉ. Bairo na caáto, cariayecʉna pʉame tiere pãñarĩ caticoanucũñuparã. Wãtĩã yeri pũna cacʉ̃gori majã cʉ̃ãrẽ na witicoanucũñuparã wãtĩã, bairo na caáto. nNU Tiwatoare Dios pʉame camasãrẽ Pablo jʉ̃gori capee caroa wãmerẽ na áti ĩñoñupʉ̃. KM Bairo jeto átiãninucũñupʉ̃ Pablo pʉga cʉ̃ma majũ. Bairi nipetiro Asia yepa macããna judío majã, judío majã caãmerã cʉ̃ã tʉ̃gopeticoasuparã marĩ Quetiupaʉ yaye quetire. lLQ Bairo cʉ̃ cabʉsʉmiatacʉ̃ãrẽ, jĩcããrã na mena macããna cʉ̃ caĩrĩjẽrẽ cariape tʉ̃goesuparã. Cayʉgaena majũ ãñuparã. Bairo caãna ãnirĩ, camasã na catʉ̃goro, Dios yaye cawãma quetire roro ĩ bʉsʉpaiyuparã. Bairo roro na cabʉsʉpairo ĩñarĩ, Pablo pʉame na piticõãñupʉ̃. Na pitiri yua, Jesucristore catʉ̃goʉsari majã mena Tirano cawãmecʉcʉ buerica wiipʉ na jʉ̃goásúpʉ. Topʉ na quetibʉjʉnucũñupʉ̃ tocãnacã rʉ̃mʉa. )KKBairi Pablo pʉame ti macãpʉ ãcʉ̃, itiarã muipʉa majũ ñubuerica wii sinagogapʉre ánucũñupʉ̃. Topʉre uwiricaro mano, caroa quetire na quetibʉjʉnucũñupʉ̃: Dios cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉ macããjẽ quetire na catʉ̃goʉsaparore bairo ĩ, na bʉsʉnucũñupʉ̃. rJ]Na, caquetibʉjʉrã caʉ̃mʉa pʉga wãmo peti rʉpore pʉga pẽnirõ cãnacãʉ̃ majũ ãñuparã. ICabero Pablo na rʉpoari buipʉ cʉ̃ wãmo mena cʉ̃ cañigãpeoro yua, Espíritu Santo napʉre ruietayupʉ. Bairo cʉ̃ caetaro, apeye bʉsʉrique bʉsʉjʉ̃goyuparã. Bairo bʉsʉri, Dios narẽ cʉ̃ camasĩõrĩjẽrẽ quetibʉjʉnetõñuparã. `H9Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, marĩ Quetiupaʉ ya wãme mena bautiza rotiyuparã. qG[Pablo pʉame na ĩñupʉ̃ tunu: —Bairoa ásupi Juan ãnacʉ̃ baipʉa. Camasã roro na caátiere tʉ̃goña yapapuari na catʉ̃goñawasoaro bero, na bautizayupi. Tunu bairoa, “Yʉ bero macããcʉ̃ yaye queti cʉ̃ãrẽ tʉ̃goʉsaya,” na ĩñupĩ. Jesure ĩgʉ bairo ĩñupĩ Juan ãnacʉ̃ —na ĩ quetibʉjʉyupʉ Pablo Efeso macããnarẽ. )FKBairo na caĩrõ tʉ̃go, atore bairo na ĩ jẽniñanemoñupʉ̃ tunu Pablo: —Toroque, ¿noa yaye bueriquere tʉ̃goʉsari bero mʉjãã bautiza rotiri? Na pʉame atore bairo qũĩñuparã: —Juan cʉ̃ cabuerijere jãã catʉ̃goʉsaro bero, jãã bautizawĩ —qũĩñuparã. KENarẽ, atore bairo na ĩ jẽniñañupʉ̃: —¿Dios yaye quetire mʉjãã catʉ̃goʉsajʉ̃gori rʉ̃mʉrẽ Espíritu Santore mʉjãã cʉ̃gojʉ̃gori? Bairo cʉ̃ caĩjẽniñarõ, atore bairo qũĩñuparã: —Jãã cʉ̃gojʉ̃goepʉ. Espíritu Santo cʉ̃ caãnierẽ di rʉ̃mʉ ũno jãã tʉ̃goñaẽpʉ̃. ?D yApolos, Corintopʉ cʉ̃ caãnitoye, Pablo pʉame ʉ̃tã yucʉ capairi yepare netõátí, Efesopʉ etayupʉ. Topʉ etari, capããrã Jesure catʉ̃goʉsari majãrẽ na bocáyupʉ. (CITunu bairoa nipetiro na caĩñojoropʉ, judío majãrẽ na quetibʉjʉ netõnʉcãñupʉ̃. Dios ya tutire buejʉ̃gori bero, Jesús Mesías cʉ̃ caãnierẽ na quetibʉjʉyupʉ. Bairo na cʉ̃ caĩquetibʉjʉroi, “Cʉ̃ã, Mesías mee ãcʉ̃mi,” qũĩ netõmasĩẽsuparã.HB Cabero Acaya yepapʉ Apolos quetibʉjʉ ñesẽãʉ̃ ágʉ cʉ̃ cabairo ĩñarĩ, marĩ yarã Jesucristore catʉ̃goʉsari majã pʉame cʉ̃ jʉásuparã. Cʉ̃rẽ to macããna catʉ̃goʉsari majã caroaro mena cʉ̃ na bocaáto ĩrã, papera pũrõ cartare cʉ̃ woabojajoyuparã. Bairi Acaya yepapʉ etari bero, Apolos bʉtioro na jʉátinemoñupʉ̃ to macããna, Dios cʉ̃ caĩñamairĩjẽ jʉ̃gori cʉ̃ canetõõrĩcãrãrẽ. A5Bairi uwiricaro mano ñubuerica wiipʉ na cʉ̃ caquetibʉjʉãno, Aquila bairi Priscilajãã pʉame cʉ̃ tʉ̃goyuparã. Cʉ̃ caĩrĩjẽrẽ tʉ̃gori bero, cʉ̃ neásúparã na caãni wiipʉ. Topʉ Dios yaye cʉ̃ camasĩpee carʉsarijere cʉ̃ quetibʉjʉnemoñuparã. L@Mai, cajʉ̃goyepʉ aperã marĩ Quetiupaʉ yaye quetire cʉ̃ quetibʉjʉyuparã. Bairo tiere tʉ̃goʉsari bero, Apolos pʉame aperãrẽ cʉ̃ camasĩrõ cãrõ na quetibʉjʉyupʉ. Juan camasãrẽ bautiza ãcʉ̃, cʉ̃ cabuerique jetore catʉ̃goricʉ nimicʉ̃ã, Jesús cʉ̃ caãnierẽ caroaro quetibʉjʉyupʉ. pG~}|7{zyxnwXvutrqonnmlbk9ji<:!9655A43312 00!/A.-,+0))(i'(&%r$ #r"!J7Lgu%Q+E - t t n odGw!g Baipʉa, roro majũ yʉ caátaje caãmata, tie jʉ̃gori yʉre na capajĩãrocagaata, na yʉ ẽñotaetigʉ. Tunu bairoa yʉre na cabʉsʉjãrĩjẽ cariape caãmerĩcõãta, ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ judío majã tʉpʉ yʉ preso cũrotimasĩẽcʉ̃mi. Torecʉ, quetiupaʉ emperador yʉ caátajere cʉ̃ caĩñabesero roquere yʉ boya —qũĩñupʉ̃ Pablo Festore.   Bairo cʉ̃ caĩjẽniñarõ, atore bairo qũĩñupʉ̃ Pablo: —Ato romano majã na caĩñabesenucũrõpʉ yʉ ãniña. Atopʉa ñiñabesegarã, ñiñabese rotiya. Merẽ mʉ masĩña caroaro yʉ yarã judío majã na carotiriquere yʉ cabaibotioetiere.  Festo pʉame judío majã cʉ̃rẽ caroaro mena na caĩñaparore bairo ĩ, atore bairo qũĩ jẽniñañupʉ̃ Pablore: —¿Jerusalén macãpʉ mʉ ágaetiyati? Topʉ mʉ caãno, mʉ caátajere ñiñabesegʉ yʉ pʉame yua —qũĩ jẽniñañupʉ̃. {oPablo pʉame atore bairo qũĩ quetibʉjʉyupʉ cʉ̃ cabairiquere cʉ̃ cʉ̃ã: —Yʉa, marĩ judío majã marĩ carotirique jĩcã wãme ũnorẽ yʉ baibotioepʉ. Dios ya wii templo cʉ̃ãrẽ roro ñi bʉsʉpaietinucũwʉ̃. Quetiupaʉ emperador romano cʉ̃ caroticũrĩqũẽ cʉ̃ãrẽ jĩcã wãme ũno yʉ baibotioepʉ —qũĩñupʉ̃ Pablo Festore. Bairo Pablo cʉ̃tʉ cʉ̃ caetaro, judío majã Jerusalẽpʉ caatíatana pʉame Pablotʉ etari, capee rorije majũrẽ cʉ̃ bʉsʉjãñuparã. Bairo na caĩbʉsʉjãrĩjẽ to caãnimiatacʉ̃ãrẽ, nipetirije na caĩrĩjẽ cariape mee ãñuparõ. ,QBairo ĩ yaparori bero, nocãrõ jĩcã wãmo peti itia pẽnirõ, o pʉga wãmo cãnacã rʉ̃mʉrĩ cãrõ ãnirĩ bero, tunucoásúpʉ Festo Cesareapʉ. Cʉ̃ caetari rʉ̃mʉ busuri rʉ̃mʉ caãno, camasãrẽ ĩñabesei cʉ̃ caruinucũrõpʉ ruiri cʉ̃ piirotijoyupʉ Pablore. K—Bairi mʉjãã quetiuparã yʉ mena na ápáro Cesareapʉ. Topʉ yʉ catʉ̃goro cʉ̃rẽ na bʉsʉjãáto, Pablo roro cʉ̃ caátaje caãmata —na ĩñupʉ̃ Festo judío majãrẽ. }Bairo na cabomiatacʉ̃ãrẽ, Festo pʉame na yʉesupʉ. Bairi Pablo, Cesarea macã preso jorica wiipʉ cʉ̃ caãnierẽ, tunu nocãnacã rʉ̃mʉ mea topʉ cʉ̃ catunuágarijere na quetibʉjʉ yaparori bero, atore bairo na ĩnemoñupʉ̃ tunu: |qBairi Pablore Jerusalẽpʉ cʉ̃ caneatí rotijobojarore boyuparã. “Ati macãpʉ Pablo cʉ̃ caãnorẽ jãã boya,” Festore qũĩmirãcʉ̃ã, “Maapʉ cʉ̃ caató cʉ̃ marĩ pajĩãrocacõãrõã Pablore,” ĩ tʉ̃goñañuparã. 5cTopʉ cʉ̃ caetaro, sacerdote majã quetiuparã, aperã judío majã caãnimajũrã cʉ̃ã rupatutia tunu Pablo cʉ̃ cabairijere cʉ̃ bʉsʉjãrã ásúparã Festore.  Itia rʉ̃mʉ quetiupaʉ gobernadore bairo cʉ̃ cajããtato bero, Festo pʉame Cesarea macãpʉ caãniatacʉ Jerusalẽpʉ acoásúpʉ. ~uPablo cʉ̃ cʉ̃ cawapatieto jeto pʉga cʉ̃ma majũ netõcoasuparo. Bairi cabero yua, Félix pʉame quetiupaʉ cʉ̃ caãnierẽ witicõãñupʉ̃. Apei Porcio Festo cawãmecʉcʉ pʉame cʉ̃ wasoaye quetiupaʉ jããñupʉ̃ tunu. Mai, Félix cʉ̃ cawitiparo jʉ̃goye, judío majã cʉ̃rẽ caroaro mena na caĩñaparore bairo ĩ, Pablore cʉ̃ wiyorotiesupʉ.b=Apeyera tunu gobernador Félix pʉame Pablo cʉ̃rẽ dinero cʉ̃ cajorore bootʉ̃goñañupʉ̃ cʉ̃rẽ cʉ̃ cawiyopee wapa. Bairo bootʉ̃goñarĩ yua, nairõ cʉ̃ piijori cʉ̃ mena bʉsʉnucũñupʉ̃. "=Pablo atore bairo qũĩ quetibʉjʉyupʉ Félire: —Dios, marĩrẽ caroa jetore átirotiyami. Marĩ majũ roro marĩ caátigarijere marĩ catʉ̃goñanetõmasĩrõrẽ boyami Dios. Ape rʉ̃mʉ camasã nipetiro na caátajere cʉ̃ caĩñabeseri rʉ̃mʉ etaro baiya —qũĩ quetibʉjʉyupʉ. Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃goacʉari, atore bairo qũĩñupʉ̃ Félix pʉame: —Tocãrõã yʉ tʉ̃gogʉ. Ácʉ́ja. Ape rʉ̃mʉ ñe ũnie yʉ caátipee camano mʉ yʉ piijogʉ tunu mʉ cabuerijere tʉ̃gonemogʉ —qũĩñupʉ̃ Pablore. +ONocãnacã rʉ̃mʉ bero mea etayupʉ Félix tunu cʉ̃ nʉmo Drusila cawãmecʉco, judío majã yao mena. Bairo etari bero, cʉ̃ ʉ̃mʉrẽ cʉ̃ piijorotiyupʉ Pablore. Pablo cʉ̃tʉ etari, Jesucristo mena marĩ catʉ̃goñatutuarijere cʉ̃ caquetibʉjʉro tʉ̃goyupʉ Félix. LBairo na ĩ yaparo yua, cʉ̃ ʉ̃mʉ capitárẽ bairo qũĩñupʉ̃: “Pablore cʉ̃ marĩ wiyoetigarã mai. Preso jorica wiipʉ nimicʉ̃ã, noo cʉ̃ caboro ñesẽãmasĩgʉmi. Tunu bairoa cʉ̃ baparã cʉ̃ na cajʉátinemogaata, na ẽñotaeticõãña,” qũĩñupʉ̃. Cabero ásúpʉ Félix ape macãpʉ. QBairo tiere cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, quetiupaʉ Félix pʉame Jesús caroa wãme cʉ̃ caátirotiriquere caqueti tʉ̃goricʉ ãnirĩ, tiere piticõãñupʉ̃ mai. Bairo pitiri, atore bairo na ĩñupʉ̃: —Cabero soldaua quetiupaʉ comandante Lisias cʉ̃ caetaropʉ, yʉ masĩnemogʉ tunu tie mʉjãã cabʉsʉpairijere. LAtie jetore Junta Suprema macããna watoa ãcʉ̃, bʉsʉrique tutuaro mena na ñiwʉ̃: ‘Camasã cariacoatana tunu na cacatirijere cariape yʉ tʉ̃goya. Bairo tiere cariape yʉ catʉ̃goro jʉ̃gori, ñiñabeserã mʉjãã atíya ati rʉ̃mʉrẽ,’ na ñiwʉ̃,” qũĩñupʉ̃ Pablo quetiupaʉ gobernador Félire. nUBairo na caapéricõãta, ãnoa caatíatana pʉame Junta Supremapʉ yʉ caãno, dise ũnie rorije yʉ caátaje wapare cabócaricarã na caãmata, tiere mʉ na quetibʉjʉáto. Tiere masĩẽtĩrĩ, mʉ quetibʉjʉ masĩẽnama. (ITopʉ yʉre caetaricarã na majũã yʉre atopʉ na cabʉsʉjãrõ ñuña, ‘Bairo cʉ̃ caátaje jʉ̃gori buicʉtiyami Pablo,’ na caĩtʉ̃goñaata mai. | qBairo Jerusalẽpʉ ãcʉ̃, judío majã caroarã ãnigarã Dios cʉ̃ caĩñajoro na caátirotinucũrõrẽ bairo yʉ cʉ̃ã yʉ ápʉ. Bairo áti yaparori bero yua, templo wiipʉ yʉ ápʉ́, yʉ caátigariquere átiácʉ́. Bairi templopʉre jĩcãʉ̃ã, aperã caawajamecʉ̃rã na camano yʉ caãno, judío majã Asia yepapʉ caatíatana pʉame yʉ bocáetawã.  '“Bairo cabaiãnirĩ, ape yepapʉ capee cʉ̃marĩ cabaiñesẽãtacʉ, ati macã yʉ ya macãpʉ yʉ tunuetawʉ, cabopacarãrẽ dinero limosnarẽ na nunigʉ. Tunu bairoa Diore ñubueri, waibʉcʉ riire templo wiipʉ joemʉgõjogʉ, yʉ ya macãpʉ yʉ etawʉ.  -Bairo caĩtʉ̃goñaʉ ãnirĩ, yʉ cayeritutuaro cãrõ caroare yʉ átiãnimasĩnucũña, Dios cʉ̃ caĩñajorore, camasã mena cʉ̃ãrẽ. H  Tunu yʉ cʉ̃ã ãnoarẽã bairo, “Marĩã camasã, caroarã caãna, carorije caána cʉ̃ãrẽ marĩ catiogʉmi tunu Dios marĩ cariaro bero, marĩ ĩñabesegʉ,” ñi tʉ̃goñaña.  /Atie yʉ catʉ̃goñarĩjẽrẽ mʉrẽ yʉ quetibʉjʉroa: Yʉ ñicʉ̃jãã Diore na catʉ̃goʉsaricarore bairoa yʉ cʉ̃ã cʉ̃ yʉ tʉ̃goʉsaya. Bairo cʉ̃ tʉ̃goʉsari yua, Dios ya tutipʉ Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩqũẽ nipetirije, bairi profeta majã na caĩquetibʉjʉcũrĩqũẽ cʉ̃ãrẽ cariape yʉ tʉ̃goya. Bairi Jesús caroa wãme cʉ̃ caátiãnirotiricarore bairo yʉ átiãninucũña. Tierea yʉre caĩbʉsʉpairã pʉame, “Cariape mee niña cʉ̃ caĩrĩjẽ,” ĩ bʉsʉpainucũñama. #? Torena, ãnoa Jerusalẽpʉ caatíatana, yʉre caĩbʉsʉpairã pʉame, “Cariape ati wãme jʉ̃gori buicʉtiyami,” mi quetibʉjʉ masĩẽtĩñama. hI Bairo Jerusalẽpʉ ãcʉ̃, ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ apei mena yʉ cabʉsʉnetõgaro ĩñaecʉ̃mi. Tunu ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ aperãrẽ na awaja mecʉ̃õ joroque na yʉ caátajere ĩñaecʉ̃mi. Noo ũno templopʉ, o sinagoga ñubuerica wiiripʉ, o ti macãrẽ apepaʉripʉ bairo yʉ caátiñesẽãrĩjẽrẽ ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ ĩñaecʉ̃mi. C Pʉga wãmo peti rʉpore pʉga pẽnirõ cãnacã rʉ̃mʉrĩ netõcoaya merẽ Jerusalẽpʉ Diore yʉ cañubuei etaatato bero. Tiere mʉ camasĩgaata, na jẽniñañijate aperãrẽ. ]3 Bairo na caĩrõ, quetiupaʉ gobernador pʉame cʉ̃ wãmo mena ñupuari Pablore cʉ̃ bʉsʉwiyorotiyupʉ. Bairo cʉ̃ caĩrotiro, Pablo pʉame atore bairo qũĩñupʉ̃: —Mʉ, ati macã macããna na caátiere caĩñabesenucũʉ̃ mʉ ãniña capee cʉ̃marĩ majũ. Bairi ʉseanirĩqũẽ mena yʉ cabairiquere mʉ yʉ quetibʉjʉgʉ. % Tértulo mena macããna judío majã cʉ̃ã nipetirã, “Cariape majũ ĩñami Tértulo Pablo roro cʉ̃ cabairijere,” ĩñuparã. b=Bairo jããrẽ ẽmarĩ bero, “Mʉjãã majũpʉa Félix tʉpʉ átí, mʉjãã caĩgarijere cʉ̃ catʉ̃goro bʉsʉqũẽnorájá,” jãã ĩwĩ. Mʉ majũpʉa cʉ̃ jẽniñañijate, atie nipetirije cʉ̃rẽ jãã caĩbʉsʉjãrĩjẽrẽ cariape bairo cabairijere masĩgʉ —qũĩñupʉ̃ Tértulo, quetiupaʉ Félix cawãmecʉcʉre. Bairo jãã caátigamiatacʉ̃ãrẽ, quetiupaʉ comandante Lisias pʉame jãã tʉpʉ etari, tutuaro mena Pablore jãã ẽmawĩ. !;Tunu bairoa templo wiire roro majũ ĩroaemi, ape majãrẽ ti wiipʉ cʉ̃ caneágarije jʉ̃gori. Bairo cʉ̃ caátigarijere ĩñarĩ, cʉ̃ jãã ñewʉ̃ Pablore. Bairo cʉ̃ ñerĩ bero, jãã judío majã jãã caátinucũrõrẽ bairo cʉ̃rẽ jãã ĩña besegamiwʉ̃. =sÃni, Pablo cawãmecʉcʉ jãã judío majã nipetirore bʉtioro quetibʉjʉ patowãcõmawijio ñesẽãnucũñami. Bairo cʉ̃ caáto jʉ̃gori, jĩcãrõrẽ bairo tʉ̃goñarĩ jãã ãnimasĩẽtĩña. Tunu bairoa ‘nazarenos’ na caĩrĩ poa ricaati catʉ̃goñarãrẽ cajʉ̃goátiãcʉ̃ niñami. &EYoaro mʉrẽ yʉ patawãcõ ãnigaetiya. Bairi mʉrẽ jãã caĩgarijere caroaro mena jãã mʉ catʉ̃gopeorore jãã boya bairãpʉa yoaro meeaca ũno. &~EBairo mʉ caátoi, jãã, nipetiropʉ macããna cʉ̃ã, “Ñujãñuñami marĩ quetiupaʉ marĩ mena,” jãã ĩña, mʉ nocãrõ carotimasĩ majũrẽ. o}WBairo na caetaro, quetiupaʉ Félix pʉame piijoyupʉ Pablore. Pablo cʉ̃ caetaro ĩña, Tértulo pʉame atore bairo ĩ bʉsʉjã jʉ̃goyupʉ Félipʉre Pablore: —Mʉ, jãã quetiupaʉ gobernador mʉ carotimasĩrĩjẽ jʉ̃gori caroaro jãã ãnimasĩña. Tunu bairoa ati yepa macããnarẽ camasĩ ãnirĩ, caroa wãmerẽ na mʉ jʉ̃go átiãniña. V| 'Jĩcã wãmo cãnacã rʉ̃mʉrĩ canetõrõ bero, Ananías, sacerdote majã quetiupaʉ etayupʉ Cesareapʉre. Jĩcããrã judío majã cabʉtoa camasĩrã, bairi Tértulo cawãmecʉcʉ cajʉbʉsʉjãpaʉ cʉ̃ã na mena etayupʉ. Etari bero yua, quetiupaʉ gobernadore qũĩñarã ásúparã, Pablo cʉ̃ caátajere bʉsʉjãgarã. F{#Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, atore bairo qũĩnemoñupʉ̃ tunu Pablore: —Mʉrẽ cabʉsʉjãrĩ majã na caetaropʉ, mʉ cabairijere yʉ tʉ̃gogʉ mai —qũĩñupʉ̃. Bairo ĩ yaparori bero yua, caroaro cʉ̃ ʉ̃mʉarẽ na ĩñaricanʉgõrotiyupʉ Pablore, quetiupaʉ Herodes ya wiipʉ cʉ̃ caãnorẽ.Zz-"Ti cartare quetiupaʉ gobernador pʉame ĩña yaparori bero, “¿Noo macããcʉ̃ mʉ ãniñati?” qũĩ jẽniñañupʉ̃ Pablore. Pablo pʉame, “Cilicia yepa macããcʉ̃ yʉ ãniña,” qũĩñupʉ̃. y!Cesarea macãpʉ etari bero, ti cartare quetiupaʉ gobernadore cʉ̃ nuniñuparã. Pablo cʉ̃ãrẽ cʉ̃tʉ cʉ̃ cũñuparã. \x1 Bairo caátána yua, ti ñami cabusuetaro ĩña, soldaua rʉpori mena caáná pʉame tunucoásúparã na ya wii cuartel wiipʉ. Caballoa bui pesari caáná jeto netõásúparã, Pablo mena Cesarea macã áná. w+Bairi cʉ̃ ʉ̃mʉa soldaua pʉame comandante cʉ̃ caĩatatorea bairo ti ñami caãno, cʉ̃ neásúparã Pablore Antípatris macãpʉ. KvBairi ãmerẽ yʉ queti tʉ̃goapʉ judío majã Pablore tunu na capajĩãga ãnierẽ. Bairo tʉ̃gori, cʉ̃ yʉ joya mʉ tʉpʉ. Tunu bairoa cʉ̃ caátiere cabʉsʉpairãrẽ, ‘Mʉjãã majũã Félix tʉpʉ átí, mʉjãã caĩgarijere cʉ̃ catʉ̃goro, bʉsʉqũẽnorájá,’ na ñiña. Tocãrõã ñiña.” u9Topʉ cʉ̃ yʉ cane etaro, judío majã pʉame na majũ na carotirique jetore cʉ̃ bʉsʉwã. Bairi cʉ̃rẽ pajĩãrĩqũẽ ũniepʉa mamʉ. Tunu bairo preso jorica wiipʉ cʉ̃rẽ jãã cacũpee ũnie cʉ̃ã mamʉ. Ñe jʉ̃gori bairo jãã átimasĩẽpʉ̃ cʉ̃rẽ. tCabero dope bairo cʉ̃rẽ na caĩbʉsʉpaijʉ̃goatajere masĩgʉ, judío majã Junta Suprema macããna tʉpʉ cʉ̃ yʉ neápʉ́. jsMJudío majã pʉame ãni Pablore ñerĩ, cʉ̃ pajĩãgamiñupã. Bairo na caátigamiatacʉ̃ãrẽ, aperã, ‘Romano majõcʉ niñami,’ na caĩrĩjẽrẽ tʉ̃gori, yʉ pʉame yʉ ʉ̃mʉa mena cʉ̃ yʉ wiyoʉ etawʉ. r “Yʉ, Claudio Lisias, mʉ, Félix nocãrõ carotimasĩrẽ ati carta mena mʉrẽ yʉ quetibʉjʉjopa mai. Mʉ yʉ ñurotiya. Yq+Na ĩ quetibʉjʉ yaparori, atore bairo ĩ woarica pũrõrẽ na mena joyupʉ: 1p[Bairo na ĩrĩ bero, caballoa, Pablo cʉ̃ capesaápárã cʉ̃ãrẽ na qũẽnoyurotiyupʉ. Tunu bairoa, “Aperã dope bairo Pablore cʉ̃ áti pajĩãmasĩã mano caroaro mena Félix quetiupaʉ gobernador tʉpʉ cʉ̃ mʉjãã neápá,” na ĩ quetibʉjʉyupʉ capitájããrẽ comandante. @oyCabero quetiupaʉ comandante pʉame cʉ̃ rocajãñurĩ carotimasĩrã capitájãã pʉgarãrẽ na piijori atore bairo na ĩñupʉ̃: “Marĩ ʉ̃mʉa soldauare na qũẽnoyurotiya. Ãme ñami nueve de la noche caãno Cesarea macãpʉ Pablore na caneátó yʉ boya. Bairi cʉ̃ mena caápárãrẽ doscientos majũ rʉpo mena caápárã, bairi setenta majũ caballoa bui capesarã, bairi doscientos majũ ãpõã besuro cacʉ̃gorã, na mʉjãã qũẽnoyuwã ãme ñami Pablo mena caápárãrẽ,” na ĩñupʉ̃ comandante cʉ̃ ʉ̃mʉa capitájããrẽ. nBairo cʉ̃ caĩquetibʉjʉrijere tʉ̃go, comandante pʉame, “Aperãrẽ na mʉ quetibʉjʉepa yʉ mʉ caĩrĩjẽrẽ,” qũĩñupʉ̃. Bairo qũĩrĩ bero, cʉ̃ tunuárotiyupʉ cʉ̃, caʉ̃mʉrẽ. Envían a Pablo ante Félix el gobernador }msNa pʉame caʉ̃mʉa cuarenta netõrõ majũ yasioro Junta Suprema macããna tʉpʉ Pablo cʉ̃ caetaparore cotegarãma. “Pablore cʉ̃ marĩ capajĩãparo jʉ̃goye, etieti, ʉgaeti, marĩ baigarã. Marĩ caĩrõrẽ bairo marĩ caápericõãta, marĩ pʉamerẽ cʉ̃ pajĩãreáto Dios,” na caãmeoĩrĩjẽrẽ yʉ tʉ̃goápʉ. Bairi ãmerẽ Pablore cʉ̃ yucõã ãna baiyama, cʉ̃ pajĩãgarã. Mʉ pʉame narẽ, “Jaʉ, cʉ̃ yʉ neágʉ Pablore mʉjãã tʉpʉ,” na mʉ caĩpee jetore coterã baiyama. Bairi mʉ pʉame cariape na tʉ̃goeticõãña —qũĩñupʉ̃ Pablo pãmocʉ̃ quetiupaʉ comandantere. ql[Caʉ̃mʉ pʉame bairo qũĩñupʉ̃: —Judío majã jĩcãrõrẽ bairo tʉ̃goñarĩ, bairo mʉ caáto boyama: Ñamirõcã Junta Suprema tʉpʉ Pablore mʉ cajʉ̃goátó boyama. Bairo bori, “Dope bairo Pablore camasã na caĩbʉsʉpaijʉ̃goriquere cariape caroaro mena jãã camasĩparore bairo ĩrã, jããtʉ cʉ̃ mʉ neapá,” mitojogarãma. k Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, quetiupaʉ comandante pʉame caʉ̃mʉrẽ wãmo mena cʉ̃ tʉ̃gãátí, camasã na catʉ̃goetopʉ atore bairo qũĩ jẽniñañupʉ̃: —¿Ñe ũnie quetire yʉ quetibʉjʉgʉ mʉ baiati? —qũĩ jẽniñañupʉ̃. j1Bairo cʉ̃ caĩrõĩ, capitán pʉame caʉ̃mʉrẽ cʉ̃ neásúpʉ quetiupaʉ comandante tʉpʉ. Bairo qũĩñupʉ̃: —Pablo marĩ preso jorica wiipʉ caãcʉ̃ yʉ piijori, ãnirẽ mʉ tʉpʉ yʉ neatí rotiyami. Cʉ̃ pʉame mʉ mena jĩcã wãme bʉsʉgaupʉ. 3i_Topʉ etari, cʉ̃ mecãpʉ̃ Pablore cʉ̃ quetibʉjʉyupʉ tiere. Bairo tiere tʉ̃go, Pablo pʉame jĩcãʉ̃ capitájãã mena macããcʉ̃rẽ cʉ̃ piijori, atore bairo qũĩñupʉ̃: —Ãni, caʉ̃mʉ quetiupaʉ comandante mena jĩcã wãme bʉsʉgaupʉ. Bairi cʉ̃tʉ cʉ̃ neácʉ́ja. dhABairo na caátigamiatacʉ̃ãrẽ, Pablo pãmocʉ̃ pʉame tʉ̃goyupʉ roro cʉ̃rẽ na caátigarijere. Tiere tʉ̃gori yua, soldaua ya wii cuartepʉ acoásúpʉ, cʉ̃ mecãpʉ̃rẽ tiere quetibʉjʉ ácʉ́. g9Bairi ãmerẽ mʉjãã, aperã mʉjããrẽ bairo caãna Junta Suprema macããna mena atore bairo mʉjãã ápa: Quetiupaʉ comandantere cʉ̃ quetijoya, ñamirõcã Pablo mena cʉ̃ apáro ĩrã. “¿Dope bairo Pablore camasã na caĩbʉsʉpaijʉ̃goriquere cariape caroaro mena jãã camasĩparore bairo ĩrã, jããtʉ cʉ̃ mʉ neapá tunu?” cʉ̃ mʉjãã ĩtojowa —na ĩrotiyuparã caʉ̃mʉa. tfaBairi na pʉame ásúparã sacerdote majã quetiuparã, bairi judío majã cabʉtoa camasĩrĩ majã tʉpʉ. Na tʉpʉ etari, bairo na ĩñuparã: —Atore bairo jãã ãmeo ĩãpʉ̃: “Pablore cʉ̃ marĩ capajĩãparo jʉ̃goye marĩ ʉgaetigarã. Marĩ caĩrõrẽ bairo marĩ caápericõãta, marĩ pʉamerẽ cʉ̃ pajĩãreáto Dios,” jãã ĩãpʉ̃. He  Bairo caãmeo ĩrã, caʉ̃mʉa cuarenta netõrõ ãñuparã. fdE Cabusuri rʉ̃mʉ caãno jĩcããrã judío majã, “Pablore cʉ̃ marĩ pajĩãrocacõãgarã,” jĩcãrõrẽ bairo tʉ̃goñarĩ ãmeo ĩ bʉsʉyuparã. Tunu bairoa, “Pablore marĩ capajĩãparo jʉ̃goye ʉgaeti, etieti marĩ átigarã. Cʉ̃rẽ marĩ capajĩãẽtĩcõãta, marĩ pʉamerẽ cʉ̃ pajĩãreáto Dios,” ĩñuparã. jcM Ape rʉ̃mʉ ñami caãno, marĩ Quetiupaʉ pʉame Pablore buiaetari, atore bairo qũĩñupʉ̃: “Pablo, ato Jerusalén macãpʉ yʉ yaye quetire mʉ caquetibʉjʉnucũatatorea bairo Roma macãpʉ cʉ̃ãrẽ mʉ caquetibʉjʉro yʉ boya. Torecʉ, yʉ mena tʉ̃goñatutuaya,” qũĩñupʉ̃ marĩ Quetiupaʉ Pablore. Planes para matar a Pablo b1 Bairo bʉtioro na caãmeoawajãnoi, quetiupaʉ comandante pʉame, “Pablore cʉ̃ pajĩãrema,” ĩ tʉ̃goña uwiyupʉ. Bairi cʉ̃tʉ na joyupʉ cʉ̃ ʉ̃mʉarẽ, camasã watoapʉ Pablo caãcʉ̃rẽ cʉ̃ wiyori, cuartel, soldaua ya wiipʉ na neápáro tunu ĩ. 1a[ Torena, nipetiro to macããna ĩ awaja mecʉ̃cõãñuparã, ãmeo bʉsʉnetõgarã. Bairo na caawajamecʉ̃rõĩ yua, jĩcããrã Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ cajʉ̃gobueri majã, fariseo poa macããna wãmʉnʉcãrĩ, atore bairo qũĩñuparã: —Ãnia, ñe ũnie buicʉperiyami, jãã catʉ̃goñaata. Ángel, o apei Diotʉ macããcʉ̃ ũcʉ̃ cʉ̃ caĩrĩjẽrẽ tʉ̃goricʉmi —qũĩñuparã. q`[Mai, saduceo poa macããna pʉame, “Cariacoatana tunu catimasĩẽtĩñama camasã,” caĩrĩ majã ãñuparã. Tunu bairoa, “Ángelea majã, bairi wãtĩ yeri pũna cʉ̃ã mánama,” caĩtʉ̃goñarĩ majã ãñuparã. Bairo na caĩtʉ̃goñamiatacʉ̃ãrẽ, fariseo poa macããna pʉame, tie nipetiri wãmerẽ cariape catʉ̃gori majã ãñuparã. j_MBairo Pablo cʉ̃ caĩrõ, jicoquei fariseo majã, aperã saduceo majã mena ãmeo bʉsʉrique netõgayuparã na majũ. Bairo na caãmeo ĩrõĩ yua, jĩcãrõrẽ bairo tʉ̃goñamasĩẽsuparã caneñamiatana pʉame. !^;Mai, to macããna Junta Suprema macããna jĩcããrã fariseo majã ãñuparã. Aperã saduceo majã ãñuparã. Bairo pʉga poa macããna na caãnierẽ ĩñamasĩrĩ, bʉsʉrique tutuaro mena atore bairo na ĩñupʉ̃ Pablo: —Yʉ yarã, yʉ cʉ̃ã fariseo poa macããcʉ̃ã yʉ ãniña. Yʉ pacʉjãã cʉ̃ã ti poa macããna niñama. Camasã cariacoatana tunu na cacatirijere cariape yʉ tʉ̃goya yʉ cʉ̃ã. Bairo tiere cariape yʉ catʉ̃goro jʉ̃gori, ñiñabeserã átiyama ati rʉ̃mʉrẽ —na ĩñupʉ̃ Pablo. Z]-Bairo na caĩrõ tʉ̃go, atore bairo na ĩñupʉ̃: —Yʉ yarã, yʉ masĩẽtĩãpʉ̃ ãni sumo sacerdote cʉ̃ caãnierẽ. Masĩpʉa, bairo cʉ̃ ñietibujioatacʉ. Dios yaye bʉsʉrica tutipʉ cʉ̃ãrẽ atore bairo ĩña: “Mʉjãã ya macã macããcʉ̃ quetiupaʉre roro qũĩẽtĩcõãña,” ĩña —na ĩñupʉ̃. '\GBairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃gori, to caãna pʉame qũĩñuparã Pablore: —Roro cʉ̃ mitutiya sumo sacerdote, Dios cʉ̃ caquetibʉjʉnetõrotiricʉre. [{Pablo pʉame atore bairo qũĩñupʉ̃: —¡Caĩtopai mʉ ãniña! Mʉ roquere popiye mʉ baio joroque mʉ átigʉmi Dios. Yʉ caátajere tʉ̃gori, “¿Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ bairo cʉ̃ átiãnimiñati?” ñi besegamicʉ̃ã, mʉ pʉame roque cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ catʉ̃goʉsaecʉre bairo mʉ átiya, bairo yʉ riserore mʉ caparotiata. ZBairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, Ananías, sacerdote majã quetiupaʉ pʉame Pablotʉ caãnarẽ Pablo riserore na parotiyupʉ. ZY /Bairi Pablo pʉame Junta Suprema macããnarẽ na ĩñapeori, atore bairo na ĩñupʉ̃: —Yʉ jʉ̃gocʉare bairo caãna, yʉ cacatiri rʉ̃mʉ cãrõ Dios cʉ̃ caĩñajoropʉ nipetirije cʉ̃ cabori wãmerẽ yʉ átinucũña. Bairo yʉ caátiãnierẽ tʉ̃goñarĩ, tʉ̃goñarĩqũẽ pairi mee yʉ ãnicõãña —na ĩñupʉ̃. X Ti rʉ̃mʉ busuri rʉ̃mʉ caãno, quetiupaʉ comandante pʉame, dope bairo judío majã cʉ̃rẽ na caĩbʉsʉpai jʉ̃goatajere cariape masĩgʉ, Pablore na cajiyaataje ãpõã cadena wẽẽrĩrẽ na õwãrotiyupʉ cʉ̃ ʉ̃mʉarẽ. Cʉ̃ õwãroti yaparori bero, sacerdote majã quetiuparã, bairi nipetiro Junta Suprema macããnarẽ na neñarotiyupʉ. Na caneñapetiro yua, Pablo preso jorica wiipʉ caãniatacʉre wiyori bero, natʉ cʉ̃ neásúpʉ, nipetiro cʉ̃rẽ na caĩñajoropʉ.CWBairo Pablo na cʉ̃ caĩrõĩ, uwiri cʉ̃rẽ cabapegamiatana pʉame witicoásúparã. Quetiupaʉ comandante cʉ̃ã, “Romano majõcʉ yʉ ãniña,” Pablo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃gori, Pablore roro cadena mena cʉ̃ cajiyarotiatajere tʉ̃goña uwijãñuñupʉ̃. Pablo ante la Junta Suprema de los judíos VBairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, bairo qũĩñupʉ̃ comandante tunu: —Yʉa, romano majõcʉ ãnigʉ, pairo majũ dinero mena na yʉ wapatirewʉ. Pablo pʉame atore bairo qũĩñupʉ̃: —Yʉ roque romano majõcʉre bairo cabuiaricʉ yʉ ãniña. U+Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, quetiupaʉ comandante pʉame Pablo tʉpʉ ásúpʉ. Cʉ̃ tʉpʉ etari yua, atore bairo qũĩ jẽniñañupʉ̃: —¿Cariape, romano majõcʉ mʉ ãniñati? Bairo cʉ̃ caĩrõ, Pablo pʉame qũĩñupʉ̃: —Cʉ̃ majũã yʉ ãniña. TBairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, capitán pʉame ásúpʉ cʉ̃ quetiupaʉ comandante tʉpʉ. Cʉ̃ tʉpʉ etari, atore bairo qũĩñupʉ̃: —Jãã mʉ cabaperotiatacʉ, romano majõcʉ niñami. Bairi caroaro tʉ̃goñajʉ̃goyetiya cʉ̃rẽ mʉ caátipeere. 7SgBairo Pablore cʉ̃ jiyari bero, cʉ̃ na cabapeparo jʉ̃goye Pablo pʉame comandante rocajãñurĩ caroti capitán, topʉ caãcʉ̃rẽ atore bairo qũĩ jẽniñañupʉ̃: —Yʉa, romano majõcʉ yʉ ãniña. Bairi, roro yʉ caátajere bocáñaẽtĩmirãcʉ̃ã, ¿yʉre mʉ baperoti masĩñati? ?RwBairo na cabairo ĩñarĩ, quetiupaʉ comandante pʉame soldaua ya wiipʉ Pablore na cũrotiyupʉ. Topʉ cʉ̃ ʉ̃mʉarẽ na baperotigayupʉ Pablore. Pablo pʉame dope bairo roro cʉ̃rẽ na caĩjʉ̃goatajere, “Yʉre cariape tiere cʉ̃ quetibʉjʉáto,” ĩ, cʉ̃ baperotigayupʉ soldaua quetiupaʉ. ;QoBairo awajacõãnirĩ, na jutii cabui macããjẽrẽ tuweri jeeyaye ĩñoñuparã. Tunu bairoa ñerĩ mena jõbuipʉ wẽẽmʉgõ joyuparã. Bʉtioro asiarã bairo ásuparã. *PMTipaʉ narẽ cʉ̃ caquetibʉjʉro bero, tocãrõã Pablo cʉ̃ caĩrĩjẽrẽ tʉ̃gojãnañuparã judío majã. Bairo tʉ̃gojãnarĩ, atore bairo ĩ awajajʉ̃goyuparã tunu: “¡Ãni, cʉ̃ cacatinemorõrẽ jãã boetiya! ¡Cʉ̃ pajĩãyasio rocarotiya!” ĩ awajayuparã. ^O5Bairo yʉ caĩrõ tʉ̃gomicʉ̃ã, atore bairo ñinemowĩ tunu: ‘Ácʉ́ja. Apero cayoaropʉ macããnarẽ caquetibʉjʉápáʉ mʉrẽ jogʉ yʉ átiya,’ ñinemowĩ Jesús.” Pablo en manos del comandante N)Tunu bairoa mʉ yaye quetire caquetibʉjʉ Estebãrẽ na capajĩãrocaripaʉre yʉ cʉ̃ã yʉ ãmʉ. “Ñujãñuña bairo na caáto,” ñi tʉ̃goñawʉ̃ yʉ cʉ̃ã. Yʉa, cʉ̃rẽ capajĩãrã jutii cabui macããjẽrẽ yʉ coteãmʉ,’ cʉ̃ ñiwʉ̃ Jesure. PMBairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, atore bairo cʉ̃ ñiwʉ̃: ‘Yʉ Quetiupaʉ, aperopʉ macããnarẽ yʉ quetibʉjʉ uwijãñuña. Na pʉame, natʉ ãcʉ̃ yʉ caátajere masĩrãma. Nipetiropʉ na cañubueri wiiri sinagogare etari, mʉrẽ catʉ̃goʉsarãrẽ preso jorica wiipʉ na yʉ cũrerotiwʉ. Tunu na yʉ baperotiwʉ. ELAtore bairo ñiwĩ Jesús: ‘Ati macã macããna yʉ caátiãnierẽ na mʉ caquetibʉjʉgarijere tʉ̃goʉsagaetigarãma. Bairi jicoquei ati macã Jerusalẽrẽ witiweyo ácʉ́ja.’ ZK-“Tie cabaiátato bero, yʉ, Damascopʉ caãnimiatacʉ, yʉ tunuapʉ́ ati macã Jerusalẽpʉ. Atopʉ etari bero, ati wii templo wiipʉ ñubueãcʉ̃, qũẽguericarore bairo Jesure cʉ̃ ñiñawʉ̃. `J9Bairi ãmerẽ jicoquei bautiza rotiya marĩ Quetiupaʉ ya wãmerẽ ĩrĩ, roro mʉ caátajere Dios cʉ̃ camasĩrĩparore bairo ĩ,’ ñi quetibʉjʉwĩ Ananías. Pablo cuenta cómo fue enviado a los no judíos 9IkBairi mʉ pʉame cʉ̃ cabesei ãnirĩ, tocãnacãʉ̃ camasã noo na caãnopʉ, mʉ caĩñarĩqũẽ, mʉ catʉ̃gorique cʉ̃ãrẽ caquetibʉjʉñesẽãpaʉa mʉ ãnigʉ. %HCCabero atore bairo ñinemowĩ: ‘Dios, marĩ ñicʉ̃jãã ãnana na caĩroaricʉ pʉame mʉ beseyupi, Dios cʉ̃ caátipeere mʉ camasĩparore bairo ĩ. Tunu bairoa cariape caácʉre ĩñarĩ, tunu cʉ̃ caĩrĩjẽ cʉ̃ãrẽ mʉ catʉ̃goʉsaparore bairo ĩ, mʉ beseyupi Dios. G} Bairi Ananías pʉame ti macãpʉ yʉ caetaatato bero, ñiñaʉ etawĩ. Bairo etari, atore bairo ñiwĩ: ‘Saulo, yʉ yaʉre bairo caãcʉ̃, caĩñamasĩẽtĩmiatacʉ, ĩñamasĩña tunu.’ Bairo cʉ̃ caĩrõ, jicoquei ñiñamasĩcoapʉ tunu. IF  “Ti macãpʉ ãñupĩ jĩcãʉ̃ caʉ̃mʉ Ananías cawãmecʉcʉ. Cʉ̃ pʉame bʉtioro Diore caĩroaʉ ãmi. Tunu bairoa Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩqũẽ cʉ̃ãrẽ catʉ̃goʉsaʉ ãmi. Bairi, Damasco macããna judío majã tocãnacãʉ̃ã, ‘Caroʉ́ niñami Ananías,’ na caĩnucũʉ̃ ãmi. ,EQ Caasiyabatorijere yʉ caĩñacãnamuátato jʉ̃gori, yʉ pʉame ñiñamasĩẽpʉ̃. Torena, yʉ mena macããna Damascopʉ áná, wãmo mena yʉ tʉ̃gã ámá. %DC Tunu atore bairo cʉ̃ ñi jẽniñanemowʉ̃: ‘Yʉ Quetiupaʉ, ¿ñerẽ yʉ caátiere mʉ boyati?’ Bairo yʉ caĩrõ, atore bairo ñiwĩ: ‘Wãmʉnʉcãrĩ, mʉ caátí macã Damascopʉ ácʉ́ja. Topʉ mʉ quetibʉjʉgarãma mʉ caátipee nipetirijere,’ ñiroyawĩ Jesús. )CK Yʉ mena caáná pʉame tie caasiyarijere ĩñarĩ, acʉanetõcoama. Bairo caasiyarijere ĩñamirãcʉ̃ã, yʉre caĩ cʉ̃ cabʉsʉocajorijere tʉ̃goesupa. |BqYʉ pʉame, ‘Quetiupaʉ, ¿ñamʉ ũcʉ̃ mʉ ãnicʉti?’ cʉ̃ ñi jẽniñawʉ̃. Bairo yʉ caĩrõ, atore bairo ñinemowĩ tunu: ‘Yʉa, Jesús Nazaret macããcʉ̃ yʉ ãniña. Roro yʉ átigʉ, mʉ caʉsaʉa yʉ ãniña,’ ñiwĩ. [A/Bairo yʉtʉ caasiyaetaro yua, yepapʉ yʉ ñacũmucoapʉ. Bairo yepapʉ ãcʉ̃, atore bairo yʉre jĩcãʉ̃ cʉ̃ caĩbʉsʉocajorore yʉ tʉ̃gowʉ: ‘Saulo, Saulo, ¿dopẽĩ yʉre mʉ pesucʉtiyati?’ [@/“Bairo yʉ caborije caãnimiatacʉ̃ãrẽ, Damasco caátíwãpʉ yʉ caátó caãnoa, ti macãrẽ yʉ caetagaro majũ, pasaribota caãno, caasiyarije majũ ʉmʉrecóopʉ caatíe yʉtʉ asiya etawʉ. F?Sacerdote majã quetiupaʉ, bairi nipetirã cabʉtoa camasĩrĩ majã cʉ̃ã torea bairo masĩñama yʉ caátajere. Nana, ‘Narẽ ñeña,’ ĩrĩcã cartare qũẽnorĩ, Damasco macãpʉ yʉ jowã, marĩ yarã judío majã tʉpʉ. Bairo yʉre na cajoro, topʉ yʉ ápʉ́ Jesucristore catʉ̃goʉsari majãrẽ macãʉ̃ ácʉ́. Narẽ ñee atíri, ato Jerusalén macãpʉ roro na átigʉ, bairo yʉ bomiwʉ̃. Pablo cuenta su conversión k>OMai, cajʉ̃goyepʉre cawãma quetire catʉ̃goʉsari majãrẽ popiye na baio joroque na yʉ ápʉ. Narẽ yʉ átipajĩãregawʉ. Bairi narẽ ñee, preso jorica wiipʉ na yʉ jorewʉ noo caʉ̃mʉa, o carõmia caãnarẽ. ==s“Yʉ cʉ̃ã judío majã yaʉ yʉ ãniña. Cilicia yepa macãã macã Tarsopʉ cabuiaricʉ yʉ ãniña. Topʉ cabuiaricʉ nimicʉ̃ã, ato Jerusalén macãpʉ na cabʉtioricʉ yʉ ãniña. Yʉre cabuericʉ Gamaliel ãmi camasĩ majũ. Marĩ ñicʉ̃jãã ãnanarẽ Moisés cʉ̃ caátiroticũrĩcã wãme cãrõ jĩcãrõ tʉ̃nia yʉ buewʉ. Yʉ catʉ̃goñarĩjẽ nipetirije mena Dios marĩrẽ cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ yʉ catʉ̃goñamasĩrõ cãrõ yʉ átinucũwʉ̃, mʉjãã nipetirã ãme ati rʉ̃mʉrĩrẽ mʉjãã caátiãnorẽ bairo. 9<kBairo narẽ hebreo yaye mena cʉ̃ cabʉsʉro jʉ̃gori, netõjãñurõ jĩrĩã bʉsʉjãnañuparã. Bairi Pablo pʉame atore bairo na ĩ quetibʉjʉnemoñupʉ̃ tunu: ; %“Yʉ yarã, yʉ jʉ̃gocʉare bairo caãna, yʉ pacʉare bairo caãna cʉ̃ã tʉ̃gopeoya yʉ cabairijere mʉjããrẽ yʉ caĩpeere.” 7:g(Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, soldaua quetiupaʉ pʉame cʉ̃ bʉsʉrotiyupʉ. Torecʉ, Pablo pʉame ti jopere wãmʉátatore etanʉcãrĩ, cʉ̃ wãmorĩrẽ ñumʉgõrĩ na bʉsʉjãnarotiyupʉ. Bairo cʉ̃ caáto na cabʉsʉjãnarõ ĩña, atore bairo na ĩñupʉ̃ hebreo yaye mena Pablo:9'Bairo cʉ̃ caĩjẽniñarõ, atore bairo qũĩñupʉ̃ Pablo: —Cʉ̃ mee yʉ ãniña. Yʉa, judío majã yaʉ, Cilicia yepa caãnimajũrĩ macã Tarsopʉ macããcʉ̃ yʉ ãniña. Bairi mai yʉre ãnoa camasã mena yʉ bʉsʉrotiya —qũĩñupʉ̃ Pablo. C8&Toroquere, ¿egipcio majõcʉ tirʉ̃mʉpʉre camasãrẽ neñorĩ gobiernorẽ rocagʉ, cʉ̃ ʉ̃mʉa soldaure cajʉ̃gopajĩãrĩcʉ̃ mee mʉ ãniñati? ¿Mʉ mee baparicãnacã mil majũ pajĩãrĩ majã mena desierto cayucʉmanopʉ na mʉ jʉ̃goñesẽãrĩ? —qũĩ jẽniñañupʉ̃ quetiupaʉ Pablore. :7m%Bairi na ya wiipʉ Pablore na cacũgaripaʉa, atore bairo qũĩwĩ Pablo romano yaʉ pajĩãrĩ majã poa quetiupaʉre griego yaye mena: —¿Mʉ mena petoaca yʉ cabʉsʉro mʉ boetiyati? Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, atore bairo qũĩwĩ quetiupaʉ pʉame: —¿Griego yayere mʉ bʉsʉmasĩñati? 6#$Nipetiro Pablore na caneáto caĩñaʉsarã pʉame, “¡Cʉ̃ riácʉáto!” bʉtioro ĩ awajawã. Pablo se defiende delante de la gente '5G#Bairo Pablore caneáná soldaua na ya wii jopere wãmʉatatore etari yua, Pablore cʉ̃ pʉsawã, camasã bʉtioro cʉ̃rẽ roro na caátigarije jʉ̃gori. T4!"Bairo cʉ̃ caĩjẽniñarõ tʉ̃go, jĩcããrã na mena macããna jĩcã wãmerẽ ĩ awajawã. Aperã cʉ̃ã ape wãmerẽ ĩ awajawã. Bairi quetiupaʉ pʉame dope bairo na cabaijʉ̃goatajere tʉ̃gobóca masĩẽmi. Bairo tʉ̃gobóca masĩẽtĩrĩ yua, cʉ̃ ʉ̃mʉarẽ na neárotiwĩ Pablore cuartel na caãni wiipʉ. R3!Soldaua quetiupaʉ pʉame Pablo tʉpʉ eta, cʉ̃ ʉ̃mʉa soldauare na ñerotiri, cʉ̃ jiya rotiwĩ Pablore pʉgawẽ ãpõã wẽẽrĩ mena. Bairo cʉ̃ na caáto bero, atore bairo camasãrẽ na ĩ jẽniñawĩ: “¿Ãnia, ñamʉ majõcʉ cʉ̃ ãniñati? ¿Ñe ũnie carorijere cʉ̃ átiati?” na ĩ jẽniñawĩ. 2' Bairo tiere tʉ̃gori, cʉ̃ ʉ̃mʉa soldaua, aperã quetiuparãrẽ na neñorĩ, na mena atʉa asúpi caawajari majã tʉpʉ. Bairo romano yaʉ pajĩãrĩ majã poa quetiupaʉ cʉ̃ soldaua mena cʉ̃ caetaro ĩñarĩ, Pablore cañerĩ majã pʉame cʉ̃ pajãnawã. sV~n}||2zyy"x:w8utsgqpSn|mlkjih|gf7ehdcOa`_]\\[XWUUNSQPObMLLJII|H4G9EDCBB A-?>>=<%:,968765*4j32100i/,._-,@*)(x''%$##f#"1 %kgz9} h ``V6eBairo qũĩ yaparo yua, jĩcã rʉ̃mʉ Pablo na cʉ̃ cabʉsʉpa rʉ̃mʉrẽ besewã. Cabero ti rʉ̃mʉ caetaro, capããrã camasã Pablo cʉ̃ caãni wii tʉpʉ neñaetawã. Bairo na caneñaetaro bero, Pablo pʉame Dios cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉre, cabusuripaʉ caãno narẽ cabuejʉ̃goatacʉ ñamicã caãnopʉ na buejãnawĩ. Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ bairi tunu profeta majã ãnana na cawoatucũrĩqũẽ cʉ̃ãrẽ na ĩña quetibʉjʉwĩ, Jesucristo, Mesías cʉ̃ caãnierẽ cariape na catʉ̃goʉsaparore bairo ĩ. ?wBairãpʉa, atore bairo jãã tʉ̃gonucũña: “Camasã nipetiropʉ macããna bʉsʉpairã átiyama cawãma poare, ricaati catʉ̃goñarĩ majãrẽ,” ĩrĩqũẽ jetore jãã tʉ̃gonucũña. Bairi dope bairo mʉ caĩtʉ̃goñarĩjẽrẽ jãã mʉ caquetibʉjʉro jãã tʉ̃gogaya —qũĩwã Pablore. 0YBairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, bairo qũĩwã: —Jĩcã carta papera ũnorẽ judea yepa macããna judío majã mʉ cabairijere jãã quetibʉjʉ joñaẽtĩñama. Tunu bairoa marĩ yarã judío majã ti yepapʉ caatíatana cʉ̃ã mʉ cabairijere jĩcã wãme ũno bʉsʉpaietinucũñama. U#Bairi yua, ãmerẽ mʉjããrẽ yʉ piijoápʉ, mʉjããrẽ ĩña, mʉjãã mena bʉsʉgʉ. Marĩ israelita majãrẽ Dios cʉ̃ caĩjʉ̃goyeticũrĩqũẽrẽ cariape yʉ catʉ̃goʉsarije wapa ati wẽẽrĩ cõmee wẽẽrĩ cadena mena jiyaricʉ yʉ ãniña —na ĩwĩ Pablo Roma macããna judío majã caãnimajũrãrẽ. OBairo yʉre na cawiyogamiatacʉ̃ãrẽ, Jerusalén macããna judío majã pʉame bairo na caáto boema. Bairo na caboeto ĩñarĩ yua, “Emperador romano yʉ cabairijere cʉ̃ caĩñabesero roquere yʉ boya,” na ñiwʉ̃. Yʉ ya poa macããna na caátiere yʉ cabʉsʉjãgarije camanimiatacʉ̃ãrẽ, bairo na ñiwʉ̃. )KRomano majã pʉame yʉ cabairijere jẽniña yaparori bero, “Pablo ñe ũnie buicʉperiyami. Bairi cʉ̃ cayasimasĩrõ maniña,” ĩrĩ, yʉ wiyogamiwã. -SItia rʉ̃mʉ Roma macãpʉ jãã caetaatato bero, Pablo pʉame ti macã macããna caãnimajũrãrẽ na piijowĩ. Cabero cʉ̃ tʉpʉ na caneñapetietaro bero ĩña, atore bairo na ĩwĩ: —Yʉ yarã tʉ̃goya: Marĩ yarã judío majãrẽ jĩcã wãmeacã ũno roro na yʉ ápewʉ. Tunu bairoa marĩ ñicʉ̃jãã ãnana na caátiãnajẽrẽ bairo marĩ caátinucũrĩjẽ cʉ̃ãrẽ jĩcã wãmeacã ũno yʉ bʉsʉpaiepʉ. Bairo yʉ caáperimiatacʉ̃ãrẽ, judío majã Jerusalén macããna yʉre ñerĩ, yʉ jowã romano majãrẽ. S Bairi Roma macãpʉ jãã caetaro bero yua, to macããna quetiuparã pʉame Pablore noo cʉ̃ caboripaʉpʉ cʉ̃ ãnirotiwã. Bairãpʉa, jĩcãʉ̃ soldaure qũĩñaricanʉgõ rotiwã. Pablo en Roma Mai, marĩ yarã Roma macããna pʉame merẽ tʉ̃goyupa jãã cabairijere. Bairo tie quetire catʉ̃goatana jĩcããrã maapʉ, Foro de Apio cawãmecʉtopʉ jãã bocáwʉ. Aperã Tres Tabernas cawãmecʉtopʉ jãã bocáwʉ. Bairo jããrẽ na cabocáro ĩñarĩ, Pablo pʉame, “Jãã mena mʉ ñujãñuña,” qũĩ jẽniwĩ Diore. Tʉ̃goña yeri tutuanemo joroque cʉ̃ áma. j MTi macãpʉ etarã, jãã bocáetawʉ jĩcããrã marĩ yarã Jesure catʉ̃goʉsari majãrẽ. Na pʉame, “Jĩcã semana jãã mena mʉjãã tuagarã,” jãã ĩwã. Bairo bairi beropʉ jãã etawʉ Roma macãpʉre yua. % C Siracusapʉ caãnimiatana catʉ̃niaca jãñurĩ jãã ápʉ́ tunu. Bairo áná yua, Regio macãpʉ jãã etawʉ. Cabusuri rʉ̃mʉ caãno, wĩno ape nʉgõã warua jopei caatíe jãã etawʉ. Tie watoa áná, cabusuri rʉ̃mʉ caetaro, jãã etawʉ Puteoli cawãmecʉti macãrẽ. l Q Tia mena áná yua, Siracusa petapʉ jãã etawʉ. Topʉ etari, itia rʉ̃mʉ majũ jãã tuawʉ. [/ Bairi itiarã muipʉa majũ ti yucʉpoare ãnirĩ bero, cũmua õcããcã jãñurĩrẽ jãã ájããwʉ̃. Ti cũmua pʉame Alejandría macãĩ caatíataca, ti yucʉpoapʉ puebʉcʉre canetõátáca ãmʉ. Tia pʉame, caĩqũẽãpʉ aperã camasã jʉ̃gũẽã Cástor, bairi Polux cawãmecʉna na cabaurijei wãmecʉti tusawʉ. s_ Bairo Pablo na cʉ̃ caátoi, capee wãmerĩ jãã átiroawã. Cabero ti yucʉpoa caãniatana cũmua capairicapʉ tunu jãã caájããrĩ rʉ̃mʉ caetaro áná, jãã cacʉ̃gopee caãno cãrõrẽ jãã nuniwã. Pablo llega a Roma ve Bairo Pablo cʉ̃ caátiere tʉ̃gorã, ti yucʉpoa macããna aperã cariayecʉna cʉ̃ã cʉ̃ tʉpʉ etawã, na riayere cʉ̃ netõõrotirã etarã. Bairo na caetaro, Dios cʉ̃ camasĩõrĩjẽ mena na, nipetirore na catiowĩ Pablo. $ATiwatoare Públio pacʉ bʉgoye, rií yopotaje mena riaʉ yosawĩ. Bairo cʉ̃ cabairo, Pablo pʉame qũĩñaʉ ámí. Cʉ̃ tʉpʉ eta, Diore jẽnirĩ bero, cariaʉre cʉ̃ rʉpoapʉ cʉ̃ wãmorĩrẽ ñigãpeowĩ. Bairo cʉ̃ caátoa, caticoami cariayecʉtimiatacʉ pʉame yua. ucTo jãã caãnotʉaca ãmʉ Públio cawãmecʉcʉ, ti yucʉpoa macããcʉ̃ caãnimajũʉ̃ ya yepa. Cʉ̃, Públio pʉame caroaro mena jãã bocáwĩ. Bairi itia rʉ̃mʉ majũ jãã jʉátinemowĩ, cʉ̃ ya wiipʉ jãã caãno. GNipetiro to macããna pʉame, “Jicoquei cʉ̃ bipicoagaro,” ĩmiwã. “Cabipieticõãta, masĩã mano caãno tʉsaroa ñarocacũmu riacoagʉmi,” ĩ tʉ̃goñamiwã. Yoaro bairo cʉ̃ cabaipeere ĩñacoteñamirĩ yua, ricaati tʉ̃goñawã tunu: “Ãni, caʉ̃mʉ mee, jʉ̃gũẽ ũcʉ̃ nibauyami,” ĩwã. Bairo na caĩmiatacʉ̃ãrẽ, Pablo pʉame ãñarẽ wẽẽroca tĩãwĩ peeropʉ. Bairo átiri bero, dope bairo baiemi Pablo. LTi yucʉpoa macããna pʉame, ãña Pablo wãmopʉa cʉ̃ tusarore ĩñarĩ, atore bairo ãmeo ĩwã na majũ: “Ãni camasã pajĩãreri majõcʉ ãcʉ̃mi. Bairi ria capairiyare canetõatacʉ nimicʉ̃ã, roro cʉ̃ caátaje wapa riacoagʉmi. Marĩ jʉ̃gũẽõ cariape caãcõ cʉ̃ cacatiro boecomo,” ãmeo ĩwã. taMai, Pablo pʉame pee caboporijere cajeatacʉ ãnirĩ, ti peeropʉ wetĩãwĩ. Bairo cʉ̃ cawetĩã ãnipaʉa, ãña peepʉ caãniatacʉ caasirijere uwiri cawiti ácʉ́, Pablo wãmopʉ cʉ̃ bacarocayoa etawĩ. Topʉa tusacõãwĩ. 8iTo macããna camasã ñujãñuwã jãã mena. Oco caocaro bʉtioro cayʉsʉaro jʉ̃gori peero, pairi peero jãã riobojawã. Riori bero, jãã piijowã, jãã jũmarotirã. %~ EJãã nipetiro catʉ̃nipʉ jãã capãáetapetiro, ti yucʉpoa macããna pʉame, “Ati yucʉpoa Malta cawãmecʉti poa niña,” jãã ĩ quetibʉjʉwã. i}K,Aperã cabaamasĩẽna pʉamerẽ yucʉpãĩrĩ, o apeye ti cũmua cawatiatapãĩrĩ mena na pasa pãárotiwĩ. Tore bairo átiri nipetiro catʉ̃nipʉ jãã netõ etapeticõãwʉ̃, jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ yasiricaro mano.|y+Bairo na caátigamiatacʉ̃ãrẽ, na quetiupaʉ capitán pʉame, Pablore canetõõgaʉ ãnirĩ, bairo na átirotiemi. Atore bairo pʉame bai rotiwĩ: “Nipetiro cajʉ̃goye cabaamasĩrã rocañua áti, baa ánája catʉ̃nipʉ,” jãã ĩwĩ. {*Bairo cabairo ĩñarĩ, soldaua pʉame preso caãnarẽ na pajĩãgamiwã, jĩcãʉ̃ roca ñuaáti cʉ̃ barutieticõãto, ĩrã. z9)Bairo átó yua, ti cũmua pʉame caʉ̃cʉ̃ãẽto, paputiro buipʉ rocapeacoapʉ. Topʉ rocapeari, cajʉ̃goro pʉame dope bairo átitʉ̃gãwʉojo masĩã mano, ʉsʉro majũ ãmʉ. Bairo cabairoi, ti cũmuarẽ waturicatua pʉamerẽ ocoturi jabe peerecõãjʉ̃gowʉ yua. y(Bairo ĩrĩ yua, canʉcʉ̃rĩpãĩrĩ, ãpõãpãĩrĩ anclare na cajiyaata wẽẽrĩrẽ toa pajure rucõãwã. Bairo áti yaparori bero, capaca tia cũmuarẽ waatujoricapãĩrĩrẽ na cajiyarʉpomiatajere õwãwã tunu. Tiere õwã yaparo, ti cũmua ĩqũẽã pʉame macãã asero, jutii aserore tʉ̃gãmʉgõyowã. Bairo na caáto, cũmua pʉame paputiro riapepʉ pãájʉ̃gowʉ. txa'Cabusuripaʉ caãno yua, ti cũmuarẽ paari majã marineros pʉame yucʉpoare ĩñarĩ, “Tame, ¿noo ũnopʉ marĩ etayati?” ĩwã. Bairo ti yucʉpoare masĩẽtĩmirãcʉ̃ã, carupa arʉapʉ paputiro yepare ĩñajowã. Ti paputirore ĩñarĩ yua, “Topʉ ati cũmuarẽ marĩ cawatupãámasĩata, ti paputiropʉ marĩ maamasĩgarã,” ãmeo ĩwã. Sw&Noo na caboro cãrõ ʉgari bero yua, ti cũmua macããjẽ trigo poarire riapʉ reñuajo peyocõãwã ti cũmua bʉtioro canʉcʉ̃rõ jʉ̃gori, ati cũmua to wãmʉ paáto, ĩrã. Se hunde el barco [v/%Jãã, ti cũmuapʉ caãna doscientos setenta y seis majũ jãã ãmʉ nipetiro. ^u5$Bairo cʉ̃ caʉgaro ĩñarĩ, nipetiro tʉ̃goña tutuanemorĩ na cʉ̃ã ʉgawã. Ft#Bairo ĩ yaparo yua, pan rupaare nerĩ, nipetiro na caĩñajoro Diore, “Mʉ ñujãñuña jãã mena,” ĩ jẽniwĩ. Jẽni yaparori, pããrẽ carecomacã tiare peenerĩ ʉgawĩ. *sM"Bairi jĩcã wãme ʉgarique ũnierẽ mʉjããrẽ tutuaro mena yʉ ʉgarotiya. Mʉjãã caʉgaro boya, mʉjãã cacatigaata. Cariape mʉjããrẽ ñiña: Ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ marĩ mena macããcʉ̃ yasietigʉmi. Mʉjãã poawẽ jĩcãwẽãcã ũno yasietigaro —jãã ĩwĩ Pablo. >ru!Cabusuripaʉ yua, Pablo pʉame jĩcã wãme ʉgarique ũnierẽ nipetiro jãã caʉgaro bori, atore bairo jãã ĩwĩ: —Merẽ pʉga semana etaya mʉjãã caʉganucũrõrẽ bairo mʉjãã caʉgaeto jeto. “¿Dope bairo marĩ bairãati?” ĩrĩqũẽ jetore tʉ̃goñarĩ, yoaro mʉjãã ʉgaetiya. q Bairo Pablo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, soldaua pʉame ti cũmuacãrẽ jiyari cawẽẽrĩrẽ pajureri weneroca ñuajowã riapʉ. ap;Bairo na caátigarijere ĩñarĩ, Pablo pʉame quetiupaʉ capitán, cʉ̃ ʉ̃mʉa soldaua cʉ̃ãrẽ atore bairo na ĩwĩ: —Ãnoa ati cũmuapʉ na catuaeticõãta, dope bairo mʉjãã bai netõmasĩẽtĩgarã. ?owTi cũmua macããna paabojari majã marineros pʉame, “Cũmua õcããcã mena marĩ ruticoároa,” ãmeo ĩñupã. Bairo caãmeo ĩatana ãnirĩ yua, “Ãpõãpãĩrĩ anclas canʉcʉ̃rĩjẽrẽ cajʉ̃goro pʉame reñuajori jiyatunemogarã jãã átiya,” ĩtori, cũmua õcããcãrẽ ruiojogamiwã. 7ngBairi, “Ʉ̃tã rupaapʉre marĩ rocaware,” ĩrã, ãpõãpãĩrĩ anclas canʉcʉ̃rĩjẽ baparicãnacãpãĩrĩ majũrẽ ti cũmua waturicaro caʉsaro pʉame reñuajori jiyatuwã. Bairo tie canʉcʉ̃rõ jʉ̃gori jĩcãpaʉa capasaro ũno, Diore, “Tãmurĩ to busuáto,” qũĩ jẽniwã. FmBairo tʉ̃goñamasĩcõãrĩ yua, jĩcãwẽ, yʉtawẽ mena riapʉ ruiojo cõñawã, “¿Nocãrõ to ʉ̃cʉ̃ãñati?” ĩrã. Bairo na caáticõñarõ, treinta y seis metros majũ ʉ̃cʉ̃ãrõ ãmʉ. Cabero cajʉ̃goye jãñurĩ tore bairo áma tunu. To pʉame veintisiete metros majũ ʉ̃cʉ̃ãrõ ãmʉ. lCreta yucʉpoapʉ caãniatana áná, pʉga semana bero ria capariya Adriático cawãmecʉtiyare jãã etawʉ. Wĩno pʉame noo caboro jĩcã nʉgõã pʉame, ape nʉgõã pʉame caatíe jãã papujonucũwʉ̃. Bairo jããrẽ wĩno caátiãno, ti cũmua macããna marineros pʉame ñami recomacã caãno, “Marĩã yepa tʉpʉ etarã marĩ baibauya,” ĩ tʉ̃goña masĩcõãwã. k Bairi marĩ cayasietimiatacʉ̃ãrẽ, wĩno pʉame marĩ papurocapeogaro jĩcã yucʉpoapʉ —jãã ĩ quetibʉjʉwĩ Pablo. Ij Torena, yʉ yarã tʉ̃goña yapapuaeticõãña. Yʉ pʉame, Dios mena yʉ tʉ̃goñatutuaya. Bairi, “Yʉre ángel cʉ̃ caĩquetibʉjʉatatore bairo cariape baigaro,” ñi tʉ̃goñaña. 9ikCʉ̃, ángel pʉame atore bairo ñiami: “Mʉ, Pablo, quetiupaʉ emperador romano yaʉre mʉ cabairiquere caquetibʉjʉpaʉ mʉ ãniña. Bairi uwieticõãña. Mʉ jʉ̃gori, mʉ, nipetiro ati cũmua macããna cʉ̃ãrẽ mʉjãã cayasibujiopeere ẽñotabojagʉmi Dios,” ñi quetibʉjʉami ángel. mhSÃme ñamirẽ yʉ buiaetaami ángel, Dios cʉ̃ cajoʉ, cʉ̃ yaʉ cʉ̃ carotiricʉ yʉ caãnoi. 'gGBairo cariape yʉre catʉ̃goetiatana nimirãcʉ̃ã, yapapuaeticõãña. Marĩ mena macããcʉ̃ jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ yasietigʉmi. Ati cũmua jeto yasigaro. NfCapee rʉ̃mʉrĩ ʉgari mee jãã ápʉ́. Bairo cabairo ĩña, Pablo pʉame jãã nipetiro watoapʉ wãmʉnʉcãrĩ atore bairo jãã ĩwĩ: —Yʉ yarã, “Creta yucʉpoapʉ marĩ tuaroa,” mʉjããrẽ yʉ caĩquetibʉjʉyátajere cariape mʉjãã catʉ̃goata, atore bairo roro majũ marĩ tãmʉoetibujioatana. eCapee rʉ̃mʉrĩ majũ muipʉ ʉmʉreco macããcʉ̃, ñocõã cʉ̃ãrẽ jãã ĩñaepʉ̃. Tunu bairoa wĩno bʉtioro papunucũwʉ̃. Bairo cabairoi, “Dope bairo marĩ bai netõmasĩẽna. Atoa marĩ yasicoagarã,” jãã ĩ tʉ̃goñawʉ̃. d Itia rʉ̃mʉ caátó, wĩno cajãnaetore ĩñamirĩ yua, na majũã ti cũmua macããjẽ majũ cʉ̃ãrẽ riapʉ reñuawã. Bairo jĩrĩãcã wĩno ape nʉgõã warua jopei caatíere ĩñarã, “Marĩ ánemogarã tunu,” jãã ĩ tʉ̃goñawʉ̃. Bairo ĩ tʉ̃goñarĩ yua, ti petapʉ caãnimiatana jãã acoápʉ́ catʉ̃ni Creta yucʉpoatʉaca. u]c Apeyera tunu ti peta, Caroa Petaari pʉame, puebʉcʉre to netõápáta, ñuẽpʉ̃. Bairi tia caáná nipetiro jãñurĩpʉa ti petare tuagaema. “Fenice macãã petapʉ roque puebʉcʉre marĩ canetõata, ñubujioro. Topʉ marĩ ároa,” ĩwã. Mai, Fenice peta cʉ̃ã Creta yucʉpoapʉa caãnimiatacʉ̃ãrẽ, wĩno, muipʉ cʉ̃ cawãmʉatí nʉgõã cawarua jope caatíe, tunu ape nʉgõã cawarua jope caatíe cʉ̃ã tutuaro mena ti petare papuetoesuparo. La tempestad en el mar l\Q Bairo cʉ̃ caĩmiatacʉ̃ãrẽ, soldaua quetiupaʉ capitán pʉame Pablo cʉ̃ caĩrĩjẽrẽ cariape tʉ̃goemi. Ti cũmua upaʉ, bairi cʉ̃tʉ macããcʉ̃ capitájãã na caĩrĩjẽ pʉamerẽ cariape tʉ̃gowĩ. u[c —Mʉjãã, ati cũmuarẽ cajʉ̃gori majã, marĩ canetõápáta, uwiojãñuña. Bairo carorore marĩ caápáta, atia cũmua, bairi marĩ cajeátíe cʉ̃ã yasicoagaro. Marĩ cʉ̃ã marĩ yasicoabujiorã —na ĩmiwĩ Pablo. lZQ Yoaro jãã cabaitutuátói, merẽ puebʉcʉ cõñarõ majũ baiwʉ. Wĩno bʉtioro capapuparo jʉ̃goye ãmʉ. Bairi yua, uwiomajũcõãwʉ̃, jãã canetõápáta. Bairo cabairo ĩñarĩ, atore bairo na ĩmiwĩ Pablo: .YUTi yucʉpoa tʉ̃nipʉ netõáná yua, dopẽĩ ĩẽna majũ popiye bero, Caroa Petaari cawãmecʉti petare jãã etawʉ. Ti peta pʉame Lasea macã tʉpʉ ãmʉ. yXkBairo cʉ̃ cajoatana áná yua, wĩno jãã riape capapuro jʉ̃gori, capee rʉ̃mʉrĩ majũ jãã yowowʉ. Bairo yowomirãcʉ̃ã, bʉtioro popiye petiri beropʉ jãã etawʉ Gnido cawãmecʉti macã riapepʉ. Bairo wĩno jãã riape mai capapucõã ãnirecoaro jʉ̃gori, Creta yucʉpoapʉ Salmón cawãmecʉti petatʉ caãcõ nʉgõã pʉame jãã netõápʉ́. ZW-Bairo topʉ jãã caetaro bero, soldaua quetiupaʉ capitán pʉame cũmua caparica Alejandría macãĩ caatíataca, Italia yepapʉ caátíare bócaetawĩ. Tiare bócaetari yua, tia mena jãã árotiwĩ. jVMBairo ti yucʉpoare netõáná, Cilicia, bairi Panfilia cawãmecʉti yepaa tʉpʉ, ria capairiyare jãã pẽñanetõápʉ́. Bairo pẽñanetõ áná yua, Mira cawãmecʉti macã Licia yepa macãã macãpʉre jãã etawʉ. mUSCabero ti macãpʉ caãniatana cũmua mena jãã ápʉ́ tunu. Chipre yucʉpoa etarã, caãcõ nʉgõã pʉame jãã netõmasĩẽpʉ̃, wĩno jãã riape capapuro jʉ̃gori. Torena, cariape nʉgõã pʉame jãã netõápʉ́. TBairo áná, cabusuri rʉ̃mʉ caãno Sidón macã petapʉ jãã etawʉ. Topʉ jãã caetaro, Julio pʉame caroaro nʉcʉ̃bʉgorique mena cʉ̃ ámi Pablore. Cʉ̃ bapa to macããnarẽ na ĩñañesẽã rotiwĩ Pablore, cʉ̃ na cajʉátinemoparore bairo ĩ. mSSTorena, Adramitio macãrẽ etari, cũmua capairica, Asia yepa macããrĩpʉ caágarica mena ájããrĩ, jãã acoápʉ́. Jãã mena ámí Aristarco cʉ̃ã. Cʉ̃ pʉame Macedonia yepapʉ Tesalónica macã macããcʉ̃ ãmi. GR Pablore Italia yepapʉ na cajogatʉ̃goñarĩcãrõrẽã bairo caetaro, Pablo, aperã preso jorica wii caãna cʉ̃ãrẽ na nuniwã jĩcãʉ̃ quetiupaʉ capitán, Julio cawãmecʉcʉre, “Topʉ narẽ cʉ̃ neápáro,” ĩrã. Julio pʉame soldaua quetiupaʉ emperador ʉ̃mʉa mena macããcʉ̃ jĩcãʉ̃ ãmi. wQg Bairo ãmeo ĩ yaparori bero, bairo qũĩñupʉ̃ Agripa Festore: —“Emperador romano yʉ cabairijere cʉ̃ caĩñabesero roquere yʉ boya,” cʉ̃ caĩẽtĩcõãta, mʉ majũã cʉ̃ mʉ wiyomasĩbujioʉ —qũĩñupʉ̃.DPBairo wãmʉnʉcãrĩ bero yua, ape arʉapʉ acoásúparã, Pablo cʉ̃ cabairijere ãmeo bʉsʉráná. Topʉ atore bairo ãmeo ĩñuparã na majũ: —Cʉ̃, Pablo, ñee ũnie buicʉperiyami. Bairi cʉ̃ cayasimasĩrõ maniña. Tunu bairoa preso jorica wiipʉ cʉ̃ caãnipee cʉ̃ã maniña —ãmeo ĩñuparã. IO Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, quetiupaʉ rey Agripa wãmʉnʉcãñupʉ̃. Tunu bairoa quetiupaʉ gobernador Festo, bairi Berenice mena, nipetiro to caruirã cʉ̃ã wãmʉnʉcãñuparã. :NmPablo pʉame atore bairo qũĩnemoñupʉ̃ tunu: —Capee bʉsʉrique mena, o petoaca yʉ cabʉsʉrije to ãnimiatacʉ̃ãrẽ, mʉ, nocãrõ caãnimajũʉ̃, bairi ato macããna nipetiro ãme yʉ caĩrĩjẽrẽ catʉ̃gorã cʉ̃ã yʉre bairo Cristore catʉ̃goʉsarã mʉjãã caãnierẽ yʉ boya. Ãpõãwẽ cadena mena popiye yʉre bairo jiyaricarã mʉjãã caãno roquere yʉ boetiya —qũĩñupʉ̃ Pablo Agripare. :MmBairo cʉ̃ caĩrõ, bairo qũĩñupʉ̃ Agripa Pablore: —Ato cãrõã mʉ caquetibʉjʉrijeaca mena Jesure caĩroaʉ, ¿cristiano yʉ ãnio joroque yʉ mʉ átigayati? LQũĩ yaparo yua, atore bairo qũĩñupʉ̃ Pablo quetiupaʉ rey Agripare: —Nocãrõ caãnimajũʉ̃ Rey Agripa, ¿profeta majã marĩrẽ na caĩjʉ̃goyeticũrĩqũẽrẽ cariape mʉ tʉ̃goyati? “Cariape tiere tʉ̃goyami,” ñi tʉ̃goñaña. K Ãnia niñami quetiupaʉ rey Agripa tie yʉ caĩquetibʉjʉrijere caroaro camasĩ cʉ̃ã. Bairo caãcʉ̃ cʉ̃ caãnoi, uwiricaro mano tiere cʉ̃ yʉ quetibʉjʉya. Yʉ caquetibʉjʉrije pʉame cayasioro ũnopʉ̃ cabairique mee niña. Nipetiro camasã judío majã na caĩñarõ baiyupa. Bairi quetiupaʉ rey Agripa cʉ̃ã tiere masĩjãñuñami —qũĩñupʉ̃ Pablo Festore. .JUBairo cʉ̃ caĩmiatacʉ̃ãrẽ, atore bairo qũĩñupʉ̃ Pablo: —Nocãrõ caãnimajũʉ̃ Festo, cariape mʉrẽ ñiña: Mecʉ̃ mee yʉ baiya. Yʉ cabuerije cariape niña. Bairi tiere cariape catʉ̃goñaʉ pʉame cabero, “Cariapea caquetibʉjʉrije niña,” ĩ masĩbujioʉmi. IBairo Agripare cʉ̃ cabairiquere cʉ̃ caĩquetibʉjʉripaʉa, Festo pʉame atore bairo qũĩñupʉ̃ Pablore bʉsʉrique tutuaro mena: —¡Pablo mi mecʉ̃cõãña! Bʉtioro tiere mʉ cabuerije jʉ̃gori camecʉ̃rẽ bairo ácʉ mʉ baiya. jHMAtore bairo marĩrẽ ĩ quetibʉjʉ jʉ̃goyeticũñañupã Moisejãã: ‘Popiye bairi bero, riacoagʉmi Mesías, Dios cʉ̃ cajoʉ. Cʉ̃ã nigʉmi cariacoatacʉ nimicʉ̃ã tunu cacatijʉ̃gopaʉ. Tunu bairoa marĩ Israel poa macããna, ape poari caãna cʉ̃ãrẽ caroa queti, na canetõpeere na quetibʉjʉgʉmi Mesías,’ ĩ quetibʉjʉ jʉ̃goyeticũñañupã Moisejãã,” ĩ quetibʉjʉyupʉ Pablo Agripare. Pablo trata de convencer a Agripa de que se haga cristiano AG{Bairo yʉ na caátigamiatacʉ̃ãrẽ, Dios pʉame yʉ jʉáticõã ninucũñami. Bairo yʉ cʉ̃ caátoi, nipetiro camasã quetiuparã, cabʉgoro macããna cʉ̃ãrẽ yʉ quetibʉjʉcõã ãninucũña ati rʉ̃mʉrĩ cʉ̃ãrẽ mai. Profeta majã, bairi Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ã, cabaipeere na caquetibʉjʉcũrĩqũẽrẽ bairo jeto na yʉ quetibʉjʉnucũña camasãrẽ. Di rʉ̃mʉ ũno ricaati wãmerẽ na yʉ quetibʉjʉetiya. vFeAtiere yʉ caquetibʉjʉrije wapa, judío majã pʉame templo wiipʉ yʉ caãno, ñerĩ yʉ pajĩãgamiwã. #E?Bairi atie, cʉ̃ yaye quetire Damasco macããnarẽ yʉ quetibʉjʉ jʉ̃gowʉ. Cabero Jerusalén macããna, bairi nipetiro Judea yepa macããna, judío majã, judío majã caãmerã cʉ̃ãrẽ atore bairo na ñi quetibʉjʉwʉ: ‘Dios mena tʉ̃goña qũẽnoña roro mʉjãã caátiãnajẽrẽ. Tiere tʉ̃goña qũẽnorĩ, Dios cʉ̃ carotirore bairo pʉame ása. Bairo caroaro ãnajẽ pʉamerẽ mʉjãã caáto ĩñarã, camasã pʉame, “Bairi na yerire merẽ wasoa yaparoupa,” ĩ masĩgarãma,’ na ñi quetibʉjʉwʉ. 5Dc“Bairi quetiupaʉ rey Agripa mʉrẽ ñinemoña: Ʉmʉrecóopʉ caãcʉ̃ yʉre cabuiaetaricʉ yʉre cʉ̃ caátirotirore bairo yʉ ápʉ. Cʉ̃rẽ yʉ botioepʉ. \C1Camasã pʉame cacaapee biarãrẽ bairo caãna niñama. Bʉtioro canaitĩãrõpʉ caáñesẽãrãrẽ bairo caãna niñama. Bairo caãna nimirãcʉ̃ã, cacaapee pããrãrẽ bairo, tunu cabusuropʉ caáñesẽãrãrẽ bairo caãna nigarãma mʉ caquetibʉjʉrijere na catʉ̃goʉsaro jʉ̃gori. Wãtĩ, na quetiupaʉre bairo cʉ̃ caãninemorõ yʉ boetiya. Dios yaye queti pʉame roquere na catʉ̃goʉsarore yʉ boya. Tunu bairoa yʉ mena na catʉ̃goñatutuarore yʉ boya. Bairo na catʉ̃goñatutuaro, roro na caátajere na yʉ masiriyobojagʉ. Dios yarã caroarã mena na cʉ̃ã na ãnio joroque yʉ átigʉ. Bairi mʉrẽ natʉ yʉ quetibʉjʉ rotijoya,’ ñi quetibʉjʉwĩ Jesús. Pablo obedece a la visión |BqJudío majã, judío majã caãmerã cʉ̃ãrẽ na yʉ netõõgʉ. Bairi mʉrẽ natʉ joʉ yʉ átiya ãmerẽ. uAcWãmʉnʉcãrĩ mʉ caátí macãpʉ ácʉ́ja. Yʉre cajʉácʉ mʉ ãnigʉ. Tunu bairoa ãme yʉ mʉ caĩñarĩjẽ, tunu yʉ mʉ caĩñanemopee cʉ̃ãrẽ caquetibʉjʉpaʉ mʉ ãnigʉ. Bairi ãmerẽ mʉrẽ yʉ buiaeta ĩñoña. y@k“Yʉ pʉame, ‘Quetiupaʉ, ¿ñamʉ ũcʉ̃ mʉ ãniñati?’ cʉ̃ ñi jẽniñawʉ̃. Bairo yʉ caĩrõ, atore bairo ñinemowĩ tunu: ‘Yʉa, Jesús Nazaret macããcʉ̃ yʉ ãniña. Roro yʉ átigʉ, mʉ caʉsaʉa yʉ ãniña. h?IBairo caasiyaetaro, jãã nipetiro yepapʉ jãã ñacoapʉ. Bairo yepapʉ jãã caãno, atore bairo jĩcãʉ̃ yʉre cʉ̃ caĩbʉsʉocajorore yʉ tʉ̃gowʉ hebreo yaye mena: ‘Saulo, Saulo, ¿dopẽĩ yʉre mʉ pesucʉtiyati? Wecʉ cʉ̃ caágaetie jʉ̃gori cʉ̃ upaʉ pʉame ãpõã yucʉ mena cʉ̃rẽ cʉ̃ catuapuaatato bero cʉ̃ majũã royetunemoñami. Torea bairo mʉ cʉ̃ã mʉ majũã mʉ royetuya mʉ caátipeere yʉ caborore bairo mʉ caáperie jʉ̃gori.’ > Bairo na cañerotijoricʉ ãnirĩ Damasco caátíwã yʉ caátó caãnoa, pasaribota caãno jõbui macããjẽ caasiyarije ũnierẽ ñiñawʉ̃. Bairo tiere yʉ caĩñarõ, muipʉ netõrõ caasiyarije pʉame yʉ, yʉ mena caáná tʉpʉ asiya etawʉ. [=/ “Torecʉ, popiye na baio joroque átigʉ, jĩcã rʉ̃mʉ Damasco macãpʉ yʉ ápʉ́. Bairo sacerdote majã quetiuparã, ‘Narẽ ñeña,’ na caĩwoarica pũrõ mena na cañerotijoricʉ yʉ ãmʉ. z<m Nairõ popiye na baio joroque na yʉ ápʉ, Jesús mena na catʉ̃goñatutuajãnaparore bairo ĩ. Ñubuerica wiiri caãno cãrõ caãnarẽ, bairo na yʉ ápʉ. Bʉtioro majũ na ũnarẽ yʉ pesucʉpʉ. Bairo narẽ bʉtioro capesucʉcʉ ãnirĩ, ape macããrĩpʉ cʉ̃ãrẽ yʉ ápʉ́, to macããnarẽ popiye na átiácʉ́. Pablo cuenta otra vez su conversión g;G Bairo ĩ tʉ̃goñarĩ, tore bairo yʉ ápʉ Jerusalén macãpʉ. ‘Narẽ ñeña,’ sacerdote majã quetiuparã na caĩwoarica pũrõ, papera pũrõrẽ cʉ̃gori, preso jorica wiipʉ na yʉ jowʉ Jesucristore catʉ̃goʉsarãrẽ. Tunu na ũnarẽ aperã, na capajĩãrero ĩñarĩ, ‘Ñujãñuña bairo na caáto,’ ñi tʉ̃goñanucũwʉ̃. *:M “Yʉ cʉ̃ã cajʉ̃goyepʉre, ‘Jesús Nazaret macããcʉ̃ yaye quetire catʉ̃goʉsarãrẽ capee roro majũ na yʉ átigʉ,’ ñi tʉ̃goñawʉ̃. K9Mʉjãã, yʉ caĩrĩjẽrẽ catʉ̃gorã, ¿dopẽĩrã camasã cariacoatanarẽ tunu Dios cʉ̃ cacatiorijere cariape mʉjãã tʉ̃goetiyati? Pablo cuenta cómo perseguía a los cristianos 8-Marĩ yarã Israel yepa macããna pʉga wãmo peti rʉpore pʉga pẽnirõ cãnacã poari majũ caãna pʉame Dios cʉ̃ caĩjʉ̃goyeticũrĩcãrõrẽ bairo cʉ̃ caátipeere coterã átiyama. Bairo coteri yua, ʉmʉrecóo, ñamii cʉ̃ãrẽ, cʉ̃rẽ caĩroarã pʉame cʉ̃ ñubuecõã ãninucũñama. Tierea yʉ cʉ̃ã yʉ cacoterije wapa yʉ pesua pʉame ãmerẽ yʉ bʉsʉjãrã átiyama. #7?Marĩ ñicʉ̃jãã ãnanarẽ Dios cʉ̃ caĩjʉ̃goyeticũrĩqũẽrẽ cariape yʉ catʉ̃gorije wapa ãmerẽ ñiña beserotirã átiyama yʉ pesua. *6MTunu bairoa fariseo ya poa macããcʉ̃ yʉ caãnie cʉ̃ãrẽ masĩrãma. ‘Torea bairo niñami,’ mʉrẽ ĩ quetibʉjʉ masĩrãma, na mʉ cajẽniñaata. Fariseo poa macããna pʉame judío majã tocãnacã poa macããna netõjãñurõ Dios yaye quetire jãã tʉ̃goʉsanucũña. g5G“Judío majã nipetiro masĩrãma cawãmaʉ ãcʉ̃pʉ̃ã na watoare ãcʉ̃ yʉ caátiãnijʉ̃goatajere. Yʉ ya yepapʉ ãcʉ̃, bairi Jerusalén macãpʉ cʉ̃ãrẽ ãcʉ̃, yʉ caátiãnajẽrẽ masĩrãma. D4Mʉ, nocãrõ carotimasĩ, judío majã marĩ caátiãnierẽ mʉ masĩjãñuña. Tunu bairoa marĩ ya wãme marĩ caãmeo bʉsʉrique netõnucũrĩjẽ cʉ̃ãrẽ mʉ masĩjãñuña. Bairo cabai mʉ caãnoi, caroaro mena yʉ caquetibʉjʉrijere mʉ catʉ̃goro yʉ boya. La vida de Pablo antes de su conversión m3S“Yʉ ʉseanijãñuña ãmerẽ yʉ cabairijere mʉ nocãrõ carotimasĩ, mʉ cabʉsʉrotiro jʉ̃gori. Bairo mʉ cabʉsʉrotiroi, yʉ pʉame judío majã yʉre na cabʉsʉjãrĩjẽ nipetirijere mʉ yʉ quetibʉjʉ masĩgʉ. \2 3Bairo cʉ̃ caĩrõ bero, atore bairo qũĩñupʉ̃ Agripa Pablore: —Mʉ majũ quetibʉjʉya mʉ cabairijere. Bairo cʉ̃ caĩrõ, Pablo pʉame cʉ̃ wãmorẽ ñumʉgõrĩ atore bairo qũĩñupʉ̃ Agripare: J1 Baipʉa, caĩepeire bairo yʉ baibujioʉ tie ũnie quetire woajoecʉa, marĩ quetiupaʉ emperador tʉpʉ preso joricʉre yʉ cajoata —na ĩñupʉ̃ Festo to macããna caneñaatánarẽ.S0Bairo cʉ̃ jogatʉ̃goñamicʉ̃ã, cariape ãni dope bairo cʉ̃ cabaijʉ̃goriquere masĩẽtĩrĩ, marĩ quetiupaʉ emperadore yʉ quetibʉjʉ woajomasĩẽtĩña mai. Bairi cʉ̃ yʉ piiatírotijoapʉ, mʉ, Quetiupaʉ Rey Agripa, mʉjãã aperã cʉ̃ã, cʉ̃ cabairijere mʉjãã cajẽniñaparore bairo ĩ. Bairo cʉ̃ mʉjãã cajẽniñarĩjẽrẽ tʉ̃go yaparori bero, jĩcã wãme ũno yʉ pʉame emperadore yʉ quetibʉjʉ woajomasĩgʉ yua. ?/wBairo na caĩmiatacʉ̃ãrẽ, yʉ pʉame roro cʉ̃ caátiere yʉ bócañaẽtĩña. Bairi cʉ̃ cayasimasĩrõ maniña. Baipʉa, cʉ̃ caátajere nocãrõ carotimasĩ marĩ quetiupaʉ emperador cʉ̃ caĩñabeserore cʉ̃ caboroi: “Toroque cʉ̃ emperador tʉpʉ cʉ̃ yʉ jogʉ,” ñi tʉ̃goñaapʉ̃. M.Bairo Pablo cʉ̃ caetaro, atore bairo na ĩñupʉ̃ Festo caneñarãrẽ: —Mʉ, Quetiupaʉ Rey Agripa, mʉjãã ato jãã mena caneñarĩ majã cʉ̃ãrẽ, ãni Pablo cʉ̃ cabairiquere mʉjãã yʉ quetibʉjʉpa mai: Judío majã nipetiro, Jerusalén macããna Cesarea macããna cʉ̃ã yʉtʉ etari, ãni cʉ̃ caátajere bʉsʉpainucũñama. Bairo cʉ̃ bʉsʉpainucũrĩ yua, awajarique mena “¡Cʉ̃ pajĩãrotiya!” nairõ ñinucũñama. -Torena, cabusuri rʉ̃mʉ caãno, Agripa, cʉ̃ nʉmo Berenice mena nocãrõ caroaro nʉcʉ̃bʉgo masĩrĩqũẽ mena, “Quetiuparã jãã ãniña,” ĩrã, jããñuparã na caneñanucũrĩ arʉapʉ. Na bero jããñuparã soldaua quetiuparã, bairi ti macã macããna caãnimajũrã cʉ̃ã. Bairo na caetaro ĩña, Festo pʉame cʉ̃ ʉ̃mʉarẽ na piiatí rotijoyupʉ Pablore. p,YBairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, atore bairo qũĩñupʉ̃ Agripa: —Yʉ cʉ̃ã, cʉ̃, Pablo cʉ̃ caĩrĩjẽrẽ yʉ tʉ̃gogamicʉpʉ. Bairo cʉ̃ caĩrõ, Festo pʉame qũĩñupʉ̃: —Ñamirõcãã cʉ̃ mʉ tʉ̃gogʉ. G+Bairo cʉ̃ yʉ caĩmiatacʉ̃ãrẽ, bairo boemi. Cʉ̃ caátajere nocãrõ carotimasĩ marĩ quetiupaʉ emperador pʉame cʉ̃ caĩñabesero roquere bowĩ. Bairo cʉ̃ caboroi, ato preso jorica wiipʉ cʉ̃ yʉ tuarotiwʉ mai, cʉ̃rẽ yʉ cajomasĩpa rʉ̃mʉ caetaparo jʉ̃goye —qũĩñupʉ̃ Festo Agripare. ~*uYʉ pʉame, atie ũnierẽ, “¿Dope bairo yʉ ácʉati?” ĩ tʉ̃goñarĩ, atore bairo cʉ̃ ñiwʉ̃ Pablore: “Mʉa, ¿Jerusalẽpʉ mʉ ágaetiyati? ¿Topʉ mʉ ya wãme mʉ caĩroarije ũnierẽ na ĩñabeserotigʉ?” cʉ̃ ñiwʉ̃. d)ANa ya wãme, na caĩroarije ũnie macããjẽ jetore bʉsʉwã. Na pʉame, jĩcãʉ̃ Jesús cawãmecʉcʉre, “Riacoami,” na caĩmiatacʉ̃ãrẽ, Pablo pʉame, “Tunu cʉ̃ã, catiri ãnicõãñami,” na ĩwĩ. S(Bairo cʉ̃ caetaro, cʉ̃rẽ cabʉsʉjãrã atíatana pʉame, “ ‘Capee atore bairi wãme majũ roro caácʉ niñami Pablo,’ ñigarãma,” yʉ caĩtʉ̃goñaatatore bairo qũĩ bʉsʉjãẽma. >'uBairi ato Cesareapʉ na caetaro ĩña, jicoquei yowori mee cabusuri rʉ̃mʉ caãno, camasãrẽ ĩñabesei yʉ caruinucũrõpʉ ruiri bero, cʉ̃ yʉ piijorotiwʉ cʉ̃, Pablore. s&_Bairo na cabomiatacʉ̃ãrẽ, atore bairo na ñiwʉ̃: “Jãã romano majã bairo jãã átaje cʉtiya: Jĩcãʉ̃ ũcʉ̃rẽ cʉ̃ jãã pajĩãmasĩẽtĩña, cʉ̃rẽ cabʉsʉjãrã pʉame cʉ̃ catʉ̃goro cʉ̃ cabairijere na cabʉsʉjãẽtĩcõãta. Bairo na caápericõãta, dope bairo cʉ̃ caátajere quetibʉjʉ masĩẽtĩñami,” na ñiwʉ̃. 2%]Bairi Jerusalẽpʉ yʉ caãno, sacerdote majã quetiuparã, judío majã cabʉtoa camasĩrĩ majã mena yʉtʉ etari, preso joricʉre yʉ capajĩãrotibojarore bowã. d$ATopʉ capee rʉ̃mʉrĩ na caãnoi, Festo pʉame cʉ̃ quetibʉjʉyupʉ Agripare, Pablo cʉ̃ cabairijere. Atore bairo qũĩñupʉ̃: —Atore preso jorica wiipʉ niñami jĩcãʉ̃ Félix cʉ̃ capreso jocũrĩcʉ̃. #- Nocãnacã rʉ̃mʉ bero mee caãno quetiupaʉ rey Agripa, cʉ̃ nʉmo Berenice mena etayuparã Cesareapʉ Festore cʉ̃ jẽnirã etarã. " Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, Festo pʉame cʉ̃ rocajãñurĩ carotimasĩrãrẽ na jẽniñañañupʉ̃ Pablore cʉ̃ caĩpeere. Na jẽniñaña yaparori bero, atore bairo na ĩñupʉ̃ caneñaatanarẽ: —“Emperador romano yʉ cabairijere cʉ̃ caĩñabesero roquere yʉ boya,” cʉ̃ caĩrõ jʉ̃gori emperador tʉpʉ ágʉmi Pablo —na ĩñupʉ̃. Pablo ante el rey Agripa l)~^}*{YzOyxwwu8tysrYpognm kji%gg/edc}a`_^]k[ZYXWVUwT7RjQQ$OO N/L$KJHGFEKDB.@H?4<;u998,6V44y3t2#///E.2-+)V&%$#"\!> 2CMVq D-  5 t  &7b)5 e0Bairo marĩrẽ mairĩ, caroaro marĩ caãnipeere cũjʉ̃goyupi. “Yʉ pũnaarẽ bairo na ãnio joroque na yʉ átigʉ,” ĩ tʉ̃goñajʉ̃goyupi. “Yʉ macʉ̃ popiye cʉ̃ cabaipee jʉ̃gori bairo na yʉ átigʉ, yʉ cabojʉ̃goricarore bairo yua,” ĩ tʉ̃goña jʉ̃goyeticũjʉ̃goyupi. s a0Tirʉ̃mʉpʉ, ati ʉmʉrecóore cʉ̃ caátiparo jʉ̃goyepʉa, merẽ marĩrẽ masĩ yerijãñupĩ Dios. Marĩ caãnipeere merẽ masĩ yerijãñupĩ. Bairo masĩrĩ yua, marĩ beseyupi. “Yʉ yarã majũ na ãnio joroque na yʉ átigʉ,” ĩ tʉ̃goñañupĩ Dios marĩ cabaipeere. Carorije cawapa cʉ̃goenarẽ bairo na ãmarõ ĩ, marĩ cũjʉ̃goyupi. c~ A0Dios pʉame cañuʉ caroʉ́ majũ niñami. Marĩ Quetiupaʉ Jesús pacʉ ñumajũcõãñami. Caroare marĩ jowĩ. Jesucristo yarã marĩ caãnoi, ʉmʉrecóo macããjẽ tocãnacã wãmerẽ marĩ jowĩ caroare. }} u0Bairi caãnijʉ̃goro atore bairo mʉjããrẽ ñiña: Marĩ Pacʉ Dios, bairi marĩ Quetiupaʉ Jesucristo mena caroare mʉjãã na jonemoáto. Tunu bairoa caroa yericʉtaje cʉ̃ãrẽ na jonemoáto, ñiña. Bendiciones espirituales en Cristo I| 0Yʉ, Pablo cawãmecʉcʉ, Dios yʉre cʉ̃ cabeserique jʉ̃gori Jesucristo yaye quetire cʉ̃ caquetibʉjʉrotijoricʉ, apóstol yʉ ãniña ati cartare caquetibʉjʉwoajoʉ. Mʉjãã, Efeso macã macããna Dios yarã, bairi tunu Jesucristo mena catʉ̃goñatutuarãrẽ mʉjãã yʉ quetibʉjʉ woajoya ati carta mena. %{CDMʉjããrẽ ñuroti tʉsaʉ, yʉ, Pablo, atie caãnitʉsari wẽrĩrẽ yʉ majũpʉa yʉ woatujoya. Tʉ̃goñaña tunu preso jorica wiipʉ yʉ caãnierẽ. Ñe ũnie rʉsaeto caroare cʉ̃ joáto mʉjããrẽ marĩ Pacʉ Dios. Tocãrõã niña atie queti yʉ cawoaturije.5zcDArquipo cawãmecʉcʉre atore bairo cʉ̃ mʉjãã ĩwã: “Marĩ Quetiupaʉ mʉrẽ cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ caroaro mena paayaparoya,” cʉ̃ mʉjãã ĩwã. 2y]DAti cartare bue yaparori bero, Laodicea macã macããna Jesucristore caĩroari poa macããna cʉ̃ãrẽ na mʉjãã jowa, “Ati cartare to macããna cʉ̃ã ti cartare na bueáto,” ĩrã. Mʉjãã cʉ̃ã, Laodicea macã macããnarẽ yʉ cajorica cartare bueya, mʉjããrẽ na cajoro. Xx)DNa ñuáto marĩ yarã Jesucristore caĩroarã Laodicea macã macããna. Ninfa cawãmecʉco cʉ̃ã cõ ñuáto. Bairi tunu nipetiro Diore caĩroarã, cõ ya wiipʉ caneñanucũrã cʉ̃ã na ñuáto. owWDApei Lucas, marĩ camai, ʉcotiri majõcʉ, mʉjããrẽ ñurotijoyami. Demas cʉ̃ã ñurotijoyami. =vsD Cariapea yʉ quetibʉjʉya. Bʉtioro mʉjããrẽ cʉ̃ cajẽnibojaro ñiñanucũña. Aperã Laodicea macããna, bairi Hierápolis macããna cʉ̃ãrẽ na jẽnibojanucũñami. Vu%D Apei Epafras cawãmecʉcʉ cʉ̃ã Jesucristo yaye cʉ̃ cacũrĩqũẽrẽ capaacotei, mʉjãã ya macã macããcʉ̃ ñurotijoyami. Cʉ̃ pʉame Diore jãã cajẽnirõ, cʉ̃ cʉ̃ã mʉjãã cabairijere mʉjãã jẽnibojanucũñami, “Jesucristo yaye quetire jãnaetiri, Dios cʉ̃ caborore bairo na áticõã ãmarõ,” ĩ. /tWD Apei tunu, Jesús Justo pʉga wãme cawãmecʉcʉ cʉ̃ã mʉjãã ñurotijoyami. Jesucristore caĩroari majã, judío majã mena macããna, na jeto yʉ jʉquetibʉjʉnucũñama Dios cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉ macããjẽrẽ. Na cajʉáto jʉ̃gori, yʉ yeripʉ bʉtioro yʉ tʉ̃goñatutuaya. CsD Apei, Aristarco cʉ̃ã mʉjããrẽ ñurotijoyami. Cʉ̃ cʉ̃ã yʉ mena preso jorica wiipʉ ruiyami. Marco, Bernabé tẽñʉ cʉ̃ã, mʉjããrẽ ñurotijoyami. Merẽ mʉjãã tʉ̃goyupa cʉ̃rẽ mʉjãã caátipee yʉ caborijere. Bairi mʉjãã tʉpʉ cʉ̃ caetaro, caroaro cʉ̃ mʉjãã bocáwa. r9D Cʉ̃ mena Onésimo cawãmecʉcʉ mʉjãã ya macã macããcʉ̃ cʉ̃ã ágʉmi. Onésimo pʉame jãã baire bairo caãcʉ̃, jãã camai, Jesucristo yaye quetire tʉ̃goʉsacõã ninucũñami. Na, pʉgarãpʉa mʉjããrẽ quetibʉjʉgarãma ato queti cabairije nipetirijere. KqDBairi mʉjãã tʉpʉ cʉ̃ yʉ joya, jãã cabairijere mʉjããrẽ cʉ̃ caquetibʉjʉparore bairo ĩ. Bairo cʉ̃ caquetibʉjʉro, mʉjãã pʉame mʉjãã tʉ̃goʉseani yerijãgarã tunu. pyDMarĩ yaʉ, Tíquico, marĩ camairẽ, mʉjãã tʉpʉ cʉ̃ yʉ joya. Cʉ̃ pʉame marĩ Quetiupaʉ cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ cajʉpaãninucũʉ̃ niñami. Mʉjãã tʉpʉ etaʉ, mʉjããrẽ quetibʉjʉgʉmi yʉ cabairije nipetirijere. _o7DNa mena bʉsʉrã, caroaro tʉ̃goroaricaro ñurõ na bʉsʉya. Ʉseanirĩqũẽ mena bʉsʉya. Bairi ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ mʉjããrẽ cʉ̃ cajẽniñarõ, caroaro cʉ̃ mʉjãã yʉmasĩgarã. Saludos finales NnDTunu apeyera, aperã Jesucristore caĩroaena mena cʉ̃ãrẽ caroaro ãnajẽcʉsa. Ati rʉ̃mʉrĩrẽ na quetibʉjʉya Dios yaye quetire. Na quetibʉjʉ jãnaeticõãña, yasirema, ĩrã. mDBairi caroaro cariape mawijiaricaro mano camasãrẽ na yʉ caquetibʉjʉparore bairo ĩrã, Diopʉre yʉ mʉjãã jẽnibojawa. ElDTunu bairoa jãã cʉ̃ãrẽ jãã mʉjãã jẽnibojawa Diopʉre, ẽñotaricaro mano caroaro cʉ̃ yaye quetire camasãrẽ jãã caquetibʉjʉñesẽãmasĩparore bairo ĩrã. Tirʉ̃mʉpʉre na camasĩpeyoetaje nipetiro camasãrẽ Jesucristo cʉ̃ canetõõgarijere jãã caquetibʉjʉmasĩparore bairo ĩrã, jãã mʉjãã jẽnibojawa. Tiere yʉ caquetibʉjʉñesẽãrĩqũẽ jʉ̃gori, ato preso jorica wiipʉ yʉ cũrocacõãwã. Vk%DApeyera tunu Diore cʉ̃ jẽnijãnaeticõãña. Tocãnacã rʉ̃mʉa jĩcãrõ tʉ̃ni ape wãme tʉ̃goñarĩcãrõ mano cʉ̃ jẽniña. Diore, “Mʉ ñujãñuña jãã mena,” qũĩ jẽniña. j DMʉjãã, paabojari majã quetiuparã cʉ̃ã, mʉjããrẽ capaacoterãrẽ caroaro na nʉcʉ̃bʉgoya. Na capaawapatarijere jĩcãrõ tʉ̃ni na wapatiya. Mʉjãã cabaipeere mʉjãã masiritiepa. Mʉjãã cʉ̃ã, narẽã bairo ʉmʉrecóopʉ mʉjãã Quetiupaʉ cʉ̃goya. Cʉ̃ pʉame mʉjããrẽ jẽniñabesegʉmi ati yepapʉ ãna, dope bairo na mʉjãã caátiãnierẽ. ai;DRorije caána roquere roro na caátaje jʉ̃gori popiye na baio joroque na átigʉmi Dios. Cʉ̃ pʉame nipetiro camasã, paabojari majã, o na majũ capaariquecʉna cʉ̃ãrẽ jĩcãrõ tʉ̃nia ĩñapeoyami.0hYDMerẽ mʉjãã masĩña atiere: Caroaro mʉjãã caátaje jʉ̃gori caroare mʉjãã jogʉmi Dios. Mʉjãã pʉame Jesucristo, mʉjãã Quetiupaʉ majũ, cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ mʉjãã átinucũña. Bairi caroare mʉjãã jogʉmi mʉjãã yaye caãnipee cʉ̃ caqũẽnocũrĩjẽrẽ. ?gwD“Camasã ʉ̃mʉa jãã caãno jʉ̃gori mee, Jesucristo ʉ̃mʉa jãã caãno jʉ̃gori pʉame caroaro jãã paagarã,” ĩ tʉ̃goñarĩ paaya mʉjãã cawapatarije ũnierẽ. rf]DMʉjãã, paabojari majã cʉ̃ã, mʉjãã quetiuparã ati yepa macããna na caĩrĩjẽ nipetirijere tʉ̃goʉsaya. Paabojari majã jĩcããrã caroaro paayama na quetiuparã na caĩñajoro, jãã mena na ʉseaniáto, ĩrã. Bairo caroaro paamirãcʉ̃ã, cabero na caĩñaeto pʉamerẽ paaetiyama. Narẽ bairo baieticõãña. Mʉjãã pʉame roque marĩ Quetiupaʉ yaye quetire ĩroari tocãnacã rʉ̃mʉ jĩcãrõ tʉ̃nia ape wãme tʉ̃goñarĩcãrõ mano na tʉ̃goʉsaya. keODTunu mʉjãã, capacʉa, mʉjãã pũnaarẽ caasiapairã na baio joroque na ápericõãña. Caroaro mena roque na quetibʉjʉya. Roro majũ na mʉjãã caĩata, na pʉame na ʉsearitio joroque na mʉjãã átibujiorã. ,dQDMʉjãã, na pũnaa cʉ̃ã, caroaro mʉjãã caátipee cʉ̃ãrẽ ĩñaʉseanigʉmi Dios. Bairi mʉjãã pacʉa na caĩrĩjẽ nipetirijere tʉ̃goʉsaya. c/DMʉjãã, caʉ̃mʉa cʉ̃ã, mʉjãã nʉmoarẽ na maiña. Caroaro mena na quetibʉjʉya. Tutuaro mena mʉjãã caĩrĩjẽ ñuẽtĩña. 9bkDMʉjãã, carõmia, mʉjãã manapʉ̃ã na caĩrĩjẽrẽ nʉcʉ̃bʉgorique mena na tʉ̃goʉsaya. Marĩ Quetiupaʉre caĩroarã ãnirĩ bairo mʉjãã caáto ñuña. a-DBairi mʉjãã, Jesucristo yarã ãnirĩ nipetirije mʉjãã caátie, bairi mʉjãã caĩrĩjẽ cʉ̃ãrẽ caroaro átiãnajecʉsa. Tunu bairoa Jesucristo marĩrẽ caroaro cʉ̃ caátiere tʉ̃goñarĩ, marĩ Pacʉ Diore cʉ̃ basapeoya. Deberes sociales del cristiano ``9DTunu apeyera Jesucristo yaye quetire mʉjãã yeri pũnapʉ tʉ̃goñanucũña. Jesucristo cʉ̃ camasĩõrĩjẽ nipetirije mena ãmeo quetibʉjʉya. Bairi tunu yerijõrõ mena ãmeo bʉsʉya. Tunu bairoa Dios caroaro mʉjããrẽ cʉ̃ caátiere ʉseanirĩqũẽ mena tʉ̃goñarĩ, bʉtioro cʉ̃ basapeoya cʉ̃ yaye basarique mena. _+DJĩcã poa macããna, jĩcã rupaʉre bairo caãna mʉjãã cũñupĩ Dios. Bairi caroa yericʉtaje Jesucristo mʉjããrẽ cʉ̃ cajorique jʉ̃gori, tʉ̃goña beseya jĩcã majãrẽ bairo mʉjãã caátipeere. Diore, “Jãã mena mʉ ñujãñuña,” qũĩnucũña. Y^+DTunu bairoa mʉjãã caãmeomairõ ñuña. Tie pʉame roque nipetirije caroaro mʉjãã caátie caãnimajũrĩjẽ niña. Tore bairo ãmeo mairã, tocãnacã wãme caroa caãnierẽ mʉjãã átimasĩgarã. c]?D Jicoquei ãmeo asiaeticõãña. Aperã na caátie mʉjãã cajesoetiere na masiriyoya. Jesucristo merẽ mʉjãã yaye wapare masiriyoyupi. Bairi mʉjãã cʉ̃ã aperãrẽ cʉ̃ caátatorea bairo na masiriyobojaya. 1\[D Dios pʉame mʉjããrẽ maiñami. Mʉjãã beseyupi, cʉ̃ yarã mʉjãã caãniparore bairo ĩ. Jĩcãʉ̃ cawãmaʉ cabʉcʉ jutirore cũrĩ, cawãmarõ pʉame cʉ̃ cajãñawasoarore bairo mʉjãã cʉ̃ã roro mʉjãã caátiãnigarijere jãnarĩ, cawãma wãme caroaro átiãnajẽ cʉtaje pʉamerẽ átiãnajẽcʉsa. Cabopacarãrẽ caroaro cariape na ĩñamaiña. Na jʉátinemoña. Tunu bairoa, “Aperã netõrõ caãnimajũrã jãã ãniña,” ĩ tʉ̃goñaeticõãña. Tunu bairoa aperãrẽ caroaro nʉcʉ̃bʉgorique mena na ĩñaña. Tunu aperã mʉjããrẽ roro na caátimiatacʉ̃ãrẽ, tʉ̃goenarẽ bairo roro na caátiere tʉ̃goña netõcõãña. Q[D Bairi ãmerẽ yua, nipetirore Jesucristo cʉ̃ caĩñajoro ĩñaricaworique maniña. Noa ũna judío majã, judío majã caãmerã cʉ̃ã, na rupaʉ macããjẽrẽ cayisetarotiricarã, cayiserotiena cʉ̃ã, aperopʉ macããna cʉ̃ã, posa ũna cʉ̃ã, paacoteri majã cʉ̃ã, na majũã capaarique cʉ̃gorã cʉ̃ã jĩcãrõrẽã bairo niñama. Jesucristo cʉ̃ caĩñajoro ĩñaricaworique maniña. Tie nipetiro marĩ caãnajẽ cʉtie ñe wapa maa. Jesucristo cʉ̃ caãnajẽ cʉtie roque caãnimajũrĩjẽ niña. Tunu bairoa cʉ̃ã, marĩ nipetiro mena nicõãñami. rZ]D Jĩcãʉ̃ cawãmaʉ cabʉcʉ jutirore cũrĩ, cawãmarõ pʉame cʉ̃ cajãñawasoarore bairo mʉjãã cʉ̃ã roro mʉjãã caátiãnigarijere jãnarĩ, cawãma wãme caroaro átiãnajẽ pʉamerẽ mʉjãã tʉ̃goñajʉ̃goyupa. Dios mʉjããrẽ caqũẽnorĩcʉ̃ pʉame tunu mʉjããrẽ qũẽnonemoñami, cʉ̃rẽ bairo ãnajẽ cʉtajere mʉjãã cacʉ̃goparore bairo ĩ. Bairo nemojãñurõ cʉ̃rẽ bairo ãnajẽ cʉtiri yua, ñe ũnie rʉsaeto cʉ̃ mʉjãã masĩgarã. YD Cajʉ̃goyepʉ roro mʉjãã caátiga nucũñamirĩqũẽrẽ cajãnacõãrĩcãrã ãnirĩ ãmerẽ yua ãmeo ĩtoepeeticõãña. XDÃmerẽ yua, Jesucristo yarã ãnirĩ nipetirije roro mʉjãã caátiere jãnacõãña: Ãmeo asiarique, bairi roro ãmeo awajatutirique, bairi roro ãmeo ĩñatutirique, bairi roro ãmeo bʉsʉpairique, bairi roro ãmeo ĩrĩqũẽ cʉ̃ãrẽ jãnacõãña. RWDCajʉ̃goyepʉre mʉjãã cʉ̃ã tie ũnie carorijere mʉjãã ásupa. ^V5DTie ũnierẽ caátinucũrãrẽ bʉtioro popiye na baio joroque na átigʉmi Dios. $UADBairi jãnacõãña ati yepa macããjẽ roro mʉjãã caátigarijere. Aperã rõmirĩrẽ na ñee epeeticõãña mʉjãã nʉmoa caãmerãrẽ. Mʉjãã, carõmia cʉ̃ã, mʉjãã manapʉ̃ã caãmerãrẽ na ñee epeeticõãña. Mʉjãã nipetiro, dise ũnie carorijere ãmeo átiepeeticõãña. Aperãrẽ, mʉjãã catʉ̃goñarĩjẽpʉ narẽ roro rupaʉ mena átieperiquere átiga tʉ̃goñaeticõãña. Tunu bairoa aperã na cacʉ̃gorijere ʉgoeticõãña. Apeye ũnierẽ ʉgorã, Dios meerẽ ĩroarã mʉjãã baigarã. MTDBairi mʉjãã cacatiri rʉ̃mʉrĩ cãrõ Jesucristo cʉ̃ carotirore bairo mʉjãã áticõã ninucũgarã. Bairo áticõã ninucũrã yua, ati yepapʉ nemo cʉ̃ cabaujaetari rʉ̃mʉ caetaro mʉjãã cʉ̃ã cʉ̃rẽ bairo cʉ̃ mena cʉ̃ caasiyabatorije mena mʉjãã ãnicõãgarã. La vida antigua y la vida nueva S{DÃmerẽ mʉjãã Jesucristo, Dios mena macããcʉ̃ mena mʉjãã ãnajẽ cʉtiya. Bairi jĩcãʉ̃ cawãmaʉ cabaiyasiricʉ ãnacʉ̃ ati yepa macããjẽ rotirique cʉ̃ catʉ̃goʉsaetorea bairo mʉjãã cʉ̃ã tiere tʉ̃goʉsaeticõãña. tRaDJõbui ʉmʉrecóo macããjẽ caroa jetore tʉ̃goñaña, ati yepa macããjẽ carorijere tʉ̃goñaena. bQ ?DJesucristo cariacoatacʉ nimicʉ̃ã Dios cʉ̃rẽ cʉ̃ cacatioro jʉ̃gori mʉjãã cʉ̃ã cariacoatana nimirãcʉ̃ã tunu cacatirãrẽ bairo mʉjãã baiyupa Dios cʉ̃ caĩñajoro. Bairo cabairã ãnirĩ, ati ʉmʉrecóo macããjẽ rotirique mee, Jesucristo jõbui Diotʉ cariape nʉgõã carui yaye queti pʉame roquere tʉ̃goʉsaya. RPDMʉjããrẽ na carotigamirĩjẽ pʉame camasiriyorije niña. Tiere catʉ̃goʉsarã pʉame, “Aperã netõrõ caãnimajũrã jãã ãniña,” ĩ tʉ̃goñañama. Tunu tore bairo ána, na rupaʉrire popiye baio joroque átiyama. Bairi tie ũnie rotirique cariape quetire bairo baibauya marĩrẽ. Bairo baimirõcʉ̃ã, marĩ rupaʉpʉ rorije marĩ caátigarije caãnierẽ ẽñotamasĩẽtĩña tie ũnie mʉjããrẽ na carotigamirĩjẽ pʉame.PODBairo mʉjãã catʉ̃goʉsamiatacʉ̃ãrẽ, tie ũnie nipetirije mʉjããrẽ na carotigamirĩjẽ mʉjããrẽ átimasĩã maa. Dios mee, camasã na catʉ̃goñarĩjẽ mena na carotirije niña. [N/DAtore bairo rotiriquere mʉjãã tʉ̃goʉsaya: “Atie ũnierẽ pãñaeticõãña. Atie ũnierẽ ʉgaeticõãña. Atie ũnie cʉ̃ãrẽ ñeeticõãña,” na caĩrotirije ũnierẽ mʉjãã tʉ̃goʉsaya. MDJesucristo yucʉpãĩpʉ cʉ̃ cariaro, mʉjãã cʉ̃ã, cariaricarã ãnanarẽ bairo mʉjãã baiyupa Dios cʉ̃ caĩñajoro. Bairo cabairã ãnirĩ, ãmerẽ ati ʉmʉrecóo macããna cabauenarẽ carotiecocõãna mee mʉjãã ãniña. Bairo caãna nimirãcʉ̃ã, ¿dopẽĩrã ati yepa macããna cacatirãrẽ bairo na mʉjãã tʉ̃goʉsayati mai, mʉjããrẽ na carotigarijere? BL}DNa pʉame marĩ Jʉ̃gocʉ, Jesucristo yarã mee niñama. Marĩ pʉame roque cʉ̃ ya poa macããna marĩ ãniña. Cʉ̃ã niñami marĩ rʉpoare bairo caãcʉ̃, marĩrẽ nipetirijere camasĩõʉ̃, catutuarijere cajoʉ. Tie jʉ̃gori Dios cʉ̃ caborore bairo jõpʉame caroaro marĩ ãnajẽ cʉtinemogarã. uKcDAperã atore bairo mʉjããrẽ ĩnemorãma: “Jãã, cãnietimirãcʉ̃ã, qũẽguericarore bairo jãã ĩñanucũña Dios cʉ̃ caĩñorĩjẽrẽ. Bairo tiere caĩñarã ãnirĩ caroaro jãã masĩña, aperã netõrõ. Bairi jããrẽ bairo ása mʉjãã cʉ̃ã. Dios tʉpʉ ágarã, ángelea majãrẽ mʉjãã cajẽninʉcʉ̃bʉgoro ñuña,” mʉjããrẽ ĩrãma. Bairo caĩrã nimirãcʉ̃ã, bairo ĩcõãrã ĩñama. Dios mee, camasã na catʉ̃goñarĩjẽrẽ bairo tʉ̃goñanucũñama. Bairo tʉ̃goñarĩ, “Caãnimajũrãrẽ bairo jããrẽ ĩñaña,” caĩtʉ̃goñarãrẽ bairo bainucũñama. JDTie ũnie nipetiro mʉjããrẽ na carotigamirĩjẽ pʉame Jesucristo ati yepapʉ cʉ̃ caetaparo jʉ̃goye macããjẽ judío majãrẽ Dios cʉ̃ caĩroticũrĩqũẽ niña. Bairopʉa, merẽ Jesús cʉ̃ caetaro bero, tie dope átimasĩã maa marĩrẽ yua. bI=DAperã atore bairo mʉjããrẽ ĩrãma: “Jãã, judío majã, eti, ʉga, jãã caátirotinucũrĩjẽrẽ mʉjãã tʉ̃gonʉcʉ̃bʉgoetiya. Tunu bairoa jãã bose rʉ̃mʉrĩ macããjẽ, muipʉ apei cʉ̃ cabuiari rʉ̃mʉ macããjẽ, bairi jãã cayerijãrĩ rʉ̃mʉ macããjẽ cʉ̃ãrẽ mʉjãã tʉ̃gonʉcʉ̃bʉgoetiya. Bairo nʉcʉ̃bʉgoetiri, roro mʉjãã átiya,” mʉjããrẽ ĩrãma. Bairo na caĩmiatacʉ̃ãrẽ, na tʉ̃goʉsaeticõãña. kHODBairo tunu cʉ̃ cariarique jʉ̃gori ʉmʉrecóo macããna, wãtĩã catutuamirĩcãrãrẽ na netõnʉcãcõãñupĩ. Jĩcãʉ̃ pajĩãrĩ majã quetiupaʉ cʉ̃ wapanarẽ cʉ̃ capajĩãtunuetari bose rʉ̃mʉ cʉ̃ wapanarẽ cʉ̃ bero boboo ʉsaricarore bairo na átirotiyupi. Torea bairo na ásupi Dios wãtĩãrẽ. Na boboo joroque ásupi. Nipetiro na caĩñajoro rotimasĩrĩqũẽrẽ cacʉ̃goenarẽ bairo na ãnio joroque na ásupi yua. Busquen las cosas del cielo *GMDDios cʉ̃ caroticũrĩqũẽ marĩ caáperie wapa popiye marĩ catãmʉopee pairo ãnimiñupã. Bairo marĩã, carorije wapa pairã marĩ caãnimiatacʉ̃ãrẽ, Dios roro marĩrẽ cʉ̃ caátibujioatajere ápeyupi. Jesucristo yucʉpãĩpʉ cʉ̃ cariarique jʉ̃gori marĩ netõõwĩ. wFgD Mʉjãã, cajʉ̃goyepʉre roro mʉjãã caátaje jʉ̃gori, bairi tunu Diore camasĩẽnarẽ bairo mʉjãã caãnoi, jĩcãʉ̃ caʉ̃mʉ cabaiyasiricʉ ãnacʉ̃ cañurĩjẽrẽ cʉ̃ caátimasĩẽtatorea bairo mʉjãã cʉ̃ã caroare mʉjãã átimasĩẽsupa. Bairo mʉjãã cabaimiatacʉ̃ãrẽ, Dios Jesucristore cʉ̃ cacatioricarorea bairo mʉjãã cʉ̃ãrẽ cawãma yeri cʉtajere mʉjãã joyupi. Jesucristo yarã ãnirĩ roro mʉjãã caátaje nipetirijere masiriyobojayupi. ED Dios cʉ̃ camasĩrĩjẽ jʉ̃gori, Jesucristo cariacoatacʉ nimicʉ̃ã, cʉ̃rẽ cʉ̃ cacatioriquere cariape mʉjãã tʉ̃goyupa. Bairo catʉ̃gorã ãnirĩ mʉjããrẽ na cabautizari rʉ̃mʉ atore bairo mʉjãã baiyupa: Jesucristo, yepapʉ cayaecoricʉ mena cayaecoricarãrẽ bairo baimirãcʉ̃ã, tunu cʉ̃ mena Dios cʉ̃ cacatioricarãrẽ bairo mʉjãã baiyupa. 9DkD Tunu bairoa Jesucristo mena mʉjãã caãnoi, mʉjãã rupaʉre cayiserotiena nimirãcʉ̃ã, cayiserotiricarãrẽ bairo mʉjãã ãniña. Bairãpʉa, judío majã na caátirotirijere bairo mʉjãã baietiya. Dios pʉame Jesucristo mena mʉjãã caãnie jʉ̃gori, mʉjãã yeri tʉ̃goñarĩqũẽrẽ wasoayupi, roro átajere mʉjãã cabojãnaparore bairo ĩ. Torena, Dios yarãrẽ bairo mʉjãã tuaya cʉ̃ caĩñajoro yua. C1D Mʉjãã cʉ̃ã Jesupʉrea mʉjãã ãniña. Bairo cʉ̃ mena mʉjãã caãnoi, Dios pʉame caroaro majũ cʉ̃ caãnierẽ bairo caroarã ñe ũnie carʉsaena mʉjãã ãnio joroque mʉjãã ásupi. Jesucristo pʉame ati ʉmʉrecóo cabauena nipetirore na rotimasĩñami. tBaD Nipetirije Dios cʉ̃ caátiãnie Jesucristo menapʉ ãniña. Bairi apeye quetibʉjʉrique wapa maa. ADCaroaro tʉ̃goña masacatiya aperã mʉjããrẽ caquetibʉjʉrãrẽ, carorije jãã tʉ̃goʉsare, ĩrã. Na pʉame, “Jãã yaye queti cariape niña,” caĩrã nimirãcʉ̃ã, camasãrẽ ĩmawijiorã átiyama. Na yaye queti Jesucristo buerique mee niña. Na majũ na catʉ̃goñarĩjẽ tirʉ̃mʉpʉ macããna ya wãme átajere quetibʉjʉrã átiyama camasãrẽ. Tunu bairoa ati ʉmʉrecóo macããna cabauena na carotimasĩrĩjẽrẽ quetibʉjʉrã átiyama. Bairi na tʉ̃goʉsaeticõãña. m@SDDi rʉ̃mʉ ũno cʉ̃ aweyoeticõãña. Jesucristo yaye quetire tʉ̃goñarĩ cʉ̃ mena tʉ̃goñatutuanemocõã ninucũña tocãnacã rʉ̃mʉa. Tunu bairoa, “Mʉ ñujãñuña jãã mena,” Diore mʉjãã caĩrõ ñuña. S?DBairi marĩ Quetiupaʉ Jesucristore cʉ̃ mʉjãã caĩroajʉ̃goricarorea bairo ãme cʉ̃ãrẽ cʉ̃ mʉjãã caĩroacõãno ñuña. Bairo ãna, Jesucristo mena jĩcãrõ ãnicõã ninucũña. )>KDBairo yʉ pʉame mʉjãã mena ãmerĩmicʉ̃ã, mʉjãã watoa ãcʉ̃rẽ bairo mʉjããrẽ bʉtioro yʉ tʉ̃goñanucũña. Tunu bairoa jĩcãrõ tʉ̃ni mʉjãã caátiãnierẽ, bairi Jesucristo yaye quetire mʉjãã cajãnaetiere tʉ̃gori yʉ ʉseaniña. La nueva vida en Cristo K=DTiere mʉjãã yʉ quetibʉjʉya, apei, ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ cʉ̃ caĩtorijere mʉjãã tʉ̃gore ĩ. Cʉ̃ yaye queti pʉame jĩcãrõ tʉ̃nia baumirõcʉ̃ã, ĩtorique macããjẽ niña. t<aDNipetirije Dios yaye macããjẽ masĩrĩqũẽ caroa majũrẽ marĩ masĩmasĩña Jesucristo jʉ̃gori. I; DNa yeripʉ tʉ̃goñatutuariquere Dios cʉ̃ cajoparore bairo ĩ, na yʉ jʉátinemoña. Jĩcã poa, jĩcã yericʉnarẽ bairo na ãmeo maiáto ĩ, na yʉ jʉátinemoña. Tunu bairoa Dios yaye quetire ñe ũnie rʉsaeto na tʉ̃gomasĩáto ĩ, na yʉ jʉátinemoña. Bairo masĩrã yua, tirʉ̃mʉpʉre camasã na camasĩẽtãjẽ ati yʉtea roque Dios cʉ̃ camasĩõgarijere masĩpeyocõãgarãma, Jesucristo na mena cʉ̃ caãnicõãnierẽ. <: sDTorecʉ, atore bairo mʉjãã camasĩrõ yʉ boya: Yʉa, mʉjãã caátiãnipeere bʉtioro yʉ tʉ̃goñaña. Bairo tʉ̃goñarĩ yua, caroaro mʉjãã caátiãnipeere yʉ jʉátinemoña. Laodicea macã macããna, bairi nipetiro yʉre caĩñaetana cʉ̃ãrẽ caroaro na caátiãnipeere yʉ jʉátinemoña. 9 -DBairo carorije wapa mána cʉ̃tʉ na caetapeere boʉ, nipetirije yʉ catutuarije, Jesucristo yʉre cʉ̃ cajorije mena yʉ paãninucũña.8 DBairi jãã quetibʉjʉnucũña Jesucristo yaye quetire nipetiro camasãrẽ. Na jãã beyoya. Na jãã quetibʉjʉya nipetirijere jãã camasĩrõ cãrõ, Jesucristo yarã pʉame carorije wapa mánarẽ bairo cʉ̃tʉ na caetaparore bairo ĩrã. Y7 -DAtore bairo niña Dios cʉ̃ catʉ̃goñajʉ̃goyetirique: Tirʉ̃mʉpʉre camasã na camasĩẽtãjẽrẽ cʉ̃ yarã ati yʉtea macããna roquere na masĩõgayami. Atie niña caroaro cariape ãme cʉ̃ camasĩõgarije: Jesucristo pʉame judío majã jeto mee, judío majã caãmerã mena cʉ̃ãrẽ ãnicõã nigʉmi. Bairo cʉ̃ yarã ãnirĩ Dios caroaro majũ cʉ̃ caãnierẽ bairo caãna na ãnio joroque na átigʉmi judío majã caãmerã cʉ̃ãrẽ. A6 }DCaãnijʉ̃goripaʉpʉre mai, capee tutiri bero macããna camasãrẽ na masĩõẽsupi Dios, cʉ̃ caátipeere. Tiere ati rʉ̃mʉrĩ roquere marĩ, cʉ̃ yarãrẽ marĩ masĩõwĩ. @5 {DDios pʉame mʉjãã cʉ̃ caĩroari poa macããnarẽ cajʉpaaʉ majũ yʉ cũwĩ. Bairo yʉ cũrĩ yua, cʉ̃ yaye quetire caroaro cariape mʉjããrẽ yʉ quetibʉjʉ peyorotiwĩ. 64 gDBairo mʉjããrẽ caquetibʉjʉãninucũʉ̃ ãnirĩ popiye yʉ baiya. Yʉ ʉseaniña baipʉa. Jesucristo yarã cʉ̃ rupaʉre bairo caãnarẽ popiye cʉ̃ cabaibojaricarorea bairo yʉ cʉ̃ã popiye mʉjããrẽ yʉ baibojaya, nemojãñurõ cʉ̃ yaye quetire mʉjãã camasĩparore bairo ĩ. *3 ODCarorije cawapamoenarẽ bairo mʉjãã tuagarã, Jesucristo mena caroaro mʉjãã catʉ̃goñatutuacõãmata. Tunu bairoa caroa quetire mʉjãã catʉ̃goriquere mʉjãã cajãnaeticõãta, torea bairo mʉjãã tuagarã. Atie quetire nipetiropʉre tʉ̃gorã átiyama camasã aperã cʉ̃ã. Yʉ, Pablo cawãmecʉcʉ cʉ̃ã atie quetirea caquetibʉjʉri majõcʉ yʉ ãniña. Pablo encargado de servir a la iglesia (2 KDBairo mʉjãã cabaimiatacʉ̃ãrẽ, Dios pʉame cʉ̃ macʉ̃ popiye cʉ̃ cabairiarique jʉ̃gori mʉjãã qũẽnoñupĩ. Bairi ãmerẽ caroaro cʉ̃ mena mʉjãã ãniña. Cʉ̃ yarã majũ, cʉ̃tʉ caápárã carorije cawapamoenarẽ bairo mʉjãã tuao joroque mʉjãã ásupi. 1 DMʉjãã, cajʉ̃goyepʉre Dios yarã mee, cʉ̃ pesuare bairo caãna mʉjãã ãñupã. Roro mʉjãã caátaje jʉ̃gori, tunu mʉjãã yeripʉ roro mʉjãã catʉ̃goñarĩjẽ jʉ̃gori cʉ̃rẽ cateerãrẽ bairo mʉjãã ãñupã Dios cʉ̃ caĩñajoro. '0 IDJesús jʉ̃gori ati ʉmʉrecóo macããna nipetiro, jõbui macããna, ati yepa macããna cʉ̃ã cʉ̃rẽ roro na caĩñaterijere na jãnao joroque átigayupi. Jĩcãʉ̃ yeri pũnarẽ bairo cʉ̃ mena na ãnio joroque na átigayupi, Jesús yucʉpãĩpʉ cʉ̃ cariarique jʉ̃gori. 9/ mDDios, bairo tʉ̃goñañupĩ: “Yʉ macʉ̃ cʉ̃ã yʉrea bairo cʉ̃ ãnajẽ cʉparo. Nipetirije cʉ̃ cʉ̃ã yʉ caãnierẽ bairo cʉ̃ ãmarõ,” ĩ tʉ̃goñañupĩ. d. CDMarĩ nipetiro Jesucristore caĩroarã, jĩcã rupaʉre bairo, jĩcã poa macããna marĩ ãniña. Jesucristo pʉame marĩ rʉpoare bairo niñami, marĩ Quetiupaʉ majũ. Cʉ̃, nipetiro netõrõ caãnimajũʉ̃ cʉ̃ caãnoi, marĩ, cʉ̃ caĩroari poa macããnarẽ cʉ̃ camasĩrĩjẽ jʉ̃gori caroa tʉ̃goñarĩqũẽrẽ marĩ jomasĩñami. Cariacoatacʉ nimicʉ̃ã cacatijʉ̃goricʉ majũrẽ cʉ̃ cũñupĩ Dios, nipetiro Jʉ̃gocʉ cʉ̃ caãniparore bairo ĩ. - DNipetirije ati yepa macããjẽrẽ cʉ̃ caqũẽnoparo jʉ̃goyepʉa Jesucristo merẽ ãñupĩ. Tunu bairoa cʉ̃ camasĩrĩjẽ jʉ̃gori ati ʉmʉrecóo macããjẽ ricaati baietiya. Jĩcãrõ tʉ̃ni ãnijʉ̃goyecʉtiya cʉ̃ caátimasĩrĩjẽ jʉ̃gori. j, ODJesús jʉ̃gori qũẽnoñupĩ Dios ati ʉmʉrecóo macããjẽ nipetirijere. Ati yepa macããna, jõbui macããna cʉ̃ã, cabauena, cabaurã cʉ̃ã nipetirore na qũẽnoñupĩ. Bairi jõbui macããna carotimasĩrã cʉ̃ãrẽ na qũẽnoñupĩ. Jesucristo jʉ̃gori nipetiro caãnarẽ na qũẽnoñupĩ Dios, cʉ̃rẽ na caĩroaparore bairo ĩ. ,+ SDDios marĩ caĩñaecʉ̃ cʉ̃ caãnimiatacʉ̃ãrẽ, cʉ̃ macʉ̃ Jesucristo cʉ̃ caátajere tʉ̃goñarĩ, cʉ̃ marĩ masĩmasĩña Dios cʉ̃ caãnajẽ cʉtiere. Na, pʉgarãpʉa jĩcãrõ tʉ̃ni niñama. Jesús pʉame nipetirije Dios cʉ̃ caqũẽñorĩqũẽ upaʉ niñami. &* GDCʉ̃ macʉ̃ cʉ̃ cariarique jʉ̃gori marĩ netõõñupĩ. Roro marĩ caátajere marĩ masiriyobojayupi. La paz con Dios por medio de la muerte de Cristo H)  D Wãtĩ cʉ̃ carotirore bairo caána cʉ̃ mena canaitĩãrõpʉ caãnarẽ bairo marĩ caãnimiatacʉ̃ãrẽ, cʉ̃ cawiyoricarãrẽ bairo marĩ ãnio joroque marĩ ásupi Dios. Bairo marĩrẽ netõõrĩ yua, cʉ̃ macʉ̃ cʉ̃ camai, cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉ macããnarẽ bairo marĩ ãnio joroque marĩ ásupi. Y( -D Tunu bairi marĩ Pacʉre, “Mʉ ñujãñuña jãã mena,” ʉseanirĩqũẽ mena cʉ̃ mʉjãã ĩgarã. Cʉ̃ pʉame mʉjãã yerire wasoari bero cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉ caroaro cabusuropʉ cajããmasĩparã majũ mʉjãã ãnio joroque mʉjãã átiyami. Bairo jeto nipetiro marĩ, cʉ̃ ya poa macããnarẽ marĩ átinucũñami. /' YD Apeyera tunu mʉjããrẽ jãã jẽnibojaya Diopʉre, cʉ̃ camasĩrĩjẽ ñe ũnie carʉsaetie mena mʉjããrẽ cayeritutuarãrẽ bairo cʉ̃ áparo ĩrã. Bairo mʉjãã pʉame tʉ̃goñatutuari yua, dope bairo ricaati mʉjããrẽ cabaibujiopeere caroaro mena mʉjãã nʉcãcõãgarã. S& !D Bairo mʉjãã pʉame cʉ̃ camasĩõrĩjẽ cʉ̃gori yua, marĩ Quetiupaʉ yarãrẽ bairo caroaro mʉjãã átimasĩãnigarã. Bairo ána, mʉjãã caátie cʉ̃ caĩñajesorije ũnie jetore mʉjãã áticõã ninucũgarã. Caroa átaje tocãnacã wãmerẽ mʉjãã átigarã. Tunu bairoa Diore cʉ̃ mʉjãã masĩnemogarã. z% oD Bairi caroaro mʉjãã caátiãnierẽ jãã catʉ̃gojʉ̃gorica rʉ̃mʉ bero Diopʉre jãã jẽnibojajãnaẽtĩña, mʉjãã caátipee Dios cʉ̃ caborijere mʉjããrẽ caroaro cʉ̃ camasĩõparore bairo ĩrã. Tunu bairoa Espíritu Santo cʉ̃ camasĩõrĩjẽ tocãnacã wãme mʉjããrẽ cʉ̃ cajoparore bairo ĩrã, jãã jẽnibojanucũña Diopʉre. Y$ -DBairo caãcʉ̃ ãnirĩ yua, cʉ̃ pʉame jããtʉ etari bero, jãã quetibʉjʉwĩ mʉjãã cabairijere. Espíritu Santo cʉ̃ camasĩõrĩjẽ jʉ̃gori mʉjãã caãmeomairĩjẽrẽ jãã quetibʉjʉwĩ. # /DMarĩ yaʉ, marĩ camai, Epafra cawãmecʉcʉ pʉame tie quetire mʉjããrẽ quetibʉjʉ jʉ̃goyupi. Cʉ̃ roque caroʉ́ jãã mena capaanucũʉ̃ ãnirĩ Jesucristo cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ bairo átinucũñami. Mʉjãã cʉ̃ãrẽ cajʉátinemonucũʉ̃ niñami. P" DAtie caroa queti mʉjãã catʉ̃gorique pʉamerẽ nipetiropʉre tʉ̃gorã átiyama camasã aperã cʉ̃ã. Bairo tʉ̃gorã yua, jĩcããrã tʉ̃goʉsarã átiyama. Na, catʉ̃goʉsari majã pʉame caroaro ãnimasĩrã baiyama tie queti jʉ̃gori. Dios camasãrẽ cʉ̃ camairĩjẽrẽ tʉ̃gori, “Cariape queti niña,” mʉjãã caĩtʉ̃goñarĩ rʉ̃mʉ bero, caroaro mʉjãã caãnimasĩrõrẽ bairo na cʉ̃ã caroaro ãnimasĩrã baiyama. 6! gDMʉjãã pʉame caroa cariape queti, Dios camasãrẽ cʉ̃ canetõõgarijere cariape tʉ̃gorã, Dios cʉ̃ caĩrĩcãrõrẽã bairo mʉjããrẽ ʉmʉrecóopʉ caroaro cʉ̃ caátipeere mʉjãã cotejʉ̃goyupa. Bairo coteãna, Dios cʉ̃ caĩroari poa macããnarẽ na mʉjãã jʉátinemoñupã. b  ?DMai, jãã tʉ̃goapʉ caroaro mʉjãã caátiãnierẽ. Jesucristo mena mʉjãã catʉ̃goñatutuarijere, bairi nipetiro Dios cʉ̃ caĩroari poa macããnarẽ na mʉjãã camairĩjẽ cʉ̃ãrẽ jãã tʉ̃goapʉ. ; qDTocãnacã rʉ̃mʉ Dios, marĩ Quetiupaʉ Jesucristo Pacʉre jẽnirã, mʉjãã caátiãnierẽ tʉ̃goñarĩ, “Jãã mena mʉ ñujãñuña,” jãã ĩ jẽninucũña. H DYʉ, Pablo cawãmecʉcʉ, Dios yʉre cʉ̃ cabeserique jʉ̃gori cʉ̃ caquetibʉjʉrotijoricʉ, apóstol yʉ ãniña ati cartare caquetibʉjʉwoajoʉ. Marĩ yaʉ, Timoteo mena mʉjãã, Colosas macã macããna Jesucristo yaye quetire catʉ̃goʉsacõãninucũrã, Dios cʉ̃ caĩroari poa mena macããnarẽ mʉjãã yʉ quetibʉjʉ woajoya ati carta mena. Bairi caãnijʉ̃goro atore bairo mʉjããrẽ ñiña: Marĩ Pacʉ Dios mʉjããrẽ caroare cʉ̃ jonemoáto. Tunu bairoa caroa yericʉtaje cʉ̃ãrẽ cʉ̃ jonemoáto, ñiña. La oración de Pablo por los creyentes  D8iTi macãpʉ ãcʉ̃, uwiricaro mano cʉ̃ catʉ̃goñatutuarije mena camasãrẽ na quetibʉjʉ ãninucũwĩ Dios cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉre. Tunu bairoa aperã ẽñotaricaro mano marĩ Quetiupaʉ Jesucristo cʉ̃ caãnierẽ na bueãninucũwĩ Pablo. Tocãrõã niña atie queti yʉ cawoaturije.RPablo pʉame pʉga cʉ̃ma majũ ãmi, aperã dinero bori cʉ̃ na cawasocũrĩcã wiire. Ti wiipʉ ãcʉ̃, nipetiro cʉ̃rẽ caĩñarã etanucũrãrẽ ʉseanirĩqũẽ mena na bocánucũwĩ. *MBairo cʉ̃ caĩrĩjẽrẽ tʉ̃go, Roma macããna judío majã na majũ jĩcãrõrẽ bairo tʉ̃goetiri, ãmeo bʉsʉrique netõrĩ ti wiire witiámá. Bairi mʉjãã judío majã, mʉjãã catʉ̃gogaetie bui, ati rʉ̃mʉi judío majã caãmerã pʉamerẽ yʉ quetibʉjʉjʉ̃goágʉ camasãrẽ Jesucristo jʉ̃gori Dios cʉ̃ canetõõgarijere. Na pʉame roque tʉ̃goʉsagarãma —na ĩwĩ Pablo. MAti macã macããna na yeripʉ catʉ̃goñamasĩgaetoi, cacaapee cʉ̃gorã nimirãcʉ̃ã, yʉ caátiere ĩñamasĩẽtĩñama.Tunu bairoa caãmoo cʉ̃gorã nimirãcʉ̃ã, yʉ yaye quetire tʉ̃gomasĩẽtĩñama.Na yeripʉre tʉ̃goñamasĩẽtĩñama na yʉ caquetibʉjʉgamirĩjẽrẽ.Bairi, “Jãã mʉ netõõwã,” ñietinucũñama,’ qũĩ rotiyupi Espíritu Santo mʉjãã ñicʉ̃jãã ãnanarẽ Isaías ãnacʉ̃rẽ. 0Y‘Ati yepa macããnarẽ atore bairo na ĩ quetibʉjʉ ñesẽãʉ̃jã:Ati yepa macããna yʉ yaye quetire tʉ̃gomirãcʉ̃ã, di rʉ̃mʉ ũno tiere tʉ̃gomasĩẽtĩñama.Tunu bairoa cacaapee cʉ̃gorã nimirãcʉ̃ã, di rʉ̃mʉ ũno yʉ caátiere ĩñamasĩẽtĩñama. 3_Bairo jĩcãrõrẽ bairo cariape catʉ̃goena ãnirĩ Pablo tʉpʉ caneñamiatana ti wiiri witijʉ̃goámá. Pablo pʉame atore bairo na ĩnemowĩ: —Espíritu Santo mʉjãã ñicʉ̃jãã ãnanarẽ cʉ̃ caĩrĩqũẽ cariapea ãñupã. Atore bairo na ĩñupĩ profeta Isaías jʉ̃gori: hIBairo cʉ̃ caquetibʉjʉro, jĩcããrã tiere cariape tʉ̃gowã. Aperã cariape tʉ̃goema. wW~q}}{yztywuutsHqZonmClPjihffedccba_]\[Z XWAV=TQQO$N|MLLYK+HGFECC5BA6@@>=<;:987R655 4e3211=/.-_,(++(':&%%$%##$!` }XPPx9h%i:7  e aNWsw_0Dios cʉ̃ caĩñajoro carorije cacʉ̃goenarẽ bairo marĩ caãniparore bairo ĩ, riayupi Jesús. Oco mena ʉgueri coserericarore bairo roro marĩ caátiere marĩ coserebojayupi, cʉ̃ yaye quetire marĩ catʉ̃goʉsaro jʉ̃gori. Iv 0Jesucristo pʉame marĩ, cʉ̃rẽ caĩroari poa macããnarẽ marĩ mairĩ, marĩ netõõgʉ riayupi. Torea bairo mʉjãã cʉ̃ã canʉmoacʉna bʉtioro na maiña mʉjãã nʉmoarẽ. guG0Marĩ, Jesucristore caĩroari poa macããna ãnirĩ cʉ̃ yaye quetire marĩ cabaibotioata, ñuẽtĩña. Torea bairo marĩ mena macããna rõmirĩ na manapʉ̃ãrẽ jĩcã wãmeacã ũno na cabaibotioata, ñuẽtĩña. Wt'0Jesucristo pʉame cʉ̃rẽ caĩroari poa macããna Jʉ̃gocʉ majũ niñami. Torea bairo mʉjãã tocãnacãʉ̃ã canʉmoacʉna, mʉjãã nʉmoarẽ cajʉ̃gocʉare bairo cajʉ̃goãna mʉjãã ãniña. Apeyera tunu Jesucristo pʉame marĩ, cʉ̃rẽ caĩroari poa macããna, cʉ̃ rupaʉre bairo caãnarẽ Canetõõpaʉ niñami. :sm0Mʉjãã, carõmia, camanapʉ̃ãcʉna cʉ̃ã, marĩ Quetiupaʉ yaye quetire marĩ catʉ̃goʉsarore bairo mʉjãã manapʉ̃ã na caĩrĩjẽ cʉ̃ãrẽ tʉ̃goʉsaya. #r?0Mʉjãã nipetiro Jesucristore caĩroarã mʉjãã ãniña. Bairi nʉcʉ̃bʉgorique mena ãmeo ĩñaña mʉjãã majũ. Ãmeo baibotioeticõãña. q0Tocãnacãnia marĩ Pacʉ Diore, “¡Mʉ ñujãñuña jãã mena!” qũĩña, nipetiri wãme mʉjããrẽ cʉ̃ caátiere tʉ̃goñarĩ. Marĩ Quetiupaʉ Jesucristo wãme mena, cʉ̃ camasĩrĩjẽ mena bairo qũĩcõã ninucũña. La vida familiar del cristiano p90Tunu bairoa Dios caroaro cʉ̃ caátiere mʉjãã majũ ãmeo quetibʉjʉya. Salmos, himnos cawãmecʉti tuti macããjẽ, bairi tunu Espíritu Santo jʉ̃gori basarique cʉ̃ãrẽ ʉseanirĩqũẽ mena basapeoya. Mʉjãã camasĩrõ cãrõ marĩ Quetiupaʉre cʉ̃ basapeoya. Ao{0Tunu bairoa eticũmueticõãña. Caeticũmupai pʉame cʉ̃ majũã royetuanemoʉ baiyami. Mʉjããrẽ ñe ũnie rʉsaeto Espíritu Santo cʉ̃ camasĩõrĩjẽ pʉame roquere boya. n/0Catʉ̃gomasĩẽnarẽ bairo ãmerĩcõãña. Marĩ Quetiupaʉ, marĩ caátipee cʉ̃ caborijere masĩña. Tiere masĩrã yua, bairo jeto ása. m/0Ati rʉ̃mʉrĩrẽ camasã roro átinucũñama. Bairi mʉjãã pʉame tocãnacãnia caroare áticõã ninucũña. Caroare átijãnaeticõãña. 2l]0Bairi caroaro tʉ̃goñaña mʉjãã caátiãnipeere. Catʉ̃gomasĩẽnarẽ bairo ãmerĩcõãña. Catʉ̃gomasĩrã na caãnorẽ bairo pʉame roque átiãña. #k?0Cabusurije pʉame nipetirije marĩ ĩñamasĩõ joroque átiya. Torea bairo Dios yaye caroa quetire marĩ cabuerije jʉ̃gori nipetiro camasã na caátiãnierẽ marĩ ĩñabesemasĩña. Bairi atore bairo ĩña Dios ya tutipʉ cʉ̃ãrẽ:“Mʉjãã, cacãnirãrẽ bairo caãna, wãcãña.Mʉjãã, cariacoatanarẽ bairo caãna nimirãcʉ̃ã, tunu cacatirãrẽ bairo tʉ̃goya.Bairo mʉjãã catʉ̃goro, Cristo pʉame cʉ̃ yaye caroa quetire mʉjãã masĩõ joroque átigʉmi,” ĩ quetibʉjʉya Dios ya tutipʉ. 7jg0 Bairãpʉa, bairo na caátiere ĩñabeseri yua, “Dios cʉ̃ carotirije mee niña bairo na caátie,” marĩ ĩmasĩña, Dios yaye caroa quetire marĩ cabuerije jʉ̃gori. i'0 Canaitĩãrõpʉ caãnarẽ bairo caãna cayasioropʉ roro na caátiere marĩ caquetibʉjʉcõñaata, caboborije majũrẽ marĩ ĩbujiorã. hw0 Tunu aperã canaitĩãrõpʉ caãnarẽ bairo caãna dope bairo caátimasĩã manierẽ na caátie ũnie macããjẽrẽ marĩ caápero boya. Ricaati catʉ̃goñarãrẽ na marĩ cabeyoro boya, caroa quetire na tʉ̃goñamasĩjʉ̃goáto ĩrã. egC0 Torecʉ, marĩ Quetiupaʉ cʉ̃ caĩñajesorije ũnierẽ marĩ caátiãnimasĩrõ ñuña. Cf0 Cʉ̃ yaye caroa quetire catʉ̃goʉsarã pʉame tocãnacã wãme caroare átiyama. Aperãrẽ caroaro nʉcʉ̃bʉgomasĩñama. Cariape átajere átiyama. Di rʉ̃mʉ ũno ĩtoetiyama. 8ei0Mʉjããrẽ Dios cʉ̃ canetõõparo jʉ̃goye, caroaro mʉjãã átiãnimasĩẽsupa. Canaitĩãrõpʉ caãnarẽ bairo mʉjãã ãñupã. Bairo caãnana mʉjãã caãnimiatacʉ̃ãrẽ, ãmerẽ yua marĩ Quetiupaʉ yaye caroa quetire catʉ̃goʉsarã ãnirĩ caroaro cabusuropʉ caãnarẽ bairo caãna mʉjãã ãniña. Bairo caãna ãnirĩ, cʉ̃ yaye caroa queti pʉamerẽ mʉjãã catʉ̃goʉsacõãninucũrõ boya. @d{0Tunu tore bairo caátiãnarẽ na bapacʉpericõãña. Lc0Aperã na majũ na catʉ̃goñamasĩrĩjẽ mena carori wãmerẽ na caquetibʉjʉata, tiere tʉ̃gopeoeticõãña. Na ĩtoecoeticõãña. Tie ũnie carorijere na caáto jʉ̃gori, nocãrõ pairo popiye netõrõ na baio joroque Dios cʉ̃ caátipee atíya. Diore cabaibotiorã nipetiro na ũna popiye netõrõ baigarãma. }bs0Merẽ mʉjãã masĩrã roro caátipairã na cabaipeere: Noa ũna roro caãmeo átieperiquepairã, o caáperipee ũnierẽ caátipairã, o apeye ũnierẽ caĩñaʉgaripeapairã, Jesucristo, Dios mena cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉre etamasĩẽtĩgarãma. Apeye ũnierẽ ĩñaʉgaripearique pʉame camasã na caweericarãrẽ ĩroarique mena macããjẽ jĩcã wãme niña. ;ao0Tunu roro marĩ cabʉsʉata, ñuẽtĩña. Bairi dise ũnie roro ati rupaʉ caborore bairo átaje ũnierẽ bʉsʉpẽni epeeticõãña. Catʉ̃goñarĩqũẽ mánarẽ bairo carorije cabʉgoro macããjẽ cʉ̃ãrẽ bʉsʉpẽni epeeticõãña. Diore basapeorique ũnie pʉame roquere átiãninucũña. `0Mʉjãã, Dios cʉ̃ caĩroari poa macããna majũ ãnirĩ camasã roro na rupa mena na caãmeoátieperije ũnierẽ jĩcã wãmeacã ũno ápericõãña. Tunu apeye carorije ĩñaʉgaripearique ũnie cʉ̃ãrẽ mʉjãã caápata, ñuẽtĩña. P_0Jesucristo marĩrẽ cʉ̃ camairõrẽ bairo ãmeo mairĩ caroaro átiãnajẽcʉsa. Cʉ̃ pʉame marĩrẽ mairĩ, pajĩãecoyupi. Bairo pajĩãecori yua, Dios cʉ̃ caĩñajoro camasã altar buipʉ werea cajʉtiñurĩjẽ mena Diore na cajoemʉgõjʉtiñuojorijere bairo baiyupa marĩrẽ netõõgʉ cʉ̃ caátaje pʉame. x^ k0Mʉjãã, Dios pũnaa, cʉ̃ camairã ãnirĩ caroaro cʉ̃ caátiãnierẽ ĩñacõrĩ caroaro ãnajẽcʉsa. |]q0 Caroaro ãnajẽcʉsa. Tunu bairoa ãmeo ĩñamaiña. Jesucristo yarã mʉjãã caãno jʉ̃gori, Dios pʉame roro mʉjãã caátajere masiriyobojayupi. Bairi tore bairo mʉjãã cʉ̃ã ãmeo masiriyobojaya roro mʉjãã caãmeoátiere.\0Tunu tocãnacã wãme carorije mʉjãã catʉ̃goñarĩjẽrẽ jãnacõãña: Roro asiarique, asianetõcoátaje, pesucʉtaje, awaja tutirique, roro ĩbʉsʉpairique, tie ũnie nipetirije carorije mʉjãã catʉ̃goñarĩjẽrẽ jãnacõãña. G[0Dios Yeri Espíritu Santore cʉ̃ yapapuao joroque ápericõãña. Marĩ yeripʉ cʉ̃ caãnie jʉ̃gori “Dios yarã marĩ ãniña,” marĩ ĩmasĩña. Tunu bairoa marĩ yeripʉ cʉ̃ caãnie jʉ̃gori, “Dios yarãrẽ cʉ̃ canetõõpeyori rʉ̃mʉ caetaro, marĩ cʉ̃ã marĩ netõgarã,” marĩ ĩmasĩña. eZC0Tunu bairoa carorijere bʉsʉeticõãña. Caroa jetore bʉsʉnucũña. Mʉjãã caĩrĩjẽrẽ catʉ̃gorã pʉame na catʉ̃goñatutuanemopee ũnie jetore bʉsʉya. Na cayeri jãñanemopee ũnie jetore bʉsʉya. mYS0Tunu apeyera ñiña: Cajerutiri majõcʉ tocãrõã, cʉ̃ jerutijãnacõãto. Cʉ̃ ũna tiere jãnarĩ, caroa wãme paariquere na paáto, aperã cabopacarãrẽ jĩcã wãme ũno na cajʉátinemomasĩparore bairo ĩrã. MX0Wãtĩ pʉame cʉ̃ cabʉsʉjãrĩjẽrẽ mʉjãã tʉ̃goʉsare. ]W30Tunu bairoa di rʉ̃mʉ ũno caãno jĩcã wãme jʉ̃gori roro mʉjãã caasiata, tunu roro buipearo asianemoeticõãña. Jicoquei tiere tʉ̃goñaqũẽnoña. Rupa rʉ̃mʉ asia ãmerĩcõãña tie mena. .VU0Apeyera tunu tocãrõã ĩtojãnacõãña. Marĩ nipetiro jĩcã poa macããnarẽ bairo marĩ ãniña. Bairi caroaro cariape jeto marĩ caãmeobʉsʉro boya. @Uy0Jĩcãʉ̃ cawãmaʉ cabʉcʉ jutiirore cũrĩ, cawãmarõ pʉame cʉ̃ cajãñawasoarore bairo mʉjãã cʉ̃ã roro mʉjãã caátiãnigarijere jãnirĩ, cawãma wãme caroaro átiãnajẽ pʉamerẽ tʉ̃goñajʉ̃goya. Tiere mʉjãã tʉ̃goñamasĩõ joroque ásupi Dios. Ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ Dios cʉ̃ cayeri wasoaricaro jʉ̃gori caroaro átiãnajẽ pʉamerẽ catʉ̃goñamasĩ caroaro cariape ãnigʉmi. Roro átiepeetigʉmi. T30Bairo roro mʉjãã caátiãninucũrĩqũẽrẽ jãnarĩ yua, cawãma wãme caroaro átiãnajẽ pʉamerẽ mʉjãã yeripʉ tʉ̃goñajʉ̃goya. OS0Caãnorẽ bairo cʉ̃ caátiãnierẽ mʉjãã catʉ̃goata, tunu bairoa cariape quetire mʉjããrẽ cʉ̃ camasĩõata, tirʉ̃mʉpʉ mʉjãã rupaʉ mena roro mʉjãã caátiãninucũrĩqũẽrẽ bairo átiãninemoeticõãña. Roro mʉjãã caátiãninucũrĩqũẽ jʉ̃gori mʉjãã majũã mʉjãã roye tuamiñupã. R0~Qu0Mʉjãã pʉame roque narẽ bairo átiãnigarã mee, Jesucristo yaye quetire mʉjãã tʉ̃goʉsajʉ̃goyupa. cP?0Bairo carorije jetore caáticõãninucũrã ãnirĩ, tiere átijeyamajũcõãñama. Bairo caátijeyamajũcõãna ãnirĩ, tocãnacã wãme carorije átieperique ũnierẽ, tʉ̃goñamasĩrĩ mee tiere átinucũñama. *OM0Tunu bairoa cayeri mána, cariape catʉ̃goñamasĩẽnarẽ bairo niñama. Bairo caãna ãnirĩ, cawãma yericʉtaje Dios cʉ̃ cajogamirĩjẽrẽ boetiyama. N0Bairi Jesús mʉjããrẽ yʉ cʉ̃ caĩrotiro jʉ̃gori, atore bairo mʉjãã caátiãnipeere mʉjããrẽ yʉ átirotiya: Ati ʉmʉrecóo macããna Diore camasĩẽna na caátiãninucũrõrẽ bairo mʉjãã cʉ̃ã mʉjãã caátinucũrĩjẽrẽ jãnacõãña. Diore camasĩẽna pʉame, na majũã na catʉ̃goñarĩ wãme mena caátimasĩã manie ũnierẽ átiãninucũñama. [M/0Jesucristo marĩ Jʉ̃gocʉ cʉ̃ caãnoi, jĩcãʉ̃ rupaʉre bairo caãna marĩ ãniña. Cʉ̃, caʉ̃mʉ rupaʉ macããjẽ cʉ̃ caapee, cʉ̃ ãmoo, cʉ̃ wãmoorĩ, cʉ̃ rʉpori, cʉ̃ cacatiãnie nipetirije jĩcãrõ tʉ̃ni to capaapeticõãta, caʉ̃mʉ pʉame caroaro átiãnimasĩñami. Tore bairo marĩã Jesucristore caĩroari poa macããna cʉ̃ã tocãnacãʉ̃ã marĩ caátimasĩpeere Jesucristo marĩrẽ cʉ̃ cajoriquere jĩcãrõ tʉ̃ni marĩ caápata, marĩ nipetiro caroaro marĩ átiãnimasĩgarã. Nemojãñurõ marĩ ãmeo jʉátinemogarã. La nueva vida en Cristo yLk0Bairo pʉame marĩ caátiãnipee boya: Cariape macããjẽ quetire caroaro mena marĩ caãmeo quetibʉjʉro boya. Bairo ãmeo quetibʉjʉrã, Jesucristo, marĩ Jʉ̃gocʉ caroʉ́ cʉ̃ caãnorẽ bairo marĩ cʉ̃ã marĩ bainutuágarã. 3K_0Bairi marĩ pʉame yua, cawĩmarã jicoquei jĩcã wãmerẽ na catʉ̃gomawijiarore bairo marĩ baietigarã. Bairo cabaiena ãnirĩ, aperã caĩtori majã di wãme ũno cawãma wãme bueriquere caroaro mena na caquetibʉjʉmiatacʉ̃ãrẽ, na caĩrĩjẽrẽ cariape marĩ tʉ̃goetigarã. ~Ju0 Bairo caátitutuanimasĩrã yua, marĩ nipetiro jĩcãrõrẽ bairo Dios mena marĩ tʉ̃goñatutuagarã. Tunu cʉ̃ macʉ̃ Jesucristo cʉ̃ãrẽ jĩcãrõrẽ bairo cʉ̃ marĩ masĩgarã. Bairo marĩ cabaiãno bero, ñe ũnie marĩrẽ rʉsaetigaro caroaro marĩ caátiãnipee. Jesucristo caroaro cʉ̃ caátiãnierẽ bairo marĩ cʉ̃ã caroaro marĩ átiãnigarã. qI[0 Tore bairo marĩ ámi, cʉ̃ yarãrẽ, marĩ mena macããnarẽ marĩ cajʉátinemomasĩparore bairo ĩ. Bairo marĩ caáto jʉ̃gori, Jesucristore caĩroari poa macããna pʉame nipetiro nemojãñurõ átitutua ãnimasĩgarãma. cH?0 Cʉ̃ã niñami marĩ caátimasĩpeere cajoʉ. Bairo caácʉ ãnirĩ jĩcããrã marĩ mena macããnarẽ apóstolea majã marĩ ãnio joroque ámi. Aperã marĩ mena macããna profeta majã, aperã Jesús jʉ̃gori camasãrẽ Dios cʉ̃ canetõrĩqũẽrẽ caquetibʉjʉri majã, aperã pastores, aperã bueri majã marĩ ãnio joroque ámi. G30 Bairo ati yepa caruietaricʉ pʉame ʉmʉrecóo buijãñurĩpʉ caetaricʉ majũ niñami. Bairo caãcʉ̃ ãnirĩ nipetiropʉ carotimasĩ niñami. .FU0 ¿Dope bairo ĩgaro, “Ʉmʉrecóopʉ wãmʉásúpi,” to ĩñati? “Mai, ati yepapʉ ruiatíjʉ̃goyupi, cʉ̃ cawãmʉápáro jʉ̃goye,” ĩgaro ĩña. E0Tore bairo quetibʉjʉya Dios ya tuti cʉ̃ã:“Cʉ̃ wapanarẽ na netõ yaparori bero, ʉmʉrecóopʉ wãmʉásúpi.Bairo wãmʉáetari yua, ati yepa macããna caroa wãme na caátimasĩpeere na joyupi,”ĩ quetibʉjʉya Dios ya tutipʉ. BD}0Jĩcã majã marĩ caãnimiatacʉ̃ãrẽ, marĩ, tocãnacãʉ̃pʉrea ape wãmerẽ, ape wãmerẽ marĩ caátimasĩpeere marĩ joyupi Jesucristo cʉ̃ cajogari wãme ũnierẽ. 7Cg0Tunu marĩ nipetiro Pacʉ jĩcãʉ̃ã niñami. Cʉ̃ã, nipetiro netõrõ rotimasĩñami. Marĩ nipetiro mena caãcʉ̃ niñami. Tunu bairoa nipetiropʉ caãcʉ̃ niñami. 1B[0Tunu marĩ Quetiupaʉ jĩcãʉ̃ã niñami. Tunu jĩcãrõ tʉ̃nia Jesús mena marĩ tʉ̃goñatutuaya. Tunu jĩcã wãmea marĩ cabautizarotiri wãme cʉ̃ã niña. zAm0Dios cʉ̃ caĩñajorore marĩã cʉ̃ pũnaa jĩcã majãrẽ bairo marĩ ãniña. Tunu jĩcãʉ̃ã niñami Espíritu Santo Dios yeri pũna marĩ mena caãcʉ̃. Tunu bairoa marĩrẽ Dios cʉ̃ caátipee jĩcã wãmerẽã marĩ coteya. |@q0Espíritu Santo cʉ̃ camasĩrĩjẽ jʉ̃gori jĩcãrõrẽ bairo yericʉtiri, jĩcã majãrẽ bairo átiãña. 0?Y0“Aperã netõrõ caãnimajũrã jãã ãniña,” ĩ tʉ̃goñaeticõãña. Nʉcʉ̃bʉgorique mena ãmeo ĩñaña. Aperã mʉjããrẽ roro na caátimiatacʉ̃ãrẽ, na ãmeeticõãña. Narẽ mʉjãã camairĩjẽ jʉ̃gori tʉ̃goenarẽ bairo roro na caátiere tʉ̃goña netõcõãña. L> 0Bairi, yʉ, marĩ Quetiupaʉ yaye quetire yʉ caquetibʉjʉrije jʉ̃gori presopʉ caãcʉ̃ ãnirĩ nʉcʉ̃bʉgorique mena atore bairo mʉjããrẽ ñiña: Mʉjãã cʉ̃ã Dios cʉ̃ cabesericarã mʉjãã ãniña. Bairi nipetiro cʉ̃ cabesericarãrẽ na cʉ̃ caãnirotiricarore bairo mʉjãã cʉ̃ã ãnajẽcʉsa. G=0¡Ati rʉ̃mʉ macããna, bairi ape tuti macããna, bairi tocãnacã tuti bero caãniparã nipetiro Jesure caĩroari poa macããna Diore cʉ̃ na cabasapeoro ñuña! Bairoa to baiáto.K<0Dios nocãrõ majũ caátimasĩ pʉame cʉ̃rẽ marĩ cajẽnirĩ wãme, o marĩrẽ cʉ̃ caátipeere marĩ catʉ̃goñarõ netõjãñurõ cʉ̃ pʉame roque caátimasĩ niñami. Tie cʉ̃ caátimasĩrĩjẽ marĩpʉre caãno jʉ̃gori ãmerẽ marĩ tutuao joroque átiyami. Bairi cʉ̃ marĩ cabasapeoro ñuña. ;}0Tie camasãrẽ cʉ̃ camairĩjẽrẽ nipetiro masĩpeyoetimirãcʉ̃ã, tiere mʉjãã camasĩnemonucũrõrẽ yʉ boya. Bairo mʉjãã cabaiata, Dios marĩrẽ cʉ̃ carotirore bairo nemojãñurõ ñe ũnie rʉsaeto mʉjãã átiãninucũgarã. .:U0Tunu bairoa mʉjãã, bairi nipetiro Jesucristore catʉ̃goʉsari majã cʉ̃ã, mʉjãã masĩgarã nocãrõ ñe ũnie rʉsaeto Jesucristo cʉ̃ camairĩjẽrẽ. M90Tunu bairoa Jesucristo mena na catʉ̃goñatutuarije jʉ̃gori na yeripʉ cʉ̃ ãnicõã ãninucũáto Jesús,” mʉjãã ñi jẽnibojanucũña Diopʉre. Bairo cʉ̃ caáto, mʉjãã pʉame di rʉ̃mʉ ũno ricaati wãmerẽ mʉjãã tʉ̃goñaetigarã. Bairi camasãrẽ nocãrõ majũ pairo na mʉjãã maimasĩgarã. 80Dise ũnie cʉ̃ caátimasĩẽtĩẽ cʉ̃ rʉsaetiya. Bairo cʉ̃ cabairoi, atore bairo mʉjãã ñi jẽnibojanucũña marĩ Pacʉpʉre: “Efeso macããnarẽ ñe ũnie rʉsaeto tʉ̃goñatutuamasĩrĩqũẽrẽ Espíritu Santo jʉ̃gori na joya. 730Dios yarã nipetiro ati yepa macããna, ʉmʉrecóo macããna cʉ̃ã cʉ̃ yarã majũ marĩ caãnoi, “yʉ pũnaa” marĩ ĩ wãmetiyami Dios. 60Bairo marĩrẽ caroaro Dios cʉ̃ caátajere tʉ̃goñarĩ, rʉpopatuuri mena etanumurĩ cʉ̃ ñiroaya marĩ Pacʉ majũrẽ. ~5u0 Torecʉ, nʉcʉ̃bʉgorique mena mʉjããrẽ ñiña: Mʉjãã, judío majã caãmerã, caroaro mʉjãã canetõpeere mʉjãã yʉ caquetibʉjʉrije jʉ̃gori roro popiye yʉ baiya. Bairo yʉ cabaimiatacʉ̃ãrẽ, mʉjããrẽ yʉ caquetibʉjʉrije jʉ̃gori caroa macããjẽ mʉjããrẽ to etao roque yʉ átiya. Bairi tʉ̃goña yapapuaeticõãña. El amor de Cristo z4m0 Bairo Jesucristo yarã ãnirĩ, cʉ̃ mena tʉ̃goña tutuari, uwiricaro mano Diore cʉ̃ marĩ jẽnimasĩña. F30 Caãnijʉ̃goripaʉpʉa capetietipee cʉ̃ caátipeere cʉ̃ caátiga jʉ̃goricarore bairo átiyaparoyupi merẽ ati rʉ̃mʉrĩrẽ marĩ Quetiupaʉ Jesucristo cʉ̃ caátaje jʉ̃gori. 62e0 Bairi Dios cʉ̃ catʉ̃goña jʉ̃goyetiricarorea bairo baietacoaya yua, nipetiro ati ʉmʉrecóopʉre carotimasĩrã bʉtioro majũ marĩ ũnarẽ cʉ̃ camairĩjẽrẽ na masĩáto ĩ. Bairi ati rʉ̃mʉrĩrẽ na pʉame, marĩ, Jesucristore caĩroari poa macããna jĩcã yericʉnarẽ bairo marĩ caãnierẽ ĩñarĩ, “Dise ũnie cʉ̃ caátimasĩẽtĩẽ cʉ̃ rʉsaetiya,” ĩmasĩcõãrãma ʉmʉrecóo macããna. \110 Tunu bairoa tie camasãrẽ cʉ̃ caátipeere tirʉ̃mʉpʉre na masĩõẽsupi Dios. Ãme roquere cʉ̃, nipetirije caqũẽnorĩcʉ̃ ãnirĩ, cʉ̃ caátipeere nipetiro camasãrẽ yʉ quetibʉjʉrotijowĩ. =0s0Yʉa, nipetiro Dios ya poa macããna netõjãñurõ cabʉgoro macããcʉ̃ yʉ ãniña. Bairo yʉ caãnimiatacʉ̃ãrẽ, caroaro yʉ ámi Dios. Caroa queti, nocãrõ cacõñapetimasĩã manie cʉ̃ yarãrẽ cʉ̃ cajʉátinemorĩjẽrẽ mʉjãã ũna judío majã caãmerãrẽ yʉ quetibʉjʉrotijowĩ. /30Yʉ, caróʉ cañuecʉ̃ caãnacʉ̃ yʉ caãnimiatacʉ̃ãrẽ, yʉre mairĩ, cʉ̃ yaye quetire yʉ masĩõwĩ Dios. Masĩõ yua, tie caroa quetire cʉ̃ caquetibʉjʉbojapaʉre bairo yʉ cũwĩ. Nocãrõ majũ pairo cʉ̃ caátimasĩrĩjẽ jʉ̃gori bairo yʉ ámi. ,.Q0Atie niña camasã na camasĩẽtãjẽ ãme roque Dios cʉ̃ camasĩõgarije: Ãmerẽ judío majã jeto mee cʉ̃gogarãma Dios cʉ̃ pũnaarẽ caroare cʉ̃ cajopeere. Judío majã caãmerã cʉ̃ã bairo jĩcãrõ tʉ̃nia cʉ̃gogarãma, caroa queti Jesucristo na cʉ̃ canetõõbojariquere na catʉ̃goʉsaro jʉ̃gori. Na cʉ̃ã cʉ̃ ya poa macããna niñama. Bairi, “Caroaro na yʉ átigʉ Jesucristore catʉ̃goʉsarãrẽ,” Dios cʉ̃ caĩjʉ̃goyeticũrĩcãrõrẽ bairo jĩcãrõ tʉ̃nia na cʉ̃ãrẽ caroaro na átigʉmi. *-M0Tirʉ̃mʉpʉre ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃rẽ atie cʉ̃ caátipeere na masĩõẽsupi Dios ape tuti caãnanarẽ. Ati rʉ̃mʉrĩ roquere, jãã, cʉ̃ cabesericarã apóstolea majãrẽ, bairi profeta majã cʉ̃ãrẽ jãã masĩõñupĩ Dios atiere cʉ̃ Yeri, Espíritu Santo jʉ̃gori. v,e0Atiere yʉ caquetijori pũrõrẽ bueri, mʉjãã masĩgarã atie, Dios yʉre cʉ̃ camasĩõrĩqũẽrẽ. +0Cʉ̃ pʉame tirʉ̃mʉpʉre camasãrẽ cʉ̃ caátipee nipetirijere na masĩõẽsupi. Ati rʉ̃mʉrĩ roquere tiere yʉ masĩõ joroque ámi, judío majã caãmerã cʉ̃ãrẽ cʉ̃ canetõõpeere. Tiere merẽ petoaca mʉjãã yʉ quetibʉjʉ woajowʉ. *%0Tunu bairoa merẽ atore bairo mʉjãã camasĩrõ ñuña: Mʉjããrẽ camai ãnirĩ, Dios pʉame mʉjããrẽ yʉ jʉátinemo roticũwĩ. $) C0Bairo bairi yʉ, Pablo, mʉjãã, judío majã caãmerãrẽ Jesucristo yʉ cʉ̃ cajʉátinemorotiro jʉ̃gori, preso jorica wiipʉ yʉ ãniña ãmerẽ. x(i0Tunu bairoa wii qũẽnorĩ majõcʉ pʉame ti wii ʉ̃tã rupaare caroaro mena peowãmʉáti, caroa wii templo wiire bairo qũẽnoñami. Tore bairo Jesucristo pʉame cʉ̃ã ape poa, ape poa, tocãnacã poa macããnarẽ jĩcã poa macããnarẽ bairo na ãnio joroque átiyami, cʉ̃rẽ catʉ̃goʉsari majã, cʉ̃ ya poa macããnarẽ. Bairi mʉjãã cʉ̃ã Jesucristo yarã mʉjãã caãnie jʉ̃gori templo wiire ʉ̃tã rupaare jĩcãrõ tʉ̃ni na capeowãmʉátore bairo caãna mʉjãã ãniña. Tunu bairoa Dios, templo wiipʉ cʉ̃ caãnorẽã bairo Espíritu Santo cʉ̃ã marĩ watoapʉ nicõãñami. '0 &0Wii qũẽnogarã, caãnijʉ̃goro yepapʉ cũnucũñama camasã ʉ̃tã rupaa capaca rupaare. Mai, ti wii caãnitupapaʉ caroa majũrẽ cũjʉ̃gonucũñama. Tia pʉame cõñajʉ̃gorica niña, ti wii caroaro cariape qũẽnogarã. Cabero ape rupaa, ape rupaa peowãmʉánucũñama, ti wiire qũẽno yaparogarã yua. Jãã, apóstolea majã, bairi profeta majã cʉ̃ã mʉjããrẽ caroa quetire caquetibʉjʉrã ãnirĩ, ti wiipʉre na cacũjʉ̃goriquere bairo caãna jãã ãniña. Jesucristo pʉame, marĩrẽ caroaro cariape caquetibʉjʉ ãnirĩ, ti wiire na cacõñajʉ̃gorica majũrẽ bairo caãcʉ̃ niñami. Mʉjãã pʉame, cʉ̃rẽ catʉ̃goʉsarã menarẽ caãninemonucũrã ãnirĩ yua, ti wii na capeowãmʉátajere bairo caãna mʉjãã ãniña. }%s0Bairo bairi yua, mʉjãã, judío majã caãmerã, ape yepa macããna nimirãcʉ̃ã, Dios ya yepa macããnarẽ bairo mʉjãã tuaya Dios cʉ̃ caĩñajoro. Bairi judío majãrẽ Dios caroaro cʉ̃ caátorea bairo mʉjãã cʉ̃ã caroaro cʉ̃ caátiparã majũ mʉjãã ãniña. Cʉ̃ yarã, cʉ̃ caĩroari poa mena macããna mʉjãã ãniña ãme roquere yua. $y0Bairi Jesucristo marĩrẽ cʉ̃ cajʉátinemorĩqũẽ jʉ̃gori, pʉga poapʉa marĩ Pacʉ Diore jĩcãrõ cʉ̃ mena marĩ bʉsʉmasĩña. Espíritu Santore marĩrẽ Jesús cʉ̃ cajoricʉ jĩcãʉ̃ jʉ̃gori Dios mena marĩ bʉsʉmasĩña. b#=0Jesucristo pʉame Dios mena jĩcã yericʉnarẽ bairo marĩ caãnimasĩpeere quetibʉjʉ acʉ́ asúpi ati yepapʉre. Mʉjãã, judío majã caãmerã, nocãrõ Diore camasĩẽnarẽ, bairi jãã, judío majã Diore camasĩjʉ̃goricarã cʉ̃ãrẽ Dios mena jĩcã yericʉnarẽ bairo marĩ caãnimasĩpeere quetibʉjʉ acʉ́ asúpi. a";0Jesús pʉame yucʉpãĩpʉ cʉ̃ cariarique jʉ̃gori judío majã, judío majã caãmerã cʉ̃ã, roro marĩ caãmeoterijere marĩ jãnao joroque marĩ ásupi. Tunu bairoa Dios mena caroaro marĩ ãnio joroque ásupi. Bairo ácʉ, judío majã, judío majã caãmerã cʉ̃ã jĩcãʉ̃ pũnaarẽ bairo caãna, marĩ ãnio joroque ásupi. A!{0Tunu bairoa yucʉpãĩpʉ cʉ̃ cariarique jʉ̃gori, jãã, judío majã ñicʉ̃jãã ãnana, jããrẽ na caroticũrĩqũẽ jããrẽ dope bairo caátimasĩẽtĩẽrẽ bairo to ãnio joroque ásupi. Bairo áti yaparori bero, judío majã, bairi judío majã caãmerã cʉ̃ã jĩcã majãrẽ bairo marĩ ãnio joroque marĩ ásupi cawãma poa majũ, cʉ̃ ya poa macããna yua. Bairo ácʉ, jĩcã yericʉnarẽ bairo marĩ ásupi.  #0Apeyera tunu Jesús pʉame marĩ caãmeoterijere cajãnaoʉ niñami. Bairo caãcʉ̃ ãnirĩ, jãã judío majã, mʉjãã judío majã caãmerã cʉ̃ã jĩcã majãrẽ bairo marĩ ãnio joroque marĩ ásupi. Marĩ caãmeoterijere marĩ jãnao joroque ásupi. 0 Bairo tirʉ̃mʉpʉre nocãrõ majũ Diore camasĩẽtãna nimirãcʉ̃ã, ãmerẽ yua, Jesucristo yarã ãnirĩ cʉ̃ mʉjãã masĩjãñuña. Jesucristo yucʉpãĩpʉ cʉ̃ cariarique jʉ̃gori, cʉ̃tʉ caãniparã mʉjãã ãnio joroque ásupi. :m0 Tiwatoare Jesucristore cʉ̃ mʉjãã masĩẽpʉ̃. Israel yepa macããna, Diore caĩroarã jĩcããrã ũna mena macããna mʉjãã ãmewʉ̃. Dios yaye quetire mʉjãã tʉ̃goepʉ. Tunu bairoa, “Camasãrẽ na yʉ netõõgʉ,” cʉ̃ caĩquetibʉjʉjʉ̃goyeticũrĩqũẽ cʉ̃ãrẽ mʉjãã masĩẽpʉ̃. Bairo ati yepapʉ Diore masĩẽna caãna ãnirĩ, marĩrẽ canetõõpaʉ cʉ̃ caetapeere mʉjãã masĩẽpʉ̃. b=0 Bairo bairi, Efeso macããna, mʉjãã caátiãnajẽrẽ masiritieticõãña. Judío majã caãmerã mʉjãã caãnoi, judío majã pʉame mʉjããrẽ ĩroaema. Caʉ̃mʉarẽ na rupaʉ macããjẽrẽ cayisetarotiricarã pʉame mʉjããrẽ, “Dios yarã mee moena, na rupaʉ macããjẽrẽ cayisetarotiena,” mʉjããrẽ ĩepewã. 0 Dios cʉ̃ caqũẽnorĩcãrã marĩ ãniña. Bairi Jesucristo yarã marĩ ãnio joroque marĩ ásupi, caroa wãmerẽ marĩ caátimasĩparore bairo ĩ. Tirʉ̃mʉpʉa bairo marĩ caátiãnipeere bojʉ̃goyupi. La paz que tenemos por medio de Cristo s_0Bairo marĩrẽ cʉ̃ camairĩjẽ jʉ̃gori marĩ netõõñupĩ, cʉ̃ mena catʉ̃goñatutuarã marĩ caãnoi. Marĩ majũã caroa wãmerẽ marĩ caátie jʉ̃gori mee, Dios marĩrẽ mairĩ jĩcã nʉgõã cʉ̃ caátigarije jʉ̃gori roque marĩ netõõñupĩ. Bairi ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃, “Yʉ majũã caroare átiri yʉ netõwʉ̃,” caĩmasĩ maami. 0 0Bairi ape tuti macããna, ape tuti macããna nipetiropʉa, Jesucristo mena marĩ caãnie jʉ̃gori bʉtioro marĩrẽ cʉ̃ camairĩjẽrẽ, bairi tunu nocãrõ caroaro marĩrẽ cʉ̃ caátie cʉ̃ãrẽ na camasĩparore bairo ĩ, bairo marĩ ásupi Dios. Y+0Tunu bairoa Dios pʉame Jesucristo yarã marĩ caãnoi, cʉ̃ cacatioricarãrẽ bairo caãna marĩ ãnio joroque ásupi. Ʉmʉrecóopʉ Jesús mena caruirãrẽ bairo marĩ ãnio joroque marĩ ásupi Dios. X)0Marĩ carorije wapa jʉ̃gori yeri capetietiere marĩ cʉ̃goepʉ. Cabaiyasiricarã ãnanarẽ bairo marĩ ãmʉ mai. Bairo marĩ cabairipaʉ Dios pʉame, nocãrõ pairo camaimasĩ ãnirĩ marĩ ĩñamaiwĩ. Bairo ĩñamairĩ yua, marĩ netõõwĩ. Jesucristo yarã marĩ caãnoi, cawãma yeri pũna capetietie majũrẽ marĩ jowĩ. 00Tirʉ̃mʉpʉre marĩã nipetiro bairo jeto marĩ átiãninucũwʉ̃. Marĩ caborore bairo jeto marĩ ápʉ. Tunu bairoa roro marĩ rupaʉ nipetiro wãme carorijere caborore bairo jeto marĩ ápʉ. Roro marĩ catʉ̃goñarĩjẽ mena bairo marĩ átinucũwʉ̃. Bairo caátiãna ãnirĩ, aperã roro caánarẽ Dios cʉ̃ caátatore bairo marĩ cʉ̃ã roro majũ marĩ átiecobujioyupa. D0Aperã ati yepa macããna Diore catʉ̃goʉsaenarẽ bairo mʉjãã átiãninucũñupã. Tunu bairoa ati ʉmʉrecóo macããcʉ̃ wãtĩ carotimasĩ cʉ̃ carotirore bairo jeto mʉjãã átiãninucũñupã. Wãtĩ pʉame, Dios yaye cʉ̃ carotirijere catʉ̃gogaenarẽ rorije na cajʉ̃goátirotiãcʉ̃ niñami.  0Mʉjãã, Efeso macããna, mʉjãã canetõparo jʉ̃goye carorije jetore mʉjãã átiãninucũñupã. Bairi rorije mʉjãã caátaje jʉ̃gori yeri capetietiere mʉjãã cʉ̃goesupa. Cabaiyasiricarã ãnanarẽ bairo caãna mʉjãã ãñupã mai. u e0Marĩ nipetiro Jesucristore caĩroarã, jĩcã poa macããna, jĩcã rupaʉre bairo caãna marĩ ãniña. Bairo marĩ caãnoi, Jesucristo pʉame marĩ rʉpoare bairo caãcʉ̃ niñami, caroaro cariape tʉ̃goñarĩqũẽrẽ cajoʉ ãnirĩ. Marĩ mena cʉ̃ caãnie jʉ̃gori marĩ ãnimasĩcõãña. Tunu bairoa cʉ̃ pʉame nipetirijepʉa nijesapeticoayami.o Y0Bairi yua, nipetirije ati ʉmʉrecóo caãnie caãno cãrõ carotimasĩ quetiupaʉ majũrẽ bairo cʉ̃ cũñupĩ Dios Jesure. Tunu marĩ, Dios yarã, cʉ̃ caĩroari poa macããnarẽ cajʉ̃goãcʉ̃rẽ bairo cʉ̃ cũñupĩ. e E0Bairi carotimasĩmajũʉ̃rẽ bairo cʉ̃ cũñupĩ Dios cʉ̃ macʉ̃ Jesucristore. Ati ʉmʉrecóo quetiuparã tocãnacãʉ̃ netõrõ carotimasĩrẽ bairo cʉ̃ cũñupĩ Dios. Ati yʉtea macããna, ape yʉtea macããna cʉ̃ãrẽ nipetiro quetiuparã marĩ cawãmetirã netõrõ carotimasĩrẽ bairo cʉ̃ cũñupĩ Dios cʉ̃ macʉ̃rẽ.  0Tie menaina jʉ̃gori cʉ̃ macʉ̃rẽ cʉ̃ catioyupi. Bairo Jesucristore cʉ̃ catio yaparori bero, ʉmʉrecóopʉ cʉ̃ ruirotiyupi. Cʉ̃tʉ cariape nʉgõã carotimasĩruiricaropʉ cʉ̃ ruirotiyupi Dios nocãrõ pairo cʉ̃ caátimasĩrĩjẽ jʉ̃gori.  +0Tunu bairoa nocãrõ majũ pairo ñe ũnie rʉsaeto Dios cʉ̃ caátimasĩrĩjẽrẽ mʉjãã catʉ̃goñamasĩparore bairo ĩ, mʉjããrẽ yʉ jẽnibojanucũña Diopʉre. Marĩ, Jesucristo yaye quetire catʉ̃goʉsari majã ãnirĩ, catʉ̃goñatutuarã marĩ ãniña tie marĩpʉre cʉ̃ caátimasĩõjorije jʉ̃gori. Merẽ marĩ ĩñoñupĩ Dios nocãrõ pairo cʉ̃ caátimasĩrĩjẽrẽ. j  O0Tunu bairoa mʉjãã yeripʉ tʉ̃goñamasĩrĩqũẽ Dios cʉ̃ cajoro boʉ, mʉjããrẽ yʉ jẽnibojanucũña Diopʉre, “Cʉ̃ cabesericarã ãnirĩ nocãrõ majũ caroaro ñe ũnie rʉsaeto Jesucristo cʉ̃ caãnorẽ bairo marĩ ãnimasĩña,” mʉjãã caĩtʉ̃goñamasĩparore bairo ĩ. Tunu bairoa nocãrõ caroa majũ to ãniñati Dios cʉ̃ yarãrẽ caroaro cʉ̃ caátipee cʉ̃ãrẽ mʉjãã camasĩparore bairo ĩ, mʉjããrẽ yʉ jẽnibojanucũña Diopʉre. B  0Ape wãmerã marĩ Quetiupaʉ Jesucristo Pacʉ, nocãrõ caroʉ́ majũrẽ atore bairo mʉjãã ñi jẽnibojaya: “Masĩrĩqũẽ caroa majũrẽ Efeso macããnarẽ na jonemoña narẽ mʉ camasĩõgarijere. Bairi tunu mʉ caátiãnierẽ nemojãñurõ na camasĩrõ ñuña,” ñi jẽnibojaya mʉjããrẽ. C  0Bairo mʉjãã cabairijere yʉ tʉ̃goya: “Efeso macããna pʉame Jesucristo mena tʉ̃goñatutuanemoñama. Tunu bairi, marĩ yarã nipetirore na jʉátinemoñama,” ĩrĩqũẽrẽ yʉ tʉ̃goya. Bairi Diopʉre, “Jãã mena mʉ ñujãñuña,” cʉ̃ ñinucũña, caroaro mʉjãã caátiãnierẽ tʉ̃gori.  0  70Cʉ̃ Yeri, Espíritu Santore marĩ yeripʉ ñajããõ joroque ásupi Dios, atore bairo marĩ caĩmasĩparore bairo ĩ: “Caroaro marĩ qũẽnogʉmi Dios. Marĩ, cʉ̃ yarãrẽ, marĩ netõõpeyocõãgʉmi cʉ̃ caĩrĩcãrõrẽã bairo.” Tie nocãrõ caroaro majũ marĩrẽ cʉ̃ canetõõpeere tʉ̃goñarĩ yua, cʉ̃ marĩ cabasapeoro boya. Pablo pide a Dios que dé sabiduría a los creyentes  0 Jãã bero mʉjãã cʉ̃ã mʉjãã tʉ̃gowʉ roro mʉjãã cabairijere cʉ̃ canetõõrĩqũẽ quetire. Bairo tiere tʉ̃gori yua, Jesucristo mena mʉjãã tʉ̃goña tutuajʉ̃gowʉ mʉjãã cʉ̃ã. Bairo mʉjãã cabairoi, Dios pʉame cʉ̃ yarã majũ mʉjãã ãnio joroque ásupi. Bairi, Espíritu Santo, cʉ̃ Yeri majũrẽ joyupi mʉjãã yeripʉre, “¡Cʉ̃ yarã marĩ ãniña!” mʉjãã caĩmasĩparore bairo ĩ. Cʉ̃ caĩjʉ̃goyeticũrĩcãrõrẽã bairo mʉjãã cʉ̃ãrẽ ásupi. ` ;0 Bairi Dios pʉame cʉ̃rẽ jãã cabasapeorore boyupi. Jãã, Jesucristo mena catʉ̃goñatutuajʉ̃goricarãrẽ nocãrõ caroaro majũ jããrẽ cʉ̃ caátie jʉ̃gori cʉ̃rẽ jãã cabasapeorore boyupi Dios.  }0 Jãã, judío majã, Jesucristore cariape jãã catʉ̃goʉsaro jʉ̃gori caroare jãã jojʉ̃goyupi Dios. Cajʉ̃goyepʉa bairo cʉ̃ cacʉ̃goparãrẽ bairo jãã cũjʉ̃goyupi, cʉ̃ yeripʉ cʉ̃ catʉ̃goñajʉ̃goyetiricarorea bairo. < s0 Mai, atie tirʉ̃mʉpʉ macããna camasã na camasĩẽtãjẽrẽ ãme roquere marĩ masĩõ joroque átiyami. Caroaro cariape cʉ̃ caátipeere marĩ masĩõñami. Atie niña cʉ̃ caátipee: Jĩcã rʉ̃mʉ Dios cʉ̃ cabeserica rʉ̃mʉ caetaro cʉ̃ macʉ̃ Jesucristore carotimasĩpeticõãʉ̃rẽ bairo cʉ̃ jogʉmi. Jesús pʉame nipetiro ati yepa macããna cʉ̃ãrẽ, jõbui ʉmʉrecóo macããna cʉ̃ãrẽ, cacatirã nipetirore na rotimasĩpeti peyocõãgʉmi yua, Dios cʉ̃ cabeserica rʉ̃mʉ caetaro. Bairoa niña cariape cʉ̃ caátipee yua.  0 ) M0Caroaro majũ marĩ ĩñoñupĩ Dios marĩrẽ cʉ̃ camairĩjẽrẽ. Marĩ catʉ̃goñarĩjẽ, bairi marĩ camasĩpee cʉ̃ãrẽ nipetirijere marĩ joyupi. ( K0Bairo marĩrẽ bʉtioro mairĩ, cʉ̃ macʉ̃ cʉ̃ cariarique jʉ̃gori marĩ netõõñupĩ. Tie jʉ̃gori roro marĩ caátie wapare marĩ masiriyobojayupi. _ 90Bairo bairi marĩ pʉame nocãrõ majũ caroaro marĩrẽ cʉ̃ caátiere tʉ̃goñarĩ yua, cʉ̃ marĩ basapeoya. Cʉ̃ macʉ̃ mena macããna marĩ ãnio joroque marĩ ásupi. Bairi cʉ̃ marĩ basapeonucũña. _~}}|{zy_xxw;vcu$srr!ponljhgfGdDba`G^^%]J\[ZrYXWUTSRIPOrNsMQKJI]HPGfFF,EEWCCB@l?L==<2:98;5P443;16/-,)'&[$"!C%'r~ j V &“Toroque, ¿dopẽĩ cʉ̃ cũñuparĩ Dios cʉ̃ carotiriquere Moisés ãnacʉ̃ mena?” mʉjãã ĩ tʉ̃goñabujiorã. Yʉra, caberopʉ tie rotiriquere cũñupĩ Dios, roro camasã na caátipainucũrĩjẽrẽ na catʉ̃goñabóca masacatiparore bairo ĩ. Tie roticũrĩqũẽ pʉame Jesucristo Abraham ãnacʉ̃ pãrãmi ati yepa cʉ̃ caetari watoapʉ roti ãnimasĩjãnañupã. Apeyera Dios pʉame cʉ̃ majũ mee, cʉ̃tʉ macããna ángelea majã jʉ̃gori roque roticũrĩqũẽrẽ cʉ̃ joyupi Moisés ãnacʉ̃rẽ. Bairi Moisés ãnacʉ̃ pʉame camasãrẽ na quetibʉjʉ netõõñupĩ yua tie roticũrĩqũẽrẽ. Uw&Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩqũẽ jʉ̃gori Dios caroaro marĩ cʉ̃ caátipeere, cʉ̃ caátigarique to caãmata, cabʉgoroa, “Caroaro mʉ yʉ átigʉ,” qũĩ cũbujioricʉmi Dios Abraham ãnacʉ̃rẽ. Cariape majũrã Dios, “Mʉ yʉ jomajũcõãgʉ,” cʉ̃ cʉ̃ caĩrĩqũẽrẽ ñe ũnie wapa jẽnirĩcãrõ mano cʉ̃ cajopeere ĩ, bairo ĩñupĩ. VT%&Atore bairo pʉame mʉjãã ĩgʉ ñiña: Dios pʉame Abrahãrẽ, “Cawãma wãme mʉ yʉ átigʉ,” qũĩ cũjʉ̃goyupi. Bairo qũĩácʉ, cʉ̃ catutuarijere cʉ̃ áti ĩñoñupĩ, “Yʉ caĩrĩjẽrẽ yʉ wasoaecʉ,” ĩgʉ yua. Bairo cʉ̃ caátaje jʉ̃gori, Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caáticũrĩqũẽ cuatro cientos treinta cʉ̃marĩ beropʉ caãnijʉ̃gorique nimirõcʉ̃ã, Dios, “Caroaro mʉ yʉ átigʉ,” cʉ̃ cʉ̃ caĩcũrĩqũẽrẽ yasiomasĩẽtĩña. Tunu bairoa Dios cʉ̃ caĩjʉ̃goyetiriquere cawapa manierẽ bairo to tuao joroque átimasĩẽtĩña. &SE&Bairi ãmerẽ yua marĩ masĩña: Dios pʉame Abraham ãnacʉ̃rẽ, “Caroaro majũ mʉ yʉ átigʉ. Cabero torea bairo yʉ átigʉ mʉ pãrãmi caãnipaʉ cʉ̃ãrẽ,” qũĩ cũñupĩ Dios. Mai, Dios ya tuti na cawoaturique pʉame, “capããrã mʉ pãrãmerã,” ĩ quetibʉjʉetiya. Atore bairo pʉame jeto ĩña: “Jĩcãʉ̃ mʉ pãrãmi cʉ̃ãrẽ caroaro yʉ átigʉ,” ĩ quetibʉjʉya. Bairo “mʉ pãrãmi” cʉ̃ caĩrĩcʉ̃ pʉame Jesucristo niñami. Cʉ̃rẽã ĩgʉ tore bairo ĩñupĩ Dios cʉ̃ ya tutipʉre. KR&Yʉ yarã, ãmerẽ camasã ati ʉmʉrecóo macããna na caãmeoátie ũnie mena ĩcõñarĩ, mʉjãã yʉ quetibʉjʉpa: Jĩcãʉ̃ caʉ̃mʉ, “Atore bairo marĩ ãmeo átiroa,” ĩ, cʉ̃ wãmerẽ jĩcã pũrõ ũnopʉ woatucõña peyocõãñami, aperã, “Tore bairo mee niña,” na caĩmasĩẽtĩparore bairo ĩ yua. Tore bairo cʉ̃ majũã cʉ̃ caĩcũata, ni jĩcãʉ̃ cʉ̃ caátigarijere cʉ̃ ẽñotamasĩẽtĩñami. O tunu bairoa cʉ̃ caátiataje carʉsaata, “Atore bairo pʉame boya,” ĩrĩ ape wãme ti pũrõpʉre woabuipeo masĩẽtĩñama. Q+&Atore bairo baietayupa Dios, “Caroaro majũ mʉ yʉ átigʉ,” Abrahãrẽ cʉ̃ cʉ̃ caĩcũrĩqũẽrẽ judío majã caãmerã cʉ̃ã Cristo jʉ̃gori jĩcãrõ na cacʉ̃gopetiparore bairo ĩ yua. Tunu bairoa cʉ̃ mena marĩ catʉ̃goñatutuarije jʉ̃gori Espíritu Santo Dios marĩrẽ cʉ̃ cajogaricʉre nipetiro cʉ̃ marĩ cʉ̃gomasĩña marĩ yeripʉ yua. La ley y la promesa pPY& Cristo pʉame roque Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩqũẽ jʉ̃gori nocãrõ pairo marĩ carorije wapa marĩ cacʉ̃gomirĩqũẽrẽ marĩ netõbojayupi. Cʉ̃ pʉame carorije caápei nimicʉ̃ã, carorije caácʉre bairo yua roro majũ marĩ yaye wapa jʉ̃gori marĩ riabojayupi. Atore bairo ĩña Dios ya tutipʉ na cawoatucũrĩqũẽ cʉ̃ã: “Ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ cañuecʉ̃ majũ caãcʉ̃ yucʉpãĩpʉ papuatuecori cʉ̃ riaáto,” ĩ quetibʉjʉya ti tutipʉ. TO!& Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caátiroticũrĩqũẽ pʉame tore bairo mee quetibʉjʉya. Atore bairo pʉame roque ĩ quetibʉjʉya tie, Dios ya tutipʉ cʉ̃ãrẽ: “Ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ roticũrĩqũẽ carotirore bairo ñe ũnie rʉsaricaro mano caátipeyoʉ netõmasĩgʉmi. Dios tʉpʉ ãnicõã ninucũgʉmi tocãnacã rʉ̃mʉa. Tore bairo jĩcãrõ tʉ̃ni cʉ̃ caátipeyoeticõãta, carorije wapa cacʉ̃goʉ majũ tuagʉmi Dios cʉ̃ caĩñajoro.” 0NY& Bairo cabairoi, merẽ caroaro majũ mʉjãã masĩrã: Ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ roticũrĩqũẽ caĩrõrẽ bairo cʉ̃ caátie jʉ̃gori ñe ũnie carorije wapa cʉ̃goecʉ tuamasĩẽtĩñami. Atorea bairo ĩ quetibʉjʉya Dios ya tutipʉ cʉ̃ãrẽ: “Carorije cawapa cʉ̃goecʉre bairo yʉ caĩñaʉ pʉame yʉ mena cʉ̃ catʉ̃goñatutuarije jʉ̃gori nicõã ninucũgʉmi,” ĩ woatuyupa Dios ya tutipʉre. sM_& Bairi noa ũna Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩqũẽ jetore tʉ̃goʉsari na carorije wapare na canetõgaata, cañuena carorije cawapa cʉ̃gorã majũ tuagarãma. Merẽ torea bairo ĩ quetibʉjʉya Dios ya tutipʉ na cawoatucũrĩqũẽ cʉ̃ã: “Ni ũcʉ̃ caroaro mena Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩqũẽ caĩrõrẽ bairo jĩcã wãme rʉsaricaro mano cʉ̃ catʉ̃goʉsapetieticõãta, cañuecʉ̃, carorije cawapa cʉ̃goʉ majũ tuagʉmi,” ĩ quetibʉjʉyupa. pLY& Bairi Jesucristo mena catʉ̃goñatutuarã pʉame Abraham ãnacʉ̃rẽ Dios caroare cʉ̃ cʉ̃ cajoricarorea bairo na cʉ̃ã caroare cʉ̃ cajorã majũ niñama, Abraham ãnacʉ̃ Dios mena catʉ̃goñatutuaricʉrea bairo yua. >Ku&Merẽ baipʉa Dios cajʉ̃goyepʉa judío majã caãmerã cʉ̃ãrẽ, cʉ̃ mena na catʉ̃goñatutuarije jʉ̃gori ñe ũnie cawapa cʉ̃goenarẽ bairo cʉ̃ caĩñapeere cʉ̃ ya tutipʉ quetibʉjʉ cũweyocõãñupĩ. Atore bairo caroa quetire qũĩ quetibʉjʉ jʉ̃goyeticũñañupĩ Dios marĩ ñicʉ̃ Abraham ãnacʉ̃rẽ: “Tocãnacãʉ̃pʉa masapoari macããnarẽ mʉrẽ bairo yʉ mena na catʉ̃goñatutuarije jʉ̃gori caroarã ñe ũnie cawapa cʉ̃goena na ãnio joroque na yʉ átigʉ,” qũĩ quetibʉjʉ jʉ̃goyetiyupi Dios Abrahãrẽ. UJ#&Bairo cabairo jʉ̃gori atiere mʉjããrẽ masĩrotiya: Cariapea Abraham ãnacʉ̃rẽ bairo Diore catʉ̃goʉsarã, cʉ̃ pãrãmerãrẽ bairo caãna Dios mena jeto catʉ̃goñatutuarã ninucũñama. I%&Abraham ãnacʉ̃ pʉame caroaro Dios mena cʉ̃ catʉ̃goñatutuarije jʉ̃gori, ñe ũnie cawapa cʉ̃goecʉre bairo qũĩñañupĩ. gHG&Dios roque cʉ̃ Yeri Espíritu Santo majũrẽ mʉjãã joyupi. Bairo mʉjããrẽ jori, caroa cʉ̃ caáti ĩñomasĩrĩjẽrẽ mʉjãã watoapʉre áti ĩñoñupĩ. Tore bairo cʉ̃ caápata, ¿dopẽĩ tore bairo cʉ̃ ásupari? “Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩqũẽ caĩrõrẽ bairo nipetirije na átipeyocõãto,” ĩ mee, tore bairo ásupi. Caroa queti jãã caquetibʉjʉriquere caroaro mʉjãã catʉ̃goʉsaparore bairo ĩ, tore bairo átinucũñami Dios. ^G5&Nocãrõ capee caroa mʉjãã caátimasĩjʉ̃gomirĩqũẽ yua cabʉgoro macããjẽ majũ ãñupã mʉjããrẽ. Yʉ pʉamerã, tocãrõ majũ cabʉgoro macããjẽ caãnipee mee ãñupã mʉjããrẽ, ¡tame! -FS&Yʉ yarã, ¿nocãrõ catʉ̃gomasĩẽna majũ mʉjãã ãniñati? Dios Yeri Espíritu Santore catʉ̃goʉsajʉ̃goricarã majũ nimirãcʉ̃ã, ¿dopẽĩrã ãmerẽ mʉjãã majũã ati rupaʉ mena mʉjãã caátitutuarije mena Dios yaye macããjẽrẽ mʉjãã átiãni jʉ̃gogayati? 'EG&Bairi atie yʉ cajẽniñarĩjẽ jetore cariapea yʉ mʉjãã caquetibʉjʉro yʉ boya: ¿Mʉjãã pʉame Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ mʉjãã catʉ̃goʉsarije jʉ̃gori Espíritu Santo Dios Yeri majũrẽ mʉjãã ñerĩ? Mʉjãã baiepʉ. Jesucristo yaye queti caroa queti jãã caquetibʉjʉriquere tʉ̃goʉsari bero roque, Espíritu Santo Dios Yeri majũrẽ mʉjãã cʉ̃gojʉ̃gowʉ. oD Y&¡Gálata yepa macããna, mʉjãã, catʉ̃gomasĩẽna majũ mʉjãã ãniña! ¿Noa mʉjããrẽ tore bairo roro majũ mʉjãã tʉ̃goñamawijiao joroque mʉjãã na áti? Mʉjããrẽ quetibʉjʉ ñesẽãrã, caroaro jĩcãrõ tʉ̃ni majũ mʉjãã caĩñarõpʉa Jesucristo yucʉpãĩpʉ cʉ̃ cariariquere mʉjããrẽ jãã quetibʉjʉwʉjã ritaa. PC&Bairi nocãrõ Dios cañuʉ, yʉ mena caroaro cʉ̃ caátiere boeticõã yʉ baigaetiya. Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ tʉ̃goʉsari, tie carotirore bairo marĩ caátie jʉ̃gori marĩ carorije wapare canetõecoricarã marĩ caãmata, Jesucristo pʉame cabʉgoroa wapa mano yucʉpãĩpʉ riabujioricʉmi.fBE&Torecʉ, yʉ pʉame yʉ majũ rupaʉ mena yʉ átiãmerĩña ãmerẽ yua. Jesucristo yʉpʉre cʉ̃ caãno jʉ̃gori, cʉ̃ caborore bairo jeto caátiãninucũʉ̃ majũ yʉ tuaya yua. Bairo caãcʉ̃ ãnirĩ ãme ati rupaʉ mena ati yepapʉre yʉ caãno ũno mai, cʉ̃, Dios macʉ̃ mena yʉ catʉ̃goñatutuarije mena jeto yʉ ãnicõãña. Cʉ̃ pʉame nocãrõ yʉre camai ãnirĩ, cʉ̃ majũã yʉ carorije wapare netõgʉ, yucʉpãĩpʉ pajĩãecori yʉ riabojayupi. VA%&Mai, Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ yʉ caátijĩãtimasĩẽtĩẽ jʉ̃gori cayasicoatacʉre bairo caãcʉ̃ yʉ ãnimiwʉ̃. Ãmerẽ yua, tiere catʉ̃goʉsajãnarĩcʉ̃ majũ yʉ ãniña. Bairo tʉ̃goʉsajãnarĩ yua, Dios cʉ̃ canetõpaʉ, cʉ̃ mena cacaticõãninucũpaʉ yʉ tuaya. Jesucristo pʉame roque merẽ yʉ carorijere netõõgʉ, yucʉpãĩpʉ yʉ riabojayupi. Bairi cʉ̃ mena yucʉpãĩpʉ cariaricʉre bairo yʉ tuaya. 8@i&Torecʉ, yʉ pʉame jĩcã wãme dope caáperiere cũcõãrĩ, apeye caroa macããjẽ pʉamerẽ caáticõãjʉ̃goricʉ nimicʉ̃ã, tunu tie yʉ caátijʉ̃gorique macããjẽ pʉamerẽ yʉ caátinemoata, ñuẽtĩña. Tore bairo yʉ caápata, yʉ yaye wapa pairo cabuicʉcʉ majũ yʉ tuabujioʉ. f?E&Marĩ pʉame, “Jesucristo mena marĩ catʉ̃goñatutuarije mena jeto marĩ netõgarã,” marĩ ĩ tʉ̃goñaña. Bairo ĩ tʉ̃goñamirãcʉ̃ã, cabero yua, “Marĩ ñicʉ̃jãã na caroticũrĩqũẽ marĩ caáticõãnie jʉ̃gori roque marĩ netõgarã,” marĩ caĩtʉ̃goñabócaata, “ ‘Jesucristo pʉame carorije marĩ átijʉ̃goʉ átiyami,’ ĩgarã ato,” ¿marĩ ĩbujiocʉti? ¡Baietiya! Jesucristo carorije marĩrẽ caátijʉ̃goʉ mee niñami. G>&Bairo jãã cabaimiatacʉ̃ãrẽ, ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ cʉ̃ caátie mena jʉ̃gori carorije cacʉ̃goecʉre bairo tuamasĩẽtĩñami. Jesucristo jetore marĩ catʉ̃goʉsarije jʉ̃gori roque, tore bairo marĩ tuamasĩña. Merẽ tiere marĩ masĩcõãña. Bairi marĩ, Jesucristore catʉ̃goʉsajʉ̃goricarã majũ marĩ ãniña, cʉ̃ mena marĩ catʉ̃goñatutuarije jʉ̃gori marĩ carorije wapare marĩ cʉ̃ canetõõbojaparore bairo ĩrã yua. Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩqũẽ carotirore bairo marĩ caátie jʉ̃gori mee marĩ netõmasĩña. Merẽ atiere marĩ masĩña: Ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩqũẽ carotirore bairo cʉ̃ caátie jʉ̃gori ñe ũnie cawapa cʉ̃goecʉre bairo Dios cʉ̃ caĩñajoro tuamasĩẽtĩñami. 7=g&Mai, jãã pʉame jicoqueipʉa judío majãrẽ bairo camasãwãcãrĩcãrã jãã ãniña. Carorije caátiãnipairã Diore camasĩẽna ũna caãna mee jãã ãniña. C<&Bairo roro majũ, caroa queti Dios camasãrẽ cʉ̃ canetõrĩqũẽ queti caquetibʉjʉrore bairo na caátijĩãtietore ĩñarĩ yua, yʉ pʉame atore bairo cʉ̃ ñiwʉ̃, nipetiro caneñarã na catʉ̃goro Pedrore: “Mʉ, judío majã yaʉ nimicʉ̃ã, judío majã yaʉ meerẽ bairo judío majã caãmerã watoapʉ mʉ ãniapʉ. Mʉ pʉame bairo cabai nimicʉ̃ã, ¿Dopẽĩ judío majã caãmerãrẽ, judío majãrẽ bairo na ãnio joroque bʉtioro na mʉ átirotigayati?” cʉ̃ ñi tutiwʉ. Los judíos y los no judíos alcanzan la salvación por fe d;A& Aperã judío majã catʉ̃goʉsari majã cʉ̃ã roro cʉ̃ caátiere cʉ̃rẽã bairo átigawã. “Na rupaʉre cayiseena mena marĩ caʉgaata, ñuña,” caĩrã nimirãcʉ̃ã, na caĩrõrẽ bairo ápewã. Na teejãñuwã. Roro majũ Pedro cʉ̃ caátijʉ̃gorije jʉ̃gori yua, tame, Bernabépʉ cʉ̃ã na caátorea bairo na átiʉsawĩ. :{& Mai, atore bairo baiwĩ cʉ̃rẽ tore bairo cʉ̃ ñio joroque: Pedro pʉame caãnijʉ̃goro judío majã caãmerã mena ʉga ruiwĩ. Bairo cʉ̃ caʉgaãno yua, judío majã aperã, Santiago cʉ̃ cajoátana etawã. Bairo na caetaro ĩñarĩ yua, Pedro pʉame na wãmʉ weyocoámí judío majã caãmerãrẽ. Na mena ʉga ruinemoemi yua. Cʉ̃ pʉame, “Marĩ rupaʉ macããtõrẽ marĩ cayiseeticõãta, marĩ netõmasĩẽna,” caĩquetibʉjʉri majã na caetaro uwiri yua, na mena ʉganemoemi. u9c& Pedro Antioquíapʉ cʉ̃ caátá watoare cʉ̃ majũpʉrea tutuaro cʉ̃ yʉ tutirocajowʉ. Mai, cʉ̃ pʉame carorije marĩ yasio joroque caátie majũrẽ ácʉ baiwĩ. Bairi tutuaro cʉ̃ majũpʉrea cʉ̃ yʉ quetibʉjʉwʉ. 8)& Bairãpʉa, Pedrojãã atie jeto jãã caátipeere bowã: “Cabopacarãrẽ caroaro majũ na mʉjãã jʉápa,” jãã ĩcũwã. Merẽ yʉ pʉamea na, cabopacarãrẽ caroaro mena na cajʉátinemo ãninucũʉ̃ yʉ ãmʉ baipʉa. Pablo reprende a Pedro en Antioquía g7G& Bairo yʉ cabairo jʉ̃gori Santiago, Pedro, bairi Juan ñubueri majã quetiuparãrẽ bairo caãna pʉame yʉ paariquere merẽ masĩwã. Bairo masĩrĩ yua, “Dios pʉame caroaro cʉ̃ quetibʉjʉ masĩõ joroque cʉ̃ ásupi Pablore,” ĩ tʉ̃goñawã. “Mʉ paarique ñumajũcõãña,” ñiwã yua. Bairo caĩrã ãnirĩ, “Jĩcãrõrẽã bairo jãã paarique bapa mʉ ãniña,” ñigarã yua, yʉ wãmo ñewã. Yʉ bapa Bernabé cʉ̃ãrẽ cʉ̃ wãmo ñewã. Bairi yua jĩcã yericʉna, atore bairo jãã ãmeo ĩ tuawʉ: “Mʉjãã pʉame judío majã caãmerãrẽ na mʉjãã quetibʉjʉgarã Dios yaye quetire. Jãã pʉamea judío majãrẽ caquetibʉjʉparã jãã ãnigarã,” jãã ãmeo ĩ tuawʉ yua. F6&Bairi cʉ̃, Dios, Pedrore judío majãrẽ caquetibʉjʉpaʉ apóstol majũ cacũrĩcʉ̃na yʉ, Pablo cʉ̃ãrẽ judío majã caãmerãrẽ caquetibʉjʉpaʉ apóstol majũ yʉ cũwĩ. v5e&Bairo ape wãme yʉ caátinemopeere yʉ quetibʉjʉ masĩẽtĩrĩ yua, cariapea Dios yʉ cʉ̃ cabeseriquere tʉ̃goñamasĩwã. “Cariapea Dios, caroa queti camasãrẽ cʉ̃ canetõrĩqũẽ quetire cʉ̃ quetibʉjʉ rotijoyupi judío majã caãmerãrẽ,” ĩ tʉ̃goñacõãwã. “Judío majãrẽ Dios, Pedrore cʉ̃ caquetibʉjʉ roticũrĩcãrõrẽã bairo Pablo cʉ̃ãrẽ judío majã caãmerãrẽ cʉ̃ quetibʉjʉ roticũñupĩ Dios,” cariapea ñi tʉ̃goñacõãwã yua. /4W&Bairãpʉa, cabʉtoa camasĩrãrẽ bairo caãna ape wãme yʉ caátinemopeere yʉ quetibʉjʉ masĩõẽma. Baipʉa yʉ pʉame camasĩrãrẽ bairo na caãnajẽ cʉtiere bʉtioro majũ yʉ tʉ̃goñaẽtĩña. Dios pʉame bui macããjẽ marĩ caátiãnierẽ caĩñabesei mee niñami. 3&Bairo jããrẽ na caátigamiatacʉ̃ãrẽ, jãã pʉame peeto ũno na caĩrĩjẽrẽ jãã tʉ̃goʉsaepʉ. Caroa queti Dios camasãrẽ cʉ̃ canetõrĩqũẽ quetire caroaro mʉjãã catʉ̃goʉsacõãno bootʉ̃goñarĩ, narẽ jãã rotiecoepʉ. 2&Jĩcããrã jãã yarã judío majã caĩtopairã pʉame yasioro atíri jãã caneñarõpʉ jãã mena neñañupã na cʉ̃ã. Na pʉame to jãã cabʉsʉrijere catʉ̃gorutiri majãrẽ bairo aná baiyupa. “Roro majũ Jesucristo pʉame jetore cʉ̃ tʉ̃goʉsarã átiyama Pablojãã,” ĩ bʉsʉjãmasĩgarã, jãã caĩrĩjẽrẽ tʉ̃gorutiraná baiyupa. Bairo jãã ĩ bʉsʉjãrĩ yua, Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caátiroticũrĩqũẽrẽ caátiecorã majũ tunu jãã tuao joroque átigarã baimiñupã. 11&Mai, Tito yʉ mena caátácʉ pʉame griego majã yaʉ ãmi. Bairo griego majã yaʉ cʉ̃ caãnimiatacʉ̃ãrẽ, judío majã caʉ̃mʉarẽ na caátinucũrõrẽ bairo cʉ̃ ápewã. Dios yaʉ nigʉ, cʉ̃ rupaʉ macããtõ ũnorẽ yisetaecoemi cabʉtoa camasĩrãrẽ. 40a&Cabʉgoro mee yʉ ápʉ́ ti macãpʉre. Dios pʉame roque topʉ yʉ árotiwĩ. Bairo to Jerusalẽpʉ ãcʉ̃ yua, cabʉtoa camasĩrã na caĩroarã mena Jesucristo yarã jesaye jãã neñawʉ̃. Bairo na mena neñarĩ, na jãã quetibʉjʉwʉ nipetirije judío majã caãmerãrẽ jãã caquetibʉjʉ ñesẽãnucũrĩjẽrẽ. Yʉ pʉame yʉ paarique yʉ caátaje, yʉ caátiãnie cʉ̃ã to yasieticõãto ĩ, tore bairo nipetirije na yʉ quetibʉjʉwʉ. “Mʉ paarique ñumajũcõãña,” na caĩparore bairo ĩ, tore bairo na yʉ quetibʉjʉwʉ. b/ ?&Cabero pʉga wãmo peti rʉpore baparicãnacã pẽnirõ cãnacã cʉ̃ma bero majũpʉ yʉ ápʉ́ tunu Bernabé mena Jerusalén macãpʉre. Bairo ácʉ́, yʉ mena cʉ̃ yʉ pii ápʉ́ marĩ yaʉ Tito cʉ̃ãrẽ. Z. /&Bairo yʉ cabairijere tʉ̃gori, bʉtioro Diopʉre cʉ̃ basapeonucũñupã.l- S&Atore bairo na caĩquetibʉjʉrije jetore tʉ̃gonucũñupã: “Marĩrẽ roro capajĩãga ʉsamirĩcʉ̃ ãmerẽ yua tʉ̃goñatutuarique caroa quetire camasãrẽ na quetibʉjʉ átiupʉ. Ji yʉteapʉre mai marĩrẽ cayasioregamirĩcʉ̃ camasãrẽ caroa quetire na quetibʉjʉ átiupʉ,” na caĩquetibʉjʉnucũrĩjẽ jetore tʉ̃gonucũñupã. z, o&Mai, bairãpʉa marĩ yarã Cristore catʉ̃goʉsari poari, Judea yepa macããna yʉ majũpʉ̃rã yʉ bocáema. U+ %&Tie bero yua, yʉ pʉame Siria, bairi Cilicia yepaapʉ yʉ acoápʉ́. #* A&Bairi cariape Dios cʉ̃ caĩñajoro mʉjããrẽ ñiña: Atie mʉjãã yʉ cawoajorije cabʉgoro macããjẽ mee niña. Cariape macããjẽ majũ niña. ) &Bairo topʉ ãcʉ̃, noa ũna aperã apóstolea majãrẽ na yʉ bocáepʉ. Santiago, marĩ Quetiupaʉ bai jetore cʉ̃ yʉ bocáwʉ. f( G&Yoaro itia cʉ̃ma beropʉ roque yua, Jerusalén macãpʉ yʉ ápʉ́. Bairo ti macã etaʉ, Pedrore cʉ̃ yʉ masĩjʉ̃gowʉ. Cʉ̃ mena yua pʉga wãmo peti jĩcã rʉpo petiro cãnacã rʉ̃mʉ majũ yʉ tuawʉ. '  &Tunu bairoa Jerusalẽpʉ átí, yʉ jʉ̃goye apóstolea majã caãnijʉ̃goricarã cʉ̃ãrẽ na yʉ jẽniñaepʉ̃ yʉ cabairijere. Bairo átiri mee, jicoquei yoworicaro mano Arabia yepapʉ yʉ acoápʉ́. Cabero Damasco macãpʉ yʉ tunuetawʉ tunu. & y&Bairo yʉre camai ãnirĩ yua, cʉ̃ caborore bairo ácʉ, cʉ̃ macʉ̃ Jesucristore yʉ masĩõ joroque yʉ ámi. Bairo cʉ̃ macʉ̃rẽ yʉ masĩõrĩ yua, cʉ̃ yaye caroa queti camasãrẽ cʉ̃ canetõõrĩqũẽ quetire yʉ quetibʉjʉ rotijowĩ judío majã caãmerãrẽ. Bairo cabairipaʉre ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ camasocʉ mena jẽniñarĩ yʉ masĩjʉ̃goepʉ. % {&Bairo cabai yʉ caãnimiatacʉ̃ãrẽ, merẽ Dios pʉame yʉ cabuiaparo jʉ̃goyepʉa yʉ besecõãñupĩ. Bairo yʉ beseri yua, nocãrõ yʉre camai ãnirĩ, cʉ̃ yaʉ yʉ ãnio joroque yʉ ámi. Cʉ̃ majũ cʉ̃ caborore bairo yʉ beseyupi. i$ M&Baipʉa judío majã yayere yʉ capaa ãniwatoare merẽ aperã yʉ yarã, yʉ tʉ̃nii cabʉtoa caãna netõjãñurõ camasĩ majũ yʉ ãmʉ. Mai, judío majã na carotirije pʉame netõjãñurõ yʉ ñicʉ̃jãã ãnana na caátiãnajẽrẽ yʉ áticõã niganucũwʉ̃. Tie quetibʉjʉrique jeto caãnicõãninucũrõ yʉ bootʉ̃goñanucũwʉ̃. # 7& Bairãpʉa, mʉjãã tʉ̃goricarã mai cajʉ̃goyepʉ judío majã na carotirore bairo ãcʉ̃ yʉ caátajere. Tutuaro mena Dios ya poa macããnarẽ popiye na baio joroque na yʉ átiʉsanucũwʉ̃. Bairo ácʉ, Dios ya poa macããna na petio joroque yʉ átigamiwʉ̃. {" q& Ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ camasocʉ yʉ quetibʉjʉ rotijoemi. Tunu bairoa ni ũcʉ̃ camasocʉ yʉ bueemi atie mʉjãã yʉ caquetibʉjʉrijere. Jesucristo pʉame roque cʉ̃ majũpʉa yʉ masĩõwĩ nipetirije mʉjãã yʉ caquetibʉjʉrijere. ! )& Yʉ yarã, atiere masĩña mʉjãã cʉ̃ã: Caroa queti camasãrẽ Dios cʉ̃ canetõõrĩqũẽ quetire mʉjãã yʉ quetibʉjʉnucũña. Ati ʉmʉrecóo macããna camasã na catʉ̃goñarĩjẽ mena na caĩquetibʉjʉrije ũnie meerẽ yʉ quetibʉjʉnucũña. 8  k& Camasã, yʉ caquetibʉjʉrijere na ĩñajesoáto ĩ mee, tiere yʉ quetibʉjʉnucũña. Dios pʉame roque yʉ caátiere qũĩñajesoáto ĩ, mʉjããrẽ yʉ quetibʉjʉnucũña atie cʉ̃ yaye quetire. Camasã ricaati caquetibʉjʉrã mena caroaro tuagʉ mee yʉ átiãniña. ¡Narẽ tutuaro mena yʉ caquetibʉjʉeticõãta, Jesucristo cʉ̃ caquetibʉjʉrotijoricʉ mee yʉ ãnibujioʉ! Cómo llegó Pablo a ser apóstol P & Merẽ cajʉ̃goyepʉ cʉ̃ãrẽ tore bairo mʉjããrẽ ñi quetibʉjʉwʉ. Bairi ãmerẽ tunu mʉjããrẽ yʉ quetibʉjʉnemoña: Ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ Dios camasãrẽ cʉ̃ canetõõrĩqũẽ caroa queti mʉjãã catʉ̃gojʉ̃gorique ũnie meerẽ mʉjãã cʉ̃ caquetibʉjʉata, peero caʉ̃petietopʉ cʉ̃ ápáro. D &Bairi ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ Dios camasãrẽ cʉ̃ canetõõrĩqũẽ caroa queti ũnie meerẽ cʉ̃ caquetibʉjʉata, peero caʉ̃petietopʉ cʉ̃ ápáro. Yʉ ũcʉ̃, o ʉmʉrecóo macããcʉ̃ ángel ũcʉ̃ cʉ̃ caãmata cʉ̃ãrẽ, popiye cʉ̃ baiáto, roro ricaati cʉ̃ caquetibʉjʉrije jʉ̃gori yua.  &Cariape majũrã, apeye quetibʉjʉrique camasã na canetõpee ũnie maniña. Bairo cabaimiatacʉ̃ãrẽ, aperã jĩcããrã mʉjããrẽ quetibʉjʉ mawijiorã átiyama. Jesucristo yaye caroa quetire quetibʉjʉ mawijiobuipeogarã átinucũñama mʉjããrẽ. 4 c&Ãmerẽ bʉtioro yʉ tʉ̃goña yapapuaya, Diore catʉ̃goʉsaricarã nimirãcʉ̃ã, cʉ̃rẽ yoaro mee mʉjãã cajãnarĩjẽ jʉ̃gori yua. Dios pʉame Jesucristo jʉ̃gori mʉjããrẽ maiwĩ. Bairo mʉjããrẽ cʉ̃ camaimiatacʉ̃ãrẽ, cʉ̃ yaye caroa queti camasãrẽ cʉ̃ canetõõrĩjẽ quetire jãnarĩ, apeye queti pʉamerẽ mʉjãã tʉ̃goʉsaya. Tiere masĩrĩ, bʉtioro yʉ tʉ̃goña yapapuaya. t c&Bairi yʉ pʉame tiere masĩrĩ, atore bairo ñi basapeoya: “¡Nocãrõ cañuʉ cʉ̃ ãniñati marĩ Pacʉ Dios! Tocãnacã rʉ̃mʉa cañuʉ nicõã ninucũgʉmi. Bairoa to baiáto,” ñiña yua. No hay otro mensaje de salvación  &Mai, Jesucristo pʉame yucʉpãĩpʉ uwiricaro mano riayupi marĩ carorije wapa. Tunu bairoa roro ati ʉmʉrecóo macããna marĩ caátiãnie wapare netõõgʉ riayupi. Tore bairo baiyupi, marĩ Pacʉ Dios, Jesucristo pacʉ cʉ̃ caboro jʉ̃gori yua. = u&Bairi mai, marĩ Pacʉ Dios, marĩ Quetiupaʉ Jesucristo mena caroa yeri cʉtajere mʉjãã na jonemoáto. Caroaro yeri jõrõ ãnajẽ cʉtaje cʉ̃ãrẽ mʉjãã na jonemoáto.  -&Bairi marĩ yarã Jesucristore catʉ̃goʉsarã yʉ mena caãna mena, mʉjãã yʉ woajoya, mʉjãã Galacia yepa macããna ñubueri majãrẽ. m W&Yʉ, Pablo cawãmecʉcʉ, Jesucristo cʉ̃ caquetibʉjʉrotijoʉ apóstol majũ yʉ ãniña. Camasã aperã ũna beseri na caquetibʉjʉrotijoricʉ mee yʉ ãniña. Jesucristo, cʉ̃ pacʉ Dios mena roque na caquetibʉjʉrotijoricʉ majũ yʉ ãniña. Mai, Dios pʉame cʉ̃ macʉ̃ Jesucristore cʉ̃ catioyupi, cariacoatacʉ cʉ̃ caãnimiatacʉ̃ãrẽ. F0Noa ũna marĩ Quetiupaʉ Jesucristore cʉ̃ na camaijʉ̃goricarore bairo camaitʉ̃goñacõãninucũrãrẽ caroare na cʉ̃ jonemoáto. Tocãrõã niña atie queti yʉ cawoaturije.W'0Yʉ yarã, marĩ pacʉ Dios, marĩ Quetiupaʉ Jesucristo mena caroa yeri pũnacʉtajere cʉ̃ jonemoáto mʉjããrẽ. Ãmeo mairĩqũẽrẽ, bairi tʉ̃goñatutuarique cʉ̃ãrẽ cʉ̃ jonemoáto. M0Torecʉ, mʉjãã tʉpʉ cʉ̃ yʉ joya, jãã cabairijere mʉjããrẽ cʉ̃ caquetibʉjʉparore bairo ĩ. Bairo cʉ̃ caquetibʉjʉro, mʉjãã pʉame mʉjãã tʉ̃goña yerijãñagarã tunu. M0Apeyera, marĩ yaʉ, Tíquico, marĩ camairẽ mʉjãã tʉpʉ cʉ̃ yʉ joya. Cʉ̃ pʉame marĩ Quetiupaʉ cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ yʉre cajʉpaãninucũʉ̃ niñami. Mʉjãã tʉpʉ etaʉ, mʉjããrẽ quetibʉjʉgʉmi yʉ cabairije nipetirijere. Ãme ati rʉ̃mʉrĩ yʉ caátie cʉ̃ãrẽ quetibʉjʉgʉmi. M0Atie quetire yʉ quetibʉjʉ rotijowĩ Dios. Bairo Dios yʉ cʉ̃ caquetibʉjʉrotijomiatacʉ̃ãrẽ, tie queti wapa ato preso jorica wiipʉ yʉ cũrocacõãwã. Bairo atopʉ nimicʉ̃ã, uwiricaro mano ato macããnarẽ Dios yaye quetire na yʉ caquetibʉjʉparore bairo ĩrã, yʉ mʉjãã jẽnibojawa. Saludos finales .U0Tunu yʉ cʉ̃ãrẽ Diopʉre yʉ mʉjãã jẽnibojawa camasãrẽ yʉ caquetibʉjʉ masĩpeere. Tunu uwiricaro mano Dios yaye queti tirʉ̃mʉpʉre na camasĩpeyoetaje nipetiro camasãrẽ cʉ̃ canetõõgarijere caroaro yʉ caquetibʉjʉparore bairo ĩrã, yʉ mʉjãã jẽnibojawa. ve0Apeyera tunu Diore cʉ̃ jẽnijãnaeticõãña. Espíritu Santo cʉ̃ camasĩõrĩjẽ jʉ̃gori Diore cʉ̃ jẽnicõã ninucũña tocãnacã rʉ̃mʉa. Cawʉgoapairãrẽ bairo baieticõãña. Espíritu Santo marĩ yeripʉ cʉ̃ caĩrĩjẽrẽ caroaro tʉ̃goya. Tunu bairoa, “Marĩrẽ yʉecʉmi,” ĩẽna, Dios yarã nipetirore na jẽnibojaya Diopʉre. w0Tunu soldau cʉ̃ rʉpoa buire pesayami ãpõã coro. Tunu bairoa ñosẽrĩcãpãĩrẽ cʉ̃goyami, cʉ̃ wapanarẽ na netõnʉcãcõãgʉ. Torea bairo mʉjãã cʉ̃ã Dios mʉjããrẽ cʉ̃ canetõõrĩjẽrẽ tʉ̃goñacõã ninucũña, wãtĩ marĩ wapacʉ roro cʉ̃ caátirotigamirĩjẽrẽ netõnʉcãcõãgarã. Tunu bairoa Dios yaye quetire Espíritu Santo cʉ̃ camasĩõrĩjẽ mena uwiricaro mano camasãrẽ na quetibʉjʉya, wãtĩ roro cʉ̃ caátigarijere netõnʉcãcõãgarã. xi0Tunu soldau cʉ̃ wãmoa tiire cʉ̃goyami. Cʉ̃ wapana, “Yeruʉ mena na cawẽrĩjẽ caʉ̃rĩjẽ yʉpʉre caetaro yʉ ʉ̃rẽ,” ĩ, bairo átiyami. Torea bairo mʉjãã cʉ̃ã Jesucristo mena mʉjãã catʉ̃goñatutuaro boya, wãtĩ mʉjããrẽ roro cʉ̃ caátigamirĩjẽrẽ mʉjãã caẽñotamasĩparore bairo ĩrã. Atie caãnimajũrĩjẽ niña.  70Tunu soldau cʉ̃ caãmeoqũẽĩápáro jʉ̃goye rʉpo juti peayami. Torea bairo mʉjãã cʉ̃ã Dios yaye quetire mʉjãã caquetibʉjʉñesẽãparo jʉ̃goye tiere caroaro masĩjʉ̃goyecʉsa, caroa yericʉtajecʉna na ãnio joroque na mʉjãã caátiparore bairo ĩrã.  0Jĩcãʉ̃ soldau cʉ̃ wapana mena cʉ̃ caãmeoqũẽparo jʉ̃goye ãpõã asero mena jãñañami. Caãnijʉ̃goro ti asero mena carupawẽrẽ jiyayami. Bairo jiya yaparori bero, cʉ̃ yerire ẽñotagʉ, ape jutiro ãpõã jutirore cʉ̃ cotiapʉ jãñaẽñotayami. Mʉjãã, cʉ̃rẽ bairo caroaro netõgarã, Dios yaye caroa quetire mʉjãã yeripʉ mʉjãã catʉ̃goñacõãno boya. Tunu bairoa caroaro netõgarã, carorije cawapamoenarẽ bairo mʉjãã ãnicõã ninucũgarã Dios cʉ̃ caĩñajoro. 0 Bairi mʉjãã pʉame Dios cʉ̃ camasĩõrĩjẽ nipetirije mʉjããrẽ cʉ̃ cajorije mena tʉ̃goñatutuaya. Bairo tʉ̃goñatutuari, wãtĩ mʉjããrẽ cʉ̃ caĩbʉsʉjãrĩ rʉ̃mʉ ũnorẽ cʉ̃ caĩrĩjẽrẽ tʉ̃goenarẽ bairo mʉjãã tʉ̃goñanetõcõãgarã. Bairo tʉ̃goñanetõcõãrĩ yua, Jesucristo yaye quetire cajãnaenarẽ bairo mʉjãã ãnicõã nigarã. 0 Marĩã, caroaro ãnigarã, ãmeo qũẽrãrẽ bairo marĩ átiya. Bairãpʉa, camasã mena mee ãmeo qũẽrã marĩ baiya. Wãtĩ yeri pũna quetiuparã mena ãmeo qũẽrãrẽ bairo ána marĩ baiya. Wãtĩ yeri pũna pʉame cabauena nimirãcʉ̃ã, ati ʉmʉrecóopʉ nicõãñama, catutuarã. Na camasĩrĩjẽ mena camasã carorãrẽ roro majũ na caátipeere rotinucũñama. ( I0 Dios cʉ̃ camasĩõrĩjẽ nipetirije mʉjããrẽ cʉ̃ cajorije mena wãtĩ mʉjããrẽ cʉ̃ caĩtorijere ẽñotaya. Jĩcãʉ̃ soldau pajĩãrĩcãrõpʉ ácʉ́, cʉ̃ rupaʉre maijʉ̃goʉ, rʉpoa peorica coro, bairi ãpõã jutiro cʉ̃ãrẽ jãñañami. Torea bairo Dios cʉ̃ camasĩõrĩqũẽ jʉ̃gori wãtĩ roro cʉ̃ caĩrĩjẽ, roro cʉ̃ caátigarije cʉ̃ãrẽ mʉjãã ẽñotamasĩgarã. F0 Bairi yʉ yarã, yʉ bairãrẽ bairo caãna, caãnitʉsari wãme atiere mʉjããrẽ yʉ quetibʉjʉ woajoya: Marĩ Quetiupaʉ cʉ̃ camasĩõrĩjẽ mena yeri pũna tutuarã ãña. 0 Mʉjãã, paabojari majã quetiuparã cʉ̃ã, mʉjãã ʉ̃mʉarẽ caroaro na nʉcʉ̃bʉgoya. Narẽ roro na tuti epeeticõãña mʉjãã ʉ̃mʉarẽ. Mʉjãã caãnierẽ mʉjãã masiritiepa. Mʉjãã cʉ̃ã narẽ bairo ʉmʉrecóopʉ mʉjãã Quetiupaʉ cʉ̃goya. Cʉ̃ roque nipetiro camasãrẽ jĩcãrõ tʉ̃nia marĩ ĩñapeoyami. Las armas espirituales del cristiano P0Merẽ mʉjãã masĩña atiere: Marĩ tocãnacãʉ̃pʉa paabojari majã, o paabojari majã caãmerã cʉ̃ã caroaro marĩ caátaje cãrõ jʉ̃gori caroare marĩ jogʉmi marĩ Quetiupaʉ pʉame. @y0“Camasã ʉ̃mʉa marĩ caãno jʉ̃gori mee, Jesucristo ʉ̃mʉa marĩ caãno jʉ̃gori pʉame roque, caroaro marĩ paagarã,” ĩ tʉ̃goñarĩ, paaya caroa paarique ũnierẽ. gG0Paabojari majã jĩcããrã caroaro paayama, na quetiuparã na caĩñajoro, jãã mena na ʉseaniáto, ĩrã. Bairo caroaro paamirãcʉ̃ã, cabero na caĩñaeto pʉamerẽ paaetiyama. Na ũnarẽ bairo baieticõãña. Mʉjãã pʉame roque Jesucristore capaabojari majã ãnirĩ, Dios mʉjãã caátipeere cʉ̃ caborore bairo ĩtorique mano ása. ;o0Mʉjãã, paabojari majã cʉ̃ã, mʉjãã quetiuparã ati yepa macããna na caĩrĩjẽrẽ tʉ̃goʉsaya. Nʉcʉ̃bʉgorique mena na carotirijere ása. Jesucristo yaye quetire mʉjãã catʉ̃goʉsarore bairo na cʉ̃ãrẽ jĩcãrõ tʉ̃nia, ape wãme tʉ̃goñarĩcãrõ mano na tʉ̃goʉsaya. T!0Tunu mʉjãã, capacʉa, mʉjãã pũnaarẽ caasiapairã na ãnio joroque na ápericõãña. Caroaro mena roque na beyoya. Marĩ Quetiupaʉre ĩroarique cʉ̃ãrẽ na quetibʉjʉya caroaro mena. R0Dios, “Caroa wãme mʉ yʉ átigʉ,” cʉ̃ caĩjʉ̃goyeticũrĩqũẽ mena macããjẽ Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩqũẽ jĩcã wãme atore bairo ĩña: “Mʉjãã pacʉare na nʉcʉ̃bʉgoya. Bairo mʉjãã caápata, mʉjãã ʉseanigarã. Bairo caána ãnirĩ, ati yepapʉre yoaro mʉjãã ãnigarã,” ĩña. 0> w0Mʉjãã, na pũnaa cʉ̃ã, marĩ Quetiupaʉ yaye quetire catʉ̃goʉsarã ãnirĩ, mʉjãã pacʉa na caĩrĩjẽrẽ tʉ̃goʉsaya. Bairo átaje caroa cariape macããjẽ niña. :~m0!Torecʉ, atore bairo mʉjãã caátipeere yʉ boya: Mʉjãã, canʉmoacʉna tocãnacãʉ̃ã, mʉjãã rupaʉre mʉjãã camairõrẽã bairo mʉjãã nʉmoa cʉ̃ãrẽ na maiña. Tunu bairoa mʉjãã, carõmia, camanapʉ̃ãcʉna cʉ̃ã tocãnacãõã mʉjãã manapʉ̃ãrẽ na nʉcʉ̃bʉgoya.}0 Atie queti caãnimajũrĩjẽ, tirʉ̃mʉpʉre na camasĩẽtãjẽ ãme rʉ̃mʉrĩ roquere marĩ camasĩrĩjẽ niña. Jesucristo, bairi marĩ, cʉ̃rẽ caĩroari poa macããna jĩcã rupaʉre bairo marĩ caãnierẽ ĩgʉ ñiña, bairo yʉ caĩata. !|;0Atore bairo marĩ ĩ cũñupĩ Dios: “Jĩcãʉ̃ caʉ̃mʉ carõmio mena cʉ̃ cawãmojiyaata, cʉ̃ pacʉa tʉre witigʉmi. Ape wiipʉ ãnigʉmi cʉ̃ nʉmo mena. Bairo na caãno, jĩcãʉ̃rẽ bairo na ñiñagʉ. Jĩcã rupaʉre bairo nigarãma,” marĩ ĩ cũñupĩ Dios. O{0Noa ũna na rupaʉre cateerã maniñama. Na rupaʉre camaijʉ̃gorã jeto niñama. Jesucristo cʉ̃ã marĩrẽ, cʉ̃ rupaʉre bairo caãnarẽ marĩ maiñami, cʉ̃ yarã marĩ caãno jʉ̃gori. z0-yS0Bairi mʉjãã canʉmoacʉna mʉjãã nʉmoarẽ na maiña. Mʉjãã rupaʉre mʉjãã camairõrẽã bairo mʉjãã nʉmoa cʉ̃ãrẽ na maiña. Caroaro na jʉátinemoña. Ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ cʉ̃ nʉmorẽ cajʉátinemoʉ pʉame, cʉ̃ rupaʉre caroaro camaijʉ̃goʉre bairo niñami. x70Bairi caroaro jutiro caʉgueri manorẽ bairo marĩ yeri cʉ̃ãrẽ carorije manorẽ bairo cosecõãñupĩ. Marĩ, cʉ̃rẽ caĩroari poa macããna tunu cʉ̃ caetanemopa rʉ̃mʉ caetaro ñe ũnie caroa macããjẽ rʉsaeto marĩ caãniparore bairo ĩ, bairo marĩ ásupi. `|~}|rzywwZvttsqonmKlk ihfedca_^x]\ ZMX\W6UTSCQ9ONLKJyIJHG2EDCBA@@r?=:9776`5Q4S2`10. ,*) (*'&$R#_"t >\DP_voE $Rl| 6  Atie mʉ caqũẽnorĩqũẽ nipetirije peticoagaro.Ati ʉmʉrecóo pʉame jutii camasã na cajãñarĩjẽ caboapetirorea bairo peticoagaro.Cabaimiatacʉ̃ãrẽ, mʉ pʉame mʉ petietigʉ.Tocãnacã rʉ̃mʉa mʉ ãnicõã ninucũgʉ. r5 _ Tunu apero cʉ̃ caquetibʉjʉropʉ bairo ĩñupĩ:“Mʉ, ati ʉmʉrecóo quetiupaʉ, mʉ camasĩrĩjẽ mena mʉ qũẽnowʉ̃ ati yepa caãnijʉ̃goripaʉpʉina.Mʉna, mʉ qũẽnowʉ̃ ati ʉmʉrecóo cʉ̃ãrẽ. 4 ) Caroa macããjẽ ũnie jetore caĩroaʉ mʉ ãniña.Torecʉ, carorije macããjẽ pʉamerẽ miroaetiya.Bairo caãcʉ̃ mʉ caãnoi, yʉ, mʉ pacʉ Dios pʉame mʉ yʉ besewʉ.Tunu bairi aperã netõrõ caroa yericʉtajere mʉ yʉ jowʉ,” qũĩñupĩ. M3 Cʉ̃ macʉ̃ pʉame roquere bairo pʉame qũĩñupĩ:“Mʉa, yʉ macʉ̃ Dios, tocãnacã rʉ̃mʉa carotimasĩ mʉ ãninucũgʉ.Cariape caroa wãme jeto carotimasĩ mʉ ãnigʉ. 2 Ángelea majã pʉamerẽ atore bairo caãna na cũñupĩ:“Yʉ yarã ángelea majã wĩnorẽ bairo na ãnio joroque na yʉ átiya.Tunu bairoa peero caʉ̃rõrẽ bairo na ãnio joroque na yʉ átiya, yʉre cajʉána pʉamerẽ,”
