SQLite format 3@ yy- ~Y=~~Yi%!indexverses_indexversesCREATE UNIQUE INDEX verses_index on "verses" (book_number, chapter, verse)wItableversesversesCREATE TABLE "verses" ("book_number" NUMERIC, "chapter" NUMERIC, "verse" NUMERIC, "text" TEXT)atablebooksbooksCREATE TABLE "books" ("book_color" NUMERIC, "book_number" NUMERIC, "short_name" NUMERIC, "long_name" TEXT)=_tableinfoinfoCREATE TABLE info (name TEXT, value TEXT) ;j;-'Gdetailed_infoBible Society of Rwanda, 2001'right_to_leftfalse)strong_numbersfalse/russian_numberingfalse languagerw)chapter_stringChapter!#3descriptionBibiliya Yera, 2001 Bz}gQ:# ~~~~~~m~V~@~)~}}}}}}}t}^}F}/}|||||||{|g|S|?|+|{{{{{{{x{`{H{0{{zzzzzzvz_zHz1zB#ff7c80IbyIbyahA#ffff00YudYuda@#ffff003Yh3 Yh?#ffff00v2Yh2 Yh>#ffff00l1Yh1 Yh=#ffff00b2Pe2 Pet<#ffff00X1Pe1 Pet;#ffff00NYakYak:#ffff00DHebHeb9#ffff00:FilFilem8#ffff000TitTito7#ffff00&2Ti2 Tim6#ffff001Ti1 Tim5#ffff002Te2 Tes4#ffff001Te1 Tes3#00ff00KolKol2#00ff00FilFil1#00ff00EfEf0#00ff00GalGal/#00ff002Ko2 Kor.#00ff001Ko1 Kor-#00ff00RomRom,#00ffffIntIntu+#ff6600YhYh*#ff6600LkLk)#ff6600MkMk(#ff6600MtMt'#ffff99MalMal&#ffff99ZakZak%#ffff99HagHag$#ffff99SofSof##ffff99HabHab"#ffff99NahNah!#ffff99MikMika #ffff99YonYonasi#ffff99|ObaObad#ffff99rAmoAmosi#ffff99hYowYow#ffff99^HozHoz#ff9fb4TDanDan#ff9fb4JEzeEzek#ff9fb46AmaAmag#ff9fb4,YerYer#ff9fb4"EzaEzayi#66ff99IndInd#66ff99MubMubw#66ff99ImiImig#66ff99ZabZab#66ff99YobYobu#ffcc99EstEst#ffcc99NehNeh#ffcc99EziEzira#ffcc9902:00:002 Amateka #ffcc9901:00:001 Amateka #ffcc99x2Ba2 Bami #ffcc99n1Ba1 Bami #ffcc99d2Sa2 Sam #ffcc99Z1Sa1 Sam#ffcc99PRutRuti#ffcc99FAbaAbac#ffcc99-=O&p%$B#o"!@ h Edx 9*I_f~*Jf   3 < 8% EtdTE  q'  g <^ TU ,LV C# <:  0 x' Z 2 # jE ~~[}}}C||y{zzz'yyZyxxww vvruut^ssrZqq'pptp onnnmlllKkkk%jjDii^h_ggbgfrfeddd ccRbnaaMa``.__-^]]] \N[[Q[ZYYsXX'WWvWVVJUUOTTZSSwS$RQQwQPPUPOO:NgMMSLLvLKK8JJJ/IIIHHHGGeFFF)EE\E DDBCCCBBTAAO@@@\??M>==<<<-;;;:::79|88776E5554\3322211>005//^.x.--+,,g,+~+**Q*)r)((3''W' &&%%6$$5###u""r!! -T0$f96 J0WSOI|AL Yc h o  T d   y 6;jaZq^jmU Amaze kubyara Arupakisadi, Shemu arongera amara imyaka magana atanu, ayibyaramo abahungu n'abakobwa.{ Uru ni rwo rubyaro rwa Shemu. Shemu yamaze imyaka ijana avutse, abyara Arupakisadi mu mwaka wa kabiri wa mwuzureushize.=u Ni cyo cyatumye witwa Babeli, kuko ari yo Uwiteka yahinduriyeururimirw'abo mu isi bose, rukavamo nyinshi zinyuranye, kandi ari yo yabakuriyeyo, akabatataniriza gukwira mu isi yose.O Uwiteka abatataniriza gukwira mu isi yose, barorera kubakawa mudugudu.Z/ Reka tumanuke tuhahindurireururimirwabo, rubemonyinshi zinyuranye, be kumvana.” Uwiteka aravuga ati “Dore aba niubwoko bumwe n'ururimirumwe, ibyo ni byo babanje gukoranone ntakizabananira gukorabagishatse.R Uwiteka amanurwa no kurebaumudugudun'inzu ndende, abana b'abantu bubatse..W Baravuga bati “Mureketwiyubakireumudugudun'inzu y'amatafari ndende, izagere ku ijuru, kugirango twibonere izina rimenyekana, twe gutatanira gukwira mu isi yose.”"? Barabwirana bati “Mureketubumbe amatafari, tuyotse cyane.”Kandi bagiraga amatafari mu cyimbo cy'amabuye, bakayafatanisha ibumba mu cyimbo cy'ibyondo.` ; Bagenda berekeye iburasirazuba, babona ikibaya kiri mu gihugu cy'i Shinari, barahatura.7  m Isi yose yari ifiteururimirumwe n'amagambo amwe. ! Iyo ni yo miryango ya bene Nowa nk'uko yabyaranye mu mahanga yabo, muri bo ni ho amahanga yose yagabanirijwe mu isi hanyuma ya wa mwuzure.~ w Abo ni bo buzukuruzaba Shemu, nk'uko imiryango yabo iri, nk'uko indimi zabo ziri, mu bihugu byabo no mu mahanga yabo.w i Urugabano rw'igihugu cyabo rwaheraga i Mesha, rukagenda rwerekeje i Sefaru, rukageza ku musoziw'iburasirazuba.@} na Ofiri na Havila na Yobabu. Abo bose ni bene Yokitani.'K na Obalu na Abimayeli na Sheba,'K na Hadoramu na Uzali na Dikila,H Yokitani yabyaye Alumodadi na Shelefu, na Hasarumaveti na Yera, Eberi yabyaye abahungu babiri: umwe yitwa Pelegi kuko mu gihe cye arimo isi yagabanirijwemo, kandi murumunawe yitwa Yokitani.7k Arupakisadi yabyaye Shela, Shela yabyaye Eberi.:q Abana ba Aramu ni Usi na Huli, na Geteri na Mashi.H Bene Shemu ni Elamu na Ashuri, na Arupakisadi na Ludi na Aramu.[1 Na Shemu, mukuruwa Yafeti, sekuruzaw'urubyaro rwa Eberi rwose, na we abyara abana. Abo ni bo buzukuruzaba Hamu, nk'uko imiryango yabo iri, nk'uko indimi zabo ziri, nk'uko ibihugu byabo biri, nk'uko amahanga yabo ari.6~g Urugabano rw'Abanyakanāni rwaheraga i Sidoni, rukagenda rwerekeje i Gerari rukageza i Gaza, rukagenda rwerekeje i Sodomu n'i Gomora, na Adima n'i Seboyimu rukageza i Lesha.^}7 n'Abanyaruvadin'Abasemari n'Abahamati, ubwa nyuma imiryango y'Abanyakanāni irakwira.&|I n'Abahivi n'Abaruki n'Abasini,5{g Yabyaye n'Abayebusi n'Abamori n'Abagirugashi,1z_ Kanāni yabyaye imfura ye Sidoni na Heti.ay= n'Abapatirusi n'Abakasiluhi (ni bo bakomotsweho n'Abafilisitiya), yabyaye n'Abakafutori.Ix Misirayimu yabyaye Abaludi n'Abanami, n'Abalehabi n'Abanafutuhi,Rw n'i Reseni iri hagati y'i Nineve n'i Kala (aho ni ho wa muduguduukomeye).Wv) Ava muri icyo gihugu ajya muri Ashuri, yubakai Nineve n'i Rehobotiru n'i Kala,cuA Igihugu yimyemo ubwa mbere ni Babeli na Ereki, na Akadi n'i Kalune mu gihugu cy'i Shinari. t Yariumuhigiw'umunyamaboko imbere y'Uwiteka, ni cyo gituma bavuga bati “Nka Nimurodi, wa muhigiw'umunyamaboko imbere y'Uwiteka.”Hs Kandi Kushi yabyaye Nimurodi, atangira kubaumunyamaboko mu isi.erE Bene Kushi ni Seba na Havila, na Sabuta na Rāma na Sabuteka, bene Rāma ni Sheba na Dedani.=qw Bene Hamu ni Kushi na Misirayimu, na Puti na Kanāni.*pO Abo ni bo bagabiwe ibirwa by'abanyamahanga, nk'uko ibihugu byabo biri,umuntu wese nk'ukoururimirwabo rumeze, nk'uko imiryango yabo iri, nk'uko amahanga yabo ari.Do Bene Yavani ni Elisha na Tarushishi, na Kitimu na Dodanimu.8nm Bene Gomeri ni Ashikenazi na Rifati na Togaruma.^m7 Bene Yafeti ni Gomeri na Magogi, na Madayi na Yavani na Tubali, na Mesheki na Tirasi.il O Uru niurubyaro rwa bene Nowa, ni bo Shemu na Hamu na Yafeti, babyaye abana hanyuma ya wa mwuzure.Sk! Iminsi yose Nowa yaramye ni imyaka maganaurwenda na mirongo itanu, arapfa.Qj Hanyuma ya wa mwuzūre, Nowa amara imyaka magana atatu na mirongo itanu.Yi- Imana yagure Yafeti,
Abe mu mahema ya Shemu,
Kanāni abeumugaragu we.”bh? Kandi ati
“Uwiteka ahimbazwe,
Ni we Mana ya Shemu,
Kanāni abeumugaragu we.[g1 Aravuga ati
“Kanāni avumwe,
Azabeumugaragu w'abagaragu kuri bene se.”>fy Nowa arasinduka, amenya ibyoumuhererezi we yamugiriye..eW Shemu na Yafeti bendaumwambaro bawushyira ku bitugu byabo bombi, bagenza imigongo batwikiraubwambure bwa se, kandi kuko bari bamuteyeimigongo ntibaroraubwambure bwe.Od Hamu se wa Kanāni abona se yambayeubusa, abibwira bene se bari hanze.>cy anywa vino yarwo arasinda, yambariraubusamu ihema rye.5bg Nowa atangira guhingaubutakaateramouruzabibu,]a5 Abo uko ari batatu ni bo Nowa yabyaye, ari bo bakomotsweho n'abakwiriye mu isi yose.X`+ Bene Nowa basohotse mu nkuge ni Shemu na Hamu na Yafeti. Hamu ni se wa Kanāni._ Imana ibwira Nowa iti “Icyo ni cyo kimenyetso cy'isezerano nakomeje riri hagati yanjye n'ibifiteumubiribyose biri mu isi.”^! Umukororombyauzabamu gicu, nanjye nzajya nywurebakugirango nibuke isezerano rihoraho ry'Imana n'ibibaho bifiteumubiribyose biri mu isi.”]- nanjye nzajya nibuka isezerano riri hagati yanjye namwe n'ibibaho bifiteumubiribyose: amazi ntakongere kubaumwuzureurimbura ibifiteumubiribyose.U\% Nuko ubwo nzajya nzana igicu hejuru y'isi,umukororombyauzabonekera muri cyo,f[G Nshyizeumuhetowanjye mu gicu, ni wo mukororombya,uzabaikimenyetso cy'isezerano ryanjye n'isi.Z Imana iravuga iti “Iki ni cyo kimenyetso cy'isezerano nsezeranye namwe n'ibifiteubugingo byose muri kumwe, kugezaibihe byose.Y1 Ndakomeza isezerano ryanjye namwe: ibifiteumubiribyose ntibizongera kurimburwa n'amazi y'umwuzure, kandi ntihazabahoukundiumwuzureurimbura isi.”&XG n'ibifiteubugingo byose muri kumwe, inyoni n'ibisiga n'amatungo, n'inyamaswa zo mu isi zose hamwe namwe, ibisohotse mu nkuge byose, inyamaswa zo mu isi zose.VW' “Ubwanjye nkomeje isezerano ryanjye namwe n'urubyaro rwanyu ruzakurikiraho,*VQ Imana ibwirana Nowa n'abana be itiJU “Namwe mwororoke mugwire, mubyarire cyane mu isi, mugwiremo.”nTW Uvushije amaraso y'umuntu, amaraso ye azavushwan'abantu, kuko Imana yaremyeumuntu afite ishusho yayo.7Si Kandi amaraso yanyu, amaraso y'ubugingo bwanyu, sinzabura kuyahorera. Nzayahorera inyamaswa zose kandiumuntu na we nzamuhoreraubugingo bw'umuntu, nzabuhorera undi muntu wese.NR Ariko ntimukaryane inyama n'ubugingo bwayo, ni bwo maraso yayo. 15.23pQ[ Ibyigenza byose bifiteubugingo bizaba ibyokurya byanyu, mbibahaye byose nk'uko nabahaye ibimera bibisi.-PU Inyamaswa zo mu isi zose n'inyoni n'ibisiga byo mu kirere byose bizabagiriraubwoba, bizabatinya. Murabihawe byo n'ibyuzuyeku butakabyose, n'amafi yo mu nyanja yose.\O 5 Imana ihaumugisha Nowa n'abana be, irababwira iti “Mwororoke, mugwire, mwuzureisi.wNi Isi ikiriho, ibiba n'isarura, n'imbeho n'ubushyuhe, n'impeshyi n'urugaryi, n'amanywa n'ijoro, ntibizashira.”lMS Uwiteka ahumurirwa n'umubabwe, Uwiteka aribwira ati “Sinzongeraukundi kuvumaubutakaku bw'abantu, kuko gutekereza kw'imitima y'abantu ari kubi,uhereye mu bwana bwabo, kandi sinzongera kwica ibifiteubugingo byose nk'uko nakoze.,LS Nowa yubakira Uwiteka igicaniro, atoranya mu matungo yose no mu nyamaswa zose zitazira no mu nyoni n'ibisiga bitazira, atambira kuri icyo gicaniro ibitambo byoswa.!K= amatungo yose n'inyamaswa zose n'ibikururukabyose, n'inyoni zose n'ibisiga byose, ibyigenza ku isi byose nk'uko amoko yabyo ari, bisohoka muri ya nkuge.=Jw Nowa asohokana n'abana be n'umugorewe n'abakazana be,?Iy Kandiusohokane ibibaho byose muri kumwe, byo mu bifiteumubiribyose, inyoni n'ibisiga n'amatungo n'ibikururukahasi byose, kugirango bibyarire mu isi cyane byororoke bigwire mu isi.”JH “Sohokana mu nkuge n'umugorewawe n'abana bawe n'abakazana bawe.G7 Imana ibwira Nowa itiPF Mu kwezi kwa kabiri, ku munsi wako wa makumyabiri n'irindwi, isi iruma.-EU  Mu mwaka wa magana atandatu n'umwe, mu kwezi kwa mbere, ku munsi wako wa mbere, amazi akama mu isi. Nowa akurahoigipfundikiye ya nkuge, arareba, abonaubutakabwumye.MD  Asiba indi minsi irindwi, yohereza ya numa, ntiyasubirakumugarukaho.C1  igaruka aho ari nimugoroba, ifite ikibabi kibisi cy'umunzenze mu kanwa kayo, icyo yakuye ku giti. Bituma Nowa amenya yuko amazi agabanutse ku isi.GB  Asiba iminsi irindwi, yongera kohereza iyo numa kuva mu nkuge,A/  Maze ntiyabona aho ishinga ikirenge cyayo imugarukahoku nkuge, kuko amazi yari akiri ku isi yose, ayisingirizaukubokoarayenda, ayisubizamu nkuge.K@ Maze yohereza inuma kugirango amenye yuko amazi agabanutse ku isi.I? yohereza igikona, kirajarajara, kugezaaho amazi yakamiye ku isi.S>! Iminsi mirongo ine ishize, Nowa akingura idirishya ryo mu nkuge yabājije,= Amazi agabanukaubudasiba ageza ku kwezi kwa cumi, mu kwezi kwa cumi ku munsi wako wa mbere, impinga z'imisozi ziraboneka.i<M Mu kwezi kwa karindwi, ku munsi wako wa cumi n'irindwi, ya nkuge ihagarara ku misozi ya Ararati.l;S Amazi asubirayo, ava ku butakaubudasiba, ya minsi ijana na mirongo itanu ishize, amazi aragabanuka.a:= Amasōko y'ikuzimuaraziba, imigomero yo mu ijuru iragomerwa, imvura iva mu ijuru iricwa. 9  Imana yibuka Nowa n'ibifiteubugingo byose n'amatungo yose byari kumwe na we mu nkuge, Imana izanaumuyagaku isi amazi atangira gukama.K8 Amazi amara iminsi ijana na mirongo itanu agikwiriye cyane mu isi.U7% Ibifiteubugingo byose biri ku butakabirarimbuka,uhereye ku bantu n'amatungo, n'ibikururukan'inyoni n'ibisiga byo mu kirere, bitsembwa mu isi. Nowa wenyine arokokana n'ibyo yari kumwe na byo muri ya nkuge.Q6 Ibifiteumwuka w'ubugingo mu mazuru byose, ibiri ku butakabyose, birapfa.5 Ibifiteumubiribyose byigenza ku isi birapfa,uhereye ku nyoni n'ibisiga, n'amatungo n'inyamaswa, n'ibikururukahasi byose n'abantu bose.S4! Amazi agera mu kirere hejuru nka mikono cumi n'itanu, imisozi irarengerwa.g3I Amazi arushaho gukwira cyane mu isi, imisozi miremire yose yo munsi y'ijuru ryose irarengerwa.W2) Amazi arakwira cyane arushaho kugwira cyane mu isi, ya nkuge ireremba ku mazi.h1K Umwuzureumaramu isi iminsi mirongo ine, amazi aragwira aterura ya nkuge, ishyirwa hejuru y'isi.v0g Ibyinjiye byari ikigabo n'ikigore byo mu bifiteumubiribyose, uko Imana yamutegetse. Uwiteka amukingiraniramo.f/G Birinjira bisanga Nowa mu nkuge, bibiri bibiri mu bifiteumubiribyose birimoumwuka w'ubugingo.b.? Binjiranamo n'inyamaswa zose nk'uko amoko yazo ari, n'amatungo yose nk'uko amoko yayo ari, n'ibikururukahasi byose nk'uko amoko yabyo ari, n'ibisiga byose nk'uko amoko yabyo ari, n'inyoni zose n'ibifite amababa byose.-  Kuri uwo munsi Nowa yinjirana muri ya nkuge na Shemu na Hamu na Yafeti abana be, n'umugorewe, n'abakazana be, uko ari batatu.J,  Imvura imara iminsi mirongo ine igwa mu isi, ku manywa na nijoro.8+k  Mu mwaka wa magana atandatu w'ubukurubwa Nowa, mu kwezi kwa kabiri, ku munsi wako wa cumi n'irindwi, amasōko y'ikuzimuyose arazibuka, imigomero yo mu ijuru yose iragomororwa.J*  Maze iyo minsi irindwi ishize, amazi y'umwuzūre asandara mu isi.a)=  bibiri bibiri birinjira bisanga Nowa mu nkuge, ikigabo n'ikigore, uko Imana yamutegetse.n(W Mu matungo, no mu nyamaswa zitazira, no mu zizira, no mu nyoni n'ibisiga, no mu bikururukahasi byose,m'U Nowa yinjirana muri iyo nkuge n'abana be n'umugorewe n'abakazana be, ngo aticwa n'amazi y'umwuzūre.\&3 Ubwoumwuzūre w'amazi wabaga ku isi, Nowa yari amaze imyaka magana atandatu avutse.4%e Nowa akora byose, uko Uwiteka yabimutegetse.*$O Kuko iminsi irindwi nishira, nzashyanisha imvura mu isi, iminsi mirongo ine ku manywa na nijoro, nkarimbura ibifiteubugingo naremye byose, nkabitsemba mu isi.”# no mu nyoni n'ibisiga byo mu kirere,ujyanemo birindwi birindwi, ibigabo n'ibigore, kugirangourubyaro rwabyo ruzarokoke rube mu isi yose.#"A Mu matungo yose no mu nyamaswa zose zitazira,ujyanemo birindwi birindwi, ibigabo n'ibigore, no mu nyamaswa zizira,ujyanemo ebyiri ebyiri, ingabo n'ingore, !  Uwiteka abwira Nowa ati “Injirana mu nkuge n'abo mu nzu yawe mwese, kuko ari wowe nabonyeukiranuka mu maso yanjye muri iki gihe.J  Nowa agenza atyo, ibyo Imana yamutegetse byose aba ari byo akora.dC Kandiuzijyanire mu biribwa byose,ubyihunikire bizabe ibyo kubatungana n'ibyo muri kumwe.”G Mu nyoni no mu bisiga nk'uko amoko yabyo ari, no mu matungo nk'uko amoko yayo ari, no mu bikururukahasi byose nk'uko amoko yabyo ari, bibiri by'amoko yose bizaze aho uri, kugirangoubirokore. Kandi mu moko yose y'ibibaho bifiteumubiribyose,uzinjize muri iyo nkuge bibiri bibiri, ngoubirokorane nawe, bizaba ikigabo n'ikigore.vg Ariko nzakomeza isezerano ryanjye nawe,uzinjirane muri iyo nkuge n'abana bawe n'umugorewawe n'abakazana bawe.3 Nanjye dore nzazanaumwuzūre w'amazi mu isi,urimbure ibifiteumubiribyose, birimoumwuka w'ubugingo,ubitsembe hasi y'ijuru, ibiri mu isi byose bipfe.=u Kandiuzacemo idirishya, rizaba irya mukonoumwe nuyirangiza hejuru,umuryango w'inkugeuzawushyire mu rubavurwayo. Uzayishyiremo amazu, iyo hasi n'iya kabiri hejuru yayo n'iya gatatu.7i Uyibāze utya:uburebure bw'umurambararo bw'iyo nkuge bube mikono magana atatu,ubugaribwayo bube mikono mirongo itanu,uburebure bw'igihagararo bwayo bube mikono mirongo itatu.nW Nuko rero wibārize inkuge mu giti cyitwa goferu,ugabanyemo ibyumba,uyihomeubushishi imbere n'inyuma.  Imana ibwira Nowa iti “Iherezo ry'abafiteumubiribose rije mu maso yanjye, kuko isi yuzuyeurugomoku bwabo, dore nzabarimburanan'isi.jO  Imana ireba isi, ibona yuko yononekaye, kuko abafiteumubiribose bari bononnye ingeso zabo mu isi.A  Kandi isi yari yononekaye mu maso y'Imana, yuzuyeurugomo.?{  Kandi yabyaye abahungu batatu, Shemu na Hamu na Yafeti.ue  Uru ni rwo rubyaro rwa Nowa. Nowa yariumukiranutsi, yatunganaga rwose mu gihe cye. Nowa yagendanaga n'Imana..Y Ariko Nowa agiriraumugisha ku Uwiteka.A} Uwiteka aravuga ati “Nzarimbura abantu naremye, mbatsembe mu isiuhereye ku muntu n'inyamaswa n'amatungo n'ibikururukan'inyoni n'ibisiga byo mu kirere, kuko nicujijeyuko nabiremye.”O Uwiteka yicuza yuko yaremye abantu mu isi, bimuteraagahinda mu mutima. Kandi Uwiteka abona yuko ingeso z'abantu zari mbi cyane mu isi, kandi ko kwibwira kose imitima yabo itekereza ari kubi gusa iteka ryose.G Muri iyo minsi abantu barebare banini bari mu isi, no mu gihe cyo hanyuma, abana b'Imana bamaze kurongora abakobwa b'abantu babyarana na bo abana, ari bo za ntwari za kera zari ibirangirire.- U Uwiteka aravuga ati “Umwuka wanjye ntazahora aruhanya n'abantu iteka ryose, kuko ari abantu b'umubiri. Nuko rero iminsi yabo izaba imyaka ijana na makumyabiri.”[ 1 abana b'Imana bareba abakobwa b'abantu ari beza, barongoramo abo batoranyije bose.8  o Abantu batangiye kugwira mu isi babyara abakobwa,P   Nowa yamaze imyaka magana atanu avutse, abyara Shemu na Hamu na Yafeti.b ? Iminsi yose Lameki yaramye ni imyaka magana arindwi na mirongo irindwi n'irindwi, arapfa.} Amaze kubyara Nowa, Lameki arongera amara imyaka magana atanu na mirongourwenda n'itanu, ayibyaramo abahungu n'abakobwa.}u Amwita Nowa ati “Uyu azatumaraumubabaro w'umurimowacu n'uw'umuruhow'amaboko yacu, uva mu butakaUwiteka yavumye.”T# Lameki yamaze imyaka ijana na mirongo inani n'ibiri avutse, abyaraumuhungu.cA Iminsi yose Metuselayaramye ni imyaka maganaurwenda na mirongo itandatu n'icyenda, arapfa. Amaze kubyara Lameki, Metuselaarongera amara imyaka magana arindwi na mirongo inani n'ibiri, ayibyaramo abahungu n'abakobwa.U% Metuselayamaze imyaka ijana na mirongo inani n'irindwi avutse abyara Lameki.M Kandi Henoki yagendanaga n'Imana, ntiyaboneka, kuko Imana yamwimuye.W) Iminsi yose Henoki yaramye ni imyaka magana atatu na mirongo itandatu n'itanu.mU Amaze kubyara Metusela, Henoki agendana n'Imana imyaka magana atatu, ayibyaramo abahungu n'abakobwa.N Henoki yamaze imyaka mirongo itandatu n'itanu avutse abyara Metusela.`~; Iminsi yose Yeredi yaramye ni imyaka maganaurwenda na mirongo itandatu n'ibiri, arapfa.i}M Amaze kubyara Henoki, Yeredi arongera amara imyaka magana inani, ayibyaramo abahungu n'abakobwa.U|% Yeredi yamaze imyaka ijana na mirongo itandatu n'ibiri avutse abyara Henoki.b{? Iminsi yose Mahalalēli yaramye ni imyaka magana inani na mirongourwenda n'itanu, arapfa.zy Amaze kubyara Yeredi, Mahalalēli arongera amara imyaka magana inani na mirongo itatu, ayibyaramo abahungu n'abakobwa.Qy Mahalalēli yamaze imyaka mirongo itandatu n'itanu avutse abyara Yeredi.Lx Iminsi yose Kenani yaramye ni imyaka maganaurwenda na cumi, arapfa.}wu  Amaze kubyara Mahalalēli, Kenani arongera amara imyaka magana inani na mirongo ine, ayibyaramo abahungu n'abakobwa.Hv  Kenani yamaze imyaka mirongo irindwi avutse abyara Mahalalēli.Lu  Iminsi yose Enoshi yaramye ni imyaka maganaurwenda n'itanu, arapfa.ytm  amaze kubyara Kenani, Enoshi arongera amara imyaka magana inani na cumi n'itanu, ayibyaramo abahungu n'abakobwa.As  Enoshi yamaze imyaka mirongourwenda avutse abyara Kenani,Rr Iminsi yose Seti yaramye ni imyaka maganaurwenda na cumi n'ibiri, arapfa.qq] Amaze kubyara Enoshi, Seti arongera amara imyaka magana inani n'irindwi, ayibyaramo abahungu n'abakobwa.>py Seti yamaze imyaka ijana n'itanu avutse abyara Enoshi.To# Iminsi yose Adamu yaramye ni imyaka maganaurwenda na mirongo itatu, arapfa.fnG Amaze kubyara Seti, Adamu arongera amara imyaka magana inani, ayibyaramo abahungu n'abakobwa.xmk Kandi Adamu yamaze imyaka ijana na mirongo itatu avutse, abyaraumuhunguufiteishusho ye, usa na we, amwita Seti.Zl/ umugabon'umugoreni ko yabaremye, ibahaumugisha ibita Umuntu, ku munsi baremeweho.uk g Iki ni igitabo cy'urubyaro rwa Adamu. Ku munsi Imana yaremeyemoumuntu, afite ishusho y'Imana ni ko yamuremye,djC Na Seti abyaraumuhungu amwita Enoshi, icyo gihe abantu batangira kwambaza izina ry'Uwiteka.&iG Adamu arongera atwikaumugorewe inda, abyaraumuhungu amwita Seti ati “Ni uko Imana inshumbushijeurundi rubyaro mu cyimbo cya Abeli, kuko Kayini yamwishe.”ihM Niba Kayini azahorerwa karindwi,
NiukuriLameki azahorerwa incuro mirongo irindwi n'indwi.”Pg Lameki abwira abagore be ati
“Ada na Zila nimwumve ijwi ryanjye,
Baka Lameki, nimutegere amatwi amagambo yanjye.
Nisheumugabomuhorakunkomeretsa,
Nisheumusoremuhorakuntera imibyimba.f{ Na Zila abyara Tubalukayini,umucuziw'ikintu cyose gikebeshwa cy'umuringa n'icyuma. Mushiki wa Tubalukayini yitwa Nāma.Oe Murumunawe yitwa Yubalu, aba sekuruzaw'abacuranzi n'abavuza imyironge.Ed Ada abyara Yabalu, aba sekuruzaw'abanyamahema baragira inka.Ic Lameki arongora abagore babiri, umwe yitwa Ada, undi yitwa Zila.pb[ Henoki abyara Iradi, Iradi abyara Mehuyayeli, Mehuyayeli abyara Metushayeli, Metushayeli abyara Lameki.caA Kandi Kayini atwikaumugorewe inda abyara Henoki, yubakaumuduguduawitiriraumwana we Henoki.l`S Nuko Kayini ava mu maso y'Uwiteka atura mu gihugu cy'i Nodi, mu ruhande rw'iburasirazuba rwa Edeni.+_Q Uwiteka abwira Kayini ati “Ni cyo gitumauwicaKayini azabihorerwa karindwi.”Kandi Uwiteka ashyira kuri Kayini ikimenyetso, kugirango hatagiraumubona, akamwica.^ Doreunyirukanye uyu munsi ku butaka, no mu maso hawe nzahahishwa, nzaba igicamuke n'inzererezi mu isi kandiuzambona wese azanyica.”Q]  Kayini abwira Uwiteka ati “Igihanoumpannye kiruta icyo nakwihanganira.f\G  Nuhingaubutaka,uhereye none ntibuzakwereraumwero wabwo,uzabaigicamuke n'inzererezi mu isi.”y[m  Noneho uri ikivumeubutakabwanga, bwasamuye akanwa kabwo kwakira amaraso ya murumunawawe,ukubokokwawe kwavushije.jZO  Aramubazaati “Icyo wakoze icyo ni iki? Ijwi ry'amaraso ya murumunawawe rirantakirira ku butaka.Y  Uwiteka abaza Kayini ati “Abeli murumunawawe ari he?”
Aramusubizaati “Ndabizi se? Ndiumurinzi wa murumunawanjye?”nXW Kayini abibwira Abeli murumunawe. Kandi bari mu gasozi, Kayini ahagurukiraAbeli murumunawe, aramwica.W Nukoraibyiza ntuzemerwa? Ariko nudakora ibyiza, ibyaha byitugatugiraku rugi, kandi ni wowe byifuza arikoukwiriye kubitegeka.”_V9 Uwiteka abaza Kayini ati “Ni iki kikurakaje, kandi ni iki gitumyeugaragazaumubabaro?ZU/ maze ntiyita kuri Kayini n'ituro rye. Kayini ararakara cyane, agaragazaumubabaro.mTU Na Abeli azana ku burizabw'umukumbi we no ku rugimbu rwawo. Uwiteka yita kuri Abeli no ku ituro rye,JS BukeyeKayini azana ituro ku mbuto z'ubutaka, ngo ariture Uwiteka.cRA Arongera abyara Abeli, murumunawa Kayini. Abeli abaumwungeri w'intama, Kayini abaumuhinzi.nQ Y Kandi uwo mugaboatwika Evaumugorewe inda, abyara Kayini aravuga ati “Mpeshejweumuhungu n'Uwiteka.”YP- Nuko yirukanauwo muntu, kandi mu ruhande rw'iyo ngobyi yo muri Edeni rwerekeye iburasirazuba, ishyiraho Abakerubi n'inkota yakaumuriro, izengurukaimpande zose, ngo ibuze inzira ijya kuri cya giti cy'ubugingo.lOS Ni cyo cyatumye Uwiteka Imana imwirukanamuri ya ngobyi muri Edeni, kugirango ahingeubutakayavuyemo.JN Uwiteka Imana iravuga iti “Dore uyu muntu ahindutse nk'imwe yo muri twe ku byo kumenya icyiza n'ikibi, noneho ataramburaukubokoagasoroma no ku giti cy'ubugingo, akarya akarama iteka ryose.”PM Uwiteka Imana iremera Adamu n'umugorewe imyambaro y'impu, irayibambika.OL Uwo mugaboyitaumugorewe Eva, kuko ari we nyina w'abafiteubugingo bose.#KA Gututubikana ko mu maso hawe ni ko kuzaguheshaumutsima,urindeugezaubwouzasubiramu butakakuko ari mo wakuwe: uriumukungugu, mu mukungugu ni mouzasubira.”UJ% buzajya bukumereramo imikeri n'ibitovu, naweuzajya urya imboga zo mu murima.Uwo mugorearayisubizaati “Inzoka yanshukashutse ndazirya.”pD[  Uwo mugaboarayisubizaati “Umugorewampaye ngo tubane, ni we wampaye ku mbuto z'icyo giti, ndazirya.”eCE  Iramubazaiti “Ni nde wakubwiye ko wambayeubusa? Wariye kuri cya giti nakubujijekuryaho?”mBU  Arayisubizaati “Numvise imirindi yawe muri iyi ngobyi, ntinyishwa n'uko nambayeubusa, ndihisha.”GA  Uwiteka Imana ihamagara uwo mugabo, iramubazaiti “Uri he?”-@U Bumva imirindi y'Uwiteka Imana igendagenda muri ya ngobyi mu mafu ya nimunsi, wa mugabon'umugorewe bihisha hagati y'ibiti byo muri iyo ngobyi amaso y'Uwiteka Imana.o?Y Amaso yabo bombi arahweza, bamenya yuko bambayeubusa, badoda ibibabi by'imitini, biremeramo ibicocero.a>= Uwo mugoreabonye yuko icyo giti gifite ibyokurya byiza, kandi ko ari icy'igikundiro, kandi ko ari icyo kwifurizakumenyeshaumuntuubwenge, asoroma ku mbuto zacyo, arazirya, ahaho n'umugabowe wari kumwe na we, arazirya.{=q kuko Imana izi yuko ku munsi mwaziriyeho, amaso yanyu azahweza mugahindurwa nk'Imana, mukamenya icyiza n'ikibi.”9<o Iyo nzoka ibwiraumugore, iti “Gupfa ntimuzapfa,; keretse imbuto z'igiti kiri hagati y'ingobyi ni zo Imana yatubwiye iti ‘Ntimuzazirye, ntimuzazikoreho, mutazapfa.’”[:1 Uwo mugorearayisubizaati “Imbuto z'ibiti byo muri iyi ngobyi twemererwa kuzirya,E9  Inzoka yarushagauburiganya inyamaswa zo mu ishyamba zose, Uwiteka Imana yaremye. Ibaza uwo mugoreiti “Niukurikoko Imana yaravuze iti ‘Ntimuzarye ku giti cyose cyo muri iyi ngobyi’?”Q8 Kandi uwo mugabon'umugorewe bombi bari bambayeubusa, ntibakorwe n'isoni.i7M Ni cyo gitumaumuntu azasiga se na nyina, akabana n'umugorewe akaramata, bombi bakabaumubiriumwe. 6 Aravuga ati
“Uyu ni igufwa ryo mu magufwa yanjye,
Ni akara ko mu mara yanjye,
Azitwa Umugorekuko yakuwe mu Mugabo.”_59 urwo rubavuUwiteka Imana yakuye muri uwo muntu, iruhinduraumugoreimushyīra uwo muntu.g4I Uwiteka Imana isinziriza uwo muntuubuticura arasinzira, imukuramourubavurumwe ihasubizainyama,3 Uwo muntu yita amatungo yose n'inyoni n'ibisiga byo mu kirere n'inyamaswa zo mu ishyamba zose, arikoumufashaumukwiriye yari ataraboneka.|2s Uwiteka Imana irema mu butakaamatungo yose n'inyamaswa zo mu ishyamba zose, n'inyoni n'ibisiga byo mu kirere byose, ibizanira uwo muntu ngo imenye uko abyita, kandi uko uwo muntu yise ikintu cyose gifiteubugingo, aba ari ryo riba izina ryacyo.r1_ Kandi Uwiteka Imana iravuga iti “Si byiza ko uyu muntu aba wenyine, reka muremereumufashaumukwiriye.”p0[ ariko igiti cy'ubwenge bumenyesha icyiza n'ikibi ntuzakiryeho, kukoumunsi wakiriyeho no gupfauzapfa.”m/U Uwiteka Imana iramutegeka iti “Ku giti cyose cyo muri iyo ngobyi ujye urya imbuto zacyo ukoushaka,p.[ Uwiteka Imana ijyana wa muntu, imushyira muri iyo ngobyi yo muri Edeni, ngo ahingire ibirimo, ayirinde._-9 Undi witwa Hidekelu, ni wo uca imbere y'igihugu cyitwa Ashuri. Uwa kane witwa Ufurate.?,{  Undi witwa Gihoni, ari wougoseigihugu cyose cy'i Kushi.+}  kandi izahabu yo muri icyo gihugu ni nziza. Iyo ni ho hariubushishi buva ku giti bwitwa budola, n'amabuye yitwa shohamu.Q*  Umwe witwa Pishoni, ari wougoseigihugu cyose cy'i Havila kirimo izahabu,U)%  Umugeziuturukamuri Edeniunetesha iyo ngobyi, uwo mugeziuvamowigabanyamo ine.6(g  Uwiteka Imana imezamo igiti cyose cy'igikundiro cyera imbuto ziribwa, imeza n'igiti cy'ubugingo hagati muri iyo ngobyi, imezamo n'igiti cy'ubwenge bumenyesha icyiza n'ikibi.g'I Uwiteka Imana ikeba ingobyi muri Edeni mu ruhande rw'iburasirazuba, iyishyiramoumuntu yaremye.&y Uwiteka Imana iremaumuntu mu mukungugu wo hasi, imuhumekera mu mazuruumwuka w'ubugingo,umuntu ahindukaubugingo buzima.8%m ariko igihu cyavaga mu isi kigatosaubutakabwose.H$ Kandi akatsi kose ko mu gasozi kari kataraba ku isi, n'ikimera cyose cyo mu gasozi cyari kitarāruka, kuko Uwiteka Imana yari itaravuba imvura ku isi kandi nta muntu wariho wo guhingaubutaka,j#O Uku ni ko kuremwa kw'ijuru n'isi, ubwo byaremwaga, ku munsi Uwiteka Imana yaremeyemo isi n'ijuru.i"M Imana ihaumugishaumunsi wa karindwi iraweza, kuko ari wo Imana yaruhukiyemo imirimo yakoze yose.r!_ Ku munsi wa karindwi Imana irangiza imirimo yakoze, iruhukaku munsi wa karindwi imirimo yayo yose yakoze.=  y Ijuru n'isi n'ibirimo byinshi byose birangira kuremwa.o [ Imana ireba ibyo yaremye byose, n'uko byari byiza cyane. Buragoroba buracya, uwo niumunsi wa gatandatu.? { Kandi inyamaswa yose yo mu isi, n'inyoni n'ibisiga byo mu kirere, n'ikintu cyose gikururukaku isi gifiteubugingo, mbihaye ibimera bibisi byose ngo bibe ibyokurya byabyo.”Biba bityo.) O Kandi Imana irababwira iti “Dore mbahaye ibimera byose byera imbuto biri mu isi yose, n'igiti cyose gifite imbuto zirimoutubutotwacyo, bizabe ibyokurya byanyu.[ 3 Imana ibahaumugisha, Imana irababwira iti “Mwororoke mugwire, mwuzureisi, mwimenyereze ibiyirimo, mutware amafi yo mu nyanja, n'inyoni n'ibisiga byo mu kirere, n'ibintu byose bifiteubugingo byigenza ku isi.”x m Imana iremaumuntu ngo agire ishusho yayo, afite ishusho y'Imana ni ko yamuremye,umugabon'umugoreni ko yabaremye.8 m Imana iravuga iti “Turemeumuntu agire ishusho yacu ase natwe, batware amafi yo mu nyanja, n'inyoni n'ibisiga byo mu kirere, n'amatungo n'isi yose, n'igikururukahasi cyose.”0 ] Imana irema inyamaswa zo mu isi nk'uko amoko yazo ari, n'amatungo nk'uko amoko yayo ari, n'ibintu byose bikururukahasi nk'uko amoko yabyo ari, Imana ibona ko ari byiza.# C Imana iravuga iti “Isi izane ibifiteubugingo, amatungo n'ibikururuka, nk'uko amoko yabyo ari, n'inyamaswa zo mu isi, nk'uko amoko yazo ari.”Biba bityo.2 c Buragoroba buracya, uwo niumunsi wa gatanu.x m Imana ibihaumugisha, iti “Mwororoke, mugwire, mwuzureamazi yo mu nyanja, inyoni n'ibisiga byororoke mu isi.”P  Imana irema ibifi binini byo mu nyanja, n'ibintu byose byigenza bifiteubugingo, amazi biyuzuramonk'uko amoko yabyo ari. Irema n'inyoni n'ibisiga byose nk'uko amoko yabyo ari, Imana ibona ko ari byiza.   Imana iravuga iti “Amazi yuzuremoibyigenza byinshi cyane bifiteubugingo, kandi inyoni n'ibisiga bigurukemu isanzure ry'ijuru.”0 _ Buragoroba buracya, uwo niumunsi wa kane.` = kandi bitegeke amanywa n'ijoro, bitandukanyeumucyo n'umwijima, Imana ibona ko ari byiza.D  Imana ibishyirira mu isanzure ry'ijuru kugirango bivire isi,z q Imana irema ibiva bibiri binini, ikiva kinini cyo gutegeka amanywa, n'igito cyo gutegeka ijoro, irema n'inyenyeri.O  bibereho kuviramu isanzure ry'ijuru kugirango bivire isi.”Biba bityo. 5 Imana iravuga iti “Mu isanzure ry'ijuru habeho ibiva bitandukanya amanywa n'ijoro, bibereho kuba ibimenyetso no kwerekana ibihe n'iminsi n'imyaka,2  c Buragoroba buracya, uwo niumunsi wa gatatu.*  Q Ubutakabumezaubwatsi, ibimera byose byera imbuto zikwiriye amoko yabyo, n'ibiti byera imbuto zirimoutubutotwabyo, zikwiriye amoko yabyo. Imana ibona ko ari byiza.O   Imana iravuga iti “Ubutakabumezeubwatsi n'ibimera byose byerere imbuto ku butaka, n'ibiti byerere imbuto ku butakazirimoutubutotwabyo, igiti cyose cyere imbuto zikwiriyeubwoko bwacyo.”Biba bityo.a  ? Imana yita ahumutse Ubutaka, iteraniro ry'amazi iryita Inyanja. Imana ibona ko ari byiza.e  G Imana iravuga iti “Amazi yo munsi y'ijuru ateranire hamwe, ahumutse haboneke.”Biba bityo.R ! Imana yita iryo sanzure Ijuru. Buragoroba buracya, uwo niumunsi wa kabiri.d E Imana irema iryo sanzure, igabanya amazi yo munsi y'isanzure n'ayo hejuru yaryo, biba bityo.\ 5 Imana iravuga iti “Habeho isanzure hagati y'amazi, rigabanye amazi n'andi mazi.”a ? Imana yitaumucyo amanywa,umwijima iwita ijoro. Buragoroba buracya, uwo niumunsi wa mbere.K  Imana ibonaumucyo ko ari mwiza, Imana itandukanyaumucyo n'umwijima.8 o Imana iravuga iti “Habehoumucyo”,umucyoubaho.  Isi yari itagira ishusho, yarihoubusabusa,umwijima wari hejuru y'imuhengeri, maze Umwuka w'Imana yagendagendaga hejuru y'amazi./ _ Mbere na mbere Imana yaremye ijuru n'isi. 9~~~=}}} ||N| {{Szzzyy.xxww?vvPuttSsrrr2qqVppp)oo4nn8mmom#ll]lkkjihhhgg ff?eeGddccSbba``0__7^^]Q\\h[[\ZZZ2YY$XWWGVV`UUU%TTSSqS R`QQQEPP8OOOlNNUMM]LLKK5JJkII9HH_GGFFFeFEEEDCCJBBaAA@@ ?u>>y==<<;;|; ::v:9888P77'66*5544133>22u2,100G//V..r--,,,+w**())9(''X&&a&#%% $B##""!! ]z2d7qK 7 R$PG1(y = ; 6 a  n +(glZX%{q Abimeleki aramusubizaati “Sinziuwakoze ibyo, nawe ntiwigeze kubimbwira, kandi sinigeze kubyumva keretse none.”S! Aburahamu azimuza Abimeleki ku by'iriba, abagaragu ba Abimeleki bamunyaze.1_ Aburahamu aramusubizaati “Ndarahira.”*O Nuko rero,undahire Imana yukoutazandiganya cyangwaumwana wanjye cyangwaumwuzukuruwanjye, ahubwo ineza nakugiriye kouzayinyitura, jyewe n'igihugu wasuhukiyemo.”} Muri iyo minsi, Abimeleki na Fikoliumutware w'ingabo ze babwira Aburahamu bati “Imana iri kumwe nawe mu byoukorabyose.D Aba mu butayubw'i Parani, nyina amusabira Umunyegiputakazi.N Nuko Imana ibana n'uwo muhungu arakura, atura mu butayu, abaumurashi.gI Imana imuhumuraamaso, abona iriba, aragenda avoma amazi yuzuyeya mvumba, ayaramizaumuhungu we.W) Haguruka, byutsaumuhunguumufatemu maboko, kuko nzamuhinduraubwoko bukomeye.”4c Imana yumva ijwi ry'uwo muhungu, marayika w'Imana ari mu ijuru, ahamagara Hagari aramubazaati “Ubaye ute, Hagari? Witinya kuko Imana yumviye ijwi ry'uwo muhungu aho ari.+Q Aragenda yicara amwerekeye, amuhayeintera nk'ahoumuntu yarasaumwambi, kuko yibwiraga ati “Ne kurebaumwana wanjye apfa.”Yicara amwerekeye atera hejuru ararira.I Ya mvumba ishiramo amazi, arambikaumwana munsi y'igihuru cy'aho.=u Aburahamu azinduka kare kare, yendaumutsima n'imvumba y'uruhuirimo amazi, abiha Hagari abishyira ku rutugurwe, amuha n'uwo mwana aramusenda, avayo azerera mu butayubw'i Bērisheba.V'  Kandiumuhungu w'uwo muja na we nzamuhinduraubwoko, kuko ariurubyaro rwawe.”&G  Imana ibwira Aburahamu iti “We kugirira uwo muhungu agahinda n'umujawawe, ibyo Sara akubwira byoseumwumvire, kuko kuri Isaka ari hourubyaro ruzakwitirirwa.@ }  Ibyo by'uwo muhungu we bitera Aburahamu agahinda kenshi.   Ni cyo cyatumye abwira Aburahamu ati “Senda uyu muja n'umuhungu we, kukoumuhungu w'uyu muja atazaraganwa n'umuhungu wanjye Isaka.”] 5  Sara abonaumuhungu wa Hagari Umunyegiputakazi, uwo yabyaranye na Aburahamu, abaseka.i M Umwana arakura aracuka, ku munsi Isaka yacukiyeho Aburahamu ararika abantu benshi arabagaburira.f G Ati “Ni nde uba warabwiye Aburahamu yuko Sara azonsa abana? Ko mubyariyeumuhungu ashaje.”V' Sara aravuga ati “Imana iranshekeje, abazabyumva bose bazasekana nanjye.”K Aburahamu yabyaye uwo muhungu we Isaka, amaze imyaka ijana avutse.[1 Aburahamu akeba Isakaumuhungu we amaze iminsi munaniavutse, uko Imana yamutegetse.F Aburahamu yitaumuhungu yabyaye Isaka, uwo yabyaranye na Sara.]5 Sara asama inda ya Aburahamu ashaje, babyaranaumuhungu igihe Imana yamubwiye kigeze.V ) Uwiteka agenderera Sara nk'uko yavuze, Uwiteka agirira Sara ibyo yasezeranije.jO Kuko Uwiteka yari yazibye inda z'abo mu rugo rwa Abimeleki bose, abahora Saraumugorewa Aburahamu.R Aburahamu asaba Imana, ikiza Abimeleki n'umugorewe n'abaja be, barabyara.*O Abwira na Sara ati “Dore mpaye musazawawe ibice by'ifeza igihumbi, ni byo bizaba ibyo gukinga mu maso y'abo muri kumwe bose, ngukuyehoumugayoimbere ya bose.”_9 Abimeleki aramubwira ati “Igihugu cyanjye kiri imbere yawe,utureahouzashaka hose.”g~I Abimeleki azana intama n'inka n'abagaragu n'abaja, abiha Aburahamu, amusubizana Saraumugorewe.+}Q  Kandi ubwo Imana yankuragamu nzu ya data ikanzerereza, naramubwiye nti ‘Iyo ni yo nezauzajyaungirira, aho tuzajya tugerahose ujyeuvugayuko ndi musazawawe.’”_|9  Erega ni mushiki wanjye, ni mwene data, ariko si mwene mama, kandi koko naramurongoye.#{A  Aburahamu aramusubizaati “Ni uko nibwiraga ntashidikanya yuko aha hantu nta kubahaImana guhari, kandi nanjye nari nzi ko bazanyica bamporaumugorewanjye.Vz'  Abimeleki arongera abaza Aburahamu ati “Wabonye iki cyagukoresheje ibyo?”9ym  Maze Abimeleki ahamagaza Aburahamu aramubazaati “Watugizeibiki? Nagucumuyehoiki, cyatumyeunshyiraho jyewe n'ubwami bwanjye icyaha gikomeye? Wankoreye ibidakwiriye gukorwa.”nxW Abimeleki azinduka kare kare, ahamagaza abagaragu be bose, abatekerereza ibyo byose, baratinya cyane.w# Noneho subizauwo mugaboumugorewe, kuko ariumuhanuzi, azagusabiraukarama. Ariko nutamumusubiza,umenye yukoutazabura gupfana n'abawe bose.”%vE Imana imusubiriza mu nzozi iti “Koko nzi yukoukozeibyoufiteumutimaukiranutse, kandi nanjye nakubujijekuncumuraho, ni cyo cyatumye ntagukundira kumukoraho.7ui Ubwe si we wavuze ati ‘Ni mushiki wanjye’? N'umugorena we ubwe ntiyavuze ati ‘Ni musazawanjye’? Icyo nkoze icyo, ngikoze mfiteumutimaukiranutse n'amaboko atanduye.”ftG Ariko Abimeleki yari ataramwegera, arayibaza ati “Mwami, wakwica ishyanga nubwo rikiranuka? s Maze Imana ibonekerera Abimeleki mu nzozi nijoro, iramubwira iti “Umeze nk'intumbi ku bwa wa mugorewenze, kuko afiteumugabo.”vrg Aburahamu avuga Saraumugorewe ati “Ni mushiki wanjye”, Abimelekiumwami w'i Gerari atumiraSara aramujyana.hq M Aburahamu avayo agenda yerekeje i Negebu, atura hagati y'i Kadeshi n'i Shuri, asuhukirai Gerari.]p5 &Umuto na we abyaraumuhungu amwita Benami, ari we sekuruzaw'Abamoni na bugingo n'ubu.`o; %Uw'imfura abyaraumuhungu amwita Mowabu. Uwo ni we sekuruzaw'Abamowabu na bugingo n'ubu.Baramusubizabati “Oya, turarara mu nzira bucye.” K = Ba bamarayika bombi bagera i Sodomu nimugoroba, Loti yari yicaye mu marembo y'i Sodomu. Loti ababonye arahagurukango abasanganire, yikubitahasi yubamye.NJ !Uwiteka arigendera, amaze kuvuganana Aburahamu, Aburahamu asubiraiwe.I/  Aramubwira ati “Umwami ye kurakara, reka mvuge rimwe gusa. Ahari hazabonekamo icumi.”
Aramusubizaati “Sinzawurimbura ku bw'abo cumi.”#HA Aramubwira ati “Dore mpangaye kuvuganan'umwami wanjye. Ahari hazabonekamo makumyabiri.”
Aramusubizaati “Sinzawurimbura ku bw'abo makumyabiri.”$GC Aramubwira ati “Umwami ye kurakara, nanjye ndavuga. Ahari hazabonekamo mirongo itatu.”
Aramusubizaati “Sinzawurimbura nimbonayo mirongo itatu.”F Arongera aramubwira ati “Ahari hazabonekamo mirongo ine.”
Aramusubizaati “Sinzawurimbura ku bw'abo mirongo ine.”6Eg Ahari ku bakiranutsi mirongo itanu hazaburahobatanu,uzarimburaumuduguduwose, kuko habuzehobatanu?”
Aramusubizaati “Sinzawurimbura nimbonayo mirongo ine na batanu.”oDY Aburahamu arongera aramubwira ati “Mpangaye kuvuganan'umwami wanjye, nubwo ndiumukungugu n'ivu gusa.C Uwiteka aramusubizaati “Nimbona i Sodomu abakiranutsi mirongo itanu bari muri uwo mudugudu, nzahababarira hose ku bwabo.”8Bk Ntibikaguturukehokugirautyo, kurimburanaabakiranutsi n'abanyabyaha, abakiranutsi bagahwana n'abanyabyaha kirakazira! Umucamanza w'abari mu isi bose ntiyakora ibyo kutabera.” A Ahari muri uwo muduguduharimo abakiranutsi mirongo itanu. Waharimbura seukanga kuhareka ku bw'abakiranutsi mirongo itanu bahari?T@# Aburahamu aramwegera aramubazaati “Warimburanaabakiranutsi n'abanyabyaha?l?S Abo bagabo barahindukira, bava aho bagenda berekeje i Sodomu, Aburahamu agihagaze imbere y'Uwiteka.>y ndamanuka ndebe ko bakora ibihwanye rwose no gutakakw'abaharega kwangezeho, kandi niba atari ko bimeze, ndabimenya.”t=c Uwiteka aravuga ati “Ubwo gutakakw'abarega i Sodomu n'i Gomora ari kwinshi, ibyaha byaho bigakabya cyane,c<A Kuko icyatumye mumenya, ariukugirango ategeke abana be n'abo mu rugo rwe bazakurikiraho, gukomeza mu nzira y'Uwiteka, bakora ibyo gukiranuka baca imanza zitabera, kugirango Uwiteka azanire Aburahamu ibyo yamuvuzeho.”; Kuko Aburahamu atazabura guhindukaubwoko bukomeye bw'ubunyamaboko, kandi amahanga yose yo mu isi azaherwaumugisha muri we.F: Uwiteka aribaza ati “Aburahamu namuhisha icyo ngiye gukora?\93 Abo bagabo barahagurukabaragenda, berekeza amaso i Sodomu, Aburahamu arabaherekeza.g8I Maze Sara arahakana ati “Sinsetse”, kuko yatinyaga.
Aramusubizaati “Oya,urasetse.”~7w Hari ikinanira Uwiteka se? Mu gihe cyashyizweho, iki gihe cy'umwaka nikigaruka nzakugarukaho, Sara abyareumuhungu.”o6Y  Uwiteka abaza Aburahamu ati “Ni iki gishekeje Sara, akibaza ati ‘Niukurikoko nzabyara, nkecuye?’m5U  Sara asekera mu mutimaati “Ko maze gukecura, nzanezerwa ntyo kandiumutware wanjye akaba ashaje?”n4W  Aburahamu na Sara bari bashaje, bageze mu za bukuru, kandi Sara ntiyari akijya mu mihango y'abakobwa.53e  Undi aramubwira ati “Iki gihe cy'umwaka nikigaruka, sinzabura kugaruka aho uri, Saraumugorewawe abyareumuhungu.”
Sara abyumva ari mu muryango w'ihema uri inyuma ye.\23  Baramubazabati “Saraumugorewawe ari he?”
Arabasubizaati “Ari mu ihema.”1 Yenda amavuta n'amata n'inyama z'icyo kimasa yatetse abishyira imbere yabo, abahagarara iruhande munsi ya cya giti bararya.r0_ Aburahamu arirukanka ajya mu bushyo, azana ikimasa cyoroshye cyiza agihaumusongozi we, arihuta aragiteka./ Aburahamu arihuta yinjira mu ihema, asanga Sara aramubwira ati “Tunganya vuba indengo n'umucagate by'amafu meza,uvugemoimitsima.”.! kandi nanjye mbazanire utwo kurya mwice isari, mubonekugenda ubwo muje ku mugaragu wanyu.”
Baramusubizabati “Ubigenze ukouvuze.”A- ahubwo bazaneutuzimwoge ibirenge muruhukiremunsi y'igiti,e,E aravuga ati “Databuja, niba nkugiriyehoumugisha, ndakwinginze we kunyura ku mugaragu wawe,+ yuburaamaso abona abagabo batatu bahagaze imbere ye, ababonye ava mu muryango w'ihema arirukanka arabasanganira, yikubitahasi*  Uwiteka abonekera Aburahamu kuri bya biti byitwa imyeloni bya Mamure. Yari yicaye mu muryango w'ihema rye ku manywa y'ihangu,d)C N'abagabo bose bo mu rugo rwe, abaruvukiyemo n'abo yaguze n'abanyamahanga, bakebanwa na we.C( Ku munsi umwe Aburahamu akebanwa n'umuhungu we Ishimayeli.N' Ishimayeliumuhungu we yari amaze imyaka cumi n'itatu, ubwo yakebwaga.l&S Aburahamu yari amaze imyaka mirongourwenda n'icyenda avutse, ubwo yakebwagaumunwa w'icyo yambariye.;%q Aburahamu ajyana Ishimayeliumuhungu we, n'abandi bose bavukiyemu rugo rwe, n'abo yaguze ifeza ze,umugabowese w'abo mu rugo rwe, abakeba kuri uwo munsi uko Imana yari yamutegetse.G$ Imana irorera kuvuganana we, irazamuka, iva aho Aburahamu ari.# Ariko isezerano ryanjye nzarikomeza na Isaka, uwouzabyarana na Sara mu gihe nk'iki cy'umwakautaha, kuko ari icyo nashyizeho.” "; Kandi ibya Ishimayeli ndakumviye: dore muhayeumugisha, nzamwororotsa mugwize cyane, azabyara abatware cumi na babiri kandi nzamuhinduraubwoko bukomeye.@!{ Imana iramusubizaiti “Ahubwo Saraumugorewawe ni weuzabyarahoumuhungu,uzamwite Isaka. Nanjye nzakomeza isezerano ryanjye na we, ngo ribereurubyaro ruzakurikiraho isezerano ridashira.V ' Aburahamu abwira Imana ati “Icyampa Ishimayeli akabaho, ari imbere yawe!”9 Maze Aburahamu arubama, araseka aribaza ati “Mbeseumwana azabyarwa n'umazeimyaka ijana avutse? Kandi na Saraumazeimyaka mirongourwenda, azabyara?”'I Nanjye nzamuhaumugisha kandi nzaguhaumwana w'umuhungu kuri we. Nzamuhaumugisha koko kandi azaba nyirakuruzaw'amahanga, abami b'amahanga bazakomoka kuri we.”r_ Imana yongera kubwira Aburahamu iti “Sarayiumugorewawe ntukamwiteukundi Sarayi, ahubwo ujyeumwita Sara.mU Kandiumugaboutakebweumunwa w'icyo yambariye azakurwa mu bwoko bwe, azaba yishe isezerano ryanjye.”   uvukiramu rugo rwawe n'uwaguzwe igiciro bakwiriye gukebwa, kandi isezerano ryanjye rizaba ku mibiri yanyu, ribe isezerano rihoraho.H  Umuhungu wese muri mweuzabaamaze iminsi munaniavutse azakebwa, bigeze ibihe by'ingoma zanyu zose. Uzaba avukiyemu rugo rwawe, cyangwautariuwo mu rubyaro rwawe waguzwe n'ifeza n'abanyamahanga,Z/  Muzakebwaumunwa w'ibyo mwambariye, kizaba ikimenyetso cy'isezerano ryanjye namwe.  Iri ni ryo sezerano ryanjye muzakomeza, riri hagati yanjye namwe n'urubyaro rwawe ruzakurikiraho,umugabowese muri mwe azakebwa.  Imana yongera kubwira Aburahamu iti “Naweuzakomeze isezerano ryanjye, wowe n'urubyaro rwawe ruzakurikiraho kugezaibihe byabo byose.$C Kandi wowe n'urubyaro rwawe ruzakurikiraho, nzabaha igihugu cy'ubusuhukebwawe, igihugu cy'i Kanāni cyose kuba gakondo y'iteka, nanjye nzaba Imana yabo.”=u “Kandi nzakomeza isezerano ryanjye nawe n'urubyaro rwawe ruzakurikiraho, rigeze ibihe byose, ribe isezerano rihoraho, kugirango nkubereImana wowe n'urubyaro rwawe ruzakurikiraho.X+ Kandi nzakororotsa cyane, nzatuma amahanga agukomokaho, n'abami bazagukomokaho.dC Kandi ntuzitwaukundi Aburamu, ahubwo wiswe Aburahamu kuko nkugizesekuruzaw'amahanga menshi.[1 “Dore isezerano ryanjyeubwanjye ndariguhaye, naweuzabasekuruzaw'amahanga menshi.,U Aburamuarubama, Imana iramubwira itiH Nanjye ndasezerana isezerano ryanjye nawe, nzakugwiza cyane.”/ [ Aburamuamaze imyaka mirongourwenda n'icyenda avutse, Uwiteka aramubonekera aramubwira ati “Ni jye Mana Ishoborabyose, ujyeugendera imbere yanjye kandiutungane rwose.iM Aburamuyari amaze imyaka mirongo inani n'itandatu avutse, ubwo yabyaranaga na Hagari Ishimayeli.^ 7 Aburamuabyarana na Hagariumuhungu. Aburamuyitaumuhungu we Hagari yabyaye, Ishimayeli.b ? Ni cyo cyatumye rya riba ryitwa Iriba rya Lahayiroyi, riri hagati y'i Kadeshi n'i Beredi.r _  Ahimba Uwiteka wavuganye na we izina ati “Uri Imana ireba.”Ati “Mbese Indeba nayiboneye na hano?” 1  Hagati y'abantu azamera nk'imparage, azagira undi muntu weseumubisha we, n'abandi bose bazamugiraumubisha wabo, azatura imbere ya bene se bose.”   Marayika w'Uwiteka arongera aramubwira ati “Dore,uratwiteuzabyaraumuhungu,uzamwite Ishimayeli, kuko Uwiteka yumvise kubabazwa kwawe.eE  Marayika w'Uwiteka arongera aramubwira ati “Nzagwiza cyaneurubyaro rwawe, rwe kubarika.”_9  Marayika w'Uwiteka aramubwira ati “Subirayo kwa nyokobuja, wemere ibyo akugirira.”mU Aramubazaati “Hagari muja wa Sarayi,uravaheukajya he?”Aramusubizaati “Mpunze mabuja Sarayi.”^7 Marayika w'Uwiteka amubonekera mu butayu, ari hafi y'isōko yo mu nzira ijya i Shuri.} AburamuasubizaSarayi ati “Doreumujawawe mwitegekere,umugireukoushatse kose.”Sarayi amugirira nabi, na we aramuhunga.N Sarayi abwira Aburamuati “Guhemurwa kwanjye kube kuri wowe, ko nashyizeumujawanjye mu gituza cyawe, maze abonye yuko asamye inda biramunsuzuguza. Uwiteka abe ari weuduciraurubanza wowe nanjye.”V' Aryamana na Hagari asama inda, abonye yuko asamye inda bimusuzuguzanyirabuja.1 Nuko Aburamuamaze imyaka cumi atuye mu gihugu cy'i Kanāni, Sarayiumugorewe, ajyana Hagari Umunyegiputakaziumujawe, amushyingira Aburamuumugabowe.&G Sarayi abwira Aburamuati “Dore Uwiteka yanyimyeurubyaro. Ndakwinginze giraumujawanjye inshoreke, ahari nazaboneraurubyaro kuri we.”Aburamuyumvira Sarayi.j Q Sarayiumugorewa Aburamuntibari babyaranye, kandi yari afiteumujaw'Umunyegiputakazi witwaga Hagari.R~ n'icy'Abamori n'icy'Abanyakanāni, n'icy'Abagirugashi n'icy'Abayebusi.”4}e n'icy'Abaheti n'icy'Abaferizi n'icy'Abarafa,=|w igihugu cy'Abakeni n'icy'Abakenizi n'icy'Abakadimoni,&{G Kuri uwo munsi Uwiteka asezeranya Aburamuisezerano, ati “Urubyaro rwawe nduhayeiki gihugu,uhereye ku ruzi rwa Egiputaukageza ku ruzi runiniari rwo Ufurate,`z; Maze izuba rirenze hatakibona, ikome ricumba n'urumurirwaka binyura hagati ya bya bice._y9 Ubuvivibw'abazajyayo ni bwo buzagaruka ino, kuko gukiranirwa kw'Abamori kutaruzura.”Ix Ariko wowe houzasanga ba sogokuruzaamahoro,uzahambwaushaje neza.jwO Nanjye nzacira ho iteka iryo shyanga bazakorera, ubwa nyuma bazarivamo bavanyemoubutunzi bwinshi.&vG  Uwiteka abwira Aburamuati “Menya neza yukourubyaro rwawe ruzabaabashyitsi mu gihugu kitari icyabo, bazakorera ab'aho, na bo bazabababaza imyaka magana ane.duC  Ku kirengarenga Aburamuasinziraubuticura,ubwoba butewen'umwijima w'icuraburindi buramufata.:tq  Inkongoro zagwaga ku mirambo, Aburamuakazigurutsa.csA  Maze yenda ibyo byose abicamo kabiri, arabyerekeranya, keretse za nyoni ni zo atagabanije.;rq  Aramusubizaati “Enda iriza y'inka imaze imyaka itatu ivutse, n'ibugumay'ihene imaze imyaka itatu, n'impfizi y'intama imaze imyaka itatu, n'intungura imwe, n'icyana cy'inuma.”Oq Aramubazaati “Mwami Uwiteka, icyamenyesha yuko nzakiragwa ni iki?”lpS Aramubwira ati “Ni jye Uwiteka wakuvaniye muri Uri y'Abakaludayakugirango nzakurageiki gihugu.”:oq Nuko yizera Uwiteka, abimuhwaniriza no gukiranuka. n Aramusohokana aramubwira ati “Raramaurebeijuru,ubareinyenyeri niba wabasha kuzibara.”Ati “Urubyaro rwawe ni ko ruzangana.”m Maze ijambo ry'Uwiteka riza kuri we riti “Uwo si weuzaragwa ibyawe, ahubwouzakomoka ku rukiryi rwawe ni weuzabiragwa.”]l5 Ati “Dore nta rubyaro wampaye, kandiuwavukiyemu rugo rwanjye azaragwa ibyanjye.”k Aburamuaramubazaati “Mwami Uwiteka,uzangororera iki ko ngenda ndi incike, kandiuzazunguraurugorwanjye ari Eliyezeri Umunyadamasiko?”#j C Hanyuma y'ibyo, ijambo ry'Uwiteka riza kuri Aburamu, mu iyerekwa riti “Aburamu, witinya ni jye ngabo igukingira,uzagororerwa ingororano ikomeye cyane.”i5 Keretse gusa wishyura impamba nahaye abagaragu banjye, kandi uhe abo twatabaranyeumugabane. Aneri na Eshikoli na Mamure bo bajyaneumugabane wabo.”hy yuko ntazatwara akadodo cyangwa agashumi k'inkweto ko mu byawe, kugirangoutibwira uti ‘Ni jyeutungishije Aburamu.’g Aburamuasubizaumwami w'i Sodomu ati “Ndahirishirije Uwiteka kumanikaukubokokwanjye, ni we Mana Isumbabyose, nyir'ijuru n'isi,Qf Umwami w'i Sodomu abwira Aburamuati “Mpa abantu, ibintuubyijyanire.”sea kandi Imana Isumbabyose ihimbazwe, yakugabije ababisha bawe.”Nuko Aburamuamuha kimwe mu icumi cya byose.]d5 Amuheshaumugisha ati “Aburamuahabweumugisha n'Imana Isumbabyose, nyir'ijuru n'isi,gcI Kandi Melikisedekiumwami w'i Salemu azana imitsima na vino, yariumutambyi w'Imana Isumbabyose.b7 Atabarutse avuye gutsinda Kedorulawomeri n'abandi bami bari kumwe na we,umwami w'i Sodomu amusanganirira mu gikombe Shave (ni cyo gikombe cy'umwami).Za/ Agarura iminyago yose, na Loti mwene wabo n'ibye, n'abagore na bo n'abandi bantu.` Aburamun'abagaragu be bigabanyamo imitwe nijoro barabatera, barabanesha, barabirukanababageza i Hoba, iri ibumosobw'i Damasiko.2__ Aburamuyumvise yuko mwene wabo yafashwe mpiri, atabarana n'umutwe we wigishijwe kurwana, bavukiyemu rugo rwe, magana atatu na cumi n'umunanibarabakurikira bagera i Dani.;^q  Hazaumuntu umwe wacitse ku icumu, abibwira AburamuUmuheburayo. Yari atuye ku biti byitwa imyeloni bya Mamure Umwamori, mwene se wa Eshikoli na Aneri, bari basezeranye na Aburamu.n]W  Na Loti bamufatirayo mpiri,umuhungu wabo wa Aburamuwariutuyei Sodomu, banyaga ibintu bye barigendera.R\  Banyaga ibintu by'i Sodomu n'i Gomora n'ibyokurya byabo byose, baragenda. [;  Kandi icyo gikombe cya Sidimu cyari cyuzuyemoimyobo irimo ibumba, abami b'i Sodomu n'i Gomora barahunga bagwamo, abacitse ku icumu bahungira ku musozi.!Z=  Barwanya Kedorulawomeriumwami wa Elamu, na Tidaliumwami w'i Goyimu, na Amurafeliumwami w'i Shinari, na Ariyokiumwami wa Elasari, abane barwanya abatanu.3Ya Maze hatabaraumwami w'i Sodomu, n'umwami w'i Gomora, n'umwami wa Adima, n'umwami w'i Seboyimu, n'umwami w'i Bela (ni ho Sowari), bashingiraurugamba mu gikombe cya Sidimu.X Basubirayo, bagera muri Enimishipati (ni ho Kadeshi), banesha Abamaleki mu gihugu cyabo cyose, n'Abamori batuye Hasasonitamari.mWU baneshereza n'Abahori ku musoziwabo Seyiri, barabirukanababageza muri Eliparani, iri hafi y'ubutayu.GV Mu mwaka wa cumi n'ine, Kedorulawomeri n'abami bari kumwe na we baraza, baneshereza Abarafa muri Ashiteroti Karunayimu, baneshereza n'Abasuzi i Hamu, baneshereza n'Abemi i Shavekiriyatayimu,_U9 Bamaze imyaka cumi n'ibiri bakorera Kedorulawomeri, mu mwaka wa cumi n'itatu baragoma.OT Abo bose bateranira mu gikombe cya Sidimu (aho ni ho Nyanja y'Umunyu).-SU abo bami barwanije Beraumwami w'i Sodomu, na Birushaumwami w'i Gomora, na Shinabuumwami wa Adima, na Shemeberiumwami w'i Seboyimu, n'umwami w'i Bela (ni ho Sowari). R  Ku ngoma za Amurafeliumwami w'i Shinari, na Ariyokiumwami wa Elasari, na Kedorulawomeriumwami wa Elamu, na Tidaliumwami w'i Goyimu,Q Aburamuyimura ihema rye aragenda, atura ku biti byitwa imyeloni bya Mamure biri i Heburoni, yubakirayo Uwiteka igicaniro.oPY Hagurukaugende,unyure muri iki gihugu mu burebure bwacyo no mu bugaribwacyo, kuko ari wowe nzagiha.”O Kandi nzagwizaurubyaro rwawe ruhwane n'umukungugu wo hasi. Umuntu yashobora kubaraumukungugu wo hasi,urubyaro rwawe na rwo rwazabarika.JN Igihugu cyoseubonye ni wowe nzagiha n'urubyaro rwawe iteka ryose."M? Loti amaze gutandukanana Aburamu, Uwiteka abwira Aburamuati “Rambura amasourebe,uhereaho uri hano, ikasikazi n'ikusi, n'iburasirazuba n'iburengerazuba.NL Kandi Abasodomu bari babi, bari abanyabyaha bacumuraku Uwiteka cyane.yKm Aburamuatura mu gihugu cy'i Kanāni, Loti atura mu miduguduyo muri cya kibaya, yimura ihema rye, agera i Sodomu.aJ= Nuko Loti yihitiramo ikibaya cyose cyo kuri Yorodani, ajya iburasirazuba, baratandukana.aI= Loti arambura amaso, abona ikibaya cyo ku ruzi Yorodani cyose, yuko kinese hose hose. Uwiteka atararimbura i Sodomu n'i Gomora, icyo kibaya kugezai Sowari cyari kimeze nka ya ngobyi y'Uwiteka, nk'igihugu cya Egiputa.3Ha Mbese igihugu cyose ntikiri imbere yawe? Ndakwinginze tandukanananjye. Nuhitamo kujya ibumosonanjye nzajya iburyo, cyangwa nuhitamo kujya iburyo nanjye nzajya ibumoso.”qG] Aburamuabwira Loti ati “He kubahointonganya kuri jye nawe, no ku bashumba bacu, kuko turi abavandimwe.F Habaho intonganya z'abashumba b'inka za Aburamun'ab'iza Loti, kandi muri icyo gihe Abanyakanāni n'Abaferizi babaga muri icyo gihugu.gEI Icyo gihugu nticyabakwiriye kugituranamo, kukoubutunzi bwabo bwari bwinshi, bibabuza guturana.WD) Kandi na Loti wagendanaga na Aburamu, yari afite imikumbi n'amashyo n'amahema.LC ahari igicaniro yubatse mbere. Aburamuyambarizaho izina ry'Uwiteka.tBc Aragenda, ava i Negebu agera i Beteli, agera aho mbere yabanje kubamba ihema rye, hagati y'i Beteli na Ayi,IA Aburamuyari afiteubutunzi bwinshi bw'amatungo n'ifeza n'izahabu.a@ ? Aburamuavana muri Egiputa n'umugorewe n'ibye byose, na Loti ajyana na we, bajya i Negebu.b?? Farawo amuha abantu bo kumuherekeza, bamuherekezanya n'umugorewe n'ibyo yari afite byose. > Ni iki cyatumyeumbwira ko ari mushiki wawe, nanjye nkamwenda nkamugiraumugorewanjye? Nuko nguyuumugorewawe mujyane wigendere.”l=S Farawo ahamagaza Aburamuaramubazaati “Icyo wangiriye iki ni iki? Koutambwira yuko ariumugorewawe?[<1 Uwiteka ahanisha Farawo n'inzu ye ibyago bikomeye, amuhoraSarayiumugorewa Aburamu.;! Agirira Aburamuneza ku bwa Sarayi, kandi yari afite intama n'inka n'indogobe z'ingabo, n'abagaragu n'abaja n'indogobe z'ingore n'ingamiya.S:! Abatware ba Farawo baramurebabaramumushimira, wa mugoreajyanwa kwa Farawo.U9% Aburamuageze muri Egiputa, Abanyegiputa bareba uko wa mugoreari mwiza cyane.|8s Ndakwinginze,uzajyeubabwira uti ‘Ndi mushiki we’, kugirango ngirirwe neza ku bwawe,ukirisheubugingo bwanjye.”e7E nuko Abanyegiputa nibakubonabazavuga bati ‘Uyu niumugorewe’, maze banyice nawe bagukize.q6] Ari bugufibwo gusohora muri Egiputa, abwira Sarayiumugorewe ati “Dore nzi yuko uriumugorew'igikundiro,5 Inzara itera muri icyo gihugu, Aburamuaramanuka ajya muri Egiputa asuhukirayo, kuko inzara yari nyinshi muri icyo gihugu.14_ Aburamuakomeza kugenda yerekeje i Negebu.\33 Avayo ajya ku musoziw'iruhande rw'iburasirazuba rw'i Beteli, abamba ihema rye. Beteli iri iruhande rw'iburengerazuba, na Ayi iri iruhande rw'iburasirazuba, yubakirayo Uwiteka igicaniro, yambaza izina ry'Uwiteka.2 Uwiteka abonekera Aburamuaramubwira ati “Urubyaro rwawe nzaruha iki gihugu.”Yubakirayo igicaniro Uwiteka wamubonekeye.1- Aburamuanyura muri icyo gihugu, agera ahitwa i Shekemu, ahari igiti cyitwaumweloni cya More. Muri icyo gihe Umunyakanāni yari muri icyo gihugu.B0 Aburamuajyana Sarayiumugorewe, na Lotiumuhungu wabo, n'ubutunzi bwose bari batunze, n'abantu baronkeye i Harani. Bavanwayo no kujya mu gihugu cy'i Kanāni, Kanāniubwaho ni ho basohoye./' Aburamuaragenda nk'uko Uwiteka yamutegetse, Loti ajyana na we. Ubwo yavaga i Harani, Aburamuyari amaze imyaka mirongo irindwi n'itanu avutse.. Kandi nzahaumugisha abakwifurizaumugisha, kandiuzakuvumanzamuvuma, kandi muri wowe ni mo imiryango yose yo mu isi izaherwaumugisha.”Y-- Nzaguhinduraubwoko bukomeye, nzaguhaumugisha, nzogeza izina ryawe,uzabeumugisha.w, k Uwiteka ategeka Aburamuati “Va mu gihugu cyanyu,usigeumuryango wanyu n'inzu ya so, ujye mu gihugu nzakwereka.R+ Iminsi Tera yaramye ni imyaka magana abiri n'itanu. Tera apfira i Harani.h*K Tera ajyana Aburamuumwana we na Loti mwene Haraniumwuzukuruwe, na Sarayiumukazana we,umugorewa Aburamuumuhungu we, bava muri Uri y'Abakaludayabarajyana, bavanwayo no kujya mu gihugu cy'i Kanāni, bagera i Harani barahatura.1)_ Sarayi yari ingumba, ntiyari afiteumwana.(! Aburamuna Nahori bararongora,umugorewa Aburamuyitwa Sarayi,umugorewa Nahori yitwa Miluka,umukobwa wa Harani, ni we se wa Miluka na Yisika.W') Harani apfira aho Tera se ari, mu gihugu yavukiyemo, ahitwa Uri y'Abakaludaya.c&A Uru ni rwo rubyaro rwa Tera. Tera yabyaye Aburamuna Nahori na Harani, Harani yabyaye Loti.V%' Tera yamaze imyaka mirongo irindwi avutse, abyara Aburamuna Nahori na Harani.r$_ Amaze kubyara Tera, Nahori arongera amara imyaka ijana na cumi n'icyenda, ayibyaramo abahungu n'abakobwa.H# Nahori yamaze imyaka makumyabiri n'icyenda avutse, abyara Tera.i"M Amaze kubyara Nahori, Serugi arongera amara imyaka magana abiri, ayibyaramo abahungu n'abakobwa.A! Serugi yamaze imyaka mirongo itatu avutse, abyara Nahori.q ] Amaze kubyara Serugi, Rewu arongera amara imyaka magana abiri n'irindwi, ayibyaramo abahungu n'abakobwa.H Rewu yamaze imyaka mirongo itatu n'ibiri avutse, abyara Serugi.q] Amaze kubyara Rewu, Pelegi arongera amara imyaka magana abiri n'icyenda, ayibyaramo abahungu n'abakobwa.?{ Pelegi yamaze imyaka mirongo itatu avutse, abyara Rewu.wi Amaze kubyara Pelegi, Eberi arongera amara imyaka magana ane na mirongo itatu, ayibyaramo abahungu n'abakobwa.G Eberi yamaze imyaka mirongo itatu n'ine avutse, abyara Pelegi.mU Amaze kubyara Eberi, Shela arongera amara imyaka magana ane n'itatu, ayibyaramo abahungu n'abakobwa.?{ Shela yamaze imyaka mirongo itatu avutse, abyara Eberi.sa Amaze kubyara Shela, Arupakisadi arongera amara imyaka magana ane n'itatu, ayibyaramo abahungu n'abakobwa.N Arupakisadi yamaze imyaka mirongo itatu n'itanu avutse, abyara Shela.  e~~q~}}-||n{{zzyxxJww[vvKuu ttPsysrrFqqqDpppoo[o2nxn(mll`kkjjj[ii-hh$ggRff,ee+dccc*boaapa!`#_^^^!]]e\\[[[ZZZ YYJXHWW VVXUUHTTT?SRRzQQiPP(ONN1MMMLLgKKSJJ}JIHHxHGGeFFrEEETDDD`CCPBBFAAo@@<@??4>>D==^<Baramusubizabati “Araho kandi doreumukobwa we Rasheli azanye intama.”[!1 Arababaza ati “Muzi Labani mwene Nahori?”
Baramusubizabati “Turamuzi.”j O Yakobo abaza abungeri ati “Bene data muravahe?”
Baramusubizabati “Turi Abanyaharani.”7 Aho ni ho imikumbi yose yateraniraga, bagatembagaza cya gitare, bakagikura ku munwa w'iriba, bakuhiraintama, bakagisubizaku munwa w'iriba aho gihora. ; Abona iriba riri mu gasozi, ririho imikumbi y'intama itatu ziryamye, kuko kuri iryo riba buhiriraga imikumbi kandi igitare kigomeye amazi cyari kinini.F Yakobo akomezaurugendo, agera mu gihugu cy'abanyaburasirazuba.|s n'iri buye nshinze nk'inkingi izaba inzu y'Imana, kandi ku byouzajya umpa byose, sinzabura kuguhakimwe mu icumi.”A nkazagaruka kwa data amahoro, Uwiteka azaba Imana yanjye, Yakobo ahigaumuhigoati “Imana nibana nanjye, ikandindira muri uru rugendo ngenda, ikajya impa ibyokurya n'ibyo kwambara,F Aho hantu ahita Beteli, ariko mbere uwo muduguduwitwaga Luzi.r_ Yakobo azinduka kare kare, yenda ibuye yiseguye, ararishinga ngo ribe inkingi, arisukahoamavuta ya elayo.{ Aratinya aravuga ati “Erega aha hantu hateyeubwoba! Aha hantu nta kindi ni inzu y'Imana, aha ni ho rembo ry'ijuru.”_9 Yakobo arakanguka aravuga ati “NiukuriUwiteka ari aha hantu, nanjye nari ntabizi.”  Dore ndi kumwe nawe, nzakurindira ahouzajya hose, kandi nzakugarura muri iki gihugu, kuko ntazagusigantarakora ibyo nkubwiye.”H urubyaro rwawe ruzahwana n'umukungugu wo hasi,uzakwira iburengerazuba n'iburasirazuba n'ikasikazi n'ikusi, kandi muri wowe no mu rubyaro rwawe ni mo imiryango yose yo mu isi izaherwaumugisha.2_  Kandi Uwiteka yari ahagaze hejuru yarwo, aramubwira ati “Ndi Uwiteka Imana ya sogokuru Aburahamu, Imana ya Isaka, iki gihuguuryamyeho nzakiguhaubwawe n'urubyaro rwawe,zo  Ararota, abonaurwego rushinzwe hasi rukagezaumutwe mu ijuru, abamarayika b'Imana baruzamukiraho bakarumanukiraho.}  Agera ahantu araharara buracya, kuko izuba ryari rirenze. Yenda ibuye mu mabuye y'aho araryisegura, aryamaho arasinzira.:q  Yakobo ava i Bērisheba, agenda yerekeje i Harani.  Ajya kwa Ishimayeli, asabayo Mahalatiumukobwa wa Ishimayeli ya Aburahamu, mushiki wa Nebayoti, amuharika ba bagore afite.?{ Esawu abona yuko Abanyakanānikazi batanezeza se Isaka.A  kandi ko Yakobo yumviye se na nyina, akajya i Padanaramu,B  Kandi Esawu abonye yuko Isaka yahesheje Yakoboumugisha, akamwohereza i Padanaramu gusabayoumugeni, kandi ko yamwihanangirije akimuheshaumugisha ati “Ntuzarongore Umunyakanānikazi”,  Isaka yohereza Yakobo, aragenda ajya i Padanaramu kwa Labani mwene BetuweliUmwaramu, musazawa Rebeka, nyina wa Yakobo na Esawu. ' kandi wowe n'urubyaro rwawe na rwo ibaheumugisha yahaye Aburahamu, kugirangouragwe igihugu cy'ubusuhukebwawe, icyo Imana yahaye Aburahamu.”` ; Kandi Imana Ishoborabyose iguheumugisha, ikororotse ikugwize ube iteraniro ry'amahanga,eE Hagurukaujye i Padanaramu kwa Betuwelisogokuru,usabeyoumugenimu bakobwa ba Labani nyokorume.i O Isaka ahamagara Yakobo amuheshaumugisha, aramwihanangiriza ati “Ntuzarongore Umunyakanānikazi./ .Rebeka abwira Isaka ati “Ubugingo bwanjye burambiwe ba Bahetikazi. Yakobo yarongora Umuhetikazi nka ba bandi,ubugingo bwanjye bwamarira iki?”3 -ugezeaho inzika ya mukuruwawe izakuviraho akibagirwa ibyo wamugiriye, maze nzabona kugutumiraugaruke. Ni iki cyatuma mbapfushiriza rimwe mwembi?”Y- ,umarane na we iminsi itari myinshi,ugezeahouburakari bwa mukuruwawe buzashirira,\3 +Nuko rero mwana wanjye nyumvira, hagurukauhungire i Harani kwa Labani musazawanjye, ; *Babwira Rebeka amagambo ya Esawu imfura ye, atumiraYakoboumuhererezi aramubwira ati “Dore mukuruwawe Esawu agiye kwimarisha agahinda wamuteyekukwica.+ )Esawu yangira Yakoboumugisha se yamuhesheje. Esawu aribwira ati “Iminsi yo kwiraburiradata iri bugufi, ni bwo nzica murumunawanjye Yakobo.”{q (Inkota yawe ni yo izakubeshaho,
Kandiuzakorera murumunawawe
Kandi nugomauzikurahouburetwa yagushyizeho.”ym 'Isaka se aramusubizaati
“Ubuturobwawe buzabakure y'umwero w'ubutaka,
Buzabakure y'ikime kiva mu ijuru.|~s &Esawu abaza se ati “Nta mugisha n'umweusigiranye data? Jye nanjye mpeshaumugisha, data.”Esawu araturikaararira.2}_ %Isaka asubizaEsawu ati “Dore namuhayekugutwara, na bene se bose nabamuhayekuba abagaragu be, kandi namugaburiyevino n'imyaka y'impeke. Nagukorera iki, mwana wanjye?”H| $Aramubwira ati “Yakobo ni Yakobo koko, izina ni ryo muntu. Ubu ni ubwa kabiri andiganya, yankuyehoubutware dore none ankuyehon'umugisha.”Arongera aramubazaati “Nta mugisha wansigiye?”P{ #Aramusubizaati “Murumunawawe yazanyeuburiganya, yibaumugisha wawe.”z "Esawu yumvise amagambo ya se, aborogaumuborogo mwinshi w'umunyamubabaro abwira se ati “Jye nanjye mpeshaumugisha, data wambyaye.”&yG !Isaka ahindaumushyitsi mwinshi cyane ati “Ni nde wahizeumuhigoakawunzanira, nkaba nariye kuri byoseutaraza, nkamuheshaumugisha? Kandi koko azanawuhabwa.”exE  Isaka se aramubazaati “Uri nde?”
Aramusubizaati “Ndiumwana wawe w'imfura Esawu.” w Na we ateka inyama ziryoshye azizanira se, abwira se ati “Data, byuka urye ku muhigow'umwana wawe, kugirangoumpesheumugisha.”lvS Isaka arangije guhesha Yakoboumugisha, Yakobo akiva mu maso ya Isaka se, Esawu mukuruwe arahīguka.3ua Amoko agukorere,
Amahanga akwikubiteimbere,
Utware bene so,
Bene nyoko bakwikubiteimbere.
Uzakuvumawese avumwe,
Uzakwifurizaumugisha wese awuhabwe.”ty Nuko Imana iguhe ku kime kiva mu ijuru,
No ku mwero w'ubutaka,
N'imyaka y'impeke myinshi,
Na vino nyinshi.%sE Aramwegera, aramusoma, yumva impumuroy'imyambaro ye, amuheshaumugisha ati
“Impumuroy'umwana wanjye,
Imeze nk'iy'umurimaUwiteka
Yahayeumugisha.Cr Se Isaka aramubwira ati “Mwana wanjye, nyegeraunsome.”q3 Aramubwira ati “Wunyegereze, nanjye ndye ku muhigow'umwana wanjye, kugirango nguhesheumugisha.”Arawumwegereza ararya, amuzanira vino, ashozaho.Yp- Aramubazaati “Uriumwana wanjye Esawu koko?”
Aramusubizaati “Ndi we.”moU Ntiyamenya uwo ari we, kuko ibikonjo bye birihoubwoya nk'ibya mukuruwe Esawu, nuko amuheshaumugisha.sna Yakobo yegera Isaka se, aramukorakora aravuga ati “Ijwi ni irya Yakobo, ariko ibikonjo ni ibya Esawu.”m% Isaka abwira Yakobo ati “Mwana wanjye, igira hino ndakwinginze, ngukorakore, menye yuko uriumwana wanjye Esawu koko, cyangwa koutariwe.”l+ Isaka abazaumwana we ati “Ni iki kiwukubonesheje vuba utyo, mwana wanjye?”
Aramusubizaati “Ni uko Uwiteka Imana yawe impaye ishya.”k% Yakobo asubizase ati “Ndi imfura yawe Esawu, nkoze ibyo wantegetse. Ndakwinginze, byuka urye ku muhigowanjye, kugirangoumpesheumugisha.”ijM Ajya aho se ari aramuhamagara ati “Data.”Aritaba ati “Ndakwitaba. Uri nde mwana wanjye?”Ji Ahaumwana we Yakobo za nyama ziryoshye yatetse n'umutsima yavuze.^h7 Kandi ashyira impu z'abo bana b'ihene ku bikonjo bye no ku ijosi rye, aharembekereye.lgS Rebeka yenda imyambaro myiza ya Esawu imfura ye, iyo yari afite mu nzu, ayambika Yakoboumuhererezi.Wf) Aragenda arazizana aziha nyina, nyina ateka inyama ziryoshye nk'izo se akunda.leS  Nyina aramubwira ati “Mwana wanjyeumuvumowawe abe ari jyeubaho, nyumvira gusaugendeuzinzanire.”edE  Ahari data yankorakora, akamenya ko ndiumuriganya, nkizaniraumuvumomu cyimbo cy'umugisha.”mcU  Yakobo asubizaRebeka nyina ati “Dore Esawu mukuruwanjye ni cyoya, jyewehoumubiriwanjye niumurembe.?b{  naweuzishyīre so azirye, aguhesheumugisha atarapfa.”|as  Jya mu mukumbiunzanire abana b'ihene beza babiri, nanjye ndabatekera so babe inyama ziryoshye zimeze nk'izo akunda,>`y Nuko none mwana wanjye, wumvire ibyo ngiye kugutegeka.r__ ‘Mpiguriraumuhigo,untekere inyama ziryoshye nzirye, nguhesherezeumugisha mu maso y'Uwiteka ntarapfa.’R^ Rebeka abwira Yakoboumwana we ati “Numvise so abwira Esawu mwene so atii]M Rebeka yumva Isaka abwiraumwana we Esawu. Esawu ajya mu ishyamba guhiga, ngo ahigurireseumuhigo.g\I untekere inyama ziryoshye nk'izo nkunda,uzinzanire nzirye mbone kuguheshaumugisha ntarapfa.”o[Y None ndakwinginze, enda ibyouhigisha, ikirimba cyawe n'umuhetowawe, ujye mu ishyambaumpigireyoumuhigo,@Z} Aramubwira ati “Dore ndiumusaza, sinzi igihe nzapfira.Y  Isaka ashaje, amaso ye amaze kuba ibirorirori, ahamagara imfura ye Esawu ati “Mwana wanjye.”Aritaba ati “Karame.”,XU #bababaza imitima ya Isaka na Rebeka.rW_ "Esawu amaze imyaka mirongo ine avutse arongora Yuditimwene Beri Umuheti, na Basemati mwene Eloni Umuheti,SV! !Aryita Sheba. Ni cyo gituma uwo muduguduwitwa Bērisheba na bugingo n'ubu.jUO  Kuri uwo munsi abagaragu ba Isaka baraza, bamubwira iby'iriba bafukuye, bati “Tubonye amazi.”KT Bazinduka kare bararahiranya, Isaka arabasezerera bamusigaamahoro.9So Nuko Isaka abatekera ibyokurya bararya, baranywa. R yukoutazatugirira nabi, nk'uko natwe tutakwakuye, ahubwo twakugiriye neza gusa, tugusezeraho amahoro.’Noneuhiriwe ku Uwiteka.”Q Baramusubizabati “Twabonye neza yuko Uwiteka ari kumwe nawe, turavuga tuti ‘Dushyire indahiro hagati yacu nawe, kandi dusezerane naweePE Isaka arababaza ati “Ni iki kibazanye aho ndi kandi munyanga, mwaranyirukanye aho muri?”hOK Maze Abimeleki ava i Gerari, ajyana aho ari na Ahuzatiincuti ye, na Fikoliumutware w'ingabo ze.vNg Yubakayo igicaniro, yambaza izina ry'Uwiteka, abambayo ihema rye, kandi abagaragu ba Isaka bahafukuran'iriba.EM Uwiteka amubonekera iryo joro aramubwira ati “Ndi Imana ya so Aburahamu, ntutinye kuko uri kumwe nanjye, kandi nzaguhaumugisha, ngwizeurubyaro rwawe ngiriyeumugaragu wanjye Aburahamu.”+LS Avayo arazamuka, ajya i Bērisheba.!K= Avayo afukuzairindi riba, ryo ntibaritonganira, aryita Rehoboti, aravuga ati “None Uwiteka adushyize ahāgutse, natwe tuzororokera muri iki gihugu.”LJ Bongera gufukurairindi riba, na ryo bararitonganira, aryita Sitina.I Abashumba b'i Gerari batonganira ayo mazi n'aba Isaka, bati “Ni ayacu.”Isaka yita iryo riba Eseki, kuko bamugishije impaka.YH- Abagaragu ba Isaka bafukuramuri icyo gikombe, babonamo iriba ry'amazi adudubiza.G Isaka asibūza amariba bafukuye, Aburahamu se akiriho, kuko Abafilisitiya bari bayasibye, Aburahamu amaze gupfa. Ayita amazina se yayise.HF Isaka avayo, abamba amahema ye mu gikombe cy'i Gerari, aturayo.IE Abimeleki abwira Isaka ati “Gendautuvemo, kukouturutacyane.”pD[ Amariba yose abagaragu ba se bafukuye, Aburahamu se akiriho, Abafilisitiya bari bayashibishije ibitaka.WC) Yari afite imikumbi n'amashyo n'abagaragu benshi, atera Abafilisitiya ishyari.OB  Uwo mugaboabaumukire, agenda arushaho, ageza aho yabereyeumukirecyane.hAK  Isaka abiba muri icyo gihugu, muri uwo mwaka yeza ibirutahoincuro ijana. Uwiteka amuhaumugisha.w@i  Abimeleki yihanangiriza abantu be bose ati “Uzakura uyu mugabocyangwaumugorewe ntazabura gucirwaho iteka.”?/  Abimeleki aramubazaati “Ibyo watugizeibyo ni ibiki? Byashigajeho hato umwe mu bantu banjye akaryamana n'umugorewawe,ukadushyirishaho icyaha.”P>  Abimeleki ahamagaza Isaka aramubwira ati “Biragaragara yuko ariumugorewawe, ko wavuze uti ‘Ni mushiki wanjye’?”
Isaka aramusubizaati “Ni uko nibwiraga nti ‘Be kunyica bamumpora.’”y=m Amazeyo igihe kirekire, Abimelekiumwami w'Abafilisitiya arungurukiramu idirishya, abona Isaka akinishaumugorewe.M< Abantu b'aho bamubazaiby'umugorewe, arabasubizaati “Ni mushiki wanjye”, kuko yatinye kuvugaati “Niumugorewanjye.”Ati “Abantu b'aha be kunyica bampora Rebeka”, kuko yariumunyagikundiro.;7 Isaka atura i Gerari. : kuko Aburahamu yanyumviraga, akitondera ibyo namwihanangirije n'ibyo nategetse, n'amategeko yanjye nandikishije n'ayo navuze.”99m Kandi nzagwizaurubyaro rwawe ruhwane n'inyenyeri zo mu ijuru, kandi nzahaurubyaro rwawe ibi bihugu byose. Kandi mu rubyaro rwawe ni mo amahanga yose yo mu isi azaherwaumugisha,)8M Suhukiramuri iki gihugu, nanjye nzabana nawe, nguheumugisha kuko wowe n'urubyaro rwawe nzabaha ibi bihugu byose, kandi nzakomeza indahiro narahiye Aburahamu so.n7W Uwiteka aramubonekera aramubwira ati “Ntumanuke ngo ujye muri Egiputa,uzature mu gihugu nzakubwira. 6  Indi nzara itera muri icyo gihugu, itari iyateraga mbere Aburahamu akiriho. Isaka ajya i Gerari kwa Abimeleki,umwami w'Abafilisitiya.5 "Yakobo aha Esawuumutsima n'ibishyimbo yatetse, ararya aranywa, arahagurukaarigendera. Uko ni ko Esawu yasuzuguyeubutware bwe.`4; !Yakobo aramubwira ati “Ndahira uyu munsi.”Aramurahira, agurisha Yakoboubutware bwe.U3%  Esawu aramusubizaati “Ubu se ko ngiye gupfa, ubwo butware bumariye iki?”M2 Yakobo aramusubizaati “Keretse twaguraubutware bwawe uyu munsi.”1 Esawu abwira Yakobo ati “Ndakwinginze, ngaburiraku bitukurautetse, kuri ibyo bitukurabyawe, kuko nkōza.”Ni cyo cyatumye yitwa Edomu.M0 BukeyeYakobo ateka imboga, Esawu arinjira avuye mu ishyamba, akōza._/9 Maze Isaka yakundiraga Esawu kuko yajyaga arya ku muhigow, Rebeka we yakundaga Yakobo.}.u Abo bahungu barakura. Esawu abaumuhigiw'umuhanga w'umunyeshyamba, Yakobo we yariumunyamahane make, yabaga mu mahema.-+ Hakurikiraho Gato, afashe agatsinsino ka Esawu, bamwita Yakobo. Kandi Isaka yari amaze imyaka mirongo itandatu avutse, ubwo Rebeka yababyaraga.L, Gakuru avuka atukura, ari cyoya nk'umwenda w'ubwoya, bamwita Esawu.E+ Maze igihe cyo kubyara kwe gisohoye, zari impanga mu nda ye.\*3 Uwiteka aramusubizaati
“Inda yawe irimo amahanga abiri,
Amoko abiri azatandukana,
Ahereye igihe azavira mu mara yawe.
Ubwoko bumwe buzarushaubundi amaboko,
Umukuruazabaumugaragu w'umuto.”y)m Abana bakiranira mu nda ye aribaza ati “Ubwo bimeze bityo, ibi bimbereyeho iki?”Aragenda ajya kubazaUwiteka.w(i Isaka yingingiraumugorewe Uwiteka kuko yari ingumba, Uwiteka yemera kwinginga kwe, Rebekaumugorewe asama inda.' Isaka yari amaze imyaka mirongo ine avutse, ubwo yarongoraga Rebeka, mwene BetuweliUmwaramu w'i Padanaramu, mushiki wa Labani Umwaramu.O& Uru niurubyaro rwa Isaka,umwana wa Aburahamu. Aburahamu yabyaye Isaka,|%s Bahera i Havila batura, bageza i Shuri, iri imbere ya Egiputa, aherekeye Ashuri. Yari atuye imbere ya bene se bose.n$W Imyaka Ishimayeli yaramye ni ijana na mirongo itatu n'irindwi,umwukaurahera arapfa, asanga bene wabo.!#= Abo ni bo bana ba Ishimayeli, ayo ni yo mazina yabo, nk'uko imiduguduyabo iri, nk'uko ingo zabo ziri. Ni abatware cumi na babiri, nk'uko amoko yabo ari.:"q na Hadadi na Tema na Yeturi, na Nafishi na Kedema.#!C na Mishuma na Duma na Masa,* O  Uku ni ko abana ba Ishimayeli bitwaga, nk'uko amazina yabo ari, nk'uko babyaranye. Imfura ya Ishimayeli ni Nebayoti, hakurikiraho Kedari na Adibēli na Mibusamu,}  Uru ni rwo rubyaro rwa Ishimayeli,umwana wa Aburahamu, uwo Hagari Umunyegiputakazi,umujawa Sara yabyaranye na Aburahamu.ue  Aburahamu amaze gupfa Imana ihaumugisha Isakaumwana we, Isaka yari atuye hafi ya rya riba ryitwa Lahayiroyi.\3  Ni yo sambu Aburahamu yaguze n'Abaheti, ari ho bahambye Aburahamu na Saraumugorewe.#  Abana be Isaka na Ishimayeli, bamuhamba muri bwa buvumobw'i Makipela, buri mu isambu ya Efuronimwene Sohari Umuheti, iri imbere y'i Mamure.oY Aburahamu ageze mu za bukuru, aramye imyaka myinshi,umwukaurahera, apfa ashaje neza, asanga bene wabo.M Iminsi Aburahamu yaramye ni imyaka ijana na mirongo irindwi n'itanu.<s Ariko abana b'inshoreke Aburahamu yari afite, abaha impano akiriho, arabohereza ngo batandukanena Isakaumwana we, bagende berekeje iburasirazuba, bajye mu gihugu cy'iburasirazuba.*Q Aburahamu yahaye Isaka ibye byose.dC Bene Midiyani ni Efa na Eferi, na Henoki na Abida na Eluda. Abo bose niurubyaro rwa Ketura.]5 Yokishani yabyaye Sheba na Dedani. Bene Dedani ni Abashuri n'Abaletushi n'Abaleyumi.V' Babyarana Zimuranina Yokishani, na Medani na Midiyani, na Yishibaki na Shuwa.2 c Aburahamu arongora undi mugorewitwa Ketura.  CIsaka azana Rebeka mu ihema rya nyina Sara, aramurongora, abaumugorewe, aramukundwakaza. Isaka ashiraumubabaro wa nyina yapfushije.9o BUwo mugaragu atekerereza Isaka ibyo yakoze byose.3a AAbaza wa mugaragu ati “Uriya mugaboni ndeugenda ku gasozi, tugiyeguhura?”
Uwo mugaragu aramusubizaati “Ni databuja.”Rebeka yendaumwenda we, yitwikira mu maso.9o @Rebeka yuburaamaso, abonye Isaka, ava ku ngamiya.a= ?Isaka arasohoka, ajya kwibwirira mu gasozi nimugoroba, yuburaamaso, abona ingamiya ziza.p[ >BukeyeIsaka aza aturutse mu nzira yo ku iriba ryitwa Lahayiroyi, kuko yari atuye mu gihugu cy'i Negebu.~ w =Rebeka ahagurukanan'abaja be bajya ku ngamiya, zirabaheka bakurikira uwo mugabo, uwo mugaragu ajyana Rebeka aragenda.* O “Mushiki wacu,uzabenyirakuruzaw'abantu inzovu ibihumbi,
Urubyaro rwawe ruzahindūre amarembo y'abanzi barwo.”e E ;Basezera kuri Rebeka mushiki wabo n'umureziwe, basezereraumugaragu wa Aburahamu n'abantu be.k Q :Bahamagara Rebeka, baramubazabati “Urajyana n'uyu mugabo?”
Arabasubizaati “Turajyana.”Z / 9Baramusubizabati “Reka duhamagareumukobwa tumubaze, twumve irimuva mu kanwa.”vg 8Arabasubizaati “Mwintinza kuko Uwiteka yahayeurugendo rwanjye ihirwe, nimunsezerere nsubirekwa databuja.”} 7Musazaw'umukobwa na nyina baramusubizabati “Umukobwa nasigarane natwe iminsi cumi cyangwa isagaho, azabone kugenda.”  6We n'abo bazanye bararya baranywa, baraharara buracya, babyuka mu gitondo, arababwira ati “Nimunsezerere nsubirekwa databuja.”  5Uwo mugaragu azana ibintu by'ifeza n'iby'izahabu n'imyenda abiha Rebeka, kandi aha na musazawe na nyina ibintu by'igiciro cyinshi.T# 4Umugaragu wa Aburahamu yumvise amagambo yabo, yikubitahasi, aramya Uwiteka._9 3Dore Rebeka ari imbere yawe, mujyane abe muka mwene shobuja, nk'uko Uwiteka yavuze.”y 2Labani na Betuwelibaramusubizabati “Ibyo biturutse ku Uwiteka, nta kindi tubasha kukubwira, ari icyiza, ari n'ikibi.- 1Nuko nimushaka kugirira databuja neza, ntimumurerege nimumbwire, kandi nimutabyemera nimumbwire nanjye mpindukirenjye iburyo cyangwa ibumoso.”2_ 0Ndunama, nikubitahasi, nsenga Uwiteka, mpimbaza Uwiteka Imana ya databuja Aburahamu, yanyoboye inzira ikwiriye ngo mboneremoumukobwa wabo wa databuja, musabireumwana we. ; /Ndamubazanti ‘Uri mwene nde?’Aransubizaati ‘Ndi mwene Betuweliwa Nahori na Miluka.’Mpera ko nkatira impeta ku zuru rye n'imiringa ku maboko ye.~+ .Acisha bugufiikibindi n'ingoga agikuye ku rutugurwe, arambwira ati ‘Nywaho, nduhiran'ingamiya zawe.’Ndanywa, kandi yuhiran'ingamiya zanjye.!}= -Ngisengera mu mutimawanjye, Rebeka asohoka ashyize ikibindi ku rutugu, aramanuka ajya ku isōko, aravoma. Ndamubwira nti ‘Ndakwinginze, mpa nyweho.’| ,akansubizaati “Nywahoubwawe kandi nduhiran'ingamiya zawe”, abe ari we ubaumugeniUwiteka yatoranirije mwene databuja.’{ +dore mpagaze ku isōko, bibe bitya:umukobwausohoka kuvomankamubwira nti “Ndakwinginze, mpautuziku kibindi cyawe nyweho”,z{ *“Maze uyu munsi ngera ku isōko, ndasenga nti ‘Uwiteka Mana ya databuja Aburahamu, nibauhayeurugendo ngenda ihirwe,~yw )Nugerakuri bene wacu, ni bwoutazafatwa n'indahiro nkurahije. Baramuka bamukwimye, ntuzafatwa n'indahiro nkurahije.’Labani aramubwira ati “Buvuge.”0p[  Uwo mugaboyinjira mu nzu, Labani akura imitwaro kuri izo ngamiya, atanga inganagano n'ibyokurya by'ingamiya, n'amazi yo kumwoza ibirenge n'ayo koza iby'abo bari kumwe.o Aramubwira ati “Ngwino winjire,uhiriwe ku Uwiteka, ni iki kiguhagaritse hanze, ko niteguye inzu n'ikiraro cy'ingamiya?”~nw Abonye ya mpeta na za zahabu zimeze nk'imiringa, biri ku maboko ya mushiki we, kandi yumvise amagambo ya Rebeka mushiki we ati “Ibyo ni byo uwo mugaboyambwiye”, ni ko kujya aho uwo mugaboari. Asanga ahagaze iruhande rwa za ngamiya ku isōko.tmc Kandi Rebeka yari afite musazawe witwa Labani. Labani uwo arasohoka, ajya gusanganirira uwo mugaboku iriba.Hl Uwo mukobwa arirukanka, abwira abo mu nzu ya nyina uko byabaye.0k[ Ati “Uwiteka ahimbazwe, Imana ya databuja Aburahamu, itaretse kugirira databuja imbabazi n'umurava, nanjye Uwiteka anyoboye inzira ijya kwa bene wabo wa databuja.”8jm Uwo mugaboarunama, yikubitahasi, asenga Uwiteka.]i5 Kandi ati “Dufiteinganagano n'ibyokurya bizihagije, kandi dufiten'aho kubaraza.”Dh Aramusubizaati “Ndi mwene Betuweliwa Miluka na Nahori.”^g7 Aramubazaati “Uri mwene nde? Ndakwinginze mbwira. Kandi kwa so hari aho twarara?”bf? Nuko ingamiya zimaze kweguka, uwo mugaboyenda impeta y'izahabu, kuremera kwayo kwari nk'igice cya shekeli, n'ibimeze nk'imiringa bibiri byo kwambara ku maboko, kuremera kwabyo ni shekeli cumi z'izahabu, arabimwambika.yem Uwo mugaboamwitegereza acecetse, kugirango amenye yuko Uwiteka yahayeurugendo rwe amahirwe, cyangwa ataruyahaye.kdQ Ayasuka vuba mu kibumbiro arirukanka, yongera kujya ku iriba kudahira, adahirira ingamiya ze zose.Kc Amaze kuyamuha aramubwira ati “Nduhiran'ingamiya zawe zeguke.”_b9 Aramusubizaati “Databuja, nywaho.”Atengamatira vuba ikibindi cye, aramuha aranywa.uae Uwo mugaragu arirukanka aramusanganira, aramubwira ati “Ndakwinginze, mpautuzimu kibindi cyawe, nyweho.”` Uwo mukobwa yariumunyagikundiro cyinshi kandi yariumwari, nta mugabowigeze kuryamana na we, aramanuka ajya ku isōko, aravoma arazamuka._ Nuko agisenga atyo, Rebeka arasohoka, wabyawe na Betuwelimwene Miluka, muka Nahori, mwene se wa Aburahamu, ashyize ikibindi ku rutugu.z^o Bibe bitya:umukobwa ndi bubwire nti ‘Ndakwinginze, cisha bugufiikibindi cyawe nyweho’, akansubizaati ‘Nywaho nduhiran'ingamiya zawe’, abe ari we watoranirije Isakaumugaragu wawe. Ibyo ni byo bizamenyesha yukougiriye databuja neza.”L]  Dore mpagaze ku isōko, abakobwa b'abo mu mudugudubasohotse kuvoma.\}  Arasenga ati “Uwiteka Mana ya databuja Aburahamu, ndakwinginze, umpe ihirwe uyu munsi,ugirire neza databuja Aburahamu.w[i  Apfukamisha izo ngamiya ku iriba riri inyuma y'uwo mudugudu. Hari nimugoroba, igihe abagore basohokera kuvoma.7Zi  Uwo mugaragu ajyana ingamiya cumi zo mu ngamiya za shebuja, agenda afite ibyiza bya shebuja by'uburyo bwose, arahagurukaajya muri Mezopotamiya, agera ku muduguduw'aba Nahori.YY-  Uwo mugaragu ashyiraukubokomunsi y'ikibero cya Aburahamu shebuja, arabimurahira.pX[ Kandiumukobwa yaramuka yanze, ntuzafatwa n'iyi ndahiroundahiye. Icyakora ntuzasubizeyoumwana wanjye.”fWG Uwiteka Imana nyir'ijuru, yankuye mu nzu ya data no mu gihugu navukiyemo, ikambwira indahira iti ‘Urubyaro rwawe nzaruha iki gihugu’, iyo ni yo izatuma marayika wayo akujya imbere, naweuzasabireyoumwana wanjyeumugeni.EV Aburahamu aramusubizaati “Wirinde gusubizayoumwana wanjye.U7 Uwo mugaragu aramusubizaati “Ahariumukobwa ntazemera ko tuzanamuri iki gihugu, byaba bityo naba nkwiriye gusubizaumwana wawe mu gihugu wavuyemo?”\T3 Ahubwouzajye mu gihugu cyacu kuri bene wacu,usabireyoumwana wanjye Isakaumugeni.” S nanjye ndakurahiza Uwiteka, ni we Mana nyir'ijuru, ni we Mana nyir'isi, yukoutazasabiraumwana wanjye Umunyakanānikazi, abo ntuyemo.R Aburahamu abwiraumugaragu we,umukuruwo mu rugo rwe wategekaga ibye byoseati “Ndakwinginze, shyiraukubokokwawe munsi y'ikibero cyanjye,kQ S Aburahamu yari ashaje ageze mu za bukuru, kandi Uwiteka yari yarahaye Aburahamuumugisha kuri byose.aP= Nuko Abaheti bakomereza Aburahamu iyo sambu n'ubuvumobuyirimo kuba gakondo yo guhambamo."O? Hanyuma y'ibyo, Aburahamu ahamba Saraumugorewe muri ubwo buvumobwo mu isambu y'i Makipela, iri imbere y'i Mamure (ni ho Heburoni) mu gihugu cy'i Kanāni.`N; kuba gakondo ye, imbere y'Abaheti, imbere y'abinjiraga mu irembo ry'umuduguduwabo bose.(MK Nuko isambu ya Efuroniyari i Makipela, iri imbere y'i Mamure, yo n'ubuvumoburimon'ibiti byo muri yo byose byayigotaga hose ku mpera yayo, bikomerezwa AburahamuLy Aburahamu yumvira Efuroniagerera Efuroniifeza avuze, Abaheti bamwumva, shekeli magana ane z'ifeza, zemerwa n'abagenza.uKe “Databuja, nyumvira. Agasambu kaguze shekeli magana ane z'ifeza kanteranya nawe? Nuko hambaumupfu wawe.”#JC EfuroniasubizaAburahamu atiI-  Abwira Efuronibene igihugu bamwumva ati “Ndakwinginze, nyumvira. Ndakwishyura igiciro cy'iyo sambu, cyemere nkiguhe, mpambemoumupfu wanjye.”1H_  Aburahamu yikubitaimbere ya bene igihugu.G  “Ahubwo databuja, nyumva. Iyo sambu ndayiguhaye, n'ubuvumoburimondabuguhaye, mbiguhereye imbere y'ab'ubwoko bwacu, hambaumupfu wawe.”F  Efuroniyari yicaye hagati mu Baheti, EfuroniUmuhetiasubizaAburahamu, Abaheti bamwumva, abinjiraga mu irembo ry'umuduguduwabo bose ati E;  ampeubuvumobw'i Makipela afite, buri ku mpera y'isambu ye. Abungurishirize hagati yanyu igiciro kibukwiriye kitagabanije, bube gakondo yo guhambamo.”D Avuganana bo arababwira ati “Nimwemera yuko mpambaumupfu wanjye ngo mwivane mu maso, munyumvire, munyingingire Efuronimwene Sohari,MC Aburahamu arahaguruka, yikubitaimbere ya bene igihugu, ni bo Baheti.6Bg “Databuja,utwumve uriumuntuukomeye cyane muri twe,uhambeumupfu wawe mu mva yacu uri buhitemo muri zose, nta wo muri twe uri bukwime imva ye ngo we guhambamoumupfu wawe.”&AI Abaheti basubizaAburahamu batis@a “Ndiumushyitsi n'umusuhukemuri mwe, mumpe gakondo yo guhambamo, mpambeumupfu wanjye, mwivane mu maso.”A? Aburahamu arahagurukaava ku ntumbi ye, abwira Abaheti atiw>i Sara apfira i Kiriyataruba (ari ho Heburoni) mu gihugu cy'i Kanāni, Aburahamu aza kuborogera Sara, amuririra.Y= / Sara yaramye imyaka ijana na makumyabiri n'irindwi, iyo ni yo myaka Sara yaramye.V<' Inshoreke ye yitwa Rewuma, na yo yabyaye Teba na Gahamu, na Tahashi na Māka.i;M Betuweliyabyaye Rebeka. Abo uko ariumunani, Miluka yababyaranye na Nahori mwene se wa Aburahamu.@:} na Kesedi na Hazo na Piludashi, na Yidilafu na Betuweli.P9 Imfura ye ni Usi, hakurikiraho Buzi murumunawe, na Kemuwelise wa Aramu,c8A Hanyuma y'ibyo babwira Aburahamu bati “Na Miluka yabyaranye na mwene so Nahori abana.”e7E Aburahamu asubiraaho abagaragu be bari, barahagurukabajyana i Bērisheba, agezeyo arahatura.b6? Kandi mu rubyaro rwawe ni mo amahanga yose yo mu isi azaherwaumugisha kuko wanyumviye.”S5! yuko no kuguhaumugisha nzaguhaumugisha, no kugwiza nzagwizaurubyaro rwawe ruhwane n'inyenyeri zo mu ijuru, kandi ruhwane n'umusenyi wo mu kibaya cy'inyanja, kandi ruzahīndura amarembo y'ababisha barwo.k4Q aramubwira ati “Ndirahiye, ni ko Uwiteka avuga, ubwougenjeje utyo ntunyimeumwana wawe w'ikinege,K3 Maze marayika w'Uwiteka arongera ahamagara Aburahamu ari mu ijuru,u2e Aburahamu yita aho hantu Yehovayire, nk'uko bavuga na bugingo n'ubu bati “Ku musoziw'Uwiteka kizabonwa.”C1  Aburahamu yuburaamaso arareba, abona inyuma ye impfizi y'intama, amahembe yayo afashwe mu gihuru. Aburahamu aragenda, yenda ya ntama, ayitambaho igitambo cyoswa mu cyimbo cy'umuhungu we.0)  Aramubwira ati “Ntukozeukubokokuri uwo muhungu, ntugireicyoumutwara, kuko ubu menye yuko wubahaImana, kukoutanyimyeumwana wawe w'ikinege.”r/_  Marayika w'Uwiteka amuhamagara ari mu ijuru ati “Aburahamu, Aburahamu.”
Aritaba ati “Karame.”J.  Aburahamu aramburaukuboko, yenda wa mushyongo asogoteumuhungu we.-7  Bagera ahantu Imana yamubwiye, Aburahamu yubakayo igicaniro yararikaho za nkwi, aboha Isakaumuhungu we, amurambika kuri icyo gicaniro hejuru y'inkwi., Aburahamu aramusubizaati “Mwana wanjye, Imana iri bwibonereumwana w'intama w'igitambo cyo koswa.”Nuko bombi barajyana.L+ Isaka ahamagara se Aburahamu ati “Data.”
Aramwitaba ati “Ndakwitaba, mwana wanjye.”
Aramubazaati “Doreumuriron'inkwi ngibi, arikoumwana w'intama uri he, w'igitambo cyo koswa?”z*o Aburahamu yenda za nkwi zo kosa igitambo, azikorera Isakaumuhungu we, ajyana n'umuriron'umushyo, bombi barajyana. ) Aburahamu abwira abo bagaragu be ati “Musigirane hano indogobe, jye n'uyu muhungu tujye hirya hariya dusenge, tubagarukeho.”U(% Ku munsi wa gatatu Aburahamu arambura amaso, yitegereza aho hantu hari kure.>'w Aburahamu azinduka kare kare, ashyira amatandiko ku ndogobe ye, ajyana n'abagaragu be babiri, na Isakaumwana we. Yasa inkwi zo kosa igitambo, arahagurukaajya ahantu Imana yamubwiye.%&E Iramubwira iti “Jyanaumwana wawe,umwana wawe w'ikinegeukunda Isaka, ujye mu gihugu cy'i Moriyaumutambireyo ku musozindi bukubwire, abe igitambo cyoswa.”m% W Hanyuma y'ibyo, Imana igerageza Aburahamu iramuhamagara iti “Aburahamu.”Aritaba ati “Karame.”L$ "Aburahamu amara iminsi myinshi asuhukiyemu gihugu cy'Abafilisitiya.i#M !Aburahamu atera igiti cyitwaumwesheri i Bērisheba, yambarizayo izina ry'Uwiteka, Imana ihoraho."{  Nuko basezeranira i Bērisheba, Abimeleki ahagurukanana Fikoliumutware w'ingabo ze, basubiramu gihugu cy'Abafilisitiya.Q! Ni cyo cyatumye yita aho hantu Bērisheba, kuko ari ho barahiriye bombi.  Aramusubizaati “Aba bāgazi b'intama uko ari barindwi, ndabaguherakugirango bimbereumugabo, yuko ari jye wafukuyeiryo riba.”dC Abimeleki abaza Aburahamu ati “Abo bāgazi b'intama barindwiurobanuye, bisobanuye iki?”I Aburahamu arobanura abāgazi b'intama barindwi bo mu mukumbi we.L Aburahamu azana intama n'inka, abiha Abimeleki, bombi barasezerana. e@~~ }}'||g{{{zz\zyy6xxwxwwCvv]uuCtt@ss'rrr.qqmqpppXooKnxmmklllkkkfk$jjCiii+h{ggfBfeMddAccibb6aah``i___8^^]]\\[[oZZZOZYqY XXXXWW!VV)UUKTTTSSORR4QQ#POOkONLMhLLBLKKGJJdIIHHEGGFGFF#EE DoCCBBAA0@@T??,>>=<<<;;d::\:9988f77+66W55144u3322N11K0////..<---,,++**n* ))((>''m'&&n%%a$$!## "N!!!# j8,1L= O}SMd>E[G  i 7 f?GR vR e"8? $'Bālihanani mwene Akibori atanze Hadari yima amukurikiye,ururembo rwe rwitwa Pawu. Umugorewe yitwa Mehetabēli,umukobwa wa Matiredi,umukobwa wa Mezahabu.D7 $&Sawuli atanze, Bālihanani mwene Akibori, yima amukurikiye.U6% $%Samula atanze, Sawuli w'i Rehoboti ihereranye na rwa ruzi, yima amukurikiye.<5u $$Hadadi atanze, Samula w'i Masireka yima amukurikiye. 4 $#Hushamu atanze, Hadadi mwene Bedadi, waneshereje Abamidiyani mu ishyamba ry'i Mowabu yima amukurikiye,ururembo rwe rwitwa Aviti.K3 $"Yobabu atanze, Hushamu wo mu gihugu cy'Abatemani yima amukurikiye.D2 $!Bela atanze, Yobabu mwene Zera w'i Bosira yima amukurikiye.D1 $ Bela mwene Beyori yimye Edomu,ururembo rwe rwitwa Dinihaba.W0) $Kandi aba ni bo bami bimaga mu gihugu cya Edomu, hatarimoumwami mu Bisirayeli./) $n'umutware Dishoni, n'umutware Eseri, n'umutware Dishani. Abo ni bo batware bavuye mu Bahori, nk'uko abatware babo bari mu gihugu cy'i Seyiri.{.q $Kandi aba ni bo batware bavuye mu Bahori:umutware Lotani, n'umutware Shobali, n'umutware Sibeyoni, n'umutware Ana,3-c $Kandi aba ni bo bene Dishani: Usi na Arani.A, $Kandi aba ni bo bene Eseri: Biluhanina Zāvani na Yakani.R+ $Kandi aba ni bo bene Dishoni: Hemudanina Eshibani, na Yitirani na Kerani.H* $Kandi aba ni bo bene Ana: Dishoni na Oholibama,umukobwa wa Ana.) $Kandi aba ni bo bene Sibeyoni: Ayiya na Ana. Ana uwo ni we wabonye amashyuza mu butayu, akiragira indogobe za se Sibeyoni.W() $Kandi aba ni bo bene Shobali: Alivani na Manahati, na Ebali na Shefo na Onamu.H' $Bene Lotani bari Hori na Hemamu, mushiki wa Lotani yari Timuna.t&c $na Dishoni na Eseri na Dishani. Abo ni bo batware bavuye mu Bahori, abana ba Seyiri bo mu gihugu cya Edomu.`%; $Aba ni bo bene Seyiri Umuhori, bene icyo gihugu: Lotani na Shobali, na Sibeyoni na Ana,O$ $Abo ni bo bo mu nda ya Esawu, abo ni bo batware babo, uwo ni we Edomu.0#[ $Kandi aba ni bo bene Oholibama muka Esawu:umutware Yewushi, n'umutware Yalamu, n'umutware Kōra. Abo ni bo batware bakomotse kuri Oholibama, muka Esawuumukobwa wa Ana.\"3 $Kandi aba ni bo bene Reweli mwene Esawu:umutware Nahati, n'umutware Zera, n'umutware Shama, n'umutware Miza. Abo ni bo batware bakomotse kuri Reweli mu gihugu cya Edomu, abo ni bo buzukuruba Basemati muka Esawu.!/ $n'umutware Kōra, n'umutware Gātamu, n'umutware Amaleki. Abo ni bo batware bakomotse kuri Elifazi mu gihugu cya Edomu, abo ni bo buzukuruba Ada.$ C $Aba ni bo batware bakomotse mu bahungu ba Esawu. Bene Elifazi imfura ya Esawu ni aba:umutware Temani, n'umutware Omari, n'umutware Sefo, n'umutware Kenazi,{ $Kandi aba ni bo bene Oholibama muka Esawu,umukobwa wa Ana mwene Sibeyoni: abyarana na Esawu Yewushi na Yalamu na Kōra.q] $ Kandi aba ni bo bene Reweli: Nahati na Zera, na Shama na Miza. Abo ni bo buzukuruba Basemati muka Esawu.y $ Kandi Timuna yari inshoreke ya Elifazi mwene Esawu, abyarana na Elifazi Amaleki. Abo ni bo buzukuruba Ada, muka Esawu.I $ Bene Elifazi bari Temani na Omari, na Sefo na Gātamu na Kenazi.mU $ Bene Esawu aya ni yo mazina yabo: Elifazi mwene Ada muka Esawu, na Reweli mwene Basemati muka Esawu.L $ Uru ni rwo rubyaro rwa Esawu, sekuruzaw'Abedomu bo ku musoziSeyiri.7k $Esawu atura ku musoziSeyiri, Esawu ni we Edomu. $Kukoubutunzi bwabo bwari bwinshi bugatuma badashobora guturana, igihugu cy'ubusuhukebwabo nticyabakwiraga ku bw'amatungo yabo.fG $Esawu ajyana abagore be, n'abahungu be n'abakobwa be, n'abantu bose bo mu rugo rwe, n'inka ze n'amatungo ye yose, n'ibintu bye byose yaronkeye mu gihugu cy'i Kanāni, ajya mu kindi gihugu ngo atandukanena mwene se Yakobo.sa $Oholibama abyara Yewushi na Yalamu na Kōra. Abo ni bo bahungu ba Esawu, yabyariye mu gihugu cy'i Kanāni.>y $Ada abyarana na Esawu Elifazi, Basemati abyara Reweli,?{ $na Basematiumukobwa wa Ishimayeli, mushiki wa Nebayoti.~w $Esawu yarongoye Abanyakanānikazi, Adaumukobwa wa Eloni Umuheti, na Oholibamaumukobwa wa Ana, mwene Sibeyoni Umuhivi,1 a $Uru ni rwo rubyaro rwa Esawu, ni we Edomu.nW #Isakaumwukaurahera arapfa, asanga bene wabo ageze mu za bukuru, Esawu na Yakobo abana be baramuhamba.>y #Iminsi Isaka yaramye ni imyaka ijana na mirongo inani.p[ #Yakobo agera kwa se Isaka i Mamure kuri Kiriyati Aruba ni ho Heburoni, aho Aburahamu na Isaka baturaga.gI #aba Zilupaumujawa Leya, ni Gadi na Asheri. Abo ni bo bahungu ba Yakobo yabyariye i Padanaramu.7 k #aba Biluhaumujawa Rasheli, ni Dani na Nafutali,+ S #aba Rasheli ni Yosefu na Benyamini,` ; #Aba Leya ni Rubeniimfura ya Yakobo, na Simiyoni na Lewi na Yuda na Isakari na Zebuluni,' I #Kandi Isirayeli agituye muri icyo gihugu, Rubeniaragenda asambana na Biluha inshoreke ya se, Isirayeli arabimenya.
Abahungu ba Yakobo bari cumi na babiri.X + #Isirayeli aragenda, abamba ihema hirya y'inzu ndende y'amatafari yo muri Ederi.lS #Yakobo ashinga inkingi ku gituro cye, ari yo nkingi y'igituro cya Rasheli ikiriho na bugingo n'ubu.P #Rasheli arapfa, bamuhamba mu nzira ijya muri Efurata, ni ho Betelehemu.eE #Kandi mu ipfa rye,ubugingo bwe buri mu igenda, yitaumwana Benoni, ariko se amwita Benyamini.]5 #Kandi akigumiweumubyaza aramubwira ati “Witinya, kuko uri bubyare undi muhungu.”oY #Bava i Beteli baragenda, bari bashigaje akarere bakagera muri Efurata, Rasheli araramukwa, aragumirwa.8m #Yakobo yita aho hantu yavuganiye n'Imana Beteli.|s #Yakobo ashinga inkingi y'amabuye aho yavuganiraga na yo, ayisukahoituro ry'ibyokunywa, ayisukahon'amavuta ya elayo.1_ # Imana imusigaaho bavuganiraga, irazamuka.nW # kandi igihugu nahaye Aburahamu na Isaka nzakiguha nawe, n'urubyaro rwawe ruzakurikiraho nzarugiha.”/ # Imana iramubwira iti “Ndi Imana Ishoborabyose, wororokeugwire, ishyanga n'iteraniro ry'amoko bizagukomokaho, abami bazakomoka mu rukiryi rwawe, ~ # Imana iramubwira iti “Witwa Yakobo, ntuzitwa Yakoboukundi, ahubwo Isirayeli ni ryo rizaba izina ryawe.”Nuko imwita Isirayeli.T}# # Imana yongera kubonekera Yakobo agarutse avuye i Padanaramu, imuhaumugisha.{|q #Kandi Debora wareraga Rebeka arapfa, bamuhamba hepfo y'i Beteli munsi y'igiti cyitwaumwaloni, bacyita Alonibakuti.z{o #Yubakayo igicaniro, yita aho hantu “Eli Beteli”, kuko ari ho Imana yamwihishuririye, ubwo yahungaga mwene se.izM #Nuko Yakobo asohora i Luzi ni yo Beteli, iri mu gihugu cy'i Kanāni we n'abantu bose bari kumwe.Ry #Baragenda, Imana iteraubwoba imiduguduibagose, ntibakurikira bene Yakobo.x3 #Baha Yakobo imana z'abanyamahanga zose bari bafite, n'impeta zari mu matwi yabo, Yakobo abihisha munsi y'igiti cyitwaumwela cyari hafi y'i Shekemu.'wI #duhaguruketuzamuke tujye i Beteli, nanjye nzubakirayo igicaniro Imana, yanyumviye ku munsi w'umubabaro wanjye, kandi yagendanaga nanjye mu nzira nagenzemo.”v' #Maze Yakobo abwira abo mu rugo rwe n'abo bari kumwe bose ati “Mukurehoimana z'abanyamahanga ziri muri mwe, mwizirūre mwambare indi myenda,u % #Imana ibwira Yakobo iti “Hagurukauzamuke, ujye i Beteliutureyo, wubakireyo igicaniro Imana yakubonekeye, ubwo wahungaga Esawu mwene so.”Yt- "Baramubazabati “Bikwiriye ko agirira mushiki wacu atyo, nk'aho yari maraya?”gsI "Maze Yakobo abwira Simiyoni na Lewi ati “Mumpagaritseumutima, kuko mutumye nangwaurunukana bene igihugu, Abanyakanāni n'Abaferizi, kandiumubarewacu ari muke, bazaterana bose bantere, nanjye nzarimbukanan'inzu yanjye.”orY "banyagaubutunzi bwabo bwose, bafata mpiri abana babo bose n'abagore babo, n'ibyari mu mazu yabo byose.jqO "Banyaga imikumbi yabo n'amashyo yabo n'indogobe zabo, n'ibintu byari mu mudugudun'ibyo mu gasozi,Yp- "Bene Yakobo bacuza intumbi, basahura mu mudugudu, babahōra konona mushiki wabo._o9 "Bicisha Hamori na Shekemuumuhungu we inkota, bakura Dina mu nzu ya Shekemu, baragenda.8nk "Maze ku munsi wa gatatu, barushijeho kubabara, bene Yakobo babiri, Simiyoni na Lewi, basaza ba Dina, benda inkota zabo, bateraumudugudugitunguro, bica abagabo bo muri wo bose.m) "Hamori na Shekemuumuhungu we, bumvirwa n'abavaga mu irembo ry'umuduguduwabo bose,umugabowese arakebwa,uwavaga mu irembo ry'umuduguduwabo wese.ylm "Mbese inka zabo n'ibintu byabo n'amatungo yabo yose ntibizaba ibyacu? Tubemerere gusa, na bo bazaturananatwe.”k "Ariko icyatuma batwumvira bakemera guturananatwe tukabaubwoko bumwe ni iki gusa: ni ukoumugabowese wo muri twe akebwa nk'uko bo bakebwa.'jI "“Abo bantu ntibashaka kurwana natwe, nuko bature mu gihugu bagitundemo kuko igihugu ari kigari bakagikwirwamo, turongore abakobwa babo, tubashyingire abacu.pi[ "Hamori na Shekemuumuhungu we bajya mu marembo y'umuduguduwabo, bajya inama n'abagabo bo mu mudugudubatih' "Uwo muhungu ntiyatindiganya kubikora kuko yanezererwagaumukobwa wa Yakobo, kandi Shekemu yari afite icyubahiro kiruta icy'ab'inzu ya se bose.=gw "Amagambo yabo anezeza Hamori na Shekemu mwene Hamori.Pf "Ariko nimutatwumvira ngo mukebwe, tuzajyanaumukobwa wacu twigendere.”ieM "Ni ho tuzabashyingira abakobwa bacu, tukarongora abakobwa banyu, tugaturana, tukabaubwoko bumwe.ad= "Icyatuma twemera ibyo ni kimwe gusa, ko muba nka twe, ngoumugabowese wo muri mwe akebwe.jcO "Baramubwira bati “Ntitwabasha gushyingira mushiki wacuumuntuutakebwe, kuko ibyo byaduteraisoni.ab= " Bene Yakobo basubizanyauburiganya Shekemu na Hamori se, kuko yononnye Dina mushiki wabo.tac " Inkwano n'impano muzanyaka uko bizangana kose, nzabibaha uko mubinyatse, ariko munshyingire uwo mukobwa.”i`M " Shekemu abwira se wa Dina na basaza be ati “Mbagirirehoumugisha, icyo muzanca cyose nzakibaha._ " Kandi muzaturananatwe, igihugu kizaba imbere yanyu ngo mujye aho mushaka, mugituremo, mugitundemo, mukironkemo ibintu.”`^; " Kandi mushyingirane natwe, mudushyingire abakobwa banyu, namwe murongore abakobwa bacu.|]s "Hamori ajya inama na bo ati “Umutimaw'umuhungu wanjye Shekemu wigombyeumukobwa wanyu, ndabinginze, mumushyingire.;\q "Bene Yakobo babyumvise bava mu rwuri barataha. Barababara kandi bararakara cyane, kuko yakoreye ikizira mu Bisirayeli, ari cyo kuryamana n'umukobwa wa Yakobo bidakwiriye gukorwa.F[ "Hamori se wa Shekemu aragenda ngo ajye kujya inama na Yakobo.Z "Yakobo yumva yuko Shekemu yononnye Dinaumukobwa we, abahungu be bari mu matungo mu rwuri, Yakobo araceceka, ageza aho baziye.?Y{ "Shekemu abwira se Hamori ati “Nsabira uyu mukobwa.”OX "Amariraumutimakuri Dina,umukobwa wa Yakobo, aramukunda, amubwira neza.sWa "Shekemu mwene Hamori Umuhivi,umutware mukuruw'icyo gihugu aramubona, aramwenda aryamana na we, aramukinda.pV ] "Dinaumukobwa wa Leya, uwo yabyaranye na Yakobo, arasohoka ajya kugenderera abakobwa bo muri icyo gihugu.=Uw !Yubakayo igicaniro, acyita “Eli Elohe Isirayeli.”aT= !Isambu yabambyeho ihema rye ayigura na bene Hamori, se wa Shekemu, ibice by'ifeza ijana. S !Yakobo asohora amahoro mu muduguduShekemu, wo mu gihugu cy'i Kanāni, ubwo yavaga i Padanaramu, abamba amahema imbere y'umudugudu.sRa !Yakobo ajya i Sukotiyubakayo inzu, acirayo amatungo ye ibirāro. Ni cyo cyatumye aho hantu hitwa i Sukoti.GQ !Nuko Esawu uwo munsi asubirayo, agumya kugenda, ajya i Seyiri.P !Esawu aramusubizaati “Reka ngusigire bamwe mu bo turi kumwe.”
Yakobo aramubazaati “Ni ab'iki? Nkugirirehoumugisha databuja.”CO !Ndakwinginze databuja, ujye imbere y'umugaragu wawe, nanjye ndagenda buhoro, nk'uko kugenda kw'amatungo nshoreye kuri, kandi nk'uko kugenda kw'abana kuri, ngusange databuja, i Seyiri.”-NU ! Aramubwira ati “Databuja, uzi yuko abana badafite imbaraga kandi ko imikumbi n'amashyo mfite byonsa, babigendeshauruhato, naho wabaumunsi umwe gusa, byapfa byose.OM ! Aramubwira ati “Dukomezeurugendo tugende, nanjye ndakujya imbere.” L ! Ndakwinginze, emera impano yanjye bakuzaniye, kuko Imana yampereyeubuntu, kandi mfite ibinkwiriye byose.”Aramugomēra, arayemera.-KU ! Yakobo aramubwira ati “Oya ndakwinginze, niba nkugiriyehoumugisha, emera impano nguhaye, kuko mbonye mu maso hawe nk'ukoumuntu abona mu maso h'Imana,ukanezererwa.^J7 ! Esawu aramusubizaati “Ibyo mfite birahagije. Mwana wa data, ibyoufiteubyiharire.”I} !Aramubazaati “Umukumbi twahuye wose ni uw'iki?”
Aramusubizaati “Niukugirango nkugirirehoumugisha, databuja.”qH] !Na Leya n'abana be bigira hafi, bikubitahasi, hakurikiraho Yosefu na Rasheli, bigira hafi, bikubitahasi.EG !Maze za nshoreke zīgira hafi zo n'abana bazo, bikubitahasi.6Fg !Esawu yuburaamaso abona ba bagore n'abana, aramubazaati “Abo muri kumwe bariya ni abahe?”
Aramusubizaati “Abo ni abana Imana yahereyeumugaragu waweubuntu bwayo.”iEM !Esawu arirukanka ajya kumusanganira, aramuhobera begamiranya amajosi, aramusoma, bombi bararira.`D; !Maze ubwe abarangaza imbere, yikubitahasi karindwi, arinda agera aho yegereye mwene se.nCW !Ashyira imbere inshoreke n'abana bazo, akurikizaho Leya n'abana be, basezererwa na Rasheli na Yosefu.B  !Yakobo yuburaamaso, arebye abona Esawu azanye n'abantu magana ane. Agabanya abana, aha Leya abe, na Rasheli abe, n'inshoreke zombi abazo."A? !Ibyo ni byo bituma Abisirayeli bataryaumutsi wo ku itako, uri ku kibero, na bugingo n'ubu, kuko wa mugaboyakoze ku mutsi wo ku nyonga y'itako rya Yakobo.C@ Izuba rirasa akirenga Penuweli, acumbagizwa n'ikibero cye.Q? Yakobo yita aho hantu Penuweliati “Ndebesheje Imana amaso, sinapfa.”>! Yakobo aramubwira ati “Ndakwinginze, mbwira izina ryawe.”
Aramubazaati “Ni iki gitumyeumbaza izina ryanjye?”Amuherayoumugisha.u=e Aramubwira ati “Ntucyitwa Yakoboukundi, ahubwouzitwa Isirayeli, kuko wakiranije Imana n'abantuukanesha.”J< Aramubazaati “Witwa nde?”
Aramusubizaati “Ndi Yakobo”|;s Uwo mugaboaramubwira ati “Ndekura, kukoumusekeutambitse.”
Aramusubizaati “Sinkurekurautampayeumugisha.”: Abonye yuko atamutsinze, akora ku mutsi wo ku nyonga y'itako rye,umutsi wo ku nyonga y'itako rya Yakobourareguka bagikirana.Q9 Yakobo asigarayo wenyine.
Hazaumugaboaramukiranya, bageza mu museke.L8 Arabajyana, abambutsa uwo mugezi, yambutsa n'ibyo yari afite byose. 7 Abyuka muri iryo joro, ajyana n'abagore be bombi n'inshoreke ze zombi n'abana be uko ari cumi n'umwe, yambuka icyambu cya Yaboki.Q6 Nuko izo mpano zimujya imbere, ahararana iryo joro n'umutwe w'abantu be.(5K kandi muti ‘Dore n'umugaragu wawe Yakobo ari inyuma yacu.’”Kuko yibwiye ati “Ndamwuruzaimpano zingiye imbere, maze nyuma tubonane, ahari aranyemera.”~4w Maze abitegeka n'uwa kabiri n'uwa gatatu, n'abakurikiye iyo mikumbi bose ati “Abe ari ko mubwira Esawu, nimumubona,3{ Mazeumubwire uti ‘Ni iby'umugaragu wawe Yakobo, ni impanouhawedatabuja Esawu, kandi dore na we ari inyuma yacu.’”2 Abwiraugiyeimbere ati “Esawu mwene data nimuhura, akakubazaati ‘Uri uwa nde, kandiurajya he, kandi n'ibyoushoreye ni ibya nde?’1 Abiha abagaragu be,umukumbi woseukwawo arababwira ati “Nimunjyeimbere, mujye mushyira intera hagati y'umukumbi n'undi.”03 n'ingamiya z'ingore mirongo itatu n'imicanda yazo yonkaga, n'inka mirongo ine n'amapfizi cumi, n'indogobe z'ingore makumyabiri n'ibyana byazo cumi./y ihene z'abāgazi magana abiri, n'iz'amapfizi makumyabiri, n'intama z'abāgazi magana abiri, n'iz'amapfizi makumyabiri,W.) Aharara iryo joro, yenda ku byo yari afite ngo abihe Esawu mwene se ho impano:{-q Nawe warambwiye uti ‘Sinzabura kukugirira neza, nzahwanyaurubyaro rwawe n'umusenyi wo ku nyanja,utabarika.’”e,E Ndakwinginze,unkize mwene data Esawu, kuko mutinya ngo ataza akanyicana n'abana na ba nyina.A+} Ku mbabazi zose n'umuravawose wagiriyeumugaragu wawe, sinari nkwiriye guhabwaho n'ibyoroheje hanyuma y'ibindi, kuko nambutse Yorodani iyi mfite inkoni nsa, none mpindutse imitwe ibiri.8*k Kandi Yakobo arambaza ati “Mana ya sogokuru Aburahamu, Mana ya Data Isaka, Uwiteka, ntiwambwiye uti ‘Subiramu gihugu cyanyu no muri bene wanyu, nanjye nzakugirira neza’?J) “Esawu yatungukiraku mutwe umwe akawurimbura,usigaye wakira.”( Yakobo aratinya cyane ahagarikaumutima, abantu bari kumwe na we n'imikumbi n'amashyo n'ingamiya, abigabanyamo imitwe ibiri ati'' Izo ntumwa zisubiraaho Yakobo ari, ziramubwira ziti “Twageze kuri mwene so Esawu, kandi araza kugusanganira, azanye n'abantu magana ane.”&1 Kandi muti ‘Afite inka n'indogobe n'imikumbi n'abagaragu n'abaja. None adutumye kuza kubikubwira, databuja, kugirango akugirirehoumugisha.’”x%k Arabategeka ati “Muzabwire databuja Esawu muti ‘Umugaragu wawe Yakobo ngo yabanaga na Labani, ageza ubu.’v$g Yakobo atuma intumwa ngo zimubanzirize zijye kwa Esawu mwene se mu gihugu cy'i Seyiri, mu ishyamba rya Edomu.c#A Yakobo ababonye aravuga ati “Aba niumutwe w'ingabo z'Imana.”Yita aho hantu Mahanayimu.A" Yakobo akomezaurugendo, abamarayika b'Imana bahura na we.{! s Labani azinduka kare mu gitondo, asoma abuzukurube n'abakobwa be, abasabiraumugisha. Labani aragenda, asubiraiwabo.~ w 6Yakobo atambira igitambo kuri wa musozi, ahamagara bene wabo, arabagaburirabarasangira, barara kuri wa musoziburacya.vg 5Imana ya Aburahamu, Imana ya Nahori, Imana ya se wa bombi, idukiranure.”Yakobo arahira Iyo se Isaka yubaha.?y 4Iki gishyinga kibeumuhamya, n'inkingi na yo ibeumuhamya, yuko ntazarenga iki gishyinga ngo nze aho uri, nawe koutazarenga iki gishyinga n'iyi nkingi ngo uze aho ndi, kugirirana nabi._9 3Kandi Labani abwira Yakobo ati “Dore iki gishyinga n'iyi nkingi nshinze hagati yacu.~w 2Nugirira nabi abakobwa banjye cyangwa nubaharika, nta wundi uri kumwe natwe, dore Imana ni yo muhamya hagati yacu.”mU 1Kandi cyitwa na Misipa, kuko Labani yavuze ati “Uwiteka agenzure hagati yacu, nituba tutakibonana.p[ 0Labani aravuga ati “Iki gishyinga niumuhamya hagati yacu uyu munsi.”Ni cyo cyatumye cyitwa Galēdi.C /Labani acyita Yegarisahaduta, Yakobo na we acyita Galēdi.~w .Yakobo abwira bene wabo ati “Nimuteranye amabuye.”Barayazana, barema igishyinga, basangirira kuri icyo gishyinga.1_ -Yakobo yenda ibuye, arishinga nk'inkingi.I ,None jye nawe dusezerane isezerano, ribeumuhamya hagati yacu.”V' +Labani asubizaYakobo ati “Abakobwa ni abakobwa banjye, n'abana ni abanjye, n'imikumbi ni iyanjye, ibyourebaibi byose ni ibyanjye. None nabasha nte kugiraicyo ntwara abakobwa banjye cyangwa abana babyaye?`; *Iyaba Imana ya data, Imana ya Aburahamu, iyo Isaka yubahaitābanye nanjye, ntuba warabuze kunsezerera nta cyo mfite. Imana yabonye kugirirwa nabi kwanjye n'umuruhow'amaboko yanjye, iri joro ryakeye iragukangāra.”7i )Iyo myaka uko ari makumyabiri nabaga iwawe, nagutendeyeho abakobwa bawe bombi imyaka cumi n'ine, mara imyaka itandatu nkoreraumukumbi, wahinduye ibihembo byanjye incuro cumi.a= (Nameraga ntya: ku manywa nicwaga n'umwuma, nijoro nkicwa n'imbeho, ibitotsi bikanguruka.  'Iyicwaga n'inyamaswa sinakuzaniraga ikirīra nayishyiraga ku mubarewanjye, wandihishaga izibwe naho haba ku manywa cyangwa nijoro.  &Imyaka makumyabiri twabanye, intama zawe n'ihene zawe n'inyagazi ntizarambururaga, amapfizi y'intama yo mu mikumbi yawe sinayariye.% %Noneusatse mu bintu byanjye byose,ubonye iki cyo mu byo mu rugo rwawe? Kizane hanougishyire imbere ya bene wacu na bene wanyu, badukiranure.ym $Yakobo ararakara atonganya Labani aramubazaati “Nagucumuyehoiki? Nakoze cyaha ki cyatumyeunkurikira vuba vuba?  #Rasheli abwira se ati “Ntundakarire databuja yuko ntaguhagurukiye, ni uko ndi mu mihango y'abakobwa.”Arasaka, abura bya bigirwamana. } "Rasheli yari yenze bya bigirwamana, abishyira mu matandiko y'ingamiya, ayicaraho. Labani asaka mu ihema hose, arabibura.  !Labani yinjira mu ihema rya Yakobo, no mu rya Leya, no mu ya za nshoreke zombi, arazibura. Ava mu ihema rya Leya, yinjira mu rya Rasheli.& G  Irya kabiri, uwo uri bubonane imana zawe, ntazabeho. Imbere ya bene wacu saka icyawe kiri mu byanjye,ukijyane.”Kuko Yakobo yari atazi yuko Rasheli yazibye.X + Yakobo asubizaLabani ati “Irya mbere ni uko natinye ko wanyaga abakobwa bawe.b? None ubwougiyerwose, kukoukumbuye cyane inzu ya so, ni iki cyatumye wiba imana zanjye?” Nabasha kugiraicyo mbatwara, ariko Imana ya so yambwiye iri joro iti ‘Wirinde, ntugireicyoubwira Yakobo ari icyiza, ari n'ikibi.’P ntunkundire gusomaabuzukurubanjye n'abakobwa banjye? Wakoze iby'ubupfu. Watewe n'iki guhunga rwihishwa,ukanyiyiba, ntumbwire ngo ngusezeresheho ibiganiro by'ibyishimo, n'indirimbo n'ishako n'inanga,mU Labani abaza Yakobo ati “Icyo wakoze icyo ni iki kunyiyiba,ukajyana abakobwa banjye nk'abanyagano? Labani afatīra Yakobo. Yakobo yari abambye ihema rye ku musozi, Labani na bene wabo na bo bayabamba ku musoziw'i Galeyadi. Imana isanga Labani Umwaramu mu nzozi nijoro, iramubwira iti “Wirinde, ntugireicyoubwira Yakobo ari icyiza, ari n'ikibi.”iM Ajyana na bene wabo aramukurikira, amugereraho iminsi irindwi, asanga ari ku musoziw'i Galeyadi.>y Ku munsi wa gatatu babwira Labani yuko Yakobo yahunze.gI Nuko ahungana ibyo afite byos, arahagurukayambukauruzi, agenda yerekeje ku musoziw'i Galeyadi.D~ Yakobo yiyiba Labani Umwaramu, kuko atamubwiye yuko ahunga.e}E Labani yari agiye gukemuza intama ze, maze Rasheli yiba ibishushanyo by'ibigirwamana bya se.| ajyana n'amatungo ye yose n'ubutunzi bwose yaronse, amatungo yaronkeye i Padanaramu, kugirango ajye kwa se Isaka mu gihugu cy'i Kanāni.F{ Yakobo arahaguruka, ashyira abana be n'abagore be ku ngamiya,izM Ubutunzi bwose Imana yatse data niubwacu n'abana bacu. Nuko icyo Imana ikubwiye cyoseugikore.”Ay Ntaduhwanya n'ab'ahandi, ko yatuguzeakarya ibiguzi byacu?mxU Rasheli na Leya baramubazabati “Mu rugo rwa data, hariumugabane cyangwa ibyo tuzaragwa tugifiteyo? w  Ndi Imana y'i Beteli, aho wasīgiye amavuta ku nkingiukampigaumuhigo, hagurukauve muri iki gihuguusubiremu gihugu wavukiyemo.’”v3  Arambwira ati ‘Ubura amasourebe, amapfizi y'ihene yimijeumukumbi yose, ni ibihuga n'ubugondo n'ibitobo, kuko nabonye ibyo Labani akugirira byose.Zu/  Marayika w'Imana ampamagarira mu nzozi ati ‘Yakobo.’Nditaba nti ‘Karame.’t  “Kandi ubwoumukumbi warindaga, nubuyeamaso ndota, mbona amapfizi y'ihene yimijeumukumbi yari ibihuga n'ubugondo n'ibitobo.7sk  Uko ni ko Imana yatse so amatungo ye, ikayampa.?ry Yambwira ati ‘Iz'ubugondo ni zo zizaba ibihembo byawe’,umukumbi woseukabyara iz'ubugondo, yambwira ati ‘Iz'ibihuga ni zo zizaba ibihembo byawe’,umukumbi woseukabyara ibihuga.xqk Kandi so yagiye andiganya ahindura ibihembo byanjye incuro cumi, ariko Imana ntiyamukundiye kugiraicyo antwara.8pm Namwe muzi yuko nakoreye so, uko nashoboye kose.loS arababwira ati “Nabonye so atakindeba nk'uko yandebaga mbere, ariko Imana ya data ihorana nanjye.Mn Yakobo atumiraRasheli na Leya ngo baze mu rwuri, ahoumukumbi we uri,omY Uwiteka abwira Yakobo ati “Subiramu gihugu cya ba sogokuruzamuri bene wanyu, nanjye nzabana nawe.”El Yakobo abona yuko Labani atakimurebank'uko yamurebaga mbere.3k c BukeyeYakobo yumva amagambo y'abahungu ba Labani, ko bavuga bati “Ibyari ibya data Yakobo yabimwatse byose, kandi ku byari ibya data ni ho yakuyeubutunzi afite bwose.”kjQ +Uwo mugaboagwizaubutunzi cyane, agira imikumbi myinshi n'abaja n'abagaragu, n'ingamiya n'indogobe.]i5 *Ariko zaba mbi ntadushyireho, bituma imbi ziba iza Labani, inziza zikaba iza Yakobo. h )Kandi uko inziza zo mu mukumbi zirinze, Yakobo yashyiraga twa duti ku bibumbiro imbere y'umukumbi, kugirango zitēgere hagati yatwo.g7 (Yakobo akarobanura izivutse, akerekeranya izo mu mukumbi wa Labani n'iz'ibihuga n'iz'ibikara, agashyira imikumbi yeukwayo, ntayiteranye n'iya Labani.bf? 'Imikumbi yarindiraga imbere y'utwo duti, zikabyara iz'ibihuga n'iz'ubugondo n'iz'ibitobo.pe[ &Ashyiraudutiyashishuye ku bibumbiro byo ku mabuga aho imikumbi iri bunywere. Zarindaga uko zije kunywa.d- %Yakobo yendaudutitw'imilebeni tubisi, n'utw'imiluzi n'utw'imyarumoni, adushishurahoamabara maremare asa n'imisengo, agaragazaumweru wo kuri two.lcS $Hagati yabo na Yakobo ahashyiraurugendo rw'iminsi itatu. Yakobo aragira imikumbi ya Labani isigaye.4bc #Nuko uwo munsi arobanura amapfizi y'ihene y'ibihuga, n'inyagazi z'ubugondo n'iz'ibitobo zose, ihene yose ifite ibara ry'umweru, n'intama z'ibikara zose, aziha abahungu be.:aq "Labani aramusubizaati “Nkunze ko byaba bityo.”U`% !Gukiranuka kwanjye kuzamburanira gutya hanyuma: nuza kwitegereza ibihembo byanjye biri imbere yawe, ihene yose itariubugondo cyangwa igitobo, n'intama yose itari igikara nizimbonekaho,uzazite inyibano.”?_y  Uyu munsi ndaca mu mukumbi wawe wose, nkuremointama z'ubugondo zose n'iz'ibitobo zose n'intama z'ibikara zose, n'ihene z'ibitobo n'iz'ubugondo, izimeze zityo zizaba ibihembo byanjye.^- Aramubazaati “Nzaguhemba iki?”
Yakobo aramusubizaati “Nta cyouzampemba, ahubwo nunkorera iki, nzongera nkuragirireumukumbi, nywurinde.,]S Kuko ayo wariufitentaraza yari make, none yarororotse aba menshi cyane. Uwiteka yaguhayeumugisha aho naganaga hose, none nzabona ryari ibitungishaurwanjye rugo?”Y\- Aramusubizaati “Uzi uko nagutenzeho, kandi uko amatungo yawe yabaye nyaragira.8[m Ati “Nca ibihembo nzaguha, nzajya mbitanga.”~Zw Labani aramubwira ati “Icyampa nkakugirirahoumugisha! Kuko nahanuye yuko ari ku bwawe Uwiteka yampereyeumugisha.”fYG Mpa abagore banjye n'abana banjye nagutenderagaho nigendere, kuko uzi gutenda nagutenzeho.”uXe Nuko Rasheli amaze kubyara Yosefu, Yakobo abwira Labani ati “Nsezerera ngende, njye iwacu mu gihugu cyacu.?W{ Amwita Yosefu ati “Uwiteka anyongere undi muhungu.”DV Asama inda abyaraumuhungu ati “Imana inkuyehoigitutsi.”:Uq Imana yibuka Rasheli iramwumvira, izibura inda ye.,TU Hanyuma abyaraumukobwa, amwita Dina.S! Leya aravuga ati “Imana impaye impano nziza, nonehoumugabowanjye azabana nanjye, kuko twabyaranye abahungu batandatu.”Amwita Zebuluni.FR Leya asama indi nda, abyarana na Yakoboumuhungu wa gatandatu.oQY Leya aravuga ati “Imana impaye ibihembo, kuko nashyingiyeumugabowanjyeumujawanjye.”Amwita Isakari.MP Imana yumvira Leya asama inda, abyarana na Yakoboumuhungu wa gatanu.9Om Yakobo nimugoroba ava mu rwuri, Leya arasohoka aramusanganira, aramubwira ati “Ukwiriye kundarira, kuko ntanze amadudayimu y'umwana wanjye ho ibihembo.”Amurarira iryo joro.ON Na we aramusubizaati “Kuntwaraumugabobiroroheje, noneurashaka kuntwara n'amadudayimu y'umwana wanjye?”
Rasheli aramusubizaati “None iri joro arakurarira numpa amadudayimu y'umwana wawe.”*MO Mu isarura ry'ingano, Rubeniajya mu gasozi, abona amadudayimu, ayazanira nyina Leya. Rasheli abwira Leya ati “Ndakwinginze, mpa ku madudayimu y'umwana wawe.”\L3  Leya aravuga ati “Ndahiriwe, kuko abakobwa bazanyitaumunyehirwe.”Amwita Asheri.@K}  Zilupaumujawa Leya abyarana na Yakoboumuhungu wa kabiri.:Jq  Leya aravuga ati “Mbonyeumugisha.”Amwita Gadi.6Ii  Zilupaumujawa Leya abyarana na Yakoboumuhungu.YH-  Leya abonye yuko yarekeye aho kubyara, yenda Zilupaumujawe, amushyingira Yakobo.gGI Rasheli aravuga ati “Nkiranije mwene data gukirana gukabije, ndamutsinda.”Amwita Nafutali.TF# Biluhaumujawa Rasheli asama indi nda, abyarana na Yakoboumuhungu wa kabiri.~Ew Rasheli aravuga ati “Imana inciriyeurubanza ndatsinda, kandi inyumviye impaumuhungu.”Ni cyo cyatumye amwita Dani.6Di Biluha asama inda, abyarana na Yakoboumuhungu. "Asama indi nda abyaraumuhungu ati “Noneho ndafatana n'umugabowanjye, kuko twabyaranye abahungu batatu.”Ni cyo cyatumye yitwa Lewi.= !Asama indi nda abyaraumuhungu ati “Kuko Uwiteka yumvise nywungwakaye, ni cyo gitumye anyongera n'uyu.”Amwita Simiyoni.<  Leya asama inda abyaraumuhungu, amwita Rubeniati “Ni uko Uwiteka yabonyeumubabaro wanjye, nonehoumugabowanjye azankunda.”Y;- Uwiteka abona ko Leya anyungwakaye azibūra inda ye, ariko Rasheli yari ingumba.s:a Yakobo arongora na Rasheli, akundwakaza Rasheli, anyungwakaza Leya, atenda kuri Labani indi myaka irindwi.U9% Kandi Labani atanga Biluhaumujawe, amuha Rasheliumukobwa we ho indongoranyo.c8A Yakobo abigenza atyo amara iminsi irindwi ya Leya, Labani amushyingira Rasheliumukobwa we.a7= Mara iminsi irindwi y'uwo, tubonekugushyingirira n'uriyaiyindi myaka irindwiuzatenda.”X6+ Labani aramusubizaati “Iwacu ntibagenza batyo, gushyingiraumutobasizeumukuru.5 Mu gitondo Yakobo abona ari Leya. Abaza Labani ati “Wangize ibiki? Rasheli si we natendeye? Ni iki gitumyeundiganya utyo?”L4 Labani atanga Zilupaumujawe, amuhaumukobwa we Leya ho indongoranyo.I3 Nimugoroba azana Leyaumukobwa we aramumushyingira, aramurongora.A2 Labani atora abakwe baho bose, arabatekera arabagaburira.n1W Yakobo atebutsa kuri Labani ati “Nshyingiraumugeniwanjye, murongore kuko ndangije iminsi yanjye.”x0k Nuko Yakobo atendera imyaka irindwi kugirango ahabwe Rasheli, imuhwanira n'iminsi mike ku bw'urukundo amukunze.X/+ Labani aramusubizaati “Kumuguhabiruta kumuhaundi muntu wese, gumanananjye.”}.u Yakobo abenguka Rasheli asubizaLabani ati “Ndagutendera imyaka irindwi,uzanshyingire Rasheliumukobwa wawe muto.”`-; Leya yari afite amaso atabengerana, ariko Rasheli yari mwiza wese, no mu maso ari heza.Z,/ Kandi Labani yari afite abakobwa babiri:umukuruyitwaga Leya,umutoyitwaga Rasheli.v+g Labani abaza Yakobo ati “Kuko uri mwene wacu, ni cyo gitumaunkorera ku busa? Urashaka ko nzaguhemba iki?”f*G Labani aramubwira ati “Niukuriuri amaraso yanjye n'uburabwanjye.”Abana na weukwezi kumwe.)+  Nuko Labani yumvise inkuru ya Yakobo mwishywa we, arirukanka aramusanganira, aramuhobera aramusoma, amujyana iwe. Abwira Labani ibyabaye byose.f(G  Yakobo abwira Rasheli yuko ari mwene wabo wa se, ko ari mwene Rebeka, arirukanka abibwira se./'[  Yakobo asoma Rasheli, araturikaararira.<&s  Nuko Yakobo abonye Rasheli mwene Labani nyirarume, n'intama za Labani nyirarume, yegera iriba, atembagaza cya gitare, agikura ku munwa w'iriba, yuhiraumukumbi wa Labani nyirarume. 9?~~~ }||X{{{czzUyyxxxwMvvvuuttsssKrr2qqppTooTnnWmm#llrlAkkkgkjj+iihNgg+ff%eddd cnbbaa``T__9^^R]]|\\[ZYYY'XX|WWiWVV;UU?TTOSS#RRHQQ!PPGOONN;MM"LL2KK JJ"IHHHHGHGG3FFUEEiDDZCCBBxAAlA@@r???">>`==n<<6;;:::199C88777662544]33,22'11!00C//L.. --",,W++u**!))o)((R''K&&0%%$$i##""O!!s B=H$kovs,)KVT b  _  9 !qF p 9t<c ,Yosefu arababaza ati “Icyo mukozeicyo ni igiki? Ntimuzi yukoumuntuumezenkanjye ashobora kuragura koko?”V;' ,Yuda na bene se bagera mu nzu ya Yosefu, basanga akiri aho bamwikubitaimbere.d:C , Bashishimura imyambaro yabo,umuntu wese ahekesha indogobe ye imitwaro, basubiramu mudugudu.b9? , arasaka ahēra ku mpfura ageza ku muhererezi, cya gikombe kiboneka mu isaho ya Benyamini.;8s , Barihuta barururutsa,umuntu wese ahambura isaho ye,7! , Arababwira ati “Nuko rero bibe nk'uko mubivuze. Uwo kiri bubonekeho ni we uri bube imbata yanjye, namwe ntimuri bugibweho n'urubanza.”`6; , Uwo uri bukibonane wo mu bagaragu bawe yicwe, natwe duhinduke imbata zawe, databuja.”.5W ,Dore ifeza twasanze mu minwa y'amasaho yacu twarazigushubije, tuzivanye mu gihugu cy'i Kanāni. None twabasha dute kwiba ifeza cyangwa izahabu byo mu nzu ya shobuja?4 ,Baramubwira bati “Databuja, ni iki kikuvugishije amagambo ameze atyo? Ntibikabeho ko abagaragu bawe dukoraibimeze bityo.(3M ,Abageraho, ababwira ayo magambo.x2k ,Icyo mwibye si cyo databuja anywesha, kandi si cyo yikingira aragura? Ubwo mwakoze mutyo, mwakoze icyaha.’”21_ ,Bavuye mu mudugudubataragera kure, Yosefu abwira igisonga cye ati “Hagurukaukurikire ba bagabo, nubagerahoubabwire uti ‘Ni iki gitumye mwitura inabiuwabagiriye neza?E0 ,Bukeyehamaze kubona, abo bagabo basezeranwa n'indogobe zabo./ ,Ushyire n'igikombe cyanjye cy'ifeza mu munwa w'isaho y'umuhererezi,ushyiranemo n'ifeza ye yahahishaga.”Abigenza uko Yosefu yamutegetse.. 7 ,Yosefu ategeka igisonga cye ati “Nimwuzuzeamasaho y'abo bagabo ihaho ringana n'iryo bashobora kujyana,ushyire n'ifeza y'umuntu mu munwa w'isaho ye. - +"Yosefu ategeka ko babazanira amagaburo yari imbere ye, ariko igaburo rya Benyamini riruta ayabo gatanu. Baranywa banezeranwa na we., +!Bicara imbere ye, bicazwa uko bakurikirana, imfura ukoubukurubwayo buri, n'umuhererezi ukoubutobwe buri, bavuganabatangara.D+ + Bamugaburiraukwe, na bene se babagaburiraukwabo, n'Abanyegiputa barīraga hamwe na we babagaburiraukwabo, kuko Abanyegiputa batasangiraga n'Abaheburayo, kuko cyari ikizira ku Banyegiputa.[*1 +Yiyuhagira mu maso aragaruka, ariyumanganya aravuga ati “Nimwarure ibyokurya.”) +Yosefu yihuta kugenda, kukoumutimawe wariufitiyeurukumbuzi mwene nyina, ashaka aho aririra, yinjira mu nzu haruguruayiririramo.5(e +Yuburaamaso abona Benyamini murumunawe, mwene nyina arababaza ati “Uwo ni we muhererezi wanyu mwambwiraga?”Maze aramubwira ati “Imana ikugirire neza, mwana wanjye.”_'9 +Baramusubizabati “Data,umugaragu wawe ni muzima, aracyariho.”Barunamabikubitahasi.Y&- +Ababaza uko bari, kandi ati “So aracyakoma, wa musazamwavugaga? Aracyariho?”Z%/ +Yosefu atashye, bamusangisha mu nzu ya maturo bazanye, bamwikubitaimbere bubamye.$ +Begeranya amaturo kugirango Yosefu naza ku manywa y'ihangu, asange biteguye kuyamutura, kuko bari bumvise yuko bari burīre hamwe na we.p#[ +Nuko wa mugaboyinjiza abo bagabo mu nzu ya Yosefu, abaha amazi boga ibirenge, agaburiran'indogobe zabo.G" +Arabasubizaati “Mushyitse imitima mu nda ntimutinye, Imana yanyu, Imana ya so, ni yo yabashyiriyeubutunzi mu masaho, jyeweho ifeza zanyu narazishyikiriye.”Asohora Simiyoni aramubazanira.\!3 +Kandi tuzanye izindi feza zo guhaha, ntituziuwashubijeifeza zacu mu masaho yacu.” ; +tugezemu icumbi duhambura amasaho yacu,umuntu wese asanga ifeza ye iri mu munwa w'isaho ye, ifeza zacu dusanga zingana uko zanganaga none turazigaruye.4e +“Databuja, mbere twaramanutse tuza guhaha,J +Begera cya gisonga cya Yosefu, bavuganira na cyo ku muryango bati`; +Baratinya kuko yabinjije mu nzu ya Yosefu, baravuga bati “Ifeza zagarutse mu masaho yacu ubwo twazaga mbere, ni zo zatumye batwinjiza ngo adushakehourwitwazo, adusumire, atunyagane n'indogobe zacu, tube imbata.”V' +Uwo mugaboakora ibyo Yosefu yamutegetse, yinjiza abo bagabo mu nzu ya Yosefu..W +Yosefu abonye Benyamini ari kumwe na bo, abwira igisonga cye ati “Injiza aba bantu mu nzu yanjye,ubagewitegure ibyokurya, turi burīre hamwe ku manywa y'ihangu.”)M +Ba bagabo benda ayo maturo, bajyana ifeza z'ingereka zingana na zo bajyana na Benyamini, barahagurukabaramanuka bajya muri Egiputa, bahagarara imbere ya Yosefu. +Imana Ishoborabyose ibahe kubabarirwa na we ngo ababohorere mwene so wundi na Benyamini. Nanjye niba bikwiriye ko mba incike, nzabeyo.”D + Mujyane na murumunawanyu muhagurukemusubirekuri uwo mugabo,! + kandi mujyane ifeza z'ingereka zingana na zo, n'ifeza zagarutse mu minwa y'amasaho yanyu muzisubizeyo, ahari ni amahugwe yatumye zigaruka.y + Se Isirayeli arababwira ati “Ubwo bimeze bityo nimugenze mutya: mujyane mu masaho yanyu imbuto zo muri iki gihugu ziruta izindiubwiza muzishyīre uwo mugaboho ituro, mujyaneumutiwomora muke n'ubukibuke, n'imibavu n'ishangi, n'ububemba n'indozi,D + Iyo tudatinda, nzi yuko none tuba tugarutse ubwa kabiri.”} + Mbayeumwishingizi we abe ari jyeuzamubaza, nintamukugarurirankamugushyikiriza, nzaba ngukoreye icyaha kitazamvaho iteka.{q +Yuda abwira se Isirayeli ati “Nyoherezanya n'uwo muhungu turahagurukatugende, tubehotudapfana nawe n'abana bacu.ue +Baramusubizabati “Uwo mugaboyatubajije atwinja, uko turiubwacu, na bene wacu uko bari ati ‘Muracyafite so? Mufitemwene so wundi?’Tumusubizaibyo yatubajije. Tuba twarabwiwe n'iki yuko ari butubwire ati ‘Muzanemurumunawanyu’?”{q +Isirayeli arababaza ati “Ni iki cyatumye mungirira nabi mutyo, mukabwira uwo mugaboyuko mufitemwene so wundi?”{q +ariko nutamwohereza ntitujyayo, kuko wa mugaboyatubwiye ati ‘Ntimuzance iryera mutazanye na murumunawanyu.’”@} +Watwoherezanya na murumunawacu, twagenda tukaguhahirayo,sa +Yuda aramubwira ati “Wa mugaboyaratwihanangirije ati ‘Ntimuzance iryera mutazanye na murumunawanyu.’q ] +Bamaze imyaka y'impeke bakuye muri Egiputa, se arababwira ati “Nimusubireyo, muduhahire utwo kurya.”.  [ +Inzara irushaho kuba nyinshi mu gihugu.I  *&Aramusubizaati “Umwana wanjye ntazajyana namwe, kuko mwene nyina yapfuye akaba asigaye ari ikinege, yagirira ibyago mu nzira muzacamo, muzatuma imvi zanjye zimanukanaishavu zijya ikuzimu.”u e *%Rubeniabwira se ati “Nintamukugarurirauziceabahungu banjye bombi, mumpe ndamwishingiye nzamukugarurira.”# A *$Se Yakobo arababwira ati “Mungize incike: Yosefu ntakiriho, Simiyoni ntariho, none kandi murashaka kunkurahona Benyamini! Ibyo ni jye bibayeho byose!” *#Basutse ibyo mu masaho yabo babona igipfunyika cy'ifeza cy'umuntu wese kiri mu isaho ye, bo na se babonye ibipfunyika byabo baratinya.1 *"munzanireumuhererezi wanyu. Ni ho nzamenya yuko mutariabatasi, ahubwo ko muri abanyakuri, nanjye nzabaha mwene so kandi muzatunda mu gihugu.’”B *!Uwo mugaboukomeyeutwara icyo gihugu aratubwira ati ‘Iki ni cyo kizambwira ko muri abanyakuri: nimunsigire umwe muri mwe abavandimwe, mujyane ibyo kubamara inzara mu ngo zanyu, mugende  * Turi abavandimwe turi cumi na babiri dusangiye data umwe, umwe ntakiriho,umuhererezi yasigaranye na data mu gihugu cy'i Kanāni.’D *Natwe turamubwira tuti ‘Turi abanyakuri, ntituri abatasi.^7 *“Umugaboukomeyeutwara icyo gihugu, yatubwiye nabi akeka yuko turi abatasi babatata.Z/ *Basohora kuri se Yakobo mu gihugu cy'i Kanāni, bamubwira ibyababayeho byose bati0[ *Abwira bene se ati “Ifeza yanjye irangarukiye, dore iri mu isaho yanjye.”Bakuka imitima, barebana bahinda imishyitsi bati “Ibi ni ibiki, ibyo Imana itugiriye?”zo *Aho baraye, umwe muri bo ahambuye isaho ye ngo agaburireindogobe ye, abona ifeza ye, asanga iri mu munwa w'isaho.4e *Bahekesha indogobe zabo ihaho ryabo, bavayo.!~= *Yosefu ategeka ko babuzurizaimyaka y'impeke mu masaho yabo, kandi ngo basubizeifeza y'umuntu wese mu isaho ye, kandi babahe n'impamba. Babagirira batyo.q}] *Abateraumugongo abasiga aho ararira, abagarukahoavuganana bo, abakuramoSimiyoni, amubohera mu maso yabo.O| *Ntibamenya yuko Yosefu yumva ibyo bavuga, kuko yavugirwaga n'umusemyi.{ *Rubeniarababwira ati “Sinababwiye nti, mwe gukoraicyaha kuri uwo mwana mukanga kunyumvira? Ni cyo gitumye amaraso ye adushakirwaho.”;zq *Baravuganabati “Niukuriturihourubanza rw'ibyo twagiriye mwene data, kuko twabonye ukoumutimawe wariubabaye ubwo yatwingingaga natwe ntitumwumvire, ni byo biduteyeaya makuba.”y *maze munzanireumuhererezi wanyu. Ni ho amagambo yanyu azamenyekana ko ari ay'ukuri, bigatuma mudapfa.”
Bagenza batyo.'xI *niba muri abanyakuri umwe muri mwe abavandimwe, asigare abohewe mu nzu yanyu y'imbohe, abandi mugende mujyane imyaka y'impeke yo kubamara inzara mu ngo zanyu,\w3 *Ku munsi wa gatatu Yosefu arababwira ati “Mugenze mutya mudapfa kuko nubahaImana:2va *Bose abamaza mu nzu y'imbohe iminsi itatu./uY *Mutumeumwe muri mwe azane murumunawanyu, namwe murabohwa, amagambo yanyu ageragezwe yuko muri abanyakuri. Nibitaba bityo, ndahiyeubugingo bwa Farawo, muri abatasi.”etE *Iki ni cyo kizabahakanira: ndahiyeubugingo bwa Farawo, ntimuzavahanoumuhererezi wanyu ataje.Os *Yosefu arababwira ati “Icyo ni cyo nababwiye nti ‘Muri abatasi.’1r] * Baramusubizabati “Abagaragu bawe turi abavandimwe turi cumi na babiri, turi abana b'umwe wo mu gihugu cy'i Kanāni,umuhererezi yasigaranye na data, undi ntakiriho.”gqI * Arababwira ati “Si ko biri, ahubwo gutataaho igihugu gifite amaboko make ni ko kubazanye.”Rp * Twese tuva inda imwe, turi abanyakuri, abagaragu bawe ntituri abatasi.”[o1 * Baramusubizabati “Si ko biri databuja, ahubwo abagaragu bawe tuzanywe no guhaha.xnk * Yosefu yibuka za nzozi yabaroteye arababwira ati “Muri abatasi muje gutataaho igihugu gifite amaboko make.”4me *Yosefu amenya bene se ariko bo ntibamumenya.+lQ *Yosefu abona bene se arabamenya, arabirengagiza, ababwira nabi. Arababaza ati “Muravahe?”
Baramusubizabati “Turavamu gihugu cy'i Kanāni tuje guhaha.”!k= *Kandi Yosefu ni we wariumutware w'igihugu cya Egiputa, ni we wahahishaga abo muri icyo gihugu bose. Bene se wa Yosefu baraza, bamwikubitaimbere bubamye._j9 *Abana ba Isirayeli bajya guhahana n'abandi, kuko inzara yateye mu gihugu cy'i Kanāni.}iu *Ariko Benyamini mwene nyina wa Yosefu, Yakobo ntiyamutumanana bene se, kuko yibwiraga ati “Ahari yagira ibyago.”Uh% *Bene se wa Yosefu cumi baramanuka, bajya guhahaimyaka y'impeke muri Egiputa.pg[ *Kandi ati “Numvise yuko hariubuhashyi muri Egiputa, nimumanuke mujyeyo muduhahireyo tubehotudapfa.”ef G *Yakobo yumva yukoubuhashyi buri muri Egiputa abaza abana be ati “Ni iki gituma murebana?”|es )9Abo mu bihugu byose bajya muri Egiputa kuri Yosefu guhahaimyaka y'impeke, kuko inzara yari nyinshi mu bihugu byose. d )8Inzara ikwira mu bihugu byose, Yosefu akinguraubuhunikobwose ahahisha Abanyegiputa, inzara irakomera cyane mu gihugu cya Egiputa.1c] )7Igihugu cya Egiputa cyose kibabajwe n'inzara, batakambira Farawo ngo abahe ibyo barya. Farawo abwira Abanyegiputa bose ati “Nimusange Yosefu, mukoreicyo abategeka.”"b? )6Imyaka irindwi y'inzara itangira gutahank'uko Yosefu yari yarabivuze, inzara itera mu bihugu byose ariko mu gihugu cya Egiputa cyose bo bafite ibyokurya.Na )5Ya myaka irindwi y'uburumbuke bwabaye mu gihugu cya Egiputa irashira.i`M )4Uwa kabiri amwita Efurayimu ati “Ni uko Imana yanyororokereje mu gihugu nabonyemoumubabaro.”o_Y )3Yosefu yita imfura ye Manase ati “Ni uko Imana yanyibagijeumuruhowanjye wose w'inzu ya data yose.”}^u )2Yosefu abyara abahungu babiri inzara itaratera, ababyarana na Asenati mwene Potifera,umutambyi wo mu muduguduwa Oni.] )1Yosefu ahunikaimyaka y'impeke myinshi cyane ihwanye n'umusenyi wo ku nyanja, ageza aho yarorereye kubarakuko itabarikaga.-\U )0Ahunikisha ibihunikwa byose byo mu gihugu cya Egiputa uko iyo myaka irindwi ingana, abihunikamu midugudu, imyaka yo mu mirima ikikijeumuduguduwose ayihunikamuri wo.Q[ )/Mu myaka y'uburumbuke uko ari irindwi, igihugu kirera gisenyukamoimyaka.Z ).Yosefu yari amaze imyaka mirongo itatu avutse, ubwo yakoreraga Farawo. Yosefu ava aho Farawo ari, atambagira igihugu cya Egiputa cyose.Y- )-Farawo ahimba Yosefu Safunatipāneya, amushyingira Asenati mwene Potifera,umutambyi wo mu muduguduwa Oni. Yosefu atambagira igihugu cya Egiputa.X+ ),Farawo abwira Yosefu ati “Jye Farawo ndahiriye ko nta wuzunamuraukuboko, nta wuzashingura ikirenge, mu gihugu cya Egiputa cyoseutabyemeye.” W )+amugendeshereza mu igare rikurikira irye bakajya bamurangana bati “Nimumupfukamire!”Nuko amweguriraigihugu cya Egiputa cyose.'VI )*Farawo yiyambura impeta iriho ikimenyetso yo ku rutokirwe ayambika Yosefu ku rutoki, amwambika imyenda y'ibitare byiza, amwambika n'umukufiw'izahabu mu ijosi,QU ))Farawo abwira Yosefu ati “Dore nkweguriyeigihugu cya Egiputa cyose.”T )(nguhayegutwaraurugorwanjye kandi abantu banjye bose bazumvire icyoutegetse, ku ntebe yanjye y'ubwami yonyine nzagusumba.”oSY )'Farawo abwira Yosefu ati “Kuko Imana ikweretse ibyo byose nta wundi munyabwenge w'umuhanga muhwanye,`R; )&Farawo abaza abagaragu be ati “Tuzabona heheumuntuumezenk'uyu,urimoumwuka w'Imana?”4Qe )%Iyo nama inezeza Farawo n'abagaragu be bose.P )$Kandi ibyo bihunikwa bizabera igihugu ibibikiwe imyaka irindwi y'inzara izatera mu gihugu cya Egiputa, igihugu cye kumarwa n'inzara.”O )#Bateranye ibihunikwa by'iyo myaka myiza igiye gutaha, bahunikemu miduguduimyaka y'impeke izatunga abantu, itegekwe na Farawo, bayirinde.N} )"Farawo ashyireho abahunikisha, ahunikishe igice cya gatanu cy'ubutakabwa Egiputa mu myaka y'uburumbuke, uko ari irindwi.fMG )!“Nuko Farawo nashakeumuntu w'umunyabwenge w'umuhanga, amuheubutware bw'igihugu cya Egiputa.sLa ) Kandi icyatumye izo nzozi zibonekera Farawo kabiri, ni uko ibyo byakomejwe n'Imana kandi izabisohoza vuba.TK# )uburumbuke bwe kwibukwa ku bw'inzara ibukurikiye, kuko izaba nyinshi cyane.J )hanyuma hazakurikiraho imyaka irindwi y'inzara, ubwo burumbuke bwose bwibagirane mu gihugu cya Egiputa. Inzara izamara igihugu,PI )Hazaza imyaka irindwi y'uburumbuke bwinshi mu gihugu cya Egiputa cyose,VH' )Icyo ni cyo nabwiye Farawo nti ‘Ibyo Imana igiye gukorayabibwiye Farawo.’EG )Na za nka zinanutse z'umwaku zazikurikiye ni imyaka irindwi, na ya mahundo arindwi y'imishishi yumishijwe n'umuyagauva iburasirazuba na yo ni imyaka irindwi. Izaba imyaka irindwi y'inzara.lFS )Za nka ndwi nziza ni imyaka irindwi, na ya mahundo arindwi meza ni imyaka irindwi. Inzozi ni zimwe.hEK )Yosefu abwira Farawo ati “Inzozi za Farawo ni zimwe: ibyo Imana igiye gukorayabibwiye Farawo.D )ayo mahundo y'iminambe amira ya mahundo meza uko ari arindwi. Nzirotorera abakonikoni, ntihagiraubasha kuzinsobanurira.”oCY )maze andi mahundo arindwi yumye y'iminambe, yumishijwe n'umuyagauva iburasirazuba akurikiraho aramera,MB )Kandi ndota ngo amahundo arindwi atsibaze meza, ameze ku giti kimwe,dAC )zimaze kuzirya, ntiwamenya yuko ziziriye, ziguma kubaumwaku nk'ubwa mbere. Nuko ndakanguka.R@ )Izo nka zinanutse z'umwaku zirya za nka zibyibushyezabanje uko ari indwi,? )maze zikurikirwa n'izindi nka ndwi zizamuka zonze, ariumwaku zinanutse cyane. Sinari nabona inka mbi nk'izo mu gihugu cya Egiputa hose.I> )havamo inka ndwi zibyibushyez'igikundiro zirishiriza mu mifunzo,F= )Farawo abwira Yosefu ati “Narose mpagaze ku nkombe y'uruzi,b<? )Yosefu asubizaFarawo ati “Si jye, Imana ni yo iri busubizeFarawo amagambo y'amahoro.” ; )Farawo abwira Yosefu ati “Narose none nta wushobora kuzisobanura. Numvise bavuga yukoubasha gusobanura inzozi bakurotoreye.”|:s )Maze Farawo ahamagaza Yosefu, bamuhuburamu nzu y'imbohe, ariyogoshesha yambara indi myenda, yinjira aho Farawo ari.p9[ ) Kandi uko yabidusobanuriyeni ko byasohoye, Farawo yansubijemu butware bwanjye, wa wundi aramumanika.”)8M ) Twari kumwe n'umuhungu w'Umuheburayo,umuguranow'umutware w'abakurinda, tumurotorera inzozi zacu arazidusobanurira, asobanuriraumuntu wese nk'uko inzozi ze ziri.F7 ) Turotera ijoro rimwe twembi, turotainzozi zisobanurwaukubiri.v6g ) Farawo yarakariye abagaragu be andindishiriza mu nzu y'umutware w'abamurinda, jye n'umuvuziw'imitsima mukuru._59 ) Mazeumuhereza wa vino mukuruabwira Farawo ati “Uyu munsi ndakwibutsa ibyaha byanjye.)4M )Mu gitondo ahagarikaumutima, ahamagaza abakonikoni ba Egiputa bose n'abanyabwenge baho bose. Farawo abarotorera inzozi ze, ntihagiraubasha kuzisobanuriraFarawo.}3u )Ayo mahundo y'iminambe amira ya mahundo ahunze atsibaze, uko ari arindwi. Farawo aribambura, amenya yuko ari inzozi.i2M )Maze andi mahundo arindwi y'iminambe yumishijwe n'umuyagauva iburasirazuba, akurikiraho aramera.l1S )Arongera aribīkīra arota inzozi za kabiri, ngo amahundo arindwi ahunze meza, ameze ku giti kimwe.l0S )Za nka z'umwaku zinanutse, zirya za zindi z'igikundiro zibyibushyeuko ari indwi. Farawo aribambura.t/c )Izindi nka ndwi z'umwaku zinanutse zirazikurikira, ziva mu ruzi zihagararana na za zindi ku nkombe y'uruzi.S.! )Mu ruzi havamo inka ndwi z'igikundiro zibyibushye, zirishiriza mu mifunzo.D-  )Imyaka ibiri ishize, Farawo arota ahagaze iruhande rw'uruzi.P, (Ariko wa muhereza wa vino mukuruntiyibuka Yosefu, ahubwo aramwibagirwa.W+) (maze amanikaumuvuziw'imitsima mukuru, nk'uko Yosefu yabasobanuriyeinzozi zabo.Q* (Asubizaumuhereza wa vino mukurumu buhereza bwe, ahereza Farawo igikombe,V)' (Ku munsi wa gatatu, ni wo munsi wo kwibutsa kuvukakwa Farawo, atekeshereza abagaragu be bose ibyokurya, ashyira hejuru hagati y'abagaragu beumutwe w'umuhereza wa vino mukuru, n'uw'umuvuziw'imitsima mukuru.( (iminsi itatu itarashira, Farawo azashyira hejuruumutwe wawe awugukuyehoakumanike ku giti, ibisiga bizakurīraho inyama yawe.”['1 (Yosefu aramusubizaati “Uku ni ko zisobanurwa: ibyo byibo bitatu ni iminsi itatu,& (kandi icyibo cyo hejuru y'ibindi cyarimo imitsima yokeje y'uburyo bwose nshyīra Farawo, ibisiga biyindira ku mutwe, iri mu cyibo.”% (Wa muvuziw'imitsima mukuruyumvise yuko amusobanuriyeibyiza, abwira Yosefu ati “Nanjye narose nikoreye ibyibo bitatu by'imitsima yera,w$i (Niukurikoko banyibye mu gihugu cy'Abaheburayo, n'ino na ho banshyize muri iyi nzu y'imbohe nta cyaha nkoze.”s#a (Mazeuzanyibuke ubwouzabona ibyiza,uzangirire neza, ndakwinginzeuzamvuge kuri Farawo, unkūze muri iyi nzu.8"k ( iminsi itatu itarashira Farawo azakuzamura, ashyireumutwe wawe ejuru, agusubizemu butware bwawe,uboneguhereza Farawo igikombe, nk'uko wahozeukorakera, uriumuhereza we wa vino.Z!/ ( Yosefu aramubwira ati “Uku ni ko zisobanurwa: ya mashami atatu ni iminsi itatu,o Y ( igikombe cya Farawo nari ngifite mu ntoki, nenda izo nzabibu nzikamuriramuri cyo, ngihereza Farawo.”iM ( kandi wariufiteamashami atatu, mbona usa n'upfunditseuburabyo burarabya, amasere yawo arahīsha,jO ( Umuhereza wa vino mukuruarotorera Yosefu inzozi ze ati “Narose ngoumuzabibu wari imbere yanjye,=u (Baramusubizabati “Ni uko twarose inzozi, kandi akaba ari nta wubasha kuzidusobanurira.”
Yosefu arababaza ati “Gusobanura si ukw'Imana se? Ndabinginze, nimuzindotorere.”) (Abaza ba batware ba Farawo bakingiraniwe hamwe na we mu nzu ya shebuja wa Yosefu ati “Ni iki gitumye mugaragazaumubabaro mutyo uyu munsi?”<u (Yosefu mu gitondo yinjira aho bari, asanga bababaye.4c (Umuhereza wa vino w'umwami wa Egiputa n'umuvuziw'imitsima ye, bakingiraniwe muri ya nzu y'imbohe, bombi barotera ijoro rimwe inzozi zicishijeukubiri, zigasobanurwaukubiri.lS (Umutware w'abarindaumwami abarindisha Yosefu ngo ajye abakorera, bamara igihe bari mu nzu y'imbohe.iM (Abarindishiriza mu nzu y'imbohe, iri mu rugo rw'umutware w'abamurinda, aho Yosefu yakingiraniwe.lS (Farawo arakarira abo batware be bombi,umutware w'abahereza ba vino n'umutware w'abavuzi b'imitsima.w k (Hanyuma y'ibyo,umuhereza wa vino w'umwami wa Egiputa n'umuvuziw'imitsima ye, barakaza shebujaumwami wa Egiputa..W 'Umurinzi w'inzu y'imbohe ntiyagira ikintu agenzura mu byo yamurindishije, kuko Uwiteka yari kumwe na we, kandi ibyo yakoraga Uwiteka yamuhagakubikoreshaukubokokwiza.ym 'Uwo murinzi arindisha Yosefu imbohe zose zari muri ya nzu y'imbohe, ibyo bakoreragamo byose ni we wabikoreshaga.q] 'Ariko Uwiteka aba kumwe na Yosefu, amugirira neza, amuha kugiriraumugisha ku murinzi w'iyo nzu y'imbohe.|s 'Shebuja wa Yosefu aramujyana, amushyira mu nzu y'imbohe bakingiraniramo imbohe z'umwami, aba muri iyo nzu y'imbohe.zo 'Shebuja yumvise amagamboumugorewe amubwiye ati “Uko ni koumuguranowawe yangiriye”,uburakari bwe burakongezwa.^7 'nanjye nteye hejuru ntabaje, asigaumwenda we iruhande rwanjye arahunga, arasohoka.”wi 'Maze amubwira amagambo amwe n'ayo ati “Wa muguranowawe w'Umuheburayowatuzaniye yanyiyegereje ngo ansuzugure,P 'Agumisha uwo mwenda iruhande rwe, ageza aho shebuja wa Yosefu yatahiye.d C 'maze yumvise nteye hejuru ntabaje, asigaumwenda we iruhande rwanjye arahunga, arasohoka.”( K 'ahamagara abagabo bo mu nzu ye arababwira ati “Dore yatuzaniye Umuheburayowo kudusekana agasuzuguro, yanyegereye ngo aryamane nanjye ntabarisha ijwi rirenga,; s ' Abonye yuko amusigiyeumwenda we agahunga agasohoka,j O ' Uwo mugoreafataumwenda we aramubwira ati “Turyamane.”Amusigiraumwenda we arahunga, arasohoka.U % ' Bukeyeyinjira mu nzu gukoraumurimowe, ari nta bandi bagabo bo mu nzu barimo.^7 ' Akajya abibwira Yosefu uko bukeyentamwumvire, ngo aryamane na we cyangwa abane na we.-U ' Muri uru rugo nta wurundutamo, kandi nta cyo yasize ngo akinyime keretse wowe, kuko uriumugorewe. None nabasha nte gukoraicyaha gikomeye gityo, ngacumuraku Mana?” 'Maze ariyangira, abwira nyirabuja ati “Dore databuja ntagenzura ibyo mubikiye byo mu rugo, ndetse ambikije ibyo atunze byose.S! 'Hanyuma y'ibyo, nyirabuja abenguka Yosefu, aramubwira ati “Turyamane.”$C 'Abitsa Yosefu ibyo atunze byose, mu byo amubikije ntiyagira ikindi agenzura, keretse kwita ku byo yajyaga arya. Yosefu yari mwiza wese, afite mu maso heza._9 'Uhereye igihe yamugiriye igisonga cy'urugorwe n'icy'ibintu bye byose, Uwiteka ahaumugishaurugorw'uwo Munyegiputa ku bwa Yosefu,umugisha w'Uwiteka uba ku byo atunze byose, ibyo mu rugo n'ibyo mu mirima no mu gasozi.{q 'Yosefu amugirirahoumugisha aba ari we akorera ubwe, amugiraigisonga cy'urugorwe rwose, amubitsa ibyo atunze byose.tc 'Shebuja abona yuko Uwiteka ari kumwe na we, kandi ko Uwiteka yamuhayekugiraukubokokwiza ku cyo akoze cyose.\3 'Uwiteka aba kumwe na Yosefu, agiraukubokokwiza, aba mu nzu ya shebuja Umunyegiputa. 'Yosefu bamujyana muri Egiputa. Potifari Umunyegiputa,umutware wa Farawo watwaraga abamurinda, amuguran'Abishimayeli bamuzanyeyo.X~+ &Hanyuma mwene se aravuka, wariufiteurudodoruhambiriye ku gikonjo, bamwita Zera.}3 &Ashubijeyo igikonjo cyeuwariinyuma aravuka,umubyaza aravuga ati “Dore ukousatuye uku! Gusatura kwawe kukubeho!”Ni cyo cyatumye bamwita Perēsi.x|k &Akiramukwa, umwe hahinguka igikonjo cye,umubyaza aragifata ahambirahourudodorutukuraati “Uyu ni we mpfura.”5{g &Nuko mu iramukwa rye, impanga zari mu nda ye.z &Yuda yemera ko ari ibye ati “Andushije gukiranuka, kuko ntamuhayeShelaumwana wanjye.”Ntiyongera kuryamana na weukundi.6yg &Bakimusohora atuma kuri sebukwe ati “Nyir'ibi bintu ni we wantwitse inda.”Kandi ati “Ndakwinginze, menya nyir'ibi: impeta iriho ikimenyetso n'imigozi yayo n'inkoni.”/xY &Hashize amezi nk'atatu, babwira Yuda bati “Tamariumukazana wawe yarasambanye, kandi afite inda y'ubusambanyi.”
Yuda arababwira ati “Mumusohore bamutwike.”swa &Yuda aramusubizaati “Nabyijyanire twe gukorwa n'isoni, dore nohereje uyu mwana w'ihene mazeuramubura.”uve &Asubiraaho Yuda ari aramubwira ati “Ntawe nabonye, kandi abaho bambwiye ngo ‘Nta maraya wariuhari.’”u- &Abaza abagabo bo mu muduguduyarimo ati “Maraya uwo ari he, wari Enayimu iruhande rw'inzira?”
Baramusubizabati “Nta maraya wari aha.”ute &Yuda yohereza wa mwana w'ihene, awuhayewa Munyadulamuincuti ye, ngo uwo mugoreamusubizeza ngwate, aramubura.\s3 &Arahagurukaaragenda, yiyamburaumwenda wo mu mutwe, yambara imyenda ye y'ubupfakazi.5re &Na we aramubazaati “Ndaguha ngwate ki?”
Aramusubizaati “Mpa impeta yawe iriho ikimenyetso, n'umugoziwayo n'inkoni witwaje.”Arabimuha, bararyamana amutwika inda.q &Aramusubizaati “Ndakohererezaumwana w'ihene wo mu mukumbi.”
Aramubazaati “Urampa ingwate kugezaahouzawoherereza?”5pe &Atambikira aho ari iruhande rw'inzira, aramubwira ati “Ndakwinginze turyamane.”Kuko yari atazi ko ariumukazana we.
Aramubazaati “Nituryamanaurampa gisasuro ki?”Jo &Yuda amubonye agira ngo ni maraya, kuko yari yitwikiriye mu maso.Cn &Yiyambura imyenda y'ubupfakazi, yitwikiraumwenda mu mutwe arisēsūra, yicara mu marembo ya Enayimu yo ku nzira ijya i Timuna, kuko yabonye Shela amaze gukura, ntibamumuhengo amuhungure.Ym- & Babwira Tamari bati “Sobukwe arazamutse, agiye i Timuna gukemuza intama ze.”6lg & Hashize iminsi,umukobwa wa Shuwa muka Yuda, arapfa. Yuda amaze kumwerera, arazamuka ajya i Timuna, aho abagaragu be bakemuriraga intama ze, we n'incuti ye Hira Umunyadulamu.Uk% & Maze Yuda abwira Tamariumukazana we ati “Guma mu nzu ya so uriumupfakazi,ugezeahoumwana wanjye Shela azakurira.”Kuko yibwiraga ati “Na we ye gupfa nka bene se.”Tamari aragenda, aguma mu nzu ya se.Gj & Icyo yakoze icyo cyari kibi mu maso y'Uwiteka, na we aramwica.i{ & Onani amenya yukoumwana atazaba uwe, nuko aryamanye na muka mwene se ashyira intanga hasi kugirango adacikura mwene se.ihM &Yuda abwira Onani ati “Hungura muka mwene so, nk'uko bikwiriyeumugabowabo,ucikure mwene so.”Ig &Eri imfura ya Yuda, yariumunyabyaha mu maso y'Uwiteka, aramwica.9fo &Yuda asabira impfura ye Eriumukobwa witwa Tamari.Xe+ &Yongera kubyara undi muhungu amwita Shela, Yuda ubwo yamubyaraga yari i Kezibu.@d} &Yongera gusamaindi nda ayibyaramoumuhungu, amwita Onani..cY &Asama inda abyaraumuhungu, amwita Eri.Nb &Yuda abonayoumukobwa wa Shuwa Umunyakanāni, aramujyana aramurongora.]a 7 &Muri iyo minsi Yuda ava muri bene se, aramanuka, acumbika ku Munyadulamuwitwaga Hira.v`g %$Ba Bamidiyani bajyana Yosefu muri Egiputa, bamugurirayo na Potifari,umutware wa Farawo, watwaraga abamurinda.7_i %#Abahungu be bose n'abakobwa be bose barahagurukango bamumareumubabaro, ariko yanga kumarwaumubabaro ati “Nzarinda nsangaumwana wanjye ikuzimunkirira.”Nuko se aramuririra.m^U %"Yakobo ashishimura imyenda ye, akenyera ibigunira, amara iminsi myinshi ababaye yiraburiyeumwana we. ] %!Arayimenya aravuga ati “Ni ikanzu y'umwana wanjye, inyamaswa y'inkazi yaramuriyenta gushidikanya, Yosefu yatanyaguwe na yo.” \; % bohereza ya kanzu ndende, bategeka ko bayijyana kwa se, bamutumahobati “Twabonye iyi, noneumenye ko yaba ikanzu y'umwana wawe cyangwa ko atari yo.”Y[- %Benda ya kanzu ya Yosefu, babāga isekurumey'ihene binika ikanzu mu maraso yayo,UZ% %Asubirakuri bene se arababwira ati “Umwana ntakirimo, nanjye ndajya he?”UY% %Rubeniagaruka kuri rwa rwobo, asanga Yosefu atarimo, ashishimura imyenda ye. X; %Hahita Abamidiyani batundaga, bakururaYosefu, bamukuramuri rwa rwobo bamugurana ba Bishimayeli ibice by'ifeza makumyabiri. Bajyana Yosefu muri Egiputa.W %Nimuze tumugurena bariya Bishimayeli, amaboko yacu ye kumubahokuko ari mwene data, tukabaakara kamwe.”Bene se baramwumvira.[V1 %Yuda abwira bene se ati “Kwica mwene data no guhisha amaraso ye byatumarira iki?7Ui %Bicazwa no kuryaumutsima, bubuyeamaso babona itara ry'Abishimayeli bavuye i Galeyadi, bagenda bafite ingamiya zihetse imibavu n'umutiwomora n'ishangi, babijyana muri Egiputa.WT) %baramufatabamujugunya muri rwa rwobo, kandi rwarimoubusanta mazi yari arurimo.>Sy %Yosefu ageze kuri bene se, bamwambura ya kanzu ndende,'RI %Kandi ati “Mwe kuvusha amaraso, ahubwo mumujugunye muri uru rwobo ruri mu butayu, ariko amaboko yanyu ye kumubaho.”Kwariukugirango amubakize, amusubizese.JQ %Rubeniarabyumva aramubakiza, arababwira ati “Twe kumuhwanya.”/PY %Nuko nimuze tumwice, tumujugunye mu rwobo rumwe muri izi zacukuriwekubikaamazi, tuzavuge tuti ‘Inyamaswa y'inkazi yaramuriye’, tuzamenya inzozi ze, uko zizaba.”,OU %Baravuganabati “Dore Karosi araje.LN %Bamwitegera akiri kure, bamugirainama yo kumwica atarabīgira hafi. M %Uwo mugaboaramusubizaati “Baragiye kuko numvise bavuga bati ‘Tujye i Dotani.’”Yosefu akurikira bene se, abasanga i Dotani.UL% %Aramusubizaati “Ndashaka bene data, ndakwinginze mbwira aho baragiriye.”TK# %Umugaboamubonaazerera mu gasozi, uwo mugaboaramubazaati “Urashaka iki?”2J_ %Aramubwira ati “Gendaumenye yuko bene so ari amahoro, n'umukumbi yuko uri amahoro, mazeugarukeumbwire.”Nuko aramutuma, ava mu gikombe cy'i Heburoni, agera i Shekemu. I % Isirayeli abwira Yosefu ati “Bene so ntibaragiriyeumukumbi i Shekemu? Ngwino ngutumekuri bo.”
Aramusubizaati “Ntuma.”9Ho % Bene se bajya kuragiriraumukumbi wa se i Shekemu.FG % Bene se bamugirira ishyari, ariko se ajya yibuka ayo magambo.F1 % Azirotorera se na bene se, se aramucyaha aramubazaati “Izo nzozi ni nzozi ki? Niukurijye na nyoko na bene so tuzazatwikubitehasi imbere yawe?”E3 % Yongera kurotaizindi nzozi, azirotorera bene se ati “Nongeye kurotaizindi nzozi: ngo izuba n'ukwezi n'inyenyeri cumi n'imwe binyikubiseimbere.”D %Bene se baramubazabati “Niukuriwoweuzabaumwami wacu? Niukuriwoweuzadutwara?”Izo nzozi ze n'ayo magambo ye bituma barushaho kumwanga.vCg %ngo twahambiraga imiba mu murima,umubawanjyeurahagararaurema, iyanyu miba ikikizauwanjye, iwikubitaimbere.”=Bw %Arababwira ati “Ndabinginze nimwumve inzozi narose:EA %Yosefu arota inzozi azirotorera bene se, barushaho kumwanga.j@O %Bene se bamenya yuko se amukunda birusha ibyabo bose baramwanga, ntibajya bagira ineza bamubwira.?{ %Isirayeli atonesha Yosefu, amukunda birusha iby'abana be bose kuko ari we yabyaye ashaje, amudodeshereza ikanzu ndende.[>1 %Uru ni rwo rubyaro rwa Yakobo.
Yosefu amaze imyaka cumi n'irindwi avutse yaragiranaga na bene se intama, mu busorebwe yabanaga na bene Biluha na bene Zilupa baka se, akajya abarira se inkuru y'ibibi bakora.L=  %Yakobo aba mu gihugu cy'ubusuhukebwa se, ni cyo gihugu cy'i Kanāni.*<O $+n'umutware Magidiyeli, n'umutware Iramu. Abo ni bo batware ba Edomu nk'ukoubuturobwabo bwari buri mu gihugu cya gakondo yabo. Uwo ni we Esawu, sekuruzaw'Abedomu.A; $*n'umutware Kenazi n'umutware Temani, n'umutware Mibusari,@:} $)n'umutware Oholibama, n'umutware Ela, n'umutware Pinoni,=9u $(Aya ni yo mazina y'abatware bakomotse kuri Esawu nk'uko imiryango yabo iri, nk'uko ibihugu byabo biri, nk'uko amazina yabo ari:umutware Timuna, n'umutware Aliva, n'umutware Yeteti, 1~}}^||P{{{(zz.yybxxww`vv[uu?tt szsrqqPppDooKnnnmllLkktjj"iijhh\ggvgfxeeaddEccc)bbVbaa@``l___^^F^%]][\\8[[ZZYYiX^WWOVUUlTTRTS.RR`QQ\PP ONMM*L}L KJJIIpHH,GFEEEDD,C|BBsAAW@@B??{>==*<{;;D:99<88[87z6655433`22R1100///s/ ..*--',Q++*)).((n(''s&&U%%]$$## "-!!( /[WKY-_"l72.p-F@N U m $ ( G;dZS'3IUwiteka aramubwira ati “Niukurimbonye kubabara k'ubwoko bwanjye buri muri Egiputa, numvise gutakabatakishwa n'ababakoreshauburetwa, kuko nzi imibabaro yabo. 2Kandi iti “Ndi Imana ya so, Imana ya Aburahamu, Imana ya Isaka, Imana ya Yakobo.”Mose yipfuka mu maso, kuko atinye kurebaImana.t1cIramubwira iti “Wikwegera hano, kandi kwetura inkweto mu birenge byawe, kuko ahouhagaze aho ari ahera.”0-Uwiteka abonye yuko atambikishwa no kubireba, Imana imuhamagara iri hagati muri icyo gihuru, iti “Mose, Mose.”
Aritaba ati “Karame.”j/OMose aribwira ati “Reka ntambike ndebe iri shyano riguye, menye igituma igihuru kidakongoka.”.%Marayika w'Uwiteka amubonekerera mu kirimi cy'umurirokiva hagati mu gihuru cy'amahwa, arareba abona icyo gihuru cyakamoumurironticyakongoka.- 7Icyo gihe Mose yaragiragaumukumbi wa Yetiro sebukwe,umutambyi w'i Midiyani. Aturukirizaumukumbi inyuma y'ubutayu, ajya ku musoziw'Imana witwa Horebu.3,cImana ireba Abisirayeli, imenya uko bameze.d+CImana yumvaumunihowabo, yibuka isezerano ryayo yasezeranye na Aburahamu na Isaka na Yakobo.)*MHashize iminsi myinshi,umwami wa Egiputa aratanga. Abisirayeli banihishwa n'uburetwa babakoresha barataka, gutakabatakishwa n'uburetwa kurazamuka kugeraku Mana.\)3Abyaraumuhungu, se amwita Gerushomu ati “Nariumusuhukemu gihugu kitari icyacu.”K(Mose yemera kubanan'uwo mugabo, ashyingira Moseumukobwa we Zipora.l'SAbaza abakobwa be ati “Ari he? Ni iki gitumye musigauwo mugabo? Nimumuhamagare, tumufungurire.”|&sBaramusubizabati “Ni ukoumugabow'Umunyegiputa yadukijije abashumba, kandi akatudahirira, akatwuhiriraumukumbi.”F%Bagiye kwa se Reweli arababaza ati “Noneho ko mutebutse?”Y$-Abashumba baraza barabirukana, Mose arahagurukaarabatabara, yuhiraumukumbi wabo.n#WUmutambyi w'i Midiyani yari afite abakobwa barindwi, baraza badahirira intama za se buzuzaibibumbiro." Farawo abyumvise ashaka kwica Mose. Maze Mose aramuhunga ajya guturamu gihugu cy'i Midiyani, agezeyo yicara iruhande rw'iriba.2!_Aramusubizaati “Ni nde waguhayeubutware n'ubucamanza kuri twe? Urashaka kunyica nk'uko wishe wa Munyegiputa?”Mose aratinya aribwira ati “Niukuribyaramenyekanye.”  Bukeyebwaho arasohoka, abona abagabo babiri b'Abaheburayobarwana, abwiraugiriye undi nabi ati “Ni iki gitumyeukubitamugenzi wawe?”[1 Akebaguza impande zose abona nta wuhari, yica uwo Munyegiputa amuhisha mu musenyi. Icyo gihe, Mose amaze gukuraasanga bene wabo abonauburetwa barimo, bukeyeabona Umunyegiputa akubitaUmuheburayomuri bene wabo.vg Umwana arakura, amushyiraumukobwa wa Farawo, ahindukaumwana we. Amwita Mose ati “Ni uko namukuyemu mazi.”}u Umukobwa wa Farawo aramubwira ati “Jyana uyu mwanaumunderere, nzaguhemba.”Uwo mugoreajyana uwo mwana, aramurera.ueUmukobwa wa Farawo aramusubizaati “Nuko gendaumunzanire.”Umukobwa aragenda, ahamagara nyina w'uwo mwana.wiMushiki we abazaumukobwa wa Farawo ati “Sinajya se kukuzaniraumurerawo mu Baheburayokazi ngo amukurerere?”jOAgapfunduye abonamo uwo mwana,umwana ararira. Aramubabarira ati “Uyu niumwana w'Abaheburayo.”%Umukobwa wa Farawo amanurwa no kwiyuhagira mu ruzi, abaja be bagendagenda ku nkombe y'uruzi, abona ka kato mu rufunzo atumaumujawe kukazana.;sMushiki we aramwitarura, ngo amenye ikiri bumubeho.%EAnaniwe guhoraamuhisha, amubohera akato gapfundikiye mu ntamyi, agasiga ibumba n'ubushishi, ashyiramo uwo mwana, agashyira mu rufunzo rwo ku nkombe y'uruzi.cAUwo mugoreasama inda abyaraumuhungu, maze abonye ko ariumwana mwiza, amuhisha amezi atatu.I Umugabowo mu muryango wa Lewi aragenda, arongoraumukobwa wa Lewi.  Farawo ategeka abantu be bose ati “Umuhunguuzajya avuka wese mujye mumujugunya mu ruzi,umukobwauzavuka wese mujye mumurekaabeho.”M Kandi kuko abo babyaza bubashye Imana, ibahaurubyaro, baba imiryango.O Imana igirira neza abo babyaza, ubwo bwoko buragwira, burakomera cyane. -Ababyaza basubizaFarawo bati “Ni uko Abaheburayokazi batamera nk'Abanyegiputakazi, kuko ari abanyambaraga, bakabyaraumubyaza atarabageraho.”} wUmwami wa Egiputa ahamagaza abo babyaza, arababaza ati “Ni iki cyatumye mukoramutyo, mukareka abahungu bakabaho?”s cMaze abo babyaza bubahaImana, ntibakora ibyo bategetswe n'umwami wa Egiputa, ahubwo bareka abahungu babaho.  “Nimubyaza Abaheburayokazi mukabona bicaye ku ntebe babyariraho, nihavukaumuhungu mujye mumuhotora, ariko nabaumukobwa abeho.”o  [Hariho ababyaza b'Abaheburayokazi umwe yitwa Shifura, undi yitwa Puwa. Umwami wa Egiputa arababwira ati  bababarishaubugingo bwabouburetwa bw'agahato,uburetwa bw'urwondo n'amatafari n'ubundi bwose bwo mu gasozi,uburetwa bwose babahatishaga.2  c Abanyegiputa bakoresha Abisirayeli agahato,|  u Ariko uko barushagaho kubababaza, na bo ni ko barushagaho kugwira no gukwira. Abanyegiputa banga Abisirayeliurunuka. - Ni cyo cyatumye babaha abo kubatwara ku buretwa, ngo babababarishe imirimo iruhije. Bubakira Farawo imiduguduyo guhunikamo, Pitomu na Rāmesesi.   Nimuze tubashakireubwenge be kugwira, bikazatuma bafatanya n'ababisha bacu, habaho intambara bakaturwanya, bakava mu gihugu cyacu.”h M Abwira abantu be ati “Dore Abisirayeli bahindutseubwoko buturutaubwinshi, buturusha n'amaboko.: sMuri Egiputa hima undi mwamiutigeze kumenya Yosefu._ ;Abisirayeli barororoka, barabyara cyane baragwira, barakomera cyane, buzuraicyo gihugu.: sYosefu apfana na bene se bose, n'ab'icyo gihe bose.o [Abantu bose bakomotse mu rukiryi rwa Yakobo bari mirongo irindwi, Yosefu yari asanzwe ari muri Egiputa., Wna Dani na Nafutalina Gadi na Asheri.* Sna Isakari na Zebulunina Benyamini,) QRubenina Simiyoni na Lewi na Yuda,w~ mAya ni yo mazina y'abana ba Isirayeli bagiye muri Egiputa bajyanye na Yakobo,umuntu wese ajyana abo mu rugo rwe:u}e 2Nuko Yosefu apfa aramye imyaka ijana n'icumi. Baramwosa, bamushyirira muri Egiputa mu isanduku yo guhambamo.| 2Yosefu arahiza abana ba Isirayeli ati “Imana ntizabura kubagenderera, namwe muzajyane amagufwa yanjye, muyakure ino.”={u 2Yosefu abwira bene se ati “Ngiye gupfa, ariko Imana ntizabura kubagenderera ikabakura muri iki gihugu, ikabajyana mu gihugu yarahiriye Aburahamu na Isaka na Yakobo ko izabaha.”fzG 2Yosefu abona abuzukuruba Efurayimu, n'abana ba Makiri mwene Manase bavukiyeku mavi ya Yosefu.Yy- 2Yosefu aturanamuri Egiputa n'umuryango wa se, Yosefu arama imyaka ijana n'icumi.ax= 2None mwe gutinya, nzajya mbagaburirana n'abana banyu bato.”Arabahumurizaababwira neza.w3 2Ku bwanyu mwari mushatse kungirira nabi, ariko Imana yo yashakaga kubizanisha ibyiza, kugirango isohoze ibi biriho none, ikize abantu benshiurupfu.Iv 2Yosefu arababwira ati “Mwitinya. Mbese ndi mu cyimbo cy'Imana?euE 2Ndetse bene se baragenda bamwikubitaimbere, baramubwira bati “Dore turi abagaragu bawe.”Yt- 2‘Muzabwire Yosefu ibi: arakwinginze, babarira bene so igicumurocyabo n'icyaha cyabo kuko bakugiriye nabi.’None turakwinginze, babarira abagaragu b'Imana ya so igicumurocyabo.”Yosefu babimubwiye ararira.@s} 2Batuma kuri Yosefu bati “So atarapfa yaradutegetse atir{ 2Bene se wa Yosefu babonye ko se yapfuye, baravuganabati “Ahari Yosefu azatwanga, atwiture rwose inabi twamugiriye.”rq_ 2Amaze guhamba se, Yosefu asubirana muri Egiputa na bene se, n'abandi bose bajyanye na we kumuhambisha se.Hp 2 bamujyana mu gihugu cy'i Kanāni, bamuhamba mu buvumobwo mu isambu y'i Makipela iri imbere ya Mamure, ubwo Aburahamu yaguranye n'iyo sambu kuba gakondo yo guhambamo, abuguzena EfuroniUmuheti.6oi 2 Abana ba Isirayeli bamukorera uko yabategetse,Xn+ 2 Bene igihugu b'Abanyakanāni babonye baririra ku mbuga y'igosorero yo muri Atadi, baravuga bati “Uyu niumuborogo mwinshi w'Abanyegiputa.”Ni cyo cyatumye bahita Abeli Misirayimu, hari hakurya ya Yorodani.+mQ 2 Bagera ku mbuga y'igosorero yo muri Atadi, hari hakurya ya Yorodani, bacurirayoumuborogo mwinshiukomeye cyane, amara aho iminsi irindwi aharirira se amwiraburiye._l9 2 Ajyana n'amagare y'intambara n'abahetswe n'amafarashi, bagenda ari itara rinini cyane.-kU 2n'abo mu rugo rwa Yosefu bose, na bene se n'abo mu rugo rwa se, abana babo bato, n'imikumbi yabo n'amashyo yabo, ibyo byonyine ni byo basize mu gihugu cy'i Gosheni.j 2Yosefu arazamuka ajya guhamba se, ajyana n'abagaragu ba Farawo bose, abakuru bo mu rugo rwe, n'abakuru bo mu gihugu cya Egiputa bose,>iy 2Farawo ati “Zamukauhambe so, nk'uko yakurahirije.”3ha 2‘Se yamurahirije ibi: dore ngiye gupfa, mu mva nicukuriyemu gihugu cy'i Kanāni abe ari mouzampamba. None ngo arakwinginga azamuke ahambe se, kandi ngo azagaruka.’” g 2Iminsi yo kumuririra ishize, Yosefu abwira abo mu rugo rwa Farawo ati “Niba mbagiriyehoumugisha, ndabinginze mubwire Farawo muti f 2Bamara iminsi mirongo ine bakimwosa, uko ni ko iminsi yo koserezamo ingana. Abanyegiputa bamara iminsi mirongo irindwi bamuririra.Re 2Yosefu ategeka abagaragu be b'abavuzi kosa se, abo bavuzi bosa Isirayeli.9d q 2Yosefu yubamamu maso ha se amuririraho, aramusoma.gcI 1!Yakobo amaze kwihanangiriza abana be, asubizaamaguru ku rutara,umwukaurahera asangaubwoko bwe.9bo 1 Ya sambu n'ubuvumobuyirimo byaguzwe ku Baheti.”a{ 1Ni bwo bahambyemo Aburahamu na Saraumugorewe, ni bwo bahambyemo Isaka na Rebekaumugorewe, kandi ni bwo nahambyemo Leya.7`i 1mu buvumoburi mu isambu y'i Makipela iri imbere y'i Mamure mu gihugu cy'i Kanāni, ni bwo Aburahamu yaguranye n'iyo sambu kuba gakondo yo guhambamo, abuguzena EfuroniUmuheti._- 1Arabihanangiriza arababwira ati “Ngiye gusangaubwoko bwanjye, muzampambe hamwe na data na sogokuru, mu buvumoburi mu isambu ya EfuroniUmuheti,^ 1Abo bose ni imiryango y'Abisirayeli uko ari cumi n'ibiri. Ibyo ni byo se yababwiye abasabiraumugisha,umuntu wese amusabira uwe mugisha.q]] 1“Benyamini ni isega ritanyagura,
Mu gitondo rirya umuhīgo,
Nimugoroba akagabanya iminyago.”?\y 1Imigisha so ahesha,
Irenze iyaheshejwe na data na sogokuru,
Igera ku rugabano rw'imisozi ihoraho.
Izaba ku mutwe wa Yosefu,
Mu izingiro rye, ni we mutware wa bene se.R[ 1Ibyo byakozwe n'Imana ya so, izagufasha,
Byakozwe n'Ishoborabyose, izaguhaumugisha.
Imigisha iva hejuru mu ijuru,
N'imigisha iva mu mazi y'ikuzimu,
N'imigisha yo mu mabere n'iyo mu nda./ZY 1Arikoumuhetowe nturakabangūka,
Amaboko ye n'intoki ze bikomezwa n'amaboko ya ya ntwari ya Yakobo.
Ni yo yakomotsweho n'Umushumba,
Igitare cy'Abisirayeli.MY 1Abarashi bamugiriye iby'urwango,
Bamurashe imyambi y'akarengane.X# 1“Yosefu ni ishami ry'igiti cyera cyane,
Ishami ry'igiti cyera cyane kiri hagati y'isōko,
Amashami yacyo arenga inkike y'igihome.GW 1“Nafutalini ibugumary'isha izituwe,
Avuga amagambo meza.dVC 1“Kuri Asheri hazava ibyokurya biryoha neza,
Azatanga ibyokurya byiza bikwiriye abami.WU) 1“Gadiumutweuzamutera,
Ariko na we azabatera abirukane, abakurikire hafi.*TQ 1“Uwiteka ntegereje agakiza kawe.S 1Dani azaba inzoka mu nzira,
N'incira mu kayira,
Irya ibinono by'ifarashi,
Uhekwa na yo akagaranzuka inyuma akagwa.WR) 1“Dani azacira abantu be imanza,
Ubwo ari umwe mu miryango y'Abisirayeli.Q5 1Abona aho kuruhukirako ari heza,
N'igihugu ko ari icyo kwishimiramo.
Yunamishirijeurutugurwe kwikorera,
Ahindukaumuretwautegekwa icyate.QP 1“Isakari ni indogobe y'inyamaboko,
Iryamye hagati y'ingo z'intama.{Oq 1 “Zebuluniazatura ku kibaya cy'inyanja,
Azaba ku kibaya kiriho inkuge,
Urugabano rwe ruzerekera i Sidoni.AN 1 Amaso ye atukujwe na vino,
Amenyo ye yejejwe n'amata.FM 1 Aziritse ishashi ye y'indogobe ku muzabibu,
N'icyana cye cy'indogobe akiziritse ku muzabibuurutahoubwiza,
Ameshesha imyenda ye vino,
Imyambaro ye ayimeshesha amaraso y'inzabibu.L 1 Inkoni y'ubwami ntizava kuri Yuda,
Inkoni y'ubutware ntizava hagati y'ibirenge bye, Nyirayo ataraza,
Uwo ni we amahanga azumvira.$KC 1 Yuda ni icyana cy'intare,
Urazamutse, mwana wanjyeuvuyemu muhīgo.
Yunamye, abunda nk'intare,
Kandi nk'intare y'ingore.
Ni nde wayivumbura?wJi 1“Yuda, bene so bazagushima,
Ukubokokwawe kuzabaku ijosi ry'abanzi bawe,
Bene so bazakwikubitaimbere.*IO 1Uburakari bwabo buvumwe kuko bwari bwinshi,
Umujinya wabouvumwe kuko wari uw'agashinyaguro.
Nzabagabanya mu ba Yakobo,
Nzabatataniriza mu Bisirayeli.KH 1Mutimawanjye, ntuzajye mu nama zabo za rwihereranwa,
Bwiza bwanjye, ntugafatanye n'iteraniro ryabo.
Kuko bicishije abantuuburakari,
Bagatema ibitsi by'inka kugirango bimare agahinda.RG 1“Simiyoni na Lewi ni abavandimwe,
Inkota zabo ni intwaro z'urugomo. F 1Uri nk'amazi kuko adahama hamwe, ntuzabonaubutware.
Kuko wuriyeuburiribwa so,
Ni ho wabuhumanije.
Yuriyeindyamo yanjye!E# 1“Rubeniuri imfura yanjye, n'imbaraga zanjye.
Uwo gushobora kubyara kwanjye kwatangiriyeho,
Urushaho icyubahiro,urushaho gukomera.FD 1“Nimuterane mwumve bana ba Yakobo,
Mwumve Isirayeli so.kC S 1Yakobo ahamagaza abana be arababwira ati “Nimuterane, mbabwire ibizababaho mu minsi izabaho kera.pB[ 0Kandi nguhayeumugabane umweurutauwa bene so, uwo nanyagishije Abamori inkota yanjye n'umuhetowanjye.”~Aw 0Isirayeli abwira Yosefu ati “Dore ngiye gupfa ariko Imana izabana namwe, izabasubizamu gihugu cya ba sekuruzabanyu.F@ 0Abasabiraumugisha uwo munsi ati “Abisirayeli bazaguhindure icyitegererezo, iyo basabiranyeumugisha bati ‘Imana iguhindure nka Efurayimu na Manase.’”Abanza Efurayimu mbere ya Manase.9?m 0Se aranga ati “Ndabizi mwana wanjye, ndabizi. Uwo na we azahindukaubwoko kandi na we azakomera, ariko murumunawe azamurusha gukomera,urubyaro rwe ruzahinduka amoko menshi.”}>u 0Yosefu abwira se ati “Ntugireutyo data. Uyu ni we mpfura, abe ari weurambika ikiganza cyawe cy'iburyo ku mutwe.”3=a 0Yosefu abonye yuko se arambitse ikiganza cye cy'iburyo ku mutwe wa Efurayimu, biramubabaza. Ateruraukubokokwa se ngo agukureku mutwe wa Efurayimu, agushyire ku wa Manase.+<Q 0marayika wancunguye mu bibi byose, ihe aba bahunguumugisha, bitirirwe izina ryanjye n'irya sogokuru Aburahamu na data Isaka, bororoke babe benshi cyane mu isi.”;1 0Asabira Yosefuumugisha ati “Imana, iyo sogokuru Aburahamu na data Isaka bagenderaga imbere, Imana yantunze mu bugingo bwanjye bwose ikageza ubu,Z:/ 0Isirayeli aramburaukubokokwe kw'iburyo, arambika ikiganza cyako ku mutwe wa Efurayimuumuhererezi, arambika ikiganza cye cy'ibumosoku mutwe wa Manase, anyuranya amaboko ye abizi, kuko Manase ari we wari imfura.P9 0 Yosefu abajyana bombi arabamwegereza, afatisha Efurayimuukubokokwe kw'iburyo, amwegerezaukubokokw'ibumosokwa Isirayeli, afatisha Manaseukubokokwe kw'ibumoso, amwegerezaukubokokwa Isirayeli kw'iburyo.C8 0 Yosefu abakura hagati y'amavi ya se, yikubitahasi yubamye.~7w 0 Isirayeli abwira Yosefu ati “Sinibwiraga yuko nzabona mu maso haweukundi, none Imana inyeretse n'urubyaro rwawe.”6 0 Kandi amaso ya Isirayeli yari abeshejwe ibirorirori n'ubusaza, ntiyashobora guhweza. Arabamwegereza arabasoma, arabahobera. 5 0 Yosefu asubizase ati “Ni abana banjye Imana yampereye ino.”
Aramubwira ati “Ndakwinginze, bazane mbasabireumugisha.”E4 0Isirayeli abona bene Yosefu aramubazaati “Aba ni bande?”P3 0Ku bwanjye ubwo navaga i Padani, napfushirije Rasheli mu rugendo mu gihugu cy'i Kanāni, twari dushigaje akarere tukagera Efurata. Byarambabaje, muhambayo mu nzira ijya Efurata, ari ho Betelehemu.”\23 0Abandi bana wabyara hanyuma yabo bazaba abawe, mu iragwa ryabo bazitirirwa bene se.&1G 0“None abahungu bawe bombi wabyariye mu gihugu cya Egiputa ntaragusanga muri Egiputa, ni abanjye. Efurayimu na Manase bazaba abanjye, nka Rubenina Simiyoni.,0S 0irambwira iti ‘Dore nzakororotsa nkugwize, nguhindure iteraniro ry'amoko, kandi nzahaurubyaro rwawe ruzakurikiraho iki gihugu, kibe gakondo yarwo iteka ryose.’v/g 0Yakobo abwira Yosefu ati “Imana Ishoborabyose yambonekereye i Luzi yo mu gihugu cy'i Kanāni, impaumugisha,p.[ 0Hazaumuntu abwira Yakobo ati “Doreumwana wawe Yosefu araje.”Isirayeli arihangana, yicara ku rutara.n- Y 0Hanyuma y'ibyo babwira Yosefu bati “So ararwaye”. Ajyana n'abahungu be bombi, Manase na Efurayimu.W,) /Aramurahiza ati “Ndahira.”Aramurahira. Isirayeli yikubitaku musegoyubamye.+/ /ahubwo ninsinzirana na data na sogokuru,uzanjyaneunkure muri Egiputa,umpambe mu gituro cyabo.”
Aramusubizaati “Nzabikora ukountegetse.”z*o /Igihe cyo gupfa kwa Isirayeli kiri bugufi, ahamagazaumwana we Yosefu aramubwira ati “Niba nkugiriyehoumugisha, ndakwinginze shyiraukubokokwawe munsi y'ikibero cyanjye,ungirire nezaumbereumunyamurava. Ndakwinginze, ntuzampambe muri Egiputa,))M /Yakobo yongera kuramaindi myaka cumi n'irindwi ari muri Egiputa, nuko imyaka Yakobo yaramye yari ijana na mirongo ine n'irindwi. Iyo ni yo myaka y'ubugingo bwe.y(m /Abisirayeli batura mu gihugu cya Egiputa, mu gihugu cy'i Gosheni, baronkerayo ibintu, barororoka, bagwira cyane.D' /Yosefu yandikisha iryo tegeko, riba itegeko ridakuka mu gihugu cya Egiputa na bugingo n'ubu, yuko Farawo ahabwa igice cya gatanu. Ubutakabw'abatambyi ni bwo bwonyine butabaye ubwa Farawo.m&U /Baramusubizabati “Udukijijeurupfu, tukugirirehoumugisha databuja, natwe tuzabaimbata za Farawo.”^%7 /Kandi uko muzasarura muzajye muha Farawo igice cya gatanu cy'icyatamurima, ibice bine bizajya biba ibyanyu ngo mubikurehoimbuto zo kubibamu mirima, bibe n'ibyokurya byanyu n'abo mu ngo zanyu n'abana banyu bato.”$ /Yosefu abwira abantu ati “Dore uyu munsi mbaguriyeFarawo mwe n'ubutakabwanyu, none imbuto zanyu ngizi muzabibe ku butaka.;#q /Ubutakabw'abatambyi ni bwo bwonyine ataguze, kuko abatambyi bari bafite igerero bahawe na Farawo, bakajya barya iryo gerero Farawo yabahaye. Ni cyo cyatumye bataguraubutakabwabo.q"] /Abantu arabimura, ahera ku ngabano za Egiputa z'uruhande rumwe ageza ku z'urundi, abashyira mu midugudu.)!M /Nuko Yosefu aguriraFarawoubutakabwa Egiputa bwose, kuko Umunyegiputa wese yaguragaumurimawe, kuko inzara yabateye cyane, igihugu cyose kikaba gakondo ya Farawo.2 _ /Twapfirira iki mu maso yawe twe n'ubutakabwacu? Tuguranen'ubutakabwacu, twe n'ubutakabwacu tuzabeimbata za Farawo,uduheimbuto tubehotwe gupfa, igihugu kikabaumwirare.”q] /Uwo mwakaushize, mu mwaka wa kabiri baza aho ari, baramubwira bati “Ntitwahisha databuja yuko ifeza zacu zose zishize, kandi amashyo yacu yose abaye aya databuja. Nta gisigaye imbere ya databuja kitari imibiri yacu n'ubutakabwacu.2_ /Bazanira Yosefu amatungo yabo, Yosefu abahahisha ibyokurya ku mafarashi n'imikumbi n'amashyo n'indogobe, abagaburiraibyokurya uwo mwaka, abahahisha ku matungo yabo yose.|s /Yosefu arabasubizaati “Mutange amatungo yanyu nanjye ndabaha ibyokurya, muhahishije amatungo niba mubuzeifeza.”>w /Ifeza zose zishize mu gihugu cya Egiputa no mu gihugu cy'i Kanāni, Abanyegiputa bose bajya kuri Yosefu bati “Duhe ibyokurya. Twapfirira iki imbere yawe, ko ifeza zacu zishize?”  /Yosefu ateranya ifeza zose zari mu gihugu cya Egiputa no mu gihugu cy'i Kanāni bazanye guhahisha, Yosefu azizana mu nzu ya Farawo.3 / Nuko mu gihugu cyose ntihaba ibyokurya kuko inzara yari nyinshi, bituma abo mu gihugu cya Egiputa n'abo mu gihugu cy'i Kanāni barabishwa n'inzara.a= / Yosefu ahora agerera se na bene se n'ab'inzu ya se bose igerero, uko abana babo bangana. / Yosefu atuza se na bene se, abaha gakondo mu gihugu cya Egiputa aharuta ahandiubwiza, mu gihugu cy'i Rāmesesi, uko Farawo yategetse.9o / Yakobo asabira Farawoumugisha, maze amuva imbere.V' / Yakobo asubizaFarawo ati “Imyaka y'uruzerero rwanjye ni ijana na mirongo itatu, iyo myaka y'ubukurubwanjye ibaye mike na mibi, ntingana n'imyaka y'ubukurubwa ba sogokuruza, mu minsi y'uruzerero rwabo.”G /Farawo abaza Yakobo ati “Imyaka y'ubukurubwawe ni ingahe?”V' /Yosefu yinjiza na se Yakobo amushyīra Farawo, Yakobo asabira Farawoumugisha.=u /igihugu cya Egiputa kiri imbere yawe ngoutuzeso na bene so aharuta ahandiubwiza, bature mu gihugu cy'i Gosheni, kandi niba uzi muri bo ba rukunyuubagire abatahira b'inka zanjye.”=w /Farawo abwira Yosefu ati “So na bene so baje iwawe,xk /Kandi babwira Farawo bati “Dusuhukiyemuri iki gihugu, kuko abagaragu bawe twabuzeubwatsi bw'imikumbi yacu, kuko inzara ari nyinshi cyane mu gihugu cy'i Kanāni. None turakwinginze, emera ko abagaragu bawe duturamu gihugu cy'i Gosheni.”#A /Farawo abaza bene se wa Yosefu ati “Umwuga wanyu niumuki?”