na ĩcũñupĩ. M1 Apero cʉ̃ caquetibʉjʉropʉ cʉ̃ macʉ̃ jĩcãʉ̃ caãcʉ̃ ati yepapʉ cʉ̃ caetarore atore bairo na ĩñupĩ:“Yʉ yarã ángelea majã nipetiro qũĩroagarãma yʉ macʉ̃rẽ.” N0 Noa ũna aperãrẽ atore bairo ĩẽsupĩ Dios cʉ̃ ya tutipʉ cʉ̃ãrẽ:“Mʉ, yʉ macʉ̃ majũ mʉ ãniña.Ati rʉ̃mʉi yʉ macʉ̃ mʉ ãnijʉ̃gogʉ.” Ángelea majã ũnarẽ na ĩẽsupĩ. Cʉ̃ macʉ̃ jetore bairo qũĩñupĩ. Bairi tunu noa ũna aperãrẽ atore bairo ĩẽsupĩ Dios:“Cʉ̃ pacʉa yʉ ãniña yʉa.Cʉ̃ã niñami yʉ macʉ̃ majũ,” na ĩẽsupĩ. Cʉ̃ macʉ̃ jetore tore bairo qũĩñupĩ. D/ Dios pʉame cʉ̃ macʉ̃rẽ ángelea majã netõrõ caãnimajũʉ̃ cʉ̃ cũñupĩ. Na netõjãñurõ caãnimajũrĩ wãmerẽ cacʉ̃goʉ cʉ̃ cũñupĩ Dios cʉ̃ macʉ̃rẽ. |. sDios macʉ̃ cʉ̃ã, cʉ̃ pacʉ cʉ̃ caasiyabatorije nipetirijere bairo jĩcãrõ tʉ̃nia niñami. Cʉ̃ pacʉ Dios cʉ̃ caãnorẽ bairo jĩcãrõ tʉ̃nia niñami cʉ̃ macʉ̃ cʉ̃ã. Bairi nipetirije ati ʉmʉrecóo macããjẽ baiãnimasĩña cʉ̃ caátirotimasĩrĩjẽ jʉ̃gori. Bairo caãcʉ̃ ãnirĩ, marĩ carorije wapare cose yaparori bero ʉmʉrecóopʉ ásúpi, cʉ̃ pacʉ Diotʉ cariape nʉgõã carotimasĩruiricaropʉ ruiácʉ́. El Hijo de Dios es superior a los ángeles - Bairi ati yʉtea catʉsari yʉteapʉ cʉ̃ãrẽ cʉ̃ macʉ̃ jʉ̃gori marĩ quetibʉjʉyupi. Cʉ̃ macʉ̃ jʉ̃gori ati ʉmʉrecóo nipetirore qũẽnoñupĩ Dios. Bairi nipetiro cʉ̃ caátajere cacʉ̃gopaʉre bairo cʉ̃ cũñupĩ Dios cʉ̃ macʉ̃rẽ. >, yTirʉ̃mʉpʉre marĩ ñicʉ̃jããrẽ Dios quetibʉjʉyayupi tocãnacã nia na cʉ̃ caĩmasĩrĩ wãmerẽ bairo. Profeta majã jʉ̃gori cʉ̃ yaye quetire na quetibʉjʉyayupi. v+e&Yʉ yarã, yʉ bairãrẽ bairo caãna, Jesucristo marĩ Quetiupaʉ caroa yeri cʉtajere mʉjãã cʉ̃ jonemoáto, mʉjãã to Galacia yepa macããna nipetirore. Bairoa to baiáto. Tocãrõã niña atie queti yʉ cawoaturije.*&Bairo atiere yʉ caquetibʉjʉro bero, ato jʉ̃goyere ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ roro popiye yʉ cʉ̃ bairique yeoeticõãto. Bairi merẽ yʉ cabairijere masĩñama camasã. Roro popiye yʉ baio joroque yʉ na caátaje jʉ̃gori capee majũ yʉ rupaʉre yʉ cãmii cʉtiya. Tiere ĩñarĩ, camasã cariapea Jesucristo yaʉ, cʉ̃ paabojari majõcʉ yʉ caãnierẽ masĩñama. &)E&Bairi mʉjãã nipetiro yʉ caátirotirijere catʉ̃goʉsarã caroaro yeri jõrõ ãnajẽcʉsa. Marĩ Pacʉ Dios caroaro cʉ̃ caĩñamaimasĩrĩjẽ mena ãnajẽcʉsa. Tore bairo jeto ãnajẽcʉsa mʉjãã nipetiro cariapea Dios ya poa macããna caãna, cʉ̃ caborore bairo yua. (&Bairi marĩ rupaʉ macããtõrẽ cayisericʉ, o cayise ecoetacʉ marĩ caãmata cʉ̃ãrẽ, ñe ũnie wapa maniña. Dios cʉ̃ caborore bairo cawãma yeri tʉ̃goñarĩqũẽ mena marĩ cabuianemorĩqũẽ roque cariapea caãnimajũrĩjẽ niña. '&Bairo na cabaimiatacʉ̃ãrẽ, yʉ pʉame yʉ caátie mena canetõnʉcãmasĩ majũrẽ bairo yʉ ãnitʉ̃goñaẽtĩña. “Jesucristo yucʉpãĩpʉ cʉ̃ cariarique queti roque caroa caãnimajũrĩjẽ niña,” ĩrĩ bʉtioro yʉ quetibʉjʉnucũña. Yʉ pʉame Jesucristo yucʉpãĩpʉ cʉ̃ cariarique jʉ̃gori ati ʉmʉrecóopʉre roro yʉ caátiere canetõrĩcʉ̃ yʉ ãniña. Bairi ati ʉmʉrecóo macããna na cabonetõnucũrĩjẽ cʉ̃ãrẽ yʉ átinemoẽtĩña yua. Tiere merẽ yʉ jãnacõãwʉ̃. L&& Tore bairo caĩquetibʉjʉrã, na rupaʉ macããjẽrẽ cayisetarotiricarã caãna nimirãcʉ̃ã, nipetirije Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ átipeyoetinucũñama. Bairo caáperã nimirãcʉ̃ã, mʉjãã pʉamerẽ bʉtioro mʉjãã rupaʉ macããjẽrẽ mʉjãã yisetarotiganucũñama. Bairo mʉjããrẽ tutuaro mena mʉjãã rupaʉre na caátirotirique mena jʉ̃gori canetõnʉcãmasĩrĩ majãrẽ bairo tʉ̃goñanucũñama. Bairo rupaʉpʉ cãmicʉtaje na caátirotirije cawapa manierẽ bairo caãnimiatacʉ̃ãrẽ, tore bairo tʉ̃goñanucũñama. I% & To caãna, caĩtopairã, mʉjããrẽ bʉtioro mʉjãã rupaʉ macããjẽrẽ cayiserotiganucũrã pʉame na majũã caroaro tuagarã, tore bairo átirotiga nucũñama. Na yarã, na quetiuparã, Jesucristo yucʉpãĩpʉ cʉ̃ cariarique quetire na caquetibʉjʉata, “Roro popiye marĩ átirema,” ĩrã jeto, tore bairo mʉjããrẽ átirotiganucũñama. Na quetiuparã narẽ na caĩroapeere borã, tore bairo jeto átirotiganucũñama. 4$a& ¡Ĩñañijate mʉjãã cʉ̃ã! Atie catʉsarijere capaca woarique mena yʉ majũpʉa mʉjãã woatujoʉ yʉ átiya, caroaro mʉjãã catʉ̃goʉsaparore bairo ĩ. m#S& Bairi marĩ caátimasĩrõ cãrõ nipetiro camasãrẽ caroaro na marĩ jʉátigarã. Tore bairo netõjãñurõ marĩ caátimasĩpee niña marĩ yarã Dios mena catʉ̃goñatutuanucũrã roquere. Advertencias y saludos finales p"Y& Tore bairo cabairo jʉ̃gori, marĩ pʉame caroa macããjẽ átiãnajẽrẽ caátiãnijʉtietiparã marĩ ãniña. Tore bairo jeto caroa macããjẽrẽ marĩ caáticõãninucũata, ti yʉtea caetaro caroare marĩ cʉ̃gogarã. .!U&Torea bairo ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ cʉ̃ rupaʉ caborore bairo rorije caátijʉ̃goricʉ, carori wãme cʉ̃ caáticõãmata, caberopʉ cʉ̃ãrẽ carorije jʉ̃gori cayasipaʉ majũ tuacõãgʉmi. Baipʉa, apei pʉame roque Espíritu Santo cʉ̃ caborore bairo caroa wãme caáticõãjʉ̃goricʉ, cʉ̃ caborore bairo jeto cʉ̃ caáticõãninucũata, cabero yeri capetietie majũrẽ cacʉ̃gopaʉ tuacõãgʉmi yua.  '&Bairi apeyera, ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ Diore roro cʉ̃ caĩboyeti epepee maniña. Bairi mʉjãã cʉ̃ã mʉjãã majũ rupaʉre ĩtoepeeticõãña. Atiere tʉ̃goñañijate: Camasã jĩcã wãme otere na caoteata, cabero cabʉtiro carícare jegarã otenucũñama. G&Torecʉ, ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ Dios yaye caroa queti aperã na caquetibʉjʉrijere catʉ̃gonucũʉ̃ cʉ̃ caãmata, cʉ̃rẽ cabuerã cʉ̃ãrẽ nipetiri wãme cʉ̃ cacʉ̃gorije mena cʉ̃ jʉátinemoáto. Ñubueri majã nipetiro na jʉátinemoáto caquetibʉjʉri majãrẽ na yaye na cacʉ̃gorije mena. ^5&Ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ Dios caroa cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ caátipeyocõãninucũʉ̃ maami. Bairi tocãnacãʉ̃pʉa marĩ majũã roro marĩ caátiãninucũrĩjẽrẽ canetõnʉcãcõãparã marĩ ãniña. 2]&Bairi mʉjãã pʉame roque tocãnacãʉ̃pʉa caroaro ĩñabesecõñaña mʉjãã majũã nipetiri wãme mʉjãã caátiãninucũrĩjẽrẽ. Tore bairo caroaro mʉjãã majũã mʉjãã caátiere mʉjãã caĩñabesemasĩata, caroaro mʉjãã tʉ̃goña ʉseanigarã. Bairopʉa, tore bairo mʉjãã catʉ̃goñaʉseanirĩjẽ pʉame Dios mena caroaro mʉjãã caátiãnie to ãmarõ. Aperã na cabairijere ĩñacõñarĩ mʉjãã pʉame, “Aperã netõrõ caroaro caátiãna jãã ãniña,” ĩrĩ, mʉjãã caʉseanirĩjẽ roque cañuetie niña. gG&Tunu apeyera, ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ cabʉgoro macããcʉ̃ nimicʉ̃ã, “Yʉa, caãnimajũʉ̃ yʉ ãniña. Na caquetibʉjʉrijere yʉ boetiya,” caĩbotiopai cʉ̃ yaye wapa caãnipeere cʉ̃ majũã ĩtoʉ átiyami. oW&Bairi mʉjãã pʉame tocãnacãʉ̃pʉa ãmeo jʉátinemorĩ, roro mʉjãã caátiãninucũrĩjẽrẽ netõnʉcãcõãnucũña. Tore bairo ána, Cristo cʉ̃ caátiroticũrĩcãrõrẽ bairo átipeyorã mʉjãã átigarã yua. A }&Yʉ yarã, yʉ bairãrẽ bairo caãna, mʉjããrẽ ñiña: Ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ mʉjãã mena macããcʉ̃ carorije macããjẽrẽ cʉ̃ caátinucũata, tutuaro mena cariape cʉ̃ quetibʉjʉya. Mʉjãã pʉame Jesucristo mena catʉ̃goñatutuarã majũ ãnirĩ caroaro cʉ̃ jʉátinemoña, roro cʉ̃ catãmʉonemoetiparore bairo ĩrã. Bairãpʉa, caroaro cʉ̃ tʉ̃goñamairĩ, nʉcʉ̃bʉgorique mena cʉ̃ mʉjãã beyogarã. Bairo cʉ̃ ũnarẽ na beyorã, tocãnacãʉ̃pʉa caroaro mʉjãã tʉ̃goñamasacatiwa, roro wãtĩrẽ marĩ ĩtoecore, ĩrã. nU&Bairo caãna ãnirĩ, cabaibotiorãrẽ bairo marĩ ãmerĩgarã. Tunu bairoa ãmeo ricawatiri ricaati jeto ãnajẽ cʉtajere marĩ átiãmerĩgarã. Tunu bairo aperã yayere ĩñaʉgaripeari na marĩ ĩñateetigarã.3&Bairi Espíritu Santo marĩ mena cʉ̃ caãmata, marĩ cʉ̃ cajʉ̃goãnigarijere bairo jĩcãrõ tʉ̃ni caáticõã ninucũparã marĩ ãniña. ]3&Bairi merẽ Jesucristo yarã caãna pʉame Jesucristo yucʉpãĩpʉ cʉ̃ cariarique jʉ̃gori roro ati rupaʉ mena tocãnacã wãme roro na caátiga tʉ̃goñanucũrĩjẽrẽ canetõecoricarã majũ niñama. %C&Tunu bairoa aperã camasãrẽ baibotioena caroaro jĩcãrõ tʉ̃ni ãnajẽrẽ, marĩ rupaʉ roro marĩ caátiga tʉ̃goñanucũrĩjẽrẽ ẽñotajĩãtimasĩrĩqũẽ cʉ̃ãrẽ marĩ jomasĩñami Espíritu Santo. Bairo Espíritu Santo marĩ cʉ̃ cajorije mena jĩcãrõ tʉ̃ni marĩ caátiãmata, ni ũcʉ̃, “Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ áperiyama,” marĩ ĩ masĩẽtĩñami. a;&Mai, Espíritu Santo pʉame roque marĩ caãmeomairĩjẽrẽ, ʉseanirĩqũẽ mena yerijõrõ ãnajẽ cʉtaje cʉ̃ãrẽ cajoʉ majũ niñami. Tunu bairoa popiye baimirãcʉ̃ã, caroaro yerijõrõ ãnajẽ cʉtajere, camasãrẽ caroaro jʉátinemorĩqũẽrẽ, caroaro cariape camasã mena átiãnajẽ cʉ̃ãrẽ cajoʉ niñami. oW&Tunu bairoa aperã na cacʉ̃gorijere bʉtioro ĩñaʉgaripeanucũñama. Tunu bairoa eti cũmupainucũñama. Tunu bose rʉ̃mʉ qũẽnorãcʉ̃ã, nʉcʉ̃bʉgorique mano ʉgapacari roro majũ baimecʉ̃nucũñama. Tore bairo átaje capee wãme majũ átiãninucũñama. Bairi cajʉ̃goyepʉ mʉjããrẽ yʉ caĩquetibʉjʉricarorea bairo ãme cʉ̃ãrẽ mʉjãã ñinemoña tunu: Tore bairo roro caátipairã petoaca ũno cʉ̃ãrẽ Dios cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉre etaetigarãma. ~u&Tunu bairoa camasã na caweericarãrẽ ĩroarique, wãtĩ yeri pũna jʉ̃gori rori wãme átimasĩrĩqũẽ cʉ̃ãrẽ átiãninucũñama. Tunu bairoa ãmeo teerique, ãmeo ĩñapesucʉtaje cʉ̃ãrẽ di rʉ̃mʉ ũno jãnagaetinucũñama. Caroaro jĩcãrõ tʉ̃ni ãnimasĩgaetinucũñama. Tunu bairoa roro majũ caasiañurã ninucũñama. Jĩcã poa, ape poa macããna mena ãmeo asiari roro majũ ãmeo tutinucũñama. Bairo ána, ãmeo ricawatiri ricaati jeto ãnajẽrẽ átiganucũñama. r]&Carorijere na rupaʉ mena na caátigatʉ̃goñanucũrĩjẽrẽ bairo roro caátinucũrã na caátie nipetirore caroaro marĩ masĩpeticõãña. Na pʉame atie ũnie carorijere átinucũñama: Roro carõmio mena átiepepairiquere, carorije macããjẽrẽ átipairique, cawãmarã jeto ãna roro ãmeo átiãnajẽ cʉtaje cʉ̃ãrẽ átiãninucũñama. X)&Bairãpʉa Espíritu Santo mʉjããrẽ cʉ̃ cajʉ̃goãnigarijere mʉjãã caẽñotaeticõãta, caroaro mʉjãã átiãnimasĩgarã. Roticũrĩqũẽrẽ carotiecorãrẽ bairo mʉjãã baietigarã yua. oW&Mai, carorije marĩ rupaʉ caborore bairo marĩ caátigatʉ̃goñanucũrĩjẽ pʉame Espíritu Santore cateerãrẽ bairo átaje niña. Torecʉ, Espíritu Santo cʉ̃ã, carorije macããjẽrẽ marĩ rupaʉ caborore bairo marĩ caápata, ĩñajesoetiyami. Tiere caboecʉ niñami. Bairi ati rupaʉpʉ carorije tʉ̃goñarĩqũẽ caãno jʉ̃gori pʉgatuapʉa caãmeoterãrẽ bairo marĩ ãnajẽ cʉticõãña. Bairi mʉjãã pʉame carorijere mʉjãã átiãnijãnamasĩẽtĩña. zm&Bairi mʉjããrẽ ñiña: Espíritu Santo mʉjããrẽ cʉ̃ cajʉ̃goãnorẽ bairo jĩcãrõ tʉ̃ni caroaro átiãnicõãnucũña. Carorije mʉjãã rupaʉ caborore bairo mʉjãã caátiãniga nucũrĩjẽrẽ átiãmerĩcõãña. &Bairo cʉ̃ cacũrĩqũẽ caãno jʉ̃gori, roro ãmeo ĩñateeticõãña. Ãmeo asiari ãmeo tutiepeeticõãña. Masacatiya. Jĩcã majãrẽ bairo mʉjãã caãnajẽ cʉtie to petio joroque mʉjãã átire. Los deseos humanos y la vida por el Espíritu S &Bairi roticũrĩqũẽ pʉame atore bairo caĩrĩjẽ mena neñojori jĩcã riseroa yua quetibʉjʉya: “Mʉjãã majũ rupaʉre mʉjãã camairõrẽã bairo aperã camasã cʉ̃ãrẽ na maiña.” x i& Mʉjãã, yʉ yarã, yʉ bairãrẽ bairo caãna, caroaro caãniparã, roticũrĩqũẽrẽ carotiecoetiparã, cʉ̃ cabesericarã majũ mʉjãã ãniña. Bairi caroa macããjẽ jetore caátiãniparã mʉjãã ãniña. Bairo roticũrĩqũẽrẽ carotiecoena cʉ̃ cacũrĩcãrã nimirãcʉ̃ã, “Marĩ caboro marĩ rupaʉ mena carorijere marĩ átimasĩña,” di rʉ̃mʉ ũno ĩ tʉ̃goñaeticõãña. “Tie carorije macããjẽrẽ na átiãmarõ,” ĩ mee, tore bairo mʉjãã cũñupĩ Dios. Caroa pʉame roquere átiri, jĩcãrõ tʉ̃ni mʉjãã caãmeomai ãnierẽ boʉ, tore bairo mʉjãã cũñupĩ. I  & Bairo mʉjããrẽ roro pajʉ̃goro mʉjãã rupaʉ macããjẽrẽ bʉtioro cayisetarotiganucũrĩ majã, na pʉame roque na majũã na rupaʉ macããjẽrẽ na yisejure recõãto, ¡tame!  & Mai, apeyera tunu yʉ yarã, jĩcããrã ricaati caquetibʉjʉñesẽãnucũrã atore bairo ñi bʉsʉnucũñama: “Pablo cʉ̃ã camasã judío majã caãmerãrẽ, ‘Mʉjãã cʉ̃ã judío majã na caátinucũrõrẽ bairo mʉjãã rupaʉ macããjẽrẽ yisetarotiya,’ na ĩ quetibʉjʉ átiyami,” ñi bʉsʉnucũñama. Bairo yʉ cʉ̃ã narẽ bairo yʉ caátirotirije caãmata, roro majũ yʉre teeri, popiye yʉ baio joroque yʉ áperibujiorãma. Bairãpʉa, popiye yʉ baio joroque yʉ átinucũñama, “Jesucristo yucʉpãĩpʉ cʉ̃ cariarique jʉ̃gori mena jeto marĩ netõmasĩña,” yʉ caĩquetibʉjʉrije jʉ̃gori. k O& Marĩ Quetiupaʉ pʉame ricaati wãme, roro mʉjãã catʉ̃goña ãnimiatacʉ̃ãrẽ, caroa wãmerẽ mʉjãã átiãnio joroque mʉjãã átigʉmi tunu. Bairo mʉjãã cʉ̃ caátipeere tʉ̃goñarĩ, yʉ pʉame cariapea marĩ Quetiupaʉ mena yʉ tʉ̃goña tutuacõãña. Baipʉa, Dios, roro mʉjãã átiãnio joroque caátiecorotinucũrãrẽ popiye na baio joroque na átigʉmi. Ni ũcʉ̃ cʉ̃ caãmata cʉ̃ãrẽ, jĩcãrõ tʉ̃nia popiye na baio joroque na átigʉmi. lQ& Bairi merẽ jĩcã wãme ĩrĩqũẽrẽ ĩrĩcãrõ pʉamata, mʉjãã masĩña: “Petoaca levadurare marĩ cajããmiatacʉ̃ãrẽ, pan qũẽnorĩcã bʉrʉare petiropʉ jesapeticoaya.” Torea bairo roro ricaati quetibʉjʉrique jĩcã wãmeacãrẽ mʉjãã catʉ̃goʉsaata, cabero capee majũ mʉjãã tʉ̃goʉsagarã carorije macããjẽrẽ. yk&Dios mee tore bairo mʉjãã jãnao joroque ásupi. Cʉ̃ pʉame mʉjããrẽ cabesericʉ majũ roque niñami. G&Mʉjãã, Galacia yepa macããna, caroaro majũ Jesucristore cʉ̃ mʉjãã tʉ̃goʉsa jʉ̃gomiwʉ̃. ¿Noa mʉjããrẽ cariape quetire mʉjãã tʉ̃goʉsa jãnao joroque na áti? )K&Bairi Jesucristo mena marĩ caãmata, yisetarotirique ũnie, o yisetarotietaje cʉ̃ã caãnimajũrĩjẽ mee niña. Jesucristo mena marĩ catʉ̃goñatutuarije roque caãnimajũrĩjẽ niña. Bairo cʉ̃ mena marĩ catʉ̃goñatutuarije mena caroaro camasãrẽ na marĩ maimasĩgarã. I &Jãã, tiere caĩroaena pʉamea Espíritu Santo jʉ̃gori, bairi tunu Jesucristo mena jãã catʉ̃goñatutuacõãnie jʉ̃gori jãã carorije wapare canetõecoparã majũ jãã tuacõãña. 9k&Mʉjãã, roticũrĩqũẽrẽ mʉjãã caátie jʉ̃gori canetõgatʉ̃goñanucũrã, Jesucristo pʉamerẽ cʉ̃ tʉ̃goʉsajãnarã mʉjãã átiya. Bairo caãna ãnirĩ, Dios mʉjããrẽ cʉ̃ camairĩjẽrẽ, mʉjããrẽ cʉ̃ canetõõrĩqũẽ cʉ̃ãrẽ caboena majũ tuarã mʉjãã baiya. &Mʉjããrẽ ñinemopã tunu: Ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ mʉjãã mena macããcʉ̃ cʉ̃ rupaʉ macããjẽ yisetarique ũnierẽ cʉ̃ caátiãniganucũata, nipetirije Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caátiroticũrĩqũẽrẽ carotiecoʉ majũ tuacõãgʉmi. 7g&Yʉ Pablo, mʉjãã yʉ caĩquetibʉjʉrijere caroaro jĩcãrõ tʉ̃ni majũ tʉ̃gopeoya: Judío majã na caátinucũrĩ wãme, na rupaʉ macããjẽ yisetarique ũnierẽ mʉjãã cʉ̃ã mʉjãã caátiãniganucũata, dope bairo Jesucristo mʉjããrẽ cʉ̃ canetõõrĩqũẽ wapa maniña. V '&Mai, Jesucristo pʉame Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ carotiecorã majũ marĩ caãnimirĩqũẽrẽ marĩ netõõ joroque marĩ ámi. Bairo marĩ cʉ̃ caátaje jʉ̃gori mʉjãã pʉame caroaro jeto ãnajẽ cʉticõã ninucũña tocãnacã rʉ̃mʉa. Roro majũ tunu caátirotiecorãrẽ bairo tuanemoeticõãña. :m&Bairo cabairo jʉ̃gori, yʉ yarã, paabojari majõco pũnaarẽ bairo caãna mee marĩ ãniña. Sara, caroaro caãnacõ pũnaarẽ bairo roque caãna majũ marĩ ãniña.+~O&Bairi atore bairo pʉame ĩ quetibʉjʉ woatuyupa Dios ya tutipʉ cʉ̃ãrẽ: “Paabojari majõco cõ macʉ̃ mena aperopʉ cõ acoápáro. Cʉ̃, cõ macʉ̃ pʉame apeo macʉ̃ mena cʉ̃ pacʉ yaye caãnajẽrẽ peeto ũno cacʉ̃goʉsapaʉ mee niñami,” ĩ quetibʉjʉ woatuyupa. x}i&Mai, ti yʉteapʉre ati yepa macããna camasã na cabuianucũrĩ wãmerẽ bairo cabuiaricʉ pʉame bʉtioro qũĩñateyupi, Espíritu Santo jʉ̃gori cabuiaricʉ Isaac pʉamerẽ. Bairi ãme ati yʉtea caãno cʉ̃ãrẽ bʉtioro ĩñatejãñuñama judío majã Jerusalén macããna, Espíritu Santo jʉ̃gori Dios cʉ̃ pũnaa na ãnio joroque cʉ̃ caátanarẽ. o|W&Yʉ yarã, yʉ bairãrẽ bairo caãna, mʉjãã pʉame Isaac ãnacʉ̃rẽ bairo caãna mʉjãã ãniña. Bairi mʉjãã cʉ̃ã Dios cʉ̃ caĩcũjʉ̃goyetiricarã Abraham, bairi Sara pũnaarẽ bairo caãna mʉjãã ãniña. x{i&Atiere bairo ĩ quetibʉjʉgʉ, Isaías ãnacʉ̃ cʉ̃ã atore bairo ĩ quetibʉjʉ jʉ̃goyeticũñañupĩ Dios ya tutipʉ:“Ʉseanirĩ ãña mʉ, carõmio capũnaa cʉtimasĩẽcõ.Di rʉ̃mʉ ũno pũnaacʉtajere cawisioñaecõ ʉseanirĩ ãña.Bairo mʉ caãnimiatacʉ̃ãrẽ yua, ãme roquere paabojari majõco cõ capũnaacʉtato netõjãñurõ,Dios cʉ̃ camasĩrĩjẽ jʉ̃gori, capũnaacʉco mʉ ãnicoago yua,”ĩ quetibʉjʉcũñupĩ Isaías ãnacʉ̃. hzI&Marĩ pʉame roque jõbui ʉmʉrecóopʉ caãni macã cawãma Jerusalén macã macããna caãniparã majũ marĩ ãniña. Bairo caãna ãnirĩ Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ carotiecorã mee marĩ ãniña. eyC&Ape wãme ĩrĩcãrõ pʉamata, Agar pʉame Arabia yepa caãni ʉ̃tãʉ̃ Sinaíre bairo caãcõ niñamo. Bairi Sinaí pʉame ãme caãni macã Jerusalén macãrẽ bairo niña yua. Bairi ti macã caãna cʉ̃ã Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caátiroticũrĩqũẽrẽ carotiecoparã majũ tuacõãñama, paabojarico Agar cõ catuaricarorea bairo yua. x&Tie queti bui macããjẽrẽ bairo ĩ quetibʉjʉro mee ĩña. Atore bairo niña: Na, pʉgarã rõmia pʉame pʉga poa macããna camasãrẽ, “Tore bairo mʉjãã yʉ átigʉ,” Dios cʉ̃ caĩjʉ̃goyeticũrĩcãrõrẽ bairo caãna niñama. Agar pʉame Moisés ãnacʉ̃rẽ Sinaí cawãmecʉti ʉ̃tãʉ̃pʉ cʉ̃ caãno, Dios cʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ cʉ̃ cajoricarore bairo caãcõ niñamo. Bairi tie roticũrĩqũẽrẽ caĩroarã pʉame tiere carotiecoparã majũ tuacõãñama. w&Mai, Agar mena jʉ̃gori cʉ̃ camacʉ̃cʉcʉ pʉame nipetiro ati yepa macããna camasã na cabuianucũrõrẽã bairo buiayupi. Bairo cʉ̃ cabuiamiatacʉ̃ãrẽ, apei, cʉ̃ nʉmo majũ mena cʉ̃ camacʉ̃cʉtacʉ pʉamea Dios Abrahãrẽ, “Cabʉcʉpʉ nimicʉ̃ã, mʉ macʉ̃ cʉtigʉ Sara mena,” cʉ̃ cʉ̃ caĩjʉ̃goyeticũrĩcãrõrẽ bairo to baietao joroque ĩ buiayupi. v'&Mai, atore bairo quetibʉjʉya: Abraham ãnacʉ̃ pʉgarã caʉ̃mʉarẽ pũnaa cʉsupi. Jĩcãʉ̃ cʉ̃ paacoteri majõco Agar cawãmecʉco mena macʉ̃ cʉsupi. Apei pʉamerã cʉ̃ nʉmo Sara cawãmecʉco, cʉ̃ paacoteri majõco mee caãcõ mena macʉ̃ cʉsupi. @uy&Mʉjãã, Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ cabonetõrã, “Tie mena jʉ̃gori marĩ netõmasĩña,” caĩrã cariape yʉre jĩcã wãme yʉ quetibʉjʉya: ¿Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caátiroticũrĩqũẽ caĩquetibʉjʉrijere mʉjãã tʉ̃goetinucũñati? Mʉjãã tʉ̃gonucũrã tiere. "t=&Baipʉa, ãmea mʉjãã tʉpʉ yʉ ãnicõãgamiña, apeye mʉjããrẽ yʉ caĩquetibʉjʉgarijere mʉjãã quetibʉjʉgʉ. Tame, mʉjãã mena capee majũ yʉ tʉ̃goñacõãmiña baipʉa. Cayoaropʉ marĩ caãnie jʉ̃gori dope ñinemomasĩẽtĩña. El ejemplo de Agar y Sara msS&Yʉ pũnaarẽ bairo caãna, yʉ camairã ãmerã tunu ricaati roro mʉjãã catʉ̃goʉsaro jʉ̃gori bʉtioro yʉ tʉ̃goña yapapuajãñuña mʉjãã mena. Jĩcãõ carõmio pũnaa cʉtigo, bʉtioro cõ cawisiorore bairo roro majũ yʉ cʉ̃ã mʉjãã mena yʉ tʉ̃goña yapapuajãñuña. Baipʉa tore bairo jeto yʉ yapapuacõã ninucũgʉ Jesucristore caroaro jĩcãrõ tʉ̃ni cʉ̃ mʉjãã catʉ̃goʉsapetiro beropʉ. Tocãrõpʉ roquere yua yʉ yerijãgʉ mʉjãã mena. Or&Bairopʉa, camasã aperãrẽ caroaro marĩ cajʉátinemogarije caroa cañurĩjẽ ãno baiya. Roro camasãrẽ na átigarique mena tʉ̃goñarĩ na marĩ caĩroarije roque cañuetie niña. Bairi mʉjããtʉ caãna mʉjããrẽ mairĩ, caroaro mʉjãã na caĩroagaata, tocãnacã rʉ̃mʉa tore bairo jeto mʉjãã na áparo. To mʉjããtʉ yʉ caãno jeto meerẽ tore bairo mʉjãã na ĩroa ãmarõ. Na pʉame yʉre boena, tore bairo bainucũñama. uqc&Apeyera mʉjããtʉ caquetibʉjʉñesẽãnucũrã caroa quetire quetibʉjʉrã mee átinucũñama. Roro mʉjããrẽ na caĩtogarijere bootʉ̃goñarĩ, quetibʉjʉrã átinucũñama. Tunu bairoa jãã caquetibʉjʉrijere cũcõãrĩ, na caquetibʉjʉrije carorije macããjẽ pʉamerẽ mʉjãã catʉ̃goʉsaro borã, tore bairo ĩ quetibʉjʉnucũñama. [p/&Bairo majũ cabairicarã nimirãcʉ̃ã, ãmerẽ, ¿dope mʉjãã baiyati? Yʉ pʉame cariape macããjẽrẽ mʉjãã yʉ caquetibʉjʉrije jʉ̃gori yua, mʉjããrã, ¿mʉjãã pesuʉre bairo yʉ tuayati? eoC&Bairo caroaro ʉseanirĩqũẽ mena mʉjãã catʉ̃goʉsamirĩqũẽ mena, ¿dope ãmerẽ mʉjãã baiyati yua? Apeyera, caroaro mʉjãã caátajere mʉjãã ñibʉsʉpa: Marĩ caapeare nerĩ apeire marĩ cajomasĩrĩjẽ to caãmata, mʉjãã pʉame cotericaro mano mʉjãã caapeere nerĩ, yʉre cajoparãrẽ bairo majũ mʉjãã baimiwʉ̃. n}&Bairo yoaro mʉjãã tʉre yʉ caria ãnimiatacʉ̃ãrẽ, yʉre mʉjãã ĩñateepʉ. Tunu bairo yʉre cateena ãnirĩ, caroaro jĩcãrõ tʉ̃ni yʉ caquetibʉjʉrijere yʉ mʉjãã tʉ̃goʉsawʉ. Ʉmʉrecóo macããcʉ̃ ángel majũrẽ catʉ̃goʉsarãrẽ bairo caroaro majũ yʉ caĩrĩjẽrẽ mʉjãã tʉ̃goʉsawʉ. ¡Jesucristo cʉ̃ majũpʉa mʉjããrẽ cʉ̃ caquetibʉjʉrore bairo caroaro majũ yʉ mʉjãã tʉ̃goʉsawʉ Jesucristo yaye quetire mʉjãã yʉ caquetibʉjʉrijere yua! m%& Roro majũ yʉ riawʉ, mʉjãã tʉpʉre ãcʉ̃. Bairo riamicʉ̃ã, tie yʉ riaye jʉ̃gori tuari, caãnijʉ̃goro mʉjããrẽ caroa queti Dios camasãrẽ cʉ̃ canetõõrĩqũẽ queti majũrẽ mʉjãã yʉ quetibʉjʉjʉ̃gowʉ. Tiere merẽ mʉjãã masĩña. Hl & Yʉ yarã, bairi atore bairo mʉjãã yʉ átirotiya: Caroaro tʉ̃gomasĩña mʉjãã yʉ cabairijere. Yʉ pʉame roticũrĩqũẽrẽ carotiecoricʉ nimicʉ̃ã, ãmerẽ tiere caátirotiecoʉ mee yʉ ãniña. Torea bairo mʉjãã cʉ̃ã caátirotiecoena majũ mʉjãã ãmʉ cajʉ̃goyepʉre. Bairi yʉrea bairo caátirotiecoena ãninemoña tunu. Bairãpʉa, cajʉ̃goyepʉa mʉjãã mena yʉ caãno, caroaro yʉ mʉjãã qũẽnowʉ̃. Qk& ¡Bairo tiere tʉ̃goñarĩ, yʉ pʉame mʉjãã cabairijere yʉ tʉ̃goña uwijãñuña! “Narẽ yʉ caquetibʉjʉrique cabʉgoro majũ ãñupã. Yʉ paarique yasicoáto,” ñi tʉ̃goña uwiya. jy& Mai, mʉjãã pʉame atore bairo mʉjãã átinucũña: Di rʉ̃mʉ, o di muipʉ ũno, o ti yʉtea, ti cʉ̃marẽ caetaro ĩñarã, judío majãrẽ bairo mʉjãã bose rʉ̃mʉ átipeonucũña. ¿Dopẽĩrã tore bairo mʉjãã átinucũñati? _i7& Bairo cabairicarã nimirãcʉ̃ã, ãme roquere yua Dios majũrẽ camasĩrã mʉjãã ãniña. O, “Dios pʉame jĩcã nʉgõã mʉjããrẽ ĩñamaijʉ̃gori mʉjãã beseyupi,” ĩgʉ ñiña ape watoara. Bairo Diore camasĩrã nimirãcʉ̃ã, ¿dopẽĩrã roticũrĩqũẽrẽ caátirotiecorã majũ mʉjãã tuagayati tunu? Tie roticũrĩqũẽ pʉame dope caáperie catutuaetiere bairo caãnie niña. Bairi, ¿dopẽĩrã tiere mʉjãã tʉ̃goʉsagayati tunu? h&Mai, mʉjãã pʉame cajʉ̃goyepʉre Diore camasĩẽna majũ mʉjãã ãñupã. Bairo Diore camasĩẽna ãnirĩ, Dios mee caãna, jʉ̃gũẽãrẽ caĩroarã majũ mʉjãã ãñupã. Na, jʉ̃gũẽã pʉame cariape majũrã Dios ũna mee niñama. ngU&Bairo cabairo jʉ̃gori, ãmerẽ yua marĩ pʉame Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ carotiecorã mee marĩ ãniña. Dios pũnaa majũ caãna roque marĩ ãniña. Bairo cʉ̃ pũnaa majũ marĩ caãnoi, Jesucristo jʉ̃gori nipetirije marĩ cʉ̃ cajogarique cʉ̃ãrẽ cʉ̃ caborore bairo marĩ jogʉmi. Pablo se preocupa por los creyentes f&Tunu bairoa Dios pũnaa majũ, merẽ marĩ caãnierẽ marĩ masĩõ joroque ĩ, cʉ̃ macʉ̃ yaʉ Espíritu Santore marĩ yeripʉ marĩ jowĩ. Bairo cʉ̃, Espíritu Santo marĩpʉre cʉ̃ caãno jʉ̃gori, “¡Jãã Pacʉ!” cʉ̃ marĩ ĩnucũña Diore. *eM&Marĩ, Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ carotiecorãrẽ marĩ netõõgʉ, cʉ̃ cʉ̃ã tiere carotiecoʉre bairo ati yepapʉre etayupi. Bairo cʉ̃ macʉ̃ marĩ cʉ̃ caátibojaro yua, cʉ̃ pacʉ Dios pʉame cʉ̃ pũnaarẽ bairo marĩ qũĩñao joroque ásupi Jesús. `d9&Bairo caãna marĩ caãnimiatacʉ̃ãrẽ, Dios pʉame cʉ̃ cacõrĩcã yʉtea caetaro, cʉ̃ macʉ̃ marĩrẽ canetõpaʉre ati yepapʉ cʉ̃ joyupi. Cʉ̃ pʉame jĩcãõ carõmio jʉ̃gori buiayupi ati yepapʉre. Bairo buiari cʉ̃ cʉ̃ã Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ caátiecoʉ majũrẽã bairo caãcʉ̃ buiayupi. fcE&Bairi torea bairo baiwʉ marĩ cʉ̃ãrẽ. Mai, marĩ pʉame cawĩmarãrẽ bairo ãna, ati ʉmʉrecóo macããna na carotitutuarijere carotiecorã majũ marĩ ãmʉ. Bairoa niña, tore bairo ĩcõña quetibʉjʉgaata. wbg&Mai, cawĩmaʉ cʉ̃ caãno, cʉ̃ paabojari majã pʉame caroaro cʉ̃ qũẽñonucũñama. Tunu bairoa dope bairo cʉ̃ caátigarije cʉ̃ãrẽ na pʉame jeto cʉ̃ jʉátinemonucũñama. Tore bairo jeto cʉ̃ jʉátiãninucũñama cʉ̃ pacʉ cʉ̃ cacʉ̃goriquere cʉ̃ cacʉ̃gomasĩpa yʉtea, cʉ̃ pacʉ cʉ̃ caĩcũrĩcã yʉtea caetaparo jʉ̃goye mai. ha K&Atore bairo pʉame mʉjããrẽ ĩ quetibʉjʉgʉ ñiña: Jĩcãʉ̃ cawĩmaʉ cʉ̃ pacʉ cʉ̃ cacʉ̃gomirĩqũẽrẽ cacʉ̃goʉsapaʉ, mai cawĩmaʉ ãcʉ̃, dope bairo átimasĩẽtĩñami. Cʉ̃ pacʉ paabojari majõcʉ cʉ̃ãrẽ dope bairo cʉ̃ botiomasĩẽtĩñami. Cʉ̃ pacʉ paabojari majõcʉ caãcʉ̃ pʉame mai nipetirije cʉ̃ cacʉ̃gopeere caroaro ĩñaricanʉgõcote masĩcõãñami. Bairo cʉ̃ paabojari majõcʉ cʉ̃ caĩñaricanʉgõcotebojamiatacʉ̃ãrẽ, cabʉcʉ niácʉ́pʉ roque yua, cariape majũrã nipetiro cʉ̃ pacʉ yaye caãnajẽ upaʉ majũ catuapaʉ niñami. +`O&Bairo Jesucristo yarã majũ mʉjãã caãmata, Abraham ãnacʉ̃ pãrãmerã caãna majũ mʉjãã tuaya. Bairo cʉ̃ pãrãmerãrẽ bairo caãna ãnirĩ Dios caroaro cʉ̃rẽ cʉ̃ caátipeere cʉ̃ caĩcũjʉ̃goyetiriquere mʉjãã cʉ̃ã cacʉ̃gorã majũ mʉjãã tuaya yua.A_{&Bairi ñe ũnie majũ mee niña judío majã yaʉ marĩ caãnie, o griego yaʉ marĩ caãnie cʉ̃ã. Paabojari majõcʉ, o caroaro caãnicõãʉ̃ marĩ caãnie cʉ̃ã, ñe mee niña. Caʉ̃mʉ, carõmio cʉ̃ã jĩcãrõ tʉ̃nia cʉ̃ mena marĩ tʉ̃goñatutuamasĩña. Bairo yua Jesucristo mena jĩcãrõrẽ bairo tʉ̃goñatutuari nipetiro cʉ̃ yarã, cʉ̃ mena jĩcãrõ caãna majũ mʉjãã tuacõãña, mʉjãã cʉ̃ã yua. b^=&Tunu bairo Jesucristo wãme mena ĩrĩ, mʉjãã cabautiza rotirique jʉ̃gori cʉ̃ yarã cʉ̃ mena jĩcãrõrẽ bairo caãna majũ mʉjãã tuaya. Cʉ̃rẽã bairo jĩcã rupaʉ caãna majũ mʉjãã tuaya yua. ]#&Bairi ãmerẽ Jesucristo mena mʉjãã catʉ̃goñatutuarije jʉ̃gori nipetiro Dios pũnaarẽ bairo caãna majũ mʉjãã ãniña. \9&Bairi ãmerẽ yua, Jesucristo ati yepapʉ caatácʉre cʉ̃ tʉ̃goʉsari, cʉ̃ mena catʉ̃goñatutuarã majũ marĩ ãniña. Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ carotiecorã mee marĩ ãniña. Tie, marĩrẽ cabueire bairo carotijʉ̃goro marĩ boetiya yua. _[7&Ape wãme ĩcõñarĩ ĩrĩcãrõ pʉamata, Moisés cʉ̃ caroticũrĩqũẽ pʉame marĩrẽ cabuejʉ̃goʉ cʉ̃ caquetibʉjʉjʉ̃gororea bairo marĩ carorije wapare marĩ masĩõ joroque marĩ ápʉ. Tore bairo marĩ baicõã ãmʉ, Jesucristo ati yepapʉ cʉ̃ caetaparo jʉ̃goye mai. Bairo caãna marĩ caãnimiatacʉ̃ãrẽ yua, ãmerẽ cʉ̃ mena marĩ catʉ̃goñatutuarije jʉ̃gori ñe ũnie carorije cawapa mánarẽ bairo marĩ tuao joroque marĩ ámi. tZa&Mai, Jesucristo, marĩ catʉ̃goñatutuapaʉ ati yepapʉ cʉ̃ caetaparo jʉ̃goyere Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩqũẽ jʉ̃gori roro majũ carorije macããjẽrẽ caátiecorã majũ marĩ tuamiwʉ̃. Tore bairo roro marĩ átiãninucũwʉ̃, Jesucristo cʉ̃ majũpʉa marĩrẽ cʉ̃ caãnajẽ cʉtiere marĩ cʉ̃ camasĩõparo jʉ̃goye mai. Y &Bairãpʉa, Dios ya tutipʉ caĩrõ pʉamata, nipetiro carorije macããjẽrẽ caátieconucũrã jeto marĩ ãniña. Bairo caãna nimirãcʉ̃ã, Jesucristore noa ũna na catʉ̃goʉsaata, Dios caroaro cʉ̃ caátigariquere cacʉ̃goparã majũ niñama. qX[&Bairo bairi, ¿Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩqũẽ pʉame Dios cʉ̃ caátipeere ricaati to ãnio joroque to átoati? ¡Bairo átimasĩẽto! Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩqũẽ marĩ caticõã nio joroque to caátimasĩata, Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ bairo jeto átiri carorije wapa cacʉ̃goena marĩ tuabujioricarã. W &Jĩcãʉ̃ cʉ̃ caátipeere cʉ̃ caĩcũrĩqũẽ caãmata, apeipʉ cʉ̃ cabʉsʉnemobojaro boetiya. Torea bairo Dios cʉ̃ majũpʉa cʉ̃ caátipeere quetibʉjʉyupi Abrahãrẽ. Aperãpʉ̃rẽ quetibʉjʉ netõrotijoesupi. El propósito de la ley n~}||C{=zxwvv tsRqponmll*jigfedcba`_^^][ZYwXXWVU[SQPPO3MrL]KKJUHGSFoDCB}As@?>=“Caãnorẽ bairo cariape ĩñami marĩ Quetiupaʉ Dios cʉ̃ macʉ̃rẽ, ape wãme tʉ̃goñanemorĩcãrõ mano:‘Sacerdote majũ caãnicõãninucũpaʉ mʉ yʉ cũña,’ qũĩñami Dios cʉ̃ macʉ̃rẽ,” ĩ quetibʉjʉya Dios ya tutipʉ. G#Tore bairo marĩ camasĩrõ boyupi Dios. Bairi cʉ̃ ya wãme majũ mena ĩrĩ, tiere marĩ masĩõñupĩ. Aperã sacerdote majã pʉamerẽ ni ũcʉ̃ wãme mena ĩrĩ na jõẽsupa. L"Tie Moisés cʉ̃ caroticũjʉ̃gorique pʉame dope bairo átimasĩẽsupa camasã Dios tʉpʉ caágarãrẽ. Ãmerẽ yua, tie caánato ũnorẽã, marĩ bócaya cawãma wãme Dios cʉ̃ cacũrĩqũẽrẽ. Jesucristore marĩ catʉ̃goñatutuarije jʉ̃gori caroaro cariape Diore marĩ bocaetamasĩña marĩ yeripʉ yua. 8!iCabʉcʉ roticũrĩqũẽrẽ camasocʉ ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ cʉ̃ caátie jʉ̃gori netõmasĩẽtĩñami. Bairi tie cabʉcʉ roticũrĩqũẽ pʉame marĩ jãnaecoya yua. Atore bairo qũĩñupĩ Dios cʉ̃ã Jesús cʉ̃ caãnicõãnierẽ:“Sacerdote majũ Melquisedec ũcʉ̃ mʉ yʉ cũña.Mʉ pʉame tocãnacã rʉ̃mʉa camasãrẽ cajẽnibojaʉ mʉ ãnicõã ninucũgʉ,” qũĩñupĩ Dios cʉ̃ macʉ̃rẽ. ^5Cabʉcʉ roticũrĩqũẽ, “Ti poa macããna sacerdote majã jããmasĩñama,” caĩquetibʉjʉro jʉ̃gori mee sacerdote jããñupĩ Jesús. Caãnicõãcʉ̃ cʉ̃ caãnie jʉ̃gori pʉame roque jããñupĩ. U#Jesús, apei sacerdote Melquisedere bairo caãcʉ̃ cʉ̃ cajããrĩqũẽ jʉ̃gori, “Cabʉcʉ rotiriquere cawãma wãme mena wasoa yaparoya,” nemojãñurõ caãnorẽ bairo marĩ ĩ masĩña. } Profeta majã na caĩwoatujʉ̃goyetiricʉ marĩ Quetiupaʉ Jesús pʉame sacerdote majã ya poa macããcʉ̃ mee ãñupĩ. Aarón ya poa macããcʉ̃ mee, Judá ya poa macããcʉ̃ roque ãñupĩ. Tiere nipetiro camasã masĩñama. Ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ sacerdote majõcʉ Aarórẽ bairo caãcʉ̃ Judá ya poare mañupĩ. Moisés ãnacʉ̃ sacerdote majã Aarórẽ bairo caãna na caãni wãmerẽ quetibʉjʉ, “Judá ya poa macããna sacerdote majã caãniparã nigarãma,” ĩ quetibʉjʉesupi. 0Y Apei sacerdote majõcʉ cʉ̃ cajããwasoarorea bairo cabʉcʉ rotirique Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩqũẽ cʉ̃ãrẽ cawãma wãme pʉame wasoanemorotiya. Q Sacerdote majã levita ya poa macããna Aarón pãrãmerã caãnana jʉ̃gori marĩ ñicʉ̃jãã Israel yepa macããna pʉame ñejʉ̃goyupa Dios yaye cʉ̃ caátiroticũrĩqũẽrẽ. Bairi sacerdote majã caãnana Dios cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ cabori majãrẽ ñe ũnie caroa carʉsaenarẽ bairo caãna na tuao joroque caána na caãmata, Aarón ũcʉ̃ mee, ape majõcʉ Melquisedec ũcʉ̃ sacerdote cʉ̃ cajããrõ bonemoetibujioricaro. pY Ti rʉ̃mʉ Melquisedec Abrahãrẽ cʉ̃ cabocáetari rʉ̃mʉrẽ, Abraham pʉame cʉ̃ rupaʉpʉ cʉ̃goyupi cʉ̃ pãrãmerã caãniparã nipetirore. Leví ya poa macããna cʉ̃ãrẽ cʉ̃goyupi, na cabuiaetimiatacʉ̃ãrẽ mai. Bairi bairo marĩ ĩ masĩña: Abraham cʉ̃ yaye pʉga wãmo petiro cãnacã sero caãnierẽ jĩcã sero cãrõ Melquisedere cʉ̃ cajori rʉ̃mʉ caãno, Leví ya poa macããna cʉ̃ã cʉ̃ jorãrẽ bairo ásupa, Abraham cʉ̃ cajoro jʉ̃gori.  2]Leví pãrãmerã ãme macããna sacerdotea caãna pʉga wãmo petiro cãnacã sero caãnierẽ jĩcã sero cãrõrẽ cajenucũrã pʉame camasã cayasiparã majũ ninucũñama. “Melquisedec pʉame roque caãnicõãninucũʉ̃rẽ bairo caãcʉ̃ niñami,” ĩ quetibʉjʉya Dios ya tutipʉ. 'GNipetiro camasã atore bairo ĩ masĩñama: “ ‘Caroare cʉ̃ joáto mʉrẽ Dios,’ caĩ pʉame, cʉ̃ caĩ netõjãñurõ caãnimajũʉ̃ niñami.” Melquisedec pʉame Leví ya poa macããcʉ̃ ãmerĩmicʉ̃ã, Abraham cʉ̃ cacʉ̃gorije pʉga wãmo petiro cãnacã sero caãnierẽ jĩcã sero cãrõ jeyupi. “Caroa wãmerẽ mʉ yʉ jogʉ,” Dios cʉ̃ caĩcũrĩcʉ̃ yaye pʉga wãmo petiro cãnacã sero caãnierẽ jĩcã sero cãrõrẽ jeeri bero, “Caroare mʉ cʉ̃ joáto Dios,” qũĩ cũñupĩ Melquisedec Abrahãrẽ. 8iMoisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caquetibʉjʉcũrĩqũẽ jʉ̃gori sacerdote majã Leví ya poa macããna pʉame pʉga wãmo petiro cãnacã sero caãnierẽ jĩcã sero cãrõ jemasĩnucũñama camasã na ya macã macããna na cawapatarijere. Na yarã majũ Abraham pãrãmerã jĩcã majã na cʉ̃ã na caãnimiatacʉ̃ãrẽ, na jemasĩñama na cawapatarije pʉga wãmo petiro cãnacã sero caãnierẽ jĩcã sero cãrõ majũrẽ. 5cBairi ãmerẽ caãnimajũʉ̃ Melquisedec cʉ̃ caãnierẽ tʉ̃goñaña. Marĩ ñicʉ̃ caãnijʉ̃goricʉ Abraham pʉame cʉ̃ wapanarẽ na pajĩãrĩ bero, na cacʉ̃gomirĩqũẽ cʉ̃ cajerique pʉga wãmo petiro cãnacã sero caãnierẽ jĩcã sero cãrõ cʉ̃ joyupʉ Melquisedere. jMMasĩã maniña Melquisedec pacʉa ãnanarẽ. Cʉ̃ ñicʉ̃jãã ãnana cʉ̃ãrẽ masĩã maniña. Apeyera cʉ̃ cabuiarique, bairi cʉ̃ cabaiyasirique ũnierẽ na caquetibʉjʉro cʉ̃ãrẽ tʉ̃goa maniña. Dios macʉ̃ Jesús cʉ̃ cabairica wãmerẽã bairo Melquisedec cʉ̃ã sacerdote majõcʉ nicõã ninucũgʉmi tocãnacã rʉ̃mʉa. 2]Bairo cʉ̃ caĩjẽniboja yaparoro bero, Abraham pʉame cʉ̃ wapana ãnana na cacʉ̃gomirĩqũẽrẽ pajĩãrĩ bero cʉ̃ cajerique pʉga wãmo petiro cãnacã sero caãnierẽ jĩcã sero cãrõ cʉ̃ joyupʉ Melquisedere. Mai, Melquisedec wãme pʉame bairo ĩgaro ĩña: “Quetiupaʉ rey cariape caácʉ,” ĩgaro ĩña. Cʉ̃ ya macã Salem cʉ̃ã bairo ĩgaro ĩña: “Caroa yeri pũnacʉtaje caãni macã,” ĩgaro ĩña. Bairi ti macã quetiupaʉ pʉame cʉ̃ã, “Quetiupaʉ caroa yeri pũnacʉtaje caácʉ niñami,” ĩgaro ĩña. O Melquisedec cawãmecʉcʉ pʉame Salem cawãmecʉti macã quetiupaʉ rey ãñupʉ̃. Dios, nocãrõ catutuaʉ jõbui ʉmʉrecóo macããcʉ̃ yaʉ sacerdote majũ ãñupʉ̃. Bairi marĩ ñicʉ̃ Abraham ãnacʉ̃, reyes quetiuparãrẽ cʉ̃ capajĩãnetõnʉcãrõ bero, cʉ̃ ya macãpʉ cʉ̃ catunuátó, Melquisedec pʉame cʉ̃ bocáetayupʉ. Bairo cʉ̃ bocáetari yua, “Caroare cʉ̃ joáto mʉrẽ Dios,” qũĩ jẽnibojayupʉ Abrahãrẽ. 'G“Cũmua capairicare ãpõãpãĩ canʉcʉ̃rĩpãĩ mena jʉ̃gori, ti cũmua aperopʉ wʉámasĩẽtĩña,” marĩ ĩ masĩña pʉgani cãrõ tʉ̃goñarĩcãrõ mano. Torea bairo Jesús mena marĩ catʉ̃goñatutuarique mena jʉ̃gori, “Cʉ̃ mena ʉseanirĩ marĩ ãnicõã ninucũgarã tocãnacã rʉ̃mʉa cʉ̃ caĩrĩcãrõrẽã bairo,” marĩ ĩ masĩña merẽ pʉgani cãrõ tʉ̃goñarĩcãrõ mano. Apeyera tunu sumo sacerdote majõcʉ templo wiipʉ Dios mena bʉsʉácʉ́, jutii asero yoo ẽñotarica aserore netõrĩ, Dios cʉ̃ caãnipaʉpʉ etanucũñupʉ̃. Torea bairo Jesús marĩ catʉ̃goñatutuanemojʉ̃goricʉ cʉ̃ã cʉ̃ cariarique jʉ̃gori ʉmʉrecóo Dios cʉ̃ caãnipaʉpʉ etayupi. Marĩ jʉ̃goye ájʉ̃goyupi ʉmʉrecóore, marĩ cʉ̃ yarã cʉ̃ã cʉ̃ tʉpʉ marĩ caámasĩparore bairo ĩ. Bairo cʉ̃ caáto jʉ̃gori, cʉ̃ cũñupĩ Dios marĩ sumo sacerdote majõcʉre bairo caãnicõãninucũpaʉ majũ. Tirʉ̃mʉpʉ macããcʉ̃ Melquisedec cawãmecʉcʉ ãnacʉ̃rẽ bairo cʉ̃ cũñupĩ.  Bairo marĩrẽ, “Caroaro mʉjããrẽ yʉ átigʉ,” bairi tunu cʉ̃ wãme majũ mena ĩrĩ, cʉ̃ caĩquetibʉjʉrique jʉ̃gori marĩ pʉame caãnorẽ bairo cariape marĩ tʉ̃goñatutuagarã. Dios caĩtopai mee niñami. Cʉ̃ caĩrĩqũẽ dope bairo wasoamasĩã maniña. Bairi, “Marĩrẽ netõõgʉmi Dios cʉ̃ caĩrĩcãrõrẽ bairo,” marĩ ĩ tʉ̃goñatutuamasĩña. Y +Torecʉ, Dios pʉame wasoaricaro mano cariapea caroaro cʉ̃ caátibojapeere cʉ̃rẽ catʉ̃goʉsarã na camasĩrõrẽ boyupi. Pʉgani cãrõ tʉ̃goñanemorĩcãrõ mano tiere na camasĩrõ boyupi. Bairi cʉ̃ caĩcũrĩqũẽrẽ bairo caroaro cʉ̃ caátipeere cacʉ̃goparãrẽ cʉ̃ ya wãme majũ mena na ĩ quetibʉjʉyupi.  )Camasã pʉame, “Cariape majũ jãã ĩña,” na caĩata, na bui macããcʉ̃ ya wãme mena ĩ bʉsʉnucũñama. Bairo cʉ̃ wãme mena na caĩbʉsʉata, “Marĩ caĩrĩcãrõrẽã bairo marĩ caápericõãta, cʉ̃ã, marĩrẽ popiye marĩ baio joroque cʉ̃ áparo,” caĩrãrẽ bairo ĩnucũñama. Bairo na caĩrõ bero caãnoi, dope bairo ape wãme ĩ bʉsʉnetõ masĩã maa yua. B }Bairo cʉ̃ caĩrõ bero, Abraham pʉame cʉ̃ caĩrĩcãrõrẽã bairo caetapa rʉ̃mʉrẽ caroaro mena coteyupi. Cabero Dios cʉ̃ caĩcũjʉ̃goyetiricarorea bairo cʉ̃ baiyupa. 5 c Dios, marĩ ñicʉ̃ Abraham ãnacʉ̃rẽ caroaro cʉ̃ caáti rʉ̃mʉrẽ cariape cʉ̃ majũ ya wãme mena qũĩñupĩ, apei cʉ̃ netõrõ caĩñabesei cʉ̃ camano jʉ̃gori. Bairo qũĩñupĩ: “Caroa majũrẽ mʉ yʉ jogʉ. Mʉ pãrãmerã capããrã majũ na bʉo joroque yʉ átigʉ.” 5 Mʉjãã, aperã cateeyepairã na caátiãnajẽ cʉtiere bairo mʉjãã caátíãno jãã boetiya. Dios mena na catʉ̃goñatutuarije jʉ̃gori popiye baimirãcʉ̃ã, Dios cʉ̃ caĩrĩcãrõrẽã bairo cʉ̃ canetõrĩcãrã na cabairore bairo mʉjãã caãno jãã boya.  Torena, mʉjããrẽ atore bairo jãã ĩnemoña: Tocãnacãʉ̃pʉa mʉjãã mena macããnarẽ bairo jeto na jʉátinemoña ʉseanirĩqũẽ mena. Bairo átinucũña, Dios caroaro cʉ̃ caátibojapee nipetirijere mʉjãã cacʉ̃gopetimasĩparore bairo ĩrã. *M Bairi Dios cañuʉ majũ niñami. Masiritietiyami Dios mʉjãã cʉ̃rẽ caroaro mʉjãã camairĩjẽrẽ. Cʉ̃rẽ mʉjãã camairĩjẽ jʉ̃gori marĩ yarã Dios mena catʉ̃goñatutuarãrẽ na mʉjãã jʉátinemowʉ̃. Mai, bairoa mʉjãã áticõã ninucũña ãme cʉ̃ãrẽ. ,Q Bairo tutuaro mena mʉjããrẽ quetibʉjʉmirãcʉ̃ã, yʉ yarã, jãã masĩjãñuña merẽ Dios cʉ̃ canetõrĩcãrõpʉ caáná mʉjãã caãnierẽ. Carorije pota yucʉ ũnie jeto caríca joata roque, ti yepa dope bairo átimasĩã maa. “Dios cʉ̃ carocarica yepare bairo tuagaro,” ĩgarãma yua ti yepa uparã. Bairo ĩ yaparori bero, ti yepare joerocacõãgarãma. La esperanza que nos mantiene firmes Bairo cabairã pʉame oco caocarije yepapʉ cañarõ ti yepa pʉame caũpũjõ yasiorore bairo caãna niñama. Ti yepa uparã ti yepare na caotero bero caroare caríca joata, “Caroa yepa Dios cʉ̃ cũrĩcã yepa niña,” ĩ masĩñama ti yepa uparã. U#Jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ camasocʉ Dios yaye quetire cariape tʉ̃goyupʉ. Dios cʉ̃rẽ cʉ̃ camairĩjẽrẽ tʉ̃gomasĩrĩ ʉseanirĩqũẽ mena ãñupʉ̃. Espíritu Santo cʉ̃ camasĩõnemorĩjẽ cʉ̃ãrẽ masĩñupʉ̃. Bairi Dios yaye caroa queti cʉ̃ãrẽ ʉseanirĩqũẽ mena tʉ̃goyupʉ. Dios cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉ macããjẽ cʉ̃ camasĩrĩjẽ mena cʉ̃ caátijẽñorĩqũẽ cʉ̃ãrẽ ĩñañupʉ̃. Cʉ̃ ũcʉ̃ caãnacʉ̃ pʉame tiere catʉ̃goricʉ nimicʉ̃ã, Dios yaye caroa quetire cʉ̃ cajãnamajũcõãta, pʉgani cãrõ tunu cʉ̃ yerire Dios mena tʉ̃goñawasoanemo masĩã maa. Cʉ̃ ũna pʉame Jesucristo Dios macʉ̃rẽ caboena ãnirĩ yucʉpãĩpʉ capapuaturicarãrẽ bairo ána átiyama, pʉgani cãrõ tunu nipetiro camasã na caĩñajoro. Jesure roro cʉ̃ boyetieperãrẽ bairo átiyama. =sTie nipetirije marĩ cabuejʉ̃gorique caãnimajũrẽ to caãnimiatacʉ̃ãrẽ, nemojãñurõ camasiriyorije roquere buenemorotiya. Bairoa marĩ átigarã, Dios cʉ̃ cabooata. '~GApeyera bautizarique macããjẽ cʉ̃ãrẽ marĩ buewʉ. Tunu Diore catʉ̃goʉsari majãrẽ na rʉpoa buire na wãmo mena ñigãpeori Diopʉre jẽnibojarique cʉ̃ãrẽ marĩ buewʉ. Cariacoatana nimirãcʉ̃ã tunu na cacaticoatie cʉ̃ãrẽ marĩ buewʉ. Apeyera tunu Dios camasãrẽ cʉ̃ caĩñabeseri rʉ̃mʉ caetaro narẽ cʉ̃ caĩñabesero bero na cabaicõãninucũpee cʉ̃ãrẽ marĩ buewʉ. E} Bairo cabairoi, cabʉtoare bairo nemorõ Dios mena tʉ̃goñatutuagarã, Jesucristo yaye queti camasiriyorijere marĩ buenemogarã. Marĩ cabuejʉ̃gorique cañurĩjẽ to caãnimiatacʉ̃ãrẽ, nemojãñurõ camasiriyorije to caãnimiatacʉ̃ãrẽ, buenemorotiya. Marĩ cabuejʉ̃gorique bairo ãmʉ: Roro marĩ caátiere yapapuari marĩ cayeri wasoariquere marĩ buewʉ. Roro marĩ caátiere marĩ cacũẽtĩcõãta, caʉ̃petietopʉ cayasiránárẽ bairo marĩ cabaibujioriquere marĩ buewʉ. Apeyera Dios mena tʉ̃goñatutuarique cʉ̃ãrẽ marĩ buejʉ̃gowʉ. T|!Ʉgariquere caʉgarãpʉ niñama cabʉtoa. Na pʉame caroaro tʉ̃gomasĩjãñuñama caroa wãme ũnierẽ. Bairi, “Atie caroa niña,” o “Atie carorije niña,” ĩ tʉ̃goña besemasĩñama.T{! Cawĩmarã caũpũrããcã pʉame, “Atie caroa niña,” o “Atie carorije niña,” na caĩmasĩẽtõrẽã bairo mʉjãã cʉ̃ã caroa macããjẽrẽ mʉjãã tʉ̃goña besemasĩẽtĩña mai. 7zg Tirʉ̃mʉpʉ merẽ mʉjãã tʉ̃gojʉ̃gowʉ Jesucristo yaye quetire. Bairo tirʉ̃mʉpʉ catʉ̃gojʉ̃goricarã ãnirĩ tie quetire cajʉ̃gobueri majã mʉjãã ãnibujiorã. Bairo caãniparã nimirãcʉ̃ã, mʉjãã pʉame cariape mʉjãã tʉ̃gojẽñomasĩẽtĩña mai. Dios yaye queti camasiriyoetie ũnieacã cʉ̃ãrẽ caroaro majũ tunu mʉjããrẽ quetibʉjʉricarore mʉjãã bonucũña. Ʉgarique majũrẽ caʉgaena cawĩmarã caũpũrããcã ũnarẽ bairo mʉjãã ãniña mai. Dios mena mʉjãã tʉ̃goñatutua nemomasĩẽtĩña. Xy) Ati wãme quetibʉjʉriquere capee wãme mʉjãã yʉ quetibʉjʉnemogamiña. Baimicʉ̃ã, mʉjãã pʉame tãmurĩ mʉjãã catʉ̃gojẽñomasĩẽtõ jʉ̃gori, tiere yʉ quetibʉjʉnemoẽtĩña. +xO Torecʉ, Melquisedec sumo sacerdote majõcʉ Dios cʉ̃ cacũrĩcʉ̃ ũcʉ̃rẽã bairo cʉ̃ cũñupĩ Dios, Jesús cʉ̃ãrẽ. Peligro de renunciar a la fe jwM Bairo popiye cʉ̃ cabairique jʉ̃gori caroʉ́ majũ ñe ũnie camácʉ̃ baietari bero, nipetiro cʉ̃rẽ catʉ̃goʉsari majãrẽ yerijõrõ ãnicõã ninucũrĩcãpaʉpʉ caetaparã na ãnio joroque na ásupi Jesús. LvBairi Cristo, Dios macʉ̃ nimicʉ̃ã, roro popiye tãmʉoñupĩ. Bairo roro cʉ̃ catãmʉorĩqũẽ jʉ̃gori caroaro tʉ̃gonemo masĩñupĩ Jesús, Dios cʉ̃ pacʉ cʉ̃ caátirotirijere. LuMai, Jesucristo ati yepapʉ ãcʉ̃, popiye baigʉ jʉ̃goye otiri, tutuaro mena Diore qũĩ jẽniñupĩ. Dios jeto cʉ̃ netõõmasĩñupĩ roro cʉ̃ cabaipee ũnierẽ. Cʉ̃ pʉame tʉ̃goyupi Jesús cʉ̃rẽ cʉ̃ cajẽnirĩjẽrẽ, Jesús caroaro catʉ̃goʉsaʉ cʉ̃ caãno jʉ̃gori. Cʉ̃ jʉátinemoñupĩ. t3Dios ya tuti apero cʉ̃ caquetibʉjʉropʉ atore bairo qũĩñupĩ cʉ̃ macʉ̃rẽ:“Sacerdote majũ, Melquisedec ũcʉ̃ mʉ yʉ cũña.Mʉ pʉame tocãnacã rʉ̃mʉa camasãrẽ cajẽnibojaʉ mʉ ãnicõã ninucũgʉ,” qũĩñupĩ Dios cʉ̃ macʉ̃rẽ. sJesús cʉ̃ã cʉ̃ majũã sumo sacerdote majõcʉre bairo jããẽsupĩ. Dios pʉame roque cʉ̃ jõñupĩ. Atore bairo qũĩñupĩ cʉ̃ macʉ̃rẽ:“Mʉ, yʉ macʉ̃ majũ mʉ ãniña.Ati rʉ̃mʉi yʉ macʉ̃ mʉ ãnijʉ̃gogʉ.” rr]Jĩcãʉ̃ cʉ̃ majũ cʉ̃ caboro jʉ̃gori sacerdote majõcʉ jããmasĩẽtĩñami. Dios, Aarón ãnacʉ̃rẽ cʉ̃ cabesecũñarĩcãrõrẽã bairo sacerdote majõcʉ cʉ̃ã Dios cʉ̃ caĩñabesericʉ ũcʉ̃ niñami. -qSTorecʉ, cʉ̃ cʉ̃ã rorije cʉ̃ caátie cacʉ̃goʉ ãnirĩ cʉ̃ yaye wapa, camasã yaye wapa cʉ̃ãrẽ waibʉtoa rii mena joemʉgõjo masĩñami Diopʉre. pBairi tunu sacerdote majõcʉ marĩrẽ bairo camasocʉ ãnirĩ Dios cʉ̃ carotirije nipetirijere átipeyomasĩẽtĩñami. Bairo cabai ãnirĩ Dios yayere camasĩpeyoenarẽ, rorije caátimawijiarã cʉ̃ãrẽ bopacooro majũ na ĩñamaimasĩñami. o !Tocãnacãʉ̃pʉa sumo sacerdote majã marĩ mena macããna camasã na cabesericarã niñama, marĩrẽ Diopʉre cajẽnibojaparã na ãmarõ ĩrã. Bairi na pʉame waibʉtoa riire joemʉgõjobojanucũñama, camasã na carorije wapare Dios cʉ̃ netõõáto ĩrã. Tn!Bairi uwiricaro mano Diore cʉ̃ marĩ jẽnigarã nocãrõ marĩrẽ camaimajũʉ̃rẽ. Marĩ roro marĩ cabairijere cʉ̃ cabopaca ĩñaparore bairo ĩrã, tʉ̃goñatutuarique mena cʉ̃ marĩ jẽnigarã. Bairo marĩ caápata, marĩrẽ jʉátinemogʉmi popiye marĩ cabairi rʉ̃mʉrẽ, nocãrõ cañuʉ majũ ãnirĩ.mwJesús, marĩ sumo sacerdote pʉame marĩ cayeri wẽpʉ̃ẽtĩẽrẽ masĩcõãñami. Bairi marĩrẽ bopacooro majũ marĩ ĩñanemomasĩñami, merẽ cʉ̃ cʉ̃ã bopacooro bairique ũnierẽ marĩrẽã bairo catãmʉoñarĩcʉ̃ ãnirĩ. Bairo cabairicʉ nimicʉ̃ã, cʉ̃ pʉame jĩcã ni ũno roro ápeyupi. Jĩcã ni ũno wãtĩ cʉ̃ caĩrĩjẽrẽ yʉesupi. `l9Jesús, Dios macʉ̃ pʉame marĩ sumo sacerdote majũrẽ bairo caãcʉ̃ etayupi ʉmʉrecóopʉre. Bairi marĩ pʉame Jesucristo mena marĩ catʉ̃goñatutuacõã ninucũrĩjẽrẽ áticõã ninucũrotiya. 1k[ Marĩã, Dios cʉ̃ caátana marĩ ãniña. Bairi ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ marĩ mena macããcʉ̃ yasioropʉ cʉ̃ caátiere átimasĩẽtĩñami Dios cʉ̃ caĩñajoro. Nipetirije marĩ caátiere masĩpeti majũcõãñami Dios, marĩrẽ caĩñabesepaʉ ãnirĩ. Jesús es el gran sumo sacerdote Ij  Dios bʉsʉrique pʉame marĩrẽ cacatirã marĩ ãnio joroque marĩ átiya. Ñosẽricapãĩ pʉga nʉgõã caoripãĩ marĩ yeripʉ caetarore bairo niña Dios bʉsʉrique. Tipãĩ netõrõ etamasĩña Dios bʉsʉrique marĩ yeripʉ, marĩ catʉ̃goñarĩjẽ nipetiro macããjẽpʉ. Bairi tiere tʉ̃gorã yua, marĩ pupeapʉ marĩ catʉ̃goñarĩjẽrẽ, “Caroa niña,” o “Carorije niña tie,” marĩ ĩ tʉ̃goña besemasĩña. :im Torena, marĩ cʉ̃ã tutuaro mena marĩ tʉ̃goñatutuanemorotiya, topʉre etagarã, “Marĩ ñicʉ̃jãã catʉ̃goʉsaetana na cabaiyaricarore bairo marĩ baire,” ĩrã. Xh) Dios cʉ̃ paariquere átiyaparori bero, cʉ̃ cayerijãrĩcãrõrẽã bairo ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ Dios yapaʉ caroaro cayerijõrĩpaʉ caetaʉ pʉame cʉ̃ paariquere jãnarĩ cʉ̃ cʉ̃ã yerijãgʉmi. kgO Bairi mai, Dios yapaʉ caroaro cayerijõrĩpaʉ cʉ̃ ya poa macããna na caãniparo nicõãña. fJosué, Moisés berore marĩ ñicʉ̃jãã israelita majãrẽ cajʉ̃goricʉ pʉame jĩcãpaʉa caroapaʉ cayerijõrõpʉ na cajʉ̃goátácʉ cʉ̃ caãmata, ape rʉ̃mʉ camasã na canetõõmasĩpa rʉ̃mʉ ũnorẽ quetibʉjʉ cũnemoẽtĩbujioricʉmi Dios. =esBairi Dios pʉame ape yʉtea cawãma yʉtea cũnemoñupĩ tunu camasã na canetõmasĩpa yʉtea ũnorẽ. Marĩ ñicʉ̃jãã ãnana Diore cabaibotioyaricarã beropʉ David ape tuti bero macããcʉ̃pʉ tunu atore bairo ĩ woaquetibʉjʉyayupi Dios ya tutipʉ mʉjãã yʉ caĩquetibʉjʉatajere:“Ãmerẽ Dios mʉjããrẽ cʉ̃ caquetibʉjʉgarijere tʉ̃gorã, tiere cateerãrẽ bairo baieticõãña,”ĩñupĩ David. `d9Dios yaye quetire catʉ̃gojʉ̃gomirĩcãrã Dios yapaʉ caroaro cayerijõrõpʉre jããẽtĩgarãma, Diore na cabaibotiorique jʉ̃gori. Na bero Dios yaye quetire catʉ̃goricarã pʉame roque jããrã baiyama. Jc Tunu aperopʉ cʉ̃ãrẽ marĩ ñicʉ̃jããrẽ na ĩñupã Dios ya tutipʉ:“Di rʉ̃mʉ ũno mʉjãã etaetigarã yʉ yapaʉ caroaro yerijõrõ caãnopʉre,”
na ĩñupĩ Dios. |bqJĩcãpaʉ Dios ya tutipʉ atore bairo ĩ quetibʉjʉya ati ʉmʉrecóore cʉ̃ caátiyaparorica rʉ̃mʉ bero macãã rʉ̃mʉrẽ:“Dios yerijãñupĩ cʉ̃ paariquere yaparori bero pʉgaa pẽnirõ cãnacã rʉ̃mʉ caáto majũ.” ~auMarĩ pʉame roque Dios yaye quetibʉjʉriquere cariape catʉ̃goricarã ãnirĩ marĩ jããetagarã Dios yapaʉ cayerijõrĩpaʉpʉ. Baipʉa, marĩ ñicʉ̃jããrẽ na asiari, atore bairo na ĩñupĩ Dios:“Caãnorẽ bairo mʉjããrẽ ñiña: Yʉ mena caroaro cayerijõrõpʉ di rʉ̃mʉ ũno mʉjãã etaetigarã topʉre,” na ĩñupĩ. Cabaimiatacʉ̃ãrẽ, Dios pʉame ati ʉmʉrecóore cʉ̃ caqũẽñorĩcãrõ beropʉa merẽ na cayerijãpapaʉre qũẽnoyaparo peticõãmiñupĩ. p`YMarĩ ñicʉ̃jãã ãnanarẽ Dios cʉ̃ caquetibʉjʉriquerea bairo marĩ cʉ̃ã marĩ tʉ̃gowʉ cʉ̃ yaye queti marĩrẽ cʉ̃ canetõõgariquere. Na pʉame tie quetire catʉ̃goricarã na caãnimiatacʉ̃ãrẽ, tie narẽ wapa mañupã, na majũ jĩcãrõ tʉ̃ni Dios yaye quetire na catʉ̃goʉsaetaje jʉ̃gori. Dios mena tʉ̃goñatutuagaesupa. 0_ [Mai, Dios cʉ̃ yapaʉ yerijõrõ caãnopʉre marĩ cajããmasĩpeere cʉ̃ caĩcũrĩqũẽ caãno ũnoa maijʉ̃goya mʉjãã yeri ape wãme roro mʉjãã catʉ̃goñarĩjẽrẽ. Baipʉa, ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ mʉjãã mena macããcʉ̃ jããetibujioʉmi, tiere cʉ̃ camaijʉ̃goeticõãta. ^Merẽ marĩ masĩña na cabairiquere. Diore na cabaibotiorique jʉ̃gori cʉ̃ mena caroaro caãnopʉ etamasĩẽsupã.p]YTunu, ¿noa ũnarẽ atore bairo qũĩñuparĩ Dios: “Caãnorẽ bairo mʉjããrẽ ñiña: Yʉ mena caroaro cayerijõrõpʉ di rʉ̃mʉ ũno mʉjãã etaetigarã topʉre,” na qũĩñuparĩ? Naa ãñupã Diore cabotioricarã. \5¿Noa menarẽ Dios cuarenta cʉ̃marĩ majũ cʉ̃ asia ãñuparĩ? Naa ãñupã na carorije wapa jʉ̃gori desierto cayucʉmanopʉ cayasiricarã. C[¿Noa ũna na ãñuparĩ Dios bʉsʉriquere tʉ̃gori bero, tunu tiere catʉ̃gogaetana? Naa ãñupã marĩ ñicʉ̃ ãnacʉ̃ Moisés, Egipto yepapʉ caãnarẽ cʉ̃ cajewiyoricarã. 4ZaBairi atore bairo ĩña Dios cʉ̃ caquetibʉjʉricaropʉ:“Ãmerẽ Dios mʉjããrẽ cʉ̃ caquetibʉjʉgarijere tʉ̃gorã, tiere cateerãrẽ bairo baieticõãña.Mʉjãã ñicʉ̃jãã Diore cabaibotionucũñarĩcãrã ãnanarẽ bairo baieticõãña,”ĩña ti tutipʉ. lYQJesucristo mena mʉjãã catʉ̃goñatutua jʉ̃goricapaʉpʉina tʉ̃goñatutuacõã ninucũña ati ʉmʉrecóore mʉjãã caãni rʉ̃mʉ cãrõ. Bairo mʉjãã caátiãmata, Jesucristo mena mʉjãã ãnicõã ninucũgarã. tXa Bairo pʉame roque boya mʉjããrẽ: Tocãnacã rʉ̃mʉa jĩcãrõ tʉ̃goñatutuao joroque ãmeo ása Dios mena. Bairo áticõã ninucũña mai mʉjãã cacatiri rʉ̃mʉ cãrõ, ni ũcʉ̃ mʉjãã mena macããcʉ̃ jĩcãʉ̃ wãtĩrẽ bʉsʉjãecoremi ĩrã. Bairi wãtĩrẽ mʉjãã cabʉsʉjãecoata, Diore cayʉgaenarẽ bairo mʉjãã tuagarã tunu. Wy Bairi yʉ yarã, tocãnacãʉ̃pʉa maijʉ̃goya mʉjãã yeri ape wãme roro mʉjãã catʉ̃goñarĩjẽrẽ. Roro mʉjãã yeripʉa mʉjãã catʉ̃goñaata, Dios caãnicõãninucũʉ̃rẽ cʉ̃ jãnaweyorãrẽ bairo mʉjãã baigarã. TV! Bairo asiari yua, atore bairo na ñiwʉ̃: ‘Caãnorẽ bairo mʉjããrẽ ñiña:Yʉ mena caroaro cayerijõrõpʉ di rʉ̃mʉ ũno mʉjãã etaetigarã topʉre,’ na ñiwʉ̃,” ĩñupĩ Dios. mUS Torecʉ, ti tuti macããnarẽ na yʉ asiajãñuwʉ̃. Atore bairo na ñiwʉ̃:‘Ricaati tʉ̃goñarĩqũẽ jetore mʉjãã yeri pũna mena mʉjãã tʉ̃goñamawijia ñesẽãnucũña, yʉ yaye quetire boetiri.’ tTa Topʉ mʉjãã ñicʉ̃jãã yʉ yayere tʉ̃gogaetiri, yʉ asiao joroque yʉ áma.Narẽ yʉ camasĩrĩjẽ mena cuarenta cʉ̃marĩ majũ yʉ caátijẽño ĩñorĩjẽrẽ ĩñamirãcʉ̃ã, yʉ baibotiocõã ninucũwã. SMʉjãã ñicʉ̃jãã ãnana Diore cʉ̃ baibotionucũwã.Desierto cayucʉmanopʉ ãna Diore cʉ̃ tʉ̃gogaetiri, bʉtioro cʉ̃ asiao joroque baiwã.Bairi mʉjãã pʉame narẽ bairo baieticõãña.Cayʉgaenarẽ bairo baieticõãña. HR Torecʉ, Espíritu Santo atore bairo ĩñupĩ Dios ya tutipʉre:“Ãmerẽ Dios mʉjããrẽ cʉ̃ caquetibʉjʉgarijere tʉ̃gorã, tiere cateerãrẽ bairo baieticõãña. {QoJesús pʉame roque Dios macʉ̃ majũ ãnirĩ, ti wii upaʉ cariape caácʉ ũcʉ̃ niñami. Marĩã, ti wii macããnarẽ bairo caãna marĩ ãniña, cʉ̃ mena ʉseanirĩ marĩ catʉ̃goñatutuacõã ninucũata. Reposo del pueblo de Dios PMoisés pʉame caroaro cariape átiyayupi Dios cʉ̃ caátiroticũrĩqũẽrẽ. Cʉ̃ pʉame Israel macããnarẽ Dios cʉ̃ caquetibʉjʉgarijere na quetibʉjʉnetõñupĩ. Jĩcã wiipʉ capaabojaʉ ũcʉ̃rẽ bairo caãcʉ̃ ãñupĩ Moisés ãnacʉ̃. MOTocãnacã wiipʉa, wiiri jĩcãʉ̃ jʉ̃gori caqũẽnoecorica wiiri niña. Bairo camasã, jĩcã wãme na caqũẽnomasĩmiatacʉ̃ãrẽ, nipetirije Dios cʉ̃ caátimasĩrĩjẽ jeto niña. NCʉ̃ pʉame jĩcã wii caqũẽnorĩ majõcʉre bairo caãcʉ̃ niñami. Moisés pʉame ti wiire bairo caãcʉ̃ niñami. Jĩcã wii caqũẽnorĩcʉ̃ ti wii netõõrõ caãnimajũʉ̃ niñami. Bairo cabairoi, Jesús, Moisés netõrõ caãnimajũʉ̃ niñami. HM Marĩ ñicʉ̃ Moisés ãnacʉ̃ caroaro cariape átiyayupi Dios cʉ̃rẽ cʉ̃ caátiroticũrĩqũẽrẽ marĩ ñicʉ̃jãã Israel macããnarẽ. Moisés cʉ̃ cabairicarorea bairo Jesús cʉ̃ã caroaro cariape ásupi Dios cʉ̃rẽ cʉ̃ caátiroticũrĩqũẽrẽ, Jesús, Dios cʉ̃ cabesericʉ majũ cʉ̃ã. )L MBairo cabairoi, mʉjãã yʉ yarãrẽ bairo caãna, Dios yarã, cʉ̃ ya poa macããna mena macããna, Dios cʉ̃ cabesericarã cʉ̃ yarã majũ, atore bairo mʉjããrẽ ñiña: Jesucristo pʉame apóstol majũ Dios cʉ̃ caquetibʉjʉrotijoricʉ niñami. Marĩ sumo sacerdote majũ niñami. Cʉ̃ jʉ̃gori caroaro cariape Dios mena marĩ tʉ̃goñatutuamasĩña. Bairi cʉ̃ jetorea cariape tʉ̃goñanucũña. bK=Bairo Jesús roro átiecori, wãtĩ cʉ̃ãrẽ roro cʉ̃ caátirotiriquere yʉesupi. Bairo cabairicʉ ãnirĩ ãme cʉ̃ãrẽ Jesús jʉátimasĩjãñuñami wãtĩ camasãrẽ roro cʉ̃ caátigari majãrẽ.J/Jesucristo pʉame marĩ cʉ̃ yarã rupaʉre bairo caãcʉ̃ ãñupĩ, marĩ sumo sacerdote caãcʉ̃rẽ bairo tuagʉ. Dios cʉ̃ caĩñajoro yua, Dios yayere caquetibʉjʉnetõʉ̃ cañuʉ, bopacooro camasãrẽ caĩñaʉ tuayupi, marĩ rupaʉre bairo caãcʉ̃ ãnirĩ. Bairo caãcʉ̃ ãnirĩ, cʉ̃ã, camasã roro na caátie wapare netõõñupĩ, roro popiye cʉ̃ catãmʉorĩqũẽ jʉ̃gori. ICariapea, Jesús pʉame ángelea majãrẽ jʉátigʉ mee, marĩ Abraham pãrãmerã roquere marĩ jʉátigʉ, ati yepapʉ buia etayupi. gHGMarĩ camasã marĩ cayasipeere cauwirã marĩ ãnimiñupã tocãnacã rʉ̃mʉa. Bairo marĩ cabaimiatacʉ̃ãrẽ, Jesús pʉame marĩrẽ caroaro cʉ̃ caátibojarique jʉ̃gori di rʉ̃mʉ ũno marĩ uwinemoetigarã. GJĩcãʉ̃ pũnaa, jĩcãʉ̃ rupaʉ na caãnorẽ bairo Jesús cʉ̃ã ati rupaʉ caãcʉ̃ etayupi. Bairi cʉ̃ pʉame marĩrẽ bairo ati rupaʉ mena cacʉ̃goʉ riayupi, marĩrẽ cateeri majõcʉ wãtĩ, yasiriquere caátimajõcʉre cʉ̃ netõgʉ. tFa Apero cʉ̃ caquetibʉjʉropʉ bairo qũĩñupĩ Jesús Diore:“Yʉa, Dios mena yʉ tʉ̃goñatutuaya.” Tunu aperopʉ qũĩñupĩ:“Atoa yʉ ãniña mʉ pũnaa, yʉ mʉ cajoricarã mena,”
qũĩñupĩ Jesús Diore. E Bairo ĩ tʉ̃goñaboboetiri, atore bairo qũĩ quetibʉjʉyupi Jesús Diore:“Mʉ caátiãnierẽ na yʉ quetibʉjʉgʉ yʉ bairãrẽ bairo caãnarẽ.Na cañubueneñarõpʉ, ‘Catutuaʉ, cañuʉ niñami Dios,’
na ñi quetibʉjʉgʉ.” uDc Jesús marĩrẽ canetõõrĩcʉ̃, bairi marĩ cʉ̃ canetõõrĩcãrã cʉ̃ã jĩcãrõ tʉ̃nia Dios pũnaa jeto marĩ ãniña. Bairi Jesús Dios macʉ̃ pʉame, “Yʉ bairãrẽ bairo caãna niñama,” ĩ tʉ̃goñaboboetiyami. C Nipetiro ati ʉmʉrecóo macããjẽ, Dios cʉ̃ caátaje niña. Nipetirije ati ʉmʉrecóo caãnie baiãnimasĩña Dios cʉ̃ caátirotimasĩrĩjẽ jʉ̃gori. Dios pʉame cʉ̃ pũna caãna nipetiro cʉ̃tʉ caroaro caãnopʉ na caãnorẽ boyupi. Bairi Jesucristo popiye cʉ̃ catãmʉorĩqũẽ jʉ̃gori ñe ũnie carʉsaecʉ cariape camasãrẽ canetõõmasĩ majũ cʉ̃ ásupi. %BC Jesús cʉ̃ãrẽ peti yʉtea cãrõã ángelea majã roca macããcʉ̃rẽ bairo cʉ̃ cũñupĩ Dios. Cʉ̃ pʉame camasãrẽ camainetõʉ̃ ãnirĩ, Jesucristo cʉ̃ riao joroque ásupi. Bʉtioro popiye netõñupĩ, Jesús marĩ ãme caãnarẽ netõõgʉ. Bairo cʉ̃ cabairique jʉ̃gori yua, Dios pʉame caroa tutuarique majũrẽ cʉ̃ joyupi. Quetiupaʉ majũ cʉ̃ jããõ joroque cʉ̃ ásupi tunu. ANipetirije uparãrẽ bairo jããrẽ mʉ cũñupã,” ĩ quetibʉjʉyupi jĩcãʉ̃. Bairo camasãrẽ nipetiro uparãrẽ bairo cũrĩ yua, dise ũnie na netõnʉcãẽtĩña. Cabaimiatacʉ̃ãrẽ, camasã nipetiro rotipeyojĩãti masĩẽtĩñami mai. E@Ati yʉtea caãno mai ángelea majã roca macããnarẽ bairo jããrẽ mʉ cũñupã.Bairo jããrẽ cũmicʉ̃ã, ãmerẽ yua, caãnimajũrã jãã ãnio joroque mʉ átiya. ? Jĩcãpaʉ Dios ya tutipʉ atore bairo ĩ quetibʉjʉyupi jĩcãʉ̃:“¿Nopẽĩ Dios jããrẽ tocãrõ majũ miñaposeroyati?Cabʉgoro macããna jãã caãnimiatacʉ̃ãrẽ, ¿nopẽĩ jããrẽ tocãrõ majũ mʉ tʉ̃goñanucũñati? ^>5Mʉjããrẽ yʉ caquetibʉjʉatatore bairo ati ʉmʉrecóo capetiro bero ãnigaro ape ʉmʉrecóo tunu. Ángelea majã pʉame cʉ̃ã yua, carotimasĩẽnarẽ bairo na cũgʉmi ti ʉmʉrecóo caãno Dios. J= Bairi Dios cʉ̃ã, “Cariapea niña yʉ macʉ̃ yaye queti,” ĩ, marĩ áti ĩñowĩ capee wãme cʉ̃ camasĩrĩjẽrẽ. Tunu bairoa Espíritu Santo jʉ̃gori marĩ joyupi nipetiri wãme marĩ camasĩpeere. Cʉ̃ cabori wãme caãnorẽ bairo marĩ joyupi tocãnacãʉ̃rẽã. Jesucristo, hecho como sus hermanos (<IBairi Jesucristo marĩrẽ cʉ̃ canetõõrĩqũẽrẽ marĩ caboeticõãta, dope bairo marĩ rutimasĩẽtĩña. Jesús pʉame tie quetire caãnijʉ̃goripaʉ quetibʉjʉjʉ̃goyupi. Cabero aperã cʉ̃rẽ catʉ̃goricarã pʉame marĩ quetibʉjʉnemoñupã tunu cʉ̃ yaye quetire. ;}Tirʉ̃mʉpʉa Dios ángelea majã jʉ̃gori quetibʉjʉyayupi camasãrẽ cʉ̃ yaye quetire. Na caĩrĩqũẽ cariape ãñupã. Bairi cʉ̃ yaye quetire caboena, aperã roro caátimajã cʉ̃ãrẽ cariapea popiye na baio joroque na ásupi Dios. 0: [Bairo Jesús caãnimajũʉ̃ cʉ̃ caãnoi, cʉ̃ yaye queti marĩ catʉ̃gojʉ̃goriquere nemojãñurõ marĩ tʉ̃goʉsanemogarã, ape wãme marĩ tãmʉore, ĩrã. i9 MÁngelea majã pʉame ati rupaʉ caãna mee niñama. Cabauena niñama. Diore cajʉána caãna ãnirĩ cʉ̃ carotirijere caáticoteri majã niñama. Bairi Dios yarã cʉ̃ canetõparãrẽ cajʉátinemonucũrã niñama.8 ' Noa ũna ángelea majãrẽ atore bairo na ĩẽsupĩ Dios:“Yʉtʉ cariape nʉgõã pʉame ruiya caãnimajũrõpʉ.Topʉ mʉ caruiro, yʉ pʉame mʉ pesuare na yʉ netõnʉcãcõãgʉ,”
na ĩẽsupĩ Dios. Cʉ̃ macʉ̃ jetore tore bairo qũĩñupĩ. ~7 w ¡Camasã na jutii cabʉcʉre cũcõãrĩ apeye cawãmarẽ wasoaricarore bairoa nipetirije mʉ wasoacõãgʉ ati ʉmʉrecóo macããjẽrẽ!Mʉ pʉame mʉ petietigʉ. Bairoa mʉ ãnicõã ninucũgʉ” qũĩñupĩ Dios cʉ̃ macʉ̃rẽ. l~}}|"zxvutsrpoomlbjii6hg'ee4bal`_$]\bZYVWVTRPP2OM|LL=JIPGFE/DCB_AY@@*>>A=5433"2V2J0n.--N++*)A' %%,#"!M `_e'q |` xi Isaac macʉ̃ Jacob cʉ̃ã Dios mena cʉ̃ catʉ̃goñatutuarije jʉ̃gori cʉ̃ macʉ̃ José pũnaa tocãnacãʉ̃rẽã caroare na jẽnibojayupi Diopʉre. Cabʉcʉ ãnirĩ yua, cʉ̃ tuericʉ mena tuañerĩ, Diore qũĩroayupi. V% Apei, Isaac ãnacʉ̃ cʉ̃ã Dios mena cʉ̃ catʉ̃goñatutuarije jʉ̃gori cʉ̃ pũnaa, Jacob cʉ̃ jʉ̃gocʉ Esaú cʉ̃ãrẽ caroaro na cabaipeere Diopʉre na jẽnibojajʉ̃goyeticũñupĩ. N Abraham Dios mena tʉ̃goñatutuari yua, “Cʉ̃ camasĩrĩjẽ mena cabaiyasiricarã cʉ̃ãrẽ catiomasĩñami Dios,” ĩ tʉ̃goñañupĩ. Abraham cʉ̃ macʉ̃rẽ cʉ̃ capajĩãgaripaʉa Dios qũĩñupĩ: “Cʉ̃ pajĩãẽtĩcõãña mʉ macʉ̃rẽ.” Bairo cʉ̃ caátajere tʉ̃goñarĩ atore bairo marĩ ĩ masĩña: “Abraham cʉ̃ macʉ̃ cariacoatacʉ tunu cacatire bairo caãcʉ̃rẽ cʉ̃ cʉ̃goyupi tunu,” marĩ ĩ masĩña. 0 Y Apeyera tunu, Dios pʉame Abrahãrẽ, “¿Cariapea yʉ mena cʉ̃ tʉ̃goñatutuayati?” ĩ, cʉ̃ macʉ̃ Isaare waibʉcʉre pajĩãrĩ joemʉgõjoricarore bairo cʉ̃ átirotiyupi. Abraham pʉame Dios mena cʉ̃ catʉ̃goñatutuarije jʉ̃gori, “Mʉ caátirotirore bairo yʉ áperigʉ,” qũĩẽsupi Diore, cʉ̃ macʉ̃ jĩcãʉ̃ã cʉ̃ caãnimiatacʉ̃ãrẽ. Tunu bairoa, “Mʉ macʉ̃ Isaac jʉ̃gori mʉ pãrãmerã cʉtigʉ,” cʉ̃, cʉ̃ caĩrĩqũẽ to ãnimiatacʉ̃ãrẽ, Dios cʉ̃ caĩrõrẽ bairo átibujioyupi Abraham.   Q  Tunuápéyupa. Na pʉame netõjãñurõ caroa yepa majũrẽ boyupa. “Ʉmʉrecóo macãã yepare cacoterãrẽ bairo ãñupã,” ĩgʉ ñiña mʉjããrẽ. Bairi Dios, “Yʉ, na pacʉ Dios yʉ ãniña,” na ĩ tʉ̃goñaboboetiyami. Cʉ̃ pʉame merẽ na caãnipa macãrẽ qũẽnorĩcãrõrẽ bairo átiyucõãñupĩ. x i Na caãnijʉ̃gorica yepare na caĩtʉ̃goñaata, ti yepa na caãnijʉ̃gorica yepapʉa tunuábujioricarãma.  3 Bairo caĩtʉ̃goñarã ãnirĩ, ape yepa na caãnipa yepa majũrẽ camacã ñesẽãrãrẽ bairo ãñupã. Merẽ tiere caroaro marĩ masĩña. lQ Na, yʉ caĩquetibʉjʉrã ãnana Dios narẽ cʉ̃ caĩrĩcãrõrẽã bairo cabaipetirore ĩñaesupa ati yepapʉ mai na caãni rʉ̃mʉrẽ. Mai, na cariaparo jʉ̃goye tie cabaipeere masĩjʉ̃goyecʉsupa Dios mena catʉ̃goñatutuari majã ãnirĩ. Torena, ʉseanirĩqũẽ mena, “Ati yepapʉ caãna mee marĩ ãniña,” ĩ tʉ̃goñañupã. 0Y Bairo bairi Dios cʉ̃ camasĩrĩjẽ jʉ̃gori Abraham cabʉcʉ majũpʉ nimicʉ̃ã, macʉ̃cʉsupi. Bairo macʉ̃cʉtiri bero, capããrã pãrãmerã cʉsupi. Ʉmʉrecóo macããna ñocõã, bairi paputiro macããjẽ paa rupare cõñajĩãtia mano cãrõ majũ pãrãmerã cʉsupi Abraham. ! Tunu apeyera Abraham, “Yʉre cʉ̃ caĩrĩcãrõrẽã bairo jĩcã wãme rʉsaricaro mano yʉ átibojagʉmi Dios,” caãnorẽ bairo cariapea ĩ tʉ̃goñañupĩ. Bairo Dios mena cʉ̃ catʉ̃goñatutuarije jʉ̃gori, cʉ̃, cʉ̃ nʉmo cʉ̃ã cabʉtoa, capũnaacʉti masĩẽnapʉ na caãnimiatacʉ̃ãrẽ, jĩcãʉ̃ na macʉ̃cʉtio joroque ásupi Dios cʉ̃ camasĩrĩjẽ mena. a; Abraham pʉame Dios ya macã ʉmʉrecóopʉ caãni macã capetieti macãrẽ ãnigʉ, tore bairo baiñesẽãñupĩ ati yepapʉre. Dios majũ cʉ̃ caqũẽnorĩcã macãrẽ etagʉ, tore bairo baicoteyupi Abraham. |q Tunu bairoa etari bero, Dios mena cʉ̃ catʉ̃goñatutuarije jʉ̃gori ape yepapʉ macããcʉ̃rẽ bairo átiãñupĩ. Waibʉtoa aseri mena qũẽnorĩcã wiiri mena ãniñesẽãñupĩ. Cʉ̃ macʉ̃ Isaac, bairi cʉ̃ pãrãmi Jacob cʉ̃ã torea bairo ãniñesẽãñupã cʉ̃ berore. “Mʉjããrẽ ati yepare yʉ jogʉ,” na ĩ bʉsʉyupi Dios na cʉ̃ãrẽ. P Apei, Abraham ãnacʉ̃ cʉ̃ã Dios mena cʉ̃ catʉ̃goñatutuarije jʉ̃gori Dios cʉ̃rẽ, “Ape yepapʉ ácʉ́ja mʉ yarã mena,” cʉ̃ caĩrĩjẽrẽ tʉ̃gori, caroaro cariape cʉ̃ tʉ̃goyupi. Tiere tʉ̃gori bero, cʉ̃ caátóre masĩẽtĩmicʉ̃ã, Dios cʉ̃rẽ cʉ̃ cajopa yepapʉ ásúpi Abraham. oW Apei, Noé ãnacʉ̃ cʉ̃ã Dios mena cʉ̃ catʉ̃goñatutuarije mena netõñupĩ. Mai, Dios pʉame cʉ̃ quetibʉjʉyupi Noérẽ caĩñaña manie cabaipeere. Tie cabaipeere ĩñaetimicʉ̃ã, caãnorẽ bairo tʉ̃gori, cũmua capairicare qũẽnoñupĩ, cʉ̃ pũnaa mena cabaipeere netõgʉ. Tunu bairoa Dios mena cʉ̃ catʉ̃goñatutuarije jʉ̃gori camasã ati ʉmʉrecóo macããna cʉ̃ caãni yepa caãna Diore caĩroaenarẽ, “Mʉjãã yasicoagarã,” na ĩ quetibʉjʉmiñupĩ Noé. Bairi yua, ati yepa caruaripaʉre netõõcoasupa Noéjãã Dios mena cʉ̃ catʉ̃goñatutuarije jʉ̃gori. ?w Ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ Dios mena cʉ̃ catʉ̃goñatutuaeticõãta, Diore qũĩñajeso joroque cʉ̃ átimasĩẽtĩñami. Diotʉ caágarã pʉame cariapea atore bairo na caĩtʉ̃goñarõ ñuña: Ãniñami Dios. Tunu atore bairo na caĩtʉ̃goñanemorõ ñuña: Caroare na jogʉmi Dios cʉ̃rẽ caborãrẽ. Z- Apei, Enoc cawãmecʉcʉ cʉ̃ã Dios mena cʉ̃ catʉ̃goñatutuarije jʉ̃gori cʉ̃ neásúpi Dios cacatirea ʉmʉrecóopʉ, marĩ camasãrẽ bairo cʉ̃ cabaiyasietiparore bairo ĩ. Ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ cʉ̃ bocaesupʉ, jicoquei Dios cʉ̃rẽ cʉ̃ caneátói jʉ̃gori. Dios cʉ̃ cabʉsʉri tutipʉ atore bairo ĩ quetibʉjʉya Enoc cʉ̃ cabairiquere: Cʉ̃ caneáecoparo jʉ̃goye mai, cʉ̃ mena cʉ̃ catʉ̃goñatutuarijere ĩñajesoyupi Dios. \1 Tirʉ̃mʉpʉ macããcʉ̃ Abel ãnacʉ̃ pʉame Dios mena tʉ̃goñatutuari, oveja waibʉcʉre pajĩãrĩ bero, cʉ̃ riire joemʉgõjoyupi, Diore qũĩroagʉ. Cʉ̃ jʉ̃gocʉ Caín netõjãñurõ caroa wãmerẽ joemʉgõjoyupi Abel. Bairo Abel cʉ̃ caátie jʉ̃gori Dios pʉame carorije wapa cacʉ̃goecʉre bairo qũĩñañupĩ. Cʉ̃ cajoemʉgõjorijere qũĩñajesobojayupi Dios. Ãmerẽ yua, Abel cʉ̃ camanimiatacʉ̃ãrẽ, Dios mena cʉ̃ catʉ̃goñatutuarique atore bairo ĩ quetibʉjʉgaro ĩña: Marĩ cʉ̃ã cʉ̃rẽ bairo Dios mena marĩ catʉ̃goñatutuarije boya. h~I Marĩ pʉame Dios mena tʉ̃goñatutuari, atore bairo marĩ ĩ masĩña cʉ̃ caátijẽñojʉ̃goriquere: Ati yepa nipetiro macããjẽrẽ to baibuiaetao joroque ásupi Dios cʉ̃ cabʉsʉri risero mena. Bairi ati yepa macããjẽ nipetirije Dios cʉ̃ caátaje marĩ caĩñarĩjẽ pʉame tirʉ̃mʉpʉre caĩñamánajẽrẽ marĩ ĩñaña. }  Tirʉ̃mʉpʉ macããna marĩ ñicʉ̃jãã ãnana Dios mena cariape na catʉ̃goñatutuarique jʉ̃gori na ĩñajesoyupi Dios. Z| / Dios mena tʉ̃goñatutuarique atore bairo niña: “Marĩrẽ caroaro cʉ̃ caátipeere marĩ jogʉmi cʉ̃ caĩrĩcãrõrẽ bairo,” cariape marĩ caĩcotemasĩrĩjẽ niña. Caroaro marĩrẽ cʉ̃ caátipeere mai ĩñaetimirãcʉ̃ã, pʉgani tʉ̃goñarĩcãrõ mano cariape cʉ̃ caĩrĩjẽrẽ marĩ catʉ̃goñarĩjẽ niña. { 'Marĩ pʉame roque tiere cajãnarĩcãrãrẽ bairo marĩ baietiya. Bairi caʉ̃petietopʉ caápárãrẽ bairo marĩ baietiya. Jesucristo mena marĩ catʉ̃goñatutuarije jʉ̃gori, Dios cʉ̃ canetõõrĩcãrãrẽ bairo caãna marĩ ãniña.|zq &Ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ yʉ caĩñajoro carorije cawapa mácʉ̃rẽ bairo cʉ̃ caãnigaata,
yʉ mena tʉ̃goñatutuacõã ninucũgʉmi.Yʉ yayere cajãnarĩcʉ̃ pʉamerẽ cʉ̃ ñiñajesoetiya,” ĩ quetibʉjʉya Dios ya tutipʉ. y) %Bairo cabairo jʉ̃gori atore bairo ĩña Dios ya tutipʉ cʉ̃ãrẽ:“Yoaro mee majũ atígʉmi caatípaʉ pʉame. Yowoetigʉmi. Sx $Jesucristo yarã ãnirĩ popiye mʉjãã bainemogarã. Bairo cabairã nimirãcʉ̃ã, roro mʉjããrẽ na caátiere tʉ̃goñaenarẽ bairo tʉ̃goñanetõcõãña, Dios cʉ̃ caborore bairo mʉjãã caátimasĩcõãniparore bairo ĩrã. Bairo ána, cʉ̃ caĩjʉ̃goyeticũrĩcãrõrẽã bairo tie caroare mʉjãã bocagarã. w #Torena, Jesucristo mena mʉjãã catʉ̃goñatutuarijere jãnaeticõãña. Tie jʉ̃gori caroaro majũ mʉjãã cabaipee ãnigaro. fvE "Preso jorica wii na cacũrericarã cʉ̃ãrẽ na mʉjãã ĩñamaiñupã. Tunu bairoa mʉjããrẽ, mʉjãã yaye apeye ũnierẽ roro majũ na caẽmamiatacʉ̃ãrẽ, yerijõrõ mena mʉjãã ãnicõãñupã. Ʉmʉrecóopʉ caãnicõãnie mʉjãã cacʉ̃gopee nocãrõ caroa caãnimajũrĩjẽ pʉamerẽ tʉ̃goñarĩ, bairo mʉjãã baiyupa. u1 !Jesucristo yarã mʉjãã caãnoi, jĩcããrã mʉjãã mena macããnarẽ nipetiro camasã na caĩñajoro roro na ĩ epeyupa aperã camasã. Popiye na baio joroque na ásupa. Aperã mʉjãã mena macããna popiye cabairãrẽ na ĩñarĩ bʉtioro bopacooro na ĩñañupã. Qt Mʉjãã pʉame roque mʉjãã caátiãni jʉ̃goriquere tʉ̃goñanemoña tunu. Tiere masiritieticõãña. Jesucristo yaye cariape macããjẽ quetire mʉjãã catʉ̃goʉsaricaro bero, aperã roro majũ mʉjããrẽ na caátaje to ãnimiatacʉ̃ãrẽ, tʉ̃goñaenarẽ bairo tiere mʉjãã tʉ̃goñanetõcõãñupã. s ¡Bairi Dios caãnicõãninucũʉ̃ roro caánarẽ popiye na baio joroque cʉ̃ caátipee roque cauwiorije majũ niña! Sr Tunu atore bairo marĩ masĩña marĩ Quetiupaʉ Dios cʉ̃ caĩrĩqũẽrẽ: “Yʉ roque caĩñabesepaʉ yʉ ãniña. Yʉa, carorije caánarẽ popiye na baio joroque yʉ átigʉ,” ĩñupĩ. Tunu apero Dios cʉ̃ caquetibʉjʉropʉ atore bairo ĩñupĩ: “Marĩ Quetiupaʉ Dios cʉ̃ yarã na caátajere ĩñabesegʉmi.” 3q_ Caroaro tʉ̃goñaña mai: Netõjãñurõ popiye na baio joroque na átigʉmi Dios cʉ̃ macʉ̃ Jesure caĩñaterã roquere. “Cristo, Dios macʉ̃ cʉ̃ cariarique jʉ̃gori roro marĩ caátaje wapare netõõñupĩ,” marĩ ĩ masĩña. Bairo noa ũna cʉ̃ cariarique jʉ̃gori na carorije wapare canetõecoparã nimirãcʉ̃ã, cʉ̃ riíre, “Cabʉgoro macããjẽ niña,” na caĩata, na yaye wapa popiye tãmʉogarãma. Tunu bairoa Espíritu Santo camasãrẽ cajʉácʉ cʉ̃ãrẽ roro na caĩrĩjẽ jʉ̃gori popiye majũ tãmʉogarãma. Zp- Apeyera tunu, ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ caápeire, pʉgarã, o itiarã cʉ̃rẽ na cabʉsʉjãata, ĩñamairĩcãrõ mano cʉ̃ pajĩãrocamasĩñama judío majã. ro] Bairo roro marĩ caáticõãmata yua, uwirique mena Dios cʉ̃ caĩñabesepa rʉ̃mʉrẽ cacoterãrẽ bairo marĩ tuabujiorã. Aperã cʉ̃ pesua caãna tutuaro caʉ̃rõ, caʉ̃petietopʉ cayasiparãrẽ bairo marĩ tuabujiorã. Mn Cajʉ̃goyepʉ marĩ Quetiupaʉ Jesús quetibʉjʉrique caroaro cariape ãnajẽrẽ masĩmirãcʉ̃ã, pʉgani tunu roro marĩ caáticõãmata, marĩ carorije wapa netõõnemo masĩã maa. dmA Marĩ, Diore caĩroarã marĩ cañubue neñanucũrõpʉre aperã marĩ menarẽ neñaetinucũñama. Narẽ bairo marĩ baietiroa. Marĩ pʉame roque jĩcãrõ tʉ̃goñatutuao joroque marĩ ãmeo átiroa. Bairoa nemojãñurõ marĩ ãmeo áticõã ninucũgarã mai, “Marĩ Quetiupaʉ cʉ̃ caetapa rʉ̃mʉ cõñarõ baiya,” caĩrã ãnirĩ. *lM Bairo pʉame marĩ boya: Tocãnacãʉ̃pʉa marĩ yarã aperãrẽ na marĩ jʉátinemoto, ãmeo mairĩqũẽ caroa macããjẽrẽ na masĩnemo joroque ĩrã. =ks “ ‘Mʉjããrẽ yʉ netõõgʉ,’ cʉ̃ caĩrĩcãrõrẽã bairo marĩ netõõgʉmi,” caĩrã ãnirĩ tiere marĩ masiritieticõãrõã pʉgani tʉ̃goñarĩcãrõ mano. -jS Bairo marĩrẽ cʉ̃ cacoteroi, marĩ yeri marĩ catʉ̃goñarĩjẽ mena cʉ̃ pacʉ Dios tʉpʉ marĩ etaroa. Nʉcʉ̃bʉgorique mena ĩtoricaro mano, bairi tunu tʉ̃goñatutuarique mena uwiricaro mano Diotʉ marĩ etaroa marĩ yeripʉ mena. Marĩ rupaʉre oco caroa caʉgueri manie mena cosewericarorea bairo roro marĩ caátajere care ecoricarã ãnirĩ, Diotʉ caetaparã majũ marĩ ãniña marĩ yeripʉ mena. Xi) Dios ya wii templo wiipʉ jutii asero ẽñotaricaro jʉ̃goye Dios cʉ̃ caãni arʉapʉ sumo sacerdote cʉ̃ cajããetaro bero cajããʉsarãrẽ bairo marĩ ãniña. Marĩ sumo sacerdote Jesucristo cʉ̃ cariarique jʉ̃gori cʉ̃ pacʉ Dios cʉ̃ caãnopʉ marĩ ájʉ̃goʉ átiyami. Cʉ̃ berore marĩ áʉsagarã marĩrẽ cacationucũparopʉ. Jesús marĩ sacerdote catutuaʉ majũ Dios ya wii ʉmʉrecóo macã wii jope tʉpʉ marĩrẽ cotei átiyami. h Hg  Bairi yʉ yarã, Jesucristo yucʉpãĩpʉ cʉ̃ cariarique jʉ̃gori ãmerẽ Dios ya wii santuariore cajããetarãrẽ bairoa cʉ̃rẽ uwiricaro mano cʉ̃ mena marĩ bʉsʉmasĩña. Df Bairi roro marĩ caátajere netõõrĩqũẽ caroaro cariape majũ caãmata, ape wãme waibʉtoa rii marĩ cajoemʉgõjorotirije ũnierẽ marĩ boetibujiorã. Debemos acercarnos a Dios !e; Na, roro na caátajere masiriyori bero, pʉgani tunu tiere yʉ tʉ̃goñanemoetigʉ,’ĩñami Dios,” marĩ ĩ quetibʉjʉyami Espíritu Santo. !d; ‘Ti yʉtea caãno yʉ yarãrẽ cawãma wãme na yʉ caátibojapee atore bairo nigaro:Na yeri na catʉ̃goñarĩjẽpʉ yʉ caroticũpeere na tʉ̃goñao joroque na yʉ átigʉ.Bairo yʉ caáto, yʉ caroticũrĩjẽrẽ borã, tiere caroaro cariape átigarãma. c Tie cariape caãnoina, Espíritu Santo cʉ̃ã atore bairo marĩ ĩ quetibʉjʉyami: “Atore bairo ĩñami Dios: wbg Jesús cʉ̃ majũã yucʉpãĩpʉ cʉ̃ cariarique jʉ̃gori ñe ũnie cawapa mánarẽ bairo caãna na ãnio joroque na ásupi Jesús Dios yarã caãniparãrẽ. Na pʉame tocãnacã rʉ̃mʉa tore bairo jeto ãnicõã ninucũgarãma. `a9 Topʉ ruicotei átiyami mai, cʉ̃ pacʉ, Jesús pesuare cʉ̃ canetõnʉcãrõ ũno. -`S Jesucristo pʉame roque camasã roro na caátie wapare netõõyaparo etagʉ, cʉ̃ majũã jĩcãnia yucʉpãĩpʉ riayupi. Pʉgani cãrõ tunu cʉ̃ carianemorõ boesupa camasã na canetõpeere. Áti yaparori bero, ʉmʉrecóopʉ ásúpi, cʉ̃ pacʉ Diotʉ cariape nʉgõãpʉ ruiácʉ́. _) Nipetiro judío majã yarã sacerdotea tocãnacã rʉ̃mʉ waibʉtoa rii wãme jetore joemʉgõjonucũñama. Tie bairo na caátie di rʉ̃mʉ ũno camasã na carorije wapare jĩcãnia canetõõmasĩẽtĩmiatacʉ̃ãrẽ, tore bairo átinucũñama sacerdote majã. /^W Jesús pʉame cʉ̃ pacʉ Dios cʉ̃ carotirore bairo ásupi. Bairo átiri, cʉ̃ majũã jĩcãnia yucʉpãĩpʉ riayupi. Pʉgani cãrõ cʉ̃ carianemorõ boesupa camasã na canetõpeere. Tore bairo Jesús cʉ̃ caátie jʉ̃gori, cʉ̃ yarã caroarã majũ marĩ ãnio joroque ásupi Dios. S] Cabero qũĩnemoñupĩ Jesús tunu: “Atoa yʉ ãniña, yʉre mʉ carotiricarore bairo átigʉ.” Atore bairo qũĩgʉ ĩñupĩ: “Tirʉ̃mʉpʉre cabʉcʉ rotirique waibʉtoa riire joemʉgõjorique ũnierẽ jãnarĩ bero, cawãma wãme camasãrẽ caroaro mʉ caátibojapeere átigʉ yʉ baiya,” qũĩgʉ ĩñupĩ Jesús. \ Moisés ãnacʉ̃ tore bairo cʉ̃ caátiroticũrĩqũẽ caãnie caãnimiatacʉ̃ãrẽ, “Dios pʉame, camasã roro na caátiere regarã, waibʉtoare pajĩãrĩ bero, na riire na cajoemʉgõjonucũrĩjẽrẽ miñajeso roaetiya,” qũĩñupĩ Jesús Diore. 7[g Torecʉ mʉrẽ ñiña: Atoa yʉ ãniña mʉ ya tutipʉ na caĩwoatujʉ̃goyecʉtatorea bairoa, yʉre mʉ carotiricarore bairo átigʉ,” qũĩñupĩ Cristo cʉ̃ pacʉre. Z Camasã roro na caátie wapare regarã, waibʉtoare pajĩãrĩ bero, na riire na cajoemʉgõjonucũrĩjẽrẽ miñajesoroaetiya. PY Torecʉ, Jesucristo ati yepapʉ cʉ̃ cabuiaetaparo jʉ̃goye atore bairo qũĩñupĩ cʉ̃ pacʉ Diore:“Mʉ pʉame waibʉtoa riire camasã na cajoemʉgõjonucũrĩjẽrẽ miñajesoroaetiya.Bairi jĩcã rupaʉ yʉ mʉ jowʉ, camasã roro na caátie wapare yʉ majũ na yʉ canetõõbojaparore bairo ĩ. X Merẽ marĩ masĩña: Waibʉtoa toroa, bairi chivoa rií pʉame camasã na carorije wapare jĩcãnia na cosenetõõmasĩẽtĩña. W+ Bairopʉa, atie waibʉtoa rii mena joemʉgõjorique pʉame camasã na carorije wapare tocãnacã cʉ̃ma na catʉ̃goñanemopeere bairo niña. V} Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩqũẽ caãnorẽ bairo camasã na carorije wapare carepeyomasĩata, pʉgani cãrõ roro na caátajere tʉ̃goñanemoetibujioricarãma. Pʉgani cãrõ waibʉtoa rii cʉ̃ãrẽ joemʉgõjo rotietibujioricarãma. QU  Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩqũẽ pʉame Dios camasãrẽ caroare cʉ̃ cajopee mee, tiere caãnicõña queyojʉ̃gorije niña. Bairo cabairoi, ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ tocãnacã cʉ̃ma waibʉtoa rii wãme jetore cʉ̃ cajoemʉgõjorotirique jʉ̃gori ñe ũnie cawapa cʉ̃goecʉre bairo caãcʉ̃ baimasĩẽtĩñami. fTE Torea bairo Cristo cʉ̃ã jĩcãnia yucʉpãĩpʉ riayupi, capããrã camasãrẽ na carorije wapare regʉ. Cabero bauetagʉmi tunu. Rianemogʉ mee, cʉ̃ yarã cʉ̃rẽ cacoterãrẽ na jeágʉ buiaetagʉmi tunu. S Bairi marĩ camasã cʉ̃ã jĩcãnia marĩ riagarã. Marĩ cabaiyasiro bero, Dios nipetiro marĩ caátajere marĩ ĩñabesegʉmi. R Tore bairo átaje caãnipee caãmata, Cristo capee tocãnacã cʉ̃ma riacõã ninucũbujioʉmi ati yepare Dios cʉ̃ caqũẽnorõ beropʉina. Bairopʉa, tore bairo átaje caãnipee mee niña. Ati yʉtea catʉsari yʉteare Cristo pʉame cʉ̃ majũ yucʉpãĩpʉ jĩcãnia riajãnañupĩ, cʉ̃ yarã caãniparã yaye wapare na netõõbojagʉ. Pʉgani cãrõ cʉ̃ carianemopee mee niña. Q  Jesucristo jĩcãnia jããñupĩ ʉmʉrecóopʉ caãni wiire. Ati yepa macããcʉ̃ sumo sacerdote roque tocãnacã cʉ̃ma waibʉtoa rií mena jejããnucũñami santuariopʉ. Tie rií cʉ̃ yaye mee, waibʉtoa rií mena pʉame roque jee jããnucũñami. |Pq Torecʉ, Cristo ati yepa macãã wii santuario wiire jããrĩcãrõ ũnoa, santuario ʉmʉrecóo macãã wii pʉame roquere jããñupĩ. Ati yepa macãã wii camasã na caqũẽnorĩcã wii ʉmʉrecóopʉ caãni wii macããjẽrẽ bairo caãnicõñaqueyori wiire jããẽsupĩ. Ti wii ʉmʉrecóopʉ caãni wiire jããrĩ yua, Diopʉre marĩ jẽnibojagʉ jããñupĩ. O# Bairo cabairoi, waibʉtoa rii joemʉgõrĩqũẽrẽ bonucũñupã. Camasã na caqũẽnorĩqũẽ ʉmʉrecóopʉ caãnie macããjẽrẽ caãnicõñaqueyorijere, “Caroa wãme nimasĩña Dios cʉ̃ caĩñajoro,” ĩgarã, bairo ásupʉ. Bairo na caátinucũmiatacʉ̃ãrẽ, ʉmʉrecóo macããjẽ pʉame ati yepapʉ camasã na caátie netõjãñurõ caãnimajũrĩjẽ ũnierẽ boya. PN Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caátiroticũrĩqũẽ caĩquetibʉjʉro pʉamata, rií jʉ̃gori mena jeto dise ũnie nipetiro jãñurĩpʉa caroa wãme ñumasĩña Dios cʉ̃ caĩñajorore. Waibʉtoare na capajĩãẽtĩcõãta, rorije na caátie wapare Dios cʉ̃ camasiriyobojapee maniña. El sacrificio de Cristo quita el pecado M) Apeyera tunu Moisés pʉame nipetiro Dios ya wii santuario, bairi ñubuerique macããjẽ cʉ̃ãrẽ tie rií mena yayewẽñupĩ tie buire. L7 Bairo áti yaparo, atore bairo na ĩñupĩ: “Cawãma wãme mʉjãã camasãrẽ Dios cʉ̃ caáticũrĩjẽ merẽ ãni jʉ̃goya,” na ĩñupĩ. K Mai, nipetiro camasã Israel macããnarẽ na quetibʉjʉyupi Moisés ãnacʉ̃ Dios narẽ cʉ̃ caátiroticũrĩqũẽrẽ. Bairo na quetibʉjʉri bero, waibʉtoa chivoa, bairi becerroa na capajĩãtãna riíre jeeri, tiere oco mena asuyupi. Áti yaparo, yucʉ hisopo cawãmecʉtii rʉpʉ mena oveja poa jũõrĩqũẽrẽ ti rʉpʉpʉ jiyaturi, riíre yosene átiri, Dios bʉsʉrica tutire yayewẽñupĩ. Bairi to macããna camasã nipetiro cʉ̃ãrẽ na yayewẽñupĩ Moisés tie rií oco mena asuriquere. #J? Torecʉ, Dios pʉame caãnijʉ̃gorique Moisés ãnacʉ̃rẽ cʉ̃ caátiroticũrĩqũẽ cʉ̃ãrẽ waibʉtoare pajĩãrĩqũẽ mena cũjʉ̃goyupi. 6Ie Bairi jĩcãʉ̃ cʉ̃ caĩcũrĩqũẽ cawãma wãme ũnie wapa maniña, mai tiere caĩcũrĩcʉ̃ cʉ̃ cacaticõãmata. Cʉ̃ cariaro beropʉ roquere wapa cʉtibujioro. H% Bairi, “Jĩcãʉ̃ cʉ̃ caĩrĩqũẽ cawãma wãme caroaro tutuaro mena to ãmarõ,” marĩ caĩata, tie cawãma wãmerẽ cacũrĩcʉ̃ cʉ̃ cariarije mena marĩ masĩña. Cʉ̃ cariaepata roque, tie cʉ̃ caĩcũrĩqũẽrẽ bairo bai jʉ̃goetibujioro. G Torecʉ, Jesucristo pʉame yucʉpãĩpʉ cʉ̃ cariarique jʉ̃gori Dios cʉ̃ pacʉ mena, bairi camasã mena cʉ̃ãrẽ jĩcã yericʉnarẽ bairo caroaro Dios mena marĩ ãnio joroque ásupi. Cawãma wãme mena, “Mʉjãã yʉ netõõbojagʉ,” cʉ̃ caĩrĩcãrõrẽã bairo ásupi. “Bairo yʉ caáto caãnijʉ̃gorica wãme roticũrĩqũẽrẽ na cacʉ̃gorica yʉtea caãno roro na caátaje wapare yʉ masiriyobojagʉ. Bairo yʉ caáto bero, Dios cʉ̃ caĩñabesericarã cʉ̃ yarã caãniparã pʉame cʉ̃ caĩjʉ̃goyeticũrĩcãrõrẽã bairo yeri capetietiere cacʉ̃goparã majũ nigarãma,” ĩrẽ bairo marĩ ásupi. _F7 Bairo atie cabaimiatacʉ̃ãrẽ, ¡Jesucristo yaye rií pʉame roque waibʉtoa rií netõjãñurõ caãnimajũrĩjẽ niña! Espíritu Santo caãnicõãninucũʉ̃ cʉ̃ camasĩrĩjẽ jʉ̃gori Jesucristo cʉ̃ rupaʉ majũrẽã Diopʉre cʉ̃ joʉre bairo ásupi. Waibʉtoa riire na cajoemʉgõjonucũrĩjẽ netõjãñurõ cʉ̃ caátie pʉame ñe ũnie rʉsaesupa. Cʉ̃ cariarique jʉ̃gori caʉ̃petietopʉ cayasiránárẽ bairo marĩ cabaibujioriquere netõõñupĩ. Bairo marĩ netõõñupĩ Jesús Dios caãnicõãninucũʉ̃rẽ caroaro cʉ̃ marĩ catʉ̃goʉsamasĩparore bairo ĩ. |Eq Nurĩcãrã toroa, bairi chivoa rií, tunu bairoa becerrare na cajoerije õwãrẽ oco mena asuri camasã buire sacerdote majõcʉ na cʉ̃ cayayewẽrõ bero, bui na rupaʉre caʉgueri coserãrẽ bairo jeto tuayama, Dios cʉ̃ caĩñajoro. UD# Jesucristo merẽ santuariopʉ jããñupĩ. Bairo jããrĩ, waibʉtoa chivoa, bairi becerroa rií mena mee, cʉ̃ majũ rií mena jʉ̃gori marĩ carorije wapare netõõgʉ jããñupĩ. Jĩcãnia jããñupĩ, pʉgani cãrõ jããnemoesupi. Bairo cʉ̃ cabairique jʉ̃gori yeri capetietiere cacʉ̃gorã marĩ tuao joroque ásupi. C' Merẽ atímajũcõãñupĩ Cristo marĩ sumo sacerdote Dios marĩrẽ caroaro cʉ̃ caátipeere cajoʉ majũ. Marĩ sumo sacerdote cʉ̃ capaari wii santuario pʉame ati yepa macãã wii santuario netõjãñurõ caroaro caãnimajũrĩ wii niña. Ati yepa macããna camasã na caqũẽnorĩcã wii mee niña. Bairi ati yepa macãã wii mee, ʉmʉrecóo macãã wii majũ niña, ĩgʉ ñiña. mBS Tie ati yepa macããjẽ Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩqũẽ pʉame marĩ caʉgapee, marĩ caetipee, marĩ wãmorĩ marĩ cacosepee wãme ũnie jetore átirotiyupa. Tie nipetirije caátirotirijere Dios cʉ̃ cawasoaparo jʉ̃goye mai marĩ rupaʉre maijʉ̃gorique macããjẽ wãme niña. Marĩ yerire dope bairo átimasĩẽtĩña tie jʉ̃gori. UA# Tie nipetirije marĩ catʉ̃gorije ati yepa macããjẽ santuario pʉame marĩ ati yʉtea macããna ʉmʉrecóopʉ caãno santuario cʉ̃ãrẽ marĩ camasĩparore bairo ĩ, cũñupĩ Dios. Bairo tie, ati yepa macããjẽ jʉ̃gori waibʉtoa riire joemʉgõrĩ santuariopʉ cañubuerã etarã caroaro yericʉti petietaetiyama mai. e@C Atie nipetirijere tʉ̃goñarĩ, atore bairo marĩ masĩõñami Espíritu Santo pʉame: Mai, caãnijʉ̃gori arʉa pʉame ñubueriquere áta arʉapʉ camasã na caãnitoye, ape arʉa, santuario arʉa pʉame mai pããjã masĩã maa. Torea bairo cabʉcʉ wãme na cañubuerique caãnicõãmata mai, cariape Dios cʉ̃ caãnipaʉre etamasĩã mano. y?k Ti arʉa bero macãã arʉa pʉamerẽ sumo sacerdote jeto jããmasĩñupʉ̃. Jĩcãni jeto jããnucũñupʉ̃ jĩcã cʉ̃marẽ. Ti arʉare cʉ̃ cajããrĩ rʉ̃mʉrẽ waibʉtoa riíre jeánucũñupʉ̃. Cʉ̃ carorije wapa, bairi cʉ̃ ya macã macããna tʉ̃goñaena roro na caátie wapa cʉ̃ãrẽ Dios na cʉ̃ masiriyobojáto ĩ, tiere jeánucũñupʉ̃. G> Bairo ti wii macããjẽ tore bairo caroaro qũẽnorĩcãrõ caãnoi, ti wii caãnijʉ̃gori arʉare jããetanucũñuparã, na cañubuerije macããjẽrẽ átigarã sacerdote majã. X=) Ti pata bui pʉamerẽ ãñuparã ángelea majãrẽ bairo caãna wericarã pʉgarã. Na pʉame topʉ na caãnie jʉ̃gori, “Dios cʉ̃ caãno niña ato,” ĩgarã baiyuparã. Na querʉpʉʉri mena ãmeo ñucãnamurĩ ti pata buire nucũñuparã. Bairo cabaimiatacʉ̃ãrẽ, capee wãme yʉ quetibʉjʉnemoẽtĩña ti wãmerẽ. h<I Topʉre ãñuparõ oro mena na caqũẽnorĩcã altar mesa incienso cajʉtiñurĩjẽrẽ na cajoemʉgõrĩ mesa majũ. Tipaʉrea ãñuparõ tunu Dios ya pata rocapata cofre del pacto cawãmecʉti pata oro mena nipetiropʉ cabuire werica pata majũ. Ti pata pupeapʉ ãñuparõ jĩcã jotʉ oro mena na caqũẽnorĩcã jotʉ, ʉgarique Dios cʉ̃ cajorique maná cawãmecʉtie mena. Tunu bairoa ti pata pupeapʉre ãñuparõ Aarón ãnacʉ̃ tuericʉ caãcããjããrĩcʉ̃ cʉ̃ã. Apeyera Dios cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ cʉ̃ cawoaturicapãĩrĩ ʉ̃tãpãĩrĩ cʉ̃ã ãñuparõ ti patapupeapʉre. ; Bairi jĩcã jutii ẽñotarica bero macãã asero jʉ̃goyepʉ ãñuparõ tunu Cañurĩpaʉ Majũ Dios ya arʉa cawãmecʉti arʉa. \:1 Dios ya wii waibʉtoa aseri mena na caqũẽnojʉ̃gorica wii pʉame atore bairo caãni wii ãñuparõ: Pʉga arʉa cacʉ̃gori wii majũ ãñuparõ. Etajʉ̃goricapaʉre, Cañurĩpaʉ cawãmecʉtipaʉre ãñuparõ candelabro jĩñaworica tutu. Tipaʉrea ãñuparõ tunu jĩcã mesa pan caroa Dios yaye majũ na caĩcũrĩqũẽ cʉ̃ã. Y9 - Bairi tunu marĩ ñicʉ̃ ãnacʉ̃ Moisere Dios cʉ̃ caquetibʉjʉroticũrĩqũẽ jʉ̃gori masĩñupã camasã pʉame ñubuerã na caátinʉcʉ̃bʉgopeere, ati yepa macããtõ santuario macããjẽrẽ. .8U Cawãma wãme marĩrẽ cʉ̃ caátibojapeere cʉ̃ caĩata, tirʉ̃mʉpʉ marĩ ñicʉ̃jããrẽ cʉ̃ caquetibʉjʉcũjʉ̃goriquere, “Jãnarĩqũẽrẽ bairo nicõãña,” ĩgʉ ĩcʉ̃mi. Bairi dise ũnie marĩrẽ dope bairo caátimasĩẽtĩẽ pʉame jicoquei petigaro baiya.&7E Na, roro na caátajere yʉ masiriyogʉ.Pʉgani tunu tiere yʉ tʉ̃goñanemoetigʉ,’ ĩñami marĩ Quetiupaʉ,” ĩ quetibʉjʉya cʉ̃ ya tutipʉ. 6y Bairo yʉ caáto jʉ̃gori, “Marĩ Quetiupaʉ yayere mʉ yʉ quetibʉjʉpa,”ãmeo ĩẽtĩgarãma, merẽ yʉre camasĩrã jeto caãna ãnirĩ.Cawĩmarã, cabʉtoa nipetiro yʉre camasĩrã jeto nigarãma ti yʉtea caãnorẽ. z5m ‘Ti yʉtea caãno Israel macããnarẽ cawãma wãme na yʉ caátibojapee atore bairo nigaro:Na yeri na catʉ̃goñarĩjẽpʉ yʉ caroticũpeere na tʉ̃goñao joroque na yʉ átigʉ.Bairo yʉ caáto, yʉ caroticũrĩjẽrẽ borã, tiere caroaro cariape átigarãma.Torecʉ yʉa, na pacʉ yʉ ãnigʉ. Na pʉame yʉ ya poa macããna nigarãma. &4E Atie pʉame mʉjãã ñicʉ̃jãã Egipto yepapʉ caãnarẽ na yʉ cajewiyori rʉ̃mʉ caãno na yʉ caquetibʉjʉcũjʉ̃goriquere bairo mee nigaro.Bairo na yʉ caquetibʉjʉcũrĩqũẽrẽ na cabaibotiorique jʉ̃gori na yʉ aweyocoápʉ́,’ ĩñami marĩ Quetiupaʉ. x3iTorecʉ, Dios pʉame ti yʉtea macããna camasã na caátiãnierẽ ĩñarĩ, “Caroaro jĩcãrõ tʉ̃ni átiãmerĩñama,” ĩñupĩ. Atore bairo ĩ quetibʉjʉya cʉ̃ ya tuti cʉ̃ã:“Bairo ĩñami marĩ Quetiupaʉ: ‘Ape yʉtea caãno etagaro Israel,
bairi Judá ya poa macããna nipetiro judío majãrẽ cawãma wãme na yʉ caátibojapee. $2AMoisés cʉ̃ caroticũrĩqũẽ caroa wãme caãnijʉ̃gorica wãme caroaro cariape caãmata, apeye cawãma wãmerẽ marĩ bonemoetibujiorã tunu. 1Na paarique ñumirõcʉ̃ã, jõbui marĩ sumo sacerdote Jesús marĩrẽ cʉ̃ caátibojarije pʉame ñunetõña. Cawãma wãme Jesús camasãrẽ cʉ̃ caĩrĩcãrõrẽ bairo Dios mena jĩcã yeri pũnacʉnarẽ bairo na ãnio joroque ásupi Jesús. k0OMoisés ãnacʉ̃rẽ santuariore cʉ̃ caqũẽnorotiparo jʉ̃goye atore bairo qũĩñupĩ Dios: “Tʉ̃goya mai: Ʉ̃tãʉ̃pʉ mʉ caãno mʉ yʉ caĩñorĩcãrõrẽã bairo mʉ qũẽnogʉ santuariore,” qũĩñupĩ Dios Moisere. Bairo Dios Moisere cʉ̃ caĩrĩqũẽrẽ tʉ̃gori, atore bairo marĩ ĩ masĩña: “Sacerdote majã na caátiãninucũrĩjẽ pʉame ʉmʉrecóopʉ macããjẽ Dios yayere na caátiqueyocõñarĩjẽrẽ bairo niña,” marĩ ĩ masĩña. /Jesucristo pʉame ati yepapʉ cʉ̃ catuaata, jĩcãni ũno sacerdotere bairo ãmerĩbujioricʉmi. Merẽ ati yepapʉre niñama sacerdote majã Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ bairo Diopʉre camasã na cajorijere cajonetõbojari majã. E.Ati yepapʉ caãna tocãnacãʉ̃pʉa sacerdote majã waibʉtoa riire camasãrẽ cajoemʉgõjobojaparã na caĩcũrĩcãrã ninucũñama. Bairi Jesús cʉ̃ã torea bairo caãcʉ̃ ãnirĩ cʉ̃ majũ rupaʉ cʉ̃ cariarique mena jʉ̃gori Diopʉre camasã yayere jonetõʉ̃rẽ bairo caátiãcʉ̃ niñami. ~-uJesús pʉame camasã na caqũẽnorĩcã wii templo wii meerẽ, sumo sacerdote majõcʉre bairo átiãniñami ʉmʉrecóopʉre. Dios marĩ Quetiupaʉ majũ cʉ̃ caqũẽnorĩcã wii pʉamerẽ tore bairo Diopʉre marĩ jẽniboja ãniñami. `, ;Tocãnacã wãme mʉjããrẽ jãã caquetibʉjʉrije caãnimajũrĩjẽ pʉame atore bairo niña: Jesús marĩ sumo sacerdote ʉmʉrecóopʉ Dios cʉ̃ caruiro cariape nʉgõãpʉ ruiyami, carotimasĩruiricaropʉ. N+Moisés cʉ̃ caroticũrĩqũẽ pʉame sacerdote majã quetiuparã na ãnio joroque ásupa, camasã ãnirĩ carorije cawapa cʉ̃gorã na caãnimiatacʉ̃ãrẽ. Bairo na cabaimiatacʉ̃ãrẽ, Dios pʉame cʉ̃ wãme majũ mena ĩrĩ, cʉ̃ macʉ̃rẽ sumo sacerdote majõcʉre cʉ̃ cũñupĩ, Moisés cʉ̃ caátiroticũrĩqũẽ bero. Cʉ̃ macʉ̃rẽ Dios pʉame tocãnacã rʉ̃mʉa cañuʉ caãnicõãninucũpaʉre bairo cʉ̃ cũñupĩ."*=Cʉ̃ã, aperã sumo sacerdote majãrẽ bairo mee niñami. Na pʉame waibʉtoare pajĩãrĩ bero cajʉ̃goye mai, na carorije wapare regarã, waibʉtoa rii mena joemʉgõjonucũñama Diopʉre. Bairo átiri beropʉ yua, aperã camasãrẽ tore bairo na átibojanucũñama. Tore bairo átinucũñama tocãnacã rʉ̃mʉa sumo sacerdote majã. Jesús pʉame roque yucʉpãĩpʉ cʉ̃ cariarique jʉ̃gori jĩcãnia roro popiye bairi riayupi, marĩ carorije wapare netõpeyo yaparoetagʉ. Pʉgani cãrõ marĩ cʉ̃ cariabojapee mañupã. D)Tore bairo cabairoi yua, Jesús niñami marĩ sacerdote, marĩrẽ cacoteãninucũʉ̃ majũ. Cʉ̃ã, cañuʉ ñe ũnie carorije wapa cacʉ̃goecʉ niñami. Bairi camasã roro na caátore bairo caápei niñami. Dios pʉame carorije caána na camanopʉ cʉ̃ cũñupĩ cʉ̃tʉ ʉmʉrecóo bui macã tutipʉ. i(KCaroaro cariape Jesús jʉ̃gori Diore na yeripʉ cabocaetagarãrẽ Jesús pʉame na netõõmasĩñami tocãnacã rʉ̃mʉa. Caãnicõãninucũpaʉ caãcʉ̃ ãnirĩ, cʉ̃ yarãrẽ Diopʉre na jẽnibojamasĩnucũñami. .'UJesús pʉame roque tocãnacã rʉ̃mʉa caãnicõãninucũpaʉ niñami. Bairi ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ cʉ̃rẽ cawasoapaʉ sacerdote majã ũcʉ̃ ãnicoteetiyami. i&KAperã sacerdote majã Leví ya poa macããna pʉame jĩcãʉ̃ na mena macããcʉ̃ sacerdote cʉ̃ cabaiyasiro bero, apei tunu wasoaetanucũñupã. Bairi capããrã ãñuparã sacerdote majã Leví ya poa macããna. N%Bairo Dios cʉ̃ caĩrĩcãrõrẽ bairo Jesús pʉame sacerdote cʉ̃ caãnicõãnipee jʉ̃gori cawãma wãme camasãrẽ Dios cʉ̃ caátiroticũrĩjẽ to tuao joroque ásupi Jesús, cabʉcʉ wãmerẽ jãnarĩ yua. Bairo átiri, cañunetõrĩjẽ pʉame cabʉcʉ wãme Moisés cʉ̃ cacũjʉ̃goriquere wasoacũñupĩ. e~||{yxBvu$srdpoPmkzjhgfe bf_<^]'[ZYY WVSU TSRQxO"M}LJI HrFECB1@?e>#=z=;:|9'8 754351f0Y/s.'-+,*('&% #G"! Z_TG}cBD Y { # 3 (acu AMʉjãã, yʉ bairãrẽ bairo caãna, yʉ camairã atore bairo ñinemoña mʉjããrẽ tunu: Mʉjãã, marĩ Quetiupaʉ nocãrõ caroʉ́re caĩroarã ãnirĩ, nipetiro camasãrẽ jĩcãrõrẽ bairo na ĩñaña. Pairo cadinero cʉ̃gori majã, cacʉ̃goena cʉ̃ãrẽ nʉcʉ̃bʉgoeticõã na baieticõãña. Jĩcãrõrẽ bairo na ĩñaña. Nt Bairo átaje pʉame ñuña: Roro cabairãrẽ, camasã uparã mánarẽ, bairi cawapearã rõmirĩ cʉ̃ãrẽ caroaro na marĩ cajʉátinemorõ ñuña. Tunu bairoa ati yepa macããna roro na caátore bairo marĩ caápero ñuña. Tore bairo marĩ caápata, Diore camasĩrã majũ marĩ ãnigarã, Dios cʉ̃ caĩñajoro.Ns Tunu bairoa ni ũcʉ̃, “¡Diore camasĩ yʉ ãniña!” caĩ nimicʉ̃ã, noo cʉ̃ caboro roro cʉ̃ caĩrĩjẽrẽ cʉ̃ cajãnamasĩẽtĩcõãta, cʉ̃ majũã ĩtoʉ átiyami. Bairo cʉ̃ majũã caĩtoʉre bairo cʉ̃ caãno jʉ̃gori yua, “¡Diore camasĩ yʉ ãniña!” cʉ̃ caĩrĩjẽ pʉame wapa maa. r 'Apei pʉame Dios yaye quetire tʉ̃gori bero, tiere masiritietiyami. Bairo masiritietiri yua, Dios cariape cʉ̃ carotiriquere ñe ũnie rʉsaetore bairo tʉ̃goñanucũñami. Tie cʉ̃ carotirique pʉame caroaro marĩ yeri cʉtio joroque marĩ átiya. Bairi Dios cʉ̃ carotiriquere caátiãcʉ̃ ãnirĩ, tiere jãnaẽtĩñami. Cʉ̃ roque ʉseanirĩqũẽ mena cʉ̃ caátiere átimasĩgʉmi. q Dios yaye quetire tʉ̃gomicʉ̃ã, cʉ̃ caĩrotirore bairo caápei pʉame atore bairo niñami: Jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ caʉ̃mʉ ẽñoorõpʉ cʉ̃ riapére caĩñaʉrẽ bairo niñami. Bairo ĩñarĩ bero, ãmejorenʉcã, tocãrõã yoaro mee masiriticoacʉmi cʉ̃ riapé cʉ̃ cabauatajere. Cʉ̃rẽ bairo niñami Dios yaye quetire tʉ̃gomicʉ̃ã, cʉ̃ carotirijere caápei. p lo SBairi Dios yaye quetire tʉ̃gorique jeto boetiya. Tiere tʉ̃gori bero cʉ̃ caátirotirije cʉ̃ãrẽ marĩ caáto ñuña. Tore bairo mʉjãã caápericõãta, mʉjãã majũã caĩtorãrẽ bairo mʉjãã baibujiorã. Tn #Bairi nipetirije roro mʉjãã caátiere jãnacõãña. Mʉjãã yeri pũnapʉ pairo roro mʉjãã catʉ̃goñarĩjẽ cʉ̃ãrẽ pʉgani tʉ̃goñanemoeticõãña. Caroaro mena tʉ̃goʉsaya Dios yaye queti mʉjãã catʉ̃goʉsajʉ̃goriquere. Tie quetire tʉ̃goʉsarã yua, roro mʉjãã cabairijere mʉjãã netõcõãgarã. ^m 7Dios pʉame caasiaʉ cʉ̃ caátiere ĩñajesoetiyami. Bairi marĩ caasiaro boetiya. yl mBairi mʉjãã, yʉ bairãrẽ bairo caãna, yʉ camairã, tʉ̃gopeoya yʉ caĩrĩjẽrẽ: Mʉjãã tocãnacãʉ̃pʉa caroaro tʉ̃gopeoya caroa queti na caquetibʉjʉrijere. Cotericaro mano tʉ̃goʉsaya. Bʉsʉgarã jʉ̃goye pʉame mʉjãã yeripʉ tʉ̃goñaña mai. Jicoquei ĩ wiyoeticõãña. Tunu bairoa asiarique cʉ̃ãrẽ jicoquei asiaeticõãña. gk ITorecʉ, cʉ̃ pũnaarẽ bairo marĩ ãnio joroque marĩ ámi, cʉ̃ cabojʉ̃goricarorea bairo. Cʉ̃ yaye quetire cariape caãnierẽ marĩ masĩõwĩ, yʉ pũnaa caãnijʉ̃gorã na ãmarõ, ĩ. La verdadera religión 9j mAti yepa macããjẽ cañurĩjẽ nipetirije caãnie, Dios jõbui caãcʉ̃ marĩrẽ cʉ̃ cajorique majũ niña. Muipʉre, bairi ñocõã cʉ̃ãrẽ caqũẽnorĩcʉ̃ cʉ̃ cajorique majũ niña. Cʉ̃ pʉame tiere ape wãme átiwasoaetiyami. Cañuʉ majũ nicõã ninucũgʉmi tocãnacã rʉ̃mʉa. |i sBairi mʉjãã, yʉ bairãrẽ bairo caãna, yʉ camairã, cariape tʉ̃goñaña. “Dios pʉame roro marĩrẽ áti ĩñaʉ ácʉmi,” caĩtʉ̃goñarãrẽ bairo baieticõãña. Na majũã ĩtorã átiyama, bairo na caĩtʉ̃goñaata. ^h 7Bairo pʉame roque niña, ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ roro cʉ̃ catãmʉoata: Caãnijʉ̃goripaʉre cʉ̃ majũã cʉ̃ catʉ̃goñarĩjẽ mena roro átigayami. Tie cʉ̃ catʉ̃goñarĩjẽ caetapetiro yua, cʉ̃ caátigarijere átimasĩcõãñami. Bairo cʉ̃ caáticõãmata, Dios tʉpʉ ámasĩẽtĩgʉmi. Cayasiricʉre bairo tuagʉmi yua. g Pf  Tunu bairoa Dios pʉame carorije caápei niñami. Tunu ni ũcʉ̃rẽ carorijere caátiroti mee niñami. Bairi ni ũcʉ̃ rorije cʉ̃ catãmʉorĩ rʉ̃mʉ caetaro, Diore roro qũĩ tʉ̃goñaeticõãto. “Dios pʉame roro yʉre áti ĩñaʉ ácʉmi, ¿dope bairo cʉ̃ ácʉati ãni? ĩ,” qũĩ tʉ̃goñaeticõãto. e 5 Ʉseanirĩ niñami ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ wãtĩ cʉ̃rẽ cʉ̃ caĩbʉsʉjãrĩjẽrẽ tʉ̃gomicʉ̃ã, catʉ̃goñanetõmasĩ majũ. Bairo caãcʉ̃ majũ cʉ̃ caãnoi, Dios pʉame cʉ̃ mena cʉ̃ catʉ̃goñatutuarijere masĩmajũcõãñami. Bairo masĩrĩ yeri capetieti pũnarẽ cʉ̃ jogʉmi, cʉ̃rẽ camairãrẽ cʉ̃ caĩjʉ̃goyeticũrĩcãrõrẽã bairo yua. Tie cʉ̃ cajorije pʉame corona, caatʉeperi majõcʉ cʉ̃ canetõrĩjẽ wapa cʉ̃ cawapatari beto corona beto netõjãñurõ caroa majũ niña. d ' Capee cacʉ̃goʉ pʉame oó yoaro caãmerõrẽ bairo caãcʉ̃ niñami. Muipʉ bʉtioro cʉ̃ caasiro jʉ̃gori, oó yoaro mee jĩniyasicoaya. Torea bairo baigarãma na capaarije watoa capee apeye ũnierẽ cacʉ̃gorã pʉame. Na cʉ̃ã yasicoagarãma. Bairi ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ capee cacʉ̃goʉ Jesure caĩroaʉ cʉ̃ caãmata, cʉ̃ ʉseani tʉ̃goñaáto. “Capee yʉ cacʉ̃gomiatacʉ̃ãrẽ, Dios cʉ̃ caĩñajorore yʉ yaye caãnimajũrĩjẽ mee niña,” qũĩ ʉseani tʉ̃goñaáto. Pruebas y tentaciones c  ;b q Tunu apeyera ni ũcʉ̃ cabopacaʉ nimicʉ̃ã, Jesure caĩroaʉ pʉame cʉ̃ ʉseaniáto. Cʉ̃ roque Dios cʉ̃ caĩñajoro pʉamerẽ cabʉgoro macããcʉ̃ mee niñami. a  Bairo caãcʉ̃ jĩcã rʉ̃mʉ jĩcã wãmerẽ boyami cʉ̃rẽ Dios cʉ̃ caátibojapeere. Ape rʉ̃mʉrẽ bairo boetiyami. Bairo jeto tʉ̃goñanucũñami. Bairo catʉ̃goñaʉ pʉame, “Yʉ caborore bairo jeto átigʉmi Dios,” ĩ masĩẽcʉ̃mi. ` _ 5Bairãpʉa, “¡Jããrẽ joecʉmi!” ĩ tʉ̃goñaena, jẽniña. Dios mena tʉ̃goñatutuari mʉjãã cajẽnirõ boya. Dios mena catʉ̃goñatutuaecʉ pʉame ria capairiya oco turire bairo niñami. Wĩno jʉ̃gori tiere aperopʉ, aperopʉ capapubatorerore bairo niñami. m^ UBairi ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ jĩcã wãmerẽ camasĩpeyoecʉ cʉ̃ caãmata, Diore cʉ̃ jẽnimasĩñami. Bairo cʉ̃ cajẽniata, cʉ̃ jogʉmi Dios cʉ̃ cajẽnirĩjẽrẽ. Camasã nipetiro nocãrõ na caboro cãrõ masĩrĩqũẽrẽ na jogʉmi, cʉ̃ na cajẽniata. “¿Nopẽĩrã tocãrõ majũ mʉjãã jẽniñati?” ĩẽtĩgʉmi Dios. ] Bairi tie tʉ̃goñatutuariquere caroaro maijʉ̃goya, mʉjããrẽ ñe ũnie to carʉsaetiparore bairo ĩrã. Bairi nocãrõ majũ catʉ̃goñanetõmasĩrã ãnirĩ, camasã cañurã ñe ũnie ãnimasĩrĩqũẽ carʉsaena majũ mʉjãã ãnigarã. m\ UNoo ricaati mʉjããrẽ caetari rʉ̃mʉ caãno, “¡Ñugaro! ¡Dios mena tʉ̃goñatutuari yua, marĩ nʉcãcõãgarã!” mʉjãã caĩata, nemojãñurõ mʉjãã tʉ̃goñanetõõmasĩgarã. Merẽ mʉjãã masĩña tiere. w[ iMʉjãã, yʉ bairãrẽ bairo caãna, yʉ yaye quetire tʉ̃gopeoya mai: Ape rʉ̃mʉ mʉjããrẽ roro tãmʉorĩqũẽ caetaata, tie mena tʉ̃goña yapapuaeticõãña. Tiere ʉseanirĩqũẽ mena mʉjãã catʉ̃goñarõ ñuña. rZ aYʉ, Santiago, marĩ Pacʉ, bairi marĩ Quetiupaʉ Jesucristo mena na paabojari majõcʉ ãnirĩ, ati carta mena mʉjããrẽ woajoʉ yʉ átiya. Mʉjãã, Israel yepa macããna, pʉga wãmo peti rʉpore pʉga pẽnirõ cãnacã poari majũ caãnimirĩcãrã, ãmerẽ nipetiropʉ caábataricarãrẽ mʉjãã woajoʉ yʉ átiya. La sabiduría que viene de Dios Yy Mʉjãã nipetirore caroa macããjẽ, caroare cʉ̃ jonemoáto Dios. Tocãrõã niña atie yʉ cawoaturije.JX  Bairi nipetiro mʉjããrẽ cajʉ̃goñubueri majã, aperã Dios ya poa macããna nipetiro cʉ̃ã na ñuáto. Ati yepa Italia yepa macããna cʉ̃ã mʉjããrẽ bʉtioro ñurotijoyama. W Bairi apeyera, atiere mʉjãã camasĩrõ yʉ boya: Marĩ yaʉ Timoteo cʉ̃ã merẽ preso jorica wiipʉ caãnimiatacʉ witiyupi. Bairi ato yʉtʉ tãmurĩ cʉ̃ caetaata, cʉ̃ mena yʉ atígʉ mʉjããrẽ yʉ caĩñaʉátí rʉ̃mʉrẽ yua. V Yʉ yarã mʉjããrẽ ñiña: Atie queti petoaca mʉjããrẽ yʉ caquetibʉjʉwoatujorijere caroaro yerijõrõ tʉ̃gopeoya. AU{ Bairo caátacʉ pʉame nipetiri wãme mʉjããrẽ jĩcãrõ tʉ̃ni ñe ũnie wapa cacʉ̃goenarẽ bairo caãna mʉjãã cʉ̃ áparo. Bairo cʉ̃ caáto, nipetiro cʉ̃ cabori wãme ũnie jetore caroaro mʉjãã átimasĩgarã. Bairi marĩrẽ cʉ̃ caátigari wãme cãrõ marĩ cʉ̃ áparo Jesucristo jʉ̃gori. Bairi atore bairo marĩ ĩña: “Jesucristore marĩ cabasapeorije to petieticõãto. Bairoa to baiáto,” marĩ ĩña. *TM Dios pʉame caroaro yerijõrõ caãnajẽcʉcʉ niñami. Tunu bairoa marĩ Quetiupaʉ Jesucristore cariacoatacʉ cʉ̃ caãnimiatacʉ̃ãrẽ, tunu cʉ̃ catio joroque caátacʉ niñami. Marĩrẽ, oveja coteri majõcʉre bairo caãcʉ̃, Jesús cʉ̃ cariarique jʉ̃gori cawãma wãme Dios cʉ̃ yarãrẽ cʉ̃ caátibojarique caãnicõãninucũpeere caãnorẽ bairo to tuao joroque caátacʉ niñami Dios. rS] Bairi apeyera Diopʉre yʉ mʉjãã cajẽnibojanucũrõ yʉ boya. Bairo yʉ mʉjãã cajẽnibojaro, mʉjãã tʉpʉ yoaro mea tunu yʉ ãnio joroque Dios cʉ̃ áparo ĩrã, yʉ mʉjãã jẽnibojawa. Bendición y saludos finales R Bairi apeyera tunu, jããrẽ Diopʉre mʉjãã jẽnibojagarã. Pʉgani tʉ̃goñarĩcãrõ mano jãã masĩña merẽ caroaro yerijõrõ jãã catʉ̃goñarĩqũẽ cʉtiere. Nipetiropʉre caroaro cariape jãã caátiãnimasĩpeere jãã boya. 4Qa Torena, mʉjããrẽ carotiri majãrẽ caroaro mena na yʉya. Caroaro mena na carotirijere ása. Na pʉame yerijãrĩcãrõ mano caroaro ĩñacotenucũñama mʉjããrẽ. “Marĩ paarique cʉ̃ãrẽ ĩñabesegʉmi Dios,” ĩ tʉ̃goñarĩ, tore bairo átinucũñama mʉjããrẽ carotiri majã pʉame. Bairi mʉjããrẽ carotiri majã na caĩñajesoparo ñurõ caroaro mena na paabojanucũña. Mʉjãã capaarijere na ĩñajesoetio joroque ápericõãña. Bairo mʉjãã caápericõãta, ñe ũnierẽ caáperãrẽ bairo mʉjãã tuabujiorã. P+ Caroa wãme camasã mena átiãnajẽrẽ masiritieticõãña. Tunu bairoa aperã camasãrẽ mʉjãã cacʉ̃gorije mena na cabopacarijere na jʉátinemonucũña. Tie waibʉcʉ riire joemʉgõjorãrẽ bairo mʉjãã caátie niña. Tie ũnie roquere ĩñajesoyami Dios. O+ Bairi tocãnacãnia marĩ Pacʉ Diore, bairi Jesucristo cʉ̃ãrẽ basapeorotiya. Marĩ cabasapeorije waibʉtoa riire marĩ cajoemʉgõjorije ũnie niña. Bairi marĩ risero mena, “Jãã Pacʉ, mʉ ñumajũcõãña jãã mena,” cʉ̃ marĩ caĩbasapeope niña. xNi Marĩã, ati yepapʉre jĩcã macã tocãnacã rʉ̃mʉa caãnicõãninucũpã macãrẽ marĩ cʉ̃goetiya. Bairi ape macã Dios ya macã tocãnacã rʉ̃mʉa caãnicõãninucũpã macãrẽ camacãránárẽ bairo caãna marĩ ãniña. HM  Bairi cabʉcʉ wãme átajere jãnarĩ marĩ cʉ̃ã Jesús cʉ̃ cabairicarorea bairo popiye baimirãcʉ̃ã, tiere tʉ̃goñaenarẽ bairo marĩ catʉ̃goñanetõrõ ñuña. Marĩ Quetiupaʉ Jesure roro popiye cʉ̃ na caátatorea bairo marĩ cʉ̃ãrẽ aperã roro marĩ na caátieperijere marĩ ẽñotaetigarã. bL= Torecʉ, Jesús cʉ̃ã roro yucʉpãĩpʉ cʉ̃ cariari rʉ̃mʉrẽ, macã camanopʉ riayupi, cʉ̃ ya poa macããnarẽ cʉ̃ rií jʉ̃gori carorije wapa mána caroarã Dios ya poa macããna majũ na ãmarõ ĩ. K  Bairi sumo sacerdote jeto waibʉtoa riíre santuariopʉ jeámasĩñami, roro camasã na caátie wapare Dios cʉ̃ camasiriyobojaparore bairo ĩ. Waibʉtoa rupaʉri ãnajẽ pʉamerẽ ti arʉa santuario camano, ti macã jʉ̃goyepʉ tiere joenucũñupã. KJ Marĩã, Jesucristo yucʉpãĩpʉ cʉ̃ cariarique jʉ̃gori ape wãme waibʉcʉ joemʉgõjoriquere cacʉ̃gorãrẽ bairo marĩ baiya. Nipetiro sacerdote majã tirʉ̃mʉpʉ macã santuariore capaacoteri majã ũna pʉame roque jĩcã wãme ũno cʉ̃gomasĩẽtĩñama marĩ canetõrĩcã wãmerẽ. Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caátiroticũrĩqũẽrẽ na cabonetõrõ jʉ̃gori, marĩ, Jesucristo ya poa macããna mena narẽ ãnimasĩã maa. oIW Bairi mʉjãã nipetiro ape wãme quetibʉjʉrique ũnierẽ tʉ̃goʉsaeticõãña. Dios cʉ̃ camairĩjẽ mena yeri tutuarã marĩ ãnio joroque caáto ñuña. Ʉgarique wãmerẽ besecõñarĩ na caʉgarotirore bairo marĩ caáto mee, marĩ yeri tʉ̃goñatutuao joroque marĩ átiya. Tie caátirotirije dope átimasĩã maniña, cañumiatacʉ̃ãrẽ. oHW Jesucristo caãnijʉ̃goripaʉpʉa caroaro cariape caãcʉ̃ ãñupĩ. Ãme cʉ̃ãrẽ bairoa nicõã ninucũñami. Bairi cʉ̃ã nicõã ninucũgʉmi tocãnacã rʉ̃mʉa. Cʉ̃ yeri cʉ̃ catʉ̃goñarĩjẽ wasoetiyami. Gw Bairi mʉjããrẽ cañubuejʉ̃gori majã, aperã Dios yaye quetire mʉjããrẽ caquetibʉjʉricarã na cabairique cʉ̃ãrẽ caroaro tʉ̃goñaña. Na pʉame popiye baimirãcʉ̃ã, Jesucristo mena tʉ̃goñatutuacõãñupã na cariari rʉ̃mʉpʉ. Mʉjãã cʉ̃ã Jesucristo mena na catʉ̃goñatutuaricarorea bairo cʉ̃ mena tʉ̃goñatutuacõã ãninucũña. hFI Bairi yua, pʉgani cãrõ tʉ̃goñarĩcãrõ mano atore bairo marĩ ĩ masĩña:“Marĩ Quetiupaʉ marĩ jʉátinemogʉmi.Bairi ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ yʉre roro caátigaʉre yʉ uwietiya,” marĩ ĩ masĩña. E+ Dinero pũrõrẽ cabonetõrãrẽ bairo baieticõãña. Ãme ati yepapʉ ãna, mʉjãã cacʉ̃gorije mena yeri ñucõãña. Atore bairo Dios cʉ̃ caĩrĩcã wãmerẽ tʉ̃goñaña: “Mʉjãã yʉ aweyoetigʉ. Mʉjãã yʉ jʉátinemonucũgʉ,” ĩñupĩ Dios. QD Tunu apeyera cawãmo jiyaricarãrẽ nipetiro na mʉjãã caĩñanʉcʉ̃bʉgoro ñuña. Roro ãmeo átiepeeticõãña. Caroa wãme átaje jetore átiãña. Dios pʉame ĩñabesegʉmi roro caãmeo átieperi majãrẽ. Canʉmocʉna, canʉmo mána cʉ̃ã roro na caátie jʉ̃gori popiye na baio joroque na átigʉmi Dios. pCY Preso jorica wiipʉ caãna cʉ̃ãrẽ na mʉjãã masiritiepa. Mʉjãã cʉ̃ã preso jorica wiipʉ caãna mena ãnarẽ bairo tʉ̃goñaña. Na jʉátinemoña. Roro caátiecoricarã cʉ̃ãrẽ na tʉ̃goñaña. Ape rʉ̃mʉ mʉjãã cʉ̃ã narẽ bairo mʉjãã tãmʉobujiorã, ati yepapʉ mʉjãã caãni rʉ̃mʉ caãno. Bairi na ĩñamairotiya. B Tunu bairoa aperã camasã mʉjãã ya wii caĩñañesẽãrã cʉ̃ãrẽ caroaro mena na bocári na qũẽnonucũña. ¡Tame, mʉjãã mena macããna jĩcããrã, ángelea majãrẽ camasĩẽna nimirãcʉ̃ã, caroaro na bocári na qũẽnoñupã na wiiripʉ! rA _ Mʉjãã pʉame jĩcãʉ̃ pũnaa na caãmeomairõrẽ bairo mʉjãã cʉ̃ã ãmeo maijãnaeticõãña. %@C Peero tutuaro mena caʉ̃rĩ peero apeye ũnierẽ caʉ̃rerorea bairo Dios cʉ̃ã tutuaro mena marĩ carorije wapare caĩñabesemasĩ majũ niñami.>?u Dios cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉ, marĩrẽ cʉ̃ cacũbojaripaʉ jeto tuagaro. Bairo tiere tʉ̃goñarĩ, Diore, “Mʉ ñujãñuña jãã mena,” marĩ caĩbasapeoro ñuña. Torecʉ, caroaro cariape átiãnajẽ, cʉ̃rẽ ĩroarique Dios cʉ̃ caĩñajesori wãmerĩ majũrẽ marĩ caátiãno ñuña. 8>i Bairo cʉ̃ caĩata, atore bairo ĩgʉ ĩcʉ̃mi Dios: Ati ʉmʉrecóo macããjẽ nipetiro cʉ̃ caátaje, yepa cayuguirije ũnie mena yasipeticoagaro. Bairo ati ʉmʉrecóo macããjẽ nipetirije cʉ̃ caátajere cʉ̃ cayasioro bero yua, Dios marĩ Quetiupaʉ cʉ̃ caãno macããjẽ jeto tuagaro. = Tirʉ̃mʉpʉ ji yʉteapʉre Dios cʉ̃ cabʉsʉro jʉ̃gori ati yepa tutuaro to yuguio joroque ásupi Dios, Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caãni yʉteapʉre. Bairi ãmerẽ tunu atore bairo ĩnemoñami Dios: “Pʉgani cãrõ tunu yʉ cabʉsʉrije mena ati yepa to yuguio joroque yʉ átigʉ. Ãmerẽ ati yepa jeto meerẽ, ʉmʉrecóopʉ cʉ̃ã to yuguio joroque yʉ átigʉ,” ĩñami. +<O Torecʉ, Jesús marĩrẽ caquetibʉjʉre caroaro cʉ̃ marĩ tʉ̃goʉsagarã. Moisés ati yepa macããcʉ̃ ãnacʉ̃ Dios yayere marĩ ñicʉ̃jãã ãnanarẽ cʉ̃ caquetibʉjʉnetõrĩjẽrẽ tʉ̃gogaesupa. Bairi dope bairo netõmasĩẽsupa. Marĩ roque na netõjãñurõ bairã majũ marĩ netõmasĩẽna, ʉmʉrecóopʉ macããcʉ̃ marĩrẽ cʉ̃ caquetibʉjʉgarijere marĩ catʉ̃gogaeticõãta. L; Tunu bairo Jesutʉ mʉjãã etagarã, caroa wãme cawãma wãme marĩrẽ caátibojacũrĩcʉ̃ tʉpʉ. Jesús pʉame yucʉpãĩpʉ cʉ̃ cariarique jʉ̃gori cʉ̃ rií mena marĩ carorije wapare cosericarore bairo marĩ tuao joroque marĩ ásupi. Abel cʉ̃ carií rerique pʉame ãmeoqũẽ ãmerĩqũẽrẽ bairo átaje tuayupa. Bairi Abel ãnacʉ̃ cʉ̃ carií rerique netõjãñurõ caãnimajũrĩjẽ ãñupã Jesús yaye rií pʉame roque. K: Tunu bairo Dios pũnaarẽ bairo caãna, caãnijʉ̃gorã ʉmʉrecóopʉ Dios ya pũrõpʉ cʉ̃ yarã caãnarẽ cʉ̃ cawoaturicarã na caneñarõpʉ caãniparã mʉjãã ãniña. Dios camasã nipetiropʉre caĩñabesei majũ tʉpʉ mʉjãã etagarã. Caroarã na ãnio joroque cʉ̃ caátana tʉpʉ mʉjãã etagarã. o9W Mʉjãã roque narẽ bairo mʉjãã baietiya. Ʉmʉrecóopʉ caãni ʉ̃tãʉ̃ buipʉ caãni macã Jerusalén cawãmecʉti macã Dios cacaticõãninucũʉ̃ ya macãpʉ caãniparã majũ mʉjãã ãniña. Aperã cʉ̃ã nocãrõ capããrã majũ Diotʉ macããna ángelea majã neñapori Diore cabasapeorã na caãnopʉ caãniparã mʉjãã ãniña. 8! Nocãrõ majũ ĩña acʉarique caãnoi, Moisés cʉ̃ majũ cʉ̃ã atore bairo ĩñupĩ: “Bʉtioro uwiri yʉ nanacʉpʉ,” ĩñupĩ. }7s Dios cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ dope átijĩãtietimirã, tore bairo ĩñupã Diore. Mai, atore bairo ĩñuparõ Dios narẽ cʉ̃ caátiroticũrĩqũẽ pʉame: “Ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ ati ʉ̃tãʉ̃rẽ capeañaʉrẽ ʉ̃tã rupaa, o ãpõã besuro mena cʉ̃ pajĩãrocacõã rotiya. Ni ũcʉ̃ waibʉcʉ ũcʉ̃ cʉ̃ãrẽ tore bairo átirotiya,” ĩñuparõ. 6 Tunu bairoa marĩ ñicʉ̃jãã israelita majã ãnana na catʉ̃gorica wãme ũnie trompeta tutuaro cabʉsʉro cãrõ Dios cʉ̃ cabʉsʉocajorique cʉ̃ãrẽ mʉjãã tʉ̃goesupa. Bairo mʉjãã cabaimiatacʉ̃ãrẽ, na pʉame roque tie bʉsʉrique pairo cauwiorijere tʉ̃goyupa. Bairo uwiri, Dios narẽ yoaro cʉ̃ cabʉsʉãnorẽ boesupa. Tocãrõã cʉ̃ jãna rotiyupa Diore. \51 Mʉjãã, marĩ ñicʉ̃jãã israelita majã ãnana na caĩñarĩcã wãme ũnierẽ mʉjãã ĩñaesupa. Na pʉame Moisés ʉ̃tãʉ̃pʉ cʉ̃ caãnitoye, ĩñañupã ʉ̃tãʉ̃ pairo caʉ̃rõrẽ. Tie caʉ̃rĩjẽ buseri jʉ̃gori canaitĩãrĩjẽrẽ ĩñañupã. Tunu bairoa wĩno cʉ̃ã tutuaro capapurijere ĩñañupã. !4; Merẽ mʉjãã masĩña tie bero cʉ̃ cabairiquere. Dios Esaure caroare cʉ̃ cajopeere cʉ̃ pacʉ cʉ̃ caĩquetibʉjʉro bʉtioro tʉ̃gogamiñupĩ. Bairo cʉ̃ cabomiatacʉ̃ãrẽ, cajʉ̃gocʉ cʉ̃ caãnierẽ cʉ̃ baire cʉ̃ cawapatirericaro jʉ̃gori cʉ̃ yʉmasĩẽsupi cʉ̃ pacʉ. Tutuaro mena otimicʉ̃ã, cajʉ̃gocʉre bairo cʉ̃ caãnimirĩqũẽrẽ tunu cʉ̃gomasĩẽsupi Esaú. R3 Ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ mʉjãã mena macããcʉ̃ roro cʉ̃ rupaʉ caborore bairo cʉ̃ átiepeeticõãto. Tunu bairoa Dios yaye caroa wãmerẽ, “Cabʉgoro macããjẽ niña,” caĩrãrẽ bairo baieticõãña. Esaú ãnacʉ̃rẽ bairo baieticõãña mʉjãã. Cʉ̃ pʉame cʉ̃ pacʉ cʉ̃ camacʉ̃cʉtijʉ̃goricʉ ãnirĩ, cajʉ̃gocʉre bairo cʉ̃ cabaiãnipeere cʉ̃goyupi. Bairo caãcʉ̃ nimicʉ̃ã, tiere, “Cabʉgoro macããjẽ niña,” caĩrẽ bairo baiyupi. Jĩcã bapa ʉgarica bapa jʉ̃gori cajʉ̃gocʉre bairo cʉ̃ caãnierẽ wapatireyupi cʉ̃ baire. A2{ Mʉjãã majũ tʉ̃goñatutuao joroque ãmeo ása, tocãnacãʉ̃pʉa mʉjãã mena macããna Dios tʉpʉ na caẽmʉetamasĩparore bairo ĩrã. Bairi ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ mʉjãã mena macããcʉ̃ rorije caáticotei cʉ̃ manicõáto. Rorije caácʉ cʉ̃ caãmata, rorije na áticotebujioʉmi camasãrẽ. 1} Nipetiro camasã mena caroaro yerijõrõ ãnajẽcʉsa. Tunu bairo carorije wapa mánarẽ bairo ãnajẽcʉsa. Carorije wapa cacʉ̃gorã pʉame marĩ Quetiupaʉre ĩñamasĩẽtĩgarãma. Caroa yeri pũna cacʉ̃gorã roque qũĩñagarãma. 20] Bairi cʉ̃ ricaari, cʉ̃ ñicããrĩ catutuaecʉ, Dios cʉ̃ camasĩrĩjẽ jʉ̃gori tunu cʉ̃ cacatinemorõrẽã bairo mʉjãã cʉ̃ã Dios cʉ̃ camasĩrĩjẽ jʉ̃gori cʉ̃ mena tʉ̃goñatutuanemoña tunu. Caroaro cariape áticõã ninucũña. Ricaati átiãnajẽrẽ jãnacõãña. / E. Dise ũnie marĩrẽ tutuaro mena na cabeyorije ʉseanirõ marĩ áperiya. Marĩ yapapuao joroque marĩ átiya tipaʉ jetore bairopʉa. Cabaimiatacʉ̃ãrẽ, caberopʉ tie na caĩbeyorijere cariape mena marĩ catʉ̃goʉsaata, caroaro cariape yerijõrõ marĩ ãnimasĩgarã. El peligro de rechazar la voz de Dios ,-Q Ati yepapʉre nocãrõ yoari yʉtea mea marĩ caãnipeere marĩ pacʉa marĩ beyo ãninucũñama. Na camasĩrõ cãrõ marĩ beyonucũñama. Bairo na caátimiatacʉ̃ãrẽ, netõjãñurõ cariape beyomasĩñami marĩ Pacʉ Dios roque, cʉ̃rẽ bairo caroarã marĩ caãniparore bairo ĩ. ,+ Apeyera marĩ, cawĩmarã marĩ caãno, marĩ pacʉa marĩ beyonucũwã. Tie na caĩbeyorijere nʉcʉ̃bʉgoro marĩ tʉ̃gonucũwʉ̃. Bairo cabairicarã caãna nimirãcʉ̃ã, ¿dopẽĩrã marĩ Pacʉ Dios pʉamerẽ cʉ̃ cabeyorijere marĩ tʉ̃goʉsaetiyati? Cʉ̃ pʉame roquere netõjãñurõ nʉcʉ̃bʉgorique mena cʉ̃ caĩrĩjẽrẽ tʉ̃goʉsarotiya, caroa yeri pũna mena ãnigarã. + Bairo mʉjããrẽ cʉ̃ cabeyoeticõãta, cʉ̃ pũnaa mee mʉjãã ãnibujiorã. Capacʉ mánarẽ bairo caãna mʉjãã tuabujiorã. 0*Y Bairi mʉjãã pʉame Dios, mʉjããrẽ cʉ̃ cabeyorijere tʉ̃goʉsaya. Bairo mʉjãã catʉ̃goʉsaata, cʉ̃ pũnaa majũrẽ bairo mʉjãã átigʉmi. Ni ũcʉ̃ camacʉ̃cʉcʉ camasĩ cʉ̃ macʉ̃rẽ cʉ̃ beyoeticoa baiecʉmi. Torecʉ, marĩ Pacʉ Dios cʉ̃ã marĩ beyomasĩñami. s)_ Yʉa, capacʉ ãnirĩ yʉ camai ĩñarã yʉ pũnaarẽ cariape na yʉ beyomasĩña.Bairi tunu yʉ macʉ̃rẽ bairo caãcʉ̃rẽ tutuaro mena cʉ̃ yʉ quetibʉjʉ masĩña, caroaro cʉ̃ áparo ĩ,”ĩ quetibʉjʉyupi. B(} ¿Dios, mʉjãã cʉ̃ pũnaa majũrẽ bairo caãnarẽ mʉjãã cʉ̃ caĩbeyoriquere merẽ mʉjãã masiriticoati? Cʉ̃ ya tutipʉ atore bairo ĩ woaturotiyupi Dios:“Macʉ̃, ĩñateeticõãña mʉ yʉ cabeyorijere.Mʉrẽ yʉ catutiri rʉ̃mʉ caãno tiere tʉ̃gori ʉsearitieticõãña. Y'+ Carorijere caboenarẽ bairo ãna, Jesucristo cʉ̃ catãmʉorĩcãrõrẽ bairo roro majũpʉ̃rã mʉjãã tãmʉoetimiña mai. Carorã cañuena mʉjããrẽ roro mʉjãã pajĩãreetiyama mai bairãpʉa. 4&a Mai, Jesús ati yepapʉ cʉ̃ caãno, carorã cʉ̃rẽ popiye baio joroque caánarẽ roro na átiãmeesupi. Cariape cʉ̃ caátiãnierẽ caroaro marĩ tʉ̃goñagarã. Bairi mʉjãã popiye baimirãcʉ̃ã, ʉsearitieticõãña. Jʉtieticõãña mʉjãã caátiãnie caroa macããjẽrẽ. &%E Jesucristo jĩcãʉ̃rẽã cʉ̃ marĩ catʉ̃goʉsaro ñuña. Cʉ̃, Jesucristo jetoa marĩ catʉ̃goñatutuari wãmerẽ cajoʉ majũ niñami. Bairi cʉ̃ jʉ̃gori nipetiro cʉ̃ mena catʉ̃goñatutuarãrẽ ñe ũnie carorije camána, jĩcãrõ tʉ̃ni caroarã majũ na ãnio joroque caácʉ niñami. Jesús pʉame bopacooro netõrõ baiyupi yucʉpãĩpʉ. Tipãĩpʉ riaʉ, roro bopacooro cʉ̃ cabaipeere tʉ̃goñabobori, tie cʉ̃ cariápeere ẽñotari, “To baieticõãto,” ĩẽsupĩ Jesús. Cʉ̃ pʉame cʉ̃rẽ popiye cʉ̃ baio joroque na caáto bero, nocãrõ majũ caroaro ʉseanirĩqũẽ mena yerijõrõ cʉ̃ caãnipeere masĩrĩ popiye cʉ̃ cabairiquere netõmasĩñupĩ. Bairo bairi bero, Dios carotimasĩ cʉ̃ caruirotʉ cariape nʉgõã pʉame ruiásúpi Jesús. 6$ g Bairi marĩ jʉ̃goye caãnana capããrã Dios mena catʉ̃goñatutua ĩñorĩcãrãrẽ camasĩrã ãnirĩ nipetirije marĩrẽ roro marĩ baio joroque caátiere, bairi roro camasã marĩ caátie macããjẽ, caroaro caãnimasĩrotietie ũnierẽ tocãrõã marĩ jãnacõãgarã. Tiere jãnarĩ, Dios mena tʉ̃goñatutuari, ati yepapʉ marĩ caãno ũno mai, cariapea tʉ̃goñaenarẽ bairo tiere marĩ tʉ̃goñanetõcõã ãnigarã, marĩ caátóre marĩ caetaparo jʉ̃goye. Caatʉri majõcʉ ñe ũnie cʉ̃ wãmorẽ cʉ̃goecʉ ãcʉ̃ caroaro mena atʉmasĩñami, cʉ̃ caatʉẽmʉetaro bero cʉ̃ cawapatapeere camasĩ ãnirĩ. Torea bairo marĩ cʉ̃ãrẽ caroaro boya. \#1 (Atore bairo boyupi Dios: Ti yʉteapʉ macããna cʉ̃ caĩjʉ̃goyeticũrĩqũẽrẽ caroaro na catʉ̃goñacoterore boyupi. Na pʉame, “Marĩ ape tuti macããna cʉ̃rẽ caĩroari majã mena jĩcãrõrẽ bairo Dios netõjãñurõ caroare cʉ̃ caátipeere na cʉ̃gopetimasĩáto,” ĩ, caroaro na catʉ̃goñacoterore boyupi."3 'Bairo na cabaimiatacʉ̃ãrẽ, ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ na mena macããcʉ̃ Dios narẽ caroaro cʉ̃ caátigariquere cʉ̃gopetiesupi. Dios pʉame, “Yʉ mena cariapea tʉ̃goñatutuayama,” ĩ masĩmicʉ̃ã, narẽ cʉ̃ caátigaricarore bairo na átipeyoesupi mai. ;!o &Na pʉame, desierto cayucʉmanopʉ, bairi ʉ̃tã yucʉpʉ, bairi ʉ̃tã opeepʉ ãniñesẽãnucũñupã. Bairo bopacooro baiñesẽãmirãcʉ̃ã, Dios cʉ̃ caĩñajorore caroarã cañurã majũ ãñupã. Bairi ati yepapʉ macããna watoare na caãno jesoesupa. Dios tʉpʉ na caãno roque ñuñupã. G  %Aperã cʉ̃ãrẽ ʉ̃tã rupaa mena na pajĩãrenucũñupã. Aperã cʉ̃ãrẽ yisericapãĩ mena na rupaʉri recomacããrĩ na pajure batorenucũñupã. Aperã cʉ̃ãrẽ ñosẽrĩcãpãĩrĩ mena na ñosẽ renucũñupã. Aperã cʉ̃ã roro majũ bopacooro baiyupa. Ñe ũnie cacʉ̃goenarẽ bairo noo na caboropʉ áñesẽãñupã. Waibʉtoa oveja, o cabra aseri mena jutii jãñarĩ roro na caátipacõõrã baiñesẽãnucũñupã. K $Aperã Diore caĩroarã cʉ̃ãrẽ roro na ĩ boyetieperi na bape epenucũñupa. Ãpõã wẽrĩ cadenas mena na jiyari, bairi tunu preso jorica wiiripʉ na cũreri roro majũ na átiepeyupa. _7 #Aperã carõmia cʉ̃ã na yarã cariayasicoatana na caãnimiatacʉ̃ãrẽ, Dios cʉ̃ camasĩrĩjẽ jʉ̃gori tunu na catio joroque cʉ̃ caánarẽ yarãcʉsupa. Aperã cʉ̃ãrẽ na pesua popiye na baio joroque na átiepeyupa. “Diore mʉjãã catʉ̃goʉsarijere mʉjãã cajãnaata, mʉjããrẽ jãã pajĩãreetigarã,” na pesua na na caĩmiatacʉ̃ãrẽ, narẽ na capajĩãgaro ẽñotaesupa. Dios mena catʉ̃goñatutuarã ãnirĩ bairo baiyupa. “Marĩ cariaro beropʉ tunu catiri roque, caroaro netõjãñurõ marĩ ãnajẽ cʉtigarã,” ĩ tʉ̃goñarĩ tore bairo baiyupa. oW "Aperã cʉ̃ã na wapana narẽ peero pairo caʉ̃rõpʉ narẽ na cacũremiatacʉ̃ãrẽ, ʉ̃ẽsupã. Aperã cʉ̃ã na wapana ñosẽrĩcãpãĩ mena na capajĩãgamiatacʉ̃ãrẽ, rutimasĩñupã. Aperã cʉ̃ã catutuaena caãnimirĩcãrã, Dios mena na catʉ̃goñatutuarije jʉ̃gori na wapana pajĩãrĩ majã poarire na pajĩãnetõmasĩñupã. )K !Bairo Dios mena tʉ̃goñatutuari ape macã macããna mena caãmeoqũẽrã cʉ̃ã na ya yepare ẽmamasĩñupã. Aperã cʉ̃ã caroaro cariape camasãrẽ na rotimasĩñupã. Aperã Dios narẽ caroaro cʉ̃ caátipeere cacotejʉtiena ãnirĩ tiere cʉ̃gomajũcõãñupã. Aperã cʉ̃ãrẽ macãnʉcʉ̃ macããna yaijũãrã na na ʉgaetio joroque ásupi Dios, cʉ̃ mena na catʉ̃goñatutuarije jʉ̃gori. c? ¿Ñerẽ ñi quetibʉjʉnemocʉti mʉjããrẽ? Dios mena catʉ̃goñatutuari majã capããrã ãñupã bairãpʉa. Bairo capããrã na caãnoi, na nipetirore yʉ quetibʉjʉpeyomasĩẽtĩña mʉjããrẽ. Jĩcããrã na mena macããna ãñupã: Gedeón, Barac, Sansón, Jefté, David, Samuel bairi aperã profeta majã cʉ̃ã ãñupã.  Bairi ti macã macããcõ Rahab cawãmecʉco caʉ̃mʉa mena caepewapatamirĩcõ Dios mena tʉ̃goñatutuarique cacʉ̃goo ãñupõ. Cõ pʉame Israel ya poa macããna cõ ya macãrẽ caĩñarutiri majãrẽ caroaro cõ ya wiipʉ na qũẽnoñupõ, na pajĩãrema, ĩõ. Bairo Dios mena catʉ̃goñatutuao ãnirĩ aperã cõ ya macã macããna Diore cabaibotiorã mena yasiesupo. ,Q Cabero israelita majã Jericó cawãmecʉti macãrẽ ẽmagarã, ti macã ẽñotaricaro ʉsaropʉ basa ãmejoreyuparã jĩcã wãmo peti pʉga pẽnirõ cãnacã rʉ̃mʉ majũ. Bairo na caáto, Dios mena na catʉ̃goñatutuarije jʉ̃gori, ti macã ẽñotarique ñaapeticoasuparo. |q Israelita majã cʉ̃ã Dios mena tʉ̃goñatutuari, Mar Rojo cawãmecʉti riare netõásúpa. Dios cʉ̃ camasĩrĩjẽ jʉ̃gori riare oco mano maarẽ bairo boporo cʉ̃ caátiata wããpʉ netõásúpa tiya ria capairiyare. Na bero caáná, narẽ cañegari majã egipcio majã cʉ̃ã ti wãã na caátíwãrẽ na cajããpetiro bero nipetiro ruapeticoásúpa. - Mai, ti yepare cʉ̃ cawitiparo jʉ̃goye Moisés Dios mena catʉ̃goñatutuaʉ ãnirĩ bose rʉ̃mʉ qũẽnoñupĩ jĩcã ñami caãno. Ti ñami caãno, oveja waibʉtoare pajĩãrĩ bero na rií mena wiiri jope buire na yayewẽrotiyupi Moisés israelita majãrẽ. Bairo na átirotiyupi, camasã na camacʉ̃cʉti jʉ̃gorã caʉ̃mʉarẽ capajĩãʉ̃ acʉ́ ángel cʉ̃ jããẽtĩcõãto ĩ.  Cabero Moisés Egipto caãniatacʉ acoásúpi. Ti yepa macããcʉ̃ quetiupaʉ rey cʉ̃ mena cʉ̃ caasiarijere tʉ̃goecʉre bairo tiere tʉ̃goñanetõcõãñupĩ. Dios mena catʉ̃goñatutuaʉ ãnirĩ cʉ̃ caátipeere cariapea tʉ̃goñajʉ̃goyeticõã ninucũñupĩ. Dios cabauecʉre jĩcãʉ̃ cʉ̃ cʉ̃ caĩñamajũcõãrõrẽ bairo tiere tʉ̃goñajãnaesupi. J  Atore bairo ĩ tʉ̃goñañupĩ Moisés: “Egipto macããna na cacʉ̃gorije cawapacʉtie netõjãñurõ caãnimajũrĩjẽ niña Dios cʉ̃ cajopaʉ Mesías queti pʉame roque,” ĩ tʉ̃goñatutuacõãñupĩ Moisés. Cʉ̃ pʉame Dios caroaro cʉ̃ caátibojapeere masĩrĩ, caroaro mena tʉ̃goñatutuacõãñupĩ. y Bairo pʉame boyupi: Dios ya poa macããna popiye na cabairorea bairo cʉ̃ cʉ̃ã na mena popiye baigayupi. Jĩcã yʉtea cãrõ carorije macããjẽ faraón ya wii ʉseanirĩqũẽ mena na caátiãnierẽ ĩñamicʉ̃ã, tiere ĩñajegaesupi. U# Moisés cʉ̃ã cabʉcʉ ãcʉ̃pʉ̃, Dios mena cʉ̃ catʉ̃goñatutuarije jʉ̃gori Egipto macããcʉ̃ quetiupaʉ faraón macõ macʉ̃rẽ bairo cʉ̃ caãnierẽ cʉ̃rẽ na caĩrõ boesupi. *M Aperã Moisés ãnacʉ̃ pacʉa cʉ̃ã Dios mena na catʉ̃goñatutuarije jʉ̃gori Moisés cʉ̃ cabuiaro bero itiarã muipʉa majũ yasiori cʉ̃ cʉ̃goyupa, cawĩmaʉ caroʉ́aca cʉ̃ caãnoi. Dios mena catʉ̃goñatutuarã ãnirĩ Egipto macããcʉ̃ rey, “Cawĩmarã caʉ̃mʉarẽ na pajĩãrecõãña,” cʉ̃ caĩrĩqũẽ caãnimiatacʉ̃ãrẽ, tiere uwiesupa. Cʉ̃ caĩrõrẽ bairo ápeyupa. Y+ José cʉ̃ã Dios mena tʉ̃goñatutuari cʉ̃ cabaiyasiparo jʉ̃goye, atore bairo na ĩñupĩ israelita majãrẽ: “Ape rʉ̃mʉ caãno ati yepa Egipto yepare mʉjãã witigarã. Bairo mʉjãã cawitiri rʉ̃mʉ caãno, yʉ rupaʉri ãnajẽ cʉ̃ãrẽ mʉjãã neágarã mʉjãã caátí yepapʉ,” na ĩ cũñupĩ José. l~}|\zy[x[vutzrqpoynmljigfsdcb_`_A^ ] [ZYWVUTSSbQONMLKAIIBGFDCBDA#?M>`=;:97}655-4e32K1/E.E,`+*D(&N$#"[!+Mm0M>s &   (1!aa =Bairo bairi atie nipetiro baiwʉ Betania cawãmecʉti macãpʉ. Ti macã pʉame Rio Jordán ape nʉgõã muipʉ cʉ̃ cawãmʉatí nʉgõãpʉ ãmʉ Juan cʉ̃ cabautizaricaro pʉame. Jesús, el Cordero de Dios *` OBairo na caĩrõ tʉ̃goʉ, atore bairo na ĩ quetibʉjʉwĩ Juan: —Yʉ paarique niña camasãrẽ oco mena yʉ cabautizarije. Yʉ bero caetaʉ, mʉjãã watoa caãcʉ̃, mʉjãã camasĩẽcʉ̃ paarique pʉame roque, yʉ paarique to cañumiatacʉ̃ãrẽ, ñunetõgaro. Cʉ̃ roque yʉ netõrõ caãnimajũʉ̃ niñami. Bairi yʉ pʉame jĩcãrõ tʉ̃ni yʉ átipeyo masĩẽtĩña —na ĩ quetibʉjʉwĩ Juan. _ o^ YTunu atore bairo qũĩ jẽniña nemowã: —Toroquere ñerẽ ácʉ, Mesías Dios cʉ̃ cajoʉ ãmerĩmicʉ̃ã, Elías ãnacʉ̃ ãmerĩmicʉ̃ã, profeta ãmerĩmicʉ̃ã, ¿nopẽĩ camasãrẽ na mʉ bautiza nucũñati? i] MBairo na caĩrõ, atore bairo na ĩwĩ Juan: —Yʉa, Isaías ãnacʉ̃ cʉ̃ cawoatu jʉ̃goyecʉtacʉ yʉ ãniña. Atore bairo ĩ woatu quetibʉjʉyayupi: “Bairo ĩgʉmi desierto cayucʉmanopʉ caãnicõãniatacʉ: ‘Marĩ Quetiupaʉ yoaro mee etagʉmi. Torecʉ, caroaro cariape ãnicoteya. Camasã na quetiupaʉ cʉ̃ caetaparo jʉ̃goye cʉ̃ caatípawãrẽ na caqũẽnoyurorea bairo mʉjãã cʉ̃ã caroaro áticoteya,’ ĩ woatu quetibʉjʉ jʉ̃goyetiyayupi Isaías ãnacʉ̃ yʉ caquetibʉjʉpeere,” na ĩwĩ Juan, cʉ̃rẽ Jerusalén macããna fariseo majã na cajẽniñarotijoatanarẽ. \ s[ aBairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃gori, atore bairo qũĩ jẽniñanemowã tunu: —Toroquere, ¿ñamʉ majũ mʉ ãniñati? Jããrẽ cariapea quetibʉjʉya, jããrẽ cajoatanarẽ cariapea na jãã caquetibʉjʉnetõmasĩparore bairo. rZ _Tunu cabero qũĩ jẽniñanemowã: —Toroque, ¿ñamʉ majũ mʉ ãniñati? ¿Tirʉ̃mʉpʉ macããcʉ̃ profeta Elías cawãmecʉcʉ ãnacʉ̃ tunu catitunurĩ mee mʉ ãniñati? —qũĩ jẽniñawã. Juan pʉame: —Cʉ̃ mee yʉ ãniña —na ĩwĩ. Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃gori, qũĩ jẽniñanemowã tunu: —Toroquere, ¿ñamʉ majũ mʉ ãniñati? “¿Jĩcãʉ̃ profeta Dios cʉ̃ cajopaʉ atígʉmi ati yepapʉre,” marĩ ñicʉ̃jãã ãnana na caĩquetibʉjʉjʉ̃goyetiricʉ mee mʉ ãniñati? —qũĩwã Juarẽ. Bairo na caĩjẽniñarõ, Juan pʉame: —Cʉ̃ mee yʉ ãniña —na ĩwĩ. {Y qJuan pʉame cariapea bairo na ĩ quetibʉjʉwĩ: —Yʉa, Mesías, Dios cʉ̃ cajoʉ mee yʉ ãniña —na ĩwĩ. ~X wBairi Jerusalén macã macããna judío majã quetiuparã pʉame Juan Bautista tʉpʉ na joyuparã sacerdote majãrẽ, bairi levita majã cʉ̃ãrẽ. “¿Ñamʉ majũ mʉ ãniñati?” Juarẽ qũĩ jẽniñarotirã, cʉ̃tʉ na joyupa. W Ni pʉame Diore caĩñarĩcʉ̃ mácʉ̃mi. Bairo cʉ̃ cabaimiatacʉ̃ãrẽ, Dios macʉ̃ jĩcãʉ̃ã caroaro cʉ̃ mena ãninucũñupĩ. Cʉ̃ pʉame cʉ̃ pacʉre marĩ masĩõ joroque marĩ átiyami. Juan el Bautista da testimonio de Jesucristo RV Moisés ãnacʉ̃ pʉame cʉ̃ carotiriquere cũñupĩ marĩ ñicʉ̃jãã ãnana mena. Jesucristo pʉame roque marĩrẽ ĩñamairĩ, marĩtʉ etawĩ, caroaro cariape átiãnajẽrẽ marĩ ĩñogʉ. U Dios pʉame capee caátimasĩ ãnirĩ ape wãme, ape wãme caroare cʉ̃ cajorije marĩ nipetirãrẽ marĩ jonucũwĩ. ;T qJuan Bautista pʉame Dios macʉ̃ yaye quetire quetibʉjʉ, atore bairo ĩwĩ: “Ãni niñami mʉjããrẽ yʉ caquetibʉjʉjʉ̃goyetiricʉ: ‘Yʉ bero caetaʉ yʉ jʉ̃goye caãnacʉ̃ ãñupĩ. Bairo cʉ̃ cabairoi, cʉ̃ paarique pʉame, yʉ paarique netõjãñurõ caãnimajũrĩjẽ niña.’ ” *S OBairi, Dios Yaye Quetire Caquetibʉjʉ Majũ cawãmecʉcʉ ati yepapʉ buia etayupi. Marĩrẽã bairo ati rupaʉ cacʉ̃goʉ buiaetari, marĩ camasã mena ãmi. Bairo marĩ mena ãni yua, bʉtioro marĩ maiwĩ. Tunu bairoa cariape jeto quetibʉjʉnucũwĩ. Jãã pʉame cʉ̃ caasiyarijere jãã ĩñawʉ̃. Dios macʉ̃ majũ cʉ̃ caãnoi, cʉ̃ pacʉ cʉ̃rẽ cʉ̃ cajorije caasiyarijere jãã ĩñawʉ̃. GR   Camasã pũnaa cʉtajere bairo ãmerĩñama. Camasã na caátaje mena na caborije mena pũnaa cʉtiyama. Dios pũnaa pʉame roque cʉ̃ camasĩrĩjẽ jʉ̃gori cʉ̃ pũnaa caãna niñama. DQ  Bairo aperã cʉ̃ boeti, jĩcããrã pʉame cʉ̃ bojãñuñupã. Na pʉamerẽ caroa wãme na ãnirotiwĩ. Dios pũnaa majũ na ãnirotiwĩ, cʉ̃ mena catʉ̃goñatutuarã pʉamerẽ. P 7 Cʉ̃ caáta yepa macããna tʉpʉ etayupi. Bairo natʉ cʉ̃ caetamiatacʉ̃ãrẽ, na pʉame jĩcã nʉgõã cʉ̃ boema. Cʉ̃ yarã cʉ̃ boema. uO e Bairi, Dios Yaye Quetire Caquetibʉjʉ Majũ cawãmecʉcʉ ati yepapʉre etayupi. Dios mena ati yepare caátacʉ cʉ̃ caãnimiatacʉ̃ãrẽ, ati yepa macããna pʉame, “Cʉ̃ã niñami Dios macʉ̃,” cʉ̃rẽ ĩ masĩẽma. (N K Bairi Dios macʉ̃, caroaro cariape caãcʉ̃, cajĩñawoʉre bairo caãcʉ̃ majũ, ati yepa macããna nipetirore Dios yaye quetire quetibʉjʉacʉ́ asúpi. KM Baipʉa Juan, ti yepa macããnarẽ cajĩñawoʉre bairo caãcʉ̃ mee ãmi. Dios pʉame cʉ̃ macʉ̃ cajĩñawoʉre bairo caãcʉ̃ cʉ̃ caatípeere cʉ̃ caquetibʉjʉrotijoricʉ ãmi Juan. L Dios macʉ̃, ati yepa macããnarẽ cajĩñawoʉre bairo caãcʉ̃ majũ cʉ̃ caatípeere caquetibʉjʉ jʉ̃goyetipaʉ ãmi Juan. Dios macʉ̃ cʉ̃ caquetibʉjʉpeere camasã cariape na tʉ̃goʉsaáto ĩ, Dios cʉ̃ caquetibʉjʉjʉ̃goyetirotijoricʉ ãmi. sK aÃmi jĩcãʉ̃ camasocʉ Juan cawãmecʉcʉ. Cʉ̃ pʉame Dios cʉ̃ caquetibʉjʉrotijoricʉ ãmi. J {Bairo Dios macʉ̃ cajĩñawoʉre bairo caãcʉ̃ pʉame carorã canaitĩãrõpʉre bairo caãnarẽ na jĩñawo etaʉ baiyami. Cʉ̃ caquetibʉjʉrijere cateerã canaitĩãrõpʉ caãnarẽ bairo caãna pʉame cʉ̃ bʉsʉnetõ masĩẽtĩñama. rI _Yeri capetietiere cajopaʉ majũ niñami Dios macʉ̃. Bairo caãcʉ̃ ãnirĩ ati yepa macããnarẽ na cajĩñawoʉre bairo niñami. Cʉ̃ caquetibʉjʉrique jʉ̃gori camasã, tiere catʉ̃goʉsarã pʉame caroaro ãnimasĩñama. IH  Dios, cʉ̃ macʉ̃ jʉ̃gori nipetirijere ásupi. Ati yepapʉre caãnie nipetirije cʉ̃ jʉ̃gori cʉ̃ caátaje jeto niña. Dise ũnie cʉ̃ jʉ̃gori mee cʉ̃ caátaje manimajũcõãña. RG Caãni jʉ̃goripaʉpʉa cʉ̃ cʉ̃ã merẽ Dios mena ãnicõãñupĩ. lF UTirʉ̃mʉpʉ ati yepa caãniparo jʉ̃goyepʉa merẽ ãnicõã jʉ̃goyupi Cristo, Dios macʉ̃, Dios Yaye Quetire Caquetibʉjʉ Majũ cawãmecʉcʉ. Cʉ̃ pʉame merẽ Dios mena ãnicõãñupĩ. Cʉ̃ cʉ̃ã Dios ãñupĩ. LEApeyera tunu, mʉjãã, yʉ bairãrẽ bairo caãna, ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ mʉjãã mena macããcʉ̃ Jesús bʉsʉriquere cajãnamiatacʉ pʉame apei cʉ̃ cabeyorije jʉ̃gori Jesure tunu cʉ̃ caĩroata, netõgʉmi. Capee roro cʉ̃ caátiere netõgʉmi, apei cʉ̃ cabeyorije jʉ̃gori. Bairi cʉ̃ bapa pʉame cʉ̃ yeri pũna cayasicoabujioatajere cʉ̃ netõõ joroque cʉ̃ átibojagʉmi yua. Tocãrõã niña atie queti yʉ cawoaturije.D6CeCabero, “To oco ocáto tunu,” cʉ̃ caĩjẽnirõ bero, oco joyupi tunu Dios. Bairi ati yepa tunu oterique putijʉ̃goyuparo, Elías Diore cʉ̃ cajẽnirõ jʉ̃gori. oBWTʉ̃goñañijate profeta Elías ãnacʉ̃ cʉ̃ caátajere: Marĩrẽ bairo caãcʉ̃ cʉ̃ caãnimiatacʉ̃ãrẽ, Dios pʉame caroaro cʉ̃ yʉyupʉ bʉtioro cʉ̃rẽ cʉ̃ cajẽnirĩjẽrẽ. “To oco ocaeparo,” Elías cʉ̃rẽ cʉ̃ caĩjẽnirõ jʉ̃gori, oco joesupi Dios ati yepare itia cʉ̃ma ape cʉ̃ma recomacã cãrõ yoaro majũ. gAGBairi mʉjãã cʉ̃ã roro mʉjãã caátajere ãmeo quetibʉjʉya mʉjãã majũ. Bairo quetibʉjʉri yua, ãmeo jẽnibojaya Diopʉre, mʉjãã riayere cʉ̃ canetõõparore bairo ĩrã. Bairi caʉ̃mʉ ñe ũnie carorije wapa cacʉ̃goecʉ pʉame Diore bʉtioro cʉ̃ cajẽniata, cʉ̃ cajẽnirĩjẽ cʉ̃ yʉeticõã cʉ̃ baietigʉmi Dios. ,@QBairi Dios mena tʉ̃goñatutuari na cajẽniata, netõcoagaro cʉ̃ riaye. Marĩ Quetiupaʉ cʉ̃ camasĩrĩjẽ jʉ̃gori cariayecʉcʉ nimicʉ̃ã, caticoagʉmi yua. Tunu bairo cʉ̃ pʉame rorije caátacʉ cʉ̃ caãmata cʉ̃ãrẽ, roro cʉ̃ caátajere cʉ̃ masiriyobojagʉmi Dios. X?)Tunu apei cariaʉ cʉ̃ caãmata, ñubueri majãrẽ cajʉ̃goãnarẽ na cʉ̃ piiáto, “Diopʉre yʉ na jẽnibojaáto,” ĩ. Bairi na pʉame ʉse aceituna mena cariaʉre cʉ̃ tuu yaparori bero, marĩ Quetiupaʉ wãme mena ĩrĩ cʉ̃ na cajẽnibojaro boya, cʉ̃ camasĩrĩjẽ mena cariaʉre cʉ̃ cacatioparore bairo ĩrã. S> Apeyera tunu: Ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ mʉjãã mena macããcʉ̃ popiye bairi cʉ̃ cayapapuata, Diore cʉ̃ jẽniáto. Apei caroaro ʉseanirõ cʉ̃ caãmata, Diore basariquere cʉ̃ basapeoáto. <=q Apeyera mʉjãã, yʉ bairãrẽ bairo caãnarẽ, mʉjãã yʉ quetibʉjʉnemoña tunu caãnimajũrĩ wãmerẽ: “Dios mena jãã ĩña,” ĩ bʉsʉeticõãña. Tore bairo ape wãmerĩ cʉ̃ãrẽ ĩ bʉsʉeticõãña. Bairi, “Cariape jãã ĩña,” tocãrõã ĩcõãjãna ánája. “Dios mena jãã ĩña,” ĩ bʉsʉnemoẽtĩcõãña, “Roro mʉjãã ĩña,” mʉjããrẽ Dios cʉ̃ caĩẽtĩparore bairo ĩrã. g<G Bairi marĩ pʉame bairo na cabairiquere tʉ̃gorã, “Ʉseanirĩ ãñupã na ũna Dios mena catʉ̃goñanetõmasĩrĩ majã,” marĩ ĩ tʉ̃goñaña. Merẽ mʉjãã tʉ̃goyupa Job cawãmecʉcʉ ãnacʉ̃ cʉ̃ cabairique cʉ̃ãrẽ. Cʉ̃ cʉ̃ã popiye baimicʉ̃ã, tʉ̃goñaecʉ̃rẽ bairo tʉ̃goñanetõõcõãñupĩ. Tunu bairoa mʉjãã tʉ̃goyupa Job popiye cʉ̃ cabairicaro bero marĩ Quetiupaʉ cʉ̃rẽ cʉ̃ cajʉátinemorĩqũẽrẽ. Marĩ Quetiupaʉ pʉame nipetiro camasãrẽ bopacooro caĩñaʉ majũ niñami. Torecʉ nipetiro mʉjãã cʉ̃ãrẽ mʉjãã jʉátinemogʉmi. ; Mʉjãã, yʉ bairãrẽ bairo caãna, yʉ camairã tʉ̃goñaña mai profeta majã ãnana na cabairiquere: Na pʉame Dios bʉsʉriquere camasãrẽ na quetibʉjʉnetõõñesẽãñupã. Popiye baimirãcʉ̃ã, tʉ̃goñaenarẽ bairo tʉ̃goñanetõõcõãñupã. Narẽ bairo mʉjãã cʉ̃ã popiye baimirãcʉ̃ã, tʉ̃goñanetõõcõãña roro mʉjãã catãmʉorĩjẽrẽ. @:y Mʉjãã, yʉ bairãrẽ bairo caãna, ãme popiye mʉjãã cabairijere ãmeo bʉsʉpaieticõãña, Dios pʉame roro mʉjãã cabʉsʉpairijere ĩñacõñarĩ mʉjããrẽ cʉ̃ caĩñabeseetiparore bairo ĩrã. Camasã na caátajere caĩñabesei ati yepapʉ cʉ̃ caetapa rʉ̃mʉ cõñarõ majũ baiya. T9!Torea bairo mʉjãã cʉ̃ã Jesús nemo cʉ̃ catunuetaparore patowãcãẽna, cʉ̃ coteya. Merẽ marĩ Quetiupaʉ nemo cʉ̃ caetapa rʉ̃mʉ cõñarõ baiya. Bairi tʉ̃goñatutuacõã ninucũña. a8;Bairi mʉjãã pʉame roque yʉ bairãrẽ bairo caãna, popiye baimirãcʉ̃ã, tʉ̃goñaenarẽ bairo tʉ̃goñanetõcõãña marĩ Quetiupaʉ nemo cʉ̃ catunuatípa rʉ̃mʉ caetaparo jʉ̃goye. Wese paari majõcʉ cʉ̃ cabairijere tʉ̃goñaña mai: Cʉ̃ pʉame cʉ̃ wesere caocajãjʉ̃gopeere patowãcãẽcʉ̃ coteyami. Cabero yua, cʉ̃ ote, cabʉtiro ĩñarĩ, tunu caocomani rʉ̃mʉrẽ patowãcãẽcʉ̃ coteyami, tie caroa ríca majũrẽ jegʉ. |7qTunu, aperã na cabuicʉperimiatacʉ̃ãrẽ, mʉjãã pʉame, “Mʉjãã buicʉtiya,” na mʉjãã ĩña. Ĩ yaparori bero, narẽ mʉjãã pajĩãrerotiya. Bairo mʉjãã caáto, na pʉame ãmemasĩẽtĩñama. La paciencia y la oración 76gMʉjãã ati yepapʉ ãna, capee majũ mʉjãã cʉ̃goya. Bairo cacʉ̃gorã ãnirĩ, noo mʉjãã rupaʉ caborore bairo jeto mʉjãã cajesorijere mʉjãã átiãninucũña. Mʉjãã, wecʉ nurĩcʉ̃rẽ na capajĩãparo jʉ̃goye, na canuu ʉcʉorore bairo mʉjãã ãnajẽ cʉtiya. Wecʉre cʉ̃ na capajĩãrĩ rʉ̃mʉ caetarore bairo, mʉjãã cʉ̃ãrẽ petoaca rʉsaya Dios roro mʉjããrẽ cʉ̃ caátipa rʉ̃mʉ. G5Tunu bairoa mʉjãã paabojari majãrẽ na mʉjãã wapatiesupa na cawapatamirĩjẽrẽ. Bairi Dios nocãrõ capããrã ángelea majãrẽ carotimasĩ pʉame mʉjããrẽ na cawapajẽnirĩjẽrẽ tʉ̃goʉmi. “Jããrẽ wapa joetiyama jãã quetiuparã,” paabojari majã cʉ̃ na caĩrĩjẽrẽ tʉ̃goʉmi. 4wMʉjãã yaye dinero oro, plata ũnie cʉ̃ã ʉtawitiri boaro baiya. Tiere ĩñarã, nipetiro camasã, “Dinerore camairã niñama,” mʉjããrẽ ĩ masĩñama. Bairo camairã mʉjãã caãnoi, jicoquei popiye mʉjãã baio joroque mʉjãã átigʉmi Dios. Mʉjãã pʉame pairo majũ mʉjãã jeneño netõõcõãñupã ati rʉ̃mʉrĩ, caãnitʉsari rʉ̃mʉrĩrẽ. 3Capee ãme mʉjãã cacʉ̃gomirĩjẽ boayasicoagaro. Jutii caroa mʉjãã cʉ̃gomirĩjẽ cʉ̃ãrẽ moena butua ʉgarerã átiyama. D2 Mʉjãã, cadinero cʉ̃gonetõrĩ majã, tame, tʉ̃goya yʉ caĩrĩjẽrẽ: ¡Popiye mʉjãã cabaipeere tʉ̃goñarĩ yapapuarotiya! ¡Bʉtioro otiricaro cãrõ tʉ̃goña yapapuaya! 1Bairi ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ caroa átajere masĩmicʉ̃ã, tiere cʉ̃ caápericõãta, roro ácʉ átiyami Dios cʉ̃ caĩñajoro.P0Bairo cabaimiatacʉ̃ãrẽ, mʉjãã pʉame: “Jãã majũ jãã masĩña jãã caátipeere,” mʉjãã caĩnucũrĩjẽrẽ mʉjãã jãnagaetiya. Tie ũnie ĩ tʉ̃goñarĩqũẽ ñuẽtĩña. b/=Bairi atore bairo pʉame roque mʉjãã caĩtʉ̃goñarõ ñuña: “Dios cʉ̃ caboro, topʉ marĩ ágarã. Tunu bairoa cʉ̃ caboro, marĩ caátigarijere marĩ átimasĩgarã,” mʉjãã caĩtʉ̃goñarõ ñuña. .Bairo caĩrã nimirãcʉ̃ã, ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ ñamirõcã ũno cabaipeere mʉjãã masĩẽtĩña. Marĩ caãnie, “¿dope to baimiñati?” mʉjãã ĩ tʉ̃goñaẽtĩña. Ñamirõcãcã oco buseri caãnierẽ bairo mʉjãã ãniña. Tie pʉame ñamirõcãcãrẽ baumirõcʉ̃ã, cabero manicoáyá tunu. Tie cabairore bairo mʉjãã cʉ̃ã mʉjãã baiãninucũña. - Apeye mʉjãã yʉ caĩrĩjẽrẽ tʉ̃goya tunu: Mʉjãã jĩcããrã atore bairo mʉjãã ĩña: “Ãme, o ñamirõcã ti macãpʉ marĩ ágarã. Topʉ etarã, marĩ paawapatagarã jĩcã cʉ̃ma majũ,” ĩrãrẽ bairo mʉjãã ĩnucũña. 1,[ Jĩcãʉ̃ã niñami cañurĩjẽ marĩ caátipeere caroticũrĩcʉ̃. Cʉ̃ã niñami marĩ caátiãnierẽ caroaro caĩñabesei. Cʉ̃ jetoa camasãrẽ na netõõmasĩñami. Tunu bairoa cʉ̃ jetoa camasãrẽ na yasiomasĩñami. Bairi mʉjãã pʉame, ¿nopẽĩrã, “Apei cʉ̃ caátiere jãã majũ jãã ĩñabese masĩña,” mʉjãã ĩñati? Bairo mʉjãã caĩrõ ñuẽtĩña. Inseguridad del día de mañana O+ Mʉjãã, yʉ bairãrẽ bairo caãna, ãmeo bʉsʉpaieticõãña. Ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ cʉ̃ yaʉre roro cʉ̃ cabʉsʉpaiata, o cʉ̃ caátiere roro cʉ̃ caĩñabeseata, Dios, “¡Ãmeo maiña!” cʉ̃ caĩroticũrĩqũẽrẽ cabotioʉre bairo baiyami. “¡Dios netõrõ yʉ masĩña!” caĩrẽ bairo niñami. E* Bairo mʉjãã tocãnacãʉ̃pʉa marĩ Quetiupaʉre, “Cañuecʉ̃ yʉ ãniña. Bairi bopacooro ñiñagʉ,” qũĩ bʉsʉqũẽnoña. Bairo mʉjãã caĩrõ, marĩ Quetiupaʉ pʉame mʉjãã netõõgʉmi. Cʉ̃ caĩñajoro caãnimajũrãrẽ bairo mʉjãã ãnio joroque mʉjãã átigʉmi. No juzgar al hermano i)K Roro mʉjãã caátiere tʉ̃goñarĩ, tʉ̃goña yapapuarotiya. Otiricaro cãrõ tʉ̃goña yapapuaya. Boyetiricaro ũnorẽã, otirotiya. Ʉseanirĩcãrõ ũnorẽã, yapapuarotiya, roro mʉjãã caátiere tʉ̃goñarĩ. R(¡Diore cʉ̃ tʉ̃goñaña, tame! Bairo mʉjãã catʉ̃goñarõ, cʉ̃ cʉ̃ã mʉjãã tʉ̃goñagʉmi. Mʉjãã, carorije caána ãnirĩ roro mʉjãã caátinucũrĩjẽrẽ jãnacõãña. Caroa jetore ása. Tunu bairoa mʉjãã, ricaati catʉ̃goñarã roro mʉjãã catʉ̃goñarĩjẽrẽ jãnacõãña. “Diore camairã nimirãcʉ̃ã, ati yepa macããjẽrẽ roro marĩ caʉgaripearo ñurõ,” mʉjãã caĩtʉ̃goñarĩjẽrẽ jãnacõãña. '3Bairi Dios cʉ̃ caborore bairo jeto ása. Wãtĩ mʉjããrẽ cʉ̃ cabʉsʉjãrĩjẽrẽ tʉ̃goʉsaeticõãña. Bairi wãtĩrẽ, “Mʉ caĩrõrẽ bairo jãã áperigarã,” tutuaro mena cʉ̃ mʉjãã caĩata, tocãrõã yua mʉjãã patowãcõ jãnacõãgʉmi. V&%Bairi marĩrẽ mairĩ jʉátigʉmi. Tunu cʉ̃ yaye bʉsʉrique apepaʉpʉ, atore bairo ĩ quetibʉjʉya: “ ‘Jãã jeto jãã masĩña jãã caátipeere,’ caĩrãrẽ na caátigarijere na ẽñotayami Dios. ‘Dios jeto masĩñami,’ caĩrã roquere caroaro mena na jʉátinucũñami,” ĩ quetibʉjʉya Dios bʉsʉrique. >%uTorea bairo quetibʉjʉya Dios yaye cʉ̃ caquetibʉjʉcũrĩqũẽ cʉ̃ã: “Marĩ Pacʉ pʉame Espíritu Santo marĩ yeripʉ cʉ̃ cajoricʉre cʉ̃ mainetõmajũcõãñami. Torecʉ, apei yeri pũna roquere marĩ yeripʉ marĩ cacʉ̃goro boetimajũcõãñami,” ĩ quetibʉjʉya Dios yaye bʉsʉrique. J$ Mʉjãã jĩcã rʉ̃mʉrẽ Diore cʉ̃ boo, ape rʉ̃mʉrẽ cʉ̃ boeti, mʉjãã cabaiata, jĩcãõ cõ manapʉ mena caãnimasĩẽcõrẽ bairo mʉjãã ãniña. “Noa ũna ati yepa macããjẽrẽ roro caʉgaripea netõrã pʉame Diore caĩñaterãrẽ bairo niñama,” ¿mʉjãã ĩ tʉ̃goñaẽtĩñati? Ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ ati yepa macããjẽrẽ roro cʉ̃ caʉgaripeanetõata, Diore caĩñateire bairo caãcʉ̃ nicõãgʉmi. v#eDiore mʉjãã jẽniña bairãpʉa. Bairo jẽnimirãcʉ̃ã, caroaro mʉjãã jẽnietinucũña. Mʉjãã rupaʉ caátigarije jetore tʉ̃goñarĩ, roro cʉ̃ mʉjãã jẽniña. Torecʉ, mʉjãã cajẽnirĩjẽrẽ yʉetiyami Dios. "%Apeye ũnierẽ mʉjãã bomiña. Bairo bomirã yua, aperã cacʉ̃gorãrẽ na mʉjãã pajĩãganucũña. Tunu bairoa aperã yayere ĩñarĩ mʉjãã ʉgaripeaya. Bairo bʉtioro ĩñaʉgaripeari, roro mʉjãã átiya, tiere bomirã. Aperã cacʉ̃gorãrẽ roro na mʉjãã tutinucũña. Tunu bairoa mʉjãã caborijere mʉjãã bócaetinucũña, Diore mʉjãã cajẽnietĩẽ wapa jʉ̃gori. +! Q¿Ñe jʉ̃gori roro mʉjãã ãmeo tutiyati? Mʉjãã majũ mʉjãã yeri pũnapʉ roro mʉjãã caátigatʉ̃goñarĩjẽ jʉ̃gori roro mʉjãã ãmeo tutiya. L Bairi noa ũna caroaro ãnajẽrẽ cajʉ̃goátiãnigarã pʉame cariape caroa macããjẽrẽ quetibʉjʉ masĩgarãma. Bairo na caquetibʉjʉrije pʉame oterique cabʉtirore bairo camasã yeripʉ bʉtijʉ̃goyecʉtigaro caroa macããjẽ. Camasã pʉame caroaro ãnimasĩgarãma na caquetibʉjʉrije jʉ̃gori yua.b=Dios cʉ̃ camasĩõrĩjẽrẽ cacʉ̃gorã pʉame nipetiro camasã watoare caroaro caãnarẽ bairo átiãniñama. Tunu bairoa roro átajere ãmeo áperinucũñama. Camasãrẽ caroaro na ĩroanucũñama. Aperã roro cabairãrẽ bopacooro na ĩñañama. Bairi nipetiri wãme caroare átinucũñama, caroaro cariape cabʉsʉrã ãnirĩ. (IBairi noo ũno caãna, aperã na caãnierẽ roro caĩñaʉgaripeari majã na caãmata, o “¡Jãã jeto jãã masĩña jãã caátipeere!” caĩrĩ majã na caãmata, jĩcãrõrẽ bairo ãnimasĩẽtĩñama. Carorije tocãnacã wãmerẽ ãmeo átinucũñama na ũna na caãnorẽ. DCʉ̃ camasĩrĩjẽ pʉame ati yepa macããna na catʉ̃goñarĩjẽrẽ bairo niña. Tiere joetiyami Dios. Wãtĩ pʉame tie ũnie tʉ̃goñarĩqũẽrẽ na jonucũñami camasãrẽ. *MApei mʉjãã mena macããcʉ̃ cʉ̃ yeri pũnapʉ apei cʉ̃ caãnierẽ roro cʉ̃ caĩñaʉgaripeata roque, ñuẽtĩña. Tunu, “¡Yʉ jeto yʉ masĩña yʉ caátipeere!” cʉ̃ caĩata, ñuẽtĩña. Cʉ̃ pʉame, “¡Camasĩ yʉ ãniña!” caĩ nimicʉ̃ã, bairo mee niñami. H  Bairi ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ mʉjãã mena macããcʉ̃ catʉ̃goñamasĩ cʉ̃ caãmata, caroa ũnierẽ cʉ̃ caáto boya. “¡Yʉ jeto yʉ átinetõcõãgʉ!” ĩ tʉ̃goñaecʉ̃ caroa ũnierẽ cʉ̃ caáto boya. Bairo cʉ̃ caápata, nipetiro camasã caroaro cʉ̃ caátiãnimasĩrĩjẽrẽ masĩgarãma. I  Mʉjãã, yʉ bairãrẽ bairo caãna, tunu bairoa higuera yucʉ pʉame, ¿aceituna rícare to ríca cʉtinucũñati? Tie meerẽ ríca cʉtinucũña. Tunu bairoa ʉsewʉ pʉame, ¿higos wãmerẽ to ríca cʉtinucũñati? Tie meerẽ ríca cʉtinucũña. Jĩcã wãmeena pʉga wãme ríca cʉperiya. Jĩcã wãme jeto ríca cʉtinucũña. Torea bairo oco caocarije cawitiri ope oco operea oco caocaetie cʉ̃ã jĩcã operea witimasĩẽtĩña. Bairi marĩ pʉame jĩcã rʉ̃mʉ caroaro bʉsʉ, ape rʉ̃mʉ roro bʉsʉ marĩ caĩata, ñuẽtĩña. La verdadera sabiduría xi ¿Oco cawitiri opere, oco caroa, oco carorije cʉ̃ã jĩcãpaʉrea to witinucũñati? Bairo witietinucũña. N Ti ñemerõ menaina Diore cʉ̃ marĩ basapeoya. Tunu ti ñemerõ menaina camasãrẽ, “Roro na baiáto,” marĩ ĩ bʉsʉnucũña. Yʉ yarã, bairo marĩ caĩata, ñuẽtĩña. Bairo boetiya. xi Marĩ ñemerõ mena Dios, marĩ Pacʉ majũrẽ cʉ̃ marĩ basapeoya. Ti ñemerõ menaina tunu aperãrẽ roro na marĩ bʉsʉpaiya. Dios cʉ̃ cabaurijere bairo cabaurã caãna na caãnimiatacʉ̃ãrẽ, roro na marĩ bʉsʉpaiya. H Bairo narẽ na caátimasĩmiatacʉ̃ãrẽ, ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ marĩ ñemerõrẽ rotimasĩẽcʉ̃mi. Marĩ ñemerõ carotimasĩã mano niña. Ãña cʉ̃ cabacaro, cʉ̃ nima cʉ̃ cajorore bairo niña marĩ bʉsʉrique carorije. Camasãrẽ popiye na baio joroque na marĩ átiya marĩ ñemerõ mena jʉ̃gori. zmCamasã pʉame nipetiro waibʉtoare, minia cʉ̃ãrẽ, pĩnoa cʉ̃ãrẽ, ria capairiya macããna cʉ̃ãrẽ na canubʉtioricarãrẽ bairo na ãnio joroque átiyama. Bairo átiyaparori yua, na caborore bairo na átirotimasĩñama. V%Marĩ ñemerõ cʉ̃ã peerore bairo niña. Ati ʉmʉrecóo macããjẽ carorijere ĩmasĩña marĩ rupaʉ macããtõ ñemerõ pʉame, õcãrõãcã nimirõcʉ̃ã. Apeye, apeye capee bʉsʉya marĩ ñemerõ. Bairi marĩ yeri royetuanucũña, rorije to mena marĩ caĩrõĩ. Wãtĩ tore bairo cʉ̃ caĩrotiro jʉ̃gori rorije marĩ bʉsʉya. Bairi marĩ cabuiaro beropʉi marĩ yerire royetujʉ̃goató, marĩ cayasiropʉ marĩ royetujãnaña marĩ ñemerõ. X)Torea bairo niña marĩ ñemerõ cʉ̃ã. Õcãrõãcã nimirõcʉ̃ã, capee bʉsʉmasĩña. Peero cʉ̃ã õcã peeroaca mena jĩñatuajʉ̃goata, cabero pairi peero ámasĩña. Capee majũ ʉ̃ʉ̃reya. 1[Torea bairo niña cũmua capairiya riare capẽñarĩcã cʉ̃ã. Ti cũmua pairi cũmua caãnimiatacʉ̃ãrẽ, bairi tunu wĩno tutuaro capapu jogamiatacʉ̃ãrẽ, ti cũmuarẽ cawatuʉ pʉame noo cʉ̃ caboropʉ watujo masĩñami õcãpãĩãcã, tiare watujoricapãĩãcã mena jʉ̃gori. 'GMʉjãã yʉ quetibʉjʉ cõñapã mai: Marĩ caballore cʉ̃ riseropʉ ãpõã betore tujããrĩ, ti beto mena jʉ̃gori cʉ̃ marĩ tʉ̃gãñe tunuonʉcõmasĩña. Caballo pai cʉ̃ caãnimiatacʉ̃ãrẽ, ti betoaca mena jʉ̃gori cʉ̃ marĩ tʉ̃gãñe tunuonʉcõmasĩña. |qMarĩ nipetiro jĩcã rʉ̃mʉrẽ roro marĩ átinucũña. Bairi ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ jĩcã wãme ũno rorije caĩẽcʉ̃ pʉame caroʉ́ majũ niñami. Bairo caãcʉ̃ ãnirĩ, roro cʉ̃ catʉ̃goñarĩjẽrẽ ẽñotamasĩcõãñami. 2 _Mʉjãã, yʉ bairãrẽ bairo caãna, tʉ̃gopeoya mʉjããrẽ yʉ caquetibʉjʉrijere: Capããrã majũ na caãno boetiya mʉjããrẽ caquetibʉjʉparãrẽ. Merẽ mʉjãã masĩña: Jãã ũna quetibʉjʉri majãrẽ netõjãñurõ jãã caátajere ĩñacõñarĩ jãã ĩñabesegʉmi Dios. |qBairo bai yua, marĩ rupaʉpʉ marĩ yeri pũna camanicõãta, cariayasicoatanarẽ bairo marĩ ãniña. Torea bairo, “Dios mena marĩ tʉ̃goñatutuaya,” caĩrã nimirãcʉ̃ã, caroaro átajere marĩ caápericõãta, marĩ caĩrĩjẽ wapa maniña. Cariayasicoatanarẽ bairo marĩ ãniña Dios cʉ̃ caĩñajoro, caroa ũnierẽ caáperã marĩ caãmata yua. -Tunu Abraham ãnacʉ̃rẽ bairo baiyupo apeo Rahab caʉ̃mʉa mena caepewapatamirĩcõ cʉ̃ã. Cõ pʉame cõ ya macãrẽ Josué cʉ̃ caĩñarutirotijoricarãrẽ na yasio cʉ̃goyupo cõ ya wiipʉ, yʉ yarã narẽ na pajĩãrema, ĩõ. Cabero maa cʉ̃ãrẽ na ĩñoñupõ na carutitunuápáwãrẽ. Bairo cõ caátore ĩñarĩ, Dios pʉame carorije cawapa cʉ̃goecore bairo cõ ĩñañupĩ. [ /Bairo Abraham ãnacʉ̃ cʉ̃ cabairiquere tʉ̃goñamasĩrĩ, atore bairo mʉjãã nipetiro mʉjãã ĩ masĩña: “Ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ Dios mena cʉ̃ catʉ̃goñatutuarije jeto meerẽ caroaro cʉ̃ caátie cʉ̃ãrẽ átirotiya, carorije wapare cacʉ̃goecʉre bairo tuagʉ, Dios cʉ̃ caĩñajoro,” mʉjãã ĩ masĩña. # ?Torea bairo ĩ quetibʉjʉyayupa Dios ya tutipʉ na caquetibʉjʉwoacũrĩqũẽ: “Abraham Diore cʉ̃ catʉ̃goñatutuarije jʉ̃gori carorije cawapa cʉ̃goecʉre bairo qũĩñañupĩ.” Bairi, “Abraham, Dios bapa majũ niñami,” qũĩñuparã nipetiro camasã cʉ̃rẽ.  Torena, Abraham cʉ̃ caátajere tʉ̃goñarĩ atore bairo mʉjãã ĩ tʉ̃goñamasĩña Abrahãrẽ: “Caroaro cʉ̃ catʉ̃goʉsarique jʉ̃gori Dios mena cʉ̃ catʉ̃goñatutuarijere cʉ̃ áti ĩñoñupĩ Abraham Diore. Tunu bairoa cʉ̃ caátaje jʉ̃gori Dios mena cʉ̃ catʉ̃goñatutuarije pʉame ñe ũnie rʉsaeto tuayupa Abrahãrẽ,” mʉjãã ĩ tʉ̃goñamasĩña. R Marĩ ñicʉ̃ ãnacʉ̃, Abraham pʉame, cʉ̃ macʉ̃ Isaare cʉ̃ pajĩãrĩ, cʉ̃ rupaʉri ãnajẽrẽ joemʉgõ jogamiñupʉ̃, Dios cʉ̃rẽ cʉ̃ carotiroi. Bairo cʉ̃ caátigarijere ĩñarĩ, Dios pʉame, “¡Bairo ápericõãña!” qũĩrĩ, carorije wapa cacʉ̃goecʉre bairo qũĩñañupʉ̃ Dios Abrahãrẽ. 4aBairi, “Dios mena yʉ tʉ̃goñatutuaya,” caĩ nimicʉ̃ã, caroaro átajere cʉ̃ caápericõãta, cʉ̃ caĩrĩjẽ wapa maniña, Dios cʉ̃ caĩñajoro. ¡Tame! ¡Mʉ pʉame catʉ̃goñamasĩẽcʉ̃rẽ bairo mʉ tʉ̃goñaña! ¿Marĩ ñicʉ̃jãã na cabairiquere mʉ masiriticoati? Tunu bairoa, “Dios jĩcãʉ̃ã niñami marĩ caĩroaʉ. Apei maniñami,” mi masĩña. Bairo mʉ caĩmasĩrõ ñumirõcʉ̃ã, caroaro etaetiya. Wãtĩ yeri pũna cʉ̃ã, “Dios jĩcãʉ̃ã niñami,” ĩ masĩcõãñama. Bairo ĩrã, nanarĩ uwirãma. 5cBairo yʉ caĩrõĩ, jĩcãʉ̃ mʉjãã mena macããcʉ̃ atore bairo ĩbujioʉmi: “Jĩcããrã, ‘Dios mena marĩ catʉ̃goñatutuaro jeto ñuña,’ ĩ quetibʉjʉyama. Aperã ĩñama: ‘Marĩ catʉ̃goñatutuaro jʉ̃gori mee, caroaro marĩ caáto roque ñuña,’ ĩ quetibʉjʉyama,” ĩbujioʉmi jĩcãʉ̃ mʉjãã mena macããcʉ̃. Bairo cʉ̃ caĩmiatacʉ̃ãrẽ, atore bairo cʉ̃ ũcʉ̃rẽ ñiña: Yʉ pʉame caroaro mʉ caátiere ĩñaẽtĩrĩ, “Dios mena catʉ̃goñatutuaʉ ãcʉ̃mi,” mʉrẽ ñi masĩẽtĩña. Cariapea yʉ caátiere mʉ caĩñarĩjẽ jʉ̃gori roque, “Caãnorẽ bairo Dios mena tʉ̃goñatutuayami,” yʉ mi masĩcõãña. 6eTorea bairo ni ũcʉ̃, “Dios mena yʉ tʉ̃goñatutuaya,” caĩ nimicʉ̃ã, aperãrẽ bopacooro ĩñarĩ na cʉ̃ cajʉápericõãta, cʉ̃ caĩrĩjẽ wapa maniña. EBairi ni ũcʉ̃ mʉjãã mena macããcʉ̃ narẽ bocári atore bairo na ĩbujioʉmi: “Caroaro ãña. Tʉ̃goñarĩqũẽ paieticõãña. Ʉgariquere, jutii cʉ̃ãrẽ tãmurĩ mʉjãã bócagarã,” na ĩbujioʉmi. Bairo ĩmicʉ̃ã, na cabopacarijere na joetibujioʉmi. Bairo cʉ̃ caĩrĩjẽ wapa maniña. &EAtore bairo mʉjããrẽ ñi quetibʉjʉ cõñapã mai: Mʉjãã yaʉ jĩcãʉ̃, o mʉjãã yao jĩcãõ jutii mani, ʉgarique mani cabairã nibujiorãma. 9Mʉjãã, yʉ bairãrẽ bairo caãna, ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃, “Dios mena yʉ tʉ̃goñatutuaya,” caĩ nimicʉ̃ã, caroaro átajere cʉ̃ caápericõãta, cʉ̃ caĩrĩjẽ wapa maniña. ¿Bairo cʉ̃ caĩrĩjẽ jʉ̃gori caroaro cʉ̃ netõʉ̃áti? Netõẽcʉ̃mi. #? Bairi noa ũna aperãrẽ bopacooro na na caĩñaeticõãta, na cʉ̃ãrẽ bopacooro na ĩñaetibujiomi Dios, na caátajere ĩñacõñarĩ na cʉ̃ caĩñabeseri rʉ̃mʉrẽ. Aperãrẽ bopacooro caĩñarã pʉame roque caroaro netõgarãma ti rʉ̃mʉrẽ. Hechos y no palabras  Bairi mʉjãã, Dios cʉ̃ caquetibʉjʉcũrĩqũẽ jʉ̃gori caĩñabese ecoparã ãnirĩ, caroaro ãnajẽcʉsa. Caroa wãme bʉsʉya. Carorije ĩẽtĩcõãña. Cʉ̃ caroticũrĩqũẽ pʉamerẽ marĩ caápata, caroaro marĩ ãnimasĩgarã. (I Dios pʉame atore bairo ĩcũñupĩ: “Mʉjãã nʉmoa caãmerãrẽ na ñe epeeticõãña.” Tunu bairoa ape wẽẽpʉ atore bairo ĩcũnemoñupĩ: “Camasãrẽ na pajĩãreeticõãña,” ĩcũñupĩ. Bairi ni ũcʉ̃ aperã nʉmoarẽ cañe epeetinucũʉ̃ nimicʉ̃ã, camasocʉre capajĩãrĩ majõcʉ cʉ̃ caãmata, nipetirije Dios cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ cabaibotioʉre bairo qũĩñagʉmi Dios. 0~Y Torecʉ, ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ Dios cʉ̃ caroticũrĩqũẽ capee wãmerẽ caroaro átipeyomicʉ̃ã, baipʉa jĩcã wãmerẽ cʉ̃ caápericõãta, nipetirije Dios cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ canetõõnʉcãʉ̃rẽ bairo tuayami. Nipetirije carorije wapa cacʉ̃goʉre bairo tuayami yua. }y Tore bairo nipetiro camasãrẽ jĩcãrõ tʉ̃ni na mʉjãã caĩroaeticõãta, roro caána mʉjãã ãnibujiorã. Bairi carorije cawapa cʉ̃gorãrẽ bairo mʉjãã tuabujiorã, Dios yaye cʉ̃ caroticũrĩcã wãmerẽ caáperã ãnirĩ yua. %|CMarĩ Quetiupaʉ cʉ̃ caroticũrĩqũẽ caãnimajũrĩjẽ atore bairo quetibʉjʉya cʉ̃ ya tutipʉ: “Mʉ mena macããcʉ̃rẽ cʉ̃ maiña mʉ rupaʉre mʉ camairõrẽã bairo,” ĩ quetibʉjʉya. Bairi mʉjãã pʉame tore bairo jeto mʉjãã caápata, nipetiro camasã cabopacarãrẽ, bairi cadinerocʉna cʉ̃ãrẽ jĩcãrõrẽ bairo mairĩ, cariape caánarẽ bairo mʉjãã ãnibujiorã. |{qNipetiro camasã, “¡Jesucristo yarã niñama!” mʉjããrẽ ĩñama. Bairi mʉjãã pʉame cʉ̃ wãme, caroa wãmerẽ cacʉ̃gorã nimirãcʉ̃ã, ¿nopẽĩrã Jesucristo wãmerẽ caĩboyetiepenucũrã pʉamerẽ na mʉjãã boyati? _z7Bairo Dios cabopacarãrẽ cʉ̃ cabomiatacʉ̃ãrẽ, mʉjãã pʉame narẽ na tʉ̃goñaboboo joroque na mʉjãã átinucũña. ¿Cadinerocʉna pʉame mee mʉjããrẽ tutuaro na roti epeetinucũñati? ¿Na mee mʉjããrẽ ñerĩ quetiuparã caĩñabeserã tʉpʉ na ñeápérinucũñati? Na ũna roque bairo mʉjãã átiepenucũñama. y-Mʉjãã, yʉ bairãrẽ bairo caãna, tʉ̃gopeoya atiere: Ati yepa macããna cabopacarãrẽ na beseyupi Dios, cʉ̃ mena bʉtioro na, catʉ̃goñatutuarã majũ na ãnio joroque ĩ. Tunu bairoa na cʉ̃ã cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉ caãna na caãniparore bairo ĩ, na beseyupi. Cʉ̃ caĩjʉ̃goyeticũrĩcãrõrẽã bairo nipetiro camasã cʉ̃ camairã cʉ̃ tʉpʉ na caãno bojʉ̃goyupi. GxBairi mʉjãã cʉ̃ã tore bairo mʉjãã caápata, ñuẽtĩña Dios cʉ̃ caĩñajoro. Mʉjãã, “Ãni pʉame caãnimajũʉ̃ ãcʉ̃mi,” ĩrĩ, roro caãmeoĩñabeserãrẽ bairo mʉjãã baibujiorã, bairo mʉjãã caápata. Roro catʉ̃goñarĩqũẽ cʉnarẽ bairo ána, tore bairo mʉjãã átibujiorã. zwmBairo na cajããetaro ĩña, atore bairo qũĩñuparã caroa jutii cajãñaʉrẽ: “Ato ruiya caroapaʉpʉ,” qũĩñuparã. Apei cabopacaʉ pʉamerẽ: “Mʉa noo mʉ caboro nucũña,” o “Toa yepapʉ ruicõãña,” qũĩñuparã. Wv'Ĩ cõñarĩ mʉjããrẽ yʉ quetibʉjʉpa mai: Jĩcã rʉ̃mʉ jĩcã poa macããna na cañubueneñarĩ rʉ̃mʉ caãno jĩcãʉ̃ capee cacʉ̃goʉ jããetayupʉ. Cʉ̃ pʉame anillo oro betoori, bairi caroa jutii cʉ̃ãrẽ cajãñaátacʉ ãñupʉ̃. Cʉ̃ bero cabopacaʉ, cabʉcʉ juti cajãñaátacʉ cʉ̃ã jããetayupʉ. %~ }(|${mz yxWwQvutvsrqaptonm[lk}ji~hgfff"eWdcGb_a&_^@\[[BZ-XWVUGTjS?RQ[PzONNLLAK]JxIHHXFF:EDdCBB@?J>=<;{:988k7M5m4410/..5-S,+**Y))g(''&%O#"! 'kTg+,me V : u e/U%,cQ.Bairo Jesús Galilea yepapʉ áñesẽã, Caná na caĩrĩ macãpʉ ocorea, ʉse oco majũ cʉ̃ caátijẽñorĩcã macãpʉ tunucoámí. Ti macãpʉre ãñupĩ jĩcãʉ̃ ti yepa quetiupaʉ rey roca carotimasĩ majũ. Cʉ̃ macʉ̃ pʉame bʉtioro riayupʉ ape macãpʉ Capernaupʉ. )bK-Bairo bairi Jesús Galilea yepapʉ cʉ̃ caetaro ĩñarã, camasã to macããna pʉame caroaro cʉ̃ jẽniwã. Mai, na cʉ̃ã Jerusalẽpʉ Pascua bose rʉ̃mʉ ĩñarã etayupa. Topʉ Jesús cʉ̃ caáti ĩñorĩqũẽrẽ ĩñañupã. Bairo bairi caroaro qũĩña ʉseaniwã Jesure. )aK,Mai, Jesús, cʉ̃ majũ cʉ̃ caĩatatore bairo baiwʉ: “Ni ũcʉ̃ Dios yaʉ profetare cʉ̃ ya macã macããna cʉ̃ boenama. Noa majũ qũĩroaenama.” y`k+Bairi pʉga rʉ̃mʉ Samaria yepa macããna mena cʉ̃ caãniatato bero, Jesús Galilea yepapʉ acoámí. 6_e*Na pʉame atore bairo cõ ĩwã carõmiorẽ: —Ñamicãã jããrẽ mʉ caquetibʉjʉataje jʉ̃gori Jesús mena jãã tʉ̃goñatutuajʉ̃goapʉ. Ãme roque jãã majũ cʉ̃ caquetibʉjʉrijere tʉ̃gori, nemojãñurõ cʉ̃ mena jãã tʉ̃goñatutuaya. Cariape cʉ̃ã niñami ati ʉmʉrecóo macããna na carorije wapare canetõʉ̃ majũ —cõ ĩwã to macããna carõmiorẽ. Jesús sana al hijo de un oficial del rey ^ )Bairo Jesús cʉ̃ caquetibʉjʉrijere tʉ̃gorã, cʉ̃rẽ caĩroarã menarẽ ãninemowã capããrã to macããna camasã. O](Bairo bairi Jesús tʉpʉ etarã, “Ápéricõãña,” qũĩwã Jesure. “Jãã mena mʉ tuagʉ mai,” bairo na caĩrõ tʉ̃goʉ, pʉga rʉ̃mʉ majũ na mena ãmi Jesús, narẽ bue ãcʉ̃. ;\o'Bairi capããrã to macããna Samaria yepa macããna, “Nipetiro yʉ caátajere masĩpeyocõãñami Jesús,” carõmio cõ caĩrõ jʉ̃gori, qũĩroa jʉ̃gowã Jesure. n[U&Mʉjãã, yʉ cabuerã, na caĩnucũrõrẽã bairo mʉjãã baiya. Mʉjããrẽ yʉ yaye quetire mʉjãã yʉ quetibʉjʉ rotijoya merẽ aperã na caquetibʉjʉjʉ̃goricarã tʉpʉ, caroaro jĩcãrõ tʉ̃ni na catʉ̃gopeti jĩãtietaparore bairo ĩ. Mʉjãã, aperã na capaajʉ̃goriquepʉre capaayaparo petietabojarãrẽ bairo mʉjãã yʉ átirotijoya na watoapʉre. Bairi merẽ mʉjããrẽ masiriyoetiya mʉjãã yʉ caquetibʉjʉrotijorije yua —jãã ĩwĩ Jesús yua. AZ{%Camasã na caquetibʉjʉnucũrĩ wãmerẽ bairo cariape baiya: “Jĩcãʉ̃ jicoqueipʉa oteimi. Cabero cʉ̃ caoterique caríca cʉtopʉ apei jeimi tunu,” ĩ nucũñama camasã. Y)$Oterique rícare cajeri majõcʉ cʉ̃ capaarique wapa wapatagʉmi. Cʉ̃ capaarique wapa pʉame Dios cʉ̃ cajorije yeri capetieti pũna majũ niña. Bairo bairi oterique caotei, cabero cʉ̃ caoterique caríca cʉtopʉ tiere cajei cʉ̃ã pʉgarãpʉa ʉseanigarãma. X#Atore bairo yʉ mʉjãã ĩña: Baparicãnacãʉ̃ muipʉa rʉsaya oterique caríca cʉtiparo jʉ̃goye. Bairo yʉ mʉjãã caĩmiatacʉ̃ãrẽ, ape wãme ĩcõñarĩ mʉjããrẽ yʉ quetibʉjʉpa: Oteriquere ĩñañijate. Yʉra, merẽ jeriquepʉ niña. W"Bairo jãã caĩrõ tʉ̃goʉ, Jesús pʉame atore bairo jãã ĩwĩ: —Dios, yʉre cajoʉ, cʉ̃ caborijere ácʉ yʉ átiya. Bairi jĩcãʉ̃ bʉtioro caʉgagatʉ̃goñaʉrẽ bairo yʉ cʉ̃ã yʉ cʉ̃ caátirotijoriquere yʉ átipeyogaya. ;Vo!Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃gorã, jãã, cʉ̃ cabuerã pʉame atore bairo jãã ãmeo ĩ bʉsʉwʉ: —¿Aperã merẽ ʉgariquere cʉ̃ na jeatíbaupari? —jãã ĩwʉ̃. !U; Bairo jãã caĩrõ tʉ̃gomicʉ̃ã, atore bairo jãã ĩwĩ Jesús: —Yʉa, apeye ũnie ʉgarique yʉ cʉ̃goya mʉjãã camasĩẽtĩẽrẽ. WT'Mai, na caatípaʉa Jesure, “Ʉgariquere ʉgaya,” cʉ̃ jãã ĩmiwʉ̃. SwBairo na cõ caĩquetibʉjʉro tʉ̃gorã, to macããna pʉame ti macãrẽ witiá yua, jãã caãnopʉ etawã. bR=—Tiaya mʉjãã cʉ̃ã. Nipetiro ĩñarasá. Jõ jĩcãʉ̃ camasocʉ niñami dope bairo yʉ caátajere camasĩpeyocõãʉ̃. ¿Cristo, Dios cʉ̃ cabesericʉ mee cʉ̃ ãnibauyati? —na ĩ quetibʉjʉyupo. PQBairo carõmio pʉame jãã caetaro ĩñao, cõ oco warica jotʉre toa piti ropocõãwõ. Bairo piti ropo yaparo, macãpʉ acoámó. Topʉ etari, atore bairo na ĩ quetibʉjʉyupo to macããnarẽ: UP#Bairo cõ cʉ̃ caĩquetibʉjʉripaʉa, jãã, Jesús cʉ̃ cabuerã, macãpʉ caʉgarique wapatiratána cʉ̃ tʉpʉ jãã etawʉ. Bairo etarã yua, dope bairo jãã ĩ tʉ̃goñamasĩẽpʉ̃, Jesús carõmio mena cʉ̃ cabʉsʉpẽnirõ ĩñarã. Bairi, “¿Ñe ũnierẽ mʉ átiyati?” jãã ĩ jẽniñaepʉ̃ Jesure. EOBairo cõ caĩrõ tʉ̃goʉ, bairo cõ ĩ masĩõñupʉ̃ Jesús: —Yʉ, mʉ mena cabʉsʉpẽni, cʉ̃ã yʉ ãniña Cristo, Dios cʉ̃ cabesericʉ majũ —cõ ĩñupʉ̃ Jesús. N Bairo cʉ̃ caĩrõ, carõmio pʉame atore bairo qũĩñupõ Jesure: —Ape rʉ̃mʉ Mesías Dios cʉ̃ cabesericʉ, Cristo cawãmecʉcʉ cʉ̃ caetapeere yʉ masĩña. Cʉ̃, etaʉpʉ, cʉ̃ majũ nipetirijere marĩ quetibʉjʉgʉmi —qũĩñupõ. :MmMarĩ caĩñaecʉ̃ niñami Dios. Bairi cʉ̃rẽ caroaro cariape cañubuerã pʉame na yeri na catʉ̃goñarĩjẽpʉ roque cʉ̃rẽ cañubueparã niñama —cõ ĩñupʉ̃. \L1Bairi camasã caroaro cariape Diore na cañubuerica yʉtea etaro baiya. Merẽ ti yʉtea ãnijʉ̃goya. Bairi camasã noo na cañubuenucũrĩpaʉ jʉ̃gori mee, Espíritu Santo na yeripʉ cʉ̃ caãno jʉ̃gori pʉame roque Diore cʉ̃ ñubuegarãma. Tore bairo na cañubuero boyami Dios cʉ̃rẽ caroaro cariape cañubuerã pʉamerẽ. uKcMʉjãã, Samaria yepa macããna Diore tʉ̃gonucũmirãcʉ̃ã, cʉ̃ mʉjãã masĩẽtĩña. Jãã, judío majã roque Dios camasãrẽ cʉ̃ canetõgarije quetire cʉ̃ caquetibʉjʉcũrĩcãrã majũ ãnirĩ cʉ̃ jãã masĩña. JBairo cõ caĩrõ, atore bairo cõ ĩñupʉ̃ Jesús: —Yʉ caĩrĩjẽrẽ cariape tʉ̃goya: Jicʉ ʉ̃tãʉ̃pʉ ápérimirãcʉ̃ã, o Jerusalén macãpʉ ápérimirãcʉ̃ã, marĩ Pacʉ Diore cʉ̃ mʉjãã cañubuemasĩpa rʉ̃mʉ cõñarõ baiya. QIBairi jãã, Samaria yepa macããna jãã ñicʉ̃jãã jicʉ ʉ̃tãʉ̃pʉ Diore cʉ̃ ñubuenucũñupã. Mʉjãã judío majã roque aperopʉ Jerusalẽpʉ mʉjãã ñubuenucũña —qũĩñupõ. RHBairo cʉ̃ caĩrõ, carõmio pʉame atore bairo qũĩñupõ Jesure. —Mʉ caĩrĩjẽrẽ tʉ̃gori, merẽ yʉ masĩña: Mʉa, profeta, Dios yaye quetire caquetibʉjʉri majõcʉ mʉ ãcʉ̃. 8GiJĩcã wãmo cãnacãʉ̃ majũ camanapʉ cʉtimirĩcõ mʉ ãniña. Ãme mʉ mena caãcʉ̃ cʉ̃ã mʉ manapʉ majũ mee niñami. Toreco, cariapea miña —cõ ĩñupʉ̃. jFMBairo cʉ̃ caĩrõ, carõmio pʉame atore bairo qũĩñupõ: —Camanapʉ mácõ yʉ ãniña. Jesús pʉame bairo cõ caĩrõ, bairo cõ ĩ yʉyupʉ: —“Camanapʉ mácõ yʉ ãniña,” mʉ caĩata, cariapea miña. #E?Bairo cõ caĩrõ tʉ̃gomicʉ̃ã, atore bairo cõ ĩñupʉ̃ Jesús: —Mai, mʉ manapʉre cʉ̃ pioja. Cʉ̃ piiri bero, atopʉ asá cʉ̃ mena. }DsBairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, carõmio pʉame bairo qũĩñupõ tunu: —Toroquere, tie ocore yʉ joya, pʉgani cãrõ yʉ cañemejipinemoetiparore bairo ĩ. Ati opepʉre pʉgani cãrõ oco wago yʉ bainemoetigo yua —qũĩñupõ Jesure. >CuNi ũcʉ̃ atie oco yʉ cajogarijere caetii pʉame pʉgani cãrõ ñeme jipinemoetigʉmi tunu. Cʉ̃pʉre cʉ̃ yeripʉ oco tutuaro cawitipetietore bairo yeri tʉ̃goñatutuacõãnajẽ cʉ̃ãrẽ cʉ̃gocõã ninucũgʉmi. Tie jʉ̃gori caticõã ninucũgʉmi tocãnacã rʉ̃mʉ —cõ ĩñupʉ̃ Jesús. B3 Bairo cõ caĩrõ tʉ̃goʉ, atore bairo cõ ĩñupʉ̃ Jesús: —Nipetiro ati opere caoco etirã pʉame bairoa ñeme jipicõãgarãma tunu. EA Marĩ ñicʉ̃ Jacob ãnacʉ̃ ati ope macããjẽrẽ etinucũñañupĩ. Cʉ̃ pũnaa, cʉ̃ yarã, cʉ̃ canurã cʉ̃ã etinucũñañupã. Ati opere ati yepa macããnarẽ na cũñañupĩ Jacob ãnacʉ̃. ¿Mʉ pʉame roque cʉ̃ netõrõ caãnimajũʉ̃ mʉ ãniñati? —qũĩ jẽniñañupõ carõmio Jesure. c@? Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, carõmio pʉame qũĩ jẽniñanemoñupõ tunu: —¿Ñe mena ocore mʉ waneiáti? Ati ope ʉ̃cʉ̃ãjãñuña. Bairi, ¿noopʉ oco cacaticõãninucũrĩjẽrẽ mʉ bocabujiocʉti? {?o Bairo cõ caĩrõ tʉ̃goʉ, atore bairo cõ ĩñupʉ̃ Jesús carõmiorẽ: —Mʉa, Dios camasãrẽ cʉ̃ cajogarijere mʉ masĩẽtĩña. Yʉ cʉ̃ãrẽ mʉ masĩẽtĩña. Yʉre mʉ camasĩata roque, mʉ pʉame ocore yʉ mʉ jẽnibujioataco. Bairo yʉ mʉ cajẽniata, yʉ pʉame oco caticõã nio joroque caátiere mʉ yʉ jobujioatacʉ —cõ ĩñupʉ̃. ?>w Mai, ti yepapʉre jãã, judío majã, Samaria yepa macããna mena jãã ãmeo bʉsʉpẽnietinucũña. Bairi to macããcõ pʉame tie tʉ̃goñarĩ atore bairo qũĩñupõ Jesure: —¿Nopẽĩ mʉa, judío majõcʉ nimicʉ̃ã, yʉ, Samaria yepa macããcõrẽ yʉ mʉ oco jẽniñati? —qũĩñupõ. 3=_Mai, jãã cʉ̃ cabuerã pʉame jãã acoápʉ́ macãpʉ, apeye ũnie ʉgariquere wapatiráná. Topʉ jãã caãnitoye, jĩcãõ carõmio etayupo, ti ope macããjẽrẽ oco waao acó. Bairo cõ caetaro ĩñaʉ, atore bairo cõ ĩñupʉ̃ Jesús: —Oco peeto yʉ joya. Yʉ cʉ̃ã yʉ etigaya. <Z;-Ti yepapʉre niña oco warica ope, Jacob ãnacʉ̃ ya oco ope majũ. Bairo Jesús pʉame maarẽ caatímiatacʉ jʉtiri, ti opetʉre etanumu etawĩ. Muipʉ ʉmʉrecóo recomacã majũ cʉ̃ caãnipaʉ ãmʉ. 0:YBairo netõácʉ́, Sicar cawãmecʉti macãpʉ etawĩ. Mai, ti macã tʉpʉ niña jãã ñicʉ̃ Jacob ãnacʉ̃ cʉ̃ macʉ̃ Josére cʉ̃ cacũrĩcã yepa majũ. M9Bairo tunuácʉ́, Samaria yepapʉ cʉ̃ canetõápée ãmʉ. 85Bairi Jesús pʉame, “Yʉ cabairijere masĩcõãñama fariseo majã,” ĩ tʉ̃goñarĩ, Judea yepapʉ caãniatacʉ Galilea yepapʉ tunucoámí. 7(Mai, Jesús pʉame camasãrẽ na bautizaemi. Jãã, cʉ̃ cabuerã pʉame roque cʉ̃ carotiro jʉ̃gori na jãã bautizawʉ.) b6 ?Cabero camasã capããrã majũ Jesure na catʉ̃goʉsarijere tʉ̃goyuparã fariseo majã. Tunu bairoa Juan Bautista cʉ̃ cabautizaricarã netõjãñurõ Jesús cʉ̃ cabautizarã pʉame na caãnierẽ tʉ̃goyupa. '5G$Torecʉ, noo macããcʉ̃ Jesure catʉ̃goʉsaʉ pʉame merẽ yeri capetieti pũnarẽ cʉ̃goyami. Apei, Jesure catʉ̃goʉsagaecʉ roque tie yeri capetieti pũnarẽ cʉ̃goetiyami. Popiye cʉ̃ baio joroque cʉ̃ átigʉmi Dios, cʉ̃ macʉ̃rẽ cʉ̃ catʉ̃goʉsaetie wapa.W4'#Dios cʉ̃ macʉ̃rẽ mairĩ, nipetiro rotimasĩrĩqũẽrẽ cʉ̃ joyupi. ^35"Dios pʉame Espíritu Santo cʉ̃ camasĩrĩjẽrẽ bʉtioro majũ cʉ̃ joyupi Jesure, ati yepapʉ cʉ̃ cajoricʉre. Bairo cʉ̃ cajoroi, Jesús pʉame caroaro cariape quetibʉjʉnucũñami Dios yaye quetire. /2W!Jĩcããrã niñama bairãpʉa cʉ̃ yaye quetire cariape catʉ̃goʉsarã. Bairo catʉ̃goʉsarã ãnirĩ, “Cariape quetibʉjʉyami,” ĩ tʉ̃goña masĩñama. U1# Ʉmʉrecóopʉ cʉ̃ caĩñarĩqũẽrẽ, cʉ̃ catʉ̃gorique cʉ̃ãrẽ quetibʉjʉyami. Cʉ̃ caquetibʉjʉrije pʉame cariape majũ to caãnimiatacʉ̃ãrẽ, tiere cariape tʉ̃goetiyama camasã. 0!Jesús, ʉmʉrecóopʉ caatácʉ ãnirĩ, nipetirã netõrõ caãnimajũʉ̃ niñami. Noo ati yepa macããcʉ̃ pʉame roque ati yepa macããjẽ jetore quetibʉjʉ masĩñami. Cʉ̃, ʉmʉrecóopʉ caatácʉ ãnirĩ nipetirã netõrõ caãnimajũʉ̃ niñami. /Jesús pʉame tocãnacã rʉ̃mʉ nemojãñurõ caãnimajũʉ̃ ãninutuagʉmi. Yʉ pʉame roque nemorõ cabʉgoro macããcʉ̃ yʉ caãnicõãnutuapee majũ niña —ĩcõñarĩ na ĩ quetibʉjʉyupʉ Juan cʉ̃ cabuerãrẽ. El que viene de arriba .3Ape wãme ĩcõñarĩ atore bairo mʉjããrẽ yʉ quetibʉjʉgʉ: Jĩcãʉ̃ camasocʉ cʉ̃ nʉmo caãnipaore cõ cʉ̃ cawãmo jiyari rʉ̃mʉ caãno cʉ̃ yao majũ tuayamo. Cʉ̃ bapa cʉ̃ mena macããcʉ̃ cõ mena cʉ̃ cawãmo jiyaro ĩñaʉ, ʉseani nemoʉmi. Jesús pʉame cawãmo jiyaricʉre bairo caãcʉ̃ niñami. Camasã cʉ̃rẽ caʉsarã pʉame, cʉ̃ nʉmo, cʉ̃ cawãmo jiyaricore bairo caãna niñama. Bairi, yʉ, Jesús mena macããcʉ̃ ãnirĩ, camasã cʉ̃rẽ na caʉsaro ĩñaʉ, yʉ ʉseani nemoña. W-'Mʉjããrẽ yʉ caquetibʉjʉriquere mʉjãã tʉ̃goricarã. “Yʉa, Mesías, Dios cʉ̃ cabesericʉ mee yʉ ãniña,” mʉjããrẽ ñiwʉ̃. Yʉa, cʉ̃ jʉ̃goye cʉ̃ cajojʉ̃goricʉ yʉ ãniña. ,Bairo na caĩrõ tʉ̃goʉ, atore bairo na ĩñupʉ̃ Juan: —Dios cʉ̃ carotieticõãta, camasã cʉ̃ ʉsaetibujiorãma. \+1Bairo ãmeo bʉsʉpẽni yaparo, Juan tʉpʉ ásúparã. Bairo cʉ̃tʉ eta, atore bairo qũĩ quetibʉjʉyuparã Juarẽ: —Jããrẽ cabuei, tirʉ̃mʉjãñurõã Rio Jordán ape nʉgõãpʉ mʉ mena caãniatacʉ, jããrẽ mʉ caquetibʉjʉricʉ pʉame ãmerẽ camasãrẽ na bautizaʉ átiupʉ cʉ̃ cʉ̃ã. Bairo cʉ̃ caáto, nipetiro camasã cʉ̃rẽ ʉsarã baiuparã —qũĩñuparã Juarẽ cʉ̃ cabuerã, Jesús cʉ̃ caátiãnierẽ quetibʉjʉrã. *-Bairo jĩcã rʉ̃mʉ Juarẽ na cañeparo jʉ̃goye, cʉ̃ cabuerã pʉame apei judío majõcʉ mena bʉsʉyuparã, cʉ̃ bʉsʉnetõgarã. Judío majã caroaro ãnigarã Dios cʉ̃ caĩñajoro oco mena na caátinucũrĩjẽrẽ ãmeo bʉsʉpẽniñuparã na majũ. a);Mai, atie nipetirije baiyupa cʉ̃, Juarẽ preso jorica wiipʉ na cajoparo jʉ̃goye. ({Bairo topʉ jãã caãno, Juan Bautista cʉ̃ã Salim cawãmecʉti macã tʉpʉ, Enón cawãmecʉti macã majũrẽ bautizaʉ ãcʉ̃ baiyupʉ. Topʉre pairo oco ãñuparõ. Bairi camasã cʉ̃ tʉpʉ etayuparã, cʉ̃ bautiza rotirã etarã yua. ''GCabero Judea cawãmecʉti yepapʉ cʉ̃ cabuerãrẽ, jãã jʉ̃go ámí Jesús. Topʉ etari, jĩcã yʉtea cãrõ camasãrẽ na jãã bautiza ãmʉ. x&iDios yaye cariape quetire catʉ̃goʉsarã pʉame Dios macʉ̃ tʉpʉ ãniganucũñama, “Nipetiro na caátie Dios cʉ̃ caborore bairoa átaje niña,” camasã na caĩmasĩparore bairo ĩrã. Juan el Bautista vuelve a hablar de Jesús %1Nipetiro carorije caátinucũrã Dios macʉ̃ jĩñabusuricarore bairo caãcʉ̃rẽ qũĩña tejãñuñupã. Cʉ̃ tʉpʉ ãnigaetinucũñupã, roro yasioropʉ na caátiãninucũrĩjẽrẽ Jesús pʉame baujaropʉ to ãnipeticoao joroque cʉ̃ caáperiparore bairo ĩrã. $Cʉ̃rẽ catʉ̃goʉsaena popiye catãmʉoparã majũ niñama. Atore bairo niña: Jesucristo jĩñabusuricarore bairo caãcʉ̃ cʉ̃ caató, cʉ̃ boesupa. Roro átaje pʉamerẽ cʉ̃ netõrõ bomirã, canaitĩãrõpʉ caãnarẽ bairo ãñupã. l#QNi ũcʉ̃ Dios macʉ̃rẽ catʉ̃goʉsaʉ ñe ũnie cawapa cʉ̃goecʉre bairo cʉ̃ tuao joroque ásupi Dios. Cʉ̃ macʉ̃rẽ catʉ̃goʉsaena roque carorije wapa cacʉ̃gorã cayasiparã majũ tuacõãñama merẽ. 4"aDios ati ʉmʉrecóo macããna nipetiro cabuicʉna na ãmarõ ĩ mee, cʉ̃ joyupi cʉ̃ macʉ̃rẽ. Narẽ cʉ̃ netõbojato ĩ roque, cʉ̃ joyupi Dios ati yepapʉre. O!Dios pʉame ati ʉmʉrecóo macããna nipetiro camasãrẽ bʉtioro maiñami. Bairo marĩrẽ mairĩ, cʉ̃ macʉ̃ jĩcãʉ̃ã cʉ̃ caãnimiatacʉ̃ãrẽ, cʉ̃ joyupi ati yepapʉre, nipetirã cʉ̃ macʉ̃rẽ catʉ̃goʉsarã na yasieticõãto ĩ. Cʉ̃ mena caroaro ãnicõã ninucũgarãma tocãnacã rʉ̃mʉa. f EBairi tirʉ̃mʉpʉre cayucʉmani yepapʉre Moisés ãnacʉ̃ ãñarẽ bairo cabauʉ cʉ̃ cawericʉre yucʉpʉ cʉ̃ papuatuyupi. Torea bairo yʉ, Camasã Jʉ̃gocʉ cʉ̃ã yucʉpãĩpʉ yʉ papuatu rocaecogʉ, nipetiro camasã yʉre catʉ̃goʉsarã na canetõmasĩparore bairo ĩ. Bairi nipetirã yʉre catʉ̃goʉsarã yeri capetieti pũnarẽ cʉ̃gogarãma. Ãnicõã nigarãma tocãnacã rʉ̃mʉa,” qũĩñupʉ̃ Jesús Nicodemorẽ. El amor de Dios para el mundo q[ “Ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ camasocʉ ʉmʉrecóopʉre cawãmʉñarĩcʉ̃ mácʉ̃mi. Yʉ, Camasã Jʉ̃gocʉ jeto ʉmʉrecóopʉ caãnacʉ̃ yʉ rui apʉ́ ati yepapʉre. Bairi ʉmʉrecóo macããjẽ Dios yayere yʉ masĩña. X) Ati yepa macããjẽrẽ mʉjãã yʉ caquetibʉjʉro cariape yʉ mʉjãã tʉ̃goroaetiya. Bairi ʉmʉrecóo macããjẽ Dios yayere yʉ caquetibʉjʉata roquere, nemojãñurõ mʉjãã tʉ̃gomasĩẽna. &E Cariape mʉrẽ ñiña: Jãã camasĩrĩjẽrẽ mʉjããrẽ jãã quetibʉjʉnucũña. Jãã caĩñarĩqũẽ cʉ̃ãrẽ mʉjããrẽ jãã quetibʉjʉnucũña. Bairo cariapea mʉjããrẽ jãã caquetibʉjʉmiatacʉ̃ãrẽ, mʉjãã pʉame tiere mʉjãã tʉ̃goʉsaetinucũña. (I Jesús pʉame bairo qũĩñupʉ̃: —¿Mʉ, Israel yepa macããnarẽ Dios yaye quetire caquetibʉjʉjʉ̃goʉ nimicʉ̃ã, tiere mʉ masĩẽtĩñati? 8i Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, atore bairo qũĩ jẽniñanemoñupʉ̃ tunu Nicodemo Jesure: —¿Ñe ũnie jʉ̃gori Espíritu Santo mena buianemorĩqũẽ to ãnicʉti? ^5Wĩno pʉame noo caboropʉ papuya. Bairo tie cabʉsʉro tʉ̃gomasĩmirãcʉ̃ã, noopʉ caatíere, o noo caátíere marĩ masĩẽtĩña. Ĩñarĩqũẽ mee niña wĩno. Torea bairo niñama nipetiro camasã Espíritu Santo jʉ̃gori cabuianucũrã cʉ̃ã. Narẽ Espíritu Santo cʉ̃ cajããrõ ĩñamasĩã maa —qũĩñupʉ̃ Jesús. %Bairi, “Camasã na cawãma buia jʉ̃goricarore bairoa na cabuianemopee boya,” mʉ yʉ caĩquetibʉjʉrijere tʉ̃gomawijiaeticõãña. 1Camasã na capũnaacʉna, camasã pũnaa majũ niñama. Dios pũnaa roque Espíritu Santo cʉ̃ catutuarije jʉ̃gori cʉ̃ pũnaa majũ niñama. b=Jesús pʉame bairo qũĩñupʉ̃: —Cariapea mʉrẽ ñiña: Ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ oco mena, bairi Espíritu Santo mena cʉ̃ã cʉ̃ cabuianemoeticõãta, Dios cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉre etamasĩẽtĩgʉmi. a;Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃gori, Nicodemo pʉame qũĩ jẽniñañupʉ̃ Jesure: —¿Cabʉcʉ marĩ caãno beropʉ marĩã ñerẽ ána pʉgani cãrõ marĩ paco paropʉ tunu marĩ bʉtijã buiamasĩbujiocʉti? `9Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃goʉ, atore bairo qũĩñupʉ̃ Jesús: —Cariape mʉrẽ ñiña: Ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ pʉame tunu cʉ̃ cabuia nemoeticõãta, Dios cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉre eta masĩẽtĩgʉmi. Torecʉ, cʉ̃ pʉame jĩcã ñami caãno Jesure cʉ̃ jẽniñagʉ, cʉ̃ tʉpʉ ásúpʉ. Bairo cʉ̃tʉ etari, atore bairo qũĩñupʉ̃ Nicodemo Jesure: —Ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ mena Dios cʉ̃ camanicõãta, ape wãme cʉ̃ caátijẽñorĩjẽ manibujioro. Bairo mʉ caátijẽñorĩjẽrẽ ĩñarã, “Jesús mena niñami Dios,” jãã ĩ tʉ̃goñamasĩcõãña. Tunu bairoa, “Camasãrẽ cʉ̃ quetibʉjʉáto ĩ, mʉrẽ joʉ ásupi Dios,” jãã ĩ masĩña —qũĩñupʉ̃ Nicodemo Jesure. * OJĩcãʉ̃ ãmi fariseo majã mena macããcʉ̃ Nicodemo cawãmecʉcʉ. Cʉ̃ pʉame judío majã quetiuparã mena macããcʉ̃ jĩcãʉ̃ caãnimajũʉ̃ ãmi. =sCamasã na caátiãnierẽ aperã cʉ̃rẽ na caquetibʉjʉro boemi Jesús. Cʉ̃ pʉame camasã nipetiro na yeripʉ na catʉ̃goñarĩjẽrẽ tʉ̃goñamasĩ peyocõãwĩ.;oBairo na catʉ̃goñamiatacʉ̃ãrẽ, na mena tʉ̃goña ʉseaniemi Jesús. Cʉ̃ pʉame camasã nipetirore na yeripʉ na catʉ̃goñarĩjẽrẽ tʉ̃goñamasĩ peyocõãwĩ. ]3Bairo capããrã camasã Jerusalẽpʉ Pascua bose rʉ̃mʉ caãno caneña etaatána pʉame Jesús cʉ̃ caáti ĩñorĩjẽrẽ ĩñarã, “Dios cʉ̃ cajoricʉ niñami,” qũĩ tʉ̃goñaroawã Jesure. lQBairo Jesús na capajĩã rocaricʉ nimicʉ̃ã, itia rʉ̃mʉ bero nemo cacatii cʉ̃ caãno, jãã, cʉ̃ cabuerã pʉame tie cʉ̃ caĩrĩqũẽrẽ jãã tʉ̃goñabócawʉ. Bairo tʉ̃goñabócarã yua, Dios yaye cʉ̃ caquetibʉjʉcũrĩqũẽrẽ cariapea jãã tʉ̃gowʉ. Jesús yaye cʉ̃ãrẽ cariapea jãã tʉ̃gowʉ. Jesús conoce a todos q [Mai, Jesús ti wiire ĩ, cʉ̃ majũã cʉ̃ rupaʉ pʉamerẽ ĩ quetibʉjʉ masĩõgʉ ĩmiwĩ. ' GBairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃gorã, judío majã quetiuparã pʉame bairo qũĩwã tunu: —Marĩ ñicʉ̃jãã ãnana ati wiire yoaro majũ qũẽnoñupã cuarenta y seis cʉ̃marĩ majũ. ¿Mʉ pʉame ñerẽ ácʉ, itia rʉ̃mʉ beroa mʉ qũẽnocũʉ̃ áti? —qũĩwã Jesure. Y +Bairo na caĩrõ tʉ̃goʉ, atore bairo na ĩwĩ Jesús: —Ati wiire rocacõãña. Bairo mʉjãã carocamiatacʉ̃ãrẽ, itia rʉ̃mʉ bero yʉ pʉame yʉ qũẽno yerijãgʉ tunu —na ĩwĩ Jesús. e CBairo cʉ̃ caáto ĩñarĩ, judío majã quetiuparã pʉame atore bairo qũĩ jẽniñawã Jesure: —“Cariape Dios cʉ̃ carotiro mena jʉ̃gori nunirĩ majãrẽ na acurewiyojoʉmi Jesús,” jãã caĩmasĩparore bairo ĩ, ¿di wãme átijẽñorĩqũẽrẽ jããrẽ miñoʉati? —qũĩ jẽniñawã Jesure judío majã quetiuparã. J  Bairo cʉ̃ caáto ĩñarĩ, jãã, cʉ̃ cabuerã pʉame Dios yaye quetibʉjʉrique na cawoatucũrĩqũẽrẽ jãã tʉ̃goña bócawʉ. Atore bairo ĩ quetibʉjʉ jʉ̃goyeticũñañupã Jesús cʉ̃ caátipeere mai: “Caacʉ, mʉ ya wiire bʉtioro yʉ qũẽnogʉ, aperã ti wiire roro na ápericõãto ĩ.” =sBairo átiri, atore bairo na ĩwĩ buare canuni wapatarãrẽ: —¡Mʉjãã cawapatarijere jeánája! Yʉ Pacʉ ya wiire apeye nunirĩcã wiire bairo ápericõãña —na ĩwĩ. jMBairo na caáto ĩñaʉ, bapericawẽẽ qũẽnowĩ Jesús yʉta wẽẽrĩ mena. Bairo tiwẽẽ mena waibʉtoare nunirĩ cawapatarãrẽ na bape acurewiyojowĩ ti wii pupea caãniatanarẽ. Na ovejare, na wecʉa cʉ̃ãrẽ na acurewiyojowĩ. Moneda tiirire cawasoari majã yaye dinero tiirire mabato recõãwĩ. Na mesarire tujerecũ peyocõãwĩ. Bairo topʉ etaʉ, templo capairi wii ñubuerica wiipʉ jãámí. Ti wiire jããetari, to macããna wecʉare, ovejare, buare nunirĩ cawapatari majãrẽ na ĩñawĩ. Tunu bairoa aperã moneda tiirire cawasoari majã na caruiropʉ caãna cʉ̃ãrẽ na ĩñawĩ.  Jãã, judío majã bose rʉ̃mʉ Pascua jãã caĩrĩ rʉ̃mʉ caetagaro caãno, Jerusalén macãpʉ ámí Jesús.  Tipaʉ bero ámí Jesús Capernaum cawãmecʉti macãpʉ. Cʉ̃ mena ámá cʉ̃ paco, bairi cʉ̃ bairã cʉ̃ã. Jãã, cʉ̃ cabuerã cʉ̃ã cʉ̃ mena jãã ápʉ́. Bairi ti macãpʉre nocãnacã rʉ̃mʉ mea jãã ãmʉ. Jesús purifica el templo b= Bairo bairi ato Galilea yepapʉ Caná cawãmecʉti macãpʉ atie Jesús cʉ̃ caáti ĩñorĩqũẽ pʉame cʉ̃ cawãma átijẽño ĩñoo jʉ̃gorique majũ ãmʉ. Bairo ácʉ, camasãrẽ na ĩñowĩ nocãrõ cʉ̃ catutuarijere. Bairo cʉ̃ caáti ĩñorõ, jãã, cʉ̃ cabuerã cʉ̃ã caroaro cariape cʉ̃ jãã tʉ̃gojʉ̃gowʉ. { Atore bairo qũĩñupʉ̃: —Camasã nipetiro bose rʉ̃mʉ caãno nipetirore ʉse oco caroa pʉamerẽ na tĩã jʉ̃gonucũñama. Cabero na capiijoatana pairo na caetituaro bero roque, ʉse oco cabʉgoro macããjẽ ũnierẽ na tĩãnucũñama. Mʉ pʉame ʉse oco caroa pʉamerẽ mʉ rʉgaupa, tame —qũĩñupʉ̃ ti bose rʉ̃mʉ cajʉ̃goácʉ cawãmo jiyatacʉre. ]3 Bairo bose rʉ̃mʉ cajʉ̃goácʉ pʉame tiere etiñañupʉ̃. Merẽ, tie oco pʉame ʉse oco majũ jẽñacoasupa. Mai, “Jesús cʉ̃ caátiataje niña,” ĩ masĩẽsupi. Catĩã coteri majã jeto masĩwã, na majũã ocore capiojãatana ãnirĩ. Bairi bose rʉ̃mʉ cajʉ̃goácʉ pʉame cawãmojiyaatacʉre cʉ̃ piijoyupʉ. 5cBairo na caáti yaparoro ĩñaʉ, atore bairo na ĩwĩ tunu: —Bairi yua, bose rʉ̃mʉ cajʉ̃goácʉ tʉpʉ jeánája petoaca tirʉ macããjẽrẽ, cʉ̃ etiñaáto —na ĩwĩ Jesús. Na pʉame, “jaʉ,” ĩrãna, cʉ̃ caĩrõrẽ bairo petoaca cʉ̃ jeámá bose rʉ̃mʉ cajʉ̃goácʉre. dABairo cabairo yua, Jesús pʉame atore bairo na ĩwĩ ti wii macããna catĩã coterãrẽ: —Atie jotʉʉre oco mena pio jiroya. Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃gorã, cʉ̃ caĩrõrẽ bairo áma. Caroaro piojirocõãwã. 5~cMai, topʉ ãmʉ jĩcã wãmo peti jĩcã pẽnirõ cãnacã jotʉri, ʉ̃tã jotʉri. Capaca rʉri nocãrõ cincuenta, o setenta litro majũ caoco jeri rʉri ãmʉ tocãnacãrʉpʉa. Judío majã caroarã nigarã Dios cʉ̃ caĩñajoro, tirʉ macããjẽ oco mena na causanucũrĩrʉri ãmʉ. S}Bairo cʉ̃ caĩmiatacʉ̃ãrẽ, cʉ̃ paco pʉame ti wii macããna caʉse oco tĩã coterãrẽ atore bairo na ĩwõ: —Mʉjããrẽ cʉ̃ caátirotiri wãme cãrõ cʉ̃ mʉjãã áti ʉsawa. G|Bairo cõ caĩrõ tʉ̃goʉ, atore bairo cõ ĩwĩ Jesús cʉ̃ pacore: —¿Caaco, dopẽĩõ bairo yʉ miñati? Dios cʉ̃ catutuarije camasãrẽ yʉ caáti ĩñoparo etaetiya mai. <{qBairo bose rʉ̃mʉ na caáto, na caetirije ʉse oco peticoapʉ. Bairo capetiro ĩñarĩ, cʉ̃ paco pʉame atore bairo qũĩwõ Jesure: —Macʉ̃, etirique ʉse oco peticoaya. zyBairi Jesús, jãã, cʉ̃ cabuerã cʉ̃ã, na capiijoatana ãnirĩ, topʉ jãã ãmʉ, ti bose rʉ̃mʉ caãnorẽ. 0y [Cabero itia rʉ̃mʉ bero caãno Galilea yepapʉ Caná cawãmecʉti macãpʉ to macããna na cawãmo jiyari bose rʉ̃mʉ qũẽnowã. Jesús paco cʉ̃ã topʉ ãmo. `x ;3Bairo qũĩ yaparoʉ, atore bairo na ĩnemowĩ Jesús cʉ̃tʉ caãnarẽ: —Cariapea mʉjããrẽ ñiña: Cabero ʉmʉrecóo capãnʉcãrõ mʉjãã ĩñagarã. Bairo capãnʉcãrõ ĩñarã, Diotʉ macããna ángelea majã yʉ, Camasã Jʉ̃gocʉ buipʉre ruiatí, bairi tunu wãmʉá na cabairo cʉ̃ãrẽ mʉjãã ĩñajogarã.Mw 2Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃gori, atore bairo qũĩnemowĩ Jesús Natanaere: —¿“Higuera yucʉ rocapʉ mʉ ñiñawʉ̃,” yʉ caĩrĩjẽrẽ tʉ̃gori, “Dios macʉ̃ã niñami,” yʉre mi nʉcʉ̃bʉgoyati? Cabero yʉ caátimasĩrĩjẽ netõjãñurõ caroa macããjẽrẽ miñagʉ —qũĩwĩ Jesús Natanaere. *v O1Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃goʉ, Natanael pʉame qũĩwĩ: —Cabuei, ¡Dios macʉ̃ mʉ ãniña, ati yepa Israel macããna quetiupaʉ Rey majũ mʉ ãniña! u 0Bairo Jesús cʉ̃ caĩrõ tʉ̃goʉ, atore bairo qũĩ jẽniñawĩ Natanael Jesure: —¿Dope bairi yʉ mʉ masĩñati? Jesús pʉame bairo qũĩwĩ: —Mʉ ñiñawʉ̃ Felipe mʉrẽ cʉ̃ capiiparo jʉ̃goye, higuera cawãmecʉtii roca mʉ caãno. Lt /Bairo cabero Jesús Natanael cʉ̃ caetaro ĩñaʉ, atore bairo qũĩwĩ cʉ̃tʉ caãnarẽ: —Merẽ atíyami Israel macããcʉ̃ majũ jĩcãrõ tʉ̃ni caĩbʉsʉnucũʉ̃ —na ĩwĩ. $s C.Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃goʉ, atore bairo qũĩñupĩ Natanael Felipere: —¿Mʉ catʉ̃goñaata, Nazarepʉre jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ cañuʉ cʉ̃ ãnicʉti? Felipe pʉame Natanaere bairo qũĩñupĩ: —Jito yʉ mena. Topʉ mʉ tʉ̃goñabesegʉ —qũĩñupĩ Felipe Natanaere. [r 1-Bairi Felipe pʉame Natanaere cʉ̃ piiámí. Bairo cʉ̃ tʉpʉ etaʉ, atore bairo qũĩñupĩ: —Dios yaye quetibʉjʉrica tutipʉ Moisés ãnacʉ̃, bairi profeta majã ãnana na cawoatujʉ̃goyeticũrĩcʉ̃rẽ jãã bócaapʉ. Cʉ̃ã, Jesús cawãmecʉcʉ, José macʉ̃, Nazaret macã macããcʉ̃ niñami —qũĩñupĩ Felipe. q ,Mai, cʉ̃, Felipe pʉame Betsaida cawãmecʉti macã macããcʉ̃ ãmi. Pedro, cʉ̃ bai Andrés mena ti macã macããna ãma. ip M+Ti rʉ̃mʉ cabusuri rʉ̃mʉ caãno, Jesús pʉame, “Galilea yepapʉ yʉ ágʉ,” ĩ tʉ̃goñawĩ. Bairo topʉ ácʉ́, Felipe cawãmecʉcʉre cʉ̃ bocaetari atore bairo qũĩwĩ: —Jito. Yʉ mʉ bapacʉtiroapa. /o Y*Cabero Andrés pʉame cʉ̃ jʉ̃gocʉ Simorẽ cʉ̃ piietawĩ Jesús tʉpʉ. Bairi Jesús, Simorẽ qũĩñarĩ, atore bairo qũĩwĩ: —Simón mʉ ãniña Juan macʉ̃. Ãmerẽ Cefas mʉ wãmecʉtigʉ. (Mai, Cefas pʉame, “Pedro” ĩgaro ĩña.) Jesús llama a Felipe y a Natanael 9n m)Bairi cʉ̃ pʉame jicoquei cʉ̃ jʉ̃gocʉ Simorẽ cʉ̃ macãʉ̃ ácʉ́ baiwĩ. Bairo cʉ̃ bócaʉ yua, atore bairo qũĩñupĩ: —Mesías cawãmecʉcʉre jãã bócaapʉ. (Mai, Mesías, atore bairo ĩgaro ĩña: “Cristo, Dios cʉ̃ cabesericʉ ati yepapʉre cʉ̃ cajoricʉ,” ĩgaro ĩña.) !m =(Mai, yʉ mena macããcʉ̃ yʉre bairo Juan mena caãnimirĩcʉ̃ cabero Jesús yaye quetire catʉ̃goʉsaʉ Andrés pʉame Simón Pedro bai ãmi. /l Y'Bairo jãã caĩjẽniñarõ tʉ̃goʉ, atore bairo jãã ĩwĩ Jesús: —Tiaya yʉ mena. Yʉ bapa cʉtirásá. Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, cʉ̃ mena jãã acoápʉ́. Bairo cʉ̃ caãnipaʉre etarã, cʉ̃ mena jãã ãnicõã naioapʉ̃, merẽ ñamicããcãpʉ caãno jʉ̃gori yua. {k q&Bairo jãã caʉsaro, Jesús pʉame jãã ãmejorenʉcã ĩña, atore bairo jãã ĩwĩ: —¿Ñerẽ borã, yʉre mʉjãã ʉsayati? Bairo cʉ̃ caĩrõ: —Rabuni, ¿noopʉ mʉ caãnipaʉ to ãniñati? —cʉ̃rẽ jãã ĩ jẽniñawʉ̃. %j E%Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃gorã, Juarẽ cʉ̃ jãã aweyocoápʉ́. Jesús berore jãã ʉsacoápʉ́, jãã pʉgarã, Juan cʉ̃ cabuemiatana pʉame. i $Bairi cʉ̃ mena jãã caãno, Jesús jããrẽ cʉ̃ canetõátó ĩñarĩ, atore bairo jãã ĩwĩ Juan: —¡Ãnirẽ qũĩñaña! Ãnia niñami Cordero oveja macʉ̃rẽ bairo Dios cʉ̃ cacũrĩcʉ̃ cawãmecʉcʉ —jãã ĩwĩ Juan Bautista. (h K#Ti rʉ̃mʉ cabusuri rʉ̃mʉ caãno, ãmi Juan tunu cʉ̃ cabautiza ãninucũrõpʉ. Jãã, pʉgarã Juan cʉ̃ cabuerã cʉ̃ã jãã ãmʉ cʉ̃ mena. g "Bairo Dios yʉre cʉ̃ caĩquetibʉjʉricarore bairoa ñiñaña ãmerẽ. Bairo caĩñaʉ ãnirĩ mʉjããrẽ cariape ñiña: Cʉ̃ã niñami Dios macʉ̃,” jãã ĩ quetibʉjʉwĩ Juan, jãã, cʉ̃tʉ caãnarẽ. Los primeros discípulos de Jesús \f 3!Yʉa, mai cʉ̃ yʉ masĩẽpʉ̃. Bairo yʉ camasĩẽtĩmiatacʉ̃ãrẽ, Dios oco mena yʉre cabautiza rotijoricʉ pʉame atore bairo ñiwĩ: ‘Jĩcãʉ̃ caʉ̃mʉrẽ miñagʉ yʉ Yeri Espíritu Santo baurui etari cʉ̃ buipʉ caetapeaecoʉre. Cʉ̃ã nigʉmi camasã yeripʉ Espíritu Santore cajomasĩ,’ ñi quetibʉjʉwĩ Dios. 3e a Ĩ yaparo, atore bairo jãã ĩnemowĩ tunu: “Espíritu Santo, Dios Yeri majũ ʉmʉrecóo caacʉ́ pʉame buare bairo bau ruiatíri, ãni Jesús buipʉ etapeami. d {Yʉ cʉ̃ã, ‘Cʉ̃ã niñami Dios macʉ̃,’ ñi masĩẽpʉ̃ mai. Bairo ĩ masĩẽtĩmicʉ̃ã, Israel yepa macããna cʉ̃rẽ na camasĩparore bairo ĩ, oco mena na yʉ bautizaʉ atíapʉ,” jãã ĩwĩ Juan, jãã, cʉ̃tʉ caãnarẽ. ^c 7Ãni niñami mʉjããrẽ yʉ caquetibʉjʉjʉ̃goyetiricʉ: ‘Yʉ bero caetaʉ yʉ jʉ̃goye caãnacʉ̃ ãñupĩ. Bairo cʉ̃ cabairoi, cʉ̃ capaarije yʉ paarique netõjãñurõ caãnimajũrĩjẽ nigaro.’ rb _Ti rʉ̃mʉ busuri rʉ̃mʉ caãno cʉ̃ tʉpʉ Jesús cʉ̃ caetarore qũĩñawĩ Juan. Bairo qũĩña yua, atore bairo jãã ĩwĩ cʉ̃tʉ caãnarẽ: “¡Qũĩñaña cʉ̃rẽ! Ãnia niñami Cordero oveja macʉ̃rẽ bairo Dios cʉ̃ cacũrĩcʉ̃ cawãmecʉcʉ. Oveja na canuʉ cawĩmaʉ Diopʉre na cajoemʉgõjonucũrĩcʉ̃rẽ bairo caãcʉ̃ niñami. Cʉ̃ã, cʉ̃ cariápee jʉ̃gori ati ʉmʉrecóo macããna nipetiro roro na caátiere camasiriyobojapaʉ majũ niñami. ~~ }Q|X{zy)x]wv>u_tEssqq6pZo nRmlkjjigCedcciba_^^{^o\TZZ"YDX~W!UTSRQPPO@N)LKJII*HWGG;FwEDD>CB @@,?S=<3210/.-W,b+))((W'&%7%&#<"!u GRE;LIP e %ZEgTorecʉ, atore bairo na ĩwĩ Jesús: —Noo yʉ cabori rʉ̃mʉ topʉre yʉ ámasĩẽtĩña. Yʉ Pacʉ yʉre Judea yepapʉ yʉ caápá rʉ̃mʉ cʉ̃ cacũrĩcã rʉ̃mʉ etaetiya mai. Mʉjãã roque noo mʉjãã cabori rʉ̃mʉ topʉre mʉjãã ámasĩña. fMai, na, cʉ̃ bairã majũ nimirãcʉ̃ã, “Dios cʉ̃ cajoricʉ niñami marĩ yaʉ Jesús,” ĩ tʉ̃goñamasĩẽma Jesure. ce?Ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ camasã cʉ̃rẽ na camasĩrõ cʉ̃ cabooata, cayasioropʉ ápeimi cʉ̃ caátimasĩrĩjẽrẽ. Baujaro roque átinucũʉ̃mi. Bairo bairi ati ʉmʉrecóo macããna nipetiro mʉrẽ na masĩáto ĩ, mʉ cʉ̃ã baujaro áti ĩñoʉja mʉ caáti jẽñomasĩrĩjẽrẽ —qũĩ boyeti epewã Jesure cʉ̃ bairã pʉame. {doBairo ti rʉ̃mʉ cacõñaató ĩñarã, Jesús bairã pʉame atore bairo qũĩwã na jʉ̃gocʉre: —Atopʉ tuaeticõãña. Ácʉ́ja Judea yepapʉre. To macããna mʉrẽ catʉ̃goʉsarã cʉ̃ã mʉ caáti ĩñorĩjẽrẽ na ĩñaáto. +cOBairo bairi topʉ cʉ̃ caãno, judío majã bose rʉ̃mʉrĩ mena macã rʉ̃mʉ jĩcã rʉ̃mʉ Enramadas cawãmecʉti bose rʉ̃mʉ majũ cõña ató baiwʉ. @b {Tipaʉ bero Galilea yepapʉ baiñesẽãwĩ Jesús. Judea yepapʉre ágaemi. Mai, topʉ caãna judío majã quetiuparã pʉame Jesure cʉ̃ pajĩãgarã cʉ̃ macãrã baiãñuparã. aGBairo ĩ, Judas Iscariote, Simón macʉ̃rẽ qũĩgʉ ĩwĩ Jesús. Judas pʉame jãã mena macããcʉ̃ pʉga wãmo peti rʉpore pʉga pẽnirõ cãnacãʉ̃ mena macããcʉ̃ nimicʉ̃ã, cabero Jesure cʉ̃ bʉsʉjãbuiti rocacõãwĩ.|`qFBairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃gori, atore bairo jãã ĩwĩ Jesús: —Mʉjãã yʉ cabuerã pʉga wãmo peti rʉpore pʉga pẽnirõ cãrõ majũ yʉ cabesericarã mʉjãã ãniña. Bairo tocãnacãʉ̃ yʉ cabesericarã mʉjãã caãnimiatacʉ̃ãrẽ, jĩcãʉ̃ mʉjãã mena macããcʉ̃ wãtĩ quetiupaʉ Satanás cʉ̃ caroti majũ niñami —jãã ĩwĩ Jesús. h_IEMerẽ mʉ yaye quetibʉjʉriquere cariape jãã tʉ̃goya. Bairo bairi, “Jãã Quetiupaʉ Jesús, Caroʉ́, Dios cʉ̃ Cajoricʉ majũ niñami,” cariape mʉrẽ jãã ĩ tʉ̃goñaña —qũĩwĩ Simón Pedro Jesure. 4^aDBairo cʉ̃ caĩrõ, jicoquei atore bairo qũĩwĩ Simón Pedro pʉame: —Jãã Quetiupaʉ, ¿noa pʉamerẽ jãã tʉ̃goʉsabujiocʉti? Mʉ jeto jĩcãʉ̃ã mʉ ãniña caroa yeri pũna caticõãninucũrĩqũẽ macããjẽrẽ caquetibʉjʉ. Ni apei jãã catʉ̃goñatutuaʉ mácʉ̃mi. ]'CBairo na caátó ĩñaʉ, Jesús pʉame, jãã, cʉ̃ cabuerãrẽ atore bairo jãã ĩ jẽniñawĩ: —¿Mʉjãã cʉ̃ã yʉre mʉjãã aweyocoagayati? —jãã ĩ jẽniñawĩ Jesús jãã, cʉ̃ cabuerã pʉga wãmo peti rʉpore pʉga pẽnirõ cãrõ caãnarẽ. ~\uBTipaʉ bero capããrã camasã cʉ̃rẽ caʉsamiatana pʉame cʉ̃ aweyocoátí, cʉ̃ ʉsajãnacõãwã yua. .[UATorecʉ, atore bairo na ĩnemowĩ Jesús tunu: —Mepʉ mʉjããrẽ yʉ caĩata wãmerẽã bairo mʉjããrẽ ñinemoña tunu: Ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ yʉ yaʉ ãnimasĩẽtĩñami, yʉ Pacʉ pʉame cʉ̃ yeripʉ yʉtʉ cʉ̃ caatígatʉ̃goñapeere cʉ̃ cajooeticõãta —na ĩwĩ Jesús. {Zo@Bairo mʉjããrẽ yʉ caquetibʉjʉmiatacʉ̃ãrẽ, mʉjãã mena macããna jĩcããrã mai yʉ yaye quetire cariape tʉ̃goetiyama —na ĩwĩ Jesús cʉ̃rẽ catʉ̃goʉsarãrẽ. Mai, caãnijʉ̃goripaʉpʉa merẽ masĩcõãñupĩ Jesús cʉ̃ yaye quetire catʉ̃goʉsaetiparãrẽ. Cʉ̃rẽ cabʉsʉjãbuitipaʉ cʉ̃ãrẽ cʉ̃ masĩjʉ̃goyeticõãñupĩ. 6Ye?Dios Yeri Espíritu Santo jeto yeri capetieti pũnarẽ cajomasĩ niñami. Camasã roque rupaʉ tutuarã nimirãcʉ̃ã, na majũã na yeripʉ jomasĩẽtĩñama na cacaticõãninucũpeere. Baipʉa, merẽ mʉjããrẽ yʉ quetibʉjʉapʉ dope bairo yeri capetieti pũnarẽ mʉjãã cacʉ̃gopeere. >Xu>Bairo tie yʉ yaye quetire mʉjãã catʉ̃gojesoeticõãta, yʉ, Camasã Jʉ̃gocʉ, yʉ caatátopʉ yʉ catunuwãmʉátó ĩñajorã, ¿dope bairo mʉjãã tʉ̃goñabujiorãti? IW =Bairo Jesús pʉame cʉ̃ camasĩrĩjẽrẽ cʉ̃ na cabʉsʉpairijere tʉ̃goñarĩ yua, atore bairo na ĩwĩ: —¿Bairo yʉ caĩquetibʉjʉrije mena mʉjãã asiao joroque ñiñati? XV)<Jesure caʉsarã pʉame bairo cʉ̃ caquetibʉjʉrijere tʉ̃gorã, atore bairo ãmeo ĩwã na majũ: —Atie cʉ̃ caquetibʉjʉrije masiriyojãñuña. Noa tiere tʉ̃go ãmewiyoenama —ãmeo ĩwã. U ;Mai, tiere na quetibʉjʉwĩ Jesús Capernaum macãpʉ judío majã neñarĩ na cañubueri wiipʉ. Palabras de vida eterna T:Bairo bairi ʉmʉrecóo macããjẽ ʉgarique caruiatáje majũrẽ mʉjããrẽ yʉ quetibʉjʉya. Atie ʉgarique maná, mʉjãã ñicʉ̃jãã na caʉganucũrĩqũẽrẽ bairo baietiya. Tie manárẽ ʉgamirãcʉ̃ã, baiyasipeticoásúpa. Pan ʉmʉrecóo macããjẽ caruiatájere caʉgarã roque caticõã ninucũgarãma —na ĩ quetibʉjʉwĩ Jesús cʉ̃tʉ caãnarẽ. jSM9Yʉ Pacʉ, yʉre cajoricʉ pʉame, cacaticõãninucũʉ̃ niñami. Cʉ̃ catutuarije jʉ̃gori yʉ ãniña. Torea bairo yʉ rupaʉre caʉgarã cʉ̃ã yʉ catutuarije jʉ̃gori caticõã ninucũgarãma tocãnacã rʉ̃mʉa. KR8Bairi ni ũcʉ̃ yʉ rupaʉre caʉgaʉ, bairi yʉ rií cʉ̃ãrẽ caetii yʉ mena macããcʉ̃ niñami. Yʉ cʉ̃ã cʉ̃ mena yʉ ãnicõãgʉ. Jĩcãrõrẽ bairo cayericʉna jãã ãniña. :Qm7Yʉ rupaʉ pʉame ʉgarique majũrẽ bairo niña. Yʉ rií cʉ̃ã etirique majũrẽ bairo niña. Tie ʉgarique ati yepa macããjẽ netõjãñurõ caãnimajũrĩjẽ niña. kPO6Ni ũcʉ̃ yʉ rupaʉre caʉgaʉ, bairi yʉ rií cʉ̃ãrẽ caetii pʉame caʉ̃petietopʉ ápérigʉmi. Bairo bairi ati ʉmʉrecóo capetiro caãno, cariacoatacʉ cʉ̃ caãnimiatacʉ̃ãrẽ, cʉ̃ yʉ catiocõãgʉ tunu. O5Bairo na caĩrõ tʉ̃gori, atore bairo na ĩwĩ Jesús: —Cariapea mʉjãã ñiña: Yʉ, Camasã Jʉ̃gocʉ, yʉ rupaʉre mʉjãã caʉgaeticõãta, tunu bairoa yʉ riíre mʉjãã caetieticõãta, cacaticõãninucũparã mee mʉjãã tuagarã. 4Na4Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃gorã, judío majã quetiuparã pʉame atore bairo ãmeo ĩwã na majũ: —¿Dopẽĩ ãni, cʉ̃ rupaʉre marĩ cʉ̃ ʉgarotibujiocʉti? xMi3Yʉa, yʉ ãniña atie ʉgarique pan ʉmʉrecóopʉ caruiatájere bairo caãcʉ̃. Tie pããrẽ caʉgarã caticõã ninucũgarãma. Tie ʉgarique pan ũnie pʉame yʉ rupaʉre bairo niña. Bairo bairi ati ʉmʉrecóo macããna na cacaticõãninucũparore bairo ĩ, yʉ rupaʉ mena roro yʉ baigʉ. Ati ʉmʉrecóo macããna yʉ yaye quetire caborã roro na caátaje wapa jʉ̃gori popiye na cabaiparo ũnorẽã, yʉ pʉame roque popiye yʉ baigʉ na carorije wapa jʉ̃gori, ĩgʉ ñiña.” 0LY2Yʉ pʉame, ape wãme ʉgarique ʉmʉrecóo macããjẽ pʉamerẽ mʉjããrẽ quetibʉjʉgʉ ñiña. Tiere caʉgarã caticõã ninucũgarãma tocãnacã rʉ̃mʉa. !K;1Mʉjãã ñicʉ̃jãã roque desierto cayucʉmanopʉ ãna, ʉgarique maná cawãmecʉtiere ʉgayupa. Tiere ʉgamirãcʉ̃ã, baiyasi peticoásúparã. &JE0Yʉa, yʉ ãniña ʉmʉrecóo macããcʉ̃, ʉgarique pan majũrẽ bairo caãcʉ̃. Bairo bairi yeri capetieti pũnarẽ cajoʉ yʉ ãniña yʉ yarãrẽ. I/Cariape mʉjããrẽ ñiña: Yʉ mena catʉ̃goñatutuarã yasietigarãma. Na pʉame caticõã ninucũgarãma tocãnacã rʉ̃mʉa. 5Hc.“Ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ yʉ Pacʉ Diore caĩñarĩcʉ̃ maniñami. Jĩcãʉ̃ã yʉ ãniña cʉ̃rẽ caĩñarĩcʉ̃ cʉ̃ mena caãnacʉ̃ ati yepapʉ caetaricʉ. *GM-Dios ya tutipʉ tore bairo ĩ woatu quetibʉjʉ cũñañupã profeta majã ãnana: “Dios nipetiro camasãrẽ na masĩõgʉmi cʉ̃ yaye quetire.” Bairi nipetiro yʉ Pacʉ cʉ̃ caquetibʉjʉrijere cariape catʉ̃goʉsarã pʉame yʉtʉ etagarãma, yʉ yaye quetire tʉ̃goʉsagarã. MF,Ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ yʉ atímasĩẽtĩñami, yʉ Pacʉ yʉre cajoricʉ pʉame cʉ̃ yeripʉ yʉtʉ cʉ̃ caatítʉ̃goñapeere cʉ̃ cajooeticõãta. Baipʉa, cʉ̃ cajoata, yʉ yaʉ ãnigʉmi. Bairo caãcʉ̃ ãnirĩ ati ʉmʉrecóo capetiro caãno, cariacoatacʉ cʉ̃ caãnimiatacʉ̃ãrẽ, cʉ̃ yʉ catiogʉ tunu. sE_+Bairo na caĩrĩjẽrẽ tʉ̃gomasĩrĩ, atore bairo na ĩwĩ Jesús: —Yʉ bʉsʉpaieticõãña. fDE)Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃gorã, judío majã quetiuparã pʉame cʉ̃ bʉsʉpai jʉ̃goyuparã. Jesús, “Ʉmʉrecóo macããcʉ̃ ʉgarique pan majũrẽ bairo caãcʉ̃ yʉ ãniña,” cʉ̃ caĩrĩjẽ jʉ̃gori, atore bairo ãmeo ĩ bʉsʉpai coteyuparã na majũ: —¿Ãnia, Jesús, José macʉ̃ mee cʉ̃ ãniñati? Cʉ̃ pacʉ, cʉ̃ paco marĩ camasĩrã jeto niñama. Torecʉ, ¿nopẽĩ, “Ʉmʉrecóopʉ caãnacʉ̃ yʉ rui apʉ́ ati yepapʉre,” qũĩñati? C*mBS(Yʉ, Dios Macʉ̃, atore bairo yʉ caáto boyami yʉ Pacʉ: Nipetiro camasã yʉ caátiãnierẽ ĩñarĩ bero, yʉ yaye quetire cariape catʉ̃goʉsarã na cacaticõãninucũrõ átirotiyami. Bairo bairi ati ʉmʉrecóo capetiro caãno, cariacoatana na caãnimiatacʉ̃ãrẽ, narẽ yʉ catiogʉ tunu —na ĩ quetibʉjʉwĩ Jesús cʉ̃tʉ caãnarẽ. A'Yʉ Pacʉ, yʉre cajoricʉ, yʉ cʉ̃ caátiroticũrĩqũẽ atore bairo niña: Yʉ yarã nipetiro cʉ̃ cacũrĩcãrãrẽ yʉ canetõrõ boyami. Bairo bairi ati ʉmʉrecóo capetiro caãno, cariaricarã na caãnimiatacʉ̃ãrẽ, narẽ yʉ cacatioro boyami. @)&Yʉa, ʉmʉrecóopʉ caatácʉ ati yepapʉ etari, yʉ caboro mee, yʉ Pacʉ, yʉre cajoricʉ, cʉ̃ caátirotiriquere áti acʉ́ yʉ baiwʉ. M?%Nipetiro yʉtʉ caatíparãrẽ mai yʉ Pacʉ pʉame na yeripʉ yʉtʉ na atítʉ̃goñao joroque na ásupi. Bairo cʉ̃ caátana yʉtʉ na caetaro, di rʉ̃mʉ ũno na boeticõã yʉ baietigʉ. P>$Mʉjãã pʉame roque yʉ caátiãnierẽ ĩñamirãcʉ̃ã, yʉ mena mʉjãã tʉ̃goñatutuaetiya. Tierea merẽ mʉjããrẽ yʉ quetibʉjʉ yaparomiña. Mʉjãã pʉame mʉjãã tʉ̃gogaetiya. S=#Bairo na caĩrõ tʉ̃go, atore bairo na ĩnemowĩ Jesús tunu: —Yʉa, yʉ ãniña ʉgarique pããrẽ bairo caãcʉ̃ cacaticõãninucũrĩqũẽrẽ cajoãcʉ̃. Bairi ni ũcʉ̃ yʉtʉ caatígaʉ pʉame di rʉ̃mʉ ũno aʉatãmʉoetigʉmi. Tunu bairo ni ũcʉ̃ yʉ yaye quetire catʉ̃goʉsaʉ di rʉ̃mʉ ũno ñeme jipietigʉmi. Yʉre catʉ̃goʉsarã pʉamerẽ ñe ũnie na rʉsaetigaro na caãniʉseanipee caroa yeri cʉtaje, ĩgʉ ñiña. <"Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃gorã, bairo qũĩwã Jesure: —Jãã Quetiupaʉ, tie pan ũnierẽ jãã jonucũña —qũĩwã. q;[!Yʉ, ʉmʉrecóopʉ caãnacʉ̃ ati yepapʉ Dios cʉ̃ cajoricʉ yʉ ãniña. Pan, Dios cʉ̃ cajorijere bairo yʉ ãniña ati ʉmʉrecóo macããna camasãrẽ. Yeri capetieti pũnarẽ cajoãcʉ̃ yʉ ãniña —na ĩwĩ Jesús. F: Bairo na caĩrõ, atore bairo na ĩwĩ Jesús: —Cariapea mʉjããrẽ ñiña: Moisés ãnacʉ̃ ʉgarique ʉmʉrecóo macããjẽrẽ marĩ ñicʉ̃jãã ãnanarẽ na joesupi. Yʉ Pacʉ pʉame roque na joyupi. Cʉ̃ã niñami ʉmʉrecóo macããjẽ ʉgariquere bairije caroa majũrẽ cajocõãninucũʉ̃. B9}Marĩ ñicʉ̃jãã ãnana desierto cayucʉmanopʉ ãna, ʉgarique maná cawãmecʉtiere ʉganucũñañupã. Dios yaye quetibʉjʉrica tutipʉ cʉ̃ã torea bairo quetibʉjʉya: “Dios pʉame ʉmʉrecóo macããjẽ ʉgarique pan ũnierẽ na jonucũñupĩ,” ĩña ti tutipʉ —qũĩwã Jesure to macããna. 8 Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃gorã, atore bairo qũĩ jẽniñanemowã Jesure: —¿Ñe ũnie átijẽñorĩqũẽrẽ jãã mʉ áti ĩñoʉati, mʉ yaye quetire cariape jãã catʉ̃goʉsaparore bairo ĩ? ¿Dope bairije jããrẽ mʉ áti ĩñoʉati? t7aBairo na caĩjẽniñarõ tʉ̃go, atore bairo na ĩ nemowĩ Jesús: —Dios mʉjããrẽ cʉ̃ caátirotirije atore bairo niña: Yʉ, cʉ̃ cajoricʉ, yʉ yaye quetire cariape mʉjãã catʉ̃goʉsaro boyami —na ĩwĩ Jesús. 96kBairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃gorã, atore bairo qũĩ jẽniñawã Jesure: —¿Dope bairo jãã átibujiocʉti, Dios cʉ̃ caátipeere cʉ̃ carotirore bairo átipeyogarã? P5Mʉjãã caʉgapee jeto meerẽ macãña. Ati yepa macããjẽ ʉgarique yoaro mee peticoaya. Mʉjããrẽ yʉ cajogarije yeri capetieti pũna pʉame roquere bʉtioro macãña. Tie pʉame niña capetietie majũ. Torecʉna, yʉ jowĩ yʉ Pacʉ Dios, “Caticõãninucũpeere camasãrẽ na mʉ jogʉ,” ĩ —na ĩwĩ Jesús. >4uBairo na caĩjẽniñarõ tʉ̃go, atore bairo na ĩwĩ Jesús: —Cariapea mʉjãã ñiña: Yʉ caátijẽñorĩqũẽ pʉamerẽ, “¿Dope bairo ĩgaro to ĩñati?” ĩ tʉ̃goñarã mee yʉre mʉjãã macãrã atíupa. Pan, mʉjãã caʉgayapirique jʉ̃gori roque yʉre mʉjãã macãrã atíupa. O3Bairo bairi jãã tʉpʉ pẽñaeta yua, atore bairo qũĩ jẽniñawã Jesure: —Jãã Quetiupaʉ, ¿dope bairo bairi mʉ peñaetaáti ʉtabʉcʉra ati nʉgõãpʉre? —qũĩ jẽniñawã. ~2uBairo na capan ʉgaricapaʉpʉ etari bero, Jesús bairi jãã cʉ̃ cabuerã cʉ̃ãrẽ jãã bócaetiri, na cũmuupʉ etajãñuparã tunu. Bairo etajãã yua, jããtʉ Capernaupʉ atí acoásúpa Jesure macãráná. Jesús, el pan de la vida t1aTipaʉ beroaca aperã Tiberias macããna etayuparã na cũmuu mena, Jesure cʉ̃ macãrã. Bairi, Jesús Diore, “Jãã mena mʉ ñujãñuña,” cʉ̃ caĩ jẽnirĩcãrõ bero, capããrã camasã na capan ʉgaricaropʉ etayuparã. |0qTi rʉ̃mʉ busuri rʉ̃mʉ caãno, camasã ʉtabʉcʉra ape nʉgõãpʉ catuaricarã pʉame jĩcãã caãnia cũmua mena jãã capeñaatajere masĩñupã. Tunu bairoa Jesús jãã mena cʉ̃ caápériataje cʉ̃ãrẽ masĩcõãñupã. A/{Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃gorã, cũmuapʉ cʉ̃ caetajãrõ jãã bowʉ. Bairo cʉ̃ caetajãrõ bero, jicoquei ape nʉgõã tʉpʉ jãã etacoápʉ yua. La gente busca a Jesús .Bairo jãã cauwiro ĩñaʉ, atore bairo jãã ĩ jowĩ Jesús: —¡Yʉ yarã, Jesua yʉ ãniña, yʉ uwieticõãña! —jãã ĩwĩ. O-Bairo bairi yoaropʉ jĩcã wãmo cãnacã kilómetro majũ jãã caatʉsátípaʉ, Jesús pʉame jãã tʉpʉ acʉ́, oco buipʉ peacoamí. Bairo cʉ̃ caató ĩñarã, bʉtioro jãã uwicoápʉ. n,UBairo jãã capẽña atípaʉ, wĩno bʉtioro papu jʉ̃goapʉ. Bairi oco turi paca majũ jabewʉ. @+yBairi cũmuapʉ etajãã, ti ʉtabʉcʉrare jãã pẽña jʉ̃goapʉ, Capernaum macãpʉ etarágarã. Tocãrõã merẽ naitĩã peticoápʉ. Jesús pʉame jãã tʉpʉ etaemi mai. p*YCabero canaiocũmuatípaʉ jãã, Jesús cʉ̃ cabuerã pʉame ʉtabʉcʉrapʉ jãã roaápʉ́. })sBairo ãmeo ĩrã yua, bʉtioro ti yepa Quetiupaʉ rey cʉ̃ jõõgarã cʉ̃ neágamiwã Jesure. Cʉ̃ pʉame bairo cʉ̃ na caátigarijere boecʉ, ʉ̃tãʉ̃ buipʉ wãmʉcõámí yua, jĩcãʉ̃ã ãnigʉ. Jesús camina sobre el agua n(UBairi to macããna camasã, bairo Jesús pan, wai mena cʉ̃ caáti ĩñoatajere ĩñarĩ, atore bairo ãmeo ĩwã na majũ: —Toroquere, ãni Jesús, “Jĩcãʉ̃ profeta Dios cʉ̃ cajopaʉ majũ ati yepapʉre atígʉmi,” marĩ ñicʉ̃jãã ãnana na caĩquetibʉjʉ jʉ̃goyetiricʉ ãcʉ̃mi. Cariapea cʉ̃ã ãnibauyami —ãmeo ĩwã na majũ. U'# Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃gori, cʉ̃ carotirore bairo jãã ápʉ. Jĩcã wãmo cãrõ pan rupaa caãnimiatajere jãã jeneño jirowʉ pʉga wãmo peti rʉpore pʉga pẽnirõ cãnacã piiri majũ. &&E Bairo na caʉgatuaro bero, atore bairo jãã ĩwĩ Jesús, jãã, cʉ̃ cabuerãrẽ: —Na caʉgarʉgarije jeneñoña, yasire ĩrã —jãã ĩwĩ Jesús. 3%_ Bairo na caruiro ĩñaʉ, Jesús pʉame pan rupaare nerĩ, Diore, “Jãã mena mʉ ñujãñuña,” qũĩ jẽniwĩ. Bairo qũĩ jẽni yaparori bero, yepapʉ caruirãrẽ tie pããrẽ jãã batorotiwĩ. Torea bairo ámi wai cʉ̃ãrẽ. Bairo átiri bero, camasã na caʉgagaro cãrõ ʉgawã. $ Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃gori, atore bairo qũĩwĩ Jesús: —Nipetiro camasãrẽ na rui rotiya. Mai, to na caruiparo pʉame caroaro cataa cʉto ãmʉ. Bairo bairi etanumu peticoama taa buipʉ nipetirã, jĩcã wãmo cãnacã mil majũ camasã. ##? —Atore niñami cawĩmaʉ jĩcãʉ̃. Cʉ̃ pʉame jĩcã wãmo cãnacã rupaa cebada mena na caátaje pããrẽ cʉ̃goyami. Bairi tunu wai pʉgarããcã cʉ̃goyami. Atie ʉgariqueaca, ãnoa camasã capããrã na caãnoi, na etatuaetimajũcõãbujioro —qũĩwĩ Andrés. " Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃goʉ, apei jãã mena macããcʉ̃ Andrés, Simón Pedro bai pʉame, atore bairo qũĩwĩ Jesure: z!mBairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃goʉ, atore bairo qũĩwĩ Felipe Jesure: —¡Ago, tame! docientos denario moneda tiiri mena pããrẽ na marĩ cawapatinumiatacʉ̃ãrẽ, nipetiro camasãrẽ petoaca caãnie etatuaetibujioro —qũĩwĩ Felipe. ) KMai, Jesús pʉame merẽ dope bairo cʉ̃ caátipeere masĩmicʉ̃ã, tore bairo cʉ̃ jẽniñawĩ Felipere, “¿Dope bairo yʉre cʉ̃ yʉati?” ĩ. @yBairo Jesús camasã capããrã cʉ̃ bero na caʉsaro ĩñaʉ, atore bairo qũĩwĩ Felipere: —¿Noopʉ ʉgariquere marĩ wapatirãti, ãnoa nipetiro camasãrẽ marĩ canupeere? s_Tipaʉ caãno judío majã na ya bose rʉ̃mʉ Pascua cawãmecʉti rʉ̃mʉ caãniparo cõñarõ baiwʉ. "=Bairi jãã, Jesús cʉ̃ cabuerã cʉ̃ã, ape nʉgõãpʉ pẽña etarã yua, ʉ̃tãʉ̃pʉ jãã wãmʉcoápʉ́. Wãmʉá, jãã etanumucoápʉ́. OBairo bairi to macããna camasã cʉ̃ camasĩrĩjẽ mena Jesús cariayecʉnarẽ cʉ̃ canetõrõ ĩñawã. Bairo cʉ̃ caáti ĩñorĩjẽrẽ ĩñarã, cʉ̃ berore ʉsawã capããrã camasã. 1 ]Tipaʉ bero Jesús tunucoámí Galilea yepapʉre tunu. Topʉre ãcʉ̃, Galilea macããra ʉtabʉcʉrapʉ pẽñawĩ. Mai, tira pʉame ape wãme Tiberias wãmecʉtiya. lQ/Cabʉgoroa cʉ̃ yaye cʉ̃ cawoatucũrĩqũẽrẽ cariape mʉjãã catʉ̃goʉsaepata, nemojãñurõ ãnirĩ mʉjããrẽ yʉ caĩrĩjẽ roquere mʉjãã tʉ̃goʉsaena,” na ĩwĩ Jesús judío majã quetiuparãrẽ.L.Yʉ pʉame Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ cawoatujʉ̃goyecʉtacʉ yʉ ãniña. Bairi cʉ̃ yaye quetire caroaro cariape mʉjãã catʉ̃goata, yʉ yaye queti cʉ̃ãrẽ mʉjãã tʉ̃goʉsabujiorã. .U-Tunu bairoa, ‘Marĩ caátiere qũĩ bʉsʉjãbujioʉmi Diopʉre,’ ĩ tʉ̃goñaeticõãña. Bairo mee yʉ átiya. Moisés ãnacʉ̃ pʉame roro mʉjãã caátiere quetibʉjʉ buitiyami mʉjããrẽ Diopʉre. Moisés ãnacʉ̃ mʉjãã caĩroanucũʉ̃ majũ pʉame roque bairoa átiyami. T!,Aperã, ‘Caroarã mʉjãã ãniña,’ mʉjããrẽ na caĩrĩjẽrẽ mʉjãã boya. Bairo bomirãcʉ̃ã, Dios jĩcãʉ̃ã caãcʉ̃ pʉame, ‘Caroarã mʉjãã ãniña,’ mʉjããrẽ cʉ̃ caĩpee pʉamerẽ mʉjãã macãẽtĩña. Bairo cabairã ãnirĩ, dope bairo yʉ mena mʉjãã tʉ̃goñatutua jʉ̃gomasĩẽna. +Yʉ Pacʉ cʉ̃ carotiro jʉ̃gori mʉjããrẽ buei acʉ́ yʉ apʉ́ ati yepapʉre. Bairo cʉ̃ cajoricʉ yʉ caãnimiatacʉ̃ãrẽ, yʉ mʉjãã boetiya. Apei cabuei cʉ̃ majũã cʉ̃ caboro mʉjãã tʉpʉ cʉ̃ caapáta, cʉ̃ mʉjãã tʉ̃goʉsabujiorã. N*Bairo macãẽtĩrĩ, bairo mʉjããrẽ ñinemoña: Mʉjãã yeri mʉjãã catʉ̃goñarĩjẽrẽ yʉ masĩña. Mʉjãã pʉame roque mʉjãã yeripʉ Diore camasĩẽna majũ mʉjãã ãniña. )K)Ĩ quetibʉjʉ yaparo, atore bairo na ĩ quetibʉjʉwĩ tunu: “Camasã, ‘Caroaro majũ caquetibʉjʉ niñami,’ yʉre na caĩpee yʉ macãẽtĩña.  (Bairo na cawoatujʉ̃goyetacʉ yʉ caãnimiatacʉ̃ãrẽ, mʉjãã pʉame yʉ mʉjãã boetiya. Bairo yʉre mʉjãã caboeticõãta, yʉ cajomasĩrĩjẽ yeri capetieti pũnaarẽ mʉjãã cʉ̃goetigarã,” na ĩwĩ Jesús judío majã quetiuparãrẽ. M'Yeri capetietiere bócagarã, Dios yaye quetire na cawoaturica tutire caroaro ĩroarique mena mʉjãã buecõã ninucũmiña. Yʉa, ti tutire cawoaturicarã na cawoatujʉ̃goyetacʉ yʉ ãniña. ^5&Bairo mʉjããrẽ cʉ̃ caquetibʉjʉmiatacʉ̃ãrẽ, yʉ, cʉ̃ cajoricʉre mʉjãã ĩroaetiya. Bairo bairi cʉ̃ caquetibʉjʉrijere mʉjãã tʉ̃go ʉsaetinucũña. Cayeri tʉ̃goʉsaena mʉjãã ãniña. 5c%Yʉ Pacʉ, yʉre cajoricʉ pʉame, yʉ caátiãnierẽ caroaro quetibʉjʉyami mʉjããrẽ. Di rʉ̃mʉ ũno cʉ̃ cabʉsʉrije majũrẽ mʉjãã catʉ̃goetimiatacʉ̃ãrẽ, bairi tunu cʉ̃ cabaurijere mʉjãã caĩñaetimiatacʉ̃ãrẽ, tore bairo mʉjãã quetibʉjʉyami baipʉa yʉ Pacʉ. *M$Yʉ caátijẽñorĩjẽ pʉame Juan cʉ̃ caquetibʉjʉrique netõrõ caãnimajũrĩjẽ niña. Yʉ caátijẽñorĩjẽ yʉ Pacʉ cʉ̃ caátirotirije majũ niña. Bairo bairi tiere ĩñarĩ, ‘Cariapea Jesús, Dios cʉ̃ cajoricʉ majũ niñami,’ yʉre mʉjãã caĩmasĩpee niña. 6e#Juan pʉame cajĩñabusujʉ̃gori majõcʉre bairo caãcʉ̃ ãmi. Cajĩñabusurica caroaro jĩñawoya. Tia jĩñabusurica caʉ̃busuorore bairo ãmi Juan, Dios yaye caroa quetire quetibʉjʉ ãcʉ̃. Tie cʉ̃ yaye quetibʉjʉriquere tʉ̃gorã, nocãrõ mea tiere mʉjãã tʉ̃go ʉseanimiñupã. Y +"Jĩcãʉ̃ camasocʉ, ‘ “Jesús yaye bʉsʉrique cariape niña,” mʉjããrẽ cʉ̃ caĩquetibʉjʉeticõãta, yʉ átimasĩẽtĩbujioʉ,’ ñi tʉ̃goñaẽtĩña baipʉa. Dios mʉjããrẽ cʉ̃ canetõrõ roque yʉ boya. Bairo bairi Juan narẽ cʉ̃ caĩrĩqũẽrẽ na tʉ̃gobocaáto ĩ, tiere mʉjããrẽ ñinemoña. B }!Tunu apei Juan Bautista tʉpʉre yʉ yaye quetire mʉjãã yarã mena mʉjãã jẽniña rotijoyupa. Juan pʉame cariape majũ mʉjããrẽ quetibʉjʉ joyupi yʉ caátiãnie quetire. Z - Bairo mʉjãã caĩmiatacʉ̃ãrẽ, apei yʉ caátiãnierẽ ĩñarĩ, ‘Cʉ̃ yaye bʉsʉrique cariape niña,’ mʉjããrẽ ĩñami. Yʉre cʉ̃ cajʉ̃goĩrĩjẽ pʉame roque caãnimajũrĩjẽ niña. & ETunu bairoa yʉ majũ, ‘Yʉ yaye bʉsʉrique cariape niña,’ jĩcãʉ̃ã mʉjããrẽ yʉ caĩata, ‘Mʉnana, marĩ ĩtoyami,’ mʉjãã ĩbujiorã.  Ĩ quetibʉjʉ yaparo, atore bairo na ĩwĩ tunu: “Yʉ majũ jĩcãʉ̃ã camasãrẽ ñiña besemasĩẽtĩña. Yʉ Pacʉ cʉ̃ caboro cʉ̃ carotirore bairo na ñiña besemasĩña. Bairo bairi na yʉ caĩñabeserije pʉame caroaro cariape niña. Yʉ majũã yʉ caboro yʉ caátigarijere yʉ áperiya. Yʉ Pacʉ, yʉre cajoricʉ, cʉ̃ caborore bairo yʉ átinucũña. 'Bairo yʉ caĩquetibʉjʉrijere tʉ̃gorã, acʉaeticõãña. Jĩcã rʉ̃mʉ nipetiro cabaiyasiricarã cʉ̃ã yʉ yaye bʉsʉriquere tʉ̃gogarãma. Tiere tʉ̃gorã, masã operipʉ caãnimiatana catitunugarãma. Caroaro cariape caátana catitunurĩ bero, ʉseanirĩ ãnicõã ninucũgarãma tocãnacã rʉ̃mʉa. Roro caátana pʉame roque catitunurĩ bero caʉ̃petietopʉ popiye baicõã ninucũgarãma tocãnacã rʉ̃mʉa,” na ĩ quetibʉjʉwĩ Jesús judío majã quetiuparãrẽ. Pruebas de la autoridad de Jesús wTunu bairoa Camasã Jʉ̃gocʉ yʉ caãnie jʉ̃gori yʉ pʉamerẽ nipetiro camasãrẽ na ĩñabeseroti yʉ jowĩ. *MYʉ Pacʉ camasãrẽ ãnicõãninucũrĩqũẽrẽ cajoʉ niñami. Bairo bairi yʉ cʉ̃ãrẽ camasãrẽ ãnicõãninucũrĩqũẽrẽ na yʉ cajoro boyami. c?Cariape mʉjããrẽ ñiña tunu: Petoaca rʉsaya ati yepa macããna yʉ, Camasã Jʉ̃gocʉre, yʉ na catʉ̃goʉsaparo. Merẽ yʉ na catʉ̃goʉsari yʉtea ãnijʉ̃goya. Yʉre catʉ̃goʉsaena pʉame yasiricaropʉ caápárã majũ tuagarãma. Yʉ yaye quetire cariape catʉ̃gorã pʉame roque caticõã ninucũgarãma tocãnacã rʉ̃mʉa. ve“Cariape mʉjããrẽ ñiña: Ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ yʉ yaye quetire catʉ̃goʉsaʉ, bairi Dios yʉre cajoricʉ mena catʉ̃goñatutuaʉ pʉame caticõã ninucũgʉmi tocãnacã rʉ̃mʉa. Popiye cʉ̃ baio joroque Dios cʉ̃ caátipaʉ mee niñami. Bairi cʉ̃, ñamicã cabaiyasiricʉ nimicʉ̃ã, ãmerẽ yua, cacaticõãninucũʉ̃rẽ bairo tuayami. Y+‘Yʉre na caĩroarore bairo yʉ macʉ̃ cʉ̃ãrẽ na ĩroáto,’ ĩ, yʉ jowĩ yʉ Pacʉ Dios. Bairi yʉre caĩroaecʉ pʉame yʉ Pacʉ yʉre cajoricʉ cʉ̃ãrẽ caĩroaecʉre bairo nicõãñami mai.  Yʉ Pacʉ pʉame ni ũcʉ̃ camasocʉre qũĩña beseetiyami. Yʉ pʉamerẽ nipetiro camasãrẽ na ĩñabeseroti yʉ jowĩ. Yʉ Pacʉ pʉame cabaiyasiricarãrẽ tunu na catiocõãñami. Cʉ̃rẽ bairoa yʉ cʉ̃ã noo yʉ caborãrẽ na yʉ joya catiriquere. "=Yʉ Pacʉ yʉre mairĩ, nipetirije cʉ̃ caátinucũrĩjẽrẽ ñiñoñami. Ãme caámasĩẽcʉ̃rẽ cʉ̃ yʉ caátiorije netõjãñurõ caroa macããjẽ cʉ̃ caátigarijere yʉ áti ĩñogʉmi caberopʉre. Tie roquere ĩñarã, nemorõ mʉjãã ĩña acʉamajũcõãgarã. ~Bairo na caĩtʉ̃goñarĩjẽrẽ masĩcõãrĩ, atore bairo na ĩwĩ Jesús: “Cariape mʉjããrẽ ñiña: Yʉ, Dios macʉ̃ nimicʉ̃ã, dise ũnie átijẽñorĩqũẽrẽ yʉ majũã yʉ áti masĩẽtĩña. Yʉ Pacʉ cʉ̃ caátigarijere masĩrĩ, cʉ̃ carotiro mena jeto tiere yʉ áti masĩña. Yʉ Pacʉ cʉ̃ caátigarijere masĩrĩ, tie nipetirijere yʉ átinucũña. I} Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃gorã, nemojãñurõ Jesús cʉ̃ cariaro boyuparã judío majã quetiuparã pʉame. Mai, “Marĩ cayerijãrĩ rʉ̃mʉ macããjẽ marĩ ñicʉ̃jãã na caroticũrĩqũẽrẽ nʉcʉ̃bʉgoetiyami Jesús, bairo cariayecʉcʉre cʉ̃ cacatioata,” ĩ tʉ̃goñarĩ, cʉ̃ mena asiajãñuñuparã. Bairo tunu, “ ‘Dios niñami yʉ Pacʉ majũ,’ cʉ̃ caĩata, ‘Yʉ, Dios mena jĩcãrõrẽ bairo jãã ãniña,’ caĩrẽ bairo ĩñami Jesús,” ĩ tʉ̃goñarĩ, netõrõ majũ cʉ̃ mena asiayuparã. La autoridad del Hijo de Dios |{Jesús pʉame bairo na ĩwĩ: —Yʉ Pacʉ tocãnacãnia paanucũñami. Yʉ cʉ̃ã cʉ̃rẽã bairo yʉ paanucũña. P{Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃gorã, judío majã quetiuparã Jesús, yerijãrĩcã rʉ̃mʉrẽã caʉ̃mʉrẽ cʉ̃ canetõrĩqũẽ jʉ̃gori cʉ̃ mena asiarã popiye cʉ̃ baio joroque átigayupa. OzBairo Jesús cʉ̃ caĩrõ bero, caʉ̃mʉ pʉame judío majã quetiuparãrẽ na quetibʉjʉ ámí. “Yʉre cariaye netõatacʉ pʉame ‘Jesús’ wãme cʉtiyami,” na ĩ quetibʉjʉwĩ. (yICabero Dios ya wii templo wiipʉ cʉ̃ boca etaʉ, atore bairo qũĩwĩ Jesús cʉ̃ cacatioatacʉre: —Tʉ̃gopeoya yʉ caĩrĩjẽrẽ: Merẽ canetõatacʉpʉ mʉ ãniña. Bairi roro mʉ átinemoepa. Carorije mʉ caátinemoata, nemojãñurõ mʉ tãmʉogʉ tunu —qũĩwĩ Jesús. Ux# Bairo na caĩjẽniñarõ tʉ̃gori, cacatiatacʉ pʉame qũĩña macãmiwĩ Jesure. Qũĩña bócaemi. Jesús pʉame bauemi, merẽ capããrã camasã caĩñarã etarã watoapʉ caácʉ́ ãnirĩ. w Atore bairo qũĩwã tunu: —¿Ñamʉ majũ, “Mʉ cacũñarõrẽ nerĩ ácʉ́ja,” mʉ qũĩati? —qũĩ jẽniñawã. 3v_ Bairo na caĩrõ tʉ̃goʉ, atore bairo na ĩwĩ cariamiatacʉ: —Yʉre cariaye netõatacʉ pʉame, “Mʉ cacũñarõrẽ nerĩ ácʉ́ja,” ñiami —na ĩwĩ. Mu Bairo bairi Jesús cʉ̃ cacatioatacʉ cʉ̃ cacũñarõrẽ cʉ̃ caneátó ĩñarã, judío majã quetiuparã pʉame atore bairo qũĩwã cʉ̃rẽ: —¿Nopẽĩ ãme rʉ̃mʉ marĩ cayerijãrĩ rʉ̃mʉ caãnimiatacʉ̃ãrẽ, mʉ cacũñarõrẽ mʉ ne ñesẽãñati? Ati rʉ̃mʉ ũnorẽ bairo boetiya —qũĩwã. Xt) Bairo cʉ̃ caĩrõ, jicoquei ñucoami cariaye cʉtimiatacʉ pʉame yua. Bairo wãmʉnʉcã yua, cʉ̃ cacũñarõrẽ ne acoámí. Mai, ti rʉ̃mʉ pʉame judío majã na cayerijãrĩ rʉ̃mʉ ãmʉ. .sUBairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃goʉ, atore bairo qũĩwĩ Jesús: —Wãmʉnʉcãña, mʉ cacũñarõrẽ nepʉsari ácʉ́ja. Merẽ mʉ riayere yʉ netõcõãña. r!Cariaʉ pʉame atore bairo qũĩ yʉwĩ Jesure: —Yʉ Quetiupaʉ, yʉre cajʉátinemoʉ manimajũcõãñami. Tocãnacã nia oco cajabenetõrĩpaʉ caãno tie ocopʉ yʉ cañañuagaro, aperã pʉame yʉ jʉ̃goye ñañuaweyocõã nucũñama —qũĩwĩ Jesure. ^q5Bairo bairi Jesús ti operi tʉpʉ netõácʉ́, topʉ cacũñaʉrẽ qũĩñawĩ. Yoaro cʉ̃ cariayecʉto qũĩñamiácʉ, atore bairo qũĩ jẽniñawĩ Jesús cariaʉre: —¿Mʉ riaye canetõrõ mʉ boyati? `p9Mai, na menarẽ jĩcãʉ̃ ãmi treinta y ocho cʉ̃marĩ majũ cariayecʉtiãcʉ̃. o%Mai, ángel pʉame masĩã mano cʉ̃ cabori rʉ̃mʉpʉ caãno ti oco opepʉ etanucũñupʉ̃. Bairo etari, ocore átijabenucũñupʉ̃. Bairo cʉ̃ caátijabero bero, ni ũcʉ̃ tie ocore cañañuajʉ̃goʉ pʉame cʉ̃ cariayecʉtie cʉ̃ netõcõã nucũñuparõ. [n/Bairo bairi ti jopeeri tʉre capããrã cariarã ãma. Jĩcããrã cacaapee ĩñamasĩẽna, aperã caámasĩẽna, aperã cabʉʉrã cũña jowã tipaʉre. Na pʉame oco cajabewẽrĩjẽrẽ coterã baiwã. }msMai, ti macã Jerusalén pʉame ʉ̃tã mena ʉ̃mʉarõpʉ na caẽñotaãmejorerica macã ãmʉ. Bairi jĩcã jope oveja nurĩcãrã na cajããrĩ jope cawãmecʉti jope ãmʉ. Bairo bairi ti jope jãátápaʉ tʉre ãmʉ jĩcã ope caoco witiri ope. Tipaʉ Betzata wãmecʉpʉ yʉ yaye hebreo mena. Ti opetʉre jĩcã wãmo cãnacã jopee majũ jopeeri werique ãmʉ. l /Bairo jĩcã yʉtea canetõrõ bero Jesús pʉame judío majã na cabose rʉ̃mʉ qũẽnorõ ĩñaʉ ácʉ́, tunu ámí Jerusalén macʉ̃pʉ. Hk 6Mai, carotimasĩ macʉ̃rẽ Jesús cʉ̃ cacatiorique pʉame Galilea yepapʉre ocorea, ʉse oco majũ cʉ̃ caátijẽñorĩqũẽ bero cʉ̃ caáti ĩñobaporique ãmʉ ti wãme.qj[5Bairo na caĩquetibʉjʉro tʉ̃goʉ, capacʉ pʉame tʉ̃gomasĩ rocajoyupʉ: “ ‘Merẽ mʉ macʉ̃ caticoayami,’ Jesús yʉ cʉ̃ caĩata hora majũ niupã,” ĩ tʉ̃gomasĩ rocajoyupʉ. Bairo tiere na cʉ̃ caquetibʉjʉro tʉ̃gorã, cʉ̃, cʉ̃ ya wii macããna nipetiro cʉ̃ã cʉ̃rẽ bairo Jesús mena tʉ̃goñatutua jʉ̃goyuparã. i#4Bairo na caĩquetibʉjʉro tʉ̃gori, “¿Dipaʉ muipʉ cʉ̃ caãno majũ cʉ̃ cati jʉ̃goati yʉ macʉ̃?” na ĩ jẽniñañupʉ̃. Bairo cʉ̃ caĩrõ, qũĩñuparã: —Ñamicã, jĩcãrõ riape beroaca cʉ̃ bʉgojãnaapʉ —qũĩ quetibʉjʉyuparã. h33Bairo cʉ̃ catunu átípaʉa, cʉ̃ paacoteri majã pʉame maapʉ cʉ̃ bocáetari, atore bairo qũĩñuparã: —¡Mʉ macʉ̃ caticoami merẽ! ugc2Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃goʉ, atore bairo qũĩwĩ Jesús: —Mʉ ya wiipʉ tunucoa ácʉ́ja. Merẽ mʉ macʉ̃ catigʉmi —qũĩwĩ. Bairo cʉ̃ caĩrĩjẽrẽ cariape tʉ̃goʉ, carotimasĩ pʉame acoámí cʉ̃ ya wiipʉ. 7fg1Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃gomicʉ̃ã, atore bairo qũĩwĩ quetiupaʉ rey roca carotimasĩ Jesure: —Yʉ Quetiupaʉ, ¡jito, diwatoa! Yʉ macʉ̃ cariacʉpʉ niñami. Pe0Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃goʉ, atore bairo qũĩwĩ Jesús: —Mʉjãã camasã, yʉ caátimasĩrĩjẽ átijẽñorĩqũẽrẽ mʉjãã caĩñaepata, yʉ mena mʉjãã tʉ̃goñatutuaetinucũña. d1/Bairo bairi, “Jesús Judea yepapʉ caãniatacʉ Galilea yepapʉ etaupʉ,” na caĩrĩjẽrẽ queti tʉ̃gori, Jesús tʉpʉ ásúpʉ. Cʉ̃tʉ etaʉ, “Jito yʉ ya wiipʉ. Yʉ macʉ̃ pʉame cariacʉpʉ niñami. Cʉ̃ catioʉ asá,” bʉtioro qũĩwĩ capacʉ Jesure. x~_}|{zyxwwDvXusHrqTo?mlkjWhff)eNcbaaT_^]][8Z7XWyVVTTSORQPOMMfMKJJ I>H@G*FEDCwBA ?Y>=<;:87M6P5e32110/i.--,L**)('<&a%B$#f"W! .Ye[l! L P k Tw_g Mai, Jesús, cacaapee ĩñaecʉ̃rẽ cʉ̃ ʉcoo mena ñerĩrẽ paawĩtõrĩ cʉ̃ cacatiorica rʉ̃mʉ pʉame, judío majã na cayerijãrĩ rʉ̃mʉ ãmʉ. Bairi fariseo majã tʉpʉ cʉ̃ neámá cacaapee ĩñamasĩẽtĩmiatacʉre. ^ Q] Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃gori, na pʉame cʉ̃ jẽniñawã tunu: —Cʉ̃, mʉrẽ cacatioatacʉ, ¿noopʉ cʉ̃ ãnicʉti? —qũĩwã. Cʉ̃ pʉame bairo na caĩrõ, atore bairo na ĩwĩ: —Ũba, ¿noo ãcʉ̃ ãcʉ̃mi rita? Yʉ masĩẽtĩña —na ĩ quetibʉjʉwĩ. Los fariseos interrogan al ciego que fue sanado c\? Cʉ̃ pʉame bairo na caĩjẽniñarõ, bairo na ĩwĩ: —Jĩcãʉ̃ Jesús cawãmecʉcʉ pʉame atore bairo yʉ átiroyaámi. Cʉ̃ ʉcoore yepapʉ eyocũrĩ, paawĩtõõ átiri, tie mena yʉ caapeere ware pajĩñoroyaámi. Bairo yʉ átiri bero, “Siloé cawãmecʉti oco opepʉ mʉ caapeere wacoseija,” ñijowĩ. Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃gori, cʉ̃ caátirotirore bairo yʉ ápʉ. Bairo yʉ cʉ̃ caátirotiro bero yua, ñiñamasĩña —na ĩ quetibʉjʉwĩ. [ Bairo ãmeo ĩrĩ bero yua, cʉ̃rẽ jẽniñawã: —Ãmerã, ¿ñe ũnie jʉ̃gori mʉ caapee ĩñamasĩcoayati? 3Z_ Jĩcããrã bairo ãmeo ĩwã: —Cʉ̃ã niñami. Apei mee niñami. Aperã pʉame atore bairo ãmeo ĩwã: —Cʉ̃rẽ bairo baumicʉ̃ã, cʉ̃ mee niñami. Apei niñami. Bairo na caĩmiatacʉ̃ãrẽ, cʉ̃ majũ cʉ̃ã bairo na ĩwĩ: —Cʉ̃ majũã yʉ ãniña. ¡Tame! —na ĩwĩ. Y3 Bairo cʉ̃ caĩñamasĩrõ ĩñarã, cʉ̃ caãnipaʉtʉ macããna, aperã limosna cʉ̃ cajẽniruinucũrõ caĩñarĩcãrã cʉ̃ã atore bairo ãmeo ĩ jẽniñawã: —¿Ãnia, átáwãtʉ calimosna jẽni ruinucũatacʉ mee cʉ̃ ãniñati mʉjããrã? —ãmeo ĩwã. ;Xo Cʉ̃ caapeere cʉ̃ warepajĩñorĩ bero, atore bairo qũĩwĩ: —Siloé cawãmecʉti oco opepʉ mʉ caapeere wacoseija —qũĩ jowĩ Jesús cacaapee ĩñaecʉ̃rẽ. (Mai, Siloé ĩgaro ĩña: “Jĩcãʉ̃rẽ cajooecorica oco ope,” ĩgaro ĩña.) Bairo Jesús cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, cacaapee ĩñaecʉ̃ pʉame ti oco opepʉ cosei acoámí. Bairo cʉ̃ caapeere topʉ coseri bero, tunu acʉ́, caroaro ĩñamasĩcoasupi yua. aW; Bairo jããrẽ ĩ quetibʉjʉ yaparori bero yua, yepapʉ ʉcoo eyocũwĩ. Bairo eyocũrĩ, paawĩtõwĩ ñerĩ mena cʉ̃ ʉcoore. Bairo átiri, cacaapee ĩñaecʉ̃rẽ cʉ̃ caapeepʉ cʉ̃ warepajĩñowĩ. xVi Bairi yʉ pʉame ati yepapʉ ãcʉ̃, mʉjãã ati yepa macããnarẽ, cajĩñawojʉ̃goʉre bairo caãcʉ̃ yʉ ãniña. Caroaro cabusurijere bairo caãnie caroa quetire mʉjãã quetibʉjʉ acʉ́ yʉ apʉ́ —jãã ĩ quetibʉjʉwĩ. @Uy Bairi marĩ pʉame ãmea yʉ Pacʉ yʉ cʉ̃ caquetibʉjʉrotijoriquere tãmurĩ marĩ quetibʉjʉ yaparogarã camasãrẽ. Ñami caãnorẽ camasã paaetinucũñama. Ʉmʉreco roquere paanucũñama. Bairi cabero ati yʉtea canetõrõ beropʉ roquere dope bairo quetibʉjʉ masĩã manigaro Dios yaye quetire. T Bairo cʉ̃ jãã caĩjẽniñarõ tʉ̃gori, atore bairo jãã ĩ yʉwĩ: —Cʉ̃ majũ cʉ̃ carorije wapa jʉ̃gori mee tore bairo buiayupi. Tunu bairoa cʉ̃ pacʉa na carorije wapa jʉ̃gori mee tore bairo caapee ĩñaecʉ̃ buiayupi. Bairo pʉame baiyupa: Dios nocãrõ cʉ̃ catutuarijere cʉ̃ jʉ̃gori camasãrẽ na áti ĩñogʉ, tore bairo cʉ̃ buiao joroque ásupi. uSc Bairo cʉ̃rẽ etari bero, jãã, cʉ̃ cabuerã pʉame atore bairo cʉ̃ jãã ĩ jẽniñawʉ̃: —Jããrẽ cabuei, ¿dopẽĩ caapee ĩñaecʉ̃, ãni caʉ̃mʉ cʉ̃ buiayupari? ¿Cʉ̃ pacʉa roro na caátaje jʉ̃gori caapee ĩñaecʉ̃ cʉ̃ buiayupari? o ¿cʉ̃ majũ cʉ̃ carorije wapa tore bairo cʉ̃ buiayupari? —cʉ̃ jãã ĩ jẽniñawʉ̃. iR M Jesús, jĩcãpaʉre netõácʉ́, jĩcãʉ̃ cacaapee ĩñaecʉ̃ cabuiaricʉre qũĩñajowĩ. YQ+;Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃gori, ʉ̃tã rupaa mena cʉ̃rẽ wẽjĩãgamiwã. Cʉ̃ pʉame ti wii, Dios ya wiipʉ caãniatacʉ na watoapʉ “Cʉ̃ jãã,” ĩ masĩã mano na witiweyocoámí yua./PW:Bairo na caĩrõ, atore bairo na ĩwĩ Jesús tunu: —Cariape mʉjããrẽ ñiña: Abraham ãnacʉ̃ cʉ̃ cabuiaparo jʉ̃goyepʉa merẽ yʉ ãnijʉ̃gowʉ. RO9Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃gori, atore bairo qũĩwã judío majã tunu: —¿Cincuenta cʉ̃marĩ majũ cʉ̃goetimicʉ̃ã, “Abraham ãnacʉ̃rẽ cʉ̃ ñiñawʉ̃,” caĩrẽ bairo miñati? N8Mʉjãã ñicʉ̃ Abraham ãnacʉ̃ ati yepapʉ yʉ caátípa rʉ̃mʉrẽ queti tʉ̃gori, ʉseanijʉ̃goye cʉtiyayupi. cM?7Mʉjãã pʉame cʉ̃rẽ mʉjãã masĩẽtĩmajũcõãña. Yʉ roque cʉ̃rẽ yʉ masĩña. Cʉ̃rẽ masĩmicʉ̃ã, “Cʉ̃rẽ yʉ masĩẽtĩña,” yʉ caĩata, mʉjããrẽ bairoa caĩtoriquepai majũ yʉ ãnibujioʉ. Cariapea, “Cʉ̃rẽ yʉ masĩña,” mʉjããrẽ yʉ caĩata, ñuña. Bairi cʉ̃ carotirijere yʉ átinucũña. L6Bairo na caĩrõ, atore bairo na ĩwĩ Jesús: —Yʉ majũã, “Caroaro caácʉ yʉ ãniña,” yʉ caĩata, yʉ caquetibʉjʉrije wapa manibujioro. “Dios jãã pacʉ niñami,” mʉjãã caĩnucũmii pʉame yʉ caátiere ĩñajesonucũñami. pKY5¿Mʉ pʉame jãã ñicʉ̃ Abraham ãnacʉ̃ netõrõ caãcʉ̃ majũ mʉ ãniñati? Profeta majã ãnana cʉ̃ã baiyasi peticoasupa. Bairo mʉ caĩbʉsʉata, ¿“Noa netõrõ caãcʉ̃ yʉ ãniña,” ĩ tʉ̃goñaʉ miñati? QJ4Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃gori, atore bairo qũĩwã judío majã: —“Yʉ caquetibʉjʉrijere catʉ̃goʉsarã baiyasietigarãma,” mʉ caĩrĩjẽrẽ tʉ̃gori, cariapea, “Cawãtĩ cʉ̃goʉ majũã niñami,” mʉrẽ jãã ĩ masĩña. Cajʉ̃goye macããna profeta majã ãnana nipetirã baiyasi peticoasupa. Abraham ãnacʉ̃ cʉ̃ã baiyasicoasupi. Mʉ pʉame, ¿dopẽĩ, “Yʉ yaye quetire catʉ̃goʉsaʉ baiyasietigʉmi,” miñati? sI_3Cariapea mʉjãã ñiña: Yʉ caquetibʉjʉrijere catʉ̃goʉsarã baiyasietigarãma —na ĩwĩ Jesús. $HA2Caroaro yʉ caátinucũrĩjẽrẽ ácʉ, “Caãnimajũʉ̃ niñami,” camasã yʉre na ĩáto ĩ mee yʉ baiya. Jĩcãʉ̃ pʉame yʉre camasã na caĩroapeere cʉ̃ caboro jʉ̃gori roque yʉ baiya. Bairi camasã yʉre caĩroaena pʉamerẽ popiye na baio joroque na átigʉmi. G1Bairo na caĩtutiro tʉ̃go, atore bairo na ĩwĩ Jesús: —Cawãtĩ cʉ̃goʉ mee yʉ ãniña. Yʉ Pacʉ roquere cʉ̃ nʉcʉ̃bʉgoʉ yʉ átiya. Mʉjãã pʉame roque yʉ caátiere ĩñarã, “Carorijere caácʉ niñami,” yʉ mʉjãã ĩnucũña. VF%0Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃gori, atore bairo qũĩwã judío majã: —Samaria yepa macããcʉ̃ mʉ ãcʉ̃. Tore bairo ĩrã, cawãtĩ cʉ̃goʉ cariapea mʉrẽ jãã ĩña —qũĩ tutiwã Jesure. UE#/Dios yarã caãna caroaro tʉ̃goʉsayama Dios yaye quetire. Mʉjãã, Dios yarã mee ãnirĩ yʉ caquetibʉjʉrijere mʉjãã tʉ̃goʉsagaetiya —na ĩwĩ Jesús. Cristo existe desde antes de Abraham uDc.¿Bairi ni pʉame mʉjãã mena macããcʉ̃, “Ati wãme carorijere caátacʉ majũ niñami,” cariapea yʉre qũĩ masĩñati? Cariape yʉ caquetibʉjʉrije to ãnimiatacʉ̃ãrẽ, ¿nopẽĩrã yʉre mʉjãã tʉ̃goʉsaetiyati? C-Torena mʉjãã, cʉ̃ mena macããna ãnirĩ cariape macããjẽ yʉ caquetibʉjʉrije pʉamerẽ cariape mʉjãã tʉ̃goetiya. rB],Mʉjãã pacʉ wãtĩ niñami. Cʉ̃ yarã mʉjãã ãniña. Bairi cʉ̃ caborije pʉamerẽ mʉjãã átiganucũña. Caãnijʉ̃goripaʉpʉa cañuecʉ̃ camasãrẽ capajĩãrei ãnijʉ̃goyupi. Cariape caápei majũ niñami. Jĩcã wãme ũnoacã cariape quetibʉjʉetinucũñami. Caĩtopai majũ niñami. Bairo caĩtopai ãnirĩ caĩtopairã pacʉ niñami. DA+Bairi, ¿nopẽĩrã yʉ caquetibʉjʉrijere mʉjãã tʉ̃goʉsagaetiyati? Atore bairo niña: Yʉ caquetibʉjʉrijere catʉ̃gogaena ãnirĩ tiere mʉjãã tʉ̃gonʉcʉ̃bʉgogaetiya. @*Jesús na ĩnemowĩ tunu: —Cariapea, “Dios, jãã pacʉa niñami,” mʉjãã caĩata, yʉ cʉ̃ãrẽ mʉjãã maibujiorã. Yʉa, Dios tʉpʉ caãnacʉ̃ yʉ apʉ́. Yʉ majũã yʉ caboro jʉ̃gori yʉ apéwʉ. Dios pʉame roque yʉre yʉ jowĩ. ?7)Mʉjãã pacʉ cʉ̃ caátinucũrõrẽ bairo mʉjãã átiya mʉjãã cʉ̃ã —na ĩwĩ Jesús. Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃gori, atore bairo qũĩwã: —Jãã pacʉa noo caboro átieperi na capũnaa cʉtana mee jãã niña. ¡Jããrã, jãã pacʉ Dios jĩcãʉ̃ã niñami! 5>c(Yʉ Pacʉ cʉ̃ caquetibʉjʉrije cariape caãnierẽ yʉ caquetibʉjʉmiatacʉ̃ãrẽ, yʉ mʉjãã pajĩãgaya. ¡Abraham ãnacʉ̃ pʉame tore bairo caápei ãñupĩ! =/'Na pʉame atore bairo qũĩwã: —¡Jãã ñicʉ̃ ãnacʉ̃ majũ niñami Abraham! Bairo na caĩrõ, atore bairo na ĩwĩ Jesús tunu: —Abraham ãnacʉ̃ pãrãmerã majũ mʉjãã caãmata, cʉ̃ caátiãninucũñarĩcãrõrẽã bairo mʉjãã átiãnibujiorã. W<'&Yʉ Pacʉ yʉre cʉ̃ caquetibʉjʉrotijoriquerea mʉjãã yʉ quetibʉjʉnucũña. Mʉjãã pʉame roque mʉjãã pacʉ cʉ̃ carotirijere catʉ̃gorã ãnirĩ cʉ̃ caátore bairo mʉjãã átinucũña. S;%Merẽ yʉ masĩña Abraham ãnacʉ̃ pãrãmerã majũ mʉjãã caãnierẽ. Cʉ̃ pãrãmerã nimirãcʉ̃ã, yʉ caquetibʉjʉrijere cabaibotiorã ãnirĩ yʉre mʉjãã pajĩãga coteãninucũña. :w$Torecʉ, yʉ, Dios macʉ̃ ãnirĩ carorije mʉjãã caátinucũrĩjẽrẽ carotiire mʉjãã netõbojaʉ acʉ́ yʉ apʉ́. Bairo mʉjããrẽ yʉ canetõbojaro bero, carorije macããjẽrẽ cajãnarĩcãrã majũ mʉjãã tuacõãgarã yua. v9e#Jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ aperãrẽ paacoteri majõcʉ cʉ̃ caãmata, cʉ̃ ya wii macããna mena macããcʉ̃ ãmerĩcõã ninucũñami. Cʉ̃, quetiupaʉ macʉ̃ pʉame roque cʉ̃ ya wii macããna mena macããcʉ̃ majũ nicõã nigʉmi. b8="Jesús atore bairo na ĩnemowĩ tunu: —Cariape mʉjããrẽ ñiña: Nipetirã carorije caána roro na caátinucũrĩjẽrẽ jãnamasĩẽtĩñama. Bairi carorijere caátirotiecocõãninucũrã majũ tuayama. R7!Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃gori, atore bairo qũĩwã Jesure: —¿Nopẽĩ, “Ni ũcʉ̃rẽ carotiecorãrẽ bairo mʉjãã baietigarã,” jãã miñati? Jãã, Abraham ãnacʉ̃ pãrãmerã caãnibuipearã majũ jãã ãniña. Ni ũcʉ̃ cʉ̃ carotirijere caáticotenucũrĩcãrã mee jãã ãniña —qũĩwã Jesure. ?6w Tunu bairoa cariape macããjẽ quetibʉjʉriquere mʉjãã masĩgarã. Bairo tiere caroaro cariape mʉjãã camasĩata, ni ũcʉ̃rẽ carotiecorãrẽ bairo mʉjãã baietigarã. k5OCabero atore bairo ĩwĩ Jesús judío majã cʉ̃rẽ catʉ̃goʉsajʉ̃gorã pʉamerẽ: —Yʉ caquetibʉjʉrijere caroaro cariape mʉjãã catʉ̃goʉsa ãmata, yʉ yarã, yʉ cabueri majã majũ, mʉjãã tuagarã. *4MBairo Jesús cʉ̃ caquetibʉjʉrijere tʉ̃gorã, to macããna capããrã camasã qũĩroa jʉ̃gowã Jesure. Los hijos de Dios y los esclavos del pecado 93kYʉ Pacʉ yʉre cajoricʉ pʉame yʉ mena nicõãñami. Yʉ caátiãnierẽ ĩñarĩ catʉ̃goñaʉseani ãcʉ̃ ãnirĩ di rʉ̃mʉ ũno yʉ aweyoetiyami —na ĩwĩ Jesús. 82iBairi atore bairo na ĩnemowĩ Jesús: —Yʉ, Camasã Jʉ̃gocʉre, jõbui yucʉpãĩpʉ yʉre mʉjãã capapuaturotiropʉ, Mesías, Dios macʉ̃ majũ yʉ caãnierẽ mʉjãã ĩñamasĩgarã yua. Yʉa, yʉ Pacʉ yʉre cʉ̃ caquetibʉjʉricaro cãrõã mʉjãã camasãrẽ yʉ quetibʉjʉnucũña. 1 Bairo narẽ cʉ̃ caĩquetibʉjʉro, na pʉame cʉ̃ tʉ̃gomasĩẽma. Cʉ̃ pacʉre na ĩ quetibʉjʉ ĩmiwĩ Jesús. 0Apeyera tunu capee majũ niña mʉjããrẽ yʉ caquetibʉjʉgarije. Roro mʉjãã caátie jʉ̃gori mʉjããrẽ popiye yʉ caátipee cʉ̃ã niña. Yʉre cajoricʉ pʉame cariape caquetibʉjʉ niñami. Bairo bairi cʉ̃ caquetibʉjʉriquere catʉ̃goricʉ ãnirĩ mʉjãã ati yepa macããnarẽ cariapea mʉjãã yʉ quetibʉjʉnetõña —na ĩwĩ Jesús judío majã quetiuparãrẽ. +/OBairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃gorã, atore bairo qũĩ jẽniñanemowã Jesure: —¿Mʉa, ni ũcʉ̃ majũ mʉ ãniñati? Bairo na caĩjẽniñarõ tʉ̃go, Jesús pʉame atore bairo na ĩwĩ: —Caãnijʉ̃goripaʉpʉa mʉjããrẽ merẽ yʉ caãnierẽ yʉ quetibʉjʉ jʉ̃gomiwʉ̃. n.UBairi merẽ cajʉ̃goye torea bairo mʉjããrẽ yʉ quetibʉjʉapʉ: “Roro mʉjãã caátie wapa jʉ̃gori mʉjãã baiyasigarã,” mʉjãã ñiapʉ̃. “Mesías, Dios macʉ̃ majũã niñami,” yʉ mʉjãã ĩ tʉ̃goñaẽtĩña. Torena, roro mʉjãã caátinucũrĩjẽ mena mʉjãã baiyasigarã —na ĩwĩ Jesús judío majã quetiuparãrẽ. g-GBairo na caãmeoĩrõ tʉ̃gori, atore bairo na ĩ nemowĩ Jesús: —Mʉjãã, ati ʉmʉrecóo macããna mʉjãã ãniña. Yʉ pʉame roque jõbuipʉ macããcʉ̃ yʉ ãniña. Ati yepa macããcʉ̃ mee yʉ ãniña. y,kBairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃gorã, judío majã quetiuparã pʉame atore bairo ãmeo ĩ jẽniñawã na majũ: —“Yʉ caátópʉre mʉjãã ámasĩẽna,” cʉ̃ caĩata, ¿cʉ̃ majũã pajĩãyasigʉ qũĩñati? —ĩwã na majũ. d+AAtore bairo na ĩnemowĩ Jesús judío majã quetiuparãrẽ: —Caápáʉ yʉ ãniña. Bairo yʉ caátó bero, yʉ mʉjãã macãgarã. Bairo macãmirãcʉ̃ã, yʉ mʉjãã bócaetigarã. Yʉ caátípaʉpʉre mʉjãã ámasĩẽtĩña. Bairo bairi carorije mʉjãã caátiãninucũrĩjẽ mena mʉjãã baiyasicoagarã —na ĩwĩ Jesús. _*7Mai Jesús, bairo atiere na quetibʉjʉ, Dios ya wii templo wiipʉ ãmi. Camasã dinero jorã na cajããrĩ patari tʉpʉ nucũwĩ. Topʉ cʉ̃ caãno, judío majã quetiuparã dope bairo roro cʉ̃ átimasĩẽma. Dios cʉ̃rẽ cʉ̃ cacũrĩcã rʉ̃mʉ caetaetoi, cʉ̃ ñemasĩẽma mai. “A donde yo voy, ustedes no pueden ir” })sBairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃gorã, atore bairo qũĩ jẽniñanemowã Jesure tunu: —¿Toroquere, noopʉ mʉ pacʉ cʉ̃ ãnicʉti? Bairo cʉ̃rẽ na cajẽniñarõ tʉ̃go, atore bairo na ĩ yʉwĩ Jesús: —Yʉre mʉjãã masĩẽtĩña. Bairi yʉ Pacʉ roquere nemorõ mʉjãã masĩẽna. Yʉre mʉjãã camasĩata, yʉ Pacʉ cʉ̃ãrẽ mʉjãã masĩbujiorã. *(MBairo bairi yʉa, jĩcãʉ̃ yʉ ãniña, “Yʉ caátiãnierẽ cariapea niña,” caĩquetibʉjʉ. Yʉ Pacʉ yʉre cajoricʉ cʉ̃ã torea bairo jĩcãrõ tʉ̃ni quetibʉjʉyami. Bairi jãã yaye quetire mʉjãã catʉ̃goʉsaro ñuña —na ĩwĩ Jesús judío majã quetiuparãrẽ. 'Mʉjããrẽ carotirije, atore bairo niña: Apei jĩcãʉ̃ cʉ̃ caátajere pʉgarã camasã na caĩñarĩqũẽrẽ quetibʉjʉrã, na pʉgarãpʉa caroaro jĩcãrõ tʉ̃ni na caĩquetibʉjʉ netõata, na caquetibʉjʉrije cariape niña, ĩ quetibʉjʉya. 9&kBairo yʉ caápata roque, cariapea mʉjããrẽ ñiñabesebujioʉ. Yʉ majũã yʉ caboro ñiñabese masĩẽtĩña. Yʉ Pacʉ yʉre cajoricʉ mena roque ñiñabese masĩña. @%yAti ʉmʉrecóo macããna na caĩñabesenucũrõrẽ bairo mʉjãã ĩñabeseya mʉjãã cʉ̃ã. Yʉ pʉame roque ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ cʉ̃ caátiãnie jʉ̃gori ñiñabeseetiya. ,$QBairo na caĩrõ tʉ̃gori yua, atore bairo na ĩwĩ Jesús fariseo majãrẽ: —Yʉ majũã yʉ caátiãninucũrĩjẽrẽ yʉ caquetibʉjʉmiatacʉ̃ãrẽ, yʉ caĩquetibʉjʉrije caãnimajũrĩjẽ majũ nicõãña. Yʉ caãnatõrẽ, bairi tunu yʉ caápáropʉ cʉ̃ãrẽ yʉ masĩña. Mʉjãã pʉame roque, “Topʉ caatácʉ niñami,” o “Topʉ caápáʉ niñami,” yʉ mʉjãã ĩ masĩẽtĩña. u#c Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃gorã, atore bairo qũĩwã fariseo majã Jesure: —Mʉ majũã mʉ caátiãnipeere quetibʉjʉ mʉ átiya. Apei mʉrẽ cajʉĩnemoʉ mácʉ̃mi. Bairi mʉ caquetibʉjʉrije wapa maa —qũĩwã Jesure. q"[ Cabero tunu Jesús camasãrẽ na quetibʉjʉnemogʉ, atore bairo na ĩ cõña quetibʉjʉwĩ: —Ati ʉmʉrecóo macããnarẽ cajĩñawoʉre bairo caãcʉ̃ yʉ ãniña. Bairi ni ũcʉ̃ yʉre catʉ̃goʉsaʉ pʉame caroaro cariape tʉ̃goñamasĩgʉmi. Tie cʉ̃ yʉ camasĩõjorije jʉ̃gori yeri capetieti pũnarẽ cʉ̃gogʉmi —na ĩwĩ Jesús. :!m Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go: —Ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ maniñami —qũĩwõ. Bairo cõ caĩrõ, Jesús pʉame atore bairo cõ ĩwĩ tunu: —Yʉ cʉ̃ã, “Mʉ buicʉtiya,” mʉ ñiecʉ̃. Tunu ácója. Carorijere átinemoeticõãña yua —cõ ĩwĩ Jesús carõmiorẽ. Jesús, la luz del mundo  # Bairo cabero wãmʉnʉcãrĩ, carõmio jĩcãõã cõ caãno ĩñaʉ, atore bairo cõ ĩwĩ: —¿Mʉrẽ cabʉsʉjãatana noo na áyati? ¿Ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃, “Mʉ carorije wapa mʉ buicʉtiya,” caĩ ũcʉ̃ cʉ̃ maati yua? —cõ ĩwĩ Jesús carõmiorẽ. ta Bairo cʉ̃ caĩrĩjẽrẽ tʉ̃gori fariseo majã pʉame witipeticõámá, jĩcãʉ̃rĩ jeto yua. Mai, cabʉtoa pʉame witiájʉ̃gowã. Na bero aperã cʉ̃ã witiámá. Bairi Jesús pʉame jĩcãʉ̃ã carõmio mena tuacõãwĩ. a;Bairo ĩ yaparo, yepapʉ mubia numuáti tunu, cʉ̃ wãmojũã mena woatunemowĩ. Bairo cʉ̃rẽ na cajẽniña jãnaeto tʉ̃gori, camubiatacʉ wãmʉ nʉcãrĩ, atore bairo na ĩwĩ Jesús: —Mʉjãã mena macããcʉ̃ jĩcãni ũno carorije caátiñaetacʉ cʉ̃ caãmata, ʉ̃tããrẽ nerĩ, cõrẽ cʉ̃ wẽẽ jʉ̃goáto —na ĩwĩ. zmTore bairo qũĩ jẽniñawã Jesure, roro cʉ̃ bʉsʉáto, ĩrã. Na quetiuparãrẽ cʉ̃ caĩrĩjẽrẽ bʉsʉjãbuitigarã ĩwã. Bairo na caĩrõ tʉ̃gori, Jesús pʉame mubianumuáti yua, cʉ̃ wãmojũã mena yepapʉ woawĩ. ^5Marĩ ñicʉ̃ Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩcã tutipʉ, cõrẽ bairo caánarẽ ʉ̃tã rupaa mena wẽẽjĩãre rotiyupi. ¿Mʉate, dope bairo miñati? —qũĩ jẽniñañuparã fariseo majã Jesure. !;Bairo cõ ne eta yua, atore bairo qũĩwã Jesure: —Jãã Quetiupaʉ, atio carõmio cõ manapʉ mee caãcʉ̃ mena roro caácore jãã bócaetaapʉ. /WBairo narẽ cʉ̃ caquetibʉjʉãnipaʉre, Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caquetibʉjʉcũrĩqũẽrẽ cajʉ̃gobueri majã, bairi fariseo majã cʉ̃ã Jesús tʉpʉ etawã. Jĩcãõ carõmio cõ manapʉ mee caãcʉ̃ mena roro caátiatacore nipetiro camasã na caĩñajoropʉ cõ ne etawã. Bairo cabusuri rʉ̃mʉ caãno Dios ya wii templo wii ámí Jesús tunu. Bairo to macããna camasã Jesure qũĩñarĩ, cʉ̃ tʉpʉ neñapowã, cʉ̃ caquetibʉjʉrijere tʉ̃gogarã. Bairo na cabairo ĩñaʉ, Jesús pʉame topʉ ruiri na quetibʉjʉ jʉ̃gowĩ. U %Jesús pʉame roque Jerusalẽpʉ tʉari, Olivo cawãmecʉti buropʉ ámí. 5Bairo bairi cabero camasã Jerusalén macãpʉ bose rʉ̃mʉ caetaatana pʉame na ya wiiripʉ tunu peticoámá..U4Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃gorã, atore bairo qũĩñuparã tunu: —¿Mʉ cʉ̃ã Galilea yepa macããcʉ̃ mʉ ãniñati? Dios yaye quetibʉjʉrica tutipʉ buenemoña. Ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ profeta majõcʉ caãnipaʉ Galilea yepai caacʉ́ manigayupi —qũĩ tutiyuparã Nicodemorẽ. E3—Marĩ ñicʉ̃jãã na caroticũrĩqũẽrẽ tʉ̃gori, atore bairo marĩrẽ caátipee niña: Ni ũcʉ̃ camasocʉ roro cʉ̃ caátajere caroaro ĩñaetimirãcʉ̃ã, cʉ̃ majũ cʉ̃ caquetibʉjʉetoa, cʉ̃ marĩ popiye átimasĩẽtĩbujiorã. Cʉ̃ caquetibʉjʉro bero, rorije cʉ̃ caátajere masĩrĩ bero roque, cariape cʉ̃ marĩ popiye átimasĩbujiorã —na ĩñupʉ̃ Nicodemo, cʉ̃ mena macããna fariseo majãrẽ. &E2Bairo na caĩrõ tʉ̃gori, Nicodemo, ñamipʉ Jesure caĩñaʉ etaricʉ, jĩcãʉ̃ fariseo majã mena macããcʉ̃ pʉame atore bairo na ĩñupʉ̃: 7g1Bairo cʉ̃rẽ marĩ catʉ̃goʉsaetimiatacʉ̃ãrẽ, ati macã macããna, Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ camasĩẽna roque, cʉ̃ tʉ̃goʉsarã átiyama. Torena, moena Dios popiye cʉ̃ caátiparã majũ tuayama —na ĩñuparã fariseo majã ñerotirã na cajomiatana soldauare. w0¡Ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ marĩ mena macããcʉ̃ quetiupaʉ, o fariseo majõcʉ cʉ̃rẽ catʉ̃goʉsaʉ mácʉ̃mi! ;o/Bairo na caĩrõ tʉ̃gorã, fariseo majã pʉame atore bairo na ĩñuparã tunu: —¿Bairi mʉjãã cʉ̃ã ato cʉ̃rẽ caĩtoecorãrẽ bairo tuarã mʉjãã baiyati? S.Soldaua pʉame atore bairo na ĩ yʉyuparã sacerdotea quetiuparãrẽ: —¡Jĩcãʉ̃, cʉ̃rẽ bairo caĩquetibʉjʉre di rʉ̃mʉ ũno jãã tʉ̃goetimajũcõãnucũwʉ̃! —na ĩñuparã. 3_-Bairo bairi soldaua Dios ya wii coteri majã pʉame tunucoásúparã fariseo majã, bairi sacerdote majã quetiuparã tʉpʉ. Bairo topʉ na caetaro ĩñarã, atore bairo na ĩñuparã sacerdote majã quetiuparã narẽ: —¿Nopẽĩrã Jesure cʉ̃ mʉjãã ñeapériati? —na ĩñuparã. $ A,Na mena macããna jĩcããrã preso jorica wiipʉ cʉ̃ neágamiwã. Bairo átigamirãcʉ̃ã, cʉ̃ neámasĩẽma. Las autoridades no creían en Jesús 1 [+Bairo camasã Jesús cʉ̃ caátiãnierẽ tʉ̃goñarĩ, jĩcãrõrẽ bairo yericʉpewa. Bairi na majũ ricaati jeto ãmeo tʉ̃goñarĩqũẽ ricawaticõãma. r ]*Dios yaye quetibʉjʉrica tutipʉ atore bairo marĩ ĩ quetibʉjʉya: “Mesías, Dios cʉ̃ cabesericʉ pʉame, quetiupaʉ rey David ãnacʉ̃ pãrãmi nigʉmi. Bairo caãcʉ̃ ãnirĩ, David ãnacʉ̃ cʉ̃ caãna macã, Belén cawãmecʉti macã macããcʉ̃ ãnigʉmi,” ĩ quetibʉjʉya Dios yaye cʉ̃ caquetibʉjʉcũrĩqũẽ —ãmeo ĩwã na majũ. D )Atore bairo ãmeo ĩwã aperã cʉ̃ã: —Ãnia, Jesús, Mesías, Dios cʉ̃ cabesericʉ majũ niñami —ãmeo ĩwã na majũ. Bairo na caĩrõ tʉ̃gomirãcʉ̃ã, atore bairo ĩwã aperã tunu: —Cʉ̃ mee niñami. Dios cʉ̃ cabesericʉ majũ cʉ̃ caãmata, Galilea yepa macããcʉ̃ ãmerĩbujioʉmi. } s(Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃gorã, na mena macããna jĩcããrã atore bairo ãmeo ĩwã na majũ: —Cariape cʉ̃ã profeta Dios cʉ̃ cajopaʉ marĩ ñicʉ̃jãã na caĩquetibʉjʉ jʉ̃goyetiricʉ majũ niñami —ãmeo ĩwã na majũ. H 'Mai, Jesure catʉ̃goʉsarã na yeri pũnapʉre ria oco ũmayurore bairo cabairijere quetibʉjʉ, “Espíritu Santore na yeri pũnapʉ cabairijere,” ĩ quetibʉjʉgʉ ĩwĩ Jesús. “Ñe ũnie rʉsaricaro mano cʉ̃gogarãma Espíritu Santo cʉ̃ camasĩrĩjẽrẽ,” ĩ quetibʉjʉgʉ ĩwĩ. Mai, Espíritu Santo pʉame camasã yeripʉre ñajããetaemi, Jesús ʉmʉrecóopʉ cʉ̃ cawãmʉápéro jʉ̃gori. División entre la gente U#&Bairo yʉtʉ mʉjãã caetiro, mʉjãã yeri pũnapʉre ria oco ũmayurore bairo cacatiorije nigaro. Torea bairo ĩ quetibʉjʉya Dios yaye bʉsʉrica tutipʉ cʉ̃ãrẽ —na ĩ quetibʉjʉwĩ Jesús.  %Bairo bose rʉ̃mʉrĩ caãnitʉsari rʉ̃mʉ caãnimajũrĩ rʉ̃mʉ caãno, Jesús pʉame wãmʉnʉcãwĩ. Bairo wãmʉnʉcãrĩ bʉsʉrique tutuaro mena atore bairo na ĩ quetibʉjʉwĩ to macããnarẽ: —Cañemejipirã, yʉ tʉpʉ oco etirasá. \1$¿Dope bairo ĩgʉ, “Yʉ caãnipaʉpʉre mʉjãã ámasĩẽtĩgarã. Bairo yʉ macãmirãcʉ̃ã, yʉ mʉjãã bócaetigarã,” marĩrẽã qũĩñati? —ãmeo ĩ jẽniñawã na majũ. Ríos de agua viva #Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃gorã, judío majã quetiuparã pʉame atore bairo ãmeo ĩ jẽniñawã na majũ: —¿Noopʉ cʉ̃ ágabauyati ãni, “Yʉ mʉjãã bócaetigarã,” caĩã? ¿Marĩ yarã judío majã ape yepa macããna tʉpʉ caábataricarãrẽ na cʉ̃ quetibʉjʉ ñesẽãgabauyati? o, ¿ape yepa macããna cʉ̃ãrẽ cʉ̃ quetibʉjʉ ñesẽãgabauyati? "Yʉre mʉjãã macãmigarã. Bairo yʉ macãmirãcʉ̃ã, yʉ caátípaʉpʉre caetamasĩẽna ãnirĩ, yʉ mʉjãã bócaetigarã. L!Bairo na caetaro ĩñaʉ, atore bairo na ĩwĩ Jesús to macããna camasãrẽ: —Mʉjãã mena tocãnacã rʉ̃mʉ yʉ ãnicõãmerĩnucũgʉ. Cabero yʉre cajoricʉ tʉpʉ yʉ ácoagʉ tunu. #? Mai, fariseo majã pʉame camasã Jesure na caĩroarije quetire tʉ̃goyupa. Bairo tʉ̃gori, jicoquei Jesure cʉ̃ ñegamiñupã. Bairo bairi na, aperã sacerdote majã quetiuparã mena templo wiire cacoterã soldauare na joyupa Jesús tʉpʉ, “Cʉ̃ na ñeáto,” ĩrã. mSBairãpʉa, aperã capããrã camasã qũĩroawã Jesure. Atore bairo cʉ̃ caátiãnierẽ ãmeo ĩwã na majũ: —Mesías, Dios cʉ̃ cabesericʉ, ati yepapʉ acʉ́, ¿ãni, Jesús, cʉ̃ caáti ĩñorĩjẽ netõrõ cʉ̃ átimasĩati? Bairo ápeimi. Torena, cʉ̃ã ãniñami Mesías —ãmeo ĩwã na majũ. Los fariseos intentan arrestar a Jesús W'Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃gori, cʉ̃ mena asiajãñuwã. Bairo asiari, jicoquei cʉ̃ ñegamiwã. Bairo cʉ̃ ñegamirãcʉ̃ã, Dios cʉ̃ cacũrĩcãpaʉ caetaeto jʉ̃gori cʉ̃ ñemasĩẽma mai. ~yBairo yʉ pʉame cʉ̃ cajoricʉ ãnirĩ, caroaro cʉ̃ yʉ masĩña —na ĩwĩ Jesús to macããna quetiuparãrẽ. c}?Bairo na caãmeo ĩrõ tʉ̃goʉ, Jesús pʉame Dios ya wii templo wiipʉ cabueãniatacʉ atore bairo na ĩwĩ bʉsʉrique tutuaro mena: —“Cʉ̃ jãã masĩña Jesure. Cʉ̃ caãni macã cʉ̃ãrẽ jãã masĩña,” yʉ mʉjãã ĩmiña. ¡Bairo ĩmirãcʉ̃ã, yʉre cajoricʉre cʉ̃ mʉjãã masĩẽtĩña! Yʉ caboro mee yʉ apʉ́ ati yepapʉre. Apei cʉ̃ cajoricʉ yʉ ãniña. Bairi tocãnacãʉ̃pʉa camasã cʉ̃ mena na catʉ̃goñatutuapeere boya. ?|wBairãpʉa, nipetiro camasã, “Mesías, Dios cʉ̃ cajopaʉ ati yepapʉ cʉ̃ caetaro, ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ noopʉ cʉ̃ caatíatajere masĩẽtĩgʉmi,” marĩ ĩ tʉ̃goñamasĩña. Ãni, Jesús roquere, “To macããcʉ̃ niñami,” cʉ̃ marĩ ĩ masĩcõãña. Dios cʉ̃ cajoricʉ majũ cʉ̃ caãmata roque, “To macããcʉ̃ niñami,” cʉ̃ marĩ ĩ masĩẽtĩbujiorã —ãmeo ĩwã to macããna, tʉ̃goñamawijiarã. E{Nipetiro camasã na catʉ̃gojoropʉ na quetibʉjʉ ãniñami. Bairo nipetiro na caĩñarõpʉ cʉ̃ caquetibʉjʉmiatacʉ̃ãrẽ, ¿ñerẽ ána, “Jãna ácʉ́ja,” cʉ̃ na ĩẽtĩñati marĩ quetiuparã? Toroquere, “Ãni, Mesías, Dios cʉ̃ cajoricʉa ãcʉ̃mi,” ¿cʉ̃rẽ na ĩ tʉ̃goñaroayati? hzIBairo Jerusalén macãpʉ Jesús camasãrẽ na cʉ̃ caquetibʉjʉripaʉ caãno to macããna jĩcããrã atore bairo ãmeo ĩwã na majũ Jesure ĩñarĩ: —¿Ãnia, na capajĩãrocaganucũʉ̃ mee cʉ̃ ãniñati? yYʉ catʉ̃goñarĩjẽrẽ camasĩẽna ãnirĩ, yʉ caátiãnierẽ tocãrõã yʉ bʉsʉpaijãnaña. Ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃rẽ cʉ̃ caátiãnierẽ mʉjãã caĩñabesegaata, caroaro cariape tʉ̃goñarĩ qũĩñabeseya. Jesús habla de su origen &xEBairo bairi Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ cõñarĩcãrõrẽ bairo átigarã, mʉjãã pũnaa rupaʉ macããjẽrẽ yisetariquere mʉjãã átirotinucũña, yerijãrĩcã rʉ̃mʉ caãnimiatacʉ̃ãrẽ. Bairo átirotinucũmirãcʉ̃ã, yerijãrĩcã rʉ̃mʉ caãno jĩcãʉ̃rẽ cʉ̃ yʉ cariaye netõrõ ĩñamirãcʉ̃ã, ¿dopẽĩrã yʉ paarique macããjẽrẽ mʉjãã ĩñateyati? wMʉjãã cʉ̃ã paariquere bairo mʉjãã átinucũña ati rʉ̃mʉ ũnorẽ. Moisés ãnacʉ̃ mʉjãã pũnaa rupaʉ macããjẽrẽ yiseta rotiriquere mʉjããrẽ átirotiyupi. (Mai, Moisés ãnacʉ̃ tiere cʉ̃ caroticũrĩqũẽ jʉ̃goyepʉa, aperã mʉjãã ñicʉ̃jãã pʉame roque tiere átijʉ̃goasúpa.) Bairo bairi mʉjãã pʉame tie na caátiroticũrĩqũẽrẽ tʉ̃goʉsarã, mʉjãã pũnaa na cabuiatato bero, torea bairo na mʉjãã átinucũña yerijãrĩcã rʉ̃mʉ caãnimiatacʉ̃ãrẽ. =vsBairo na caĩrõ tʉ̃goʉ, bairo na ĩwĩ Jesús: —Mʉjãã nipetirã mʉjãã cayerijãrĩ rʉ̃mʉ caãno cariaricʉre cʉ̃ yʉ canetõrõ mʉjãã ĩña acʉacoapʉ. Bairo caĩña acʉaricarã ãnirĩ, yʉ mʉjãã pajĩãgaya, ti rʉ̃mʉrẽ jĩcã wãmea yʉ caátaje caãnimiatacʉ̃ãrẽ. /uWBairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃gorã, atore bairo qũĩwã to caãna Jesure: —¿Noa mʉrẽ na pajĩãgayati? ¡Cawãtĩ yeri pũnacʉcʉ mʉ ãcʉ̃! —qũĩwã. 4ta“Apeyera tunu Moisés ãnacʉ̃, ¿Dios cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ mʉjãã ñicʉ̃jãã ãnana mena mee cʉ̃ cũñuparĩ? Na menaa cũñupĩ. Bairo tiere cʉ̃ cacũmiatacʉ̃ãrẽ, ni ũcʉ̃ mʉjãã mena macããcʉ̃, Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ carotiriquere catʉ̃goʉsaʉ mácʉ̃mi. Bairo bairi mʉjããrẽ ñiña: ¿Nopẽĩrã yʉre mʉjãã pajĩãgayati?” na ĩwĩ Jesús judío majã quetiuparãrẽ. Ts!Ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ cʉ̃ majũã cʉ̃ caboro mena cabʉsʉnucũʉ̃ pʉame, camasã, “Caãnimajũʉ̃rẽ bairo niñami,” cʉ̃ na ĩáto ĩ, na quetibʉjʉyami. Apei, “Nipetiro camasã cʉ̃rẽ cajoricʉre na ĩroáto,” caĩ pʉame roque cariape quetibʉjʉ átiyami. Bairo caĩ ãnirĩ di rʉ̃mʉ ũno ĩtoecʉmi. hrINi ũcʉ̃ Dios cʉ̃ caboro caátigaʉ pʉame yʉ cabuerijere tʉ̃gori bero, “Cariapea niña. Dios cʉ̃ carotiro mena quetibʉjʉyami Jesús,” o “Cʉ̃ majũã cʉ̃ caboro mena bʉsʉyami,” ñi besemasĩgʉmi. ,qQBairo na caĩrõ tʉ̃goʉ, atore bairo na ĩwĩ Jesús: —Yʉ cabuerije yʉ yaye mee niña. Yʉ Pacʉ yʉre cajoricʉ yaye macããjẽ pʉame roque niña. ppYBairo cʉ̃ caquetibʉjʉrijere tʉ̃gorã, jĩcããrã judío majã quetiuparã pʉame cʉ̃ tʉ̃go acʉacoama: —Ãnia, cabueetacʉ nimicʉ̃ã, ¿dopẽĩ tocãrõ capee wãme majũ cʉ̃ masĩñati? —ãmeo ĩwã na majũ. loQBairo bairi Jesús pʉame Jerusalén macãpʉ etari bero, na cabose rʉ̃mʉ qũẽno recomacã cʉtipaʉre Dios ya wii templo wiire jããetawĩ. Bairo jããetari yua, to macããna camasãrẽ na quetibʉjʉ jʉ̃goámi. 6ne Bairãpʉa, nipetiro camasã, judío majã quetiuparãrẽ na uwirã, na catʉ̃gojoropʉ Jesure na catʉ̃goñarĩjẽrẽ na bʉsʉ ĩñoema, marĩ tutirema, ĩrã. hmI Mai, topʉ caãna camasã patoaca pʉame, Jesús cʉ̃ caátiãnierẽ ĩñarĩ, atore bairo ãmeo ĩ bʉsʉyupa na majũ: “Caroʉ́ niñami. Cʉ̃ cabuerije cariape niña,” qũĩñuparã jĩcããrã. Aperã pʉame, “Caroʉ́ mee niñami. Cʉ̃ cabuerije jʉ̃gori camasãrẽ na tʉ̃goña mawijiao joroque ácʉ átiyami,” ĩñuparã. &lE Bairo ti bose rʉ̃mʉ caãno, judío majã quetiuparã Jesure macãrã: —¿Jõ caãniatacʉ ate? ¿Noopʉ cʉ̃ ãnicʉti? —ãmeo ĩñuparã na majũ. k) Bairi cʉ̃ bairã Jerusalén macãpʉ bose rʉ̃mʉrẽ na caĩñarã átáto bero roque, cʉ̃ cʉ̃ã bose rʉ̃mʉ ĩñaʉ ácʉ́ baiwĩ. Baipʉa, camasã capããrã cʉ̃rẽ na caĩñajoropʉ ápéwĩ. Bairi yasioro camasã cʉ̃rẽ na caĩñaetopʉ ámí. j' Bairo na ĩ yaparori bero, narẽ cʉ̃ caĩrĩcãrõrẽã bairo Galilea yepapʉ tuacõãwĩ mai. Jesús en la fiesta de las Enramadas 3i_Mʉjãã jeto bose rʉ̃mʉrẽ ĩñarájá. Yʉ Pacʉ yʉre cʉ̃ cacũrĩcã rʉ̃mʉ etaetiya mai. Torecʉ, yʉ ámasĩẽtĩña —na ĩwĩ Jesús cʉ̃ bairãrẽ. fhEAti ʉmʉrecóo macããna Diore catʉ̃goʉsaena di rʉ̃mʉ ũno mʉjããrẽ ĩñateetiyama. Yʉ pʉame roquere ñiñatejãñuñama, “Carorije caáticõãna mʉjãã ãniña,” cariape na yʉ caĩrĩjẽ jʉ̃gori. |~V|n{+yxxv"tzsrq p@nmmkjj.ih4g9fee1ckb`__+^\[ZZY#XWV-UTtTcR-P+ONMM7L~K J0IH'G FDE}DqCC*BA[?]>N=;;19M8755+4m321Y00t0 .-,,'+^*-)('&&%%C$##"! +bI9i'XRS"a G N,`>[u 7Bairo Jesús ti macãpʉ jãã cʉ̃ cajʉ̃goãno, merẽ petoaca rʉsawʉ judío majã bose rʉ̃mʉ Pascua caetaparo. Bairo ti rʉ̃mʉ caetaparo jʉ̃goye nipetiro judío majã Jerusalén macãpʉ jeto ámá. Caroarã nigarã Dios cʉ̃ caĩñajoro, na caátinucũrõrẽ bairo átigarã ásuparã. Z 6Bairi yua, Jesús pʉame cʉ̃ na capajĩãgarijere masĩrĩ, baujaro judío majã quetiuparã na caãnopʉre ãniñesẽãẽmi yua. Bairi Jesús Judea yepa caãnimiatacʉ jãã cʉ̃ cabuerã mena jĩcãpaʉ desierto tʉaca macã, Efraín cawãmecʉti macãpʉ jãã jʉ̃goetawĩ. Bairo ti macãpʉ jãã cʉ̃ cabuerã mena etari, ti macãpʉ jãã jʉ̃goãnicõãwĩ Jesús. HY  5Bairo Junta Suprema na caĩrõpʉ na caneñabʉsʉri rʉ̃mʉa, Jesure cʉ̃ na capajĩãrocapeere ãmeo bʉsʉpẽni weyocõãñuparã fariseo majã bairi sacerdote majã quetiuparã mena. X5 4Bairi tunu Jesús judío majã na carorije wapa jeto meerẽ cʉ̃ canetõbojapeere bairo ĩñupʉ̃. Nipetiro aperã ati yepa macããna caábataricarã Dios yarã cʉ̃ pũnaa caãniparã cʉ̃ãrẽ na cʉ̃ canetõpeere ĩgʉ ĩñupʉ̃ Caifás sacerdote majã quetiupaʉ. W3 3Mai, Caifás pʉame atore bairo cʉ̃ caĩyaparoata, cʉ̃ majũã cʉ̃ catʉ̃goñarõ mee bairo ĩñupʉ̃. Ti cʉ̃marẽ sacerdote majã quetiupaʉ cʉ̃ caãnoi, Dios pʉame, “Bairo ĩña,” ĩrĩqũẽrẽ cʉ̃ catʉ̃goñarĩqũẽ joro jʉ̃gori bairo ĩñupʉ̃. Jesús, judío majã na carorije wapare netõgʉ, ti yepa macããnarẽ na cʉ̃ cariabojapeere ĩgʉ, bairo ĩñupʉ̃. V} 2Bairoa tunu mʉjãã atore bairo mʉjãã ĩ tʉ̃goñaẽtĩñati: “Nipetiro marĩ camasãrẽ aperã na capajĩã repeyoparo ũnorẽã, jĩcãʉ̃ã caʉ̃mʉ jeto cʉ̃ cariaro roque ñubujioro,” ¿mʉjãã ĩ tʉ̃goñaetimajũcõãñati? [U/ 1Mai, na mena macããcʉ̃ jĩcãʉ̃ Caifás cawãmecʉcʉ ti cʉ̃marẽ sacerdote majã quetiupaʉ caãcʉ̃ pʉame bairo na ĩñupʉ̃: —Mʉjãã, catʉ̃goñarĩqũẽ mána majũ mʉjãã ãniña. oTW 0Cʉ̃rẽ, bairoa marĩ caátiroticõãmata, capããrã camasã cʉ̃ jetore cʉ̃ tʉ̃gopaje ʉsagarãma. Bairi tunu Roma macããna carotirã marĩ tʉpʉ atíri, marĩ ñubuerica wii templo wiire átiyasio rocacõãgarãma. Tunu bairoa marĩ nipetiro ati yepa caãna cʉ̃ãrẽ marĩ pajĩãre peyocoagarãma —ãmeo ĩ bʉsʉyuparã na caneñarõpʉ. NS /Bairo na caĩquetibʉjʉrijere tʉ̃gori, fariseo majã sacerdote majã quetiuparã cʉ̃ã nipetirã neñañuparã Junta Suprema na caĩrõpʉ. Topʉ neñarĩ, atore bairo ĩñuparã: —¿Dope bairo cʉ̃ mena marĩ ánaati? Cʉ̃, caʉ̃mʉ capee majũ caroa áti ĩñorĩqũẽrẽ na áti ĩñoʉ átiyami camasãrẽ. DR .Bairo na catʉ̃goʉsamiatacʉ̃ãrẽ, aperã jĩcããrã pʉame fariseo majãrẽ na ĩñarásúpa. Bairo na ĩñarátí yua, nipetirije Jesús cʉ̃ caátiatajere na quetibʉjʉyupa. =Qs -Bairo Jesús cʉ̃ caátiere ĩñarĩ, capããrã judío majã Maríajããrẽ cabapacʉtirátana, Jesús cʉ̃ caáti ĩñoatajere caĩñaatana cʉ̃ tʉ̃goʉsajʉ̃gowã. P# ,Bairo Jesús cʉ̃ caĩrõ, cariayasiricʉ pʉame ti masã opepʉre witicoamí. Cʉ̃ wãmorĩ cʉ̃ rʉpori cʉ̃ã juti mena na cadʉrʉaricʉ witiamí. Tunu bairoa cʉ̃ rʉpoa cʉ̃ãrẽ juti asero mena paumarĩcʉ̃ witiamí. Bairo cʉ̃ cawitiató, Jesús, bairo na ĩwĩ: —Cʉ̃ õwãña, cʉ̃ caámasĩparore bairo ĩrã —na ĩwĩ Jesús. Conspiración para arrestar a Jesús O! +Bairo Diopʉre qũĩ jẽni yaparori bero, Jesús pʉame bʉsʉrique tutuaro mena atore bairo ĩwĩ: —¡Lázaro, witiasá topʉre! {No *Yʉ masĩña merẽ: tocãnacãni yʉ mʉ tʉ̃gonucũña. Bairi tunu ãnoa camasã caãna jʉ̃gori bairo ñiña: “Cariapea ãnia niñami Dios cʉ̃ cajoʉ majũ,” na ĩáto ĩ, bairo mʉ ñiña —qũĩwĩ Jesús cʉ̃ Pacʉ Diopʉre. QM )Bairo Jesús Martare cõ cʉ̃ caĩ yaparoro, Lázaro ãnacʉ̃ masa ope ʉ̃tã tii biaricatiire pãwocõãwã yua. Bairo na capãworo ĩñarĩ, Jesús pʉame ʉmʉrecóopʉ ĩñamʉgõjori, atore bairo Diopʉre qũĩ jẽniwĩ: —Caacʉ, yʉ mena mʉ ñujãñuña. Tocãnacãni yʉ cajẽnirõ yʉ mʉ tʉ̃gocõãña. L (Bairo cʉ̃rẽ cõ caĩrõ tʉ̃go, Jesús pʉame atore bairo cõ ĩwĩ Martare: —Merẽ mʉ yʉ quetibʉjʉapʉ: “Cariape yʉ mʉ catʉ̃goʉsaata, Dios caroa camasãrẽ cʉ̃ caáti ĩñorĩjẽrẽ miñago,” mʉ ñiapʉ̃ —cõ ĩwĩ. @Ky 'Bairo ĩwĩ yua Jesús pʉame: —Masã ope ʉ̃tã tii biaricatiire newoya. Bairo Jesús cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, Marta, Lázaro cabaiyasiatacʉ ãnacʉ̃ yao pʉame atore bairo qũĩwõ Jesure: —Yʉ Quetiupaʉ, merẽ baparicãnacã rʉ̃mʉ majũ netõcoaya. Toreto, merẽ roro majũ ʉ̃nijusucoato. J &Tunu Jesús pʉame bairo na caãmeo ĩtoye, cʉ̃ yeripʉ bʉtioro tʉ̃goñarĩ, Lázaro ãnacʉ̃ masã opetʉacapʉ ámí. Mai, Lázaro ãnacʉ̃ masã ope pʉame ʉ̃tã opepʉ ãmʉ. Bairi tunu ʉ̃tã tii mena ti ope biaricaro cʉ̃gowʉ. WI' %Bairo na caĩrõ, judío majã mena macããna jĩcããrã na majũ bairo ãmeo ĩwã: —Ãni Jesús, cacaapee ĩñaetacʉ cʉ̃ãrẽ cacatiocõãrĩcʉ̃ nimicʉ̃ã, ¿dopẽĩ jĩcã wãme ũno Lázaro ãnacʉ̃rẽ cʉ̃ jʉátinemo masĩẽtĩbujioyupari? —ãmeo ĩwã jĩcããrã judío majã. Resurrección de Lázaro KH $Bairo Jesús bʉtioro cʉ̃ caotiro ĩñarã, judío majã pʉame bairo na majũ ãmeo ĩwã: —Ĩñañijate. ¡Nocãrõ bʉtioro majũ cʉ̃ cʉ̃ maimiñuparĩ Lázaro ãnacʉ̃rẽ Jesús! ?Gy #Bairo na caĩrõ, Jesús pʉame bʉtioro otiwĩ. LF "Bairo tʉ̃goña yapapuari, bairo na ĩ jẽniñawĩ: —¿Noopʉ Lázaro rupaʉri ãnajẽrẽ mʉjãã rocari? Bairo qũĩwã na pʉame: —Jãã Quetiupaʉ, marĩ ĩñaátó ti masã opepʉ. 'EG !Bairo María, judío majã cõ mena caatíatana cʉ̃ã na caotiro ĩñarĩ, Jesús pʉame cʉ̃ yeripʉ bʉtioro na tʉ̃goñamairĩ yapapuajãñuwĩ. mDS Bairo María atí, Jesús cʉ̃ caãnopʉ etari, Jesús rʉpori tʉpʉ cõ rʉpopaturi mena etanumuo etawõ. Bairo etari, María qũĩwõ Jesure: —Yʉ Quetiupaʉ, jããtʉ mʉ caãmata, yʉ yaʉ baiyasietibujioatacʉmi. pCY Bairo Marta cõ cõ caĩrõ, tãmurĩ wãmʉnʉcãrĩ na wiire witi atícoasupo María, Jesutʉ acó. Bairo tãmʉrĩ cõ cawitiáto ĩñarã, judío majã cõ ya wiipʉ cõjããrẽ na tʉ̃goña yapapuaeticõãto ĩrã, caĩñarátana pʉame cõ ʉsacoásúparã. “María cõ yaʉ masã opepʉ otio acó baiomo,” ĩ tʉ̃goñarĩ cõ ʉsacoásúparã. .BU Mai, Jesús pʉame macã tʉ̃nipʉ jãã jʉ̃goãnicõãwĩ. Ti macãpʉre jãã jããetaepʉ mai. Marta jããrẽ cõ cabocáetatapaʉpʉa jãã ãnicõãwʉ̃. dAA Bairo Marta cõ caĩrõ tʉ̃go, jicoquei wãmʉnʉcã Jesure qũĩñao atícoasupo. E@ Atore bairo Jesure qũĩ bʉsʉ yaparori bero yua, cõ baio Maríare cõ piijori yasioroaca cõ ĩ quetibʉjʉyupo: —Marĩrẽ cabuei atoa niñami. Bairi mʉrẽ yʉ piijorotiami. ~?u Bairo Jesús cõ cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, Marta pʉame atore bairo qũĩ yʉwõ: —Yʉ Quetiupaʉ, mʉrẽ cariape majũ yʉ tʉ̃goʉsaya. Mʉa, mʉ ãniña Mesías, Dios macʉ̃. Dios cʉ̃ cajoʉ majũ mʉ ãniña. Mʉa, ati yepapʉ caatípaʉ na caĩwoatujʉ̃goyeticũrĩcʉ̃ majũ mʉ ãniña —qũĩwõ Marta Jesure. Jesús llora junto al sepulcro de Lázaro W>' Tocãnacãʉ̃pʉa mai, cacatiãna, yʉre catʉ̃goʉsarã cariacoana nimirãcʉ̃ã, caticõã nigarãma. ¿Cariape mʉ tʉ̃goyati atore bairo mʉ yʉ caĩquetibʉjʉrijere? —cõ ĩwĩ Jesús Martare. z=m Bairo cõ caĩrõ tʉ̃go, Jesús pʉame bairo cõ ĩwĩ Martare tunu: —Yʉa, yʉ ãniña cariayasiricarãrẽ cacatijʉ̃goʉ. Bairi nipetiro yʉre catʉ̃goʉsarã ati yepapʉre cariacoana nimirãcʉ̃ã, caticõã ninucũgarãma. x<i Bairo Jesús cõ cʉ̃ caĩrõ, Marta pʉame atore bairo qũĩwõ tunu: —Yʉ masĩña merẽ tiere. Nipetiro cariaricarã nemo na cacatitunurĩ rʉ̃mʉ, catʉsari rʉ̃mʉ caãnopʉ cʉ̃ cʉ̃ã catitunugʉmi —qũĩwõ Jesure. r;] Bairo cõ caĩrõ, Jesús pʉame cõ ĩwĩ: —Mʉ yaʉ catitunucoagʉmi tunu —cõ ĩwĩ Jesús. /:W Baiopʉa, yʉ masĩña: Nipetirije mʉ cajẽnirĩjẽrẽ mʉ jogʉmi Dios. Ãmepʉ̃ cʉ̃ãrẽ mʉ cajẽnirõrẽ bairo átimasĩñami Dios —qũĩwõ Jesure. 9# Bairo Marta pʉame jãã bocári, atore bairo qũĩwõ Jesure: —Yʉ Quetiupaʉ, jããtʉ mʉ caãmata, yʉ yaʉ baiyasietibujioatacʉmi. 8 Bairo Jesús ti macãpʉ cʉ̃ caetaató tʉ̃gori, Marta pʉame jãã bocáo asúpo. Cõ yao María pʉame wiipʉa tuacõãñupõ. -7S Capããrãpʉa judío majã mena macããna Martare, bairo Maríajããrẽ na ĩñarásúpa, na yaʉ cʉ̃ cariaro jʉ̃gori na tʉ̃goña yapapuaeticõãto ĩrã. d6A Mai, Betania pʉame Jerusalén macã tʉaca itia kilómetro cãrõ majũ etaricaro ãmʉ. ?5w Bairo topʉ etarã, jãã wiroñawʉ̃: Merẽ Lázaro ãnacʉ̃rẽ baparicãnacã rʉ̃mʉ netõñupã cʉ̃ rupaʉri ãnajẽrẽ ʉ̃tã opepʉ na cacũrocaatato bero yua. i4K Bairo Jesús, jãã cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, Tomás, apeyera Gemelo na caĩ wãmetinucũʉ̃ pʉame atore bairo jãã ĩwĩ: —Jito, marĩ cʉ̃ã cʉ̃ mena marĩ cariayasiro ñurõ. Jesús, la resurrección y la vida m3S Bairi Lázaro tʉpʉ yʉ caãmerĩataje mena yʉ tʉ̃goña ʉseaniña. Mʉjãã pʉame tore bairo áti ĩñorĩcãrõpʉ mʉjãã tʉ̃goʉsanucũña. Bairi Lázaro cariaatacʉ tʉpʉ marĩ ĩñaráróa —jãã ĩwĩ Jesús. 2/ Bairo jãã catʉ̃gomasĩẽtõĩ, Jesús pʉame atore bairo cariape jãã ĩ quetibʉjʉwĩ: —“Lázaro merẽ riacoayami,” ĩgʉ ñiña. -1S Mai, Jesús pʉame Lázaro cʉ̃ cabaiyasicoatiere ĩgʉ, tore bairo jãã ĩmiwĩ. Bairo cʉ̃ caĩmiatacʉ̃ãrẽ, jãã cʉ̃ cabuerã pʉame, “ ‘Catirã marĩ cawʉgoa cãnirĩjẽ mena cãnii baiimi Lázaro,’ marĩ ĩgʉ ĩcʉ̃mi Jesús,” jãã ĩ tʉ̃goñacõãwʉ̃. E0 Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃gorã, jãã cʉ̃ cabuerã pʉame bairo cʉ̃ jãã ĩwʉ̃: —Jãã Quetiupaʉ, ¿cacãnirẽ bairo cʉ̃ cabaiata, cʉ̃ cacatinemopee ãno to baicʉti? H/  Bairo jãã ĩ quetibʉjʉ yaparo, atore bairo jãã ĩnemowĩ tunu: —Marĩ bapa Lázaro pʉame cãnii baiimi. Bairo cʉ̃ cacãnimiatacʉ̃ãrẽ, cʉ̃ wãcõʉ̃ ágʉ yʉ átiya. .  Bairãpʉa, ñamirẽ marĩ caáñesẽãta, pʉgatarique nibujioro muipʉ ʉmʉreco macããcʉ̃ cʉ̃ cabusuwoeto jʉ̃gori. P- Bairo jãã caĩrõ, Jesús pʉame jãã ĩwĩ: —Merẽ marĩ masĩña: Jĩcã ʉmʉreco, pʉga wãmo peti rʉpore pʉga pẽnirõ cãnacã hora majũ cʉ̃gonucũña. Bairi ʉmʉrecore marĩ caáñesẽãta, pʉgataricaro mano caroaro marĩ áñesẽãcõãña, muipʉ ʉmʉreco macããcʉ̃ cʉ̃ cabusuro jʉ̃gori. 1,[ Bairo cʉ̃ caĩrõ, jãã cʉ̃ cabuerã pʉame atore bairo cʉ̃ jãã ĩwʉ̃: —Jããrẽ cabuei, yoápériya ti yepa macããna mʉrẽ ʉ̃tã rupaa mena na cawẽpajĩãbujioata rʉ̃mʉ. Bairo to macããna mʉrẽ na caátaje caãnimiatacʉ̃ãrẽ, ¿mʉ ágayati ti yepapʉ tunu? h+I Cabero atore bairo jãã ĩwĩ Jesús, jãã, cʉ̃ cabuerãrẽ: —Jito tunu Judea yepapʉ. ~*u Bairo Lázaro cʉ̃ cariarijere tʉ̃gomicʉ̃ã, tunu pʉga rʉ̃mʉ cãrõ tipaʉre jãã jʉ̃gotuacõãwĩ mai. a); Mai, Jesús pʉame Martare, Maríare, bairi Lázaro cʉ̃ãrẽ camai majũ ãmi. (/ Bairo cʉ̃ na caĩquetijoatajere tʉ̃gori, Jesús pʉame atore bairo jãã ĩwĩ: —Atie Lázaro cʉ̃ cariaye cʉtiãnie cʉ̃ riayasimajũcoao joroque caátipee mee niña. Dios cʉ̃ catutuarije camasãrẽ yʉ caáti ĩñopee roque nigaro. Tunu bairoa yʉ, Dios macʉ̃ yʉ caátitutuãnie cʉ̃ãrẽ na ĩñao joroque yʉ átigʉ, Lázaro cʉ̃ cariarije jʉ̃gori —jãã ĩwĩ Jesús. '5 Bairi Lázaro yarã rõmirĩ pʉame atore bairo qũĩ quetijoyupa Jesure: —Jãã Quetiupaʉ, mʉ bapa Lázaro riajãñuñami —ĩ joyupa Jesure. O& Mai, cõ, María, Lázaro yao pʉame marĩ Quetiupaʉ Jesure cajʉtiñurĩjẽ mena cʉ̃ rʉporire capiopeorico ãmo. Bairo piopeori bero, cõ poañapõ mena cʉ̃ rʉporire capaareboporico ãmo. :% o Jĩcãʉ̃ ãñupĩ riayewai Lázaro cawãmecʉcʉ. Cʉ̃ pʉame Betania cawãmecʉti macã macããcʉ̃ ãmi. Ti macãpʉ macããcõ María, apeo cʉ̃ yao Marta cʉ̃ã ãmo. ^$5 *Tipaʉre capããrã majũpʉa camasã Jesure cʉ̃ tʉ̃goʉsa jʉ̃gowã.p#Y )Bairo to jãã catuaro, capããrã majũ camasã jãã ĩñarã etawã. Bairo etari, na pʉame atore bairo ãmeo ĩbʉsʉwã: —Cariape majũ ĩñupĩ Juan Jesús cʉ̃ cabairijere, Dios cʉ̃ camasĩrĩjẽ mena caroare átijẽño ĩñoetimicʉ̃ã. Ãni, Jesús cʉ̃ cabaipee nipetirijere cariapea ĩ quetibʉjʉyupi Juan —ãmeo ĩbʉsʉwã na majũ. " (Tie bero, Jesús pʉame yua, Rio Jordán cawãmecʉtiya ape nʉgõãpʉ jãã jʉ̃go tunucõã pẽñaámí tunu. Bairo pẽña ácʉ́ yua, Juan cawãmecʉcʉ cajʉ̃goyepʉ camasãrẽ oco mena cʉ̃ cabautiza ãnatõpʉ jãã jʉ̃go tuacõãwĩ Jesús. 4!a 'Bairo Jesús cʉ̃ caĩquetibʉjʉrijere tʉ̃gorã, judío majã pʉame preso jorica wiipʉ cʉ̃ neágamiwã tunu. Bairo Jesure judío majã preso jorica wiipʉ na caneágamiatacʉ̃ãrẽ, Jesús pʉame camasã capããrã watoa cʉ̃ jãã ĩã mácʉ̃ã, apero pʉame na rutiweyocoámí. ` 9 &Bairãpʉa, Dios jʉ̃gori caroa wãmerẽ yʉ caápata roque, yʉre ĩroaetimirãcʉ̃ã, caroaro tʉ̃goʉsaya Dios yaye macããjẽrẽ yʉ caáti ĩñorĩjẽrẽ. Bairo yʉ caátiere caĩñarã ãnirĩ yʉ Pacʉ yʉpʉre cʉ̃ caãnierẽ caroaro jĩcãrõ tʉ̃ni catʉ̃goʉsaparã mʉjãã ãniña. Bairi tunu yʉ cʉ̃ã yʉ Pacʉ cʉ̃ caãnajẽ cʉtiere bairoa yʉ caãnajẽ cʉtiere catʉ̃goʉsaparã mʉjãã ãniña —na ĩwĩ Jesús judío majãrẽ.  %Yʉ Pacʉ cʉ̃ carotiri wãmerẽ bairo mee mʉjããrẽ yʉ caáti ĩñoata, cariapea yʉre catʉ̃goʉsaetiparã mʉjãã ãniña. I  $Dios pʉame roque yʉ beseri, ati yepapʉ yʉ jowĩ. Bairo Dios cʉ̃ cajoricʉ yʉ caãnimiatacʉ̃ãrẽ, ¿dopẽĩrã yʉre, “Diore cabaibotioʉre bairo majũ niñami,” yʉ mʉjãã ĩnucũñati? “Dios macʉ̃ yʉ ãniña,” yʉ caĩrĩjẽrẽ tʉ̃gori, ¿dopẽĩrã tore bairo yʉ mʉjãã ĩnucũñati? 8i #Bairi, “Dios ya tutipʉ na cawoatucũrĩqũẽ, bairo ĩcõãrõ ĩña,” marĩ ĩ masĩẽtĩña. Tiere merẽ cariape marĩ masĩña. Bairi Dios pʉame cʉ̃ yaye quetire cʉ̃ caquetibʉjʉ rotijoricarãrẽ, “Mʉjãã cʉ̃ã Dios yarãrẽ bairo caãna mʉjãã ãniña,” na ĩ bʉsʉyupi.  "Bairo na caĩrõ tʉ̃go, Jesús pʉame judío majãrẽ atore bairo na ĩwĩ: —Dios ya tutipʉ mʉjããrẽ carotirije pʉame bairo ĩña: “ ‘Mʉjãã cʉ̃ã Diore bairo caãna mʉjãã ãniña,’ mʉjãã ñiña,” ĩ quetibʉjʉ woatuyupa. zm !Bairo cʉ̃ caĩjẽniñarõ, judío majã pʉame bairo qũĩ yʉwã: —Bairãpʉa, caroa wãme mʉ caátie wapa jʉ̃gori mee mʉrẽ ʉ̃tã mena jãã wẽjĩãgaya. Roro cabʉgoroa Diore nʉcʉ̃bʉgoecʉa, mʉ caĩbʉsʉpairije jʉ̃gori roque, mʉrẽ jãã pajĩãrocagaya. Mʉa, cabʉgoro macããcʉ̃, ati yepa macããna camasãrẽ bairo caãcʉ̃ mʉ ãniña. Bairo caãcʉ̃ nimicʉ̃ã, mʉ majũã, “Dios yʉ ãniña,” caĩrẽ bairo mi bʉsʉnucũña —qũĩwã Jesure. P Bairo na cajeripaʉa, Jesús pʉame bairo na ĩwĩ: —Yʉ Pacʉ Dios cʉ̃ catutuarije mena capee majũ caroa wãmerẽ mʉjãã caĩñajoro yʉ áti ĩñonucũña. Bairo capee caroa wãmerẽ mʉjãã yʉ caáti ĩñomiatacʉ̃ãrẽ, ¿di wãme jʉ̃gori yʉ mʉjãã ʉ̃tã wẽjĩãgayati? —na ĩ jẽniñawĩ Jesús. xi Bairo cʉ̃ caĩquetibʉjʉro tʉ̃gorã, judío majã pʉame ʉ̃tã rupaa jeri cʉ̃ wẽjĩãgamiwã. oW Torena, yʉ Pacʉ Dios mena jĩcãrõrẽ bairo jãã ãnajẽ cʉticõãña —na ĩ yʉwĩ Jesús. Q Yʉ Pacʉ pʉame roque yʉ yarã caãniparãrẽ yʉ jowĩ. Cʉ̃, yʉ Pacʉ pʉame nipetiro netõrõ catutuaʉ majũ niñami. Bairo ni ũcʉ̃ pʉame na yasio joroque yʉ jiya átibojaetigʉmi yua.   Bairo cariape yʉ mena catʉ̃goʉsarãrẽ yʉ mena caãnarẽ caticõãnajẽrẽ na yʉ jonucũña. Na pʉame ati yepa na caãno ũno, jĩcãʉ̃ na mena macããcʉ̃ yasietigʉmi. Ñamʉ jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ na yasio joroque yʉ jiya átibojaetigʉmi. C Yʉ yarã ovejare bairo caãna yʉ cabʉsʉrijere yʉ tʉ̃gomasĩcõãñama. Bairo yʉ cʉ̃ã narẽ na yʉ masĩjãñuña. Bairi na pʉame cʉ̃ã caroaro yʉ tʉ̃goʉsanucũñama. D Bairo yʉ caáti ĩñorĩjẽrẽ ĩñamajũcõãmirãcʉ̃ã, cariape mʉjãã tʉ̃goetinucũña. Yʉ cacoterã yʉ yarã oveja mena macããna mee ãnirĩ yʉ mʉjãã tʉ̃gogaetiya. ' Bairo na caĩrõ, Jesús pʉame bairo na ĩ yʉwĩ: —Merẽ mʉjããrẽ yʉ quetibʉjʉnucũña. Mʉjãã pʉame cariape yʉ mʉjãã tʉ̃gogaetiya. Merẽ nipetirije yʉ Pacʉ cʉ̃ caátirotirije mena Mesías yʉ caãnierẽ mʉjãã yʉ áti ĩñonucũña. xi Bairo tipaʉ cʉ̃ caáñesẽãrõ, judío majã pʉame cʉ̃ jotoanʉcãrĩ bairo qũĩ jẽniñawã: —¿Nocãrõ yoaropʉ jããrẽ, “Dios cʉ̃ cajoʉ yʉ ãniña,” jãã mitoãcʉ̃ãti? Bairi Dios cʉ̃ cajoʉ, Mesías mʉ caãmata, jicoquei cariapea cʉ̃ mʉ caãnierẽ jãã quetibʉjʉcõãña —qũĩ jẽniñawã Jesure judío majã quetiuparã.   Bairo na cabose rʉ̃mʉ qũẽnorõ, Jesús pʉame templo wiitʉ Pórtico de Salomón na caĩrĩ arʉa tʉpʉ áñesẽãwĩ. Y+ Mai, ti watoare pue yʉtea ãmʉ. Ti yʉtea caãno Jerusalén macãpʉre Dios ya wii templo wiire na cabose rʉ̃mʉ átipeo jʉ̃gorica rʉ̃mʉ caetaro, na cabose rʉ̃mʉ qũẽnopeori yʉtea ãmʉ. mS Aperã pʉame bairo ãmeo ĩwã: —Ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ cʉ̃ yeripʉ wãtĩ yeri pũna cacʉ̃goʉ tore bairo ĩ quetibʉjʉ masĩẽtĩñami. Mʉjããrã, ¿wãtĩ yeri pũna cacʉ̃goʉ cʉ̃ã cacaapee ĩñaecʉ̃rẽ caapee ĩñao joroque cʉ̃ átimasĩcʉti? —bairo ãmeo ĩ bʉsʉwã fariseo majã na majũ. Los judíos rechazan a Jesús 5c Bairo bairã, na mena macããna capããrã atore bairo ãmeo ĩwã: —¿Dopẽĩrã wãtĩ yeri pũna cacʉ̃goʉ, camecʉ̃rẽ cʉ̃ mʉjãã tʉ̃gopeo ʉsayati? z m Bairo Jesús cʉ̃ caĩquetibʉjʉrijere tʉ̃gori yua, ãmeo bʉsʉrique ricawaticoama tunu judío majã.  % Bairi ni ũcʉ̃ pʉame cabʉgoroa yʉ pajĩãroca masĩẽtĩñami. Yʉ cabaimasĩpee atore bairo niña: Camasãrẽ na netõgʉ, yʉ cabori rʉ̃mʉ caãno na carorije wapa jʉ̃gori yʉ riacoagʉ. Bairo cariacoacʉ nimicʉ̃ã, yʉ majũ rupaʉ to catio joroque yʉ baigʉ. Tore bairo yʉ Pacʉ yʉ bairotijowĩ,” na ĩ quetibʉjʉwĩ Jesús fariseo majã cʉ̃rẽ catʉ̃gorã etarãrẽ. Y + “Yʉ pʉame camasãrẽ na carorije wapa jʉ̃gori yʉ riacoagʉ, na netõgʉ. Bairo cariacoacʉ nimicʉ̃ã, yʉ majũ rupaʉ to catio joroque yʉ baigʉ. Bairi yʉ Pacʉ ñiñamai jãñunucũñami. ~ u Bairi tunu aperopʉ cʉ̃ãrẽ ovejare bairo caãna, yʉ ya jãnirõ mee caãna mai, capããrã niñama. Bairi na cʉ̃ãrẽ na yʉ neñomasĩña. Bairo na neño yaparori, jĩcãrõ tʉ̃ni ãnio joroque na yʉ qũẽnogʉ. Bairo na yʉ caqũẽnorõ, jĩcãrõ tʉ̃ni ãnigarãma. Bairo yʉ caneñojoatana yua jĩcã poa macããnarẽ bairo jeto tuagarãma. Yʉ narẽ cacotei cʉ̃ã jĩcãʉ̃ã yʉ ãnigʉ. Bairo na, yʉ yarã ovejare bairo caãna pʉame caroaro mena yʉ tʉ̃goʉsagarãma. 2 ] “Yʉ pʉame roque oveja nurĩcãrãrẽ caroaro caĩñarĩcãnʉgõ cotemasĩrẽ bairo yʉ ãniña. Bairi yʉ Pacʉ Dios yʉ masĩñami yʉ paariquere. Yʉ cʉ̃ã yʉ Pacʉ Dios yʉre cʉ̃ camasĩrõrẽ bairo yʉ masĩña cʉ̃ caãnajẽ cʉtiere. Torea bairo yʉ yarã ovejare bairo caãna cʉ̃ãrẽ na ñiñaricanʉgõ cotenucũña. Bairo yʉ cacoterã, nurĩcãrã oveja na upaʉre caroaro na caĩñamasĩrõrẽ bairo ñiñamasĩcõã ninucũñama. Bairi yʉ pʉame yʉ yarã ovejare bairo caãnarẽ netõgʉ, popiye yʉ tãmʉomasĩña.   Cʉ̃, ovejare caaweyoʉ pʉame na ovejare camaiecʉ̃ ãnirĩ, tunu bairo wapatarique jetore cabonucũʉ̃ ãnirĩ na aweyocoayami. "= Apei, ovejare cʉ̃ yarã meerẽ cacotei ãnirĩ, paawapatarique jetore bonucũñami. Bairo caboʉ ãnirĩ, yai ovejare caʉgaʉ cʉ̃ caató ĩñarĩ, na aweyocoayami, ovejare cacoteecʉ ãnirĩ. Bairo cʉ̃ caaweyoro bero, yai pʉame na ñeacubato recõãñami, na ʉgaʉ yua. `9 Yʉ pʉame roque oveja nurĩcãrãrẽ caroaro caĩñarĩcãnʉgõ cotemasĩrẽ bairo yʉ ãniña. Bairi ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ oveja coteri majõcʉ cañuʉ, cʉ̃ canurã ovejare mairĩ popiye tãmʉomasĩñami. pY “Yajari majõcʉ, yajaʉ acʉ́ jeto atínucũñami. Tunu bairoa pajĩãrei acʉ́ jeto atínucũñami. Yʉ pʉame roque mʉjããrẽ yeri capetietipeere nocãrõ majũ pairo mʉjãã cacʉ̃gopeere joʉ acʉ́ yʉ apʉ́. - Yʉa, oveja na cajããrĩ jope majũrẽ bairo caãcʉ̃ yʉ ãniña. Bairi yʉre caĩroaʉ pʉame yʉ jʉ̃gori cʉ̃ carorije wapare canetõecoricʉpʉ niñami. Jĩcãʉ̃ oveja jãáti, o witiáti bero cataa bócaʉgamasĩrẽ bairo tuayami yua caroa yericʉtaje mena. hI Aperã, yʉ jʉ̃goye caquetibʉjʉrã etajʉ̃goricarã pʉame carorã cañuena, cayajapairãrẽ bairo majũ ãñupã. Bairi yʉ yarã oveja nurĩcãrãrẽ bairo caãna cʉ̃ã narẽ na ĩroaetiri na tʉ̃goʉsaesupa. fE Bairo na ĩ quetibʉjʉ yaparori bero, Jesús pʉame atore bairo na ĩ quetibʉjʉnemowĩ fariseo majãrẽ tunu: “Cariape majũ mʉjããrẽ ñiña: Yʉ pʉame oveja na cajããrĩ jopere bairo majũ yʉ ãniña. H  Jesús atore bairo fariseo majãrẽ na cʉ̃ caĩquetibʉjʉmiatacʉ̃ãrẽ, na pʉame, “Atore bairo pʉame ĩgʉ ĩcʉ̃mi,” cariape ĩ tʉ̃gomasĩẽma. Jesús, el buen pastor /W Bairãpʉa, apei na camasĩẽcʉ̃ pʉamerẽ cʉ̃ ʉsaetinucũñama. Cʉ̃ cabʉsʉrijere catʉ̃gojeyaena ãnirĩ, cʉ̃ uwiri aperopʉ cʉ̃ aweyocõãnucũñama. Bairi noa ũna na camasĩẽnarẽ nurĩcãrã oveja na ʉsaetinucũñama,” na ĩ quetibʉjʉwĩ Jesús fariseo majãrẽ. !~; Bairo na piiwiyojo yaparori, na neñorĩ, na jʉ̃goyecʉti ámasĩñami. Bairo cʉ̃ caáto, na, oveja nurĩcãrã pʉame caroaro qũĩñamasĩrĩ cʉ̃ ʉsanucũñama. Bairo tunu cʉ̃ capiirijere tʉ̃gori, caroaro cʉ̃ pitietinucũñama, na upaʉre caĩñamasĩrã ãnirĩ. }  Bairo jopetʉ cʉ̃ caetaro, ti jopere cacotei pʉame cʉ̃ cʉ̃ capããjõrõ bero, cʉ̃ canurã oveja cʉ̃ã cʉ̃ bʉsʉriquere tʉ̃gomasĩcõãñama. Tunu bairoa cʉ̃ canurã ovejare na wãmerĩ jeto na piiwiyo jomasĩñami, na jãnirõ macãpʉ. |w Apei, ẽñotaricarore jããrĩcã jope majũpʉ cajããʉ̃ pʉame roque nurĩcãrã ovejare cacotei majũ niñami. {  Bairo na ĩ yaparori bero, atore bairo na ĩ quetibʉjʉnemowĩ Jesús: “Cariape mʉjããrẽ ñiña: Ni ũcʉ̃ camasocʉ nurĩcãrã oveja na cajããnucũrĩ jopepʉ jããẽcʉ̃ã, aperopʉ cawãmʉnetõjããʉ̃ cañuecʉ̃, jerutiri majõcʉ niñami. Ez )Bairo na caĩrõ, Jesús pʉame atore bairo na ĩwĩ: —Cacaapee ĩñaenarẽ bairo mʉjãã cʉ̃ã Dios yaye macããjẽrẽ camasĩẽna mʉjãã roro mʉjãã caátie wapa cabuicʉperã mʉjãã ãnibujiorã. “Jãã, camasĩrã majũ jãã ãniña,” caĩrã nimirãcʉ̃ã, jĩcãrõ tʉ̃ni mʉjãã ápericõã ninucũña. Tie jʉ̃gori cabuicʉna majũ mʉjãã tuaya yua —na ĩ quetibʉjʉwĩ Jesús fariseo majãrẽ.ay; (Bairo Jesús cʉ̃ caĩquetibʉjʉrijere tʉ̃gori, jĩcããrã fariseo majã atore qũĩwã: —¿Jãã cʉ̃ãrẽ, “Caĩñaenarẽ bairo catʉ̃gomasĩẽna majũ mʉjãã ãniña,” jãã ĩgʉ miñati? Bx} 'Tie bero, bairo qũĩnemowĩ Jesús tunu: —Ati yepapʉre caroa cariape macããjẽrẽ áti acʉ́ yʉ apʉ́. Ati yepa macããna cacaapee ĩñaenarẽ bairo caãnarẽ caroa macããjẽrẽ na tʉ̃goʉsaáto ĩ pʉame, yʉ apʉ́. Tunu bairoa aperã, “Dios yaye macããjẽrẽ camasĩrã ãnirĩ cacaapee ĩñamasĩrãrẽ bairo jãã ãniña,” caĩtonucũrã caĩñamasĩẽna majũrẽ bairo na tuao joroque ĩ, yʉ apʉ́. Cw &Bairo Jesús cʉ̃ caĩrõ, cacaapee ĩñaetimirĩcʉ̃ pʉame atore bairo qũĩwĩ rʉpopaturi mena etanumurĩ: —Yʉ Quetiupaʉ, cariape mʉ tʉ̃gori mʉ ñiroaya —qũĩwĩ. v5 %Jesús pʉame bairo cʉ̃ caĩrõ, bairo qũĩwĩ: —Mʉ mena cabʉsʉa, cʉ̃ã yʉ ãniña. Cʉ̃rẽã miñaña merẽ —qũĩwĩ Jesús. u/ $Cʉ̃ pʉame bairo qũĩ yʉwĩ: —Yʉ Quetiupaʉ, ¿ñamʉ ũcʉ̃rẽ cʉ̃ miñati? Yʉ cʉ̃ã cʉ̃rẽ cʉ̃ yʉ tʉ̃goʉsagamiña. wtg #Bairo cacaapee ĩñaecʉ̃rẽ cʉ̃ tutiri cʉ̃ na caacuwiyoatajere queti tʉ̃gori bero, cʉ̃ bócaetari, atore bairo qũĩ jẽniñawĩ Jesús: —¿Cariapea, “Mesías, Dios cʉ̃ cajoʉ majũ niñami,” mi tʉ̃goñañati? Ts! "Bairo cʉ̃ caĩrõ, atore bairo qũĩ tutiyuparã: —Bʉsʉeticõãña. Mʉ pʉame mʉ carorije wapa cacaapee ĩñaecʉ̃ mʉ buiayupa. Bairo carorije caátipai ãnirĩ jããrẽ mʉ rotimasĩẽtĩña —qũĩ tutiyuparã. Bairo qũĩ tutiri yua, ti wii ñubuerica wiire cʉ̃ acuwiyo jocõãñuparã. Ciegos espirituales r5 !Dios cʉ̃ cajoʉ ãnirĩ, Dios cʉ̃ camasĩrĩjẽ mena yʉ catiowĩ. Cʉ̃ mee cʉ̃ caãmata, yʉre yʉ catioetibujioatacʉmi —na ĩñupʉ̃. q+ Bairi ni ũcʉ̃ ati yepa macããcʉ̃ camasocʉ ĩñamasĩẽcʉ̃ cabuiaricʉre cʉ̃ caapee ĩñamasĩõ joroque cʉ̃ átimasĩẽcʉ̃mi. pw Merẽ cariape marĩ masĩña: Dios, carorije caáticõãninucũrãrẽ cʉ̃ yaye, cʉ̃ camasĩrĩjẽrẽ na átirotietiyami. Cʉ̃rẽ caĩroarã, cʉ̃ caborore bairo caána jetore cʉ̃ yaye cʉ̃ camasĩrĩjẽrẽ na átirotinucũñami. Ao{ Bairo cʉ̃ na caĩrõ, cacaapee ĩñaetimirĩcʉ̃ pʉame bairo na ĩ yʉyupʉ: —¡Ago tame! “ ‘Noo atíatacʉmi,’ cʉ̃ jãã ĩ masĩẽtĩña,” ¿mʉjãã ĩñati? Mʉjãã pʉame cʉ̃ mʉjãã caĩmasĩẽto ũno, yʉ pʉamea cʉ̃ yʉ masĩña yʉre caapee ĩñao joroque caátiatacʉre. Tn! Jãã masĩña: Moisés ãnacʉ̃rẽ Dios cʉ̃ quetibʉjʉ roticũñupĩ. Apei, mʉrẽ cacatioatacʉ pʉamerẽ jãã masĩẽtĩmajũcõãña. “Noo atíatacʉmi,” cʉ̃ jãã ĩ masĩẽtĩña. jmM Bairo cʉ̃ caĩrõ yua, na pʉame roro qũĩ tutiri, bairo qũĩñuparã: —Mʉa, cʉ̃ ũcʉ̃rẽ cʉ̃ tʉ̃goʉsaya. Jãã, Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ catʉ̃goʉsarã jãã ãnicõã nigarã. cl? Bairo na caĩjẽniñarĩjẽrẽ tʉ̃go, bairo na ĩñupʉ̃: —Merẽ cariape mʉjãã yʉ quetibʉjʉapʉ. Bairo yʉ caĩquetibʉjʉmiatacʉ̃ãrẽ, cariape yʉ mʉjãã tʉ̃gogaetiya. ¿Dopẽĩrã pʉgani cãrõ yʉ caquetibʉjʉro mʉjãã boyati? ¿Mʉjãã cʉ̃ã cʉ̃rẽ cʉ̃ tʉ̃goʉsagarã, tore bairo mʉjãã ĩñati? \k1 Bairo cʉ̃ caĩrõ, judío majã quetiuparã pʉame atore bairo qũĩ jẽniñanemoñuparã tunu: —¿Dope bairo majũ mʉ cʉ̃ áticatioati? ¿Dope bairo átiri miñamasĩõ joroque mʉ cʉ̃ átiati? j Bairo na caĩrõ tʉ̃gori, cʉ̃ pʉame na ĩñupʉ̃: —¡Ũba! “Carorije caácʉ ãcʉ̃mi,” o “Caroa caácʉ ãcʉ̃mi,” cʉ̃ ñi masĩẽtĩña. Ati wãme jetore yʉ masĩña: Caãnijʉ̃gorore mai cacaapee ĩñaecʉ̃ yʉ ãnimiwʉ̃. Cabaimirĩcʉ̃ ãmerẽ yua ñiñamasĩcõãña. Tie roquere yʉ masĩña —na ĩñupʉ̃, judío majã quetiuparãrẽ. xii Bairi judío majã quetiuparã pʉame cacaapee ĩñaetimiatacʉre, cʉ̃ piijori bairo qũĩñuparã tunu: —Cariape Dios mena jããrẽ quetibʉjʉya. Cʉ̃, mʉrẽ cacatioatacʉ carorije caácʉ cʉ̃ caãnierẽ jãã masĩña. Qh Bairo tiere masĩrĩ, capacʉa pʉame, “Mʉjãã majũ cʉ̃rẽ cʉ̃ jẽniñañijate. Merẽ cʉ̃ majũ cabʉtitʉ̃goña masĩcoacʉpʉ niñami,” na ĩñuparã judío majã quetiuparãrẽ. $gA Cʉ̃ pacʉa pʉame tore bairo na ĩ quetibʉjʉyuparã judío majã quetiuparãrẽ, na uwimirã. Mai, na, judío majã quetiuparã pʉame jĩcãrõ tʉ̃goñarĩqũẽ cʉtiri, “Ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃, ‘Jesús, Mesías niñami,’ cariape caĩ ũcʉ̃rẽ ñubuerica wiipʉa cʉ̃ marĩ wiyogarã,” ãmeo ĩñuparã. Bairo na caátigarijere tʉ̃goña uwiri, tore bairo na ĩñuparã cʉ̃ pacʉa. tfa Cʉ̃, jãã macʉ̃ã cʉ̃ caãnimiatacʉ̃ãrẽ, dope bairo cʉ̃ cacaapee ĩñamasĩatajere jãã masĩẽtĩña. Bairi tunu cʉ̃rẽ cʉ̃ caapee ĩñao joroque caátiatacʉ cʉ̃ãrẽ jãã masĩẽtĩmajũcõãña. ¡Mʉjãã majũ cʉ̃rẽ cʉ̃ jẽniñañijate! Merẽ cʉ̃ majũ cabʉtitʉ̃goña masĩcoacʉpʉ niñami. Torecʉ, cʉ̃ majũã cʉ̃ cabaiatajere cariape mʉjãã quetibʉjʉ masĩñami —na ĩ quetibʉjʉyuparã cʉ̃ pacʉa judío majã quetiuparãrẽ. =es Bairo cʉ̃ caĩrõ, cʉ̃ pacʉa pʉame bairo na ĩ yʉyuparã judío majã quetiuparãrẽ: —Jãã macʉ̃ majũã niñami. Cʉ̃ã, cacaapee ĩñamasĩẽcʉ̃ buiawĩ. d} Na piijori, atore bairo na ĩ jẽniñañuparã: —Ãnia, ¿mʉjãã macʉ̃ majũã cʉ̃ ãniñati? ¿Cariape majũã cacaapee ĩñamasĩẽcʉ̃ cʉ̃ buiari mʉjãã macʉ̃? ¿Dopẽĩ ãmerẽ yua caroaro cʉ̃ caapee ĩñamasĩjãñuñati? Fc Bairo cʉ̃ caĩquetibʉjʉmiatacʉ̃ãrẽ, judío majã quetiuparã pʉame cariape cʉ̃ tʉ̃goesuparã cacaapee ĩñaecʉ̃ cajʉ̃goye cʉ̃ caãnajẽrẽ. Tunu bairoa Jesús cʉ̃rẽ qũĩñamasĩõ joroque cʉ̃ caátiataje cʉ̃ãrẽ cariape tʉ̃gogaesuparã. Bairi yua cʉ̃ pacʉare na piijoyupa. ?bw Bairo ãmeo ĩrĩ bero, cacaapee ĩñaetimirĩcʉ̃rẽ cʉ̃ jẽniñanemoñuparã tunu: —Mʉrẽ miñamasĩõ joroque caátiatacʉre, ¿ñamʉ majũ ãcʉ̃mi, cʉ̃ mi tʉ̃goñañati? Bairo na caĩrõ, cʉ̃ pʉame bairo na ĩñupʉ̃: —Yʉra, Dios yaʉ profeta majũ niami —na ĩ quetibʉjʉyupʉ. daA Bairo cʉ̃ caĩquetibʉjʉro tʉ̃gori, jĩcããrã fariseo majã atore bairo ãmeo ĩñuparã: —Ãnirẽ cacatioatacʉ, Dios yaʉ mee ãcʉ̃mi. Dios yaʉ mee ãnirĩna, marĩ cayerijãrĩ rʉ̃mʉrẽ nʉcʉ̃bʉgoetiupi. Aperã pʉame bairo ãmeo ĩñuparã: —¿Dope bairo carorijere caátipai nimicʉ̃ã, caroa Dios yaye macããjẽrẽ cʉ̃ áti ĩñobujiocʉti? —ãmeo ĩñuparã. Bairo ĩrã, na pʉame jĩcãrõrẽ bairo tʉ̃goñarĩ bʉsʉesuparã. &`E Bairo fariseo majãtʉ cʉ̃ na cane etaro, fariseo majã pʉame bairo qũĩ jẽniñuparã: “¿Dope bairo yua caroaro miñamasĩcoati?” Cʉ̃ pʉame bairo na ĩ quetibʉjʉyupʉ: —Jĩcãʉ̃, Jesús cawãmecʉcʉ, cʉ̃ ʉcoore ñerĩ mena pawĩtõrĩ yʉ pajĩñowĩ yʉ caapeere. Bairo cʉ̃ caáto bero, yʉ pʉame yʉ caapeere yʉ wacosewʉ. To bero ñiñamasĩcõãña yua —na ĩ quetibʉjʉyupʉ. sb~j}N|c{zIyxwqvut:t.rqpOonmclkjihhNg5edc;ap_^]]'\?[YW]UTSRONLvKJlIHGRFE8CB6B%?>>= ;:98&66$54~321V0m.-,, +Q*)('&U%$#" ! . 1(1% 4 _8zbN!Bairi Espíritu Santo mʉjããrẽ cajʉ̃goãnitutuapaʉ, yʉ Pacʉ yʉ jʉ̃gori mʉjããrẽ cʉ̃ cajopaʉ pʉame nipetirije mʉjãã masĩõgʉmi. Bairi tunu atie mʉjãã yʉ caquetibʉjʉrije nipetirijere tʉ̃goña masĩpetio joroque mʉjãã átigʉmi yua. aM;“Bairi mʉjãã mena ãcʉ̃ mai, nipetirije atiere mʉjãã ñi quetibʉjʉya. L1Yʉre camaiecʉ̃ pʉame roque yʉ bʉsʉrique cʉ̃ãrẽ catʉ̃goʉsaecʉ niñami. Tunu bairoa yʉ caĩquetibʉjʉrije yʉ majũã yʉ catʉ̃goñarõã, yʉ caĩbʉsʉrije mee niña. Yʉ Pacʉ Dios yʉre cajoricʉ cʉ̃ caĩbʉsʉ quetibʉjʉrotirije majũ roque niña. 6KeJesús pʉame bairo Judas cʉ̃ caĩjẽniñarõ, atore bairo qũĩ yʉwĩ: —Yʉre camai, yʉ bʉsʉrique cʉ̃ãrẽ catʉ̃goʉsaʉ niñami. Bairi yʉ Pacʉ cʉ̃ã cʉ̃ maijãñugʉmi. Bairi yua yʉ Pacʉ mena pʉgarãpʉa cʉ̃ mena jãã ãnicõã ninucũgarã tocãnacã rʉ̃mʉa yua. #J?Apei Judas cawãmecʉcʉ, Judas Iscariote mee caãcʉ̃ pʉame atore bairo Jesure qũĩ jẽniñawĩ: —Yʉ Quetiupaʉ, ¿dopẽĩ jãã jetore mʉ camasĩrĩjẽrẽ jãã miñoʉati? ¿Dopẽĩ ati yepa macããna camasã cʉ̃ãrẽ na miñoecʉati? —qũĩ jẽniñawĩ. IYʉ caroticũrĩjẽrẽ tʉ̃goʉsari, yʉ caroticũrĩjẽrẽ bairo caáticõãninucũʉ̃ pʉame cariapea yʉ maicõãninucũʉ̃ átigʉmi yua. Bairi yʉre camaicõãcʉ̃rẽ yʉ Pacʉ cʉ̃ã cʉ̃ maicõã ninucũgʉmi. Yʉ cʉ̃ã cʉ̃ yʉ maicõã ninucũgʉ. Bairi cʉ̃ ñiñogʉ yʉ camasĩrĩjẽrẽ yua,” jãã ĩ quetibʉjʉwĩ Jesús cʉ̃ cabuerãrẽ yua. uHcMʉjããrẽ Espíritu Santo cʉ̃ caetari rʉ̃mʉ caãno yua, mʉjãã masĩgarã yʉ Pacʉ mena yʉ caãnierẽ. Bairi mʉjãã cʉ̃ã yʉ mena ãna, yʉ cʉ̃ã bairi mʉjãã mena yʉ caãnie cʉ̃ãrẽ mʉjãã masĩgarã yua. OGMerẽ petoaca rʉsaya ati yepa macããna camasã yʉre na caĩñajãnaparo yua. Mʉjãã pʉame roque tocãnacã rʉ̃mʉa yʉ mʉjãã masĩcõã ninucũgarã mʉjãã mena yʉ caãnicõãninucũrĩjẽrẽ. Yʉ pʉame caãnicõãninucũʉ̃ yʉ ãniña. Bairi torea bairo mʉjãã cʉ̃ã mʉjãã ãnicõã ninucũgarã. F“Baipʉa, mʉjãã yʉ aweyocoápérigʉ. Yʉ atígʉ tunu, mʉjãã mena tocãnacã rʉ̃mʉa ãnicõã ninucũgʉ. cE?Yʉ pʉame yʉ Pacʉpʉre mʉjãã yʉ jẽnibojagʉ, apei mʉjããrẽ cajʉ̃goãnitutuapaʉ, Espíritu Santo cariape majũ caãcʉ̃rẽ, tocãnacãni mʉjãã mena cʉ̃ caãninucũparore bairo ĩ. Ati yepa macããna roque, cʉ̃, Espíritu Santore na yeripʉ cʉ̃ cʉ̃goetinucũñama. Bairo cʉ̃ cʉ̃goetiri, cʉ̃ caátie, cʉ̃ catutuarije cʉ̃ãrẽ ĩñajesoetinucũñama. Bairi mʉjãã pʉame roque cʉ̃ mʉjãã masĩjãñuña, cʉ̃ pʉame mʉjãã mena tocãnacãni mʉjããpʉre cʉ̃ caãno jʉ̃gori. Bairi tocãnacãnia mʉjãã mena, mʉjããpʉre ãnicõã ninucũgʉmi yua. DZC-Bairo jãã ĩ quetibʉjʉ yaparori bero, bairo jãã ĩ quetibʉjʉwĩ tunu Jesús: “Yʉre mʉjãã camaiata, yʉ caroticũrĩjẽ cʉ̃ãrẽ torea bairo caroaro mʉjãã áticõã ninucũgarã yua. |BqBairi yʉ wãme mena ĩrĩ tocãnacã wãme mʉjãã cajẽnirõ cãrõ mʉjãã cajẽnirõrẽã bairo mʉjãã yʉ átibojanucũgʉ yua —jãã ĩ quetibʉjʉwĩ Jesús, jãã, cʉ̃ cabuerãrẽ. Jesús promete enviar el Espíritu Santo Aw Bairi yʉ wãme mena ĩrĩ nipetirije mʉjãã cajẽnirõ, mʉjãã caĩrõrẽã bairo mʉjãã yʉ átibojagʉ. “Yʉ Pacʉ Dios yʉ jʉ̃gori yʉ Pacʉ cʉ̃ catutuarijere na ĩñáto na cʉ̃ã,” ĩ bairo mʉjããrẽ yʉ áti ĩñogʉ. @ Bairi mʉna mee mʉjããrẽ ñiña: Yʉ caquetibʉjʉrijere cariape catʉ̃goʉsaʉ ãnirĩ yʉ caátie ũnierẽ cʉ̃ cʉ̃ã átimasĩgʉmi. Yʉ roque yʉ Pacʉ tʉpʉ yʉ caácoato jʉ̃gori, cʉ̃ pʉame jĩrĩã netõjãñurõ caroaro majũ átimasĩgʉmi. ? Mʉjãã cʉ̃ã cariape masĩña yʉ Pacʉ mena yʉ caãnierẽ. Bairi yʉ Pacʉ cʉ̃ã yʉ mena cʉ̃ caãnierẽ masĩña. Bairo baiena cʉ̃ã, jĩrĩãpʉra mʉjãã yʉ caáti ĩñonucũrĩjẽrẽ ĩñarĩ, mʉjãã cʉ̃ã cariapea masĩña. X>) ¿Cariape yʉ Pacʉ mena yʉ caãnierẽ, bairi yʉ Pacʉ cʉ̃ã yʉ mena cʉ̃ caãnierẽ mʉjãã masĩẽtĩñati? Bairi atore bairo mʉjãã yʉ caĩquetibʉjʉrije yʉ majũã yʉ catʉ̃goñarõ mee bairo niña. Yʉ Pacʉ, yʉ mena caãcʉ̃ mena roque cʉ̃ carotiro mena bairo caroaro cʉ̃ paariquere yʉ átiãninucũña. ^=5 Bairo cʉ̃ caĩrõ, Jesús pʉame atore bairo qũĩwĩ: —¡Ago tame Felipe! Nocãrõ yoaro mʉjãã mena yʉ caãnimiatacʉ̃ãrẽ mai, ¿yʉ mʉ masĩẽtĩrecoayati? Yʉre caĩñanucũʉ̃, yʉ Pacʉ cʉ̃ãrẽ caĩñacõãninucũʉ̃rẽ bairo ãcʉ̃ baiyami merẽ. ¿Dopẽĩ, ‘Mʉ Pacʉre jãã ĩñoña,’ yʉ miñati? Q<Bairo Jesús jãã cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, Felipe pʉame Jesure bairo qũĩwĩ: —Yʉ Quetiupaʉ, mʉ Pacʉre jãã ĩñoña. Bairo jãã mʉ caĩñoata, jããrẽã tocãrõã ñucõãña yua. r;]Yʉre mʉjãã camasĩata, yʉ Pacʉ cʉ̃ãrẽ cʉ̃ mʉjãã masĩcõãgarã. Merẽ ãmea yʉ mʉjãã masĩña. Bairo yʉre camasĩrã ãnirĩ, yʉ Pacʉ cʉ̃ caátiãnie cʉ̃ãrẽ caĩñacõãnarẽ bairo mʉjãã ãniña. %:CJesús pʉame bairo cʉ̃ caĩrõ, atore bairo qũĩwĩ: —Yʉa, yʉ ãniña, maa átáwãrẽ bairo caãcʉ̃. Yʉa, yʉ ãniña cariape caácʉ. Caticõãnio joroque caácʉ yʉ ãniña camasãrẽ. Yʉ jʉ̃gori mena jeto mʉjãã etamasĩgarã yʉ Pacʉ cʉ̃ caãnopʉre. V9%Bairo jãã cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, Tomás pʉame Jesure bairo qũĩwĩ: —Jãã Quetiupaʉ, jãã masĩẽtĩña. ¿Noopʉre ágʉ bairo miñati? ¿Dope bairo jãã masĩrãati mʉ caápáwãpʉre? M8Merẽ mʉjãã etamasĩña yʉ jʉ̃gori yʉ caátípaʉpʉre.” 73Bairi mai, yʉ pʉame mʉjãã caãnipapaʉ roto mʉjãã qũẽnobojaʉ ácʉ́ yʉ baiya. Bairo qũẽno yaparori bero roque, mʉjããrẽ yʉ nei atígʉ, yʉ mena mʉjãã caãnimasĩparore bairo ĩ. Bairo yʉ caató, mʉjãã cʉ̃ã yʉ caãnipaʉa mʉjãã ãnigarã. l6QYʉ Pacʉ cʉ̃ caãno ʉmʉrecóopʉre ãnapaʉri capee majũ niña. Yʉ Pacʉ tʉpʉ ãnimasĩrĩqũẽ caãmerĩcõãta, ‘Mʉjãã caãnipapaʉre mʉjãã yʉ qũẽnojʉ̃goyetibojaʉ áya,’ mʉjãã ñietibujioricʉ. 5 “Yʉ yarã, tʉ̃goñarĩqũẽ paieticõãña. Dios mena tʉ̃goñatutuari yʉ mena cʉ̃ãrẽ tʉ̃goñatutuacõãña. 4 &Bairo Pedro cʉ̃ caĩrõ, Jesús pʉame bairo qũĩwĩ: —¿Cariapea cotericaro mano yʉ jʉ̃gori mʉ riagayati? Bairi mʉrẽ cariapea ñiña: Ãbocʉ cʉ̃ capiiparo jʉ̃goye, itiani majũ, “Cʉ̃ yʉ masĩẽtĩña Jesure,” yʉ mitogʉ.3 %Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, Pedro pʉame atore bairo qũĩwĩ: —Yʉ Quetiupaʉ, ¿dopẽĩ ãmerẽ mai mʉ yʉ ʉsamasĩẽtĩbujiocʉti? ¡Cotericaro mano mʉ cariaparo ũnorẽã, yʉ pʉame roque yʉ riamasĩña! —qũĩwĩ Pedro Jesure. D2 $Bairo Jesús cʉ̃ caĩquetibʉjʉro bero, Simón Pedro atore bairo qũĩ jẽniñawĩ: —Yʉ Quetiupaʉ, ¿noopʉ ágʉ, tore bairo mi quetibʉjʉyati jããrẽ? Jesús pʉame atore bairo qũĩ yʉwĩ: —Mʉa, noo yʉ caátópʉre yʉ mʉ ʉsamasĩẽtĩgʉ mai. Caberopʉ roque yʉ tʉpʉ mʉ ámasĩgʉ. 1  #Bairi tocãnacãʉ̃pʉrea mʉjãã caãmeomairõ ĩñarã, nipetiro camasã mʉjããrẽ, “Na roque Jesús cʉ̃ cabuerã majũ niñama,” mʉjãã ĩ ĩñagarãma —jãã ĩwĩ Jesús, jãã, cʉ̃ cabuerãrẽ. Jesús anuncia que Pedro lo negará u0c "Bairi atie cawãma wãmerẽ mʉjãã yʉ átiroti cũña: Mʉjãã majũ tocãnacãʉ̃pʉa mʉjãã ãmeo maicõã ninucũwã. Bairi yʉ, mʉjããrẽ yʉ camairõrẽã bairo mʉjãã cʉ̃ã tocãnacãʉ̃pʉrea ãmeo maicõãña. '/G !Yʉ yarã, yʉ pũnaarẽ bairo caãna yoaro mʉjãã mena yʉ tuaetigʉ ati yepapʉre. Bairo mʉjãã yʉ caaweyoro bero, mʉjãã pʉame bʉtioro yʉ mʉjãã macãmigarã. Bairi mʉjãã ñinemoña tunu, judío majãrẽ na yʉ caĩquetibʉjʉatatorea bairo ñi quetibʉjʉgʉ: Yʉre mʉjãã macãmigarã. Bairo yʉ macãmirãcʉ̃ã, yʉ caátípaʉpʉre caetamasĩẽna ãnirĩ, yʉ mʉjãã bócaetigarã. N. Yʉ, Camasã Jʉ̃gocʉ nocãrõ yʉ catutuarije yʉ caáti ĩñoata, yʉ Pacʉ Dios cʉ̃ã jãã catutuãnierẽ ĩñogʉmi. Tãmurĩã tore bairo áti ĩñogʉmi Dios cʉ̃ camasĩrĩjẽrẽ. - Judas cʉ̃ cawitiatato bero, Jesús pʉame bairo jãã ĩwĩ yua: —Ãmea Dios macʉ̃ yʉ caãnierẽ, yʉ, Camasã Jʉ̃gocʉ, yʉ áti ĩñogʉ. Bairi Dios pʉame yʉ jʉ̃gori nocãrõ cʉ̃ catutuarije caroare áti ĩñogʉmi camasãrẽ. ?,w Mai, Judas pʉame Jesús pããrẽ cʉ̃, cʉ̃ cayosenunirõ beroaca, jicoquei witicoámí merẽ yua. Bairo cʉ̃ cawitiátípaʉ merẽ ñamipʉ ãmʉ. El nuevo mandamiento +w Mai, Judas pʉame jãã yaye dinero cajãñarĩ poare caĩñarĩcãnʉgõbojari majõcʉ ãmi. Bairi atore bairo jĩcããrã jãã mena macããna ĩ tʉ̃goñacõãwã: “ ‘Bose rʉ̃mʉ macããjẽ rotie mʉ wapati ápá,’ qũĩgʉ ĩatacʉmi, o ‘Apeye ũnie wapatiri cabopacarãrẽ na nunijã,’ ĩgʉ ĩatacʉmi,” jãã ĩ tʉ̃goñacõãwʉ̃ jãã pʉame. L* Bairo Jesús cʉ̃ caĩrõ, jãã cʉ̃ cabuerã mesapʉ caʉgaruiatana, jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ pʉamena, “Bairo Jesús ĩgʉ ĩñami,” jãã ĩ tʉ̃goña masĩẽpʉ̃, tiere tʉ̃gorã. W)' Bairo pããrẽ cʉ̃ cañerõ bero, Judas yeripʉ wãtĩ merẽ nicõãñupĩ. Bairo cʉ̃ cabairo ĩña, tocãrõã Jesús pʉame bairo qũĩwĩ yua: —Bairo mʉ caátigarijere tãmurĩã áticõãña. ( Jesús pʉame bairo cʉ̃ yʉ caĩjẽniñarõ, atore bairo ñiwĩ: —Pan yosenerĩ yʉ canuni pʉame cʉ̃ majũ nigʉmi. Bairo jãã ĩ quetibʉjʉ yaparo, Jesús tocãrõã yua cʉ̃ pããrẽ yosenunijowĩ Judas Simón Iscariote macʉ̃rẽ. @'y Bairo cʉ̃ caátimasĩõrĩjẽrẽ ĩñarĩ, yʉ pʉame cʉ̃tʉ jãñurĩ etanʉcãrĩ atore bairo cʉ̃ ñi jẽniñawʉ̃ Jesure: —Yʉ Quetiupaʉ, ¿ni majũ cʉ̃ ãniñati? 5&c Bairi Pedro pʉame yʉre ĩñarĩqũẽ mena yasioroa yʉ quetibʉjʉ jowĩ: “Noa na caátipeere tore bairo qũĩñati,” qũĩ jẽniñáto ĩ, tore bairo ámi Pedro. 5%c Mai, yʉ pʉame Jesús bʉtioro cʉ̃ caĩñamai majũ yʉ ãmʉ. Bairi yʉ mena Jesús pʉame cʉ̃ cabʉsʉnemopee ãmʉ, jãã caʉgaruiãnitoye mai, cʉ̃ cabaipeere. M$ Bairo Jesús jãã cʉ̃ caĩrõ tʉ̃gori, jãã cʉ̃ cabuerã pʉame jãã majũ tocãnacãʉ̃pʉa, jãã ãmeo ĩña maniapʉ̃. “Cʉ̃rẽ ĩ ĩmi Jesús,” jãã ĩ masĩẽpʉ̃. /#W Bairo jãã ĩ quetibʉjʉ yaparo, Jesús pʉame bʉtioro tʉ̃goñarĩqũẽ pairi cariapea jãã quetibʉjʉcõãwĩ cʉ̃ cabaipeere. Atore bairo jãã ĩwĩ: —Cariape majũ mʉjããrẽ ñi quetibʉjʉya: Mʉjãã mena macããcʉ̃ jĩcãʉ̃ roro yʉre ĩ bʉsʉjãbuitirocagʉmi. ""= Cariape mʉjããrẽ ñi quetibʉjʉya: Ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ yʉ caquetibʉjʉrotijoʉre catʉ̃goʉsaʉ ũcʉ̃ pʉame yʉre catʉ̃goʉsaʉre bairo niñami. Bairi tunu ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ yʉ caquetibʉjʉrijere catʉ̃goʉsaʉ pʉame yʉre cajoricʉ cʉ̃ãrẽ catʉ̃goʉsaʉre bairo niñami,” jãã ĩ quetibʉjʉwĩ Jesús, jãã, cʉ̃ cabuerãrẽ yua. Jesús anuncia que Judas lo traicionará e!C Bairi merẽ mʉjããrẽ cariape mʉjãã quetibʉjʉ weyojʉ̃goyeticũʉ̃ ñiña. Bairi mʉjãã yʉ caquetibʉjʉrore bairo cabairo ĩñarã yua, ‘Dios cʉ̃ cajoricʉ majũ niñami,’ yʉ mʉjãã ĩgarã yua.  - “Baipʉa, mʉjãã nipetirãrẽ, ‘Bairo mʉjãã baigarã,’ ĩ bʉsʉ mee mʉjãã ñiña. Yʉ pʉame roque merẽ yʉ masĩña yʉ cabesericarã mʉjãã caãnierẽ. Bairi Dios ya tutipʉ na caĩwoatuquetibʉjʉ jʉ̃goyeticũrĩcãrõrẽ bairo baigaro. Atore bairo ĩ woatu quetibʉjʉyupa: ‘Yʉ mena caʉgarui nimicʉ̃ã, yʉre cateei yʉ wapacʉ majũ tuagʉmi,’ ĩ woatuyupa.  Bairo yʉ caĩquetibʉjʉrijere tʉ̃goʉsari caroaro mʉjãã caáti ãmata, caroaro ʉseanirĩqũẽ mena mʉjãã ãnimasĩgarã. s_ Cariape mʉjãã ñi quetibʉjʉya: Ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ cʉ̃ quetiupaʉre capaabojari majõcʉ cʉ̃ quetiupaʉ netõrõ ãmerĩñami. Bairoa tunu ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ cajooecoʉ pʉame cʉ̃rẽ cajoricʉ netõrõ ãmerĩñami.  Bairi mʉjããrẽ ati wãmerẽ mʉjãã yʉ áti ĩñoña, mʉjãã cʉ̃ã tore bairo mʉjãã caãmeo átinucũparore bairo ĩ yua.  Bairi yʉ pʉame jããrẽ Cabuei, jãã Quetiupaʉ, mʉjãã caĩpiinucũʉ̃ pʉame, mʉjãã rʉporire yʉ cose yaparoya merẽ. Bairi mʉjãã cʉ̃ã torea bairo mʉjãã majũ mʉjãã rʉporire caãmeo coseparã mʉjãã ãniña tocãnacãʉ̃pʉrea. >u Mʉjãã pʉame yʉre, jããrẽ Cabuei, jãã Quetiupaʉ, yʉ mʉjãã ĩ piinucũña. Bairo yʉre ĩ piirã, cariapea ĩrã yʉ mʉjãã ĩnucũña. Cʉ̃ã yʉ ãniña baipʉa. <q Bairo jãã, cʉ̃ cabuerã rʉporire cose yaparo, cabuimacããtõ jutiro cʉ̃ cawecũatatore nejãñawĩ tunu Jesús. Bairo áti yaparo, mesapʉ ruiwĩ jãã mena. Bairo etanumurĩ bero, atore bairo jãã ĩ jẽniñawĩ Jesús: —¿Mʉjãã masĩñati dope ĩgʉ mʉjãã rʉporire yʉ coseupari? V% Mai, “Bairãpʉa, nipetiro tocãnacãʉ̃pʉa caʉgueri mánarẽ bairo mee mʉjãã ãniña,” jãã cʉ̃ caĩata, cʉ̃rẽ cabʉsʉjãbuitirocapaʉre cʉ̃ masĩrĩ, bairo jãã ĩwĩ Jesús. wg Bairo cʉ̃ caĩmiatacʉ̃ãrẽ, Jesús pʉame bairo qũĩnemowĩ tunu: —Ãmeacã merẽ caroaro caʉgueri usacosere yaparoatana marĩ caãmata, nairõãcã usanemoa maninucũña, merẽ caroaro nipetiro rupaʉ caʉgueri mána ãnirĩ. Bairi marĩ rʉpori jetore marĩ cacosenemopee niña. Bairãpʉa, carorije cawapa mána, caʉgueri mánarẽ bairo caãna mʉjãã ãniña. Bairo cabairã nimirãcʉ̃ã, bairãpʉa nipetiro tocãnacãʉ̃pʉa bairo mʉjãã ãmerĩña —qũĩwĩ. wg Jesús bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, bairo qũĩwĩ Simón Pedro pʉame: —Yʉ Quetiupaʉ, toroque yʉ rʉpori jetore coseeticõãña. ¡Bairi yʉ wãmorĩ, yʉ rʉpoa cʉ̃ãrẽ yʉ cosepeyocõãña yua! —qũĩwĩ Pedro Jesure. &E Pedro pʉame bairo Jesús cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, bairo qũĩwĩ: —¡Yʉa, yʉ rʉporire mʉ yʉ cose rotietimajũcõãgʉ! Bairo cʉ̃ caĩrõ, Jesús pʉame bairo qũĩwĩ Pedrore: —Bairo mʉ yʉ cacoseeticõãta, mʉa, yʉ yarã mena macããcʉ̃rẽ bairo mʉ ãmerĩgʉ. \1 Bairo Simón Pedro cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, Jesús pʉame bairo qũĩwĩ: —Ãmeacã bairo mʉ yʉ caátigarijere mʉ tʉ̃goña masĩẽtĩña mai. Caberopʉ tiere mʉ tʉ̃goña masĩgʉ yua —qũĩwĩ. %C Simón Pedro pʉame cʉ̃ rʉporire Jesús cʉ̃, cʉ̃ cacosegaro, bairo qũĩwĩ: —Yʉ Quetiupaʉ, ¿yʉ cʉ̃ãrẽ yʉ rʉporire mʉ coseiáti? }s Bairo áti yaparo, ocore jotʉ bapapʉ waapiojãwĩ. Bairo átiri, jãã, cʉ̃ cabuerã rʉporire cosejʉ̃gowĩ Jesús. Bairo cose yaparori bero, jutii asero cʉ̃ isitawẽpʉ cʉ̃ capajũãtuatato mena jãã rʉporire parebopowĩ Jesús. wg Bairi merẽ Judas, Simón Iscariote macʉ̃rẽ cʉ̃ yeripʉ wãtĩ cʉ̃ jãcõã bauwĩ, Jesure cʉ̃ cabʉsʉjãbuitirocamasĩparore bairo ĩ. Bairi Jesús pʉame masĩcõãwĩ, Dios cʉ̃ carotijoricʉ ãnirĩ. Tunu bairoa Dios tʉpʉa cʉ̃ catunuápée cʉ̃ãrẽ masĩcõãwĩ Jesús. Bairi cʉ̃ pacʉ Dios pʉame nipetirije rotimasĩrĩqũẽrẽ cʉ̃ joyupi Jesure. Bairi jãã jĩcãrõ mesapʉ caʉgaruimiatacʉ, Jesús pʉame wãmʉnʉcãwĩ. Bairo wãmʉnʉcãrĩ, cʉ̃ jutiro cabui macããtõrẽ tuwe cũcõãwĩ. Bairo áti yaparo, juti aserore neátiri, tore cʉ̃ isitawẽpʉ nejiyatuwĩ Jesús.  s a Judío majã bose rʉ̃mʉ Pascua caetaparo, jĩcã rʉ̃mʉa rʉsawʉ merẽ. Cʉ̃ pacʉ cʉ̃ cacũrĩcã rʉ̃mʉ caetaro, jããrẽ pitiri cʉ̃ pacʉ Dios tʉpʉ átí cʉ̃ caãniápére masĩcõãwĩ merẽ Jesús. Bairi ati yepa macããna marĩ cʉ̃ yarãrẽ marĩ maimajũcõãwĩ Jesús. Bairo jeto marĩ maicõã ninucũgʉmi tocãnacã rʉ̃mʉa.  2Bairi yʉ masĩña baipʉa yʉ Pacʉ Dios yʉ cʉ̃ caátiroticũrĩqũẽrẽ: Camasã yeri capetietiere na cacʉ̃gomasĩparore bairo ĩ, tore bairo yʉ quetibʉjʉ rotijowĩ. Bairi yʉ caĩrĩjẽ pʉame yʉ majũã yʉ caĩrĩjẽ mee niña. Yʉ Pacʉ cʉ̃ caĩquetibʉjʉrotijoricarore bairo jeto roque cariape ñi quetibʉjʉnucũña,” jãã ĩ quetibʉjʉwĩ Jesús.b= 1Yʉ pʉame yʉ majũã yʉ catʉ̃goñarĩjẽ mena mee bʉsʉri mʉjãã yʉ quetibʉjʉnucũña. Yʉ Pacʉ Dios yʉre ati yepapʉ cajoricʉ pʉame roque yʉ caĩpeere, yʉ caátipee cʉ̃ãrẽ yʉ átiroticũwĩ. 0 Y 0Bairo yʉre boetiri, yʉ caquetibʉjʉrijere catʉ̃goʉsagaenarẽ carepaʉ merẽ nicõãñami. Bairi atie mʉjãã yʉ caquetibʉjʉrijere na catʉ̃goʉsagaetie wapa jʉ̃gori popiye na baio joroque na átigʉmi camasãrẽ Dios, cʉ̃ caĩñabeseri rʉ̃mʉ catʉsari rʉ̃mʉ caãno yua. P  /Bairi yʉ caquetibʉjʉrijere tʉ̃gocõãmirãcʉ̃ã, yʉ caquetibʉjʉrore bairo caáperãrẽ popiye na baio joroque na átiacʉ́ mee yʉ apʉ́. Bairi tunu ati yepa macããna camasãrẽ yʉ majũã na átirei acʉ́ mee yʉ baiwʉ. Na carorije wapa roquere ati yepa macããna camasãrẽ na netõʉ̃ ácʉ yʉ baiwʉ. g G .Yʉa, yʉ ãniña camasãrẽ canaitĩãrõpʉ caãnarẽ cajĩñawoʉre bairo caátiatácʉ ati yepapʉre. Bairi yʉ caquetibʉjʉrijere catʉ̃goʉsarã pʉame canaitĩãrõpʉ caãnarẽ bairo roro átiãmerĩgarãma. W ' -Bairi tunu ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ yʉre caĩñanʉcʉ̃bʉgoʉ yʉ jeto meerẽ ĩñanʉcʉ̃bʉgoʉ átiyami. Bairi yʉre cajoricʉ yʉ Pacʉ Dios cʉ̃ãrẽ caĩñanʉcʉ̃bʉgoʉre bairo ácʉ baiyami. & E ,Bairo jãã ĩ quetibʉjʉ yaparo, Jesús pʉame bʉsʉrique tutuaro mena atore bairo ĩwĩ: “Ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ yʉ caquetibʉjʉrijere catʉ̃goʉsaʉ pʉame, yʉ jeto merẽ tʉ̃goʉsaʉ átiyami. Yʉre cajoricʉ yʉ Pacʉ Dios cʉ̃ãrẽ cʉ̃ tʉ̃goʉsaʉ átiyami. \1 +Mai, na pʉame Dios bʉtioro na cʉ̃ caĩñajesopee ũnorẽã, bʉtioro camasã pʉame narẽ na caĩroaro bowã. Bairi Jesús pʉamerẽ baujaro tʉ̃goʉsagaema. Las palabras de Jesús juzgarán a la gente G *Bairo Jesure cʉ̃ na catʉ̃goʉsaetimiatacʉ̃ãrẽ, capããrãpʉa judío majã mena macããna cʉ̃ caquetibʉjʉrijere tʉ̃goʉsawã. Bairi tunu jĩcããrã judío majã quetiuparã caãnimajũrã cʉ̃ã Jesús cʉ̃ caquetibʉjʉrijere cʉ̃ tʉ̃goʉsawã. Bairo Jesure cʉ̃ tʉ̃goʉsamirãcʉ̃ã, fariseo majãrẽ uwiri, baujaro, “Jesure catʉ̃goʉsarã jãã ãniña,” ĩẽma. “Bairo marĩ caĩata, sinagoga ñubuerica wiiripʉ marĩ caãno fariseo majã marĩ acuwiyorema,” ĩrã, baujaro Jesure cʉ̃ na catʉ̃goʉsarijere bai ĩñogaema. oW )Mai, Isaías ãnacʉ̃ pʉame tore bairo cʉ̃ caĩwoaturijere merẽ ĩñañupĩ Dios cʉ̃ catutuarije mena ati yepapʉ Jesús cʉ̃ cabaipeere. Bairo Jesús cʉ̃ cabaipeere caĩñarĩcʉ̃ ãnirĩ tore bairo quetibʉjʉyupi. `9 (“Cacaapee cʉ̃gorã nimirãcʉ̃ã, di rʉ̃mʉ ũno caroa Dios cʉ̃ caáti ĩñorĩjẽrẽ na ĩñamasĩẽtĩõ joroque na átigʉmi.Ati poa macããna na yeripʉ catʉ̃goñamasĩgaetoi, cacaapee cʉ̃gorã nimirãcʉ̃ã, cʉ̃ caátiere na ĩñamasĩẽtĩõ joroque na átigʉmi.Tunu bairoa caãmoo cʉ̃gorã nimirãcʉ̃ã, cʉ̃ yaye quetire na tʉ̃gomasĩẽtĩõ joroque na átigʉmi.Na yeripʉre tʉ̃goñamasĩẽtĩñama na cʉ̃ caquetibʉjʉgamirĩjẽrẽ.Bairi, ‘Jãã mʉ netõwã,’ ĩẽtĩnucũñama Diore,” ĩ quetibʉjʉyupi Isaías ãnacʉ̃. {o 'Bairi camasã profeta Isaías ãnacʉ̃ cʉ̃ caĩwoaquetibʉjʉricarore bairo Jesús cʉ̃ caquetibʉjʉrijere cʉ̃ tʉ̃goʉsagaema. Tunu profeta Isaías ãnacʉ̃ apepaʉpʉ cʉ̃ãrẽ atore bairo ĩ woatu quetibʉjʉcũñañupĩ: :m &Bairi profeta Isaías ãnacʉ̃ Dios ya tutipʉ cʉ̃ cawoaquetibʉjʉcũrĩcãrõrẽ bairo bai etawʉ yua. Mai, profeta Isaías ãnacʉ̃ pʉame Dios ya tutipʉ atore bairo ĩ woatujʉ̃goyeticũñupĩ:“Dios, jãã Quetiupaʉ, jãã caquetibʉjʉrijere, noa ũna tiere tʉ̃goʉsaetiyama.Bairi tunu mʉ yaye caroa áti ĩñorĩqũẽrẽ ĩñamajũcõãmirãcʉ̃ã, cariape jãã tʉ̃goʉsaetiyama,” ĩ woatuyupi. oW %Bairo Jesús pʉame nocãrõ caroa Dios yaye áti ĩñorĩqũẽrẽ na caĩñarõ, na cʉ̃ caáti ĩñomiatacʉ̃ãrẽ, judío majã pʉame, “Cariape caroare marĩ áti ĩñoʉ átiyami,” qũĩ tʉ̃goʉsaema Jesure.  $Bairi yʉ, cajĩñawoʉre bairo caãcʉ̃, mʉjãã mena mai yʉ caãno ĩñarĩ, caroaro majũ yʉ tʉ̃goʉsaya. Canaitĩãrõpʉ caãnarẽ bairo mʉjãã caãmerĩparore bairo ĩrã, caroaro cariape yʉ caquetibʉjʉrijere yʉ tʉ̃goʉsaya —na ĩwĩ Jesús camasãrẽ. Bairo na ĩ quetibʉjʉ yaparo, aperopʉ na rutiweyocoámí Jesús yua. Por qué los judíos no creían en Jesús %C #Bairo camasã cʉ̃ na caĩrõ tʉ̃go, Jesús pʉame atore bairo na ĩwĩ: —Mʉjãã mena mai ati yepapʉ ãcʉ̃, yʉa, yʉ ãniña ati yepa macããna canaitĩãrõpʉ caãnarẽ bairo caãnarẽ cajĩñawoaʉre bairo caácʉ majũ. Baipʉa, yoaro majũ mʉjãã mena yʉ ãmerĩgʉ. Bairi mʉjãã mena yʉ caãno mai, yʉ caquetibʉjʉrijere caroaro yʉ tʉ̃goʉsaya, roro jãã tãmʉore, ĩrã. Bairi merẽ mʉjãã masĩña: Camasã ñami canaitĩãrõpʉ jĩñawoena áná, “Cariape jãã áná,” ĩ masĩẽtĩñama. ' "Camasã pʉame bairo cʉ̃ caĩquetibʉjʉrijere tʉ̃gorã, atore bairo qũĩwã Jesure: —Dios ya tutipʉ na cawoaturiquere camasã jãã na caquetibʉjʉro atore bairo jeto jãã tʉ̃gonucũña: Mesías Dios cʉ̃ cajoʉ tocãnacã rʉ̃mʉ cacaticõãninucũʉ̃ nigʉmi. ¿Nopẽ mʉ pʉame, “Dios cʉ̃ cajoʉ Camasã Jʉ̃gocʉ pʉame yucʉpãĩpʉ yʉ na capapuarocaro yʉ riacoagʉ,” miñati? ¿Bairi ni pʉame cʉ̃ ãnicʉti cʉ̃, camasã Jʉ̃gocʉre bairo caãcʉ̃? —qũĩ jẽniñawã camasã Jesure. ~- !Bairo Jesús cʉ̃ caĩrĩjẽrẽ cʉ̃ tʉ̃gomasĩata, bairo yucʉpãĩpʉ cʉ̃ na capapuaro cʉ̃ cariápeere quetibʉjʉgʉ ĩmiwĩ. d}A Bairi tunu yucʉpãĩpʉ yʉ papuaturi yʉ na canemʉgõnʉcõrõ jʉ̃gori, ati yepa macããna capããrã na carorije wapare netõrĩ, yʉ yarã jeto na ãnio joroque na yʉ átigʉ —jãã ĩ quetibʉjʉwĩ Jesús. E| Bairi tunu merẽ ãmea niña Dios ati yepa macããna nipetiro camasãrẽ cʉ̃ caĩñabeseri rʉ̃mʉ. Bairi wãtĩ ati yepa quetiupaʉ cʉ̃ãrẽ ãmea Dios cʉ̃ rocacõãgʉmi yua. H{  Bairo na caĩrõ tʉ̃go, Jesús pʉame bairo na ĩwĩ: —Yʉ yaye macããjẽ rotie meerẽ bairo ĩ bʉsʉami Dios. Mʉjãã yaye macããjẽ rotie majũ roquere bairo ĩ bʉsʉami. pzY Camasã, cʉ̃tʉ catʉ̃goãna pʉame bairo caĩbʉsʉocajorijere tʉ̃gori, bairo ĩwã: —Bʉpore bairo ocajoapʉ. Aperã camasã jĩcããrã bairo ĩwã: —Diotʉ macããcʉ̃ ángel Jesús mena bʉsʉroyaami —ĩwã. Ĩ yaparo, atore bairo qũĩ jẽniwĩ Diopʉre: “Caacʉ, ãmerẽ mʉ catutuarije pʉamerẽ camasãrẽ na ĩñoña,” qũĩ jẽniwĩ Jesús. Bairo cʉ̃ caĩjẽnirõ, ʉmʉrecóopʉ atore bairo ĩ bʉsʉocajowʉ: “Merẽ yʉ catutuarije caroa áti ĩñorĩqũẽrẽ camasãrẽ na yʉ áti ĩñonucũña. Bairi tunu yʉ catutuarije caroa mena camasãrẽ na yʉ áti ĩñonemogʉ tunu,” ĩ bʉsʉocajowʉ jõbuipʉ. Gx Bairo jãã ĩ quetibʉjʉ yaparo, bairo jãã ĩwĩ Jesús: “¡Ãmea bʉtioro majũ yʉ yeripʉ yʉ tʉ̃goña yapapuaya! ¿Bairi, nopẽ bairo Diore cʉ̃ ñi jẽnicʉti? ‘Caacʉ popiye yʉ baio joroque cabaipee to baieticõãto,’ cʉ̃ ñi jẽnietigʉ. Bairo Diore cʉ̃ ñi jẽnietigʉ, ¡torecʉna popiye yʉ catãmʉorĩjẽ jʉ̃gori ati yepa macããna na carorije wapare netõʉ̃ acʉ́ yʉ apʉ́!” jãã ĩwĩ Jesús. w' Bairi noo caborã yʉ caquetibʉjʉrijere catʉ̃goʉsagarã na tʉ̃gopaje ʉsaáto yʉ yayere, yʉ paabojari majãrẽ bairo na caãnigaata. Tore bairo na caápata, na cʉ̃ã yʉ caãnopʉre ãnigarãma. Bairi yʉ caquetibʉjʉrore bairo tʉ̃goʉsari caroaro caáticõãnarẽ yʉ Pacʉ Dios pʉame na ĩñamairĩ caroare na jogʉmi —jãã ĩ quetibʉjʉwĩ Jesús. Jesús anuncia su muerte v9 Bairi tunu Diore caboena ãnirĩ, ati yepa macããjẽ jetore bʉtioro mʉjãã caʉgaripea ĩñacõãninucũata, cayasiparãrẽ bairo mʉjãã tuagarã. Bairi ati yepa macããjẽ carorijere mʉjãã caboeticõãta roque, Dios mena caãnicõãninucũparã mʉjãã ãnigarã. 7ug Cariape majũ mʉjãã yʉ quetibʉjʉya: Trigo apea ũnorẽ ñerĩ pupeapʉ marĩ caotero bero, tie oterique boaweri caputieticõãta, bairica majũ ríca jomasĩẽtĩgaro. Bairopʉa, ñerĩ pupeapʉ marĩ caotero bero, tie oterique boaweri caputiata roquere, caroa capee majũ rícacʉtinucũña. t# Bairo cʉ̃ na caĩquetibʉjʉro tʉ̃go, Jesús pʉame atore bairo jãã ĩwĩ: —Merẽ petoaca cõñacoatíya yʉ, Camasã Jʉ̃gocʉre yʉ na capajĩãrocaro bero caãnimiatacʉ̃ãrẽ yʉ cacatitunu wãmʉápáro ʉmʉrecóo buipʉ nocãrõ caroaro caãnopʉ. s/ Bairo cʉ̃ na caĩrõ tʉ̃go, Felipe, Andrés pʉamerẽ cʉ̃ quetibʉjʉámí. Bairi na pʉgarãpʉa Jesure cʉ̃ quetibʉjʉra etawã. xri Bairi na pʉame Jesure caĩñagarã ãnirĩ, Felipe tʉpʉ etawã. Mai, Felipe pʉame Galilea yepa jĩcã macã Betsaida macããcʉ̃ ãmi. Bairi na pʉame bʉtioro atore bairo Felipere qũĩwã: —Jesure bʉtioro cʉ̃ jãã ĩñagaya. Jerusalẽpʉ cabose rʉ̃mʉ netõrátana mena macããna cʉ̃ã ãñupã jĩcããrã griego majã. Bairi na cʉ̃ã ti bose rʉ̃mʉ caãno Diore caĩroaratána ãñupã. Dp Aperã fariseo majã pʉame atore bairo ãmeo ĩñuparã: —Merẽ mʉjãã masĩña: Tore bairo na caĩrĩjẽrẽ marĩ caẽñotaeticõãta, dope marĩ áti masĩẽtĩgarã. Ĩñañijate. ¡Nipetiro camasã cʉ̃ jetore tʉ̃goʉsarã átiyama! —ãmeo ĩñuparã fariseo majã. Unos griegos buscan a Jesús 3o_ Bairi nipetiro camasã Jesure cʉ̃ bócarásúpa. Jesús, ti wãme catiorique caroare cʉ̃ caáti ĩñorĩqũẽrẽ na caquetibʉjʉro jʉ̃gori cʉ̃ bócarásúpa. 7ng Mai, Jesús Lázarore masã opepʉ caãcʉ̃rẽ cʉ̃ cacatioro caĩñarĩcãrã pʉame tie nipetiro na caĩñarĩqũẽrẽ na quetibʉjʉ netõrã áma camasãrẽ. tma Mai, caãnijʉ̃goro jãã, cʉ̃ cabuerã, jãã tʉ̃gomasĩẽpʉ̃ tore bairo ĩ quetibʉjʉriquere. Cabero, Jesús riari bero ʉmʉrecóopʉ cʉ̃ cawãmʉátó beropʉ roque, nipetirije Jesús cʉ̃ cabaipeere na cawoatujʉ̃goyetiriquere jãã masĩwʉ̃. “Jesús cʉ̃ cabaipeere ĩ quetibʉjʉrã bairo ĩ woatuyupa,” jãã ĩ tʉ̃goñamasĩwʉ̃. Mʉjãã Quetiupaʉ Rey burro buipʉ pesari atíyami,” ĩ quetibʉjʉ woatuyupa Dios ya tutipʉ. 0kY Jesús pʉame burrore bocáetari cʉ̃ buipʉ pesari ámí Jerusalẽpʉ. Mai, Dios ya tutipʉ cʉ̃ãrẽ torea bairo cʉ̃ cabaipeere ĩ quetibʉjʉyupa: j9 Bairo cʉ̃ caetapeere camasĩrã ãnirĩ yua, peepũ ũnie carupaño querire pajure jeri, Jesure cʉ̃ bocáwã. Bairo cʉ̃ bocárána, atore bairo ĩ basa awajabʉsʉ ʉseanipeowã: —¡Nocãrõ to ñumajũcõãñati! ¡Nocãrõ cañuʉ majũrẽ Dios cʉ̃ catutuarije mena marĩ cʉ̃ cajoʉre cʉ̃ marĩ basapeoto! ¡Nocarõ cañuʉ Israel macããna Quetiupaʉ Rey majũrẽ cʉ̃ marĩ basapeoto! Ri Mai, ti watoa caãno, capããrã camasã Jerusalẽpʉ ásúpa, Pascua bose rʉ̃mʉ netõrána. Bairi ti rʉ̃mʉ busuri rʉ̃mʉ caãno merẽ masĩñupã Jesús ti macãrẽ cʉ̃ caetapeere. ah; Mai, sacerdote majã quetiuparã pʉame, “Cʉ̃, cariaricʉre Jesús cʉ̃ cacatio ĩñorĩqũẽrẽ caĩñarĩcãrã ãnirĩ capããrã judío majã marĩrẽ ricawatiri, Jesús pʉamerẽ cʉ̃ tʉ̃goʉsarã átiyama,” ãmeo ĩñuparã. Bairo ĩrĩ yua, Lázaro cʉ̃ãrẽ cʉ̃ pajĩã rocacõãgayuparã. Jesús entra en Jerusalén g gfG Capããrã judío majã mena macããna masĩñupã Betania macãpʉ Jesús jãã cʉ̃ cajʉ̃goãnierẽ. Torena, bʉtioro Jesure caĩñagarã ãnirĩ, ti macãpʉ jãã ĩñarã etawã. Bairi Jesús jeto meerẽ caĩñagarã ãnirĩ etawã. Lázaro cariayasiricʉ ãnacʉ̃rẽ Jesús cʉ̃ cacatioricʉ cʉ̃ãrẽ ĩñagarã, topʉ etawã. ce? Cabopacarã roquere tocãnacãnia na mʉjãã ĩñacõã ninucũgarã, mʉjãã watoa na caãno. Yʉ pʉame roque tocãnacãnia mʉjãã mena yʉ ãmerĩgʉ —qũĩwĩ Jesús Judare yua. Conspiración contra Lázaro ad; Bairo Judas cʉ̃ caĩrõ, Jesús pʉame qũĩwĩ: —Patowãcõrõ cõ ĩ bʉsʉpajʉ̃goeticõãña. Atio carõmio pʉame yʉ rupaʉri caãnipeere caroaro átijʉ̃goyeticũõ átiyamo tie cajʉtiñurĩjẽ mena. |cq Mai, Judas pʉame cabopacarãrẽ caĩñamai ũcʉ̃ meena, tore bairo ĩ bʉsʉwĩ. Cajeruti jeyanucũrĩ majõcʉ ãnirĩ bairo ĩwĩ. Mai, cʉ̃, Judas pʉame jãã yaye dinero cajãñarĩ poare caĩñarĩcãnʉgõbojaʉ ãmi. Bairo caácʉ nimicʉ̃ã, ti poa macããjẽrẽ jericawori cʉ̃ majũ cʉ̃ caborijere cawapatinucũʉ̃ ãnirĩ, tore bairo ĩwĩ. ?bw —¿Dopẽĩõ tie cawapa pacarijere trescientos denario moneda tiiri majũ nuniwapatari, cabopacarãrẽ na cõ jʉápeyupari? —ĩwĩ Judas jãã mena macããcʉ̃ pʉame. a Bairo Jesure cõ caátiere ĩña, Judas Iscariote, jãã mena macããcʉ̃, Jesure cabero cabʉsʉjãbuitirocapaʉ pʉame bairo ĩwĩ: 2`] Bairo jãã caʉgaruiro, María pʉame nardo caroa cajʉtiñurĩjẽ cawapa pacarije pairo trescientos gramos majũrẽ jeamó. Bairo jeatíri, Jesús rʉporire piopeowõ. Bairo áti yaparo, cõ poañapõ mena pare bopowõ. Bairo cõ caáto, nipetiro ti wii pupeapʉ jʉtiñu bijapeticoapʉ yua. `_9 Topʉ, cʉ̃ cacatioricʉ Lázarojãã ya wiipʉ jãã jʉ̃go ʉgarique ʉgawã, Jesure bʉtioro qũĩroarã. Mai, Marta pʉame jããrẽ ʉgarique batoo ámo. Lázaro pʉamea jãã menarẽ mesapʉ ʉgarui ámi. g^ I Jĩcã wãmo peti jĩcã pẽnirõ cãnacã rʉ̃mʉ Pascua bose rʉ̃mʉ caetaparo jʉ̃goye, Jesús Betania macãpʉ jãã jʉ̃goámí. Ti macãpʉ cariayasiricʉre cʉ̃ cacatioricʉ Lázaro tʉpʉ jãã jʉ̃goámí. ]) 9Mai, judío majã aperã sacerdote majã quetiuparã cʉ̃ã ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ Jesure cʉ̃ caetarije quetire cʉ̃ catʉ̃goata, “Jicoquei cariape cʉ̃ quetibʉjʉáto,” ĩ roti cũñuparã, bairo na caĩquetibʉjʉro Jesure cʉ̃ ñe masĩgarã yua.\ 8Bairo bairã, judío majã quetiuparã pʉame Jesure cʉ̃ macã ñesẽãñuparã, cʉ̃ ñerĩ cʉ̃ preso jogarã. Bairo cʉ̃ macã ñesẽãrĩ, tocãnacãʉ̃pʉrea templo wiipʉ na jẽniñamacã ñesẽãñuparã. Atore bairo ĩñuparã: —¿Dope mʉjãã ĩ tʉ̃goñañati? ¿Jesús cʉ̃ã ati bose rʉ̃mʉrẽ cʉ̃ etaʉati, o cʉ̃ etaecʉati ato? —na ĩ jẽniñañuparã. v~l|{{yexwvts;rUqhponmllSkjghhgecbaa__^.]?\[[CYfXxWVU{TTSzRPONML KFIHuGEzDBA @>=v<;:-8754|32200%/:.;-a+*a)z(k''+&q%%0$"! XJ  Azl ch||MID)Pedro pʉame bairo cʉ̃ caĩrõ, tunu ĩtocõãwĩ. Bairo Pedro cʉ̃ caĩtori nimarõã, ãbocʉ piiwĩ merẽ yua. Jesús ante Pilato CyTunu Pedro, cʉ̃ caãmorõ pataatacʉ yaʉ sacerdote majã quetiupaʉ paabojari majã mena macããcʉ̃ pʉame Pedrore atore bairo qũĩ jẽniñawĩ: —¿Olivo wesepʉ Jesús mena mʉ caãno yʉ caĩñaatacʉa mʉ ãnicõãẽtĩmiñati? +BOBairo Jesure cʉ̃ na caáto, Pedro pʉame peero tʉpʉa jũmacõãmi mai. Bairi atore bairo qũĩ jẽniñawã: —¿Mʉ cʉ̃ã, ãni Jesús cʉ̃ cabuerã mena macããcʉ̃ mee mʉ ãnicõãẽtĩmiñati? Pedro pʉame Jesure qũĩtoʉ, atore bairo ĩwĩ: —Cʉ̃ mee yʉ ãniña. AAnás pʉame yua Jesure cʉ̃ jiyari, cʉ̃ neárotiyupʉ Caifás sacerdote majã quetiupaʉ tʉpʉ. Pedro niega otra vez a Jesús f@EBairo cʉ̃rẽ cʉ̃ caáto, Jesús pʉame bairo qũĩñupʉ̃: —Bairo cʉ̃ yʉ caĩrĩjẽ mena cʉ̃rẽ rorije majũ cʉ̃ yʉ caĩata, cariapea roro yʉ caĩgarijere yʉ quetibʉjʉ masĩõña. Bairo cʉ̃ yʉ caĩrĩjẽ mena cariapea cʉ̃ yʉ caĩmiatacʉ̃ãrẽ, ¿dopẽĩ yʉ mʉ wasopana payati? —ĩñupʉ̃ Jesús soldaure. h?IBairo Jesús cʉ̃ caĩrõ tʉ̃gori, templo wii coteri majõcʉ pʉame Jesure jĩcãni majũ cʉ̃ wasopana pari, atore bairo qũĩñupʉ̃: —¿Atore bairije dopẽĩ sacerdote majã quetiupaʉre cʉ̃ mi yʉyati? w>g¿Dopẽĩ yʉre mʉ jẽniñañati? Yʉ cajʉ̃gobuero yʉre catʉ̃gonucũrã pʉame roquere na jẽniñaña. Na pʉame dise ũnie na yʉ caquetibʉjʉnucũrĩjẽrẽ mʉ quetibʉjʉgarãma, merẽ yʉ cabuerijere camasĩrã ãnirĩ. i=KBairo cʉ̃ caĩjẽniñarõ, Jesús pʉame bairo qũĩñupʉ̃: —Yʉ quetibʉjʉ ãninucũña nipetiro ati yepa macããna camasã na caãnotʉripʉ. Bairi tocãnacãni camasãrẽ na yʉ jʉ̃gobuenucũña ñubuerica wiipʉ, bairi Dios ya wii templo wiipʉ judío majã na caneñarõpʉ cʉ̃ãrẽ. Bairi yasioropʉ caĩrẽ bairo ñietinucũña. :<mSacerdote majã quetiupaʉ sumo sacerdote majũ Jesure cʉ̃ jẽniña jʉ̃goyupʉ cʉ̃ cabuerãrẽ dope cʉ̃ caátiere, bairi dope bairo cʉ̃ cabuerije cʉ̃ãrẽ. &;EMai, ti ñamirẽ bʉtioro yʉsʉawʉ. Bairo cabairo, sacerdote majã quetiupaʉ paabojari majã, bairi templo wiire cacoteri majã mena peero riowã. Bairo átiri, ti peero tʉpʉ jũmawã. Bairi Pedro cʉ̃ã na menapʉ peero jũmaʉ ámi. El sumo sacerdote interroga a Jesús :yBairi jopetʉ cacoteri majõco pʉame atore bairo Pedrore qũĩ jẽniñawõ: —¿Mʉa, Jesús cʉ̃ cabuerã mena macããcʉ̃ mee mʉ ãnicõãẽtĩmiñati? Bairo cõ caĩrõ, Pedro pʉame atore bairo cõ ĩ yʉwĩ: —Cʉ̃ mee yʉ ãniña. a9;Simón Pedro pʉame jopetʉ macãpʉa tuacõãwĩ. Bairi yʉ pʉame sumo sacerdote cʉ̃ camasĩ ãnirĩ jopetʉ cacoteri majõcore átí, cõ yʉ bʉsʉwʉ. Bairo yʉ caĩrõ, Pedro cʉ̃ãrẽ cʉ̃ jããrotiwõ. G8Bairo cʉ̃ na cañeátó, Simón Pedro mena Jesure cʉ̃ jãã ʉsawʉ. Mai, yʉ pʉame sumo sacerdotere camasĩ yʉ ãmʉ. Bairi Jesús mena ti wii macã yepapʉ yʉ jããcoápʉ́. 7 Mai, ãni, Caifás pʉame Junta Suprema na caneñabʉsʉropʉ, “Nipetiro marĩ camasãrẽ aperã na capajĩãrepeyoparo ũnorẽã, jĩcãʉ̃ã caʉ̃mʉ jeto cʉ̃ cariaro roque ñubujioro,” narẽ caĩbʉsʉricʉ ãmi. Pedro niega conocer a Jesús C6 Bairo átiri, Anás ya wii pʉame Jesure cʉ̃ neájʉ̃gowã. Anás pʉame Caifás mañicʉ̃ ãmi. Caifás pʉame ti cʉ̃marẽ sacerdote majã quetiupaʉ ãmi sumo sacerdote majũ. "5= Soldaua quetiupaʉ comandante mena bairi jĩcããrã judío majã templo wii cacotebojari majã mena Jesure cʉ̃ ñe, cʉ̃ jiyari cʉ̃ neámá. "4= Bairo cʉ̃ caáto ĩñarĩ, bairo qũĩwĩ Jesús Pedrore: —Tipãĩ jarericapãĩrẽ tãmurĩ qũẽno cũcõãña. Yʉ Pacʉ pʉame yʉre popiye yʉ catãmʉopeere yʉ cũwĩ. Bairi popiye netõrõ yʉ tãmʉomasĩgʉ, yʉ Pacʉ cʉ̃ caboro jʉ̃gori yua. Jesús ante Anás y3k Bairo cabairi nimarõã yua, Simón Pedro pʉame jarericapãĩ nerocajori, Malco cawãmecʉcʉre cariape nʉgõã cʉ̃ ãmorõrẽ patañocõã jowĩ. Cʉ̃, Malco pʉame sacerdote majã quetiupaʉ sumo sacerdote paabojari majõcʉ ãmi. L2 Mai, atie atore bairo cʉ̃ caĩrĩjẽ pʉame Jesús atore bairo cʉ̃ caĩjʉ̃goyetirique etaro baiwʉ: “Caacʉ, yʉ mʉ cajoricarãrẽ ni ũcʉ̃ cʉ̃ yasio joroque yʉ ápewʉ.” E1Jesús pʉame bairo na caĩrõ, bairo na ĩnemowĩ tunu: —Merẽ, “Cʉ̃ã yʉ ãniña,” mʉjãã ñimiña. Bairi yʉre mʉjãã camacãata, ãnoa yʉ baparãrẽ na árotiya. w0gBairo na cabairo, Jesús pʉame atore bairo na ĩ jẽniñanemowĩ tunu: —¿Noarẽ macãrã mʉjãã átiyati? Bairo cʉ̃ caĩjẽniñarõ, atore bairo qũĩ yʉnemowã tunu: —Jesús, Nazaret macã macããcʉ̃rẽ jãã macãña. o/WBairi Jesús, “Yʉa, cʉ̃ã yʉ ãniña,” na cʉ̃ caĩrĩpaʉa, dutunu peewẽcoámá yepapʉ. 6.eBairo cʉ̃ caĩjẽniñarõ, na pʉame bairo qũĩ yʉwã: —Jesús, Nazaret macã macããcʉ̃rẽ jãã macãña. Tiere tʉ̃gori, bairo na ĩwĩ Jesús: —Yʉa, yʉ ãniña Jesús, Nazaret macã macããcʉ̃ —na ĩwĩ. Mai, Judas, Jesure cabʉsʉjãbuitirocaʉ cʉ̃ã toa na mena ãmi. @-yMai, Jesús pʉame nipetirije masĩpeyocõãwĩ cʉ̃rẽ na caátipeere. Bairi atore bairo na ĩ jẽniñawĩ cʉ̃rẽ cañerĩ majãrẽ: —¿Noarẽ macãrã mʉjãã átiyati? F,Bairo merẽ ti wesere camasĩ ãnirĩ topʉ soldaua mena na jʉ̃goetawĩ. Soldaua bairi jĩcããrã templo wii coteri majã mena etawĩ. Mai, na pʉame sacerdote majã quetiuparã bairi fariseo majã cʉ̃ã na cajoatana ãma. Na pʉame cabesu cʉ̃gocõãtana etawã. Bairo bairã, na cajĩñaworije mena etawã. +/Mai, Judas, Jesure cabʉsʉjãbuitirocaʉ cʉ̃ã ti wesere camasĩ ãmi. Jesús pʉame jãã mena topʉ capee majũ jãã jʉ̃goneñanucũwĩ. c* AAtore bairo cʉ̃ pacʉ Diore qũĩ jẽniyaparo, Jesús jʉ̃goacoámí riama Cedrón cawãmecʉtiya ape nʉgõãpʉ. Mai, topʉ Olivo wese ãmʉ. Ti wesepʉ, jãã, cʉ̃ cabuerãrẽ jãã jʉ̃goetacoámí Jesús. &)EYʉ pʉame mʉ caátiãnierẽ caroaro na masĩõ joroque na yʉ átinucũña. Baipʉa, bairo jeto mʉrẽ na masĩcõã ninucũõ joroque na yʉ áticõã ninucũgʉ, yʉre mʉ camai ãninucũrĩjẽrẽ bairo na cʉ̃ãrẽ to baiáto ĩ. Yʉ majũ cʉ̃ã na mena yʉ caãniparore bairo ĩ, mʉrẽ na masĩcõã ninucũõ joroque na yʉ áticõã ninucũgʉ,” qũĩ jẽniwĩ Jesús cʉ̃ pacʉ Diore.E(Caacʉ, caroʉ́ cariape caácʉ majũ mʉ ãniña. Ati yepa macããna camasã pʉame mʉ masĩẽtĩnucũñama. Yʉ pʉame roque bairo mʉ na camasĩẽtĩmiatacʉ̃ãrẽ, mʉ yʉ masĩjãñunucũña. Bairi ãnoa yʉ mena caãna cʉ̃ã, ‘Cariape majũã Jesús, Dios cʉ̃ cajoricʉ niñami,’ ĩ masĩñama. G'“Caacʉ, ati ʉmʉrecóo caãniparo jʉ̃goyepʉa mʉ camairĩcʉ̃ yʉ ãniña. Bairi mʉ pʉame yʉ yarã caãniparãrẽ yʉ mʉ besebojayupa. Bairi na cʉ̃ã yʉ caãniátó mʉ tʉpʉ na caãnorẽ yʉ boya. Yʉ caátitutuãnie yʉ mʉ cajorijere na caĩñaparore bairo ĩ, topʉ na caãnorẽ yʉ boya. >&uYʉ, na mena yʉ ãniña. Mʉ pʉamea yʉ mena mʉ ãniña. Bairo caãna marĩ caãnoi, jĩcãrõ tʉ̃ni caãna majũ na tuao joroque na marĩ átigarã. Bairo na marĩ caáto, ati yepa macããna camasã pʉame na ĩñarã, ‘Cariape majũã Jesús, Dios cʉ̃ cajoricʉ niñami,’ ĩ masĩgarãma. ‘Cʉ̃ caquetibʉjʉrijere catʉ̃goʉsarãrẽ na maiñami Dios, cʉ̃ macʉ̃rẽ cʉ̃ camairõrẽã bairo,’ ĩ masĩgarãma. {%oBairi mʉ carotimasĩrĩjẽrẽ yʉ mʉ cajoricarorea bairo yʉ cʉ̃ã rotimasĩrĩqũẽrẽ na yʉ joya, jĩcãrõrẽã bairo na tʉ̃goña yeri jãña ãmarõ ĩ. Bairo bairã, jĩcãrõ marĩ caãnorẽã bairo na cʉ̃ã na ãmarõ. $$ACaroaro na ãnio joroque ĩ, mʉrẽ na yʉ jẽnibojaya. Marĩ mena jĩcãrõrẽã bairo caroaro na ãnicõãto na cʉ̃ã. Caacʉ, mʉ, yʉ mena mʉ caãnorẽã bairo, bairi tunu yʉ cʉ̃ã mʉ mena yʉ caãnorẽã bairo na cʉ̃ã jĩcãrõrẽã bairo na ãmarõ. Bairo na caãno ĩñarã, ati yepa macããna camasã pʉame, ‘Cariape majũã Jesús, Dios cʉ̃ cajoricʉ niñami,’ ĩ masĩgarãma. '#G“Ãnoa jʉ̃gori jeto mee mʉrẽ na yʉ jẽnibojaya. Nipetiro camasã cabero na caquetibʉjʉro catʉ̃goʉsaparã cʉ̃ãrẽ na yʉ jẽnibojaya. 5"cMʉ caborore bairo tʉ̃goʉsari caroʉ́ ãnigʉ, na carorije wapa na yʉ riabojagʉ. Bairo na yʉ cariabojaro, na pʉame cʉ̃ã caroarã majũ tuagarãma cariapea yua. !Ati yepapʉ yʉre mʉ caquetibʉjʉrotijoricarorea bairo yʉ cʉ̃ã ãnoa yʉ yarãrẽ na yʉ bueroti joya camasãrẽ. 6 eBairo mʉ caquetibʉjʉrijere mʉ majũã na ʉpoya, mʉ yaye cariape majũ caãnorẽã bairo na caátiãnimasĩparore bairo ĩ. Mʉ yaye cariape macããjẽ majũ niña. fENa cʉ̃ã ati yepa macããcʉ̃ mee yʉ caãnorẽã bairo ati yepa macããna mee niñama. S‘Mʉ tʉpʉ tãmurĩ na jejoya,’ ĩ mee ñiña. ‘Caroaro majũ na qũẽnoña,’ ĩ pʉame roque bairo ñiña. ‘Carorije wãtĩ na átirotiremi, na ĩñaricanʉgõña ĩ,’ bairo mʉ ñiña. Yʉ, mʉ caquetibʉjʉrotiriquere na yʉ quetibʉjʉnucũña. Tunu apeyera ati yepa macããcʉ̃ mee yʉ caãnoi, na pʉame cʉ̃ã ati yepa macããna meerẽ bairo caãna niñama. Bairi ati yepa macããna camasã pʉame na jũnuoñe ĩñajãñunucũñama. c? “Bairi mʉ tʉpʉ ágʉ yʉ baiya. Mai, bairo na mena ati yepapʉ ãcʉ̃na, atore bairo na ñiña, na cʉ̃ã bʉtioro ñe ũnie rʉsaeto na ʉseaniáto, na mena ãcʉ̃ bʉtioro yʉ caʉseanirõrẽã bairo. Y+ Ati yepa ãcʉ̃, yʉ mʉ cacũrĩcãrãrẽ caroaro majũ na yʉ qũẽno ãninucũwʉ̃, mʉ catutuarije mena mʉ carotijoricarorea bairo yua. Bairo na qũẽno ãcʉ̃, ni ũcʉ̃rẽ cʉ̃ yasio joroque yʉ ápewʉ. Baipʉa, mʉ ya tutipʉ profeta majã ãnana na cawoatujʉ̃goyeticũrĩcãrõrẽ bairo cabaipaʉ jeto yasigʉmi. 7 “Yʉ pʉame tocãrõã mʉ tʉpʉ yʉ ãniágʉ. Tocãrõã ati yepare yʉ ãmerĩgʉ yua. Yʉ cabuerã roque ati yepa tuagarãma, bairo mʉtʉ yʉ caãnitoye. Caacʉ, nocãrõ cañuʉ ãnirĩ, mʉ catutuarije mena na coteya, mʉ catutuarije mena na yʉ cacote nucũrĩcãrõrẽã bairo. Na cʉ̃ã jĩcãrõ tʉ̃ni marĩ caãnorẽã bairo na caãnimasĩparore bairo ĩ, caroaro na ĩñacoteya. V% Nipetirã yʉ yarã yʉre catʉ̃goʉsarã pʉame mʉ yarã niñama. Bairi nipetirã mʉ yarã caãna cʉ̃ã yʉ yarã niñama. Bairi na cʉ̃ã yʉ caátitutuãnierẽ camasãrẽ na áti ĩñogarãma. {o “Caroaro na ãnio joroque na mʉ caátiparore bairo ĩ, mʉrẽ na yʉ jẽnipeobojaya, mʉ yarã yʉ mʉ cacũrĩcãrã na caãnoi. Ati yepa macããna camasãrẽ mʉ yaye quetire catʉ̃goʉsagaenarẽ na yʉ jẽnibojaetinucũña. gGCariape majũ yʉ mʉ caquetibʉjʉrotirijere na yʉ quetibʉjʉnucũña. Na pʉame caroaro majũ yʉ tʉ̃goʉsayama. Bairi masĩñama mʉtʉ mʉ carotimasĩrĩpaʉ caãnacʉ̃ ati yepapʉ yʉ mʉ cajorique cʉ̃ãrẽ. Bairi ãmerẽ nipetirije yʉ mʉ cajonucũrĩjẽrẽ, ‘Dios cʉ̃ cajorije majũ niña,’ ĩ masĩpeyocõãñama merẽ yua. W'“Camasã ati yepa macããnarẽ na beseri, yʉ mʉ cacũrĩcãrãrẽ merẽ na yʉ masĩõ peyocõãña mʉ, yʉ Pacʉ Dios, mʉ caãnajẽ cʉtiere. Na pʉame mʉ cabesericarã mʉ yarã caãna niñama. Bairo caãna ãnirĩ, mʉ carotiro mena mʉ yaye quetire mʉ yʉ caquetibʉjʉbojaro, caroaro majũ yʉ tʉ̃goʉsayama. a;Bairi Caacʉ, mʉrẽ ñiña tunu: Mʉ caĩñajoropʉ nocãrõ mʉ caátitutuarije mena yʉ átimasĩõ joroque yʉ ása tunu, mʉ mena jĩcãrõ yʉ cacʉ̃goriquere bairo ati ʉmʉrecóo caãniparo jʉ̃goyepʉa. N“Ati yepapʉre ãcʉ̃ merẽ mʉ catutuarije mena mʉ carotirore bairo yʉ áti yaparobojaya. Ati yepa macããna camasãrẽ na yʉ masĩõpeyocõãña mʉ caátitutuãnierẽ merẽ yua. 1[Caticõãnajẽrẽ masĩrĩqũẽ pʉame mʉ, jĩcãʉ̃ã Dios cariape majũ mʉ caãnierẽ, yʉ, Jesucristo mʉ cajoricʉ cʉ̃ãrẽ camasã na camasĩpee niña. Bairi mʉ macʉ̃rẽ nipetirã ati yepa macããna camasã netõrõ rotimasĩrĩqũẽ cʉ̃ãrẽ yʉ mʉ jowʉ. Bairo mʉ caáto yua, caticõãninucũrĩqũẽrẽ nipetiro yʉ mʉ cajoricarãrẽ na yʉ cajomasĩparore bairo ĩ, tiere yʉ mʉ jowʉ.  Bairo jãã ĩ quetibʉjʉ yaparori bero, ʉmʉrecóopʉ ĩñamʉgõjori, atore bairo cʉ̃ pacʉ Diore qũĩ jẽniwĩ: “Caacʉ, merẽ tocãrõã yʉ mʉ cacõrĩcã yʉtea etaro baiya. Bairi yʉ, mʉ macʉ̃rẽ nocãrõ mʉ caátitutuãnierẽ yʉ ʉpocũña. Bairo mʉ caáto, yʉ, mʉ macʉ̃ cʉ̃ã nocãrõ mʉ caátitutuãnierẽ nipetiro camasãrẽ na yʉ áti ĩñogʉ. _7!Bairi atore bairo nipetirije mʉjãã ñi quetibʉjʉya, yʉ mena cʉ̃ãrẽ jĩcãrõ tʉ̃ni caroaro mʉjãã catʉ̃goña yerijãñacõãninucũparore bairo ĩ yua. Mʉjããrẽ ati yepa macããna popiye mʉjãã baio joroque mʉjãã átiepenucũgarãma. Mʉjãã pʉame bairo mʉjãã na caátimiatacʉ̃ãrẽ, tʉ̃goñatutuacõãña. Merẽ yʉ roque ati ʉmʉrecóo macããjẽ carorijere yʉ botionetõnʉcãcõãwʉ̃ —jãã ĩ quetibʉjʉwĩ Jesús.1[ Mʉjãã pʉame yʉ mʉjãã caaweyoparo merẽ etaro baiya. Bairo yʉre aweyorã, tocãnacãʉ̃pʉa noo mʉjãã caboropʉ mʉjãã ábatacoagarã. Bairo mʉjãã cabairo, yʉ pʉame roque jĩcãʉ̃ã yʉ tuagʉ. Jĩcãʉ̃ã yʉ ãmerĩña baipʉa. Yʉ Pacʉ Dios pʉame yʉ mena ãniñami. R Bairo jãã, cʉ̃ cabuerã, cʉ̃ jãã caĩrõ tʉ̃gori, atore bairo jãã ĩwĩ Jesús: —¿Ãmerẽ yua caroaro majũ ñe ũnie rʉsaricaro mano cariape yʉ mʉjãã tʉ̃goʉsacõãñati?  Ãmerẽ yua caroaro majũ jãã mʉ caquetibʉjʉmasĩõrõ tʉ̃gorã, ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ mʉ jẽniñanemo nucũrĩcãrõ mano jĩcãrõ tʉ̃ni majũ mʉrẽ jãã tʉ̃goʉsa masĩña. Bairi tiere jãã mʉ caquetibʉjʉro tʉ̃gorã, cariape majũ mʉrẽ jãã masĩña Dios cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉ caãnacʉ̃ mʉ caatáje cʉ̃ãrẽ —cʉ̃ jãã ĩwʉ̃ Jesure. g GBairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃gorã, atore bairo cʉ̃ jãã ĩwʉ̃: —Ãme roque caroaro cariape majũ jãã mʉ quetibʉjʉya yua. Apeye ũnie cʉ̃ãrẽ ĩ cõñanucũrĩ mee, caroaro majũ jãã mʉ quetibʉjʉya. ` 9Yʉ pʉame yʉ Pacʉ cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉ caãnacʉ̃ yʉ apʉ́ ati yepapʉre, mʉjãã camasã mena ãni acʉ́. Bairo caatácʉ ãnirĩ, tunu mʉjãã ati yepa macããna camasãrẽ aweyo ágʉ yʉ baiya yʉ caatátopʉa tunu. Bairi yʉ caatáto, yʉ Pacʉ tʉpʉa yʉ tunuágʉ tunu,” jãã ĩwĩ Jesús, jãã, cʉ̃ cabuerãrẽ. 9Mʉjãã mena yʉ caãmerĩ rʉ̃mʉrẽ yua mʉjãã pʉame yʉ wãme mena ĩrĩ, yʉ Pacʉre cʉ̃ mʉjãã jẽninucũgarã. Yʉ pʉame yʉ Pacʉre mʉjãã yʉ cajẽnibojacõãninucũpee jeto nigaro ĩ mee, bairo mʉjãã ñiña. Yʉ Pacʉ pʉame mʉjãã maiñami, yʉ cʉ̃ãrẽ mʉjãã camairõ jʉ̃gori. Tunu bairoa cariape Dios cʉ̃ cajoricʉ yʉ caãnierẽ masĩrĩ caroaro yʉ mʉjãã catʉ̃goʉsarije jʉ̃gori mʉjãã maiñami. Torena, mʉjãã pʉame roque mʉjãã majũã cʉ̃ mʉjãã jẽninucũgarã yua. Ĩ quetibʉjʉ yaparo, atore bairo jãã ĩ nemowĩ tunu. “Bairi atore bairo mʉjãã yʉ caĩquetibʉjʉnucũrĩjẽrẽ ĩcõñarĩ mena jeto mʉjãã yʉ quetibʉjʉnucũña: Bairi ãme ato jʉ̃goyere tocãrõã ĩcõñarĩ, mʉjãã yʉ quetibʉjʉetigʉ. Cariapea yua caroaro majũ yʉ Pacʉ yaye caroare mʉjãã yʉ quetibʉjʉ masĩõpeyocõãgʉ, ĩ cõñarĩcãrõ mano yua. zmMai, mʉjãã mena yʉ caãno, jĩcãni ũno yʉ wãme mena ĩrĩ, mʉjãã jẽnietinucũña. Bairi ãmea mʉjãã jẽnigarã. Bairo mʉjãã cajẽniata, Dios pʉame mʉjãã jogʉmi mʉjãã caborijere, jĩcãrõ tʉ̃ni mʉjãã caʉseanirĩjẽ to caãnijĩãtiparore ĩrã,” ĩ quetibʉjʉwĩ Jesús, jãã, cʉ̃ cabuerãrẽ. Jesucristo, vencedor del mundo W'Cariapea mʉjããrẽ ñiña: “Mʉjãã mena yʉ caãmerĩ rʉ̃mʉ caãnorẽ yua, mʉjãã caborijere yʉre mʉjãã jẽnietigarã. Yʉ Pacʉpʉ roquere cʉ̃ mʉjãã jẽnimasĩgarã. Bairo cʉ̃ jẽnirã, mʉjãã caborijere yʉ wãme mena ĩrĩ cʉ̃ mʉjãã cajẽnirõ, nipetirijere mʉjãã jomajũcõãgʉmi yua. /Jĩcãõ carõmio cõ cabairore bairo mʉjãã cʉ̃ã ãmeacãrẽ bʉtioro roro popiye majũ tãmʉorĩ mʉjãã yapapuaya. Cabero tunu mʉjãã tʉre etaʉpʉ, mʉjãã ñiñagʉ tunu. Bairo yʉ cabairopʉ ñiñarã, bʉtioro mʉjãã yeripʉ mʉjãã tʉ̃goña ʉseanigarã. Bairo mʉjãã caʉseanirĩjẽrẽ ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ mʉjãã ʉseani jãnao joroque mʉjãã átimasĩẽtĩgʉmi. X)Jĩcãõ carõmio bairirupaʉ caãcõ cõ macʉ̃ cʉ̃ cabuiagaro, bʉtioro wisio tʉ̃goñañamo. Tunu bairoa cõ macʉ̃ cʉ̃ cabuiaro bero roque, wisio tʉ̃goñaẽtĩñamo yua. Bairo cõ macʉ̃ jĩcãʉ̃ ati yepapʉ cʉ̃ cabuiaro jʉ̃gori, cawisiomiataco yua cõ macʉ̃rẽ ĩñarĩ bʉtioro tʉ̃goña ʉseanicõãñamo. MCariape majũ atore bairo mʉjãã ñi quetibʉjʉya: Mʉjãã otigarã. Bairo bairã, bʉtioro mʉjãã tʉ̃goña yapapuagarã. Bairo mʉjãã cabaimiatacʉ̃ãrẽ, ati yepa macããna pʉame ʉseanigarãma. Bairo mʉjãã catʉ̃goñayapapuaatato bero, ʉseani tʉ̃goñarĩqũẽ pʉame mʉjãã ãniwasoa etagaro yua. |qJesús pʉame bairo jãã caãmeo ĩrõ, cʉ̃rẽ jãã caĩjẽniñagarijere masĩcõãñupĩ. Bairi atore bairo jãã ĩwĩ: —Mʉjããrẽ bairo ñiapʉ̃: “Ãme bero cayoápéroa yʉ mʉjãã ĩñaetigarã yua. Bairi tunu cabero jãñurĩpʉ roque yʉ mʉjãã ĩñanemogarã tunu.” ¿Atie mʉjãã yʉ caĩatajerea mʉjãã ãmeo jẽniñacõã niñati? A{¿Dope bairo ĩ quetibʉjʉgʉ, “Ãme bero cayoápéroa,” qũĩñati? Bairi, “Tie ĩ quetibʉjʉgʉ ĩñami,” marĩ ĩ tʉ̃gomasĩẽtĩmajũcõãña —jãã ãmeo ĩwʉ̃. EBairije Jesús jãã cʉ̃ caĩquetibʉjʉrijere tʉ̃gori, jãã pʉame jãã majũ atore bairije jãã ãmeo ĩ jẽniñawʉ̃: —¿Dope bairo ĩgʉ, tore bairije marĩ qũĩ quetibʉjʉyati? ¿Dopẽĩ, “Cabero jãñurĩ yʉ mʉjãã ĩñaetigarã yua,” marĩ ĩmicʉ̃ã, “Tunu cabero jãñurĩpʉ yʉ mʉjãã ĩñanemogarã,” marĩ qũĩñati? ¿Nopẽ ĩgʉ, “Yʉ Pacʉ tʉpʉ yʉ ágʉ,” marĩ qũĩ quetibʉjʉyati? ~{“Bairi ãme bero cayoápéroa yʉ mʉjãã ĩñaetigarã. Bairo ñiñaetimirãcʉ̃ã, cabero jãñurĩpʉ roque yʉ mʉjãã ĩñanemogarã tunu,” ĩ quetibʉjʉwĩ Jesús, jãã, cʉ̃ cabuerãrẽ. La tristeza se cambiará en alegría g}GBairi nipetirije yʉ Pacʉ caroa cʉ̃ caátiãnie yʉ yaye jeto ãno baiya. Bairi, ‘Espíritu Santo pʉame tie yʉ yaye yʉ camasĩrĩjẽ macããjẽrẽ mʉjããrẽ masĩõ joroque mʉjãã átigʉmi,’ ñiapʉ̃. |Cʉ̃ pʉame caroaro majũ yʉ nʉcʉ̃bʉgori ñiroagʉmi. Cʉ̃, Espíritu Santo pʉame yʉ yaye yʉ camasĩrĩjẽ macããjẽrẽ camasĩ ãnirĩ, tiere mʉjãã quetibʉjʉ masĩõgʉmi. Bairo yʉ yayere camasĩ ãnirĩ, yʉ cʉ̃ãrẽ bʉtioro ñiroagʉmi. i{K Bairi Espíritu Santo mʉjããtʉ acʉ́pʉ, mʉjãã masĩpeyo joroque mʉjãã átigʉmi cariape macããjẽ majũ masĩrĩqũẽrẽ yua. Cʉ̃ pʉame cariape macããjẽ majũrẽ mʉjãã quetibʉjʉgʉmi. Baipʉa, cʉ̃ majũ cʉ̃ caborore bairo mʉjãã quetibʉjʉetigʉmi. Dios yaye macããjẽ cʉ̃ catʉ̃gorijere mʉjãã quetibʉjʉgʉmi. Bairi tunu nipetirije caberopʉ cabaipee cʉ̃ãrẽ mʉjãã quetibʉjʉ masĩõgʉmi yua Dios Yeri Espíritu Santo pʉame. /zW “Baipʉa, capee majũ mʉjããrẽ yʉ quetibʉjʉgamicʉpʉ. Mai, ãmerẽ mʉjãã pʉame jicoquei caroaro yʉ mʉjãã tʉ̃gojĩãti masĩẽtĩbujiorã. y Tunu bairoa ati yepa macããnarẽ carotimasĩ wãtĩ popiye cʉ̃ baio joroque Dios cʉ̃ caátipee cʉ̃ãrẽ mʉjãã masĩõgʉmi. gxG Bairi tunu cariape yʉ Pacʉtʉ yʉ ácoagʉ. Yʉ mʉjãã ĩñaetigarã yua. Bairo yʉ Pacʉ tʉpʉ yʉ caátíe mena jʉ̃gori mʉjãã masĩõgʉmi Espíritu Santo pʉame caroaro cariape caãcʉ̃ yʉ caãnierẽ yua. }ws Bairi Espíritu Santo pʉame camasãrẽ na masĩõgʉmi yʉre na catʉ̃goʉsaetie wapa jʉ̃gori na cayasipeere. v5Cʉ̃, Espíritu Santo acʉ́pʉ, ati yepa macããna nipetiro camasãrẽ, caroaro majũ na masĩõgʉmi carorije macããjẽ na caátinucũrĩjẽrẽ. Cariape macããjẽ cʉ̃ãrẽ na masĩõgʉmi. Bairi Dios cʉ̃ caĩñabesemasĩrĩjẽ cʉ̃ãrẽ na masĩõgʉmi yua. (uIBairi mʉjããrẽ atore bairo cariape majũ mʉjãã ñiña: Mʉjããrẽ yʉ caaweyocoato ñuña. Mʉjããrẽ yʉ caaweyoeticõãta, mʉjããrẽ cajʉ̃goãnitutuapaʉre cʉ̃ yʉ joetibujioʉ. Mʉjããrẽ yʉ caaweyocoápáta roque, yʉ majũã cʉ̃ yʉ jogʉ Espíritu Santore. +tOBairo ĩrĩcãrõ ũnorẽã, mʉjãã pʉame yʉ cabaipeere mʉjããrẽ yʉ caquetibʉjʉrije jʉ̃gori bʉtioro mʉjãã tʉ̃goñarĩqũẽ paicõãña yua. jsMBairi ãme roquere yʉ Pacʉ yʉre cajoricʉ tʉpʉ ágʉ majũ yʉ baiya. Bairo yʉ caágamiatacʉ̃ãrẽ, ni ũcʉ̃ mʉjãã mena macããcʉ̃, ‘¿Noopʉ mʉ ácʉ́ati?’ yʉre caĩjẽniñagaʉ manimajũcõãñami. Yr+Atore bairo mʉjããrẽ ñi quetibʉjʉcũña, camasã roro mʉjããrẽ na caáto ĩñarĩ, yʉ caĩquetibʉjʉriquere cabero mʉjãã catʉ̃goñamasĩparore bairo ĩ,” tore bairo ĩ quetibʉjʉwĩ Jesús, jãã, cʉ̃ cabuerãrẽ. Lo que hace el Espíritu Santo Ĩ quetibʉjʉ yaparo, atore bairo jãã ĩ nemowĩ tunu: “Atie mʉjããrẽ yʉ caquetibʉjʉrijere caãnijʉ̃goripaʉpʉa mʉjãã yʉ quetibʉjʉepʉ, mʉjãã mena caãcʉ̃ ãnirĩ mai. `q9Tore bairo átigarãma, yʉre bairi yʉ Pacʉ cʉ̃ãrẽ camasĩẽna majũ ãnirĩ. #p?Mʉjããrẽ roro ñubuerica wiiripʉ caãnarẽ mʉjãã acuwiyoregarãma ati yepa macããna camasã. Tunu bairo átiri, mʉjãã pajĩãrecõãgarãma. Bairo noa ũna mʉjããrẽ capajĩãregarã pʉame, ‘Dios cʉ̃ carotiro mena ána marĩ átiya,’ ĩ tʉ̃goñamigarãma. oo Y“Atore bairo mʉjãã ñi quetibʉjʉya, yʉ mena mʉjãã catʉ̃goñatutuacõãniparore bairo ĩ. knOMʉjãã pʉame merẽ yʉ mena cajʉ̃goripaʉpʉa yʉ mʉjãã masĩcõã ninucũwʉ̃. Bairo mʉjãã cʉ̃ã yʉre camasĩrã ãnirĩ cariapea na masĩõ joroque na mʉjãã átigarã camasãrẽ yʉ caátiãnierẽ.Nm“Bairi mʉjããrẽ cajʉ̃goãnitutuapaʉ Espíritu Santo cariape caãcʉ̃ majũrẽ yʉ Pacʉ jʉ̃gori mʉjãã yʉ cajopaʉ pʉame, yʉ, cariape yʉ caãnierẽ mʉjãã masĩõgʉmi. 5lcAtore bairo cabaipeere Dios ya tutipʉ ĩ woatujʉ̃goyeticũñañupã: ‘Ñe apeye ũnie jʉ̃gori cabuicʉpeirea qũĩña tejãñugarãma,’ ĩ woatu quetibʉjʉyupa. GkAti yepa macããna camasãrẽ caroa wãme áti ĩñorĩqũẽrẽ na yʉ caáti ĩñoʉ ápericõãta, yʉ caátiere na caĩroaetie wapa, wapa cʉ̃goetibujiorãma. Bairo na yʉ caáti ĩñorĩjẽrẽ ĩñamirãcʉ̃ã, ñiñagaetiyama. Bairo bairã, yʉ Pacʉ Dios cʉ̃ãrẽ caĩñaterãrẽ bairo ãna baiyama. jwBairi tunu jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ yʉre caĩñatei pʉame yʉ Pacʉ Dios cʉ̃ãrẽ caĩñateire bairo ãcʉ̃ baiyami. 'iG“Ati yepa macããna nipetiro camasã na carorije wapare na yʉ caquetibʉjʉmasĩõʉ̃ ápericõãta, yʉre na catʉ̃goʉsaetie wapa, wapa cʉ̃goetibujiorãma. Ãmerẽ yua narẽ yʉ caquetibʉjʉro bero, ‘Carorije cawapa mána jãã ãniña,’ ĩ netõmasĩẽtĩñama. =hsBairãpʉa, aperã camasã mʉjããrẽ roro jeto átinucũgarãma, yʉ caquetibʉjʉrijere tʉ̃goʉsari camasãrẽ na mʉjãã caquetibʉjʉnetõrĩjẽ jʉ̃gori. Bairo mʉjããrẽ caátinucũrã pʉame yʉ Pacʉ Dios yʉre ati yepapʉ cajoricʉre camasĩẽna ãnirĩ bairo mʉjãã átinucũgarãma. )gKCajʉ̃goye atore bairo mʉjãã yʉ caquetibʉjʉatajere tʉ̃goñanemoñijate: Ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ paabojari majõcʉ cʉ̃ quetiupaʉ netõjãñurõ ãmerĩñami. Yʉre roro yʉ áti ʉsanucũwã, yʉ pajĩãgarã. Bairi mʉjãã cʉ̃ãrẽ torea bairo roro mʉjãã átigarãma. Tunu bairoa yʉ yaye quetire na catʉ̃goʉsaata, mʉjãã cʉ̃ãrẽ mʉjãã tʉ̃goʉsagarãma mʉjãã caquetibʉjʉrijere. zfmMʉjãã cʉ̃ã ati yepa macããna cariapea mʉjãã caãmata, na, camasã cʉ̃ã mʉjãã maibujiorãma, na yarãrẽ na camairõrẽã bairo. Yʉ pʉame roque mʉjããrẽ ati yepa macããna mena macããnarẽ mʉjãã yʉ besewʉ. Bairi mʉjããrẽ ati yepa macããna pʉame bʉtioro mʉjãã teyama, merẽ ati yepa macããna mee mʉjãã caãno jʉ̃gori yua. be=Ĩ quetibʉjʉ yaparo, atore bairo jãã ĩnemowĩ tunu: “Ati ʉmʉrecóo macããna, mʉjãã, yʉ yarãrẽ na caĩñateata, merẽ yʉre caĩñatejʉ̃goricarã ñiñama. Tiere mʉjãã camasĩrõ yʉ boya. ?dwBairi atiere mʉjãã yʉ átiroticũña: Nipetiro tocãnacãʉ̃pʉa ãmeo maiña,” ĩ quetibʉjʉwĩ Jesús, jãã, cʉ̃ cabuerãrẽ yua. El mundo odia a Jesús y a los suyos c3Mʉjãã, yʉre bori yʉ mʉjãã beseepʉ. Yʉ pʉame roque mʉjããrẽ mairĩ mʉjãã yʉ besewʉ. Bairo mʉjããrẽ beseri caroa quetire mʉjãã yʉ quetibʉjʉ rotijoya capããrã camasãrẽ, yʉ yarã na ãnicõã ninucũõ joroque mʉjãã caátiparore bairo ĩ. Tore bairo mʉjãã caátiãnimasĩata, yʉ wãme mena ĩrĩ nipetirije mʉjãã cajẽnirĩjẽrẽ mʉjãã jogʉmi yʉ Pacʉ. Xb)Bairi ãmerẽ yua yʉ paabojari majãrẽ bairo mʉjãã ñiñaẽtĩña. Mai, capaabojari majõcʉ pʉame cʉ̃ quetiupaʉ nipetirije cʉ̃ caátiãninucũrĩjẽrẽ masĩẽtĩñami. Bairi ãmerẽ ‘yʉ baparã’ mʉjãã ñiña, nipetirije yʉ Pacʉ yʉ cʉ̃ caquetibʉjʉrotiriquere mʉjãã yʉ camasĩõrõ jʉ̃gori yua. aBairi mʉjãã yʉ caroticũrĩjẽrẽ jĩcãrõ tʉ̃ni mʉjãã caátimasĩata, yʉ yarã, yʉ baparã majũ mʉjãã ãniña. `' Nocãrõ cʉ̃ yarãrẽ camaimajũʉ̃ cʉ̃ caãmata, cʉ̃ majũ rupaʉ mena cʉ̃ãrẽ popiye tãmʉorĩ cʉ̃ jʉ̃gori riamasĩñami. _% Bairi atore bairo mʉjãã yʉ átiroticũña: Mʉjããrẽ yʉ camainucũrõrẽã bairo mʉjãã cʉ̃ã tocãnacãʉ̃pʉa ãmeo maiña. t^a “Atore bairo mʉjãã ñi quetibʉjʉya, caroaro yʉ mena mʉjãã caʉseanimasĩparore bairo ĩ. Tunu bairoa mʉjãã caʉseani coterije caroaro jĩcãrõ tʉ̃ni to caãnijĩãtiparore bairo ĩ, tore bairo ñi quetibʉjʉya. 5]c Yʉ caroticũrĩjẽrẽ caroaro tʉ̃goʉsari, yʉ carotirore bairo jeto mʉjãã caáti ãmata, yʉ camairã, yʉ yarã majũ mʉjãã tuagarã. Yʉ cʉ̃ã yʉ Pacʉ yʉ cʉ̃ carotirore bairo ácʉ, cʉ̃ camai majũ yʉ caãnorẽã bairo mʉjãã cʉ̃ã yʉ camairã majũ mʉjãã tuagarã. F\ Torecʉ, bʉtioro mʉjããrẽ ñiñamaiña, yʉ Pacʉ yʉre cʉ̃ camairõrẽã bairo. Bairo yʉ camairã ãnirĩ jĩcãrõrẽ bairo yʉ mena ãnicõã ninucũña tocãnacã rʉ̃mʉa. a[;Cariapea yʉ cabuerã majũ caãna nocãrõ pairo caroa macããjẽrẽ átiãnimasĩñama. Bairo na caátiãnimasĩrĩjẽ jʉ̃gori yʉ Pacʉ pʉame netõjãñurõ camasãrẽ caĩroaecoʉ cañuʉ majũ tuagʉmi. iZK“Bairo yʉre tʉ̃goʉsari yʉ carotirore bairo jeto botioricaro mano caátiãna mʉjãã caãmata, noo mʉjãã caborijere yʉ jẽniña. Bairo mʉjãã cajẽnirõ, noo mʉjãã caborijere mʉjãã yʉ jomasĩña. bY=Yʉre tʉ̃goʉsari yʉ carotirore bairo caátiãmerã na caãmata, rocaecocõãgarãma. Bairo rocaecori yua, peeropʉ joe ecogarãma, carorije cajĩnirĩjẽ ʉsewʉ rʉpʉre jeri peeropʉ na cajoererore bairo yua. 6Xe“Bairi yʉ pʉame ʉsewʉ carupawʉ majũrẽ bairo caãcʉ̃ yʉ ãniña. Mʉjãã pʉame tiwʉ ʉsewʉ rʉpʉre bairo caãna mʉjãã ãniña. Bairi ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ yʉre catʉ̃goʉsacõãcʉ̃, yʉ cʉ̃ã cʉ̃ mena cʉ̃ yeri yʉ caãmata, jĩcãrõ tʉ̃ni caroa macããjẽrẽ átiãnimasĩñami nocãrõ pairo majũ yua. Yʉ, yʉ camanicõãta, nopẽ bairo caroa macããjẽrẽ mʉjãã átimasĩẽna. WBairi yʉre tʉ̃goʉsa jãnaeticõãña. Yʉ cʉ̃ã, mʉjããrẽ mairĩ, mʉjãã yʉ capitietorea bairo mʉjãã cʉ̃ã yʉre yʉ tʉ̃goʉsajãnaeticõãña. Bairi merẽ mʉjãã masĩña: Jĩcã rʉpʉ ʉsewʉ rʉpʉ carupaʉ majũpʉ to caãmerĩcõãta, ríca jomasĩẽtĩña. Carupaʉ majũpʉa caãni rʉpʉ ãnirĩ ríca cʉtimasĩnucũña. Torea bairo mʉjãã cʉ̃ã caroa wãmerẽ mʉjãã átiãnimasĩẽna, yʉre tʉ̃goʉsari jĩcãrõrẽ bairo yʉ mena mʉjãã caãmerĩcõãta. VBairi mʉjãã pʉame torea bairo yʉ caátiroticũrĩqũẽrẽ tʉ̃goʉsari caroarã majũ catuarã mʉjãã ãniña. yUkBairi ʉsewʉ jĩcã rʉpʉ caríca manicõãta, ti rʉpʉre pajure recõãmasĩñami yʉ Pacʉ. Caroaro ti rʉpʉ caríca cʉpata, carorije ũnierẽ jee reri, caroaro ĩñanʉnʉje masĩñami, capee to caríca cʉtinemoparore bairo yua. aT =Bairo jãã ĩ yaparori bero, Jesús bairo jãã ĩnemowĩ tunu: “Yʉ pʉame ʉsewʉ caãnimajũrĩ wʉre bairo caãcʉ̃ yʉ ãniña. Bairi yʉ Pacʉ Dios pʉame caʉse otericʉ majũrẽ bairo caãcʉ̃ niñami. )SKBairoa cabaipee niña bairopʉa, ati yepa macããna nipetiro camasã yʉ Pacʉ Diore cʉ̃ yʉ camairĩjẽrẽ na camasĩparore bairo yua. Tunu bairoa masĩgarãma yʉ Pacʉ Dios yʉre carotijoricʉ yʉ cʉ̃ carotirorea bairo yʉ caátie cʉ̃ãrẽ,” jãã ĩwĩ Jesús. Bairo ĩ yaparori bero: “Wãmʉnʉcãña. Jito, tãmurĩ marĩ átóca merẽ,” jãã ĩwĩ Jesús, jãã, cʉ̃ cabuerãrẽ yua.gRG“Tocãrõã yua, mʉjãã mena capee yʉ bʉsʉetigʉ. Merẽ atígʉ baiyami ati yepa macããnarẽ carotimasĩrĩ majõcʉ. Cʉ̃ pʉame bairo rotimasĩmicʉ̃ã, yʉre nopẽ caátijĩãtimasĩẽcʉ̃ niñami. TQ!Torecʉ, cariape majũ mʉjããrẽ ñi quetibʉjʉ jʉ̃goyetiweyocõãña merẽ. Bairo yʉ caĩrĩjẽrẽ bairo cabairopʉ, ‘Cariape majũ jãã ĩ quetibʉjʉyupi,’ mʉjãã ĩ masĩgarã yua. PMerẽ yʉ mʉjãã tʉ̃goapʉ, ‘Yʉ áya,’ mʉjãã yʉ caĩrĩjẽrẽ. Bairi tunu, ‘Mʉjãã mena yʉ ãni atígʉ,’ yʉ caĩrĩjẽ cʉ̃ãrẽ mʉjãã tʉ̃goapʉ. Yʉre camaitʉ̃goñamajũcõãrã mʉjãã caãmata, ‘Yʉ Pacʉ tʉpʉ yʉ áya,’ yʉ caĩrĩjẽrẽ tʉ̃gori bʉtioro mʉjãã ʉseanibujioatana. Yʉ Pacʉ Dios pʉame yʉ netõrõ caãnimajũʉ̃ niñami. O“Bairi yʉ pʉame yʉ ácoagʉ. Bairo ácʉ́, mʉjããrẽ yʉ joya jĩcãrõ tʉ̃ni tʉ̃goña yeri jãña ãnajẽrẽ. Tie jĩcãrõ tʉ̃ni tʉ̃goña yeri jãñarĩqũẽ caãnicõãnie yʉ yaye majũrẽ mʉjãã yʉ joya yua. Ati ʉmʉrecóo macããna camasã na cajonucũrõrẽ bairo mee mʉjãã yʉ joya. Torena, tʉ̃goña yapapuaeticõãña. Uwitʉ̃goñaeticõãña. i}S|{znyxxvu:srtqpxpo'n2m1lj0i hgfecba_}^]\\Z!XWVqSS2ROQTP:NM-JIIH-G@FaECBAH@{?.>?<Mai, bairije Pedrore Jesús cʉ̃ caĩquetibʉjʉata, Pedro cʉ̃ cariapa wãmerẽ ĩ quetibʉjʉ masĩõgʉ ĩwĩ Jesús. Bairo Pedro cʉ̃ cabairiapee jʉ̃gori camasã Dios cʉ̃ catutuarijere na cʉ̃ caĩñopeere ĩ quetibʉjʉ ĩwĩ Jesús. Bairo ĩ quetibʉjʉ yaparo, bairo qũĩwĩ Jesús tunu Pedrore: —¡Nipetirije yʉ caátiãninucũrõrẽ bairo caroaro áticõã ninucũña! —qũĩ cũwĩ Jesús Pedrore yua. El discípulo a quien Jesús quería mucho ,9Cariape mʉ ñiña: Cawãmaʉ ãcʉ̃, mʉ caborore jutiro jãñarĩ, noo mʉ caboropʉ mʉ áñesẽãnucũñupã. Mʉ cabʉcʉaro yua, aperã camasã pʉame mʉ wãmorĩrẽ ñumʉgõrĩ, mʉ juti jããrĩ, mʉ caágaetopʉ mʉ neárocagarãma yua —qũĩwĩ Jesús Pedrore. C+Bairi yua ãme mena merẽ itiani majũ atore bairo qũĩ jẽniñanemowĩ Pedrore: —Simón, Juan macʉ̃, mʉrẽ ñiña: ¿Mʉa, yʉ mʉ maiñati? Bairo Jesús itiani majũ cʉ̃ cʉ̃ caĩjẽniñarõ jʉ̃gori, tʉ̃goñarĩqũẽ pairique mena atore bairo qũĩ yʉwĩ Pedro Jesure: —Yʉ Quetiupaʉ, nipetirije yʉ mʉ masĩña. Mʉ masĩña merẽ mʉ yʉ camairĩjẽ cʉ̃ãrẽ. Bairo Pedro cʉ̃ caĩrõ, Jesús pʉame bairo qũĩwĩ: —Baiupa, toroque yʉ caquetibʉjʉcũrĩjẽrẽ cariape catʉ̃goʉsarãrẽ caroaro na coteri na jʉ̃goãña. u*cBairo Jesús Pedrore qũĩ quetibʉjʉ yaparo, bairo qũĩ jẽniñanemowĩ tunu: —Simón, Juan macʉ̃, mʉrẽ ñiña: ¿Mʉa, cariapea yʉ mʉ maiñati? Bairo Jesús cʉ̃ caĩjẽniñarõ, atore bairo qũĩwĩ Pedro: —Yʉ Quetiupaʉ, mʉ yʉ maimajũcõãña. Merẽ mʉ masĩña mʉ yʉ camairĩjẽrẽ. Bairo Pedro cʉ̃ caĩrõ, Jesús pʉame bairo qũĩwĩ: —Baiupa, toroque yʉ caquetibʉjʉcũrĩjẽrẽ cariape catʉ̃goʉsarãrẽ caroaro na coteri na jʉ̃goãña. +)OBairo jãã caʉgawãcã yaparoro bero, Jesús pʉame Simón Pedrore atore bairo qũĩ jẽniñawĩ: —Simón, Juan macʉ̃, mʉrẽ ñiña: ¿Ãnoa mʉ baparã netõjãñurõ yʉ mʉ maiñati? Bairo Jesús cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, Simón Pedro pʉame atore bairo qũĩ yʉwĩ: —Yʉ Quetiupaʉ, mʉ yʉ maimajũcõãña. Merẽ mʉ masĩña mʉ yʉ camairĩjẽrẽ. Bairo Pedro cʉ̃ caĩrõ, Jesús pʉame bairo qũĩwĩ: —Baiupa, toroque yʉ caquetibʉjʉcũrĩjẽrẽ cariape catʉ̃goʉsarãrẽ caroaro na coteri na jʉ̃goãña. ](3Ãme mena merẽ itiani majũ Jesús, jãã, cʉ̃ cabuerã caãnimiatanarẽ, cʉ̃rẽ na capajĩãrocaro bero cacatitunuatacʉ jãã tʉpʉre buiaeta ĩñoʉ baiwĩ Jesús. Jesús habla con Simón Pedro r'] Bairi yua, Jesús pʉame pããrẽ nerĩ, jãã batojowĩ. Wai cʉ̃ãrẽ torea bairo jãã batojowĩ. 0&Y Jesús pʉame bairo Pedro waire, bapi mena paputiropʉ na cʉ̃ caweemocũ yaparoro ĩña, atore bairo jãã ĩwĩ: —Tiaya. Ʉga wãcãrasá mai mʉjãã cʉ̃ã —jãã ĩwĩ Jesús. Jãã pʉame merẽ, “Marĩ Quetiupaʉ Jesua niñami,” jãã ĩ masĩcõãwʉ̃. Bairi bairo jãã cʉ̃ caĩrõ, jãã pʉame jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ pʉamena, “¿Ñamʉ majũ mʉ ãniñati?” cʉ̃ jãã ĩ jẽniñaepʉ̃ Jesure. h%I Bairo Jesús jãã cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, Simón Pedro pʉame cũmuapʉ etajãã, bapire tʉ̃gãatí, paputiropʉ wai capããrã na cajããrĩcʉ̃rẽ tʉ̃gãmojowĩ. Mai, capacarã jeto ciento cincuenta y tres majũ wai capããrã ti bapire jãñupã. Bairo ti bapire capããrã majũ wai na cajããmiatacʉ̃ãrẽ, tii bapi pʉame woepʉ. E$ Paputiro tʉ̃nipʉ jãã camaa nʉcãrõ ĩña, Jesús pʉame atore bairo jãã ĩwĩ: —Jĩcããrã ũna ãmeacã mʉjãã cawai pajĩãetarãrẽ na jeasá ato pʉame —jãã ĩwĩ. _#7 Bairi yua, jãã pʉame paputiropʉ maa etanʉcãrã, peero riorica peerore jãã ĩñawʉ̃. Bairi ti peeropʉ wai jĩcãʉ̃ pʉ̃õnʉcõrĩcʉ̃ cʉ̃ãrẽ jãã ĩñawʉ̃. Pan cʉ̃ã ãmʉ ti peero tʉre. &"EJãã, cʉ̃ cabuerã pʉame bapire wai jiraricʉ majũ jãã tʉ̃gã pãápʉ cũmua capairica mena paputiro tʉ̃nipʉ. Mai, jãã pʉame jõpʉ mee, paputiro wijaro cien metros cãrõ jãñurĩã caãnoi bapire jãã tʉ̃gãpãápʉ, wai capããrã majũ na cajããrõ ĩñarĩ. s!_Mai, yʉ, bʉtioro Jesús cʉ̃ camainucũʉ̃ pʉame wai capããrã na cajããrõ ĩñarĩ, Pedrore atore bairo cʉ̃ ñiwʉ̃: —¡Marĩ Quetiupaʉa niñamima! —cʉ̃ ñiwʉ̃. Bairo yʉ caĩrõ tʉ̃go, Pedro pʉame jicoquei jãã Quetiupaʉ Jesure qũĩñamasĩrĩ, uwaro cʉ̃ jutirore jãña, riapʉ rocañuarĩ baacoámí, Jesús tʉpʉ ácʉ́. Jesús pʉame tiere tʉ̃gori, bairo jãã ĩwĩ: —Bapire cariape nʉgõã pʉame wẽroca ñuajoya. Bairo ána, capããrã mʉjãã wai pajĩãgarã —jãã ĩwĩ. Bairo cʉ̃ caĩrõ, cʉ̃ carotirore bairo jãã ápʉ. Bairi yua, bairo jãã caáto, dope bairo bapire jãã áti tʉ̃gãmʉgõpãmʉo jomasĩẽpʉ̃, capããrã majũ bapire wai na cajããrõ jʉ̃gori yua. ^5Bairi Jesús pʉame atore bairo jãã ĩ jẽniñawĩ: —Yʉ yarã, ¿mʉjãã wai pajĩãẽtĩñati? —jãã ĩ jẽniñawĩ. Bairo cʉ̃ caĩjẽniñarõ, bairo cʉ̃ jãã ĩwʉ̃: —Jãã pajĩãetiapʉ. ykBairo jãã cabaiãno, cabusuñumʉgõatípaʉ, Jesús pʉame ti ʉtabʉcʉra tʉ̃nipʉ bauetawĩ. Bairo cʉ̃ cabauetaro, jãã cʉ̃ cabuerã pʉame, “Cʉ̃ã, Jesús niñami,” jãã ĩ masĩẽpʉ̃, qũĩñamirãcʉ̃ã yua. 3Bairo topʉ jãã caãno, Simón Pedro pʉame atore bairo jãã ĩwĩ: —Wai wei ácʉ́ yʉ baiya —jãã ĩwĩ. Bairo jãã cʉ̃ caĩrõ, jãã cʉ̃ã bairo cʉ̃ jãã ĩwʉ̃: —Jãã cʉ̃ã mʉ mena jãã wai werágárã —cʉ̃ jãã ĩwʉ̃. Bairo qũĩrĩ yua, cũmuapʉ ájããrĩ jãã acoápʉ́, wai weráná. Bairo wai werámirãcʉ̃ã, ti ñamirẽ jãã wai pajĩãẽpʉ̃. ?wTopʉre caãna ato cãnacãʉ̃ jãã ãmʉ: Simón Pedro, Tomás cawãmecʉcʉ apeyera Gemelo na caĩpiinucũʉ̃, Natanael, Galilea yepa Caná cawãmecʉti macã macããcʉ̃ cʉ̃ã ãmi. Jãã, Zebedeo pũnaa cʉ̃ã pʉgarãpʉa jãã ãmʉ. Bairi tunu jãã mena macããna pʉgarã aperã cʉ̃ã ãma.  Cabero Jesús, jãã, cʉ̃ cabuerãrẽ jãã baujaetawĩ tunu Tiberias ʉtabʉcʉra cawãmecʉtira tʉ̃nipʉ. Atore bairo baiwʉ: pYBairo woatu peyoetimicʉ̃ã, atie mʉjããrẽ yʉ caquetibʉjʉwoaturijere mʉjãã yʉ quetibʉjʉcũña, tiere ĩñarĩ cariapea Jesús Dios macʉ̃, Dios cʉ̃ cajoʉ Mesías cʉ̃ caãnierẽ mʉjãã camasĩparore bairo ĩ. Bairo cʉ̃rẽ cariape tʉ̃goʉsari, mʉjãã pʉame yeri capetietie cʉ̃ cajorije majũrẽ mʉjãã cʉ̃gogarã yua.<qBaipʉa, Jesús capee majũ caroa Dios yaye mena cʉ̃ caáti ĩñomasĩrĩjẽrẽ jãã áti ĩñonucũwĩ. Tie nipetirijere ati tutipʉre yʉ woatu quetibʉjʉpeyoetiya. Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, atore bairo qũĩwĩ Jesús Tomárẽ: —¿Ãmerẽ yʉre ĩñarĩpʉ cariapea yʉ mʉ tʉ̃goʉsayati? ¡Ʉseanirĩ na ãmarõ noa ũna ĩñaetimirãcʉ̃ã cariape catʉ̃goʉsanucũrã! El porqué de este libro =sBairo Jesús cʉ̃ cʉ̃ caĩrõ, atore bairo Tomás pʉame qũĩ nʉcʉ̃bʉgocõãwĩ yua: —¡Yʉ Quetiupaʉ, yʉ netõrõ caãcʉ̃ Dios majũ mʉ ãniña! —qũĩwĩ. r]Bairo jãã ĩ jẽnirĩ bero, Jesús Tomárẽ atore bairo qũĩwĩ: —Ĩñaña yʉ wãmorĩrẽ na capapua cãmitiátaje cãmiirẽ. Bairo ĩñarĩ, mʉ wãmojũã mena ñujoñaña ti cãmiirẽ. Tunu bairoa mʉ wãmo mena yʉ waru na jareoáta cãmirõrẽ pãñaʉ asá. Cariape catʉ̃goecʉ majũ ãmerĩcõãña. ¡Cariapea tʉ̃goya mʉ cʉ̃ã! Cabero, jĩcã wãmo peti itia pẽnirõ cãnacã rʉ̃mʉ canetõrõ bero, tunu jãã, Jesús cʉ̃ cabuericarã jãã neñawʉ̃ tunu jãã ya wii pupeapʉ. Bairo ti watoa jãã caneñarĩpaʉre Tomás cʉ̃ã ãmi yua jãã menarẽ. Caroaro ti wii jopeerire jãã biatupeyocõãwʉ̃. Bairo jãã caátimiatacʉ̃ãrẽ, Jesús pʉame jãã tʉpʉ jãã buiaetawĩ. Bairo jãã watoapʉ etari, atore bairo jãã jẽniwĩ: —¡Caroa yeri cʉtaje mʉjããrẽ cʉ̃ joáto Dios! —jãã ĩ jẽniwĩ Jesús. W'Bairi cabero, jãã, Jesús cʉ̃ cabuerã pʉame jãã mena merẽ cʉ̃ caãno yua, atore bairo cʉ̃ jãã ĩ quetibʉjʉmiwʉ̃ Tomárẽ: —Marĩ Quetiupaʉ Jesure cʉ̃ jãã ĩñaapʉ̃. Bairo cʉ̃ jãã caĩquetibʉjʉmiatacʉ̃ãrẽ, atore bairo jãã ĩ yʉcõãwĩ: —Jesús wãmorĩrẽ na capapua cãmitiátajere ĩñarĩ, yʉ wãmojũã mena ti opere yʉ capãñaeticõãta, cariape mʉjãã yʉ tʉ̃goetigʉ. Tunu bairoa cʉ̃ waru na cajareoáta opere yʉ wãmo mena yʉ capãñaeticõãta, cariape mʉjãã yʉ tʉ̃goetimajũcõãgʉ —jãã ĩ yʉcõãwĩ Tomás. Mai, jãã, pʉga wãmo peti rʉpore pʉga pẽnirõ caãnacãʉ̃ Jesús cʉ̃ cabuerã mena macããcʉ̃ jĩcãʉ̃, Tomás cawãmecʉcʉ apeyera “Gemelo” na caĩpiinucũʉ̃ pʉame jãã mena ãmewĩ Jesús cʉ̃ cabuiaeta jʉ̃goripaʉre. MTunu bairoa ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃rẽ roro cʉ̃ caátiere cʉ̃ mʉjãã camasiriyobojata, carorije cawapa cʉ̃goecʉre bairo tuagʉmi. Bairi tunu ni ũcʉ̃rẽ cʉ̃ carorije wapare cʉ̃ mʉjãã camasiriyo bojaeticõãta, carorije cawapa cʉ̃goʉa tuacõãgʉmi —jãã ĩwĩ Jesús. Tomás ve al Señor resucitado EBairo jãã ĩrĩ bero, jãã buire putibatori, atore bairo jãã ĩwĩ: —Espíritu Santore mʉjãã yʉ joya ãmerẽ. Cʉ̃rẽ cʉ̃ bocáñeña yua mʉjãã mena caãnipaʉre. ^5Bairo jããrẽ ĩñorĩ bero, tunu bairo jãã ĩ jẽninemowĩ Jesús: —¡Caroa yeri cʉtaje mʉjããrẽ cʉ̃ joáto Dios! Yʉ Pacʉ pʉame mʉjããtʉ ati yepapʉ yʉ jowĩ. Bairi yʉ cʉ̃ã mʉjããrẽ ati yepa macããna camasã watoapʉ mʉjãã yʉ joya, caroa quetire camasãrẽ na mʉjãã caquetibʉjʉmasĩparore bairo ĩ. (IBairo jããrẽ ĩ jẽni yaparori, cʉ̃ wãmorĩrẽ na capapua cãmitiátajere jãã ĩñowĩ. Tunu bairoa cʉ̃ warure na cajareo cãmitiáta ope cʉ̃ãrẽ jãã ĩñowĩ. Bairo cacatiatacʉ cʉ̃ caãnorẽ ĩñarĩ yua, jãã pʉame bʉtioro jãã tʉ̃goña ʉseaniwʉ̃. fETi semana caãnijʉ̃gori rʉ̃mʉ María Magdalena Jesure cõ caĩñaata rʉ̃mʉ merẽ naiocoato baiwʉ. Bairi jãã, Jesús cʉ̃ cabuerã caãnimiatana pʉame caroaro jãã caãni wii joperire biari jãã neñawʉ̃. Jãã, Jesús cʉ̃ cabuerã caãnimiatana pʉame judío majã quetiuparãrẽ uwirã, bairo jãã caãni wii joperire biari jãã neñawʉ̃. Bairo jãã caneñarõ, Jesús pʉame jãã recomacã majũ buia nʉcãetawĩ. Bairo jãã tʉpʉ buianʉcã etaʉ, atore bairo jãã ĩ jẽniwĩ: —¡Caroa yeri cʉtaje mʉjããrẽ cʉ̃ joáto Dios! —jãã ĩ jẽniwĩ Jesús. X )María pʉame bairo Jesús cõ cʉ̃ caĩquetibʉjʉ rotijoro tʉ̃go, jicoquei jãã cʉ̃ cabuerã caãninucũatana tʉpʉ quetibʉjʉo atícoasupo. Bairo jãã tʉpʉ etao, María Magdalena Jesure cõ caĩñaatajere, bairi cʉ̃ caquetibʉjʉrotiataje cʉ̃ãrẽ jãã quetibʉjʉwõ yua. Jesús se aparece a los discípulos q [Jesús pʉame María Magdalenarẽ bairo cõ ĩñupʉ̃: —Yʉ pãñaeticõãña. Yʉ Pacʉ tʉpʉ yʉ wãmʉápériapʉ mai. Bairi yʉ yarã yʉ bairãrẽ bairo caãnarẽ atore bairo ñi quetibʉjʉbojaoja: “Yʉ Pacʉ Dios tʉpʉ wãmʉcoágʉ yʉ baiya mai. Cʉ̃, yʉ Pacʉ Dios pʉame mʉjãã Pacʉ majũ niñami. Cʉ̃ã niñami yʉ Pacʉ Dios majũ. Mʉjãã cʉ̃ãrẽ, mʉjãã Pacʉ Dios majũ niñami,” cõ ĩ quetibʉjʉ rotijoyupʉ Jesús María Magdalenarẽ. R Bairo cʉ̃rẽ cõ caĩrõ tʉ̃go, Jesús pʉame atore bairo cõ ĩñupʉ̃: —¡María! Bairo Jesús cõ cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, María Magdalena pʉame ãmejorenʉcãrĩ, bairo qũĩñupõ Jesure hebreo majã bʉsʉrique mena: —¡Rabuni! (Mai, ati wãme, “Yʉre cabuei,” ĩgaro ĩña yʉ yaye hebreo majã mena.) * MBairo cõ cabairo ĩña, atore bairo cõ ĩñupʉ̃ Jesús pʉame: —Mʉa, ¿nopẽĩõ mʉ otiyati? ¿Ñamʉrẽ macãõ mʉ baiyati? Mai, cõ pʉame, “Oterica wesere cacotei ãcʉ̃mi,” ĩ tʉ̃goñarĩ atore bairo qũĩñupõ: —Mʉ, Jesús rupaʉri ãnajẽrẽ aperopʉ mʉ cacũata, yʉ quetibʉjʉya. Bairo mʉ caquetibʉjʉro, yʉ pʉame cʉ̃ rupaʉri ãnajẽrẽ macãõ ágo ñiña —qũĩñupõ. D Bairo ángelea majãrẽ na ĩ yaparo, ãmejorenʉcã ĩñagona, Jesure qũĩñañupõ yua. Bairo qũĩñamiocʉ̃ã, María Magdalena pʉame, “Jesua niñami,” ĩ masĩẽsupo. 3 Na, ángelea majã pʉame topʉ ruirã, María Magdalenarẽ atore bairo cõ ĩ jẽniñañuparã: —Mʉa, ¿nopẽĩõ mʉ otiyati? Bairo cõ na caĩjẽniñarõ tʉ̃go, María Magdalena pʉame atore bairo na ĩñupõ: —Yʉ Quetiupaʉ rupaʉri ãnajẽrẽ aperopʉ cʉ̃ necuupa. “Noopʉ cʉ̃ neatanama rita,” ñi masĩẽtĩña. Bairi yʉ yapapuajãñuña —na ĩñupõ ángelea majãrẽ. J  Bairo áco, ĩñañupõ pʉgarã ángelea majãrẽ caroa juti botirije cajãñaatana Jesús rupaʉri ãnajẽrẽ na cacũata opepʉ na caruiro. Na, ángelea majã pʉame Jesús rupaʉri ãnajẽrẽ na cacũatapaʉre ruiyuparã. Jĩcãʉ̃ Jesús rʉpoa caãniatapaʉre, apei cʉ̃ rʉpori caãniatapaʉre ruiyuparã.  María Magdalena pʉame Jesús masã ope tʉpʉa oticõã tuaámo. Bairo otiona, Jesús masã ope ãnatõpʉ murĩ ĩñajõ joyupo.  Bairo Jesús masã opepʉ caĩñaratíatana jãã tunucoápʉ́ jãã ya wiipʉ yua. Jesús se aparece a María Magdalena 7g Mai, jãã pʉame jãã masĩẽtĩcõã recõãwʉ̃ Dios ya tutipʉ, “Mesíare cʉ̃ na capajĩãrocaro bero catigʉmi tunu,” na caĩwoatujʉ̃goyeticũrĩqũẽrẽ. U#Yʉ, Simón Pedro jʉ̃goye caetaatacʉ cʉ̃ã ti masã ope pupeapʉ yʉ jããcoápʉ́ yua. Bairo nipetirije cabaiatajere ĩñarĩ, cariape majũ “Caticoaupi Jesús,” ñi tʉ̃goñamasĩwʉ̃ yua. 1Ape juti asero Jesús rʉpoare na caũmamiatato, apeye juti wẽẽrĩ mena jĩcãrõã ãmewʉ̃. Ricaatipʉ tupetutia cũrĩcãrõ cũñawʉ̃. 4aYʉ berore ti masã opepʉ yʉ caãno, yʉ ẽmʉetawĩ Simón Pedro. Cʉ̃ pʉame ti masã opepʉ ĩñacõã jãámí. Bairi cʉ̃ cʉ̃ã ĩñawĩ juti wẽẽrĩrẽ. !Bairo etaʉ, ti masã opere murĩ jãñurĩ ñiñajõ jowʉ. Juti wẽẽrĩ jeto baucũñawʉ̃. Yʉ jãápéwʉ ti masã opere baipʉa. SBairo ĩñaráná, pʉgarãpʉa atʉri jãã ápʉ́. Bairo atʉri áná, yʉ pʉame Simón Pedro netõjãñurõ yʉ atʉwʉ. Bairi Simón Pedro jʉ̃goye Jesús masã ope ãnatõpʉ yʉ etacoápʉ́. ~}Bairo jãã cõ caĩquetibʉjʉro tʉ̃go, pʉgarãpʉa Simón Pedro mena Jesús masã opepʉ jãã ĩñarápʉ́. t}aBairo cabairo ĩña, jããtʉ pʉame atʉ tunuasúpo. Jãã pʉame ato cãnacãʉ̃ jãã ãmʉ: yʉ, Jesús cʉ̃ cabuei, cʉ̃ camai majũ, Simón Pedro mena jãã ãmʉ. Jããtʉ etao, atore bairo jãã ĩ quetibʉjʉwõ: —¡Marĩ Quetiupaʉ rupaʉri ãnajẽrẽ aperopʉ necoaupa! ¡Noopʉ cʉ̃ cũatanama ĩ masĩã maniña! —jãã ĩ quetibʉjʉwõ. k| QCabero ape semana caãnijʉ̃gori rʉ̃mʉ cabusuato ĩña, canaitĩã jãñurõpʉa María Magdalena pʉame Jesús masã opepʉ ĩñao ásúpo. Bairo topʉ etao, ʉ̃tã tii masã ope biarica tii aperopʉ caãno ĩñañupõ. I{ *Ti opepʉ Jesús rupaʉri ãnajẽrẽ cũñupã. Catʉacã ãmʉ ti ʉ̃tã ope pʉame mai. Bairi toa cʉ̃ cũcõãñupã Joséjãã yua. Tunu bairoa ti ñamicã caãno merẽ judío majã na cayerijãpa rʉ̃mʉ nijʉ̃goro baiwʉ yua. Bairi tãmʉrĩã ti ʉ̃tã opepʉ cũñupã Jesús rupaʉri ãnajẽrẽ.Iz )Mai, Jesure yucʉpãĩpʉ na capapuaturocaricaro pʉame jĩcã wese tʉpʉ ãmʉ. Ti wesepʉre ãmʉ jĩcã ope ʉ̃tã ope mai jĩcãʉ̃ camasocʉ rupaʉri ãnajẽrẽ na cacũñaeti ope. xyi(Bairi José Nicodemo mena Jesús rupaʉri ãnajẽrẽ nerĩ, jutii wẽẽrĩ mena cʉ̃ dʉrʉayuparã. Bairo cʉ̃ dʉrʉagarã jʉ̃goye, cajʉtiñurĩjẽ Nicodemo cʉ̃ cajeatíataje mena wareyuparã cʉ̃ rupaʉri ãnajẽrẽ. Mai, judío majã, na ñicʉ̃jãã ãnanarẽ bairo cariarãrẽ na caátinucũrĩ wãme ãmʉ. Bairi tore bairo cʉ̃ ásuparã. x!'Apei jo caãnacʉ̃, jĩcãni ñamipʉ Jesure cabʉsʉpẽnietaricʉ Nicodemo cʉ̃ã cʉ̃ ĩñaʉ ásúpi. Bairo ĩñaʉ ácʉ́, treinta kilos cãrõ majũ caroa cajʉtiñurĩjẽ mirra, áloe mena asuriquere jeasúpi, Jesús rupaʉri ãnajẽrẽ cʉ̃ waregʉ. Mw&Tie bero José cawãmecʉcʉ Arimatea macããcʉ̃ pʉame cʉ̃ jẽniñupĩ Jesús rupaʉri ãnajẽrẽ. Mai, José pʉame Jesure catʉ̃goʉsaʉ ãmi. Baipʉa, baujaro mee catʉ̃goʉsanucũʉ̃ ãmi, judío majã quetiuparãrẽ cauwi ãnirĩ. Bairo cʉ̃ cajẽnirõ, Pilato pʉame cʉ̃ yʉri, cʉ̃ rupaʉri ãnajẽrẽ cʉ̃ neárotiyupʉ Josére yua. Bairo cʉ̃ caátirotiro yua, José pʉame Jesús rupaʉri ãnajẽrẽ necoásúpi. 0vY%Apero cʉ̃ãrẽ atore bairo ĩ woatujʉ̃goyeticũñupã: “Jĩcãʉ̃ na cajareoricʉre camasã qũĩñagarãma,” ĩñupã tie cʉ̃ãrẽ. Jesús es sepultado [u/$Dios ya tutipʉ bairo na caátipeere na caĩwoatujʉ̃goyeticũrĩcãrõrẽã bairo baietawʉ. Bairo ĩ woatuyupa ti tutipʉre mai: “Cʉ̃ õwãrõ jĩcã õwãrõ ũno papebojaecoetigaro,” ĩ woatuyupa. itK#Mai, atie yʉ caquetibʉjʉrijere yʉ majũpʉa ñiñawʉ̃. Bairi yʉ caĩñarĩqũẽrẽ cariapea mʉjãã quetibʉjʉ yʉ átiya, mʉjãã tiere tʉ̃gori Jesucristore caroaro mʉjãã catʉ̃goʉsaparore bairo ĩ yua. gsG"Bairo na caáperimiatacʉ̃ãrẽ, jĩcãʉ̃ na mena macããcʉ̃ soldau pʉame cʉ̃ ãpõã besuro mena cʉ̃ waru majũ cʉ̃ jareoñawĩ. Bairo cʉ̃ caáto, rií, oco cʉ̃ã witiwʉ cʉ̃ cajareori opere yua. !r;!Bairo átiãna, Jesús cʉ̃ãrẽ cʉ̃ ñicããrĩrẽ papegarã na caĩñarõ, merẽ cariacoatacʉpʉ ãmi. Bairi cʉ̃ ñicããrĩrẽ papereema. q) Bairo na caĩrõ jʉ̃gori yua, Pilato pʉame cʉ̃ yarã soldauare na joyupi, na capapuatuatanarẽ na ñicããrĩrẽ na capapereparore bairo ĩ. Na pʉame yua caãnijʉ̃goʉ apei Jesutʉ ape nʉgõã na capapuatuatacʉ cʉ̃ãrẽ na ñicããrĩrẽ paperecõãwã. PpTi rʉ̃mʉ pʉame bairo Jesure cʉ̃ na capajĩãrĩ rʉ̃mʉ Pascua bose rʉ̃mʉ jʉ̃goye macãã rʉ̃mʉ ãmʉ. Bairi judío majã na rupaʉri ãnajẽ yucʉpãĩrĩpʉa ape rʉ̃mʉ na cayerijãrĩ rʉ̃mʉrẽ catusaro boema. Mai, ti rʉ̃mʉ pʉame judío majã na cayerijãrĩ rʉ̃mʉ caãnimajũrĩ rʉ̃mʉrẽ bairo caãni rʉ̃mʉ ãmʉ. Bairi ti rʉ̃mʉ jʉ̃goyepʉa Pilato na capapuatuatanarẽ, tãmurĩ na riaáto ĩrã, na ñicããrĩrẽ cʉ̃ capapererotiro boyuparã. Bairo átiri na rupaʉri ãnajẽ cʉ̃ãrẽ na cʉ̃ cajereruio rotiro boyuparã. oyBairo cʉ̃rẽ na caáto, Jesús pʉame tie ʉse oco carorije capiyarijere etiwĩ. Bairo tie ʉse oco carorijere eti yaparori, atore bairo ĩwĩ Jesús: —Caacʉ, yʉ mʉ caátiroticũrĩqũẽrẽ merẽ nipetiro jĩcãrõ tʉ̃ni yʉ átiyaparopeticõãña. Bairo ĩ yaparo, cʉ̃ rʉpoare rocayo riacoámí Jesús yua. Un soldado abre con su lanza el costado de Jesús nMai, na pʉame jĩcãrʉaca ʉse ocorʉ carorije capiyarijere cʉ̃goyupa. Bairi Jesús, “Yʉ ñeme jipijãñucʉpʉ,” cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, tie ʉse oco carorije capiyarije mena carupajitia mena hisopo na caĩrĩcʉ rʉpʉ mena jiyaturi ʉse ocorʉ carorije capiyarije mena yose nerĩ, Jesús riseropʉ ñumʉgõ etowã tie carorijere, “Cʉ̃ etiáto,” ĩrã yua. m%Bairi atore bairo ĩ yaparo, merẽ Jesús masĩrĩ cʉ̃ pacʉ Dios cʉ̃ caátiroticũrĩqũẽrẽ áti yaparopeyori, bairi Dios ya tutipʉ na caĩwoatujʉ̃goyeticũrĩcãrõrẽ bairo to baiáto ĩ, atore bairo ĩwĩ Jesús: —¡Yʉ ñeme jipijãñucʉpʉ! wlgBairi yʉ cʉ̃ãrẽ atore bairo ñiwĩ tunu: —Cõã, mʉ paco majũrẽ bairo caãcõ mʉ mena tuayamo. Atore bairo Jesús yʉre cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, yʉ pʉame yʉ ya wiipʉ cõ yʉ jʉ̃go ãniacoápʉ yua. Muerte de Jesús _k7Bairi Jesús pʉame cʉ̃ pacore ĩñarĩ, bairi yʉ, Jesús cʉ̃ cabuei, cʉ̃ camai majũ cʉ̃ãrẽ ĩñarĩ, atore bairo cõ ĩwĩ: —Caaco, cʉ̃ã, mʉ macʉ̃ majũrẽ bairo caãcʉ̃ mʉ mena tuayami. 4jaBairo Jesure yucʉpãĩpʉ cʉ̃ na capapuatunʉcõátatotʉ ĩñarã etawã María Jesús paco, apeo cʉ̃ mʉgõ María Cleofas nʉmo, bairi María Magdalena yua. iBairi soldaua pʉame atore bairo ãmeo ĩwã tocãnacãʉ̃pʉa: —Ati jutirora marĩ wobatoeticõãto. Bairo pʉame marĩ átiroa: Número mena cõñarĩ marĩ ãmeo wẽnunito. Bairo átiri, marĩ masĩgarã Jesús jutirore canepaʉre yua —ãmeo ĩwã soldaua. Mai, atore bairo Dios ya tutipʉ Jesús jutirore na caátipeere na caĩwoaturiquere bai etaro baiwʉ. Atore bairo ĩña: “Yʉ jutirore ãmeo wobatogarãma. Bairi tunu yʉ jutiwʉ cʉ̃ãrẽ número mena cõñarĩ ãmeo wẽnunirĩ masĩgarãma yʉ jutiwʉre canepaʉre,” ĩ woatuyupa Dios ya tutipʉ soldaua majã bairo Jesús jutirore na caãmeo átipeere yua. Ih Cabero yua, soldaua Jesure yucʉpãĩpʉ cʉ̃ papuaturi bero, Jesús jutiro bui macããtõ ãnatõrẽ ãmeo wobatowã. Baparicãnacã seero majũ wobatori ãmeo nuniwã jĩcãrõ jeto yua. Cʉ̃ jutiwʉ cʉ̃ãrẽ newã soldaua majã. Mai, ti jutiwʉ pʉame jĩcãpãĩ jutipãĩrẽã na caeruiátáwʉ ãmʉ. =gsBairo na caĩrĩjẽrẽ tʉ̃gori, Pilato pʉame atore na ĩ yʉyupʉ: —Yʉ cawoaturotiataje merẽ woaturiquea tuacõãrõ baiya. Dopẽĩ yʉ wasoa masĩẽtĩña tunu. f5Tore bairo woaturique caãno jʉ̃gori, sacerdote majã quetiuparã judío majã pʉame atore bairo qũĩñuparã Pilatore: —“Ãni, judío majã Quetiupaʉ Rey majũ niñami,” ĩ woatueticõãña. Atore bairo pʉame ĩ woatuya cʉ̃ rʉpoa buire: “Ãni niñami, ‘Yʉa, judío majã Quetiupaʉ Rey majũ yʉ ãniña,’ cʉ̃ majũã caĩbʉsʉ niñami,” ĩ woatuya —qũĩñuparã Pilatore. \e1Bairo na cawoatuatajere capããrãpʉa judío majã ĩñawã yucʉpãĩpʉ woaturique caĩbʉsʉtusarijere. Mai, Jesure yucʉpãĩpʉ na capapuaturicapaʉ pʉame macãtʉaca jãñurĩ ãmʉ. Bairi capããrã camasã ĩñarã etawã. Tunu bairo Jesús rʉpoa bui na caĩwoatuataje cʉ̃ã ato cãnacã bʉsʉrica risero mena na cawoaturique ãmʉ: Hebreo yaye bʉsʉrique mena, latín yaye bʉsʉrique mena, griego yaye bʉsʉrique mena cʉ̃ãrẽ woaturique ãmʉ. `d9Bairo cʉ̃ na capapuaturo bero, Pilato pʉame yucʉpãĩpʉ atore bairo ĩ woaturiquere Jesús rʉpoa buipʉ papuatu rotijoyupi: ÃNI, JESÚS NAZARET MACÃÃCɄ̃ JUDÍO MAJÃ QUETIUPAɄ REY MAJŨ NIÑAMI. {coTopʉ cʉ̃ ne etari yua, yucʉpãĩpʉ cʉ̃ papuatuwã. Cʉ̃ mena jĩcãrõ aperã cʉ̃ãrẽ yucʉpãĩrĩpʉ na papuatuwã. Jĩcãʉ̃ caãcõ nʉgõã pʉamerẽ, apei cariape nʉgõã pʉamerẽ na papuatuwã yucʉpãĩpʉ jeto yua. LbBairo cʉ̃ neáná yua, Jesure yucʉpãĩrẽ cʉ̃ pʉsarotiri, cʉ̃ neámá Calavera cawãmecʉtopʉ. (Calavera ĩrõ, Gólgota, o “rʉpoa coro” ĩgaro ĩña yʉ yaye hebreo mena.) EaBairi yua, tocãrõã Pilato pʉame Jesure na nunirocacõãwĩ, yucʉpãĩpʉ cʉ̃ na capapuaturocamasĩparore bairo ĩ. Na pʉame Jesure cʉ̃ necoámá yua. Jesús es crucificado `!Bairo Pilato na cʉ̃ caĩrõ, judío majã pʉame atore bairo ĩ awajawã: —¡Cʉ̃ riaáto! ¡Cʉ̃ riaáto! ¡Yucʉpãĩpʉ cʉ̃ papuaturotiya! Bairo cʉ̃ na caĩrõ tʉ̃go, Pilato pʉame bairo na ĩwĩ: —¿Dopẽĩ mʉjãã Quetiupaʉ Reyre yucʉpãĩpʉ cʉ̃ yʉ papuatu rotibujiocʉti? Bairo Pilato na cʉ̃ caĩrõ, sacerdote majã quetiuparã pʉame atore bairo qũĩwã: —¡Jãã quetiupaʉ majũ, emperador jĩcãʉ̃ã jãã cʉ̃goya! ¡Bairi cʉ̃ netõrõ quetiupaʉ caãcʉ̃ apei maniñami! i_KMerẽ ti rʉ̃mʉrẽ pasaribota nicoapʉ. Merẽ ti rʉ̃mʉ bose rʉ̃mʉ Pascua jʉ̃goye macãã rʉ̃mʉ ãno baiwʉ yua. Pilato judío majãrẽ bairo na ĩwĩ tunu: —¡Ãnia niñami mʉjãã Quetiupaʉ Rey majũ! ^1 Atore bairo cʉ̃ na caĩrĩjẽrẽ tʉ̃go, Pilato pʉame Jesure cʉ̃ piiwiya árotiwĩ ʉ̃tã mena na cawerica yepapʉ. Ti yepa yʉ yaye hebreo mena Gabata wãmecʉtiya. Bairo cʉ̃ atírotiri, Pilato pʉame camasãrẽ na cʉ̃ cajẽniñabesenucũrõpʉ ruiwĩ. ]y Bairo cabairi nimarõã, Pilato pʉame Jesure cʉ̃ wiyogʉ tʉ̃goña macãpeyomiñupʉ̃. Bairo baimicʉ̃ã, nopẽ bairo majũ átimasĩẽsupʉ. Bairo Pilato cʉ̃ cabairo ĩñarã, judío majã pʉame atore bairo qũĩwã: —¡Ni ũcʉ̃ cʉ̃ caboroa cʉ̃ majũã rey quetiupaʉ majũ caãnigatʉ̃goñaʉ pʉame emperador wapacʉ majũ ãcʉ̃ baiyami! ¡Bairi cʉ̃ ũcʉ̃ caãcʉ̃ Jesure cʉ̃ mʉ cawiyoroticõãta, mʉ cʉ̃ã emperador quetiupaʉre cateeire bairo mʉ tuabujioʉ! \ Bairo Pilato cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, Jesús pʉame atore bairo qũĩñupʉ̃: —Dios, rotimasĩrĩqũẽrẽ mʉ cʉ̃ cajooeticõãta, mʉ rotimasĩẽtĩbujioʉ. Bairi yʉre cabʉsʉjãbuitirocaatacʉ pʉame mʉ carorije wapa netõjãñurõ buicʉtiyami. h[I Bairo Jesús cʉ̃ cayʉeto ĩña, atore bairo qũĩñupʉ̃: —¿Nopẽĩ yʉ mʉ yʉetiyati? ¿Mʉ yʉ capapuaturocarotimasĩrĩjẽrẽ, bairi tunu mʉ yʉ cawiyorotimasĩrĩjẽ cʉ̃ãrẽ mʉ masĩẽtĩñati? pZY Bairo bairi Pilato Jesure cʉ̃ piijãátí, atore bairo qũĩ jẽniña bapoyupʉ tunu: —¿Mʉa, noo macããcʉ̃ majũ mʉ ãniñati? Bairo Pilato cʉ̃ caĩ jẽniñamiatacʉ̃ãrẽ, Jesús pʉame cʉ̃ yʉeticõãñupʉ̃. nYUAtore bairo na caĩrõ tʉ̃gori, Pilato pʉame tunu bʉtioro jãñurĩ uwitʉ̃goñañupʉ̃. !X;Bairo Pilato na cʉ̃ caĩrõ, judío majã atore bairo qũĩ yʉwã: —Jãã pʉame jĩcã wãme bairo caátirotiri wãme jãã cʉ̃goya. Bairo tiere tʉ̃goñarĩ cʉ̃ cayasiro jãã boya, cʉ̃ majũã, “Dios macʉ̃ yʉ ãniña,” cʉ̃ caĩtorije wapa jʉ̃gori. \W1Bairo Jesús cʉ̃ cawitietaro ĩñarã, sacerdote majã quetiuparã, bairi templo ñubuerica wii cacotebojari majã mena atore bairo ĩ awajajʉ̃gowã: —¡Yucʉpãĩpʉ cʉ̃ papuaturotiya! ¡Yucʉpãĩpʉ cʉ̃ papuaturotiya! Bairo na caĩawajaro, Pilato pʉame atore bairo na ĩwĩ: —Mʉjãã majũ cʉ̃ neátí, yucʉpãĩpʉ cʉ̃ papuaturocarájá. Yʉ pʉame di wãme ũno rorije cʉ̃ caátibuicʉtaje cʉ̃ yʉ bócaetimajũcõãña —na ĩwĩ. V3Bairo Pilato cʉ̃ caĩrõ, Jesús pʉame witiamí, pota juarica beto mena cʉ̃ rʉpoare na capeoatacʉ. Bairi apero jutiro cajũãrõ na cajãátacʉ witietawĩ. Bairo cʉ̃ cawitietaro, atore bairo na ĩwĩ Pilato: —¡Roro mʉjãã caátigaʉ majũ, ãnia niñami! }UsPilato pʉame bairo na caáto, witiatíri, atore bairo na ĩnemowĩ tunu: —Caroaro tʉ̃goñapeoñijate. Yʉ pʉamerã ãni di wãme ũno rorije cʉ̃ caátibuicʉtaje manimajũcõãña. Bairi cʉ̃ yʉ piiwiyojopa mʉjãã caĩñarõ. qT[Bairo Jesure cʉ̃ átiri, cʉ̃tʉaca etanʉcãrĩ, atore bairije qũĩ boyetiepewã: —¡Cʉ̃ ãnicõã ninucũáto ãni judío majã Quetiupaʉ Rey tocãnacã rʉ̃mʉa! Bairo Jesure qũĩrĩ, cʉ̃ panucũwã cʉ̃ riapére. ]S3Bairo soldaua pʉame Jesure cʉ̃ baperi bero, pota juarica beto mena cʉ̃ rʉpoare peowã. Tunu bairo cʉ̃ átiri, apero cʉ̃ jutiro jããwã cajũãrõ quetiupaʉ rey cʉ̃ cajãñanucũrõ ũno majũrẽ. mR UCamasã bairo na caĩawajaro tʉ̃go, Pilato pʉame Jesure na baperotiwĩ cʉ̃ ʉ̃mʉa soldauare. "Q=(Bairo Pilato na cʉ̃ caĩjẽniñarõ, na pʉame nipetirã bairo ĩ awajawã: —¡Cʉ̃rã cʉ̃ wiyoeticõãña! ¡Barrabás pʉame roquere cʉ̃ wiyoya! Mai, Barrabás pʉame preso jorica wiipʉ caãcʉ̃ ãmi, camasãrẽ na cʉ̃ capajĩãrĩqũẽ wapa jʉ̃gori.RP'Mʉjãã pʉame presopʉ caãcʉ̃rẽ Pascua bose rʉ̃mʉ caãno jĩcãʉ̃ cʉ̃ yʉ cawiyoro mʉjãã bonucũña. ¿Bairi judío majã Quetiupaʉ Rey majũrẽ cʉ̃ yʉ cawiyaro mʉjãã boyati? $OA&Pilato qũĩñupʉ̃ Jesure: —¿Ñe ũnie to ãniñati caroa cariape macããjẽ mʉ caĩrĩjẽ? —qũĩñupʉ̃. Jesús es sentenciado a muerte N-%Bairo Jesús cʉ̃ caĩrõ, Pilato atore bairo qũĩ jẽniñañupʉ̃: —¿Bairi toroque Quetiupaʉ Rey majũ mʉ ãniñati? Bairo cʉ̃ caĩrõ, Jesús pʉame atore bairo qũĩ yʉyupʉ: —Merẽ mʉ caĩrõrẽã bairo cʉ̃ã Quetiupaʉ Rey majũ yʉ ãniña. Bairi caroa cariape macããjẽ majũrẽ ati yepa macããna camasãrẽ na quetibʉjʉ acʉ́, ati yepapʉ yʉ buiaʉ apʉ́. Bairi nipetiro camasã caroa cariape macããjẽrẽ catʉ̃gogarã pʉame yʉ caquetibʉjʉrijere caroaro tʉ̃goʉsanucũñama. M'$Jesús pʉame Pilato bairo cʉ̃ caĩjẽniñarõ, atore bairo qũĩñupʉ̃: —Ati yepa macããna quetiuparã na carotimasĩnucũrõrẽ bairo mee carotimasĩ yʉ ãniña. Ati yepa macããna quetiuparãrẽ bairo yʉ caroti ãninucũata, yʉre caãmeoqũẽ ẽñotabojarã yʉ cʉ̃gobujioatacʉ, judío majã yʉ na cañemasĩẽtĩparore bairo ĩ. Yʉ carotimasĩrõ ati yepa mee niña. 'LG#Bairo Jesús cʉ̃ caĩrõ, Pilato atore bairo qũĩñupʉ̃: —¿Toroque yʉ cʉ̃ã judío majõcʉ yʉ ãniñati? Cʉ̃ mee yʉ ãniña. Mʉ ya yepa macããna, sacerdote majã quetiuparã pʉame yʉtʉ mʉ neatíri yʉ nuniama mʉrẽ. ¿Bairi ñerẽ na mʉ átibuicʉtiati? {Ko"Bairo cʉ̃ caĩrõ, Jesús pʉame bairo qũĩñupʉ̃ Pilatore: —¿Bairo yʉ mʉ caĩjẽniñarĩjẽrẽ mʉ majũã yʉ masĩrĩ, bairo miñati, o aperã pʉame yʉre mʉ na caquetibʉjʉro jʉ̃gori bairije yʉ mi jẽniñañati? XJ)!Pilato pʉame cʉ̃ ya wiipʉa jããcoámí tunu. Bairo cʉ̃ ya wiipʉ jããetari, Jesure cʉ̃ piijõjori, atore bairo qũĩ jẽniñañupʉ̃: —¿Mʉa, judío majã Quetiupaʉ Rey majũ mʉ ãniñati? I Bairi Jesús cʉ̃ majũã, “Roro yʉ átiri yʉ pajĩãrocagarãma,” cʉ̃ caĩjʉ̃goyeticũrĩcãrõrẽã bairo baiwʉ. [H/Bairo cʉ̃ na caĩyʉro, Pilato pʉame na ĩwĩ tunu: —Ãnirẽ cʉ̃ neánája. Mʉjãã majũ mʉjãã caátirotinucũrõrẽã bairo cʉ̃ ása. Bairo na cʉ̃ caĩrõ, na pʉame bairo qũĩwã: —Jãã, judío majã camasãrẽ jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ cʉ̃ãrẽ jãã carotiro mena cʉ̃ riao joroque jãã átimasĩẽtĩña. 5GcBairo cʉ̃ caĩrõ, atore bairo qũĩwã judío majã quetiuparã: —Ãni, cañuʉ cʉ̃ caãmata, mʉtʉ ãnirẽ cʉ̃ jãã neápéribujioatana —qũĩ yʉwã. IF Bairo judío majã na cabairo ĩñarĩ, Pilato pʉame na jẽniñaʉ witiámí. Atore bairo na ĩwĩ: —¿Mʉjãã, ãnirẽ ñe ũnie jʉ̃gori yʉre cʉ̃ bʉsʉjãraná mʉjãã baiyati? )EKCaifás ya wii Jesure cʉ̃ cane etamiatana quetiupaʉ Roma macããcʉ̃tʉ pʉame cʉ̃ neámá. Bairo Jesure cʉ̃ neáná, romano majã majũ quetiupaʉ cʉ̃ carotibojaʉ gobernador majũ ya wiipʉ cʉ̃ ne etowã. Bairo Jesure cʉ̃ na caáto, merẽ busuñumʉgõcoapʉ́. Bairi judío majã Jesure cañeatana pʉame romano majõcʉ ya wiire jããgaema. Aperã romano majã ũna mena caãnigaena ãnirĩ bairo baiwã. Bairo na cabaieticõãta, “Dios cʉ̃ caĩñajoropʉ, jãã, carorije wapacʉna jãã tuabujiorã,” ĩrã, bairo baiwã. Bairi tunu ti wiire na cajãápata, na Pascua bose rʉ̃mʉ na caʉganucũrĩjẽrẽ ʉgamasĩẽtĩbujioricarãma. wo~J}|Dzayxwvtjqpo lkiggfba`6^\[ZYsX VV>TTQdQYNM}L.K.J\IHH#G\FEDC{B?k>7=_;:9876543211=/..,j+t*)),(''&?%%,$t$""!p ZOZ"0?gKGw0nZk : 31~o $ Bairo na cacoteãno caãnoa yua, ángel Dios mena macããcʉ̃ natʉ buiaetayupʉ. Bairo cʉ̃ cabuiaetaro, na tʉpʉ bʉtioro asiwoyuparo Dios yaye mena cʉ̃ caasiyarije. Bairi ovejare cacoteri majã pʉame bʉtioro uwitʉ̃goñañuparã, bairo cabairoi. #Bairo ti ñamirẽ waibʉtoa nurĩcãrã oveja cawãmecʉnarẽ cacoteri majã ãñuparã. Topʉ Belén macãtʉre na coteyuparã. 0"YMai, ti macãpʉ camasã cañesẽãrĩ majã na cacãnirĩ wii jiranetõcoasuparo merẽ. Torecʉ, ti wii upaʉ wecʉa cʉ̃ canurã na cacãnirĩ wiipʉ yosarotiyupʉ Maríajããrẽ. Bairi topʉa macʉ̃cʉsupo, cõ macʉ̃ caãnijʉ̃goʉre. Bairo macʉ̃cʉti, jutii aseri mena cʉ̃ ũmañupõ. Cʉ̃ ũmarĩ yua, wecʉa, na caʉgari coropʉ cʉ̃ cũñupõ, topʉ cʉ̃ cãniáto, ĩõ. Los ángeles y los pastores f!EBairi Belén macãrẽ na caetaro bero, cõ macʉ̃ãcã cʉ̃ cabuiari rʉ̃mʉ etayuparo.  #María cʉ̃ nʉmo caãnipao mena ásúpʉ José, na wãmerĩrẽ woaturoti ácʉ́. María pʉame merẽ macʉ̃ jãñañupõ cõ parore. jMJosé cʉ̃ã Galilea cawãmecʉti yepa, Nazaret macã macããcʉ̃ caãniatacʉ ásúpʉ. Quetiupaʉ rey David ãnacʉ̃ pãrãmi ãnirĩ, David cʉ̃ cabuiaricaropʉ ásúpʉ, Belén cawãmecʉti macã Judea yepapʉ. xiTorena, nipetiro camasã na ñicʉ̃jãã na caãni macãrĩpʉ ásúparã, na wãmerĩrẽ woatu rotiráná. -Mai, tiere, Siria cawãmecʉti yepa macããnarẽ, Cirenio cawãmecʉcʉ na quetiupaʉ cʉ̃ caãnipaʉ camasãrẽ na cõñajʉ̃go rotiyupʉ. C Mai, tiwatoapʉre quetiupaʉ emperador Augusto cawãmecʉcʉ ti yepa nipetiro caroti ãñupʉ̃. Bairo ãcʉ̃, na cõñarotiyupʉ nipetiro camasãrẽ. Na wãmerĩrẽ woatu rotiyupʉ. 9 mPBairo cabero Zacarías cʉ̃ caĩrõrẽ bairo baiyupʉ. Cʉ̃ macʉ̃ yeri ñuʉ bʉtiásúpʉ. Bairo bʉtiácʉ́, desierto cayucʉmanopʉ ãninucũñupʉ̃ Juan. Israel ya poa macããnarẽ Dios yaye quetire cʉ̃ caquetibʉjʉparo jʉ̃goye topʉ ãninucũñupʉ̃ Zacarías macʉ̃ pʉame.a =OBairi camasãrẽ caroaro na masĩõgʉmi Dios cʉ̃ cajopaʉ.Camasã pʉame canaitĩãrõpʉ ruirãrẽ bairo caãna niñama.Bairo caãna nimirãcʉ̃ã, caroaro cabusurore ĩñarãrẽ bairo nigarãma, cʉ̃ caquetibʉjʉrijere tʉ̃gorã.Jĩcãrõ tʉ̃nia ãnimasĩgarãma,” qũĩñupʉ̃ Zacarías cʉ̃ macʉ̃ãcãrẽ. L NMarĩ Pacʉ Dios pʉame cʉ̃ camairĩjẽ mena marĩ netõõñami.Ti rʉ̃mʉ marĩrẽ cʉ̃ canetõõrĩ rʉ̃mʉ merẽ etaya.Jĩcã rʉ̃mʉ cabusuetarore bairo merẽ etaya. J MBairo mʉ caquetibʉjʉro, Israel ya poa macããna atore bairo ĩ masĩgarãma:‘Roro marĩ caátiere masiriyogʉmi marĩ Pacʉ Dios.Marĩ netõõgʉmi,’ ĩ masĩgarãma yua. P LĨ quetibʉjʉ yaparo, qũĩñupʉ̃ tunu cʉ̃ macʉ̃ãcãrẽ:“Macʉ̃, atore bairo migarãma:‘Dios jõbui macããcʉ̃ yaʉ niñami Juan.Cʉ̃ yaye quetire caquetibʉjʉjʉ̃goyecʉcʉ niñami,’ migarãma.Marĩ Quetiupaʉ camasãrẽ cʉ̃ caquetibʉjʉparo jʉ̃goye mʉ quetibʉjʉ jʉ̃goyecʉtigʉ.Marĩ Quetiupaʉ yaye quetire caroaro na tʉ̃goáto ĩ, cʉ̃ jʉ̃goye mʉ quetibʉjʉ jʉ̃goyecʉtigʉ. ; qKTunu bairoa carorije caáperã, cariape caána majũ marĩ ãnigarã Dios cʉ̃ caĩñajoro tocãnacã rʉ̃mʉ marĩ cacatiri rʉ̃mʉ cãrõ,” ĩ quetibʉjʉyupʉ Zacarías. ~ wJBairi marĩ wapanarẽ cʉ̃ canetõrõ, marĩ pʉame uwiricaro mano cʉ̃ yaye quetire marĩ tʉ̃goʉsagarã. k QIMarĩ ñicʉ̃ Abraham ãnacʉ̃rẽ cʉ̃ caĩcũrĩcãrõrẽ bairo tiere masiritietiyami.  HBairo bairi marĩrẽ joʉ átiyami marĩrẽ canetõõpaʉre.Marĩ ñicʉ̃jããrẽ cʉ̃ caĩrĩcãrõrẽ bairo ácʉ, marĩrẽ ĩñamairĩ, marĩ joʉ átiyami cʉ̃rẽ.Cʉ̃ caĩjʉ̃goyeticũrĩcãrõrẽ bairo tiere masiritietiyami Dios. > wGBairo boyupi Dios: Marĩ wapana roro marĩrẽ caátigarãrẽ marĩ canetõõrõ boyupi.Tunu bairoa marĩ pesua roro marĩrẽ caátigarãrẽ marĩ canetõõrõ boyupi. v gFTirʉ̃mʉpʉre profeta majãrẽ cʉ̃ caquetibʉjʉ jʉ̃goyeticũrĩcãrõrẽ bairo baietaro baiya. J EMarĩrẽ joʉ átiyami catutuaʉ majũ, marĩrẽ canetõõpaʉre.Cʉ̃ carotiricʉ David ãnacʉ̃ pãrãmerã poa watoai marĩrẽ joʉ átiyami marĩrẽ canetõõpaʉ majũrẽ. L D“¡Marĩ Pacʉ Dios caroʉ́ majũ niñami, marĩ, Israel yepa macããna, marĩ caĩroaʉ!Bairi marĩtʉ atíyami. Marĩ netõõʉ̃ acʉ́ atíyami, cʉ̃ yarã majũ marĩ caãnoi.  9CZacarías pʉame cʉ̃ macʉ̃ cʉ̃ caátipeere quetibʉjʉyupʉ. Espíritu Santo cʉ̃ camasĩõrĩjẽ jʉ̃gori atore bairo ĩñupʉ̃: z  oBBairo ãmeo quetibʉjʉrã yua, na yeripʉ tʉ̃goñañuparã nipetirã bʉtioro. “¿Dope cabaipaʉ cʉ̃ ãnicʉti ãni cawĩmaʉ?” ãmeo ĩñuparã. “Cariape Dios cʉ̃ maitʉ̃goñañupĩ,” ãmeo ĩñuparã. El canto de Zacarías H   ABairo bairi natʉ macããna tʉ̃go acʉayuparã nipetirã. Tunu bairoa Judea yepa macããna caʉ̃mʉarĩ yepa macããna nipetirãpʉ ãmeo quetibʉjʉyuparã Zacaríajãã na cabairiquere.   !@Tocãrõã Zacarías cabʉsʉmasĩẽtĩmiatacʉ jicoquei bʉsʉmasĩcoasupʉ tunu. Bairo bʉsʉmasĩcõã yua, Diore qũĩ basapeoyupʉ. t  c?Bairo na caĩjẽniñarõ, Zacarías pʉame cʉ̃ wãmorĩ mena “Woaturicapãĩ, yucʉpãĩrẽ neasá,” na ĩñupʉ̃. Bairo na canenunirõ bero, Zacarías, “Juan wãmecʉtigʉmi cʉ̃ãcã,” ĩ woatuyupʉ tipãĩpʉre yua. Bairo cʉ̃ caĩwoaturo, to macããna caetari majã pʉame ĩña acʉacoasuparã, “¿Nopẽĩ bairo cʉ̃ boyati?” ĩrã yua.  ;>Bairo cõ ĩ yaparo, Zacarías cabʉsʉmasĩẽcʉ̃rẽ na wãmorĩ mena qũĩ jẽniñañuparã, “¿dise wãme pʉame cʉ̃ boyati?” ĩrã. T #=Bairo cõ caĩrõ tʉ̃go, cõ ĩñuparã: —¿Nopẽĩõ “Juarẽ” mʉ boyati? ¿Ni ũcʉ̃ mʉjãã yaʉ Juan cawãmecʉcʉ cʉ̃ ãñuparĩ? Jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ mácʉ̃mi —cõ ĩñuparã. A }Cabero Isabel pʉame cõ macʉ̃ cʉ̃ cabuiari rʉ̃mʉ etayuparo. Bairo caetari rʉ̃mʉ cõ macʉ̃ buiaetayupʉ yua. ) M8Bairo ĩ yaparo yua, Isabejãã mena ãninucũñupõ María. Itiarã muipʉa bero caãno, cõ ya wiipʉ tunucoásúpo tunu. Nacimiento de Juan el Bautista q ]6Marĩ ñicʉ̃jãã, Abrahãjããrẽ cʉ̃ caĩrĩcãrõrẽ bairo átiyami Dios. Tiere masiritietiyami.Bairi marĩ, Israel yepa macããnarẽ marĩ jʉátiyami ãmerẽ caroaro,”