BasubizaFarawo bati “Abagaragu bawe turi abashumba, twebweubwacu na ba sogokuruza.”:q /Muri bene se atoranyamo batanu, abashyīra Farawo.N  /Yosefu aragenda abwira Farawo ibyo byose ati “Data na bene data, n'imikumbi yabo n'amashyo yabo, n'ibyo bafite byose, bageze ino bavuye mu gihugu cy'i Kanāni, none bari mu gihugu cy'i Gosheni.”  ."‘Umwuga wanyu niumuki?’Muzamusubizemuti ‘Abagaragu bawe turagira amatungo, twahereye mu buto bwacu tugezan'ubu, twebweubwacu na ba sogokuruza.’Muvugiremutyo kugirango muturemu gihugu cy'i Gosheni, kukoumushumba wese ari ikizira ku Banyegiputa.”. Y .!Nuko Farawo nabahamagaza akababaza ati{ q . kandi ko ari abashumba kuko baragira amatungo, kandi ko bazanye imikumbi yabo n'amashyo yabo, n'ibyo bafite byose.  .Yosefu abwira bene se n'inzu ya se ati “Ndagenda mbwire Farawo, yuko bene data n'inzu ya data bari mu gihugu cy'i Kanāni bansanze,g I .Isirayeli abwira Yosefu ati “Naho napfa, ni byo bizi, ubwo nkubonye nkamenya yukoukiriho.”)M .Yosefu yitegura igare rye, arazamuka ajya gusanganira se Isirayeli i Gosheni, aramwiyereka, aramuhobera begamiranya amajosi, aririra ku ijosi ryeumwanya munini.tc .Yakobo atuma Yuda imbere ye kuri Yosefu ngo amuhe inzira yo kujya i Gosheni, bagera mu gihugu cy'i Gosheni. .Abahungu ba Yosefu yabyariye muri Egiputa ni babiri, abantu bose b'inzu ya Yakobo bagiye muri Egiputa bari mirongo irindwi.) .Abantu bose bajyanye na Yakobo muri Egiputa bakomotse mu rukiryi rwe,utabariyemo abakazana ba Yakobo, bose bari mirongo itandatu na batandatu. .Abo ni bo bene Biluha, Labani yahaye Rasheliumukobwa we ho indongoranyo. Abo ni bo yabyaranye na Yakobo, bose ni barindwi.@} .Bene Nafutalini Yahisēli na Guni, na Yeseri na Shilemu.9 .Mwene Dani ni Hushimu.K .Abo ni bo bene Rasheli yabyaranye na Yakobo, bose ni cumi na bane.ym .Bene Benyamini ni Bela na Bekeri, na Ashibeli na Gera, na Nāmani na Ehi, na Roshi na Mupimu, na Hupimuna Arudi. .Yosefu yabyariye mu gihugu cya Egiputa Manase na Efurayimu, ababyarana na Asenatiumukobwa wa Potifera,umutambyi wo mu muduguduwa Oni.8~m .Bene Rasheli muka Yakobo ni Yosefu na Benyamini. } .Abo ni bo bene Zilupa, Labani yahaye Leyaumukobwa we ho indongoranyo. Abo ni bo yabyaranye na Yakobo, ni abantu cumi na batandatu.x|k .Bene Asheri ni Imuna na Ishiva, na Ishivi na Beriya, na mushiki wabo Sera. Bene Beriya ni Heberi na Malikiyeli.V{' .Bene Gadi ni Sifiyoni na Hagi, na Shuni na Esiboni na Eri, na Arodi na Areli.z3 .Abo ni bo bene Leya yabyaraniye na Yakobo i Padanaramu, kandi babyarana n'umukobwa Dina. Abahungu be n'abakobwa be bose ni mirongo itatu na batatu.5yg .Bene Zebulunini Seredi na Eloni na Yahilēli.;xs . Bene Isakari ni Tola na Puwa, na Yobu na Shimuroni.w- . Bene Yuda ni Eri na Onani, na Shela na Perēsi na Zera, ariko Eri na Onani bapfiriye mu gihugu cy'i Kanāni. Bene Perēsi ni Hesironi na Hamuli.3vc . Bene Lewi ni Gerushoni na Kohati na Merari.pu[ . Bene Simiyoni ni Yemuwelina Yamini, na Ohadi na Yakini, na Sohari na Shawuliumwana w'Umunyakanānikazi.Aritaba ati “Karame.”ol [ .Isirayeli aragenda, ajyana ibyo atunze byose agera i Bērisheba, atambirayo ibitambo Imana ya se Isaka.qk] -Isirayeli aravuga ati “Ni byo bizi! Yosefuumwana wanjye aracyariho, ndajya kubonana na we ntarapfa.”j -Bamubwira amagambo yose Yosefu yabatumye. Abonye ya magare Yosefu yohereje kumuhagurutsa,umutimawa se wabo Yakobourahembūka,i{ -Baramubwira bati “Yosefu aracyariho, ni we mutware w'igihugu cya Egiputa cyose.”Yakobo arakakara, kuko atabemereye.Th# -Bava muri Egiputa barazamuka, bagera mu gihugu cy'i Kanāni kuri se Yakobo.^g7 -Nuko asezerera bene se, bagenda ababwiye ati “Mwirinde, ntimutonganire mu nzira.”4fc -Na se amwoherereza izi ntashyo: indogobe cumi zihetse ibyiza bya Egiputa, n'indogobe z'ingore cumi zihetse imyaka y'impeke, n'imitsima n'ibyokurya bindi by'impamba bya se.e' -Kandi uko bangana, ahaumuntu wese imyenda yo gukuranwa, ariko aha Benyamini ibice by'ifeza magana atatu, amuha n'imyenda yo gukuranwa gatanu.kdQ -Abana ba Isirayeli babigenza batyo. Yosefu abaha amagare nk'uko Farawo yategetse, abaha n'impamba.gcI -Kandi ntimwite ku bintu byanyu, kuko ibyiza byo mu gihugu cya Egiputa cyose ari ibyanyu.’”'bI -Ndagutegetse kubabwira uti ‘Nimugenze mutya: mujyane amagare yo mu gihugu cya Egiputa yo gushyiramo abana banyu bato n'abagore banyu, muzanena so, muze ino.a -muzaneso n'abo mu ngo zanyu, muze iwe, ngo na we azabaha ibyiza byo mu gihugu cya Egiputa, muzarya ibirushaho kuba byiza byo mu gihugu.` -Farawo abwira Yosefu ati “Bwira bene so ngo nimugenze mutya: muhekeshe indogobe zanyu imitwaro, mugende mujye mu gihugu cy'i Kanāni,j_O -Inkuru y'ibyo igera kwa Farawo yuko bene se wa Yosefu baje, binezeza Farawo n'abagaragu be cyane.G^ -Asoma bene se bose, abaririraho, nyuma bene se baganira na we.r]_ -Yosefu ahobera mwene nyina Benyamini, begamiranya amajosi ararira, Benyamini aririra ku ijosi rya Yosefu.\ - Kandi muzabwire data icyubahiro cyanjye cyose mfite muri Egiputa, muzamubwire ibyo mwabonye byose, kandi muzatebutse data mumuzaneino.”`[; - “Kandi murirebera, na mwene mama Benyamini arirebera, yuko ari jyeubyikuriyemu kanwa.wZi - Kandi ngo azakugerererayo, kuko hagisigaye imyaka itanu y'inzara, we gukenana n'inzu yawe n'ibyoufitebyose.’Y - Kandiuzatura mu gihugu cy'i Gosheni,umubebugufi, wowe n'abana bawe n'abuzukurubawe, n'imikumbi yawe n'amashyo yawe, n'ibyoufitebyose.(XK - “Nimwihute, muzamuke mujye kuri data mumubwire muti ‘Umwana wawe Yosefu ngo tukubwire yuko Imana yamugizeumutware wa Egiputa hose, manukaumusange ntutinde. W; -Nuko none si mwe mwanyohereje ino ahubwo ni Imana, kandi yangize nka se wa Farawo n'umutegeka w'urugorwe rwose, n'umutware w'igihugu cya Egiputa cyose.kVQ -Kandi Imana yatumye mbabanziriza ngo ibabesheho mugireicyo musigamu isi, ibarokoze gukizagukomeye.iUM -Inzara imaze imyaka ibiri mu gihugu, hasigaye indi myaka itanu, batazahingiramo ntibasaruriremo. T -None ntimubabare, ntimwirakaririre yuko mwanguze ngo nzanwe ino, kuko Imana ari yo yatumye mbabanziriza ngo nkizeubugingo bw'abantu.S -Yosefu abwira bene se ati “Ndabinginze nimunyegere.”Baramwegera aravuga ati “Ndi Yosefu mwene so, mwaguze ngo njyanwe muri Egiputa.R/ -Yosefu abwira bene se ati “Ndi Yosefu. Data aracyariho?”Bene se bashaka icyo bamusubizakirabura, kuko bahagaritswe imitima no kuba imbere ye.XQ+ -Atera hejuru ararira, Abanyegiputa barabyumva, abo mu nzu ya Farawo barabyumva.=P w -Yosefu ananirwa kwiyumanganya imbere y'abo bahagararanye bose, ahubwo avuga cyane ati “Nimusohore abantu bose bambise.”Ntihagiraumuntuuhagararana na Yosefu, yirondorera bene se.jOO ,"Nasubirante ngo njye kuri data, ntari kumwe n'uwo muhungu? Ne kurebaibyago bizagera kuri data.”N# ,!Nuko none ndakwinginze, databuja, jyeweumugaragu wawe ngume mu cyimbo cy'uwo muhungu ndi imbata yawe, kandi uwo muhungu atahane na bene se.M , Kuko jyeweumugaragu wawe nishingiye uwo muhungu kuri data nti ‘Nintamugushyikiriza, nzaba ngukoreye icyaha data, kitazamvaho iteka.’4Lc ,data akabona tutazanye yapfa, kukoubugingo bwe bwiboshye ku bw'uwo muhungu, twebwe abagaragu bawe tukabadutumye imvi za dataumugaragu wawe, zimanukanaishavu zijya ikuzimu.NK ,“Nuko none najya kuri dataumugaragu wawe tutarikumwe n'uwo muhungu,aJ= ,nimunkurahon'uyu akagira ibyago, muzatuma imvi zanjye zimanukanaishavu zijya ikuzimu.’dIC ,umwe akamvaho nkibwira ndashidikanya yuko yatanyaguwe n'inyamaswa nanjye nkaba ntakimubona,bH? ,Data,umugaragu wawe aratubwira ati ‘Muzi yukoumugorewanjye twabyaranye abahungu babiri,!G= ,Turamusubizatuti ‘Ntitwasubirayo. Umuhererezi wacu nitujyana tuzamanuka tujyeyo, kuko tutabasha guca uwo mugaboiryera,umuhererezi wacu tutarikumwe.’RF ,Data aratubwira ati ‘Nimwongere musubireyo, muduhahireyo utwo kurya.’\E3 ,“Nuko tuzamutse tugezekuri data,umugaragu wawe, tumubwira amagambo yawe databuja.oDY ,Naweukabwira twe abagaragu bawe uti ‘Umuhererezi wanyu nimutamanukana, ntimuzongere kunca iryera.’TC# ,Tukakubwira databuja tuti ‘Uwo muhungu ntiyasiga se, yamusigase yapfa.’HB ,Mazeukabwira twe abagaragu bawe uti ‘Muzamunzanire murebe.’?Ay ,Natwe tukagusubizadatabuja tuti ‘Dufitedata w'umusaza, hariho n'umwana yabyaye ashaje aracyari muto, mukuruwe yarapfuye, ni weusigaye ari ikinege mu nda ya nyina, se aramukunda.’j@O ,Databuja, ntiwabajije abagaragu bawe uti ‘Muracyafite so, cyangwa hari undi mwene so mufite?’D? ,Yuda aramwegera aramubwira ati “Databuja, ndakwinginze, jyeweumugaragu wawe reka mvugireijambo mu matwi yawe,uburakari bwawe bwe kugurumaniraumugaragu wawe, kukouhwanye na Farawo rwose.>/ ,Aramusubizaati “Ntibikabeho ko ngira ntyo: uwo igikombe kibonetseho ni we uri bube imbata yanjye, ariko mwe mwigendere mujye kwa so amahoro.”K= ,Yuda aramusubizaati “Databuja, turagusubizaiki? Turavuga iki? Turireguza iki? Imana yamenye gukiranirwa kw'abagaragu bawe. Dore turi imbata zawe databuja, twe n'uwo cya gikombe kibonetseho.” ~~V}}6|| zzyKx:wwRvv#uuAtt`ss-rrRqpp1oonn_n mllkkKjjSiiYhh`gggGffeddccKbbaa+``B_^^r]]J\\4[[XZZRYY`XX^WW;VUUU^TT\SS2RQQQ"PP4OOO;NN:MM7LLLKK4JJII>HHGGAFFUFEEDkCC}B)Aq@@A@??G>>}==Y<<#;::9988I877"6o55=4x33 211y002/..l--,,,++3**&))(m''x&&%%"$$U##1"!!Y %Hp2f |sN=Lu$3  }   h9Wnm  Umwana w'intama wanyu (cyangwaumwana w'ihene) ntuzagire inenge,uzabeisekurumeitaramaraumwaka, muzawukuremu ntama cyangwa mu ihene.]5 Kandi niba inzu ari nto itari bumareumwana w'intama, asangire n'umuturanyi we bahereranye, bawufatanye ukoumubarew'abantu uri, uko imirīre y'umuntu wese iri abe ari ko muzabaraumubarew'abasangiraumwana w'intama.%E Mubwire iteraniro ry'Abisirayeli ryose, ku wa cumi w'uku kweziumuntu wese yiyendereumwana w'intama, uko amazu ya ba se ari,umwana w'intama umwe mu nzu imwe.U% “Uku kwezi kuzababere imfura y'amezi, kuzababereukwezi kwa mbere mu myaka.? } Uwiteka abwirira Mose na Aroni mu gihugu cya Egiputa ati#A Nuko Mose na Aroni bakorera ibyo bitangaza byose imbere ya Farawo. Uwiteka anangiraumutimawa Farawo, ntiyareka Abisirayeli bagenda ngo bave mu gihugu cye.ym Uwiteka abwira Mose ati “Farawo ntazabumvira, kugirango ibitangaza byanjye bigwirire mu gihugu cya Egiputa.”>w Kandi aba bagaragu bawe bose bazamanuka bansange bampfukamire, bambwire bati ‘Va mu gihuguujyane abantu bose bagukurikiye.’Ubwo ni bwo nzagenda.”Ava kuri Farawo arakaye cyane. ; Ariko mu Bisirayeli nta n'umwe imbwa izamokera, mu bantu cyangwa mu matungo, kugirango mumenye uko Uwiteka yatandukanije Abanyegiputa n'Abisirayeli.’kQ Hazabaumuborogo mwinshi mu gihugu cya Egiputa cyoseutigeze kubaho, kandi ntihazongera kuba nk'uwo.=u abana b'impfura bose bo mu gihugu cya Egiputa bapfe,uhereye ku mpfura ya Farawo wicara ku ntebe y'ubwamiukageza ku mpfura y'umujaw'umusyi, kandi n'uburizabwose bw'amatungo buzapfa.]5 Mose aravuga ati “Uwiteka aravuze ati ‘Nko mu gicuku nzanyura hagati mu Egiputa,9m Uwiteka aha ubwo bwoko kugiriraumugisha ku Banyegiputa. Na Mose ubwe yariumunyacyubahiro cyinshi mu gihugu cya Egiputa, mu maso y'abagaragu ba Farawo no mu maso y'abandi bantu.! None bwira abantu,umugabowese asabeumuturanyi we n'umugorewese asabeumugorew'umuturanyi we, basabe ibintu by'ifeza n'ibintu by'izahabu.” 9 Uwiteka abwira Mose ati “Hasigaye icyago kimwe nzatera Farawo n'Abanyegiputa, hanyuma azabareka mugende. Nabareka by'ukuri, no kwirukanaazabirukana.G  Mose aramusubizaati “Uvuzeukuri, sinzongera kugucairyera.”r_ Farawo aramubwira ati “Mvaho, irinde ntukongere kunca iryera, kukoumunsiuzongera kunca iryerauzapfa.”C  Ariko Uwiteka anangiraumutimawa Farawo, ntiyareka bagenda.A } N'amatungo yacu tuzayajyana ntihazasigara n'urwara, kuko ari yo tuzabadukwiriye kwendaho kuyakoreshereza Uwiteka Imana yacu. Kandi ntituzi ibyo tuzakoreshereza Uwiteka tutaragerayo.”} u Mose aramubwira ati “Ukwiriye no kuduhaibyo dutamba n'ibyo twosa, kugirango dutambire Uwiteka Imana yacu ibitambo.& G Farawo ahamagaza Mose aramubwira ati “Nimugende mukorere Uwiteka, ariko imikumbi yanyu n'amashyo yanyu abe ari byo bisigara, abana banyu bato mubajyane.”~ w ntihagira abarebana cyangwauwahagurukaakava aho ari bimara iminsi itatu, ariko mu mazu y'Abisirayeli bose harabonaga.lS Mose atungaukubokomu ijuru,umwijima w'icuraburindiucuramu gihugu cya Egiputa cyoseumaraiminsi itatuy Uwiteka abwira Mose ati “Tungaukubokokwawe mu ijuruumwijimaucuremu gihugu cya Egiputa,umwijimaumezenk'igikorwaho.”N Maze Uwiteka anangiraumutimawa Farawo, ntiyareka Abisirayeli bagenda.$C Uwiteka ahinduraumuyagauhuhacyane w'ishuheriuvuyeiburengerazuba,ujyana za nzigeuziroha mu Nyanja Itukura, ntihasigara na rumwe mu gihugu cya Egiputa cyose.,U Ava imbere ya Farawo, asaba Uwiteka.{ Nuko none ndakwingize, mbabarira icyaha ubu ngubu gusa, munsabire ku Uwiteka Imana yanyu inkurehouru rupfu ubu gusa.”jO Farawo ahamagaza vuba Mose na Aroni arababwira ati “Nacumuyeku Uwiteka Imana yanyu no kuri mwe!  Zizimagizaubutakamu gihugu cyose, igihugu kibamoumwijima, zirya ibyatsi byose n'imyaka yose byo mu gihugu, n'imbuto z'ibiti zose rwa ruburarwasize. Mu gihugu cya Egiputa cyose ntihasigara ikintu na kimwe kibisi, naho cyaba igiti cyangwa ibyatsi cyangwa imyaka.*O zikwira mu gihugu cya Egiputa cyose, zigwa mu ngabano zaho zose. Zari icyago gikomeye cyane,uhereye kera kose ntihigeze kubahoinzige nk'izo, ntizizongera kubaho.=u Mose arambura inkoni ye hejuru y'igihugu cya Egiputa, Uwiteka azanira icyo gihuguumuyagauvuyeiburasirazuba wirizaumunsi,ukesha ijoro. Bukeyeuwo muyagauvuyeiburasirazubauzanainzige,O~ Uwiteka abwira Mose ati “Ramburaukubokokwawe hejuru y'igihugu cya Egiputa kuzaneinzige, zize mu gihugu cya Egiputa zirye ibyatsi byose n'imyaka yose byo mu gihugu, ibyo rwa ruburarwasize byose.”{}q Si ko bizaba, ahubwo abagabo bakuru mugende mukorere Uwiteka, kuko ari cyo mushaka.”Birukanwa mu maso ya Farawo.|5 Arababwira ati “Uko nabifurizako Uwiteka abana namwe, ni ko nabareka mukagenda mujyanye abana banyu bato. Mwirinde kuko ibyo mugambiriye ari bibi.@{{ Mose aramusubizaati “Tuzajyana n'abakiri bato n'abashaje, abahungu bacu n'abakobwa bacu, tujyane n'imikumbi yacu n'amashyo yacu, kuko dukwiriye kuziriririza Uwitekaumunsi mukuru.”z  Bagarura Mose na Aroni imbere ya Farawo, arababwira ati “Nimugende mukorere Uwiteka Imana yanyu. Ariko hazagenda bantu ki?”.yW Abagaragu ba Farawo baramubazabati “Uriya mugaboazageza he kutuberaumutego? Reka abo bantu bagende bakorere Uwiteka Imana yabo. Nturamenya yuko Egiputa hapfuye?”Gx  Amazu yanyu zizayuzura, zuzuren'ay'abagaragu bawe n'ay'Abanyegiputa bose, izo ba so na ba sogokuru batigeze kubonauhereye igihe babereyehoukageza none.’”Arahindukiraava imbere ya Farawo. w zizimagizeubutakaumuntu ye kubasha kububona. Zizarya ibyo mwashigaje bitishwe na rwa rubura, zirye igiti cyose mwamejeje mu gasozi.Wv) Niwanga kurekuraubwoko bwanjye, dore ejo nzaterereza inzige ku rugabano rwawe,Hu  Mose na Aroni binjira mu nzu ya Farawo baramubwira bati “Uwiteka, Imana y'Abaheburayoiravuze iti ‘Uzageza he kwanga kwicishiriza bugufiimbere yanjye? Rekaubwoko bwanjye bugende bunkorere.&tG no kugirangouzabwireumwana wawe n'umwuzukuruwawe, ibikomeye nagiriye Abanyegiputa n'ibimenyetso byanjye nakoreye hagati muri bo, mumenye yuko ndi Uwiteka.”#s C Uwiteka abwira Mose ati “Injira mu nzu ya Farawo, kuko nanangiriyeumutimawe n'iy'abagaragu be kugirango nerekanire ibi bimenyetso byanjye hagati muri bo,hrK #Umutimawa Farawouranangira ntiyareka Abisirayeli bagenda, uko Uwiteka yavugiyemu kanwa ka Mose.qy "Maze Farawo abonye imvura n'uruburan'inkuba zihinda bishize, arushaho gukoraicyaha, yinangiraumutimawe n'abagaragu be.p !Mose ava mu rurembo imbere ya Farawo aramburiraUwiteka amaboko, guhinda kw'inkuba n'uruburabirashira, imvura ntiyongera kugwa mu isi.Co Ariko ingano na kusemeti ntibyapfa, kuko byari bitaramera.Un% Imigwegwe na sayiri birapfa kuko sayiri zari zeze, n'imigwegwe yari irabije.Tm# Ariko wowe n'abagaragu bawe, nzi yuko muri bube mutarubahaUwiteka Imana.”4lc Mose aramubwira ati “Nimara kuva mu rurembo ndaramburiraUwiteka amaboko guhinda gushire, kandi ntihari bwongere kugwauruburakugirangoumenye yuko Uwiteka ari we nyir'isi.ska Munsabire Uwiteka kuko uku guhinda gukomeye k'uruburabimpagije, nanjye ndabareka mugende mwe kugumaino.”j Farawo atumiraMose na Aroni arababwira ati “Ubu bwo nkoze icyaha. Uwiteka arakiranuka, jye n'abantu banjye turatsinzwe.Ri Mu gihugu cy'i Gosheni aho Abisirayeli bari bari, ni ho rutaguye honyine.Mh Urwo ruburarwica icyari mu gasozi cyose mu gihugu cya Egiputa cyose, abantu n'amatungo n'inyamaswa, rwica n'ibyatsi byo mu gasozi byose n'imyaka yo mu mirima yose, ruvunaibiti byo mu gasozi byose.g Nuko hagwauruburan'umurirouvanze na rwo, by'icyago gikomeye bitigeze kuba mu gihugu cya Egiputa cyoseuhereye aho hatwariwe. f Mose atunga inkoni ye mu ijuru, Uwiteka akubitisha inkuba, avubaurubura,umurirougwa hasi. Uwiteka avubiraigihugu cya Egiputaurubura.meU Uwiteka abwira Mose ati “Tungaukubokokwawe mu ijuruuruburarugwe mu gihugu cya Egiputa cyose, ku bantu no ku matungo no ku nyamaswa, no ku byatsi byo mu gasozi byose no ku myaka yo mu mirima yose mu gihugu cya Egiputa cyose.”Sd! utitaye ku ijambo ry'Uwiteka arekera abagaragu be n'amatungo ye mu gasozi.}cu Uwubashye ijambo ry'Uwiteka wo mu bagaragu ba Farawo, ahungishiriza abagaragu be n'amatungo ye mu mazu no mu biraro, b; Nuko none tumaucyuze amatungo yawe n'ibyoufitemu gasozi byose,umuntu wese n'itungo ryose ruzasanga mu gasozi kidatashye,uruburaruzakigwaho gipfe.’”}au Dore ejo bugingo ubu nzavubauruburaruremereye cyane, rutarirwaboneka muri Egiputauhereye igihe hatwariweukageza ubu.J` Na n'ubuuracyishyira hejuru,ukabuzaubwoko bwanjye nturekebugenda?_ ariko niukuriiyi ni yo mpamvu itumye nguhagarika: niukugirango nkwereke imbaraga zanjye, kandi ngo izina ryanjye ryamamare mu isi yose.\^3 None mba ndambuyeukubokokwanjye, nkaguterana mugigan'abantu baweukarimburwa mu isi,!]= Uhereye none, nzohereza ibyago ntera byose ku mutimawawe no ku bagaragu bawe no ku bantu bawe, kugirangoumenye yuko ari nta wuhwanye nanjye mu isi yose.:\o Uwiteka abwira Mose ati “Uzazinduke kare mu ruturuturuuhagarare imbere ya Farawo,umubwire uti ‘Uwiteka, Imana y'Abaheburayoiravuze iti: rekaubwoko bwanjye bugende bunkorere.d[C Uwiteka anangiraumutimawa Farawo ntiyumvira Mose na Aroni, uko Uwiteka yari yarabwiye Mose. Z Ba bakonikoni bananizwa n'ibyo bishega guhagarara imbere ya Mose, kuko ibishega byari bifashe abo bakonikoni n'Abanyegiputa bose.Y Bajyana ivu ryo mu itanura bahagarara imbere ya Farawo, Mose aritumurirahejuru riba ibishyute bivamwo ibishega, bifata abantu n'amatungo.X9 Rirahindukaumukungugu w'ifuukwire mu gihugu cya Egiputa cyose,utereibishyute bivamo ibishega, bifate abantu n'amatungo mu gihugu cya Egiputa cyose.”}Wu Uwiteka abwira Mose na Aroni ati “Nimujyane amashyi y'ivu ryo mu itanura, Mose aritumurirehejuru imbere ya Farawo.V  Farawo aratuma asanga mu matungo y'Abisirayeli hatapfuye na rimwe. Mazeumutimawa Farawouranangira ntiyareka ubwo bwoko bugenda.~Uw Bukeyebwaho Uwiteka arabikora, amatungo yose y'Abanyegiputa arapfa, ariko mu matungo y'Abisirayeli ntihapfa na rimwe.RT Uwiteka ategeka igihe ati “Ejo ni ho Uwiteka azakora ibyo mu gihugu.”S Kandi Uwiteka azarobanura hagati y'amatungo y'Abisirayeli n'amatungo y'Abanyegiputa, ntihazapfa na rimwe mu y'Abisirayeli yose.’”*RO doreukubokok'Uwiteka kuri ku matungo yawe yo mu gasozi, no ku mafarashi no ku ndogobe no ku ngamiya, no ku mashyo no ku mikumbi, muryamo nyinshi cyane izabitera.,QU Niwanga kuburekuraukagumya kubufata,P % Uwiteka abwira Mose ati “Injira mu nzu ya Farawoumubwire uti ‘Uwiteka, Imana y'Abaheburayoaravuze ngo rekaubwoko bwe bugende bumukorere.LOFarawo yinangiraumutiman'ubwo na bwo, ntiyareka ubwo bwoko bugenda. NUwiteka abigenza uko Mose yavuze, akura ayo marumbo y'ibibugu kuri Farawo no ku bagaragu be no ku bantu be, ntihasigara na kimwe.;MsMose ava imbere ya Farawo arasohoka, asaba Uwiteka.tLcMose aramubwira ati “Dore ndava imbere yawe nsohoke, nsabe Uwiteka ngo amarumbo y'ibibugu ejo azave kuri Farawo no ku bagaragu be no ku bantu be. Ariko ye kongera kuriganya ntarekeubwoko bwacu bugenda bugatambira Uwiteka ibitambo.” KFarawo aramubwira ati “Ndabareka mugende mutambirire Uwiteka Imana yanyu mu butayuicyakora ntimuzajye kure cyane. Nimunsabire.”tJcReka tujye mu butayutugendemourugendo rw'iminsi itatu, dutambirireyo Uwiteka Imana yacu uko izadutegeka.”LIMose aramusubizaati “Si byiza ko dukoradutyo, kuko twaba dutambiye Uwiteka Imana yacu ibyo Abanyegiputa bazira kwica. Twatambira mu maso y'Abanyegiputa ibyo bazira kwica, ntibatwicishe amabuye?xHkFarawo ahamagaza Mose na Aroni arababwira ati “Nimugende mutambirire Imana yanyu ibitambo muri iki gihugu.”/GYUwiteka abigenza atyo, amarumbo y'ibibugu aza ari icyago mu nzu ya Farawo no mu mazu y'abagaragu be, kandi igihugu cya Egiputa cyose cyononwa n'ayo marumbo y'ibibugu.vFgKandi nzashyira itandukaniro hagati y'ubwoko bwanjye n'abantu bawe. Ejo ni ho icyo kimenyetso kizabaho.’”"E?Kuri uwo munsi nzarobanura igihugu cy'i Gosheni ahoubwoko bwanjye butuye, amarumbo y'ibibugu ye kubayokugirangoumenye yuko ndi Uwiteka, uri hagati y'isi..DWnutabarekura nzagutezaamarumbo y'ibibugu, wowe n'abagaragu bawe n'abantu bawe n'amazu yawe amazu y'Abanyegiputa azuzuraamarumbo y'ibibugu, bizimagize n'ubutakabwabo.AC}Uwiteka abwira Mose ati “Uzazinduke kare mu ruturuturuuhagarare imbere ya Farawo, azaba asohoka ajya ku ruziumubwire uti ‘Uwiteka aravuze ati: reka abantu banjye bagende bankorere,B7Abo bakonikoni babwira Farawo bati “Ibi bitewe n'urutokirw'Imana.”Umutimawa Farawouranangira ntiyumvira Mose na Aroni, uko Uwiteka yari yaravuze. AAbakonikoni bagerageza gukorabatyo, barogesherezauburozibwabo kugirango batere inda ntibabibasha, inda ziba ku bantu no ku matungo./@Y Babigenza batyo, Aroni amanikaukubokokwe gufiteinkoni akubitaumukungugu, inda ziba ku bantu no ku matungo,umukungugu wose wo mu gihugu cya Egiputa cyoseuhinduka inda. ? Uwiteka abwira Mose ati “Bwira Aroni uti ‘Manika inkoni yawe,ukubiteumukunguguuhinduke inda mu gihugu cya Egiputa cyose.’”e>E Maze Farawo abonye ko bimworoheye yinangiraumutima, ntiyabumvira, uko Uwiteka yari yaravuze.-=W Babirunda ibirundo, igihugu kiranuka.i<M Uwiteka abigenza uko Mose yavuze, bya bikeri bipfira mu mazu no mu ngo no mu mirima, birakamuka.Y;-Mose na Aroni bava kuri Farawo, Mose atakambirira Uwiteka ibikeri yateje Farawo.t:cIbikeri bizakuvahobive no mu mazu yawe, no ku bagaragu bawe no ku bantu bawe, bisigare mu ruzi rwonyine.” 9Aramusubizaati “Ni ejo.”
Na we aramubwira ati “Bibe ukouvuze, kugirangoumenye yuko ari nta wuhwanye n'Uwiteka Imana yacu.U8%Mose abwira Farawo ati “Unyirarireho utya: ningusabira Uwiteka wowe n'abagaragu bawe n'abantu bawe, mumbwire gihe kiushaka ko ibikeri bimarirwa kuri wowe no mu mazu yawe, bigasigara mu ruzi rwonyine?”<7sFarawo ahamagaza Mose na Aroni arababwira ati “Nimunsabire Uwiteka ankize ibi bikeri, abikure no mu bantu banjye, nanjye ndarekaubwoko bwe bugende butambire Uwiteka ibitambo.”o6YBa bakonikoni babigenza batyo babikoreshejeuburozibwabo, bazamura ibikeri bijya mu gihugu cya Egiputa.o5YAroni aramburaukubokokwe hejuru y'amazi ya Egiputa, ibikeri birazamuka bizimagiza igihugu cya Egiputa.@4 }Uwiteka abwira Mose ati “Bwira Aroni uti ‘Ramburaukubokokwawe kurimoya nkoni yawe hejuru y'inzuzi n'imigende y'amazi n'ibidendezi,uzamure ibikeri bijye mu gihugu cya Egiputa.’”]35Ibikeri bizazamuka bijye kuri wowe no ku bantu bawe, no ku bagaragu bawe bose.’”@2{uruziruruzuraibikeri, bizamuke bijye mu nzu yawe no haruguru, no ku buriribwawe no mu nzu y'abagaragu bawe, no mu mazu y'abantu bawe no mu nkono zawe, no mu byibo muvugiramo imitsima.H1 Kandi niwanga kubarekura aragabiza igihugu cyawe cyose ibikeri:|0sUwiteka abwira Mose ati “Injira kwa Farawoumubwire uti ‘Uwiteka aravuze ngo rekaubwoko bwe bugende, bumukorere.7/kUwiteka amaze kononauruzibimara iminsi irindwi.}.uAbanyegiputa bose bafukurabugufibw'uruzikugirango babone amazi yo kunywa, kuko batabashaga kunywaku mazi yo mu ruzi.=-wFarawo asubirayo, ajya mu nzu ye n'ibyo ntiyabyitaho. ,;N'abakonikoni b'Abanyegiputa babigenza batyo babikoreshejeuburozibwabo. Umutimawa Farawouranangira ntiyumvira Mose na Aroni, uko Uwiteka yari yaravuze.+ Amafi yo mu ruzi arapfa,uruziruranuka, Abanyegiputa ntibabasha kunywaamazi yo mu ruzi, amaraso aba mu gihugu cya Egiputa cyose.4*cMose na Aroni babikora uko Uwiteka yabibategetse: amanika iyo nkoni akubitira amazi y'uruzimu maso ya Farawo no mu maso y'abagaragu be, amazi y'uruziyose ahinduka amaraso.P)Uwiteka abwira Mose ati “Bwira Aroni uti ‘Jyana inkoni witwajeurambureukubokokwawe hejuru y'amazi yo muri Egiputa, ku nzuzi zabo no ku migende y'amazi yabo, no ku bidendezi byabo n'aho amazi arētse hose ahinduke amaraso’. Kandi mu gihugu cya Egiputa hose hari bube amaraso, mu mivure y'ibiti no mu bibindi by'amabuye.”\(3amafi yo mu ruzi apfe,uruzirunuke, Abanyegiputa babihirwe n'amazi yo mu ruzi.’” 'Uwiteka aravuze ngo iki ni cyo kizakumenyesha ko ari Uwiteka: dore ngiye gukubitisha amazi y'uruziinkoni nitwaje ahinduke amaraso,&Umubwire uti ‘Uwiteka, Imana y'Abaheburayoyakuntumyeho ngo rekaubwoko bwe bugende bumukorerere mu butayu, noneugejeje ubuutaramwumvira.%)Mu gitondouzajye kuri Farawo, dore azaba ajya ku ruzi. Naweuzahagarare ku nkombe y'uruziumutegereze, kandiuzitwaze ya nkoni yahindutse inzoka.g$IUwiteka abwira Mose ati “Umutimawa Farawouranangiye, yanga kurekaubwoko bwanjye ngo bugende.L# Umutimawa Farawouranangira ntiyabumvira, uko Uwiteka yari yaravuze.c"A Umuntu wese muri bo ajugunya inkoni ye hasi ziba inzoka, maze inkoni ya Aroni imira izabo.! Farawo na we ahamagaza abahanga n'abarozi, ari bo bakonikoni ba Egiputa, na bo babigenza batyo babikoreshejeuburozibwabo. - Mose na Aroni binjira kwa Farawo, bakora icyo Uwiteka yategetse. Aroni ajugunya inkoni ye hasi imbere ya Farawo n'abagaragu be, ihinduka inzoka.+Q “Farawo nababwira ati ‘Mukoreigitangaza kibahamye’,ubwire Aroni uti ‘Enda inkoni witwajeuyijugunye hasi imbere ya Farawo, kugirango ihinduke inzoka.’”(MUwiteka abwira Mose na Aroni atiMose yari amaze imyaka mirongo inani avutse, na Aroni yari amaze imyaka mirongo inani n'itatu, ubwo bavuganaga na Farawo.PMose na Aroni bagenza batyo, uko Uwiteka yabategetse aba ari ko bakora.yAbanyegiputa bazamenya yuko ndi Uwiteka, ubwo nzaramburaukubokoku gihugu cya Egiputa, ngakura Abisirayeli muri cyo.”(KAriko Farawo ntazabumvira, maze nzababarishe Egiputaukubokokwanjye, nkure ingabo zanjye,ubwoko bwanjye Abisirayeli muri icyo gihugu, mbakuzeyoibihano bikomeye.r_Nanjye nzanangiraumutimawa Farawo, ngwize ibimenyetso byanjye n'ibitangaza byanjye mu gihugu cya Egiputa.ymUzajyeuvugaicyo ngutegeka cyose, Aroni mwene so abibwire Farawo, kugirango areke Abisirayeli bave mu gihugu cye.h MUwiteka abwira Mose ati “Dore nkugizenk'imana kuri Farawo, Aroni mwene so azabaumuhanuzi wawe.ueMose avugiraimbere y'Uwiteka ati “Dore iminwa yanjye yanduye nk'umubiriutakebwe, Farawo yanyumvira ate?”^7yaramubwiye ati “Ndi Uwiteka, bwira Farawoumwami wa Egiputa icyo nkubwira cyose.”@}Ku munsi Uwiteka yabwiriyeho Mose mu gihugu cya Egiputa,zoAbo ni bo babwiye Farawoumwami wa Egiputa ngo bakure Abisirayeli muri Egiputa. Abo ni bo Mose na Aroni, ba bandi.Abo ni bo Aroni na Mose, ba bandi Uwiteka yabwiye ati “MukureAbisirayeli mu gihugu cya Egiputa, uko imitwe yabo iri.”'IEleyazari mwene Aroni arongora umwe mu bakobwa ba Putiyeli, babyarana Finehasi. Abo ni bo batware b'amazu ya ba sekuru yo mu Balewi nk'uko imiryango yabo iri.S!Bene Kōra ni Asiri na Elukanana Abiyasafu. Iyo ni yo miryango y'Abakōra.}Aroni arongora Elisheba,umukobwa wa Aminadabu, mushiki wa Nahashoni, babyarana Nadabu na Abihu, na Eleyazari na Itamari.9oBene Uziyeli ni Mishayeli na Elisafani na Sitiri.5 gAbana ba Isuharini Kōra na Nefegi na Zikiri. }Amuramuarongora Yokebedi nyirasenge, babyarana Aroni na Mose. Imyaka Amuramuyaramye ni ijana na mirongo itatu n'irindwi.f GBene Merari ni Mahali na Mushi. Iyo ni yo miryango y'Abalewi nk'uko ibihe byabo bikurikirana.x kBene Kohati ni Amuramuna Isuharina Heburonina Uziyeli. Imyaka Kohati yaramye ni ijana na mirongo itatu n'itatu.G  Bene Gerushoni ni Libuni na Shimeyi nk'uko imiryango yabo iri.3aAya ni yo mazina y'urubyaro rwa Lewi nk'uko ibihe byabo bikurikirana: bene Lewi ni Gerushoni na Kohati na Merari. Imyaka Lewi yaramye ni ijana na mirongo itatu n'irindwi.Bene Simiyoni ni Yemuwelina Yamini na Ohadi, na Yakini na Sohari na Shawuli,umwana w'Umunyakanānikazi. Iyo ni yo miryango ya Simiyoni.)Aba ni bo batware b'amazu ya ba sekuru: Bene Rubeniimfura ya Isirayeli ni Henoki na Palu, na Hesironi na Karumi. Iyo ni yo miryango ya Rubeni.  Uwiteka abwira Mose na Aroni, abatuma ku Bisirayeli no kuri Farawoumwami wa Egiputa, ngo bakure Abisirayeli mu gihugu cya Egiputa.1 Mose avugiraimbere y'Uwiteka ati “Dore Abisirayeli ntibanyumviye, none Farawo aranyumvira ate, kuko iminwa yanjye yanduye nk'umubiriutakebwe?”`; “Jya kwa Farawoumwami wa Egiputa,umubwire akundire Abisirayeli bave mu gihugu cye.”; Uwiteka abwira Mose atiwi Mose abwira Abisirayeli ibyo, maze babuzwa kumwumvira n'umubabaro wo mu mitima yaboutewen'uburetwa bw'agahato.Kandi nzabajyana mu gihugu namanikiyeukubokoyuko nzagiha Aburahamu na Isaka na Yakobo, nzakibaha kuba ibiragwa byanyu. Ndi Uwiteka.”*OKandi nzabazana mubeubwoko bwanjye nanjye mbabere Imana, ni ho muzamenya ko ndi Uwiteka Imana yanyu, ibatuye imitwaro Abanyegiputa babakorera, ikabakura muri bo.3~aNuko bwira Abisirayeli yuko ndi Uwiteka, kandi nzabatura imitwaro Abanyegiputa babakorera, mbakure mu buretwa babakoresha, mbacunguzeukubokokurambutse n'ibihano bikomeye.i}MKandi numviseumunihow'Abisirayeli, Abanyegiputa bazitiriye mu buretwa, nibuka isezerano ryanjye.z|oKandi nakomeje isezerano ryanjye na bo, ko nzabaha igihugu cy'i Kanāni, igihugu cy'ubusuhukebwabo, basuhukiyemo.{}kandi nabonekeye Aburahamu na Isaka na Yakobo. Nitwa Imana Ishoborabyose ariko sinabīmenyesha, nitwa iryo zina UWITEKA.-zWImana ibwira Mose iti “Ndi UWITEKA,>y yUwiteka abwira Mose ati “Uhereye noneuzabona ibyo nzagirira Farawo. Azabarekura bagende, abyemejwe n'amaboko menshi, kandi no kwirukanaazabirukanamu gihugu cye ku bw'ayo maboko.” x Kukouhereye aho nagiriye kwa Farawo, nkavuganana we mu izina ryawe, agirira nabi ubwo bwoko, nawe nta cyo wabakijije na gito.”vwgMose asubiraku Uwiteka aramubazaati “Mwami, ni iki gitumyeugirira nabi ubwo bwoko? Ni iki cyaguteyekuntuma?vbarababwira bati “Uwiteka abarebe abacireurubanza kuko mutumye Farawo n'abagaragu be batwangaurunuka, mukabaha inkota yo kutwica.”FuBavuye kwa Farawo bahura na Mose na Aroni, bahagaze mu nzira,t5Abatware bo mu Bisirayeli bamenya ko babonye ishyano, kuko babwiwe ko batazicaumubarew'amatafari babumba ho na muke w'uburetwa bwabo bw'iminsi yose.rs_Nuko none nimugende mukore, kuko ari nta nganagano muzahabwa, ariko muzajye mwuzuzaumubarew'amatafari.”zroArababwira ati “Muri abanebwe, muri abanebwe, ni cyo kibavugisha muti ‘Tugende dutambire Uwiteka ibitambo.’'qIAbagaragu bawe nta nganagano duhabwa, maze bakatubwira ngo tubumbe amatafari kandi dore abagaragu bawe turakubitwa, ariko abantu bawe ni bourubanza ruriho.”vpgMaze abatware bo mu Bisirayeli baragenda batakira Farawo bati “Ni iki gitumyeutugirira utya abagaragu bawe?JoAbatware bo mu Bisirayeli, abo abakoreshauburetwa ba Farawo bahaye gutwara barakubitwa, barababaza bati “Ni iki cyatuye mudasohozaumubaremwaciwe ejo na none, ntimwuzuzeamatafari nka mbere?”n Kandi ababakoreshauburetwa babateraumwete bati “Mumareumubaremwaciwe w'uburetwa bw'iminsi yose, nk'uko musanzwe mukora.”xmk Nuko abantu bakwizwa mu gihugu cya Egiputa cyose no kwishakira ibitsinsi by'inganagano mu cyimbo cy'inganagano.klQ Nimugende mwishakire inganagano aho mwazibona, kuko mutaribugerurirweumubaremwaciwe na hato.’” k  Abakoresha ubwo bwokouburetwa basohokana n'abatware bo muri bo, babwira abantu bati “Farawo aravuze ngo ‘Ntabaha inganagano.djC Abo bagabo bategekwe imirimo irushaho kurushya, bayikore be kwita ku magambo y'ibinyoma.”4icKandiumubarew'amatafari basanzwe babumba bawugumeho, mwe kuwubagabanirizaho na make kuko ari abanebwe. Ni cyo kibatakisha bati ‘Tugende dutambire Imana yacu ibitambo.’qh]“Ntimwongere guha abantu inganagano zo kubumbisha amatafari nka mbere, nibagende bishakire inganagano._g9Kuri uwo munsi Farawo ategeka abakoresha ubwo bwokouburetwa, n'abatware bo muri bo atidfCKandi Farawo ati “Dore abantu bo mu gihugu baragwiriye, none mubaruhuyeuburetwa bwabo.” eUmwami wa Egiputa arababwira ati “Mose na Aroni, ni iki gitumye murekesha abo bantu imirimo yabo? Nimusubiremu buretwa bwanyu.”ddCBaramubwira bati “Imana y'Abaheburayoyaratubonekeye, none turakwinginze reka tujye mu butayu, tugendemourugendo rw'iminsi itatu, dutambirireyo Uwiteka Imana yacu ibitambo, itaduteraikatwicisha mugigacyangwa inkota.”cFarawo arababwira ati “Uwiteka ni nde, ngo numvire ndeke Abisirayeli? Sinzi Uwiteka, kandi ntabwo narekura Abisirayeli.”8b mHanyuma y'ibyo, Mose na Aroni baragenda babwira Farawo bati “Uwiteka Imana y'Abisirayeli, aravuze ngo ‘Rekuraubwoko bwe bugende, bumuziriririzeumunsi mukurumu butayu.’”saaAbantu baremera, bumvise yuko Uwiteka yagendereye Abisirayeli akabonaumubabaro wabo, barunamabikubitahasi.c`AAroni ababwira amagambo yose Uwiteka yatumye Mose, akorera bya bimenyetso imbere y'abantu.J_Mose na Aroni baragenda, bateranya abakuru bose bo mu Bisirayeli.c^AMose abwira Aroni amagambo Uwiteka yamutumye yose, n'ibimenyetso byose yamutegetse gukora.}]uUwiteka abwira Aroni ati “Jya mu butayuusanganirireyo Mose.”Aragenda amusanganirira ku musoziw'Imana, aramusoma.v\gUwiteka aramureka, maze Zipora aramubwira ati “Uriumukweuvusha amaraso! Gukebaabana ni ko nkwitiye ntyo.”![=Maze Zipora yenda isarabwayi, akebaumunwa w'icyoumwana we yambariye, awujugunya imbere ya Mose aramubwira ati “Niukuriumbereyeumukweuvusha amaraso.”RZBukeyeari mu rugendo, Uwiteka amusanga mu ndaro yarayemo, ashaka kumwica.Y kandi narakubwiye nti: rekuraumwana wanjye agende ankorere, ariko wanze kumurekura. Nuko rero nzicaumwana wawe w'impfura.’”iXMKandiuzabwire Farawo uti ‘Uwiteka aravuze ati:ubwoko bw'Abisirayeli niumwana wanjye w'impfura,0W[Uwiteka abwira Mose ati “Nusubiramuri Egiputa ntuzabure gukorera imbere ya Farawo ibitangaza byose nguhayegukora, ariko nzanangiraumutimawe ntazareka abantu bagenda.}VuMose ajyanaumugorewe n'abana be, abashyira ku ndogobe, asubiramu gihugu cya Egiputa, kandi yitwaza ya nkoni y'Imana.yUmUwiteka abwirira Mose i Midiyani ati “Gendausubiremuri Egiputa, kuko abantu bose bashakaga kukwica bapfuye.”@T{Mose aragenda asubirakwa Yetiro sebukwe aramubwira ati “Ndakwingize, reka nsubiremuri bene wacu bari muri Egiputa, menye yuko bakiriho.”Yetiro asubizaMose ati “Genda amahoro.”JSKandiuzajye witwaza iyo nkoni, ni youzakoresha bya bimenyetso.”PRKandi azajya akubwirira abantu, azakubereakanwa, naweuzamuberank'Imana.{QqNaweuzajyeuhoraumubwiraushyire amagambo mu kanwa ke, nanjye nzajya mbana n'akanwa kawe n'ake mbigishe ibyo mukora./PYMose yikongerezauburakari bw'Uwiteka, aramubwira ati “Aroni mwene so Umulewi, ntahari? Nzi yuko ari intyoza kandi aje kugusanganira, nakubonaazishimira mu mutimawe.GO  Aramusubizaati “Mwami ndakwingize, tuma uwoushaka gutuma.”TN# Nuko none genda, nanjye nzajya mbana n'akanwa kawe, nkwigishe ibyouvuga.”,MS Uwiteka aramubwira ati “Ni nde waremye akanwa k'umuntu? Cyangwa ni ndeuterauburagi, cyangwaubupfamatwi, cyangwa uhumūra, cyangwauhumisha? Si jye Uwitekaubikora?3La Mose abwira Uwiteka ati “Mwami, na mbere sindi intyoza mu magambo, n'ubu nubwouvuganye nanjyeumugaragu wawe, kuko ntabasha kuvugavuba, kandiururimirwanjye rugatinda.”6Kg Kandi nibaramuka batemejwe n'ibyo bimenyetso byombi, ntibumvire amagambo yawe,uzavome amazi yo mu ruziuyasuke imusozi, ayo maziuvomye mu ruzi azahindukiraamaraso imusozi.”fJGUwiteka ati “Kandi nibatakwemera ngo bemezwe n'ikimenyetso cya mbere, bazemera icya kabiri.oIYAramubwira ati “Cyisubizemu gituza.”Acyisubizamu gituza, agikuyemokiza gihwanye n'undi mubiriwose.H)Kandi Uwiteka aramubwira ati “Ishyire ikiganza mu gituza.”Yishyira ikiganza mu gituza, agikuyemokiza cyuzuyehoibibembe, cyera nka shelegi.G#Uwiteka ati “Niukugirango bemere yuko Uwiteka Imana ya ba sekuruza, Imana ya Aburahamu, Imana ya Isaka, Imana ya Yakobo, yakubonekeye.”}FuUwiteka aramubwira ati “Ramburaukubokouyifateumurizo.”Aramburaukubokoarayifata, irongera iba inkoni mu ntoki ze.^E7Aramubwira ati “Yijugunye hasi.”Ayijugunya hasi ihinduka inzoka, Mose arayihunga.aD=Uwiteka aramubazaati “Icyoufitemu ntoki ni iki?”
Aramusubizaati “Ni inkoni.”{C sMose arayisubizaati “Ariko ntibazanyemera, ntibazanyumvira kuko bazambwira bati ‘Uwiteka ntiyakubonekeye.’”IB ahubwoumugorewese azasabeumugorew'umuturanyi we ndetse n'umugoreacumbikiye, ibintu by'ifeza n'iby'izahabu n'imyenda mubyambike abahungu banyu n'abakobwa banyu, ni ko muzanyaga Abanyegiputa.”_A9“Kandi nzaha ubu bwoko kugiriraumugisha ku Banyegiputa. Nimugenda ntimuzagendaubusa,|@sNanjye nzaramburaukuboko, nkubitishe Egiputa ibitangaza byanjye byose nzakorera hagati yaho, nyuma yabyo azabareka.f?GKandi nzi yukoumwami wa Egiputa atazabakundira ko mugenda, naho namushyiraho amaboko akomeye. >“Na bo bazakumvira, kandiuzajyane ku mwami wa Egiputa n'abakuru b'Abisirayeli, mumubwire muti ‘Uwiteka Imana y'Abaheburayoyaratubonekeye, none turakwingize reka tujye mu butayutugendemourugendo rw'iminsi itatu, dutambirireyo Uwiteka Imana yacu ibitambo.’5=eNdavuga nti: nzabakura mu mubabaro wo muri Egiputa, mbajyane mu gihugu cy'Abanyakanāni n'Abaheti n'Abamori n'Abaferizi, n'Abihivi n'Abayebusi, igihugu cy'amata n'ubuki.’n<WGendauteranye abakuru b'Abisirayeli,ubabwire uti ‘Uwiteka Imana ya ba sekuruzabanyu, Imana ya Aburahamu, Imana ya Isaka, Imana ya Yakobo, yarambonekeye irambwira iti: niukurindabagendereye, mbona ibyo babagiririra muri Egiputa.;Kandi Imana ibwira Mose iti “Abe ari kouzabwira Abisirayeli uti ‘UWITEKA, Imana ya ba sekuruzabanyu, Imana ya Aburahamu, Imana ya Isaka, Imana ya Yakobo yabantumyeho, iryo ni ryo zina ryanjye iteka ryose, urwo ni rwo rwibutso rwanjye ruzahoraho ibihe byose.’:{Imana isubizaMose iti “NDI UWO NDI WE.”Kandi iti “Abe ari kouzabwira Abisirayeli uti ‘NDIHO yabantumyeho.’”#9A Mose abaza Imana ati “Ningera ku Bisirayeli nkababwira nti ‘Imana ya ba sekuruzabanyu yabantumyeho’, bakambaza bati ‘Yitwa nde?’Nzasubizaiki?”*8O Iramusubizaiti “Niukurinzabana nawe, ibizakuberaikimenyetso yuko ari jyeugutumye, ni ukouzakura ubwo bwoko muri Egiputa, mugakorerera Imana kuri uyu musozi.”o7Y Mose abwira Imana ati “Ndi muntu ki wahangara kwegera Farawo, ngo nkure Abisirayeli muri Egiputa?”_69 Nuko none ngwino ngutumekuri Farawo,ukuremuri Egiputaubwoko bwanjye bw'Abisirayeli.”`5; Nuko dore gutakakw'Abisirayeli kwangezeho, kandi nabonye agahato Abanyegiputa babahata.a4=Kandi manuwe no kubakiza mbakure mu maboko y'Abanyegiputa, mbakure muri icyo gihugu, mbajyane mu gihugu cyiza kigari, cy'amata n'ubuki, gituwemon'Abanyakanāni n'Abaheti n'Abamori, n'Abaferizi n'Abahivi, n'Abayebusi.  ~~;}}n|{{/zCyaxtwvvuut3ssesrFqqphoo_nn@mmallikkEjiitihhNh gffvfee{ddcc>bb a;``e__J^]]\[zZZzYY@YXIWW3VdV%UUT(SSRjQQ}QPOOWNNMELLFKKJqIIHHG{FFEEPE DCCrBBXAAd@@??3>>h== <};;;G:9988b766,554 3x2221120//j..Y--r,++|+**F))"((V't&&%%$$V##N"" !e!# z~ 28]Ab, QY 3 5 L 6 8zH_CB_5T#“Ndi Uwiteka Imana yawe yagukuyemu gihugu cya Egiputa, mu nzu y'uburetwa.' MImana ivuga aya magambo yose iti?{Nuko Mose aramanuka ajya aho abantu bari, arabibabwira.5Uwiteka aramubwira ati “Gendaumanuke mazeuzamukanena Aroni, ariko abatambyi n'abantu be gutwaza ngo baze aho Uwiteka ari, kugirango atabagwira.” ;Mose abwira Uwiteka ati “Abantu ntibabasha kuzamuka kuri uyu musoziwa Sinayi, kukoubwawe wadutegetse uti ‘Ugoteshe uyu musoziurugabano,uweze.’”Z/Kandi n'abatambyi bigire hafi y'Uwiteka bīyeze, kugirango Uwiteka atabagwira.”  Uwiteka abwira Mose ati “Manuka,utegeke abantu be gutwaza ngo bajya aho Uwiteka ari kumwitegereza, benshi muri bo bakarimbuka. Uwiteka amanukiraku musoziwa Sinayi, ku mutwe wawo. Uwiteka ahamagara Mose ngo azamuke ajye ku mutwe w'uwo musozi, Mose arazamuka.R~Ijwi ry'ihembe rirushijeho kurenga Mose aravuga, Imana imusubirisha ijwi.}Umusoziwa Sinayi woseucumbaumwotsi, kuko Uwiteka yawumanukiyeho aje mu muriro. Umwotsi wawoucumba nk'uw'ikome,umusoziwoseutigita cyane.\|3Mose azana abantu akuye mu ngando gusanganira Imana, bahagarara munsi y'uwo musozi.O{Ku wa gatatu mu gitondo inkuba zirakubita, imirabyo irarabya, igicu gifatanye kiba kuri uwo musozi. Ijwi ry'ihembe rirenga cyane rirumvikana, abantu bose bari mu ngando z'amahema bahinda imishyitsi.az=Abwira abantu ati “Umunsi wa gatatuuzasange mwiteguye, ntimuterane n'abagore banyu.”Wy)Mose aramanuka ava kuri uwo musozi, aza ku bantu arabeza, bamesa imyenda yabo.Cx He kugiraukubokokumukoraho, ahubwo bamwicishe amabuye cyangwa bamuraseimyambi, naho ryaba itungo cyangwaumuntu cye kubaho.’Ihembe nirivuga ijwi rirandaze, bazamuke bigire ku musozi.”5we Ubashyirirehourugabano rugotauyu musoziimpande zose,ubabwire uti ‘Mwirinde mwe kuzamuka ku musozicyangwa gukoraku rugabano rwawo. Uzakora kuri uyu musozino kwicwa azicwe.{vq uwa gatatuuzasange biteguye, kuko ku munsi wa gatatu Uwiteka azamanukiraimbere y'ubwo bwoko bwose ku musoziSinayi.Uu% Uwiteka abwira Mose ati “Jya ku bantuubezenone n'ejo, bamese imyenda yabo,:to Uwiteka abwira Mose ati “Dore ndaza aho uri ndi mu gicu gifatanye, kugirango abantu bumve mvugananawe maze bakwemere iteka ryose.”
Mose abwira Uwiteka amagambo y'abantu.sAbantu bose bamusubiriza icyarimwe bati “Ibyo Uwiteka yavuze byose tuzabikora.”Mose ashyira Uwiteka amagambo y'abantu._r9Mose araza ahamagara abakuru b'abantu, abazanira ayo magambo yose Uwiteka yamutegetse.jqOkandi muzamberaubwami bw'abatambyi n'ubwoko bwera.’Ayo abe ari yo magamboubwira Abisirayeli.” pNone nimunyumvira by'ukuri, mukitondera isezerano ryanjye muzambera amaronko, mbatoranije mu mahanga yose kuko isi yose ari iyanjye,hoK‘Mwabonye ibyo nagiriye Abanyegiputa, kandi uko naramije mwe amababa nk'ay'ikizu nkabizanira.7niMose arazamuka ngo ajye aho Imana iri, Uwiteka ari ku musoziamubwira amuteraamagambo ati “Uko abe ari koubwira inzu ya Yakobo, ubu butumwa abe ari bwoubwira Abisirayeli utim}Bavuye i Refidimu bageze mu butayubwa Sinayi, babubambamo amahema. Ni ho Abisirayeli babambye amahema, imbere y'umusozi.pl ]Mu kwezi kwa gatatu Abisirayeli bavuye mu gihugu cya Egiputa, kuri uwo munsi bagera mu butayubwa Sinayi.:kqMose asezerera sebukwe, asubiramu gihugu cy'iwabo.zjoBakajya bacira abantu imanza ibihe byose, imanza zikomeye bazizaniraga Mose, ariko izoroheje zose bakazicaubwabo.ai=Mose atoranya mu Bisirayeli bose abashoboyeubucamanza abaha gutwara abantu, bamwe ngo batware igihumbi igihumbi, abandi ngo batware ijana ijana, abandi ngo batware mirongo itanu itanu, abandi ngo batware icumi icumi.9hoMose yumvira sebukwe, akora ibyo yamubwiye byose.kgQNugirautyo Imana ikabigutegekauzabishobora, kandi ubu bwoko bwose buzajya ahabwo bufiteamahoro.”DfBajye bacira abantu imanza ibihe byose kandiurubanza rukomeye rwose bajye barukuzanira, arikourubanza rworoheje abe ari bo baruca. Ni houziyoroherezaumuruho, na bo bazajya bafatanya nawe.[e1Kandiutoranye mu bantu bose abashoboyeubucamanza, bubahaImana n'inyangamugayo, banga impongano. Ubaheubutware bamwe batware igihumbi igihumbi, abandi ijana ijana, abandi mirongo itanu itanu, abandi icumi icumi.{dqkandi ujyeubigisha amategeko yayo n'ibyo yategetse, ujyeubereka inzira bakwiriye gucamon'imirimo bakwiriye gukora.c/Noneumvira ibyo nkubwira: ndakugirainama, Imana iyigufashemo. Ube ari wowe mushyikirwa w'amagambo w'abantu n'Imana, ujyeushyira Imana imanza zabopb[Ntuzabura gucikana intege n'aba bantu muri kumwe, kuko binaniranye biruta ibyo washobora gukorawenyine.AaSebukwe wa Mose aramubwira ati “Ibyoukoraibyo si byiza.q`]Iyo bafite amagambo baza kuri jye nkabacira imanza, nkabamenyesha amategeko y'Imana n'ibyo yategetse.”T_#Mose asubizasebukwe ati “Ni uko abantu baza kuri jye ngo mbabarize Imana.V^'Sebukwe wa Mose abonye ibyo akorera abantu byose aramubazaati “Ibyoukorera abantu ibi ni ibiki? Ni iki gituma wicara uri umwe, abantu bose bagahagarara bakugosebagahera mu gitondo bakageza nimugoroba?”|]s Bukeyebwaho Mose yicazwa no guciraabantu imanza, abantu bahagarara bagose Mose bahera mu gitondo bageza nimugoroba.9\m Yetiro sebukwe wa Mose ajyana igitambo cyo koswa n'ibindi bitambo ngo abitambire Imana, Aroni n'abakuru b'Abisirayeli bose baraza basangirira na sebukwe wa Mose imbere y'Imana.[+ None menye yuko Uwiteka aruta izindi mana zose, kuko yanesheje Abanyegiputa, ubwo bishyiranaga hejuruubwibone ngo bagirire Abisirayeli nabi.” Z Yetiro aravuga ati “Uwiteka ahimbarizwe yuko yabakijije Abanyegiputa na Farawo, agakūra ubwo bwoko mu butware bw'Abanyegiputa.eYE Yetiro ashimishwa n'ibyiza Uwiteka yagiriye Abisirayeli byose, kuko yabakijije Abanyegiputa.'XIMose atekerereza sebukwe ibyo Uwiteka yagiriye Farawo n'Abanyegiputa byose abahora Abisirayeli, n'ibyabaruhirije mu nzira byose, kandi uko Uwiteka yabakijije.mWUMose arasohoka ajya gusanganira sebukwe, amwikubitaimbere aramusoma, barasuhuzanya binjira mu ihema.cVAAbwira Mose ati “Jyewe sobukwe Yetiro nkuzaniyeumugorewawe n'abahungu be bombi na bo.” UYetiro sebukwe wa Mose azanira Mose abahungu be n'umugorewe, amusanga muri bwa butayuaho yari yabambye amahema, ku musoziw'Imana.qT]Undi yitwa Eliyezeri kuko se yavuze ati “Imana ya data yambereyeumutabazi, inkiza inkota ya Farawo.”qS]n'abahungu be bombi. Umwe yitwa Gerushomu kuko se yavuze ati “Nariumusuhukemu gihugu kitari icyacu.”SR!Yetiro sebukwe wa Mose ajyana Zipora muka Mose, Mose amaze kumusezererana,"Q AYetiroumutambyi w'i Midiyani sebukwe wa Mose, yumva ibyo Imana yagiriye Mose n'Abisirayeliubwoko bwayo, kandi uko Uwiteka yakuye Abisirayeli muri Egiputa.VP'aravuga ati “Uwiteka yarahiriye ko azajya arwanya Abamaleki ibihe byose.”/O[Mose yubakaigicaniro acyita Yehovanisi,+NQUwiteka abwira Mose ati “Andika ibi mu gitabo bibeurwibutso,ubibwire Yosuwa yuko nzakurahorwose kwibukwa kw'Abamaleki, bakibagirana mu bo munsi y'ijuru bose.”9Mo Yosuwa atsindisha Abamaleki n'abantu babo inkota.=Lu maze amaboko ya Mose araruha. Bajyana ibuye bararimutegaaryicaraho, Aroni na Huri baramira amaboko ye umwe iruhande rumwe n'undiurundi, amaboko ye arakomera ageza ku izuba rirenga.UK% Mose yamanika amaboko Abisirayeli bakanesha, yayamanura Abamaleki bakanesha,J} Yosuwa abigenza uko Mose yamutegetse, arwanya Abamaleki. Mose na Aroni na Huri barazamuka bagera mu mpinga y'uwo musozi.I Mose abwira Yosuwa ati “Udutoranirize ingabo mugende murwanye Abamaleki, ejo nzahagarara mu mpinga y'umusozinitwaje inkoni y'Imana.”?H{Maze haza Abamaleki barwaniriza Abisirayeli i Refidimu."G?Yita aho hantu Masa na Meriba, kuko Abisirayeli bamutonganije kandi kuko bagerageje Uwiteka bati “Mbese Uwiteka ari hagati muri twe cyangwa ntahari?”/FYNanjye ndahagarara imbere yawe hariya ku gitare cy'i Horebu,ukubiteicyo gitare amazi aravamo abantu bayanywe.”Mose abigenzereza atyo imbere y'abakuru b'Abisirayeli. EUwiteka abwira Mose ati “Nyura imbere y'abantuujyane bamwe mu bakuru b'Abisirayeli, witwaze inkoni wakubitishije rwa ruzi,ugende.cDAMose atakira Uwiteka ati “Aba bantu ndabagenza nte? Bashigaje hato bakantera amabuye.”C7Abantu bagirirayo inyota bitotombera Mose bati “Ni iki cyatumyeudukuriramuri Egiputa, kugirangoutwicishanye inyota n'abana bacu n'amatungo yacu?”%BENi cyo cyatumye abantu batonganya Mose bakamubwira bati “Duhe amazi tunywe.”
Mose arababaza ati “Murantonganiriza iki? Kuki mugerageza Uwiteka?”=A wIteraniro ry'Abisirayeli ryose riva mu butayubw'i Sini, baragenda bamara izindi ndaro zabo nk'uko Uwiteka yabategetse, babamba amahema yabo i Refidimu. Nta mazi yo kunywayari ahari.'@K$Omeru cumi zingana na efa imwe.)?M#Abisirayeli barya manu imyaka mirongo ine, bageza aho bagereye mu gihugu kibabwamo n'abantu, barya manu bageza aho bagereye ku rugabano rw'igihugu cy'i Kanāni.Q>"Uko Uwiteka yategetse Mose, Aroni ayibika imbere y'Ibihamya ngo igumeho.=!Mose abwira Aroni ati “Jyanaurwabyaurushyiremo omeru ya manu,uyibike imbere y'Uwiteka, ibikirwe ab'ibihe byanyu bizaza.”^<7 Mose arababwira ati “Itegeko Uwiteka yategetse ni iri:urugerorwa omeru rwa manu rubikirwe ab'ibihe byanyu bizaza, kugirango bazarebe ibyokurya nabagabuririraga mu butayu, ubwo nabakuragamu gihugu cya Egiputa.”;)Inzu ya Isirayeli yita icyo kintu manu: yariumweru igasa n'utubutotw'ibyatsi byitwa gadi, yaryohaga nk'umutsima usa n'ibangouvuganywe n'ubuki..:YNuko ku wa karindwi abantu bararuhuka.99mDore ubwo Uwiteka abahaye isabato, ni cyo gituma ajya abaha ku wa gatandatu imitsima y'iminsi ibiri. Umuntu wese agume aho ari, ntihakagireumuntu uva aho ari ku wa karindwi.”d8CUwiteka abwira Mose ati “Muzageza he kwanga kwitondera amategeko yanjye n'ibyo nategetse?J7Maze ku wa karindwi bamwe mu bantu bajya kubiteranya, barabibura.n6WMu minsi itandatu mujye mubiteranya, ariko uwa karindwi ni wo sabato, kuri wo ntibizajya biboneka.”u5eMose arababwira ati “Uyu munsi murye ibi kuko none ari isabato y'Uwiteka, uyu munsi ntimubibona mu gasozi.d4CBarabirāza bigeza mu gitondo nk'uko Mose yabategetse ntibyanuka, ntibyagwaurunyo na rumwe.\33Arababwira ati “Ibyo ni byo Uwiteka yavuze ati ‘Ejouzabaumunsi wo kuruhuka, isabato yejerejwe Uwiteka. Mwotse icyo mushaka kotsa, mutekeicyo mushaka guteka, ibisāze mubibike birāre bigeze mu gitondo.’”+2QKu wa gatandatu bateranya ibyokurya bingana kabiri n'ibyo bajyaga bateranya, ingero ebyiri za omeru z'umuntu wese, abakuru b'iteraniro bose baraza babibwira Mose.h1KBajya babiteranya uko bukeye,umuntu wese ateranya ibihwanye n'imirire ye, izuba ryava bikayaga.y0mMaze ntibumvira Mose, bamwe muri bo barāza kuri byo bigeza mu gitondo, bigwa inyo biranuka, Mose arabarakarira.Y/-Mose arababwira ati “Ntihagireumuntu urāza kuri byo ngo bigeze mu gitondo.”1.]Babigeresheje icyibo cya omeru,uwateranije byinshi ntiyagira icyo atubukirwa, n'uwateranije bike ntiyagira icyo atubirwa. Bateranije ibihwanye n'imirīre y'umuntu wese.X-+Abisirayeli babigenza batyo barabiteranya, bamwe bateranya byinshi abandi bike.@,{Ibi ni byo Uwiteka yategetse ati ‘Umuntu wese ateranye ibihwanye n'imirire ye. Mujyane ingero za omeru zingana n'umubarew'abantu banyu,umuntu wese abijyanire abo mu ihema rye.’”%+EAbisirayeli batubonye barabazanya bati “Iki ni iki?”Kuko batamenye icyo ari cyo.
Mose arababwira ati “Ibyo ni ibyokurya Uwiteka abahaye ngo murye.i*MIkime gishize, mu butayuhasi habonekautuntu duto dusa n'utubuto, duto nk'ikime kivuze kiri hasi.|)s Nimugoroba inturumbutsi ziraza zigwa mu ngando z'amahema zirahazimagiza, mu gitondo ikime kiratonda kigota ingando.0([ “Numvise ibyo Abisirayeli bivovota. Babwire uti ‘Nimugoroba muri burye inyama, mu gitondo muzahaga ibyokurya, mubonekumenya yuko ari jye Uwiteka Imana yanyu.’”'; Uwiteka abwira Mose ati&} Aroni akibwira iteraniro ry'Abisirayeli ryose, berekeza amaso mu butayubabonaubwiza bw'Uwiteka bubonekeye muri cya gicu.% Mose abwira Aroni ati “Bwira iteraniro ry'Abisirayeli ryose uti ‘Nimwigire hafi imbere y'Uwiteka kuko yumvise ibyo mwivovota.’” $Mose arababwira ati “Ibyo biri busohore ubwo Uwiteka ari bubaheinyama zo kurya nimugoroba, mu gitondo akazabaha ibyo murya mugahaga, kuko Uwiteka yumvise kwivovota kwanyu mumwivovotera. Natwe turi iki? Si twe mwivovotera, ahubwo Uwiteka ni we mwivovotera.”#ykandi mu gitondo ni ho muzabona icyubahiro cy'Uwiteka, kuko yumvise mumwivovotera. Natwe turi iki ko mutwivovotera?” " Mose na Aroni babwira Abisirayeli bose bati “Nimugoroba ni ho muri bumenye yuko Uwiteka ari we wabakuye mu gihugu cya Egiputa,t!cKandi ku wa gatandatu bajye bitegura ibyo bajyana iwabo, bihwane n'ibyo bajyaga bateranya incuro ebyiri.”` ;Maze Uwiteka abwira Mose ati “Dore ndabavubiraibyokurya bimanutse mu ijuru. Iminsi yose abantu bazajya basohoka bateranye iby'uwo munsi, kugirango mbagerageze yuko bitondera amategeko yanjye cyangwa batayitondera.W)barababwira bati “Iyo twicirwa n'Uwiteka mu gihugu cya Egiputa tucyicaye ku nkono z'inyama, tukirya ibyokurya tugahaga. None mwadukuyeyomutuzanira muri ubu butayukutwicisha inzara n'iri teraniro ryose.”LIteraniro ry'Abisirayeli ryose ryivovotera Mose na Aroni mu butayu,J Bava muri Elimu bakomezaurugendo, iteraniro ryose ry'Abisirayeli rigera mu butayubw'i Sini buri hagati ya Elimu na Sinayi, ku munsi wa cumi n'itanu w'ukwezi gukurikiye uko baviriye muri Egiputa.p[Bagera muri Elimu hari amasōko cumi n'abiri n'imikindo mirongo irindwi, babamba amahema kuri ayo mazi.ueArababwira ati “Nugiraumwete wo kumvira Uwiteka Imana yawe,ugakora ibitunganye mu maso yayo,ukumvira amategeko yayo,ukitondera ibyo yategetse byose, nta ndwara nzagutezamu zo nateje Abanyegiputa, kuko ari jye Uwitekaugukizaindwara.”Y-Atakira Uwiteka, Uwiteka amwereka igiti akijugunya muri ayo mazi, ahinduka meza.8mAbantu bitotombera Mose bati “Turanywa iki?”b?Bageze i Mara ntibabasha kunywaamazi y'i Mara, kuko yaruraga. Ni cyo cyatumye hitwa Mara.Mose agendesha Abisirayeli bakomezaurugendo, bava ku Nyanja Itukurabajya mu butayubw'i Shuri, bagenda iminsi itatu mu butayubabura amazi.  Miriyamu akabikiriza ati
“Muririmbire Uwiteka kuko yanesheje bitangaje,
Ifarashi n'uwo ihetse yabiroshye mu nyanja.”Kandi Miriyamuumuhanuzikazi mushiki wa Aroni, ajyana ishako, abagore bose barasohoka bamukurikira bafite amashako babyina.S!Kuko amafarashi ya Farawo yajyananye mu nyanja n'amagare ye, n'abahetswe n'amafarashi be, Uwiteka agasubizaamazi y'inyanja ahayo akabirengera, ariko Abisirayeli bo bagaca hagati mu nyanja nko ku butaka.0]Uwiteka azahora ku ngoma iteka ryose.”#Uzabugezayoubushinge ku musoziw'umwandu wawe,
Ahantu witunganirije kubaubuturobwawe, Uwiteka,
Ahera amaboko yawe yashyizeho, Mwami.BUbwoba no gutinya bizabafata,
Gukomera k'ukubokokwawe kuzabajunjika nk'ibuye.
Uwiteka, bageze ahoubwoko bwawe buzarengeraurugabano,
Bageze ahoubwoko wacunguye buzarurengera.Icyo gihe abatware ba Edomu baratangara,
Intwari z'i Mowabu zifatwa no guhinda imishyitsi,
Abatuye i Kanāni bose barayagāra.U%Amahanga yarumvise ahinda imishyitsi,
Ubwoba bufataabatuye i Filisitiya.}u Ku bw'imbabazi zawe wagiye imbere y'abantu wacunguye,
Wabayoboje imbaraga zawe inzira ijya mu buturobwawe bwera.0 ] Warambuyeukubokokw'iburyo isi irabamira.= u “Uwiteka, mu byitwa imana hari ihwanye nawe?
Ni iyihe ihwanye nawe?
Kwera kwawe ni ko kuguhesha icyubahiro,
Ishimwe ryawe rituma abantu bagutinya kukoukoraibitangaza!i M Wahuhishijeumuyagawawe inyanja irabarengera:
Barokera nk'icyuma cy'isasu mu mazi y'umuvumba.* O “Umubisha yaravuze ati
‘Ndabakurikira mbafatīre, nyage iminyago nyigabane,
Nzabimariraho agahinda,
Nzakura inkota,ukubokokwanjye kubarimbure.’  Umwuka wo mu mazuru yawe warundanije amazi,
Amazi yatembaga yema nk'ikirundo,
Imuhengeri muri nyina w'inyanja haravura.yIsumbe ryawe ryinshi ryatumyeuturahasi abaguhagurukiye,
Watumyeumujinya waweubakongeza nk'ibitsinsi by'inganagano. “Uwiteka,ukubokokwawe kw'iburyo guteweicyubahiro n'ububasha bwako,
Uwiteka,ukubokokwawe kw'iburyo kwashenjaguye ababisha.AImuhengeri habarenzeho,
Barokeye imuhengeri nk'ibuye.{q“Amagare ya Farawo n'ingabo ze yabiroshye mu nyanja,
Abatwara imitwe yatoranije barengewe n'Inyanja Itukura.EUwiteka ni intwari mu ntambara,
Uwiteka ni ryo zina rye.2_Uwiteka ni imbaraga zanjye n'indirimbo yanjye,
Ampindukiyeagakiza.
Uwo ni we Mana yanjye, nanjye ndayihimbaza,
Ni yo Mana ya data, nanjye ndayishyira hejuru.+ SMaze Mose n'Abisirayeli baririmbira Uwiteka iyi ndirimbo bati
“Ndaririmbira Uwiteka kuko yanesheje bitangaje,
Ifarashi n'uwo ihetse yabiroshye mu nyanja./Abisirayeli babona ibikomeye Uwiteka yakoresheje imbaraga ze ku Banyegiputa, ubwo bwoko butinya Uwiteka kandi bizera Uwiteka n'umugaragu we Mose. Uko ni ko kuri uwo munsi Uwiteka yakijije Abisirayeli Abanyegiputa, Abisirayeli babona intumbi z'Abanyegiputa ku nkombe y'inyanja.kQAriko Abisirayeli bacaga hagati mu nyanja nko ku butaka, amazi ababera nk'inkike iburyo n'ibumoso..~WAmazi asubiraahayo arenga ku magare no ku bahetswe n'amafarashi, no ku ngabo za Farawo zose zari zigiye mu nyanja zikurikiye Abisirayeli, ntiharokoka n'umwe muri bo.%}EMose aramburaukubokohejuru y'inyanja. Mu musekeinyanja isubizwamo guhururakwayo Abanyegiputa barayihunga, Uwiteka akunkumuriraAbanyegiputa hagati mu nyanja.|9Uwiteka abwira Mose ati “Ramburaukubokohejuru y'inyanja, amazi asubireyo ajye ku Banyegiputa, no ku magare yabo no ku bahetswe n'amafarashi babo.”*{OAkura inziga ku magare yabo, bituma akururikaaruhijecyane. Abanyegiputa baravuganabati “Duhunge Abisirayeli kuko Uwiteka abarengera, akarwanya Abanyegiputa.”z{Mu gicuku cya nyuma, Uwiteka yitamururiyemu nkingi y'umuriron'igicu, yitegereza ingabo z'Abanyegiputa bacikamo igikuba.yAbanyegiputa barabakurikira, amafarashi ya Farawo yose n'amagare ye, n'abahetswe n'amafarashi be, bijya mu nyanja hagati bibakurikiye.ixMAbisirayeli bajya mu nyanja hagati baca nko ku butaka, amazi ababera nk'inkike iburyo n'ibumoso.PwMose aramburaukubokohejuru y'inyanja. Uwiteka ahuhishaumuyagamwinshiuvuyeiburasirazuba ijoro ryose,usubizainyanja inyuma amaziuyagabanyamo kabiri, maze hagati y'aho yari ari hahindukaubutakabwumutse.$vCijya hagati y'ingabo z'Abanyegiputa n'iz'Abisirayeli: bariya ibabera igicu n'umwijima, abandi ibaberaumucyoubamurikira nijoro, ntibegerana iryo joro ryose.uMarayika w'Imana wajyaga imbere y'ingabo z'Abisirayeli arahava ajya inyuma yabo, ya nkingi y'igicu iva imbere yabo ihagarara inyuma yabo, tAbanyegiputa bazamenya yuko ndi Uwiteka, nimara kwihesha icyubahiro kuri Farawo no ku magare ye, no ku bahetswe n'amafarashi be.”2s_Nanjye ndanangira imitima y'Abanyegiputa bajyemo babakurikire, mbone kwihesha icyubahiro kuri Farawo no ku ngabo ze zose, no ku magare ye no ku bahetswe n'amafarashi be.|rsNaweumanike inkoni yawe,urambureukubokohejuru y'inyanjauyigabanye, Abisirayeli bace mu nyanja hagati nko ku butaka.^q7Uwiteka abaza Mose ati “Ni iki gitumyeuntakira? Bwira Abisirayeli bakomeze bagende.6piUwiteka ari bubarwanire, namwe mwicecekere.”0o[ Mose asubizaabantu ati “Mwitinya mwihagararire gusa, murebeagakiza Uwiteka ari bubazanire uyu munsi, kuko Abanyegiputa mwabonye uyu munsi mutazongera kubabonaukundi. n; Si ibyo twakubwiriraga muri Egiputa tuti ‘Turekedukorere Abanyegiputa, kuko ikiruta ari uko dukorera Abanyegiputa, biruta ko dupfira mu butayu?’” m Babaza Mose bati “Nta mva zari muri Egiputa, kutuzanango dupfire mu butayu? Ni iki cyatumyeutugirira utyo, kudukuramuri Egiputa?l  Farawo abatuze, Abasirayeli buburaamaso babona Abanyegiputa bahuruyeinyuma yabo baratinya cyane. Abisirayeli batakira Uwiteka.Zk/ Abanyegiputa babakurikirisha amafarashi n'amagare bya Farawo byose, n'abahetswe n'amafarashi be, n'izindi ngabo ze zose, babafatīra babambye amahema ku nyanja iruhande rw'i Pihahiroti, imbere y'i Bālisefoni. jUwiteka anangiraumutimawa Farawoumwami wa Egiputa akurikira Abisirayeli, kuko Abisirayeli bari bavuye muri Egiputa bateze amaboko. iajyana amagare magana atandatu yatoranijwe, n'andi magare y'intambara y'Abanyegiputa yose, n'abatware bategeka abayirwaniramo bose.  %Abisirayeli barahaguruka, bava i Rāmesesi bataha i Sukoti, abigenzaga bari abagabouduhumbi dutandatu, abana batari mu mubare.l=S $Uwiteka aha ubwo bwoko kugiriraumugisha ku Banyegiputa babaha ibyo babasabye, banyaga Abanyegiputa.m<U #Abisirayeli bakora ibyo Mose yababwiye, basaba Abanyegiputa ibintu by'ifeza n'iby'izahabu n'imyenda. ;; "Ubwo bwoko bujyana amarobe atarotswa y'imitsima yabo, batarayasembura, ibyibo byabo byo kuvugiramo bari babihambiriye mu myenda yabo bikoreye ku ntugu.x:k !Abanyegiputa bagōmēra ubwo bwoko ngo babohereze bave mu gihugu vuba, kuko bavugagabati “Turapfuye twese”.g9I Mujyane n'imikumbi yanyu n'amashyo yanyu nk'uko mwavugaga, mugende kandi munsabireumugisha.”81 Ahamagaza Mose na Aroni iryo joro arababwira ati “Nimuhagurukemuve mu bantu banjye mwe n'Abisirayeli, mugende mukorere Uwiteka nk'uko mwavugaga.$7C Farawo yibambura nijoro, n'abagaragu be bose n'Abanyegiputa bose barabyuka. Muri Egiputa bacuraumuborogo mwinshi, kuko ari nta nzu n'imwe itapfuyemoumuntu.I6  Mu gicuku Uwiteka yica abana b'imfura bose bo mu gihugu cya Egiputa,uhereye ku mpfura ya Farawo wicara ku ntebe y'ubwamiukageza ku mpfura y'imbohe mu kazu k'ibwina, n'uburizabw'amatungo bwose.f5G Abisirayeli baragenda babigenza batyo, uko Uwiteka yategetse Mose na Aroni aba ari ko bakora.G4  Mujye mubasubizamuti ‘Ni igitambo cya Pasika y'Uwiteka, kuko yanyuze ku mazu y'Abisirayeli bari muri Egiputa agakiza amazu yacu, ubwo yicaga Abanyegiputa.’”Abantu barunamabikubitahasi.Q3 Kandi uko abana banyu bababajije bati ‘Uyu muhango wanyu ni uw'iki?’j2O Nimumarakugeramu gihugu Uwiteka azabaha nk'uko yasezeranije, muzajye muziririza uwo muhango wera.^17 Kandi mujye muziririza ibyo, bibe itegeko kuri mwe no ku buzukuruzabanyu iteka ryose.c0A Kuko Uwiteka azanyura muri mwe ajya kwica Abanyegiputa, kandi nabona ayo maraso, ari mu ruhamorw'umuryango no ku nkomanizo zombi, Uwiteka azanyura kuri urwo rugi ye gukundiraumurimbuzi kwinjira mu mazu yanyu ngo abice.F/ Mwendeumukamato wa ezobu muwinike mu maraso yo mu rwabya, mumishe amaraso yo mu rwabya mu ruhamorw'umuryango no ku nkomanizo zombi, he kugirauwo muri mweusohoka mu nzu ye, mugezemu gitondo.'.I Mose ahamagara abakuru bose bo mu Bisirayeli arababwira ati “Nimurobanure mujyane abana b'intama, uko amazu yanyu ari, muzabikīreumwana w'intama wa Pasika.d-C Ntimuzagire icyasembuwe cyose murya, mu mazu yanyu yose mujye murya imitsima itasembuwe.”X,+ Muri iyo minsi uko ari irindwiumusemburo we kuzaboneka mu mazu yanyu. Uzarya icyasembuwe, uwo muntu azakurwe mu iteraniro ry'Abisirayeli, naho yabaumunyamahangaubasuhukiyemo cyangwauwavukiyemu gihugu cyanyu.+7 Mu kwezi kwa mbere ku munsi wako wa cumi n'ine nimugoroba, muzahereho kurya imitsima itasembuwe mugezeku munsi wako wa makumyabiri n'umwe nimugoroba.i*M Mujye muziririzaumunsi mukuruw'imitsima itasembuwe, kuko kuri uwo munsi nzaba mbakuye mu gihugu cya Egiputa muri ingabo. Ni cyo gituma mukwiriye kujya muziririza uwo munsi mu bihe byanyu byose, rikaba itegeko ry'iteka ryose.^)7 Kandi ku munsi wa mbere mujye muteranira kuba iteraniro ryera, no ku wa karindwi hazabe iteraniro ryera he kugiraumurimowoseukorwa muri iyo minsi, keretseumurimow'inda y'umuntu wese. Uwo wonyine abe ari wo mukora.h(K “Muzajye mumaraiminsi irindwi murya imitsima itasembuwe, ku munsiuyitangira mujye mukuraumusemburo mu mazu yanyu. Uzarya imitsima yasembuweuhereye ku munsi wa mbereukageza ku wa karindwi, uwo muntu azakurwe mu Bisirayeli.$'C Kandi uwo munsiuzababereurwibutso, muzawuziririze ubeumunsi mukuruw'Uwiteka. Mu bihe byanyu byose muzajye muwuziririza, ribe itegeko ry'iteka ryose. 16.3-8.&W Ayo maraso azababere ikimenyetso ku mazu murimo, nanjye ubwo nzabona ayo maraso nzabanyuraho, nta cyago kizababaho ngo kibarimbure, ubwo nzatera igihugu cya Egiputa.a%= “Kuko muri iryo joro nzanyura mu gihugu cya Egiputa nkica abana b'imfura bose bo mu gihugu cya Egiputa, imfura z'abantu n'uburizabw'amatungo. N'imana z'Abanyegiputa zose nzasohoza amateka nziciriye ho. Ndi Uwiteka. $ Uku abe ari ko muzazirya: muzazirye mukenyeye, mukwese inkweto, mwitwaje inkoni, muzazirye vuba vuba. Iyo ni yo Pasika y'Uwiteka.<#u ntimuzagire icyo musigango kirare, iziraye muzazose.o"Y Ntimuzazirye mbisi cyangwa zitetse, keretse zokeje. Igihanga cyawo n'iminono yawo n'ibyo mu nda byawo,p![ Muri iryo joro bazarye inyama zawo zokeje, bazirishe imitsima itasembuwe, bazirishe n'imboga zisharira.h K Bazende ku maraso, bayasīge ku nkomanizo zombi no mu ruhamorw'umuryango by'amazu bawuririyemo.r_ Muzawurindirizeumunsi wa cumi n'ine w'uku kwezi, iteraniro ryose ry'Abisirayeli bazawubikīre nimugoroba. V0~~}}z}+|0{u{zzzzoyxxwwwvuuVtttssrrqqppkp)ooo#nnngnmwm lkkk)jj]iiShhZgg_fff ee dd'cbb-aaQ`'__^^y^]s]\\\^\[[][ ZZYY&XX[WWdVVqV5UUPUTT+SSYRQQAPPO%NNM{MLL"KJJqJIIHH1GTGFEEqDDCC"BAAA@???>>5==M=,<V9m Ukoumukebyi wo ku mabuye akeba ku ibuye rishyiraho ikimenyetso, abe ari ko wandikisha gukebakuri ayo mabuye yombi amazina y'abana ba Isirayeli,uyakwikire mu izahabu, iyakomeze. Amazina ya batandatuuyandike ku ibuye rimwe, n'amazina y'abandi batandatuuyandike ku rindi, ukoubukurubwabo bukurikirana.b? Kandiuzende amabuye abiri yitwa shohamu,uyandikisheho gukebaamazina y'abana ba Isirayeli.V~'Umushumiuboshywe n'abahangauyiriho wo kuyikenyeza,ubohwe nka yo bibohanwe. Bawuremeshe imikwege y'izahabu n'ubudodobw'umukarawa kabayonga, n'ubw'umuhengeri n'ubw'umuhemba, n'ubw'ibitare byiza buboheranije.c}AIgire imishumi ku ntugu zombi ifatanye imitwe yayo yombi, kugirango efodi ifatanywe hamwe.;|q“Efodi bazayiremeshe imikwege y'izahabu n'ubudodobw'umukarawa kabayonga, n'ubw'umuhengeri n'ubw'umuhemba, n'ubw'ibitare byiza buboheranije, abahanga b'ibyo abe ari bo bayiboha. {Bajyane imikwege y'izahabu n'ubudodobw'umukarawa kabayonga, n'ubw'umuhengeri n'ubw'umuhemba, n'ubw'ibitare byiza byo kuyibohesha.~zwIyi abe ari yo myambaro baboha: uwo ku gituza n'uwitwa efodi, n'ikanzu n'indi kanzu y'amabara y'ibika, n'igitambaro cyo kuzingirwa mu mutwe n'umushumi. Bazabohere Aroni mwene so n'abana be imyambaro yejejwe, kugirango ankorereumurimow'ubutambyi. y Kandiuzabwire abahanga bose nujujeumwuka w'ubwenge, babohe imyambaro ya Aroni yo kumwereza kugirango ankorereumurimow'ubutambyi.Yx-Ubohere Aroni mwene so imyambaro yejejwe, ibe iyo kumuteraicyubahiro n'umurimbo.,w U“Uziyegereze Aroni mwene so n'abana be,ubatoranye mu Bisirayeli kugirango ankorereumurimow'ubutambyi, Aroni na Nadabu na Abihu, na Eleyazari na Itamari, abana be.v!Mu ihema ry'ibonaniro inyuma ya wa mwendaukingiriza Ibihamya, abe ari ho Aroni n'abana be bazajya baritunganiriza kugirango ryakire imbere y'Uwiteka, rihere nimugoroba rigeze mu gitondo. Mu bihe by'Abisirayeli byose rizabe itegeko ridakuka bakwiriye kujya bitondera.u“Kandiuzategeke Abisirayeli bakuzanire amavuta aboneye ya elayo zasekuwe ya cya gitereko, kugirango bitume iryo tabaza rihora ryaka. tIbintu byo muri ubwo buturobyose bakoresha imirimo yo muri bwo, n'imambo zabwo zose n'imambo z'urwo rugo zose, bicurwe mu miringa. sUmuhururuw'urwo rugo ube mikono ijana mu mpande zombi,ubugaribwarwo bube mikono mirongo itanu mu mpande zombi,uburebure bwarwo bube mikono itanu, rube imyenda iboheshejweubudodobw'ibitare byiza buboheranije, imyobo yo gushingamo inkingi zayo icurwe mu miringa.,rSInkingi zose z'urwo rugo, mu mpande zose zizafatanywe n'imitambiko y'ifeza, inkonzo zo kuri zo zicurwe mu ifeza, imyobo yo gushingamo izo nkingi icurwe mu miringa.&qGIrembo ry'urwo rugo ryugarirwe n'imyenda y'ubugaribwa mikono makumyabiri iremeshejweubudodobw'umukarawa kabayonga, n'ubw'umuhengeri n'ubw'umuhemba, n'ubw'ibitare byiza buboheranije, abahanga b'ibyo abe ari bo bayidodaho amabara, inkingi zayo zibe enye n'imyobo yo kuzishingamo ibe ine.p'Mu rundi ruhande rwaryo, habe imyenda ikinzwe y'ubugaribwa mikono cumi n'itanu, inkingi zayo zibe eshatu, n'imyobo yo kuzishingamo ibe itatu.o%Mu ruhande rw'irembo rumwe,ubugaribw'imyenda ikinzwe bube mikono cumi n'itanu, inkingi zayo zibe eshatu, n'imyobo yo kuzishingamo ibe itatu.Sn! Mu ruhande rw'iburasirazuba,ubugaribw'urwo rugo bube mikono mirongo itanu.#mA Mu ruhande rw'iburengerazubaurugorube imyenda ikinzwe,ubugaribwarwo bube mikono mirongo itanu, inkingi zayo zibe icumi n'imyobo yo kuzishingamo ibe icumi.tlc No mu ruhande rw'ibumosourugorube imyenda ikinzwe,umuhururuwarwo ube mikono ijana, inkingi zayo zibe makumyabiri, n'imyobo yo kuzishingamo ibe makumyabiri bicurwe mu miringa, inkonzo zo kuri zo n'imitambiko yo kuri zo bicurwe mu ifeza."k? Inkingi zayo zibe makumyabiri, n'imyobo yo kuzishingamo ibe makumyabiri, bicurwe mu miringa, inkonzo zo kuri zo n'imitambiko yo kuri zo bicurwe mu ifeza.(jK “Kandiuzaremeurugorw'ubwo buturo, iburyo rube imyenda ikinzwe iboheshejweubudodobw'ibitare byiza buboheranije,umuhururuwarwo w'urwo ruhande ube mikono ijana.{iqUkibāze mu mbaho kibeumurangara mu nda, uko werekewe icyitegererezo cyacyo kuri uyu musozi, abe ari ko bakibāza._h9Iyo mijisho yacyo ijishwe muri ibyo bifunga, ibe mu mbavu zacyo zombi, nibakiremērwa.QgKandi ubārize icyo gicaniro imijisho mu mushita,uyiyagirizeho imiringa.Xf+Ugishyire munsi y'umugunougoseicyo gicaniro, gihere hasi kiringanize igicaniro.eKandiuzagicuriremu miringa igisobekerane nk'urushundura, mu nkokora z'icyo gisobekerane uko ari enye,ushyireho ibifunga bine by'imiringa.Gd Kandiuzagicurireibibindi byo kuyoreramo ivu ryacyo n'ibintu byo kuriyoza, n'inzabya zacyo n'ibyo kwaruza inyama, n'ibyo gushyiramoumurirow'amakara, ibyo bintu byacyo byoseubicure mu miringa.dcCMu nkokora zacyo uko ari enye, uzabāzeho amahembeuyabazanye na cyo,ukiyagirizeho imiringa.Mb “Kandi uzabāze igicaniro mu mushita,uburebure bwacyo bw'umurambararo bube mikono itanu, n'ubugaribwacyo bube mikono itanu, kingane impande zose,uburebure bwacyo bw'igihagararo bube mikono itatu.7ai%Kandiuzawubārize inkingi eshanu mu mushitauziyagirizeho izahabu, inkonzo zo kuri zo zicurwe mu izahabu, kandiutekere izo nkingi imiringa, ivemo imyobo itanu yo kuzishingamo.U`%$“Kandiumwenda wo gukingaumuryango w'iryo Hema,uzawuremesheubudodobw'umukarawa kabayonga, n'ubw'umuhengeri n'ubw'umuhemba, n'ubw'ibitare byiza buboheranije, abahanga b'ibyo abe ari bo bawudodaho amabara.;_q#Kandi ya mezauyashyire hino y'uwo mwenda, na cya gitereko cy'amatabazaugishyire mu ruhande rw'iburyo rw'ubwo buturo, kibangikane n'ayo meza, amezauyashyire mu ruhande rw'ibumoso.[^1"Kandiuzashyire ya ntebe y'ihongerero kuri iyo sanduku y'Ibihamya, iri Ahera cyane. ]!Umanike uwo mwenda munsi ya bya bikwasi,ushyire hirya yawo ya sanduku y'Ibihamya, uwo mwendaubabereurugabano rw'Ahera n'Ahera cyane.\ Uwumanike ku nkingi enye zibajwe mu mushita ziyagirijweho izahabu, inkonzo zo kuri zo zicurwe mu izahabu, zishingwe mu myobo ine y'ifeza.Z[/“Kandiumwendaukingirizauzawubohesheubudodobw'umukarawa kabayonga, n'ubw'umuhengeri n'ubw'umuhemba, n'ubw'ibitare byiza buboheranije, bawubohemo ibishushanyo by'abakerubi, abahanga b'ibyo abe ari bo babiboha.XZ+Uzashinge ubwo buturobuhwanye n'icyitegererezo cyabwo werekewe kuri uyu musozi.Y!Kandi izo mbahouzaziyagirizeho izahabu,ucureimpeta mu izahabu zo kuzishyiraho, zisesekwemo izo mbumbe, imbumbe na zouziyagirizeho izahabu.GX Imbumbe yo hagati y'izindi iringanije imbaho, ibeumwishyikire.~Wwna zindi eshanu zo ku mbaho z'imiganda y'urundi ruhande rwabwo, n'izindi eshanu zo mu mwinjiro wabwo, iburengerazuba.uVe“Kandi uzabāze imbumbe mu mushita, imbumbe eshanu zo ku mbaho z'imiganda y'uruhande rumwe rw'ubwo buturo,UNuko izo mbaho zizabeumunani, imyobo y'ifeza yo kuzishingamo izabe cumi n'itandatu, imyobo ibiri ibe hasi y'urubahorumwe, bityo bityo.T)Hasi zibe izivuyemonk'ebyiri, kandi zibe imyishyikire zigere ku mpeta ya mbere, abe ari ko biba kuri zombi zibe izo ku mpfurukazo mu mwinjiro.=SwUbāze imbaho ebyiri z'impfurukazabwo zo mu mwinjiro.VR'Kandi uzabāze imbaho esheshatu zo mu mwinjiro w'ubwo buturo, iburengerazuba.aQ=uzicurireimyobo mirongo ine mu ifeza, imyobo ibiri ibe hasi y'urubahorumwe, bityo bityo.UP%Kandi uzabāze imbaho makumyabiri z'urundi ruhande rw'ubwo buturorw'ibumoso,/OYKandiuzacure imyobo mirongo ine mu ifeza, ibe hasi y'izo mbaho uko ari makumyabiri. Imyobo ibiri ibe hasi y'urubahorumwe, ishingwemo inkarwe zarwo zombi, bityo bityo.PNUbāze imbaho z'imiganda yabwo, iz'uruhande rw'iburyo zibe makumyabiri.lMSKandi ku rubahorwose habe inkarwe ebyiri zifatanye, abe ari ko uzibāza ku mbaho z'ubwo buturozose.ZL/Uburebure bw'urubahorwose bube mikono cumi,ubugaribwarwo bube mukonoumwe n'igice.OK“Kandi uzabāze imbaho z'imiganda y'ubwo buturomu mushita,uzishinge. J;“Kandiuzaciranye igisakara iryo hema mu mpu z'amasekurumey'intama zizigishijwe inzigo itukura,ukirenzeho igicirane cy'impu z'inyamaswa zitwa tahashi.I5 Ubwo ibikombate by'ihema bisagaho mukonoumwe mu burebure bw'uruhande rumwe, n'indi ibiri mu rundi, irērētere mu mbavu z'ubuturozombi, iritwikīre.H Igice cy'imyenda y'ihema gisagaho kikarērēta, ni cyo gice gisagaho cy'umwenda umwe kingana n'ikindi, kirērētere inyuma y'ubwo buturo.jGO Ucure ibikwasi by'imiringa mirongo itanuubishyire muri iyo mikondo,ufatanye iryo hema ribe rimwe.F! Udode imikondo mirongo itanu ku musozow'umwendauheraigikombate kimwe, n'indi mirongo itanuuyidode ku musozow'umwendauheraikindi gikombate.rE_ Ukombate imyenda itanuukwayo, n'iyindi itandatuuyikombateukwayo, uwa gatandatuuwubindūre imbere y'ihema. DUburebure bw'umwenda wose bube mikono mirongo itatu,ubugaribwawo bube mikono ine, iyo myenda uko ari cumi n'umwe ibeurugerorumwe.xCk“Kandiuzabohe imyenda yo gusakara y'ubwoya bw'ihene, ibe ihema risakara ubwo buturo,uboheimyenda cumi n'umwe.cBAUcure ibikwasi by'izahabu mirongo itanuubifatanishe ibyo bikombate, ubwo buturobube bumwe.AUdode imikondo mirongo itanu ku mwenda umwe, n'indi mirongo itanuuyidode ku musozow'umwendauheraikindi gikombate, iyo mikondo yerekerane.#@AKandiudodeimikondo y'udutambaro tw'imikara ya kabayonga ku musozow'umwendauheraigikombate kimwe,udodeyindi nka yo ku musozow'umwendauheraikindi gikombate.G? Imyenda itanu ikombatweukwayo, n'iyindi itanu ikombatweukwayo.>{Uburebure bw'umwenda wose bube mikono makumyabiri n'umunani,ubugaribwawo bube mikono ine, imyenda yose ibeurugerorumwe.p= ]“Kandiuzareme ubwo buturo,ubusakaze imyenda cumi,uyibohesheubudodobw'ibitare bwiza buboheranije, n'ubw'umukarawa kabayonga n'ubw'umuhengeri n'ubw'umuhemba, bayibohemo ibishushanyo by'abakerubi, abahanga b'ibyo abe ari bo babiboha.X<+(Ugireumwete wo kubirema,ukurikize icyitegerezo cyabyo werekewe kuri uyu musozi.`;;'Italanto y'izahabu nziza abe ari yo icyo gitereko n'ibyo bintu byacyo byose biremeshwa.e:E&Icyuma cyacyo cyo gukurahoibishirira n'udusahani two kubishyiraho, bicurwe mu izahabu nziza.b9?%Ucure amatabaza yacyo arindwi, bazajye bayagishyirahouburyo butumaamurikira imbere yacyo.g8I$Ibibumbabumbyebyacyo n'amashami yacyo acuranwe na cyo, cyose gicurirwe hamwe mu izahabu nziza.p7[#Ikibumbabumbyekibe munsi y'amashami abiri acuranywe na cyo, n'ikindi kibe munsi y'andi mashami abiri acuranywe na cyo, ikindi kibe munsi y'andi mashami abiri acuranywe na cyo, uko amashami ashamitse kuri icyo gitereko ari atandatu.s6a"Umubyimba wacyougireibikombe bine bisa n'uburabyo bw'indōzi, n'ibibumbabumbyen'uburabyo bifatanye na byo.85k!Ishami rimwe rigire ibikombe bitatu bisa n'uburabyo bw'indōzi, cyose gifatanye n'ikibumbabumbyen'ururabyo, n'iryo ku rundi rubavurigire ibikombe bitatu bisa n'uburabyo bw'indōzi, cyose gifatanye n'ikibumbabumbyen'ururabyo. Amashami yose uko ari atandatu ashamitse kuri icyo gitereko, abe ari ko amera.|4s Kandi gishamike amashami atandatu: amashami atatu y'icyo gitereko ashamike mu rubavurumwe, n'ayandi atatu mu rundi.@3{“Kandiuzareme igitereko cy'amatabaza mu izahabu nziza, bakireme mu izahabu icuzwe: indiba yacyo n'umubyimba wacyo, ibikombe n'ibibumbabumbyen'uburabyo byo kuri cyo bicuranwe na cyo.T2#Ujyeutereka kuri ayo meza imitsima yo kumurikwa, ihore imbere yanjye iteka.1!Ucure amasahani n'udukombe byo kuri yo,ucuren'ibikombe n'imperezo byo kuri yo byo gusukisha amaturo y'ibyokunywa,ubicure mu izahabu nziza.^07Ubāze imijisho mu mushitauyiyagirizeho izahabu, aba ari yo ijya iremerezwa ayo meza.i/MIbyo bifunga bibe hafi y'igikomeza amaguru, bibe ibyo gushyirwamo imijisho yo kuremerezwa ameza.r._Uyatekere izahabu zivemo ibifunga bine,ubishyire ku nkokora uko ari enye ziri ku maguru yayo uko ari ane.k-QUyabārize igikomeza amaguru kiyagote,ubugaribwacyo bube intambwe imwe,ukigotesheumugunow'izahabu.?,{Uyayagirizeho izahabu nziza,uyagotesheumugunow'izahabu.1+]“Kandi uzabāze ameza amwe mu mushita,uburebure bwayo bw'umurambararo bube mikono ibiri,ubugaribwayo bube mukonoumwe,uburebure bw'igihagararo bube mukonoumwe n'igice.<*sAho ni ho nzajya mbonanira nawe hejuru y'intebe y'ihongerero, hagati y'abo bakerubi bari ku isanduku y'Ibihamya, ni ho nzajya nkubwirira amategeko yanjye yose ntegeka Abisirayeli.U)%Ushyire iyo ntebe y'ihongerero kuri ya sanduku,uyishyiremo Ibihamya nzaguha. ( Abo bakerubi batande amababa yabo hejuru ngo bayakingiririshe iyo ntebe y'ihongerero, berekerane, barebe iyo ntebe y'ihongerero.q']Uremeumukerubi umwe mu mutwe umwe, n'undi mu wundi, bacuranwe n'intebe y'ihongerero mu mitwe yayo yombi.y&mKandiuremeabakerubi babiri mu izahabu,ubareme mu izahabu icuzwe,ubareme mu mitwe yombi y'iyo ntebe y'ihongerero.%/“Kandiucureintebe y'ihongerero mu izahabu nziza,uburebure bwayo bw'umurambararo bube mikono ibiri n'igice,ubugaribwayo bube mukonoumwe n'igice.2$aUshyire muri iyo sanduku Ibihamya nzaguha.>#yIyo mijisho igume mu bifunga by'isanduku, ntikabivemo.Y"-Ushyire iyo mijisho mu bifunga byo mu mbavu z'iyo sanduku, bajye bayiyiremereza.9!o Ubāze imijisho mu mushita,uyiyagirizeho izahabu." ? Uyitekere izahabu zivemo ibifunga bine,ubishyire ku nkokora zayo zo hepfo uko ari enye. Ibifunga bibiri bibe mu rubavurumwe, ibindi bibiri bibe mu rundi.R Uzayiyagirizeho izahabu nziza imbere n'inyuma,uyigotesheumugunow'izahabu.L “Kandi bazabāze isanduku mu giti cyitwaumushita:uburebure bwayo bw'umurambararo bube mikono ibiri n'igice,ubugaribwayo bube mukonoumwe n'igice,uburebure bw'igihagararo bube mukonoumwe n'igice.iM Muzaburemebuse n'ibyo ngiye kukwereka byose, icyitegererezo cy'ubuturon'icy'ibintu byabwo byose.:qKandi bandemereubuturobwera, nture hagati muri bo.vgn'amabuye yitwa shohamu n'andi mabuye yo guhundwa, akaba ku mwambaro witwa efodi no ku mwambaro wo ku gituza. n'amavuta y'amatabaza n'ibihumuraneza byo kuvangwa n'amavuta ya elayo yo gusīga, n'ibyo kuvangwa bigahindukaumubavumwiza wo kōsa,n'impu z'amasekurumey'intama zizigishijwe inzigo itukura, n'impu z'inyamaswa zitwa tahashi, n'imbaho z'ibiti byitwa imishita,p[n'ubudodobw'umukarawa kabayonga n'ubw'umuhengeri, n'ubw'umuhemba n'ubw'ibitare byiza n'ubwoya bw'ihene,H Ibi abe ari byo mwakira ho amaturo: izahabu n'ifeza n'imiringa,p[“Bwira Abisirayeli banture amaturo,umuntu wese wemezwa n'umutimawe azaba ari we mwakira ituro antura. ;Uwiteka abwira Mose atitcMose ajya imbere muri icyo gicu, azamuka kuri uwo musoziawumaraho iminsi mirongo ine n'amajoro mirongo ine.nWMu maso y'Abisirayeli, ishusho y'ubwiza bw'Uwiteka yameraga nk'umuriroukongora ku mutwe w'uwo musozi.'Ubwiza burabagirana bw'Uwiteka bugumaku musoziwa Sinayi, igicu kiwubundikira iminsi itandatu, ku wa karindwi ahamagarira Mose muri icyo gicu.?{Mose azamuka kuri uwo musozi, cya gicu kirawubundikira.Abwira ba bakuru ati “Mudutegerereze hano mugezeaho tuzagarukiraaho muri, kandi Aroni na Huri murasigiranye,ushaka kuburanaabasange.”M Mose ahagurukanana Yosuwaumufasha we, Mose azamuka ku musoziw'Imana.#A Uwiteka abwira Mose ati “Zamuka uze aho ndi ku musoziugumeyo, nanjye nzaguha ibisate by'amabuye biriho amategeko, n'ibyategetswe nandikiye kubigisha.”c A Kandi abatoranijwe b'Abisirayeli ntiyagira icyo ibatwara. Bareba Imana, bararya, baranywa.  bareba Imana y'Abisirayeli: munsi y'ibirenge byayo hameze nk'amabuye ashashwe ya safiro ibonerana, ihwanye n'ijuru ry'umupyēmureubwaryo.` ; Maze Mose azamukanana Aroni na Nadabu na Abihu, n'abakuru b'Abisirayeli mirongo irindwi )Mose yenda ayo maraso, ayamisha ku bantu arababwira ati “Ngaya amaraso y'isezerano Uwiteka asezeranye namwe, nk'uko ayo magambo yose ari.” Yenda igitabo cy'isezerano agisomera abantu, baramubwira bati “Ibyo Uwiteka yavuze byose tuzabikora, kandi tuzamwumvira.”mUMose agabanya amaraso mu bice bibiri bingana: kimwe agisuka mu nzabya, ikindi akimīsha ku gicaniro.q]Atuma abasore bo mu Bisirayeli batambira Uwiteka ibitambo byoswa, n'inka z'ibitambo by'uko bari amahoro.A}Mose yandika amagambo y'Uwiteka yose, azinduka kare yubakaigicaniro hasi y'uwo musozi, n'inkingi z'amabuye cumi n'ebyiri zinganyaumubaren'imiryango y'Abisirayeli, uko ari cumi n'ibiri."?Mose araza abwira abantu amagambo y'Uwiteka yose n'amategeko ye yose, abantu bose bamusubiriza icyarimwe bati “Ibyo Uwiteka yavuze byose tuzabikora.”vgMose abe ari we wigira hafi y'Uwiteka wenyine, bo ntibamwigire hafi kandi abandi bantu ntibazamukanena we.”# CImana ibwira Mose iti “Uzamukanena Aroni na Nadabu na Abihu, n'abakuru b'Abisirayeli mirongo irindwi mwerekeje aho Uwiteka ari. Namwe musenge mukirikure,}u!Ntibazagumye kuba mu gihugu cyawe kugirango batakuncumuzaho, kuko wakorera imana zabo ntibyabura kukuberaumutego.”@} Ntuzagire isezeranousezerana na bo cyangwa n'imana zabo.Y-Nzagushyirirahourugabano, ruhereku Nyanja Itukurarugereku Nyanja y'Abafilisitiya, kandi ruhereku butayurugereku ruzi (Ufurate), kuko nzabagabiza abatuye muri icyo gihugu mukabanesha, mukabirukanaimbere yanyu.b?Ahubwo nzabirukanaimbere yawe ni ruto ni ruto, ngeze ahouzagwiriraukazungura icyo gihugu.~Sinzabirukanaimbere yawe mu mwaka umwe kugirango igihugu kidahindukaumwirare, inyamaswa zo mu ishyamba zikagwira zikagutera.`};Nzohereza amavubi akujye imbere, yirukaneAbahivi n'Abanyakanāni n'Abaheti imbere yawe.|y“Nzohereza igitinyiro cyanjye kikujye imbere, nirukaneabantuuzageramo bose, ntume ababisha bawe bose baguha ibitugu.j{OMu gihugu cyawe nta wuzavanamo inda, nta wuzagumbaha,umubarew'iminsi yawe nzawusohozaudakenyutse.zKandi muzakorere Uwiteka Imana yanyu, na yo izahaumugishaumutsima wawe n'amazi yawe, kandi nzakura indwara hagati muri mwe.yNtuzikubiteimbere y'imana zabo, ntuzazikorere kandi ntuzagenze nka bo, ahubwouzabarimbure rwose,utembagaze inkingi z'amabuye bubatse.x!Kuko marayika wanjye azakujya imbere akakujyana mu Bamori n'Abaheti, n'Abaferizi n'Abanyakanāni, n'Abahivi n'Abayebusi maze nkabarimbura.{wqAriko numwumvira by'ukuriugakora ibyo nzavuga byose, nanjye nzabaumwanzi w'abanzi bawe n'umubisha w'ababisha bawe.xvkMumwitondeho, mumwumvire ntimukamugomere kuko atazabababarira ibicumurobyanyu, kuko izina ryanjye riri muri we.]u5“Dore ndatuma marayika imbere yawe akurindire mu nzira akujyane aho nakwiteguriye.t'“Umuganura w'ibibanje kwera mu butakabwawe, ujyeuwuzanamu nzu y'Uwiteka Imana yawe.
“Ntugatekesheumwana w'ihene amahenehene ya nyina.!s=“Amaraso y'igitambo ntambiwe ntukayatambane n'imitsima yasembuwe, kandiurugimbu rw'icyatambwe ku munsi mukuruwanjye ntirukarāre ngo rugezemu gitondo.hrKUkoumwakautashye, abagabo bo muri mwe bose bajye baboneka imbere y'umwami Uwiteka ibihe bitatu.eqE“Kandi ujyeuziririzaumunsi mukuruw'isarura, uw'umuganura w'imirimo yawe wabibye mu murima.
“Kandi ujyeuziririzaumunsi mukuruw'isarura rya byose, wo ku iherezo ry'umwaka numaragusarura imirimo yawe mu isambu yawe.lpSUjyeuziririza iminsi mikuru y'imitsima itasembuwe. Mu minsi irindwi ujye urya imitsima itasembuwe uko nagutegetse, mu gihe cyategetswe cyo mu kwezi Abibu kuko ari ko waviriyemo mu Egiputa, he kugiraumuntu uzaubusaimbere yanjye.@o}“Ukoumwakautashye ujyeunziririza iminsi mikuru gatatu.sna “Mwitondere ibyo nababwiye byose, ntimukavuge na hato amazina y'izindi mana, ntakumvikane mu kanwa kawe.Km “Mu minsi itandatu ujyeukoraimirimo yawe, ku wa karindwi ujyeuruhukakugirango inka yawe n'indogobe yawe ziruhuke,umwana w'umujawawe n'umusuhukew'umunyamahanga basubizwemo intege. Guteg 5.13-14Ol ariko ku wa karindwi bujye buruhukauburaze, kugirango abakene bo mu bwoko bwanyu barye cyimeza, ibyo basize inyamaswa zo mu gasozi zibirye. Uko abe ari ko ujyaugenzauruzabibu rwawe n'urwelayo rwawe.Jk “Mu myaka itandatu ujyeubibaku butakabwaweusarure imyaka yabwo,j} “Kandi ntugahateumusuhukew'umunyamahanga kuko muziumutimaw'umusuhuke, kuko namwe mwari abasuhukemu gihugu cya Egiputa.bi?Ntugahongerwe kuko impongano ihumya amaso y'abareba, kandi igoreka imanza z'abakiranutsi.hWirinde cyane ibirego by'ibinyoma. Ntukiceutacumuyeukwiriye gutsindaumuzizaakarengane, kuko ntazatsindishirizaumunyabyaha.6gi“Ntukagorekeurubanza rw'umukeneuri muri mwe.f{Kandi nusanga indogobe y'umwanzi waweumutwaro ihetse yawugwanye,ukagira ngo wirengagize kumufasha, ntukabure kumufasha.^e7“Nuhuran'inka y'umwanzi wawe cyangwa n'indogobe ye izimira, ntukabure kuyimuzanira.9dokandi ntugatsindishiririzeumuntu kuko ariumukene.zcoNtugakurikize benshi gukoraibyaha, kandi nutangwa houmugabontukajye iyo abenshi bagiye ngoutumebacaurubanza nabi,sb c“Niwumva inkuru y'impuha ntukayamamaze, ntugakoranire mu ntoki n'umunyabyaha gusezerana guhamya ibinyoma.uae“Kandi muzambere abera, ni cyo gituma mudakwiriye kurya ikirīra cyo ku gasozi, mujye mukijugunyira imbwa.|`s“Abe ari kougirira n'inka zawe n'intama zawe:uburizabuzamarane iminsi irindwi na nyina, ku wa munaniujyeubuntura._“Ntugatinde kuntura ku byuzuyeibigega byawe, no ku mazi y'imbuto z'ibiti byawe.
“Imfura z'abahungu bawe ujyeuzintura.>^y“Ntugatuke Imana, ntukavumeumutware w'ubwoko bwanyu.]kuko ari wo yambara wonyine, ari wo mwambaro wo ku mubiriwe. Aziyorosa iki? Nantakira nzamwumvira, kuko ndiumunyambabazi.S\!Niwakaumwenda wa mugenzi wawe ho ingwate, izuba ntirikarengeutawumushubije[“Nugurizaifezaumukenewese wo mu bwoko bwanjye muri kumwe, ntuzamugirire nk'uko abishyuza bakora kandi ntimuzamwake inyungu.}Zuuburakari bwanjye bukagurumanankabicisha inkota, abagore banyu namwe bakaba abapfakazi, abana banyu bakaba impfubyi.NYNugiraicyoubababaza na gato bakantakira, sinzabura kumva gutakakwabo,8XmNtihakagireumupfakazi cyangwa impfubyi mubabaza.tWc“Umusuhukew'umunyamahanga ntukamugirire nabi, ntukamuhatekuko namwe mwari abasuhukemu gihugu cya Egiputa.LV“Uzatambira imana yose igitambo itari Uwiteka, azarimburwe rwose.0U]“Uzaryamana n'itungo ntakabure kwicwa.'TK“Umurozikazi ntuzareke abaho.QSAriko se niyanga rwose kumumushyingira, azatange inkwano nk'iz'abakobwa.aR=“Umuntu nashukashukaumwariutasabwe akaryamana na we, ntakabure kumukwa ngo amurongore. QAriko nyiraryo nahaba ntazamurihe. Ariko ryaba rije ngouwagwatiriye atange ibiguzi by'igihe basezeranye, ibyo biguzi bizarangize.uPe “Kandiumuntu natira itungo rya mugenzi we, rikavunikacyangwa rigapfa nyiraryo adahari, ntazabure kumuriha.UO% Ryatanyagurwa n'inyamaswa, azazane igikanka kimwemeza, ntazarihe itanyaguwe.0N] Ariko ryakwibirwa iwe, azarihe nyiraryo.xMk kurahira Uwiteka kuzabehagati yabo bombi yuko atiyibishije itungo rya mugenzi we, nyiraryo yemere undi ntarihe.$LC “Umuntu naragiza mugenzi we indogobe cyangwa inka, cyangwa intama cyangwa irindi tungo ryose, igapfa cyangwa ikavunikacyangwa ikanyagwa ari nta wubireba,&KG“Mu byo guhuguzanya byose, naho yaba inka cyangwa indogobe cyangwa intama, cyangwaumwambaro cyangwa ikindi kintu cyose cyabuze,umuntu akagishingura ati ‘Iki ni cyo nabuze’,urubanza rwa bombi ruzaburanirwe imbere y'Imana, uwo Imana izaciraurubanza ko atsinzwe azarihe undi kabiri.hJKNataboneka, nyir'urwo rugo yigire imbere y'Imana ngo arahire yuko atiyibishije ibya mugenzi we.nIW“Umuntu nabitsa mugenzi we ifeza cyangwa ibindi bintu bikibirwa iwe,umujuranaboneka azarihe kabiri.9Hm“Umurironucanwaukagurumanaugafatauruzitiro rw'amahwa,ukambukiranyaugafata amasaka ari ku muraracyangwa agihagaze, cyangwaumurimaugashya,uwacanye uwo murirontakabure kubiriha.KG“Umuntu niyoneshaumurimacyangwauruzabibu by'undi, cyangwa niyihorera itungo rye rikonaumurimaw'undi, amugerere imyaka irushaho kuba myiza yo mu we murimacyangwa iyo mu rwe ruzabibu, ayimurihe.kFQ“Nafatanwa inyibano ikiri nzima, naho yaba inka cyangwa indogobe cyangwa intama, ariheho ebyiri.E'Ariko nibamwica izuba rirashe, amaraso ye azabakoraho kuko yari akwiriye kwigura, kandi naba adafite icyo yigura, nibamugureku bw'ubujurabwe.HD “Umujuranagwa mu cyuho nijoro, amaraso ye ntazaba kuuwamwishe.yCm%“Umuntu niyiba inka cyangwa intama, akayibaga cyangwa akayigura, inka ayiriheho eshanu, intama ayiriheho enye.~Bw$Cyangwa nibimenyekana yuko iyo nka yari isanzwe yica, nyirayo ntayirinde, ntazabure kurihaho indi, intumbi ikaba iye.|As#“Inka y'umuntu niyica iy'undi igapfa, iyayishe bayigure bagabane ibiguzi byayo, kandi n'intumbi na yo bayigabane.V@'"nyirarwo arihe icyo iguze: ahe nyirayo izo feza, intumbi ibe iya nyir'urwobo.{?q!“Umuntu nasiburaurwobo rwacukuriwekubikaamazi, cyangwa narucukurantarupfundikire inka cyangwa indogobe ikagwamo, > Inka niyicaumuguranow'umugabocyangwa w'umugore, nyirayo azahe shebuja w'uwo shekeli z'ifeza mirongo itatu, bicishe iyo nka amabuye.h=KNaho yabaumuhungu w'umuntu cyangwaumukobwa we iyo nka yishe, bimubereuko iryo tegeko ritegetse.K<Nibamuca ikarabo, atange ibyo bamuciyebyose gucunguraubugingo bwe.';IAriko niba iyo nka yari isanzwe yica bakaba barabibwiye nyirayo ntayirinde, ikicaumugabocyangwaumugoreagapfa, iyo nka yicishwe amabuye, nyirayo na we bamwice.:“Inka niyicaumugabocyangwaumugoreagapfa, iyo nka ntikabure kwicishwa amabuye kandi ntikaribwe, ariko nyirayo ntazagibweho n'urubanza.s9aKandi nakubitaumuguranowe w'umugabocyangwa w'umugoreakamukurairyinyo, amuheumudendezo kuko amukuyeiryinyo.x8k“Umuntu nakubitaumuguranowe w'umugabocyangwa w'umugoreakamumenaijisho, amuheumudendezo kuko amumennye ijisho.N7ubushyebuhorerwaubundi,urugumaruhorerwaurundi,umubyimbauhorerwa undi.q6]ijisho rihorerwa irindi, iryinyo rihorerwa irindi, ikiganza gihorerwa ikindi, ikirenge gihorerwa ikindi,H5 Ariko nihagira ikindi aba,uzategeke koubugingo buhorerwaubundi,D4“Kandi abantu nibarwana bakababazaumugoreutwite, akavanamo inda ariko ntagire ikindi aba, ntazabure kurihaicyoumugabow'uwo mugoreamurihishije cyose, azarihe nk'uko abacamanza bategetse.Y3-Ariko nasibira rimwe cyangwa kabiri, ntashyirweho igihano kuko uwo ari ifeza ye.h2K“Umuntu nakubitainkoniumuguranowe w'umugabocyangwa w'umugoreakamukumbanya, ntazabure guhanwa.1 nasindagirira ku kibandouwamukubisentazagibweho n'urubanza, ahubwo azarihe iminsi amaze arwaye kandi amuvuzearinde akira neza.b0?“Abantu nibarwana umwe agakubitaundi ibuye cyangwa igipfunsi, akabirwara iminsi ntapfe,4/e“Uvumye se cyangwa nyina ntakabure kwicwa.K.“Uwibyeumuntu akamuguracyangwa bakamumufatana, ntakabure kwicwa.4-e“Ukubisese cyangwa nyina ntakabure kwicwa.g,IUmuntu natera mugenzi we abyitumye ngo amwicisheuburiganya,umukureku gicaniro cyanjye ahōrwe.e+E Kandiumuntu natubīkīra undi, Imana igatuma amugwa mu maboko, nzagutegekera aho azahungira.1*_ “Ukubiseumuntu agapfa ntakabure kwicwa.?){ Natamukorera ibyo uko ari bitatu, azagende adakoranuwe.N( Namuharika ntagabanye ibyokurya bye n'imyambaro ye, ntamwicire igihe.O' Kandi namushyingiraumuhungu we, amugirire nk'ibyo yagiriraumukobwa we.&Niba atanejeje shebuja wagambiriye kumurongora, yemere ko acungurwa. Ntiyemererwe kumugurisha abanyamahanga kuko yamuviriye mu isezerano.\%3“Umuntu naguraumukobwa we ngo abeumugurano, ntagenzwe kumwe n'abaguranob'abagabo. $shebuja amujyane imbere y'Imana amuhagarike ku rugi cyangwa ku nkomanizo, shebuja amupfumuzeugutwiuruhindu, agumye kumukorera iteka.#Ariko uwo muguranoniyerura ati ‘Nkunze databuja n'umugorewanjye n'abana banjye, sinshaka kugenda ngo mbe uw'umudendezo’,"7Kandi shebuja namushyingiraumugorebakabyarana abahungu cyangwa abakobwa, uwo mugoren'abana be bazabe aba shebuja uwo, ariko uwo mugaboagende wenyine.U!%Niba yaraje wenyine agende wenyine, niba yarazanye n'umugorewe ajyane na we. Nuguraumuguranow'Umuheburayoagukorere imyaka itandatu, ku wa karindwi azagende abe uw'umudendezo, atagize icyo yicunguje.2 c“Aya mategeko ni youzashyira imbere yabo.{Kandi ntugashyireurwuririro rw'amabuye ku gicaniro cyanjye ngoucyurire, kugirangoubwambure bwawe butakigaragariraho.’{Kandi nunyubakira igicaniro cy'amabuye, ntuzacyubakishe amabuye abajwe, kuko nukimanikaho icyuma cyaweuzabaugihumanije.CUndundire igicaniro cy'ibitaka,ugitambireho ibitambo byawe byoswa n'ibitambo by'uko uri amahoro, intama zawe n'inka zawe. Aho nzibukiriza izina ryanjye hose, nzaza aho uri nguheumugisha.r_Ntimukareme izindi mana ngo muzibangikanye nanjye, imana z'ifeza cyangwa imana z'izahabu ntimukazicurire.xkUwiteka abwira Mose ati “Uku abe ari koubwira Abisirayeli, uti ‘Ubwanyu mwiboneye ko mbabwiye ndi mu ijuru.X+Abantu bahagarara kure. Mose yigira hafi y'umwijima w'icuraburindi Imana irimo.)Mose abwira abantu ati “Nimuhumurekuko Imana izanywe no kubagerageza, no kugirango guteraubwoba kwayo guhoreimbere yanyu mudakora ibyaha.”iMBabwira Mose bati “Ba ari woweutubwira ni ho turi bwumve, ariko Imana ye kutubwira tudapfa.”/YAbantu bose bumva za nkuba zikubita, babona ya mirabyo irabya, bumva ijwi rya rya hembe, babona wa musoziucumbaumwotsi, babibonye bahinda imishyitsi, bahagarara kure.E“Ntukifuze inzu ya mugenzi wawe, ntukifuzeumugorewa mugenzi wawe, cyangwaumugaragu we cyangwaumujawe, cyangwa inka ye cyangwa indogobe ye, cyangwa ikindi kintu cyose cya mugenzi wawe.”-W“Ntugashinje ibinyoma mugenzi wawe.#“Ntukibe.'K“Ntugasambane. 13.9; Yak 2.11-W “Ntukice. 18.20; Rom 13.9; Yak 2.11cA “Wubaheso na nyoko, kugirangouramire mu gihugu Uwiteka Imana yawe iguha. 18.20; Ef 6.2-37i kuko iminsi itandatu ari yo Uwiteka yaremeyemo ijuru n'isi n'inyanja n'ibirimo byose, akaruhukiraku wa karindwi. Ni cyo cyatumye Uwiteka ahaumugishaumunsi w'isabato, akaweza.wi ariko uwa karindwi ni wo sabato y'Uwiteka Imana yawe. Ntukagireumurimowoseuwukoraho, woweubwawe, cyangwaumuhungu wawe cyangwaumukobwa wawe, cyangwaumugaragu wawe cyangwaumujawawe, cyangwa itungo ryawe cyangwaumunyamahanga wawe uri iwanyu,L  Mu minsi itandatu ujyaukora, abe ari youkoreramo imirimo yawe yose,( M“Wibuke kwezaumunsi w'isabato.t c“Ntukavugireubusaizina ry'Uwiteka Imana yawe, kuko Uwiteka atazamubarank'utacumuye,uvugiyeubusaizina rye.h Knkababarira abankunda bakitondera amategeko yanjye, nkageza ku buzukuruzababo b'ibihe igihumbi.% ENtukabyikubiteimbere, ntukabikorere kuko Uwiteka Imana yawe ndi Imana ifuha, mpōra abana gukiranirwa kwa ba se, nkageza ku buzukuruzan'ubuvivibw'abanyanga,-“Ntukiremere igishushanyo kibajwe, cyangwa igisa n'ishusho yose iri hejuru mu ijuru, cyangwa hasi ku butakacyangwa mu mazi yo hepfo y'ubutaka.0]“Ntukagire izindi mana mu maso yanjye. "~~w}c||v|/{{zzyy8xww%vuDtAssUrQqqp~oo1nNmm lkkj^jihhhKhggffEeedddcc`bbaG`W__.^k]]"\[[ZZ8YY)XXWWVVUITT4SSRRQQUPPWOOGNNMLLFKhKJgIIHHGGlGDFMEEuE,DDCCsC BB!AA"@@3???d>>>V==!<<;;::,988p7726V55a44&332<11n0/... --2,++r+** ))('''&&%q$$##""h!!w +c.@Kd rj:PT R  [ ks:)fM#mu minsi itandatu imirimo ijye ikorwa, ariko uwa karindwi ujyeubaberaumunsi wera, isabato yo kuruhukayerejwe Uwiteka,ugiraumurimowose awukoraho azicwe. 15.12-14ne Y#Mose ateranya iteraniro ry'Abisirayeli ryose arababwira ati “Ibi ni byo Uwiteka yategetse ko mukora:d"#Abisirayeli bakareba mu maso ha Mose bakabona harabagirana, Mose agasubizaho cya gitwikirizo, akageza aho yongerera kuvuganan'Uwiteka."c?""Kandi uko Mose yajyaga imbere y'Uwiteka kuvuganana we, yikuragaho icyo gitwikirizo akageza aho asohokera, agasohoka akabwira Abisirayeli ibyo yategetswe.6bi"!Mose amaze kuvuganana bo, atwikira mu maso he.laS" Nyuma Abisirayeli bose bamwigira hafi, abategeka ibyo Uwiteka yamubwiriye byose ku musoziwa Sinayi.h`K"Mose arabahamagara, Aroni n'abatware b'iteraniro ryabo basubiraaho ari, Mose ababwira amagambo.f_G"Aroni n'Abisirayeli bose barebye Mose babona mu maso he harabagirana, batinya kumwigira hafi..^W"Mose amanukaumusoziSinayi afashe mu maboko ibyo bisate byombi biriho Ibihamya, nuko amanutse uwo musozintiyamenya yuko mu maso he harabagiranishijwe n'Uwo bavuganye.F]"Amaranayo n'Uwiteka iminsi mirongo ine n'amajoro mirongo ine, ataryaumutsima atanywa amazi. Uwiteka yandika kuri bya bisate by'amabuye amagambo y'isezerano. Ni yo ya mategeko uko ari icumi.\ "Uwiteka abwira Mose ati “Iyandikire ayo magambo, kuko isezerano nsezeranye nawe n'Abisirayeli, rihagaze kuri ayo magambo.”[-"“Umuganura w'ibibanje kwera mu butakabwawe, ujyeuwuzanamu nzu y'Uwiteka Imana yawe.
“Ntugatekesheumwana w'ihene amahenehene ya nyina.”Z{"“Ntugaturaneamaraso y'igitambo ntambiwe n'umutsima wasembuwe, kandi igitambo cyo ku munsi mukuruwa Pasika cye kurara.“Ntihakagireumuntu uzaubusaimbere yanjye.bT?"“Uburizabwose niubwanjye, ubw'ingabo bwo mu matungo yawe yose, mu mashyo no mu mikumbi.KS"“Ujyeuziririza iminsi mikuru y'imitsima itasembuwe. Mu minsi irindwi ujye urya imitsima itasembuwe uko nagutegetse, mu gihe cyategetswe cyo mu kwezi Abibu, kuko ari ko waviriyemo muri Egiputa..RY"“Ntukiremere ibigirwamana biyagijwe.Q-"kandiugashyingira abahungu bawe abakobwa babo, kugirango ubwo abo bakobwa bazatambira ibigirwamana byabo, batazoshya abahungu bawe kubirarikira.P)"“Wirinde gusezerana isezerano na bene igihugu, kugirango ubwo bazatambira ibigirwamana basambana, hatazagiraukurarikaukarya ku ntonorano ye,^O7"Kukoudakwiriye kugiraindi mana yoseusenga, kuko Uwiteka witwa Ufuha, ari Imana ifuha.N{" ahubwo muzasenye ibicaniro byabo, mutembagaze inkingi z'amabuye bubatse, mutememutsinde ibishushanyo bya Ashera babaje.cMA" Wirinde ntuzasezerane isezerano na bene igihuguujyamo, rye kuba nk'umutegohagati muri mwe,L" Ujye witondera icyo ngutegeka uyu munsi: dore nzirukanaAbamori n'Abanyakanāni, n'Abaheti n'Abaferizi, n'Abahivi n'Abayebusi baguhunge.wKi" Uwiteka aravuga ati “Dore ndasezerana isezerano: nzakorera ibitangaza imbere y'ubwoko bwawe bwose, bitigeze gukorwa mu isi yose cyangwa mu ishyanga ryose. Abantu bose bakugosebazabona icyo Uwiteka akora, kuko nzagukoresha ibiteyeubwoba.LJ" Aramubwira ati “Mwami, ubwo none nkugiriyehoumugisha gendera hagati muri twe Mwami, kuko ariubwoko butagonda ijosi. Ubabarire gukiranirwa kwacu n'ibyaha byacu,utwemereuduhindureumwandu wawe.”8Im"Mose yihuta gucurikaumutwe yunamye yikubitahasi.vHg"igumanira abantu imbabazi ikageza ku buzukuruzababo b'ibihe igihumbi, ibababarira gukiranirwa n'ibicumuron'ibyaha. Ntitsindishiriza na hato abo gutsindwa, ihōra abana gukiranirwa kwa ba se ikageza ku buzukuru, n'abuzukuruzan'ubuvivi.”G+"Uwiteka anyura imbere ye arivuga ati “Uwiteka, Uwiteka, Imana y'ibambe n'imbabazi, itinda kurakara ifite kugiraneza kwinshi n'umuravamwinshi,\F3"Uwiteka amanukiramuri cya gicu ahagararanayo na we, yivuga mu izina ko ari Uwiteka.:Eo"Mose abāza ibisate by'amabuye bibiri bisa n'ibya mbere, azinduka kare mu gitondo azamukaumusoziwa Sinayi uko Uwiteka yamutegetse, afashe mu maboko bya bisate by'amabuye byombi.|Ds"Ntihazagire uwo muzamukana, ntihazabonekeumuntu kuri uwo musoziwose, imikumbi n'amashyo bye kurisha imbere yawo.”iCM"Ejo mu gitondouzabewiteguye,uzamukeumusoziwa Sinayi mu gitondoumpagararire imbere ku mutwe wawo.B ;"Uwiteka abwira Mose ati “Wibārize ibisate by'amabuye bibiri bisa n'ibya mbere, nanjye ndandika kuri ibyo bisate amagambo yari ku bya mbere wamennye.hAK!maze ngutwikururehoikiganza cyanjyeurebemu mugongo hanjye, ariko mu maso hanjye ntihaboneka.”@!kandiubwiza bwanjye bukikunyuraho, nzagushyira mu busatebw'igitare, ngutwikirize ikiganza cyanjye ngeze aho marira kunyuraho,W?)!Kandi Uwiteka ati “Hariho ahantu bugufibwanjye, naweuzahahagarare ku rutare,X>+!Kandi ati “Ntiwareba mu maso hanjye kukoumuntu atandeba mu maso ngo abeho.”X=+!Uwiteka aramubwira ati “Ubwanjye nzanyuza kugiraneza kwanjye kose imbere yawe, nzivugiramu izina imbere yawe ko ndi Uwiteka, kandi nzagiriraubuntu uwo nzagiriraubuntu, kandi nzababarira uwo nzababarira.”><y!Aramubwira ati “Nyerekaubwiza bwawe burabagirana.”l;S!Uwiteka abwira Mose ati “N'icyouvuzeicyo ndagikora, kuko wangiriyehoumugisha nkakumenya izina.”*:O!Ikizamenyekanya yuko jye n'ubwoko bwawe twakugiriyehoumugisha ni iki? Si ukoujyana natwe, bigatuma jye n'ubwoko bwawe dutandukanywa n'amahanga yose yo mu isi?”D9!Mose aramubwira ati “Ubwawe nutajyana natwe ntudukureino.>8y!Aramusubizaati “Ubwanjye nzajyana nawe nkuruhure.”)7M! Nuko niba nkugiriyehoumugisha koko, nyereka imigambi yawe kugirango nkumenye, mbone uko ndushaho kukugirirahoumugisha, kandi wibuke yuko ubu bwoko ariubwawe.”+6Q! Mose abwira Uwiteka ati “Dore ujyauntegeka uti ‘Jyana ubu bwoko’, ntumenyeshe uwoudutumanye. Ariko waravuze uti ‘Nkuzi izina kandi wangiriyehoumugisha.’(5K! Uwiteka akavuganana Mose barebana nk'ukoumuntu avuganan'incuti ye. Mose agasubiramu ngando, arikoumufasha we w'umusore, Yosuwa mwene Nuni ntave muri iryo hema.4! Abantu bose bakabona iyo nkingi y'igicu ihagaze mu muryango w'iryo hema bagahaguruka,umuntu wese akikubitahasi mu muryango w'ihema rye.x3k! Mose yamara kuryinjiramo, ya nkingi y'igicu ikamanuka, igahagarara mu muryango waryo, Uwiteka akavuganana Mose.G2 !Kandi uko Mose yavaga mu ngando akajya muri iryo hema, abantu bose barahagurukaga,umuntu wese agahagarara mu muryango w'ihema rye, bakamukurikiza amaso bakageza aho yinjirira muri iryo hema.D1!Mose ajyana ihema, arishinga hirya y'ingando z'amahema yabo ahahitaruye, aryita ihema ry'ibonaniro. Uwashakaga Uwiteka wese yavaga mu ngando akajya ku ihema ry'ibonaniro ryari hirya yaho.o0Y!Abisirayeli biyambura iby'umurimbo byabo, batangirira ku musoziHorebu no mu rundi rugendo rwabo rwose.V/'!Uwiteka abwira Mose ati “Bwira Abisirayeli uti ‘Muriubwoko butagonda ijosi, nagendera hagati muri mwe n'akanya gato nabarimbura. Nuko mwiyambure iby'umurimbo byanyu, kugirango menye uko mbagenza.’”Y.-!Abantu bumvise iryo jambo ribi barababara cyane, ntihagirauwambara iby'umurimbo.-!mujye mu gihugu cy'amata n'ubuki. Kuko ntazaba hagati muri mwe mujyayo, kuko muri ubwo bwoko butagonda ijosi, ntabarimburiramu nzira.”, !Nanjye ndatuma marayika akujye imbere, kandi nzirukanamo Abanyakanāni n'Abamori, n'Abaheti n'Abaferizi, n'Abahivi n'Abayebusi,0+ ]!Uwiteka abwira Mose ati “Gendauvaneino n'abantu wakuye mu gihugu cya Egiputa,ubajyane mu gihugu narahiye Aburahamu na Isaka na Yakobo nti ‘Nzagihaurubyaro rwawe.’T*# #Uwiteka atera ubwo bwoko ibyago, kuko baremesheje cya kimasa Aroni yaremye. ) "None gendaujyane abantu aho nakubwiraga, dore marayika wanjye arakujya imbere, ariko ku munsi wo guhōra nzabahōra icyaha cyabo.”](5 !Uwiteka abwira Mose ati “Uncumuyehowese ni we nzahanagura mukuremu gitabo cyanjye.~'w Ariko wakwemera kubababarira icyaha cyabo,byaba byiza ariko nutabyemera, mpanaguraunkure mu gitabo cyawe wanditse.” & Mose asubiraaho Uwiteka ari aramubwira ati “Nyamunekanyumvira! Ubwo bwoko bwakoze icyaha gikomeye koko, bwiremeye imana y'izahabu.%  Bukeyebwaho Mose abwira abantu ati “Mwakoze icyaha gikomeye, none ndazamuka nsange Uwiteka, ahari ndabona uko mbitwarira.”$' Mose arababwira ati “Mwiyereze Uwiteka uyu munsi, kukoumuntu wese yarwanijeumuhungu we na mwene se, ngo Uwiteka abaheumugisha uyu munsi.”`#; Abalewi babigenza uko Mose yabategetse, kuri uwo munsi hagwa abantu nk'ibihumbi bitatu.s"a Arababwira ati “Uwiteka Imana y'Abisirayeli iravuze ngo ‘Mwambare inkota zanyu mwese, mugendagende hose aho dushinze amahema, muve ku irembo ryaho rimwe mugereku rindi,umuntu wese yice mwene se na mugenzi we n'umuturanyi we.’” ! Mose ahagarara imbere y'aho babambye amahema aravuga ati “Uri mu ruhande rw'Uwiteka wese ansange.”Abalewi bose bamuteraniraho.v g Mose abona ko abantu babaye ibyigenge kuko Aroni yabakundiye ko bigenga, bagahinduka ibitwenge ku banzi babo.~w Nanjye ndababwira nti ‘Ufite izahabu wese ayikātūre.’Nuko barazimpa nzijugunya mu muriro, havamo iki kimasa.”  Barambwiye bati ‘Turemere imana yo kutujya imbere, kuko wa wundi Mose,umuntu wadukuyemu gihugu cya Egiputa tutaziicyo abaye.’ue Aroni aramusubizaati “Databuja,uburakari bwawe ntibugurumane, uzi aba bantu yuko berekeje imitima ku bibi._9 Mose abaza Aroni ati “Aba bantu bakugiriye iki cyatumyeubazanira icyaha gikomeye?”r_ Yenda icyo kimasa baremye aragitwika, aragisya agihindura ifu, ayiminjira ku mazi ayanywesha Abisirayeli.,S Ageze hafi y'ingando z'amahema abona cya kimasa n'ababyina. Uburakari bwa Mose buragurumanaajugunya ibyo bisate ngo bimuve mu maboko, abimenera munsi y'uwo musozi.) Aramusubizaati “Iryo jwi siurusakurw'abasakurishwa no kunesha, kandi si ijwi ry'abatakishwa no kuneshwa, ahubwo ndumva amajwi y'ababyina.”q] Yosuwa yumvise amajwi y'abantu basakuza abwira Mose ati “Urwo rusakuni urw'intambara iri mu ngando.”b? Ibyo bisate byari biremwe n'Imana, no kwandika k'uburyo bwo gukebakubiriho ari ukw'Imana.  Mose arahindukira, amanuka uwo musoziafashe mu maboko bya bisate byombi biriho Ibihamya, byanditsweho impande zombi inyuma n'imbere.@} Uwiteka yibuza inabi yavuze ko agiye kugiriraubwoko bwe.mU Ibuka Aburahamu na Isaka na Isirayeli abagaragu bawe, abo wabwiye wirahira uti ‘Nzagwizaurubyaro rwanyu ruhwane n'inyenyeri zo mu ijuru, kandi icyo gihugu mvuze cyose nzagihaurubyaro rwanyu, kibeumwandu wabo iteka ryose.’”a= Ni iki cyatumauvugisha Abanyegiputa bati ‘Kubagirira nabi ni ko yabakuriyeino ngo ibīcire mu misozi miremire, ibarimbure, ibakure mu isi’? Shirauburakari bwawe bw'inkazi, wibuze inabiushaka kugiriraubwoko bwawe.5e Mose yinginga Uwiteka Imana ye ati “Uwiteka, ni iki kigurumanishijeuburakari bwawe,ukarakariraubwoko bwawe wakuje mu gihugu cya Egiputa imbaraga nyinshi n'amaboko menshi?iM None nyihorera,uburakari bwanjye bubagurumanire mbarimbure, nawe nzaguhinduraubwoko bukomeye.”_9 Kandi Uwiteka abwira Mose ati “Ubwo bwoko ndabubonye, dore niubwoko butagonda ijosi.^7 Bateshutse vuba bava mu nzira nabategetse, biremera igishushanyo cy'ikimasa kiyagijwe baragisenga, bagitambira ibitambo bati ‘Wa bwoko bw'Abisirayeli we, iki ni cyo mana yawe yagukuyemu gihugu cya Egiputa.’”lS Uwiteka abwira Mose ati “Manukaugende, kukoubwoko bwawe wakuye mu gihugu cya Egiputa bwiyononnye. % Bukeyebazinduka kare batamba ibitambo byoswa, bazana ibitambo by'uko bari amahoro, abantu bicazwa no kurya no kunywa, bahagurutswano gukina.t c Aroni abibonye yubakaigicaniro imbere yacyo, avuga ijwi rirenga ati “Ejo hazabaumunsi mukuruw'Uwiteka.”@ { Arazenda azishyira mu gifite ishusho ashaka, aziyazamo igishushanyo cy'ikimasa. Baravuga bati
“Iki ni cyo mana yawe wa bwoko bw'Abisirayeli we, yagukuyemu gihugu cya Egiputa.”T # Abantu bose bakātūra impeta z'izahabu zo ku matwi yabo, bazishyira Aroni. / Aroni arababwira ati “Mukātūre impeta z'izahabu ziri ku matwi y'abagore banyu, no ku y'abahungu banyu no ku y'abakobwa banyu, muzinzanire.”X - Abantu babonye Mose atinze kumanuka wa musozi, bateranira kuri Aroni baramubwira bati “Hagurukauturemere imana yo kutujya imbere, kuko wa wundi Mose,umuntu wadukuyemu gihugu cya Egiputa tutaziicyo abaye.” Amaze kuvuganira na Mose ku musoziSinayi, Uwiteka amuha ibisate by'amabuye bibiri, biriho Ibihamya byandikishijwehourutokirw'Imana.*ONi ikimenyetso cy'iteka ryose hagati yanjye n'Abisirayeli, kuko iminsi itandatu ari yo Uwiteka yaremeyemo ijuru n'isi, ku wa karindwi akarorera, akaruhuka.’”lSNuko Abisirayeli baziririze isabato, bajye bayitondera mu bihe byabo byose, ibe isezerano ridakuka.-UMu minsi itandatu abe ari mo imirimo ijya ikorwa, ariko uwa karindwi ni isabato yo kuruhukayerejwe Uwiteka. Uzagiraumurimoakora ku munsi w'isabato ntakabure kwicwa.+Nuko mujye muziririza isabato kuko ari iyera kuri mwe,uyiziruye ntakabure kwicwa. Umuntu weseuzagiraumurimoakora kuri yo azakurwe mu bwoko bwe.=u “Kandiubwire Abisirayeli uti ‘Ntimukabure kuziririza amasabato yanjye, kuko ari yo kimenyetso hagati yanjye namwe mu bihe byanyu byose, kugirango mumenye yuko ndi Uwitekaubeza.; Uwiteka abwira Mose atiwi na ya mavuta yo gusīga, na wa mubavuw'ikivange wo koserezwa ahera. Uko nagutegetse kose abe ari ko bakora.”  na ya myambaro y'imirimo yera, ni yo myambaro yejejwe yo kwambarwa na Aroniumutambyi n'iy'abana be, ngo bankorereumurimow'ubutambyi,m~U na cya gicaniro cyo koserezaho ibitambo n'ibintu byacyo byose, na cya gikarabiro n'igitereko cyacyo,}!Ya meza n'ibintu byayo byose, na cya gitereko cy'amatabaza cy'izahabu nziza n'ibintu byacyo byose, na cya gicaniro cyo koserezaho imibavu,|ihema ry'ibonaniro na ya sanduku y'Ibihamya, na ya ntebe y'ihongerero iyiriho n'ibindi bintu byose byo kuba muri iryo hema.){MNanjye dore mushyiranyeho Oholiyabu mwene Ahisamaki wo mu muryango wa Dani. Kandi mu mitima y'abahanga bose nashyizemoubwenge ngo bakore ibyo nagutegetse byose:Ozno gukebaamabuye yo gukwikirwa no kubāza, no kugiraubukorikori bwose.Mybyo guhimba imirimo y'ubuhanga, no gucuraizahabu n'ifeza n'imiringa,ixMmwuzuzaUmwuka w'Imana ngo agireubwenge bwo guhimba n'ubwo gutora, n'ubuhanga n'ubukorikori bwoseXw+“Dore mpamagaye mu izina Besalēli mwene Uri ya Huri, wo mu muryango wa Yuda,v ;Uwiteka abwira Mose atiPu&Umuntu weseuzarema usa na wo ngo awinukirize, azakurwe mu bwoko bwe.”Ut%%Kandiumubavuuzarema, ntimukiremereuvangwa nka wo. Uzababereuwerejwe Uwiteka.s!$Uwendehouwusyeuwunoze, na wouwukorehouwushyire imbere ya bya Bihamya mu ihema ry'ibonaniro aho nzajya mbonanira nawe. Uzababereuweracyane.irM#Ubivangire kubaumubavuwinjijwe n'abahanga,ushyirwemoumunyu we kugiraikindi kivangwamo, ubeuwera.q"Kandi Uwiteka abwira Mose ati “Uzende imibavu natafu na sheheleti na helubana, iyo mibavuuyivange n'icyome cyiza bihwanye kuremēra.dpC!Umuntu weseuzavanga asa na yo cyangwauzayasīgautariumutambyi, azakurwe mu bwoko bwe.’”o{ Ntagasukwe ku mubiriw'utariumutambyi, kandi ntimukareme ayandi asa na yo, uko avangwa. Ni ayera, namwe azababera ayera.dnCUzabwire Abisirayeli uti ‘Mu bihe byanyu byose, aya azabe amavuta yo gusīga anyērējwe.Xm+Kandiuzayasīge Aroni n'abana be,ubereze kugirango bankorereumurimow'ubutambyi.Il Ubyeze bibe ibyera cyane, ikizabikoraho cyose kizabe ari icyera.wkino ku gicaniro cyo koserezaho ibitambo no ku bintu byacyo byose, no kuri cya gikarabiro no ku gitereko cyacyo.j#no kuri ya meza no ku bintu byayo byose, no kuri cya gitereko cy'amatabaza no ku bintu byacyo byose, no ku gicaniro cyo koserezaho imibavu,FiUyasīge ku ihema ry'ibonaniro no kuri ya sanduku y'Ibihamya,ihMubivange bibe amavuta yera yo gusīga, amavuta yinjijwe n'abahanga, abe amavuta yera yo gusīga.igMna shekeli magana atanu za kesiya zigerwe kuri shekeli y'ahera, na hini imwe y'amavuta ya elayo,sfa“Uzende imibavu iruta iyindi shekeli magana atanu z'ishangi yivushije, n'umucagate wa mudarasini ihumuraneza w'urwo rugero. Ni rwo shekeli magana abiri na mirongo itanu, na shekeli magana abiri na mirongo itanu za kāne ihumuraneza,%eGKandi Uwiteka abwira Mose ativdgNuko bakarabe boge n'ibirenge badapfa, bizabere Aroni n'urubyaro rwe itegeko ridakuka mu bihe byabo byose.”;cqUko bagiye kwinjira mu ihema ry'ibonaniro, bajye bakaraba boge n'ibirenge badapfa, cyangwa bagiye kwegera cya gicaniro gukoraumurimowabo, wo kosereza Uwiteka igitambo gikongorwa.>byAroni n'abana be bajye bakarabiramo bogemo n'ibirenge.%aE“Kandiuzacure igikarabiro mu miringa n'igitereko cyacyougicure mu miringa, gikarabirwemo,ugishyire hagati y'ihema ry'ibonaniro n'igicaniro,ugisukemoamazi.`;Uwiteka abwira Mose ati3_aNukouzakeAbisirayeli izo feza zibacunguzauzikoreshe imirimo y'ihema ry'ibonaniro, zibere Abisirayeliurwibutso rubibukisha imbere y'Uwiteka, bihongerereubugingo bwanyu.”^-Abatunzi ntibasāzeho, n'abakene ntibagabanyeho kuri icyo gice cya kabiri cya shekeli, nibatura Uwiteka iryo turo ryo guhongereraubugingo bwabo.a]=Umuntu weseugiyemu babazwe,umazeimyaka makumyabiri avutse cyangwa isaga ature iryo turo.Z\/ Iyi abe ari yo ncungu batanga:umuntu weseugiyemu babazwe atange igice cya kabiri cya shekeli igezwe ku y'ahera, shekeli imwe ingana na gera makumyabiri, igice cya kabiri cya shekeli abe ari cyo batura Uwiteka.%[E “Nubaraumubarew'Abisirayeli, uw'ababarwa muri bo,umuntu wese azahe Uwiteka incungu y'ubugingo bwe mu ibarwa, kugirango badaterwa na mugigamuri iryo barwa.Z; Uwiteka abwira Mose atiY Aroni ahongerere ku mahembe yacyo impongano rimwe ukoumwakautashye, amaraso y'igitambo gitambirwa ibyaha cy'impongano abe ari yo ahongerera icyo gicaniro rimwe ukoumwakautashye, mu bihe byanyu byose. Icyo gicaniro ni icyera cyane cyerejwe Uwiteka.”X1 Ntimukacyoserezeho imibavu iciyeukundi, ntimukagitambireho igitambo cyoswa kitagabanijwe cyangwa ituro ry'ifu, ntimukagisukehoituro ry'ibyokunywa. WKandi nimugoroba uko Aroni agiye gukongeza ayo matabaza, ajye ayosa ibe imibavu itavaho, iri imbere y'Uwiteka mu bihe byanyu byose.vVgAroni ajye acyoserezaho imibavu y'ikivange uko bukeyemu gitondo, uko agiye gutunganya ya matabaza ajye ayosa.U!Ucyegerezeumwendaukingiriza ya sanduku y'Ibihamya, kibe imbere y'intebe y'ihongerero iri hejuru y'ibyo Bihamya, aho nzajya mbonanira nawe.>TyIyo mijisho uyibāze mu mushita,uyiyagirizeho izahabu.9SmUgicurireibifunga bibiri mu izahabu,ubishyire munsi y'umugunowacyo ku mbavu zacyo zombi, ku mpande zacyo zombi abe ari houbishyira, bibe ibyo gusesekwamo imijisho ikiremerezwa. R Ukiyagirizeho izahabu nziza hejuru yacyo, no mu mbavu zacyo impande zose no ku mahembe yacyo, kandiuzakigotesheumugunow'izahabu.@Q{Uburebure bwacyo bw'umurambararo bube mukonoumwe, n'ubugaribwacyo bube mukonoumwe kingane impande zose,uburebure bwacyo bw'igihagararo bube mikono ibiri, ukibāzanye n'amahembe yacyo.PP “Kandi uzabāze igicaniro cyo koserezaho imibavu, ukibāze mu mushita. O.Na bo bazamenya yuko ndi Uwiteka Imana yabo, yabakuriyemu gihugu cya Egiputa kugirango nture hagati muri bo. Ndi Uwiteka Imana yabo.;Ns-Kandi nzatura hagati mu Bisirayeli, mbe Imana yabo.iMM,Nzeza ihema ry'ibonaniro n'igicaniro, na Aroni n'abana be nzabereza kunkoreraumurimow'abatambyi.^L7+Aho ni ho nzabonanira n'Abisirayeli, iryo Hema rizezwa n'ubwiza bwanjye burabagirana.0K[*Mu bihe byanyu byose kibe igitambo cyoswa kidasiba, gitambirwa ku muryango w'ihema ry'ibonaniro imbere y'Uwiteka. Aho ni ho nzajya mbonanira namwe, nkahavuganira nawe.:Jo)Undi mwana w'intama ujyeuwutamba nimugoroba,uturanena wo ituro ry'ifu n'iry'ibyokunywank'uturwa mu gitondo bibeumubabwe, bibe igitambo gitambirwa Uwiteka kigakongorwa n'umuriro.]I5(Hamwe na wa mwana w'intama wa mbere ujyeuturaigice cya cumi cya efa y'ifu y'ingezi, yavuganywe n'igice cya kane cya hini y'amavuta ya elayo zasekuwe,uturen'igice cya kane cya hini ya vino ibe ituro ry'ibyokunywa.4He'ujyeutamba umwe mu gitondo, undi nimugoroba.zGo&“Ibi abe ari byouzajyautambira kuri icyo gicaniro: uko bukeyeujyeutamba abana b'intama babiri bataramaraumwaka,~Fw%Mu minsi irindwiuzajyeuhongerera icyo gicaniroucyeze maze kizabe icyera cyane, ikizagikoraho cyose kizabe ari icyera.E!$Uko bukeyeuzajyeutamba bene cya kimasa cyo gutambirwa ibyaha, bibe impongano. Utunganishe igicaniro iyo mpongano kandi ugisīgire kucyeza.rD_#“Uko abe ari kouzagirira Aroni n'abana beukurikije ibyo nagutegetse byose,uberezeumurimoiminsi irindwi.C"Nihagira inyama cyangwaumutsima mu byereje abatambyiumurimogisigara kikarara, wōse igisigaye, ntikikaribwe kuko ari icyera.B!Barye ya maturo y'impongano yahongerewe kuberezaumurimono kubanyērēza,utariuwo mu batambyi ntakayaryeho kuko ari ayera.oAY Aroni n'abana be barishirize inyama zayo imitsima yo muri cya cyibo, ku muryango w'ihema ry'ibonaniro.X@+“Kandi wende ya sekurumeyereje abatambyiumurimo,utekeinyama zayo ahantu hera.? Umwana weumuzunguye mu butambyi azajye ayambara iminsi irindwi, uko agiye kwinjira mu ihema ry'ibonaniro ngo ankorerere Ahera.>{“Kandi imyambaro yera ya Aroni izabe iy'abana be bazakurikiraho, bajye bayisīgirwamo, bajye berezwaumurimobayambaye. =bibe imyanya ya Aroni n'abana be, Abisirayeli bategekwa n'itegeko ridakuka iteka kujya babaha, kuko ari ituro ryererezwa. Kandi uko Abisirayeli bazatamba ibitambo by'uko bari amahoro, bazajye batura ibyo bice bibe ituro ryererezwa, ituro bererereza Uwiteka.1<]“Kandiuzezeituro rijungujwe. Ni ryo nkoro bazunguza n'ituro ryererejwe, ni ryo rushyirw'ukubokoberereza byo ku isekurumeyo kwejesha, yereza Aroni n'abana beubutambyi,;“Kandi wende inkoro ya ya sekurumey'intama yereje Aroniumurimo,uyizunguze ibe ituro rijungurijwe imbere y'Uwiteka, izabeumwanya wawe.?:yUbikure ku mashyi yabo,ubyosereze ku gicaniro hejuru ya cya gitambo cyoshejwe kitagabanije, bibeumubabwe imbere y'Uwiteka. Icyo ni igitambo gitambirwa Uwiteka kigakongorwa n'umuriro.u9eIbyo byoseubishyire ku mashyi ya Aroni no ku y'abana be,ubizunguze bibe ituro rijungurijwe imbere y'Uwiteka.-8UWende n'umutsima umwe n'agatsima kamwe kasizwe amavuta ya elayo, n'agatsima gasa n'ibango kamwe,ubikuye muri cya cyibo cy'imitsima itasembuwe kiri imbere y'Uwiteka.l7S“Kandi wende ibinure by'iyo sekurumen'umurizowayo, wende n'urutan'urugimbu rundi rwo ku mara yayo, n'umwijima w'ityazo n'impyiko zombi n'urugimbu rwo kuri zo, n'urushyirw'ukubokokw'iburyo kuko ari isekurumeyo kuberezaumurimo.D6Wende ku maraso yo ku gicaniro no ku mavuta yo gusīga,ubimishe kuri Aroni no ku myambaro ye, no ku bana be na bo no ku myambaro yabo, yezanywe n'imyambaro ye n'abana be n'imyambaro yabo.j5OMaze uyibīkīre, wende ku maraso yayouyakoze hejuru ku gutwi kw'iburyo kwa Aroni no hejuru ku matwi y'iburyo y'abana be, no ku bikumwe byabo by'iburyo no ku mano yabo y'iburyo manini, ayandiuyamishe impande zose z'igicaniro.`4;“Wende iyindi sekurumeyari isigaye, Aroni n'abana be bayirambike ibiganza mu ruhanga.3%Wosereze iyo sekurumeitagabanije ku gicaniro. Iyo ni igitambo cyoserezwa Uwiteka, niumubabwe, ni igitambirwa Uwiteka kigakongorwa n'umuriro.h2KUyicoce, woze amara yayo n'ibinyita byayo,ubishyire hamwe n'ibindi bice byayo n'igihanga cyayo.J1Uyibīkīre, wende amaraso yayouyamishe impande zose z'igicaniro.k0Q“Uzane n'isekurumey'intama imwe muri ya yandi, Aroni n'abana be bayirambike ibiganza mu ruhanga./Ariko inyama z'icyo kimasa n'uruhurwacyo n'amayezi yacyo,ubyosereze inyuma y'aho mubambye amahema. Icyo ni igitambo gitambirwa ibyaha.. Kandi wendeurutan'urugimbu rundi rwo ku mara rwose, n'umwijima w'ityazo n'impyiko zombi n'urugimbu rwo kuri zo,ubyosereze ku gicaniro.{-q Wende ku maraso yacyouyashyirishe ku mahembe y'igicanirourutokirwawe,ubyarire amaraso yacyo yose ku gicaniro hasi.K, Bakībīkirire imbere y'Uwiteka, ku muryango w'ihema ry'ibonaniro.k+Q “Uzane cya kimasa imbere y'ihema ry'ibonaniro, Aroni n'abana be bakirambike ibiganza mu ruhanga.*/ Ukenyeze imishumi Aroni n'abana be,ubambike ingofero,ubutambyi buzabeubwabo bubakomerejwe n'itegeko ridakuka, wereze Aroni n'abana beumurimowabo.+)S“Uzane abana beubambike amakanzu.C(Maze wende amavuta yo gusīgauyamusukemu mutwe,uyamusīge.^'7umwambike mu mutwe cya gitambaro kizinzeugishyireho cya gisate, ni cyo gisingo cyera.<&sWende ya myambaro wambike Aroni ya kanzu ibanza ku mubiri, na ya kanzu iriho efodi na efodi, na wa mwambaro wo ku gituza,umukenyeze wa mushumi waboshywe n'abahanga uri kuri efodi,[%1“Kandiuzazane Aroni n'abana be ku muryango w'ihema ry'ibonaniro, ubūhagirireho.K$Ubishyire mu cyibo kimwe,ubizanane na cya kimasa na ya masekurume.<#sn'imitsima itasembuwe n'udutsima tutasembuwe twavuganywe n'amavuta ya elayo, n'udutsima dusa n'amabango tutasembuwe twasizweho amavuta ya elayo,uzabivuge mu ifu y'ingezi y'ingano." 3“Ibi abe ari byougirira Aroni n'abana be, ngoubereze kunkoreraumurimow'ubutambyi:ujyane ikimasa kimwe n'amasekurumey'intama abiri adafite inenge,g!I+Aroni n'abana be bazajye bayambara uko bagiye kwinjira mu ihema ry'ibonaniro, no kwegera igicaniro ngo bankorerere Ahera, kugirango batagibwaho no gukiranirwa bagapfa, rizamubereitegeko ridakuka we n'urubyaro rukurikiraho.u e*Kandiuzababohere amakabuturay'ibitare bayambare batagaragazaubwambure, ahere mu rukenyerero agere mu bibero.3)Iyo myambaro yoseuzayambike Aroni mwene so n'abana be hamwe na we, ubasīgeuberezeumurimowabo, ubānyērēze kugirango bankorereumurimow'ubutambyi. (“Abana ba Aroniuzababohere amakanzu abanza ku mubiri,ubabohere n'imishumi n'ingofero, bibe ibyo kubatera icyubahiro n'umurimbo._9'“Kandi ikanzu ibanza ku mubiri,uzayibohesheubudodobw'igitare bwiza igire amabara y'ibika, n'igitambaro cyo kuzingirwa mu mutweukibohesheubudodobw'ibitare byiza,ubohen'umushumi, abahanga b'ibyo bawudodeho amabara.H &Icyo gisate kibe mu ruhanga rwa Aroni, agibweho no gukiranirwa ko mu byera Abisirayeli bazeza iyo batura amaturo yabo yose yera, gihore kiba mu ruhanga rwe iteka, kugirango bemerwe n'Uwiteka.~w%Ugifatanye n'agashumi kaboheshejweubudodobw'umukarawa kabayonga, gitamirizwe kuri cya gitambaro kizinze cyo mu mutwe.3$“Kandiuzacure igisate mu izahabu nziza, maze nk'uko bakeba ku ibuye rishyiraho ikimenyetso,ucyandikisheho gukebaaya magambo ngo: YEREJWE UWITEKA.0[#Aroni azajye ayambara uko agiye gukoraumurimow'ubutambyi, kandi uko yinjiye Ahera imbere y'Uwiteka kandi uko asohotse, kujegera kwayo kujye kumvikana kugirango adapfa.|s"umudende w'izahabuurobekwe hagati y'amakomamanga abiri, bityo bityo bigoteumusozowo hepfo w'iyo kanzu impande zose.{!Ku musozowayo wo hepfouzadodeho ibisa n'imbuto z'amakomamanga, biboheshejweubudodobw'umukarawa kabayonga, n'ubw'umuhengeri n'ubw'umuhemba, bigote uwo musozoimpande zose. Uzawuhundeho n'imidende y'izahabu irobekwe hagati yabyo, iwugoteimpande zose: igireumwenge wo gucishamoumutwe hagati yayo, igireumusozouboshyweugoseuwo mwenge, ukoumwenge w'ikoti y'icyumaumeze, kugirango idasaduka.T#“Kandi ikanzu iriho efodi,uzayibohesheubudodobw'umukarawa kabayonga busa,yKandiuzashyire Urimu na Tumimuimbere muri uwo mwambaro wo ku gituza zo kūngurisha inama, bibe ku mutimawa Aroni uko yinjiye imbere y'Uwiteka. Aroni azajye yambara ku mutimawe ibyūngurisha inama z'Abisirayeli, abijyane imbere y'Uwitekaubudasiba.H “Aroni azajye yambara ku mutimawe amazina y'abana ba Isirayeli ari kuri uwo mwambaro wo ku gituza wo kūngurisha inama uko yinjiye Ahera, abeurwibutso rubibukisha imbere y'Uwitekaubudasiba.Kandi uwo mwambaro wo ku gituza bazawufatanishe ku mpeta zo kuri efodi, agashumi kaboheshejweubudodobw'umukarawa kabayonga gaciye mu mpeta zo kuri wo, kugirango ube kuri wa mushumi wa efodi waboshywe n'abahanga, uwo mwambaro wo ku gituza we gupfundurwa kuri efodi.JUcure izindi mpeta ebyiri mu izahabu,uzihunde ku mishumi yombi ya efodi yo ku ntugu imbere ahagana hasi, hafi y'aho ifatanira na efodi, haruguruya wa mushumi waboshywe n'abahangaukenyeza efodi.1Kandiucureimpeta ebyiri mu izahabu,uzihunde ku mitwe yombi y'uwo mwambaro wo ku gituza ku musozowawo, mu ruhande ruherakuri efodi iri imbere yawo."?Indi mitwe yombi y'iyo mikufi y'imboherane yombi,uyihotorere muri twa dufunga twombi,uduhunde kuri ya mishumi ya efodi yo ku ntugu, mu ruhande rw'imbere.~wUhotorere iyo mikufi yombi y'izahabu y'imboherane muri izo mpeta zombi zo ku mitwe yombi y'uwo mwambaro wo ku gituza.] 5Kandiuwucurireimpeta ebyiri mu izahabu, izo mpeta zombiuzihunde ku mitwe yawo yombi.d CKandiuzacurireuwo mwambaro wo ku gituza imikufi y'izahabu nziza y'imboherane isa n'imigozi. Ayo mabuye anganyeumubaren'amazina y'abana ba Isirayeli, abe cumi n'abiri nk'uko amazina yabo ari, abe ay'imiryango yabo uko ari cumi n'ibiri, izina ry'umuryango ryandikishwe gukebaku ibuye, bityo bityo nk'uko bakeba ku ibuye rishyiraho ikimenyetso.c Aurwa kane rube urw'ayitwa tarushishi na shohamu na yasipi, akwikirwe mu izahabu iyakomeza.@ }urwa gatatu rube urw'ayitwa leshemu na shevo na akilama,Durwa kabiri rube urw'ayitwa nofekina na safiro na yahalomu,saUwuhundemo amabuye akwikiwe y'impushyaenye: urwa mbere rube urw'amabuye yitwa odemu na pitida na bareketi,tcUngane impande zose inkubirane:uburebure bwawo bube igice cya mukono, n'ubugaribwawo bube igice cya mukono.“Kandiuzaboheumwambaro wo ku gituza wo kūngurisha inama, abahanga b'ibyo abe ari bo bawuboha. Uko efodi iboshywe abe ari kouwuboha,uwuremeshe imikwege y'izahabu n'ubudodobw'umukarawa kabayonga, n'ubw'umuhengeri n'ubw'umuhemba, n'ubw'ibitare byiza buboheranije.}un'imikufi ibiri y'izahabu nziza,uyirememo imboherane nk'imigozi,uhotorere iyo mikufi y'imboherane muri utwo dufunga.(M Kandiuzacureudufunga mu izahabu,Z/ Ushyire ayo mabuye yombi kuri ya mishumi ya efodi yo ku ntugu, abere Abisirayeli amabuye yo kwibukwa. Aroni ajye yambara amazina y'abana ba Isirayeli ku ntugu ze zombi, ayajyane imbere y'Uwiteka kubaurwibutso. W~~L}}<||u{{l{zzywxxxwvvu"tPssbrr]qq!ppdponBm~llkk3jbji hh7gfff e~e/dd4cc?bbrba_a``G__~_^^]]\D[ZZ Y?XXDXWWVVUvTTTSS/RRQVPOO%N/MM0LKKWJJJ#IFHH&GG FFGEDDGCSBfBAw@@ ?!== <;;:99L8K7[6695k433M2~2#1-0u/..Z---h-,++"*))Q('Q&&w%%<$r$#""!c 'p([Wajj(;hb8xA O 1 K   K6 h`oJ [agikurehoagatorero n'amoya yacyo, abijugunye iruhande rw'iburasirazuba rw'igicaniro, aho ivu riyorerwa. I Umutambyi akizane ku gicaniro, anosheshe agahangaurwara akosereze ku gicaniro, amaraso yacyo agikandwemo avire ku rubavurw'igicaniro,wH k“Kandi natambira Uwiteka igitambo cyo koswa kitagabanije cy'inyoni, atambe intungura cyangwa ibyana by'inuma.9G o Ariko amara n'ibinyita abyoze, mazeumutambyi abitambe, byose abyosereze ku gicaniro. Icyo ni igitambo cyoswa kitagabanije gikongorwa n'umuriro, cy'umubabweuhumuriraUwiteka neza.F  Ayicocemo ibice, birimo igihanga n'urugimbu,umutambyi abishyire ku nkwi ziri ku murirowo ku gicaniro, igice cyose mu bwoserezo bwacyo.E  Ayibīkīrire mu ruhande rw'ikasikazi rw'igicaniro imbere y'Uwiteka, bene Aroni abatambyi bamishe amaraso yayo impande zose z'igicaniro.qD _ “Kandi natamba igitambo cyo koswa cyo mu mukumbi, intama cyangwa ihene, atambe isekurumeidafite inenge.4C e ariko amara n'ibinyita abyoze, mazeumutambyi abyosereze byose ku gicaniro, bibe igitambo cyoswa kitagabanije, igitambo gikongorwa n'umurirocy'umubabweuhumuriraUwiteka neza.B bene Aroni abatambyi bashyire igihanga n'urugimbu n'ibice bindi ku nkwi ziri ku murirowo ku gicaniro, igice cyose mu bwoserezo bwacyo,QA Bene Aroniumutambyi bashyireumurirokuri icyo gicaniro bawugerekeho inkwi,-@ YAbage icyo gitambo cyo koswa, agicoce.$? EAbīkīre icyo kimasa imbere y'Uwiteka, bene Aroni abatambyi bamurikeamaraso yacyo, bayamishe impande zose z'igicaniro cyo ku muryango w'ihema ry'ibonaniro.j> QKandi arambike ikiganza mu ruhanga rw'icyo gitambo cyo koswa, ni ho kizemererwa kumuberaimpongano.6= i“Natamba igitambo cyo koswa kitagabanije cyo mu bushyo, atambe ikimasa kidafite inenge, agitambire ku muryango w'ihema ry'ibonaniro, kugirango yemerwe ari imbere y'Uwiteka.< )“Bwira Abisirayeli uti: Nihagiraumuntu muri mweutambira Uwiteka igitambo, mujye mukuraicyo mutamba mu matungo, mu mashyo cyangwa mu mikumbi.H; Uwiteka ahamagara Mose, amubwira avugiramu ihema ry'ibonaniro ati:(&Kuko igicu cy'Uwiteka cyabaga kuri ubwo buturoku manywa, hakabamoumurironijoro mu maso y'inzu ya Isirayeli yose, mu rugendo rwabo rwose.O9(%ariko icyo gicu kitaterurwaho ntibagende, bakagezaumunsi giteruriweho.w8i($Kandi mu rugendo rwabo rwose uko icyo gicu cyaterurwaga kuri ubwo buturo, Abisirayeli barahagurukagabakagenda,z7o(#Mose ananirwa kwinjira mu ihema ry'ibonaniro kuko icyo gicu cyari kiririho,ubwiza bw'Uwiteka bukuzuraubwo buturo.f6G("Maze cya gicu gitwikira ihema ry'ibonaniro,ubwiza bw'Uwiteka burabagirana bwuzuraubwo buturo.5y(!Ashingaurugorugotaubwo buturon'icyo gicaniro, akingaumwenda mu irembo ryarwo. Uko ni ko Mose yarangije uwo murimowose.4+( uko bagiye kwinjira mu ihema ry'ibonaniro, kandi uko bagiye kwegera icyo gicaniro bakajya bakaraba bakoga ibirenge, uko Uwiteka yategetse Mose.P3(Mose na Aroni n'abana be bakajya bagikarabiramo, bakacyogeramo ibirengeh2K(Ashyira igikarabiro hagati y'ihema ry'ibonaniro n'icyo gicaniro, agisukamoamazi yo kwiyuhagiza.71i(Ashyira igicaniro cyo koserezaho ibitambo imbere y'umuryango w'ubwo buturo. Ni bwo hema ry'ibonaniro. Agitambiraho igitambo cyoswa n'ituro ry'ifu, uko Uwiteka yategetse Mose.00](Akingaumwenda mu muryango w'ubwo buturo.C/(acyoserezahoumubavuw'ikivange, uko Uwiteka yategetse Mose.n.W(Ashyira igicaniro cy'izahabu mu ihema ry'ibonaniro, inyuma ya wa mwendaukingiriza Ahera, akiwegereje,N-(Agishyiriraho amatabaza imbere y'Uwiteka, uko Uwiteka yategetse Mose.~,w(Ashyira igitereko cy'amatabaza mu ihema ry'ibonaniro kibangikana n'ayo meza, kiba mu ruhande rw'ubwo buturorw'iburyo.k+Q(Ayaterekaho imitsima imbere y'Uwiteka,umutsima wose mu butereko bwawo, uko Uwiteka yategetse Mose.*(Kandi ashyira ameza mu ihema ry'ibonaniro mu ruhande rw'ubwo buturorw'ibumoso, inyuma ya wa mwendaukingiriza Ahera cyane.)(yinjiza iyo sanduku mu buturo, akingaumwenda wo gukingiriza Ahera cyane, awukingiririsha isanduku y'Ibihamya, uko Uwiteka yategetse Mose.y(m(Yenda bya Bihamya abishyira muri ya sanduku, ayishyiraho imijisho yayo, ashyira hejuru yayo intebe y'ihongerero,]'5(Asakaza ubwo buturoihema, arishyiraho na ryo ibirisakara uko Uwiteka yategetse Mose.&!(Mose arabushinga, ashyiraho imyobo yo gushingamo ibyabwo, ashinga imbaho z'imiganda yabwo azishyiraho imbumbe zazo, ashinga inkingi zabwo.g%I(Nuko mu kwezi kwa mbere ko mu mwaka wa kabiri, ku munsi wako wa mbere, ubwo buturoburashingwa.J$(Mose agenza atyo, uko Uwiteka yamutegetse kose, aba ari ko akora.#!(ubasīge nk'uko wasīze se, kugirango bankorereumurimow'ubutambyi. Uko gusīgwa kwabo kuzababeraubutambyi budakuka mu bihe byabo byose.”*"Q(Uzane n'abana beubambike amakanzu,c!A( Wambike Aroni ya myambaro yejejwe, umusīge,umwereze kugirango ankorereumurimow'ubutambyi.R ( “Uzane Aroni n'abana be ku muryango w'ihema ry'ibonaniro,ubuhagirireho.;s( Usīge n'icyo gikarabiro n'igitereko cyacyo,ucyeze.p[( Usīge n'icyo gicaniro cyo koserezaho ibitambo n'ibintu byacyo byose,ucyeze. Ni ho kizaba icyera cyane.( “Wende ya mavuta yo gusīga, uyasīge ubwo buturon'ibirimo byose,ubwezanye n'ibintu byo muri bwo byose. Ni ho buzabaubwera.F(Ushingeurugorugoteubwo buturo,ukingeumwenda mu irembo ryarwo.X+(Ushyire igikarabiro hagati y'ihema ry'ibonaniro n'icyo gicaniro,ugisukemoamazi.nW(Ushyire igicaniro cyo koserezaho ibitambo imbere y'umuryango w'ubwo buturo. Ni bwo hema ry'ibonaniro.'(Kandi igicaniro cy'izahabu cyo koserezaho imibavuuzagishyire imbere y'iyo sanduku y'Ibihamya, kandiuzakingeumwenda mu muryango w'ubwo buturo.(Winjizemo n'amezaushyire ibyo kuyaterekwaho mu butereko bwabyo, winjize n'igitereko cy'amatabaza,ukongeze amatabaza yacyo.?{(Ushyiremo isanduku y'Ibihamyauyikingiririshe wa mwenda.[1(“Ku munsi wa mbere w'ukwezi kwa mbereuzashingeubuturo. Ni bwo hema ry'ibonaniro. ;(Uwiteka abwira Mose ati~w'+Mose yitegereza ibyo baremye byose, abona babikoze uko Uwiteka yategetse. Uko ni ko babikoze. Mose abasabiraumugisha.P'*Uko Uwiteka yategetse Mose kose, aba ari ko Abisirayeli babikora byose. ;')n'imyambaro y'imirimo yera yo gukoreshereza Ahera: ni yo myambaro yejejwe yo kwambarwa na Aroniumutambyi, n'iy'abana be yo gukoreshaumurimow'ubutambyi.r_'(n'imyenda ikinzwe y'urugorw'ubwo buturo, n'inkingi zarwo n'imyobo yo kuzishingamo, n'umwenda wo gukinga irembo ry'urwo rugo n'imigozi yarwo, n'imambo zarwo n'ibintu byose byo gukoresha imirimo y'ubwo buturo: ni bwo hema ry'ibonaniro,''n'igicaniro cy'umuringa n'igisobekerane cyacyo cy'umuringa, n'imijisho yacyo n'ibintu byacyo byose, n'igikarabiro n'igitereko cyacyo,oY'&n'igicaniro cy'izahabu n'amavuta yo gusīga n'umubavumwiza, n'umwenda wo gukingaumuryango w'iryo Hema,  '%n'igitereko cy'amatabaza cy'izahabu nziza, n'amatabaza yacyo yo gushyirwa ahayo, n'ibintu byacyo byose n'amavuta yo kumurikisha,= w'$n'ameza n'ibintu byayo byose n'imitsima yo kumurikwa,E '#n'isanduku y'Ibihamya n'imijisho yayo n'intebe y'ihongerero,3 a'"n'igisakara cyaciranijwe mu mpu z'amasekurumey'intama zizigishijwe inzigo itukura, n'icyaciranijwe mu mpu z'inyamaswa zitwa tahashi, n'umwenda wo gukingiriza Ahera cyane, /'!Bazanira Mose ubwo buturo, ihema n'ibintu byaryo byose: ibikwasi byaryo n'imbaho zaryo n'imbumbe zaryo, n'inkingi zaryo n'imyobo yo kuzishingamo, /' Uko ni koumurimowose wo kuremaubwo buturobw'ihema ry'ibonaniro warangiye. Abisirayeli bakora byose uko Uwiteka yategetse Mose, aba ari ko bakora.5'Bagipfundikaho agashumi kaboheshejweumukarawa kabayonga, ko kugifatanya hejuru ya cya gitambaro cyo kuzingirwa mu mutwe, uko Uwiteka yategetse Mose.8k'Kandi bacura mu izahabu nziza igisate, ari cyo gisingo cyera. Maze nk'uko bakeba ku ibuye rishyiraho ikimenyetso, bacyandikishaho gukebauru rwandiko ngo “YEREJWE UWITEKA.”?y'kandi baremeshaumushumiubudodobw'ibitare byiza buboheranije n'ubw'umukarawa kabayonga, n'ubw'umuhengeri n'ubw'umuhemba, abahanga b'ibyo bawudodaho amabara uko Uwiteka yategetse Mose.''n'igitambaro cy'ibitare byiza cyo kuzingirwa mu mutwe, n'ingofero nziza z'ibitare byiza, n'amakabuturay'ibitare byiza by'ubudodobuboheranije,R'Kandi babohera Aroni n'abana be amakanzu abanza ku mubiriy'ibitare byiza,F'Umudende w'izahabuurobekwa hagati y'amakomamanga abiri bityo bityo, bigotaumusozowo hepfo w'iyo kanzu impande zose, kugirango byambarwe n'ukoraumurimow'ubutambyi uko Uwiteka yategetse Mose.!'Bacura imidende mu izahabu nziza, bayihunda hagati y'ayo makomamanga ku musozow'iyo kanzu wo hepfo, ngo iwugoteimpande zose, iyarobekwamo. ;'Ku musozowayo wo hepfo badodaho ibisa n'imbuto z'amakomamanga, biboheshejweubudodobuboheranije bw'umukarawa kabayonga, n'ubw'umuhengeri n'ubw'umuhemba.{q'igiraumwenge wo gucishamoumutwe hagati yayo usa n'uw'ikoti ry'icyuma,ugotwa n'umusozouboshywe kugirango idasaduka.Y-'Kandi ikanzu iriho efodi Besalēli ayiboheshaubudodobw'umukarawa kabayonga busa,+~Q'Kandi uwo mwambaro wo ku gituza, bawufatanisha ku mpeta zo kuri efodi agashumi kaboheshejweubudodobw'umukarawa kabayonga gaciye mu mpeta zo kuri wo, kugirango ube kuri wa mushumi wa efodi waboshywe n'abahanga, uwo mwambaro wo ku gituza we gupfundurwa kuri efodi, uko Uwiteka yategetse Mose.M}'Bacura izindi mpeta ebyiri mu izahabu, bazihunda ku mishumi yombi ya efodi yo ku ntugu imbere, ahagana hasi hafi y'aho ifatanira na efodi, haruguruya wa mushumi waboshywe n'abahangaukenyeza efodi. |;'Kandi bacura impeta ebyiri mu izahabu, bazihunda ku mitwe yombi y'uwo mwambaro wo ku gituza ku musozowawo, mu ruhande ruherakuri efodi iri imbere yawo.%{E'Indi mitwe yombi y'iyo mikufi y'imboherane yombi bayihotorera muri twa dufunga twombi, baduhunda kuri ya mishumi ya efodi yo ku ntugu, mu ruhande rw'imbere.z{'Bahotorera iyo mikufi yombi y'izahabu y'imboherane muri izo mpeta zombi, zo ku mitwe yombi y'uwo mwambaro wo ku gituza.vyg'Kandi bacura mu izahabuudufunga tubirin'impeta ebyiri, bahunda izo mpeta zombi ku mitwe y'uwo mwambaro yombi.exE'Kandi bacurirauwo mwambaro wo ku gituza imikufi y'izahabu nziza y'imboherane, isa n'imigozi.}wu'Ayo mabuye anganyaumubaren'amazina y'abana ba Isirayeli, aba cumi n'abiri nk'uko amazina yabo ari. Aba ay'imiryango uko ari cumi n'ibiri, izina ry'umuryango ryandikishwa gukebaku ibuye bityo bityo, nk'uko bakeba ku ibuye rishyiraho ikimenyetso.av=' urwa kane ni urw'ayitwa tarushishi na shohamu na yasipi, akwikirwa mu izahabu iyakomeza.>uy' urwa gatatu ni urw'ayitwa leshemu na shevo na akilama,At' urwa kabiri ni urw'ayitwa nofekina na safiro na yahalomu,jsO' Bawuhundamo amabuye y'impushyaenye: habanzauruhushyarw'amabuye yitwa odemu na pitida na bareketi,r' Ungana impande zose kandi bawuremainkubirane:uburebure bwawo buba igice cya mukono, n'ubugaribwawo buba igice cya mukonoari inkubirane.vqg'Kandi aboha wa mwambaro wo ku gituza, abahanga b'ibyo barawuboha, uko efodi yaboshywe aba ari ko bawuboha. Bawuremesha imikwege y'izahabu n'ubudodobw'umukarawa kabayonga, n'ubw'umuhengeri n'ubw'umuhemba, n'ubw'ibitare byiza buboheranije. p 'Besalēli ayashyira kuri ya mishumi ya efodi yo ku ntugu, ngo abere Abisirayeli amabuye yo kwibukwa, uko Uwiteka yategetse Mose.4oc'Batunganya ya mabuye yitwa shohamu bayakwikira mu izahabu yo kuyakomeza, yandikishijweho gukebaamazina y'abana ba Isirayeli, nk'uko bakeba ku ibuye rishyiraho ikimenyetso.rn_'Umushumiuboshywe n'abahangauyiriho wo kuyikenyezaubohwa nka yo birabohanwa. Bawuremesha imikwege y'izahabu n'ubudodobw'umukarawa kabayonga, n'ubw'umuhengeri n'ubw'umuhemba, n'ubw'ibitare byiza buboheranije uko Uwiteka yategetse Mose.Xm+'Babohera efodi imishumi yo ku ntugu yo kuyifatanya, ifatanya imitwe yayo yombi.Kl'Izahabu bazicuramoibihwahwari babikebamo imikwege, bayiteza amabara ku mikara ya kabayonga, no ku mihengeri no ku mihemba, no ku bitare byiza byo muri efodi, abahanga b'ibyo aba ari bo babikora.k+'Besalēli aremeshe efodi imikwege y'izahabu n'ubudodobw'umukarawa kabayonga, n'ubw'umuhengeri n'ubw'umuhemba, n'ubw'ibitare byiza buboheranije.Wj +'Bwa budodobw'umukarawa kabayonga n'ubw'umuhengeri n'ubw'umuhemba, babubohesha imyambaro y'imirimo yera yo gukoreshereza Ahera, babubohesha imyambaro yejejwe yo kwambarwa na Aroni, uko Uwiteka yategetse Mose.#iA&n'imyobo yo gushingamo inkingi z'urugoz'impande zose, n'iyo gushingamo iz'irembo ryarwo, n'imambo z'ubwo buturozose n'iz'urugorwabwo rubugoseimpande zose.Jh&Na yo ayicuramoimyobo yo gushingamo inkingi za wa mwenda wo gukingaumuryango w'ihema ry'ibonaniro, ayicuramona cya gicaniro cy'umuringa n'igisobekerane cyayo cy'umuringa, n'ibintu byacyo byose,jgO&Kandi imiringa y'amaturo yari italanto mirongo irindwi, na shekeli ibihumbi bibiri na magana ane.1f]&Za shekeli na zo uko ari igihumbi na magana arindwi na mirongo irindwi n'eshanu, azicuramoinkonzo zo ku nkingi n'imitambiko yo kuri zo, kandi aziyagiriza ku mitwe yazo.leS&Izo talanto z'ifeza uko ari ijana, zari izo gutekwa ngo zivemo imyobo yo gushingamo inkingi z'ihema ryera, n'iza wa mwendaukingiriza ahera cyane. Imyobo ijana iva muri izo talanto uko ari ijana,umwobo wose uva mu italanto imwe.}du&Ni zo maturo y'abagabouduhumbi dutandatu n'ibihumbi bitatu na magana atanu na mirongo itanu. Umugaboweseugiyemu babazwe,umazeimyaka makumyabiri avutse cyangwa isaga atura beka imwe. Ni yo gice cya kabiri cya shekeli igezwe kuri shekeli y'ahera.c9&Ifeza z'ababazwe bo mu iteraniro zari italanto ijana, na shekeli igihumbi na magana arindwi na mirongo irindwi n'eshanu, zigezwe kuri shekeli y'ahera.Cb&Izahabu zose baremesheje ibyaremeweubuturobwera byose, izahabu za ya maturo, zari italanto makumyabiri n'icyenda na shekeli magana arindwi na mirongo itatu, zigezwe kuri shekeli y'ahera.Na&Afatanya na Oholiyabu mwene Ahisamaki wo mu muryango wa Dani,umukebyi w'amabuye n'umuhanga wo guhimba, n'umudoziw'ubudodobw'umukarawa kabayonga, n'ubw'umuhengeri n'ubw'umuhemba n'ubw'ibitare byiza.e`E&Besalēli mwene Uri ya Huri, wo mu muryango wa Yuda, arema ibyo Uwiteka ategetse Mose byose.C_&Uyu ni wo mubarew'ibyaturiweubwo buturo,ubuturobw'Ibihamya n'ibyo babiremesheje nk'uko Mose yategetse ko bibarwa. Abalewi aba ari bo babibara babarishwa na Itamari, mwene Aroniumutambyi.O^&Imambo z'ubwo buturon'iz'urugorubugoseimpande zose zicurwa mu miringa.I] &Inkingi zayo ziba enye n'imyobo yo kuzishingamo iba ine, bicurwa mu miringa; inkonzo zo kuri zo zicurwa mu ifeza, imitwe y'izo nkingi iyagirizwaho ifeza, imitambiko yo kuri zo icurwa mu ifeza.G\ &Irembo ry'urwo rugo ryugarirwa n'imyenda yaremwe n'abahanga bo kudodaamabara, bayiremeshejeubudodobw'umukarawa kabayonga, n'ubw'umuhengeri n'ubw'umuhemba, n'ubw'ibitare byiza buboheranije. Ubugaribwayo buba mikono makumyabiri,uburebure bw'igihagararo buba mikono itanu bureshya n'ubw'iyindi myenda ikinzwe y'urwo rugo.{[q&Imyobo yo gushingamo inkingi zarwo yari icuzwe mu miringa, inkonzo zo kuri zo n'imitambiko yo kuri zo byari bicuzwe mu ifeza, imitwe y'izo nkingi yari iyagirijweho ifeza. Inkingi zose z'urwo rugo zari zifite imitambiko y'ifeza yo kuzifatanya.iZM&Imyenda ikinzwe y'urwo rugo y'impande zose yari iboheshejweubudodobw'ibitare byiza buboheranije.gYI&no mu rundi ruhande rwaryo aba ari ko bimera: mu mpande z'irembo z'urwo rugo zombi,ubugaribw'imyenda ikinzwe buba mikono cumi n'itanu cumi n'itanu. Inkingi zayo ziba eshatu eshatu, n'imyobo yo kuzishingamo ibe itatu itatu.X%&Mu ruhande rw'irembo rumwe,ubugaribw'imyenda ikinzwe buba mikono cumi n'itanu. Inkingi zayo ziba eshatu, n'imyobo yo kuzishingamo iba itatu,SW!& Mu ruhande rw'iburasirazuba,ubugaribw'urwo rugo buba mikono mirongo itanu.iVM& Mu ruhande rw'iburengerazubaurugoruba imyenda ikinzwe,ubugaribwarwo buba mikono mirongo itanu, inkingi zayo ziba icumi, n'imyobo yo kuzishingamo iba icumi. Inkonzo zo kuri izo nkingi n'imitambiko yo kuri zo bicurwa mu ifeza.pU[& No mu ruhande rw'ibumoso,umuhururuw'urugouba mikono ijana, inkingi z'imyenda yarwo ziba makumyabiri, n'imyobo yo kuzishingamo iba makumyabiri, bicurwa mu miringa. Inkonzo zo kuri izo nkingi n'imitambiko yo kuri zo bicurwa mu ifeza.)TM& Inkingi zayo ziba makumyabiri n'imyobo yo kuzishingamo iba makumyabiri, bicurwa mu miringa. Inkonzo zo kuri izo nkingi n'imitambiko yo kuri zo bicurwa mu ifeza.S%& Kandi akoraurugorw'ubwo buturo: iburyo ruba imyenda ikinzwe iboheshejweubudodobw'ibitare byiza buboheranije,umuhururuwarwo uba mikono ijana.6Rg&Kandi acura igikarabiro mu miringa, n'igitereko cyacyo agicura mu miringa, abicura mu miringa y'indorerwamo z'abagore bateraniraga gukorera ku muryango w'ihema ry'ibonaniro.Q{&Ayiseseka muri ibyo bifunga byo mu mbavu z'igicaniro ngo bajye bayikiremereza, akibāza mu mbaho kibaumurangara mu nda.=Pw&Abāza iyo mijisho mu mushita ayiyagirizaho imiringa. O &Ateka imiringa ivamo ibifunga bine, abishyira ku nkokora z'icyo gisobekerane cy'umuringa uko ari enye, ngo bisesekwemo imijisho. N&Agicuriramu miringa igisobekerane nk'urushundura, agishyira munsi y'umugunougoseicyo gicaniro, gihera hasi kiringaniza igicaniro.5Me&Kandi acura ibintu byacyo byose: ibibindi n'ibintu byo kuyozaivu, n'inzabya n'ibyo kwaruza inyama n'ibyo gushyiramoumurirow'amakara. Ibintu byacyo byose abicura mu miringa.dLC&Mu nkokora zacyo uko ari enye abāzaho amahembe, ayabāzanya na cyo akiyagirizaho imiringa.YK /&Kandi abāza igicaniro cyo koserezaho ibitambo mu mushita,uburebure bwacyo bw'umurambararo buba mikono itanu, n'ubugaribwacyo buba mikono itanu, kingana impande zose,uburebure bw'igihagararo buba mikono itatu.\J3%Arema amavuta yera yo gusīga n'umubavumwiza w'ikivange, nk'uko abahanga bawinjiza.?I{%Iyo mijisho ayibāza mu mushita, ayiyagirizaho izahabu.H%Agicuriraibifunga bibiri mu izahabu, abishyira munsi y'umugunowacyo ku mbavu zacyo zombi, biba ibyo gusesekwamo imijisho ikiremerezwa.G %Akiyagirizaho izahabu nziza hejuru yacyo, no mu mbavu zacyo impande zose no ku mahembe yacyo, kandi akigoteshaumugunow'izahabu.tFc%Kandi abāza igicaniro cyo koserezaho imibavu mu mushita,uburebure bwacyo bw'umurambararo buba mukonoumwe, n'ubugaribwacyo buba mukonoumwe, kingana impande zose. Uburebure bw'igihagararo buba mikono ibiri, akibāzanya n'amahembe yacyo.RE%Icyo gitereko n'ibintu byacyo byose, abirema mu italanto y'izahabu nziza.D%Acura amatabaza yacyo arindwi n'icyuma cyacyo cyo gukurahoibishirira, n'udusahani two kubishyiraho. Ibyo byose abicura mu izahabu nziza.gCI%Ibibumbabumbyebyacyo n'amashami yacyo acuranwa na cyo, cyose gicurirwa hamwe mu izahabu nziza.rB_%Ikibumbabumbyekiba munsi y'amashami abiri acuranywe na cyo, n'ikindi kiba munsi y'andi mashami abiri acuranywe na cyo, n'ikindi kiba munsi y'andi mashami abiri acuranywe na cyo, uko amashami ashamitse kuri icyo gitereko ari atandatu.sAa%Umubyimba wacyougiraibikombe bine bisa n'uburabyo bw'indōzi, n'ibibumbabumbyen'uburabyo bifatanye na byo.8@k%Ishami rimwe rigira ibikombe bitatu bisa n'uburabyo bw'indōzi, cyose gifatanye n'ikibumbabumbyen'ururabyo, n'iryo ku rundi rubavurigira ibikombe bitatu bisa n'uburabyo bw'indōzi, cyose gifatanye n'ikibumbabumbyen'ururabyo. Amashami yose uko ari atandatu ashamitse kuri icyo gitereko, aba ari ko amera.|?s%Kandi gishamika amashami atandatu, amashami atatu y'icyo gitereko ashamika mu rubavurumwe, n'ayandi atatu mu rundi.B>%Kandi arema igitereko cy'amatabaza mu izahabu nziza, akirema mu izahabu icuzwe, indiba yacyo n'umubyimba wacyo, kandi ibikombe n'ibibumbabumbyen'uburabyo byo kuri cyo, bicuranwa na cyo.)=M%Acura ibintu byo kuba kuri yo: amasahani n'udukombe byo kuri yo, n'imperezo n'ibikombe byo kuri yo byo gusukisha amaturo y'ibyokunywa, abicura mu izahabu nziza.c<A%Abāza imijisho mu mushita ayiyagirizaho izahabu, ngo abe ari yo ijya iremerezwa ayo meza.i;M%Ibyo bifunga biba hafi y'igikomeza amaguru, biba ibyo gushyirwamo imijisho yo kuremerezwa ameza.s:a% Ayatekera izahabu zivamo ibifunga bine, abishyira ku nkokora uko ari enye ziri ku maguru yayo uko ari ane.o9Y% Ayabāriza igikomeza amaguru kiyagose,ubugaribwacyo buba igice cya mukono, akigoteshaumugunow'izahabu.@8}% Ayayagirizaho izahabu nziza, ayagoteshaumugunow'izahabu.,7S% Kandi abāza ameza amwe mu mushita,uburebure bwayo bw'umurambararo buba mikono ibiri,ubugaribwayo buba mukonoumwe,uburebure bw'igihagararo buba mukonoumwe n'igice.61% Ibyo bishushanyo by'abakerubi bitanda amababa yabyo hejuru, ngo biyakingirishe iyo ntebe y'ihongerero, birerekerana bireba iyo ntebe y'ihongerero.5%Arema igishushanyo cy'umukerubi, kimwe mu mutwe umwe n'ikindi mu wundi, abicuranan'intebe y'ihongerero mu mitwe yayo yombi.}4u%Kandi arema abakerubi babiri mu izahabu, abarema mu izahabu icuzwe, abarema mu mitwe yombi y'iyo ntebe y'ihongerero. 3 %Kandi acura intebe y'ihongerero mu izahabu nziza,uburebure bwayo buba mikono ibiri n'igice,ubugaribwayo buba mukonoumwe n'igice.[21%Ashyira iyo mijisho mu bifunga byo mu mbavu z'iyo sanduku, ngo bajye bayiremērwa.91o%Abāza imijisho mu mushita ayiyagirizaho izahabu.#0A%Ayitekera izahabu zivamo ibifunga bine, abishyira ku nkokora zayo zo hepfo uko ari enye, ibifunga bibiri biba mu rubavurumwe, ibindi bibiri biba mu rundi.Q/%Ayiyagirizaho izahabu nziza imbere n'inyuma, ayigoteshaumugunow'izahabu.G. %Besalēli abaza isanduku yera mu mushita,uburebure bwayo bw'umurambararo buba mikono ibiri n'igice,ubugaribwayo buba mukonoumwe n'igice,uburebure bwayo bw'igihagararo buba mukonoumwe n'igice.6-g$&Babāza inkingi zawo uko ari eshanu bazishyiraho inkonzo zazo, imitwe yazo n'imitambiko yo kuri zo baziyagirizaho izahabu, imyobo zishingwamo uko ari itanu, iba iy'imiringa.R,$%Kandiumwenda wo gukingaumuryango w'iryo Hema, bawuremeshaubudodobw'umukarawa kabayonga, n'ubw'umuhengeri n'ubw'umuhemba, n'ubw'ibitare byiza buboheranije, abahanga b'ibyo aba ari bo bawudodaho amabara.&+G$$Bawubāriza inkingi enye mu mushita baziyagirizaho izahabu, inkonzo zo kuri zo ziba iz'izahabu. Batekera izo nkingi ifeza, zivamo imyobo ine yo kuzishingamo.W*)$#Kandiumwendaukingiriza bawuboheshaubudodobw'umukarawa kabayonga, n'ubw'umuhengeri n'ubw'umuhemba, n'ubw'ibitare byiza buboheranije, bawubohamo ibishushanyo by'abakerubi, abahanga b'ibyo aba ari bo babiboha.)1$"Kandi izo mbaho baziyagirizaho izahabu, bacura impeta mu izahabu zo kuzishyiraho ngo zisesekwemo izo mbumbe, imbumbe na zo baziyagirizaho izahabu.Q($!Imbumbe yo hagati y'izindi iringanije imbaho, bayibāza ariumwishyikire.x'k$ n'izindi eshanu zo ku mbaho z'imiganda y'uruhande rwabwo, n'izindi eshanu zo mu mwinjiro wabwo, iburengerazuba.q&]$Kandi babāza imbumbe mu mushita, imbumbe eshanu zo ku mbaho z'imiganda y'uruhande rumwe rw'ubwo buturo,z%o$Nuko izo mbaho zibaumunani, imyobo y'ifeza zishingwamo iba cumi n'itandatu, imyobo ibiri iba hasi y'urubahorwose.~$w$Hasi ziba izivuyemonk'ebyiri, kandi ziba imyishyikire zigera ku mpeta ya mbere, aba ari ko bazigira ku mpfurukazombi.E#$Kandi babāza imbaho ebyiri z'impfurukazabwo zo mu mwinjiro.U"%$Kandi babāza imbaho esheshatu zo mu mwinjiro w'ubwo buturo, iburengerazuba.f!G$bazicuriraimyobo mirongo ine mu ifeza, imyobo ibiri yo kuba hasi y'urubahorumwe, bityo bityo.T #$Kandi babāza imbaho makumyabiri z'urundi ruhande rw'ubwo buturorw'ibumoso,;q$Kandi bacura imyobo mirongo ine mu ifeza, yo kuba hasi y'izo mbaho uko ari makumyabiri, imyobo ibiri yo kuba hasi y'urubahorumwe, ngo ishingwemo inkarwe zarwo zombi, bityo bityo.Q$Babāza imbaho z'imiganda yabwo, iz'uruhande rw'iburyo ziba makumyabiri.mU$Kandi ku rubahorwose haba inkarwe ebyiri zifatanye, aba ari ko bazibāza ku mbaho z'ubwo buturozose.Z/$Uburebure bw'urubahorwose buba mikono cumi,ubugaribwarwo buba mukonoumwe n'igice.O$Kandi babāza imbaho z'imiganda y'ubwo buturomu mushita, barazishinga.9$Kandi baciranya igisakara iryo hema mu mpu z'amasekurumey'intama zizigishijwe inzigo itukura, bakirenzaho igicirane cy'impu z'inyamaswa zitwa tahashi.]5$Bacura ibikwasi by'imiringa mirongo itanu byo gufatanisha iryo hema, ngo ribe rimwe.)$Badoda imikondo mirongo itanu ku musozow'umwendauheraigikombate kimwe, n'indi mirongo itanu bayidoda ku musozow'umwendauheraikindi igikombate.L$Bakombata imyenda itanuukwayo, n'iyindi itandatu bayikombataukwayo. $Uburebure bw'umwenda wose buba mikono mirongo itatu,ubugaribwawo buba mikono ine, iyo myenda uko ari cumi n'umwe ibaurugerorumwe.xk$Kandi baboha imyenda yo gusakara y'ubwoya bw'ihene, iba ihema risakara ubwo buturo, baboha imyenda cumi n'umwe.fG$ Bacura ibikwasi by'izahabu mirongo itanu babifatanisha ibyo bikombate, ubwo buturobuba bumwe.'$ Badoda imikondo mirongo itanu ku mwenda umwe, n'indi mirongo itanu bayidoda ku musozow'umwendauheraikindi gikombate, iyo mikondo irerekerana.)M$ Kandi badoda imikondo y'udutambaro tw'imikara ya kabayonga ku musozow'umwendauheraigikombate kimwe, badoda yindi nka yo ku musozow'umwendauheraikindi gikombate.K$ Imyenda itanu bayikombataukwayo, n'iyindi itanu bayikombataukwayo.{$ Uburebure bw'umwenda wose buba mikono makumyabiri n'umunani,ubugaribwawo buba mikono ine, imyenda yose ibaurugerorumwe.$Abahanga bose bo mu bakoraga uwo murimobarema ubwo buturo, babusakaza imyenda cumi bayiboheshejeubudodobw'ibitare byiza buboheranije, n'ubw'umukarawa kabayonga, n'ubw'umuhengeri n'ubw'umuhemba, bayibohamo ibishushanyo by'abakerubi, abahanga aba ari bo babiboha.D$Kuko ibyo bari bafite byamaraga kuremeshwa byose, bigasaga.M $Mose ategeka aya magambo, bategeka ko bayamamaza mu mahema yabo hose, ngo “Ntihongere kugiraumugabocyangwaumugoreuremaikindi cyo guturirakuremeshaubuturobwera.”Uko ni ko babujijeabantu gutura.t c$babwira Mose bati “Abantu batuye byinshi bisāze cyane ibyo kuremesha ibyo Uwiteka yadutegetse kurema.”f G$Abo bahanga bose baremaga ibyo kuremesha ubwo buturobwera byose, bava ku mirimo yabo bakoragaA }$Mose abaha amaturo yose Abisirayeli baturiyekuremaibikoreshwa imirimo y'ubwo buturobwera, ngo babiburemeshe. Kandi bakomeza kujya bamuzanira andi maturo ava mu rukundo, ibitondo byose." ?$Mose ahamagara Besalēli na Oholiyabu n'umuhanga wese Uwiteka yashyizeubuhanga mu mutimawe,umuntu wese wateweumwete n'umutimawe ngo aze gukorauwo murimo.@ }$“Besalēli na Oholiyabu bakorane n'umuhanga wese Uwiteka yashyizemoubuhanga n'ubwenge, bwo kuremaibikoreshwa imirimo y'ubwo buturobwera byose, bareme ibyo Uwiteka yategetse byose.”R##Abo yujujeimitima yaboubuhanga bwo gukoraubukorikori bwose, bw'umukebyi w'amabuye n'ubw'umukoziw'umunyabwenge, n'ubwo kudodaamabara y'imikara ya kabayonga, n'ay'imihengeri n'ay'imihemba n'ay'ibitare byiza, n'ubwo kubohesha imyendaubudodobw'igiterane cy'izo nzigo, n'ubw'abakoreshaubuhanga bwose n'ubw'abahimba imirimo myiza yose.lS#"Kandi yamushyize mu mutimakwigisha abandi, we na Oholiyabu mwene Ahisamaki, wo mu muryango wa Dani.Z/#!no gukebaamabuye yo gukwikirwa, no kubāza no kugiraubukorikori n'ubuhanga bwose.M# byo guhimba imirimo y'ubuhanga, no gucuraizahabu n'ifeza n'imiringa,jO#amwuzuzaUmwuka w'Imana ngo agireubwenge bwo guhimba n'ubwo gutora, n'ubuhanga n'ubukorikori bwose}u#Mose abwira Abisirayeli ati “Dore Uwiteka yahamagaye mu izina Besalēli mwene Uri ya Huri, wo mu muryango wa Yuda,8k#Abisirayeli bazana amaturo ava mu rukundo bayatura Uwiteka, aturwa n'umugabowese n'umugorewese wemejwe n'umutimawe, kuzanaibyo kuremesha ibyo Imana yategetse Mose kuremabyose.{q#Bazana n'imibavu n'amavuta ya elayo, babizanira ya matabaza na ya mavuta yo gusīga, na wa mubavuw'ikivange mwiza.#Abatware bazana amabuye yitwa shohamu n'andi mabuye yo gukwikirwa, ngo ahundwekuri efodi no kuri wa mwambaro wo ku gituza.S~!#Kandi abagore bose bateweumwete n'ubuhanga bwabo, bakaragaubwoya bw'ihene.}##Abahanga b'abagore bose barakaraga bazana ibyo bakaraze:ubudodobw'umukarawa kabayonga, n'ubw'umuhengeri n'ubw'umuhemba n'ubw'ibitare byiza.N|#Umuntu wese wariufiteicyo atura cy'ifeza cyangwa icy'umuringa, arakizana agitura Uwiteka, kandiumuntu wese wariufiteimbaho z'umushita zavamo ikibāzwa cyo gukoreshaumurimowose w'ubuturo, arazizana.p{[#Kandiumuntu wese wariufiteubudodobw'umukarawa kabayonga, n'ubw'umuhengeri n'ubw'umuhemba, n'ubw'ibitare byiza n'ubwoya bw'ihene, n'impu z'amasekurumey'intama zizigishijwe inzigo itukura, n'impu z'inyamaswa zitwa tahashi, arabizana.Sz!#Haza abagabo n'abagore, abemejwe n'imitima yabo bose, bazana impeta zo ku mazuru n'izo ku matwi, n'izishyiraho ikimenyetso n'inigi, byose ari izahabu, bizanwa n'umuntu weseuturaUwiteka ituro ry'izahabu.Ly#Hazaumuntu weseuteweumwete n'umutimawe,uwemejwe na wo wese, bazana amaturo batura Uwiteka yo kuremesha rya hema ry'ibonaniro, n'ayo gukoresha imirimo yaryo yose n'ayo kuremesha ya myenda yejejwe.Gx #Iteraniro ry'Abisirayeli ryose riragenda, riva imbere ya Mose.#wA#n'imyambaro y'imirimo yera yo gukoreshereza ahera: ni yo myambaro yejejwe yo kwambarwa na Aroniumutambyi n'iy'abana be, yo gukoreshaumurimow'ubutambyi.”>vy#n'imambo z'ubwo buturon'iz'urugorwabwo n'imigozi yazo,u#n'imyenda ikinzwe y'urugorw'ubwo buturo, n'inkingi zayo n'imyobo yo kuzishingamo, n'umwenda wo gukinga irembo ry'urwo rugo, t;#n'igicaniro cyo koserezaho ibitambo, kiriho igisobekerane cyacyo cy'umuringa, n'imijisho yacyo n'ibintu byacyo byose, n'igikarabiro n'igitereko cyacyo,s#n'igicaniro cyo koserezaho imibavu n'imijisho yacyo, n'amavuta yo gusīga n'umubavumwiza, n'umwenda wo gukingaumuryango w'ubwo buturo,irM#n'igitereko cy'amatabaza yo kumurikan'ibintu byacyo, n'amatabaza yacyo n'amavuta yo kumurikisha,Oq# n'ameza n'imijisho yayo n'ibintu byayo byose, n'imitsima yo kumurikwa,epE# n'isanduku yera n'imijisho yayo, n'intebe y'ihongerero n'umwenda wo gukingiriza ahera cyane,o5# ubuturon'ihema ryo kubusakara n'ibyo gusakara iryo hema, n'ibikwasi byabwo n'imbaho zabwo, n'imbumbe zabwo n'inkingi zabwo n'imyobo yo kuzishingamo,Mn# “Umuhanga wese wo muri mwe aze areme ibyo Uwiteka yategetse byose:tmc# n'amabuye yitwa shohamu n'andi mabuye yo gukwikirwa, ngo ahundweku mwambaro witwa efodi no ku wo ku gituza.l#n'amavuta y'amatabaza n'imibavu yo kuvangwa n'amavuta ya elayo yo gusīga, n'iyo kuvangwa igahindukaumubavumwiza wo kōsa,k#n'impu z'amasekurumey'intama zizigishijwe inzigo itukura, n'impu z'inyamaswa zitwa tahashi n'imbaho z'ibiti byitwa imishita,uje#n'ubudodobw'umukarawa kabayonga, n'ubw'umuhengeri n'ubw'umuhemba, n'ubw'ibitare byiza n'ubw'ubwoya bw'ihene,i#Mwakire amaturo Uwiteka aturwa na bene wanyu,umuntu wese wemezwa n'umutimawe azane ituro atura Uwiteka, ry'izahabu n'ifeza n'umuringa,\h3#Mose abwira iteraniro ry'Abisirayeli ryose ati “Iki ni cyo Uwiteka yategetse ngo:Gg #Ntimugacaneumuriromu buturobwanyu bwose ku munsi w'isabato.” /+~}}|G{{{-zz;yxxwww!vvutt*srrmr qpp(oocnnQmm9lllkFjj`ihhdggvffJeedd=cbbaaH``l__^Z]]i\\E[cZZ`YX{WW VUUTSS:RRPPOOO-MMLjK}KJJ9II HUGGFFUEEDDD CBBGA@@?>>E==<<;;;Q::g99s98w87766544D332Q21M00./...-,,,,+N**g)(('|&&#&%B$$$;$#M""[!!t!& Jtv(02UK[[v8Z  h e ' 2^4R/ *= Uwiteka abwira Aroni ati) Kandi ntimuve ku muryango w'ihema ry'ibonaniro mudapfa, kuko murihoamavuta y'Uwiteka yabasīze.”Bagenza uko Mose yategetse.v(g Mose abwira Aroni na Eleyazari na Itamari bene Aroni ati “Ntimutendeze imisatsi, ntimushishimure imyenda mudapfa, Uwiteka akarakarira iteraniro ryose, ahubwo bene wanyu, inzu ya Isirayeli yose, baborogeshwe no gutwika Uwiteka yatwitse.['1 Bigira hafi babateruriramu makanzu yabo, babakura mu ngando nk'uko Mose yategetse.E& Mose ahamagara Mishayeli na Elizafani bene Uziyeli se wabo wa Aroni, arababwira ati “Nimwigire hafi muterure bene wanyu, mubakure imbere y'Ahera, mubajyane inyuma y'ingando z'amahema.”9%m Mose abwira Aroni ati “Ibyo ni byo Uwiteka yavuze ati ‘Kwera kwanjye kuzerekanirwa mu banyegera, kandi nzaherwa icyubahiro imbere y'ubu bwoko bwose.’”Aroni aricecekera.J$ Imbere y'Uwiteka havaumurirourabatwika, bapfira imbere y'Uwiteka."# A Nadabu na Abihu bene Aroni, benda ibyotero byabo bashyiramoumuriro, bashyiraho imibavu bayosheshereza imbere y'Uwitekaumuriroudakwiriye, uwo atabategetse.-"U Umurirouva imbere y'Uwiteka,ukongorera ku gicaniro cya gitambo cyoshejwe kitagabanije na rwa rugimbu. Ubwo bwoko bwose bubibonye burayogora, bwikubitahasi bwubamye. ! Mose na Aroni binjira mu ihema ry'ibonaniro, barisohokamo bahesha abantuumugisha, mazeubwiza bw'Uwiteka bubonekera ubwo bwoko bwose.9 m Aroni amanika amaboko yerekeje ku bantu, abaheshaumugisha. Arururukaava aho atambiye cya gitambo cyatambiwe ibyaha, na cya gitambo cyoshejwe n'ibyo bitambo by'uko bari amahoro. Inkoro zabyo n'inshyi z'amaboko y'iburyo, Aroni abizungurizakuba ituro rijungurijwe imbere y'Uwiteka, uko Mose yategetse.L Kandi bashyira urwo rugimbu ku nkoro zabyo, arwosereza ku gicaniro."? Bamuhereza n'urugimbu rw'iyo mpfizi, n'umurizow'iyo sekurumey'intama, n'urutan'urugimbu rundi rwo ku mara yayo, n'impyiko zayo, n'umwijima w'ityazo wayo.:o Kandi abīkīra na ya mpfizi na ya sekurumey'intama by'ibitambo by'uko bari amahoro byo gutambirirwa abantu, abana be bamuhereza amaraso yabyo ayamisha impande zose z'igicaniro.}u Amurikan'ituro ry'ifu, yendaho ibyuzuyeurushyiabyosereza ku gicaniro, abyongera ku gitambo cyoshejwe cya mu gitondo.A Amurikan'igitambo cyo koswa, agitamba nk'uko byabwirijwe.;q Maze amurikaibitambo byo gutambirwa abantu, yenda ya hene yo gutambirwa ibyaha by'abantu arayibīkīra, ayitambira ibyaha nk'uko yatambye cya gitambo cya mbere cyatambiwe ibyaha.P Yoza amara n'ibinyita, abyosereza ku gitambo cyoshejwe cyo ku gicaniro.\3 Maze bamuhereza ibice byacyo kimwe kimwe n'igihanga cyacyo, abyosereza ku gicaniro.kQ Abīkīra igitambo cyo koswa, abana be bamuhereza amaraso yacyo ayamisha impande zose z'igicaniro.<u Inyama n'uruhuabyosereza inyuma y'ingando z'amahema. mazeurugimbu n'impyiko n'umwijima w'ityazo byo kuri icyo gitambo gitambiwe ibyaha, abyosereza ku gicaniro, uko Uwiteka yategetse Mose. Bene Aroni bamushyira amaraso yacyo, ayakozamourutoki, ayashyira ku mahembe y'igicaniro, ayandi ayabyarira ku gicaniro hasi,R Nuko Aroni yegera igicaniro, abīkīra ikimasa cyo kwitambiririra ibyaha.Z/ Mose abwira Aroni ati “Egera igicaniro witambirire igitambo cyo gutambirwa ibyaha n'icyo koswa, wihongerere,uhongerere n'abantu, mazeutambirire n'abantu ibitambo byabo,ubahongerere, uko Uwiteka yategetse.”p[ Mose arababwira ati “Ibi ni byo Uwiteka yategetse ko mukora, mazeubwiza bw'Uwiteka burababonekera.”{q Bazana ibyo Mose yategetse imbere y'ihema ry'ibonaniro, iteraniro ryose ryigira hafi, rihagarara imbere y'Uwiteka.B n'impfizi n'isekurumey'intama by'ibitambo by'uko muri amahoro bitambirwe imbere y'Uwiteka, mwende n'ituro ry'ifu ivanze n'amavuta ya elayo kuko uyu munsi Uwiteka ari bubabonekere.’”% E Kandi bwira Abisirayeli uti ‘Mwende isekurumey'ihene yo gutambirwa ibyaha, n'ikimasa n'umwana w'intama byombi bitaramaraumwaka, bidafite inenge byo koswa,  Abwira Aroni ati “Enda ikimasa cyo kwitambirira ibyaha, n'isekurumey'intama yo koswa bidafite inenge,ubitambire imbere y'Uwiteka.R  ! Ku munsi wa munaniMose ahamagara Aroni n'abana be n'abakuru b'Abisirayeli.P $Aroni n'abana be bakora ibyo Uwiteka yategekeye mu kanwa ka Mose byose.) M#Ku muryango w'ihema ry'ibonaniro abe ari ho mumaraiminsi irindwi ku manywa na nijoro, mwitondereumurimoUwiteka yabarindishije mudapfa kuko ari ko nategetswe.”Y-"Uko bikozwe uyu munsi, ni ko Uwiteka yategetse ko bijya bikorerwa kubahongerera.!Mumareiminsi irindwi mutavaku muryango w'ihema ry'ibonaniro, mugezeaho iminsi yo kwezwa kwanyu izashirira, kuko muzezwa iminsi irindwi.5g Ibisigara by'izo nyama n'iyo mitsima mubyose.NMose abwira Aroni n'abana be ati “Mutekeizi nyama ku muryango w'ihema ry'ibonaniro, abe ari ho muzirishiriza imitsima iberezaumurimoiri mu cyibo, uko nategetse nti ‘Aroni n'abana be babirye.’Y-Mose yenda kuri ya mavuta yo gusīga, no ku maraso yo ku gicaniro, abimisha kuri Aroni no ku myambaro ye, no ku bana be na bo n'imyambaro yabo, yezanya Aroni n'imyambaro ye, n'abana be na bo n'imyambaro yabo.0[Mose yenda inkoro, ayizungurizakuba ituro rijungurijwe imbere y'Uwiteka, aba ari yo ibaumwanya wa Mose kuri iyo sekurumeyo kuberezaumurimo, uko Uwiteka yategetse Mose.NMose abikura ku mashyi yabo abyosereza ku gicaniro, abishyize kuri cya gitambo cyoshejwe, biba igitambo cyo kuberezaumurimocy'umubabweuhumuraneza, igitambo gitambiwe Uwiteka kigakongorwa n'umuriro.ueAbishyira byose ku mashyi ya Aroni no ku y'abana be, arabizunguza, biba ituro rijungurijwe imbere y'Uwiteka.jOKandi mu cyibo cy'imitsima itasembuwe cyari imbere y'Uwiteka, akuramoagatsima katasembuwe kamwe, n'akandi gasīzwe amavuta ya elayo, n'akandi gasa n'ibango, adushyira kuri urwo rugimbu, no kuri urwo rushyirw'ukubokokw'iburyo.*OYenda ibinure byayo,umurizowayo, yenda n'urutan'urugimbu rwo ku mara, n'umwijima w'ityazo, n'impyiko zombi, n'urugimbu rwo kuri zo, n'urushyirw'ukubokokw'iburyo.8~kAzana bene Aroni, akoza amaraso hejuru ku matwi yabo y'iburyo, no ku bikumwe byabo by'iburyo, no ku mano yabo y'iburyo manini, ayandi maraso ayamisha impande zose z'igicaniro.}3Mose arayibīkīra, yenda ku maraso yayo, ayakoza hejuru ku gutwi kw'iburyo kwa Aroni, no ku gikumwe cye cy'iburyo, no kw'ino rye ry'iburyo rinini.x|kAmurikaya sekurumey'intama yindi yo kwereza abatambyiumurimo, Aroni n'abana be bayirambika ibiganza mu ruhanga.O{Yoza amara n'ibinyita, yosereza iyo sekurumeitagabanije ku gicaniro iba igitambo cyosherejwe kubaumubabweuhumuraneza, iba igitambo gitambiwe Uwiteka kigakongorwa n'umurirouko Uwiteka yategetse Mose.MzArayicoca, yosa igihanga cyayo n'ibindi bice byayo n'urugimbu rwayo.JyMose arayibīkīra, amisha amaraso yayo impande zose z'igicaniro.^x7Amurikaya sekurumey'intama yo koswa Aroni n'abana be bayirambika ibiganza mu ruhanga. wAriko icyo kimasa n'uruhurwacyo, n'inyama zacyo n'amayezi yacyo abyosereza inyuma y'ingando z'amahema, uko Uwiteka yategetse Mose. vYendaurutan'urugimbu rundi rwo ku mara rwose, n'umwijima w'ityazo, n'impyiko zombi, n'urugimbu rwo kuri zo, abyosereza ku gicaniro.3uaMose arakibīkīra, yenda amaraso yacyo, ayashyirishaurutokiku mahembe y'igicaniro impande zose, aboneza icyo gicaniro, akibyariraho amaraso hasi, acyereza kugihongerera.bt?Azana cya kimasa cyo gutambirwa ibyaha, Aroni n'abana be bakirambika ibiganza mu ruhanga.tsc Mose azana bene Aroni abambika amakanzu, abakenyeza imishumi, abambika ingofero uko Uwiteka yategetse Mose.Kr Asuka ku mutwe wa Aroni ayo mavuta yo gusīga, amusīgira kumweza.xqk Ayamisha ku gicaniro karindwi, ayagisīgana n'ibintu byacyo byose n'igikarabiro n'igitereko cyacyo, ngo abyeze.ipM Mose yenda ya mavuta ya elayo yo gusīga, ayasīga ku buturobwera no ku biburimobyose, arabyeza.o% Amwambika mu mutwe cya gitambaro kizinze, imbere kuri cyo ashyiraho cya gisate cy'izahabu, ari cyo gisingo cyera uko Uwiteka yategetse Mose.Vn'Amwambika wa mwambaro wo ku gituza, imbere muri wo ashyiramo Urimu na Tumimu.6mgAmwambika ya kanzu ibanza ku mubiri, amukenyeza wa mushumi, amwambika ya kanzu yindi, na efodi, amukenyeza wa mushumi waboshywe n'abahanga uri kuri efodi, arawuyihwamikisha.1l_Mose azana Aroni n'abana be, arabuhagira.QkMose abwira iteraniro ati “Ibi ni byo Uwiteka yategetse ko bikorwa.”djCMose agenza uko Uwiteka yamutegetse, iteraniro riteranira ku muryango w'ihema ry'ibonaniro.Ii uteranirize iteraniro ryose ku muryango w'ihema ry'ibonaniro.”“Inyama z'icyo gitamboumuntu weseudahumanye ajye akiryaho.2R_Ariko nihagira inyama z'igitambo cy'uko ari amahoro ziribwa ku wa gatatu ntikizemerwa, ntikizabarwa ku wagitambye, kizaba ikiziraukiriyeho azagibwaho no gukiranirwa kwe.KQAriko inyama z'icyo gitambo zisigaye, nizigeza ku wa gatatu zoswe.9Pm“Ariko niba ari igitamboumuntu atambiye guhiguraumuhigo, cyangwa ari icyo atambishwa n'umutimaukunze, kijye kiribwa ku munsi agitambiyeho, kandi ikiraye kiribwe ku wa kabiri.OyKandi inyama z'igitambo cy'ukoumuntu ari amahoro cyatambiwe ishimwe, zijye ziribwa ku munsi cyatambiweho, ntizikarare.0N[Ku ituro ry'iyo mitsima iciye kwinshi ryose, akurehoumwe umwe ibe ituro ryerererezwa Uwiteka, ribe iry'umutambyiumisha amaraso y'igitambo cy'uko uwo muntu ari amahoro.yMm Utwo dutsima atwongereho n'imitsima yasembuwe, abituranen'igitambo cy'uko ari amahoro, atambira gushima Uwiteka.yLm Nagitamba ho igitambo cy'ishimwe, aturanen'icyo gitambo cy'ishimweudutsima tutasembuwe twavuganywe n'amavuta ya elayo, n'udutsima tutasembuwe dusa n'amabango dusizwe amavuta ya elayo, n'udutsima tw'ifu y'ingezi itoshejwe n'amavuta ya elayo.WK) “Iri ni itegeko ry'igitambo cy'ukoumuntu ari amahoro, icyo atambira Uwiteka.jJO Ituro ry'ifu ryose rivanze n'amavuta cyangwa ry'ubukuzagara, bene Aroni bose barigabane banganye.I# Kandi ituro ry'ifu ryose ryokerejwe mu cyokezo cy'imitsima, n'irikarangishijwe amavuta, n'irikaranzeubukuzagara, azabe ay'umutambyiuyatuje.bH?Kandiumutambyiutambiriyeumuntu igitambo cyoswa, abe ari weujyanauruhurw'igitambo atambye.G+“Uko biri ku gitambo gitambirwa ibyaha ni ko biri no kugikurahourubanza, itegeko ryabyo ni rimwe:umutambyiubihonga abe ari we bibaumwanya we.WF)Umutambyi w'umugabowese yakiryaho, kijye kirirwa ahantu hera, ni icyera cyane.EUmutambyi abyosereze ku gicaniro, bibe igitambo gitambirwa Uwiteka kigakongorwa n'umuriro. Icyo ni igitambo gikurahourubanza.oDYn'impyiko zombi, n'urugimbu rwo kuri zo rufatanye n'urukiryi, n'umwijima w'ityazo, awukuranen'impyiko.RCKandi atambeurugimbu rwacyo rwose, atambeumurizo, n'urutarutwikira amara,B1Aho babīkīrira igitambo cyoswa abe ari ho babīkīrira igitambo gikurahourubanza, amaraso yacyoumutambyi ajye ayamisha impande zose z'igicaniro.HA “Iri ni itegeko ry'igitambo gikurahourubanza, ni icyera cyane.@1Kandi igitambo gitambiwe ibyaha cyose bazendaho amaraso, bakayazanira mu ihema ry'ibonaniro guhongerwa Ahera, ntikikaribwe ahubwo kijye cyoswa.’;?sUmutambyi w'umugabowese yakiryaho, ni icyera cyane.g>IKandi nigitekwa mu nkono y'ibumba bayimene, nigitekwa mu nkono y'umuringa bayihanagure bayoze.=Uzakora ku nyama zacyo wese azabe ariuwera, nihagira amaraso yacyo atarukiraku mwambaro wose, ujyeumesera ahantu herauwatarukiweho na yo.e<EUmutambyiugitambiye ibyaha akirye, kirirwe ahantu hera ari ho mu rugo rw'ihema ry'ibonaniro.J;“Bwira Aroni n'abana be uti ‘Iri ni itegeko ry'igitambo gitambirwa ibyaha, aho bakererera igitambo cyoswa abe ari ho bakererera igitambo gitambirwa ibyaha imbere y'Uwiteka, ni icyera cyane.:;Uwiteka abwira Mose ati[91Ituro ry'ifu riturwa n'umutambyi ryose rijye ryoswa ritagabanije, ntirikaribwe.”8%Umutambyi uzasīgwa wo mu bana beumuzunguye ajye atura iryo turo, itegeko ritazakuka ritegetse yuko rizajya ryoserezwa Uwiteka ritagabanije.17]Bayivuganire n'amavuta ya elayo ku cyuma gikaranga, nimara gutotauyinjirane,uyigabanyemo ibice,uyikarange, abe ari kouturairyo turo ry'ifu ribere Uwiteka impumuronziza.6  “Iri ni ryo turo rya Aroni n'abana be bazaba bakwiriye kujya batura Uwiteka,uhereye ku munsi Aroni azasigirwa: bature igice cya cumi cya efa y'ifu y'ingezi ho ituro ry'ifu badasiba gutura,umucagate wayo ujyeuturwa mu gitondo, undi ujyeuturwa nimugoroba.5; Uwiteka abwira Mose atiJ4 Umugabowese wo muri bene Aroni yakiryaho. Iryo ni itegeko ridakuka ribategeka mu bihe byanyu byose, ritegeka iby'amaturo aturwa Uwiteka agakongorwa n'umuriro,uzayakoraho wese azaba ariuwera.”43c Be kucyotsanyaumusemburo, nkibahaye houmugabane wabo ku maturo nturwa agakongorwa n'umuriro. Ni icyera cyane nk'uko igitambo gitambirwa ibyaha kimeze, n'igikurahourubanza.2 Igisigaye kuri iryo turo Aroni n'abana be bakirye, bakirīre ahantu hera kidasembuwe, mu rugo rw'ihema ry'ibonaniro abe ari ho bakirīra.B1Ku ifu y'ingezi y'iryo turo n'amavuta ya elayo yaryo akurehoibyuzuyeurushyi, abikuraneho n'umubavuwoseuririho, abyosereze ku gicaniro bibere Uwiteka impumuronziza, bibeurwibutso rwaryo.f0G“Iri ni itegeko ry'ituro ry'ifu: bene Aroni barimurikeimbere y'Uwiteka, imbere y'igicaniro.5/gUmurirowake ku gicanirourudaca, ntugasinzire.V.'Umurirowo ku gicanirouhorewaka ntugasinzire,umutambyi ajye awushyiramo inkwi uko bukeye, awushyiremo igitambo cyo koswa igice cyose mu bwoserezo bwacyo, awoserezemourugimbu rw'ibitambo by'uko bari amahoro.r-_Yiyambure iyo myambaro yambare indi, ajye gusesairyo vu inyuma y'ingando z'amahema, ahantu hadahumanijwe.>,wUmutambyi yambare ikanzu ye y'igitare, n'ikabuturay'igitare ayambare ku mubiriwe, ayore ivu ry'igitambo cyoshejwe cyakongorewe n'umuriroku gicaniro, ariyorere iruhande rw'igicaniro."+?“Tegeka Aroni n'abana be uti: Iri ni itegeko ry'igitambo cyoswa, kijye kiba ku nkwi zacyo zo ku gicaniro kirareho bucye,umurirowo ku gicanirouhorewaka.* ;Uwiteka abwira Mose ati)Nukoumutambyi amuhongerere impongano imbere y'Uwiteka, maze uwo muntu azababarirwe icyo yakoze cyose cyamuzaniyeurubanza.”,(SKandi azanire Uwiteka igitambo cye cyo gukurahourubanza cy'isekurumey'intama idafite inenge, y'igicirouzaciraho igitambo cyo gukurahourubanza, agishyīreumutambyi.3'acyangwa ikindi kintu cyose yahugujearahira, akirihe kitagabanije, kandi acyongereho ikingana n'igice cyacyo cya gatanu, nyiracyo abe ari we akiriha ku munsi azatsindirwa.&3niba akoze icyaha akagibwaho n'urubanza, azarihe icyo yibye, cyangwa icyo yanyagishije igitugu, cyangwa icyo yabikijwe, cyangwa icyazimiye yabonye, % cyangwa kubonaicyazimiye akagihuguzaakarahira ibinyoma, nihagira icyo muri ibyo byoseumuntu akoze kikamuberaicyaha bizabe bitya:<$s“Nihagiraumuntuukoraicyaha, agacumurisha ku Uwiteka kuriganya mugenzi we mu byo yamubikije cyangwa mu byo yishingiye, cyangwa mu byo yibye cyangwa kunyagisha mugenzi we igitugu,#;Uwiteka abwira Mose ati_"9Icyo ni igitambo cyo gukurahourubanza, niukuriyagiweho n'urubanza imbere y'Uwiteka.”i!MAzanireumutambyi isekurumey'intama idafite inenge, ikuwe mu mukumbi y'igicirouzacira, ibe igitambo cyo gukurahourubanza,umutambyi amuhongerere impongano y'igicumuroyacumuyeatacyitumye, atabizi, maze uwo muntu azakibabarirwa.* O“Kandi nihagiraumuntuukoraicyaha, agakora kimwe mu byo Uwiteka yabuzanije, naho yaba agikoze atacyitumye aba agiweho n'urubanza, kandi azabaho gukiranirwa kwe.[1Kandi arihe igiciro cy'iby'Ahera yimanye, yongereho igice cyacyo cya gatanu, abiheumutambyi,umutambyi amuhongerere impongano ho iyo sekurumey'intama y'igitambo cyo gukurahourubanza, maze uwo muntu azababarirwa.2_“Nihagiraumuntuucumura, agakora icyaha atacyitumye mu byera by'Uwiteka akwiriye gutanga, azanire Uwiteka igitambo cye cyo gukurahourubanza, cy'isekurumey'intama idafite inenge ikuwe mu mukumbi, y'igicirouzacira cya shekeli z'ifeza zigezwe kuri shekeli y'Ahera, ibe igitambo cyo gukurahourubanza.;Uwiteka abwira Mose atiC Nukoumutambyi amuhongerere impongano y'icyaha yakoze cya bene ubwo buryo, maze uwo muntu azakibabarirwa. Ifu isigaye ibe iy'umutamby, nk'uko biba ku ituro ry'ifu ridaturirirwa ibyaha.”Z/ Iyo fu ayizanireumutambyi, uwo mutambyi ayikurehoiyuzuyeurushyi, ibeurwibutso rw'iryo turo, ayosereze ku gicaniro, hejuru y'ibitambo byatambiwe Uwiteka bigakongorwa n'umuriro. Iryo ni ituro rituririrwa ibyaha.  “Niba ariumukenentabashe kubonaintungura ebyiri cyangwa ibyana by'inuma bibiri, azane ituro aturirira icyaha yakoze ry'igice cya cumi cya efa y'ifu y'ingezi ibe ituro rituririrwe ibyaha. Ntasukehoamavuta ya elayo, ntashyirehoumubavukuko rituririrwa ibyaha. Icya kabiri acyose nk'uko byabwirijwe. Nukoumutambyi amuhongerere impongano y'icyaha yakoze, maze uwo muntu azakibabarirwa.+Q Amishe ku maraso y'icyo gitambo gitambirwa ibyaha ku rubavurw'igicaniro, andi maraso yacyo agikandwemo avire ku gicaniro hasi. Icyo ni igitambo gitambirwa ibyaha.ymAbizanireumutambyi, na we abanze atambe icyo gutambirwa ibyaha, akinoshehoumutwe, ariko ye kukigabanyamo kabiri.q]“Niba ariumukenentabashe kubonaumwana w'intama, azanire Uwiteka igitambo cyo gukurahourubanza rw'icyaha yakoze, cy'intungura ebyiri cyangwa ibyana by'inuma bibiri, kimwe kibe igitambo cyo gutambirwa ibyaha, ikindi kibe icyo koswa.X+azanire Uwiteka igitambo cye cyo gukurahourubanza rw'icyaha yakoze, cy'umwagazi wo mu mukumbi w'umwana w'intama cyangwa w'ihene ho igitambo gitambirwa ibyaha,umutambyi amuhongerere impongano y'icyaha yakoze.T#“Kandi niyimenyahourubanza rwa kimwe cyo muri ibyo, yature icyaha yakoze,<s“Cyangwa nihagiraumuntuuturumbukiraindahiro yo gukoraikibi cyangwa icyiza, indahiro yoseumuntu yaturumbukirabikamwibagira, nabimenya azagibwaho n'urubanza rw'icyo yaturumbukiye.lS“Cyangwa nakora ku guhumanak'undi muntu, uko kuri kose atabizi, nabimenya, azagibwaho n'urubanza.I “Cyangwa nihagiraumuntuukoraku gihumanya cyose, naho yaba intumbi y'inyamaswa ihumanya, cyangwa iy'itungo rihumanya, cyangwa iy'igikururukagihumanya atabizi agahumana, azagibwaho n'urubanza. 7“Kandi nihagiraumuntu batanze houmugaboakumva bamurahiza, agakora icyaha cyo kutavuga ibyo yabonye cyangwa ibyo azi, azagibwaho no gukiranirwa kwe.5#Urugimbu rwacyo rwose arukūre nk'uko bakūra urw'umwana w'intama w'igitambo cy'uko bari amahoro,umutambyi arwosereze ku gicaniro, hejuru y'ibitambo byatambiwe Uwiteka bigakongorwa n'umuriro. Nukoumutambyi amuhongerere impongano y'icyaha yakoze, maze uwo muntu azakibabarirwa.@{"Umutambyi yendesheurutokiku maraso y'icyo gitambo gitambirwa ibyaha, ayashyire ku mahembe y'igicaniro cyoserezwaho ibitambo, andi maraso yacyo yose ayabyarire kuri icyo gicaniro hasi. -!Arambike ikiganza mu ruhanga rw'icyo gitambo gitambirwa ibyaha, akibīkīrire aho babīkīrira igitambo cyoswa, kibe igitambo gitambirwa ibyaha.c A “Kandi nazanaumwana w'intama ho igitambo gitambirwa ibyaha, azaneumwagaziudafite inenge.^ 7Urugimbu rwacyo rwose arukūre nk'uko bakūra urw'igitambo cy'uko bari amahoro,umutambyi arwosereze ku gicaniro rubeumubabweuhumuriraUwiteka neza. Nukoumutambyi amuhongerere impongano, maze uwo muntu azababarirwa.% EUmutambyi yendesheurutokiku maraso yacyo, ayashyire ku mahembe y'igicaniro cyoserezwaho ibitambo, andi maraso yacyo yose ayabyarire kuri icyo gicaniro hasi.x kArambike ikiganza mu ruhanga rw'icyo gitambo gitambirwa ibyaha, akibīkīrire aho babīkīrira igitambo cyoswa.saicyaha yakoze nakimenyeshwa, azaneumwagazi w'iheneudafite inenge ho igitambo cyo gutambirwa icyaha yakoze.xk“Kandi nihagira uwo mu borohejeukoraicyaha atacyitumye, cyo mu byo Uwiteka yabuzanije, akagibwaho n'urubanza,@{Urugimbu rwacyo rwose arwosereze ku gicaniro, nk'uko bosa urw'igitambo cy'ukoumuntu ari amahoro. Nukoumutambyi amuhongerere impongano y'icyo cyaha cye, maze uwo muntu azacyibabarirwa.;qUmutambyi yendesheurutokiku maraso y'icyo gitambo gitambirwa ibyaha, ayashyire ku mahembe y'igicaniro cyoserezwaho ibitambo, andi maraso yacyo ayabyarire kuri icyo gicaniro hasi. Ayirambike ikiganza mu ruhanga, ayibīkīrire imbere y'Uwiteka aho bakererera igitambo cyoswa. Icyo ni igitambo gitambirwa ibyaha.X+icyaha yakoze nakimenyeshwa, azane isekurumey'ihene idafite inenge ho igitambo.~w“Umutware nakora icyaha, agakora atacyitumye kimwe mu byo Uwiteka Imana ye yabuzanije byose, akagibwaho n'urubanza, Kandi ajyane icyo kimasa inyuma y'amahema yabo, acyose nk'uko yosheje icya mbere. Icyo ni igitambo gitambirwa ibyaha by'iteraniro.A}Abe ari ko agirira icyo kimasa, nk'uko yagiriye cya kimasa kindi cy'igitambo gitambirwa ibyaha, abe ari ko agirira n'icyo. Nukoumutambyi abahongerere impongano, maze abo bazababarirwa.OKandiurugimbu rw'icyo kimasa rwose arugikūre, arwosereze ku gicaniro.[~1Yende kuri ayo maraso, ayashyire ku mahembe y'igicaniro cy'imbere y'Uwiteka kiri mu ihema ry'ibonaniro, andi maraso yose ayabyarire ku gicaniro hasi cyoserezwaho ibitambo, kiri ku muryango w'ihema ry'ibonaniro.m}Uayakozemourutoki, ayaminjagire karindwi imbere y'Uwiteka, imbere ya wa mwendaukingiriza Ahera cyane.H| Umutambyi wasīzwe azane ku maraso yacyo mu ihema ry'ibonaniro,x{kAbakuru bo mu iteraniro barambikire ibiganza mu ruhanga rw'icyo kimasa imbere y'Uwiteka, gikerererwe imbere ye. zicyaha bakoze nikimenyekana iteraniro ritambe ikimasa cy'umusoreho igitambo gitambirwa ibyaha, bakizane imbere y'ihema ry'ibonaniro.2y_ “Kandi niba ari iteraniro ry'Abisirayeli ryose rikoze icyaha ritacyitumye kigahishwa amaso yaryo, bakaba bakoze kimwe mu byo Uwiteka yabuzanije bakagibwaho n'urubanza,&xG icyo kimasa cyose akijyane inyuma y'ingando z'amahema, ahantu hadahumanijwe, aho basesa ivu, agishyire ku nkwi acyose, aho basesa ivu abe ari ho bacyosereza.wy Kandiuruhurw'icyo kimasa n'inyama zacyo zose, zirimo igihanga cyacyo n'ibinyita byacyo, n'amara yacyo n'amayezi yacyo,{vq nk'uko babikura ku kimasa cy'igitambo cy'uko bari amahoro. Umutambyi abyosereze ku gicaniro cyoserezwaho ibitambo.muU n'impyiko zombi n'urugimbu rwo kuri zo rufatanye n'urukiryi, n'umwijima w'ityazo awukuranen'impyiko,tyKandiurugimbu rwose rw'icyo kimasa gitambirwa ibyaha arugikūre,urutarutwikira amara n'urugimbu rwo hagati yayo rwose,|ssYende kuri ayo maraso, ayashyire ku mahembe y'igicaniro cyoserezwaho imibavu, kiri imbere y'Uwiteka mu ihema ry'ibonaniro, andi maraso y'icyo kimasa yose ayabyarire ku gicaniro hasi cyoserezweho ibitambo, kiri ku muryango w'ihema ry'ibonaniro.wriakozeurutokimuri ayo maraso ayaminjagire karindwi imbere y'Uwiteka, imbere ya wa mwendaukingiriza Ahera cyane.Sq!Uwo mutambyi wasīzwe yende ku maraso yacyo ayazane mu ihema ry'ibonaniro, pAzane icyo kimasa ku muryango w'ihema ry'ibonaniro imbere y'Uwiteka, akirambike ikiganza mu ruhanga akibīkīrire imbere y'Uwiteka.Go “Niba ariumutambyi wasīzweukoraicyaha, agashyirisha ku bwoko bwoseurubanza, atambire icyo cyaha yakoze ikimasa cy'umusorekidafite inenge, agitambire Uwiteka ho igitambo gitambirwa ibyaha.ny“Bwira Abisirayeli uti: Nihagiraumuntuukoraicyaha atacyitumye, cyo mu byo Uwiteka yabuzanije agakora kimwe muri byo,m ;Uwiteka abwira Mose atil}Rizababere itegeko ridakuka mu bihe byanyu byose no mu buturobwanyu bwose, ntimukagireurugimbu cyangwa amaraso murya.”$kCUmutambyi abyosereze ku gicaniro, ibyo ni ibyokurya by'Imana, n'igitambo gikongorerwa n'umurirokubaumubabweuhumuraneza. Urugimbu rwose niumwanya w'Uwiteka.mjUn'impyiko zombi n'urugimbu rwo kuri zo rufatanye n'urukiryi, n'umwijima w'ityazo awukuranen'impyiko.iyAyikurehoigitambo cye gitambirwa Uwiteka kigakongorwa n'umuriro,urutarutwikira amara n'urugimbu rwo hagati yayo rwose, h ayirambike ikiganza mu ruhanga ayibīkīrire imbere y'ihema ry'ibonaniro, bene Aroni bamishe amaraso yayo impande zose z'igicaniro.Ag “Kandiumuntu natamba ihene ayitambire imbere y'Uwiteka,~fw Umutambyi abyosereze ku gicaniro, ibyo ni ibyokurya (by'Imana), n'igitambo gitambirwa Uwiteka kigakongorwa n'umuriro.oeY n'impyiko zombi, n'urugimbu rwo kuri zo rufatanye n'urukiryi, n'umwijima w'ityazo, awukuranen'impyiko.ddC Kandi akure kuri icyo gitambo cye cy'uko ari amahoro, icyo atambira Uwiteka kigakongorwa n'umuriro. Akure ibinure byacyo,umurizowacyo wose awuciremu nguge, akure n'urutarutwikira amara, n'urugimbu rwo hagati yayo rwose,c/Arambike ikiganza mu ruhanga rw'igitambo cye, ayibīkīre imbere y'ihema ry'ibonaniro, bene Aroni bamishe amaraso yacyo impande zose z'igicaniro.JbNatamba igitambo cy'umwana w'intama, awutambire imbere y'Uwiteka. a“Kandi natambira Uwiteka igitambo cy'uko ari amahoro cyo mu mikumbi, cy'isekurumecyangwa cy'umwagazi, agitambe kidafite inenge.9`mBene Aroni babyosereze ku gicaniro, hejuru y'igitambo cyoshejwe kitagabanije kiri ku nkwi zo ku muriro. Ibyo ni igitambo gikongorwa n'umuriro, cy'umubabweuhumuriraUwiteka neza.o_Yn'impyiko zombi, n'urugimbu rwo kuri zo rufatanye n'urukiryi, n'umwijima w'ityazo, abikuranen'impyiko.(^KKandi akure kuri icyo gitambo cy'uko ari amahoro, igitambo atambira Uwiteka kigakongorwa n'umuriro. Kandiurutarworoshe amara, n'urugimbu rwo hagati yayo rwose,+]QArambike ikiganza mu ruhanga rw'igitambo cye, akibīkīrire ku muryango w'ihema ry'ibonaniro, bene Aroni abatambyi bamishe amaraso yacyo impande zose z'igicaniro.\ '“Kandiumuntu natamba igitambo cy'uko ari amahoro, cyo mu mashyo, cy'ikimasa cyangwa cy'inyana, agitambire imbere y'Uwiteka kidafite inenge.*[OUmutambyi yoseurwibutso rw'iryo turo, ari igice cy'ayo mahundo y'igiheri n'icy'ayo mavuta n'uwo mubavuwose. Iryo ni ituro riturwa Uwiteka rigakongorwa n'umuriro.RZUyasukehoamavuta ya elayo,uyashyireho n'umubavu, iryo ni ituro ry'imyaka.Y{“Kandi nuturaUwiteka ituro ry'umuganura, ribe amahundo mabisi akaranze, ituro ry'igiheri cy'amahundo mabisi akaranze.NX Ituro ry'ifu ryose ujyeurishyiramoumunyu, ntukemere ko ituro ry'ifuuturariburaumunyu, ari wo kimenyetso cy'isezerano ry'Imana yawe. Amaturo yawe yose n'ibitambo byawe byose ujyeubitambana n'umunyu.hWK Mubiture Uwiteka ari ituro ry'umuganura, ariko ntibigashyirirwe ku gicaniro kuba impumuronziza.6Vg “Ntihakagire ituro ry'ifu muturaUwiteka ryavuganywe n'umusemburo, kuko mudakwiriye kugiraumusemburo cyangwaubukimwosereza kuba ituro muturaUwiteka, rigakongorwa n'umuriro.U1 Igisigaye kuri iryo turo ry'ifu kibe icya Aroni n'abana be, ni ikintu cyera cyane mu maturo n'ibitambo bitambirwa Uwiteka, bigakongorwa n'umuriro.T Umutambyi akure kuri iryo turourwibutso rwaryo, arwosereze ku gicaniro. Iryo ni ituro rikongorwa n'umurirory'ibihumuriraUwiteka neza.]S5Uzanire Uwiteka ituro rikozwe rityo, rishyīrweumutambyi, na we arizane ku gicaniro.^R7“Nuturaituro ry'ifu ikarangishijwe amavuta, ribe ifu y'ingezi yavuganywe n'amavuta.KQUrigabanyemo ibiceubisukehoamavuta ya elayo: iryo ni ituro ry'ifu.hPKKandi nuturaituro ry'ifu ikaranze, ribe ifu y'ingezi itasembuwe, yavuganywe n'amavuta ya elayo.NO“Nuturaituro ry'ifu yokeje mu cyokezo cy'imitsima, ribeudutsima tutasembuwe tw'ifu y'ingezi yavuganywe n'amavuta ya elayo, cyangwaudutsima dusa n'amabango tutasembuwe dusīzweho amavuta ya elayo.N/Igisigaye kuri iryo turo ry'ifu kibe icya Aroni n'abana be, ni ikintu cyera cyane mu maturo n'ibitambo bitambirwa Uwiteka bigakongorwa n'umuriro.tMcAyizanire bene Aroni abatambyi, kuri iyo fu y'ingezi n'ayo mavuta akurehoibyuzuyeurushyi, abikuraneho n'umubavuwose,umutambyi abyosereze ku gicaniro bibeurwibutso rw'iryo turo, bibe ituro rikongorwa n'umurirory'ibihumuriraUwiteka neza.yL o“NihagiraumuntuuturaUwiteka ituro ry'ifu, ature ifu y'ingezi, ayisukehoamavuta ya elayo, ayishyireho n'umubavu.QK Agitanyuranen'amababa, ariko ye kuyarekanya,umutambyi acyosereze ku gicaniro ku nkwi ziri ku muriro. Icyo ni igitambo cyoswa kitagabanije, igitambo gikongorwa n'umurirocy'umubabweuhumuriraUwiteka neza. 0A~~}}|{zryy4x+wwwTvv[vuu>tt>J== {wUburiribwose aryamyeho mu minsi yose avubwamo n'igihumanya, bumuberenk'ubuririaryamyeho mu minsi yo kuzirakwe, n'ikintu cyose yicayeho kibe gihumanye nk'igihumanywa n'uko kuzirakwe.bz?“Umukobwa cyangwaumugorenamara iminsi myinshi aba mu muhango w'abakobwa mu gihe kitari cyo, cyangwa nakirenza, iminsi yose azamara akivubwamo n'igihumanya amere nk'uko ajya amera mu minsi yo kuzirakwe, abe ahumanye.y'Kandi nihagiraumugabouryamana na we igihumanya cye kikamujyaho amare iminsi irindwi ahumanye,uburiribwose uwo mugaboaryamyeho bube buhumanye.lxSKandiukozeku kintu kiri ku buriribwe, cyangwa ku cyo yicayeho cyose, abe ahumanye ageze nimugoroba.gwIKandiukozeku kintu cyose yicayeho, amese imyenda ye yiyuhagire, abe ahumanye ageze nimugoroba.\v3Ukoze ku buriribwe wese amese imyenda ye yiyuhagire, abe ahumanye ageze nimugoroba.iuMIcyo aryamyeho cyose mu minsi yo kuzirakwe kibe gihumanye, n'icyo yicayeho cyose kibe gihumanye. t“Kandiumukobwa cyangwaumugorenaba mu muhango w'abakobwa amare iminsi irindwi azira,umukozeho wese abe ahumanye ageze nimugoroba.[s1Kandiumugabonaryamana n'umugorebombi biyuhagire, babe bahumanye bageze nimugoroba.krQKandiumwambaro wose cyangwauruhurwose kiriho izo ntanga kimeswe, kibe gihumanye kigeze nimugoroba.dqC“Kandi intanga z'umuntu nizimuvamo, yiyuhagireumubiriwose, abe ahumanye ageze nimugoroba.p7Uwo mutambyi abitambe, kimwe ho igitambo gitambirwa ibyaha, ikindi ho igitambo cyoswa. Nuko amuhongererere imbere y'Uwiteka impongano yo kuninda kwe.o7Ku munsi wa munaniazende intungura ebyiri cyangwa ibyana by'inuma bibiri, abijyane imbere y'Uwiteka ku muryango w'ihema ry'ibonaniro, abiheumutambyi.n “Kandiuninda niba akize kuninda kwe, abare iminsi irindwi yo kwihumanuza, amese imyenda ye yiyuhagire mu mazi atemba, abe ahumanutse.Um% Ikintu cy'ibumba gikozweho n'uninda kimenwe, icyabajwe mu giti cyose cyozwe.pl[ Kandiuninda nakora ku muntu adakarabye, uwo amese imyenda ye yiyuhagire, abe ahumanye ageze nimugoroba.k5 Ukoze ku kintu cyose cyari munsi ye, abe ahumanye ageze nimugoroba, kandiuzaterura ibyo, amese imyenda ye yiyuhagire, abe ahumanye ageze nimugoroba.5jg Amatandiko yoseuninda yicayeho, abe ahumanye.siaKandiuninda nacira amacandwe kuudahumanye, uwo amese imyenda ye yiyuhagire, abe ahumanye ageze nimugoroba.]h5Ukoze ku mubiriw'uninda, amese imyenda ye yiyuhagire, abe ahumanye ageze nimugoroba.kgQUwicaye ku kintu cyoseuninda yicayeho, amese imyenda ye yiyuhagire, abe ahumanye ageze nimugoroba.gfIKandiumuntu weseukozeku buriribwe, amese imyenda ye yiyuhagire, abe ahumanye ageze nimugoroba.^e7Uburiribwoseuninda yaryamyeho bube buhumanye, n'ikintu cyose yicayeho kibe gihumanye.idMUko ni ko kuzabaguhumanakwe guteweno kuninda kwe, naho aninda cyangwa yari azibye, abe ahumanye.Vc'“Mubwire Abisirayeli muti: Umugaboweseuninda, abe ahumanijwe n'uko kuninda.'b MUwiteka abwira Mose na Aroni atigaI9yigisha ibigaragaza ko ikintu gihumanye cyangwa ko kidahumanye. Ayo ni yo mategeko y'ibibembe.<`u8n'ay'ikibyimba n'igikoko n'ibara ry'amera n'urubara,8_m7n'ay'ibibembe bifasheumwenda n'ay'ibifashe inzu,K^6Ayo ni yo mategeko y'uburyo bwose bw'umuzew'ibibembe n'uw'ibikoko,z]o5maze arekurireiyo nyoni nzima mu gasozi, inyuma y'umudugudu. Uko abe ari ko ahongerera iyo nzu ibe ihumanutse.”\'4ahumanuze iyo nzu amaraso y'iyo nyoni n'ayo mazi yatembaga, n'iyo nyoni nzima n'iyo ngiga y'umwerezi, n'ezobu iyo n'ako gatambaro k'umuhemba,4[c3yende iyo ngiga y'umwerezi na ezobu iyo, n'ako gatambaro k'umuhemba n'inyoni nzima, abyinike mu maraso y'ikerewe no muri ayo mazi yatembaga abimishe kuri iyo nzu karindwi,LZ2Abīkīrire imwe muri izo nyoni mu rwabya hejuru y'amazi yatembaga,xYk1Yende ibyo guhumanuza iyo nzu: inyoni ebyiri n'ingiga y'umwerezi, n'agatambaro k'umuhemba, n'agati kitwa ezobu.X30“Arikoumutambyi nayinjiramo akayisuzuma, akabona uwo muzeutakwiriye ku nzu imaze guhomwa, uwo mutambyi azavuge ko ihumanutse, kuko uwo muzeukize.OW/Kandiuzayiraramo azamese imyenda ye, n'uzayiriramo azamese imyenda ye.OV.Kandiuzinjira muri iyo nzu igikinzwe, azaba ahumanye ageze nimugoroba. U -Bazasenya iyo nzu, amabuye yayo n'ibiti byayo, n'ingwa n'ibyondo byayo byose, babijyane inyuma y'uwo muduguduahantu hahumanijwe.tTc,uwo mutambyi ayinjiremo ayisuzume, nabona uwo muzeukwiriye ku nzuuzabeari ibibembe biyirya, izaba ihumanye.jSO+“Uwo muze nugarukaugasesa ku nzu, amaze gusenyaho ayo mabuye no kuyihomora no kongera kuyihoma,aR=*Bazane andi mabuye, bayasanishe aho basenye ya yandi, bazane indi ngwa, bayihome ku nzu.Q)Kandi ategeke ko bahomora iyo nzu imbere impande zose, kandi basuke ingwa bahomoye ahantu hahumanijwe, inyuma y'uwo mudugudu.iPM(ategeke ko basenyaho amabuye afashwe na wo, bakayajugunya ahantu hahumanijwe inyuma y'umudugudu.YO-'Ku wa karindwi uwo mutambyi azagaruke ayisuzume, nasanga uwo muzeukwiriye ku nzu[N1&umutambyi asohoke muri iyo nzu, kandi ageze ku rugi ayikinge imare iminsi irindwi.6Mg%Asuzumeuwo muze nawubonaku nzu ipfumaguritsemoutuyiratwikorogoshoye, twenda kwirabura nk'ibyatsi bibisi cyangwa tw'urususirane, kandi uwo muzeukaboneka nk'ucengeyemo imbere,;Lq$Uwo mutambyi ategeke ko bayikuramoibintu byose atarayinjiramo gusuzumauwo muze, kugirango ibyo muri iyo nzu byose bidahumanywa, maze uwo mutambyi yinjire muri iyo nzu, ayisuzume.`K;#nyir'iyo nzu agende abwireumutambyi ati ‘Inzu yanjye iransusirank'ifashwe n'umuze.’zJo"“Nimumarakugeramu gihugu cy'i Kanāni nzabaha ho gakondo, ngatera ibibembe inzu yo mu gihugu cya gakondo yanyu,(IM!Uwiteka abwira Mose na Aroni atiaH= Ayo ni yo mategeko y'uwafashwe n'ibibembe, ntabashe kubonaibyari bikwiriye kumuhumanuza.JGatambe ibyo yabashije kubonakimwe ho igitambo gitambirwa ibyaha, ikindi ho igitambo cyoswa kitagabanije, agitambane na rya turo ry'ifu. Nukoumutambyi ahongererereuhumanurwa imbere y'Uwiteka.”iFMKandi atambe imwe muri za ntungura cyangwa kimwe muri bya byana by'inuma, ibyo yabashije kubona,zEoAyandi mavuta asigaye ku rushyirw'umutambyi, ayasīge mu mutwe w'uhumanurwa, ngo amuhongererere imbere y'Uwiteka.4Dcayakoze hejuru ku gutwi kw'iburyo k'uhumanurwa, no ku gikumwe cye cy'iburyo, no ku ino rye ry'iburyo rinini, aho yakojeje ya maraso y'igitambo cyatambiwe gukurahourubanza.GC ayaminjagirisheurutokirwe rw'iburyo karindwi imbere y'Uwiteka,FBUmutambyi yende kuri ayo mavuta, ayisuke ku rushyirw'ibumoso,JAAbīkīre uwo mwana w'intama w'igitambo cyo gukurahourubanza, yende ku maraso yacyo, ayakoze hejuru ku gutwi kw'iburyo k'uhumanurwa, no ku gikumwe cye cy'iburyo, no ku ino rye ry'iburyo rinini. @;Umutambyi yende uwo mwana w'intama w'igitambo cyo gukurahourubanza, na ya logi y'amavuta ya elayo, abizungurizeimbere y'Uwiteka, bibe ituro rijungujwe.s?aKu munsi wa munaniabishyīreumutambyi ku muryango w'ihema ry'ibonaniro imbere y'Uwiteka, ngo bimuhumanuze.