cõ ĩñupõ ʉseanirĩ María Isabere.  7# A5Tunu bairoa caqueyarãrẽ ʉgariquere pairo na joyami.Aperã capee apeye ũnierẽ cacʉ̃gorã roquere ñe ũnie mánarẽ bairo na átiyami.  4Quetiuparã cʉ̃ãrẽ na rotijãnoñami.Aperã cabʉgoro macããna roquere caãnimajũrã na ãnio joroque na átiyami. Z~ /3Tunu cʉ̃rẽ canʉcʉ̃bʉgorãrẽ cʉ̃ caátimasĩrĩjẽrẽ na ĩñoñami Dios.‘Cabʉgoro macããna mee marĩ ãniña,’ caĩtʉ̃goñarã roquere na caátigamirĩjẽrẽ na ẽñotayami. } 52Tunu bairoa noa ũna cʉ̃rẽ canʉcʉ̃bʉgorãrẽ na ĩñamaiñami Dios.Ape tuti, ape tuti macããnarẽ bairo jeto na ĩñamaiñami. &| G1Marĩ Pacʉ Dios nipetiro caátimasĩ ãnirĩ caroare yʉ joami.Cʉ̃ caátimasĩrĩjẽ ñujãñuña yʉre.¡Caroʉ́ cañuʉ majũ niñami! B{ 0Yʉʉ, cʉ̃ carotio cabʉgoro macããcõ yʉ ãniña.Bairo cabaio yʉ caãnimiatacʉ̃ãrẽ, yʉ beseami.Cʉ̃ cajoʉ paco yʉ ãnigo cʉ̃ camasĩrĩjẽ jʉ̃gori.Bairo bairi nipetiro camasã ñiroagarãma.‘Camasã rõmirĩ tocãnacãõ netõrõ ʉseaniñamo María,’ ñigarãma. pz [/Dios, yʉre canetõõʉ̃, caroaro cʉ̃ caátiere tʉ̃goñarĩ yʉ ʉseaninetõña yʉ yeripʉ. 4y c.Bairo cõ caĩrõ, María pʉame cõ ĩñupõ Isabere:“Yʉ yeri ñujãñuña. Ñe ũnie yʉ rʉsaetiya.Yʉ mena ñumajũcõãñami marĩ Pacʉ Dios. -x U-¡Yʉ yao ʉseanirĩ ãña! Mʉrẽ marĩ Quetiupaʉ cʉ̃ caĩrĩqũẽrẽ cariape mʉ tʉ̃goyupa. Bairi caroare mʉ joupi Dios —cõ ĩñupõ Isabel Maríare. _w 9,Tʉ̃goya. Yʉre mʉ cajẽnirõ, yʉ macʉ̃ caãnipaʉ pʉame yʉ paropʉ yuguiami. =v u+Cabʉgoro macããcõ yʉ ãniña. Bairo cabaio yʉ caãnimiatacʉ̃ãrẽ, mʉ, yʉ Quetiupaʉ paco, yʉ mʉ nʉcʉ̃bʉgoya, bairo yʉre ĩñao acó. ¡Yʉ mena mʉ ñujãñuña! {u q*Bairo cʉ̃ cajããrõ, Isabel pʉame Maríare ʉseanirĩqũẽ mena atore bairo cõ ĩñupõ: —¡Yʉ yao, camasã rõmirĩ tocãnacãõ netõrõ caroare mʉ joyami marĩ Pacʉ Dios! Mʉ macʉ̃ caãnipaʉ cʉ̃ãrẽ caroare cʉ̃ joyami. t +)Bairo María cõ caĩrõ, Isabel macʉ̃ãcã pʉame cõ paropʉ yuguiyupʉ. Bairo cʉ̃ cabairo, Espíritu Santo Isabel yerire jããñupʉ̃. s (Topʉ eta, Zacarías, bairi Isabel ya wiipʉ jããñupõ. Bairo jããrĩ yua, Isabere cõ ĩ jẽniñupõ: “¡Mʉ ãnimiñati!” |r s'Cabero nocãnacã rʉ̃mʉ bero caãno, María pʉame Judea caʉ̃tãyucʉ pairi yepapʉ, cariape acoásúpo. $q C&Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, María pʉame qũĩñupõ: —Mʉ caĩrõrẽ bairo to baiáto toroque. Dios cʉ̃ carotio yʉ ãniña. Bairi cʉ̃ caborore bairo yʉ cʉ̃ áparo —qũĩñupõ María. Bairo cõ caĩyaparoro, ángel pʉame acoásúpʉ yua. María visita a Isabel p 5%Dise ũnie Dios cʉ̃ caátimasĩẽtĩẽ maniña. Nipetiro cʉ̃ caátimasĩrĩjẽ jeto niña —cõ ĩ quetibʉjʉ yaparoyupʉ ángel Maríare. ro _$Apeyera tunu mʉ yao Isabel cawãmecʉco cʉ̃ã cabʉcʉo ãnimiocʉ̃ã, ãmerẽ bairirupaʉ ãniñamo cõ cʉ̃ã. Jĩcã wãmo peti jĩcã pẽnirõ cãnacãʉ̃ muipʉa merẽ cʉ̃goyamo capũna mácõ na caĩmirĩcõ pʉame. n '#Bairo cõ caĩrõ, cʉ̃ pʉame cõ ĩñupʉ̃: —Espíritu Santo, Dios Yeri majũ buseriwo ruiatí, catorore bairo baiñajãetagʉmi mʉpʉre. Bairo Dios, nipetiro netõrõ caátimasĩ, cʉ̃ camasĩrĩjẽ jʉ̃gori cawĩmaʉaca mʉ cʉ̃gogo. Bairo bairi nipetiro camasã, “Caroʉ́ cañuʉ, Dios macʉ̃ majũ niñami,” qũĩgarãma camasã cʉ̃rẽ, mʉrẽ cabuiapaʉ pʉamerẽ. Qm "Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, María pʉame atore bairo qũĩ jẽniñañupõ: —Yʉ pʉame, ¿dope bairo yʉ baioati? Caʉ̃mʉ mena yʉ ãmerĩnucũña —qũĩñupõ María ángel pʉamerẽ. fl G!Bairo cʉ̃ cacũrõ yua, mʉ macʉ̃ caãnipaʉ pʉame rotimasĩgʉmi. Israel yepa macããnarẽ tocãnacã rʉ̃mʉa na rotimasĩ ãnigʉmi yua. Cʉ̃ carotiãnie petietigaro —cõ ĩ quetibʉjʉyupʉ ángel Maríare. vk g Tunu bairoa mʉ macʉ̃ caãnipaʉ pʉame caátirotimasĩ nigʉmi. Bairi nipetiro camasã, “Dios jõbui macããcʉ̃ macʉ̃ majũ niñami,” qũĩgarãma camasã cʉ̃rẽ. Cʉ̃, marĩ Quetiupaʉ Dios pʉame mʉ macʉ̃ caãnipaʉre quetiupaʉre bairo cʉ̃ cũgʉmi. Cʉ̃ ñicʉ̃ ãnacʉ̃ David ãnacʉ̃rẽ bairo cʉ̃ cũgʉmi mʉ macʉ̃ caãnipaʉre. j 'Bairi bairirupaʉ mʉ ãnigo. Cawĩmaʉaca mʉ cʉ̃gogo. Bairi mʉ macʉ̃ caãnipaʉ cʉ̃ cabuiaro yua, “Jesús” cʉ̃ mʉ wãmetigo. vi gBairo cõ caĩtʉ̃goñarõ yua, ángel pʉame cõ ĩñupʉ̃ tunu: —Yʉ uwieticõãña María. Caroa quetire mʉrẽ quetibʉjʉ acʉ́ yʉ atíapʉ. Caroaro mʉ caátiãnierẽ ĩñajesoyami marĩ Quetiupaʉ Dios. Bairi mʉ beseami. +h QBairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go yua, cõ pʉame tʉ̃go acʉacoasupo: “¿Dope bairo ĩgʉ qũĩñati, yʉre bairo cʉ̃ caĩjẽniata?” ĩ tʉ̃goñañupõ. :g oBairo bairi Gabriel pʉame Maríare cõ buiaetayupʉ. Bairo cõtʉ buiaetari yua, cõ ĩñupʉ̃: —¡María, Dios cʉ̃ caĩroao majũ, mʉ ãnimiñati! Marĩ Quetiupaʉ mʉ mena ãniñami. Tocãnacãõ camasã rõmirĩ netõrõ caroaro mʉ átinemoñami —cõ ĩ quetibʉjʉ etayupʉ ángel Maríare. f “María cawãmecʉcore mʉ quetibʉjʉápá,” ĩ, cʉ̃ joyupʉ. Mai, María pʉame camanapʉ mácõ ãñupõ. Caʉ̃mʉ mena ãmeñupõ. José cawãmecʉcʉ nʉmo caãnipao ãnirĩ apei mena ãmeñupõ. José pʉame David ãnacʉ̃ pãrãmi ãñupʉ̃. se aCabero Isabel jĩcã wãmo peti jĩcã pẽnirõ cãnacãʉ̃ muipʉa majũ bairirupaʉ cõ caãno, ángel Gabriel cawãmecʉcʉre cʉ̃ joyupʉ Dios tunu. Galilea na caĩrĩ yepapʉ, Nazaret cawãmecʉti macãpʉ cʉ̃ joyupʉ. 0d [Cõ pʉame bairo ĩ tʉ̃goñañupõ: “Ãmerẽ yʉ átinemoñami Dios, camasã pʉame, ‘Capũna mácõ niñamo Isabel,’ yʉre na caĩbʉsʉpaietiparore bairo ĩ. Bairi, ñujãñuñami Dios yʉ mena,” ʉseanirĩ ĩ tʉ̃goñanucũñupõ Isabel. Un ángel anuncia el nacimiento de Jesús tc cBairo topʉ eta, ãni yua, tocãrõã cʉ̃ nʉmo Isabel pʉame bairirupaʉ ãñupõ merẽ. Bairi wii pupeapʉ ãnicõã ninucũñupõ. Jĩcã wãmo cãnacãʉ̃ muipʉa, aperã tʉpʉ átáto mano ãnicõãnucũñupõ cõ ya wiipʉ. b 'Bairo Zacarías nocãnacã rʉ̃mʉ bero templo wii coterique cʉ̃ capaari rʉ̃mʉrĩ capetiro ĩña, tunucoásúpʉ cʉ̃ ya wiipʉ. ja OCabero Zacarías witietaʉ, na quetibʉjʉ masĩẽsupʉ. Cʉ̃ wãmo mena jeto na quetibʉjʉmiñupʉ̃. Bairo cʉ̃ cabairo ĩña, atore bairo ãmeo ĩñuparã: “Qũẽguericarore bairo apeye ũnierẽ ĩñaatacʉmi Zacarías,” ãmeo ĩ bʉsʉyuparã cañubueri majã macãpʉ cacoterã pʉame. Bairo bʉsʉmasĩẽcʉ̃ã, ãnicõãñupʉ̃ yua. y` mBairo ángel mena Zacarías cʉ̃ cabʉsʉãnitoye yua, to macããna cañubueri majã pʉame Zacarías ti arʉa cʉ̃ cawitietoi, yoaro coteyuparã. Na pʉame: “¿Nopẽĩ yoaro cʉ̃ baiyati?” ãmeo ĩ jẽniñañuparã na majũ. f_ GBaipʉa, cabʉsʉmasĩẽcʉ̃ mʉ tuagʉ ãmerẽ. Yʉ caĩrĩjẽrẽ cariape mʉ catʉ̃goetie wapa bairo mʉ tuagʉ. Cabero mʉ macʉ̃ caãnipaʉ cʉ̃ cabuiaropʉ roque tunu mʉ bʉsʉmasĩgʉ. Yʉ yaye quetire mʉ caĩroaetimiatacʉ̃ãrẽ, tore bairo nipetirije baipeticoagaro ti yʉtea caetaro —qũĩ quetibʉjʉyupʉ ángel Zacaríare. T^ #Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, ángel pʉame Zacaríare qũĩñupʉ̃ tunu: —Yʉʉ, Gabriel, Diotʉ macããcʉ̃ yʉ ãniña. Cʉ̃ majũã yʉ joámi mʉ tʉpʉ, caroa quetire cʉ̃ masĩáto, ĩ. 0] [Bairo cʉ̃ caĩmiatacʉ̃ãrẽ, Zacarías pʉame cariape cʉ̃ tʉ̃goesupʉ: —¿Ñe jʉ̃gori, “Cariape mʉ bʉsʉya,” ñi masĩcʉti? Merẽ cabʉtoa majũ jãã ãniña yʉ, yʉ nʉmo cʉ̃ã. Torena, jãã pũnacʉti masĩẽtĩña —qũĩñupʉ̃ Zacarías ángel pʉamerẽ. \ 3Tunu bairoa marĩ Quetiupaʉ ati yepapʉ cʉ̃ caetaparo jʉ̃goye camasãrẽ na quetibʉjʉgʉmi mʉ macʉ̃ caãnipaʉ pʉame. Elías cawãmecʉcʉ ãnacʉ̃ Espíritu Santo jʉ̃gori caroaro cʉ̃ caquetibʉjʉmasĩrĩcãrõ cãrõ cʉ̃ cʉ̃ã Dios Yeri jʉ̃gori camasãrẽ caroaro na quetibʉjʉ masĩgʉmi. Bairo cʉ̃ caquetibʉjʉro, capũnacʉna pʉame na pũnaa mena na asiajãnao joroque na átigʉmi. Tunu bairoa Dios yaye quetire catʉ̃gogaena cʉ̃ã cariape tʉ̃goʉsagarãma tunu, mʉ macʉ̃ caãnipaʉ caroaro cʉ̃ caquetibʉjʉrije jʉ̃gori yua. Bairo bairi mʉ yarã Israel yepa macããna marĩ Quetiupaʉ cʉ̃ caetaparore caroaro yugarãma mʉ macʉ̃ caãnipaʉ caroaro na cʉ̃ caquetibʉjʉrije jʉ̃gori yua —qũĩ quetibʉjʉyupʉ ángel Zacaríare. l[ SBairo mʉ macʉ̃ caãnipaʉ bʉtiácʉ́ yua, Israel yepa macããna capããrã cʉ̃ caquetibʉjʉrijere tʉ̃goʉsagarãma. Bairo bairã, marĩ Quetiupaʉ Diore cʉ̃ bogarãma tunu, na cʉ̃ caquetibʉjʉrije jʉ̃gori yua. kZ QTunu bairoa mʉ macʉ̃ caãnipaʉ pʉame Dios yaye quetire catʉ̃gomasĩ ãnirĩ caãnimajũʉ̃ nigʉmi Dios cʉ̃ caĩñajorore. Bairi tunu ʉse oco cacũmuorĩjẽrẽ cʉ̃ etieticõáto. Bairi tunu Espíritu Santo, Dios Yeri cʉ̃ camasĩõrĩjẽ carʉsaecʉ majũ ãnicõãgʉmi. Cʉ̃ cabuiaparo jʉ̃goyepʉa merẽ cʉ̃ mena ãnicõãgʉmi. Y 7Ti rʉ̃mʉ, cʉ̃ cabuiari rʉ̃mʉrẽ mʉ ʉseanigʉ bʉtioro. Mʉ mena macããna cʉ̃ã capããrã ʉseanigarãma, cʉ̃ cabuiaro ĩñarĩ yua. _X 9 Bairo cʉ̃ cabairo ĩña, ángel pʉame qũĩñupʉ̃ Zacaríare: —Yʉ uwieticõãña Zacarías. Caroa quetire mʉ quetibʉjʉ acʉ́ yʉ atíapʉ. Dios, mʉ cajẽnirĩjẽrẽ tʉ̃goyami. Bairo bairi mʉ caborore bairo mʉ nʉmo, macʉ̃ cʉtimasĩgomo. Bairi mʉ macʉ̃ caãnipaʉ cʉ̃ cabuiaro yua, “Juan” cʉ̃ mʉ wãmetigʉ. jW O Bairo ángel cʉ̃ cabairo, Zacarías pʉame qũĩña acʉacoasupʉ. Qũĩña uwijãñuñupʉ̃. CV  Bairo Zacarías tiere cʉ̃ cajoeãno yua, cʉ̃ tʉpʉ ángel pʉame buiaetayupʉ. Altar, cajʉtiñurĩjẽrẽ cʉ̃ cajoemʉgõrĩ mesa cariape nʉgõã pʉame buiaetanʉcãñupʉ̃. CU  Bairo Zacarías, “Jaʉ,” ĩ, ti wii pupea ape arʉapʉ jãásúpʉ. Ti hora Zacarías cajʉtiñurĩjẽrẽ cʉ̃ cajoeri hora majũ Diore cʉ̃ jẽnirã baiyuparã camasã pʉame. GT   Bairo topʉ eta, jʉpaa yua, jĩcã rʉ̃mʉ cʉ̃ yarã pʉame cʉ̃ beseyuparã. “Templo wii pupeapʉ werea cajʉtiñurĩjẽrẽ cʉ̃ joeáto,” qũĩñuparã cʉ̃ yarã Zacaríare. #S ABairo na cabairipaʉ jĩcã rʉ̃mʉ Zacarías templo wiipʉ paaʉ ásúpʉ, cʉ̃ ya poa macããna mena cʉ̃ cajʉpaari rʉ̃mʉ caetaro ĩñarĩ. NR Na pʉame tiwatoare capũna mána ãñuparã. Isabel pʉame pũnaa bomiocʉ̃ã, yoaro pũnacʉti masĩẽsupo. Tunu bairoa cabʉtoa ãnirĩ na capũna cʉtigamirĩcãpaʉ merẽ netõcoásúparo. |Q sBairi na, pʉgarãpʉa Dios cʉ̃ caroticũrĩqũẽ nipetirijere tʉ̃goʉsayuparã. Bairo bairã, carorije wapa mánarẽ bairo baiyuparã, Dios cʉ̃ caĩñajoro. Tunu bairoa nii ũcʉ̃, “Roro ásuparã na,” ĩ masĩẽsuparã narẽ. KP Bairo baiyupa: Herodes cawãmecʉcʉ ãnacʉ̃ Judea yepa macããnarẽ quetiupaʉ rey cʉ̃ caãni yʉteare jĩcãʉ̃ sacerdote ãñupʉ̃. Abías ya poa macããcʉ̃ jĩcãʉ̃ ãñupʉ̃. Cʉ̃ pʉame Zacarías wãmecʉsupʉ. Cʉ̃ nʉmo Isabel wãmecʉsupo. Cõ pʉame Aarón ãnacʉ̃ pãrãmeo majũ ãñupõ. O Teófilo, merẽ Jesús cʉ̃ caátiãnajẽ jĩcã wãme ũnorẽ mʉ tʉ̃goyupa. Bairo cʉ̃ caátiãnajẽ nipetirije caroaro cariape cʉ̃ masĩnemoáto ĩ, mʉ yʉ quetibʉjʉ woajoya ati carta mena. Un ángel anuncia el nacimiento de Juan el Bautista IN Mʉ, Teófilo, nocãrõ majũ caãnimajũʉ̃rẽ, ati carta mena mʉ yʉ quetibʉjʉ woatujopa mai, Jesucristo cʉ̃ caátiãnajẽrẽ caroaro cõñarĩcãrõrẽ bairo. Mai, capããrã camasã tiere, Jesús cʉ̃ caátiãnajẽrẽ merẽ quetibʉjʉ woajomiñupã. Bairo na caátimiatacʉ̃ãrẽ, yʉ cʉ̃ã tiere yʉ quetibʉjʉ woajogʉ. Mai, Jesús cʉ̃ caátiãnajẽrẽ caĩñarĩcãrã pʉame na caquetibʉjʉnetõrĩqũẽrẽ jãã cʉ̃ãrẽ jãã quetibʉjʉwã. Caãnijʉ̃goripaʉ Jesús cʉ̃ caátiãnajẽrẽ na caĩñarĩqũẽrẽ jãã cʉ̃ãrẽ jãã quetibʉjʉwã. Bairo tiere tʉ̃gori yua, caroaro cõñarĩcãrõrẽ bairo mʉ yʉ quetibʉjʉ woatujoya ati carta mena. M ^L 7Yʉ yarã, yʉ bairãrẽ bairo caãna, marĩ Pacʉ Dios jĩcãʉ̃ã caãcʉ̃ marĩrẽ canetõõrĩcʉ̃ jeto wãtĩ roro marĩrẽ cʉ̃ caátigarijere ẽñotamasĩñami, roro marĩ catãmʉoetiparore bairo ĩ. Bairo marĩ cʉ̃ caáto, ñe ũnie cawapa mánarẽ bairo cʉ̃tʉ marĩ etagarã. Ʉseanirĩqũẽ mena cʉ̃ caasiyarije cabauro riapepʉ marĩ etagarã. Bairi cʉ̃rẽã to ãmarõ caasiyarije cʉ̃ yaye. Nocãrõ cʉ̃ carotimasĩrĩjẽ cʉ̃ã cʉ̃ jetorea to ãmarõ. Ati ʉmʉrecóo cʉ̃ã cʉ̃ jʉ̃gori to baimasĩáto. Tore bairo to bai ãmarõ marĩ Quetiupaʉ Jesucristo jʉ̃gori. Cajʉ̃goyepʉ cʉ̃ãrẽ, ati yʉtea cʉ̃ãrẽ, bairi tocãnacã rʉ̃mʉa bairo jeto to baicõãninucũ ãmarõ. Bairoa to baiáto, marĩ ĩ basapeoya yua marĩ Pacʉ Dios majũrẽ. Tocãrõã niña atie queti yʉ cawoajorije. K dJ CNa ũna peeropʉ caábujiorãrẽ na jʉátinemoña, na yeripʉ Jesucristo mena na tʉ̃goñatutuao joroque ĩrã. Aperã noa ũna rorije caáticõãnigarã cʉ̃ãrẽ na ĩñamaiña. Bairãpʉa, maijʉ̃goya. Mʉjãã yeripʉ roro na caátiere mʉjãã tʉ̃goʉsare mʉjãã cʉ̃ã. Roro na caátiere ĩñajesoetimajũcõãña. Alabanza final 7I iBopacooro na ĩñaña aperã pʉgani cãrõ tʉ̃goñarĩ catʉ̃goñawẽpʉ̃ẽnarẽ. Cariape na quetibʉjʉya na ũnarẽ, caroaro na tʉ̃goñanemo joroque ĩrã. #H ACaroaro ãmeo áticõã ninucũña, marĩ Pacʉ Dios caroa cʉ̃ cajorijere marĩ cʉ̃ cajocõãniparore bairo ĩrã. Bairo áticotecõã ninucũña marĩ Quetiupaʉ Jesucristo nocãrõ marĩrẽ camai ãnirĩ yeri capetietiere marĩ cʉ̃ cajopa rʉ̃mʉ caetaparo jʉ̃goye mai. OG Mʉjãã roque, yʉ bairãrẽ bairo caãna yʉ camairã, nocãrõ cañurĩjẽ Dios mena tʉ̃goñatutuariquere jãnaeticõãña. Maijʉ̃goya tocãnacã rʉ̃mʉa Jesucristo mena mʉjãã caãnierẽ. Tunu bairoa Espíritu Santo Dios Yeri majũ mʉjããrẽ cʉ̃ camasĩõrĩjẽ jʉ̃gori Diore cʉ̃ jẽninucũña. F 'Na ũna, caĩtopairi majã roque caroaro jĩcãrõ marĩ ãnimasĩẽtĩõ joroque caána niñama. Ati ʉmʉrecóo macããna roro na caátiãnie ũnie jetore átiãninucũñama. Bairo caãna ãnirĩ Espíritu Santo Dios Yeri majũrẽ cacʉ̃goena majũ tuanucũñama. E )Atore bairo mʉjãã ĩ quetibʉjʉyupa mai: “Catʉsari yʉtea caãno ãnigarãma camasã caĩtopairi majã majũ. Dios yaye quetire roro caĩboyetieperã capããrã nigarãma. Na rupaʉ caborore bairo jeto caáti majã ũna nigarãma,” mʉjãã ĩ quetibʉjʉyupa. ZD /Mʉjãã roque yʉ bairãrẽ bairo caãna, yʉ camairã narẽ bairo baieticõãña. Marĩ Quetiupaʉ Jesucristo yarã apóstolea majã na caĩquetibʉjʉcũrĩqũẽrẽ tʉ̃goñaña mʉjãã cʉ̃ã. C Na, cañuena cariape tʉ̃goetinucũñama. Nipetiri wãme marĩ quetiuparã na caquetibʉjʉrijere boetiri tiere nipetiro bʉsʉpainucũñama. Na rupaʉ caborore bairo jeto bʉtioro na caátie ũnierẽ bonucũñama. Tie ũnie jetore bʉtioro macãnucũñama. Bairi yua, botiorique mena tutuaro, “Jãã, caãnimajũrã jãã ãniña,” ĩ bʉsʉnetõnucũñama camasãrẽ. Tunu aperã camasãrẽ netõjãñurõ na ĩroanucũñama, ĩtori apeye na cacʉ̃gorije ũnierẽ borã. Amonestaciones a los creyentes B 5Nipetiro ati ʉmʉrecóo macããnarẽ na ĩñabesei acʉ́ baiwĩ. Cañuenarẽ na rei acʉ́ majũ baiwĩ, na carorije wapa. Nipetiri wãme roro na caátie wapa, tunu bairoa roro caána majũ ãnirĩ cʉ̃rẽ roro na caĩbʉsʉeperique wapa roro popiye na baio joroque na átigʉ baiwĩ. Na, cañuenarẽ na rei acʉ́ baiwĩ,” ĩ quetibʉjʉyayupi Enoc ãnacʉ̃ Dios cʉ̃ camasĩõrõ jʉ̃gori. FA Enoc cawãmecʉcʉ ãnacʉ̃, Adán berore jĩcã wãmo peti pʉga pẽnirõ cãnacãã tuti bero macããcʉ̃ ãnacʉ̃ cʉ̃ã atore bairo ĩ quetibʉjʉyayupi caĩtopairãrẽ Dios cʉ̃ caátipeere: “Marĩ Quetiupaʉ capããrã ángelea majã miles netõrõ cãrõ majũ mena caacʉ́re cʉ̃ ñiñajowʉ. w@ i Tunu bairoa, ria capairiya wĩno jʉ̃gori tutuaro ocoturi caáto, jopo pairo cañuetie witinucũña. Caĩtopairã cʉ̃ã jopo cawitirorea bairo roro bobooro na caĩrĩjẽ cañuetie witinucũña na risero na caĩrĩjẽ. Tunu bairoa ñocõã na caátíwãrẽ mawijiari capetieto nocãrõ canaitĩãrõpʉ cayasiránárẽ bairo niñama caĩtopairi majã cʉ̃ã. ? / Apeyera tunu Jesucristo cʉ̃ cariarica rʉ̃mʉrẽ tʉ̃goñarĩ marĩ yarã mena mʉjãã cabose rʉ̃mʉ qũẽnorõ, caĩtopairã cʉ̃ã bobooro mʉjãã mena neñanucũñama. Mʉjãã cañubuerore na cʉ̃ã neñanucũñama, cañuena nimirãcʉ̃ã. Ti rʉ̃mʉ caãno yua, roro na caborore bairo ʉga, eti, nʉcʉ̃bʉgoricaro mano ʉseanirõ bainucũñama. Na rupaʉ jetore maijʉ̃gonucũñama. Tʉ̃gopeoya mai. Atore bairo niñama: Oco poari caocomanierẽ wĩno capapujorore bairo niñama. Otericʉ, otei, tocãnacãnia carícajoetiire bairo caãna niñama. Tii, carícamano jʉ̃gori yua, tiire wããrĩ rocamasĩñama camasã. Torea bairo caĩtopairã cʉ̃ã niñama. Dios yaye caroare marĩ catʉ̃gogamiatacʉ̃ãrẽ, di rʉ̃mʉ ũno marĩ quetibʉjʉetiyama. 2> _ ¡Roro bopacooro baigarãma caĩtopairi majã! Na pʉame Caín ãnacʉ̃ cʉ̃ cabaiyarica wãmerẽ bairo na cʉ̃ã roro bainucũñama. Tunu apei Balaam ãnacʉ̃rẽ bairo dinero jetore cabonetõrã ãnirĩ yua, Dios cʉ̃ caborore bairo áperinucũñama. Tunu apei Coré ãnacʉ̃rẽ bairo na quetiuparãrẽ na baibotionucũñama. Tore bairo na cabairije wapa jʉ̃gori roro na baiyasio joroque na átigʉmi Dios. = # Aperã caĩtopairi majã pʉame roque na caĩñañaetĩẽ ũnie, Diotʉ macããjẽrẽ roro ĩbʉsʉepenucũñama. Apeyera masĩẽtĩmirãcʉ̃ã, waibʉtoa catʉ̃goñarĩqũẽ mána na camasĩrõrẽ bairo na camasĩrĩjẽ ũnie pʉamerẽ na majũã na rupaʉ macããjẽ carorijere átinucũñama. Torena, na majũã yua, cayasiparãrẽ bairo tuanucũñama, roro na caátie jʉ̃gori. < 1 Ángelea majã quetiupaʉ Miguel cawãmecʉcʉ roque caĩtopairã netõõrõ carotimasĩ nimicʉ̃ã, narẽ bairo rorije qũĩ bʉsʉesupi wãtĩrẽ. Mai, wãtĩ pʉame Moisés ãnacʉ̃ rupaʉri ãnajẽrẽ bori yua, Miguere bʉsʉnetõgamiñupĩ. Ti rʉ̃mʉ caãno Miguel pʉame roro qũĩ yʉesupi wãtĩrẽ. Atore bairo jeto ĩñupĩ: “¡Yʉ Quetiupaʉ Dios roque mʉrẽ cʉ̃ tutiáto!” z; oTie quetire masĩmirãcʉ̃ã, camasĩẽna qũẽguericaropʉ caãnarẽ bairo caãna ãnirĩ roro na rupaʉ caborore bairo átinucũñama. Na majũ na yerire royetunucũñama. Bairo caãna ãnirĩ marĩ Quetiupaʉ cʉ̃ carotimasĩrĩjẽrẽ cabaibotiorãrẽ bairo ãninucũñama. Tunu bairoa roro na tutirenucũñama nocãrõ catutuarã cabauena cʉ̃ãrẽ. : }Na, ángelea majã cañuenarẽã bairo baiyupa Sodoma, bairi Gomorra, bairi ti macããtʉ caãnimacãã macããna cʉ̃ã. Roro átiãñupã. Na majũ na rupaʉ caborore bairo roro majũ ãmeo átiepeyupa. Carõmia mena átato ũnorẽã, na majũ caʉ̃mʉa roro ãmeo átiepe nucũñañupã. Bairo na caátie jʉ̃gori yua, Dios pʉame popiye na baio joroque peero caʉ̃petieti peero mena na joereyupi. Tore bairo cañuenarẽ Dios cʉ̃ caátajere camasĩrã ãnirĩ atore bairo marĩ ĩ tʉ̃goñamasĩña: “Tocãnacãʉ̃pʉrea popiye na baio joroque na átigʉmi Dios, narẽ bairo roro na caápata,” marĩ ĩ masĩña. %9 ETorea bairo ásupi Dios ángelea majã cʉ̃ãrẽ cʉ̃ carotirore bairo caátigaenarẽ. Bairo cʉ̃rẽ cabotiorã ãnirĩ Dios tʉre ãmeñupã. Dios pʉame narẽ canaitĩãrõpʉ na joreyupi. “Topʉ na pʉame tocãnacã rʉ̃mʉa nicõã ninucũgarãma caãnimajũrĩ rʉ̃mʉ yʉ caĩñabeseri rʉ̃mʉ caetaro cʉ̃ãrẽ. Popiye baigarãma na yaye wapa,” ĩrĩ, topʉ na cũñupĩ marĩ Pacʉ Dios. }8 uMʉjããrẽ ñi quetibʉjʉnemoña tunu atiere merẽ mʉjãã camasĩmiatacʉ̃ãrẽ: Marĩ Quetiupaʉ pʉame israelita majã Egipto yepapʉ caãnarẽ cʉ̃ cajewiyoro bero nipetiro cʉ̃rẽ catʉ̃goʉsaenarẽ na repeyocõãñupĩ. 37 aBairi ãmerẽ yua, caĩtopairã cariape caquetibʉjʉena na caquetibʉjʉrije jʉ̃gori jĩcããrã Dios mena tʉ̃goñawẽpʉ̃ẽtĩñama. Na caboro carori wãmerẽ átinucũñama. Merẽ na ũna cañuenarẽ tirʉ̃mʉpʉina Dios ya tutipʉre, “Popiye na baio joroque na yʉ átigʉ. Na yasio joroque na yʉ átigʉ rorije na caátie wapa,” ĩ jʉ̃goyeticũñupĩ Dios. Na, camasã cañuena caĩtopairã majũ niñama. Torena, na, cañuena pʉame Dios cañuʉ yaye quetire masĩmirãcʉ̃ã, ricaati átiãnajẽ cʉtajere quetibʉjʉ ãninucũñama. Bairo ãnajẽ cʉtiri marĩ Quetiupaʉ jĩcãʉ̃ã caãcʉ̃ Jesucristore camasĩẽnarẽ bairo majũ bainucũñama. .6 WYʉ bairãrẽ bairo caãna, yʉ camairã bʉtioro mʉjããrẽ yʉ quetibʉjʉ woajoganucũmiña caroa queti Dios marĩrẽ cʉ̃ canetõrĩqũẽrẽ. Bairi ãmerẽ, “Tore bairo yʉre cawoajopee ãno,” ĩ tʉ̃goñamicʉ̃ã, mʉjããrẽ ape wãme woajoʉ yʉ átiya. Bairi tutuaro mena ñiña mʉjããrẽ: Cʉ̃ yaye quetire jĩcãnia quetibʉjʉcũcõã jãnásúpi Dios cʉ̃ ya poa macããna mena. Torena, mʉjãã cʉ̃ã cʉ̃ yarã ãnirĩ tiere jãnaeticõãña, popiye baimirãcʉ̃ã. Tie queti pʉgani cãrõ wasoamanigaro. n5 WYʉ yarã, nemojãñurõ mʉjãã qũĩñamainemoáto marĩ Pacʉ Dios. Caroa yericʉtaje, caroaro ãnimasĩrĩqũẽrẽ mʉjãã cʉ̃ jonemoáto. Bʉtioro cʉ̃ maiáto mʉjããrẽ marĩ Pacʉ Dios. Los que enseñan mentiras 4 Yʉ, Judas cawãmecʉcʉ Jesucristore paabojari majõcʉ Santiago bai, mʉjããrẽ woajoʉ yʉ átiya. Mʉjãã, nipetiro marĩ Pacʉ Dios cʉ̃ camairã cʉ̃ cabesericarã Jesucristo jʉ̃gori caroaro cʉ̃ caĩñarĩcãnʉgõrã majũrẽ mʉjãã yʉ woajoya. e3CApeye capee majũ Jesús cʉ̃ caátaje nimiña. Bairi nipetirije Jesús cʉ̃ caátiãnajẽrẽ marĩ cawoatupeyocõãta, ti tutiri pʉame ati ʉmʉrecóore bijapetiro cãrõ nicoabujioro. Tocãrõã ñiña.Q2Yʉa, Jesús cʉ̃ cabuei, cʉ̃ cabuerique yʉ caĩñarĩqũẽrẽ caquetibʉjʉ, ati tutire cawoaʉa yʉ ãniña. Bairi atie yʉ caquetibʉjʉwoaturije caroa cariape macããjẽ queti niña. _17Atore bairo Pedro Jesure cʉ̃ caĩjẽniñarõ, Jesús cʉ̃ caĩquetibʉjʉataje queti etacoasupa Jesús yarã ñubueri majãpʉre: “Juan riaetigʉmi. Caticõã nigʉmi,” ĩrĩqũẽ queti. Baipʉa, Jesús pʉame yʉre, “Riaetigʉmi,” ĩ mee bairo qũĩ quetibʉjʉwĩ Pedrore. Atore bairo jeto ĩwĩ: “Cʉ̃ cabaiyasicoapata cʉ̃ãrẽ, o ati yepapʉ tunu yʉ caetaro cʉ̃ cacaticõãmata cʉ̃ãrẽ, mʉ camasĩpee mee niña.” Tie jetore ĩwĩ. Q0Bairo Pedro cʉ̃ caĩjẽniñarõ, bairo qũĩwĩ Jesús: —Cʉ̃ cabaiyasicoapata cʉ̃ãrẽ, o ati yepapʉ tunu yʉ caetaro cʉ̃ cacaticõãmata cʉ̃ãrẽ, mʉ camasĩpee mee niña. Mʉa, tiere tʉ̃goñarĩ mee, nipetirije yʉ caátiãninucũrõrẽ bairo caroaro áticõã ninucũña —qũĩwĩ Jesús Pedrore. -/SBairo yʉ ãmejore ĩñarĩ, atore bairo Jesure qũĩ jẽniñawĩ Pedro: —Yʉ Quetiupaʉ, ãnira, ¿dope bairo cʉ̃ to bairoati? —qũĩ jẽniñawĩ Jesús. 2.]Cabero Jesús cʉ̃ caĩquetibʉjʉro bero, Pedro pʉame ãmejore ĩñaʉ yua, yʉ majũrẽ ñiñacõãwĩ, yʉ, bʉtioro Jesús cʉ̃ camairẽ. Mai, yʉ pʉame Jesús mena jĩcãrõ jãã caʉgarui tʉsari watoa Jesús cʉ̃tʉaca ruiri, atore bairo cʉ̃ caĩjẽniñarĩcʉ̃ã yʉ ãniña: “Yʉ Quetiupaʉ, ¿ni majũ mʉrẽ, bairo qũĩ bʉsʉjã buitirocaʉati?” cʉ̃ caĩjẽniñarĩcʉ̃ã yʉ ãniña. m~~||!{KzyCxwwvut6rqqonmmm l$kj>iife?cbac``)_q^]\[vZYHXoWVUURKPNMHLPIGFFDCB@?=<";:987+543310b/-,>+)'&x%#"J!8U.o>~  ; }}Bairo cʉ̃ caĩquetibʉjʉro tʉ̃gorã, ñubuerica wii macããna pʉame bʉtioro asiajãñuñuparã Jesús mena. 7Tunu bairoa profeta apei Eliseo cawãmecʉcʉ ãnacʉ̃ cʉ̃ caãni yʉtea carupaʉ boarã capããrã ãñuparã ati yepapʉre. Bairo capããrã na ũna na caãnimiatacʉ̃ãrẽ, jĩcãʉ̃ã na mena macããcʉ̃ jetore cʉ̃ catiorotiyupʉ Dios Eliseore. Naamán cawãmecʉcʉre, ape yepa, Siria yepa macããcʉ̃rẽ cʉ̃ catiorotiyupʉ —na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús cʉ̃ ya macã macããnarẽ. ucBairo capããrã na ũna na caãnimiatacʉ̃ãrẽ, cawapearã rõmirĩ jĩcãõã na mena macããcõ jetore cʉ̃ jʉátinemo rotiyupʉ Dios Elíare. Sarepta cawãmecʉcore ape yepapʉ Sidón macããcõrẽ cõ jʉátinemo rotiyupʉ. 5Tunu bairoa marĩ ñicʉ̃ profeta Elías ãnacʉ̃, cʉ̃ caãni yʉteapʉ cawapearã rõmirĩ capããrã ãñuparã. Ati yepa Israel yepapʉre itia cʉ̃ma ape cʉ̃ma recomacã caoco ocaeti yʉteare capããrã ãñuparã. Tunu ti yʉteare bʉtioro aʉariarique ãñuparõ. @ yĨ quetibʉjʉ yaparo, bairo na ĩñupʉ̃ tunu: —Cariape mʉjããrẽ ñiña: Ni ũcʉ̃ Dios yaʉ profetare cʉ̃ ya macã macããna cʉ̃ boenama. Noa majũ qũĩroaenama. f ECabero Jesús pʉame na ĩñupʉ̃ tunu: —Ati yepa macããna apei narẽ cʉ̃ cacatiorore borã, cʉ̃ na caĩnucũrõrẽ bairo mʉjãã cʉ̃ã yʉ mʉjãã ĩ tʉ̃goñarã: “Mʉ, ʉcotiri majõcʉ, mʉ majũã ʉcoti catioya. Bairi Capernaupʉre ãcʉ̃, mʉ caátijẽñorĩqũẽrẽ bairo atore, mʉ ya macãpʉ cʉ̃ãrẽ mʉ átigʉ, Dios cʉ̃ cajoʉ mʉ caãmata,” yʉre mʉjãã ĩ tʉ̃goñarã —na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús ti wii macããnarẽ. / WBairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃gorã, cʉ̃ caĩrĩjẽrẽ tʉ̃go acʉacoasuparã. Atore bairo ĩñuparã: —Ago tame, ãni, caroaro jĩcãrõ tʉ̃ni bʉsʉyami. ¿José macʉ̃ mee cʉ̃ ãniñati? Bairo cʉ̃ã nimicʉ̃ã, ¿caroaro cʉ̃ masĩñati? —ãmeo ĩ bʉsʉyuparã na majũ. v eBairo cʉ̃rẽ na caĩñaʉsaro, atore bairo na ĩñupʉ̃ Jesús: —Isaías ãnacʉ̃ cʉ̃ caĩquetibʉjʉ woaturicʉa yʉ ãniña. Ãmerẽ cʉ̃ caĩquetibʉjʉricarore bairo baietaya —na ĩñupʉ̃ Jesús ti wii macããnarẽ. o WBairo ti pũrõrẽ ĩñayaparo, ti tutire biayupʉ. Bairo áti yua, ti wii papera tutirire cacoteire cʉ̃ pitinuniñupʉ̃. Pitinuni, etanumucoasupʉ Jesús. Bairo cʉ̃ caáto, nipetiro camasã qũĩñacõã ʉsayuparã. NCamasãrẽ Dios cʉ̃ canetõrĩ yʉtea caetarore yʉ quetibʉjʉ rotijowĩ yua,”ĩña ati pũrõ —na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús cʉ̃rẽ catʉ̃gori majã, sinagoga wii macããnarẽ. 5c—“Espíritu Santo yʉ mena ãniñami merẽ, Dios yʉre cʉ̃ caroticũrĩcãrõrẽ bairo yʉ caátiparore bairo ĩ.Yʉ mena ãniñami, cabopacarãrẽ caroa quetire na yʉ caquetibʉjʉparore bairo.Yʉ jowĩ Dios, camasãrẽ cʉ̃ caqũẽnoparore bairo na yʉ caquetibʉjʉparore bairo ĩ.Jĩcããrã preso cañe ecoricarãrẽ bairo caãna niñama.Aperã cacaapee ĩñaenarẽ bairo niñama.Aperã wãtĩrẽ roro caátiecorãrẽ bairo caãna niñama.Na ũnarẽ yʉ caqũẽnoparore bairo ĩ, yʉ jowĩ Dios. kOBairo cʉ̃ cabairo, profeta Isaías ãnacʉ̃ cʉ̃ cawoaturiquere cʉ̃ nuniñuparã. Bairo cʉ̃ na canunirõ, ti pũrõ macããjẽ quetibʉjʉrique jĩcã wãmerẽ bócayupʉ. Atore bairo caĩrĩpaʉre bócayupʉ: wgCabero Nazaret cawãmecʉti macãpʉ etayupʉ tunu Jesús. Cawĩmaʉ ãcʉ̃, cʉ̃ cabʉtirica macãpʉ etayupʉ. Topʉ eta, ti macã macããna na cañubueneñarĩ wiipʉre jããñupʉ̃ yerijãrĩcã rʉ̃mʉ caãno. Bairo jeto átinucũñupʉ̃ Jesús ti rʉ̃mʉ ũnorẽ. Bairi ti wii camasã riapepʉ nucũñupʉ̃, Dios ya tutire jʉ̃goquetibʉjʉgʉ. <qJesús pʉame tocãnacãpaʉri na cañubueneñarĩ wiiripʉre camasãrẽ na quetibʉjʉyupʉ. Bairo cʉ̃ caĩquetibʉjʉro, camasã nipetiro qũĩroayuparã. Jesús en Nazaret -SBairo cabero Jesús Galilea yepapʉ Espíritu Santo cʉ̃ camasĩrĩjẽ mena ñe ũnie rʉsaricaro mano tunucoásúpʉ yua. Bairi to macããna nipetiro camasã ti yepa tʉ̃ni macããna pʉame cʉ̃ cabairijere tʉ̃gorã tocãnacãʉ̃pʉa ãmeo quetibʉjʉ netõõñuparã na majũ. ;o Bairi wãtĩ pʉame ape wãme roro cʉ̃ átiroti masĩẽsupʉ. Bairo átiroti masĩẽtĩrĩ yua, Jesure cʉ̃ aweyocoásúpʉ mai. Jesús comienza su trabajo en Galilea O Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, bairo qũĩñupʉ̃ Jesús: —Bairo mʉ caĩquetibʉjʉrore bairo caĩmiatacʉ̃ãrẽ, mʉ caátirotirore bairo yʉ áperigʉ. Bairo yʉ caáto boetiyami Dios. Ape wãme ape pũrõpʉ atore bairo ĩ quetibʉjʉya: ‘Marĩ Quetiupaʉ Diore cʉ̃ camasĩrĩjẽrẽ átiepecõãrĩ cʉ̃ jẽnieticõãña,’ ĩ quetibʉjʉya Dios yaye queti na cawoaturica tutipʉ —qũĩñupʉ̃ Jesús wãtĩrẽ. Cʉ̃ yuesupʉ. K Na, ángelea majã, mʉ bocáñegarãma ʉ̃tã rupaapʉ mʉ cañarocapeaetiparore bairo ĩrã,’ĩ quetibʉjʉya Dios yaye quetire na cawoaturica tutipʉ —qũĩñupʉ̃ wãtĩ Jesure. { Tore bairo ĩ quetibʉjʉya Dios yaye queti:‘Dios pʉame cʉ̃ yarã ángelea majãrẽ mʉ coterotigʉmi. Y~+ Bairo cʉ̃ caĩrõ bero, wãtĩ pʉame Jesure cʉ̃ neánemoñupʉ̃. Jerusalén macãpʉ Dios ya wii, templo wii buipʉ cʉ̃ neánemoñupʉ̃. Bairo topʉ eta, qũĩñupʉ̃ wãtĩ Jesure: —Mʉ, Dios macʉ̃ mʉ ãniña. Bairo cariapea Dios macʉ̃ caãcʉ̃ ãnirĩ, mʉ majũ patiñarui ácʉ́ja jõ yepapʉ. Mʉ riaecʉ. }}Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, bairo qũĩñupʉ̃ Jesús: —Mʉ caĩrõrẽ bairo yʉ áperigʉ. Dios yaye quetire na cawoaturica tutipʉ ricaati yʉ átirotietiya. Bairo ĩña ti tuti: ‘Jĩcãʉ̃ã niñami marĩ caĩroaʉ, Dios jeto. Cʉ̃ caĩrĩjẽ jetore tʉ̃goya,’ ĩ quetibʉjʉya Dios yaye quetire na cawoaturica tutipʉ —qũĩñupʉ̃ Jesús wãtĩrẽ. J| Bairo qũĩño yaparo, bairo qũĩñupʉ̃ tunu Jesure: —Atie mʉrẽ yʉ caĩñorĩjẽrẽ yʉ cʉ̃goya. Bairi noo yʉ caboʉre cʉ̃ yʉ nuninetõmasĩña. Mʉ pʉame mʉ cabooata, tocãnacã macã macããnarẽ carotimasĩrĩjẽrẽ mʉrẽ yʉ nunigʉ. Nipetiro camasã mʉrẽ ĩroagarãma, rʉpopaturi mena etanumurĩ yʉre mʉ caĩroaata. Carotimasĩ mʉ ãnio joroque mʉ yʉ átigʉ. “Jaʉ,” miwã —qũĩñupʉ̃ wãtĩ Jesure. {\z1Bairo cʉ̃ caĩrõ bero, wãtĩ pʉame Jesure ʉ̃tãʉ̃ buipʉ cʉ̃ neásúpʉ. Topʉ etari yua, qũĩñoñupʉ̃ ati yepa macããna tocãnacãʉ̃pʉa macããna quetiuparã na carotimasĩrĩpaʉrire. Jy Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, atore bairo pʉame qũĩcõãñupʉ̃ Jesús: —Mʉ caĩrõrẽ bairo yʉ áperigʉ. Dios yaye quetire na cawoaturica tutipʉ ricaati yʉ átirotietiya. Bairo ĩña ti tuti: ‘Ʉgarique marĩ caʉganucũrõ jeto boetiyami Dios. Nipetirije cʉ̃ yaye quetibʉjʉriquere marĩ catʉ̃goñarĩjẽ cʉ̃ãrẽ boyami,’ ĩ quetibʉjʉya Dios yaye quetire na cawoaturica tutipʉ —qũĩñupʉ̃ Jesús wãtĩrẽ. cx?Mai, wãtĩ pʉame atore bairo cʉ̃ átirotimiñupʉ̃ Jesure: —Mʉ, Dios macʉ̃ mʉ ãniña. Bairo cariapea Dios macʉ̃ caãcʉ̃ ãnirĩ, atia ʉ̃tãrẽ pan qũẽnorĩ ʉgaya —qũĩñupʉ̃ wãtĩ Jesure. @wyBairi desierto cayucʉmanopʉ cuarenta rʉ̃mʉrĩ majũ ãñupʉ̃. Bairo topʉ cʉ̃ caãno yua, wãtĩ pʉame rorije cʉ̃ átirotimiñupʉ̃ Jesure, “Cariape cʉ̃ átinucũñati,” ĩ. Tunu topʉ ãcʉ̃, ñe ũnie ʉgaesupʉ Jesús. Bairi cuarenta rʉ̃mʉrĩ bero yua, queyarique tʉ̃goñañupʉ̃. v -Bairo Juan Jesure cʉ̃ cabautizaro bero, Jesús pʉame Espíritu Santo, Dios Yeri cʉ̃ camasĩõrĩjẽ carʉsaecʉ majũ ãnicõãñupʉ̃. Bairo cʉ̃ caãno yua, Jesure, Rio Jordán caãniatacʉre cʉ̃ jʉ̃goásúpʉ desierto cayucʉmanopʉ Espíritu Santo pʉame. >uu&Cainán pʉame Enós cawãmecʉcʉ ãnacʉ̃ macʉ̃ ãñupʉ̃.Enós pʉame Set cawãmecʉcʉ ãnacʉ̃ macʉ̃ ãñupʉ̃.Set pʉame Adán cawãmecʉcʉ ãnacʉ̃ macʉ̃ ãñupʉ̃.Adán pʉame Dios cʉ̃ caqũẽnojʉ̃goricʉ ãnirĩ cʉ̃ macʉ̃rẽ bairo caãcʉ̃ ãñupʉ̃ yua.ntU%Lamec pʉame Matusalén cawãmecʉcʉ ãnacʉ̃ macʉ̃ ãñupʉ̃.Matusalén pʉame Enoc cawãmecʉcʉ ãnacʉ̃ macʉ̃ ãñupʉ̃.Enoc pʉame Jared cawãmecʉcʉ ãnacʉ̃ macʉ̃ ãñupʉ̃.Jared pʉame Mahalaleel cawãmecʉcʉ ãnacʉ̃ macʉ̃ ãñupʉ̃.Mahalaleel pʉame Cainán cawãmecʉcʉ ãnacʉ̃ macʉ̃ ãñupʉ̃. [s/$Sala pʉame Cainán cawãmecʉcʉ ãnacʉ̃ macʉ̃ ãñupʉ̃.Cainán pʉame Arfaxad cawãmecʉcʉ ãnacʉ̃ macʉ̃ ãñupʉ̃.Arfaxad pʉame Sem cawãmecʉcʉ ãnacʉ̃ macʉ̃ ãñupʉ̃.Sem pʉame Noé cawãmecʉcʉ ãnacʉ̃ macʉ̃ ãñupʉ̃.Noé pʉame Lamec cawãmecʉcʉ ãnacʉ̃ macʉ̃ ãñupʉ̃. Yr+#Nacor pʉame Serug cawãmecʉcʉ ãnacʉ̃ macʉ̃ ãñupʉ̃.Serug pʉame Ragau cawãmecʉcʉ ãnacʉ̃ macʉ̃ ãñupʉ̃.Ragau pʉame Peleg cawãmecʉcʉ ãnacʉ̃ macʉ̃ ãñupʉ̃.Peleg pʉame Heber cawãmecʉcʉ ãnacʉ̃ macʉ̃ ãñupʉ̃.Heber pʉame Sala cawãmecʉcʉ ãnacʉ̃ macʉ̃ ãñupʉ̃. ^q5"Judá pʉame Jacob cawãmecʉcʉ ãnacʉ̃ macʉ̃ ãñupʉ̃.Jacob pʉame Isaac cawãmecʉcʉ ãnacʉ̃ macʉ̃ ãñupʉ̃.Isaac pʉame Abraham cawãmecʉcʉ ãnacʉ̃ macʉ̃ ãñupʉ̃.Abraham pʉame Taré cawãmecʉcʉ ãnacʉ̃ macʉ̃ ãñupʉ̃.Taré pʉame Nacor cawãmecʉcʉ ãnacʉ̃ macʉ̃ ãñupʉ̃. #p?!Naasón pʉame Aminadab cawãmecʉcʉ ãnacʉ̃ macʉ̃ ãñupʉ̃.Aminadab pʉame Admin cawãmecʉcʉ ãnacʉ̃ macʉ̃ ãñupʉ̃.Admin pʉame Arni cawãmecʉcʉ ãnacʉ̃ macʉ̃ ãñupʉ̃.Arni pʉame Esrom cawãmecʉcʉ ãnacʉ̃ macʉ̃ ãñupʉ̃.Esrom pʉame Fares cawãmecʉcʉ ãnacʉ̃ macʉ̃ ãñupʉ̃.Fares pʉame Judá cawãmecʉcʉ ãnacʉ̃ macʉ̃ ãñupʉ̃. o- Natán pʉame David cawãmecʉcʉ ãnacʉ̃ macʉ̃ ãñupʉ̃.David pʉame Isaí cawãmecʉcʉ ãnacʉ̃ macʉ̃ ãñupʉ̃.Isaí pʉame Obed cawãmecʉcʉ ãnacʉ̃ macʉ̃ ãñupʉ̃.Obed pʉame Booz cawãmecʉcʉ ãnacʉ̃ macʉ̃ ãñupʉ̃.Booz pʉame Sala cawãmecʉcʉ ãnacʉ̃ macʉ̃ ãñupʉ̃.Sala pʉame Naasón cawãmecʉcʉ ãnacʉ̃ macʉ̃ ãñupʉ̃. n/Eliaquim pʉame Melea cawãmecʉcʉ ãnacʉ̃ macʉ̃ ãñupʉ̃.Melea pʉame Mena cawãmecʉcʉ ãnacʉ̃ macʉ̃ ãñupʉ̃.Mena pʉame Matata cawãmecʉcʉ ãnacʉ̃ macʉ̃ ãñupʉ̃.Matata pʉame Natán cawãmecʉcʉ ãnacʉ̃ macʉ̃ ãñupʉ̃. &mEMatat pʉame Leví cawãmecʉcʉ ãnacʉ̃ macʉ̃ ãñupʉ̃.Leví pʉame Simeón cawãmecʉcʉ ãnacʉ̃ macʉ̃ ãñupʉ̃.Simeón pʉame Judá cawãmecʉcʉ ãnacʉ̃ macʉ̃ ãñupʉ̃.Judá pʉame José cawãmecʉcʉ ãnacʉ̃ macʉ̃ ãñupʉ̃.José pʉame Jonám cawãmecʉcʉ ãnacʉ̃ macʉ̃ ãñupʉ̃.Jonám pʉame Eliaquim cawãmecʉcʉ ãnacʉ̃ macʉ̃ ãñupʉ̃. l-Er pʉame Jesús cawãmecʉcʉ ãnacʉ̃ macʉ̃ ãñupʉ̃.Jesús pʉame Eliezer cawãmecʉcʉ ãnacʉ̃ macʉ̃ ãñupʉ̃.Eliezer pʉame Jorim cawãmecʉcʉ ãnacʉ̃ macʉ̃ ãñupʉ̃.Jorim pʉame Matat cawãmecʉcʉ ãnacʉ̃ macʉ̃ ãñupʉ̃. Xk)Neri pʉame Melqui cawãmecʉcʉ ãnacʉ̃ macʉ̃ ãñupʉ̃.Melqui pʉame Adi cawãmecʉcʉ ãnacʉ̃ macʉ̃ ãñupʉ̃.Adi pʉame Cosam cawãmecʉcʉ ãnacʉ̃ macʉ̃ ãñupʉ̃.Cosam pʉame Elmadam cawãmecʉcʉ ãnacʉ̃ macʉ̃ ãñupʉ̃.Elmadam pʉame Er cawãmecʉcʉ ãnacʉ̃ macʉ̃ ãñupʉ̃. ijKJudá pʉame Joanán cawãmecʉcʉ ãnacʉ̃ macʉ̃ ãñupʉ̃.Joanán pʉame Resa cawãmecʉcʉ ãnacʉ̃ macʉ̃ ãñupʉ̃.Resa pʉame Zorobabel cawãmecʉcʉ ãnacʉ̃ macʉ̃ ãñupʉ̃.Zorobabel pʉame Salatiel cawãmecʉcʉ ãnacʉ̃ macʉ̃ ãñupʉ̃.Salatiel pʉame Neri cawãmecʉcʉ ãnacʉ̃ macʉ̃ ãñupʉ̃. `i9Nagai pʉame Maat cawãmecʉcʉ ãnacʉ̃ macʉ̃ ãñupʉ̃.Maat pʉame Matatías cawãmecʉcʉ ãnacʉ̃ macʉ̃ ãñupʉ̃.Matatías pʉame Semei cawãmecʉcʉ ãnacʉ̃ macʉ̃ ãñupʉ̃.Semei pʉame Josec cawãmecʉcʉ ãnacʉ̃ macʉ̃ ãñupʉ̃.Josec pʉame Judá cawãmecʉcʉ ãnacʉ̃ macʉ̃ ãñupʉ̃. bh=José pʉame Matatías cawãmecʉcʉ ãnacʉ̃ macʉ̃ ãñupʉ̃.Matatías pʉame Amós cawãmecʉcʉ ãnacʉ̃ macʉ̃ ãñupʉ̃.Amós pʉame Nahúm cawãmecʉcʉ ãnacʉ̃ macʉ̃ ãñupʉ̃.Nahúm pʉame Esli cawãmecʉcʉ ãnacʉ̃ macʉ̃ ãñupʉ̃.Esli pʉame Nagai cawãmecʉcʉ ãnacʉ̃ macʉ̃ ãñupʉ̃. Yg+Elí pʉame Matat cawãmecʉcʉ ãnacʉ̃ macʉ̃ ãñupʉ̃.Matat pʉame Leví cawãmecʉcʉ ãnacʉ̃ macʉ̃ ãñupʉ̃.Leví pʉame Melqui cawãmecʉcʉ ãnacʉ̃ macʉ̃ ãñupʉ̃.Melqui pʉame Jana cawãmecʉcʉ ãnacʉ̃ macʉ̃ ãñupʉ̃.Jana pʉame José cawãmecʉcʉ ãnacʉ̃ macʉ̃ ãñupʉ̃. 1f[Bairi yua, Jesús camasãrẽ cʉ̃ caquetibʉjʉjʉ̃goripaʉ treinta años majũ cʉ̃goyupʉ. Mai, Dios macʉ̃ cʉ̃ caãnimiatacʉ̃ãrẽ, “Cʉ̃ pacʉ José niñami,” qũĩ tʉ̃goñañuparã camasã Jesure.José pʉame Elí cawãmecʉcʉ ãnacʉ̃ macʉ̃ ãñupʉ̃. ]e3Bairo capãrõ yua, buare bairo ruiasúpʉ Espíritu Santo, Dios Yeri majũ, Jesús tʉpʉ. Bairo cʉ̃ cabauruiató, jõbuipʉ bʉsʉrique atore bairo ĩ ocajoyuparo: —Mʉ, yʉ macʉ̃, yʉ camai majũ, mʉ ãniña. Mʉ caátiãnierẽ ñiñajesoya bʉtioro —ĩ bʉsʉ ocajoyuparo jõbuipʉ bʉsʉrique. Los antepasados de Jesucristo odWMai, Juan pʉame to macããna nipetirãrẽ oco mena na bautizayupʉ. Bairo cʉ̃ caáto watoa, Jesús cʉ̃ãrẽ cʉ̃ bautizayupʉ. Bairo Jesús cʉ̃ cajẽnirĩpaʉa yua, jõbui ʉmʉrecóo pʉame pããnʉcãcoasuparo. c1Cabero Herodes pʉame cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, nemorõ roro ásupʉ. Juarẽ preso jorica wiipʉ cʉ̃ jorocacõãñupʉ̃ yua. Jesús es bautizado bBairo caroaro cʉ̃ caquetibʉjʉmiatacʉ̃ãrẽ, quetiupaʉ gobernador Herodes cawãmecʉcʉ pʉame Juan cʉ̃ caĩrĩjẽrẽ tʉ̃goʉsaesupʉ. Mai, Herodes bai Felipe nʉmorẽ cõ ẽmañupʉ̃. Herodías cawãmecʉco mena ãninucũñupʉ̃. Tore bairo apeye ũnie cʉ̃ãrẽ roro majũ ásupʉ Herodes. Bairo bairi roro cʉ̃ caátiere cʉ̃ quetibʉjʉmiñupʉ̃ Juan Herodere. oaWBairo yua, atore bairo capee wãme, camasãrẽ na quetibʉjʉyupʉ Juan caroa queti majũrẽ. O`Yʉ bero caetapaʉ pʉame marĩ ĩñabesegʉmi. Bairo carorãrẽ na beseregʉmi. Trigo aseri carorijere joerocacõãrĩcãrõrẽ bairo camasã carorãrẽ na beseregʉmi. Caʉ̃petieti peeropʉ na joeregʉmi. Caroarã roquere caroaro na qũẽnogʉmi. Trigo caroa majũrẽ caroaro na caqũẽnocũrõrẽ bairo caroaro na qũẽnogʉmi caetapaʉ cʉ̃ yarã majũrẽ,” na ĩ quetibʉjʉyupʉ Juan catʉ̃gorã etarãrẽ Jesús cʉ̃ caátipeere. m_SBairo na caĩtʉ̃goñarõ, Juan pʉame atore bairo na ĩ quetibʉjʉyupʉ: “Yʉ paarique niña mʉjããrẽ oco mena yʉ cabautizarije. Yʉ paarique to cañumiatacʉ̃ãrẽ, yʉ bero caetaʉ cʉ̃ capaarije pʉame ñunetõgaro. Cʉ̃ roque Espíritu Santore jõmasĩgʉmi camasãpʉre. Tunu bairoa camasã roro na catʉ̃goñarĩjẽ na wasoao joroque na átigʉmi. Cʉ̃ roque yʉ netõrõ caãnimajũʉ̃ nigʉmi. Bairi yʉ pʉame jĩcãrõ tʉ̃ni yʉ átipeyomasĩẽtĩña. ^Camasã pʉame Juan cʉ̃ caquetibʉjʉrije jʉ̃gori bʉtioro tʉ̃goñañuparã. Bairi nipetiro camasã na yeripʉ atore bairo ĩ tʉ̃goñañuparã: “¿Ãni, Juan, Mesías, Dios cʉ̃ cajoʉ majũ cʉ̃ ãnicʉti?” ãmeo ĩ tʉ̃goñañuparã na majũ. n]UCabero tunu soldaua cʉ̃ã cʉ̃ eta, qũĩ jẽniñañuparã: —Jãã ate, ¿ñerẽ jãã caátiere cʉ̃ boyati Dios? Bairo na caĩjẽniñarõ tʉ̃go, na cʉ̃ãrẽ na ĩ quetibʉjʉyupʉ: —Tutuaro mena camasãrẽ na ẽmaeticõãña. Tunu na bʉsʉjãẽtĩcõãña caáperãrẽ, marĩrẽ na wapatiáto, ĩrã. Tunu mʉjãã capaapee wapare mʉjãã quetiuparã na cajorijerea tocãrõã ʉseanicõãña. Bonemoeticõãña —na ĩ quetibʉjʉyupʉ Juan soldauare. 2\] Bairo na caĩjẽniñarõ tʉ̃go, atore bairo na ĩ quetibʉjʉyupʉ: —Mʉjãã quetiuparã na carotiricaro jĩcãrõ tʉ̃ni jeya. Tie netõrõ jeeticõãña. "[= Na watoa etayuparã jĩcããrã dinerore jejobojari majã. Roma gobiernorẽ camasã yaye dinerore impuestos cawãmecʉtiere jejobojari majã etayuparã, cʉ̃ bautiza rotirána Juarẽ. Na cʉ̃ã qũĩ jẽniñañuparã: —Cabuei, ¿dope jãã caátore cʉ̃ boyati Dios? 2Z] Bairo na caĩjẽniñarõ tʉ̃go, Juan pʉame atore bairo na ĩñupʉ̃: —Nii ũcʉ̃ jutiro pʉgaro cacʉ̃goʉ, apei cacʉ̃goecʉre jĩcãrõ cʉ̃ nuniáto. Tunu bairoa ʉgarique cacʉ̃goʉ, apei cacʉ̃goecʉre cʉ̃ batoáto —na ĩ quetibʉjʉyupʉ Juan catʉ̃gorã etarãrẽ. Y/ Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, atore bairo qũĩ jẽniñañuparã to macããna capããrã: —Tame, toroque, ¿ñerẽ jãã átibujiocʉti? 8Xi Bairi caroaro mʉjãã caápericõãta, jĩcãʉ̃ yucʉ, caríca maniirẽ quetíjoerocacõãrĩcãrõrẽ bairo mʉjãã átirecõãgʉmi Dios mʉjãã cʉ̃ãrẽ. Petoaca rʉsaya mʉjããrẽ Dios cʉ̃ caĩñabesepa rʉ̃mʉ,” na ĩ quetibʉjʉyupʉ Juan cʉ̃rẽ cabautiza rotiratíatanarẽ. WRorije mʉjãã caátiere yapapuari caroaro ãnajẽ pʉame átijʉ̃goya. Bairo mʉjãã caáto, camasã nipetiro ĩñarã, ‘Torena, na yerire merẽ wasoa yaparoupa,’ ĩ masĩgarãma. Tunu bairoa, ‘¡Marĩã, Abraham ãnacʉ̃ pãrãmerã marĩ caãnoi, marĩ netõõgʉmi Dios!’ ĩ tʉ̃goñaeticõãña. Bairo mʉjãã caĩtʉ̃goñamiatacʉ̃ãrẽ, dope bairo átinetõmasĩã maniña. Dope bairo Dios boʉ, atie ʉ̃tã rupaa mena Abraham pãrãmerãrẽ bairo átiqũẽno jẽñomasĩñami. fVEBairo Isaías cʉ̃ caĩwoatuquetibʉjʉro bero, cayoato bero Juan pʉame etayupʉ. Bairo cʉ̃rẽ cabautiza rotiratíatanarẽ atore bairo na ĩ quetibʉjʉyupʉ: “¡Mʉjãã caĩtopairã, ãña pũnaarẽ bairo caãna mʉjãã caãnoi, mʉjãã yʉ bautizaecʉ! Atore bairo mʉjãã ĩ tʉ̃goñarã: ‘Dios camasãrẽ cʉ̃ caĩñabeseri rʉ̃mʉrẽ popiye marĩ cabaibujioatajere oco mena marĩ cosenetõbujioʉmi,’ mʉjãã ĩ tʉ̃goñarã. ¿Ñamʉ mʉjãã cʉ̃ quetibʉjʉyati, ‘Tie mena jãã netõgarã,’ mʉjãã caĩrĩjẽrẽ? Bairo pʉame mʉjãã caátiãnierẽ boya: tUaBairo nipetiro camasã narẽ Dios cʉ̃ canetõõroticũrĩcʉ̃rẽ qũĩñagarãma,’ ĩgʉmi cayucʉmanopʉ caãnicõãniatacʉ,”ĩ woatu quetibʉjʉ jʉ̃goyeticũñupĩ Isaías ãnacʉ̃ Juan cʉ̃ caĩquetibʉjʉpeere. /TWNa pʉame na quetiupaʉ cʉ̃ caatípawãpʉre ope to caãmata, ñerĩ mena tore cũbiayama.Tunu bairoa ʉ̃tã buri to caãmata, yesea qũẽnoñama.Tunu bairoa carupa betori cʉ̃ã to caãmata, cariape qũẽno ãmewiyoyama ti wããrẽ.Caroa wãã majũ qũẽnoñama cʉ̃ caatípawãrẽ.Tore bairo mʉjãã cʉ̃ã marĩ Quetiupaʉ cʉ̃ caetaparore caroaro qũẽnoyuya mʉjãã yeripʉ. #S?Atore bairo ĩ woatu quetibʉjʉcũñañupĩ Isaías ãnacʉ̃, Dios yaʉ profeta Juan cʉ̃ cabaipeere:“Bairo ĩgʉmi jĩcãʉ̃ desierto cayucʉmanopʉ caãnicõãniatacʉ:‘Marĩ Quetiupaʉ yoaro mee etagʉmi.Torena, caroaro cariape ãnicoteya.Camasã na quetiupaʉ cʉ̃ caetaparo jʉ̃goye cʉ̃ caatípawãrẽ na caqũẽnorõrẽ bairo cʉ̃ qũẽnoyuya mʉjãã cʉ̃ã. %RCBairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, topʉ ásúpʉ Juan, Rio Jordán na caĩrĩ yaa tʉ̃nipʉ. To macããnarẽ atore bairo na ĩ quetibʉjʉyupʉ: “Tʉ̃goña qũẽnoña roro mʉjãã caátiãnierẽ. Tie mʉjãã cabairijere cʉ̃ tʉ̃goña jẽniña mʉjãã majũ Diore. Tunu bairoa cabautizarotiparã mʉjãã ãniña. Bairo mʉjãã caáto, mʉjãã netõgʉmi Dios,” na ĩñupʉ̃ Juan to macããnarẽ. Q Cabero yua, nocãnacã rʉ̃mʉrĩ bero, Juan ãnacʉ̃ desierto cayucʉmanopʉ ãninucũñupʉ̃, Zacarías ãnacʉ̃ macʉ̃ majũ. Mai, tiwatoa Tiberio cawãmecʉcʉ nipetiro yepa quetiupaʉ ãñupʉ̃. Merẽ wãmorĩ peti jĩcã rʉpo pẽnirõ cãnacã cʉ̃marĩ majũ quetiupaʉ ãñupʉ̃ Tiberio. Apei, Poncio Pilato cawãmecʉcʉ Judea yepa macããnarẽ cʉ̃rẽ carotibojaʉ ãñupʉ̃. Apei cʉ̃ã Herodes cawãmecʉcʉ Galilea yepa macããnarẽ cʉ̃rẽ carotibojaʉ ãñupʉ̃. Apei, Herodes bai cʉ̃ã, Felipe cawãmecʉcʉ Iturea, Traconite pʉga yepa macããnarẽ cʉ̃rẽ carotibojaʉ ãñupʉ̃. Apei cʉ̃ã Lisania cawãmecʉcʉ Abilinia yepa macããnarẽ cʉ̃ rotibojayupʉ cʉ̃ cʉ̃ã Tiberiore. Tunu bairoa Anás, Caifás cawãmecʉna sacerdote majã quetiuparã majũ ãñuparã na cʉ̃ã. Tiwatoa majũ Dios Juarẽ cʉ̃ quetibʉjʉ áñesẽãrotiyupʉ yua. PXO)4Jesús pʉame cʉ̃ catʉ̃goñarĩjẽ, cʉ̃ rupaʉ mena bʉticõã ʉsaásupʉ. Bairi Dios pʉame cʉ̃ caátiãnierẽ caroaro qũĩñajesoyupʉ. Camasã cʉ̃ã caroaro qũĩñajesoyuparã Jesure.N 3Cabero yua, na mena tunucoásúpʉ Jesús Nazaret macãpʉ. Bairo topʉ eta, ãcʉ̃ yua, cʉ̃ pacʉa na caĩrõrẽ bairo caroaro yʉyupʉ. Mai, cʉ̃ paco pʉame cʉ̃ caátiãnierẽ caroaro tʉ̃goña qũẽnocõã ãninucũñupõ cõ yeripʉ. M/2Bairo cʉ̃ caĩrĩjẽrẽ tʉ̃gomasĩẽsuparã cʉ̃ pacʉa pʉame. “¿Dope bairo ĩgʉ qũĩñati marĩ macʉ̃?” ĩcõãñuparã. UL#1Bairo cõ caĩrõ tʉ̃go, cõ ĩñupʉ̃: —¿Nopẽĩrã yʉre mʉjãã macãati? Yʉ Pacʉ yʉre cʉ̃ carotirijere yʉ caátigaro, ¿mʉjãã masĩẽtĩati? —cõ ĩñupʉ̃ Jesús Maríare. @Ky0Bairi yua, cʉ̃ pacʉa topʉ cʉ̃ bócayuparã. Cʉ̃ bóca, qũĩña acʉacoasuparã. Cʉ̃ paco pʉame atore bairo qũĩñupõ: —Macʉ̃, ¿nopẽĩ jããrẽ, bairo mʉ baiyati? Yʉ, mʉ pacʉ mena mʉrẽ yoaro jãã macãmiapʉ̃. Bairi jãã tʉ̃goñarĩqũẽ paiapʉ —qũĩñupõ María Jesure. fJE/Bairi nipetiro camasã cʉ̃ caĩmasĩrĩjẽrẽ tʉ̃gorã, narẽ cʉ̃ cayʉrije cʉ̃ãrẽ tʉ̃gorã, cʉ̃ tʉ̃gocõã maniásuparã. “Cawĩmaʉ nimicʉ̃ã, masĩjãñuñami,” ĩñuparã na pʉame, Jesure. 8Ii.Bairo ti macãpʉ etarã, itia rʉ̃mʉ bero cʉ̃ bócayuparã Dios ya wii templo wiipʉ. Mai, Jesús pʉame to macããna cajʉ̃goñubueri majã mena ruiyupʉ. Na caquetibʉjʉrijere tʉ̃goʉ baiyupʉ. Tunu bairoa narẽ, “¿Dope bairo ĩgaro to ĩñati tie?” na ĩ jẽniñanucũñupʉ̃. \H1-Bairo cʉ̃ bócaetimirã yua, tunucoásúparã Jerusalẽpʉ, cʉ̃ macãráná. G%,Bairo áná, Jesure qũĩñaetimirãcʉ̃ã, “Marĩ mena macããna mena ãcʉ̃mi,” ĩ tʉ̃goñañuparã. “Marĩ berore ʉsaʉmi,” qũĩ tʉ̃goñañuparã Jesure ti rʉ̃mʉ, na caájʉ̃gori rʉ̃mʉrẽ. Cabero qũĩñaetiri yua, cʉ̃ macãjʉ̃goyuparã. “¿Jãã macʉ̃rẽ mʉjãã ĩñaetiati?” ĩ jẽniñañuparã. Na yarã, na bapa cʉ̃ãrẽ na ĩ jẽniñamiñuparã. BF}+Bairo topʉ eta, ãni, pascua bose rʉ̃mʉrĩ bero yua, tunuásúparã na ya paʉpʉ. Jesús pʉame Jerusalẽpʉ̃ã tuayupʉ. Cʉ̃ pacʉa pʉame masĩẽsuparã cʉ̃ catuarijere. 4Ea*Bairi Jesús pʉga wãmo peti rʉpore pʉga pẽnirõ cãnacã cʉ̃marĩ cacʉ̃goʉ cʉ̃ caãno ásúparã Jerusalẽpʉ. Na cabainucũrĩcãrõrẽ bairo baiyuparã. D{)Tunu tocãnacã cʉ̃ma Jesús pacʉjãã Jerusalẽpʉ ánucũñuparã, Pascua bose rʉ̃mʉrĩrẽ ĩñaráná. 1C[(To bero Jesús pʉame caroaro tutuaʉ bʉtiyupʉ. Bairi tunu caroaro tʉ̃goñamasĩcoasupʉ. Torecʉ, Dios caroare cʉ̃ joyupʉ Jesure. El niño Jesús en el templo B+'Cabero, Joséjãã Dios cʉ̃ carotiricarore bairo átipeyori bero, tunucoásúparã Galilea yepapʉ Nazaret macã, na ya macã majũpʉ. 2A]&Bairo bai yua, Simeón Maríare cʉ̃ caquetibʉjʉ yaparoripaʉa cõ cʉ̃ã natʉ etayupo. Bairo etanʉcã, cʉ̃ãcãrẽ qũĩñarĩ, “Dios mʉ ñujãñuña jãã mena,” qũĩñupõ. Bairo ĩ yaparo, narẽ canetõõpaʉre cacoteri majãrẽ atore bairo na ĩ quetibʉjʉyupo: “Ʉseanirĩ ãña yʉ yarã Jerusalén macããna. Merẽ etayami marĩrẽ canetõõpaʉ,” na ĩ quetibʉjʉyupo. El regreso a Nazaret @%Bairo cõ manapʉ cʉ̃ cariaro bero yua, jĩcãõã ãninucũñupõ. Apei boesupo. Bairo bairi templo wiipʉre ãninucũñupõ Ana. Topʉre ãcõ, Diore cʉ̃ jẽninucũñupõ. Ʉmʉrecóo, ñami cʉ̃ãrẽ cʉ̃ jẽninucũñupõ. Ʉgarique betiri Diore cʉ̃ jẽni ñubuenucũñupõ. Bairo áti ãcõ yua, cabʉcʉo ãñupõ. Ochenta y cuatro cʉ̃marĩ majũ cʉ̃goyupo. M?$Mai, ti wiipʉ ãñupõ Ana cawãmecʉco cʉ̃ã. Fanuel ãnacʉ̃ macõ, Aser ãnacʉ̃ ya poa macããcõ majũ ãñupõ. Cõ pʉame profeta ãñupõ. Bairi jĩcãõã ãninucũñupõ Ana. Mai, cawãmao ãcõ, manapʉcʉsupo. Jĩcã wãmo peti pʉga pẽnirõ cãnacã cʉ̃marĩ majũ cõ manapʉ mena ãnimiñupõ. >"Bairo na catʉ̃goñarõ, Simeón pʉame atore bairo na ĩñupʉ̃: “Marĩ Pacʉ Dios caroare cʉ̃ jonemoáto mʉjããrẽ,” na ĩñupʉ̃. Bairo na ĩ yaparoʉ, tunu cõ ĩñupʉ̃ Simeón Maríare: —Yʉ yao, tʉ̃goya. Mʉ macʉ̃ãcã pʉame caroaro cariape Israel yepa macããnarẽ caquetibʉjʉpaʉ Dios cʉ̃ cacũjʉ̃goyetiricʉ niñami. Bairo bʉtiácʉ́, cʉ̃ caquetibʉjʉroi, Israel yepa macããna jĩcããrã netõgarãma. Aperã yasicoagarãma. Nipetiro camasã na yeripʉ na catʉ̃goñarĩjẽ pʉame baujaro na ĩñamasĩõ joroque átigʉmi, cʉ̃ caquetibʉjʉrije jʉ̃gori. Torena, jĩcããrã mʉ macʉ̃rẽ cʉ̃ tejãñugarãma. Mʉ pʉame tiere na cateero ĩñao, bʉtioro mʉ yapapuajãñugo —cõ ĩñupʉ̃ Simeón Maríare. =#<!Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃gorã, José, bairi María bʉtioro tʉ̃goñañuparã, Simeón na macʉ̃ãcãrẽ cʉ̃ caĩrĩjẽrẽ. ;} Cabusuatípaʉ caetaro, camasã ĩñamasĩñama.Tore bairo ãniaca bʉtiácʉ́pʉ cʉ̃ caquetibʉjʉro, judío majã caãmerã cʉ̃ã masĩgarãma.Tunu jããrẽ, mʉ yarã Israel yepa macããna cʉ̃ãrẽ jãã ĩroagarãma,
camasãrẽ canetõõpaʉ jãã ya poa macããcʉ̃ jĩcãʉ̃ cʉ̃ caãno jʉ̃gori yua,”
qũĩ basapeoyupʉ Simeón Diore. ]:3Cʉ̃ã niñami nipetiro camasãrẽ canetõõpaʉ mʉ cacũjʉ̃goyetiricʉ. c9?“Yʉ Quetiupaʉ Dios, yʉre mʉ caĩrĩcãrõrẽ bairo ãmerẽ baiya.Ãniacarẽ mʉ cajoʉre ñiñaña.Camasãrẽ canetõõpaʉ majũrẽ ñiñaña.Bairi ʉseanirĩqũẽ mena yʉ riacoagʉ. 8(7IBairo na cajããtõ ĩña, Simeón pʉame natʉ atí, Jesuacarẽ ʉseanirĩ cʉ̃ neñupʉ̃. Bairo cʉ̃ ne yua, atore bairo Diore qũĩ basapeoyupʉ: /6WBairo ti rʉ̃mʉ, Joséjãã templo wiipʉre na caetari rʉ̃mʉ, Espíritu Santo cʉ̃ camasĩrĩjẽ jʉ̃gori Simeórẽ cʉ̃ joyupʉ ti wiipʉ. Bairo ti wiipʉ cʉ̃ caãno, Jesús pacʉa pʉame ti wiire jããñuparã na cʉ̃ã, Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ carotiricarore bairo átiráná. 51Bairo cʉ̃ mena cʉ̃ caãnoi, cʉ̃ masĩõñupʉ̃ cʉ̃ cariaparo jʉ̃goye Mesías, marĩ Quetiupaʉ Dios cʉ̃ cajoʉre cʉ̃ caĩñapeere. 4}Bairo áná, Dios ya wii, templo wiipʉre etayuparã. Mai, tiwoatore ti macã Jerusalẽpʉre Dios yaʉ jĩcãʉ̃ Simeón cawãmecʉcʉ ãñupʉ̃. Diore caroaro caĩroaʉ, carorije wapa cacʉ̃goecʉ ãñupʉ̃. Bairo ãcʉ̃, Israel yepa macããnarẽ canetõõpaʉ cʉ̃ caetaparore ĩñagayupʉ. Tunu bairoa Espíritu Santo, Dios Yeri majũ Simeón mena ãñupʉ̃. D3Tunu bairoa ape wãme Dios yaye cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ bairo átiráná baiyuparã. Bairi buare pʉgarã, o buaaca cawĩmarã majũrẽ Diore ĩroari joemʉgõjoráná baiyuparã. x2iTore bairo camasãrẽ na átirotiyupa. Dios yaye woaturica tutipʉ bairo ĩ quetibʉjʉyupa: “Mʉjãã pũnaa tocãnacãʉ̃ caʉ̃mʉa cabuiajʉ̃gorãrẽ yʉre mʉjãã ĩñogarã,” ĩ quetibʉjʉyupa Dios yaye woaturica tutipʉ. R1Cabero nocãnacã rʉ̃mʉ María cõ cacatipetiro bero, Jesús pacʉa ásúparã Jerusalẽpʉ, Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩcãrõrẽ bairo átiráná. “Merẽ ñucoayamo María,” to templo wii macããnarẽ na ĩ quetibʉjʉgarã ásúparã. Bairo áná, Jesuacarẽ cʉ̃ neásúparã, Diore qũĩñogarã. a0;Bairo na caátó bero, jĩcã wãmo peti itia pẽnirõ cãnacã rʉ̃mʉrĩ canetõrõ, cʉ̃ãcãrẽ cʉ̃ rupaʉ macããtõrẽ yiseta rotiyuparã cʉ̃ pacʉa pʉame. Bairo áti yaparorã, “Jesús” cʉ̃ wãmetiyuparã. María bairirupaʉ cõ caãniparo jʉ̃goye ángel cʉ̃ cawãmeti rotiricarorea bairo cʉ̃ wãmetiyuparã. W/'Cabero ovejare cacoteri majã pʉame ʉseanirĩqũẽ mena tunucoásúparã. Bairo áná, Diore qũĩ basapeoyuparã: “Jãã Pacʉ Dios, mʉ roque caroʉ́ mʉ ãniña,” qũĩ basapeoyuparã. Nipetirije na caĩñaatajere, bairi na catʉ̃goataje cʉ̃ãrẽ tʉ̃goñarĩ bairo qũĩ basapeoyuparã. “Ángel marĩrẽ cʉ̃ caquetibʉjʉatatore bairo baiapʉ,” ĩñuparã oveja cacoteri majã, tunu áná yua. El niño Jesús es presentado en el templo q.[María pʉame capee majũ tʉ̃goñanucũñupõ cõ yeripʉ ovejare cacoteri majã na caĩrĩjẽrẽ. -Bairi nipetiro camasã ovejare cacoteri majã na caĩquetibʉjʉnetõõrĩjẽrẽ tʉ̃gorã, bʉtioro tʉ̃goñañuparã na yeripʉ. @,yBairo qũĩñarĩ, bairo ángel narẽ cʉ̃ caĩatajere na quetibʉjʉ netõñuparã Maríajããrẽ. “ ‘Mʉjãã Quetiupaʉ buiámi,’ jãã ĩãmi ángel,” na ĩñuparã. R+Bairo ĩ yaparo, tãmurĩ ásúparã Belẽpʉ. Topʉ eta, Maríare, bairi Josére na bócayuparã. Cawĩmaʉacarẽ, wecʉa nurĩcã coro buipʉ capesaʉre cʉ̃ bócayuparã cʉ̃ cʉ̃ãrẽ. .*UBairo ĩ basapeo yaparori bero, tunucoásúparã jõbuipʉ tunu. Bairo na caátó bero, ovejare cacoterã pʉame ãmeo ĩñuparã: —Jito, marĩ átóca Belẽpʉ. Marĩ Quetiupaʉ ãme ñami cʉ̃ caquetibʉjʉrijere bairo cabaiatajere marĩ ĩñaráróa —ãmeo ĩñuparã na majũ. R)“¡Dios jõbui macããcʉ̃ cañunetõʉ̃ niñami!¡Bairi jĩcãrõ tʉ̃ni tʉ̃goñarĩqũẽrẽ cʉ̃ joáto narẽ cʉ̃ mena caroaro caãnarẽ!”ĩ basapeoyuparã ángelea majã. $(A Bairo cʉ̃ caĩãno, ángelea majã capããrã buiaetayuparã jõbui macããna. Diore cʉ̃ basapeorã etayuparã. Atore bairo ĩ basayuparã: :'m Bairo na ĩ yaparo, atore bairo ĩnemoñupʉ̃: “Wecʉa wiipʉ na caʉgarique nurĩcã coro buipʉ pesayami. Jutii aseri mena ũmarĩcʉ̃ topʉ pesayami. Bairo mʉjãã cʉ̃ãcãrẽ bócarã yua, ‘Cʉ̃ã niñami,’ mʉjãã ĩ masĩgarã,” na ĩ quetibʉjʉyupʉ ángel ovejare cacoterãrẽ. l&Q Bairo baiya queti: Ãme ñami David ãnacʉ̃ cʉ̃ caãna macãpʉre buiámi mʉjããrẽ canetõõpaʉ. Mʉjãã Quetiupaʉ, Mesías, Dios cʉ̃ cajoʉ majũ merẽ buiámi,” na ĩñupʉ̃ ángel oveja cacoteri majãrẽ. % Bairo na cauwitʉ̃goñarõ ĩña, ángel pʉame atore bairo na ĩñupʉ̃: “Mʉjãã, ovejare cacoteri majã yʉ uwieticõãña. Caroa quetire mʉjããrẽ quetibʉjʉ acʉ́ yʉ atíapʉ. Nipetiro camasã tiere tʉ̃gorã bʉtioro ʉseanigarãma. o U~~}^|{uzxwvutr*ponnmkjii-hffdcLa`^]\ZYXIVTT5T)Q{PO}MMMKJ_HGFcFRCA@@?>=z<:98765.4-22U1J0 /Q.F,Z++* )2)!%$#>!  V-u   ! @ g ~r1 Bairi yʉ majũ mʉ yʉ macãʉ̃ ápériapʉ. Bairi topʉa ãcʉ̃, cʉ̃ catiáto, ĩ joya. Bairo mʉ caĩrõ, caticoagʉmi yʉ yaʉ. Bairo na caĩrõ tʉ̃go, “Jaʉ,” ĩ, na mena ásúpʉ Jesús. Bairo quetiupaʉ capitán ya wiipʉ na caetaparo jʉ̃goye, aperã cʉ̃ mena macããnarẽ na joyupʉ tunu Jesús tʉpʉ quetiupaʉ capitán pʉame. Atore bairo na ĩ rotijoyupʉ Jesure: “Mʉ, caãnimajũʉ̃ mʉ ãniña. Yʉ pʉame roque mʉrẽ bairo yʉ baietiya. Bairi yʉ ya wiire mʉ cajããrõ ñuetõ. =~sBairi yua, Jesutʉ etarã, tutuaro mena qũĩñuparã: —Quetiupaʉ capitán, jããrẽ cajoʉ caroʉ́ niñami. Marĩrẽ, judío majãrẽ marĩ nʉcʉ̃bʉgoyami. Jãã cañubueri wiire qũẽnorotibojawĩ. Bairi mʉ cajʉáto boya. Jito tãmurĩ jãã mena —qũĩñuparã cabʉtoa camasĩrã Jesure. }(|IBairo bʉtioro majũ cʉ̃ cariaroi yua, tʉ̃goyupʉ quetiupaʉ capitán ti yepare Jesús cʉ̃ caetarijere. Bairo tiere tʉ̃go yua, jĩcããrãrẽ judío majã cabʉtoa camasĩrãrẽ na piiroti joyupʉ Jesure. “Tãmurĩ yʉ yaʉre cʉ̃ catioʉ apáro,” na ĩ piiroti joyupʉ. u{cMai, ti yepapʉ ãñupʉ̃ jĩcãʉ̃, romano soldaua quetiupaʉ capitán. Cʉ̃ pʉame capaabojari majõcʉre cʉ̃goyupʉ, cʉ̃ camai majũrẽ. Ti watoare riajãñuñupʉ̃ cʉ̃ capaabojari majõcʉ pʉame. Riácʉ́pʉ baiyupʉ. kz QBairo camasãrẽ na ĩ quetibʉjʉ yaparo yua, acoásúpʉ Jesús Capernaum na caĩrĩ macãpʉ. y 1Tunu bairoa apei cʉ̃ã yʉ yaye quetire tʉ̃gogaetiri, yʉ caĩrõrẽ bairo caápei atore bairo niñami: Tutuaeti wiire caqũẽnoʉrẽ bairo caãcʉ̃ niñami. Cʉ̃ pʉame ʉ̃tã bui mee cʉ̃ wii botare nʉcõñupʉ̃. Paputiropʉ cʉ̃ wiire qũẽnoñupʉ̃. Bairi cabero ria putaro, oco pʉame ti wiipʉ etayuparo. Bairo eta, ti wiire bʉtioro to cajaberoi yua, ti wii pʉame pecoasuparo. Ʉsʉeto cʉ̃ caqũẽnorĩcã wii ãnirĩ ñee mano ñapeticoasuparo,” na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús.Ex0Tutuari wiire caqũẽnoʉrẽ bairo camasĩ niñami. Cʉ̃ pʉame pupea yeseari cʉ̃ wii botare ʉ̃tã buire nʉcõñupʉ̃. Bairi cabero ria putaro, oco pʉame ti wiipʉ etayuparo. Bairo ti wiire bʉtioro to cajabemiatacʉ̃ãrẽ, ti wii pʉame toa nicõãñuparõ, ʉsʉro cʉ̃ caqũẽnorĩcã wii ãnirĩ. Uw#/Ãmerẽ ape wãme ĩcõñarĩ mʉjããrẽ yʉ quetibʉjʉgʉ camasĩ cʉ̃ cabairijere. Ni ũcʉ̃ yʉtʉ caetaʉ, yʉ yaye quetire tʉ̃gori, cabero yʉ caĩrõrẽ bairo caácʉ atore bairo niñami: 1v[.Ĩ quetibʉjʉ yaparo, na ĩnemoñupʉ̃ tunu: “Mʉjãã yʉ yaye quetire átigaetimirãcʉ̃ã, ¿nopẽĩrã, ‘Jãã Quetiupaʉ,’ yʉre mʉjãã ĩñati? (uI-Torea bairo camasã caroarã na yeripʉ caroaro tʉ̃goñañama. Bairi caroaro bʉsʉyama. Aperã carorã na yeripʉ roro tʉ̃goñañama. Bairi roro bʉsʉyama. Marĩ yeri marĩ catʉ̃goñamasĩrĩjẽpʉ caãnoi, marĩ bʉsʉnucũña,” na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús. Las dos bases Pt,Tocãnacã yucʉ carícacʉtiire ʉgarã, tiire marĩ masĩña. Tunu marĩ caʉgarije, higuera na caĩrĩjẽrẽ marĩ jeetiya pota yucʉpʉ. Tunu bairoa ʉse cʉ̃ãrẽ marĩ jeetiya pota wopʉ. (sI+Ĩ quetibʉjʉ yaparo, na ĩñupʉ̃ tunu: “Yucʉ, caroʉ́ pʉame carorijere rícacʉperiya. Tunu bairoa apei yucʉ caroricʉ caroare rícacʉperiya. grG)“Tunu bairoa jĩcãʉ̃ caʉ̃mʉ cʉ̃ baire, ‘Mʉ caapeapʉ pũrõãcã jãñaña. Yʉ nerocapa,’ qũĩñupʉ̃. Bairo qũĩmicʉ̃ã, cʉ̃ pʉame tutu majũ cʉ̃gocõãñami cʉ̃ caapeapʉ. Tore bairo baiyami jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ pairo roro caátacʉ cʉ̃ cʉ̃ã petoaca roro caátacʉre, ‘Roro mʉ baiya,’ cʉ̃ cʉ̃ caĩbʉsʉpaiata. ¡Caĩtopairã mʉjãã ãniña! Torena, mʉjãã pʉame roque rejʉ̃goya mʉjãã carorijere. Bairo átiri bero roque, mʉjãã quetibʉjʉ masĩgarã aperãrẽ rorije na caátiere,” na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús. El árbol se conoce por su fruto q*]p3(Tunu bairoa ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ bueri majõcʉ, cʉ̃rẽ cabuei netõõrõ masĩẽtĩñami. Bairo masĩpeyoetimicʉ̃ã, cabero roquere masĩpeyoʉpʉ, cʉ̃rẽã bairo masĩgʉmi,” na ĩñupʉ̃ Jesús. o 'Ĩ quetibʉjʉ yaparo, ape wãme na ĩ cõñañupʉ̃ tunu: “Ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ cacaapee mácʉ̃ pʉame, apei cʉ̃ bapare cacaapee mácʉ̃rẽ, ‘Mʉ yʉ jʉ̃gogʉ,’ cʉ̃ caĩata, ñuetõ. Na, pʉgarãpʉa opepʉ rocajãcõãbujiorãma. fnE&Tunu aperã na cabopacarijere na joya. Bairo mʉjãã caápata, caroare mʉjãã jogʉmi Dios cʉ̃ã. Petoaca cabopacarãrẽ mʉjãã cajoata, petoaca mʉjãã jʉátigʉmi. Netõjãñurõ mʉjãã cajoata, netõjãñurõ mʉjãã jʉátigʉmi. Aperãrẽ mʉjãã cajʉátato cãrõ mʉjãã jʉátigʉmi Dios,” na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús. Ym+%Bairo ĩ quetibʉjʉ yaparo, na ĩñupʉ̃ tunu: “Aperã noo na caátiãnierẽ roro bʉsʉpaieticõãña, mʉjããrẽ bairo Dios cʉ̃ã mʉjãã caátiere, ‘Roro átiyama,’ cʉ̃ caĩẽtĩparore bairo ĩrã. Tunu bairoa camasãrẽ, ‘Carorã mʉjãã ãniña,’ na ĩẽtĩcõãña, mʉjããrẽ bairo Dios cʉ̃ã, ‘Carorã mʉjãã ãniña,’ mʉjããrẽ cʉ̃ caĩẽtĩparore bairo ĩrã. Caroaro ása. Aperã roro mʉjããrẽ na caátiere masiritiya. Bairo mʉjãã caápata, Dios cʉ̃ã roro mʉjãã caátiere masiriyobojagʉmi. Mʉjããrẽ netõõgʉmi yua. Ql$Marĩ Pacʉ Dios camasãrẽ cʉ̃ caĩñamairõrẽã bairo mʉjãã cʉ̃ã mʉjãã yarãrẽ na ĩñamaiña,” na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús cʉ̃tʉ catʉ̃gorã etarãrẽ. No juzguen a otros k3#Bairi yʉ yarã, mʉjãã pesuare na maiña. Caroaro na átirotiya. Na wasoya mʉjãã cacʉ̃gorijere. ‘Marĩ tunuomasĩẽnama,’ ĩ tʉ̃goñaeticõãña. Bairo mʉjãã caápata, mʉjãã cawapatapee pairo nigaro. Caroaro mʉjãã caátie wapa jʉ̃gori pairo nigaro. Dios pʉame nipetirãrẽ caĩñamai niñami. ‘Yʉ mena mʉ ñujãñuña,’ caĩẽna, bairi rorije caána cʉ̃ãrẽ na ĩñamaiñami Dios. Bairi cʉ̃ pũnaa, nipetirã netõõrõ carotimasĩ pũnaa majũ mʉjãã ãnigarã, bairo mʉjãã caápata. aj;"Tunu bairoa mʉjããrẽ catunuomasĩrã jetore mʉjãã cawasoata, ¿ñe ũnie caroare mʉjãã átiyati? Tore bairo átinucũñama Dios yaye quetire catʉ̃goʉsaena cʉ̃ã. Narẽ nipetirã na cawasorijere catunuomasĩrã jetore na wasonucũñama. Bairi mʉjãã, Dios yarã ãnirĩ mʉjããrẽ catunuomasĩẽna cʉ̃ãrẽ na rotijoya. \i1!Tunu bairoa mʉjããrẽ caroaro caána jetore caroaro mʉjãã caápata, ¿ñe ũnie caroare mʉjãã átiyati? Tore bairo átinucũñama Dios yaye quetire catʉ̃goʉsaena cʉ̃ã. Narẽ caroaro caána jetore caroaro na átinucũñama. Bairi mʉjãã, Dios yarã ãnirĩ mʉjããrẽ carorije caána cʉ̃ãrẽ caroaro na átirotiya. 9hk “Mʉjããrẽ camairã jetore mʉjãã caãmeo maiata, ¿ñe ũnie caroare mʉjãã ãmeo átiyati? Tore bairo átinucũñama Dios yaye quetire catʉ̃goʉsaena cʉ̃ã. Narẽ camairã jetore na mainucũñama. Torena, mʉjãã Dios yarã ãnirĩ, mʉjããrẽ cateerã cʉ̃ãrẽ na mairotiya. g Aperã mʉjããrẽ caroaro na canʉcʉ̃bʉgoro mʉjãã boya. Torea bairo na cʉ̃ãrẽ mʉjãã canʉcʉ̃bʉgoro ñuña. 2f]Tunu apei cʉ̃ cajẽniata, cʉ̃ cabopacarijere cʉ̃ nuniña. Tunu bairoa mʉjãã cacʉ̃gorijere caẽmaʉ cʉ̃ãrẽ, ‘Jãã tunuoña,’ qũĩẽtĩcõãña. eTunu ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ mʉjãã wasopanarẽ cʉ̃ capaata, ape nʉgõã cʉ̃ãrẽ cʉ̃ ẽñotaeticõãña. Tunu bairoa apei mʉjãã pesu pʉame mʉjãã jutiro cabui macããtõrẽ cʉ̃ caẽmaata, mʉjãã camisa cʉ̃ãrẽ maieticõãña. Bairo ĩ quetibʉjʉ yaparo, na ĩñupʉ̃ tunu: “Bairãpʉa mʉjãã, yʉ yaye quetire catʉ̃goʉsarã pʉame atore bairo mʉjãã caátore yʉ boya: Mʉjãã pesuare na mairotiya. Rorije na ãmeo ápericõãña. Caroa roquere na ása. `b9“Tunu bairoa mʉjãã, ati yepa macããna nipetirã na caĩroaricarã ãnimirãcʉ̃ã, ¡bopacooro mʉjãã tãmʉogarã mʉjãã cʉ̃ã! Tirʉ̃mʉpʉre caãnijʉ̃goyaricarã cʉ̃ã bairo átiyayupa profeta majã caĩtori majã ãnanarẽ,” na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús cʉ̃tʉ catʉ̃gorã etarãrẽ. El amor a los enemigos ~au“Tunu bairoa mʉjãã, ‘Ñe ũnie yʉ rʉsaetiya,’ caĩrã, ¡bopacooro mʉjãã tãmʉogarã mʉjãã cʉ̃ã! Ãmerẽ mʉjãã caborijere cʉ̃gomirãcʉ̃ã, cabero mʉjãã cʉ̃goetigarã. “Tunu mʉjãã, roro caĩboyetirã, ¡bopacooro mʉjãã tãmʉogarã mʉjãã cʉ̃ã! Ãmerẽ boyetimirãcʉ̃ã, cabero roro majũ otiri mʉjãã yapapuagarã. $`AĨ yaparo, aperã cʉ̃ yaye quetire cariape catʉ̃gogaenarẽ atore bairo na ĩñupʉ̃: “Mʉjãã capee apeyere cacʉ̃gorã roque caroaro mʉjãã ãmerĩgarã. Ati yepapʉre caroaro ãnimirãcʉ̃ã, cabero popiye mʉjãã netõgarã. ¡Bopacooro mʉjãã tãmʉogarã! 5_c“Mʉjãã, yʉ yarã majũ mʉjãã ãniña. Yʉ yaye quetire catʉ̃goʉsarã mʉjãã ãniña. Bairo catʉ̃goʉsarã mʉjãã caãnoi, camasã aperã mʉjããrẽ tejãñuñama. ‘Jãã mena ãmerĩcõãña,’ mʉjããrẽ ĩñama. ‘Moena mʉjãã ãniña,’ mʉjããrẽ ĩñama. Tunu yʉ, Camasã Jʉ̃gocʉre, yʉ mʉjãã catʉ̃goʉsaroi, mʉjããrẽ bʉsʉpaiyama. Tore bairo jeto ásupa na ñicʉ̃jãã profeta majã ãnana cʉ̃ãrẽ tirʉ̃mʉpʉre. Mʉjããrẽ tore bairo na caáto ĩñarã, mʉjãã ʉseanijãñugarã. Dios mʉjããrẽ caroare cʉ̃ cajopee paijãñurõ nigaro. Jõbuipʉ mʉjãã caetaro, pairo nigaro mʉjããrẽ caroa cʉ̃ cajopee. Bairo tiere tʉ̃goñarĩ ʉseanirĩqũẽ mena bairoa ãnicõã ninucũña,” na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús cʉ̃ cabuerãrẽ. ^S]“Tunu bairoa aʉanʉcãmirãcʉ̃ã, cabero mʉjãã ʉgayapigarã. Bairi ʉseanirĩ ãña. “Tunu bairoa ãmerẽ otimirãcʉ̃ã, cabero ʉseanirĩ mʉjãã boyetigarã. Bairi ʉseani ãña. \ Cabero Jesús cʉ̃ cabuerãrẽ na ĩñamai, atore bairo na ĩñupʉ̃: “Ʉseanirĩ ãña mʉjãã yʉ cabuerã. Capee apeye ũnierẽ cacʉ̃goenarẽ bairo caãna nimirãcʉ̃ã, ãmerẽ Dios cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉ macããna mʉjãã ãniña. T[!Bairo to macããna cariayecʉnarẽ na catioyupʉ Jesús cʉ̃ camasĩrĩjẽ mena. Bairi nipetiro camasã cʉ̃ pãñagayuparã, marĩ cʉ̃ãrẽ cʉ̃ catioáto, ĩrã. La felicidad y la infelicidad hZIBairo bairi Jesús pʉame wãtĩ yeri pũna jʉ̃gori popiye cabairãrẽ na netõõñupʉ̃. hYIBairo Jesús na bese yaparo, buro bui caãniatacʉ ti burore cʉ̃ cabuerã mena ruietayupʉ yua. Bairo cʉ̃ caruiro, capããrã camasã qũĩñacoteyuparã. Na, camasã nipetiropʉ caatíatana ãñuparã. Torena, Judea yepa macããna, Jerusalén macã macããna, capairiyatʉ macã macããna, Tiro, Sidón na caĩrĩ macã macããna cʉ̃ã nipetiro ãñuparã. Jesús yaye quetire tʉ̃gogarã baiyuparã. Tunu bairoa, marĩ riayere cʉ̃ netõõáto, ĩrã baiyuparã. XTunu cabero ãñupʉ̃ Judas, Santiago macʉ̃ pʉame. Tunu cabero ãñupʉ̃ Judas Iscariote. Cʉ̃ pʉame ãñupʉ̃ Jesure cañerotipaʉ. Tocãrõã niñama Jesús cʉ̃ caquetibʉjʉrotijoparã, cʉ̃ cabesericarã yua. Jesús enseña a mucha gente 5WcMateo, Tomás, apei Santiago. Cʉ̃, Santiago, Alfeo macʉ̃ ãñupʉ̃. Tunu cabero ãñupʉ̃ apei Simón. Cʉ̃ pʉame celotes na caĩrã mena macããcʉ̃ ãñupʉ̃. Ti rʉ̃mʉrĩrã Diore jẽnigʉ, ʉ̃tãʉ̃ buipʉ acoásúpʉ Jesús. Topʉ eta, ti ñamirẽ Diore qũĩ jẽniñubue busucoásúpʉ. 6Se Bairo cʉ̃ caáto ĩñarã, fariseo majã pʉame asia netõcoasuparã Jesús mena. Bairo asia netõcõãti, atore bairo ãmeo ĩ jẽniñañuparã na majũ: “¿Dope bairo marĩ ánaati, Jesure cʉ̃ pajĩãgarã?” Cʉ̃ tejãñuñuparã fariseo majã Jesure. Jesús escoge a los doce apóstoles }Rs Bairo na ĩ yaparo, nipetirãrẽ na ĩña, atore bairo qũĩñupʉ̃ Jesús caricábʉricʉre: —Mʉ ricáre ñupoya. Bairo cʉ̃ caĩrõ, caricábʉricʉ pʉame cʉ̃ caĩrõrẽ bairo ásupʉ. Tocãrõã cʉ̃ ricá ñucoasuparo yua. Q Bairo cʉ̃ caetaro ĩña, atore bairo na ĩ jẽniñañupʉ̃ Jesús fariseojããrẽ: —¿Ñerẽ marĩ ánaati ati rʉ̃mʉrĩ ũnorẽ, camasã na cayerijãrĩ rʉ̃mʉrĩrẽ? ¿Cañurĩjẽrẽ marĩ ánaati, o carorije pʉamerẽ marĩ ánaati? Cañurĩjẽrẽ marĩ átigarã. Bopacooro cabairãrẽ marĩ canetõrõrẽ boyami Dios —na ĩñupʉ̃ Jesús fariseo majãrẽ. lPQJesús masĩjãñuñupʉ̃ na catʉ̃goñarĩjẽrẽ. Bairo masĩmicʉ̃ã, atore bairo qũĩñupʉ̃ caricábʉʉre: —Tiaya. Ato yʉ tʉpʉ asá. Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, wãmʉnʉcã, cʉ̃ tʉpʉ etanʉcã etayupʉ. (OIMai, Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ cajʉ̃gobueri majã, bairi fariseo majã mena Jesús cʉ̃ caátigarijere caroaro qũĩña ʉsayuparã, na quetiuparãrẽ bʉsʉjãgarã. “¿Yerijãrĩcã rʉ̃mʉrẽã cʉ̃ catioʉáti caricábʉʉre?” ĩ tʉ̃goñañuparã. gNGApe rʉ̃mʉ caãno tunu judío majã na cayerijãrĩ rʉ̃mʉ caetaro ĩña, jããetayupʉ Jesús ñubuerica wiipʉ. Bairo jããeta, na buejʉ̃goyupʉ. Topʉ ãñupʉ̃ jĩcãʉ̃ cariape nʉgõã caricábʉricʉ. MTunu na ĩnemoñupʉ̃ Jesús fariseo majãrẽ: —Yʉ, Camasã Jʉ̃gocʉ ãnirĩ yʉ átirotimasĩña yerijãrĩcã rʉ̃mʉ cʉ̃ãrẽ camasã caroare na caátiãnipeere —na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús fariseo majãrẽ. El hombre de la mano tullida 0LYBairo baiyuparo: David pʉame jããetayupʉ Dios ya wiire cʉ̃ ʉ̃mʉa mena. Ʉgariquere macããrã jããetayuparã. Bairi pan ãñuparõ, caroa Dios yaye majũ na caĩcũrĩqũẽ jeto. Tie pããrẽ sacerdote majã jetore na ʉgarotiyupʉ Moisés ãnacʉ̃. Bairo sacerdote majã jeto na caʉgarije caãnimiatacʉ̃ãrẽ, tie pããrẽ ʉgari bero, cʉ̃ ʉ̃mʉarẽ na batonuñupʉ̃ David —na ĩñupʉ̃ Jesús. jKMBairo na caĩtutiro tʉ̃go, atore bairo na ĩñupʉ̃ Jesús: —David ãnacʉ̃ queyamiácʉ́, ¿cʉ̃ caátajere na caquetibʉjʉcũrĩqũẽrẽ mʉjãã ĩñaetinucũñati Dios ya tutipʉ? Mʉjãã ĩñanucũrã. J#Bairo na caáto ĩña yua, atore bairo na ĩ tutiyuparã: —¿Nopẽĩrã ati rʉ̃mʉ ũnorẽ paariquere bairo mʉjãã átiyati? Ati rʉ̃mʉ ũnorẽ caápericõãpee niña mʉjãã caátie ũnierẽ —na ĩ tutiyuparã fariseo majã Jesús cʉ̃ cabuerãrẽ. I Cabero judío majã na cayerijãrĩ rʉ̃mʉ caãno Jesujãã netõásúparã weseripʉ. Bairo netõáná, Jesús cʉ̃ cabuerã pʉame queyari trigo apeacarẽ cacatirijerea peenerĩ bure ʉgajʉ̃goyuparã. Bairo na caáto, fariseo majã pʉame na ĩñañuparã. cH?'Tunu bairoa ʉse oco cabʉcʉre caetiatana ni ũcʉ̃ jĩcãʉ̃ cawãmarẽ boecʉmi. Cʉ̃ pʉame, “Ʉse oco cabʉcʉ jeto yʉ ñuña,” ĩ tʉ̃goñañami —na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús fariseo majãrẽ.dGA&Bairi ʉse ocore cawãma qũẽnoyaparoriquere piojãnucũñama camasã cawãma poa mena. \F1%Tunu bairoa ʉse oco cawãma qũẽnoyaparoriquere piojãẽtĩnucũñama camasã cabʉcʉ poa waibʉcʉ asero poapʉre. Bairo na caápata, ti poa wocoagaro, tie oco capãmʉrõĩ. Ti poa macããjẽ yasigaro. HE $Ĩ yaparo, “Yʉ yaye cawãma quetire cabʉcʉ macããjẽ mena tʉ̃goʉsa masĩã maniña,” ĩgʉ, atore bairi wãme na ĩcõña quetibʉjʉnemoñupʉ̃ Jesús tunu: —Cabʉcʉro jutirore cawori opere seretuetiyama camasã camasĩrã jutiro cawãma asero carʉgaeti asero mena. Bairo na caápata, ñuetigaro. Cose, ti aserore bopo na caáto, rʉgagaro. Rʉgari tʉ̃gãwonemogaro paijãñurõ cawãma asero pʉame cabʉcʉro jutirore. +DO"Bairo na caĩjẽniñarõ tʉ̃go, atore bairo na ĩñupʉ̃ Jesús: —Caroaro yʉ caátiere mʉjãã tʉ̃gomasĩẽtĩña. Caʉ̃mʉ cawãmojiyapaʉre bairo yʉ ãniña. Cʉ̃ yarãrẽ bairo niñama yʉ cabuerã. Caʉ̃mʉ cʉ̃ cawãmojiyari rʉ̃mʉrẽ cʉ̃ yarã nipetirã ʉgayama pairo, cʉ̃ mena ʉseanirĩ ãna. Ti rʉ̃mʉrẽ aʉatãmʉoetiyama. Caʉ̃mʉ cʉ̃ cawãmojiyaro bero roquere, cʉ̃ yarã caborã ʉgarique betiri Diore cʉ̃ tʉ̃goñajẽni ñubuebujiorãma tunu. Narẽ bairo jãã ãniña. Bairi yʉ mena ãna, yʉ cabuerã aʉatãmʉoetigarãma. Yʉ camano roquere aʉatãmʉobujiorãma —na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús fariseo majãrẽ. C#TB!!Cabero Jesure qũĩ jẽniñañuparã tunu to macããna camasã: —Ʉgarique betiri Dios jetore cʉ̃ jẽninucũñama Juan cʉ̃ cabuerã. Fariseo majã na cabuerã tore bairo átiyama na cʉ̃ã. Mʉ cabuerã pʉame áperiyama. ¿Nopẽĩrã na ʉgarique betietinucũñati? —qũĩ jẽniñañuparã to macããna Jesure. @Ay Torecʉna, yʉ apʉ́ ati yepapʉre. “Caroarã marĩ ãniña,” caĩtorãrẽ na yʉ macãẽtĩña. Aperã, “Carorije wapa marĩ buicʉtiya,” caĩtʉ̃goña yapapuarã roquere na macãʉ̃acʉ́ yʉ apʉ́, na yeri wasoáto, ĩ —na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús fariseojããrẽ. La cuestión del ayuno \@1Bairo na catutiro tʉ̃go, bairo na ĩñupʉ̃ Jesús: —Ʉcotiri majõcʉre bairo yʉ ãniña ati wiire. Ʉcotiri majõcʉ ápériyami cacatirã na caãni wiiripʉre. Cariarã na caãni wiiri jetore etanucũñami, na ʉcoti etaʉ. Bairi ãnoa mena yʉ ãniña. Na carorije riayere bairo caãnierẽ netõõʉ̃ ácʉ yʉ atíapʉ. ?#Bairo na caʉgabapacʉtore ĩñarã yua, fariseo majã pʉame na ĩ tutiyuparã Jesús cʉ̃ cabuerãrẽ. Na yarã, Moisés cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ cajʉ̃gobueri majã mena atore bairo na ĩ tutiyuparã: —¿Nopẽĩ dinero jejori majã mena, bairi aperã roro caána mena mʉjãã etiʉga bapacʉtiyati? Roro mʉjãã átiya —na ĩ tutiyuparã fariseojãã Jesús cʉ̃ cabuerãrẽ. Q>Nocãrõ bero Leví cʉ̃ ya wiipʉ bose rʉ̃mʉ jʉ̃go qũẽnoñupʉ̃. Bairo bairi ti rʉ̃mʉrẽ cʉ̃ ya wiipʉ capããrã camasã ãñuparã cʉ̃ capiijoatana. Na mena macããna jĩcããrã Leví ũna, gobiernorẽ camasã yaye dinerore cajejobojari majã ãñuparã. Na ũna Jesujãã mena ʉga bapacʉsuparã. %=CBairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, tocãrõã jicoquei Leví pʉame cʉ̃ yaye paarique nipetirore cũcõã, Jesús mena bapacʉti ácʉ́ acoásúpʉ yua. <Cabero acoásúpʉ Jesús tunu. Bairo ácʉ́, Leví cawãmecʉcʉre qũĩñajoyupʉ. Mai, Leví pʉame Roma gobiernorẽ camasã yaye dinero impuesto na caĩrĩjẽrẽ jejobojari majõcʉ ãñupʉ̃. Bairi cʉ̃ capaari arʉapʉ cʉ̃ caãno, qũĩñajoyupʉ Jesús Levíre. Bairo qũĩñajori bero, cʉ̃tʉ etaátí, atore bairo qũĩñupʉ̃: —Jito, yʉ bapacʉsa. ;Bairo cʉ̃ caátó ĩñarã, nipetiro camasã tʉ̃goña acʉari, atore bairo ĩñuparã: —Ago tame, ¿diwatoa ũno tore bairo caroa majũrẽ marĩ ĩñarĩ? Marĩ ĩñaepʉ̃. ¡Camasĩ niñami Dios! —qũĩ basapeoyuparã nipetirã. Jesús llama a Leví g:GBairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, tocãrõã jicoquei wãmʉnʉcã yua, cʉ̃ cacũñarĩ corore ne pʉsa, ti wiire witicoásúpʉ cʉ̃ ñicãrĩ cabʉʉmiatacʉ pʉame. Diore basapeori, cʉ̃ ya wiipʉ acoásúpʉ yua. *9M“Mʉ carorije wapare yʉ netõña,” ãnirẽ yʉ caĩata, “Bairo ĩcõãʉ̃ ĩñami,” mʉjãã ĩbujiorã. Bairãpʉa, “Wãmʉnʉcãña,” cʉ̃rẽ yʉ caĩata, to bero cʉ̃ cawãmʉnʉcáto ĩñarã roque, “Bairo ĩcõãʉ̃ mee ĩñami Jesús,” mʉjãã ĩbujiorã. Yʉ, Camasã Jʉ̃gocʉ, ati yepapʉ yʉ carotimasĩrĩjẽrẽ mʉjãã camasĩparore bairo, tiere ñigʉ —na ĩñupʉ̃ Jesús fariseojããrẽ. Ĩ yaparo, cʉ̃ caĩrõrẽ bairo qũĩnemoñupʉ̃ Jesús ñicãrĩ cabʉʉricʉre: —Mʉrẽ ñiña: ¡Wãmʉnʉcãña! Mʉ cacũñarĩ corore nepʉsari mʉ ya wiipʉ tunu ácʉ́ja. Merẽ mʉ riayere yʉ netõña —qũĩñupʉ̃. 8B7}Masĩcõãñupʉ̃ Jesús cʉ̃ yeripʉ na caãmeobʉsʉrijere. Bairi atore bairo na ĩñupʉ̃: —¿Nopẽĩrã yʉ caĩatajere tʉ̃gori, mʉjãã tʉ̃goñarĩqũẽ paiyati? u6cBairo cʉ̃ caĩrõ, ti wii macããna Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ cajʉ̃gobuerã, aperã fariseo majã mena ãmeo ĩ jẽniñañuparã na majũ Jesús cʉ̃ caĩatajere tʉ̃gori, “¿Ñamʉ ũcʉ̃ majũ caʉ̃mʉ cʉ̃ ãniñati, ‘Yʉ yaʉ, merẽ mʉ carorije wapare yʉ netõña,’ caĩã? Dios jeto netõõmasĩñami marĩ carorije wapare. Ãni, Jesús, Diore cʉ̃ netõnʉcãʉ̃ átiyami bairo cʉ̃ caĩrĩjẽ mena,” ãmeo ĩ bʉsʉyuparã na majũ. Q5Bairo na caáto ĩña, Jesús pʉame tʉ̃goña masĩñupʉ̃ na catʉ̃goñarĩjẽrẽ. “Yʉ camasĩrĩjẽrẽ cariape tʉ̃goñatutuayama,” na ĩ tʉ̃goñañupʉ̃. Torecʉ, atore bairo qũĩñupʉ̃ Jesús ñicãrĩ cabʉʉricʉre: —Yʉ yaʉ, merẽ mʉ carorije wapare yʉ netõõcõãña —qũĩñupʉ̃ Jesús. \41Bairo cʉ̃tʉ cʉ̃ cũgamirãcʉ̃ã, ti wii pupeapʉ na yaʉre cʉ̃ nejãã masĩẽsuparã, camasã capããrã na cajiraro jʉ̃gori. Bairi wii buipʉ wãmʉcoásúparã ñicãrĩ cabʉʉricʉ mena. Ti wii buipʉ etarã, ope qũẽnorĩ, cʉ̃ pitiruio joyuparã pũʉ̃ rʉpo wẽẽrĩ mena Jesús tʉpʉ ñicãrĩ cabʉʉricʉre. 3 Bairo camasãrẽ cʉ̃ cacatioãno, caʉ̃mʉa Jesutʉ etanemoñuparã tunu cariaʉ, ñicãrĩ cabʉʉricʉ mena. Mai, na canerĩ coro mena cʉ̃ neasúparã ñicãrĩ cabʉʉricʉre. Jesutʉre cʉ̃ cũgamiñuparã, marĩ yaʉre cʉ̃ catioáto, ĩrã. 2!Jĩcã rʉ̃mʉ Jesús camasãrẽ tunu cʉ̃ caquetibʉjʉãno, fariseo majã, Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ cajʉ̃gobueri majã mena Jesutʉre tʉ̃go ruiyuparã. Mai, na, tocãnacã macã macããna caatíatana ãñuparã. Galilea yepa macããna, bairi Judea yepa macããna, tunu bairi Jerusalén macã macããna caatíatana cʉ̃ã ãñuparã. Bairo na catʉ̃goĩñaruiro, Jesús pʉame cariayecʉnarẽ na catioyupʉ. Dios cʉ̃rẽ cʉ̃ camasĩõrĩjẽ jʉ̃gori bairo na catioyupʉ Jesús. B1}Bairo na cabaimiatacʉ̃ãrẽ, Jesús pʉame aperopʉ acoásúpʉ. Ácoa yua, etayupʉ Jesús camasã na camanopʉ. Topʉ Diore cʉ̃ jẽniñupʉ̃ yua. Jesús sana a un paralítico 80iBairo Jesús cʉ̃ caátiatajere camasã na camasĩrõrẽ cʉ̃ caboetimiatacʉ̃ãrẽ, nipetiropʉ queti batapeticoasuparo. Bairi capããrã camasã Jesús tʉpʉ etayuparã. Jĩcããrã cʉ̃ yaye bʉsʉriquere tʉ̃gogarã, bairi aperã na riayere cʉ̃ netõõrotigarã cʉ̃tʉ etayuparã. @/yBairo cʉ̃ cabairo ĩña, Jesús pʉame cʉ̃ quetibʉjʉ rotiesupʉ aperãrẽ cʉ̃ cabaiatajere. Bairo qũĩñupʉ̃: —Cariape acoácʉ́ja sacerdote tʉpʉ. Qũĩñoña mʉ rupaʉ, mʉ cacatiatajere. Bairo tunu Diore cʉ̃ nuniña mʉ cacatirije wapare. Tore bairo marĩ átirotiyupi Moisés ãnacʉ̃. Bairo mʉ caátiatato bero, nipetiro camasã masĩgarãma mʉ cacatiatajere yua —qũĩñupʉ̃ Jesús carupaʉ boamiatacʉre. 7.g Bairo cʉ̃ caĩjẽniñarõ tʉ̃go, Jesús pʉame cʉ̃ wãmo mena cʉ̃ pãñañupʉ̃. Bairo áticõã, atore bairo qũĩñupʉ̃ Jesús: —Mʉ cacatiro yʉ boya. ¡Bairi mʉ yʉ netõõña! —qũĩñupʉ̃ cariaʉre. Bairo Jesús cʉ̃ caĩrõ, jicoquei caticoasupʉ carupaʉ boamiatacʉ. y-k Cabero Jesús jĩcã macãpʉ cʉ̃ caãno, caʉ̃mʉ jĩcãʉ̃ carupaʉ boaʉ pʉame qũĩñajoyupʉ Jesure. Bairo qũĩñajo yua, cʉ̃tʉ etari rʉpopaturi mena etanumurĩ Jesure qũĩroayupʉ. Bairo qũĩroa, atore bairo qũĩ jẽniñañupʉ̃: —Yʉ Quetiupaʉ, mʉ cabooata, yʉ mʉ netõõgʉ yʉ caboariaye cʉtiere —qũĩ jẽniñañupʉ̃ Jesure. O, Bairo cʉ̃ caĩrõ bero, Simojãã petapʉ maarásúparã. Topʉ etarã, na cũmuurẽ, na apeye ũnie cʉ̃ãrẽ toa cũcõã, Jesús mena bapacʉtiracoásúparã. Jesús sana a un leproso q+[ Bairo cʉ̃ caáto, Jacobo, cʉ̃ bai Juan cʉ̃ã, Zebedeo pũnaa pʉame cʉ̃ã ĩña acʉacoasuparã. Mai, naa, Simón bapa ãñuparã. Jĩcãrõ wai pajĩãnucũñuparã. Bairi Jesús pʉame, Simón bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, atore bairo qũĩñupʉ̃: —Simón, uwiecʉa. Caroaro waire cawãsãmasĩ mʉ ãniapʉ, wai na rutieticoáto, ĩ. Ãmerẽ yua, caroaro camasãrẽ caquetibʉjʉ mʉ ãnio joroque mʉ yʉ átigʉ, na yasieticõãto, ĩ —qũĩñupʉ̃ Jesús Simorẽ. P* Mai, bʉtioro ĩña acʉacoasupʉ Simón, Jesús cʉ̃ caátimasĩrĩjẽrẽ. Tie jʉ̃gori waire capããrã pajĩãñuparã. Bairi Simón, cʉ̃ mena macããna cʉ̃ã ĩña acʉacoasuparã. -)SBairo Simón pʉame Jesús cʉ̃ caátimasĩrĩjẽrẽ ĩñarĩ, cʉ̃tʉ rʉpopaturi mena etanumurĩ qũĩroayupʉ. Bairo áticõã, qũĩñupʉ̃ Simón Jesure: —Yʉ Quetiupaʉ, caróʉ yʉ ãniña. Carorije wapa cacʉ̃goʉ majũ yʉ ãniña. ¡Bairi yʉtʉ ãmeina! —qũĩñupʉ̃. (Bairo capããrã waire ĩña acʉari, na baparãrẽ ape cũmuapʉ caãnarẽ na piijoyuparã. “Jãã jʉátirasá,” na ĩñuparã. Bairo na caetaro yua, waire na jejããñuparã. Pʉga cũmuapʉrea waire na jejããñuparã. Cũmuu pʉame ruacoabujioyuparo. '9Bairo Simojãã na caáto, tocãrõã wai capããrã ti bapire jããñuparã. Bairo jããnetõrã yua, na bapi wori nʉcʉ̃pʉ̃ jããñuparã. u&cBairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, Simón pʉame qũĩñupʉ̃: —Cabuei, ati ñami jãã wai macãmiapʉ. Jãã bocaetiapʉ. Maniãma. Baipʉa, mʉ caĩrõrẽ bairo yʉ átigʉ. Bapire yʉ rocañuagʉ —qũĩñupʉ̃ Simón Jesure. %}Bairo na quetibʉjʉ yaparori bero, atore bairo qũĩñupʉ̃ Jesús Simorẽ: —Jito, ʉtabʉcʉra recomacãpʉ marĩ átóca. Topʉ etari mʉjãã bapire mʉjãã roca ñuawa. Bairo ána, marĩ wai pajĩãgarã —qũĩñupʉ̃ Jesús Simorẽ. 1$[Bairi Jesús pʉame ti cũmua jĩcãrẽ ájããñupʉ̃ Simón ya cũmua majũrẽ. Bairi Simorẽ jõjãñurĩ tuwiyo rotijoyupʉ. Simón pʉame, “Jaʉ,” ĩ, cʉ̃ tuwiyo joyupʉ. Bairo ti cũmuapʉ jãñarĩ Jesús pʉame petapʉ canucũrĩ majãrẽ caroaro na quetibʉjʉ jʉ̃goyupʉ. #wBairo na cabairo yua, tira tʉ̃nipʉ ĩñajoyupʉ Jesús pʉga cũmuu, capaca turorica cũmuu majũrẽ. Mai, ti cũmuu uparã mañuparã. Na cũmuurẽ maa weyo, paputiropʉ na bapi yucʉre coserã baiyuparã. Wai pajĩãrĩ majã ãñuparã. P" Ape rʉ̃mʉ ʉtabʉcʉra Genesaret cawãmecʉtira tʉ̃nipʉ ãñupʉ̃ Jesús. Topʉ cʉ̃ caãno, camasã pʉame Dios yaye quetire tʉ̃gogarã, cʉ̃tʉ neñañuparã dope baiá masĩã manopʉ. 0!Y,Cabero cʉ̃ caĩrõrẽ bairo quetibʉjʉ ñesẽãñupʉ̃ Jesús Judea yepapʉre. Ñubuerica wiiri macããnarẽ na quetibʉjʉ ñesẽãñupʉ̃ Jesús./ W+Bairo na caĩrõ tʉ̃go, bairo na ĩñupʉ̃ Jesús: —Ape macãã macããna cʉ̃ãrẽ na yʉ quetibʉjʉgʉ. Caroa quetire, Dios cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉ caetarore na yʉ quetibʉjʉ masĩõgʉ. Torecʉna, yʉ jowĩ Dios ati yepapʉre —na ĩñupʉ̃ Jesús ti macã macããnarẽ. c?*Ape rʉ̃mʉ cabusuatípaʉ Jesús wãcã, ti macãrẽ witicoásúpʉ. Bairo ácʉ́ yua, etayupʉ Jesús camasã na camanipaʉpʉ. Bairo topʉ cʉ̃ caãno, ti macã macããna cʉ̃ macãñuparã. Bairo cʉ̃ macãrĩ, cʉ̃ etacoasuparã. Atore bairo qũĩñuparã: —Aperopʉ mʉ ápéwa. Jãã mena mʉ ãnicõãwã —qũĩñuparã. a;)Tunu bairoa na mena macããna cariarã capããrã wãtĩ yeri pũnarẽ cacʉ̃gorã cʉ̃ãrẽ na netõõñupʉ̃ Jesús. Bairo cʉ̃ caáto, wãtĩ yeri pũna pʉame qũĩ awajayuparã, bairo witi áná: —¡Mʉ roque Dios macʉ̃ mʉ ãniña! —qũĩñuparã. Bairo na caĩmiatacʉ̃ãrẽ, Jesús pʉame na ĩrotiesupʉ. Yʉ, Mesías, Dios cʉ̃ cajoʉ yʉ caãnierẽ na quetibʉjʉeticõãto ĩ, bairo na ĩrotiesupʉ. Jesús anuncia el mensaje en las sinagogas xi(Cabero muipʉ cʉ̃ cajããrĩpaʉ, canaioatípaʉ caãno Simón ya wiipʉre etayuparã nipetiro ti macã macããna. Dise ũnie riaye caãno cãrõ cacʉ̃gorã yarã pʉame na neasúparã Jesús tʉpʉ. Bairo Jesús pʉame na caetaro ĩña, nipetirãrẽ na catioyupʉ. Cʉ̃ wãmorẽ na bui ñigãpeori tocãnacã wãme riaye cacʉ̃gorãrẽ na catioyupʉ. 1['Bairo na caĩquetibʉjʉro tʉ̃go, cõtʉ eta, “Bʉgoye tocãrõã jãnaña cõrẽ,” ĩñupʉ̃. Bairo cʉ̃ caĩrõ, jicoquei jãnacoasuparo bʉgoye pʉame. Tocãrõã caticoasupo. Bairo catiácó yua, tocãrõã ʉgarique na qũẽnonuñupõ Jesujããrẽ. Jesús sana a muchos enfermos #?&Bairo na quetibʉjʉ yaparo, na ñubuerica wiire witicoásúpʉ Jesús. Ti wiire witiá, jããcoasupʉ Simón cawãmecʉcʉ ya wiipʉ. Mai, Simón mañicõ pʉame riajãñuñupõ. Bʉtioro bʉgoyupo. Bairo cʉ̃ cajããrõ, cʉ̃ quetibʉjʉyuparã cabʉcʉo cõ cariarijere. G%Bairo cʉ̃ caáto bero, cʉ̃ tʉ̃goyuparã camasã nipetiro ti yepa tʉ̃ni macããna, Jesús cʉ̃ caátiere, cʉ̃ camasĩrĩjẽrẽ yua. Jesús sana a la suegra de Simón Pedro L$Bairo caʉ̃mʉrẽ cʉ̃ caátiere ĩñarã, nipetiro camasã qũĩña acʉacoasuparã. —¿Ñe to ãniñati cawãma Jesús cʉ̃ carotirije? ¡Nocãrõ caroaro majũ cʉ̃ masĩñati! Wãtĩ yeri pũna cʉ̃ã cʉ̃ yʉcõãñama. “Witi ánája,” cʉ̃ caĩrõ, witicoayama yua —ãmeo ĩñuparã na majũ Jesure. oW#Bairo na caĩrõ tʉ̃go, na ĩñupʉ̃ Jesús: —¡Bʉsʉeticõãña mʉjãã! ¡Ãni caʉ̃mʉ rupaʉre witi ánája! —na ĩñupʉ̃ Jesús wãtĩãrẽ. Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, wãtĩ yeri pũna pʉame caʉ̃mʉrẽ cʉ̃ jʉ̃goñañupʉ̃ yepapʉ, cʉ̃rẽ caĩñarĩ majã watoare. Bairo áticõã, roro cʉ̃ átiri mee witicoásúpʉ. "—Mʉ, Jesús Nazaret macããcʉ̃, ¿nopẽĩ mʉ atíati jãã tʉre? ¿Jããrẽ rei acʉ́ mʉ baiyati? Mʉrẽ jãã masĩjãñuña. Mʉ, Dios macʉ̃, cañuʉ, mʉ ãniña —qũĩ awajayuparã wãtĩ yeri pũna, caʉ̃mʉ risero mena jʉ̃gori. U#!Mai, ti wii sinagoga ñubuerica wiipʉ ãñupʉ̃ jĩcãʉ̃ wãtĩ yeri pũna cacʉ̃goʉ. Bairo Jesús cʉ̃ cabueãno, wãtĩ yeri pũna cacʉ̃goʉ pʉame atore bairo bʉtioro qũĩ awajayupʉ: $A Carotimasĩ cʉ̃ caĩquetibʉjʉrore bairo na quetibʉjʉyupʉ. Bairo cʉ̃ caquetibʉjʉrijere tʉ̃gorã, to macããna pʉame tʉ̃go acʉacoasuparã. #?Cabero Galilea yepapʉ Capernaum cawãmecʉti macãpʉ acoásúpʉ Jesús. Topʉ eta, yerijãrĩcã rʉ̃mʉ caãno na jʉ̃gobueyupʉ camasãrẽ. $ABairo na caátigamiatacʉ̃ãrẽ, Jesús pʉame na watoapʉ, cʉ̃ jãã ĩ masĩã mano, na netõ acoásúpʉ. Un hombre que tenía un espíritu impuro 'GBairo cʉ̃ mena asia yua, cʉ̃ ñe, ti macã jʉ̃goye ʉ̃tãʉ̃ buipʉ cʉ̃ neásúparã. Bairo topʉ etarã, cʉ̃ tuneroca ñojogamiñuparã Jesure. jE~V|{{-z1yxmwvOutsr)pnnlkjigfezdc"a`_.^ ][Z(YSX/W VTSS(QQ PqOtMLKSJTHGG9E@DBiAZ?=;:88N6543210X...)W)F'&V%$1""I!0 P(aslDp\  X.EfjE Aperã qũĩñuparã: “Dios camasãrẽ cʉ̃ caquetibʉjʉrotijoricʉ ãnacʉ̃, Elías cawãmecʉcʉ ãnacʉ̃ catiri buiaetaupʉ,” qũĩñuparã. Bairo aperã qũĩñuparã: “Apei, tirʉ̃mʉpʉ caãnana profeta majã mena macããcʉ̃ jĩcãʉ̃ catiri buiaetaupʉ,” qũĩñuparã aperã Herodere, Jesús cʉ̃ caátiere tʉ̃gori yua. {io Ti yʉtea caãno Herodes, ti yepa macããna quetiupaʉ pʉame tʉ̃goyupʉ nipetirije Jesús cʉ̃ caátimasĩrĩjẽrẽ. Bairo tʉ̃gori yua, dope bairo ĩ masĩẽsupʉ Herodes. Mai, cʉ̃tʉ macããna atore bairo qũĩ quetibʉjʉyuparã: “Juan el Bautista, cabaiyasiricʉ ãnacʉ̃ merẽ catiupʉ,” qũĩñuparã cʉ̃tʉ macããna jĩcããrã Herodere. &hE Bairo cʉ̃ caĩquetibʉjʉro bero, acoásúparã cʉ̃ cabuerã. Macãã caãno cãrõ áñesẽãñuparã. Caroa quetire, Dios roro cabairãrẽ cʉ̃ canetõõrĩjẽrẽ na quetibʉjʉ ñesẽãñuparã. Tunu bairoa cariayecʉnarẽ na catioyuparã. Incertidumbre de Herodes _g7 Bairi di macã macããna ũna mʉjããrẽ na caĩñateata, na mena ãmerĩcõãña. Bairo mʉjããrẽ na caboetiere ĩñarã, na macã ñerĩrẽ mʉjãã rʉpo jutii macããjẽrẽ mʉjãã paregarã. Mʉjãã mena roro na caátiãnierẽ na masĩáto ĩrã, bairo mʉjãã átigarã —na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús cʉ̃ cabuerãrẽ. Of Bairo noo mʉjãã cañesẽãrõpʉ jĩcã wii ũnorẽ etarã, toa tuacõãña, ti macãpʉ mʉjãã caãni rʉ̃mʉrĩ cãrõ. Capee wiiripʉ mʉjãã capatowãcõ ñesẽãrõrẽ yʉ boetiya. ,eQ Bairi na caápáro jʉ̃goye atore bairo na ĩñupʉ̃ Jesús: —Mʉjãã yaye apeye ũnierẽ jeápéricõãña. Bairi tuericʉ, wasopoa, pan, dinero cʉ̃ãrẽ mʉjãã jeápéwa. Mʉjãã cajãñarõ mena tocãrõã mʉjãã neágarã. Apero mʉjãã cawasoaparore mʉjãã neápéwa. ndU Baicõã, na quetibʉjʉ rotijoyupʉ. Camasãrẽ Dios cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉ caetarore na masĩáto ĩ, na quetibʉjʉ rotijoyupʉ. Tunu bairoa, camasã cariayecʉnarẽ na catioáto ĩ, na joyupʉ Jesús cʉ̃ cabuerãrẽ. Jc  Jĩcã rʉ̃mʉ na neñoñupʉ̃ Jesús cʉ̃ cabuerãrẽ, pʉga wãmo peti rʉpore pʉga pẽnirõ cãnacãʉ̃ caãnarẽ. Bairo narẽ neño, narẽ joyupʉ masĩrĩqũẽrẽ. Tocãnacã wãmepʉrea wãtĩ yeri pũnarẽ wiyomasĩrĩqũẽrẽ na joyupʉ. Baicõã, riaye netõmasĩrĩqũẽ cʉ̃ãrẽ na joyupʉ. b%8Cõ pacʉa pʉame bairo cõ cabairo ĩña, bʉtioro tʉ̃goñacõã maniásuparã. Bairo na catʉ̃goña maniamiatacʉ̃ãrẽ, Jesús pʉame na ĩnemoñupʉ̃ tunu atore bairo: —Aperãrẽ na quetibʉjʉeticõãña mʉ macõ cõ cacatiatajere —na ĩñupʉ̃.Ia 7Bairo cʉ̃ caĩrõ, jicoquei catitunucoasupo. Bairo cati yua, wãmʉnʉcãcoasupo. Bairo cõ cawãmʉnʉcãrõ ĩña, “Cõ nuña ʉgariquere. Queyao baiyamo,” na ĩñupʉ̃ Jesús. ]`36Bairo roro cʉ̃rẽ na caboca boyetimiatacʉ̃ãrẽ, Jesús pʉame cawĩmao cariacoataco cõ caãnopʉ jããeta yua, cõ ãnacõ wãmorĩrẽ ñerĩ, atore bairo cõ ĩñupʉ̃: —¡Cawĩmao wãmʉnʉcãña! _5Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, nipetirã to macããna pʉame roro cʉ̃ bócaboyeticõãñuparã, “Merẽ yasicõããmo,” ĩrã. ^4Mai, to macããna nipetirã otiawaja ãñuparã. Bopacooro cõ cabairijere cõ ĩña otiyuparã. Bairo na cabairo ĩñarĩ, atore bairo na ĩñupʉ̃ Jesús: —Atio cawĩmao baiyasietiyamo. Cãnio baiyamo. Awaja otieticõãña mʉjãã —na ĩñupʉ̃ Jesús. P]3Cabero Jairo ya wiipʉ etayuparã. Bairo ti wiipʉ etarã, ti wiire jããñuparã. Pedro, Santiago, Juan, bairi cawĩmao pacʉa Jesús mena jããñuparã. Aperãrẽ na jããrotiesupʉ Jesús. $\A2Bairi Jesús cʉ̃ã cʉ̃ caĩrĩjẽrẽ tʉ̃goyupʉ. Bairo tʉ̃gori, atore bairo qũĩñupʉ̃ Jairore: —Jairo, tʉ̃go acʉaeticõãña. Dios cʉ̃ camasĩrĩjẽ jetore tʉ̃goñatutuaya. Bairo mʉ catʉ̃goñaata, mʉ macõ netõgomo —qũĩñupʉ̃ Jesús Jairore. [1Bairo cʉ̃ caĩãnitoyea, jĩcãʉ̃ etayupʉ, Jairo ya wii macããcʉ̃ pʉame. Jairore qũĩ quetibʉjʉ etayupʉ: —Mʉ macõ merẽ baiyasicoaamo. Bairi tocãrõã cʉ̃ patowãcõña marĩrẽ cabueire —qũĩ quetibʉjʉyupʉ Jairore. jZM0Bairo cõ caĩquetibʉjʉro bero, cõ ĩñupʉ̃ Jesús: —Yʉ yao, yʉ camasĩrĩjẽrẽ cariape mʉ tʉ̃goñaupa. Bairi mʉ riayere yʉ netõõcõãña. Tunu ácója ʉseanirĩqũẽ mena —cõ ĩñupʉ̃ Jesús. QY/Bairi cariamiataco pʉame, ruti masĩẽtĩmiácó, uwi tʉ̃goñarĩ, Jesutʉ etayupo. Rʉpopaturi mena Jesús rʉpori tʉpʉ etanumuñupõ. Nipetiro camasã na caĩñarõ, atore bairo ĩ quetibʉjʉyupo: —Catigo, yʉa, mʉ jutirore yʉ tuañaapʉ. Bairo yʉ caáto, jicoquei yʉ caticoaapʉ, —qũĩ quetibʉjʉyupo. Xy.Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃gomicʉ̃ã, atore bairo na ĩnemoñupʉ̃ Jesús tunu: —Yʉ camasĩrĩjẽrẽ yʉ átiroyaapʉ. Bairi yʉ masĩña yʉ caátiatajere. Jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ yʉ jutirore pañaroyaami —qũĩñupʉ̃ Jesús Pedrore. HW -Bairo cõ capãñarõ bero, atore bairo na ĩñupʉ̃ Jesús cʉ̃tʉ caãna camasãrẽ: —¿Noa na tuañaati yʉ jutirore? —na ĩ jẽniñañupʉ̃. Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, nipetirã, “Jãã tuañaetiapʉ,” qũĩñuparã. Bairo na caĩrõ bero, Pedro pʉame qũĩñupʉ̃ Jesure: —Jãã cabuei, rita ãnoa camasã capããrã niñama. Bairi mʉ tunerocayama noo na caboro. Nana na caátiere mi bauya —qũĩñupʉ̃ Pedro Jesure. dVA,Bairo baicõã yua, tʉ̃goñañupõ cõ pʉame Jesús cʉ̃ camasĩrĩjẽrẽ, cʉ̃ cariaye netõmasĩrĩjẽrẽ. Bairo tiere tʉ̃goñarĩ, Jesús bero pʉame asúpo. Bairo aperã na caĩñaeto, cʉ̃ jutiro cayoaro yapaacarẽ tuañañupõ. Bairo cõ caáto, tocãrõã, jicoquei caticoasupo. Cõ carií petirique riaye jãnacoasuparo yua. |Uq+Mai, na mena macããcõ jĩcãõ cariíjãnaecõ ãñupõ. Yoaro, pʉga wãmo peti rʉpore pʉga pẽnirõ cãnacã cʉ̃marĩ majũ tiere riayupo. Catimasĩẽsupo. Capããrã camasã cõrẽ na caʉcotimiatacʉ̃ãrẽ, cõ tʉ̃goesuparo. nTU*Mai, Jairo macõ pʉame riajãñuñupõ. Cʉ̃ macõ, jĩcãõã caãcõ pʉga wãmo peti rʉpore pʉga pẽnirõ cãnacã cʉ̃marĩ majũ cacʉ̃go ãñupõ. Bairo bairi merẽ riácópʉ baiyupo. Bairi Jesús cʉ̃ ya wiipʉ cʉ̃ caátóre bʉtioro boyupʉ Jairo, cõrẽ cʉ̃ catioáto, ĩ. Bairo Jesús pʉame, Jairo macõ cõ cabairo tʉ̃go, Jairo mena acoásúpʉ, cariao cõ caãnopʉ ácʉ́. Bairo cʉ̃ caátó, camasã pʉame ʉtabijaro majũ cʉ̃ ʉsayuparã Jesure. DS)Bairo Jesús cʉ̃ camaanʉcãrõ, cʉ̃tʉ etayupʉ caʉ̃mʉ jĩcãʉ̃, Jairo cawãmecʉcʉ. Jairo pʉame camasã na cañubueri wii sinagoga quetiupaʉ ãñupʉ̃. Torecʉ, cʉ̃tʉ eta, rʉpopaturi mena eta numurĩ Jesure qũĩroayupʉ. Bairi bʉtioro, “Yʉ ya wiipʉ mʉ caátó yʉ boya,” qũĩñupʉ̃. !R;(Bairo cabero Jesús ti ʉtabʉcʉrare cʉ̃ capẽñaetaro, capããrã camasã cʉ̃ coteyuparã. Bairi ʉseanirĩqũẽ mena cʉ̃ bocáyuparã. Qw'—Yʉ yaʉ, tuaya. Mʉ ya macã pʉame tunu ácʉ́ja. Topʉ etaʉ, to macããnarẽ na quetibʉjʉya marĩ Quetiupaʉ Dios caroaro mʉ cʉ̃ caátiatajere —qũĩñupʉ̃. Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, tunucoásúpʉ cʉ̃ ya macãpʉ. Topʉ etaʉ, nipetirãrẽ na quetibʉjʉyupʉ Jesús cʉ̃ caátiatajere. La hija de Jairo. La mujer que tocó la capa de Jesús \P1&Bairo cʉ̃ caájããrõ, wãtĩ yeri pũnarẽ cacʉ̃gomiatacʉ pʉame bʉtioro qũĩñupʉ̃ Jesure: —Jesús, mʉ mena yʉ ágaya bʉtioro —qũĩñupʉ̃. Bairo cʉ̃ caĩrõ, Jesús qũĩñupʉ̃ tunu: O#%Bairo na caquetibʉjʉro, bʉtioro Jesure cʉ̃ uwiri atore bairo qũĩñuparã: “Tunu ácʉ́ja mʉ caatíatatopʉ,” qũĩñuparã Jesure to macããna, Gerasa yepa macããna. Bairo na caĩrõĩ, Jesús pʉame cũmuarẽ ájããñupʉ̃ tunu cʉ̃ cabuerã mena. %NC$Bairo baicõã, caĩñaatana pʉame, na quetibʉjʉyuparã caetarãrẽ. Wãtĩ yeri pũnarẽ cacʉ̃gomiatacʉ cʉ̃ cabaiatajere na quetibʉjʉyuparã. ;Mo#Bairo tie tʉ̃gori camasã pʉame ĩñarásúparã cabaiatajere. Bairo topʉ etarã, qũĩña acʉacoasuparã capããrã wãtĩ yeri pũnarẽ cacʉ̃gomiatacʉre. Cʉ̃ pʉame jutii jãñarĩ, caroaro tʉ̃goñarĩqũẽ mena ruiyupʉ. Bairi dope bairo cʉ̃ cabaiatajere masĩẽna, uwijãñuñuparã. jLM"Bairo na cabairo ĩña, yeseare cacotemiatana pʉame acʉari acoásúparã. Macãpʉ etacoasuparã. Topʉ na quetibʉjʉyuparã nipetiro yesea na cabaiatajere. Macã tʉ̃ni macããna cʉ̃ãrẽ na quetibʉjʉyuparã. 3K_!Bairo cʉ̃ caĩrõ, wãtĩ yeri pũna pʉame caʉ̃mʉrẽ cʉ̃ witipeticoásúparã. Yeseapʉre jããrásúparã. Bairo yeseare na cajããrĩpaʉ yua, yesea ʉ̃tãʉ̃ bui caãnimiatana pʉame mecʉ̃rã ʉtabʉcʉrapʉ atʉre ñañuacoásúparã. Bairi yua, ruapeticoásúparã yesea pʉame. oJW Mai, totʉ ʉ̃tãʉ̃pʉ capããrã yesea nurĩcãrã ʉgarã ásuparã. Bairo na caʉgaãno, wãtĩ yeri pũna pʉame atore bairo bʉtioro qũĩñuparã Jesure: —¡Yeseapʉre jããrẽ jãárotiya! Napʉre jãã jããgarã —bʉtioro qũĩñuparã. Bairo na caĩrõ tʉ̃go, “Jaʉ, topʉ ánája toroque,” na ĩñupʉ̃ Jesús, na ároti yua. yIkBairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, qũĩ jẽniñañupʉ̃ Jesús wãtĩ yeri pũnarẽ: —¿Ñamʉ mʉ wãmecʉtiyati? Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, qũĩñupʉ̃ wãtĩ yeri pũna Jesure: —Jãã, capããrã jãã niña. Bairi yʉ wãme, Legión yʉ ãniña. ¡Jããrẽ aperopʉ, popiye bairicaropʉ jãã mʉ joepa! —bʉtioro qũĩñupʉ̃ wãtĩ yeri pũna Jesure. H6GeBairo eta yua, maanʉcãñupʉ̃ Jesús. Bairo cʉ̃ camaa nʉcãrõ, caʉ̃mʉ jĩcãʉ̃, wãtĩ yeri pũna cacʉ̃goʉ pʉame cʉ̃ atʉ etayupʉ. Mai, caʉ̃mʉ pʉame yoaro jutii mácʉ̃ niñesẽãñupʉ̃. Wiipʉ ãmeñupʉ̃. Ʉ̃tã wiiripʉ roque camasãrẽ na carericaropʉ niñesẽãñupʉ̃. Tunu wãtĩ yeri pũna cʉ̃rẽ cʉ̃ caãno jʉ̃gori nairõ mecʉ̃nucũñupʉ̃. Bairi camasã pʉame cʉ̃ ñesẽã rotietimiñuparã. Cʉ̃ wãmorĩrẽ, bairi cʉ̃ rʉpori cʉ̃ãrẽ ãpõã wẽẽrĩ mena cʉ̃ jiyanucũmiñuparã. Bairo na caátimiatacʉ̃ãrẽ, cʉ̃ pʉame ãpõã wẽẽrĩrẽ tʉ̃gãjure recoanucũñupʉ̃. Bairo áticõã, camasã manopʉ rutiñesẽãcõã nucũñupʉ̃. Bairo bai, ti rʉ̃mʉ Jesús tʉpʉ eta, rʉpopaturi mena etanumurĩ Jesure qũĩ awajayupʉ. Mai, Jesús pʉame atore bairo qũĩñupʉ̃ wãtĩ yeri pũnarẽ: —Wãtĩ, ¡jicoquei cʉ̃ witi ácʉ́ja! —qũĩñupʉ̃. Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, wãtĩ yeri pũna cacʉ̃goʉ pʉame, Jesure qũĩ awajayupʉ: —¡Mʉ, Dios, jõbui macããcʉ̃ macʉ̃, mʉ ãniña! ¿Ñerẽ mʉ ácʉati yʉtʉre? ¡Popiye yʉ cabaipeere ápericõãña! —bʉtioro qũĩñupʉ̃. F ECabero ti ʉtabʉcʉra ape nʉgõãpʉ pẽña etayuparã Jesujãã. Galilea yepa jĩãme, Gerasa cawãmecʉtopʉ etayuparã. &DECabero atore bairo na ĩñupʉ̃ Jesús cʉ̃ cabuerãrẽ: —¿Dios mena mʉjãã tʉ̃goña tutuaetiyati? —na ĩñupʉ̃. Cʉ̃ cabuerã pʉame cʉ̃ caáto ĩña acʉacoasuparã. Bairi atore bairo ãmeo ĩñuparã na majũ: —Ago tame, ¡nocãrõ majũ cʉ̃ masĩñati Jesús! Wĩno, ocoturi cʉ̃ã cʉ̃ tʉ̃gocõãña —ĩñuparã, Jesús cʉ̃ camasĩrĩjẽrẽ ĩñarĩ. El endemoniado de Gerasa C1Bairo cʉ̃ cabairoi, cʉ̃ cabuerã pʉame cʉ̃ wãcõñuparã. Cʉ̃ wãcõrĩ atore bairo qũĩñuparã Jesure: —¡Jããrẽ cabuei, ruarã marĩ baiya! ¡Yasirã marĩ baiya! —qũĩñuparã. Bairo na caĩrõ tʉ̃gowãcã, wãmʉnʉcãñupʉ̃ Jesús. Wãmʉnʉcã, wĩnorẽ jãnarotiyupʉ. Tunu bairoa oco turiri cʉ̃ãrẽ jãnarotiyupʉ. Bairo cʉ̃ caĩrõ, jicoquei jãnacoasuparo yua. ?BwBairo na caátó yua, wĩno pairo papu átijʉ̃goyuparo. Bairo capapuro, ocoturi pairo atíjabejããñuparõ, cũmua ruagari tʉ̃nipʉ yua. Mai, Jesús pʉame cãnijããcoasupʉ. }AsJĩcã rʉ̃mʉ Jesús cʉ̃ cabuerã mena cũmua capairicapʉ ájããñupʉ̃. Bairo ájãã yua, atore bairo na ĩñupʉ̃: —Jito, ati ʉtabʉcʉra ape nʉgõãpʉ marĩ pẽña átóca. Bairo cʉ̃ caĩrõ bero, pẽñacoásúparã. $@ABairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, atore bairo na ĩñupʉ̃ Jesús to macããnarẽ: —Noa ũna Dios yaye quetire catʉ̃goʉsarã pʉame niñama yʉ pacore bairo caãna, bairi yʉ bairãrẽ bairo caãna —na ĩñupʉ̃ Jesús to macããnarẽ. Jesús calma el viento y las olas [?/Bairo macãpʉ na cacotenucũrõ, Jesutʉ macããcʉ̃ jĩcãʉ̃ bairo qũĩñupʉ̃ Jesure: —Mʉ paco, mʉ bairã mʉ macãũparã. Macãpʉa mʉrẽ coterã átiuparã —qũĩñupʉ̃ jĩcãʉ̃ Jesure. > Bairo cʉ̃ caĩquetibʉjʉro bero, Jesús paco, bairi cʉ̃ bairã cʉ̃ã topʉ etayuparã. Bairo camasã capããrã Jesús tʉpʉ na caãnoi, na yaʉ tʉpʉre eta ámasĩẽsuparã. Bairi Jesús cʉ̃ caãni wii macãpʉ cʉ̃ cotenucũñuparã. {=o“Bairi yʉ caquetibʉjʉrijere mʉjãã catʉ̃gopeoata, Dios pʉame mʉjããrẽ masĩõnemogʉmi tunu yʉ caquetibʉjʉrijere. Bairo tʉ̃gomirãcʉ̃ã, petoaca mʉjãã catʉ̃gopeoata roque, cabero mʉjãã camasĩmiatajere mʉjãã masiriticõãgarã. Bairi caroaro cariape tʉ̃gopeoya,” na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús. La madre y los hermanos de Jesús <1Na cajĩñaworipaʉ nipetiro baugaro caĩñamaniataje. Torea bairo ape rʉ̃mʉpʉ camasã nipetiro ãme camasĩã manierẽ masĩpeticoagarãma. );KĨ yaparo, atore bairo na ĩ quetibʉjʉnemoñupʉ̃ Jesús tunu: “Ni ũcʉ̃ jĩcãʉ̃ jĩñaworiquere bʉgacũẽtĩnucũñami jotʉ rocapʉ. Cama rocapʉ cʉ̃ãrẽ cũẽtĩñami. Jõbuipʉ roque cũnucũñami, camasã nipetiro cajããetarã na caĩñamasĩparore bairo ĩ. E:Bairãpʉa, aperã roque Dios yaye quetire ʉseanirõ tʉ̃goyama. Na yeri pũnapʉ cariape tʉ̃gopeori, tiere tʉ̃goʉsayama. Bairi Dios mena tutuaro niñama. Cʉ̃ yaye quetire jãnaẽtĩñama. Capee caroare átinucũñama. Caotei cʉ̃ caoterique ape rupaa, caroa yepapʉ cañarĩcã rupaare bairo niñama. Bairi capee carícacʉtacʉre bairo niñama yua,” na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús cʉ̃ cabuerãrẽ. La parábola de la lámpara a9;Tunu aperã camasã Dios yaye quetire, ‘Jaʉ,’ na caĩrõ bero, apeye ũnie pʉamerẽ bʉtioro tʉ̃goña macãñama. Ati yepa macããjẽ wapatarique ũnierẽ, bairi caroaro na caãnigarije cʉ̃ãrẽ tʉ̃goñañama bʉtioro. Bairi Dios bʉsʉriquere tʉ̃goña masiriticõãñama. Caroaro caánarẽ bairo na caáperoi, caríca bʉtimasĩẽtĩẽrẽ bairo niñama. Bairi naa, caotei cʉ̃ caoterique ape rupaa pota watoapʉ cañarĩcã rupaare bairo niñama. 38_ Tunu aperã camasã Dios yaye quetire ʉseanirõ tʉ̃go, jicoquei, ‘Jaʉ,’ ĩñama. Bairo bomirãcʉ̃ã, bairãpʉa na yeripʉ caroaro cʉ̃ yʉetiyama. Capútirije canʉcõmanajẽrẽ bairo niñama. Bairi wãtĩ pʉame, ‘Roro ása,’ cʉ̃ caĩrõ, yoaro mee jãnañama Dios yaye quetire. Dios mena yoaro ãmerĩñama. Naa, caotei cʉ̃ caoterique ape rupaa ʉ̃tã rupaa buipʉ cañarĩcã rupaare bairo niñama. V7% Camasã jĩcããrã Dios yaye quetire tʉ̃goyama. Bairo tʉ̃gomirãcʉ̃ã, tʉ̃gomasĩẽtĩñama. Dios bʉsʉriquere na catʉ̃goatato beroaca, wãtĩ pʉame uwaro eta, jecõãñami na camasĩbujioatajere. Minia na cawʉje ʉgaricarore bairo etanecõãñami wãtĩ, na camasĩbujioatajere, Dios bʉsʉriquere cariape na tʉ̃goeticõãto, ĩ. Na canetõrõrẽ boetiyami wãtĩ. Na pʉame caotei cʉ̃ caoterique maapʉ cañarĩcã rupaare bairo niñama. 6 Bairo ĩ quetibʉjʉ yaparo, atore bairo na ĩnemoñupʉ̃ Jesús tunu cʉ̃ cabuerãrẽ: “Ãmerẽ yua, mʉjããrẽ yʉ quetibʉjʉgʉ caroaro ĩcõñarĩ camasãrẽ yʉ caquetibʉjʉatajere. Caotei cʉ̃ caoterije Dios yaye quetire bairo niña: G5 Bairo na caĩrõ tʉ̃go, atore bairo na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús: “Dios cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉ macããjẽrẽ tirʉ̃mʉpʉ macããna na catʉ̃goetajere mʉjãã roquere mʉjãã masĩõñami. Aperã tiere na camasĩrõrẽ boetiyami. Torecʉ, ape wãme ĩcõñarĩ na quetibʉjʉ rotiyami Dios. Na pʉame cacaapee cʉ̃gorã nimirãcʉ̃ã, Dios cʉ̃ caátiere ĩñamasĩẽtĩñama. Tunu bairoa cʉ̃ yaye quetire tʉ̃gomirãcʉ̃ã, tiere tʉ̃gomasĩẽtĩñama,” na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús cʉ̃ cabuerãrẽ. Jesús explica la parábola del sembrador 4  Cabero Jesús cʉ̃ cabuerã pʉame qũĩ jẽniñañuparã: “¿Dope ĩgaro to ĩñati caotei queti?” qũĩñuparã. u3cCabero ape rupaa pʉame caroa yepapʉ ñañuparõ. Cabero puti, bʉticoasuparo. Bairo bʉtiátó yua, tocãnacã jatípʉa cien rupa jeto rícacʉsuparo,” na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús. Ĩ quetibʉjʉ yaparo, atore bairo na ĩnemoñupʉ̃: “Mʉjãã caãmoocʉna mʉjãã ãniña. Bairi ãmerẽ yua, mʉjããrẽ yʉ caquetibʉjʉatajere tʉ̃goãmewiyoya mʉjãã yeripʉ,” na ĩñupʉ̃, Jesús bʉsʉrique tutuaro mena cʉ̃tʉ caneñaetari majãrẽ. El porqué de las parábolas =2sCabero ape rupaa pota yucʉ watoapʉ ñañuparõ. Cabero pota yucʉ pʉame bʉtinetõrõ, tie oterique caroaro pútimasĩẽsuparo. Pota yucʉ pʉame otere bʉtibiacõãñuparõ. 31_Cabero cʉ̃ cawẽbatoro, ape rupa ʉ̃tã yepapʉ ñañuparõ. Bairo tie oterique pʉame pútiatímii yua, yoaro mee riacoásúparo, ti yepa caoco mano jʉ̃gori yua. 07“Jĩcã rʉ̃mʉ ásúpʉ jĩcãʉ̃ caʉ̃mʉ cʉ̃ wesepʉ, oteriquere otei ácʉ́. Topʉ eta, cʉ̃ oteriquere wẽbato otejʉ̃goyupʉ. Bairo caroaro cʉ̃ caotemiatacʉ̃ãrẽ, oterique jĩcã rupa ñañuparõ maapʉ. Bairo cabairoi, ti wããrẽ caánetõrã camasã pʉame oteriquere pea aboyuparã. Tunu bairoa minia ti rupare ĩñarĩ, wʉ ruiatí, ʉgarecõãñuparã maapʉ cañaatarupare. {/oCabero camasã capããrã, na ya macããpʉ caatíatana Jesutʉre neña etayuparã, qũĩñagarã. Bairo na caneñaetaro ĩña yua, na quetibʉjʉ jʉ̃goyupʉ Jesús. Oteriquere caoteire ĩcõñarĩ atore bairo na ĩ quetibʉjʉyupʉ: Q.Apeo, Juana cawãmecʉco ãñupõ. Cõ pʉame Cuza, Herodes ya wiire paari majãrẽ carotibojaʉ nʉmo ãñupõ, Juana pʉame. Apeo, Susana cawãmecʉco ãñupõ. Capããrã ãñuparã bairãpʉa Jesús mena cañesẽãrĩ majã rõmirĩ. Na cacʉ̃gorije mena Jesujããrẽ na jʉátinemoñuparã. La parábola del sembrador N-Tunu carõmia, wãtĩ yeri pũnarẽ cacʉ̃gomiatana cʉ̃ã cʉ̃ mena bapacʉti ñesẽãñuparã. Jesús pʉame wãtĩ yeri pũnarẽ na acurewiyojobojayupʉ. Jĩcãõ Jesús mena caácó, María Magdalena wãmecʉsupo. Cõ pʉame wãtĩ yeri pũnarẽ jĩcã wãmo peti pʉga pẽnirõ majũ cacʉ̃gomiataco ãñupõ. v, gCabero Jesús áñesẽãñupʉ̃ ape macããrĩpʉ. Bairi tocãnacã macã, capairi macã, o õcã macããcã cʉ̃ãrẽ etaʉ, to macããnarẽ na quetibʉjʉyupʉ. Caroa queti, Dios cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉ caetarore na quetibʉjʉyupʉ. Cʉ̃ cabuerã, pʉga wãmo peti rʉpore pʉga pẽnirõ cãnacãʉ̃ apóstolea majã mena quetibʉjʉ ñesẽãñupʉ̃. y+k2Bairo Jesús pʉame na caĩrĩjẽrẽ masĩmicʉ̃ã, carõmiorẽ cõ ĩnemoñupʉ̃: —Yʉ mena mʉ tʉ̃goñatutuaya. Bairi mʉrẽ yʉ netõõña. Caroaro ʉseanirĩqũẽ mena ácója —cõ ĩñupʉ̃ Jesús carõmiorẽ.+*O1Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, ti wii macããna, cʉ̃ mena caʉgari majã pʉame ãmeo ĩñuparã na majũ: —Bairo caĩ, ¿ñamʉ ũcʉ̃ cʉ̃ ãnicʉti? ){0Qũĩ yaparo yua, atore bairo cõ ĩñupʉ̃ Jesús carõmiorẽ: —Yʉ yao, mʉ carorije wapare yʉ masiriyoya. (w/Bairi mʉrẽ ñiña: Atio yʉre cõ caátiroarije jʉ̃gori yʉre bʉtioro cõ camairõrẽ áti ĩñoñamo. Bairi cõ carorije wapa pairo to caãnimiatacʉ̃ãrẽ, tiere yʉ masiriyoya. Baipʉa, apei petoaca cʉ̃ carorije wapare cʉ̃ camasiriyoata, petoaca cʉ̃ camairĩjẽ cʉ̃ãrẽ áti ĩñobujioʉmi cʉ̃rẽ camasiriyoʉre,” qũĩñupʉ̃ Jesús Simorẽ. 0'Y.“Tunu yʉ rʉpoare ʉse oco aceite mena mʉ peoetiapʉ. Bairo mʉ caápericõãmiatacʉ̃ãrẽ, atio caroa cajʉtiñurĩjẽrẽ yʉ piopeoamo yʉ rʉporire. B&}-Tunu bairoa mʉ ya wii yʉ caetaro, caroaro jẽnirĩ yʉ mʉ ũpũetiapʉ. Bairo mʉ caápericõãmiatacʉ̃ãrẽ, atio nʉcʉ̃bʉgorique mena yʉ rʉporire ũpũ jãnaẽtĩñamo. b%=,Ĩ yaparo, carõmiorẽ ãmejore ĩña, qũĩñupʉ̃ Simorẽ: —¿Atio carõmio cõ caátiatajere miñaetiyati? Mʉ ya wii yʉ caetaro bero, yʉ mʉ oco joetiapʉ, yʉ rʉporire yʉ cacosepeere. Bairo mʉ caápericõãmiatacʉ̃ãrẽ, atio cõ caapee oco mena yʉ rʉporire coseamo. Áticõã tunu, cõ poa mena yʉ rʉporire pareamo. $w+Bairo cʉ̃ caĩjẽniñarõ tʉ̃go, atore bairo qũĩñupʉ̃ fariseo Jesure: —Yʉra, paijãñurõ cawapamoʉ pʉame bʉtioro cʉ̃ maijãñuñami —qũĩñupʉ̃. Bairo cʉ̃ caĩrõ, “Cariape miña,” qũĩñupʉ̃ Jesús pʉame. #9*Na, pʉgarãpʉa tie dinerore tunuo masĩẽsuparã. Bairi na cawapamoʉ pʉame bopacooro na ĩñarĩ, “Ñugaro. Mʉjãã cawapamorĩjẽrẽ yʉ masiritigʉ,” na ĩñupʉ̃ yua. Bairi, ¿ni pʉame cʉ̃rẽ cʉ̃ mainetõcʉti? —qũĩ jẽniñañupʉ̃ Jesús fariseore. "9)Bairi Jesús pʉame atore bairo qũĩ quetibʉjʉyupʉ Simorẽ: —Caʉ̃mʉa pʉgarã dinerore cawapamorã ãñuparã. Jĩcãʉ̃ paijãñurõ, quinientos denario moneda tiiri majũ wapamoñupʉ̃. Apei pʉame petoaca cincuenta denario moneda tiiri majũ wapamoñupʉ̃. Q!(Jesús pʉame masĩcõãñupʉ̃ cʉ̃ caĩtʉ̃goñarĩjẽrẽ. Bairi atore bairo qũĩñupʉ̃: —Simón, jĩcã wãme mʉ ñigaya. Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, “Jaʉ, ĩña,” qũĩñupʉ̃. f E'Bairi fariseo ti wii upaʉ pʉame bairo cõ caáto ĩña, atore bairo ĩ tʉ̃goñañupʉ̃: “Jesús, cariapea Dios yaʉ profeta cʉ̃ caãmata, atio carõmio cõ caátiãnierẽ masĩbujioʉmi. ‘Yʉre capãñao, rorije caáco niñamo,’ ĩ masĩbujioʉmi, Jesús profeta cʉ̃ caãmata,” ĩ tʉ̃goñañupʉ̃ fariseo, ti wii upaʉ pʉame. zm&Bairo ti wiire jããeta, Jesús rʉpori tʉpʉ ruiyupo. Bairo rui, otiyupo. Bairo cõ caotiro, cõ yaco oco pʉame cʉ̃ rʉporipʉ etayuparo. Bairo cabairo ĩña, cõ poa mena cõ caapee ocore pareyupo. Bairo pare yaparo, Jesure cʉ̃ nʉcʉ̃bʉgori cʉ̃ rʉporire ũpũñupõ. Ũpũ yaparo, caroa cajʉtiñurĩjẽ, cõ cajeatajere cʉ̃ rʉporire piopeoyupo yua. ve%Mai, ti macãpʉ ãñupõ carõmio roro caáco. Cõ pʉame tʉ̃goyupo Jesús fariseo ya wiipʉ cʉ̃ caʉgaʉ etaro. Bairo tiere tʉ̃go, ti wiipʉ ásúpo cõ cʉ̃ã. Caroarʉacapʉ cajʉtiñurĩjẽrẽ cʉ̃gori ti wiipʉ ásúpo. 9$Cabero fariseo majã mena macããcʉ̃ jĩcãʉ̃, Simón cawãmecʉcʉ Jesure qũĩñupʉ̃: “Jito, marĩ ʉgaáto yʉ ya wiipʉ.” Jesús pʉame cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, “Jaʉ,” ĩ, cʉ̃ ya wiipʉ ásúpʉ. Topʉ eta, ti wiire jãã, cʉ̃ mesapʉ etanumuñupʉ̃. R#Baipʉa, Dios pʉame cʉ̃ camasĩrĩjẽrẽ camasãrẽ na áti ĩñoñami cʉ̃ mena catʉ̃goñatutuarã caroaro na caátie jʉ̃gori,” na ĩñupʉ̃ Jesús. Jesús en casa de Simón el fariseo Z-"Bairi Juan bero yʉ, Camasã Jʉ̃gocʉ, yʉ etawʉ. Yʉ pʉame camasã mena yʉ ʉganucũña. Na mena yʉ etinucũña. Bairo yʉ cabairijere ĩñarã, mʉjãã pʉame, ‘Ʉgapacajãñuñami. Ʉse oco cʉ̃ãrẽ etipacajãñuñami. Carorã mena bapacʉtiyami. Tunu bairoa Roma macããcʉ̃ gobiernorẽ camasã yaye dinerore cajejobojari majã mena bapacʉtiyami. Bairi caróʉ ãcʉ̃mi. Cʉ̃ marĩ tʉ̃goetiroa cʉ̃ cʉ̃ãrẽ,’ yʉ mʉjãã ĩnucũña. <q!Tʉ̃gopeoya mai. Yʉ jʉ̃goye etayupi Juan, camasãrẽ na bautizaʉ etaʉ. Cʉ̃ pʉame pan ʉgaesupʉ. Tunu ʉse oco cʉ̃ãrẽ etietinucũñupʉ̃. Bairo cʉ̃ cabairijere ĩñarã, mʉjãã pʉame, ‘Wãtĩ yeri pũna cacʉ̃goʉ ãcʉ̃mi. Cʉ̃ marĩ tʉ̃goetiroa,’ mʉjãã ĩñupã Juarẽ. pY Cawĩmarãrẽ bairo mʉjãã ãniña. Cawĩmarã pʉame camasã na caneñaporipaʉ ũno plazapʉ eperã, awajari atore bairo ĩ joyama na baparãrẽ: ‘Jãã catõrõã putiro mʉjãã basaetiapʉ. Tunu bairoa jãã caotiro cʉ̃ãrẽ, jãã mʉjãã otinemoetiapʉ,’ ĩ joyama cawĩmarã na baparãrẽ. Narẽ bairo mʉjãã ãniña cayugaena majũ. `9Cʉ̃ pʉame masĩcõãñupʉ̃ na catʉ̃goñarĩjẽrẽ. Bairi atore bairo na ĩñupʉ̃: “¿Dope bairo mʉjãã, ati yʉtea macããna mʉjãã ũnarẽ ñicʉti? ¿Noa ũnarẽ bairo mʉjãã ãnicʉti? Aperã fariseo majã, bairi Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ cajʉ̃gobueri majã pʉame roque Juan cʉ̃ cabautizarijere boesuparã. Bairo boena, Dios narẽ cʉ̃ cajʉátigamirĩjẽrẽ bʉtioro ĩñateyuparã,” na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús. >u“Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, nipetiro camasã Juan cʉ̃ cabautizaricarã pʉame Diore qũĩroayuparã. Gobiernorẽ camasã yaye dinerore cajejobojari majã cʉ̃ã qũĩroayuparã. ‘Torecʉ, marĩ Pacʉ Dios caroaro cariape átinucũñami,’ qũĩ tʉ̃goña masĩñuparã Dios cʉ̃ caátiere. /WCariape mʉjããrẽ ñiña: Ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ ati yepapʉ cabuiaricʉ Juan netõrõ caquetibʉjʉnetõõmasĩ maami. Baipʉa, Dios cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉ macããcʉ̃ pʉame nipetirã netõrõ cabʉgoro macããcʉ̃ ãnimicʉ̃ã, ape rʉ̃mʉpʉ roquere Juan netõrõ masĩcõãgʉmi. 7gCʉ̃ã niñami Dios yaye quetibʉjʉrica tutipʉ na cawoatujʉ̃goyecʉtacʉ majũ. Atore bairo ti tutipʉ ĩ quetibʉjʉyayupi Dios cʉ̃ macʉ̃rẽ, Juan cʉ̃ cabaipeere:‘Mʉ, yʉ cajopaʉ, ti yepapʉ mʉ cabuiaparo jʉ̃goye, apeire cʉ̃ yʉ qũẽnoroti jojʉ̃gogʉ.Camasã mʉ yaye quetire na tʉ̃goʉsaáto ĩ, apeire yʉ qũẽnoroti jojʉ̃gogʉ,’ĩ quetibʉjʉyayupi Dios Juan cʉ̃ cabaipeere. ¿O profetare qũĩñagarã, topʉ mʉjãã ásúpari? Bairoa mʉjãã baiyupa. Cariape mʉjããrẽ ñiña: Mʉjãã pʉame, ‘Profeta ãcʉ̃mi Juan,’ mʉjãã caĩtʉ̃goñamiatacʉ̃ãrẽ, Juan profeta netõõjãñurõ caãnimajũʉ̃ niñami. ve¿O caʉ̃mʉ, caroa jutii cajãñaʉrẽ qũĩñagarã, topʉ mʉjãã ásúpari? Mʉjãã baiesupa. Camasã caroa jutii cajãñarã pʉame caroa wiiripʉ, quetiuparã ya wiiripʉ ãniñama. Desierto cayucʉmanopʉ etaetiyama na ũna. OBairo Juan cʉ̃ cajoatána na caátó ĩña, to macããna capããrã camasãrẽ na quetibʉjʉ jʉ̃goyupʉ Jesús, Juan cʉ̃ cabairiquere. Atore bairo na ĩñupʉ̃: “¿Nopẽĩrã desierto cayucʉmanopʉ mʉjãã ásúpari? ¿Jĩcãʉ̃ yeruʉaca, wĩnoi cayuguiricʉacarẽ ĩñagarã, topʉ mʉjãã ásúpari? %CTunu bairoa mʉjããrẽ ñiña: ¡Ʉseanirĩ niñama camasã yʉ mena catʉ̃goñatutuajãnaena pʉame! —na ĩ joyupʉ Jesús, Juan cʉ̃ cabuerãrẽ. .UBairi Juan cʉ̃ cabuerã na cajẽniñarõ, atore bairo na ĩñupʉ̃: —Ĩñañijate mʉjãã majũ yʉ caátiatajere. Tiere Juarẽ cʉ̃ quetibʉjʉrájá. Yʉ camasĩrĩjẽ jʉ̃gori caĩñamasĩẽtãna merẽ ĩñamasĩñama. Tunu caámasĩẽtãna cʉ̃ã merẽ ámasĩñama. Carupaʉ boaatana cʉ̃ã merẽ caticoayama. Catʉ̃goetana cʉ̃ã merẽ tʉ̃gomasĩñama. Tunu cabaiyasiatana cʉ̃ã merẽ caticoayama. Tunu cabopacarã cʉ̃ã caroa queti tʉ̃goyama Dios narẽ cʉ̃ canetõrĩjẽrẽ. Tiere cʉ̃ quetibʉjʉrájá. 4aMai, na cajẽniñaparo jʉ̃goyeaca, Jesús pʉame capããrã camasãrẽ na catioyupʉ. Cariayecʉnarẽ, bairi popiye cabairã cʉ̃ãrẽ, bairi wãtĩ yeri pũna cacʉ̃gorã cʉ̃ãrẽ, nipetirãrẽ na catioyupʉ. Tunu bairoa cacaapee ĩñamasĩẽna cʉ̃ãrẽ na catioyupʉ Jesús. " =Bairi cʉ̃ cabuerã cʉ̃ caĩrõrẽ bairo ásúparã Jesús tʉpʉ. Bairo cʉ̃ tʉpʉ eta yua, atore bairo qũĩñuparã Jesure: —Juan, camasãrẽ cabautizamirĩcʉ̃ pʉame jãã joami. Mʉrẽ jãã jẽniñarotiami: “¿Cariapea, Mesías, Dios cʉ̃ cajoʉ majũ mʉ ãniñati? Cʉ̃ mee mʉ caãmata, ¿apei pʉamerẽ jãã coterãati?” —qũĩ jẽniñañuparã Juan cʉ̃ cajoatana Jesure.  “Jesure na jẽniñarã ápáro,” ĩ, na piijoyupʉ. “ ‘¿Cariapea Mesías Dios cʉ̃ cajoʉ majũ mʉ ãniñati? ¿Cʉ̃ mee mʉ caãmata, apei pʉamerẽ jãã coterãati?’ qũĩ jẽniñarájá,” na ĩñupʉ̃ Juan cʉ̃ cabuerã pʉgarãrẽ. - SJuan cʉ̃ã, presopʉ na cacũrocaricʉ tʉ̃goyupʉ tie quetire. Cʉ̃ cabuerã pʉame cʉ̃ quetibʉjʉyuparã. Bairi na mena macããnarẽ na piijoyupʉ. 9 kBairo ti yepa, Judea yepa macããna, bairi ti yepa tʉ̃ni macããna cʉ̃ã nipetirã Jesús cʉ̃ caátiatajere tʉ̃gopeticoasuparã. Los enviados de Juan el Bautista N Bairo Jesús cʉ̃ caátijẽñorĩjẽrẽ ĩñarã, nipetiro camasã bʉtioro uwiyuparã. Tunu Diore qũĩ basapeoyuparã: —Profeta caroʉ́ cañuʉ majũ marĩtʉ etayami. Tunu atore bairo ĩ basapeoyuparã: —Dios cʉ̃ yarãrẽ jʉátinemogʉ marĩtʉ etayami —ĩ basapeoyuparã Jesús cʉ̃ caáto caĩñaatana. H Bairo cʉ̃ caĩrõ, cariacoamiatacʉ pʉame jicoquei cati wãmʉnumuñupʉ̃ yua. Baicõã, bʉsʉjʉ̃goyupʉ. Bairo cʉ̃ cabairo ĩña, Jesús pʉame cʉ̃ joyupʉ cʉ̃ pacopʉre. :mBairo ĩ yaparo, ti masã potire etanʉcã, pãñañupʉ̃. Bairo cʉ̃ caáto, ti potire caneatana pʉame tuanʉcãñuparã. Bairo na cabairo, cariacoatacʉre qũĩñupʉ̃ Jesús: —Cawãmaʉ, tʉ̃goya yʉ caĩrĩjẽ. Mʉrẽ ñiña: ¡Wãmʉnʉcãña! —qũĩñupʉ̃ Jesús cariacoatacʉre. } Bairo Jesús cawapearicore ĩñaʉ, cõ ĩñamaiñupʉ̃. Bairi atore bairo cõ ĩñupʉ̃: —Yʉ yao, otieticõãña. xi Bairo ti macãtʉ na caetaripaʉ Jesús pʉame ĩñajoyupʉ capããrã camasã ti macã, cawitiánárẽ. Na pʉame cabaiyasiatacʉre cʉ̃ yaráná, cʉ̃ neásúparã. Cabaiyasiatacʉ pʉame jĩcãʉ̃ã ãñupʉ̃ cawapearico macʉ̃. 8i Jesús pʉame atie bero ásúpʉ tunu Naín cawãmecʉti macãpʉ. Cʉ̃ mena bapacʉtiásúparã cʉ̃ cabuerã. Aperã capããrã camasã cʉ̃ã na bero ʉsayuparã. 1[ Bairo cabero quetiupaʉ capitán cʉ̃ cajoatana wiipʉre tunueta ãna, paabojari majõcʉ cacatipʉre cʉ̃ etayuparã yua. Jesús resucita al hijo de una viuda 4a Bairo na caĩrĩjẽrẽ tʉ̃go, Jesús pʉame tʉ̃goacʉacoasupʉ. Bairi cʉ̃rẽ caʉsarãrẽ na ãmejore ĩña, atore bairo na ĩñupʉ̃: —Mʉjããrẽ cariape ñiña: Ato Israel yepa macããna jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ cʉ̃rẽ bairo yʉ mena catʉ̃goñatutuaʉre yʉ bócaetañaẽtĩña. Cʉ̃ pʉame tʉ̃goña tutuajãñuñami Dios cʉ̃ carotimasĩrĩjẽrẽ —na ĩñupʉ̃ Jesús cʉ̃ bero caʉsarãrẽ. &EYʉ netõjãñurõ carotirã na carotiricʉ yʉ ãniña. Tunu bairoa yʉ cʉ̃ã quetiupaʉ ãnirĩ yʉ ʉ̃mʉarẽ na yʉ rotimasĩnucũña. Bairi ‘Tiaya,’ yʉ caĩrõ, jicoquei atínucũñama. Tunu ‘Ánája,’ yʉ caĩrõ, jicoquei ánucũñama. Tunu ‘Bairo ása,’ yʉ paabojari majãrẽ yʉ caĩrõ, jicoquei yʉ caĩrõrẽ bairo átinucũñama,” na ĩ rotijoyupʉ quetiupaʉ capitán Jesure. j~|},{zy'ww4utsqpoml:k ig/f+ddDd8c5ba`e_q^]]*[[YWWCV|UTT5QPNMM%LLJJ$I H"FEmDlCOA@>=e<0;:9~88?7j5410/-,X+`)e( %$D$3"^ Tk%p! -BTu*TM Tʉ̃gopeoya mʉjãã mai mʉjããrẽ ĩcõñarĩ yʉ caquetibʉjʉrijere: Noa ũna na cajẽniata, na cajẽnirĩjẽrẽ bócamasĩgarãma. Tunu bairoa apeye ũnierẽ na camacãata, na camacãrĩjẽrẽ bócamasĩgarãma. Tunu jopepʉ na capiiata, ti wii upaʉ pʉame ti jopere pããgʉmi. Bairi tore bairo Diore mʉjãã cajẽniata, mʉjãã caãnimasĩpeere jogʉmi. Bairi Diore mʉjãã cajẽnirõ ñuña. S R+ Bairi mʉjããrẽ ñiña: Cʉ̃ bapa cʉ̃ caãnimiatacʉ̃ãrẽ, cʉ̃ caĩrõrẽ bairo átigaesupʉ. Baipʉa, ‘Nairõ yʉ patowãcõremi,’ ĩ, atore bairo átibujioʉmi: Wãcã, jopere pã, noo cʉ̃ bapa cʉ̃ caborore bairo nipetirijere cʉ̃ jobujioʉmi yua. Q/ Bairo cʉ̃ caĩmiatacʉ̃ãrẽ, cʉ̃ bapa pʉame cʉ̃ yʉesupʉ: ‘Yʉ pajʉ̃goeticõãña. Merẽ jope biaricaro niña. Yʉ, yʉ pũnaa cãnirã jãã baiya. Bairi dope bairo wãcãrĩ mʉ yʉ jomasĩẽcʉ̃,’ qũĩñupʉ̃ ti wii macããcʉ̃ cajẽniñaʉrẽ. P Yʉ yaʉ jĩcãʉ̃ cayoaropʉ caatíatacʉ etayami. Cʉ̃rẽ yʉ canupee maniña yʉ wiire. Bairi mʉ yʉ jẽniña,’ qũĩñupʉ̃. jOM Bairo na ĩ yaparo, ape wãmerẽ ĩcõñarĩ atore bairo na ĩ quetibʉjʉnemoñupʉ̃ tunu: —Jĩcãʉ̃, ñami recomacã cʉ̃ bapa ya wiipʉ etayupʉ. Eta yua, bairo qũĩñupʉ̃: ‘Yʉ wasoya itia pan ũnoacã. N Tunu bairoa roro jãã caátaje cʉ̃ãrẽ jãã masiriyobojaya.Camasã roro jããrẽ na caátajere jãã camasiritirorea bairo roro jãã caátaje cʉ̃ãrẽ jãã masiriyobojaya mʉ cʉ̃ã.Tunu wãtĩ roro jããrẽ cʉ̃ caátigarijere jãã ẽñotaya. Jãã netõña,’
bairo Diore cʉ̃ mʉjãã cajẽnipee ñuña —na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús cʉ̃ cabuerãrẽ. QM Tunu tocãnacã rʉ̃mʉa jãã caʉgapeere jããrẽ jonucũña. uLc Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, atore bairo na ĩñupʉ̃ Jesús cʉ̃ cabuerãrẽ: —Diore jẽnirã, atore bairo mʉjãã ĩ jẽniwã:‘Jãã Pacʉ, jõbui macããcʉ̃, nipetiro camasã mʉ wãmerẽ na ĩroáto.Tunu bairoa mʉ carotimasĩrĩpaʉ ati yepapʉ to apáro.Jõbui mʉ carotirorea bairo to baiáto ati yepapʉ cʉ̃ãrẽ. FK  Ape rʉ̃mʉ Jesús Diore cʉ̃ cajẽnirõ bero, cʉ̃ cabuerã mena macããcʉ̃ jĩcãʉ̃, pʉame atore bairo qũĩñupʉ̃ Jesure: —Yʉ Quetiupaʉ, Diore jãã cajẽnimasĩparore bairo jãã mʉ buewa. Juan cʉ̃ cabuerãrẽ cʉ̃ caĩrĩcãrõrẽ bairo jãã cʉ̃ãrẽ mʉ buewa —qũĩñupʉ̃ Jesure. J *Bairo mʉ catʉ̃goñamiatacʉ̃ãrẽ, jĩcã wãme cariape tʉ̃goñarĩqũẽ niña. Bairi María pʉame ti wãmerẽ tʉ̃gogayamo. Bairi noa una, “Tocãrõã tʉ̃gojãnaña tiere,” cõ ĩ masĩẽnama —cõ ĩñupʉ̃ Jesús Martare.I )Bairo cõ caĩrõ tʉ̃go, atore bairo cõ ĩñupʉ̃ Jesús: —Marta, mʉa, capee apeye ũnierẽ mʉ tʉ̃goñaña. H1 (Marta pʉame jesaesupo: “Yʉ jeto paarique nipetirijere yʉ átimiña,” ĩ tʉ̃goñañupõ. Bairi Jesutʉ cõ baio cõ caruiro ĩñarĩ, Jesure qũĩñupõ: —Yʉ Quetiupaʉ, ¿yʉ cabairijere mʉ tʉ̃goñaẽtĩñati? Yʉ baio pʉame yʉ jʉáperiyamo. ¿Bairo cõ cabairije to ñuñati mʉrã? Jĩcãõã yʉ pʉame yʉ paaya. Bairi, “Cõ jʉpaoja,” cõ ĩña —qũĩñupõ Marta Jesure. HG  'Mai, Marta pʉame baiocʉsupo, María cawãmecʉcore. Bairo Jesús na ya wii cʉ̃ caetaro, María cʉ̃ rʉporitʉre etanumuñupõ. Jesús cʉ̃ caquetibʉjʉrijere bʉtioro tʉ̃gogayupo. QF &Cabero netõásúpʉ Jesús. Bairo ácʉ́, jĩcã macãpʉ etayupʉ tunu. Topʉ cʉ̃ caetaro, jĩcã wii macããcõ, Marta cawãmecʉco pʉame bairo qũĩñupõ: “Jãã mena ʉgaʉ asá.” ,EQ %Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, atore bairo qũĩñupʉ̃ Jesure: —Cʉ̃rẽ caĩñamairĩcʉ̃ pʉame cʉ̃ yaʉre bairo qũĩñañupĩ —qũĩñupʉ̃ cajʉ̃gobuei pʉame. Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, bairo qũĩñupʉ̃ Jesús: —Bairo baimajũcõãñupĩ. Bairi mʉ cʉ̃ã cʉ̃rẽ bairo ácʉja. Aperã mʉ yarã, mʉ ũnarẽ, mʉ rupaʉre mʉ camairõrẽ bairo na mʉ jʉátinemogʉ na cʉ̃ãrẽ —qũĩñupʉ̃ Jesús, Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ cajʉ̃gobuei pʉamerẽ. Jesús en casa de Marta y María D/ $Bairo ĩcõñarĩ bero, atore bairo qũĩnemoñupʉ̃: —¿Dope bairo mʉ tʉ̃goñañati? Camasã itiarã qũĩñañuparã jerutiri majã na caqũẽatacʉre. Bairi, ¿ni pʉame cʉ̃ yaʉre bairo qũĩñañuparĩ? —qũĩ jẽniñañupʉ̃ Jesús cajʉ̃gobueire. ZC- #Ape rʉ̃mʉ, cabusuri rʉ̃mʉ cʉ̃ caápáro jʉ̃goye Samaria yepa macããcʉ̃ pʉame atore bairo qũĩñupʉ̃ ti wii upaʉre: “Ʉ̃jʉ̃, pʉga denario moneda tiiri mʉ yʉ nuniña. Ãni, yʉ caneatíatacʉre cʉ̃ mʉ caqũẽnorõ yʉ boya. Mʉrẽ yʉ canunirĩjẽ to caetaeticõãta, cabero acʉ́pʉ, mʉ yʉ wapatinemogʉ tunu,” qũĩñupʉ̃ Samaria yepa macããcʉ̃ ti wii upaʉre —bairo ĩcõñarĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús cajʉ̃gobueire. }Bs "Qũĩña mai yua, cʉ̃tʉ eta, cʉ̃ cãmiirẽ cʉ̃ ʉcotiyupʉ. Aceite, bairi ʉse oco majũ mena cʉ̃ cãmiirẽ cʉ̃ ʉcotiyupʉ. Tunu jutii mena cʉ̃ cãmiirẽ jiyayupʉ. Áti yaparo, cʉ̃ yaʉ burro buipʉ cariaʉre cʉ̃ nepeoyupʉ. Bairo áti, cʉ̃ neásúpʉ camasã ñesẽãrĩ majã na cacãnirĩ wiipʉ. Topʉ ãcʉ̃, cʉ̃ ʉcotinemoñupʉ̃ tunu. 1A[ !Bairo na canetõátó bero, apei tunu Samaria yepa macããcʉ̃ etayupʉ. Bairo eta, bopacooro qũĩñañupʉ̃ na caqũẽatacʉre, Samaria yepa macããcʉ̃ pʉame. @ Bairo cʉ̃ canetõátó bero, apei tunu levita poa macããcʉ̃ etayupʉ. Bairo eta, qũĩña, cʉ̃ owanetõcoásúpʉ cʉ̃ cʉ̃ã. _?7 Bairo na caátó bero, jĩcãʉ̃ sacerdote na caqũẽatacʉ cʉ̃ cacũñarĩ wããrẽ ásúpʉ cʉ̃ cʉ̃ã. Bairo ácʉ́, etayupʉ na caqũẽatacʉtʉre. Bairo qũĩñamicʉ̃ã, cʉ̃ owanetõcoásúpʉ. I>  Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, ĩcõñarĩ atore bairo qũĩñupʉ̃ Jesús cajʉ̃gobueire: —Jĩcãʉ̃ Jerusalẽpʉ caãniatacʉ Jericó macãpʉ ásúpʉ. Bairo ti macãpʉ cʉ̃ caetaparo jʉ̃goye jerutiri majã pʉame maapʉ cʉ̃ bocáetayuparã. Cʉ̃ bocáeta yua, roro cʉ̃ ásuparã. Cʉ̃ apeyere, cʉ̃ jutii nipetirijere jeyuparã. Jee yaparo, cʉ̃ payuparã bʉtioro, ñe mano riaricaropʉ. Áticõã yua, ruticoásúparã. e=C Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃gomicʉ̃ã, cʉ̃ caĩrõrẽ bairo átigaesupʉ. Bairi atore bairo qũĩ jẽniñanemoñupʉ̃ Jesure tunu: —¿Noa ũna na ãniñati marĩ yarã, marĩ rupaʉre bairo marĩ camaiparã? S< Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, bairo qũĩñupʉ̃ Jesús: —Cariape miña. Tore bairo ĩ woatuyupi Moisés ãnacʉ̃. Bairo bairi cʉ̃ caĩrĩcãrõrẽã bairo caroaro cariape mʉ caápata, Dios tʉpʉ cariamanopʉ mʉ ágʉ —qũĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ cajʉ̃gobueire. ;- Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, atore bairo qũĩñupʉ̃ Jesure: —Atore bairo ĩña ti pũrõpʉ: ‘Mʉjãã, Israel macããna, mʉjãã caátiãnie nipetirije mena cʉ̃ maiña. Tunu bairoa mʉjãã yeripʉ, mʉjãã catʉ̃goñarĩjẽ nipetirije mena cʉ̃ maiña. Tunu bairoa mʉjãã catutuarije nipetirije mena cʉ̃ maiña.’ Tunu torea bairo: ‘Mʉjããtʉ macããna cʉ̃ãrẽ mʉjãã rupaʉre mʉjãã camairõrẽã bairo na maiña,’ ĩ quetibʉjʉyupi ti pũrõpʉ —qũĩñupʉ̃ cajʉ̃gobuei Jesure. :  Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, atore bairo qũĩñupʉ̃ Jesús: —Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ na cawoaturica pũrõpʉ mʉ caĩñaata, ¿nopẽ ĩgaro tie bairo to ĩcʉti mʉrã? —qũĩ jẽniñañupʉ̃ Jesús cajʉ̃gobueire. 9 Cabero jĩcãʉ̃, Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ cajʉ̃gobuei Jesús tʉpʉ etayupʉ. “Cariape cʉ̃ quetibʉjʉyati Jesús,” ĩ masĩgʉ, cʉ̃tʉ etayupʉ. Bairo cʉ̃tʉ eta, atore bairo qũĩ jẽniñañupʉ̃ Jesure: —Jããrẽ cabuei, ¿dope bairo yʉ ácʉati Dios tʉpʉ cariamanopʉ ágʉa? —qũĩ jẽniñañupʉ̃ cajʉ̃gobuei Jesure. Q8 Bairo ĩ yaparo, cʉ̃ cabuerãrẽ na ãmejore ĩña, atore bairo na ĩñupʉ̃ na jetore: “Tirʉ̃mʉpʉ macããna profeta majã capããrã mʉjãã caĩñarĩjẽ ũnierẽ ĩñagamiñupã. Quetiuparã ãnana cʉ̃ã tiere ĩñagamiñupã. Mʉjãã catʉ̃gorije ũnie cʉ̃ãrẽ tʉ̃gogamiñupã. Bairi mʉjãã pʉame capee ĩña, tʉ̃go caãna ãnirĩ ʉseanirĩ ãña,” na ĩñupʉ̃ Jesús cʉ̃ cabuerãrẽ. Parábola del buen samaritano 7 63 Bairo qũĩ jẽni yaparo, atore bairo na ĩñupʉ̃ Jesús cʉ̃tʉ caãnarẽ: “Yʉ Pacʉ pʉame nipetirije masĩrĩqũẽrẽ yʉ jowĩ. Tunu yʉ caátiãnie cʉ̃ãrẽ yʉ Pacʉ jeto masĩñami. Tunu cʉ̃ caátiãnierẽ yʉ cʉ̃ã yʉ masĩpeyocõãña. Bairi yʉ cʉ̃ã yʉ jeto na yʉ masĩõmasĩña camasã yʉ cabeserãrẽ yʉ Pacʉ cʉ̃ caátiãnierẽ,” na ĩñupʉ̃ Jesús. #5? Bairo tipaʉa bʉtioro Espíritu Santo mena ãnirĩ atore bairo ʉseanirĩqũẽ mena Diore qũĩ basapeoyupʉ Jesús: “Caacʉ, mʉ, ati ʉmʉrecóo nipetiro upaʉ, mʉ ñujãñuña yʉ yarã mena. Naa, cabʉgoro macããnarẽ bairo caãna na caãnimiatacʉ̃ãrẽ, masĩrĩqũẽrẽ na mʉ joyupa. Aperã, ati yepa macããna, ‘Marĩ roque marĩ masĩnetõña’ caĩrã pʉamerẽ na mʉ joetiya. Caacʉ, tore bairo mʉ ásupa mʉ cabojʉ̃goyetiricarore bairo caãno jʉ̃gori,” qũĩ jẽniñupʉ̃ Jesús cʉ̃ pacʉre. U4# Bairãpʉa, wãtĩ yeri pũnarẽ cawitiroti jomasĩrã nimirãcʉ̃ã, tie jetore mʉjãã catʉ̃goñarõ boetiya. Jõbuipʉ Dios ya pũrõpʉ mʉjãã caãno cãrõ mʉjãã wãmerĩrẽ cʉ̃ cawoaturicarã mʉjãã ãniña. Tie pʉamerẽ tʉ̃goñajesoya —na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús cʉ̃ cabuerãrẽ. Jesús se alegra w3g Mʉjããrẽ masĩrĩqũẽrẽ yʉ jowʉ, ãña mʉjããrẽ cʉ̃ cabacamiatacʉ̃ãrẽ, mʉjãã cariaetiparore bairo ĩ, o cotapa mʉjããrẽ cʉ̃ catoamiatacʉ̃ãrẽ, mʉjãã cariaetiparore bairo ĩ. Tunu bairoa mʉjããrẽ masĩrĩqũẽrẽ yʉ jowʉ, marĩ pesu wãtĩ cʉ̃ catutuarije nipetirijere mʉjãã canetõparore bairo ĩ. Bairo tie masĩrĩqũẽrẽ cacʉ̃gorã ãnirĩ, dise ũnie wãtĩ roro mʉjããrẽ cʉ̃ caátigamirĩjẽrẽ mʉjãã tãmuoetinucũgarã. t2a Bairo na caĩrõ tʉ̃go, atore bairo na ĩñupʉ̃ Jesús: —Ñuña mʉjãã caátiataje. Yʉ pʉame wãtĩ quetiupaʉ jõbuipʉ caãnimiatacʉ cʉ̃ cañarõrẽ ñiñajoapʉ. Cabʉpo yaberije cañarõrẽ bairo majũ ñaami. g1G Cabero Jesús cʉ̃ caquetibʉjʉrotijoricarã setenta y dos majũ ʉseanirĩqũẽ mena tunu etayuparã caquetibʉjʉñesẽãrátána. Bairo etarã yua, atore bairo qũĩ quetibʉjʉyuparã Jesure: —¡Jãã Quetiupaʉ mʉ wãmei jãã caĩjẽnirõ, wãtĩ yeri pũna cʉ̃ã jãã caĩrotirorea bairo baimajũcõãñama! —qũĩñuparã. i0K Bairo na ĩ quetibʉjʉ yaparo, atore bairo na ĩnemoñupʉ̃ tunu: “Yʉ cabuerã, ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ mʉjãã yaye quetire catʉ̃goʉ, yʉ yaye quetire catʉ̃goʉre bairo niñami. Tunu bairoa ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ apei mʉjãã yaye quetire catʉ̃gogaecʉ, yʉ yaye quetire catʉ̃gogaecʉre bairo niñami. Bairo caãcʉ̃ ãnirĩ Dios, yʉre cajoricʉ yaye queti cʉ̃ãrẽ caboecʉre bairo niñami,” na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús. Regreso de los setenta y dos 6/e Torea bairo Capernaum macã macããna cʉ̃ã baigarãma. ‘Jõbuipʉ jãã ágarã,’ caĩtʉ̃goñarã na caãnimiatacʉ̃ãrẽ, ¡caʉ̃cʉ̃ãrĩ opepʉ roquere na regʉmi Dios!” na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús cʉ̃ cabuerãrẽ Corazín, Betsaida, Capernaum macãã macããna na cabaipeere. >.u Bairi camasãrẽ Dios cʉ̃ caĩñabeseri rʉ̃mʉ caetaro Corazín, bairi Betsaida macãã macããna pʉame, Tiro, Sidón macãã macããna netõjãñurõ popiye baigarãma yua. t-a Bairo na ĩ yaparo, atore bairo na ĩnemoñupʉ̃ tunu Jesús ape macãã macããnarẽ, Corazín, bairi Betsaida macãã macããnarẽ: “¡Roro majũ baigarãma to Corazín macã macããna! ¡Roro majũ baigarãma Betsaida macã macããna cʉ̃ã! Dios cʉ̃ caátijẽñoĩñorĩjẽ capeere ĩñawã. Bairo caĩñarã nimirãcʉ̃ã, roro na caátiere jãnagaema. Tirʉ̃mʉpʉ macããna Tiro, Sidón macããna ãnana, Corazín, Betsaida macããna na caĩñarĩcãrõrẽã bairo na cʉ̃ã na caĩñaata, roro na caátajere jãnabujioricarãma Tiro, Sidón macããna pʉame. Bʉtioro yapapuarã na cajãñarĩjẽ jutii ũnierẽ jãñabujioricarãma. Tunu peero õwãwopʉ ruibujioricarãma, bʉtioro na cayapapuarijere ĩñorã yua. L, Mʉjãã, yʉ yarã cariape mʉjããrẽ ñiña: To macããna mʉjããrẽ na catʉ̃goetie wapa, Dios pʉame roro na átigʉmi. Camasãrẽ cʉ̃ caĩñabeseri rʉ̃mʉrẽ Sodoma macããna netõjãñurõ popiye na baio joroque na átigʉmi,” na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús cʉ̃ cabuerãrẽ. Los pueblos desobedientes r+] ‘¡Jãã yaye quetire mʉjãã catʉ̃gogaetoi, mʉjãã ya macã ñerĩrẽ jãã rʉpo jutii catusarijere jãã pareya! Ape macãpʉ jãã áya. Bairo jãã caápáro jʉ̃goye tʉ̃gopeoya mai. Jãã yaye quetire mʉjãã catʉ̃goata, Dios cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉ macããjẽrẽ mʉjãã tʉ̃gobujiorã,’ na mʉjãã ĩgarã ti macã macããnarẽ. Q* Bairo mʉjãã caquetibʉjʉñesẽãrõ, di macã macããna ũna mʉjããrẽ caroaro mena na cajẽnieticõãta, ti macã maapʉ nipetiro camasã na catʉ̃goropʉ atore bairo na mʉjãã ĩgarã: 2)] Tunu bairoa ti macã macããna cariayecʉnarẽ na catioya. Tunu atore bairo na ĩ quetibʉjʉya: ‘Dios cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉ merẽ etaro baiya ati yepapʉre.’ ( Bairo bairi jĩcã macã ũno etarã, mʉjããrẽ caroaro na cajẽniata, na yaye ʉgarique na canurĩjẽ jetore ʉgaya. '9 Bairo mʉjããrẽ caqũẽnorãrẽ bócarã yua, na ya wiipʉ mʉjãã ãnicõãwã. Capee wiiripʉ patowãcõẽtĩcõãña. Bairi jĩcã wiia ãni, mʉjããrẽ na canurĩjẽ jetore mʉjãã ʉgawã. Mʉjãã, paari majã ãnirĩ, mʉjãã ʉgamasĩña na canurĩjẽrẽ. ~&u Bairi ti wii macããna pʉame caroaro mena mʉjããrẽ na cajẽniata, mʉjãã caĩrõrẽã bairo caroa yericʉtajere na jogʉmi Dios. Baipʉa, caroaro mena mʉjããrẽ na cajẽnieticõãta, mʉjãã caĩrõrẽ bairo na áperigʉmi Dios. %  Bairi jĩcã wii ũno etarã, ‘Dios caroa yericʉtaje cʉ̃ joáto ati wii macããnarẽ,’ mʉjãã ĩ etagarã ti wiire. 1$[ Bairo na ĩ yaparo, atore bairo na ĩ quetibʉjʉnemoñupʉ̃ Jesús tunu: “Bairo áná, dinero jããrĩcã poa, bairi waso poa cʉ̃ãrẽ, bairi rʉpo jutii cʉ̃ãrẽ mʉjãã jee ápewa. Tunu maapʉ mʉjãã cabocáetarãrẽ na mena mʉjãã bʉsʉpẽniepa. Cariapea mʉjãã acoápá. `#9 Tʉ̃goya, ãmerẽ mʉjããrẽ caroa quetire yʉ quetibʉjʉ rotijoya. Corderos nurĩcãrã, macãnʉcʉ̃ macããna lobos cauwiorã watoa na caãno uwiojãñuña. Torea bairo mʉjãã pʉame camasã watoa mʉjãã caãno uwiojãñugaro. Bairi masacatiri mʉjãã cañesẽãrõ ñuña,” na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús cʉ̃ cabuerãrẽ. "w Mai, na caápáro jʉ̃goye atore bairo na ĩñupʉ̃: “Oterique camasã na cajepee pairo caãnimiatacʉ̃ãrẽ, tie uparãrẽ cajʉjeparã pʉame capããrã mee niñama. Torea bairo Dios yaye quetire catʉ̃goʉsaparã capããrã na caãnimiatacʉ̃ãrẽ, marĩrẽ cajʉquetibʉjʉparã pʉame capããrã mee niñama. Bairo na cabairoi, marĩ Pacʉ Diore mʉjãã cajẽnirõ boya. Cʉ̃ pʉame oterique Upaʉre bairo cʉ̃ yaye bʉsʉrique cajʉquetibʉjʉ batoparãrẽ na jomasĩgʉmi. a! = Cabero Jesús, marĩ Quetiupaʉ, cʉ̃ caquetibʉjʉrotijoparã setenta y dos majũ caʉ̃mʉarẽ na beseyupʉ. Bairo na beseri bero yua, tocãnacã macãã, pʉgarã jeto cʉ̃ caetaparopʉ na ájʉ̃go rotiyupʉ.  - >Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, atore bairo qũĩñupʉ̃ Jesús: —Ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ jĩcã yeri mena caroaro Dios cʉ̃ carotiriquere cʉ̃ catʉ̃goʉsaeticõãta, ñuẽtĩña. Ape wãme, ape wãme ricaati tʉ̃goñarĩqũẽrẽ cʉ̃ catʉ̃goñaata, ñuẽtĩña. Bairi yua, Dios cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉre dope bairo átimasĩã maniñami —qũĩñupʉ̃ Jesús caʉ̃mʉ apeire.+ =Cabero tunu apei qũĩñupʉ̃ Jesure: —Jãã Quetiupaʉ, yʉ cʉ̃ã mʉ mena yʉ bapacʉtigʉ. Baipʉa mai, cajʉ̃goye yʉ ya wii macããnarẽ na ñiñagʉ. “Ácʉ́ yʉ baiya marĩrẽ cabuei mena,” na ñiágʉ mai —qũĩñupʉ̃ apei caʉ̃mʉ Jesure. }s <Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, atore bairo qũĩñupʉ̃ Jesús: —Camasã cariacoatanarẽ bairo caãna pʉame na qũẽnoáto cabaiyasirãrẽ, ñiña. Mʉ pʉame Dios cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉ caetarore mʉ quetibʉjʉ ñesẽãgʉ yua. Y+ ;Cabero apeire qũĩñupʉ̃ tunu: —Jito, yʉ bapacʉsa. Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, caʉ̃mʉ pʉame “Jaʉ,” ĩmicʉ̃ã, atore bairo qũĩnemoñupʉ̃: —Yʉ Quetiupaʉ, mai mʉ mena yʉ bapacʉperigʉ. Yʉ pacʉre cʉ̃ cotei ácʉ yʉ baiya. Cʉ̃ cariacoato bero roque, mʉ mena yʉ ábujioʉ —qũĩñupʉ̃ Jesure. T! :Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, atore bairo qũĩñupʉ̃ Jesús: —Macãnʉcʉ̃ macããna waibʉtoa na caãnipaʉri cʉ̃goyama. Minia cʉ̃ã na riabatiri na caãnipaʉrire cʉ̃goyama. Bairo na cacʉ̃gomiatacʉ̃ãrẽ, yʉa, Camasã Jʉ̃gocʉ, yʉ caãnipaʉ ũno yʉ cʉ̃goetiya —qũĩñupʉ̃ Jesús caʉ̃mʉrẽ. c? 9Bairo maapʉ na caátó, jĩcãʉ̃ caʉ̃mʉ Jesutʉ etayupʉ. Cʉ̃tʉ eta yua, atore bairo qũĩñupʉ̃ Jesure: —Yʉ cʉ̃ã, mʉ cabuei yʉ ãnigaya. Bairi noo mʉ cañesẽãrõpʉ yʉ ágʉ yʉ cʉ̃ã. ' 8Yʉa, Camasã Jʉ̃gocʉ, camasãrẽ na rei ácʉ mee yʉ apʉ́. Na netõõʉ̃ ácʉ yʉ apʉ́ ati yepapʉre,” na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús cʉ̃ cabuerãrẽ. Bairo ĩ quetibʉjʉ yaparo, na jʉ̃goacoásúpʉ ape macãpʉ yua. Los que querían seguir a Jesús V% 7Bairo na caĩrõ tʉ̃go, narẽ ãmejore ĩña, na ĩ tutiyupʉ Jesús cʉ̃ cabuerãrẽ: “Mʉjãã masĩẽtĩña mʉjãã caĩrĩjẽrẽ. Wãtĩ cʉ̃ carotirore bairo mʉjãã tʉ̃goñaña. J  6Bairo Jesure na caboeto ĩñarã, cʉ̃ cabuerã, Santiago, Juajãã pʉame atore bairo Jesure qũĩñuparã: —Jãã Quetiupaʉ, ¿peero, jõbui macãã peeroi na marĩ joerecʉti? Roro na caĩrĩjẽ wapai, ¿Elías ãnacʉ̃ cʉ̃ caátatore bairo na marĩ áti yasiorecʉti? —qũĩñuparã cʉ̃ cabuerã Jesure. U# 5Bairo topʉ cʉ̃ cajomiatacʉ̃ãrẽ, to Samaria macããna pʉame na caetaro boesuparã. “Jerusalẽpʉ ácʉ́ baiyami Jesús,” na caĩrĩjẽrẽ na catʉ̃goatato bero jʉ̃gori, na boesuparã. V% 4Bairi cʉ̃ jʉ̃goye cʉ̃ mena macããnarẽ, Samaria yepa macãrẽ na ájʉ̃gorotiyupʉ, “Atíyami jããrẽ cabuei,” na ĩáto, ĩ. Narẽ caqũẽnoparãrẽ boʉ, topʉ na ájʉ̃gorotiyupʉ. 1 3Cabero Jesús pʉame jõbuipʉ cʉ̃ pacʉtʉ cʉ̃ caátí rʉ̃mʉ caetagaro ĩña yua, yeri tutuarique mena Jerusalẽpʉ ájʉ̃goyupʉ. eC 2Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, atore bairo qũĩñupʉ̃ Jesús Juarẽ: —¿Nopẽĩrã cʉ̃rẽ, “Ápeina,” mʉjãã ĩrĩ? Bairo ĩẽtĩcõãña. Jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ caʉ̃mʉ marĩrẽ cʉ̃ catutieticõãta, marĩrẽ cajʉácʉre bairo caácʉ niñami —na ĩñupʉ̃ Jesús cʉ̃ cabuerãrẽ. Jesús reprende a Santiago y a Juan &E 1Juan pʉame atore bairo qũĩñupʉ̃ Jesure: —Jããrẽ cabuei, apei caʉ̃mʉrẽ jãã ĩñawʉ̃. Cʉ̃ pʉame mʉ wãme mena ĩrĩ rotimasĩwĩ. Bairo rotimasĩrĩ yua, cʉ̃ acurewiyojowĩ wãtĩ yeri pũnarẽ, caʉ̃mʉrẽ cajãñamiatacʉre. Bairo cʉ̃ caáto ĩña, jãã pʉame cʉ̃ caátiere cʉ̃ jãã átirotiepʉ, marĩ mena macããcʉ̃ cʉ̃ caãmerõĩ —qũĩñupʉ̃ Juan Jesure. w 0Bairo áticõã, atore bairo na ĩ quetibʉjʉyupʉ. Jesús cʉ̃ cabuerãrẽ: —Ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃, yʉ yaye quetire tʉ̃goʉsari, ãni cawĩmaʉrẽ bairo caãcʉ̃rẽ cʉ̃ camaiata, yʉre camairẽ bairo cʉ̃ ñiñagʉ. Tunu bairoa yʉre camai cʉ̃ caãnoi, yʉ jeto mee Dios yʉre cajoricʉ cʉ̃ã cʉ̃rẽ camairẽ bairo qũĩñagʉmi. Ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ mʉjãã mena macããcʉ̃, mʉjãã roca netõjãñurõ carotimasĩ pʉame mʉjãã netõjãñurõ caãnimajũʉ̃rẽ bairo qũĩñagʉmi Dios —na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús cʉ̃ cabuerãrẽ. El que no está contra nosotros, está a nuestro favor  /Jesús pʉame masĩcõãñupʉ̃ na caĩrĩjẽrẽ. Bairo masĩrĩ yua, cawĩmaʉacarẽ cʉ̃tʉ cʉ̃ tʉ̃gãẽtoyupʉ. ;o .Cabero tunu ãmeo ĩ bʉsʉyuparã cʉ̃ cabuerã na majũ: “¿Ni majũ cʉ̃ ãnicʉti marĩ menarẽ caãnimajũʉ̃rẽ bairo caãcʉ̃?” ãmeo ĩñuparã na majũ. yk -Na pʉame tie cʉ̃ caĩrĩjẽrẽ tʉ̃gomajũcõãmirãcʉ̃ã, tiere tʉ̃gomasĩẽsuparã. Dios na catʉ̃gomasĩpeere na joesupʉ mai. Tunu bairoa Jesure cʉ̃ jẽniña uwijãñuñuparã tiere. ¿Quién es el más importante? C ,—Ãmeacã mʉjãã yʉ caquetibʉjʉrijere tʉ̃gopeoya. Mʉjãã masiritiepa. Yʉ, Camasã Jʉ̃gocʉ, yʉ ñerotiecogʉ camasãrẽ —na ĩñupʉ̃ Jesús cʉ̃ cabuerãrẽ. 5 c +Bairi camasã pʉame bairo Dios cʉ̃ camasĩrĩjẽ jʉ̃gori Jesús cʉ̃ caáto ĩñarã, bʉtioro tʉ̃gocõã maniásuparã. Jesús anuncia por segunda vez su muerte : m *Bairo cawãmaʉ pʉame Jesutʉ cʉ̃ caetaripaʉ yua, wãtĩ yeri pũna pʉame cʉ̃ jʉ̃goñañupʉ̃ yepapʉ. Bairo cʉ̃ jʉ̃goñaʉ, riañarĩqũẽrẽ bairo cʉ̃ ásupʉ tunu. Bairo cʉ̃ caáto, Jesús pʉame cʉ̃ jãnaoñupʉ̃ wãtĩ roro caácʉre. Cʉ̃ acuwiyo joyupʉ yua. Bairo cʉ̃ caáto, cawãmaʉ pʉame caticoasupʉ. Cʉ̃ cacatiro ĩña, cʉ̃ pacʉre cʉ̃ tunuoñupʉ̃ Jesús cʉ̃ macʉ̃rẽ yua. F  )Bairo cʉ̃ caĩquetibʉjʉro tʉ̃go, atore bairo na ĩñupʉ̃ Jesús: —¡Mʉjãã, ati yepa caãna Dios cʉ̃ camasĩrĩjẽrẽ cariape mʉjãã tʉ̃goetimajũcõãña! ¿Nocãrõ yoaro mʉjãã mena yʉ ãnibujiocʉti? Jaʉ, mʉ macʉ̃rẽ cʉ̃ neasá toroque —qũĩñupʉ̃ Jesús cariaʉ pacʉre. L  (Bairi mʉ cabuerãrẽ bʉtioro na yʉ wiyorotimiapʉ wãtĩ yeri pũnarẽ. Mʉ cabuerã pʉame na wiyojo masĩẽtĩñama —qũĩ quetibʉjʉyupʉ wãtĩ yeri pũna cacʉ̃goʉ pacʉ Jesure. R  'Wãtĩ yeri pũna pʉame cʉ̃ mecʉ̃õ joroque átinucũñami yʉ macʉ̃rẽ. Bairo cʉ̃ awajao joroque cʉ̃ átinucũñami. Tunu cʉ̃ yugui mecʉ̃õ joroque cʉ̃ átinucũñami, cʉ̃ risero jopo witirinʉcʉ̃pʉ̃. Roro popiye cʉ̃ baio joroque cʉ̃ átinucũñami. Pitigaetiyami wãtĩ yeri pũna yʉ macʉ̃rẽ. 6e &Bairi jĩcãʉ̃ na mena macããcʉ̃ bʉsʉrique tutuaro mena qũĩñupʉ̃ Jesure: —Cabuei, qũĩñaʉasá yʉ macʉ̃rẽ. Jĩcãʉ̃ã caãcʉ̃ niñami yʉ macʉ̃. / %Ti rʉ̃mʉ, cabusuri rʉ̃mʉ Jesujãã ti ʉ̃tãʉ̃rẽ ruicoasuparã. Bairo na caruietaro bero, capããrã camasã Jesutʉ etayuparã. jM $Bairo caĩrõ bero, Moisés, bairi Elíajãã mañuparã. Jĩcãʉ̃ã tuayupʉ Jesús jeto yua. Tie na caĩñaatajere quetibʉjʉesuparã Pedrojãã aperãrẽ. Jesús sana a un muchacho que tenía un espíritu impuro pY #Bairo na cabairo, bʉsʉrique buseriwo watoapʉ cabʉsʉocajorijere tʉ̃goyuparã. Atore bairo ĩñuparõ: “Ãni, yʉ macʉ̃, yʉ cabesericʉ majũ niñami. Cʉ̃ yaye bʉsʉriquere tʉ̃goʉsaya,” ĩ ocajoyuparo jõbuipʉ. ) "Bairo cʉ̃ caĩãno, buseriwo atí na tocoasuparo. Bairo catoro, Pedrojãã pʉame tipoa toyepʉ ãñuparã. Bairi bʉtioro uwiyuparã. + !Bairo cabero Jesús mena macããna na caátípaʉa, Pedro pʉame dope bairo ĩ masĩẽtĩrĩ, atore bairo qũĩñupʉ̃ Jesure: —Jããrẽ cabuei, ¡atopʉ marĩ caãno ñumajũcõãña! Bairi itia wiipãĩrĩãcã majũ mʉjããrẽ jãã qũẽnobojagarã. Jĩcã wii mʉ ya wii, ape wii Moisés ya wii, ape wii Elías ya wii mʉjããrẽ jãã qũẽnobojagarã —qũĩñupʉ̃ Pedro Jesure.  Bairo na caĩãno, Pedrojãã wʉgoa paimirãcʉ̃ã, Jesús bairi cʉ̃ mena macããna pʉgarã na caasiyarijere ĩña acʉacoasuparã. w Bairo cʉ̃ cabaiãno, caʉ̃mʉa pʉgarã asiyarije mena buiaetayuparã. Na pʉame, Moisés ãnacʉ̃, bairi Elías ãnacʉ̃ ãñuparã Jesutʉ cabuiaetarã. Bairo buiaeta yua, Jesús mena bʉsʉpẽniñuparã Jerusalẽpʉ cʉ̃ cariápeere.  %C Bairo cʉ̃ cajẽniãno, Jesús riapé cʉ̃ baurique wasoacoasuparo. Baicõã, cʉ̃ jutiro cʉ̃ã botiro baicoasuparo. Asiyaʉ baicoasupʉ Jesús yua. :~m Cabero Jesús atiere na quetibʉjʉri bero, jĩcã wãmo peti itia pẽnirõ cãnacã rʉ̃mʉrĩ bero, Pedrore, Juarẽ, bairi Santiagore, “Jito,” na ĩñupʉ̃ Jesús. Bairi ʉ̃tãʉ̃ caʉ̃mʉarĩcʉ buipʉ na mena wãmʉ ásúpʉ Jesús. Diore qũĩ jẽniácʉ, topʉ na jʉ̃goásúpʉ. }y Cariape mʉjããrẽ yʉ quetibʉjʉya: Mʉjãã jĩcããrã, ato caãna, mʉjãã cariaparo jʉ̃goye mʉjãã ĩñagarã Dios cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉ majũrẽ —na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús cʉ̃ cabuerãrẽ. La transfiguración de Jesús Z|- Bairi ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ yʉre tʉ̃goñabobori, o yʉ yaye queti cʉ̃ãrẽ tʉ̃goñabobori, “Jesús yaʉ yʉ ãniña,” cʉ̃ caĩquetibʉjʉgaeticõãta, yʉ cʉ̃ã, “Ãni, yʉ yaʉ niñami,” cʉ̃ ñi masĩẽtĩgʉ. Yʉ, Camasã Jʉ̃gocʉ, ati yepapʉ yʉ Pacʉ cʉ̃ camasĩrĩjẽ mena nemo yʉ catunuetaro, “Ãni, yʉ yaʉ niñami,” cʉ̃ ñi masĩẽtĩgʉ. Ángelea majã jõbui macããna, cañurã mena tunu yʉ catunuetaro, bairo cʉ̃ ñimasĩẽtĩgʉ ni jĩcãʉ̃rẽ yʉre tʉ̃goñabobori, “Jesús yaʉ yʉ ãniña,” cʉ̃ caĩquetibʉjʉgaeticõãta. z{m Tunu caʉ̃mʉ apei ati yepa macããjẽ nipetirije merẽ cʉ̃goyami, cʉ̃ caborije caãno cãrõ. Bairo cʉ̃gomicʉ̃ã, Diore cʉ̃ tʉ̃goñaẽtĩñami. Bairo catʉ̃goñaecʉ̃ ãnirĩ cʉ̃ cariaatato bero Dios mena ãmerĩgʉmi. Bairi dope baieto pairo cʉ̃ cacʉ̃gorije pʉame. Wapa maa tie ati ʉmʉrecóo macããjẽ, Diore cʉ̃ camasĩẽtĩcõãta. +zO Bairo tunu caʉ̃mʉ apei cʉ̃ caãnie pʉamerẽ mairĩ, yʉ yaye quetire jãnacoagʉmi. Bairo maimicʉ̃ã, yasicoagʉmi yua. Apei roque yʉ yaye quetire cajãnaecʉ roque netõcõãgʉmi. Cʉ̃rẽ na capajĩã rocacõãmiatacʉ̃ãrẽ, caticõã ãninucũgʉmi tocãnacã rʉ̃mʉa. Cy Cabero atore bairo na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús tunu nipetirãrẽ: —Ni caboʉ, yʉ cabuei caãnigaʉ, cʉ̃ caátimirĩjẽrẽ jãnagʉmi. Yʉ carotirore bairo jeto roque átigʉmi tocãnacã rʉ̃mʉa. Popiye riaricaro cãrõ baimicʉ̃ã, yʉ yaye quetire jãnaetigʉmi, yʉ cabuei caãnigaʉ pʉame. !x; Ĩ quetibʉjʉ yaparo, atore bairo na ĩ ĩnemoñupʉ̃ tunu Jesús cʉ̃ cabuerãrẽ: —Yʉ, Camasã Jʉ̃gocʉ, bʉtioro popiye yʉ baigʉ. Marĩ quetiuparã cabʉtoa camasĩrã pʉame popiye yʉ baio joroque yʉ átigarãma. Dios cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ cajʉ̃gobueri majã cʉ̃ã yʉ tejãñugarãma. Sacerdote majã quetiuparã cʉ̃ã yʉ tejãñugarãma. Bairo bairi yʉ pajĩã rotigarãma. Bairo yʉ na capajĩãrõ, cariacoatacʉ nimicʉ̃ã, itia rʉ̃mʉ bero yʉ caticoagʉ tunu —na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús. Yw+ Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús cʉ̃ cabuerãrẽ: “Cʉ̃ã yʉ ãniña. Bairo cʉ̃ã yʉ caãnimiatacʉ̃ãrẽ, bairãpʉa mai, na quetibʉjʉeticõãña aperãrẽ.” ^v5 Bairo na caĩquetibʉjʉro bero, na ĩ jẽniñanemoñupʉ̃ tunu Jesús: —¿Mʉjãã ate? “¿Noa ãcʉ̃mi?” yʉ mʉjãã ĩnucũñati —na ĩ jẽniñañupʉ̃. Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, jicoquei Pedro pʉame qũĩñupʉ̃ Jesure: —Mʉa, Mesías, Dios cʉ̃ cajoʉ, mʉ ãniña —qũĩñupʉ̃. Jesús anuncia su muerte u5 Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, atore bairo qũĩñuparã Jesure cʉ̃ cabuerã pʉame: —Jĩcããrã ĩñama: “Juan el Bautista ãcʉ̃mi.” Aperã ĩnucũñama: “Elías ãnacʉ̃ catiri ãcʉ̃mi,” miñama. Aperã ĩnucũñama: “Tirʉ̃mʉpʉ caãnana profeta majã mena macããcʉ̃ jĩcãʉ̃ catiri caatácʉ ãcʉ̃mi,” minucũñama —qũĩ quetibʉjʉyuparã cʉ̃ cabuerã Jesure. t Ape rʉ̃mʉ Jesús jĩcãʉ̃ã ãcʉ̃, Diore cʉ̃ jẽni baiyupʉ. Bairo cʉ̃ cabairo, cʉ̃ cabuerã pʉame cʉ̃tʉ etayuparã. Bairo na caetaro ĩña, atore bairo na ĩ jẽniñañupʉ̃ Jesús: —“¿Noa ãcʉ̃mi?” yʉ na ĩnucũñati camasã. 3s_ Bairo áticõã yua, nipetiro camasã caroaro ʉga yapicoasuparã ʉgarique na cabatoatajere. Bairo na caʉgayaparoro bero, jejããñuparã piiripʉ na caʉgarʉgarijere. Pʉga wãmo peti rʉpore pʉga pẽnirõ cãnacã piiri majũ jejãã jiroyuparã yua. Pedro declara que Jesús es el Mesías ]r3 Jesús pʉame bairo na caruiro ĩña, pan rupa, wai mena nerĩ, jõbuire ĩñamʉgõjori, “Jãã Pacʉ, mʉ ñujãñuña jãã mena,” qũĩ jẽniñupʉ̃ Jesús Diore. Bairo qũĩ jẽni yaparo, pan rupare carecomacã peeri, wai cʉ̃ãrẽ carecomacã peeri, cʉ̃ cabuerãrẽ na nuniñupʉ̃, camasãrẽ na cabatoparore bairo ĩ. q Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, “Jaʉ,” ĩ, cʉ̃ caĩrõrẽ bairo ásuparã. Bairi nipetiro camasã ape poa, ape poa ruiyuparã. Xp) Mai, topʉ ãñuparã jĩcã wãmo cãnacã mil majũ camasã, Jesús cʉ̃ cabuerijere catʉ̃goatána pʉame. Tocãrõ na caãnimiatacʉ̃ãrẽ, atore bairo na ĩnemoñupʉ̃ Jesús tunu cʉ̃ cabuerãrẽ: —Camasãrẽ na ruirotiya. Rupa poari na ruirotiya. Cincuenta majũ jĩcã poare na ãmarõ —na ĩñupʉ̃ Jesús. ooW Bairo na caĩrõ tʉ̃gomicʉ̃ã, atore bairo na ĩñupʉ̃ Jesús: —Mʉjãã majũ na ʉgarique nuña. Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, bairo qũĩñuparã na pʉame: —Jãã, jĩcã wãmo cãrõ pan jororiaca, wai pʉgarããcã, tocãrõã jãã cʉ̃goya, ãnoa na caʉgapeere macãpʉ jãã cawapatijeápericõãta —qũĩñuparã cʉ̃ cabuerã. On Bairo yoaro capee cʉ̃ caáto jeto, ñamicããcã nicoasuparo. Bairi cʉ̃ cabuerã pʉame Jesutʉ etari, atore bairo qũĩñuparã: —Ãnoa camasã capããrã niñama. Tunu atopʉre wiiri maniña. Bairi ãnoarẽ na árotiya macããpʉ, topʉ yerijã, na caʉgaparore bairo ĩ —qũĩñuparã cʉ̃ cabuerã Jesure. ;mo Camasã pʉame Jesús topʉ cʉ̃ caátóre tʉ̃goyuparã. Bairo tʉ̃go yua, cʉ̃ berore ʉsayuparã. Bairo Jesús na caʉsaetarore ĩña, caroaro mena na bocáyupʉ. Bairo na bocá yua, Dios cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉ caetarore na ĩ quetibʉjʉyupʉ. Tunu bairoa aperã cariayecʉnarẽ na catioyupʉ. Ll Cabero apóstolea Jesús cʉ̃ caquetibʉjʉrotijoricarã pʉame tunu etayuparã. Bairo eta yua, Jesure cʉ̃ quetibʉjʉyuparã na caátiñesẽãtajere. Bairo na caĩquetibʉjʉro tʉ̃go, “Jito aperopʉ,” na ĩñupʉ̃ Jesús cʉ̃ cabuerãrẽ. Bairo ĩ yua, Betsaida na caĩrĩ macãpʉ na jʉ̃go ásúpʉ. ky Bairo na caĩrõ tʉ̃go, Herodes pʉame na ĩñupʉ̃: —Juarẽ cʉ̃ boecʉna, cʉ̃ rʉpoare yʉ patarocacõã rotiwʉ. Bairi, ¿ñamʉ ũcʉ̃ cʉ̃ ãnicʉti ãni, “Tocãrõ capee áti ĩñoñami,” mʉjãã caĩ? —na ĩñupʉ̃ Herodes cʉ̃tʉ macããnarẽ. Bairo na ĩ yaparo yua, Jesure qũĩñagamiñupʉ̃ bʉtioro. Jesús da de comer a cinco mil hombres m_~~|{zyxcwzv:u-tr/qoom;l:kpihcecbgb[`k^]\ZYYcVUTjScQ|QkNMLKaI+IGFoEDTCCBhAy?>=<;:?9-8c7 6"5]4#3100.-v,o+*h)(''&&$#g"z!j i4Rk >  d yju_A Bairo ĩ quetibʉjʉ yaparo, higuera yucʉ carícamanirẽ ĩcõñarĩ tunu na ĩ quetibʉjʉnemoñupʉ̃: “Jĩcãʉ̃, cʉ̃ wesepʉ cʉ̃goyupʉ higuera cawãmecʉtiire. Bairi jĩcã rʉ̃mʉ carícare ĩñaʉ etayupʉ. Bócaesupʉ. Ríca mañuparõ mai. ]@3 Bairo mʉjãã caĩtʉ̃goñamiatacʉ̃ãrẽ, baiesupa. Jerusalén macããna netõrõ carorã mee ãñupã. Caãnorẽ bairo mʉjããrẽ ñiña: Mʉjãã cʉ̃ã roro mʉjãã yasigarã, roro mʉjãã caátiere yapapuari Diore mʉjãã caĩbʉsʉqũẽnoeticõãta,” na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús. La parábola de la higuera sin fruto ? Tunu bairoa, ¿dope bairo mʉjãã ĩ tʉ̃goñañati caʉ̃mʉarĩ wii Siloé macããjẽ ʉ̃tã rupaa mena catãni yasiricarãrẽ? Dieciocho majũ catãni yasiricarãrẽ roro na cabairiquere, ¿dope bairo mʉjãã ĩ tʉ̃goñañati? ‘Jerusalén macããna nipetiro netõrõ carorã ãniupã. ¿Bairi bʉtioro majũ na carorije wapa jʉ̃gori yasiupa,’ mʉjãã ĩ tʉ̃goñañati? > Bairo mʉjãã caĩtʉ̃goñamiatacʉ̃ãrẽ, baietiupa. Na yarã netõrõ carorã mee ãniupã. Caãnorẽ bairo mʉjããrẽ ñiña: Mʉjãã cʉ̃ã roro mʉjãã yasigarã, roro mʉjãã caátiere yapapuari Diore mʉjãã caĩbʉsʉqũẽnoeticõãta. 0=Y Bairo na caĩquetibʉjʉro tʉ̃go, atore bairo na ĩñupʉ̃ Jesús: “¿Dope bairo mʉjãã ĩ tʉ̃goñañati na cabaiatajere? ‘Na yarã Galilea macããna nipetirã netõrõ carorã ãniupã. ¿Bairi bʉtioro majũ na carorije wapa jʉ̃gori yasiupa,’ mʉjãã ĩ tʉ̃goñañati? -< U Jĩcã rʉ̃mʉ caãno camasã Jesure qũĩñarã etayuparã. Eta, atore bairo qũĩ quetibʉjʉyuparã: “Pilato pʉame Galilea macããnarẽ na pajĩãreupʉ, Diore na cañubuerã etaro. Waibʉtoa riire na cajoemʉgõrã etaro na pajĩãreupʉ,” qũĩ quetibʉjʉyuparã camasã Jesure. A;{ ;Cariape mʉjããrẽ ñiña: Dinero mʉjãã cawapamorĩjẽrẽ mʉjãã cawapatipeyoparo jʉ̃goye, topʉ mʉjãã ãnicõãgarã. Mʉjãã witimasĩetigarã,” na ĩñupʉ̃.=:s :Ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃, ‘Yʉ mʉjãã wapamoña,’ ĩrĩ, mʉjããrẽ juez caĩñabesei tʉpʉ cʉ̃ caneápáro jʉ̃goye, cʉ̃ mena bʉsʉqũẽnojʉ̃goya. Mʉjããrẽ juez tʉpʉ cʉ̃ caneápériparore bairo ĩrã, cʉ̃ mena bʉsʉqũẽnojʉ̃goya. Mʉjãã cabʉsʉqũẽnojʉ̃goeticõãta, juez pʉame guardiare mʉjããrẽ ñerotigʉmi. Bairo áti yaparo, na pʉame preso jorica wiipʉ mʉjããrẽ cũrecõãgarãma. 09Y 9Bairo ĩ quetibʉjʉ yaparo, atore bairo tunu na ĩnemoñupʉ̃: “¿Nopẽĩrã cariape átajere mʉjãã majũã mʉjãã ĩ bʉsʉ qũẽnomasĩẽtĩñati? "8= 8Bairo caoco ocapeere, bairi caasipee cʉ̃ãrẽ bairo caĩñamasĩrã nimirãcʉ̃ã, ¿nopẽĩrã Dios ati yʉteare cʉ̃ caátiãnie pʉamerẽ mʉjãã masĩẽtĩñati? ¡Caĩtopairã mʉjãã ãniña!” na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús. Procura ponerte en paz con tu enemigo 79 7Tunu bairoa ape nʉgõã warua jopepʉ cawĩno atóre ĩñarã, ‘Asigaro baiya ãme rʉ̃mʉrẽ,’ mʉjãã ĩ masĩña. Torea bairo bainucũña. e6C 6Bairo ĩ quetibʉjʉ yaparo, atore bairo tunu na ĩnemoñupʉ̃ camasãrẽ: “Oco poari muipʉ cʉ̃ cawãmʉató to cawãmʉ atóre ĩñarã, ‘Oco ató baiya,’ mʉjãã ĩ masĩña. Torea bairo bainucũña. l5Q 5Bairi jĩcãʉ̃ cʉ̃ macʉ̃rẽ cʉ̃ pesucʉtigʉmi yʉ yaye bʉsʉriquere cʉ̃ catʉ̃goʉsaro jʉ̃gori. Torea bairo apei cʉ̃ pacʉre cʉ̃ pesucʉtigʉmi. Apeo cʉ̃ã cõ macõrẽ cõ pesucʉtigomo. Apeo cʉ̃ã cõ pacore cõ pesucʉtigomo. Apeo cʉ̃ã cõ pẽẽpõrẽ cõ pesucʉtigomo. Apeo cʉ̃ã cõ mañicõrẽ cõ pesucʉtigomo, yʉ yayere cõ catʉ̃goʉsaro jʉ̃gori,” na ĩñupʉ̃ Jesús cʉ̃tʉ catʉ̃gorã etarãrẽ. Las señales de los tiempos {4o 4Bairi jĩcã wii macããna jĩcã wãmo cãnacãʉ̃ majũ na caãmata, yʉ yaye bʉsʉriquere tʉ̃gorã, itiarã ĩroagarãma. Pʉgarã ĩroaetigarãma. Torea bairo ape wii macããna cʉ̃ã pʉgarã ĩroagarãma. Itiarã ĩroaetigarãma. E3 3Mʉjãã, camasãrẽ yʉ caátiatájere mʉjãã masĩẽtĩña. ‘Dios cʉ̃ cajoʉ, cʉ̃ caetaro bero nipetiro camasã caroaro ãmeo átigarãma,’ mʉjãã ĩ tʉ̃goñaña. Bairo mʉjãã caĩtʉ̃goñamiatacʉ̃ãrẽ, bairo mee niña. Yʉ caetaro jʉ̃gori camasã jĩcãrõ tʉ̃ni tʉ̃goñaetigarãma. 2 2Yʉ cʉ̃ã, yʉ yaye bʉsʉrique jʉ̃gori popiye yʉ baiya. Bairoa yʉ baicõã ãnigʉ yʉ paarique capetiparo jʉ̃goye. Y1+ 1Ĩ yaparo, atore bairo na ĩñupʉ̃ tunu: “Camasãrẽ na quetibʉjʉ ácʉ yʉ apʉ́ ati yepapʉre. Tunu yʉ yaye bʉsʉrique peerore bairo niña narẽ. ¡Bairi tiere nipetiro na masĩpeyocoáto! 0 0Apei cʉ̃ quetiupaʉ cʉ̃ caĩrĩjẽrẽ masĩẽtĩrĩ roro átiyami. Bairo roro cʉ̃ caátimiatacʉ̃ãrẽ, bʉtioro cʉ̃ paetigʉmi cʉ̃ quetiupaʉ pʉame. Bairi paijãñurõ camasĩjʉ̃goricarã pʉame netõjãñurõ caroaro na caátiere átirotiya. Petoaca camasĩrã netõjãñurõ caroaro na caáto ñuña,” na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús. Jesús es causa de división (/I /“Ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ cʉ̃ quetiupaʉ cʉ̃ caĩrĩjẽrẽ masĩmicʉ̃ã, tore bairo cʉ̃ caápata, cʉ̃ paecogʉmi bʉtioro cʉ̃ quetiupaʉre. g.G .Bairi cabero cʉ̃ quetiupaʉ cañesẽãʉ̃atácʉ pʉame, ‘Ti rʉ̃mʉ etagʉmi,’ cʉ̃ caĩmasĩẽtĩ rʉ̃mʉrẽ etabujioʉmi. Bairo eta yua, cʉ̃ caroticũátacʉ roro cʉ̃ caátiere ĩñabujioʉmi. Bairo ĩña yua, popiye cʉ̃ baio joroque cʉ̃ átibujioʉmi. Cʉ̃ piticõãbujioʉmi, aperã yʉ caĩroaena mena cʉ̃ ãmarõ, ĩ. =-s -Bairo cʉ̃ cacũmiatacʉ̃ãrẽ, cʉ̃ pʉame caróʉ cʉ̃ caãmata, ‘Yʉ quetiupaʉ tãmurĩ tunu etaecʉmi,’ ĩrĩ, aperã cʉ̃ baparãrẽ roro na átibujioʉmi. Cʉ̃ quetiupaʉ ʉ̃mʉa, cʉ̃ paabojari majã rõmirĩ cʉ̃ãrẽ roro na átibujioʉmi. Tunu bairoa ʉga, eticũmu baibujioʉmi. ,  ,Caãnorẽ bairo mʉjããrẽ ñiña: Quetiupaʉ cʉ̃ yaye nipetirije upaʉre bairo cʉ̃ cũgʉmi, cʉ̃, mayordomo pʉame. + *Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, atore bairo qũĩñupʉ̃ Jesús Pedrore: “Ni ũcʉ̃ jĩcãʉ̃ mayordomorẽ bairo caãcʉ̃, cʉ̃ quetiupaʉ cʉ̃ carotirore bairo caátimasĩ ũcʉ̃rẽ ñiña. Cʉ̃ quetiupaʉ pʉame cʉ̃ caápáro jʉ̃goye, ‘Yʉ ʉ̃mʉa aperãrẽ na mʉ qũẽnowã. Ʉgariquere na mʉ batowa,’ qũĩ cũñupʉ̃ cʉ̃ ʉ̃mʉrẽ. Bairi cabero tunueta, cʉ̃ ʉ̃mʉ, cʉ̃ caĩrotiricarorea bairo cʉ̃ caápata, caroare cʉ̃ jogʉmi. Bairi ʉseanirĩ nigʉmi mayordomo. * +9)k )Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, Pedro pʉame atore bairo qũĩñupʉ̃ Jesure: —Jãã Quetiupaʉ, ¿jĩcãʉ̃rẽ cʉ̃ ʉ̃mʉa cʉ̃rẽ na cacoterijere ĩcõñarĩ jãã jetore ĩ quetibʉjʉ miñati? ¿O nipetiro camasãrẽ ĩ quetibʉjʉáto miñati? —qũĩ jẽniñañupʉ̃ Pedro Jesure. k(O (Tore bairo yʉ, Camasã Jʉ̃gocʉ, tunu yʉ caetari rʉ̃mʉrẽ jĩcãʉ̃ cayajari majõcʉre bairo yʉ etagʉ ati yepapʉre. ‘Ti rʉ̃mʉ majũ etagʉmi,’ caĩã mani rʉ̃mʉ majũ yʉ etagʉ. Bairi caroaro ãña. Yʉ catunuetarore caroaro mʉjãã cotewa,” na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús cʉ̃ cabuerãrẽ. El criado fiel y el criado infiel 'y 'Ĩ quetibʉjʉ yaparo, ape wãmerẽ na ĩ cõñañupʉ̃ tunu: “Apei wii upaʉ, cʉ̃ ya wii macããjẽrẽ cayajaʉacʉ́ cʉ̃ caetaparore cʉ̃ camasĩata, cãnietibujioricʉmi. Cʉ̃ caetaparore ĩñacotebujioricʉmi, jããremi, ĩ. >&u &Bairi noa ũna cãniena cacoterã ʉseanirĩ nigarãma, noo ñami recomacã, o cabusuatípaʉ na quetiupaʉ cʉ̃ catunuetarore cacoterã pʉame,” na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús. }%s %Ʉseanigarãma capaacoteri majã, na quetiupaʉ cʉ̃ catunuetarore caroaro cacotemasĩrã. Cãniena cacoterã ãnirĩ cʉ̃ mena ʉseanigarãma. Cariape mʉjããrẽ ñiña: Na quetiupaʉ pʉame mesapʉ na ruirotigʉmi, ʉgariquere na nugʉ. $ $Jĩcããrã paabojari majã ũnarẽ bairo ása. Na pʉame na quetiupaʉ aperã na cawãmojiyari bose rʉ̃mʉrẽ caĩñaʉ atácʉ cʉ̃ catunuetaparore caroaro cʉ̃ yuyuparã. ‘Jicoquei cʉ̃ caetaro, cʉ̃ marĩ pãjõrõã,’ ĩrã cʉ̃ yuyuparã. i#K #Bairo ĩ quetibʉjʉ yaparo, ape wãmerẽ na ĩ cõñañupʉ̃: “Caroaro mʉjãã qũẽnoyuwa. Mʉjãã jutii, mʉjãã cajãñapeere qũẽnoña. Tunu bairoa mʉjãã cajĩñaworijere jĩñapeori mʉjãã cotewa. C" "Ati yepapʉ macããjẽ jetore mʉjãã camaitʉ̃goñaata, tie jetore mʉjãã bootʉ̃goñagarã. Jõbuipʉ mʉjãã cacʉ̃gopeere mʉjãã camaitʉ̃goñaata roque, ati yepa macããjẽrẽ bʉtioro mʉjãã bootʉ̃goñaetigarã,” na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús cʉ̃ cabuerãrẽ. Hay que estar preparados f!E !Tunu bairoa mʉjãã cacʉ̃gorijere nunireri, dinero ñerĩ, aperã cabopacarãrẽ na batorájá. Bairo mʉjãã caápata, jõbuipʉ mʉjãã cawapatapee pairo nigaro. Ati yepapʉ mʉjãã caãno, mʉjãã yaye boacoaya. O jerutiri majã tiere jeruti recõãñama. O moena tiere ʉgareyama. Jõbuipʉ roquere mʉjãã yaye caãnipee yasietigaro.   “Mʉjãã yʉ yarã, oveja petoaca caãnarẽ bairo mʉjããrẽ ñiñaña. Bairo capããrã mee caãna mʉjãã caãnimiatacʉ̃ãrẽ, Dios pʉame cañuʉ ãnirĩ cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉpʉ mʉjãã caãnorẽ boyami. Bairi mʉjãã uwietigarã. A{ Dios cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉ roquere tʉ̃goñaña. Bairo mʉjãã catʉ̃goñaata, ati yepa macããjẽ mʉjãã cabopacarije cʉ̃ãrẽ mʉjãã jogʉmi Dios. Riqueza en el cielo   Ati yepa macããna Diore caĩroaena pʉame na caʉgapeere, bairi na caetipeere tʉ̃goña macãnucũñama. Mʉjãã pʉame roque narẽ bairo baieticõãña. Marĩ Pacʉ Dios, marĩ cabopacarijere masĩpeyocõãñami. Bairi tʉ̃goña macãẽtĩcõãña.  _7 Bairo tie taa ũnie Dios cʉ̃ caqũẽnorĩqũẽ jĩcã rʉ̃mʉ caroa cabaumiatacʉ̃ãrẽ, ape rʉ̃mʉ peeropʉ joeyama camasã, peero riorã. Mʉjããrẽ taa ũnie netõõjãñurõ mʉjãã maiñami Dios. Bairi mʉjãã cajãñapeere mʉjãã jogʉmi yua. ¡Mʉjãã, Dios mena catʉ̃goñatutuaenarẽ bairo mʉjããrẽ ñiñaña! %C “Tunu bairoa oó, tataboaro macããjẽ cabairije cʉ̃ãrẽ mʉjãã masĩña. Oó pʉame paaetinucũña. Eetinucũña. Bairo áperimirõcʉ̃ã, caroa bauya. Quetiupaʉ rey Salomón ãnacʉ̃ caroa majũ cʉ̃ cajutii jãñarĩqũẽ netõjãñurõ caroa bauya oó pʉame. Z- Bairi cabʉgoro macããjẽ ũnierẽ caátimasĩẽna nimirãcʉ̃ã, ¿nopẽĩrã, ‘Marĩ átimasĩpeyocõãrã marĩ catʉ̃goñamacãrĩjẽ jʉ̃gori,’ caĩtʉ̃goñarãrẽ bairo mʉjãã ĩñati?  Ni ũcʉ̃ mʉjãã mena macããcʉ̃, cʉ̃ catʉ̃goñamacãrĩjẽ jʉ̃gori, ‘Yʉ bʉtinemogʉ jĩcã metro recomacã majũ, ʉ̃mʉaʉ ãnigʉ,’ ĩ masĩẽcʉ̃mi. Mʉjãã catʉ̃goñamacããrĩjẽ jʉ̃gori mʉjãã átimasĩẽtĩña. Q Minia na caátiãnierẽ mʉjãã masĩña. Na caʉgapeere otejʉ̃goetiyama. Na caʉgapeere jeri wiipʉ qũẽnocũẽtĩnucũñama. Bairo na caáperimiatacʉ̃ãrẽ, na caʉgapeere jonucũñami Dios. ¡Mʉjãã roquere minia netõõrõ mʉjãã maiñami Dios! Bairi ãme mʉjãã caãnierẽ tʉ̃goña macãẽtĩcõãña. B} Bairo ĩ quetibʉjʉ yaparo, atore bairo na ĩnemoñupʉ̃ tunu: “Mʉjãã yeri pũna pʉame mʉjãã caʉgapee netõõjãñurõ caãnimajũrĩjẽ majũ niña. Tunu bairoa mʉjãã cajãñapee netõõjãñurõ caãnimajũrĩjẽ majũ niña. Bairi mʉjããrẽ ñiña: Ati yepa macããjẽrẽ bʉtioro bootʉ̃goñaeticõãña. Mʉjãã cacʉ̃gopeere, mʉjãã caʉgapeere, bairi mʉjãã cajãñapeere tʉ̃goña macãẽtĩcõãña.  oW Cʉ̃rẽ bairo niñami camasã nipetiro capee apeyere cacʉ̃gorã, Dios yaye quetire tʉ̃goʉsaena. Cʉ̃ ũna catʉ̃goñamasĩẽna majũ niñama,” na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús cʉ̃ cabuerãrẽ. Dios cuida de sus hijos hI Bairo cʉ̃ caĩtʉ̃goñamiatacʉ̃ãrẽ, Dios pʉame atore bairo qũĩñupʉ̃: ‘Catʉ̃goñamasĩẽcʉ̃ mʉ ãniña bairo mʉ caĩtʉ̃goñaata. Ati ñamia mʉ riacoagʉ. Bairi ati yepare caãmei ãnirĩ, ¿mʉ yaye apeye mʉ cacʉ̃gorijere dope mʉ ácʉati yua? ¿Nopẽ mʉ ápei?’ qũĩñupʉ̃ Dios capee apeyere cacʉ̃gomiatacʉre. 5 Bairo áti yaparo, yʉ yerire atore bairo ñigʉ: “Ãmerẽ yua, capee cʉ̃marĩ yʉ cacʉ̃gopee nicõãña. Bairi ãmerẽ noo yʉ caborore bairo jeto yʉ átigʉ. Yerijã, ʉga, eti, ʉseanirĩ yʉ baiãnigʉ yua,” ’ ĩ tʉ̃goñañupʉ̃ capee cacʉ̃goʉ pʉame. 6e Ĩ tʉ̃goña yaparo yua, atore bairo ĩ tʉ̃goñanemoñupʉ̃ tunu: ‘Merẽ yʉ masĩña yʉ caátipeere. Otere yʉ cacũnucũrĩ arʉarire yʉ weeregʉ. Áti yaparo, paca arʉri majũ yʉ qũẽnogʉ tunu. Topʉ yʉ cacʉ̃gorije, bairi yʉ cajepee mena nipetiro to jeto yʉ qũẽnocũgʉ yua. A{ Bairo capee carícacʉto ĩñarĩ, atore bairo ĩ tʉ̃goñañupʉ̃ caʉ̃mʉ pʉame: ‘¿Dope bairo yʉ ácʉati? ¿Yʉ cajepeere noorẽ yʉ cũʉ̃ati?’ ĩ tʉ̃goñañupʉ̃. fE Ĩ yaparo, capee apeye ũnierẽ cacʉ̃goʉre ĩcõñarĩ bairo na ĩ quetibʉjʉnemoñupʉ̃ tunu: “Jĩcãʉ̃ caʉ̃mʉ caroa yepa majũrẽ cʉ̃goyupʉ. Bairi cʉ̃ oterique capee cʉ̃ rícacʉtibojayuparo. S Ĩ yaparo, atore bairo na ĩnemoñupʉ̃ tunu to macããnarẽ: —Dios pʉame, “Carorije wapa cacʉ̃goenarẽ bairo mʉjããrẽ ñiñaña,” na ĩ tʉ̃goñaẽtĩñami, camasãrẽ pairo na cacʉ̃gorije jʉ̃gori. Torena, pairo apeye ũnierẽ ĩñaʉgaripeaeticõãña. Roro mʉjãã tʉ̃goñare —na ĩñupʉ̃. F Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, atore bairo qũĩñupʉ̃ Jesús caʉ̃mʉrẽ: —Yʉ yaʉ, mʉjãã yayere cabatopaʉ mee yʉ ãniña. Bairo áti acʉ́ mee, yʉ apʉ́ ati yepapʉre.   Bairo cʉ̃ caĩrõ bero camasã capããrã watoa jĩcãʉ̃ qũĩñupʉ̃ Jesure: —Cabuei, yʉ pacʉ riacoámí. Bairi cʉ̃ cacʉ̃gomiatajere carecomacã yʉ boya. Bairi yʉ mʉ jʉĩgʉ yʉ jʉ̃gocʉre, tiere cʉ̃ ricawoáto, ĩ —qũĩñupʉ̃. Q  Marĩ mena macããcʉ̃, Espíritu Santo pʉame tipaʉ caetaro ĩña, na mʉjãã caĩpeere mʉjããrẽ masĩõgʉmi,” na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús cʉ̃ cabuerãrẽ. El peligro de las riquezas A { Bairo ĩ quetibʉjʉ yaparo, atore bairo na ĩnemoñupʉ̃ tunu: “Yʉ yarã, mʉjããrẽ tutigarã, mʉjããrẽ jeágarãma. Jĩcã rʉ̃mʉ, ñubuerica wii uparã tʉpʉ, ape rʉ̃mʉ ĩñabeserica wii uparã tʉpʉ, ape rʉ̃mʉ ĩñabeseri majã tʉpʉ, ape rʉ̃mʉ macã quetiuparã tʉpʉ mʉjããrẽ neágarãma. Bairo mʉjããrẽ na caáto uwiri, ‘¿Dope bairo na marĩ ĩrãati?’ ĩ tʉ̃goña macãẽtĩcõãña.  ) “Bairi tunu noa ũna yʉ, Camasã Jʉ̃gocʉre, roro na caĩrĩjẽrẽ masiriyogʉmi Dios, cʉ̃rẽ na cajẽniata. Tore bairo átimicʉ̃ã, Espíritu Santore roro na caĩata roque, na masiriyobojaetigʉmi,” na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús cʉ̃ cabuerãrẽ. = s Bairi tunu apei, ‘Jesure yʉ masĩẽtĩña,’ caĩ pʉamerẽ yʉ cʉ̃ã, ‘Cʉ̃ yʉ masĩẽtĩña cʉ̃rã,’ na ñi quetibʉjʉgʉ, yʉ Pacʉ yarã ángelea majãrẽ. 9k Ĩ quetibʉjʉ yaparo, atore bairo na ĩnemoñupʉ̃ tunu: “Cariape mʉjããrẽ ñiña: Ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃, ‘Jesús yaʉ yʉ ãniña,’ aperã camasã na catʉ̃goro caĩquetibʉjʉre yʉ yaʉ cʉ̃ caãnierẽ yʉ cʉ̃ã yʉ Pacʉ yarã ángelea majã cʉ̃ãrẽ na yʉ quetibʉjʉgʉ. } Mʉjãã cʉ̃ãrẽ mʉjãã cabairijere masĩpeyocõãñami. Mʉjãã poa wẽẽrĩ cʉ̃ãrẽ cõõñapeyocõãñami Dios. Bairi, ‘Marĩ cabairijere masĩẽcʉ̃mi Dios,’ ĩ tʉ̃goñaeticõãña. Minia netõjãñurõ mʉjãã maiñami. Bairi uwieticõãña,” na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús cʉ̃ cabuerãrẽ. Los que reconocen a Jesucristo delante de los hombres kO “Tunu minia, jĩcã wãmo caãnacãʉ̃rẽ pʉga moneda tiiaca wapacʉtiyama. Bairo petoaca wapacʉtimirãcʉ̃ã, ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ Dios cʉ̃ caĩñacoteecʉ maami. Nipetirãrẽ na cabairijere masĩcõãñami. W' Bairo pʉame ása: Dios yaye quetire tʉ̃goʉsaya. Cʉ̃ã, camasã na cariaro bero, caʉ̃petietopʉ na yeri pũnarẽ jomasĩñami. Bairi Dios pʉame roquere cʉ̃ uwiri jĩcãrõ tʉ̃ni caroaro ása.  Bairo ĩ quetibʉjʉ yaparo, atore bairo na ĩñupʉ̃ tunu: “Yʉ yarã cariape mʉjããrẽ ñiña: Mʉjããrẽ capajĩãmasĩrãrẽ na uwieticõãña. Mʉjããrẽ na capajĩãatato bero, dope bairo átimasĩẽnama mʉjãã yeri pũna pʉamerẽ. Z- Bairo bairi yasioro aperãrẽ mʉjãã caĩrĩqũẽ cʉ̃ãrẽ nipetiro camasã tʉ̃gogarãma. Mʉjãã ya arʉapʉ biajãáti, mʉjãã caĩrĩqũẽ cʉ̃ãrẽ capããrã na catʉ̃gojoro tiere quetibʉjʉgarãma aperã, bʉsʉrique tutuaro mena,” na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús cʉ̃ cabuerãrẽ. A quién se debe tener miedo 9k Tunu bairoa ãme caãna na catʉ̃goñarĩjẽ nipetirijere masĩõpeyocõãgʉmi Dios nipetirãrẽ. Baujaro nigaro mʉjãã yeripʉ mʉjãã catʉ̃goñarĩjẽ nipetirije. e E Bairo na cabairo, capããrã majũ camasã, Jesutʉ neña etayuparã. Bairi capããrã majũ ãna, dope baiá masĩã manopʉ ãñuparã. Bairi Jesús pʉame cʉ̃ cabuerãrẽ atore bairo na ĩ jʉ̃goyupʉ: “ ‘Fariseo majã pan pairica na cawauorijere boeticõãña,’ ĩrĩcãrõ pʉamata, ‘Na caĩtopairijere mʉjãã boepa,’ ñiña. >u 5Bairo cʉ̃ caĩrõĩ, to macããna, Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ cajʉ̃gobueri majã, bairi fariseo majã mena cʉ̃ asiayuparã Jesure. Bairi ape wãme, ape wãme cʉ̃ jẽniñañuparã. “Carorije buei átiyami Jesús,” qũĩ bʉsʉjãgamirã, cʉ̃ jẽniñamiñuparã nairõ. 62~] 4Ĩ yaparo, atore bairo na ĩnemoñupʉ̃ tunu: “Dios yaye queti pʉame llavere bairo niña camasãrẽ. Llave jʉ̃gori wiire biaricarore marĩ pãjããmasĩña. Torea bairo Dios yaye queti jʉ̃gori ʉmʉrecóore marĩ jããmasĩña. Mʉjãã pʉame Dios cʉ̃ cabuerijere masĩmirãcʉ̃ã, cʉ̃rẽ mʉjãã boetiya. Tunu bairoa camasã Diore na camasĩgarijere mʉjãã ẽñotaya. ¡Bairi mʉjãã, Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ cajʉ̃gobueri majã, mʉjãã carorije wapa pairo nigaro!” na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús. )}K 3Na carií rejʉ̃goricʉ, Abel cawãmecʉcʉpʉi nijʉ̃goaná, Zacarías, altar, santuario watoa na capajĩãrĩcʉ̃pʉ nituetayama na carií rejʉ̃goatana capããrã beropʉ. Bairo na ãnana wapa roro popiye na baio joroque na átigʉmi ãme caãnarẽ yua,” na ĩñupʉ̃ Jesús. |} 2Bairi Dios pʉame camasã profetare roro na caátaje jʉ̃gori ati rʉ̃mʉrẽ popiye na baio joroque na átigʉmi. Tocãnacãʉ̃ profeta majã, caãniñarĩcãrãrẽ na carií reyarique wapa popiye na baio joroque na átigʉmi ãme caãnarẽ. T{! 1“Dios pʉame camasĩ ãnirĩ atore bairo ĩñupĩ: ‘Yʉ yarãrẽ na yʉ jogʉ camasã tʉpʉ. Profeta majãrẽ, apóstolea majã cʉ̃ãrẽ natʉ yʉ jogʉ, na quetibʉjʉáto, ĩ. Bairo yʉ cajomiatacʉ̃ãrẽ, jĩcããrãrẽ na pajĩãregarãma. Aperãrẽ roro popiye na baio joroque na átigarãma,’ ĩñupĩ. {zo /“Tunu bairoa caĩtopairã mʉjãã ãniña. Profeta majã na rupaʉri ãnajẽ masã ope buire mʉjãã qũẽnonucũña caroa ʉ̃tã wiiacarẽ, camasã profeta ãnanarẽ na ĩroáto, ĩrã. Bairo qũẽnomirãcʉ̃ã, mʉjãã ñicʉ̃jããrẽ bairoa mʉjãã ãnicõãña. Na pʉame Dios yaye quetire boena, profeta majãrẽ pajĩãreyuparã. Narẽ bairo mʉjãã boetiya Dios yaye quetire mʉjãã cʉ̃ã. Bairi, ‘Marĩ ñicʉ̃jãã profeta majãrẽ na capajĩãrĩcãrõrẽ bairo ñurõ. Dios yaye queti to yasicõãto,’ ĩrãrẽ bairo mʉjãã átinucũña. ¡Bairi mʉjãã carorije wapa pairo nigaro! y 0cx? .Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, bairo qũĩñupʉ̃ Jesús: —Jĩcãʉ̃, cʉ̃ paabojari majõcʉre cʉ̃ jʉpʉsaetiyami. Jĩcã wãme ũnoacã cʉ̃ãrẽ cʉ̃ jʉáperiyami. Tore bairo na mʉjãã átiya camasãrẽ. ‘Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ carotiriquere jĩcã wãmeacã rʉsaeto ása,’ camasãrẽ na mʉjãã ĩnucũña. Bairo caĩrotirã nimirãcʉ̃ã, mʉjãã pʉame tore bairo mʉjãã áperimajũcõãña. ¡Bairi mʉjãã carorije wapa pairo nigaro! w -Bairo cʉ̃ caĩrĩjẽrẽ tʉ̃go, fariseo mena macããcʉ̃ jĩcãʉ̃, Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ cajʉ̃gobuei pʉame atore bairo qũĩñupʉ̃ Jesure: —Cabuei, bairo mʉ caĩata, jãã, jããrẽã roro ĩ micʉpʉ. &vE ,“Mʉjãã, camasã ãnanarẽ na cayarica opeere bairo mʉjãã ãniña. Ãme caãna pʉame ti opee buire áná, ‘Masã operi ãno,’ ĩ masĩẽtĩñama. Tore bairo mʉjãã ãniña. ¡Bairi mʉjãã carorije wapa pairo nigaro!” na ĩ quetibʉjʉyupʉ fariseo majãrẽ. "u= +“Tunu bairoa ñubuerica wiipʉ mʉjãã caápáta, caroapaʉre mʉjãã ruiganucũña. Tunu bairoa maapʉ mʉjãã caáñesẽãta, nipetiro camasã nʉcʉ̃bʉgoricaro mena na cajẽnirõ mʉjãã bonucũña. Bairo mʉjãã caboroi, ¡mʉjãã carorije wapa pairo nigaro! %tC *“Bairo átato ũnorẽã, ricaati mʉjãã, fariseo majã, mʉjãã átinucũña. Bairo ána yua, pʉga wãmo cãrõ moneda tiiriacarẽ mʉjãã cacʉ̃goata, jĩcã tiiaca mʉjãã jonucũña Diore. O ʉgarique jĩcã wãme ũno, pʉga wãmo cãrõ mʉjãã cacʉ̃goata, jĩcãrõãcã mʉjãã jonucũña Diore. Bairo cariape tie ũnierẽ átimasĩmirãcʉ̃ã, ape wãme paijãñurõ Dios cʉ̃ carotirique pʉamerẽ mʉjãã tʉ̃goñaetimajũcõãña. Caroaro ãmeo átaje cʉ̃ãrẽ marĩ rotiyami Dios. Caroaro ãmeo mairĩqũẽ cʉ̃ãrẽ marĩ rotiyami. Tie pʉamerẽ mʉjãã tʉ̃goñaẽtĩña. ¡Bairi mʉjãã carorije wapa pairo nigaro! s )Atore bairo mʉjãã caátiere boyami Dios: Mʉjãã yeri mʉjãã caqũẽnorõ boyami. Bairo mʉjãã caápata, mʉjãã ñubujiorã. ^r5 (Caĩtopairã mʉjãã ãniña. Cajotʉbapariwei pʉame jotʉ bapa bui cʉ̃ãrẽ, capupea cʉ̃ãrẽ qũẽnoñami. Torea bairo Dios pʉame mʉjãã rupaʉ jeto meerẽ, mʉjãã yeri pũna cʉ̃ãrẽ ásupi. 1q[ 'Marĩ Quetiupaʉ pʉame masĩcõãñupʉ̃ cʉ̃ catʉ̃goñarĩjẽrẽ. Bairi atore bairo qũĩñupʉ̃: —Mʉjãã, fariseo majã jotʉ bapaari mʉjãã cacosepeere nairõ mʉjãã tʉ̃goñanucũña. Bairi tie ũnierẽ nairõ tʉ̃goñamirãcʉ̃ã, mʉjãã yerire coserique pʉamerẽ mʉjãã tʉ̃goñaẽtĩña. Bairi yajariquere, bairi ape wãme ricaati tʉ̃goñarĩqũẽ cʉ̃ã nicõãña mʉjãã yeripʉ. .pU &Bairi fariseo pʉame, Jesús cariapea cʉ̃ caetanumurõ ĩña yua, “Tame,” ĩ tʉ̃goñañupʉ̃, “Marĩ, judío majã marĩ ya wãmerẽ bairo áperiyami Jesús. Cʉ̃ wãmorĩrẽ coseetiyami cʉ̃ caʉgaparo jʉ̃goye yua,” ĩ tʉ̃goñañupʉ̃ fariseo Jesús cʉ̃ cabairijere. "o= %Bairo cʉ̃ caĩrõ bero, fariseo majõcʉ Jesure, “Jito, marĩ átóca. Yʉ ya wiipʉ marĩ ʉgaáto,” qũĩñupʉ̃. Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, “Jaʉ,” ĩ, cʉ̃ tʉpʉ ʉgaʉ ásúpʉ Jesús. Bairi cʉ̃ wiipʉ jããeta, cariapea cʉ̃ mesapʉ etanumu etayupʉ. nw $Bairi mʉjãã yeripʉ caroa jeto tʉ̃goñarĩ, bairi tunu carorijere tʉ̃goña ẽñotari, Dios cʉ̃ caátigarije nipetirijere mʉjãã tʉ̃gomasĩgarã. Jĩñaworique mʉjããrẽ cajĩñaworore bairo caroaro mʉjãã tʉ̃gomasĩgarã nipetirijere yua,” na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús catʉ̃gorã etarãrẽ. Jesús acusa a los fariseos y a los maestros de la ley lmQ "Tunu bairoa mʉjãã caapee pʉame cajĩñaworicare bairo niña mʉjãã rupaʉre. Mʉjãã caapee caroaro to caĩñamasĩata, caroaro mʉjãã ĩñamasĩgarã. Caroye tuata, caroaro mʉjãã ĩñamasĩẽtĩgarã. Tore bairo mʉjãã, cayeriñurã ãnirĩ cariape mʉjãã catʉ̃goñaata, caroaro mʉjãã átimasĩgarã. Cayeriñuena mʉjãã caãmata roque, caroaro mʉjãã átimasĩẽtĩgarã. Bairi Dios mʉjããrẽ cʉ̃ camasĩõrĩjẽrẽ tʉ̃goʉsa jãnaeticõãña. l #4ka !Ĩ quetibʉjʉ yaparo, atore bairo na ĩnemoñupʉ̃ tunu: “Ni ũcʉ̃ jĩcãʉ̃ jĩñaworique cʉ̃ cajĩñawogaata, cayasioropʉ cũẽcʉ̃mi. Ni ũcʉ̃ jĩcãʉ̃ carupapata rocapʉ cũẽcʉ̃mi. Jõbuipʉ cũnucũñami, camasã nipetiro cajããetarã na caĩñamasĩparore bairo ĩ. Sj Tunu bairoa ti rʉ̃mʉ camasãrẽ cʉ̃ caĩñabeseri rʉ̃mʉ caetaro, Nínive macã macããna ãnana catitunurĩ, ‘Caroaro mʉjãã tʉ̃goʉsaepʉ,’ mʉjããrẽ ĩgarãma na cʉ̃ã. Na pʉame Jonás ãnacʉ̃ cʉ̃ caquetibʉjʉrijere tʉ̃gorã, roro na caátiere tʉ̃goña qũẽnoñuparã. Bairo na catʉ̃goñaqũẽnomiatacʉ̃ãrẽ, mʉjãã, ãme caãna, mʉjãã tʉ̃goña qũẽnogaetiya. Jonás netõrõ camasĩ yʉ caãnimiatacʉ̃ãrẽ, yʉ caĩrĩjẽ tʉ̃gori, mʉjãã tʉ̃goña qũẽnogaetiya,” na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús. La lámpara del cuerpo iiK Tunu bairoa ti rʉ̃mʉ camasãrẽ cʉ̃ caĩñabeseri rʉ̃mʉ caetaro, jĩcãõ ãnacõ catitunurĩ, mʉjãã, ãme caãnarẽ, ‘Cariapea mʉjãã tʉ̃goʉsaepʉ,’ mʉjããrẽ ĩregomo cõ cʉ̃ã. Ape nʉgõã waru jopepʉ macããcõ quetiupao ãnacõ bairo mʉjããrẽ ĩgomo. Cõ pʉame noo cayoaropʉ asúpo, Salomón ãnacʉ̃ cʉ̃ camasĩrĩjẽrẽ tʉ̃gogo. Bairo cõ catʉ̃gogarico cõ caãnimiatacʉ̃ãrẽ, mʉjãã, ãme caãna yʉ camasĩrĩjẽrẽ mʉjãã tʉ̃gogaetiya. Bairo Salomón netõrõ camasĩ yʉ caãnimiatacʉ̃ãrẽ, yʉ caĩrĩjẽrẽ mʉjãã tʉ̃gogaetiya. h# Tirʉ̃mʉpʉre Jonarẽ cʉ̃ caátajere Nínive macã macããnarẽ na ĩñoñupĩ. Bairo narẽ cʉ̃ caĩñorõ bero, to macããna pʉame, ‘Cariapea Dios cʉ̃ caquetibʉjʉnetõrotiricʉ majũ niñami Jonás,’ ĩ tʉ̃goñamasĩñupã. Torea bairo yʉre Dios cʉ̃ caátipeere mʉjãã ãme caãnarẽ cʉ̃ caĩñorõ bero, bairoa mʉjãã ĩ tʉ̃goñamasĩgarã yʉ cʉ̃ãrẽ yua. pgY Cabero camasã pʉame aperã, aperã capããrã majũ na caneñaporo ĩña, atore bairo na ĩñupʉ̃ Jesús: “Ati yepa macããna, ãme caãna, caroaro tʉ̃goñaẽtĩñama. Átijẽño ĩñorĩqũẽ jetore boyama. Bairo na cabomiatacʉ̃ãrẽ, tiere na áti ĩñoetigʉmi Dios. Merẽ na quetibʉjʉ cũñupĩ Jonás ãnacʉ̃ cʉ̃ cabairiquere. Ff Bairo cõ caĩrõ tʉ̃go, bairo cõ ĩñupʉ̃ Jesús: —¡Yʉ paco netõõrõ ʉseaniñama Dios yaye quetire catʉ̃goʉsarã pʉame roque! La gente mala pide una señal milagrosa }es Bairo cʉ̃ caĩãno, na mena macããcõ jĩcãõ atore bairo qũĩñupõ bʉtioro: —¡Caroaro cariape mʉ quetibʉjʉya! Bairi mʉ paco, mʉrẽ camasõrĩcõ pʉame ʉseanirĩ ãcõmo mʉ mena —qũĩñupõ bʉsʉrique tutuaro mena. Hd  Bairo cabairo ĩña yua, acoásúpʉ tunu wãtĩ, aperã jĩcã wãmo peti pʉga pẽnirõ cãnacãʉ̃ majũ cʉ̃ netõrõ cañuenarẽ na piineñoʉ ácʉ́. Bairo na bóca, ‘Jito,’ na ĩ, caʉ̃mʉrẽ cʉ̃ jããñama tunu nipetirã. Bairi cʉ̃ yeripʉ ãnicõãñama tunu. Bairo na caãno, jõpʉame roro baibujioʉmi tunu caʉ̃mʉ pʉame yua,” na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús cʉ̃tʉ catʉ̃gorã etarãrẽ. La felicidad verdadera c5 Bairo ĩ tʉ̃goña yua, tunuá, caʉ̃mʉrẽ qũĩñañami tunu. Caʉ̃mʉ yeri pʉame wiire, caroaro na caowaqũẽno peyoata wiire bairo bauya. Wb' Ĩ quetibʉjʉ yaparo, ape wãme cʉ̃ãrẽ na ĩnemoñupʉ̃ tunu: “Wãtĩ yeri pũna caʉ̃mʉrẽ cʉ̃ cawitiatato bero, noo caoco manorĩpʉ áñesẽãñami. Áñesẽã yua, cʉ̃ caãniparore cʉ̃ cabócaeticõãta, atore bairo ĩ tʉ̃goñañami: ‘Yʉ caãnimiatatopʉa yʉ tunuágʉ tunu,’ ĩ tʉ̃goñañami. 