>1n'intungura ebyiri cyangwa ibyana by'inuma bibiri, ibyo yabasha kubona, kimwe kibe igitambo cyo gutambirwa ibyaha, ikindi kibe igitambo cyo koswa."=?“Kandi niba ariumukenentabashe kubonaibingana bityo, yendeumwana w'intama w'isekurumeho igitambo gikurahourubanza cyo kuzunguzwa kibe impongano ye, n'igice cya cumi cya efa y'ifu y'ingezi yavuganywe n'amavuta ya elayo ho ituro ry'ifu, n'urugerorwa logi rumwe rw'amavuta ya elayo,r<_Umutambyi atambire ku gicaniro icyo gitambo cyoswa na rya turo ry'ifu, nuko amuhongerere, abe ahumanutse.; “Mazeumutambyi atambe igitambo cyo gutambirwa ibyaha, ahongerereuhumanurwa guhumanakwe, hanyuma abīkīre igitambo cyo koswa.:Ayandi mavuta asigaye ku rushyirwe,umutambyi ayasīge mu mutwe w'uhumanurwa, nukoumutambyi amuhongererere imbere y'Uwiteka.Y9-Ayandi mavuta asigaye ku rushyirwe,umutambyi ayakoze hejuru ku gutwi kw'iburyo k'uhumanurwa, no ku gikumwe cye cy'iburyo, no ku ino rye ry'iburyo rinini, kuri ya maraso y'igitambo cyatambiwe gukurahourubanza.8yakozeurutokirwe rw'iburyo mu mavuta ari ku rushyirwe rw'ibumoso, aruminjagirishe ayo mavuta karindwi imbere y'Uwiteka.R7Kandi yende kuri logi iyo y'amavuta ya elayo ayisuke ku rushyirw'ibumoso,96mUmutambyi yende ku maraso y'icyo gitambo gitambiwe gukurahourubanza, ayakoze hejuru ku gutwi kw'iburyo k'uhumanurwa, no ku gikumwe cye cy'iburyo no ku ino rye ry'iburyo rinini.l5S Abīkīrire uwo mwana w'intama w'isekurumemu buturobwera, aho babīkīrira igitambo gitambirwa ibyaha n'icyoswa. Uko igitambo gitambiwe ibyaha ariumwanya w'umutambyi, ni ko n'igitambiwe gukurahourubanza kimeze, ni icyera cyane.P4 Uwo mutambyi yende umwe muri abo bana b'intama b'amasekurume, awutambe ho igitambo cyo gukurahourubanza, aturanena wo logi iyo y'amavuta ya elayo, abizungurizeimbere y'Uwiteka, bibe ituro rijungujwe.l3S Umutambyiumuhumanura amurikaneuhumanurwa n'ibyo, imbere y'Uwiteka ku muryango w'ihema ry'ibonaniro.27 “Ku munsi wa munaniazende abana b'intama b'amasekurumebabiri badafite inenge, n'umwana w'intama w'umwagaziudafite inengeutaramaraumwaka, n'ibice bya cumi bitatu bya efa y'ifu y'ingezi yavuganywe n'amavuta ya elayo ho ituro ry'ifu, n'urugerorwa logi rumwe rw'amavuta ya elayo.1' Ku munsi wa karindwi aziyogoshesheumusatsi wose n'ubwanwa n'injwiri, yiyogosheshe n'ahandi hose, amese imyenda ye yiyuhagire, abe ahumanutse.,0SMazeuhumanurwa amese imyenda ye, yiyogoshesheumubiriwose yiyuhagire abe ahumanuwe, abone kugaruka mu ngando zanyu ariko amare iminsi irindwi aba hanze y'ihema rye.x/kAmishe ayo maraso karindwi kuugiyeguhumanurwa ibibembe avuge ko ahumanutse, arekuriremu gasozi iyo nyoni nzima.5.einzima ayende, yende n'iyo ngiga y'umwerezi n'ako gatambaro k'umuhemba na ezobu iyo, abyinikane n'iyo nyoni nzima mu maraso ya ya nyoni yakererewe hejuru y'amazi yatembaga.Y--Umutambyi ategeke ko bakererera imwe muri zo mu rwabya hejuru y'amazi yatembaga,,ategeke ko bashakiraugiyeguhumanurwa inyoni ebyiri zitazira nzima, n'ingiga y'umwerezi, n'agatambaro k'umuhemba, n'agati kitwa ezobu._+9Na we ave mu ngando z'amahema asuzumeuwo mubembe, nabona ko akiza uwo muze w'ibibembe,`*;“Aya abe ari yo mategeko y'umubembe ku munsi wo guhumanurwa kwe, azashyirweumutambyi.) ;Uwiteka abwira Mose ati|(s ;Ayo ni yo mategeko y'umuzewafasheumwenda w'ubwoya bw'intama cyangwa w'igitare, naho wawufashe mu budodobutambitse cyangwa mu buhagaritse, cyangwa wafashe ikintu cyose cyaremwe mu ruhu, ngo babone uko bavuga ko kidahumanye cyangwa ko gihumanye.V'' :Ariko niba uwo muzeuzabauvuyemuri uwo mwenda, mu budodobutambitse cyangwa mu buhagaritse, cyangwa mu kintu cyose cyaremwe mu ruhu, icyouzabaumeshe cyose, kizongere kimeswe ubwa kabiri, kibe gihumanutse.”0&[ 9Kandi niba uwo muzeuzabaukiboneka muri uwo mwenda, mu budodobutambitse cyangwa mu buhagaritse, cyangwa mu kintu cyose cyaremwe mu ruhuuzabausesa,uzatwike icyo wafashe.V%' 8Ariko niba uwo mutambyi asuzumye icyo wafashe, akabonautakigaragara cyane, cyarameshwe, ahatanyure ahakure muri uwo mwenda cyangwa muri urwo ruhu, cyangwa muri ubwo budodobutambitse cyangwa mu buhagaritse.a$= 7Kandiumutambyi azasuzumeicyo uwo muze wafashe cyaramaze kumeswa, nabona uwo muzeutahinduye irindi bara kandiutagikwiriyemo, kizaba gihumanyeuzagitwike. Uzaba ariumuzeukirya, naho cyaba gipfutse imbere cyangwa inyuma.Y#- 6ategeke ko bamesa icyo uwo muze wafashe, agikingirane kimare indi minsi irindwi.)"M 5“Ariko nibaumutambyi asuzumye, akabona uwo muzeutakwiriye muri uwo mwenda mu budodobutambitse cyangwa mu buhagaritse, cyangwa mu kintu cyose cyaremwe mu ruhu,V!' 4Atwike uwo mwenda cyangwaubudodobutambitse cyangwaubuhagaritse, bw'ubwoya bw'intama cyangwa bw'igitare, cyangwa ikintu cyose cyaremwe mu ruhu cyafashwe n'uwo muze kukouzabaari ibibembe bikirya, nigitwikwe.N  3Ku wa karindwi azasuzumeuwo muze, nibauzabaukwiriye mu mwenda, mu budodobutambitse cyangwa mu buhagaritse, cyangwa mu ruhu rukoreshwaumurimowose, uwo muzeuzabeari ibibembe bikirya kizaba gihumanye.O 2Na we asuzumeuwo muze, akingirane icyo wafashe, kimare iminsi irindwi.y 1nibaumuzewenze kwirabura nk'icyatsi kibisi cyangwa ariurususirane, naho wabonetse mu mwenda cyangwa mu ruhu, mu budodobutambitse cyangwa mu buhagaritse, cyangwa mu kintu cyose cyaremwe mu ruhuuzabaariumuzew'ibibembe, icyo kintu cyerekweumutambyi.C 0kandi naho uwo muze wawufashe mu budodobw'ubwoya bw'intama cyangwa bw'igitare, butambitse cyangwa mu buhagaritse, kandi naho icyo wafashe cyabauruhucyangwa ikintu cyose cyaremwe mu ruhu,mU /“Kandiumwendaufashwe n'umuzew'ibibembe, naho wabauboheshejweubwoya bw'intama cyangwa waba igitare,oY .Iminsi yose akirwaye uwo muze azaba ahumanye, arahumanye abe ukwe, ature hirya y'aho mubambye amahema."? -“Umubembeurwaye uwo muze agende yambaye imyenda ishishimutse, atendejeumusatsi, ajye yipfukaubwanwa, ajye avuga cyane ati ‘Ndahumanye, ndahumanye.’lS ,uwo azaba ariumubembe, azaba ahumanye, uwo mutambyi ntabure kuvugako ahumanye,umuzeweumuriku mutwe.5 +Umutambyi amusuzume, niba uwo muze ari ikibyimba cy'urubarakiri mu ruhararwe rw'inyuma cyangwa mu rwo mu gitwariro,ugasan'ibibembe biri ku mubiriwe,7 *Ariko nibaumuzew'urubarauri mu ruhararw'inyuma cyangwa mu rwo mu gitwariro,uzabaari ibibembe bisheshe mu ruhararw'inyuma cyangwa mu rwo mu gitwariro.nW )Kandi napfukaumusatsi wo mu gitwariro, azaba ariumunyaruhararwo mu gitwariro, ariko ntazaba ahumanye.R (“Umuntu napfukaumusatsi, azaba ariumunyaruhara, ariko ntazaba ahumanye.+ 'umutambyi ayasuzume, niba ayo mabara y'amera yo ku mubiriwe ari ibitare by'ibigina bizaba ari amabara gusa asheshe ku mubiri, azaba adahumanye.E &“Kandiumugabocyangwaumugorenagira ku mubiriamabara y'amera9m %Ariko niba abonye ibyo bikoko bigumye aho biri,umusatsi cyangwaubwoya byirabura bikaba bibimezemo, ibyo bikoko bizaba bikize azaba adahumanye, uwo mutambyi avuge ko adahumanye.|s $umutambyi azamusuzumenabona ibyo bikoko bimukwiriye ku mubiri, ntiyirirwe ashakaubwoya bw'umuhondo, azaba ahumanye.G  #Ariko niba ibyo bikoko bizamukwira ku mubiriamaze guhumanurwa,O "Ku munsi wa karindwiumutambyi azasuzumeibyo bikoko, niba bitazaba bimukwiriye ku mubiri,umuzewabyo ntuboneke kougezemunsi y'uruhu, uwo mutambyi avuge ko adahumanye, amese imyenda ye, abe adahumanye.p[ !bamwogoshe aho ibyo bikoko bitari, uwo mutambyi akingiraneuwafashwe n'ibikoko amare indi minsi irindwi.$ C Ku munsi wa karindwiumutambyi azasuzumeuwo muze, niba ibyo bikoko bitazaba bikwiriye, ntibibemoubwoya bw'umuhondo,umuzewabyo ntuboneke kougezemunsi y'uruhuL  Niba uwo mutambyi asuzumye uwo muze w'ibikoko, akabona koutageze munsi y'uruhu, ntihabemoumusatsi cyangwaubwoya byirabura,umutambyi akingiraneuwafashwe n'uwo muze w'ibikoko, amare iminsi irindwi.I   umutambyi awusuzume, niba abona kougezemunsi y'uruhuhakabamoubwoya bw'umuhondo bunyunyutseumutambyi avuge ko ahumanye, uwo muzeuzabaari ibikoko ari byo bibembe byo ku mutwe cyangwa ku kananwa.L  “Kandiumugabocyangwaumugorenagiraumuzeku mutwe cyangwa ku kananwav g Ariko niba urwo rubaracyangwa iryo bara ry'amera kizaba kigumye aho kiri, kidakwiriye ku mubirikandi ntikigaragare cyane, kizaba ari ikibyimba cyaturutse muri bwa bushye, uwo mutambyi avuge ko adahumanye, kizaba ari inkovu y'ubwo bushye.  Ku munsi wa karindwiumutambyi azamusuzume, niba kizaba gikwiriye ku mubiriuwo mutambyi avuge ko ahumanye, kizabe ariumuzew'ibibembe._9 Ariko nibaumutambyi ahasuzumye, akabona ari nta bwoya bwera muri urwo rubaracyangwa muri iryo bara ry'amera, kandi ko kitageze munsi y'uruhuahubwo kitagaragara cyane, uwo mutambyi amukingirane amare iminsi irindwi.|s umutambyi ahasuzume, nabonaubwoya bwo muri urwo rubaracyangwa muri iryo bara ry'amera buhindutseumweru, akakibona nk'ikigeze munsi y'uruhukizaba ari ibibembe byasheshe muri bwa bushye, uwo mutambyi avuge ko ahumanye, kizaba ariumuzew'ibibembe.a= “Cyangwaumuntu nagiraubushyeku mubiri, inkovu yabwo ikabaurubaracyangwa ibara ry'amera Ariko niba urwo rubararuzabarugumye aho ruri rudakwiriye, ruzabaari inkovu ya cya gishyute,umutambyi avuge ko adahumanye.Y- Niba ruzabarukwiriye ku mubiriwe uwo mutambyi avuge ko ahumanye, ruzabaariumuze.<s Ariko nibaumutambyi asuzumye rwa rubara, akabona rutarimoubwoya bwera, kandi rutageze munsi y'uruhu, ahubwo ko rutagaragara cyane, uwo mutambyi amukingirane, amare iminsi irindwi.5e na we agisuzume, niba akibona nk'ikigeze munsi y'uruhu,ubwoya bwaho bukababuhindutseumweruumutambyi avuge ko ahumanye, kizaba ariumuzew'ibibembe washeshe muri cya gishyute.R muri iyo nkovu hakabamo ikibyimba cyera cyangwaurubara, cyerekweumutambyiE “Nibaumuntu afite ku mubiriinkovu y'aho igishyute cyakize, ~  na we amusuzume, niba igisebe cy'uwo muze gihindutseumweru, uwo mutambyi avuge yukouwafashwe na wo adahumanye, azaba adahumanye.S}! Cyangwa icyo gisebe cy'inyama niba kizasubirakubaumweru, azasangeumutambyiu|e Umutambyi azasuzumaicyo gisebe cy'inyama avuge yuko ahumanye, icyo gisebe cy'inyama kirahumanye ni ibibembe.T{# Ariko igisebe cy'inyama niba kizamubonekaho, kuri uwo munsi azaba ahumanye.z3 uwo mutambyi amusuzumenabona ibibembe birangijeumubiriwe wose, avuge yukouwafashwe n'uwo muze adahumanye. Umubiriweuhindutseumweru hose ntahumanye.y7 Kandi ibibembe nibimusesaku mubiri, bikarangizaumubiriw'uwafashwe n'uwo muze bihereye ku mutwe bikagera ku birenge, ahoumutambyi areba ku mubirihose,px[ kizaba ari ibibembe byatinze mu mubiriwe, uwo mutambyi avuge ko ahumanye, ntamukingirane kuko ahumanye. w uwo mutambyi amusuzume, nihaboneka ikibyimba cyera ku mubiriwe kikaba gihinduyeubwoya bwaho kubaumweru, kikabaho igisebe cy'inyama?v{ “Umuze w'ibibembe nufataumuntu bazamushyireumutambyi,pu[ Uwo mutambyi amusuzume, nabona ibyo bikoko bimukwiriye ku mubiriavuge ko ahumanye, bizaba ari ibibembe.zto Ariko niba ibyo bikoko bizamukwira ku mubiri, amaze kwiyerekeraumutambyi guhumanurwa, azongere yiyerekeumutambyi.Gs  Ku munsi wa karindwi uwo mutambyi yongere amusuzume, nabona uwo muzeutakigaragara cyaneutakwiriye ku mubiriavuge ko adahumanye, bizaba ari ibikoko. Uwo muntu amese imyenda ye abe adahumanye.#rA Ku munsi wa karindwi uwo mutambyi amusuzume, nabona uwo muzeugumye uko wari uriutakwiriye ku mubiri, uwo mutambyi yongere amukingirane indi minsi irindwi.Bq Ariko niba abonye iryo bara ry'amera ryo ku mubiriwe nk'iritageze munsi y'uruhu,ubwoya bwaho ntibube buhindutseumweru, uwo mutambyi akingiraneuwafashwe n'uwo muze, amare iminsi irindwi.Bp Umutambyi asuzumeumuzewo ku mubiriwe, nibaubwoya bw'aho uwo muze uri buhindutseumweru akawubonank'ugezemunsi y'uruhu, uwo muzeuzabaari ibibembe. Uwo mutambyi amusuzumeavuge ko ahumanye.Co “Umuntu nagira ku mubiriwe ikibyimba cyangwa igikoko, cyangwa ibara ry'amera, kigahinduka ku mubiriwe nk'umuzew'ibibembe, bamuzanire Aroniumutambyi cyangwa umwe mu batambyi bene Aroni.'n M Uwiteka abwira Mose na Aroni ati]m5 “Kandi niba ariumukenentabashe kubonaumwana w'intama, azazane intungura ebyiri cyangwa ibyana by'inuma bibiri, kimwe cy'igitambo cyo koswa, ikindi cyo gutambirwa ibyaha,umutambyi amuhongerere abe ahumanutse.”6lg na we abitambire imbere y'Uwiteka amuhongerere, uwo mugoreni bwo azahumanuka isōko y'igisanza cye. Iri ni ryo tegeko ry'umugoreubyara, naho yabyayeumuhungu cyangwaumukobwa.k# “Iminsi yo guhumanuka kwe irangiye, naho ahumanukiraumuhungu cyangwaumukobwa, azazaneumwana w'intamautaramaraumwaka ho igitambo cyo koswa, n'icyana cy'inuma cyangwa intungura imwe ho igitambo cyo gutambirwa ibyaha abishyireumutambyi ku muryango w'ihema ry'ibonaniroCj “Ariko nabyaraumukobwa, azamare iminsi cumi n'ine ahumanye, nk'uko ajya ahumanamu minsi y'umuhango w'abakobwa, kandi azamare iminsi mirongo itandatu n'itandatu, ahumanuke igisanza cye."i? Nyina amare iminsi mirongo itatu n'itatu ahumanuke igisanza cye, ntagakore ku kintu cyera, ntakajye mu buturobwera iminsi yo guhumanuka kwe itararangira.+hS Ku munsi wa munaniuwo mwana akebwe./gY “Bwira Abisirayeli uti: Umugorenasama inda akabyaraumuhungu, azamare iminsi irindwi ahumanye, nk'uko ajya ahumanamu minsi y'umuhango w'abakobwa, abe ari ko ahumana.f ; Uwiteka abwira Mose ati_e9 /yo gutandukanya igihumanya n'ikidahumanya, n'igifiteubugingo cyaribwa n'ikitaribwa.”d% .“Ayo ni yo mategeko y'inyamaswa n'amatungo, n'ibisiga n'inyoni n'ibifiteubugingo byose byiyogesha mu mazi, n'ibibaho byose bikururukahasi,ycm -Kuko ndi Uwiteka wabakuriyemu gihugu cya Egiputa kuba Imana yanyu, abe ari cyo gituma muba abera, kuko ndiuwera.@b{ ,Kuko ndi Uwiteka Imana yanyu, abe ari cyo gituma mwiyeza mube abera kuko ndiuwera, kandi ntimukiyandurishe igikururukahasi cy'uburyo bwose gikururainda cyangwa kigenza amaguru magufi.}au +Ntimukiyandavurishe igikururukacyose gikururainda cyangwa kigenza amaguru magufi, ntimukabyihumanishe ngo bibanduze.`! *Igikururainda cyose, n'ikigenza amaguru ane magufi cyose, n'ikigenza amaguru menshi cyose, ibikururukahasi byose ntimukabirye kuko bizira.n_W )“Kandi igikururukahasi cyose, gikururainda cyangwa kigenza amaguru magufi, ni ikizira ntikikaribwe.^5 (Uriye ku ntumbi yacyo amese imyenda ye abe ahumanye ageze nimugoroba, kandi n'uteruye intumbi yacyo amese imyenda ye, abe ahumanye ageze nimugoroba.] '“Kandi inyamaswa yose cyangwa itungo ryose mwemererwa kurya nigipfa,ukozeku ntumbi yacyo azaba ahumanye ageze nimugoroba.h\K &Ariko niba zuhiweamazi, zikagubwamo n'igice cy'intumbi yabyo cyose, zizabe izihumanya kuri mwe.j[O %Kandi niba igice cy'intumbi yabyo, kiguye ku mbuto zo kubibwa z'uburyo bwose, zizabe zidahumanye.Z $Keretse isōko cyangwaurwobo rwacukuriwekubikaamazi agateraniramo kizabe kidahumanye, arikoukozeku ntumbi yabyo yabiguyemoazaba ahumanye.CY #Ikintu cyose kiguwehon'igice cyose cy'intumbi yabyo kizabe gihumanye, naho cyaba icyokezo cy'ibyokurya cyangwa amashyiga kizamenagurwe, ibyo birahumanye kandi bizaba ibihumanya kuri mwe. X "Ibyaribwa byose birimo bishyirwamo amazi bizabe bihumanye, kandi ibyanyobwa byose biri mu kintu bene icyo cyose bizabe bihumanye.}Wu !Kandi ikintu cy'ibumba cyose kizagubwamo n'icyo muri ibyo cyose, ibirimo bizabe bihumanye kandi icyo kintu mukimene.$VC Kandi ikintu cyose intumbi yabyo iguyehokizaba gihumanye, kandi naho cyaba ikintu cyabajwe mu giti, cyangwaumwambaro cyangwauruhu, cyangwa isaho cyangwa ikindi kintu cyose gikoreshwaumurimowose gikwiriye gushyirwa mu mazi, kibe gihumanye kigeze nimugoroba, ni bwo kizaba gihumanutse.}Uu ibyo ni byo bihumanya kuri mwe mu bigenza amaguru magufi byose,ukozeku ntumbi zabyo azaba ahumanye ageze nimugoroba.HT  n'ikinyogote n'igikeri, n'umuserebanya n'ikijongororwa n'uruvu, S “Ibi ni byo bihumanya kuri mwe mu bikururukabigenza amaguru magufi hasi:umukaran'imbeba n'icyugu kinini nk'uko amoko yabyo ari,lRS Uzaterura intumbi yazo amese imyenda ye, aba ahumanye ageze nimugoroba. Izo ni izihumanya kuri mwe.!Q= Inyamaswa yose igendesha ibiganza cyangwa amajanja yo mu zigenza amaguru ane ni igihumanya kuri mwe,ukozeku ntumbi yazo azaba ahumanye ageze nimugoroba. P Inyamaswa yose yatuye inzara ariko ntigire imigeri igabanije, ntiyuze ni igihumanya kuri mwe,umuntu weseuzikozeho azaba ahumanye.aO= kandiuzaterura n'igice cy'intumbi yabyo amese imyenda ye, aba ahumanye ageze nimugoroba.YN- “Kandi ibi bizabahumanya:ukozeku ntumbi yabyo azaba ahumanye ageze nimugoroba,^M7 Ariko ibyigenza bindi byose bigira amababa, bikagenza amaguru ane magufi, murabizira.Ly Ibi ni byo mwemererwa kurya, inzige n'ibindi bimeze nka zo byitwa solamu na harugolina hagabu, nk'uko amoko yabyo ari.(KK Ariko ibi mwemererwa kubirya mu byigenza byose bigira amababa, bikagenza amaguru ane, ibigira amaguru maremare ahinnye yerekeje imbere, ngo biyatarukishe hasi.UJ% “Ibyigenza byose bigira amababa, bikagenza amaguru ane magufi, murabizira._I9 n'igishondabagabo n'uruyongoyongo n'ibyo mu bwoko bwarwo byose, n'inkotsa n'agacurama.4He n'igihunyira cy'amatwi n'inzoya n'inkongoro,=Gw n'igihunyira gito na sarumpfuna, n'igihunyira kinini,LF na mbuni na tamasi, na shakafu n'agaca n'ibyo mu bwoko bwako byose,,EU n'igikona cyose uko amoko yabyo ari,3Dc n'icyanira n'icyaruzi, uko amoko yabyo ari,iCM “Ibi abe ari byo mujya muziramu bisiga ntibikaribwe ni ibizira: ikizu n'itanangabo na oziniya,AB Icyo mu mazi cyose kitagira amababa n'ibikoko murakizira.XA+ Muzahore mubizira, ntimukarye inyama zabyo, intumbi zabyo na zo mujye muzizira.!@= Ibitagira amababa n'ibikoko mu byo mu nyanja no mu nzuzi no mu migezi, mu byiyogesha mu mazi byose, no mu bifiteubugingo biba muri yo byose, murabizira.!?= “Ibi abe ari byo mujya murya mu byo mu mazi byose: ibyo mu mazi, mu nyanja no mu nzuzi no mu migezi bigira amababa n'ibikoko, abe ari byo mujya murya.Z>/ Inyama zazo ntimukazirye, n'intumbi zazo ntimukazikoreho, ni ibihumanya kuri mwe.n=W N'ingurubekuko yatuye inzara ngo igire imigeri igabanije ariko ntiyuze, na yo ni igihumanya kuri mwe.T<# N'urukwavu kuko rwuza rukabarutatuye inzara, na rwo ni igihumanya kuri mwe.R; N'impereryi kuko yuza ikaba itatuye inzara, na yo ni igihumanya kuri mwe.:y Ariko ibi ntimukabirye mu byuza no mu byatuye inzara: ingamiya kuko yuza ikaba itatuye inzara, ni igihumanya kuri mwe.t9c Mu nyamaswa n'amatungo, icyatuye inzara cyose ngo kigire imigeri igabanije kikuza, abe ari cyo mujya murya.y8m “Mubwire Abisirayeli muti: Ibi abe ari byo bifiteubugingo mujya murya mu nyamaswa n'amatungo byo mu isi byose.'7 M Uwiteka abwira Mose na Aroni ati.6Y Mose abyumvise, biba byiza mu maso ye.5 Aroni asubizaMose ati “Dore uyu munsi batambiye imbere y'Uwiteka igitambo cyabo cyatambiwe ibyaha, n'igitambo cyabo cyoshejwe, none ibyambayeho ngibyo. Mbese iyo uyu munsi ndya igitambo cyatambiwe ibyaha, ibyo biba byabaye byiza mu maso y'Uwiteka?”}4u Dore amaraso yacyo ntarakazanwa imbere mu hera, nta cyo kubabuza kuba mwakirīriye mu buturobwera, uko nategetse.”:3o “Mwabujijwe n'iki kurīra ahantu hera cya gitambo cyatambiwe ibyaha, ko ari icyera cyane, mukagiherwa kwishyiraho gukiranirwa ku iteraniro, mukabahongererera imbere y'Uwiteka? 2 Mose ashakanaumwete ya hene yatambiwe ibyaha, asanga bayosheje. Arakarira Eleyazari na Itamari bene Aroni basigaye, arababaza ati1% Urushyirw'ukubokorwo kwererezwa n'inkoro yo kuzunguzwa, bajye babizanana n'ibitambo byo gukongorwa n'umuriroby'urugimbu, babizungurizeimbere y'Uwiteka bibe ituro rijungujwe rijye riba iryawe n'abana bawe, bitegetswe n'itegeko ritazakuka iteka uko Uwiteka yategetse.”s0a Na ya nkoro yajungujwe, na rwa rushyirw'ukubokorwererejwe, wowe n'abahungu bawe n'abakobwa bawe na bo mubirīre ahantu hadahumanijwe, kuko wabiherewe kuba imyanya yawe n'iy'abahungu bawe, ku bitambo by'Abisirayeli by'uko bari amahoro./ Murirīre ahantu hera, kuko ryategetswe kuba iryawe n'abana bawe ku maturo aturwa Uwiteka agakongorwa n'umuriro, uko ni ko nategetswe._.9 Mose abwira Aroni na Eleyazari na Itamari bene Aroni basigaye ati “Mujyane ituro ry'ifu risigaye ku maturo yatuwe Uwiteka agakongorwa n'umuriro, murirīre iruhande rw'igicaniro ridasembuwe, kuko ari iryera cyane.`-; mukigisha Abisirayeli amategeko yose Uwiteka yabwiriye Abisirayeli mu kanwa ka Mose.”U,% muboneuko mutandukanya ibyera n'ibitari ibyera, n'ibihumanya n'ibidahumanya,;+q “Ntukanywe vino cyangwa igisindisha kindi wowe n'abana bawe muri kumwe, uko muzajya kwinjira mu ihema ry'ibonaniro mudapfa. Iryo ribabere itegeko ridakuka mu bihe byanyu byose, @~~}||L{{-zzpy}y0xdwwivvZuuu)tss rtqq7poo@nmllkkkqjjii&hhhgg"fff=eedd{d"ccjc@b}ba```_^^^W]]d\\\A[[.ZZdYYY*XXWWVSUUTeSmSRRQQ8PP`OO|O%NNM6LLKK7JJ>==<<\;;'::99 88687w7$76l5554633<222Q100S///J..0--L,\+++**))@(V'k&&%`%>$$H###2""|"[! | lJcMm*WuS+i    6 s v/ ut Uwo muhungu w'Umwisirayelikazi atuka rya Zina ararivuma, bamuzanira Mose. Nyina yitwa Shelomiti mwene Diburi, wo mu muryango wa Dani. Umuhungu w'Umwisirayelikazi yabyaranye n'Umunyegiputa, yari yaravanyeyo n'Abisirayeli, atonganira mu ngando n'Umwisirayeli.L Kandi iyo mitsima ijye iba iya Aroni n'abana be, bajye bayirira ahantu hera. Itegeko ritazakuka ritegetse ko imuberaiyera cyane mu maturo n'ibitambo bitambirwa Uwiteka, bigakongorwa n'umuriro.”Uko isabato itashye, ajye ayitereka imbere y'Uwiteka mu butereko bwayo abikorera Abisirayeli, bibe isezerano ritazashira.~ Ku kirundo cyoseugerekeumubavuuboneye, ube kuri iyo mitsima ariurwibutso, ari ituro ryo guturwa Uwiteka rigakongorwa n'umuriro.r}_Udutereke ibirundo bibiri kuri ya meza y'izahabu nziza imbere y'Uwiteka, ikirundo kimwe kibemo dutandatu.|“Kandi wende ifu y'ingezi,uyivugemoudutsima cumi na tubiriutwose, ibice bya cumi bibiri bya efa bivugwemo agatsima kamwe bityo bityo.{{qAjye atunganiriza amatabaza kuri icyo gitereko cyacuzwe mu izahabu nziza, kugirango ahore yakira imbere y'Uwiteka.xzkInyuma ya wa mwendaukingiriza Ibihamya wo mu ihema ry'ibonaniro, abe ari ho Aroni ajya aritunganiriza iminsi yose kugirango ryake imbere y'Uwiteka, rihere nimugoroba rigeze mu gitondo. Iryo rizababere itegeko ridakuka mu bihe byanyu byose.y “Tegeka Abisirayeli bakuzanire amavuta aboneye ya elayo zasekuwe ya cya gitereko, kugirango bitume iryo tabaza rihora ryaka.x ;Uwiteka abwira Mose atiDw,Mose abwira Abisirayeli iminsi mikuru y'Uwiteka iyo ari yo.v)+kugirango ab'ibihe byanyu byose bamenye yuko nabesheje Abisirayeli mu ngando ubwo nabakuragamu gihugu cya Egiputa. Ndi Uwiteka Imana yanyu.”_u9*Mujye mumaraiminsi irindwi muri mu ngando, Abisirayeli ba kavukirebose babe mu ngando,?ty)Ukoumwakautashye mujye muziriririza Uwiteka mutyo iminsi mikuru irindwi. Iryo ribabere itegeko ridakuka mu bihe byanyu byose, mujye muziririza iyo minsi mikuru mu kwezi kwa karindwi.\s3(Ku munsiuyitangira mujye mwenda imbuto z'ibiti byiza n'amashami y'imikindo, n'amashami y'ibiti bisagambye binini, n'ingemwe z'imikinga yo ku migezi, mumareiminsi irindwi munezererwe imbere y'Uwiteka Imana yanyu.grI'“Ariko muhereye kuri uwo munsi wa cumi n'itanu w'ukwezi kwa karindwi, mumazegusarura imyaka yo mu gihugu cyanyu, mujye muziririza iminsi mikuru irindwi y'Uwiteka,uyitangira ube uwo kuruhuka, n'uwa munaniube uwo kuruhuka.q3&Ibyo ntibibakurehokuziririza amasabato y'Uwiteka no guturaamaturo yanyu, ayo muhiguza imihigo yose, n'ayo muturishwa Uwiteka yose n'imitima ikunze.p%“Iyo ni yo minsi mikuru y'Uwiteka mukwiriye kuranga ko ari iyo guterana kwera, ngo mujye muyitambiraho Uwiteka ibitambo bikongorwa n'umuriro, igitambo cyoswa n'ituro ry'ifu, n'igitambo kindi n'amaturo y'ibyokunywa, n'ituro ryose n'igitambo cyose ku munsi wacyo.xok$Mumareiminsi irindwi mujya mutambira Uwiteka ibitambo bikongorwa n'umuriro, uwa munaniujyeubabera uwo guterana kwera, muwutambireho Uwiteka ibitambo bikongorwa n'umuriro, ube uwo guterana mwitonze. Ntimukagireumurimow'ubugaragu muwukoraho.bn?#Ku munsiuyitangira hajye habaho guterana kwera, ntihakagireumurimow'ubugaragu muwukoraho.m7"“Bwira Abisirayeli uti: Umunsi wa cumi n'itanu w'uko kwezi kwa karindwi, abe ari ho mutangirira kuziririza Uwiteka iminsi mikuru irindwi y'ingando.l;!Uwiteka abwira Mose ati0k[ Ujyeubabera isabato yo kuruhukamwibabaze imitima: mujye muziririza iyo sabato muhereye nimugoroba ku munsi w'uko kwezi wa cyenda, mugezenimugoroba ku munsi wa cumi.”yjmNtimukagireumurimowose muwukoraho. Iryo ribabere itegeko ridakuka mu bihe byanyu byose no mu buturobwanyu bwose.\i3Kandiumuntu weseuzakoraumurimowose kuri uwo munsi, nzamurimbura mukuremu bwoko bwe.LhUmuntu weseutazibabazaumutimakuri uwo munsi, azakurwe mu bwoko bwe.pg[Ntimukagireumurimowose mukorakuri uwo munsi w'impongano, muhongerererwaho imbere y'Uwiteka Imana yanyu.Bf“Arikoumunsi wa cumi w'uko kwezi kwa karindwi ni wo munsi w'impongano, ujyeubabera uwo guterana kwera, mujye muwibabazaho imitima, muwutambireho Uwiteka igitambo gikongorwa n'umuriro.e;Uwiteka abwira Mose ativdgNtimukagireumurimow'ubugaragu muwukoraho, kandi mujye muwutambiraho Uwiteka igitambo gikongorwa n'umuriro.”Cc“Bwira Abisirayeli uti: Mu kwezi kwa karindwi ku munsi wako wa mbere, hajye hababerahoumunsi wo kuruhuka, ube uwo kubibukisha, muwurangishe kuvuzaamahembe, muwuteraneho guterana kwera.b;Uwiteka abwira Mose ati^a7“Kandi nimusarura ibisarurwa byo mu gihugu cyanyu, ntimuzasarure inkokora z'imirima yanyu zose, ntimuzatoragure ibisigaye guhumbwa, ahubwo mubisigireumukenen'umusuhukew'umunyamahanga. Ndi Uwiteka Imana yanyu.”O`Kuri uwo munsi mujye muranga ko ariumunsi mukuruujye uba uwo guterana kwera, ntimukagireumurimow'ubugaragu muwukoraho. Iryo rizababere itegeko ridakuka mu buturobwanyu bwose no mu bihe byanyu byose.%_EUmutambyi azizunguzanye na ya mitsima y'umuganura na ba bana b'intama bombi, bibe ituro rijungurijwe imbere y'Uwiteka, byerezwe Uwiteka, bibe iby'umutambyi.^'Kandi mutambe n'isekurumey'ihene ho igitambo gitambirwa ibyaha, n'amasekurumey'intama abiri ataramaraumwaka, ho ibitambo by'uko muri amahoro.(]KMumurikane n'iyo mitsima abana b'intama barindwi badafite inenge bataramaraumwaka, n'ikimasa cy'umusoren'amasekurumey'intama abiri, bibe ibitambo byoserezwa Uwiteka bitambanwe n'ituro ry'ifu n'iry'ibyokunywayo kuri byo, bibe ibitambo bikongorwa n'umuriroby'umubabweuhumuriraUwiteka neza.0\[Mu buturobwanyu mukuremoimitsima ibiri yo kuba ituro rijungujwe, ibe iy'ibice bya cumi bibiri bya efa y'ifu y'ingezi yotsanywaumusemburo, kugirango iganurirwe Uwiteka.[Mubareiminsi mirongo itanu igeze ku munsi wa mbere w'isabato ya karindwi, maze muganurireUwiteka ituro ry'umuganura wundi.3Za“Kandi mujye mubaraiminsi muhereye kuri uwo munsi wa mbere w'isabato, ku munsi mwazaniyehoumuganda w'ituro ryo kuzunguzwa, mubareiminsi y'amasabato arindwi itagabanije.TY#Ntimukagireumutsima murya cyangwa impeke zikaranze cyangwa amahundo mabisi, uwo munsiutarasohora ngo muganurireImana yanyu. Iryo rizababere itegeko ridakuka mu bihe byanyu byose no mu buturobwanyu bwose.X+ Kandi ituro ry'ifu rituranwa na cyo, rijye riba ibice bya cumi bibiri bya efa y'ifu y'ingezi ivanzwe n'amavuta ya elayo, ribe ituro riturwa Uwiteka rigakongorerwa n'umurirokuba impumuronziza, ituro ry'ibyokunywarituranwa na cyo rijye riba igice cya kane cya hini ya vino.W1 Kandi ku munsi muzungurizaho uwo muganda, mujye muwutambiraho isekurumey'intama idafite inenge itaramaraumwaka, ho igitambo cyo koserezwa Uwiteka.V na we awuzungurizeimbere y'Uwiteka kugirangoubabere ituro ryemerwa, ku wa mbere w'isabato abe ari houmutambyi awuzunguza."U? “Bwira Abisirayeli uti: Nimumarakugeramu gihugu nzabaha mugasarura ibisarurwa byaho, muzajye muzaniraumutambyiumuganda w'umuganura w'ibisarurwa byanyu,T; Uwiteka abwira Mose ati/SYMuri iyo minsi uko ari irindwi mujye mutambira Uwiteka ibitambo bikongorwa n'umuriro, uwa karindwi ni uwo guterana kwera, ntimukagireumurimow'ubugaragu muwukoraho.”lRSKu munsiuyitangira mujye muteranira kuba iteraniro ryera, ntimukagireumurimow'ubugaragu muwukoraho.Q}Ku munsi w'uko kwezi wa cumi n'itanu hatangiriraho iminsi mikuru y'imitsima itasembuwe, muzamara iminsi irindwi muyirya.fPG“Mu kwezi kwa mbere, ku munsi wako wa cumi n'ine nimugoroba, hajye habaho Pasika y'Uwiteka.uOe“Iyi ni yo minsi mikuru y'Uwiteka, n'iyo guterana kwera mukwiriye kujya muranga mu bihe byayo byategetswe.XN+Mu minsi itandatu abe ari mo imirimo ijya ikorwa, ariko uwa karindwi ni isabato yo kuruhuka, n'uwo guterana kwera ntimukagireumurimowose muwukoraho. Ni isabato y'Uwiteka yo kuziririzwa mu buturobwanyu bwose.M “Bwira Abisirayeli uti: Iminsi mikuru y'Uwiteka mukwiriye kuranga ko ari iy'amateraniro yera, iyi ni yo minsi mikuru yanjye.L ;Uwiteka abwira Mose atiJK!wabakuriyemu gihugu cya Egiputa kuba Imana yanyu. Ndi Uwiteka.”fJG Ntimugasuzuguzeizina ryanjye ryera, kugirango nerezwe hagati mu Bisirayeli. Ndi Uwitekaubeza,JI“Nuko mujye mwitondera amategeko yanjye muyumvire. Ndi Uwiteka.fHGKu munsi cyatambiweho, abe ari wo mukirya, ntimukagire icyo musigaza ngo kirare. Ndi Uwiteka.]G5Kandi nimutambira Uwiteka igitambo cy'ishimwe, mujye mugitambauburyo butumamwemerwa.NFNaho yaba inka cyangwa intama, ntimukazibagane n'izazo ku munsi umwe.!E=“Inka cyangwa intama cyangwa ihene nivuka ijye yonkeshwa iminsi irindwi,uhereye ku munsi wa munaniizemerwa ko itambirwa Uwiteka igakongorwa n'umuriro.D;Uwiteka abwira Mose ati;Cq“No ku munyamahanga ntimukemere ikimeze gityo cyose, ngo mugitambe ho ibyokurya by'Imana yanyu, kukoubusembwa bwabyo bubiriho, bifite inenge, ntibyababera ibitambo byemerwa.”!B=Igifite amabya yahombanye cyangwa yamenetse, cyangwa yajanjaguritse cyangwa yashahuwe ntimukagitambire Uwiteka, ntimuzagenzereze mutyo mu gihugu cyanyu.#AAIkimasa cyangwaumwana w'intama gifiteurugingo rw'ikirenga cyangwa rugufi, wemererwa kugitambishwa n'umutimaukunze, ariko ntikizemerwa ngougihiguzeumuhigo.g@IImpumyi cyangwa ikivune cyangwa ikivuyehourugingo, cyangwa ikirwaye ibisebe cyangwa ikirwaye ibisa n'ubuherin'ibikoko ntimukabitambire Uwiteka, ntimukabigire ibitambo bitambirwa Uwiteka bigakongorerwa n'umuriroku gicaniro.f?GKandiumuntu wese natambira igitambo cy'uko ari amahoro ngo ahigureumuhigo, cyangwa agitambishwa n'umutimaukunze, naho cyaba icyo mu bushyocyangwa icyo mu mikumbi gitungane rwose kibone kwemerwa, ntikikagire inenge kibaho.Z>/Ariko igifite inenge cyose ntimukagitambe, kuko kizababera igitambo kitakwemerwa.f=Gazende ikimasa cyangwa isekurumey'intama cyangwa iy'ihene kidafite inenge, kugirango yemerwe.r<_“Bwira Aroni n'abana be n'Abisirayeli bose uti: Umuntu wo mu nzu ya Isirayeli wese, cyangwa wo mu banyamahanga babasuhukiyemouzatambira Uwiteka igitambo cyo koswa, naho wabaumuhigoahigura, cyangwa ari icyatambishwa n'umutimaukunze,;;Uwiteka abwira Mose atig:Ingo babashyirisheho gukiranirwa kuzanaurubanza nibarya ibyera byabo, kuko ndi Uwitekaubeza.”X9+Kandi abatambyi ntibakonone ibyera byatuwe n'Abisirayeli, ibyo berereje Uwitekav8g“Umuntu narya ku cyera atabizi, ariheumutambyi ikingana n'icyera yariye, yongereho igice cyacyo cya gatanu.l7S Arikoumukobwa w'umutambyi niba ariumupfakazi, cyangwa yarasenzwe ntagireumwana, akaba igishubaziko agasubiramu nzu ya se nk'uko yari ari mu bwana bwe, ajye arya ku byokurya bya se, ariko ntihakagireutariuwo mu batambyiubiryaho.l6S Kandiumukobwa w'umutambyi narongorwa n'utariuwo mu batambyi, ntakarye mu byera byatuwe bikererezwa.r5_ Arikoumutambyi naguraumuntu ifeza, uwo ajye akiryaho, n'abavukiyemu rugo rwe bajye barya ku byokurya bye.4 “Utari uwo mu batambyi ntakarye ku cyera,umushyitsi wo mu nzu y'umutambyi cyangwaumukorerera ibihembo ntibakarye ku cyera. 3 “Ni cyo gituma bakwiriye kwitonderaumurimonabarindishije kugirangoutabazanira icyaha,ukabicisha kuko bawononnye. Ndi Uwitekaubeza.G2 Intumbyin'ikirīra ntakabirye ngo abyiyandurishe. Ndi Uwiteka.W1)Izuba nirirenga azaba ahumanutse abone kurya ku byera, kuko ari ibyokurya bye.b0?ukozeku bimeze bityo azaba ahumanye ageze nimugoroba, ntakarye ku byera ariko yiyuhagire.l/Scyangwaukozeku gikururukacyose cyamuhumanya, cyangwa ku muntu wamuhumanisha guhumanak'uburyo bwose,P.“Umuntu wese wo mu rubyaro rwa Aroniubembye cyangwauninda, ntarye ku byera atarahumanuka. Kandiukozeku muntu wese cyangwa ku kintu cyose cyahumanijwe n'intumbi, cyangwa ku muntuuvuwemon'intanga ze,7-iUbabwire uti: Umuntu wese wo mu rubyaro rwanyu mu bihe byanyu byose,uzegera ibyera Abisirayeli bereje Uwiteka agihumanye, uwo muntu azakurweho ave imbere yanjye. Ndi Uwiteka.~,w“Bwira Aroni n'abana be bitandukanye n'ibyera Abisirayeli banyereza, be gusuzuguzaizina ryanjye ryera. Ndi Uwiteka.+ ;Uwiteka abwira Mose atiF*Ibyo byose Mose abibwira Aroni n'abana be n'Abisirayeli bose.,)SAriko ntakigire hafi ya wa mwendaukingiriza Ahera cyane, ntakegere igicaniro kuko afite inenge, kugirango atagira Ahera hanjye yonona, kuko ndi Uwitekauheza.’”G( Ajye arya ku byokurya by'Imana ye, ku byera cyane no ku byera.V''Ntihakagireumuntu wo mu rubyaro rwa Aroniumutambyiufiteinenge, wigira hafi ngo atambe ibitambo bitambirwa Uwiteka bigakongorwa n'umuriro. Kuko afite inenge, ntakigire hafi ngo atambe ibyokurya by'Imana ye.&cyangwaufiteinyonjo cyangwa igikuri, cyangwaufiteinenge ku jisho, cyangwaurwayeubuhericyangwa ibikoko, cyangwaumenetse ibinyita bito.2%acyangwauvunitse ikirenge cyangwa ikiganza,$Umuntu weseufiteinenge ntakigire hafi: impumyi cyangwauremayeukuguru, cyangwaubutaraye izuru, cyangwaufiteurugingo rurutaurundi nka rwo,#“Bwira Aroni uti ‘Umuntu wese wo mu rubyaro rwawe mu bihe byabo byoseuzagira inenge, ntakigire hafi ngo atambe ibyokurya by'Imana ye.";Uwiteka abwira Mose atiP!Ntakononereurubyaro rwe hagati mu bwoko bwe, kuko ndi Uwitekaumweza.”  Umupfakazi cyangwauwasenzwe cyangwauwanduye, cyangwa malaya ntakabarongore, ahubwoumwari wo mu bwoko bwe azabe ari we arongora.0] Kandiumukobwa arongora, azabe ariumwari.zo ntibikamukureAhera, ntakonone Ahera h'Imana ye, kuko kwereshwa amavuta yasīzwe y'Imana ye kumuriho. Ndi Uwiteka.V' ntakinjire aho intumbi yose iri, ntakiyandurishe intumbi ya se cyangwa nyina,-U “Umutambyi mukurumuri bagenzi be wasutsweku mutwe amavuta ya elayo yo gusīga, akerezwa kwambara ya myambaro, ntagatendezeumusatsi we, ntagashishimure imyenda ye,\3 Kandiumukobwa w'umutambyi wese niyiyononesha gusambana, aba yononnye se, bamutwike.'Ni cyo gitumaukwiriye guhoraumutekereza ko ariuwera, kuko ajya atamba ibyokurya by'Imana yawe, ahora akuberauwerakuko Uwitekaukweza ndiuwera.nWNtibakarongore malaya cyangwauwanduye, kandi ntibagacyureuwasenzwe, kukoumutambyi ariuweraku Mana ye.FBabere Imana yabo abera, ntibagasuzuguzeizina ry'Imana yabo, kuko ari bo batambira Uwiteka ibitambo bikongorwa n'umuriro, ari byo byokurya by'Imana yabo. Ni cyo gituma bakwiriye kuba abera.hK“Ntibakogoshwe ibiharonjongo, ntibakiyogoshe inkokora z'ubwanwa bwabo, ntibakikebe ku mubiri.?{Ubwo ariumukurumu bwoko bwe, ntakiyanduze ngo yiyonone.p[na mushiki we wariukiriumwari, akaba mwene wabo wa bugufikuko atararongorwa, intumbi ye yayiyandurisha.oYkeretse yakwanduzwa n'iya mwene wabo wa bugufi, nyina na se, n'umuhungu we, n'umukobwa we na mwene se, !Uwiteka abwira Mose ati “Bwira abatambyi bene Aroni uti: Ntihakagire uwo muri mwe wiyandurisha intumbi ngo yandurirehagati mu bwoko bwe,/“Umushitsi cyangwaumushitsikazi, n'umupfumu cyangwaumupfumukazintibakabure kwicwa, babicishe amabuye. Urubanza rw'amaraso ye ni we ruzahama.”hKKandi mumbere abera kuko Uwiteka ndiuwera, kandi nabatandukanirije n'andi mahanga kuba abanjye.-UNi cyo gituma mukwiriye gutandukanya itungo n'inyamaswa bidahumanya n'ibihumanya, n'ibisiga n'inyoni bihumanya n'ibidahumanya. Ntimukiyandavurishe itungo cyangwa inyamaswa cyangwa igisiga cyangwa inyoni, cyangwa ikintu cyose gikururukahasi, nabigishije kwitandukaniriza na byo kuko bihumanya.7iAriko nabwiye mwe nti ‘Ni mwe muzahabwa igihugu cyabo ho gakondo, nzakibaha kugihindūra igihugu cy'amata n'ubuki.’Ndi Uwiteka Imana yanyu yabatandukanije n'andi mahanga.vgNtimuzakurikize imihango y'ishyanga nzirukanaimbere yanyu, kuko ibyo byose babikoraga bigatuma mbangaurunuka. “Nuko mujye mwitondera amategeko yanjye yose n'amateka yanjye yose mubyumvire, kugirango igihugu mbajyana guturamokitazabaruka.h KUmuntu niyenda muka mwene se kizaba ariukwiyanduza, azaba yambitseubusamwene se, bazaba incike.u eUmuntu naryamana na muka se wabo azaba yambitseubusase wabo, bazagibwaho n'icyaha cyabo, bazapfa ari incike. !“Kandi ntukambikeubusanyoko wanyu cyangwa nyogosenge,ukozeatyo azaba yambitseubusabene wabo ba bugufi, bazagibwaho no gukiranirwa kwabo.< sUmuntu naryamana n'umugoreuri mu muhango w'abakobwa akamwambikaubusa, azaba yambitseubusaisōko ye, na we azaba yiyambitseubusaisōko y'amaraso ye, bombi bazakurwe mu bwoko bwabo.Z/“Umuntu niyenda mushiki we basangiye se cyangwa nyina bakarebanaubwambure, kizaba igihemu giteye isoni. Bazakurirweho mu maso y'abo mu bwoko bwabo kuko yambitseubusamushiki we, azagibwaho no gukiranirwa kwe.Kandiumugorecyangwaumukobwa niyegera itungo ryose akaryamana na ryo,uzamwicane na ryo. Urubanza rw'amaraso ye ni we ruzahama.QUmugabonaryamana n'itungo ntakabure kwicwa, iryo tungo na ryo muzaryice.yUmuntu narongoraumukobwa na nyina kizaba icyaha gikomeye, azatwikanwe na bo kugirango icyaha gikomeye kitaba muri mwe.sa Umugabonatinga undi bombi bazaba bakoze ikizira, ntibakabure kwicwa.urubanza rw'amaraso ye ni we ruzahama. Umuntu nasambana n'umukazana we bombi ntibakabure kwicwa, bazaba bavanze ibidahuye. Urubanza rw'amaraso ye ni we ruzahama.sa Usambana na muka se aba yambitse seubusa, bombi ntibakabure kwicwa. Urubanza rw'amaraso ye ni we ruzahama.{q “Umuntu nasambana n'umugorew'undi,usambanye na muka mugenzi we,umusambanyi n'umusambanyikazi ntibakabure kwicwa. “Umuntu weseuvumase cyangwa nyina ntakabure kwicwa, kuko avumye se cyangwa nyina,urubanza rw'amaraso ye ni we ruzahama.NKandi mujye mwitondera amategeko yanjye, muyumvire. Ndi Uwitekaubeza.>~yNuko mwiyeze mube abera, kuko ndi Uwiteka Imana yanyu."}?“Kandiumuntuuhindukirira abashitsi n'abapfumu, ngo asambanishe kubashikisha no kubaraguza, nzahoza igitsure cyanjye kuri uwo muntu, mukureku bwoko bwe.|1ubwanjye nzahoza igitsure cyanjye kuri uwo muntu no ku muryango we, mukuranemu bwoko bwabo n'abamukurikiza gusambana, basambanisha gusenga Moleki.Y{-Abo mu gihugu nibirengagiza uwo muntu uha Moleki uwo mu rubyaro rwe, ntibamwice,(zKNanjye nzahoza igitsure cyanjye kuri uwo muntu, mukuremu bwoko bwe muhoyeguha Moleki uwo mu rubyaro rwe, akanduza Ahera hanjye, agasuzuguzaizina ryanjye ryera.Fy“Ongeraubwire Abisirayeli uti: Nihagiraumuntu wo mu Bisirayeli cyangwa wo mu banyamahanga babasuhukiyemo uha Moleki uwo mu rubyaro rwe, ntakabure kwicwa. Abo mu gihugu bamwicishe amabuye.x ;Uwiteka abwira Mose atiewE%“Mujye mwitondera amategeko yanjye yose n'amateka yanjye yose, mubyumvire. Ndi Uwiteka.”Iv $Mujye mugiraibipimirwaho indatira bitunganye, n'ibyuma muzipimisha bitunganye, n'ibyibo bya efa bitunganye, n'ingero za hini zitunganye. Ndi Uwiteka Imana yanyu yabakuye mu gihugu cya Egiputa.u{#“Ntimukagoreke imanza cyangwa gupimakw'igipimirwaho indatira, cyangwa ukw'ibyuma muzipimisha cyangwa kugerakw'ibyibo.t/"Umunyamahangaubasuhukiyemo ababere nka kavukire,umukunde nk'uko wikunda kuko namwe mwari abasuhukemu gihugu cya Egiputa. Ndi Uwiteka Imana yanyu.Ts#!“Umunyamahanga nasuhukiramuri mwe mu gihugu cyanyu, ntimuzamugirire nabi.Sr! “Ujyeuhagurukiraumezeimvi, wubaheumusaza,utinye Imana yawe. Ndi Uwiteka. q“Ntimugahindukirire abashitsi cyangwa abapfumu, ntimukabashikishe, ntimukabaraguze ngo mubiyandurishe. Ndi Uwiteka Imana yanyu.Vp'“Mujye muziririza amasabato yanjye, mujye mwubahaAhera hanjye. Ndi Uwiteka.|os“Ntukononesheumukobwa wawe kumuhindura malaya, kugirango igihugu kidakurikizaubusambanyi kikuzuraibyaha bikomeye.fnG“Ntimukiraburishe kwikeba ku mubiri, kandi ntimukicishe imanzi z'ibishushanyo. Ndi Uwiteka.qm]“Inkokora z'imisatsi yanyu ntimukazogoshere kugirango izenguke, ntimukonone inkokora z'ubwanwa bwanyu.ql]“Ntimukagire icyo muryana n'amaraso yacyo, ntimukagire ibyo muragurisha naho byaba ibicu. 15.23; 18.10kMu mwaka wa gatanu abe ari mo mutangira kurya ku mbuto zabyo, kugirango bijye bibereraumwero wabyo. Ndi Uwiteka Imana yanyu.Xj+Ariko mu mwaka wa kane, imbuto zabyo zose zizabe izejerejwe gushimisha Uwiteka.tic“Kandi nimugeramuri cya gihugu mukamara guteraibiti by'amoko yose byera imbuto ziribwa, muzabanze guhwanya imbuto zabyo no kudakebwa k'umuntu, bizamare imyaka itatu bibamereye nk'ibitakebwe. Muri iyo imyaka imbuto zabyo ntizizaribwe.&hGUmutambyi amuhongerere imbere y'Uwiteka, iyo sekurumey'intama y'igitambo gikurahourubanza ho impongano y'icyaha yakoze, na we azababarirwa icyo cyaha yakoze.g7Uwo mugaboazanire Uwiteka ku muryango w'ihema ry'ibonaniro igitambo cyo kumukurahourubanza, azane isekurumey'intama ho igitambo cyo gukurahourubanza.f7“Umuntu nasambanyaumujaw'imbatautacunguwe,utahaweumudendezo yarasabwe n'undi mugabo, bazahanwe ibihano bitabishe kuko uwo yari atari uw'umudendezo.Ge “Mujye mwitondera amategeko yanjye. Ntukabangurireamatungo yawe ayo bidahujeubwoko, ntuzabibe mu murimawawe imbuto z'amaharakubiri, ntukambareumwambaro waboheshejweubudodobw'amaharakubiri.dNtugahōre, ntukagirire inzika abo mu bwoko bwawe, ahubwoukunde mugenzi wawe nk'uko wikunda. Ndi Uwiteka. Gal 5.14; Yak 2.8pc[“Ntukangire mwene wanyu mu mutimawawe, ntukabure guhanamugenzi wawe kugirangoutizanira icyaha ku bwe.qb]Ntukazererezwe mu bwoko bwawe no guterenganya, ntukitangire houmugabokwicisha mugenzi wawe. Ndi Uwiteka.a-“Ntimukagoreke imanza, ntimugaceurwa kibera mwohejwe no gukundaumukenecyangwa no kubahaukomeye, ahubwo ujyeuciramugenzi waweurubanza rutabera.p`[Ntukavume igipfamatwi, ntugashyire impumyi imbere ikiyitega, ahubwo ujyeutinya Imana yawe. Ndi Uwiteka.]_5 “Ntugahate mugenzi wawe, ntukamunyage, ibihembo by'umukoziubikoreye ntukabirarane.d^C Ntimukarahire ibinyoma izina ryanjye, bigatuma musuzuguzaizina ry'Imana yanyu. Ndi Uwiteka.6]i “Ntimukibe, ntimukariganye, ntimukabeshyane. \ Ntuzahumbeuruzabibu rwawe, ntuzatoragure imbuto ziruhungukiyemo,ubisigireumukenen'umusuhukew'umunyamahanga. Ndi Uwiteka Imana yanyu.[ “Kandi nimusarura ibisarurwa byo mu gihugu cyanyu, ntimuzasarure inkokora z'imirima yanyu zose, ntimuzatoragure ibisigaye guhumbwa.~Zwahubwoukiriyeho wese azagibwaho no gukiranirwa kwe kuko ashujugujeicyera cy'Uwiteka. Uwo muntu azakurwe mu bwoko bwe.=YwNikiribwaho ku wa gatatu kizaba ikizira ntikizemerwa,xXkKu munsi mugitambye no ku wukurikira abe ari yo mukiryaho, nihagira ikirara kikageza ku wa gatatu kijye cyoswa.eWE“Uko mutambiye Uwiteka igitambo cy'uko muri amahoro, mujye mugitambauburyo butumamwemerwa.{Vq“Ntimugahindukirire ibigirwamana by'ubusa, ntimukicurireimana z'ibishushanyo ziyagijwe. Ndi Uwiteka Imana yanyu.rU_Umuntu wese muri mwe yubahenyina na se, kandi mujye muziririza amasabato yanjye. Ndi Uwiteka Imana yanyu.cTA“Bwira iteraniro ry'Abisirayeli ryose uti: Mube abera kuko Uwiteka Imana yanyu ndiuwera.S ;Uwiteka abwira Mose atiBR“Ni cyo gituma mukwiriye kwitondera ibyo mbihanangirije, kugirango mutagira iyo muri iyo mihango izira mukora, yakorwaga n'abababanjirije mukayiyandurisha. Ndi Uwiteka Imana yanyu.”aQ=Umuntu weseuzakora icyo muri ibyo bizira,ubugingo bw'ababikora buzakurwa mu bwoko bwabo.yPmNtimuzabikore kugirango icyo gihugu kitabaruka namwe nimucyanduza, nk'uko kirutse ishyanga ryatuyemombere yanyu.jOOKuko ibyo bizira byose bene icyo gihugu bakoze, batuyemombere yanyu, icyo gihugu kikaba cyanduye.)NMNuko mwebweho mujye mwitondera amategeko yanjye n'amateka yanjye, ntimukagire icyo muri ibyo bizira mukora, naho yaba kavukirecyangwaumunyamahangaubasuhukiyemo.gMIigihugu cyayo kikaba cyanduye. Ni cyo gituma ngihora gukiranirwa kwacyo, kikaruka abagituyemo.rL_“Ntimukagire icyo muri ibyo byose mwiyandurisha, kuko ibyo byose byanduje amahanga nzirukanaakabahunga,?KyNtukaryamane n'itungo ryose cyangwa n'inyamaswa yose ngoucyiyandurishe, kandi he kugiraumugorecyangwaumukobwauhagarara imbere y'itungo ngo aryamane na ryo, ibyo niukuvanga ibidahuye.'JKNtugatinge abagabo, ni ikizira.vIg“Ntugatange uwo mu rubyaro rwawe ngoumutambire Moleki, kandi ntugasuzuguzeizina ry'Imana yawe. Ndi Uwiteka.o Ntukambikeubusaumukobwa w'umuhungu wawe cyangwa uw'umukobwa wawe, ntukabambikeubusakukoubwambure bwabo ariubwawe.x=k Ntukambikeubusamushiki wawe musangiye so cyangwa nyoko, naho yavutse iwanyu cyangwa ahandi, ntukamwambikeubusa.9<oNtukambikeubusamuka so, kuko ariubwambure bwa so.h;KUbwambure bwa so ni bwo bwambure bwa nyoko ntukamwambikeubusa, uwo ni nyoko ntukamwambikeubusa.d:C“Ntihakagire uwo muri mwe wiyegereza mwene wabo wa bugufingo amwambikeubusa. Ndi Uwiteka.v9gNuko mujye mwitondera amategeko yanjye n'amateka yanjye, ibyouzabikora azabeshwaho na byo. Ndi Uwiteka. 3.12.8Amateka yanjye abe ari yo mujya mwumvira, amategeko yanjye abe ari yo mujya mwitondera, abe ari byo mugenderamo. Ndi Uwiteka Imana yanyu.Q7Ntimugakore nk'ibyo abo mu gihugu cya Egiputa bajya bakora, abo mwahoze mutuyemo, kandi ntimuzakore nk'ibyo abo mu gihugu cy'i Kanāni bajya bakora, aho mbajyana, kandi ntimuzakurikize amategeko yabo.:6q“Bwira Abisirayeli uti: Ndi Uwiteka Imana yanyu.5 ;Uwiteka abwira Mose atiJ4Ariko natayimesa ntiyiyuhagire, azagibwaho no gukiranirwa kwe.”:3o“Kandiumuntu wese urya intumbi cyangwa ikirīra, naho yaba kavukirecyangwaumunyamahanga, amese imyenda ye yiyuhagire, abe ahumanye ageze nimugoroba, ni ho azabona guhumanurwa.s2aKukoubugingo bw'inyama zose ari ubu: amaraso yazo ari amwe n'ubugingo bwazo, ni cyo cyatumye mbwira Abisirayeli nti ‘Ntimukarye amaraso y'inyama z'uburyo bwose, kukoubugingo bw'inyama zose ari amaraso yazo,uyarya wese azakurweho.’V1' “Kandiumuntu wese wo mu Bisirayeli cyangwa wo mu banyamahanga babasuhukiyemo,ufatira mu muhigoinyamaswa cyangwa igisiga cyangwa inyoni mwemererwa kurya, akivushirize amaraso hasi, ayatwikirizeumukungugu.0 Ni cyo cyatumye mbwira Abisirayeli nti ‘Ntihakagireumuntu muri mwe urya amaraso, kandi ntihakagireumunyamahangaubasuhukiyemouyarya.’:/o Kukoubugingo bw'inyama buba mu maraso, nanjye nyabahereye gusukwa ku gicaniro ngo abe impongano y'ubugingo bwanyu, kuko amaraso ari yo mpongano, ayihindurwa n'ubugingo buyarimo.E. “Kandiumuntu wese wo mu nzu ya Isirayeli, cyangwa wo mu banyamahanga babasuhukiyemo, urya amaraso y'uburyo bwose, nzahoza igitsure cyanjye kuri uwo muntuuriyeamaraso, mukuremu bwoko bwe.m-U ntakijyane ku muryango w'ihema ry'ibonaniro ngo agitambire Uwiteka, uwo muntu azakurwe mu bwoko bwe.,7“Kandiubabwire uti: Umuntu wese wo mu nzu ya Isirayeli, cyangwa wo mu banyamahanga babasuhukiyemo,utamba igitambo cyo koswa cyangwa igitambo kindi,+)Ntibakongereukundi gutambira ibitambo byabo amapfizi y'ihene, ayo basambanisha gusenga. Iryo ribabere itegeko ridakuka mu bihe byabo byose.’*!Uwo mutambyi amishe amaraso yabyo ku gicaniro cyo ku muryango w'ihema ry'ibonaniro, yoseurugimbu rwabyo rubeumubabweuhumuriraUwiteka neza.Y)-Ibyo bitegekewe kugirango ibitambo Abisirayeli bajya batambira mu gasozi, noneho babijyanire Uwiteka ku muryango w'ihema ry'ibonaniro, babishyireumutambyi, babitambire Uwiteka ho ibitambo by'uko bari amahoro.-(Untakijyane ku muryango w'ihema ry'ibonaniro ngo agitambirire Uwiteka imbere y'ubuturobwe, uwo muntu azabazwa ayo maraso, azaba avushije amaraso akurwe mu bwoko bwe. '‘Umuntu wese wo mu nzu ya Isirayeliuzabagira inka cyangwaumwana w'intama cyangwa ihene mu ngando, cyangwauzakibagira inyuma yazo,Z&/“Bwira Aroni n'abana be n'Abisirayeli bose uti: Iki ni cyo Uwiteka ategetse ati% ;Uwiteka abwira Mose ati/$Y"Iryo ribabere itegeko ridakuka, ko ajya ahongerera Abisirayeli impongano y'ibyaha byabo byose, rimwe ukoumwakautashye.”
Aroni agenza uko Uwiteka yategetse Mose.y#m!ahongerereubuturobwera n'ihema ry'ibonaniro n'igicaniro, kandi ahongerere n'abatambyi n'abantu b'iteraniro bose." Kandiumutambyi uzasīgwa akerezwa kubaumutambyi ngo azungure se, ajye abahongerera, yambare iyo myambaro y'ibitare, imyambaro yejejwe,k!QUwo munsi ujyeubabera isabato yo kuruhuka, mujye muwibabarizaho imitima, iryo ni itegeko ridakuka.  Kuko uwo munsi ari ho muzajya muhongerererwa kugirango muhumanurwe, nuko imbere y'Uwiteka muzabamuhumanutse ibyaha byanyu byose.H “Ibi bibabere itegeko ridakuka: mu kwezi kwa karindwi, ku munsi wako wa cumi, mujye mwibabaza imitima, ntimukagireumurimomuwukoraho, naho yaba kavukirecyangwaumunyamahangausuhukiyemuri mwe.JUwabyosheje amese imyenda ye yiyuhagire, abone gusubiramu ngando.oYKandi cya kimasa cy'igitambo cyatambiwe ibyaha, na ya hene y'igitambo cyatambiwe ibyaha, n'amaraso yabyo yinjirijwe Ahera guhongererwa ibyaha, babiterure babijyane inyuma y'ingando, bōse impu zabyo n'inyama zabyo n'amayezi yabyo.fGKandiuwarekuriyeya hene koherwa, amese imyenda ye yiyuhagire, abone kugaruka mu ngando zanyu.QKandiurugimbu rwa cya gitambo cyatambiwe ibyaha, arwosereze ku gicaniro.9Yiyuhagirire ahantu hera, yambare imyambaro ye asohoke, yitambirire igitambo cye cyoswa, atambirire n'abantu icyabo, yihongerere, ahongerere n'abantu.ym“Aroni yinjire mu ihema ry'ibonaniro, yiyambure ya myambaro y'ibitare yambaye agiye kwinjira Ahera, ayisigeyo.iMIyo hene ijye ahatagira abantu, yikoreye gukiranirwa kwabo kose, uwo muntu ayirekuriremu butayu.~wAroni arambike ibiganza bye byombi mu ruhanga rw'iyo hene nzima, yaturirehejuru yayo gukiranirwa kw'Abisirayeli kose n'ibicumurobyabo byose, ibyaha bakoze byose abishyire mu ruhanga rw'iyo hene, ayiheumuntu witeguriyeibyo ngo ayijyane mu butayu.[1“Amaze guhongerera Ahera n'ihema ry'ibonaniro n'igicaniro, amurikeya hene nzima.ymKandi akiminjagirishehourutokiayo maraso karindwi, agihumanure, acyeze gikurweho guhumanakw'Abisirayeli kwinshi.(KKandi asohoke ajye ku gicaniro cy'imbere y'Uwiteka agihongerere, yende ku maraso ya cya kimasa no ku ya ya hene, ayashyire ku mahembe y'igicaniro impande zose.<sNtihakagireumuntu uba mu ihema ry'ibonaniro Aroni agiye kwinjira Ahera kuhahongererera ibyaha, kugezaaho asohokeye amaze kwihongererana n'inzu ye n'iteraniro ry'Abisirayeli ryose.  ~~}}~}-||i|{m{7zz yqxx5ww"vuuuttSssgrrgqqq!pp)ooTnnzmmKlkkNjjii$hhJgg|gff@fedd]ccQbaa```1_^^j^]\\K\[w[,ZZZ/YYTXWWgWVVUUTTPSSRRkR QJPPxOO9NN%MMfLLLKkJIIHeGGG'FFGEE/DDCBBfAAJ@@0?Z>>K==]<<;;;":9888(776z65l44;33z3A3222B21111P00//X.q.-9,,+**`))-(X''&%%$$R##"G!! ."M[KR[%fDLv[ ( i >iso[Il I~ (Aba ni bo bana ba Lewi uko bitwa: Gerushoni na Kohati na Merari.?}{(Mose yumvira ijambo ry'Uwiteka, ababara uko yategetswe.|)(“Bara Abalewi nk'uko amazu ya ba sekuru ari, nk'uko imiryango yabo iri,ubareabahungu n'abagabo bose,uhereye ku bana bamazeukwezi bavutse.”5{g(Uwiteka abwirira Mose mu butayubwa Sinayi atiVz'( Kuko abana b'imfura bose ari abanjye, ku munsi nicaga abana b'imfura bo mu gihugu cya Egiputa bose, ni ho niyereje abana b'imfura bose bo mu Bisirayeli n'uburizabw'amatungo. Bazaba abanjye, ndi Uwiteka.”y( “Ubwanjye nikuriyeAbalewi mu Bisirayeli mu cyimbo cy'abana b'imfura bose bo mu Bisirayeli. Abalewi bose bazaba abanjye.x;( Uwiteka abwira Mose atiw( Uzashyirireho Aroni n'abana be kwitondera imirimo y'ubutambyi bwabo,utariuwo muri bo wigirira hafi kubyishyiramo yicwe.”\v3( Nuko Abalewiuzabahe Aroni n'abana be, Aroni abahawe rwose mu cyimbo cy'Abisirayeli.u(Barinde ibintu byose byo mu ihema ry'ibonaniro n'iby'Abisirayeli barindishijwe, bajye bakora imirimo yo muri ubwo buturo.t(Barindire imbere y'ihema ry'ibonaniro iby'uwo yarindishijwe n'iby'iteraniro ryose ryarindishijwe, bajye bakora imirimo yo mu buturobwera.ksQ(“Igiza hafi ab'umuryango wa Lewi,ubashyire imbere ya Aroniumutambyi, kugirango bajye bamukorera.r;(Uwiteka abwira Mose atiPq(Nadabu na Abihu bapfiriye imbere y'Uwiteka, ubwo boserezagaumuriroudakwiriye imbere ye mu butayubwa Sinayi, bapfa bucike. Eleyazari na Itamari bagakorera Uwitekaumurimow'ubutambyi imbere ya Aroni se.ipM(Ayo ni yo mazina ya bene Aroni, abatambyi basīzwe bakerezwa gukorera Uwitekaumurimow'ubutambyi.foG(Aya ni yo mazina ya bene Aroni: imfura ye ni Nadabu, abandi ni Abihu na Eleyazari na Itamari._n ;(Uru ni rwo rubyaro rwa Aroni na Mose, ubwo Uwiteka yabwiriraga Mose ku musoziwa Sinayi.am=("Uko abe ari ko Abisirayeli bakora. Uko Uwiteka yategetse Mose kose, abe ari ko babamba amahema yabo bahereranye n'amabendera y'ababo, kandi uko abe ari ko bahaguruka,umuntu wese mu muryango we no mu nzu ya ba sekuru.Nl(!Ariko Abalewi ntibabaranwa n'Abisirayeli, uko Uwiteka yategetse Mose.Kk( Abo ni bo babazwe mu Bisirayeli nk'uko amazu ya ba sekuru ari. Ababazwe bo mu cyiciro bose nk'uko imitwe yabo yari iri, bariuduhumbi dutandatu n'ibihumbi bitatu na magana atanu na mirongo itanu.@j{(Ababazwe bo mu cyiciro cya Dani bose, bari abagabo agahumbi n'inzovu eshanu n'ibihumbi birindwi na magana atandatu. Abo abe ari bo basezera abandi bahereranye n'amabendera y'ababo.”_i9(Umutwe we warimo abagabo inzovu eshanu n'ibihumbi bitatu na magana ane nk'uko babazwe.Zh/(Bahererwe n'ab'umuryango wa Nafutali,umutware w'Abanafutaliabe Ahira mwene Enani.Xg+(Umutwe we warimo abagabo inzovu enye n'igihumbi na magana atanu nk'uko babazwe.lfS(Ab'umuryango wa Asheri abe ari bo bahererana na bo,umutware w'Abashēri abe Pagiyeli mwene Okirani.feG(Umutwe we warimo abagabo inzovu esheshatu n'ibihumbi bibiri na magana arindwi nk'uko babazwe.d/(“Mu ruhande rw'ikasikazi hajye haba icyiciro cya Dani, kirimo ibendera ryacyo n'imitwe yacyo,umutware w'Abadani abe Ahiyezeri mwene Amishadayi.2c_(Ababazwe bo mu cyiciro cya Efurayimu bose, bari abagabo agahumbi n'ibihumbi munanin'ijana nk'uko imitwe yabo yari iri. Abo abe ari bo bajya baba aba gatatu mu ihaguruka._b9(Umutwe we warimo abagabo inzovu eshatu n'ibihumbi bitanu na magana ane nk'uko babazwe.ba?(Bahererwe n'ab'umuryango wa Benyamini,umutware w'Ababenyamini abe Abidani mwene Gideyoni.a`=(Umutwe we warimo abagabo inzovu eshatu n'ibihumbi bibiri na magana abiri nk'uko babazwe.o_Y(Ab'umuryango wa Manase abe ari bo bahererana na bo,umutware w'Abamanase abe Gamaliyeli mwene Pedasuri.M^(Umutwe we warimo abagabo inzovu enye na magana atanu nk'uko babazwe.$]C(“Mu ruhande rw'iburengerazuba hajye haba icyiciro cya Efurayimu, kirimo ibendera ryacyo n'imitwe yacyo,umutware w'Abefurayimu abe Elishama mwene Amihudi.V\'(“Maze ihema ry'ibonaniro rijye rihagurukanan'icyiciro cy'Abalewi kigenda hagati y'ibindi byiciro. Uko babambye amahema abe ari ko bahaguruka,umuntu wese muri gahunda ye, bahereranye n'amabendera y'ababo.N[(Ababazwe bo mu cyiciro cya Rubenibose bari abagabo agahumbi n'inzovu eshanu n'igihumbi na magana ane na mirongo itanu nk'uko imitwe yabo yari iri. Abo abe ari bo bajya baba aba kabiri mu ihaguruka.sZa(Umutwe we warimo abagabo inzovu enye n'ibihumbi bitanu na magana atandatu na mirongo itanu nk'uko babazwe.XY+(Bahererwe n'ab'umuryango wa Gadi,umutware w'Abagadi abe Eliyasafu mwene Deweli.aX=( Umutwe we warimo abagabo inzovu eshanu n'ibihumbi cyenda na magana atatu nk'uko babazwe.wWi( Ab'umuryango wa Simiyoni abe ari bo bahererana na bo,umutware w'Abasimeyoni abe Shelumiyeli mwene Surishadayi.bV?( Umutwe we warimo abagabo inzovu enye n'ibihumbi bitandatu na magana atanu nk'uko babazwe.U#( “Mu ruhande rw'ikusi hajye haba icyiciro cya Rubenikirimo ibendera ryacyo n'imitwe yacyo,umutware w'Abarubeniabe Elisuri mwene Shedewuri.;Tq( Ababazwe bo mu cyiciro cya Yuda bose bari abagabo agahumbi n'inzovu munanin'ibihumbi bitandatu na magana ane nk'uko imitwe yabo yari iri. Abo abe ari bo bajya babanza guhaguruka.aS=(Umutwe we warimo abagabo inzovu eshanu n'ibihumbi birindwi na magana ane nk'uko babazwe.]R5(Bahererwe n'ab'umuryango wa Zebuluni,umutware w'Abazebuluniabe Eliyabu mwene Heloni.]Q5(Umutwe we warimo abagabo inzovu eshanu n'ibihumbi bine na magana ane nk'uko babazwe.mPU(Ab'umuryango wa Isakari abe ari bo bahererana na bo,umutware w'Abisakari abe Netanēli mwene Suwari.`O;(Umutwe we warimo abagabo inzovu ndwi n'ibihumbi bine na magana atandatu nk'uko babazwe.N5(“Abayabamba iburasirazuba bajye baba ab'icyiciro cya Yuda, kirimo ibendera ryacyo n'imitwe yacyo,umutware w'Abayuda abe Nahashoni mwene Aminadabu.JM(“Abisirayeli bajye babamba amahema yabo,umuntu wese ahererane n'ibendera ry'ababo, kandi babe munsi y'utubendera tw'amazu ya ba sekuru, berekeze amahema yabo ihema ry'ibonaniro bayarigoteshe.'L M(Uwiteka abwira Mose na Aroni ati]K 7(6Uko abe ari ko Abisirayeli bakora, uko Uwiteka yategetse Mose kose abe ari ko bakora.*J Q(5Ariko Abalewi bakikize amahema yaboubuturobw'Ibihamya, kugirangoumujinyautabaku iteraniro ry'Abisirayeli. Abalewi bitondereumurimowo kurindaubuturobw'Ibihamya.”I 1(4Abisirayeli bajye babamba amahema yabo,umuntu wese mu cyiciro cy'amahema y'ababo,umuntu wese ahererane n'ibendera ry'ababo nk'uko imitwe yabo iri.@H }(3Kandi uko ubwo buturobuhagurutse, Abalewi abe ari bo bajya babushingura, kandi uko bugiyekubambwa, Abalewi abe ari bo babushinga. Utari uwo muri bo wigizwa hafi no kubyishyiramo yicwe.nG Y(2Ahubwo Abalewiubagire abarinzi b'ubuturobw'Ibihamya, n'ab'ibintu byo muri bwo byose, n'ab'ibyabwo byose. Bajye baremērwa ubwo buturon'ibintu byo muri bwo bwose, abe ari bo bajya bakoreramo imirimo, bajye babugotesha amahema yabo._F ;(1“Ariko uwo muryango wa Lewi wo ntuzawubare, ntubaraneumubarewabo n'Abisirayeli bandi.$E G(0kuko Uwiteka yabwiye Mose atiID (/Abalewi nk'ukoumuryango wa ba sekuru uri, ntibarakabaranwa na bo,`C =(.ababazwe bose babauduhumbi dutandatu n'ibihumbi bitatu na magana atanu na mirongo itanu.%B G(-Nuko ababazwe bose bo mu Bisirayeli nk'uko amazu ya ba sekuru ari, bamaze imyaka makumyabiri bavutse cyangwa isāga, abo mu Bisirayeli babasha gutabara bose;A  (,Abo ni bo babazwe na Mose na Aroni na ba batware b'Abisirayeli uko ari cumi na babiri,umuntu umwe wo mu nzu ya ba sekuru yose.^@ 9(+Ababazwe bo mu muryango wa Nafutalibaba inzovu eshanu n'ibihumbi bitatu na magana ane.Q? (*Bandika amavuko y'Abanafutalink'uko imiryango yabo iri, nk'uko amazu ya ba sekuru ari, babara amazina y'abagabo bose umwe umwe, bamaze imyaka makumyabiri bavutse cyangwa isāga, ababasha gutabara bose.V> )()Ababazwe bo mu muryango wa Asheri baba inzovu enye n'igihumbi na magana atanu.P= ((Bandika amavuko y'Abashēri nk'uko imiryango yabo iri, nk'uko amazu ya ba sekuru ari, babara amazina y'abagabo bose umwe umwe, bamaze imyaka makumyabiri bavutse cyangwa isāga, ababasha gutabara bose.b< A('Ababazwe bo mu muryango wa Dani baba inzovu esheshatu n'ibihumbi bibiri na magana arindwi.N; (&Bandika amavuko y'Abadani nk'uko imiryango yabo iri, nk'uko amazu ya ba sekuru ari, babara amazina y'abagabo bose umwe umwe, bamaze imyaka makumyabiri bavutse cyangwa isāga, ababasha gutabara bose.`: =(%Ababazwe bo mu muryango wa Benyamini baba inzovu eshatu n'ibihumbi bitanu na magana ane.S9 #($Bandika amavuko y'Ababenyamini nk'uko imiryango yabo iri, nk'uko amazu ya ba sekuru ari, babara amazina y'abagabo bose umwe umwe, bamaze imyaka makumyabiri bavutse cyangwa isāga, ababasha gutabara bose._8 ;(#Ababazwe bo mu muryango wa Manase baba inzovu eshatu n'ibihumbi bibiri na magana abiri.P7 ("Bandika amavuko y'Abamanase nk'uko imiryango yabo iri, nk'uko amazu ya ba sekuru ari, babara amazina y'abagabo bose umwe umwe, bamaze imyaka makumyabiri bavutse cyangwa isāga, ababasha gutabara bose.N6 (!Ababazwe bo mu muryango wa Efurayimu baba inzovu enye na magana atanu.^5 9( Mu Bayosefu bandika amavuko y'Abefurayimu nk'uko imiryango yabo iri, nk'uko amazu ya ba sekuru ari, babara amazina y'abagabo bose umwe umwe, bamaze imyaka makumyabiri bavutse cyangwa isāga, ababasha gutabara bose.`4 =(Ababazwe bo mu muryango wa Zebulunibaba inzovu eshanu n'ibihumbi birindwi na magana ane.Q3 (Bandika amavuko y'Abazebulunink'uko imiryango yabo iri, nk'uko amazu ya ba sekuru ari, babara amazina y'abagabo bose umwe umwe, bamaze imyaka makumyabiri bavutse cyangwa isāga, ababasha gutabara bose.\2 5(Ababazwe bo mu muryango wa Isakari baba inzovu eshanu n'ibihumbi bine na magana ane.P1 (Bandika amavuko y'Abisakari nk'uko imiryango yabo iri, nk'uko amazu ya ba sekuru ari, babara amazina y'abagabo bose umwe umwe, bamaze imyaka makumyabiri bavutse cyangwa isāga, ababasha gutabara bose.\0 5(Ababazwe bo mu muryango wa Yuda baba inzovu ndwi n'ibihumbi bine na magana atandatu.N/ (Bandika amavuko y'Abayuda nk'uko imiryango yabo iri, nk'uko amazu ya ba sekuru ari, babara amazina y'abagabo bose umwe umwe, bamaze imyaka makumyabiri bavutse cyangwa isāga, ababasha gutabara bose.o. [(Ababazwe bo mu muryango wa Gadi baba inzovu enye n'ibihumbi bitanu na magana atandatu na mirongo itanu.N- (Bandika amavuko y'Abagadi nk'uko imiryango yabo iri, nk'uko amazu ya ba sekuru ari, babara amazina y'abagabo bose umwe umwe, bamaze imyaka makumyabiri bavutse cyangwa isāga, ababasha gutabara bose.a, ?(Ababazwe bo mu muryango wa Simiyoni baba inzovu eshanu n'ibihumbi cyenda na magana atatu.R+ !(Bandika amavuko y'Abasimeyoni nk'uko imiryango yabo iri, nk'uko amazu ya ba sekuru ari, babara amazina y'abagabo bose umwe umwe, bamaze imyaka makumyabiri bavutse cyangwa isāga, ababasha gutabara bose._* ;(Ababazwe bo mu muryango wa Rubenibaba inzovu enye n'ibihumbi bitandatu na magana atanu.c) C(Bandika amavuko y'Abarubeniimfura ya Isirayeli nk'uko imiryango yabo iri, nk'uko amazu ya ba sekuru ari, babara amazina y'abagabo bose umwe umwe, bamaze imyaka makumyabiri bavutse cyangwa isāga, ababasha gutabara bose.M( (Uko Uwiteka yategetse Mose, aba ari ko ababarira mu butayubwa Sinayi.a' ?(bateranya iteraniro ryose ku munsi wa mbere w'ukwezi kwa kabiri. Amavuko y'abantu yandikwa nk'uko imiryango yabo iri, nk'uko amazu ya ba sekuru ari, babara amazina yabo umwe umwe y'abamaze imyaka makumyabiri n'isāga.7& m(Mose na Aroni bajyana abo bantu bavuzwe amazina,% (Abo ni bo bajya bahamagarwa mu iteraniro, ni bo batware b'imiryango ya ba sekuruza, ni bo bategeka b'ibihumbi by'Abisirayeli.,$ W(mu Banafutalini Ahira mwene Enani.”+# U(mu Bagadi ni Eliyasafu mwene Deweli;-" Y( mu Bashēri ni Pagiyeli mwene Okirani;/! ]( mu Badani ni Ahiyezeri mwene Amishadayi;0  _( mu Babenyamini ni Abidani mwene Gideyoni;l U( mu Bayosefu ni Elishama mwene Amihudi wo mu Befurayimu, na Gamaliyeli mwene Pedasuri wo mu Bamanase;, W( mu Bazebulunini Eliyabu mwene Heloni;- Y(mu Bisakari ni Netanēli mwene Suwari;. [(mu Bayuda ni Nahashoni mwene Aminadabu;6 k(mu Basimeyoni ni Shelumiyeli mwene Surishadayi;m W(“Aya ni yo mazina y'abantu bakwiriye guhagararana namwe:
mu Barubenini Elisuri mwene Shedewuri;N (Mufatanye n'umuntu wo mu muryango wose w'umutware w'inzu ya ba sekuru. (Abamaze imyaka makumyabiri cyangwa isāga bavutse, abo mu Bisirayeli bose babasha gutabara, wowe na Aroni mubabare uko imitwe yabo iri. 1(“Mubareumubarew'iteraniro ry'Abisirayeli ryose nk'uko imiryango yabo iri, nk'uko amazu ya ba sekuru ari, mubareamazina y'abagabo bose umwe umwe.& K(Uwiteka abwirira Mose mu butayubwa Sinayi ari mu ihema ry'ibonaniro, ku munsi wa mbere w'ukwezi kwa kabiri k'umwaka wa kabiri bavuye mu gihugu cya Egiputa, atia="Ayo ni yo mategeko Uwiteka yategekeye Mose ku musoziwa Sinayi, ngo ayabwire Abisirayeli.3!Umuntu ntakayitegereze ko ari nziza cyangwa ko ari mbi ntakayiguraneindi, nayigurana, iyo n'inguraneyayo zombi zizabe izera kandi ntigacungurwe.”# Kimwe mu icumi cyo mu mashyo yose cyangwa imikumbi yose, muzinyura munsi y'inkoni bazibarisha zose, imwe mu icumi ijye iba iyera y'Uwiteka.saUmuntu nashaka kwicunguriraicyo muri kimwe mu icumi akwiriye gutanga, akigerekeho igice cyacyo cya gatanu.“Mu bimeze mu butakabyose, naho yaba imyaka cyangwa imbuto z'ibiti, kimwe mu icumi ni icy'Uwiteka. Ni icyera cy'Uwiteka.G Ntihakagireumuntuutuweburunduucungurwa, ahubwo akwiriye gupfa.sa“Ariko ituroumuntu atura Uwiteka burundu mu byo afite byose, naho ariumuntu cyangwa itungo cyangwaumurimawo muri gakondo ye, ntihakagire ituro bene iryo rigurwa cyangwa ricungurwa, ituro ry'impezi nk'iryo ni iryera cyane ry'Uwiteka. Nibuba ubw'itungo rizira, abucunguze igicirouzacira, akigeretseho igice cyacyo cya gatanu. Niridacungurwa, rigurwe igicirouciriye. 9“Keretseuburizabw'amatungo busanzwe ari ubw'Uwiteka kuko ariuburiza, ntihakagireumuntuubweza naho bwaba ubw'inka cyangwa ubw'intama, ni ubw'Uwiteka.t c“Kandi igiciro cyoseuzajyaucirakijye kiba shekeli zigezwe ku y'Ahera: gera makumyabiri zibe shekeli imwe.\ 3Kandi mu mwaka wa yubile,uzasubiranwe n'uwo yawuguzeho, nyiri gakondo y'uwo murima. -umutambyi amucirire igiciro gitangwa n'umubarew'imyaka isigaye hagataha uwa yubile, atange kuri uwo munsi igiciro waciriye nk'icyerejwe Uwiteka.P “Kandiumuntu niyereza Uwitekaumurimayaguze atari uwo muri gakondo ye,r_ahubwo uwo murimanukomōrwa n'umwaka wa yubile,uzabauweraw'Uwiteka nk'uwahonzwe,uzabegakondo y'umutambyi.eEAriko nadashaka kwicungurirauwo murima, cyangwa naba awugurishije undi, ntiwacungurwaukundi,Kandiuwereje Uwitekaumurimanashaka kuwicungurira, agereke ku giciro waciriye igice cyacyo cya gatanu,ubonekuba uwe bwite./YAriko namwerezaumurimawe hanyuma y'uwo mwaka wa yubile,umutambyi ahabwe ibiguzi n'umubarew'imyaka isigaye hagataha undi mwaka wa yubile, nukoucireigiciro kigabanutse.Y-Niyereza Uwitekaumurimawe ahereye ku mwaka wa yubile, icyo gicirouciriye gihame.R“Kandiumuntu niyereza Uwiteka igice cy'umurimawo muri gakondo ye, igicirouzacira kizatangwe n'ubwinshi bw'imbuto zibibwamo,urugerorwa homeru rw'imbuto za sayiri rucirwe shekeli z'ifeza mirongo itanu.r_Kandiuwayejeje nashaka kuyicungurira, agereke ku giciro waciriye igice cyacyo cya gatanu, ibone kuba iye.!=“Kandiumuntu niyereza Uwiteka inzu ye,umutambyi ayicire igiciro gihwanye n'ubwiza cyangwa n'ububibwayo, igiciroumutambyi ayiciriye abe ari cyo gihama.  Arikouwagihize nashaka kucyicungurira, agereke ku gicirouciriye kucyicungurira, agereke ku gicirouciriye igice cyacyo cya gatanu.  uwo mutambyi agicire igiciro gihwanye n'ubwiza cyangwa n'ububibwacyo, igiciroumutambyi agiciriye abe ari cyo kiba igiciro cyacyo.n~W Kandi niba yahize itungo rizira cyangwa inyamaswa izira, icyo badatambira Uwiteka agishyireumutambyi,(}K Ntakarihindure, ntakariguraneiryiza mu cyimbo cy'iribi cyangwa iribi mu cyimbo cy'iryiza, yaguranaitungo irindi, iryo yahize n'inguraneyaryo yombi azaba ayera.}|u “Niba ari itungo yahize ryo mu moko batambira Uwiteka, iryo muri ayo moko ryoseumuntu ahaye Uwiteka rizaba iryera.2{_“Ariko nibauwahize ariumukenentabashe kubonaizo waciriye ajye ashyirwaumutambyi, uwo mutambyi amucirire igiciro, acire igiciro gihwanye n'ibyouwahize ashobora gutanga.sza“Umugabousagije imyaka mirongo itandatu ujyeumucirashekeli cumi n'eshanu,umugoreujyeumucirashekeli cumi.y“Umuhunguuhereye ku kwezi kumwe akageza ku myaka itanu ujyeumucirashekeli z'ifeza eshanu,umukobwa ujyeumucirashekeli z'ifeza eshatu.x}“Umuhunguuhereye ku myaka itanu akageza ku myaka makumyabiri ujyeumucirashekeli makumyabiri,umukobwa ujyeumuciraicumi.Dw“Umukobwa cyangwaumugoreujyeumucirashekeli mirongo itatu.v%Umugabouhereye ku myaka makumyabiri avutse, akageza ku myaka mirongo itandatu, ujyeumucirashekeli z'ifeza mirongo itanu, zigezwe ku y'Ahera.u“Bwira Abisirayeli uti: Umuntu nahiguraumuhigo, niba ari uwo guhonga abantu, bazaba ab'Uwiteka, bacunguzwe igicirouzacira.t ;Uwiteka abwira Mose atis.Ayo ni yo mategeko n'amateka n'ibyategetswe, Uwiteka yashyize hagati ye n'Abisirayeli, abitegekeye ku musoziwa Sinayi mu kanwa ka Mose.r9-Ahubwo nzabibukiraisezerano nasezeranye na ba sekuruza, nakuriyemu gihugu cya Egiputa imbere y'abanyamahanga kugirango mbe Imana yabo. Ndi Uwiteka.”9qm,Ariko nubwo bimeze bityo, sinzabata nibaba mu gihugu cy'ababisha babo, kandi sinzabangaurunukarwatuma mbarimbura pe, nkica isezerano ryanjye na bo, kuko ndi Uwiteka Imana yabo.pp[+Kandi igihugu bazaba bakiretse, cyishimire amasabato yacyo kikiri amatongo batakikirimo, na bo bazemeresha imitima ikunze ibihano byazanywe no gukiranirwa kwabo kuko banze amateka yanjye, imitima yabo ikangaurunukaamategeko yanjye..oW*ni bwo nanjye nzibuka isezerano nasezeranye na Yakobo n'iryo nasezeranye na Isaka, n'iryo nasezeranye na Aburahamu na we nzaryibuka, kandi igihugu na cyo nzacyibuka.]n5)ari ko kwatumye nanjye nyuranya na bo, nkabazana mu gihugu cy'ababisha babo. Icyo gihe imitima yabo yanduye nk'imibiri itakebwe niyicisha bugufi, bakemeresha imitima ikunze ibihano byazanywe no gukiranirwa kwabo,ymm(“Bazavuga gukiranirwa kwabo n'ukwa ba sekuruza, ni ko bicumurobancumuyeho, bemere yuko kunyuranya nanjye kwabol/'Abarokotse muri mwe bazasogobererezwa no gukiranirwa kwabo mu bihugu by'ababisha banyu, no gukiranirwa kwa ba sekuruzakuzatuma basogobera nka bo.Gk &Muzarimbukiramu mahanga, igihugu cy'ababisha banyu kizabamara.rj_%Bazagwana hejuru nk'abahunga inkota ari nta wubirukanye, ntimuzashobora guhagarara ababisha banyu imbere.Ci$“Abarokotse muri mwe nzabaterereza gukukiraimitima mu bihugu by'ababisha babo, bazakangwa n'ikibabi kijyanwa n'umuyaga, bahunge nk'ukoumuntu ahunga inkota, bazagwa ari nta wubirukanye.Jh#Kikiri amatongo kizaruhuka, kuruhukakitajyaga kiruhukamukikibamo.4gc"Icyo gihe igihugu kizabona kwishimira amasabato yacyo kikiri amatongo, namwe mukirimu gihugu cy'ababisha banyu. Ubwo ni bwo igihugu kizaruhuka, cyishimira amasabato yacyo.f!Namwe nzabatataniriza mu mahanga mbakurikirane nkuye inkota, igihugu cyanyu kizaba amatongo, imiduguduyanyu izaba imisaka.Qe Nzahindura igihugu cyanyu amatongo, bitangaze ababisha banyu bagituyemo.{dqNzahindura imiduguduyanyu imisaka, ahera hanyu nzahahindura amatongo, sinzahumurirwa n'impumuroy'ibyo munyosereza.RcKandi nzatsemba amasengero yanyu yo mu mpinga z'imisozi, nzatema nce ibishushanyo byanyu bishinze byerejwe izuba, nzajugunya intumbi zanyu ku bimene by'ibigirwamana byanyu,umutimawanjyeuzabangaurunuka.Hb Muzarya inyama z'abahungu banyu n'iz'abakobwa banyu, muzazirya.daCnuko rero nanjye nzanyuranya namwe mfiteumujinya mwinshi, mbahanire ibyaha byanyu karindwi.H` “Ibyo byose nibidatuma munyumvira ahubwo mukanyuranya nanjye,_1Nimvuna inkoni mwishingikirije ni yo mutsima wanyu, abagore cumi bazajya bokereza imitsima yanyu mu cyokezo kimwe bayibagerere, murye itabahagije.^Nzabaterereza inkota ibahora kwica isezerano ryanjye, muteranirizwe mu miduguduyanyu maze mboherezemo mugiga, mugabizwe ababisha banyu.`];nuko nanjye nzanyuranya namwe, kandiubwanjye nzabakubitakarindwi mbahora ibyaha byanyu.Z\/“Ibyo nibidatuma mwihana mukampindukirira, ahubwo mugakomeza kunyuranya nanjye,[yNzabaterereza inyamaswa zo mu ishyamba zibanyage abana banyu, zirimbure amatungo yanyu zibatubye, inzira zanyu zisibe.Z“Kandi nimukomeza kunyuranya nanjye mukanga kunyumvira, nzongera kandi karindwi kubateza ibyago bihwanye n'ibyaha byanyu.uYeAmaboko yanyu azapfaubusakukoubutakabwanyu butazera imyaka yabwo, ibiti byo mu gihugu bitazera imbuto zabyo.|XsNzacogoza kwihimbaza mwihimbariza amaboko yanyu, nzahindura ijuru ry'iwanyu nk'icyuma, n'ubutakabwanyu nk'imiringa.SW!“Ibyo nibidatuma munyumvira, nzongera karindwi kubahanira ibyaha byanyu.V Kandi nzahoza igitsure cyanjye kuri mwe, muzaneshwa n'ababisha banyu, muzatwarwa n'abanzi banyu, muzahunga ari nta wubirukana.:Uonanjye nzabagenza ntya: nzategeka ibiteyeubwoba ko bibatera,urusogobero n'ubuganga bizabamaramo amaso, byonze imitima yanyu. Muzabibiraubusakuko ababisha banyu ari bo bazabirya. T;kandi nimwanga amategeko yanjye, imitima yanyu ikanga amateka yanjyeurunuka, bigatuma mutitondera amategeko yanjye yose ahubwo mukicaisezerano ryanjye,@S}“Ariko nimutanyumvira ntimwitondere ayo mategeko yose,R# Ndi Uwiteka Imana yanyu yabakuriyemu gihugu cya Egiputa kugirango mutabaabaretwa babo, nabatuyeumutwaro wabahetamishaga mbagendesha mwemye.NQ Nzagendera hagati muri mwe mbe Imana yanyu, namwe mubeubwoko bwanjye.QP Nanjye nzashyiraubuturobwanjye hagati muri mwe,umutimawanjye ntuzabanga.UO% Muzarya ibigugu bya kera, mudaheibigugu kugirango muboneaho muhunikaibishya.HN  Nzabitaho mbororotse mbagwize, nkomeze isezerano ryanjye namwe.M Abatanu muri mwe bazirukanaijana, ijana muri mwe bazirukanaabantu inzovu, ababisha banyu bazagushirizwa n'inkota imbere yanyu.FLMuzirukanaababisha banyu, bagushirizwe n'inkota imbere yanyu.K7“Kandi nzaha igihugu kugiraamahoro, muzaryama ari nta wubateyeubwoba, kandi nzamaraho inyamaswa z'inkazi, kandi inkota ntizanyura mu gihugu cyanyu.J1Ihura ryanyu rizageza mu isarura ry'inzabibu, iryo sarura rizageza mu ibiba. Muzajya murya ibyokurya byanyu muhage, mube mu gihugu cyanyu amahoro.I{nzajya mbavubiraimvura mu bihe byayo,ubutakabuzajya bwera imyaka yabwo, ibiti byo mu mirima bizajya byera imbuto zabyo.WH)“Nimuhoramwumvira amategeko yanjye, mukitondera ibyo nategetse mukabyumvira,MGMujye muziririza amasabato yanjye, mwubaheAhera hanjye. Ndi Uwiteka.tF e“Ntimukareme ibigirwamana by'ubusa, ntimugashinge igishushanyo kibajwe cyangwa inkingi y'amabuye, kandi ikibuye cyabajweho ibishushanyo ntimukagishyirire mu gihugu cyanyu, kugirango mwikubiteimbere yacyo, kuko ndi Uwiteka Imana yanyu.|Es7Kuko Abisirayeli ari imbata zanjyeubwanjye, ni imbata zanjye nakuye mu gihugu cya Egiputa. Ndi Uwiteka Imana yanyu.XD+6Kandi nadacungurwa na kimwe muri ibyo,umwaka wa yubileuzamukomorane n'abana be.dCC5Abane na we ameze nk'umukoziukorera ibihembo by'umwaka, ntakamutwarize igitugu imbere yawe. B 4Niba imyaka yo kugezaku wa yubilehasigaye mike ayibarireuwamuguze, uko iyo myaka ingana abe ari ko amusubizaigiciro kimucunguza.tAc3Niba imyaka isigaye ari myinshi, uko ingana abe ari ko asubizaigiciro kimucunguza kivuye mu biguzi yaguzwe.D@2Azabarire imyakauwamuguzeahereye ku mwaka yiguriyena we ageze ku mwaka wa yubile, igiciro kimucunguza kizahwane n'umubarew'iyo myaka, igiciro cyayo gicirwe nk'uko ibihembo by'umukozibiri.?1cyangwa se wabo cyangwa mwene se wabo, cyangwa mwene wabo wa bugufiwese yamucungura, cyangwa na we ubwe yahindukaumukireyakwicungura.@>}0Amaze kugurwa yacungurwa, umwe muri bene se yamucungura,E=/“Kandiumunyamahanga cyangwaumusuhukeugusuhukiyeho nahindukaumukire, mwene wanyu agakenera imbere ye, akigura n'uwo munyamahanga cyangwaumusuhukeugusukiyeho, cyangwa n'uwo mu muryango we.<).Muzazirage n'abana banyu babazungura zibe gakondo yabo, muzakomeze kuzigira imbata iteka. Ariko bene wanyu Abisirayeli ntimukabatwaze igitugu.;-Kandi abasuhukebabasuhukiyemo n'urubyaro rwabo ruri muri mwe, babyariye mu gihugu cyanyu, na bo mwabaguramoimbata zikaba gakondo yanyu.r:_,Ariko imbata zawe z'abagabo n'abagoreuzagira, zijye ziva mu mahanga akugose, abe ari yo mujya muziguramo.<9u+Kandi ntukamutwaze igitugu, ahubwoutinye Imana yawe._89*Kuko abo ari imbata zanjye nakuye mu gihugu cya Egiputa, ntibakagurwe ngo babe imbata.a7=)Uwo mwakauzamukomorane n'abana be, asubiremu muryango we no muri gakondo ya ba sekuruza.s6a(ahubwo abane nawe nk'umukoziwaweukorera ibihembo cyangwa nk'umusuhuke, agukorere ageze ku mwaka wa yubile.Z5/'“Kandi mwene wanyu nakenera imbere yawe akigura nawe, ntukamukoreshe nk'imbata,n4W&Ndi Uwiteka Imana yanyu, yabakuriyemu gihugu cya Egiputa kubahaigihugu cy'i Kanāni, nkababera Imana.b3?%Ntukamuguririze ifeza zawe kumwaka inyungu, cyangwa ibyokurya byawe ngouzamwake ibirenze.r2_$Ntukamwake inyungu cyangwa ibirenze, ahubwoutinye Imana yawe, kugirango mwene wanyu abone uko abana nawe. 1#“Mwene wanyu nakena akananirizwa gukoran'intege nke imbere yawe, ujyeumufasha, mubanenk'umunyamahanga n'umusuhukeugusuhukiyeho.`0;"Ariko imirima igose imiduguduy'Abalewi ntizagurwa, kuko ari gakondo yabo y'iteka ryose.8/k!Umwe mu Balewi nadacungura inzu, iyo nzu yaguzwe yo mu muduguduwa gakondo ye izakomōrwe n'umwaka wa yubile, kuko amazu yo mu miduguduy'Abalewi ari gakondo yabo mu Bisirayeli.z.o Ariko imiduguduy'Abalewi si ko imeze: amazu yo mu miduguduya gakondo y'Abalewi bemererwa kuyacungura igihe cyose.-Ariko amazu yo mu mihana itagoswe n'inkike, azahwanye n'imirima y'imusoziyacungurwa, kandi azakomorwe n'umwaka wa yubile.=,uAriko nidacungurwaumwakautagabanijeutarashira, iyo nzu iri mu muduguduugoswe n'inkike izabe ikunguranijwe n'uwayiguze ibe iye mu bihe byabo byose, ntizakomōrwe n'umwaka wa yubile.2+_“Umuntu nagura inzu ye iri mu muduguduugoswe n'inkike z'amabuye, yemererwa kuyicunguraumwakautagabanijeutarashira, uwo mwakautagabanijeutarashira, yashaka yayicungura.-*UAriko natabasha kuyicungurira, iyo yaguze izagumanwe n'uwayiguze ageze ku mwaka wa yubile, maze izakomōrwe n'uwo mwaka wa yubile, abone uko asubiramuri gakondo ye.{)qabare imyaka gakondo iyo yaguriwemo, asubizeuwayiguze igisigaye ku giciro cyayo, abone uko asubiramuri gakondo ye.U(%Umuntu naburaumucunguzi, akaba ahindutseumutunzi, akabona icyo kwicungurira,'y“Mwene wanyu nakena akagura kuri gakondo ye,umucunguziurushijeho kuba bugufibwe aze acungure icyo mwene wabo yaguze.c&A“Mu gihugu cya gakondo yanyu cyose, muzajye mwemera koubutakabucungurwa n'uwarinyirabwo.l%S“Ubutakantibukagurwe ngo bukunguranywe, kuko ari jye nyirabwo namwe mukabaabasuhukebansuhukiyeho.y$mKandi ku mwaka wa munanimuzajye mubibamurye ibigugu, mutarageza ku wa cyenda ngo musarure muzajya murya ibigugu.y#mNuko mu mwaka wa gatandatu nzajya mbohererezaumugisha ntanga,ubutakabubereremouburumbuke bubatunge imyaka itatu.k"Q“Ariko nimuvugamuti ‘Tuzajya dutungwan'iki mu mwaka wa karindwi, ko tutazabiba ntidusarure?’L!Kandiubutakabwacyo buzeramo imyaka muyihage, mube muri cyo amahoro. “Ni cyo gituma mukwiriye kumvira amategeko yanjye, no kwitondera amateka yanjye mukayumvira, nuko muzabamu gihugu amahoro.T#Ntimukariganyane, ahubwo mutinye Imana yanyu, kuko ndi Uwiteka Imana yanyu.%EUkoubwinshi bw'iyo myaka bungana, abe ari ko wungura igiciro, kandi ukoubukebw'imyaka bungana, abe ari kougitubya, kukoumubarew'amasaruro ari wo akugurisha.Uko imyaka ingana ikurikiye uwa yubile, abe ari kougurakuri mugenzi wawe, na we akugurishe nk'uko imyaka y'amasaruro ingana.`;Kandi nugiraicyougurisha mugenzi wawe cyangwa nugiraicyougurakuri we, ntimukariganyane.P “Muri uwo mwaka wa yubile, mujye musubizaumuntu wese muri gakondo ye.^7 Kuko ariumwaka wa yubileujyeubaberauwera, mujye murya cyimeza yo muri wo muyisoromye. Uwo mwaka wa mirongo itanuuzababere uwa yubilentimukawubibemo, ntimukawusaruremocyimeza cyangwa imbuto z'imizabibu itogoshwe.`; Mujye mwezaumwaka wa mirongo itanu mu gihugu cyose, murangire abo muri cyo boseumudendezo. Uwo mwaka ujyeubabera uwa yubile, muri wo mujye musubizaumuntu wese muri gakondo ye, kandiumuntu wese asubiremu muryango we.)M Maze ku munsi wa cumi w'ukwezi kwa karindwiuzajyeuzerereza ihembe barivuze ijwi rirenga, ku munsi w'impongano abe ari houzerereza ihembe mu gihugu cyanyu cyose.#A“Kandi ujyeubaraamasabato y'imyaka arindwi, imyaka irindwi karindwi, iminsiuzamara izabe amasabato arindwi y'imyaka, ari yo myaka mirongo ine n'icyenda.iMn'amatungo yawe n'inyamaswa zo mu gihugu cyawe. Ibyo byose cyimeza yacyo ijye ibibera ibyokurya.-UCyimeza y'igihugu yo muri uwo mwaka w'isabato, ijye ibabera ibyokurya wowe n'umugaragu wawe n'umujawawe, n'umukoziwaweukorera ibihembo n'umunyamahangaugusuhukiyeho, Cyimeza ntuzayisarure, inzabibu zo ku muzabibu waweutogoshwe na zo ntuzazisarure, uwo mwaka ujye uba uwo kurazaigihugu ihinga.+QArikoumwaka wa karindwiuzajye uba isabato yo kurazaigihugu ihinga yo kuziriririzwa Uwiteka, ntukawubibemo ku murimawawe, ntukawanganyemo amahage y'imizabibu yawe.1Uzajyeubibamu murimawawe mu myaka itandatu, kandi mu myaka itandatuuzajye wanganya amahage y'imizabibu yawe, kandi abe ari mousarura imyaka yabyo.ue“Bwira Abisirayeli uti: Nimumarakugeramu gihugu nzabaha, icyo gihugu kizajye kiziriririza Uwiteka isabato.3 eUwiteka abwirira Mose ku musoziwa Sinayi atiMose ategeka Abisirayeli, bajyana inyuma y'ingandouwavumye Uwiteka, bamwicisha amabuye. Abisirayeli bagenza uko Uwiteka yategetse Mose.e EKavukiren'umunyamahanga mujye mubasangiza itegeko rimwe, kuko ndi Uwiteka Imana yanyu.’”3 cUwishe itungo aririhe,uwisheumuntu ahōrwe. Kuvunaigufwa guhorerweukundi, ijisho rihorerwe irindi, iryinyo rihorerwe irindi. Uko yateye undi muntu inenge abe ari ko yiturwa.N “‘Umuntu natera mugenzi we inenge, yiturwe nk'ibyo yagiriye undi.D Uzakubitaitungo akaryica aririhe,ubugingo burihwe houbundi.8m“‘Uzakubitaumuntu akamwica ntakabure kwicwa.+QUzatuka izina ry'Uwiteka ntakabure kwicwa, iteraniro ryose ntirikabure kumwicisha amabuye naho yabaumunyamahanga cyangwa kavukire, natuka izina ry'Uwiteka azicwe.V'Kandiubwire Abisirayeli uti ‘Uzavuma Imana ye wese azagibwaho n'icyaha cye.y“Jyanauwamvumye inyuma y'ingando, abamwumvise bose bamushyire ibiganza ku mutwe, iteraniro ryose rimwicishe amabuye.; Uwiteka abwira Mose atiQ Bamukingiranira kugirango bageze igihe babwirirwa ibyo Uwiteka yategeka. %>~~F}}J||i{{Qzz\yyNxxywwSvv>u6tcss rr#rqAppYpoo;nnnmm1llkjii;hggfjeedOd$ccbbb3aa>`v_^^V]]q\[['ZZYY XXWVVUUUToSSmRRR+QQ"QPOONN,N MM&LKKNJJI8HHGaG FFEDDaCC]BBBEAu@@.??X?>e==(n'agakombe k'izahabu karemēra shekeli cumi kuzuyeumubavu,{Hq(=Amaturo ye yari isahani y'ifeza kuremēra kwayo kwari shekeli ijana na mirongo itatu, n'urwabya rw'ifeza ruremēra shekeli mirongo irindwi zigezwe kuri shekeli y'Ahera, byombi byuzuyeifu y'ingezi yavuganywe n'amavuta ya elayo ho ituro ry'ifu,cGA(e(3n'ikimasa cy'umusoren'isekurumey'intama, n'umwana w'intama w'isekurumeutaramaraumwaka ho ibitambo byo koswa,C=(2n'agakombe k'izahabu karemēra shekeli cumi kuzuyeumubavu,z<o(1Amaturo ye yari isahani y'ifeza kuremēra kwayo kwari shekeli ijana na mirongo itatu, n'urwabya rw'ifeza ruremēra shekeli mirongo irindwi zigeze kuri shekeli y'Ahera, byombi byuzuyeifu y'ingezi yavuganywe n'amavuta ya elayo ho ituro ry'ifu,d;C(0Ku murambi wa karindwi, Elishama mwene Amihudiumutware w'Abefurayimu, ni we watuye amaturo.J:(/n'amapfizi abiri n'amasekurumey'intama atanu n'ay'ihene atanu, n'abana b'intama b'amasekurumebatanu bataramaraumwaka ho ibitambo by'uko bari amahoro. Ayo ni yo maturo ya Eliyasafu mwene Deweli.=9w(.n'isekurumey'ihene ho igitambo cyo gutambirwa ibyaha,u8e(-n'ikimasa cy'umusoren'isekurumey'intama, n'umwana w'intama w'isekurumeutaramaraumwaka ho ibitambo byo koswa,C7(,n'agakombe k'izahabu karemēra shekeli cumi kuzuyeumubavu,{6q(+Amaturo ye yari isahani y'ifeza kuremēra kwayo kwari shekeli ijana na mirongo itatu, n'urwabya rw'ifeza ruremēra shekeli mirongo irindwi zigezwe kuri shekeli y'Ahera, byombi byuzuyeifu y'ingezi yavuganywe n'amavuta ya elayo ho ituro ry'ifu,a5=(*Ku murambi wa gatandatu, Eliyasafu mwene Deweliumutware w'Abagadi, ni we watuye amaturo.Q4()n'amapfizi abiri n'amasekurumey'intama atanu n'ay'ihene atanu, n'abana b'intama b'amasekurumebatanu bataramaraumwaka ho ibitambo by'uko bari amahoro. Ayo ni yo maturo ya Shelumiyeli mwene Surishadayi.=3w((n'isekurumey'ihene ho igitambo cyo gutambirwa ibyaha,u2e('n'ikimasa cy'umusoren'isekurumey'intama, n'umwana w'intama w'isekurumeutaramaraumwaka ho ibitambo byo koswa,C1(&n'agakombe k'izahabu karemēra shekeli cumi kuzuyeumubavu,{0q(%Amaturo ye yari isahani y'ifeza kuremēra kwayo kwari shekeli ijana na mirongo itatu, n'urwabya rw'ifeza ruremēra shekeli mirongo irindwi zigezwe kuri shekeli y'Ahera, byombi byuzuyeifu y'ingezi yavuganywe n'amavuta ya elayo ho ituro ry'ifu,i/M($Ku murambi wa gatanu, Shelumiyeli mwene Surishadayiumutware w'Abasimeyoni, ni we watuye amaturo.K.(#n'amapfizi abiri n'amasekurumey'intama atanu n'ay'ihene atanu, n'abana b'intama b'amasekurumebatanu bataramaraumwaka ho ibitambo by'uko bari amahoro. Ayo ni yo maturo ya Elisuri mwene Shedewuri.=-w("n'isekurumey'ihene ho igitambo cyo gutambirwa ibyaha,u,e(!n'ikimasa cy'umusoren'isekurumey'intama, n'umwana w'intama w'isekurumeutaramaraumwaka ho ibitambo byo koswa,C+( n'agakombe k'izahabu karemēra shekeli cumi kuzuyeumubavu,{*q(Amaturo ye yari isahani y'ifeza kuremēra kwayo kwari shekeli ijana na mirongo itatu, n'urwabya rw'ifeza ruremēra shekeli mirongo irindwi zigezwe kuri shekeli y'Ahera, byombi byuzuyeifu y'ingezi yavuganywe n'amavuta ya elayo ho ituro ry'ifu,_)9(Ku murambi wa kane, Elisuri mwene Shedewuriumutware w'Abarubeni, ni we watuye amaturo.H( (n'amapfizi abiri n'amasekurumey'intama atanu n'ay'ihene atanu, n'abana b'intama b'amasekurumebatanu bataramaraumwaka ho ibitambo by'uko bari amahoro. Ayo ni yo maturo ya Eliyabu mwene Heloni.='w(n'isekurumey'ihene ho igitambo cyo gutambirwa ibyaha,u&e(n'ikimasa cy'umusoren'isekurumey'intama, n'umwana w'intama w'isekurumeutaramaraumwaka ho ibitambo byo koswa,C%(n'agakombe k'izahabu karemēra shekeli cumi kuzuyeumubavu,{$q(Amaturo ye yari isahani y'ifeza kuremēra kwayo kwari shekeli ijana na mirongo itatu, n'urwabya rw'ifeza ruremēra shekeli mirongo irindwi zigezwe kuri shekeli y'Ahera, byombi byuzuyeifu y'ingezi yavuganywe n'amavuta ya elayo ho ituro ry'ifu,`#;(Ku murambi wa gatatu, Eliyabu mwene Heloniumutware w'Abazebuluni, ni we watuye amaturo.J"(n'amapfizi abiri n'amasekurumey'intama atanu n'ay'ihene atanu, n'abana b'intama b'amasekurumebatanu bataramaraumwaka ho ibitambo by'uko bari amahoro. Ayo ni yo maturo ya Netanēli mwene Suwari.=!w(n'isekurumey'ihene ho igitambo cyo gutambirwa ibyaha,u e(n'ikimasa cy'umusoren'isekurumey'intama, n'umwana w'intama w'isekurumeutaramaraumwaka ho ibitambo byo koswa,C(n'agakombe k'izahabu karemēra shekeli cumi kuzuyeumubavu,y(Amaturo yatuye yari isahani y'ifeza kuremēra kwayo kwari shekeli ijana na mirongo itatu, n'urwabya rw'ifeza ruremēra shekeli mirongo irindwi zigezwe kuri shekeli y'Ahera, byombi byuzuyeifu y'ingezi yavuganywe n'amavuta ya elayo ho ituro ry'ifu,`;(Ku murambi wa kabiri, Netanēli mwene Suwariumutware w'Abisakari, ni we watuye amaturo.M(n'amapfizi abiri n'amasekurumey'intama atanu n'ay'ihene atanu, n'abana b'intama b'amasekurumebatanu bataramaraumwaka ho ibitambo by'uko bari amahoro. Ayo ni yo maturo ya Nahashoni mwene Aminadabu.=w(n'isekurumey'ihene ho igitambo cyo gutambirwa ibyaha,ue(n'ikimasa cy'umusoren'isekurumey'intama, n'umwana w'intama w'isekurumeutaramaraumwaka ho ibitambo byo koswa,C(n'agakombe k'izahabu karemēra shekeli cumi kuzuyeumubavu,{q( amaturo ye yari isahani y'ifeza kuremēra kwayo kwari shekeli ijana na mirongo itatu, n'urwabya rw'ifeza ruremēra shekeli mirongo irindwi zigezwe kuri shekeli y'Ahera, byombi byuzuyeifu y'ingezi yavuganywe n'amavuta ya elayo ho ituro ry'ifu,eE( Uwatuye amaturo ye ku murambi wa mbere ni Nahashoni mwene Aminadabu, wo mu muryango wa Yuda,p[( Uwiteka abwira Mose ati “Bajye batura amaturo yabo yo kweza igicaniro,umutware wese ku murambi we.”nW( Kandi ba batware batura amaturo yo kweza igicaniro ku munsi cyasīgiwe, bayaturiraimbere y'igicaniro.wi( Ariko Abakohati ntiyagira icyo abaha kuko imirimo yo kuremērwa iby'Ahera yari iyabo, bakabiremērwa ku ntugu.ue(Amagare ane n'inka munaniabiha Abamerari nk'uko imirimo yabo iri, bategekwa na Itamari mwene Aroniumutambyi.N(Amagare abiri n'inka enye abiha Abagerushoni nk'uko imirimo yabo iri.8m(Mose yakira ayo magare n'izo nka, abiha Abalewi.sa(“Wemere ibyo batuye bikoreshwe imirimo y'iby'ihema ry'ibonaniro,ubiheAbalewi nk'uko imirimo yabo iri.”;(Uwiteka abwira Mose atiq](Bazana amaturo yabo imbere y'Uwiteka: amagare atandatu yaremwe nk'ingobyi n'inka cumi n'ebyiri, igare risangirwa n'abatware babiri, bityo bityo. Inka iturwa n'umutware umwe, n'indi undi, bityo bityo. Babimurikaimbere y'ubuturobwera. (kuri uwo munsi abatware b'Abisirayeli, abatware b'amazu ya ba sekuru batura amaturo: ni ba batware b'imiryango babarishaga ababazwe.,  U(Mose arangije gushingaubuturobwera no kubusīga, no kubwezanya n'ibintu byo muri bwo byose, n'igicaniro n'ibintu byacyo byose -- ibyo na byo yarabisīze arabyeza --^ 7(“Uko abe ari ko bashyirisha izina ryanjye ku Bisirayeli, nanjye nzabahaumugisha.”. Y(Uwiteka akurebeneza, aguhe amahoro.’; s(Uwiteka akumurikishirize mu maso he akugirire neza,'K(Uwiteka aguheumugisha akurinde,b?(“Bwira Aroni n'abana be, uti ‘Uku abe ari ko mujya muhesha Abisirayeliumugisha, muti:;(Uwiteka abwira Mose atiX+(“‘Iryo ni ryo tegeko ry'uhigaumuhigow'ubunaziri, n'iry'amaturo aturiraUwitekaubunaziri bwe,utabariyeho ibyo yabasha guturaadategetswe. Umuhigoyahize awuhigure uko itegeko ry'ubunaziri bwe ritegeka.’”U%(Umutambyi abizungurizeimbere y'Uwiteka, bibe ituro rijungujwe. Iryo ni ituro ryera, niumwanya w'umutambyi hamwe n'inkoro ijungujwe n'urushyirw'ukubokorwererejwe. Ibyo birangiye Umunaziri abone kunywavino.iM(“‘Umutambyi yendeurushyirw'ukubokorutetse rwa ya sekurume, n'umutsima umweutasembuwe wo muri cya cyibo, n'agatsima kamwe katasembuwe gasa n'ibango, abishyire ku mashyi y'uwo Munaziri amaze kwiyogosheshaumutwe we wejejwe.A}(Uwo Munaziri yiyogoshesherezeumutwe we wejejwe ku muryango w'ihema ry'ibonaniro. Yendeumusatsi wari ku mutwe we wejejwe, awushyire mu murirouri munsi ya cya gitambo cy'uko ari amahoro.^7(Kandi atambire Uwiteka n'iyo sekurumey'intama ho igitambo cy'uko uwo muntu ari amahoro, aturanena yo ya mitsima itasembuwe yo muri cya cyibo, kandiumutambyi aturanena byo ituro ry'ifu n'iry'ibyokunywaryo kuri byo.p[(“‘Umutambyi abimurikeimbere y'Uwiteka, atambire uwo muntu icyo gitambo gitambirwa ibyaha n'icyoswa.Q(n'icyibo cy'imitsima itasembuwe, n'udutsima tw'ifu y'ingezi yavuganywe n'amavuta ya elayo, n'udutsima dusa n'amabango dusizweho amavuta ya elayo, bitambanwe n'ituro ry'ifu n'iry'ibyokunywayo kuri byo.~(atambire Uwiteka ibitambo bye:umwana w'intama w'isekurumeutaramaraumwakaudafite inenge ho igitambo cyo koswa, n'uw'umwagaziutaramaraumwakaudafite inenge ho igitambo cyo gutambira ibyaha, n'isekurumey'intama idafite inenge ho igitambo cy'uko ari amahoro, }( “‘Iri ni ryo tegeko ry'Umunaziri rimutegeka, namara kurangiza iminsi y'ubunaziri bwe. Azanwe ku muryango w'ihema ry'ibonaniro,O|( Umunaziri yongere yereze Uwiteka iminsi y'ubunaziri bwe: azaneumwana w'intamautaramaraumwaka ho igitambo cyo gukurahourubanza, ariko iminsi yabanje izaba ipfuyeubusa, kukoubunaziri bwe bwahumanijwe.9{m( Mazeumutambyi atambe kimwe ho igitambo gitambirwa ibyaha, ikindi agitambe ho igitambo cyoswa, amuhongerere impongano y'icyaha ya ntumbi yamuzaniye, amwezeumutwe kuri uwo munsi.}zu( Ku wa munaniazane intungura ebyiri, cyangwa ibyana by'inuma bibiri ku muryango w'ihema ry'ibonaniro, abiheumutambyi.+yQ( “‘Kandi nihagiraumuntu upfa akanuka ari iruhande rwe, akanduza kwera kwe, aziyogosheshe ku munsi wo guhumanuka kwe,umunsi wa karindwi abe ari ho yiyogoshesha.Ax(Mu minsi y'ubunaziri bwe yose, ahore ariuwerejwe Uwiteka.w(Ntakihumanisheurupfu rwa se cyangwa rwa nyina, cyangwa rwa mwene se cyangwa rwa mushiki we, kuko kwiyereza Imana kwe kuri ku mutwe we.@v}(Mu minsi yose yo kwera k'Uwiteka kwe, ntakegere intumbi..uW(“‘Mu minsi yose y'umuhigow'ubunaziri bwe, icyuma cyogosha ntikikagere ku mutwe we. Iminsi yo kwera k'Uwiteka kwe itarashira abeuwera, arekeumusatsi weuhirimbire.t(Mu minsi yose y'ubunaziri bwe ntakarye ikintu cyose cyavuye ku muzabibu, naho kaba akabuto k'imbere y'inzabibu cyangwa igishishwa cyayo.Ls(yitandukanye na vino n'ibisindisha bindi. Ntakanyweumushari wa vino cyangwa w'igishindisha kindi. Ntakanywe ibyokunywaby'uburyo bwose byaturutse mu nzabibu. Ntakarye inzabibu mbisi cyangwa zumye.r (“Bwira Abisirayeli uti ‘Umugabocyangwaumugoreniyirobanurisha mu bandi guhigaumuhigowo kuba Umunaziri, ngo yiyereze Uwiteka,q ;(Uwiteka abwira Mose atihpK(Ni bwo uwo mugaboazaba akuwehogukiranirwa,umugoreakaba ari weugibwaho no gukiranirwa kwe.’”o(no ku mugaboufatwa n'ifuhe agafuhiraumugorewe. Ashyire uwo mugoreimbere y'Uwiteka,umutambyi amugirire ibitegekwa n'iryo tegeko byose.onY(“‘Iryo ni ryo tegeko ry'ifuhe, ku mugoreugitegekwa n'umugabowe agahindukirira undi, akaba yanduye,]m5(Ariko niba atanduye, ahubwo akaba adahumanye nta cyo azaba, ntibizamubuzagusamainda.Kl(Namara kuyamunywesha, bizaba bitya: niba yanduye akaba acumuyeku mugabowe, ayo mazi ateraumuvumoazamugeramo, amusharirire atumbe inda, anyunyuke ikibero, uwo mugoreahinduke intukanomu bwoko bwe.~kw(Yende kuri iryo turo iryuzuyeurushyi, ribeurwibutso rwaryo, aryosereze ku gicaniro abone kunywesha uwo mugoreya mazi.j (Umutambyi akure rya turo ry'ifu riturishwa n'ifuhe ku mashyi y'uwo mugore, arizungurizeimbere y'Uwiteka, arijyane ku gicaniro.jiO(Anyweshe uwo mugoreayo mazi asharira ateraumuvumo, ayo mazi ateraumuvumoazamugeramo amusharirire.Uh%(“‘Uwo mutambyi yandike iyo mivumo mu gitabo, ayogeshe ayo mazi asharira.g1(Kandi aya mazi ateraumuvumoari bujye mu mara yawe atumbishe inda yawe, anyunyure ikibero cyawe.