'aG Ĩ quetibʉjʉ yaparo, bairo na ĩnemoñupʉ̃ tunu: “Yʉ mena caãnigaecʉ, yʉre caĩñateire bairo niñami. Tunu bairoa yʉ mena caquetibʉjʉnetõõgaecʉ, camasãrẽ caquetibʉjʉmawijioʉre bairo niñami,” na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús. El espíritu impuro que regresa Q` Baipʉa, apei cʉ̃ netõõrõ catutuaʉ cʉ̃ wiire jããrĩ, cʉ̃rẽ cʉ̃ caqũẽẽnetõata roque, ti wii upaʉ yaye cʉ̃ besure cʉ̃ ẽmapeyo masĩñami. Ti wii upaʉ pʉame, ‘Yʉ besu mena ni ũcʉ̃ ati wiire cajããʉ̃rẽ cʉ̃ yʉ netõcõãgʉ,’ cʉ̃ caĩtʉ̃goñamiatacʉ̃ãrẽ, cʉ̃ besure cʉ̃ ẽmapeyo masĩñami. Bairo ácʉ yua, ti wii upaʉ apeye ũnierẽ jeruti masĩcõãñami yua,” na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús. %_C Bairo ĩ quetibʉjʉ yaparo, cajerutiri majõcʉre ĩcõñarĩ atore bairo na ĩ quetibʉjʉnemoñupʉ̃ tunu: “Jĩcãʉ̃ wii upaʉ, catutuaʉ majũ cʉ̃ ya wii macããjẽrẽ caroaro cʉ̃ caĩñacoteata, ni ũcʉ̃ cajerutiri majõcʉ cʉ̃ yayere jerutimasĩẽcʉ̃mi. ^  Yʉ pʉame, Dios cʉ̃ camasĩõrĩjẽ jʉ̃gori wãtĩ yeri pũnarẽ yʉ caacurewiyo jomasĩata, nipetiro camasã yʉ caátiere ĩñarã, ‘Merẽ Dios cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉ marĩrẽ etaya,’ ĩ masĩbujiorãma,” na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús. <]q Tunu bairoa Beelzebú jʉ̃gori wãtĩ yeri pũnarẽ na yʉ caacurewiyo jomasĩata, ¿ñamʉ cʉ̃ camasĩrĩjẽ jʉ̃gori mʉjãã yarã cʉ̃ã yʉre bairo na átimasĩcʉti? Bairo mʉjãã caĩrõ tʉ̃gorã, mʉjãã yarã pʉame, ‘Cariape mee mʉjãã tʉ̃goñaña,’ mʉjããrẽ ĩbujiorãma. e\C Tore bairo Satanás, wãtĩã quetiupaʉ cʉ̃ yarãrẽ na cʉ̃ caboeticõãta, ¿dope bairo to ãninetõrõati cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉ? Ãninetõmasĩẽto. Yasipeticoagaro cʉ̃ yarãrẽ, na cʉ̃ caboeticõãta. 9[k Jesús pʉame na caĩtʉ̃goñarĩjẽrẽ masĩcõãñupʉ̃. Bairi atore bairo na ĩñupʉ̃: “Quetiupaʉ rey cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉ macããna na caãmeoboeticõãta, jĩcãrõ ãnimasĩẽtĩñama. Tunu bairoa jĩcã wii macããna na caãmeoboeticõãta, na cʉ̃ã caroaro ãnimasĩẽtĩñama. bZ= Aperã tunu, dise ũnie átijẽñorĩqũẽrẽ ʉmʉrecóo macããjẽrẽ Jesús cʉ̃ caátijẽñorõ boyuparã. Na pʉame roro cʉ̃ áti ĩñarã ásuparã, “¿Dope bairo cʉ̃ ácʉati ãni?” ĩrã. }Ys Jĩcããrã qũĩroaesuparã Jesure. Atore bairo qũĩñuparã: “Beelzebú wãtĩ quetiupaʉ majũ cʉ̃ camasĩõrĩjẽ jʉ̃gori wãtĩ yeri pũna, camasãrẽ caãnarẽ na acurewiyojo masĩĩmi Jesús,” qũĩ bʉsʉpaiyuparã Jesure. mXS Ape rʉ̃mʉ Jesús wãtĩ yeri pũnarẽ cʉ̃ acuwiyojoyupʉ caʉ̃mʉrẽ cajããmiatacʉre. Mai, caʉ̃mʉ pʉame bʉsʉmasĩẽsupʉ, wãtĩ yeri cʉ̃ cajãñarõ jʉ̃gori. Bairo Jesús cʉ̃rẽ cʉ̃ caacuwiyojoro bero, caʉ̃mʉ pʉame tunu bʉsʉmasĩñupʉ̃ yua. Bairo cʉ̃ cabairo ĩñarĩ, to macããna camasã ĩña acʉacoasuparã. W Mʉjãã, carorã nimirãcʉ̃ã, mʉjãã pũnaarẽ caroa wãmerẽ mʉjãã jomasĩnucũña. Marĩ Pacʉ Dios ʉmʉrecóo macããcʉ̃ roque caroʉ́ majũ niñami. Camasã netõrõ caroʉ́ niñami. ¡Bairi noa ũna cʉ̃rẽ cajẽnirãrẽ na jogʉmi Espíritu Santore!” na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús cʉ̃ cabuerãrẽ. Acusan a Jesús de recibir su poder del demonio zVm Tunu bairoa ãmona riare na cajẽniata, ¿cotapa ũcʉ̃rẽ na mʉjãã jobujiocʉti? Bairo mʉjãã áperã. Uy “Mʉjãã, capũnaacʉna mʉjãã pũnaa pan rupare na cajẽniata, ¿ʉ̃tã rupare na mʉjãã jobujiocʉti? Bairo mʉjãã áperã. Tunu bairoa waire na cajẽniata, ¿ãña ũcʉ̃rẽ na mʉjãã jobujiocʉti? Bairo mʉjãã áperã. mI~}||9{zz"x9vu.t?siqq9onmllk:j\i7gfbesdhbag_]\\6ZYXWVUOTNSQyONM8LEKXJnHGsFD/C>AAD@? >=“Tunu bairoa paabojari majõcʉ ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ pʉgarãpʉa cʉ̃ quetiuparã na caĩrõrẽ bairo átimasĩẽtĩñami, jĩcãrõrẽã bairo na carotimasĩẽtĩcõãta. Bairo na cabaiata, jĩcãʉ̃rẽ qũĩroabujioʉmi. Apeire qũĩroaetibujioʉmi. Jĩcãʉ̃ mena yeri ñugʉmi. Apeire qũĩñategʉmi. Torea bairo mʉjãã cʉ̃ã dinerore mʉjãã cabotʉ̃goñaata, Dios yaye mʉjããrẽ cʉ̃ caátirotirijere mʉjãã ĩñatebujiorã,” na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús. 8-i Tunu bairoa apei yaye cʉ̃ cacʉ̃gorijere nʉcʉ̃rĩ yeri pũna mena mʉjãã caĩñarĩcãnʉgõ masĩẽtĩcõãta, noa ũna mʉjãã yaye caãnipeere mʉjãã joenama. u,c Torea bairo mʉjãã ati yepa macããjẽ pairo cawapacʉtiere nʉcʉ̃rĩ yeri pũna mena mʉjãã caĩñarĩcãnʉgõ masĩẽtĩcõãta, noa ũna jõbui macããjẽ nocãrõ cañurĩjẽ quetire mʉjããrẽ quetibʉjʉ cũẽnama. + “Noo jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ nʉcʉ̃rĩ yeri pũna mena apeye petoaca caãnie ũnierẽ cʉ̃ caĩñarĩcãnʉgõ masĩata, paijãñurõ caãnie ũnie cʉ̃ãrẽ ĩñaricanʉgõ masĩbujioʉmi. Apei, nʉcʉ̃rĩ yeri pũna mena mee apeye petoaca caãnie ũnierẽ cʉ̃ caĩñarĩcãnʉgõmasĩẽtĩcõãta, paijãñurõ caãnie ũnie cʉ̃ãrẽ ĩñaricanʉgõetibujioʉmi. o*W “Caãnorẽ bairo mʉjããrẽ ñiña: Mʉjãã pʉame mʉjãã yaye dinero mena caroaro ása. Ati yepa macããna carorã na caátiqũẽno cʉ̃gorijere caroaro ása. Cabopacarãrẽ dinerore na joya, mʉjãã mena na caʉseaniparore bairo ĩrã. Bairo mʉjãã caápata, jõbuipʉ mʉjãã caetaro, ʉseanirĩqũẽ mena mʉjããrẽ bocágarãma. Y)+Cabero yua, quetiupaʉ pʉame cʉ̃ ʉ̃mʉ caróʉ, bairo cʉ̃ caáto tʉ̃goñamasĩrĩ, ‘¡Nocãrõ cʉ̃ masĩñati!’ qũĩ tʉ̃goñañupʉ̃,” na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús cʉ̃ cabuerãrẽ. Ĩ quetibʉjʉ yaparo, atore bairo na ĩnemoñupʉ̃: “Bairo baiyama ati yepa macããna. Ĩto masĩjãñuñama, mayordomo cʉ̃ caĩtorore bairo. Bairi Dios yarã cabusuropʉ caánárẽ bairo caãna netõõrõ átiãni masĩjãñuñama ati yepapʉre.” 3(_Cabero etayupʉ tunu apei. Bairo cʉ̃ caetaro ĩña, bairoa qũĩñupʉ̃ tunu: ‘¿Nocãrõ majũ yʉ quetiupaʉre mʉ wapamoñati?’ qũĩ jẽniñañupʉ̃ mayordomo pʉame. Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, atore bairo qũĩñupʉ̃: ‘Pairo, trigo ʉgariquere cien piiri majũ cʉ̃ yʉ wapamoña,’ qũĩñupʉ̃ cabero macããcʉ̃ mayordomorẽ. Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, ‘Ato niña mʉ cawapamorĩjẽrẽ caquetibʉjʉri pũrõ. Cien mʉ cawapamorõrẽ coseya. Ochenta pʉame woatuya,’ qũĩñupʉ̃ mayordomo cabero macããcʉ̃rẽ. '9Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, atore bairo qũĩñupʉ̃: ‘Pairo, cien raperi majũ aceituna oco rapeerire cʉ̃ yʉ wapamoña,’ qũĩñupʉ̃ caetajʉ̃goʉ mayordomorẽ. Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go: ‘Ato ruiya mai. Ato niña mʉ cawapamorĩjẽrẽ caquetibʉjʉri pũrõ. Cien mʉ cawapamorõrẽ coseya. Cincuenta pʉame woatuya tunu. ¡Tãmurĩ ása!’ qũĩñupʉ̃ mayordomo caetajʉ̃goʉre. ?&wBairo ĩ yaparo yua, cʉ̃ quetiupaʉre cawapamorãrẽ jĩcããrã jeto na piijoneño jʉ̃goyupʉ, yʉ mena na bʉsʉpẽniató, ĩ. Bairi cʉ̃ capiijʉ̃goʉ cʉ̃ caetaro ĩña, atore bairo qũĩñupʉ̃: ‘¿Nocãrõ majũ yʉ quetiupaʉre mʉ wapamoñati?’ qũĩ jẽniñañupʉ̃ mayordomo pʉame. 3%_Ĩ tʉ̃goña yua: ‘Yʉ caátipeere merẽ yʉ masĩña, yʉ quetiupaʉ yʉre cʉ̃ cawiyoro bero, aperã na ya wiiripʉ yʉre na camaiparore bairo ĩ,’ ĩñupʉ̃. {$oBairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, mayordomo pʉame tʉ̃goña macãñupʉ̃: ‘¿Dope bairo yʉ ácʉati ãmerẽ? Yʉre caroti yʉ paariquere yʉ wiyogayami. Ñerẽ yʉ paaecʉ ãmerẽ. Oterica yepare yeseari yʉ paawẽpʉ̃ẽcʉ̃. Tunu bairoa aperãrẽ dinerore yʉ jẽnibobojãñucʉpʉ. Bairi, ¿dope bairo yʉ ácʉati ãmerẽ?’ ĩ tʉ̃goña macãñupʉ̃. #Bairo na caĩrõ tʉ̃go, cʉ̃ ʉ̃mʉrẽ cʉ̃ piijori atore bairo qũĩñupʉ̃: ‘Mepʉ yʉ quetibʉjʉama roro mʉ caátiere. ¿Dope bairo mʉ átiati yʉ yaye dinero mena? Tocãrõã yʉ mena mʉ paaetigʉ. Yʉ roca jãñurĩ carotibojaʉ mee mʉ ãnigʉ yua. Bairi cõñarĩ mʉ quetibʉjʉ woatugʉ yʉ yaye carʉsarijere,’ qũĩñupʉ̃ cʉ̃ quetiupaʉ cʉ̃ mayordomorẽ. 2" _Ĩ quetibʉjʉ yaparo, ape wãmerẽ ĩcõñarĩ atore bairo na ĩ quetibʉjʉyupʉ cʉ̃ cabuerãrẽ: “Jĩcãʉ̃ capee apeye ũnierẽ cacʉ̃goʉ pʉame ʉ̃mʉ cʉ̃goyupʉ cʉ̃ roca carotimasĩrẽ, mayordomo na caĩrẽ. Bairo cʉ̃rẽ cʉ̃ cacʉ̃gomiatacʉ̃ãrẽ, mayordomo pʉame cʉ̃ dinerore cʉ̃ átiyasio rebojayupʉ cʉ̃ quetiupaʉ yayere. Bairo cʉ̃ caátoi, aperã pʉame cʉ̃ bʉsʉjãñuparã. a!; Mʉ bai pʉame cariacoabujioatacʉ nimicʉ̃ã, tunu cacatiatacʉre bairo niñami ãmerẽ. Cayasicoamirĩcʉ̃rẽ cʉ̃ marĩ bócaya tunu. Bairi marĩ caʉseanirõ ñuña. Bose rʉ̃mʉ marĩ caqũẽnorõ ñuña,’ qũĩñupʉ̃ capacʉ cʉ̃ macʉ̃ cajʉ̃gocʉre yua,” ĩcõñarĩ na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús fariseojããrẽ., Q“Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, atore bairo qũĩñupʉ̃ cʉ̃ pacʉ: ‘Macʉ̃ mʉa, yʉ mena mʉ ãninucũña. Bairi yʉ yaye nipetirije mʉ yaye niña. kOÃmerẽ ãni mʉ macʉ̃, carõmia caʉ̃mʉ mena caepewapatarã mena mʉ dinerore caátireatacʉ pʉame etaupi. Bairo cʉ̃ catunuetaro ĩña, jicoquei mʉ pʉame jĩcãʉ̃ wecʉ macʉ̃ caroaro majũ caʉsecʉcʉre cʉ̃ mʉ pajĩãrotiupa, bose rʉ̃mʉ marĩ qũẽñoto, ĩ. Bairo mʉ caáto ñuetõ,’ qũĩñupʉ̃ cajʉ̃gocʉ cʉ̃ pacʉre. Cajʉ̃gocʉ pʉame cʉ̃ pacʉre cʉ̃ yʉesupʉ mai. ‘Caacʉ nocãrõ yoaro mʉ mena yʉ paanucũña. Di rʉ̃mʉ ũno mʉ yʉ botioetinucũña mʉ carotirijere. Bairo caroaro majũ mʉrẽ yʉ caĩroamiatacʉ̃ãrẽ, di rʉ̃mʉ ũno jĩcãʉ̃ãcã ũcʉ̃ marĩ canuʉrẽ yʉ mʉ pajĩãrotiepʉ. “Mʉ baparã mena ʉseanirĩ bose rʉ̃mʉ qũẽnoña,” yʉ miepʉ̃. -SBairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, asiacoasupʉ. Ti wiire jããgaesupʉ. Bairo cʉ̃ cabairo tʉ̃go, cʉ̃ pacʉ pʉame macãpʉ cʉ̃ pii asúpʉ, cʉ̃ jããparo ĩ. eCBairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, atore bairo qũĩñupʉ̃: ‘Mʉ bai, tirʉ̃mʉpʉ cañesẽãʉ̃ ámirĩcʉ̃ etaami. Bairi catiia cʉ̃ catunuetaro ĩña, mʉ pacʉ pʉame wecʉ macʉ̃ caroaro majũ caʉsecʉcʉre jãã pajĩãrotiami. “Bose rʉ̃mʉ marĩ qũẽnoto,” ĩãmi mʉ pacʉ,’ qũĩñupʉ̃ paabojari majõcʉ cajʉ̃gocʉre. {oBairo tʉ̃go, paabojari majõcʉ jĩcãʉ̃rẽ cʉ̃ piijori qũĩ jẽniñañupʉ̃: ‘¿Dope to baiyati?’ _7“Bairo na cabaiãno, cajʉ̃gocʉ pʉame jõpʉ wesepʉ ãñupʉ̃. Bairo topʉ paatʉsa, wiipʉ tunucoásúpʉ tunu. Bairo tunuatí wiitʉ etayupʉ. Bairo etaʉ yua, na cabasarijere tʉ̃goyupʉ wiipʉre. }Ĩ yaparo, bairo na ĩnemoñupʉ̃ tunu: ‘Marĩ wecʉ macʉ̃ caroaro majũ cariicʉcʉre cʉ̃ pajĩãrájá. Cʉ̃ marĩ ʉgaroa. Ãni, yʉ macʉ̃ cariacoabujioatacʉ nimicʉ̃ã, tunu cacatiatacʉre bairo niñami ãmerẽ. Cayasicoamirĩcʉ̃rẽ cʉ̃ marĩ bócaya tunu. ¡Bairi marĩ bose rʉ̃mʉ qũẽnoto! ¡Ʉseanirĩ marĩ ãnito!’ na ĩñupʉ̃ cʉ̃ pacʉ cʉ̃ ʉ̃mʉarẽ. Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, cʉ̃ caĩrõrẽã bairo ásuparã. Bose rʉ̃mʉ qũẽno jʉ̃goyuparã yua. {Bairo cʉ̃ caĩmiatacʉ̃ãrẽ, cʉ̃ pacʉ pʉame cʉ̃ yʉesupʉ. Cʉ̃ paabojari majãrẽ jutii cʉ̃ macʉ̃ cʉ̃ cawasoapeere na neátí rotiyupʉ: ‘Tãmurĩ jutii caroa majũrẽ jeasá. Tunu bairoa anillo, yʉ macʉ̃ cʉ̃ cawãmojããpa beto cʉ̃ãrẽ neasá. Tunu bairoa rʉpo jutii cʉ̃ capeapee cʉ̃ãrẽ jeasá. Cʉ̃ marĩ jããto,’ na ĩñupʉ̃. zmBairo cʉ̃ caátimiatacʉ̃ãrẽ, cʉ̃ macʉ̃ pʉame tʉ̃goña yapapuari atore bairo qũĩñupʉ̃: ‘Caacʉ, Dios mena roro yʉ átiapʉ. Mʉ mena cʉ̃ãrẽ roro yʉ átiapʉ. Bairo roro yʉ caátiataje jʉ̃gori mʉ macʉ̃rẽ bairo yʉ ãmerĩña yua. Apei, mʉ paabojari majõcʉre bairo yʉre miñagʉ ãmerẽ,’ qũĩñupʉ̃ cawãmaʉ cʉ̃ pacʉre. {Bairo ĩ tʉ̃goña, torea bairo baiyupʉ. Maapʉ cʉ̃ pacʉ ya macã caátíwãrẽ tunu ásúpʉ yua. “Bairi jõpʉ̃ã mai cawãmaʉ cʉ̃ caãno, cʉ̃ pacʉ pʉame qũĩñajoyupʉ. Qũĩñajo yua, bopacooro qũĩñañupʉ̃ cʉ̃ macʉ̃rẽ. Bairi cʉ̃ tʉpʉ atʉ ásúpʉ. Bairo cʉ̃ atʉ bocá, caroaro cʉ̃ jẽni, cʉ̃ pabario, ʉseanirĩ cʉ̃ bocáyupʉ. V%Bairo roro yʉ caátiataje jʉ̃gori, mʉ macʉ̃rẽ bairo yʉ ãmerĩña yua. Apei, mʉ paabojari majõcʉre bairo yʉre miñagʉ ãmerẽ,” cʉ̃ ñigʉ Caacʉre,’ ĩ tʉ̃goñañupʉ̃ cawãmaʉ. iKĨ tʉ̃goña, atore bairo ĩ tʉ̃goñanemoñupʉ̃ tunu: ‘Caacʉ tʉpʉ yʉ tunuágʉ tunu. Topʉ eta, qũĩña, atore bairo cʉ̃ ñigʉ: “Caacʉ, Dios mena roro yʉ átiapʉ. Mʉ mena cʉ̃ãrẽ roro yʉ átiapʉ. ?wBairo roro tãmʉorĩ cʉ̃ pacʉ paabojari majã na caátiãnierẽ tʉ̃goña bócayupʉ: ‘Caacʉ ʉ̃mʉa capããrã ãma. Ni ũcʉ̃ na mena macããcʉ̃ queyaemi. Na ʉgarique cʉ̃ã rʉsacõãnucũwʉ̃ na ya wiipʉre. ¡Yʉ roque atopʉ ãcʉ̃, aʉai yʉ riaya!’ ĩ tʉ̃goñañupʉ̃ cawãmaʉ. *MBairo na cote ãcʉ̃ yua, na caʉgarije, qũẽnu ũnierẽã ʉgagamiñupʉ̃ cʉ̃ cʉ̃ã, bʉtioro queyari. Camasã noa ũna ʉgariquere cʉ̃ nuesuparã. !;Bairo aʉariari, ti yepa macããcʉ̃rẽ paarique jẽni ásúpʉ. Bairo cʉ̃ cajẽnirõ, to macããcʉ̃ pʉame cʉ̃ yeseare cʉ̃ coterotiyupʉ. 1Bairi cʉ̃ dinero capetiro beropʉ, ti yepa macããjẽ ʉgarique cʉ̃ã peticoasuparo. Bairo cabairoi, caátácʉ pʉame aʉa riajʉ̃goyupʉ. ;o Bairo cabero, nocãnacã rʉ̃mʉ bero meea cabai pʉame cʉ̃ cacʉ̃gomiataje nipetirijere nunireyupʉ. Bairo áticõã, tie wapa dinerore ñerĩ, acoásúpʉ cayoaropʉ ape yepapʉ. Bairo topʉ eta, noo cʉ̃ rupaʉ caborije carorije jetore ásupʉ. Bairo ácʉ, tie dinerore átire peyocõãñupʉ̃. | q Bairi jĩcã rʉ̃mʉ cabai pʉame atore bairo qũĩñupʉ̃ cʉ̃ pacʉre: ‘Caacʉ mʉ cariaro bero, mʉ yaye mʉ cacʉ̃gomirĩqũẽrẽ yʉre na caricawopeere ãmeacã yʉ boya. “Jaʉ,” miwã,’ qũĩñupʉ̃ cʉ̃ pacʉre. Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, cʉ̃ caĩrõrẽã bairo ásupʉ cʉ̃ pacʉ pʉame. Na, pʉgarãpʉrea na ricawoyupʉ cʉ̃ yayere yua.   Ĩ yaparo, ape wãme cʉ̃ãrẽ ĩ cõñañupʉ̃: “Jĩcãʉ̃ ãñupʉ̃ pʉgarã caʉ̃mʉarẽ capũnaacʉcʉ.  ' Caãnorẽ bairo mʉjããrẽ ñiña: Torea bairo Dios yarã ángelea majã cʉ̃ã ʉseaniñama ati yepa macããcʉ̃ carorijere caátimiatacʉ cʉ̃ yerire cʉ̃ cawasoaro berore,” na ĩñupʉ̃ Jesús fariseojããrẽ. La parábola del padre que perdona a su hijo < q Bairo carõmio pʉame cabero ti tiire macã bócari, cõ baparã rõmirĩrẽ, bairi cõtʉ macããna cʉ̃ãrẽ na neñopo rotibujioomo. Bairi na caetaro ĩña, na ĩbujioomo: ‘Jĩcã moneda tiire, cayasimiata tiire merẽ yʉ bócaapʉ. Bairi yʉ mena mʉjãã cʉ̃ã ʉseanirasá,’ na ĩbujioomo.  3Ĩ yaparo, ape wãmerẽ ĩcõña quetibʉjʉyupʉ tunu: “¿Dico ũcõ carõmio moneda pʉga wãmo cãnacã tiiri majũrẽ cõ cacʉ̃goata, bairi jĩcã tii wiipʉ to cayasicoápata, jicoquei ti tiire cõ macãõ áperibujiocʉti? Jicoquei macãõ ácoabujioomo. Cõ jĩñaworique lámparare jĩñawori canaitĩãrõrẽã owa macãbujioomo caroaro mena. Bócaripʉ owa macãjãnabujioomo yua. s_Caãnorẽ bairo mʉjããrẽ ñiña: Jõbui macããna netõjãñurõ ʉseaniñama ati yepa macããcʉ̃ carorije caátimiatacʉ cʉ̃ yerire cʉ̃ cawasoaro berore. Noventa y nueve camasã cañurã caroaro na caátiãnie netõrõ ĩñajesoyama jõbui macããna pʉame,” na ĩñupʉ̃ Jesús fariseojããrẽ. La parábola de la mujer que encuentra su moneda 'GBairo cʉ̃ ya wiipʉ tunueta, cʉ̃ bapare, bairi cʉ̃tʉ macããna cʉ̃ãrẽ na neñoporotibujioʉmi. Bairo na caetaro ĩña, na ĩbujioʉmi: ‘Jĩcãʉ̃ yʉ oveja, camawijiamiatacʉre merẽ cʉ̃ yʉ bócaapʉ. Bairi yʉ mena mʉjãã cʉ̃ã ʉseanirasá,’ na ĩbujioʉmi. pYBairi caʉ̃mʉ pʉame cabero ovejare cʉ̃ macã bócari, cʉ̃ pʉsa, tunuatíbujioʉmi ʉseanirĩ. `9“¿Ni ũcʉ̃ mʉjãã mena macããcʉ̃ cien oveja majũrẽ cʉ̃ cacʉ̃goata, bairi jĩcãʉ̃ na mena macããcʉ̃ cʉ̃ camawijiaata, jicoquei cʉ̃ macãʉ̃ ápéribujioʉcʉti? Jicoquei cʉ̃ macãʉ̃ ácoabujioʉmi. Noventa y nueve caãnarẽ ẽñotaricaropʉ cũcõã, jĩcãʉ̃ camawijiaatacʉre cʉ̃ macãʉ̃ ábujioʉmi. q[Bairo na caĩrõĩ, Jesús pʉame oveja cacoteire ĩcõñarĩ atore bairo na ĩ quetibʉjʉyupʉ: QBairo na caátó ĩña, fariseo majã Jesure qũĩ bʉsʉpaiyuparã. Aperã, Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ camasãrẽ cajʉ̃gobuerã mena qũĩ bʉsʉpaiyuparã atore bairo: —Cʉ̃, Jesús carorije caánarẽ boyami. Moena mena ʉgabapacʉti nucũñami —qũĩñuparã, Jesús cʉ̃ cabairijere ĩñarĩ. A }Bairi ti watoa Roma macããnarẽ camasã yaye dinerore jejobojari majã, aperã carorije caána cʉ̃ã Jesús cʉ̃ caĩquetibʉjʉrijere tʉ̃gogarã, cʉ̃ tʉre etanucũñuparã. V%#Bairi moa caocarije capeticõã ʉsapata, ñe ũnie pʉamerẽ ñuẽtĩña. Yepa ũnorẽ, o abono ũno cʉ̃ãrẽ ñuẽtĩña. Rerique niña. Mʉjãã, caãmoocʉna mʉjãã ãniña. Bairi moa cabairijere mʉjããrẽ ĩcõñarĩ yʉ caquetibʉjʉrijere tʉ̃goãmewiyoya mʉjãã yeripʉ,” na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús.ve"“Tunu bairoa moa caocarije ñujãñuña. Moa caocaetie roque ñerẽ átimasĩẽtĩña camasãrẽ. C!Bairo bairi ni ũcʉ̃ mʉjãã mena macããcʉ̃ cʉ̃ yaye cʉ̃ camairĩjẽrẽ cʉ̃ cajãnaeticõãta, yʉ cabueire bairo ãnimasĩẽtĩñami. Cuando la sal deja de estar salada w~g ‘Yʉ netõõmasĩẽcʉ̃,’ cʉ̃ caĩtʉ̃goñaata, cʉ̃ wapana cayoaropʉa na caãno mai, cʉ̃ caquetibʉjʉnetõrotire na tʉpʉ cʉ̃ jobujioʉmi. ‘Marĩ ãmeo qũẽẽtĩcõãto. Ñugaro,’ na ĩjã qũĩ rotijobujioʉmi. a};Torea bairo jĩcãʉ̃ quetiupaʉ apei mena cʉ̃ ʉ̃mʉarẽ cʉ̃ caãmeo qũẽrotijoparo jʉ̃goye, atore bairo ĩ tʉ̃goña jʉ̃gobujioʉmi: ‘Yʉ ʉ̃mʉa, pʉga wãmo cãnacã mil majũ soldaua niñama. Yʉ wapana pʉame veinte mil majũ niñama. Bairo na cabairoi, ¿narẽ yʉ netõomasĩcʉti?’ ĩ tʉ̃goña jʉ̃gobujioʉmi. |+Bairo qũĩbujiorãma: ‘Ãni, cʉ̃ ya wiire paajʉ̃gomicʉ̃ã, paapeyo masĩẽtĩñami,’ qũĩbujiorãma camasã, cʉ̃ capaapeyoetoi. 3{_Bairo cʉ̃ cacõñaeticõãta, cabero ti wiire qũẽnopeyo masĩẽtĩbujioʉmi. Ʉ̃tãpãĩrĩ, na cacũjʉ̃goripãĩrĩrẽ na cacũyaparoro bero, cʉ̃ dinero cʉ̃ cacʉ̃gomirĩjẽ pʉame peticoabujioro. Bairi yua, nipetiro camasã cʉ̃ paariquere ĩñarĩ, cʉ̃ boyeti epebujiorãma. RzTunu ni jĩcãʉ̃ mʉjãã mena macããcʉ̃ caʉ̃mʉarĩ wiire cʉ̃ caqũẽnorotiparo jʉ̃goye cʉ̃ dinerore cõñajʉ̃go masĩñami mai, ‘¿Yʉ dinero yʉ cacʉ̃gorije to etaroati?’ ĩ. y Tunu bairoa ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ yʉ mena caágaʉ, popiye cʉ̃ cabaigaeticõãta, yʉ cabueire bairo ãnimasĩẽtĩñami. x“Ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃, yʉ mena caágaʉ nipetirã netõõrõ yʉre cʉ̃ camairõ ñuña. Cʉ̃ pacʉ, cʉ̃ paco, cʉ̃ nʉmo, cʉ̃ pũnaa, cʉ̃ jʉ̃gocʉjãã, cʉ̃ jʉ̃gocõjãã, cʉ̃ bairã nipetirã netõõrõ yʉre cʉ̃ camairõ ñuña. Cʉ̃ rupaʉ netõõrõ yʉre cʉ̃ camairõ ñuña. Tore bairo yʉre cʉ̃ camaieticõãta, yʉ cabueire bairo ãnimasĩẽtĩñami. w9Bairo ti watoare camasã capããrã Jesús berore ʉsayuparã. Bairo na cabairo ĩña, cʉ̃ pʉame ãmejorenʉcãrĩ atore bairo na ĩñupʉ̃: 4vaCaãnorẽ bairo mʉjããrẽ ñiña: Noa ũna yʉ capiijʉ̃gomiatana caápérã yʉ mena ʉgaetigarãma —na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús. Lo que cuesta seguir a Cristo >uuBairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, ti wii upaʉ pʉame: ‘Ácʉ́ja tunu macãpʉ. Maa cañesẽãrĩ majãrẽ, wii tʉ̃ni macããna cʉ̃ãrẽ na piija. Tutuaro mena, “Ʉgarasá,” na miwã. Yʉ ya wii to jiraáto ĩ, bairi mʉrẽ yʉ jonemoña,’ qũĩñupʉ̃ ti bose rʉ̃mʉ upaʉ cʉ̃ ʉ̃mʉrẽ. mtSCabero cʉ̃ ʉ̃mʉ pʉame bairo áti yaparo, cʉ̃ quetiupaʉre atore bairo qũĩñupʉ̃ tunu: ‘Yʉre caroti, mʉ caĩrõrẽã bairo yʉ áti yaparoya merẽ. Bairopʉa, mʉ ya wii pʉame jiraetiya mai,’ qũĩñupʉ̃. sBairo jeto na caĩrõ tʉ̃go, narẽ capiiámiatacʉ pʉame tunucoásúpʉ cʉ̃ quetiupaʉ tʉpʉ. Eta yua, na caĩatajere cʉ̃ quetibʉjʉnetõñupʉ̃. Bairo tiere tʉ̃go, cʉ̃ quetiupaʉ pʉame na mena asiajãñuñupʉ̃, cʉ̃ capiijomiatana mena. Asia yua, atore bairo qũĩñupʉ̃ tunu cʉ̃ ʉ̃mʉrẽ: ‘Tãmurĩ ácʉ́ja tunu macãpʉ. Cabopacarã maapʉ caãnarẽ, “Ʉgarasá,” na miwã. Tunu bairoa caámasĩẽnarẽ, bairi jĩcã rʉpo, o jĩcã ricá caroyetuaricarãrẽ, bairi caĩñamasĩẽna cʉ̃ãrẽ nipetirã na ũnarẽ na jee asá yʉ ya wiipʉ,’ qũĩñupʉ̃ ti bose rʉ̃mʉ upaʉ cʉ̃ ʉ̃mʉrẽ. -rSApei cʉ̃ã atore bairo qũĩñupʉ̃: ‘Mepʉ yʉ wãmoyiyaapʉ. “Bairi yʉ ámasĩẽtĩña, ĩãmi,” cʉ̃ miwã mʉ quetiupaʉre,’ qũĩñupʉ̃ apei. #q?Apei cʉ̃ã atore bairo qũĩñupʉ̃: ‘Wecʉa jĩcã wãmo cãnacã bapa majũ yʉ wapatiapʉ. Bairi ãme narẽ ĩñaʉ ágʉ yʉ baiya. “¿Caroaro na paayati?” ĩ, ñiñaʉ ágaya. “Bairi yʉ ámasĩẽtĩña, ĩãmi,” cʉ̃ miwã mʉ quetiupaʉre,’ qũĩñupʉ̃. PpBairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, cʉ̃ ʉ̃mʉ cʉ̃ quetiupaʉ cʉ̃ caĩrõrẽã bairo ásupʉ. Bairo narẽ cʉ̃ caĩquetibʉjʉ netõmiatacʉ̃ãrẽ, nipetirã ricaati jeto qũĩ yʉyuparã. Jĩcãʉ̃ na mena macããcʉ̃ atore bairo qũĩñupʉ̃: ‘Meepʉ jĩcã yepa, oterica yepare yʉ wapatiapʉ. Bairi ãme ti yepare ĩñaʉ ágʉ yʉ baiya. “Bairi yʉ ámasĩẽtĩña, ĩãmi,” cʉ̃ miwã mʉ quetiupaʉre,’ qũĩñupʉ̃ jĩcãʉ̃. foEɄgaricapaʉ caetaro ĩña, cʉ̃ capiiatanarẽ cʉ̃ ʉ̃mʉrẽ na piirotijoyupʉ. ‘Merẽ marĩ caʉgaparo etaya. Ñe ũnie rʉsaetiya. Bairi, “Tãmurĩ mʉjãã apá,” na ĩ quetibʉjʉʉja,’ qũĩñupʉ̃. inKBairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, ape wãmerẽ ĩcõñarĩ atore bairo qũĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús: —Jĩcãʉ̃ nocãrõ caroaro bose rʉ̃mʉrẽ qũẽnogayupʉ. Torecʉ, capããrã camasãrẽ na piineñorotiyupʉ. omWBairo cʉ̃ caĩquetibʉjʉro tʉ̃go, jĩcãʉ̃ na mena mesapʉ carui pʉame atore bairo qũĩñupʉ̃ Jesure: —¡Dios cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉ bose rʉ̃mʉrẽ cajʉ ʉgaʉ pʉame ʉseanirĩ nigʉmi! —qũĩñupʉ̃. lBairo ácʉ, ʉseanirĩ mʉ ãnigʉ. Cabopacarã pʉame mʉ átiãme masĩẽtĩgarãma, ñe ũnie cacʉ̃goena ãnirĩ. Bairo na caátiãme masĩẽtĩmiatacʉ̃ãrẽ, cariacoatana tunu na cacatiri rʉ̃mʉ caãno Dios pʉame caroare mʉ jogʉmi, caroaro na mʉ caátie wapa yua —qũĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús fariseo, cʉ̃rẽ capiiatacʉre. La parábola de la gran cena mkS Bairo bairi bose rʉ̃mʉrẽ mʉ caqũẽnonemoata, cabopacarãrẽ na piiya. Tunu bairoa caámasĩẽnarẽ, bairi jĩcã rʉpo, o jĩcã ricá caroyetuaricarãrẽ, bairi caĩñamasĩẽna cʉ̃ãrẽ, na ũnarẽ na piiya. Ej Bairo na ĩ quetibʉjʉ yaparo, atore bairo qũĩnemoñupʉ̃: —Bose rʉ̃mʉrẽ mʉ caqũẽnonemoata, mʉ baparãrẽ na piieticõãña. Tunu bairoa mʉ bairãrẽ, mʉ jʉ̃gocʉjãã nipetirã mʉ yarãrẽ, mʉtʉ macããna pairo dinero cacʉ̃gorã cʉ̃ãrẽ na piieticõãña. Na ũnarẽ bairo mʉ capiiata, ape rʉ̃mʉ na cʉ̃ã mʉrẽ torea bairo átiãmebujiorãma. Bairi merẽ wapatiricʉre bairo mʉ tuabujioʉ yua. i+ Ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ cʉ̃ majũã, ‘Caãnimajũʉ̃ yʉ ãniña,’ caĩ pʉamerẽ, cabʉgoro macããcʉ̃rẽ bairo cʉ̃ ãnio joroque cʉ̃ átigʉmi Dios. Apei, ‘Caãnimajũʉ̃ mee yʉ ãninã,’ caĩ pʉame roquere, cabero cabʉgoro macããcʉ̃rẽ bairo mee cʉ̃ ãnio joroque cʉ̃ átigʉmi Dios —na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús ti wii macããna, fariseo cʉ̃rẽ capiiatacʉre. 4ha Bairi mʉjããrẽ na capiiata, catʉsari cũmurõ roquere ruiya. Cabero bose rʉ̃mʉ upaʉ pʉame topʉ mʉjãã caruiro ĩña: ‘Ato pʉame caãnimajũrã mena ruirasá,’ mʉjãã ĩgʉmi. Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, aperã ti mesa macããna mʉjããrẽ cʉ̃ caĩroarore ĩñagarãma yua. }gs Bairi ti bose rʉ̃mʉ upaʉ pʉame cʉ̃ caetaro ĩña, atore bairo qũĩbujioʉmi: ‘Jõpʉ catʉsaropʉ ruija. Ãni pʉame cabero caetaʉ atore ruigʉmi,’ qũĩbujioʉmi. Bairo cʉ̃ caĩrõĩ, mʉjãã ũcʉ̃ bobotʉ̃goñabujiogʉmi. 4fa—Ni jĩcãʉ̃ mʉjãã mena macããcʉ̃rẽ wãmo jiyarica bose rʉ̃mʉrẽ cʉ̃rẽ cʉ̃ capiiata, ‘Caãnimajũrã na caruiparopʉ cʉ̃ ruigaeticõãto,’ ñiña. Topʉ cʉ̃ caruiata, cabero bobooro netõbujioʉmi. Apei ti bose rʉ̃mʉ upaʉ cʉ̃ capiimajũatacʉ etabujioʉmi. e{Cabero aperã ti wii upaʉ cʉ̃ capiiatana na caetarore ĩñañupʉ̃ Jesús. Na pʉame caroapaʉre ruigayuparã bʉtioro, “Cabʉgoro macããna na caruiparore marĩ ruietiroa,” ĩrã. Bairo na cabairo ĩña, atore bairo na ĩ beyoyupʉ: d Bairo narẽ cʉ̃ caĩjẽniñamiatacʉ̃ãrẽ, dope bairo cʉ̃ yʉmasĩẽsuparã. Los invitados a la fiesta de bodas c7Bairo áticõã, tunu na ĩnemoñupʉ̃ Jesús fariseojããrẽ: —¿Ni ũcʉ̃ mʉjãã mena macããcʉ̃ cʉ̃ macʉ̃, o cʉ̃ wecʉ opepʉ ati rʉ̃mʉ ũnorẽ cʉ̃ cañarocajãápata, jicoquei cʉ̃ cʉ̃ ne mʉgõ masĩẽtĩñati? Nipetirã mʉjãã tore bairo mʉjãã átibujiorã, marĩ cayerijãrĩ rʉ̃mʉ ũno cʉ̃ãrẽ. ¿Bairo mʉjãã ápericʉti? —na ĩ jẽniñañupʉ̃ Jesús. DbBairo narẽ cʉ̃ caĩjẽniñamiatacʉ̃ãrẽ, bʉsʉesuparã. Bairo na cabʉsʉeto ĩña, cariaʉre cʉ̃ pãñarĩ cʉ̃ catioyupʉ yua. Cʉ̃ catio yaparo, cʉ̃ árotiyupʉ. .aUBairo cʉ̃ cabairo ĩña, atore bairo na ĩñupʉ̃ Jesús to macããnarẽ, Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ cajʉ̃gobuerãrẽ, bairi fariseo majã cʉ̃ãrẽ: —Marĩ cayerijãrĩcã rʉ̃mʉrẽã cariayecʉnarẽ marĩ cacatioro, ¿to ñucõãcʉti? O paariquere bairo caãnoi, ati rʉ̃mʉ ũnorẽ tore bairo caápericõãpee, ¿to ãnicʉti? —na ĩ jẽniñañupʉ̃ Jesús to macããnarẽ. q`[Mai, Jesús riapere ãñupʉ̃ cariayecʉcʉ cʉ̃ã. Cʉ̃ pʉame oco riayere cacʉ̃goʉ ãñupʉ̃. _ Ape rʉ̃mʉ tunu judío majã na cayerijãrĩ rʉ̃mʉ caãno Jesús ʉgaʉ ásupʉ jĩcãʉ̃ fariseo majã quetiupaʉ ya wiipʉ. Bairo topʉ cʉ̃ caãno, ti wii macããna fariseo majã pʉame qũĩñaʉsayuparã, “Dope bairo cʉ̃ caáto,” ĩrã. F^ #Bairo mʉjãã caboetoi, tocãrõã yua, mʉjãã caãnipaʉ yasicoagaro. Tore camasã aweyo rocacõãgarãma. Caãnorẽ bairo mʉjããrẽ ñiña: ‘¡Ʉseanirĩ niñami Dios cʉ̃ cajoʉ majũ!’ mʉjãã caĩparo jʉ̃goye, yʉ mʉjãã ĩñaetigarã mai,” na ĩñupʉ̃ Jesús Jerusalén macããnarẽ.c]? "Cabero atore bairo na ĩnemoñupʉ̃ Jesús tunu: “Jerusalén, Jerusalén macã macããna mʉjããrẽ ñiña: ¡Dios yarã profeta majãrẽ mʉjãã pajĩã riírenucũñupã! Dios mʉjããrẽ cʉ̃ caquetibʉjʉrotijomirĩcãrãrẽ ʉ̃tã mena narẽ wẽẽrĩ na mʉjãã pajĩãrenucũñupã. Bairo roro majũ mʉjãã caátimiatacʉ̃ãrẽ, nairõ mʉjããrẽ yʉ jʉátinemogamiwʉ̃. Ãboco cõ pũnaarẽ na asipogo, narẽ cõ caneñorĩcãrõrẽ bairo mʉjãã yʉ jʉátinemogamiwʉ̃. Bairo yʉ caátigamiatacʉ̃ãrẽ, mʉjãã pʉame jĩcã nʉgõã yʉ mʉjãã boepʉ. "\= !Ĩ yaparo, atore bairo na ĩnemoñupʉ̃ tunu: “Ãme, ñamirõcã, ñamirõcã ape rʉ̃mʉ bairoa yʉ átigʉ, Dios yarã profeta majã camasã na capajĩã riírericarã ãnana Jerusalẽpʉ jeto yasinucũñupã. Bairi topʉ cariape yʉ caátó ñuña,” na ĩñupʉ̃. W[' Bairo na caĩrõ tʉ̃gori, atore bairo na ĩñupʉ̃: —Tunu ánája Herodes tʉpʉ, macãnʉcʉ̃ yaire bairo caãcʉ̃ tʉpʉ. Atore bairo qũĩrájá: “ ‘Ãme wãtĩ yeri pũnarẽ yʉ acurewiyojoya. Tunu bairoa cariayecʉna cʉ̃ãrẽ na yʉ catioya. Ñamirõcã cʉ̃ãrẽ bairoa yʉ átigʉ. Bairi itia rʉ̃mʉ bero bairo yʉ caátiere yʉ átijãnagʉ,’ ĩñami Jesús,” qũĩrájá Herodere —na ĩ joyupʉ Jesús fariseo majãrẽ. Z Bairo cʉ̃ caquetibʉjʉ ãno, ti rʉ̃mʉ majũrẽ cʉ̃tʉ etayuparã fariseo majã. Bairo cʉ̃tʉ eta, atore bairo qũĩñuparã: —Ati yepa quetiupaʉ, Herodes, mʉrẽ pajĩã rocacoagayami. Bairi tãmurĩ ruti ácʉ́ja —qũĩñuparã. kYO Ati rʉ̃mʉrĩrẽ jĩcããrã carotimasĩẽtãna rotimasĩgarãma. Tunu bairoa ati rʉ̃mʉrẽ jĩcããrã carotimasĩrã rotimasĩẽtĩgarãma Dios tʉpʉre —na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús. Jesús llora por Jerusalén pXY Tunu bairoa Dios cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉ caetaro camasã Diotʉ neña etagarãma. Muipʉ cʉ̃ cawãmʉatópʉ caatíatana, bairi cawaru macãã jopepʉ caatíatana, bairi ape nʉgõã waru macãã jopepʉ caatíatana, bairi muipʉ cʉ̃ cañajãátopʉ caatíatana cʉ̃ã Diotʉ neñaetagarãma. Bose rʉ̃mʉrẽ netõrã ána, cʉ̃tʉ rui ʉgagarãma. ]W3 Mʉjãã, marĩ ñicʉ̃jããrẽ Abraham, Isaac, Jacob, profeta majã nipetirã cʉ̃ãrẽ, Dios cʉ̃ carotimasĩrĩ paʉpʉ caãnarẽ mʉjãã ĩñajogarã. Mʉjãã pʉame aperopʉ wẽrewiyo joricarãrẽ bairo mʉjãã ãnigarã. Bairi bʉtioro mʉjãã otigarã. Mʉjãã opire mʉjãã bacarʉpotugarã, bʉtioro yapapuarã yua. !V; Bairo mʉjãã caĩrõ tʉ̃go, atore bairo mʉjãã ĩnemogʉmi tunu: “Merẽ mʉjããrẽ ñiapʉ̃: ‘Mʉjããrẽ yʉ masĩẽtĩña. Mʉjãã, carorije caána mʉjãã caãnoi, ati wiire mʉjããrẽ yʉ jããrotietigʉ. ¡Ánája!’ ” mʉjãã ĩgʉmi ti wii upaʉ. ZU- Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, mʉjãã ĩnemogarã: “Jããrẽ mʉ masĩĩ. Mʉ mena eti, ʉga jãã ápʉ. Tunu bairoa jãã ya macããpʉ mʉ bueñesẽãwʉ̃. Jããrẽ mʉ masĩĩ,” mʉjãã ĩgarã. .TU Jĩcã rʉ̃mʉ ti wii upaʉ pʉame wãmʉátí, ti jopere biacõãgʉmi yua. Pããnemoetigʉmi. Bairo cʉ̃ caáto, mʉjãã macãpʉ caãna cʉ̃ piirã, “Jãã pããña,” mʉjãã ĩmigarã. Bairo mʉjãã caĩmiatacʉ̃ãrẽ, “Mʉjããrẽ yʉ masĩẽtĩña,” mʉjãã ĩgʉmi. WS' Bairo cʉ̃ caĩjẽniñarõ tʉ̃go, atore bairo na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús: —Ati yepapʉ mʉjãã caãno, pʉga jopeere bairo niña. Bairi õcã jopeacarẽ mʉjãã capãjããmasĩrõ ñuña. Cariape mʉjããrẽ ñiña: Capããrã camasã ti jopere jããgamigarãma. Bairo jããgamirãcʉ̃ã, jããmasĩẽtĩgarãma. 'RG Bairo cʉ̃ caátó, cʉ̃ mena macããcʉ̃ jĩcãʉ̃ atore bairo qũĩ jẽniñañupʉ̃: —Jãã Quetiupaʉ, ¿nocãnacãʉ̃ majũ camasãrẽ marĩ Pacʉ Dios cʉ̃ netõʉ̃ati? ¿Petoaca majũ na ãniñati Dios cʉ̃ canetõparã? —qũĩ jẽniñañupʉ̃ caʉ̃mʉ Jesure. SQ Bairo bai, Jesús Jerusalẽpʉ ácʉ́, tocãnacã macãã cʉ̃ canetõrĩ macããrẽ camasãrẽ na quetibʉjʉyupʉ. Capaca macããrĩ, õcã macããrĩãcã cʉ̃ãrẽ na quetibʉjʉyupʉ. lPQ Levadurare bairo niña Dios cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉ. Jĩcãõ trigo wãĩãrĩqũẽ wetare, itia rʉri majũ, oco mena weyo yaparo, levadurare petoaca jããñamo. Bairo petoaca cõ cajããmiatacʉ̃ãrẽ, tie pʉame jesapeticoaya yua. Torea bairo niña Dios cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉ cʉ̃ã,” na ĩ cõña quetibʉjʉyupʉ Jesús. La puerta angosta O7 Ĩ quetibʉjʉ yaparo, ape wãmerẽ ĩ cõñanemoñupʉ̃ tunu: “¿Dope bairo mʉjããrẽ yʉ masĩõñati Dios cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉre? N  Mostaza na caĩrĩ apeacarẽ jĩcãʉ̃ cʉ̃ wesepʉ cʉ̃ caotericaacarẽ bairo niña Dios cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉ. Bairi caʉ̃mʉ tiacarẽ cʉ̃ caotero bero pairicʉ bʉtiya. Bairi minia pʉame tii rʉpʉ buire na ria batiirire qũẽnonucũñama. Torea bairo niña Dios cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉ cʉ̃ã,” na ĩ cõña quetibʉjʉyupʉ Jesús. La parábola de la levadura RM Cabero atore bairo na ĩnemoñupʉ̃ Jesús tunu: “¿Dope bairo mʉjããrẽ yʉ masĩõñati Dios cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉre? ¿Di wãme ũnorẽ ĩcõñarĩ mʉjããrẽ yʉ quetibʉjʉyati? kLO Bairo cʉ̃ caĩrõ, cʉ̃ pesua pʉame bobotʉ̃goña jãñuñuparã na caĩatajere. Aperã camasã pʉame ʉseani peticoasuparã, Jesús nocãrõ caroaro cʉ̃ caátiere ĩñarĩ. La parábola de la semilla de mostaza K+ Bairi mʉjãã wecʉare caqũẽnonucũrã nimirãcʉ̃ã, ¿nopẽĩrã, ‘Atiore Abraham ãnacʉ̃ pãrãmeorẽ dieciocho cʉ̃marĩ majũ Satanás, wãtĩ quetiupaʉ roro cõ cʉ̃ caátie jʉ̃gori popiye cabaiore cõ marĩ catiorotietigarã ati rʉ̃mʉ ũnorẽ,’ ĩrãrẽ bairo mʉjãã ĩñati? ¡Roro mʉjãã tʉ̃goñaña! —qũĩñupʉ̃ Jesús ti wii ñubuerica wii quetiupaʉre. jJM Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, atore bairo qũĩñupʉ̃ Jesús: —Caĩtopairã mʉjãã ãniña, bairo mʉjãã caĩata. ¿Ni ũcʉ̃ mʉjãã mena macããcʉ̃ marĩ cayerijãrĩ rʉ̃mʉ caãno cʉ̃ wecʉre, o cʉ̃ burrore na oco etiricapaʉpʉ na cʉ̃ jee áperinucũñati? Nipetirã bairo jeto átinucũñama ati rʉ̃mʉ ũno cʉ̃ãrẽ. eIC Bairo ʉseanirõ cõ caãnimiatacʉ̃ãrẽ, ti wii ñubuerica wii quetiupaʉ pʉame asiajãñuñupʉ̃. Judío majã na cayerijãrĩ rʉ̃mʉrẽ Jesús cʉ̃ caátiere ĩñarĩ asiajãñuñupʉ̃. Bairo asiari atore bairo na ĩñupʉ̃ ti wii caneñarĩ majãrẽ: —Marĩ capaari rʉ̃mʉ jĩcã wãmo peti jĩcã pẽnirõ cãnacã rʉ̃mʉrĩ majũ niña. Ti rʉ̃mʉrĩ jeto catio rotiya. Marĩ cayerijãrĩ rʉ̃mʉ caãnorẽ catio rotieticõãña —na ĩñupʉ̃. 7Hg Bairo ĩ yaparo, cʉ̃ wãmorĩrẽ cõ buire pitipeoyupʉ. Bairo cʉ̃ caáto, jicoquei wãmʉpo masĩcoasupo yua. Tunu Diore cʉ̃ basapeo jʉ̃goyupo, catiáco yua. %GC Bairo cõ cabairo ĩñaʉ, Jesús pʉame atore bairo cõ ĩñupʉ̃: —Yʉ yao, mʉ cariayecʉtie to petiáto, ñiña. Mʉ yʉ catioya —cõ ĩñupʉ̃. /FW Mai, ti wiipʉ ãñupõ jĩcãõ carõmio. Cõ pʉame wãtĩ yeri pũna jʉ̃gori riajãñuñupõ. Dieciocho cʉ̃marĩ majũ riayupo. Bairi wãmʉ pomasĩẽsupõ. E Ape rʉ̃mʉ tunu Jesús judío majã na cayerijãrĩ rʉ̃mʉ caãno na cañubueneñarĩ wiipʉ jʉ̃gobuei ásupʉ. D Bairi ape yʉteare carícacʉpata, ñujãñugaro. Tii caríca manicõãta roquere, tiire quetírocacõã rotiya,’ qũĩñupʉ̃ caʉ̃mʉ ti wese upaʉre,” na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús camasãrẽ. Jesús sana en el día de reposo a una mujer jorobada LC Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, atore bairo qũĩñupʉ̃ cʉ̃ ʉ̃mʉ pʉame: ‘Yʉ quetiupaʉ, ati yʉteare marĩ quetíetiroa mai. Tii pʉtore yʉ jetugʉ. Abono cʉ̃ãrẽ yʉ jããgʉ mai. [B/ Itia cʉ̃marĩ majũ bairo jeto baiyupʉ. Ríca mañuparõ. Bairo cabairoi, qũĩñupʉ̃ cʉ̃ ʉ̃mʉrẽ: ‘Merẽ itia cʉ̃ma majũ carícare yʉ macãmiña. Caríca mani ãno ati higuera marĩ caotemirĩcʉ. ¿Nopẽĩrõ to ãnicõãroati ati yepapʉ? Bairi quetírocacõãña,’ qũĩñupʉ̃ ti wese upaʉ cʉ̃ ʉ̃mʉrẽ. r)} { ywv=uMt0rqGolkjiogf dLbba_+^b\zZYXVVzUtTSNRQPPENMM KJIHHEFE_DhCBBM@??>)<“Bairo cʉ̃ na caboetimiatacʉ̃ãrẽ, aperã, ape yepa macããna pʉame quetiupaʉ reyre bairo cʉ̃ jõõcõãñuparã. To bero tunucoásúpʉ tunu cʉ̃ ya yepapʉa. Bairo tunuetari bero, cʉ̃ paabojari majãrẽ na piirotijoyupʉ aperãrẽ, ‘Dinerore yʉ canunicũrĩcãrã nocãrõ majũ na wapataupari tocãnacãʉ̃pʉa,’ ĩ. gGBairo cʉ̃ caĩcũmiatacʉ̃ãrẽ, camasã, cʉ̃ caãni yepa macããna pʉame bʉtioro cʉ̃ mena asiajãñuñuparã. Quetiupaʉ, reyre bairo cʉ̃ cajããrõ boesuparã. Bairo cʉ̃rẽ caasiarã ãnirĩ, cʉ̃ berore na ĩ rotijoyuparã na quetibʉjʉbojari majãrẽ: ‘Jãã, reyre bairo mʉ cajããrõrẽ jãã boetiya jãã ya yepare.’ Q Bairi ágʉ jʉ̃goye, cʉ̃ paabojari majã pʉga wãmo cãnacãʉ̃ majũ mena macããnarẽ na piijori, na nuniñupʉ̃ tocãnacãʉ̃rẽã dinerore. Na nuni yaparori, atore bairo na ĩñupʉ̃: ‘Mʉjãã majũ atie dinero mena wapataya aperã mena. Tunu, yʉ catunuetaropʉ mʉjãã wapata jãnagarã,’ na ĩñupʉ̃.  Bairi atore bairo na ĩñupʉ̃ Jesús: “Ãñupʉ̃ jĩcãʉ̃ caʉ̃mʉ quetiuparã yaʉ. Cʉ̃ pʉame ágʉ baiyupʉ ape yepa cayoaropʉ. Topʉ cʉ̃ ya yepare quetiupaʉ, reyre bairo cʉ̃rẽ na cajõrõ bero, tunuatígayupʉ tunu cʉ̃ ya yepapʉa. [/ Camasã pʉame Jesús cʉ̃ caĩrĩjẽrẽ caroaro cʉ̃ tʉ̃goʉsayuparã. Bairo caroaro na catʉ̃goʉsaro ĩñarĩ, dinerore ĩcõñarĩ na quetibʉjʉyupʉ. Mai, Jesús pʉame merẽ Jerusalén macãtʉacapʉ ãñupʉ̃. Bairi camasã pʉame Dios cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉ, “Ãmeacã etagaro baiya,” ĩ tʉ̃goñañuparã. \1 Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, atore bairo qũĩñupʉ̃ Jesús pʉame: —Ãni, Zaqueo cʉ̃ã, Abraham ãnacʉ̃ pãrãmi majũ niñami. Bairi ãme cʉ̃, cʉ̃ yarã cʉ̃ãrẽ na netõñami Dios. Torecʉna, yʉ apʉ́, yʉ, Camasã Jʉ̃gocʉ, camasã cayasicoabujiorãrẽ na netõʉ̃ ácʉ —qũĩñupʉ̃. La parábola del dinero  3_Cabero Zaqueo ya wiipʉ na caetaãno yua, Zaqueo pʉame wãmʉnʉcãrĩ atore bairo qũĩñupʉ̃ Jesure: —Yʉ Quetiupaʉ, ãmerẽ yua, yʉ cacʉ̃gorijere carecomacã majũ cabopacarãrẽ na yʉ jogʉ. Tunu bairoa ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃rẽ cayajaricʉ yʉ caãmata, yʉ cayajamirĩqũẽrẽ cʉ̃ yʉ tunuojonemogʉ tunu. Tie netõjãñurõ baparicãnacãni majũ cʉ̃ yʉ tunuojonemogʉ tunu —qũĩñupʉ̃ Jesure. @yBairo Jesús cʉ̃ mena cʉ̃ caátó ĩña, to macããna nipetirã Jesure ãmeo bʉsʉpai jʉ̃goyuparã na majũ, “Rorije caácʉ ya wiipʉ tuaʉ áyami,” ĩ bʉsʉpaiyuparã. {oBairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, uwaro ruiátíri, ʉseanirĩqũẽ mena cʉ̃ ya wiipʉ cʉ̃ jʉ̃goásúpʉ. c?Bairi Jesús pʉame to netõácʉ́ qũĩñamʉgõ joyupʉ Zaqueo, yucʉ buipʉ capesaʉre. Qũĩñabocari, atore bairo qũĩñupʉ̃: —Zaqueo, tãmurĩ ruiasá. Ãmerẽ mʉ ya wiipʉ yʉ tuagaya —qũĩñupʉ̃. ykBairi Jesús cʉ̃ caápáro riape atʉátí, yucʉpʉ wãmʉcoásúpʉ, cʉ̃ cʉ̃ caĩñajo masĩparore ĩ. NCʉ̃ pʉame bʉtioro ĩñagamiñupʉ̃ Jesure. Bairo ĩñagamicʉ̃ã, cayepaʉaca ãnirĩ, tunu bairoa camasã capããrã cʉ̃ riapere na caãnoi, dope bairo Jesure qũĩña bocamasĩẽsupʉ. QMai, ti macãpʉ ãñupʉ̃ Zaqueo cawãmecʉcʉ. Cʉ̃ pʉame pairo netõrõ apeye ũnierẽ cacʉ̃goʉ ãñupʉ̃. Roma macããnarẽ camasã yaye dinerore jejobojari majã quetiupaʉ ãñupʉ̃. l SCabero yua, etayupʉ Jericó cawãmecʉti macãrẽ. Eta yua, ti macãrẽ tẽñota jʉ̃goyupʉ. L+Bairo cʉ̃ caĩrõ, jicoquei ĩñamasĩcoasupʉ. Ĩñamasĩ yua, Jesús bero ʉsari, Diore cʉ̃ basapeoyupʉ. Nipetiro camasã, tiere caĩñaatana cʉ̃ã Diore cʉ̃ basapeoyuparã.E*Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, atore bairo qũĩñupʉ̃ Jesús: —¡Jaʉ, ĩñamasĩña! Yʉ mena mʉ catʉ̃goñatutuarije jʉ̃gori mʉ caapee ĩñamasĩõ joroque mʉ yʉ átiya. F)—¿Ñerẽ mʉ yʉ caáto mʉ boyati? Bairo cʉ̃ caĩrõ caĩñaecʉ̃ pʉame qũĩñupʉ̃: —Yʉ Quetiupaʉ, caĩñamasĩẽcʉ̃ ãnirĩ ñiñamasĩgaya tunu —qũĩñupʉ̃. L (Jesús pʉame cʉ̃ caĩawajarijere tʉ̃gori, tuanʉcãñupʉ̃. Tuanʉcãrĩ, “Cʉ̃ neasá,” na ĩñupʉ̃ aperãrẽ. Bairo yua, cʉ̃ na cane etaro ĩña, cʉ̃ jẽniñañupʉ̃: ~ u'Bairo cʉ̃ caĩrõ, aperã cʉ̃ riape caãna pʉame cʉ̃ tutiyuparã, cʉ̃ awajaeticõãto, ĩrã. Bairo cʉ̃rẽ na caĩmiatacʉ̃ãrẽ, bʉtioro jãñurĩ awajanemoñupʉ̃ tunu: —¡David ãnacʉ̃ pãrãmi, bopacooro ñiñaña! &Tiere tʉ̃gori, bʉsʉrique tutuaro mena qũĩ joyupʉ Jesure: —¡Jesús, David ãnacʉ̃ pãrãmi, bopacooro ñiñaña! ! ;%Bairo cʉ̃ caĩjẽniñarõ tʉ̃go, na pʉame qũĩñuparã: —Jesús, Nazaret macã macããcʉ̃ netõácʉ́ baiyami —qũĩ quetibʉjʉyuparã. $Bairi yua, camasã capããrã na canetõrõrẽ tʉ̃gori, “¿Dope to baiyati?” na ĩ jẽniñañupʉ̃ cʉ̃tʉ caãnarẽ. 1[#Cabero Jericó macãrẽ cõñaácʉ́, Jesús pʉame cacaapee ĩñaecʉ̃rẽ netõásúpʉ. Cʉ̃ pʉame maa tʉ̃ni camasãrẽ dinero jẽniruinucũñupʉ̃. pY"Na, cʉ̃ cabuerã pʉame cʉ̃ caquetibʉjʉmirĩjẽrẽ tʉ̃gomasĩẽtĩmajũcõãñuparã. Na pʉame, “Jesús bairo baiyasigʉmi,” ĩ masĩẽsuparã. Bairi tʉ̃gomasĩẽsuparã. Jesús sana a un ciego de Jericó nU!Bairo átiri, roro majũ yʉ bape epegarãma. Bairo yʉ átieperi, yʉ pajĩã rocacõãgarãma. Bairo yʉre na caátimiatacʉ̃ãrẽ, itia rʉ̃mʉ bero caãno yʉ pʉame yʉ caticoagʉ tunu,” na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús. )K Ti macã macããna pʉame judío majã caãmerãrẽ yʉ nunirocacõãgarãma. Roro ñiepegarãma. Roro yʉ átiepegarãma. Na ʉcoo mena yʉ eyotuepegarãma. ?wCabero Jesús cʉ̃ cabuerãrẽ, pʉga wãmo peti rʉpore pʉga pẽnirõ cãnacãʉ̃ majũ camasã watoa caãnarẽ na piiwʉojori na ĩñupʉ̃ na jetore: “Ãmerẽ Jerusalẽpʉ marĩ ágarã. Topʉ profeta majã ãnana yʉ, Camasã Jʉ̃gocʉre na caĩquetibʉjʉ woatuyaricarorea bairo baigaro. NJesús pʉame atore bairo qũĩ yʉyupʉ: —Ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ Dios cʉ̃ carotimasirĩpaʉ macããjẽrẽ paagʉ, cʉ̃ ya wiire, o cʉ̃ nʉmorẽ, cʉ̃ bairãrẽ, cʉ̃ pacʉare, o cʉ̃ pũnaa cʉ̃ãrẽ na cʉ̃ caaweyocoápáta, narẽ cʉ̃ cacʉ̃goro netõrõ bócanemogʉmi tunu ati yepapʉre. Tunu ape ʉmʉrecóo caetaro, cʉ̃gonemogʉmi yeri capetietiere —na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús. Jesús anuncia por tercera vez su muerte OBairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, Pedro pʉame bairo qũĩñupʉ̃ Jesure: —Jãã Quetiupaʉ, jãã roque merẽ, nipetirije jãã cacʉ̃gorijere cũrĩ, mʉrẽ jãã bapacʉti ʉsajʉ̃gowʉ. 8iBairo na caĩjẽniñarõ tʉ̃go, atore bairo na ĩñupʉ̃ Jesús: —Dise ũnie camasã na caátimasĩẽtĩẽ, nipetirije Dios cʉ̃ caátimasĩrĩjẽ jeto niña. Bairo cʉ̃ caĩrĩjẽrẽ catʉ̃gorã pʉame cʉ̃ jẽniñañuparã: —Bairi, ¿ni ũcʉ̃ toroque cʉ̃ netõmasĩcʉti? 6~eWaibʉcʉ capai, camello, ãpõã pota opeacapʉ cʉ̃ cajã ãmewitiata, masiriyojãñuña. Bairo cʉ̃ caãmewitimasĩmiatacʉ̃ãrẽ, netõjãñurõ masiriyoro niña caʉ̃mʉ capee apeyere cacʉ̃goʉ Dios cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉre cʉ̃ caetapee pʉame roque —na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús. p}YBairo cʉ̃ catʉ̃goñarĩqũẽ pairo ĩñarĩ, atore bairo na ĩñupʉ̃ Jesús cʉ̃tʉ caãnarẽ: —Ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ capee apeye ũnierẽ cacʉ̃goʉ, Dios cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉre cʉ̃ caetapee masiriyojãñuña. (|ITiere tʉ̃go, caʉ̃mʉ pʉame tʉ̃goñarĩqũẽ paicoasupʉ. Capee apeye ũnierẽ cacʉ̃goʉ ãnirĩ, Jesús cʉ̃ caĩrõrẽ bairo átigaesupʉ. _{7Tiere tʉ̃go, Jesús pʉame qũĩnemoñupʉ̃ tunu: —Mai, jĩcã wãme mʉ rʉsacõãña. Mʉ cacʉ̃gorije nipetirijere nunirepeyocõãña. Tie wapare jeri cabopacarãrẽ na ricawoya. Bairo mʉ caápata, jõbuipʉ pairo nigaro mʉ cawapatapee. Bairo yʉ caĩrõrẽ bairo áti yaparori, yʉ mena bapacʉsa —qũĩñupʉ̃ Jesús. 5zcBairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, atore bairo qũĩñupʉ̃ caʉ̃mʉ pʉame: —Tie nipetirijere cawĩmaʉ ãcʉ̃pʉ̃na, yʉ átipeyocõã jʉ̃gowʉ —qũĩñupʉ̃. y9Merẽ mʉ masĩĩ Dios camasãrẽ cʉ̃ caátiroticũrĩqũẽrẽ: “Carõmio mena roro átiepeeticõãña. Pajĩãẽtĩcõãña camasãrẽ. Aperã yayere jeerutieticõãña. Aperãrẽ cabʉgoroa na ĩbuitieticõãña. Mʉ pacʉ, mʉ paco cʉ̃ãrẽ nʉcʉ̃bʉgoya.” &xEBairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, atore bairo Jesús pʉame qũĩ yʉyupʉ: —¿Nopẽĩ cañuʉ yʉ mi piiyati? Cañuʉ, jĩcãʉ̃ã niñami, Dios jeto. KwCabero jĩcãʉ̃ sacerdote majã mena macããcʉ̃ atore bairo qũĩ jẽniñañupʉ̃ Jesure: —Cañuʉ majũ cabuei, ¿dope bairo yʉ átibujiocʉti, caroa yeri capetietiere bócagʉ? v9Mʉjããrẽ cariape ñiña: Ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ cawĩmaʉ cʉ̃ catʉ̃goñarõrẽ bairo Dios mena cʉ̃ catʉ̃goñatutuaeticõãta, Dios cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉre jãã masĩẽtĩgʉmi —na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús cʉ̃ cabuerãrẽ. Un hombre rico habla con Jesús GuBairo na caáto ĩña, na piijori atore bairo na ĩñupʉ̃ Jesús cʉ̃ cabuerãrẽ: —Yʉtʉ pʉame cawĩmarãrẽ na atírotiya. Na ẽñotaeticõãña. Dios cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉ macããnarẽ bairo caãna niñama cawĩmarã. Narẽ bairo cayeriñurã jeto ãnimasĩñama Dios cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉpʉre. ;toBairo cʉ̃ caĩquetibʉjʉ yaparoro bero, tunu aperã na pũnaa, cawĩmarãrẽ na jeasúparã Jesús tʉpʉ, na pãñarĩ Diore na cʉ̃ jẽnibojaáto, ĩrã. Bairo na pũnaarẽ na cajeató ĩñarĩ, cʉ̃ cabuerã pʉame, “Na jeapéricõãña mʉjãã pũnaarẽ,” na ĩñuparã capacʉare. &sEMʉjããrẽ caãnorẽ bairo ñiña: Ãni, Roma macã macããnarẽ cadinero jejobojari majõcʉ, cʉ̃ ya wiire cʉ̃ catunuetaparo jʉ̃goye, merẽ Dios cʉ̃ carorije wapare cʉ̃ masiriyo bojacõãrĩcʉ̃mi. Apei fariseo majõcʉ pʉame roquere cʉ̃ masiriyo bojaetacʉmi. Bairi torea bairo ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ cʉ̃ majũã: ‘Caãnimajũʉ̃ yʉ ãniña,’ caĩ pʉamerẽ, cabʉgoro macããcʉ̃rẽ bairo cʉ̃ ãnio joroque cʉ̃ átigʉmi Dios. Apei, ‘Caãnimajũʉ̃ mee yʉ ãniña,’ caĩ pʉame roquere, cabero cabʉgoro macããcʉ̃rẽ bairo mee cʉ̃ ãnio joroque cʉ̃ átigʉmi Dios,” na ĩñupʉ̃ Jesús. Jesús bendice a los niños urc Apei Roma macã macããnarẽ dinero jejobojari majõcʉ pʉame, noo, jopetʉaca ũnopʉ̃ã tuacõãñupʉ̃. Bairo tuari jĩrĩãcã ũno cʉ̃ãrẽ ʉmʉrecóore ĩñamʉgõnucũrĩ mee nucũñupʉ̃. Bairo nucũʉ̃, cʉ̃ majũ cotiare pari, atore bairo ĩ jẽniñupʉ̃ Diore: ‘Dios, nocãrõ cañuʉ majũ, mʉrẽ ñiña. ¡Yʉre bopacooro ĩñaña! Yʉa, roro caátajecʉcʉ yʉ ãniña,’ qũĩ jẽniñupʉ̃ Diore Roma macã macããnarẽ dinero jejobojari majõcʉ pʉame. q/ Yʉa, pʉgani jeto jĩcã semanarẽ ʉgarique betiri mʉ yʉ ñubuenucũña. Tunu bairoa yʉ cawapatarije cʉ̃ãrẽ pʉga wãmo petiro cãnacã sero cãrõrẽ jĩcã sero cãrõ jeto tocãnacãnia mʉ yʉ jonucũña,’ ĩ jẽniñupʉ̃ Diore fariseo majõcʉ pʉame. !p; Atore bairo fariseo pʉame nucũrĩ Diore qũĩ jẽniñupʉ̃: ‘Dios nocãrõ cañuʉ majũrẽ mʉrẽ ñiña. Mʉ ñujãñuña yʉ menarẽ. Yʉa, aperãrẽ bairo yʉ baietiya. Cañuʉ yʉ ãniña. Narẽ bairo yʉ yajapaietiya. Rorije átajere yʉ áperiya. Carõmio mena rorije átaje cʉ̃ãrẽ yʉ áperiya. Tunu bairoa ãni, apei, Roma macãrẽ dinero jejobojari majõcʉre bairo yʉ baietiya. o9 Atore bairo na ĩñupʉ̃: “Pʉgarã ñubuerã ásúparã caʉ̃mʉa Dios ya wii, templo na caĩrĩ wiipʉ. Bairi jĩcãʉ̃ ãñupʉ̃ fariseo majã mena macããcʉ̃. Apei pʉame ãñupʉ̃ Roma macãrẽ camasã yaye dinerore jejobojari majã mena macããcʉ̃ jĩcãʉ̃. nw Cabero tunu Jesús ĩ cõñanemorĩ, quetibʉjʉyupʉ fariseo, bairi jĩcãʉ̃ gobiernorẽ dinero jejobojari majõcʉ menarẽ. Na quetibʉjʉgʉ ásupʉ aperã, “Caroarã majũ jãã ãniña,” ĩrĩ aperãrẽ caĩñateri majãrẽ. LmCaãnorẽ bairo mʉjããrẽ ñiña: Coteri mea, jicoquei na jʉátibujioʉmi. Mʉjããrẽ ñiña tunu: Nemo yʉ, Camasã Jʉ̃gocʉ yʉ catunuetari rʉ̃mʉrẽ, ¿ati yepapʉre mai Dios mena catʉ̃goñatutuarãrẽ na yʉ bócaetaʉ átí?” na ĩñupʉ̃ Jesús. La parábola del fariseo y el cobrador de impuestos lBairi, ¿Nopẽ bairo Dios, cʉ̃ yarã cʉ̃ canetõõparãrẽ, ʉmʉrecóo, ñamii nairõ na cajẽniata, na cʉ̃ jʉáperibujiocʉti? Cañuʉ ãnirĩ na jʉátimajũcõãgʉmi. ¿O na cotecõã manio joroque na cʉ̃ átibujiocʉti? Bairo na áperigʉmi. tkaĨ yaparo, na ĩnemoñupʉ̃ tunu: “Tʉ̃gopeoya juez cañuecʉ̃ cawapeaore cõ cʉ̃ caátajere. jBairo cabai yʉ caãnimiatacʉ̃ãrẽ, atio pʉame yʉ pajʉ̃go jãnaẽtĩñamo. Bairi, yʉre tocãrõã cõ pajʉ̃go jãnato. Nairõ yʉ tʉre cõ apéricõãto ĩ, cõ yʉ jʉátigʉ,’ ĩ tʉ̃goñañupʉ̃,” na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús. oiWBaipʉa, quetiupaʉ juez pʉame capee majũ cõ jʉátigaesupʉ. Bairo jʉátigaetimicʉ̃ã, cabero atore bairo ĩ tʉ̃goñañupʉ̃: ‘Diore caĩroaecʉ yʉ ãniña. Tunu bairoa camasã cʉ̃ãrẽ na yʉ nʉcʉ̃bʉgoetiya. hCʉ̃, juez cʉ̃ caãni macãrẽã ãñupõ jĩcãõ cawapeao cʉ̃ã. Cõ pʉame aperã roro na caĩepeo ãñupõ, na pesuore bairo caãcõ. Bairi cawapeao pʉame tocãnacãnia ánucũñupõ juez quetiupaʉ tʉpʉ. Cʉ̃rẽ, ‘Tocãrõã yʉre na patowãcõẽtĩcõãtõ yʉre roro caĩrãrẽ na mʉ quetibʉjʉwa, mʉ, quetiupaʉ ãnirĩ,’ qũĩõ acó ánucũñupõ tocãnacãnia. \g1Atore bairo na ĩñupʉ̃: “Ãñupʉ̃ jĩcãʉ̃ quetiupaʉ juez na caĩ. Cʉ̃ pʉame nipetirãrẽ cauwiecʉ ãñupʉ̃. Bairi Dios cʉ̃ãrẽ ĩroaesupʉ. Tunu bairoa camasãrẽ na nʉcʉ̃bʉgoesupʉ. f {Cabero Jesús ĩcõñarĩ na quetibʉjʉyupʉ, jẽnijʉtimirãcʉ̃ã Diore cʉ̃ na cajẽnijãnaetiparore bairo ĩ. =es%Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, atore bairo qũĩ jẽniñañuparã: —Jãã quetiupaʉ, ¿noopʉ to bairoati atie mʉ caĩquetibʉjʉrije? Cʉ̃ pʉame atore bairo na ĩ yʉyupʉ: —Noo rupaʉri ãnajẽ cacũñarõ, yucaa cʉ̃ã topʉ neñaetagarãma —na ĩ yʉyupʉ Jesús cʉ̃ cabuerãrẽ.[d/$Tunu bairoa pʉgarã wesepʉ nigarãma. Bairo pʉgarã nimirãcʉ̃ã, jĩcãʉ̃ã cʉ̃ mena macããcʉ̃ jeto neáecogʉmi. Apei pʉame neáecoetigʉmi,” na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús cʉ̃ cabuerãrẽ. ;co#Tunu bairoa pʉgarã rõmia rupa bari trigo wãĩãnigarãma. Bairo pʉgarã rõmia nimirãcʉ̃ã, jĩcãõã cõ mena macããcõ jeto neáecogomo. Apeo pʉame neáecoetigomo. $bA"“Mʉjããrẽ caãnorẽ bairo ñiña: Yʉ, Camasã Jʉ̃gocʉ nemo yʉ caetari rʉ̃mʉ caãno, ti ñamirẽ jĩcã camapʉ pʉgarã cãnigarãma. Bairo pʉgarã nimirãcʉ̃ã, jĩcãʉ̃ã cʉ̃ mena macããcʉ̃ jeto neáecogʉmi. Apei cʉ̃ bapa pʉame neáecoetigʉmi. Za-!Bairi mʉjããrẽ ñiña: Ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ cʉ̃ caãnie pʉamerẽ mairĩ, yʉ yaye quetire jãnacõãgʉmi. Bairi maimicʉ̃ã, yasicoagʉmi yua. Apei roque yʉ yaye quetire cajãnaecʉ roque caticõã ãninucũgʉmi. Cʉ̃rẽ na capajĩã rocacoamiatacʉ̃ãrẽ, caticoa ãninucũgʉmi tunu. Cʉ̃ ũcʉ̃ pʉame netõgʉmi. Z`- Tʉ̃goña masĩnemoñijate Lot nʉmo ãnacõ cõ cabaiyariquere. Roro baiyupo. +_OĨ quetibʉjʉ yaparo, na ĩnemoñupʉ̃ tunu: “Ti rʉ̃mʉ caetarore jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ wii cabuimacã arʉapʉ cʉ̃ caãmata, ruiatíri, cʉ̃ apeyere, ape arʉapʉ caãnierẽ cʉ̃ jei ápéricõãto. Tunu bairoa cʉ̃, wesepʉ caãcʉ̃ cʉ̃ wiipʉ cʉ̃ tunu apéricõãto. ^Torea bairo baigaro nemo yʉ, Camasã Jʉ̃gocʉ yʉ cabauetari rʉ̃mʉrẽ,” na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús cʉ̃ cabuerãre. s]_Bairi Lot ti macã, Sodoma macãrẽ cʉ̃ cawitiro bero, oco ocarore bairo wẽñuparõ. Peerori, azufre mena asuyaro jõbui ʉmʉrecóopʉ caatíe ñañuparõ. Tie mena yasi peticoasuparã ti macã Sodoma ãnatõ macããna ãnana. ,\QTorea bairo baiyupa Lot cʉ̃ caãni yʉteapʉ cʉ̃ãrẽ: Camasã ʉseanirõ ãñupã. Eti, ʉga, apeye ũnierẽ wapatijee áticõã, tunu nuni, oterique cʉ̃ãrẽ ote, wiiri cʉ̃ãrẽ caroa qũẽnorĩ ãñuparã, ñe ũnie rʉsaricaro mano, Lot ãnacʉ̃ cʉ̃ caãni yʉteapʉre. 2[]Atore bairo baiyayuparã camasã mai Noé ãnacʉ̃ cʉ̃ caãni yʉteapʉre: Camasã caroaro ãñuparã. Eti, ʉga, bairi tunu wãmo jiya átiãñuparã, ñe ũno jĩcã wãmeacã cabaiãnipeere tʉ̃goñarĩ mee. Noé, cũmua capairicare cʉ̃ caájããrĩ rʉ̃mʉpʉ bairo baijãnañuparã. Ti rʉ̃mʉa ati yepare ruayuparo. Bairo caruaro, camasã nipetiro ruayasi peticoasuparã, caroaro ʉseanirõ caãnimiatana yua. Z#Noé ãnacʉ̃ cʉ̃ caãniyʉteare cabaiyaricarorea bairo baigaro nemo yʉ, Camasã Jʉ̃gocʉ ati yepapʉre yʉ catunuatí rʉ̃mʉrẽ. 7YgBaipʉa mai, caãnijʉ̃goro bairo yʉ baijʉ̃gogʉ: Ati yepapʉre roro popiye yʉ netõgʉ. Camasã, ati yepa macããna ñiñatejãñugarãma ati yʉtea macããna pʉame. bX=Bairi mʉjããrẽ ñiña: Bʉpo cʉ̃ cayaberije mena ʉmʉrecóore jĩñawoyami pʉgatuapʉa. Torea bairo yʉ, Camasã Jʉ̃gocʉ nemo ati yepapʉre yʉ catunuatí rʉ̃mʉrẽ yʉ baigʉ. Yoaro mee yʉ bauetagʉ. W/Ĩ yaparo, na ĩnemoñupʉ̃ tunu: “Aperã ĩgarãma: ‘Ati macãpʉ etaupʉ,’ o ‘Jĩ macãpʉ etaupʉ,’ ĩgarãma. Bairo na caĩmiatacʉ̃ãrẽ, cariape na mʉjãã tʉ̃goetigarã. Mʉjãã ápérigarã. Na caĩrĩjẽrẽ na mʉjãã tʉ̃goʉsaetigarã. kVOĨ yaparo, atore bairo na ĩñupʉ̃ cʉ̃ cabuerãrẽ: “Jĩcã rʉ̃mʉ mʉjããrẽ atore bairo tʉ̃goñarĩqũẽ etagaro: ‘Jĩcã rʉ̃mʉ ũno majũ marĩ ĩñagamiña Jesús, Camasã Jʉ̃gocʉre,’ mʉjãã ĩ tʉ̃goñagarã. Bairo yʉre mʉjãã caĩñagamiatacʉ̃ãrẽ, yʉ bauetigʉ,” na ĩñupʉ̃ Jesús cʉ̃ cabuerãrẽ. ZU-Tunu bairoa ĩẽtĩgaro: ‘Atoa niña merẽ,’ o ‘Jõõ bauya,’ mʉjããrẽ ĩã manigaro. Merẽ Dios cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉ mʉjãã recomacãpʉ niña —na ĩñupʉ̃ Jesús fariseo majãrẽ. T Jĩcãni fariseo majã atore bairo qũĩ jẽniñañuparã Jesure: “¿Nocãrõpʉ Dios cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉ to etaroati?” Bairo na caĩrõ tʉ̃go, atore bairo na ĩñupʉ̃ Jesús pʉame: —Dios cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉ baujaro etaetigaro. IS Ĩ yaparo, atore bairo qũĩnemoñupʉ̃ tunu: —Wãmʉnʉcãrĩ tunu ácʉ́ja mʉ ya wiipʉ. Yʉ mena mʉ catʉ̃goñatutuarije jʉ̃gori mʉ riayere yʉ netõõcõãña —qũĩñupʉ̃ Jesús cacãmii boamiatana pʉga wãmo cãnacãʉ̃ majũ mena macããcʉ̃ jĩcãʉ̃rẽ. Cómo llegará el reino de Dios OR¿Ãni, apero macããcʉ̃ jeto ató Diore cʉ̃ basapeo masĩñati? QCʉ̃rẽ qũĩña, atore bairo qũĩñupʉ̃ Jesús pʉame: —¿Noate aperã mʉ yarã? ¿Mʉ, jĩcãʉ̃ ató mʉ ãniati? Yʉa, pʉga wãmo caãnacʉ̃ã ãnama, mʉjãã ñiapʉ̃. ¿Noate aperã jĩcã wãmo peti baparicãnacãʉ̃ caãniatana? $PABairo ĩ yua, na mena caámiatacʉ tunuatí, Jesús riape, yepapʉ cʉ̃ rʉpopaturi mena etanumurĩ qũĩroayupʉ. “Yʉ mena mʉ ñumajũcõãña,” qũĩñupʉ̃ Jesure cacãmii boamiatana mena macããcʉ̃ jĩcãʉ̃ pʉame. Cʉ̃ pʉame Samaria yepa macããcʉ̃ ãñupʉ̃. O}Bairi yua, na mena macããcʉ̃ jĩcãʉ̃ tiere ĩñarĩ, bʉtioro cʉ̃ basapeoyupʉ Diore, bʉsʉrique tutuaro mena. NBairo na caĩrõ, na ĩñajõõ, atore bairo na ĩ joyupʉ Jesús pʉame: —Jaʉ, mʉjããrẽ yʉ catiogʉ. Bairi ánája sacerdote majã tʉpʉ. Na quetibʉjʉrájá mʉjãã cabaiatajere —na ĩñupʉ̃ Jesús. Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, acoásúparã. Bairo na caátutuato, na cãmii caboamiataje na rupaʉrire peticoasuparo, cosericarore bairo yua, na riaye caãnimiataje. M Jõõpʉ̃ã tuari atore bairo qũĩ bʉsʉjoyuparã bʉsʉrique tutuaro mena: —¡Jesús cabuei, jããrẽ bopacooro jãã ĩñaña! L} Bairo ácʉ́, etayupʉ jĩcã macããcãrẽ. To cʉ̃ caetaro ĩña yua, pʉga wãmo cãnacãʉ̃ majũ caʉ̃mʉa witi asúparã, na rupaʉri cacãmii boarã pʉame, Jesure cʉ̃ bocárã aná. Bairo atímirãcʉ̃ã, Jesús tʉpʉ etaesuparã. wKg Cabero Jesús Jerusalén macãpʉ ácʉ́, Samaria bairi Galilea na caĩrĩ yepa watoare netõásúpʉ. gJG Bairi mʉjãã pʉame Dios mʉjããrẽ cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ nipetirijere átipeyorã, atore bairo mʉjãã caĩpee niña: ‘Dios cʉ̃ carotirã marĩ ãniña. Bairi cʉ̃ caroticũrĩqũẽ jetore cʉ̃ marĩ jʉátibojaya. Bairi noa ũna marĩ mena macããna, “Caãnimajũrãrẽ bairo jããrẽ ĩñaña, jãã capaayaparoroi,” caĩmasĩrã maniñama,’ mʉjãã caĩpee niña,” na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús cʉ̃ cabuerãrẽ. Jesús sana a diez leprosos XI) Tunu bairoa cʉ̃ capaacoteri majõcʉre: ‘Yʉ mena mʉ ñujãñuña. Bairi mʉ mena yʉ ʉseaniña,’ qũĩ pitietibujioʉmi cʉ̃ quetiupaʉ pʉame cʉ̃ ʉ̃mʉ cʉ̃ caʉgarique nuu yaparoro berore. H5Ĩẽcʉ̃mi yʉra. Atore bairo pʉame qũĩbujioʉmi: ‘Tãmurĩ ʉgarique qũẽnorĩ yʉ jeasá. Ʉgagʉ yʉ átiya. Bairi etirique cʉ̃ãrẽ yʉ joya. Mʉa, cabero mʉ ʉgawa yʉ caʉgayaparoro bero,’ qũĩbujioʉmi cʉ̃tʉ macããcʉ̃rẽ cʉ̃ quetiupaʉ pʉame. G+Na ĩ quetibʉjʉ yaparo, na ĩnemoñupʉ̃ tunu Jesús: “¿Ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ mʉjãã mena macããcʉ̃, cʉ̃rẽ paacoteri majõcʉ cʉ̃ cacʉ̃goata, wesepʉ cʉ̃ quetiupaʉ wecʉare na nuʉ, o yepa cʉ̃ caoteparore qũẽnoʉ caatíatacʉ cʉ̃ caetaro ĩña, cʉ̃ quetiupaʉ pʉame: ‘Tãmurĩ etanumurĩ ʉgaya ʉgariquere,’ cʉ̃ qũĩbujiocʉti capaatacʉ cʉ̃ caetaroi? dFABairo na caĩrõ tʉ̃go, atore bairo na ĩñupʉ̃: —Yʉ yarã mʉjããrẽ ñiña: Mostaza cawãmecʉtii apeacã, õcã apeacã majũ niña. Tiacarẽ bairo petoaca Dios mena mʉjãã catʉ̃goñatutuaata, yucʉ capairicʉre etari, tiire, ‘Wãáti ria capairiyapʉ etanʉcãrõjã,’ mʉjãã caĩata, mʉjãã caĩrõrẽã bairo baibujioro tii yucʉ pʉame —na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús, bairo na caĩjẽniñarõ cʉ̃ cabuerãrẽ. El deber del que sirve EECabero tunu, atore bairo qũĩ jẽniñuparã cʉ̃ cabuerã Jesús, marĩ Quetiupaʉre: —Jããrẽ paijãñurõ Dios mena tʉ̃goñatutuariquere jãã jonemoña —qũĩñuparã. QDBairi mʉjããrẽ ñiña tunu: Mʉjãã yaʉ jĩcã rʉ̃mʉrẽ jĩcã wãmo peti pʉga pẽnirõ cãnacãni majũ mʉjããrẽ roro cʉ̃ caápata, ñuña. Bairi cʉ̃ pʉame tunu jĩcã wãmo peti pʉga pẽnirõ cãnacãni majũ, ‘Mʉjããrẽ pʉgani yʉ áperigʉ tore bairo,’ mʉjããrẽ cʉ̃ caĩata, cʉ̃ mʉjãã camasiriyobojapee niña tocãnacãnia cʉ̃ caĩata,” na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús cʉ̃ cabuerãrẽ. El poder de la fe CwBairi mʉjããrẽ ñiña: Caroaro ása. ¡Mʉjãã cʉ̃ã mʉjãã yasire! “Ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ mʉjãã yaʉ, roro cʉ̃ caápata, cʉ̃ quetibʉjʉya tutuaro mena. Bairi cʉ̃ pʉame tunu cʉ̃ catʉ̃goñawasoata, cʉ̃ masiriyobojaya. QBBairi atore bairo ñi tʉ̃goñaña yʉ bʉsʉriquere camasĩpeyoenarẽ roro cajʉ̃goĩrĩ majãrẽ: Ʉ̃tãã capairica mena na wãmʉarĩrẽ jiyaturi, ria capairiyapʉ na carurecõãpee niña. pA [Jesús atore bairo na ĩñupʉ̃ cabero tunu cʉ̃ cabuerãrẽ: “Mʉjããrẽ ñiña: Tocãnacãnia nigarãma ati yepapʉre roro cajʉ̃goĩrĩ majã. Roro majũ baiyama camasã na caátie jʉ̃gori. Netõjãñurõ yʉ pʉame bopacooro na ñiñaña, roro caĩtori majãrẽ. ¡Na roquere bopacooro netõrõ na baio joroque na átigʉmi Dios, na yaye wapa! 9@kBairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, bairo qũĩ tʉsayupʉ Abraham pʉame: ‘Moisés ãnacʉ̃, bairi profeta majã na caĩquetibʉjʉwoatucũñarĩqũẽrẽ na catʉ̃goʉsagaeticõãta, ti yepa macããna mʉ yarã, cariacoatacʉ tunu cacati cʉ̃ caĩrĩjẽ cʉ̃ãrẽ tʉ̃goʉsaetibujiorãma,’ qũĩ jãnañupʉ̃ Abraham pʉame pairo cadinero cʉ̃gomirĩcʉ̃rẽ yua,” na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús cʉ̃ cabuerãrẽ.V?%Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, atore bairo qũĩ yʉyupʉ pairo cadinero cʉ̃gomirĩcʉ̃ Abrahãrẽ tunu: ‘Jãã ñicʉ̃ Abraham, bairoa baiya bairopʉa. Bairo cabaimiatacʉ̃ãrẽ, yʉ yarã pʉame tʉ̃goʉsaetiyama. Bairi cariacoatacʉ tunu cacati roquere qũĩñarĩ, caroaro cʉ̃ caĩrĩjẽ roquere tʉ̃goʉsa jʉ̃gobujiorãma. Na yerire tʉ̃goña wasoabujiorãma yʉ yarã,’ qũĩñupʉ̃ pairo cadinero cʉ̃gomirĩcʉ̃ pʉame Abrahãrẽ. > Bairo cadinero cʉ̃gomirĩcʉ̃ cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, atore qũĩñupʉ̃ Abraham pʉame: ‘Merẽ na, ji yepa macããna Moisés ãnacʉ̃, bairi profeta majã ãnana na caquetibʉjʉwoatucũñarĩqũẽrẽ masĩñama. Bairi tie na caquetibʉjʉwoatucũñarĩqũẽrẽ na tʉ̃goʉsaáto, atore roro tãmʉogaena,’ qũĩñupʉ̃ Abraham pairo cadinero cʉ̃gomirĩcʉ̃rẽ. *=MTopʉ ãnama yʉ bairã jĩcã wãmo cãnacãʉ̃ majũ yʉrea bairo caãna. Bairi Lázaro narẽ cʉ̃ quetibʉjʉ ápáro, “Na cʉ̃ã roro bopacooro netõrema ati peero caʉ̃jãnaeti peerore na cariari rʉ̃mʉ,” ĩ,’ qũĩñupʉ̃ pairo cadinero cʉ̃gomirĩcʉ̃ Abrahãrẽ. g<G“Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, atore bairo qũĩnemoñupʉ̃ pairo cadinero cʉ̃gomirĩcʉ̃ pʉame Abrahãrẽ tunu: ‘Jãã ñicʉ̃ Abraham mʉrẽ ñiña: Toroque Lázarore cʉ̃ árotiya yʉ pacʉ ya wiipʉ. M;Tunu mʉrẽ ñiña: Ato jãã caãno pairi ope, ope caãni ẽñotarore bairo niña. Bairi topʉ caãna, dope bairo atímasĩẽnama atopʉre. Tunu bairoa, dope ámasĩẽnama ato caãna pʉame cʉ̃ã mʉjãã tʉpʉre. Bairi dope bairo ámasĩẽcʉ̃mi Lázaro cʉ̃ã mʉ tʉpʉre,’ qũĩñupʉ̃ Abraham ãnacʉ̃. 4:aBairo cʉ̃ caĩmiatacʉ̃ãrẽ, atore bairo qũĩñupʉ̃ Abraham ãnacʉ̃ pʉame pairo cadinero cʉ̃gomirĩcʉ̃rẽ: ‘Yʉ pãrãmi, mʉa caroaro mʉ ãmʉ ji yepapʉre. Caroaro netõrõ majũ mʉ ãmʉ mʉ yarã mena. Ãni, marĩ yaʉ, Lázaro pʉame roque roro majũ netõwĩ, topʉ ãcʉ̃. Bopacooro baiwĩ. Bairi ãmerẽ cʉ̃ ʉseanio joroque cʉ̃ jãã átiya atopʉre. Yerijãʉ̃ átiyami bopacooro canetõrĩcʉ̃ ãnirĩ. Mʉa, ãni Lázaro cʉ̃ cayerijãrõ ũnoa, mʉ pʉame bopacooro mʉ netõña caroaro caãnacʉ̃ ãnirĩ yua. 29]Bairo na ĩña yua, atore bairo qũĩñupʉ̃ pairo cadinero cʉ̃gomirĩcʉ̃ pʉame Abraham ãnacʉ̃rẽ, topʉ caãcʉ̃rẽ, bʉsʉrique tutuaro mena: ‘Jãã ñicʉ̃ Abraham, tʉ̃goya mai yʉ caĩrĩjẽrẽ. ¡Yʉ bopaca ĩñaña! Roro netõʉ̃ yʉ baicʉpʉ atopʉre. Bairi Lázarore cʉ̃ joya yʉ tʉpʉ. Cʉ̃ wãmojũã yapaaca mena ocopʉ weyori, yʉ ñemerõrẽ cʉ̃ yʉsʉoʉ apáro. Bʉtioro majũ bopacooro yʉ netõcʉpʉ, ati peero caʉ̃jãnaeti peerore ãcʉ̃,’ qũĩñupʉ̃ pairo cadinero cʉ̃gomirĩcʉ̃ Abrahãrẽ. U8#“Bairi yua, dinero pairo cacʉ̃gomirĩcʉ̃ pʉame roro majũ netõñupʉ̃ cariaricarã ãnana cañuena na caãnopʉre yua. Bairo topʉ ãcʉ̃, ĩñamʉgõjoyupʉ jõbuipʉ. Bairo ĩñamʉgõjoʉ majũ, qũĩñabocayupʉ Abraham ãnacʉ̃rẽ. Lázaro ãnacʉ̃ cʉ̃ãrẽ qũĩñañupʉ̃ Abraham menapʉ cʉ̃ caãno. 7Bairi yua, jĩcã rʉ̃mʉ cabopacaʉ pʉame riacoásúpʉ. Bairo cʉ̃ cabaiyasiro yua, ángelea majã cʉ̃ necoásúparã Abraham ãnacʉ̃ cʉ̃ caãnopʉ, nocãrõ caroaro caãnopʉ yua. Bairo cabopacaʉ ãnacʉ̃ cʉ̃ cabaiyasiro bero, pairo cadinero cʉ̃gomirĩcʉ̃ cʉ̃ã riacoásúpʉ. Bairo cʉ̃ cabaiyasiro ĩña, cʉ̃ yarocacõãñuparã cʉ̃ ãnacʉ̃ yarã pʉame. 6+Bairo bopacaʉ ãnirĩ pairo cadinero cʉ̃goʉ cʉ̃ caʉgañorĩjẽrẽ, cʉ̃ mesa roca cañarĩjẽrẽ ʉgaganucũmiñupʉ̃. Bairo ʉgamicʉ̃ã, dope átimasĩẽsupʉ. Roro netõrõ baiyupʉ. Nurĩcãrã yaia cʉ̃ cãmiirẽ cʉ̃ weronucũñuparã roro majũ. l5QTunu bairoa ãñupʉ̃ jĩcãʉ̃ cabopacaʉ, Lázaro cawãmecʉcʉ. Cʉ̃ pʉame bopacooro ãninucũñupʉ̃. Cãmii boarique cʉ̃goyupʉ. Bairo bopacaʉ ãnirĩ, pairo cadinero cʉ̃goʉ jopetʉre ruinucũñupʉ̃ yepapʉ. 4%Ĩ quetibʉjʉ yaparo, ape wãmerẽ ĩcõñarĩ na ĩnemoñupʉ̃ tunu: “Jĩcãʉ̃ caʉ̃mʉ ãñupʉ̃ pairo cadinero cʉ̃goʉ. Cʉ̃ pʉame jutii caroa caʉgueri manie jetore jãñanucũñupʉ̃. Bairi nʉcʉ̃bʉgorique mena ãninucũñupʉ̃, caroa majũrẽ cajutii jãñaʉ ãnirĩ. Tunu bairoa tocãnacã rʉ̃mʉa bose rʉ̃mʉrĩ qũẽnonucũñupʉ̃ caroa rʉ̃mʉrĩ majũ. O3“Bairi ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ cʉ̃ nʉmorẽ cʉ̃ capitiata, bairi apeo mena cʉ̃ cawãmojiyaata, Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ caápei niñami. ‘Apeo mʉ nʉmo mee caãcõ mena ãmerĩcõãña,’ cʉ̃ caĩcũrĩqũẽrẽ caápei niñami. Tunu bairoa apei camanapʉ pitirico mena cʉ̃ cawãmojiyaata, cʉ̃ cʉ̃ã Moisés cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ caápei niñami,” na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús. El rico y Lázaro \21“Bairopʉa, Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩqũẽ pʉame nicõãgaro. Noa ũna mʉjãã mena macããna ati ʉmʉrecore, ati yepa cʉ̃ãrẽ átiyasiomasĩẽtĩñama. Torea bairo Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩqũẽ jĩcã wãmeacã ũno cʉ̃ãrẽ átiyasio masĩẽtĩñama camasã. Jesús enseña sobre el divorcio 1wĨ quetibʉjʉ yaparo, atore bairo na ĩ quetibʉjʉ nemoñupʉ̃ tunu: “Moisés ãnacʉ̃ camasã na caátipeere cʉ̃ caroticũrĩqũẽ, bairi profeta majã na caquetibʉjʉcũrĩqũẽ cʉ̃ã mʉjãã jʉ̃goãñupã, Juan camasãrẽ cabautizamirĩcʉ̃ cʉ̃ caetaparo jʉ̃goye. Ati rʉ̃mʉrĩrã caroa queti, Dios cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉ caetarore tʉ̃gorã átiyama camasã. Bairo na catʉ̃goro jʉ̃gori cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉre jããmasĩõ joroque na átiya tie caroa queti. 0)Bairo na cabairo ĩña, Jesús pʉame atore bairo na ĩñupʉ̃: “Mʉjãã camasãrẽ caĩtorã mʉjãã ãniña. Camasã na caĩñarõpʉra caroarã majũ mʉjãã bauya, camasã watoa ãna. Baipʉa, Dios pʉame roque bairo mʉjãã cabaimiatacʉ̃ãrẽ, masĩjãñuñami roro mʉjãã yeri pũna caãnierẽ. Tunu bairoa dise ũnierẽ, ‘Cabʉgoro macããjẽ mee ñiña atie,’ camasã na caĩwãmetimiatacʉ̃ãrẽ, Dios pʉame tiere ĩñatejãñuñami,” na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús. La ley y el reino de Dios S/Fariseo majã pʉame dinerore catʉ̃goñamaimajũcõãrã ãnirĩ cʉ̃ caĩrĩjẽrẽ tʉ̃gomirãcʉ̃ã, cʉ̃ caĩrĩjẽrẽ cariape tʉ̃gopeoesuparã. Cʉ̃ bócaboyeti epecõãñuparã. T~}:|i{XzUxwvutssjrqrpooinmmkji|hh#fecMbA`_^A]?\\[gZXXUW&UT'S)RvQ7ON5LKJ8H$FExDD%BAw@.?=Bairo na caĩjẽniñarõ, atore bairo na ĩñupʉ̃ Jesús: —Jerusalén macãrẽ etarã, mʉjãã bócaetagarã jĩcãʉ̃ caʉ̃mʉrẽ, ocorʉ pʉsari caácʉ́re. Cʉ̃rẽ cʉ̃ bócaetari, cʉ̃ bero mʉjãã ʉsaápá.  Na pʉame bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, qũĩñuparã: —¿Noopʉ marĩ caʉgapeere jãã caqũẽnoyuro mʉ boyati? *MBairo ti rʉ̃mʉ caetaro ĩña, Jesús pʉame atore bairo na ĩ joyupʉ Juan, apei Pedro menarẽ: —Pascua bose rʉ̃mʉ marĩ caʉgapeere qũẽnoyurájá. [/Merẽ yua, etayuparo Pascua bose rʉ̃mʉ, pããrẽ cawauarije asuena na caʉgari bose rʉ̃mʉ. Tunu bairoa oveja nurĩcʉ̃ macʉ̃ cordero na caĩrẽ pajĩãrĩ na caʉgari bose rʉ̃mʉ etayuparo. B}Bairo cʉ̃ na caĩrõ, “Jaʉ,” ĩrĩ, jeyupʉ dinerore. Tie dinerore jeri bero, Judas pʉame camasã manorẽ ĩñarĩ macãjʉ̃goyupʉ, Jesure na ñerotigʉ. La Cena del Señor 1[Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go yua, ʉseanicoasuparã. Bairo ʉseanirĩ, “Dinero mʉrẽ jãã jogarã tie wapa,” qũĩñuparã templo wii quetiuparã pʉame Judare. iKBairi yua, Judas pʉame na ĩñaʉ ásúpʉ quetiuparã sacerdote majã, bairi tunu aperã templo wii quetiuparã majũrẽ. Na tʉpʉ etari, Jesure bʉsʉjã buitirocacõãñupʉ̃, cʉ̃ na capajĩãmasĩparore bairo ĩ. QBairi yua, wãtĩ cʉ̃ jããñupʉ̃ Judas Iscariote na caĩrẽ. Cʉ̃ pʉame Jesús bueri majã pʉga wãmo peti rʉpore pʉga pẽnirõ cãnacãʉ̃ mena macããcʉ̃ jĩcãʉ̃ ãñupʉ̃. Quetiuparã sacerdote majã, bairi Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ cajʉ̃gobueri majã pʉame, “¿Dope bairo átiri Jesure cʉ̃ marĩ pajĩãrãati?” ãmeo ĩ bʉsʉyuparã na majũ. Bairãpʉa, átimasĩẽsuparã mai, camasãrẽ uwirã.  1Merẽ yua, cõñarõ baiyuparo bose rʉ̃mʉ, Pascua na caĩrĩ rʉ̃mʉ, pããrẽ cawauarije caasua manierẽ na caʉgari bose rʉ̃mʉ majũ.  &Camasã nipetiro tocãnacã ñamirõcã caãno templo wiipʉ etanucũñuparã, Jesús cʉ̃ cabuerijere tʉ̃gorã etarã.,Q%Jesús pʉame ʉmʉrecore templo wiipʉ ñubuenucũñupʉ̃ ti semanarẽ. Ñami pʉamerẽ ácoanucũñupʉ̃ Olivo cawãmecʉti buropʉ, ñami netõõgʉ.  $Bairi yʉ caetaparore caroaro yuya. Tunu atore bairo Diore cʉ̃ jẽniña: ‘Ti rʉ̃mʉ caetaripaʉ tʉ̃goñatutuariquere jãã joya, ti rʉ̃mʉ cabaipeere jãã canetõmasĩparore bairo ĩrã. Bairi tunu jãã, Camasã Jʉ̃gocʉ tʉpʉ jãã caetaparore bairo ĩrã, tʉ̃goñatutuariquere jãã joya,’ qũĩ jẽniña tocãnacã rʉ̃mʉa,” na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús. "=#Waibʉcʉ pʉame petiire cʉ̃ cayoata, rutimasĩẽtĩñami. Torea bairo ti rʉ̃mʉ caetaro, camasã tocãnacãpaʉ macããna rutimasĩẽtĩgarãma. H "“Caroaro tʉ̃goñaña. Ti rʉ̃mʉ caetaparo jʉ̃goye mʉjãã ĩña acʉare. Nemo yʉ catunuetari rʉ̃mʉrẽ, yʉ yarã roro na caátiãnorẽ ñiñagaetiya. Cacũmurãrẽ, bairi ati yepa macããjẽrẽ catʉ̃goñarĩqũẽ pairã cʉ̃ãrẽ na ñiñagaetiya. Bairi caroaro ãña tocãnacã rʉ̃mʉa. !Ati ʉmʉrecóo, ati yepa cʉ̃ã yasipeticoagaro. Yʉ yaye quetibʉjʉrique roque petietigaro. Yʉ caĩrõrẽã bairo baicoagaro.  “Cariape mʉjããrẽ ñiña: Mʉjããrẽ yʉ caquetibʉjʉrije baijʉ̃gogaro ti yʉtea macããna na cariaparo jʉ̃goye. 7Torea bairo mʉjããrẽ yʉ caquetibʉjʉrije caetaro ĩñarĩ, ‘Merẽ Dios cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉ cõñarõ baiya,’ mʉjãã ĩ masĩgarã. q [Ti yucʉ cawãma pũũ cawasoaro ĩñarĩ, ‘Merẽ cʉ̃ma cõñarõ baiya,’ mʉjãã ĩ masĩña. 5 cBairo ĩ quetibʉjʉ yaparori, ati wãmerẽ ĩcõñarĩ na quetibʉjʉ nemoñupʉ̃ tunu: “Higuera cawãmecʉti yucʉ, o apei yucʉ cabairijere mʉjãã masĩña. ! ;Bairi mʉjããrẽ ñiña: Mʉjããrẽ yʉ caquetibʉjʉrijere bairo caetaro ĩñarĩ wãmʉnʉcãña. Bairo wãmʉnʉcãrĩ, jõbui pʉame mʉjãã wãmorĩrẽ ñumʉgõjori coteya. Yʉ, tocãrõã yʉ atígʉ, mʉjããrẽ netõʉ̃ acʉ́,” na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús. @ yBairo cabairo beropʉ, yʉ, Camasã Jʉ̃gocʉre ñiñamʉgõ jogarãma. Buseriwo watoapʉ nocãrõ yʉ catutuarije mena, bairi yʉ caasiyabatorije mena yʉ caatóre ĩñajogarãma. ( ICamasã pʉame bairo cabairo ĩñarĩ: ‘¿Dope bairo to bairoati ati ʉmʉrecóo?’ ĩ uwitʉ̃goñagarãma bʉtioro. Ñocõã cʉ̃ã yuguiñacoagarãma. q[Ĩ quetibʉjʉ yaparo, atore bairo na ĩnemoñupʉ̃ tunu: “Jõ ʉmʉrecóopʉ ricaati cabaurije baugaro. Muipʉ ʉmʉreco macããcʉ̃, ñami macããcʉ̃ cʉ̃ã, ñocõã cʉ̃ã ricaati baugarãma. Bairi yua, nipetiro camasã tiere ĩña acʉacoagarãma. Tunu bairoa ria capairiya oco turi roro cabʉsʉocajorore tʉ̃gori tʉ̃go acʉacoagarãma. b=Bairi ti macã macããna jĩcããrã besui riagarãma. Aperã preso joricarã na caãnoi, nipetiro macã macããrĩpʉ ácoagarãma. Aperopʉ macããna pʉame Jerusalén macãrẽ ẽmacõãgarãma yua. Na pʉame ti macãpʉ nicõã nigarãma Dios cʉ̃ caátirotiricaro cãrõ,” na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús. El regreso del Hijo del hombre 'GTi rʉ̃mʉrẽ roro ati yepapʉre bairique nigaro. Dios pʉame popiye na baio joroque na átigʉmi, na yaye wapai. ¡Bairi carõmia bairirupaʉ caãna popiye netõõrõ baigarãma! ¡Tunu bairoa, caũpũrããcãrẽ capũnaacʉna cʉ̃ã popiye netõõrõ baigarãma ti rʉ̃mʉrẽ! MTi rʉ̃mʉrĩ pʉame camasã rorije na caátiei jʉ̃gori popiye na cabairi rʉ̃mʉrĩ nigaro. Nipetiro baigaro Dios bʉsʉrica tutipʉ cʉ̃ caĩquetibʉjʉ jʉ̃goyeticũrĩcãrõrẽ bairo. U#Bairi mʉjããrẽ ñiña: Judea yepa macããna ʉ̃tã yucʉpʉ na ruti ápáro. Aperã Jerusalén macããna ti macãrẽ na witiweyoátó. Tunu aperã wesepʉ caãna ti macãrẽ na tunuapéricõãto. c?“Jĩcã rʉ̃mʉ soldaua, pajĩãrĩ majã Jerusalén macãrẽ na cajotoa ãmejorero ĩñarã, atore bairo mʉjãã ĩ tʉ̃goñamasĩgarã: ‘Merẽ ati macã yasigaro baiya,’ mʉjãã ĩ tʉ̃goñagarã. |q¡Bairi yʉ yaye jĩcã wãmeacã ũnorẽ jãnaeticõãña, mʉjããrẽ Dios cʉ̃ canetõõparore bairo ĩrã! Bairi roro mʉjããrẽ na caátimiatacʉ̃ãrẽ, mʉjãã yasietigarã. Mʉjãã poawẽ jĩcãwẽãcã ũno yasietigaro. q[Bairi yua, ati ʉmʉrecóo macããna nipetiro mʉjããrẽ ĩñategarãma, yʉ yarã mʉjãã caãnoi. 3Bairãpʉa, mʉjãã yarãrẽ bairo caãna nimirãcʉ̃ã, mʉjãã bʉsʉjã buitiregarãma. Bairi mʉjãã pacʉa, mʉjãã bairã, aperã mʉjãã yarã, mʉjãã baparã cʉ̃ã mʉjãã bʉsʉjã buitiregarãma. Bairo átiri, jĩcããrãrẽ mʉjãã pajĩãregarãma. `~9Yʉ pʉame mʉjãã caĩpeere yʉ masĩõgʉ. Bairo yʉ caátoi, ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ mʉjãã pesua mena macããcʉ̃ mʉjãã caĩrĩjẽrẽ nʉcãmasĩẽtĩgʉmi. Ni ũcʉ̃ manigʉmi mʉjããrẽ cabotioʉ. }Bairi quetiuparã roro mʉjããrẽ na caátíparo jʉ̃goye, ‘¿Dope bairo na marĩ ĩrãati?’ ĩ tʉ̃goña macãẽtĩcõãña. |} Bairo na caátimiatacʉ̃ãrẽ, na ũnarẽ yʉ yaye quetire nemojãñurõ mʉjãã quetibʉjʉ masĩgarã bairãpʉa. { “Mai, atie cabaiparo jʉ̃goye mʉjããrẽ roro átijʉ̃gogarãma. Mʉjããrẽ ñerĩ, popiye mʉjãã baio joroque mʉjãã átigarãma. Ñubuerica wiiripʉ mʉjããrẽ jeágarãma, to macããna mʉjããrẽ na caĩñabeseparore bairo ĩrã. Bairo átiri, mʉjããrẽ preso jorica wiipʉ mʉjãã cũrecõãgarãma. Tunu yʉ yarã mʉjãã caãno jʉ̃gori, na pʉame mʉjããrẽ roro na catutiparore bairo ĩrã, quetiuparã gobernadores, bairi quetiuparã reyes tʉpʉ cʉ̃ãrẽ mʉjãã neágarãma. vze Tunu tutuaro mena ati yepa cʉ̃ã yuguigaro nipetiropʉ. Apeye aʉa riarique atígaro. Riaye cʉ̃ã noo caãno cãnacãpaʉpʉa nigaro. Tunu ʉmʉrecóopʉre acʉorije majũ bai ĩñogaro. Marĩ caĩñañaetĩẽ ũnie bai ĩñogaro. jyM Ĩ quetibʉjʉ yaparo, na quetibʉjʉ nemoñupʉ̃ tunu: “Aperã jĩcã yepa macããna, ape yepa macããna mena ãmeo pajĩãgarãma. Tunu bairoa jĩcã macã macããna, ape macã macããna mena ãmeo pajĩãgarãma. Hx  Tunu bairoa mʉjãã queti tʉ̃gogarã: ‘Camasã aperopʉ cʉ̃ãrẽ ãmeo pajĩãrã átiuparã.’ Bairo na caátie quetire tʉ̃gori, tʉ̃go acʉaeticõãña. Ati ʉmʉrecóo capetiparo jʉ̃goye bairoa cabaijʉ̃goye cʉtipee niña bairopʉa. Bairi tʉ̃go acʉaeticõãña,” na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús. w7Bairo na caĩjẽniñarõ tʉ̃gori, atore bairo na ĩñupʉ̃ Jesús: “Caroaro majũ mʉjãã tʉ̃goñamasĩgarã, jããpʉ jãã ĩtoecore, ĩrã. Capããrã atígarãma caĩtoñesẽãrĩ majã. Atore bairo ĩgarãma: ‘Yʉa, yʉ ãniña Dios cʉ̃ cajoʉ. Ãmea niña Dios marĩrẽ cʉ̃ canetõõrĩ yʉtea,’ ĩgarãma. Bairo na caĩmiatacʉ̃ãrẽ, cariape na mʉjãã tʉ̃goetigarã. dvABairo Jesús cʉ̃ caĩrõ, atore bairo qũĩ jẽniñañuparã: —Cabuei, ¿nocãrõpʉ to bairoati atie mʉ caĩrĩjẽ? ¿Dope bairo merẽ, “Jesús cʉ̃ caĩrĩqũẽ etaro baiya,” jãã ĩ masĩrãati? wug—Jĩcã rʉ̃mʉ, ati wiire roro na caátipa rʉ̃mʉ etagaro. Bairo caetaro, jĩcã ʉ̃tãã ũno bui tuticʉti pesaricaro manopʉ átiyasio rocacõãgarãma ati wiire —na ĩñupʉ̃ Jesús camasãrẽ. Señales antes del fin tCabero jĩcããrã to caãna templo wiire ĩñarĩ, atore bairo ãmeo ĩ bʉsʉyuparã: “¡Nocãrõ caroa wii majũ to ãniñati ati wii! Paca ʉ̃tãpãĩrĩ niña. Tunu bairoa camasã aperã na canunirĩqũẽrẽ na cacũrĩqũẽ mena caroa wii majũ bauya,” ãmeo ĩ bʉsʉyuparã, templo wiire ĩñarĩ na majũ. Bairo na caĩrõ tʉ̃gori atore bairo na ĩñupʉ̃ Jesús: )sKBairo cõ caáto ĩña, atore bairo na ĩñupʉ̃ Jesús: —Ãnoa cadinero cʉ̃gonetõõrã ãnirĩ narẽ catuarijere jããñama. Atio cawapeao pʉame cabopacanetõõ ãnirĩ, cõ cacʉ̃gomirĩjẽ nipetirijere jããñamo. Bairi cariape mʉjããrẽ ñiña: Dios cʉ̃ caĩñajoro atio pʉame cadinero cʉ̃gorã netõõjãñurõ jããñamo —na ĩñupʉ̃ Jesús. Jesús anuncia que el templo será destruido r|qqNa bero cawapeao cabopacao cʉ̃ã jããñupõ pʉga moneda, cobre tiiriacarẽ, cacʉ̃goeco majũ nimiocʉ̃ã. $p CCabero templo wiipʉ ãcʉ̃, Jesús pairo cadinero cʉnarẽ na ĩñajoyupʉ. Na pʉame dinero jããrĩcã pataripʉ na yaye dinerore jããrã ásuparã. ;oo/Tunu bairoa cawapearã rõmirĩ ya wiirire ẽmanucũñama. Tunu yoaro Diore cʉ̃ jẽniñubuetonucũñama. Na pʉame roque aperã netõjãñurõ popiye tãmʉogarãma.”Hn .“Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ cajʉ̃gobueri majã na caátiãnierẽ tʉ̃goñamasĩña: Na pʉame jutii cayowerijere jãñajesoyama. Bairo cajãñarã ãnirĩ maapʉ na caáñesẽãta, nipetiro camasã nʉcʉ̃bʉgorique mena na cajẽnirõrẽ bonucũñama. Tunu bairoa ñubuerica wiiripʉ na caápáta, caroapaʉri jetore ruiganucũñama. Tunu bose rʉ̃mʉ caãno narẽ na capiiata, caroapaʉre ruiri ʉgaganucũñama. pmY-Cabero capããrã camasã na catʉ̃goãno, atore bairo na ĩñupʉ̃ Jesús cʉ̃ cabuerãrẽ: l,Bairi Dios cʉ̃ cajoʉre, “yʉ Quetiupaʉ” cʉ̃ caĩmiatacʉ̃ãrẽ, ¿nopẽĩrã, “David ãnacʉ̃ pãrãmi ãnigʉmi,” na ĩ quetibʉjʉnucũñati? —na ĩñupʉ̃ Jesús, na catʉ̃gomasĩparore bairo ĩ. Jesús acusa a los maestros de la ley #k?+Mʉ pesua caãnanarẽ na yʉ canetõnʉcãrõ bero, mʉ pʉame na mʉ rotimasĩgʉ,” ’ĩñupĩ David ãnacʉ̃, Dios cʉ̃ caĩrĩqũẽrẽ. 9jk*David ãnacʉ̃ pʉame Salmos tutipʉre atore bairo ĩ woatuyupi:‘Dios pʉame yʉ Quetiupaʉre atore bairo qũĩwĩ:“Ato ruiya cariape nʉgõã pʉame mai. 4ia)Cabero Jesús atore bairo na ĩ jẽniñañupʉ̃: —¿Nopẽĩrã, “Mesías Dios cʉ̃ cajoʉ, David ãnacʉ̃ pãrãmi nigʉmi,” na ĩ quetibʉjʉnucũñati? lhQ(Bairi yua, pʉgani cʉ̃ jẽniñanemo masĩẽsuparã. ¿De quién es desciende el Mesías? 6ge'Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃gori, jĩcããrã fariseo majã mena macããna atore bairo qũĩñuparã: —Cabuei, caroaro majũ mʉ quetibʉjʉya —qũĩñuparã Jesure. mfS&Dios pʉame cayasirã ãnana ũna quetiupaʉ mee niñami. ¡Cacatirã majũ quetiupaʉ roque niñami! Dios, cʉ̃ caĩñajorore na nipetiro cacatirãrẽ bairo caãna niñama —na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús saduceo majãrẽ. !e;%Bairi Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caquetibʉjʉwoacũñarĩcã tutipʉ marĩ quetibʉjʉ masĩõña atore bairo: ‘Nipetiro camasã cariacoatana nimirãcʉ̃ã, caticoagarãma.’ Ti tutipʉ yucʉ ʉ̃mirõcʉ̃ã caʉ̃petietiire cʉ̃ caquetibʉjʉricapaʉpʉ atore bairo ĩ woatuyupi Moisés: ‘Yʉa, yʉ ãniña Abraham, cʉ̃ macʉ̃ Isaac, bairi cʉ̃ macʉ̃ Jacob quetiupaʉ caãnacʉ̃,’ ĩñupĩ. |dq$Topʉre pʉgani riaetigarãma nipetiro to macããna. Ángelea majã na caãnorẽ bairo nigarãma. Tunu bairoa Dios cʉ̃ cacatiorã ãnirĩ, cʉ̃ pũnarẽ bairo majũ caãna nigarãma. Bairi nʉmo cʉtaje manigaro ti ʉmʉrecóopʉre yua. @cy#Aperã Dios mena na catʉ̃goñatutuarije jʉ̃gori, ape ʉmʉrecóore tunu catiri, caetaparã pʉame roque nʉmo manigarãma. Tunu bairoa na pũnaa rõmiarẽ na nʉmotietigarãma. 5bc"Bairo na caĩrĩjẽrẽ tʉ̃go, atore bairo na ĩñupʉ̃: —Ati ʉmʉrecóore caãna, carõmia manapʉ cʉtinucũñama. Caʉ̃mʉa cʉ̃ã nʉmo cʉtinucũñama. @ay!Bairo ati yepapʉ nipetirã nʉmo caãnacõ ãnirĩ yua, cariaricarã tunu na cacatiropʉ na caãno, ¿ni nʉmo majũ cõ ãnicʉti? —qũĩ jẽniñañuparã saduceo majã Jesure. F` Cabero na ãnana nʉmo caãnimirĩcõ cʉ̃ã riacoásúpo. B_}Tunu bairoa cʉ̃ ãnacʉ̃ bai, apei pʉame cʉ̃ buiacore wãmojiyayupʉ tunu. Cabero cʉ̃ cʉ̃ã riacoásúpʉ pũnaa mácʉ̃ã. Bairi, bairo jeto baiyuparã nipetiro na ãnana bairã, aperã cʉ̃ã. Bairo nipetiro cõ mena nʉmo cʉtimirãcʉ̃ã, nipetirã cõ mena pũnaa mána jeto riapeticoasuparã. ^Bairi cʉ̃ ãnacʉ̃ bai pʉame cʉ̃ buiacore wãmojiyayupʉ tunu. Cabero pũnaa mácʉ̃ã riacoásúpʉ cʉ̃ cʉ̃ã. ]Tiere mʉ masĩĩ. Bairi ape wãmerẽ ĩcõñarĩ jãã quetibʉjʉpa mai: Ãñuparã jĩcãni, jĩcãʉ̃ pũnaa jĩcã wãmo peti pʉga pẽnirõ caãnacãʉ̃ majũ. Bairi cajʉ̃gocʉ pʉame wãmojiya jʉ̃goyupʉ. Cabero pũnaa mácʉ̃ã riacoásúpʉ. \{—Cabuei, Moisés ãnacʉ̃ atore bairo marĩrẽ ĩ woatucũñañupĩ tirʉ̃mʉpʉre: “Ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ cawãmojiyaricʉ cʉ̃ nʉmo mena pũnaa mácʉ̃ã cʉ̃ cariacoapata, cʉ̃ ãnacʉ̃ bai pʉame cʉ̃ buiacore cõ cʉ̃ wãmojiyaáto. Bairo cʉ̃ caáto, cʉ̃ pũnaa caãniparã pʉame cʉ̃ ãnacʉ̃ pũnaarẽ bairo ãnibujiorãma,” ĩcũñupĩ. #[?Cabero jĩcããrã, saduceo majã na caĩrã qũĩñarã asúparã Jesure. Mai, saduceo majã pʉame atore bairo caĩtʉ̃goñarĩ majã ãñuparã: “Camasã cariacoatana, nopẽ bairo catitunu masĩẽnama,” ĩ tʉ̃goñañuparã. Bairi atore bairo qũĩñuparã Jesure: EZBairo cʉ̃ caĩrĩjẽrẽ tʉ̃gori yua, nopẽ bairo pʉame qũĩto masĩẽsuparã fariseo majã pʉame camasã watoare. Bairoa bocá bʉsʉeticõãñuparã, Jesús na cʉ̃ cayʉrijere tʉ̃gorã. “¡Nocãrõ cʉ̃ masĩñati!” ĩ, tʉ̃goñacõã jãnasuparã yua. La pregunta sobre la resurrección Y'Bairo na caĩquetibʉjʉro, atore bairo na ĩnemoñupʉ̃ Jesús tunu: —Toroque emperador quetiupaʉre cʉ̃ yaye caãnierẽ, cʉ̃rẽ cʉ̃ tunuojoya. Tunu bairoa Dios yaye caãnierẽ Diore cʉ̃ jonucũña —na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús fariseojããrẽ. X—Jaʉ, yʉre joñijate moneda tiire —na ĩñupʉ̃. Bairo na canunirõ, na ĩñupʉ̃: —¿Noa riapé to tusayati ti tii moneda tiiacapʉre? Tunu bairoa, ¿noa wãme woaturique to tusayati? —na ĩ jẽniñañupʉ̃ Jesús. Bairo cʉ̃ caĩrõ, na pʉame ĩñuparã: —Emperador, quetiupaʉ ya wãme, bairi tunu, cʉ̃ riapé tusaya ti tii moneda tiiacapʉre —qũĩñuparã. iWKJesús pʉame roro na caĩtʉ̃goñarĩjẽrẽ masĩcõãrĩ, atore bairo na ĩñupʉ̃: cV?Bairo cabai ãnirĩ, ¿dope bairo mi tʉ̃goñañati romano majã marĩrẽ na carotirijere? ¿To ñuñati quetiupaʉ emperadore camasã yaye dinerore jeri jãã cajoata, o to ñueticʉti? —qũĩ jẽniñañuparã. U{Bairi na pʉame cʉ̃tʉ etari, atore bairo qũĩ jẽniñañuparã Jesure: —Cabuei, jãã masĩña merẽ mʉ caátiãnierẽ. Mʉa, caroaro cariape minucũña. Tunu bairoa caãnorẽ bairo mʉ quetibʉjʉnucũña. Aperã roro na cabaurije, aperã caroaro na cabaurije jʉ̃gori mee na miñabeseya. Mʉa, cariapea Dios marĩrẽ cʉ̃ caãnirotiricarorea bairo mʉ bueya. #T?Bairi Jesutʉ na joyuparã catʉ̃gorutiri majãrẽ. Na pʉame nʉcʉ̃bʉgori majãrẽ bairo Jesure na cabai ĩñorõ boyuparã, rorije cʉ̃ bʉsʉo joroque ĩrã. Bairi roro cʉ̃ caĩata, quetiupaʉ gobernadore cʉ̃ marĩ bʉsʉjãmasĩgarã ĩrã, bairo na joyuparã. SBairo cʉ̃ caĩquetibʉjʉ yaparoro, quetiuparã sacerdote majã, bairi Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ cajʉ̃gobueri majã pʉame masĩcõãñuparã Jesús cʉ̃ caĩrĩjẽrẽ. “Marĩ pʉame tia ʉ̃tããrẽ carocari majãrẽ bairo marĩ ãniña. Bairi marĩrẽã ĩgʉ ĩcʉ̃mi Jesús,” ĩ tʉ̃goñañuparã. Bairo ĩ tʉ̃goñamasĩrĩ jicoquei Jesure cʉ̃ ñegamiñuparã. Bairo cʉ̃ ñegamirãcʉ̃ã, cʉ̃ ñemasĩẽsuparã, camasãrẽ na uwirã. El asunto de los impuestos ZR-Bairi ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ tia ʉ̃tãã mena cʉ̃ cañarocapeata, rocapecoabujioʉmi. Tunu bairoa tia, jĩcãʉ̃ buipʉ to cañarocapeata, cʉ̃ rocaboo rocacõãbujioro —na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús. \Q1Bairo na caĩrõ, na ĩñarĩ, atore bairo na ĩñupʉ̃: —¿Nopẽĩrã, ‘Tocãrõã ĩ jãnaña tiere,’ yʉ mʉjãã ĩñati? ¿Torea bairo na ĩ quetibʉjʉ woacũẽsupari Dios yaye quetibʉjʉrica tutipʉre? Atore bairo ĩña:‘Ʉ̃tã mena cawii qũẽnorĩ majã jĩcã ʉ̃tããrẽ na caboetimiatacʉ̃ãrẽ, tia pʉame caãni majũrĩcã nigaro.Tia camanicõãta, wii manibujioricaro,’ ĩ quetibʉjʉ woacũñupã Dios ya tutipʉ. ;PoBairo átigʉmi: Topʉ á, ti wese paari majãrẽ na pajĩã recõãgʉmi. Bairo na átireri bero, aperãrẽ cʉ̃ wesere coteroticũgʉmi,” na ĩñupʉ̃ Jesús. Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃gori, atore bairo qũĩñuparã Jesure: —¡Tocãrõã ĩ jãnaña tiere! ¡Ĩẽtĩcõãña! —qũĩñuparã. OBairo caĩrã ãnirĩ na caĩrõrẽã bairo ásuparã. Ti wese tʉ̃nipʉ cʉ̃ neowaátí, cʉ̃ pajĩã rocacõãñuparã,” na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús. Bairo ĩ quetibʉjʉ yaparo, atore bairo na ĩ jẽniñañupʉ̃ cʉ̃ caĩrĩjẽrẽ catʉ̃gori majãrẽ: “¿Dope bairo ácʉmi mʉjãã ĩ tʉ̃goñañati cʉ̃ macʉ̃rẽ na capajĩãrocaro bero ti wese upaʉ pʉame yua? jNMBairi cabero yua, wese paari majã pʉame ti wese upaʉ macʉ̃ cʉ̃ caatóre ĩñarĩ, ãmeo ĩñuparã: ‘Atíyami ati wese upaʉ macʉ̃. Cʉ̃ã niñami cʉ̃ pacʉ cʉ̃ cariaro bero ati wesere cacʉ̃goʉsapaʉ. Bairi cʉ̃ marĩ pajĩãrocacõãto. Bairo marĩ caápata, ati wese uparãrẽ bairo marĩ tuagarã,’ ãmeo ĩñuparã na majũ. ;Mo “Bairo jeto ʉse wese macããna na caáto ĩñamirĩ, atore bairo ĩ tʉ̃goñañupʉ̃ ʉse wese upaʉ majũ pʉame: ‘¿Dope yʉ ácʉati yua? Yʉ macʉ̃, yʉ camairẽ cʉ̃ yʉ jogʉ na tʉpʉ. Cʉ̃ roquere cʉ̃ nʉcʉ̃bʉgobujiorãma, yʉ macʉ̃ cʉ̃ caãnoi,’ ĩ tʉ̃goñañupʉ̃. /LW Cabero apei, tunu cʉ̃ joyupʉ. Tunu torea bairo cʉ̃ ásuparã ti wesere capaari majã pʉame. Roro cʉ̃ cãmii turi, cʉ̃ acuwiyo joyuparã ti wese camanopʉ. zKm Tunu ti wese upaʉ pʉame apei cʉ̃ ʉ̃mʉrẽ cʉ̃ joyupʉ. Cʉ̃ cʉ̃ãrẽ torea bairo cʉ̃ ásuparã. Roro cʉ̃ átieperi, cʉ̃ qũẽñuparã. Bairo áti yaparori, ñe ũnie mácʉ̃ cʉ̃ átitunuo joyuparã cʉ̃ cʉ̃ãrẽ. %JC Cabero yua, ʉse cabʉtiri yʉtea caetaro masĩrĩ, cʉ̃ ʉ̃mʉ jĩcãʉ̃rẽ cʉ̃ joyupʉ cʉ̃ ya wesere cʉ̃ cawasoricarã tʉpʉ. Cʉ̃rẽ na cawasorique wapare bori, cʉ̃ joyupʉ, tie wapare cʉ̃ jeatíbojaáto, ĩ. Bairo cʉ̃ ʉ̃mʉrẽ cʉ̃ cajomiatacʉ̃ãrẽ, wese paari majã pʉame, cʉ̃ caetaro cʉ̃ qũẽñuparã. Bairo cʉ̃ qũẽrĩ, ñe ũnie mácʉ̃ cʉ̃ átitunuo joyuparã. RI Cabero aperã camasã catʉ̃gori majãrẽ ati wãmerẽ ĩcõñarĩ Jesús na quetibʉjʉyupʉ: “Ãñupʉ̃ jĩcãʉ̃ wese upaʉ. Cʉ̃ pʉame ʉse wesere qũẽnoñupʉ̃. Bairo ti wesere ote yaparori bero, acoásúpʉ cayoaropʉ. Mai, ágʉ jʉ̃goye, cʉ̃ wesere wasocũñupʉ̃ aperã paari majãrẽ, wapatagʉ. +HOBairo na caĩrõ tʉ̃go, atore bairo na ĩñupʉ̃: —Cariape yʉ mʉjãã yʉetiya. Bairi yʉ cʉ̃ã, ‘Noa ũna na carotiro mena tore bairo yʉ átimasĩña,’ mʉjããrẽ ñi quetibʉjʉetigʉ —na ĩñupʉ̃ Jesús fariseojããrẽ. La parábola de los labradores malvados }GsBairi atore bairo qũĩñuparã fariseojãã Jesure: —Jãã masĩẽtĩña Juarẽ cabautiza rotijoricʉre. ?FwTunu bairoa, ‘Camasã pʉame cʉ̃ bautiza rotijoyupa,’ marĩ ĩ masĩẽtĩña. Bairo marĩ caĩata, camasã pʉame ʉ̃tã rupaa mena marĩ wẽpajĩãbujiorãma. Merẽ nipetiro camasã, ‘Juan ãnacʉ̃ Dios cʉ̃ caquetibʉjʉrotijoricʉ majũ ãmi,’ ĩ tʉ̃goñamasĩrãma,” ãmeo ĩñuparã. KEBairo cʉ̃ caĩjẽniñarõ tʉ̃go, yasioroaca ãmeo bʉsʉyuparã na majũ cʉ̃rẽ na caĩyʉpeere: “¿Nopẽ bairo cʉ̃ marĩ yʉrãati rita? ‘Dios pʉame cʉ̃ bautiza rotijoricʉmi,’ marĩ caĩata, ‘Toroque, ¿nopẽĩrã cʉ̃ caquetibʉjʉrijere cariape mʉjãã tʉ̃goeti?’ marĩ ĩbujioʉmi. &DE¿Ni ũcʉ̃ camasãrẽ na cʉ̃ bautiza rotijoyupari Juan ãnacʉ̃rẽ? ¿Dios, o camasã pʉame cʉ̃ na bautiza rotijoyupari? —na ĩñupʉ̃ Jesús. *CMBairo na caĩrõ tʉ̃go, atore bairo na ĩñupʉ̃ Jesús cʉ̃ã: —Yʉ cʉ̃ã mʉjããrẽ jĩcã wãme yʉ jẽniñagʉ. Cariape yʉ mʉjãã yʉwa: }BsEtari atore bairo qũĩ jẽniñañuparã: —¿Noa na carotiro mena bairo mʉ átiati ñamicã mʉ caátiatajere? ~A wJĩcã rʉ̃mʉ templo wiipʉ camasãrẽ na cʉ̃ cabueãnitoye, quetiuparã sacerdote majã, aperã Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ cajʉ̃gobueri majã, aperã cabʉtoa camasĩrĩ majã cʉ̃ã, na nipetiro Jesutʉ etayuparã. >@u0Mai, camasã pʉame nipetiro cʉ̃ cabuerijere caroaro mena cʉ̃ tʉ̃goʉsayuparã. Bairi cʉ̃rẽ na capajĩãrocagamirĩjẽrẽ átimasĩẽsuparã fariseo majã pʉame. ?/Bairo áti yaparori bero, ti wiipʉ camasãrẽ na bueãñupʉ̃ tocãnacã rʉ̃mʉa ti semanarẽ. Bairo to cʉ̃ caãno, quetiuparã sacerdote majã, aperã Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ cajʉ̃gobueri majã, aperã cabʉtoa camasĩrĩ majã pʉame na nipetiro, “¿Dope bairo átiri cʉ̃ marĩ pajĩãrãati?” ãmeo ĩ bʉsʉpẽni jʉ̃goyuparã na majũ. )>K.Bairo na acurewiyojori, atore bairo na ĩñupʉ̃: —Dios cʉ̃ caquetibʉjʉri tutipʉ bairo ĩña: ‘Yʉ ya wii ñubuerica wii majũ nigaro,’ ĩña. Bairo caĩquetibʉjʉmiatacʉ̃ãrẽ, mʉjãã pʉame apeye arʉare bairo mʉjãã átiya. Camasã jeruti nunirĩ majãrẽ bairo caãna ãnirĩ jerutiri majã na caãni wii, ʉ̃tã wiire bairo mʉjãã átiya ati wii, Dios ya wiire —na ĩñupʉ̃ Jesús. = -Bairo ĩrĩ bero, Jesús etayupʉ Jerusalén macãrẽ yua. Bairo etari, templo capairi wii, ñubuerica wiire jããñupʉ̃. Ti wiire jããetari, to macããna nunirĩ wapatari majãrẽ, bairi wapatiri majã cʉ̃ãrẽ na acurewiyojo jʉ̃goyupʉ. <<q,Ãmeo qũẽrĩ mʉjããrẽ pajĩãre peyocõãgarãma mʉjãã wapana pʉame. Bairo mʉjãã pajĩãreri, Jerusalén macã ãnatõrẽ átiyasio rocamajũcõãgarãma. Tie ʉ̃tã rupaa na caẽñotamirĩqũẽ jĩcã ʉ̃tã ũno buituticʉti pesaricaro manopʉ átiyasio rocacõãgarãma, mʉjãã ya macã Jerusalén macã ãnatõrẽ. Mʉjãã majũ Dios mʉjããrẽ cʉ̃ canetõʉ̃ atiere mʉjãã tʉ̃gopeoepʉ. Bairi mʉjããrẽ pajĩãregarãma mʉjãã wapana,” ĩ yapapuayupʉ Jesús, Jerusalén macãrẽ ĩñajori. Jesús purifica el templo T;!+Bairi mʉjããrẽ roro na caátipa rʉ̃mʉrĩ atígaro. Mʉjãã wapana pʉame Jerusalẽrẽ ʉ̃tã mena ẽñota, ãmejoregarãma rupa macãpʉa, mʉjãã carutimasĩẽtĩparore bairo ĩrã. Bairo áticõãrĩ, camasã, mʉjãã wapana pʉame mʉjãã tocãnacãpaʉpʉrea ẽñota ãmejoreri, mʉjãã ãmeo qũẽgarãma. ::m*Atore bairo na ĩ tʉ̃goña yapapuayupʉ Jerusalén macã macããnarẽ: “Mʉjãã, Jerusalén macããna ãme rʉ̃mʉ mʉjããrẽ yʉ quetibʉjʉgamiña caroa yeri cʉtajere. Mʉjãã pʉame tie quetire apero cayasioropʉ caãnierẽ na caĩñamasĩẽtõrẽã bairo tiere mʉjãã masĩẽtĩña. g9G)Merẽ yua, Jesús Jerusalén macãtʉacapʉ ãcʉ̃, ti macãrẽ ĩñajori, otiyupʉ. k8O(Bairo na caĩrõ, Jesús pʉame atore bairo na ĩñupʉ̃: —Mʉjããrẽ cariape ñiña: Ãnoa camasã yʉre na cabasapeoeticõãta, ʉ̃tã rupaa pʉame yʉre basapeobujioro —na ĩñupʉ̃ Jesús fariseo majãrẽ. 7 'Bairo camasã Jesure caʉsari majã na caĩrĩjẽrẽ tʉ̃gori, atore bairo qũĩñuparã fariseo majã jĩcããrã, camasã watoapʉ caãna pʉame Jesure: —¡Jãã cabuei, mʉrẽ caĩawaja ʉsarãrẽ tocãrõ na jãnarotiya! —qũĩñuparã. V6%&Atore bairo qũĩ basapeoyuparã: —¡Jesús, Dios cʉ̃ cajoʉ, marĩ Quetiupaʉ majũ cʉ̃ caãnoi, cʉ̃rẽ marĩ cabasapeoro ñuña! ¡Jesús cʉ̃ caatáje jʉ̃gori Dios jõbui macããcʉ̃ mena caroaro marĩ ãnimasĩña! ¡Bairi nipetiro cʉ̃ marĩ basapeoroa Dios ʉmʉrecóo macããcʉ̃rẽ! —qũĩ basapeoyuparã. 25]%Bairi Jesujãã Olivo buro roaro na caetaro yua, camasã Jesure caʉsari majã pʉame nipetiro bʉsʉrique tutuaro mena ĩ awaja jʉ̃goyuparã. Tunu bairoa ʉseanirĩqũẽ mena Diore cʉ̃ basapeoyuparã. Jesús cʉ̃ caátijẽño ĩñorĩqũẽ jʉ̃gori bʉtioro Diore cʉ̃ basapeoyuparã. 84i$Bairo na caáto bero yua, Jesús pʉame ánutuásúpʉ Jerusalén caátíwãpʉ. Bairi camasã pʉame na jutii cabui macããjẽrẽ esocũñuparã maa cʉ̃ caátíwãrẽ. z3m#Bairo cʉ̃ õwã yaparori, cʉ̃ neásúparã burrore Jesús tʉpʉ. Cʉ̃ nee etari yua, cʉ̃ cabuerã pʉame na jutii, cabui macããjẽrẽ, burro buire peoyuparã. Peo yaparori, Jesure cʉ̃ nemʉgõ peoyuparã burro buipʉ yua. 2"Na pʉame atore bairo na ĩ yʉyuparã cauparãrẽ: —Marĩ Quetiupaʉ cʉ̃ boami. Bairi cʉ̃ jãã õwãña —na ĩñuparã. 1!Bairi burrore na caõwãrõ ĩñarĩ, cʉ̃ uparã pʉame: —¿Nopẽĩrã cʉ̃ mʉjãã õwãñati? —na ĩñuparã. &0E Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, acoásúparã cʉ̃ cabuerã pʉgarã pʉame. Bairo na caátó yua, nipetirije Jesús cʉ̃ caĩatatorea bairo baiyuparo. T/!Bairi tunu aperã, mʉjããrẽ, ‘¿Nopẽĩrã cʉ̃ mʉjãã õwãñati?’ na caĩata, atore bairo na mʉjãã ĩwã: ‘Marĩ Quetiupaʉ cʉ̃ boami,’ na mʉjãã ĩwã —na ĩ joyupʉ Jesús. 2.]Bairi atore bairo na ĩ joyupʉ cʉ̃ cabuerã pʉgarãrẽ: —Ánája ato riape caãni macããcãpʉ. Topʉ etarã, jĩcãʉ̃ burro jiyaturicʉre cʉ̃ mʉjãã bócagarã. Cʉ̃, burro pʉame mai camasã na capesañaecʉ̃ nigʉmi. Cʉ̃rẽ cʉ̃ õwãrĩ, cʉ̃ mʉjãã neapá yʉ tʉpʉ. >-uBairi Betfagé, Betania na caĩrĩ macãã tʉpʉ cõñaácʉ́, cʉ̃ cabuerã pʉgarãrẽ na árotiyupʉ. Mai, Betfagé, Betania pʉame Olivo na caĩrĩ buro tʉpʉ ãñuparõ. a,;Bairo atiere quetibʉjʉ yaparori bero, Jesús Jerusalẽpʉ ámajũñupʉ̃ yua. _+7Tunu bairoa yʉ pesua, yʉre reyre bairo caboetiatanarẽ na neatíri, yʉ caĩñajoro na pajĩãrecõãña,’ na ĩñupʉ̃ quetiupaʉ pʉame,” na ĩ cõña quetibʉjʉyupʉ Jesús. Jesús entra en Jerusalén C*Bairo na caĩrõ tʉ̃gori, atore bairo na ĩñupʉ̃: ‘Mʉjããrẽ cariape ñiña: Noa ũna nʉcʉ̃rõ mena yʉ cajorijere na caĩñarĩcãnʉgõata, paijãñurõ na yʉ jonemogʉ tunu. Aperã nʉcʉ̃rõ mena yʉ cajorijere na caĩñarĩcãnʉgõeticõãta, na cacʉ̃gomirĩjẽrẽ yʉ ẽmapeyocõãgʉ. @)yBairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃gomirãcʉ̃ã, cʉ̃tʉ caãna pʉame qũĩñuparã: ‘Merẽ pairo cʉ̃gonemoñami, pʉga wãmo cãrõ majũ. Bairi bonemoẽtĩñami,’ qũĩñuparã. T(!Bairo qũĩ yaparori, atore bairo na ĩñupʉ̃ aperã, cʉ̃tʉ caãnarẽ: ‘Dinero cʉ̃ cacʉ̃gomirĩjẽrẽ jeri, apei pʉga wãmo cãrõ cawapata nemorĩcʉ̃rẽ cʉ̃ joya,’ na ĩñupʉ̃. "'=¿Dopẽĩ, bairo yʉ cabairijere masĩmicʉ̃ã, yʉ dinerore banco wiipʉ mʉ cũẽtĩ? Bairo cũrĩ, tie dinerore mʉ cawasorije wapa mʉ wapata nemobujioricʉ. Tie mena yʉ mʉ tunuobujioatacʉ, yʉ wii yʉ catunuetaro,’ qũĩ tutiyupʉ cʉ̃ quetiupaʉ cʉ̃ ʉ̃mʉrẽ. &'Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, cʉ̃ quetiupaʉ pʉame qũĩñupʉ̃: ‘Mʉa, paabojari majõcʉ, cañuecʉ̃ majũ mʉ ãniña. Bairi bairo mʉ caĩrĩjẽ menaa mʉrẽ ñiñabesegʉ. Yʉre, “Mʉa, tutuaro mena caroti mʉ ãniña,” yʉ miapʉ̃. Tunu bairoa, “Aperã yayere na mʉ ẽmanucũña. Tunu bairoa caoteecʉ nimicʉ̃ã, aperã na caoteriquepʉre mʉ jenucũña,” yʉ miapʉ̃. %wMʉa, tutuaro mena caroti mʉ ãniña. Aperã yayere na mʉ ẽmanucũña. Tunu bairoa caoteecʉ nimicʉ̃ã, aperã na caoteriquepʉre mʉ jenucũña. Bairi mʉrẽ uwiri, caroaro yʉ qũẽnocũwʉ̃ mʉ dinerore, yasire ĩ,’ qũĩñupʉ̃. $“Apei cʉ̃ paabojari majõcʉ pʉame yua cʉ̃tʉ etari, atore bairo qũĩñupʉ̃ cʉ̃ cʉ̃ã: ‘Quetiupaʉ, atie niña mʉ dinero. Yʉ mʉ canunimirĩqũẽ jetore mʉ yʉ tunuogʉ. Yasire ĩ, jutii asero mena ũmarĩ mʉ yʉ qũẽnocũbojawʉ. M#Bairo cʉ̃ caĩrõ, cʉ̃ quetiupaʉ pʉame qũĩñupʉ̃: ‘Ñumajũcõãña; mʉ cʉ̃ã jĩcã wãmo cãnacã macãã quetiupaʉ majũ mʉ jããõ joroque mʉ yʉ átigʉ,’ qũĩñupʉ̃. a";Bairi tunu cʉ̃ paabojari majõcʉ cabero macããcʉ̃ pʉame etari, atore bairo qũĩñupʉ̃: ‘Quetiupaʉ, mʉ dinero yʉ mʉ cacũrĩqũẽ mena yʉ wapatanemoapʉ tunu. Mʉ pʉame jĩcã wãmo cãnacã mil tiiri dinerore yʉ mʉ cacũmiatacʉ̃ãrẽ, tunu jĩcã wãmo cãnacã mil tiiri mʉrẽ yʉ tunuo buipeogʉ,’ qũĩñupʉ̃. ]!3Bairo cʉ̃ caĩrõ, cʉ̃ quetiupaʉ pʉame atore bairo qũĩ yʉyupʉ: ‘Ñumajũcõãña; cañuʉ mʉ ãniña mʉa paabojari majõcʉ. Bairi nʉcʉ̃rõ mena apeye petoaca caãnie ũnierẽ mʉ caĩñarĩcãnʉgõ masĩrõ jʉ̃gori, pʉga wãmo cãnacã macãã quetiupaʉ majũ mʉ jããõ joroque mʉ yʉ átigʉ,’ qũĩñupʉ̃. aJ~p}}|{zy0wwvuutrppovmlkojfiBgfelcc-bea``b_^]\ [oZYXWV7UmTTSRQPOONMM3LKJIHGG EDC(AA$@>>{=<<;9f88Y76655"322V1//4/(,,1+1*)(k' &%$##"" !A!0 D:u]eA[Ly B ; p%3VJta,Bairo na caĩrõ tʉ̃gori jĩcããrã jãã mena macããna ĩñaráupa Jesús masã opepʉ. Topʉ na caetaro, nipetiro jããrẽ na caĩatatorea bairo baiuparo, na caĩñaata. Bairãpʉa, Jesús pʉamerẽ qũĩñaetiuparã —qũĩ quetibʉjʉyuparã Jesure. R+Bairo topʉ etarã yua, Jesús rupaʉri ãnajẽ camanoi, jãã tʉpʉ quetibʉjʉrã etaama: ‘Ángelea majãrẽ jãã ĩñaapʉ̃, “Catiyami Jesús,” jãã ĩãma,’ jãã ĩ quetibʉjʉama. * Bairãpʉa, jãã pʉame jãã tʉ̃goacʉacoapʉ, jãã mena macããna rõmirĩ jĩcããrã, ‘Catiupi,’ jããrẽ na caĩquetibʉjʉro jʉ̃gori. Na pʉame cʉ̃ rupaʉri ãnajẽrẽ ʉ̃tã opepʉ na cacũrĩcãrõpʉ cabusuripaʉaca ĩñaráupa. Y)+Jãã pʉame, ‘Cʉ̃ã, ati yepa, Israel yepare caẽmarĩ majãrẽ carocapaʉ majũ ãnigʉmi,’ jãã ĩ tʉ̃goñamiwʉ̃. Merẽ yua, itia rʉ̃mʉ netõcoaya, cʉ̃rẽ na capajĩã rocaatato bero. n(UBairo cʉ̃ cabaimiatacʉ̃ãrẽ, quetiuparã sacerdote majã, aperã marĩ quetiuparã mena, cʉ̃ ñerĩ cʉ̃ nuniwã romano majãrẽ, cʉ̃ na capajĩãrõrẽ borã. Bairo átiri, yucʉpãĩpʉ cʉ̃ papuatu rocarotiwã. '/Bairo na caĩrõ, Jesús pʉame bairo na ĩñupʉ̃: —¿Dope to baiati? —na ĩñupʉ̃. Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, atore bairo qũĩñuparã: —¿Jesús, Nazaret macããcʉ̃ cʉ̃ cabaiatajere mʉ tʉ̃goetiyati? Cʉ̃ pʉame profeta ãmi. Capee caátijẽñomasĩ ãmi. Cʉ̃ caquetibʉjʉrije cʉ̃ã ñumajũcõãwʉ̃. Bairi Dios, camasã cʉ̃ã nipetiro cʉ̃ mena ʉseaninucũwã. v&eBairo cʉ̃ caĩjẽniñarõ tʉ̃go, jĩcãʉ̃ na mena macããcʉ̃ Cleofas cawãmecʉcʉ qũĩñupʉ̃: —¿Ati rʉ̃mʉrĩ Jerusalén macãpʉ cabaiatajere mʉ jetoa mʉ tʉ̃goetiyati? Nipetiro ati yepa macããna masĩrãma. .%UBairi yua, Jesús pʉame na jẽniñañupʉ̃: —¿Ñe ũnie quetire mʉjãã bʉsʉpaiyati? ¿Nopẽĩrã mʉjãã tʉ̃goñarĩqũẽ paiyati? —na ĩñupʉ̃. [$/Bairo cʉ̃rẽ ĩñamirãcʉ̃ã, “Jesús niñami,” ĩ masĩẽsuparã mai. j#MBairo na cabʉsʉtutuátó, Jesús pʉame na ẽmʉetari, na mena átutuásúpʉ cʉ̃ cʉ̃ã. O"Topʉ áná, na pʉame Jesús cʉ̃ baiatajere bʉsʉpai ásúparã. u!c Ti rʉ̃mʉ caãnoa pʉgarã Jesús cʉ̃ cabuemirĩcãrã pʉame Emaús na caĩrĩ macãpʉ áná baiyuparã. Pʉga wãmo peti rʉpore jĩcã pẽnirõ cãnacã kilómetros majũ yoaro átáto ãñuparõ Jerusalén macã pʉame. 8 i Bairo cariape na catʉ̃goetimiatacʉ̃ãrẽ, Pedro pʉame atʉátí ĩñaʉ ásúpʉ masã opere. Bairi topʉ jãátí ĩñañupʉ̃. Bairo cʉ̃ caĩñarõ, mañuparõ Jesús rupaʉri ãnajẽ. Jutii aseri Jesure na caũmamiataje jeto ãñuparõ. Bairi tie jeto caãno ĩña acʉari, cʉ̃ wiipʉ tunucoásúpʉ. Bʉtioro tʉ̃goñarĩqũẽ pairi tʉ̃goñamani ásúpʉ, tie cabaiatajere ĩñarĩ. En el camino a Emaús  Bairo na caĩrõ tʉ̃go, apóstolea majã pʉame cariape na tʉ̃goesuparã. “Bairo ĩcõãrã mʉjãã ĩña,” na ĩcõãñuparã. 1 Narẽ caquetibʉjʉri majã rõmirĩ pʉame ãñuparã: María Magdalena, Juana, apeo María, Santiago paco, aperã carõmia cʉ̃ã ãñuparã.  Bairo tʉ̃goñabócari yua, macãpʉ tunucoásúparã. Topʉ etarã, Jesús cʉ̃ cabuerã, pʉga wãmo peti rʉpore jĩcã pẽnirõ cãnacãʉ̃ apóstolea caãnarẽ nipetirije na caĩñaatajere na quetibʉjʉyuparã. Aperã cʉ̃ãrẽ na quetibʉjʉyuparã. taBairo na caĩrõpʉ, tʉ̃goña bócayuparã Jesús narẽ riagʉ jʉ̃goye cʉ̃ caĩrĩqũẽrẽ. B}Atore bairo mʉjããrẽ ĩwĩ: ‘Yʉ, Camasã Jʉ̃gocʉre, carorije caánarẽ yʉ jorocagarãma, yʉre yucʉpãĩpʉ na capapuaturocaparore bairo ĩrã. Bairo yʉ na caátirocamiatacʉ̃ãrẽ, itia rʉ̃mʉ bero yʉ caticoagʉ tunu,’ mʉjãã ĩ quetibʉjʉwĩ —na ĩ quetibʉjʉyuparã ángelea majã. (IJesús atore maniñami. Merẽ caticoayami. ¿Galileapʉ mʉjãã caãno, cʉ̃ cabaipeere mʉjããrẽ cʉ̃ caquetibʉjʉriquere mʉjãã masĩẽtĩñati? dABairi carõmia pʉame bʉtioro uwiri murĩcũmucoásúparã yepapʉ. Bairo na caáto, atore bairo na ĩñuparã caʉ̃mʉa pʉame: —¿Nopẽĩrã cariaricarã ãnanarẽ na cacũrõpʉ cacatirea mʉjãã macãñati? xiBairo cʉ̃ rupaʉri ãnajẽ camanoi yua, bʉtioro tʉ̃goñacõã maniásuparã. Dope bairo áti masĩẽsuparã. Bairo na baiãno, pʉgarã caʉ̃mʉa natʉ etanʉcãñuparã. Na pʉame jutii caasiriyarije cayowerijere jãñañuparã. |qBairo cabairoi, ti opepʉ jããñuparã. Marĩ Quetiupaʉ rupaʉri ãnajẽ pʉame mañuparõ yua, na caĩñaata. |qBairo ti masã opere etarã yua, ĩñajoyuparã. Ti opere na cabiaatatii, ʉ̃tã tii tupãworicaropʉ bauyuparo. c ACabero yua, judío majã na cayerijãrĩ rʉ̃mʉ bero, ape semanarẽ na capaajʉ̃gori rʉ̃mʉ ãñuparõ. Bairi ti rʉ̃mʉ caãno, ñamirõcãcã cajʉtiñurĩjẽ caqũẽnoatana rõmirĩ pʉame masã opepʉ ásúparã, cajutiñurĩjẽrẽ Jesús rupaʉri ãnajẽrẽ pioturáná. Aperã rõmirĩ cʉ̃ã na bapacʉti ásúparã na mena. 98Bairo ĩña yaparori bero, na caãni wiiripʉ tunucoásúparã. Topʉ etarã yua, caroaro cajʉtiñurĩjẽrẽ qũẽnoñuparã Jesús rupaʉri ãnajẽrẽ na capiopeopeere. Bairo áti yaparori bero, yerijãñuparã Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩcãrõrẽã bairo.ta7Bairi carõmia Galilea yepa macããna Jesure caʉsaátíatana cʉ̃ã ásúparã, Jesure ʉ̃tã opepʉ na cayarore ĩñaráná. Na, rõmirĩ pʉame Jesús rupaʉri ãnajẽrẽ na cacũatapaʉre masĩgarã, ĩñarã ásúparã. !6Ti rʉ̃mʉ pʉame ãñuparõ judío majã na cayerijãrĩ rʉ̃mʉ jʉ̃goye macã rʉ̃mʉ. Ti rʉ̃mʉ ñamicã merẽ judío majã na cayerijãrĩ rʉ̃mʉ etagaro baiyuparo. Bairi qũẽno weyopeyogarã baiyuparã, na cayerijãrĩ rʉ̃mʉ caetaparo jʉ̃goye. V%5Cabero yua, José pʉame Jesure, yucʉpãĩpʉ catusaʉre cʉ̃ ruioyupʉ. Bairo cʉ̃ átiri, jutii asero lino mena, cʉ̃ ũmañupʉ̃. Bairo átiri bero, ʉ̃tã opepʉ Jesús rupaʉri ãnajẽrẽ cũñupʉ̃. Áti yaparori, ʉ̃tãpãĩ mena tubiatoyupʉ. Ti ope pʉame mai, aperã cayasirãrẽ cacũroca mani ope ãñuparõ. hI4Bairi yua, Pilato tʉpʉ átí, Jesús rupaʉri ãnajẽrẽ yarocagʉ, cʉ̃ jẽniásúpʉ. 1[3Mai, José pʉame Dios cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉ caetarore cacotei ãñupʉ̃. Bairi cʉ̃ mena macããna quetiuparã roro na caátiatajere caboetimiatacʉ ãñupʉ̃. 2Mai, ãñupʉ̃ jĩcãʉ̃ caʉ̃mʉ cañuʉ José cawãmecʉcʉ. Arimatea cawãmecʉti macã macããcʉ̃ ãñupʉ̃. Ti macã pʉame Judea yepapʉre ãñuparõ. Cʉ̃ cʉ̃ã, quetiuparã, Junta Suprema majã mena macããcʉ̃ jĩcãʉ̃ ãñupʉ̃. O 1Bairi Jesús baparã caãnana cʉ̃ã nipetiro, aperã carõmia Galilea yepa macããna Jesure caʉsaátíatana pʉame toa tuari jõpʉ̃ã ĩñacõãnucũñuparã cabaiatajere. Jesús es sepultado 3 _0Tunu bairoa camasã nipetiro to caãna tie cabaiatajere caĩñaatana ãnirĩ, bʉtioro tʉ̃goña yapapuari na cotiare pari tunuásúparã, Diore tʉ̃goñabobori. 8 i/Soldaua quetiupaʉ capitán pʉame cabaiatajere ĩñarĩ, atore bairo Diore qũĩ basapeoyupʉ: —Cariapea ãnia, Jesús carorije caápei majũ nimiupĩ —ĩñupʉ̃. ? w.Bairo cabairo bero yua, Jesús pʉame bʉsʉrique tutuaro mena atore bairo ĩñupʉ̃: —¡Caacʉ, yʉ yeri pũnarẽ yʉ bocáñeña! Atore bairo ĩ yaparo, riacoásúpʉ Jesús. % C,Merẽ yua, pasaribota caãno, caãno tʉsaroa yua, naitĩãcoásúparo ati yepa nipetiropʉ. Yoaro naitĩãñuparõ. Bairi muipʉ bauesupʉ. Ñamicã, tres de la tarde caãno majũ tunu busuyuparo. Tunu bairoa templo wii arʉare ẽñotaricaro jutii asero carecomacã woocoasuparo. -F+Bairo cʉ̃ caĩrõ, qũĩñupʉ̃ Jesús pʉame: —Cariape mʉrẽ ñiña: Ati rʉ̃mʉa yʉ mena mʉ ãnigʉ, Diotʉ, nocãrõ caroaro caãnopʉ —qũĩñupʉ̃. Muerte de Jesús wg*Cabero Jesús pʉamerẽ qũĩñupʉ̃: —Jesús, mʉ carotimasĩrĩpaʉ etaʉ, yʉre mʉ masiritiepa. J (Bairo cʉ̃ caĩrõ, cʉ̃ mena macããcʉ̃ apei pʉame qũĩ tutiyupʉ cʉ̃ bapare: —Mʉ, cariacoapaʉ nimicʉ̃ã, ¿Dios mena mʉ tʉ̃goña qũẽnogaetiyati mai? Marĩã, roro caãna ãnirĩ marĩ buicʉtiya. Bairi marĩrẽ pajĩãrã átiyama. Ãni roque dise ũnie carorije caápei niñami —qũĩñupʉ̃. )'Jesús mena na capapuaatacʉ jĩcãʉ̃ Jesure tutiri atore bairo qũĩñupʉ̃: —¡Mesías, Dios cʉ̃ cajoʉ majũ mʉ caãmata, mʉ majũã mʉ netõõbujioʉ! Jãã cʉ̃ãrẽ mʉ netõõbujioʉ. Mʉ netõõmasĩẽcʉ̃ —qũĩñupʉ̃. [/&Tunu bairoa Jesús rʉpoa buire yucʉpãĩ woaturicapãĩrẽ papuatuyuparã. Tipãĩpʉre atore bairo ĩ woaturique tusayuparo: ÃNI JUDÍO MAJÃ QUETIUPAɄ REY NIÑAMI, ĩ woaturique tusayuparo. /W%Tunu atore bairo qũĩnemoepeyuparã: —¡Mʉ, judío majã Quetiupaʉ Rey mʉ caãmata, mʉ majũã mʉ netõmasĩbujioʉ! Mʉ netõẽtĩña —qũĩ epeyuparã.  $Soldaua cʉ̃ã qũĩ boyetiepeyuparã. Cʉ̃tʉ etari, ʉse oco carorijere, “¡Ʉ̃jʉ̃, etiya!” qũĩ epeyuparã. \1#Camasã nipetiro to caãna Jesure qũĩñajoyuparã. Bairi tunu carotimasĩrĩ majã cʉ̃ã qũĩñajori roro qũĩ boyeti epeyuparã: —Aperãrẽ na netõũpʉ̃. Bairi ãmerẽ cʉ̃ majũã cʉ̃ netõáto. Mesías, Dios cʉ̃ cabesericʉ majũ cariape cʉ̃ caãmata, cʉ̃ majũã netõõmasĩbujioʉmi —qũĩ boyetiepeyuparã. Y~+"Bairo yucʉpãĩpʉ tusaʉ, Jesús pʉame Diore qũĩñupʉ̃: —Caacʉ, ãnoa roro na caátiere masĩẽtĩñama. Bairi tiere na masiriyobojaya —qũĩñupʉ̃. To caãna soldaua pʉame cʉ̃ jutirore nipetirã caborã ãnirĩ, número tiirire ãmeo wẽnuniñuparã. Bairo átiri na majũ masĩñuparã Jesús jutirore canepaʉre. U}#!Bairi yua, La Calavera na caĩrõpʉ etarã, Jesure yucʉpãĩpʉ cʉ̃ papuatuyuparã. Cʉ̃ mena, roro caána cʉ̃ãrẽ na papuatuyuparã, jĩcãʉ̃ cariape nʉgõãrẽ, apei caãcõ nʉgõãrẽ. | Jesús mena na neásúparã caʉ̃mʉa pʉgarã roro caánarẽ, Jesús mena na cʉ̃ãrẽ yucʉpãĩpʉ na papuaturegarã. |{qYʉ, caroaro caácʉ ãnirĩ yucʉ cacatiricʉre bairo yʉ ãniña. Bairo caãcʉ̃rẽ yʉre na caátimasĩata, nocãrõ roro netõõrõ na átigarãma ati macã macããnarẽ, yucʉ cajĩnirĩcʉre bairo caãnarẽ —na ĩñupʉ̃ Jesús. zwTi rʉ̃mʉ caetaro, camasã pʉame riagamirã, ‘¡Ʉ̃tã yucʉre jããrẽ to tãnio reató!’ ãmeo ĩgarãma. qy[Bairo na caotiro ĩñarĩ, Jesús pʉame atore bairo na ĩñupʉ̃ na, rõmirĩrẽ: —Mʉjãã, Jerusalén macããna rõmirĩ. Roro yʉ cabaipeere tʉ̃goña yapapuaeticõãña. Popiye mʉjãã cabaipa rʉ̃mʉrĩ etagaro. Ti rʉ̃mʉ caetaro, ati macã macããna rõmirĩ atore bairo ĩgarãma: ‘Ʉseanirĩ niñama carõmia capũnaacʉti masĩẽna, capũnaa mána, capũnaa ũpũõẽna.’ Roro tʉ̃goña yapapuari bairo ĩgarãma. Bairi mʉjãã majũã roro mʉjãã cabaipeere, mʉjãã pũnaa cʉ̃ã roro na cabaipee pʉamerẽ tʉ̃goña yapapuari otiya. Yʉre, ‘Roro baiyami,’ ĩ otieticõãña. xFwJesure na capapuarátóre, capããrã camasã na ʉsayuparã. Bairi carõmia na mena caãna pʉame, roro Jesure na caátigaro ĩñarĩ, bʉtioro tʉ̃goña yapapuari, otiʉsayuparã. v}Bairi yua, Jesure cʉ̃ neásúparã, yucʉpãĩpʉ cʉ̃ papuatugarã. Bairo áná, Simón cawãmecʉcʉre cʉ̃ ñeñuparã, Jesús yucʉpãĩrẽ cʉ̃ pʉsabojáto, ĩrã. Mai, Simón pʉame Cirene yepa macããcʉ̃ ãñupʉ̃. Ti rʉ̃mʉrẽ aperopʉ caãniatacʉ etaʉ baiyupʉ Jerusalén macãrẽ. Bairi Jesús berore cʉ̃ yucʉpãĩrẽ pʉsa ásúpʉ Simón. NuBairi cárcel caãcʉ̃ gobiernorẽ carocagamirĩcʉ̃, camasãrẽ capajĩãrĩcʉ̃rẽ cʉ̃ wiyorotiyupʉ. Bairo átiri, Jesure yua, na caborore bairo na átirotiyupʉ. Jesús es crucificado dtABairi Pilato pʉame, “Torecʉ, na caborore bairo yʉ átigʉ,” ĩ tʉ̃goñañupʉ̃. s+Bairo cʉ̃ caĩmiatacʉ̃ãrẽ, “¡Yucʉpãĩpʉ cʉ̃ papuatu rotiya!” jĩrĩã bʉtioro jãñurĩ ĩ awajanemoñuparã. Bairi to macããna, sacerdote majã quetiuparã, bairi aperã camasã mena, bʉtioro na caawajaro jʉ̃gori, na caborore bairo baiyuparo. DrTunu na ĩnemoñupʉ̃: —Cariape yʉ quetibʉjʉya: ¿Dise ũnie carorije cʉ̃ ásupari? Yʉa, ãnirẽ roro cʉ̃ caátiere yʉ bócañaẽtĩña. Bairi cʉ̃ cayasimasĩrõ maniña. Baipʉa, cʉ̃ yʉ baperotigʉ. Cʉ̃rẽ na cabape yaparoro, cʉ̃ yʉ wiyorotigʉ —na ĩñupʉ̃ merẽ itiani majũ. q Bairo cʉ̃ caĩmiatacʉ̃ãrẽ to macããna netõõjãñurõ qũĩ awajayuparã: —¡Yucʉpãĩpʉ cʉ̃ papuaturotiya! gpGPilato pʉame Jesure cawiyogaʉ ãnirĩ tunu na ĩnemoñupʉ̃: —Jesure cʉ̃ yʉ wiyogʉ. )oKBarrabás pʉame ti macãrẽ ãcʉ̃, na quetiupaʉ gobiernorẽ rocagʉ, bairi tunu camasãrẽ na pajĩãrĩ, preso jorica wiipʉ ãñupʉ̃ tie wapa. Bn}Bairo cʉ̃ caátigamiatacʉ̃ãrẽ, nipetiro camasã pʉame bairo boesuparã: —¡Bairo mʉ áperigʉ! ¡Barrabás roquere jããrẽ mʉ wiyobojagʉ! —qũĩ awaja jʉ̃goyuparã. Hm Mai, tocãnacã Pascua bose rʉ̃mʉ caãno, Pilato pʉame wiyonucũñupʉ̃ jĩcãʉ̃ preso jorica wiipʉ macããcʉ̃, judío majã na caboʉre. Bairi Jesure cʉ̃ wiyogamiñupʉ̃. ~luBaipʉa, cʉ̃ yʉ baperotigʉ. Cʉ̃rẽ na cabapeyaparoro, cʉ̃ yʉ wiyogʉ —na ĩñupʉ̃ Pilato camasãrẽ. k Herodes marĩrẽ cʉ̃ catunuojoatacʉ cʉ̃ã, ‘Ñe ũnie buicʉperiyami,’ ĩũpĩ. Bairi cʉ̃ cayasimasĩrõ maniña. j'Na neñorĩ, atore bairo na ĩñupʉ̃: —Mʉjãã, ãnirẽ cʉ̃ bʉsʉpaigarã, yʉtʉ cʉ̃ mʉjãã neatíupa. ‘Cʉ̃ caquetibʉjʉrije mena camasãrẽ na tʉ̃gomawijiao joroque na átiyami,’ ĩrĩ, yʉtʉ cʉ̃ mʉjãã neatíupa. Bairo mʉjãã caĩrõĩ, yʉ pʉame mʉjãã caĩñajoro, cʉ̃ yʉ jẽniñamiapʉ̃. Bairo mʉjãã, ‘Roro átiyami,’ mʉjãã caĩmiatacʉ̃ãrẽ, yʉa, ãnirẽ roro cʉ̃ caátiere yʉ bócañaẽtĩña. Ñe ũnie mʉjãã cabʉsʉjãmirĩjẽ cʉ̃ yʉ wapa bocaetiya. i  Cabero Pilato pʉame quetiuparã sacerdote majã, aperã carotimasĩrĩ majã, aperã camasã nipetirore na neñoñupʉ̃. 'hG Ti rʉ̃mʉ caãno, Herodes, bairi Pilato mena ãmeo bapacʉti jʉ̃goyuparã, cajʉ̃goyepʉ mai caãmeo ĩñatemirĩcãrã. Jesús es sentenciado a muerte xgi Bairi Herodes, cʉ̃ ʉ̃mʉa cʉ̃ã Jesure roro qũĩ epeyuparã. Bairo átiri, jutii quetiupaʉ rey ũcʉ̃ cʉ̃ cajãñarĩjẽ ũnierẽ cʉ̃ jãñuparã, cʉ̃ boyetiepegarã. Cabero Jesure Pilato tʉpʉ cʉ̃ neárotiyupʉ tunu. Af{ Topʉ ãñuparã quetiuparã sacerdote majã, aperã, Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ cajʉ̃gobueri majã mena. Na pʉame Jesure tutuaro mena cʉ̃ bʉsʉjãñuparã. feE Bairo Jesús cʉ̃ caetaro, capee cʉ̃ jẽniñamiñupʉ̃. Jesús pʉame cʉ̃ yʉesupʉ. ,dQBairo Jesure Herodetʉ na cane etaro ĩña, Herodes pʉame bʉtioro qũĩñajesoyupʉ. Mai, Herodes pʉame Jesús cʉ̃ caátiere, camasã na caquetibʉjʉrijere tʉ̃gonucũñupʉ̃. Bairi bʉtioro Jesure qũĩñaga nucũmiñupʉ̃, ape wãme cʉ̃ caátijẽñomasĩrĩjẽrẽ ĩñagʉ. cBairi yua, “Cʉ̃ã niñami,” na caĩrõ tʉ̃go, Herodes cawãmecʉcʉ tʉpʉ Jesure cʉ̃ neárotiyupʉ Pilato. Mai, Herodes pʉame Galilea yepa macããna quetiupaʉ ãñupʉ̃. Baipʉa, ti rʉ̃mʉrĩrẽ cʉ̃ cʉ̃ã ãñupʉ̃ Jerusalén macãpʉ. b Bairo na caĩrĩjẽrẽ tʉ̃gori, Pilato pʉame, “¿Galilea macããcʉ̃ cʉ̃ ãniñati?” na ĩ jẽniñañupʉ̃. sa_Bairo na cʉ̃ caĩmiatacʉ̃ãrẽ, nipetiro camasã pʉame tutuaro mena qũĩnemoñuparã tunu: —Ãni, cʉ̃ caquetibʉjʉrije mena roro camasã na tʉ̃gomawijiao joroque na átinucũñami. Galilea macãpʉ bairo átijʉ̃gowĩ. Ãmerẽ tunu, ati yepa, Judea yepare torea bairo roro na ĩtoʉ átiyami —qũĩ bʉsʉjãñuparã. Jesús ante Herodes o`WBairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, atore bairo na ĩñupʉ̃ Pilato sacerdote majã quetiuparãrẽ, aperã camasã cʉ̃ãrẽ: —Yʉa, ãni roro cʉ̃ caátiere yʉ bócañaẽtĩña. Ñe ũnie buicʉperiyami —na ĩñupʉ̃. q_[Bairo na caĩrõ tʉ̃go, atore bairo qũĩñupʉ̃ Pilato Jesure: —¿Mʉa, judío majã Quetiupaʉ Rey mʉ ãniñati? Bairo cʉ̃ caĩrõ, Jesús pʉame qũĩñupʉ̃: —Mʉ caĩrõrẽã bairo yʉ baiya —qũĩñupʉ̃. w^gTopʉ etarã, Jesure cʉ̃ bʉsʉjã jʉ̃goyuparã. Atore bairo qũĩ bʉsʉjãñuparã: —Ãni, cʉ̃ caquetibʉjʉrije jʉ̃gori jãã yarã na tʉ̃gomawijiao joroque na átiyami. ‘Roma macããcʉ̃ quetiupaʉ emperadore, marĩ yaye dinero impuestore cʉ̃ marĩ joetigarã,’ jãã ĩ quetibʉjʉnucũñami. Tunu bairoa, ‘Mesías yʉ ãniña,’ ĩtonucũñami. Bairo cʉ̃ caĩata, ‘Quetiupaʉ Rey yʉ ãniña,’ caĩrẽ bairo ĩnucũñami —qũĩ bʉsʉjãñuparã Pilatore. s] aBairo ĩ yaparori bero, wãmʉnʉcãrĩ cʉ̃ neásúparã quetiupaʉ Pilato cawãmecʉcʉ tʉpʉ Jesure. \ GBairo cʉ̃ caĩrõ, ãmeo ĩñuparã na majũ: —Roro cʉ̃ caĩrĩqũẽrẽ marĩrẽ caquetibʉjʉnemoparãrẽ na marĩ macãnemoetigarã. Merẽ marĩ majũã, marĩ tʉ̃go yaparoya roro cʉ̃ caĩrĩjẽrẽ —ãmeo ĩñuparã na majũ.[#FBairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, to macããna nipetirã cʉ̃ jẽniñanemoñuparã: —¿Bairo mʉ caĩata, “Dios macʉ̃ yʉ ãniña,” ĩgʉ miñati? Bairo na caĩjẽniñarõ, Jesús pʉame na ĩñupʉ̃: —Cʉ̃ã yʉ ãniña, mʉjãã caĩrõrẽã bairo. |ZqEBairo cariape mʉjãã catʉ̃goetimiatacʉ̃ãrẽ, yʉ, Camasã Jʉ̃gocʉ, Dios cʉ̃ caĩñajoro cʉ̃tʉ cariape nʉgõãrẽ caruipaʉ yʉ ãniña. Ãme beroaca Nipetiro Carotimasĩ tʉpʉ caruipaʉ yʉ ãniña —na ĩñupʉ̃ Jesús. \Y1DTunu bairoa yʉ cʉ̃ã mʉjããrẽ yʉ cajẽniñaata, mʉjãã yʉetibujiorã. wXgC—Jããrẽ cariape quetibʉjʉya: ¿Mʉ, Mesías, Dios cʉ̃ cajoʉ mʉ ãniñati? —qũĩ jẽniñañuparã. Jesús pʉame bairo na ĩñupʉ̃: —‘Cʉ̃ã yʉ ãniña,’ yʉ caĩata, cariape yʉ mʉjãã tʉ̃goetibujiorã. -WSBCabusuro bero, judío majã cabʉtoa camasĩrã majũ, bairi quetiuparã sacerdote majã, aperã Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ cajʉ̃gobuerã cʉ̃ã neñañuparã. Jesure cʉ̃ neásúparã Junta Suprema macããna tʉpʉ. Topʉ etarã, atore qũĩ jẽniñañuparã: dVAATore bairo jeto capee wãme qũĩ epeyuparã Jesure. Jesús delante la Junta Suprema Uy@Tunu cʉ̃ caapeere jutii asero mena jiyabiatori, na wãmorĩ mena cʉ̃ riapére cʉ̃ payuparã. Bairo átiri, qũĩ jẽniñañuparã: —Mʉ camasĩrĩjẽ jʉ̃gori jãã quetibʉjʉya: ¿Noa ãmerẽ mʉrẽ na payati? —qũĩ epeyuparã. oTW?Bairi Jesure cacoterã pʉame roro qũĩ epejʉ̃goyuparã. Cʉ̃ bapeyuparã. Cʉ̃ payuparã. S>Bairo tʉ̃goña bócari yua, witicoásúpʉ macãpʉ. Topʉ yua, tʉ̃goña yapapuari bʉtioro otiyupʉ Pedro. Se burlan de Jesús DR=Marĩ Quetiupaʉ pʉame ãmejoreri, qũĩñajoyupʉ Pedrore. Bairo cʉ̃ caáto, Pedro pʉame tʉ̃goña bócayupʉ marĩ Quetiupaʉ cʉ̃ caĩatajere. “Pedro ãmeacã ãbocʉ cʉ̃ capiiparo jʉ̃goye itiani, ‘Cʉ̃ yʉ masĩẽtĩña Jesure,’ yʉ mitogʉ,” cʉ̃ cʉ̃ caĩatajere tʉ̃goña bócayupʉ. pQY<Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, Pedro pʉame qũĩñupʉ̃: —Tame, merẽ mʉjããrẽ, ‘Cʉ̃ yʉ masĩẽtĩña,’ mʉjãã ñimiñajã —na ĩñupʉ̃. Bairo Pedro cʉ̃ caĩtoãnipaʉa jĩcãʉ̃ ãbocʉ piiyupʉ yua. {Po;Bairi tunu jĩcã hora bero, apei cʉ̃ã jĩcãʉ̃ na mena macããcʉ̃ tutuaro mena na ĩñupʉ̃ cʉ̃ yarãrẽ: —Cariape mʉjããrẽ ñiña: Ãni cʉ̃ã Jesús mena macããcʉ̃ ãcʉ̃mi. Ãnia, Galilea macããcʉ̃ niñami. LO:Cabero tunu apei Pedrore qũĩñarĩ, bairo qũĩñupʉ̃: —Mʉ cʉ̃ã, Jesús mena macããcʉ̃ã mʉ ãniña. Pedro pʉame qũĩñupʉ̃: —Yʉ baietiya, tame. Cʉ̃ mee yʉ ãniña. eNC9Pedro pʉame ĩtori atore bairo cõ ĩñupʉ̃: —Yʉ yao, cʉ̃ yʉ masĩẽtĩña. #M?8Bairo peerotʉ cʉ̃ caruiro, jĩcãõ paabojari majõco Pedrore qũĩñaqũẽnorĩ bairo ĩñupõ: —Ãni cʉ̃ã Jesús mena macããcʉ̃ ãcʉ̃mi. -LS7Cabero topʉ etarã, guardia pʉame peero rioyuparã ti wii macã yepa recomacãrẽ. Bairo átiri, ti peerotʉ jũma ruiyuparã. Pedro cʉ̃ã na tʉre ruiyupʉ. FK6Bairo cʉ̃ caĩrõ bero, cʉ̃ ñeñuparã Jesure. Bairo cʉ̃ átiri, cʉ̃ neásúparã yua, sacerdote majã quetiupaʉ ya wiipʉ. Pedro pʉame yoajãñurõpʉa na ĩñaʉsayupʉ. TJ!5Tocãnacã rʉ̃mʉa mʉjãã watoa yʉ ãninucũãpʉ̃ templo wiipʉre. Bairo yʉ caãnimiatacʉ̃ãrẽ, ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ mʉjãã mena macããcʉ̃ yʉ ñeemi. Ãme ati ñamipʉ mʉjãã caátigarijere mʉjãã átimasĩgarã bairãpʉa wãtĩ cʉ̃ carotirore bairo —na ĩñupʉ̃ Jesús. Pedro niega conocer a Jesús iIK4Áti yaparori bero, na ĩñupʉ̃ Jesús. Quetiuparã sacerdote majã, bairi templo wii quetiuparã majã, aperã cabʉtoa camasĩrĩ majã, nipetiro cʉ̃rẽ ñegarã caetari majãrẽ, atore bairo na ĩñupʉ̃: —¿Nopẽĩrã cajerutiri majõcʉ yʉ caãnorẽ bairo jarericapãĩrĩ mena, bairi yucʉ rʉcaari mena yʉ mʉjãã ñerã atíati? lHQ3Bairo cʉ̃ caáto ĩña, atore bairo qũĩñupʉ̃ Jesús: —Bairo ápericõãña. Na mena ãmeo qũẽẽtĩcõãña —qũĩñupʉ̃. Bairo ĩ yaparori, cʉ̃ capataatacʉ ãmorõrẽ ñerĩ, cʉ̃ pititu catioyupʉ tunu. FG2Bairo ĩrĩ, jĩcãʉ̃ na mena macããcʉ̃ pʉame sacerdote majã quetiupaʉ ʉ̃mʉrẽ cʉ̃ cãmii tuyupʉ. Cʉ̃ ãmorõ cariape nʉgõã pʉamerẽ cʉ̃ patañocõã joyupʉ. 5Fc1Bairi Jesús mena macããna pʉame caetari majã na caátigarijere ĩñarĩ, qũĩñuparã Jesure: —Jãã Quetiupaʉ, ¿jarericapãĩrĩ mena na jãã qũẽcʉti? -ES0Bairo cʉ̃ caáto, Jesús pʉame atore bairo qũĩñupʉ̃: —Judas, ¿nopẽĩ yʉ, Camasã Jʉ̃gocʉre ũpũrĩ yʉ mʉ ĩbuiti rocagayati? —qũĩñupʉ̃. tDa/Bairo cʉ̃ cabuerãrẽ cʉ̃ caĩãnoa, capããrã camasã etayuparã. Narẽ cajʉ̃goʉ Judas ãñupʉ̃. Pʉga wãmo peti rʉpore pʉga pẽnirõ cãnacãʉ̃ Jesús cʉ̃ buerã mena macããcʉ̃ jĩcãʉ̃ caãninucũmirĩcʉ̃ ãñupʉ̃. Bairi yua, Judas pʉame Jesutʉ etayupʉ, cʉ̃ jẽnigʉ. Etari, caroaro mena átitori, cʉ̃ ũpũñupʉ̃. C7.Cacãnirãrẽ na etari, na ĩñupʉ̃ Jesús: —¿Nopẽĩrã mʉjãã cãniñati? Cãniena, wãmʉnʉcãrĩ Diore cʉ̃ jẽniña, wãtĩ mʉjããrẽ cʉ̃ canetõõẽtĩparore bairo ĩrã —na ĩñupʉ̃ Jesús, cʉ̃ cabuerã cacãnirãrẽ na etari. Arrestan a Jesús aB;-Bairo Diore jẽni yaparori, wãmʉnʉcã ásúpʉ cʉ̃ cabuerã tʉpʉ. Jesús pʉame cacãnirãpʉ̃rẽ na etayupʉ. Cʉ̃ cabuerã pʉame Jesús cʉ̃ caĩrĩjẽrẽ tʉ̃goñatutuaetiri cãnicoasuparã. >Au,Bairo roro cʉ̃ canetõrĩjẽ watoapʉ, Jesús netõjãñurõ jẽninemoñupʉ̃. Bairo cʉ̃ cajẽnirõ, cʉ̃ caasipuarije oco pʉame riíre bairije tapiwẽñuparõ yepapʉ. n@U+Bairo cʉ̃ caĩjẽniãnipaʉa, ángel buiaetayupʉ, Jesure tʉ̃goñatutuarique cʉ̃ jogʉ. g?G*Atore bairo ĩ jẽniñupʉ̃: “Caacʉ, mʉ cabooata, atie roro yʉ canetõpeere yʉ mʉ netõõbojagʉ. Bairopʉa, yʉ caborore bairo to baieticõãto. Mʉ caborore bairo roque to baiáto,” ĩ jẽniñupʉ̃ Jesús. #>?)Bairo na ĩ yaparori bero, Jesús pʉame ʉ̃tããrẽ wẽjoricaro cãrõ wʉri, cʉ̃ rʉpopaturi mena etanumurĩ Diore cʉ̃ jẽnijʉ̃goyupʉ. D=(Bairi yua, topʉ na caetaro, atore bairo na ĩñupʉ̃: —Diore cʉ̃ jẽniña, wãtĩ mʉjããrẽ cʉ̃ canetõõẽtĩparore bairo ĩrã —na ĩñupʉ̃ Jesús cʉ̃ cabuerãrẽ. @<y'Cabero yua, acoásúpʉ Olivos na caĩrĩ buropʉ. Topʉ caájeyanucũrĩcʉ̃ ãnirĩ topʉ ásúpʉ. Bairo Jesús cʉ̃ caátó, cʉ̃ cabuerã cʉ̃ã cʉ̃ ʉsa ásúparã. w;g&Bairo cʉ̃ caĩrĩjẽrẽ caroaro tʉ̃goñamasĩẽtĩrĩ, atore bairo qũĩñuparã: —Jãã Quetiupaʉ, ato niña jarericapãĩrĩ pʉgapãĩ. Tie mena na marĩ ãmeo qũẽmasĩña. Bairo na caĩrõ, Jesús pʉame na ĩñupʉ̃: —Tocãrõ majũ átia mano. Bairo marĩ áperigarã —na ĩñupʉ̃ Jesús, bairo na caĩrõĩ. Jesús ora en Getsemaní $:A%Bairi mʉjããrẽ ñiña: “Atore bairo ĩ woatuyayupa mai yʉ cabaipeere Dios bʉsʉrica tutipʉ: ‘Carorije caána watoapʉ yasigʉmi.’ Bairi nipetirije yʉre Dios ya tutipʉ na caĩwoatujʉ̃goyetirique, na caĩrĩcãrõrẽã bairo baipeticoagaro,” na ĩñupʉ̃ Jesús. @9y$Bairo na caĩrõ, na ĩnemoñupʉ̃ tunu: —Bairi ãmerã, cawasopoacʉcʉ, cʉ̃ wasopoare cʉ̃ neápáro. Tunu bairoa cʉ̃ moneda jããrĩcã poa cʉ̃ãrẽ cʉ̃ neápáro. Bairi tunu jarericapãĩ cacʉ̃goecʉ cʉ̃ã, cʉ̃ oco juricarore nunirocari, jĩcãpãĩ cʉ̃ jarericapãĩ wapatiáto. f8E#Cabero tunu atore bairo na ĩñupʉ̃ Jesús: —Mʉjããrẽ wasopoa ũno, bairi moneda jããrĩcã poa ũno cʉ̃ãrẽ, bairi tunu rʉpo juti ũnie cʉ̃ãrẽ cʉ̃goena, mʉjããrẽ yʉ caárotirica rʉ̃mʉrẽ, ¿ñe ũnie mʉjãã to rʉsari? —na ĩñupʉ̃ Jesús. Bairo cʉ̃ caĩrõ, qũĩñuparã: —Ñe ũnie jãã rʉsaepʉ. 79"Bairo cʉ̃ caĩrõ, atore bairo qũĩñupʉ̃ Jesús Simorẽ: —Pedro cariape mʉrẽ ñiña: Ãme ñamia ãbocʉ cʉ̃ capiiparo jʉ̃goye itiani majũ, ‘Cʉ̃ yʉ masĩẽtĩña Jesure,’ yʉ mitogʉ —qũĩñupʉ̃ Jesús Simorẽ. Se acerca la hora de la prueba 6!Bairo Jesús cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, qũĩñupʉ̃ Pedro pʉame: —Yʉ Quetiupaʉ, di rʉ̃mʉ ũno mʉ yʉ aweyoetigʉ. Ãmea mʉ mena preso jorica wiipʉ yʉ ámasĩña. Tunu bairoa mʉ mena yʉ baiyasi masĩña —qũĩñupʉ̃ Simón Jesure. %5C Bairo Satanás mʉjããrẽ cʉ̃ caátigamiatacʉ̃ãrẽ, yʉ pʉame mʉrẽ Diopʉre yʉ jẽnibojaapʉ, cʉ̃ mena caroaro majũ mʉ catʉ̃goñatutuaparore bairo ĩ. Bairi yua, yʉ mena tunu caroaro nemojãñurõ tʉ̃goñatutuari marĩ yarãrẽ caroaro na mʉ jʉ̃goãnigʉ. F4Cabero tunu qũĩnemoñupʉ̃ Jesús Simorẽ: —Simón, yʉ yaʉ, tʉ̃goya yʉ caĩrĩjẽrẽ: Satanás pʉame mʉjããrẽ bʉsʉjãgʉmi, roro mʉjãã caátiparore bairo ĩ. Jĩcãʉ̃ trigo aserire cʉ̃ cajʉgarerore bairo mʉjãã cʉ̃ãrẽ regayami. Yʉ mena mʉjãã caãnorẽ boojãẽtĩñami. 3Bairi yʉ carotimasĩrĩpaʉpʉ mʉjãã cʉ̃ã eti, ʉga, mʉjãã átigarã yʉ ya mesapʉ. Tunu bairoa quetiuparã na caruiro ũno, tronopʉ mʉjãã ruigarã. Israel yepa macããna, pʉga wãmo peti rʉpore pʉga pẽnirõ cãnacã poari macããna na caátajere ĩñacõñarĩ na mʉjãã ĩñabesegarã,” na ĩñupʉ̃ Jesús cʉ̃ cabuerãrẽ. Jesús anuncia que Pedro lo negará 25Bairo mʉjãã cabairoi, yʉ Pacʉ yʉre rotimasĩrĩqũẽrẽ cʉ̃ cajoricarorea bairo yʉ cʉ̃ã rotimasĩrĩqũẽrẽ mʉjããrẽ yʉ joya. 1“Apeyera tunu ati yepapʉre popiye yʉ cabairi rʉ̃mʉrĩrẽ mʉjãã roque tocãnacãnia yʉ mena mʉjãã bapacʉti ãmʉ. j0MToroque, ¿ni pʉame cʉ̃ ãnicʉti caãnimajũʉ̃rẽ bairo caãcʉ̃: Mesapʉ caʉgarui pʉame, o cʉ̃rẽ caʉgarique qũẽnonuʉ pʉame, cʉ̃ ãnicʉti caãnimajũʉ̃rẽ bairo caãcʉ̃? Ati yepa macããna pʉame, ‘Mesapʉ caʉgarui pʉame cʉ̃rẽ caʉgarique qũẽnonuʉ netõõrõ caãnimajũʉ̃ niñami,’ ĩ tʉ̃goñabujiorãma. Bairo na caĩtʉ̃goñamiatacʉ̃ãrẽ, yʉ pʉame ʉgariquere caqũẽnonuʉ ʉ̃mʉrẽ bairo yʉ ãniña mʉjãã menarẽ. }/sTore bairo na cabaimiatacʉ̃ãrẽ, mʉjãã pʉame roquere tore bairo baietirotiya. Bairo pʉame bairotiya mʉjããrẽ: Mʉjãã mena macããcʉ̃, caãnimajũʉ̃rẽ bairo caãnigaʉ mʉjãã mena macããcʉ̃, mʉjãã roca netõjãñurõ carotimasĩrẽ bairo ãnirotiya. Tunu bairoa carotiri majõcʉre bairo caãnigaʉ, mʉjãã ʉ̃mʉrẽ bairo cʉ̃ ãmarõ. g.GBairo na caĩrĩjẽrẽ tʉ̃go, atore na ĩñupʉ̃ Jesús: “Ati yepa macããna quetiuparã reyre bairo caãna tutuaro mena na rotiepeyama na roca macããnarẽ. ‘Camasãrẽ cajʉána’ wãmecʉtiyama bairãpʉa. <-qCabero tunu Jesús cʉ̃ cabuerã pʉame, “¿Ni majũ cʉ̃ ãnicʉti jĩcãʉ̃ marĩ mena macããcʉ̃, caãni majũʉ̃rẽ bairo caãcʉ̃?” ãmeo ĩ bʉsʉyuparã. W,'Bairo cʉ̃ caĩrĩjẽrẽ tʉ̃gori, “¿Ni majũ cʉ̃ ãnicʉti cʉ̃rẽ caĩbuitiri majõcʉ?” ãmeo ĩ jẽniña jʉ̃goyuparã na majũ, cʉ̃ cabuerã pʉame. Quién es el más importante g+GTorecʉna, yʉ, Camasã Jʉ̃gocʉ, yʉ Pacʉ yʉ cʉ̃ cabairotijoricarorea bairo yʉ baigʉ. Cabaimiatacʉ̃ãrẽ, yʉre caĩbuitirocapaʉre cʉ̃ carorije wapa pairo nigaro —na ĩñupʉ̃ Jesús cʉ̃ cabuerãrẽ. n*UTunu apeyera yʉre roro caĩbuitirocapaʉ yʉ mena, yʉ caʉgari mesapʉ ʉgaruiyami cʉ̃ cʉ̃ã. /)WCabero tunu torea bairo ásupʉ etiricarʉre, ʉga yaparori bero. Atore bairo na ĩñupʉ̃ Jesús: —Atirʉ macããjẽ ʉse oco pʉame yʉ rií niña. Camasãrẽ netõõgʉ, yʉ riacoagʉ. Bairo yʉ cariápee jʉ̃gori cawãma wãme camasãrẽ Dios cʉ̃ caátibojacũrĩjẽ niña. )(KCabero tunu cʉ̃ wãmo mena pããrẽ nerĩ, “Dios mʉ ñujãñuña jãã menarẽ,” ĩ yaparori, carecomacã peenerĩ na batoyupʉ Jesús cʉ̃ cabuerãrẽ. Nunirĩ atore bairo na ĩñupʉ̃: —Atie pan, yʉ rupaʉ niña. Mʉjããrẽ yʉ cariabojarije macããjẽ niña. Bairi mʉjãã cʉ̃ã, cabero atore bairo yʉ caátajere tʉ̃goñarĩ, pããrẽ mʉjãã bato ʉganucũgarã —na ĩñupʉ̃. 4'aCariape mʉjããrẽ ñiña: Ãmea mʉjãã mena atie ʉse ocore pʉgani yʉ etinemoetigʉ yʉ Pacʉ cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉ tunu caetaro marĩ caetinemoparo jʉ̃goye. o&WBairo ĩ yaparo, cʉ̃ wãmo mena jĩcãrʉ etiricarʉre nerĩ, “Dios, mʉ ñujãñuña jãã mena,” qũĩ yaparori, atore bairo na ĩñupʉ̃ Jesús, cʉ̃ cabuerãrẽ: —Atie ʉse ocore ãmeo tĩãbato peyocõãña. %Cariape mʉjããrẽ ñiña: Dios cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉ caetaparo jʉ̃goye mʉjãã mena yʉ ʉganemoetigʉ —na ĩñupʉ̃. X$)Bairo nipetiro na caruiro ĩñarĩ, atore bairo na ĩñupʉ̃ Jesús cʉ̃ cabuerãrẽ: —¡Nocãrõ majũ ati Pascua bose rʉ̃mʉrẽ mʉjãã yʉ jʉ̃goʉgaganucũmitʉjoapʉ yʉ cariaparo jʉ̃goye! y#kCabero yua, na caʉgari hora caetaro, Jesús bairi cʉ̃ cabuerã nipetiro etanumurĩ ruiyuparã mesapʉ. V"% Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, acoásúparã. Topʉ na caetaro, nipetiro Jesús na cʉ̃ caĩatatorea bairo baipeticõãñuparõ. Bairi topʉ qũẽnoyuyuparã Pascua bose rʉ̃mʉ na caʉgapeere yua. 2!] Bairo mʉjãã caĩjẽniñarõ, mʉjãã ĩñogʉmi jõbuipʉ caroaro qũẽnoweyorica arʉare. Topʉ marĩ caʉgapeere mʉjãã qũẽnoyuwa —na ĩñupʉ̃ Jesús. u~}||<{ z_yx_wTvuttasrr#ppp5nn7mUkkvjmifihh ffedDc(b6a]`_^^7]v\[[ZWVUBS~R[QPlOOXNLKJ+I'G`FpECCBA3?.><::u9876543*2@0.-,*)(E'P% #9"! C 9uOA`  m3Bv!eCabero áñesẽãñupʉ̃ Jesús Galilea yepapʉ. Topʉ áñesẽã yua, tocãnacã macã macããna na cañubueri wiiripʉ sinagogas na caĩrĩ wiiripʉre buenucũñupʉ̃ to macããnarẽ. Dios cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉ caetarore na buenucũñupʉ̃, caroa queti majũrẽ. Bairo topʉ bueñesẽãʉ̃, nipetiri wãme cariayecʉnarẽ na catioyupʉ Jesús. m SBairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, tocãrõã, jicoquei na cʉ̃ã acoásúparã Jesús mena. Na bapi yucʉre cũrĩ, na pacʉ cũmuapʉ caãcʉ̃rẽ cʉ̃ aweyocoásúpʉ Santiago, cʉ̃ bai Juan mena. Jesús enseña a mucha gente eCBairo cajʉ̃goye jãñurĩ na caánemorõ, ʉtabʉcʉra tʉ̃nipʉ Jesús pʉame na ĩñajoyupʉ aperã pʉgarãrẽ tunu. Santiago, bairi cʉ̃ bai Juan cawãmecʉcʉ Zebedeo pũnaarẽ na ĩñajoyupʉ Jesús. Mai, Santiago, cʉ̃ bai Juan mena cũmua capairicapʉ ãñuparã. Bapi yucʉ caopecʉtiere jiyajãrã ásuparã. Bairo narẽ na ĩña, na piijoyupʉ Jesús: “Jito. Yʉ bapacʉsa. Marĩ quetibʉjʉto camasãrẽ Dios yaye caroa quetire,” na ĩñupʉ̃. yBairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, tocãrõã jicoquei pʉgarãpʉa na bapi yucʉre cũrĩ, acoásúparã Jesús mena. 5cBairo na ĩña, atore bairo na ĩñupʉ̃ Jesús: —Jito, yʉ bapacʉsa. Caroaro waire cawãsãmasĩrã mʉjãã ãniapʉ, wai na rutieticoáto, ĩrã. Ãmerẽ yua, caroaro camasãrẽ caquetibʉjʉrã mʉjãã ãnio joroque mʉjãã yʉ átigʉ, na yasieticõãto, ĩrã —na ĩñupʉ̃ Jesús. Cabero, Galilea na caĩrĩ ʉtabʉcʉra tʉ̃nipʉ ásúpʉ Jesús. Bairo ácʉ́ yua, Simón, apei cʉ̃ bai Andrés, jĩcãʉ̃ pũnaa caãna pʉgarãrẽ na ĩñajoyupʉ. Ape wãme “Pedro” qũĩñuparã Simorẽ. Bairo Jesús narẽ cʉ̃ caĩñajoro, na pʉgarãpʉa ʉtabʉcʉrapʉ bapi mena wai wasarã ásuparã na, pʉgarãpʉa. Na capaarije, waiwe wapatarique ãñuparõ. ;oTi watoare na quetibʉjʉ jʉ̃goyupʉ Jesús cʉ̃ yaye quetire camasãrẽ. Atore bairo na ĩ quetibʉjʉyupʉ: “Dios cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉ merẽ etaro baiya. Bairi tʉ̃goña qũẽnorĩ caroaro ãña Dios mena,” na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús camasãrẽ. Jesús llama a cuatro pescadores QNa, canaitĩãrõpʉ cañesẽãrãrẽ bairo caãna niñama.Bairo caãna nimirãcʉ̃ã, caroaro cabusurore ĩñarãrẽ bairo nigarãma.Dios cʉ̃ cajoʉ cʉ̃ caquetibʉjʉrijere tʉ̃gorã, caroaro cabusurore ĩñarãrẽ bairo nigarãma.Diore masĩcoagarãma yua,” ĩ woatuyupi profeta Isaías ãnacʉ̃. ^5“To Zabulón yepa macããna, bairi aperã Neftalí yepa macããna, bairi aperã Rio Jordán ape nʉgõã,
mar tʉ̃ni macããna, bairi aperã Galilea yepa macããna cʉ̃ã Diore camasĩẽna niñama. =sProfeta Isaías ãnacʉ̃ Zabulón, Neftalí macããnarẽ cʉ̃ caĩwoatujʉ̃goyetiricarore bairo baietaro baiyuparo. Atore bairo ĩ quetibʉjʉ woatucũñañupĩ Isaías:   Baipʉa, Nazaret macãrẽ tuaesupʉ. Ti macãrẽ netõácʉ́, Capernaum cawãmecʉti macãpʉ etayupʉ. Ti macã Galilea ʉtabʉcʉra tʉ̃nipʉ niña. Marĩ ñicʉ̃jãã Zabulón, bairi Neftalí cawãmecʉna ãnana na caãna yepapʉ niña ti macã. ,Q Cabero Jesús pʉame queti tʉ̃goyupʉ, “Juan preso jorica wiipʉ niupʉ̃,” ĩrĩqũẽ quetire. Bairo tiere tʉ̃go yua, Galilea yepapʉ acoásúpʉ. ]3 Bairo Jesús cʉ̃ caĩrĩjẽrẽ tʉ̃go, acoásúpʉ wãtĩ pʉame yua. Bairo cʉ̃ caátó bero, jĩcããrã ángelea majã Jesure cʉ̃ jʉátirã etayuparã yua. Jesús comienza su trabajo en Galilea 7 Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, atore bairo qũĩñupʉ̃ Jesús: —Ácʉ́ja wãtĩ. Mʉ caĩrotirore bairo yʉ áperigʉ. Dios yaye woaturica tutipʉ ricaati yʉ átirotietiya. Bairo ĩña ti tuti: ‘Jĩcãʉ̃ã niñami marĩ caĩroaʉ, Dios jeto. Cʉ̃ caĩrĩjẽ jetore tʉ̃goya,’ ĩ quetibʉjʉya Dios yaye quetire na cawoaturica tutipʉ —qũĩñupʉ̃ Jesús wãtĩrẽ. Cʉ̃ yʉesupʉ. ~u Bairo qũĩñojo yua, atore bairo qũĩñupʉ̃ wãtĩ: —Atie mʉrẽ yʉ caĩñojorijere mʉ yʉ nunigʉ. Yʉtʉ rʉpopaturi mena etanumurĩ yʉ mʉ caĩroaata, mʉ yʉ nunigʉ nipetirijere. “Jaʉ,” miwã —qũĩñupʉ̃ wãtĩ Jesure. Bairo cʉ̃ caĩrõ bero, wãtĩ pʉame Jesure ʉ̃tãʉ̃ caʉ̃mʉarĩcʉ buipʉ cʉ̃ neásúpʉ. Topʉ etari yua, qũĩñojoyupʉ ati yepa macããna tocãnacãpaʉ macããna quetiuparã na carotimasĩrĩpaʉrire. Caroa macãrĩ majũrẽ qũĩñojoyupʉ. A{Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, bairo qũĩñupʉ̃ Jesús: —Bairo mʉ caĩquetibʉjʉrore bairo caĩmiatacʉ̃ãrẽ, mʉ caátirotirore bairo yʉ áperigʉ. Bairo yʉ caáto boetiyami Dios. Ape wãme ape pũrõpʉ atore bairo ĩ quetibʉjʉya: ‘Marĩ Quetiupaʉ Diore cʉ̃ camasĩrĩjẽrẽ átiepecõãrĩ cʉ̃ jẽnieticõãña,’ ĩ quetibʉjʉya Dios yaye quetire na cawoaturica tutipʉ —qũĩñupʉ̃ Jesús wãtĩrẽ. Bairo topʉ cʉ̃ jʉ̃goetari, qũĩñupʉ̃ wãtĩ Jesure: —Mʉ, Dios macʉ̃ mʉ ãniña. Bairo cariapea Dios macʉ̃ caãcʉ̃ ãnirĩ, mʉ majũ patiñarui ácʉ́ja jõ yepapʉ. Mʉ riaecʉ. Tore bairo ĩ quetibʉjʉya Dios yaye queti:‘Dios pʉame cʉ̃ yarã ángelea majãrẽ mʉ coterotigʉmi.Na, ángelea majã, mʉ bocáñegarãma ʉ̃tã rupaare mʉ cañarocapeaetiparore bairo ĩrã,’ĩ quetibʉjʉya Dios yaye quetire na cawoaturica tutipʉ —qũĩñupʉ̃ wãtĩ Jesure. 1[Bairo cʉ̃ caĩrõ bero, wãtĩ pʉame Jesure cʉ̃ neásúpʉ caroa macã Jerusalén macãpʉ. Topʉ etari yua, Dios ya wii templo wii buipʉ cʉ̃ neásúpʉ. J Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, atore bairo pʉame qũĩcõãñupʉ̃ Jesús: —Mʉ caĩrõrẽ bairo yʉ áperigʉ. Dios yaye quetire na cawoaturica tutipʉ ricaati yʉ átirotietiya. Bairo ĩña ti tuti: ‘Ʉgarique marĩ caʉganucũrõ jeto boetiyami Dios. Nipetirije cʉ̃ yaye quetibʉjʉriquere marĩ catʉ̃goñarĩjẽ cʉ̃ãrẽ boyami,’ ĩ quetibʉjʉya Dios yaye quetire na cawoaturica tutipʉ —qũĩñupʉ̃ Jesús wãtĩrẽ. " =Bairo cʉ̃ cabairo, wãtĩ pʉame Jesutʉ etayupʉ, roro cʉ̃ áparo, ĩ. Bairo cʉ̃tʉ etari, atore bairo qũĩñupʉ̃: —Mʉ, Dios macʉ̃ mʉ ãniña. Bairo cariapea Dios macʉ̃ caãcʉ̃ ãnirĩ, ati ʉ̃tã rupare pan qũẽnorĩ ʉgaya —qũĩñupʉ̃ wãtĩ Jesure. @ yBairo Jesús topʉ ãcʉ̃, ñe ũnie ʉgaesupʉ. Cuarenta rʉ̃mʉrĩ, bairi cuarenta ñamirĩ majũ aʉanʉcãcõãñupʉ̃. Cabero yua, queyarique tʉ̃goñañupʉ̃ Jesús. L  Cabero Espíritu Santo pʉame Jesure cʉ̃ neásúpʉ desierto cayucʉmanopʉ, wãtĩ cʉ̃rẽ cʉ̃ átiñato ĩ. “Cariapea cʉ̃ átinucũñati,” Jesure qũĩ jẽniñagʉ ásupʉ wãtĩ. V %Bairo cʉ̃ caruietaro, jõbuipʉ atore bairo bʉsʉrique ocajoyuparo: “Ãni, yʉ macʉ̃, yʉ camai majũ niñami. Cʉ̃ caátiãnierẽ ñiñajesoya bʉtioro,” ĩ bʉsʉocajoyuparo bʉsʉrique.\ 1Bairo Jesure cʉ̃ cabautizaro bero, Jesús pʉame petapʉ maanʉcãñupʉ̃. Bairo maanʉcã yua, jõbui ʉmʉrecóopʉ ĩñamʉgõjoyupʉ. Bairo cʉ̃ caĩñajoro, jicoquei ʉmʉrecóo pʉame pããnʉcãcoasuparo. Bairo cabairo, Espíritu Santo Dios Yeri majũ bauruiasúpʉ. Bua cʉ̃ caruiatóre bairo bauruietayupʉ Jesús tʉpʉre. c?Bairo Juan cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, bairo qũĩñupʉ̃ Jesús: —Baipʉa, yʉ caborore bairo mʉ ápa. Bairo mʉ caápata, caroaro cariape Dios marĩrẽ cʉ̃ carotirore bairo marĩ átigarã —qũĩñupʉ̃ Jesús Juarẽ. Bairo cʉ̃ caĩrõ bero, Juan pʉame “Jaʉ” ĩ, Jesús cʉ̃ caborore bairo oco mena cʉ̃ bautizayupʉ yua. gGCajʉ̃goye mai Juan pʉame cʉ̃ bautizagaetimiñupʉ̃ Jesure. Bairi atore bairo qũĩmiñupʉ̃ Juan: —¿Nopẽĩ mʉ pʉame yʉre mʉ bautiza rotiatíati? Yʉre mʉ cabautizaro roque ñubujioatato —qũĩñupʉ̃. 9 Cabero Jesús Galilea yepa caãniatacʉ Juan tʉre etayupʉ Rio Jordán cawãmecʉtiya tʉ̃nipʉ. “Juan yʉ cʉ̃ bautizáto,” ĩ etayupʉ. c? Yʉ bero caetapaʉ pʉame marĩ ĩñabesegʉmi. Bairo carorãrẽ na beseregʉmi. Trigo aseri carorijere joerocacõãrĩcãrõrẽ bairo camasã carorãrẽ na beseregʉmi. Caʉ̃petieti peeropʉ na joeregʉmi. Caroarã roquere caroaro na qũẽnogʉmi. Trigo caroa majũrẽ caroaro na caqũẽnocũrõrẽ bairo caroaro na qũẽnogʉmi caetapaʉ cʉ̃ yarã majũrẽ,” na ĩ quetibʉjʉyupʉ Juan catʉ̃gorã etarãrẽ Jesús cʉ̃ caátipeere. Jesús es bautizado ,Q “Bairopʉa, yʉ paarique niña mʉjããrẽ oco mena yʉ cabautizarije. Roro mʉjãã caátajere yapapua tʉ̃goñarĩ tiere mʉjãã cajãnarõ ĩñarĩ, tore bairo mʉjããrẽ yʉ átiya. Yʉ paarique to cañumiatacʉ̃ãrẽ, yʉ bero caetaʉ cʉ̃ capaarije pʉame ñunetõgaro. Cʉ̃ roque Espíritu Santore jõmasĩgʉmi camasãpʉre. Tunu bairoa camasã roro na catʉ̃goñarĩjẽrẽ na wasoao joroque na átigʉmi. Cʉ̃ roque yʉ netõrõ caãnimajũʉ̃ nigʉmi. Bairi yʉ pʉame jĩcãrõ tʉ̃ni yʉ átipeyomasĩẽtĩña. q[ Bairi caroaro mʉjãã caápericõãta, jĩcãʉ̃ yucʉ, caríca maniirẽ quetíjoerocacõãrĩcãrõrẽ bairo mʉjãã átirecõãgʉmi Dios mʉjãã cʉ̃ãrẽ. Petoaca rʉsaya mʉjããrẽ Dios cʉ̃ caĩñabesepa rʉ̃mʉ. I  Tunu bairoa, ‘Marĩã, Abraham ãnacʉ̃ pãrãmerã marĩ caãnoi, marĩ netõõgʉmi Dios,’ ĩ tʉ̃goñaeticõãña. Bairo mʉjãã caĩtʉ̃goñamiatacʉ̃ãrẽ, dope bairo átinetõmasĩã maniña. Dope bairo Dios boʉ, atie ʉ̃tã rupaa mena Abraham pãrãmerãrẽ bairo na átiqũẽno jẽñomasĩñami. taBairo pʉame mʉjãã caátiãnierẽ boya: Rorije mʉjãã caátiere yapapuari caroaro ãnajẽ pʉame átijʉ̃goya. Bairo mʉjãã caáto, camasã nipetiro ĩñarã, ‘Torena, na yerire merẽ wasoa yaparoupa,’ ĩ masĩgarãma. EMai, aperã capããrã fariseo majã, bairi saduceo majã mena Juarẽ cʉ̃ bautiza rotiraná etayuparã na cʉ̃ã. Bairo na caboro ĩñarĩ, atore bairo na ĩñupʉ̃ Juan: “¡Mʉjãã caĩtopairã, ãña pũnaarẽ bairo caãna mʉjãã caãnoi, mʉjãã yʉ bautizaecʉ! Atore bairo mʉjãã ĩ tʉ̃goñarã: ‘Dios camasãrẽ cʉ̃ caĩñabeseri rʉ̃mʉrẽ popiye marĩ cabaibujioatajere oco mena marĩ cosenetõbujioʉmi,’ mʉjãã ĩ tʉ̃goñarã. ¿Ñamʉ mʉjãã cʉ̃ quetibʉjʉyati, ‘Tie mena jãã netõgarã,’ mʉjãã caĩrĩjẽrẽ? eCBairo cʉ̃ caĩquetibʉjʉro tʉ̃gorã, roro na caátajere tʉ̃goña yapapuari Dios mena bʉsʉnetõñuparã. Bairo na caáto ĩña, oco mena na bautizayupʉ. Catʉ̃goʉsarãrẽ Rio Jordãpʉ na bautizayupʉ Juan. ~1Bairo cʉ̃ cabaiãno, Juan tʉpʉ asúparã camasã capããrã. Jerusalén macã macããna, bairi Judea yepa macããna cʉ̃ã, Rio Jordán na caĩrĩya tʉ̃ni macããna nipetiro camasã Juan tʉpʉ asúparã. Juan yaye quetibʉjʉriquere tʉ̃gogarã cʉ̃tʉ asúparã. 4}aJuan pʉame waibʉcʉ camello cawãmecʉcʉ asero mena jutiiro qũẽnorĩ jãñañupʉ̃. Tunu bairo waibʉcʉ aserowẽ mena cʉ̃ jutiirore ñujãã tʉ̃gãbiyori jutii jãñañupʉ̃. Bairi tunu ʉgarique cʉsupʉ Juan yeseroare bairã caãnarẽ. Beroa oco cʉ̃ãrẽ etinucũñupʉ̃. (|IMai, Juan pʉame profeta Isaías ãnacʉ̃ cʉ̃ cawoatujʉ̃goyecʉtacʉ ãñupʉ̃. Atore bairo ĩ woatu quetibʉjʉyayupi Juan cʉ̃ cabaipeere:“Bairo ĩgʉmi jĩcãʉ̃ desierto cayucʉmanopʉ caãnicõãniatacʉ:‘Marĩ Quetiupaʉ yoaro mee etagʉmi.Torena, caroaro cariape ãnicoteya.Camasã na quetiupaʉ cʉ̃ caetaparo jʉ̃goye cʉ̃ caatípawãrẽ na caqũẽnoyurorea bairo cʉ̃ qũẽnoyuya mʉjãã cʉ̃ã,’ ”ĩ woatu quetibʉjʉyayupi Isaías ãnacʉ̃ Juan cʉ̃ caĩquetibʉjʉpeere. f{EAtore bairo na ĩ quetibʉjʉyupʉ: “Dios cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉ merẽ etaro baiya. Bairi tʉ̃goña qũẽnorĩ caroaro ãña Dios mena, mʉjãã yasire,” na ĩ quetibʉjʉyupʉ cʉ̃tʉ catʉ̃gorã etarãrẽ. Xz +Bairo cayoato bero, ti yʉtea caãno, Juan ãnacʉ̃, camasãrẽ oco mena cabautizapaʉ pʉame etayupʉ. Desierto cayucʉmanopʉ Judea yepare etari Dios yaye quetire camasãrẽ na quetibʉjʉgʉ etayupʉ. yBairo Galilea yepapʉre etaʉ, na jʉ̃goãnicõãñupʉ̃ Nazaret cawãmecʉti macãpʉ. Profeta majã Jesure na caĩwoatujʉ̃goyetiricarore bairo baietaro baiyuparo: “Jesús, Nazaret macããcʉ̃ na caĩ nigʉmi,” ĩ woatuyupa mai profeta majã.vxeMai, topʉ ãcʉ̃, quetire tʉ̃goyupʉ José. “Herodes ãnacʉ̃ macʉ̃, Arquelao cawãmecʉcʉ Judea yepa macããna quetiupaʉ merẽ jããũpʉ̃,” ĩrĩqũẽ quetire tʉ̃goyupʉ. Bairo tʉ̃go yua, uwi, ti yepare tunuágaetimiñupʉ̃. Bairo qũẽguerica tutipʉ Dios cʉ̃ caquetibʉjʉatacʉ ãnirĩ, Galilea yepapʉ roque na jʉ̃goásúpʉ José. w Bairi ángel cʉ̃ caĩrõrẽ bairo ásupʉ José. Jesús, bairi cʉ̃ paco mena cʉ̃ neásúpʉ Israel yepapʉa tunu. av;—Wãcãña José. Cawĩmaʉacarẽ capajĩãgamirĩcãrã merẽ riapeticoama. Bairi cʉ̃, cawĩmaʉ, cʉ̃ paco mena cʉ̃ neácʉ́ja tunu mʉjãã ya yepa, Israel yepapʉ —qũĩñupʉ̃ ángel Josére. u{Cabero Herodes pʉame riacoásúpʉ. Bairo cʉ̃ cariaro ĩña, ángel pʉame Josére cʉ̃ buiaetayupʉ tunu. Egipto yepapʉ José qũẽguerica tutipʉ cʉ̃ caãno, cʉ̃ buiaetayupʉ. Bairo buiaeta yua, atore bairo qũĩñupʉ̃ Josére: ltQ“Ramá cawãmecʉti yepapʉre otiawajarique ocajogaro bʉtioro majũ.Raquel nigomo roro yapapuarique mena caotio, cõ pũnaa na cariapetiro ĩñarĩ yua.Bairi, ‘Roro otiecoa. Roro mʉ cabairije netõcoagaro,’ cõ na caĩrĩjẽrẽ tʉ̃gogaetigomo.Oticõã ninucũgomo,” ĩ quetibʉjʉ woatuyayupi Jeremías ãnacʉ̃ cabaipeere. Zs-Profeta Jeremías cawãmecʉcʉ cʉ̃ caĩwoatuyaricarore bairo baiyuparo: r)Mai, Herodes pʉame cabʉtoa camasĩrã cʉ̃ cabairotirore bairo na cabaieto tʉ̃goʉ yua, bʉtioro asiajãñuñupʉ̃. Bairi cʉ̃ ʉ̃mʉarẽ na joyupʉ Belén macãpʉ, nipetiro cawĩmarã caʉ̃mʉa pʉga cʉ̃ma cacʉ̃gorã, na bairã cʉ̃ãrẽ na capajĩãrepeyoparore bairo ĩ. Belén macãtʉ macããna cʉ̃ãrẽ tore bairo na pajĩãrepeyocõãrotiyupʉ. Cabʉtoa camasĩrã na caquetibʉjʉriquei jʉ̃gori, “Pʉga cʉ̃ma cacʉ̃goʉ ãcʉ̃mi cʉ̃ãcã,” ĩ tʉ̃goñarĩ bairo na átirotiyupʉ. qTopʉre eta, yoaro ãnicõãñuparã. Herodes cʉ̃ cariatato beropʉ tunucoásúparã na ya yepapʉ tunu. Profetare marĩ Quetiupaʉ cʉ̃ caĩjʉ̃goyetiricarore bairo baietaro baiyuparo. Atore bairo mai ĩ quetibʉjʉyupi Dios profetare tirʉ̃mʉpʉ: “Yʉ macʉ̃ Egiptopʉ caãniatacʉre cʉ̃ yʉ piitunuojogʉ,” ĩ quetibʉjʉyayupi Dios profetare. Herodes manda matar a los niños %pCBairo ángel cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, cʉ̃ caĩrõrẽ bairo baiyupʉ José. Ti ñamia Jesuaca, bairi cʉ̃ paco mena cʉ̃ neásúpʉ Egipto yepapʉ. o{ Bairo cabʉtoa camasĩrã na catunuátó bero, marĩ Quetiupaʉ cʉ̃ cajoʉ ángel buiaetayupʉ tunu. José cʉ̃ cacãnirõ qũẽguerica tutipʉ cʉ̃tʉ buiaetayupʉ. Atore bairo qũĩñupʉ̃ ángel Josére: —José, wãcãña. Herodes, cawĩmaʉacarẽ cʉ̃ pajĩãrocacõãgʉ, mʉjããrẽ macãʉ̃ átiyami. Bairi cawĩmaʉ, cʉ̃ paco mena cʉ̃ jʉ̃gorutiácʉ́ja Egipto yepapʉ. Topʉ mʉjãã ãnicõãwã. Cabero mʉjãã yʉ quetibʉjʉgʉ tunu —qũĩñupʉ̃ ángel Josére. Nn Cabero qũẽguerica tutipʉ na quetibʉjʉyupʉ Dios Herodes roro cʉ̃ caátigarijere. Bairi cabʉtoa camasĩrã pʉame apewãpʉ tunucoásúparã, na ya macã tunu áná yua. La huida a Egipto m! Bairo ti wii Jesús cʉ̃ caãni wiipʉre etarã yua, jããñuparã. Bairo jããetarã, Jesure cʉ̃ paco María mena qũĩñañuparã. Bairo Jesure qũĩña yua, rʉpopaturi mena etanumurĩ qũĩroayuparã. Bairo áti yaparo, na rocapataarire pããñuparã. Na yaye apeyere cʉ̃ nuniñuparã. Bairi orore, werea ũnierẽ, bairi caroaro cajutiñurĩjẽ ũnie cʉ̃ãrẽ cʉ̃ nuniñuparã. ^l5 Bairo ñocõ cʉ̃ cabairo ĩña, cabʉtoa camasĩrã bʉtioro ʉseaniñuparã yua. k' Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, “Jaʉ” qũĩñuparã. Bairi Belẽpʉ acoásúparã cabʉtoa camasĩrã pʉame. Bairo na caátó, ñocõ na caĩñajoatacʉ pʉame tunu buiatuayupʉ. Na riape baujʉ̃goyecʉsupʉ. Cawĩmaʉaca cʉ̃ caãni wii buipʉ bauetayupʉ. SjBairo tiere cʉ̃rẽ na caquetibʉjʉyaparoro, Herodes pʉame Belẽpʉ na joyupʉ. Atore bairo na ĩ joyupʉ: —Topʉ ánája. Cʉ̃, cawĩmaʉacarẽ mʉjãã macãwã. Bairo cʉ̃ mʉjãã cabocaata, yʉ mʉjãã quetibʉjʉjowa. Yʉ cʉ̃ã, cʉ̃ ñiroaʉ ágʉ —na ĩtomiñupʉ̃ Herodes cabʉtoa camasĩrĩ majãrẽ. liQCabero yua, Herodes pʉame yasioro na piijoyupʉ cabʉtoa camasĩrã muipʉ cʉ̃ cawãmʉatópʉ caatíatanarẽ. Bairo yasioro na piijori yua, cʉ̃ ñocõ cabuiatíatacʉ na caĩñajʉ̃goatajere na jẽniñañupʉ̃. Ch‘Mʉjãã, Judea yepa, Belén na caĩrĩ macã macããna ʉseanirĩ ãña.Capairi macã macããna mee nimirãcʉ̃ã, caãni macã majũ macããna mʉjãã ãniña.Mʉjãã mena macããcʉ̃ jĩcãʉ̃ quetibʉjʉ masĩgʉmi.Yʉ yarã, Israel yepa macããnarẽ na quetibʉjʉ masĩgʉmi,’ĩ woatuyupi profeta Dios cʉ̃rẽ cʉ̃ caĩquetibʉjʉrijere —qũĩ quetibʉjʉyuparã Herodere cʉ̃ capiijoatana pʉame. gyBairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go yua, na pʉame qũĩñuparã: —Belén na caĩrĩ macãpʉ Judea yepapʉ buiagayupʉ Mesías. Dios yaye quetire woaturica tutipʉ atore bairo ĩ woatuyupi profeta Dios cʉ̃rẽ cʉ̃ caĩquetibʉjʉrijere: Jf Bairo Herodes pʉame tʉ̃goacʉari yua, na piijoyupʉ sacerdote majã quetiuparãrẽ, bairi Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ cajʉ̃gobueri majã cʉ̃ãrẽ. Bairo na caneñaetaro ĩña yua, atore bairo na ĩ jẽniñañupʉ̃: —¿Dope bairo na ĩ quetibʉjʉyupari marĩ ñicʉ̃jãã, Mesías cawãmecʉcʉ cʉ̃ cabuiapeere? ¿Cʉ̃ pʉame noopʉ cʉ̃ buiagayupari? —na ĩ jẽniñañupʉ̃ Herodes cʉ̃ capiijoatanarẽ. +eOBairo na caĩquetibʉjʉro tʉ̃go, quetiupaʉ rey Herodes pʉame tʉ̃go acʉacoasupʉ. To Jerusalén macããna cʉ̃ã nipetirã tʉ̃go acʉacoasuparã. [d/Bairo eta yua, atore bairo na ĩ jẽniñañuparã: —¿Noo cʉ̃ ãniñati mʉjãã, judío majã, quetiupaʉ rey caãnipaʉ cabuiatacʉ? Cʉ̃ yaʉ ñocõrẽ jãã ĩñajoapʉ. Ñocõ pʉame muipʉ cʉ̃ cawãmʉatópʉ buiatuaetami. Bairi cʉ̃ãcãrẽ qũĩroagarã jãã atíapʉ —na ĩ quetibʉjʉyuparã cabʉtoa camasĩrã. Mc Bairo cabairo bero yua, Jesús buiayupi Belén cawãmecʉti macãpʉ, Judea yepapʉ. Rey Herodes cawãmecʉcʉ majũ quetiupaʉ cʉ̃ caãni yʉteare buiayupi. Bairo cʉ̃ cabuiaro bero, cabʉtoa camasĩrã ñocõãrẽ caĩñacõñamasĩrĩ majã ti yepapʉ etayuparã. Muipʉ cʉ̃ cawãmʉatópʉ caatíatana etayuparã. b Bairo wãmoyijamicʉ̃ã, cõ mena ãmeñupʉ̃, cõ macʉ̃, Jesús cawãmecʉtipaʉ cʉ̃ cabuiaparo jʉ̃goye mai. a  Cabero José pʉame cãniwãcãrĩ bero, ángel cʉ̃rẽ cʉ̃ caátirotirore bairo ásupʉ. María mena wãmo jiyayupʉ. )` M“Jĩcãõ carõmio, caʉ̃mʉ mena caãmeo nimiocʉ̃ã, macʉ̃cʉtigomo.Yʉ camasĩrĩjẽ jʉ̃gori macʉ̃cʉtigomo.Cʉ̃, cõ macʉ̃ pʉame ‘Emanuel’ wãmecʉtigʉmi,” ĩ quetibʉjʉyupi profetare.(Emanuel ĩgaro ĩña: “Dios marĩ mena ãnicõãñami.”) >_ wProfeta majõcʉ jʉ̃gori Dios cʉ̃ caĩjʉ̃goyeticũrĩcãrõrẽ bairo baietaro baiyupa. Mai, atore bairo ĩ quetibʉjʉyupi Dios profeta majõcʉre tirʉ̃mʉpʉre: ^ 9Tunu bairoa cõ macʉ̃ cʉ̃ cabuiaro, ‘Jesús’ cʉ̃ mʉ wãmetigʉ. Tore bairo wãmecʉtigʉmi, cabero bʉtiácʉ́ cʉ̃ yarã na carorije wapare canetõõpaʉ ãnirĩ. Bairi ‘Jesús’ cʉ̃ mʉ wãmetigʉ,” qũĩñupʉ̃ ángel Josére, qũẽguerica tutipʉ yua. @] {Bairo cʉ̃ caĩtʉ̃goñarõ bero caãnimiatacʉ̃ãrẽ, ñami caãno qũẽguericaropʉ Dios cʉ̃ cajoʉ, ángel majũ buiaetayupʉ. Cʉ̃ pʉame bairo qũĩñupʉ̃: “José, David ãnacʉ̃ pãrãmi, tʉ̃goñarĩqũẽ paieticõãña María menarẽ. Rorije áperiyamo. Cõ macʉ̃ caãnipaʉ Espíritu Santo cʉ̃ camasĩrĩjẽ jʉ̃gori cabuiapaʉ niñami. Torecʉ, ‘Cõrẽ cõ yʉ boetiya,’ ĩ tʉ̃goñaeticõãña. X\ +José pʉame masĩẽsupʉ Espíritu Santo bairo cʉ̃ caátiatajere. “Roro átiatacomo,” ĩ tʉ̃goñañupʉ̃ cʉ̃ yeripʉ. Baipʉa, nipetiro camasã na caĩñajoro cõ tutigaesupʉ. Cariape caãcʉ̃ ãnirĩ caroaro tʉ̃goñañupʉ̃. “Cõ yarã jetore, ‘Cõrẽ yʉ boetiya,’ ñigʉ yasioroa,” ĩ tʉ̃goñañupʉ̃. Q[ Ãmerẽ, mʉjããrẽ yʉ quetibʉjʉgʉ Jesucristo cʉ̃ cabuiarique quetire. Bairo baiyupa: Jesús paco María pʉame José mena cawãmojiyapao ãñupõ. Mai, cʉ̃ mena cõ caãniparo jʉ̃goyepʉa, merẽ bairirupaʉ ãñupõ. Mai, Espíritu Santo, Dios Yeri majũ cʉ̃ camasĩrĩjẽ jʉ̃gori bairo baiyupo María. Z 1Bairi bairo cõñaata, Abraham ãnacʉ̃ berore pʉga wãmo peti rʉpore baparicãnacã pẽnirõ cãnacã tutiri bero macããcʉ̃ ãñupĩ David. Tunu bairoa David ãnacʉ̃ berore pʉga wãmo peti rʉpore baparicãnacã pẽnirõ cãnacã tutiri bero caátó majũ israelita majãrẽ na ñejoyupa Babiloniapʉ. To Babiloniapʉ israelita majãrẽ na cañejoricaro berore tunu pʉga wãmo peti rʉpore baparicãnacã pẽnirõ cãnacã tutiri capetiro bero macããcʉ̃ majũ ãñupĩ yua Jesús. Nacimiento de Jesucristo zY oJacob pʉame cabero macʉ̃cʉsupi yua José cawãmecʉcʉre.José pʉame María manapʉ ãñupĩ. Bairi yua, María pʉame Jesús paco caãnacõ ãmo.Dios cʉ̃ cajoricʉ Mesías marĩ caĩ, Jesús paco majũ ãcõ baiwõ María. JX Eliud pʉame cabero macʉ̃cʉsupi Eleazar cawãmecʉcʉre.Eleazar pʉame cabero macʉ̃cʉsupi Matán cawãmecʉcʉre.Matán pʉame cabero macʉ̃cʉsupi Jacob cawãmecʉcʉre. CW Azor pʉame cabero macʉ̃cʉsupi Sadoc cawãmecʉcʉre.Sadoc pʉame cabero macʉ̃cʉsupi Aquim cawãmecʉcʉre.Aquim pʉame cabero macʉ̃cʉsupi Eliud cawãmecʉcʉre. MV  Zorobabel pʉame cabero macʉ̃cʉsupi Abiud cawãmecʉcʉre.Abiud pʉame cabero macʉ̃cʉsupi Eliaquim cawãmecʉcʉre.Eliaquim pʉame cabero macʉ̃cʉsupi Azor cawãmecʉcʉre. =U u Bairi yua, Jeconías pʉame na cawiyoro bero tunu etaʉpʉ, macʉ̃cʉsupi tunu Salatiel cawãmecʉcʉre.Salatiel pʉame cabero macʉ̃cʉsupi Zorobabel cawãmecʉcʉre. :T o Josías pʉame cabero macʉ̃cʉsupi Jeconías, cʉ̃ bairã menarẽ. Ti yʉteare marĩ ñicʉ̃jãã Israel yepa macããnarẽ na ñejoyupa aperopʉ Babilonia yepapʉre. NS  Ezequías pʉame cabero macʉ̃cʉsupi Manasés cawãmecʉcʉre.Manasés pʉame cabero macʉ̃cʉsupi Amon cawãmecʉcʉre.Amon pʉame cabero macʉ̃cʉsupi Josías cawãmecʉcʉre. GR   Uzías pʉame cabero macʉ̃cʉsupi Jotam cawãmecʉcʉre.Jotam pʉame cabero macʉ̃cʉsupi Acaz cawãmecʉcʉre.Acaz pʉame cabero macʉ̃cʉsupi Ezequías cawãmecʉcʉre. GQ  Asa pʉame cabero macʉ̃cʉsupi Josafat cawãmecʉcʉre.Josafat pʉame cabero macʉ̃cʉsupi Joram cawãmecʉcʉre.Joram pʉame cabero macʉ̃cʉsupi Uzías cawãmecʉcʉre. UP %Tunu bairoa Salomón pʉame cabero macʉ̃cʉsupi Roboam cawãmecʉcʉre.Roboam pʉame cabero macʉ̃cʉsupi Abías cawãmecʉcʉre.Abías pʉame cabero macʉ̃cʉsupi Asa cawãmecʉcʉre. nO WIsaí pʉame cabero macʉ̃cʉsupi David, Israel yepa macããna quetiupaʉ rey caãnipaʉre.Bairo David cʉ̃ã cabero macʉ̃cʉsupi Salomón cawãmecʉcʉre. Cʉ̃ paco ãnacõ pʉame Urías ãnacʉ̃ nʉmo ãñupõ. N +Salmón pʉame cabero macʉ̃cʉsupi Booz cawãmecʉcʉre. Cʉ̃ paco, Rahab wãmecʉsupo.Tunu bairoa Booz pʉame cabero macʉ̃cʉsupi Obed cawãmecʉcʉre. Cʉ̃ paco, Rut wãmecʉsupo.Tunu bairoa Obed pʉame cabero macʉ̃cʉsupi Isaí cawãmecʉcʉre. OM Aram pʉame cabero macʉ̃cʉsupi Aminadab cawãmecʉcʉre.Aminadab pʉame cabero macʉ̃cʉsupi Naasón cawãmecʉcʉre.Naasón pʉame cabero macʉ̃cʉsupi Salmón cawãmecʉcʉre. zL oJudá pʉame cabero pũnaacʉsupi Fares, bairi Zara cawãmecʉcʉ mena. Na paco, Tamar wãmecʉsupo.Tunu bairoa Fares pʉame cabero macʉ̃cʉsupi Esrom cawãmecʉcʉre.Esrom pʉame cabero macʉ̃cʉsupi Aram cawãmecʉcʉre. KK Abraham macʉ̃cʉsupi Isaac cawãmecʉcʉre.Isaac pʉame cabero macʉ̃cʉsupi Jacob cawãmecʉcʉre.Jacob pʉame cabero macʉ̃cʉsupi Judá cawãmecʉcʉre, cʉ̃ bairã mena. $J EJesucristo ati yepapʉ cʉ̃ caátiãnajẽrẽ ati tutipʉ marĩ tʉ̃goroa. Mai, caãnijʉ̃goro cʉ̃ ñicʉ̃jãã ãnana wãmerĩrẽ mʉjãã quetibʉjʉgʉ yʉ átiya. Jesucristo pʉame David, bairi Abraham ãnacʉ̃ pãrãmi majũ caãnacʉ̃ ãmi. Atore bairo ãñupã: I5Jesús cʉ̃ cabuericarã pʉame templo wiipʉ tocãnacã rʉ̃mʉa ánucũñuparã, Diore cʉ̃ basapeoráná. Tocãrõã ñiña.kHO4Bairo cʉ̃rẽ qũĩroari bero, tunucoásúparã Jerusalén macãpʉ ʉseanirĩqũẽ mena yua. TG!3Bairo ĩãcʉ̃na, na wʉweyori, ʉmʉrecóo pʉamerẽ wãmʉcoásúpʉ. F2Cabero Jesús na jʉ̃goásúpʉ macã camanopʉ. Betaniapʉ na jʉ̃goásúpʉ. Topʉ etari, Jesús pʉame cʉ̃ wãmorĩrẽ ñumʉgõrĩ, Diore na jẽnibojayupʉ: “Caroare cʉ̃ jonemoáto mʉjããrẽ marĩ Pacʉ Dios,” na ĩñupʉ̃. E1Bairi mʉjãã yeripʉ yʉ jogʉ yeri tutuariquere, yʉ Pacʉ cʉ̃ caĩrĩcãrõrẽã bairo. Bairi mai, ati macã, Jerusalén macãpʉa mʉjãã ãnicõãwã, yeri tutuarique jõbui ʉmʉrecóo macããjẽ caatíparo jʉ̃goye. Jesús sube al cielo ID 0Mʉjãã merẽ atiere caquetibʉjʉmasĩrã mʉjãã ãniña. C/Bairi cʉ̃ cacatiro bero, cʉ̃ yarã pʉame cʉ̃ yaye quetire quetibʉjʉ batopeticõãgarãma nipetiro ati yepa macããnarẽ. Jerusalén macãĩ cʉ̃ yaye quetire quetibʉjʉ jʉ̃gogarãma. ‘Roro mʉjãã caátiere bʉsʉqũẽnoña mʉjãã yerire Dios mena, mʉjããrẽ cʉ̃ canetõõparore bairo ĩrã,’ na ĩ quetibʉjʉgarãma,” ĩ woatu quetibʉjʉyupa profeta majã. ^B5.Bairo na cabairoi, atore bairo na ĩñupʉ̃ Jesús: —Atore bairo ĩ quetibʉjʉyupa mai: “Dios cʉ̃ cajoʉre roro cʉ̃ átiyasiogarãma. Bairo na caátimiatacʉ̃ãrẽ, itia rʉ̃mʉ bero tunu catigʉmi. tAa-Bairo cʉ̃ caĩrõpʉ, tʉ̃goña bócayuparã Dios ya tutipʉ na caquetibʉjʉcũñarĩqũẽrẽ. @,Ʉga yaparori bero, na ĩnemoñupʉ̃ tunu: —Yʉre cabaiataje atore bairo mʉjãã mena ãcʉ̃, yʉ caĩrĩqũẽ baiapʉ: “Nipetiro yʉre bairo baigʉmi Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũñarĩqũẽ, bairi profeta yaye cʉ̃ã, bairi salmos tutiri macããjẽ cʉ̃ã nipetiro bairo baipeticoagaro yʉre na caĩquetibʉjʉ woatucũñarĩqũẽ,” mʉjããrẽ ñiwʉ̃. Z?-+Na canunirõ yua, nerĩ, petiro cʉ̃ cabuemirĩcãrã na caĩñarõ ʉgayupʉ. T>!*Bairo cʉ̃ caĩrõ yua, wai pʉ̃õrĩcʉ̃rẽ cʉ̃ nuniñuparã. 6=e)Bairo na cʉ̃ caĩñomiatacʉ̃ãrẽ, cʉ̃ cabuemirĩcãrã pʉame cariapea tʉ̃goesuparã mai. Cʉ̃ caĩrĩjẽrẽ ʉseanirõ tʉ̃gomirãcʉ̃ã, tʉ̃go mawijiacõãñuparã. Bairo na cabairo ĩñarĩ, atore bairo na ĩ jẽniñañupʉ̃: —¿Ʉgarique ũnie atore mʉjãã cʉ̃goetiyati? ~<u(Bairo na ĩna, na ĩñoñupʉ̃ Jesús cʉ̃ rʉpori, cʉ̃ wãmoorĩ cʉ̃ãrẽ, cʉ̃ na capapuaata opeere. {;o'Ĩñañijate yʉ wãmorĩrẽ, bairi yʉ rʉpoori cʉ̃ãrẽ. Yʉa, Jesús yʉ ãniña. Pãñarĩ ñiñañijate. Espíritu yʉ caãmata, õwãã mani, rupaʉ mani, yʉ baibujioʉ. Cʉ̃ mee ãnirĩna, õwãã cʉti, rupaʉ cʉti yʉ baiya. ::m&Bairo na cauwiro ĩñarĩ, atore bairo na ĩñupʉ̃: —¿Nopẽĩrã yʉre mʉjãã ĩñaacʉayati? ¿Nopẽĩrã, “Jesús mee niñami,” mʉjãã ĩ tʉ̃goñañati mai? 9%Jesús cʉ̃ cabuemirĩcãrã pʉame qũĩña acʉacoasuparã. Cʉ̃ uwijãñuñuparã, “Jesús wãtĩ ãcʉ̃mi,” ĩrã. D8$Bairo mai tiere na caquetibʉjʉãnitoyea, Jesús pʉame na recomacãpʉ buiaetayupʉ. Buiaetari atore bairo ĩ jẽniñupʉ̃: —Caroa yericʉtaje mʉjããrẽ cʉ̃ joáto Dios. z7m#Na ĩ yaparo, maapʉ Jesús narẽ cʉ̃ cabuiaetaatajere na quetibʉjʉyuparã. Tunu bairoa Jesús pããrẽ narẽ cʉ̃ cabatoro cʉ̃rẽ na caĩñamasĩátaje cʉ̃ãrẽ na quetibʉjʉyuparã. Jesús se aparece a los discípulos 6)"Bairo na etari, na ĩñuparã: —Cariapea marĩ Quetiupaʉ cariacoatacʉ nimicʉ̃ã, catiupi. Simón cʉ̃ã qũĩñaupĩ —na ĩñuparã. 5!Bairo ĩrĩ bero, jicoquei tunucoásúparã Jerusalén macãpʉ, na yarãrẽ quetibʉjʉráná. Topʉ etarã, Jesús cʉ̃ cabuemirĩcãrã pʉga wãmo peti rʉpore jĩcã pẽnirõ cãnacãʉ̃ apóstolea majã neñarĩ caãnarẽ na etayuparã. &4E Bairo cʉ̃ cabairo ĩñarĩ, atore bairo ãmeo ĩñuparã: —Dios cʉ̃ caquetibʉjʉcũrĩqũẽrẽ marĩrẽ cʉ̃ caquetibʉjʉro, ¿tie meerẽ áto marĩ yeri cʉtiupari? Marĩ yeri caroaro tʉ̃goñao joroque marĩ átiami, maapʉ marĩ caátó —ãmeo ĩñuparã na majũ. R3Bairo cʉ̃ caátopʉ merẽ yua, “Jesús niñami,” ĩ masĩjʉ̃goyuparã. Bairo cʉ̃ na caĩñamasĩmiatacʉ̃ãrẽ, Jesús pʉame yasicoasupʉ. Tunu baunemoesupʉ cʉ̃ cabuemirĩcãrãrẽ. =2sCabero mesapʉ ʉgagarã na caruiro, Jesús pʉame pããrẽ neñupʉ̃. Nerĩ, Diore jẽniñupʉ̃. Jẽni yaparo, pããrẽ na peebato nuniñupʉ̃ cʉ̃ cabuemirĩcãrãrẽ. 1)Bairo cʉ̃ canetõámiatacʉ̃ãrẽ, cʉ̃ cabuemirĩcãrã pʉame bairo qũĩñuparã: —Netõápéina. Jãã mena ati ñamirẽ mʉ tuagʉ. Merẽ ñamicãpʉ niña. Naiorõpʉ baiya —qũĩñuparã. Bairo na caĩrõ tʉ̃go, wiipʉ jããñupʉ̃, na mena tuagʉ. 0Bairi yua, Jesús cʉ̃ cabuemirĩcãrã na caátí macãpʉ na caetaro, Jesús pʉame netõácʉ́re bairo baiyupʉ. #/?Bairo na ĩ yaparori bero, na quetibʉjʉ jʉ̃goyupʉ Jesús cõñarĩcãrõrẽ bairo. Bairi cʉ̃ cabaipeere Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caquetibʉjʉwoatucũrĩqũẽpʉi quetibʉjʉ jʉ̃goacʉ́, profeta majã na caquetibʉjʉwoatucũrĩqũẽpʉ quetibʉjʉ jãnañupʉ̃. c.?¿Mesías, Dios cʉ̃ cajoʉ, cʉ̃ pacʉtʉ cʉ̃ catunuápáro jʉ̃goye ati yepapʉ popiye cʉ̃ cabaipeere cʉ̃ cũẽsupari? ¿Bairo mee ato na quetibʉjʉyayupari profeta majã ãnana? —na ĩñupʉ̃ Jesús. )-KBairo na caĩquetibʉjʉro tʉ̃gori, atore bairo na ĩñupʉ̃ Jesús cʉ̃ cabuemirĩcãrãrẽ: —¡Rʉsamajũcõãña mai mʉjããrẽ mʉjãã catʉ̃gomasĩpetipee! Marĩ ñicʉ̃jãã na caĩwoatucũrĩqũẽ nipetirijere, ¿nocãrõpʉ cariapea mʉjãã tʉ̃gopeyorãati? p}|{{zz9yxxMww7v?u/sqqp]o9mljitheeoca``^\YXVmUUUIS=R2POONMQLiKbJwICG7F;EVDB~@y?><;:d99"887@5442Q10/a.=---*((%$$#X!! +,JeY)D3\YH"  {T+Bairo camasãrẽ na ĩ quetibʉjʉ yaparo yua, nipetirã cʉ̃ yaye quetire catʉ̃gorã etarã pʉame cʉ̃ tʉ̃gocõã maniásuparã. #?Bairi cabero oco pairo caocaro, ria puta, wiipʉ etayuparo. Wĩno cʉ̃ã bʉtioro papuyuparo. Bairo cabairoi yua, ti wii pʉame pecoasuparo. Wii botare cayepa ʉsʉetopʉ nʉcõrĩ cʉ̃ caqũẽnorĩcã wii ãnirĩ, ¡ñe mano ñapeticoasuparo!” na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús. Tunu bairoa apei cʉ̃ã yʉ yaye quetire tʉ̃gogaetiri, yʉ caĩrõrẽ bairo caápei atore bairo niñami: Tutuaeti wiire caqũẽnoʉrẽ bairo caãcʉ̃ niñami. Catʉ̃goñamasĩẽcʉ̃ ãnirĩ ʉ̃tã bui mee, paputiropʉ cʉ̃ wiire qũẽnoñupʉ̃. Bairi cabero oco pairo caocaro, ria puta, wiipʉ etayuparo yua. Wĩno cʉ̃ã bʉtioro papuyuparo. Bairo cabaimiatacʉ̃ãrẽ, ti wii pʉame toa nicõãñuparõ. Wii botare cayepa ʉsʉropʉ nʉcõrĩ cʉ̃ caqũẽnorĩcã wii ãnirĩ toa nicõãñuparõ. 5 cĨ quetibʉjʉ yaparo, ape wãmerẽ ĩcõñarĩ na ĩnemoñupʉ̃ tunu Jesús: “Ni ũcʉ̃ yʉ yaye quetire tʉ̃gori, cabero yʉ caĩrõrẽ bairo caácʉ atore bairo niñami: Tutuari wiire caqũẽnoʉrẽ bairo camasĩ niñami. Camasĩ pʉame cʉ̃ ya wiire ʉ̃tã bui qũẽnoñupʉ̃.  Bairo na caĩmiatacʉ̃ãrẽ, atore bairo ñigʉ: ‘Mʉjãã yʉ masĩẽtĩña. Bairi ánája. ¡Mʉjãã carorije cacʉ̃gorã ãnirĩ yʉ mena mʉjãã ãmerĩgarã yua!’ na ñigʉ caĩtori majãrẽ,” na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús. Las dos bases + OTi rʉ̃mʉ camasãrẽ Dios na cʉ̃ caĩñabesepa rʉ̃mʉ caetaro ĩña, atore bairo ñigarãma capããrã camasã yʉre: ‘Jãã Quetiupaʉ, jãã cʉ̃ã mʉ yaye bʉsʉriquere jãã quetibʉjʉnetõwʉ̃ camasãrẽ. Tunu bairoa mʉ wãme mena ĩrĩ, wãtĩ yeri pũnarẽ na jãã acuwiyojowʉ. Capee jãã átijẽñowʉ̃ mʉ camasĩrĩjẽ mena. Jããrẽ mʉ masĩĩ,’ ñimigarãma ti rʉ̃mʉ caetaro. J  Ĩ quetibʉjʉ yaparo, atore bairo na ĩnemoñupʉ̃ tunu: “Tocãnacãʉ̃pʉa, ‘Jãã Quetiupaʉ’ yʉre caĩrã nimirãcʉ̃ã, jĩcããrã na mena macããna ápérigarãma Dios cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉpʉre. Noa ũna, yʉ Pacʉ ʉmʉrecóo macããcʉ̃ cʉ̃ carotirore bairo caáticõãna roque ágarãma. < qTore bairo camasã na caátiãnierẽ ĩñamasĩrĩ tore bairo caátiãnarẽ na mʉjãã ĩ masĩgarã,” na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús. No todos entrarán en el reino de Dios wgBairi camasã tocãnacãʉ̃ã caroaro na caápericõãta, jĩcãʉ̃ yucʉ, caríca maniirẽ quetíjoerocacõãrĩcãrõrẽ bairo na átirecõãgʉmi Dios na cʉ̃ãrẽ. Petoaca rʉsaya Dios camasãrẽ cʉ̃ caĩñabesepa rʉ̃mʉ. taYucʉ caroʉ́ pʉame carorijere ríca cʉperiya. Tunu bairoa apei yucʉ caroricʉ caroa ríca cʉperiya. }Tunu tocãnacãʉ̃pʉa yucʉ caroʉ́ pʉame caroare rícacʉtiya. Apei yucʉ caroricʉ roque carorijere rícacʉtiya. %Marĩ caʉgarije ʉse cʉ̃ãrẽ marĩ jeetiya pota yucʉpʉ. Tunu bairoa ʉgarique, higuera na caĩrĩjẽ cʉ̃ãrẽ marĩ jeetiya pota wopʉ. Torea bairo caĩtopairã ricaati na caátiãnierẽ ĩñarĩ, ‘Naana, caĩtopairã niñama,’ mʉjãã ĩ masĩgarã. lQĨ quetibʉjʉ yaparo, atore bairo na ĩnemoñupʉ̃ tunu: “ ‘Dios yaye bʉsʉriquere mʉjããrẽ jãã quetibʉjʉgarã,’ jĩcããrã mʉjããrẽ na caĩmiatacʉ̃ãrẽ, bairo mʉjããrẽ ĩtogarã baiyama. Na tʉ̃goʉsaeticõãña. Ovejare bairo nurĩcãrã baumirãcʉ̃ã, macãnʉcʉ̃ yaia, cauwarã majũrẽ bairo caãna niñama. "= Ĩ quetibʉjʉ yaparo, atore bairo na ĩnemoñupʉ̃ tunu: “Ati yepapʉ mʉjãã caãno, pʉga jopeere bairo niña. Jĩcã jope, pairi jope niña. Ti jope jããetaricaro esari wãã baucoaya. Bairo caroa wãã baumirõcʉ̃ã, ti wãã yapapʉ camasã na cayasipapaʉ niña. Bairo cabaimiatacʉ̃ãrẽ, camasã capããrã ti jopere pããjããrĩ ti wããrẽ ánucũñama. Ape jope cʉ̃ã niña õcã jopeaca. Ti jope jããetaricaro esaeti wãã baucoaya. Bairo cabairi wãã nimirõcʉ̃ã, ti wãã yapapʉ camasãrẽ tocãnacã rʉ̃mʉa caroaro na canetõpapaʉ niña. Bairo cabaimiatacʉ̃ãrẽ, camasã petoaca ti jopere pããjããrĩ ti wããrẽ áyama. Mʉjãã pʉame roque na mena mʉjãã caátó yʉ boya,” na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús. El árbol se conoce por su fruto w “Bairi aperã mʉjãã na caátore mʉjãã caborore bairo na cʉ̃ãrẽ na nʉcʉ̃bʉgoya. Tore bairo marĩ ĩ quetibʉjʉ cũñañupã Moisés ãnacʉ̃ bairi profeta majã cʉ̃ã,” na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús. La puerta angosta "= Mʉjãã, carorã nimirãcʉ̃ã, mʉjãã pũnaarẽ caroa wãmerẽ mʉjãã jomasĩnucũña. Marĩ Pacʉ Dios ʉmʉrecóo macããcʉ̃ roque caroʉ́ majũ niñami. Camasã netõrõ caroʉ́ niñami. ¡Bairi noa ũna cʉ̃rẽ cajẽnirãrẽ na jogʉmi caroa ũnie majũrẽ! r] Tunu bairoa waire na cajẽniata, ¿ãña ũcʉ̃rẽ na mʉjãã jobujiocʉti? Bairo mʉjãã áperã. ~) “Mʉjãã, capũnaacʉna mʉjãã pũnaa pan rupare na cajẽniata, ¿ʉ̃tã rupare na mʉjãã jobujiocʉti? Bairo mʉjãã áperã. }1Ĩ quetibʉjʉ yaparo, atore bairo na ĩnemoñupʉ̃ tunu: “Noa ũna na cajẽniata, na cajẽnirĩjẽrẽ bócamasĩgarãma. Tunu bairoa apeye ũnierẽ na camacãata, na camacãrĩjẽrẽ bócamasĩgarãma. Tunu jopepʉ na capiiata, ti wii upaʉ pʉame ti jopere pããgʉmi. Bairi tore bairo Diore mʉjãã cajẽniata, mʉjãã caãnimasĩpeere jogʉmi. Bairi Diore mʉjãã cajẽnirõ ñuña. |a{;“Tunu bairoa caroa majũrẽ marĩ joetiya wii yaiare. Tunu perlas caroa cabotiri rupaaca cʉ̃ãrẽ yeseapʉre marĩ wẽjoetiya. Bairo marĩ caápata, tiere peabato recoagarãma. Torea bairo Dios yaye bʉsʉrique caroa majũ to caãnimiatacʉ̃ãrẽ, wii yaia, bairi yeseare bairo caãnarẽ bairo catʉ̃gogaenarẽ na quetibʉjʉeticõãña, caroa quetire roro na bʉsʉeticõãto, ĩrã,” na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús. Pedir, buscar y llamar a la puerta ?zw¡Caĩtopairã mʉjãã ãniña! Torena, mʉjãã pʉame roque rejʉ̃goya mʉjãã carorijere. Bairo átiri bero roque, mʉjãã quetibʉjʉ masĩgarã aperã rorije na caátiere. iyKTunu bairoa jĩcãʉ̃ caʉ̃mʉ cʉ̃ baire, ‘Mʉ caapeapʉ pũrõãcã jãñaña. Yʉ nerocapa,’ qũĩñupʉ̃. Bairo qũĩmicʉ̃ã, cʉ̃ pʉame tutu majũ cʉ̃gocõãñami cʉ̃ caapeapʉ. Tore bairo baiyami jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ pairo roro caátacʉ, cʉ̃ cʉ̃ã petoaca roro caátacʉre, ‘Roro mʉ baiya,’ cʉ̃ cʉ̃ caĩbʉsʉpaiata. xaw;Dios pʉame aperã na caátiãnierẽ roro mʉjãã cabʉsʉpairo cãrõ, mʉjãã ĩroaetigʉmi. Tunu bairoa aperãrẽ na mʉjãã catuticõñarõ cãrõ jĩcãrõ tʉ̃ni mʉjãã cʉ̃ãrẽ mʉjãã tutigʉmi. ^v 7Ĩ quetibʉjʉ yaparo, atore bairo na ĩnemoñupʉ̃ tunu: “Aperã noo na caátiere roro bʉsʉpaieticõãña, mʉjããrẽ Dios cʉ̃ã mʉjãã caátiere, ‘Roro átiyama,’ cʉ̃ caĩetiparore bairo ĩrã. {uo"Tocãnacã rʉ̃mʉ ricaati capee wãme baicõã niña. Bairi ñamirõcã mʉjãã caátipeere tʉ̃goña macãẽtĩcõãña. Ñamirõcã caetaro roque mʉjãã caátipee ũnierẽ mʉjãã masĩgarã,” na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús.St!Dios cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉ roquere tʉ̃goñaña. Dios cʉ̃ carotirore bairo ása. Bairo mʉjãã caápata, ati yepa macããjẽ nipetirije mʉjãã cabopacarije cʉ̃ãrẽ mʉjãã jogʉmi Dios. s Diore caĩroaena pʉame na caʉgapeere, bairi na caetipee cʉ̃ãrẽ tʉ̃goña macãnucũñama. Mʉjãã roque narẽ bairo baieticõãña. Marĩ Pacʉ Dios ʉmʉrecóo macããcʉ̃ marĩ cabopacarijere masĩpeyocõãñami. Bairi tʉ̃goña macãẽtĩcõãña. Ur#Bairi mʉjãã cabopacarijere tʉ̃goña macãẽtĩcõãña. ‘¿Ñerẽ marĩ ʉgarãati?’ o ‘¿Ñerẽ marĩ etirãati?’ o ‘¿Nerẽ marĩ jãñarãati?’ ĩ tʉ̃goña macãẽtĩcõãña. cq?Bairo tie taa ũnie Dios cʉ̃ caqũẽnorĩqũẽ jĩcã rʉ̃mʉ caroa cabaumiatacʉ̃ãrẽ, ape rʉ̃mʉ peeropʉ joeyama camasã, peero riorã. Mʉjããrẽ taa ũnie netõjãñurõ mʉjãã maiñami Dios. Bairi mʉjãã cajãñapeere mʉjãã jogʉmi yua. ¡Mʉjãã, Dios mena catʉ̃goñatutuaenarẽ bairo majũ mʉjããrẽ ñiñaña! $pABairo áperimirõcʉ̃ã, caroa bauya. Quetiupaʉ rey Salomón ãnacʉ̃ caroa majũ cʉ̃ cajutii jãñarĩqũẽ netõjãñurõ caroa bauya oó pʉame. Qo“Bairi, ¿nopẽĩrã mʉjãã cajãñapeere mʉjãã tʉ̃goñarĩqũẽ paiyati? Oó, tataboaro macããjẽ cabairije cʉ̃ãrẽ mʉjãã masĩña. Oó pʉame paaetinucũña. Eetinucũña. nNi ũcʉ̃ mʉjãã mena macããcʉ̃, cʉ̃ catʉ̃goñamacãrĩjẽ jʉ̃gori, ‘Yʉ bʉtinemogʉ jĩcã metro recomacã majũ, ʉ̃mʉaʉ ãnigʉ,’ ĩ masĩẽtĩñami. Mʉjãã catʉ̃goñamacããrĩjẽ jʉ̃gori mʉjãã átimasĩẽtĩña. |mqĨ quetibʉjʉ yaparo, atore bairo na ĩnemoñupʉ̃ tunu: “Mʉjãã yeri pũna pʉame, mʉjãã caʉgapee, bairi mʉjãã cajãñapee netõjãñurõ caãnimajũrĩjẽ niña. Bairi mʉjããrẽ ñiña: Ati yepa macããjẽrẽ bʉtioro bootʉ̃goñaeticõãña. Mʉjãã caʉgapeere, mʉjãã caetipeere, bairi mʉjãã cajãñapee cʉ̃ãrẽ bʉtioro tʉ̃goña macãẽtĩcõãña. Minia na caátiãnierẽ mʉjãã masĩña. Na caʉgapeere oteetiyama. Tunu na caʉgapeere cabʉtiro ĩña, jeetiyama. Na caʉgapeere jeri wiipʉ qũẽnocũẽtĩnucũñama. Bairo na caáperimiatacʉ̃ãrẽ, na caʉgapeere jonucũñami Dios. ¡Mʉjãã roquere minia netõrõ mʉjãã maiñami Dios! Bairi ãme mʉjãã caãnierẽ tʉ̃goña macãẽtĩcõãña. lkw“Tunu bairoa ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃, pʉgarãpʉa cʉ̃ quetiuparã na caĩrõrẽ bairo átimasĩẽtĩñami, jĩcãrõrẽã bairo na carotimasĩẽtĩcõãta. Bairo na cabaiata, jĩcãʉ̃rẽ qũĩroabujioʉmi. Apeire qũĩroaetibujioʉmi. Jĩcãʉ̃ mena yeri ñugʉmi. Apeire qũĩñategʉmi. Torea bairo mʉjãã cʉ̃ã dinerore mʉjãã cabotʉ̃goñaata, Dios yaye mʉjããrẽ cʉ̃ caátirotirijere mʉjãã ĩñatebujiorã,” na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús. Dios cuida de sus hijos 'jG“Tunu bairoa mʉjãã caapee pʉame cajĩñaworicare bairo niña mʉjãã rupaʉre. Mʉjãã caapee caroaro to caĩñamasĩata, caroaro mʉjãã ĩñamasĩña. Caroyetuata, caroaro mʉjãã ĩñamasĩẽtĩña. Tore bairo mʉjãã, cayeriñurã ãnirĩ cariape mʉjãã catʉ̃goñaata, caroaro mʉjãã átimasĩgarã. Cayeriñuena mʉjãã caãmata roque, caroaro mʉjãã átimasĩẽtĩbujiorã. Dios mʉjããrẽ cʉ̃ camasĩõrĩjẽrẽ mʉjãã catʉ̃goʉsajãnacõãta, ¡roro majũ ána mʉjãã átibujiorã! Dios y el dinero i hAti yepapʉ macããjẽ jetore mʉjãã camaitʉ̃goñaata, tie jetore mʉjãã bootʉ̃goñagarã. Jõbuipʉ mʉjãã cacʉ̃gopeere mʉjãã camaitʉ̃goñaata roque, ati yepa macããjẽrẽ bʉtioro mʉjãã bootʉ̃goñaetigarã. La lámpara del cuerpo g9Caroaro ása, jõbuipʉ roquere mʉjãã yaye wapa caãnipeere mʉjãã cacʉ̃gonetõparore bairo. Topʉ noa ũna moena caʉgarerã mánama. Caʉtawitiboarije ũnie cʉ̃ã mano. Cajerutiri majã cʉ̃ã mánama ʉmʉrecóopʉre. Bairi topʉ mʉjãã cacʉ̃gopee yasietigaro. f7“Tunu bairoa ati yepa macããjẽ pairo cawapacʉtiere jeeneñorĩ caroare bairo jecũcʉ̃gonetõẽtĩcõãña. Ati yepapʉ marĩ caãno, moena ʉgareyama ti ũnierẽ. O tie ãpõã ũnie caãmata cʉ̃ãrẽ, ʉta witiri boacoaya. O aperã tiere jerutirecõãñama. eBairo ása, ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ ʉgarique betiri mʉjãã cañubuerijere cʉ̃ camasĩẽtĩparore bairo ĩrã. Atorea bairo mʉjãã caápata, marĩ Pacʉ Dios caĩñaʉ jeto mʉjãã mena caãcʉ̃ ãnirĩ caroare mʉjãã jogʉmi. Riquezas en el cielo :dmBairi mʉjãã pʉame ʉgarique betiri Diore mʉjãã cañubueata, atore bairo mʉjãã caáto ñuña: Mʉjãã riapére wacoseya. Mʉjãã poa cʉ̃ãrẽ caroaro wʉgapeoya. Fc“Tunu bairoa ape rʉ̃mʉ ʉgarique betiri Diore ñubueãna, tʉ̃goñarĩqũẽ pairã yapapuarique cʉnarẽ bairã na cabaurore bairo baieticõãña. Tore bairo jeto átiyama caĩtopairã, nipetiro camasã ʉgarique betiri Diore na cañubuero na camasĩparore bairo ĩrã. Cariape mʉjããrẽ ñiña: Camasã na caĩroarije netõrõ cʉ̃goetigarãma. Dios na ĩroaetiri caroare na joetigʉmi, roro na catʉ̃goñarĩjẽ jʉ̃gori. DbBairo roro mʉjããrẽ na caátajere na mʉjãã cabʉsʉqũẽnoeticõãta roque, marĩ Pacʉ Dios cʉ̃ã roro mʉjãã caátajere masiriyobojaetigʉmi. Jesús enseña sobre el ayuno taaĨ quetibʉjʉ yaparo, atore bairo na ĩnemoñupʉ̃ tunu: “Camasã roro mʉjããrẽ na caátajere na mʉjãã cabʉsʉqũẽnoata, marĩ Pacʉ Dios ʉmʉrecóopʉ caãcʉ̃ cʉ̃ã roro mʉjãã caátajere masiriyobojagʉmi. a`; Tunu wãtĩ roro jããrẽ cʉ̃ caátigarijere jãã ẽñotaya. Jãã netõõña.Mʉ jeto carotimasĩ mʉ ãniña.Mʉ jeto catutuanetõʉ̃ mʉ ãniña.Mʉ jeto camasã na caĩroapaʉ mʉ ãniña tocãnacã rʉ̃mʉa. Bairo to baiáto,’
bairo Diore cʉ̃ mʉjãã caĩjẽnipee ñuña,” na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús. X_) Tunu bairoa roro jãã caátaje cʉ̃ãrẽ jãã masiriyobojaya.Camasã roro jããrẽ na caátajere jãã camasiritirorea bairo roro jãã caátaje cʉ̃ãrẽ jãã masiriyobojaya mʉ cʉ̃ã. n^U Tunu ãme jãã caʉgapee, jãã caborije, jããrẽ carʉsarije ũnie cʉ̃ãrẽ jãã joya. ] Tunu bairoa mʉ carotimasĩrĩpaʉ ati yepapʉ to apáro.Jõbuipʉ mʉ carotirorea bairo to baiáto ati yepapʉ cʉ̃ãrẽ. \ Atore bairo mʉjãã caĩjẽnirõ boya:‘Jãã Pacʉ, jõbui macããcʉ̃, nipetiro camasã mʉ wãmerẽ na ĩroáto. -[SMarĩ Pacʉ Dios pʉame cʉ̃ mʉjãã cajẽniparo jʉ̃goyepʉa merẽ mʉjãã cajẽnipeere masĩcõãñami. Bairi narẽ bairo cʉ̃ jẽnieticõãña Diore. #Z?“Tunu bairoa Diore cʉ̃ jẽnirã, nairõ jĩcã wãmea cabʉgoro macããjẽrẽ ĩ bʉsʉjẽnieticõãña. Torea bairo jeto ĩ jẽninucũñama Diore camasĩẽna. ‘Nairõ jĩcã wãmea cʉ̃ marĩ caĩata, caroaro tʉ̃goʉmi Dios,’ ĩ tʉ̃goñañama, masĩẽna. 8YiBairi mʉjãã pʉame Diore cʉ̃ mʉjãã cajẽniata, atore bairo mʉjãã caáto ñuña: Mʉjãã ya arʉa jopere biajãáti, aperã na caĩñaetopʉ Diore cʉ̃ jẽninucũña. Tore bairo mʉjãã caápata, marĩ Pacʉ Dios jeto caĩñaʉ, mʉjãã mena caãcʉ̃ ãnirĩ caroare mʉjãã jogʉmi. X+“Tunu bairoa Diore jẽnirã, caĩtopairã na cajẽnirõrẽ bairo jẽnieticõãña. Na pʉame ñubuerica wiipʉ ãna, nucũrĩ Diore cʉ̃ jẽniʉseanucũñama. O plaza tʉ̃nipʉ capããrã camasã na caãnopʉ ãna, bairo átiʉseanucũñama, nipetiro camasã caroaro na cañubuerijere na caĩñaparorore bairo ĩrã. Cariape mʉjããrẽ ñiña: Na ũna camasã aperã narẽ na caĩroanucũrĩjẽ netõrõ cʉ̃gonemoetigarãma. Dios na ĩroaetiri, caroare na joetigʉmi, roro na catʉ̃goñarĩjẽ jʉ̃gori. vWeCapããrã na caĩñaetopʉ, cabopacarãrẽ na jʉátinemoña. Tore bairo mʉjãã caápata, marĩ Pacʉ Dios yasioropʉ mʉjãã caátimiatacʉ̃ãrẽ, caĩñaʉ ãnirĩ mʉjãã jogʉmi mʉjãã cawapatapeere. Jesús enseña a orar V'Bairi mʉjãã pʉame camasã na cabopacarijere mʉjãã cajoata, ni ũcʉ̃ mʉjãã yaʉ caãnimajũʉ̃rẽ cʉ̃ quetibʉjʉeticõãña. U{“Bairi camasã na cabopacarijere mʉjãã cajoata, nipetiro camasãrẽ, bairo mʉjãã caátiere na quetibʉjʉ masĩõẽtĩcõãña. Tore bairo átinucũñama caĩtopairã cʉ̃ã ñubuerica wii, sinagogare ãna, o maapʉ áñesẽãrã, nipetiro camasã narẽ na caĩroaparore bairo ĩrã. Cariape mʉjããrẽ ñiña: Na ũna camasã aperã narẽ na caĩroanucũrĩjẽ netõrõ cʉ̃gonemoetigarãma. Dios pʉame na ĩroaetiri caroare na joetigʉmi roro na catʉ̃goñarĩjẽ jʉ̃gori. T Ĩ quetibʉjʉ yaparo, atore bairo na ĩnemoñupʉ̃ tunu: “Ñubueráná caroaro tʉ̃goñaña. ‘Capããrã camasã na caneñarõ jetore marĩ ñubuegarã, caroaro marĩ caátiere na caĩñaparore bairo ĩrã,’ ĩ tʉ̃goñaeticõãña. Bairo mʉjãã caĩtʉ̃goñaata, marĩ Pacʉ Dios ʉmʉrecóo macããcʉ̃ mʉjãã cawapatapee mʉjããrẽ cʉ̃ cajopeere mʉjãã joetigʉmi. AS{0Marĩ Pacʉ, ʉmʉrecóo macããcʉ̃ pʉame roque caroaro cariape cʉ̃ caátie petietiya. Bairi mʉjãã Dios yarã ãnirĩ roro mʉjããrẽ caána cʉ̃ãrẽ caroaro na ása. Bairi Dios cʉ̃ caátinucũrĩjẽrẽ bairo mʉjãã cʉ̃ã caroaro cariape átinucũña,” na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús.aR;/Tunu bairoa mʉjãã yarã jetore, ‘Caroare cʉ̃ joáto Dios mʉjããrẽ,’ na mʉjãã caĩata, ¿ñe ũnierẽ aperã netõrõ caroare mʉjãã átiyati? Tore bairo átinucũñama Diore camasĩẽna cʉ̃ã. xQi.Mʉjããrẽ camairã jetore mʉjãã camaiata, Dios mʉjãã cawapatapee mʉjããrẽ cʉ̃ cajorije manigaro. Tore bairo átinucũñama Roma macããnarẽ camasã yaye dinerore jejobojari majã. Narẽ camairã jetore na mainucũñama. P -Bairo mʉjãã caápata, Dios ʉmʉrecóo caãcʉ̃ pũnaarẽ bairo caãna mʉjãã ãnigarã. Dios pʉame nipetirore caĩñamai niñami. Carorijere caána, caroare caána cʉ̃ãrẽ muipʉ asibatopeyocõãnucũñami. Tunu bairoa oco caocarijere na jonucũñami Dios carorije wapare cacʉ̃gorãrẽ bairo cʉ̃ caĩñarãrẽ, carorije wapa cacʉ̃goenarẽ bairo cʉ̃ caĩñarã cʉ̃ãrẽ. Bairi mʉjãã cʉ̃ã Dios caroaro cʉ̃ caátorea bairo caroaro na ása, roro mʉjããrẽ caána cʉ̃ãrẽ. 0OY,Bairo na caĩquetibʉjʉcũmiatacʉ̃ãrẽ, yʉ pʉame atore bairo mʉjããrẽ yʉ quetibʉjʉ cũnemoña tunu: Mʉjãã pesua cʉ̃ãrẽ na maiña. Rorije na ápericõãña. Caroa roquere na ása. Dios yarã mʉjãã caãnoi, roro mʉjãã baio joroque caánarẽ na jẽnibojaya Diopʉre. gNG+Ĩ quetibʉjʉ yaparo, atore bairo na ĩnemoñupʉ̃ tunu: “ ‘Marĩ yarãrẽ marĩ camairõ ñuña. Tunu marĩ pesua pʉamerẽ marĩ cateero ñuña,’ na caĩquetibʉjʉcũrĩqũẽrẽ mʉjãã tʉ̃goyupa. M*Tunu bairoa apei cʉ̃ cajẽniata, cʉ̃ cabopacarijere cʉ̃ nuniña. Tunu apei, ‘Yʉre wasoya,’ mʉjãã cʉ̃ caĩata, ‘Mʉ yʉ wasoecʉ,’ qũĩẽtĩcõãña. Cʉ̃ nunicõãña,” na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús. El amor a los enemigos dLA)Tunu bairoa ape yepa macããcʉ̃ soldau ũcʉ̃, ‘Pʉga kilómetro majũ yʉ yayere pʉsabojaya tãmurĩ wapa mano,’ mʉjãã cʉ̃ caĩata, baparicãnacã kilómetro majũ buipearo cʉ̃ mʉjãã pʉsabojagarã. >Ku(Tunu bairoa apei mʉjãã pesu pʉame mʉjãã jutiiro cabui macããtõrẽ quetiupaʉ juezre cʉ̃ caẽmarotiata, mʉjãã camisa cʉ̃ãrẽ cʉ̃ nunicõãña mʉjãã pesure. 8Ji'Bairo na caĩquetibʉjʉcũmiatacʉ̃ãrẽ, yʉ pʉame atore bairo mʉjããrẽ yʉ quetibʉjʉ cũnemoña tunu: Aperã roro mʉjããrẽ na caátimiatacʉ̃ãrẽ na ãmeeticõãña. Bairi ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ mʉjãã wasopanarẽ cʉ̃ capaata, ape nʉgõã cʉ̃ãrẽ cʉ̃ ẽñotaeticõãña. Iw&Ĩ quetibʉjʉ yaparo, atore bairo na ĩnemoñupʉ̃ tunu: “ ‘Jĩcãʉ̃ apei mena ãmeo qũẽrĩ cʉ̃ caapeere cʉ̃ caroyetuata, cʉ̃ cʉ̃ã cʉ̃rẽã bairo cʉ̃ caapeere cʉ̃ caãmerõ ñurõ. O cʉ̃ opire cʉ̃ capapeata, cʉ̃ cʉ̃ã cʉ̃rẽã bairo cʉ̃ opire cʉ̃ capapeero ñurõ,’ na caĩquetibʉjʉcũrĩqũẽrẽ mʉjãã tʉ̃goyupa. \H1%“Bairi atore bairo ĩrĩqũẽ jeto ñuña: ‘Bairo yʉ átigʉ,’ o ‘Bairo yʉ áperigʉ,’ cariapea ĩrĩqũẽ jeto ñuña. Tie netõjãñurõ mʉjãã caĩata, wãtĩ cʉ̃ caĩbʉsʉjãrĩjẽrẽ catʉ̃goʉsarãrẽ bairo caãna mʉjãã ãnibujiorã,” na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús. Jesús enseña sobre la venganza G$Tunu bairoa, ‘Yʉ rʉpoa mena ñiña,’ ĩẽtĩcõãña. Ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ cʉ̃ poawẽ jĩcãwẽ cañirĩwẽãcãrẽ cabotiriwẽ majũ átiwasoamasĩẽtĩñami. O cabotiriwẽãcã caãmata, cañirĩwẽ majũ átiwasoa masĩẽtĩñami. F "Bairo na caĩquetibʉjʉcũmiatacʉ̃ãrẽ, yʉ pʉame atore bairo mʉjããrẽ yʉ quetibʉjʉ cũnemoña tunu: Atore bairi wãme ĩẽtĩcõãña: ‘Jõ ʉmʉrecóo mena ñiña,’ o ‘Ati yepa mena ñiña,’ o ‘Jerusalén na caĩrĩ macã mena majũ ñiña,’ ĩẽtĩcõãña. Bairo mʉjãã caĩata, Diore caĩroaenarẽ bairo caãna mʉjãã ãnibujiorã. Ʉmʉrecóo pʉame Dios cʉ̃ caãnipaʉ niña. Ati yepa pʉame cʉ̃ carotiripaʉ niña. Jerusalén cʉ̃ã cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉ niña. E#D!!Ĩ quetibʉjʉ yaparo, ape wãme atore bairo na ĩnemoñupʉ̃ tunu: “ ‘Dios mena ñiña, mʉjãã caĩatato bero caãmata, mʉjãã caĩrõrẽã bairo ása. Ĩtoeticõãña,’ marĩ ñicʉ̃jãã na caĩquetibʉjʉcũrĩqũẽrẽ mʉjãã tʉ̃goyupa. @Cy Bairo na caĩquetibʉjʉcũmiatacʉ̃ãrẽ, yʉ pʉame atore bairo mʉjããrẽ yʉ quetibʉjʉ cũnemoña tunu: Ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ cʉ̃ nʉmo, apei mena roro caepeeco cõ caãnimiatacʉ̃ãrẽ, cõrẽ cʉ̃ carocaata, roro cõ baio joroque cõ átiyami. Apei mena roro caepericore bairo caãcõ cõ ãnio joroque cõ átiyami, bairo cõ cʉ̃ caápata. Tunu bairoa apei pʉame capitiecoricore cʉ̃ cawãmojiyaata, apeo mena roro caepericʉre bairo caãcʉ̃ ãnibujioʉmi cʉ̃ cʉ̃ã,” na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús. Jesús enseña sobre los juramentos 9BkĨ quetibʉjʉ yaparo, atore bairo na ĩnemoñupʉ̃ tunu: “Ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ cʉ̃ nʉmorẽ cʉ̃ carocagaata, atore bairo ĩrĩcã pũrõrẽ cõ cʉ̃ cajoro, ñurõ: ‘Bairo mʉ cabairoi, mʉrẽ teei, mʉrẽ yʉ rocaya yua,’ na caĩquetibʉjʉcũrĩqũẽrẽ mʉjãã tʉ̃goyupa. "A=Tunu bairoa ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ mʉjãã mena macããcʉ̃ cʉ̃ wãmo jʉ̃gori rorije jetore átinucũʉ̃mi. Bairo cʉ̃ wãmo jʉ̃gori carorijere caátieconucũʉ̃ cʉ̃ caãmata, apeire cʉ̃ wãmorẽ yisetaroticõãrĩ caãcʉ̃rẽ bairo cʉ̃ caãno, ñubujioro. Bairo cʉ̃ rupaʉ macããtõ jĩcãrõrẽ cʉ̃goetimicʉ̃ã, Dios tʉpʉ cʉ̃ caetaata, ñuña. Bairo cʉ̃ rupaʉ macããjẽ roro cʉ̃rẽ caátiecorotirije nipetiro mena peeropʉ roro cʉ̃ tãmʉo joroque Dios cʉ̃ caápata roque, ñuetimajũcõãña. Bairi roro mʉjãã caátinucũrĩjẽrẽ jãnacõãña,” na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús. Jesús enseña sobre el divorcio Y@+“Bairi ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ mʉjãã mena macããcʉ̃ cʉ̃ caapea cariape nʉgõã macããcã mena carorije macããjẽ jetore ĩñanucũʉ̃mi. Bairo tia cʉ̃ caapea jʉ̃gori carorije macããjẽrẽ caĩñapai cʉ̃ caãmata, apeire tia cʉ̃ caapeare weeroticõãrĩ caãcʉ̃rẽ bairo cʉ̃ caãno, ñubujioro. Bairo cʉ̃ rupaʉ macããtõ jĩcãrõrẽ cʉ̃goetimicʉ̃ã, Dios tʉpʉ cʉ̃ caetaata, ñuña. Bairo cʉ̃ rupaʉ macããjẽ roro cʉ̃rẽ caátiecorotirije nipetiro mena peeropʉ roro cʉ̃ tãmʉo joroque Dios cʉ̃ caápata roque, ñuetimajũcõãña. ?/Bairo na caĩquetibʉjʉcũmiatacʉ̃ãrẽ, yʉ pʉame atore bairo mʉjããrẽ yʉ quetibʉjʉ cũnemoña tunu: Ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ cʉ̃ nʉmo mee caãcõrẽ roro cõ cʉ̃ caátigatʉ̃goñata, merẽ cʉ̃ yeripʉre cõ mena caãcʉ̃rẽ bairo ãnicõãbujioʉmi. >>uĨ quetibʉjʉ yaparo, na ĩ nemoñupʉ̃ tunu: “ ‘Apeo mʉ nʉmo mee caãcõrẽ eperico cʉ̃goeticõãña,’ na caĩquetibʉjʉcũrĩqũẽrẽ mʉjãã tʉ̃goyupa. o=WCariape mʉjããrẽ ñiña: Dinero mʉjãã cawapamorĩjẽrẽ mʉjãã cawapatipeyoparo jʉ̃goye, topʉ mʉjãã ãnicõãgarã. Mʉjãã witimasĩetigarã,” na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús. Jesús enseña sobre el adulterio s<_“Tunu bairoa ni apei ũcʉ̃, ‘Yʉ mʉjãã wapamoña,’ ĩrĩ, mʉjããrẽ juez caĩñabesei tʉpʉ cʉ̃ caneápáro jʉ̃goye, tãmurĩ cʉ̃ mena bʉsʉqũẽnojʉ̃goya. Mʉjããrẽ juez tʉpʉ cʉ̃ caneápériparore bairo ĩrã, cʉ̃ mena bʉsʉqũẽnojʉ̃goya. Mʉjãã cabʉsʉqũẽnojʉ̃goeticõãta, juez pʉame preso jorica wii macããna cacoterãrẽ mʉjããrẽ ñerotigʉmi. Bairo áti yaparo, na pʉame preso jorica wiipʉ mʉjããrẽ cũrecõãgarãma. /;W“Bairi ni mʉjãã mena macããcʉ̃ roro cʉ̃ caátaje wapare yasiogʉ, altar mesapʉ waibʉcʉre cʉ̃ neátí, bairi, ‘Yʉ mena asiajãñuñami mai yʉ yaʉ,’ cʉ̃ caĩtʉ̃goñabócaata, ti altapʉre cʉ̃ canunigamirĩjẽrẽ cʉ̃ cacũrõ ñuña mai. Cariape cʉ̃ yaʉtʉ cʉ̃ caátó boya. Cʉ̃ mena cʉ̃ cabʉsʉqũẽnorõ boya. Bairo tiere áti yaparori bero roque, Diore cʉ̃ cañubuero ñuña. :9Bairo na caĩquetibʉjʉcũmiatacʉ̃ãrẽ, yʉ pʉame atore bairo mʉjããrẽ yʉ quetibʉjʉ cũnemoña: Ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ cʉ̃ yaʉ mena cʉ̃ caasiata, Dios pʉame roro cʉ̃ caátiere ĩñacõñarĩ popiye cʉ̃ baio joroque cʉ̃ átigʉmi. Tunu bairoa ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ cʉ̃ yaʉre roro cʉ̃ caĩtutiata, Junta Suprema macããna roro cʉ̃ caátiere ĩñacõñarĩ popiye cʉ̃ baio joroque cʉ̃ átigarãma. Tunu bairoa ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ cʉ̃ yaʉre, ‘Catʉ̃gomasĩẽcʉ̃ mʉ ãniña,’ ĩrĩ, bʉtioro yapapua tʉ̃goñarĩ cʉ̃ ãnio joroque cʉ̃ cʉ̃ caápata, caʉ̃petietopʉ caácʉ́re bairo nigʉmi. ^85Apeyera, “Marĩ ñicʉ̃jããrẽ na caquetibʉjʉcũrĩqũẽrẽ mʉjãã tʉ̃goyupa: ‘Camasãrẽ na pajĩãreeticõãña. Ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ apeire cʉ̃ capajĩãrocaata, roro cʉ̃ caátiere ĩñacõñarĩ popiye cʉ̃ baio joroque cʉ̃ átirotigarãma cabʉtoa camasĩrã,’ na caĩrĩqũẽrẽ mʉjãã tʉ̃goyupa. 57cCariape mʉjããrẽ ñiña: Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caátiroticũrĩqũẽrẽ cajʉ̃gobueri majã, bairi fariseo majã na caátiãnie netõjãñurõ Dios cʉ̃ caborore bairo caroaro mʉjãã caápericõãta, Dios cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉre mʉjãã etaetigarã.” Jesús enseña sobre el enojo [6/Bairi ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ Moisés cʉ̃ caátiroticũrĩqũẽ jĩcã wãmeacã ũnorẽ cʉ̃ cajãnarotiata, o camasãrẽ ricaati na cʉ̃ caĩquetibʉjʉata, Dios cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉ macããna nipetiro netõrõ cabʉgoro macããcʉ̃ nigʉmi. Apei pʉame tie cʉ̃ caátiroticũrĩqũẽrẽ cʉ̃ catʉ̃goʉsacõãmata, bairi tunu camasãrẽ cariape na cʉ̃ caĩquetibʉjʉata, Dios cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉ macããna mena carotimasĩ majũ nigʉmi. p5YCariape mʉjããrẽ yʉ quetibʉjʉya: Ati ʉmʉrecóo capetiparo jʉ̃goye Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caátiroticũrĩqũẽ jĩcã wãmeacã ũnorẽ noa ũna átiyasiomasĩẽtĩñama. Cʉ̃ caĩrĩcãrõrẽã bairo baicoagaro. 54cĨ quetibʉjʉ yaparo, atore bairo na ĩnemoñupʉ̃ tunu: “ ‘Moisés ãnacʉ̃, bairi profeta majã ãnana cʉ̃ã na caquetibʉjʉcũrĩqũẽrẽ jãnarotiacʉ́, tiere bueyami,’ ĩ tʉ̃goñaeticõãña yʉ capaarique cʉtiere. Bairo mee átiacʉ́ yʉ baiya ati yepapʉre. Dios yarã ãnana na caĩquetibʉjʉ jʉ̃goyeticũrĩcãrõrẽ bairo jĩcãrõ tʉ̃ni to baipeticõãto ĩ, ati yepapʉre yʉ apʉ́. 39Bairi mʉjãã pʉame torea bairo mʉjãã átigarã mʉjãã cʉ̃ã. Caroaro mʉjãã átiãninucũgarã camasã na caĩñajoro, marĩ Pacʉ Dios, ʉmʉrecóo macããcʉ̃rẽ cʉ̃ na cabasapeoparore bairo ĩrã,” na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús. Jesús enseña sobre la ley "2=Tunu bairoa ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ jĩñaworiquere bʉgacũẽcʉ̃mi carupapata rocapʉ. Jõbuipʉ cũnucũñami, cʉ̃ ya wiire to ʉ̃busuwoáto, ĩ. q1[“Tunu bairoa ati yepapʉre cabusurijere bairo mʉjãã ãniña camasãrẽ. Jĩcã macã ʉ̃tãʉ̃ buipʉ na caqũẽnorĩcã macã caãmata, yasioropʉ ãmerĩña. Nipetiro camasã caroaro ti macãrẽ ĩñajomasĩñama. 0 “Mʉjãã, yʉ yarã ati yepapʉre moarẽ bairo mʉjãã ãniña camasãrẽ. Moa caocaetie caãmata, ñerẽ átimasĩẽtĩña camasãrẽ. Bairi moa caocarije capeticõã ʉsapata, ñe ũnie pʉamerẽ ñuẽtĩña. Rerique niña. Bairi macã yepapʉ reyama camasã tie ũnie carorijere. Bairo na carero, na ya wii macã yepa canetõáná pʉame na careatajere peaborecõãgarãma. /1 Bairo jeto ásupa camasã, profeta majã mʉjãã jʉ̃goyepʉ caquetibʉjʉnetõrĩ majã ãnana cʉ̃ãrẽ. Tore bairo ãmerẽ roro mʉjãã cabaimiatacʉ̃ãrẽ, Dios mʉjããrẽ caroare cʉ̃ cajopee paijãñurõ nigaro. Jõbuipʉ mʉjãã caetaro, pairo nigaro mʉjããrẽ caroa cʉ̃ cajopee pʉame. Tiere tʉ̃goñarĩ ʉseanirĩqũẽ mena bairoa ãnicõã ninucũña. Sal y luz del mundo . “Tunu bairoa ʉseanirĩ mʉjãã ãnigarã, camasã roro mʉjããrẽ na caĩmiatacʉ̃ãrẽ. Tunu yʉre mʉjãã catʉ̃goʉsarije jʉ̃gori capee ĩtorique mena popiye mʉjãã baio joroque na caátimiatacʉ̃ãrẽ, ʉseanirĩ mʉjãã ãnigarã. t-a “Tunu bairoa ʉseanirĩ niñama Dios cʉ̃ caborore bairo na caátie jʉ̃gori caĩñate ecorã. Aperã roro popiye na baio joroque na caátimiatacʉ̃ãrẽ, Dios cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉ macããna majũ nigarãma bairãpʉa. , “Tunu bairoa ʉseanirĩ niñama jĩcãrõ tʉ̃ni ãnajẽrẽ cajʉ̃goátiãna. ‘Narẽ Dios pũnaa caãna,’ na ĩgarãma. }+s“Tunu bairoa ʉseanirĩ niñama ñe ũnie na yeripʉ carorije mána caãna. Na roque Diore qũĩñagarãma. *“Tunu bairoa ʉseanirĩ niñama cabopacarãrẽ caĩñamairã. Na cʉ̃ãrẽ na ĩñamairĩ na jʉátigʉmi Dios. @)y“Tunu bairoa ʉseanirĩ niñama Dios cʉ̃ caborore bairo bʉtioro caáticõã ãnigarã. Dios pʉame na jʉátinemogʉmi, cʉ̃ caborore bairo na caátimasĩparore bairo ĩ. (1“Tunu bairoa ʉseanirĩ niñama rorije caãmeoáperã. Ati yepa uparã na ãnio joroque na átigʉmi Dios cʉ̃ caĩrĩcãrõrẽã bairo. '“Tunu bairoa ʉseanirĩ niñama yapapuari caãnimiatana cʉ̃ã. Dios pʉame ʉseanirõ ãnitʉ̃goñarĩqũẽrẽ na jogʉmi. F&“Ʉseanirĩ niñama Diore caroaro masĩẽtĩmirãcʉ̃ã, cʉ̃ mena catʉ̃goñatutuanemogarã pʉame. Bairo caãna ãnirĩ Dios cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉ macããna nigarãma yua. d%ABairo na caetaro ĩña, atore bairo na ĩ quetibʉjʉyupʉ: La verdadera dicha del hombre -$ UBairo capããrã camasã na caetaro ĩñarĩ yua, Jesús pʉame jĩcãʉ̃ ʉ̃tãʉ̃ buipʉ acoásúpʉ. Topʉ cʉ̃ caruiro, cʉ̃ cabuerã cʉ̃tʉ etayuparã. K#Bairo cʉ̃ caátimasĩrĩjẽrẽ ĩñarã, camasã capããrã cʉ̃ berore ʉsayuparã. Na, Galilea yepa macããna, bairi Decápolis yepa macãã macããna, bairi Jerusalén macã macããna, bairi Judea yepa macããna, bairi Rio Jordán cawãmecʉtiya jinʉgõã macããna nipetirã Jesús berore ʉsayuparã.}"sBairo tiere ĩñarã, camasã tocãnacãʉ̃pʉa ãmeo quetibʉjʉnetõñuparã na majũ. Bairi Siria yepa macããna tʉ̃gopeticoasuparã Jesús cʉ̃ caátimasĩrĩjẽrẽ. Bairo tiere tʉ̃go, na yarã cariarãrẽ cʉ̃tʉ na jeasúparã. Nipetirije riaye cacʉ̃gorãrẽ, bairi na rupaʉri cawʉ̃gãrãrẽ, bairi wãtĩã yeri pũna cacʉ̃gorãrẽ, bairi camecʉ̃rãrẽ, bairi ñicããrĩ cabʉʉrãrẽ cʉ̃tʉ na jeasúparã. Jesús pʉame bairo na cajeanárẽ na bocá catioyupʉ. o~~Q}Z|"z;yyxwv_ts7qp%nmlkj!i=kĨ quetibʉjʉ yaparo, atore bairo jãã ĩnemowĩ tunu: “Bairi yʉ yarã, mʉjããrẽ caĩñaterãrẽ na uwieticõãña. Nipetiro ãme caãna na catʉ̃goñarĩjẽ nipetirijere masĩõpeyocõãgʉmi Dios. Baujaro nigaro mʉjãã yeripʉ mʉjãã catʉ̃goñarĩjẽ nipetirije. dsA Bairi ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ bueri majõcʉ, cʉ̃rẽ cabueire bairo popiye cʉ̃ cabaigaeticõãta, ñuetõ. Torea bairo ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ paabojari majõcʉ, cʉ̃ quetiupaʉre bairo popiye cʉ̃ cabaigaeticõãta, ñuetõ. Bairi jĩcã wii upaʉre, ‘Wãtĩ quetiupaʉ, Beelzebú cawãmecʉcʉ mʉ ãcʉ̃,’ cʉ̃ na caĩata, netõjãñurõ na ĩñategarãma caĩbʉsʉpairã ti wii upaʉ yarãrẽ,” jãã ĩ quetibʉjʉwĩ Jesús. A quién se debe tener miedo Nr “Tunu bairoa ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ bueri majõcʉ, cʉ̃rẽ cabuei netõrõ masĩẽtĩñami. Tunu ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ paabojari majõcʉ cʉ̃ quetiupaʉ netõrõ rotimasĩẽtĩñami. Cq Bairi jĩcã macã macããna yʉ yaye bʉsʉriquere tʉ̃gogaena, roro mʉjããrẽ na caápata, ape macãpʉ ruti ánája. Cariape mʉjããrẽ ñiña: Israel yepa macããrĩ tocãnacã macããpʉre mʉjãã caquetibʉjʉpeyoparo jʉ̃goyepʉa, merẽ yʉ, Camasã Jʉ̃gocʉ nemo yʉ tunuatígʉ ati yepapʉre. !p; Bairi yua, ati ʉmʉrecóo macããna nipetiro mʉjããrẽ ĩñategarãma, yʉ yarã mʉjãã caãnoi. Bairo mʉjããrẽ na caĩñatemiatacʉ̃ãrẽ, ni ũcʉ̃ mʉjãã mena macããcʉ̃ yʉ yaye quetire jĩcã wãmeacã ũno cʉ̃ cajãnaeticõãmata, cʉ̃ netõgʉmi Dios. 4oa “Tipaʉ caãno, jĩcãʉ̃ pũnaa caãna nimirãcʉ̃ã, ãmeo bʉsʉjãbuitirecõãgarãma. Bairo ána, gobiernorẽ na ñerotiri pajĩãrerotigarãma. Tunu apei cʉ̃ã cʉ̃ macʉ̃rẽ torea bairo cʉ̃ átirotigʉmi. Tunu jĩcãʉ̃ pũnaa na pacʉare boetiri, na pajĩãrerotigarãma. Qn Mʉjãã catʉ̃goñamasĩrĩjẽ mena mʉjãã quetibʉjʉetigarã. Marĩ Pacʉ Dios mena macããcʉ̃, Espíritu Santo cʉ̃ camasĩõrĩjẽ jʉ̃gori roque mʉjãã quetibʉjʉgarã camasãrẽ. Gm Bairo mʉjããrẽ na cañerõ, uwirã, ‘¿Dope bairo na marĩ ĩrãati?’ ĩ tʉ̃goña macãẽtĩcõãña. Tipaʉ caetaro ĩña, Dios pʉame mʉjãã caĩmasĩpeere mʉjãã jogʉmi. nlU Bairi yʉ yarã mʉjãã caãno jʉ̃gori na pʉame mʉjããrẽ roro na catutiparore bairo ĩrã, quetiuparã gobernadores, bairi quetiuparã reyes tʉpʉ cʉ̃ãrẽ mʉjããrẽ jeágarãma. Bairo na caátimiatacʉ̃ãrẽ, na ũnarẽ, bairi judío majã caãmerã cʉ̃ãrẽ yʉ yaye quetire nemojãñurõ mʉjãã quetibʉjʉ masĩgarã bairãpʉa. Ok Diore caĩroaena na caátiãnierẽ tʉ̃goñamasacatiya. Na pʉame mʉjããrẽ ñerĩ, na quetiuparã tʉpʉ mʉjããrẽ jeágarãma. Aperã cʉ̃ã na cañubueri wiiripʉ mʉjãã bapegarãma. ,jQ Ĩ quetibʉjʉ yaparo, atore bairo jãã ĩnemowĩ tunu: “Tʉ̃goya, ãmerẽ mʉjããrẽ caroa quetire yʉ quetibʉjʉ rotijoya. Ovejas nurĩcãrã, macãnʉcʉ̃ macããna lobos cauwiorã watoa na caãnorẽ bairo watoare mʉjãã yʉ joya. Bairi ãña cʉ̃ camasĩrõrẽ bairo tʉ̃goñamasĩña mʉjãã cʉ̃ã. Bairo baimirãcʉ̃ã, bua ñerẽ caápei cʉ̃ cabairore bairo mʉjãã caãno yʉ boya. Ni Cariape mʉjããrẽ ñiña: To macããna mʉjããrẽ na catʉ̃gogaetie wapa Dios pʉame roro na átigʉmi. Camasãrẽ cʉ̃ caĩñabeseri rʉ̃mʉ caãno Sodoma, Gomorra macãã macããna netõjãñurõ popiye na baio joroque na átigʉmi yua,” jãã ĩ quetibʉjʉwĩ Jesús, jãã, cʉ̃ cabuerãrẽ. Persecuciones ]h3 Bairo ti wii upaʉ cʉ̃ mena mʉjãã cabapacʉto cʉ̃ caboeticõãta, o mʉjãã yaye quetire cʉ̃ catʉ̃gogaeticõãta, cʉ̃ mena ãmerĩcõãña. Bairi yua, cʉ̃ ya wiire witirã, o cʉ̃ ya macãrẽ witiáná, cʉ̃ macã ñerĩ mʉjãã rʉpo jutii macããjẽrẽ mʉjãã paregarã, ‘Roro jããrẽ mʉ átiapʉ,’ ĩrã. pgY Bairo mʉjãã caĩjẽnirõ, na pʉame cʉ̃ã caroaro mena mʉjããrẽ na cajẽniata, Diore na mʉjãã cajẽnibojari wãmerẽ bairoa caroa yericʉtajere na jogʉmi Dios. Bairo mʉjãã caĩjẽnimiatacʉ̃ãrẽ, caroaro mena mʉjããrẽ na cajẽnieticõãta, Diore na mʉjãã cajẽnibojari wãmerẽ bairo caroa yericʉtajere na joetigʉmi Dios. f Bairi ti wii jããetarã yua, ‘Dios caroa yericʉtaje cʉ̃ joáto ati wii macããnarẽ,’ na mʉjãã ĩgarã ti wii macããnarẽ. -eS “Bairi noo cabori macã, o peeti macããcã camasã na caãnopʉ etarã, ‘¿Ni caroʉ́ cʉ̃ ãniñati?’ ti macã macããnarẽ na ĩ jẽniñajʉ̃goya. Bairo cʉ̃ ũcʉ̃rẽ masĩ yua, cʉ̃ ya wiipʉ mʉjãã ãnicõãwã. Capee wiiripʉ patowãcõ ñesẽãẽtĩcõãña. ddA Tunu bairoa wasopoa, apeye ũnierẽ mʉjãã cajããrĩ poa cʉ̃ãrẽ jeápéricõãña. Tunu jutiro, mʉjãã cawasoaparo cʉ̃ãrẽ jeápéricõãña. Rʉpo jutii, mʉjãã cawasoapee, bairi tuericʉ cʉ̃ãrẽ mʉjãã cajeátó yʉ boetiya. Mʉjãã, paari majã ãnirĩ mʉjãã ʉgamasĩña noo mʉjãã caátópʉ na canurĩjẽrẽ. Rc “Tunu bairoa oro, plata, cobre moneda tiirire jeápéricõãña. bb= Tunu bairoa cariayecʉnarẽ na catioya. Bairi cariacoatana cʉ̃ãrẽ tunu na cationemoña. Bairi na rupaʉ caboarã cʉ̃ãrẽ na catioya. Tunu bairoa wãtĩ yeri pũna camasã rupaʉpʉ caãnarẽ na acurewiyojoya. Yʉ camasĩrĩjẽrẽ wapa mano mʉjããrẽ yʉ joya. Bairi wapa mano cabopacarãrẽ na jʉátinemoña mʉjãã cʉ̃ã. wag Bairo na mena ãna, atore bairo na ĩ quetibʉjʉya: ‘Dios cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉ merẽ etaro baiya.’ `' Ati yepa Israel macããna oveja nurĩcãrã cayasiricarãrẽ bairo caãna niñama. Na caãno pʉamerẽ mʉjãã caáñesẽãrõ yʉ boya. /_W Bairo, Jesús pʉga wãmo peti rʉpore pʉga pẽnirõ cãnacãʉ̃ majũ, jãã, cʉ̃ cabuerãrẽ jãã bese yaparo, camasãrẽ jãã quetibʉjʉ rotijowĩ. Bairo jãã quetibʉjʉ rotijori yua, cariape atore bairo jãã ĩwĩ: “Judío majã caãmerã na caãnopʉ mʉjãã cañesẽãrõ yʉ boetiya. Tunu bairoa Samaria yepa macããna na caãni macããrĩpʉ cʉ̃ãrẽ mʉjãã cañesẽãrõ yʉ boetiya. 7^g Tunu cabero ãmi Simón. Cʉ̃ pʉame ãmi jĩcãʉ̃ celotea mena macããcʉ̃. Cabero ãmi Judas Iscariote. Cʉ̃ pʉame ãmi Jesure cañerotipaʉ. Tocãnacãʉ̃ã jãã ãmʉ Jesús cʉ̃ caquetibʉjʉrotijoparã, cʉ̃ cabeseatana yua. Jesús envía a los discípulos a anunciar el reino de Dios y]k Tunu cabero ãma Felipe, Bartolomé, Tomás, Mateo. Yʉ, Mateo pʉame Roma macããnarẽ, camasã yaye dinerore jejobojari majõcʉ caãnimirĩcʉ̃ yʉ ãmʉ. Tunu cabero ãmi Alfeo macʉ̃ Santiago cawãmecʉcʉ. Tunu cabero ãmi Tadeo. A\{ Bairi pʉga wãmo peti rʉpore pʉga pẽnirõ cãnacãʉ̃ majũ jãã ãmʉ Jesús cʉ̃ caquetibʉjʉrotijoparã. Cajʉ̃goye ãmi Simón. Simorẽã qũĩwĩ Jesús tunu “Pedro”. Tunu cabero ãmi Pedro bai, Andrés cawãmecʉcʉ. Cʉ̃ bero ãma Zebedeo pũna, Santiago, bairi cʉ̃ bai Juan mena. <[ s Cabero Jesús, pʉga wãmo peti rʉpore pʉga pẽnirõ cãnacãʉ̃ majũ cʉ̃ caquetibʉjʉrotijoparãrẽ jãã besewĩ. Bairo jãã bese yua, jãã jowĩ masĩrĩqũẽrẽ. Wãtĩã yeri pũnarẽ wiyomasĩrĩqũẽrẽ, bairi tocãnacã wãmepʉrea riaye netõmasĩrĩqũẽ cʉ̃ãrẽ jãã jowĩ. 9Zk &Bairo na cabairoi, marĩ Pacʉ Diore mʉjãã cajẽnirõ boya. Cʉ̃ pʉame oterique Upaʉre bairo cʉ̃ yaye bʉsʉrique cajʉquetibʉjʉ batoparãrẽ na jomasĩgʉmi.fYE %Bairo na cabairoi, atore bairo jãã ĩwĩ Jesús, jãã, cʉ̃ cabuerãrẽ: —Oterique camasã na cajepee pairo caãnimiatacʉ̃ãrẽ, tie uparãrẽ cajʉjeparã pʉame capããrã mee niñama. Torea bairo Dios yaye quetire catʉ̃goʉsaparã capããrã na caãnimiatacʉ̃ãrẽ, marĩrẽ cajʉquetibʉjʉparã pʉame capããrã mee niñama. uXc $Bairo capããrã camasãrẽ na ĩñarĩ yua, bopacooro na ĩñawĩ. Dope caátimasĩẽna tʉ̃goñarĩqũẽ pairique caãna na caãnoi, bopacooro na ĩñawĩ Jesús. Nurĩcãrã oveja narẽ cacotei camánarẽ bairo baiwã Jesure. +WO #Cabero áñesẽãwĩ Jesús tocãnacã macããpʉ. Bairi capairi macã, o õcã macããcã cʉ̃ãrẽ etaʉ, to macããna na cañubueneñarĩ wiipʉre na quetibʉjʉwĩ caroa queti, Dios cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉ caetarijere. Tunu bairoa nipetiri wãme cariayecʉnarẽ na catiowĩ. 9Vk "Bairo na caãmeoĩmiatacʉ̃ãrẽ, fariseo majã pʉame bairo ĩwã: —Beelzebú, wãtĩã quetiupaʉ majũ cʉ̃ camasĩõrĩjẽ jʉ̃gori wãtĩã yeri pũna, camasãrẽ cajãñarãrẽ na acurewiyojo masĩñami —qũĩ bʉsʉpaiwã fariseo majã Jesure. Jesús tiene compasión de la gente DU !Bairi Jesús wãtĩ yeri pũnarẽ cʉ̃ cawiyojoro bero, caʉ̃mʉ pʉame catiácʉ bʉsʉmasĩcõámi tunu. Bairo cʉ̃ cabairo ĩña, to macããna qũĩñacõã maniáma. Bairo ãmeo ĩwã na majũ: —¡Diwatoa ũno ãni cʉ̃ cacatiorore bairo marĩ ĩñaepʉ̃ ato Israel yepapʉre! —ãmeo ĩwã na majũ. 1T[ Bairo na caátó, camasã aperã Jesús tʉpʉ cʉ̃ neamá tunu apei wãtĩ yeri pũna cacʉ̃goʉre. Cʉ̃ pʉame wãtĩ yeri pũna jʉ̃gori bʉsʉmasĩẽmi. 0SY Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃gomirãcʉ̃ã, cabero nipetiropʉ camasãrẽ na quetibʉjʉ batocõãñupã Jesús narẽ cʉ̃ cacatioatajere. Jesús sana a un mudo WR' Bairo cʉ̃ caĩrõã, jicoquei ĩñamasĩcõãma yua. Bairo na cacatiro ĩña, Jesús pʉame bairo na ĩnemowĩ tunu bʉtioro: —Aperãrẽ na quetibʉjʉeticõãña mʉjããrẽ yʉ cacatiorijere. BQ} Bairo na caĩrõ tʉ̃go, na caapeere pãñawĩ Jesús. Pãña yua, bairo na ĩwĩ: —Bairi yʉ mena mʉjãã catʉ̃goñatutuarijerea bairo to baiáto mʉjããrẽ —na ĩwĩ. WP' Bairi Jesús wiire cʉ̃ cajããetaro, cacaapee ĩñaena pʉame cʉ̃tʉ etawã. Bairo na caetaro ĩña yua, atore bairo na ĩwĩ Jesús: —¿Yʉ canetõrĩjẽrẽ cariape mʉjãã tʉ̃goñañati? Bairo cʉ̃ caĩjẽniñarõ tʉ̃go, bairo qũĩwã pʉgarãpʉa: —Jããrẽ mʉ canetõõpeere cariape jãã tʉ̃goñaña. O3 Cabero topʉ caãniatacʉ acoámí Jesús tunu. Bairo cʉ̃ caátó, pʉgarã caʉ̃mʉa cacaapee ĩñaena cʉ̃ berore ʉsawã. Bairo ʉsa yua, bʉsʉrique tutuaro mena atore bairo qũĩwã: —¡Jesús, David ãnacʉ̃ pãrãmi, bopacooro jãã ĩñaña! —qũĩwã. N% To bero camasã nipetiro ti yepa tʉ̃ni macããna cʉ̃ã queti tʉ̃gopeticoasuparã Jesús cʉ̃ caátiatajere. Jesús sana a dos ciegos |Mq Bairo na cabaimiatacʉ̃ãrẽ, Jesús pʉame ti wiire na wiyocõãjowĩ. Áti yaparo, cariacoataco ãnacõ cõ caãni arʉapʉ jãátí yua, cõ ãnacõ wãmorĩrẽ ñewĩ. Bairo cʉ̃ caáto, cõ pʉame catitunurĩ wãmʉnʉcãcoámo yua. tLa Bairo na cabairo ĩña, atore bairo na ĩwĩ Jesús: —Witiánája. Atio cawĩmao baiyasio mee baiyamo. Cãnio baiyamo —na ĩwĩ Jesús. Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, roro cʉ̃ bócaboyeticõãwã, “Merẽ yasicõãmo,” ĩrã. !K; Cabero jĩcãʉ̃ judío majã quetiupaʉ ya wiipʉ Jesús cʉ̃ caetaro, ti wii macããna pʉame oti awajarã baiwã, cabaiyasiatacore ĩñarĩ. -JS Jesús pʉame cõ caátiere masĩcõãñupĩ. Bairo camasĩ ãnirĩ yua, ãmejorenʉcãrĩ, atore bairo cõ ĩwĩ: —Yʉ yao, caroaro ʉseanirõ ãnitʉ̃goñaña. Yʉ mena mʉ catʉ̃goñatutuaroi, mʉ riayere yʉ netõcõãña —cõ ĩwĩ. Bairo cʉ̃ caĩrõã, jicoquei caticoamo yua. (II Mai, cõ pʉame cariape tʉ̃goñañupõ Jesús cʉ̃ cariaye netõmasĩrĩjẽrẽ. Bairo cariape tʉ̃goñarĩ yua, “Cʉ̃ jutiro cayoaro yapaacarẽ yʉ capãñaata, yʉ caticoago,” ĩ tʉ̃goñañupõ. Bairo tiere ĩ tʉ̃goñarĩ, Jesús bero pʉame atíri, tore bairo ásupo. |Hq Bairo jãã caátó, Jesús bero pʉame asúpo jĩcãõ carõmio pʉga wãmo peti rʉpore pʉga pẽnirõ cãnacã cʉ̃marĩ majũ cariíjãnaecõ. Bairo cʉ̃tʉ eta yua, aperã na caĩñaeto, cʉ̃ jutiro cayoaro yapaacarẽ pãñañupõ. /GW Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, wãmʉnʉcã yua, cʉ̃ mena acoámí. Jesús cariacoataco cõ caãnopʉ ácʉ́. Cʉ̃ cabuerã cʉ̃ã cʉ̃ mena jãã ápʉ́. $FA Bairo narẽ cʉ̃ caquetibʉjʉãno, cʉ̃tʉ etawĩ judío majã quetiupaʉ jĩcãʉ̃. Bairo cʉ̃tʉ etari yua, rʉpopaturi mena etanumurĩ Jesure qũĩroawĩ. Atore bairo qũĩwĩ: —Jesús, yʉ macõ mepʉ riacoámó. Bairo cariacoataco cõ caãnimiatacʉ̃ãrẽ, mʉ wãmo mena cõ rupaʉri ãnajẽrẽ mʉ capãñaata, caticoagomo tunu. Bairi yʉ mena mʉ apá tãmurĩ —qũĩwĩ quetiupaʉ. ^E5 Tunu bairoa ʉse oco cawãma qũẽnoyaparoriquere piojãẽtĩnucũñama camasã cabʉcʉ poa waibʉcʉ asero poapʉre. Bairo na caápata, ti poa wocoagaro, tie oco capãmʉrõĩ. Ti poa macããjẽ yasigaro. Bairi ʉse ocore cawãma qũẽnoyaparoriquere piojãnucũñama camasã cawãma poa mena. Bairo na caápata, ti poa tie oco cʉ̃ã nicõãña. Yasietiya —na ĩ quetibʉjʉwĩ Jesús to macããnarẽ. La hija de Jairo. La mujer que tocó la capa de Jesús CD Ĩ yaparo, “Yʉ yaye cawãma quetire cabʉcʉ macããjẽ mena tʉ̃goʉsa masĩã maniña,” ĩgʉ, atore bairi wãme na ĩcõña quetibʉjʉnemowĩ Jesús tunu: —Cabʉcʉro jutirore cawori opere seretuetiyama camasã camasĩrã jutiro cawãma asero carʉgaeti asero mena. Bairo na caápata, ñuetigaro. Cose, ti aserore bopo na caáto, rʉgagaro. Rʉgari tʉ̃gãwonemogaro paijãñurõ cawãma asero pʉame cabʉcʉro jutirore. 5Cc Bairo na caĩjẽniñarõ tʉ̃go, atore bairo na ĩwĩ Jesús: —Caroaro yʉ caátiere mʉjãã tʉ̃gomasĩẽtĩña. Caʉ̃mʉ cawãmojiyapaʉre bairo yʉ ãniña. Cʉ̃ yarãrẽ bairo niñama yʉ cabuerã. Caʉ̃mʉ cʉ̃ cawãmojiyari rʉ̃mʉrẽ cʉ̃ yarã nipetirã ʉgayama pairo, cʉ̃ mena ʉseaniãna. Ti rʉ̃mʉrẽ aʉatãmʉoetiyama. Caʉ̃mʉ cʉ̃ cawãmojiyari rʉ̃mʉ bero roquere, cʉ̃ yarã caborã ʉgarique betiri Diore cʉ̃ tʉ̃goña jẽniñubuebujiorãma tunu. Narẽ bairo jãã ãniña. Bairi yʉ mena ãna, yʉ cabuerã aʉatãmʉoetigarãma. Yʉ camano roquere aʉatãmʉobujiorãma —na ĩ quetibʉjʉwĩ Jesús, Juan cʉ̃ cabuerãrẽ. CB Cabero Juan cʉ̃ cabuerã Jesús tʉpʉ etawã. Eta yua, bairo Jesure qũĩ jẽniñawã: —Jãã, bairi fariseo majã cʉ̃ã ʉgarique betiri Diore jãã ñubuenucũña. Mʉ cabuerã pʉame bairo áperiyama. ¿Nopẽĩrã na ʉgarique betietinucũñati? —qũĩ jẽniñawã Juan cʉ̃ cabuerã Jesure. ;Ao Mʉjãã, ati wãmerẽ Dios cʉ̃ caquetibʉjʉcũrĩqũẽrẽ bueri mʉjãã camasĩrõ boya: “Mʉjãã, waibʉtoa riire mʉjãã cajoemʉgõrĩjẽ mee, cabopacarãrẽ na mʉjãã caĩñamairĩjẽ roquere yʉ boya,” ĩ quetibʉjʉyupi Dios cʉ̃ ya tutipʉ. Torecʉna, yʉ apʉ́ ati yepapʉre. “Caroarã marĩ ãniña,” caĩtorãrẽ na yʉ macãẽtĩña. Aperã, “Carorije wapa marĩ buicʉtiya,” caĩtʉ̃goñayapapuarãrẽ na macãʉ̃ acʉ́ yʉ apʉ́, na yeri wasoáto, ĩ —na ĩwĩ Jesús fariseo majãrẽ. La cuestión del ayuno Z@- Bairo na caĩtutiro tʉ̃go, bairo na ĩwĩ Jesús: —Ʉcotiri majõcʉre bairo yʉ ãniña ati wiire. Ʉcotiri majõcʉ ápériyami cacatirã na caãni wiiripʉre. Cariarã na caãni wiiri jetore etanucũñami, na ʉcoti etaʉ. Bairi ãnoa mena yʉ ãniña. Na carorije, riayere bairo caãnierẽ netõõʉ̃ ácʉ yʉ átiapʉ. ,?Q Bairo jãã caʉgabapacʉtore ĩñarã yua, fariseo majã pʉame bairo jãã ĩ tutiwã: —¿Nopẽĩ dinero jejori majã mena, bairi roro caána mena mʉjããrẽ cabuei cʉ̃ etiʉga bapacʉtiyati? Roro ácʉ átiyami —jãã ĩ tutiwã fariseo majã, jãã, Jesús cʉ̃ cabuerãrẽ. P> Cabero Jesús, bairi jãã, cʉ̃ cabuerã mena mesapʉ jãã caruiro, camasã capããrã ruirã etawã, yʉre bairo capaarique cʉ̃gorã, bairi aperã camasã roro na cabʉsʉpairã cʉ̃ã. v=e Cabero topʉ caãniatacʉ acoásúpʉ Jesús. Bairo netõácʉ́, yʉ, ati tutire cawoatuʉ Mateo cawãmecʉcʉre ñiñajowĩ. Mai, yʉ pʉame Roma gobiernorẽ camasã yaye dinero impuestos na caĩrĩjẽrẽ jejobojari majõcʉ yʉ ãmʉ. Bairi yʉ capaari arʉapʉ yʉ caãno, ñiñajowĩ Jesús. Bairo ñiñajori bero, yʉtʉ etari atore bairo ñiwĩ yua: —Jito. Yʉ bapacʉsa. Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, tocãrõã jicoquei yʉ pʉame Jesús mena yʉ bapacʉti acoaápʉ́ yua. <y Bairo cʉ̃ caátó ĩña, to macããna, capããrã camasã cʉ̃ tʉ̃goñacõã maniásuparã. Bairi Diore cʉ̃ basapeoyuparã. Dios cʉ̃ camasĩrĩjẽrẽ camasãrẽ na cʉ̃ cajorijere tʉ̃goña ʉseaniñuparã yua. Jesús llama a Mateo ; Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, tocãrõã jicoquei wãmʉnʉcã yua, cʉ̃ ya wiipʉ acoásúpʉ cabʉʉmiatacʉ pʉame. S: “Mʉ carorije wapare yʉ netõõña,” ãnirẽ yʉ caĩata, “Bairo ĩcõãʉ̃ ĩñami,” mʉjãã ĩbujiorã. Bairãpʉa, “Wãmʉnʉcãña,” cʉ̃rẽ yʉ caĩata, to bero cʉ̃ cawãmʉnʉcáto ĩñarã roque, “Bairo ĩcõãʉ̃ mee ĩñami Jesús,” mʉjãã ĩbujiorã. Yʉ, Camasã Jʉ̃gocʉ, ati yepapʉ yʉ carotimasĩrĩjẽrẽ mʉjãã camasĩparore bairo, tiere ñigʉ —na ĩñupʉ̃ Jesús Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ cajʉ̃gobueri majãrẽ. Ĩ yaparo, cʉ̃ caĩrõrẽ bairo qũĩnemoñupʉ̃ Jesús ñicãrĩ cabʉʉricʉre: —Wãmʉnʉcãña. Mʉ cacũñarĩ corore nepʉsari mʉ ya wiipʉ tunu ácʉ́ja. Merẽ mʉ riayere yʉ netõõña —qũĩñupʉ̃. 9 $8A Masĩcõãñupʉ̃ Jesús cʉ̃ yeripʉ na caãmeobʉsʉrijere. Bairi atore bairo na ĩñupʉ̃: —¿Nopẽĩrã yʉ mena roro mʉjãã tʉ̃goñañati? J7  Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, cʉ̃tʉ macããna Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ cajʉ̃gobueri majã pʉame bairo ĩ tʉ̃goñañuparã na yeripʉ: “Diore cʉ̃ netõnʉcãʉ̃ átiyami bairo cʉ̃ caĩrĩjẽ mena. ‘Merẽ mʉ carorije wapare yʉ recõãña,’ cʉ̃ ũcʉ̃ ĩ masĩã maa.” -6S Bairo cʉ̃ caetaro ĩña, ti macã macããna jĩcããrã Jesutʉ, ñicãrĩ cabʉʉricʉre cʉ̃ neasúparã, na canerĩ coro mena. Bairo na caató ĩña, Jesús pʉame masĩcõãñupʉ̃ cʉ̃ mena na catʉ̃goñatutuarijere. Torecʉ, atore bairo qũĩñupʉ̃ Jesús ñicãrĩ cabʉʉricʉre: —Yʉ yaʉ, caroaro ʉseanirõ ãnitʉ̃goñaña. Merẽ mʉ carorije wapare yʉ netõõcõãña —qũĩñupʉ̃ Jesús. Y5 - Bairo na caĩrõ tʉ̃go, Jesús cũmuarẽ ájããñupʉ̃ tunu. Bairo ájãã yua, ti ʉtabʉcʉra ape nʉgõãpʉ pẽñacoásúpʉ cʉ̃ cabuerã mena. Pẽñaátí yua, cʉ̃ ya macã majũpʉ etayupʉ. I4 "Bairo tiere tʉ̃gori, camasã pʉame ĩñarásúparã cabaiatajere. Bairo topʉ etarã, Jesure qũĩña yua, bʉtioro aperopʉ cʉ̃ árotiyuparã. Na ya yepare cʉ̃ caãno boesuparã.3!Bairo na cabairo ĩña, yeseare cacotemiatana pʉame acʉari acoásúparã. Bairo macãpʉ etarã, na quetibʉjʉyuparã nipetiro yesea na cabaiatajere. Tunu bairoa nipetiro wãtĩ yeri pũna cacʉ̃gomiatana na cabaiataje cʉ̃ãrẽ na quetibʉjʉyuparã. 2+ Bairo na caĩrõ tʉ̃go, “¡Jaʉ, topʉ ánája toroque!” na ĩñupʉ̃ Jesús, na ároti yua. Bairo cʉ̃ caĩrõ, wãtĩ yeri pũna pʉame caʉ̃mʉarẽ na witipeticoásúparã. Yeseapʉre jããrásúparã. Bairo yeseare na cajããrĩpaʉ yua, yesea ʉ̃tãʉ̃ bui caãnimiatana pʉame mecʉ̃rã ʉtabʉcʉrapʉ atʉre ñañuacoásúparã. Bairi yua, ruapeticoásuparã yesea pʉame. ^15Bairo na caʉgaãno, wãtĩ yeri pũna pʉame atore bairo bʉtioro qũĩñuparã Jesure: —Jããrẽ mʉ caacurewiyojomajũgaata, yesea tʉpʉ jãã árotiya. Napʉre jãã jããgarã —bʉtioro qũĩñuparã. e0CMai, to jʉ̃goye cayoajãñurĩpaʉpʉ capããrã yesea nurĩcãrã ʉga ãñuparã. 8/iBairi yua, na, caʉ̃mʉa pʉame Jesús cʉ̃ camaanʉcãrõ ĩña, bairo qũĩ awajayuparã: —¿Mʉ, Dios macʉ̃, ñerẽ acʉ́ mʉ atíati jãã tʉre? ¿Dios popiye jããrẽ cʉ̃ caátipa rʉ̃mʉ jʉ̃goye, mʉ pʉame popiye jãã baio joroque átigʉ mʉ atíati? —qũĩñuparã bʉtioro. 6.eCabero ti ʉtabʉcʉra ape nʉgõãpʉ pẽñaetayuparã Jesujãã, Gadara na caĩrĩ yepapʉ. Bairo eta yua, maanʉcãñupʉ̃ Jesús. Bairo cʉ̃ camaanʉcãrõ, pʉgarã caʉ̃mʉa wãtĩ yeri pũna cacʉ̃gorã pʉame cʉ̃tʉ etayuparã. Camasãrẽ na carerica ʉ̃tã wiiripʉ caãniatana cʉ̃tʉ etayuparã. Mai, na pʉame cauwiorã majũ ãñuparã. Bairi camasã pʉame tipaʉre netõámasĩẽtĩnucũñuparã. z-mBairo cʉ̃ caáto ĩña, cʉ̃ cabuerã pʉame qũĩñacõã maniáti, atore bairo ãmeo ĩñuparã na majũ: —¡Ago tame! ¿Ñamʉ ũcʉ̃ cʉ̃ ãniñati Jesús? Wĩno, ocoturi cʉ̃ã cʉ̃ tʉ̃gocõãña. Los endemoniados de Gadara X,)Bairo na caĩwãcõrõ tʉ̃go, bairo na ĩñupʉ̃: —¿Nopẽĩrã bʉtioro mʉjãã uwiyati? ¡Dios mena mʉjãã tʉ̃goñatutuaetimajũcõãña! —na ĩñupʉ̃. Ĩ yaparo, wãmʉnʉcãrĩ yua, wĩnorẽ jãnarotiyupʉ. Tunu bairoa oco turi cʉ̃ãrẽ jãnarotiyupʉ. Bairo cʉ̃ caáto, jicoquei jãnapeticoasuparo yua. O+Bairo cʉ̃ cabairoi, cʉ̃ cabuerã pʉame cʉ̃ wãcõñuparã. Cʉ̃ wãcõrĩ atore bairo qũĩñuparã Jesure: —¡Jããrẽ cabuei, jãã netõõña! ¡Ruarã marĩ baiya! —qũĩñuparã. *Bairo ájãã yua, ti ʉtabʉcʉrapʉ pẽñacoásúparã. Bairo na caátó yua, wĩno pairo papu atíjʉ̃goyuparo. Bairo capapuro ocoturi pairo atíjabejããñuparõ, cũmua ruagari tʉ̃nipʉ yua. Mai, Jesús pʉame na caátó beroaca cãnijããcoasupʉ. ')GBairo cʉ̃ caĩrõ bero, Jesús pʉame cũmua capairicapʉ ájããñupʉ̃. Bairo cʉ̃ caájããrõ ĩñarã, cʉ̃ cabuerã cʉ̃ã ájããñuparã. 0(YBairo cʉ̃ caĩmiatacʉ̃ãrẽ, Jesús pʉame bairo qũĩñupʉ̃: —Ãmerẽ yʉ mena mʉ cabapacʉto yʉ boya. Camasã cariacoatanarẽ bairo caãna pʉame na qũẽnoáto cabaiyasirãrẽ —qũĩñupʉ̃ Jesús jĩcãʉ̃ cʉ̃rẽ caʉsagamirẽ. Jesús calma el viento y las olas }'sBairi apei Jesús berore caʉsaʉ pʉame atore bairo qũĩñupʉ̃: —Yʉ Quetiupaʉ, mai mʉ mena yʉ bapacʉperigʉ. Yʉ pacʉre cʉ̃ cotei ácʉ yʉ baiya. Cʉ̃ cariacoato bero roque, mʉ mena yʉ ábujioʉ —qũĩñupʉ̃ Jesure. T&!Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, atore bairo qũĩñupʉ̃ Jesús: —Macãnʉcʉ̃ macããna waibʉtoa na caãnipaʉri cʉ̃goyama. Minia cʉ̃ã na riabatiri na caãnipaʉrire cʉ̃goyama. Bairo na cacʉ̃gomiatacʉ̃ãrẽ, yʉa, Camasã Jʉ̃gocʉ, yʉ caãnipaʉ ũno yʉ cʉ̃goetiya —qũĩñupʉ̃ Jesús caʉ̃mʉrẽ. %Bairo na caápáro jʉ̃goye, jĩcãʉ̃ Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ cajʉ̃gobuei pʉame Jesure qũĩñupʉ̃: —Cabuei, yʉ cʉ̃ã mʉ cabuei yʉ ãnigaya. Bairi noo mʉ cañesẽãrõpʉ yʉ ágʉ yʉ cʉ̃ã —qũĩñupʉ̃. a$;Cabero camasã capããrã majũ Jesús tʉpʉre ĩñanucũ ãmejoreyuparã. Bairo na cabairo ĩñarĩ, Jesús pʉame, “Ʉtabʉcʉra ape nʉgõãpʉ marĩ pẽña átóca,” na ĩñupʉ̃ cʉ̃ cabuerãrẽ. i#KBairo profeta Isaías ãnacʉ̃ cʉ̃ caĩquetibʉjʉ jʉ̃goyeticũrĩcãrõrẽ bairo baietaro baiyuparo. Atore bairo ĩ quetibʉjʉ woatucũñañupĩ Isaías: “Marĩ riayere, popiye marĩ cabairije nipetirijere marĩ netõbojagʉmi,” ĩ quetibʉjʉ woatucũñañupĩ Isaías ãnacʉ̃ Jesús cʉ̃ caátipeere. Los que querían seguir a Jesús T"!Cabero canaioatípaʉ Pedro ya wiipʉre etayuparã nipetiro ti macã macããna. Wãtĩ yeri pũnarẽ cacʉ̃gorãrẽ na jeasúparã Jesús tʉpʉ. Bairo Jesús na caetaro ĩña, wãtĩ yeri pũnarẽ na acurewiyojoyupʉ. Jĩcãnia cʉ̃ caĩrõ witicoásúparã. Tunu bairoa nipetiro cariayecʉnarẽ na catioyupʉ Jesús. !Bairo cõ cabairo ĩña, cõ wãmorẽ pãñañupʉ̃. Bairo cʉ̃ caátoa, jicoquei yua jãnacoasuparo bʉgoye pʉame. Tocãrõã caticoasupo. Bairo catiácó yua, tocãrõã ʉgariquere na qũẽnonuñupõ Jesujããrẽ. Jesús sana a muchos enfermos 4 aCabero acoásúpʉ Jesús, Pedro cawãmecʉcʉ ya wiipʉ. Bairo ti wii jããetari Pedro mañicõrẽ cõ ĩñañupʉ̃. Cõ pʉame riao baiyupo. Bʉtioro bʉgoyupo. xi Ĩ quetibʉjʉ yaparo, atore bairo qũĩnemoñupʉ̃ tunu soldaua quetiupaʉ capitárẽ: —Tunu ácʉ́ja mʉ ya wiipʉ. Tore bairo yʉ mena mʉ catʉ̃goñatutuarore bairo to baiáto. Mʉ paabojari majõcʉ caticoagʉmi —qũĩñupʉ̃. Tocãrõã bairo cʉ̃ caĩrõ, jicoquei caticoasupʉ capitán paabojari majõcʉ yua. Jesús sana a la suegra de Pedro wg Bairo caroaro na mena na caʉga bapacʉtimiatacʉ̃ãrẽ, aperã capããrã judío majã Dios cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉre caetabujioatana pʉamerẽ canaitĩãrõpʉ na joregʉmi Dios, cʉ̃ mena na catʉ̃goñatutuaetie wapa. Bairi capããrã topʉ otigarãma. Na opire bacarʉpotugarãma, bʉtioro yapapuarã yua —na ĩñupʉ̃ Jesús cʉ̃ bero caʉsarãrẽ.  Tunu cariape ñinemoña: Ape rʉ̃mʉ capããrã camasã romano majõcʉ ũna muipʉ cʉ̃ cawãmʉatópʉ caatíatana, bairi muipʉ cʉ̃ cañajãátopʉ caatíatana cʉ̃ã nipetiropʉ caatíatana etari, marĩ ñicʉ̃jãã, Abraham, Isaac, Jacob mena mesapʉ ruigarãma. Judío majã caãmerã na caãnimiatacʉ̃ãrẽ, na mena ʉga bapacʉtigarãma Dios cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉ caetaro. w Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, Jesús pʉame tʉ̃goacʉacoasupʉ. Bairi cʉ̃rẽ caʉsarãrẽ na ãmejore ĩñarĩ, atore bairo na ĩñupʉ̃: —Mʉjããrẽ cariape ñiña: Ato Israel yepa macããna jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ ãnirẽ bairo yʉ mena catʉ̃goñatutuaʉre yʉ bócaetañaẽtĩña. Cʉ̃ pʉame tʉ̃goñatutuajãñuñami Dios cʉ̃ carotimasĩrĩjẽrẽ. !; Yʉ netõjãñurõ carotirã na carotiricʉ yʉ ãniña. Tunu bairoa yʉ cʉ̃ã quetiupaʉ ãnirĩ yʉ ʉ̃mʉarẽ na yʉ rotimasĩnucũña. Bairi “Tiaya,” yʉ caĩrõ, jicoquei atínucũñama. Tunu “Ánája,” yʉ caĩrõ, jicoquei ánucũñama. Tunu “Bairo ása,” yʉ paabojari majãrẽ yʉ caĩrõ, jicoquei yʉ caĩrõrẽ bairo átinucũñama —qũĩñupʉ̃ quetiupaʉ capitán Jesure. wgBairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, atore bairo qũĩñupʉ̃ soldaua quetiupaʉ capitán Jesure: —Yʉ Quetiupaʉ, yʉ mena mʉ ápéi. Mʉ, caãnimajũʉ̃ mʉ ãniña. Yʉ pʉame roque mʉrẽ bairo yʉ baietiya. Bairi yʉ ya wiire mʉ cajããrõ ñuetõ. Atopʉa ãcʉ̃, “Cʉ̃ catiáto,” mʉ caĩjoro jeto ñurõ. Bairo mʉ caĩrõ, caticoagʉmi yʉ yaʉ. 0YBairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, bairo qũĩñupʉ̃ Jesús: —Mʉ mena, mʉ ya wiipʉ yʉ ágʉ. Mʉ paabojari majõcʉre yʉ catiobojaʉágʉ́ —qũĩñupʉ̃. gGAtore bairo qũĩñupʉ̃: —Yʉ Quetiupaʉ, yʉ paabojari majõcʉ jĩcãʉ̃ riajãñuñami. Ámasĩẽtĩñami. Cʉ̃ ñicããrĩ bʉʉjãñuñami. Cʉ̃ rupaʉ cʉ̃ãrẽ bʉtioro wisiojãñuñami —qũĩñupʉ̃. >uCabero Capernaum na caĩrĩ macãpʉ etayupʉ Jesús. Bairo cʉ̃ caetaro tʉ̃go, jĩcãʉ̃, romano soldaua quetiupaʉ capitán majũ cʉ̃tʉ etayupʉ, cʉ̃ jẽniñagʉ. c?Bairo qũĩnemoñupʉ̃ tunu Jesús: —Tʉ̃goya. Aperãrẽ na quetibʉjʉeticõãña mʉrẽ yʉ canetõatajere. Cariape acoácʉ́ja sacerdote tʉpʉ. Qũĩñoña mʉ rupaʉ, mʉ cacatiatajere. Bairo tunu Diore cʉ̃ nuniña mʉ cacatirije wapare. Tore bairo marĩ átirotiyupi Moisés ãnacʉ̃. Bairo mʉ caátiatato bero, nipetiro camasã masĩgarãma mʉ cacatiatajere yua —qũĩñupʉ̃ Jesús carupaʉ boamiatacʉre. Jesús sana al criado de un capitán romano 4aBairo cʉ̃ caĩjẽnirõ tʉ̃go, Jesús pʉame cʉ̃ wãmo mena cʉ̃ pãñañupʉ̃. Bairo áticõã, atore bairo qũĩñupʉ̃ Jesús: —Mʉ cacatiro yʉ boya. ¡Bairi mʉ yʉ netõõña! —qũĩñupʉ̃ cariaʉre. Bairo Jesús cʉ̃ caĩrõ, jicoquei caticoasupʉ carupaʉ boamiatacʉ. s_Bairo cabairo, jĩcãʉ̃ carupaʉ boaʉ pʉame Jesutʉ cʉ̃ rʉpopaturi mena etanumurĩ qũĩroaʉ etayupʉ. Bairo eta, atore bairo qũĩ jẽniñupʉ̃: —Yʉ Quetiupaʉ, mʉ cabooata, yʉ mʉ netõõgʉ yʉ caboariaye cʉtiere.  Bairo Jesús ʉ̃tãʉ̃pʉ caãniatacʉ tunu ruiasúpʉ. Bairo cʉ̃ caruiató, capããrã camasã cʉ̃ bero ʉsayuparã. "=Jesús pʉame Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ cajʉ̃gobueri majãrẽ bairo camasãrẽ na quetibʉjʉesupʉ. Carotimasĩ cʉ̃ caquetibʉjʉrore bairo na quetibʉjʉyupʉ. Bairi cʉ̃ yaye quetire tʉ̃gori, cʉ̃ tʉ̃gocõã maniásuparã nipetiro camasã. lH~}Czyx wv=<;w:#99765493+1d/..-\,*)p(&p$""+]$?r:\hw4< =15JNHl} Jãã ĩ quetibʉjʉ yaparo, ape wãme ĩcõñarĩ atore bairo na ĩnemowĩ Jesús tunu cʉ̃tʉ catʉ̃gorã etarãrẽ: “Dios cʉ̃ carotiripaʉ atore bairo niña: Oteriquere caotei cʉ̃ oterique caroa majũrẽ cʉ̃ wesepʉre oteyupʉ. xki Bairãpʉa, aperã roque Dios yaye quetire ʉseanirĩ tʉ̃goyama. Na yeri pũnapʉ cariape tʉ̃gopeori, tiere tʉ̃goʉsayama. Caotei cʉ̃ caoterique ape rupaa, caroa yepapʉ cañarĩcã rupaare bairo niñama. Bairi jĩcã jatí cien rupaa majũ rícacʉsuparo. Ape jatí sesenta rupaa majũ rícacʉsuparo. Ape jatí treinta majũ rícacʉsuparo. Torea bairo niñama Dios yayere catʉ̃goʉsanucũrã pʉame,” jãã ĩ quetibʉjʉwĩ Jesús. La parábola de la mala hierba entre el trigo gjG Bairo tunu aperã camasã Dios yaye quetire, ‘Jaʉ,’ na caĩrõ bero, apeye ũnie pʉamerẽ bʉtioro tʉ̃goña macãñama. Ati yepa macããjẽ wapatarique ũnierẽ, bairi caroaro na caãnigarije cʉ̃ãrẽ tʉ̃goñañama bʉtioro. Bairi Dios bʉsʉriquere tʉ̃goña masiriticõãñama. Caroaro caánarẽ bairo na caáperoi, caríca bʉtimasĩẽtĩẽrẽ bairo niñama. Bairi naa, caotei cʉ̃ caoterique ape rupaa pota watoapʉ cañarĩcã rupaare bairo niñama. xii Bairo tunu aperã camasã Dios yaye quetire ʉseanirõ tʉ̃go, jicoquei, ‘Jaʉ,’ ĩñama. Bairo bomirãcʉ̃ã, bairãpʉa na yeripʉ caroaro cʉ̃ yʉetiyama. Capútirije canʉcõmanajẽrẽ bairo niñama. Bairi roro na cabairo caãno, o Dios yaye quetire na catʉ̃goʉsaro jʉ̃gori aperã narẽ na caĩñatero ĩñarã, yoaro mee jãnañama Dios yaye quetire yua. Dios mena yoaro ãmerĩñama. Naa, caotei cʉ̃ caoterique ape rupaa ʉ̃tã buipʉ cañarĩcã rupaare bairo niñama. h }gs Camasã jĩcããrã Dios yaye quetire tʉ̃goyama. Bairo tʉ̃gomirãcʉ̃ã, tʉ̃gomasĩẽtĩñama. Dios bʉsʉriquere na catʉ̃goatato beroaca, wãtĩ pʉame uwaro eta, jecõãñami na camasĩbujioatajere. Minia na cawʉje ʉgaricarore bairo etanecõãñami wãtĩ, na camasĩbujioatajere. Na pʉame caotei cʉ̃ caoterique maapʉ cañarĩcã rupaare bairo niñama. f Bairo ĩ quetibʉjʉ yaparo, atore bairo jãã ĩ quetibʉjʉ masĩõwĩ caoteire ĩcõñarĩ cʉ̃ caquetibʉjʉatajere: “Tʉ̃goya yʉ cabuerã. Mʉjããrẽ yʉ quetibʉjʉgʉ caroaro, ĩcõñarĩ caotei quetire camasãrẽ yʉ caquetibʉjʉatajere: e Bairo ĩ quetibʉjʉ yaparo, atore bairo jãã ĩnemowĩ tunu Jesús: “Tirʉ̃mʉpʉ macããna profeta majã capããrã majũ mʉjãã caĩñarĩjẽ ũnierẽ ĩñagamiñupã. Na ũna aperã carorije wapa cacʉ̃goenarẽ bairo caána cʉ̃ã tiere ĩñagamiñupã. Mʉjãã catʉ̃gorije ũnie cʉ̃ãrẽ tʉ̃gogamiñupã. Bairi mʉjãã, yʉ cabuerã pʉame capee ĩña, tʉ̃go, caána ãnirĩ, ʉseanirĩ ãña,” jãã ĩwĩ Jesús, jãã, cʉ̃ cabuerãrẽ. Jesús explica la parábola del sembrador d Bc} Ati macã macããna, na yeripʉ catʉ̃goñamasĩgaetoi cacaapee cʉ̃gorã nimirãcʉ̃ã, yʉ caátiere ĩñamasĩẽtĩñama.Tunu bairoa caãmoo cʉ̃gorã nimirãcʉ̃ã, yʉ yaye quetire tʉ̃gomasĩẽtĩñama.Na yeripʉre tʉ̃goña masĩẽtĩñama na yʉ caquetibʉjʉgamirĩjẽrẽ.Bairi, “Jãã mʉ netõõwã,” ñietinucũñama,’ ĩ quetibʉjʉ cũñañupĩ Isaías ãnacʉ̃,” ĩ quetibʉjʉwĩ Jesús. bb= Dios bʉsʉrica tutipʉ Isaías ãnacʉ̃ cʉ̃ caĩquetibʉjʉ jʉ̃goyeticũrĩcãrõrẽ bairo baietaro baiya narẽ:‘Ati yepa macããna yʉ yaye quetire tʉ̃gomirãcʉ̃ã, di rʉ̃mʉ ũno tiere tʉ̃gomasĩẽtĩñama.Tunu bairoa cacaapee cʉ̃gorã nimirãcʉ̃ã, di rʉ̃mʉ ũno yʉ caátiere ĩñamasĩẽtĩñama. a1 Bairi ape wãme ĩcõñarĩ na yʉ quetibʉjʉnucũña camasã yʉtʉ catʉ̃gorã etarãrẽ. Bairi na pʉame cacaapee cʉ̃gorã nimirãcʉ̃ã, Dios cʉ̃ caátiere ĩñamasĩẽtĩñama. Tunu bairoa cʉ̃ yaye quetire tʉ̃gomirãcʉ̃ã, tiere tʉ̃gomasĩẽtĩñama. t`a Bairi ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ yʉ caquetibʉjʉrijere cʉ̃ catʉ̃goʉsaata, Dios pʉame cʉ̃ masĩõnemogʉmi tunu. Bairo átimicʉ̃ã, petoaca catʉ̃goʉsaʉ cʉ̃ caãmata, cabero cʉ̃ camasĩmiatajere cʉ̃ masiriyocõãgʉmi. ?_w Bairo jãã caĩrõ tʉ̃go, atore bairo jãã ĩ quetibʉjʉwĩ Jesús: “Dios cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉ macããjẽrẽ tirʉ̃mʉpʉ macããna na catʉ̃goetajere mʉjãã roquere mʉjãã masĩõñami. Aperã tiere na camasĩrõrẽ boetiyami. Torecʉ, ape wãme ĩcõñarĩ na quetibʉjʉ rotiyami Dios. ^ Cabero jãã, Jesús cʉ̃ cabuerã cʉ̃tʉ jãã etawʉ. Cʉ̃tʉ eta yua, atore bairo cʉ̃ jãã ĩ jẽniñawʉ̃: “Camasã, mʉtʉ catʉ̃gorã etarãrẽ, ¿nopẽĩ capee ĩcõñarĩ na mʉ quetibʉjʉnucũñati?” cʉ̃ jãã ĩwʉ̃. c]? Mʉjãã, caãmoocʉna mʉjãã ãniña. Bairi ãmerẽ yua, mʉjããrẽ yʉ caquetibʉjʉatajere tʉ̃goãmewiyoya mʉjãã yeripʉ,” na ĩwĩ Jesús cʉ̃tʉ catʉ̃gorã etarãrẽ. El porqué de las parábolas p\Y Cabero ape rupaa pʉame caroa yepapʉ ñañuparõ. Cabero puti, bʉticoasuparo. Bairo bʉtiátó, jĩcã jatí cien rupaa majũ rícacʉsuparo. Ape jatí sesenta rupaa majũ rícacʉsuparo. Ape jatí treinta majũ rícacʉsuparo. Z[- Cabero cʉ̃ cawẽbatoro, ape rupaa pota yucʉ watoapʉ ñañuparõ. Cabero pota yucʉ pʉame cabʉtinetõrõ, tie oterique pʉame caroaro pútimasĩẽsuparo. Pota yucʉ pʉame otere bʉtibiacõãñuparõ. Z/ Bairo tie oterique pʉame pútiatímii yua, yoaro mee riacoásúparo muipʉ cʉ̃ caasijĩãrõĩ, dope bairo nʉcõõrĩ jõmasĩẽtĩrĩ yua. %YC Cabero cʉ̃ cawẽbatoro, ape rupaa ʉ̃tã yepapʉ cayepa esemenirõpʉ ñañuparõ. Tie pʉame yoaro mee putimiñuparõ, cayepa esemenirõ caãnoi yua. lXQ Topʉ eta, cʉ̃ oteriquere wẽbato otejʉ̃goyupʉ. Bairo caroaro cʉ̃ caotemiatacʉ̃ãrẽ, oterique jĩcã rupaa ñañuparõ maapʉ. Bairo maapʉ ti rupaa cañarõ ĩñarã, minia pʉame wʉruiatí, ʉgarecõãñuparã. IW  Bairo na cabairo, capee wãme ĩcõñarĩ na quetibʉjʉwĩ Jesús. Atore bairo na ĩ quetibʉjʉwĩ: “Jĩcã rʉ̃mʉ ásúpʉ jĩcãʉ̃ caʉ̃mʉ cʉ̃ wesepʉ, oteriquere otei ácʉ́. aV; Bairo cʉ̃ caruiro, camasã capããrã cʉ̃tʉ neñaetawã. Bairo capããrã majũ na caãnoi, Jesús pʉame cũmua turorica capairicapʉ ájããwĩ. Cʉ̃tʉ catʉ̃gorã etarã pʉame peta paputiropʉ nucũwã. cU A Ti rʉ̃mʉa ti wii caãniatacʉ witiátí yua, ʉtabʉcʉra tʉ̃nipʉ ruietawĩ Jesús. OT 2Noa ũna yʉ Pacʉ ʉmʉrecóo macããcʉ̃ cʉ̃ carotirore bairo caána pʉame yʉ bairãrẽ bairo caãna, bairi yʉ bairã rõmirĩrẽ bairo caãna, bairi yʉ pacore bairo caãna niñama.JS  1Ĩ quetibʉjʉ yaparo, cʉ̃ wãmorẽ, jãã, cʉ̃ cabuerã tʉre ñupuajori atore bairo qũĩnemowĩ tunu: —Ãnoa niñama yʉ pacore bairo caãna, bairi yʉ bairãrẽ bairo caãna. kRO 0Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, atore bairo qũĩwĩ Jesús cʉ̃rẽ caquetibʉjʉre: —Naa, yʉ paco, yʉ bairã cʉ̃ã, yʉ yarã majũ na caãnimiatacʉ̃ãrẽ, aperã, yʉ yarãrẽ bairo caãna niñama na cʉ̃ã. WQ' /Bairo macãpʉ na cacotenucũrõ, Jesutʉ macããcʉ̃ jĩcãʉ̃ atore bairo qũĩwĩ Jesure: —Mʉ paco, mʉ bairã mʉ macãũparã. Macãpʉa mʉrẽ coterã átiuparã —qũĩwĩ jĩcãʉ̃ Jesure. >Pu .Bairo narẽ cʉ̃ caquetibʉjʉãno, Jesús paco, bairi cʉ̃ bairã cʉ̃ã topʉ etayupa. Eta yua, cʉ̃ caãni wii macãpʉ cʉ̃ cotenucũñupã, cʉ̃ mena bʉsʉgarã. LO -Bairo cabairo ĩña yua, ácoacʉmi tunu wãtĩ, aperã jĩcã wãmo peti pʉga pẽnirõ cãnacãʉ̃ majũ cʉ̃ netõrõ cañuenarẽ na piineñoʉ ácʉ́. Bairo na bocá, ‘¡Jito!’ na ĩ, caʉ̃mʉrẽ cʉ̃ jããrãma tunu nipetirã. Bairi cʉ̃ yeripʉ ãnicõãrãma tunu. Bairo na caãno, jõpʉame roro baibujioʉmi tunu caʉ̃mʉ pʉame yua. Torea bairo baigarãma ati yʉtea macããna carorã, Dios narẽ cʉ̃ canetõatato bero cʉ̃ Yeri majũrẽ na yeripʉ caboena pʉame,” na ĩ quetibʉjʉwĩ Jesús fariseo majãrẽ. La madre y los hermanos de Jesús ]N3 ,‘Yʉ caãnimiatatopʉa yʉ tunuágʉ tunu,’ ĩ tʉ̃goñaʉmi. Bairo ĩ tʉ̃goña yua, tunuá, caʉ̃mʉrẽ qũĩñaʉmi tunu. Caʉ̃mʉ yeri pʉame caroaro na caowa qũẽnopeyoatato wiire bairo bauʉmi. $MA +Ĩ quetibʉjʉ yaparo, ape wãme ĩcõñarĩ atore bairo na ĩnemowĩ Jesús tunu: “Wãtĩ yeri pũna caʉ̃mʉrẽ cʉ̃ cawitiátato bero, noo caoco manipaʉripʉ áñesẽãʉ̃mi. Áñesẽã yua, cʉ̃ caãniparore cʉ̃ cabocaeticõãta, atore bairo ĩ tʉ̃goñaʉmi: \L1 *Tunu bairoa ti rʉ̃mʉ caetaro, jĩcãõ catitunurĩ, mʉjãã, ãme caãnarẽ, “Cariapea mʉjãã tʉ̃goʉsaepʉ,” mʉjããrẽ ĩregomo cõ cʉ̃ã. Ape nʉgõã waru jopepʉ macããcõ quetiupao ãnacõ cʉ̃ã bairo mʉjããrẽ ĩgomo. Cõ pʉame noo cayoaropʉ asúpo, Salomón ãnacʉ̃ cʉ̃ camasĩrĩjẽrẽ tʉ̃gogo. Bairo catʉ̃gogarico cõ caãnimiatacʉ̃ãrẽ, mʉjãã, ãme caãna yʉ camasĩrĩjẽrẽ mʉjãã tʉ̃gogaetiya. Bairo Salomón netõrõ camasĩ yʉ caãnimiatacʉ̃ãrẽ, yʉ caĩrĩjẽrẽ mʉjãã tʉ̃gogaetiya. El espíritu impuro que regresa 2K] )Tirʉ̃mʉpʉre Jonás cʉ̃ caĩrĩjẽrẽ tʉ̃gorã, Nínive macã macããna pʉame roro na caátajere jãnacõãñupã. “Cariapea Dios cʉ̃ caquetibʉjʉnetõrotiricʉ majũ niñami Jonás,” ĩ tʉ̃goñamasĩñupã. Bairo Jonarẽ na caĩtʉ̃goñamiatacʉ̃ãrẽ, mʉjãã, ãme caãna pʉame Jonás netõjãñurõ caãnimajũʉ̃ cʉ̃ caĩrĩjẽrẽ mʉjãã tʉ̃goʉsagaetiya. Bairi Dios cʉ̃ caĩñabeseri rʉ̃mʉ caetaro, Nínive macã macããna pʉame catitunurĩ, “Roro majũ mʉjãã tʉ̃goʉsaesupa,” mʉjãã ĩgarãma. FJ (Jonás pʉame itia rʉ̃mʉ, itia ñami majũ wai capai paaro pupeapʉ ãñupĩ. Torea bairo yʉ, Camasã Jʉ̃gocʉ cʉ̃ã itia rʉ̃mʉ, itia ñami majũ ati yepa pupeapʉ yʉ ãnigʉ. I 'Bairo na caĩrõ tʉ̃gomicʉ̃ã, atore bairo na ĩwĩ Jesús: —Ati yepa macããna, ãme caãna, caroaro Dios mena ãnimasĩẽtĩñama. Jĩcã rʉ̃mʉ cʉ̃ boo, ape rʉ̃mʉ cʉ̃ boetiyama. Átijẽño ĩñorĩqũẽ jetore boyama. Bairo na cabomiatacʉ̃ãrẽ, tiere na áti ĩñoetigʉmi Dios. Merẽ na quetibʉjʉ cũñupĩ Jonás ãnacʉ̃ cʉ̃ cabairiquere. H &Cabero jĩcããrã Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ cajʉ̃gobueri majã, bairi fariseo majã mena Jesutʉ etawã tunu. Atore bairo qũĩwã: —Cabuei, jĩcã wãme ũno átijẽño ĩñorĩqũẽrẽ jããrẽ mʉ áti ĩñowã. XG) %Mʉjãã ya risero jʉ̃gori mʉjãã masĩgʉmi Dios mʉjãã caátiãnierẽ. Caroaro caĩrĩcʉ̃ cʉ̃ caãmata, carorije wapa cacʉ̃goecʉre bairo qũĩñagʉmi Dios. Roro caĩrĩcʉ̃ cʉ̃ caãmata roque, carorije wapa cacʉ̃goʉre bairo qũĩñagʉmi,” na ĩ quetibʉjʉwĩ Jesús. La gente mala pide una señal milagrosa !F; $Cariape mʉjããrẽ ñiña: Dios camasãrẽ na cʉ̃ caĩñabeseri rʉ̃mʉ caetaro, roro na caĩrĩqũẽ tocãnacã wãmerẽ ĩñabesegʉmi Dios. sE_ #Bairi marĩ yeripʉ caroa caãmata, caroa wãme tʉ̃goñarĩqũẽrẽ marĩ bʉsʉnucũña. Tunu bairoa carorijere marĩ cabʉsʉnucũata cʉ̃ãrẽ, marĩ yeri pũnaapʉ carorije caãno jʉ̃gori carorije jeto bʉsʉrique niña. D{ "¡Mʉjãã, ãña ũna moena majũ mʉjãã ãniña! Bairi rorije caáticõãna ãnirĩ dope bairo pʉame caroaro cariape macããjẽrẽ mʉjãã quetibʉjʉ masĩẽna. Marĩ yeri marĩ catʉ̃goñamasĩrĩjẽpʉ caãnoi, marĩ bʉsʉnucũña. cC? !Ĩ quetibʉjʉ yaparo, atore bairo na ĩnemowĩ tunu: “Tʉ̃goñañijate. Jĩcãʉ̃ yucʉ caroʉ́ carorijere rícacʉperiya. Tunu bairoa apei yucʉ caroricʉ caroare rícacʉperiya. Tocãnacã yucʉ carícacʉtii yucʉ rícare ʉgarã, tiire marĩ masĩña. ‘Yucʉ caroʉ́ niña,’ o ‘Yucʉ caroricʉ niña,’ marĩ ĩ masĩña. CB Baipʉa, noa ũna yʉ, Camasã Jʉ̃gocʉre roro na caĩrĩjẽrẽ masiriyogʉmi Dios, cʉ̃rẽ na cajẽniata. Tore bairo átimicʉ̃ã, Espíritu Santore roro na caĩata roque, na masiriyobojaetigʉmi. Ati yʉtea caãno cʉ̃ã, bairi ati yepa cʉ̃ cawasoaro bero caãnipa yʉtea cʉ̃ãrẽ na masiriyoetigʉmi, Dios Espíritu Santore roro na caĩata,” na ĩ quetibʉjʉwĩ Jesús fariseo majãrẽ. El árbol se conoce por su fruto A  “Bairi cariape mʉjããrẽ ñiña: Cabʉsʉpairã dope bairo roro na caĩrĩjẽ tocãnacã wãmerẽ masiriyogʉmi Dios, cʉ̃rẽ na cajẽniata. Bairo masiriyobojamicʉ̃ã, Espíritu Santore roro na cabʉsʉpaiata roquere, na masiriyoetigʉmi. D@ “Yʉ mena caãnigaecʉ, yʉre caĩñateire bairo caãcʉ̃ niñami. Tunu bairoa yʉ mena caquetibʉjʉnetõõgaecʉ, camasãrẽ caquetibʉjʉmawijioʉre bairo caãcʉ̃ niñami. D? Bairo ĩ quetibʉjʉ yaparo, cajerutiri majõcʉre ĩcõñarĩ atore bairo na ĩ quetibʉjʉnemowĩ tunu: “Jĩcãʉ̃ wii upaʉ, catutuaʉ majũ, cʉ̃ ya wii macããjẽrẽ caroaro cʉ̃ caĩñacoteata, ni ũcʉ̃ cajerutiri majõcʉ cʉ̃ yayere jerutimasĩẽcʉ̃mi. Jerutimasĩĩmi baipʉa, ti wii upaʉre cʉ̃ cajiyajʉ̃goata. Bairo cʉ̃ jiyajʉ̃gori bero roque, ti wii macããjẽ nipetirijere jerutipeyo masĩcõãʉ̃mi. ->S Yʉ pʉame, Dios Yeri Espíritu Santo cʉ̃ camasĩõrĩjẽ jʉ̃gori wãtĩ yeri pũnarẽ yʉ caacurewiyojomasĩata, nipetiro camasã yʉ caátiere ĩñarã, ‘Merẽ Dios cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉ marĩrẽ etaya,’ ĩ masĩbujiorãma,” na ĩ quetibʉjʉwĩ Jesús fariseo majãrẽ. ;=o Tunu bairoa Beelzebú jʉ̃gori wãtĩ yeri pũnarẽ na yʉ caacurewiyojomasĩata, ¿ñamʉ cʉ̃ camasĩrĩjẽ jʉ̃gori mʉjãã yarã cʉ̃ã yʉre bairo na átimasĩcʉti? Bairo mʉjãã caĩrõ tʉ̃gorã, mʉjãã yarã pʉame, ‘Cariape mee mʉjãã tʉ̃goñaña,’ mʉjããrẽ ĩbujiorãma. f<E Tore bairo Satanás, wãtĩã quetiupaʉ, cʉ̃ yarãrẽ na cʉ̃ caboeticõãta, ¿dope bairo to ãninetõrõati cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉ? Ãninetõmasĩẽto. Yasipeticoagaro cʉ̃ yarãrẽ, na cʉ̃ caboeticõãta. P; Jesús pʉame masĩcõãwĩ na catʉ̃goñarĩjẽrẽ. Bairo masĩrĩ yua, atore bairo na ĩwĩ: “Quetiupaʉ rey cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉ macããna na caãmeoboeticõãta, jĩcãrõ ãnimasĩẽtĩñama. Tunu bairoa jĩcã macã, o jĩcã wii macããna na caãmeoboeticõãta, na cʉ̃ã caroaro ãnimasĩẽtĩñama. : Bairo na caĩrõ tʉ̃go, fariseo majã pʉame atore bairo ĩwã: “Dios jʉ̃gori mee, Beelzebú, wãtĩã quetiupaʉ majũ cʉ̃ camasĩõrĩjẽ jʉ̃gori wãtĩ yeri pũna, camasãrẽ caãnarẽ na acurewiyojo masĩĩmi Jesús,” ĩwã fariseo majã. 9y Bairo cʉ̃ cacatiro ĩña, nipetiro camasã tʉ̃goñacõã maniáma. Atore bairo ĩwã: “¿Ãni, Jesús, marĩ ñicʉ̃ David ãnacʉ̃ pãrãmi mee cʉ̃ ãnicʉti? ¿Dios cʉ̃ cajoʉ Mesías mee cʉ̃ ãnicʉti?” ĩwã nipetiro camasã. V8% Ape rʉ̃mʉ Jesutʉ cʉ̃ neamá camasã jĩcãʉ̃ wãtĩ yeri pũna cacʉ̃goʉre. Mai, wãtĩ yeri pũna cʉ̃ cajãñarõ jʉ̃gori cʉ̃ pʉame ĩñamasĩẽmi. Bairi tunu bʉsʉmasĩẽmi. Jesús pʉame cʉ̃ catiowĩ cʉ̃ cʉ̃ãrẽ. Bairo cʉ̃ cacatioro, caʉ̃mʉ pʉame bʉsʉmasĩwĩ. Tunu bairoa ĩñamasĩwĩ. 7 Bairi judío majã caãmerã cʉ̃ã nipetirã, ‘Cʉ̃ caĩrõrẽ bairo caroaro marĩ jʉátibojagʉmi,’ĩ tʉ̃goñagarãma,” ĩ quetibʉjʉ woatucũñañupĩ Isaías ãnacʉ̃ Jesús cʉ̃ caátipeere. Acusan a Jesús de recibir su poder del demonio +6O Bairi camasã catʉ̃goñatutuaenarẽ caroaro mena na beyogʉmi.Cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉ caetaparo jʉ̃goye tʉ̃goñatutuarique roquere na jogʉmi. O5 Tunu bairoa camasãrẽ roro na bʉsʉnetõẽtĩgʉmi.Caroa yeri mena roque na quetibʉjʉgʉmi.Bairi noo macã maapʉ ãcʉ̃, di rʉ̃mʉ ũno awajatutiri na quetibʉjʉetigʉmi. 4 “Ãni, yʉ cabesericʉ, yʉ caroti niñami. Cʉ̃ yʉ maijãñuña.Cʉ̃ caátiãnierẽ ñiñaʉseaniña. Bairi yʉ yerire cʉ̃ mena yʉ bapacʉtirotigʉ.Cʉ̃ pʉame judío majã caãmerã cʉ̃ãrẽ cariape quetire na quetibʉjʉgʉmi. e3C Dios bʉsʉrica tutipʉ profeta Isaías ãnacʉ̃ cʉ̃ caĩquetibʉjʉ jʉ̃goyeticũrĩcãrõrẽ bairo baietaro baiwʉ. Atore bairo ĩ quetibʉjʉ woatucũñañupĩ Isaías ãnacʉ̃ Dios cʉ̃ caĩrĩjẽrẽ: b2= Bairo na catio yaparo, narẽ cʉ̃ caátibojarijere aperãrẽ na quetibʉjʉ rotiemi. 1' Jesús pʉame masĩcõãwĩ fariseo majã na caĩtʉ̃goñarĩjẽrẽ. Bairo masĩrĩ yua, topʉ caãniatacʉ aperopʉ acoámí. Bairo cʉ̃ caátó ĩñarã, capããrã camasã cʉ̃ bero ʉsawã. Na mena macããna cariayecʉna nipetirãrẽ na catiowĩ Jesús. P0 Bairo cʉ̃ caáto ĩñarã, fariseo majã pʉame ti wiire witi yua, “¿Dope bairo marĩ ánaati, Jesure pajĩãgarã?” ãmeo ĩ bʉsʉpaijʉ̃goyuparã na majũ. Una profecía acerca de Jesús w/g Bairo na ĩ yaparo, atore bairo qũĩwĩ Jesús caricábʉricʉre: —Mʉ ricáre ñupoya. Bairo cʉ̃ caĩrõ, caricábʉricʉ pʉame cʉ̃ ricáre ñupoowĩ. Tocãrõã cʉ̃ ricá ñucoápʉ ape nʉgõã macã ricáre bairo yua. [./ ¡Camasã pʉamerẽ oveja netõjãñurõ na maiñami Dios! Bairi cañurĩjẽ marĩ caátie ñuña Dios cʉ̃ caĩñajoro marĩ cayerijãrĩ rʉ̃mʉ ũno cʉ̃ãrẽ —na ĩwĩ Jesús ti wii macããnarẽ. -y Bairo na caĩrõ tʉ̃go, atore bairo na ĩwĩ Jesús: —¿Ni ũcʉ̃ mʉjãã mena macããcʉ̃, oveja jĩcãʉ̃ãcã cacʉ̃goʉ ũcʉ̃ cʉ̃ caãmata, cʉ̃ yaʉ opepʉ ati rʉ̃mʉ ũnorẽ cʉ̃ cañarocajãápata, jicoquei cʉ̃ cʉ̃ nemʉgõmasĩẽtĩcʉti? Nipetirã mʉjãã tore bairo mʉjãã átibujiorã, marĩ cayerijãrĩ rʉ̃mʉ ũno cʉ̃ãrẽ. x,i Mai, topʉ ãmi jĩcãʉ̃ caricábʉricʉ. Bairi to macããna qũĩ jẽniñawã Jesure: —Marĩ cayerijãrĩcã rʉ̃mʉrẽã cariayecʉnarẽ marĩ cacatioro, ¿to ñucõãcʉti? O paariquere bairo caãnoi, ati rʉ̃mʉ ũnorẽ tore bairo caápericõãpee, ¿to ãnicʉti? —qũĩ jẽniñawã Jesure, cʉ̃ caĩrĩjẽrẽ na quetiuparãrẽ bʉsʉjãgarã. + Cabero topʉ caãniatacʉ jãã jʉ̃goacoámí tunu Jesús. Á yua, ti yepa macãã wii na cañubueri wiire jãámi. U*# Yʉ, Camasã Jʉ̃gocʉ ãnirĩ, yʉ átirotimasĩña yerijãrĩcã rʉ̃mʉ cʉ̃ãrẽ camasã caroare na caátiãnipeere —na ĩ quetibʉjʉwĩ Jesús fariseo majãrẽ. El hombre de la mano tullida j)M Dios yaye cʉ̃ caquetibʉjʉcũrĩqũẽ, “Waibʉtoa rii joemʉgõrĩ yʉ mʉjãã cañubuero mee, camasãrẽ bopacooro mʉjãã caĩñamairõ roquere yʉ boya,” cʉ̃ caĩquetibʉjʉcũrĩqũẽrẽ mʉjãã tʉ̃gomasĩẽtĩña. Bairo tiere mʉjãã catʉ̃gomasĩata, yʉ cabuerã, carorije wapa cacʉ̃goenarẽ na mʉjãã tutietibujiorã. ( Cariape mʉjããrẽ ñiña: Ãme ati yepapʉ mʉjãã mena macããcʉ̃ jĩcãʉ̃ templo wii netõjãñurõ caãnimajũʉ̃ niñami. C' Tunu bairoa Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩqũẽ ape pũrõ ape wẽẽpʉ sacerdote majã ati rʉ̃mʉ ũnorẽ na caátipeere, ¿mʉjãã ĩñaetinucũñati? Mʉjãã ĩñarĩcãrã. Ati rʉ̃mʉ ũnorẽ templo wiire paariquere bairo camasãrẽ na cajʉ̃goñubuero átirotiyupi Moisés. Bairo na pʉame ati rʉ̃mʉ ũnorẽ na capaamiatacʉ̃ãrẽ, tie jʉ̃gori carorije wapa cacʉ̃gorãrẽ bairo na ĩñaetinucũñami Dios. &% Bairo baiyuparo: David pʉame jããetayupʉ Dios ya wiire cʉ̃ ʉ̃mʉa mena. Ʉgariquere macãrã jããetayuparã. Bairi pan ãñuparõ, caroa Dios yaye majũ na caĩcũrĩqũẽ jeto. Tie pããrẽ sacerdote majã jetore na ʉgarotiyupʉ Moisés ãnacʉ̃. Bairo sacerdote majã jeto na caʉgarije caãnimiatacʉ̃ãrẽ, tie pããrẽ ʉgari bero, cʉ̃ ʉ̃mʉarẽ na batonuñupʉ̃ David. e%C Bairo na caĩtutiro tʉ̃go, atore bairo na ĩwĩ Jesús: —David ãnacʉ̃ queyamiácʉ́, ¿cʉ̃ caátajere na caquetibʉjʉcũrĩqũẽrẽ mʉjãã ĩñaetinucũñati Dios ya tutipʉ? Mʉjãã ĩñanucũrã. g$G Bairo jãã caátore ĩñarĩ, fariseo majã atore bairo qũĩ tutiwã Jesure: —¡Na ĩñañijate! ¿Mʉ cabuerã roro na caátiere miñaetiyati? Ati rʉ̃mʉ ũnorẽ paariquere bairo átiyama mʉ cabuerã, bairo trigo apeacarẽ jeʉgarã. Ati rʉ̃mʉ ũnorẽ caápericõãpee niña na caátie ũnierẽ —qũĩ tutiwã fariseo majã Jesure. k# Q Ti rʉ̃mʉrĩrẽ jãã, judío majã jãã cayerijãrĩ rʉ̃mʉ caãno, jãã netõápʉ́ weseripʉ. Bairo netõáná, jãã, Jesús cʉ̃ cabuerã pʉame queyari, trigo apeacarẽ jeri cacatirijerea jãã ʉgajʉ̃gowʉ. e"C Mʉjãã caátipee yʉ caborije pʉame tʉ̃goña yapapuao joroque mʉjããrẽ áperigaro. Tunu yʉ caborore bairo mʉjãã caátipee masiriyoetiya,” na ĩ quetibʉjʉwĩ Jesús cʉ̃tʉ catʉ̃gorã etarãrẽ.a!; Wecʉa pʉgarã jiyaricarã jĩcãrõ mena na capaarorea bairo marĩ cʉ̃ã jĩcãrõ mena marĩ paaroa. Tunu bairoa yʉ yaye bʉsʉrique cʉ̃ãrẽ tʉ̃gopajeʉsaya. Yʉa, tutuaro caroti mee yʉ ãniña. Caroa yeri pũna mena caquetibʉjʉ yʉ ãniña. Bairi yʉ mena mʉjãã caãmata, caroa yericʉtaje majũ mʉjãã yeripʉre etagaro. S  Tunu mʉjãã nipetirã cajʉ̃gobueri majã na caquetibʉjʉcũrĩqũẽrẽ caátipeyogamirã yʉ mena tʉ̃goñatutuarasá. Caroa yericʉtajere mʉjããrẽ yʉ jogʉ, ‘Jaʉ,’ mʉjãã caĩata.  Bairo qũĩ jẽni yaparo, atore bairo na ĩwĩ Jesús cʉ̃tʉ catʉ̃gorã etarãrẽ: “Yʉ Pacʉ pʉame nipetirije masĩrĩqũẽrẽ yʉ jowĩ. Tunu yʉ caátiãnie cʉ̃ãrẽ yʉ Pacʉ jeto masĩñami. Tunu cʉ̃ caátiãnierẽ yʉ cʉ̃ã yʉ masĩpeyocõãña. Bairi yʉ cʉ̃ã yʉ jeto na yʉ masĩõmasĩña camasã yʉ cabeserãrẽ yʉ Pacʉ cʉ̃ caátiãnierẽ.  Caacʉ, tore bairo mʉ ásupa mʉ cabojʉ̃goyetiricarorea bairo caãno jʉ̃gori,” qũĩ jẽniwĩ Jesús cʉ̃ pacʉre. mS Bairo ti watoa caãno atore bairo Diore qũĩ jẽniwĩ Jesús: “Caacʉ, mʉ, ati ʉmʉrecóo nipetiro upaʉ, mʉ ñujãñuña yʉ yarã mena. Naa, cabʉgoro macããnarẽ bairo caãna na caãnimiatacʉ̃ãrẽ, masĩrĩqũẽrẽ na mʉ joyupa. Aperã, ati yepa macããna, ‘Marĩ roque marĩ masĩnetõña,’ caĩrã pʉamerẽ na mʉ joesupa. G Cariape mʉjããrẽ ñiña: To macããna na catʉ̃goetie wapa, Dios pʉame roro na átigʉmi. Camasãrẽ cʉ̃ caĩñabeseri rʉ̃mʉ caetaro, Capernaum macããna, Sodoma macããna netõjãñurõ popiye baigarãma,” na ĩ quetibʉjʉwĩ Jesús, camasã cʉ̃tʉ catʉ̃gorã etarãrẽ. Vengan a mí y descansen nU Torea bairo Capernaum macã macããna cʉ̃ã baigarãma. ‘Jõbuipʉ marĩ ágarã,’ caĩtʉ̃goñarã na caãnimiatacʉ̃ãrẽ, ¡caʉ̃cʉ̃ãrĩ opepʉ roquere na regʉmi Dios! Cʉ̃ caátijẽñorĩjẽ capeere ĩñawã Capernaum macããna. Tirʉ̃mʉpʉ macããna, Sodoma macããna ãnana, Capernaum macããna na caĩñarĩcãrõrẽ bairo na cʉ̃ã na caĩñaata, roro na caátajere jãnarĩ, yasietibujioricarãma. Na ya macã pʉame ati rʉ̃mʉrẽ nicõãbujioro mai. B} Cariape mʉjããrẽ ñiña: Camasãrẽ Dios cʉ̃ caĩñabeseri rʉ̃mʉ caetaro, Corazín, bairi Betsaida macããna pʉame, Tiro, Sidón macããna netõjãñurõ popiye baigarãma. fE “¡Roro majũ baigarãma to Corazín macã macããna! ¡Roro majũ baigarãma Betsaida macã macããna cʉ̃ã! Dios cʉ̃ caátijẽñomasĩrĩjẽ capeere ĩñawã. Bairo caĩñarã nimirãcʉ̃ã, roro na caátajere jãnagaema. Tirʉ̃mʉpʉ macããna Tiro, Sidón macããna ãnana, Corazín, Betsaida macããna na caĩñarĩcãrõrẽã bairo na cʉ̃ã na caĩñaata, roro na caátajere jãnabujioricarãma Tiro, Sidón macããna pʉame. Bʉtioro yapapuarã na cajãñarĩjẽ jutii ũnierẽ jãñabujioricarãma. Peero õwã cʉ̃ãrẽ na rʉpoapʉ mapeobujioricarãma, bʉtioro yapapuari yua. 7 Ĩ quetibʉjʉ yaparo, atore bairo na ĩnemowĩ tunu Jesús to macããnarẽ, ape macãã macããna roro na cabairiquere. Mai, na macããrẽ ãcʉ̃, capee caroa átijẽño ĩñorĩqũẽrẽ na áti ĩñowĩ Jesús. Bairo narẽ caroaro cʉ̃ caátimiatacʉ̃ãrẽ, na pʉame roro na caátajere tʉ̃goña yapapuari tʉ̃goña wasoaema na yerire. Bairi atore bairo na ĩwĩ Jesús na cabaipeere: @y Bairi Juan bero yʉ, Camasã Jʉ̃gocʉ, yʉ etawʉ. Yʉ pʉame camasã mena yʉ ʉganucũña. Na mena yʉ etinucũña. Bairo yʉ cabairijere ĩñarã, mʉjãã pʉame, ‘Ʉgapacajãñuñami. Ʉse oco cʉ̃ãrẽ etipacajãñuñami. Carorã mena bapacʉtiyami. Tunu bairoa Roma macããcʉ̃ gobiernorẽ camasã yaye dinerore cajejobojari majã mena bapacʉtiyami. Bairi caróʉ ãcʉ̃mi. Cʉ̃ marĩ tʉ̃goetiroa cʉ̃ cʉ̃ãrẽ,’ yʉ mʉjãã ĩnucũña. Baipʉa, Dios pʉame cʉ̃ camasĩrĩjẽrẽ camasãrẽ na áti ĩñoñami cʉ̃ mena catʉ̃goñatutuarã caroaro na caátie jʉ̃gori,” na ĩ quetibʉjʉwĩ Jesús cʉ̃tʉ catʉ̃gorã etarãrẽ. Los pueblos desobedientes 3 Tʉ̃gopeoya mai. Yʉ jʉ̃goye etayupʉ Juan. Cʉ̃ pʉame pan ʉgaesupʉ. Tunu ʉse oco cʉ̃ãrẽ etietinucũñupʉ̃. Bairo cʉ̃ cabairijere ĩñarã, mʉjãã pʉame, ‘Wãtĩ yeri pũna cacʉ̃goʉ ãcʉ̃mi. Cʉ̃ marĩ tʉ̃goetiroa,’ mʉjãã ĩñupã Juarẽ. [/ ‘Jãã catõrõã putiro, mʉjãã basaetiapʉ. Tunu bairoa jãã caotiro cʉ̃ãrẽ, jãã mʉjãã otinemoetiapʉ,’ ĩ joyama cawĩmarã na baparãrẽ. Narẽ bairo mʉjãã ãniña, cayʉgaena majũ. / “¿Dope bairo mʉjãã, ati yʉtea macããna mʉjãã ũnarẽ ñicʉti? ¿Noa ũnarẽ bairo mʉjãã ãnicʉti? Cawĩmarãrẽ bairo mʉjãã ãniña. Cawĩmarã pʉame camasã na caneñaporipaʉ ũno plazapʉ eperã, awajari atore bairo ĩ joyama na baparãrẽ:  Mʉjãã, caãmoocʉna mʉjãã ãniña. Bairi ãmerẽ yua, mʉjããrẽ yʉ caquetibʉjʉatajere tʉ̃goãmewiyoya mʉjãã yeripʉ. H  Tunu mʉjãã camasĩgaata, atore bairo mʉjããrẽ ñi quetibʉjʉnemoña: ‘Elíare bairo caãcʉ̃ ape rʉ̃mʉpʉ buiaetagʉmi,’ na caĩwoatucũjʉ̃goyecʉtacʉ majũ niñami Juan. C Tunu Juan ati yepapʉ cʉ̃ caquetibʉjʉparo jʉ̃goye profeta majã nipetirã, bairi Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ã quetibʉjʉ jʉ̃goatíyayupa Dios cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉ caetapeere. <q “Juan cabautizamiatacʉ cʉ̃ cabauetaropʉi nijʉ̃goaná, ãme caãnapʉ tocãnacã rʉ̃mʉa nituetayama Dios cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉ capããrã beropʉ bʉtioro cajããgarã. Na pʉame ãmeo qũẽrĩ majã jĩcã macãrẽ ẽmagarã bʉtioro na caátore bairo popiye bairi jããrã átiyama. O Cariape mʉjããrẽ ñiña: Ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ ati yepapʉ cabuiaricʉ, Juan, camasãrẽ cabautizamiatacʉ netõrõ caquetibʉjʉnetõõmasĩ maami. Baipʉa, Dios cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉ macããcʉ̃ pʉame nipetirã netõrõ cabʉgoro macããcʉ̃ ãnimicʉ̃ã, ape rʉ̃mʉpʉ roquere Juan netõrõ masĩcõãgʉmi. 6e Cʉ̃ niñami Dios yaye quetibʉjʉrica tutipʉ na cawoatujʉ̃goyecʉtacʉ majũ. Atore bairo ti tutipʉ ĩ quetibʉjʉyayupi Dios, cʉ̃ macʉ̃rẽ, Juan cʉ̃ cabaipeere:‘Mʉ, yʉ cajopaʉ, ti yepapʉ mʉ cabuiaparo jʉ̃goye, apeire cʉ̃ yʉ qũẽnoroti jojʉ̃gogʉ.Camasã mʉ yaye quetire na tʉ̃goʉsaáto ĩ, apeire yʉ qũẽnoroti jojʉ̃gogʉ,’ĩ quetibʉjʉyayupi Dios Juan cʉ̃ cabaipeere.   ¿O profetare qũĩñagarã, topʉ mʉjãã ásúpari? Bairoa mʉjãã baiyupa. Cariape mʉjããrẽ ñiña: Mʉjãã pʉame, ‘Profeta ãcʉ̃mi Juan,’ mʉjãã caĩtʉ̃goñamiatacʉ̃ãrẽ, Juan profeta netõõjãñurõ caãnimajũʉ̃ niñami. u c ¿O caʉ̃mʉ, caroa cajutii jãñaʉrẽ qũĩñagarã, topʉ mʉjãã ásúpari? Mʉjãã baiesupa. Camasã caroa jutii cajãnarã pʉame caroa wiiripʉ, quetiuparã ya wiiripʉ ãniñama. Desierto cayucʉmanopʉ etaetiyama na ũna. G  Bairo Juan cʉ̃ cajoatána na caátó ĩña, to macããna capããrã camasãrẽ na quetibʉjʉ jʉ̃gowĩ Jesús, Juan cʉ̃ cabairiquere. Atore bairo na ĩwĩ: “¿Nopẽĩrã desierto cayucʉmanopʉ mʉjãã ásúpari? ¿Jĩcãʉ̃ yucʉacã wĩnoi cayuguiricʉacarẽ ĩñagarã, topʉ mʉjãã ásúpari? # ? Tunu bairoa mʉjããrẽ ñiña: ¡Ʉseanirĩ niñama camasã yʉ mena catʉ̃goñatutuajãnaena pʉame!” na ĩ jowĩ Jesús, Juan cʉ̃ cabuerãrẽ.   Yʉ camasĩrĩjẽ jʉ̃gori caĩñamasĩẽtãna merẽ ĩñamasĩñama. Tunu caámasĩẽtãna cʉ̃ã merẽ ámasĩñama. Carupaʉ boaatana cʉ̃ã merẽ caticoayama. Tunu catʉ̃goetana cʉ̃ã merẽ tʉ̃gomasĩñama. Cabaiyasiatana cʉ̃ã merẽ caticoayama. Tunu cabopacarã cʉ̃ã caroa queti tʉ̃goyama, Dios narẽ cʉ̃ canetõrĩjẽrẽ. Tiere cʉ̃ quetibʉjʉrájá. gG Bairo cabero Juan cʉ̃ cabuerã torea bairo na caĩjẽniñarõ, atore bairo na ĩwĩ Jesús: “Tunu ánája Juan tʉpʉ. Cʉ̃ quetibʉjʉrájá mʉjãã caĩñaatajere, bairi mʉjãã catʉ̃goataje cʉ̃ãrẽ. C “¿Cariapea Mesías, Dios cʉ̃ cajoʉ majũ, mʉ ãniñati? Cʉ̃ mee mʉ caãmata, ¿apei pʉamerẽ jãã coterãati?” na ĩ jẽniñarotijoyupi Juan cʉ̃ cabuerãrẽ, Jesure. } Mai, Juan camasãrẽ cabautizamiatacʉ pʉame preso jorica wiipʉ ãñupʉ̃ ti rʉ̃mʉrĩrẽ. Bairo topʉ ãcʉ̃, queti tʉ̃goyupʉ Jesús cʉ̃ caátiãnierẽ. Bairo tʉ̃gori, atore bairo na ĩ jẽniñarotijoyupi cʉ̃ cabuerãrẽ:   Bairo pʉga wãmo peti rʉpore pʉga pẽnirõ cãnacãʉ̃ majũ, jãã, cʉ̃ cabuerãrẽ jãã quetibʉjʉ yaparo yua, topʉ caãniatacʉ ti yepa macããjẽ ape macããrĩpʉ áñesẽãnemowĩ Jesús, caroa quetire camasãrẽ na quetibʉjʉ ácʉ́. B} *Tunu bairoa ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ pʉame yʉ cabueire cʉ̃ cʉ̃ canʉcʉ̃bʉgoata, caroare cʉ̃ jogʉmi Dios cʉ̃ cʉ̃ãrẽ. Yʉ cabuei, cabʉgoro macããcʉ̃ majũ cʉ̃ caãnimiatacʉ̃ãrẽ, caroaro cʉ̃ cʉ̃ caápata, cʉ̃rẽ caroaro cʉ̃ caátie wapa nigaro. Dise ũnieacãrẽ oco cʉ̃ caetipee cʉ̃ãrẽ yʉ cabueire cʉ̃ cajoata, cʉ̃rẽ caroaro cʉ̃ caátie wapa nigaro,” jãã ĩ quetibʉjʉwĩ Jesús.b= )Tunu bairoa ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ pʉame profetare cʉ̃ cʉ̃ canʉcʉ̃bʉgoata, caroare cʉ̃ jogʉmi Dios. Dios yaye bʉsʉriquere cʉ̃ caquetibʉjʉrotijoricʉ cʉ̃ caãnoi, caroaro cʉ̃ cʉ̃ caápata, profeta caroaro cʉ̃ caátie wapare bairo cʉ̃ cʉ̃ãrẽ cʉ̃ jogʉmi Dios. Tunu bairoa ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ pʉame carorije wapa cacʉ̃goecʉre cʉ̃ cʉ̃ canʉcʉ̃bʉgoata, caroare cʉ̃ jogʉmi Dios caʉ̃mʉrẽ. Cariape Dios yaʉ cʉ̃ caãnoi caroaro cʉ̃ cʉ̃ caápata, carorije wapa cacʉ̃goecʉ caroaro cʉ̃ caátie wapare bairo cʉ̃ cʉ̃ãrẽ cʉ̃ jogʉmi Dios. B} (Ĩ quetibʉjʉ yaparo, atore bairo jãã ĩnemowĩ tunu: “Ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ mʉjããrẽ cʉ̃ canʉcʉ̃bʉgoata, yʉre canʉcʉ̃bʉgoʉre bairo cʉ̃ ñiñagʉ. Tunu bairoa yʉre canʉcʉ̃bʉgoʉ caãcʉ̃ cʉ̃ caãnoi, Dios yʉre cajoʉ pʉame cʉ̃rẽ canʉcʉ̃bʉgoʉre bairo qũĩñagʉmi. s_ 'Tunu ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ cʉ̃ caãnie pʉamerẽ mairĩ, yʉ yaye quetire cajãnaʉ pʉame yasicoagʉmi yua. Baipʉa, ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ yʉ yaye quetire cajãnaecʉ roque netõcõãgʉmi. Cʉ̃rẽ na capajĩãrocacõãmiatacʉ̃ãrẽ, caticõã ãninucũgʉmi tocãnacã rʉ̃mʉa,” jãã ĩ quetibʉjʉwĩ Jesús, jãã, cʉ̃ cabuerãrẽ. Premios z\~~n}+{{8xwv|tsqpoin[mKlkk2ig=<;;;:K99 776L5X4k310/.x--,++)`(''&%$o$"! Z-Q)E  y  ):\Zf- Cabero Cesarea de Filipo na caĩrĩ yepapʉ Jesús etari bero, atore bairo, jãã, cʉ̃ cabuerãrẽ jãã ĩwĩ: —¿Noa ãcʉ̃mi Camasã Jʉ̃gocʉre, yʉ na ĩnucũñati? —jãã ĩ jẽniñawĩ. e Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, jãã tʉ̃goñamasĩwʉ̃ cʉ̃ caĩgarijere: “ ‘Fariseo, saduceo majã mena levadura, pan pairica na cawauorijere mʉjãã boepa,’ ĩrĩcãrõ ũnorẽã, ‘Ricaati na caquetibʉjʉrijere mʉjãã boepa,’ marĩ ĩgʉ ĩcʉ̃mi Jesús,” jãã ĩ tʉ̃goñamasĩwʉ̃, jãã, Jesús cʉ̃ cabuerã yua. Pedro declara que Jesús es el Mesías Jd  Mʉjãã masiritiena. Bairi, ¿nopẽĩrã, “ ‘Pan rupaa na cajeatíbujioatajere na masiritiupari,’ ĩgʉ ĩcʉ̃mi Jesús,” caĩrãrẽ bairo mʉjãã ãmeo ĩñati? —jãã ĩwĩ. c{ Tunu bairoa ape rʉ̃mʉ pan rupaa, jĩcã wãmo peti pʉga pẽnirõ cãnacã rupaa jetore cʉ̃gomicʉ̃ã, caʉ̃mʉa baparicãnacã mil majũ na ʉga yapicoao joroque na yʉ ápʉ. Tie cʉ̃ãrẽ mʉjãã ĩñawʉ̃. Bairo caĩñarĩcãrã ãnirĩ cabero piiripʉ na caʉgarʉgariquere, ¿nocãnacã piiri majũ mʉjãã jejããjirori? ¿Tiere mʉjãã masiriticoayati? Ab{ ¿Mʉjãã tʉ̃goña masĩẽtĩñati mai? ¿Yoaro mee mʉjãã masiriticoayati yʉ caátijẽñorĩqũẽrẽ? Pan rupaa, jĩcã wãmo cãnacã rupaa jetore cʉ̃gomicʉ̃ã, caʉ̃mʉa jĩcã wãmo cãnacã mil majũ na ʉga yapicoao joroque na yʉ ápʉ. Tiere mʉjãã ĩñawʉ̃. Bairo caĩñarĩcãrã ãnirĩ cabero piiripʉ na caʉgarʉgariquere, ¿nocãnacã piiri majũ mʉjãã jejããjirori? ¿Tiere mʉjãã masiriticoayati? Aa{Jesús pʉame masĩcõãwĩ jãã caãmeoĩrĩjẽrẽ. Bairi atore bairo jãã ĩnemowĩ tunu: —¿Nopẽĩrã, “ ‘Pan rupaa na cajeatíbujioatajere na masiritiupari,’ ĩgʉ ĩcʉ̃mi Jesús,” mʉjãã ãmeo ĩñati? Bairo mee ĩgʉ ñiña. ¡Yʉ mena mʉjãã tʉ̃goña tutuaetimajũcõãña! c`?Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, jãã, cʉ̃ cabuerã, atore bairo jãã ãmeo ĩwʉ̃ jãã majũ: —¡Pan rupaa marĩ cajeatíbujioatajere marĩ masiriticũũpã! Bairi bairo marĩ ĩĩmi —jãã ãmeo ĩwʉ̃. 7_gBairo jãã cabairo, Jesús pʉame bairo jãã ĩwĩ: —Tʉ̃goya mʉjãã. Fariseo, saduceo majã yaye levadura, pan pairica na cawauorijere boeticõãña —jãã ĩwĩ. *^MCabero Jesús, jãã, cʉ̃ cabuerã ʉtabʉcʉra ape nʉgõãpʉ jãã ápʉ́ tunu. Mai, jãã caʉgapee, pan rupaare masiriticõãrĩ jãã jeápéwʉ. ]+Ati yepa macããna, ãme caãna, caroaro Dios mena ãnimasĩẽtĩñama. Jĩcã rʉ̃mʉ cʉ̃ boo, ape rʉ̃mʉ cʉ̃ boetiyama. Átijẽño ĩñorĩqũẽ jetore boyama. Bairo na cabomiatacʉ̃ãrẽ, tiere na áti ĩñoetigʉmi Dios. Merẽ na quetibʉjʉ cũñupĩ Jonás ãnacʉ̃ cʉ̃ cabairiquere,” na ĩ quetibʉjʉwĩ Jesús. Ĩ quetibʉjʉ yaparo, acoámí. La levadura de los fariseos +\OTunu bairoa cabusuripaʉ caãno, oco buseri cañirõ ĩñarã, ‘Oco rʉ̃mʉ ãnigaro,’ mʉjãã ĩ masĩña. Bairo caoco ocapeere, bairi caasipee cʉ̃ãrẽ bairo caĩñamasĩrã nimirãcʉ̃ã, ¿nopẽĩrã Dios ati yʉteare cʉ̃ caátiãnie pʉamerẽ mʉjãã masĩẽtĩñati? `[9Jesús pʉame na yeripʉ roro na catʉ̃goñarĩjẽrẽ masĩcõãwĩ. Bairi atore bairo na ĩwĩ: “Ʉmʉrecóo cajũãrocajããto ĩñarã, ‘Ñamirõcã caroa rʉ̃mʉ ãnigaro,’ mʉjãã ĩ masĩña. aZ =Bairi Magadán yepapʉ cʉ̃ caãno, Jesús cʉ̃ caátiere ĩñarĩ bʉsʉjãgamirã, cʉ̃tʉ etawã fariseo, bairi saduceo majã mena. Bairo etarã, dise ũnie átijẽñorĩqũẽ ʉmʉrecóo macããjẽrẽ Jesure cʉ̃ áti ĩñorotimiwã. “¿Cariape Dios cʉ̃ carotijoricʉ majũ cʉ̃ ãnicʉti?” ĩrã, bairo cʉ̃ átirotimiwã. ?Yw'Cabero Jesús pʉame camasãrẽ, “Yʉ áya,” na ĩ yaparo, cũmuarẽ ájããwĩ. Bairo cʉ̃ caátáje uwiro bero yua, Magadán cawãmecʉti yepapʉ jãã acoápʉ́ yua.X&To caãna caʉgaricarã pʉame baparicãnacã mil majũ camasã ãma, carõmia, bairi cawĩmarã cʉ̃ã cõõña manoa. W %Bairo jãã caáto yua, nipetiro camasã caroaro ʉgayapicoáma, ʉgarique jãã cabatoatajere. Bairo na caʉgatuaro bero, jãã jejããwʉ̃ piiripʉ na caʉgarʉgarijere. Jĩcã wãmo peti pʉga pẽnirõ cãnacã piiri majũ jãã jejããjirowʉ yua. EV$Bairo na caruiro ĩña, tie pan jĩcã wãmo peti pʉga pẽnirõ caãni rupaare, wai mena nerĩ, Diore, “Jãã mena mʉ ñujãñuña,” qũĩ jẽniwĩ. Bairo qũĩ jẽni yaparori bero, tie pan, bairi wai cʉ̃ãrẽ carecomacã peeri bero, jãã, cʉ̃ cabuerãrẽ jãã nuniwĩ, camasãrẽ jãã batoroti. OU#Bairo jãã caĩrõ tʉ̃go, camasãrẽ yepapʉ na ruirotiwĩ. KT"Bairo jãã caĩrõ, Jesús pʉame jãã ĩnemowĩ tunu: —Pan rupaa, ¿nocãnacã rupaa majũ mʉjãã cʉ̃goyati? Bairo cʉ̃ caĩrõ, atore bairo cʉ̃ jãã ĩwʉ̃: —Jãã, jĩcã wãmo peti pʉga pẽnirõ cãrõ pan rupaaca, wai jĩcãrãcã jeto tocãrõã jãã cʉ̃goya —cʉ̃ jãã ĩwʉ̃ Jesure. xSi!Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, atore bairo cʉ̃ jãã ĩwʉ̃: —Ãnoa camasã capããrã niñama. Tunu atopʉ wiiri maniña. Bairi, ¿noopʉ marĩ bocarãti ʉgarique, pairo narẽ marĩ canupeere? —cʉ̃ jãã ĩ jẽniñawʉ̃. =Rs Cabero Jesús pʉame, jãã, cʉ̃ cabuerãrẽ piijowĩ. Bairo jãã caetaro ĩña, atore bairo jãã ĩwĩ: —Ãnoa camasã merẽ itia rʉ̃mʉ majũ yʉ mena nicõãñama. Ñe ũnie majũ ʉgarique cʉ̃goetiyama. Bairi bopacooro na ñiñaña. Jicoquei na yʉ tunuo jogaetiya mai. Caʉgarique ʉgaenarẽ na yʉ catunuojoata, áwẽpʉ̃ẽtĩbujiorãma, na ya wiiripʉre áná. Bairi na marĩ ʉgarique nuto —jãã ĩwĩ. KQBairo na cacatiro ĩñarã, to macããna pʉame ĩña acʉacoama. Cabʉsʉmasĩẽtĩmiatana merẽ bʉsʉmasĩwã. Tunu bairoa carupayuriri caãnimiatana merẽ catipeticoama. Caámasĩẽtĩmiatana merẽ ámasĩwã. Tunu bairoa caĩñamasĩẽtĩmiatana cʉ̃ã merẽ caroaro ĩñamasĩcoáma. Bairo na cacatiro ĩñarĩ cʉ̃ basapeojʉ̃gowã to macããna, jãã, Israel macããna jãã caĩroʉ Diore. Jesús da de comer a cuatro mil hombres PBairo topʉ cʉ̃ caruiro, camasã capããrã na yarã cariayecʉnarẽ cʉ̃tʉ na ne etawã. Na mena macããna jĩcããrã caámasĩẽna ãma. Aperã cacaapee ĩñamasĩẽna ãma. Aperã carupayuriri ãma. Aperã cabʉsʉena ãma. Aperã capee riayecʉna ãma. Bairi na yarã pʉame Jesús rʉpori tʉaca na cũrã etawã. Bairo na caáto ĩña, Jesús pʉame na catiowĩ. ,OQBairo topʉ caãniatacʉ Jesús acoámí Galilea ʉtabʉcʉra tʉpʉ tunu. Topʉ eta, tira tʉ̃ni ʉ̃tãʉ̃rẽ wãmʉcoámí. Bairi topʉ tuanumuetawĩ. >NuBairo cõ caĩrõ tʉ̃go, bairo cõ ĩwĩ: —Mʉa, yʉ mena mʉ tʉ̃goñatutua netõmajũcõãña. ¡Bairi yʉ mʉ cajẽnirõrẽ bairo to baiáto! —cõ ĩwĩ. Bairo cʉ̃ caĩrõ, jicoquei caticoamo, cananea yao macõ, wãtĩ yeri pũna cacʉ̃gomiataco pʉame yua. Jesús sana a muchos enfermos ?MwBairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, bairo qũĩwõ. —Bairoa mʉ átibujioʉ baipʉa. Bairo mʉ caĩmiatacʉ̃ãrẽ, bairãpʉa cawĩmarã na caʉgawerije yepapʉ cañarĩjẽãcãrẽ ʉganucũñama wii yaia cʉ̃ã. Bairi na caʉgaricaroacarẽ bairo yʉ mʉ jʉátigʉ petoaca —qũĩwõ carõmio Jesure. yLkBairo cõ caĩrõ tʉ̃go, bairo cõ ĩwĩ: —Mʉa, israelita yao mee mʉ ãniña. Bairi mʉ yʉ cajʉápata, jĩcãʉ̃, cʉ̃ pũnaa na caʉgarije pan rupaare ẽmarĩ cʉ̃ wii yaiare canureire bairo yʉ átibujioʉ —cõ ĩwĩ. 3K_Bairo cʉ̃ caĩmiatacʉ̃ãrẽ, carõmio pʉame rʉpopaturi mena etanumurĩ atore bairo qũĩwõ Jesure: —¡Yʉ Quetiupaʉ, yʉ jʉátinemobojaya! —qũĩwõ. JBairo jãã caĩrõ tʉ̃go, atore bairo jãã ĩwĩ: —Ape poa macããnarẽ yʉ jʉátinemo rotiemi Dios. Yʉ yarã, israelita majã jeto, oveja nurĩcãrã cayasiricarãrẽ bairo caãnarẽ yʉ jʉátinemorotiwĩ Dios —jãã ĩwĩ Jesús. I}Jesús pʉame cõ yʉemi. Bairo cʉ̃ cayʉeto ĩña, jãã, cʉ̃ cabuerã pʉame cʉ̃tʉ etari, atore bairo cʉ̃ jãã ĩwʉ̃: —Aperopʉ cõ árotiya. Awajari jãã berore ʉsayamo. Awaja jãnaẽtĩñamo —cʉ̃ jãã ĩwʉ̃ Jesure. 2H]Topʉ cʉ̃ caetaro, ape yepa macããcõ, Canaán na caĩrĩ yepa macããcõ pʉame Jesutʉ etawõ. Bairo etari, bʉsʉrique tutuaro mena bairo qũĩwõ Jesure: —¡Yʉ Quetiupaʉ, David ãnacʉ̃ pãrãmi, bopacooro ñiñaña! ¡Yʉ macõ wãtĩ yeri pũnarẽ cʉ̃goyamo! —qũĩwõ Jesure. ]G3Ĩ quetibʉjʉ yaparo, topʉ caãniatacʉ Tiro, Sidón cawãmecʉtopʉ ámí. 3F_Bairo camasã na yeripʉ roro na catʉ̃goñarĩjẽ jʉ̃gori roro átiyama. Bairo na wãmorĩ coseena na caʉgarije wapa mee, roro na caátie jʉ̃gori carorije caánarẽ bairo na ĩñañami Dios —jãã ĩ quetibʉjʉwĩ Jesús, jãã, cʉ̃ cabuerãrẽ. Una extranjera que creyó en Jesús /EWCamasã na yeripʉ roro na catʉ̃goñarĩjẽ jʉ̃gori aperãrẽ na pajĩãreyama. Aperã na nʉmoa mee, o na manapʉ̃ã mena mee roro ãniñama. Cawãmarã cawãmojiyaena cʉ̃ã bairoa roro ãnajẽ cʉtiyama. Tunu bairoa aperã jerutiyama. Aperã mʉnana ĩñama. Aperã bʉsʉpaiyama. D Nipetiro camasã na caʉgarije tocãnacã wãme pʉame na paaropʉ yuaya. Yuari yua, cabero netõcoaya. Na caʉgarije mee na yeri pũna to royetuo joroque na átiya. Roro na catʉ̃goñarĩjẽ jʉ̃gori roque carorije caánarẽ bairo na ĩñañami Dios. CB-Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, atore bairo qũĩwĩ Jesús Pedrore: —¿Mʉjãã cʉ̃ã yʉ yaye quetire mʉjãã tʉ̃gomasĩẽtĩñati? KABairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃gomicʉ̃ã, tʉ̃gomasĩẽmi Pedro. Bairi atore bairo qũĩwĩ Jesure: —Ape wãme ĩcõñarĩ jããrẽ mʉ caquetibʉjʉrije, ¿dope bairo ĩgaro to ĩñati? ;@oBairi fariseo majã na caĩrĩjẽrẽ tʉ̃gopeoeticõãña. Na pʉame cacaapee mána, aperã na bapa cacaapee mána cʉ̃ãrẽ, “Mʉjããrẽ jãã jʉ̃gogarã,” caĩrãrẽ bairo niñama. Ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ cacaapee mácʉ̃ pʉame, apei cʉ̃ bapa cacaapee mácʉ̃rẽ, “Mʉ yʉ jʉ̃gogʉ,” cʉ̃ caĩata, na pʉgarãpʉa opepʉ rocajãcõãbujiorãma —jãã ĩ quetibʉjʉwĩ Jesús, jãã, cʉ̃ cabuerãrẽ. ?  Bairo jãã caĩrõ tʉ̃go, atore bairo jãã ĩwĩ: —Wesepʉ moetie camasã na caoteetiere, to majũ caputirijere wãrocanucũñama. Torea bairo yʉ Pacʉ ʉmʉrecóo macããcʉ̃ camasã tocãnacãʉ̃ cʉ̃ yarã caãmerãrẽ na beseregʉmi. a>; Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, jãã, cʉ̃ cabuerã pʉame cʉ̃tʉ etari, atore bairo cʉ̃ jãã ĩwʉ̃: —Bairo mʉ caĩrõ, fariseo majãrẽ tʉ̃goasiao joroque na mʉ áticʉpʉ —cʉ̃ jãã ĩwʉ̃. ==s Camasã na caʉgarije wapa jʉ̃gori mee carorã niñama. Na majũã rorije na yeripʉ na catʉ̃goñanucũrĩjẽ jʉ̃gori roque carorã niñama —na ĩ quetibʉjʉwĩ Jesús. #<? Ĩ quetibʉjʉ yaparo, camasãrẽ na piineñorĩ, atore bairo na ĩwĩ Jesús: —Tʉ̃gopeoya yʉ yaye quetibʉjʉriquere. Tiere tʉ̃gomasĩña: ^;5 Na pʉame, “Camasã na carotirique pʉamerẽ Dios cʉ̃ caquetibʉjʉroticũrĩqũẽ netõjãñurõ caãnimajũrĩjẽ niña,” caĩrãrẽ bairo buenucũñama.Bairo cabuerã na caãnoi, yʉre na cañubuegarije dope bairo átimasĩã maa,’ĩñupĩ Dios mʉjãã cabaipeere —na ĩ quetibʉjʉwĩ Jesús fariseo majãrẽ. 0:Y‘Ati poa macããna na bʉsʉrique mena yʉre caĩroarãrẽ bairo baiyama.Bairo baimirãcʉ̃ã, na yeri na catʉ̃goñarĩjẽpʉ ricaati baicõãñama. 9{¡Caĩtopairã majũ mʉjãã ãniña! Dios pʉame Isaías ãnacʉ̃ cʉ̃ cawoaturica pũrõpʉ mʉjãã ũnarẽ cʉ̃ caĩquetibʉjʉnetõjʉ̃goyeticũrĩcãrõrẽ bairo mʉjãã baimajũcõãña. Atore bairo ĩñupĩ Dios mʉjããrẽ: 8Bairi ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ tore bairo caĩ ãnirĩ, cʉ̃ pacʉre, o cʉ̃ pacore cʉ̃ cajʉátinemorõ átirotietiya,” mʉjãã ĩ quetibʉjʉya. Bairo ĩ quetibʉjʉrã, Dios marĩrẽ cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ cajãnarotirãrẽ bairo mʉjãã baiya. Bairo caquetibʉjʉrã ãnirĩ netõjãñurõ mʉjãã boya mʉjãã caátinucũrĩjẽ mʉjãã ya wãme pʉamerẽ. K7Bairo cʉ̃ caĩcũmiatacʉ̃ãrẽ, mʉjãã pʉame ricaati mʉjãã quetibʉjʉya camasãrẽ. Atore bairo mʉjãã ĩña: “Ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ cʉ̃ pacʉre, o cʉ̃ pacore, ‘Yʉ yaye nipetirijere merẽ Diore cʉ̃ yʉ nuniapʉ̃. Bairi mʉjãã cabopacarijere yʉ nunimasĩẽtĩña,’ cʉ̃ caĩata, ñurõ. i6KDios pʉame atore bairo marĩ rotiyupi: “Mʉjãã pacʉare mʉjãã caĩroaro yʉ boya. Ni ũcʉ̃ cʉ̃ pacʉre, o cʉ̃ pacore roro cʉ̃ caĩata, cʉ̃ mʉjãã pajĩãrocacõãgarã,” ĩ quetibʉjʉ cũñupĩ Dios. p5YBairo na caĩrõ tʉ̃go, atore bairo na ĩ jẽniñawĩ Jesús: —¿Nopẽĩrã mʉjãã cʉ̃ã mʉjãã caátinucũrĩjẽrẽ bʉtioro borã, Dios marĩrẽ cʉ̃ caroticũrĩqũẽ pʉamerẽ mʉjãã áperinucũñati? ?4w—¿Nopẽĩrã mʉ cabuerã marĩ ñicʉ̃jãã ãnana na caroticũrĩqũẽrẽ bairo na áperiyati? Coseetiyama na wãmorĩrẽ na caʉgaparo jʉ̃goye —qũĩwã Jesure. C3 Cabero etawã fariseo majã, bairi Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ cajʉ̃gobueri majã mena. Na pʉame Jerusalén macãpʉ caatíatana ãma. Atore bairo qũĩwã Jesure: 22]$Bairi na pʉame, Jesutʉ eta, atore bairo tʉ̃goñañupã: “Cʉ̃ jutiro yapa ũno cʉ̃ãrẽ marĩ capãñaata, marĩ caticoagarã,” ĩ tʉ̃goñañupã. Bairo pãñarĩqũẽrẽ bʉtioro cʉ̃ jẽniwã. Bairo cariayecʉna tocãnacãʉ̃ã cʉ̃ jutiro yapare capãñarã caticoama.J1 #Bairo jãã caetaro ĩña, to macããna pʉame Jesure qũĩñamasĩwã. Bairi cʉ̃ caetarije quetire ti yepa nipetiropʉ quetibʉjʉ batoyupa, cariayecʉnarẽ na caneatíparore bairo ĩrã. n0U"Bairo pẽñaáná, ʉtabʉcʉra ape nʉgõãpʉ jãã etawʉ, Genesaret cawãmecʉti yepapʉ. l/Q!Bairo cabairo ĩña, jãã, cũmuapʉ caãna pʉame Jesutʉ rʉpopaturi mena etanumurĩ cʉ̃ jãã ĩroawʉ: —¡Cariape Dios macʉ̃ majũ mʉ ãniña! —cʉ̃ jãã ĩwʉ̃ Jesure. Jesús sana a los enfermos en Genesaret R. Bairo cũmuapʉ na caájããrõ, wĩno pʉame papujãnacoapʉ yua. -5Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, jicoquei Jesús cʉ̃ wãmo ñujori Pedrore cʉ̃ ñewĩ. Ñerĩ yua, atore bairo qũĩwĩ: —Yʉ yaʉ, ¡jĩrĩãcã majũ yʉ mena mʉ tʉ̃goñatutuaya! ¿Nopẽĩ, “Yʉ ámasĩẽcʉ̃,” mi tʉ̃goñaati? —qũĩwĩ Jesús Pedrore. ,{Bairo ámasĩmicʉ̃ã, wĩno bʉtioro cʉ̃ caĩñarõ capapunemorõ, tʉ̃goña uwirique Pedrore etawʉ. Eta yua, ruacõã ruinutuami. Bairi atore bairo qũĩ awajawĩ Pedro Jesure: —¡Yʉ Quetiupaʉ, yʉre ñei asá! ¡Rua ácʉ́ yʉ baiya! U+#Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, “Jaʉ, yʉtʉ asá,” qũĩwĩ Jesús Pedrore. Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, Pedro, jãã cũmuapʉ cajãñaatacʉ pʉame cũmuarẽ ruiri oco buipʉ Jesutʉ ámiwĩ. *5Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, atore bairo qũĩwĩ Pedro Jesure: —Mʉ, jãã Quetiupaʉ cariape mʉ caãmata, mʉtʉ oco buipʉ yʉ árotiya. )/Bairo jãã cabairo, Jesús pʉame jãã ĩ jowĩ: —¡Tʉ̃goñatutuaya yʉ yarã, Jesua yʉ ãniña, yʉ uwieticõãña! —jãã ĩwĩ. ( Bairo oco buipʉ cʉ̃ caató ĩña yua, “Apei ũcʉ̃ ãcʉ̃mi,” ĩrã, jãã, cʉ̃ cabuerã uwiri bairo jãã awajawʉ: —¡Ãni, camasocʉ ãnacʉ̃ wãtĩ marĩtʉ atíyami! —jãã ĩwʉ̃. Bʉtioro cauwirã ãnirĩ bairo jãã awajawʉ yua. `'9Bairo roro jãã cabairo, cabusuparo jʉ̃goyeaca oco bui peari jããtʉ amí Jesús. F&Jãã pʉame merẽ cũmua mena tira recomacã majũpʉ jãã ãmʉ. Bairo jãã caãno, oco turi pʉame bʉtioro jabewʉ. Wĩno cʉ̃ã bʉtioro jãã riape jãã paputunuo pocõãwʉ̃. \%1Bairi camasãrẽ na ĩñatʉsajo yaparo, ʉ̃tãʉ̃ buipʉ wãmʉcoásúpi Jesús, Diore cʉ̃ jẽniácʉ́. Bairi muipʉ cʉ̃ cajããrõ canaioatípaʉ, jĩcãʉ̃ã ãñupĩ Jesús ti ʉ̃tãʉ̃ buipʉ. V$%Tipaʉ bero, jãã, cʉ̃ cabuerãrẽ cũmuapʉ jãã ájããrotiwĩ Jesús tunu. Camasãrẽ na cʉ̃ caĩñatʉsajotoye, ti ʉtabʉcʉra jĩnʉgõãpʉ cʉ̃ jʉ̃goye jãã capẽñaátó bowĩ. #5To caãna caʉgaatana jĩcã wãmo cãnacã mil majũ camasã ãma, carõmia, bairi cawĩmarã cʉ̃ã cõñaña manoa. Jesús camina sobre el agua "/Bairo jãã cabatoro bero yua, nipetiro camasã caroaro ʉgayapicoáma, ʉgariquere narẽ jãã cabatoatajere. Bairo na caʉgatuaro bero, jãã jejããwʉ̃ piiripʉ na caʉgarʉgarijere. Pʉga wãmo peti rʉpore pʉga pẽnirõ cãnacã piiri majũ jãã jejããjirowʉ. !Ĩ yaparo, camasã capããrã to caãnarẽ taa yepapʉ na ruirotiwĩ. Bairo na caruiro ĩña, pan rupaa jĩcã wãmo cãnacã rupaacarẽ, wai pʉgarã mena nee, jõbuire ĩñamʉgõjori, “Jãã mena mʉ ñujãñuña,” Diore qũĩ jẽniwĩ. Bairo qũĩ jẽni yaparo, pan rupaare carecomacã peeri, jãã, cʉ̃ cabuerãrẽ, jãã nuniwĩ, camasãrẽ jãã cabatoparore bairo ĩ. J  Bairo jãã caĩrõ: “Ato pʉame jeasá,” jãã ĩwĩ. :mBairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, bairo cʉ̃ jãã ĩwʉ̃: —Jãã, jĩcã wãmo cãrõ pan jororiaca, wai, pʉgarããcã tocãrõã jãã cʉ̃goya —cʉ̃ jãã ĩwʉ̃. 8iBairo jãã caĩrõ tʉ̃gomicʉ̃ã, atore bairo jãã ĩwĩ: —Aperopʉ na caʉgapeere na wapatira rotieticõãña. Mʉjãã majũ na ʉgarique nuña —jãã ĩwĩ. mSBairo na cʉ̃ caáticõãno, ñamicããcã nicoa ápʉ́. Bairi jãã, cʉ̃ cabuerã pʉame Jesutʉ etari, atore bairo cʉ̃ jãã ĩwʉ̃: —Merẽ ñamicã majũ niña. Atopʉre wiiri maniña. Dope camasã capããrãrẽ na marĩ áperã. Bairi ãnoarẽ na mʉ árotiwa macããpʉ, na majũ na caʉgapeere na wapatirápáro —jãã ĩwʉ̃ Jesure. xiBairi Jesús ʉtabʉcʉra ape nʉgõãpʉ pẽñaeta yua, maanʉcãwĩ. Maanʉcãrĩ yua, camasã capããrãrẽ na ĩñawĩ. Bairo na cabairo, bopacooro na ĩñawĩ. Bairi na mena macããna cariayecʉna na caneatíatanarẽ na catiowĩ. 4a Bairo Jesús na caĩquetibʉjʉro tʉ̃go, topʉ caãniatacʉ cũmuarẽ ájããrĩ camasã manopʉ jãã jʉ̃goacoámí. Bairo jãã caátíere masĩrĩ yua, ti macãã macããna camasã pʉame maapʉ ʉtabʉcʉra tʉ̃ni ásúpa, jãã ẽñota áná. Bairo áná, jãã jʉ̃goye etayupa. N Cabero Juan cʉ̃ cabuemirĩcãrã pʉame bairo cʉ̃rẽ na capajĩãrocarijere queti tʉ̃gori, preso jorica wiipʉ etarã, cʉ̃ ãnacʉ̃ rupaʉre neásúparã, masã opepʉ cʉ̃ yarocagarã. Bairo áti yaparori bero, Jesutʉ etawã, tie quetire cʉ̃ quetibʉjʉrã etarã. Jesús da de comer a cinco mil hombres :m Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, cʉ̃ caĩrõrẽ bairo cʉ̃ ásuparã Juarẽ. Bairo cʉ̃ pajĩã yaparori bero, cʉ̃ ãnacʉ̃ rʉpoare jotʉ bapa buipʉ nejããrĩ, Herodías macõrẽ cõ nuniñuparã. Cõ pʉame cõ pacore cʉ̃ rʉpoa ãnatõrẽ cõ neásúpo, cʉ̃ cayasiro cõ masĩáto, ĩõ. hI Bairi cʉ̃ ʉ̃mʉarẽ Juan preso jorica wiipʉ caãcʉ̃rẽ cʉ̃ rʉpoa patarotijoyupʉ.  Bairo cõ caĩrõ tʉ̃go, tʉ̃goña yapapuacoásupʉ Herodes pʉame. Bairo tʉ̃goña yapapuamicʉ̃ã, “ ‘¡Dios mena ñiña!’ cõrẽ yʉ caĩatajere yʉ tʉ̃goama yʉ capiijoatana,” ĩ yua, cõrẽ cʉ̃ caĩatatore bairo átirotiyupʉ. Bairo cawãmao pʉame tiere tʉ̃gori, cõ pacore jẽniñao ásúpo. Cabero yua, cõ paco cõrẽ cõ caĩrotirore bairo qũĩñupõ Herodere: —Bairo yʉ boya: Ãmeacã Juan el Bautista rʉpoare patanerĩ jotʉ bapapʉ jããrĩ, yʉ mʉ jowa —qũĩñupõ. oWBairi nipetirã na catʉ̃goro, atore bairo cõ ĩñupʉ̃ Herodías macõrẽ Herodes pʉame: “Noo, yʉre mʉ cajẽnigari wãmerẽ yʉ jẽniña. Mʉ yʉ jomajũcõãgʉ. Ĩtoricaro mano Dios mena ñiña,” cõ ĩñupʉ̃. W'Bairo jĩcã rʉ̃mʉ yua, Herodes cʉ̃ cabuiarica rʉ̃mʉ caetaro, bose rʉ̃mʉ qũẽnoñupʉ̃. Bairo cʉ̃ caqũẽnorõ, Felipe nʉmo caãnimirĩcõ Herodías cawãmecʉco macõ pʉame basa ĩñoñupõ, Herodes cʉ̃ capiijoatana cõ na caĩñaparore bairo ĩõ. Herodes cʉ̃ã cõ cabasarijere ĩñajesomajũcõãñupʉ̃. {Tunu nipetiro camasã Juarẽ, “Dios cʉ̃ caquetibʉjʉrotijoʉ ãcʉ̃mi,” ĩrã, cʉ̃ maijãñuñuparã. Bairi Herodes pʉame jicoquei Juarẽ cʉ̃ pajĩãroca rotigamicʉ̃ã, bairo átiroti masĩẽsupʉ, camasã yʉ tutirema, ĩ. QMai, cajʉ̃goyepʉ Herodes pʉame Juarẽ ñerotiyupʉ. Bairo cʉ̃ ñerotiri bero, ãpõãwẽ mena cʉ̃ jiyari, preso jorica wiipʉ cʉ̃ cũrocaroti joyupʉ. Juan cʉ̃ caquetibʉjʉrijere boesupʉ Herodes. Mai, “Mʉ bai Felipe nʉmo Herodías na caĩõ mena mʉ caãnie ñuẽtĩña. Carorije niña mʉ caátie,” cʉ̃rẽ cʉ̃ caĩquetibʉjʉrijere boesupʉ. Bairo boetiri preso jorica wiipʉ cʉ̃ cũrocaroti joyupʉ Herodes pʉame Juarẽ. zmBairo tiere tʉ̃go, atore bairo na ĩñupʉ̃ cʉ̃ carotirãrẽ: “Jesús na caĩ, cʉ̃ã ãcʉ̃mi Juan el Bautista cabaiyasiricʉ ãnacʉ̃ tunu cacati majũ. Bairo cabai ãnirĩ capee átijẽñomasĩĩmi,” na ĩñupʉ̃ Herodes.  Ti rʉ̃mʉrĩ majũã Herodes, Galilea yepa macããna quetiupaʉ pʉame queti tʉ̃goyupʉ Jesús cʉ̃ caátimasĩrĩjẽrẽ. :m :Bairi cʉ̃ ya macã macããna cʉ̃ caquetibʉjʉrijere cariape na catʉ̃gogaetoi, capee caroa cʉ̃ caátijẽñomasĩrĩjẽrẽ topʉre áti ĩñoemi Jesús yua. - 9Bairo Jesure qũĩroagaetiri, cʉ̃ ya macã macããna pʉame cʉ̃ caquetibʉjʉrijere tʉ̃gogaema. Bairo na catʉ̃gogaeto ĩña, atore bairo na ĩwĩ Jesús: —Profeta majã tocãnacãʉ̃pʉrea na ĩroanucũñama camasã nipetiro na cañesẽãrõpʉ. Na ya macã macããna, bairi na ya wii macããna majũ roque na boetinucũñama. Na yarã jeto na ĩroaetinucũñama —na ĩwĩ Jesús. ^ 5 8Cʉ̃ marĩ masĩjãñuña. Bairi, ¿marĩ mena macããna rõmirĩ jʉ̃gocʉ mee cʉ̃ ãniñati? Bairi, ¿noopʉ atie nipetirije cʉ̃ camasĩrĩjẽrẽ cʉ̃ masĩñuparĩ? —ãmeo ĩ jẽniñawã na majũ. g G 7¿Ãni, yucʉpãĩrĩ mena rocapata ũnierẽ caqũẽnoʉ macʉ̃ mee cʉ̃ ãniñati? ¿Marĩ mena macããcõ, María macʉ̃ mee cʉ̃ ãniñati? Bairi, ¿Santiago, José, Simón, Judas jʉ̃gocʉ mee cʉ̃ ãniñati? ; o 6Bairo witi acoátí yua, cʉ̃ ya yepa majũpʉ etawĩ. Eta, ti yepa macããna na cañubueri wiire jããetawĩ, na quetibʉjʉgʉ. Bairo cʉ̃ caquetibʉjʉro tʉ̃go, to macããna pʉame tʉ̃gocõã maniáma. Atore bairo ĩwã: —Ãnia, caroaro jĩcãrõ tʉ̃ni quetibʉjʉyami. ¿Noopʉ atie caroaro cʉ̃ caquetibʉjʉmasĩrĩjẽrẽ cʉ̃ masĩñuparĩ? ¿Dope bairo átijẽñorĩqũẽ cʉ̃ãrẽ cʉ̃ átimasĩñuparĩ? e C 5Bairo atie capee wãme ĩcõña quetibʉjʉ yaparori bero, ti macãpʉ witi acoámí. /W 4Bairo jãã caĩrõ tʉ̃go, atore bairo jãã ĩnemowĩ tunu: —Ni jĩcãʉ̃, Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ cajʉ̃gobuei ũcʉ̃ Dios cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉ macããjẽrẽ cʉ̃ cajʉ̃gobueata, jĩcãʉ̃ wii upaʉre bairo nigʉmi. Ti wii upaʉ pʉame cʉ̃ ya wii macããjẽ cʉ̃ caqũẽnocũrĩqũẽ pʉga wãme mena átimasĩñami cawãma apeye ũnie mena cʉ̃ãrẽ, bairi cabʉcʉ apeye ũnie mena cʉ̃ãrẽ. Cʉ̃rẽã bairo nigʉmi, cajʉ̃gobuei cawãma macããjẽ yʉ cabuerije, bairi tunu Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ cacũrĩqũẽrẽ cabʉcʉ macããjẽrẽ cariape cʉ̃ catʉ̃goñaata —jãã ĩwĩ Jesús. Jesús en Nazaret eC 3Ĩ quetibʉjʉ yaparo, atore bairo jãã ĩ jẽniñawĩ Jesús: —¿Mʉjããrẽ yʉ caquetibʉjʉatajere mʉjãã tʉ̃gomasĩati? Bairo cʉ̃ caĩjẽniñarõ, “Jãã tʉ̃gomasĩña,” cʉ̃ jãã ĩwʉ̃. 8i 1“Torea bairo baigaro ati ʉmʉrecóo capetiparo jʉ̃goye. Ángelea majã pʉame ati yepapʉ etarã, camasã carorãrẽ na ricawori caʉ̃petietopʉre na regarãma. Topʉ bʉtioro otigarãma. Na opire bacarʉpotugarãma, bʉtioro yapapuarã yua,” ĩ quetibʉjʉwĩ Jesús. Tesoros nuevos y viejos  29k 0Bairo na cajããrõ ĩña, wemoñuparã ti bapire paputiropʉ. Wemo yaparo yua, waire na beseruiyuparã. Wai caroarã jetore boyuparã. Carorã pʉamerẽ na recõãñuparã. oW /“Dios cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉ tunu atore bairo niña: Ria capairiyapʉ wai wasarã aperã na bapire na carocañuajorore bairo niña. Bairo camasã na caáto, wai capããrã tocãnacã wãme majũ ti bapire jããñuparã. ,Q .Bairo cʉ̃ caátó, jĩcã, tocãnacã rupaa netõrõ caroa botirica majũrẽ bócacõãñupʉ̃. Bairo bócari, cʉ̃ yaye apeye ũnie nipetirijere aperãrẽ nuni, tie wapa jeyupʉ, tiare wapatigʉ. Bairo cʉ̃ cawapatiro, tia cʉ̃ ya majũ nicõãñuparõ yua. La parábola de la red 4a -“Dios cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉ tunu atore bairo niña: Jĩcãʉ̃, cʉ̃ yayere canunireri majõcʉ perla caroaro cabotiri rupaacarẽ macãʉ̃ ácʉ́ baiyupʉ. T! ,Ĩ quetibʉjʉ yaparo, ape wãme ĩcõñarĩ atore bairo ĩnemowĩ Jesús tunu: “Dios cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉ atore bairo niña: Pairo cawapacʉtie capee moneda tiirire wesepʉ aperã na cayacũyasioricarore bairo niña. Bairi caʉ̃mʉ jĩcãʉ̃ tiere ĩña acʉari yua, jicoquei tiere yanemoñupʉ̃ tunu. Bairo áti yaparo, ʉseanirĩqũẽ mena cʉ̃ yaye apeye ũnie nipetirijere aperãrẽ nuni, tie wapa jeyupʉ, ti wesere wapatigʉ. Bairo cʉ̃ cawapatinunirõ, cʉ̃ yaye cʉ̃ cabocaataje cʉ̃ yaye majũ nicõãñuparõ yua. La parábola de la perla de mucho valor - +Bairo na caáto bero, yʉ yarã, carorije cacʉ̃goenarẽ bairo Dios cʉ̃ caĩñarĩcãrã pʉame muipʉ ʉmʉrecóo macããcʉ̃ cʉ̃ caasiyarijere bairo baupeticoagarãma yʉ Pacʉ cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉre. Mʉjãã, caãmoocʉna mʉjãã ãniña. Bairi ãmerẽ yua, mʉjããrẽ yʉ caquetibʉjʉatajere tʉ̃goãmewiyoya mʉjãã yeripʉ,” ĩwĩ Jesús. La parábola del tesoro escondido -~S *Ángelea, bairo na cajeeneñopeyoro ĩña yua, caʉ̃petietopʉ na yʉ rerotigʉ. Topʉ bʉtioro otigarãma. Na opire bacarʉpotugarãma, bʉtioro yapapuarã yua. k}O )Yʉ, Camasã Jʉ̃gocʉ, yʉ carotirã ángelea majãrẽ na yʉ jogʉ yʉ carotimasĩrĩpaʉpʉ. Yʉ yarã na catʉ̃goñarĩjẽrẽ royetuo joroque caánarẽ, bairi rorije caáticõãna cʉ̃ãrẽ na yʉ jeneñorotigʉ. v|e (Bairi jebojari majã moetiere na cajoerericarore bairo baigaro ati ʉmʉreco capetiri rʉ̃mʉ caetaro yua. { 'Ti wese upaʉ pesu pʉame wãtĩrẽ bairo caãcʉ̃ niñami. Tunu bairoa ti wese caputibʉtirique jericapaʉ caetaro ati ʉmʉrecóo capetiri rʉ̃mʉrẽ bairo niña. Bairi ti wese caputibʉtiriquere jebojari majã pʉame ángelea majãrẽ bairo niñama. z  &Caotei ya wese pʉame ati ʉmʉrecóo macãã yepare bairo niña. Ti wese caputibʉtirique caroa macããjẽ pʉame Dios cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉpʉ macããnarẽ bairo niña. Ti wese caputibʉtirique oterique carorije pʉame wãtĩ yarãrẽ bairo niña. y% %Bairo jãã caĩrõ tʉ̃go, atore bairo jãã ĩwĩ: “Oterique caroare caotei pʉame, yʉ, Camasã Jʉ̃gocʉre bairo caãcʉ̃ niñami. Yx+ $Cabero Jesús camasã cʉ̃tʉ catʉ̃gorã etarãrẽ, “Yʉ áya,” na ĩrĩ bero, jĩcã wiire jããetawĩ. Bairo cʉ̃ cajããetaro bero, jãã, cʉ̃ cabuerã pʉame cʉ̃tʉ jãã etawʉ. Atore bairo cʉ̃ jãã ĩ jẽniñawʉ̃: “¿Dope bairo ĩgaro to ĩñati carorije trigo watoapʉ na caotemirĩqũẽrẽ ĩcõñarĩ mʉ caquetibʉjʉataje? Jãã tʉ̃gomasĩẽtĩãpʉ̃. Bairi jãã mʉ caquetibʉjʉro jãã boya,” cʉ̃ jãã ĩwʉ̃. ^w5 #Bairo Dios bʉsʉrica tutipʉ profeta cʉ̃ caĩwoatuquetibʉjʉ jʉ̃goyeticũrĩcãrõrẽ bairo baietaro baiwʉ. Atore bairo ĩ woatuyayupi profeta, Jesús cʉ̃ caĩpeere:“Capee wãme ĩcõñarĩ yʉ quetibʉjʉgʉ camasãrẽ.Ati ʉmʉrecóo Dios cʉ̃ caqũẽnoparo jʉ̃goye camasã na catʉ̃goetajere na yʉ quetibʉjʉgʉ,”ĩ woatu quetibʉjʉ jʉ̃goyeticũñañupĩ profeta. Jesús explica la parábola de la mala hierba entre el trigo 9vk "Torea bairo jeto na ĩcõña quetibʉjʉnucũwĩ Jesús nipetiro camasã cʉ̃tʉ catʉ̃gorã etarãrẽ. Dise ũnie quetibʉjʉriquere ĩcõñaetiri na quetibʉjʉemi. yuk !Ĩ quetibʉjʉ yaparo, ape wãme ĩcõñarĩ atore bairo na ĩnemowĩ Jesús tunu cʉ̃tʉ catʉ̃gorã etarãrẽ: “Levadurare bairo niña Dios cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉ. Jĩcãõ trigo wãĩãrĩqũẽ wetare, itiarʉ majũ oco mena weyo yaparo, levadurare petoaca jããñamo. Bairo petoaca cõ cajããmiatacʉ̃ãrẽ, tie pʉame jesapeticoaya yua. Torea bairo niña Dios cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉ cʉ̃ã,” na ĩcõña quetibʉjʉwĩ Jesús. El uso que Jesús hacia de las parábolas otW Tia apeacã pʉame õcããcã majũ nimirõcʉ̃ã, marĩ caotero bero bʉtiátó, pairicʉ majũ áya, nipetirije wesepʉ oterique netõrõ. Bairi minia cʉ̃ã tii yucʉ rʉpʉripʉre na ria batiirire qũẽnorĩ nicõãmasĩñama. Torea bairo niña Dios cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉ cʉ̃ã,” na ĩcõña quetibʉjʉwĩ Jesús. La parábola de la levadura s Ĩ quetibʉjʉ yaparo, ape wãme ĩcõñarĩ atore bairo na ĩnemowĩ Jesús tunu cʉ̃tʉ catʉ̃gorã etarãrẽ: “Tunu mostaza na caĩrĩ apeacarẽ jĩcãʉ̃ cʉ̃ wesepʉ cʉ̃ caotericaacarẽ bairo niña Dios cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉ. =rs Bairi trigo carorije mena to bʉticõáto mai. Cabero trigo jericapaʉ caetaro ĩña, atore bairo ñigʉ trigore cajebojari majãrẽ: “Trigore mʉjãã cajeparo jʉ̃goye carorijere ricaati jee yaparo, carupaa rotori jiyari joerecõãña. Bairo áti yaparo, trigo pʉamerẽ mʉjãã cajero yʉ boya. Jee yaparo, yʉ ya wii ʉgarique cũrĩcã wiipʉ mʉjãã cacũrõ yʉ boya,” ñigʉ trigore cajebojari majãrẽ,’ na ĩñupʉ̃ ti wese upaʉ,” na ĩcõña quetibʉjʉwĩ Jesús cʉ̃tʉ catʉ̃gorã etarãrẽ. La parábola de la semilla de mostaza +qO Bairo na caĩrõ tʉ̃go, atore bairo na ĩñupʉ̃: ‘Bairo yʉ boetiya. Bairo mʉjãã caápata, trigo caroa apeye moetie mena mʉjãã wããrecõãbujiorã. @py Bairo na caĩrõ tʉ̃go, atore bairo na ĩñupʉ̃: ‘Yʉ pesuʉ jĩcãʉ̃ roro yʉ átibojaatacʉmi.’ Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, atore bairo qũĩ jẽniñañuparã: ‘Bairi, ¿ñerẽ jãã caátie mʉ boyati? ¿Moetiere jãã cawããrero mʉ boyati?’ qũĩñuparã cʉ̃ ʉ̃mʉa ti wese upaʉre. ?ow Bairo cabairo ĩña, ti wese upaʉ ʉ̃mʉa pʉame cʉ̃tʉ etayuparã. Eta yua, atore bairo qũĩ jẽniñuparã: ‘Jãã quetiupaʉ, oterique caroa majũrẽ mʉ oterotiricʉ. Bairo mʉ caátirotimiatacʉ̃ãrẽ, ¿dopẽĩrõ caroa watoare carorije to putiyupari?’ qũĩñuparã cʉ̃ ʉ̃mʉa pʉame. n Cabero cʉ̃ caotemirĩqũẽ pʉame puti, bʉtiyaparoyuparo. Moetie cʉ̃ã puti, bʉtiyaparoyuparo caroa oterique watoare. m Cabero cʉ̃, bairi aperã cʉ̃ yarã cʉ̃ã nipetiro na cacãnitoye cʉ̃ pesu pʉame yasioro cʉ̃ wesepʉ etayupʉ. Eta yua, oterique moetie majũrẽ trigo cʉ̃ caoteataje watoapʉre otenemocõãñupʉ̃. Bairo roro áti yaparo, acoásúpʉ. o~}}{zy]xivut rqp"on,mvlkj~hhVgg3edcb2a`\_C^]I\[YXXVUT RQ^PSONMqLK7JFDBBQA@<;H:8865432^170%.--L,+F*)(u''O%$#]"x oB[)z X tUyAtore bairo na ĩñupʉ̃ na cʉ̃ãrẽ: ‘Mʉjãã cʉ̃ã yʉ ya wesepʉ paarájá. Bairo mʉjãã caparãápata, cariape mʉjããrẽ yʉ wapatigʉ,’ na ĩñupʉ̃. Bairi na cʉ̃ã, cʉ̃ carotirore bairo cʉ̃ wesepʉ paarã ásúparã. TCabero muipʉ cʉ̃ caasitutuatípaʉ caãno macãpʉ ásúpʉ tunu. Topʉ eta yua, ñe ũnie áperã plaza caãnarẽ na ĩñañupʉ̃. S/Cʉ̃ pʉame jĩcããrã caʉ̃mʉarẽ na bócari yua, ʉseanirĩ, ‘Jĩcã rʉ̃mʉ paarique wapare tocãrõ majũ mʉjããrẽ yʉ wapatigʉ, yʉ yaye ʉsere mʉjãã cajebojaata,’ na ĩñupʉ̃. Bairo ‘Jaʉ,’ na caĩrõ tʉ̃go, cʉ̃ ya wesepʉ paarotijoyupʉ. R Ĩ quetibʉjʉ yaparo, paabojari majãrẽ ĩcõñarĩ, atore bairo jãã ĩ quetibʉjʉnemowĩ tunu: “Dios cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉ pʉame jĩcãʉ̃ ʉse wese upaʉ, cabusuripaʉ caãno cʉ̃ ya wesepʉ capaabojaparãrẽ camacãʉ̃átacʉre bairo niña. 1Q[Apeyera tunu ati rʉ̃mʉrĩrẽ camasã jĩcããrã rotimasĩmirãcʉ̃ã, caberopʉ na mena macããnarẽ na rotimasĩẽtĩgarãma. Tunu bairoa ati rʉ̃mʉrĩrẽ camasã jĩcããrã rotimasĩẽtĩmirãcʉ̃ã, caberopʉ na mena macããna capããrãrẽ carotimasĩrã majũ nigarãma.PyNi jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ yʉ mena bapacʉtigʉ, cʉ̃ ya wiire, o cʉ̃ bairãrẽ, cʉ̃ bairã rõmirĩrẽ, cʉ̃ pacʉare, cʉ̃ pũnaarẽ, o cʉ̃ ya yepa cʉ̃ãrẽ cʉ̃ caaweyocoápáta, narẽ cʉ̃ cacʉ̃goro netõjãñurõ bócanemogʉmi tunu cʉ̃ yaye ũnierẽ, bairi cʉ̃ yarã ũna cʉ̃ãrẽ. Bairi jĩcãʉ̃rẽ cʉ̃ caaweyocoápáta, cʉ̃ netõrõ cien bui peoro cãrõ majũ bócanemogʉmi. Tunu bairoa caroa yeri capetietiere cʉ̃ jogʉmi Dios yʉ mena cabapacʉtiácʉ́re. SOBairo cʉ̃ caĩjẽniñarõ tʉ̃go, bairo qũĩwĩ Jesús: —Cariape mʉjããrẽ ñiña: Dios ati ʉmʉrecóo nipetiro cawãmarõ cʉ̃ cawasoaripaʉ quetiupaʉ yʉ caãnopʉ, mʉjãã, yʉ baparã, yʉ rocajãñurõ mʉjãã rotigarã mʉjãã cʉ̃ã. Quetiuparã na caruiro ũno, tronopʉ mʉjãã ruigarã. Israelita pʉga wãmo peti rʉpore pʉga pẽnirõ cãnacã poari macããnarẽ na caátajere ĩñacõñarĩ na mʉjãã ĩñabesegarã. +NOBairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, Pedro pʉame bairo qũĩwĩ Jesure: —Jãã Quetiupaʉ, jãã roque merẽ nipetirije jãã cacʉ̃gorijere cũrĩ, mʉrẽ jãã bapacʉti ʉsajʉ̃gowʉ. Bairo jãã caátie wapa, ¿ñerẽ jãã cʉ̃ joʉati Dios? —qũĩ jẽniñawĩ Pedro Jesure. 8MiJesús pʉame jãã ĩñarĩ, atore bairo jãã ĩwĩ: —Dise ũnie camasã na caátimasĩẽtĩẽ nipetirije Dios cʉ̃ caátimasĩrĩjẽ jeto niña —jãã ĩwĩ. 5LcBairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, jãã, cʉ̃ cabuerã pʉame, jãã tʉ̃goacʉacoapʉ. Atore bairo jãã ĩwʉ̃: —Bairi toroque, ¿ni ũcʉ̃ cʉ̃ netõmasĩcʉti? -KSTunu bairoa ñiña: Waibʉcʉ capai, camello, ãpõã pota opeacapʉ cʉ̃ cajã ãmewitiata, masiriyojãñuña. Tore bairo cabaimiatacʉ̃ãrẽ, netõjãñurõ masiriyoro niña caʉ̃mʉ capee apeyere cacʉ̃goʉ Dios cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉre cʉ̃ caetapee pʉame roque —jãã ĩwĩ. mJSBairo cʉ̃ caátó ĩña, atore bairo, jãã, cʉ̃ cabuerãrẽ jãã ĩwĩ: —Cariape mʉjããrẽ ñiña: Camasã apeye ũnierẽ capee cacʉ̃gori majã Dios cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉre na caetapee masiriyojãñuña. +IOTiere tʉ̃go, cawãmaʉ pʉame tʉ̃goñarĩqũẽ pairi acoámí. Capee apeye ũnierẽ cacʉ̃goʉ ãnirĩ Jesús cʉ̃ caĩrõrẽ bairo átigaemi yua. H9Bairo cʉ̃ caĩjẽniñarõ tʉ̃go, atore bairo qũĩ quetibʉjʉnemowĩ Jesús tunu cawãmaʉrẽ: —Caroʉ́ majũ, ñe ũnie carʉsaecʉ ãnigʉ, mʉ cacʉ̃gorije nipetirijere mʉ nunirepeyocõãgʉ. Tie wapare jeeri, cabopacarãrẽ na mʉ ricawogʉ. Bairo mʉ caápata, jõbuipʉ pairo nigaro mʉ cawapatapee. Bairo yʉ caĩrõrẽ bairo áti yaparori, yʉ mena bapacʉsa —qũĩwĩ Jesús. XG)Bairo cʉ̃ caĩquetibʉjʉro tʉ̃go, atore bairo qũĩwĩ cawãmaʉ Jesure: —Tie nipetirijere merẽ yʉ átipeyocõãnucũña. Bairi, ¿ñe to rʉsacʉti mai yʉ caátipee? —qũĩ jẽniñawĩ. .FUMʉ pacʉ, mʉ paco cʉ̃ãrẽ nʉcʉ̃bʉgoya. Mʉ mena macããna cʉ̃ãrẽ mʉ rupaʉre mʉ camairõrẽã bairo na maiña,’ —qũĩ quetibʉjʉwĩ Jesús. vEeBairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, “¿Dise pʉamerẽ cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ yʉ ácʉati?” qũĩ jẽniñawĩ cawãmaʉ. Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, bairo qũĩ quetibʉjʉwĩ Jesús cawãmaʉrẽ: —‘Pajĩãẽtĩcõãña camasãrẽ. Carõmio mena roro átiepeeticõãña. Aperã yayere jeerutieticõãña. Aperã cabʉgoroa na ĩbuitieticõãña. iDKBairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, atore bairo pʉame qũĩwĩ Jesús: —¿Nopẽĩ, “Dise yʉ caátipee caroa wãme majũrẽ yʉre quetibʉjʉya,” yʉ mi jẽniñañati? Cañuʉ, jĩcãʉ̃ã niñami, Dios jeto. Caroa yeri capetietiere bócagʉ, Dios camasãrẽ cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ mʉ tʉ̃goʉsagʉ —qũĩwĩ Jesús cawãmaʉrẽ. AC{Bairo cʉ̃ caátó, jĩcãʉ̃ cawãmaʉ Jesutʉ atíri, atore bairo qũĩ jẽniñawĩ: —Jããrẽ cabuei, ¿dope bairo yʉ átibujiocʉti, caroa yeri capetietiere bócagʉ? #B?Ĩ yaparo, cawĩmarãrẽ na pãñarĩ Diore na jẽnibojawĩ. Áticõã yua, acoámí tipaʉ caãnimiatacʉ Jesús. Un joven rico habla con Jesús CABairo jãã caĩrõ tʉ̃go, atore bairo jãã ĩwĩ Jesús: —Yʉtʉ pʉame cawĩmarãrẽ na atírotiya. Na ẽñotaeticõãña. Dios cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉ macããnarẽ bairo caãna niñama cawĩmarã. Narẽ bairo cayeriñurã jeto ãnimasĩñama Dios cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉpʉre —jãã ĩwĩ Jesús. @- Cabero tunu aperã na pũnaa cawĩmarãrẽ na jeamá Jesús tʉpʉ, na pãñarĩ Diore na cʉ̃ jẽnibojaáto, ĩrã. Bairo na pũnaarẽ na cajeató ĩñarĩ jãã, cʉ̃ cabuerã pʉame, “Na jeapéricõãña mʉjãã pũnaarẽ,” na jãã ĩwʉ̃ capacʉare. ??w Cawãmarã jĩcããrã rorã cabuiaricarã ãnirĩ nʉmo cʉtimasĩẽtĩñama. Tunu aperã, na nʉmo cʉtimasĩẽtio joroque na átiyama. Aperã na majũã Dios yaye rotiriquere netõjãñurõ átigarã, carõmiorẽ na negaetiyama. Bairo bairã, canʉmo cʉtimasĩẽnarẽ bairo nicõãñama. Bairi yʉ caĩquetibʉjʉcũrĩjẽrẽ bairo camasĩtʉ̃goñarã torea bairo na áparo —jãã ĩwĩ Jesús. Jesús bendice a los niños P> Bairo jãã caĩrõ tʉ̃go, bairo jãã ĩwĩ: —Tocãnacãʉ̃pʉa nipetiro camasã masĩẽtĩñama atie yʉ caĩquetibʉjʉrijere. Masĩõrĩqũẽrẽ Dios cʉ̃ cajorã jeto masĩñama. =% Bairo na cʉ̃ caĩquetibʉjʉyaparoro, jãã, cʉ̃ cabuerã pʉame atore bairo jãã ĩwʉ̃ Jesure: —Mʉ caĩrõrẽ bairo camasã na nʉmoarẽ na capitimasĩẽtĩcõãta, na nʉmoa caãniparãrẽ na camacãẽtĩcõãta, ñubujioricaro —jãã ĩwʉ̃. '<G Cariape mʉjããrẽ ñiña: Ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ cʉ̃ nʉmo, apei mena roro caepeeco cõ caãnimiatacʉ̃ãrẽ, cõrẽ rocari bero tunu apeo mena cʉ̃ cawãmojiyaata, roro majũ ácʉ átiyami. Dios cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ caápei majũ niñami. “Apeo mʉ nʉmo mee caãcõ mena ãmerĩcõãña,” cʉ̃ caĩrĩqũẽrẽ cabaibotioʉ majũ niñami —na ĩ quetibʉjʉwĩ Jesús fariseo majãrẽ. I; Bairo na caĩrõ tʉ̃go, atore bairo na ĩwĩ Jesús: —Mʉjãã ñicʉ̃jãã, mʉjããrẽ bairo ãmeo mairĩqũẽrẽ camasĩẽna na caãnoi, na mena macããcʉ̃ jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ cʉ̃ nʉmorẽ carocagaʉre roro cʉ̃ caátiere ẽñotaesupi Moisés. Baipʉa, bairo boesupi Dios caãnijʉ̃goripaʉpʉ. 8:iBairo cʉ̃ caĩquetibʉjʉro tʉ̃go, atore bairo qũĩ jẽniñanemowã tunu: —Bairopʉa, ¿nopẽĩ marĩ ñicʉ̃ Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ yaye quetibʉjʉcũrĩqũẽrẽ ape wẽẽpʉ, “Ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ cʉ̃ nʉmorẽ cʉ̃ carocagaata, atore bairo ĩrĩcã pũrõrẽ cõ cʉ̃ cajoro, ñurõ: ‘Bairo mʉ cabairoi, mʉ teei, mʉrẽ yʉ pitiya,’ ” qũĩ cũñuparĩ? —qũĩwã fariseo majã Jesure. a9;Bairi jĩcãʉ̃rẽ bairo Dios narẽ cʉ̃ cacũrĩcãrã na caãnoi, ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ na ricawa masĩẽcʉ̃mi. Na majũ cʉ̃ã ãmeo pitimasĩẽtĩñama —na ĩ quetibʉjʉwĩ Jesús fariseo majãrẽ. +8ONa áti yaparo, atore bairo marĩ ĩcũñupĩ: “Jĩcãʉ̃ caʉ̃mʉ carõmio mena cʉ̃ cawãmojiyaata, cʉ̃ pacʉa tʉre witigʉmi. Ape wiipʉ ãnigʉmi cʉ̃ nʉmo mena. Bairo na cabairo, jĩcãʉ̃rẽ bairo na ñiñagʉ. Jĩcã rupaʉre bairo nigarãma,” marĩ ĩcũñupĩ Dios. N7Bairo na caĩjẽniñarõ tʉ̃go, atore bairo na ĩwĩ Jesús: —Dios yaye quetibʉjʉriquere cajʉ̃gobuerã nimirãcʉ̃ã, ¿ati wãmerẽ mʉjãã ĩñaẽtĩñati Dios ya tutipʉre? Merẽ mʉjãã masĩrã. Caãnijʉ̃goripaʉ camasãrẽ átijʉ̃goʉ, caʉ̃mʉ, carõmio cʉ̃ã na qũẽnojʉ̃goyupi Dios. m6SBairo cʉ̃ caáto, qũĩ jẽniñarã etawã jĩcããrã fariseo majã. “Carorije buei átiyami Jesús,” qũĩ bʉsʉjãgamirã, atore bairo cʉ̃ jẽniñamiwã: —Marĩ judío majã mena macããcʉ̃ ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ cʉ̃ majũ cʉ̃ catʉ̃goñarõ jʉ̃gori cʉ̃ nʉmorẽ rocagʉ, ¿cõ cʉ̃ rocamasĩcʉti? —qũĩ jẽniñawã. k5OBairo cʉ̃ caátó, capããrã camasã cʉ̃ ʉsawã. Bairi topʉ cariayecʉnarẽ na netõwĩ. 44 cBairo atiere cʉ̃ caĩquetibʉjʉro bero, Jesús Galilea yepapʉ caãniatacʉ, Judea yepapʉ acoámí. Rio Jordán muipʉ cʉ̃ cawãmʉatí nʉgõã pʉamepʉ acoámí. 33#Bairo ĩ quetibʉjʉ yaparo, atore bairo jãã ĩnemowĩ tunu: —Yʉ Pacʉ ʉmʉrecóo macããcʉ̃ pʉame torea bairo átigʉmi mʉjãã tocãnacãʉ̃rẽ, mʉjãã yeripʉ mʉjãã yarã roro mʉjããrẽ na caátiere na mʉjãã camasiriyoepata —jãã ĩwĩ.f2E"Bairo qũĩrĩ, netõjãñurõ cʉ̃ mena asiari, preso jorica wiipʉ cʉ̃ árotiyupʉ. Topʉ nicõãñupʉ̃ dinero cʉ̃ cawapamorĩjẽ cʉ̃ catunuopeyoparo jʉ̃goye,” ĩcõñarĩ jãã ĩ quetibʉjʉwĩ Jesús. B1}!Bairo yʉ caátimiatacʉ̃ãrẽ, ¿nopẽĩ bopacooro mʉrẽ yʉ caĩñaatatorea bairo, apei, mʉ bapare bopacooro cʉ̃ miñaetiati? Roro majũ mʉ tʉ̃goñaña,’ qũĩñupʉ̃. I0  Bairo na caĩquetibʉjʉro tʉ̃go, quetiupaʉ rey pʉame cʉ̃ piijorotiyupʉ tunu cʉ̃rẽ cawapamomiatacʉre. Bairo cʉ̃ caetaro ĩña, atore bairo qũĩñupʉ̃: ‘Mʉ, yʉ paabojari majõcʉ, ¡roro majũ mʉ tʉ̃goñaña! Bopacooro yʉ mʉ cajẽnirõĩ, pairo yʉ mʉ cawapamomiatajere yʉ masiriyobojaapʉ. 5/cBairo cʉ̃ caáto ĩña, aperã cʉ̃ mena macããna paabojari majã tʉ̃goñarĩqũẽ paiyuparã. Bairo cabairã ãnirĩ na quetiupaʉre cʉ̃ quetibʉjʉrásúparã. .Bairo cʉ̃ caĩrõ, cʉ̃ yʉesupʉ. Preso jorica wiipʉ cʉ̃ cũrocarotiyupʉ, yʉ cʉ̃ cawapamorĩjẽrẽ cʉ̃ jopeyoáto, ĩ. r-]Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, atore bairo qũĩñupʉ̃ cʉ̃ bapa cʉ̃ cawapamoʉrẽ: ‘Yʉ yaʉ, jicoquei roro yʉ mʉ ápewa. Dinero mʉ yʉ cawapamorĩjẽ tocãnacã tiirire cabero mʉ yʉ tunuogʉ baipʉa,’ qũĩñupʉ̃. K,“Bairo caroaro cʉ̃ caátimiatacʉ̃ãrẽ, cawapamomiatacʉ pʉame cabero apei cʉ̃ yaʉ petoaca cʉ̃rẽ cawapamoʉrẽ bocáetari cʉ̃ tutiyupʉ. Bairo cʉ̃ tuti yua, roro cʉ̃ wãmʉtutupʉre ñerĩ atore bairo qũĩñupʉ̃: ‘¡Yʉ mʉ cawapamorĩjẽrẽ jicoquei yʉ mʉ tunuogʉ!’ qũĩñupʉ̃. +Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, bopacooro qũĩñañupʉ̃ quetiupaʉ rey cʉ̃ ʉ̃mʉrẽ. Bairi, ‘Ñugaro. Caroaro mʉ tuagʉ. Yʉ mʉ cawapamorĩjẽrẽ mʉ yʉ masiriyogʉ’ qũĩñupʉ̃. Bairo ĩrĩ, caroaro tuao joroque cʉ̃ áti, cʉ̃ árotiyupʉ. #*?Cawapamoʉ pʉame bairo rey cʉ̃ carotiro tʉ̃gori, rʉpopaturi mena cʉ̃tʉ etanumurĩ atore bairo bʉtioro qũĩñupʉ̃: ‘Yʉ Quetiupaʉ, jicoquei roro yʉ mʉ ápewa. Dinero mʉ yʉ cawapamorĩjẽrẽ tocãnacã tiirire cabero mʉ yʉ tunuogʉ baipʉa,’ qũĩñupʉ̃. )Cʉ̃ pʉame dope bairo cʉ̃ átiwapatimasĩẽsupʉ̃ tie cʉ̃ cawapamorĩjẽrẽ cʉ̃ quetiupaʉre. Bairo, ‘Yʉ cʉ̃goetiya,’ cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, quetiupaʉ rey pʉame cʉ̃ cawapamoʉrẽ, cʉ̃ nʉmorẽ, cʉ̃ pũnaarẽ, bairi cʉ̃ yaye nipetirije cʉ̃ cacʉ̃gorije ũnie cʉ̃ãrẽ aperãrẽ na nunirerotiyupʉ, cʉ̃ cawapamorĩjẽrẽ na cajeparore bairo ĩ. ((IBairo boʉ, cʉ̃tʉ na piijoneñojʉ̃goyupʉ, na mena qũẽnogʉ. Bairi jĩcãʉ̃ cʉ̃ capiijojʉ̃goʉ pairo capee millones majũ cʉ̃ wapamoñupʉ̃. w'gĨ quetibʉjʉ yaparo, ape wãmerẽ ĩcõñarĩ bairo jãã ĩ quetibʉjʉwĩ tunu: “Dios cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉ atore bairo niña: Jĩcãʉ̃ quetiupaʉ rey cʉ̃ ʉ̃mʉa cʉ̃rẽ cawapamorã dinerore na catunuorõ boyupʉ. &1Bairo cʉ̃ caĩjẽniñarõ tʉ̃go, atore bairo qũĩwĩ Jesús Pedrore: —Baipʉa, tore bairo mee mʉjãã yʉ átirotiya. Siete por setenta cãnacãni majũ cʉ̃ mʉjãã bʉsʉqũẽnogarã, ñiña —qũĩwĩ. La parábola del funcionario que no quiso perdonar W%'Bairo jããrẽ cʉ̃ caĩquetibʉjʉyaparoro, Pedro pʉame Jesutʉ atí, atore bairo qũĩ jẽniñawĩ: —Jãã Quetiupaʉ, yʉ yaʉ roro yʉ cʉ̃ caápata, ¿nocãnacãni majũ cʉ̃ mena yʉ bʉsʉqũẽnocʉti? ¿Jĩcã wãmo peti pʉga pẽnirõ cãnacãni majũ bairo yʉ áticʉti? —qũĩ jẽniñawĩ Pedro Jesure. O$Yʉ yarã yʉ yaye bʉsʉriquere na cañubueneñarõpʉ caãno cãrõ na mena yʉ ãnigʉ. Pʉgarã, o itiarã jeto na caãmata cʉ̃ãrẽ, na mena yʉ ãnigʉ,” jãã ĩ quetibʉjʉwĩ Jesús. #-“Apeyera tunu mʉjããrẽ ñinemoña: Noa ũna mʉjãã mena macããna pʉgarãpʉa jĩcã yericʉnarẽ bairo dise ũnie mʉjãã caborijere Diore mʉjãã cajẽniata, mʉjãã caĩrõrẽã bairo mʉjãã átibojagʉmi yʉ Pacʉ Dios, ʉmʉrecóo macããcʉ̃. C"“Cariape mʉjããrẽ ñiña: Dios cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉ macããnarẽ caátijʉ̃gorã mʉjããrẽ yʉ cũña. Bairo caãna ãnirĩ ati yepa ãna, ‘Dios ʉmʉrecóo macããcʉ̃ marĩrẽ cʉ̃ caátirotirije niña,’ o ‘Dios cʉ̃ caátirotietie niña,’ mʉjãã ĩ masĩgarã Dios yarãrẽ. t!aBairo mʉjãã caquetibʉjʉqũẽnogamiatacʉ̃ãrẽ, cʉ̃ pʉame jĩcã nʉgõã cʉ̃ catʉ̃gogaeticõãta, ñubueri majãrẽ na quetibʉjʉya. Torea bairo tunu na caquetibʉjʉrijere cʉ̃ catʉ̃gogaeticõãta, Diore camasĩẽcʉ̃rẽ bairo qũĩñacõãña yua. O romano majãrẽ camasã yaye dinerore cajejobojari majãrẽ bairo qũĩñacõãña. N Bairo mʉjãã caĩrĩjẽrẽ cʉ̃ catʉ̃gogaeticõãta roque, apei mʉjãã yaʉ, jĩcãʉ̃, o pʉgarãrẽ na piiya. Bairo na caetaro ĩña, na mena átíri, roro mʉjããrẽ caátiatacʉre mʉjãã quetibʉjʉ nemogarã tunu, cʉ̃ mʉjãã caĩrĩjẽrẽ aperã pʉgarã, o itiarã na catʉ̃goparore bairo ĩrã. PĨ quetibʉjʉ yaparo, atore bairo jãã ĩ nemowĩ tunu: “Ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ mʉjãã yaʉ, roro mʉjããrẽ cʉ̃ caápata, cʉ̃tʉ átíri cʉ̃ quetibʉjʉya, aperã na catʉ̃goetopʉ. Bairi cʉ̃ pʉame mʉjãã caĩrĩjẽrẽ cʉ̃ catʉ̃goʉsaata, jĩcã yerire bairo cacʉ̃gorã mʉjãã tuagarã yua. RTorea bairo ãnoa cawĩmarã mena macããcʉ̃ jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ cʉ̃ cayasiro boetiyami yʉ Pacʉ ʉmʉrecóo caãcʉ̃ pʉame,” jãã ĩ quetibʉjʉwĩ Jesús. Cómo se debe perdonar al hermano D Bairi oveja cayasiatacʉre cʉ̃ cabocaata, caroaro ʉseanibujioʉmi. Aperã camawijiaetiatanarẽ na cʉ̃ caʉseanirõ netõrõ cʉ̃ ʉseanibujioʉmi, cayasiatacʉre cʉ̃ cabocaata. I  “Tʉ̃gopeoya mai. Jĩcãʉ̃, cien ovejare cacotei jĩcãʉ̃ na mena macããcʉ̃ oveja cʉ̃ camawijiayasicoápata, ¿jicoquei cʉ̃ macãʉ̃ ápéribujioʉcʉti? Jicoquei cʉ̃ macãʉ̃ ácoabujioʉmi. Noventa y nueve caãnarẽ ẽñotaricaropʉ cũcõã, apei cayasiatacʉre cʉ̃ macãʉ̃ ábujioʉmi. hI Torecʉ, yʉ, Camasã Jʉ̃gocʉ, yʉ apʉ́, camasã cayasibujiorãrẽ na netõʉ̃ acʉ́. R “Tunu bairoa mʉjããrẽ ñiña: Cawĩmarãrẽ, cabʉgoro macããnarẽ bairo na ĩñaeticõãña. Na cʉ̃ãrẽ na mʉjãã canʉcʉ̃bʉgoro boya. Cariape mʉjããrẽ ñiña: Narẽ caĩñarĩcãnʉgõrĩ majã ángelea pʉame na cabairijere yʉ pacʉ Dios ʉmʉrecóo macããcʉ̃rẽ cʉ̃ quetibʉjʉnucũñama. T! Tunu bairoa ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ mʉjãã mena macããcʉ̃ cʉ̃ caapee mena jʉ̃gori carorije macããjẽ jetore ĩñanucũʉ̃mi. Bairo cʉ̃ caapee mena jʉ̃gori carorije macããjẽrẽ caĩñapai cʉ̃ caãmata, apei cʉ̃ caapeere cawerocaecoricʉre bairo cʉ̃ caãno, ñuña. Bairo jĩcã ũno caapea cʉ̃goetimicʉ̃ã, Diotʉ cʉ̃ caátó ñujãñuña. Peeropʉ roro cʉ̃ caábujiorijere cʉ̃ netõõgʉmi Dios, tore bairo carorije macããjẽrẽ cʉ̃ caĩñajãnaata yua. Cʉ̃ caapee roro cʉ̃ átio joroque caátie mena cʉ̃gori roro peeropʉ cʉ̃ capopiye tãmʉoata roque, ñuetibujioro, yʉra. Bairi roro mʉjãã caátinucũrĩjẽrẽ jãnacõãña. La parábola de la oveja perdida )“Bairi mʉjããrẽ ñinemoña tunu: Ni mʉjãã mena macããcʉ̃ cʉ̃ wãmorĩ mena jʉ̃gori carorije jetore átinucũʉ̃mi. O cʉ̃ rʉpori mena jʉ̃gori caroropʉ ánucũʉ̃mi. Bairo cʉ̃ wãmorĩ mena jʉ̃gori roro caátipai, o cʉ̃ rʉpo mena jʉ̃gori carorije caána na caãnopʉ caápai cʉ̃ caãmata, apei cʉ̃ wãmorĩrẽ, o cʉ̃ rʉporire capajurere ecoricʉre bairo cʉ̃ caãno, ñuña. Cʉ̃ rupaʉ macããjẽ cʉ̃goetimicʉ̃ã, rupa tutua Diotʉ cʉ̃ caátó, ñujãñuña. Peeropʉ roro cʉ̃ caábujiorijere cʉ̃ netõõgʉmi Dios, tore bairo roro cʉ̃ cabairijere cʉ̃ caátijãnata yua. Cʉ̃ wãmorĩ, o cʉ̃ rʉpori roro cʉ̃ átio joroque caátie mena cʉ̃gori roro peeropʉ cʉ̃ capopiye tãmʉoata roque, ñuetibujioro, yʉra. -S¡Ati yepapʉ mʉjãã catʉ̃goñarĩjẽ mʉjããrẽ caroyeturije capee niña! Bairoa nicõãgaro tocãnacã rʉ̃mʉ ati yepapʉ mʉjãã caãno. ¡Bairo cabairo jʉ̃gori bopacooro netõrõ na baio joroque na átigʉmi Dios ati yepapʉre camasãrẽ roro cajʉ̃goátiri majã roquere! jM“Ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ apei yʉ mena catʉ̃goñatutuajʉ̃goʉre, cʉ̃ tʉ̃gomawijiao joroque cʉ̃ caápata, roro majũ baigʉmi Dios cʉ̃ caĩñabesepa rʉ̃mʉ caetaro. Jĩcãʉ̃, ʉ̃tãã capairica mena cʉ̃ wãmʉarẽ jiyaturi, ria capairiyapʉ na carurocaricʉre bairo netõjãñurõ popiye baigʉmi cʉ̃ ũcʉ̃ ti rʉ̃mʉrẽ. H Tunu bairoa ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃, yʉ yaye quetire tʉ̃goʉsari, ãni cawĩmaʉrẽ bairo caãcʉ̃rẽ cʉ̃ camaiata, yʉre camairẽ bairo cʉ̃ ñiñagʉ. El peligro de caer en pecado )KÃni, cawĩmaʉ pʉame cʉ̃ pacʉ mena tʉ̃goñatutuamajũcõãñami. Cʉ̃rẽ bairo Dios mena mʉjãã cabairo yʉ boya. Bairi ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ Dios mena cʉ̃ catʉ̃goñatutuanemoata, Dios pʉame cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉre caãnimajũʉ̃ cʉ̃ ãnio joroque cʉ̃ átigʉmi. }Bairo átiri, atore bairo jãã ĩwĩ: —Cariape mʉjããrẽ ñiña: Mʉjãã, yʉ cabuerã, ãni cawĩmaʉrẽ bairo tʉ̃goñarĩqũẽ cʉtiri mʉjãã yerire mʉjãã cawasoaeticõãta, Dios cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉre mʉjãã jããetigarã. +OJesús pʉame bairo jãã caĩjẽniñarõ tʉ̃go, jĩcãʉ̃ cawĩmaʉrẽ cʉ̃ piijowĩ. Cʉ̃ piijo yua, jãã watoapʉ cawĩmaʉrẽ cʉ̃ nʉcõwĩ.  Tipaʉ caãno jãã, Jesús cʉ̃ cabuerã cʉ̃tʉ etarã, atore bairo jãã ĩ jẽniñawʉ̃: —¿Ni majũ cʉ̃ ãnicʉti jĩcãʉ̃ Dios cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉ macããcʉ̃, caãnimajũʉ̃rẽ bairo caãcʉ̃? —jãã ĩ jẽniñawʉ̃ Jesure. }Bairo marĩ pʉame cawapatietibujioparã caãna nimirãcʉ̃ã, marĩ wapatigarã bairãpʉa, roro marĩrẽ na catʉ̃goñaetiparore bairo ĩrã. Bairi ʉtabʉcʉrapʉ waiweija. Mʉ capajĩãjʉ̃goʉre cʉ̃ riserore tʉ̃gãpã átiri, jĩcã moneda tiire mʉ bócagʉ. Ti tii mena mʉ wapatigʉ marĩ pʉgarã yaye wapare cajẽnirãrẽ —ĩñupʉ̃ Jesús Pedrore.$ABairo cʉ̃ caĩrõ, Pedro pʉame qũĩñupʉ̃: —Ape yepa macããna pʉamerẽ jẽninucũñama. Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, atore bairo qũĩ quetibʉjʉ nemoñupʉ̃ tunu Jesús Pedrore: —Bairoa átinucũñama. Na ya yepa macããna pʉamerẽ wapati rotietinucũñama. 5Bairo na caĩrõ tʉ̃go, bairo na ĩñupʉ̃ Pedro: —Wapa joʉmi. Ĩ yaparoʉ, wiire jããñupʉ̃. Bairo Jesure cʉ̃ caĩbʉsʉparo jʉ̃goyea, Jesús pʉame qũĩñupʉ̃ Pedrore: —¿Dope bairo mʉ tʉ̃goñañati, Simón? Ati yepa macããna quetiuparã, ¿noa ũnarẽ dinero, impuestore na jẽninucũñati? ¿Na ya yepa macããnarẽ, o ape yepa macããna pʉamerẽ na jẽninucũñati? M Bairi Capernaum na caĩrõpʉ Jesús mena jãã caetaro, templo wii macããna camasã yaye dinerore jejobojari majã pʉame Pedrore qũĩñarã etayuparã. Bairo etarã, atore bairo qũĩñuparã: —¿Mʉjããrẽ cabuei, Dios ya wii macããjẽ caãnipeere cʉ̃ wapa joeticʉti? —qũĩ jẽniñañuparã Pedrore.  Bairi yʉ pajĩãrotiecogʉ. Bairo yʉ na capajĩãrocacõãmiatacʉ̃ãrẽ, itia rʉ̃mʉ bero yʉ caticoagʉ tunu —jãã ĩwĩ. Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, jãã pʉame bʉtioro jãã tʉ̃goña yapapuawʉ. El pago del impuesto para el templo 5 cApe rʉ̃mʉ Galilea yepapʉ Jesús mena jãã caáñesẽãrõ, atore bairo jãã ĩ quetibʉjʉwĩ tunu: —Yʉ, Camasã Jʉ̃gocʉ, yʉ ñerotiecogʉ camasãrẽ. \ 1Wãtĩã, jõ caãniatacʉre bairo caãnarẽ na mʉjãã caárotigata, cajʉ̃goye ʉgarique betiri mʉjãã jẽniñubuegarã Diore —jãã ĩ quetibʉjʉwĩ Jesús. Jesús anuncia por segunda vez su muerte  Bairo jãã caĩrõ tʉ̃go, atore bairo jãã ĩwĩ: —Dios mena mʉjãã tʉ̃goña tutuaetimajũcõãña. Cariape mʉjããrẽ ñiña: Mostaza cawãmecʉtii apeacã, õcã apeacã majũ niña. Tiacarẽ bairo petoaca Dios mena mʉjãã catʉ̃goñatutuata, ʉ̃tãʉ̃rẽ etari, “Wãáti, aperopʉ etanʉcãrõjã,” mʉjãã caĩata, mʉjãã caĩrõrẽã bairo baibujioro ti ʉ̃tãʉ̃ pʉame. Aperopʉ ágaro. Bairi dise mʉjãã caátimasĩẽtĩẽ manigaro, Dios mena mʉjãã catʉ̃goñatutuata. ucCabero aperã na camano, jãã jeto ãna, atore bairo Jesure cʉ̃ jãã ĩ jẽniñawʉ̃: —¿Nopẽĩrã wãtĩ yeri pũnarẽ jãã acurocawiyojo masĩẽtĩcʉti? —cʉ̃ jãã ĩwʉ̃, jãã, Jesús cʉ̃ cabuerã pʉame. )Bairi wãtĩ yeri pũna cawãmaʉrẽ caroyetuoricʉre cʉ̃ acuwiyojowĩ. Bairo cʉ̃ caátó, cawãmaʉ pʉame jicoquei caticoami yua. pYBairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, bairo na ĩwĩ Jesús to macããnarẽ: —¡Mʉjãã, ati yepa caãna Dios cʉ̃ camasĩrĩjẽrẽ cariape mʉjãã tʉ̃goetimajũcõãña! Bairo mʉjãã cabairoi, yʉ tʉ̃goña yapapuajãñuña. ¿Nocãrõ yoaro mʉjãã mena yʉ ãnibujiocʉti? Jaʉ, toroque cawãmaʉrẽ ato pʉame cʉ̃ neasá —na ĩwĩ Jesús. }Bairi mʉ cabuerã tʉpʉ cʉ̃ yʉ neatímiapʉ̃. Na pʉame cʉ̃ netõõmasĩẽtĩñama —qũĩwĩ capacʉ Jesure. #—¡Yʉ Quetiupaʉ, yʉ macʉ̃rẽ cʉ̃ bopaca ĩñaña! Ñama riaye mena riamecʉ̃ baiyami. Bairo bairi, bʉtioro popiye baiyami. Capee majũ wãtĩ peeropʉ cʉ̃ jʉ̃gorocajoe ánucũñami. Ape rʉ̃mʉrã riapʉ cʉ̃ jʉ̃gorocañua mecʉ̃nucũñami. 1[Bairo cabero camasãtʉ na caetaro, jĩcãʉ̃ caʉ̃mʉ rʉpopaturi mena Jesutʉ etanumurĩ qũĩroawĩ. Bairo qũĩroari atore bairo qũĩwĩ caʉ̃mʉ Jesure: 3 Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, Jesús cʉ̃ cabuerã masĩcoasuparã. “Juan el Bautistare ĩgʉ ĩcʉ̃mi Jesús, Elías ãnacʉ̃rẽ bairo caãcʉ̃ caetamirĩcʉ̃ majũ cʉ̃ caĩata,” ĩ tʉ̃goña masĩcoasuparã. Jesús sana a un muchacho que tenía un demonio  Cariape mʉjããrẽ ñiña: Elías ãnacʉ̃rẽ bairo caãcʉ̃ merẽ etawĩ. Bairo cʉ̃ caetamiatacʉ̃ãrẽ, “Cʉ̃ã niñami Elías ãnacʉ̃rẽ bairo caãcʉ̃,” qũĩ masĩẽma camasã pʉame. Bairi ricaati noo na caborore bairo cʉ̃ áma. Torea bairo yʉ, Camasã Jʉ̃gocʉre popiye yʉ baio joroque yʉ átigarãma —ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús Pedrojããrẽ. _7 Bairo na caĩjẽniñarõ, atore bairo na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús: —Na caĩrõrẽ bairo atíjʉ̃gogʉmi jĩcãʉ̃ Elías ãnacʉ̃rẽ bairo caãcʉ̃. Cʉ̃ pʉame nipetirijere qũẽnojʉ̃gogʉmi. T! Bairi cabero atore bairo qũĩ jẽniñañuparã Pedrojãã Jesure: —Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ cajʉ̃gobueri majã bairo ĩñama: “Dios cʉ̃ cajopaʉ ati yepapʉ cʉ̃ caetaparo jʉ̃goye Elías ãnacʉ̃ catiri etanemogʉmi tunu,” ĩñama. ¿Nopẽĩrã bairo na ĩ quetibʉjʉyati camasãrẽ? 7~g Cabero ʉ̃tãʉ̃rẽ na caruiató, atore bairo na ĩñupʉ̃ Jesús Pedrojããrẽ: —Ãme mʉjãã caĩñaatajere aperãrẽ na mʉjãã quetibʉjʉetigarã mai. Cabero yʉ, Camasã Jʉ̃gocʉ, cariacoatacʉ nimicʉ̃ã, yʉ cacatiro bero roque na mʉjãã quetibʉjʉgarã —na ĩñupʉ̃. }wBairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, ĩñajoyuparã. Elías, Moisés cʉ̃ã mañuparã yua. Jesús jeto nucũñupʉ̃. |3Bairo na cabairoi, Jesús pʉame natʉ atí, na pãña, atore bairo na ĩñupʉ̃: —Yʉ yarã, wãmʉnʉcãña, uwieticõãña —na ĩñupʉ̃. {Bairo caĩrõ tʉ̃go, Jesús cʉ̃ cabuerã pʉame yepapʉ mubia cũmucoásuparã. Tʉ̃gocõã maniásuparã yua. z3Bairo cʉ̃ caĩãno, buseriwo caasiyabatori poa atí, na pauma tocoasuparo. Bairo catoro, Pedrojãã pʉame cayʉsʉropʉ ãñuparã. Bairo ãna, bʉsʉrique buseriwo watoapʉ cabʉsʉocajorijere tʉ̃goyuparã. Atore bairo ĩñuparõ: “Ãni, yʉ macʉ̃, yʉ camai majũ niñami. Cʉ̃ caátiãnierẽ ñiñajesoya bʉtioro. Cʉ̃ yaye bʉsʉriquere tʉ̃goʉsaya,” ĩ ocajoyuparo jõbuipʉ. ry]Bairo na caĩãno, Pedro pʉame atore bairo qũĩñupʉ̃ Jesure: —Yʉ Quetiupaʉ, ¡atopʉ marĩ caãno ñumajũcõãña! Bairi, “Jaʉ,” mʉ caĩata, itia wiipãĩrĩãcã majũ mʉjããrẽ jãã qũẽnobojagarã. Jĩcã wii mʉ ya wii, ape wii Moisés ya wii, ape wii Elías ya wii mʉjããrẽ jãã qũẽnobojagarã —qũĩñupʉ̃ Pedro Jesure. x)Bairo cʉ̃ cabaiãno, Moisés ãnacʉ̃, Elías ãnacʉ̃ mena buiaetayuparã. Bairo buiaetarã yua, Jesús mena bʉsʉpẽni nucũñuparã. bw=Bairo topʉ na caãno, Jesús pʉame cʉ̃ cabaurije wasoacoasupʉ. Cʉ̃ riape pʉame asiyaro baucoasuparo, muipʉ ʉmʉreco macããcʉ̃ cʉ̃ caasiyarore bairo. Baicõã, cʉ̃ jutiro cʉ̃ã botiro baicoasuparo. 2v _Cabero jĩcã wãmo peti jĩcã pẽnirõ cãnacã rʉ̃mʉrĩ bero Pedrore, Santiagore, bairi cʉ̃ bai Juarẽ na piiámí Jesús ʉ̃tãʉ̃ caʉ̃mʉarĩcʉ buipʉ. RuCariape mʉjããrẽ yʉ quetibʉjʉya: Mʉjãã jĩcããrã, ato caãna, mʉjãã cariaparo jʉ̃goye yʉ, Camasã Jʉ̃gocʉ, quetiupaʉ reyre bairo yʉ caetarore mʉjãã ĩñamajũcõãgarã.t1Yʉ, Camasã Jʉ̃gocʉ, ati yepapʉ yʉ Pacʉ cʉ̃ camasĩrĩjẽ mena nemo yʉ tunuetagʉ. Ángelea majã, yʉ Pacʉtʉ macããna mena nemo yʉ tunuetagʉ. Ti rʉ̃mʉ pʉamerẽ ati yepa macããna tocãnacãʉ̃pʉrea na caátatorea bairo na cʉ̃ãrẽ na yʉ átigʉ. {soTunu caʉ̃mʉ apei ati yepa macããjẽ nipetirije merẽ cʉ̃goyami, cʉ̃ caborije caãno cãrõ. Bairo cʉ̃gomicʉ̃ã, Diore cʉ̃ tʉ̃goñaẽtĩñami. Bairo catʉ̃goñaecʉ̃ ãnirĩ cʉ̃ cariaatato bero, Dios mena ãmerĩgʉmi. Bairi dope baieto pairo cʉ̃ cacʉ̃gorije pʉame. Wapa maa tie ati ʉmʉrecóo macããjẽ, Diore cʉ̃ camasĩẽtĩcõãta. %rCBairo tunu caʉ̃mʉ apei cʉ̃ caãnie pʉamerẽ mairĩ, yʉ yaye quetire jãnacõãgʉmi. Bairo cabai ãnirĩ yasicoagʉmi yua. Apei, yʉ yaye quetire cajãnaecʉ roque netõcoagʉmi. Cʉ̃rẽ na capajĩãrocacõãmiatacʉ̃ãrẽ, caticõã ãninucũgʉmi tocãnacã rʉ̃mʉa. >quCabero Jesús, jãã, cʉ̃ buerãrẽ atore bairo jãã ĩwĩ: —Ni caboʉ, yʉ cabuei caãnigaʉ, cʉ̃ majũ cʉ̃ caátigamirĩjẽrẽ piticõãgʉmi. Yʉ carotirore bairo jeto roque átigʉmi tocãnacã rʉ̃mʉa. Popiye baimicʉ̃ã, yʉ yaye quetire jãnaetigʉmi yʉ cabuei caãnigaʉ pʉame. zpmBairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, Jesús pʉame Pedrore cʉ̃ ãmejore ĩñarĩ, atore bairo qũĩñupʉ̃: —¡Ácʉ́ja wãtĩ Satanás! ¡Bairo mʉ caĩrõ roro yʉ cabaipeere cabʉsʉjãnemoʉrẽ bairo miña! Dios cʉ̃ catʉ̃goñarõrẽ bairo mee, camasã na catʉ̃goñarõrẽ bairo mʉ tʉ̃goñaña, bairo yʉ mʉ caĩata —qũĩñupʉ̃ Jesús Pedrore. yokBairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, Pedro pʉame jõjãñurõ Jesure cʉ̃ neámí. Topʉ eta, bairo qũĩ jʉ̃goyupʉ Jesure: —¡Yʉ Quetiupaʉ, mʉ caĩrõrẽ bairo boecʉmi Dios! ¡Mʉ caĩrõrẽ bairo to baieticõãto! —qũĩñupʉ̃. ^n5Tipaʉ bero, jãã, cʉ̃ cabuerãrẽ Jerusalẽpʉ cʉ̃ caápére jãã quetibʉjʉ jʉ̃gonutuámí. Jãã quetiuparã cabʉtoa camasĩrã, bairi Dios cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ cajʉ̃gobueri majã, bairi sacerdote majã quetiuparã cʉ̃ã, popiye cʉ̃ baio joroque na caátipeere jãã quetibʉjʉ jʉ̃gonutuámí, cʉ̃rẽ na capajĩãrotipee majũrẽ. “Bairo yʉ na caátimiatacʉ̃ãrẽ, itia rʉ̃mʉ bero yʉ caticoagʉ tunu,” jãã ĩwĩ. pmYCabero, jãã, nipetiro Jesús cʉ̃ cabuerãrẽ atore bairo jãã ĩwĩ: “Mesías yʉ ãniña. Bairãpʉa, cʉ̃, yʉ caãnierẽ na quetibʉjʉeticõãña aperã camasãrẽ mai,” jãã ĩwĩ. Jesús anuncia su muerte :lmTunu Dios cʉ̃ carotiripaʉ macããnarẽ caátijʉ̃goʉ majũ mʉ yʉ cũgʉ. Bairo caãcʉ̃ ãnirĩ ati yepa ãcʉ̃, “Dios ʉmʉrecóo macããcʉ̃ marĩrẽ cʉ̃ caátirotirije niña,” o “Cʉ̃ caátirotietie niña,” mi quetibʉjʉ besemasĩgʉ Dios yarãrẽ —qũĩwĩ Jesús Pedrore. Zk-Tunu atore bairo mʉrẽ ñiña: Ãmea, “Pedro” mʉ yʉ wãmetiya. Mʉ wãme cawãma wãme pʉame Pedro “ʉ̃tã” ĩgaro ĩña. Bairi noa ũna mʉrẽ bairo catʉ̃goñatutuarã ũna, yʉ ya poa macããna na ãnio joroque na yʉ átigʉ. Bairo caãna ãnirĩ yasietigarãma. Yʉ mena ãnicõãnucũgarãma tocãnacã rʉ̃mʉa. j'Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, atore bairo qũĩwĩ Jesús Pedrore: —Cʉ̃ã yʉ ãniña. Camasã pʉame yʉ caãnierẽ mʉ masĩõẽtĩñama. Yʉ Pacʉ, ʉmʉrecóo macããcʉ̃ roque mʉ masĩõñupĩ tiere. Bairi ʉseanirĩ ãña mʉ, Simón, Jonás macʉ̃. Ii Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, Simón Pedro pʉame bairo qũĩwĩ Jesure: —Mʉa, Mesías, Dios macʉ̃, tocãnacã rʉ̃mʉ caãnicõãninucũʉ̃ macʉ̃ majũ mʉ ãniña —qũĩwĩ. 1h[Bairo cʉ̃ jãã caquetibʉjʉro bero, atore bairo jãã ĩ jẽniñanemowĩ tunu: —¿Mʉjãã ate? ¿Noa ãcʉ̃mi yʉ mʉjãã ĩnucũñati? —jãã ĩwĩ. fgEBairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, atore bairo cʉ̃ jãã ĩwʉ̃: —Jĩcããrã ĩñama: “Juan el Bautista ãcʉ̃mi.” Aperã ĩnucũñama: “Elías ãnacʉ̃ tunu catiri ãcʉ̃mi,” miñama. Aperã ĩnucũñama: “Jeremías, o apei profeta ãnacʉ̃ tunu catiri ãcʉ̃mi Jesús,” minucũñama —cʉ̃ jãã ĩ quetibʉjʉwʉ Jesure. u~}|p{zy xXwutsErdpoo!mkjOihCg^fepdcbaaC``^]\[[!YXWVaUTMRRPNgMM=KJHGFFCvBX@?>>;V965443L110.,y+_*G) (+''7&R$$ #"! t38?0 =2 B o 0IJ*fIE(Tie pʉga wãme cʉ̃ caroticũrĩqũẽ caãnimajũrĩjẽ niña. Moisés ãnacʉ̃ ape wãme cʉ̃ caroticũrĩqũẽ bairi profeta majã na caroticũrĩqũẽ tocãnacã wãme netõrõ caãnimajũrĩjẽ niña. Tie camanicõãta, ape wãme carotirije manibujioro —qũĩ quetibʉjʉwĩ Jesús cajʉ̃gobueire. ¿De quién desciende el Mesías? OH'Atie rocajãñurĩ cʉ̃ caroticũrĩqũẽ torea bairo jãñurĩ niña tie cʉ̃ã. Bairo ĩña: ‘Mʉjããtʉ macããna cʉ̃ãrẽ mʉjãã rupaʉre mʉjãã camairõrẽã bairo na maiña.’ dGA&Atie Moisés cʉ̃ caroticũrĩqũẽ tocãnacã wãme netõrõ caãnimajũrĩjẽ niña. PF%Bairo cʉ̃ caĩjẽniñarõ tʉ̃go, atore bairo qũĩwĩ Jesús caʉ̃mʉrẽ: —‘Mʉjãã, Israel macããna, mʉjãã caátiãnie nipetirije mena cʉ̃ maiña. Tunu bairoa mʉjãã yeripʉ, mʉjãã catʉ̃goñarĩjẽ nipetirije mena cʉ̃ maiña. Tunu bairoa mʉjãã catutuarije nipetirije mena cʉ̃ maiña.’ 6Ee$—Cabuei, Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩqũẽ mena macããjẽ, ¿dise pʉame caãnimajũrĩjẽ cʉ̃ caroticũrĩqũẽ to ãniñati? —qũĩ jẽniñawĩ. D#Bairo bʉsʉpẽni yaparo yua, jĩcãʉ̃ na mena macããcʉ̃, Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ cajʉ̃gobueire Jesutʉ cʉ̃ joyupa. Bairi cʉ̃ pʉame Jesús roro cʉ̃ bʉsʉáto ĩrã na cajoatacʉ, atore bairo qũĩ jẽniñawĩ: eCC"Bairo Jesús caroaro cʉ̃ caĩquetibʉjʉro jʉ̃gori, pʉgani cʉ̃ jẽniñanemo masĩẽma saduceo majã pʉame yua. Bairo tiere tʉ̃gorã, fariseo majã pʉame na majũ ãmeo bʉsʉpẽnigarã neñañuparã. *BM!Bairo camasã pʉame cʉ̃ caĩquetibʉjʉro tʉ̃go, tʉ̃gocõã maniáma caroaro Jesús cʉ̃ caĩquetibʉjʉrijere yua. El mandamiento más importante ;Ao ‘Yʉa, yʉ ãniña Abraham, cʉ̃ macʉ̃ Isaac, bairi cʉ̃ macʉ̃ Jacob quetiupaʉ caãnacʉ̃,’ ĩñupĩ. Bairo cʉ̃ caĩrõĩ, marĩ masĩña: Dios pʉame cayasirã ãnana ũna quetiupaʉ mee niñami. ¡Cacatirã majũ quetiupaʉ roque niñami! —na ĩ quetibʉjʉwĩ Jesús saduceo majãrẽ. O@Apeyera tunu mʉjããrẽ yʉ quetibʉjʉgʉ: ¿Cariacoatana nimirãcʉ̃ã tunu na cacatirore Dios cʉ̃ caquetibʉjʉcũrĩcã tutipʉ mʉjãã ĩñaetinucũñati atiwẽrẽ? Mʉjãã masĩrã: *?MApe ʉmʉrecóore caʉ̃mʉa, carõmia cʉ̃ã catiri caetaparã pʉame nʉmo manigarãma. Ángelea majã, ʉmʉrecóo macããna na caãnorẽ bairo nigarãma. u>cBairo na caĩjẽniñarõ tʉ̃go, atore bairo na ĩ quetibʉjʉwĩ Jesús: —Mʉjãã, saduceo majã, Dios yaye cʉ̃ caquetibʉjʉcũrĩqũẽ, bairi cʉ̃ catutuarije cʉ̃ãrẽ mʉjãã tʉ̃goña mawijiacoaya, bairo ĩrã. |=qBairo ati yepapʉ nipetirã nʉmo caãnacõ ãnirĩ yua, cariaricarã tunu na cacatiropʉ na caãno, ¿ni majũ jĩcã wãmo peti pʉga pẽnirõ cãnacãʉ̃ mena macããcʉ̃ nʉmo cõ ãnicʉti? —qũĩ jẽniñawã saduceo majã Jesure. F<Cabero na ãnana nʉmo caãnimirĩcõ cʉ̃ã riacoásúpo. M;Bairi torea bairo cʉ̃ bai cabero macããcʉ̃ cʉ̃ã cõ wãmojiyamii, riacoásúpʉ. Bairo jetoa aperã cʉ̃ bairã cʉ̃ã na buiacore nʉmocʉtimii, pũnaa mána jeto riapeticoásúparã. 6:eÃñuparã jĩcãni, jĩcã wãmo peti pʉga pẽnirõ cãnacãʉ̃ jĩcãʉ̃ pũnaa. Bairi cajʉ̃gocʉ pʉame wãmojiya jʉ̃goyupʉ. Cabero pũnaa mácʉ̃ã riacoásúpʉ. Bairi cʉ̃ ãnacʉ̃ bai pʉame cʉ̃ buiacore wãmojiyayupʉ tunu. Cabero pũnaa mácʉ̃ã riacoásúpʉ cʉ̃ cʉ̃ã. J9 —Cabuei, Moisés ãnacʉ̃ atore bairo marĩrẽ ĩ woacũñañupĩ tirʉ̃mʉpʉre: “Ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ cawãmojiyaricʉ cʉ̃ nʉmo mena pũnaa mácʉ̃ã cʉ̃ cariacoapata, cʉ̃ ãnacʉ̃ bai pʉame cʉ̃ buiacore cõ cʉ̃ wãmojiyaáto. Bairo cʉ̃ caáto, cʉ̃ pũnaa caãniparã pʉame cʉ̃ ãnacʉ̃ pũnaarẽ bairo ãnibujiorãma,” ĩcũñupĩ. Tiere mʉ masĩĩ. Bairi jĩcã wãme ĩcõñarĩ jãã quetibʉjʉpa mai: !8;Ti rʉ̃mʉa caãno jĩcããrã saduceo majã na caĩrã qũĩñarámá Jesure. Mai, saduceo majã pʉame atore bairo caĩtʉ̃goñarĩ majã niñama: “Camasã cariacoatana, nopẽ bairo catitunu masĩẽnama,” caĩtʉ̃goñarã ãma. Bairi atore bairo qũĩwã Jesure: '7GBairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃gorã, cʉ̃ caĩquetibʉjʉrijere tʉ̃go acʉacoama. Bairo bairã, cʉ̃ witiweyocoámá. La pregunta sobre la resurrección #6?Bairo cʉ̃ caĩrõ, na pʉame bairo qũĩwã: —Emperador, quetiupaʉ ya wãme, bairi tunu cʉ̃ riape tusaya ti tii moneda tiiacapʉre —qũĩwã. Bairo na caĩquetibʉjʉro, atore bairo na ĩwĩ yua Jesús: —Toroque emperador quetiupaʉre cʉ̃ yaye caãnierẽ, cʉ̃rẽ cʉ̃ tunuojoya. Tunu bairoa Dios yaye caãnierẽ Diore cʉ̃ jonucũña —na ĩ quetibʉjʉwĩ Jesús fariseo majãrẽ. 95kBairo na canunirõ, atore bairo na ĩwĩ: —¿Noa riape to tusayati ti tii moneda tiiacapʉre? Tunu bairoa, ¿noa wãme woaturique to tusayati? —na ĩ jẽniñawĩ Jesús. "4=Jaʉ, yʉre joñijate moneda tiire, emperadore mʉjãã cajonucũrĩ tii ũnorẽ —na ĩwĩ. Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, moneda tiire cʉ̃ nuniwã. V3%Jesús pʉame roro na caĩtʉ̃goñarĩjẽrẽ masĩcõãrĩ, atore bairo na ĩwĩ: —Mʉjãã, caĩtopairã, ¿nopẽĩrã, “Roro qũĩáto,” caĩrãrẽ bairo yʉ mʉjãã ĩ jẽniñañati? b2=Bairo cabai ãnirĩ, ¿dope bairo mi tʉ̃goñañati romano majã marĩrẽ na carotirijere? ¿To ñuñati quetiupaʉ emperadore camasã yaye dinerore jeri, jãã cajoata, o to ñuẽtĩñati? —qũĩ jẽniñawã. 1Bairo bʉsʉpẽni yaparo, na cabuerã, bairi Herodes yarã cʉ̃ãrẽ Jesutʉ na joyupa, atore bairo qũĩ jẽniñagarã: —Cabuei, jãã masĩña merẽ mʉ caátiãnierẽ. Mʉa, caroaro cariape mʉ quetibʉjʉnucũña. Tunu bairoa cariapea Dios marĩrẽ cʉ̃ caãnirotiricarorea bairo mʉ bueya. Aperã roro na cabaurije, aperã caroaro na cabaurije jʉ̃gori mee na miñabeseya. w0gCabero fariseo majã jĩcãrõrẽ bairo ãmeo bʉsʉpẽnirã neñañuparã. “¿Dope bairo rorije cʉ̃ bʉsʉo joroque marĩ ánaati? Bairo roro Jesús cʉ̃ cabʉsʉata, cʉ̃ marĩ bʉsʉjãmasĩgarã,” ĩrã neñañuparã. Z/-Capããrã niñama Dios cʉ̃ capiijorã. Bairo na caãnimiatacʉ̃ãrẽ, na mena macããna jĩcããrã jeto cʉ̃ yʉyama, cʉ̃ cabeserã pʉame,” na ĩ quetibʉjʉwĩ Jesús. El asunto de los impuestos _.7 Bairi quetiupaʉ rey pʉame cʉ̃ mesarire caĩñarĩcãnʉgõrĩ majãrẽ atore bairo na ĩñupʉ̃: ‘Ãnirẽ cʉ̃ ñeña. Cʉ̃ wãmorĩ, cʉ̃ rʉporire jiyari, jõ macã canaitĩãrõpʉ cʉ̃ rocawiyocõã joya,’ na ĩñupʉ̃. To canaitĩãrõpʉ camasã capããrã otigarãma. Na opire bacarʉpotugarãma, bʉtioro yapapuarã. 9-k Bairo tie mee cʉ̃ cajãñarõ ĩñarĩ quetiupaʉ rey atore bairo qũĩñupʉ̃: ‘Yʉ yaʉ, wãmo jiyarica bose rʉ̃mʉ macããjẽrẽ mʉ jutii jãnaẽtĩña. Bairi, ¿noa na carotiro mena yʉ ya wiire mʉ jãáti?’ qũĩñupʉ̃. Caʉ̃mʉ pʉame quetiupaʉre dope bairo qũĩ masĩẽsupʉ. ,y “Bairo quetiupaʉ rey pʉame cʉ̃ capiijoatanarẽ na jẽnigʉ, ti arʉapʉ etayupʉ. Eta yua, jĩcãʉ̃ na mena macããcʉ̃rẽ qũĩñabocayupʉ. Cʉ̃ pʉame jutii, wãmo jiyarica bose rʉ̃mʉ macããjẽ mee jutii jãñañupʉ̃. :+m Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, cʉ̃ ʉ̃mʉa cʉ̃ caĩrõrẽã bairo maarĩpʉ ásuparã. Á yua, nipetiro na cabocaetarãrẽ na neñoñuparã, camasã na caĩroarã, na caĩroaena cʉ̃ãrẽ. Bairo na caátoi, quetiupaʉ rey bose rʉ̃mʉ cʉ̃ caqũẽnorĩ arʉare camasã jeto jiracoasuparã yua. J*  Bairi maarĩpʉ mʉjãã caátó yʉ boya tunu. Maapʉ caãna tocãnacãʉ̃pʉrea mʉjãã cabocaetarãrẽ, “Ʉgarasá quetiupaʉ rey macʉ̃ bose rʉ̃mʉrẽ,” ’ na mʉjãã ĩwã. n)UBairo átirotiri bero, atore bairo cʉ̃ ʉ̃mʉa aperãrẽ na ĩñupʉ̃: ‘Yʉ macʉ̃ cʉ̃ cawãmojiyaparo bose rʉ̃mʉrẽ ñe ũnie merẽ rʉsaetiya. Yʉ capiijomiatana pʉame roro na caátie jʉ̃gori na yʉ boetiya. ^(5Bairo quetiupaʉ rey pʉame roro na caáto tʉ̃go yua, asiajãñuñupʉ̃. Cʉ̃ ʉ̃mʉa soldaua pajĩãrĩ majã pʉamerẽ natʉ joyupʉ, na pajĩãrerotijoʉ. Na ya macã cʉ̃ãrẽ joerocacõã rotiyupʉ. t'aAperã pʉame quetiupaʉ rey ʉ̃mʉarẽ ñerĩ, roro na ásuparã. Jĩcããrãrẽ na pajĩãreyuparã. %&CCʉ̃ capiimiatana pʉame cʉ̃ yʉeticõãñuparã. Jĩcãʉ̃ na mena macããcʉ̃ cʉ̃ wesepʉ acoásúpʉ. Apei cʉ̃ caapeye nunirõpʉ acoásúpʉ. %+Bairi cabero aperã cʉ̃ ʉ̃mʉarẽ tunu na piirotijonemoñupʉ̃: ‘Bairo mʉjãã ĩgarã yʉ capiiatanarẽ: “Merẽ marĩ caʉgaparo etaya. Yʉ wecʉare, aperã waibʉtoa caroaro cariicʉna cʉ̃ãrẽ na pajĩãrĩ, na riire yʉ ãsʉ̃ñaioyaparoya. Ñe ũnie rʉsaetiya. Bairi tãmurĩ mʉjãã apá,” na ĩ quetibʉjʉnetõrájá,’ na ĩ joyupʉ quetiupaʉ rey cʉ̃ ʉ̃mʉarẽ. a$;Bairo qũẽnorĩ yua, cʉ̃ capiiatanarẽ cʉ̃ ʉ̃mʉarẽ na piirotijoyupʉ. Bairo cʉ̃ caĩrõrẽã bairo cʉ̃ ʉ̃mʉa narẽ na caquetibʉjʉnetõmiatacʉ̃ãrẽ, cʉ̃ capiiatana pʉame atígaesuparã. &#E“Dios cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉ atore bairo niña: Jĩcãʉ̃ quetiupaʉ rey cʉ̃ macʉ̃ cʉ̃ cawãmojiyaparo bose rʉ̃mʉrẽ qũẽnobojayupʉ. G" Tunu ape wãme camasãrẽ ĩcõñarĩ na quetibʉjʉnemowĩ: q![.Tie jʉ̃gori Jesure cʉ̃ ñegamirãcʉ̃ã, cʉ̃ ñemasĩẽma, camasãrẽ na uwirã. “ ‘Jesús profeta ãcʉ̃mi,’ ĩ tʉ̃goñarĩ marĩ qũẽrema camasã, cʉ̃ marĩ cañerotiata,” ĩrã, cʉ̃ ñemasĩẽma.# ?-Bairo cʉ̃ caĩquetibʉjʉro tʉ̃go, sacerdote majã quetiuparã bairi fariseo majã cʉ̃ã masĩcõãwã Jesús cʉ̃ caĩrĩjẽrẽ. “Marĩ pʉame tia ʉ̃tããrẽ carocari majãrẽ bairo marĩ ãniña. Bairi marĩrẽã ĩgʉ ĩcʉ̃mi Jesús,” ĩ tʉ̃goñawã. !,Tunu ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ tia ʉ̃tãã mena cʉ̃ cañarocapeata, rocapecoabujioʉmi. Tunu bairoa tia, jĩcãʉ̃ buipʉ to cañarocapeata, cʉ̃ rocaboo rocacõãbujioro —na ĩ quetibʉjʉwĩ Jesús, tia ʉ̃tããrẽ bairo cʉ̃ cabairijere na quetibʉjʉgʉ. %+Ĩ quetibʉjʉ yaparo, atore bairo na ĩ nemowĩ tunu: —Bairi mʉjããrẽ ñiña: Mʉjãã, Dios cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉre cajããbujioatana topʉ mʉjãã jããetigarã. Aperã pʉame roque jããgarãma. Dios cʉ̃ carotirore bairo caátimajã jããgarãma. 9*Ĩ quetibʉjʉ yaparo, atore bairo na ĩnemowĩ tunu: —¿Atie quetibʉjʉcũrĩqũẽrẽ mʉjãã ĩñaetinucũñati Dios yaye bʉsʉrica tutipʉ? Mʉjãã masĩrã. Bairo ĩña:‘Ʉ̃tã mena cawii qũẽnorĩ majã jĩcã ʉ̃tããrẽ na caboetimiatacʉ̃ãrẽ, tia pʉame caãni majũrĩcã nigaro.Tia camanicõãta, wii manibujioricaro. Dios pʉame bairoa ásupi.Bairo cʉ̃ caátore ĩñarã, marĩ tʉ̃goña ʉseaniña,’ ĩ quetibʉjʉya Dios yaye bʉsʉrica tutipʉ —na ĩ quetibʉjʉwĩ Jesús. q[)Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, atore bairo qũĩwã: —Bairo átigʉmi: Bopacooro na ĩñaecʉ̃, ti wese paari majãrẽ na pajĩãrecõãgʉmi. Bairo na átireri bero, aperãrẽ cʉ̃ wesere coteroticũgʉmi. Na pʉame roque cʉ̃ jogarãma cʉ̃rẽ na cawasorique wapare, ti yʉtea caetaro —qũĩwã Jesure cʉ̃ caĩrĩjẽrẽ catʉ̃gori majã. }(Bairo ĩ quetibʉjʉ yaparo, atore bairo na ĩ jẽniñawĩ cʉ̃ caĩrĩjẽrẽ catʉ̃gori majãrẽ: “¿Dope bairo ácʉmi mʉjãã ĩ tʉ̃goñañati cʉ̃ macʉ̃rẽ na capajĩãrocaro bero ti wese upaʉ pʉame ti wesere etaʉpʉ?” (I'Bairo caĩrã ãnirĩ na caĩrõrẽã bairo ásuparã. Ti wese tʉ̃nipʉ cʉ̃ ñeowaátí, cʉ̃ pajĩãrocacõãñuparã,” na ĩ quetibʉjʉwĩ Jesús. &Bairo cʉ̃ caĩtʉ̃goñamiatacʉ̃ãrẽ, wese paari majã pʉame ti wese upaʉ macʉ̃ cʉ̃ caatóre ĩñarĩ, ãmeo ĩñuparã: ‘Atíyami ati wese upaʉ macʉ̃. Cʉ̃ã niñami cʉ̃ pacʉ cʉ̃ cariaro bero ati wesere cacʉ̃goʉsapaʉ. Bairi cʉ̃ marĩ pajĩãrocacõãto. Bairo marĩ caápata, ati wese uparãrẽ bairo marĩ tuagarã,’ ãmeo ĩñuparã na majũ. F%“Cabero ti wese upaʉ cʉ̃ macʉ̃ majũrẽ cʉ̃ joyupʉ, atore bairo ĩ tʉ̃goñarĩ: ‘Yʉ macʉ̃ roquere cʉ̃ nʉcʉ̃bʉgobujiorãma, yʉ macʉ̃ majũ cʉ̃ caãnoi.’ A{$Cabero ti wese upaʉ pʉame cʉ̃ ʉ̃mʉa cʉ̃ cajojʉ̃goricarã netõjãñurõ na jonemoñupʉ̃ tunu cʉ̃ wesepʉ. Tunu torea bairo na ásuparã ti wesere capaari majã pʉame. zm#Bairo cʉ̃ ʉ̃mʉa na caetaro ĩña, ti wese paari majã pʉame cʉ̃ ʉ̃mʉa cʉ̃ cajomiatana jĩcããrãrẽ na qũẽñuparã. Aperãrẽ na pajĩãrecõãñuparã. Aperãrẽ ʉ̃tã rupaa mena wẽẽrĩ na cãmitu tunuojoyuparã. W'"Cabero yua, ʉse cabʉtiri yʉtea caetaro masĩrĩ, cʉ̃ ʉ̃mʉarẽ na joyupʉ cʉ̃ ya wesere cʉ̃ cawasoricarã tʉpʉ. Cʉ̃rẽ na cawasorique wapare boʉ, na joyupʉ, tiere na jeatíbojaáto, ĩ. fE!Ĩ quetibʉjʉ yaparo, atore bairo camasãrẽ na ĩ quetibʉjʉnemowĩ tunu: “Tunu ape wãme ĩcõñarĩ, mʉjããrẽ yʉ quetibʉjʉpa: Ãñupʉ̃ jĩcãʉ̃ wese upaʉ. Cʉ̃ pʉame ʉse wesere qũẽnoñupʉ̃. Bairo ti wesere ote yaparo, cʉ̃ wesere jãnía ẽñotayupʉ ʉ̃tã rupaa mena. Áti yaparo, ʉse ocore na canumuparo cʉ̃ãrẽ qũẽnoñupʉ̃. Áti yaparo, na caĩñacotepa wii caʉ̃mʉarĩ wii, torre cʉ̃ãrẽ qũẽnoñupʉ̃. Bairo qũẽno yaparori bero, acoásúpʉ cayoaropʉ. Mai, ágʉ jʉ̃goye, cʉ̃ wesere waso cũñupʉ̃ aperã paari majãrẽ, wapatagʉ. 4a Juan ãnacʉ̃ pʉame caroa ãnajẽ cʉtajere mʉjããrẽ quetibʉjʉyupi. Bairo cʉ̃ caĩquetibʉjʉmiatacʉ̃ãrẽ, cariape cʉ̃ mʉjãã tʉ̃goesupa. Bairo cʉ̃ caĩquetibʉjʉriquere cariape mʉjãã catʉ̃goetimiatacʉ̃ãrẽ, dinerore jejobojari majã, bairi carõmia caʉ̃mʉa mena caepewapatarã rõmirĩ cʉ̃ã cʉ̃ tʉ̃goʉsayupa. Bairo na caáto ĩñamirãcʉ̃ã, roro mʉjãã caátajere tʉ̃goña yapapuari mʉjãã tʉ̃goña wasoaesupa mʉjãã yerire —na ĩ quetibʉjʉwĩ Jesús. La parábola de los labradores malvados 4aBairi na pacʉ cʉ̃ caborijere caátacʉ, ¿ni pʉame cʉ̃ ãñuparĩ? —na ĩ jẽniñawĩ Jesús, to caãna fariseo majãrẽ. Bairo cʉ̃ caĩjẽniñarõ tʉ̃go: —Cʉ̃ macʉ̃ cʉ̃ carotijʉ̃goatacʉ pʉame niñami na pacʉ cʉ̃ caĩrĩjẽrẽ catʉ̃goʉsaʉ majũ —qũĩwã. Bairo na caĩrõ tʉ̃go, atore bairo na ĩnemowĩ tunu Jesús to caãna fariseo majãrẽ: —Cariape mʉjããrẽ ñiña: Torea bairo Roma macã macããnarẽ camasã yaye dinerore jejobojari majã, bairi carõmia caʉ̃mʉa mena caepewapatarã rõmirĩ cʉ̃ã, mʉjãã jʉ̃goye Dios mena cabʉsʉqũẽnorã ãnirĩ, Dios cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉre mʉjãã jʉ̃goye jããgarãma. FCabero tunu cʉ̃ macʉ̃ apeire torea bairo cʉ̃ paarotiyupʉ na pacʉ tunu. Cʉ̃ pʉame, “Jaʉ, ãmeacã yʉ paaʉ ágʉ,” qũĩñupʉ̃. Bairo caĩ nimicʉ̃ã, paaʉ ápéyupʉ. Y+Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, cʉ̃ macʉ̃ pʉame, “¡Yʉ áperigʉ, yʉ ágaetiya!” qũĩñupʉ̃. Cabero cʉ̃ pacʉre cʉ̃ caĩnetõnʉcãrĩjẽrẽ ape wãme tʉ̃goña wasoari, paaʉ acoásúpʉ. ,QĨ yaparo, ape wãme ĩcõñarĩ bairo na ĩ quetibʉjʉwĩ Jesús: —¿Dope bairo mʉjãã ĩ tʉ̃goñañati atie quetire? Jĩcãʉ̃ pʉgarã capũnaacʉcʉ ãñupʉ̃. Bairi jĩcãʉ̃rẽ, “Macʉ̃, ati rʉ̃mʉrẽ yʉ ʉse wesepʉ mʉ capaaʉáto yʉ boya,” qũĩñupʉ̃. oWBairi, “Jãã masĩẽtĩña Juarẽ cabautiza rotijoricʉre,” qũĩwã fariseo quetiuparãjãã Jesure. Bairo na caĩrõ tʉ̃go, Jesús pʉame bairo na ĩwĩ: —Cariape yʉ mʉjãã yʉetiya. Bairi yʉ cʉ̃ã, “Noa ũna na carotiro mena tore bairo yʉ átimasĩña,” mʉjããrẽ ñi quetibʉjʉetigʉ —na ĩwĩ. La parábola de los dos hijos  -Tunu bairoa, ‘Camasã pʉame cʉ̃ bautiza rotijoricarãma Juarẽ,’ marĩ ĩ masĩẽtĩña, marĩrẽ tutirema, ĩrã. Merẽ camasã nipetiro, ‘Juan ãnacʉ̃ Dios cʉ̃ caquetibʉjʉrotijoricʉ ãmi,’ ĩ tʉ̃goñacõãñama,” yasioroaca ãmeo ĩ bʉsʉwã.  1Bairo na caĩjẽniñarõ tʉ̃go, atore bairo na ĩwĩ Jesús: —Yʉ cʉ̃ã mʉjããrẽ jĩcã wãme yʉ jẽniñagʉ. Cariape yʉ mʉjãã yʉwa: ¿Ni ũcʉ̃ camasãrẽ cʉ̃ bautiza rotijoyupari Juan ãnacʉ̃rẽ? ¿Dios, o camasã pʉame cʉ̃ na bautiza rotijoyupari? Tiere cariape yʉ mʉjãã caĩquetibʉjʉata, yʉ cʉ̃ã cariape mʉjããrẽ yʉ quetibʉjʉgʉ, “Noa ũna na carotiro mena bairo yʉ átiya,” mʉjãã ñigʉ —na ĩwĩ Jesús. Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, yasioroaca ãmeo bʉsʉwã na majũ cʉ̃rẽ na caĩyʉpeere: “¿Nopẽ bairo cʉ̃ marĩ yʉrãati? ‘Dios pʉame cʉ̃ bautiza rotijoricʉmi Juarẽ,’ marĩ caĩata, ‘Toroque, ¿nopẽĩrã Juan ãnacʉ̃ cʉ̃ caquetibʉjʉrijere cariape mʉjãã tʉ̃goeti?’ marĩ ĩbujioʉmi.  3 _Bairo cabero templo wiipʉ jãámi Jesús. Bairo topʉ camasãrẽ cʉ̃ cabueãnitoye, sacerdote majã quetiuparã, aperã judío majã, cabʉtoa camasĩrã cʉ̃ã, cʉ̃tʉ etari, atore bairo qũĩ jẽniñawã: —¿Noa ũna na carotiro mena bairo mʉ átiati ñamicã mʉ caátiatajere? g G“Yʉ cajẽnirõrẽã bairo jogʉmi Dios,” cariape mʉjãã caĩtʉ̃goñatutuacõãta, nipetiri wãme cʉ̃ mʉjãã cajẽnirĩjẽrẽ mʉjãã jomajũcõãgʉmi Dios —jãã ĩwĩ Jesús. La autoridad de Jesús yBairo jãã caĩjẽniñarõ tʉ̃go, atore bairo jãã ĩwĩ Jesús: —Cariape mʉjããrẽ ñiña: Dios mena tʉ̃goñatutuari pʉgani cãrõ tʉ̃goñarĩ mee, “Yʉ caĩrõrẽ bairo baicoagaro,” cariape mʉjãã caĩtʉ̃goñatutuacõãta, atii higuera yucʉre yʉ caátiatatore bairo netõjãñurõ mʉjãã átimasĩgarã. Bairi ati ʉ̃tãʉ̃rẽ etari, “Wãáti ria capairiyapʉ etanʉcãrõjã,” mʉjãã caĩata, mʉjãã caĩrõrẽã bairo baibujioro tii ʉ̃tãʉ̃ pʉame. \1Bairo cabairo ĩña, jãã, Jesús cʉ̃ cabuerã pʉame jãã ĩña acʉacoapʉ. Atore bairo jãã ĩwʉ̃ Jesure: —¿Ñe jʉ̃gori yoaro mee to jĩnicoayati ti yucʉ? —cʉ̃ jãã ĩ jẽniñawʉ̃. Bairo queyari, jĩcãʉ̃ yucʉ higuera cawãmecʉtii, maa tʉ̃niacã caãniirẽ ĩñajowĩ. Bairo ĩñajori yua, carícare ĩñaʉ ámí. Bairo carícare cʉ̃ camacãmiatacʉ̃ãrẽ, capũũ jeto ãñupã. Ríca mañupã. Bairo cabairoi, atore bairo ĩwĩ yua Jesús higuerare: —¡Atii, tocãrõã ríca manigaro yua! Bairo cʉ̃ caĩrõ, jicoquei ti yucʉ pʉame jĩnicoaápʉ. }sCabusuri rʉ̃mʉ caãno tunucoámí Jesús Jerusalẽpʉ. Bairo ti macãpʉ ácʉ́, queya tʉ̃goñañupĩ. &EBairo ĩ yaparo, na aweyori ti macã Jerusalẽrẽ witicoámí, Betania macãpʉ ácʉ́. Topʉ jãã cãniwʉ̃. Jesús maldice la higuera sin fruto _7Bairi atore bairo qũĩwã: —Cawĩmarã, ¿bairo na caĩrõ, mʉ tʉ̃goetiyati? “¡Tocãrõã jãnaña!” na ĩña —qũĩwã sacerdote majã quetiuparã Jesure. Bairo na caĩrõ tʉ̃go, atore bairo na ĩwĩ Jesús: —Yʉ tʉ̃gomajũcõãña. ¿Mʉjãã pʉame ãnoa cawĩmarã Diore na cabasapeorijere mʉjãã ĩñaetinucũñati Dios ya tutipʉ? Mʉjãã masĩrã. Bairo ĩña:‘Dios, cawĩmarãrẽ, caũpũrããcã cʉ̃ãrẽ mʉrẽ na caĩʉseanipeere mʉ na basapeo joroque na mʉ átiya,’ĩ quetibʉjʉya ti tutipʉ —na ĩwĩ Jesús fariseo quetiuparãjããrẽ. :mBairo sacerdote majã quetiuparã, bairi Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ cajʉ̃gobueri majã cʉ̃ã caroaro cʉ̃ caátiere ĩñamirãcʉ̃ã, tunu cawĩmarã templopʉ, “Nipetiro cʉ̃ marĩ basapeoto David ãnacʉ̃ pãrãmirẽ,” na caĩrõ tʉ̃gori, Jesure qũĩñatejãñuwã. +OCabero Jesús templopʉ cʉ̃ caãno mai, cacaapee ĩñamasĩẽna pʉame, bairi ñicãrĩ caroyetuarã cʉ̃ã cʉ̃tʉ etawã. Jesús pʉame na catiowĩ.  Bairo átiri, bairo na ĩwĩ: —Dios cʉ̃ caquetibʉjʉri tutipʉ bairo ĩña: “Yʉ ya wii ñubuerica wii majũ nigaro,” ĩña. Bairo caĩquetibʉjʉmiatacʉ̃ãrẽ, mʉjãã pʉame apeye arʉare bairo mʉjãã átiya. Camasãrẽ jerutinunirĩ majãrẽ bairo caãna ãnirĩ jerutiri majã na caãni wii, ʉ̃tã wiire bairo mʉjãã átiya ati wii, Dios ya wiire —na ĩwĩ Jesús. Z- Bairo Jesús pʉame etari, templo capairi wii ñubuerica wiire jãámi. Ti wiire jããetari, to macããna nunirĩ cawapatari majãrẽ, bairi wapatiri majã cʉ̃ãrẽ na acurewiyojo jʉ̃gowĩ nipetirore. Tunu moneda tiirire cawasoari majã ya mesarire, bairi buare cawapatiri majã ya mesari cʉ̃ãrẽ tujerecũ peyocõãwĩ. 2~] Bairo na caĩjẽniñarõ tʉ̃go, atore bairo na ĩwã: —Ãni Jesús, profeta, Nazaret Galilea yepa macããcʉ̃ niñami —na ĩwã. Jesús purifica el templo 9}k Bairo Jesús Jerusalẽrẽ cʉ̃ cajãáto, ti macã macããna nipetirã qũĩñarã etawã: —Ãni, ¿ñamʉ cʉ̃ ãniñati? —ĩ jẽniñawã Jesure caʉsarãrẽ. U|# Bairo bairã, nipetiro Jesús jʉ̃goye macããna, cʉ̃ bero macããna cʉ̃ã bʉsʉrique tutuaro mena atore bairo qũĩ basapeojʉ̃gowã: —¡Ñumajũcõãña! ¡Nipetiro cʉ̃ marĩ basapeoroa Quetiupaʉ Rey David marĩ ñicʉ̃ ãnacʉ̃ pãrãmirẽ! ¡Jesús, Dios cʉ̃ cajoʉ marĩ Quetiupaʉ majũ cʉ̃ caãnoi, cʉ̃rẽ marĩ cabasapeoro ñuña! ¡Nipetiro cʉ̃ marĩ basapeoroa Dios ʉmʉrecóo macããcʉ̃rẽ! —qũĩ basapeowã camasã. y{kBairi camasã capããrã ãma. Jĩcããrã na mena macããna na jutii cabui macããjẽrẽ esocũwã maa cʉ̃ caátíwãrẽ. Aperã pepũũ queeri ũnierẽ patanerĩ Jesús jʉ̃goyere piticũjʉ̃gowã, Jesure qũĩroari, ʉseanirã. )zKBairi burra, cõ macʉ̃ cʉ̃ãrẽ bóca yaparori, na jeámá Jesús tʉpʉ. Bairo na caje etaro yua, jãã jutii, cabui macããjẽrẽ, burro buire jãã peowʉ. Bairo jãã caáto, Jesús pʉame burro buipʉ wãmʉpeawĩ. Bairo cʉ̃ bui pesari yua, ánutuami Jesús Jerusalẽpʉ. ry]Bairo Jesús cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, cʉ̃ cabuerã pʉame cʉ̃ caĩrotirorea bairo átiracoámá. dxA“Atore bairo Sión cawãmecʉti macã macããnarẽ na ĩ quetibʉjʉya:‘Mʉjãã quetiupaʉ rey pʉame mʉjããtʉ etaacʉ́ baiyami.Capajĩãrĩcʉ̃rẽ bairo mee, caroaro mena burro macʉ̃ bui pesari mʉjããtʉ etaacʉ́ baiyami,’