“‘Uwo mugoreyikirize ati “Amen, Amen.”7fi(maze uwo mutambyi arahize uwo mugoreindahiro yo kwivuma amutonga ati: Uwiteka aguhindurishe intukanon'indahiro mu bwoko bwawe kunyunyura ikibero cyawe, agatumbisha inda yawe.zeo(Ariko niba warahindukiriye undiugitegekwa n'umugabowawe nukabawanduye, hakagira uwo mwaryamanye atariumugabowawe,Jd(maze arahize uwo mugoreamutongera ati: Niba ari nta mugabomwasambanye, kandi nibautahindukiriye undi ngo wiyanduzeugitegekwa n'umugabowawe, aya mazi asharira ateraumuvumoye kugiraicyo agutwara.Bc(Ashyire uwo mugoreimbere y'Uwiteka, amutendezeumusatsi, amushyire ku mashyi rya turo ry'urwibutso, ituro riturishwa n'ifuhe. Uwo mutambyi afate mu ntoki ayo mazi asharira, ateraumuvumo,by(Uwo mutambyi yendeshe amazi yera ikintu cy'ibumba, yende ku mukungugu wo hasi mu buturobwera, awushyire muri ayo mazi.Ka(“‘Umutambyi yigize uwo mugorehafi, amushyire imbere y'Uwiteka. `(nuko uwo mugaboashyireumutambyiumugorewe, amumushyirane n'ituro amutangiriye ry'igice cya cumi cya efa y'ifu ya sayiri. Ntakayisukehoamavuta ya elayo, ntakayishyirehoumubavu, kuko ari ituro ry'ifu riturishwa n'ifuhe, ituro ry'urwibutso rwibutsa gukiranirwa.y_m(umugabowe agafatwa n'ifuhe agafuhiraumugorewe yanduye, cyangwa yafatwa n'ifuhe agafuhiraumugorewe atanduye koko,l^S( umugabowe ntabimenye bigahishwa, uwo mugoreakaba yanduye ntihabeumushinja, ntabe afashwe akibikora,r]_( “Bwira Abisirayeli uti ‘Umugorew'umuntu nahindukirira undi, agacumurisha ku mugabowe gusambana n'uwo,\;( Uwiteka abwira Mose atit[c( Ibyeraumuntu wese yejeje bizabe iby'umutambyi bwite, icyoumuntu ahaumutambyi cyose kizabe icye bwite.’”aZ=( Ituro ryose ryererejwe ryo mu byera by'Abisirayeli bashyiraumutambyi, rizabe irye bwite.WY)(Ariko niba uwo muntu yacumuyehoatasize mwene wabo wa bugufiwariho icyashyirishije kuri wa wundiurubanza, Uwiteka abe ari weukirihwa gihabweumutambyi, cyongerweho isekurumey'intama y'impongano bamuhongerera.X7(yature icyaha yakoze kandi arihe icyamushyirishijehourubanza, akirihe uwo yacumuyehokitagabanije, kandi yongereho ikingana n'igice cyacyo cya gatanu.yWm(“Bwira Abisirayeli uti ‘Umugabocyangwaumugorenakora icyaha cyose mu byo abantu bakora akagibwaho n'urubanza,V;(Uwiteka abwira Mose ativUg(Abisirayeli bagenza batyo, babakura mu ngando zabo. Uko Uwiteka yategetse Mose aba ari ko Abisirayeli bakora. T(Naho baba abagabo cyangwa abagore, mujye mubakuramomubajyane inyuma yaho, kugirango batanduza aho mubambye amahema ntuye hagati.”oSY(“Tegeka Abisirayeli bakure mu mahema yanyuumubembe wese n'uninda wese, n'uhumanyijwe n'intumbi wese.R ;(Uwiteka abwira Mose ati+QQ(1Uko Uwiteka yabitegetse, Mose ababarishaumuntu wese nk'ukoumurimowe uri, nk'uko ibyo akwiriye kuremērwa biri. Uko aba ari ko bababara uko Uwiteka yategetse Mose.SP!(0Ababazwe bo muri bo, baba ibihumbi munanina magana atanu na mirongo inani.(OK(/basāgije imyaka y'ubukurumirongo itatu batarasāza mirongo itanu, abakwiriye bose gukoraumurimowose wo mu ihema ry'ibonaniro cyangwa kuremērwa ibyo muri ryo."N?(.Uyu ni wo mubarew'ababazwe bose bo mu Balewi, abo Mose na Aroni n'abatware b'Abisirayeli babaze nk'uko imiryango yabo iri, nk'uko amazu ya ba sekuru ari,xMk(-Abo ni bo babazwe bo mu miryango y'Abamerari, abo Mose na Aroni babaze uko Uwiteka yategekeye mu kanwa ka Mose.bL?(,ababazwe bo muri bo bose nk'uko imiryango yabo iri, baba ibihumbi bitatu na magana abiri.K (+bari abasāgije imyaka y'ubukurumirongo itatu batarasāza mirongo itanu, abakwiriye gukoraumurimowo mu ihema ry'ibonaniro bose,lJS(*Kandi ababazwe bo mu miryango y'Abamerari nk'uko imiryango yabo iri, nk'uko amazu ya ba sekuru ari,I()Abo ni bo babazwe bo mu miryango y'Abagerushoni, abakorera mu ihema ry'ibonaniro bose, abo Mose na Aroni babaze uko Uwiteka yategetse.H((ababazwe bo muri bo nk'uko imiryango yabo iri, nk'uko amazu ya ba sekuru ari, baba ibihumbi bibiri na magana atandatu na mirongo itatu.G ('bari abasāgije imyaka y'ubukurumirongo itatu batarasāza mirongo itanu, abakwiriye gukoraumurimowo mu ihema ry'ibonaniro bose,cFA(&Kandi ababazwe bo mu Bagerushoni nk'uko imiryango yabo iri, nk'uko amazu ya ba sekuru ari,E7(%Abo ni bo babazwe bo mu miryango y'Abakohati, abakorera mu ihema ry'ibonaniro bose, abo Mose na Aroni babaze uko Uwiteka yategekeye mu kanwa ka Mose.pD[($Ababazwe bo muri bo nk'uko imiryango yabo iri, baba ibihumbi bibiri na magana arindwi na mirongo itanu. C(#Babara abasāgije imyaka y'ubukurumirongo itatu batarasāza mirongo itanu, abakwiriye gukoraumurimowo mu ihema ry'ibonaniro bose.xBk("Mose na Aroni n'abatware b'iteraniro babara Abakohati nk'uko imiryango yabo iri, nk'uko amazu ya ba sekuru ari.A9(!Iyo abe ari yo iba imirimo y'imiryango y'Abamerari, imirimo yabo yose yo mu ihema ry'ibonaniro. Bajye bayikoreshwa na Itamari mwene Aroniumutambyi.”U@%( n'inkingi z'urugorubugotan'imyobo zishingwamo, n'imambo zazo n'imigozi yazo, n'ibintu bifatanye na byo byose, n'ibyo gukoreshwa imirimo yabyo byose. Muvugemu mazina ibintu bategekwa kurinda no kuremērwa.J?(Ibi abe ari byo bategekwa kurinda no kuremērwa, abe ari yo iba imirimo yabo yo mu ihema ry'ibonaniro yose: imbaho z'imiganda y'ubuturobwera n'imbumbe zazo, n'inkingi zazo n'imyobo zishingwamo,> (ubareabasāgije imyaka y'ubukurumirongo itatu batarasāza mirongo itanu, abakwiriye gukoraumurimowo mu ihema ry'ibonaniro bose.V='(“Abamerariubabare nk'uko imiryango yabo iri, nk'uko amazu ya ba sekuru ari,"<?(Iyo abe ari yo iba imirimo y'imiryango y'Abagerushoni yo mu ihema ry'ibonaniro, imirimo barindishijwe bajye bayikoreshwa na Itamari mwene Aroniumutambyi.+;Q(Mu mirimo yabo, Abagerushoni bajye bategekwa na Aroni n'abana be, ku byo baremērwa byose, no ku mirimo bakora yose, mubarindishe ibyo bakwiriye kuremērwa byose.G: (n'imyenda ikinzwe y'urugorw'ubwo buturo, n'umwendaukinga irembo ry'urwo rugo rugotaubuturon'igicaniro, n'imigozi yabyo n'ibintu byose bifatanye na byo, kandi bajye bakora imirimo yabyo yose.D9(Bajye baremērwa ibikombate bisakaraubuturobwera, n'ihema ry'ibonaniro n'ikirisakara, n'igicirane cy'impu za tahashi gisakara hejuru y'icyo, n'umwendaukingaumuryango w'ihema ry'ibonaniro,f8G(Iyi abe ari yo mirimo imiryango y'Abagerushoni bakwiriye gukora, n'ibyo bakwiriye kuremērwa.7 (ubareabasāgije imyaka y'ubukurumirongo itatu batarasāza mirongo itanu, abakwiriye gukoraumurimowo mu ihema ry'ibonaniro bose.e6E(“Baraumubarew'Abagerushoni na bo nk'uko amazu ya ba sekuru ari, nk'uko imiryango yabo iri,5;(Uwiteka abwira Mose atiT4#(Ariko bo ntibakinjizwe no kubonaibyera n'akanya nk'ako kumiraza badapfa.”73i(ahubwo mujye mubagenzereza mutya kugirango babeho badapfa, nibegera ibyera cyane: Aroni n'abana be bajye binjiramo, babatoranye imirimo,umuntu weseumurimowe n'icyo aremērwa.R2(“Umuryango w'Abakohatiurimoimiryango, ntimukawukuzehongo uve mu Balewi,(1M(Uwiteka abwira Mose na Aroni ati0(“Kandi ibyo Eleyazari mwene Aroniumutambyi arindishwa, bibe amavuta ya cya gitereko cy'amatabaza, n'umubavumwiza w'ikivange, n'ituro ry'ifu ritaburaho, n'amavuta ya elayo yo gusīga, kandi arindishwe n'ubuturobwera bwose n'ibiburimobyose, Ahera n'ibintu byaho.”/}(Aroni n'abana be nibamara gutwikīra iby'Ahera n'ibikoresherezwaho byose, abantu bagiye kubambūra, maze Abakohati babone kuza kubiremērwa. Ariko ntibagakore ku byera badapfa.
“Ibyo abe ari byo Abakohati baremērwa byo mu ihema ry'ibonaniro.".?(bagishyireho ibintu byacyo byose bakoresha imirimo yacyo, ibintu bishyirwamoumurirow'amakara, n'ibyuma by'ingobe byarura inyama, n'ibintu bayoza ivu, n'inzabya n'ibintu by'igicaniro byose. Bakiramburehoigicirane cy'impu za tahashi kigitwikīre, baseseke imijisho mu bifunga byacyo.C-( Bayore ivu ku gicaniro, bakiramburehoumwenda w'umuhengeri,@,{( Kandi bende ibintu bakoresha byose bikoresherezwa Ahera, babihambire mu mwenda w'umukarawa kabayonga, babitwikireho igicirane cy'impu za tahashi, babishyire ku biti bimeze nk'ingobyi.+5( “Igicaniro cy'izahabu bakiramburehoumwenda w'umukarawa kabayonga, bawutwikireho igicirane cy'impu za tahashi, baseseke imijisho mu bifunga byacyo.r*_( bagihambirane n'ibintu byacyo byose mu gicirane cy'impu za tahashi, bagishyire ku biti bimeze nk'ingobyi.g)I( “Bendeumwenda w'umukarawa kabayonga, bawutwikirize igitereko cy'amatabaza n'amatabaza yacyo, n'icyuma cyacyo gikurahoibishirira, n'udusahani dushyirwaho ibishirira, n'ibisukisho by'amavuta byacyo bakoresha imirimo yacyo,(y(Babiramburehoumwenda w'umuhemba, bawutwikireho igicirane cy'impu za tahashi, baseseke imijisho mu bifunga by'ayo meza.d'C(“Kandi ameza y'imitsima yo kumurikwa bayaramburehoumwenda w'umukarawa kabayonga, bawushyireho amasahani n'udukombe, n'imperezo n'ibikombe byo gusukisha amaturo y'ibyokunywa, kandi n'iyo mitsima itaburahona yo iwubeho.&+(bawutwikireho igicirane cy'impu z'inyamaswa zitwa tahashi, bakiramburehoumwenda w'umukarawa kabayonga musa, baseseke imijisho mu bifunga byayo. %(“Uko bagiye kubambūra, Aroni ajye yinjirana n'abana be bamanureumwendaukingiriza Ahera cyane, bawutwikirize isanduku y'Ibihamya,\$3(Iyi abe ari yo mirimo Abakohati bakorera mu ihema ry'ibonaniro. Ni iy'ibyera cyane.#(abasāgije imyaka y'ubukurumirongo itatu batarasāza mirongo itanu, abakwiriye gukoraumurimowo mu ihema ry'ibonaniro bose."y(“Baraumubarew'Abakohatiubarobanuye mu Balewi bandi,ubabare nk'uko imiryango yabo iri, nk'uko amazu ya ba sekuru ari,'! M(Uwiteka abwira Mose na Aroni atiu e(3Izo feza z'incungu Mose aziha Aroni n'abana be uko ijambo ry'Uwiteka ryategetse, uko Uwiteka yategetse Mose.(2Ifeza yatse izo mpfura z'Abisirayeli ziba shekeli igihumbi na magana atatu na mirongo irindwi n'eshanu zigezwe ku y'Ahera.I (1Mose yaka ifeza z'incungu imfura zisāze ku zacunguwe n'Abalewi.H (0Uhe Aroni n'abana be ifeza z'incungu z'izo mpfura zisāzeho.”gI(/ubakeshekeli eshanu z'imfura imwe,uzende zigezwe kuri shekeli y'Ahera. Ni yo gera makumyabiri.{q(.Kandi kugirango imfura z'Abisirayeli magana abiri na mirongo irindwi n'eshatu, zisāzeumubarew'Abalewi zicungurwe,<s(-“Tora Abalewi babe inguranez'imfura z'Abisirayeli,utoren'amatungo y'Abalewi abe inguranez'amatungo yabo. Abalewi babe inguranez'amatungo yabo, Abalewi babe abanjye. Ndi Uwiteka.;(,Uwiteka abwira Mose ati0[(+Abahungu b'imfura bose babazwe bahereye ku bamazeukwezi bavutse,umubarew'amazina yabo uba inzovu ebyiri n'ibihumbi bibiri na magana abiri na mirongo irindwi na batatu.F(*Mose abara imfura zose z'Abisirayeli uko Uwiteka yamutegetse./Y()Jyewe Uwitekauntoranirize Abalewi, babe inguranez'imfura zose z'Abisirayeli, kandi umpe n'amatungo y'Abalewi, abe inguranez'uburizabw'amatungo y'Abisirayeli bwose.” ((Uwiteka abwira Mose ati “Bara abahungu b'imfura bose b'Abisirayeli,uhereye ku bamazeukwezi bavutse, wandikeumubarew'amazina yabo.O('Ababazwe bose bo mu Balewi, abo Mose na Aroni babaze babitegetswe n'Uwiteka nk'uko imiryango yabo iri, abahungu n'abagabo bose bahereye ku bamazeukwezi bavutse, bari inzovu ebyiri n'ibihumbi bibiri.(&Mose na Aroni n'abana be, abe ari bo babamba amahema yabo imbere y'ubuturomu ruhande rw'iburasirazuba, imbere y'ihema ry'ibonaniro ahagana aho izuba rirasira, barinde Ahera mu cyimbo cy'Abisirayeli baharindishijwe. Utari uwo muri bo wigira hafi yicwe.U%(%n'inkingi z'urugorubugosen'imyobo zishingwamo, n'imambo zazo n'imigozi yazo.9m($UmurimoAbamerari bategekwa ube uwo kurinda imbaho z'imiganda y'ubuturo, n'imbumbe zabwo n'inkingi zabwo, n'imyobo zishingwamo, n'ibintu byabwo byose, n'ibifatanye na byo byose,7(#Umutware w'inzu ya ba sekuru y'imiryango y'Abamerari ni Suriyeli mwene Abihayili. Bajye babamba amahema yabo mu ruhande rw'ikasikazi rw'ubuturobwera.{("Ababazwe bo muri bo, abahungu n'abagabo bose bahereye ku bamazeukwezi bavutse, bari ibihumbi bitandatu na magana abiri.cA(!Merari yakomotsweho n'umuryango w'Abamahali n'uw'Abamushi. Iyo ni yo miryango y'Abamerari.l S( Eleyazari mwene Aroni abeumutwareutwara abatware b'Abalewi, ajye akoresha abarindishijwe iby'Ahera.- U(Ibyo barindishwa bibe isanduku yera n'ameza, n'igitereko cy'amatabaza n'ibicaniro, n'ibintu by'Ahera bakoresha, n'umwendaukingiriza Ahera, n'ibifatanye na wo byose.Z /(Umutware w'inzu ya ba sekuru y'imiryango y'Abakohati abe Elisafani mwene Uziyeli.V '(Imiryango y'Abakohati ijye ibamba amahema yayo mu ruhande rw'ubuturorw'ikusi. +(Ababazwe bo muri bo, abahungu n'abagabo bose bahereye ku bamazeukwezi bavutse, bari ibihumbi munanina magana atandatu, barindishijwe iby'Ahera.(Kohati yakomotsweho n'umuryango w'Abamuramun'uw'Abisuhari, n'uw'Abaheburonin'uw'Abuziyeli. Iyo ni yo miryango y'Abakohati. (n'imyenda ikinzwe y'urugo, n'umwendaukinga irembo ry'urwo rugo rugotaubuturon'igicaniro, n'imigozi yose ikoreshwa imirimo y'ubuturo. (Iby'ihema ry'ibonaniro Abagerushoni barindishwa, bibeubuturon'ihema n'ikirisakara, n'umwendaukingaumuryango w'ihema ry'ibonaniro,P(Umutware w'inzu ya ba sekuru y'Abagerushoni abe Eliyasafu mwene Layeli.wi(Imiryango y'Abagerushoni ijye ibamba amahema yayo ahoubuturobwera buteyeibitugu, mu ruhande rw'iburengerazuba.y(Ababazwe bo muri bo, abahungu n'abagabo bose bahereye ku bamazeukwezi bavutse, bari ibihumbi birindwi na magana atanu.kQ(Gerushoni yakomotsweho n'umuryango w'Abalibuni n'uw'Abashimeyi. Iyo ni yo miryango y'Abagerushoni.(Aba ni bo bene Merari nk'uko imiryango yabo iri: Mahali na Mushi. Iyo ni yo miryango y'Abalewi nk'uko amazu ya ba sekuru ari.cA(Aba ni bo bene Kohati nk'uko imiryango yabo iri: Amuramuna Isuhari, na Heburonina Uziyeli.Y-(Aya ni yo mazina ya bene Gerushoni nk'uko imiryango yabo iri: Libuni na Shimeyi. ]~~x~@}|||D{{zzTyyWxxqwvvAuunttQssrrqqpoozoXnnmllkk,jj1ithh`gffeeaddd9cc6bba`__^^^S]]r]\\p[[[7ZZ4YYXXGWWuVVaUUTTTNSSRR:Q}Q.POO#NNbMM*LKK3JzIIlHH@GFFIEEDE D0CwBBBVAAmA!@@?f?>k>6==<<~;;>:::%99V9888b8$777U76664544`332F11C00I//7..-,,G++M**\))s)(''g&&m&%$$0##"s"2!!! }RWJerV}-plN0 X ;  % j_XUCe]_;(%Uwiteka abwira Mose atid^C($Iteraniro ryose rimujyana inyuma y'aho, bamuteraamabuye arapfa, uko Uwiteka yategetse Mose.|]s(#Uwiteka abwira Mose ati “Uwo muntu ntabure kwicwa, iteraniro ryose rimwicishe amabuye inyuma y'aho baganditse.”=\w("Bamukingiranira kuko bari batarabwirwa uko bamugenza.I[ (!Abasanze azitoragura bamushyira Mose na Aroni n'iteraniro ryose.OZ( Abisirayeli bakiri mu butayu, basangaumuntuutoragura inkwi ku isabato.~Yw(Kuko yasuzuguyeijambo ry'Uwiteka agaca ku itegeko rye, uwo muntu akurweho rwose, azagibwaho no gukiranirwa kwe.’” X(“‘Arikoumuntuukoraicyaha yihandagaje naho yaba kavukirecyangwaumusuhuke, uwo muntu aba atutse Uwiteka. Nuko akurwe mu bwoko bwe.nWW(Musangize itegekoukozeicyaha atacyitumye wese, kavukirewo mu Bisirayeli n'umunyamahangaubasuhukiyemo.V(Umutambyi ahongerereumuntu wajijwe agakorera imbere y'Uwiteka icyaha atacyitumye, kandi namara kumuhongerera, uwo muntu azababarirwa.Uy(“‘Kandiumuntu umwe nakora icyaha atacyitumye, atambeumwagazi w'iheneutaramaraumwaka ho igitambo gitambirwa ibyaha.T}(Nuko iteraniro ry'Abisirayeli ryose n'umunyamahangaubasuhukiyemo bazababarirwa, kukoubwoko bwose bwagikoze butacyitumye.S (Umutambyi ahongerere iteraniro ry'Abisirayeli ryose. Bazababarirwa kuko bakoze icyo cyaha batacyitumye, bakazana igitambo cyabo cyo gutambirwa Uwiteka kigakongorwa n'umuriro, n'igitambo cyabo cyo gutambirwa ibyaha, bihongerere icyaha bakoze batacyitumye.9Rm(niba icyo cyaha gikozwe n'abatacyitumye iteraniro ritakizi, iteraniro ryose ritambe ikimasa cy'umusoreho igitambo cyoswa cy'umubabweuhumuriraUwiteka neza, baturanena cyo ituro ryo kuri cyo ry'ifu n'ituro ryo kuri cyo ry'ibyokunywauko byategetswe, batambe n'isekurumey'ihene ho igitambo gitambirwa ibyaha.{Qq(ibyo Uwiteka yabategekeye mu kanwa ka Mose byose,uhereye igihe yabategekeye no hanyuma yacyo mu bihe byanyu byose,gPI(“‘Kandi nimukoraicyaha mutabyitumye, ntimwitondere ayo mategeko yose Uwiteka yabwiye Mose,^O7(Ku muganura w'irobe ryanyu mujye muturaUwiteka ituro ryererezwa mu bihe byanyu byose.N%(Ku muganura w'irobe ryanyu muzajye muturaagatsima ho ituro ryererezwa. Uko mwerereza ituro mukuyemu mbuga muhuriramo, abe ari ko mukerereza.JM(mukarya ku mitsima yacyo, muzajye muturaUwiteka ituro ryererezwa.@L}(“Bwira Abisirayeli uti ‘Nimugeramu gihugu mbajyanamoK;(Uwiteka abwira Mose atiVJ'(Itegeko rimwe n'umuhango umwe mubisangire n'umunyamahangaubasuhukiyemo.’”@I{(Iteraniro ritegekwe ritya: mwebwe n'umunyamahangaubasuhukiyemo musangire itegeko, ribe itegeko ridakuka mu bihe byanyu byose. Uko mumezeabe ari koumunyamahanga amera imbere y'Uwiteka.TH#(Kandiumunyamahanga nasuhukiramuri mwe, cyangwauzabana namwe wese mu bihe byanyu byose, agashaka gutamba igitambo gikongorwa n'umurirocy'umubabweuhumuriraUwiteka neza, uko mugenza na we abe ari ko agenza.{Gq( Abe ari ko ba kavukirebose bakora ibyo, nibatamba igitambo gikongorwa n'umuriro, cy'umubabweuhumuriraUwiteka neza.mFU( Uko ibitambo mwitegura bingana, ibyo muzakora kuri kimwe abe ari byo mukorano ku bindi, uko bingana. E( “‘Uko abe ari ko bikorwa ku kimasa cyose, no ku isekurumey'intama yose, no ku mwana w'isekurumew'intama cyangwa w'ihene wose.D7( “‘Kandi ituro ry'ibyokunywauturanana cyo ribe igice cya kabiri cya hini ya vino. Bibe amaturo akongorwa n'umuriroy'umubabweuhumuriraUwiteka neza.C( ugitamba aturanena cyo ituro ry'ibice bya cumi bitatu bya efa y'ifu y'ingezi yavuganywe n'igice cya kabiri cya hini y'amavuta ya elayo.B(Kandi niwitegura ikimasa cy'igitambo cyo koswa cyangwa cyo guhiguzaumuhigo, cyangwa cy'uko uri amahoro ngougitambire Uwiteka,yAm(kandi ituro ry'ibyokunywauturanana yo ribe igice cya gatatu cya hini ya vino, bibeumubabweuhumuriraUwiteka neza.B@(Cyangwa niba ari isekurumey'intama itambwa,uzitegure ituro ryo guturanwa na yo ry'ibice bya cumi bibiri bya efa y'ifu y'ingezi yavuganywe n'igice cya gatatu cya hini y'amavuta ya elayo,>?w(kandiuzitegure n'igice cya kane cya hini ya vino y'ituro ry'ibyokunywa, rituranwe n'icyo gitambo cyoswa cyangwa n'igitambo kindi. Ibyo bibe ari byo bituranwa n'umwana w'intama umwe.>1(uzatamba igitambo cye ature Uwiteka ituro ry'ifu ry'igice cya cumi cya efa y'ifu y'ingezi yavuganywe n'igice cya kane cya hini y'amavuta ya elayo,=/(mugashaka gutambira Uwiteka igitambo gikongorwa n'umuriro, naho cyaba icyo koswa cyangwa icyo guhiguzaumuhigo, cyangwa icyo mutambishwa n'umutimaukunze, cyangwa icyo mutamba mu minsi mikuru yanyu ngo kibeumubabweuhumuriraUwiteka neza, mugikuye mu mashyo cyangwa mu mikumbi,M<(“Bwira Abisirayeli uti ‘Nimumarakugeramu gihugu muzaturamombaha,; ;(Uwiteka abwira Mose atit:c(-Maze Abamaleki bamanukanan'Abanyakanāni batuye kuri uwo musozi, barabanesha baraboreza, babageza i Horuma.9+(,Maze bo barabisuzugura, barazamuka ngo bajye mu mpinga y'umusozi, ariko isanduku y'Isezerano ry'Uwiteka, na Mose, ntibava aho babambye amahema.!8=(+Muri busangeyo Abamaleki n'Abanyakanāni mwicwe n'inkota. Kuko mwasubiyeinyuma ntimukurikire uko Uwiteka abayobora, biri butumeUwiteka atabana namwe.”U7%(*Ntimuzamuke kuko Uwiteka atari hagati muri mwe, mutaneshwa n'ababisha banyu.b6?()Mose arababwira ati “Mucumuriraiki itegeko ry'Uwiteka? Icyo mukorantikiri bugende neza."5?((Bazinduka kare mu gitondo, bazamukaumusozibawujya mu mpinga, bati “Dore turi hano, turazamuka tujya aho Uwiteka yasezeranije kuduha, twakoze icyaha.”J4('Mose abwira Abisirayeli bose ya magambo, abantu barababara cyane.i3M(&Ariko Yosuwa mwene Nuni na Kalebu mwene Yefune, aba ari bo barokoka mu bagiye gutataicyo gihugu.a2=(%abo bagabo babaze inkuru y'incamugongo y'icyo gihugu, bicirwa na mugigaimbere y'Uwiteka. 1($Ba bagabo Mose yatumye gutataicyo gihugu, bakagaruka bakabara inkuru y'incamugongo yacyo, bigatuma iteraniro ryose rimwitotombera,0+(#Jyewe Uwiteka ndabivuze: sinzabura kugenza ntyo iri teraniro ribi ryose riteraniye kundwanya. Bazarimbukiramuri ubu butayu, ni mo bazapfira.”^/7("Nk'uko iminsi ingana mwatatiyemo icyo gihugu uko ari mirongo ine,umunsiuzahwana n'umwaka. Ni yo muzamara murihoigihano cyo gukiranirwa kwanyu kwinshi uko imyaka ari mirongo ine, kandi muzamenya ko nabahindutse.’:.o(!Kandi abana banyu bazamara imyaka mirongo ine baragira amatungo mu butayu, bazagendana igihano cyo kurarikira kwanyu kwinshi, bageze aho imibiri yanyu izaba irimbukiyemu butayu.9-o( Ariko mwe, intumbi zanyu zizagwa muri ubu butayu.j,O(Ariko abana banyu bato mwavuze ko bazaba iminyago, abo ni bo nzakijyanamo bamenye igihugu mwanze.+(Niukurintimuzajya mu gihugu narahirishije kumanikaukubokoyuko nzabatuzamo, keretse Kalebu mwene Yefune na Yosuwa mwene Nuni.*{(Intumbi zanyu zizagwa muri ubu butayu: ababazwe mwese, abamaze imyaka makumyabiri n'abayisāgije mwese mwanyitotombeye.~)w(Babwire uti ‘Uwiteka aravuga ati: Ndahiye guhoraho kwanjye yuko ntazabura kubagirira ibyo mwavugiyemu matwi yanjye.w(i(“Nzageza he kwihanganira iri teraniro ribi rinyitotombera? Numvise kwitotomba kw'Abisirayeli banyitotombera.('M(Uwiteka abwira Mose na Aroni ati&(Abamaleki n'Abanyakanāni batuye muri kiriya gikombe, ejo muzahindukiremusubiremu butayumu nzira ijya ku Nyanja Itukura.”)%M(keretseumugaragu wanjye Kalebu, kuko yari afite undi mutima, agakurikira uko muyobora muri byose, nzamujyana mu gihugu yagiyemo,urubyaro rwe ruzakigira gakondo.l$S(Niukurintibazabona igihugu narahiye ba sekuruzako nzakibaha, nta n'umwe wo mu bansuzuguyeuzakibona,/#Y(kuko abo bantu bose babonye icyubahiro cyanjye n'ubwiza bwanjye, n'ibimenyetso nakoreye muri Egiputa no mu butayu, bakangerageza ibi bihe uko ari icumi ntibanyumvire.["1(Ariko niukurindahiye guhoraho kwanjye n'uko isi yose izuzuraicyubahiro cy'Uwiteka,>!y(Uwiteka aramubwira ati “Ndabababariye nk'ukounsabye. (Babarira gukiranirwa k'ubu bwoko nk'uko imbabazi zawe ari nyinshi, nk'uko wabubabariragauhereye igihe baviriye mu Egiputaukageza ubu.”O(‘Uwiteka atinda kurakara, afite kugiraneza kwinshi, ababarira gukiranirwa n'ibicumuro, ntatsindishiriza na hato abo gutsindwa, ahōra abana gukiranirwa kwa ba se akageza ku buzukuruzan'ubuvivi.’R(None imbaraga z'umwami wanjye ziyerekane ko ari nyinshi nk'uko wavuze utizo(‘Uwiteka yananiwe kujyana ubwo bwoko mu gihugu yarahiye ko azabuha, icyo ni cyo cyatumye abwicira mu butayu.’W)(None niwica ubu bwoko nk'umuntu umwe, amahanga yumvise inkuru yawe azavuga atiwi(babibwire bene icyo gihugu. Barumvise yuko wowe Uwiteka uri hagati muri ubu bwoko, kuko wowe Uwitekaubonwa n'amaso, kandi igicu cyawe gihagarara hejuru yabo,ukajya imbere yabo uri mu nkingi y'igicu ku manywa, no mu nkingi y'umurironijoro.hK( Mose abwira Uwiteka ati “Abanyegiputa bazabyumva, kuko wakuje ubu bwoko muri bo amaboko yawe,gI( Ndabateza mugiga, mbakurehoumwandu wabo, nkugireubwoko bubarutaubwinshi, bubarusha amaboko.” ( Uwiteka abwira Mose ati “Ubu bwoko buzageza he kunsuzugura? Buzageza he kutanyizezwa n'ibimenyetso byose nakoreye hagati muri bo?( Iteraniro ryose ritegeka ko babicisha amabuye. Mazeubwiza bw'Uwiteka bubonekera Abisirayeli bose buri mu ihema ry'ibonaniro.-U( Icyakora ntimugomere Uwiteka kandi ntimutinye bene icyo gihugu: tuzabarya nk'imitsima, ntibagifite ikibakingira kandi Uwiteka ari mu ruhande rwacu, ntimubatinye.”jO(Niba Uwiteka atwishimira, azatujyana muri icyo gihugu akiduhe kandi ari igihugu cy'amata n'ubuki.b?(babwira iteraniro ry'Abisirayeli ryose bati “Igihugu twaciyemo tugitata ni cyiza cyane.q](Yosuwa mwene Nuni na Kalebu mwene Yefune bari mu mubarew'abatase icyo gihugu, bashishimura imyenda yabo,r_(Maze Mose na Aroni bikubitira hasi bubamye, imbere y'iteraniro ry'Abisirayeli ryose ryari riteraniye aho.G (Baravuganabati “Twishyirirehoumugabadusubiremuri Egiputa.”#A(Uwiteka atujyanira iki muri icyo gihugu, kugirango tuhicirwe n'inkota? Abagore bacu n'abana bacu bazaba iminyago, ikiruta si uko twasubiramuri Egiputa?”(K(Abisirayeli bose bitotombera Mose na Aroni, iteraniro ryose rirababwira riti “Iyaba twaraguye mu gihugu cya Egiputa! Cyangwa iyaba twaraguye muri ubu butayu!K (Iteraniro ryose ritera hejuru, rirataka, abantu iryo joro bararira. 7( !Kandi twabonyemo abantu barebare banini, Abānaki bakomotse mu bantu barebare banini. Twibonaga tubamezeho nk'inzige, na bo bakabona tumezenka zo.”, S( Babarira Abisirayeli inkuru y'incamugongo y'igihugu batase, bati “Igihugu twanyuzemotugitata ni igihugu cy'umwiryane, kandi abantu twakibonyemo bose ni barebare. }( Maze abantu bari bajyanye na we baravuga bati “Ntitwabasha kuzamuka ngo turwanye abo bantu, kuko baturusha amaboko.”u e( Kalebu ahoreza abantu imbere ya Mose, ati “Tuzamuke nonaha tuhahindūre, kuko tubasha rwose kuhatsinda.” 5( Abamaleki batuye mu gihugu cy'i Negebu, Abaheti n'Abayebusi n'Abamori batuye mu misozi, Abanyakanāni batuye ku Nyanja no mu bibaya bya Yorodani.”#( Ariko abantu bagituyemoni abanyamaboko, kandi imiduguduyabo igoteshejwe inkike z'amabuye, kandi ni minini cyane, kandi twabonyeyo Abānaki.wi( Batekerereza Mose bati “Twageze mu gihugu wadutumyemo, niukurikoko ni icy'amata n'ubuki, ngizi imbuto zacyo.0[( Basohoye basanga Mose na Aroni n'iteraniro ry'Abisirayeli ryose i Kadeshi mu butayubwa Parani, bababwirana n'iteraniro ryose ibyo babonye, babereka za mbuto z'igihugu.C( Bamaze gutataigihugu, bagaruka hashize iminsi mirongo ine.Q( Aho hantu hitirwa igikombe cya Eshikoli iryo seri Abisirayeli batemyeyo.+Q( Bagera mu gikombe cya Eshikoli, batemayo ishami ririho iseri rimwe ry'inzabibu, abantu babiri bariheka ku giti, kandi bazana ku makomamanga no ku mbuto z'imitini.7i( Barazamuka banyura Negebu, bagera i Heburoni, Abānaki na Ahimani na Sheshayi na Talumayibari bariyo. Heburonihamaze imyaka irindwi hubatswe, Sowani yo muri Egiputa irubakwa.{q( Nuko barazamuka batata icyo gihugu bahereye mu butayubwa Zini, bageza i Rehobu ihereranye n'urugabano rw'i Hamati.]5( n'ubutakabw'icyo gihugu uko bumeze, yuko bwera cyangwa burumba, kandi yuko igihugu kirimo ibiti cyangwa bitarimo. Mushireubwoba muzaneku mbuto z'icyo gihugu.”Icyo gihe cyari igihe inzabibu za mbere zihishiriza.#( n'igihugu batuyemoyuko ari cyiza cyangwa ari kibi, n'imidugudubatuyemouko imeze, yuko itagoteshejwe inkike z'amabuye cyangwa izigoteshejwe,"~?( Mutateigihugu mumenye uko kimeze, n'abantu bagituyemomumenye yuko ari abanyamaboko cyangwa ari abanyamaboko make, kandi yuko ari bake cyangwa ari benshi,}( Mose abatuma gutataigihugu cy'i Kanāni, arababwira ati “Muzamukiremuri iyi nzira ica i Negebu, muzamuke mu gihugu cy'imisozi miremire.h|K( Ayo ni yo mazina y'abantu Mose yatumye gutataicyo igihugu. Mose yita Hoseya mwene Nuni, Yosuwa.6{i( Mu muryango wa Gadi hatumwa Geweli mwene Maki.;zs( Mu muryango wa Nafutalihatumwa Nakibi mwene Vofusi.Mu muryango wa Rubenihatumwa Shamuwa mwene Zakuri.soa( Mose abatuma ari mu butayubwa Parani, uko Uwiteka yategetse. Abo yatumye bose bari abatware b'Abisirayeli.n'( “Tuma abantu batate igihugu cy'i Kanāni, icyo mpa Abisirayeli. Ukureumuntu mu muryango wa ba sekuruzawose,umuntu wese ariumutware wabo.”m ;( Uwiteka abwira Mose ati[l1( Nyuma ubwo bwoko burahagurukabuva i Haseroti, bubamba amahema mu butayubwa Parani.zko( Bakingiranira Miriyamu inyuma y'ingando amara iminsi irindwi, ubwo bwoko ntibwahaguruka, Miriyamu atarahagarurwa.?jy( Uwiteka asubizaMose ati “Iyaba se yamuciriye mu maso gusa, ntiyakozwe n'isoni iminsi irindwi? Bamukingiranire inyuma y'ingando z'amahema, amare iminsi irindwi abone kuhagarurwa.”@i}( Mose atakira Uwiteka ati “Mana ndakwingize, mukize.”Ph( Ndakwingize, ye kumerank'igihwereye kivutse kiboze mu ruhande rumwe.”g( Aroni abwira Mose ati “Databuja ndakwingize, we kudushyiraho igihano cy'icyaha twakoreshejwe n'ubupfu, tukizaniraurubanza.f%( Cya gicu kiva hejuru y'Ihema ryera kiragenda, Miriyamu asesa ibibembe byera nk'urubura. Aroni ahindukirira Miriyamu, abona asheshe ibibembe.2ea( Bikongerezauburakari bw'Uwiteka, aragenda.)dM( Uwo we tujya twivuganira n'akanwa kacu neruye, atari mu migani, kandi ishusho y'Uwiteka ajya ayibona. Nuko ni iki cyabatinyuye kuneguraumugaragu wanjye Mose?”Kc( Umugaragu wanjye Mose si ko ameze, akiranuka mu rugo rwanjye hose.%bE( Arababwira ati “Nimwumve amagambo yanjye: niba muri mwe hazabamoumuhanuzi, mu iyerekwa ni ho Uwiteka nzamwimenyeshereza, mu nzozi ni ho nzavuganira na we.|as( Uwiteka amanukiramu nkingi y'igicu, ahagarara mu muryango w'Ihema ryera, ahamagara Aroni na Miriyamu, bombi baraza.`( Uwiteka atungura Mose na Aroni na Miriyamu ati “Nimusohoke uko muri batatu, muze ku ihema ry'ibonaniro.”Barasohoka uko ari batatu.I_ ( Kandi uwo mugaboMose yariumugwanezaurusha abantu bo mu isi bose.n^W( Baravuga bati “NiukuriUwiteka avugiramu kanwa ka Mose musa? Twe ntatuvugiramo?”Uwiteka arabyumva.u] g( Miriyamu na Aroni banegura Mose ku bw'Umunyetiyopiyakazi yarongoye. Koko yari yararongoye Umunyetiyopiyakazi.M\( #Abantu bahagurukai Kiburotihatava bajya i Haseroti, bahamara iminsi.I[ ( "Aho hantu bahita Kiburotihatava, kuko ari ho bahambye abifuzaga.Z}( !Inyama bakizishinze amenyo bataramara kuzitapfuna,uburakari bw'Uwiteka bukongerezwa abantu, abatera mugigaikomeye cyane.5Ye( Abantu barahaguruka, biriza uwo munsi bazitoragura bakesha ijoro, biriza n'undi munsi. Uwatoraguye nke aba atoraguye homeru cumi. Bazanika hose impande zose z'ingando zabo.UX%( Umuyagauturukaku Uwiteka,uzanainturumbutsi zivuye ku nyanja,uzigusha aho babambye amahema n'impande zose, zigeza ahoumuntu yagendaurugendo rw'umunsi umwe, ikirundo cyazo kireshya n'intambwe enye z'intoki.8Wm( Mose asubirana mu ngando n'abakuru ba Isirayeli. V( Mose aramubazaati “Ni jyeurwaniye ishyaka? Icyampa ab'ubwoko bw'Uwiteka bose bakaba abahanuzi, Uwiteka akabashyiraho Umwuka we!”qU]( Yosuwa mwene Nuni, wariumufasha wa Moseuhereye mu busorebwe, aramubwira ati “Databuja Mose, babuze.”fTG( Umuhungu w'umusoreagenda yiruka abwira Mose ati “Eludadina Medadi barahanuriramu ngando.”TS#( Maze mu ngando zabo hasigara abagabo babiri, umwe yitwa Eludadi, undi yitwa Medadi. Umwuka abagwaho, kandi bari mu mubarew'abanditswe ariko batavuye aho ngo bajye ku ihema ryera, bahanuriraaho mu ngando.2R_( Uwiteka amanukiramuri cya gicu avuganana we, yenda ku Mwukaumuriho, amushyira kuri abo bakuru uko ari mirongo irindwi. Nuko Umwuka abaguyehobarahanura, bagarukiriza aho.Q( Mose arasohoka abwira abantu ayo magambo y'Uwiteka, kandi ateranya abagabo mirongo irindwi bo mu bakuru b'abantu, abagotesha ihema ryera.P( Uwiteka abwira Mose ati “Mbese amaboko y'Uwiteka abaye magufi? Noneurareba yuko ijambo ryanjye rigusohorera, cyangwa ritagusohorera.”wOi( Bazababagira imikumbi n'amashyo byo kubahaza? Cyangwa amafi yo mu nyanja yose azabateranirizwa yo kubahaza?”N( Mose aramusubizaati “Ubwoko ndi hagati ni abagabo bigenzauduhumbi dutandatu, umva kouvuzeuti ‘Nzabaha inyama baziryeukwezi kose.’5Me( ahubwo muzaziryaukwezi kose mugezeaho zizabatungukiramu mazuru zikababihira, kuko mwanze Uwiteka uri muri mwe, mukamuririra imbere muti ‘Twaviriye iki muri Egiputa?’”`L;( Ntimuzaziryaumunsi umwe cyangwa ibiri cyangwa itanu, cyangwa icumi cyangwa makumyabiri,uKe( Kandi bwira abantu uti: Mwiyerezeumunsi w'ejo kandi muzarya inyama, kuko muririye ku matwi y'Uwiteka mukavuga muti ‘Ni ndeuzaduha inyama zo kurya, ko twari tumereye neza muri Egiputa?’Ni cyo gitumye Uwiteka azabaha inyama mukazirya.J)( Nanjye ndi bumanuke mvuganireyo nawe, nende ku Mwukaukurihomubashyireho. Na bo bazajya bahekana nawe uwo mutwaro w'abantu, we kuwuhekawenyine.KI( Uwiteka abwira Mose ati “Nteraniriza abagabo mirongo irindwi bo mu bakuru b'Abisirayeli, abo uzi ko ari abakuru b'abantu koko n'abatware babo,ubazane ku ihema ry'ibonaniro bahagararaneho nawe.fHG( Nibaungenza uty ndakwingize nyica mveho, niba nkugiriyehoumugisha ne kubonaibyago byanjye.”PG( Sinabasha guhekaubu bwoko bwose jyenyine, kuko buremereye simbushobore.kFQ( Nakura he inyama zo kugaburiraubu bwoko bwose, ko bandirira imbere bati ‘Duhe inyama tuzirye’?NE( Nasamye inda y'ubu bwoko bwose se, ni jye wababyaye kountegeka kubaterura, nkabatengamatira mu gituza, nk'ukoumureziw'umugaboatengamatiraumwana wonka, nkabajyana mu gihugu wasezeranije ba sekuruza?D-( Mose abwira Uwiteka ati “Ni iki gitumaugirira nabiumugaragu wawe? Ni iki kimbujijekukugirirahoumugisha,ukanyikoreza aba bantu bose houmutwaro?C+( Mose yumva abantu barira,umuntu wese arirana n'inzu ye barira mu miryango y'amahema yabo. Uburakari bw'Uwiteka bukongezwa cyane, bibabaza Mose.LB( Ikime nijoro cyatonda aho babambye amahema, manu igatondana na cyo.9Am( Abantu barazereraga bakayiteranya, bakayisya cyangwa bakayisekura, bakayiteka mu nkono bakayihinduraudutsima. Kuryoha kwayo kwari nk'uk'udutsima twavuganywe n'amavuta ya elayo.x@k( Manu iyo yasaga n'utubutotw'ibyatsi byitwa gadi, ishusho yayo yasaga n'iy'ubushishi buva ku giti bwitwa budola.K?( Ariko none turumye nta cyo dufite, nta kindi turebakitari manu.”#>A( Twibutse ya mafi twariragaubusatukirimuri Egiputa, n'amadegede n'amapapayi, n'ubutunguru bw'ibibabi by'ibibati n'ubutunguru bw'ibijumba, n'udutungurucumu. =;( Abanyamahanga y'ikivange bari hagati y'Abisirayeli batangira kwifuza, Abisirayeli na bo bongera kurira, baravuga bati “Ni ndeuzaduha inyama zo kurya?H< ( Aho hantu bahita Tabera, kukoumurirow'Uwiteka wicānye muri bo.?;{( Abantu batakira Mose, asenga Uwiteka uwo murirourazima.): O( Ubwo bwoko buritotomba, Uwiteka yumva ko ari bibi. Abyumviseuburakari bwe burakongezwa,umurirow'Uwiteka wicāna muri bo,ukongora abo ku iherezo ry'amagando yabo.W9)( $Yahagarara akavuga ati “Uwiteka garukirainzovu z'ibihumbi by'Abisirayeli.”|8s( #Uko iyo sanduku yahagurukagaMose yaravugagaati “Uwiteka hagurukaababisha bawe batatane, abanzi bawe baguhunge.”Y7-( "Cya gicu cy'Uwiteka cyabaga hejuru yabo ku manywa, iyo bahagurukagabakabambūra.46c( !Barahagurukabava ku musoziw'Uwiteka bagendaurugendo rw'iminsi itatu, isanduku y'isezerano ry'Uwiteka ibajya imbere, igendaurugendo rw'iminsi itatu ibashakira aho gusibira.Q5( Kandi nujyana natwe, ibyiza Uwiteka azatugirira natwe tuzabikugirira.”{4q( Aramubwira ati “Ndakwinginze widusiga, kuko uzi yuko tugiyekujya tubamba amahema mu butayu, naweuzabaamaso yacu.^37( Aramusubizaati “Ntituri bujyane, ahubwo ndasubiramu gihugu cyacu muri bene wacu.”V2'( Mose abwira Hobabu mwene Reweli Umumidiyani, sebukwe wa Mose ati “Turajya mu gihugu Uwiteka yatubwiye ko azaduha. Ngwino tujyane tukugirire ibyiza, kuko Uwiteka yasezeranije kugirira Abisirayeli neza.”n1W( Uko aba ari ko Abisirayeli bakurikirana mu rugendo nk'uko imitwe yabo iri; uko aba ari ko bahaguruka.>0y( Umutware w'umutwe w'Abanafutaliyari Ahira mwene Enani.O/( Umutware w'umutwe w'umuryango w'Abashēri yari Pagiyeli mwene Okirani.-.U( Ibendera ry'icyiciro cy'Abadani riba ari ryo risezera ibyiciro byose, rihagurukank'uko imitwe yabo iri. Umutware w'umutwe w'Abadani yari Ahiyezeri mwene Amishadayi.R-( Umutware w'umutwe w'umuryango w'Ababenyamini yari Abidani mwene Gideyoni.R,( Umutware w'umutwe w'umuryango w'Abamanase yari Gamaliyeli mwene Pedasuri. +( Ibendera ry'icyiciro cy'Abefurayimu rihagurukank'uko imitwe yabo iri. Umutware w'umutwe w'Abefurayimu yari Elishama mwene Amihudi.T*#( Abakohati bahagurukabaremērewe iby'Ahera, basangaubuturobamaze kubushinga.M)( Umutware w'umutwe w'umuryango w'Abagadi yari Eliyasafu mwene Deweli.X(+( Umutware w'umutwe w'umuryango w'Abasimeyoni yari Shelumiyeli mwene Surishadayi.'( Ibendera ry'icyiciro cy'Abarubenirihagurukank'uko imitwe yabo iri. Umutware w'umutwe w'Abarubeniyari Elisuri mwene Shedewuri.T&#( Ubuturobwera burashingurwa, Abagerushoni n'Abamerari bagenda baburemērewe.N%( Umutware w'umutwe w'umuryango w'Abazebuluniyari Eliyabu mwene Heloni.O$( Umutware w'umutwe w'umuryango w'Abisakari yari Netanēli mwene Suwari.#( Habanza guhagurukaibendera ry'icyiciro cy'Abayuda nk'uko imitwe yabo iri. Umutware w'umutwe w'Abayuda yari Nahashoni mwene Aminadabu.`";( Uko ni ko guhagurukakwabo kwa mbere, bagenda uko bategekewe n'Uwiteka mu kanwa ka Mose.!( Abisirayeli barahagurukabava mu butayubwa Sinayi, bakurikije ibyo bari bategetswe by'urugendo, icyo gicu gihagarara mu butayubwa Parani.} u( Mu mwaka wa kabiri mu kwezi kwawo kwa kabiri, ku munsi wako wa makumyabiri, cya gicu giterurwa ku buturobw'Ibihamya.( Kandi mu gihe cy'umunezero wanyu, no mu minsi mikuru yanyu, no mu mboneko z'amezi yanyu, mujye muvuzaayo makondera mu itamba ry'ibitambo byanyu by'uko muri amahoro, nuko azababeraurwibutso rubibukisha imbere y'Imana yanyu. Ndi Uwiteka Imana yanyu.”<s( Kandi nimutabara mu gihugu cyanyu guteraababisha babagirira nabi, muzajye muvuzaayo makondera ijwi rirenga rirandaze. Nuko muzibukwa n'Uwiteka Imana yanyu, mukizwe ababisha banyu.lS( “Bene Aroni abatambyi bajye bavuza ayo makondera, bibabere itegeko ridakuka mu bihe byanyu byose.sa( Ariko nimushaka guteranya iteraniro mujye muvuzaayo makondera, ariko ntimukayavuze ijwi rirenga rirandaze.  ( Nimwongera kuvuzaijwi rirenga, ibyiciro byo mu ruhande rw'ikusi bijye bihaguruka. Ijwi rirenga bajye barivugiriza kubahagurutsa._9( Kandi nimuvuzaijwi rirenga, ibyiciro byo mu ruhande rw'iburasirazuba bijye bihaguruka.a=( Nibavuza rimwe risa, ba batware, abakuru b'ibihumbi by'Abisirayeli bajye baguteraniraho._9( Uko bazayavuza, iteraniro ryose rijye riguteraniraho ku muryango w'ihema ry'ibonaniro.#( “Rema amakondera abiri mu ifeza icuzwe,uyareme mu ifeza icuzwe, akubereayo guhamagaza iteraniro n'ayo guhagurutsa ab'ibyiciro by'amahema. ;( Uwiteka abwira Mose ati3a( Itegeko ry'Uwiteka ni ryo ryababambishaga amahema, kandi akaba ari ryo ribahagurutsa. Bitonderaga ibyo Uwiteka yabihanangirije, uko Uwiteka yabategekeye mu kanwa ka Mose.R( Naho yaba iminsi ibiri cyangwaukwezi cyangwaumwaka, iyo icyo gicu cyatindaga ku buturobwera kikabugumaho, Abisirayeli bagumagaaho babambye amahema ntibagende, maze cyabuterurwaho bagahagurukabakagenda.5e( Ubundi cyabugumagaho gihereye nimugoroba kikageza mu gitondo, cyabuterurwaho mu gitondo bagahaguruka. Cyangwa cyabwirirwaho kikaburaraho, maze kikabuterurwaho bagahaguruka.( Ubundi icyo gicu cyamaraga iminsi mike ku buturo, maze itegeko ry'Uwiteka rikabagumisha aho babambye amahema akaba ari ryo ribahagurutsa.{q( Iyo icyo gicu cyamaraga iminsi myinshi ku buturo, Abisirayeli bitonderaga icyo Uwiteka yabihanangirije ntibagende.9m( Itegeko ry'Uwiteka ni ryo ryahagurutsaga Abisirayeli, kandi akaba ari ryo ribabambisha amahema. Igihe cyose icyo gicu cyamaraga ku buturobwera, bakimaraga aho babambye amahema.-( Kandi uko icyo gicu cyaterurwaga kuri iryo Hema, Abisirayeli babonaga kugenda, kandi aho cyahagararaga akaba ari ho Abisirayeli babamba amahema.[1( Uko ni ko byabaga iminsi yose: cya gicu cyarabutwikiraga, nijoro kigasa n'umuriro.! =( Umunsiubuturobwera bwashinzwe, cya gicu gitwikira ubwo buturo, ari bwo Hema ry'Ibihamya, kandi nimugoroba kiba ku buturogisa n'umurirokigeza mu gitondo.H  ( “‘Kandiumunyamahanga nasuhukiramuri mwe agashaka kuziriririza Uwiteka Pasika, akurikize itegeko rya Pasika n'imigenzo yayo yabwirijwe:umunyamahanga na kavukiremuzabasangize itegeko.’”K ( Arikoumuntuudahumanye kandi ntabe mu rugendo, akareka kuziririza Pasika azacibwe mu bwoko bwe. Kuko atatambiye Uwiteka icyo gitambo mu gihe cyacyo cyategetswe, uwo muntu azagibwaho n'icyaha cye. #( he kugirainyama zayo baraza ngo zigeze mu gitondo, kandi he kugiraigufwa bavuna. Uko itegeko rya Pasika ryose riri abe ari ko bayiziririza. ( Mu kwezi kwa kabiri ku munsi wako wa cumi n'ine nimugoroba, abe ari ho bayiziriririza, bayirishe imitsima itasembuwe n'imboga zisharira,;q( “Bwira Abisirayeli uti ‘Nihagiraumuntu muri mwe cyangwa mu rubyaro rwanyuuhumanywa n'intumbi, cyangwa uri mu rugendo rwa kure, nubwo bimeze bityo, aziriririze Uwiteka Pasika.;( Uwiteka abwira Mose ati`;( Mose arabasubizaati “Nimube muretse mbaze numve icyo Uwiteka ari butegeke ibyanyu.”&G( baramubwira bati “Twahumanijwe n'intumbi y'umuntu, ariko byatuburizaiki gutambira Uwiteka igitambo mu gihe cyacyo cyategetswe hamwe n'Abisirayeli bandi?”( Hariho abantu bahumanijwe n'intumbi y'umuntu, ntibabasha kuziririza Pasika kuri uwo munsi: baza imbere ya Mose na Aroni kuri uwo munsi,,S( Bayiziririza mu kwezi kwa mbere, ku munsi wako wa cumi n'ine nimugoroba, bari mu butayubwa Sinayi. Uko Uwiteka yategetse Mose kose, aba ari ko Abisirayeli bagenza.6i( Mose abwira Abisirayeli ngo baziririze Pasika.D( Ku munsi wa cumi n'ine w'uku kwezi nimugoroba, abe ari ho muzayiziririza nk'uko igihe cyayo cyategetswe. Muzayiziririze mukurikize amategeko yayo yose n'imigenzo yayo mwabwirijwe yose.”J( “Kandi Abisirayeli baziririze Pasika mu gihe cyayo cyategetswe.  ( Uwiteka abwirira Mose mu butayubwa Sinayi, mu kwezi kwa mbere ko mu mwaka wa kabiri,uhereye aho baviriye mu gihugu cya Egiputa ati&~G(Ariko bajye bafasha bene wabo mu ihema ry'ibonaniro kurinda ibyo barindishijwe, be gukoraimirimo iruhije. Uko abe ari kougenza Abalewi ku by'imirimo yabo.”j}O(Nibamara imyaka y'ubukurumirongo itanu, bave muri ubwo bugaragu be kugumya gukoraimirimo iruhije.,|S(“Ibi ni byo nkubwira ku Balewi: abamaze imyaka y'ubukurumakumyabiri n'itanu cyangwa isāga binjire mu bugaragu bw'ihema ry'ibonaniro, bajye barikoreramo imirimo.{;(Uwiteka abwira Mose ati-zU(Maze Abalewi babona kwinjira gukoraimirimo yabo yo mu ihema ry'ibonaniro imbere ya Aroni n'abana be. Uko Uwiteka yategetse Mose ku by'Abalewi, abe ari ko babagenza.y%(Abalewi bihumanure ibyaha, bamese imyenda yabo, Aroni abazungurizeimbere y'Uwiteka babe ituro rijungujwe, Aroni abahongererere kubahumanura.#xA(Uko ni ko Mose na Aroni n'iteraniro ry'Abisirayeli ryose bagenza Abalewi. Uko Uwiteka yategetse Mose ku by'Abalewi kose, abe ari ko Abisirayeli babagenza.lwS(Kandi nahereye Aroni n'abana be Abalewi kugirango babe ababo mu Bisirayeli, bakorere mu ihema ry'ibonaniro imirimo ikwiriye Abisirayeli, bahongerere Abisirayeli kugirango Abisirayeli badaterwa n'umuze, nibigira hafi y'Ahera.”Cv(None ntoye Abalewi mu cyimbo cy'imfura z'Abisirayeli zose.u3(Kukouburizabw'Abisirayeli bwose ariubwanjye, ubw'abantu n'ubw'amatungo, nabwiyereje kuri wa munsi niciragahouburizabwo mu gihugu cya Egiputa bwose.zto(kuko mbahawe rwose mu Bisirayeli, mbītoreye gusubiramu cyimbo cy'abana b'uburizabose, imfura z'Abisirayeli zose.}su(Maze Abalewi babone kwinjirira gukoraimirimo yo mu ihema ry'ibonaniro. Ubahumanure,ubazunguze babe ituro rijungujwe,Ur%(Uko abe ari koutandukanya Abalewi n'Abisirayeli bandi, Abalewi babe abanjye.bq?( “Ushyire Abalewi imbere ya Aroni n'abana be,ubazunguze babe ituro rijungurijwe Uwiteka.#pA( Abalewi barambike ibiganza mu mpanga z'ibyo bimasa:utambire Uwiteka kimwe ho igitambo gitambirwa ibyaha, n'ikindi ho igitambo cyoswa,ubihongerere Abalewi.o ( Aroni azungurizeAbalewi imbere y'Uwiteka babe ituro rijungujwe, babe mu cyimbo cy'Abisirayeli, babe abo gukoraumurimow'Uwiteka.Mn( UmurikeAbalewi imbere y'Uwiteka, Abisirayeli babarambikeho ibiganza.\m3( UmurikeAbalewi imbere y'ihema ry'ibonaniro,uteranye iteraniro ry'Abisirayeli ryose.6lg(Maze bende ikimasa cy'umusore, n'ituro ryo guturanwa na cyo ry'ifu y'ingezi yavuganywe n'amavuta ya elayo, wende n'ikimasa cy'umusorekindi ho igitambo cyo gutambirwa ibyaha.k(Ubagenzereze utya kugirangoubahumanure:ubamisheho amazi y'impongano y'ibyaha, biyogoshesheumubiriwose, bamese imyenda yabo bihumanure.5jg(“Robanura Abalewi mu Bisirayeliubahumanure.i;(Uwiteka abwira Mose atiah=(Uku ni ko kuremwa kw'icyo gitereko cyaremwe mu izahabu icuzwe:uhereye ku ndiba yacyo n'uburabyo bwo kuri cyo cyaremwe mu izahabu icuzwe. Uko icyitegererezo cyari kiri Uwiteka yeretse Mose, aba ari ko Mose akiremesha.~gw(Aroni abigenza atyo, ashyira ayo matabaza ku giterekouburyo butumaamurikira imbere yacyo, uko Uwiteka yategetse Mose. aF~~)}}9|{{uzzzyyxxnwwwvuuztt#ssosr}r[qqppononEmmmllAl kjj@iOhh@hgg{ffeeEddccocbaaa`___%^^ ]J\\ [[YY&WWVV8UUkTSSRQPP@ONN@NMELKKKJ`IIHHCGGqG FFEDD9CCHBsAA@@j?>>)==7<<^;;::A:9B88X77,66=55(433322%11o000.//3..(--,++I**$))d((''|'&&>%%E$$##"a!!> Ct~V+\Rv3.kz%GI | 1  e 93faWI)(Navuma nte abo Imana itavumye?
Kandi narakarira nte abo Imana itarakariye?UH%(Acaumuganiuhanura ati
“Mu Aramu ni ho Balaki yankuye,
Umwami w'i Mowabu yankuye mu misozi y'iburasirazuba.
Ati ‘Ngwinoumvumireubwoko bwa Yakobo,
Ngwinourakarireubwoko bwa Isirayeli.’hGK(Amusubiraho asanga ahagararanye n'abatware b'i Mowabu bose, iruhande rw'ibitambo bye byoshejwe.dFC(Uwiteka ashyira ijambo mu kanwa ka Balāmu aramubwira ati “Subirakuri Balakiuvugautya.” E(Imana isanganira Balāmu arayibwira ati “Niteguye ibicaniro birindwi, ntambira ku gicaniro cyose impfizi n'isekurumey'intama.”>Dw(Balāmu abwira Balaki ati “Hagarara iruhande rw'ibitambo byawe byoshejwe nanjye ngende, ahari Uwiteka araza ansanganire; icyo ambwira ndakikubwira.”Ajya mu mpinga y'ibiharabuge.yCm(Balaki abigenza uko Balāmu amubwiye. Balaki na Balāmu batambira ku gicaniro cyose impfizi n'isekurumey'intama.B (Balāmu abwira Balaki ati “Nyubakishiriza hano ibicaniro birindwi,unyitegurirehano amapfizi arindwi n'amasekurumey'intama arindwi.”pA[()Mu gitondo Balaki ajyana Balāmu, amuzamuraumusoziwitwa Bamotibāli, yitegera impera imwe y'ubwo bwoko.c@A((Balaki atamba ibitambo by'inka n'iby'intama, acira Balāmu na ba batware bari kumwe na we.9?o('Balāmu ajyana na Balaki, bajya i Kiriyatihusoti.)>M(&Balāmu asubizaBalaki ati “Dore noneho ndaje. Ariko hari ijambo na rimwe nshobora kuvugaubwanjye? Ijambo ry'Imana izashyira mu kanwa kanjye ni ryo nzavuga.”=(%Balaki abaza Balāmu ati “Sinagutumiyeagatitibiranyo? Ni iki cyakubuzagakunyitaba? Ntuzi ko nshobora kugukuzaukagira icyubahiro?”<3($Balaki yumvise yuko Balāmu aje, ajya kumusanganirira mu muduguduw'i Mowabu uri ku mugeziwa Arunoni. Ni wo rugabano rw'igihugu cye, aho kigarukira.';I(#Marayika w'Uwiteka abwira Balāmu ati “Jyana n'abo bantu, ariko icyo nzajya nkubwira azabe ari cyo ujyauvuga.”Nuko Balāmu ajyana na ba batware ba Balaki.%:E("Balāmu abwira marayika w'Uwiteka ati “Nakoze icyaha kuko nari ntazi yukouhagaritswe mu nzira no kuntangira. Nuko nibaurebako ari bibi, reka nsubireyo.”9{(!Indogobe yambonye ikebanukiraimbere yanjye ka gatatu, iyo idakebanuka ngo itanyegera, simba mbuze kukwica nkayikiza.”81( Marayika w'Uwiteka aramubazaati “Ukubitiye iki indogobe yawe aka gatatu? Dore nzanywe no kugutangira, kuko mbonye uca mu nzira ijyana kurimbuka.71(Maze Uwiteka ahwejesha amaso ya Balāmu, abona marayika w'Uwiteka ahagaze mu nzira, akuye inkota ayifashe mu ntoki. Arunama, yikubitahasi yubamye.(6K(Indogobe ibaza Balāmu iti “Sindi indogobe yawe ijya iguhekaiteka, nkageza kuri uyu munsi? Hariubundi nigeze kukugirira ntyo?”
Arahakana ati “Oya.”a5=(Balāmu arayisubizaati “Nguhoyekunsuzugura. Kutagira inkota mu ntoki! Mba nakwishe.”f4G(Uwiteka abumbura akanwa k'iyo ndogobe ibaza Balāmu iti “Umpoye ki, kunkubitaaka gatatu?”3{(Iyo ndogobe ibonye marayika w'Uwiteka, iryama igihetse Balāmu. Uburakari bwa Balāmu burakongezwa, ayikubitainkoni ye.w2i(Marayika w'Uwiteka asubirainyuma ahagarara mu mpatānwa, hatariumwanya wo gukeberereza iburyo cyangwa ibumoso.~1w(Iyo ndogobe ibonye marayika w'Uwiteka yiyagiriza ku muhōra, iwubyigiraho ikirenge cya Balāmu, arongera arayikubita.Z0/(Marayika w'Uwiteka ahagarara mu muhōra w'inzitiro z'amabuye, zigabanya inzabibu.!/=(Indogobe ibona marayika w'Uwiteka ahagaze mu nzira, akuye inkota ayifashe mu ntoki, irakebereza ijya mu gisambu. Balāmu ayikubitira kuyisubizamu nzira.,.S(Uburakari bw'Imana bukongezwa n'uko yagiye, marayika w'Uwiteka ahagarikwa mu nzira no kumutangira. Yari ahetswe n'indogobe ye, abagaragu be bombi bari kumwe na we.p-[(Mu gitondo Balāmu arabyuka ashyira amatandiko ku ndogobe ye y'ingore, ajyana na ba batware b'i Mowabu.&,G(Imana iza aho Balāmu ari nijoro iramubwira iti “Ubwo aba bantu baje kuguhamagara,uhagurukeujyane na bo, ariko icyo nzajya ngutegeka azabe ari cyoukora.”a+=(None ndabinginze, namwe murarehano iri joro menye icyo Uwiteka ari bwongere kumbwira.”D*(Balāmu asubizaabagaragu ba Balaki ati “Naho Balaki yampa ifeza n'izahabu byuzuyeinzu ye, sinabasha gukoraibitandukanan'itegeko ry'Uwiteka Imana yanjye, ngo ndirenze cyangwa ndigabanye.$)C(kuko azagushyira hejuru akaguha icyubahiro cyinshi cyane, kandi ngo icyouzamubwira cyose azakigukorera. None ngo ngwino arakwinginze,umuvumireabo bantu.”d(C(Bajya kwa Balāmu baramubwira bati “Balaki mwene Sipori ngo ntihagire ikikubuzakumwitaba,Y'-(Balaki arongera atuma abandi batware baruta aboubwinshi, babarusha n'icyubahiro.n&W(Abatware b'i Mowabu barahaguruka, basubirakuri Balaki baramubwira bati “Balāmu yanze ko tuzana.”%( Mu gitondo Balāmu arabyuka, abwira abatware ba Balaki ati “Nimwigendere musubireiwanyu, kuko Uwiteka yanze kunkundira ko tujyana.”]$5( Imana ibwira Balāmu iti “Ntujyane na bo. Ntuvumeabo bantu kuko bahaweumugisha.”#( dore abantu bavuye muri Egiputa bajimagije igihugu. Ati ‘Ngwinoubamvumire, ahari nzashobora kubarwanya mbirukane.’”Z"/( Balāmu asubizaImana ati “Balaki mwene Siporiumwami w'i Mowabu, yantumyeho ngo:T!#( Imana iza aho Balāmu ari iramubazaiti “Aba bantu muri kumwe ni abahe?” }(Arababwira ati “Nimumarehano iri joro, nzababwira ibyo Uwiteka ari bumbwire.”Abatware b'i Mowabu barara kwa Balāmu.tc(Abakuru b'i Mowabu n'ab'i Midiyani bagenda bafite ingemu bagera kuri Balāmu, bamubwiraubutumwa bwa Balaki.?y(Nuko ndakwinginze, ngwinoumvumireabo bantu kuko bandusha amaboko. Ahari nzabanesha, tubatsinde mbirukanemu gihugu, kuko nzi yuko uwouheshaumugisha awuhabwa, uwouvumaakaba ikivume.”L(Atuma intumwa kuri Balāmu mwene Bewori i Petori, iri ku ruzi Ufuratemu gihugu cy'ubwoko bwe zo kumuhamagara ati “Dore hariho abantu bavuye muri Egiputa, bajimagije igihugu cyose barantegereje.K(Abamowabu babwira abakuru b'i Midiyani bati “None uyu mutweuzarigata abatugosebose, nk'uko inka ikunūzaubwatsi bwo mu rwuri.”Balaki mwene Sipori ni we wari ku ngoma i Mowabu muri icyo gihe.^7(Abamowabu batinyishwa ubwo bwoko cyane n'ubwinshi bwabo, bakurwaumutiman'Abisirayeli.L(Balaki mwene Sipori amenya ibyo Abisirayeli bagiriye Abamori byose.x m(Abisirayeli barahagurukababamba amahema mu kibaya cy'i Mowabu kinini, hakurya ya Yorodani ahateganye n'i Yeriko.iM(#Bamurimburanan'abahungu be n'abantu be bose, ntihasigara n'uwa kirazira, bahindūra igihugu cye.8k("Uwiteka abwira Mose ati “Ntumutinye, kuko mukugabizanije n'abantu be bose n'igihugu cye. Naweumugirire uko wagiriye Sihoniumwami w'Abamori, wa wundi wariutuyei Heshiboni.”(!Barahindukira, barazamuka baca mu nzira ijya i Bashani. Ogiumwami w'i Bashani abasanganiza ingabo ze zose muri Edureyingo abarwanirizeyo.]5( Mose atuma abatasi gutataYazeri batsinda imiduguduyaho, birukanaAbamori bari bariyo.5g(Nuko Abisirayeli batura mu gihugu cy'Abamori.!(Twarabarashe, i Heshiboni harimbukanan'igihugu cyaho kigeza i Diboni,
Turimbura igihugu tugezai Nofaki,
Inkongi igera i Medeba.”;q(Ubonye ishyano, Mowabu!
Urapfuye, wa bwoko bwa Kemoshi we.
Yahaye abahungu babo guhunga,
Abakobwa babo yabahaye kujyanwa ari abanyagano
Na Sihoniumwami w'Abamori.7i(Kukoumurirowaturutse i Heshiboni,
Ikirimi cyavuye mu rurembo rwa Sihoni,
Kigatwika Ari y'i Mowabu,
N'abatware b'amasengero yo ku mpinga z'imisozi yo kuri Arunoni.~w(Ni cyo gituma abahimbyi b'indirimbo bavuga bati
“Nimuze i Heshiboni,
Ururembo rwa Sihoni rwubakwe rukomezwe-(Kuko i Heshiboni rwariururembo rwa Sihoniumwami w'Abamori, warwanijeumwami w'i Mowabu watanze, akamunyaga igihugu cye cyose kigera kuri Arunoni.(Abisirayeli batsinda iyo miduguduyose, batura mu miduguduy'Abamori yose, i Heshiboni no mu miduguduihereranye na ho yose.7 i(Abisirayeli bamutsindisha inkota bahindūra igihugu cye, bahera kuri Arunonibageza kuri Yaboki ku rugabano rw'Abamoni, kukourugabano rw'Abamoni rwari rufiteingerero zikomeye.- U(Sihoni ntiyakundira Abisirayeli ko baca mu gihugu cye, ahubwo ahuruzaingabo ze zose, ajya mu butayugusanganira Abisirayeli agera i Yahasi, arwanirayo n'Abisirayeli.: o(“Reka tunyure mu gihugu cyawe, ntituzatambikira mu mirima cyangwa mu nzabibu, ntituzanywa amazi yo mu mariba. Tuzacamu nzira y'umwami tugezeaho tuzarangiriza igihugu cyawe.”D (Abisirayeli batuma intumwa kuri Sihoniumwami w'Abamori batip [(Barahahagurukabajya mu gikombe kiri mu gihugu cy'i Mowabu, bajya mu mpinga ya Pisiga, harengeyeubutayu.H (barahahagurukabajya i Nahaliyeli, barahahagurukabajya i Bamoti.*O(Iri ni iriba ryafukuwen'abatware,
Iry'imfura z'abantu bafukurishije inkoni y'icyubahiro
N'ingegene zabo.”
Bahagurukamuri ubwo butayubajya i Matana,Y-(Maze Abisirayeli baririmba iyi ndirimbo bati
“DudubizaRiba, nimuriririmbe.q](Barahahagurukabajya i Bēri. Iryo ni ryo riba Uwiteka yabwiye Mose ati “Teranya abantu mbahe amazi.”kQ(N'umukokew'utugezi
Ugenda werekeje ku mazu ya Ari,
Ugahererana n'urugabano rw'i Mowabu.”ym(Ni cyo cyatumye byandikwa mu gitabo cy'Intambara z'Uwiteka ngo
“Vahebu y'i Sufu,
N'utugezitwa Arunoni,3a( Barahahaguruka, babamba amahema hakurya y'umugeziwa Arunoni, uri mu butayuugaturukamu gihugu cy'Abamori, kuko Arunoniariurugabano rw'i Mowabu, rugabanya Mowabu n'Abamori.?{( Barahahaguruka, babamba amahema mu gikombe cy'i Zeredi.p[( Bahagurukamuri Oboti, babamba amahema Iyabarimu, iri mu butayubw'iruhande rw'iburasirazuba rw'i Mowabu.=w( Abisirayeli barahaguruka, babamba amahema muri Oboti.}~u( Mose acura inzoka mu miringa, ayimanika ku giti cy'ibendera, uwo inzoka yariye yareba iyo nzoka y'umuringa, agakira.} (Uwiteka abwira Mose ati “Cura inzoka isa n'izo,uyimanike ku giti cy'ibendera, mazeuwariwe n'inzoka wese nayireba, arakira.”|%(Abantu basanga Mose baramubwira bati “Twakoze icyaha, kuko twavuze Uwiteka nawe nabi. Saba Uwiteka adukuremoizi nzoka.”Mose arabasabira.o{Y(Uwiteka yohereza mu bantu inzoka z'ubusagwe butwika zirabarya, abantu benshi bo mu Bisirayeli barapfa.Cz(Abantu bavuga Imana na Mose nabi bati “Mwadukuriyeiki muri Egiputa mukatuzanagupfira mu butayu? Ko ari nta mitsima tuhaboneye, akaba ari nta mazi, kandi tubihiwe n'iyi mitsima mibi.”y-(Bahagurukaku musoziwa Hori baca mu nzira ijya ku Nyanja Itukura, ngo bakikire igihugu cya Edomu. Imitima y'abantu icogozwa cyane n'urwo rugendo. x(Uwiteka yumvira Abisirayeli abagabiza abo Banyakanāni, barabarimbura rwose, n'imiduguduyabo barayisenya: aho hantu bahita Horuma.wwi(Abisirayeli bahiga Uwitekaumuhigobati “Nutugabiza iri shyanga, tuzasenya rwose imiduguduyabo tuyirimbure.”v (Umunyakanāniumwami wa Arada waturagai Negebu, yumva ko Abisirayeli baje baciye mu nzira ica muri Atarimu, arabarwanya abafatamo mpiri.uue(Iteraniro ryose ribonye yuko Aroni yapfuye, inzu ya Isirayeli yose imara iminsi mirongo itatu iririra Aroni.t(Mose yambura Aroni imyambaro ye ayambika Eleyazariumwana we, Aroni apfira aho, mu mpinga y'uwo musozi. Mose na Eleyazari barawumanuka.esE(Mose abigenza uko Uwiteka yamutegetse, bazamuka uwo musoziwa Hori, iteraniro ryose ribareba.mrU(wambure Aroni imyambaro yeuyambike Eleyazariumwana we, maze Aroni ari bupfireyo asangeubwoko bwe.”?q{(Jyana Aroni na Eleyazariumwana we,ubazamureumusoziHori, p(“Aroni agiye gusangaubwoko bwe, kuko atazajya mu gihugu nahaye Abisirayeli, ubwo mwagomereye itegeko ryanjye ku mazi y'i Meriba.^o7(Uwiteka abwirira Mose na Aroni ku musoziHori uri ku rugabano rw'igihugu cya Edomu atiRn(Bahagurukai Kadeshi, iteraniro ry'Abisirayeli ryose rigera ku musoziHori.sma(Nuko Abedomu banga gucisha Abisirayeli mu gihugu cyabo. Ni cyo cyatumye Abisirayeli bahindukirabakahareka.ql](Arabahakanira ati “Ntimuzahanyure.”Abedomu babashingiraurugerero rw'ingabo nyinshi n'amaboko menshi.;kq(Abisirayeli baramubwira bati “Tuzacamu nzira nini, kandi twebwe n'amatungo yacu nitunywaamazi yawe, tuzakwishyura icyouzacira. Reka tuhacen'amaguru gusa, nta kindi tuzakora.”bj?(Umwami wa Edomu aramusubizaati “Ntuzanyura mu gihugu cyanjye, ntagusanganiza inkota.”qi](Reka tunyure mu gihugu cyawe, ntituzagiraumurimacyangwauruzabibu tunyuramo, kandi ntituzanywa amazi yo mu mariba yawe, ahubwo tuzacamu nzira y'umwami, twe gutambikira iburyo cyangwa ibumoso, tugezeaho tuzarangiriza igihugu cyawe.”h(Dutakiye Uwiteka yumva ijwi ryacu, atuma marayika adukuramu Egiputa. Dore none turi i Kadeshi,umuduguduwo ku rugabano rwawe.g (Ba sogukuruzabaramanutse bajya muri Egiputa tumarayo igihe kirekire. Abanyegiputa batugirira nabi, bayigirira na ba sogokuruza.f{(Mose ari i Kadeshi atuma intumwa ku mwami wa Edomu ati “Isirayeli mwene so arakubwira ati: Uzi imiruho twabonye yose.heK( Ayo ni yo mazi y'i Meriba: kuko Abisirayeli batonganije Uwiteka, akerekanira muri bo kwera kwe."d?( Uwiteka abwira Mose na Aroni ati “Kuko mutanyizeye ngo mwerekanire kwera kwanjye mu maso y'Abisirayeli, ntimuzajyana iri teraniro mu gihugu mbahaye.”c( Mose amanikaukubokoakubitaicyo gitare inkoni ye kabiri, kivusha amazi menshi iteraniro riranywa, ryuhiran'amatungo yaryo.b1( Mose na Aroni bateraniriza iteraniro imbere y'icyo gitare, Mose arababwira ati “Nimwumve mwa bagome mwe: muri iki gitare twabakuriramo amazi?”Ha ( Mose yenda iyo nkoni, ayikuye imbere y'Uwiteka uko yamutegetse.Y`-(“Enda ya nkoni, wowe na Aroni mwene so muteranye iteraniro, mubwirire igitare mu maso yabo kivushe amazi yacyo. Ubakurireamazi muri icyo gitare, abe ari ko uha iteraniro n'amatungo yaryo amazi yo kunywa.”_;(Uwiteka abwira Mose ati^ (Mose na Aroni bava imbere y'iteraniro bajya imbere y'ihema ry'ibonaniro, bikubitahasi bubamye,ubwiza bw'Uwiteka burababonekera.6]g(Mwadukuriyeiki muri Egiputa mukatuzanaaha hantu habi? Si ahantu habibwa, si ahantu hamera imitini cyangwa imizabibu cyangwa amakomamanga, kandi ntihagira amazi yo kunywa.”a\=(Kandi mwazaniye iki iteraniro ry'Uwiteka muri ubu butayu, ngo dupfiremo n'amatungo yacu?p[[(Abantu batonganya Mose, baramubwira bati “Iyaba twarapfuye ubwo bene wacu bapfiraga imbere y'Uwiteka!CZ(Iteraniro ribura amazi, bateranira kugomera Mose na Aroni.Y (Iteraniro ry'Abisirayeli ryose rigera mu butayubwa Zini mu kwezi kwa mbere, ubwo bwoko bugumai Kadeshi, Miriyamu agwayo, barahamuhamba.jXO(Kandi ikintu cyoseuhumanya azakoraho kibe gihumanye,uzagikoraho abe ahumanye ageze nimugoroba.”W}(Iryo ribabere itegeko ridakuka. Kandiumishe ayo mazi ahumanura amese imyenda ye,uyakozeho abe ahumanye ageze nimugoroba.V5(“Arikoumuntuuzahumanantiyihumanure, azakurirwe hagati y'iteraniro, kuko yanduje Ahera h'Uwiteka. Kuko atamishweho amazi ahumanura, azaba ahumanye.9Um(Kandi uwo muntuudahumanye amishe kuuhumanye ku munsi wa gatatu no ku wa karindwi. Nuko ku wa karindwi amuhumanure, na we amese imyenda ye yiyuhagire, nimugoroba abe ahumanutse._T9(Umuntuudahumanye yende agati ka ezobu, akinike muri ayo mazi, ayamishe kuri rya hema no ku bintu byose no ku bantu bari baririmo, no kuuwakoze ku igufwa cyangwa kuuwishwe, cyangwa ku ntumbi yindi cyangwa ku gituro.zSo(“Uhumanye bamwendere ku ivu rya cya gitambo cyatambiwe ibyaha, barishyire mu rwabya, barisukehoamazi yatembaga.5Re(Kandiumuntuuzabaari mu gasozi agakora ku ntumbi y'uwicishijwe inkota, cyangwa ku ntumbi yindi, cyangwa ku igufwa ry'umuntu cyangwa ku gituro, amare iminsi irindwi ahumanye.IQ (Kandi ikintu cyose kirangaye kidafiteurupfuko, kizaba gihumanye.P(“Iri ni itegeko ry'umuntuupfiriye mu ihema:uzinjira muri iryo hema wese n'uribamo wese, bamare iminsi irindwi bahumanye.QO( Uzakora ku ntumbi y'umuntu wese wapfuye ntiyihumanure, azaba yandujeubuturobw'Uwiteka, uwo muntu azakurwe mu Bisirayeli. Kuko atamishweho ayo mazi ahumanura, azaba ahumanye, azaba akiriho guhumanakwe. N;( yihumanuze ayo mazi ku munsi wa gatatu no ku wa karindwi abone guhumanuka. Ariko natihumanura ku munsi wa gatatu no ku wa karindwi, ntazaba ahumanutse.JM( “Uzakora ku ntumbi y'umuntu yose amare iminsi irindwi ahumanye,L-( Uyoye ivu ryayo amese imyenda ye, abe ahumanye ageze nimugoroba. Iryo ribere Abisirayeli n'umunyamahangaubasuhukiyemo itegeko ridakuka iteka.’iKM( Umuntuudahumanye ayore ivu ry'iyo nka, aribike inyuma y'aho muganditse, ahantu hadahumanijwe, ribikirwe iteraniro ry'Abisirayeli, ngo bajye barivanga n'amazi, riyahindure ayo guhumanura. Iyo nka ni igitambo gitambiwe ibyaha.OJ(Uwayosheje amese imyenda ye yiyuhagire, abe ahumanye ageze nimugoroba.oIY(Maze uwo mutambyi amese imyenda ye yiyuhagire, abone gusubiramu ngando, abe ahumanye ageze nimugoroba.H{(Umutambyi yende ingiga y'umwerezi n'agati kitwa ezobu n'agatambaro k'umuhemba, abijugunye hagati mu murirowosa iyo nka.cGA(Iyo nka bayosereze imbere ye, bōseuruhurwayo n'inyama zayo n'amaraso yayo n'amayezi yayo.xFk(Eleyazariumutambyi yendesheurutokiku maraso yayo, ayaminjagire karindwi yerekejeumuryango w'ihema ry'ibonaniro.TE#(MuyiheEleyazariumutambyi, ayikure aho muganditse, bayibīkīrire imbere ye.#DA(“Ibi ni byo bitegekwa n'itegeko Uwiteka yategetse ati ‘Bwira Abisirayeli bakuzanire iriza y'igaju idafite inenge cyangwaubusembwa, batigeze gukoresha.'C M(Uwiteka abwira Mose na Aroni ati8Bk( Ntimuzashyirishwaho icyaha na byo, nimumarakubikuramoibirushaho kuba byiza, mukabitura ho ituro mwerereza, kandi muzabamutononnye ibyera byatuwe n'Abisirayeli ngo mupfe.’” A(Mujye mubīrira aho mushatse hoseubwanyu n'ab'amazu yanyu, kuko ari ibihembo byanyu muhemberwa imirimo mukoramu ihema ry'ibonaniro.g@I(“Ubabwire uti ‘Nimumaragukuramoibirushaho kuba byiza mukabitura ho ituro mwerereza, ibisigaye byo muri icyo kimwe mu icumi bizabarwa ku Balewi, nk'ibyo biyejereje bivuye ku mbuga bahuriraho no mu mivure bengeramo vino. ?;(Mu byo muhabwa byose, abe ari mo mujya mukuraamaturo yererejwe yose mutureUwiteka, mu birushaho kuba byiza abe ari mo mukuraigice cyabyo cyo kwezwa.’B>(Uko abe ari ko mujya muturaUwiteka ituro ryererejwe, murikuye kuri kimwe mu icumi cya byose, icyo mukoresha Abisirayeli. Mujye muha Aroniumutambyi ituro ryererejwe murikuriyeho Uwiteka. =(Iryo turo ryererejwe muturarizababarwaho nk'aho ari imyaka y'impeke yo ku mbuga muhuriraho, cyangwa ibyuzuyeumuvuremwengeramo vino.U<%(“Kandi bwira Abalewi uti ‘Nimukoresha Abisirayeli kimwe mu icumi mbahaye kubakoresha ngo kibe gakondo yanyu, mujye mugikurahoituro muturaUwiteka muryerereza, ribe kimwe mu icumi cy'icyo gice cya cumi.;;(Uwiteka abwira Mose ati;:q(Kuko kimwe mu icumi kizatangwa n'Abisirayeli bakagitura Uwiteka ho ituro ryererejwe, ngihaye Abalewi ho gakondo. Ni cyo gitumye mbabwira yuko batazagira gakondo mu Bisirayeli.”T9#(Ahubwo Abalewi abe ari bo bakora imirimo y'ihema ry'ibonaniro, abe ari bo bagibwaho no gukiranirwa kwabo. Iryo ribe itegeko ridakuka mu bihe byanyu byose, kandi Abalewi ntibazagire gakondo mu Bisirayeli.f8G(Uhereye none Abisirayeli ntibakigire hafi y'ihema ry'ibonaniro, batagibwaho n'icyaha bagapfa.73(“Abalewi dore mbahaye kimwe mu icumi cya byose kizatangwa n'Abisirayeli, kibe gakondo yabo. Nkibahembeye imirimo bakora yo mu ihema ry'ibonaniro.&6G(Kandi Uwiteka abwira Aroni ati “Ntuzagire gakondo mu gihugu cy'Abisirayeli, ntuzagireumugabane muri bo, ni jye mugabane wawe na gakondo yawe mu Bisirayeli.5(“Ibyererezwa byose byo mu byera Abisirayeli bazatura Uwiteka, mbiguhanye n'abahungu bawe n'abakobwa bawe. Iryo ni itegeko ritazakuka iteka. Ni isezerano risezeranishwaumunyu, rizahamira iteka imbere y'Uwiteka, risezeraniwe wowe n'urubyaro rwawe.”s4a(Inyama zabwo zijye zibaumwanya wawe, nk'uko inkoro izunguzwa n'urushyirw'ukubokorw'iburyo ariumwanya wawe.f3G(Arikouburizabw'inka cyangwa ubw'intama cyangwa ubw'ihene ntukabucungurishe, ubw'izo niubwera. Ujyeumisha amaraso yabwo ku gicaniro, woseurugimbu rwabwo rube igitambo gikongorwa n'umuriro, cy'umubabweuhumuriraUwiteka neza.&2G(Ibikwiriye gucungurwa, ujyeubicungurisha bihereye ku kwezi bivutse, bicunguzwe igicirouzacira cya shekeli eshanu zigezwe ku y'Ahera, ari yo gera makumyabiri.L1(“Uburizabwose bw'ibifiteumubiribyose bazatura Uwiteka, ubw'abantu n'ubw'amatungo bujye bubaubwawe, arikouburizabw'abantu ntukabure kubucungurisha, n'ubw'amatungo azira na bwo ujyeubucungurisha.50g(“Ituro ryose riturwa burundu rizabe iryawe./( Ibibanza kwera byo mu myaka y'igihugu cyabo yose bazazanira Uwiteka, bijye biba ibyawe. Udahumanye wese wo mu b'inzu yawe ajye abiryaho.y.m( “Imiganura bazazanira Uwiteka, ibirushaho kuba byiza by'amavuta ya elayo n'inzabibu n'impeke, ni wowe nyihaye.[-1( “Kandi ibi ni ibyawe: amaturo Abisirayeli bazerereza yose n'ayo bazazunguza yose, nyaguhanye n'abahungu bawe n'abakobwa bawe. Iryo ni itegeko ritazakuka iteka. Udahumanye wese wo mu b'inzu yawe ajye ayaryaho.a,=( Ujye ubirīra ahantu hera cyane,umuhungu wese wo muri mwe ajye abiryaho, bikubereibyera.++Q( Ibi bizaba ibyawe byo mu byera cyane bidakongorwa n'umuriro: ituro ryabo ryose n'igitambo cyabo cyose, n'ituro ryabo ry'ifu ryose, n'igitambo cyabo gitambirwa ibyaha cyose, n'igitambo cyabo gikurahourubanza cyose. Ibyo bazantura, bijye biba ibyera cyane, kugirango bibe ibyawe n'abana bawe.K*(Uwiteka abwira Aroni ati “Ubwanjye nkurindishije amaturo yanjye yererejwe yo mu by'Abisirayeli banyereza byose: ni wowe n'abana bawe mbihereye kuko mwasīzwe. Iryo ni itegeko ritazakuka iteka. ) (Wowe n'abana bawe muri kumwe mujye mwitondera imirimo y'ubutambyi bwanyu ku by'igicaniro byose, no ku byo hirya y'umwendaukingiriza Ahera cyane, iyo abe ari yo mirimo mujya mukora. Mbahayeubutambyi houmurimow'impano,utariuwo muri mweuzigira hafi azicwe.”((Nanjye dore nakuye bene wanyu Abalewi mu Bisirayeli bandi, ni impano mwahawe kuko baherewe Uwiteka gukoraimirimo y'ihema ry'ibonaniro.u'e(Namwe mujye mwitondera ibikwiriye gukorerwa Ahera n'igicaniro, kugirangoumujinyautongera kuba ku Bisirayeli.&#(Bafatanywe nawe, bajye bitondera ibikwiriye gukorerwa ihema ry'ibonaniro, imirimo y'ihema ryera yose,utariuwo muri bo ntakigire hafi yanyu.!%=(Bajye bitondera ibyoubategeka n'ibikwiriye gukorerwa iby'ihema ryera byose. Ariko ntibakigire hafi y'ibintu by'Ahera n'igicaniro badapfa, namwe mudapfa.>$w(Kandi bene wanyuumuryango wa Lewi,umuryango wa sogokuruza,ubigizanye hafi yawe bafatanywe nawe bagukorere. Ariko wowe n'abana bawe muri kumwe, mujye muba imbere y'ihema ry'Ibihamya.,# U(Uwiteka abwira Aroni ati “Wowe n'abana bawe n'inzu ya so muzagibwaho no gukiranirwa kw'iby'Ahera, wowe n'abana bawe muzagibwaho no gukiranirwa k'ubutambyi bwanyu.f"G(Uwigiye hafi wese,uwigiye hafi y'ubuturobw'Uwiteka arapfa. Mbese twese turi abo kurimbuka?”W!)(Abisirayeli babwira Mose bati “Dore turarimbuka, turapfuye, twese turapfuye.O (Uko abe ari ko Mose agenza, uko Uwiteka yamutegetse abe ari ko agenza.+Q(Uwiteka abwira Mose ati “Subizainkoni ya Aroni imbere y'Ibihamya, ibikirwe kuba ikimenyetso kigomōra abagome, kugirangoumareho kunyitotombera kwabo badapfa.”(Mose asohora izo nkoni zose zari imbere y'Uwiteka, azishyira Abisirayeli bose barazitegereza,umuntu wese yenda inkoni ye.%E(Bukeyebwaho Mose yinjira mu ihema ry'Ibihamya, asanga inkoni ya Aroni yatangiwe inzu ya Lewi irabije, ipfunditseuburabyo, isambuye, imeze indōzi zihishije.D(Mose abika izo nkoni imbere y'Uwiteka mu ihema ry'Ibihamya.5e(Mose abibwira Abisirayeli, abatware babo bose bamuha inkoni,umutware wese amuha inkoni nk'uko amazu ya ba sekuruzaari, zose ziba cumi n'ebyiri, inkoni ya Aroni iba mu zabo.lS(Uwo nzatoranya inkoni ye izarabya, maze imbere yanjye mare kwitotomba Abisirayeli babitotombera.”N(Uzibike mu ihema ry'ibonaniro imbere y'Ibihamya, aho mbonanira namwe.ue(Wandike n'izina rya Aroni ku nkoni y'Abalewi, kuko hazaba inkoni imwe y'umutware w'amazu ya ba sekuruzawese.a=(“Bwira Abisirayeli baguhe inkoni,umuryango wa ba sekuruzawoseuvemoinkoni imwe, zitangwe n'abatware babo bose nk'uko amazu ya ba sekuruzaari, inkoni zose zibe cumi n'ebyiri, wandike izina ry'umuntu wese ku nkoni ye.;(Uwiteka abwira Mose atiT#(Aroni asubiraaho Mose ari ku muryango w'ihema ry'ibonaniro, mugigairashira.ym(Abishwe na mugigaiyo, bari abantu inzovu n'ibihumbi bine na magana arindwi,utabariyemo abicishijwe n'ibya Kōra.=w( Ahagarara hagati y'intumbi n'abazima, mugigairashira. ;( Aroni abyenda uko Mose amubwiye, arirukanka ajya mu iteraniro hagati, asanga mugigaitangiye guteramu bantu, ashyiraumubavuku muriro, ahongerera abantu.R( Mose abwira Aroni ati “Enda icyotero cyawe,ukureumuriroku gicanirouwugishyiremo,uwushyirehoumubavu,ukijyane vuba mu iteranirourihongerere, kukoumujinyauturutse ku Uwiteka, mugigaigatangira gutera.”eE( “Nimuhagurukemuve muri iri teraniro ndirimbure mu kanya gato.”
Bikubitahasi bubamye.;( Uwiteka abwira Mose ati8m(Mose na Aroni bajya imbere y'ihema ry'ibonaniro. %(Iteraniro riteraniye kugomera Mose na Aroni, bareba berekeje ihema ry'ibonaniro, babona cya gicu kiritwikiriye,ubwiza bw'Uwiteka buraboneka.s a(Bukeyebwaho, iteraniro ry'Abisirayeli ryose ryitotombera Mose na Aroni riti “Mwishe abantu b'Uwiteka.”m U(cyo kuberaAbisirayeliurwibutso, kugirango hatagiraumuntuutarimu rubyaro rwa Aroni wigirira hafi koserezaumubavuimbere y'Uwiteka. Atamera nka Kōra n'abafatanije na we. Eleyazari abikora uko Uwiteka yamutegekeye mu kanwa ka Mose.q ](Eleyazariumutambyi yenda ibyotero by'imiringa abatwitswe baturiyeho, babicuramoigitwikirizo cy'igicaniroP (Ibyotero by'abo banyabyaha bacumuriyeubugingo bwaboubwabo, babicuremoibisate byo gutwikira igicaniro, kuko babituriyeho Uwiteka. Ni cyo gitumye biba ibyera, kandi bizabere Abisirayeli ikimenyetso.”#(“Bwira Eleyazari mwene Aroniumutambyi, akure ibyotero byabo mu muriroubatwitse, naweuseseumurirowo muri byo hariya, kuko ibyo ari ibyera. ;(Uwiteka abwira Mose atifG(#Umurirouva imbere y'Uwiteka,ukongora ba bagabo magana abiri na mirongo itanu bosheje imibavu.a=("Abisirayeli babagose bose bahungishwa no gutakakwabo, bati “Ubutakabutatumiranatwe!”{q(!Nuko bo n'ababo n'ibyabo byose barigita ikuzimubakiri bazima,ubutakabubarengaho, bararimbuka bakurwa mu iteraniro.`;( nuko burasama, bubamirana n'ab'amazu yabo, n'abantu ba Kōra bose n'ibintu byabo byose.S!(Akimara kuvugaayo magambo yose,ubutakaburi munsi yabo bugabanywamo kabiri,8k(Ariko Uwiteka nakora ikintu cy'inzaduka,ubutakabukasama bukabamirana n'ababo n'ibyabo byose, bakarigita ikuzimubakiri bazima, muri bumenye yuko aba bantu basuzuguyeUwiteka.”jO(Aba bantu nibapfaurupfu rwa bose, nibaba icyo abandi bantu bose baba, Uwiteka ari bube atantumye.!(Mose aravuga ati “Iki ni cyo kiri bubamenyeshe yuko Uwiteka yantumye gukoraimirimo nkora yose, kandi yuko ntagize icyo nkora ku bwanjye.L~(Barahagurukabava impande zose z'ubuturobwa Kōra na Datani na Abiramu.