na ĩ quetibʉjʉya,” ĩ quetibʉjʉ jʉ̃goyeticũñañupĩ profeta ãnacʉ̃ pʉame. ?wwTie pʉame profeta ãnacʉ̃ cʉ̃ caĩwoatuquetibʉjʉ jʉ̃goyeticũrĩcãrõrẽ bairo baietaro baiwʉ. Atore bairo ĩ woatuyayupi profeta Jesús cʉ̃ cabaipeere mai: %vCBairo mʉjãã caõwãrõ, jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ mʉjããrẽ, “¿Nopẽĩrã na mʉjãã õwãñati?” cʉ̃ caĩata, atore bairo cʉ̃ mʉjãã ĩwã: “Marĩ Quetiupaʉ na boami. Yoaro mee mʉjãã tunuogʉmi tunu mʉjãã burrore,” cʉ̃ mʉjãã ĩwã —na ĩ jowĩ Jesús. .uUBairo etarã, jãã mena macããna, Jesús cʉ̃ cabuerã, pʉgarãrẽ atore bairo na ĩ jowĩ: —Ánája ato riape caãni macããcãpʉ. Topʉ etarã, jicoquei burra jiyanʉcõrĩcõrẽ cõ macʉ̃ mena mʉjãã bócagarã. Bairo na bóca yua, na õwãrĩ, na mʉjãã jeapá yʉ tʉpʉ. vt gBairo Jerusalén macã tʉpʉ cõñaáná yua, Betfagé na caĩrĩ macãrẽ, Olivo buro tʉre jãã etawʉ. *sM"Jesús pʉame bopacooro na ĩñarĩ, na caapeere pãñawĩ. Bairo cʉ̃ caáto, jicoquei ĩñamasĩcõãma yua. Ĩñamasĩ, Jesús berore ʉsawã yua.4ra!Bairo cʉ̃ caĩjẽniñarõ tʉ̃go, bairo qũĩwã cacaapee ĩñaena Jesure: —Jãã Quetiupaʉ, caĩñamasĩẽna ãnirĩ jãã ĩñamasĩgaya tunu —qũĩwã. ?qw Jesús pʉame bairo na caĩawajarijere tʉ̃gori, tuanʉcãwĩ. Tuanʉcãrĩ yua, cʉ̃tʉ na piijowĩ. Atore bairo na ĩwĩ: —¿Ñerẽ mʉjãã yʉ caáto mʉjãã boyati? npUBairo na caĩrõ, camasã pʉame na tutiwã, na awajaeticõãto, ĩrã. Bairo narẽ na caĩmiatacʉ̃ãrẽ, jĩrĩã jãñurĩ awajanemowã tunu: —¡Jãã Quetiupaʉ, David ãnacʉ̃ pãrãmi, bopacooro jãã ĩñaña! -oSBairo jãã caátó, cacaapee ĩñaena pʉgarã, maa tʉpʉ ruiyupa. Bairi cacaapee ĩñaena pʉame, Jesús cʉ̃ canetõátóre tʉ̃gorã, bʉsʉrique tutuaro mena atore bairo qũĩ awajajowã Jesure: —¡Jãã Quetiupaʉ, David ãnacʉ̃ pãrãmi, bopacooro jãã ĩñaña! —qũĩwã. nCabero jãã, Jesús mena Jericó na caĩrĩ macãpʉ caãniatana jãã cawitiro, capããrã camasã Jesús berore ʉsawã. \m1Bairi yʉ, Camasã Jʉ̃gocʉ quetiupaʉ majũrẽ bairo yʉre capaabojaparãrẽ na macãʉ̃ acʉ́ mee yʉ apʉ́ ati yepare. Camasãrẽ na jʉátinemoʉ acʉ́ yʉ apʉ́ ati yepapʉre. Tunu bairoa yʉ cariarije jʉ̃gori camasã capããrãrẽ na carorije wapare netõʉ̃ acʉ́ yʉ apʉ́ —jãã ĩwĩ. Jesús sana a dos ciegos l Tunu bairoa mʉjãã mena macããcʉ̃, caroti majũʉ̃rẽ bairo caãnigaʉ, mʉjãã ʉ̃mʉrẽ bairo cʉ̃ caãno, ñuña. ak;Mʉjãã pʉame roquere tore bairo baietirotiya. Bairo pʉame bairotiya mʉjããrẽ: Mʉjãã mena macããcʉ̃, caãnimajũʉ̃rẽ bairo caãnigaʉ, mʉjãã roca netõjãñurõ carotimasĩrẽ bairo ãnirotiya. GjJesús pʉame tiere ĩña, nipetirã jããrẽ cʉ̃tʉ piijori atore bairo jãã ĩwĩ: —Merẽ mʉjãã masĩña ati ʉmʉrecóo macããna na caátiãnierẽ. Ati yepa macããna Diore caĩroaena quetiuparã reyre bairo caãna tutuaro mena rotiepeyama na roca macããnarẽ. Popiye na baio joroque na rotiepeyama. =isCabero jãã, Jesús cʉ̃ cabuerã pʉga wãmo cãnacãʉ̃ majũ caãna Santiago, Juan mena Jesure na caĩjẽniñaatajere catʉ̃goatana ãnirĩ na mena jãã asiacoapʉ. uhcBairi Jesús pʉame atore bairo na ĩñupʉ̃: —Mʉjãã caĩrõrẽ bairo popiye mʉjãã baigarã. Baipʉa, yʉ majũ yʉre cajʉrotiparã, yʉtʉ cariape nʉgõã, bairi caãcõ nʉgõã caruiparãrẽ na yʉ besemasĩẽtĩña. Yʉ Pacʉ pʉame roque bairo caãniparãrẽ na besemasĩñami —na ĩñupʉ̃ Jesús, Juarẽ bairi Santiago cʉ̃ãrẽ. [g/Bairo cõ caĩrõ tʉ̃go, atore bairo na ĩñupʉ̃ Jesús cõ pũnaarẽ: —Mʉjãã cabaipeere masĩẽtĩmirãcʉ̃ã, yʉre mʉjãã jẽniña. Bʉtioro popiye bairicarore mʉjãã jẽnimiña. Yʉ pʉame popiye yʉ baigʉ. Yʉre bairo mʉjãã cʉ̃ã popiye mʉjãã cabaiata, ¿mʉjãã nʉcãmasĩrãti? —na ĩñupʉ̃ Jesús Juarẽ, bairi Santiago cʉ̃ãrẽ. Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go: —Mʉrẽ bairo jãã nʉcãmasĩña —qũĩñuparã. vfeBairo cõ caáto ĩña, “¿Ñerẽ mʉ yʉ caáto mʉ boyati?” cõ ĩ jẽniñañupʉ̃. Cõ pʉame bairo qũĩñupõ: —Ati yepare mʉ carotimasĩrĩpaʉ caetaro, yʉ pũnaa mʉtʉ na mʉ caruirotiro yʉ boya. Jĩcãʉ̃ cariape nʉgõã, apei caãcõ nʉgõã na mʉ caruirotiro yʉ boya. “Jaʉ,” miwã —qũĩñupõ Juan, Santiago paco pʉame Jesure. zemCabero Zebedeo nʉmo cõ pũnaa mena Jesutʉ etari, cõ rʉpopaturi mena etanumuñupõ, qũĩ jẽniñago. QdBairo átirotiri yua, ape yepa macããnarẽ yʉ nunirocacõãgarãma. Roro ñiepegarãma. Roro yʉ bape epegarãma. Bairo átieperi, yucʉpãĩpʉ yʉ papuatu rocagarãma. Bairo yʉre na caátimiatacʉ̃ãrẽ, itia rʉ̃mʉ bero caãno yʉ pʉame yʉ caticoagʉ tunu —jãã ĩwĩ. Lo que pidió la madre de Santiago y Juan mcS—Jerusalẽpʉ marĩ caátíere merẽ mʉjãã masĩña. Topʉ ti macã macããna pʉame yʉ, Camasã Jʉ̃gocʉre, yʉ ñerĩ, yʉ jogarãma sacerdote majã quetiuparãrẽ, bairi Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caquetibʉjʉcũrĩqũẽrẽ cajʉ̃gobueri majãrẽ. Bairo na caáto, sacerdote majã quetiuparãjãã pʉame yʉ pajĩãroca rotigarãma. ]b3Bairo cabero Jesús Jerusalén caátíwãpʉ ácʉ́, jãã, cʉ̃ cabuerã pʉga wãmo peti rʉpore pʉga pẽnirõ cãnacãʉ̃ majũ camasã watoa caãnarẽ, jãã piiwʉojori, atore bairo jãã ĩwĩ: Ba}Ĩ yaparo, atore bairo jãã ĩnemowĩ tunu: “Torea bairo ãmerẽ camasã caãnimajũrã nimirãcʉ̃ã, caberopʉ cabʉgoro macããna nigarãma. Tunu bairoa ãmerẽ camasã cabʉgoro macããna nimirãcʉ̃ã, caberopʉ caãnimajũrã nigarãma,” jãã ĩwĩ. Jesús anuncia por tercera vez su muerte `9Yʉ majũã yʉ yaye dinerore yʉ caborore bairo yʉ átimasĩña. Bairi dopẽĩrã, ¿Cabopacarãrẽ na yʉ caĩñamairĩjẽrẽ roro mʉjãã ĩñatutiyati?’ qũĩñupʉ̃ ti wese upaʉ cajʉ̃goye capaabojaʉ etaátacʉre,” ĩcõñarĩ jãã ĩ quetibʉjʉwĩ Jesús. _Bairi mʉ cawapatarijere jecoácʉ́ja. Caberopʉ capaabojarã etaátanarẽ jĩcãrõ tʉ̃ni na yʉ cawapatiata, ñujãñuña. z^m Bairo na caĩrõ tʉ̃go, jĩcãʉ̃ na mena macããcʉ̃rẽ atore bairo qũĩñupʉ̃ ti wese upaʉ pʉame: ‘Yʉ yaʉ, mʉrẽ ricaati roro yʉ áperiya. Mʉrẽ yʉ caĩrõrẽã bairo mʉ yʉ wapatiya, jĩcã rʉ̃mʉ wapa majũrẽ. ]) Atore bairo qũĩñuparã: ‘Ãnoa caberopʉ capaabojarã etaátana pʉame jĩcã horaaca jeto paarã etaama. Jãã pʉame roque, ati rʉ̃mʉrẽ jãã paanaiocoápʉ caasiro watoare. Bairi, ¿nopẽĩ na netõjãñurõ jããrẽ mʉ wapa joetiyati?’ qũĩñuparã. 0\Y Bairo jĩcãrõ tʉ̃nia na cʉ̃ cawapatiro ĩñarã yua, ‘¡Tame, ñuẽtĩña!’ ãmeo ĩ bʉsʉpaiyuparã na majũ ti wese upaʉ bairo cʉ̃ caátirotirijere. [ Cabero capaabojarã etajʉ̃goatana pʉame etarã yua, ‘Na netõjãñurõ marĩrẽ wapatigʉmi,’ ĩ tʉ̃goñañuparã. Bairo na caĩtʉ̃goñamiatacʉ̃ãrẽ, jĩcãrõ tʉ̃nia jĩcã rʉ̃mʉ paarique wapa cãrõ na joyupʉ na cʉ̃ãrẽ. wZg Bairo cʉ̃ caĩrõ, cinco de la tarde caãno capaabojarã etaátana majũ wapa jegarã, quetiupaʉ mayordomotʉ etayuparã. Bairo caberopʉ capaarã etaátana nimirãcʉ̃ã, jĩcã rʉ̃mʉ paarique wapa jĩcãrõ tʉ̃ni ñeñuparã. ^Y5“Cabero canaiorĩpaʉ caetaro ti wese upaʉ cʉ̃ ʉ̃mʉa quetiupaʉ mayordomorẽ cʉ̃ árotiyupʉ cʉ̃ wesepʉ. Atore bairo qũĩñupʉ̃: ‘Tocãrõã yʉ paabojari majãrẽ na piijori na wapatiya. Yʉ ya wese capaaʉ etatʉsaatacʉpʉi na wapatijʉ̃goacʉ́, capaaʉ etajʉ̃goatacʉpʉ cʉ̃ wapatituya,’ qũĩñupʉ̃. X'Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, atore bairo qũĩñuparã: ‘Ñamʉ ũcʉ̃, “Marĩ paáto,” jãã ĩẽtĩñami. Bairi jãã paaetiya,’ qũĩñuparã. Bairo na caĩrõ tʉ̃go: ‘Mʉjãã cʉ̃ã paabojaasá yʉ ya wesepʉ,’ na ĩñupʉ̃ ti wese upaʉ pʉame. yWkCabero cinco de la tarde caãno macãpʉ átʉsayupʉ tunu. Topʉ eta, aperã caʉ̃mʉa ñe ũnie caáperãrẽ na ĩña, atore bairo na ĩñupʉ̃: ‘¿Nopẽĩrã bairoa mʉjãã ĩñacõãnucũ naioañati paari mee?’ na ĩñupʉ̃. tVaCabero pasaribota caãno macãpʉ ásúpʉ tunu. Cabero tres de la tarde caãno ásúpʉ tunu, aperã cʉ̃rẽ capaabojaparãrẽ na macãʉ̃ ácʉ́. Bairo na bócaetari yua, ‘Cariape mʉjãã cʉ̃ãrẽ yʉ wapatigʉ,’ na ĩñupʉ̃. Bairo cʉ̃ caĩrõ, na cʉ̃ã, ‘Jaʉ,’ ĩñuparã. Bairo na caĩrõ tʉ̃go, na paarotiyupʉ cʉ̃ ya wesepʉre. u~}{|h{zzyxwutt$rrqqon liged*c]baa][YXVUSRR3QPNtLKII(HVG`EDCsBA@p?>6=s<<;;9(88765543;210j/n.-l+**))m((?' &m% $#U"@! g0?ZIv[[< * 0Cn?UCabero cʉ̃ paabojari majõcʉ apei pʉga mil moneda tiiri majũrẽ cʉ̃ cajoricʉ cʉ̃ã etari, atore bairo qũĩñupʉ̃: ‘Yʉ quetiupaʉ, mʉ dinerore yʉ mʉ cacũrĩqũẽ mena yʉ wapatanemoapʉ. Mʉ pʉame pʉga mil moneda tiiri majũrẽ yʉ mʉ cacũmiatacʉ̃ãrẽ, tunu pʉga mil moneda tiirire mʉ yʉ tunuo buipeogʉ,’ qũĩñupʉ̃. .>UBairo cʉ̃ caĩrõ, cʉ̃ quetiupaʉ pʉame atore bairo qũĩ yʉyupʉ: ‘Ñumajũcõãña. Cañuʉ mʉ ãniña mʉa paabojari majõcʉ. Bairi caroaro tʉ̃goñarĩqũẽ yeri pũna mena apeye petoaca caãnie ũnierẽ mʉ caĩñarĩcãnʉgõmasĩrõ jʉ̃gori, paijãñurõ caãnie ũnierẽ caĩñarĩcãnʉgõpaʉ mʉrẽ yʉ cũña. Bairi yʉ ya wiipʉ jããʉ̃ asá. Yʉ mena ʉseanirĩ ãña,’ qũĩñupʉ̃. /=WBairi cʉ̃ paabojari majõcʉ jĩcã wãmo cãnacã mil moneda tiiri majũ cʉ̃ cajoricʉ pʉame cʉ̃tʉ etajʉ̃goyupʉ. Eta yua, atore bairo qũĩñupʉ̃: ‘Yʉ quetiupaʉ, mʉ dinerore yʉ mʉ cacũrĩqũẽ mena yʉ wapatanemoapʉ. Mʉ pʉame jĩcã wãmo cãnacã mil moneda tiiri majũrẽ yʉ mʉ cacũmiatacʉ̃ãrẽ, tunu jĩcã wãmo cãnacã mil moneda tiirire mʉ yʉ tunuo buipeogʉ,’ qũĩñupʉ̃. <7“Bairo cayoato bero, paabojari majã quetiupaʉ pʉame tunuetayupʉ tunu cʉ̃ ya yepapʉ. Bairo tunuetari bero, cʉ̃ paabojari majãrẽ na piijoyupʉ, dinerore cʉ̃ canunicũrĩcãrãrẽ. ‘¿Nocãrõ majũ na wapataupari tocãnacãʉ̃pʉa?’ ĩ, na piijoyupʉ. ;Bairo caroaro na cawapatanemomiatacʉ̃ãrẽ, jĩcã mil moneda tiiri majũ cʉ̃ cajoatacʉ pʉame wapatanemoesupʉ. Cʉ̃ quetiupaʉ dinerore cʉ̃ canunirõ bero, acoásúpʉ. Á yua, yepa pupeapʉ ope yesea, cʉ̃ quetiupaʉ dinerore topʉ yacũcõãñupʉ̃. :Torea bairo pʉga mil majũ moneda tiiri cʉ̃ cajoatacʉ cʉ̃ã apeye pʉga mil moneda tiiri majũrẽ wapatanemoñupʉ̃. a9;Bairo cʉ̃ caátó bero, cʉ̃ ʉ̃mʉ jĩcã wãmo cãnacã mil moneda tiiri majũ cʉ̃ cajoatacʉ pʉame, ãmeo nuni wapatari yoaro mee apeye jĩcã wãmo cãnacã mil moneda tiiri majũrẽ wapatanemoñupʉ̃. 8Bairi na mena macããcʉ̃rẽ jĩcã wãmo cãnacã mil moneda tiiri majũ cʉ̃ nuniñupʉ̃. Apei pʉamerẽ pʉga mil moneda tiiri majũ cʉ̃ nuniñupʉ̃. Apei pʉamerẽ jĩcã mil moneda tiiri majũ cʉ̃ nuniñupʉ̃. Na capaarique na cawapatamasĩrõ cãrõ na joyupʉ quetiupaʉ cʉ̃ ʉ̃mʉa tocãnacãʉ̃rẽã. Bairo na nuni yaparo, acoásúpʉ na quetiupaʉ yua. r7]Ape wãme ĩcõñarĩ tunu atore bairo jãã ĩ quetibʉjʉnemowĩ Jesús: “Dios cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉ pʉame jĩcãʉ̃ quetiupaʉ cʉ̃ cabairiquere bairo niña. Cʉ̃ pʉame ape yepa cayoaropʉ ágʉ jʉ̃goye, cʉ̃ paabojari majãrẽ na piijori, na nuniñupʉ̃ tocãnacãʉ̃rẽã cʉ̃ yaye dinerore, tiere na caqũẽnobojaparore bairo ĩ. 6 Bairo ĩ quetibʉjʉ yaparo, atore bairo jãã ĩnemowĩ: “Mʉjãã, ti rʉ̃mʉ ti hora majũ yʉ catunuetaparore mʉjãã masĩẽtĩgarã. Bairi caroaro masacatiri ãnicoteya. Cacãnirãrẽ bairo baieticõãña,” jãã ĩwĩ. La parábola del dinero d5A Bairo na caĩmiatacʉ̃ãrẽ, cawãmojiyaatacʉ pʉame ti jopere pããnemoesupʉ. ‘Cariapea mʉjããrẽ ñiña: Mʉjããrẽ yʉ masĩẽtĩña,’ na ĩñupʉ̃ yua,” ĩcõñarĩ jãã ĩ quetibʉjʉwĩ Jesús. 4/ Cabero ʉsere cawapatiratana rõmirĩ jopetʉ etarã, atore bairo ĩ piiyuparã: ‘¡Jãã Quetiupaʉ, jãã jope pããña!’ qũĩmiñuparã. &3E Bairo na caĩrõ tʉ̃go, ‘Jaʉ’ ĩ, acoásúparã ʉsere wapatiráná yua. Bairo na caátó bero, cawãmojiyapaʉ pʉame etayupʉ. Etari yua, catʉ̃goñajʉ̃goyecʉna paijãñurõ caʉsejeatana rõmirĩ pʉame cʉ̃, cʉ̃ nʉmo mena cʉ̃ pacʉ ya wiipʉ jããcoasuparã, ʉgarique jʉ ʉgaráná bose rʉ̃mʉ na caqũẽnoatajere. Bairo na cajããrõ bero, ti wii jope pʉamerẽ biacõãñuparã yua. 2 Bairo na caĩrõ tʉ̃go, ‘Mʉjããrẽ jãã jomasĩẽtĩña. Mʉjããrẽ jãã cajoata, jãã yaye etaetibujioro,’ na ĩñuparã. ‘Bairi wapatirájá ʉsere mʉjããrẽ carʉsarijere,’ na ĩñuparã catʉ̃goñajʉ̃goyecʉna, na baparã rõmirĩrẽ. 1Bairo na caqũẽnorõ, catʉ̃goñajʉ̃goyecʉperã pʉame atore bairo na ĩ jẽniñuparã na baparã rõmirĩrẽ: ‘¡Jãã jĩñaworica rupaa ʉse petiro baiya! Jĩña wotutuaetiya. Bairi mʉjãã yaye ʉse petoaca jãã joya,’ na ĩñuparã. 0Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, cawãmarã rõmirĩ nipetirã wãcãrĩ, na cajĩñaworica rupaare qũẽnojʉ̃goyuparã tunu. E/Bairo ñami recomacã cacõñarõ majũ jĩcãʉ̃ awajarique mena, ‘¡Jã, ĩñañijate! ¡Atíyami cawãmaʉ, cʉ̃ nʉmo caãnipao mena! ¡Cʉ̃ marĩ jẽnirápáro!’ ĩñupʉ̃. '.GBairo cʉ̃ nʉmo caãnipaore caneiátácʉ pʉame tãmurĩ etaesupʉ. Bairi cawãmarã rõmirĩ narẽ wʉgoa caetaro, cãnicoasuparã tie jãã ĩrĩ mee. R-Na bapa pʉame camasĩrã ãnirĩ, ape botella ʉsere jeánemoñuparã. i,KCatʉ̃goñajʉ̃goyecʉperã pʉame na cajĩñawonemopee ʉse ape botella mena jeápeyuparã. ++OBairo na mena macããna jĩcã wãmo cãnacã rõmirĩ catʉ̃goñajʉ̃goyecʉperã ãñuparã. Aperã na mena macããna catʉ̃goñajʉ̃goyecʉna ãñuparã. O* Ĩ quetibʉjʉ yaparo, ape wãme ĩcõñarĩ atore bairo jãã ĩnemowĩ tunu: “Dios cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉ pʉame cawãmarã rõmirĩ pʉga wãmo cãnacãõ cawãmojiyaenarẽ bairo niña. Bairi na yaʉ cʉ̃ cawãmojiyari rʉ̃mʉ caãno cʉ̃ bose rʉ̃mʉrẽ ĩñagarã, cʉ̃ pacʉ ya wiipʉ ásúparã, topʉ cʉ̃, cʉ̃ nʉmo caãnipao mena na caetarore coterã. Bairi ñami caãnoi, na cajĩñabusuri rupaare tocãnacãõpʉa jeásúparã. )3Bairo ĩña yua, popiye cʉ̃ baio joroque cʉ̃ átibujioʉmi. Cʉ̃ piticõãbujioʉmi, aperã caĩtorã mena cʉ̃ ãmarõ, ĩ. Topʉ bʉtioro otigarãma camasã. Na opire bacarʉpotugarãma, bʉtioro yapapuarã yua,” jãã ĩ quetibʉjʉwĩ Jesús.a(;2Bairi cabero cʉ̃ quetiupaʉ cañesẽãʉ̃atácʉ pʉame, ‘Ti rʉ̃mʉ etagʉmi,’ cʉ̃ caĩmasĩẽtĩ rʉ̃mʉrẽ etabujioʉmi. Bairo etaʉ yua, cʉ̃ caroticũátacʉ roro cʉ̃ caátiere ĩñabujioʉmi. '1Aperã cʉ̃rẽ bairo paabojari majãrẽ roro na átibujioʉmi. Tunu bairoa aperã caetipairã mena ʉga, eticũmu baibujioʉmi. 9&k0Bairo átato ũnorẽã, cʉ̃ cacũátacʉ pʉame caróʉ cʉ̃ caãmata, ‘Yʉ quetiupaʉ tãmurĩ tunu etaecʉmi,’ ĩrĩ aperã cʉ̃ baparãrẽ roro na átibujioʉmi. %7/Cariape mʉjããrẽ ñiña: Quetiupaʉ pʉame atore bairo ĩgʉmi cʉ̃ ʉ̃mʉrẽ: ‘Nipetirije yʉ cacʉ̃gorijere carotibojaʉ mʉ ãnigʉ.’ 4$a-Ĩ quetibʉjʉ yaparo, ape wãme ĩcõñarĩ atore bairo jãã ĩnemowĩ tunu: “Jĩcãʉ̃ quetiupaʉ cʉ̃ caápáro jʉ̃goye, ‘Yʉ ʉ̃mʉa aperãrẽ na mʉ qũẽnowã. Ʉgariquere na mʉ batowa,’ qũĩ cũñupʉ̃ cʉ̃ ʉ̃mʉ, cʉ̃ rocajãñurĩ macããcʉ̃rẽ. Bairi cabero tunuetaʉ, cʉ̃ ʉ̃mʉ cʉ̃ caĩrotiricarorea bairo cʉ̃ caápata, caroare cʉ̃ jogʉmi. Bairi ʉseanirĩ nigʉmi cʉ̃ ʉ̃mʉ. #.j"M,Torea bairo yʉ, Camasã Jʉ̃gocʉ, tunu yʉ caetari rʉ̃mʉrẽ jĩcãʉ̃ cayajari majõcʉre bairo yʉ etagʉ ati yepapʉre. ‘Ti rʉ̃mʉ majũ etagʉmi,’ caĩã mani rʉ̃mʉ yʉ etagʉ. Bairi caroaro ãña. Nemo yʉ catunuetaparo jʉ̃goye caroaro mʉjãã ãnicotegarã,” jãã ĩ quetibʉjʉwĩ Jesús. El criado fiel y el criado infiel !7+Tunu ati wãme mʉjããrẽ ĩcõñarĩ yʉ caquetibʉjʉrijere tʉ̃gopeoya: Apei wii upaʉ, cʉ̃ ya wii macããjẽrẽ cayajaʉacʉ́re ñami caãno ti hora majũ cʉ̃ caetarore cʉ̃ camasĩata, cãnietibujioʉmi. Cʉ̃ caetarore ĩñaricanʉgõbujioʉmi, jããremi, ĩ. 2 ]*“Bairi yʉ, mʉjãã Quetiupaʉ, yʉ caetaparore mʉjãã masĩẽtĩgarã. Bairi masacatiya yʉ yarã. Cacãnirãrẽ bairo baieticõãña. Caroaro ãnicoteya. )Tunu bairoa pʉgarã rõmia rupa bari trigo wãĩãnigarãma. Bairo pʉgarã rõmia nimirãcʉ̃ã, jĩcãõã, cõ mena macããcõ jeto neáecogomo. Apeo pʉame neáecoetigomo. Mʉjãã pʉame ti rʉ̃mʉ yʉ caetaparore dope bairo mʉjãã ĩ masĩẽtĩgarã. A{(Ti rʉ̃mʉ caãno pʉgarã caʉ̃mʉa wesepʉ nigarãma. Bairo pʉgarã nimirãcʉ̃ã, jĩcãʉ̃ cʉ̃ mena macããcʉ̃ jeto neáecogʉmi. Apei cʉ̃ bapa pʉame neáecoetigʉmi. }'Bairo ʉseanirõ cabaiãnimiatana pʉame na cayasipeere masĩẽsuparã. Ati yepa oco mena narẽ to cajʉ̃goneruaparo jʉ̃goye masĩẽsuparã. Torea bairo yʉ, Camasã Jʉ̃gocʉ, nemo yʉ catunuetaro dope caĩmasĩã mani rʉ̃mʉ yʉ etagʉ. I &Atore bairo baiyayuparã camasã mai Noé ãnacʉ̃ cʉ̃ caãni yʉteapʉre, ati yepa caruaparo jʉ̃goye: Camasã caroaro ãñuparã. Eti, ʉga, bairi tunu wãmo jiya átiãñuparã, ñe ũno jĩcã wãmeacã cabaiãnipeere tʉ̃goñarĩ mee. Noé, cũmua capairicare cʉ̃ caájããrĩ rʉ̃mʉpʉ baijãnañuparã. )%“Noé ãnacʉ̃ cʉ̃ caãniyʉteare cabaiyaricarorea bairo baigaro nemo Camasã Jʉ̃gocʉ ati yepapʉre yʉ catunuatí rʉ̃mʉrẽ. 2]$“Bairopʉa ti rʉ̃mʉ, ti hora majũ mʉjãã yʉ caquetibʉjʉrije caetaparore ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ masĩẽtĩñami. Ʉmʉrecóo macããna ángelea majã cʉ̃ã masĩẽtĩñama. Yʉ, cʉ̃ macʉ̃ cʉ̃ã yʉ masĩẽtĩña. Marĩ Pacʉ Dios jeto masĩñami ti rʉ̃mʉ caetaparore. !;#Tunu bairoa ati ʉmʉrecóo, ati yepa cʉ̃ã yasipeticoagaro. Yʉ yaye quetibʉjʉrique roque petietigaro. Yʉ caĩrõrẽã bairo baimajũcõãgaro. "Cariape mʉjããrẽ ñiña: Mʉjããrẽ yʉ caquetibʉjʉrije baipeticoagaro ti yʉtea macããna na cariaparo jʉ̃goye. 8i!Torea bairo mʉjããrẽ yʉ caquetibʉjʉrijere bairo cabaietaro ĩñarã, ‘Merẽ Jesús ati yepapʉ nemo cʉ̃ catunuetaparo cõñarõ baiya,’ mʉjãã ĩ masĩgarã. !; “Mai, higuera yucʉre mʉjãã masĩña. Ti yucʉ cawãma pũũ cawasoaro ĩñarã, ‘Merẽ cʉ̃ma cõñarõ baiya,’ mʉjãã ĩ masĩña. `9Bairo trompeta, pútíricaro cabʉsʉocajoro yua, yʉ ʉ̃mʉa, ángelea majãrẽ nipetiropʉ na yʉ árotigʉ. Bairi ati ʉmʉrecóo macããna nipetiropʉ caãnarẽ na neñogarãma yʉ cabesericarã pʉamerẽ. 6eBairo cabairo bero, apeye ũnie átijẽñorĩqũẽ ʉmʉrecóo macããjẽ Dios cʉ̃ caáti ĩñorĩjẽ buiaetagaro. Bairi ati yepa tocãnacã poa macããna tiere ĩñarã, ‘Merẽ etamajũcoagʉmi Camasã Jʉ̃gocʉ,’ ĩ masĩgarãma. Bairo na pʉame yʉ uwirã otigarãma. Tocãrõã yʉ, Camasã Jʉ̃gocʉ, buseriwo watoapʉ nocãrõ yʉ catutuarije mena, bairi yʉ caasiyabatorije mena yʉ caatóre ĩñajogarãma. Z-Ĩ quetibʉjʉ yaparo, atore bairo jãã ĩ nemowĩ tunu: “Camasã roro majũ na cabairi yʉtea capetiro bero, muipʉ ʉmʉrecóo macããcʉ̃ naitĩãcoagʉmi. Ñami macããcʉ̃ cʉ̃ã bauetigʉmi. Ñocõã, ʉmʉrecóore caãnimiatana cʉ̃ã ñacoagarãma. Bairo bairã, ʉmʉrecóo macããna nipetirã yugui ñacoagarãma. 9Tunu bairoa noo rupaʉri ãnajẽ cacũñarõ yucaa cʉ̃ã topʉa neñaetagarãma,” jãã ĩ quetibʉjʉwĩ Jesús. El regreso del Hijo del hombre xiBʉpo pʉame yabei, muipʉ cʉ̃ cawãmʉatópʉi yabejʉ̃go acʉ́, jõ muipʉ cʉ̃ caruiropʉ yabetuetayami. Torea bairo yʉ, Camasã Jʉ̃gocʉ nemo ati yepapʉre yʉ catunuatí rʉ̃mʉrẽ yʉ baigʉ. Yoaro mee yʉ bauetagʉ tunu. RBairi mʉjããrẽ ñiña: Noa ũna, ‘Mesías, desierto cayucʉmanopʉ buiaetaupʉ,’ na caĩata, cariape na tʉ̃goeticõãña. Camasã manopʉ yʉ macãrã ápéricõãña. Tunu bairoa aperã, ‘Mesías, ato marĩ caĩñaetopʉ ãcʉ̃mi,’ na caĩata, cariape na tʉ̃goeticõãña. Bairo mee yʉ tunuetagʉ ati yepare. [/Merẽ mʉjãã, yʉ cabuerã, tiere mʉjããrẽ yʉ quetibʉjʉ jʉ̃goyetiya. +Caĩtopairã capããrã atígarãma. ‘Yʉa, Mesías yʉ ãniña,’ o ‘Yʉa, profeta yʉ ãniña,’ caĩrã atígarãma. Capee átijẽñogarãma, camasã ricaati na catʉ̃goʉsaparore bairo ĩrã. Mʉjãã ũna, Dios cʉ̃ cabesericarã cʉ̃ãrẽ ĩtomigarãma. B }“Bairi ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃, ‘Mesías, Dios cʉ̃ cajoʉ pʉame ati macãpʉ etaupʉ,’ o ‘Jĩ macãpʉ etaupʉ,’ cʉ̃ caĩata, cariape cʉ̃ mʉjãã tʉ̃goetigarã. { oBairi Dios pʉame ti rʉ̃mʉ roro cabairijere cʉ̃ cajãnarotieticõãta, camasã nipetiro riapeticoabujiorãma. Baipʉa, mʉjãã, cʉ̃ cabeserãrẽ mairĩ, peti yʉtea ũnoa popiye mʉjãã cabaipa rʉ̃mʉrẽ áti ẽñotabojagʉmi. E Ti rʉ̃mʉrẽ roro ati yepapʉre bairique nigaro. Dios ati yepare cʉ̃ caátijʉ̃gori rʉ̃mʉ bero tocãnacã rʉ̃mʉrẽ netõrõ popiye bairica yʉtea nigaro ti rʉ̃mʉ caetaro. } sBairi Diore cʉ̃ jẽniña, mʉjãã carutiripaʉ camasiriyoeti rʉ̃mʉ to caãniparore bairo ĩrã. Cawãma pue yʉtea caãno, o marĩ judío majã, marĩ cayerijãrĩ rʉ̃mʉ ũnorẽ to cabaietiparore bairo ĩrã, Diore cʉ̃ jẽniña. = s¡Ti rʉ̃mʉ caãno carõmia bairirupaʉ caãna popiye netõrõ baigarãma! ¡Tunu bairoa, caũpũrããcãrẽ, capũnaacʉna cʉ̃ã popiye netõrõ baigarãma ti rʉ̃mʉrẽ! yTunu bairoa cʉ̃, wesepʉ caãcʉ̃ cʉ̃ jutii ũnierẽ bomicʉ̃ã, cʉ̃ jetunuʉ apéricõãto cʉ̃ ya wiipʉ. B}Tunu bairoa jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ cʉ̃ wii, cabuimacã arʉapʉ cʉ̃ caãmata, ruiatíri, cʉ̃ apeyere, ape arʉapʉ caãnierẽ cʉ̃ jei ápéricõãto. Cariape cʉ̃ ácoa ápáro. PBairo cabairo, Judea yepa macããna ʉ̃tã yucʉpʉ na ruti ápáro. \1“Bairi mʉjãã pʉame profeta Daniel ãnacʉ̃ cʉ̃ caĩquetibʉjʉ jʉ̃goyeticũrĩcãrõrẽ bairo cabaietarijere ĩñarã, atore bairo mʉjãã ĩ tʉ̃goñamasĩgarã: ‘Merẽ ati macã yasigaro baiya.’ Dios ya wiire nocãrõ caroapaʉre moecʉ̃ caróʉ majũ topʉ cʉ̃ caãnierẽ ĩñarã, tore bairo mʉjãã ĩ tʉ̃goñamasĩgarã yua. (Mʉjãã, ati tuti yʉ ya tutire caĩñabuerã pʉame tʉ̃gopeoya yʉ yaye, yʉ caquetibʉjʉrijere.) Atie caroa queti cʉ̃ã ati ʉmʉrecóo capetiparo jʉ̃goye nipetiropʉ cajesapeticoa jʉ̃goyecʉtipee niña bairopʉa.   Bairo na caátimiatacʉ̃ãrẽ, noa ũna yʉ yaye bʉsʉrique jĩcã wãmeacã ũnorẽ na cajãnaeticõãta, yasietigarãma. y Camasã rorije na caátie bʉtioro majũ nigaro. Bairi camasã capããrã na caãmeomairĩjẽrẽ jãnacõãgarãma. M Tunu bairoa, ‘Jãã, profeta majã, jãã ãniña,’ caĩtori majã capããrã etagarãma. Bairo camasãrẽ na ĩ quetibʉjʉri, na ĩtogarãma. Ricaati tʉ̃gojʉ̃gogarãma camasã pʉame. ?w Bairi ti yʉtea caãno capããrã camasã yʉ yaye bʉsʉriquere piticõãgarãma. Jĩcããrã ãmeo bʉsʉjãbuitiregarãma na majũ. Bairo bairã, ãmeo tejãñugarãma na majũ. a; “Mai, atie cabaiparo jʉ̃goye mʉjããrẽ roro átijʉ̃gogarãma. Mʉjããrẽ ñerĩ, aperãrẽ mʉjãã jogarãma popiye mʉjãã baio joroque na caátiparore bairo ĩrã. Bairo áticõã, roro majũ mʉjããrẽ átigarãma. Bairi yua, ati ʉmʉrecóo macããna nipetirã mʉjããrẽ ĩñategarãma, yʉ yarã mʉjãã caãnoi. Q~Jĩcãõ carõmio bairirupaʉ caãcõ cõ macʉ̃ cʉ̃ cabuiari rʉ̃mʉ capũnirõ tʉ̃goñarĩ cõ cawisiojʉ̃goriquere bairo niña atie ʉmʉrecóo cabaipee mʉjããrẽ yʉ caquetibʉjʉrije. }Ti yʉtea caãno jĩcã yepa macããna, ape yepa macããna mena ãmeo pajĩãgarãma. Tunu bairoa jĩcã macã macããna ape macã macããna mena ãmeo pajĩãgarãma. Tunu apeye aʉariarique atígaro. Tunu tutuaro mena ati yepa cʉ̃ã yuguigaro nipetiropʉ. #|?Tunu bairoa mʉjãã queti tʉ̃gogarã: “Camasã aperopʉ cʉ̃ãrẽ ãmeo pajĩãrã átiuparã.” Bairo na caátie quetire tʉ̃gori, tʉ̃goacʉaeticõãña. Ati ʉmʉrecóo capetiparo jʉ̃goye bairoa cabaijʉ̃goyecʉtipee niña bairopʉa. Bairi tʉ̃goacʉaeticõãña. F{Capããrã atígarãma ĩtoñesẽãrĩ majã. Atore bairo ĩgarãma: “Yʉa, Mesías yʉ ãniña, Dios cʉ̃ cajoʉ,” ĩgarãma. Bairo na ĩrĩ, camasã capããrãrẽ na ĩtogarãma. 'zGBairo jãã caĩjẽniñarõ tʉ̃go, atore bairo jãã ĩwĩ Jesús: —Caroaro majũ mʉjãã tʉ̃goñamasĩgarã, jããpʉ, jãã ĩtoecore, ĩrã. Ay{Cabero Olivo buropʉ jãã acoápʉ́. Bairo topʉ etarã, Jesús cʉ̃ caruiro ĩñarĩ, jãã, cʉ̃ cabuerã pʉame Jesutʉ atí, atore bairo cʉ̃ jãã ĩ jẽniñawʉ̃: —Jããrẽ mʉ caquetibʉjʉro jãã boya: ¿Nocãrõpʉ to bairoati atie mʉ caĩrĩjẽ? ¿Dope bairo merẽ, “Ati yepa nemo yʉ tunuetagʉ,” bairi tunu, “Ati ʉmʉrecóo peticoagaro,” mʉ caĩataje to bairoati? —cʉ̃ jãã ĩ jẽniñawʉ̃. yxkBairo jãã caĩrõ tʉ̃go, Jesús pʉame bairo jãã ĩwĩ: —Ati wii paca ʉ̃tãpãĩrĩ ũnie nipetirijere mʉjãã ĩñaña. Tie cabaipeere cariape mʉjããrẽ ñiña: Jĩcã rʉ̃mʉ, ati wiire roro na caáti rʉ̃mʉ caetaro, jĩcã ʉ̃tãã ũno bui tuticʉti pesaricaro manopʉ átiyasio rocacõãgarãma ati wiire —jãã ĩwĩ. Señales antes del fin rw _Cabero templo, Dios ya wii caãniatacʉ ti wiire witicoámí Jesús. Bairo cʉ̃ caátó, jãã, cʉ̃ cabuerã pʉame cʉ̃tʉ etari, atore bairo cʉ̃rẽ jãã ĩwʉ̃: “¡Jã, ĩñañijate! Caroa wii majũ niña templo wii.” Nv'Caãnorẽ bairo mʉjããrẽ ñiña: ‘¡Ʉseanirĩ atíyami Dios cʉ̃ cajoʉ majũ!’ mʉjãã caĩparo jʉ̃goye, yʉ mʉjãã ĩñaetigarã mai,” ĩwĩ Jesús, ti macãrẽ ĩñarĩ.xui&Bairo mʉjãã caboetoi, tocãrõã yua, mʉjãã caãnipaʉ yasicoagaro. Tore camasã aweyorocacõãgarãma. Bt}%Cabero atore bairo ĩnemowĩ Jesús tunu: “¡Jerusalén, Jerusalén macã macããna mʉjããrẽ ñiña: Dios yarã profeta majãrẽ mʉjãã pajĩãrenucũwʉ̃! Dios mʉjããrẽ cʉ̃ caquetibʉjʉrotijomirĩcãrã cʉ̃ãrẽ ʉ̃tã mena wẽẽrĩ na mʉjãã pajĩãrenucũwʉ̃. Bairo roro majũ na mʉjãã caátimiatacʉ̃ãrẽ, ¡nairõ mʉjããrẽ yʉ jʉátinemogamiwʉ̃! Ãboco cõ pũnaarẽ na asipogo, narẽ cõ caneñorõrẽ bairo mʉjãã yʉ jʉátinemogamiwʉ̃. Bairo yʉ caátimiatacʉ̃ãrẽ, jĩcã nʉgõã yʉ mʉjãã boepʉ. Ms$Cariape mʉjããrẽ ñiña: Na ãnana wapa roro popiye mʉjãã baio joroque mʉjãã átigʉmi Dios, mʉjãã ãme caãnarẽ,” na ĩwĩ Jesús fariseo majãrẽ. Jesús llora por Jerusalén 6re#Bairo mʉjãã caáto jʉ̃gori, popiye mʉjãã baio joroque mʉjãã átigʉmi Dios. Tocãnacãʉ̃ caroarã, caãniñarĩcãrãrẽ na carií reyarique wapa popiye mʉjãã baio joroque mʉjãã átigʉmi. Na carií rejʉ̃goricʉ caroʉ́ Abel cawãmecʉcʉpʉi nijʉ̃go aná, Zacarías, Berequías macʉ̃, altar, santuario watoa mʉjãã capajĩãrĩcʉ̃pʉ nituyama camasã na carií rejʉ̃goatana capããrã beropʉ. gqG"Torecʉ, mʉjããtʉ yʉ jonemogʉ tunu yʉ yarã profeta majãrẽ, camasĩrĩ majã cʉ̃ãrẽ, bairi cajʉ̃gobueri majã cʉ̃ãrẽ. Bairo na yʉ cajomiatacʉ̃ãrẽ, cañuena ãnirĩ na mʉjãã boetigarã. Jĩcããrã na mena macããnarẽ na mʉjãã pajĩãregarã. Aperãrẽ yucʉpãĩpʉ na mʉjãã papuaturotigarã. Tunu aperã yʉ yarãrẽ sinagoga ñubuerica wiipʉ na mʉjãã baperotigarã. Tunu aperãrẽ roro popiye na baio joroque na mʉjãã átigarã noo na caãnopʉ. Bairi ape macãpʉ na caápáta, topʉ cʉ̃ãrẽ na ʉsaáti, bairo jeto na mʉjãã átigarã roro majũ. sp_!“¡Ãña ũna, moena majũ mʉjãã ãniña! Dios camasãrẽ cʉ̃ caĩñabeseri rʉ̃mʉ mʉjããrẽ peeropʉ popiye mʉjãã baio joroque cʉ̃ caáto, ¿dope bairo mʉjãã rutimasĩrãati? Mʉjãã rutimasĩẽtĩgarã. Zo- Torena, ¡mʉjãã ñicʉ̃jãã roro na caátijʉ̃goriquere átipeyocõãña! n'Bairo mʉjãã caĩrĩjẽ jʉ̃gori, ‘Profeta majãrẽ capajĩãrericarã pũnaa majũ marĩ ãniña,’ ĩrãrẽ bairo mʉjãã ĩña. PmCabero atore bairo mʉjãã ĩña: ‘Marĩ pʉame marĩ ñicʉ̃jãã na caãni yʉtea macããna marĩ caãmata, narẽ bairo profeta majãrẽ roro na marĩ áperibujioricarã,’ mʉjãã ĩña. ql[“¡Mʉjãã, Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ cajʉ̃gobueri majã, bairi mʉjãã fariseo majã cʉ̃ã, caĩtopairã, roro majũ mʉjãã netõgarã, ricaati mʉjãã caátiãnie jʉ̃gori! Profeta majã, bairi aperã tirʉ̃mʉpʉ macããna caroarã cʉ̃ã, na rupaʉri ãnajẽ masã ope buire mʉjãã qũẽnonucũña caroa ʉ̃tã wiiriacãrẽ. Bairo áti yaparo, ti wiiriacãrẽ mʉjãã ĩñacotenucũña, camasã, profeta ãnanarẽ na ĩroáto, ĩrã. k7Torea bairo mʉjãã baiya. Camasã mʉjããrẽ na caĩñarõ, caroarã majũ mʉjãã bauya. Bairo baumirãcʉ̃ã, mʉjãã yeri pupeapʉ mʉjãã rojãñuña. Caĩtorije tʉ̃goñarĩqũẽ, bairi apeye roro tʉ̃goñarĩqũẽ cʉ̃ã mʉjãã yeri pupeapʉ jiracõãña. Mj“¡Mʉjãã, Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ cajʉ̃gobueri majã, bairi mʉjãã fariseo majã cʉ̃ã, caĩtopairã, roro majũ mʉjãã netõgarã, ricaati mʉjãã caátiãnie jʉ̃gori! Camasã ãnana na cacũrocarica ʉ̃tã ope buire bairo mʉjãã baiya. Ti opeaca buipʉ cabotirije mena caroaro warerique bauya. Bairo baimirõcʉ̃ã, capupea pʉame caboaricarã õwã ãnajẽ, bairi capũnirĩjẽ cʉ̃ã nicõãña. i5¡Mʉa, fariseo, cacaapee ĩñaecʉ̃ ũcʉ̃ tʉ̃gopeoya mʉ yʉ caĩrĩjẽrẽ! Jĩcãʉ̃, cʉ̃ jotʉ bapa pupeapʉre cacosejʉ̃goricʉre bairo, mʉ cʉ̃ã cajʉ̃goye mʉ yeripʉre cacosejʉ̃gopaʉ mʉ ãniña. Bairo mʉ caáto, caroʉ́ majũ mʉ ãnicõãgʉ yua. h“¡Mʉjãã, Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ cajʉ̃gobueri majã, bairi mʉjãã fariseo majã cʉ̃ã, caĩtopairã, roro majũ mʉjãã netõgarã, ricaati mʉjãã caátiãnie jʉ̃gori! Jotʉ bapaarire dope bairo ʉgueri mano mʉjãã coserotinucũña. Bairo rotimirãcʉ̃ã, mʉjãã yeripʉ roro mʉjãã catʉ̃goñarĩjẽ pʉamerẽ mʉjãã coserotietiya Diore. Bairi mʉjãã cayajapairije nicõãña mʉjãã yeripʉ. Tunu bairoa mʉjãã caborije jetore mʉjãã tʉ̃goñanucũña. g¡Mʉjãã, jĩcãʉ̃ cacaapee ĩñaecʉ̃ cʉ̃ yarãrẽ, ‘Mʉjãã yʉ jʉ̃gogʉ,’ caĩ ũcʉ̃rẽ bairo mʉjãã baiya! Tunu, ‘Becoaca cʉ̃ manicõáto,’ ĩrã, oco mʉjãã caetipeere mʉjãã weyórotinucũña. Bairo weyorotimirãcʉ̃ã, waibʉcʉ capai, camellore rupaʉa caʉgayujorãrẽ bairo mʉjãã baiya. Cabʉgoro macããjẽ pʉamerẽ caãnimajũrĩjẽrẽ bairo mʉjãã átiya. Tunu bairoa caãnimajũrĩjẽ pʉamerẽ cabʉgoro macããjẽrẽ bairo mʉjãã ĩñacõãña. 2f]“¡Mʉjãã, Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ cajʉ̃gobueri majã, bairi mʉjãã fariseo majã cʉ̃ã, caĩtopairã, roro majũ mʉjãã netõgarã, ricaati mʉjãã caátiãnie jʉ̃gori! Mʉjãã cʉ̃ã pʉga wãmo cãrõ moneda tiiriacarẽ mʉjãã cacʉ̃goata, jĩcã tiiaca mʉjãã jonucũña Diore. O ʉgarique asurique jĩcã wãme ũno pʉga wãmo cãrõ mʉjãã cacʉ̃goata, jĩcãrõãcã mʉjãã jonucũña Diore. Bairo cariape tie ũnierẽ átimasĩmirãcʉ̃ã, ape wãme paijãñurõ Dios cʉ̃ carotirique pʉamerẽ mʉjãã tʉ̃goñaetimajũcõãña. Caroaro ãmeo átaje cʉ̃ãrẽ marĩ rotiyami Dios. Camasãrẽ bopacooro na marĩ caĩñarĩjẽ, bairi caroaro ãmeo mairĩqũẽ cʉ̃ãrẽ marĩ rotiyami. Tie pʉamerẽ mʉjãã tʉ̃goñaẽtĩña. Ae{Tunu bairoa ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃, ‘¡Ʉmʉrecóo mena ñiña!’ cʉ̃ caĩata, ‘¡Dios ya trono, bairi to ruiricaro macããcʉ̃ mena cʉ̃ã ñiña!’ caĩrẽ bairo ĩñami. :dmTunu bairoa ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃, ‘¡Templo mena ñiña!’ cʉ̃ caĩata, ‘¡Templo wiire, bairi ti wii macããcʉ̃ Dios mena cʉ̃ã ñiña!’ caĩrẽ bairo ĩñami. RcBairi ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃, ‘Caãnorẽ bairo ñiña,’ ĩgʉ, ‘¡Altar mena ñiña!’ cʉ̃ caĩata, ‘¡Altar, bairi nipetirije altar bui macããjẽ mena ñiña!’ caĩrẽ bairo ĩñami. Ib ¡Cacaapee mánarẽ bairo mʉjãã baiya! Waibʉcʉ riire na cajoemʉgõjorije pʉame altar netõjãñurõ caãnimajũrĩjẽ mee niña. Ti altar pʉame waibʉcʉ riire ñuo joroque átiya. Ia Tunu atore bairo camasãrẽ na mʉjãã quetibʉjʉnemoña: ‘Ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃, “Caãnorẽ bairo ñiña,” ĩgʉ, “¡Altar mena ñiña!” cʉ̃ caĩata, cabero cʉ̃ caĩrõrẽã bairo cʉ̃ caápericõãta, ñubujioro. Bairo ĩmicʉ̃ã, “¡Waibʉcʉ riire na cajoemʉgõjorije mena ñiña!” cʉ̃ caĩata, cabero cʉ̃ caĩrõrẽã bairo cʉ̃ caápericõãta roque, ñuẽtĩña,’ mʉjãã ĩto quetibʉjʉya camasãrẽ. `-¡Bairo caĩquetibʉjʉrã ãnirĩ cacaapee mánarẽ bairo mʉjãã baiya! Catʉ̃gomasĩẽnarẽ bairo mʉjãã tuaya. Dios ya wii macããjẽ oro pʉame, ti wii netõjãñurõ caãnimajũrĩjẽ mee niña. Ti wii pʉame, ti wii macããjẽ oro to ñuo joroque átiya. _“¡Mʉjãã, roro majũ mʉjãã netõgarã! Jĩcãʉ̃ cacaapee mácʉ̃ cʉ̃ yarãrẽ, ‘Mʉjãã yʉ jʉ̃gogʉ,’ caĩ ũcʉ̃rẽ bairo mʉjãã baiya. Ricaati camasãrẽ na mʉjãã bueya. Atore bairo na mʉjãã ĩ quetibʉjʉya: ‘Ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃, “Caãnorẽ bairo ñiña,” ĩgʉ, “¡Dios ya wii mena ñiña!” cʉ̃ caĩata, cabero cʉ̃ caĩrõrẽã bairo cʉ̃ caápericõãta, ñubujioro. Bairo ĩmicʉ̃ã, “¡Dios ya wii macããjẽ oro majũ mena ñiña!” cʉ̃ caĩata, cabero cʉ̃ caĩrõrẽã bairo cʉ̃ caápericõãta roque, ñuẽtĩña,’ cariape mee mʉjãã ĩ quetibʉjʉya camasãrẽ. T^!“¡Mʉjãã, Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ cajʉ̃gobueri majã, bairi mʉjãã fariseo majã cʉ̃ã, caĩtopairã, roro majũ mʉjãã netõgarã, ricaati mʉjãã caátiãnie jʉ̃gori! Cayoaropʉ, ria capairiyare pẽña átí, o ape yepapʉre ánetõ átí, mʉjãã quetibʉjʉ ñesẽãnucũña, mʉjãã yaye quetire, camasã na catʉ̃goʉsaparore bairo ĩrã. Bairo jĩcãʉ̃ catʉ̃goʉsaʉre cʉ̃ bócarã, ricaati cʉ̃ mʉjãã caquetibʉjʉrije tʉ̃gori tʉ̃goñamawijiao joroque cʉ̃ mʉjãã átiya. Mʉjãã netõjãñurõ caróʉre bairo caácʉ cʉ̃ ãnio joroque cʉ̃ mʉjãã átiya. Bairo mʉjãã caátie jʉ̃gori caʉ̃petieti peeropʉ roro majũ baigʉmi. ]“¡Mʉjãã, Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ cajʉ̃gobueri majã, bairi mʉjãã fariseo majã cʉ̃ã, caĩtopairã, roro majũ mʉjãã netõgarã, ricaati mʉjãã caátiãnie jʉ̃gori! Cawapearã rõmirĩ ya wiirire mʉjãã ẽmanucũña. Tunu yoaro Diore cʉ̃ mʉjãã jẽniñubuetonucũña. Bairi aperã netõjãñurõ roro mʉjãã netõgarã. *\M “¡Mʉjãã, Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ cajʉ̃gobueri majã, bairi mʉjãã fariseo majã cʉ̃ã, caĩtopairã, roro majũ mʉjãã netõgarã, ricaati mʉjãã caátiãnie jʉ̃gori! Dios cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉre mʉjãã jããmasĩẽtĩgarã. Tunu camasãrẽ ricaati buerã, Dios cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉre cajããgarã pʉamerẽ caẽñotarãrẽ bairo na mʉjãã átinucũña. F[ Ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ cʉ̃ majũã, ‘Caãnimajũʉ̃ yʉ ãniña,’ caĩ pʉamerẽ, cabʉgoro macããcʉ̃rẽ bairo cʉ̃ ãnio joroque cʉ̃ átigʉmi Dios. Apei, ‘Caãnimajũʉ̃ mee yʉ ãniña,’ caĩ pʉame roquere, cabero cabʉgoro macããcʉ̃rẽ bairo mee cʉ̃ ãnio joroque cʉ̃ átigʉmi Dios. Zw Bairi ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ caãnimajũʉ̃rẽ bairo caãnigaʉ, cabopacarãrẽ caroaro na cʉ̃ cajʉáto ñuña. Y# Tunu bairoa, ‘¡Marĩ Quetiuparã!’ aperã mʉjããrẽ na caĩroarore boeticõãña. Yʉ, Cristo jeto camasã quetiupaʉ yʉ ãniña. AX{ Tunu bairoa ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ ati yepa macããcʉ̃rẽ, ‘Marĩ pacʉ ũcʉ̃ niñami,’ qũĩroaeticõãña. Jĩcãʉ̃ã niñami marĩ Pacʉ, ʉmʉrecóo macããcʉ̃ majũ. =Ws“Bairo na cabomiatacʉ̃ãrẽ, bairo na caborore bairo mʉjãã caĩñacõrõ yʉ boetiya. Mʉjãã cabuei jĩcãʉ̃ã niñami. Tunu mʉjãã pʉame jĩcãʉ̃ pũnaa jĩcãrõrẽ bairo cabairã mʉjãã ãniña. Bairi, ‘¡Jããrẽ Cabuerã!’ camasã mʉjããrẽ na caĩroaro boeticõãña. AV{Tunu bairoa maapʉ na caáñesẽãta, nipetiro camasã nʉcʉ̃bʉgorique mena na cajẽnirõ bonucũñama. ‘¡Jããrẽ Cabuerã!’ camasã narẽ na caĩjẽnirõ bonucũñama. GUTunu bose rʉ̃mʉ caãno narẽ na capiiata, caroapaʉripʉre ruiri ʉgaganucũñama. Tunu bairoa ñubuerica wiipʉ na caápáta, quetiupaʉ cʉ̃ caruirije ũniepʉ jeto ruiganucũñama. ZT-Tunu bairoa caroa wãme nipetirije na caátie camasã na caĩñajoropʉ átinucũñama, nipetiro camasã nʉcʉ̃bʉgoro na mena na catʉ̃goñaparore bairo ĩrã. Tunu bairoa Dios yaye bʉsʉrique, na cawoaturi pũrĩãcãrẽ jiyanucũñama na riapé buipʉ, na wãmorĩpʉ cʉ̃ãrẽ. Tunu bairoa jutii cayowerijere jãñajesoyama. S{Caʉ̃mʉ jĩcãʉ̃, cʉ̃ paabojari majõcʉre cʉ̃ jʉpʉsaetiyami. Jĩcã wãme ũnoacã cʉ̃ãrẽ cʉ̃ jʉáperiyami. Tore bairo Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ cajʉ̃gobueri majã, bairi fariseo majã cʉ̃ã átiyama camasãrẽ. ‘Jĩcã wãmeacã rʉsaeto ása,’ camasãrẽ caĩrã nimirãcʉ̃ã, na pʉame tore bairo áperimajũcõãñama. RBairi mʉjããrẽ na caĩquetibʉjʉrijere bairo ása. Na tʉ̃goʉsaya. Bairo na tʉ̃goʉsamirãcʉ̃ã, bairãpʉa na caátiãnierẽ bairo ápericõãña. Caĩtopairã ãnirĩ cariape rotimirãcʉ̃ã, na majũ pʉame na caátirotirore bairo áperiyama. aQ;“Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩqũẽ cajʉ̃gobueri majã, bairi fariseo majã cʉ̃ã, ‘Bairo ĩgaro ĩña Moisés ãnacʉ̃ marĩrẽ cʉ̃ caroticũrĩqũẽ,’ mʉjããrẽ ĩ quetibʉjʉnucũñama. nP WCabero camasã cʉ̃tʉ caãnarẽ, bairi jãã, cʉ̃ cabuerã cʉ̃ãrẽ atore bairo jãã ĩwĩ: ,OQ.Bairo cʉ̃ caĩjẽniñarõ tʉ̃go, ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ cʉ̃ yʉmasĩẽmi jĩcã wãmeacã ũno. Bairi yua pʉgani cʉ̃ jẽniñanemo masĩẽma.6Ne-Bairo Mesíare, “Yʉ Quetiupaʉ,” cʉ̃ caĩmiatacʉ̃ãrẽ, ¿dope bairo cʉ̃ pãrãmi majũ cʉ̃ ãnibujiocʉti? —na ĩ jẽniñawĩ Jesús cʉ̃tʉ caãnarẽ. M,‘Dios pʉame yʉ Quetiupaʉre atore bairo qũĩwĩ:“Ato ruiya cariape nʉgõã pʉame mai.Mʉ pesua caãnanarẽ na yʉ canetõnʉcãrõ bero, mʉ pʉame na mʉ rotimasĩgʉ,” ’ĩ woatuyupi David ãnacʉ̃, Dios cʉ̃ caĩrĩqũẽrẽ. /LW+Bairo na caĩrõ tʉ̃go, atore bairo na ĩ jẽniñanemowĩ tunu: —Bairo cʉ̃ caãnimiatacʉ̃ãrẽ, ¿nopẽĩ David ãnacʉ̃ pʉame Espíritu Santo cʉ̃rẽ cʉ̃ camasĩõrĩjẽ jʉ̃gori, “Yʉ Quetiupaʉ,” cʉ̃ qũĩñañuparĩ Mesíare? Atore bairo ĩñupĩ David: NK)Bairo fariseo majã aperã na caneñarõ, atore bairo na ĩwĩ Jesús cʉ̃tʉ caãnarẽ: —¿Dope bairo mʉjãã ĩ tʉ̃goñañati Mesías, “Dios cʉ̃ cajoʉ,” na caĩrẽ? ¿Noa macʉ̃ cʉ̃ ãnicʉti? —na ĩ jẽniñawĩ. Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, atore bairo qũĩwã: —David ãnacʉ̃ pãrãmi niñami. }~B|{zyxw`v_u2ssqponrmlkjHihTg"fe*dcbb aO`__^-]S\\8ZZXX/VTTSdRQPONuMFLKKJJHMGFEDCC>BA(@M?o>>==;;5988,7L65432d1<0.-,)+ )('@%$$ #"!H . wt,DA L 0 < Bairo na caĩrõ tʉ̃go, Pilato Barrabáre cʉ̃ wiyorotiyupʉ. Bairo áti yaparo, Jesure wecʉ asero wẽẽrĩ mena cʉ̃ baperotiyupʉ. Bairo cʉ̃ na caáti yaparoro, na nuniñupʉ̃, Jesure yucʉpãĩpʉ cʉ̃ na capapuatuparore bairo ĩ yua. L;Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, atore bairo qũĩ yʉyuparã to macããna: —¡Ñugaro, jãã, jãã pũnaa cʉ̃ã yaye wapa rotie jeto jʉ̃gori cʉ̃ mʉ pajĩãrotigʉ! —qũĩñuparã. z:mBairo roro na caátigarije ĩñarĩ, “Dope bairo na yʉ quetibʉjʉnetõmasĩẽcʉ̃,” ĩ tʉ̃goñañupʉ̃ Pilato. Bairo ĩ tʉ̃goñarĩ cʉ̃ paabojari majõcʉre ocorʉ cʉ̃ neatí rotiyupʉ, camasã yʉ cawãmo coserijere na ĩñaáto ĩ. Bairo áti yaparo yua, atore bairo na ĩñupʉ̃ Pilato nipetiro camasãrẽ: —Bairo yʉ wãmorĩrẽ yʉ cacoserije jʉ̃gori mʉjããrẽ ñiñoña, yʉa, ñe yʉ buicʉperiya ãni cʉ̃ cariarije. Mʉjãã yaye wapa rotie roque niña. &9ETunu na ĩnemoñupʉ̃ Pilato: —¿Nopẽĩrã yucʉpãĩpʉ cʉ̃ yʉ capapuaturotiro mʉjãã boyati? ¿Dise ũnie carorije cʉ̃ ásupari? Bairo cʉ̃ caĩjẽniñamiatacʉ̃ãrẽ: —¡Yucʉpãĩpʉ cʉ̃ papuaturotiya! —jĩrĩã bʉtioro jãñurĩ ĩ awajanemoñuparã. 8wBairo na caĩrõ, Pilato pʉame bairo na ĩ jẽniñanemoñupʉ̃ tunu: —Bairi Jesús, Mesías cawãmecʉcʉre, ¿dope yʉ caáto mʉjãã boyati? Bairo cʉ̃ caĩjẽniñarõ, bairo qũĩñuparã: —¡Yucʉpãĩpʉ cʉ̃ papuaturotiya! q7[Bairi gobernador Pilato pʉame atore bairo na ĩ jẽniñanemoñupʉ̃ tunu: —¿Ni pʉamerẽ yʉ cawiyoro mʉjãã boyati? Bairo cʉ̃ caĩjẽniñarõ, bairo qũĩñuparã: —¡Barrabás roquere cʉ̃ mʉ cawiyoro jãã boya! Z6-Bairi Pilato Jesure cʉ̃ cawiyogamiatacʉ̃ãrẽ, sacerdote majã quetiuparã, bairi cabʉtoa camasĩrã cʉ̃ã bairo boesuparã. Na pʉame yasioroaca camasã natʉ caãnarẽ atore bairo na ĩ rotiyuparã: “Barrabáre, Pilato cʉ̃ cawiyoro jãã boya. Jesús pʉamerẽ cʉ̃ pajĩãrotiya,” na ĩbʉsʉ awajarotiyuparã. '5GApeyera tunu Pilato ĩñabesei cʉ̃ caruiropʉ cʉ̃ caruiro, cʉ̃ nʉmo pʉame atore bairo qũĩ joyupo: “Cʉ̃, dise rorije caápeire roro cʉ̃ átirotieticõãña. Ãme ñami yʉ caqũẽgueropʉ popiye yʉ tʉ̃goñaapʉ̃ roro cʉ̃rẽ na caátipeere,” qũĩ joyupo. n4UMasĩcõãmiñupʉ̃ Pilato Jesure qũĩñatutiri cʉ̃ cayasiro na cabotʉ̃goñarĩjẽrẽ. 3Bairi Pilato pʉame to macããna na caneñaporo ĩñaʉ, atore bairo na ĩ jẽniñañupʉ̃: —¿Ni pʉamerẽ yʉ cawiyoro mʉjãã boyati? ¿Jesús Barrabás, o Jesús, “Mesías” mʉjãã caĩwãmetinucũʉ̃rẽ? —na ĩ jẽniñañupʉ̃. 27Bairi tipaʉ caãno romano majã preso na cajoricʉ ãñupʉ̃ jĩcãʉ̃, Jesús Barrabás cawãmecʉcʉ, judío majã nipetirã na camasĩ pʉame. $1AMai, tocãnacã Pascua bose rʉ̃mʉ caãno, Pilato pʉame wiyonucũñupʉ̃ jĩcãʉ̃ preso jorica wii macããcʉ̃rẽ, judío majã na caboʉre. l0QJesús pʉame bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃gomicʉ̃ã, jĩcã wãmeacã ũno cʉ̃ yʉesupʉ. Bairo cʉ̃ cayʉeto ĩña, bʉtioro Pilato gobernador quetiupaʉ pʉame tʉ̃gocõã maniásupʉ. Jesús es sentenciado a muerte */M Bairi narẽ cʉ̃ cayʉeto ĩña yua, Pilato pʉame atore bairo qũĩ jẽniñañupʉ̃ Jesure: —¿Capee mʉrẽ roro na caĩrĩjẽrẽ mʉ tʉ̃goetiyati? +.O Bairo fariseo majã quetiuparã, bairi cabʉtoa camasĩrã mena Jesure nemojãñurõ cʉ̃ na cabʉsʉjã nemomiatacʉ̃ãrẽ, Jesús pʉame na yʉesupʉ. :-m Bairi Jesure cʉ̃ neásúparã fariseo majã Pilato gobernador tʉpʉ. Cʉ̃ pʉame na caĩbʉsʉpairijere tʉ̃goʉ, bairo qũĩ jẽniñañupʉ̃ Jesure: —¿Mʉa, judío majã Quetiupaʉ Rey mʉ ãniñati? Bairo cʉ̃ caĩrõ, Jesús pʉame qũĩñupʉ̃: —Mʉ caĩrõrẽã bairo yʉ baiya. A,{ Bairo tiere jeátí yua, ‘Alfarero’ na caĩrĩ yepare wapatigarãma, tie dinero mena marĩ Quetiupaʉ cʉ̃ caĩquetibʉjʉcũrĩcãrõrẽ bairo,” ĩñupĩ. Jesús ante Pilato @+y Bairo profeta Jeremías ãnacʉ̃ Dios bʉsʉrica tutipʉ cʉ̃ caĩquetibʉjʉ jʉ̃goyeticũrĩcãrõrẽ bairo baietayuparo. Bairo ĩ quetibʉjʉ jʉ̃goyeticũñañupĩ Jeremías: “Bairi tie moneda, treinta tiiri majũrẽ, israelita majã ‘Tocãrõã wapa borotiya,’ na caĩrĩjẽrẽ neágarãma. *Bairi camasã nipetiro bairo na caátajere tʉ̃gori, ti yepare Rií Yepa wãmeticõã ninucũñama, ãme rʉ̃mʉrĩ cʉ̃ãrẽ. )Bairo ãmeo ĩrĩ, jĩcãrõ mena tʉ̃goñañuparã. Jĩcã yepa Campo del Alfarero cawãmecʉti yepare wapatirotiyuparã tie dinero mena, ape yepapʉ caatíatana, marĩ ya macãpʉ cariayasirã na rupaʉri ãnajẽrẽ topʉ na cayareparore bairo ĩrã. D(Sacerdote majã quetiuparã pʉame Judas moneda tiiri cʉ̃ cawẽcũrerijere jeri, bairo ãmeo ĩñuparã na majũ: —Atie moneda tiiri caʉ̃mʉrẽ marĩ capajĩãrocarotiataje wapa niña. Bairo cabairoi, ati wii templo macãã pata Dios rocapatare marĩ jããnemomasĩẽna —ãmeo ĩñuparã na majũ. 'wJudas pʉame na caĩrõ tʉ̃go, tie moneda tiirire ti wii templo wiipʉre wecũrecõãñupʉ̃. Bairo áti yaparo, acoásúpʉ, cʉ̃ majũã pajĩãyasiácʉ́. Bairi yua, cʉ̃ majũã cʉ̃ wãmʉarẽ jiyatubiyori pajĩãyasicoasupʉ. V&%Atore bairo na ĩñupʉ̃: —Ñe ũnie cabuicʉpeire qũĩ bʉsʉjãbuitirocaʉ, roro majũ Dios mena yʉ átiapʉ, bairo ácʉ —na ĩñupʉ̃ Judas. Bairo cʉ̃ caĩmiatacʉ̃ãrẽ, fariseo quetiuparãjãã pʉame cʉ̃ yʉesuparã: —Jããrã, ñe wapa maa. ¡Mʉ majũã mʉ baitʉ̃goñaña ti wãmerẽ! —qũĩñuparã. )%KMai, Judas, Jesure caĩbʉsʉjãbuitirocaatacʉ pʉame Jesure na capajĩãgaro ĩñarĩ, tʉ̃goña yapapuayupʉ roro cʉ̃ caátiatajere. Bairo tʉ̃goña yapapuari treinta moneda plata tiirire na tunuojoyupʉ fariseo majã quetiuparã, bairi judío majã cabʉtoa camasĩrãrẽ. $Bairo ĩbʉsʉ yaparo yua, Jesús wãmorĩrẽ jiyarotiyuparã. Áti yaparo, cʉ̃ neásúparã Pilato cawãmecʉcʉ tʉpʉ. Pilato pʉame Roma macããna, Israel yepare caẽmarĩcãrã ti yepare na caroticũrĩcʉ̃ gobernador majũ ãñupʉ̃. La muerte de Judas r# _Bairo ti ñami cabusuetaro, nipetirã sacerdote majã quetiuparã, bairi aperã judío majã cabʉtoa camasĩrã cʉ̃ã jĩcãrõ mena tʉ̃goñarĩ Roma macããna Jesure cʉ̃ na capajĩãrotipeere ãmeo ĩ bʉsʉyuparã na majũ. p"YKBairo cʉ̃ capiiro, Pedro pʉame tʉ̃goña bocayupʉ Jesús cʉ̃ cʉ̃ caĩatajere. “Pedro, ãmeacã ãbocʉ cʉ̃ capiiparo jʉ̃goye itiani, ‘Cʉ̃ yʉ masĩẽtĩña Jesure,’ yʉ mitogʉ,” cʉ̃ caĩatajere tʉ̃goña bocayupʉ. Bairo tʉ̃goña bocari yua, witicoásúpʉ macãpʉ. Topʉ yua, tʉ̃goña yapapuari bʉtioro otiyupʉ Pedro."!=JBairo na caĩrõ tʉ̃go, Pedro pʉame na ĩñupʉ̃: —¡Tame, cariape Dios mena mʉjããrẽ ñiña! Netõjãñurõ merẽ mʉjããrẽ, “Cʉ̃ yʉ masĩẽtĩña,” mʉjãã ñimiñajã —na ĩñupʉ̃. Bairo Pedro cʉ̃ caĩtoãnipaʉa, jĩcãʉ̃ ãbocʉ piiyupʉ.  ICabero tunu to macããna Pedrotʉ etari bairo qũĩñuparã: —Bairo ĩcũʉ̃ miña, mʉa, Jesús mena macããcʉ̃ majũ mʉ ãniña. Mʉ cabʉsʉrijepʉ cʉ̃ã Galilea macããna na cabʉsʉrore bairo mʉ bʉsʉya. Bairi na mena macããcʉ̃ mʉ ãniña. pYHPedro pʉame cõ ĩñupʉ̃: —¡Dios mena ñiña! ¡Cʉ̃ yʉ masĩẽtĩmajũcõãña Jesure! %GBairo cõ ĩ yaparo yua, ti yepa ẽñotarica jope tʉpʉ ásúpʉ Pedro. Topʉ cʉ̃ caetanʉcãrõ, apeo carõmio Pedrore qũĩñarĩ atore bairo na ĩñupõ cõtʉ caãnarẽ: —Ãni cʉ̃ã Jesús, Nazaret macããcʉ̃ mena cabapacʉtinucũatacʉ ãcʉ̃mi. 9kFPedro pʉame ĩtoʉ, nipetiro to macããna na catʉ̃goro cõ ĩñupʉ̃: —Yʉ masĩẽtĩña. ¿Ñe ũnierẽ yʉ mʉ jẽniñañati? Cʉ̃ yʉ masĩẽtĩña Jesure. EBairo na cabaiãno, Pedro pʉame ti wii macã yepa majũrẽ ruiyupʉ. Bairo cʉ̃ caruiro, jĩcãõ paabojari majõco pʉame cʉ̃tʉ etari bairo qũĩñupõ: —Mʉ cʉ̃ã, Jesús, Galilea yepa macããcʉ̃ mena mʉ áñesẽãwʉ̃. Cʉ̃ã mʉ ãcʉ̃. nUDBairo átiri, qũĩ jẽniñañuparã: —Mʉ, Dios cʉ̃ cajoʉ ãnirĩ mʉ camasĩrĩjẽ jʉ̃gori jãã quetibʉjʉya: ¿Noa ãmerẽ mʉrẽ na paayati? —qũĩ epeyuparã to macããna Jesure. Pedro niega conocer a Jesús ;oCĨ yaparo, Jesús riapépʉ cʉ̃ ʉco eyotuyuparã. Bairi tunu cʉ̃ bapeyuparã. Aperã tunu cʉ̃ caapeere jutii asero mena jiyabiatori, cʉ̃ riapére cʉ̃ payuparã. }sBBairi, “¿Dope bairo cʉ̃ marĩ ánaati?” na ĩñupʉ̃ sumo sacerdote cʉ̃ ya wiire caneñaatíatanarẽ. Bairo cʉ̃ caĩrõ, to macããna pʉame bairo ĩñuparã: —Roro cʉ̃ caĩrĩjẽ wapa cʉ̃ marĩ pajĩã rocarotigarã. pYABairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, sumo sacerdote pʉame cʉ̃ yaro jutirore tʉ̃gãworocacõã joyupʉ. Bairo átiri: —¡Roro majũ ĩcõãñami Diore, bairo cʉ̃ caĩata! Roro cʉ̃ caĩrĩqũẽrẽ marĩrẽ caquetibʉjʉnemoparãrẽ na marĩ macãnemoetigarã. Merẽ marĩ majũpʉa marĩ tʉ̃go yaparoya roro cʉ̃ caĩrĩjẽrẽ —ĩñupʉ̃. ~u@Bairo cʉ̃ caĩrõ, atore bairo qũĩñupʉ̃ Jesús: —Mʉ caĩrõrẽã bairo cʉ̃ã yʉ ãniña. Tunu bairoa ãme beroaca Nipetiro Carotimasĩ tʉpʉ cariape nʉgõãrẽ yʉ caruiro mʉjãã ĩñamʉgõjogarã. Bairi tunu oco poa buseri watoapʉ ati yepare acʉ́ yʉ caruiató cʉ̃ãrẽ mʉjãã ĩñamʉgõjogarã —qũĩñupʉ̃ Jesús sumo sacerdotere. 4a?Jesús pʉame cʉ̃ yʉeticõãñupʉ̃. Bairo cʉ̃ cayʉeto ĩña, atore bairo qũĩnemoñupʉ̃ tunu sumo sacerdote Jesure: —Dios, tocãnacã rʉ̃mʉ caãnicõãninucũʉ̃, cʉ̃ carotiro mena mʉ yʉ quetibʉjʉ rotiya jããrẽ: ¿Cariapea, Mesías, Dios macʉ̃ majũ mʉ ãniñati? >Bairo na caĩquetibʉjʉro tʉ̃go, sumo sacerdote pʉame wãmʉnʉcãrĩ atore bairo qũĩñupʉ̃ Jesure: —¿Mʉna mee mʉrẽ na ĩñati? Roro mʉrẽ na caĩbʉsʉmiatacʉ̃ãrẽ, ¿nopẽĩ narẽ mʉ yʉetiyati? —qũĩ jẽniñañupʉ̃ Jesure. )=—Ãni Jesús, cʉ̃ caĩrĩqũẽrẽ jãã tʉ̃gowʉ. Bairo ĩwĩ: “Dios ya wii templore yʉ rocacõãgʉ. Bairo áti yaparori, itia rʉ̃mʉ bero yʉ pʉame yʉ wasoanʉcõgʉ tunu ape wii yʉ camasĩrĩjẽ mena,” ĩwĩ Jesús —qũĩ bʉsʉjãñuparã. \1Bairi ti wii pupeapʉ sacerdote majã quetiuparã, bairi nipetiro Junta Suprema macããna mena Jesús cʉ̃ cayasiro boyuparã. Bairi, “¿di wãme carorije cʉ̃ ásupari?” ãmeo ĩ macãñuparã na majũ. “¿Dope bairo cʉ̃ caátaje wapa cʉ̃ marĩ pajĩãrotiyati?” N:Bairi Jesure ti wiipʉ na caneátó, Pedro pʉame yoajãñurõpʉa na ĩñaʉsayupʉ. Bairo ti wiire na cajããetaro bero, Pedro cʉ̃ã etayupʉ ti wii macã yepa majũpʉ. Bairi ti yepa ẽñotaricarore jããetari, templo coteri majã guardia mena ruiyupʉ, “¿Dope bairo Jesure cʉ̃ na áti yaparo jorãati?” ĩgʉ. 4a9Bairi Jesure cañerĩ majã pʉame Caifás, sacerdote majã quetiupaʉ majũ ya wiipʉ cʉ̃ neásúparã. Mai, ti wiire merẽ ãñuparã Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ cajʉ̃gobueri majã, bairi aperã judío majã cabʉtoa camasĩrã cʉ̃ã, ti ñamirẽ caneñaetaatana. $A8Bairopʉa, nipetiro yʉ mʉjãã caátie Dios bʉsʉrica tutipʉ profeta majã na caĩquetibʉjʉ jʉ̃goyeticũrĩqũẽrẽ bairo baietaro baiya —na ĩwĩ. Tipaʉ caãno yua, jãã, Jesús cʉ̃ cabuerã uwirã, Jesure jãã rutiweyo peticoápʉ́. Jesús ante la Junta Suprema y7Ĩ yaparo, bairo ĩnemowĩ Jesús cʉ̃rẽ cañerĩ majãrẽ: —¿Nopẽĩrã cajerutiri majõcʉ yʉ caãnorẽ bairo jarericapãĩrĩ mena, bairi yucʉ rʉcaari mena yʉ mʉjãã ñerã atíati? Tocãnacã rʉ̃mʉa mʉjãã watoa yʉ ãninucũãpʉ̃ templo wiipʉre. Bairo yʉ caãnimiatacʉ̃ãrẽ, ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ mʉjãã mena macããcʉ̃ yʉ ñeemi. q [6Baipʉa, bairo cʉ̃ caáto, yʉ boetiya. Cʉ̃ cajoata, nipetiro baipetietibujioro Dios bʉsʉrica tutipʉ profeta majã na caĩquetibʉjʉ jʉ̃goyeticũrĩcãrõrẽ bairo —qũĩwĩ Jesús caʉ̃mʉrẽ cacãmii tumiatacʉre. a ;5¿Dios yʉre cʉ̃ cajʉátinemobujiopeere mʉ tʉ̃goñaẽtĩñati? Yʉ Pacʉre cʉ̃ yʉ cajẽniata, ángelea majã pʉga wãmo peti rʉpore pʉga pẽnirõ cãnacã poa ejericito poa majũrẽ yʉ jobujioʉmi. V %4Bairo cʉ̃ caáto ĩña, atore bairo qũĩwĩ Jesús: —Bairo ápericõãña. Noa ũna nipetirã jarericapãĩrĩ mena caãmeoqũẽnucũrã, aperã ya jarericapãĩrĩ mena pajĩãecori riacoagarãma. , Q3Mai, bairo Jesure na caáto ĩñarĩ, jĩcãʉ̃ jãã mena macããcʉ̃ pʉame sacerdote majã quetiupaʉ ʉ̃mʉrẽ cʉ̃ ãmorõrẽ patañocõã jowĩ. \ 12Bairo cʉ̃ caáto, Jesús pʉame atore bairo qũĩwĩ: —Judas, yʉ bapa caãnimiatacʉ, mʉ caátigarijere jicoquei ása. Bairo cʉ̃ caĩrõ, Judas mena caetari majã pʉame Jesure etari, cʉ̃ ñecoámá. 1Bairo Judas Jesutʉ etari, atore bairo qũĩ jẽniwĩ: —¡Cabuei, mʉ ãnimiñati! Bairo caroaro mena qũĩtori cʉ̃ ũpũwĩ. 0Mai, na caetaparo jʉ̃goye, Judas pʉame atore bairo na ĩñupʉ̃ Jesure cañeranárẽ: “Cʉ̃ wasopanarẽ ũpũrĩ yʉ cajẽnipaʉ pʉame Jesús nigʉmi. Bairo mʉjãã pʉame cʉ̃ yʉ caáto ĩñarã, cʉ̃rẽ mʉjãã ñegarã,” na ĩñupʉ̃. dA/Bairo cʉ̃ caĩãno, Judas, jãã, Jesús cʉ̃ cabuerã mena macããcʉ̃ jĩcãʉ̃ caãninucũmiatacʉ pʉame etawĩ. Cʉ̃ mena capããrã camasã cʉ̃ã etawã. Na pʉame jarericapãĩrĩ, bairi yucʉ rʉcaari cʉ̃ãrẽ cʉ̃gori etawã. Sacerdote majã quetiuparã, bairi aperã judío majã cabʉtoa camasĩrã na cajoatana ãma. ,Q.Bairi, wãmʉnʉcãña. ¡Jito! Yʉre caĩbʉsʉjãbuitirocari majõcʉ pʉame marĩtʉ atíyami merẽ —na ĩñupʉ̃ Jesús Pedrojããrẽ. Arrestan a Jesús (I-Bairo jẽni yaparo, tunucoásúpʉ Jesús Pedrojãã na caãnopʉ. Bairo natʉ eta, atore bairo na ĩñupʉ̃: —¿Nopẽĩrã mai cacãnirãrẽ bairo mʉjãã nicõãnucũñati? Yʉ, Camasã Jʉ̃gocʉre, carorã carorije cawapa cʉ̃gorãrẽ yʉ na canunirocaripaʉ etaya merẽ. {o,Bairo na cabairo ĩña yua, ásúpʉ Jesús tunu Diore cʉ̃ jẽniácʉ, cʉ̃rẽ cʉ̃ cajẽniatatore bairo. +O+Ĩ jẽni yaparo, tunucoásúpʉ Jesús Pedrojãã tʉpʉ. Bairo cacãnirãpʉ̃rẽ na etayupʉ tunu. Na pʉame wʉgoa cʉtiri ĩñapãã masĩẽsuparã. -S*Ĩ yaparo, ásúpʉ tunu Jesús, Diore cʉ̃ jẽninemoʉ ácʉ́. Á yua, bairo qũĩ jẽninemoñupʉ̃ tunu: “Caacʉ, roro yʉ cabaipeere mʉ caẽñotagaeticõãta, bairoa to baiáto. Yʉ caborore bairo to baieticõãto. Mʉ caborore bairo roque to baiáto,” ĩ jẽniñupʉ̃. Z-)Cãniena, wãmʉnʉcãrĩ Diore cʉ̃ jẽniña, wãtĩ mʉjããrẽ cʉ̃ caĩtoetiparore bairo ĩrã. Bairo yʉ mʉjãã caaweyocoagaetimiatacʉ̃ãrẽ, mʉjãã rupaʉ pʉame tutuaetiya —na ĩñupʉ̃. W'(Cabero tunu ásúpʉ Jesús, Pedrojãã na caãnopʉ. Bairo cacãnirãpʉ̃rẽ na etayupʉ. Bairi qũĩñupʉ̃ Jesús Pedrore: —¿Jĩcã hora ũnoacã cãniena, yʉ mʉjãã cotemasĩẽtĩñati? u~c'Ĩ yaparo, na jʉ̃goye jãñurõpʉ ánemoñupʉ̃ Jesús. Ánemo yua, cʉ̃ rʉpopaturi mena etanumurĩ yepapʉ cʉ̃ riapére mucũmuáti bairo Diore qũĩ jẽniñupʉ̃: “Caacʉ, mʉ cabooata, atie roro yʉ canetõpeere yʉ mʉ netõõbojagʉ. Bairopʉa, yʉ caborore bairo to baieticõãto. Mʉ caborore bairo roque to baiáto,” ĩ jẽniñupʉ̃. }+&Bairi atore bairo na ĩñupʉ̃ Pedrojããrẽ: —Riaʉre bairo yʉ tʉ̃goña yapapuaya. Mʉjãã pʉame cãniena, atoa yʉ mʉjãã cotewa. |7%Ĩ yaparo, Pedro, bairi pʉgarã Zebedeo pũnaa mena jõjãñurõpʉ na neámí Jesús. Bairo ácʉ́, bʉtioro tʉ̃goña yapapuayupʉ Jesús. B{}$Bairi Jesús mena jãã etawʉ Getsemaní cawãmecʉtopʉ. Bairo jãã caetaro, bairo jãã ĩwĩ Jesús: —Ato ruicoteya mai. Jõ jãñurõpʉ Diore cʉ̃ jẽnigʉ yʉ átiya. >zu#Pedro pʉame bairo qũĩwĩ: —Mʉ mena yʉre na capajĩãrocagamiatacʉ̃ãrẽ, “Cʉ̃ yʉ masĩẽtĩña Jesure,” ñitoetimajũcõãgʉ —qũĩwĩ Pedro Jesure. Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, jãã, Jesús cʉ̃ cabuerã cʉ̃ã nipetiro, bairo jeto cʉ̃ jãã ĩwʉ̃. Jesús ora en Getsemaní ay;"Bairo cʉ̃ caĩrõ, bairo qũĩwĩ Jesús: —Pedro, cariape mʉrẽ ñiña: Ãme ñami ãbocʉ cʉ̃ capiiparo jʉ̃goye itiani, “Cʉ̃ yʉ masĩẽtĩña Jesure,” yʉ mitogʉ —qũĩwĩ Jesús Pedrore. Ix !Bairo cʉ̃ caĩrõ bero, Pedro pʉame bairo qũĩwĩ: —Ãnoa yʉ mena macããna nipetiro mʉrẽ na caaweyocoamiatacʉ̃ãrẽ, yʉ pʉame roque di rʉ̃mʉ ũno mʉ yʉ aweyoetigʉ. .wU Tunu bairoa apeyera, yʉ pʉame cariacoatacʉ nimicʉ̃ã, yʉ caticoagʉ tunu. Bairo cati yua, mʉjãã jʉ̃goye Galilea yepapʉ yʉ ágʉ —jãã ĩwĩ Jesús. 4vaBairo jãã caátó, atore bairo jãã ĩwĩ Jesús: —Ãme ñami mʉjãã nipetiro aperãrẽ uwirã, yʉ mʉjãã aweyocoagarã. Mʉjãã cabaipeere ĩ quetibʉjʉ jʉ̃goyeticũñañupã profeta majã Dios yaye woaturica tutipʉ: ‘Ovejare cacoteire camasã na capajĩãrõ yʉ ẽñotaetigʉ. Bairo cʉ̃rẽ na capajĩãrõ bero cʉ̃ yarã oveja pʉame ábatapeticoagarãma,’ ĩ quetibʉjʉ jʉ̃goyeticũñañupã. u Ĩ yaparo, salmos basarique mena Diore jãã basapeowʉ. Basapeo yaparo yua, jãã acoápʉ́ Olivo cawãmecʉti buropʉ. itKCariape mʉjããrẽ ñiña: Ãmea mʉjãã mena ʉse ocore pʉgani yʉ etinemoetigʉ yʉ Pacʉ cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉ tunu caetaro marĩ caetinemoparo jʉ̃goye —jãã ĩwĩ Jesús. Jesús anuncia que Pedro lo negará Hs Atie ʉse oco pʉame yʉ rií niña. Camasã capããrãrẽ na netõõgʉ, yʉ riacoagʉ. Bairo yʉ cariápee jʉ̃gori cawãma wãme camasãrẽ Dios cʉ̃ caátibojacũrĩqũẽ etacoaya. wrgBairo ĩ yaparo, cʉ̃ wãmo mena copa etiricarʉre nerĩ, “Dios, mʉ ñujãñuña jãã mena,” qũĩ yaparo, atore bairo ĩrĩ ti copare jãã nuniwĩ: —Mʉjãã tocãnacãʉ̃ã nipetiro atirʉ macããjẽ ʉse ocore etiya. +qOBairo cʉ̃ caĩrõ bero, jãã caʉgatoye, Jesús pʉame cʉ̃ wãmo mena pããrẽ nerĩ, “Dios mʉ ñujãñuña jãã mena,” ĩ yaparo, carecomacã peenerĩ, jãã, cʉ̃ cabuerãrẽ atore bairo ĩrĩ jãã batowĩ: —Atie pan, yʉ rupaʉ niña. Tiere ʉgaya —jãã ĩwĩ. (pIBairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, Judas, Jesure caĩbʉsʉjã buitirocaricʉ ãnacʉ̃ pʉame atore bairo qũĩwĩ Jesure: —Yʉre cabuei, ¿yʉ mee yʉ ãnicʉti mʉrẽ caĩbʉsʉjãbuitirocapaʉ? Bairo cʉ̃ caĩrõ: —Mʉ, caĩrõrẽã bairo mʉ baiya —qũĩwĩ Jesús Judare. (oITorecʉna, yʉ, Camasã Jʉ̃gocʉ, profeta majã yʉ cabaipeere na caquetibʉjʉcũrĩcãrõrẽã bairo yʉ baigʉ. Cabaimiatacʉ̃ãrẽ, ¡yʉre caĩbʉsʉjãbuitirocapaʉre cʉ̃ carorije wapa pairo nigaro! Bairi cʉ̃ cabuiaeticõãta roque, ñubujioricaro —jãã ĩwĩ Jesús. 8niBairo jãã caĩrõ, bairo jãã ĩwĩ Jesús: —Ãni, ãmerẽ yʉ mena atirʉre cʉ̃ pããrẽ cayosene ʉgaʉ pʉame niñami yʉre roro caĩbʉsʉjãbuitirocapaʉ. m7Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, bʉtioro jãã tʉ̃goña yapapuawʉ. Bairo bairã, apei, apei, Jesure bairo jãã ĩ jẽniñajʉ̃gowʉ̃: —¿Yʉ mee, yʉ ãnicõãẽtĩmicʉti mʉrẽ caĩbʉsʉjãbuitiri majõcʉ? —jãã, tocãnacãʉ̃pʉa jãã ĩ jẽniñawʉ̃. 4laBairo jãã caʉgaruiripaʉ, atore bairo jãã ĩwĩ Jesús: —Cariape mʉjããrẽ ñiña: Mʉjãã mena macããcʉ̃ jĩcãʉ̃ roro yʉre ĩ bʉsʉjãbuitirocagʉmi. 4kaCabero canaiorĩpaʉ caetaro, Jesús pʉame ti wii jããetari mesapʉ ruiwĩ jãã, pʉga wãmo peti rʉpore pʉga pẽnirõ cãnacãʉ̃ majũ cʉ̃ cabuerã mena. 8jiBairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, jãã, Jesús cʉ̃ cabuerã, cʉ̃ caĩrõrẽã bairo jãã ápʉ. Bairi ti wiipʉ jãã qũẽnoyuwʉ Pascua rʉ̃mʉ jãã caʉgapeere. oiWBairo jãã caĩjẽniñarõ, atore bairo jãã ĩwĩ: —Ánája mʉjãã Jerusalẽpʉ. Bairo ti macãrẽ etarã, mʉjãã bócaetagarã jĩcãʉ̃, wii upaʉre. Bairo cʉ̃rẽ bócaeta yua, atore bairo cʉ̃ mʉjãã ĩgarã: “Cabuei bairo ĩñami: ‘Yʉ Pacʉ yʉre cʉ̃ cacũrĩcãrõ merẽ etaro baiya. Bairi mʉ ya wiipʉ yʉ atígʉ, yʉ cabuerã mena Pascua bose rʉ̃mʉrẽ netõgʉ,’ ĩñami marĩrẽ cabuei,” cʉ̃ mʉjãã ĩgarã —jãã ĩwĩ Jesús. `h9Bairi yua, Pascua bose rʉ̃mʉ, caãnijʉ̃gori rʉ̃mʉ, levadura pan cawauarije caasuamanierẽ judío majã na caʉgari rʉ̃mʉ etawʉ. Bairo ti rʉ̃mʉ caetaro ĩña, jãã, Jesús cʉ̃ cabuerã pʉame, cʉ̃tʉ etari, atore bairo cʉ̃rẽ jãã ĩ jẽniñawʉ̃: —¿Noopʉ marĩ caʉgapeere jãã caqũẽnoyuro mʉ boyati? gTipaʉ bero Judas pʉame dipaʉ ũno dope bairo camasã mano macãjʉ̃goyupʉ, Jesure cʉ̃ ñerotigʉ. La Cena del Señor Hf Na tʉpʉ etari bairo na ĩñupʉ̃: —Jesure, mʉjãã yʉ ñerotigʉ, cʉ̃ mʉjãã capajĩãmasĩparore bairo. Bairi, ¿tie wapa nocãnacã moneda tiirire yʉre mʉjãã nunibujiocʉti tie wapa? —na ĩñupʉ̃. Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, treinta plata moneda tiiri majũ cõñarĩ, Judare cʉ̃ nuniñuparã. OeBairi yua, jãã, Jesús cʉ̃ cabuerã pʉga wãmo peti rʉpore pʉga pẽnirõ mena macããcʉ̃ jĩcãʉ̃ Judas Iscariote cawãmecʉcʉ na ĩñaʉ ásúpi quetiuparã sacerdote majãrẽ. \d1 Cariape mʉjããrẽ ñiña: Ati ʉmʉrecóo nipetiropʉ, atie yʉ yaye queti, camasãrẽ Dios cʉ̃ canetõõrĩjẽrẽ na caquetibʉjʉropʉ atio carõmio bairo yʉre cõ caátie cʉ̃ãrẽ quetibʉjʉgarãma. Bairi cõ caátiere masĩcõã ninucũgarãma camasã tocãnacã rʉ̃mʉa —jãã ĩwĩ Jesús. Judas traiciona a Jesús #c? Bairo cajʉtiñurĩjẽrẽ yʉ rʉpoare cõ capiopeoro jʉ̃gori yʉ rupaʉre caroaro qũẽnoñamo, yʉ rupaʉri ãnajẽrẽ na carocaparo jʉ̃goye. qb[ Cabopacarã nicõãnucũgarãma mʉjãã watoare. Yʉ pʉame roque yoaro yʉ ãmerĩgʉ ati yepapʉre. Va% Jesús pʉame tʉ̃gowĩ jãã caãmeoĩrĩjẽrẽ. Bairi atore bairo jãã ĩwĩ: —¿Nopẽĩrã patowãcõrõ cõrẽ mʉjãã bʉsʉpaiyati? Atio carõmio bairo yʉre cõ caátie ñujãñuña. V`% Apei, tiere caboʉre cõ canuniata, tie wapa pairo dinerore jeri, aperã cabopacarãrẽ na jʉátinemo masĩbujiomo. Ãmerẽ tie yasicoaya cõ cawapatabujioataje yua —jãã ãmeo ĩwʉ̃ jãã majũ. _3Jãã, cʉ̃ cabuerã pʉame bairo cõ caáto ĩñarã, cõ mena jãã asiajãñuwʉ̃. —¿Nopẽĩõ pairo cawapacʉtiere bairo cõ átireyati? '^GBairo ti wii cʉ̃ caãno, jĩcãõ carõmio cʉ̃tʉ etawõ. Cõ pʉame caroarʉacapʉ jiraro cajʉtiñurĩjẽ pairo cawapacʉtiere neamó. Bairo Jesús mesapʉ cʉ̃ caruiro, carõmio pʉame tie caroa cajʉtiñurĩjẽrẽ cʉ̃ rʉpoapʉ piopeowõ, Jesure bʉtioro nʉcʉ̃bʉgoo. y]kJesús pʉame tipaʉ caãno Betania macãpʉ ãmi, carupaʉ boamirĩcʉ̃ Simón cawãmecʉcʉ ya wiipʉ. 7\g—Bairãpʉa, Pascua caãno cʉ̃ marĩ ñerotimasĩẽna, camasã roro awajari marĩ tutirema, ĩrã —ĩ tʉ̃goñañuparã. Una mujer derrama perfume sobre Jesús a[;Bairo neñarã, atore bairo ãmeo ĩñuparã na majũ: “¿Dope bairo camasã na caĩñaeto Jesure gobierno cʉ̃ ñerotio joroque marĩ áticʉti?” ãmeo ĩñuparã ĩtorique mena, Jesús cʉ̃ cariarore borã. QZTipaʉ caãno, sacerdote majã quetiuparã, bairi cabʉtoa camasĩrã cʉ̃ã Caifás cawãmecʉcʉ ya wiire neñañuparã. Caifás pʉame sacerdote majã quetiupaʉ, sumo sacerdote majũ ãmi. wYg—Merẽ mʉjãã masĩña. Pascua bose rʉ̃mʉ etagaro baiya. Pʉga rʉ̃mʉa rʉsaya. Tocãrõã yʉ, Camasã Jʉ̃gocʉre, yʉ nunirocagarãma, yucʉpãĩpʉ aperã yʉ na capapuaturocaparore bairo ĩrã —jãã ĩwĩ Jesús. hX KBairo nipetirije ĩ quetibʉjʉ yaparori, atore bairo cʉ̃ cabuerãrẽ jãã ĩnemowĩ tunu: fWE.Bairi na pʉame popiye bairique capetietopʉ ágarãma yua. Carorije cacʉ̃goenarẽ bairo yʉ caĩñarã pʉame yʉ mena ʉseanirĩ ãnicõã ninucũgarãma tocãnacã rʉ̃mʉa,” jãã ĩ quetibʉjʉwĩ Jesús. V -Bairo na caĩrõ, atore bairo na ñigʉ, yʉ, Quetiupaʉ Rey: ‘Cariape mʉjããrẽ ñiña: Yʉ yarã cabʉgoro macããna cʉ̃ãrẽ na mʉjãã cajʉátinemoetoi, yʉpʉre jʉátinemoena mʉjãã ápʉ,’ na ñigʉ yʉtʉ caãcõ nʉgõã caãnarẽ. .UU,Bairo yʉ caĩrõ tʉ̃go, atore bairo ñi jẽniñagarãma: ‘Jãã Quetiupaʉ, ¿dipaʉ ũno mʉ caqueyaro, o mʉ cañemejipiro, o jãã ya macãpʉ mʉ caetaro, o mʉ cariaro, o preso jorica wiipʉ mʉ caãno jãã jʉátinemoesuparĩ? Bairo mʉ cabairo jãã ĩñaepʉ̃,’ ñigarãma. nTU+Tunu bairoa canucũñesẽãrĩ majõcʉre bairo yʉ cabainucũñesẽãrõ, “Jããtʉ ãña,” yʉ mʉjãã ĩẽpʉ̃. Tunu bairoa yʉ cajutii cʉ̃goeto, yʉ mʉjãã jutii nuniepʉ̃. Tunu yʉ cariaro, bairi preso jorica wiipʉ yʉ caãno cʉ̃ãrẽ, yʉtʉ etari caroaro yʉ mʉjãã jʉátinemoepʉ,’ ñigʉ yʉtʉ caãcõ nʉgõã caãnarẽ. Sw*Yʉ pʉame yʉ caqueyaro yʉ mʉjãã ʉgarotiepʉ. Tunu bairoa yʉ cañemejipiro, yʉ mʉjãã etirique nuniepʉ̃. hRI)“Ĩ yaparo, yʉ, Quetiupaʉ Rey, ñinemogʉ tunu caãcõ nʉgõã pʉame caãnarẽ: ‘Mʉjãã, popiye mʉjãã baio joroque mʉjãã átigʉmi Dios cʉ̃ caĩquetibʉjʉ jʉ̃goyeticũrĩcãrõrẽã bairo. Bairi ánája mʉjãã caʉ̃petietopʉ. Wãtĩ, cʉ̃ yarã ángelea cañuena mena Dios narẽ cʉ̃ cacũjʉ̃goricaropʉ ánája. Q1(Bairo na caĩjẽniñarõ tʉ̃go, atore bairo ñigʉ yʉ, Quetiupaʉ Rey: ‘Cariape mʉjããrẽ niña: Yʉ yarã cabʉgoro macããna cʉ̃ãrẽ caroaro na mʉjãã cajʉátinemorõĩ, yʉpʉre jʉátinemorã mʉjãã ápʉ,’ ñigʉ yʉtʉ cariape nʉgõã caãnarẽ. CP'Tunu, ¿dipaʉ ũno majũ mʉ cariaro, o preso jorica wii mʉ caãno, mʉtʉ etari mʉrẽ jãã jʉátinemoñuparĩ?’ ñi jẽniñagarãma yʉtʉ cariape nʉgõãrẽ caãna pʉame. SO&Tunu, ¿dipaʉ ũno canucũñesẽãrĩ majõcʉre bairo mʉ cabainucũñesẽãrõ, “Jããtʉ ãña,” mʉrẽ jãã ĩrĩ? Tunu, ¿dipaʉ ũno mʉ cajutii cʉ̃goeto, mʉrẽ jutii jãã nunirĩ? N%Bairo yʉ caĩrõ tʉ̃go, atore bairo ñi jẽniñagarãma na, carorije wapa cacʉ̃goena yʉ caĩñarã pʉame: ‘Jãã Quetiupaʉ, ¿dipaʉ ũno mʉ caqueyaro, mʉrẽ jãã ʉgarotiri? Tunu, ¿dipaʉ ũno mʉ cañemejipiro, mʉrẽ etirique jãã nunirĩ? *MM$Tunu bairoa yʉ cajutii cʉ̃goeto, yʉ mʉjãã jutii nuniwʉ̃. Tunu yʉ cariaro, mʉjãã pʉame yʉtʉ etari caroaro yʉ mʉjãã jʉátinemowʉ̃. Torea bairo yʉ mʉjãã ápʉ preso jorica wii yʉ caãno cʉ̃ãrẽ,’ na ñigʉ nipetirã yʉ caruiro cariape nʉgõã caãnarẽ. wLg#Yʉ pʉame yʉ caqueyaro, yʉ mʉjãã ʉgarotiwʉ. Tunu bairoa yʉ cañemejipiro, yʉ mʉjãã etirique nuniwʉ̃. Tunu bairoa canucũñesẽãrĩ majõcʉre bairo yʉ cabainucũñesẽãrõ, “Jããtʉ ãña,” yʉ mʉjãã ĩwʉ̃. ]K3"“Bairo áticõã, yʉ, Quetiupaʉ Rey, bairo ñigʉ yʉ caruiro cariape nʉgõã caãnarẽ: ‘Yʉ yarã, yʉ Pacʉ caroaro ʉseanirĩqũẽrẽ cʉ̃ cajoricarã ãnirĩ, tiaya. Dios cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉre jããrã asá, ati ʉmʉrecóo caãniparo jʉ̃goye mʉjãã caãnipeere cʉ̃ caĩjʉ̃goyeticũrĩcãrõrẽã bairo. SJ!Bairi yʉ yarã, ovejare bairo caãna pʉamerẽ yʉtʉ cariape nʉgõãrẽ na yʉ nucũrotigʉ. Aperã yʉ camasĩẽna, cabrare bairo caãna roquere yʉtʉ caãcõ nʉgõãrẽ na yʉ nucũrotigʉ. HI  Bairo yʉ caruiro, ati ʉmʉrecóo macããna, tocãnacã poa macããna yʉ riape neñaetagarãma. Bairo na caneñaetaro ĩña, na ñiñabesegʉ. Jĩcãʉ̃ ovejare cacotei cʉ̃ yarã nurĩcãrã oveja, bairi cabras na caĩrã cʉ̃ãrẽ ricaati jeto cʉ̃ cabesecũrõrẽ bairo camasã nipetirore na ñiñabesegʉ. )HKĨ yaparo, atore bairo jãã ĩnemowĩ Jesús tunu: “Camasã Jʉ̃gocʉ, ati yepapʉ nemo yʉ catunuetari rʉ̃mʉrẽ caasiyarije mena yʉ atígʉ. Tunu bairoa yʉ yarã ángelea majã mena yʉ atígʉ. Bairo atí yua, trono quetiupaʉ cʉ̃ caruiro caroaro majũpʉ yʉ ruigʉ. }GsBairi ãni, yʉre capaabojamasĩẽcʉ̃rẽ macãpʉ cʉ̃ rocawiyojoya canaitĩãrõpʉ. Topʉre camasã otigarãma. Na opire bacarʉpotugarãma, bʉtioro yapapuarã yua,” ĩcõñarĩ jãã quetibʉjʉwĩ Jesús. El juicio de las naciones HF Torea bairo jeto yʉ átirotigʉ camasãrẽ. Noa ũna caroaro tʉ̃goñarĩqũẽ yeri pũna mena yʉ cajorijere na caĩñaʉsaata, paijãñurõ na yʉ jonemogʉ tunu. Aperã caroaro tʉ̃goñarĩqũẽ yeri pũna mena yʉ cajorijere na caĩñaʉsaeticõãta, na cacʉ̃gomirĩjẽ cʉ̃ãrẽ yʉ ẽmapeyocõãgʉ. QEBairo qũĩ yaparori, atore bairo na ĩñupʉ̃ aperã cʉ̃tʉ caãnarẽ: ‘Dinero, cʉ̃ cacʉ̃gorijere ẽmarĩ, apei pʉga wãmo cãnacã mil majũ moneda tiirire cacʉ̃goʉre cʉ̃ joya.’ D3Bairo yʉre caĩtʉ̃goñaʉ nimicʉ̃ã, ¿nopẽĩ yʉ dinerore bancopʉ mʉ cũẽtĩ? Bairo cũrĩ, tie dinerore mʉ cawasorije wapa mʉ wapatanemobujioricʉ. Tie mena yʉ mʉ tunuobujioatacʉ, yʉ ya wii yʉ catunuetaro,’ qũĩ tutiyupʉ quetiupaʉ cʉ̃ ʉ̃mʉrẽ. TC!Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, cʉ̃ quetiupaʉ pʉame qũĩñupʉ̃: ‘Mʉa, paabojari majõcʉ, cañuecʉ̃ cateeyepai majũ mʉ ãniña. ¿Atore bairo yʉre mi tʉ̃goñanucũñati: “Caoteecʉ nimicʉ̃ã, aperã na caoteriquepʉre jenucũñami. Tunu bairoa aperã yayere na ẽmanucũñami,” yʉre mi tʉ̃goñanucũñati? \B1Bairo caácʉ mʉ caãnierẽ uwiri caroaro yʉ qũẽnocũwʉ̃ mʉ dinerore. Yepapʉ yeseari yʉ yacũwʉ̃ tiere, yasire, ĩ. Ãmerẽ yua, mʉ yʉ tunuogʉ tie mʉ dinero, yʉ mʉ canunimirĩqũẽrẽ.’ dAA“Bairo na caátimiatacʉ̃ãrẽ, apei cʉ̃ paabojari majõcʉ jĩcã mil moneda tiiri majũrẽ cʉ̃ cajoricʉ pʉame yua cʉ̃tʉ etari, atore bairo qũĩñupʉ̃: ‘Yʉ quetiupaʉ, mʉa, tutuaro mena caroti mʉ ãniña. Caoteecʉ nimicʉ̃ã, aperã na caoteriquepʉre mʉ jenucũña. Tunu bairoa aperã yayere na mʉ ẽmanucũña. :@mBairo cʉ̃ caĩrõ, cʉ̃ quetiupaʉ pʉame atore bairo qũĩ yʉyupʉ: ‘Ñumajũcõãña. Cañuʉ mʉ ãniña mʉa paabojari majõcʉ. Bairi caroaro tʉ̃goñarĩqũẽ yeri pũna mena apeye petoaca caãnie ũnierẽ mʉ caĩñarĩcãnʉgõmasĩrõ jʉ̃gori, paijãñurõ caãnie ũnierẽ caĩñarĩcãnʉgõpaʉ mʉrẽ yʉ cũña. Bairi yʉ ya wiipʉ jããʉ̃ asá mʉ cʉ̃ã. Yʉ mena ʉseanirĩ ãña,’ qũĩñupʉ̃. ~$~|\{zzyxx!wvuu[ts?rq/poonUmmltlk]jihh'glfeed2cbba__ ]\[FZZ+Y*XZVVU SRQPONMLKJuIHG5ECA@@>X=<8;H:9e8q7d644W210/.--',+**)n(@(0's%%!$$_#-"!E%j Z -H: Ĩ yaparo, “Yʉ yaye cawãma quetire cabʉcʉ macããjẽ mena tʉ̃goʉsa masĩã maniña,” ĩgʉ, atore bairi wãme na ĩcõña quetibʉjʉnemoñupʉ̃ Jesús tunu: —Cabʉcʉro jutirore cawori opere seretuetiyama camasã camasĩrã jutiro cawãma asero carʉgaeti asero mena. Bairo na caápata, ñuetigaro. Cose, ti aserore bopo na caáto, rʉgagaro. Rʉgari tʉ̃gãwonemogaro paijãñurõ cawãma asero pʉame cabʉcʉro jutirore. '9GBairo na caĩjẽniñarõ tʉ̃go, atore bairo na ĩñupʉ̃ Jesús: —Caroaro yʉ caátiere mʉjãã tʉ̃gomasĩẽtĩña. Caʉ̃mʉ cawãmojiyapaʉre bairo yʉ ãniña. Cʉ̃ yarãrẽ bairo niñama yʉ cabuerã. Caʉ̃mʉ cʉ̃ cawãmojiyari rʉ̃mʉrẽ cʉ̃ yarã nipetirã ʉgayama pairo, cʉ̃ mena ʉseaniãna. Ti rʉ̃mʉrẽ aʉatãmʉoetiyama. Caʉ̃mʉ cʉ̃ cawãmojiyaro bero roquere, cʉ̃ yarã caborã ʉgarique betiri Diore cʉ̃ tʉ̃goña jẽniñubuebujiorãma tunu. Narẽ bairo jãã ãniña. Bairi yʉ mena ãna, yʉ cabuerã aʉatãmʉoetigarãma. Yʉ camano roquere aʉatãmʉobujiorãma —na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús fariseo majãrẽ. 8v7eTiwatoa caãnopʉre Juan cʉ̃ cabuerã, bairi fariseo majã na cabuerã cʉ̃ã ʉgarique betiri Dios jetore cʉ̃ jẽniñuparã. Bairo na cabairo ĩña, jĩcããrã Jesutʉ etari atore bairo qũĩ jẽniñañuparã: —Ʉgarique betiri Dios jetore cʉ̃ jẽninucũñama Juan cʉ̃ cabuerã. Fariseo majã na cabuerã cʉ̃ã tore bairo átiyama na cʉ̃ã. Mʉ cabuerã pʉame áperiyama. ¿Nopẽĩrã na ʉgarique betietinucũñati? —qũĩ jẽniñañuparã to macããna Jesure. 6!Bairo na catutiro tʉ̃go, bairo na ĩñupʉ̃ Jesús: —Ʉcotiri majõcʉre bairo yʉ ãniña ati wiire. Ʉcotiri majõcʉ ápériyami cacatirã na caãni wiiripʉre. Cariarã na caãni wiiri jetore etanucũñami, na ʉcoti etaʉ. Bairi ãnoa mena yʉ ãniña. Na carorije, riayere bairo caãnierẽ netõõʉ̃ ácʉ yʉ atíapʉ. Torecʉna, yʉ apʉ́ ati yepapʉre. “Caroarã marĩ ãniña,” caĩtorãrẽ na yʉ macãẽtĩña. Aperã, “Carorije wapa marĩ buicʉtiya,” caĩtʉ̃goña yapapuarã roquere na macãʉ̃acʉ́ yʉ apʉ́, na yeri wasoaáto, ĩ —na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús fariseojããrẽ. La cuestión del ayuno (5IBairo cʉ̃ caʉgabapacʉtore ĩñarã yua, fariseo majã pʉame na ĩ tutiyuparã Jesús cʉ̃ cabuerãrẽ. Na yarã, Moisés cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ cajʉ̃gobueri majã mena atore bairo na ĩ tutiyuparã: —¿Nopẽĩ dinero jejori majã mena, bairi aperã roro caána mena mʉjããrẽ cabuei cʉ̃ etiʉga bapacʉtiyati? Roro ácʉ átiyami —na ĩ tutiyuparã fariseojãã Jesús cʉ̃ cabuerãrẽ. }4sCabero Jesús, bairi cʉ̃ cabuerã mena Leví ya mesapʉ na caruiro, camasã capããrã ruirã etayuparã. Na mena macããna jĩcããrã Leví ũna, gobiernorẽ camasã yaye dinerore cajejobojari majã ãñuparã. Aperã camasã roro na cabʉsʉpairã cʉ̃ã ãñuparã. Jesujãã mena ʉgabapacʉsuparã. Mai, capããrã ãñuparã Jesure catʉ̃goʉsari majã. 3Bairo netõácʉ́, Leví cawãmecʉcʉ, Alfeo macʉ̃rẽ qũĩñajoyupʉ. Mai, Leví pʉame Roma gobiernorẽ camasã yaye dinero impuesto na caĩrĩjẽrẽ jejobojari majõcʉ ãñupʉ̃. Bairi cʉ̃ capaari arʉapʉ cʉ̃ caãno, qũĩñajoyupʉ Jesús Levíre. Bairo qũĩñajori bero, cʉ̃tʉ etaátí, atore bairo qũĩñupʉ̃ yua: —Jito, yʉ bapacʉsa. Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, tocãrõã jicoquei Leví pʉame cʉ̃ yaye paarique nipetirore cũcõã, Jesús mena bapacʉti ácʉ acoásúpʉ yua. 2  Cabero ásúpʉ tunu Jesús ʉtabʉcʉra tʉ̃nipʉ. Topʉ camasã neñañuparã. Bairo na caneñarõ, na bueyupʉ Jesús. h1I Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, tocãrõã jicoquei wãmʉnʉcã yua, cʉ̃ cacũñarĩ corore nepʉsa, ti wiire witicoásúpʉ cʉ̃ ñicãrĩ cabʉʉmiatacʉ pʉame nipetirã na caĩñarõ. Bairo cʉ̃ caátó ĩñarã, nipetiro camasã tʉ̃goñacõã maniásuparã. Bairi Diore atore bairo qũĩ basapeoyuparã: —¿Diwatoa ũno tore bairo caroa majũrẽ marĩ ĩñarĩ? Marĩ ĩñaepʉ̃. ¡Camasĩ niñami Dios! —qũĩ basapeoyuparã nipetirã. Jesús llama a Leví $0A —Mʉrẽ ñiña: ¡Wãmʉnʉcãña! Mʉ cacũñarĩ coro nepʉsari mʉ ya wiipʉ tunu ácʉ́ja. Merẽ mʉ riayere yʉ netõña —qũĩñupʉ̃. O/ “Mʉ carorije wapare yʉ netõña,” ãnirẽ yʉ caĩata, “Bairo ĩcõãʉ̃ ĩñami,” mʉjãã ĩbujiorã. Bairãpʉa, “Wãmʉnʉcãña. Mʉ cacũñarĩ coro nepʉsari mʉ ya wiipʉ tunu ácʉ́ja,” cʉ̃rẽ yʉ caĩata, to bero cʉ̃ cawãmʉnʉcáto ĩñarã roque, “Bairo ĩcõãʉ̃ mee ĩñami Jesús,” mʉjãã ĩbujiorã. Yʉ, Camasã Jʉ̃gocʉ ati yepapʉ yʉ carotimasĩrĩjẽrẽ mʉjãã camasĩparore bairo, tiere ñigʉ —na ĩñupʉ̃ Jesús fariseojããrẽ. Ĩ yaparo, cʉ̃ caĩrõrẽ bairo qũĩnemoñupʉ̃ Jesús ñicãrĩ cabʉʉricʉre: . E-Jicoquei masĩcõãñupʉ̃ Jesús cʉ̃ yeripʉ na caãmeobʉsʉrijere. Bairi atore bairo na ĩñupʉ̃: —¿Nopẽĩrã yʉ caĩatajere tʉ̃gori mʉjãã tʉ̃goñarĩqũẽ paiyati? ,7“¿Ñamʉ ũcʉ̃ majũ caʉ̃mʉ cʉ̃ ãniñati, ‘Merẽ mʉ carorije wapare yʉ netõña,’ caĩã? Dios jeto netõõmasĩñami marĩ carorije wapare. Ãni, Jesús, Diore cʉ̃ netõnʉcãʉ̃ átiyami, bairo cʉ̃ caĩrĩjẽ mena,” ãmeo ĩ bʉsʉyuparã na majũ. 9+kBairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, ti wii macããna caruirã Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ cajʉ̃gobueri majã pʉame bairo ĩ tʉ̃goñañuparã na yeripʉ: 9*kBairo na caáto ĩña, Jesús pʉame tʉ̃goña masĩñupʉ̃ na catʉ̃goñarĩjẽrẽ. “Yʉ camasĩrĩjẽrẽ cariape tʉ̃goñatutuayama,” na ĩ tʉ̃goñañupʉ̃. Torecʉ, atore bairo qũĩñupʉ̃ Jesús ñicãrĩ cabʉʉricʉre: —Yʉ yaʉ, merẽ mʉ carorije wapare yʉ netõõcõãña. P)Bairo cʉ̃ ne etamirãcʉ̃ã, ti wii pupeapʉ na yaʉre cʉ̃ nejãã masĩẽsuparã, camasã capããrã na cajiraro jʉ̃gori. Bairi wii buipʉ wãmʉcoásúparã ñicãrĩ cabʉʉricʉ mena. Ti wii buipʉ etarã, ope qũẽnorĩ cʉ̃ piti ruio joyuparã pũʉ̃ rʉpowẽrĩ mena Jesús tʉpʉ ñicãrĩ cabʉʉricʉre. (Bairo cʉ̃ cabueãno, ti macã macããna cawãmarã baparicãnacãʉ̃ Jesutʉ ñicãrĩ cabʉʉricʉre cʉ̃ neasúparã. 'Capããrã camasã neña etayuparã. Bairo na cabairo, Jesús na bueyupʉ. Ti wiire jira netõcoasuparã. Jope tʉpʉa jira etayuparã. )& MNocãnacã rʉ̃mʉ bero mea tunucoásúpʉ Jesús Capernaum macãpʉ. Topʉ cʉ̃ caãno, aperã, “Ti wiipʉ ãcʉ̃mi,” ĩrĩqũẽ queti tʉ̃goyuparã. 3% a-Bairo cʉ̃ caĩmiatacʉ̃ãrẽ, cʉ̃, carupaʉ boamiatacʉ pʉame Jesús cʉ̃ carotiata wãmerẽ bairo ápeyupʉ. Nipetirã na quetibʉjʉ peyocõãñupʉ̃ cʉ̃ cabaiatajere. Bairi Jesús pʉame jããmasĩẽsupʉ tocãnacã macããrẽ. Bairi macãã tʉ̃nipʉ camasã na cañesẽãetopʉ ásúpʉ. Bairo cʉ̃ cabaimiatacʉ̃ãrẽ, cʉ̃ macãrã, cʉ̃ bocacõãñuparã ti macãã macããna Jesure yua.L$ ,—Cariape acoácʉ́ja sacerdote tʉpʉ. Qũĩñoña mʉ rupaʉre, mʉ cacatiatajere. Bairo tunu Diore cʉ̃ nuniña mʉ cacatirije wapare. Tore bairo marĩ átirotiyupi Moisés ãnacʉ̃. Bairo mʉ caátiatato bero, nipetiro camasã masĩgarãma mʉ cacatiatajere yua —qũĩñupʉ̃ Jesús carupaʉ boamiatacʉre. X# +*Bairo Jesús cʉ̃ caĩrõ, jicoquei caticoasupʉ carupaʉ boamiatacʉ. Bairo cʉ̃ cabairo ĩña, Jesús pʉame tutuaro mena cʉ̃ quetibʉjʉ rotiesupʉ aperãrẽ cʉ̃ cabaiatajere. Bairo qũĩñupʉ̃: " +! +)Bairo cʉ̃ caĩjẽnirõ tʉ̃go, cʉ̃ maitʉ̃goñañupʉ̃ Jesús cʉ̃ rupaʉ caboaʉre. Bairi cʉ̃ wãmo mena cʉ̃ pãñañupʉ̃. Bairo áticõã, bairo qũĩñupʉ̃: —Mʉ cacatiro yʉ boya. ¡Bairi mʉ yʉ netõõña! —qũĩñupʉ̃ Jesús cariaʉre.   y(Bairo cabero caʉ̃mʉ jĩcãʉ̃ carupaʉ boaʉ pʉame Jesutʉ cʉ̃ rʉpopaturi mena etanumurĩ qũĩroaʉ etayupʉ. Bairo eta, atore bairo qũĩ jẽniñupʉ̃: —Yʉ Quetiupaʉ, mʉ cabooata, yʉ mʉ netõõgʉ yʉ caboariaye cʉtiere. % E'Cabero áñesẽãñupʉ̃ Jesús Galilea yepapʉ. Topʉ áñesẽã yua, tocãnacã macã macããna na cañubueri wiiripʉ, sinagogas na caĩrĩ wiiripʉre buenucũñupʉ̃ to macããnarẽ. Tunu bairoa wãtĩ yeri pũnarẽ na acurewiyojoyupʉ Jesús. Jesús sana a un leproso . W&Bairo na caĩrõ tʉ̃gomicʉ̃ã, bairo na ĩñupʉ̃ Jesús: —Ape macãã macããna cʉ̃ãrẽ na yʉ quetibʉjʉgʉ. Caroa quetire, Dios cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉ caetarore na yʉ quetibʉjʉ masĩõgʉ. Torecʉna, yʉ jowĩ Dios ati yepapʉre —na ĩñupʉ̃ Jesús Simojããrẽ. w i%Bairo cʉ̃ macãrĩ, cʉ̃ etacoasuparã. Atore bairo qũĩñuparã: —Nipetirã mʉrẽ macãrã átiyama. E $Bairo topʉ cʉ̃ caãno, Simojãã cʉ̃ macãrásúparã. 5 e#Ape rʉ̃mʉ cabusuatípaʉ Jesús wãcã, ti macãrẽ witicoásúpʉ. Bairo ácʉ́ yua, etayupʉ Jesús camasã na camanipaʉpʉ. Topʉ Diore cʉ̃ jẽniñupʉ̃.  %"Bairo Jesús pʉame na caetaro ĩña, capããrã cariarãrẽ na catioyupʉ. Nipetirije riaye cacʉ̃gorãrẽ na catioyupʉ. Tunu bairoa wãtĩ yeri pũnarẽ na acurewiyojoyupʉ Jesús. Bairo na cawitiro, Jesús pʉame na bʉsʉrotiesupʉ. “Yʉ, Mesías, Dios cʉ̃ cajoʉ yʉ caãnierẽ na quetibʉjʉeticõãto,” ĩ, bairo na bʉsʉrotiesupʉ. Jesús anuncia el mensaje en las sinagogas 9 m Cabero muipʉ cʉ̃ cajããrĩpaʉ, canaio atípaʉ caãno Simón ya wiipʉre etayuparã nipetiro ti macã macããna. Nipetirije cariayecʉnarẽ na jeasúparã Jesús tʉpʉ.  !* OBairo na caĩquetibʉjʉro tʉ̃go, cõtʉ eta, cõ wãmo mena ñerĩ cõ tʉ̃gãwãmʉoñupʉ̃. Bairo cʉ̃ caáto, jicoquei jãnacoasuparo bʉgoye pʉame. Tocãrõã caticoasupo yua. Bairo catiáco, tocãrõã ʉgarique na qũẽnonuñupõ Jesujããrẽ. Jesús sana a muchos enfermos  'Mai, Simón mañicõ pʉame riajãñuñupõ. Bʉtioro bʉgoyupo. Bairi cʉ̃ cajããrõ, cʉ̃ quetibʉjʉyuparã cabʉcʉo cõ cariarijere. @ {Bairo na quetibʉjʉ yaparo, na ñubuerica wiire witicoásúpʉ Jesús. Ti wiire witiá, Santiago, bairi Juan mena acoásúpʉ Jesús, Simón, bairi cʉ̃ bai Andrés ya wiipʉ. 5 eTo bero cʉ̃ tʉ̃goyuparã camasã nipetiro ti yepa tʉ̃ni macããna, Jesús cʉ̃ caátiere, cʉ̃ camasĩrĩjẽrẽ yua. Jesús sana a la suegra de Simón Pedro  /Bairo caʉ̃mʉrẽ cʉ̃ caátiere ĩñarã, nipetiro camasã qũĩña acʉacoasuparã. —¿Ñe to ãniñati cawãma Jesús cʉ̃ carotirije? ¡Nocãrõ caroaro majũ cʉ̃ masĩñati! ¡Wãtĩ yeri pũna cʉ̃ã cʉ̃ yʉcõãñama! —ãmeo ĩñuparã na majũ Jesure.  {Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, wãtĩ yeri pʉame caʉ̃mʉrẽ cʉ̃ yugui, bʉtioro awajari cʉ̃ witicoásúpʉ. ' IBairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, qũĩñupʉ̃ Jesús: —¡Bʉsʉeticõãña! ¡Ãni caʉ̃mʉ rupaʉre witi ácʉ́ja! —qũĩñupʉ̃ Jesús wãtĩrẽ. y m—Mʉ, Jesús Nazaret macããcʉ̃, ¿nopẽĩ mʉ atíati jãã tʉre? ¿Jããrẽ rei acʉ́ mʉ baiyati? Mʉrẽ yʉ masĩjãñuña. Mʉ, Dios macʉ̃, cañuʉ, mʉ ãniña —qũĩ awajayupʉ wãtĩ yeri pũna cacʉ̃goʉ pʉame. O Mai, ti wii sinagoga ñubuerica wiipʉ ãñupʉ̃ jĩcãʉ̃ wãtĩ yeri pũna cacʉ̃goʉ. Bairo Jesús cʉ̃ cabueãno, wãtĩ yeri pũna cacʉ̃goʉ pʉame atore bairo bʉtioro qũĩ awajayupʉ:  Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ cajʉ̃gobueri majãrẽ bairo camasãrẽ na quetibʉjʉesupʉ. Carotimasĩ cʉ̃ caĩquetibʉjʉrore bairo na quetibʉjʉyupʉ. Bairi cʉ̃ yaye quetire tʉ̃gori, to macããna pʉame tʉ̃gocõã maniásuparã. t  cCabero Capernaum cawãmecʉti macãpʉ etayupʉ. Topʉ eta, yerijãrĩcã rʉ̃mʉ caãno ti macã macããna na cañubueri wiipʉre, sinagoga na caĩrĩ wiipʉre jããñupʉ̃. Bairo jããrĩ, na buejʉ̃goyupʉ to macããnarẽ. O  Bairo narẽ na ĩña, jicoquei na piijoyupʉ Jesús: “Jito, yʉ bapacʉsa. Marĩ quetibʉjʉto camasãrẽ Dios yaye caroa quetire,” na ĩñupʉ̃. Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go yua, na pacʉ, cʉ̃ ʉ̃mʉa mena cũmuapʉ na cũcõã, tocãrõã jicoquei Jesús mena acoásúparã Un hombre que tenía un espíritu impuro T  #Bairo cajʉ̃goye jãñurĩ na caánemorõ ʉtabʉcʉra tʉ̃nipʉ Jesús pʉame na ĩñajoyupʉ aperã pʉgarãrẽ tunu. Santiago, bairi cʉ̃ bai Juan cawãmecʉcʉ Zebedeo pũnaarẽ na ĩñajoyupʉ Jesús. Bairi Santiago, cʉ̃ bai Juan mena cũmua capairicapʉ ãñuparã. Bapi yucʉ caopecʉtiere jiyajãrã ásuparã.   yBairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, tocãrõã jicoquei pʉgarãpʉa na bapi yucʉre cũrĩ, acoásúparã Jesús mena. 4  cBairo na ĩña, atore bairo na ĩñupʉ̃ Jesús: —Jito, yʉ bapacʉsa. Caroaro waire cawãsãmasĩrã mʉjãã ãniapʉ, wai na rutieticoáto, ĩrã. Ãmerẽ yua, caroaro camasãrẽ caquetibʉjʉrã mʉjãã ãnio joroque mʉjãã yʉ átigʉ, na yasieticõãto, ĩrã —na ĩñupʉ̃ Jesús. O Cabero Galilea na caĩrĩ ʉtabʉcʉra tʉ̃nipʉ ásúpʉ Jesús. Bairo ácʉ́ yua, Simón, apei cʉ̃ bai Andrés, jĩcãʉ̃ pũnaa caãna pʉgarãrẽ na ĩñajoyupʉ. Bairo Jesús narẽ cʉ̃ caĩñajoro, na pʉgarãpʉa ʉtabʉcʉrapʉ bapi mena wai wasarã ásuparã. Na capaarije, waiwe wapatarique ãñuparõ.   Atore bairo na ĩ quetibʉjʉyupʉ: “Dios cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉ merẽ etaro baiya. Bairi tʉ̃goña qũẽnorĩ caroaro ãña Dios mena. Dios yaye caroa quetire cariape tʉ̃goya,” na ĩñupʉ̃ Jesús camasãrẽ. Jesús llama a cuatro pescadores p [Cabero Juan camasãrẽ cabautizamirĩcʉ̃rẽ preso jorica wiipʉ cʉ̃ na cacũrocaatato bero, Jesús pʉame Galilea yepapʉ acoásúpʉ. Topʉ etari, Dios yaye caroa quetire na quetibʉjʉ jʉ̃goyupʉ Jesús camasãrẽ. k Q Topʉre cuarenta rʉ̃mʉrĩ majũ ãñupʉ̃ Jesús waibʉtoa cauwiorã na caãnopʉ. Bairo topʉ cʉ̃ caãno yua, Satanás pʉame rorije cʉ̃ átirotimiñupʉ̃ Jesure, “Cariapea cʉ̃ átinucũñati,” ĩ. Bairo Satanás cʉ̃ caátó bero, jĩcããrã ángelea majã Jesure cʉ̃ jʉátirã etayuparã yua. Jesús comienza su trabajo en Galilea q ] To bero jicoquei Espíritu Santo pʉame Jesure bʉtioro cʉ̃ árotiyupʉ desierto cayucʉmanopʉ. l S Bairo cʉ̃ caruietaro, atore bairo jõbuipʉ bʉsʉrique ocajoyuparo: “Mʉ, yʉ macʉ̃, yʉ camai majũ mʉ ãniña. Mʉ caátiãnierẽ ñiñajesoya bʉtioro,” ĩ bʉsʉocajoyuparo bʉsʉrique. Jesús es puesto a prueba Q  Bairo Jesure cʉ̃ cabautizaro bero, Jesús pʉame petapʉ maanʉcãñupʉ̃. Bairo maanʉcã yua, jõbuipʉ ĩñamʉgõjoyupʉ. Bairo cʉ̃ caĩñajoro, jicoquei ʉmʉrecóo pʉame pããnʉcãcoasuparo. Bairo cabairo, Espíritu Santo, Dios Yeri majũ, bauruiasúpʉ. Bua cʉ̃ caruiatóre bairo bauruietayupʉ Jesús tʉpʉre. G   Cabero Jesús Nazaret de Galilea macããcʉ̃ ti macã caãniatacʉ Juan tʉre etayupʉ. Bairo cʉ̃ caetaro, Jesús cʉ̃ãrẽ cʉ̃ bautizayupʉ Juan, Rio Jordán cawãmecʉtiyapʉ. : oBairo ĩ quetibʉjʉyupʉ Juan nipetiro camasã catʉ̃gorã etarãrẽ: “Yʉ paarique niña mʉjããrẽ oco mena yʉ cabautizarije. Yʉ paarique to cañumiatacʉ̃ãrẽ, yʉ bero caetaʉ cʉ̃ capaarije pʉame ñunetõgaro. Cʉ̃ roque Espíritu Santore jõmasĩgʉmi camasãpʉre. Tunu bairoa camasã roro na catʉ̃goñarĩjẽrẽ na wasoao joroque na átigʉmi. Cʉ̃ roque yʉ netõrõ caãnimajũʉ̃ nigʉmi. Bairi yʉ pʉame jĩcãrõ tʉ̃ni yʉ átipeyo masĩẽtĩña,” na ĩ quetibʉjʉyupʉ Juan catʉ̃gorã etarãrẽ. Jesús es bautizado  3~ aJuan pʉame waibʉcʉ camello cawãmecʉcʉ asero mena jutiiro qũẽnorĩ jãñañupʉ̃. Tunu bairo waibʉcʉ aserowẽ mena cʉ̃ jutiirore ñujãã tʉ̃gãbiyori jutii jãñañupʉ̃. Bairi tunu ʉgarique cʉsupʉ Juan yeseroare bairã caãnarẽ. Beroa oco cʉ̃ãrẽ etinucũñupʉ̃. c} ABairo cʉ̃ cabaiãno, Jũãtʉpʉ asúparã camasã capããrã. Judea yepa macããna, bairi Jerusalén macã macããna cʉ̃ã, nipetiro camasã Jũãtʉpʉ asúparã. Juan yaye quetibʉjʉriquere tʉ̃gogarã cʉ̃tʉ asúparã. Bairo cʉ̃ caĩquetibʉjʉro tʉ̃gorã, roro na caátajere tʉ̃goña yapapuari Dios mena bʉsʉnetõñuparã. Bairo na caáto ĩña, oco mena na bautizayupʉ. Catʉ̃goʉsarãrẽ ria Jordán cawãmecʉtiyapʉ na bautizanucũñupʉ̃ Juan. g| IBairo cayoato bero Juan ãnacʉ̃, camasãrẽ oco mena cabautizaricʉ pʉame etayupʉ desierto cayucʉmanopʉ. To macããna cʉ̃ yaye quetire catʉ̃gorã etarãrẽ atore bairo na ĩ quetibʉjʉyupʉ: “Tʉ̃goña qũẽnoña roro mʉjãã caátiãnierẽ. Tie mʉjãã cabairijere cʉ̃ tʉ̃goña jẽniña mʉjãã majũ Diore. Tunu bairoa cabautizarotiparã mʉjãã ãniña. Bairo mʉjãã caáto, mʉjãã netõgʉmi Dios,” na ĩñupʉ̃ Juan to macããnarẽ. {  Bairo ĩgʉmi jĩcãʉ̃ desierto, cayucʉmanopʉ caãnicõãniatacʉ:‘Marĩ Quetiupaʉ yoaro mee etagʉmi.Torena, caroaro cariape ãnicoteya.Camasã na quetiupaʉ cʉ̃ caetaparo jʉ̃goye cʉ̃ caatípawãrẽ na caqũẽnoyurore bairo cʉ̃ qũẽnoyuya mʉjãã cʉ̃ã,’ ”ĩ woatu quetibʉjʉyayupi Isaías ãnacʉ̃ Juan cʉ̃ caĩquetibʉjʉpeere. Kz Atore bairo ĩ woatu quetibʉjʉ cũñañupĩ profeta Isaías ãnacʉ̃ Dios cʉ̃ macʉ̃rẽ cʉ̃ caĩrĩqũẽrẽ:“Mʉ, yʉ cajopaʉ, ti yepapʉ mʉ cabuiaparo jʉ̃goye, apeire cʉ̃ yʉ qũẽnoroti jojʉ̃gogʉ.Camasã mʉ yaye quetire na tʉ̃goʉsaáto ĩ, apeire yʉ qũẽnoroti jojʉ̃gogʉ. y Caãnijʉ̃goripaʉpʉa Jesucristo, Dios macʉ̃ ati yepapʉ cʉ̃ caátiãnajẽrẽ marĩ tʉ̃goroa mai. Caroa queti niña. bx=Tunu bairoa mʉjããrẽ yʉ caátiroticũrĩqũẽ nipetirijere na quetibʉjʉnetõõña, na cʉ̃ã tiere na catʉ̃goʉsaparore bairo ĩrã. Yʉa, mʉjããrẽ yʉ aweyoetigʉ. Mʉjãã mena yʉ ãnicõã ninucũgʉ tocãnacã rʉ̃mʉ, ati ʉmʉrecóo capetiropʉ —jãã ĩcũwĩ Jesús, jãã, cʉ̃ cabuerãrẽ. Tocãrõã ñiña.xwiBairi camasã tocãnacã poari macããnarẽ noo na caãnopʉ yʉ yaye quetire na quetibʉjʉ ñesẽãrájá, na cʉ̃ã yʉ yaye quetire na catʉ̃goʉsaparore bairo ĩrã. Bairo na catʉ̃goʉsaro, na mʉjãã bautizagarã. Marĩ Pacʉ Dios ya wãme mena, yʉ, cʉ̃ macʉ̃ ya wãme mena, bairi tunu Espíritu Santo ya wãme ĩrĩ mena na mʉjãã bautizagarã. evCBairo jãã cabairo, Jesús pʉame jããtʉ etari, atore bairo jãã ĩwĩ: —Marĩ Pacʉ Dios yʉ joyami tocãnacã wãme rotimasĩrĩqũẽrẽ. Ʉmʉrecóo, bairi ati yepa cʉ̃ã rotimasĩrĩqũẽrẽ yʉ joyami. -uSBairo qũĩña yua, jãã rʉpopaturi mena etanumurĩ cʉ̃rẽ jãã ĩroawʉ. Mai, jĩcããrã jãã mena macããna, “Jesús catiri niñami,” ĩ masĩẽma. tyBairi yua, jãã, Jesús cʉ̃ cabuerã, pʉga wãmo peti rʉpore jĩcã pẽnirõ cãnacãʉ̃ majũ caãna jãã ápʉ́ Galilea yepapʉ. Topʉ etarã, ʉ̃tãʉ̃, Jesús jããrẽ cʉ̃ caĩquetibʉjʉricʉ majũ cʉ̃ jãã bocaetawʉ. GsBairo na caĩrõ tʉ̃go, soldaua pʉame, “Jaʉ” ĩ, dinerore jeyuparã. Bairi sacerdotea quetiuparã narẽ na caĩrotirorea bairo quetibʉjʉ batoyuparã camasãrẽ. Bairi ati rʉ̃mʉrĩ cʉ̃ãrẽ torea bairo jeto ãmeo quetibʉjʉcõã ninucũñama judío majã. El encargo de Jesús a los dicípulos ~ruTunu bairoa quetiupaʉ gobernador bairo mʉjãã cacãniatajere cʉ̃ catʉ̃goata, jãã pʉame popiye baio joroque mʉjããrẽ cʉ̃ caátipeere jãã ẽñotabojagarã —na ĩ quetibʉjʉyuparã sacerdote majã quetiuparãjãã soldauare. q- Bairo na nuni yua, atore bairo na ĩñuparã: —Atore bairo mʉjãã cabaiatajere camasãrẽ na mʉjãã ĩ quetibʉjʉgarã: “Jãã cãnicoaupa. Bairo jãã cacãnitoye, Jesús cʉ̃ cabuerã pʉame atí, cʉ̃ ãnacʉ̃ rupaʉrire yajacũũpã,” mʉjãã ĩgarã. npU Bairo na caquetibʉjʉro tʉ̃gorã, sacerdote majã pʉame ásúparã cabʉtoa camasĩrã tʉpʉ jĩcãrõrẽ bairo na catʉ̃goñaparore bairo ĩrã. Bairo na mena bʉsʉ yaparo yua, soldauare pairo dinerore na nuniñuparã. ioK Bairo carõmia na caátoye, Jesús rupaʉri ãnajẽrẽ cacotemiatana jĩcããrã na mena macããna macãpʉ etayuparã. Etarã yua, sacerdote majã quetiuparãrẽ na quetibʉjʉyuparã nipetiro narẽ cabaiatajere. .nU Bairo na caáto, atore bairo na ĩñupʉ̃ Jesús: —Yʉ uwieticõãña. Yʉ bairãrẽ bairo caãnarẽ atore bairo na ĩ quetibʉjʉrájá: “Galilea yepapʉ ánája. Topʉ Jesure cʉ̃ mʉjãã ĩñagarã,” na ĩ quetibʉjʉrájá —na ĩñupʉ̃ Jesús. Lo que contaron los soldados m Bairo na caátó, Jesús pʉame na jʉ̃goye buiaetayupʉ. Bairo buiaetari yua, caroaro mena na jẽniñupʉ̃. Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, carõmia pʉame cʉ̃tʉ na rʉpopaturi mena etanumurĩ cʉ̃ rʉporire pããñarĩ ũpũñuparã, bʉtioro qũĩroarã. SlBairo cʉ̃ caĩquetibʉjʉro tʉ̃go, carõmia pʉame yoaro mee acoásúparã. Uwirã, bairi tunu tie quetire tʉ̃goʉseanirĩ atʉcoásúpa, jãã, Jesús cʉ̃ cabuerãrẽ quetibʉjʉráná. `k9Bairo ĩña yaparori bero, tunu ánája macãpʉ. Cʉ̃ cabuerãrẽ atore bairo na quetibʉjʉrájá: “Merẽ caticuupi Jesús. Bairi mʉjãã jʉ̃goye Galilea yepapʉ ágʉmi. Topʉ mʉjãã cotegʉmi,” na ĩ quetibʉjʉrájá. Bairo na camasĩpeere yʉ quetibʉjʉ atíapʉ —na ĩ quetibʉjʉyupʉ ángel María Magdalenajããrẽ. LjAtore maniñami. Merẽ caticoami tunu, mʉjããrẽ cʉ̃ caĩquetibʉjʉ jʉ̃goyeticũrĩcãrõrẽ bairo. Atopʉ asá mai. Ĩñañijate cʉ̃rẽ na cacũmiatatore. Catiri, atore maniñami. }isBairo na cabaiãno, ángel pʉame carõmia topʉ caĩñarã etarãrẽ atore bairo na ĩñupʉ̃: —Mʉjãã, uwieticõãña. Yʉ masĩña mʉjãã caátigarijere. Jesús yucʉpãĩpʉ na capapuaturocamiatacʉre qũĩñagarã mʉjãã baiya. hBairi soldaua, bairo cʉ̃ cabairo ĩña yua, nanarĩ bʉtioro cʉ̃ uwiyuparã. Cariacoatanarẽ bairo baicũmucoasuparã. gÁngel pʉame asiyajãñuñupʉ̃, bʉpo cʉ̃ cayaberijere bairo. Cʉ̃ jutii cʉ̃ã cabotirije nieve cabaurore bairo bauyuparo. ofWBairo na caátó, jĩcãʉ̃ ángel, Diotʉ caatíatacʉ pʉame ruietayupʉ. Bairo cʉ̃ caruietaro yua, yepa bʉtioro majũ yuguiyuparo. Bairo cabairo, ángel pʉame Jesús rupaʉri ãnajẽrẽ na cacũrocaatapaʉre etanʉcãñupʉ̃. Bairo etanʉcã yua, ti opere na cabiaatatiire tunerocacõãñupʉ̃. Bairo áti yaparo, ti ʉ̃tã tii buire ruiyupʉ. |e sCabero yerijãrĩcã rʉ̃mʉ bero macã rʉ̃mʉ, cabusuripaʉaca caãno, ape semana caãni jʉ̃gori rʉ̃mʉ majũ, María Magdalena, bairi apeo María cawãmecʉco mena Jesús rupaʉri ãnajẽrẽ na cacũrocaatapaʉpʉ ĩñarásúparã. LdBBairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, sacerdote quetiuparãjãã acoásúparã Jesús rupaʉri ãnajẽrẽ na cacũrocaatapaʉpʉ. Topʉ etarã, ʉ̃tã, capairi tii na catubiatori tii buire caroaro jʉgobiacõãñuparã, “Aperã na capãata, marĩ ĩñamasĩbujiorã,” ĩrã. Bairo átiri, soldauare na cũñuparã.9ckAPilato pʉame bairo na ĩñupʉ̃: —Ãnoa soldauare na neánája. Cʉ̃ ãnacʉ̃rẽ na carocaatapaʉre caroaro mʉjãã carotiro cãrõ na coteáto —na ĩñupʉ̃. tba@Bairi atore bairo mʉ caáto ñuña: Mʉ ʉ̃mʉarẽ cʉ̃ ãnacʉ̃ rupaʉri na cacũrocaatapaʉre itia rʉ̃mʉ majũ na coterotiya, Jesús cʉ̃ cabuerã ñamipʉ yasiori cʉ̃ rupaʉ ãnajẽrẽ na canerutietiparore bairo ĩrã. Bairo cʉ̃ cabuerã bairo na caápata, cabero camasãrẽ, “Merẽ catiupi,” na ĩtobujiorãma. Bairo na caĩtoata, jõpʉame roro baibujioro cʉ̃ caĩtojʉ̃gorique netõjãñurõ ati yepapʉre —qũĩñuparã sacerdote quetiuparãjãã Pilatore. qa[?Bairo cʉ̃tʉ eta, atore bairo qũĩñuparã: —Jãã Quetiupaʉ, jãã tʉ̃goñabocaapʉ Jesús, caĩtopai ãnacʉ̃ cʉ̃ caĩrĩqũẽrẽ. “Cariacoatacʉ nimicʉ̃ã, itia rʉ̃mʉ bero yʉ catigʉ tunu,” jãã ĩtowĩ. +`O>Bairo ti rʉ̃mʉ bero, yerijãrĩcã rʉ̃mʉ pʉamerẽ sacerdote majã quetiuparã, bairi fariseo majã mena jĩcãrõ tʉ̃ni ásúparã Pilato tʉpʉ. L_=Bairo José cʉ̃ caámiatacʉ̃ãrẽ, María Magdalena bairi apeo María cawãmecʉco cʉ̃ã topʉ tuari Jesure cʉ̃ carocatato riape ruicõãñuparã. La guardia ante el sepulcro de Jesús Q^Bairo ti rʉ̃mʉ canaioatípaʉ caãno José cawãmecʉcʉ, Arimatea macã macããcʉ̃ etayupʉ. Cʉ̃ pʉame pairo apeyere cacʉ̃goʉ ãmi. Tunu bairoa Jesús yaye bʉsʉriquere catʉ̃goʉsaʉ ãmi. 7Zg8Jĩcãõ na mena macããcõ ãñupõ María Magdalena cawãmecʉco. Apeo, María, Santiago bairi José paco ãñupõ. Apeo Zebedeo pũnaa paco ãñupõ. Jesús es sepultado $YA7Bairi Jesure cajʉátinemorĩcãrã carõmia capããrã, Galileapʉ Jesure cabapacʉtiatíatana pʉame jõpʉ̃ã tuari qũĩñacõã nucũñuparã. X 6Bairi soldaua quetiupaʉ capitán, bairi cʉ̃ ʉ̃mʉa Jesure caĩñacoterã cʉ̃ã yepa cayuguirijere, bairi nipetiro tie cabairijere ĩñarã, bʉtioro uwiri atore bairo ãmeo ĩñuparã: —¡Cariapea ãni, Jesús, Dios Macʉ̃ majũ nimiupĩ! \W15Bairo bairã, witicoámá, Jesús cariacoamiatacʉ tunu cʉ̃ cacatinemorõ bero. Tocãrõã Jerusalén caroa macãrẽ etari jããwã yua. Bairo capããrã camasã cʉ̃ã ti macãrẽ na caãnorẽ ĩñawã. V54Camasã cariaricarã na cayarica opee cʉ̃ã to majũã pããcoásuparo. Bairo pããcoa yua, cariaricarã, Dios yarã pʉame tunu catitunucõãma. 8Ui3Tipaʉ caãno, templo wii arʉare ẽñotaricaro jutii asero carecomacã woocõã ruiásúparo. Yepa cʉ̃ã bʉtioro yuguiwʉ. Ʉ̃tã rupa cʉ̃ã waticoápʉ tie majũã. XT)2Jesús pʉame bʉsʉrique tutuaro mena ĩ wisiotʉsa, riacoásúpʉ yua. uSc1Bairo cʉ̃ caáto ĩña, aperã cʉ̃tʉ macããna pʉame bairo qũĩñuparã: —Bairo ápericõãña mai. Cʉ̃ caĩrĩjẽrẽ tʉ̃gori, ¿Elías ãnacʉ̃ cʉ̃ cʉ̃ netõʉ̃ acʉ́ati? Marĩ ĩñacoteroa mai —qũĩñuparã. dRA0Ĩcõã yua, na mena macããcʉ̃ jĩcãʉ̃ carupajitia mena ʉse oco, cajʉ̃gũẽatajere yosene ásúpʉ. Bairo átícõã, yucʉ yapapʉ ti jitiare jiyaturi, tiere cʉ̃ ñumʉgõ joyupʉ, cʉ̃ etiáto, ĩ. 8Qi/Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, to macããna pʉame bairo ãmeo ĩñuparã na majũ: —¡Jã, tʉ̃goñijate! Ãni Jesús, profeta Elías ãnacʉ̃rẽ cʉ̃ pii ĩñami. jPM.Tipaʉ caãno, Jesús pʉame bʉsʉrique tutuaro mena atore bairo ĩñupʉ̃: “Elí, Elí, ¿lema sabactani?” (Ti wãme pʉame ĩrã, “Yʉ Pacʉ Dios, yʉ Pacʉ Dios, ¿nopẽĩ yʉ mʉ aweyocoátí?” ĩgaro ĩña.) .OU-Merẽ yua, pasaribota caãno, caãno tʉsaroa naitĩãcoapʉ ati yepa nipetiropʉ. Yoaro naitĩãwʉ̃. Ñamicã, tres de la tarde caãno majũ tunu busuwʉ. {No,Bairi jerutiri majã, Jesús mena na capapuatuatana cʉ̃ã tore bairo roro qũĩñuparã. Muerte de Jesús bM=+Dios mena tʉ̃goñatutuaricʉmi. Bairi Dios pʉame cariapea cʉ̃rẽ cʉ̃ camaiata, cʉ̃rẽ cʉ̃ netõõgʉmi. “Dios macʉ̃ yʉ ãniña,” marĩ ĩwĩ —qũĩ epeyuparã sacerdote quetiuparãjãã Jesure. &LE*—Aperãrẽ na netõũpĩ. Bairo na netõmicʉ̃ã, ãmerẽ cʉ̃ majũã netõmasĩẽtĩñami. Israel yepare quetiupaʉ rey majũ cariapea cʉ̃ caãmata, ¡cʉ̃ majũã cʉ̃ camasĩrĩjẽ mena atore ruiatíbujioʉmi! Bairo cʉ̃ caruiapáta, cariape marĩ tʉ̃gogarã. RK)Torea bairo qũĩ epeyuparã sacerdote majã quetiuparã, bairi Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ cajʉ̃gobueri majã, bairi cabʉtoa camasĩrã cʉ̃ã. Atore bairo qũĩñuparã: BJ}(Roro majũ atore bairo qũĩñuparã: —¡Mʉ, templo wiire roca yaparori, itia rʉ̃mʉ bero ape wii cawãma wiire caqũẽnomasĩgaʉ ãnirĩ, mʉ majũã netõña! ¡Dios Macʉ̃ majũ mʉ caãmata, yucʉpãĩpʉ ãnimicʉ̃ã, atopʉ ruiasá! —qũĩ epeyuparã to macããna caĩñanetõánucũrã pʉame. I'Bairo yucʉpãĩpʉ papuaturicʉ Jesús cʉ̃ caãno yua, camasã canetõánucũrã pʉame Jesure qũĩroaena, na rʉpoare yureyuparã. 6He&Bairi Jesús mena yucʉpãĩpʉ papuatureyuparã pʉgarã caʉ̃mʉa jerutiri majãrẽ. Jĩcãʉ̃ cariape nʉgõãrẽ, apei caãcõ nʉgõãrẽ na papuatuyuparã. (GI%Tunu bairoa Jesús rʉpoa buire yucʉpãĩ woaturicapãĩrẽ papuatuyuparã, Jesure na cʉ̃ capajĩãrotirique wapare nipetiro camasã na ĩñao joroque ĩrã. Tipãĩrẽ atore bairo ĩ woaturique tusayuparo: ÃNI, JUDÍO MAJÃ QUETIUPAɄ REY NIÑAMI, ĩrĩqũẽ tusayuparo. GF$Bairo áti yaparo, topʉ ruiri, Jesure qũĩña coteyuparã. CE#Bairi soldaua yucʉpãĩpʉ Jesure cʉ̃ papuatu nʉcõrĩ bero, número tiirire ãmeo wẽnuniñuparã. Bairo átiri, na majũ masĩñuparã Jesús jutii ãnajẽrẽ canepaʉre. D7"Bairo etarã, ʉse ocore, mirra bʉʉrije cabairije ũnie mena asuyariquere Jesure cʉ̃ tĩãmiñuparã. Jesús pʉame tiere etiñarĩ etigaesupʉ. C !Bairo átí yua, Gólgota buropʉ etayuparã. (Gólgota ĩgaro, “La Calavera” o “Rʉpoa coro buro” ĩgaro ĩña.) ?Bw Bairo áná, bócaetayuparã jĩcãʉ̃ caʉ̃mʉ, Simón cawãmecʉcʉ, Cirene yepa macããcʉ̃rẽ. Bairo Simorẽ bócaetari cʉ̃ pʉsarotiyuparã, Jesús yucʉpãĩrẽ. }AsBairo Jesure roro cʉ̃ átiepe yaparo yua, cʉ̃rẽ na cajãatajere cʉ̃ tuweneñuparã. Cʉ̃ jutii majũ pʉamerẽ cʉ̃ jããñuparã tunu. Bairo áti yaparo, cʉ̃ neásúparã, yucʉpãĩpʉ cʉ̃ papuaturáná. Jesús es crucificado }@sBairo áticõã, cʉ̃ ʉcoo eyotuepeyuparã. Tunu bairoa cʉ̃ yucʉacarẽ nerĩ, cʉ̃ rʉpoare payuparã. Bairo neña yaparo, cʉ̃ jutirore weri, apero cajũãrõ, quetiupaʉ rey cʉ̃ cajãñarõ ũnorẽ cʉ̃ jããñuparã. X=)Gobernador cʉ̃ carotirã soldaua pʉame Jesure cʉ̃ neásúparã pretorio cawãmecʉti wii macã yepa recomacãpʉ. Topʉ etarã, na baparãrẽ na piineñoñuparã, Jesure roro cʉ̃ átiepegarã. M~]}|{y)ywxvvutQsrqxpXoon8mlkkGj{ihgg'fe0d7ccQb`` _.^]\[ZZ/Y XXWVkUTSRQP|NMMKKIIGEDDCCrAA@?x>=~=r;_:9877c65)4o32282,0//4/(--,+*)X(j'(&Z%$}#s"=!p q5yL;RDL1f-nu " A !ZM D  Bairo cʉ̃ caĩrõ bero acoásúparã yua. Bairo áná yua, camasãrẽ, “Roro mʉjãã caátinucũrĩjẽrẽ tʉ̃goña yapapuari tʉ̃goña wasoaya. Dios yaye bʉsʉrique pʉamerẽ tʉ̃goʉsajʉ̃goya,” na ĩ quetibʉjʉ ñesẽãñuparã. PC Bairi di macã macããna ũna mʉjãã cabapacʉto na caboeticõãta, o mʉjãã yaye quetire na catʉ̃gogaeticõãta, na mena ãmerĩcõãña. Bairi na ya macãrẽ witiáná, na macã ñerĩrẽ mʉjãã rʉpo jutii macããjẽrẽ mʉjãã paregarã, “Roro jããrẽ mʉjãã átiapʉ,” ĩrã —na ĩ joyupʉ Jesús. oBW Bairo na ároti yaparo, atore bairo na ĩñupʉ̃: —Noo mʉjãã cañesẽãrõpʉ jĩcã wii ũnorẽ etarã, toa tuacõãña, ti macãpʉ mʉjãã caãni rʉ̃mʉrĩ cãrõ. Capee wiiripʉ patowãcõ ñesẽãẽtĩcõãña. cA? Tunu rʉpo jutii na cacʉ̃gorije, na jutii na cajãñarĩjẽ jeto mena na árotiyupʉ. E@Tunu apeye na cacʉ̃gorije ũnierẽ na jeárotiesupʉ. Bairi wasopoa, apeye ũnierẽ na cajããrĩ poa, pan, dinero cʉ̃ãrẽ na jeárotiesupʉ. Na tuericʉ jetore na neárotiyupʉ. M?Bairo jĩcã rʉ̃mʉ na neñoñupʉ̃ Jesús cʉ̃ caquetibʉjʉrotijoparã pʉga wãmo peti rʉpore pʉga pẽnirõ majũ caãnarẽ. Bairo na bese yaparo yua, tocãnacã macãã, pʉgarã jeto na árotiyupʉ. Mai, na caápáro jʉ̃goye na joyupʉ masĩrĩqũẽrẽ, wãtĩ yeri pũnarẽ wiyomasĩrĩqũẽ majũrẽ. ]>3“Cʉ̃rẽ cariapea ĩñami,” to macããna camasã na caĩtʉ̃goʉsaetie jʉ̃gori, tʉ̃goñarĩqũẽ pairi tʉ̃goñacõã maniásupʉ Jesús. Jesús envía a los discípulos a anunciar el reino de Dios ~=uBairi cʉ̃ ya macã macããna cʉ̃ caquetibʉjʉrijere cariape na catʉ̃gogaetoi, capee caroa cʉ̃ caátijẽñomasĩrĩjẽrẽ topʉre áti ĩñoesupʉ Jesús. Jĩcããrã cariarã jetore cʉ̃ wãmo mena na pãñarĩ na catioyupʉ. 9<kBairo na catʉ̃gogaeto ĩña, atore bairo na ĩñupʉ̃ Jesús: —Profeta majã tocãnacãʉ̃pʉrea na ĩroanucũñama camasã nipetiro na cañesẽãrõpʉ. Na ya macã macããna, bairi na ya wii macããna majũ roque na boetinucũñama. Na yarã jeto na ĩroaetinucũñama —na ĩñupʉ̃ Jesús. ];3¿Ãni, yucʉpãĩrĩ mena rocapata ũnierẽ caqũẽnoʉ macʉ̃ mee cʉ̃ ãniñati? ¿Marĩ mena macããcõ, María macʉ̃ mee cʉ̃ ãniñati? Bairi, ¿Santiago, José, Judas, Simón jʉ̃gocʉ mee cʉ̃ ãniñati? Cʉ̃ marĩ masĩjãñuña. Bairi, ¿marĩ mena macããna rõmirĩ jʉ̃gocʉ mee cʉ̃ ãniñati? —ãmeo ĩ jẽniñañuparã na majũ. Bairi Jesure qũĩroagaetiri, cʉ̃ ya macã macããna pʉame cʉ̃ caquetibʉjʉrijere tʉ̃gogaesuparã. ,:QEta, yerijãrĩcã rʉ̃mʉ caãno ti yepa macããna na cañubueri wiire jããñupʉ̃, na quetibʉjʉgʉ. Bairo cʉ̃ caquetibʉjʉro tʉ̃go, camasã capããrã tʉ̃gocõã maniásuparã. Atore bairo ĩñuparã: —Ãnia, caroaro jĩcãrõ tʉ̃ni quetibʉjʉyami. ¿Noopʉ atie caroaro cʉ̃ caquetibʉjʉmasĩrĩjẽrẽ cʉ̃ masĩñuparĩ? ¿Dope bairo átijẽñorĩqũẽ cʉ̃ãrẽ cʉ̃ átimasĩñuparĩ? 9 9Cabero, ti macãpʉ witi acoásúpʉ Jesús. Cʉ̃ cabuerã pʉame cʉ̃ mena ásúparã. Bairo witi acoátí yua, cʉ̃ ya yepa majũpʉ etayuparã. u8c+Bairo na catʉ̃goñamaniamiatacʉ̃ãrẽ, Jesús pʉame na ĩnemoñupʉ̃ tunu atore bairo: “Aperãrẽ na quetibʉjʉeticõãña cawĩmao cõ cacatiatajere,” na ĩñupʉ̃. Ĩ yaparo, ʉgariquere cõrẽ na nurotiyupʉ yua.7#*Bairo cʉ̃ caĩrõ, cõ pʉame jicoquei catitunurĩ wãmʉnʉcã ñesẽãcoasupo yua. Mai, pʉga wãmo peti rʉpore pʉga pẽnirõ cãnacã cʉ̃marĩ majũ cʉ̃goyupo. Bairo cõ cacatitunurõ ĩñarĩ, camasã pʉame bʉtioro tʉ̃goñacõã maniásuparã. "6=)Bairo jããeta yua, cõ ãnacõ wãmorĩrẽ ñerĩ, atore bairo cõ ĩñupʉ̃: —¡Talita cum! (Bairo ĩgaro ĩña: “Cawĩmao wãmʉnʉcãña.”) 55c(Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, nipetirã to macããna pʉame roro cʉ̃ bócaboyeticõãñuparã, “Merẽ yasicoaamo,” ĩrã. Bairo na cabaimiatacʉ̃ãrẽ, Jesús pʉame ti wiire na wiyocõã joyupʉ. Áti yaparo, cariacoataco ãnacõ cõ caãnopʉre jããcoasupʉ cõ ãnacõ pacʉa mena. G4'Bairo na cabairo ĩñarĩ, ti wiire jããrĩ bero, atore bairo na ĩñupʉ̃ Jesús: —Awaja otieticõãña mʉjãã. Atio cawĩmao baiyasietiyamo. Cãnio baiyamo —na ĩñupʉ̃ Jesús. 3/&Bairo Jairo ya wiipʉ na caetaro, ti wii macããna pʉame oti awaja ãñuparã. Cabaiyasiatacore bopacooro cõ cabairijere cõ ĩña otiyuparã. y2k%Bairo ĩcõã, Pedro, Santiago, cʉ̃ bai Juan ásúparã Jesús mena. Aperãrẽ na árotiesupʉ Jesús. t1a$Bairi Jesús cʉ̃ã cʉ̃ caĩrĩjẽrẽ tʉ̃goyupʉ. Bairo tʉ̃gori, atore bairo qũĩñupʉ̃ Jairore: —Jairo, tʉ̃go acʉaeticõãña. Dios cʉ̃ camasĩrĩjẽ jetore tʉ̃goñatutuaya —qũĩñupʉ̃ Jesús Jairore. 0 #Bairo cʉ̃ caĩãnitoyea, jĩcããrã etayuparã, Jairo ya wii macããna pʉame. Jairore qũĩ quetibʉjʉrã etayuparã: —Mʉ macõ merẽ baiyasicoaamo. Bairi tocãrõã cʉ̃ patowãcõña marĩrẽ cabueire —qũĩ quetibʉjʉyuparã Jairore. e/C"Bairo cõ caĩquetibʉjʉro bero, cõ ĩñupʉ̃ Jesús: —Yʉ yao, yʉ camasĩrĩjẽrẽ cariape mʉ tʉ̃goñaupa. Bairi mʉ riayere yʉ netõõcõãña. Tunu ácója ʉseanirĩqũẽ mena —cõ ĩñupʉ̃ Jesús. .!Bairo ĩñamacã cʉ̃ cabaiãno, cariamiataco pʉame, cõ cacatiatajere masĩrĩ, tunu bairi uwitʉ̃goñarĩ, Jesutʉ etayupo. Rʉpopaturi mena Jesús rʉpori tʉpʉ etanumuñupõ. Bairo etanumurĩ, nipetirije cõ cabaiatajere Jesure cʉ̃ quetibʉjʉyupo. n-U Bairo na caĩrõ tʉ̃gomicʉ̃ã, cõ ĩñamacãñupʉ̃, cʉ̃rẽ capãñaatacore masĩgʉ. o,WBairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, cʉ̃ cabuerã pʉame atore bairo qũĩñuparã Jesure: —Jãã cabuei, rita ãnoa camasã capããrã niñama. Bairi mʉ tunerocayama noo na caboro. Nana na caátiere mi bauya —qũĩñuparã. +Jesús pʉame, “Yʉ camasĩrĩjẽ jʉ̃gori jĩcãõ cõ cariaye cʉtiere yʉ netõãpʉ̃,” ĩ masĩñupʉ̃. Bairo masĩrĩ, atore bairo na ĩñupʉ̃ Jesús cʉ̃tʉ caãna camasãrẽ: —¿Noa na tuañaati yʉ jutirore? —na ĩ jẽniñañupʉ̃. 5*cBairo cõ caáto, tocãrõã jicoquei caticoasupo. Cõ cariípetirije riaye jãnacoasuparo. Bairi cõ pʉame tocãrõã masĩcõãñupõ cõ riaye canetõrĩjẽrẽ yua. ()IMai, cõ pʉame cariape tʉ̃goñañupõ Jesús cʉ̃ cariaye netõmasĩrĩjẽrẽ. Bairo cariape tʉ̃goñarĩ yua, “Cʉ̃ jutiro cayoaro yapaacarẽ yʉ capãñaata, yʉ caticoago,” ĩ tʉ̃goñañupõ. Bairo tiere ĩ tʉ̃goñarĩ, Jesús bero pʉame atíri, tore bairo ásupo. i(KBairo baicõã yua, tʉ̃goñañupõ cõ pʉame Jesús cʉ̃ camasĩrĩjẽrẽ, cʉ̃ cariaye netõrĩjẽrẽ. Bairo tiere tʉ̃goñarĩ, Jesús bero pʉame asúpo. Bairo cʉ̃ bero atí yua, cʉ̃ jutirore tuañañupõ. }'sCapããrã caʉcotiri majã cõ ʉcotimiñuparã. Na caʉcotimiatacʉ̃ãrẽ, cõ tʉ̃goesuparo. Bairo na caátimiatacʉ̃ãrẽ, jĩrĩã netõrõ roro majũ baiyupo. Tunu bairo cõ cacʉ̃gorijeacarẽ na nunire peyocõãñupõ ʉco wapa. &5Mai, na mena macããcõ jĩcãõ cariíjãnaecõ ãñupõ. Yoaro, pʉga wãmo peti rʉpore pʉga pẽnirõ cãnacã cʉ̃marĩ majũ tiere riayupo. %-Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, Jairo mena acoásúpʉ Jesús. Bairo cʉ̃ caátó, camasã pʉame ʉtabijaro majũ cʉ̃ ʉsayuparã Jesure. $-Atore bairo qũĩñupʉ̃: —¡Jesús, yʉ macõ riácópʉ baiamo! Mʉ wãmo mena cõrẽ ñigã peoñaʉ asá, cõ cacaticoaparore bairo ĩ. {#oBairo Jesús cʉ̃ camaa nʉcãrõ, cʉ̃tʉ etayupʉ caʉ̃mʉ jĩcãʉ̃, Jairo cawãmecʉcʉ. Jairo pʉame camasã na cañubueri wii sinagoga quetiupaʉ ãñupʉ̃. Torecʉ cʉ̃tʉ eta, rʉpopaturi mena eta numurĩ Jesure qũĩroayupʉ. I" Bairo cabero Jesús ti ʉtabʉcʉrare cʉ̃ capẽñaetaro, capããrã camasã cʉ̃ coteyuparã. Bairo cʉ̃ caetaro ĩña, cʉ̃ cacoteatana pʉame capããrã cʉ̃tʉ neñapoyuparã. 2!]Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, tunucoásúpʉ cʉ̃ ya macãpʉ. Topʉ etaʉ, nipetirã Decápolis na caĩrĩ macãã macããnarẽ na quetibʉjʉyupʉ Jesús cʉ̃ caátiatajere. Tiere tʉ̃gori nipetiro camasã tʉ̃go acʉacoasuparã. La hija de Jairo. La mujer que tocó la capa de Jesús  Bairo cʉ̃ caĩrõ, Jesús qũĩñupʉ̃ tunu: —¡Yʉ yaʉ, tuaya! ¡Mʉ ya macã pʉame tunu ácʉ́ja! Topʉ etaʉ, mʉ yarã to macããnarẽ na quetibʉjʉya marĩ Quetiupaʉ Dios mʉrẽ mairĩ caroaro mʉ cʉ̃ caátiatajere —qũĩñupʉ̃. Bairo na caĩrõĩ, Jesús pʉame cũmuarẽ ájããñupʉ̃ tunu cʉ̃ cabuerã mena. Bairo cʉ̃ caájããrõ, wãtĩ yeri pũnarẽ cacʉ̃gomiatacʉ pʉame bʉtioro qũĩñupʉ̃ Jesure: “¡Jesús, mʉ mena yʉ ágaya bʉtioro!” qũĩñupʉ̃. J Bairo na caquetibʉjʉro, bʉtioro Jesure cʉ̃ uwiri, atore bairo bʉtioro qũĩñuparã: “¡Tunu ácʉ́ja mʉ caatíatatopʉ!” qũĩñuparã Jesure to macããna, Gerasa yepa macããna. J Bairo baicõã, caĩñaatana pʉame, na quetibʉjʉyuparã caetarãrẽ. Wãtĩ yeri pũnarẽ cacʉ̃gomiatacʉ cʉ̃ cabaiataje, bairi yesea na cabaiataje cʉ̃ãrẽ na quetibʉjʉyuparã. >uBairo tiere tʉ̃gori, camasã pʉame ĩñarásúparã cabaiatajere. Bairo topʉ etarã, qũĩña acʉacoasuparã capããrã wãtĩ yeri pũnarẽ cacʉ̃gomiatacʉre. Cʉ̃ pʉame jutii jãñarĩ, caroaro tʉ̃goñarĩqũẽ mena ruiyupʉ. Bairi dope bairo cʉ̃ cabaiatajere masĩẽna, uwijãñuñuparã. jMBairo na cabairo ĩña, yeseare cacotemiatana pʉame acʉari acoásúparã. Macãpʉ etacoasuparã. Topʉ na quetibʉjʉyuparã nipetiro yesea na cabaiatajere. Macã tʉ̃ni macããna cʉ̃ãrẽ na quetibʉjʉyuparã. - Bairo na caĩrõ tʉ̃go, “¡Jaʉ! Topʉ ánája toroque,” na ĩñupʉ̃ Jesús, na ároti yua. Bairo cʉ̃ caĩrõ, wãtĩ yeri pũna pʉame caʉ̃mʉrẽ cʉ̃ witipeticoásúparã. Yeseapʉre jããrásúparã. Bairo yeseare na cajããrĩpaʉ yua, yesea ʉ̃tãʉ̃ bui caãnimiatana pʉame mecʉ̃rã ʉtabʉcʉrapʉ atʉre ñañuacoásúparã. Bairi yua, ruapeticoasuparã yesea pʉame. >u Bairo na caʉgaãno, wãtĩ yeri pũna pʉame atore bairo bʉtioro qũĩñuparã Jesure: —¡Yeseapʉre jããrẽ jãárotiya! Napʉre jãã jããgarã —bʉtioro qũĩñuparã. Y+ Mai, totʉ ʉ̃tãʉ̃pʉ capããrã yesea nurĩcãrã ʉgarã ásuparã. hI Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, qũĩ jẽniñañupʉ̃ Jesús wãtĩ yeri pũnarẽ: —¿Ñamʉ mʉ wãmecʉtiyati? Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, qũĩñupʉ̃ wãtĩ yeri pũna Jesure: —Jãã, capããrã jãã niña. Bairi yʉ wãme, Legión yʉ ãniña. ¡Jããrẽ ape macãpʉ jãã mʉ joepa! —bʉtioro qũĩñupʉ̃ wãtĩ yeri pũna Jesure.  Jesús pʉame atore bairo qũĩñupʉ̃ wãtĩ yeri pũnarẽ: —¡Wãtĩ, jicoquei cʉ̃ witi ácʉ́ja! —qũĩñupʉ̃. Bairo cʉ̃ caĩrõã, wãtĩ yeri pũna cacʉ̃goʉ pʉame awajarique mena atore bairo qũĩ awajayupʉ: —¡Mʉ, Dios jõbui macããcʉ̃ macʉ̃ mʉ ãniña! ¿Ñerẽ ácʉ mʉ atíyati yʉtʉre? ¡Popiye yʉ cabaipeere ápericõãña! —bʉtioro qũĩñupʉ̃. c?Bairo Jesure cayoaropʉ ĩñajoʉna, cʉ̃tʉ atʉeta, rʉpopaturi mena etanumuñupʉ̃. nUBairi ʉmʉrecóo caãno cãrõ, ñami cʉ̃ãrẽ bairo roro ñesẽãcõãnucũñupʉ̃ ʉ̃tã yucʉ buiripʉ. Camasãrẽ na carericaropʉ awaja ñesẽãnucũñupʉ̃. Bairi ʉ̃tã ruparire ñosẽ ñesẽãnucũñupʉ̃. 1Mai, cʉ̃ pʉame ʉ̃tã wiiripʉ ninucũñupʉ̃. Cauwioʉ majũ ãñupʉ̃. Bairi camasã pʉame cʉ̃ ñesẽãrotietimiñuparã. Cʉ̃ wãmorĩrẽ, bairi cʉ̃ rʉpori cʉ̃ãrẽ ãpõã wẽẽrĩ mena nairõ cʉ̃ jiyanucũmiñuparã. Bairo na caátimiatacʉ̃ãrẽ, cʉ̃ pʉame ãpõã wẽẽrĩrẽ tʉ̃gãjure recoanucũñupʉ̃. Bairi ni ũcʉ̃ cʉ̃ átinetõnʉcã masĩẽsupʉ̃. >uBairo cʉ̃ camaa nʉcãrõ, caʉ̃mʉ jĩcãʉ̃, wãtĩ yeri pũna cacʉ̃goʉ pʉame cʉ̃tʉ etayupʉ. Camasãrẽ na carerica ʉ̃tã wiiripʉ caãniatacʉ cʉ̃tʉ etayupʉ.  !Cabero ti ʉtabʉcʉra ape nʉgõãpʉ pẽña etayuparã Jesujãã, Gerasa na caĩrĩ yepapʉ. Bairo eta yua, maa nʉcãñupʉ̃ Jesús. Z -)Cʉ̃ cabuerã pʉame cʉ̃ caáto ĩñaacʉacoasuparã. Atore bairo ãmeo ĩñuparã na majũ: —¡Ago tame! ¡Nocãrõ majũ cʉ̃ masĩñati Jesús! Wĩno, ocoturi cʉ̃ã cʉ̃ tʉ̃gocõãña.6 e(Cabero atore bairo na ĩñupʉ̃ Jesús cʉ̃ cabuerãrẽ: —¿Nopẽĩrã bʉtioro mʉjãã uwiyati? ¿Dios mena mʉjãã tʉ̃goña tutuaetiyati mai? —na ĩñupʉ̃. n U'Bairo na caĩrõ tʉ̃gowãcã, wãmʉnʉcãñupʉ̃ Jesús. Wãmʉnʉcã, wĩnorẽ jãnarotiyupʉ. Tunu bairoa oco turi cʉ̃ãrẽ: —¡Jãna átoja! —ĩñupʉ̃. Bairo cʉ̃ caĩrõ, jicoquei jãnapeticoasuparo yua. D &Mai, Jesús pʉame na caátó beroaca, cũmua cawaturo pʉame jutipoti buipʉ cãnijããcoasupʉ. Bairo cʉ̃ cabairoi, cʉ̃ cabuerã pʉame cʉ̃ wãcõñuparã. Cʉ̃ wãcõrĩ atore bairo qũĩñuparã Jesure: —¡Jããrẽ cabuei, ruarã marĩ baiya! ¿Mʉ tʉ̃goñaẽtĩñati jããrẽ? —qũĩñuparã.  '%Bairo na caátó yua, wĩno pairo papu atíjʉ̃goyuparo. Bairo capapuro ocoturi pairo atíjabejããñuparõ, cũmua ruagari tʉ̃nipʉ yua. V%$Bairo cʉ̃ caĩrõ bero, cʉ̃ cabuerã ájããñuparã cũmua cʉ̃ cajãatacapʉ, ape nʉgõãpʉ pẽñagarã. Bairo na caátó, aperã cʉ̃ã na cũmu rupaa mena Jesujãã bero ʉsa asúparã. 8i#Cabero ti rʉ̃mʉ muipʉ cʉ̃ cajããtõ, Jesús pʉame atore bairo na ĩñupʉ̃ cʉ̃ cabuerãrẽ: —Jito, ati ʉtabʉcʉra ape nʉgõãpʉ marĩ pẽña átóca. {o"Dise ũnie quetibʉjʉriquere ĩcõñaetiri na quetibʉjʉesupʉ. Baipʉa, aperã na camano na catʉ̃goetopʉ cʉ̃ cabuerã pʉamerã nipetiro caroaro tʉ̃gojĩãtipetiricaro na quetibʉjʉnucũñupʉ̃. Jesús calma el viento y las olas H !Torea bairo jeto capee wãme ĩcõñarĩ na quetibʉjʉnucũñupʉ̃ Jesús nipetiro camasã cʉ̃tʉ catʉ̃gorã etarãrẽ. Na camasĩjĩãtiparo cãrõ caroaro na quetibʉjʉyupʉ. Mostaza na caĩrĩ apeacarẽ jĩcãʉ̃ cʉ̃ wesepʉ cʉ̃ caotericaacarẽ bairo niña Dios cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉ. Tia apeacã pʉame õcããcã majũ nimirõcʉ̃ã, cabero puti bʉtiátó, pairicʉ majũ áya, nipetirije wesepʉ oterique netõrõ. Paca majũ rʉpʉri cʉtiya. Bairi minia cʉ̃ã tii yucʉ rʉpʉripʉre na ria batiirire qũẽnorĩ nicõãmasĩñama. Torea bairo niña Dios cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉ cʉ̃ã,” na ĩcõña quetibʉjʉyupʉ Jesús. El uso que Jesús hacía de las parábolas  Ĩ quetibʉjʉ yaparo, atore bairo na ĩnemoñupʉ̃ Jesús tunu cʉ̃tʉ catʉ̃gorã etarãrẽ: “¿Dope bairo mʉjããrẽ yʉ masĩõñati Dios cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉre? ¿Di wãme ũnorẽ ĩcõñarĩ mʉjããrẽ yʉ quetibʉjʉyati? oWTi rupaa cabʉtiro ĩña, jeimi tiere caotericʉ, ‘Tocãrõã bʉti yaparoya,’ ĩ. Torea bairo Dios yaye macããjẽrẽ quetibʉjʉrique cʉ̃ã niña,” na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús. La parábola de la semilla de mostaza 9Putiro, yoaro mee pũũ witiro. Pũũ witi yaparo, carupa jatí jeñarõ. Carupa jatí jeña yaparo, caríca wiyoro, tie bʉti carupa rupaa jeñarõ. r]Ote yaparori bero, tie otere ĩñapeocõã ãmeimi. Bairi tocãnacã ñamia cãnii, tocãnacã rʉ̃mʉa ãnicõã, cʉ̃ cabaitoye, cʉ̃ caoterique pʉame puticoato. Bairi cʉ̃ pʉame dope bairo bairi caputirore masĩẽcʉ̃mi. :~mĨ yaparo atore bairo na ĩ quetibʉjʉnemoñupʉ̃ tunu: “Dios yaye macããjẽrẽ quetibʉjʉrique, jĩcãʉ̃ camasocʉ yepapʉ otere cʉ̃ caoterijere bairo niña: }5Tunu atore bairo na ĩnemoñupʉ̃ Jesús: “Yʉ caquetibʉjʉrijere mʉjãã catʉ̃gopeoata, Dios pʉame mʉjããrẽ masĩõnemogʉmi tunu yʉ caquetibʉjʉrijere. Bairo tʉ̃gomirãcʉ̃ã, petoaca mʉjãã catʉ̃gopeoata roque, cabero mʉjãã camasĩmiatajere mʉjãã masiriticõãgarã. Bairi caroaro cariape tʉ̃gopeoya,” na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús. La parábola de la semilla que crece |{Mʉjãã caãmoocʉna mʉjãã ãniña. Bairi ãmerẽ yua, mʉjããrẽ yʉ caquetibʉjʉatajere tʉ̃goãmewiyoya mʉjãã yeripʉ.” z1Na cajĩñaworipaʉ nipetiro baugaro caĩñamaniataje. Torea bairo ape rʉ̃mʉpʉ camasã nipetiro ãme camasĩã manierẽ masĩpeticoagarãma. y7Ĩ yaparo, atore bairo na ĩ quetibʉjʉnemoñupʉ̃ Jesús tunu: “¿Camasã carupapata rocapʉ, o cama rocapʉ jĩñaworiquere na cũñati? Tore bairo cũẽtĩnucũñama. Jõbuipʉ roque cũnucũñama camasã, nipetiro cajããetarã na caĩñamasĩparore bairo ĩrã. _x7Bairãpʉa, aperã roque Dios yaye quetire ʉseanirõ tʉ̃goyama. Na yeri pũnapʉ cariape tʉ̃gopeori, tiere tʉ̃goʉsayama. Caotei cʉ̃ caoterique ape rupaa, caroa yepapʉ cañarĩcã rupaare bairo niñama. Jĩcã jatí treinta rupaa majũ rícacʉsuparo. Ape jatí sesenta rupaa majũ rícacʉsuparo. Ape jatí cien majũ rícacʉsuparo. Torea bairo niñama Dios yayere catʉ̃goʉsanucũrã pʉame,” na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús. La parábola de la lámpara aw;Tunu aperã camasã Dios yaye quetire, ‘Jaʉ,’ na caĩrõ bero, apeye ũnie pʉamerẽ bʉtioro tʉ̃goña macãñama. Ati yepa macããjẽ wapatarique ũnierẽ, bairi caroaro na caãnigarije cʉ̃ãrẽ tʉ̃goñañama bʉtioro. Bairi Dios bʉsʉriquere tʉ̃goña masiriticõãñama. Caroaro caánarẽ bairo na caáperoi, caríca bʉtimasĩẽtĩẽrẽ bairo niñama. Bairi naa, caotei cʉ̃ caoterique ape rupaa pota watoapʉ cañarĩcã rupaare bairo niñama. vqu[Tunu aperã camasã Dios yaye quetire ʉseanirõ tʉ̃go, jicoquei, ‘Jaʉ,’ ĩñama. Bairo bomirãcʉ̃ã, bairãpʉa na yeripʉ caroaro cʉ̃ yʉetiyama. Capútirije canʉcõmanajẽrẽ bairo niñama. Bairi roro na cabairo caãno, o Dios yaye quetire na catʉ̃goʉsaro jʉ̃gori aperã narẽ na caĩñatero ĩñarã, yoaro mee jãnañama Dios yaye quetire yua. Dios mena yoaro ãmerĩñama. Naa, caotei cʉ̃ caoterique ape rupaa ʉ̃tã buipʉ cañarĩcã rupare bairo niñama. ttsaÃmerẽ yua, mʉjããrẽ yʉ quetibʉjʉgʉ caroaro ĩcõñarĩ caotei quetire camasãrẽ yʉ caquetibʉjʉatajere: Camasã jĩcããrã Dios yaye quetire tʉ̃goyama. Bairo tʉ̃gomirãcʉ̃ã, tʉ̃gomasĩẽtĩñama. Dios bʉsʉriquere na catʉ̃goatato beroaca, wãtĩ pʉame uwaro eta, jecõãñami na camasĩbujioatajere. Minia na cawʉje ʉgaricarore bairo etanecõãñami wãtĩ, na camasĩbujioatajere. Na pʉame caotei cʉ̃ caoterique maapʉ cañarĩcã rupaare bairo niñama. r4qa Bairo ĩ quetibʉjʉ yaparo, atore bairo na ĩ quetibʉjʉyupʉ tunu: “¿Caotei cʉ̃ caátajere ĩ cõñarĩ mʉjããrẽ yʉ caquetibʉjʉatajere mʉjãã tʉ̃gomasĩẽtĩati? Tiere mʉjãã camasĩẽtĩcõãta, ¿Dope bairo rita ape wãmerẽ mʉjãã masĩcʉti? Mʉjãã masĩẽna. p  Na pʉame cacaapee cʉ̃gorã nimirãcʉ̃ã, Dios cʉ̃ caátiere ĩñamasĩẽtĩñama. Tunu bairoa cʉ̃ yaye quetire tʉ̃gomirãcʉ̃ã, tiere tʉ̃gomasĩẽtĩñama. Bairi Diore, ‘Jãã mʉ netõõwã,’ qũĩẽtĩnucũñama. Torena, carorije wapa cacʉ̃gorã tuayama Dios cʉ̃ caĩñajoro yua,” na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús. Jesús explica la parábola del sembrador ;oo Bairo na caĩrõ tʉ̃go, atore bairo na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús: “Dios cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉ macããjẽrẽ tirʉ̃mʉpʉ macããna na catʉ̃goetajere mʉjãã roquere mʉjãã masĩõñami. Aperã tiere na camasĩrõrẽ boetiyami. Torecʉ, ape wãme ĩcõñarĩ na quetibʉjʉ rotiyami Dios. Ln Cabero Jesús jĩcãʉ̃ã cʉ̃ caãno, cʉ̃tʉ macããna bairi cʉ̃ cabuerã cʉ̃ã cʉ̃tʉ eta yua, atore bairo qũĩ jẽniñañuparã: “¿Dope ĩgaro to ĩñati caotei queti?” *mM Ĩ quetibʉjʉ yaparo, atore bairo na ĩnemoñupʉ̃ tunu: “Mʉjãã caãmoocʉna mʉjãã ãniña. Bairi ãmerẽ yua, mʉjããrẽ yʉ caquetibʉjʉatajere tʉ̃goãmewiyoya mʉjãã yeripʉ,” na ĩñupʉ̃ Jesús cʉ̃tʉ catʉ̃gorã etarãrẽ. El porqué de las parábolas lCabero ape rupaa pʉame caroa yepapʉ ñañuparõ. Cabero puti, bʉticoasuparo. Bairo bʉtiátó, jĩcã jatí treinta rupaa majũ rícacʉsuparo. Ape jatí sesenta rupaa majũ rícacʉsuparo. Ape jatí cien majũ rícacʉsuparo,” na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús. zkmCabero cʉ̃ cawẽbatoro, ape rupaa pota yucʉ watoapʉ ñañuparõ. Cabero pota yucʉ pʉame cabʉtinetõrõ, tie oterique pʉame caroaro pútimasĩẽsuparo. Pota yucʉ pʉame otere bʉtibiacõãñuparõ. Bairi rícamani yucʉ ásuparo. j-Bairo tie oterique pʉame pútiatímii yua, yoaro mee riacoásúparo muipʉ cʉ̃ caasijĩãrõĩ, dope bairo nʉcõõrĩ jomasĩẽtĩrĩ yua. !i;Cabero cʉ̃ cawẽbatoro, ape rupaa ʉ̃tã yepapʉ cayepa esemenirõpʉ ñañuparõ. Tie pʉame yoaro mee putimiñuparõ, cayepa esemenirõ caãnoi. lhQTopʉ eta, cʉ̃ oteriquere wẽbato otejʉ̃goyupʉ. Bairo caroaro cʉ̃ caotemiatacʉ̃ãrẽ, oterique jĩcã rupaa ñañuparõ maapʉ. Bairo maapʉ ti rupaa cañarõ ĩñarã, minia pʉame wʉruiatí, ʉgarecõãñuparã. g“Yʉ caquetibʉjʉrijere caroaro tʉ̃gopeoya. Jĩcã rʉ̃mʉ ásúpʉ jĩcãʉ̃ caʉ̃mʉ cʉ̃ wesepʉ, oteriquere otei ácʉ́. tfaBairo na cabairo, capee wãme ĩcõñarĩ na quetibʉjʉyupʉ Jesús. Atore bairo na ĩ quetibʉjʉyupʉ: e 9Cabero acoásúpʉ Jesús ʉtabʉcʉra tʉ̃nipʉ. Topʉ eta, camasãrẽ na quetibʉjʉ jʉ̃goyupʉ tunu. Mai, camasã capããrã majũ na caãnoi, Jesús pʉame cũmua turorica capairicapʉ ájããñupʉ̃. Cʉ̃tʉ catʉ̃gorã etarã pʉame peta paputiropʉ nucũñuparã. 6de#Noa ũna yʉ Pacʉ cʉ̃ carotirore bairo caána pʉame yʉ bairãrẽ bairo caãna, bairi yʉ bairã rõmirĩrẽ bairo caãna, bairi yʉ pacore bairo caãna niñama.Dc"Ĩ quetibʉjʉ yaparo, cʉ̃tʉ macããna caruirãrẽ na ĩñarĩ, atore bairo na ĩnemoñupʉ̃ tunu: —Ãnoa niñama yʉ pacore bairo caãna, bairi yʉ bairãrẽ bairo caãna. obW!Bairo na caĩrõ tʉ̃go, atore bairo na ĩñupʉ̃ Jesús cʉ̃rẽ caquetibʉjʉrãrẽ: —Naa, yʉ paco, yʉ bairã cʉ̃ã, yʉ yarã majũ na caãnimiatacʉ̃ãrẽ, aperã cʉ̃ã, yʉ yarãrẽ bairo caãna niñama. kaO Bairo macãpʉ na cacotenucũrõ, Jesutʉ macããna carupa beto caruiãmejorerã pʉame atore bairo qũĩñuparã Jesure: —Mʉ paco, mʉ bairã mʉ macãũparã. Macãpʉ mʉrẽ coterã átiuparã —qũĩñuparã Jesure. j`MBairo cʉ̃ caquetibʉjʉro bero, Jesús paco, bairi cʉ̃ bairã cʉ̃ã topʉ etayuparã. Eta yua, cʉ̃ caãni wii macãpʉa cʉ̃ cotenucũñuparã. Bairo cotenucũrã, cʉ̃ piirotiyuparã, cʉ̃ mena bʉsʉgarã. )_KMai, na pʉame qũĩ jʉ̃goyuparã: “Wãtĩ, cʉ̃ jããrĩcʉ̃mi Jesure.” Bairi tore bairo na ĩñupʉ̃ Jesús. La madre y los hermanos de Jesús X^)Bairo masiriyobojamicʉ̃ã, Espíritu Santore roro na cabʉsʉpaiata roquere, na masiriyobojaetigʉmi. Roro na cabʉsʉpairije wapa na cabuicʉtie nicõã ninucũgaro tocãnacã rʉ̃mʉa. Petietigaro.” &]E“Bairi cariape mʉjããrẽ ñiña: Cabʉsʉpairã dope bairo roro na caĩrĩjẽ tocãnacã wãmerẽ masiriyogʉmi Dios, cʉ̃rẽ na cajẽniata. k\OBairo ĩ quetibʉjʉ yaparo, cajerutiri majõcʉre ĩcõñarĩ atore bairo na ĩ quetibʉjʉnemoñupʉ̃ tunu: “Jĩcãʉ̃ wii upaʉ, catutuaʉ majũ, cʉ̃ ya wii macããjẽrẽ caroaro cʉ̃ caĩñacoteata, ni ũcʉ̃ cajerutiri majõcʉ cʉ̃ yayere jerutimasĩẽcʉ̃mi. Jerutimasĩĩmi baipʉa, ti wii upaʉre cʉ̃ cajiyajʉ̃goata. Bairo cʉ̃ jiyajʉ̃gori bero roque, ti wii macããjẽ nipetirijere jerutipeyo masĩcõãʉ̃mi,” na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús. *[MTore bairo Satanás, wãtĩã quetiupaʉ, cʉ̃ yarãrẽ na cʉ̃ caboeticõãta, ¿dope bairo cʉ̃ ãninetõʉ̃ati? Ãninetõmasĩẽcʉ̃mi. Yasicoacʉmi. lZQTunu bairoa jĩcã wii macããna na caãmeoboeticõãta, na cʉ̃ã caroaro ãnimasĩẽtĩñama. tYaQuetiupaʉ rey cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉ macããna na caãmeoboeticõãta, jĩcãrõ ãnimasĩẽtĩñama. uXcJesús pʉame masĩcõãñupʉ̃ na catʉ̃goñarĩjẽrẽ. Bairi cʉ̃tʉ na piijoyupʉ. Bairo piijo yaparo, ape wãme ĩcõñarĩ atore bairo na ĩñupʉ̃: “¿Dope bairo wãtĩ cʉ̃ majũã cʉ̃ acurocawiyo masĩcʉti?” nWUBairo Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ cabueri majã pʉame Jerusalén macã caatíatana, atore bairo ĩñuparã: “Dios jʉ̃gori mee, Beelzebú, wãtĩã quetiupaʉ majũ cʉ̃ camasĩõrĩjẽ jʉ̃gori wãtĩ yeri pũna, camasãrẽ caãnarẽ na acurewiyojo masĩĩmi Jesús. Beelzebú cʉ̃ jããrĩcʉ̃mi Jesure,” ĩñuparã. V{Bairo, “Mecʉ̃coayami Jesús,” camasã na caĩrĩjẽ quetire tʉ̃gori, cʉ̃ yarã pʉame cʉ̃ piirásúparã. U)Cabero wiipʉ jãásúpʉ Jesús tunu. Topʉ capããrã camasã neña etayuparã. Torecʉ, Jesús cʉ̃ cabuerã mena ʉgamasĩẽsupʉ. cT?Tunu cabero ãñupʉ̃ Judas Iscariote. Cʉ̃ pʉame ãñupʉ̃ Jesure cañerotipaʉ. Tocãrõã niñama Jesús cʉ̃ caquetibʉjʉrotijoparã, cʉ̃ cabesericarã yua. Acusan a Jesús de recibir su poder del demonio ^S5Tunu cabero ãñuparã Andrés, Felipe, Bartolomé, Mateo, Tomás, apei Santiago. Cʉ̃, Santiago, Alfeo macʉ̃ ãñupʉ̃. Tunu cabero ãñupʉ̃ apei Simón. Cʉ̃ pʉame celotea mena macããcʉ̃ ãñupʉ̃. kROTunu cabero ãñuparã Santiago, bairi cʉ̃ bai Juan cawãmecʉcʉ. Naa, Zebedeo pũnaa ãñuparã. Bairi Santiagore bairi Juarẽã qũĩñupʉ̃ Jesús tunu “Boanerges”. Mai, Boanerges, “Bupo Pũnaa” ĩgaro ĩña. HQ Bairi pʉga wãmo peti rʉpore pʉga pẽnirõ cãnacãʉ̃ majũ ãñuparã Jesús cʉ̃ caquetibʉjʉrotijoparã. Cajʉ̃goye ãñupʉ̃ Simón. Simorẽã qũĩñupʉ̃ tunu “Pedro”. XP)Bairo ĩ yaparo yua, wãtĩ yeri pũnarẽ wiyomasĩrĩqũẽrẽ na joyupʉ. 5OcBairo na caetaro ĩña, na beseyupʉ pʉga wãmo peti rʉpore pʉga pẽnirõ cãnacãʉ̃ majũ, cʉ̃ mena na cabapacʉtiparore bairo ĩ, tunu bairo na cajʉquetibʉjʉparore bairo ĩ. Bairo na bese yaparo yua, “Mʉjãã yʉ caquetibʉjʉrotijoparã mʉjãã ãnigarã,” na ĩñupʉ̃ Jesús. -NS Cabero Jesús ʉ̃tãʉ̃pʉ etari cʉ̃ cabueparã cʉ̃ caĩñajesorãrẽ na piineñojoyupʉ. Bairo cʉ̃ capiineñojoro tʉ̃go, cʉ̃ tʉpʉ etayuparã. (MI Jesús pʉame bairo na caĩrõ, mai camasã cʉ̃rẽ na camasĩrõ boetiri, tutuaro mena tiere na bʉsʉrotiesupʉ. Jesús escoge a los doce apóstoles KL Tunu bairo camasã wãtĩ yeri pũna cacʉ̃gorã Jesure na caĩñarõ cãnacãni, cʉ̃tʉ rʉpopaturi mena etanumurĩ atore bairo qũĩ awajayuparã: —¡Mʉ, Dios macʉ̃ mʉ ãniña! +KO Mai, capããrã camasãrẽ na catioyupʉ Jesús. Bairi aperã cariayecʉna cʉ̃ã ãmeo tuwori ʉtabijaro majũ cʉ̃ neñañuparã, Jesure cʉ̃ pãñagarã. J5 Bairo na caãmeotuworijere ĩña, na jʉ̃goye ʉtabʉcʉrapʉ na árotiyupʉ Jesús cʉ̃ cabuerãrẽ, cũmuarẽ na caqũẽnoyuparore bairo ĩ. I1Judea macããna, Jerusalén macããna, Idumea macããna, Rio Jordán ape nʉgõã macããna, Tiro bairi Sidón macã tʉ̃ni macããna, capããrã Jesús bero ʉsayuparã. Ti yepa macããna capããrã cʉ̃ caátijẽñorĩjẽ quetire tʉ̃gorã, Jesure qũĩñagayuparã. H Cabero ásúpʉ Jesús cʉ̃ cabuerã mena ʉtabʉcʉra tʉ̃nipʉ. Na bero ʉsayuparã capããrã Galilea yepa macããna. GBairo cʉ̃ caáto ĩñarã, fariseo majã pʉame ti wiire witi yua, neñañuparã quetiupaʉ Herode majã mena. Bairo neñarã, “¿Dope bairo marĩ ánaati, Jesure pajĩãgarã?” ãmeo ĩ bʉsʉpaijʉ̃goyuparã na majũ. Mucha gente a la orilla del lago 5FcBairi Jesús pʉame na asiayupʉ, na yeri na catʉ̃goñarĩjẽ na cawasoagaetie wapa jʉ̃gori. Bairo bai, atore bairo qũĩñupʉ̃ Jesús caricábʉricʉre: —Mʉ ricáre ñupoya. Bairo cʉ̃ caĩrõ, caricábʉricʉ pʉame cʉ̃ ricáre ñupooásupʉ. Tocãrõã cʉ̃ ricá ñucoasuparo yua. dEABairo ĩ yaparoʉ, atore bairo na ĩ jẽniñañupʉ̃ tunu Jesús to macããnarẽ: —¿Ñerẽ marĩ ánaati ati rʉ̃mʉrĩ ũnorẽ, camasã na cayerijãrĩ rʉ̃mʉrĩrẽ? ¿Cañurĩjẽrẽ marĩ ánaati, o carorije pʉamerẽ marĩ ánaati? —na ĩ jẽniñañupʉ̃. Bairo na cʉ̃ cajẽniñamiatacʉ̃ãrẽ, cʉ̃ yʉesuparã. ZD-Atore bairo qũĩñupʉ̃ caricábʉʉre Jesús: —Tiaya. Ato yʉ tʉpʉ asá. _C7Bairi to macããna pʉame Jesús cʉ̃ caátigarijere caroaro qũĩña ʉsayuparã, na quetiuparãrẽ bʉsʉjãgarã. “¿Yerijãrĩcã rʉ̃mʉrẽã cʉ̃ catioʉáti caricábʉʉre?” ĩ tʉ̃goñañuparã. |B sApe rʉ̃mʉ caãno tunu jããetayupʉ Jesús ñubuerica wiipʉ. Mai, topʉ ãñupʉ̃ jĩcãʉ̃ caricábʉricʉ. A1Tunu na ĩnemoñupʉ̃ Jesús fariseo majãrẽ: —Caroaro marĩ caãnipeere yerijãrĩcã rʉ̃mʉrẽ cũñupĩ Dios. Yerijãrĩcã rʉ̃mʉ pʉame marĩrẽ to rotiáto ĩ mee cũñupĩ Dios yerijãrĩcã rʉ̃mʉrẽ. Yʉ, Camasã Jʉ̃gocʉ ãnirĩ yʉ átirotimasĩña yerijãrĩcã rʉ̃mʉ cʉ̃ãrẽ camasã caroare na caátiãnipeere —na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús fariseo majãrẽ.@k?OBairo baiyuparo: Abiatar cawãmecʉcʉ ãnacʉ̃, sacerdote majã quetiupaʉ cʉ̃ caãno, David pʉame jããetayupʉ Dios ya wiire cʉ̃ ʉ̃mʉa mena. Ʉgariquere macããrã, jããetayuparã. Bairi pan ãñuparõ, caroa Dios yaye majũ na caĩcũrĩqũẽ jeto. Tie pããrẽ sacerdote majã jetore na ʉgarotiyupʉ Moisés ãnacʉ̃. Bairo sacerdote majũ jeto na caʉgarije caãnimiatacʉ̃ãrẽ, tie pããrẽ ʉgari bero, cʉ̃ ʉ̃mʉa cʉ̃ãrẽ na batonuñupʉ̃ David. x>iBairo na caĩtutiro tʉ̃go, atore bairo na ĩñupʉ̃ Jesús: —David ãnacʉ̃ queyamiácʉ́, ¿cʉ̃ caátajere na caquetibʉjʉcũrĩqũẽrẽ jĩcãni ũno mʉjãã ĩñaetinucũñati Dios ya tutipʉ? Mʉjãã ĩñanucũrã. j=MBairo na caáto ĩñarĩ, fariseo majã atore bairo qũĩ tutiyuparã Jesure: —¡Na ĩñañijate! ¿Mʉ cabuerã roro na caátiere miñaetiyati? Ati rʉ̃mʉ ũnorẽ paariquere bairo átiyama mʉ cabuerã, bairo trigo apeacarẽ jeʉgarã. Ati rʉ̃mʉ ũnorẽ caápericõãpee niña na caátie ũnierẽ —qũĩ tutiyuparã fariseo majã Jesure. W<'Cabero judío majã na cayerijãrĩ rʉ̃mʉ caãno Jesujãã netõásúparã weseripʉ. Bairo netõáná, Jesús cʉ̃ cabuerã pʉame queyari trigo apeacarẽ jeri cacatirijerea ʉgajʉ̃goyuparã. ;7Tunu bairoa ʉse oco cawãma qũẽnoyaparoriquere piojãẽtĩnucũñama camasã cabʉcʉ poa waibʉcʉ asero poapʉre. Bairo na caápata, ti poa wocoagaro, tie oco capãmʉrõĩ. Ti poa macããjẽ yasigaro. Bairi ʉse ocore cawãma qũẽnoyaparoriquere piojãnucũñama camasã cawãma poa mena —na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús fariseo majãrẽ. Los discípulos arrancan espigas en el día de reposo }}<|{&{y@xUwusrqqqonQmSlkkj/ihBgfYe dcba``}__^M]3\[}ZYY'XWV UTT'S^QPjNMULKJI\HGFF*EtD,D BwA@?{>P=Mai, Jesús cʉ̃ cabuerã pʉame ĩña acʉanetõcoasuparã. Bairi Pedro pʉame dope bairo ĩ masĩẽtĩrĩ, tore bairo ĩñupʉ̃. Z@- Bairo na caĩãno, Pedro pʉame atore bairo qũĩñupʉ̃ Jesure: —Jããrẽ cabuei, ¡atopʉ marĩ caãno ñumajũcõãña! Bairi itia wiipãĩrĩãcã majũ mʉjããrẽ jãã qũẽnobojagarã. Jĩcã wii mʉ ya wii, ape wii Moisés ya wii, ape wii Elías ya wii mʉjããrẽ jãã qũẽnobojagarã —qũĩñupʉ̃ Pedro Jesure. ?' Bairo cʉ̃ cabaiãno, Elías ãnacʉ̃, Moisés ãnacʉ̃ mena buiaetayuparã. Bairo buiaetarã yua, Jesús mena bʉsʉpẽninucũñuparã. >9 Cʉ̃ jutiro pʉame botiro baicoasuparo. Camasã coserique mena jutii botirije majũ na cacosero netõrõ botiyuparo. Asiyaʉ baicoasupʉ Jesús yua. p=Y Cabero, jĩcã wãmo peti jĩcã pẽnirõ cãnacã rʉ̃mʉrĩ bero Pedrore, Santiagore, Juarẽ na piiásúpʉ Jesús ʉ̃tãʉ̃ caʉ̃mʉarĩcʉ buipʉ. Bairo topʉ na caãno, Jesús pʉame cʉ̃ cabaurije wasoacoasupʉ. < { Bairo Jesús camasãrẽ na cʉ̃ caquetibʉjʉro bero, atore bairo na ĩnemoñupʉ̃ cʉ̃ cabuerã pʉamerẽ: —Cariape mʉjããrẽ yʉ quetibʉjʉya: Mʉjãã jĩcããrã, ato caãna, mʉjãã cariaparo jʉ̃goye mʉjãã ĩñagarã Dios cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉ tutuaro mena caetarore —na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús cʉ̃ cabuerãrẽ. La transfiguración de Jesús ];3&Bairi ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ yʉre tʉ̃goñabobori, “Jesús yaʉ yʉ ãniña,” ati yʉtea macããna carorã ricaati caánarẽ na cʉ̃ caĩquetibʉjʉgaeticõãta, yʉ cʉ̃ã, “Ãni, yʉ yaʉ niñami,” cʉ̃ ñi masĩẽtĩgʉ. Yʉ, Camasã Jʉ̃gocʉ, ati yepapʉ yʉ Pacʉ cʉ̃ camasĩrĩjẽ mena nemo yʉ catunuetaro, “Ãni, yʉ yaʉ niñami,” cʉ̃ ñi masĩẽtĩgʉ. Ángelea majã jõbui macããna, cañurã mena, tunu yʉ catunuetaro, bairo cʉ̃ ñimasĩẽtĩgʉ ni jĩcãʉ̃rẽ tʉ̃goñabobori, “Jesús yaʉ yʉ ãniña,” cʉ̃ caĩquetibʉjʉgaeticõãta. : %Bairi dope baieto pairo cʉ̃ cacʉ̃gorije pʉame. Wapa maa tie ati ʉmʉrecóo macããjẽ, Diore cʉ̃ camasĩẽtĩcõãta. z9m$Tunu caʉ̃mʉ apei ati yepa macããjẽ nipetirije merẽ cʉ̃goyami, cʉ̃ caborije caãno cãrõ. Bairo cʉ̃gomicʉ̃ã, Diore cʉ̃ tʉ̃goñaẽtĩñami. Bairo catʉ̃goñaecʉ̃ ãnirĩ cʉ̃ cariaatato bero Dios mena ãmerĩgʉmi. &8E#Bairo tunu caʉ̃mʉ apei cʉ̃ caãnie pʉamerẽ mairĩ, yʉ yaye quetire jãnacoagʉmi. Bairo cabai ãnirĩ yasicoagʉmi yua. Apei, yʉ yaye quetire cajãnaecʉ roque netõcõãgʉmi. Cʉ̃rẽ na capajĩã rocacõãmiatacʉ̃ãrẽ, caticõã ãninucũgʉmi tocãnacã rʉ̃mʉa. P7"Cabero Jesús cʉ̃ buerã, aperã camasã cʉ̃ãrẽ na piineñojori, atore bairo na ĩñupʉ̃: —Ni caboʉ, yʉ cabuei caãnigaʉ, cʉ̃ caátigamirĩjẽrẽ pitigʉmi. Yʉ carotirore bairo jeto roque átigʉmi tocãnacã rʉ̃mʉa. Popiye baimicʉ̃ã, yʉ yaye quetire jãnaetigʉmi yʉ cabuei caãnigaʉ pʉame. ~6u!Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, Jesús pʉame cʉ̃ cabuerãrẽ na ãmejore ĩñarĩ, atore bairo qũĩñupʉ̃ Pedrore: —¡Ácʉ́ja Satanás! Bairo mʉ caĩrõ roro yʉ cabaipeere cabʉsʉjãnemoʉrẽ bairo miña. Dios cʉ̃ catʉ̃goñarõrẽ bairo mee, camasã na catʉ̃goñarõrẽ bairo mʉ tʉ̃goñaña, bairo yʉ mʉ caĩata —qũĩ tutiyupʉ Jesús Pedrore. 5% Cʉ̃, na caátipeere caroaro cariape na quetibʉjʉyupʉ. Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, Pedro pʉame jõjãñurõ Jesure cʉ̃ neásúpʉ. Topʉ eta, bairo qũĩ jʉ̃goyupʉ Pedro Jesure: “¡Yʉ Quetiupaʉ, mʉ caĩrõrẽ bairo to baieticõãto!” qũĩñupʉ̃. q4[Tipaʉ bero cʉ̃ cabuerãrẽ Jerusalẽpʉ roro popiye cʉ̃ cabaipeere na quetibʉjʉ jʉ̃gonutuásúpʉ. Quetiuparã cabʉtoa camasĩrã, bairi Dios cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ cajʉ̃gobueri majã, bairi sacerdote majã quetiuparã cʉ̃ã, popiye cʉ̃ baio joroque na caátipeere na quetibʉjʉ nutuásúpʉ, cʉ̃rẽ na capajĩãrotipee majũrẽ. “Bairo yʉ, Camasã Jʉ̃gocʉ, yʉ na caátimiatacʉ̃ãrẽ, itia rʉ̃mʉ bero yʉ caticoagʉ tunu,” na ĩñupʉ̃. 3 Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, atore bairo qũĩñupʉ̃ Jesús Pedrore: “Cʉ̃ã, yʉ ãniña. Bairãpʉa, cʉ̃, yʉ caãnierẽ na quetibʉjʉeticõãña aperã camasãrẽ mai,” na ĩñupʉ̃ Jesús cʉ̃ cabuerãrẽ. Jesús anuncia su muerte @2yBairo cʉ̃ na caquetibʉjʉro bero, atore bairo na ĩ jẽniñanemoñupʉ̃ tunu: —¿Mʉjãã ate? “¿Noa ãcʉ̃mi?” yʉ mʉjãã ĩnucũñati —na ĩñupʉ̃. Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, Simón Pedro pʉame qũĩñupʉ̃: —Mʉa, Mesías, Dios cʉ̃ cajoʉ majũ mʉ ãniña —qũĩñupʉ̃. %1CBairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, atore bairo qũĩñuparã Jesure cʉ̃ cabuerã pʉame: —Jĩcããrã ĩñama: “Juan el Bautista ãcʉ̃mi.” Aperã ĩnucũñama: “Elías ãnacʉ̃ catiri ãcʉ̃mi,” miñama. Aperã ĩnucũñama: “Tirʉ̃mʉpʉ caãnana profeta majã mena macããcʉ̃ jĩcãʉ̃ catiri caatácʉ ãcʉ̃mi Jesús,” minucũñama —qũĩ quetibʉjʉyuparã cʉ̃ cabuerã Jesure. T0!Cabero Cesarea de Filipo na caĩrĩ yepapʉ Jesús, cʉ̃ cabuerã mena maapʉ ácʉ́, atore bairo na ĩñupʉ̃: —“¿Noa ãcʉ̃mi?” yʉ na ĩnucũñati camasã —na ĩ jẽniñañupʉ̃. s/_Bairo cʉ̃ cabairo ĩña, atore bairo qũĩñupʉ̃ Jesús: —Tunu ácʉ́ja mʉ ya wiipʉ. Baipʉa, macãpʉre mʉ tunu apérigʉ —qũĩñupʉ̃ Jesús cacaapee ĩñamasĩẽtĩmiatacʉre. Pedro declara que Jesús es el Mesías P.Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, Jesús cʉ̃ wãmorĩ mena ñigã peonemoñupʉ̃ tunu. Bairo cʉ̃ caátopʉa, caroaro majũ ĩñamasĩñupʉ̃ yua. Tocãnacã wãmea caroaro ĩñamasĩñupʉ̃. B-}Bairo cʉ̃ caĩrõ, caĩñaecʉ̃ pʉame ĩñapãmasĩrĩ yua, atore bairo qũĩñupʉ̃: —Ñiñaña camasãrẽ. Baipʉa, yucʉre bairo cabaurã áñesẽãñama —qũĩñupʉ̃. R,Bairi Jesús cacaapee ĩñaecʉ̃rẽ cʉ̃ wãmo mena cʉ̃ tʉ̃gã ásúpʉ macã tʉ̃nipʉ. Topʉ cʉ̃ ne eta, Jesús cʉ̃ ʉcoo mena cʉ̃ wareyupʉ cʉ̃ capeere. Bairo áti yaparo cʉ̃ wãmoorĩ mena cʉ̃ capeere ñigã peoyupʉ. Bairo átiri bero qũĩ jẽniñañupʉ̃, “¿Merẽ apeye ũnierẽ miñañati?” +1Jesús cʉ̃ cabuerã mena etayupʉ Betsaida cawãmecʉti macãpʉ. Ti macãpʉ na caetaro, jĩcãʉ̃ cacaapee ĩñamasĩẽcʉ̃rẽ cʉ̃ ne etayuparã. Jesús tʉpʉ cʉ̃ ne etari, atore bairo bʉtioro qũĩñuparã, “Ãnirẽ cʉ̃ pãñarĩ cʉ̃ netõña.” 2*]Bairo na caĩrõ tʉ̃go, atore bairo na ĩñupʉ̃: —Bairo majũã baiwʉ. ¿Bairi mʉjãã tʉ̃goña masĩẽtĩñati mai? Jesús sana a un ciego en Betsaida U)#Bairo na caĩrõ tʉ̃go, atore bairo na ĩñupʉ̃ tunu Jesús: —Tunu bairoa ape rʉ̃mʉ pan rupaa, jĩcã wãmo peti pʉga pẽnirõ cãnacã rupaa jetore cʉ̃gomicʉ̃ã, caʉ̃mʉa baparicãnacã mil majũ na ʉga yapicoao joroque na yʉ ápʉ. Tie cʉ̃ãrẽ mʉjãã ĩñawʉ̃. Bairo caĩñarĩcãrã ãnirĩ cabero piiripʉ na caʉgarʉgariquere, ¿nocãnacã piiri majũ mʉjãã jejããjirori? ¿Tiere mʉjãã masiriticoayati? Cʉ̃ cabuerã pʉame atore bairo qũĩñuparã: —Jĩcã wãmo peti pʉga pẽnirõ cãrõ jãã jejããjirowʉ —qũĩñuparã Jesure. 7(gPan rupaa, jĩcã wãmo cãnacã rupaa jetore cʉ̃gomicʉ̃ã, caʉ̃mʉa jĩcã wãmo cãnacã mil majũ na ʉga yapicoao joroque na yʉ ápʉ. Tiere mʉjãã ĩñawʉ̃. Bairo caĩñarĩcãrã ãnirĩ cabero piiripʉ na caʉgarʉgariquere, ¿nocãnacã piiri majũ mʉjãã jejããjirori? Atore bairo qũĩñuparã cʉ̃ cabuerã pʉame: —Pʉga wãmo peti rʉpore pʉga pẽnirõ cãnacã piiri cãrõ jãã jejããjirowʉ. '/Cayericʉna nimirãcʉ̃ã, ¿mʉjãã tʉ̃goña masĩẽtĩñati? Tunu cacaapee cʉ̃gorã nimirãcʉ̃ã, ¿mʉjãã ĩñamasĩẽtĩñati? Tunu caãmoocʉna nimirãcʉ̃ã, ¿mʉjãã tʉ̃goetiyati? ¿Yoaro mee mʉjãã masiriticoayati yʉ caátijẽñorĩqũẽrẽ? ;&oJesús pʉame masĩcõãñupʉ̃ na caãmeoĩrĩjẽrẽ. Bairi atore bairo na ĩnemoñupʉ̃ tunu: —¿Nopẽĩrã, “ ‘Pan rupaa na cajeatíbujioatajere na masiritiupari,’ ĩgʉ ĩcʉ̃mi Jesús,” mʉjãã ãmeo ĩñati? Bairo mee ĩgʉ ñiña. ¿Mʉjãã tʉ̃goña masĩẽtĩñati mai? c%?Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, cʉ̃ cabuerã pʉame atore bairo ãmeo ĩñuparã na majũ: “¡Pan rupaa marĩ cajeatíbujioatajere marĩ masiriticũũpã! Bairi bairo marĩ ĩĩmi,” ãmeo ĩñuparã na majũ. A${Bairo na cabairo, Jesús pʉame bairo na ĩñupʉ̃: —Tʉ̃goya mʉjãã. Fariseo, Herodes majã yaye levadura, pan pairica na cawauorijere mʉjãã boeticõãña —na ĩñupʉ̃. # Mai, cʉ̃ cabuerã na caʉgapee, pan rupaare masiriticõãrĩ jeápéyuparã. Jĩcããcã cʉ̃goyuparã ti cũmuapʉre. %"C Ĩ quetibʉjʉ yaparo, na cũmuarẽ etajãã, ʉtabʉcʉra ape nʉgõãpʉ pẽñacoásúpʉ Jesús cʉ̃ cabuerã mena. La levadura de los fariseos ! Jesús pʉame yeri jĩnijããrĩ, atore bairo na ĩñupʉ̃: —¿Nopẽĩrã ati yepa macããna, ãme caãna átijẽño ĩñorĩqũẽ jetore na boyati? Bairo na cabomiatacʉ̃ãrẽ, tiere áti ĩñoetigʉmi Dios —na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús. ^ 5 Bairi Dalmanuta yepapʉ cʉ̃ caãno, Jesús cʉ̃ caátiere ĩñarĩ bʉsʉjãgamirã, cʉ̃tʉ etayuparã fariseo majã. Bairo etarã, dise ũnie átijẽñorĩqũẽ ʉmʉrecóo macããjẽrẽ Jesure cʉ̃ áti ĩñorotimiñuparã. “¿Cariape Dios cʉ̃ cajoricʉ majũ cʉ̃ ãnicʉti?” ĩrã, bairo cʉ̃ átirotimiñuparã.  To caãna caʉgaricarã pʉame baparicãnacã mil majũ camasã ãñuparã. Cabero Jesús pʉame camasãrẽ, “Yʉ áya,” na ĩ yaparo, cũmuarẽ ájããñupʉ̃. Dalmanuta cawãmecʉti yepapʉ ásúpʉ yua. Los fariseos piden una señal milagrosa  &EBairo na caáto yua, nipetiro camasã caroaro ʉgayapicoasuparã, ʉgarique Jesús cʉ̃ cabuerã na cabatoatajere. Bairo na caʉgatuaro bero, jejããñuparã cʉ̃ cabuerã piiripʉ na caʉgarʉgarijere. Jĩcã wãmo peti pʉga pẽnirõ cãnacã piiri majũ jejããjiroyuparã yua. H Wai cʉ̃ãrẽ petoaca cʉ̃goyuparã. Narẽ nerĩ, Diore, “Jãã mena mʉ ñujãñuña,” qũĩ jẽniñupʉ̃. Bairo qũĩ jẽni yaparo, na cʉ̃ãrẽ na batorotiyupʉ camasãrẽ. kOBairo na caĩrõ tʉ̃go, camasãrẽ yepapʉ na ruirotiyupʉ. Bairo na caruiro ĩña, tie pan jĩcã wãmo peti pʉga pẽnirõ caãni rupaare nerĩ, Diore, “Jãã mena mʉ ñujãñuña,” qũĩ jẽniñupʉ̃. Bairo qũĩ jẽni yaparori bero, tie pããrẽ carecomacã peeri bero, cʉ̃ cabuerãrẽ na nuniñupʉ̃, camasãrẽ na batoroti. 'GBairo na caĩrõ, Jesús pʉame na ĩnemoñupʉ̃ tunu: —Pan rupaa, ¿nocãnacã rupaa majũ mʉjãã cʉ̃goyati? Bairo cʉ̃ caĩrõ, atore bairo qũĩñuparã: —Jãã, jĩcã wãmo peti pʉga pẽnirõ cãrõ pan rupaaca tocãrõã jãã cʉ̃goya —qũĩñuparã Jesure. lQBairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, atore bairo qũĩñuparã: —Ãnoa camasã capããrã niñama. Tunu atopʉ wiiri maniña. Bairi, ¿noopʉ marĩ bocarãti ʉgarique, pairo narẽ marĩ canupeere? —qũĩ jẽniñañuparã. Z-Caʉgarique ʉgaenarẽ na yʉ catunuojoata, áwẽpʉ̃ẽtĩbujiorãma, na ya wiiripʉre áná. Jĩcããrã na mena macããna cayoaropʉ caatíatana niñama. Bairi na marĩ ʉgarique nuto —na ĩñupʉ̃. <q—Ãnoa camasã merẽ itia rʉ̃mʉ majũ yʉ mena nicoayama. Ñe ũnie majũ ʉgarique cʉ̃goetiyama. Bairi bopacooro na ñiñaña. Jicoquei na yʉ tunuo jogaetiya mai. ) MTi yʉtea caãnorẽ camasã capããrã Jesús tʉpʉ tunu na caneñaporo, cʉ̃ cabuerãrẽ na piijoyupʉ. Bairo na caetaro ĩña, atore bairo na ĩñupʉ̃: 9%Bairo cʉ̃ caátiere ĩña acʉacoati, bairo qũĩñuparã: “Nipetiri wãmerĩ caroaro átiyami Jesús. Cabʉsʉmasĩẽna cʉ̃ãrẽ na bʉsʉmasĩõ joroque na átiyami. Tunu bairoa catʉ̃gomasĩẽna cʉ̃ãrẽ na tʉ̃gomasĩõ joroque na átiyami,” ĩñuparã.C$“Aperãrẽ na mʉjãã quetibʉjʉepa,” na ĩmiñupʉ̃ Jesús. Bairo, “Mʉjãã quetibʉjʉepa,” cʉ̃ caĩmiatacʉ̃ãrẽ, aperãrẽ na quetibʉjʉbatoo peyocõãñuparã. `9#Bairo Jesús cʉ̃ caĩrõ tʉ̃gomasĩ, bairi tunu bʉsʉmasĩ baicoasupʉ yua. q["Cabero ʉmʉrecóopʉre ĩñamʉgõjori yeri jĩnijãñupʉ̃. Cabero qũĩñupʉ̃ cabʉsʉmasĩẽcʉ̃ catʉ̃gomasĩẽcʉ̃rẽ: “¡Efata!” Efata ĩgaro ĩña: “¡Pãña!” Cʉ̃ ãmoo to tusuáto ĩ, bairo ĩñupʉ̃. }!Bairo cʉ̃tʉ na cane etaro ĩña, Jesús pʉame aperopʉ camasã na camanopʉ cʉ̃ neásúpʉ. Topʉ cʉ̃ neá, cʉ̃ wãmojũãrĩ mena cʉ̃ ãmoo operipʉ ñujõrĩ bero, cʉ̃ wãmojũãrẽ ʉcoo wareri, cʉ̃ ñemerõrẽ pãñañupʉ̃. ?w Bairo topʉ cʉ̃ caetaro, jĩcãʉ̃ tʉ̃gomasĩẽtĩ, bairi caroaro bʉsʉmasĩẽtĩ cabaire cʉ̃ neásúparã Jesús tʉpʉ, cʉ̃ wãmo mena cʉ̃ ñigãpeonetõáto ĩrã. 4aBairo Tiro macãpʉ caãniatacʉ Jesús acoásúpʉ. Bairo netõáná, Decápolis cawãmecʉti macãã etari, netõáná, Galilea ʉtabʉcʉra tʉpʉ etayupʉ tunu. /Bairo cõ ya wiipʉre tunueta ácó, cõ macõ, wãtĩ yeri pũna cacʉ̃gomiataco cacatiopʉre cõ etayupo yua. Jesús sana a un sordomudo z mBairo cõ caĩrõ tʉ̃go, bairo cõ ĩñupʉ̃: —Cariapea miña. Caroaro yʉ mena mʉ catʉ̃goñatutuaro jʉ̃gori, wãtĩ mʉ macõpʉre caãnimiatacʉre merẽ yʉ witirotiya. Tunu ácója mʉ ya wiipʉ —cõ ĩñupʉ̃ Jesús. E Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, bairo qũĩñupõ. —Bairoa mʉ átibujioʉ baipʉa. Bairo mʉ caĩmiatacʉ̃ãrẽ, bairãpʉa cawĩmarã na caʉgawerije yepapʉ cañarĩjẽãcãrẽ ʉganucũñama wii yaia cʉ̃ã. Bairi na caʉgaricaroacarẽ bairo yʉ mʉ jʉátigʉ petoaca —qũĩñupõ carõmio Jesure.  Bairo cõ caĩmiatacʉ̃ãrẽ, atore bairo cõ ĩñupʉ̃ Jesús: —Mʉa, israelita yao mee mʉ ãniña. Bairi mʉ yʉ cajʉápata, jĩcãʉ̃ cʉ̃ pũnaa na caʉgarije pan rupaare ẽmarĩ cʉ̃ wii yaiare canureire bairo yʉ átibujioʉ —cõ ĩñupʉ̃. C Mai, cõ pʉame ape yepa macããcõ sirofenicia na caĩrõ macããcõ ãñupõ. Bairo etari, bʉsʉrique tutuaro mena cõ macõpʉ wãtĩ caãcʉ̃rẽ cʉ̃ acure rocawiyojo rotiyupo.  'Topʉ cʉ̃ caetaro beroaca, jĩcãõ carõmio cawãtĩ yeri pũna jããecorico paco pʉame Jesús tʉpʉ rʉpopaturi mena etanumuo etayupo. 7gĨ quetibʉjʉ yaparo, topʉ caãniatacʉ Tiro cawãmecʉti macãpʉ ásúpʉ. Topʉ eta, topʉ cʉ̃ caetarijere camasã na camasĩrõ boesupʉ Jesús, capããrã yʉ tʉpʉ na neñarema, ĩ. Bairi jĩcã wiipʉ jããcoasupʉ. Bairo jããmicʉ̃ã, dope bairo bairuti masĩẽsupʉ camasãrẽ. 'GBairo camasã na yeripʉ roro na catʉ̃goñarĩjẽ jʉ̃gori roro átiyama. Bairo na wãmorĩ coseena na caʉgarije wapa mee, roro na caátie jʉ̃gori carorije caánarẽ bairo na ĩñañami Dios —ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús cʉ̃ cabuerãrẽ. Una extranjera que creyó en Jesús .Ucamasã na nʉmoa mee, o na manapʉ̃ã mena mee ãnajẽ, tunu apeye ũnierẽ bonetõrĩqũẽ, roro tʉ̃goñarĩqũẽ, ĩtorique, cawãmarã jeto ãna ãmeo roro ãnajẽ cʉtaje, roro ĩñaʉgorique, bʉsʉpairique, botiorique ãnajẽ cʉtaje, tʉ̃gomasĩẽtãjẽ ãnajẽ cʉtaje. eCCamasã na yeripʉ roro na catʉ̃goñarĩjẽ jʉ̃gori tocãnacã wãme carorijere átinucũñama. Ato cãnacã wãme majũ na caátinucũrĩjẽ niña: átiepericarã cʉtaje, jerutirique, aperãrẽ pajĩãrerique, ]3Tunu atore bairo ĩnemoñupʉ̃: —Na yeripʉ roro na catʉ̃goñarĩjẽ roque na yeri pũnarẽ tʉ̃goña asurotiya. Bairi roro na catʉ̃goñarĩjẽ jʉ̃gori carorije caánarẽ bairo na ĩñañami Dios. %CBairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, atore bairo na ĩñupʉ̃ Jesús cʉ̃ cabuerãrẽ: —¿Mʉjãã cʉ̃ã mʉjãã tʉ̃gomasĩẽtĩñati yʉ yaye quetire? Nipetiro camasã na caʉgarije tocãnacã wãme pʉame na paaropʉ yuaya. Yuari yua, cabero netõcoaya. Na caʉgarije mee na yeri pũnarẽ to royetuo joroque na átiya. Bairo ĩ, “Tocãnacã wãme ʉgarique caroa jeto niña,” ĩgʉ ĩñupʉ̃ Jesús. DBairo ĩ yaparo, camasã capããrã watoapʉ caãniatacʉ na aweyocoásúpʉ. Á yua, cʉ̃ cabuerã mena wiipʉ jããcoásupʉ. Bairo ti wiipʉ jããeta, cʉ̃ cabuerã pʉame atore bairo qũĩ jẽniñañuparã: “Ape wãme ĩcõñarĩ camasãrẽ mʉ caquetibʉjʉrije, ¿dope bairo ĩgaro to ĩñati?” 2]Mʉjãã, caãmoocʉna mʉjãã ãniña. Bairi ãmerẽ yua, mʉjããrẽ yʉ caquetibʉjʉatajere tʉ̃goãmewiyoya mʉjãã yeripʉ —na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús. 5Camasã na caʉgarije wapa jʉ̃gori mee carorã niñama. Na majũã rorije na yeripʉ na catʉ̃goñanucũrĩjẽ jʉ̃gori roque carorã niñama. B~}Ĩ quetibʉjʉ yaparo, camasãrẽ na piineñorĩ, atore bairo na ĩñupʉ̃ Jesús: —Mʉjãã nipetiro camasã tʉ̃gopeoya yʉ yaye quetibʉjʉriquere. Tiere tʉ̃gomasĩña: '}G Bairo ĩ quetibʉjʉrã, Dios marĩrẽ cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ cajãnarotirãrẽ bairo mʉjãã baiya. Bairo caquetibʉjʉrã ãnirĩ netõjãñurõ mʉjãã boya mʉjãã caátinucũrĩjẽ mʉjãã ya wãme pʉamerẽ. Tore bairo jeto capee wãme majũ mʉjãã átinucũña. |/ Bairi ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ tore bairo caĩ ãnirĩ, cʉ̃ pacʉre, o cʉ̃ pacore cʉ̃ cajʉátinemorõ boetiya,” mʉjãã ĩ quetibʉjʉya. ]{3 Bairo cʉ̃ caĩcũmiatacʉ̃ãrẽ, mʉjãã pʉame ricaati mʉjãã quetibʉjʉya. Atore bairo mʉjãã ĩña: “Ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ cʉ̃ pacʉre, o cʉ̃ pacore, ‘Yʉ yaye nipetirijere merẽ Diore cʉ̃ yʉ nuniapʉ̃. Corbán na caĩrĩjẽ niña. Bairi mʉjãã cabopacarijere yʉ nunimasĩẽtĩña,’ cʉ̃ caĩata, ñurõ. wzg Moisés ãnacʉ̃ pʉame atore bairo marĩrẽ ĩ woatucũñupĩ: “Mʉjãã pacʉare mʉjãã caĩroaro boya. Ni ũcʉ̃ cʉ̃ pacʉre, o cʉ̃ pacore roro cʉ̃ caĩata, cʉ̃ mʉjãã pajĩã rocacõãgarã,” ĩ woatuyupi Moisés. Ly Ĩ quetibʉjʉ yaparo, atore bairo na ĩnemoñupʉ̃: —Mʉjãã caátinucũrĩjẽrẽ bʉtioro borã, Dios marĩrẽ cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ cabaibotiorãrẽ bairo mʉjãã baiya. Ix Mʉjãã pʉame mʉjãã caátinucũrĩjẽrẽ bʉtioro borã, Dios marĩrẽ cʉ̃ caroticũrĩqũẽ pʉamerẽ mʉjãã áperinucũña —na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús fariseo majãrẽ. )wKNa pʉame, “Camasã na carotirique pʉamerẽ Dios cʉ̃ caquetibʉjʉroticũrĩqũẽ netõjãñurõ caãnimajũrĩjẽ niña,” caĩrãrẽ bairo buenucũñama.Bairo cabuerã na caãnoi, yʉre na cañubuegarije dope bairo átimasĩã maa,’ ĩñupĩ Dios mʉjãã cabaipeere. dvABairo na caĩrõ tʉ̃go, atore bairo na ĩñupʉ̃ Jesús: —¡Caĩtopairã majũ mʉjãã ãniña! Dios pʉame Isaías ãnacʉ̃ cʉ̃ cawoaturica pũrõpʉ mʉjããrẽ cʉ̃ caĩquetibʉjʉ jʉ̃goyeticũrĩcãrõrẽ bairo mʉjãã baimajũcõãña. Atore bairo ĩñupĩ Dios mʉjããrẽ:‘Ati poa macããna na bʉsʉrique mena yʉre caĩroarãrẽ bairo baibauyama.Bairo baimirãcʉ̃ã, na yeri na catʉ̃goñarĩjẽpʉ ricaati baicõãñama. Yu+Bairi atore bairo qũĩ jẽniñañuparã fariseo majã, bairi Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ cajʉ̃gobueri majã mena Jesure: —¿Nopẽĩrã mʉ cabuerã marĩ ñicʉ̃jãã ãnana na caroticũrĩqũẽrẽ bairo na áperiyati? Coseetiyama na wãmorĩrẽ na caʉgaparo jʉ̃goye —qũĩ jẽniñañuparã Jesure. tɄgarique cawapatiratana tunu etarã cʉ̃ã na wãmorĩrẽ cosenucũñuparã, ʉgagarã jʉ̃goye. Na ñicʉ̃jãã na caátinucũrĩqũẽ wãme cãrõ átinucũñuparã. Tunu bairoa etirique na capiojãrĩ rʉri cʉ̃ãrẽ, na jotʉri cʉ̃ãrẽ cosenucũñuparã. Bairo marĩ caápericõãta, Dios, “ ‘Carorã niñama,’ marĩ ĩ ĩñabujioʉmi,” ĩrã bairo átinucũñuparã. EsMai, fariseo majã, judío majã nipetirã na ñicʉ̃jãã na caátijʉ̃goatatorea bairo ána ásuparã. Bairi caroaro na wãmorĩrẽ tocãnacãnia coseri bero jeto ʉganucũñuparã. )rKJesús cʉ̃ cabuerã jĩcããrã wãmo coseena na caʉgaro na ĩñañuparã fariseo majã. “Ʉgagarã jʉ̃goye marĩrẽ bairo wãmo coseetiyama Jesús cʉ̃ cabuerã,” ĩ bʉsʉpaiyuparã. Bairi, “Carorã ãnama,” na ĩ ĩñañuparã, fariseo majã Jesús cʉ̃ cabuerãrẽ. 1q ]Cabero etayuparã fariseo majã, bairi Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ cajʉ̃gobueri majã mena. Na pʉame Jerusalén macãpʉ caátíatana ãñuparã. Yp+8Bairo na pʉame Jesús noo cʉ̃ caboropʉ cʉ̃ caáñesẽãrõ, o peeti macããcã, o capairi macã, o macã tʉ̃ni macãã macããrĩpʉ cʉ̃ caátó cʉ̃ãrẽ na jeásúparã camasã cariarãrẽ. Jesús cʉ̃ caátí wããrĩpʉ cariarãrẽ na cũñuparã, bʉtioro, “Mʉ jutiro yapaacarẽ jãã pãñarotiya,” cʉ̃rẽ na caĩmasĩparore bairo ĩrã. Bairo cariayecʉna tocãnacãʉ̃pʉa cʉ̃ jutiro yapare capãñarã caticoasuparã yua.\o17Bairo cʉ̃ caetaro ĩñarĩ, ti yepa macããna nipetiropʉre atʉátí, na quetibʉjʉ batoyuparã. Cariayecʉnarẽ na canerĩ coro mena na jeatí rotiyuparã, “Tipaʉpʉa niñami Jesús,” na caĩrõpʉ. ^n56Bairo na caetaro ĩña, jicoquei to macããna pʉame Jesure qũĩña masĩñuparã. -mS5Bairo pẽnaáná, ʉtabʉcʉra ape nʉgõãpʉ etayuparã, Genesaret cawãmecʉti yepapʉ. Topʉ etarã, na cũmuarẽ jiyatupoo yaparo, maa nʉcãñuparã. ylk4Cajʉ̃goye Jesús pan rupare cʉ̃ caátijẽñorĩqũẽrẽ caĩñarĩcãrã nimirãcʉ̃ã, cʉ̃ caátimasĩnetõrĩjẽrẽ tʉ̃goña masĩẽsuparã. Na yeri mena tʉ̃goña masĩẽsuparã. Jesús sana a los enfermos en Genesaret $kA3Bairo cũmuapʉ cʉ̃ caájããrõ, wĩno pʉame papu jãnacoasuparo yua. Bairo cabairo ĩña, cʉ̃ cabuerã pʉame bʉtioro ĩña acʉacoasuparã. j 2Cʉ̃ cabuerã nipetirã qũĩñañuparã Jesure. Bairo bʉtioro cauwirã ãnirĩ bairo ĩ awajayuparã yua. Bairo na cabairo, jicoquei Jesús pʉame na ĩ joyupʉ: —¡Tʉ̃goñatutuaya yʉ yarã, Jesua yʉ ãniña, yʉ uwieticõãña! —na ĩñupʉ̃. $iA1Bairo oco buipʉ cʉ̃ caató ĩña yua, cʉ̃ cabuerã uwiri bairo awajayuparã: “¡Ãni, camasocʉ ãnacʉ̃ wãtĩ marĩtʉ atíyami!” ĩñuparã. h%0Topʉ ãcʉ̃, cʉ̃ cabuerã popiye mena na capẽñaátóre ĩñajoyupʉ. Mai, wĩno pʉame bʉtioro na ríapere papu tunuoñuparõ. Bairo roro na cabairo, cabusuparo jʉ̃goyeaca oco bui peari natʉ asúpʉ Jesús. Cʉ̃ pʉame na netõágʉre bairo baimiñupʉ̃. Lg/Bairi muipʉ cʉ̃ cajããrõ canaioatípaʉ Jesús cʉ̃ cabuerã cũmua mena merẽ tira recomacã majũpʉ na ĩñajoyupʉ Jesús. Cʉ̃ pʉame jĩcãʉ̃ã ãñupʉ̃ ti ʉ̃tãʉ̃ buipʉ. {fo.Bairi camasãrẽ na ĩñatʉsajo yaparo, ʉ̃tãʉ̃ buipʉ wãmʉcoásúpʉ Jesús, Diore cʉ̃ jẽniácʉ́. ^e5-Tipaʉ bero cʉ̃ cabuerãrẽ cũmuapʉ na ájããrotiyupʉ Jesús tunu. Camasãrẽ na cʉ̃ caĩñatʉsajotoye, ti ʉtabʉcʉra jĩnʉgõãpʉ Betsaida macãpʉ cʉ̃ jʉ̃goye na capẽñaátó boyupʉ. pdY,To caãna caʉgaatana jĩcã wãmo cãnacã mil majũ camasã ãñuparã. Jesús camina sobre el agua (cI+Bairo na caʉga tuaro bero, jejããñuparã piiripʉ na caʉgarʉgarijere. Pʉga wãmo peti rʉpore pʉga pẽnirõ cãnacã piiri majũ jejãã jiroyuparã. obW*Bairo na cabatoro bero yua, nipetiro camasã caroaro ʉgayapicoasuparã, ʉgarique na cabatoatajere. Ma)Bairo na caruiro ĩña, pan rupaa jĩcã wãmo cãnacã rupaacarẽ, wai pʉgarã mena nerĩ, jõbuire ĩñamʉgõjori, “Jãã Pacʉ, jãã mena mʉ ñujãñuña,” qũĩ jẽniñupʉ̃ Jesús Diore. Bairo qũĩ jẽni yaparo, pan rupaare carecomacã peeri, cʉ̃ cabuerãrẽ na nuniñupʉ̃, camasãrẽ na cabatoparore bairo ĩ. Wai cʉ̃ãrẽ carecomacã peeri, cʉ̃ cabuerãrẽ na nuniñupʉ̃, camasã nipetirore na cabatoparore bairo ĩ. !`;(Bairo jĩcã poa macããna, ape poa macããna cien majũ camasã ruiyuparã. Ape poa macããna, ape poa macããna, cincuenta majũ camasã ruiyuparã. _'Bairo cʉ̃ na caĩquetibʉjʉ yaparo bero, camasã capããrã to caãnarẽ taa yepapʉ rupa poari na ruirotiyupʉ. I^ &Bairo na caĩrõ tʉ̃go, atore bairo na ĩñupʉ̃ Jesús: —Pan rupaa, ¿nocãnacã rupaa majũ mʉjãã cʉ̃goyati? Ĩñarájá. Bairo cʉ̃ caĩrõrẽ bairo áti yaparori bero, atore bairo qũĩ quetibʉjʉyuparã: —Jãã, jĩcã wãmo cãrõ pan jororiaca, wai, pʉgarããcã tocãrõã jãã cʉ̃goya. :]m%Bairo na caĩrõ tʉ̃gomicʉ̃ã, atore bairo na ĩñupʉ̃: —Mʉjãã majũ na ʉgarique nuña —na ĩñupʉ̃. Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, bairo qũĩñuparã: —¿Jãã cawapatiráto mʉ boyati? ¿Dos cientos denario moneda tiiri cãrõ mena pan rupare jãã wapatiracʉti, narẽ nugarã? '\G$Dope camasã capããrãrẽ na marĩ áperã. Bairi ãnoarẽ na mʉ árotiwa macããpʉ, na majũ na caʉgapeere na wapatirápáro —qũĩñuparã Jesure. =[s#Bairo na cʉ̃ cabueãno, ñamicããcã nicoasuparo. Bairi cʉ̃ cabuerã pʉame Jesutʉ etari, atore bairo qũĩñuparã: —Merẽ ñamicã majũ niña. Atopʉre wiiri maniña. (ZI"Bairi Jesús ʉtabʉcʉra ape nʉgõãpʉ pẽñaeta yua, maa nʉcãñupʉ̃. Maa nʉcãrĩ yua, camasã capããrãrẽ na ĩñañupʉ̃. Bairo bai, bopacooro na ĩñañupʉ̃, nurĩcãrã oveja narẽ cacotei camánarẽ bairo na cabairo jʉ̃gori. Bairi capee bueriquere na bueyupʉ. ^Y5!Bairo Jesujãã na caátíere masĩrĩ yua, nipetiro macãã macããna Jesujãã na caátópʉ, ʉtabʉcʉra tʉ̃ni maapʉ atʉ ásúparã. Bairo áná, na jʉ̃goye na capẽñaetaparopʉre ãnicote yuyuparã. qX[ Bairi topʉ caãniatacʉ cũmuarẽ ájããrĩ camasã manopʉ acoásúpʉ Jesús cʉ̃ cabuerã mena. WBairo na caĩquetibʉjʉro bero, atore bairo na ĩñupʉ̃ Jesús: —Jito aperopʉ. Topʉ eta, ʉga, marĩ yerijãgarã mai —na ĩñupʉ̃. Mai, camasã capããrã na tʉpʉre nairõ majũ na caetaro, dope bairo átiʉga masĩẽsuparã Jesujãã. AV{Cabero Jesús cʉ̃ caquetibʉjʉrotijoricarã tunu etayuparã. Bairo eta yua, Jesure cʉ̃ quetibʉjʉyuparã na caátiñesẽãtaje, bairi na caĩbueñesẽãtaje cʉ̃ãrẽ. zUmCabero Juan cʉ̃ cabuemirĩcãrã pʉame bairo cʉ̃rẽ na capajĩãrocarijere queti tʉ̃gori preso jorica wiipʉ etarã, cʉ̃ ãnacʉ̃ rupaʉre neásúparã, masã opepʉ cʉ̃ yarocagarã. Jesús da de comer a cinco mil hombres 7TgBairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, cʉ̃ caĩrõrẽ bairo cʉ̃ ásupʉ Juarẽ. Bairo cʉ̃ pajĩã yaparori bero, cʉ̃ ãnacʉ̃ rʉpoare jotʉ bapa buipʉ nejããrĩ, Herodías macõrẽ cõ nuniñupʉ̃. Cõ pʉame cõ pacore cʉ̃ rʉpoa ãnatõrẽ cõ neásúpo, cʉ̃ cayasiro cõ masĩáto ĩõ. tSaBairo cõ caĩrõ tʉ̃go, tʉ̃goña yapapuacoásupʉ Herodes pʉame. Bairo tʉ̃goña yapapuamicʉ̃ã, “ ‘¡Dios mena ñiña!’ cõrẽ yʉ caĩatajere yʉ tʉ̃goama yʉ capiijoatana,” ĩ yua, cõrẽ cʉ̃ caĩatatore bairo átirotiyupʉ. Bairi cʉ̃ ʉ̃mʉ jĩcãʉ̃ soldaure Juan preso jorica wiipʉ caãcʉ̃rẽ cʉ̃ rʉpoa pataroti joyupʉ. RaQ;Bairo cõ caĩrõ tʉ̃go, tãmurĩ cõ masõrĩcʉ̃ tʉpʉ átí, atore bairo qũĩñupõ: —Bairo yʉ boya: Ãmeacã Juan el Bautista rʉpoare patanerĩ jotʉ bapapʉ jããrĩ, yʉ mʉ jowa —qũĩñupõ. jPMBairo cawãmao pʉame tiere tʉ̃gori, cõ pacore jẽniñao ásúpo. Atore bairo cõ ĩñupõ: —Caaco, ¿ñe ũnie pʉamerẽ cʉ̃ yʉ jẽnioati? Cõ paco pʉame ĩñupõ: —Juan el Bautista rʉpoare cʉ̃ jẽniojã. OyPʉgani cãrõ, “Ĩtoricaro mano Dios mena ñiña. Mʉ yʉ jomajũcõãgʉ dise ũnie yʉre mʉ cajẽnirĩjẽrẽ. Yʉ ya yepa yʉ caquetiupaʉ cʉti yepa carecomacã ũno cʉ̃ãrẽ mʉ yʉ jomasĩgʉ, mʉ cabooata,” cõ ĩñupʉ̃. ,NQBairo na caʉgaãno, Felipe nʉmo caãnimirĩcõ Herodías cawãmecʉco macõ pʉame basao ásupo, Herodes cõ cʉ̃ caĩñaparore bairo ĩõ. Herodes cʉ̃ capiijoatana cʉ̃ã cõ cabasarijere ĩñajesomajũcõãñuparã. Bairi nipetirã na catʉ̃goro, atore bairo cõ ĩñupʉ̃ Herodías macõrẽ Herodes pʉame: —Noo, yʉre mʉ cajẽnigari wãmerẽ yʉ jẽniña. Mʉ yʉ jomajũcõãgʉ —cõ ĩñupʉ̃. qM[Mai, merẽ etayuparo Herodías Juarẽ cõ capajĩãrotimasĩpa rʉ̃mʉ majũ. Bairi jĩcã rʉ̃mʉ, Herodes pʉame cʉ̃ cabuiarica rʉ̃mʉ caetaro, bose rʉ̃mʉ qũẽnoñupʉ̃. Áticõã, cʉ̃ mena macããna cʉ̃ rocajãñurĩ carotimasĩrã, cʉ̃ comandante carotirã, Galilea yepa macããna carotimasĩrã cʉ̃ã cʉ̃ capiijoatana etayuparã. @LyHerodes pʉame Juarẽ, “Caroʉ́, Dios cʉ̃ caquetibʉjʉrotijoʉ ãcʉ̃mi,” ĩ tʉ̃goña uwijãñuñupʉ̃. Bairi Juarẽ cʉ̃ qũẽnoñupʉ̃. Apeyera Juan cʉ̃rẽ cʉ̃ caĩquetibʉjʉrijere dope bairo átimasĩẽtĩmicʉ̃ã, caroaro mena cʉ̃ caĩrĩjẽrẽ tʉ̃goganucũñupʉ̃ Herodes. gKGHerodías pʉame Juarẽ qũĩñatejãñuñupõ. Bairo qũĩñateeri yua, cʉ̃ pajĩã rotigamiñupõ. Bairo átirotigamiocʉ̃ã, átiroti masĩẽsupo, quetiupaʉ rey Herodes Juarẽ cʉ̃ camairĩjẽ jʉ̃gori. QJMai, cajʉ̃goyepʉ Herodes pʉame Juarẽ ñerotiyupʉ. Bairo cʉ̃ ñerotiri bero, ãpõãwẽ mena cʉ̃ jiyari, preso jorica wiipʉ cʉ̃ cũroca rotijoyupʉ. Juan cʉ̃ caquetibʉjʉrijere boesupʉ Herodes. Mai, “Mʉ bai Felipe nʉmo Herodías na caĩõ mena mʉ caãnie ñuẽtĩña. Carorije niña mʉ caátie,” cʉ̃rẽ cʉ̃ caĩquetibʉjʉrijere boesupʉ. Bairo boetiri preso jorica wiipʉ cʉ̃ cũroca rotijoyupʉ Herodes pʉame Juarẽ. IZH-Bairo Herodes na caĩquetibʉjʉrijere tʉ̃gomicʉ̃ã, atore bairo ĩñupʉ̃: —Juan, tirʉ̃mʉpʉ cʉ̃ rʉpoare yʉ capatarocarotiricʉ ãcʉ̃mi Jesús. Merẽ caticoatacʉmi tunu —ĩñupʉ̃. 4GaAperã qũĩñuparã: —Dios camasãrẽ cʉ̃ caquetibʉjʉrotijoricʉ ãnacʉ̃, Elías cawãmecʉcʉ ãnacʉ̃ catiri buiaetaupʉ —qũĩñuparã aperã. Bairo aperã qũĩñuparã: —Tirʉ̃mʉpʉ caãnana profeta majã mena macããcʉ̃ jĩcãʉ̃ catiri buiaetaupʉ —qũĩñuparã. @FyTi yʉtea caãno camasã nipetiro Jesús cariarãrẽ cʉ̃ canetõmasĩrĩjẽrẽ tʉ̃goyuparã. Bairi quetiupaʉ rey Herodes cʉ̃ã queti tʉ̃goyupʉ Jesús cʉ̃ caátimasĩrĩjẽrẽ. Bairo tiere tʉ̃go, atore bairo na ĩñupʉ̃ cʉ̃ carotirãrẽ: —Jesús na caĩ, cʉ̃ã ãcʉ̃mi Juan el Bautista cabaiyasiricʉ ãnacʉ̃ tunu cacati majũ. Bairo cabai ãnirĩ capee átijẽño masĩĩmi —na ĩñupʉ̃ Herodes. |Eq Tunu bairoa camasã capããrã wãtĩ yeri cacʉ̃gorãrẽ na acurewiyojoyuparã Dios cʉ̃ catutuarije jʉ̃gori. Capããrã cariayecʉna cʉ̃ãrẽ na rʉpoare ʉse aceituna mena na piopeori na catioyuparã. La muerte de Juan el Bautista q~~|{xz%xovuutsqp)nnllkOihSgfeeccaa,_r^]:[ZtYXVTYSQLPN M:LKAIH_GF4ED[CC`BA@t?-><;;Q:9s87R5442100A/Q/@+*t(&%$$W#:! %lFl!J ` u a C cB2w Bairo áti yaparo, atore bairo na ĩ quetibʉjʉyupʉ to macããnarẽ: —Dios cʉ̃ caquetibʉjʉri tutipʉ bairo ĩña: “Yʉ ya wii ati ʉmʉrecóo nipetiro camasã na cañubueri wii, ñubuerica wii majũ nigaro,” ĩña. Bairo caĩquetibʉjʉmiatacʉ̃ãrẽ, mʉjãã pʉame apeye arʉare bairo mʉjãã átiya. Camasãrẽ jeruti nunirĩ majãrẽ bairo caãna ãnirĩ jerutiri majã na caãni wii, ʉ̃tã wiire bairo mʉjãã átiya ati wii, Dios ya wiire —na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús. 1 Bairo átiri yua, aperãrẽ apeye ũnierẽ cʉ̃gori, o pʉsari, templo wii recomacãpʉ caánucũrãrẽ na netõárotiesupʉ Jesús. o0W Cabero Jerusalẽpʉ na caetaro bero, Jesús pʉame jããñupʉ̃ templo capairi wii, ñubuerica wiire. Ti wiire jããetari, to macããna nunirĩ cawapatari majãrẽ, bairi wapatiri majã cʉ̃ãrẽ na acurewiyojo jʉ̃goyupʉ. Tunu moneda tiirire cawasoari majã mesarire, bairi buare cawapatiri majã ya mesari cʉ̃ãrẽ tujerecũ peyocoásupʉ. ~/u Bairo tii otei carícamanoi, atore bairo ĩñupʉ̃ Jesús ti oteire: —¡Atii tocãrõã ríca manigaro yua! Ni ũcʉ̃ ati rícare ʉgaetigʉmi yua. Bairo cʉ̃ caĩrĩjẽrẽ cʉ̃ cabuerã pʉame tʉ̃goyuparã. Jesús purifica el templo .7 Bairo queyari, jĩcãʉ̃ yucʉ higuera cawãmecʉtiire yoajãñurõpʉa ãcʉ̃ ĩñajoyupʉ. Bairo ĩñajo yua, carícare ĩñaʉ ásúpʉ. Bairo carícare cʉ̃ camacãmiatacʉ̃ãrẽ, capũũ jeto nicõãñuparõ. Ríca mañuparõ. Carícacʉti yʉtea mee ãñuparõ mai. - Cabusuri rʉ̃mʉ caãno tunucoásúpʉ Jesús Jerusalẽpʉ tunu. Bairo ti macãpʉ ácʉ́, queya tʉ̃goñañupʉ̃. , Bairo na cabasa ãno ũno, etayupʉ Jesús Jerusalẽpʉ. Topʉ eta, jããñupʉ̃ Jesús Dios ya wii, templo wiire. Bairo ti wiire jããnʉcã, nipetiropʉ ĩñapeyocõãñupʉ̃ Jesús. Ĩñapeyo yaparo, tocãrõã acoásúpʉ Betania macãpʉ cʉ̃ cabuerã pʉga wãmo peti rʉpore pʉga pẽnirõ caãnacãʉ̃ mena, merẽ ñamicã caãnoi yua. Jesús maldice la higuera sin fruto \+1 ¡Quetiupaʉ rey David marĩ ñicʉ̃ ãnacʉ̃ cʉ̃ caãnatõrẽ bairo caroaro to baicõã ãmarõ! ¡Nipetiro cʉ̃ marĩ basapeoroa Dios ʉmʉrecóo macããcʉ̃rẽ! —qũĩ basapeoyuparã to macããna. *- Bairo bairã, nipetiro Jesús jʉ̃goye macããna, cʉ̃ bero macããna cʉ̃ã bʉsʉrique tutuaro mena atore bairo qũĩ basapeo jʉ̃goyuparã: —¡Ñumajũcõãña! ¡Jesús, Dios cʉ̃ cajoʉ marĩ Quetiupaʉ majũ cʉ̃ caãnoi, cʉ̃rẽ marĩ cabasapeoro ñuña! ) Bairo cʉ̃ caátó, to macããna capããrã camasã na jutii cabui macããjẽrẽ esocũñuparã maa cʉ̃ caátí wããrẽ. Aperã maatʉ macããjẽ pepũũ queeri ũnierẽ patanerĩ Jesús jʉ̃goyere piticũ jʉ̃goyuparã, Jesure qũĩroari ʉseanirã. g(G Bairo Jesutʉ burrore na cane etaro yua, na jutii, cabui macããjẽrẽ, burro buire peoyuparã. Bairo na caáto, Jesús pʉame burro buipʉ wãmʉ peayupʉ. Bairo cʉ̃ buipʉ pesari yua, ásúpʉ Jesús Jerusalẽpʉ. f'E Bairo na caĩrõ tʉ̃go, Jesús cʉ̃ cabuerã pʉame Jesús na cʉ̃ caĩrotiatatore bairo na ĩ yʉyuparã to macããnarẽ. Bairo na caĩyʉro, burro uparã pʉame, “Toroque cʉ̃ neánája,” na ĩñuparã. 2&] Bairi burrore na caõwãrõ ĩñarĩ, to macããna jĩcããrã atore bairo na ĩñuparã: —¿Ñerẽ mʉjãã átiyati? ¿Nopẽĩrã cʉ̃ mʉjãã õwãñati? v%e Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go cʉ̃ cabuerã pʉgarã pʉame acoásúparã. Bairo áná yua, burrore cʉ̃ bócayuparã. Wii jopetʉ maa tʉ̃ni na cajiyanʉcõãtacʉre cʉ̃ bócayuparã. Cʉ̃ bócaetari yua, cʉ̃ õwãñuparã. $  Bairi tunu aperã mʉjããrẽ, “¿Nopẽĩrã cʉ̃ mʉjãã õwãñati?” na caĩata, atore bairo na mʉjãã ĩwã: “Marĩ Quetiupaʉ cʉ̃ boami. Yoaro mee mʉjãã tunuogʉmi tunu mʉjãã burrore,” na mʉjãã ĩwã —na ĩ joyupʉ Jesús. #' Atore bairo na ĩ joyupʉ: —Ánája ato riape caãni macããcãpʉ. Topʉ etarã, jicoquei burro jiyanʉcõrĩcʉ̃rẽ cʉ̃ mʉjãã bócagarã. Cʉ̃, burro pʉame mai camasã na capesañaecʉ̃ nigʉmi. Cʉ̃rẽ cʉ̃ õwãrĩ, cʉ̃ mʉjãã neapá yʉ tʉpʉ. [" 1 Bairo Jerusalén tʉpʉ cõñaáná yua, Betfagé, Betania na caĩrĩ macããrẽ, Olivo buro tʉre etayuparã Jesujãã. Bairo etarã, Jesús pʉame cʉ̃ cabuerã pʉgarãrẽ macãpʉ na ájʉ̃gorotiyupʉ. h!I 4Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, atore bairo qũĩñupʉ̃ Jesús Bartimeorẽ: —Tunu ácʉ́ja mʉ ya wiipʉ. Yʉ mena mʉ catʉ̃goñatutuarije jʉ̃gori mʉ caapee ĩñamasĩõ joroque mʉ yʉ átiya. Bairo cʉ̃ caĩrõ, jicoquei ĩña masĩcoasupʉ yua. Bairo ĩña masĩrĩ bero, maapʉ Jesús berore ʉsa ásúpʉ Bartimeo cʉ̃ã yua.& E 3Bairo cʉ̃ caetaro ĩña, Jesús pʉame: —¿Ñerẽ mʉ yʉ caáto mʉ boyati? —qũĩ jẽniñañupʉ̃. Bairo cʉ̃ caĩjẽniñarõ tʉ̃go, bairo qũĩñupʉ̃ cacaapee ĩñaecʉ̃ Jesure: —Yʉ Quetiupaʉ, caĩñamasĩẽcʉ̃ ãnirĩ ñiñamasĩgaya tunu —qũĩñupʉ̃. ,Q 2Bairo na caĩrõ tʉ̃go, cacaapee ĩñaecʉ̃ pʉame jicoquei cʉ̃ jutiro cabuimacããtõrẽ wẽrocacũrĩ, pati wãmʉnʉcã acoásúpʉ Jesús tʉpʉ. ^5 1Jesús pʉame bairo cʉ̃ caĩawajarijere tʉ̃gori tuanʉcãñupʉ̃. Tuanʉcãrĩ yua, “Cʉ̃ piijoya,” na ĩñupʉ̃ Jesús cʉ̃tʉ caãnarẽ. Bairo cʉ̃ capiirotiro tʉ̃go, bairo qũĩñuparã to macããna cacaapee ĩñaecʉ̃rẽ: —Tʉ̃goñarĩqũẽ paieticõãña. Wãmʉnʉcãrĩ asá Jesutʉ. Mʉrẽ pii átiyami. wg 0Bairo cʉ̃ caĩrõ, capããrã camasã pʉame cʉ̃ tutiyuparã, cʉ̃ awajaeticõãto, ĩrã. Bairo cʉ̃rẽ na caĩmiatacʉ̃ãrẽ, bʉtioro jãñurĩ awajanemoñupʉ̃ tunu: —¡David ãnacʉ̃ pãrãmi, bopacooro ñiñaña! yk /Cʉ̃, cacaapee ĩñaecʉ̃ pʉame, “Jesús Nazaret macã macããcʉ̃ netõácʉ́ baiyami,” na caĩrõ tʉ̃gori, bʉsʉrique tutuaro mena atore bairo qũĩ joyupʉ Jesure: —¡Jesús, David ãnacʉ̃ pãrãmi, bopacooro ñiñaña! P .Cabero Jericó na caĩrĩ macãpʉ etayuparã. Bairo ti macãpʉ caãniatana ti macãrẽ na cawitiro, cʉ̃ cabuerã Jesús berore ʉsayuparã. Capããrã camasã cʉ̃ã cʉ̃ bero ʉsayuparã. Bairo na caátó, jĩcãʉ̃ cacaapee ĩñaecʉ̃ Bartimeo cawãmecʉcʉ, Timeo macʉ̃ maa tʉpʉ dinerore jẽni ruiyupʉ. ta -Yʉ, Camasã Jʉ̃gocʉ, quetiupaʉ majũrẽ bairo yʉre capaabojaparãrẽ macãʉ̃ acʉ́ mee yʉ apʉ́ ati yepapʉre. Camasãrẽ na jʉátinemoʉ acʉ́ yʉ apʉ́ ati yepapʉre. Tunu bairoa yʉ cariarije jʉ̃gori camasã na carorije wapare netõʉ̃ acʉ́ yʉ apʉ́ —na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús cʉ̃ cabuerãrẽ. Jesús sana a Bartimeo el ciego  ,Tunu bairoa mʉjãã mena macããcʉ̃, carotimajũʉ̃rẽ bairo caãnigaʉ, mʉjãã ʉ̃mʉrẽ bairo cʉ̃ caãmata, ñurõ. a; +Mʉjãã pʉame roquere tore bairo baietirotiya. Bairo pʉame bairotiya mʉjããrẽ: Mʉjãã mena macããcʉ̃, caãnimajũʉ̃rẽ bairo caãnigaʉ, mʉjãã roca netõjãñurõ carotimasĩrẽ bairo ãnirotiya. A{ *Jesús pʉame tiere ĩña, cʉ̃tʉ na piijori atore bairo na ĩ quetibʉjʉyupʉ: —Merẽ mʉjãã masĩña ati ʉmʉrecóo macããna na caátiãnierẽ. Ati yepa macããna Diore caĩroaena quetiuparã reyre bairo caãna tutuaro mena rotiepeyama na roca macããnarẽ. Popiye na baio joroque na rotiepeyama. :m )Cabero Jesús cʉ̃ cabuerã pʉga wãmo cãnacãʉ̃ caãna majũ, Santiago, Juan mena Jesure na caĩjẽniñaatajere catʉ̃goatana ãnirĩ, na mena asiajãñuñuparã.   (Baipʉa, yʉ majũ yʉre cajʉrotiparã, yʉtʉ cariape nʉgõã, bairi caãcõ nʉgõã caruiparãrẽ na yʉ besemasĩẽtĩña. Yʉ Pacʉ pʉame roque bairo caãniparãrẽ na besemasĩñami —na ĩñupʉ̃ Jesús Juarẽ, bairi Santiago cʉ̃ãrẽ. ]3 'Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go: —Mʉrẽã bairo jãã nʉcãmasĩña —qũĩñuparã. Bairi Jesús pʉame atore bairo na ĩnemoñupʉ̃: —Yʉ cabaiparore bairo popiye mʉjãã baigarã mʉjãã cʉ̃ã. eC &Bairo na caĩrõ tʉ̃go, atore bairo na ĩñupʉ̃ Jesús: —Mʉjãã caĩjẽnirĩjẽ cabaipeere caroaro mʉjãã masĩẽtĩña. Bʉtioro popiye bairicarore mʉjãã jẽnimiña. Yʉ pʉame popiye yʉ baigʉ. Yʉre bairo popiye mʉjãã cabaiata, ¿mʉjãã nʉcãmasĩrãti? —na ĩñupʉ̃ Jesús Juarẽ, bairi Santiago cʉ̃ãrẽ. + %Na pʉame bairo qũĩñuparã: —Ati yepare mʉ carotimasĩrĩpaʉ caetaro, mʉtʉ jãã mʉ caruirotiro jãã boya. Jĩcãʉ̃ cariape nʉgõã, apei caãcõ nʉgõã jãã mʉ caruirotiro jãã boya. “Jaʉ,” miwã —qũĩñuparã Juan, Santiago mena Jesure. wg $Bairo na caĩrõ tʉ̃go: —¿Ñerẽ mʉjãã yʉ caáto mʉjãã boyati? —na ĩ jẽniñañupʉ̃. P #Cabero Santiago, Juan Zebedeo pũnaa Jesús tʉpʉ atí, atore bairo qũĩñuparã: —Jããrẽ cabuei, mʉrẽ jãã cajẽnirĩ wãme jããrẽ mʉ caátibojaro jãã boya —qũĩñuparã. D "Roro ñiepegarãma. Na ʉco mena yʉ eyotu epegarãma. Bairo átiri, roro majũ yʉ bape epegarãma. Bairo yʉ átieperi, yʉ pajĩã rocacõãgarãma. Bairo yʉre na caátimiatacʉ̃ãrẽ, itia rʉ̃mʉ bero caãno yʉ pʉame yʉ caticoagʉ tunu,” na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús. Santiago y Juan piden un favor 4a !“Jerusalẽpʉ marĩ caátíere merẽ mʉjãã masĩña. Topʉ ti macã macããna pʉame yʉ, Camasã Jʉ̃gocʉre, yʉ ñerĩ, yʉ jogarãma sacerdote majã quetiuparãrẽ, bairi Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caquetibʉjʉcũrĩqũẽrẽ cajʉ̃gobueri majãrẽ. Bairo na caáto, sacerdote majã quetiuparãjãã pʉame yʉ pajĩãroca rotigarãma. Bairo átirotiri yua, judío majã caãmerãrẽ yʉ nuni rocacõãgarãma. K  Cabero Jesujãã Jerusalẽpʉ caãniatí wããpʉ ásúparã. Jesús pʉame cʉ̃ cabuerã jʉ̃goyere ásúpʉ. Bairo cʉ̃ cabairo ĩña, cʉ̃ cabuerã tʉ̃gocõã maniásuparã. Tunu bairoa nipetirã cʉ̃ bero caʉsarã uwitʉ̃goñañuparã. Bairo na cabairo ĩña, Jesús pʉame cʉ̃ cabuerã pʉga wãmo peti rʉpore pʉga pẽnirõ cãnacãʉ̃ majũ camasã watoa caãnarẽ na piijori, atore bairo na ĩñupʉ̃ cʉ̃ cabaipeere: V % Apeyera tunu ati rʉ̃mʉrĩrẽ camasã jĩcããrã rotimasĩmirãcʉ̃ã, caberopʉ na mena macããnarẽ na rotimasĩẽtĩgarãma. Tunu bairoa ati rʉ̃mʉrĩrẽ camasã jĩcããrã rotimasĩẽtĩmirãcʉ̃ã, caberopʉ na mena macããna capããrãrẽ carotimasĩrã majũ nigarãma. Jesús anuncia por tercera vez su muerte n U Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, bairo qũĩñupʉ̃ Jesús: —Ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ yʉ mena bapacʉtigʉ yʉ yaye caroa quetibʉjʉriquere jʉquetibʉjʉgʉ, cʉ̃ ya wiire, o cʉ̃ bairãrẽ, cʉ̃ bairã rõmirĩrẽ, cʉ̃ pacʉare, cʉ̃ pũnaarẽ, o cʉ̃ ya yepa cʉ̃ãrẽ cʉ̃ caaweyocoápáta, narẽ cʉ̃ cacʉ̃goro netõjãñurõ bócanemogʉmi tunu ati yepapʉre ãcʉ̃ cʉ̃ yaye ũnierẽ, bairi cʉ̃ yarã ũna cʉ̃ãrẽ. Bairi jĩcãʉ̃rẽ cʉ̃ caaweyocoápáta, cʉ̃ netõrõ cien bui peoro cãrõ majũ bócanemogʉmi. Yʉ yaʉ cʉ̃ caãnie jʉ̃gori aperã popiye cʉ̃ baio roque cʉ̃ na caátimiatacʉ̃ãrẽ, bairo jeto bócanemogʉmi cʉ̃ ya wiirire, o cʉ̃ bairãrẽ, cʉ̃ bairã rõmirĩrẽ, cʉ̃ pacʉare, cʉ̃ pũnaarẽ, o cʉ̃ ya yepaa cʉ̃ãrẽ. Tunu ape ʉmʉrecóo caetaro, cʉ̃gonemogʉmi yeri capetietiere.   l Q Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, Pedro pʉame bairo qũĩñupʉ̃ Jesure: —Jãã Quetiupaʉ, jãã roque merẽ nipetirije jãã cacʉ̃gorijere cũrĩ, mʉrẽ jãã bapacʉti ʉsajʉ̃gowʉ —qũĩñupʉ̃ Pedro Jesure. 9k Jesús pʉame na ĩñarĩ, atore bairo na ĩñupʉ̃: —Dise ũnie camasã na caátimasĩẽtĩẽ nipetirije Dios cʉ̃ caátimasĩrĩjẽ jeto niña —na ĩñupʉ̃. F Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, cʉ̃ cabuerã pʉame nemojãñurõ tʉ̃go acʉacoasuparã. Atore bairo ãmeo ĩñuparã na majũ: —Bairi toroque, ¿ni ũcʉ̃ cʉ̃ netõmasĩcʉti? -S Waibʉcʉ capai, camello, ãpõã pota opeacapʉ cʉ̃ cajã ãmewitiata, masiriyojãñuña. Bairo cʉ̃ caãmewitimasĩmiatacʉ̃ãrẽ, netõjãñurõ masiriyoro niña caʉ̃mʉ capee apeyere cacʉ̃goʉ Dios cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉre cʉ̃ caetapee pʉame roque —na ĩñupʉ̃ Jesús.  Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, tʉ̃go acʉacoasuparã cʉ̃ cabuerã. Bairi atore bairo na ĩnemoñupʉ̃ Jesús: —Yʉ yarã, tʉ̃gopeoya: Camasã apeye ũnierẽ capee cacʉ̃gori majã Dios cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉre na caetapee masiriyojãñuña. lQ Bairo cʉ̃ caátó ĩña, atore bairo na ĩñupʉ̃ Jesús cʉ̃ cabuerãrẽ: —¡Camasã apeye ũnierẽ capee cacʉ̃gori majã Dios cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉre na caetapee masiriyojãñuña! —na ĩñupʉ̃ Jesús. .U Tiere tʉ̃go, cawãmaʉ pʉame tʉ̃goñarĩqũẽ pairi acoásúpʉ. Capee apeye ũnierẽ cacʉ̃goʉ ãnirĩ, Jesús cʉ̃ caĩrõrẽ bairo átigaesupʉ. $A Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, cʉ̃ maitʉ̃goñarĩ atore bairo qũĩ quetibʉjʉnemoñupʉ̃ Jesús tunu cawãmaʉrẽ: —Mai, jĩcã wãme mʉ rʉsacõãña. Mʉ cacʉ̃gorije nipetirijere nunirepeyocõãña. Tie wapare jeri, cabopacarãrẽ na ricawoya. Bairo mʉ caápata, jõbuipʉ pairo nigaro mʉ cawapatapee. Bairo yʉ caĩrõrẽ bairo áti yaparori, yʉ mena bapacʉsa —qũĩñupʉ̃ Jesús. G Bairo cʉ̃ caĩquetibʉjʉro tʉ̃go, atore bairo qũĩñupʉ̃ cawãmaʉ Jesure: —Cabuei, tie nipetirijere cawĩmaʉ ãcʉ̃pʉ̃na, yʉ átipeyocõã jʉ̃gowʉ —qũĩñupʉ̃. R Merẽ mʉ masĩĩ Dios camasãrẽ cʉ̃ caátiroticũrĩqũẽrẽ: Pajĩãẽtĩcõãña camasãrẽ. Carõmio mena roro átiepeeticõãña. Aperã yayere jee rutieticõãña. Aperãrẽ cabʉgoroa na ĩbuitieticõãña. Tunu ĩtoeticõãña. Mʉ pacʉ, mʉ paco cʉ̃ãrẽ nʉcʉ̃bʉgoya —qũĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús. $A Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, atore bairo qũĩñupʉ̃ Jesús: —¿Nopẽĩ “Cañuʉ” yʉ mi piiyati? Cañuʉ, jĩcãʉ̃ã niñami, Dios jeto. 2~] Cabero Jesús aperopʉ cʉ̃ caápáro jʉ̃goye jĩcãʉ̃ cawãmaʉ cʉ̃tʉ atʉetari, cʉ̃ rʉpopaturi mena etanumurĩ qũĩroaʉ etayupʉ. Atore bairo qũĩ jẽniñañupʉ̃ cawãmaʉ Jesure: —Cañuʉ majũ cabuei, ¿dope bairo yʉ átibujiocʉti, caroa yeri capetietiere bócagʉ? }) Ĩ yaparo, cawĩmarãrẽ na nemʉgõ, cʉ̃ wãmorĩ mena na bui ñigãpeori, Diore na jẽnibojayupʉ. Un hombre rico habla con Jesús j|M Mʉjããrẽ cariape ñiña: Ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ cawĩmaʉ cʉ̃ catʉ̃goñarõrẽ bairo Dios mena cʉ̃ catʉ̃goñatutuaeticõãta, Dios cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉre etamasĩẽtĩgʉmi —na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús. 3{_ Bairo na caĩrõ tʉ̃go, asiari atore bairo na ĩñupʉ̃ Jesús: —Yʉtʉ pʉame cawĩmarãrẽ na atírotiya. Na ẽñotaeticõãña. Dios cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉ macããnarẽ bairo caãna niñama cawĩmarã. Narẽ bairo cayeriñurã jeto ãnimasĩñama Dios cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉpʉre. z' Cabero tunu aperã na pũnaa cawĩmarãrẽ na jeasúparã Jesús tʉpʉ, na pãñarĩ, Diore na cʉ̃ jẽnibojaáto, ĩrã. Bairo na pũnaarẽ na cajeató ĩñarĩ, cʉ̃ cabuerã pʉame, “Na jeapéricõãña mʉjãã pũnaarẽ,” na ĩñuparã capacʉare. Cy Tunu bairoa jĩcãõ ũcõ cõ manapʉre cʉ̃ rocari bero, tunu apei mena cõ cawãmojiyaata, roro majũ áco átiyamo. “Apei mʉ manapʉ mee caãcʉ̃ mena ãmerĩcõãña,” cʉ̃ caĩcũrĩqũẽrẽ cabaibotio majũ niñamo —na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús cʉ̃ cabuerãrẽ. Jesús bendice a los niños xw Bairo na caĩjẽniñarõ, atore bairo na ĩñupʉ̃ Jesús: —Ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ cʉ̃ nʉmorẽ cõ rocari bero, tunu apeo mena cʉ̃ cawãmojiyaata, roro majũ caãnijʉ̃gorico mena ácʉ átiyami. Dios cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ caápei majũ niñami. “Apeo mʉ nʉmo mee caãcõ mena ãmerĩcõãña,” cʉ̃ caĩcũrĩqũẽrẽ cabaibotioʉ majũ niñami. w Cabero wiipʉ ãna, Jesús cʉ̃ cabuerã cʉ̃ caĩquetibʉjʉatajere cʉ̃ jẽniñanemoñuparã tunu, masĩgarã. ]v3 Bairi Dios jĩcãʉ̃rẽ bairo cʉ̃ cacũrĩcãrã na caãnoi, ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ na ricawa masĩẽcʉ̃mi. Na majũ cʉ̃ã ãmeo piti masĩẽtĩñama —na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús fariseo majãrẽ. fuE Bairo na cabairo, jĩcãʉ̃rẽ bairo na ĩñañami Dios. Jĩcã rupaʉre bairo nigarãma. t Bairi jĩcãʉ̃ caʉ̃mʉ carõmio mena cʉ̃ cawãmojiyaata, cʉ̃ pacʉa tʉre witigʉmi. Ape wiipʉ ãnigʉmi cʉ̃ nʉmo mena. 7sg Baipʉa, bairo boesupi Dios caãnijʉ̃goripaʉpʉre. Ati ʉmʉrecóore atíjʉ̃goʉpʉa camasãrẽ átijʉ̃goʉ, caʉ̃mʉ carõmio cʉ̃ã na qũẽnojʉ̃goyupi Dios. r- Bairo na caĩrõ tʉ̃go, atore bairo na ĩñupʉ̃ Jesús: —Mʉjãã ñicʉ̃jãã, mʉjããrẽ bairo ãmeo mairĩqũẽrẽ camasĩẽna na caãnoi, na mena macããcʉ̃ jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ cʉ̃ nʉmorẽ carocagaʉre roro cʉ̃ caátiere ẽñotaesupi Moisés. }qs Bairo cʉ̃ caĩrõ, atore bairo qũĩñuparã: —Moisés ãnacʉ̃ atore bairo ĩ quetibʉjʉ cũñañupĩ: “Ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ cʉ̃ nʉmorẽ cʉ̃ carocagaata, atore bairo ĩrĩcã pũrõrẽ cõ cʉ̃ cajoata, ñurõ: ‘Bairo mʉ cabairoi, mʉrẽ teei, mʉrẽ yʉ pitiya,’ ” ĩ quetibʉjʉ cũñupĩ Moisés —qũĩñuparã fariseo majã Jesure. &pE Bairo na caĩjẽniñarõ tʉ̃go, atore bairo na ĩñupʉ̃ Jesús: —¿Dope bairo Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ roticũñuparĩ camasãrẽ? —na ĩñupʉ̃. oy Bairo cʉ̃ caquetibʉjʉro, qũĩ jẽniñarã etayuparã jĩcããrã fariseo majã. “Carorije buei átiyami Jesús,” qũĩ bʉsʉjãgamirã, atore bairo cʉ̃ jẽniñamiñuparã: “Marĩ judío majã mena macããcʉ̃ ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ cʉ̃ majũ cʉ̃ catʉ̃goñarõ jʉ̃gori cʉ̃ nʉmorẽ rocagʉ, ¿cõ cʉ̃ roca masĩcʉti?” qũĩ jẽniñañuparã. Zn / Bairo atiere cʉ̃ caĩquetibʉjʉro bero, Jesús to Capernaum caãniatacʉ, Judea yepapʉ acoásúpʉ. Rio Jordán muipʉ cʉ̃ cawãmʉatí nʉgõã pʉamepʉ acoásúpʉ. Bairo cʉ̃ caátó, capããrã camasã cʉ̃ ʉsayuparã. Bairi cʉ̃ caátinucũrõrẽ bairo Dios yaye cʉ̃ caquetibʉjʉnucũrĩjẽrẽ na quetibʉjʉyupʉ. [m/ 2Moa caocarije ñujãñuña. Moa caocaetie roque ñerẽ áti masĩẽtĩña camasãrẽ. Bairi moa caocarije capeticoaʉsapata, ñe ũnie pʉamerẽ ñuẽtĩña. Mʉjãã, yʉ cabuerã moa caocarijere bairo ãnajẽcʉsa. Ãmeo jʉátinemoña. Tunu bairoa jĩcã yericʉnarẽ bairo ãnajẽcʉsa,” na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús.l% 1“Ati yepapʉ ãna, popiye mʉjãã baigarã. Peeropʉ marĩ caʉ̃rõ capũnirõrẽã bairo roro popiye netõrõ mʉjãã baigarã. Ok 0Topʉre peero cʉ̃ã di rʉ̃mʉ ũno caʉ̃jãnaeti peero, cayatieti peero majũ nigaro. Becoa cʉ̃ã cariaena majũ nigarãma topʉre. Bairi roro mʉjãã caátinucũrĩjẽrẽ jãnacõãña. "j= /Tunu bairoa ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ mʉjãã mena macããcʉ̃ cʉ̃ caapee mena jʉ̃gori carorije macããjẽ jetore ĩñanucũʉ̃mi. Bairo cʉ̃ caapee mena jʉ̃gori carorije macããjẽrẽ caĩñapai cʉ̃ caãmata, apei cʉ̃ caapeere cawerocaecoricʉre bairo cʉ̃ caãno, ñuña. Cʉ̃ rupaʉ macããjẽ cacaapee cʉ̃goecʉre bairo baimicʉ̃ã, cacaapee mácʉ̃ Diotʉ cʉ̃ caátó, ñujãñuña. Peeropʉ roro cʉ̃ caábujiorijere cʉ̃ netõõgʉmi Dios, tore bairo carorije macããjẽrẽ cʉ̃ caĩñajãnaata yua. Cʉ̃ caapee roro cʉ̃ átio joroque caátie mena cʉ̃gori roro peeropʉ cʉ̃ capopiye tãmʉoata roque, ñuetibujioro, yʉra. i# .Topʉre peero cʉ̃ã di rʉ̃mʉ ũno caʉ̃jãnaeti peero, cayatieti peero majũ nigaro. Becoa cʉ̃ã cariaena majũ nigarãma topʉre. phY -Tunu bairoa ni mʉjãã mena macããcʉ̃ cʉ̃ rʉpori mena jʉ̃gori carorije caána na caãnopʉ ánucũʉ̃mi. Bairo cʉ̃ rʉpori mena roro caápai cʉ̃ caãmata, apei cʉ̃ rʉporire cayisetarocaecoricʉre bairo cʉ̃ caãno, ñuña. Cʉ̃ rupaʉ macããjẽ rʉpori cacʉ̃goecʉre bairo baimicʉ̃ã, rupa tutua Diotʉ cʉ̃ caátó, ñujãñuña. Peeropʉ roro cʉ̃ caábujiorijere cʉ̃ netõõgʉmi Dios, tore bairo roro cʉ̃ cabainucũrĩjẽrẽ cʉ̃ cajãnaata yua. Cʉ̃ rʉpori roro cʉ̃ baio joroque caátie mena cʉ̃gori roro peeropʉ cʉ̃ capopiye tãmʉoata roque, ñuetibujioro, yʉra. g# ,Topʉre peero cʉ̃ã di rʉ̃mʉ ũno caʉ̃jãnaeti peero, cayatieti peero majũ nigaro. Becoa cʉ̃ã cariaena majũ nigarãma topʉre. f  +Bairi mʉjããrẽ ñinemoña tunu: Ni mʉjãã mena macããcʉ̃ cʉ̃ wãmorĩ mena jʉ̃gori carorije jetore átinucũʉ̃mi. Bairo cʉ̃ wãmorĩ mena jʉ̃gori roro caátipai cʉ̃ caãmata, apei cʉ̃ wãmorĩrẽ cayiseta rocaecoricʉre bairo cʉ̃ caãno, ñuña. Cʉ̃ rupaʉ macããjẽ wãmorĩ cacʉ̃goecʉre bairo baimicʉ̃ã, rupa tutua Diotʉ cʉ̃ caátó, ñujãñuña. Peeropʉ roro cʉ̃ caábujiorijere cʉ̃ netõõgʉmi Dios, tore bairo roro cʉ̃ caátiere cʉ̃ camasiritiata yua. Cʉ̃ wãmorĩ roro cʉ̃ átio joroque caátie mena cʉ̃gori roro peeropʉ cʉ̃ capopiye tãmʉoata roque, ñuetibujioro, yʉra. (eI *Ĩ quetibʉjʉ yaparo, atore bairo na ĩnemoñupʉ̃ tunu: “Ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ apei yʉ mena catʉ̃goñatutuajʉ̃goʉre, cʉ̃ tʉ̃gomawijiao joroque cʉ̃ caápata, roro majũ baigʉmi Dios cʉ̃ caĩñabesepa rʉ̃mʉ caetaro. Jĩcãʉ̃ ʉ̃tãã capairica mena cʉ̃ wãmʉarẽ jiyaturi, ria capairiyapʉ na carurocaricʉre bairo netõjãñurõ popiye baigʉmi cʉ̃ ũcʉ̃ ti rʉ̃mʉrẽ yua. ddA )Tunu bairoa ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ pʉame mʉjãã yʉ cabuerã mʉjãã caãno jʉ̃gori mʉjããrẽ cʉ̃ canʉcʉ̃bʉgoata, caroare cʉ̃ jogʉmi Dios caʉ̃mʉrẽ. Dise ũnieacãrẽ oco mʉjãã caetipee cʉ̃ãrẽ mʉjãã cʉ̃ cajoata, cʉ̃ caátie wapa nigaro —na ĩñupʉ̃ Jesús cʉ̃ cabuerãrẽ. El peligro de caer en pecado wcg (Jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ caʉ̃mʉ marĩrẽ cʉ̃ catutieticõãta, marĩrẽ cajʉácʉre bairo caácʉ niñami. b) 'Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, atore bairo qũĩñupʉ̃ Jesús Juarẽ: —¿Nopẽĩrã cʉ̃rẽ, “Ápeina,” mʉjãã ĩrĩ? Bairo ĩẽtĩcõãña. Ni ũcʉ̃ yʉ wãme mena Diore jẽnirĩ apeye ũnierẽ átijẽñorĩ bero, roro yʉre ĩ masĩẽtĩgʉmi. &aE &Juan pʉame atore bairo qũĩñupʉ̃ Jesure: —Jããrẽ cabuei, apei caʉ̃mʉrẽ jãã ĩñawʉ̃. Cʉ̃ pʉame mʉ wãme mena ĩrĩ rotimasĩwĩ. Bairo rotimasĩrĩ yua, cʉ̃ acurewiyojowĩ wãtĩ yeri pũnarẽ, caʉ̃mʉrẽ cajãñamiatacʉre. Bairo cʉ̃ caáto ĩña, jãã pʉame cʉ̃ caátiere cʉ̃ jãã átirotiepʉ, marĩ mena macããcʉ̃ cʉ̃ caãmerõĩ —qũĩñupʉ̃ Juan Jesure. y`k %—Ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃, yʉ yaye quetire tʉ̃goʉsari, ãni cawĩmaʉrẽ bairo caãcʉ̃rẽ cʉ̃ camaiata, yʉre camairẽ bairo cʉ̃ ñiñagʉ. Tunu bairoa yʉre camai cʉ̃ caãnoi, yʉ jeto mee Dios yʉre cajoricʉ cʉ̃ã cʉ̃rẽ camairẽ bairo qũĩñagʉmi —na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús. El que no está contra nosotros, está a nuestro favor 7_g $Bairo ĩ yaparo, jĩcãʉ̃ cawĩmaʉrẽ na watoapʉ cʉ̃ nʉcõñupʉ̃. Bairo cʉ̃ nʉcõ, cʉ̃ nemʉgõrĩ, atore bairo na ĩñupʉ̃ Jesús cʉ̃ cabuerãrẽ: 6^e #Bairo na cayʉeto ĩña, Jesús pʉame cũmurõpʉ rui yaparori bero, “Tiaya mai,” na ĩñupʉ̃ Jesús cʉ̃ cabuerã pʉga wãmo peti rʉpore pʉga pẽnirõ cãnacãʉ̃ caãnarẽ. Atore bairo na ĩ quetibʉjʉyupʉ: —Aperã netõrõ carotimasĩrã mʉjãã caãnigaata, nipetirã bero macããnarẽ bairo mʉjãã caãnajẽ cʉtiere boya. Narẽ capaacoterãrẽ bairo caãniparã mʉjãã ãniña —na ĩñupʉ̃. L] "Mai, maapʉ áná, “¿Ni cʉ̃ ãnicʉti marĩ menarẽ caãnimajũʉ̃rẽ bairo caãcʉ̃?” ãmeo ĩ bʉsʉpẽni ásúparã. Bairo caãmeo ĩatana ãnirĩ boboori cʉ̃ yʉesuparã. \ !Cabero Jesús cʉ̃ cabuerã mena Capernaum cawãmecʉti macãpʉ etayuparã. Bairo ti macã eta, na caãni wiipʉ na cajããrõ bero, atore bairo na ĩ jẽniñañupʉ̃ Jesús cʉ̃ cabuerãrẽ: —Maapʉ áná, ¿ñerẽ mʉjãã ãmeo bʉsʉpẽniatiati? L[ Na pʉame tie cʉ̃ caĩrĩjẽrẽ tʉ̃gomajũcõãmirãcʉ̃ã, tiere tʉ̃gomasĩẽsuparã. Tunu bairoa Jesure cʉ̃ jẽniña uwijãñuñuparã tiere. ¿Quién es el más importante? )ZK To bero áná, Galilea macãtʉ netõásúparã Jesujãã. Jesús pʉame to cʉ̃ caátíere camasã na camasĩrõ boesupʉ, cʉ̃ cabuerãrẽ caquetibʉjʉñesẽãʉ̃ ãnirĩ. Atore bairo na ĩ quetibʉjʉyupʉ tunu: —Yʉ, Camasã Jʉ̃gocʉ, yʉ ñerotiecogʉ camasãrẽ. Bairi yʉ pajĩãrotiecogʉ. Bairo yʉ na capajĩãmiatacʉ̃ãrẽ, itia rʉ̃mʉ bero yʉ caticoagʉ tunu —na ĩ quetibʉjʉyupʉ. Y X) Bairo na caĩrõ tʉ̃go, atore bairo na ĩñupʉ̃: —Wãtĩã, jõ caãniatacʉre bairo caãnarẽ na mʉjãã caárotigata, cajʉ̃goye ʉgarique betiri mʉjãã jẽniñubuegarã Diore —na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús. Jesús anuncia por segunda vez su muerte zWm Cabero Jesús wiipʉ cʉ̃ cajããrõ, aperã na camano, na jeto ãna, cʉ̃ cabuerã atore bairo Jesure qũĩ jẽniñañuparã: —¿Nopẽĩrã wãtĩ yeri pũnarẽ jãã acurocawiyojo masĩẽtĩcʉti? —qũĩ jẽniñañuparã. V! Jesús pʉame cʉ̃ wãmopʉ ñerĩ, cʉ̃ tʉ̃gãwãmʉo nʉcõñupʉ̃. Bairo cʉ̃ caáto, cawãmaʉ pʉame wãmʉnʉcãcoasupʉ yua. rU] Bairo cʉ̃ caĩrõ, wãtĩ yeri pũna pʉame tocãrõã jicoquei cawãmaʉrẽ bʉtioro cʉ̃ yugui, cʉ̃ awajao joroque áti, cʉ̃ witicoásúpʉ yua. Bairo cʉ̃ caátó, cawãmaʉ wãtĩ yeri pũna cacʉ̃gomiatacʉ pʉame acũẽsupʉ. Cariacoatacʉre bairo baiyupʉ. Bairo cʉ̃ cabairo ĩñarĩ, capããrã ĩñuparã: “Merẽ riacuupi yua.” T} Bairo Jesús camasã capããrã cʉ̃ tʉpʉ na caatʉató ĩñaʉ, cʉ̃ jãnaoñupʉ̃ wãtĩ roro caácʉre. Atore bairo qũĩñupʉ̃ Jesús: —Wãtĩ yeri, camasãrẽ cabʉsʉena catʉ̃goenarẽ bairo caácʉ, tʉ̃goya. Mʉrẽ ñiña. Ãni, cawãmaʉ rupaʉre cʉ̃ witi ácʉ́ja. Pʉgani cʉ̃pʉre jããnemoeticõãña —qũĩñupʉ̃ Jesús wãtĩ yerire. KS Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, qũĩñupʉ̃ cariaʉ pacʉ Jesure tutuaro mena: —Mʉ mena yʉ tʉ̃goñatutuaya. Bairi nemojãñurõ mʉ mena yʉ tʉ̃goñatutuao joroque yʉ átinemoña. VR% Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, bairo qũĩñupʉ̃ Jesús: —Yʉre mʉ canʉcʉ̃bʉgoata, yʉ netõbojamasĩña. Yʉ mena catʉ̃goñatutuarã nipetirore nipetiri wãmerĩrẽ yʉ netõbojamasĩña. Q Capee majũ wãtĩ peeropʉ cʉ̃ jʉ̃gorocajoe ánucũñami. Ape rʉ̃mʉrã riapʉ cʉ̃ jʉ̃gorocañua mecʉ̃nucũñami, cʉ̃ caria yasiparore bairo ĩ. Mʉ catutuarije mena cʉ̃rẽ mʉ canetõõmasĩata, jãã bopaca ĩñarĩ jãã jʉátinemoña. qP[ Bairo cʉ̃ cabairo ĩña, atore bairo qũĩ jẽniñañupʉ̃ Jesús capacʉre: —¿Nocarõpʉ tore bairo cʉ̃ baijʉ̃gori? Cawãmaʉ pacʉ pʉame atore bairo qũĩ yʉyupʉ: —Cawĩmaʉaca ãcʉ̃pʉ̃na bairo baijʉ̃gowĩ. (OI Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, cawãmaʉrẽ Jesutʉ cʉ̃ ne etayuparã. Bairo wãtĩ yeri pũna pʉame Jesure qũĩñarĩ, caʉ̃mʉrẽ cʉ̃ jʉ̃goñañupʉ̃ yepapʉ cʉ̃ risero jopo witirinʉcʉ̃pʉ̃. Bairo cʉ̃ jʉ̃goñaʉ, riañarĩqũẽrẽ bairo cʉ̃ ásupʉ tunu. Nw Bairo cʉ̃ caĩquetibʉjʉro tʉ̃go, atore bairo na ĩñupʉ̃ Jesús: —¡Tame, mʉjãã, ati yepa caãna Dios cʉ̃ camasĩrĩjẽrẽ cariape mʉjãã tʉ̃goetimajũcõãña! Bairo mʉjãã cabairoi, yʉ tʉ̃goña yapapuajãñuña. ¿Nocãrõ yoaro mʉjãã mena yʉ ãnibujiocʉti? Jaʉ, toroque cawãmaʉrẽ ato pʉame cʉ̃ neasá —na ĩñupʉ̃ Jesús. WM' Bairo wãtĩ yeri pũna pʉame yʉ macʉ̃rẽ cʉ̃ cajããrõĩ, cʉ̃ jʉ̃goñao joroque átiyami. Bairo cʉ̃ caáto, yʉ macʉ̃ pʉame cʉ̃ risero jopo witinucũñami. Cʉ̃ opi mena bacarʉpotu nucũñami. Tutuaʉ cʉ̃ bʉo joroque cʉ̃ átinucũñami. Bairi mʉ cabuerãrẽ bʉtioro na yʉ wiyorotimiapʉ wãtĩ yeri pũnarẽ. Mʉ cabuerã pʉame cʉ̃ wiyojo masĩẽtĩñama —qũĩ quetibʉjʉyupʉ wãtĩ yeri pũna cacʉ̃goʉ pacʉ Jesure. L Bairo cʉ̃ caĩjẽniñarõ tʉ̃go, camasã capããrã watoapʉ caãniatacʉ jĩcãʉ̃ bairo qũĩ yʉyupʉ: —Cabuei, yʉ macʉ̃ jĩcãʉ̃ã caãcʉ̃rẽ mʉtʉ cʉ̃ yʉ ne atíapʉ. Yʉ macʉ̃ wãtĩ yeri pũna jʉ̃gori bʉsʉmasĩẽtĩñami. uKc Bairo na caatʉató: —¿Ñe ũnierẽ ãmeo bʉsʉrã mʉjãã átiati na mena? —na ĩñupʉ̃ Jesús. J  Bairo na pʉame Jesús natʉ cʉ̃ caruietaro ĩña acʉacoasuparã. Bairi yua, cʉ̃tʉ atʉ ásúparã, cʉ̃ jẽniráná. I Ʉ̃tãʉ̃pʉ caetaatana na mena macããna na caãnopʉ rui etayuparã. Capããrã camasãrẽ na ĩñañuparã. Aperã Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ cajʉ̃gobuerã Jesús cʉ̃ cabuerã mena bʉtioro ãmeo bʉsʉyuparã, bʉsʉnetõgarã. 7Hg Cariape mʉjããrẽ ñiña: Elías ãnacʉ̃rẽ bairo caãcʉ̃ merẽ etawĩ. Bairo cʉ̃ caetamiatacʉ̃ãrẽ, “Cʉ̃ã niñami Elías ãnacʉ̃rẽ bairo caãcʉ̃,” qũĩ masĩẽma camasã pʉame. Bairi ricaati, noo na caborore bairo cʉ̃ áma, profeta majã na caquetibʉjʉ jʉ̃goyeticũrĩcãrõrẽ bairo —na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús Pedrojããrẽ. Jesús sana a un muchacho que tenía un espíritu impuro 2G] Bairo na caĩjẽniñarõ, atore bairo na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús: —Na caĩrõrẽ bairo atíjʉ̃gogʉmi jĩcãʉ̃ Elías ãnacʉ̃rẽ bairo caãcʉ̃. Cʉ̃ pʉame nipetirijere qũẽnojʉ̃gogʉmi. Tunu bairoa, ¿nopẽĩrã Dios yaye bʉsʉrica tutipʉ cawoaturicarã pʉame, “Camasã Jʉ̃gocʉre popiye cʉ̃ baio joroque átigarãma. Roro majũ qũĩñategarãma,” na ĩ woatu quetibʉjʉcũñuparĩ? OF Bairi cabero atore bairo qũĩ jẽniñañuparã Pedrojãã Jesure: —Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ cajʉ̃gobueri majã bairo ĩñama: “Dios cʉ̃ cajopaʉ ati yepapʉ cʉ̃ caetaparo jʉ̃goye Elías ãnacʉ̃ catiri etanemogʉmi tunu,” ĩñama. ¿Nopẽĩrã bairo na ĩ quetibʉjʉyati camasãrẽ? YE+ Bairo cʉ̃ caĩrõrẽ bairo aperãrẽ quetibʉjʉetimirãcʉ̃ã, na jetoa na yeripʉ tiere tʉ̃goñañuparã. Bairo tʉ̃goñarĩ, atore bairo ãmeo ĩ jẽniñañuparã, “¿Dope bairo ĩgʉ qũĩñati, ‘Cariacoatacʉ nimicʉ̃ã, yʉ catigʉ,’ Jesús cʉ̃ cabaipeere cʉ̃ caĩata?” ãmeo ĩ jẽniñañuparã na majũ. 9Dk Cabero ʉ̃tãʉ̃rẽ na caruiató, atore bairo na ĩñupʉ̃ Jesús Pedrojããrẽ: “Ãme mʉjãã caĩñaatajere aperãrẽ na mʉjãã quetibʉjʉetigarã mai. Cabero, yʉ, Camasã Jʉ̃gocʉ, cariacoatacʉ nimicʉ̃ã, yʉ cacatiro bero roque na mʉjãã quetibʉjʉgarã,” na ĩñupʉ̃. C Bairo to caĩrõ tʉ̃go, tunu ãmejore ĩñajoyuparã. ¡Tame! Elías, Moisés cʉ̃ã mañuparã yua. Jesús jeto nucũñupʉ̃. YB+ Bairo cʉ̃ caĩãno, buseriwo atí, na pauma tocoasuparo. Bairo catoro, Pedrojãã pʉame cayʉsʉropʉ ãñuparã. Bairo ãna, bʉsʉrique buseriwo watoapʉ cabʉsʉocajorijere tʉ̃goyuparã. Atore bairo ĩñuparõ: “Ãni, yʉ macʉ̃, yʉ camai majũ niñami. Cʉ̃ yaye bʉsʉriquere tʉ̃goʉsaya,” ĩ ocajoyuparo jõbuipʉ. s6~_}}'| {z'yLx-wcvuiuXs^rpo[ml(kdjiKh=ffd=ba_^\[Z?XWVTSRR2Q9PNMKJIHGGEDC2A@g>>:=a<;;98g6544P32V0--X+*)(';&&%@$#b"! c uH7 -  ]vU64%aBairo na caʉgaruiripaʉ, atore bairo na ĩñupʉ̃ Jesús: —Cariape mʉjããrẽ ñiña: Mʉjãã mena macããcʉ̃ jĩcãʉ̃ roro yʉre ĩ bʉsʉjã buitirocagʉmi. #$?Cabero canaiorĩpaʉ caetaro, Jesús pʉame ti wii jããetari mesapʉ ruiyupʉ pʉga wãmo peti rʉpore pʉga pẽnirõ caãna cʉ̃ cabuerã mena. j#MBairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, acoásúparã Jerusalén macãpʉ. Topʉ na caetaro, nipetiro Jesús na cʉ̃ caĩatatorea bairo baipeticõãñuparõ. Bairi topʉ qũẽnoyuyuparã Pascua bose rʉ̃mʉ na caʉgapeere yua. N"Bairo mʉjãã caĩjẽniñarõ, mʉjãã ĩñogʉmi jõbuipʉ caroaro qũẽnoweyorica arʉare. Topʉ marĩ caʉgapeere mʉjãã qũẽnoyuwa —na ĩñupʉ̃ Jesús cʉ̃ cabuerã pʉgarãrẽ. !3Cʉ̃ ʉsaa yua, cʉ̃ wiipʉ cʉ̃ cajããrõ ti wii upaʉre atore bairo cʉ̃ mʉjãã ĩgarã: “Cabuei bairo ĩ jẽniñajoyami: ‘¿Noopʉ to ãniñati Pascua bose rʉ̃mʉ caãno yʉ cabuerã mena yʉ caʉgapa arʉa?’ ĩ jẽniñajoyami,” cʉ̃ mʉjãã ĩgarã. # ? Bairo na caĩjẽniñarõ, na árotiyupʉ Jesús pʉgarã cʉ̃ cabuerãrẽ: —Ánája mʉjãã Jerusalẽpʉ. Bairo ti macãrẽ etarã, mʉjãã bócaetagarã jĩcãʉ̃ caʉ̃mʉrẽ, ocorʉ pʉsari caácʉ́re. Cʉ̃rẽ cʉ̃ bócaetari, cʉ̃ bero mʉjãã ʉsaápá. <q Bairi yua, etayuparo Pascua bose rʉ̃mʉ, caãnijʉ̃gori rʉ̃mʉ, levadura pan cawauorije caasua manierẽ judío majã na caʉgari rʉ̃mʉ. Tunu bairoa oveja nurĩcʉ̃ macʉ̃ cordero na caĩrẽ pajĩãrĩ na caʉgari bose rʉ̃mʉ etayuparo. Bairo ti rʉ̃mʉ caetaro ĩña, Jesús cʉ̃ cabuerã pʉame, cʉ̃tʉ etari, atore bairo qũĩ jẽniñañuparã: —¿Noopʉ marĩ caʉgapeere jãã caqũẽnoyuro mʉ boyati? 5 Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, ʉseanicoasuparã sacerdote majã quetiuparã. Bairo ʉseanirĩ, “Dinero mʉrẽ jãã jogarã tie wapa,” qũĩñuparã. Tipaʉ bero, Judas pʉame dipaʉ ũno dope bairo camasã mano macãjʉ̃goyupʉ, Jesure na ñerotigʉ. La Cena del Señor ,Q Bairi yua, jĩcãʉ̃ Jesús cʉ̃ cabuerã pʉga wãmo peti rʉpore pʉga pẽnirõ mena macããcʉ̃, Judas Iscariote cawãmecʉcʉ na ĩñaʉ ásúpʉ quetiuparã sacerdote majãrẽ. Na tʉpʉ etari, Jesure bʉsʉjã buitirocacõãñupʉ̃, cʉ̃ na capajĩãmasĩparore bairo ĩ. ^5 Cariape mʉjããrẽ ñiña: Ati ʉmʉrecóo nipetiropʉ, atie yʉ yaye queti, camasãrẽ Dios cʉ̃ canetõõrĩjẽrẽ na caquetibʉjʉropʉ atio carõmio bairo yʉre cõ caátie cʉ̃ãrẽ quetibʉjʉgarãma. Bairi cõ caátiere masĩcõã ninucũgarãma camasã tocãnacã rʉ̃mʉa —na ĩñupʉ̃ Jesús. Judas traiciona a Jesús $ABairo cajʉtiñurĩjẽrẽ yʉ rʉpoare cõ capiopeoro jʉ̃gori yʉ rupaʉre caroaro qũẽnoñamo, yʉ rupaʉri ãnajẽrẽ na cayacũparo jʉ̃goye. q[Cabopacarã nicõãnucũgarãma mʉjãã watoare. Yʉ pʉame roque yoaro yʉ ãmerĩgʉ ati yepapʉre. SJesús pʉame tʉ̃goyupʉ cõ na catutirijere. Bairi atore bairo na ĩñupʉ̃: —¿Nopẽĩrã patowãcõrõ cõrẽ mʉjãã bʉsʉpaiyati? Atio carõmio bairo yʉre cõ caátie ñujãñuña. /WApei, tiere caboʉre cõ canuniata, pairo, trescientos denario moneda tiiri majũ wapa nerĩ, aperã cabopacarãrẽ na jʉátinemo masĩbujiomo. Ãmerẽ tie yasicoaya cõ cawapatabujioataje yua —ãmeo ĩñuparã. Tore bairo ãmeo ĩ bʉsʉyuparã na majũ carõmio cõ caátiere ĩñarĩ. 8iJĩcããrã to caãna pʉame bairo cõ caáto ĩñarã, cõ mena asiajãñuñuparã. Atore bairo ĩñuparã: —Tame, ¿nopẽĩõ pairo cawapacʉtiere bairo cõ átireyati? 9Jesús pʉame tipaʉ caãno Betania macãpʉ ãñupʉ̃, carupaʉ boamirĩcʉ̃ Simón cawãmecʉcʉ ya wiipʉ. Bairo ti wii cʉ̃ caãno, jĩcãõ carõmio cʉ̃tʉ etayupo. Cõ pʉame caroarʉacapʉ jiraro cajʉtiñurĩjẽ pairo cawapacʉtiere neasúpo. Bairo Jesús mesapʉ cʉ̃ caruiro, carõmio caroa pʉame tie cajʉtiñurĩjẽrẽ cʉ̃ rʉpoapʉ piopeoyupo, Jesure bʉtioro nʉcʉ̃bʉgoo. 3Bairo ãmeo ĩrĩ cʉ̃rẽ na capajĩãgamiatacʉ̃ãrẽ, jĩcããrã na mena macããna atore bairo ĩñuparã: —Bairãpʉa, Pascua caãno cʉ̃ marĩ ñerotimasĩẽna, “Camasã roro awajari marĩ tutirema,” ĩrã, ĩñuparã. Una mujer derrama perfume sobre Jesús M Merẽ yua, pʉga rʉ̃mʉ rʉsayuparo bose rʉ̃mʉ, Pascua na caĩrĩ rʉ̃mʉ, pããrẽ cawauarije caasua manierẽ judío majã na caʉgapa bose rʉ̃mʉ majũ. Quetiuparã sacerdote majã, bairi Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ cajʉ̃gobueri majã pʉame, “¿Dope bairo camasã na caĩñaeto Jesure gobierno cʉ̃ cañerotio joroque marĩ átiroticʉti?” ãmeo ĩñuparã na majũ ĩtorique mena, Jesús cʉ̃ cariarore borã. ;o %Bairo mʉjããrẽ yʉ caĩrĩjẽrẽ yʉ yarã nipetirã cʉ̃ãrẽ atore bairo mʉjãã ñiña: ¡Caroaro coteya tocãnacã rʉ̃mʉa!” na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús.%C $Masĩã mano yʉ caatípaʉre cacãnirãrẽ bairo mʉjãã ãnibujiorã, tocãnacã rʉ̃mʉa caroaro tʉ̃goñamasĩrĩ yʉre mʉjãã cacoteeticõãta. y #Cʉ̃ caátó bero caroaro na caãniyurorea bairo baiya mʉjãã cʉ̃ã. Na cʉ̃ã, ‘Tocãrõ majũ tunu etagʉmi marĩ quetiupaʉ,’ ĩ masĩẽnama. ‘Canaiorĩpaʉ caãno, ñami recomacã caãno, o ãbocʉ cʉ̃ capiiripaʉ, o cabusuripaʉ bero tunu etabujiomi,’ ĩ masĩẽnama. Mʉjãã cʉ̃ã narẽ bairo masĩẽtĩmirãcʉ̃ã, yʉre cotecõã ninucũña.  "Ti rʉ̃mʉ caetaparo, jĩcãʉ̃ quetiupaʉ cʉ̃ cabairiquere bairo niña. Cʉ̃ pʉame ape yepapʉ cayoaropʉ ágʉ jʉ̃goye, cʉ̃ paabojari majãrẽ na piijori, na cũñupʉ̃ tocãnacãʉ̃pʉrea cʉ̃ ya wii macããjẽ coteriquere caroaro na caqũẽnobojaparore bairo ĩ. Ti wii jope cacotei cʉ̃ãrẽ, ‘Masacatiya, cajerutiri majã jããrema,’ qũĩ quetibʉjʉ cũñupʉ̃. 'G !“Bairi ti rʉ̃mʉ yʉ caetapa rʉ̃mʉrẽ mʉjãã masĩẽtĩña. Bairi masacatiya yʉ yarã. Cacãnirãrẽ bairo baieticõãña. Caroaro coteya. =s “Bairopʉa di rʉ̃mʉ, di hora majũ mʉjãã yʉ caquetibʉjʉrije caetaparore ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ masĩẽtĩñami. Ʉmʉrecóo macããna ángelea majã cʉ̃ã masĩẽtĩñama. Marĩ Pacʉ Dios macʉ̃, yʉ cʉ̃ã yʉ masĩẽtĩña. Marĩ Pacʉ Dios jeto masĩñami ti rʉ̃mʉ caetaparore.  - Tunu bairoa ati ʉmʉrecóo, ati yepa cʉ̃ã yasipeticoagaro. Yʉ yaye quetibʉjʉrique roque petietigaro. Yʉ caĩrõrẽã bairo baicoagaro.   Cariape mʉjããrẽ ñiña: Mʉjããrẽ yʉ caquetibʉjʉrije baipeticoagaro ti yʉtea macããna na cariaparo jʉ̃goye. 8 i Torea bairo mʉjããrẽ yʉ caquetibʉjʉrijere bairo cabaietaro ĩñarã, ‘Merẽ Jesús ati yepapʉ nemo cʉ̃ catunuetaparo cõñarõ baiya,’ mʉjãã ĩ masĩgarã. j M Ĩ quetibʉjʉ yaparo, ati wãmerẽ ĩcõñarĩ na ĩnemoñupʉ̃ tunu: “Mai, higuera yucʉre mʉjãã masĩña. Ti yucʉ cawãma pũũ cawasoaro ĩñarã, ‘Merẽ cʉ̃ma cõñarõ baiya,’ mʉjãã ĩ masĩña. w g Bairo yʉ caatóre na caĩñajoro yua, yʉ ʉ̃mʉa, ángelea majãrẽ nipetiropʉ na yʉ árotigʉ. Bairi ati ʉmʉrecóo macããna nipetiropʉ caãnarẽ na neñogarãma yʉ cabesericarã pʉamerẽ,” na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús. / Tocãrõã yʉ, Camasã Jʉ̃gocʉ, buseriwo watoapʉ nocãrõ yʉ catutuarije mena, bairi yʉ caasiyabatorije mena yʉ caatóre ĩñajogarãma.   Ñocõã, ʉmʉrecóore caãnimiatana cʉ̃ã ñacoagarãma. Bairo bairã, ʉmʉrecóo macããna nipetirã yugui ñacoagarãma. \1 Ĩ quetibʉjʉ yaparo, atore bairo na ĩ nemoñupʉ̃ tunu: “Camasã roro majũ na cabairi yʉtea capetiro bero, muipʉ ʉmʉrecóo macããcʉ̃ naitĩãcoagʉmi. Ñami macããcʉ̃ cʉ̃ã bauetigʉmi. +O ¡Bairi masacatiya yʉ yarã! Merẽ mʉjãã tiere mʉjããrẽ yʉ quetibʉjʉ jʉ̃goyetiya,” na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús. El regreso del Hijo del Hombre + Caĩtopairã capããrã átigarãma. ‘Yʉa, Mesías yʉ ãniña,’ o ‘Yʉa, profeta yʉ ãniña,’ caĩrã átigarãma. Capee átijẽñogarãma, camasã ricaati na catʉ̃goʉsaparore bairo ĩrã. Mʉjãã ũna, Dios cʉ̃ cabesericarã cʉ̃ãrẽ ĩtomigarãma. A{ “Bairi ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃, ‘Mesías, Dios cʉ̃ cajoʉ pʉame ati macãpʉ etaupʉ,’ o ‘Ji macãpʉ etaupʉ,’ cʉ̃ caĩata, cariape cʉ̃ mʉjãã tʉ̃goetigarã. 7 Bairi Dios pʉame ti rʉ̃mʉ roro cabairijere cʉ̃ cajãnarotieticõãta, camasã nipetiro riapeticoabujiorãma. Bairo na cariapeticoamiatacʉ̃ãrẽ, mʉjãã, cʉ̃ cabeserãrẽ mairĩ roque, peeti yʉtea ũno popiye mʉjãã cabaipa rʉ̃mʉrẽ áti ẽñotabojagʉmi. 7g Ti rʉ̃mʉrẽ roro ati yepapʉre bairique nigaro. Dios cʉ̃ caátijʉ̃gori rʉ̃mʉ bero tocãnacã rʉ̃mʉrẽ netõrõ popiye bairicapaʉ nigaro ti rʉ̃mʉ caetaro. A{ Bairi Diore cʉ̃ jẽniña, mʉjãã carutiripaʉ camasiriyoeti rʉ̃mʉ to caãniparore bairo ĩrã. Cawãma pue yʉtea caãno to cabaietiparore bairo ĩrã, Diore cʉ̃ jẽniña. .U ¡Carõmia bairirupaʉ caãna popiye netõõrõ baigarãma! ¡Tunu bairoa, caũpũrããcãrẽ, capũnaacʉna cʉ̃ã popiye netõõrõ baigarãma ti rʉ̃mʉrẽ! ~y Tunu bairoa cʉ̃, wesepʉ caãcʉ̃ cʉ̃ jutii ũnierẽ bomicʉ̃ã, cʉ̃ jetunuʉ apéricõãto cʉ̃ ya wiipʉ. A}{ Tunu bairoa jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ cʉ̃ wii, cabuimacã arʉapʉ cʉ̃ caãmata, ruiatíri cʉ̃ apeyere, ape arʉapʉ caãnierẽ cʉ̃ jei ápéricõãto. Cariape cʉ̃ ácoa ápáro. | “Bairi mʉjãã pʉame Dios ya wiire nocãrõ caroapaʉre moecʉ̃ caróʉ majũ topʉ cʉ̃ caãnierẽ ĩñarã, atore bairo mʉjãã ĩ tʉ̃goñamasĩgarã: ‘Merẽ ati macã yasigaro baiya.’ (Mʉjãã, atie yʉ ya pũrõrẽ caĩñabuerã pʉame tʉ̃gopeoya yʉ yaye, yʉ caquetibʉjʉrijere.) Bairo cabairo, Judea yepa macããna ʉ̃tã yucʉpʉ na ruti ápáro. s{_ Bairi yua, ati ʉmʉrecóo macããna nipetiro mʉjããrẽ ĩñategarãma, yʉ yarã mʉjãã caãnoi. Baipʉa, ni ũcʉ̃ mʉjãã mena macããcʉ̃ yʉ yaye jĩcã wãmeacã ũnorẽ cʉ̃ cajãnaeticõãta, cʉ̃ netõgʉmi Dios. /zW Tipaʉ caãno, jĩcãʉ̃ pũnaa caãna nimirãcʉ̃ã, ãmeo bʉsʉjãbuitirecõãgarãma. Bairo ána, gobiernorẽ na ñerotiri na pajĩãrerotigarãma. Tunu apei cʉ̃ã cʉ̃ macʉ̃rẽ torea bairo cʉ̃ átirotigʉmi. Tunu jĩcãʉ̃ pũnaa na pacʉare boetiri, na pajĩãrerotigarãma. y7 Bairi quetiuparã tʉpʉ roro mʉjããrẽ na caneátó, ‘¿Dope bairo na marĩ ĩrãati?’ ĩ tʉ̃goña macãẽtĩcõãña. Tipaʉ caetaro ĩña, Dios pʉame mʉjãã caĩmasĩpeere mʉjãã jogʉmi. Mʉjãã catʉ̃goñamasĩrĩjẽ mena mʉjãã quetibʉjʉetigarã. Marĩ Pacʉ Dios mena macããcʉ̃, Espíritu Santo cʉ̃ camasĩõrĩjẽ jʉ̃gori roque mʉjãã quetibʉjʉgarã camasãrẽ. x Atie caroa queti cʉ̃ã ati ʉmʉrecóo capetiparo jʉ̃goye nipetiropʉ cajesapeticoa jʉ̃goyecʉtipee niña bairopʉa. w1 “Diore caĩroaena na caátiãnierẽ tʉ̃goñamasacatiya. Mʉjããrẽ roro átigarãma. Mʉjããrẽ ñerĩ, popiye mʉjãã baio joroque mʉjãã átigarãma. Quetiuparã tʉpʉ mʉjããrẽ neágarãma, to macããna mʉjããrẽ na caĩñabeseparore bairo ĩrã. Aperã cʉ̃ã sinagogas, na cañubueri wiiripʉ mʉjãã bape epegarãma. Tunu yʉ yarã mʉjãã caãno jʉ̃gori na pʉame mʉjããrẽ roro na catutiparore bairo ĩrã, quetiuparã gobernadores, bairi quetiuparã reyes tʉpʉ cʉ̃ãrẽ mʉjãã neágarãma. Bairo na caátimiatacʉ̃ãrẽ, na ũnarẽ yʉ yaye quetire nemojãñurõ mʉjãã quetibʉjʉ masĩgarã bairãpʉa. Qv Ti yʉtea caãno jĩcã yepa macããna, ape yepa macããna mena ãmeo pajĩãgarãma. Tunu bairoa jĩcã macã macããna, ape macã macããna mena ãmeo pajĩãgarãma. Tunu tutuaro mena ati yepa cʉ̃ã yuguigaro nipetiropʉ. Apeye aʉa riarique atígaro. Jĩcãõ carõmio bairirupaʉ caãcõ cõ macʉ̃ cʉ̃ cabuiari rʉ̃mʉ capũnirõ tʉ̃goñarĩ cõ cawisiojʉ̃goriquere bairo niña ati ʉmʉrecóo cabaipee mʉjããrẽ yʉ caquetibʉjʉrije. -uS “Tunu bairoa mʉjãã queti tʉ̃gogarã: ‘Camasã aperopʉ cʉ̃ãrẽ ãmeo pajĩãrã átiuparã.’ Bairo na caátie quetire tʉ̃gori, tʉ̃go acʉaeticõãña. Ati ʉmʉrecóo capetiparo jʉ̃goye bairoa cabaijʉ̃goyecʉtipee niña bairopʉa. Bairi tʉ̃go acʉaeticõãña. Et Capããrã atígarãma ĩtoñesẽãrĩ majã. Atore bairo ĩgarãma: ‘Yʉa, Mesías yʉ ãniña Dios cʉ̃ cajoʉ,’ ĩgarãma. Bairo na ĩrĩ, camasã capããrãrẽ na ĩtogarãma. 'sG Bairo na caĩjẽniñarõ tʉ̃gori, atore bairo na ĩñupʉ̃ Jesús: “Caroaro majũ mʉjãã tʉ̃goñamasĩgarã, jããpʉ jãã ĩtoecore, ĩrã. !r; “Cabuei, ¿nocãrõpʉ to bairoati atie mʉ caĩrĩjẽ? ¿Dope bairo merẽ, ‘Jesús cʉ̃ caĩrĩqũẽ etaro baiya,’ jãã ĩ masĩrãati?” 3q_ Cabero Olivo buropʉ acoásúparã Jesujãã. Mai, Olivo buro Dios ya wii templo jĩãme ãñuparõ. Bairo ti buropʉ na caetaro, topʉ ruiyupʉ Jesús. Bairo cʉ̃ caruiro, aperã na camano, cʉ̃ cabuerã Pedro, Santiago, Juan, Andrejãã pʉame atore bairo qũĩ jẽniñañuparã Jesure: p Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃gori, atore bairo qũĩñupʉ̃ Jesús cʉ̃rẽ: —Ati wii paca ʉ̃tãpãĩrĩ ũnie nipetirijere miñaña. Cariape miña: Jĩcã rʉ̃mʉ, ati wiire roro na caátipa rʉ̃mʉ caetaro, jĩcã ʉ̃tãã ũno bui tuticʉti pesaricaro manopʉ átiyasio rocacõãgarãma ati wiire —qũĩñupʉ̃ Jesús cʉ̃ cabuei jĩcãʉ̃rẽ. Señales antes del fin eo E Cabero templo Dios ya wii caãniatacʉ ti wiire witicoásúpʉ Jesús. Bairo cʉ̃ caátó, jĩcãʉ̃ Jesús cʉ̃ cabuei atore bairo qũĩñupʉ̃: —¡Cabuei, nocãrõ caroa wii majũ to ãniñati ati wii! Paca ʉ̃tãpãĩrĩ niña. Ati wii, caroa wiiro majũ nicõãña —qũĩñupʉ̃ Jesure jĩcãʉ̃ cʉ̃ cabuei, templo wiire ĩñarĩ. =ns +Bairo cõ caáto ĩña, atore bairo na ĩñupʉ̃ Jesús cʉ̃ cabuerãrẽ: —Ãnoa cadinero cʉ̃gonetõõrã ãnirĩ narẽ catuarijere, dinerore na cajããnucũrĩ patapʉ jããñama. Atio cawapeao pʉame cabopacanetõõ ãnirĩ, cõ cacʉ̃gomirĩjẽ nipetirijere jããcõãñamo. Bairi cariape mʉjããrẽ ñiña: Dios cʉ̃ caĩñajoro atio pʉame cadinero cʉ̃gorã netõõjãñurõ jããñamo —na ĩñupʉ̃ Jesús. m ,|lq *Na bero cawapeao cabopacao cʉ̃ã jããñupõ pʉga moneda, cobre tiiriacarẽ, cacʉ̃goeco majũ nimiocʉ̃ã. Ak{ )Jĩcã rʉ̃mʉ templo wiipʉ ãcʉ̃, camasã na yaye dinerore na cajããnucũrĩ patatʉ ruiyupʉ Jesús. Bairo totʉ ruiãcʉ̃, ti patapʉ na dinerore jori majãrẽ na ĩñajoyupʉ. Capããrã ãñuparã pairo cadinerocʉna. Na pʉame dinero jããrĩcã pataripʉ na yaye dinerore jããrã ásuparã. Uj# (Tunu bairoa cawapearã rõmirĩ ya wiirire ẽmanucũñama. Tunu yoaro Diore cʉ̃ jẽniñubue tonucũñama. Na pʉame roque aperã netõjãñurõ popiye tãmʉogarãma.” La ofrenda de la viuda pobre .iU 'Tunu bairoa ñubuerica wiiripʉ na caápáta, caroapaʉri jetore ruiganucũñama. Tunu bose rʉ̃mʉ caãno narẽ na capiiata, caroapaʉre ruiri ʉgaganucũñama. whg &Bairo Jesús camasãrẽ na quetibʉjʉãcʉ̃, atore bairo na ĩñupʉ̃: “Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ cajʉ̃gobueri majã na caátiãnierẽ tʉ̃goñamasĩña: Na pʉame jutii cayowerijere jãñajesoyama. Bairo cajãñarã ãnirĩ plazapʉ na caáñesẽãta, nipetiro camasã nʉcʉ̃bʉgoricaro mena na cajẽnirõrẽ bonucũñama. Gg %Bairo Mesíare, “Yʉ Quetiupaʉ,” cʉ̃ caĩmiatacʉ̃ãrẽ, ¿dope bairo cʉ̃ pãrãmi majũ cʉ̃ ãnibujiocʉti? —na ĩ jẽniñañupʉ̃ Jesús cʉ̃tʉ caãnarẽ. Na pʉame capããrã ãñuparã cʉ̃ yaye quetibʉjʉriquere ʉseanirĩqũẽ mena catʉ̃goʉsarã. Jesús acusa a los maestros de la ley |fq $David ãnacʉ̃ pʉame Espíritu Santo cʉ̃rẽ cʉ̃ camasĩõrĩjẽ jʉ̃gori, atore bairo ĩ woatuyupi:‘Dios pʉame yʉ Quetiupaʉre atore bairo qũĩwĩ:“Ato ruiya cariape nʉgõã pʉame mai.Mʉ pesua caãnanarẽ na yʉ canetõnʉcãrõ bero, mʉ pʉame na mʉ rotimasĩgʉ,” ’ĩñupĩ David ãnacʉ̃, Dios cʉ̃ caĩrĩqũẽrẽ. Qe #Bairo Jesús Dios ya wii templo wiipʉ camasãrẽ na bueãcʉ̃, atore bairo na ĩñupʉ̃ cʉ̃tʉ caãnarẽ: —¿Dopẽĩrã Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ cajʉ̃gobueri majã pʉame, “Mesías, ‘Dios cʉ̃ cajoʉ,’ na caĩrẽ David ãnacʉ̃ pãrãmi ãnigʉmi” na ĩ quetibʉjʉnucũñati? d9 "Jesús pʉame caroaro cʉ̃ cayuro tʉ̃go, atore bairo qũĩñupʉ̃: —Petoaca rʉsaya Dios cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉpʉ mʉ caetapee. Bairo cʉ̃ caĩrõ bero yua, cʉ̃ jẽniña uwiri, ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ cʉ̃ jẽniñanemoesupʉ. ¿De quién desciende el Mesías? Zc- !Marĩ caátiãnie nipetirije mena cʉ̃ marĩ maigarã. Tunu bairoa marĩ yeripʉ, marĩ catʉ̃goñarĩjẽ nipetirije mena cʉ̃ marĩ maigarã. Tunu bairoa marĩ catutuarije nipetirije mena cʉ̃ marĩ maigarã. Marĩtʉ macããna cʉ̃ãrẽ marĩ rupaʉre marĩ camairõrẽã bairo na marĩ maigarã. Tie pʉame marĩ catʉ̃gopeoro, waibʉtoa rii altapʉ marĩ cajoemʉgõ jonucũrĩjẽ tocãnacã wãme netõrõ caãnimajũrĩjẽ niña —qũĩñupʉ̃. :bm Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, qũĩñupʉ̃ Jesure: —Cabuei, cariape miña. Mʉ caĩquetibʉjʉrijere bairo baiya: Dios marĩ Pacʉ jĩcãʉ̃ã niñami. Apei maniñami. a Atie rocajãñurĩ cʉ̃ caroticũrĩqũẽ torea bairo jãñurĩ niña tie cʉ̃ã. Bairo ĩña: “Mʉjããtʉ macããna cʉ̃ãrẽ mʉjãã rupaʉre mʉjãã camairõrẽã bairo na maiña.” Tie Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩqũẽ tocãnacã wãme netõrõ caãnimajũrĩjẽ niña. Ape wãme tie netõrõ caãnie maa —qũĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús cajʉ̃gobueire. ^`5 Bairi mʉjãã caátiãnie nipetirije mena cʉ̃ maiña. Tunu bairoa mʉjãã yeripʉ, mʉjãã catʉ̃goñarĩjẽ nipetirije mena cʉ̃ maiña. Tunu bairoa mʉjãã catutuarije nipetirije mena cʉ̃ maiña.” 5_c Bairo cʉ̃ caĩjẽniñarõ tʉ̃go, atore bairo qũĩñupʉ̃ Jesús caʉ̃mʉrẽ: —Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩjẽ mena macããjẽ cabuijãñurõ netõrõ carotirije atore bairo niña: “Tʉ̃goya mʉjãã Israel macããna. Dios marĩ Pacʉ jĩcãʉ̃ niñami. Apei maniñami. M^ Bairo na caãmeo bʉsʉpẽnirĩjẽrẽ catʉ̃goatacʉ jĩcãʉ̃ Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ cajʉ̃gobuei pʉame bairo Jesús caroaro cʉ̃ caĩquetibʉjʉro tʉ̃gori, Jesutʉ etayupʉ. Bairo cʉ̃tʉ eta, atore bairo qũĩ jẽniñañupʉ̃ Jesure: —Cabuei, Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩqũẽ mena macããjẽ, ¿dise pʉame caãnimajũrĩjẽ cʉ̃ caroticũrĩqũẽ to ãniñati? —qũĩ jẽniñañupʉ̃. ] Bairo cʉ̃ caĩrõĩ, marĩ masĩña: ¡Dios pʉame cayasirã ãnana ũna quetiupaʉ mee niñami! Cacatirã majũ quetiupaʉ roque niñami. Tiere mʉjãã tʉ̃goña mawijiacoaya —na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús saduceo majãrẽ. El mandamiento más importante 4\a Apeyera tunu mʉjããrẽ yʉ quetibʉjʉgʉ: Cariacoatana nimirãcʉ̃ã tunu na cacatirore Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caquetibʉjʉwoacũrĩcã tutipʉ mʉjãã ĩñaetinucũñati ati wẽẽrẽ. Ti tutipʉ yucʉ ʉ̃mirõcʉ̃ã caʉ̃petietiire cʉ̃ caquetibʉjʉricapaʉpʉ atore bairo ĩ woatuyupi Moisés: “Yʉa, yʉ ãniña Abraham, cʉ̃ macʉ̃ Isaac, bairi cʉ̃ macʉ̃ Jacob quetiupaʉ caãnacʉ̃,” ĩñupĩ. *[M Ape ʉmʉrecóore caʉ̃mʉa, carõmia cʉ̃ã catiri caetaparã pʉame nʉmo manigarãma. Ángelea majã, ʉmʉrecóo macããna na caãnorẽ bairo nigarãma. uZc Bairo na caĩjẽniñarõ tʉ̃go, atore bairo na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús: —Mʉjãã, saduceo majã, Dios yaye cʉ̃ caquetibʉjʉcũrĩqũẽ, bairi cʉ̃ tutuarije cʉ̃ãrẽ mʉjãã tʉ̃goña mawijiacoaya, bairo ĩrã. @Yy Bairo ati yepapʉ nipetirã nʉmo caãnacõ ãnirĩ yua, cariaricarã tunu na cacatiropʉ na caãno, ¿ni nʉmo majũ cõ ãnicʉti? —qũĩ jẽniñañuparã saduceo majã Jesure. kXO Bairi bairo jeto baiyuparã nipetiro na ãnana bairã, aperã cʉ̃ã. Bairo nipetiro cõ mena nʉmocʉtimirãcʉ̃ã, cõ mena pũnaa mána jeto riapeticoasuparã. Cabero na ãnana nʉmo caãnimirĩcõ cʉ̃ã riacoásúpo. W Bairi cʉ̃ ãnacʉ̃ bai pʉame cʉ̃ buiacore wãmojiyayupʉ tunu. Cabero pũnaa mácʉ̃ã riacoásúpʉ cʉ̃ cʉ̃ã. Tunu bairoa cʉ̃ ãnacʉ̃ bai apei pʉame cʉ̃ buiacore wãmojiyayupʉ tunu. Cabero cʉ̃ cʉ̃ã riacoásúpʉ pũnaa mácʉ̃ã. V Tiere mʉ masĩĩ. Bairi ape wãmerẽ ĩcõñarĩ jãã quetibʉjʉpa mai: Ãñuparã jĩcãni, jĩcã wãmo peti pʉga pẽnirõ caãnacʉ̃ã majũ jĩcãʉ̃ pũnaa. Bairi cajʉ̃gocʉ pʉame wãmojiya jʉ̃goyupʉ. Cabero pũnaa mácʉ̃ã riacoásúpʉ. Uw —Cabuei, Moisés ãnacʉ̃ atore bairo marĩrẽ ĩ woacũñañupĩ tirʉ̃mʉpʉre: “Ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ cawãmojiyaricʉ cʉ̃ nʉmo mena pũnaa mácʉ̃ã cʉ̃ cariacoapata, cʉ̃ ãnacʉ̃ bai pʉame cʉ̃ buiacore cõ cʉ̃ wãmojiyaáto. Bairo cʉ̃ caáto, cʉ̃ pũnaa caãniparã pʉame cʉ̃ ãnacʉ̃ pũnaarẽ bairo ãnibujiorãma,” ĩcũñupĩ. T9 Cabero jĩcããrã saduceo majã na caĩrã qũĩñarásúparã Jesure. Mai, saduceo majã pʉame atore bairo caĩtʉ̃goñarĩ majã ãñuparã: “Camasã cariacoatana, nopẽ bairo catitunu masĩẽnama,” ĩ tʉ̃goñañuparã. Bairi atore bairo qũĩñuparã Jesure: S Bairo na caĩquetibʉjʉro, atore bairo na ĩnemoñupʉ̃ Jesús tunu: —Toroque emperador quetiupaʉre cʉ̃ yaye caãnierẽ cʉ̃rẽ cʉ̃ tunuojoya. Tunu bairoa Dios yaye caãnierẽ Diore cʉ̃ jonucũña —na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús fariseojããrẽ. Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃gorã, cʉ̃ caĩquetibʉjʉrijere tʉ̃go acʉacoasuparã. La pregunta sobre la resurrección ^R5 Bairo na canunirõ, atore bairo na ĩñupʉ̃: —¿Noa riapé to tusayati, ti moneda tiiacapʉre? Tunu bairoa, ¿noa wãme woaturique to tusayati? —na ĩ jẽniñañupʉ̃ Jesús. Bairo cʉ̃ caĩrõ, na pʉame ĩñuparã: —Emperador quetiupaʉ ya wãme, bairi tunu, cʉ̃ riape tusaya ti tii moneda tiiacapʉre —qũĩñuparã. !Q; Jesús pʉame roro na caĩtʉ̃goñarĩjẽrẽ masĩcõãrĩ, atore bairo na ĩñupʉ̃: —¿Nopẽĩrã, “Roro qũĩáto,” caĩrãrẽ bairo yʉ mʉjãã ĩ jẽniñañati? Jaʉ, yʉre joñijate moneda tiire, caroaro marĩ caĩñaparore bairo ĩrã —na ĩñupʉ̃. 'PG Bairi na cajoatana Jesús tʉpʉ etarã, atore bairo qũĩ jẽniñañuparã: —Cabuei, jãã masĩña merẽ mʉ caátiãnierẽ. Mʉa, caroaro cariape minucũña. Aperã roro na cabaurije, aperã caroaro na cabaurije jʉ̃gori mee na miñabeseya. Mʉa, cariapea Dios marĩrẽ cʉ̃ caãnirotiricarorea bairo mʉ bueya. Bairo cabai ãnirĩ, ¿dope bairo mi tʉ̃goñañati romano majã marĩrẽ na carotirijere? ¿To ñuñati quetiupaʉ emperadore camasã yaye dinerore jeri, jãã cajoata, o to ñueticʉti? —qũĩ jẽniñañuparã. xOi Cabero tunu fariseo majã jĩcããrã bairi Herodes yarã cʉ̃ãrẽ Jesutʉ na joyuparã, “¿Dope bairo rorije cʉ̃ bʉsʉo joroque marĩ ánaati? Bairo roro Jesús cʉ̃ cabʉsʉata, cʉ̃ marĩ bʉsʉjã masĩgarã,” ĩrã. `N9 Bairo cʉ̃ caĩquetibʉjʉro tʉ̃go, to macããna pʉame masĩcõãñuparã Jesús cʉ̃ caĩrĩjẽrẽ. “Marĩ pʉame tia ʉ̃tããrẽ carocari majãrẽ bairo marĩ ãniña. Bairi marĩrẽã ĩgʉ ĩcʉ̃mi Jesús,” ĩ tʉ̃goñañuparã. Bairo ĩ tʉ̃goñamasĩrĩ jicoquei Jesure cʉ̃ ñegamiñuparã. Bairo cʉ̃ ñegamirãcʉ̃ã, cʉ̃ ñemasĩẽsuparã, camasãrẽ na uwirã. Bairi tocãrõã jãnarĩ acoásúparã. El asunto de los impuestos cM? Dios pʉame bairoa ásupi. Bairo cʉ̃ caátore ĩñarã, marĩ tʉ̃goña ʉseaniña,’ĩ quetibʉjʉya Dios yaye bʉsʉrica tutipʉ,” na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús tia ʉ̃tããrẽ bairo cʉ̃ cabairijere. L{ Ĩ quetibʉjʉ yaparo, atore bairo na ĩnemoñupʉ̃ tunu: “¿Atie quetibʉjʉcũrĩqũẽrẽ mʉjãã ĩñaetinucũñati Dios yaye bʉsʉrica tutipʉ? Mʉjãã masĩrã. Bairo ĩña:‘Ʉ̃tã mena cawii qũẽnorĩ majã jĩcã ʉ̃tããrẽ na caboetimiatacʉ̃ãrẽ,
tia pʉame caãnimajũrĩcã nigaro.Tia camanicõãta, wii manibujioricaro. DK Bairo ĩ quetibʉjʉ yaparo, atore bairo na ĩ jẽniñañupʉ̃ cʉ̃ caĩrĩjẽrẽ catʉ̃gori majãrẽ: “¿Dope bairo ácʉmi mʉjãã ĩ tʉ̃goñañati cʉ̃ macʉ̃rẽ na capajĩãrocaro bero ti wese upaʉ pʉame? Bairo átigʉmi: Topʉ á, ti wese paari majãrẽ na pajĩã recõãgʉmi. Bairo na átireri bero, aperãrẽ cʉ̃ wesere coteroticũgʉmi,” na ĩñupʉ̃ Jesús cʉ̃ caĩrĩjẽrẽ catʉ̃gori majãrẽ. ,JQ Bairo caĩrã ãnirĩ na caĩrõrẽã bairo ásuparã. Ti wese tʉ̃nipʉ cʉ̃ ñeowa átí, cʉ̃ pajĩã rocacõãñuparã,” na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús. I Bairo cʉ̃ caĩtʉ̃goñamiatacʉ̃ãrẽ, wese paari majã pʉame ti wese upaʉ macʉ̃ cʉ̃ caatóre ĩñarĩ, ãmeo ĩñuparã: ‘Atíyami ati wese upaʉ macʉ̃. Cʉ̃ã niñami cʉ̃ pacʉ cʉ̃ cariaro bero ati wesere cacʉ̃goʉsapaʉ. Bairi cʉ̃ marĩ pajĩãrocacõãto. Bairo marĩ caápata, ati wese uparãrẽ bairo marĩ tuagarã,’ ãmeo ĩñuparã na majũ. H  “Bairo na caáto bero, jĩcãʉ̃ã rʉsayupʉ yua, cʉ̃ macʉ̃ bʉtioro cʉ̃ camai majũʉ̃ jeto. Bairo bairi ti wesepʉ cʉ̃ joyupʉ, atore bairo ĩ tʉ̃goñarĩ: ‘Cʉ̃ roquere cʉ̃ nʉcʉ̃bʉgobujiorãma, yʉ macʉ̃ cʉ̃ caãnoi.’ OG Cabero ti wese upaʉ apei cʉ̃ ʉ̃mʉrẽ cʉ̃ joyupʉ tunu. Bairo topʉ cʉ̃ caetaro, cʉ̃ pajĩã rocacõãñuparã ti wese cacoteri majã yua. Cabero capããrã na jonemomiñupʉ̃ tunu. Bairo topʉ na caetaro, ti wesere cacoteri majã pʉame jĩcããrãrẽ na qũẽñuparã. Aperãrẽ na pajĩã recõãñuparã. BF} Tunu ti wese upaʉ pʉame apei cʉ̃ ʉ̃mʉrẽ cʉ̃ joyupʉ. Cʉ̃ cʉ̃ãrẽ torea bairo cʉ̃ ásuparã. Roro cʉ̃ átieperi, cʉ̃ rʉpoare rií witio joroque cʉ̃ payuparã. @Ey Bairo cʉ̃ ʉ̃mʉrẽ cʉ̃ cajomiatacʉ̃ãrẽ, wese paari majã pʉame, cʉ̃ caetaro cʉ̃ qũẽñuparã. Bairo cʉ̃ qũẽrĩ, ñe ũnie mácʉ̃ cʉ̃ átitunuo joyuparã. oDW Cabero yua, ʉse cabʉtiri yʉtea caetaro masĩrĩ, cʉ̃ ʉ̃mʉ jĩcãʉ̃rẽ cʉ̃ joyupʉ cʉ̃ ya wesere cʉ̃ cawasoricarã tʉpʉ. Cʉ̃rẽ na cawasorique wapare boʉ, cʉ̃ joyupʉ, tie wapare cʉ̃ jeatíbojaáto, ĩ. >Au Tunu bairoa, ‘Camasã pʉame cʉ̃ bautiza rotijoricarãma Juarẽ,’ marĩ ĩ masĩẽtĩña, marĩrẽ tutirema ĩrã,” yasioroaca ãmeo ĩ bʉsʉyuparã. Mai, camasãrẽ na tʉ̃goña uwiyuparã. Na, nipetiro camasã pʉame, “Juan, Dios cʉ̃ caquetibʉjʉrotijoricʉ ãmi,” ĩ tʉ̃goñarãma. U@# Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, yasioroaca ãmeo bʉsʉyuparã na majũ cʉ̃rẽ na caĩyʉpeere: “¿Nopẽ bairo cʉ̃ marĩ yʉrãati? ‘Dios pʉame cʉ̃ bautiza rotijoricʉmi Juarẽ,’ marĩ caĩata, ‘Toroque, ¿nopẽĩrã Juan ãnacʉ̃ cʉ̃ caquetibʉjʉriquere cariape mʉjãã tʉ̃goeti?’ marĩ ĩbujioʉmi. v?e Bairo na caĩjẽniñarõ tʉ̃go, atore bairo na ĩñupʉ̃ Jesús fariseojããrẽ: —Yʉ cʉ̃ã mʉjããrẽ jĩcã wãme yʉ jẽniñagʉ. Cariape yʉ mʉjãã yʉwa: ¿Ni ũcʉ̃ camasãrẽ cʉ̃ bautiza rotijoyupari Juan ãnacʉ̃rẽ? ¿Dios, o camasã pʉame cʉ̃ na bautiza rotijoyupari? Tiere cariape yʉ mʉjãã caĩquetibʉjʉata, yʉ cʉ̃ã cariape mʉjããrẽ yʉ quetibʉjʉgʉ, “Noa ũna na carotiro mena bairo yʉ átiya,” mʉjãã ñigʉ —na ĩñupʉ̃ Jesús. > =+ Bairo cʉ̃tʉ etari, atore bairo qũĩ jẽniñañuparã Jesure: —¿Noa ũna na carotiro mena bairo mʉ átiati ñamicã mʉ caátiatajere? Y<+ Tipaʉ bero etayuparã tunu Jesujãã Jerusalẽpʉ. Bairo etarã, templo wiipʉ jããñuparã. Bairo Jesús pʉame topʉ cʉ̃ cañesẽã ãnitoye, sacerdote majã quetiuparã, aperã Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ cajʉ̃gobueri majã, aperã judío majã cabʉtoa camasĩrĩ majã cʉ̃ã cʉ̃tʉ etayuparã. F; Bairo roro mʉjããrẽ na caátajere na mʉjãã cabʉsʉqũẽnoeticõãta roque, marĩ Pacʉ Dios cʉ̃ã roro mʉjãã caátajere mʉjãã masiriyobojaetigʉmi. La autoridad de Jesús :/ Tunu bairoa Diore mʉjãã cajẽniparo jʉ̃goye, aperã camasã mena roro mʉjãã caátaje caãmata, na mena mʉjãã cabʉsʉqũẽnorõ ñuña, marĩ Pacʉ Dios ʉmʉrecóopʉ caãcʉ̃ cʉ̃ã roro mʉjãã caátajere mʉjãã cʉ̃ camasiriyobojaparore bairo ĩrã. W9' “Yʉ cajẽnirõrẽã bairo jogʉmi Dios,” cariape ĩ tʉ̃goñatutuacõãña. Bairo mʉjãã caĩtʉ̃goñatutuacõãta, nipetiri wãme cʉ̃ mʉjãã cajẽnirĩjẽrẽ mʉjãã jomajũcõãgʉmi. p8Y Cariape mʉjããrẽ ñiña: Ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ atii ʉ̃tãʉ̃rẽ etari, “Wãáti ria capairiyapʉ etanʉcãrõjã,” cʉ̃ caĩata, cʉ̃ caĩrõrẽã bairo baibujioro tii ʉ̃tãʉ̃ pʉame. “Yʉ caĩrõrẽ bairo baicoagaro,” pʉgani cãrõ tʉ̃goñarĩ mee, cariape cʉ̃ caĩtʉ̃goñatutuacõãta, cʉ̃ caĩrõrẽã bairo baigaro yua. 7{ Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, atore bairo na ĩñupʉ̃ Jesús cʉ̃ cabuerãrẽ: —Dios mena tʉ̃goñatutuaya. 6 Bairo na caĩñajoro, Pedro pʉame Jesús cʉ̃ caĩrĩqũẽrẽ tʉ̃goñabocari, atore bairo qũĩñupʉ̃ Jesure: —Yʉ Quetiupaʉ, ĩñajoya. Jicʉ, “Tocãrõã ríca manigaro,” mʉ caĩñaatacʉ pʉame merẽ jĩnicuupa —qũĩñupʉ̃. 51 Cabusuri rʉ̃mʉ caãno higuera yucʉtʉ netõásúparã. Bairo áná, higuera yucʉre canʉcõrĩpʉa cajĩni yasiatacʉre ĩñajoyuparã. 4! Cabero canaioatípaʉ caãno ĩña yua, Jesús cʉ̃ cabuerã mena ti macã Jerusalẽrẽ witicoásúparã. La higuera sin fruto se seca 33 Bairo cʉ̃ caĩquetibʉjʉrijere tʉ̃gorã, sacerdote majã quetiuparã, bairi Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ cajʉ̃gobueri majã cʉ̃ã, “¿Dope bairo átiri cʉ̃ marĩ pajĩãrãati?” ãmeo ĩ bʉsʉpẽni jʉ̃goyuparã na majũ. Mai, cʉ̃ uwiyuparã Jesure, nipetiro camasã Jesús yaye cʉ̃ quetibʉjʉrijere caroaro cʉ̃ na catʉ̃goʉsacõã maniátie jʉ̃gori. ~~)|{zyxxHvuutrqqVponmmlskiiOgfOeeIdcbIaab`_6]\f[[wZ,YXWV4TSQQPSO+NnLKJnHGGFFEqDCBBcA1@e?>=<;:9877655Q4=321Y0/.(-l,+*)):('&&$#2"![  5X[~  V to) Y Cajʉ̃goyepʉre mai Onésimo pʉame mʉ ʉ̃mʉ paacoteri majõcʉ, ñe ũnie caápei ãnirĩ, caroaro mʉ paabojaesupi. Cabairicʉ nimicʉ̃ã, ãmerẽ tore bairo mee niñami yua. Ñujãñuñami marĩ pʉgarã menapʉrea. (  Bairo átirotimasĩmicʉ̃ã, caroaro mairĩqũẽ mena roque mʉrẽ atore bairo yʉ átirotiya: Yʉ, Pablo, merẽ cabʉcʉ camasĩ, ãmerẽ Jesucristo yaye queti jʉ̃gori preso jorica wiipʉ ãcʉ̃, mʉrẽ ñi jẽniña Onésimorẽ caroaro cʉ̃ mʉ caátipeere. Onésimo pʉame ãmerẽ caroaro Dios yayere catʉ̃goʉsari majõcʉ, yʉ macʉ̃rẽ bairo caãcʉ̃ niñami. Ato preso jorica wiipʉ ãcʉ̃, yʉ caquetibʉjʉrijere tʉ̃gori bero, ãmerẽ yua, Dios mena cʉ̃ cʉ̃ã tʉ̃goñatutuayami. '  & Torecʉ ãmerẽ, Jesucristo yaʉ apóstol caãcʉ̃ ãnirĩ tutuaro mena mʉ caátipeere mʉ yʉ átirotimasĩña. % Bairi ãmerẽ tunu, bʉtioro yʉ ʉseaniña mʉ mena. Nemojãñurõ yʉ ʉseanio joroque yʉ mʉ átiya, Diore catʉ̃goʉsari majãrẽ na mʉ camairĩjẽ jʉ̃gori. Yʉ baire bairo caãcʉ̃, “Mʉ ñujãñuña,” mʉrẽ ñiña. Mʉ jʉ̃gori Diore catʉ̃goʉsari majã na yeripʉ caroa yeri pũnacʉna na ãnio joroque na mʉ ásupa. Pablo pide un favor para el esclavo Onésimo w$ iBairi tunu Diore mʉ yʉ jẽnibojaya: Jããrẽã bairo mʉ cʉ̃ã Dios mena catʉ̃goñatutuaʉ ãnirĩ, nipetirije caroa yericʉtaje Jesucristo marĩrẽ cʉ̃ cajorijere mʉ catʉ̃gomasĩpetiparore bairo ĩ, yʉ jẽnibojanucũña. D# Caroaro Jesucristore mairĩ, cʉ̃ mena mʉ catʉ̃goñatutuãnie quetire tʉ̃gonucũrĩ bero, tore bairo ñi jẽninucũña Diopʉre. Torea bairo nipetiro Dios ya poa macããna mena macããna cʉ̃ãrẽ caroaro na miñamainucũña. Tie queti cʉ̃ãrẽ yʉ tʉ̃gonucũña. Tiere tʉ̃gori yʉ ʉseaninucũña. " )Tocãnacãnia mʉrẽ tʉ̃goñanucũrĩ yua, marĩ Pacʉ Diore, “Jãã mena mʉ ñujãñuña jãã Pacʉ Dios,” ñi jẽninucũña. N! Bairi marĩ Pacʉ Dios, marĩ Quetiupaʉ Jesucristo mena caroare mʉjãã na jonemoáto. Nocãrõ caroaro mena yerijõrõ ãnajẽ cʉtajere mʉjããrẽ na jonemoáto. El amor y la fe de Filemón :  oÑubueri majã mʉ ya wiipʉ caneñanucũrã cʉ̃ãrẽ jãã woajoya. Torea bairo jãã woajoya marĩ yao Apia cawãmecʉco cʉ̃ãrẽ. Marĩ bapa Arquipo popiye baimicʉ̃ã, camasãrẽ na quetibʉjʉnucũñami. Cʉ̃ cʉ̃ãrẽ jãã woajoya. Mʉjãã, tocãnacãʉ̃pʉrea jãã woajoya ãmerẽ.  Yʉ, Pablo cawãmecʉcʉ Jesucristo yaye quetire yʉ caquetibʉjʉrije jʉ̃gori preso jorica wiipʉ ãcʉ̃, mʉrẽ yʉ woajoya ati cartare. Marĩ yaʉ Timoteo mena jĩcãrõ, mʉ, Filemón cawãmecʉcʉre jãã woajoya. Mʉ cʉ̃ã, jãã camai, jãã bapare bairo caãcʉ̃ ãnirĩ camasãrẽ na mʉ quetibʉjʉnucũña. Jãã cʉ̃ãrẽ caroaro jãã mʉ jʉátinemonucũña. Bairo ʉmʉrecóopʉ cʉ̃ cawãmʉatato bero, cʉ̃ cabuerã tocãnacãʉ̃pʉa nipetiropʉ Jesús yaye quetire quetibʉjʉ ñesẽãñuparã. Na caquetibʉjʉñesẽãrõ, marĩ Quetiupaʉ pʉame masĩrĩqũẽrẽ na joyupʉ. Capee wãmerĩ átijẽño masĩrĩqũẽrẽ na joyupi, camasã, “Na caquetibʉjʉrijere cariapea niña,” na ĩ masĩáto ĩ yua. Tocãrõã ñiña.T!Bairo Jesús cʉ̃ cabuerãrẽ na ĩ quetibʉjʉ yaparori bero, na wʉweyori, ʉmʉrecóo pʉamerẽ wãmʉcoásúpʉ. Cʉ̃ pacʉ Dios tʉpʉre etaʉ, cariape nʉgõã pʉame etari ruiyupʉ yua. r]Ãñarẽ ñerã cʉ̃ã, bairi capũnirĩjẽrẽ etirã cʉ̃ã, dope bairo baietigarãma. Apeyera tunu cariarãrẽ na wãmorĩ mena na cañigãpeoroa, na cariayecʉtie netõcoagaro,” na ĩñupʉ̃ Jesús. Jesús sube al cielo 3_Bairi tunu yʉre catʉ̃goʉsarãrẽ cʉ̃ camasĩrĩjẽrẽ na jogʉmi Dios. Tiere narẽ cʉ̃ cajoro capee wãmerĩ átimasĩgarãma. Yʉ catutuarije mena wãtĩã camasãrẽ cajãñarãrẽ na acurewiyojo masĩgarãma. Bairi tunu aperã yayere na cabʉsʉmasĩẽtajere bʉsʉmasĩgarãma. "=Bairo noa ũna yʉ yaye quetire tʉ̃goʉsari, cabautiza rotirã ũna caroaro netõcõãgarãma. Aperã catʉ̃goʉsaena pʉame roro popiye baigarãma. ykBairo ĩ yaparo, atore bairo na ĩ quetibʉjʉnemoñupʉ̃: “Camasã tocãnacã poari macããnarẽ noo na caãnopʉ, yʉ yaye caroa quetire na quetibʉjʉ ñesẽãrájá, na cʉ̃ã yʉ yaye quetire na catʉ̃goʉsaparore bairo ĩrã. taCabero tunu cʉ̃ cabuerã pʉga wãmo peti rʉpore jĩcãã pẽnirõ caãnacãʉ̃ majũ na caʉgaruiripaʉa buiaetayupʉ. Bairo natʉ buiaetari, “Tunu caticuupi,” na yarã na caĩrĩjẽrẽ cariape na catʉ̃goetoi jʉ̃gori, “¿Nopẽĩrã, ‘Tunu caticuupi,’ na caĩrĩjẽrẽ cariape mʉjãã tʉ̃goetiyati?” na ĩ tuti etayupʉ Jesús. eC Bairo na cʉ̃ cabuiaetaro bero, na cʉ̃ã tunucoásúparã Jerusalẽpʉ cʉ̃ cabuerãrẽ na quetibʉjʉráná. Na cʉ̃ãrẽ cariape na tʉ̃goesuparã cʉ̃ cabuerã pʉame. El encargo de Jesús a los apóstoles yk Tipaʉ bero aperã cʉ̃ cabuerã pʉgarã caáñesẽãrãrẽ apeire bairo tunu na buiaetayupʉ Jesús. 6e Bairo, “Jesús merẽ tunu catiupi. Mepʉ cʉ̃ ñiñaapʉ̃,” cõ caĩrõ tʉ̃gomirãcʉ̃ã, cariape cõ tʉ̃goesuparã. Jesús se aparece a dos de sus discípulos C Bairo Jesús Maríare cʉ̃ cabuiaetaro bero, cʉ̃ mena caquetibʉjʉñesẽãnucũrĩcãrãrẽ na quetibʉjʉo ácó ásúpo. Mai, na pʉame bʉtioro yapapuari otirã baiãñuparã. 2] Bairo judío majã na cayerijãrĩ rʉ̃mʉ busuri rʉ̃mʉ cabusuro bero Jesús cacatitunuatacʉ cõ buiaetajʉ̃goyupʉ María Magdalenarẽ. Mai, María pʉame cajʉ̃goyepʉre jĩcã wãmo peti pʉga pẽnirõ cãrõ majũ wãtĩ yeri pũnaarẽ Jesús cʉ̃ caawiyojobojarico ãñupõ. 1Bairo cʉ̃ caĩquetibʉjʉro tʉ̃go, carõmia pʉame yoaro mee acoásúparã. Nanauwirã, bairi tunu tie cabairijere tʉ̃goacʉari atʉcoásúparã. Bairi aperãrẽ na caĩñaatajere na quetibʉjʉesuparã, bʉtioro uwirã yua. Jesús se aparece a María Magdalena H Bairo ĩña yaparori bero, tunu ánája macãpʉ. Cʉ̃ cabuerã, bairi Pedro cʉ̃ãrẽ na quetibʉjʉrájá. Atore bairo na mʉjãã ĩwã: “Merẽ caticuupi Jesús. Bairi mʉjãã jʉ̃goye Galilea yepapʉ ágʉmi. Topʉ mʉjãã cotegʉmi,” na ĩ quetibʉjʉrájá. Bairo cʉ̃ cabaipeere mʉjãã cʉ̃ caquetibʉjʉcũrĩcãrõrẽã bairo topʉ cʉ̃ mʉjãã bocagarã yua —na ĩ quetibʉjʉyupʉ ángel María Magdalenajããrẽ. 6eBairo na cabairo, atore bairo na ĩñupʉ̃ caʉ̃mʉ pʉame: —Mʉjãã, uwieticõãña. Yʉ masĩña. Jesús, Nazaret macã macããcʉ̃, yucʉpãĩpʉ na capapuaturocamiatacʉre cʉ̃ macãrã mʉjãã baiya. Ĩñañijate cʉ̃rẽ na cacũmiatatore. Merẽ catitunucoami. Bairi atore maniñami. W'Bairo cabairoi, ti opepʉ jããñuparã. Bairo jããetari, jĩcãʉ̃ cawãmaʉ cariape nʉgõã pʉame jutii caroaro cabotiri wʉre cajãñaruire qũĩñañuparã. Bairo qũĩñarã yua, acʉacoasuparã. Bairo ti masã opere etarã yua, ĩñajoyuparã. Ti opere na cabiaatatii, capairi ʉ̃tã tii pʉame tupãworicaropʉ bauyuparo. Bairo topʉ áná, atore bairo ãmeo ĩ ásúparã na majũ: —¿Noa marĩrẽ ti ope na cabiaatatiire na tupãbojarãati? @ yBairo ti rʉ̃mʉ, cabʉsʉripaʉaca muipʉ cʉ̃ cawãmʉatípaʉ caãno, ape semana caãni jʉ̃gori rʉ̃mʉrẽ Jesús rupaʉri ãnajẽrẽ na cacũrocaatapaʉpʉre ásúparã. g  ICabero yerijãrĩcã rʉ̃mʉ bero macã rʉ̃mʉ caãno María Magdalena, bairi apeo María Santiago paco, bairi apeo Salomé, cajʉtiñurĩjẽrẽ wapatiyuparã. Jesús rupaʉri ãnajẽrẽ pioturagarã baimiñuparã.  )/Mai, María Magdalena bairi apeo María cawãmecʉco José pacojãã cʉ̃ã topʉ etari Jesure cʉ̃ na cacũrocaripaʉre ĩñañuparã.0 Y.Bairo cʉ̃ caĩrõ bero, José pʉame lino jutii aserore wapati yaparo, Jesús rupaʉri ãnajẽrẽ ti asero mena cʉ̃ ũmañupʉ̃. Bairo átiri bero, cawãma ʉ̃tã ope, na cayesearica opepʉ Jesús rupaʉri ãnajẽrẽ cũñupʉ̃. Áti yaparo, ʉ̃tãpãĩ mena ti opere tubiatoyupʉ. 7-“Merẽ baiyasicoaami,” capitán cʉ̃ caĩquetibʉjʉro tʉ̃go, Jesús rupaʉri ãnajẽrẽ cʉ̃ ʉ̃mʉ capitárẽ Josére ruio rotiyupʉ. Q,Pilato pʉame bairo cʉ̃ caĩjẽnirõ tʉ̃go, “¿Merẽ cʉ̃ riacoabaupari?” ĩ masĩgʉ, cʉ̃ ʉ̃mʉ capitárẽ cʉ̃ piijori cʉ̃ jẽniñañupʉ̃: “¿Merẽ cʉ̃ baiyasicoaati?” *Bairo ti rʉ̃mʉ ãñuparõ judío majã na cayerijãrĩ rʉ̃mʉ jʉ̃goye macã rʉ̃mʉ. Ti rʉ̃mʉ ñamicã merẽ judío majã qũẽno weyopeyogarã baiyuparã, na cayerijãrĩ rʉ̃mʉ caetaparo jʉ̃goye. Bairi ti rʉ̃mʉ canaiorĩpaʉ jʉ̃goyeaca José cawãmecʉcʉ, Arimatea macã macããcʉ̃ Pilatotʉ etayupʉ. Mai, José cʉ̃ã, quetiuparã, Junta Suprema majã mena macããcʉ̃ jĩcãʉ̃ caãnimajũʉ̃ ãñupʉ̃. Tunu bairoa Dios cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉ caetarore cacotei jĩcãʉ̃ ãñupʉ̃. Bairi yua, tʉ̃goñatutuarique mena Pilato tʉpʉ átí, Jesús rupaʉri ãnajẽrẽ yarocagʉ, cʉ̃ jẽni ásúpʉ. +Z-)Na rõmirĩ pʉame Jesús Galileapʉ cʉ̃ caãno cʉ̃rẽ cajʉátinemorĩcãrã rõmirĩ ãñuparã. Aperã capããrã rõmirĩ Jerusalẽpʉ Jesús mena caetaatana cʉ̃ã ãñuparã. Jesús es sepultado  (Bairi Jesure cajʉátinemorĩcãrã jĩcããrã carõmia jõpʉ̃ã tuari qũĩñacõã nucũñuparã. Jĩcãõ na mena macããcõ ãñupõ María Magdalena cawãmecʉco. Apeo, María, Santiago cabai, bairi José paco ãñupõ. Apeo Salomé ãñupõ. !;'Bairi soldaua quetiupaʉ capitán Jesús cʉ̃ cariayasicoato ĩñarĩ, atore bairo ĩñupʉ̃: —Cariapea ãni, Jesús, Dios macʉ̃ majũ nimiupĩ. jM&Tipaʉ caãno, templo wii arʉare ẽñotaricaro jutii asero carecomacã woocõã ruiásúparo. X)%Jesús pʉame bʉsʉrique tutuaro mena ĩ wisiotʉsa, riacoásúpʉ yua. G$Ĩcõã yua, na mena macããcʉ̃ jĩcãʉ̃ carupajitia mena ʉse oco, cajʉ̃gũẽatajere yosene ásúpʉ. Bairo átícõã, yucʉ yapapʉ ti jitiare jiyaturi, Jesutʉ ásúpʉ. Cʉ̃tʉ eta yua, tiere cʉ̃ ñumʉgõ joyupʉ, cʉ̃ etiáto, ĩ. Bairo áti yaparo, bairo na ĩñupʉ̃: —Marĩ ĩñacoteroa mai. Cʉ̃ caĩrĩjẽrẽ tʉ̃gori, ¿Elías ãnacʉ̃ yucʉpãĩpʉ cʉ̃ caãno cʉ̃ cʉ̃ ruioʉ acʉ́ati? —ĩñuparã. 2~]#Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, to macããna pʉame bairo ãmeo ĩñuparã na majũ: —¡Jã, tʉ̃goñijate! Profeta Elías ãnacʉ̃rẽ cʉ̃ pii ĩñami Jesús. e}C"Tipaʉ caãno, Jesús pʉame bʉsʉrique tutuaro mena atore bairo ĩñupʉ̃: —Eloi, Eloi, ¿lema sabactani? Ti wãme pʉame ĩrã, “Yʉ Pacʉ Dios, yʉ Pacʉ Dios, ¿nopẽĩ yʉ mʉ aweyocoátí?” ĩgaro ĩña. 8|i!Merẽ yua pasaribota caãno, caãno tʉsaroa naitĩãcoásúparo ati yepa nipetiropʉ. Yoaro naitĩãñuparõ. Ñamicã, tres de la tarde caãno majũ tunu busuyuparo. T{! ¡Israel yepa macããcʉ̃ Mesías, Quetiupaʉ Rey majũ cariape cʉ̃ caãmata, cʉ̃ majũã cʉ̃ camasĩrĩjẽ mena atopʉ ruiatíbujioʉmi! Bairo cʉ̃ caruiapáta, tiere ĩñarĩ bero cariape marĩ tʉ̃gobujiorã. Bairi jerutiri majã, Jesús mena na capapuatuatana cʉ̃ã tore bairo roro qũĩñuparã. Muerte de Jesús z3Torea bairo qũĩ epeyuparã sacerdote majã quetiuparã, bairi Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ cajʉ̃gobueri majã cʉ̃ã. Atore bairo qũĩñuparã: —Aperãrẽ na netõũpʉ̃. Bairo na netõmicʉ̃ã, ãmerẽ cʉ̃ majũã netõmasĩẽtĩñami. 4ya¡Yucʉpãĩpʉ papuaturicʉ caãcʉ̃ nimicʉ̃ã, mʉ camasĩrĩjẽ jʉ̃gori yucʉpãĩpʉre ruiasá! —qũĩ epeyuparã to macããna caĩñanetõánucũrã pʉame. ExBairo yucʉpãĩpʉ papuaturicʉ Jesús cʉ̃ caãno yua, camasã canetõánucũrã pʉame Jesure qũĩroaena na rʉpoare yureyuparã. Roro majũ tore bairo qũĩñuparã: —¡Mʉ, templo wiire roca yaparori, itia rʉ̃mʉ bero ape wii cawãma wiire caqũẽnomasĩgaʉ ũcʉ̃ ãnirĩ, mʉ majũã netõña! aw;Bairo na caátie pʉame Dios yaye quetibʉjʉrica tutipʉ na cawoatujʉ̃goyeticũrĩcãrõrẽ bairo cariape baietaro baiyuparo: “ ‘Cʉ̃ cʉ̃ã carorã mena macããcʉ̃ niñami,’ ĩ tʉ̃goñagarãma.” 2v]Bairi Jesús mena yucʉpãĩpʉ na papuatuyuparã pʉgarã caʉ̃mʉa jerutiri majãrẽ. Jĩcãʉ̃ cariape nʉgõãrẽ, apei caãcõ nʉgõãrẽ na papuatuyuparã. uTunu bairoa Jesús rʉpoa buire yucʉpãĩ woaturicapãĩrẽ papuatuyuparã, Jesure na cʉ̃ capajĩãrotirique wapare nipetiro camasã na ĩñao joroque ĩrã. Tipãĩrẽ atore bairo ĩ woaturique tusayuparo: ÃNI, JUDÍO MAJÃ QUETIUPAɄ REY NIÑAMI. st_Bairi soldaua muipʉ cʉ̃ caasitutuatípaʉ caãno yucʉpãĩpʉ cʉ̃ papuatu rocayuparã Jesure. =ssBairi soldaua yucʉpãĩpʉ Jesure cʉ̃ papuatunʉcõrĩ bero, número tiirire ãmeo wẽnuniñuparã. Bairo átiri, na majũ masĩñuparã Jesús jutii ãnajẽrẽ canepaʉre. rBairo etarã, ʉse ocore mirra bʉʉrije cabairije ũnie mena asuriquere Jesure cʉ̃ tĩãmiñuparã. Jesús pʉame tiere etigaesupʉ. qBairo átí yua, Gólgota buropʉ etayuparã. “Gólgota” ĩrã, “La Calavera” o “Rʉpoa coro buro” ĩgaro ĩña. ypkBairo áná, bócaetayuparã jĩcãʉ̃ caʉ̃mʉ, Simón cawãmecʉcʉ, Cirene yepa macããcʉ̃rẽ. Simón pʉame Alejandro, Rufo cawãmecʉna pacʉ ãñupʉ̃. Bairo Simorẽ bócari cʉ̃ pʉsarotiyuparã, Jesús yucʉpãĩrẽ. oBairo Jesure roro cʉ̃ átiepe yaparori yua, cʉ̃rẽ na cajãatajere cʉ̃ tuweneñuparã. Cʉ̃ jutii majũ pʉamerẽ cʉ̃ jããñuparã tunu. Bairo áti yaparo, cʉ̃ neásúparã, yucʉpãĩpʉ cʉ̃ papuaturáná yua. Jesús es crucificado knOBairo áticõã, yucʉ mena cʉ̃ rʉpoare payuparã. Tunu bairoa cʉ̃ ʉcoo eyotuepeyuparã. Bairo áticõã, cʉ̃rẽ quetiupaʉre jẽnirãrẽ bairo na rʉpopaturi mena cʉ̃tʉ etanumurĩ cʉ̃ boyeti epeyuparã. dmABairo áticõã yua, cʉ̃rẽ quetiupaʉre jẽnirãrẽ bairo qũĩ boyeti epeyuparã: —¡Cʉ̃ ãnicõãninucũáto ãni judío majã Quetiupaʉ Rey tocãnacã rʉ̃mʉa! —qũĩ boyetiepeyuparã soldaua Jesure. )lKBairo neña yaparo, cʉ̃ jutirore weri, apero cajũãrõ, quetiupaʉ rey cʉ̃ cajãñarõ ũnorẽ Jesure cʉ̃ jããñuparã. Áti yaparo, “Quetiupaʉ rey corona cʉ̃ capesari beto ũnorẽ cʉ̃ pesa áto,” ĩrã, pota wẽẽrĩ mena juarica betore cʉ̃ rʉpoapʉ peoyuparã. Tk!Pilato cʉ̃ carotirã soldaua pʉame Jesure cʉ̃ neásúparã pretorio cawãmecʉti wii macã yepa recomacãpʉ. Topʉ etarã, na baparãrẽ na piineñoñuparã, Jesure roro cʉ̃ átiepegarã. :jmBairo roro na caĩawajarijere tʉ̃goʉ, Pilato pʉame, camasã caroaro yʉre na ĩáto ĩ, Barrabáre wiyorotiyupʉ. Bairo áti yaparo, Jesure wecʉ asero wẽẽrĩ mena cʉ̃ baperotiyupʉ. Bairo cʉ̃rẽ na caátiyaparoro, na nuniñupʉ̃, Jesure yucʉpãĩpʉ na capapuatuparore bairo ĩ yua. i5Tunu na ĩnemoñupʉ̃ Pilato: —¿Nopẽĩrã yucʉpãĩpʉ cʉ̃ yʉ capapuaturotiro mʉjãã boyati? ¿Dise ũnie carorije cʉ̃ ásupari? Bairo cʉ̃ caĩjẽniñamiatacʉ̃ãrẽ, “¡Yucʉpãĩpʉ cʉ̃ papua turotiya!” bʉtioro jãñurĩ ĩ awajanemoñuparã. tha Bairo cʉ̃ caĩjẽniñarõ, bairo ĩ awajajʉ̃goyuparã: —¡Yucʉpãĩpʉ cʉ̃ papuatu rotiya! Hg  Bairi Pilato pʉame atore bairo na ĩ jẽniña nemoñañupʉ̃ tunu: —Bairi Jesús “Judío majã Quetiupaʉ Rey” mʉjãã caĩwãmetinucũʉ̃rẽ, ¿dope yʉ caáto mʉjãã boyati? .fU Bairi Pilato Jesure cʉ̃ cawiyogamiatacʉ̃ãrẽ, sacerdote majã quetiuparã pʉame bairo boesuparã. Na pʉame yasioroaca camasã natʉ caãnarẽ atore bairo na ĩ rotiyuparã: “Barrabáre Pilato cʉ̃ cawiyoro boya. Jesús pʉamerẽ cʉ̃ pajĩãrotiya,” na ĩ quetibʉjʉyuparã. e  Masĩcõãmiñupʉ̃ Pilato Jesure qũĩñatutiri sacerdote majã quetiuparã cʉ̃ cayasiro na cabotʉ̃goñarĩjẽrẽ. ad; Bairo na caĩrõ tʉ̃gori, atore bairo na ĩ jẽniñañupʉ̃ Pilato: —¿Jesús, “Judío majã Quetiupaʉ Rey” mʉjãã caĩwãmetinucũʉ̃rẽ yʉ cawiyorotiro mʉjãã boyati? —na ĩ jẽniñañupʉ̃. .cUBairo tipaʉ caãno, camasã pʉame Pilato tʉpʉ ásúparã. Bairo cʉ̃tʉ eta, “Bose rʉ̃mʉ caãno mʉ caátinucũrõrẽ bairo ása tunu,” qũĩñuparã. ebCBairi tipaʉ caãno romano majã preso na cajoricʉ ãñupʉ̃ jĩcãʉ̃, Barrabás cawãmecʉcʉ. Na quetiupaʉ gobiernorẽ rocagarã camasãrẽ capajĩãrĩcãrã mena macããcʉ̃ jĩcãʉ̃ ãñupʉ̃ Barrabás. $aAMai, tocãnacã Pascua bose rʉ̃mʉ caãno, Pilato pʉame wiyonucũñupʉ̃ jĩcãʉ̃ preso jorica wii macããcʉ̃rẽ, judío majã na caboʉre. M`Jesús pʉame bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃gomicʉ̃ã, jĩcã wãmeacã ũno cʉ̃ yʉesupʉ. Bairo cʉ̃ cayʉeto ĩña, Pilato pʉame tʉ̃gocõã maniásupʉ. Jesús es sentenciado a muerte ._UBairi Pilato pʉame atore bairo qũĩ jẽniñañupʉ̃ Jesure: —Nocãrõ capee majũ roro mʉrẽ ĩñama. ¿Bairo na caĩmiatacʉ̃ãrẽ, na mʉ yʉgaetiyati? _^7Bairi sacerdote majã quetiuparã Jesure nemojãñurõ cʉ̃ bʉsʉjãñuparã. n]UPilato pʉame na caĩbʉsʉpairijere tʉ̃gori, bairo qũĩ jẽniñañupʉ̃ Jesure: —¿Mʉa, judío majã Quetiupaʉ Rey mʉ ãniñati? Bairo cʉ̃ caĩrõ, Jesús pʉame qũĩñupʉ̃: —Mʉ caĩrõrẽã bairo yʉ baiya. z\ oBairo ti ñami cabusuetaro, sacerdote majã quetiuparã, aperã judío majã cabʉtoa camasĩrã, bairi aperã Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ cajʉ̃gobueri majã, nipetirã Junta Suprema macããna cʉ̃ã neñañuparã. Bairo neña, ĩbʉsʉ yaparo yua, Jesús wãmorĩrẽ jiyarotiyuparã. Áti yaparo, cʉ̃ neásúparã Pilato cawãmecʉcʉ tʉpʉ. [HBairo Pedro cʉ̃ caĩto ãnipaʉa, ãbocʉ pʉame piinemoñupʉ̃ tunu. Bairo cʉ̃ capiiro, Pedro pʉame tʉ̃goña bocayupʉ Jesús cʉ̃ cʉ̃ caĩatajere. “Pedro, ãmeacã ãbocʉ pʉgani cʉ̃ capiiparo jʉ̃goye itiani, ‘Cʉ̃ yʉ masĩẽtĩña Jesure,’ yʉ mitogʉ,” cʉ̃ caĩatajere tʉ̃goña bocayupʉ. Bairo tʉ̃goña bocari yua, bʉtioro otiyupʉ Pedro.bZ=GBairo na caĩrõ tʉ̃go, Pedro pʉame na ĩtonemoñupʉ̃ tunu: —¡Tame, cariape Dios mena ñiña! Netõjãñurõ merẽ mʉjããrẽ, “¡Cʉ̃ yʉ masĩẽtĩña!” mʉjãã ñimiñajã —na ĩñupʉ̃. YFPedro pʉame cõ ĩtonemoñupʉ̃ tunu: —¡Cariape Dios mena mʉ ñiña! Cʉ̃ yʉ masĩẽtĩmajũcõãña Jesure. Cabero tunu to macããna Pedrotʉ etari bairo qũĩñuparã: —Bairo ĩcũʉ̃ miña. Mʉa, Jesús mena macããcʉ̃ majũ mʉ ãniña. Mʉ cabʉsʉrije cʉ̃ã Galilea macããna na cabʉsʉrore bairo mʉ bʉsʉya. Bairi na mena macããcʉ̃ mʉ ãniña. 9XkECabero tunu carõmio Pedrore qũĩñarĩ atore bairo na ĩñupõ tunu cõtʉ caãnarẽ: —Ãni cʉ̃ã, Jesús, Nazaret macããcʉ̃ mena cabapacʉti nucũatacʉ ãcʉ̃mi. $WADPedro pʉame ĩtori atore bairo cõ ĩñupʉ̃: —Yʉ masĩẽtĩña. ¿Ñe ũnierẽ yʉ mʉ jẽniñañati? Cʉ̃ yʉ masĩẽtĩña Jesure. Bairo cõ ĩ yaparo yua, ti yepa ẽñotarica jope tʉpʉ ásúpʉ Pedro. Bairo topʉ cʉ̃ caetanʉcãrõ, ãbocʉ pʉame piiyupʉ. 7VgBBairo na cabaiãno, Pedro pʉame ti wii macã yepa majũrẽ ruiyupʉ. Bairo cʉ̃ caruiro, jĩcãõ sacerdote majã quetiupaʉ paabojari majõco pʉame qũĩñacõã maniáti, atore bairo qũĩñupõ: —Mʉ cʉ̃ã, Jesús, Nazaret macã macããcʉ̃ mena mʉ áñesẽãwʉ̃. Cʉ̃ã mʉ ãcʉ̃. UCjTMABairo ĩ yaparo, jĩcããrã Jesure cʉ̃ riapépʉ ʉco eyotu epeyuparã. Bairi tunu cʉ̃ bapeyuparã. Aperã tunu cʉ̃ caapeere jutii asero mena jiyabiatori, cʉ̃ riapére cʉ̃ payuparã. Bairo átiri, qũĩ jẽniñañuparã: —¡Mʉ camasĩrĩjẽ jʉ̃gori jãã quetibʉjʉya! ¿Noa ãmerẽ mʉrẽ na paayati? —qũĩ epeyuparã to macããna Jesure. Templo wii coteri majã guardia majã cʉ̃ã Jesure cʉ̃ riapére paepeyuparã. Pedro niega conocer a Jesús iSK@Merẽ marĩ majũã marĩ tʉ̃go yaparoya roro cʉ̃ caĩrĩjẽrẽ. Bairi, dope bairo cʉ̃ marĩ ánaati —na ĩñupʉ̃ sumo sacerdote cʉ̃ ya wiire caneñaatíatanarẽ. Bairo cʉ̃ caĩrõ, to macããna nipetirã pʉame bairo ĩñuparã: “Roro cʉ̃ caĩrĩjẽ wapa cʉ̃ marĩ pajĩã rocarotigarã,” jĩcãrõ ãmeo ĩ bʉsʉyuparã. 6Re?Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, sumo sacerdote pʉame cʉ̃ yaro jutirore tʉ̃gãworocacõã joyupʉ. Bairo átiri, atore bairo ĩñupʉ̃: —¡Roro majũ ĩcõãñami Diore, bairo cʉ̃ caĩata! Bairi roro cʉ̃ caĩrĩqũẽrẽ marĩrẽ caquetibʉjʉnemoparãrẽ na marĩ macãnemoetigarã. jQM>Bairo cʉ̃ caĩrõ, atore bairo qũĩñupʉ̃ Jesús: —Cʉ̃ã yʉ ãniña. Tunu bairoa ãme beroaca Nipetiro Carotimasĩ tʉpʉ cariape nʉgõãrẽ yʉ caruiparore mʉjãã ĩñamʉgõjogarã. Bairi tunu oco poa buseri watoapʉ ati yepare acʉ́ yʉ caruiató cʉ̃ãrẽ mʉjãã ĩñamʉgõjogarã —qũĩñupʉ̃ Jesús sumo sacerdotere. oPW=Jesús pʉame cʉ̃ yʉeticõãñupʉ̃. Bairo cʉ̃ cayʉeto ĩña, atore bairo qũĩnemoñupʉ̃ tunu sumo sacerdote Jesure: —Jããrẽ cariape quetibʉjʉya: ¿Mʉ, Mesías, Dios nocãrõ Cañuʉ macʉ̃ mʉ ãniñati? O<Bairo na caĩquetibʉjʉro tʉ̃go, sumo sacerdote pʉame wãmʉnʉcãrĩ atore bairo qũĩñupʉ̃ Jesure: —¿Mʉna mee mʉrẽ na ĩñati? Roro mʉrẽ na caĩbʉsʉmiatacʉ̃ãrẽ, ¿nopẽĩ narẽ mʉ yʉetiyati? —qũĩ jẽniñañupʉ̃ Jesure. Ny;Bairo ĩ bʉsʉmirãcʉ̃ã, na caĩrĩjẽ cʉ̃ãrẽ jĩcãrõrẽ bairo tʉ̃goñarĩ bʉsʉmasĩẽsuparã. GM:—Ãni Jesús, cʉ̃ caĩrĩqũẽrẽ jãã tʉ̃gowʉ. Bairo ĩwĩ: “Ati wii templo camasã na caqũẽnorĩ wiire yʉ rocacõãgʉ. Bairo áti yaparori, itia rʉ̃mʉ bero yʉ pʉame yʉ wasoanʉcõgʉ tunu ape wii camasã mee na caqũẽnorĩcã wii majũ yua,” ĩwĩ Jesús —qũĩ bʉsʉjãñuparã. _L79Bairi jĩcããrã na mena macããna wãmʉnʉcãrĩ atore bairo ĩtoyuparã mʉnana: K 8Camasã capããrã Jesús cʉ̃ caĩrĩqũẽrẽ na caĩtonetõmiatacʉ̃ãrẽ, dope bairo jĩcã riseroa ĩ bʉsʉesuparã. J#7Bairi ti wii pupeapʉ sacerdote majã quetiuparã, bairi nipetiro Junta Suprema macããna mena Jesús cʉ̃ cayasiro boyuparã. Bairi, “¿di wãme carorije cʉ̃ ásupari?” ãmeo ĩ macãñuparã na majũ. “¿Dope bairo cʉ̃ caátaje wapa cʉ̃ marĩ pajĩãrotiyati?” Bairo ãmeo ĩmacãmirãcʉ̃ã, dope bairo cʉ̃ caátaje wapa cʉ̃ na capajĩãrotimasĩpeere bócaesuparã. 3I_6Bairi Jesure ti wiipʉ na caneátó, Pedro pʉame yoajãñurõpʉa na ĩña ʉsayupʉ. Bairo ti wiire na cajããetaro bero, Pedro cʉ̃ã etayupʉ ti wii macã yepapʉ. Bairi ti yepa ẽñotaricarore jããetari, templo coteri majã guardia mena ruiyupʉ. Na peerotʉ jũma ruiyupʉ Pedro cʉ̃ã. MH5Bairi Jesure cañerĩ majã pʉame sacerdote majã quetiupaʉ majũ ya wiipʉ cʉ̃ neásúparã. Mai, ti wiire merẽ ãñuparã sacerdote majã quetiuparã, bairi aperã judío majã cabʉtoa camasĩrã, bairi Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ cajʉ̃gobueri majã cʉ̃ã ti ñamirẽ caneñaetaatana. WG'4Bairo cʉ̃ cabairo, cʉ̃ cʉ̃ãrẽ cʉ̃ ñegamiñuparã. Cʉ̃rẽ na cañemiatacʉ̃ãrẽ, cʉ̃ cacãnirĩ jutirore tuwe rocacũ, jutii mácʉ̃ã atʉ ruticoásúpʉ. Jesús ante la Junta Suprema zFm3Bairo cʉ̃rẽ na cañeáto, jĩcãʉ̃ cawãmaʉ pʉame cʉ̃ cãnirĩ jutiro mena dʉrʉaturi ʉsa ásúpʉ. gEG2Tipaʉ caãno yua, Jesús cʉ̃ cabuerã pʉame uwirã, Jesure rutiweyo peticoasuparã. XD)1Tocãnacã rʉ̃mʉa mʉjãã watoa yʉ ãninucũãpʉ̃ templo wiipʉre. Bairo yʉ caãnimiatacʉ̃ãrẽ, ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ mʉjãã mena macããcʉ̃ yʉ ñeemi. Bairopʉa, nipetiro yʉ mʉjãã caátie Dios bʉsʉrica tutipʉ profeta majã na caĩquetibʉjʉ jʉ̃goyeticũrĩqũẽrẽ bairo baietaro baiya —na ĩñupʉ̃. gCG0Bairo cʉ̃ caáto bero, atore bairo ĩñupʉ̃ Jesús cʉ̃rẽ cañerĩ majãrẽ: —¿Nopẽĩrã cajerutiri majõcʉ yʉ caãnorẽ bairo jarericapãĩrĩ mena, bairi yucʉ rʉcaari mena yʉ mʉjãã ñerã atíati? 5Bc/Mai, bairo Jesure na caáto ĩñarĩ, jĩcãʉ̃ Jesús mena macããcʉ̃ pʉame sacerdote majã quetiupaʉ ʉ̃mʉrẽ cʉ̃ ãmorõrẽ cʉ̃ patañocõã joyupʉ. hAI.Bairo cʉ̃ caáto, Judas mena caetari majã pʉame Jesutʉ etari, cʉ̃ ñecoásúparã yua. @'-Bairo Judas Jesutʉ etari, atore bairo qũĩ jẽniñupʉ̃: —¡Cabuei, mʉ ãnimiñati! Bairo caroaro mena qũĩtori cʉ̃ ũpũñupʉ̃. J? ,Mai, na caetaparo jʉ̃goye, Judas pʉame atore bairo na ĩñupʉ̃ Jesure cañeranárẽ: “Cʉ̃ wasopanarẽ ũpũrĩ yʉ cajẽnipaʉ pʉame, Jesús nigʉmi. Bairo mʉjãã pʉame cʉ̃ yʉ caáto ĩñarã, cʉ̃rẽ mʉjãã ñegarã. Cʉ̃ ñe, caroaro cʉ̃ jiya, cʉ̃rẽ mʉjãã neágarã,” na ĩñupʉ̃. .>U+Bairo cʉ̃ caĩãno, Judas, Jesús cʉ̃ cabuerã mena macããcʉ̃ jĩcãʉ̃ caãninucũmiatacʉ pʉame etayupʉ. Cʉ̃ mena capããrã camasã cʉ̃ã etayuparã. Na pʉame jarericapãĩrĩ, bairi yucʉ rʉcaari cʉ̃ãrẽ cʉ̃gori etayuparã. Sacerdote majã quetiuparã, Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩqũẽ cajʉ̃gobueri majã, bairi aperã judío majã cabʉtoa camasĩrã na cajoatana ãñuparã. )=K*Bairi wãmʉnʉcãña. Jito, yʉre caĩbʉsʉjãbuitirocari majõcʉ pʉame marĩtʉ atíyami merẽ —na ĩñupʉ̃ Jesús Pedrojããrẽ. Arrestan a Jesús <3)Bairo na cabairo ĩña yua, ásúpʉ Jesús tunu Diore cʉ̃ jẽniácʉ́. Bairo jẽni yaparo, tunucoásúpʉ Jesús Pedrojãã na caãnopʉ. Merẽ itiani majũ natʉre etayupʉ. Bairo natʉ eta, atore bairo na ĩñupʉ̃: —¿Nopẽĩrã mai cacãnirãrẽ bairo mʉjãã nicõãnucũñati? Tocãrõã cãniña. Carorije cacʉ̃gorãrẽ Camasã Jʉ̃gocʉre, yʉ na canunirocaripaʉ etaya merẽ. R;(Ĩ jẽni yaparo, tunucoásúpʉ Jesús Pedrojãã tʉpʉ. Bairo cacãnirãpʉ̃rẽ na etayupʉ tunu. Na pʉame wʉgoa cʉtiri ĩñapãã masĩẽsuparã. Bairi dope bairo qũĩ yʉ masĩẽsuparã. (:I'Ĩ yaparo, ásúpʉ tunu Jesús Diore cʉ̃ jẽninemoʉ ácʉ́. Á yua, cʉ̃rẽ cʉ̃ caĩjẽnijʉ̃goatatorea bairo qũĩ jẽninemoñupʉ̃ tunu. Q9&Cãniena, wãmʉnʉcãrĩ Diore cʉ̃ jẽniña, wãtĩ mʉjããrẽ cʉ̃ canetõõẽtĩparore bairo ĩrã. Bairo mʉjãã cabomiatacʉ̃ãrẽ, mʉjãã rupaʉ pʉame tutuaetiya —na ĩñupʉ̃. W8'%Cabero tunu ásúpʉ Jesús, Pedrojãã na caãnopʉ. Bairo cacãnirãpʉ̃rẽ na etayupʉ. Bairi qũĩñupʉ̃ Jesús Pedrore: —Jĩcã hora ũnoacã cãniena, ¿yʉ mʉjãã cotemasĩẽtĩñati? j7M$Atore bairo qũĩ jẽniñupʉ̃ Diore: “Caacʉ, mʉ cabooata, atie roro yʉ canetõpeere yʉ mʉ netõõbojagʉ. Bairopʉa, yʉ caborore bairo to baieticõãto. Mʉ caborore bairo roque to bai áto,” ĩ jẽniñupʉ̃. x6i#Ĩ yaparo, na jʉ̃goye jãñurõpʉ ánemoñupʉ̃ Jesús. Ánemo yua, cʉ̃ rʉpopaturi mena etanumurĩ yepapʉ cʉ̃ riapére mucũmuáti, Diore qũĩ jẽniñupʉ̃, roro cʉ̃ cabaipeere Dios cʉ̃ canetõõbojaparore bairo ĩ. 5+"Bairi atore bairo na ĩñupʉ̃ Pedrojããrẽ: —Riaʉre bairo yʉ tʉ̃goña yapapuaya. Mʉjãã pʉame cãniena, atoa yʉ mʉjãã cotewa. 41!Ĩ yaparo, Pedro, Santiago, bairi Juarẽ jõjãñurõpʉ na jʉ̃goásúpʉ Jesús. Bairo ácʉ́, bʉtioro tʉ̃goña yapapuayupʉ Jesús. K3 Bairi Jesujãã ásúparã Getsemaní cawãmecʉtopʉ. Topʉ etari, bairo na ĩñupʉ̃ Jesús cʉ̃ cabuerãrẽ: —Ato ruicoteya mai. Jõ jãñurõpʉ Diore cʉ̃ jẽnigʉ yʉ átiya. V2%Pedro pʉame bʉtioro tutuaro mena bairo qũĩnemoñupʉ̃: —Mʉ mena yʉre na capajĩã rocagamiatacʉ̃ãrẽ, “Cʉ̃ yʉ masĩẽtĩña Jesure,” ñitoetimajũcõãgʉ —qũĩñupʉ̃ Pedro Jesure. Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, Jesús cʉ̃ cabuerã cʉ̃ã nipetiro, bairo jeto qũĩñuparã. Jesús ora en Getsemaní s1_Bairo cʉ̃ caĩrõ, bairo qũĩñupʉ̃ Jesús: —Pedro, cariape mʉrẽ ñiña: Ãme ñami ãbocʉ pʉgani cʉ̃ capiiparo jʉ̃goye itiani, “Cʉ̃ yʉ masĩẽtĩña Jesure,” yʉ mitogʉ —qũĩñupʉ̃ Jesús Pedrore. V0%Bairo cʉ̃ caĩrõ bero, Pedro pʉame bairo qũĩñupʉ̃ Jesure: —Ãnoa yʉ mena macããna nipetirã mʉrẽ na caaweyocoamiatacʉ̃ãrẽ, yʉ pʉame roque di rʉ̃mʉ ũno mʉ yʉ aweyoetigʉ. /3Tunu apeyera cariacoatacʉ nimicʉ̃ã, yʉ caticoagʉ tunu. Bairo cati yua, mʉjãã jʉ̃goye Galilea yepapʉ yʉ ágʉ —na ĩñupʉ̃ Jesús. 3._Bairo na caátó, atore bairo na ĩñupʉ̃ Jesús: —Yʉ cabuerã, mʉjãã nipetirã aperãrẽ uwirã, yʉ mʉjãã aweyocoagarã. Mʉjãã cabaipeere ĩ quetibʉjʉ jʉ̃goyeticũñañupã profeta majã Dios yaye woaturica tutipʉ: “Ovejare cacoteire camasã na capajĩãrõ yʉ ẽñotaetigʉ. Bairo cʉ̃rẽ na capajĩãrõ bero, cʉ̃ oveja pʉame bata peticõãgarãma,” ĩ quetibʉjʉ jʉ̃goyeticũñañupã. -Ĩ yaparo, salmos basarique mena Diore basapeoyuparã. Basapeo yaparo yua, acoásúparã Olivo cawãmecʉti buropʉ. k,OCariape mʉjããrẽ ñiña: Ãmea mʉjãã mena ʉse ocore pʉgani yʉ etinemoetigʉ yʉ Pacʉ cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉ tunu caetaro marĩ caetinemoparo jʉ̃goye —na ĩñupʉ̃ Jesús. Jesús anuncia que Pedro lo negará x+iBairo na caetiro, atore bairo na ĩñupʉ̃: —Atie ʉse oco pʉame yʉ rií niña. Camasã capããrãrẽ na netõõgʉ, yʉ riacoagʉ. Bairo yʉ cariápee jʉ̃gori cawãma wãme camasãrẽ Dios cʉ̃ caátibojacũrĩqũẽ etacoaya. *Bairo ĩ yaparo, cʉ̃ wãmo mena copa etirica bapare nerĩ, “Dios, mʉ ñujãñuña jãã mena,” qũĩ yaparori, ti copare na nuniñupʉ̃. Bairo cʉ̃ caáto, cʉ̃ cabuerã nipetiro ʉse oco ti copa macããjẽrẽ etipeticõãñuparã. ()IBairo na ĩrĩ bero, na caʉgatoye, Jesús pʉame cʉ̃ wãmo mena pããrẽ nerĩ, “Dios, mʉ ñujãñuña jãã mena,” ĩ yaparori, carecomacã peenerĩ, cʉ̃ cabuerãrẽ, atore bairo ĩrĩ na batoyupʉ: —Atie pan, yʉ rupaʉ niña. Tiere ʉgaya —na ĩñupʉ̃ Jesús. 7(gTorecʉna, yʉ, Camasã Jʉ̃gocʉ, profeta majã yʉ cabaipeere na caquetibʉjʉcũrĩcãrõrẽã bairo yʉ baigʉ. Cabaimiatacʉ̃ãrẽ, ¡yʉre caĩbʉsʉjãbuitirocapaʉre cʉ̃ carorije wapa pairo nigaro! Bairi cʉ̃ cabuiaeticõãta, ñubujioricaro —na ĩñupʉ̃ Jesús cʉ̃ cabuerãrẽ. 0'YBairo na caĩrõ, bairo na ĩñupʉ̃ Jesús: —Ãni niñami yʉre roro caĩbʉsʉjãbuitirocapaʉ, ãmerẽ ati bapare yʉ mena cʉ̃ pan cayoseʉgaʉ pʉame. &7Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, bʉtioro tʉ̃goña yapapuayuparã cʉ̃ cabuerã. Bairo bairã, apei, apei, Jesure bairo ĩ jẽniña jʉ̃goyuparã: —¿Yʉ mee, yʉ ãnicõãẽtĩmicʉti mʉrẽ caĩbʉsʉjãbuitiri majõcʉ? —ĩ jẽniñañuparã tocãnacãʉ̃pʉa. v!O~||8zyxwiv|uyssrqpXoqnnYmhkj0iisg5f!e!d c@a`q_l^_]y[ZYXXfWVeTYRQP_NML\KK+JIHGGF DCHB@?s==c<<;::98a76j553v2=1`/Z-+*)p(D&$$0"! fi_Kyrw  o v a1>!  :Marĩ Quetiupaʉ Jesucristo mʉjãã nipetirore caroare cʉ̃ jonemoáto. Tocãrõã niña atie queti yʉ cawoaturije. :Torea bairo nipetiro ato macããna Dios yarã, bairi quetiupaʉ emperador romano paabojari majã cʉ̃ã mʉjãã ñurotijoyama. 9k:Bairi yʉ ñurotijoya mʉjãã nipetiro Dios yarã, Jesucristo yaye quetire catʉ̃goʉsarãrẽ. Tunu bairoa marĩ yarã yʉ mena caãna cʉ̃ã mʉjãã ñurotijoyama. :Bairi atore bairo ñiña: ¡To petieticõãto marĩ Pacʉ Diore cʉ̃ marĩ cabasapeorije! Bairoa to baiáto. Saludos finales !;:Bairi Jesucristo yarã mʉjãã caãnoi, marĩ pacʉ Dios pʉame nipetirije mʉjããrẽ carʉsarijere jogʉmi pairo majũ, pairo cacʉ̃goʉ ãnirĩ. O:Merẽ yʉ mʉjãã cajoriquere yʉ cʉ̃gopeyocõãña. Bairi yʉ caborije netõrõ yʉ cʉ̃goya. Epafrodito mena yʉre mʉjãã cajorique mena yʉ caborije netõrõ yʉ cʉ̃goya ãmerẽ yua. Yʉre mʉjãã cajorique pʉame werea ũnie caroa cajʉtiñurĩjẽ mena Diore altar mesapʉ na cajoemʉgõjorijere bairo baiya. :“Yʉre mʉjãã cajorijere caĩñajoʉre bairo yʉ ãniña,” ĩ mee ñiña. “Dios marĩrẽ cʉ̃ caĩñabeseri rʉ̃mʉ caetaro mʉjããrẽ caroare cʉ̃ cajopee netõjãñurõ to ãmarõ, yʉre mʉjãã cajorije jʉ̃gori,” ĩgʉ ñiña. xi:Tunu bairoa Tesalónica macãpʉ yʉ caãno, jĩcãni mee yʉ mʉjãã jonemoñupã tunu yʉre carʉsarijere. W':Mʉjãã ya yepa Macedoniapʉ caãniatacʉ yʉ cawitiro bero, Dios camasãrẽ cʉ̃ canetõõrĩjẽ quetire yʉ caquetibʉjʉñesẽãjʉ̃goripaʉpʉ, mʉjãã, Filipo macããna jeto yʉ mʉjãã jʉápʉ. Mʉjãã, Jesucristo yaye quetire yʉ caquetibʉjʉriquere tʉ̃goʉseanirã, yʉ mʉjãã joyupa yʉre carʉsarijere. %:Bairo yʉ cabaiãnimasĩmiatacʉ̃ãrẽ, mʉjãã pʉame yʉ cacʉ̃goetipaʉre yʉ mʉjãã jʉápʉ. Bairo mʉjãã caáto ñujãñuña. xi: Noo tocãnacã wãme cabairo yʉ nʉcãcõã nimasĩña, Jesucristo yʉre tʉ̃goñatutuarique cʉ̃ cajoroi. uc: Jĩcã rʉ̃mʉ bopacaʉ majũ yʉ ãmʉ. Ape rʉ̃mʉ pairo netõrõ yʉ cʉ̃gowʉ. Bairi noo cabairije watoa yʉ ãnicõã masĩña. Queyari ʉgarique cʉ̃goecʉ cʉ̃ã, o pairo ʉgarique cʉ̃goʉ cʉ̃ã yʉ ãnicõã masĩña. : Tunu bopacari mʉjããrẽ jẽnirẽ bairo ĩ mee ñiña. Noo yʉ cacʉ̃gorijeaca mena tocãrõã yʉ ʉseanimasĩña. 1: Apeyera tunu nemorõ yʉre mʉjãã catʉ̃goñarõĩ yʉ ʉseanijãñuña. Yʉ cabopacarijere masĩrĩ yʉ mʉjãã jʉátigayupa. Baipʉa, “Yʉ mʉjãã masiriticoasupa,” ĩ mee ñiña. “Yʉ mʉjãã cajʉátibujiopee pʉame manatõ,” ĩ pʉame roque ñiña. ]3: Bairi mʉjããrẽ yʉ caquetibʉjʉcũrĩqũẽrẽ bairo áticõãña. Mʉjãã, yʉ caĩrĩqũẽrẽ catʉ̃goricarã ãnirĩ, bairi yʉ caátajere caĩñarĩcãrã ãnirĩ bairo ása. Bairo mʉjãã caátiãno, Dios, caroa yeri pũna cʉtajere cajoʉ pʉame mʉjãã mena ãnicõã nigʉmi. Ofrendas de los filipenses para Pablo |q:Bairi yʉ bairãrẽ bairo caãna atore bairo mʉjããrẽ ñitʉsagʉ: Nipetirije cariape caãnierẽ, bairi tunu nipetirije marĩ canʉcʉ̃bʉgorije ũnie cʉ̃ãrẽ cariape tʉ̃goñaña. Nipetirije cariape marĩ caátie cʉ̃ãrẽ tʉ̃goñaña. Tunu jĩcã wãmeacã ũno roro tʉ̃goña asueticõãña. Tunu nipetirije ãmeo maitʉ̃goñarĩqũẽ, bairi tunu, “Cañurĩjẽ niña,” nipetirije camasã na caĩtʉ̃goñarĩjẽ cʉ̃ãrẽ tʉ̃goñaña. Tunu nipetirije nocãrõ caroa ũnie, bairi tunu caroa mʉjããrẽ Dios cʉ̃ caátiere cʉ̃ mʉjãã catʉ̃goñabasapeopee cʉ̃ãrẽ tʉ̃goñaña. #:Bairo mʉjãã caátiãmata, Dios pʉame caroa yeri pũna cʉtajere mʉjãã jogʉmi. Tie cʉ̃ cajorije pʉamerẽ ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ tʉ̃gomasĩ peyoetigʉmi, netõjãñurõ caroa majũ caãnoi. Bairi mʉjãã, caroa yeri pũna cacʉ̃gorã ãnirĩ mʉjãã tʉ̃goñatutuacõã ninucũgarã. Jesucristo yarã ãnirĩ bairoa mʉjãã baicõã ninucũgarã. Piensen en todo lo que es bueno  :Bairi ati ʉmʉrecóo cabaipee jĩcã wãme ũnoacãrẽ tʉ̃goñarĩqũẽ paipatowãcãẽtĩcõãña. Dios pʉamerẽ cʉ̃ jẽniña nipetirije ati ʉmʉrecóo cabaipeere. Tunu jẽni yaparorã, “Dios, jãã mena mʉ ñujãñuña,” qũĩña. P :Tunu bairoa caroaro nʉcʉ̃bʉgorique mena ãnajẽcʉsa, “Cañurã niñama,” aperãrẽ na mʉjãã caĩeconucũparore bairo, ĩrã. Marĩ Quetiupaʉ pʉame yoaro mee atígʉmi ati yepapʉre.  7:Bairi tocãnacã rʉ̃mʉa, “Marĩ Quetiupaʉ yaʉ yʉ ãniña,” ĩ tʉ̃goña ʉseanicõãña. Mʉjããrẽ ñinemoña: ¡Ʉseanicõãña! ~ u:Mʉ cʉ̃ã, yʉ bapa, yʉ mena caroaro caquetibʉjʉricʉ, bairo mʉ caátipee yʉ boya: Evodia, bairi Síntique cʉ̃ãrẽ na jʉása. Caroa ãnajẽ pʉamerẽ na quetibʉjʉya. Na pʉame popiye baimirãcʉ̃ã, camasãrẽ yʉ jʉquetibʉjʉnemonucũwã Dios na cʉ̃ canetõõrĩjẽ quetire. Clemente mena, bairi aperã yʉre cajʉátinemorã mena cʉ̃ã camasãrẽ yʉ jʉquetibʉjʉnemonucũwã. Na cʉ̃ã Dios mena cacatiãniparãrẽ woaturica tutipʉ merẽ cawoatuecoricarã niñama. c ?:Apeyera tunu mʉjãã mena macããna rõmirĩ Evodia, bairi Síntique cʉ̃ãrẽ ñiña: Mʉjãã, pʉgarãpʉa marĩ Quetiupaʉ yarã rõmirĩ ãnirĩ jĩcã yeri pũnacʉnarẽ bairo tʉ̃goñarĩqũẽcʉsa.   :Tore bairo cabaiãnio, yʉ bairãrẽ bairo caãna, yʉ camairã, bʉtioro majũ yʉ caĩñagarã, atore bairo mʉjããrẽ ñiña: Ʉseanio joroque yʉ mʉjãã átiya. Jesucristo mena mʉjãã caãnicõãnierẽ tʉ̃goñarĩ, “Yʉ paarique yasietigaro,” ñi tʉ̃goñatutuajãñuña. Bairi, bairo jeto áticõãnajẽcʉsa: “Jesucristore cʉ̃ tʉ̃goʉsajãnaeticõãña,” ñiña. a;:Bairo etaʉ yua, marĩ rupaʉ, cañueti rupaʉre wasoagʉmi, cʉ̃ rupaʉ caroa rupaʉre bairo marĩ cacʉ̃goparore bairo ĩ. Ati ʉmʉrecóo macããjẽ nipetirijere carotimasĩ ãnirĩ bairo marĩ átigʉmi.N:Marĩ pʉame roque ʉmʉrecóopʉ caãniparã marĩ ãniña. Tunu bairoa marĩrẽ canetõʉ̃, Jesucristo, ʉmʉrecóopʉ caãniatacʉ nemo cʉ̃ catunuetarore caroaro cʉ̃ marĩ ãnicotegarã. :Na pʉame na caátiãnijesorije jetore bʉtioro tʉ̃goñañama. Tunu bairoa roro na caátiere bobotʉ̃goñapeerea, tiere átibotioãniñama. Ati yepa macããjẽ jetore bʉtioro tʉ̃goñañama. Bairo caáticõãna ãnirĩ yua, cabero yasiricaropʉ ágarãma. ve:Aperã pʉame roque caroaro ãmerĩñama. Na cabairijere jĩcãni mee, capee majũ mʉjãã yʉ quetibʉjʉmiwʉ̃. Ãmerẽ tunu tie na caátiãnierẽ tʉ̃goña yapapuari, caapee oco umayurique mena mʉjããrẽ ñinemoña tunu: Naa, bairo baiãna, “Jesucristo yucʉpãĩpʉ cʉ̃ cariarique dope bairo átimasĩã maa,” caĩrãrẽ bairo baicõã niñama. lQ:Yʉ yarã, yʉ bairãrẽ bairo caãna, yʉ caátiãnierẽ bairo ãnajẽcʉsa mʉjãã cʉ̃ã. Tunu noa ũna mʉjããrẽ jãã caátiroticũrĩqũẽrẽ bairo caána cʉ̃ãrẽ na ĩñacõrĩ caroaro ãnajẽcʉsa. 1:Bairo pʉame ñuña marĩrẽ: Jesucristo yaye cʉ̃ caquetibʉjʉcũrĩqũẽ marĩ catʉ̃goʉsajʉ̃goricarore bairo marĩ caáticõãno boya. yk:Marĩ nipetiro Jesucristo yaye quetire caroaro catʉ̃goʉsarã yʉ caĩrõrẽ bairo marĩ catʉ̃goñarõ boya. Ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ mʉjãã mena macããcʉ̃ ricaati cʉ̃ catʉ̃goñaata, Dios pʉame caroare cʉ̃ masĩõgʉmi. 9:Bairi caatʉeperi majõcʉ premiorẽ ñegʉ, bʉtioro wẽpʉ̃rõ mena cʉ̃ caátore bairo yʉ cʉ̃ã bʉtioro yʉ átiya Dios yaye yʉre cʉ̃ caátiroticũrĩqũẽrẽ. Bairo yʉ caáto yua, Jesucristo jʉ̃gori yʉ cawapatapee Dios yʉre cʉ̃ cajogarijere yʉ jogʉmi. E: Yʉ yarã, “Yʉ majũã ñe ũnie caroaro yʉ caátie rʉsaeto,” ñiẽtĩña. Bairo pʉame ñi tʉ̃goñaña: Tirʉ̃mʉpʉre yʉ caãnajẽ cʉtajere yʉ majũã yʉ masiritiya. Pʉgani cãrõ tiere yʉ tʉ̃goñanemoetigʉ yua. Caroaro yʉ caátipee pʉame roquere yʉ tʉ̃goñajʉ̃goyeticõã ninucũña. Y+: Bairo cotemicʉ̃ã, “Ãmerẽ yʉ caátie Dios cʉ̃ caborijere ñe ũnie rʉsaeto yʉ átipeyocõãwʉ̃,” mʉjããrẽ ñiẽtĩña. Baipʉa, tiere jĩcãrõ tʉ̃ni átipeyogʉ yʉ baiya. Mai, caãnijʉ̃goripaʉpʉ Jesús pʉame yʉ netõõwĩ, yʉre cʉ̃ caátiroticũrĩqũẽrẽ bairo yʉ caátipeyoparore bairo ĩ. E~: Bairo bairi yua, Dios cʉ̃ yarã cariacoatanarẽ tunu na cʉ̃ cacatiopa rʉ̃mʉ caetarore tʉ̃goñarĩ, yʉ cʉ̃ãrẽ cʉ̃ cacatioparore yʉ coteya. La lucha por llegar a la meta `}9: Atie pʉame niña caãnimajũrĩjẽ: Jesucristore cʉ̃ yʉ masĩgamajũcõãña bʉtioro. Jesucristo cariacoatacʉ cʉ̃ caãnimiatacʉ̃ãrẽ, Dios cʉ̃ catiotutua masĩñupĩ. Tie tutuarique majũrẽã yʉ cʉ̃ã yʉ yeripʉ yʉ bomajũcõãña. Tunu yʉ cʉ̃ã ñi tʉ̃goñamasĩgaya: “ ‘Jesucristo mena popiye marĩ baigarã. Cʉ̃ mena marĩ baiyasigarã,’ ĩ quetibʉjʉrique dope bairo ĩgaro to ĩñati,” netõjãñurõ ñi tʉ̃goñamasĩgaya. c|?: Nipetirijere yʉ jãnapeticõãwʉ̃, cʉ̃ yaʉ majũ ãnimasĩgʉ. Bairo Jesucristo mena yʉ catʉ̃goñatutuarije jʉ̃gori, carorije wapa cacʉ̃goecʉre bairo ñiñañami Dios, Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ caroaro yʉ caátie jʉ̃gori mee. Bairi ape wãme camasã netõgarã na caátigamirĩqũẽ pʉame yʉre wapa maa. ({I:Bairi yʉ Quetiupaʉ Jesucristore yʉ camasĩrĩjẽ tocãnacã wãme netõrõ caãnimajũrĩjẽ niña. Jesucristo yaʉ pʉame ãnigʉ, yʉ caãnajẽ cʉtijʉ̃gorique nipetirijere yʉ jãnapeticõãwʉ̃. “Tie ñe wapa maa,” ñi tʉ̃goñaña yʉ caãnajẽ cʉtijʉ̃goriquere. z):Bairo tirʉ̃mʉpʉre yʉ caãnajẽ cʉtajere, “Caãnimajũrĩjẽ niña,” caĩtʉ̃goñañarĩcʉ̃ nimicʉ̃ã, ãmerẽ yua, “Tie ñe wapa maa,” ñi tʉ̃goñaña. Jesucristo yaʉ pʉame ãnigʉ, tore bairo yʉ caãnajẽ cʉtajere yʉ jãnacõãwʉ̃. Baipʉa, ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃, “¡Baietiya! ¡Átimasĩjãñuña marĩ rupaʉ macããjẽrẽ yisetarique!” cʉ̃ caĩata, yʉ pʉame, “Tocãnacãʉ̃ netõrõ Dios yaʉ yʉ ãniña,” ñi masĩbujioʉ, nipetiro netõrõ tie ũnierẽ caátacʉ ãnirĩ. Tocãnacã wãme jãã ñicʉ̃jãã na caroticũrĩqũẽrẽ yʉ átipeyocõãwʉ̃. ¡Tʉ̃goñijate! v}:Na pʉame na rupaʉ macããjẽrẽ cayisetaricarã na caãnimiatacʉ̃ãrẽ, cʉ̃ yarãrẽ bairo na ĩñaẽtĩñami Dios. Marĩ pʉame roquere cʉ̃ yarãrẽ bairo marĩ ĩñañami, cʉ̃ mena marĩ catʉ̃goñatutuarije jʉ̃gori. Bairo ãna, Espíritu Santo cʉ̃ camasĩõrĩjẽ jʉ̃gori Diore cʉ̃ marĩ ĩroaya. Tunu, “Jesucristo yarã marĩ ãniña,” ʉseanirĩqũẽ mena marĩ ĩ tʉ̃goñaña. Ape wãme, bui marĩ rupaʉ macããjẽ jʉ̃gori marĩrẽ dope bairo átimasĩã maa. Yu+:Bairi ricaati caquetibʉjʉrãrẽ na tʉ̃goñamasĩrĩ ãña. Na ũna, roro caána ãnirĩ, camasã na rupaʉ macããjẽrẽ na yisetarotinucũñama, “Dios yarã marĩ ãnirõã,” ĩ tʉ̃goñamirã. 5t e:Yʉ yarã, yʉ bairãrẽ bairo caãna, ãmerẽ mʉjããrẽ yʉ quetibʉjʉtʉsagʉ: ¡Jesucristo mena ʉseanirĩ ãnicõãña! Bairo mʉjããrẽ yʉ caĩwoaátajere tunu ãmerẽ yʉ caĩwoatunemorõ yʉre ricaati baipatowãcõẽtĩña. Tunu tore bairo yʉ caáto mʉjããrẽ ñumajũcõãña. s1:Yʉ mʉjãã jʉquetibʉjʉmasĩẽtĩña, cayoaropʉ caãna ãnirĩ. Baipʉa, yʉre mʉjãã cajʉátinemorotijoricʉ pʉame caroaro yʉ jʉátinemoñami. Cʉ̃ cʉ̃ã Jesucristo yaye quetire camasãrẽ yʉ jʉquetibʉjʉnucũñami. Bairo yʉ jʉquetibʉjʉri yua, cauwiorije watoa ãnirĩ riacoabujiowĩ. Torena, mʉjãã tʉpʉ cʉ̃ caetaro, ʉseanirĩqũẽ mena cʉ̃ mʉjãã jẽnibocágarã, marĩrẽ bairo marĩ Quetiupaʉ yaʉ cʉ̃ caãnoi. Tunu bairoa nipetiro cʉ̃, Epafroditore bairo caãnarẽ na ĩroaya. r:Dq:Bairi yoaro mee patowãcãrõ mena cʉ̃ yʉ tunuojogʉ, cʉ̃ mʉjãã caĩñaʉseani tʉ̃goñatutuaparore bairo ĩ. Bairo yʉ caápata, yʉ cʉ̃ã yʉ tʉ̃goñarĩqũẽ paietigʉ. Up#:Cariapea mʉjãã tʉ̃goricarã. Riajãñuwĩ Epafrodito. Bairo riari, riayasicoabujiowĩ. Bairo cʉ̃ cabaimiatacʉ̃ãrẽ, marĩ Pacʉ Dios pʉame qũĩñamairĩ cʉ̃ catiowĩ. Yʉ cʉ̃ãrẽ ñiñamairĩ, roro cʉ̃ cabairijere ĩñarĩ nemojãñurõ cʉ̃ tʉ̃goña yapapuaeticõãto ĩ, cʉ̃ catiowĩ Dios Epafroditore. o-:Epafrodito pʉame bʉtioro mʉjãã nipetirore ĩñagayami. Tʉ̃goñarĩqũẽ paijãñuñami, cʉ̃ cariariquere mʉjãã caqueti tʉ̃goroi. )nK:Torea bairo marĩ yaʉ Epafrodito cʉ̃ãrẽ mʉjãã tʉpʉ cʉ̃ yʉ catunuojoro ñuña. Cʉ̃ pʉame camasãrẽ yʉ jʉquetibʉjʉnemonucũñami. Tunu yʉre bairo popiye baiyami. Bairi yʉ mʉjãã cabapacʉtirotijoricʉre ãmerẽ mʉjãã tʉpʉ cʉ̃ tunuojogʉ yʉ átiya. m :Bairo ãmeacã cʉ̃ jogamicʉ̃ã, Dios cʉ̃ caborore bairo yʉ cʉ̃ã jicoquei mʉjãã tʉpʉ yʉ atíga ñitʉ̃goñaña. cl?:Bairi ato presopʉ caãcʉ̃ yʉre na caátipeere masĩpʉ, mʉjããtʉ cʉ̃ yʉ jogʉ. k:Merẽ Timoteore cʉ̃ mʉjãã masĩjãñuña caroaro cʉ̃ caátiãnierẽ. Dios yaye quetire caroaro yʉre cʉ̃ cajʉquetibʉjʉnemorĩjẽ cʉ̃ãrẽ mʉjãã masĩjãñuña. Yʉ macʉ̃rẽ bairo caãcʉ̃ ãnirĩ yʉ jʉátinemoñami Timoteo. j}:Aperã nipetiro na yaye caãnipee jetore bonucũñama. Marĩ caátiere Jesucristo cʉ̃ carotirijere borã mee baiyama. i):Timoteo pʉame yʉre bairo tʉ̃goñanucũñami. Ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ cʉ̃rẽ bairo caãcʉ̃ mʉjããrẽ camaitʉ̃goñanucũʉ̃ maami. 2h]:Apeyera tunu marĩ Quetiupaʉ Jesucristo cʉ̃ caborore bairo yoaro mee mʉjãã tʉpʉ cʉ̃ yʉ jogʉ Timoteore, mʉjãã caátiãnie quetire tʉ̃goʉseanigʉ. Sg:Bairi yʉre bairo mʉjãã cʉ̃ã ʉseanicõãña. Timoteo y Epafrodito 6fe:Tunu Jesucristo yaye yʉ caquetibʉjʉrije jʉ̃gori yʉre na capajĩãpa rʉ̃mʉ etaro baiya. Bairo cabaimiatacʉ̃ãrẽ, Dios yaye queti mʉjããrẽ yʉ caquetibʉjʉriquere tʉ̃goñarĩ, yʉ ʉseaniña. Mʉjãã pʉame tiere tʉ̃goʉsari, Jesucristo mena mʉjãã tʉ̃goñatutuaya. Bairo mʉjãã cabairijere ĩñarĩ, Dios pʉame mʉjããrẽ ĩñajesoyami. Bairi marĩ nipetiro marĩ ʉseaniña, tiere tʉ̃goñarĩ. \e1:Bairo ãna, Dios yaye quetire mʉjãã caáticõãnajẽrẽ na quetibʉjʉ masĩõña camasĩẽnarẽ. Bairo mʉjãã caquetibʉjʉmasĩõata, Jesucristo ati yepapʉ nemo cʉ̃ catunuetari rʉ̃mʉ caetaro, caroaro yʉ tʉ̃goña yerijãñagʉ, “Mʉna mee Filipo macããnarẽ na yʉ quetibʉjʉñesẽãñupã,” ñi tʉ̃goñagʉ. Rd:Tore bairo mʉjãã capaarique cʉtiere yʉ boya, noa ũna aperã jĩcã wãme ũno mʉjãã capaarijere na cabʉsʉpaietiparore bairo ĩrã. Dios pũnaa carorije caáperãrẽ bairo ãnajẽcʉsa. Bairi ati yepa macããna carorã watoapʉ nimirãcʉ̃ã, mʉjãã roque caroaro ãnajẽcʉsa. Torecʉ, ati yepa macããna canaitĩãrõpʉ caãnarẽ bairo caãna watoa nimirãcʉ̃ã, mʉjãã pʉame ñocõã na cabusuworore bairo mʉjãã caãno ñuña. c/:Bairi nipetirije mʉjãã capaarique cʉtiere ʉseanirĩqũẽ mena ása. Ãmeo bʉsʉpairicaro mano, jĩcãʉ̃ yericʉnarẽ bairo paaya. Pb: Dios pʉame mʉjãã yeripʉ caroaro mʉjãã catʉ̃goñapeere mʉjãã joyami. Bairo jori yua, mʉjãã jʉátinemogʉmi, nipetiro caroaro mʉjãã caátipeere mʉjãã caátipeyoparore bairo ĩ. iaK: Apeyera tunu yʉ bairãrẽ bairo caãna, yʉ camairã mʉjããrẽ ñiña: Mʉjãã tʉpʉ yʉ caãno, yʉ yaye quetibʉjʉriquere caroaro mʉjãã tʉ̃goʉsawʉ. Bairi ãmerẽ cayoaropʉ mʉjããrẽ yʉ caãniweyomiatacʉ̃ãrẽ, yʉ caĩjorijere mʉjãã tʉ̃goʉsagarã. Netõjãñurõ mʉjãã catʉ̃goʉsaro yʉ boya. Mʉjãã, Dios cʉ̃ canetõõrĩcãrã ãnirĩ, mʉjããrẽ cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ nʉcʉ̃bʉgorique mena tʉ̃goña jãnaeticõãña. t`a: Bairi tunu ati ʉmʉrecóo nipetiro caãna, “¡Jesucristo, Quetiupaʉ, caãnimajũʉ̃ niñami!” ĩrĩ qũĩroagarãma.Bairo qũĩroari, cʉ̃ pacʉ Dios cʉ̃ãrẽ qũĩroagarãma. Los cristianos son como luces en el mundo ^_5: Bairi cʉ̃ wãmerẽ tʉ̃gorã, nipetiro caãna, Diotʉ macããna, bairi ati tuti macããna cʉ̃ã,
bairi ati yepa roca macããna cʉ̃ã nipetiro rʉpopatuuri mena etanumurĩ Jesure qũĩroagarãma. T^!: Bairo cʉ̃ cabairique jʉ̃gori tocãnacãʉ̃ buipʉ netõrõ caãnimajũʉ̃ cʉ̃ cũñupĩ Dios.Camasã tocãnacã wãme na caãmeoĩroarique netõjãñurõ caroa cʉ̃ wãmetiyupi Dios. ]:Marĩrẽ bairo rupaʉcʉtiri, cʉ̃ majũã cabʉgoro macããcʉ̃rẽ bairo baiyupi.Bairo cʉ̃ pacʉ Dios cʉ̃ carotirore bairo cabai ãnirĩ pajĩãecori riayupi.Camasã na caĩñajoro bobooro roro majũ yucʉpãĩpʉ papuatuecori riayupi. A\{:Bairo Dios cʉ̃ caãnierẽ jãnacõãrĩ yua, ati yepapʉre marĩrẽ bairo rupaʉcʉtiri buiaetayupi.Cabero bʉtiácʉ́, paabojari majõcʉre bairo átiãninucũñupĩ. [#:Bairo pʉame tʉ̃goñañupĩ Jesús:Dios macʉ̃ majũ nimicʉ̃ã, ʉmʉrecóopʉ cʉ̃ carotimasĩrĩjẽrẽ bairo ápeyupi. jZM:Jesucristo caroaro cʉ̃ catʉ̃goñarĩcãrõrẽã bairo mʉjãã cʉ̃ã tʉ̃goñaña. @Yy:Ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ mʉjãã mena macããcʉ̃ cʉ̃ yaye caroaro cʉ̃ caãnipee jetore cʉ̃ bootʉ̃goñaeticõãto. Aperã yaye caãnipee ũnie cʉ̃ãrẽ cʉ̃ tʉ̃goñato. X/:Tunu bairoa aperã na caátiere na netõga tʉ̃goñaeticõãña. Tunu na ĩñatuti tʉ̃goñaeticõãña. “Marĩ jeto marĩ masĩbotioya,” ĩẽna, paaya Jesucristo mʉjããrẽ cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ. Mʉjãã tocãnacãʉ̃pʉa, nipetiro camasãrẽ na ĩroaya. Bairo na ĩroari, di rʉ̃mʉ ũno, “Marĩ majũ aperã netõrõ caãnimajũrã marĩ ãniña,” ĩ tʉ̃goñaeticõãña. xWi:Bairo mʉjãã cabairoi, atore bairo mʉjãã caãnierẽ yʉ boya: Caroaro ãmeo maicõãninucũña. Tunu jĩcã yericʉnarẽ bairo jĩcãrõrẽ bairo mairĩ, bairi jĩcãrõrẽ bairo tʉ̃goñarĩ, jĩcãrõrẽ bairo ãnajẽcʉsa. dV C:Jesucristo pʉame caroaro mʉjãã jʉátinemoñami, mʉjãã yeri caroaro to cañajããparore bairo ĩ. Tunu mʉjããrẽ tʉ̃goñamaiñami, caroa yericʉtajere mʉjãã cacʉ̃goparore bairo ĩ. Tunu Espíritu Santo mʉjãã mena nicõãñami. Bairi mʉjãã majũ mʉjãã ãmeo maimasĩña. Cabopacarã cʉ̃ãrẽ mʉjãã ĩñamaimasĩña. #U A:Yʉ, bairi mʉjãã cʉ̃ã, popiye baimirãcʉ̃ã, camasãrẽ marĩ caquetibʉjʉnetõõrĩjẽrẽ marĩ jãnaẽtĩña. Tirʉ̃mʉpʉre tutuaro mena yʉ caátore mʉjãã ĩñawʉ̃. Ãme cʉ̃ãrẽ torea bairo yʉ caáticõãninucũrĩjẽrẽ mʉjãã queti tʉ̃gorã.%T E:Mʉjãã caãnajẽ cʉtipeere cũñupĩ Dios, cʉ̃ macʉ̃ mena mʉjãã catʉ̃goñatutuaparore bairo ĩ. Baipʉa, tie jeto mee mʉjãã cũñupĩ. Cʉ̃ yarã mʉjãã caãnoi, Jesucristore bairo popiye mʉjãã cabaipee cʉ̃ãrẽ cũñupĩ. Tie roque caãnimajũrĩjẽ niña. &S G:Tunu bairoa na pesua narẽ roro na caátigamirĩjẽrẽ uwietiuparã,” tore bairo mʉjãã na caĩrĩjẽrẽ yʉ queti tʉ̃gogaya. Mʉjãã pesua pʉame bairo mʉjãã cauwietiere ĩñarĩ, “Marĩ yasicoagarã,” ĩ tʉ̃goñagarãma. Bairo na caĩtʉ̃goñamiatacʉ̃ãrẽ, mʉjãã pʉame, “Dios marĩ netõõgʉmi,” mʉjãã ĩ tʉ̃goñamasĩgarã, mʉjãã cauwietitʉ̃goñarĩjẽ jʉ̃gori. R  :Atore bairo mʉjããrẽ yʉ caĩrĩjẽ caãnimajũrĩjẽ niña: Caroaro ãnajẽcʉsa, Jesucristo yaye caroaro cʉ̃ caquetibʉjʉcũrĩcã wãmerẽ bairoa. Bairi mʉjãã tʉpʉ yʉ caetaata, o yʉ caápéricõãta cʉ̃ãrẽ, atore bairi wãme mʉjãã caãnierẽ yʉ queti tʉ̃gogaya: “Filipo macããna pʉame Jesucristo yaye queti camasãrẽ cʉ̃ canetõõrĩjẽrẽ jãnaena, jĩcã yericʉnarẽ bairo caroaro cariape cʉ̃ carotirore bairo áticõã ninucũũparã tocãnacã rʉ̃mʉa. Q -:Bairi cabero yʉre na cawiyoro, mʉjãã watoa yʉ caãno, Jesucristo caroaro yʉre cʉ̃ canetõõrĩjẽrẽ ĩñarã, mʉjãã ʉseanigarã. `P ;:Tore bairo yʉ cabairijere boyami Dios. Bairi atore bairo cariape ñi tʉ̃goñaña: Mʉjããrẽ yʉ cajʉáticõãnipea niña mai. Bairo mʉjãã mena yʉ caãnoi yua, mʉjãã pʉame netõjãñurõ Jesucristo cʉ̃ carotirijere mʉjãã áticõã ninucũgarã. Tunu bairoa cʉ̃ mena tʉ̃goñatutuari netõjãñurõ mʉjãã ʉseanigarã. gO I:Baipʉa, ape wãmerã yʉ caticõãnigacʉpʉ, mʉjããrẽ yʉ cajʉátinemoparore bairo ĩ. hN K:Pʉga wãme tʉ̃goñarĩ ñi masĩẽtĩña, “¿Dise ũnie yʉ cabaipee to ñunetõrõati?” Ape wãmerã yʉ riacoagacʉpʉ, jicoquei Jesucristo mena yʉ caãniparore bairo ĩ. Bairo yʉ cabairo roque ñunetõbujioro. uM e:Baipʉa, mai ati yepapʉre yʉ caãnicõã ãmata, yʉ capaarije Jesucristo yʉre cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ netõjãñurõ yʉ átimasĩbujioʉ. Bairi, “¿Dope bairo rita yʉ caátiãnipee to ñunetõrõati?” ñi masĩẽtĩña. L :Atore bairo ñi tʉ̃goñaña: Yʉ cacatiri rʉ̃mʉ cãrõ Jesucristo cʉ̃ carotirore bairo yʉ áticõã ninucũgʉ. Bairopʉa, yʉre na capajĩãrocarotiata roque, netõjãñurõ ñubujioro. Tocãrõã yua, Jesucristo mena yʉ ãnicõãni ágʉ. 9K m:Dios yʉre cʉ̃ cajʉátinemopeere bʉtioro yʉ boya, di rʉ̃mʉ ũno yʉ capaarije mena yʉ cayapapuaetiparore bairo ĩ. Nipetiro camasãrẽ tʉ̃goñatutuarique mena na yʉ caquetibʉjʉãnipee roque boya. Bairi yʉre na cawiyorotiata, o yʉre na capajĩãrocarotiata cʉ̃ãrẽ, ñe wapa maa. Jesucristo mena yʉ catʉ̃goñatutuacõãninucũrĩjẽrẽ camasã nemojãñurõ na caĩñacõrĩjẽ roque bʉtioro wapacʉtiya. bJ ?:Mʉjãã pʉame yʉre Diopʉre mʉjãã cajẽnibojarijere yʉ masĩña. Tunu bairoa Jesucristo Yeri pʉame yʉ jʉátiyami. “Bairi atie nipetirije roro yʉ cabairijere yʉ netõcõãgʉ,” ñi tʉ̃goñamasĩña. I  :Bairopʉa, yʉre ñe wapa maa yʉre na caĩtʉ̃goñarĩjẽ. Yʉre borã, o yʉre boena, Jesucristo yaye quetire quetibʉjʉnetõrã átiyama bairãpʉa. Bairo na caáto, yʉ tʉ̃goña ʉseanijãñuña. Tunu bairoa bʉtioro jãñurĩ yʉ ʉseaninemogʉ. H }:Yʉre canetõgatʉ̃goñarĩ majã roque na majũ na caátipee jetore borã, caroaro cariape quetibʉjʉetiyama. Bairo cabairã ãnirĩ, “Netõjãñurõ popiye cʉ̃ tãmʉáto,” ĩrãrẽ bairo yʉ átiyama ato preso jorica wiipʉ yʉ caãno. QG :Naa, yʉre na camairĩjẽ jʉ̃gori Jesucristo yaye quetire quetibʉjʉnucũñama. Atore bairo ĩ masĩñama: “Caroa queti Jesucristo camasãrẽ cʉ̃ canetõõpeere Pablo na cʉ̃ caquetibʉjʉmasĩõparore bairo ĩ, to preso jorica wiipʉ cʉ̃ caãnie boʉmi Dios,” ĩnucũñama caroa pʉamerẽ catʉ̃goñarĩ majã. vF g:Bairo quetibʉjʉmirãcʉ̃ã, jĩcããrã na mena macããna yʉ meerẽ, na pʉame roquere camasã na catʉ̃goʉsaro borã, Jesucristo yaye quetire quetibʉjʉnucũñama. Aperã yʉre na canetõga tʉ̃goñarĩjẽ majũ jʉ̃gori, Jesucristo yaye quetire quetibʉjʉnucũñama. Aperã roque caroa pʉamerẽ tʉ̃goñarĩ quetibʉjʉnucũñama camasãrẽ. \E 3:Tunu bairoa marĩ yarã nipetiro jãñurĩpʉa preso jorica wiipʉ yʉ caãnierẽ tʉ̃gorã, netõjãñurõ Jesucristo mena tʉ̃goñatutuayama. Bairi uwiricaro mano quetibʉjʉrã átiyama Dios yaye quetire. }D u: Bairi ato nipetiro quetiupaʉ ya wii macããna, bairi aperã cʉ̃ã yʉ cabairijere masĩñama. Bairo masĩrĩ, “Jesús yaye quetire cʉ̃ catʉ̃goʉsarije jʉ̃gori ato preso jorica wiipʉ na cacũrocaricʉ niñami Pablo,” ĩnucũñama. |C s: Apeyera tunu, yʉ yarã, yʉ bairãrẽ bairo caãna, atiere mʉjãã camasĩrõ yʉ boya: Ato preso jorica wiipʉ roro yʉ cabaimiatacʉ̃ãrẽ, Jesucristo camasãrẽ cʉ̃ canetõõrĩqũẽ caroa quetire caroaro tʉ̃gorã átiyama. B : Mʉjãã, Jesucristo cʉ̃ camasĩõjorije jʉ̃gori, tocãnacã wãme caroa cʉ̃ caátirotirijere caánarẽ bairo mʉjãã nigarã. Bairo caroaro mʉjãã caátajere tʉ̃goñarĩ, nipetiro camasã pʉame Diore cʉ̃ basapeogarãma. Para mí la vida es Cristo :A o: Bairi tunu atore bairo Diore cʉ̃ ñi jẽninucũña mʉjãã caãnierẽ: “Filipo macããnarẽ nemojãñurõ na caãmeomaitʉ̃goñapeere na joya. Tunu bairoa caroa wãme na caátipee majũrẽ na cabesemasĩparore bairo ĩ, capee caroaro cariape tʉ̃goñarĩqũẽrẽ, bairi tunu caroaro ãnimasĩrĩqũẽ cʉ̃ãrẽ na joya,” ñi jẽninucũña Diopʉre. Bairo baiãna, carorije áperã, caroaro majũ mʉjãã ãnimasĩgarã. Bairi ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ Jesucristo nemo cʉ̃ catunuetari rʉ̃mʉ caãno mʉjãã caátajere bʉsʉpaietigʉmi yua. @ : )? M:Jesucristo mʉjããrẽ cʉ̃ camairõrẽ bairoa yʉ cʉ̃ã mʉjããrẽ yʉ maijãñuña. Bʉtioro mʉjããrẽ yʉ caĩñagarijere masĩñami Dios cʉ̃ã. <> s:Mʉjããrẽ yʉ mainucũña. Tunu bairo caroaro mena yʉ mʉjãã jʉátinucũña. Bairo yʉ mʉjãã cajʉátinemorĩjẽ jʉ̃gori yʉ pʉame, noo, ato preso jorica wiipʉ ãcʉ̃, o quetiuparã watoapʉ ãcʉ̃, “Atie Jesucristo camasãrẽ cʉ̃ canetõõrĩqũẽ queti caĩtorique mee niña,” na ñi quetibʉjʉ masĩõnucũña nipetiro camasãrẽ. Bairi mʉjãã nipetiro mena caroaro yʉ catʉ̃goñarĩjẽ ñuña. t= c:Bairi atore bairo mʉjããrẽ ñi tʉ̃goñaña: Dios pʉame mʉjãã yeri tʉ̃goñawasoariquere mʉjãã joyupi, carorije mʉjãã caátaje jãnarĩ, caroa cʉ̃ cacũrĩqũẽ pʉamerẽ mʉjãã caátimasĩparore bairo ĩ. Tore bairo jeto caroa wãmerẽ mʉjãã átiãninemonutuao joroque mʉjãã átigʉmi, Jesucristo nemo cʉ̃ catunuetari rʉ̃mʉpʉ. m< U:Mʉjãã pʉame Jesucristo mena mʉjãã catʉ̃goʉsajʉ̃goripaʉpʉa cʉ̃ yaye caroa quetire yʉ caquetibʉjʉro yʉ mʉjãã jʉátinemowʉ̃. Bairi ãme cʉ̃ãrẽ bairoa mʉjãã jʉáticõã ninucũña yʉ capaarijere. ; :Bairo mʉjãã caãnierẽ Diore cʉ̃ jẽninucũʉ̃, tocãnacãnia ʉseanirĩqũẽ mena jeto cʉ̃ yʉ jẽninucũña. : :Mʉjãã, Filipo macããna, mʉjããrẽ yʉ catʉ̃goñarõ cãnacãnia, “Dios, yʉ mena mʉ ñujãñuña,” ñinucũña. c9 A:Bairi mʉjããrẽ jãã ĩña: Marĩ Pacʉ Dios, bairi marĩ Quetiupaʉ Jesucristo mena mʉjããrẽ caroare na jonemoáto. Tunu bairoa caroa yericʉtaje cʉ̃ãrẽ na jonemoáto. Oración de Pablo por los creyentes 8 ;:Yʉ, Pablo cawãmecʉcʉ, bairi Timoteo menarẽ, Jesucristore capaabojari majã ãnirĩ mʉjãã Filipo cawãmecʉti macã macããnarẽ ati carta mena mʉjããrẽ quetibʉjʉ woajorã jãã átiya. Mʉjãã nipetiro, Dios yarã, Jesucristo yaye quetire catʉ̃goʉsarã, mʉjããrẽ cajʉ̃goñubueri majã obispoa, bairi mʉjãã diáconoa cʉ̃ãrẽ quetibʉjʉ woajorã jãã átiya ati carta mena. 7 Marĩ Quetiupaʉ Jesucristo nocãrõ caroare cʉ̃ jonemoáto mʉjãã nipetirore. Tocãrõã niña atie queti yʉ cawoaturije.{6 qBairi Marcos, Aristarcojãã ñurotijoyama. Aperã Demas, Lucas, yʉre cajʉpanemonucũrã cʉ̃ã ñurotijoyama. k5 QNa ñuáto nipetiro to macããna. Bairi mʉjããrẽ ñurotijoyami Epafras. Cʉ̃ pʉame yʉ bapa niñami ato preso jorica wiipʉre. Cʉ̃ cʉ̃ã Jesucristo yaye quetire cʉ̃ caquetibʉjʉrije jʉ̃gori atopʉ niñami. w4 iApeyera tunu mʉ tʉpʉ ácʉ́, yʉ cacãniparore yʉ mʉ qũẽnocũbojacotegʉ. Bairi tãmurĩã yʉ witigʉ. Dios pʉame yʉre mʉjãã cajẽnibojarijere catʉ̃goʉ ãnirĩ, preso jorica wiipʉ caãniatacʉ yʉ witio joroque átigʉmi. Bairo witiri bero, mʉjãã tʉpʉ yʉ atígʉ tunu. Bairi caroaro yʉ mʉjãã yuwa mʉ wiipʉ. Saludos y bendición final 3 yBairo mʉrẽ ñi woajoya, “Yʉ caĩrĩjẽrẽ cariapea yʉmasĩñami Filemón. Bairi tore bairo átigʉmi,” cariapea ñiña. Tunu yʉ masĩña: Mʉrẽ yʉ caĩjẽnirõ netõjãñurõ mʉ roque mʉ átigʉ. Tiere yʉ masĩña merẽ. i2 MBairi Filemón, yʉ baire bairo caãcʉ̃, tore bairo yʉ mʉ átibojawa, mʉ cʉ̃ã marĩ Quetiupaʉ Jesucristore catʉ̃goʉsaʉ ãnirĩ. Yʉ yeri ñajããõ joroque ása, Jesucristo jʉ̃gori jĩcã majã marĩ caãnoi. e1 EYʉ, Pablo cawãmecʉcʉ yʉ majũpʉa yʉ wãmo mena atie quetire yʉ woatujoya. Cariape mʉrẽ ñiña: Yʉa, yʉ wapatigʉ, mʉrẽ Onésimo cʉ̃ cawapamoata. Baipʉa, yʉ mʉ cawapamorĩjẽrẽ mʉ camasĩrõ yʉ boya. ¡Jesucristo yaye quetire mʉ yʉ caquetibʉjʉrique jʉ̃gori cʉ̃ mena mʉ caãnie wapare mʉ yʉ wapa jẽniẽtĩña! .0 WBairi jĩcãni ũno mʉrẽ rorije majũ caátacʉ cʉ̃ caãmata, o mʉrẽ jĩcã wãme ũno cʉ̃ cawapamoata, yʉre mʉ wapajẽniwã. Yʉ majũ, yʉ wapatigʉ. / Bairo bairi, yʉ, mʉ, jĩcãrõrẽ bairo Jesucristo mena catʉ̃goñatutuarã, jĩcãʉ̃ pũnaarẽ bairo caãna marĩ ãniña. Tore bairo caãna marĩ caãnoi, yʉ mʉ cabocánucũrõrẽã bairo Onésimo cʉ̃ãrẽ caroaro mena cʉ̃ mʉ bocáwa. !. =Ãmerẽ mʉ carotieperi majõcʉre bairo mee cʉ̃ mʉ cʉ̃gogʉ. Netõjãñurõ cañuʉ, mʉ camai, mʉ baire bairo caãcʉ̃ nigʉmi. Yʉ pʉame bʉtioro cʉ̃ yʉ maiña. Bairi mʉ pʉame roque nemojãñurõ yʉ netõrõ cʉ̃ mʉ maigʉ. Jĩcãʉ̃ camasocʉre mairĩqũẽ jeto meerẽ, marĩrẽã bairo cʉ̃ cʉ̃ã marĩ Quetiupaʉ yaʉ cʉ̃ caãnoi, nemojãñurõ cʉ̃ mʉ maigʉ Onésimorẽ. - !Baipʉa, Onésimo jĩcã yʉtea mʉ witiweyoricʉmi. Cabairicʉ nimicʉ̃ã, ãmerẽ tocãnacã rʉ̃mʉa mʉ tʉpʉ ãninucũgʉmi yua. 0, [Baipʉa, bairo bomicʉ̃ã, cʉ̃rẽ yʉ tuarotimasĩẽtĩña, yʉ caĩrõrẽ bairo mʉ caátigarijere camasĩẽcʉ̃ ãnirĩ. Bairo ñiña baipʉa, mʉrẽ yʉ caĩjẽnirĩjẽ tutuaro mena to ãmerĩcõãto ĩ. Mʉ majũ, mʉ caboro cʉ̃rẽ yʉ mʉ cajoata roque, ñubujioro bairopʉa. H+   Baipʉa ato yʉ mena cʉ̃ catuaro yʉ bomiña, yʉre cʉ̃ jʉátinemoáto ĩ. Mʉ, yʉre mʉ cajʉátinemorĩcãrõrẽã bairo mʉ camanoi, ato yʉ mena cʉ̃ catuaro yʉ bomiña. Bairo cʉ̃rẽ yʉ bomiña mai, ato preso jorica wiipʉ Jesucristo yaye quetire yʉ caquetibʉjʉrije jʉ̃gori topʉ yʉ caãno ũno. -* U Torecʉ, mʉ tʉpʉa cʉ̃ tunuo jogʉ yʉ átiya tunu. Mʉ pʉame caroaro mena yʉre mʉ cabocánucũrõrẽã bairo, cʉ̃ cʉ̃ãrẽ caroaro cʉ̃ mʉ bocáwa. N}}{xvuNsYq9nlji{hgAfGdc:aa0]\&YbXWUTRQJOLJImFCBA?'=; 8V75n3211H//i.f,*('D%$")  1 " r ' % B =msBairi sere caãnijʉ̃goʉ pʉame, macãnʉcʉ̃ yai cajũãʉ̃ riapére bairo cacʉ̃goʉ ãmi. Cʉ̃ bero macããcʉ̃ nurĩcʉ̃ wecʉ riapére bairo cacʉ̃goʉ ãmi. Apei cʉ̃ bero caãcʉ̃ camasocʉ riapére bairo cacʉ̃goʉ bauwĩ. Catʉsaʉ pʉame aa bauriquere bairo cabauʉ majũ wʉnucũwĩ. ,lQTunu bairoa carotimasĩruiricaro riapepʉ ria capairiyare bairo witiwʉ. Tiya oco pʉame caroaro majũ ĩña ãmewiyorique ãmʉ. Ẽñoorõ ĩña ãmewiyoricarore bairo caroaro majũ oco tusuriya ãmʉ tiya ria. To carotimasĩruiricaro recomacãpʉre bairi to tʉri cʉ̃ãrẽ marĩ caĩñañaena ũna seres majã cacatirã majũ ãni ãmejorewã. Na pʉame na rupaʉri petiropʉa caapee cʉtiãmejore peticõãwã. k{Carotimasĩ ruiricaro tronopʉ bʉpo cʉ̃ cayaberije, bairi nocãrõ pairo bʉsʉrique, apeye cabʉpoparije cʉ̃ã witiwʉ. Tunu apeyera carotimasĩruiricaro riapepʉre jĩcã wãmo peti pʉga pẽnirõ cãnacãrõ majũ jĩñaworique caʉ̃rĩjẽ ʉ̃nucũwʉ̃. Tie jĩñaworique pʉame Dios Yeri jĩcã wãmo peti pʉga pẽnirõ cãnacã yeri pũna majũ ãno baiwʉ. j9To ruiricaro trono riapere ñiñawʉ̃ apeye ruirique veinticuatro majũ caãnie cʉ̃ãrẽ. Tiere caruirã cʉ̃ãrẽ ñiñaroyawʉ. Tie ruirique caãno cãrõ veinticuatro majũ cabʉtoa carotimasĩrã caruiãmejorerãrẽ na ñiñaroyawʉ. Naa, cabʉtoa pʉame cabotirije jeto jutii jãñawã. Na rʉpoapʉ quetiuparã na carʉpoapeoro ũno coronarẽ pesawã. Oro mena qũẽnorĩqũẽrẽ pesawã. /iWCʉ̃, to ruiricarore carui pʉame bʉtioro majũ asiyawĩ. Ʉ̃tã jaspe, o cornalina na caĩrĩjẽ nocãrõ caasiyaro cãrõ majũ cʉ̃ rupaʉ asiyawĩ. Tunu bairoa cʉ̃ caruiro buire bue beto niãmejorewʉ. Ʉ̃tã, esmeralda na caĩrĩjẽrẽ bairo majũ tutuaro asiyawʉ ti bue beto. h Bairo caĩrõ, jicoquei Espíritu Santo cʉ̃ catutuarije jʉ̃gori ʉmʉrecóopʉ yʉ acoápʉ́. Topʉ etari yua, ñiñaroyawʉ ʉmʉrecóopʉ carotimasĩ majũ ruiricaro tronorẽ. To ruiricarore jĩcãʉ̃ carui cʉ̃ãrẽ cʉ̃ ñiñaroyawʉ. ~g wBairo yʉ cʉ̃ caĩquetibʉjʉro bero, ñiñamʉgõjowʉ ʉmʉrecóopʉre. Bairo ĩñamʉgõjoʉ, ʉmʉrecóo pããnʉcãrõ caãnorẽ ñiñajowʉ. Bairo yʉ caĩñarõ yua, bʉsʉrique nocãrõ pairo trompeta putiricaro cãrõ majũ cabʉsʉátaje yʉ catʉ̃gojʉ̃goataje pʉame bairo ñiwʉ̃ tunu: “Wãmʉcoasá ato yʉ tʉpʉ. Atie bero cabaipee nipetirijere mʉ ñiñopa. Nipetirije mʉ yʉ caĩñopee yʉ caĩrõrẽã bairo tãmurĩã baimajũcõãgaro,” ñiroyawʉ bʉsʉrique pʉame. Gf‘Mʉjãã, Laodicea macããna, caãmoocʉna mʉjãã ãniña. ¡Bairi Espíritu Santo Dios Yeri majũ mʉjãã ñubueri majã poarire cʉ̃ caquetibʉjʉrijere caroaro tʉ̃goʉsaya,’ na mi woajowa to Laodicea macããna cʉ̃ãrẽ!” ñi quetibʉjʉ rotiwĩ yua nipetiro ñubueri majã poari macããnarẽ.Bairo ñi quetibʉjʉ rotiyaparori bero, bairo ñiwĩ tunu: “Juan, aperã ñubueri majã Laodicea macããna cʉ̃ãrẽ na mʉ quetibʉjʉ woajowa. Bairo na miwã: ‘Atore bairo ĩ quetibʉjʉjoyami Dios macʉ̃ mʉjãã Laodicea macããna ñubueri majãrẽ. Cariape caãcʉ̃, cariape caĩquetibʉjʉ majũ mʉjããrẽ quetibʉjʉjoyami. Nipetiro Dios cʉ̃ caqũẽnorĩqũẽ ati ʉmʉrecóo macããjẽ upaʉ majũ mʉjããrẽ ĩ quetibʉjʉjoyami: ]) ‘Mʉjãã, Filadelfia macããna, caãmoocʉna mʉjãã ãniña. ¡Bairi Espíritu Santo Dios Yeri majũ mʉjãã ñubueri majã poarire cʉ̃ caquetibʉjʉrijere caroaro tʉ̃goʉsaya!’ na mi woajowa to Filadelfia macããnarẽ,” ñirotiwĩ. El mensaje a Laodicea f\E Bairo noa ũna carorije macããjẽrẽ canetõnʉcãpetirãrẽ Dios ya wii templo wii macãã bota caãnimajũrĩ botare bairo na yʉ cũgʉ. Bairo caãna ãnirĩ di rʉ̃mʉ ũno Diore cʉ̃ aweyoetigarãma. Napʉre Dios ya wãme majũ na yʉ woatugʉ. Tunu bairoa yʉ Pacʉ ya macã wãme cʉ̃ãrẽ napʉre yʉ woatugʉ. Cawãma macã Jerusalén ʉmʉrecóopʉ caatíata macã wãmerẽ napʉre yʉ woatugʉ. Yʉ ya wãme cawãma wãme cʉ̃ãrẽ napʉre yʉ woatugʉ. U[# ‘Tãmurĩã mʉjãã tʉpʉ yʉ atígʉ. Bairi ãme caroaro mʉjãã caátiãnierẽ átiãnijãnaeticõãña. Bairo jeto mʉjãã caátiãmata, noa ũna mʉjãã yaye caãnipeere yasiobojaetigarãma. .ZU Mʉjãã pʉame yʉ carotirore bairo cariape mʉjãã áticõã ninucũña tocãnacã rʉ̃mʉa. Bairo mʉjãã cabairo jʉ̃gori mʉjãã yʉ jʉátinemogʉ. Ati ʉmʉrecóo capetiro, nipetiro ati yepa macããnarẽ tutuaro cʉ̃ caĩñabeseri rʉ̃mʉ caetaro, mʉjãã yʉ jʉátinemogʉ. %YC Wãtĩ ya poa macããna, judío majã ãmerĩmirãcʉ̃ã, “Judío majã jãã ãniña,” caĩtopairãrẽ mʉjãã na ĩroao joroque na yʉ átigʉ. Na rʉpopatuuri mena etanumurĩ mʉjãã na ĩroao joroque tutuaro na yʉ átirotigʉ. Bairo mʉjãã yʉ caátirotirore ĩñarĩ yua, cariapea masĩgarãma mʉjãã yʉ camairĩjẽrẽ. “Dios yarã majũ niñama na roque,” ĩrĩ mʉjãã ĩñagarãma. sX_Mʉjãã caátiãnie nipetirijere yʉ masĩña. Tʉ̃goya mai yʉ yarã: Mʉjãã riapepʉ jopere yʉ pããnʉcõña, mʉjãã cajããmasĩparore bairo ĩ. Ti jopere noa ũna biamasĩẽtĩgarãma. Mʉjãã pʉame netõnʉcãrõ majũ mʉjãã yeri tʉ̃goñatutuaetiya. Baimirãcʉ̃ã, yʉ yaye quetire caroaro mʉjãã tʉ̃goʉsaya. Yʉre mʉjãã teetiya. \W1Bairo ñi quetibʉjʉri bero, bairo ñiwĩ tunu: “Juan, aperã ñubueri majã Filadelfia macããna cʉ̃ãrẽ na mʉ quetibʉjʉ woajowa. Bairo na miwã: ‘Atore bairo ĩ quetibʉjʉjoyami cañuʉ, cariape caãcʉ̃, mʉjãã Filadelfia macããnarẽ. Quetiupaʉ Rey David ãnacʉ̃ yaro llave jope pããrĩcãrõrẽ cacʉ̃goʉ carotimasĩ majũ mʉjããrẽ quetibʉjʉjoyami. To llave mena jopere cʉ̃ capããrõ, noa ũna biamasĩẽtĩñama. Tunu bairoa to llave mena cʉ̃ cabiata, noa ũna ti jopere pããmasĩẽtĩñama. Cʉ̃, tore cacʉ̃goʉ pʉame mʉjããrẽ ĩñami: V‘Mʉjãã, Sardis macããna, caãmoocʉna mʉjãã ãniña. ¡Bairi Espíritu Santo Dios Yeri majũ mʉjãã ñubueri majã poarire cʉ̃ caquetibʉjʉrijere caroaro tʉ̃goʉsaya!’ na mi woajowa to Sardis macããnarẽ,” ñirotiwĩ. El mensaje a Filadelfia !U;Bairi na ũna canetõnʉcãpetirã, caroaro caátijĩãti yaparoetarã tore bairo nocãrõ caroa cabotirijere jutii jãñagarãma. Na wãmerĩ cʉ̃ã coseetigaro cacatirã majũ wãmerẽ woaturica tutipʉ cʉ̃ãrẽ. Yʉ Pacʉ Dios cʉ̃ caĩñajoro pʉame roque caroaro majũ na ĩñajesori, “Yʉ yarã niñama,” cʉ̃ ñinemogʉ. Cʉ̃ yarã ángelea majã na caĩñajoropʉ na yʉ jʉátinemogʉ. hTI‘Bairo roro jĩcããrã to Sardis macããna mʉjãã caátiãnimiatacʉ̃ãrẽ, nocãnacãʉ̃ ũna niñama roro di rʉ̃mʉ caátiãmerĩnucũrã. Jutiro cabotirore caʉgueri tuenarẽ bairo niñama. Na roque yʉ mena nigarãma. Yʉ mena jutii cabotirijere jãnarĩ, yʉ mena ñesẽãgarãma, tore bairo caátiecoparã majũ caãna ãnirĩ yua. kSOMasacatiri tʉ̃goña nemoña tunu Dios yaye quetire mʉjãã na caquetibʉjʉ jʉ̃goriquere. Tie queti jetore tʉ̃goʉsacõã ninucũña. Mʉjãã carorije wapare tʉ̃goña yapapuari Dios pʉamerẽ cʉ̃ tʉ̃goʉsaya tunu. Tore bairo caroaro masacatirique mena Diore tʉ̃goʉsari mʉjãã caãmerĩcõãta, tãmurĩã mʉjãã tʉpʉ yʉ atígʉ yajari majõcʉre bairo yua. “Cʉ̃ acʉ́mi,” yʉre mʉjãã caĩyueti rʉ̃mʉ caãno mʉjãã yʉ popiye peyoʉ atígʉ. eRCYʉ yarã, masacatiya. Ãme caroaro mʉjãã caátiãnierẽ nemojãñurõ átinemo jʉ̃goyecʉsa. Tiere átijãnaeticõãña. Mʉjãã pʉame caroa macããjẽrẽ átijãnarã mʉjãã baiya. Bairi jĩcã wãme roro mʉjãã caátiãnierẽ ñiñanucũña. Tie bairo mʉjãã caátinucũrĩjẽ cariape átaje mee niña Dios cʉ̃ caĩñajoro. ZQ /Bairo ĩ quetibʉjʉ yaparori bero, bairo ñinemowĩ tunu: “Juan, aperã ñubueri majã Sardis macããna cʉ̃ãrẽ na mʉ quetibʉjʉ woajowa. Bairo na miwã: ‘Atore bairo ĩ quetibʉjʉjoyami Dios Yeri jĩcã wãmo peti pʉga pẽnirõ cãnacãʉ̃ Espíritu majũrẽ cacʉ̃goʉ. Cʉ̃ wãmopʉ jĩcã wãmo peti pʉga pẽnirõ cãnacãʉ̃ majũ ñocõãrẽ cacʉ̃goʉ atore bairo mʉjãã ĩ joyami: Mʉjãã caátiãnie nipetiri wãmerẽ yʉ masĩña. Cacatirã majũ caãniparã nimirãcʉ̃ã, ãmerẽ cariaricarãrẽ bairo majũ mʉjãã ãniña. Tiere yʉ masĩcõãña. Pw‘Mʉjãã, Tiatira macããna, caãmoocʉna mʉjãã ãniña. ¡Bairi Espíritu Santo Dios Yeri majũ mʉjãã ñubueri majã poarire cʉ̃ caquetibʉjʉrijere caroaro tʉ̃gopeoya!’ na mi woajowa to Tiatira macããnarẽ,” ñirotiwĩ.wOgTunu bairoa cañuʉ busuri ñocõ majũ cʉ̃ãrẽ na yʉ jomajũcõãgʉ carorijere caboeti majãrẽ yua. aN;Yʉ Pacʉ rotimasĩrĩqũẽrẽ yʉ cʉ̃ cajoricarorea bairo yua narẽ na yʉ jogʉ rotimasĩrĩqũẽrẽ. Bairo yʉ cajoro jʉ̃gori yua, camasã poari nipetirore caroaro majũ na rotimasĩgarãma. Tutuaro mena na rotimasĩgarãma. Carorã cañuena cʉ̃ãrẽ jotʉ riírʉre pawabatorericarore bairo na regarãma na, na cañuetie wapa. +MO‘Bairo carorije macããjẽrẽ canetõnʉcãpetirã, yʉ caborore bairo caátijĩãti yaparoetarãrẽ camasã poarire na rotimasĩõ joroque na yʉ átigʉ. 8LiÃme mʉjãã caátiãnimasĩrõrẽã bairo caroaro áticõã ninucũña caroa wãmerẽ. Nemo ati yepapʉ yʉ tunuatópʉ cʉ̃ãrẽ bairoa mʉjãã áticõã ninucũwã. K)Mʉjãã, Tiatira macããna, cõ cabuerije macããjẽrẽ caboena, bairi wãtĩ cʉ̃ catutuarije macããjẽ camasã na camasĩẽtãjẽ niña, na caĩrĩjẽ cʉ̃ãrẽ caboenarẽ atore bairo mʉjãã ñiña: Ape wãme átajere mʉjãã yʉ átirotinemo peoetiya. J/Cõ pũnaa cʉ̃ãrẽ na yʉ pajĩãre peyocõãgʉ. Tore bairo yʉ caáto ĩña yua, nipetiro ñubueri majã poari pʉame atore bairo ĩ masĩgarãma: “Dios, pupea marĩ yeripʉ, marĩ catʉ̃goñarĩjẽpʉ cʉ̃ãrẽ camasĩ majũ niñami,” ĩ masĩgarãma camasã. Bairi mʉjãã tocãnacãʉ̃pʉrea di wãme ũno mʉjãã caátiãnimasĩrĩcã wãme cãrõ mʉjãã yaye wapare yʉ jogʉ. )IKBairi popiye cõ tãmʉo joroque yʉ átigʉ cõ yaye wapa yua. Yoaro riaye jeto cõ ria rʉ̃mʉ cʉtio jorique cõ yʉ átigʉ. Torea bairo cõ mena roro na rupaʉ caborore bairo caátinucũrã cʉ̃ã popiye na tãmʉo joroque yʉ átigʉ. Cõ, cõ caátiãnierẽ bairo roro na caátiãnierẽ Dios mena tʉ̃goña yapapuari na cajãnaeticõãto, yoaro popiye na baiãnio joroque na yʉ átigʉ na cʉ̃ãrẽ. 7HgYʉ pʉame merẽ cõrẽ yoaro ñiñacote ãnimiña, roro cõ caátiere yapapuari Dios mena cõ cabʉsʉqũẽnopeere bori yua. Cõ pʉame tore bairo átigaetiri, cõ caátiãnierẽ jãnagaetiyamo. Roro cõ rupaʉ caborore bairo caʉ̃mʉa mena cõ caátiepenucũrĩjẽ cʉ̃ãrẽ jãnagaetiyamo. FG‘Bairo caroaro mʉjãã caátiãnie caãnimiatacʉ̃ãrẽ, jĩcã wãme nicõãña mʉjããrẽ yʉ caĩpee. To caãcõ Jezabel cawãmecʉcore cõ mʉjãã qũẽnocũña. Aperopʉ cõ mʉjãã árotietiya. Cõ pʉame, “Dios cʉ̃ caquetibʉjʉrotijorico yʉ ãniña,” ĩmiocʉ̃ã, cõ cabuerije mena, yʉ yarã, yʉ yaye quetire caquetibʉjʉrãrẽ na ĩtonucũñamo. Na rupaʉ caborore bairo roro na rupaʉ mena na átiepeo joroque na ĩtonucũñamo yʉ yarãrẽ. Tunu bairo wericarã na jʉ̃gũẽãrẽ na cajorije waibʉtoa riire, “Mʉjãã majũ cʉ̃ã ʉgaya tiere. Tie ʉgaata, ñujãñuña,” na ĩtoquetibʉjʉnucũñamo. Tie, bairo cõ caĩto quetibʉjʉrijere yʉ boetiya. vFeMʉjãã caátiãnie nipetirije yʉ masĩña. Camasãrẽ caroaro na mʉjãã ĩñamaiña. Yʉ mena mʉjãã tʉ̃goñatutuaya. Camasã cabopacarã cʉ̃ãrẽ caroaro na mʉjãã jʉátinemonucũña. Tunu bairoa popiye tãmʉonucũmirãcʉ̃ã, yeri jõrõã yʉ yaye quetire tocãnacã rʉ̃mʉa na mʉjãã quetibʉjʉcõã ninucũña. Tunu bairoa yʉ masĩña, yʉre mʉjãã camasĩjʉ̃goripaʉ caãno caroaro mʉjãã caátato netõjãñurõ ãmerẽ caroaro átiãna mʉjãã átiya. E To Pérgamo macããnarẽ yʉ quetibʉjʉyaparori bero, bairo ñinemowĩ tunu: “Juan, aperã ñubueri majã Tiatira macããna cʉ̃ãrẽ na mʉ quetibʉjʉ woajowa. Bairo na miwã: ‘Atore bairo ĩ quetibʉjʉjoyami Dios macʉ̃ mʉjãã, Tiatira macããna ñubueri majãrẽ. Peero caʉ̃rĩjẽrẽ bairo cacaapee asiyaʉ majũ mʉjããrẽ ĩ joyami. Tunu apeyera cʉ̃ rʉpori ãpõã bronce joerique caroa caasiyarijere bairo carʉpooricʉcʉ pʉame mʉjããrẽ atore bairo ĩ quetibʉjʉjoyami: yDk‘Mʉjãã, Pérgamo macããna, caãmoocʉna mʉjãã ãniña. ¡Bairi Espíritu Santo Dios Yeri majũ mʉjãã ñubueri majã poarire cʉ̃ caquetibʉjʉrijere caroaro tʉ̃gopeoya! Bairo noa ũna tiere tʉ̃goʉsari yua, carorije macããjẽrẽ canetõnʉcãrãrẽ ʉgarique maná yasioropʉ caãnie caroa majũrẽ na yʉ ʉgarotigʉ. Tunu bairoa ʉ̃tãpãĩ cabotiripãĩ, cawãma wãme woaturicapãĩ majũrẽ na yʉ jogʉ. Ni ũcʉ̃ tipãĩ woaturique catusarijere masĩẽcʉ̃mi. Tipãĩrẽ yʉ cajoʉ jeto masĩgʉmi, ĩñami,’ na mi woajowa to Pérgamo macããnarẽ,” ñirotiwĩ. El mensaje a Tiatira ,CQBairi mʉjããrẽ ñiña: Dios pʉamerẽ cʉ̃ tʉ̃goʉsari, roro mʉjãã caátiãnierẽ tãmurĩã cʉ̃ bʉsʉqũẽnoña. Bairo mʉjãã caápericõãta, yʉ pʉame jicoquei átí, yʉ ñosẽrĩcãpãĩ yʉ riseropʉ cawitiripãĩ mena na nipetiro carorãrẽ na yʉ reiágʉ yua. +BOTunu bairoa apeyera mʉjãã mena macããna jĩcããrã nicolaítas majã na cabuerije carorije macããjẽrẽ capitigaenarẽ na mʉjãã qũẽnocũnucũña. (AI‘Bairo caroaro mʉjãã caátiãnimiatacʉ̃ãrẽ, bairopʉa, peeto ũnoa niña roro mʉjãã caátiãnierẽ yʉ caquetibʉjʉpee. Ati wãmerẽ roro mʉjãã átinucũña: Mʉjãã mena macããna jĩcããrã wãtĩ Balaam cawãmecʉcʉ cʉ̃ caátirotirore bairo roro majũ carorije macããjẽrẽ átiãninucũñama. Na, Balaam yaye bueriquere capitigaenarẽ na mʉjãã qũẽnocũnucũña. Cʉ̃, Balaam pʉame apei Balac cawãmecʉcʉre roro israelita majãrẽ na ĩto rotiyawĩ tirʉ̃mʉpʉre. Atore bairo qũĩtorotiwĩ israelita majãrẽ: “Diore netõnʉcãgʉ, camasã na cawericarã na jʉ̃gũẽãrẽ na canuniataje waibʉtoa riire na majũrẽã na ʉgarotiya. Tunu bairoa na rupaʉ caborore bairo na majũ rupaʉ mena na átiepeáto,” qũĩ bʉsʉjãwĩ Balaam, Balare. :@m Yʉ masĩña mʉjãã cabairijere: Mʉjãã pʉame wãtĩ cʉ̃ carotimasĩrĩ macã, cʉ̃ caãninucũrĩ macã tʉpʉ mʉjãã ãninucũña. Tiere yʉ masĩña. Bairo ti macãtʉ caãna nimirãcʉ̃ã, caroaro yʉ caborore bairo jeto mʉjãã átiãninucũña. Bairãpʉa, yʉ yaye quetire catʉ̃goʉsarã ãnirĩ yua, yʉ yaye quetire cariapea mʉjãã tʉ̃goʉsacõã ninucũña. Mʉjãã pitietiya tie quetire. Yʉ yaʉ, yʉ bapa cañuʉ, yʉ yaye quetire caquetibʉjʉbojaʉ Antipas cawãmecʉcʉre cʉ̃ pajĩãrocawã ti macã wãtĩ cʉ̃ caãnimacã macããna. Bairo cʉ̃ na caátimajũcõãmiatacʉ̃ãrẽ, tiwatoa caãno cʉ̃ãrẽ yʉre mʉjãã tʉ̃goʉsajãnaepʉ̃. [?/ Bairo ĩ quetibʉjʉ yaparori bero, bairo ñinemowĩ tunu: “Juan, aperã ñubueri majã Pérgamo macããna cʉ̃ãrẽ na mʉ quetibʉjʉ woajowa. Bairo na miwã: ‘Atore bairo ĩ quetibʉjʉjoyami mʉjãã Pérgamo macããna ñubueri majãrẽ, ñosẽrĩcãpãĩ caoripãĩ pʉga nʉgõãtʉ caoripãĩrẽ cacʉ̃goʉ pʉame: m>S ‘Mʉjãã, Esmirna macããna, caãmoocʉna mʉjãã ãniña. ¡Bairi Espíritu Santo Dios Yeri majũ mʉjãã ñubueri majã poarire cʉ̃ caquetibʉjʉrijere caroaro tʉ̃gopeoya! Bairo noa ũna tiere tʉ̃goʉsari yua, carorije macããjẽrẽ canetõnʉcãrã pʉame di rʉ̃mʉ ũno popiye tãmʉoetigarãma ʉmʉrecóopʉre yua. Pʉgani cãrõ rianemoetigarãma Diotʉ ʉmʉrecóopʉre, ĩñami,’ na mi woajowa to Esmirna macããnarẽ,” ñirotiwĩ. El mensaje a Pérgamo O= Bairi roro popiye bopacooro mʉjãã cabaipeere tʉ̃goña uwieticõãña. Baipʉa, wãtĩ preso jorica wiipʉ mʉjãã mena macããna jĩcããrãrẽ na cũreo joroque na átigʉmi. Dope bairo nipetiro mʉjãã caátiãnierẽ masĩgʉ, wãtĩ tore bairo átigʉmi. Bairãpʉa, pʉga wãmo cãnacã rʉ̃mʉa popiye bopacooro mʉjãã tãmʉogarã. Bairi tocãnacã rʉ̃mʉa caroaro jĩcãrõ tʉ̃ni jeto Dios mena áticõã ninucũña mʉjãã cariari rʉ̃mʉpʉ yua. Bairo mʉjãã caátimasĩrõ, yʉ pʉame tie wapa caticõãnajẽ yeri caroa majũrẽ mʉjãã yʉ jogʉ. 6<e Nipetiro roro popiye bopacooro mʉjãã cabainucũrĩjẽrẽ yʉ masĩña. Ñe ũnie cacʉ̃goena cabopacarã mʉjãã caãnie cʉ̃ãrẽ yʉ masĩña. Bairãpʉa cariape majũrã Dios jʉ̃gori ñe ũnie carʉsaena pairo apeye ũnie cacʉ̃gorãrẽ bairo caãna majũ mʉjãã ãniña. Apeyera judío majã mee caãna caĩtopairã roro majũ mʉjãã na cabʉsʉpainucũrĩjẽ cʉ̃ãrẽ yʉ masĩña. Na pʉame, “Judío majã majũ jãã ãniña,” mʉnana ĩtonucũñama, wãtĩ ya poa macããna cʉ̃ yarãrẽ bairo caãna nimirãcʉ̃ã yua. q;[Ĩ yaparo, bairo ñinemowĩ tunu: “Atore bairo na mi woajowa ñubueri majã bairi na quetiuparã Esmirna macããna cʉ̃ãrẽ: ‘Bairo ĩñami mʉjãã, Esmirna macããnarẽ caãnijʉ̃goricʉ, ape rʉ̃mʉpʉ cʉ̃ãrẽ caãnicõãniyaparopaʉ pʉame. Cariacoatacʉ nimicʉ̃ã tunu cacatitunurĩcʉ̃ majũ mʉjããrẽ bairo ĩ quetibʉjʉyami: ,:Q‘Bairi mʉjããrẽ ñiña: Mʉjãã, Efeso macããna, caãmoocʉna mʉjãã ãniña. ¡Bairi Espíritu Santo Dios Yeri majũ mʉjãã ñubueri majã poarire cʉ̃ caquetibʉjʉrijere caroaro tʉ̃gopeoya! Bairi caroaro catʉ̃goʉsarãrẽ bairo ĩñami Dios: Noa ũna carorije macããjẽrẽ canetõnʉcãrãrẽ caroa catiñurĩqũẽ majũrẽ na yʉ jogʉ. Caticõãnajẽrẽ cajoricʉ yucʉ ʉmʉrecóo Dios tʉpʉ caãni rícare na yʉ ʉgarotigʉ, ĩñami,’ na mi woajowa to Efeso macããnarẽ,” ñirotiwĩ. El mensaje a Esmirna =9sBairo mʉjãã cabaimiatacʉ̃ãrẽ, bairopʉa jĩcã wãme niña caroaro mʉjãã caátiãnie. Yʉrea bairo nicolaítas majã na caátiãnajẽ cʉtiere mʉjãã boetinucũña. 8#Bairo mʉjããrẽ ñiña: Tʉ̃goñanemoña caãnijʉ̃goro yʉre mʉjãã camairĩqũẽrẽ. Roro mʉjãã cabairijere Dios mena tʉ̃goñaqũẽnorĩ caãnijʉ̃goro mʉjãã caátiãni jʉ̃goricarore bairo átijʉ̃goya tunu. Bairo mʉjãã caápericõãta, yoaro mee yʉ ágʉ mʉjãã tʉpʉ. Popiye mʉjãã tãmʉo joroque mʉjãã yʉ átigʉ. Roro mʉjãã caátiere Dios mena mʉjãã cabʉsʉ qũẽnoeticõãta, mʉjãã quetiupaʉ jĩñaworica tutu, oro tuture bairo caãcʉ̃rẽ cʉ̃ yʉ neweyocõãgʉ. <7q‘Bairo mʉjãã cabaimiatacʉ̃ãrẽ, jĩcã wãme mʉjãã yʉ caĩpee niña. Caãnijʉ̃goripaʉ yʉre mʉjãã camairĩcãrõrẽ bairo ãmerẽ yʉ mʉjãã maiẽtĩña. U6#Yʉre tʉ̃goʉsajãnaena, tocãnacã rʉ̃mʉa yʉ mena mʉjãã tʉ̃goñatutuacõã ninucũña. Tocãnacã rʉ̃mʉa yʉ yaye queti jʉ̃gori bʉtioro popiye tãmʉomirãcʉ̃ã, mʉjãã jʉtietiya. @5yMʉjãã, Efeso macããna, mʉjãã caátiãnie nipetirijere yʉ masĩcõãña. Tutuaro popiye yʉ yaye macããjẽrẽ mʉjãã paãninucũña. Caroaro yerijõrõã popiye tãmʉomirãcʉ̃ã, aperãrẽ na mʉjãã quetibʉjʉcõã ninucũña tocãnacã rʉ̃mʉa. Carorije caátiãnipairã mʉjãã watoa caãna cʉ̃ãrẽ tocãnacãnia na mʉjãã boetinucũña. Tie cʉ̃ãrẽ yʉ masĩña merẽ. Aperã apóstolea majã mee nimirãcʉ̃ã, “Jãã, apóstolea majã majũ jãã ãniña,” caĩrã cʉ̃ãrẽ merẽ caroaro na mʉjãã ĩñacõña besemasĩcõãnucũña. Bairo na cabuerijere ĩñabese masĩrĩ, cariapea caĩtopairã na caãnierẽ mʉjãã masĩcõãnucũña yua. G4 Bairo ĩ quetibʉjʉ yaparo yua, ñiwĩ: “Yʉ yarã, ñubueri majã Efeso macããnarẽ cajʉ̃gobueãcʉ̃rẽ atore bairo cʉ̃ mi quetibʉjʉ woajowa: ‘Bairo ĩñami cʉ̃, ñocõã jĩcã wãmo peti pʉga pẽnirõ cãnacãʉ̃ majũ cʉ̃ wãmo cariape nʉgõãpʉ cacʉ̃goʉ. Tunu bairoa jĩcã wãmo peti pʉga pẽnirõ cãnacã tutuu jĩñaworique oro mena qũẽnorĩcã tutuu watoapʉ caáñesẽãʉ̃ majũ atore bairo ĩñami: ;3 qBairo ñi quetibʉjʉ yaparori, atore bairo ñinemowĩ tunu: “Ñocõã, bairi jĩñaworica tutuu mʉ caĩñarĩjẽ cabairijere, camasã na camasĩẽtĩẽrẽ mʉ yʉ quetibʉjʉgʉ. Atore bairo baiya: Yʉ wãmo cariape nʉgõãpʉ yʉ cacʉ̃gorã ñocõã jĩcã wãmo peti pʉga pẽnirõ cãnacãʉ̃ caãna mʉ caĩñaatanarẽ bairo niñama yʉ yarã yʉ caquetibʉjʉroticũrĩcãrã. Ñubueri majã jĩcã wãmo peti pʉga pẽnirõ cãnacã poa macããnarẽ caquetibʉjʉrã ángelea majãrẽ bairo caãna niñama ñocõã yua. Torea bairo tunu jĩcã wãmo peti pʉga pẽnirõ cãnacã tutuu jĩñaworica tutuu cʉ̃ã yʉ ya poari jĩcã wãmo peti pʉga pẽnirõ cãnacã poa caãna ñubueri majã poarire cõñarõ baiya. Tore bairo cabairijere merẽ mʉ masĩña yua,” ñi quetibʉjʉwĩ.A2 }“Bairi Juan, tie mʉ caĩñaataje, atie cabaiatajere woajeya. Ãme ato cabairije, apeye ato jʉ̃goye cabaipee, mʉ caĩñapee cʉ̃ãrẽ mʉ woatujewa,” ñi quetibʉjʉwĩ. A1 }Tunu bairoa caãnicõãninucũʉ̃ majũ yʉ ãniña. Yʉre na capajĩãrocamiatacʉ̃ãrẽ, cacatitunu jʉ̃goricʉ majũ yʉ ãniña. Bairi tocãnacã rʉ̃mʉ yʉ ãnicõã ninucũgʉ yua. Yʉa, yʉ ãniña camasã na cayasibujiopeere canetõʉ̃ majũ. Bairi yʉre catʉ̃goʉsarã peeropʉ yasietigarãma. 0 Tie cabairijere ĩña acʉari yua, cariácʉ́re bairo cʉ̃ rʉpori tʉpʉ yʉ ñaroca cũmucoápʉ. Bairo yʉ cañaroca cũmurõ cʉ̃ wãmo cariape nʉgõã mena yʉ pããñarĩ atore bairo ñiwĩ: “Juan yʉ uwieticõãña. Yʉa, caãnicõã jʉ̃goatácʉ majũ yʉ ãniña. Tunu ati ʉmʉrecóo macããjẽ nipetirijere to petio joroque caátipaʉ majũ yʉ ãniña. / }Bairi cʉ̃ wãmo cariape nʉgõãrẽ jĩcã wãmo peti pʉga pẽnirõ cãnacãʉ̃ majũ ñocõãrẽ na cʉ̃gowĩ. Bairo tunu cʉ̃ riseropʉ ñosẽrĩcãpãĩ pʉga nʉgõãtʉ caoro cacʉ̃goripãĩ, caoripãĩ majũ witiwʉ. Cʉ̃ riape cʉ̃ã nocãrõ tutuaro majũ asiyacãnamuwʉ̃. Muipʉ ʉmʉreco macããcʉ̃ cʉ̃ caasiyarije nipetiro cãrõ majũ asiyawʉ. v. gTunu bairoa cʉ̃ rʉpori cʉ̃ã ãpõã bronce peeropʉ joeri caroaro na capaaqũẽnorĩqũẽ caroa caasiyarore bairo majũ bʉtioro asiyawʉ. Cʉ̃ cabʉsʉata cʉ̃ãrẽ, nocãrõ poero pairo cabʉsʉrore bairo tutuaro bʉsʉwĩ. J- Cʉ̃ poa cʉ̃ã lana oveja poa, o cayʉsʉaro jʉ̃gori oco buseri cañarĩjẽ nieve cãrõ majũ botirije ãmʉ. Tunu cʉ̃ caapee cʉ̃ã peero caʉ̃rõrẽ bairo majũ tutuaro asiyawʉ. h, K Tunu bairoa jĩcã wãmo peti pʉga pẽnirõ cãnacã tutuu jĩñaworica tutuu watoapʉ caãcʉ̃ jĩcãʉ̃ camasocʉ bauriquere bairo cabauriquecʉcʉre cʉ̃ ñiñabócawʉ. Cʉ̃ pʉame jutiro cayoaro, cʉ̃ rʉporipʉ caetarore jãñawĩ. Rupawʉ ãmʉ cʉ̃ jʉtiro. Tunu apeyera orowẽ mena cʉ̃ cotia caʉ̃mʉarõ cãrõ esaro wẽñawĩ. 1+ ] Bairo yʉre caĩbʉsʉocajoro tʉ̃gori yua, yʉ ãmejore ĩñajowʉ, yʉre cabʉsʉʉre qũĩñagʉ. Bairo ãmejore ĩñajoʉ yua, tame, jĩñaworica tutuu jĩcã wãmo peti pʉga pẽnirõ cãnacã tutuu majũrẽ ñiñabócawʉ. Ti tutuu pʉame oro mena qũẽnorĩcã tutuu majũ ãmʉ. .* W Atore bairo yʉre ĩ quetibʉjʉocajowʉ: “Juan, ãme mʉ caĩñarĩjẽ nipetirijere jĩcã tuti papera tutipʉ woajeya. Bairo tiere woajeri, Asia yepa macããna ñubueri majã jĩcã wãmo peti pʉga pẽnirõ cãnacã macãã macããnarẽ na mʉ woajowa. Ati macãã macããnarẽ na mʉ woajowa: Efeso macããna, Esmirna macããna, Pérgamo macããna, Tiatira macããna, Sardis macããna, Filadelfia macããna, bairi Laodicea macããna cʉ̃ãrẽ na mʉ woajowa atie mʉ caĩñarĩjẽ quetire,” ñi quetibʉjʉwʉ bʉsʉrique pʉame yua. ) 5 Topʉ yʉ caãno yua, atore bairo baiwʉ: Jĩcã rʉ̃mʉ marĩ Quetiupaʉre marĩ cabasapeonucũrĩ rʉ̃mʉ caãno yʉ cañubueãno, Dios Yeri Espíritu Santo cʉ̃ catutuarije mena jʉ̃gori cabʉsʉocajorije bʉsʉriquere yʉ tʉ̃gowʉ. Yʉ ʉsaro pʉame tutuaro bʉsʉrique cabʉsʉocajorijere yʉ tʉ̃gowʉ. Bʉtioro trompeta mena putiricaro cãrõ majũ tutuaro bʉsʉrique bʉsʉocajowʉ tame. 2( _ Yʉ, Juan, mʉjãã yaʉ, mʉjããrẽã bairo caãcʉ̃ yʉ ãniña. Bairi yʉ cʉ̃ã mʉjããrẽã bairo Jesucristo mena caãcʉ̃ ãnirĩ Dios cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉpʉ caãnipaʉ majũ yʉ ãniña. Yʉ cʉ̃ã mʉjããrẽã bairo Jesucristo jʉ̃gori popiye yʉ tãmʉonucũña. Bairo popiye tãmʉomicʉ̃ã, Dios yʉre tʉ̃goñatutuarique cʉ̃ cajoro jʉ̃gori popiye yʉ catãmʉonucũrĩjẽrẽ yʉ nʉcãnetõmasĩcõãnucũña. Dios yaye queti cariapea Jesucristo cʉ̃ã yʉre cʉ̃ caquetibʉjʉnetõrĩqũẽ quetire yʉ caquetibʉjʉnucũrĩjẽ jʉ̃gori, Patmos yucʉpoapʉ yʉ cũrocawã, yʉre caboena. Bairi ti yucʉpoapʉ yʉ ãmʉ ti watoare yua. ' 3Tirʉ̃mʉpʉa caãnijʉ̃goricʉ, ãme cʉ̃ãrẽ caãnicõãninucũʉ̃, tunu nemo ati yepapʉre caatípaʉ marĩ Quetiupaʉ Dios pʉame atore bairo ĩñami: “Yʉa, Alfa, bairi Omegare bairo caãcʉ̃ yʉ ãniña. Caãnijʉ̃goripaʉpʉa caãnijʉ̃goatácʉ carotimasĩ yʉ ãniña. Tunu bairoa yʉa yʉ ãniña nipetiro ati ʉmʉrecóo macããjẽ to petio joroque caátipaʉ,” ĩñami marĩ Quetiupaʉ catutuaʉ, nipetiro ati ʉmʉrecóo macããjẽrẽ caqũẽnorĩcʉ̃ majũ yua. Una visión del Cristo glorioso q& ]¡Jã, ĩñamʉgõjoñijate mʉjãã ʉmʉrecóopʉre!Merẽ atíyami Cristo oco buseri watoapʉ.Bairo cʉ̃ caató nipetiro ati ʉmʉrecóo macããna camasã qũĩñagarãma.Cʉ̃rẽ ãpõã besuro mena cʉ̃ warure cajareoricarãpʉ cʉ̃ã qũĩña acʉamajũcõãgarãma.Tunu bairoa nipetiro camasã poari ati ʉmʉrecóo macããna tutuaro mena cʉ̃ caató ĩña acʉari, bʉtioro otigarãma.¡Tame, roro majũ tãmʉogarãma! Bairopʉa, bairoa to baiáto. y% mTore bairo marĩ cʉ̃ cariabojarije jʉ̃gori cʉ̃ mena carotimasĩparã marĩ ãnio joroque marĩ ámi. Dios cʉ̃ pacʉ yarã, cʉ̃ yaye macããjẽrẽ caquetibʉjʉrã sacerdote majã marĩ ãnio joroque marĩ ámi. ¡Bairi cʉ̃ jetorea cʉ̃ caasiyabatorije nocãrõ cʉ̃ catutuarije to ãnicõã ninucũãmarõ tocãnacã rʉ̃mʉa! Bairoa to baiáto. n$ WTunu bairoa marĩ Quetiupaʉ Jesucristo cariapea Dios yaye quetire caquetibʉjʉnetõʉ̃ cʉ̃ã caroare mʉjãã cʉ̃ jonemoáto. Cʉ̃ pʉame cariacoatacʉ nimicʉ̃ã cacatitunu jʉ̃goricʉ majũ niñami. Ati yepa macããna quetiuparã reyes majã nipetiro cʉ̃ãrẽ carotimasĩ majũ niñami. Bairi tunu nipetiro ati yepa macããnarẽ camai majũ niñami. Bairo marĩrẽ camai majũ ãnirĩ marĩ carorije wapare netõgʉ, cʉ̃ majũã roro pajĩãecori marĩ riabojayupi. C# Yʉ, Juan cawãmecʉcʉ, mʉjãã Asia yepapʉ caãna, jĩcã wãmo peti pʉga pẽnirõ cãnacã macãã macããna ñubueri majãrẽ mʉjãã woajoʉ yʉ átiya. Marĩ Quetiupaʉ caãnijʉ̃goricʉ, ãme cʉ̃ãrẽ caãcʉ̃, tunu ati yepapʉ caatípaʉ pʉame cʉ̃ yaye caroa macããjẽrẽ mʉjãã cʉ̃ jonemoáto. Caroaro yeri jõrõ ãnimasĩrĩqũẽ cʉ̃ãrẽ mʉjãã cʉ̃ jonemoáto. Torea bairo jĩcã wãmo peti pʉga pẽnirõ cãnacãʉ̃, Dios carotimasĩ cʉ̃ caruiro riapepʉ caãna Espíritu Santo cʉ̃ã caroare mʉjãã na jonemoáto. "  Bairi ñiña yua: Ʉseanirĩ cʉ̃ ãmarõ ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ atie cabaipee yʉ cawoaturijere cabuenucũʉ̃. Tunu bairoa ʉseanirĩ na ãmarõ atie Dios yʉre cʉ̃ caquetibʉjʉrije yʉ cawoaturijere caroaro catʉ̃goʉsanucũrã yua. Tunu bairoa atie cabaipee yʉ cawoaturije caĩquetibʉjʉrore bairo jĩcãrõ tʉ̃ni caátipeyorã ʉseanirĩ na ãmarõ. Merẽ ati ʉmʉrecóo capetipa rʉ̃mʉ cõñarõ majũ baiya. Bairi tie quetire caroaro na tʉ̃goʉsaáto. Juan escribe a las siete iglesias ^! 7Tie nipetirije yʉ caĩñarĩqũẽ caãnorẽ bairo cariape majũ quetibʉjʉrique niña. Atie quetibʉjʉrique Dios yaye caroa queti Jesucristo cʉ̃ã yʉ cʉ̃ caquetibʉjʉmasĩõrĩqũẽ queti majũ niña.  Yʉ yarã, atie yʉ cawoatupee, Dios cʉ̃ macʉ̃ Jesucristore catʉsari rʉ̃mʉ caãno cabaipeere cʉ̃ caátibuio ĩñojʉ̃goyetirique majũ niña. Cʉ̃, Jesucristo pʉame cʉ̃ yarã, cʉ̃ caquetibʉjʉrotijori majãrẽ tie yoaro mee cabaipeere cʉ̃ quetibʉjʉnetõrotio joroque ĩ, tiere cʉ̃ átibuio ĩñojʉ̃goyetiwĩ. Bairi Jesucristo pʉame yʉ, Juan cawãmecʉcʉ, cʉ̃ yaʉ cʉ̃ carotimajũʉ̃rẽ tie nipetirije cabaipeere yʉ quetibʉjʉ rotijoyupi cʉ̃ yaʉ ángel mena jʉ̃gori yua. Z }}{zxwwvttTqqom.l,jifeca`_`][[XWVTMRQPNM!KJ6HGF\EFD*CAU?%>S=*:97q54219/-k,+=*s('-&<$#!x*<?.N`p N q # oGW Bairo jĩcã wãmo peti pʉga pẽnirõ cãnacãʉ̃ bʉpoa na cabʉsʉro bero, yʉ pʉame na cabʉsʉatajere woagʉ yʉ ápʉ. Bairo woagʉ yʉ caátipaʉa, bʉsʉrique ʉmʉrecóopʉ caatíe yʉre caĩocajorijere yʉ tʉ̃gowʉ. Bairo ñiroyawʉ: “¡Tame, mʉ woatuepa jĩcã wãmo peti pʉga pẽnirõ cãnacãʉ̃ majũ bʉpoa na cabʉsʉatajere! Tie na camasĩpee mee niña mai. Mʉ woatuepa tiere,” caĩrocajorijere yʉ tʉ̃gowʉ. Bairi yʉ woatuepʉ bʉpoa na caĩatajere. ^F5 Bairo ruieta nʉcãetari bʉsʉrique tutuaro mena awajawĩ. Yai jũãʉ̃ cãrõ majũ tutuaro ĩwĩ. Bairo tutuaro cʉ̃ caawajaro yua, jĩcã wãmo peti pʉga pẽnirõ cãnacãʉ̃ caãna bʉpoa cʉ̃ yʉwã. =Es Cʉ̃ wãmopʉ jĩcã pũrõ papera pũrõ ũno woarica pũrõãcãrẽ cʉ̃gowĩ. Tunuarica pũrõrẽ cʉ̃ capããtãpũrõ majũrẽ cʉ̃gowĩ. Bairi yua ti pũrõ rupatunua ãmʉ, jĩcã pũrõã nimirõcʉ̃ã. Cʉ̃ pʉame yua ati yepapʉ ruieta nʉcãetawĩ. Bairo ruietaʉ, cariape nʉgõã cʉ̃ rʉpore ria capairiyapʉ peanucũʉ̃ etawĩ. Ape nʉgõã caãcõ nʉgõã pʉamerẽ yepa caoco manopʉ peanucũʉ̃ etawĩ. WD ) Cabero ñiñajo royawʉ tunu apei ángel catutuaʉ majũrẽ. Ʉmʉrecóopʉ oco buseri watoapʉ caruiacʉ́re cʉ̃ ñiñajowʉ. Cʉ̃ rʉpoa buire buewẽrẽ bairo bauwʉ. Cʉ̃ riapé pʉame muipʉ ʉmʉreco macããcʉ̃rẽ bairo bʉtioro asiyawʉ. Cʉ̃ ñicããrĩ cʉ̃ã peero caʉ̃nucũrĩjẽrẽ bairo bʉtioro asiyawʉ. "C= Tunu bairoa ãmeo pajĩãrĩqũẽ cʉ̃ãrẽ pitiema. Wãtĩ yeri pũna jʉ̃gori camasãrẽ na cayasorije cʉ̃ãrẽ átijãnaema. Carõmia mena roro na caátiepenucũrĩjẽ cʉ̃ãrẽ jãnaema. Roro aperã yaye na cayajanucũrĩjẽ cʉ̃ãrẽ jãnaetimajũcõãwã. B Bairo camasã tie carorije mena roro na cayasicoamiatacʉ̃ãrẽ, aperã cacatirʉsarã pʉamea tʉ̃goñamasacatiema. Mai, bairoa carorije macããjẽrẽ áticõãma. Wãtĩã cʉ̃ãrẽ mai bairoa na ĩroacõãma. Oro mena na cawericarã cacatienarẽ na ĩroacõãma. Camasã na jʉ̃gũẽã caãniparã ĩrã, ʉ̃tã bronce, ʉ̃tã majũ, o yucʉ mena na caqũẽnorĩcãrãrẽ na ĩroacõãnirecoawã camasã carʉsarã cacatirã pʉame mai. Na majũã na caqũẽnorĩcãrã caĩñaena, catʉ̃goena, peeto ũno cʉ̃ãrẽ cajee peámasĩẽnarẽ, mai na ĩroacõãnirecoawã, uwioro ati ʉmʉrecóo cabaimiatacʉ̃ãrẽ. 9Ak Na, caballoa pʉame na risero cawitirije mena jʉ̃gori cauwiorã majũ ãma. Na pĩcõõ cʉ̃ã ãña cʉ̃ rʉpoa mena cʉ̃ cabacajĩãrõrẽ bairo uwioro caátie ãmʉ. Y@+ Tie carorije itia wãme caballoa riseepʉ cawitirije mena jʉ̃gori camasã ati yepa macããna itia sero cãrõ yasipeticoámá. Peero, buseri, bairi apeye azufre mena jʉ̃gori yasipeticoámá camasã yua. ?5 Bairo qũẽgueire bairo yʉ caĩñarõpʉ yʉ caĩñajoata, caballoa capããrã majũ ãma yʉ riapepʉ. Na bui capesarã cʉ̃ã ãpõã coro nocãrõ peerore bairo majũ cajũãrĩ corore jãñawã na cotiapʉ. Aperã nocãrõ ʉmʉrecóore bairo cajʉ̃merĩjẽrẽ jãñawã. Aperã nocãrõ cajuririje eware bairo caãnicoorire na cotiapʉ jãñatowã. Na capesarã caballoa pʉame yaijũãʉ̃ capai rʉpoare bairo rʉpoocʉma. Bairi yua, na riseepʉre peero, buseri, apeye moetie azufre cawãmecʉtie asuyaro witiwʉ. l>Q Capããrã majũ capajĩãrĩ majã soldaua niroyawã. Baipʉa, yʉ tʉ̃gobocawʉ na cacõñarãrẽ. Ato cãnacãʉ̃ majũ niroyawã: Doscientos millones majũ niroyawã soldaua caballo bui jeto pesari capajĩãráná yua. =- Bairo cʉ̃ caĩrõ, apei ángel pʉame na popiowĩ ria capairiya Éufrates tʉ̃nipʉ jiyatucũrĩcãrã baparicãnacãʉ̃ caãnarẽ yua. Camasã ati yepa macããna itia sero caãnimiatanarẽ jĩcã sero cãrõ majũrẽ na capajĩãmasĩparore bairo ĩ, na popiowĩ. Na pʉame, “Ti hora, ti rʉ̃mʉ, ti muipʉ, bairi ti cʉ̃ma majũ capajĩãparã nigarãma,” cʉ̃ caĩcũrĩcãrã ãma. L< Topʉ cabʉsʉwitirije pʉame atore bairo qũĩ jowʉ jĩcãã pẽnirõ cãnacãʉ̃ majũ caácʉ́ macããcʉ̃ trompetare cacʉ̃goʉre: “Ángelea majã baparicãnacãʉ̃ caãnarẽ tãmurĩ na popioʉja. Ria capairiya Éufrates cawãmecʉtiya tʉ̃nipʉ jiyaturicarãrẽ na popioʉja,” ĩ ocajowʉ bʉsʉrique. ?;w Bairi apei ángel jĩcã wãmo cãnacãʉ̃ bero macããcʉ̃ putiwĩ cʉ̃ yaro putiricaro trompetare. Tocãrõã yʉ tʉ̃gowʉ bʉsʉriquere. Oro mena qũẽnorĩcã mesa altar macãã jawii baparicãnacã jawii caãniepʉ bʉsʉrique bʉsʉwitiwʉ. Ti altar pʉame Dios cʉ̃ caruiro riapepʉ ãmʉ. |:q Merẽ jĩcã wãme netõwʉ̃ camasã ati yepapʉre roro na catãmʉorĩjẽ. Yeseroa jʉ̃gori roro na catãmʉorĩjẽ merẽ netõwʉ̃. Bairo na canetõmiatacʉ̃ãrẽ, mai pʉga wãme rʉsacõãwʉ̃ camasã roro na catãmʉopee. 29] Na, yeseroa quetiupaʉ, caʉ̃cʉ̃ãrĩ ope macããcʉ̃ ángel ũcʉ̃ pʉame bairo wãmecʉmi: Abadón, wãmecʉmi hebreo majã yaye menarẽ. Aperã griego majã yaye pʉamerẽ: Apolión wãmecʉmi narẽ caroti majũ yua. Apolión ĩgaro, “Rorije Caácʉ, Reri Majõcʉ,” ĩgaro ĩña. g8G Tunu bairoa na pĩcõõ cʉ̃ã cotapa pĩcõrõrẽ bairo ãnirĩ, cʉ̃ toaricarea bairo toaricacʉma. Tia na toarica jʉ̃gori jĩcã wãmo cãnacãʉ̃ muipʉa majũ popiye na wisio ãnio joroque átajere cʉ̃gowã. `79 Na rupaʉ cʉ̃ãrẽ ãpõã coro ũno mena jãñatowã. Na pʉame tutuaro majũ wʉwã. Caballoa capããrã na caũmarĩ coro mena pajĩãráná, na catʉ̃gã atʉro cãrõ majũ bʉsʉwʉ yeseroa na cawʉrije. ~6u Tunu bairoa carõmio poa ñapõrẽ bairo poa ñapõcʉma. Na opi cʉ̃ãrẽ yai jũãʉ̃ opire bairo cʉ̃gowã. 5 Na, yeseroa pʉame caballoare bairo bauwã. Caballoa mena na caãmeoqũẽparo jʉ̃goye caãnarẽ bairo tutuarã majũ ãma yeseroa. Bairi tunu na rʉpoari buire pesaricaro corona oro beto ũnorẽ pesawã. Na riapé cʉ̃ã camasã bauriquere bairo bauwã. l4Q ¡Tame, ti rʉ̃mʉ caetaro, camasã riayasicoátájere bomigarãma, bʉtioro capũnirõ jʉ̃gori yua! Bairo bomirãcʉ̃ã, riamasĩẽtĩgarãma. Cariacoagarã na caãnimiatacʉ̃ãrẽ, na cariápeepʉa manigaro mai. 33 Bairãpʉa, na mʉjãã toajĩãreepa. Jĩcã wãmo cãnacãʉ̃ muipʉa cãrõã na wisio ãnio joroque jeto na mʉjãã ápa,” na ĩwĩ narẽ caroti pʉame. Bairi na catoarije pũnimajũcõãwʉ̃. Jĩcãʉ̃ cotapa cʉ̃ catoarije cãrõ pũnirĩjẽ toari majã ãma. y2k Bairo narẽ caroti pʉame atore bairo na ĩwĩ: “Ti yepa macããjẽ yucʉ nipetirore mʉjãã ʉgaepa. Ti yepa cajʉ̃merĩjẽ taa cʉ̃ãrẽ mʉjãã ʉgaepa. Dios ya wãmerẽ na riapepʉ catuena camasã roquere na mʉjãã toawa. j1M Tie buseri mena witiwã yeseroare bairã caãna catoarã majũ yua. Na pʉame ati yepa nipetiropʉ wʉbatapeticoámá. Camasãrẽ na catoajĩãpeere na jowĩ. Cotapa cʉ̃ catoaricare bairo catoarica cʉ̃gorã majũ ãma. s0_ Cʉ̃ pʉame tocãrõã ti ope caʉ̃cʉ̃ãrĩ opere pããcõãwĩ to llave mena yua. Ti ope pʉame bairo cʉ̃ capããrõ, pairo busewitiwʉ. Peero wese joerica peero nocãrõ pairo caʉ̃rĩ peero cãrõ majũ busewitiwʉ. Nocãrõ pairo ti ope macããjẽ cabuseroi yua, muipʉre cʉ̃ buse biatocoapʉ. Dope bairo átia mano wĩnorẽ buse bijapeticoapʉ. 9/ m Tunu baparicãnacãʉ̃ bero macããcʉ̃ ángel apei putiwĩ cʉ̃ cʉ̃ã cʉ̃ yaro putiricaro trompetare. Tocãrõã yua, ñiñawʉ̃ ʉmʉrecóo macããcʉ̃ ñocõ ati yepapʉ cʉ̃ cañacũmuetarore. Bairo cʉ̃ cañacũmuetaro, llave, ope caʉ̃cʉ̃ãrĩ opere pããrĩcãrõrẽ cʉ̃ nuniwĩ. .% Cabero ñiñajowʉ aa ʉmʉrecóopʉ cawʉtẽñotaʉre. Cʉ̃ pʉame bairo bʉsʉocajowĩ bʉsʉrique tutuaro mena: “¡Ade tame, ade tame, ade tame! Bopacooro majũ tãmʉogarãma ti yepa macããna. Ato jʉ̃goye itiarã caputiparã na caputiro, roro bopacooro tãmʉogarãma camasã. Petoaca rʉsaya merẽ catʉsarã itiarã ángelea majã na caputiparo,” ĩ bʉsʉwĩ aa pʉame.)-K Itiarã bero macããcʉ̃ ángel putiwĩ cʉ̃ cʉ̃ã cʉ̃ yaro putiricaro trompetare. Tocãrõã yua, muipʉ ʉmʉreco macããcʉ̃ cʉ̃ã jĩcã sero cãrõ yaticoami. Tunu bairoa jĩcã sero cãrõ ñami macããcʉ̃ muipʉ cʉ̃ã yaticoami. Torea bairo ñocõã cʉ̃ã jĩcã sero cãrõ yaticoama. Bairi na, na cabusuãnimiataje itia sero caãniataje jĩcã sero cãrõ mamʉ. Naitĩãrõ tuacõãwʉ̃. Bairi yua ñami, ʉmʉrecóo cʉ̃ãrẽ caroaro jĩcãrõ tʉ̃ni jĩñawoema. Ati yepare jĩcãrõ tʉ̃ni busuwoema yua. , Cʉ̃, ñocõ cañaatacʉ pʉame Amargura wãmecʉmi. Amargura, ĩgaro, “Cajʉ̃gũẽĩ,” ĩgaro ĩña. Bairi itia serore jĩcã sero cãrõ riyaa jʉ̃gũẽpeticoapʉ. Tie carorije cajʉ̃gũẽrĩjẽrẽ etirã, camasã cʉ̃ã capããrã riapeticoama. +w Pʉgarã bero macããcʉ̃ ángel putiwĩ cʉ̃ cʉ̃ã cʉ̃ yaro putiricaro trompetare. Tocãrõã yua, ñocõ nocãrõ capai majũ ñacoamí ati yepapʉ. Jĩña woricaro caʉ̃rĩ peerore bairo caãcʉ̃ pairo ñacoamí ʉmʉrecóopʉi yua. Cʉ̃ pʉame itia serore jĩcã sero cãrõ riyaare yasiowĩ. Itia serore jĩcã sero cãrõ yasiowĩ oco opee cʉ̃ãrẽ. m*S Tunu bairo ria capairiya macããna caãna cacatirã itia sero caãniatana jĩcã sero cãrõ majũ riapeticoama. Tunu bairoa cũmuu capaca cũmuu tiyare cañesẽãmiataje cʉ̃ã itia serore jĩcã sero cãrõ yasipeticoapʉ. O)Caputijʉ̃goatacʉ bero macããcʉ̃ ángel putiwĩ tunu cʉ̃ yaro putiricaro trompetare. Tocãrõã yua, jĩcã macãnʉcʉ̃rõ cãrõ majũ pairo caʉ̃rĩ bʉrʉaro ria capairiyapʉ ñarocapaetawʉ. Bairo ti peero cañarocapaetaro yua, itia sero caãniatato jĩcã sero cãrõ tiya ria riíre bairo jẽñacoapʉ. o(WBairi caãnijʉ̃goʉ ángel putiwĩ cʉ̃ yaro putiricaro trompetare yua. Bairo cʉ̃ caputiripaʉa, tocãrõã ati yepapʉre cayʉsʉari rupaaca ocorore bairo pairo wẽẽwʉ̃. Peero cʉ̃ã nocãrõ pairo rií asuyaro ati yepapʉre ñawʉ̃. Ati yepa ʉ̃yasicoapʉ. Itia sero caãnorẽ jĩcã sero joerocaricarore bairo ati yepa ʉ̃yasicoapʉ. Ati yepa macããjẽ yucʉ majũ caãnie cʉ̃ã itia sero cãrõ ʉ̃peticoapʉ. Taa ati yepa caãnie nipetiro ʉ̃peticoapʉ. F'Bairo cabairipaʉre jĩcã wãmo peti pʉga pẽnirõ majũ ángelea majã pʉame na putirique jĩcã wãmo peti pʉga pẽnirõ caãnierẽ jĩcãʉ̃ jeto putigarã coterã baiwã. `&9Bairo átiri bero yua, ángel pʉame ti altar macããjẽ caʉ̃rĩjẽ nitĩrẽ pairo cʉ̃ jotʉpʉ jejããrĩ ati yepapʉ wẽẽrocaño jocõãwĩ. Bairo cʉ̃ cawẽẽñojoro, tame, pairo bʉpo bʉsʉwʉ. Pairo bʉsʉrique ocajowʉ. Tutuaro bʉpo yabewʉ. Tunu bairo yepa cʉ̃ã tutuaro majũ yepa yugui rocacõãwʉ̃. Las trompetas F%Bairo altar buipʉ cʉ̃ cajoemʉgõrõ, Dios tʉpʉ tie bʉsewãmʉ etawʉ caroa cajʉtiñurĩjẽ majũ yua. Dios ya poa macããna cʉ̃ na cajẽnipeorije cʉ̃ã cʉ̃ tʉpʉa etawʉ. $ Caberore amí apei ángel. Werea busericarʉ ũno, oro mena na caqũẽnorĩcãrʉre cʉ̃gori amí. Bairo atíri yua, waibʉcʉ rii joemʉgõrĩcã mesa altar tʉpʉ nucũʉ̃ etawĩ. Bairo to riapepʉ cʉ̃ caetaro yua, pairo werea ũnie cajʉtiñurĩjẽrẽ cʉ̃ jowã. Ti altar oro mena na caqũẽnorĩcãrõpʉ cʉ̃ cajoemʉgõjoparore bairo ĩrã, tiere cʉ̃ jowã. Ti altar pʉame carotimasĩ cʉ̃ caruiro riapere ãmʉ. Bairi yua cʉ̃ pʉame ti jotʉpʉ tie cajʉtiñurĩjẽ inciensore jããrĩ joebusejʉ̃gowĩ. Dios yarã cʉ̃ ya poa macããna nipetiro caãna cʉ̃ na cajẽnipeorije jĩcãrõ mena joejogʉ ámi. <#qTipaʉ beropʉ yua, ñiñajoroyawʉ tunu jĩcã wãmo peti pʉga pẽnirõ cãnacãʉ̃ caãna ángelea majãrẽ. Na pʉame Dios cʉ̃ caãno riapepʉ nucũwã. Narẽ yua, na caãno cãrõ putiricaro trompetare na jowĩ. Jĩcã wãmo peti pʉga pẽnirõ cãnacãrõ majũ tie putiriquere na jowĩ. B" Ti tunua jʉgooturicaro jĩcã pẽnirõ cãnacãrõ bero macããtõ, catʉsarore tʉ̃gãwonewĩ yua Cordero. Bairo cʉ̃ caáto, ʉmʉrecóo ñejãã mamʉ yua. Jĩcã wãme ũno ʉmʉrecóopʉ cabʉsʉmiataje bʉsʉepʉ. Yʉsʉjãpeticoapʉ ʉmʉrecóo yua. Jĩcã hora recomacã cãrõ yoaro jãnapeticoapʉ. 9!kCarotimasĩ cʉ̃ caruiro ruiricaro recomacãpʉ caãcʉ̃ roque na ĩñaricanʉgõgʉmi.Nurĩcãrã ovejare, jĩcãʉ̃ cʉ̃ caqũẽnorõrẽ bairo caroaro majũ na ĩñaricanʉgõgʉmi.Oveja na caocoetigaro oco opepʉ na cʉ̃ cajeátórea bairo Cordero cʉ̃ã caroa catirique majũ ocore na jogʉmi.Tunu bairoa Dios cʉ̃ã nipetiro na cayapapuarije macããjẽrẽ na jʉátigʉmi.Cawĩmarãrẽ, ‘Otiena,’ caĩrẽ bairo na caapee ocore paareri caroaro na ʉseanio joroque na átigʉmi,”ñi quetibʉjʉwĩ cabʉcʉ. Na pʉame di rʉ̃mʉ ũno bopacooro aʉa riaetigarãma.Ñeme jipirique cʉ̃ãrẽ ñeme jipietigarãma.Muipʉ ʉmʉrecóo macããcʉ̃ cʉ̃ã di rʉ̃mʉ ũno pũnirõ na asietigʉmi.Caasipajʉ̃gorije ũnie mena yapapuaetigarãma yua. 9Bairo yʉ quetibʉjʉ yaparo, bairo ñi quetibʉjʉnemowĩ tunu cabʉcʉ:“Bairi Dios cʉ̃ caruiro cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉ riapepʉ niñama ãmerẽ.Ñamii, ʉmʉrecóo tocãnacãnia cʉ̃ ya wii templo wiipʉ qũĩroanucũñama.Na caĩroaʉ Dios carotimasĩ cʉ̃ caruiropʉ carui pʉame tocãnacã rʉ̃mʉ na qũẽnogʉmi.Na ĩñaricanʉgõgʉmi cʉ̃ catutuarije mena yua. RBairo cʉ̃ caĩrõ: “Yʉ yaʉ, yʉ masĩẽtĩña. Yʉ quetibʉjʉya. Mʉ roque mʉ masĩña,” cʉ̃ ñiwʉ̃. Bairo yʉ caĩrõ, atore bairo yʉ quetibʉjʉwĩ cabʉcʉ: “Ãnoa camasã mʉ caĩñarã niñama ti yepapʉre roro popiye catãmʉorĩcãrã. Camasã roro na canetõrĩ yʉteare na cʉ̃ã roro popiye tãmʉoñupã. Cariacoatana nimirãcʉ̃ã, Cordero cʉ̃ cariírerique jʉ̃gori cacatiricarã majũ ñiñama. Corderore catʉ̃goʉsapitietana ãnirĩ ãmerẽ ato ʉmʉrecóopʉ jutii cabotirijere jãñañama yua,” ñi quetibʉjʉwĩ na cabairijere yua. wg Tocãrõã bairo na caĩrĩpaʉa, jĩcãʉ̃ cabʉtoa camasĩrĩ majã mena macããcʉ̃ atore bairo ñi jẽniñawĩ: “¿Noa na ãniñati jõã jutii cabotirijere cajãñarã? ¿Noopʉ na atíupari?” ñi jẽniñawĩ cabʉcʉ. dA Bairo ĩ basapeowã Diore:“¡Bairoa to baiáto!Marĩ Pacʉ Dios ñumajũcõãñami.Bairi camasã nipetiro cʉ̃ na basapeoáto.Ñe ũnie cʉ̃ camasĩẽtĩẽ carʉsaecʉ niñami.Cʉ̃rẽ ĩroari, ‘Jãã mena mʉ ñujãñuña,’ cʉ̃ na ĩáto.Nipetiro camasã cʉ̃ na ĩroáto.Dios, nipetiro camasã netõrõ carotimasĩ, catutuaʉ majũ niñami.Bairi cʉ̃ jetorea ĩroarique to ãmarõ.To ãnicõã ninucũãmarõ tocãnacã rʉ̃mʉa.To petieticoato. ¡Bairoa to baiáto!” ĩ basapeowã ángelea majã cʉ̃ tʉre caãniãmejorerã yua. %C Bairi carotimasĩ cʉ̃ caruiro, trono tʉre cabʉtoa camasĩrã, bairi aperã baparicãnacãʉ̃ cacatirã seres majã na caãnorẽ nipetiro ángelea majã nucũ ãmejorewã. Na pʉame na riapé yepa cʉ̃gõrõpʉ mucũmuátí, Diore qũĩroawã cʉ̃ caruiro trono riapepʉ yua. N Bairo ãna, na pʉame bʉsʉrique tutuaro mena atore bairo ĩ awajawã:“¡Marĩ Pacʉ Dios tronopʉ carui, bairi Cordero mena na camasĩrĩjẽ jʉ̃gori marĩ netõñama!” ĩ bʉsʉwã. ,Q Tiere ĩñarĩ bero, ñiñajoroyawʉ tunu camasã capããrã majũrẽ. Nipetiro yepaa macããna, apeye bʉsʉri majã caãno cãrõ, bairi tocãnacã macãã macããna caãna camasãrẽ ñiñajowʉ. Dios carotimasĩ cʉ̃ caruiro riapepʉ nucũwã. Cʉ̃ macʉ̃ corderore bairo caãcʉ̃ riapepʉ nucũwã camasã capããrã majũ yua. Nocãrõ majũ capããrã na caãnoi, noa ũna cõñajĩãtia mano majũ ãma. Jutii cayowerije cabotirije majũrẽ jãñawã. Carupaño queeri, bopũũ ũnierẽ cʉ̃gori ãma nipetiro, na, camasã. 7gZebulón ya poa macããna pʉga wãmo peti rʉpore pʉga pẽnirõ cãnacã mil majũ.José ya poa macããna pʉga wãmo peti rʉpore pʉga pẽnirõ cãnacã mil majũ.Benjamín ya poa macããna pʉga wãmo peti rʉpore pʉga pẽnirõ cãnacã mil majũ niroyawã. Tore bairo na cõñaroyawã israelita majã ya poarire yua. Naa, nipetiro ciento cuarenta y cuatro mil majũ ãniroyawã. La multitud vestida de blanco %Simeón ya poa macããna pʉga wãmo peti rʉpore pʉga pẽnirõ cãnacã mil majũ.Leví ya poa macããna pʉga wãmo peti rʉpore pʉga pẽnirõ cãnacã mil majũ.Isacar ya poa macããna pʉga wãmo peti rʉpore pʉga pẽnirõ cãnacã mil majũ. )Aser ya poa macããna pʉga wãmo peti rʉpore pʉga pẽnirõ cãnacã mil majũ.Neftalí ya poa macããna pʉga wãmo peti rʉpore pʉga pẽnirõ cãnacã mil majũ.Manasés ya poa macããna pʉga wãmo peti rʉpore pʉga pẽnirõ cãnacã mil majũ. Judá ya poa macããna pʉga wãmo peti rʉpore pʉga pẽnirõ cãnacã mil majũ.Rubén ya poa macããna pʉga wãmo peti rʉpore pʉga pẽnirõ cãnacã mil majũ.Gad ya poa macããna pʉga wãmo peti rʉpore pʉga pẽnirõ cãnacã mil majũ. 'GBairo cʉ̃ caĩrõ bero, yʉ tʉ̃gojoroyawʉ tocãnacãʉ̃ majũ Dios ya wãmerẽ catuecoatanarẽ. Ato cãnacãʉ̃ majũ ãniroyawã nipetiro, israelita ya poari macããna caãna yua: ciento cuarenta y cuatro mil majũ niroyawã. Tocãnacãʉ̃ majũ na cõñaroyawã:  “¡Ti yepare, bairi riapʉto capairiya cʉ̃ãrẽ royetueticõãña! Yucʉ ti yepa caãnie cʉ̃ãrẽ royetueticõãña mai. Dios ya wãmerẽ marĩ tugarã mai marĩ Quetiupaʉ yarã caãnarẽ. Na riapoare cʉ̃ wãmerẽ turotiya mai,” na ĩwĩ. 5Bairi apei ángel cʉ̃ãrẽ cʉ̃ ñiñajowʉ. Muipʉ cʉ̃ cawãmʉató pʉamerẽ amí. Cʉ̃ pʉame Dios cacatii ya wãme camasãrẽ cʉ̃ cawoatuparore cʉ̃gowĩ. Tore caneacʉ́ ángel pʉame yua ʉmʉrecóo jopeerire baparicãnacãʉ̃ caãna ángeleare awajarique mena tutuaro na bʉsʉjowĩ. Ati yepare, bairi ria capairiya cʉ̃ãrẽ royetumasĩrĩqũẽrẽ camasĩrãrẽ bairo na ĩwĩ:  -Tiere ĩñarĩ bero, tunu ñiñajoroyawʉ ángelea majã baparicãnacãʉ̃ majũrẽ. Na pʉame baparicãnacã jopee ʉmʉrecóo jopeerire nucũwã. Bairo nucũrã, na pʉame wĩnorẽ carotimasĩrã ãma. Wĩnorẽ ati yepa nipetiropʉre papurotiema. Ria capairiyapʉ cʉ̃ãrẽ papurotiema. Yucʉ ati yepa caãnie cʉ̃ãrẽ papueta rotiema. Wĩno capapubujiopeere tunuo nʉcõpeyocõãwã yua. J Ãmerẽ etacoaya merẽ yua roro popiye marĩ tãmʉo joroque marĩ cʉ̃ caátipa rʉ̃mʉ. Caãnitʉsari rʉ̃mʉ camasãrẽ cʉ̃ caĩñabeseri rʉ̃mʉ majũ etacoaya yua. Bairi ti rʉ̃mʉrẽ, ¿noa na netõmasĩrãati?” ĩ yapapuawã nipetiro ati yepa macããna caãnimiatana, tie cabairijere uwirã yua.  Bairo ti yucʉ ʉ̃tã yucʉpʉ áná yua, atore bairo ĩ otiwã: “¡Ʉ̃tã yucʉ, ʉ̃tã rupaa marĩrẽ to sĩtõõ yasioáto!” ĩwã. “Carotimasĩ cʉ̃ caruiropʉ carui marĩ cʉ̃ caĩñaetiparore bairo marĩrẽ to sĩtõõ yasioáto ʉ̃tã yucʉ. Roro popiye marĩ tãmʉo joroque marĩ átiremi tronopʉ caruiãcʉ̃. ¡Bairi ʉ̃tã yucʉ marĩ to ñapea yasioáto! ^5Nipetiro ati yepa macããna carotimasĩrã quetiuparã reyes cʉ̃ã acʉapeticoámá, tiere ĩñarĩ yua. Ʉ̃tã yucʉ, ʉ̃tã wiiripʉ ruticoámá. Aperã camasã quetiuparã catutuarã, soldaua quetiuparã catutuarã, cadinero cʉ̃gonetõrĩ majã cʉ̃ã acʉacoama. Torea bairo tunu carotitutuarã majũ camasã caroaro ñe rʉsaeto caãna, aperã paacoteri majã ʉ̃mʉarẽ bairo caãna cʉ̃ã uwijãñuwã. Nipetiro ʉ̃tã yucʉpʉ rutipeticoámá. : mJõbui ʉmʉrecóo cʉ̃ã yasicoapʉ. Baunemoepʉ̃. Jĩcã pũrõ papera pũrõãcãrẽ tunua yasioricarore bairo jicoquei yasicoápʉ́. Bairi ʉ̃tã yucʉ ati yepa caãnie, ria capairiyapʉ caãnie yucʉ poari cʉ̃ã yugui wʉpeticoápʉ́. Aperopʉ jeto tie nipetiro wʉʉetanʉcãpeticoápʉ́. = s Tunu bairoa ʉmʉrecóo macããna ñocõã cʉ̃ã ati yepapʉ wẽẽcoama. Wĩno tutuaro capapuro jʉ̃gori yucʉ higueraʉ ríca cacãme cawerore bairo majũ wẽẽpeticoama. 9 k Ti tunua jʉgooturicaro jĩcã wãmo cãnacãrõ bero macããtõrẽ tʉ̃gãwonewĩ tunu Cordero. Bairo cʉ̃ caáto, yʉ caĩñajoro yua, nocãrõ tutuaro majũ ati yepa yuguiwʉ. Muipʉ ʉmʉreco macããcʉ̃ cʉ̃ã yaticoámí. Bairi yua ati yepa pʉame naitĩãpeticoápʉ́. Boori jutiro cañiirõ netõrõ majũ ati yepa naitĩãcoápʉ́. Muipʉ ñami macããcʉ̃ cʉ̃ã jũãʉ̃, rií cuire bairo jẽñacoámí. @ y Bairo na caĩrõ bero, Dios pʉame jutii cabotirije cayowerijere na jowĩ. Na jori bero, bairo na ĩwĩ: “Rʉsaya mai. Paajʉtieticõãña. Yerijãña peeti yʉtea cãrõ, ti yʉtea caetaparo jʉ̃goye mai. Mʉjããrẽ bairo yʉ yaye quetire caquetibʉjʉrã nicõãñama mai ti yepapʉre. Cristo yaye queti jʉ̃gori cariaparã nicõãñama. Naa, nipetiro na caneñapetietaro bero roque, na ñiñabesegʉ tãmurĩã yua,” na ĩwĩ. y Na, Dios cʉ̃ cacatioricarã pʉame bʉsʉrique tutuaro mena atore bairo ĩwã: “Jãã Quetiupaʉ cañuʉ majũ mʉ ãniña. Nocãrõ caroaro cariape majũ caquetibʉjʉ mʉ ãniña. Bairi, ¿nocãrõpʉ ati yepa macããnarẽ na miñabeseiati? ¿Nocãrõpʉ jããrẽ na capajĩãrĩqũẽ wapa jãã mʉ ãmebojaʉati? Tãmurĩ jãã mʉ ãmebojawa,” qũĩwã Diore. >u Ti tunua jʉgooturicaro baparicãnacãrõ bero macããtõrẽ tʉ̃gãwonewĩ tunu Cordero. Bairo cʉ̃ catʉ̃gãwonerĩpaʉa, ñiñabócawʉ Dios yaye quetire na caquetibʉjʉnetõrĩqũẽ jʉ̃gori na capajĩãrericarãrẽ. Waibʉtoa riire na cajoemʉgõjori mesa altar rocapʉ nucũwã na ãnana. &EBairo cʉ̃ caĩrõ ĩñajoʉ, ñiñabócawʉ apei caballo cajʉripuaʉ majũrẽ. Cʉ̃ bui capesaʉ cʉ̃ãrẽ cʉ̃ ñiñawʉ̃. Caballo bui capesaʉ pʉame, Camasãrẽ Riarique Caácʉ, wãmecʉmi. Cʉ̃ bero amí apei, Cariaricarã Na Caãnopʉ Macããcʉ̃, cawãmecʉcʉ. Cʉ̃ pʉame ati ʉmʉrecóo macããna baparicãnacã poa caãnarẽ jĩcã poa majũrẽ pajĩãmasĩwĩ. Besu átaje, aʉa riarique, riaye mena, o waibʉtoa camasã ʉgarã mena na yasiorique caácʉ ãmi. Tie ati masĩrĩqũẽrẽ cʉ̃ jowĩ jĩcãʉ̃. zmTi tunua jʉgooturicaro itiaro bero macããtõrẽ tʉ̃gãwonewĩ tunu Cordero. Bairo cʉ̃ catʉ̃gãwonerĩpaʉa, yʉ tʉ̃gowʉ seres majã itiarã bero macããcʉ̃ cʉ̃ cabʉsʉrijere. Bairo ñiwĩ: “Tiaya. ¡Ĩñaʉ asá!”  Baparicãnacãʉ̃ caãna cacatirã seres majã watoapʉ atore bairo caĩrĩjẽ bʉsʉriquere yʉ tʉ̃gowʉ: “Camasã jĩcã rʉ̃mʉ na cawapataro cãrõ wapacʉtiya jĩcã kilo trigo poca. O itia kilo cãrõ wapacʉtiya jĩcã rʉ̃mʉ paarique wapa. Cabaimiatacʉ̃ãrẽ, ʉse oco bairi roarique ʉse cʉ̃ã nicõãgaro. Yasietigaro,” bairo bʉsʉriquere yʉ tʉ̃gowʉ. QTi tunua jʉgooturicaro pʉgaro bero macããtõrẽ tʉ̃gãwonewĩ tunu Cordero. Bairo cʉ̃ catʉ̃gãwonerĩpaʉa, yʉ tʉ̃gowʉ seres majã pʉgarã bero macããcʉ̃ cʉ̃ cabʉsʉrijere. Bairo ñiwĩ: “Tiaya. ¡Ĩñaʉ asá!” Bairo cʉ̃ caĩrõ ĩñajoʉ, ñiñabócawʉ apei caballo cañii majũrẽ. Cʉ̃ bui capesaʉ cʉ̃ãrẽ cʉ̃ ĩñawʉ̃. Caballo bui capesaʉ pʉame nʉcʉ̃õ cõñarĩcãrõrẽ cʉ̃ wãmopʉ nerĩ ámí. Bairo cʉ̃ caĩrõ ĩñajoʉ, ñiñabócawʉ apei caballo cajũãʉ̃ majũrẽ. Cʉ̃ bui capesaʉ cʉ̃ãrẽ cʉ̃ ñiñawʉ̃. Caballo bui capesaʉ pʉame ati ʉmʉrecóo macããna yerijõrõ na caãnierẽ ẽmamasĩrĩqũẽ catutuarijere cʉ̃ jowĩ. Camasã tocãnacãʉ̃pʉa na majũã ãmeo pajĩãõ joroque átajere masĩwĩ. Yise capairipãĩ majũrẽ cʉ̃ jowĩ. wgTi tunua jʉgooturicaro cabero macããtõrẽ tʉ̃gãwonewĩ tunu Cordero. Bairo cʉ̃ catʉ̃gãwonerĩpaʉa yʉ tʉ̃gowʉ seres majã jĩcãʉ̃ bero macããcʉ̃ cʉ̃ cabʉsʉrijere. Bairo ñiwĩ: “Tiaya. ¡Ĩñaʉ asá!” .UBairo cʉ̃ caĩrõ ĩñajoʉ, ñiñabócawʉ yua caballo caboti majũrẽ. Cʉ̃ bui capesaʉ cʉ̃ãrẽ cʉ̃ ñiñawʉ̃. Caballo bui capesaʉ pʉame yerubetore wãmopʉ nerĩ ámí. Quetiupaʉ rey cʉ̃ capesaro ũno coronarẽ cʉ̃ peowĩ jĩcãʉ̃. Tore pesari cʉ̃ pʉame cʉ̃ wapanarẽ na netõnʉcãʉ̃ ácʉ́ majũ baiwĩ. Bairo na netõnʉcãʉ̃ ácʉ́ yua, cʉ̃ wapanarẽ na netõnʉcãcõãwĩ.  -Tie bero ñiñajonemowʉ̃ tunu Cordero cawãmecʉcʉ ti tunuarẽ caneátacʉre. Cʉ̃ pʉame ti tunua jʉgooricaro jĩcã wãmo peti pʉga pẽnirõ cãnacãrõ jʉgooturicarore tʉ̃gãwojʉ̃gowĩ. Beroa cõsĩ ũnie mena jʉgooricaro caãnijʉ̃gorore tʉ̃gãwotajʉ̃gowĩ. Bairo cʉ̃ catʉ̃gãwonerĩpaʉa, yʉ tʉ̃gowʉ seres majã mena macããcʉ̃ jĩcãʉ̃ cʉ̃ cabʉsʉocajorijere. Baparicãnacãʉ̃ mena macããcʉ̃ bʉpo cãrõ cʉ̃ cabʉsʉrijere yʉ tʉ̃gowʉ: “Tiaya. ¡Ĩñaʉ asá!” ñiroyawĩ. 3_Bairo na caĩrõ tʉ̃gori, seres majã cacatirã baparicãnacãʉ̃ caãna pʉame atore bairo ĩ yʉãma: “¡Bairoa to baiáto!” ĩwã. Bairo caĩrĩpaʉre veinticuatro majũ caãna cabʉtoa pʉame rʉpopatuuri mena etanumurĩ na ĩroawã, Cordero, apei tronopʉ carui menarẽ yua.-~S Tunu bairoa yʉ tʉ̃gowʉ nipetiro ʉmʉrecóo macããjẽ Dios cʉ̃ caqũẽnorĩqũẽ ati yepa macããjẽ cʉ̃ã caĩrĩjẽrẽ. Ati yepa roca, bairi ria capairiya cʉ̃ã bairo caĩbasapeorijere yʉ tʉ̃gowʉ:“¡Carotimasĩruiricaro tronopʉ carui, bairi Cordero cʉ̃ãrẽ basapeorique to ãmarõ!Nocãrõ cañuʉ cʉ̃ caãnoi, cʉ̃ jetorea ĩroarique to ãmarõ.Nocãrõ cʉ̃ catutuarije cʉ̃ã tocãnacã rʉ̃mʉa to ãnicõã ninucũáto.¡To petieticõãto!” ĩ basawã capããrã ángelea majã. B}} Na pʉame bʉsʉrique tutuaro mena bairo ĩwã:“Waibʉcʉ macʉ̃rẽ bairo caãcʉ̃ Cordero capajĩãecoricʉ roque catutuaʉ majũ niñami.Cañuʉ nipetiro upaʉ majũ niñami.Ñe ũnie cʉ̃ camasĩẽtĩẽ manimajũcõãña. Ñe cʉ̃ rʉsaetiya.¡Bairi cʉ̃ jetorea nipetiro cʉ̃ na ĩroáto! Cʉ̃rẽ na basapeoáto.‘Cañuʉ, cañuʉ majũ mʉ ãniña mʉ roque,’ cʉ̃ na ĩroáto,” ĩ basawã. E| To bero ñiñajoroyawʉ tunu. Bairo ĩñajoʉ, yʉ tʉ̃gowʉ capããrã ángelea majã na cabʉsʉ ocajorijere. Carotimasĩ cʉ̃ caruiro, aperã cacatirã majũ seres majã, bairi cabʉtoa camasĩrã tʉre bʉsʉ ãmejorewã. Nocãrõ capããrã millones majũ na mena macããna ángelea majã cʉ̃ã ãma. ~{u Bairo na netõõrĩ yua, quetiuparãrẽ bairo na jããõ joroque na mʉ ásupa.Dios yarã sacerdote majãrẽ bairo na jããõ joroque na mʉ netõñupã.Na, nipetiro ti yepapʉre rotimasĩgarãma,” ĩ basawã cabʉtoa camasĩrã. Qz Na yua, atore bairo ĩ basawã cawãma wãme basariquere:“Mʉ roque ti tunua woarica tunuarẽ nerĩ, jʉgoobiariquere catʉ̃gãwomasĩpaʉ majũã mʉ ãniña.Torecʉna, camasãrẽ na netõõgʉ, pajĩãecori mʉ rií reyupa.Nipetiro camasã poari, nipetiro apeye bʉsʉri majã ati ʉmʉrecóo macããna camasãrẽ na netõõgʉ, mʉ rií reyupa.Tocãnacã yepaa macããna Dios yarã na caãniparore bairo ĩ, mʉ riayupa. yBairo cʉ̃ canerĩpaʉa yua, baparicãnacãʉ̃ caãna seres majã bairi cabʉtoa masĩrĩ majã veinticuatro majũ caãna cʉ̃ã na rʉpopatuuri mena ñigãtuwã, Cordero riapepʉ qũĩroarã. Na pʉame nipetiro basaʉ, paaricaro arpare cʉ̃gowã. Tunu bairo jotʉ bapa oro mena qũẽnorĩcãrʉre cʉ̃gowã. Incienso cajʉtiñurĩjẽ tirʉpʉre jãñawʉ̃. Ti coparʉre cajãñarĩjẽ incienso pʉame Dios yarã, cʉ̃ ya poa macããna na cañubuepeorije macããjẽrẽ bairo caãnie caroa majũ ãmʉ. x/Bairi yua, Cordero pʉame carotimasĩ cʉ̃ caruiro tʉpʉ ámí. Cʉ̃tʉ eta, cariape nʉgõã cʉ̃ cacʉ̃goruiri tunuarẽ cʉ̃ jiyanewĩ. w5Bairo cabairipaʉa ñiñaroyawʉ tunu waibʉcʉ nurĩcʉ̃rẽ bairo caãcʉ̃ Corderore. Cʉ̃, Cordero pʉame carotimasĩ cʉ̃ caruiro riape, cacatirã seres majã, bairi cabʉtoa camasĩrĩ majã watoapʉ bauwĩ. Na capajĩãrocacõãrĩcʉ̃ nimicʉ̃ã, cacati majũ nucũʉ̃rẽ bairo baunucũwĩ. Cʉ̃ rʉpoapʉ jĩcã wãmo peti pʉga pẽnirõ cãnacãrõ majũ jawiicʉmi. Tunu bairoa jĩcã wãmo peti pʉga pẽnirõ cãnacã majũ caapee cʉ̃ãrẽ cʉ̃gowĩ. Cʉ̃ jawii, bairi cʉ̃ caapee cʉ̃ã Dios Yeri Espíritu Santo ati yepa nipetiropʉ cʉ̃ cajoatana jĩcã wãmo peti pʉga pẽnirõ cãnacã majũrẽ na cõñarõ baiwʉ. v1Bairo yapapuari yʉ caotiro ĩñarĩ, jĩcãʉ̃ cabʉcʉ camasĩ cabʉtoa mena macããcʉ̃ pʉame bairo ñiwĩ: “Tocãrõã otiya. Otiecʉa. Merẽ niñami wãtĩrẽ canetõnʉcã petiricʉ jĩcãʉ̃. Cʉ̃ pʉame roque pããmasĩgʉmi. Yaijũãrẽ bairo caãcʉ̃ catutuaʉ Judá ya poa macããcʉ̃ David ãnacʉ̃ pãrãmi niñami. Cʉ̃ roque ti tunua jĩcã wãmo peti pʉga pẽnirõ cãnacãpaʉ jʉgooriquere tʉ̃gãwori pããmasĩgʉmi. Marĩ quetibʉjʉgʉmi ti tunua woariquere,” ñiwĩ cabʉcʉ camasĩ yua. u-Yʉ pʉame ni ũcʉ̃ jĩcãʉ̃ ti tunuarẽ capããmasĩ, o ti tunuarẽ caneĩñaʉ ũcʉ̃ cʉ̃ã, cʉ̃ camanoi, bʉtioro yʉ yapapuawʉ. ct?Bairi ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ mami ti tunuarẽ capããmasĩ. Ʉmʉrecóo cʉ̃ãrẽ, ati yepa cʉ̃ãrẽ, ati yepa roca cʉ̃ãrẽ ti tunuarẽ capããmasĩpaʉ ũcʉ̃ mami. Nerĩ, cabuemasĩ ũcʉ̃ cʉ̃ã mami. nsUTipaʉa ñiñaroyawʉ tunu ángel catutuaʉ majũrẽ. Nocãrõ tutuaro bʉsʉrique mena atore bairo ĩ jẽniñawĩ: “¿Ni ũcʉ̃ cayeri tʉ̃goñawẽpʉ̃ caãcʉ̃ ati tunua jʉgoorica tunuarẽ cʉ̃ pããmasĩñati?” (r KTo bero ñiñaroyawʉ tunu carotimasĩ cʉ̃ caruirore. To carui pʉame cʉ̃goruiwĩ jĩcã pũrõ, tunuarica pũrõrẽ. Capupea cabui cʉ̃ãrẽ woarica tunua ãmʉ. Ti tunua pʉame jĩcã wãmo peti pʉga pẽnirõ cãnacãpaʉ majũ momia cõsĩ ũnie mena jʉgoo biaricaro ãmʉ. ~qu “Jãã Quetiupaʉ Dios, nipetiro na caĩroapaʉ majũ mʉ ãniña.Nocãrõ catutuaʉ majũ mʉ caãnoi, mʉrẽ ĩroari na basapeoáto.Mʉ roque nipetirije caãnierẽ caqũẽñorĩcʉ̃ majũ mʉ ãniña.Bairi atie nipetirije mʉ caborore bairo jeto caãnipeere ĩ, mʉ qũẽnojʉ̃goyupa,”ĩ basawã Diore nipetiro cabʉtoa camasĩrã yua.qp[ Na, seres majã pʉame nairõ majũ cʉ̃ basapeowã: “Cañuʉ majũ mʉ ãniña. Mʉrẽ nipetiro na ĩroáto. Jãã mena mʉ ñumajũcõãña.” Carotimasĩ cʉ̃ caruiropʉ carui tocãnacã rʉ̃mʉa caãnicõãcʉ̃rẽ seres majã cʉ̃ na cabasapeoro cãrõ, cabʉtoa camasĩrã cʉ̃ã qũĩroawã Diore. Na rʉpopatuuri mena cʉ̃ riapepʉ etanumurĩ qũĩroawã. Cʉ̃ basapeorã yua, na capesarije coronarẽ cʉ̃ caruiro riapepʉ wejonucũrĩ atore bairo ĩ basawã: o ]n3Na, seres majã cacatirã majũ pʉame tocãnacãʉ̃pʉa jĩcã pẽnirõ cãnacã querʉpʉʉri jeto cʉ̃gowã. Na rupaʉ bui, bairi na pupeapʉ cʉ̃ãrẽ caapee cʉtipeticõãwã. Bairo ãna, na pʉame ʉmʉrecóo, bairi ñami cʉ̃ãrẽ atore bairo ĩ jãnaema:“¡Caroʉ́, caroʉ́, nocãrõ caroʉ́ majũ niñami marĩ Quetiupaʉ Dios!Nipetiro carotimasĩ majũ niñami.Tirʉ̃mʉpʉa merẽ caãnijʉ̃goatacʉ niñami.Ãme cʉ̃ãrẽ bairoa ãnicõãñami.Ape rʉ̃mʉ caãno, ti yepapʉ caápaʉ majũ niñami,” ĩ basapeowã jãnarĩcãrõ mano yua. u=}|{{yw;u'NG Bairo cabairipaʉa, bairo ñiwã: “Mai, mʉrẽ rʉsacõãña Dios cʉ̃ caĩrĩjẽrẽ camasãrẽ na mʉ caquetibʉjʉ ãnipee. Bairi tocãnacã macãã macããnarẽ na mʉ quetibʉjʉgʉ. Nipetiro tocãnacã yepaa macããna cʉ̃ãrẽ na mʉ quetibʉjʉgʉ. Tocãnacã poa macããna apeye bʉsʉri majã, bairi nipetiro quetiuparã reyes cʉ̃ãrẽ na mʉ quetibʉjʉnemogʉ tunu,” ñiroyawã yua.DM Bairo yʉ cʉ̃ caĩrõ, yʉ pʉame cʉ̃ wãmopʉ cʉ̃ cacʉ̃gori tunuarẽ yʉ newʉ̃ yua. Bairo nerĩ, yʉ neʉgacõãwʉ̃ ti pũrõrẽ yua. Bairo yʉ caʉgaro, cʉ̃ caĩatatorea bairo yʉ riserore mai beroa ocore bairo caroa majũ ipiticoapʉ. Bairopʉa, yʉ paaropʉ yʉ caʉgajãjoro pʉame roquere, yʉ paaro roro majũ jʉ̃gũẽcoápʉ. Carorije capiyarijere marĩ caetijãrõ, capũnirõrẽ bairo yʉ paaro pũniwʉ̃. L  Bairo yʉre caĩrẽ tʉ̃gori, ángel tʉpʉ yʉ ápʉ́. Cʉ̃ tʉpʉ etari, cʉ̃ yʉ jẽniwʉ̃ ti papera tunua cʉ̃ wãmopʉ cʉ̃ cacʉ̃gori tunuarẽ. Bairo cʉ̃ yʉ cajẽnirõ, bairo yʉ yʉwĩ: “Jaʉ, mʉ yʉ jogʉ. Ʉ̃jʉ̃, neña. Nerĩ bero, ʉgayucõãña ti pũrõrẽ. Bairo ti tunuarẽ mʉ caʉgajʉ̃goripaʉ jetore mʉ risero beroa ocore bairo ipitigaro. Bairopʉa, mʉ caʉgayuro bero mʉ paaropʉ ãno pʉame, bʉtioro jʉ̃gũẽgaro yua,” ĩrĩ yʉ nuniwĩ ángel ti tunuarẽ. gKG Mai, bʉsʉrique ʉmʉrecóopʉ caatíe yʉ catʉ̃gojʉ̃goataje pʉame yʉ bʉsʉnemowʉ̃ tunu. Bairi ñiwʉ̃ tunu: “Juan, ácʉ́ja jĩ ángel tʉpʉ. Ria capairiyapʉ bairi ti yepapʉ capeanucũʉ̃ tʉpʉ ácʉ́ja. Bairo átí, pããrĩcã tunua cʉ̃ wãmopʉ cʉ̃ cacʉ̃gori tunuarẽ cʉ̃ jiya neija,” ñiroyawʉ bʉsʉrique. xJi Caputitʉsaʉ, jĩcã wãmo peti pʉga pẽnirõ macããcʉ̃ ángel cʉ̃ trompetare cʉ̃ caputijʉ̃goripaʉre merẽ yaparo etagaro. Ati ʉmʉrecóo merẽ manigaro yua. Dios cʉ̃ caátiga jʉ̃goyetiricarorea bairo baiyaparo etagaro. Cʉ̃ yarã profeta majãrẽ na cʉ̃ caquetibʉjʉnetõrotiricarorea bairo baiyaparo etagaro yua,” ĩ bʉsʉjowĩ ángel. BI} Bairo átiri yua, tocãnacã rʉ̃mʉa caãcʉ̃, ʉmʉrecóore caátacʉ, ati yepa, bairi ria capairiya cʉ̃ãrẽ caqũẽnorĩcʉ̃, bairi nipetiro caãniepʉ cãrõ caqũẽnorĩcʉ̃ ya wãme mena ĩrĩ quetibʉjʉwĩ. Bairo ĩwĩ: “Merẽ etacoaya yua ati ʉmʉrecóo capetiparo. Ãmea nitʉsaro baiya. ?Hw Tocãrõã yua, ángel ria capairiyapʉ, bairi ati yepapʉ capearuietanʉcãʉ̃rẽ yʉ caĩñajoatacʉ pʉame cʉ̃ wãmo cariape nʉgõãrẽ ʉmʉrecóopʉ ñumʉgõjowĩ. 2u}rg\QF;0%~~~~~~~~~~~~w~k~_~S~G~;~/~#~~ }}}}}}}}}}}}|}p}d}X}L}@}4}(}}}||||||||||||u|i|]|Q|E|9|-|!|| {{{{{{{{{{{{z{n{b{V{J{>{2{&{{{zzzzzzzzzzz~zrzfzZzNzBz6z*zzzyyyyyyyyyyyywyky_ySyGy;y/y#yy xxxxxxxxxxxx{xoxcxWxKx?x3x'xxxwwwwwwwwwwwwtwhw\wPwDw8w,w wwvvvvvvvvvvvvyvmvavUvIv=v1v%vv vuuuuuuuuuuu}uqueuYuMuAu5u)uuuttttttttttttvtjt^tRtFt:t.t"tt sssssssssssszsnsbsVsKs?s3s'sssrrrrrrrrrrrrsrgr[rOrCr7r+rrrqqqqqqqqqqqqwqkq_qTqHqk2k&kkkjjjjjjjjjjjjsjgj[jOjCj7j+jjjiiiiiiiiiiiiwiki_iSiGi;i0i$ii ihhhhhhhhhhh|hphdhXhLh@h4h(hhhggggggggggggtghg]gQgEg9g-g!gg ffffffffffffyfmfafUfIf=f1f%fffeeeeeeeeeee~erefeZeNeBe6e*eeeddddddddddddwdkd_dSdGd;d/d#dd cccccccccccc{cocccWcKc?c3c(cccbbbbbbbbbbbbtbhb\bPbDb8b,b bbaaaaaaaaaaaayamaaaUaIa=a1a%aa a```````````}`q`e`Y`M`A`5`*```____________v_j_^_R_F_:_._"__ ^^^^^^^^^^^^z^n^b^V^J^>^2^&^^^]]]]]]]]]]]]s]g][]O]C]7]+]]]\\\\\\\\\\\\w\k\_\S\G\;\/\#\\ [[[[[[[[[[[[|[p[d[X[L[@[4[([[[ZZZZZZZZZZZZtZhZ\ZPZDZ8Z,Z ZZ YYYYYYYYYYYYyYmYaYUYIY=Y1Y%YY YXXXXXXXXXXX}XqXeXYXMXAX5X)XXXWWWWWWWWWWWWvWjW^WRWFW:W.W"WW VVVVVVVVVVVVzVnVbVVVJV>V2V&VVVUUUUUUUUUUUUsUgU[UOUCU7U+UUUTTTTTTTTTTTTwTkT_TSTGT;T/T#TT SSSSSSSSSSSS{SoScSWSKS?S3S'SSSRRRRRRRRRRRRsRgR[RORCR7R+RRRQQQQQQQQQQQQxQlQ`QTQHQH2H&HHHGGGGGGGGGGG~GrGfGZGNGBG6G+GGGFFFFFFFFFFFFwFkF_FSFGF;F/F#FF EEEEEEEEEEEE{EoEcEWEKE?E3E(EEEDDDDDDDDDDDDtDhD\DPDDD8D,D DDCCCCCCCCCCCCxClC`CTCHC@2@&@@@???????????~?r?f?Z?N?B?6?*???>>>>>>>>>>>>w>k>_>S>G>;>/>#>> ============{=o=c=W=K=?=3='===<<<<<<<<<<<828&88877777777777~7r7f7Z7N7B767*777666666666666w6k6_6S6G6;6/6#66 555555555555{5o5c5W5K5?535'555444444444444t4h4\4P4D484,4 44333333333333x3l3`3T3H3<303$33 322222222222|2p2d2X2L2@242(222111111111111u1i1]1Q1E191-1!11 000000000000y0m0a0U0I0=010%00 0///////////}/q/e/Z/N/B/6/*///............v.l.a.V.K.@.5.*... -------------z-o-d-Y-N-C-8---"-- -,,,,,,,,,,,,},r,g,\,Q,F,;,0,%,,,+++++++++++++u+j+_+T+I+>+3+(+++************w*k*_*S*G*;*/*#** )))))))))))){)o)c)W)K)?)3)')))((((((((((((t(h(\(P(D(8(,( ((''''''''''''x'l'`'T'H'<'0'$'' '&&&&&&&&&&&}&q&e&Y&M&A&5&)&&&%%%%%%%%%%%%u%i%]%Q%E%9%-%!%% $$$$$$$$$$$$z$n$b$V$J$>$2$&$$$###########~#r#f#Z#N#B#6#*###""""""""""""w"k"_"S"G";"/"#"" !!!!!!!!!!!!{!o!c!W!K!?!3!'!!! t h \ P D 8 ,  xl`TH<0$ |pdXMA5)ui]QE9-! ymaUI=1% ~rfZNB6*vj^RF:." znbVJ>2&sg[OC7+wk_SG;/# |pdXL@4(th\PD8, xl`UI=1% }qeYMA5)u  ))  ((  ''  &&  %%  $$  ##  ""  !!                                                                   6  5  4  3  2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                                   *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                                   >  =  <  ;  :  9  8  7  6  5  4  3  2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !          ~  }  |  {  z  y  x  w  v  u  t  s  r  q  p  o  n  m  l  k  j  i  h  g  f  e  d   c 8b 7a 6` 5_ 4^ 3] 2\ 1[ 0Z /Y .X -W ,V +U *T )S (R 'Q &P %O $N #M "L !K  J H I F G E D C B A @ ? > = < ; : 9  8  7  6  5  4 3 2 1 0 / . -  , 2+ 1* 0) /( .' -& ,% +$ *# )" (! ' & % $ # " !                                        1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                        ' & % $ # " !                                        , + * ) ( ' & % $ # " !                              ~ } { | z y x w  v &u %t $s #r "q !p  o n m l k j i h g f e d c b a ` _ ^ ]  \  [  Z  Y  X W V U T S R P  Q 4O 3N 2M 1L 0K /J .I -H ,G +F *E )D (C 'B &A %@ $? #= "> !<  ; : 8 9 7 6 5 4 3 2 1 0 / . - , + * )  (  '  &  %  $ # " !        P  O  N  M  L  K  J  I  H  G  F  E  D  C  B  A  @  ?  >  =  <  ;  :  9  8  7  6  5  4  3  2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                                                               / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                        H G F E D C B A @ ? > = < ; : 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                         %  $  #  "  !                                  ~  }  |  {  z  y  x  w  v  u  t  s  r  q  p   o  ,m  +n  *l  )k  (j  'i  &h  %g  $f  #e  "d  !c  b  a  `  _  ^  ]  \  [  Z  Y  X  W  V  U  T  S  R  Q  P  O  N  M  L  K  J  I  H  G  F  E  D   C  !B  A  @  >  ?  =  <  ;  :  9  8  7  6  5  4  3  2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #   "  4!  3  2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                                   2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                                  & % $ # " !                                        % $ # " !                    ~  }  |  {  z  y x w v u t s r  q 8p 7o 6n 5m 4l 3k 2j 1i 0h /g .f -e ,d +c *b )a (` '_ &^ %] $\ #[ "Z !Y  X W V U T R S Q P O N M L K I J H G F  E  D  C  B  A @ ? > = < ; :  9 +8 *7 )6 (5 '4 &3 %2 $1 #0 "/ !.  - , + * ) ( ' & % $ # " !                          ) ( ' & % $ # " !                                        # " !                                                                           -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                            ~  }  |  {  z  y x w v u t s r  q  p  o  n  m l k j i h g f  e Bd Ac @b ?a >` =_ <^ ;] :\ 9[ 8Z 7Y 6X 5W 4V 3U 2T 1S 0R /Q .P -O ,N +M *L )K (J 'I &H %G $F #E "D !C  B A @ ? > = < ; : 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0  /  .  -  ,  + * ) ( ' & % $  # K" J! I H G F E D C B A @ ? > = < ; : 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                        . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                        3 2 1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                               ~ } | { z y x  w 'v &u %t $s #r "q !p  o n m l k j i h g f e d c b a ` _ ^ ]  \  [  Z  Y  X W V U T S R Q  P .O -N ,M +L *J )K (I 'H &G %F $E #D "C !B  A @ ? > = < ; : 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 /  .  -  ,  +  * ) ( ' & % $ #  " .! - , + * ) ( ' & % $ # " !                                        " !                                                                            # " !                                                               ~ } | { z y x w  v u t s r q p o n m l k j i h g  f  e  d  c  b a ` _ ^ ] \ [  Z 'Y &X %W $V #U "T !S  R Q P O N M L K J I H G F E C D B A @  ?  >  =  <  ; : 9 8 7 6 5 4  3 $2 #1 "0 !/  . - , + * ) ( ' & % $ # " !                          :  9  8  7  6  5  4  3  2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                                   2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                                                                                                *  )  (  '  &  %  $~  #}  "|  !{  z  y  x  w  v  u  t  s  r  q  p  o  n  m  l  k  j  i  h  g  f  e  d  c  b  a  `  _  ^  ]  \   [  &Z  %Y  $X  #W  "V  !U  T  S  R  Q  P  O  N  M  L  K  J  I  H  G  F  E  D  C  B  A  @  ?  >  =  <  ;  9  :  8  7  6   5 "4 !3  2 1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                                        " !                                        0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                                                                        ~ } | {  z y x w v u t s r q p  o  n  m  l  k j i h g f e d  c  b  a  `  _  ^  ]  \  [  Z  Y  X  W   V   U   T   S   R  Q  P  O  N  M  L  K  J -l|pdXL@4(~~~~~~~~~~~~u~i~]~Q~E~9~-~!~~ }}}}}}}}}}}}z}n}b}V}J}>}2}&}}}|||||||||||~|r|f|Z|N|B|6|*|||{{{{{{{{{{{{w{k{_{S{G{;{/{#{{ zzzzzzzzzzzz{zozczXzLz@z4z(zzzyyyyyyyyyyyytyhy\yPyDy8y,y yyxxxxxxxxxxxxyxmxaxUxIx=x1x%xx xwwwwwwwwwww}wqwewYwMwAw5w*wwwvvvvvvvvvvvvvvjv^vRvFv:v.v"vv uuuuuuuuuuuuzunubuVuJu>u2u'uuuttttttttttttstgt[tOtCt7t+tttsssssssssssswsks_sSsGs;s/s#ss rrrrrrrrrrrr|rprdrXrLr@r4r(rrrqqqqqqqqqqqqtqhq\qPqDq8q,q qqppppppppppppypmpapUpIp=p1p%pp pooooooooooo}oqoeoYoMoAo5o)ooonnnnnnnnnnnnvnjn^nRnFn:n.n"nn mmmmmmmmmmmmzmnmbmVmJm>m2m&mmmlllllllllll~lrlflZlNlBl6l*lllkkkkkkkkkkkkwkkk_kSkGk;k/k#kk jjjjjjjjjjjj{jojcjWjKj?j3j'jjjiiiiiiiiiiiisigi[iOiCi7i+iiihhhhhhhhhhhhxhlh`hThHhX2X&XXXWWWWWWWWWWW~WrWfWZWNWBW6W*WWWVVVVVVVVVVVVwVkV_VSVGV;V/V#VV UUUUUUUUUUUU{UoUcUWUKU?U3U'UUUTTTTTTTTTTTTsTgT[TOTCT7T,T TTSSSSSSSSSSSSxSlS`STSHSP2P&PPPOOOOOOOOOOO~OrOfOZONOBO6O*OOONNNNNNNNNNNNvNjN^NRNFN:N.N"NN MMMMMMMMMMMM{MoMcMWMKM?M3M'MMMLLLLLLLLLLLLsLgL[LOLCL7L+LLLKKKKKKKKKKKKwKkK_KSKHK>>>>>>>>>>>x>l>`>T>H><>0>$>> >============v=k=`=U=J=?=4=)===<<<<<<<<<<<<121&11100000000000~0r0f0Z0N0B060*000////////////w/k/_/S/G/;///#// ............{.o.c.W.K.?.3.'...------------t-h-\-P-D-8-,- --,,,,,,,,,,,,x,l,`,T,H,<,0,$,, ,+++++++++++}+q+e+Y+M+A+5+)+++************u*i*^*R*F*:*.*"** ))))))))))))z)n)b)V)J)>)3)')))((((((((((((s(g([(O(C(7(+(((''''''''''''w'k'_'S'G';'/'#'' &&&&&&&&&&&&|&p&d&X&L&@&4&(&&&%%%%%%%%%%%%u%i%]%Q%E%9%-%!%% $$$$$$$$$$$$y$m$a$U$I$=$1$%$$ $###########~#r#f#Z#N#B#6#*###""""""""""""v"j"^"R"F":"."""" !!!!!!!!!!!!{!o!c!W!K!?!3!'!!!  s g [ O C 7 +   xl`TH<0$ }qeYMA5)ui]QE9-! znbVJ>2&~rfZNB6*wk_SG;/# {ocWK?4(th\PD8, ymaUI=1% }qeYMA5*vj^RF:." {ocWK?3'th\PD8, xl                                                                                                ~ }  | #{ "z !y  x w v u t s r q p o n m l k j i h g f  e  d  c  b  a ` _ ^ ] \ [ Z  Y X W V U T S R Q P O N M L K J I H  G  F  E  D  C B A @ ? > = <  ; (: '9 &8 %7 $6 #5 "4 !3  2 1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                     & % $ # " !                                        ) ( ' & % $ # " !                                                                          " !                                        ( ' & % $ # " !~  } | { z y x w v u t s r q p o n m l k  j  i  h  g  f e d c b a ` _  ^ )] (\ '[ &Z %Y $X #W "V !U  T S R Q P O N M L K J I H G E F D C B  A  @  ?  >  = < ; : 9 8 7 6  5 4 3 2 1 0 / . - , + * ) ( ' &  %  $  #  !  "           4  3  2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                                                                                                                                                   0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                                 ~  +}  *|  ){  (z  'y  &x  %w  $v  #u  "t  !s  r  q  p  o  n  m  l  k  j  i  h  g  f  e  d  c  b  a  `  _  ^  ]  \  [  Z  Y  X  W  V  U  T   S (R 'Q &P %O $N #M "L !K  J I H G F E D C B A @ ? > = < ; : 9 8  7  6  5  4  3 2 1 0 / . - ,  + <* ;) :( 9' 8& 7% 6$ 5# 4" 3! 2 1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                                             * ) ( ' & % $ # " !                                        % $ # " !                                                               ~ } | { z y x  w /v .u -t ,s +r *q )p (o 'n &m %l $k #j "i !h  g f e d c b a ` _ ^ ] \ [ Z Y X W V U  T  S  R  Q  P O N M L K J I  H  G  F  E  D  C  B  A  @  ?  >  =  <  ;   :   9   8   7   6  5  4  3  2  1  0  .  /                                                                 ~ }  | *{ )z (y 'x &w %v $u #t "s !r  q p o n m l k j i h g f e d c b a ` _  ^  ]  \  [  Z Y X W V U T S  R (Q 'P &O %N $M #L "K !J  I H G F E D C B A @ ? > = < ; : 9 8 7  6  5  4  3  2 1 0 / . - , +  * ) ( ' & % $ # " !                        !                                                                                                               &  %  $  #  "  !                                                                 2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !~  }  |  {  z  y  x  w  v  u  t  s  r  q  p  o  n  m  l  k  j  i  g  h  f  e  d  c  b  a  `  _   ^  9]  8\  7[  6Z  5Y  4X  3W  2V  1U  0T  /S  .R  -Q  ,P  +O  *N  )M  (L  'K  &J  %I  $H  #G  "F  !E  D  C  B  A  @  ?  >  =  <  ;  :  9  8  7  6  5  4  3  2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &   %  *$  )#  ("  '!  &  %  $  #  "  !                                                                  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                           ; : 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                  5 4 3 2 1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !      ~  }  |  {  z  y  x  w  v  u  t  s  r  q  p  o  n  m  l  k  j  i  h  g  f  e  d  c   b G a F ` E _ D ^ C ] B \ A [ @ Z ? Y > X = W < V ; U : T 9 S 8 R 7 Q 6 P 5 O 4 N 3 M 2 L 1 K 0 J / I . H - G , F + E * C ) D ( B ' A & @ % ? $ > # = " < ! ;  :  9  8  7  6  5  4  3  2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !             /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  " !                                          6 5 4 3 2 1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                  $ # " !                                                       ~  }  |  {  z   y  3 x  2 w  1 v  0 u  / t  . s  - r  , q  + p  * o  ) n  ( m  ' l  & k  % j  $ i  # h  " g  ! f   e   d   c   b   a   _   `   ^   \   ]   [   Z   Y   X   W   V   U   T   S   R   Q   P   O   N   M   L   K   J   I   H   G   F 5I 4H 3G 2F 1E 0D /C .B -A ,@ +? *> )= (< '; &: %9 $8 #7 "6 !5  4 3 2 1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # "  !                  8 7 6 5 4 3 2 1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                        G F E D C B A @ ? > = < ; : 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                        & % $ # " !                   ~ }  |  {  z  y  x w v u t r s q  p /o .n -m ,l +k *j )i (h 'g &f %e $d #c "b !a  ` _ ^ ] \ [ Z Y X W V U T S R Q P O N  M  L  K  J  I H G F E D C B  A 0@ /? .> -= ,< +; *: )9 (8 '7 &6 %5 $4 #3 "2 !1  0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                       + * ) ( ' & % $ # " !                                        % $ # " !                                                                                                                    # " !  ~ } | { z y x w v u t s r q p o n m l  k  j  i  h  g f e d c b a `  _  #^  "]  !\  [  Z  Y  X  W  V  U  T  S  R  Q  P  O  N  M  L  K  J  I  H  G  F  E  D  C  B  A  @  ?  >  =   <  ;;  ::  99  88  77  66  55  44  33  22  11  00  //  ..  --  ,,  +*   Q}qeYMA5)~~~~~~~~~~~~u~i~]~Q~E~9~-~!~~ }}}}}}}}}}}}z}n}b}V}J}>}2}&}}}|||||||||||~|r|f|Z|N|E|<|2|(||| |{{{{{{{{{{{{{~{t{j{`{V{L{B{8{.{${{{zzzzzzzzzzzzzvzkzazVzKz@z5z*zzz yyyyyyyyyyyyyzyoyeyZyOyDy9y.y#yy yxxxxxxxxxxxxxtxix^xSxHx=x2x'xxxwwwwwwwwwwwwwxwmwbwWwLwAw6w+w ww wvvvvvvvvvvv|vpvdvXvLv@v4v(vvvuuuuuuuuuuuutuhu\uPuDu9u-u!uu ttttttttttttztntbtVtJt>t2t&tttsssssssssss~srsfs[sOsCs7s+sssrrrrrrrrrrrrwrkr_rSrGr;r/r#rr qqqqqqqqqqqq|qpqdqXqLq@q4q(qqqpppppppppppptphp\pPpDp9p-p!pp ooooooooooooyomoaoUoIo=o1o%oo onnnnnnnnnnn~nrnfnZnNnBn6n+nnnmmmmmmmmmmmmwmkm_mSmGm;m/m#mm llllllllllll{lolclWlLl@l4l(lllkkkkkkkkkkkktkhk\kPkDk8k,k kkjjjjjjjjjjjjxjlj`jTjHjN3N(NNNMMMMMMMMMMMMMxMmMbMWMLMAM5M)MMMLLLLLLLLLLLLuLiL]LQLEL9L-L!LL KKKKKKKKKKKKzKnKbKVKJK>K2K&KKKJJJJJJJJJJJJsJgJ[JOJCJ7J+JJJIIIIIIIIIIIIIuIjI_ITIII>I3I(IIIHHHHHHHHHHHHHvHjH^HRHFH:H.H"HH GGGGGGGGGGGG{GoGcGWGKG?G3G'GGGFFFFFFFFFFFFsFgF[FPFDF8F,F FFEEEEEEEEEEEEzEoEdEYENECE8E-E"EE EDDDDDDDDDDD|DpDdDXDLD@D4D(DDDCCCCCCCCCCCCvCjC^CRCFC:C.C"CC BBBBBBBBBBBB{BoBcBWBKB?B3B'BBBAAAAAAAAAAAAsAgA]ARAGA>>>>>>>>>>>}>r>g>\>P>D>8>,> >>============y=m=a=U=I===1=%== =<<<<<<<<<<<~727&77766666666666~6r6f6Z6N6B686-6"66 6555555555555}5r5g5\5Q5F5;505&5554444444444444t4h4\4P4D484,4 44333333333333y3m3a3U3I3=313%33 322222222222~2r2f2Z2N2B262*222111111111111w1l1`1T1H1<101$11 100000000000}0q0e0Y0M0A050)000////////////u/i/]/Q/E/:/./"// ............{.o.c.W.K.?.3.'...------------s-g-[-P-D-8-,- --,,,,,,,,,,,,x,l,`,T,H,<,0,$,, ,+++++++++++}+q+e+Y+M+A+5+)+++************u*i*]*Q*E*9*-*!** ))))))))))))z)n)b)V)J)>)2)&)))(((((((((((~(r(f(Z(N(C(7(+(((''''''''''''w'k'_'S'G';'/'#'''&&&&&&&&&&&&&t&i&^&S&H&=&2&'&&&%%%%%%%%%%%%x%l%`%T%H%<%0%$%% %$$$$$$$$$$$}$q$e$Y$M$A$5$)$$$############v#j#^#R#F#:#.#"## """"""""""""{"o"c"W"K"?"3")"""!!!!!!!!!!!!!y!n!c!X!M!B!7!,!!!! z n b V J > 2 &   sg[OC7+xl`TH<0$ }qe[PE:/$th\PD8, xmaUI=1% vk`UJ?4)ui]QE9-! znbVJ>2&sg[OC7+xl`TH<0$ xmbWLA6,! }rg\QF;0%vk`UJ?4)                                                                                                    -  ,   +   *   )   (   '  &  %  $  #  "  !       _   ^   ]   \   [  Z  Y  X  W  V  U  T  S                                                                                                                                                                                      ~  } | { z y x w v  u  s  t  r  q  p  o  m  n   l   k   j   i   h  g  f  e  d  c  b  a  `               ~ } | {  z y x w v u t  s  r  q  p  o n m l k j i h  g f e d c b a ` _ ^  ]  \  [  Z  Y X W V U S T Q  R P O N M L K J I H G F D  E  C  B  A  @ ? > = < ; : 9  8  7  6  5  4  3  2  1  0  /  .  -  ,   +   *   )   (   '  &  %  $  #  "  !      D  E  C  B  A  @  ?  >  =  <  ;  :  9  8  7  6  5  4  3   2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "   !                                                                                                                                                                                                                                  (  '  &  %  $  #  "  !                                                        ~   }   |  ' {  & z  % y  $ x  # w  " v  ! u  t   s   r   q   p   o   n   m   l   k   j   h   i   g   f   e   d   c   b  a  `  _  ^  ]   \   [   Z   Y   X   W   V   U   T   S   R   Q   P   O   N   M   L   K   J   I   H   G   F  E  D  C  B  A   @   ?   >   =   <   ;   :   9  8  7  6  5  4  3  2  1  0  /  .  -   ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                                                                                                                                     7  6  5  4  3  2  1  0  /  .  -  ,   +   *   )   '   (  &  %  $  #  "  !     l l l l l l l l l l  l  l  l  l  l l l l l l l  l l l l l l  l  l  l  l  l l l l l l l  l l l l l l l l l l l l l l l  l  l  l  l  l l l l l l l  l  l  l  l  l  l  l   l   l   l   l   l  l  l  l  l  l  l  l bQ bP bO bN bM bL bK bJ b I b H b G b F b E bD bC bB bA b@ b? b>  b= b< b; b: b9 b8 b7 b6 b5 b4 b3 b2 b1 b 0 b / b . b - b , b+ b* b) b( b' b& b%  b$ b# b" b! b  b  b  b  b  b b b b b b b  b b b b b  b  b  b  b  b b b b b b b  b b b b  b  b  b  b  b b b b b b b  b  b  b  b  b  b  b  b  b   b   b   b   b   b  b  b  b  b  b  b  b X X X X X X  X  X  X  X  X X X X X X X  X X X X X X  X  X  X  X  X X X X X X X  X  X   X   X   X   X  X  X  X  X  X  X  X N N N N N N N N N N N N N N N N  N  N  N  N  N N N N N N N  N N N N N N N  N  N  N  N  N N N N N N N  N N  N  N  N  N  N N N N N N N  N N N N N N N N N  N  N  N  N  N N N N N N N  N  N   N   N  N  N  N  N  N  N  N D { D z D y D x D w D v D u D t D s D r D q D p D o D n D m D l D k  D j D i D h D g D f D e D d D c D b D a D ` D _ D ^ D ] D \ D [ D Z D Y D X D W D V D U D T D S D R  D Q D P D O D N D M D L D K D J D I D H D G D F D E D D D C D B D A D @ D ? D > D = D < D ;  D :  D 9  D 8  D 7  D 6  D 5  D 4  D 3  D 2  D 1  D 0  D /  D .  D -  D ,  D +  D *  D )  D (  D '  D &  D %  D $  D #  D "  D !  D  D   D   D  : : : : : : : : : : :  :  :  :  :  : : : : : : :  : : : : : : : : : :  :  : ~ : } : | :{ :z :y :x :w :v :u  :t :r :s :q :p :o :n :m :l :k :j :i :h :g :f :e :d :c : b : a : ` : _ : ^ :] :\ :[ :Z :Y :X :W  :V  :U  :T  :S  :R  :Q  :P  :O  :N  :M  :L  :K  :J  :I  :H  :G  :F  :E  : D  : C  : B  : @  : A  :?  :>  :=  :<  :;  ::  :9  :8 0  0  0  0  0  0  0  0  0  0 0 0 0 0 0  0  0  0  0  0  0  0 0   0 0! 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0  0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0  0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0  0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0   0 ~  0 }  0 | & & & & & & & & & & & & & & & & &  & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &  & &  & ~ & } & | & { & z & y & x & w & v & u & t & s & r & q & p & o & n & m & l & k & j & i & h & g & f & e & d & c & b  & a & ` & _ & ^ & ] & \ & [ & Z & Y & X & W & V & U & T & S & R & Q & P & O & N & M & L & K & J & I & H & G & F & E  & D & C & B & A & @ & ? & > & = & < & ; & : & 9 & 8 & 7 & 6 & 5 & 4 & 3 & 2 & 1 & 0  & /  & .  & -  & ,  & +  & *  & )  & (  & '  & &  & %  & $  & #  & "  & !  &  &   &   &   &   &   &   &   &   &   R  Q  P  O  N  M  L  K  J  I  H  G  F   E  D  C  B  A  @  ?  >  =  <  ;  :  9  8  7  6  5  4  2  3  1   0  !/  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                                                                                                                                                                                                                            ~ } |  { z y x w  v  u  t  s  r q p o n m l k  j  i  h  g  f  e  d  c  b  a  `  _   ^   ]   \   [   Z  Y  X  W  V  U  T  S  R                               : 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !       ~ } | { z y x w v u t s r q  p  o  n  m  l k j i h g f e  d (c 'b &a %` $_ #^ "] !\  [ Z Y X W V U T S R Q P O N M L K J I  H  G  F  E  D C B A @ ? > =  <  ;  :  9  8  7  6  5  4  3  2  1  0   /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                     "  !                                                             !                                                                                                                          ( ' & % $ # " !                               ~  } | { z y x w v  u  t  s  q  r p o n m l k j  i  g  h  f  e  d c b a ` _ ^ ]  \ [ Z Y X W V U T  S  R  Q  P  O N M L K J I H  G F E D C B A @ ? > =  <  ;  :  9  8 7 6 5 4 3 2 1  0 / . -  ,  +  *  )  ( ' & % $ # " !                                                                                                                       , + * ) ( ' & % $ # " !                                            x}qeYMA5)~~~~~~~~~~~~v~j~^~R~F~:~.~"~~ }}}}}}}}}}}}{}o}c}W}K}?}3}'}}}||||||||||||t|i|]|Q|E|9|-|!|| {{{{{{{{{{{{z{n{b{V{J{>{2{&{{{zzzzzzzzzzzzszgz[zOzCz8z,z zzyyyyyyyyyyyyxyly`yTyHy=y1y%yy yxxxxx  N  M  L  K  J  I  H  G  F  E   D  C  B  A  @  ?  >  =  <  ;  :  9  8  7  6  5  4  3  2  1  0   /  .  -  ,  +  * ) ( ' & % $ #  " !