Datani na Abiramu barasohoka, bahagararana mu miryango y'amahema yabo n'abagore babo, n'abahungu babo n'abana babo bato.+}Q(Abwira iteraniro ati “Nimuve ku mahema y'aba banyabyaha, ntimugireikintu cyabo mukoraho, kugirango igihano bahanirwa ibyaha byabo byose kitabarimburanana bo.”b|?(Mose arahagurukaajya aho Datani na Abiramu bari, abakuru bo mu Bisirayeli baramukurikira.o{Y(“Bwira iteraniro uti ‘Nimuhagurukemuve impande zose z'ubuturobwa Kōra na Datani na Abiramu.’”z;(Uwiteka abwira Mose atiy)(Bikubitahasi bubamye baravuga bati “Mana, Mana y'imyuka y'abafiteumubiribose,umuntu umwe nakora icyaha, mbeseurarakarira iteraniro ryose?”Tx#(“Nimwitandukanirize n'iri teraniro kugirango ndirimbure mu kanya gato.”(wM(Uwiteka abwira Mose na Aroni ativ(Kōra ateraniriza iteraniro ryose ku muryango w'ihema ry'ibonaniro kubagomera. Ubwiza bw'Uwiteka bubonekera iteraniro ryose.u%(Umuntu wese muri bo yenda icyotero cye agishyiramoumuriro, awushyirahoumubavubahagararana na Mose na Aroni ku muryango w'ihema ry'ibonaniro.:to(Umuntu wese muri mwe azende icyotero cye agishyirehoumubavu, mwese mubizane imbere y'Uwiteka uko ari magana abiri na mirongo itanu, naweubwawe na Aroni muzaneibyotero byanyu.”rs_(Mose abwira Kōra ati “Ejo wowe n'iteraniro ryawe ryose muzazane imbere y'Uwiteka, wowe na bo na Aroni. r(Mose ararakara cyane abwira Uwiteka ati “Ntiwite ku maturo yabo: sinabanyaze n'indogobe imwe, nta n'umwe muri bo nagiriye nabi.”q+(Kandi ntutujyanye mu gihugu cy'amata n'ubuki, ntuduhayegakondo y'imirima n'inzabibu. Mbeseurashaka kumenaamaso y'aba bantu? Ntituri bwitabe.”p( Ahouragira ngo biroroshye kudukuramu gihugu cy'amata n'ubukiukatwicira mu butayu, kandiugakubitaho no kwigiraumutware wacu?Ko( Mose ahamagaza Datani na Abiramu, baravuga bati “Ntabwo twitaba.ynm( Icyo ni cyo gitumye wowe n'abo mufatanije mwese muteranira kugomera Uwiteka. Aroni ni iki, ko mumwitotombera?”am=( Nawe Kōra, ikakwiyigizanya hafi na bene wanyu Abalewi bose, none murashaka n'ubutambyi?Gl ( mbese mwarabisuzuguyeyuko Imana y'Abisirayeli yabarobanuriyemu iteraniro ry'Abisirayeli kubiyegereza hafi, ngo mukoreimirimo yo mu buturobw'Uwiteka, muhagarare imbere y'iteraniro mubakorere?7kk(Kandi Mose abwira Kōra ati “Nimwumve Balewi:j9(ejo muzabishyiremoumuriro, muwushyirireho imibavu imbere y'Uwiteka,umuntu Uwiteka azatoranya, azaba ariuwera. Ibyo mukorabirahagije mwa Balewi mwe.”Fi(Mugenze mutya: mwende ibyotero, Kōra n'abo mufatanije mwese,.hW(Abwira Kōra n'abafatanije na we bose ati “Ejo mu gitondo Uwiteka azerekana abe abo ari bo, n'uwerauwo ari we amwiyigize hafi. Uwo azatoranya ni we aziyigiza hafi.,gU(Mose abyumvise yikubitahasi yubamye.ofY(Bateranira kugomera Mose na Aroni, barababwira bati “Ibyo mukorabirahagije kuko abo mu iteraniro bose ari abera:umuntu wese wo muri bo, Uwiteka akaba hagati muri bo. Nuko ni iki gituma mwishyira hejuru y'iteraniro ry'Uwiteka?”e7(BahagurukiraMose bafatanije na bamwe mu Bisirayeli, abatware b'iteraniro magana abiri na mirongo itanu bajya bahamagarwa mu iteraniro, ibimenywabose.|d u(Kōra mwene Isuhariwa Kohati wa Lewi, agomana na Datani na Abiramu bene Eliyabu, na Oni mwene Peleti bo mu Barubeni.ncW()Ndi Uwiteka Imana yanyu yabakuriyemu gihugu cya Egiputa kuba Imana yanyu. Ndi Uwiteka Imana yanyu.”Ub%((kugirango mwibuke mwitondere amategeko yanjye yose, mubereImana yanyu abera.Aa}('Izo nshunda muzambarire kugirango muzitegereze, mwibuke amategeko y'Uwiteka yose muyitondere, mwe gukurikiza kwifuza kw'imitima yanyu n'ukw'amaso yanyu, bikunda kubavusha mu isezerano,6`g(&“Bwira Abisirayeli batere inshunda ku misozo y'imyenda yabo, bagumye kubikora mu bihe byabo byose, kandi badode ku nshunda zo ku musozowose agashumi k'umukarawa kabayonga. ]~~}||K{{Yzz}yyyxxyww6vvduuuttss>rrJqqp=onnfnmIlllkjj;ii+hhFggVgff.ee%dccbbbaaa`` __^^]]J\\ [[#[Z6YYlXX7WWVVJUUTTTSSPRRhQQ5PPTOOpON_MMLLKUJJfII%HGGVG-FFEEDD{DCCBAAH@@@&?U>>;=<<0;z::::&999G8z87666^55P443322100//W.-,,q+*)(l''X&&d%$$\##""5!c j)n&d:&gT L ? 1u!H@b*?(Mose abwira abatware b'imiryango y'Abisirayeli ati “Iri ni ryo tegeko Uwiteka ategetse:D) (Nuko Mose abwira Abisirayeli ibyo Uwiteka yamutegetse byose.(('“‘Ibyo abe ari byo mutambira Uwiteka mu minsi mikuru yanyu. Byongerwe ku bitambo byanyu byoswa no ku maturo yanyu y'ifu no ku y'ibyokunywa, no ku bitambo byanyu by'uko muri amahoro, mutambishwa no guhigura imihigo cyangwa mutambishwa n'imitima ikunze.’”+'Q(&Kandi mutambe isekurumey'ihene ho igitambo gitambirwa ibyaha. Byongerwe ku bitambo byoswa bitambwaubudasiba, no ku maturo y'ifu no ku y'ibyokunywaaturanwa na byo.&9(%Muturanen'icyo kimasa n'iyo sekurumey'intama n'abo bana b'intama, amaturo y'ifu n'ay'ibyokunywayo kuri byo nk'ukoumubarewabyo uri, nk'uko byabwirijwe.L%($Ariko mujye mutamba ibitambo byoswa bikongorwa n'umuriroby'umubabweuhumuriraUwiteka neza, by'ikimasa, n'isekurumey'intama n'abana b'intama b'amasekurumebarindwi bataramaraumwaka, bidafite inenge.c$A(#“‘Ku munsi wa munanimujye muterana mwitonze, ntimukagireumurimow'ubugaragu muwukoraho.+#Q("Kandi mutambe isekurumey'ihene ho igitambo gitambirwa ibyaha. Byongerwe ku bitambo byoswa bitambwaubudasiba, no ku maturo y'ifu no ku y'ibyokunywaaturanwa na byo.!"=(!Muturanen'ibyo bimasa n'ayo masekurumey'intama n'abo bana b'intama, amaturo y'ifu n'ay'ibyokunywayo kuri byo nk'ukoumubarewabyo uri, nk'uko byabwirijwe.8!k( “‘Ku munsi wa karindwi mujye mutamba ibimasa by'imisore birindwi n'amasekurumey'intama abiri, n'abana b'intama b'amasekurumecumi na bane bataramaraumwaka, bidafite inenge.+ Q(Kandi mutambe isekurumey'ihene ho igitambo gitambirwa ibyaha. Byongerwe ku bitambo byoswa bitambwaubudasiba, no ku maturo y'ifu no ku y'ibyokunywaaturanwa na byo.!=(Muturanen'ibyo bimasa n'ayo masekurumey'intama n'abo bana b'intama, amaturo y'ifu n'ay'ibyokunywayo kuri byo nk'ukoumubarewabyo uri, nk'uko byabwirijwe.6g(“‘Ku munsi wa gatandatu mujye mutamba ibimasa by'imisoreumunanin'amasekurumey'intama abiri, n'abana b'intama b'amasekurumecumi na bane bataramaraumwaka, bidafite inenge.+Q(Kandi mutambe isekurumey'ihene ho igitambo gitambirwa ibyaha. Byongerwe ku bitambo byoswa bitambwaubudasiba, no ku maturo y'ifu no ku y'ibyokunywaaturanwa na byo.!=(Muturanen'ibyo bimasa n'ayo masekurumey'intama n'abo bana b'intama, amaturo y'ifu n'ay'ibyokunywayo kuri byo nk'ukoumubarewabyo uri, nk'uko byabwirijwe.5e(“‘Ku munsi wa gatanu mujye mutamba ibimasa by'imisore icyenda n'amasekurumey'intama abiri, n'abana b'intama b'amasekurumecumi na bane bataramaraumwaka, bidafite inenge.+Q(Kandi mutambe isekurumey'ihene ho igitambo gitambirwa ibyaha. Byongerwe ku bitambo byoswa bitambwaubudasiba, no ku maturo y'ifu no ku y'ibyokunywaaturanwa na byo.!=(Muturanen'ibyo bimasa n'ayo masekurumey'intama n'abo bana b'intama, amaturo y'ifu n'ay'ibyokunywayo kuri byo nk'ukoumubarewabyo uri, nk'uko byabwirijwe.0[(“‘Ku munsi wa kane mujye mutamba ibimasa by'imisore cumi n'amasekurumey'intama abiri, n'abana b'intama b'amasekurumecumi na bane bataramaraumwaka, bidafite inenge.+Q(Kandi mutambe isekurumey'ihene ho igitambo gitambirwa ibyaha. Byongerwe ku bitambo byoswa bitambwaubudasiba, no ku maturo y'ifu no ku y'ibyokunywaaturanwa na byo.!=(Muturanen'ibyo bimasa n'ayo masekurumey'intama n'abo bana b'intama, amaturo y'ifu n'ay'ibyokunywayo kuri byo nk'ukoumubarewabyo uri, nk'uko byabwirijwe.;q(“‘Ku munsi wa gatatu mujye mutamba ibimasa by'imisore cumi na kimwe n'amasekurumey'intama abiri, n'abana b'intama b'amasekurumecumi na bane bataramaraumwaka, bidafite inenge.;q(Kandi mutambe isekurumey'ihene ho igitambo gitambirwa ibyaha. Byongerwe ku bitambo byoswa bitambwaubudasiba, no ku maturo y'ifu aturanwa na byo no ku y'ibyokunywaaturanwa na byo.!=(Muturanen'ibyo bimasa n'ayo masekurumey'intama n'abo bana b'intama, amaturo y'ifu n'ay'ibyokunywayo kuri byo nk'ukoumubarewabyo uri, nk'uko byabwirijwe.<s(“‘Ku munsi wa kabiri mujye mutamba ibimasa by'imisore cumi na bibiri n'amasekurumey'intama abiri, n'abana b'intama b'amasekurumecumi na bane bataramaraumwaka, bidafite inenge.+Q(Kandi mutambe isekurumey'ihene ho igitambo gitambirwa ibyaha. Byongerwe ku bitambo byoswa bitambwaubudasiba, no ku maturo y'ifu no ku y'ibyokunywaaturanwa na byo.`;(muturanen'umwana w'intama wose wo muri abo uko ari cumi na bane igice cya cumi cya efa.(Muturanena byo amaturo yo kuri byo y'ifu y'ingezi yavuganye n'amavuta ya elayo. Muturanen'ikimasa cyose cyo muri byo uko ari cumi na bitatu ibice bya cumi bitatu bya efa, muturanen'isekurumey'intama yose yo muri ayo yombi ibice bya cumi bibiri bya efa,'( Kandi mujye mutamba ibitambo byoswa bikongorwa n'umuriro, by'umubabweuhumuriraUwiteka neza. Ku munsiuyitangira mutambe ibimasa by'imisore cumi na bitatu n'amasekurumey'intama abiri, n'abana b'intama b'amasekurumecumi na bane bataramaraumwaka, mubitambe bidafite inenge.Q ( “‘Kandi ku munsi wa cumi n'itanu w'ukwezi kwa karindwi mujye muteranira kuba iteraniro ryera, ntimukagireumurimow'ubugaragu muwukoraho, kandi mumareiminsi irindwi muziririza Uwiteka iminsi mikuru. }( Kandi mujye mutamba isekurumey'ihene ho igitambo gitambirwa ibyaha. Byongerwe ku gitambo gitambirwa ibyaha cyo kubahongerera, no ku bitambo byoswa bitambwaubudasiba no ku maturo y'ifu aturanwa na byo, no ku maturo y'ibyokunywaaturanwa n'ibyo byose.] 5( Muturanen'umwana w'intama wose wo muri abo uko ari barindwi, igice cya cumi cya efa.L ( Muturanena byo amaturo yo kuri byo y'ifu y'ingezi yavuganywe n'amavuta ya elayo. Muturanena cya kimasa ibice bya cumi bitatu bya efa, muturanena ya sekurumey'intama ibice bya cumi bibiri bya efa.A }(Ariko mujye mutambira Uwiteka ibitambo byoswa by'umubabwe, by'ikimasa cy'umusoren'isekurumey'intama, n'abana b'intama b'amasekurumebarindwi bataramaraumwaka, mubitambe bidafite inenge. (“‘Ku munsi wa cumi w'uko kwezi kwa karindwi mujye muteranira kuba iteraniro ryera, mwibabaze imitima, ntimukagireumurimomukora.A}(Byongerwe ku bitambo byoswa bijya bitambwa mu mboneko z'ukwezi no ku maturo y'ifu aturanwa na byo, no ku bitambo byoswa bitambwaubudasiba no ku maturo y'ifu aturanwa na byo, no ku maturo y'ibyokunywaaturanwa n'ibyo byose nk'uko byabwirijwe. Ibyo ni ibitambo by'umubabwe bitambirwa Uwiteka bigakongorwa n'umuriro._9(Kandi mujye mutamba isekurumey'ihene ho igitambo gitambirwa ibyaha, cyo kubahongerera.]5(Muturanen'umwana w'intama wose wo muri abo uko ari barindwi, igice cya cumi cya efa.L(Muturanena byo amaturo yo kuri byo y'ifu y'ingezi yavuganywe n'amavuta ya elayo. Muturanena cya kimasa ibice bya cumi bitatu bya efa, muturanena ya sekurumey'intama ibice bya cumi bibiri bya efa.@{(Mujye muwutambaho ibitambo byoswa by'umubabweuhumuriraUwiteka neza, by'ikimasa cy'umusoren'isekurumey'intama, n'abana b'intama b'amasekurumebarindwi bataramaraumwaka, bidafite inenge.0 ](“‘Mu kwezi kwa karindwi ku munsi wako wa mbere mujye muteranira kuba iteraniro ryera, ntimukagireumurimow'ubugaragu muwukoraho. Uwo munsiubabere uwo kuvuzaamahembe.7i(Mujye mutamba ibyo bitambo bidafite inenge, muturanena byo amaturo y'ibyokunywayo kuri byo, mubyongere ku bitambo byoswa bitambwaubudasiba no ku maturo y'ifu aturanwa na byo.>y(kandi mujye mutamba isekurumey'ihene yo kubahongerera.\3(Muturanen'umwana w'intama wose wo muri abo uko ari barindwi igice cya cumi cya efa,T~#(Muturanena byo amaturo y'ifu yo kuri byo y'ifu y'ingezi yavuganywe n'amavuta ya elayo, muturanen'ikimasa cyose ibice bya cumi bitatu bya efa, muturanena ya sekurumey'intama ibice bya cumi bibiri bya efa.>}w(Ariko mujye mutamba ibitambo byoswa by'umubabweuhumuriraUwiteka neza, by'ibimasa by'imisore bibiri n'isekurumey'intama imwe, n'abana b'intama b'amasekurumebarindwi bataramaraumwaka.N|(“‘Kandi ku munsi w'umuganura, nimuganuriraUwiteka ituro ry'umuganura ku munsi mukuruukurikira amasabato arindwi, mujye muteranira kuba iteraniro ryera, ntimukagireumurimow'ubugaragu muwukoraho.t{c(Kandi ku munsi wa karindwi mujye muteranira kuba iteraniro ryera, ntimukagireumurimow'ubugaragu muwukoraho.jzO(Uko abe ari ko mujya mutamba mu minsi irindwiubudasiba ibyokurya by'Imana, ibitambo bikongorwa n'umuriroby'umubabweuhumuriraUwiteka neza. Byongerwe ku bitambo byoswa bitambwaubudasiba no ku maturo y'ibyokunywaaturanwa na byo.]y5(Ibyo bitambo mubyongere ku gitambo cya mu gitondo. Ni cyo gitambo gitambwaubudasiba._x9(Kandi mujye mutamba isekurumey'ihene ho igitambo gitambirwa ibyaha, cyo kubahongerera.]w5(Muturanen'umwana w'intama wose wo muri abo uko ari barindwi, igice cya cumi cya efa.Bv(Muturanena byo amaturo y'ifu y'ingezi yavuganywe n'amavuta ya elayo, muturanen'ikimasa cyose ibice bya cumi bitatu bya efa, muturanena ya sekurumey'intama ibice bya cumi bibiri bya efa.^u7(Ariko mujye mutamba ibitambo bikongorwa n'umurirobyoserezwa Uwiteka, by'ibimasa by'imisore bibiri n'isekurumey'intama imwe, n'abana b'intama b'amasekurumebarindwi bataramaraumwaka, mujye mubitamba bidafite inenge.ltS(Ku munsiuyitangira mujye muteranira kuba iteraniro ryera, ntimukagireumurimow'ubugaragu muwukoraho.s}(Ku munsi w'uko kwezi wa cumi n'itanu hatangirireho iminsi mikuru, bajye bamara iminsi irindwi barya imitsima itasembuwe.]r5(“‘Mu kwezi kwa mbere ku munsi wako wa cumi n'ine, hajye habaho Pasika y'Uwiteka.0q[(Kandi mujye mutambira Uwiteka n'isekurumey'ihene ho igitambo gitambirwa ibyaha, cyongerwe ku bitambo byoswa bitambwaubudasiba no ku maturo y'ibyokunywaaturanwa na byo.Rp(Aya abe ari yo aba amaturo y'ibyokunywaaturanwa na byo: igice cya kabiri cya hini ya vino gituranwe n'ikimasa cyose, igice cya gatatu cya hini gituranwe na ya sekurumey'intama, igice cya kane cya hini gituranwe n'umwana w'intama wose. Ibyo abe ari byo biba ibitambo byo koswa mu mboneko z'amezi, ukoukwezi gutashye mu mwaka wose.Lo( Muturanen'umwana w'intama wose, igice cya cumi cya efa y'ifu y'ingezi yavuganywe n'amavuta ya elayo ho ituro ry'ifu: bibe ibitambo by'umubabwe, ibitambo bitambirwa Uwiteka bigakongorwa n'umuriro.~nw( Mujye muturanan'ikimasa cyose, ibice bya cumi bitatu bya efa y'ifu y'ingezi yavuganywe n'amavuta ya elayo ho ituro ry'ifu, muturanena ya sekurumey'intama ibice bya cumi bibiri bya efa y'ifu y'ingezi yavuganywe n'amavuta ya elayo ho ituro ry'ifu.Ym-( “‘Kandi mu mboneko z'amezi yanyu, mujye mutambira Uwiteka ibitambo byo koswa by'ibimasa by'imisore bibiri n'isekurumey'intama imwe, n'abana b'intama b'amasekurumebarindwi bataramaraumwaka badafite inenge.l( Ibyo ni ibitambo byo koswa ku masabato yose, byongerwe ku bitambo bitambwaubudasiba no ku maturo y'ibyokunywaaturanwa na byo.wki( “‘Ku isabato mujye mutamba abana b'intama babiri b'amasekurumebataramaraumwaka badafite inenge, mutureibice bya cumi bibiri bya efa y'ifu y'ingezi yavuganywe n'amavuta ya elayo ho ituro ry'ifu, muturen'ituro ry'ibyokunywaryo kuri byo.:jo(Umwana w'intama wundi ujyeuwutamba nimugoroba,uturanena wo ituro ry'ifu n'iry'ibyokunywank'aturwa mu gitondo, bibe igitambo gikongorwa n'umurirocy'umubabweuhumuriraUwiteka neza.i9(Ituro ry'ibyokunywauturanan'umwana w'intama umwe, rijye riba igice cya kane cya hini. Ahantu hera abe ari houbyarira ituro ry'ibisindishauturaUwiteka.h-(Ibyo ni ibitambo byoswa bitambwaubudasiba byategekewe ku musoziwa Sinayi, ngo bibeumubabwe w'ibitambo bitambirwa Uwiteka bigakongorwa n'umuriro.g(Ujyeuturanana bo igice cya cumi cya efa y'ifu y'ingezi, yavuganywe n'igice cya kane cya hini y'amavuta ya elayo zasekuwe ho ituro ry'ifu.Af(Ujyeutamba umwe mu gitondo, undi ujyeuwutamba nimugoroba.uee(“Ubabwire uti ‘Ibi ni byo bitambo n'amaturo bikongorwa n'umuriromukwiriye kujya mutambira Uwiteka: uko bukeyemujye mutamba abana b'intama b'amasekurumebabiri bataramaraumwaka, badafite inenge ho ibitambo byo koswa bitambweubudasiba.Kd(“Tegeka Abisirayeli uti ‘Ibitambo byanjye, ibyokurya byanjye by'ibitambo n'amaturo bikongorwa n'umuriroby'umubabweumpumuriraneza, mujye mwitondera kubintambira mu bihe byabyo byategetswe.’c ;(Uwiteka abwira Mose atiWb)(amurambikaho ibiganza aramwihanangiriza, uko Uwiteka yavugiyemu kanwa ka Mose.wai(Mose abigenza uko Uwiteka yamutegetse: ajyana Yosuwa amushyira imbere ya Eleyazariumutambyi n'iteraniro ryose,{`q(Kandi ajye ahagarara imbere ya Eleyazariumutambyi, na we ajye imbere yanjye amumbarishirize kungura inama kwa Urimu. Eleyazari azabe ari we ujya ategeka kwahuka kwabo no gucyurwa kwabo, kwa Yosuwa n'Abisirayeli bose, iteraniro ryabo ryose.”a_=(Kandiumuheku cyubahiro cyawe, kugirango iteraniro ry'Abisirayeli ryose rijye rimwumvira._^9(Umushyire imbere ya Eleyazariumutambyi n'iteraniro ryose,umwihanangirize mu maso yabo.d]C(Uwiteka abwira Mose ati “Jyana Yosuwa mwene Nuni,umuntuurimoUmwuka,umurambikeho ikiganza.#\A(wo kubajya imbere ava mu rugo akabāhura, no kubajya imbere arugarukamoakabacyura, kugirango iteraniro ry'Uwiteka ritamera nk'intama zitagiraumwungeri.”^[7(“Uwiteka, Imana y'imyuka y'abafiteumubiribose, atoranyeumuntu wo gutwara iteraniro,Z;(Mose abwira Uwiteka atiLY(kuko mwagomereye itegeko ryanjye mu butayubwa Zini, ubwo iteraniro ryitonganyaga, ntimwerekanire kwera kwanjye ku mazi mu maso yaryo.”Ayo ni yo mazi y'i Meriba y'i Kadeshi yo mu butayubwa Zini.ZX/( Numarakucyitēgera naweuzapfa,usangeubwoko bwawe nk'uko Aroni mwene so yabusanze,iWM( Uwiteka abwira Mose ati “Uzazamuke uyu musoziwa Abarimu, witēgere igihugu nahaye Abisirayeli.IV ( Nadasiga ba se wabo,uzahegakondo ye mwene wabourushaho kumubabugufimu muryango we, abe ari weuyenda. Iryo ribere Abisirayeli itegeko ritegeka uko baca imanza, uko Uwiteka yategetse Mose.’”6Ui( Nadasiga bene se, muzaheba se wabo gakondo ye.3Tc( Nadasigaumukobwa, muzahebene se gakondo ye.mSU(Kandiubwire Abisirayeli uti ‘Umuntu napfa adasize abahungu, muzatumeumukobwa we aragwa gakondo ye.R(“Abakobwa ba Selofehadi baburanye iby'ukuri, ntuzabure kubahagakondo muri bene wabo wa se,uzatume baragwa gakondo ya se.Q;(Uwiteka abwira Mose ati+PS(Mose ashyira Uwitekaurubanza rwabo.zOo(Ni iki gikūza izina rya data mu muryango we? Ni uko atabyayeumuhungu? Uzaduhe gakondo muri bene wabo wa data.”2N_(“Data yapfiriye mu butayu, kandi ntiyari mu iteraniro ry'abiteranirije kugomera Uwiteka bafatanije na Kōra, ahubwo yapfanye ibyaha bye ubwe kandi ntiyabyaye abahungu.M (Bahagarara imbere ya Mose na Eleyazariumutambyi, n'abatware n'iteraniro ryose ku muryango w'ihema ry'ibonaniro, baravuga bati:aL ?(Maze higira hafi abakobwa ba Selofehadi mwene Heferi, wa Gileyadi, wa Makiri, wa Manase, bo mu miryango ya Manase mwene Yosefu. Aya ni yo mazina y'abakobwa ba Selofehadi: Mahila na Nowa na Hogila, na Miluka na Tirusa.K)(AKuko Uwiteka yari yavuze ati “Ntibazabura gupfira mu butayu.”Ntihasigara n'umwe muri bo, keretse Kalebu mwene Yefune na Yosuwa mwene Nuni.}Ju(@Ariko muri bo ntihaba n'umwe wo mu bari babazwe na Mose na Aroniumutambyi, babariye Abisirayeli mu butayubwa Sinayi.I'(?Abo ni bo babazwe na Mose na Eleyazariumutambyi, babariye Abisirayeli mu kibaya cy'i Mowabu kinini, bari kuri Yorodani ahateganye n'i Yeriko.MH(>Ababazwe bo muri bo bari inzovu ebyiri n'ibihumbi bitatu, abahungu n'abagabo bose bahereye ku bamazeukwezi bavutse. Kandi ntibarakabaranwa n'Abisirayeli bandi, kuko batahawe gakondo mu Bisirayeli.VG'(=Nadabu na Abihu, bapfuye ubwo boseserezagaumuriroudakwiriye imbere y'Uwiteka.?F{(;(4Uwiteka abwira Mose atiw=i(3Abo ni bo babazwe bo mu Bisirayeli, bose bariuduhumbi dutandatu n'igihumbi na magana arindwi na mirongo itatu. < (2Iyo ni yo miryango y'Abanafutalink'uko imiryango yabo iri. Ababazwe bo muri bo bari inzovu enye n'ibihumbi bitanu na magana ane.j;O(1na Yeseri wakomotsweho n'umuryango w'Abayeseri, na Shilemu wakomotsweho n'umuryango w'Abashilemu.:'(0Bene Nafutalink'uko imiryango yabo iri ni aba: Yahisēli wakomotsweho n'umuryango w'Abayahisēli, na Guni wakomotsweho n'umuryango w'Abaguni,9y(/Iyo ni yo miryango yakomotse kuri bene Asheri. Ababazwe bo muri yo bari inzovu eshanu n'ibihumbi bitatu na magana ane.&8I(.Umukobwa wa Asheri yitwa Sara.7!(-Bene Beriya bakomotsweho n'iyi miryango: Heberi yakomotsweho n'umuryango w'Abaheberi. Malikiyeli yakomotsweho n'umuryango w'Abamalikiyeli.?6y(,Bene Asheri nk'uko imiryango yabo iri ni aba: Imuna wakomotsweho n'umuryango w'Abimuna, na Ishivi wakomotsweho n'umuryango w'Abishivi, na Beriya wakomotsweho n'umuryango w'Ababeriya.r5_(+Imiryango y'Abashuhamuyose, ababazwe bo muri yo bose bari inzovu esheshatu n'ibihumbi bine na magana ane.*4O(*Bene Dani nk'uko imiryango yabo iri ni aba: Shuhamuyakomotsweho n'umuryango w'Abashuhamu. Uwo ni wo wakomotsweho n'imiryango y'Abadani nk'uko imiryango yabo iri.3()Abo ni bo buzukuruzaba Benyamini nk'uko imiryango yabo iri. Ababazwe bo muri bo bari inzovu enye n'ibihumbi bitanu na magana atandatu.2{((Bene Bela ni Arudi na Nāmani. Arudi yakomotsweho n'umuryango w'Abarudi. Nāmani yakomotsweho n'umuryango w'Abanāmani.h1K('na Shufamuwakomotsweho n'umuryango w'Abashufamu, na Hufamuwakomotsweho n'umuryango w'Abahufamu.F0(&Bene Benyamini nk'uko imiryango yabo iri ni aba: Bela wakomotsweho n'umuryango w'Ababela, na Ashibeli wakomotsweho n'umuryango w'Abashibeli, na Ahiramu wakomotsweho n'umuryango w'Abahiramu,1/](%Iyo ni yo miryango y'Abefurayimu. Ababazwe bo muri bo bari inzovu eshatu n'ibihumbi bibiri na magana atanu.
Abo ni bo buzukuruzaba Yosefu nk'uko imiryango yabo iri.F.($Bene Shutelani aba: Erani wakomotsweho n'umuryango w'Aberani.G- (#Bene Efurayimu nk'uko imiryango yabo iri ni aba: Shutelawakomotsweho n'umuryango w'Abashutela, na Bekeri wakomotsweho n'umuryango w'Ababekeri, na Tahani wakomotsweho n'umuryango w'Abatahani.t,c("Iyo ni yo miryango y'Abamanase. Ababazwe bo muri bo bari inzovu eshanu n'ibihumbi bibiri na magana arindwi. +;(!Selofehadi mwene Heferi ntiyabyaye abahungu, ahubwo yabyaye abakobwa. Kandi abakobwa ba Selofehadi bitwa Mahila na Nowa, na Hogila na Miluka na Tirusa.j*O( na Shemida wakomotsweho n'umuryango w'Abashemida, na Heferi wakomotsweho n'umuryango w'Abaheferi.o)Y(na Asiriyeli wakomotsweho n'umuryango w'Abasiriyeli, na Shekemu wakomotsweho n'umuryango w'Abashekemu,o(Y(Bene Gileyadi ni aba: Yezeri wakomotsweho n'umuryango w'Abayezeri, na Heleki wakomotsweho n'Abaheleki,'!(Bene Manase ni aba: Makiri wakomotsweho n'umuryango w'Abamakiri, Makiri yabyaye Gileyadi. Gileyadi yakomotsweho n'umuryango w'Abagileyadi.G& (Bene Yosefu nk'uko imiryango yabo iri, ni Manase na Efurayimu.e%E(Iyo ni yo miryango y'Abazebuluni. Ababazwe bo muri bo bari inzovu esheshatu na magana atanu.G$ (Bene Zebulunink'uko imiryango yabo iri ni aba: Seredi wakomotsweho n'umuryango w'Abaseredi, na Eloni wakomotsweho n'umuryango w'Abeloni, na Yahilēli wakomotsweho n'umuryango w'Abayahilēli.s#a(Iyo ni yo miryango y'Abisakari. Ababazwe bo muri bo bari inzovu esheshatu n'ibihumbi bine na magana atatu.o"Y(na Yashubu wakomotsweho n'umuryango w'Abayashubu, na Shimuroniwakomotsweho n'umuryango w'Abashimuroni. !(Bene Isakari nk'uko imiryango yabo iri ni aba: Tola wakomotsweho n'umuryango w'Abatola, na Puwa wakomotsweho n'umuryango w'Abapuwa,q ](Iyo ni yo miryango y'Abayuda. Ababazwe bo muri bo bari inzovu ndwi n'ibihumbi bitandatu na magana atanu.~w(Bene Perēsi ni aba: Hesironi wakomotsweho n'umuryango w'Abahesironi, na Hamuli wakomotsweho n'umuryango w'Abahamuli.=u(Bene Yuda nk'uko imiryango yabo iri ni aba: Shela wakomotsweho n'umuryango w'Abashela, na Perēsi wakomotsweho n'umuryango w'Abaperēsi, na Zera wakomotsweho n'umuryango w'Abazera.R(Bene Yuda ni Eri na Onani. Eri na Onani bapfiriye mu gihugu cy'i Kanāni.\3(Iyo ni yo miryango y'Abagadi. Ababazwe bo muri bo bari inzovu enye na magana atanu.b?(na Arodi wakomotsweho n'umuryango w'Abarodi, na Areli wakomotsweho n'umuryango w'Abareli.^7(na Ozini wakomotsweho n'umuryango w'Abozini, na Eri wakomotsweho n'umuryango w'Aberi,;q(Bene Gadi nk'uko imiryango yabo iri ni aba: Sefoni wakomotsweho n'umuryango w'Abasefoni, na Hagi wakomotsweho n'umuryango w'Abahagi, na Shuni wakomotsweho n'umuryango w'Abashuni,eE(Iyo ni yo miryango y'Abasimeyoni, bose bari inzovu ebyiri n'ibihumbi bibiri na magana abiri.fG( na Zera wakomotsweho n'umuryango w'Abazera, na Shawuli wakomotsweho n'umuryango w'Abashawuli.H ( Bene Simiyoni nk'uko imiryango yabo iri ni aba: Nemuweliwakomotsweho n'umuryango w'Abanemuweli, na Yamini wakomotsweho n'umuryango w'Abayamini, na Yakini wakomotsweho n'umuryango w'Abayakini,-W( Ariko abahungu ba Kōra ntibaragapfa.'( ubutakabukasama bukabamirana na Kōra ubwo iryo teraniro ryapfaga,umurirougakongora abagabo magana abiri na mirongo itanu, bakaba akābarore.I ( Bene Eliyabu ni Nemuwelina Datani na Abiramu. Abo ni bo Datani na Abiramu, ba bandi bahamagarwaga mu iteraniro bagomeye Mose na Aroni. Bafatanije n'iteraniro rya Kōra ubwo bagomeraga Uwiteka,7(Bene Palu ni Eliyabu.(Iyo ni yo miryango y'Abarubeni. Ababazwe bo muri bo bari inzovu enye n'ibihumbi bitatu na magana arindwi na mirongo itatu.`;(na Hesironi wakomotsweho n'umuryango w'Abahesironi, na Karumi wakomotsweho n'Abakarumi./(Rubenini we wari imfura ya Isirayeli. Bene Rubenini aba: Henoki wakomotsweho n'umuryango w'Abahenoki, na Palu wakomotsweho n'umuryango w'Abapalu,1(“Abamaze imyaka makumyabiri bavutse cyangwa isāga abe ari bo babarwa”, uko Uwiteka yategetse Mose n'Abisirayeli bavuye mu gihugu cya Egiputa.{ q(Mose na Eleyazariumutambyi bababwirira mu kibaya cy'i Mowabu kinini, bari kuri Yorodani ahateganye n'i Yeriko bati@ {(“Mubareumubarew'iteraniro ry'Abisirayeli ryose, bamaze imyaka makumyabiri bavutse cyangwa isāga, abo mu Bisirayeli bose babasha gutabara, mubabare nk'uko amazu ya ba sekuru ari.”W  +(Hanyuma ya mugigaiyo, Uwiteka abwira Mose na Eleyazari mwene Aroniumutambyi atiM (kuko biyerekanishije ko ari ababisha banyu kuboheshauburiganya mu by'i Pewori no mu bya Kozibi mushiki wabo,umukobwa w'umutware w'Abamidiyani wishwe ku munsi wa mugiga, yazanywe n'iby'i Pewori.”/ [(“Girira Abamidiyani nk'ababishaubice,;(Uwiteka abwira Mose atiq](Uwo Mumidiyanikazi wishwe yitwaga Kozibi mwene Suri, wariumutware w'ab'inzu ya ba sekuruzay'Abamidiyani.y(Wa Mwisirayeli wicanywe na wa Mumidiyanikazi yitwaga Zimuri mwene Salu,umutware w'inzu ya ba sekuruzawo mu Basimeyoni.  ( rizamuberahamwe n'urubyaro rwe isezerano ry'ubutambyi buhoraho, kuko yarwaniye Imana ye ishyaka, agahongerera Abisirayeli.’”G ( Nuko none vuga uti ‘Dore muhayeisezerano ryanjye ry'amahoro,:o( “Finehasi, mwene Eleyazari wa Aroniumutambyi, atumyeuburakari bwanjye buva ku Bisirayeli, kuko yafuhiyeifuhe ryanjye muri bo, agatuma ntarimbuza Abisirayeli iryo fuhe ryanjye.;( Uwiteka abwira Mose atiA( Abishwe na mugigaiyo, bari inzovu ebyiri n'ibihumbi bine.(akurikira uwo Mwisirayeli mu ihema abahinguranya bombi, uwo Mwisirayeli n'uwo mugorerimufataku nda ye. Mugigaishira ubwo mu Bisirayeli.hK(Finehasi, mwene Eleyazari wa Aroniumutambyi, abibonye ahagurukahagati mu iteraniro, yenda icumu!~=(Umwe mu Bisirayeli araza, azanira bene wabo Umumidiyanikazi mu maso ya Mose no mu y'iteraniro ry'Abisirayeli, baririra ku muryango w'ihema ry'ibonaniro.}}(Mose abwira abacamanza b'Abisirayeli ati “Umuntu wese muri mwe yice abo mu bantu be bifatanije na Bāli y'i Pewori.”.|W(Uwiteka abwira Mose ati “Teranya abatware b'abantu bose,umanike abakoze ibyo imbere y'Uwiteka ku zuba, kugirangouburakari bw'Uwiteka bwinshi buve ku Bisirayeli.”T{#(Abisirayeli bifatanya na Bāli y'i Pewori, bikongerezauburakari bw'Uwiteka.zy(kuko babararikaga ngo baze mu itamba ry'ibitambo by'imana zabo. Abantu bagatonōra bakikubitahasi imbere y'imana zabo.Qy (Abisirayeli baguma i Shitimu, abantu batangira gusambana n'Abamowabukazi,Ox(Balāmu arahaguruka, aragenda ngo asubireiwe. Balaki na we asubiraiwe.wy(Ariko inkuge zizaturukaku nkombe y'i Kitimu,
Zibabaze Abashuri, zibabaze n'Abeberi,
Maze na bo bazarimbuka.”kvQ(Arongera acaumuganiuhanura ati
“Ayii we! Ni ndeuzabasha kubaho,
Ubwo Imana izakora ibyo?huK(Ariko Abakeni bazanyagwa.
Bizaba ryari?
Bizaba ubwo Abashuri bazakujyana uri imbohe.”wti(Yitegera Abakeni acaumuganiuhanura ati
“Ubuturobwawe bukomeyeubutavaho,
Icyari cyawe kiri ku gitare,s+(Yitegera Abamaleki acaumuganiuhanura ati
“Abamaleki bari aba mbere baruta ayandi mahanga,
Ariko ibya nyuma byabo bizaba kurimbuka.”qr](Ubwoko bwa Yakobo buzakomokwaho n'utwara ibihugu,
Azarimbura abacitse ku icumu bo mu midugudu.’”q#(Edomu hazahindūrwa,
Seyiri na ho hazahindūrwa,
Abaho bari ababisha b'Abisirayeli,
Ubwoko bwa Isirayeli buzakora iby'ubutwari.p}(Ati ‘Ndamurebaariko si ubu,
Ndamwitegereza ariko ntandi bugufi.
Inyenyeri izakomoka mu bwoko bwa Yakobo,
Inkoni y'ubwami izaboneka
Iturutse mu bwoko bwa Isirayeli,
Izagiriza inkiko z'i Mowabu,
Izatsinda hasi Abasheti bose.o(Haravugauwumva amagambo y'Imana,
Akamenyaubwenge bw'Isumbabyose,
Uwerekwa Ishoborabyose,
Uwikubitahasi akagira amaso areba.knQ(Acaumuganiuhanura ati
“Balāmu mwene Bewori aravuga,
Umuntu wariuhumirije amaso aravuga.lmS(None ngiye mu bwoko bwanjye. Reka ngusobanurireibyo buriyabwoko buzagiriraubwawe mu bihe bizaza.”Il ( ‘Naho Balaki yampa ifeza n'izahabu byuzuyeinzu ye, sinabasha gukoraibitandukanan'itegeko ry'Uwiteka, gukoraicyiza cyangwa ikibi nihangiye, icyo Uwiteka azajya ambwira ni cyo nzajya mvuga?’Mk( Balāmu asubizaBalaki ati “Sinabwiye n'intumwa zawe wantumyeho ntij{( Nuko none mpungira iwawe. Nashakaga kugushyira hejuru nkaguha icyubahiro cyinshi, none Uwiteka yakubujijeicyubahiro.”+iQ( Balāmu yikongerezauburakari bwa Balaki, Balaki akubitamu mashyi abwira Balāmu ati “Nagutumiriye kuvumaababisha banjye, noneubaheshejeumugisha musa aka gatatu! h;( Bwarabunze buryama nk'intare y'ingabo,
Nk'intare y'ingore, bwavumburwa na nde?
Uzakwifurizaumugisha wese awuhabwe,
Uzakuvumawese avumwe.”Bg(Imana yabukuyemuri Egiputa ni yo ibujyana,
Ifite amaboko nk'ay'imbogo,
Buzarya amahanga abubereye ababisha,
Buzamenagura amagufwa yabo,
Buzabahinguranisha imyambi yabwo..fW(Amazi azatemba avuye mu ndobo z'ubwo bwoko,
Urubyaro rwabwo ruzabaaho amazi menshi ari.
Umwami wabwo azasumba Agagi,
Ubwami bwabwo buzashyirwa hejuru.’e(Burambuye nk'ibikombe,
Nk'imirima y'uburabyo yegereyeuruzi,
Nk'imisāga Uwiteka yateye,
Nk'imyerezi imeze iruhande rw'amazi.d}(Ati ‘Erega amahema yawe ni meza,
Wa bwoko bwa Yakobo we.
Ubuturobwawe ni bwiza,
Wa bwoko bwa Isirayeli we.lcS(Haravugauwumva amagambo y'Imana,
Uwerekwa Ishoborabyose,
Uwikubitahasi akagira amaso areba.kbQ(acaumuganiuhanura ati
“Balāmu mwene Bewori aravuga,
Umuntu wariuhumirije amaso aravuga.pa[(Balāmu arambura amaso, abona Abisirayeli baganditse nk'uko imiryango yabo iri. Umwuka w'Imana amuzaho, ` (Balāmu abonye yuko Uwiteka akunda guha Abisirayeliumugisha, ntiyagenda nka mbere gushaka indagu, ahubwo yerekeza amaso ye mu butayu.f_G(Balaki abigenza uko Balāmu amubwiye, atambira ku gicaniro cyose impfizi n'isekurumey'intama.^(Balāmu abwira Balaki ati “Nyubakishiriza hano ibicaniro birindwi,unyitegurirehano amapfizi arindwi n'amasekurumey'intama arindwi.”H] (Balaki ajyana Balāmu mu mpinga ya Pewori, harengeyeubutayu.”i\M(Balaki abwira Balāmu ati “Nuko ngwino nkujyane ahandi, ahari Imana irakunda koubamvumirirayo.u[e(Maze Balāmu abwira Balaki ati “Sinakubwiye nti ‘Icyo Uwiteka avuga cyose ni cyo nkwiriye gukora’? ”WZ)(Balaki abwira Balāmu ati “Ntubavume na hato, ntubahesheumugisha na muke.”Y1(Dore ubwo bwoko bubaduka nk'intare y'ingore,
Buvumbuka nk'intare y'ingabo.
Ntizaryama itararyaumuhigo,
Itaranywa amaraso y'abishwe.” X;(Nta kuragura kuri mu bwoko bwa Yakobo,
Nta bupfumu buri mu Bisirayeli,
Mu gihe cyategetswe Abayakobo n'Abisirayeli bazabwirwa icyo Imana ikora.TW#(Imana yabakuye muri Egiputa ni yo ibajyana,
Ifite amaboko nk'ay'imbogo.%VE(Ntibonye gukiranirwa k'ubwoko bwa Yakobo,
Ubugoryi ntibubonye ku Bisirayeli,
Uwiteka Imana iri kumwe na bo,
Niumwami wabo, bayivugiriza impundu.SU!(Dore nategetswe kubaheshaumugisha,
Na yo yawubahaye simbasha kuwukura.*TO(Imana siumuntu ngo ibeshye,
Kandi siumwana w'umuntu ngo yicuze.
Ibyo yavuze, no gukorantizabikora?
Ibyavuye mu kanwa kayo, no gusohoza ntizabisohoza?\S3(Acaumuganiuhanura ati
“HagurukaBalaki wumve,
Ntegeraugutwi, mwene Sipori.zRo(Asanga ahagararanye n'abatware b'i Mowabu iruhande rw'ibitambo bye. Balaki aramubazaati “Uwiteka yavuze iki?”pQ[(Uwiteka asanganira Balāmu ashyira ijambo mu kanwa ke, aramubwira ati “Subirakuri Balakiuvugeutya.”|Ps(Balāmu abwira Balaki ati “Hagarara hano iruhande rw'ibitambo byawe byoshejwe, mbanze mpuriren'Uwiteka hariya.”O+(Amujyana mu ishyamba ry'i Sofimu amugezamu mpinga ya Pisiga, yubakaho ibicaniro birindwi, atamba impfizi n'isekurumey'intama ku gicaniro cyose.6Ng( Balaki aramubwira ati “Ndakwinginze, ngwino nkujyane ahandi aho uri bubashe kubītegera, kuko witēgeye impera imwe yabo gusa ntubitēgere bose, abe ari houbamvumirira.”jMO( Aramusubizaati “Ibyo Uwiteka ashyize mu kanwa kanjye, sinkwiye kwirinda akaba ari byo mvuga?”vLg( Balaki abwira Balāmu ati “Ungenjeje ute? Nakuzaniye kuvumaababisha banjye, noneubaheshejeumugisha musa?”RK( Ni ndeubasha kubaraumukungugu w'ubwoko bwa Yakobo?
Cyangwa ni ndeubasha kubaraigice cya kane cy'Abisirayeli?
Icyampa nkipfira nk'uko abakiranutsi bapfa,
Iherezo ryanjye rikaba nk'iryabo!”J9( Kuko nitegeye ubwo bwoko ndi hejuru y'ibitare,
Nkabwitegera ndi mu mpinga z'imisozi.
Dore niubwoko buturaukwabwo,
Ntibuzabarwa mu mahanga. &k~}}s}|f| {{>zqz yNxxnxMwwpvveuuIttss~rrXqqq/ppvoonnkmmWm5ll,kkIj~j2iiiUhhlhgg(ffAeeeWe#ddIccwbrb asa3`f__y_^^]]B\\M\[ZYYHXXNWnWVwVUtTT=SSwSRfQPPP"ONNRNMMgLLLNKKK JII]IHHFGG=GFFFXF EEEXE$DDDDMDCCCsCAC BBBgB+AAAA2@???'>>>>1===c< &d9 E2Mbese turazamuka tujya he, ko bene wacu badukujeimitima kutubwira bati ‘Abantu baho baturutaubuninibaradusumba, imiduguduyabo ni minini, igoteshejwe inkike z'amabuye zigera mu ijuru, ndetse twabonyeyo n'Abānaki?’”8 !2Mwitotombera mu mahema yanyu muti “Uwiteka aratwanga, ni cyo cyatumye adukuriramu gihugu cya Egiputa kutugabiza Abamori ngo baturimbure.b7 A2Ariko mwe ntimwemera kuzamuka, ahubwo mwanga itegeko ry'Uwiteka Imana yanyu, murayigomera.|6 u2Benda ku mbuto z'icyo gihugu barazituzanira, batubarira inkuru bati “Igihugu Uwiteka Imana yacu iduha ni cyiza.”S5 #2Barahagurukabazamuka uwo musozi, bagera mu gikombe cya Eshikoli baragitata.]4 72Iyo nama ndayishima, mbatoranyamo abagabo cumi na babiri, umwe umwe mu miryango yose.@3 }2Mubyumvise mwese mwigira hafi yanjye, murambwira muti “Dutumeabatasi batubanzirize badutatire icyo gihugu, bagaruke batubwire inzira dukwiriye kuzamukiramo, n'imidugudutuzageramo.” 2 =2Dore Uwiteka Imana yawe igushyize icyo gihugu imbere, zamukaugihindūre, uko Uwiteka Imana ya ba sekuruzawanyu yagutegetse. Ntutinye, ntukukeumutima.”_1 ;2Ndababwira nti “Mugezeku gihugu cy'imisozi cy'Abamori, icyo Uwiteka Imana yacu iduha.M0 2Nuko duhagurukai Horebu, turangiza bwa butayubuninibuteyeubwoba, ubwo mwabonaga duca mu nzira ijya mu gihugu cy'imisozi cy'Abamori, uko Uwiteka Imana yacu yadutegetse, tugerai Kadeshi y'i Baruneya.8/ o2Icyo gihe nabategetse ibyo mukwiriye gukorabyose.f. I2Nimuca imanza, ntimukiteku cyubahiro cy'umuntu, aboroheje n'abakomeye mujye mubahwanya. Ntimugatinye amaso y'abantu, kuko Imana ari yo ibacishaurubanza. Kandiurubanza ruzajya rubananira mujye murunzanira, ndwumve nduce.”C- 2Muri icyo gihe nihanangirije abacamanza banyu nti “Muburanirwe imanza za bene wanyu, mujye muca imanza zitabera: iz'umuntu na mwene wabo, cyangwa iz'umuntu n'umunyamahangaumusuhukiyeho.s, c2Nuko ntoranya abatware b'imiryango yanyu, abagabo b'abahanga b'ibimenywabose, mbahindura abatware banyu, ngo bamwe batware igihumbi igihumbi, abandi ijana ijana, abandi mirongo itanu itanu, abandi cumi icumi, batware mu miryango yanyu.8+ o2Muransubizamuti “Ibyouvuzeni byiza tubikore.”g* K2 Mutoranye mu miryango yanyu abahanga b'abanyabwenge b'ikimenywabose, mbagire abatware banyu.”Z) 12 Nabasha nte kubaheka jyenyine ko munziga mukamvuna, mugakubitaho intonganya zanyu?( 2 Uwiteka Imana ya ba sekuruzawanyu ibororotse, ijana ryanyu ryose rihinduke agahumbi, ibaheumugisha nk'uko yabasezeranije.\' 52 Uwiteka Imana yanyu irabagwije, none dore muhwanijeubwinshi n'inyenyeri zo mu ijuru.G&  2 Nanjye icyo gihe narababwiye nti “Simbasha kubaheka jyenyine.9% o2Dore igihugu nkibashyize imbere, nimujyemo, muhindūre igihugu Uwiteka yarahiye ba sekuruzawanyu, Aburahamu na Isaka na Yakobo, ko azabaha bo n'urubyaro rwabo ruzabakurikira.”0$ ]2Nimuhindukire, muhagurukemujye mu gihugu cy'imisozi cy'Abamori n'ahandi hantu hose hahereranye na cyo, mujye muri Araba no mu gihugu cy'imisozi, no mu gihugu cy'ikibaya n'i Negebu, no mu kibaya cy'Inyanja Nini, no mu gihugu cy'Abanyakanāni, no ku misozi y'i Lebanoni mugezeku ruzi runiniUfurate.]# 72Uwiteka Imana yacu yatubwiriye i Horebu iti “Igihe mumazekuri uyu musozikirahagije.b" A2Hakurya ya Yorodani mu gihugu cy'i Mowabu, ni ho Mose yatangiriye gusobanura aya mategeko:! 2amaze gutsinda Sihoniumwami w'Abamori wariutuyei Heshiboni, na Ogiumwami w'i Bashani wariutuyemuri Ashitaroti no mu Edureyi.  52Mu mwaka wa mirongo ine, mu kwezi kwawo kwa cumi na kumwe, ku munsi wako wa mbere, Mose abwira Abisirayeli ibyo Uwiteka yamutegetse kubabwira byose,n Y2Uvuye i Horebuukagera i Kadeshi y'i Baruneyauciyeku musoziwa Seyiri, niurugendo rw'iminsi cumi n'umwe.; u2Aya ni yo magambo Mose yabwiriye Abisirayeli bose hakurya ya Yorodani mu butayu, muri Araba ahateganye n'i Sufu, hagati y'i Parani n'i Tofeli n'i Labani, n'i Haseroti n'i Dizahabu.7($ Ayo ni yo mategeko n'amateka Uwiteka yategekeye Abisirayeli mu kanwa ka Mose, bari mu kibaya cy'i Mowabu kinini, kuri Yorodani ahateganye n'i Yeriko.sa($ Barongorwa n'abo mu miryango w'Abamanase mwene Yosefu, gakondo yabo iguma mu muryangourimoumuryango wa se.tc($ Mahila na Tirusa na Hogila, na Miluka na Nowa, abakobwa ba Selofehadi, barongorwa n'abahungu ba ba se wabo.Q($ Uko Uwiteka yategetse Mose, aba ari ko abakobwa ba Selofehadi babigenza. ;($ Nuko ntihazagire gakondo iva mu muryango umwe ngo ijye mu wundi, kuko imiryango y'Abisirayeli yose izaba ikwiriye kugumanaakaramata gakondo yayo.’”F($Umukobwa weseuzagira gakondo yo mu muryango w'Abisirayeli wose, azarongorwe n'uwo mu muryango wo mu muryango wa sekuruza, kugirangoumuntu wese wo mu Bisirayeli agire gakondo ya ba sekuruza.-U($Ntihazagire gakondo y'Abisirayeli iva mu muryango umwe ngo ijye mu wundi, ahubwoumuntu wese wo mu Bisirayeli agumaneakaramata gakondo yo mu muryango wa ba sekuruza.)M($Iri ni ryo tegeko Uwiteka ategetse ku by'abakobwa ba Selofehadi ati ‘Bazarongorwe n'abo bashatse, ariko bashake abo mu muryango wo mu muryango wa ba sekuruza.lS($Mose ategeka Abisirayeli ibyo ategetswe n'Uwiteka ati “Umuryango w'Abayosefu waburanye iby'ukuri.)M($Kandiumwaka w'Abisirayeli wa yubilenusohora, gakondo yabo izongerwa ku y'umuryango bashatsemo. Nuko gakondo yabo izaba ikuwe ku y'umuryango wa ba sogokuruza.”_9($Kandi nibarongorwa n'umuntu wese wo mu yindi miryango y'Abisirayeli, gakondo yabo izakurwa kuri gakondo ya ba sogokuruza, yongerwe kuri gakondo y'umuryango bazashakamo. Nuko izaba ikuwe ku mugabane wa gakondo yacu.>w($bati “Uwiteka yategetse databuja kugabanisha igihuguubufindo, agiha Abisirayeli ho gakondo. Kandi databuja yategetswe n'Uwiteka guha abakobwa ba Selofehadi mwene wacu, gakondo ye.a ?($Abatware b'amazu ya ba sekuru y'umuryango w'abuzukuruzaba Gileyadi mwene Makiri wa Manase, wo mu miryango y'Abayosefu, bigira hafi bavugiraimbere ya Mose n'abakomeye, ni bo batware b'amazu ya ba sekuruzay'Abisirayeli,oY(#"Ntimuzanduze igihugu muzaturamonkaba hagati muri cyo, kuko ndi Uwiteka uba hagati mu Bisirayeli.’”$C(#!“‘Nuko ntimuzanduze igihugu muzabamo, kuko amaraso yanduza igihugu, ntihabe impongano yagihongererwa ku bw'amaraso yakiviriyemo, itari ay'uwayavushije.{q(# Kandi ntimukemere ikarabo ry'uwahungiye mu muduguduw'ubuhungiro bwe ngo asubireguturamu gihugu,umutambyi atarapfa.d C(#“‘Ntimukemere ikarabo ry'uwisheumuntu akaba akwiye guhōrwa, ahubwo ntakabure guhōrwa.} u(#“‘Uzicaumuntu wese, gatozi uwo azicishwe n'abagabo bamushinje, arikoumugaboumwe ntagashinjeumuntu ngo amwicishe.g I(#Ibyo bibabere itegeko ritegeka uko muca imanza, mu bihe byanyu byose no mu buturobwanyu bwose.0 [(#kuko uwo yari akwiriye kugumamu muduguduw'ubuhungiro bwe, akageza ahoumutambyi mukuruazapfira. Mazeumutambyi namara gupfa, gatozi uwo azasubiremu isambu ya gakondo ye. '(#uhōrera amaraso y'uwapfuye agasanga ari inyuma y'urugabano rw'umuduguduw'ubuhungiro bwe akamuhōra, ntazagibwaho n'urubanza rw'inyama y'uwo,_9(#Ariko gatozi uwo nagira ubwo arengaurugabano rw'umuduguduw'ubuhungiro bwe yahungiyemo,-U(#Rikize gatozi uhōrera amaraso y'uwapfuye, rimusubizemu muduguduw'ubuhungiro bwe yari yahungiyemo, awugumemoageze ahoumutambyi mukuruwasīzwe amavuta yera azapfira.dC(#iteraniro riceurubanza rw'uwamwishe n'uhōrera amaraso y'uwapfuye, ruhwanye n'ayo mategeko.(#cyangwa niba yaramutembagarijeho ibuye ryabasha kwicaumuntu, agapfa atamubonye, adasanzwe ariumwanzi we, atashakaga kugiraicyo amutwara,zo(#“‘Ariko niba yaramusunitse atamwanze akamugwa mu maboko, cyangwa niba yaragize icyo amuteyeatamuciriye igico,.W(#cyangwa niba yaramukubitishijwe igipfunsi n'urwango agapfa,uwamukubisentakabure kwicwa, yaba ariumwicanyi. Uhōrera amaraso y'uwapfuye ahōre uwo mwicanyi, namubona.tc(#“‘Cyangwa niba yaramusunikishijwe n'urwango, cyangwa niba yaragize icyo amuteraamuciriye igico, agapfa,P(#Uhōrera amaraso y'uwapfuye abe ari we umuhōra ubwe, namubonaamuhōre./(#Cyangwa niba yaramukubiseikintu cyabajwe mu giti, afite mu ntoki cyabasha kwicaumuntu agapfa, yaba ariumwicanyi, kandiumwicanyi ntakabure kwicwa. (#Cyangwa niba yaramuhonze ibuye afite mu ntoki, ryabasha kwicaumuntu agapfa, yaba ariumwicanyi, kandiumwicanyi ntakabure kwicwa.r~_(#“‘Ariko niba yaramukubiseikintu cy'icyuma agapfa, yaba ariumwicanyi, kandiumwicanyi ntakabure kwicwa.(}K(#Iyo miduguduuko ari itandatu ibere Abisirayeli n'umunyamahanga n'umusuhukebo muri bo iy'ubuhungiro, kugirango gatozi wese wishe undi atabyitumye, ayihungiremo.|}(#Muzatange imiduguduitatu hakuno ya Yorodani, iyindi itatu muzayitange mu gihugu cy'i Kanāni, ibe imiduguduy'ubuhungiro.?{{(# Mu midugudumuzatanga, itandatu izababere iy'ubuhungiro.z(# Iyo miduguduibabereubuhungiro bwo guhunga umuhōzi, kugirango gatozi adapfa adahagaze imbere y'iteraniro, gucirwaurubanza.fyG(# muzitoranirize imiduguduy'ubuhungiro, kugirango gatozi wisheumuntu atabyitumye, ayihungiremo.Xx+(# “Bwira Abisirayeli uti ‘Nimwambuka Yorodani mukajya mu gihugu cy'i Kanāni,w;(# Uwiteka abwira Mose atiLv(#Imidugudumuzakura kuri gakondo z'Abisirayeli mukayiha Abalewi, ku benshi muzakurehomyinshi, ku bake muzakurehomike. Umuntu wese uko gakondo yahawe ingana, abe ari ko aha Abalewi ku miduguduye.”au=(#Imiduguduyose muzahaAbalewi ibe mirongo ine n'umunani, muzayibahane n'inzuri zo kuri yo..tW(#ImidugudumuzahaAbalewi ibemo imiduguduitandatu y'ubuhungiro, muzabamukwiriye gutanga ngo gatozi wisheumuntu ayihungiremo, kandi muyongereho indi mirongo ine n'ibiri.s!(#Kandi inyuma y'iyo midugudumuzagere intambwe igihumbi iruhande rw'iburasirazuba, n'izindi igihumbi iruhande rw'ikusi, n'izindi igihumbi iruhande rw'iburengerazuba, n'izindi igihumbi iruhande rw'ikasikazi, imiduguduiri hagati. Inzuri zo ku miduguduyabo zigerwe zityo.r (#Inzuri zo ku midugudumuzahaAbalewi, zihere ku nkike z'imiduguduzigeze impande zose, ahaterwa intambwe magana atanu z'ibirenge.vqg(#Imidugudubayibemoubwabo, inzuri zibemoubutunzi bwabo, zibe izo kuragirwamo amashyo yabo n'amatungo yabo yose.p#(#“Tegeka Abisirayeli bahe Abalewi imidugudubaturamo, bayikuye mu myandu bahawe ho gakondo, mubahen'inzuri zigose iyo miduguduimpande zose.co C(#Uwiteka abwirira Mose mu kibaya cy'i Mowabu kinini, kuri Yorodani ahateganye n'i Yeriko atibn?("Abo ni bo Uwiteka yategetse kugabanya Abisirayeli gakondo zabo zo mu gihugu cy'i Kanāni.Om("Mu muryango w'Abanafutalimutoranyeumutware, Pedaheli mwene Amihudi.”Il ("Mu muryango w'Abashēri mutoranyeumutware Ahihudi mwene Shelomi.Jk("Mu muryango w'Abisakari mutoranyeumutware Palutiyeli mwene Azani.Mj("Mu muryango w'Abazebulunimutoranyeumutware Elisafani mwene Parunaki.Mi("Mu muryango w'Abefurayimu mutoranyeumutware Kemuwelimwene Shifutani.ghI("Mu Bayosefu mutoranye aba:
Mu muryango w'Abamanase mutoranyeumutware Haniyeli mwene Efodi.Cg("Mu muryango w'Abadani mutoranyeumutware Buki mwene Yogili.8fm("Mu muryango wa Benyamini, Eludadimwene Kisiloni.:eq("Mu muryango w'Abasimeyoni, Shemweli mwene Amihudi.]d5("Aya ni yo mazina y'abo bantu:
Mu muryango wa Yuda mutoranye Kalebu mwene Yefune.\c3("Kandi muzatoranyeumutware umwe umwe mu miryango yose, bagabanye igihugu ho gakondo.sba("“Aya mazina ni yo y'abantu bazabagabanya igihugu ho gakondo: ni Eleyazariumutambyi na Yosuwa mwene Nuni.a;("Uwiteka abwira Mose ati`("Iyo miryango uko ari ibiri n'igice, yamaze guhabwa gakondo zayo hakuno ya Yorodani, mu ruhande rwayo rw'iburasirazuba.”2__("kukoumuryango w'Abarubenink'uko amazu ya ba sekuru ari, n'uw'Abagadi nk'uko amazu ya ba sekuru ari, n'igice gisigaye cy'umuryango wa Manase, bamaze guhabwa gakondo zabo..^W(" Mose ategeka Abisirayeli ati “Icyo ni cyo gihugu muzaheshwa ho gakondo n'ubufindo, icyo Uwiteka yategetse ko gihabwa imiryango cyenda, n'igice kingana n'igisigaye,]-(" rumanuke rugerekuri Yorodani rugarukireku Nyanja y'Umunyu.
“‘Icyo abe ari cyo kiba igihugu cyanyu n'ingabano zacyo z'impande zose.’”\7(" Ruvuyei Shefamu rumanuke rugerei Ribula, iri iruhande rw'iburasirazuba rwa Ayini, rumanuke rugereku ruhande rw'iburasirazuba rw'inyanja y'i Kinereti,h[K(" “‘Kandi muzashingeurugabano rwanyu rw'iburasirazuba, muhereye i Hasarenani rugerei Shefamu.iZM(" maze rujye i Zifuronirugarukirei Hasarenani. Urwo abe ari rwo rubaurugabano rwanyu rw'ikasikazi._Y9("Muhereye kuri uwo musozi, murushinge rugereku rugabano rw'i Hamati rugarukirei Sedadi,X{("“‘Uru abe ari rwo rubaurugabano rwanyu rw'ikasikazi, muhereye ku Nyanja Nini mushingeurugabano rugereku musoziHori.W("“‘Urugabano rw'iburengerazuba ruzababere Inyanja Nini n'ikibaya cyayo, abe ari yo ibaurugabano rwanyu rw'iburengerazuba.]V5("ruvuyemuri Asimoni, ruzengurukerugereku kagezi ka Egiputa, rugarukireku Nyanja Nini.EU("Maze ruzengurukeruce iruhande rw'ikusi rw'ahaterera hajya muri Akurabimu, rujye i Zini rugarukireiruhande rw'ikusi rw'i Kadeshi Baruneya, maze rujye i Hasaradari rugende rugeremuri Asimoni>Tw("Igice cy'ikusi cy'igihugu cyanyu kizagarukireku butayubwa Zini, gitegane na Edomu. Urugabano rwanyu rw'ikusi ruhereku iherezo ry'Inyanja y'Umunyu, mu ruhande rwayo rw'iburasirazuba. S ("“Tegeka Abisirayeli uti ‘Nimugeramu gihugu cy'i Kanāni, icyo ni cyo gihugu muzahabwa ho gakondo nk'uko ingabano zacyo ziri.R ;("Uwiteka abwira Mose atiFQ(!8Kandi ibyo nibwiraga ko nzagirira abo, nzabigirira mwe.’”3Pa(!7Ariko nimutirukanabene igihugu bari imbere yanyu, abo muzasiga muri bo bazabamerera nk'ibibahanda amaso, nk'amahwa mu mbavu zanyu, bazababera ababisha mu gihugu mutuyemo.O (!6Muzaheshwe igihugu ho gakondo n'ubufindo nk'uko imiryango yanyu iri, abaruta abandiubwinshi muzabahe gakondo ngari, abake muzabahe nto. Ahoubufindo buzategekeraumuntu, abe ari ho haba ahe. Muzahabwe gakondo zanyu nk'uko imiryango ya ba sekuruzawanyu iri.LN(!5Muhindūre icyo gihugu mugituremo, kuko ari mwe ngihaye ho gakondo.PM(!4muzirukanebene igihugu bose bari imbere yanyu, mutsembe ibibuye byabo byabajweho ibishushanyo, kandi mutsembe ibishushanyo byabo byayagijwe byose, musenye amasengero yabo yose yo mu mpinga z'imisozi.XL+(!3“Bwira Abisirayeli uti ‘Nimwambuka Yorodani mukajya mu gihugu cy'i Kanāni,dKC(!2Uwiteka abwirira Mose mu kibaya cy'i Mowabu kinini, kuri Yorodani ahateganye n'i Yeriko ati{Jq(!1Babamba amahema kuri Yorodani, bahereye i Betiyeshimoti bageza muri Abeli Shitimu yo mu kibaya cy'i Mowabu kinini.kIQ(!0Barahahaguruka, babamba amahema mu kibaya cy'i Mowabu kinini, kuri Yorodani ahateganye n'i Yeriko.OH(!/Barahahaguruka, babamba amahema mu misozi ya Abarimu, imbere y'i Nebo.?G{(!.Barahahaguruka, babamba amahema mu Alumonidibulatayimu.7Fk(!-BahagurukaIyimu, babamba amahema i Diboni Gadi.LE(!,Barahahaguruka, babamba amahema Iyabarimu, ku rugabano rw'i Mowabu.1D_(!+Barahahaguruka, babamba amahema mu Oboti.1C_(!*Barahahaguruka, babamba amahema i Punoni.5(!%Bahagurukai Kadeshi, babamba amahema ku musoziHori ku rugabano rw'igihugu cya Edomu.J=(!$Barahahaguruka, babamba amahema mu butayubwa Zini, ni ho Kadeshi.;<s(!#Barahahaguruka, babamba amahema muri Esiyonigeberi.5;g(!"Barahahaguruka, babamba amahema muri Aburona.3:c(!!Barahahaguruka, babamba amahema i Yotibata.99o(! Barahahaguruka, babamba amahema i Horihagidigadi.68i(!Barahahaguruka, babamba amahema i Beneyākani.37c(!Barahahaguruka, babamba amahema i Moseroti.46e(!Barahahaguruka, babamba amahema i Hashimona.15_(!Barahahaguruka, babamba amahema i Mitika./4[(!Barahahaguruka, babamba amahema i Tera.13_(!Barahahaguruka, babamba amahema i Tahati.32c(!Barahahaguruka, babamba amahema i Makeloti.11_(!Barahahaguruka, babamba amahema i Harada.90o(!Barahahaguruka, babamba amahema ku musoziSheferi.3/c(!Barahahaguruka, babamba amahema i Kehelata./.[(!Barahahaguruka, babamba amahema i Risa.1-_(!Barahahaguruka, babamba amahema i Libuna.8,m(!Barahahaguruka, babamba amahema i Rimoniperēsi.1+_(!Barahahaguruka, babamba amahema i Ritima.3*c(!Barahahaguruka, babamba amahema i Haseroti.:)q(!Barahahaguruka, babamba amahema i Kiburotihatāva.<(u(!Barahahaguruka, babamba amahema mu butayubwa Sinayi.K'(!Barahahaguruka, babamba amahema i Refidimu, hatagira amazi banywa.4&e(! Barahahaguruka, babamba amahema muri Alushi.1%_(! Barahahaguruka, babamba amahema i Dofuka.:$q(! Barahahaguruka, babamba amahema mu butayubwa Zini.:#q(! Barahahaguruka, babamba amahema ku Nyanja Itukura.r"_(! Barahahagurukabataha muri Elimu, hari amasoko cumi n'abiri n'imikindo mirongo irindwi, babambayo amahema.!(!Bahagurukaimbere y'i Hahiroti, baca mu nyanja hagati bagera mu butayu, bagenda iminsi itatu mu butayubwa Etamu, babamba amahema i Mara.{ q(!Barahahagurukabasubirainyuma, bagera i Pihahiroti iri imbere y'i Bālisefoni, babamba amahema imbere y'i Migidoli.I (!Barahahagurukababamba amahema muri Etamu, ahoubutayubutangirira.J(!Nuko Abisirayeli bahagurukai Rāmesesi, babamba amahema i Sukoti.(!Basiga bagihamba imfura zabo zose Uwiteka yiciye hagati muri bo, no ku mana zabo Uwiteka yari yashohoje amateka aziciriyeho.'I(!Bahagurukai Rāmesesi mu kwezi kwa mbere ku munsi wako wa cumi n'itanu. Pasika yaraye ishize, Abisirayeli bavayo bashinze amajosi mu maso y'Abanyegiputa bose.vg(!Mose yandika ingendo z'indaro zabo abitegetswe n'Uwiteka. Izi ni zo ndaro zabo nk'uko ingendo zabo zari ziri:~ y(!Izi ni zo ndaro z'Abisirayeli ubwo bavaga mu gihugu cya Egiputa, uko imitwe yabo yari iri, bashorewe na Mose na Aroni.a=( *Na Noba aragenda atsinda i Kenati n'ibirorero bifatanye na ho, ahitirira izina rye Noba.\3( )Yayiriumwuzukuruzawa Manase ajyayo atsinda imiduguduyaho, ayita imiduguduya Yayiri.?{( (Mose aha Abamakiri mwene Manase i Galeyadi, barahatura.b?( 'Abamakiri mwene Manase bajya i Galeyadi barahahindūra, birukanamo Abamori bari batuyemo.oY( &n'i Nebo n'i Bālimeyoni, bahindura amazina yayo. Bubakan'i Sibuma, bita andi mazina imidugudububatse.?{( %Abarubenibubakai Heshiboni na Eleyale n'i Kiriyatayimu,q]( $n'i Betinimura n'i Betiharani. Iyo midugudubayigotesha inkike z'amabuye, bubakira imikumbi yabo ibiraro.2a( #na Atarotishofani n'i Yazeri n'i Yogibeha,5g( "Abagadi bubakai Diboni na Ataroti na Aroweri,{( !Nuko Abagadi n'Abarubenin'igice cy'umuryango wa Manase mwene Yosefu kingana n'igisigaye, Mose abahaubwami bwa Sihoniumwami w'Abamori n'ubwa Ogiumwami w'i Bashani. Igihugu cyose kirimo imiduguduifite ibihugu byayo, imiduguduyacyo yose impande zose.( Tuzambuka dufiteintwaro, tujye mu gihugu cy'i Kanāni tugiyeUwiteka imbere, gakondo yacu twahindūye tuzayigumanahakuno ya Yorodani.”fG( Abagadi n'Abarubenibaramusubizabati “Uko Uwiteka ategetse abagaragu bawe ni ko tuzabigenza.g I( Ariko nibatambukananamwe bafite intwaro, bazahabwe gakondo muri mwe mu gihugu cy'i Kanāni.”h K( Mose arababwira ati “Abagadi n'AbarubeninibambukanaYorodani namwe, bagiye Uwiteka imbere uko bangana, abagabo bose bafite intwaro z'intambara, igihugu kigatsindirwa imbere yanyu, muzabahe igihugu cy'i Galeyadi ho gakondo. }( Mose ategeka ibyabo Eleyazariumutambyi na Yosuwa mwene Nuni, n'abatware b'amazu ya ba sekuruzay'imiryango y'Abisirayeli. /( Ariko twe abagaragu bawe tuzambuka uko tungana, abagabo bose bafite intwaro z'intambara, tujye Uwiteka imbere dutabare, nk'uko databuja avuze.”p [( Abana bacu bato n'abagore bacu, n'imikumbi yacu n'amatungo yacu yose, bizaguma mu miduguduy'i Galeyadi.b?( Abagadi n'Abarubenibabwira Mose bati “Abagaragu bawe tuzabigenza uko databuja ategetse.^7( Mwubakire abana banyu bato imidugudu, n'imikumbi yanyu ibiraro, mukoreibyo muvuze.”nW( Ariko nimutagenza mutyo muzabamucumuyeku Uwiteka, kandi mumenye neza yuko icyaha cyanyu kizabatoteza.B( igihugu kigatsindirwa imbere y'Uwiteka. Muzabona kugaruka mwe kugibwaho n'urubanza rw'uko mucumuyeku Uwiteka cyangwa ku Bisirayeli, kandi iki gihugu kizababera gakondo imbere y'Uwiteka.( abagabo bose bo muri mwe bafite intwaro bakambuka Yorodani bagiye Uwiteka imbere, mukageza aho azirukanira ababisha be bamuri imbere,nW( Mose arabasubizaati “Nimubigenza mutyo, mukitegura intwaro zanyu ngo mujye Uwiteka imbere mutabare,/( Ntituzagira gakondo muri bo hakurya ya Yorodani cyangwa hirya yaho, kuko gakondo yacu tuyihawe hakuno ya Yorodani mu ruhande rw'iburasirazuba.”V'( Ntituzagaruka mu ngo zacu,umuntu wese wo mu Bisirayeli atarahabwa gakondo ye.\3( ariko tweubwacu twihute kwiteguriraintwaro ngo tujye Abisirayeli imbere, tugezeaho tuzamarira kubageza ahabo. Kandi abana bacu bato bazabe bari mu miduguduigoteshejwe inkike z'amabuye, ngo barindwe bene igihugu.wi( Bamwigira hafi baramubwira bati “Tuzubakira imikumbi yacu ibiraro, n'abana bacu bato tuzabubakira imidugudu,}~u( Nimucyamika ntimukurikire uko abayobora, azongera areke Abisirayeli mu butayu, namwe muzarimbuze ubu bwoko bwose.”}( Namwe none musubiyemu kigwi cya ba so, muriurubyaro rw'abanyabyaha ngo mugwizeumujinya w'Uwiteka mutumeurushaho kugurumanira Abisirayeli.=|u( Abisirayeli bīkongerezauburakari bw'Uwiteka, abazerereza hirya no hino mu butayuimyaka mirongo ine, kugezaaho ab'icyo gihe bose bakoze ibyo Uwiteka abona ko ari bibi, barimbukiye.|{s( keretse Kalebu mwene Yefune Umukenazi na Yosuwa mwene Nuni, kuko bo bakurikira uko Uwiteka abayobora muri byose.’bz?( ‘Niukurintihazagira uwo mu bagabo bavuye muri Egiputa, bamaze imyaka makumyabiri bavutse cyangwa isāga,uzabona igihugu narahiye Aburahamu na Isaka na Yakobo ko nzakibaha, kuko badakurikira uko mbayobora muri byose,Fy( Uburakari bw'Uwiteka bukongezwa kuri uwo munsi, ararahira atix( Bamaze kuzamuka bakajya mu gikombe cya Eshikoli bakareba icyo gihugu, bakuraumutimaw'Abisirayeli ngo batajya mu gihugu Uwiteka yabahaye.]w5( Uko ni ko ba so bagenjeje, ubwo nabatumagagutataicyo gihugu, ndi i Kadeshi Baruneya.tvc( Ni iki gitumye mukuraumutimaw'Abisirayeli mugatuma badashaka kwambuka ngo bajye mu gihugu Uwiteka yabahaye?Tu#( Mose abaza Abagadi n'Abarubeniati “Bene wanyu bazatabara mwiyicariye ino?ttc( Bati “Niba tukugiriyehoumugisha, abagaragu bawe duhabwe icyo gihugu ho gakondo, ntutwambutse Yorodani.”}su( igihugu Uwiteka yatsindishije iteraniro ry'Abisirayeli, ni igihugu cy'urwuri kandi abagaragu bawe dufiteamatungo.”orY( “Ataroti n'i Diboni n'i Yazeri, n'i Nimura n'i Heshiboni na Eleyale, n'i Sibuma n'i Nebo n'i Bewoni,eqE( Abagadi n'Abarubenibaragenda babwira Mose na Eleyazariumutambyi n'abatware b'iteraniro, batip ( Abarubenin'Abagadi bari bafite amatungo menshi cyane. Babonye igihugu cy'i Yazeri n'icy'i Galeyadi ko bifiteurwuri rwiza,Io (6Nuko Mose na Eleyazariumutambyi bākīra izahabu abatware b'ibihumbi n'ab'amagana batuye, bazijyanira mu ihema ry'ibonaniro, kugirango zibere Abisirayeliurwibutso rubibukisha imbere y'Uwiteka.=nw(5Kukoumuntu wese wo mu barasanyi yari yisahuriyeisahu.)mM(4Izahabu zose z'ituro bererereje Uwiteka ryatuwe n'abatware b'ibihumbi n'ab'amagana, zari shekeli inzovu n'ibihumbi bitandatu na magana arindwi na mirongo itanu.Ol(3Mose na Eleyazariumutambyi bākīra izahabu batuye, zose ari incurano.k}(2Tuzaniye Uwiteka ituro ry'ibyoumuntu wese yasahuye ry'ibintu by'izahabu, n'imikufi yo ku maguru, n'izahabu zimeze nk'imiringa yo ku maboko, n'impeta zishyiraho ikimenyetso n'izo ku matwi, n'inigi byo guhongerereraubugingo bwacu imbere y'Uwiteka.”ejE(1Baramubwira bati “Abagaragu bawe tubazeumubarew'abarasanyi dutwara, nta n'umwe watubuzemo.giI(0Abatware batwara ibihumbi bya za ngabo, abatware b'ibihumbi n'ab'amagana, bigira hafi ya Mose.&hG(/Kuri uwo mugabane w'Abisirayeli Mose atora kimwe muri mirongo itanu cy'abantu n'amatungo, abiha Abalewi barindaubuturobw'Uwiteka, uko Uwiteka yategetse Mose.-gW(.n'abantu inzovu n'ibihumbi bitandatu.1f_(-n'indogobe inzovu eshatu na magana atanu,2ea(,n'inka inzovu eshatu n'ibihumbi bitandatu,pd[(+uwo mugabane w'iteraniro wari intamauduhumbi dutatun'inzovu eshatu n'ibihumbi birindwi na magana atanu,?c{(*Umugabane w'Abisirayeli Mose yagabanije ku batabarutse,obY()Mose aha Eleyazariumutambyi izo ntore. Ni zo turo ryo kwerererezwa Uwiteka uko Uwiteka yategetse Mose.ra_((Abantu bari inzovu n'ibihumbi bitandatu, intore z'Uwiteka zo kuri bo zari abantu mirongo itatu na babiri.o`Y('Indogobe zari inzovu eshatu na magana atanu, intore z'Uwiteka zo kuri zo zari mirongo itandatu n'imwe.q_](&Inka zari inzovu eshatu n'ibihumbi bitandatu, intore z'Uwiteka zo kuri zo zari mirongo irindwi n'ebyiri.[^1(%Intore z'Uwiteka batoye ku ntama ziba magana atandatu na mirongo irindwi n'eshanu.p][($Umugabane w'abatabarutse wari intamauduhumbi dutatun'inzovu eshatu n'ibihumbi birindwi na magana atanu.s\a(#kandiumubarewose w'abantu wari inzovu eshatu n'ibihumbi bibiri, ari abakobwa batigeze kuryamana n'abagabo./[[("n'indogobe inzovu esheshatu n'igihumbi,-ZW(!n'inka inzovu ndwi n'ibihumbi bibiri,xYk( Iminyago batabazemo isahu yasahuwe n'abarasanyi, yari intamauduhumbi dutandatu n'inzovu ndwi n'ibihumbi bitanu,IX (Mose na Eleyazariumutambyi babigenza uko Uwiteka yategetse Mose.GW (Kandi mu mugabane w'Abisirayeliutoreumwe muri mirongo itanu w'abantu, na kimwe muri mirongo itanu cy'inka n'indogobe n'imikumbi, n'andi matungo yose,ubiheAbalewi barindaubuturobw'Uwiteka.”XV+(ubitore mu mugabane waboubiheEleyazariumutambyi, bibe ituro ryererejwe Uwiteka.U(Kandiutorere Uwiteka intore,uzitore abarasanyi batabarutse, kimwe muri magana atanu cy'abantu n'inka n'indogobe n'imikumbi,wTi(Ugabanye iminyago mu migabane ibiri ingana: umweuhabwe abazi kurasana batabarutse, undiuhabwe iteraniro ryose. S(“Baraumubarew'iminyago yanyazwe y'abantu n'amatungo,ufatanye na Eleyazariumutambyi n'abatware b'amazu ya ba sekuruzay'iteraniro.R;(Uwiteka abwira Mose atiWQ)(Ku wa karindwi muzamese imyenda yanyu, muhumanuke mubonekugaruka mu ngando.”6Pg(ibintu byose bidatwikwa n'umuriro, mubicīshe mu murirobibone guhumanuka. Ariko kandi mubihumanuze na ya mazi ahumanura, kandi ibyatwikwa n'umurirobyose mubyogeshe ayo mazi.HO (Izahabu n'ifeza n'umuringa, n'icyuma n'ibati n'icyuma cy'isasu,]N5(Eleyazariumutambyi abwira abatabarutse ati “Iri ni itegeko Uwiteka yategetse Mose:M'(Muhumanure n'imyambaro yose n'ibyaremwe mu ruhu byose, n'ibyaboheshejweubwoya bw'ihene byose, n'ibyabajwe byose kugirango mubyihumanureho.”BL(Kandi mubambe amahema yanyu inyuma y'aho tuganditse, mumareyo iminsi irindwi:uwishe wese n'uwakoze ku ntumbi wese, mwihumanure ku munsi wa gatatu no ku wa karindwi mwe n'iminyago yanyu.SK!(Ariko abakobwa bato bose batigeze kuryamana n'abagabo, mubīkirizeubwanyu.`J;(Nuko none mwiceumuhungu wese wo mu bana bato, n'umugorewese wigeze kuryamana n'umugabo. I(Dore abo ni bo bacumujeAbisirayeli ku Uwiteka mu by'i Pewori babitewe n'inama za Balāmu, bituma mugigaitera iteraniro ry'Uwiteka.(Nuko batoranya mu bihumbi by'Abisirayeli ingabo igihumbi igihumbi mu miryango yose, ziba ingabo inzovu n'ibihumbi bibiri zifite intwaro.s=a(Mukureingabo igihumbi mu muryango umwe no mu yindi y'Abisirayeli yose, bityo bityo mubohereze batabare.”<(Mose abwira abantu ati “Mutoranye abantu bo gutabara, mubaheintwaro batere Abamidiyani, kugirango Uwiteka ababahoreshe.T;#(“Uhōrere Abisirayeli Abamidiyani, maze nyumauzapfausangeubwoko bwawe.”: ;(Uwiteka abwira Mose ati9(Ayo ni yo mategeko Uwiteka yategetse Mose, ategeka ibyoumugabon'umugorewe, n'iby'umukobwa na se akiri inkumi mu rugo rwa se.T8#(Ariko nabikura yari yarabyumvise, azagibwaho no gukiranirwa k'umugorewe.”97m(Arikoumugabowe namara iminsi amwihorera rwose, azaba akomeje imihigo ye yose cyangwa ibyo yibohesheje byose bimuboshye. Kuko yamwihoreye ku munsi yabyumviyeho, azaba abikomeje.c6A(Umuhigowose n'indahiro yose yiboheshereza kwibabaza,umugabowe yagikomeza cyangwa yagikura.I5 ( Arikoumugabowe nabikura ku munsi yabyumviyeho, ibyaturutse mu kanwa ke byose byo ku mihigo ye cyangwa ku isezerano yibohesheje, ntibizahama kukoumugabowe yabikuye, kandi Uwiteka azamubabarira.l4S( umugabowe akabyumva akamwihorera ntamubuze, imihigo ye yose n'isezerano yibohesheje ryose bizahama.Y3-( “Umugorenahigiraumuhigomu nzu y'umugabowe, cyangwa niyibohesherezayo indahiro,Z2/( “Arikoumuhigow'umupfakazi cyangwa w'uwasenzwe, icyo yibohesheje cyose kizahama.1-( Arikoumugabowe namubuzaku munsi abyumviyeho, azaba akuyeumuhigowe yahize n'amagambo yaturumbukiyekuvugayibohesheje, kandi Uwiteka azamubabarira.m0U(umugabowe akabyumva, akamwihorera ku munsi abyumviyeho, imihigo ye n'isezerano yibohesheje bizahama.p/[(“Cyangwa narongorwa n'umugaboakiboshywe n'umuhigo, cyangwa n'amagambo yaturumbukiyekuvugayibohesheje,./(Ariko se namubuzaku munsi abyumviyeho, ntihazagireumuhigowe cyangwa isezerano yibohesheje gihama, kandi Uwiteka azamubabarira kuko se yamubujije.y-m(se akumvaumuhigowe n'isezerano yibohesheje akamwihorera, imihigo ye yose n'isezerano yibohesheje ryose bizahama.h,K(“Kandiumukobwa nahiga Uwitekaumuhigo, akibohesha isezerano akiri mu rugo rwa se mu bukumibwe,+(Umugabonahiga Uwitekaumuhigocyangwa niyibohesha indahiro, ntagace ku isezerano rye ngo aryonone, ahubwo ahigure ibyaturutse mu kanwa ke. %:~~\}}}|c|{zzxyyxxwwavvvJuu0ut(slrrcrqIpoooWo7nnLmm?ll3kjjhjii hXggg'ffDePdd cRbbad``__^^]-\a[[bZYYJXWW5VVUU{UT\SSRRdQQJPOOeNN!M)LLKKJuIIyIH!GrFFQEEUDpCC.BBCAA0@9?>><=<“Mwa Bisirayeli mwe, nimwumve amategeko n'amateka mvugiramu matwi yanyu uyu munsi, kugirango muyigemuyitondere, muyumvire.>21no muri Araba hose ho hakurya ya Yorodani mu ruhande rw'iburasirazuba, bikageza ku nyanja yo muri Araba yo hepfo y'agacuri ka Pisiga.=%20Nuko bahindūra ibihugu byabo bihereye kuri Aroweri, iri mu mutwe w'igikombe cyo kuri Arunoni, bikageza ku musoziwa Siyoni, ari wo Herumoni,<%2/bagahindūra igihugu cye n'icya Ogi,umwami w'i Bashani. Abo ni bo bami b'Abamori bombi bari hakurya ya Yorodani mu ruhande rw'iburasirazuba.<;s2.bari hakurya ya Yorodani mu gikombe ahateganye n'i Betipewori, cyo mu gihugu cya Sihoniumwami w'Abamori waturagai Heshiboni, uwo Mose n'Abisirayeli batsinze ubwo bavaga mu Egiputae:E2-Ibi ni byo Bihamya n'amategeko n'amateka, Mose yabwiye Abisirayeli ubwo bavaga muri Egiputa,>9y2,Aya ni yo mategeko Mose yashyize imbere y'Abisirayeli.*8O2+Iyo ni Beseri iri mu butayubwo mu kibaya, y'ubuhungiro bw'Abarubeni, n'i Ramoti iri i Galeyadi ngo ibe ubw'Abagadi, n'i Golani iri Bashani ngo ibe ubw'Abamanase.~7w2*yo guhungirwamo na gatozi wishe undi atabyitumye, adasanzwe amwanga, ngo ahungire muri umwe muri iyo midugudu, abeho.\632)Maze Mose arobanura imiduguduitatu hakurya ya Yorodani mu ruhande rw'iburasirazuba,?5y2(Kandi ujye witondera amategeko yayo y'uburyo bwose ngutegeka uyu munsi, kugirangouboneibyiza wowe n'urubyaro rwawe ruzakurikiraho,uhoreiteka ryose mu gihugu Uwiteka Imana yawe iguha.q4]2'Nuko uyu munsi menya ikiugishyire mu mutimawawe, yuko Uwiteka ari we Mana mu ijuru no mu isi, nta yindi.392&Yagukuriyeyo kwirukanaimbere yawe amahanga akurutaubwinshi, akurusha amaboko, no kukujyana mu gihugu cyabo akakiguha ho gakondo, uko kiri n'uyu munsi.2%2%Kuko yakundaga ba sekuruzabanyu, ni cyo cyatumye itoranyaurubyaro rwabo ikagukūza muri Egiputa imbaraga zayo nyinshi,ubwayo iri kumwe nawe.&1G2$Mu ijuru ijwi ryayo ryaturutseyo, irikumvishiriza kugirango ikwigishe. Mu isi yakwerekeyeyoumurirowayo mwinshi, wumva amagambo yayo yaturutse hagati muri wo.b0?2#Ni wowe werekewe ibyo kugirangoumenye yuko Uwiteka ari we Mana, ari nta yindi keretse yo./92"Cyangwa higeze kuba imana yageragereje kwijyanira ishyanga, irikuje hagati y'irindi ibigerageresho n'ibimenyetso n'ibitangaza, n'intambara n'amaboko menshi n'ukubokokurambutse n'ibiteyeubwoba bikomeye, bihwanye n'ibyo Uwiteka Imana yanyu yabakorereye muri Egiputa mu maso yanyu?r._2!Mbese hariho ubwo abantu bumvise ijwi ry'Imana ivuga iri hagati mu muriro, nk'uko woweuryumvise bakabaho?s-a2 Wibaze iby'ibihe byashize byakubanjirije,uhereye ku munsi Imana yaremeyehoumuntu mu isi, kandiuhereye ku mpera y'isiukageza ku yindi mpera yayo, yuko higeze kubahoigihwanye n'iki kintu gikomeye, cyangwa ko humvikanye igihwanye na cyo.,32kuko Uwiteka Imana yawe ari Imana y'inyebambe, ntizakureka, ntizakurimbura pe, ntizibagirwa isezerano yasezeranishije indahiro na ba sekuruzabanyu.p+[2Nugiraibyago, ibyo byose bikaba bikujeho, mu minsi izaza kerauzahindukirira Uwiteka Imana yaweuyumvire,q*]2Ariko nibauzashakirayo Uwiteka Imana yawe,uzayibona nuyishakishaumutimawawe wose n'ubugingo bwawe bwose.t)c2Muzakorerayo imana zabajwe n'intoki z'abantu mu biti no mu mabuye, zitareba, zitumva, zitarya, zitanukirwa.i(M2Kandi Uwiteka azabatataniriza mu mahanga, muzasigara muri bake mu mahanga Uwiteka azabimuriramo.R'2uyu munsi ntanze ijuru n'isi ho abahamya bazabashinja, yuko muzarimbuka vuba, mukarangira mu gihugu mwambuka Yorodani mujyanwamo no guhindūra, ntimuzakimaramo igihe kirekire, ahubwo muzarimbuka rwose.a&=2Ubwo muzabamubyaye abana n'abuzukuru, mukabamumazeigihe kirekire muri icyo gihugu, nimwiyonona mukarema igishushanyo kibajwe mu ishusho y'ikintu cyose, mugakora icyo Uwiteka Imana yawe ibona ko ari kibi mukayirakaza,E%2Kuko Uwiteka Imana yawe ariumuriroukongora, ari Imana ifuha.0$[2Mwirinde mwe kwibagirwa isezerano ry'Uwiteka Imana yanyu yasezeranye namwe, ngo mwiremere igishushanyo kibajwe mu ishusho y'ikintu cyose Uwiteka Imana yawe yakubujije. #2ahubwo ko nkwiriye gupfira muri iki gihugu, ko ntakwiriye kwambuka Yorodani, ariko mwebweho muzambuka muhindūre icyo gihugu cyiza. "2Kandi Uwiteka yandakariye ku bwanyu, arahira yuko ntazambuka Yorodani ngo njye mu gihugu cyiza, Uwiteka Imana yawe iguha ho gakondo,+!Q2Ariko mwebweho, Uwiteka yarabajyanye abakura muri rya tanura ryubakishijwe icyuma, ni ryo Egiputa kugirango mumubereubwoko bwa gakondo, uko muri na bugingo n'ubu.r _2Kandi rindaumutimawawe kugirango nuraramaukareba izuba n'ukwezi n'inyenyeri, ibiri mu ijuru byinshi byose we kureshywa ngo wikubiteimbere yabyoubisenge, kandi ari byo Uwiteka Imana yawe yagabanije amahanga yose yo munsi y'ijuru hose._92cyangwa icy'igikururukahasi cyose, cyangwa icy'ifi yose yo mu mazi yo hepfo y'ubutaka.q]2igishushanyo cy'inyamaswa cyangwa icy'itungo cyose kiri ku butaka, cyangwa icy'ikigurukamu kirere cyose,2Mwe kwiyonona ngo mwiremere igishushanyo kibajwe gishushanijwe mu ishusho yose, igishushanyo cy'ikigabo cyangwa cy'ikigore, 2Nuko murinde imitima yanyu cyane, kuko mutagize ishusho murebaku munsi Uwiteka yababwiriraga kuri Horebu, ari hagati mu muriro.%2Nanjye Uwiteka antegeka muri icyo gihe kubigisha amategeko n'amateka, kugirango muzayitonderere mu gihugu mwambuka mujyanwamo no guhindūra.tc2 Ababwira isezerano rye abategeka kurisohoza. Ni ryo ya mategeko cumi, ayandika ku bisate by'amabuye bibiri.2 Uwiteka ababwira ari hagati muri uwo muriro, mwumva ijwi rivuga amagambo ariko ntimwagira ishusho mureba, mwumva ijwi risa. 2 Namwe mwigira hafi, muhagarara hepfo y'uwo musoziwakaumurirougeramu ijuru hagati,ubahon'umwijima n'igicu n'umwijima w'icuraburindi.tc2 Ujye wibuka wa munsi wahagarariye imbere y'Uwiteka Imana yawe kuri Horebu, ubwo Uwiteka yambwiraga ati “Nteraniriza abantu mbumvishe amagambo yanjye, kugirango bige kunyubahaiminsi yose bazarama mu isi, kandi bigishe n'abana babo.”8k2 Wirinde gusaugireumwete wo kurindaumutimawawe, we kwibagirwa ibyo amaso yawe yiboneye, bye kuva mu mutimawawe iminsi yoseukiriho, ahubwoubimenyeshe abana bawe n'abazukurubawe.2Kandi ni ishyanga rikomeye ki rifite amategeko n'amateka atunganye, ahwanye n'aya mategeko yose mbashyira imbere uyu munsi?sa2Mbese hari ishyanga rikomeye rifite imana iriri hafi, nk'uko Uwiteka Imana yacu ituba hafi, iyo tuyambaje?Q2Nuko mujye muyitondera muyumvire, kuko ari koubwenge bwanyu n'ubuhanga bwanyu mu maso y'amahanga azumva ayo mategeko yose, akavuga ati “Niukuriiri shyanga rikomeye niubwoko bw'ubwenge n'ubuhanga.”'2Dore mbigishije amategeko n'amateka uko Uwiteka Imana yanjye yantegetse, kugirango abe ari ko mugenzereza mu gihugu mujyanwamo no guhindūra.W)2Ariko mwebweho, abifatanije n'Uwiteka Imana yanyu muracyariho mwese uyu munsi.<s2Amaso yanyu yiboneye ibyo Uwiteka yakoreshejwe n'ibya Bāli y'i Pewori, kuko Uwiteka Imana yanyu yarimbuye abantu bose bakurikije ibya Bāli y'i Pewori, ikabakura hagati muri mwe.zo2Ntimukōngere ku mategeko mbategeka, ntimukayagabanye mubonekwitondera amategeko y'Uwiteka Imana yanyu mbategeka.+ S2None mwa Bisirayeli mwe, mwumvire amategeko n'amateka mbigisha, muyitondere kugirango mubeho, mujye mu gihugu Uwiteka Imana ya ba sekuruzabanyu ibaha mugihindūre.8 m2Nuko tugumamu gikombe ahateganye n'i Betipewori. 2Ariko wihanangirize Yosuwaumuhumurize,umukomeze kuko ari weuzambuka agiye imbere y'ubu bwoko, abaheshe ho gakondo igihuguuzareba.” ;2Uzazamuke ujye mu mpinga ya Pisiga,urambure amasourebeiburengerazuba n'ikasikazi, n'ikusi n'iburasirazubauharebeshe amaso, kukoutazambuka Yorodani iyi.x k2Maze Uwiteka andakarira ku bwanyu, ntiyanyumvira. Arambwira ati “Uherukireaho ntukongere kumbwira iryo jambo.z o2Ndakwinginze, emera ko nambuka nkareba igihugu cyiza kiri hakurya ya Yorodani, iriya misozi myiza na Lebanoni.”G 2“Mwami Uwiteka,utangiye kwerekaumugaragu wawe gukomera kwawe n'amaboko yawe menshi. Ni iyihe mana yo mu ijuru cyangwa yo mu isi, ishobora gukoraibihwanye n'ibyoukoran'imirimo yawe ikomeye?&I2Icyo gihe ninginga Uwiteka ntiF2Ntimuzabatinye kuko Uwiteka Imana yanyu ari yo ibarwanira.”-U2Icyo gihe ntegeka Yosuwa nti “Amaso yawe yiboneye ibyo Uwiteka Imana yanyu yagiriye ba bami bombi byose. Uko ni ko Uwiteka azagiriraubwami bwose mwambuka mujyamo.`;2Mugezeaho Uwiteka azahera bene wanyu kuruhukank'uko yakubahaye namwe, bagahindūra igihugu Uwiteka Imana yanyu ibaha hakurya ya Yorodani, maze muzabone uko mugarukaumuntu wese muri gakondo ye, mu gihugu nabahaye.”}u2Ariko abagore banyu n'abana banyu bato, n'amatungo yanyu (nzi yuko mufitemenshi), bisigare mu miduguduyanyu mbahaye.&G2Icyo gihe ndabategeka nti “Uwiteka Imana yanyu yabahaye iki gihugu kugihindūra. Intwari mwese mwambuke, mujye bene wanyu Abisirayeli imbere mufiteintwaro.8k2Kandi mbaha Araba na Yorodani hourugabano, ihereye i Kinereti ikageza ku nyanja yo muri Araba. Ni yo Nyanja y'Umunyu iri hepfo y'agacuri ka Pisiga mu ruhande rw'iburasirazuba..W2Abarubenin'Abagadi mbaha igice cy'i Galeyadi gihereye ku gikombe cyo kuri Arunoni,urugabano ruri hagati muri cyo kikageza ku mugeziYaboki. Ni wo rugabano rw'Abamoni.&I2Nuko mpa Abamakiri i Galeyadi.R~2(Yayiriumwuzukuruzawa Manase ahindūra igihugu cya Arugobucyose, ageza ku rugabano rw'Abanyageshuri n'Abanyamāka. Yiyitirira imiduguduy'i Bashani ayita imiduguduya Yayiri, uko yitwa na bugingo n'ubu.)H} 2 Igice gisigaye cy'i Galeyadi n'i Bashani yose,ubwami bwa Ogi, mbiha igice kingana n'ikindi cy'umuryango wa Manase, mbaha igihugu cya Arugobucyose na Bashani yose, cyitwaga igihugu cy'Abarafa.O|2 Nuko icyo gihe duhindūra icyo gihugu: igihugu gihereye kuri Aroweri iri mu mutwe w'igikombe cyo kuri Arunoni, n'igice kingana n'ikindi cy'igihugu cy'imisozi cy'i Galeyadi, mbiha Abarubenin'Abagadi.x{k2 (Kuko Ogiumwami w'i Bashani ari we wenyine wariukiriho mu bari basigaye b'Abarafa. Igitanda cye cyari icy'icyuma ntikikiri i Raba y'Abamoni? Uburebure bwacyo bwari mikono cyenda,ubugaribwacyo bwari mikono ine nk'uko mukonow'umuntuureshya.)z12 Dutsinda imiduguduyo mu kibaya yose n'i Galeyadi yose, n'i Bashani yose tugezai Saleka no muri Edureyi, imiduguduyo mu bwami bwa Ogi bw'i Bashani.Qy2 (Uwo musoziwa HerumoniAbasidoni bawita Siriyoni, Abamori bawita Seniri.)x)2Icyo gihe duhindūra ibihugu by'abo bami b'Abamori bombi bari hakuno ya Yorodani, duheraku gikombe cyo kuri Arunonitugezaku musoziwa Herumoni.Ow2Ariko amatungo yose n'isahu yo muri iyo midugudutubijyana ho iminyago.v2Turayirimbura rwose nk'uko twagiriye Sihoniumwami w'i Heshiboni, imiduguduyose tuyirimburamoabagabo n'abagore n'abana bato.,uS2Iyo miduguduyose yagoteshejwe inkike z'amabuye ndende zirimo ibyugarira bikomejwe n'ibihindizo, kandi hariho n'indi miduguduidafite inkike z'amabuye myinshi cyane.+tQ2Icyo gihe dutsinda imiduguduye yose, ntihagiraumuduguduwabo tudatsinda. Yari imidugudumirongo itandatu yo mu gihugu cyose cya Arugobu,ubwami bwa Ogi bw'i Bashani. s2Nuko Uwiteka Imana yacu itugabiza na Ogi,umwami w'i Bashani n'abantu be bose, turamurimbura tugezaaho tutamusigiye n'uwa kirazira.5re2Uwiteka arambwira ati “Ntumutinye kuko mukugabizanije n'abantu be bose n'igihugu cye, naweumugirire uko wagiriye Sihoniumwami w'Abamori, wa wundi wariutuyei Heshiboni.”q +2Maze turahindukira, turazamuka duca mu nzira ijya i Bashani. Ogiumwami w'i Bashani, adusanganiza ingabo ze zose muri Edureyingo aturwanirizeyo.&pG2%Icyakora ntimwigira hafi y'igihugu cy'Abamoni, igikombe cyose cyo ku mugeziYaboki n'imiduguduyo mu misozi, n'ahandi hose Uwiteka Imana yacu yatubujijegutera.po[2$Uhereye kuri Aroweri iri mu mutwe w'igikombe cyo kuri Arunoni, no ku muduguduuri muri icyo gikombeukageza kuri Galeyadi, ntihagiraumuduguduutunanizwa n'uburebure bw'inkike z'amabuye zawo, ahubwo Uwiteka Imana yacu iyitugabiza yose.Zn/2#keretse amatungo yonyine ni yo twanyaganye n'ibyo twasahuye mu midugudutwatsinze.m2"Icyo gihe dutsinda imiduguduye yose turayirimbura rwose, si abagabo, si abagore, si abana bato ntitwasiga n'uwa kirazira,]l52!Turwanye Uwiteka Imana yacu iramutugabiza, tumwicana n'abahungu be n'abantu be bose.Mk2 Maze Sihoni adusanganiza ingabo ze zose i Yahasi ngo aturwanirizeyo.~jw2Uwiteka arambwira ati “Dore ntangiye kukugabiza Sihoni n'igihugu cye, tangira kugihindūraubonekukigira gakondo.”1i]2Maze Sihoniumwami w'i Heshiboni ntiyemera ko tunyura mu gihugu cye, kuko Uwiteka Imana yawe yanangiyeumutimawe, ikawukomereza kugirango imukugabize nk'uko biri na none.$hC2nk'uko Abesawu batuye kuri Seyiri n'Abamowabu batuye muri Ari bamugiriye, agende ageze aho azambukiraYorodani, agere mu gihugu Uwiteka Imana yacu iduha.”Jg2Uzamuhahishe ibyokurya n'amazi,umwemerere gucishamo amaguru gusa,cfA2“Reka anyure mu gihugu cyawe, azaca mu nzira nini ye gutambikira iburyo cyangwa ibumoso.zeo2Kandi ndi mu butayubw'i Kedemoti, ntuma intumwa kuri Sihoniumwami w'i Heshiboni kumubwira amagambo y'amahoro zitid-2Uyu munsi ndatangira gutezaubwoba amahanga yose yo munsi y'ijuru ngo agutinye. Bazumva inkuru yawe bahinde imishyitsi,ubatere kubabara cyane.”-cU2Uwiteka ati “Nimuhagurukemugende mwambukeumugeziArunoni, dore mbagabizanije Sihoni Umwamori,umwami w'i Heshiboni n'igihugu cye, mutangire kugihindūra mumurwanye.qb]2N'Abawi baturagamu birorero bakageza i Gaza, barimbuwe n'Abakafutoribaturutse i Kafutori, batura ahabo.)a#2nk'uko yagiriye Abesawu batuye kuri Seyiri, ubwo yarimburiraga Abahori imbere yabo bakabazungura, bagatura ahabo bakageza na bugingo n'ubu.`)2Bwariubwoko bukomeye bw'abantu benshi barebare nk'uko Abānaki bameze, ariko Uwiteka yabarimburiyeimbere y'Abamoni barabazungura, batura ahaboo_Y2(Icyo gihugu na cyo cyitwa icy'Abarafa kuko Abarafa baturagamo kera, ariko Abamoni babita Abazamuzumi.^72kandi nugeraahateganye n'Abamoni ntubagirireurugomo, ntubarwanye kuko ntazaguha ku gihugu cy'Abamoni ho gakondo, ubwo nagihaye Abaloti ho gakondo.”F]2“Uyu munsiugiyekunyura muri Ariurengeurugabano rw'i Mowabu,\72Uwiteka arambwira ati:[q2Maze abarwanyi bose bamaze gupfa bashize mu bantu,eZE2Kandi amaboko y'Uwiteka yarwanaga na bo, ngo abarimburiremu ngando zacu ageze aho bashiriye.bY?2Uhereye igihe twaviriye i Kadeshi y'i Baruneyaukageza igihe twambukiyeako kagezi Zeredi, ni imyaka mirongo itatu n'umunaniigeza igihe abarwanyi ba cya gihe bose bashiriye mu ngando zacu, uko Uwiteka yari yarabarahiye.dXC2 Uwiteka ati “Nuko nimuhagurukemwambuke akagezi Zeredi.”Nuko twambuka ako kagezi Zeredi.;Wq2 Kandi kera Abahori baturagakuri Seyiri, maze Abesawu barabazungura babarimburiraimbere yabo, batura ahabo nk'uko Abisirayeli bagiriye igihugu cya gakondo yabo, Uwiteka yabahaye.)XV+2 Bariya na bo bitwa Abarafa nk'uko Abānaki bitwa, ariko Abamowabu babita Abemi.gUI2 (Kera Abemi baturagayo bwariubwoko bukomeye bw'abantu benshi barebare, nk'uko Abānaki bameze.T12 Uwiteka arambwira ati “Ntugirire Abamowabuurugomo, ntubarwanye kuko ntazaguha ku gihugu cyabo ho gakondo, kuko nahaye Abaloti Ari ho gakondo.”8Sk2Tunyura kure ya bene wacu Abesawu batuye kuri Seyiri, na kure y'inzira ica mu Araba iva muri Elati no muri Esiyonigeberi. Turahindukiraduca mu nzira ijya mu butayubw'i Mowabu.TR#2Kuko Uwiteka Imana yawe iguheraumugisha imirimo yose ikuva mu maboko, ikita ku rugendo rwawe rwo muri ubu butayubunini, Uwiteka Imana yawe ikabana nawe iyi myaka uko ari mirongo ine, ntihagire icyoubura.-QW2Muzabahaheho ibyokurya n'amazi.’”P 2ntimubarwanye, kuko ntazabaha ku gihugu cyabo naho yaba intambwe imwe y'ikirenge, kuko nahaye Esawuumusoziwa Seyiri ho gakondo. O2Kandiutegeke abantu uti ‘Mugiyekunyura mu gihugu cya bene wanyu Abesawu batuye kuri Seyiri, bo bazabatinya. Nuko mwirinde cyane^N72“Igihe mwazengurukiyeuyu musozikirahagije, nimucyamike mugende mwerekeje ikasikazi.M72Uwiteka arambwira atiL !2Maze turahindukiratujya mu butayu, duca mu nzira ijya ku Nyanja Itukurauko Uwiteka yantegetse, tuzengurukaumusoziwa Seyiri igihe kirekire.QK 2.Nuko mumaraigihe kirekire i Kadeshi, namwe muzi uko icyo gihe cyangannye.VJ )2-Muragaruka muririra imbere y'Uwiteka, ariko we ntiyabitaho ngo abatege amatwi. I 2,Abamori bawutuyehobabasanganirira kubatera, babaneshaumuhashya nk'uko inzuki zirukanaabantu, baborereza i Seyiri babageza i Horuma.tH e2+Ndabibabwira ntimwabyumvira, ahubwo mwanga itegeko ry'Uwiteka muramugomera, muzamukanaagasuzugurouwo musozi. G 2*Uwiteka arambwira ati “Babwire uti ‘Ntimuzamuke, kandi ntimurwane kuko ntari hagati muri mwe, mutaneshwa n'ababisha banyu.’”PF 2)Maze muransubizamuti “Twacumuyeku Uwiteka, turazamuka turwane dukoreibyo Uwiteka Imana yacu yadutegetse byose.”Nuko mwese muringaniza intwaro zanyu, mugambirira kuzamuka uwo musozinkaho byoroshye.]E 72(Ariko mwebweho nimuhindukiremujye mu butayu, muce mu nzira ijya ku Nyanja Itukura.”1D _2'Kandi abana banyu bato mwavuze ko bazaba iminyago, n'ibitambambuga byanyu bitazi muri iki gihe gutandukanya ibyiza n'ibibi na bo bazakijyamo, ni bo nzagiha bagihindūre.C 2&Yosuwa mwene Nuniuhagararira imbere yawe kugufasha, ni weuzajyamo,umuhumurizekuko ari weuzagihesha Abisirayeli ho gakondo.MB 2%Kandi Uwiteka yandakariye ku bwanyu arambwira ati “Nawe ntuzajyamo,A ;2$Keretse Kalebu mwene Yefune, uwo we azakibona kandi nzamuha igihugu yanyuzemo, ngihe n'urubyaro rwe kuko akurikira uko Uwiteka amuyobora muri byose.”x@ m2#“Niukurinta n'umwe wo muri aba bantu babi b'iki giheuzabona igihugu cyiza, narahiye ko nzaha ba sekuruzawanyu. -2!yabagīraga imbere mu nzira kubashakira aho mubamba amahema, igendera mu murironijoro ngo ibayobore inzira mucamo, ikagendera mu gicu ku manywa.8= o2 Maze ibyo ntibyatuma mwizera Uwiteka Imana yanyu,< ;2no mu butayuaho mwabonaga mugenda Uwiteka Imana yanyu ibahetse, nk'ukoumugaboahekaumuhungu we, mu rugendo mwagenze rwose mukageza aho mwagereye ino.”;  2Uwiteka Imana yanyu ibajye imbere, ni yo izabarwanira, ibakorere ibihwanye n'ibyo yabakorereye muri Egiputa byose mu maso yanyu,7: m2Ndababwira nti “Ntimugireubwoba, ntimubatinye. 6~~$}[||M{{zz!y5xwlvvouttHss+rr/qq"p7oo:nn8mvm(lkkPjj%iihygg8ffcbblaa8``__6^^S]]\5[[ZYYYXWW^VVUkUTTShRRQQFPP/OO[NNNMLLUKK@JIIyHGFFvF(EvD8CgCBqAAQ@>?&>>=%<! 8A@R f!'? H* j }  Ua#xA2akagenda agakorera izindi mana akikubitaimbere yazo, naho ryaba izuba cyangwaukwezi, cyangwa ikintu cyose cyo mu biri mu ijuru byinshi kandi ntabitegetse,3wa2Hagati muri mwe, ahantu hose h'iwanyu Uwiteka Imana yawe iguha, nihabonekaumugabocyangwaumugoreukoraicyo Uwiteka Imana yawe ibona ko ari kibi cyo kuva mu isezerano ryayo,v -2Ntugatambire Uwiteka Imana yawe inka cyangwa intama ifite inenge cyangwaubusembwa bwose, kuko icyo ari ikizira Uwiteka Imana yanyu yangaurunuka.Ou2Kandi ntuzishingire inkingi y'amabuye, kuko Uwiteka Imana yawe iyanga. t 2Ntugashinge igishushanyo cya Ashera cyabajwe mu giti cy'ubwoko bwose iruhande rw'igicaniro cy'Uwiteka Imana yawe, icyouziremera.zso2Imanza zitabera na hato azabe ari zo ujya uca kugirangoubeho,utware igihugu cya gakondo Uwiteka Imana yawe iguha.r-2Ntuzagoreke imanza, ntuziteku cyubahiro cy'umuntu, ntuzahongerwe kuko impongano ihuma amaso y'abanyabwenge, kandi igoreka imanza z'abakiranutsi.$qC2Uzishyirireho abacamanza n'abatware ahantu hose h'iwanyu Uwiteka Imana yawe iguha, mu bihugu by'imiryango yawe yose. Bazajye bacira abantu imanza zitabera.epE2Ahubwoumuntu wese ajye atanga uko ashoboye ibihwanye n'umugisha Uwiteka Imana yawe yabahaye.6og2Ukoumwakautashye, abagabo bo muri mwe bose bajye baboneka imbere y'Uwiteka Imana yawe ibihe bitatu, babonekere ahantu izatoranya, bayiboneke imbere mu minsi mikuru y'imitsima itasembuwe, no ku munsi mukuruukurikira amasabato arindwi, no mu minsi mikuru y'ingando, ariko ntibazazeubusaimbere y'Uwiteka.dnC2Umare iminsi irindwiuziriririza Uwiteka Imana yawe iminsi mikuru,uyiziriririze ahantu Uwiteka azatoranya, kuko Uwiteka Imana yawe izaguheraumugisha imyaka yawe yose n'ibikuva mu maboko byose, kandiuzagiraumunezero musa.+mQ2Iyo minsi mikuruuyishimanemo n'umuhungu wawe n'umukobwa wawe, n'umugaragu wawe n'umujawawe, n'Umulewin'umusuhukew'umunyamahanga, n'impfubyi n'umupfakazi b'iwanyu. l2 Ujyeuziririza iminsi mikuru y'ingandouhamye irindwi, numaraguhunikaibyo ku mbuga yaweuhuriraho, no kubikavino yo mu muvurewengeramo.[k12 Kandiuzajye wibuka yuko wariumuretwa muri Egiputa, witondere ayo mategekouyumvire.!j=2 Wishimirane imbere y'Uwiteka Imana yawe n'umuhungu wawe n'umukobwa wawe, n'umugaragu wawe n'umujawawe, n'Umulewiw'iwanyu n'umusuhukew'umunyamahanga, n'impfubyi n'umupfakazi bari hagati muri mwe, mwishimire ahantu Uwiteka Imana yawe izatoraniriza kuhashyira izina ryayo ngo rihabe.Di2 Ujyeuziriririza Uwiteka Imana yaweumunsi mukuruukurikira ayo masabato uko ari arindwi,uwuziririsha guturaamaturoumutimaukunzeuguturisha, ahwanye n'uko Uwiteka Imana yawe yaguhayeumugisha.h72 Kandi ujyeubaraiminsi y'amasabato arindwiuhereye igiheutangiriraho gutemesha imyakaumuhoro, ujyeutangira kubaraiminsi y'ayo masabato uko ari irindwi.)gM2Mu minsi itandatu ujye urya imitsima itasembuwe, ku wa karindwi mujye muteranira mwitonze kuba iteraniro ryerejwe Uwiteka Imana yawe, ntukagireumurimouwukoraho.nfW2Uzajyeuwotsa, uwurīre ahantu Uwiteka Imana yawe izatoranya, mu gitondousubireyo ujye mu mahema yawe.Ge 2ahubwo ahantu Uwiteka Imana yawe izatoraniriza kuhashyira izina ryayo ngo rihabe, azabe ari houtambiraumwana w'intama wa Pasika nimugoroba izuba rirenze, mu gihe cyo kuva kwawe muri Egiputa.Pd2Ntuzatambire ibya Pasika ahantu hose h'iwanyu Uwiteka Imana yawe iguha,8ck2Muri iyo minsi uko ari irindwi, ntihakagireumusemburouboneka muri mwe, mu gihugu cyawe cyose, kandi ntihakagire inyama z'igitambo watambye ku munsi wa mbere nimugoroba zirara.b}2Ntukagireumutsima wasembuweubirisha, ujyeumaraiminsi irindwiubirisha imitsima itasembuwe, ari yo mitsima y'umubabaro kuko wavuye mu gihugu cya Egiputauhubutse, kugirango iminsi yose yo kubahokwaweuhorewibuka wa munsi waviriye mu gihugu cya Egiputa.a-2Ujyeutambira Uwiteka Imana yawe ibya Pasika byo mu mikumbi no mu mashyo,ubitambire ahantu Uwiteka azatoraniriza kuhashyira izina rye ngo rihabe.` '2Ujyeuziririzaukwezi Abibu,uziriririze Uwiteka Imana yawe Pasika, kuko mu kwezi Abibu ari mo Uwiteka Imana yawe yagukuriyemuri Egiputa nijoro.Y_-2Ariko ntuzarye amaraso yabwo, ahubwouzajyeuyavushiriza hasi nk'uko bamena amazi.`^;2Uzaburīre iwanyu,uhumanye n'udahumanye bahwanye kuburya nk'uko barya isirabo n'impara.]2Nibugirainenge yose, nibucumbagira cyangwa nibuhuma, cyangwa nibugiraindi nenge mbi yose, ntuzabutambire Uwiteka Imana yawe.v\g2Ujyeubusangirira n'abo mu rugo rwawe imbere y'Uwiteka Imana yawe ukoumwakautashye, ahantu Uwiteka azatoranya.0[[2Uburizabw'ikigabo bwose bwo mu mashyo yawe no mu mikumbi yawe,uzajyeubwereza Uwiteka Imana yawe. Ntugakoresheuburizabw'inka yawe, ntukogosheuburizabwo mu mukumbi wawe.qZ]2Numuharango akuveho, agireumudendezo, ntibizagutereagahinda kuko yagukoreye imyaka itandatu,ukabaumuhembye igice cya kabiri cy'ibihembo wariukwiriye guhembaumukoziubikorera, kandi Uwiteka Imana yawe izaguheraumugisha ibyoukorabyose.{Yq2uzendeuruhinduurumupfumuzeugutwi rusohoke ku rugi, maze agumye kuba imbata yawe iteka. N'umujawaweuzamugenze utyo.lXS2Kandi nakubwira ati “Sinshaka kukuvaho”, kuko agukunda n'abo mu rugo rwawe akamerana neza nawe,W 2Uzibuke yuko nawe wariumuretwa mu gihugu cya Egiputa Uwiteka Imana yawe ikagucungura, ni cyo gitumye uyu munsi ngutegeka ibyo.'VI2ahubwouzamuhe byinshi ku mukumbi wawe, no ku mbuga yaweuhuriraho, no ku muvurewawe wengeramo vino, uko Uwiteka Imana yawe yaguhayeumugisha, azabe ari koumuha.MU2 Kandi numuharango agende agireumudendezo, ntuzamuharenta cyoumuhaye,T12 Nibakugurisha mwene wanyu w'Umuheburayocyangwa w'Umuheburayokazi akagukorera imyaka itandatu, mu wa karindwiuzamuharengo akuveho, agireumudendezo.'SI2 Kuko ari ntabwo abakene bazashira mu gihugu, ni cyo gitumye ngutegeka nti “Ntuzabure kuramburiraiminwe mwene wanyu w'umukenew'umworo uri mu gihugu cyawe.” R;2 Ntuzabure kumuhakandi numuhantibizakubabaze, kuko icyo ngicyo kizatuma Uwiteka Imana yawe iguheraumugishaumurimowawe wose, n'ibyougerageza gukorabyose.^Q72 Wirinde kwibwira icy'ubuntu buke uti “Umwaka wa karindwi wo guharaimyendaurenda gutaha”, bigatumaurebana imbabazi nke mwene wanyu w'umukeneukanga kugiraicyoumuha, adatakira Uwiteka akurega,ukagibwaho n'icyaha.cPA2ahubwo ntuzabure kumuramburiraiminwe, ntuzabure kumugurizaibimumazeubukenebw'icyo akeneye.?Oy2Nihaba muri mweumukeneari umwe muri bene wanyu, ahantu hose h'iwanyu mu gihugu Uwiteka Imana yawe iguha, ntuzanangireumutimawawe, ntuzagundire ibyawe ngoubyime mwene wanyu w'umukene,/NY2Kuko Uwiteka Imana yawe izaguhaumugisha nk'uko yagusezeranije, kandiuzagurizaamahanga menshi ariko ntuzayaguzaho, kandiuzatwara amahanga menshi ariko yo ntazagutwara.uMe2nibaugiraumwete wo kumvira Uwiteka Imana yawe, ngo witondere aya mategeko yose ngutegeka uyu munsi,uyumvire.L)2Ariko ntihazagire abakene baba muri mwe, kuko Uwiteka atazabura kuguheraumugisha mu gihugu Uwiteka Imana yawe iguha ho gakondo ngougihindūre,cKA2Wemererwa kwishyuzaumunyamahanga, ariko icyawe cyose gifitwe na mwene wanyu,uzakimuharire.:Jo2Ubu abe ari bwo bubauburyo bw'uko guhara:umwishyuza wese aharire mugenzi we icyo yamugurije, ntazacyishyuze mugenzi we na mwene wabo, kuko guharakwategetswe n'Uwiteka kwaranzwe.6I k2Uko imyaka irindwi ishize,uzajyeugiraibyouhara.XH+2Maze Umulewikuko adafiteumugabane cyangwa gakondo muri mwe, n'umusuhukew'umunyamahanga, n'impfubyi n'umupfakazi bari iwanyu bazaze barye bahage, kugirango Uwiteka Imana yawe iguhereumugisha imirimoukorayose.qG]2Uko imyaka itatu ishize,uzajyeukurahokimwe mu icumi cy'imyaka yose wejeje muri uwo mwaka,ubibike iwanyu.lFS2kandiubisangire n'Umulewiw'iwanyu, ntukamurangarane kuko adafiteumugabane cyangwa gakondo muri mwe.SE!2uziguremoicyoushaka cyose: inka cyangwa intama cyangwa vino cyangwa igisindisha, cyangwa ikindi cyoseumutimawaweushaka,ubisangirire n'abo mu rugo rwawe aho hantu imbere y'Uwiteka Imana yawe, mwishimane,mDU2Nibimera bityouzabigure ifeza,uzihambireuzijyane, ujye ahantu Uwiteka Imana yawe izaba yaratoranije,52Ibigira amababa bikagenza amaguru magufi byose, ni ibihumanya kuri mwe ntimukabirye.U=%2n'igishondabagabo n'uruyongoyongo uko amoko yazo ari, n'inkotsa n'agacurama.+<S2n'inzoya n'inkongoro na sarumpfuna,F;2n'igihunyira gito n'igihunyira kinini n'igihunyira cy'amatwi,L:2na mbuni na tamasi, na shakafu n'agaca n'ibyo mu bwoko bwako byose,-9W2n'igikōna cyose uko amoko yabyo ari,N82 n'inkongoro y'impimakazi, n'icyarūzi n'icyanira uko amoko yabyo ari,>7y2 Ariko ibi ntimukabirye: ikizu n'itanangabo na oziniya,>6y2 Ibisiga n'inyoni bidahumanya byose mwemererwa kubirya.P52 ikidafite amababa n'ibikoko cyose ntimukakirye, ni igihumanya kuri mwe.i4M2 Ibi abe ari byo mujya murya mu byo mu mazi byose: igifite amababa n'ibikoko cyose mujye mukirya,3 2N'ingurubekuko yatuye inzara ariko ntiyūze, ni igihumanya kuri mwe. Inyama zazo ntimukazirye, n'intumbi zazo ntimukazikoreho.232Ariko ibi ntimukabirye mu byūza no mu byatuye inzara: ingamiya n'urukwavu n'impereryi, kuko byūza bikaba bitatuye inzara, ni ibihumanya kuri mwe.u1e2Mu nyamaswa n'amatungo, icyatuye inzara cyose ngo kigire imigeri igabanije kikūza, abe ari cyo mujya murya.O02n'impara n'isirabo n'isunu, n'impongo n'inyemera n'ifumbēri n'itwiga.O/2Aya ni yo matungo n'inyamaswa mwemererwa kurya: inka n'intama n'ihene,%.G2Ntukarye ikintu cyose kizira. -2Kuko uriubwoko bwerejwe Uwiteka Imana yawe, kandi Uwiteka akagutoraniriza mu mahanga yose yo mu isi kubaubwoko yironkeye. 1 Pet 2.9v, i2Muri abana b'Uwiteka Imana yanyu, ntimukiraburishe kwikeba ku mubiri, haba no kwitegera ibiharanjongouwapfuye.++2 abitewe n'uko wumviye Uwiteka Imana yawe,ukitondera amategeko yayo yose ngutegeka uyu munsi,ugakora ibyo Uwiteka Imana yawe ibona ko ari byiza..*W2 Ntukagire icyougundira mu byashinganywe kugirango Uwiteka arakurukeuburakari bwe bugurumana, akubabarire akugirire ibambe, akugwize nk'uko yarahiye ba sekuruzabanyu,1)]2 Isahu yawouyiteranirize hagati mu nzira yawo,uwutwikane n'isahu yawo yose imbere y'Uwiteka Imana yawe, uwo muduguduuzabeikirundo cy'ibyashenywe iteka, ntukubakweukundi.{(q2 ntuzabure kwicisha abo muri uwo muduguduinkota,uwurimburanerwose n'ibirimo byose,urimburishe amatungo yawo inkota.' 2 uzabibaririze,ubishakisheubigenzure. Nusanga ari iby'ukuribidashidikanywa yuko ikizira kingana gityo gikorerwa hagati muri mwe,&2 “Hari ibigoryi byaturutse hagati muri mwe bishukashuka abo mu muduguduwabo biti ‘Tugende dukorere izindi mana mutigeze kumenya’”,]%52 Wakumva inkuru y'umwe mu miduguduyawe Uwiteka Imana yawe iguha guturamo, bavuga batif$G2 Abisirayeli bose bazabyumva batinye, be kongera gukorera ikibi kingana gityo hagati muri mwe.#!2 Uzamwicishirize amabuye, kuko yagerageje kugushukashuka ngo agukureku Uwiteka Imana yawe, yagukuyemu gihugu cya Egiputa mu nzu y'uburetwa.w"i2 ahubwo ntuzabure kumwica. Ukubokokwawe abe ari ko kubanza kumwica, maze habone gukuriraho n'abandi bantu bose.V!'2 ntuzamwemerere, ntuzamwumvire, ntuzamubabarire, ntuzamukize, ntuzamuhishīre, y2 zo mu mana z'amahanga abagose, ari hafi yanyu cyangwa abari kure, ahereye ku mpera y'isi akageza ku yindi mpera yayo),eE2 Mwene nyoko cyangwaumuhungu wawe cyangwaumukobwa wawe, cyangwaumugoreuseguye cyangwa incuti yawe y'amagara, yakoshya rwihishwa ati “Tugende dukorere izindi mana”(utigeze kumenya, na ba sekuruzabanyu batigeze kumenya,52 Kandi uwo muhanuzi cyangwa uwo murōsi bazamwicire kuko azaba avuze ibyo kubagomeshereza Uwiteka Imana yanyu, yabakuye mu gihugu cya Egiputa ikabacungura mu nzu y'uburetwa, n'ibyo kubatesha inzira Uwiteka Imana yanyu yabategetse gucamo, abe ari ko mukuraikibi hagati muri mwe. 2 Ahubwo mujye muyoborwa n'Uwiteka Imana yanyu muyubahe, mwitondere amategeko yayo muyumvire, muyikorere muyifatanyeho akaramata.H 2 ntuzemere amagambo y'uwo muhanuzi cyangwa y'uwo murōsi, kuko Uwiteka Imana yanyu izaba ibagerageza, ngo imenye yuko mukundisha Uwiteka Imana yanyu imitima yanyu yose n'ubugingo bwanyu bwose.!2 icyo kimenyetso cyangwa icyo gitangaza kigasohora, icyo yakubwiye agira ati “Duhindukirire izindi mana izoutigeze kumenya tuzikorere”,b?2 Muri mwe nihabonekaumuhanuzi cyangwa umurōsi, akakubwira ikimenyetso cyangwa igitangaza,b A2 Icyo mbategeka cyose mujye mucyitondera mucyumvire, ntimukacyongereho, ntimukakigabanyeho.;q2 Ntuzagirire Uwiteka Imana yawe nka bo, kuko ikintu cyose Uwiteka yita ikizira akacyangaurunukabagikorera imana zabo, ndetse n'abahungu babo n'abakobwa babo babosereze imana zabo..W2 uzirinde gushukwaukabakurikiza, nibamara kurimburwa imbere yawe. Ntuzabaririze iby'imana zabo uti “Ya mahanga yakoreraga imana zayo ate? Nanjye ndabigenza ntyo.” 2 Uwiteka Imana yawe nimara kurimbura imbere yawe amahangaujyanwamo no guhindūra,ukabaumazekuyahindūraugatura mu gihugu cyayo,E2 Witondere, wumvire aya magambo ngutegeka yose, kugirango wowe n'urubyaro rwawe ruzagukurikira kugezaiteka, muzaheshwe ibyiza no gukoraibyo Uwiteka Imana yawe ibona ko ari byiza bitunganye.F2 utambire ibitambo byawe byoswa, inyama hamwe n'amaraso ku gicaniro cy'Uwiteka Imana yawe, amaraso y'ibitambo byawe bindi azabyarirwe ku gicaniro cy'Uwiteka Imana yawe, inyama zabyouzazirye.X+2 Icyakora ibyouzezan'ibyouzahiguza imihigo,uzabijyane ahantu Uwiteka azatoranya,nW2 Ntuzayarye, kugirango wowe n'abana bawe bazagukurikira muheshweumugisha no gukoraibyo Uwiteka ashima.G 2 Ntuzayarye, ahubwouzajyeuyavushiriza hasi nk'uko bamena amazi.sa2 Icyakora ntuzabure kwirinda kurya amaraso kuko amaraso ari yo bugingo, ntuzaryane inyama n'ubugingo bwazo.jO2 Nk'uko barya isirabo n'impara azabe ari ko urya izo nyama,uhumanye n'udahumanye bahwanye kuzirya.nW2 Niba ahantu Uwiteka Imana yawe izaba yaratoranirije kuhashyira izina ryayo hazakuba kureukananirwa kujyayo, uzabāge ku bushyobwawe cyangwa ku mukumbi wawe Uwiteka yaguhayeuko nagutegetse, urīre iwanyu ukoumutimawaweushaka kose.= u2 Uwiteka Imana yawe niyagūraurugabano rwawe, nk'uko yagusezeranije, naweukibwira uti “Ndarya inyama”kukoumutimawaweushaka kuzirya,uzemererwa kuzirya, ukoumutimawaweushaka kose.K 2 Wirinde kurangarana Umulewi, igihe cyoseuzaramira mu gihugu cyawe. #2 Ahubwouzajye ubirīra imbere y'Uwiteka Imana yawe, ahantu Uwiteka Imana yawe izatoranya,ubisangire n'umuhungu wawe n'umukobwa wawe, n'umugaragu wawe n'umujawawe n'Umulewiuri iwanyu, kandi imbere y'Uwiteka Imana yawe azabe ari ho wishimirira ibyakuvuyemu maboko byose. 2 Kandi kimwe mu icumi cy'imyaka y'impeke n'icya vino yawe, n'icy'amavuta ya elayo yawe, n'uburizabw'ubushyobwawe n'ubw'umukumbi wawe, n'iby'uburyo bwoseuzahiguza imihigo, n'iby'uturishwa n'umutimaukunze, n'ituro ryererezwauzatura, ibyo byose ntuzabirīre imuhira.I  2 Ariko ntimuzarye amaraso, muzayavushirize hasi nk'abamena amazi.P2 Ariko wemererwa kubagaitungo,ukarirīra ahoubonye hose h'iwanyu ukouzashaka kose nk'uko Uwiteka Imana yawe yaguhayeumugisha, abahumanye n'abadahumanye bemererwa kuryaho nk'uko barya isirabo n'impara.)M2 ahubwo ahantu Uwiteka azatoranya ho mu gihugu cy'umwe mu miryango yawe, azabe ari houtambira ibitambo byawe byo koswa, azabe ari houkorera ibyo ngutegeka byose.F2 Wirinde gutambira ibitambo byawe byo koswa ahantuubonye hose,M2 Kandi azabe ari ho mwishimirana imbere y'Uwiteka Imana yanyu n'abahungu banyu n'abakobwa banyu, n'abagaragu banyu n'abaja banyu, n'Umulewiuri iwanyu kuko adafiteumugabane cyangwa gakondo muri mwe.:o2 maze ahantu Uwiteka Imana yanyu izatoraniriza kuhashyira izina ryayo ngo rihabe, azabe ari ho mujyana ibyo mbategeka byose: ibitambo byanyu byo koswa, n'ibitambo byanyu bindi, na kimwe mu icumi cyose muzatanga, n'amaturo yererezwa muzatura, n'ibirusha ibindi kuba byiza muzahiguza imihigo mwahize Uwiteka..W2 Ariko nimwambuka Yorodani mugatura mu gihugu Uwiteka Imana yanyu ibaha ho gakondo, ikabaha kuruhukaimaze kubakiza ababisha banyu bose babagose bigatuma muba amahoro,K2 kuko mutaragera mu buruhukirona gakondo Uwiteka Imana yanyu ibaha.oY2 Ntimuzakore ibihwanye n'ibyo dukorera ino muri iki gihe, ahoumuntu wese akora ibyo abona ko ari byiza,A}2 Azabe ari ho mujya mubonekurīra imbere y'Uwiteka Imana yanyu, azabe ari ho mwishimirana n'abo mu ngo zanyu ibyiza byose byabavuye mu maboko, Uwiteka Imana yanyu ikabibaheramoumugisha. 2 Kandi azabe ari bwo mujyanamo ibitambo byanyu byo koswa, n'ibitambo byanyu bindi, na kimwe mu icumi cyose muzatanga, n'amaturo yererezwa muzatura, n'ibyo muzahiguza imihigo, n'ibyo muzaturishwa n'imitima ikunze, n'uburizabw'amashyo yanyu n'ubw'imikumbi yanyu.8~k2 Ahubwo ahantu Uwiteka Imana yanyu izatoraniriza mu miryango yanyu yose kuhashyira izina ryayo, ubwo buturobwayo azabe ari bwo mujya muyishakiramo, azabe ari bwo mujya mujyamo.I} 2 Ntimuzagirire Uwiteka Imana yanyu nk'uko bo bagirira imana zabo.[|12 Kandi muzasenye ibicaniro byabo, muhombagure inkingi z'amabuye bubatse, mutwike ibishushanyo babaje bya Ashera, mutememutsinde ibishushanyo babaje by'imana zabo zindi, muzarimbure amazina yazo akurwe aho hantu.{+2 Ntimuzabure gusenya ahantu hose amahanga muhindūra yakorereraga imana zayo, ho ku misozi miremire no ku migufi, no munsi y'igiti kibisi cyose.-z W2 Aya ni yo mategeko n'amateka mukwiriye kuzitonderera mu gihugu Uwiteka Imana ya ba sekuruzabanyu ibahaye guhindūra, muzajye muyitondera igihe cyose muzabaho mu isi.ay=2 Kandi muzajye mwitondera amategeko n'amateka yose mbashyira imbere uyu munsi, muyumvire.x2 Kuko mugiyekwambutswaYorodani no kujya mu gihugu Uwiteka Imana yanyu ibaha mukagihindūra, muzagihindūra koko mugituremo.Dw2 Mbese iyo misozi ntiri hakurya ya Yorodani, inyuma y'inzira ica iburengerazuba, mu gihugu cy'Abanyakanāni batuye mu kibaya ahateganye n'i Gilugali, hafi y'ibiti byitwa imyeloni bya More?&vG2 Kandi Uwiteka Imana yanyu nimara kukujyana mu gihuguujyanwamo no guhindūra,uzavugireuwo mugisha ku musoziwa Gerizimu, n'umuvumouzawuvugireku musoziwa Ebali.#uA2 uwo muvumomuzawuvumwa nimutumvira amategeko y'Uwiteka Imana yanyu, mugateshuka inzira mbategeka uyu munsi, ngo muhindukirire izindi mana mutigeze kumenya.ctA2 Uwo mugisha muzawuhabwa nimwitondera amategeko y'Uwiteka Imana yanyu, mbategeka uyu munsi,:sq2 Dore uyu munsi mbashyize imbereumugisha n'umuvumo.r!2 Ntihazagiraumuntuubasha kubahagarara imbere, Uwiteka Imana yanyu izatezaubwoba igihugu muzakandagiramo cyose, ngo babatinye uko yababwiye.(qK2 Ahantu hose muzakandagira hazaba ahanyu,urugabano rwanyu ruzahera ku butayurugezekuri Lebanoni, kandi ruzahera ku ruzi Ufuraterugezeku Nyanja y'iburengerazuba.hpK2 Uwiteka azirukanaya mahanga yose imbere yanyu, muhindūre amahanga abarusha gukomera n'amaboko.*oO2 Nimugiraumwete wo kwitondera ayo mategeko mbategeka yose mukayumvira ngo mukunde Uwiteka Imana yanyu mugende mu nzira ibayoboye zose, mwifatanye na yo akaramata,n12 kugirango iminsi yanyu igwirire mwebwe n'abana banyu, mu gihugu Uwiteka yarahiye ba sekuruzabanyu ko azabaha, ihwane n'iy'ijuru riri hejuru y'isi.Mm2 Kandi muzayandike ku nkomanizo z'amazu yanyu no ku byugarira byanyu,l}2 Mujye muyigisha abana banyu, mujye muyavuga mwicaye mu mazu yanyu, n'uko mugenda mu nzira n'uko muryamye n'uko mubyutse..kW2 Nuko mubikeayo magambo yanjye mu mitima yanyu no mu bugingo bwanyu, muyahambire ku maboko yanyu ababere ikimenyetso, muyashyire mu mpanga zanyu hagati y'amaso yanyu.j-2 mukikongerezauburakari bw'Uwiteka akaziba ijuru, akica imvuraubutakantibwere imyaka yabwo, mukarimbuka vuba mukavamu gihugu cyiza Uwiteka abaha.`i;2 Mwirinde imitima yanyu itoshywa mugateshuka, mugakorera izindi mana mukazikubitaimbere,Nh2 Kandi nzamereza amatungo yanyuubwatsi mu nzuri zanyu, muzarya muhage.+gQ2 nzavubiraigihugu cyanyu imvura mu bihe bikwiriye, imvura y'umuhindo n'iy'itumba, kugirango musarure imyaka yanyu y'impeke, na vino yanyu n'amavuta ya elayo yanyu.%fE2 Nimugiraumwete wo kumvira amategeko yanjye mbategeka uyu munsi, ngo mukunde Uwiteka Imana yanyu, muyikoreshereze imitima yanyu yose n'ubugingo bwanyu bwose,e)2 Ni igihugu Uwiteka Imana yawe yitaho, kandi Uwiteka Imana yawe ihora igihanze amaso, ihereye ku itangiriro ry'umwaka ikageza ku iherezo ryawo.bd?2 Ahubwo igihugu mujyanwamo no guhindūra kirimo imisozi n'ibikombe, kinywa amazi y'imvura.=cu2 Kuko igihuguujyanwamo no guhindūra kidahwanye n'igihugu cya Egiputa mwavuyemo, mwabibagamo imbuto zanyu zikavomerwa n'umuruhow'ibirenge byanyu, nk'ukoumuntu yuhiraumurimaw'imboga.|bs2 muboneuko muramira mu gihugu Uwiteka yarahiye ba sekuruzabanyu kubahabo n'urubyaro rwabo, igihugu cy'amata n'ubuki./aY2 Ni cyo gituma mukwiriye kwitondera amategeko yose mbategeka uyu munsi, kugirango mugireamaboko mujye mu gihugu mugihindūre, ni cyo mwambuka mujyanwamo no guhindūra,<`u2 Amaso yanyu yiboneye ibikomeye byose Uwiteka yakoze.L_2 n'ibyo yagiriye Datani na Abiramu bene Eliyabu Umurubeni: ukoubutakabwasamye bukabamirana n'ab'iwabo, n'amahema yabo n'ibyari bifiteubugingo byose byabakurikije, bibera hagati mu Bisirayeli bose.I^ 2 n'ibyo yagiririye mwebwe mu butayuukageza aho mwaziye aha hantu,$]C2 n'ibyo yagiriye ingabo z'Abanyegiputa n'amafarashi yabo n'amagare yabo, uko yabirengeje amazi y'Inyanja Itukuraubwo babakurikiraga Uwiteka akabarimbura pe,y\m2 n'ibimenyetso byayo, n'imirimo yayo yagiririye hagati muri Egiputa, Farawoumwami wa Egiputa n'igihugu cye cyose,Y[-2 Uyu munsi mumenye ibi kuko abana banyu batigeze kubimenya cyangwa kubibona atari bo mbwira, mumenye ibihano Uwiteka Imana yanyu abahanishije, no gukomera kwayo n'amaboko yayo menshi, n'ukubokokwayo kurambutse!Z ?2 Ni cyo gitumaukwiriye gukunda Uwiteka Imana yawe,ukajya witondera ibyo yakwihanangirije, n'amategeko yayo n'amateka yayo, n'ibyo yagutegetse iteka ryose.Y+2 Ba sekuruzabanyu baramanutse bajya muri Egiputa ari abantu mirongo irindwi, none Uwiteka Imana yawe iguhwanije n'inyenyeri zo mu ijuruubwinshi.gXI2 Ni yo shimwe ryawe, ni yo Mana yawe yagukoreye bya bikomeye biteyeubwoba, amaso yawe yiboneye.vWg2 WubaheUwiteka Imana yawe abe ari youkorera, abe ari yo wifatanyaho akaramata, izina ryayo abe ari ryourahira._V92 Nuko mukundeumusuhukew'umunyamahanga, kuko namwe mwari abasuhukemu gihugu cya Egiputa.tUc2 Icīra impfubyi n'abapfakazi imanza zibarengera, ikundaumusuhukew'umunyamahanga ikamugaburira, ikamwambika.7Ti2 Kuko Uwiteka Imana yanyu ari Imana nyamana, ni Umwami w'abami, ni Imana ikomeye y'inyambaraga nyinshi, iteyeubwoba, itita ku cyubahiro cy'umuntu, idahongerwa. Gal 2.6; Ef 6.9kSQ2 Nuko mukūre mu mitima yanyu ibituma iba nk'imibiri itakebwe, kandi ntimukomeze kutagonda amajosi.7Ri2 Nubwo bimeze bityo, Uwiteka yishimiye ba sogokuruzabanyu ngo abakunde, atoranyaurubyaro rwabo rwabakurikiye, ar rwo mwe, abatoranya mu mahanga yose uko biri na bugingo n'ubu.vQg2 Dore Uwiteka Imana yawe ni yo nyir'ijuru ndetse n'ijuru risumba ayandi, kandi ni yo nyir'isi n'ibirimo byose._P92 ukitondera amategeko y'Uwiteka y'uburyo bwose ngutegekera uyu munsi kukuzanira ibyiza?^O72 None wa bwoko bw'Abisirayeli we, Uwiteka Imana yawe igushakaho iki? SiukubahaUwiteka Imana yawe,ukagenda mu nzira ikuyoboye zose,ukayikunda,ugakoreshereza Uwiteka Imana yaweumutimawawe wose n'ubugingo bwawe bwose, N2 Uwiteka arambwira ati “Hagurukaugende ujye ubu bwoko imbere, bazajya mu gihugu narahiye ba sekuruzako nzabaha, bagihindūre.” M2 Mara kuri wa musoziiminsi mirongo ine n'amajoro mirongo ine nk'ubwa mbere, ubwo na bwo Uwiteka aranyumvira ntiyashaka kubarimbura.L2 Ni cyo gituma Abalewi batagiraumugabane cyangwa gakondo muri bene wabo, Uwiteka ni we gakondo yabo uko Uwiteka Imana yawe yababwiye.)YK-2 Muri icyo gihe Uwiteka arobanuriraumuryango wa Lewi kuremērwa isanduku y'isezerano ry'Uwiteka, no guhagarikwa imbere y'Uwiteka no kumukorera, no guhesha abantuumugisha mu izina rye uko biri na bugingo n'ubu.\J32 Barahahagurukabajya i Gudigoda, barahahagurukabajya i Yotibata, igihugu cy'utugezi.I-2 (Abisirayeli bahagurukai Bērotibeneyākani bajya i Mosera, ari ho Aroni yapfiriye. Ni ho bamuhambye, Eleyazariumwana we asubiraku butambyi bwe.|Hs2 Ndahindukiramanuka uwo musozi, nshyira ibyo bisate mu isanduku nabāje, na none biracyarimo uko Uwiteka yantegetse.>Gw2 Yandika kuri ibyo bisate amagambo amwe n'ayo yanditse mbere, ari yo mategeko cumi Uwiteka yababwiriye kuri uwo musoziari hagati mu murirokuri wa munsi w'iteraniro, Uwiteka arabimpa.F'2 Nuko mbāza isanduku mu mushita, mbāza n'ibisate bibiri by'amabuye bisa n'ibya mbere, nzamuka uwo musozimfashe ibyo bisate byombi mu maboko.qE]2 Nanjye ndandika kuri ibyo bisate amagambo yari ku bya mbere wamennye, mazeubishyire muri iyo sanduku.”D 12 Icyo gihe Uwiteka arambwira ati “Wibārize ibisate bibiri by'amabuye bisa n'ibya mbereuzamukeunsange ku musozi, kandi ubāze n'isanduku mu giti.jCO2 Ariko niubwoko bwawe na gakondo yawe, wakujeyoimbaraga zawe nyinshi n'ukubokokwawe kurambutse.”:Bo2 kugirango abo mu gihugu wadukuyemobatavuga bati ‘Uwiteka yananiwe kubajyana mu gihugu yabasezeranije kandi arabanga, ibyo ni byo byatumye abakūrira ino kubicira mu butayu.’!A=2 Ibuka ba bagaragu bawe Aburahamu na Isaka na Yakobo, ntiwite ku kudakurwa ku ijambo k'ubwo bwoko, cyangwa ku gukiranirwa kwabwo cyangwa ku cyaha cyabwo,@+2 Nsenga Uwiteka nti “Mwami Uwiteka, nturimbureubwoko bwawe, ari bwo gakondo yawe wacunguje gukomera kwawe, wakuje muri Egiputa amaboko menshi.?!2 Nuko nikubitaimbere y'Uwiteka, mara ya minsi uko ari mirongo ine n'amajoro mirongo ine nubamye, kuko Uwiteka yari avuze yuko azabarimbura.K>2 Ndetse mwagomeraga Uwiteka,uhereye ku munsi natangiriye kubamenya.>=w2 Kandi ubwo Uwiteka yaboherezaga ngo muve i Kadeshi y'i Baruneyaati “Nimuzamuke muhindūre igihugu mbahaye”, mwagomeye itegeko ry'Uwiteka Imana yanyu ntimwayizera, ntimwayumvira.M<2 Kandi n'i Tabera n'i Masa n'i Kiburotihatava, mwarakarijeyo Uwiteka..;W2 Kandi nenda ikimasa mwaremeshejwe na cya cyaha cyanyu, ndagitwika ndagisekura, ndagisya ndakinoza gihinduka ifu, minjira ifu yacyo mu kagezi kamanuka kuri wa musozi.c:A2 Kandi Uwiteka arakarira Aroni cyane ashaka kumurimbura, muri uwo mwanya ndamusabira na we.9!2 Kuko natinyagauburakari n'umujinyaugurumanaUwiteka yabarakariye bigatuma ashaka kubarimbura. Maze Uwiteka anyumvira muri icyo gihe na cyo.g8I2 Nikubitahasi imbere y'Uwiteka nk'ubwa mbere, mara iminsi mirongo ine n'amajoro mirongo ine, ntaryaumutsima ntanywa n'amazi, mbitewe n'icyo cyaha gikomeye mwacumuye, cyo gukoraicyo Uwiteka yabonye ko ari kibi, mukamurakaza.[712 Mfata bya bisate byombi ndabijugunya ngo bimve mu maboko, mbimenera mu maso yanyu.+6Q2 Ndareba mbona mumazegucumuraku Uwiteka Imana yanyu, kuko mwari mwiremeye igishushanyo cy'ikimasa kiyagijwe, mwari mumazeguteshuka vuba inzira Uwiteka yabategetse.p5[2 Nuko ndahindukiramanuka uwo musoziwakagaumuriro, bya bisate biriho isezerano byombi mbifashe mu maboko.42 Nyihorera mbarimbure, ntsembe izina ryabo ndikure munsi y'ijuru, nawe nzakugiraubwoko bubarusha amaboko bubarutaubwinshi.”]352 Kandi Uwiteka arambwira ati “Ubwo bwoko ndabubonye, dore niubwoko butagonda ijosi.92m2 Uwiteka arambwira ati “Hagurukauve hano,umanuke vuba kukoubwoko bwawe wakuye muri Egiputa bwiyononnye. Bateshutse vuba inzira nabategetse, biremera igishushanyo kiyagijwe.”1 2 Iyo minsi uko ari mirongo ine n'amajoro mirongo ine bishize, Uwiteka ampa ibyo bisate by'amabuye, ibisate biriho iryo sezerano.C02 Uwiteka ampa ibyo bisate bibiri by'amabuye byandikishijwehourutokirw'Imana, byanditsweho amagambo yose Uwiteka yababwiriye kuri uwo musoziari hagati mu muriro, kuri wa munsi w'iteraniro.P/2 Nazamuwe uwo musozino guhabwa bya bisate by'amabuye, ibisate biriho isezerano Uwiteka yasezeranye namwe, mara kuri uwo musoziiminsi mirongo ine n'amajoro mirongo ine, ntaryaumutsima, ntanywa n'amazi.L.2 No kuri Horebu mwarakaje Uwiteka arabarakarira, ashaka kubarimbura.*-O2 Ujye wibuka, ntukibagirwe uko warakazaga Uwiteka Imana yawe uri mu butayu,uhereye igihe mwaviriye mu gihugu cya Egiputaukageza aho mwaziye aha, mugomera Uwiteka.,#2 Nuko menya yuko gukiranuka kwawe atari ko gutumye Uwiteka Imana yawe iguha iki gihugu cyiza ngougihindūre, kuko uriubwoko butagonda ijosi.-+U2 Gukiranuka kwawe cyangwa gutungana k'umutimawawe, si byo bitumyeujyanwa mu gihugu cyayo no kugihindūra, ahubwo gukiranirwa kw'ayo mahanga ni ko gutumye Uwiteka Imana yawe iyirukanaimbere yawe, kandi no kugirango ikomeze ijambo Uwiteka yarahiye ba sekuruzabanyu, Aburahamu na Isaka na Yakobo.h*K2 Uwiteka Imana yawe nimara kubirukanaimbere yawe, ntuzibwire uti “Gukiranuka kwanjye ni ko guteyeUwiteka kunzana muri iki gihugu kugihindūra”, kuko gukiranirwa kw'ayo mahanga ari ko gutumye Uwiteka ayirukanaimbere yawe.U)%2 Nuko muri iki gihe, menya yuko Uwiteka Imana yaweubwayo izambuka ikugiyeimbere ariumuriroukongora ikabarimbura, ikabatsinda imbere yawe. Naweuzabirukaneubarimbure vuba, uko Uwiteka Imana yawe yagutegetse.~(w2 Niubwoko bukomeye bw'abantu barebare, ari bo Bānaki uziukumva babavuga bati “Ni nde wahagarara Abānaki imbere?”N' 2 Umva wa bwoko bw'Abisirayeli we, muri iki giheugiyekwambuka Yorodaniukajya mu gihugu,ugahindūra amahanga akurusha gukomera n'amaboko, n'imiduguduminini igoteshejwe inkike z'amabuye zigera mu ijuru.o&Y2Nk'amahanga Uwiteka arimbura imbere yanyu ni ko muzarimbuka, kuko muzabamutumviye Uwiteka Imana yanyu.%+2Niwibagirwa Uwiteka Imana yaweugahindukirira izindi manaukazikorera,ukikubitahasi imbere yazo, uyu munsi ndaguhamiriza yukoutazabura kurimbuka.E$2Ahubwouzibuke Uwiteka Imana yawe, kuko ari yo iguha imbaraga zikuronkeshaubutunzi, kugirango ikomeze isezerano yasezeranishije indahiro na ba sekuruzabanyu, nk'uko irikomeza muri iki gihe.h#K2Uzirinde we kwibwira uti “Imbaraga zanjye n'amaboko yanjye ni byo byampesheje ubu butunzi.”#"A2ikakugaburirira manu mu butayu, iyo ba sekuruzabanyu batigeze kumenya, kugirango igucishe bugufi, ikugerageze ibone uko izakugirira neza ku iherezo ryawe.F!2ikakuyobora inzira ica muri bwa butayubuninibuteyeubwoba, burimoinzoka z'ubusagwe butwika na sikorupiyo, n'ubutakabugwengeye butarimo amazi, ikagukūrira amazi mu gitare kirushaho gukomera, &e~~E}||P{{zJz y[xwwXvv(uqttLssrvqqDppkooannnmllkkjjiihihMgff"ee;dYccBbbvaa%``q`__3^]]\\v[[8ZZYYYXXX=WqW"VVUTT&SS1RwRQ%PP8OO/NN|NFMM@LL)KnJJJIpIHHGG5FF)EDDRCC/BBB9AAi@@z??}>>]=<<;;R::l: 9|9*88(7t66555y5@444833}22M11|00(/V...-|- ,m,'+**C))*(t( ''W' &%%&$$#"!!l ~: J"X,u,:%E"T-"i  V 4 A m 1 p3e&ad=2Abalewi bati “Uyobya impumyi inzira avumwe.”
Abantu bose bavuge bati “Amen!”pc[2Abalewi bati “Uhina imbago z'urubibirwa mugenzi we avumwe.”
Abantu bose bavuge bati “Amen!”ebE2Abalewi bati “Usuzugurase cyangwa nyina avumwe.”
Abantu bose bavuge bati “Amen!”Ja2“Nihagiraumuntuuremaigishushanyo kibajwe cyangwa kiyagijwe, ikizira Uwiteka yangaurunuka, kiremwa n'umuhanga wabyo akagishinga rwihishwa, avumwe.”
Abantu bose babasubizebati “Amen!”:`q2Abalewi babwize Abisirayeli bose ijwi rirenga bati_12 Kandi aba azabe ari bo bahagarikwa ku musoziwa Ebali no kuvugaumuvumo: ab'imiryango ya Rubenina Gadi na Asheri, na Zebulunina Dani na Nafutali.”A^}2 “Aba azabe ari bo bahagarikwa ku musoziwa Gerizimu no kwifurizaabantuumugisha, nimumarakwambuka Yorodani: ab'imiryango ya Simiyoni na Lewi na Yuda, na Isakari na Yosefu na Benyamini.4]e2 Mose yihanangiriza abantu kuri uwo munsi ati\{2 Ni cyo gitumaukwiriye kumvira Uwiteka Imana yawe,ukitondera amategeko y'Uwiteka y'uburyo bwose, ngutegeka uyu munsi.”[72 Mose n'abatambyi b'Abalewi babwira Abisirayeli bose bati “Wa bwoko bw'Abisirayeli we, ceceka wumve: uyu munsiuhindutseubwoko bw'Uwiteka Imana yawe.mZU2Uzandike kuri ibyo bibuye amagambo yose y'aya mategeko, wandikishije gukebainyugutizisomeka neza.”hYK2kandiutambireyo ibitambo by'uko muri amahoro ubirīreyo, wishimire imbere y'Uwiteka Imana yawe.X}2Uzubakishe igicaniro cy'Uwiteka Imana yawe amabuye atabajwe, abe ari cyoutambiriraho Uwiteka Imana yawe ibitambo byoswa,bW?2Kandiuzubakireyo Uwiteka Imana yawe igicaniro cy'amabuye, ntuzayakozeho ikintu cy'icyuma.tVc2Nuko nimumarakwambuka Yorodani muzashinge ibyo bibuye mbategetse uyu munsi ku musoziwa Ebali,ubihome ingwa.PU2Uzandike kuri ibyo bibuye amagambo yose y'ayo mategeko, numarakwambutswano kujya mu gihugu Uwiteka Imana yawe iguha, igihugu cy'amata n'ubuki, nk'uko Uwiteka Imana ya ba sekuruzabanyu yagusezeranije.|Ts2Kandi ubwo muzambuka Yorodani mukagera mu gihugu Uwiteka Imana yanyu ibaha,uzishingire ibibuye bininiubihome ingwa.qS _2Mose n'abakuru b'Abisirayeli bategeka abantu bati “Muhoremwitondera amategeko yose mbategeka uyu munsi.R#2kugirango agusumbishe ayandi mahanga yaremye yose,uyarushe gushimwa no kogera no kubahwa,ubereUwiteka Imana yaweubwoko bwera nk'uko yavuze.Q2Kandi n'Uwiteka uyu munsi yagusezeranishije kumuberaubwoko yironkeye nk'uko yakubwiye, kandi yukouzitondera amategeko ye yose7Pi2Uyu munsi wasezeranishije Uwiteka kuba Imana yawe, kugirangouhoreugenda mu nzira ikuyoboye, witondere amategeko yayo n'ibyo yagutegetse n'amateka yayo, wumvire ibyo ikubwiye.%OE2Uyu munsi Uwiteka Imana yawe igutegetse kumvira ayo mategeko n'ayo mateka. Nuko ujyeushyiraumutimawawe wose n'ubugingo bwawe bwose kuyitondera no kuyumvira.+NQ2Curikaamaso uri mu ijuruubuturobwawe bwera, uhāneubwoko bwawe Abisirayeliumugisha n'ubutakawaduhayebw'igihugu cy'amata n'ubuki, nk'uko warahiye ba sogokuruza.”5Me2Sinigeze kurya ibyo byera nkirabuye kandi nta byo nabitse ngihumanye, kandi sinabitanze ho ibinyagano, ahubwo numviye Uwiteka Imana yanjye, nitondeye ibyo wantegetse byose.L 2 Uvugireimbere y'Uwiteka Imana yawe uti “Nakuye ibyera byose mu nzu yanjye mbiha Umulewin'umusuhukew'umunyamahanga, n'impfubyi n'umupfakazi uko amategeko yawe yose wantegetse ari. Sinagize na rimwe ryo muri ayo mategeko yawe ncumura, kandi sinayibagiwe.lKS2 Numarakurobanura kimwe mu icumi cy'ibyo wejeje byose mu mwaka wa gatatu, ari wo mwaka wo kurobanura kimwe mu icumi cya byose,uzajyeubihaUmulewin'umusuhukew'umunyamahanga, n'impfubyi n'umupfakazi kugirango barīre iwanyu bahage. J2 Wishimane n'Umulewin'umusuhukew'umunyamahanga uri hagati muri mwe, mwishimire ibyiza byose Uwiteka Imana yawe yaguhanye n'inzu yawe."I?2 None dore nzanyeumuganura w'ibyeze mu butaka, ibyoumpaye Uwiteka.”
Ubitereke hasi imbere y'Uwiteka Imana yawe, wikubiteimbere y'Uwiteka Imana yawe.IH 2 Atuzanaaha hantu aduha iki gihugu, ari igihugu cy'amata n'ubuki.Gy2Uwiteka adukūza muri Egiputa amaboko menshi n'ukubokokurambutse, n'ibiteyeubwoba bikomeye n'ibimenyetso n'ibitangaza.F2dutakira Uwiteka Imana ya ba sogokuruza, Uwiteka yumva gutakakwacu, arebaumubabaro wacu n'imiruho yacu n'agahato baduhata.RE2Abanyegiputa batugirira nabi baratubabaza, badukoreshauburetwa bw'agahato^D72Naweuvugireimbere y'Uwiteka Imana yawe uti “Sogokuruzayari Umwaramu wari bugufibwo gushiraho, aramanuka ajya muri Egiputa asuhukirayo ari impagu, yororokerayo aberayoubwoko bukomeye buninibw'ubunyamaboko menshi.bC?2Uwo mutambyi akwakire cya cyibo agitereke hasi, imbere y'igicaniro cy'Uwiteka Imana yawe.(BK2Usangeumutambyiuzabaurihomuri icyo giheumubwire uti “Uyu munsi neruriyeUwiteka Imana yawe yuko nageze mu gihugu, Uwiteka yarahiye ba sogokuruzako izaduha.”RA2uzende ku muganura w'ibyeze mu butakabyose, ibyouzasarura mu gihugu Uwiteka Imana yawe iguha,ubishyire mu cyiboubijyane ahantu Uwiteka Imana yawe izaba yaratoranirije kuhashyira izina ryayo ngo rihabe.[@ 32Numarakugeramu gihugu Uwiteka Imana yawe iguha ho gakondo,ukagihindūraukagituramo,?2Ni cyo gituma Uwiteka Imana yawe nimara kugukizaababisha bawe bose bakugose, ikaguha kuruhukiramu gihugu Uwiteka Imana yawe iguha ho gakondo ngougihindūre,uzabaukwiriye gukurahorwose kwibukwa kw'Abamaleki, ngo bibagirane mu bo munsi y'ijuru bose. Ntuzabyibagirwe.>'2uko babasanganiriraga mu rugendo bakica ab'inyuma banyu, abatakaye inyuma bose b'abanyantegenke ubwo mwananirwaga mukaruha, ntibatinye Imana.U=%2Uhore wibuka ibyo Abamaleki babagiriye mu rugendo ubwo mwavaga muri Egiputa,z<o2Kuko abakora ibimeze nka bya bindi bose, abakora ibidatunganye bose, ari ikizira Uwiteka Imana yawe yangaurunuka.H; 2Ahubwo icyuma gitunganye kingana rwose n'uko cyitwa abe ari cyoupimisha, icyibo gitunganye kingana rwose n'uko cyitwa abe ari cyougeresha, kugirangouramire mu gihugu Uwiteka Imana yawe iguha.T:#2Ntukagire mu nzu yawe ibyibo b'urugerorumwe biciyeukubiri, ikinini n'igito.]952 Ntukagire mu isaho yawe ibyumaupimisha indatira imwe biciyeukubiri, ikinini n'igito.)8O2 uzamuce ikiganza ntuzamubabarire.e7E2 Abagabo nibarwana,umugorew'umwe akajya gukizaumugaboweumukubitaagasingirizaukubokoakamukama,T6#2 Izina rye rizahore rivugwa ritya mu Bisirayeli ngo “Inzu y'uwakwetuwe.”52 umugorewabo amwegerere imbere y'abo bakuru amukweture inkweto, amuciremu maso avuge ati “Uko abe ari koudacikura mwene se agirirwa.”s4a2Abakuru b'umuduguduwabo bamuhamagaze bamuhane, nadakurwa ku ijambo akavuga ati “Sinshaka kumuhungura”,*3O2Uwo mugabonadakunda guhunguraumugorewabo, uwo mugoreajye mu marembo y'umuduguduabwire abakuru ati “Umugabowacu yanze gucikura mwene se, ntakunze kumpungura.”w2i2Umuhungu azabanza kubyara azabe ari weuzungurirase wabo wapfuye, kugirango izina rye ritazimira mu Bisirayeli.=1u2Abavandimwe nibaba hamwe umwe agapfa adasize impfubyi y'umuhungu,umugorew'uwapfuye ntazashyingirwe ahandi hatari muri bene wabo b'umugabowe, ahubwoumugabowabo amucyure, amuhungure.,0U2Ntugahambireumunwa w'inka ihonyōra.$/C2Yemererwa kumukubitainkoni mirongo ine, ntazazirenze kugirango mwene wanyu atakuberaumunyagisuzuguriro, nibarenza izo bakamukubitainkoni nyinshi zizirenze..+2Kandi niba uwo munyabyaha yakoze ibikwiriye kumukubitisha,umucamanza amurambike ategeke ko bamukubitira imbere ye inkoni zihwanye n'icyaha cye.~- y2Nihaba imburanya ku bantu, bakajya kuburanabakabaciraurubanza, batsindishirizeuwakiranutse, batsindisheuwakoze icyaha.j,O2Kandi ujye wibuka yuko wariumuretwa mu gihugu cya Egiputa, ni cyo gitumye ngutegeka kugenza utyo.+2Nusoroma imbuto z'uruzabibu rwawe ntuzasubiremo guhumba, izisigaye zizabe iz'umusuhukew'umunyamahanga, n'iz'impfubyi n'iz'umupfakazi.0*[2Nukubitiraumwelayo wawe kugusha imbuto zawo, ntuzasubirekwakura amashami yawo ubwa kabiri, izisigaye zizabe iz'umusuhukew'umunyamahanga, n'iz'impfubyi n'iz'umupfakazi.L)2Nusaruraumurimawaweukibagirwaumuganda muri wo, ntuzasubireyo kuwenda,uzabeuw'umusuhukew'umunyamahanga n'uw'impfubyi n'uw'umupfakazi, kugirango Uwiteka Imana yawe iguhereumugisha imirimoukorayose.(#2Ahubwo ujye wibuka yuko wariumuretwa mu gihugu cya Egiputa, Uwiteka Imana yawe ikagucungura ikagukurayo. Ni cyo gituma nkubuzakugenza utyo.'2Ntuzagorekeurubanza rw'umusuhukew'umunyamahanga cyangwa urw'impfubyi, kandiumwambaro w'umupfakazi ntukawumwake ho ingwate.&}2Ba se b'abana ntibakicwe babahōra abana babo, kandi abana ntibakicwe babahōra ba se,umuntu wese yicishwe n'icye cyaha.+%Q2Uzajyeumuhaibihembo bye by'umunsi akoze, izuba ntirizarengeutarabimuha, kuko ariumukeneakabihoza ku mutimaabyifuza, adatakira Uwiteka akakurega, bikakuberaicyaha.'$I2Ntuzagirire nabiumukoziukorera ibihembo w'umukenew'umworo, naho yaba uwo muri bene wanyu, cyangwa uwo mu basuhukeb'abanyamahanga bari iwanyu mu gihugu cyanyu.#32 ntuzabure kuyimusubizaizuba nirirenga, kugirango aryame muri uwo mwambaro agusabiraumugisha. Ibyo bizakuberagukiranuka imbere y'Uwiteka Imana yawe.4"e2 Kandi niba ariumukenentuzararane ingwate ye,H! 2 Uhagarare hanze, uwougurizaabe ari weusohokana ingwate ayiguhe.h K2 Nugurizacyangwa nutizamugenzi wawe ikintu cyose, ntuzinjizwe mu nzu ye no kwiha ingwate mu bye.dC2 uhorewibuka ibyo Uwiteka Imana yawe yagiriye Miriyamu mu rugendo ubwo mwavaga muri Egiputa.2_2Wite ku muze w'ibibembe, kugirangougireumwete wo kwitondera no kumvira ibyo abatambyi b'Abalewi bazabigisha byose. Ibyo nategetse abo azabe ari byo mwitondera, mwumvira.!=2Nibabonaumuntu wibye uwo muri bene wabo Abisirayeli, akamugirank'imbata cyangwa akamugura, uwo mujuraazicwe. Uko abe ari ko mukuraikibi hagati muri mwe.q]2Ntihakagireumuntu wakaurusyo cyangwa ingasīre ho ingwate, kuko yaba yatseubugingo bw'umuntu ho ingwate.{2Umugabonaba arongoye vuba ntazatabare kandi ntazakoreshweumurimowose, amareumwaka iwe aruhutse anezezeumugoreyarongoye.?y2umugabowe wa mbere wabanje kumwirukanantazamucyure amaze kononekara, kuko ibyo byaba ikizira imbere y'Uwiteka. Kandi ntuzashyire icyaha ku gihugu Uwiteka Imana yawe iguha ho gakondo.-2Kandiumugabowamucyuye namunyungwakaza, akamwandikiraurwandiko rwo kumusenda akarumuha, akamwirukanamu nzu ye, cyangwa uwo mugabowamucyuye napfa,C2Namara kuva mu nzu ye, yemererwa kugenda agacyurwa n'undi. /2Umuntu narongoraumugenimaze ntamukundwakaze kuko hari igiteye isoni yamubonyeho, amwandikireurwandiko rwo kumusenda arumuhe, amwirukanemu nzu ye.oY2Nujya mu masaka ya mugenzi wawe agihagaze wemererwa guca amahundo, ariko ntuzatemeshaumuhoroimyaka ye.2Nujya mu ruzabibu rwa mwene wanyu, wemererwa kurya inzabibuugahaga ukoushaka, ariko ntuzagire izousoromera mu kintuufite.32Ijambo riva mu kanwa kawe ujyeuryitonderaurisohoze, numaraguhigaUwiteka Imana yaweumuhigowahigishijwe n'umutimaukunze,ukawusezeranisha akanwa kawe.2a2ariko niwirinda guhigantibizakuberaicyaha.|s2NuhigaUwiteka Imana yaweumuhigontuzatinde kuwuhigura, kuko Uwiteka Imana yawe itazabura kuwukubazabikakuberaicyaha,N2Umunyamahanga wemererwa kumuguririza ku mwaka inyungu, ariko mwene wanyu ntuzamwake inyungu, Uwiteka Imana yawe ibone kuguheraumugisha ibyougerageza gukorera byose mu gihuguujyanwamo no guhindūra.'2Ntuzaguririze mwene wanyu ku mwaka inyungu, naho yaba iy'ifeza cyangwa iy'ibyokurya, cyangwa iy'ikindi kintu cyose kiguririzwa kubonainyungu.6g2Ntuzajyane igisasūro cya maraya cyangwa ibihembo by'utingwa mu nzu y'Uwiteka Imana yawe ngouhiguzeumuhigowose, kuko ibyo byombi ari ibizira Uwiteka Imana yawe yangaurunuka.W)2Ntihazagire maraya mu Bisirayelikazi, ntihazagireutinga abagabo mu Bisirayeli.t c2Ibane namwe hagati muri mwe, aho izatoranya muri umwe mu miduguduyanyu, aho ikunze kuba ntuzayigirire nabi.= w2Imbata icitse shebuja ikaguhungiraho ntuzayimusubize.l S2Kuko Uwiteka Imana yawe igendera hagati aho muganditse kugirango igukize, ikugabize ababisha bawe bari imbere yawe. Ni cyo gituma aho muganditse hakwiriye kuba ahera itababonamo ikintu cyose giteye isoni, igahindukiraikabavamo.n W2kandi mu bintu byaweuzajyanemo igihōsho, nusohokaukicaraugicukuze,uhindukireutwikīre ahouhagurutse.G  2 Kandiuzagire ahantu h'inyuma y'urugerero aho muca kwihagarika,U%2 ariko nibujya kwira yiyuhagire, izuba ryamara kurenga akagaruka mu rugerero.a=2 Muri mwe nihabaumugabowahumanijwe n'ibyamubayeho nijoro, azave mu rugerero ye kuhagarukaI 2 Nutabara kurwanya ababisha baweukagerereza,uzirinde ikibi cyose.6i2 Abuzukurubabo bazajye mu iteraniro ry'Uwiteka.ue2NtukangeurunukaUmwedomu kuko ari mwene wanyu, ntukangeurunukaUmunyegiputa kuko wariumusuhukemu gihugu cyabo.A2Ntuzabashakire amahoro cyangwa ibyiza iminsi yoseukiriho.+2Ariko Uwiteka Imana yawe yanga kumvira Balāmu, ahubwo Uwiteka Imana yawe iguhinduriraumuvumokubaumugisha, kuko Uwiteka Imana yawe yagukundaga.92kuko batabasanganije ibyokurya n'amazi ubwo mwavaga muri Egiputa, kandi kuko baguriyeBalāmu mwene Bewori w'i Petori yo muri Mezopotamiya ngo akuvume.0[2Umwamoni cyangwa Umumowabu ntakajye mu iteraniro ry'Uwiteka, iteka ntihakagire uwo mu rubyaro rwabo ujya mu iteraniro ry'Uwiteka, kugezaku buzukuruzababo b'ibihe cumi,)M2Ikibyarwa n'ikinyandaro ntibikajye mu iteraniro ry'Uwiteka, ntihakagire uwo mu rubyaro rwabo ujya mu iteraniro ry'Uwiteka, kugezaku buzukuruzababo b'ibihe cumi.R~2Umenetse ibinyita bito cyangwaushahuwe, ntakajye mu iteraniro ry'Uwiteka.O} 2Ntihakagireucyura muka se, ntakorosoreumwenda wa se ngo amwambikeubusa. |;2uwo mugabowamukinze ahe se w'uwo mukobwa shekeli z'ifeza mirongo itanu, uwo mukobwa azabeumugorewe kuko yamwononnye, ntazamwirukaneiminsi yose akiriho.I{ 2Umugabonasangaumwariutarasabwa akamufata, akamukinda bakabafata,Xz+2Uwo mugaboyamusanze mu gasozi, uwo mukobwa wasabwe arataka, ntihagiraumutabara.y 2Umukobwa ntuzagire icyoumutwara, kuko adakoze icyaha gikwiriye kumwicisha, kuko bimeze nk'ukoumuntu atera mugenzi we akamwica.|xs2Arikoumugabonasanga mu gasoziumukobwa wasabwe akamufatirayo akamukinda,umugabowamukinze azabe ari we wicwa wenyine.Sw!2bombi muzabajyane mu marembo y'uwo mudugudumubicishe amabuye. Umukobwa mumwicire kuko atatatse ari mu mudugudu,umugabomumwicire kuko yononnye muka mugenzi we. Uko abe ari ko mukuraikibi hagati muri mwe.Pv2Umugabonasanga mu muduguduumwari wasabwe n'undi mugaboakaryamana na we,u 2Umugabonafatwa asambana n'umugoreufiteumugabobombi babīce,umugabon'umugorebasambanye. Uko abe ari koukuraikibi mu Bisirayeli.St!2bamusohore bamujyane ku rugi rw'inzu ya se, abagabo bo mu muduguduwabo bamwicishe amabuye bamuhōra gukorera ikizira mu Bisirayeli, ni cyo gusambanira kwa se. Uko abe ari ko mukuraikibi hagati muri mwe.esE2Ariko icyo kirego niba ari icy'ukuri, uwo mukobwa atabonetseho ibimenyetso by'uko ariumwari,4rc2bamuce icyiru cya shekeli z'ifeza ijana bazihe se w'uwo mukobwa, bamuhoyeyuko yiseumwari w'Abisirayeli izina ribi, na we abeumugorewe, ntazamwirukanemu gihe akiriho cyose.:qq2Abakuru b'uwo mudugudubafate uwo mugabobamukubite, 2 Niwigira hafi y'umudugudungourwane na wo,uzawubwire iby'amahoro.`=;2 Abatware nibamara kubwira abantu ibyo, bashyireho abatware b'ingabo bo gutabaza abantu.<72Kandi abatware bongere babaze abantu bati “Ni nde uri hanoutinya agacogoraumutima? Nagende asubireimuhira, imitima ya bene wabo ye gukukank'uwe.” ;2Kandi ni nde uri hano wasabyeumukobwa akaba ataramurongora? Nagende asubireimuhiraye gupfira mu ntambara, undi ngo amurongore.”:%2Kandi ni nde uri hano wateyeuruzabibu akaba atararya imbuto zarwo? Nagende asubireimuhiraye gupfira mu ntambara, undi ngo arye imbuto zarwo.!9=2Kandi abatware bazabaze abantu bati “Ni nde uri hano wubatse inzu akaba atarayeza? Nagende asubiremuri iyo nzu ye gupfira mu ntambara, undi ngo ayeze.b8?2kuko Uwiteka Imana yanyu ari yo ijyana namwe ngo ibarwanire n'ababisha banyu, ibakize.”*7O2ababwire ati “Nimwumve Bisirayeli, uyu munsi mwigiye hafi y'ababisha murwanya. Imitima yanyu nticogore, ntimutinye, ntimuhindeumushyitsi, ntimubakukireimitima,I6 2Kandi nimwigira hafi y'intambara,umutambyi azigire hafi y'abantu/5 [2Nutabara kurwanya ababisha bawe,ukabona amafarashi n'amagare n'abantu babarutaubwinshi ntuzabatinye, kuko uri kumwe n'Uwiteka Imana yawe yagukuyemu gihugu cya Egiputa.'4I2Ntuzababarireumezeatyo,ubugingo buhōrerweubundi, ijisho rihōrerwe irindi, iryinyo rihōrerwe irindi, ikiganza gihōrerwe ikindi, ikirenge gihōrerwe ikindi._392Abasigaye bazabyumva batinye, be kongera gukorera ikibi kingana gityo hagati muri mwe.m2U2muzamushyire aho yashakaga gushyirisha mwene wabo uwo. Uko azabe ari ko mukuraikibi hagati muri mwe.i1M2Abo bacamanza babibaririze cyane, nibabona uwo mugaboari indarikwa washinje mwene wabo ibinyoma,o0Y2ababuranabombi bazahagarare imbere y'Uwiteka, imbere y'abatambyi n'abacamanza bazabaho muri icyo gihe.?/{2Umugabow'ibinyoma nahagurutswano gushinjaumuntu icyaha,B.2Umugaboumwe ntazahagurutsweno gushinjaumuntu gukiranirwa cyangwa icyaha uko kiri kose, guhamya kw'abagabo babiri cyangwa batatu azabe ari ko gukomeza ijambo ryose. 1 Tim 5.19; Heb 10.28- 2Ntuzahine imbago z'urubibirwa mugenzi wawe zashinzwe n'aba kera, muri gakondo yaweuzahabwa mu gihugu Uwiteka aguha guhindūra.U,%2 Ntuzamubabarireukureku Bisirayeli amaraso y'utacumuye, kugirangouboneibyiza.q+]2 abakuru bo mu muduguduw'iwabo bazamutumire, bamukureyo, bamugabize uhōrera amaraso y'uwapfuye amuhōre.{*q2 Arikoumuntu niyanga mugenzi we, akamwubikira akamutera, akamukubitaikimwica agahungira muri umwe muri iyo midugudu)%2 kugirango amaraso y'abatacumuyeatavushirizwa hagati mu gihugu cyawe Uwiteka Imana yawe iguha ho gakondo,ukagibwaho n'urubanza rw'ayo maraso.^(72 (kandi izakiguha niwitondera aya mategeko yoseukayumvira, ayo ngutegeka uyu munsi ngoukunde Uwiteka Imana yawe,ugahoraugenda mu nzira ikuyoboye),uziyongerere indi miduguduitatuuyongere kuri ya yindi uko ari itatu,'+2Kandi Uwiteka Imana yawe niyaguraurugabano rwawe, nk'uko yarahiye ba sekuruzabanyu, akaguha igihugu cyose yarahiye ba sekuruzabanyu ko izabaha,H& 2Ni cyo gitumye ngutegeka nti “Uzirobanuriraimiduguduitatu.”N%2Bibere bityo kugirango uhōrera amaraso y'uwapfuye adakurikira gatozi uwo akirakaye, akamufatīra kukourugendo ari rurerure, akamukubitaikimwicakandi yari adakwiriye kwicwa, kuko adasanzwe amwanga.Y$-2nk'ukoumuntu yajyana na mugenzi we mu ishyamba guca ibiti, akamanika intorezo, akihanukirakuyikubitaku giti ngo agice, igakuka ikikubitakuri mugenzi we ikamwica, azahungire muri umwe muri iyo midugudu, abeho.y#m2Iri ni ryo tegeko rya gatozi wisheumuntu, agahungiramo, akabaho. Uzica mugenzi we atabyitumye adasanzwe amwanga,0"[2Uziharurireinzira,ugabanye igihugu cyawe Uwiteka Imana yawe iguha ho gakondo mu bice bitatu, kugirangouwisheumuntu wese abone uko ahungira muri umwe muri iyo midugudu.d!C2uzirobanurireimiduguduitatu yo hagati mu gihugu cyawe, Uwiteka Imana yawe iguha guhindūra.  2Uwiteka Imana yawe nimara kurimbura amahanga ya ba nyir'igihugu iguha,ukayazunguraugatura mu miduguduyabo no mu mazu yabo,1]2Umuhanuzi navuga mu izina ry'Uwiteka hanyuma icyo yavuze ntikibe, ntigisohore, icyo kizaba ikitavuzwe n'Uwiteka. Uwo muhanuzi azaba ahangaye kucyihimbira, ntuzamutinye.H 2Kandi niwibaza uti “Tuzamenya dute ijambo Uwiteka atavuze?”#A2Arikoumuhanuziuzahangara kwihimbira ijambo ntamutegetse kuvugaakarivuga mu izina ryanjye, cyangwa akavuga mu izina ry'izindi mana, uwo muhanuzi azapfa.”U%2Kandiutazumvira amagambo yanjye, uwo azavuga mu izina ryanjye, nzabimuhōra.2Nzabahagurukirizaumuhanuziumezenkaweukomotse muri bene wabo, nzashyira amagambo yanjye mu kanwa ke ajye ababwira ibyo mutegetse byose.;s2Uwiteka arambwira ati “Ibyo bavuze babivuze neza.F2Bizakuberarwose nk'ibyo wasabiye Uwiteka Imana yawe kuri Horebu kuri wa munsi w'iteraniro, uti “Sinkongere kumva ijwi ry'Uwiteka Imana yanjye cyangwa kubonauyu muriromwinshi, ntazapfa.”2Uwiteka Imana yawe izabahagurukirizaumuhanuziumezenkanjyeukomotse hagati muri mwe, muri bene wanyu, azabe ari we mwumvira. 2Kuko ayo mahangauzahindūra yumvira abaragurisha ibicu n'abapfumu, ariko wowe ho Uwiteka Imana yawe ntigukundira kugenza utyo.-W2 Utungane rwose ku Uwiteka Imana yawe.!2 Kukoukoraibyo wese ari ikizira Uwiteka yangaurunuka, kandi ibyo bizira ni byo bitumye Uwiteka Imana yawe izirukanaayo mahanga imbere yawe.b?2 cyangwaumwambuzi, cyangwaushikisha, cyangwauraguriraabantu ibizababaho, cyangwaumushitsi.!=2 Muri mwe ntihazabonekeucishaumuhungu we cyangwaumukobwa we mu muriro, cyangwaukoraiby'ubupfumu cyangwauragurisha ibicu, cyangwaumupfumu, cyangwaumurozi,iM2 Numarakugeramu gihugu Uwiteka Imana yawe iguha, ntuzigegukurikiza ibizira bikorwa n'ayo mahanga.jO2Ajye ahwanya n'abandiumugabane w'ibyokurya, arikougeretswe ku biguzi by'ibyarazwe na ba sekuruza.2azajye akoraumurimowera mu izina ry'Uwiteka Imana ye, nk'uko bene wabo bose b'Abalewi bakora, bahagarara imbere y'Uwiteka.'I2Kandi Umulewinava aho atuye, ahantu hose h'iwanyu ho mu gihugu cy'Abisirayeli cyose, akajya ahantu Uwiteka azaba yaratoranije abitewe n'umutimaubyifuza rwose,32Kuko ari we Uwiteka Imana yawe yatoranirije mu miryango yawe yose guhagarara, agakoraumurimowera mu izina ry'Uwiteka we n'urubyaro rwe iteka ryose.z o2Kandiuzajyeumuhaumuganura w'amasaka yawe n'uwa vino yawe, n'uw'amavuta ya elayo yawe, n'uw'ubwoya bw'intama zawe.5 e2Uyu ube ari wo ubaumwanya w'abatambyi abantu bakwiriye kubakūrira: abatamba igitambo cy'inka cyangwa cy'intama, bajye bakūriraumutambyiurushyirw'ukubokon'imisaya n'igifu.Y -2Ntibazagire gakondo muri bene wabo, Uwiteka ni we gakondo yabo nk'uko yababwiye.E  2Abatambyi b'Abalewi ndetseumuryango wa Lewi wose, ntibagireumugabane cyangwa gakondo mu Bisirayeli, ahubwo barye ku bitambo bitambirwa Uwiteka bigakongorwa n'umuriro, batungwena gakondo ye.3 a2umutimaweutishyira hejuru ya bene wabo, adateshuka iburyo cyangwa ibumosongo ave muri aya mategeko, ahubwo ngo arame mu bwami bwe we n'urubyaro rwe, hagati mu Bisirayeli.5e2Icyo gitabo azakibane ajye agisomamo iminsi yose akiriho, kugirango yige kubahaUwiteka Imana ye, no kwitondera amagambo yose y'ibi byategetswe n'aya mategeko, no kuyumvira,tc2Kandi namara kwima ingoma ye aziyandikire aya mategeko mu gitabo, ayakuye mu gifitwe n'abatambyi b'Abalewi.!2Kandi ye kuzishakira abagore benshi, kugirangoumutimaweudahindukaukavaku Uwiteka, kandi ye kuzarushaho kwishakira ifeza n'izahabu byinshi.E2Ariko ye kuzishakira amafarashi menshi, kandi ntazasubirizeyo abantu muri Egiputa kugirango yigwirize amafarashi menshi, kuko Uwiteka yababwiye ati “Ntimuzasubiraukundi muri ya nzira.”92ntuzabure kwiyimikira uwo Uwiteka Imana yawe izatoranya. Uwo muri bene wanyu azabe ari we wiyimikira, ntukwiriye kwimikaumunyamahangautarimwene wanyu.*O2Numarakugeramu gihugu Uwiteka Imana yawe iguha,ukabaumazekugihindūra no kugituramo,ukibwira uti “Ndiyimikiraumwami nk'uko ayandi mahanga angose yose ameze”,>y2 Abantu bose bazabyumva batinye, be kongera gusuzugura.7i2 Umuntuuzasuzugurantiyumvireumutambyi,uhagarikwa no gukorerayoumurimowera imbere y'Uwiteka Imana yawe, cyangwa ntiyumvireumucamanza, uwo muntu azicwe,ukureikibi mu Bisirayeli./Y2 Uko amategeko ari bakwigishije, n'ukourubanza ruri baciye bakaba barukubwiye, azabe ari kougenza. Ntuzatambikire iburyo cyangwa ibumoso, ngo uve mu rubanza bakubwiye.#2 Naweuzabigenze uko baciyeurubanza, bakaba barukubwiriye aho hantu Uwiteka azaba yaratoranije, witondere ibyo bakwigisha byoseubigenze utyo.r~_2 usange abatambyi b'Abalewi n'umucamanzauzabaurihomuri icyo giheubabaze, na bo bazakubwiraurubanza baciye.b}?2Nihabonekaurubanza rukunanira kukoukwiriye gucaurubanza rw'ubwicanyi, cyangwa rw'imburanya cyangwa rw'inguma, ari iby'abantu baburaniye mu marembo y'iwanyu,uzahagurukeujye ahantu Uwiteka Imana yawe izaba yaratoranije,|'2Amaboko y'abagabo bamushinje abe ari yo abanza kumwica, maze habone gukurikiraho n'abandi bantu bose, abe ari ko mukuraikibi hagati muri mwe.}{u2Ukwiriye kwicwa yicwe, ashinjwe n'abagabo babiri cyangwa batatu, ntiyicwe niba ashinjwe n'umwe gusa. 5.19; Heb 10.28z32uzasohore uwo mugabocyangwa uwo mugorewakoze icyo cyaha kibi,umujyane mu marembo y'umuduguduwawe, naho yabaumugabocyangwaumugore,umwicishe amabuye.y)2ukabibwirwaukabyumva,uzagireumwete wo kubibaririza. Nubonako ari iby'ukuribidashidikanywa, yuko ikizira kingana gityo gikorerwa mu Bisirayeli, Y~~_}}y}|| {u{ zzIz yyGxxwwvVuu9ttft0ssrrZqqSppooHo nXmmAll kk6jj'iiphhhWggfff eBdd]c]btaa#`u_^^.]]4\\0[tZYYXXWnVVUUUPTTdSSyRR>QQPP7OO`NpMLLAKJJIrIHGGNFFElDD;CbBBA@@???F>>==8<< ;5::Q99488Z77&665o4332100F/.--,,,[++/*))0((!'' &%%I$$B#""! )<)KV4]0|3*A+R 5 % s;|AWpE[2!Kuri Zebuluniaravuga ati
“Zebuluni, wishimira amagenda yawe,
Isakari, wishimira amahema yawe.fDG2!Ikimasa cye cy'uburizaicyubahiro ni icyacyo,
Gifite amahembe nk'ay'imbogo.
Kizayicisha amahanga yose kigeze ku mpera y'isi.
Ayo mahembe ni abantu inzovu nyinshi ba Efurayimu,
Ayo ni ibihumbi bya Manase.”=Cu2!N'uw'iby'igiciro cyinshi byo mu isi n'ibiyuzuye,
N'uw'ubuntu bw'Iyabaga muri cya gihuru cy'amahwa.
Umugisha ugwe ku mutwe wa Yosefu,
Mu izingiro ry'umutware wa bene se.wBi2!N'uw'ibirushaho kuba byiza biva mu misozi yahoze na kera,
N'uw'iby'igiciro cyinshi biva mu misozi ihoraho,sAa2!N'uw'imyaka y'igiciro cyinshi yezwa n'izuba,
N'uw'imyaka y'igiciro cyinshi iboneka uko kwezi gutashye,2@_2! Kuri Yosefu aravuga ati
“Igihugu cye gihabweumugisha n'Uwiteka,
W'iby'igiciro cyinshi byo mu ijuru n'uw'ikime,
N'uw'amazi y'ikuzimuadendeje hasi y'ubutaka,?2! Kuri Benyamini aravuga ati
“Ukundwan'Uwiteka azabana na we amahoro,
Ahora amukingiraumunsi ukīra,
Aba mu bitugu bye.”:>o2! Uwiteka ujye uhaumugishaubutunzi bwe,
Ujye wemeraumurimow'amaboko ye.
Ujyeuhinguranyaurukenyerero rw'abamuhagurukiye,
N'urw'abamwanga kugirango batongera kubyuka.”2=_2! Bazigisha Abayakobo amateka yawe,
Bazigisha Abisirayeli amategeko yawe.
Bazakunukiriza imibavu,
Bazashyira ibitambo byo koswa bitagabanije ku gicaniro cyawe.@<{2! Lewi yavuze se na nyina ati
‘Sinigeze kubabona’.
Ntiyemera na bene se,
Ntiyamenya abana be ubwe.
Koko Abalewi bitondera ijambo ryawe,
Bakomeza isezerano ryawe.#;A2!Kuri Lewi aravuga ati
“Tumimuzawe na Urimu zawe zifitwe n'umukunzi wawe,
Uwo wageragereje i Masa,
Uwo wagishirije impaka ku mazi y'i Meriba.A:}2!Ibi ni byo yavuze kuri Yuda:
“Uwiteka umva ijwi rya Yuda,
Umujyane mu bwoko bwe.
Amaboko ye yaramurwaniye,
Naweumuberaumutabazi,
umufasha kurwanya ababisha be.”C92!“Rubeniabeho ye gupfa,
Ariko abantu be babe bake.”w8i2!Yariumwami mu ba Yeshuruni,
Ubwo abatware b'ubwoko n'imiryango y'Abisirayeli yose,
Bateraniraga hamwe.P72!Mose yadutegetse amategeko,
Ni yo gakondo y'iteraniro ry'Abayakobo.652!Niukuriakunda amahanga,
Abera be bose bari mu kubokokwawe,
Bicaye imbere y'ibirenge byawe,
Umuntu wese wo muri bo azemera amagambo yawe.k5Q2!ati
“Uwiteka yaturutse kuri Sinayi,
Yabarasiye atungutse kuri Seyiri,
Yabaviriye atungutse ku musoziwa Parani,
Ava hagati mu bera inzovu nyinshi,
Iburyo bwe haturukaumurirow'amategeko ye, arawuboherereza.O4 2!Uyu ni wo mugisha Moseumuntu w'Imana, yahesheje Abisirayeli agiye gupfa^372 4Uzitēgere igihugu kikuri imbere, ariko ntuzajya muri icyo gihugu mpa Abisirayeli.”2-2 3kuko mwancumuriyeho hagati mu Bisirayeli ku mazi y'i Meriba y'i Kadeshi yo mu butayubwa Zini, ntimwerekanire kwera kwanjye hagati mu Bisirayeli.}1u2 2upfire kuri uwo musoziuzamutse,usangeubwoko bwawe nk'uko Aroni mwene so yapfiriye ku musoziHori, agasangaubwoko bwe,)0M2 1“Zamuka uyu musoziwa Nebo wo mu misozi ya Abarimu, uri mu gihugu cy'i Mowabu ahateganye n'i Yeriko, witēgere igihugu cy'i Kanāni mpa Abisirayeli ho gakondo,)/O2 0Uwo munsi Uwiteka abwira Mose ati/.Y2 /kuko kuyitondera atari icyoroheje kuri mwe, ahubwo ari cyo bugingo bwanyu, kandi ari cyo kizabahesha kuramira mu gihugu mwambuka Yorodani mujyanwamo no guhindūra.”0-[2 .arababwira ati “Mushyire imitima yanyu ku magambo yose mbahamirije uyu munsi, muzayategekere abana banyu kugirango bitondere amagambo yose y'ayo mategeko, bayumvire,?,{2 -Mose arangije kubwira Abisirayeli bose ayo magambo yosej+O2 ,Mose araza avugiraamagambo yose y'iyo ndirimbo mu matwi y'abantu, afatanije na Yosuwa mwene Nuni./*Y2 +Banyamahanga mwishimane n'ubwoko bwayo,
Kuko izahōrera amaraso y'abagaragu bayo,
Igahōra ababisha bayo,
Kandi izahongerera igihugu cyayo n'ubwoko bwayo.&)G2 *Inkota yanjye izarya inyama,
Nzasindisha imyambi yanjye amaraso,
Amaraso y'abishwe n'ay'abafashwe mpiri,
N'ay'imitwe y'abatware b'ababisha.’”( 2 )Uko ntyaje inkota yanjye irabagirana,
Ukubokokwanjye kugafata amateka.
Nzahōra ababisha banjye,
Nzitura abanyanga.u'e2 (Kuko manikaukubokokwanjye nkagutunga mu ijuru,
Nkarahira nti ‘Nk'uko ariukuriyuko mporaho iteka ryose,e&E2 '“Nuko mumenye yuko jyewe, jyeubwanjye ari jye Mana,
Kandi yuko nta yindi mana ifatanya nanjye.
Ni jye wica, ni jyeutangaubugingo,
Nakomerekeje ni jyeukiza,
Nta wubasha gukizauwo mfashe mu kubokokwanjye.$%C2 &Imana ziri he zaryagaurugimbu rw'ibitambo byabo,
Zikanywa vino y'amaturo yabo y'ibyokunywa?
Nizihagurukezitabare mwebwe,
Zibakingire zibarinde.F$2 %Azabaza ati “Imana zabo ziri he,
Igitare bahungiragaho?0#[2 $Kuko Uwiteka azaciraurubanzaubwoko bwe,
Azababarira abagaragu be,
Nabona yuko amaboko yabo ashize,
Kandi ko hatagirausigaye w'imbata cyangwa uw'umudendezo.%"E2 #Guhōra no kwitura ni ibyanjye,
Ubwo ibirenge byabo bizadandabirana.
Kukoumunsi w'ibyago byabo uri bugufi,
Kandi ibigiye kubazaho bizatebuka.”!{2 "“Ibyo ntibibitswe aho ndi?
Ntibishyizwe mu bubikobw'ubutunzi bwanjye,
Bukingishijwe igishyizweho ikimenyetso?I  2 !Vino yabo niubusagwe bw'ibiyoka,
Niubusagwe bukazebw'impiri. 2 Uruzabibu rwabo rwaturutse ku rw'i Sodomu no mu mirima y'i Gomora,
Inzabibu zabo ni amabamba,
Amaseri yazo arasharira.r_2 Kuko igitare cya ba bandi kidahwanye n'Icyacu,
Nubwo ababisha bacuubwabo ari bo bacaurubanza rw'ibyo.)M2 Umwe yabashije ate kwirukanaigihumbi cyabo,
Babiri babashije bate kunesha abantu babo inzovu,
Iyo Igitare cyabo kitabagura,
Iyo Uwiteka atabagabiza?R2 Iyo baba abanyabwenge baba bamenye ibi,
Baba bitaye ku iherezo ryabo.M2 Ubwo niubwoko butabasha kwigīra inama,
Butarimoubwenge na buke.%E2 Iyo ntatinya ibitutsi by'ababisha,
Kandi ko abanzi babo bajijwa,
Bakavuga bati ‘Amaboko yacu ni menshi,
Uwiteka si we wakoze ibyo byose.’”`;2 Naravuze nti ‘Mba mbatatanije ngo bajye kure,
Nkabatera kutacyibukwa mu bantu.’52 Hanze bazagirirwayo incike n'inkota,
No mu mazu bazazigirirwamo n'ibiteyeubwoba,
Bizicaumusoren'umwari,
Umwana wonka n'umusazaumezeimvi.92 Bazananurwa n'inzara,
Bazamarwa no kugurumanaumurirona mugigaikaze.
Nzabagabiza amenyo y'inyamaswa,
N'ubusagwe bw'ibikururukamu mukungugu.A2 “Nzabarundaho ibyago,
Nzabamariraho imyambi yanjye.'2 Kukouburakari bwanjye bucanyeumuriro,
Ukakaukagera ikuzimuko hasi,
Ugakongorana isi n'umwero wayo,
Ugakongeza imerero ry'imisozi.Q2 Bo banteje gufuhiraikitari Imana nyakuri,
Bandakarishije ibigirwamana byabo by'ubusa,
Nanjye nzabateza ishyari ku batari ishyanga ry'ukuri,
Nzabarakarisha gukunda ishyanga ritagiraubwenge.#2 Aravuga ati “Nzabima amaso,
Nzareba iherezo ryabo uko rizamera,
Kuko ari ab'igihe kigoramye cyane,
Ari abana batarimoumurava.Z/2 Uwiteka yarabibonye bimwangishaurunuka,
Abahungu be n'abakobwa be bamurakaje.F2 Igitare wavutseho ntukicyibuka,
Wibagiwe Imana yakubyaye.32 Batambiye abadayimoni batari Imana nyakuri,
Batambiye imana batigeze kumenya,
Imana nshya z'inzaduka,
Izo ba sekuruzabanyu batatinyaga.J2 Bamuteyegufuhiraimana z'inyamahanga,
Bamurakarishije ibizira. ;2 Maze Yeshuruniarabyibuha ateraumugeri,
Urabyibushye,urahonjotse,urarembekereye.
Maze areka Imana yamuremye,
AsuzuguraIgitare cy'agakiza ke.| s2 N'amata y'inka n'amatāmatāma.
Abuha ibinure by'abana b'intama,
N'amapfizi y'intama y'i Bashani n'ihene,
N'ingano zihunze zirushaho kuba nziza,
Nk'ukourugimbu rwo ku mpyiko rumeze,
Wanyoye vino yenzwe mu maraso y'inzabibu.? y2 Yarabuzamuye ibutambagiza mu mpinga z'imisozi yo mu isi,
Buryaumwero wo mu mirima,
Abuha kunyunyuzaubukibwo mu rutare,
N'amavuta ya elayo yo mu gitare kirushaho gukomera,a =2 Ni ko Uwiteka yariumuyobora wabwo wenyine,
Nta mana y'inyamahanga yari kumwe na bwo. -2 Nk'uko ikizu gikangura ibyana byacyo,
Kigahungiriza amababa hejuru yabyo,
Kigatanda amababa kikabijyana,
Kikabiheka ku mababa yacyo,- U2 Ubwo bwoko yabubonye mu gihugu kidaturwamo,
Mu butayubutarimo abantu iwabo w'inyamaswa zihūma,
Arabugotaarabukuyakuya,
Aburinda nk'imboni y'ijisho rye._92 Kukoubwoko bw'Uwiteka ari bwo gakondo ye,
Aba Yakobo ari bo mugabane w'umwandu we.!=2 Ubwo Isumbabyose yahaga amahanga gakondo zayo,
Igatandukanya amoko y'abantu,
Yashyizeho ingabano z'amahanga,
Nk'ukoumubarew'Abisirayeli uri.!=2 Ibuka ibihe bya kera,
Tekereza imyaka y'ibihe byinshi bya ba sekuruzabanyu.
Baza so arabikumenyesha,
Baza abakuru bo muri mwe barabikubwira."?2 Mwa bwoko bw'abapfapfa mwe,
Mwa bwoko bw'abanyabwenge buke mwe,
Uko ni ko mwitura Uwiteka?
Si we so wagucunguye?
Yarakuremye aragukomeza.r_2 Bariyononnye ntibakiri abana bayo,
Ahubwo ni ikizinga kuri bo,
Ni ab'igihe kinaniranye kigoramye./Y2 Icyo Gitareumurimowacyouratunganye rwose,
Ingeso zacyo zose ni izo gukiranuka.
Ni Imana y'inyamuravaitarimo gukiranirwa,
Ica imanza zitabera, iratunganye.b?2 Kuko ngiye kogeza izina ry'Uwiteka,
MwaturireImana yacu ko ifite icyubahiro gikomeye..W2 Kwigisha kwanjye kuragwa nk'imvura,
Amagambo yanjye aratonda nk'ikime.
Nk'uko imvura y'urujojorugwa ku byatsi bitoto,
Nk'uko ibitonyanga bigwa ku byatsi.Z 12 Tegaugutwi wa juru we, nanjye ndavuga,
Isi na yo yumve amagambo amva mu kanwa.p[2Mose avugiramu matwi y'iteraniro ry'Abisirayeli ryose amagambo y'iyi ndirimbo, ageza aho yayarangirije.d~C2kuko nzi yuko nimara gupfa muziyonona rwose, mugateshuka mukavamu nzira nabategetse. Kandi ibyago bizababaho mu gihe cya nyuma, kuko muzakora icyo Uwiteka abona ko ari kibi, ngo mumurakarishe ibiremwa n'intoki zanyu.” };2Munteranirize abakuru b'imiryango yanyu bose n'abatware banyu, kugirango mvugireaya magambo mu matwi yabo, ntange ijuru n'isi ho abahamya bazabashinja,|#2kuko nziubugomebwanyu n'uko mutagonda amajosi. Ubwo mugomera Uwiteka nkiriho, nkiri kumwe namwe muri iki gihe, ntimuzarushaho nimara gupfa?{2“Nimwende iki gitabo cy'amategeko, mugishyire iruhande rw'isanduku y'isezerano ry'Uwiteka Imana yanyu, kibereyo kubaumuhamyaubashinjaGz 2ategeka Abalewi baremērwa isanduku y'isezerano ry'Uwiteka atiJy2Mose amaze kwandika amagambo y'ayo mategeko mu gitabo, ayarangijex52Kandi Uwiteka yihanangiriza Yosuwa mwene Nuni ati “Komeraushikame, kukouzajyana Abisirayeli mu gihugu narahiye ko nzabaha, nanjye nzabana nawe.”Hw 2Kuri uwo munsi Mose yandika iyi ndirimbo, ayigisha Abisirayeli.v 2Kandi nibamara kugibwaho n'ibyago byinshi n'imibabaro myinshi, iyi ndirimbo izabaumugabouhamiriza imbere yabo, kuko itazibagirana ngo ive mu kanwa k'urubyaro rwabo. Nzi ibyo mu mitima yabo biyerekana na none, ntarabajyana mu gihugu narahiye ko nzabaha.”Ou2Kuko bazahindukirira izindi mana bakazikorera, bakansuzugurabakica isezerano ryanjye, nimara kubajyana mu gihugu cy'amata n'ubukinarahiye ba sekuruzako nzabaha, bakamara kurya no guhagano kubyibuha.t2“Nuko none mwandike iyi ndirimbouyigishe Abisirayeli,uyibatoreze kugirango iyi ndirimbo imbereumuhamyaushinja Abisirayeli.osY2Icyo gihe nzabima amaso nta kabuza, mbahōre ibyaha byose bazaba bakoze byo guhindukirira izindi mana.orY2Maze icyo gihe bazikongerezahouburakari bwanjye nanjye mbareke, mbime amaso, batsembwe, bagibweho n'ibyago byinshi n'imibabaro myinshi. Muri icyo gihe bazabaza bati ‘Igituma ibi byago bituzahosi uko Imana yacu itari muri twe?’nqW2Uwiteka abwira Mose ati “Doreugiyegusinzirana na ba sekuruzabanyu. Aba bantu bazahagurukabararikire izindi mana, ari byo bigirwamana by'igihugu aho bazajya guturamuri bene cyo, bandeke, bice isezerano ryanjye nasezeranye na bo.upe2Uwiteka abonekera muri iryo hema ari mu nkingi y'igicu, iyo nkingi ihagarara hejuru y'umuryango w'iryo hema.Vo'2Uwiteka abwira Mose ati “Dore igihe cyawe cyo gupfa kigeze bugufi. Hamagara Yosuwa mwiyerekane mu ihema ry'ibonaniro, mbone kumwihanangiriza.”Mose na Yosuwa baragenda, biyerekana mu ihema ry'ibonaniro.,nS2 no kugirango abana babo batigeze kuyamenya bayumve, bige guhorabubahaUwiteka Imana yanyu, igihe cyose muri mu gihugu mwambuka Yorodani mujyanwamo no guhindūra.”Lm2 Uzajyeuteranya abantu, abagabo n'abagore n'abana bato, n'umusuhukew'umunyamahanga uri iwanyu kugirango bayumve, bayige bubaheUwiteka Imana yanyu, bitondere amagambo yose y'aya mategeko bayumvire,$lC2 Abisirayeli bose bazanywe no kubonekera imbere y'Uwiteka Imana yawe ahantu izaba yaratoranije,uzajyeusomera aya mategeko imbere y'Abisirayeli bose bayumve.k{2 Mose arabategeka ati “Uko imyaka irindwi ishize, mu gihe cyashyizweho cy'umwaka wo guhara, mu minsi mikuru y'ingando,j 2 Mose yandika ayo mategeko, ayaha abatambyi b'Abalewi baremērwa isanduku y'isezerano ry'Uwiteka, n'abakuru b'Abisirayeli bose.kiQ2Uwiteka ubwe azakujya imbere, azabana nawe ntazagusiga, ntazaguhāna. Ntutinye, ntukukeumutima.”Bh2Mose ahamagara Yosuwa amubwirira imbere y'Abisirayeli bose ati “Komeraushikame, kukouzajyana n'aba bantu mu gihugu Uwiteka yarahiye ba sekuruzako azabaha, naweuzakibahesha ho gakondo. g 2Mukomere mushikame ntimubatinye, ntimubakukireimitima kuko Uwiteka Imana yaweubwayo izakujya imbere, ntizagusigantizaguhāna.”Jf2Uwiteka azayabagabiza, namwe muzayagirire ibyo nabategetse byose.qe]2Kandi Uwiteka azayagirira nk'uko yagiriye Sihoni na Ogi, abami b'Abamori n'ibihugu byabo, abo yarimbuye.%dE2Uwiteka Imana yanyuubwayo izambuka ibagiye imbere, irimbure ayo mahanga abari imbere,uyahindūre. Yosuwa ni weuzambuka abagiye imbere nk'uko Uwiteka yavuze.$cC2Arababwira ati “Uyu munsi maze imyaka ijana na makumyabiri mvutse, singishobora gutambagira. Ndetse Uwiteka yarambwiye ati ‘Ntuzambuka Yorodani iyi.’9b q2Mose arongera abwira Abisirayeli bose aya magambo.Ta#2ukunde Uwiteka Imana yaweuyumvire,uyifatanyeho akaramata kuko ari yo bugingo bwawe no kuramakwawe, kugirangoubonekuba mu gihugu Uwiteka yarahiye ba sekuruzabanyu, Aburahamu na Isaka na Yakobo ko azabaha.3`a2Uyu munsi ntanze ijuru n'isi ho abahamya bazabashinja, yuko ngushyize imbereubugingo n'urupfu, n'umugisha n'umuvumo. Nukouhitemoubugingo,ubonekubahowowe n'urubyaro rwawe,q_]2uyu munsi ndababwira yuko muzarimbuka, ntimuramire mu gihugu mwambuka Yorodani mujyanwamo no guhindūra.a^=2Arikoumutimawawe nuteshuka ntuyumvire,ukoshywa,ukikubitaimbere y'izindi manaukazikorera,t]c2kuko ngutegeka uyu munsi gukunda Uwiteka Imana yawe no kugenda mu nzira ikuyoboye, no kwitondera ibyo yategetse n'amategeko yayo n'amateka yayo kugirangoubeho,ugwire, Uwiteka Imana yawe iguhereumugisha mu gihuguujyanwamo no guhindūra.L\2Dore uyu munsi ngushyize imbereubugingo n'ibyiza, n'urupfu n'ibibi,`[;2Ahubwo iryo jambo rikuri buguficyane, riri mu kanwa kawe no mu mutimawawe ngouryumvire.Z{2 Kandi ntari hakurya y'inyanja ngoubazeuti “Ni nde uri butwambukireinyanja ngo ayatuzanire, ayatwumvishe tuyumvire?”rY_2 Ntari mu ijuru ngoubazeuti “Ni nde uri butuzamukiremu ijuru ngo ayatuzanire, ayatwumvishe tuyumvire?”jXO2 Kuko ayo mategeko ngutegetse uyu munsi atari ayo kukunanira, kandi atari aya kure ngoutayageraho.XW+2 nibauzabawumviye Uwiteka Imana yawe,ukitondera amategeko ye y'uburyo bwose yanditswe muri iki gitabo cy'amategeko, nibauzabauhindukiriye Uwiteka Imana yawe,uyishakishaumutimawawe wose n'ubugingo bwawe bwose.|Vs2 Kandi Uwiteka Imana yawe izakugwiriza ibyiza by'ibikuva mu maboko byose, n'iby'imbuto zo mu nda yawe, n'iby'iz'amatungo yawe, n'iby'imyaka yo ku butakabwawe, kuko Uwiteka azongera kwishimira kukugirira neza nk'uko yishimiraga ba sekuruzabanyu,_U92Naweuzahindukirire Uwitekaumwumvire, witondere amategeko ye yose ngutegetse uyu munsi.uTe2Kandi Uwiteka Imana yawe izashyira iyo mivumo yose ku babisha bawe no ku banzi bawe, bazaba bakugiriye nabi.US%2Kandi ibyo mu mutimawawe no mu y'urubyaro rwawe bituma iba nk'imibiri itakebwe, Uwiteka Imana yawe izabikuriramo kugirangoukundishe Uwiteka Imana yaweumutimawawe wose n'ubugingo bwawe bwose,uboneukoubaho..RW2Kandi Uwiteka Imana yawe izagusubizamu gihugu ba sekuruzabanyu bari baragize gakondoukigire gakondo, kandi izakugirira neza, izakugwizauruteba sekuruzabanyuubwinshi.|Qs2Niba abirukanywe bawe bazaba ku mpera y'isi, ni ho Uwiteka Imana yanyu izabakura ngo ibateranye, ni ho izabatarura.*PO2Uwiteka Imana yawe izagarura abawe bajyanywe ari imbohe, ikubabarire, isubireguteranya abawe ibakuye mu mahanga yose Uwiteka Imana yawe izaba yarabatatanirijemo.O52ukagarukiraUwiteka Imana yaweukayumvira,ugakora ibyo ngutegetse uyu munsi byose wowe n'abana bawe,ubikoreshaumutimawawe wose n'ubugingo bwawe bwose,N 2Ibyo byose nibimara kukubaho,umugisha n'umuvumonagushyize imbereukabyibukiramu mahanga yose Uwiteka Imana yawe izaba yarakwirukaniyemo,M2Ibihishwe ni iby'Uwiteka Imana yacu, ariko ibyahishuwe ni ibyacu n'urubyaro rwacu iteka, kugirango twumvire amagambo yose y'aya mategeko.L12Ni cyo cyatumye Uwiteka aterwa n'uburakari n'umujinya, no kurakara kwinshi kubarandura mu gihugu cyabo akabajugunya mu kindi, nk'uko biri none.”zKo2Ni cyo cyatumyeuburakari bw'Uwiteka bugurumanira iki gihugu, bakakizanira imivumo yose yanditswe muri iki gitabo.oJY2bakagenda bagakorera izindi mana bakazikubitaimbere, imana bari batazi kandi Uwiteka yari atazibahaye.I/2Abantu bazabasubizabati “Ni uko baretse isezerano ry'Uwiteka Imana ya ba sekuruza, iryo yasezeranye na bo ubwo yabakuragamu gihugu cya Egiputa,H2bo n'amahanga yose bazabaza bati “Ni iki cyatumye Uwiteka agira iki gihugu atya? Umujinyaugurumanautya watewe n'iki?”gGI2kandi yuko icyo gihugu cyose ari amazuku n'umunyu n'ururimbi, kidahingwa, kitera, kitameramo akatsi, gihwanye na kwa gutsembwa kw'i Sodomu n'i Gomora, na Adima n'i Seboyimu Uwiteka yatsembeshejeuburakari bwe n'umujinya we,2 Kandi si mwe mwenyine nsezeranishiriza iri sezerano n'iyi ndahiro,=52 kugirango igukomereze kuyiberaubwoko, na yo ngo ikubereImana nk'uko yakubwiye, kandi nk'uko yarahiye ba sekuruzabanyu, Aburahamu na Isaka na Yakobo. <2 Muzanywe no kwemera isezerano ry'Uwiteka Imana yawe, isezerano rikomezwa n'indahiro, Uwiteka Imana yawe isezeranira nawe uyu munsi;2 n'abana banyu bato n'abagore banyu, n'umunyamahanga uri hagati mu ngando zanyu,uhereye ku mushenyi w'inkwi zaweukageza ku muvomyi wawe.#:A2 Uyu munsi mwese muhagaze imbere y'Uwiteka Imana yanyu: abatware banyu b'imiryango n'abakuru banyu, n'abatware b'ingabo banyu n'abagabo b'Abisirayeli bose,l9S2Nuko mwitondere amagambo y'iri sezerano muyumvire, muboneuko mugiraukubokokwiza mu byo mukorabyose.y8m2duhindūra ibihugu byabo tubihaho gakondo Abarubenin'Abagadi, n'igice kingana n'ikindi cy'umuryango w'Abamanase.v7g2Mugezeaha hantu, Sihoniumwami w'i Heshiboni na Ogiumwami w'i Bashani badusanganirira kuturwanya turabatsinda,p6[2Ntimuryeumutsima, ntimunywevino cyangwa igisindisha, kugirango mumenye yuko ndi Uwiteka Imana yanyu.”532Kandi Uwiteka ati “Namaze imyaka mirongo ine mbashorerera mu butayu, imyambaro yanyu ntībasaziyeho, inkweto zanyu ntizasaziye mu birenge byanyu.b4?2Ariko Uwiteka ntabahaumutimaumenya n'amaso areba n'amatwi yumva, ageza kuri uyu munsi.”_392ibigerageresho bikomeye n'ibimenyetso na bya bitangaza bikomeye, amaso yanyu yiboneye.32 c2Mose ahamagara Abisirayeli bose arababwira ati
“Mwabonye ibyo Uwiteka yagiririye Farawo, n'abagaragu be bose n'igihugu cye cyose mu maso yanyu mu gihugu cya Egiputa,%1E2EAya ni yo magambo y'isezerano, Uwiteka yategetse Mose gusezeranira n'Abisirayeli mu gihugu cy'i Mowabu, yongewe ku isezerano yasezeraniye na bo kuri Horebu.H0 2DKandi Uwiteka azagusubirisha muri Egiputa inkuge, mu nzira nakubwiye nti “Ntuzongera kuyibonaukundi.”Muzigurirayo n'ababisha banyu ngo mube imbāta z'abagabo n'abagore, mwe kubonaubagura.//2CBuzacyaugirauti “Iyo bwira”, buzagorobaugirauti “Iyo bucya”,ubitewe n'ubwoba bwo mu mutimawawe bugutinyisha, n'ibyo amaso yawe azibonera.n.W2BUzashidikanyaubugingo bwawe,uzahorautinya ku manywa na nijoro, ntuzagira ikikwiringizaubugingo bwawe.)-M2AKandi muri ayo mahanga nta mahorouzabona, ntuzabona ahouruhuriraibirenge byawe. Ariko Uwiteka azaguherayoumutimauhindaumushyitsi, n'amaso aremba n'umutimawonze.Q,2@Kandi Uwiteka azabatataniriza mu mahanga yose,uhereye ku mpera y'isiukageza ku yindi mpera yayo, kandiuzakorererayo izindi manautigeze kumenya, na ba sekuruzabanyu batigeze kumenya, z'ibiti n'amabuye.8+k2?Kandi nk'uko Uwiteka yishimiraga kubagirira neza no kubagwiza, ni ko Uwiteka azishimira kubarimbura no kubatsemba kandi muzajahurwa mukurwe mu gihugu mujyanwamo no guhindūra.{*q2>Muzasigara muri bake, nubwo mwari muhwanijeubwinshi n'inyenyeri zo ku ijuru, kukouzabautumviye Uwiteka Imana yawe.)2=Kandi indwara yose n'icyago cyose bitanditswe mu gitabo cy'aya mategeko, na byo Uwiteka azabigutezaageze ahouzarimbukira.g(I2Abantu bose bavuge bati “Amen!”okY2Abalewi bati “Uwenda ibiguzi byo kwicishautacumuyeavumwe.”
Abantu bose bavuge bati “Amen!”fjG2Abalewi bati “Uwica mugenzi we rwihishwa avumwe.”
Abantu bose bavuge bati “Amen!”bi?2Abalewi bati “Usambana na nyirabukwe avumwe.”
Abantu bose bavuge bati “Amen!”~hw2Abalewi bati “Usambana na mushiki we basangiye se cyangwa nyina, avumwe.”
Abantu bose bavuge bati “Amen!”cgA2Abalewi bati “Uryamana n'itungo ryose avumwe.”
Abantu bose bavuge bati “Amen!”f2Abalewi bati “Usambana na muka se avumwe, kuko aba yorosoyeumwenda wa se akamwambikaubusa.”
Abantu bose bavuge bati “Amen!”#eA2Abalewi bati “Ugorekaurubanza rw'umusuhukew'umunyamahanga, cyangwa rw'impfubyi cyangwa rw'umupfakazi, avumwe.”
Abantu bose bavuge bati “Amen!” 6~}}o||>{{GzzyxUww`vv;uu:tssrrsrqgq&poooknmm6mlBkkrjii2hh-gCffheeSddnd*cbb>aa?``_`_ ^b]]W\\7[[1ZZsYYXXWfVVUU?TT SRQQ+PPOOgNNM(L*K}JJ1II0HHH7GG#FF2EEbDDBBB1Ax@??0>>2==Nuko Uwiteka arīgarura, arekauburakari bwe bukaze. Nuko izina ry'icyo gikombe ni Akori na bugingo n'ubu.>rw<Bagezeyo Yosuwa aravuga ati “Ni iki cyatumyeutugwa nabi? Nawe Uwiteka arakugwa nabi uyu munsi.”Abisirayeli bose bamuteraamabuye, n'urubyaro rwe baruteraamabuye maze barabatwika.vqg<Yosuwa n'Abisirayeli bose bafata Akani mwene Zera, benda ifeza n'umwambaro n'umuhimba w'izahabu, n'abana be, abahungu n'abakobwa, n'inka ze n'indogobe ze n'intama ze, n'ihema rye n'ibyo yari afite byose babijyana mu gikombe cyitwa Akori.[p1<Nuko babikuramobabizanira Yosuwa n'Abisirayeli bose, babirambika imbere y'Uwiteka.o<Uwo mwanya Yosuwa yohereza intumwa, zigenda ziruka zihina mu ihema, zisanga bihishwe mu ihema rye n'ifeza iri munsi yabyo.|ns<nabonye mu minyagoumwambaro mwiza wa Shinari, na shekeli z'ifeza magana abiri, n'umuhimba w'izahabu w'igipimo cya shekeli mirongo itatu, ndabyifuza mperako ndabyenda mbihisha mu gitaka, biri mu ihema ryanjye hagati, n'ifeza iri munsi yabyo.”hmK<Akani asubizaYosuwa ati “Niukurinacumuyeku Uwiteka Imana y'Abisirayeli, uko nabigenje ni uku: l;<Maze Yosuwa abwira Akani ati “Mwana wanjye, ndakwinginze wubaheUwiteka Imana y'Abisirayeli, uyāturire, mazeumbwire nonaha icyo wakoze, ntumpishe.”k<Yigiza hafiurubyaro rweumuntu umwe umwe, nuko Akani mwene Karumi mwene Zabudi mwene Zera wo mu muryango wa Yuda, arafatwa.qj]<Yigiza hafi amazu y'Abayuda afata inzu ya Zera, yigiza hafi inzu y'Abazera n'imbyaro zayo, afata Zabudi.vig<Yosuwa azinduka mu gitondo kare, ahamagaza Abisirayeli n'imiryango yabo uko iri,umuryango wa Yudauratoranywa. h<Nukouzafatanwa ibyashinganywe azatwikanwe n'ibyo afite byose, kuko yishe isezerano ry'Uwiteka agakora ishyano mu Bisirayeli.’”g{<Mu gitondo muzaterane uko imiryango yanyu iri, nukoumuryango Uwiteka azarobanurauzaterane uko amazu yawo ari, maze inzu Uwiteka azarobanura izaterane uko imbyaro zayo ziri, kandiurubyaro Uwiteka azarobanura ruzaterane hazajye hazaumuntu umwe umwe.f< Byuka wejeshe abantu uti ‘Mwiyerezeumunsi w'ejo kuko Uwiteka Imana y'Abisirayeli ivuze iti: Muri mwe harihouwenze ku byashinganywe, Bisirayeli mwe? Ntimukibasha guhagarara imbere y'ababisha banyu, keretse mugaruye ibyari byashinganywe biri muri mwe.Te#< Icyo ni cyo cyatumye Abisirayeli batabasha guhagarara imbere y'ababisha babo bakabaha ibitugu, kuko bahindutse ibivume. Ndetse sinzongera kubananamweukundi, keretse murimbuye ikivume mukagikura muri mwe.)dM< Abisirayeli baracumuyekuko baciye ku itegeko ryanjye nabategetse, bagatwara ku bintu byashinganywe, bakabyiba bakirengagiza, ndetse bakabishyira mu bintu byabo.Nc< Nuko Uwiteka abwira Yosuwa ati “Byuka. Ni iki gitumye ugwa wubamye?b%< Abanyakanāni n'abo mu gihugu cyose nibabyumva bazatugota, bazimanganye amazina yacu mu isi. None se, izina ryawe rikuruuzarirengera ute?”Qa<None Mana ndacyavuze iki, ubwo Abisirayeli bahaye ibitugu ababisha babo?G` <Nuko Yosuwa aravuga ati “Ayi we, Nyagasani Mana! Ni iki cyatumye wambutsa aba bantu Yorodani,ukabaudushyize mu maboko y'Abamori ngo baturimbure? Erega iyaba twarigumiyehakurya ya Yorodani!(_K<Nuko Yosuwa abyumvise ashishimura imyenda ye, agwa yubamye imbere y'isanduku y'Uwiteka, ageza nimugoroba we n'abakuru b'Abisirayeli, biteraumukungugu mu mitwe.P^<Ariko abantu bo kuri Ayi babicamo abagabo nka mirongo itatu na batandatu, babavana imbere y'irembo ryabo babageza i Shebarimu babirukanaikijyepfo, nuko imitima y'abantu ishyaubwoba ihinduka nk'amazi.Z]/<Nuko abantu baragenda bari nk'ibihumbi bitatu, bagezeyo birukanwa n'abo kuri Ayi.\\3<Bagaruka aho Yosuwa ari baramubwira bati “Abantu bose ntibajyeyo, hagende nk'ibihumbi bibiri cyangwa bitatu, abe ari bo batera kuri Ayi. Ntiwirirweuruhiriza abantu boseubusauboherezayo, kuko abaho ari bake.”?[y<Nuko bavuye i Yeriko, Yosuwa atuma abantu kuri Ayi hafi y'i Betaveni iburasirazuba bw'i Beteli, arababwira ati “Nimugende mutateicyo gihugu.”Nuko abo bagabo bajya gutatakuri Ayi._Z ;<Ariko Abisirayeli baracumurakuko benze ku byashinganywe: Akani mwene Karumi mwene Zabudi mwene Zera wo mu muryango wa Yuda, ni we wari wenze ku byashinganywe, Uwiteka arakarira Abisirayeliuburakari bwaka nk'umuriro.RY<Nuko Uwiteka yabanaga na Yosuwa kandi arogera, byamamara mu gihugu cyose.~Xw<Icyo gihe Yosuwa arabihanangiriza arahira ati “Umuntuuzahagurukaakajya kūbaka uyu muduguduw'i Yeriko, avumwe imbere y'Uwiteka. Igihe azubakaurufatiro rwaho azapfushe imfura ye, n'igihe azahaterera inzugi z'amarembo azapfusheumuhererezi we.”-WU<Nuko Yosuwa arokora maraya uwo Rahabu n'inzu ya se n'ibyo yari afite byose, aba mu Bisirayeli na bugingo n'ubu kuko yahishe za ntumwa Yosuwa yatumagagutatai Yeriko.V5<Umudugudubarawutwika n'ibyarimo byose, keretse ifeza n'izahabu n'ibintu by'imiringa n'iby'ibyuma, kugirango bazabishyire mu nzu y'ububikobw'Uwiteka.7Ui<Nuko abo basore bari batase barinjira, basohora Rahabu na se na nyina na bene se, n'ibyo yari afite byose n'umuryango wabo wose, babishyira inyuma y'urugerero rw'Abisirayeli."T?<Maze Yosuwa abwira ba bagabo babiri batataga igihugu ati “Nimwinjire mu nzu ya maraya uwo, musohore uwo mugoren'ibyo afite byose nk'uko mwamurahiye.”S <Barimbura rwose ibyari muri uwo mudugudubyose, abagabo n'abagore, abato n'abakuru, inka n'intama n'indogobe babyicisha inkota.mRU<Abantu baherako barangururaamajwi abatambyi bakivuza amahembe, muri ako kanya abantu bumvise amajwi y'amahembe barangururaamajwi, inkike z'amabuye zirariduka, abantu barazamuka bateraumudugudu,umuntu wese imbere ye barawutsinda.wQi<Ariko ifeza yose n'izahabu, n'ibintu by'imiringa n'iby'icyuma byose byerejwe Uwiteka, bizajye mu bubikobwe.” P<Namwe muzīrinde mu buryo bwose ikintu cyose cyashinganywe, kuko nimugikoraho muzazaniraurugerero rw'Abisirayeliumuvumon'amakuba./OY<Kandiumudugudun'ibiwurimobyose bizashinganirwa Uwiteka, ariko maraya uwo Rahabu abe ari weuzarokokana n'abo mu nzu ye bose, kuko yari yarahishe ba batasi twoherezaga.N#<Bagejeje ku ncuro ya karindwi abatambyi bakivuza amahembe, Yosuwa abwira abantu ati “Nimutereamajwi hejuru kuko Uwiteka abahayeumudugudu.1M]<Ku munsi wa karindwi bazinduka kare mu museke, bazengurukaumudugudunk'uko bajyaga bagenza muri iyo minsi itandatu, ariko kuri uwo munsi ho bazengurukaumudugudukarindwi.lLS<Ku munsi wa kabiri bazengurukaumudugudurimwe basubiramu mahema yabo, bagenza batyo iminsi itandatu.mKU< n'abatambyi barindwi bajyana amahembe arindwi y'amapfizi y'intama bajya imbere y'isanduku y'Uwiteka, bakomeza kugenda bayavuza, maze abafite intwaro bajya imbere, ab'inyuma bakurikira isanduku y'Uwiteka, bagenda bavuza amahembe.SJ!< Nuko Yosuwa azinduka mu gitondo kare, abatambyi baheka isanduku y'Uwiteka,\I3< Nuko azengurukanaisanduku y'Uwitekaumudugudurimwe, basubiramu mahema yabo bararamo.VH'< Yosuwa ategeka abantu arababwira ati “Ntimuzasakuze cyane ngo ijwi ryanyu ryumvikane, ntihakagire ijambo riva mu kanwa kanyu kugezaumunsi nzababwirira nti ‘Nimurangurureamajwi’, muzahereko muvuge.”G#< Abafite intwaro bo bajya imbere y'abatambyi bavuza amahembe, n'ab'inyuma bakurikira isanduku, ba batambyi bakomeza kugenda bavuza amahembe.?Fy<Nuko Yosuwa amaze kubwira abantu, abatambyi barindwi bajyana amahembe arindwi y'amapfizi y'intama banyura imbere y'Uwiteka bayavuza, isanduku y'isezerano ry'Uwiteka barayibakurikiza.E<Maze abwira abantu ati “Nimuhitemuzengurukaumudugudu, n'abafite intwaro na bo bahite bajye imbere y'isanduku y'Uwiteka.”>Dw<Yosuwa mwene Nuni ahamagara abatambyi arababwira ati “Nimuhekeisanduku y'isezerano, abatambyi barindwi bajyane amahembe arindwi y'amapfizi y'intama imbere y'isanduku y'Uwiteka.”OC<Amahembe navuga cyane mukumva amajwi yayo, abantu bose bazavugireicyarimwe baranguruyeamajwi yabo, inkike z'amabuye zigoseumuduguduzizaherako ziriduke, abantu bose bazurire,umuntu wese imbere ye.”8Bk<Kandi abatambyi barindwi bazatware amahembe arindwi y'amapfizi y'intama imbere y'isanduku, ku munsi wa karindwi muzazengurukeumudugudukarindwi, maze abatambyi bavuze imahembe.kAQ<Namwe ab'ingabo mwese muzazengurukeumudugudurimwe, abe ari ko muzajya mukorakumaraiminsi itandatu.[@1<Uwiteka abwira Yosuwa ati “Dore nkugabije i Yeriko n'umwami waho n'intwari zaho.d? E<I Yeriko hari hakinzwe cyane kuko batinyaga Abisirayeli, nta wasohokaga kandi nta winjiraga.>!<Nukoumugabaw'ingabo z'Uwiteka abwira Yosuwa ati “Kwetura inkweto mu birenge byawe kuko ahouhagaze aha ari ahera.”Yosuwa abigenza atyo.==u<Aramusubizaati “Oya, ahubwo nje nonaha kuberaingabo z'Uwitekaumugaba.”
Yosuwa yikubitahasi yubamye aramuramya, aramubazaati “Mutware, jyeweumugaragu waweuntegetse iki?”A<}< Nuko Yosuwa yegereye i Yeriko yuburaamaso abonaumuntuuhagaze amwerekeye, afite inkota mu ntoki. Yosuwa aramwegera aramubazaati “Mbese uri uwo mu bacu, cyangwa uwo mu babisha bacu?”J;< Nuko bukeyebw'uwo munsi baririyeho ibigugu by'ingano zo muri icyo gihugu manu ntiyongera kuboneka. Abisirayeli ntibongera kubonamanuukundi, ahubwo uwo mwaka barya imyaka y'igihugu cy'i Kanāni.:< Bukeyebw'umunsi wa Pasika, uwo munsi nyine bawuryaho ibigugu by'ingano zo muri icyo gihugu, n'udutsima tutasembuwe n'ibigori bikaranze. 9< Nuko Abisirayeli babamba amahema i Gilugali, baziririza Pasika ku munsi wa cumi n'ine w'ukwezi nimugoroba, mu kibaya cy'i Yeriko.8)< Uwiteka abwira Yosuwa ati “None mbakuyehoigisuzuguriroAbanyegiputa babasuzuguraga.”Ni cyo gituma aho hantu hitwa Gilugalina bugingo n'ubu.`7;<Nuko abantu bose bamaze gukebwa baguma aho bari bari mu mahema yabo kugezaaho bakiriye.6<Abana babo yabashubijemu cyimbo cyabo, ari bo Yosuwa yakebesheje kuko bari batarakebwa, impamvu ni uko batakebewe mu nzira.'5I<kuko Abisirayeli bazerereye imyaka mirongo ine mu butayu, kugezaigihe ingabo zose z'ubwoko bwabo zavuye mu Egiputa zashiriye, kuko batumviye Uwiteka. Uwiteka yari yarabarahiye ko atazemera ko bareba igihugu Uwiteka yasezeraniye ba sekuruzababo kukibaha, ari cyo gihugu cy'amata n'ubuki.4<Abantu bose bari bavuyeyobari barakebwe, ariko abo babyariye mu butayubakiri mu nzira yaho ubwo bavaga muri Egiputa, bo bari batarakebwa53e<Impamvu yatumye Yosuwa abakebesha ngiyi: abagabo bose bari baravuye muri Egiputa, bari baraguye mu nzira inyura mu butayubarimo ingabo zose, ni bo bari bavuye muri Egiputa.T2#<Yosuwa asatura amabuye atyaye, ayakebeshereza Abisirayeli ku musoziAraloti.k1Q<Icyo gihe Uwiteka abwira Yosuwa ati “Wisaturireamabuye atyaye, mukebeAbisirayeli ubwa kabiri.”0 +<Nuko abami bose b'Abamori bari hakuno ya Yorodani mu ruhande rw'iburengerazuba, n'abami b'Abanyakanāni bari ku nyanja, bumvise uko Uwiteka yagabanirije amazi ya Yorodani imbere y'Abisirayeli kugezaaho bambukiye, imitima yabo ishyaubwoba, bacika intege ku bw'Abisirayeli./<kugirango amahanga yose yo mu isi amenye ko Uwiteka agira amaboko akomeye, bajye batinya Uwiteka Imana yanyu iteka ryose.”D.<kuko Uwiteka Imana yanyu yakamije amazi ya Yorodani imbere yanyu kugezaaho mwambukiye, nk'uko Uwiteka Imana yanyu yagize Inyanja Itukuraubwo yayikamirije imbere yacu kugezaaho twambukiye,S-!<Muzabigishe mubasobanuriramuti ‘Abisirayeli bambutse Yorodani ikamye’,w,i<Maze abwira Abisirayeli ati “Abana banyu ubwo bazabaza ba se mu gihe kizaza bati ‘Aya mabuye ni ay'iki?’Q+<Ya mabuye cumi n'abiri bakuye muri Yorodani Yosuwa ayashinga i Gilugali.*-<Abantu bazamuka bava muri Yorodani ku munsi wa cumi w'ukwezi kwa mbere, bagandika i Gilugalimu rugabano rw'i Yeriko mu ruhande rw'iburasirazuba.C)<Abatambyi bahetse isanduku y'isezerano ry'Uwiteka bavuye muri Yorodani bashinze ibirenge imusozi, amazi ya Yorodani aherako arasubirana, asandara hose arenga inkombe nk'uko yari asanzwe.J(<Yosuwa ategeka abatambyi ati “Nimuzamuke muve muri Yorodani.”P'<“Tegeka abatambyi bahetse isanduku y'isezerano bave muri Yorodani.”!&?<Uwiteka abwira Yosuwa ati%y<Uwo munsi Uwiteka akuza Yosuwa mu maso y'Abisirayeli bose, baramwubahank'uko bubahaga Mose iminsi yose yamaze akiriho.o$Y< Ingabo nk'inzovu enye zifite intwaro zinyura imbere y'Uwiteka mu kibaya cy'i Yeriko, ziteguye kurwana. #< Abarubenin'Abagadi n'igice cy'umuryango wa Manase, babanziriza Abisirayeli kwambuka bafite intwaro nk'uko Mose yari yarabategetse.m"U< Ariko abantu bose bamaze guhita, isanduku y'Uwiteka ihetswe n'abatambyi irambutswa, abantu babireba.X!+< Nuko abatambyi bahetse isanduku bahagarara muri Yorodani hagati, kugezaigihe ibyo Uwiteka yategetse Yosuwa kubwira abantu byarangiriye nk'uko Mose yari yategetse Yosuwa byose. Nuko abantu barihuta barambuka.) M< Yosuwa na we ashinga amabuye cumi n'abiri muri Yorodani hagati, aho abatambyi bahetse isanduku y'isezerano bari bashinze ibirenge, ni ho akiri na bugingo n'ubu.zo<Nuko Abisirayeli bakora nk'uko Yosuwa yabategetse, batora amabuye cumi n'abiri muri Yorodani hagati nk'uko Uwiteka yategetse Yosuwa, bakurikijeumubarew'imiryango y'Abisirayeli ukoungana, barayambukanabayageza aho bagiye kugandika bayaturaho.p[<Muzabasubizemuti ‘Amazi ya Yorodani yatandukaniye imbere y'isanduku y'isezerano ry'Uwiteka, igihe yambukagaYorodani amazi yayo agatandukana, kandi ayo mabuye azaba icyitegererezo cyibutsa Abisirayeli iteka ryose ibyabayeho.’” <kugirango bibe ikimenyetso muri mwe kera ubwo abana banyu bazabaza ba se bati ‘Aya mabuye ku bwanyu ni icyitegererezo ki?’<s<arababwira ati “Nimunyure imbere y'isanduku y'Uwiteka Imana yanyu muri Yorodani hagati,umuntu wese aterura ibuye arishyire ku rutugunk'ukoumubarew'imiryango y'Abisirayeliungana,mU<Yosuwa aherako ahamagaza abagabo cumi na babiri yarobanuye mu miryango y'Abisirayeli yose umwe umwe,%E<ubategeke uti ‘Nimutoreamabuye cumi n'abiri muri Yorodani hagati aho abatambyi bari bashinze ibirenge, muyambukanemuyashyire aho mugandika iri joro.’”^7<“Robanura muri aba bantu abagabo cumi na babiri, mu miryango yose havemo umwe umwe,G <Ubwoko bwose bumazekwambuka Yorodani, Uwiteka abwira Yosuwa atiM<Abatambyi bahetse isanduku y'isezerano ry'Uwiteka bahagarara muri Yorodani hagati humutse neza hatanyerera, Abisirayeli bose bambukiraahumutse kugezaahoubwoko bwose bwarangirije kwambuka Yorodani.xk<amazi yo haruguruarahagarara yikubiraku muduguduwitwa Adamu hateganye n'i Saretani, kure y'aho bashakaga kwambukira, kandi ayo hepfo atembera mu nyanja yitwa Araba, ari yo Nyanja y'Umunyu, arashira. Nuko abantu barambuka baboneza i Yeriko./<Nuko abatambyi bahetse isanduku bageze kuri Yorodani, ibirenge byabo bigeze mu mazi -- kandi igihe cy'isarura amazi ya Yorodani arenga inkombe --p[<Nuko abantu bava mu mahema yabo, bakurikira abatambyi bahetse isanduku y'isezerano kugirango bambukane.:o< Ibirenge by'abatambyi bahetse isanduku y'Uwiteka nyir'isi yose nibigera mu mazi ya Yorodani, amazi yo muri Yorodani ari bwigabanyemo kabiri, ayo haruguruarahīkubiraikirundo.”ue< Nuko nimurobanure abagabo cumi na babiri mu miryango y'Abisirayeli, mu muryango wose havemoumuntu umwe umwe.cA< Nimwitegereze isanduku y'isezerano ry'Uwiteka nyir'isi yose, irababanziriza muri Yorodani.Z/< Yosuwa aherako aravuga ati “Iki ni cyo kizabamenyesha yuko Imana ihoraho iri muri mwe, kandi yuko itazabura kubaneshereza Abanyakanāni n'Abaheti, n'Abahivi n'Abaferizi, n'Abagirugashi n'Abamori n'Abayebusi._9< Yosuwa abwira Abisirayeli ati “Nimunyegere mwumve amagambo y'Uwiteka Imana yanyu.”~w<Arikoubwire abatambyi bahetse isanduku y'isezerano uti ‘Nimugeraku nkombe ya Yorodani, mumanuke muhagararemo.’” 5<Uwiteka abwira Yosuwa ati “Uyu munsi ndatangira kugukuzamu maso y'Abisirayeli bose, kugirango bamenye yuko ndi kumwe nawe nk'uko nabanaga na Mose." ?<Nyuma Yosuwa abwira abatambyi ati “Nimuhekeisanduku y'isezerano, mubanzirize abantu kwambuka.”Nuko baheka isanduku y'isezerano bajya imbere y'abantu.b ?<Maze Yosuwa abwira abantu ati “Mwiyeze kuko ejo Uwiteka azakora ibitangaza muri mwe.”6 g<Ariko hagati yanyu na yo hazaba intera y'imikono ibihumbi bibiri. Ntimuzayegere kugirango mumenye inzira mukwiriye gucamo, kuko ari nta bundi mwigeze guca muri iyi nzira.”# A<bategeka abantu bati “Nimubonaisanduku y'isezerano ry'Uwiteka Imana yanyu ihetswe n'Abalewi ari bo batambyi, muzahereko muhagurukeaho muri muyikurikire.>y<Iminsi itatu ishize abatware banyura mu ngando hagati,z q<BukeyeYosuwa azinduka kare mu gitondo, avana i Shitimu n'Abisirayeli bose bagera kuri Yorodani, barara batambutse.~w<Baramubwira bati “Niukurikoko, Uwiteka ashyize iki gihugu cyose mu maboko yacu, kandi bene cyo twabakuyeumutima.”}<Nuko abo bagabo bombi baragaruka bamanukaumusozi, barambuka basanga Yosuwa mwene Nuni bamutekerereza ibyababayeho byose.!<Nuko baragenda bajya mu misozi bamarayo iminsi itatu, bageza aho ababagenjeje bahindukiriye, ariko bari babashatse inzira yose barabaheba.<Na we arababwira ati “Bizaba nk'uko muvuze”, maze arabasezerera baragenda. Nyuma apfundika akagozi gatukuraku idirishya.K<Ariko nutubūra ntituzagibwaho n'urubanza rw'indahirouturahije.”9m<Nihagiraumuntu uva mu nzu yawe agasohoka, amaraso ye ni we azabaho twe nta rubanza ruzatubaho. Kandiumuntu weseuzabaari hamwe nawe mu nzu, amaraso ye azatubehonihagiraumwakura.&G<Nitugeramuri iki gihuguuzapfundike aka kagozi gatukuraku idirishyauducishijemo, ariko so na nyoko na bene so n'abo mu rugo rwa so bose,uzabateranirize iwawe.Q<Abo bagabo baramusubizabati “Iyi ndahirouturahije nta mugayouzatubaho.+~Q<Nuko arababwira ati “Mujye mu misozi kugirango mudahura n'ababagenza, mumareyo iminsi itatu mwihishe kugezaaho ababagenza bazahindukirira, nyuma muzigendere.”}}u<Arabohereza, abamanuzaumugoziabanyujijemu idirishya kuko inzu ye yari hejuru y'inkike y'umudugudu, ni ho yari atuye.,|S<Abo bagabo baramusubizabati “Amagara yacu mukijije natwe tuzabitura gukizaayanyu. Nimutatubūra, Uwiteka namara kuduhaigihugu tuzakwitura ineza. Ni iby'ukuri.”~{w< yuko muzarokora data na mama, na basaza banjye na barumunabanjye n'abo bari kumwe, mugakiza amagara yacu ntidupfe.”{zq< None ndabinginze, nimundahire Uwiteka ko muzagirira neza inzu ya data nk'iyo mbagiriye, mumpe ikimenyetso cy'ukuri"y?< Tubyumvise uwo mwanya imitima yacu ishyaubwoba, nta muntu n'umwe mutakuyeumutima, kuko Uwiteka Imana yanyu ari yo Mana yo hejuru mu ijuru no hasi mu isi.>xw< kuko twumviseuburyo Uwiteka yakamije Inyanja Itukuramuyigezeho muva muri Egiputa, n'ibyo mwagiriye abami bombi b'Abamori bo hakurya ya Yorodani, Sihoni na Ogi, abo mwarimbuye rwose.w{< arababwira ati “Nzi yuko Uwiteka abahaye igihugu kandi mwaduteyeubwoba, ndetse abari mu gihugu bose mwabakuyeumutima,Av<Nuko batararyama uwo mugorearuriraabasanga hejuru y'inzu,vug<Nuko ba bandi babagenzereza mu nzira igana kuri Yorodani aho bambukira, ababagenza bamaze kugenda barugarira.itM<Ariko ba batasi yari yaburijeinzu abahisha hejuru yayo, abatwikira imigwegwe yari yatondekanije.s<nuko bumazekwira igihe cyo kugarira kigeze, abo bagabo baragenda sinzi aho bagannye. Nimubakurikire n'ingoga murabafata.” r <Ariko uwo mugoreajyana abo bagabo bombi arabahisha, abwira intumwa ati “Ni koko iwanjye haje abagabo ariko ntazi aho baturuka,rq_<Uwo mwami atuma kuri Rahabu ati “Sohora abo bagabo bari iwawe, kuko bazanywe no gutataigihugu cyose.”cpA<Umwami w'i Yeriko abwirwa yuko muri iryo joro haje abagabo bo mu Bisirayeli gutataigihugu.fo I<Bari i Shitimu, Yosuwa mwene Nuni yohereza abagabo babiri rwihishwa ngo bajye gutata. Arababwira ati “Nimugende mwitegereze igihugu cyane cyane i Yeriko.”Nuko baragenda binjira mu nzu ya maraya witwaga Rahabu bararamo.|n u<Uzagomera itegeko ryawe wese, ntiyumvire n'amagambo yawe mu byouzamutegeka byose azicwa. Icyakora komeraushikame!”m <Nk'uko twumviraga Mose muri byose nawe ni ko tuzakumvira, icyakora Uwiteka Imana yawe ibane nawe, nk'uko yabanaga na Mose.bl A<Na bo basubizaYosuwa bati “Ibyoudutegeka byose tuzabikora, n'ahouzadutumahose tuzajyayo.|k u<kugezaaho Uwiteka azaruhurirabene wanyu nk'uko namwe yabaruhuye, na bo bagahindūra igihugu Uwiteka Imana yanyu yabahaye. Nyuma muzasubiremu gihugu mwahindūye mukibemo, icyo Moseumugaragu w'Uwiteka yabahaye hakuno ya Yorodani iburasirazuba.”Wj +<Abagore banyu n'abana banyu n'amashyo yanyu bizasigara mu gihugu Mose yabahaye cyo hakuno ya Yorodani, ariko mwebwe ab'intwari mwese mubanzirize bene wanyu kwambuka, mwitwaje intwaro kugirango muzabarwanire,i {< “Mwibuke rya jambo Moseumugaragu w'Uwiteka yabategetse ati ‘Uwiteka Imana yanyu irabaruhuye, ibahaye iki gihugu.’Kh < Yosuwa abwira Abarubenin'Abagadi n'igice cy'umuryango wa Manase atiBg < “Munyure mu ngando mutegeke abantu muti ‘Nimukoreamahamba kuko mu minsi itatu muzambuka ruriyaruzi rwa Yorodani, mujya guhindūra igihugu Uwiteka Imana yanyu yabahaye mukibemo.’”+f U< Yosuwa ategeka abatware b'imitwe atie < Mbese si jyeubigutegetse? Nuko komeraushikame, ntutinye kandi ntukukeumutima, kuko Uwiteka Imana yawe iri kumwe nawe ahouzajya hose.”Zd 1<Ibiri muri iki gitabo cy'amategeko ntukarorere kubihamisha akanwa kawe, ahubwo ujyeubitekereza ku manywa na nijoro kugirangouboneukoukurikiza ibyanditswemo byose. Ni houzahirwa mu nzira zawe,ukabashishwa byose.@c }<Icyakoraukomereushikame cyane, kugirango witondere amategeko yoseumugaragu wanjye Mose yagutegetse. Ntuzayateshukeuciyeiburyo cyangwa ibumoso, kugirangoubashishwe byose ahouzajya hose.bb A<Komeraushikame, kukouzatuma aba bantu bazungura igihugu narahiye ko nzaha ba sekuruzababo.a 3<Nta muntu n'umwe warinda kuguhagarara imbere iminsi yose yo kubahokwawe. Nk'uko nabanaga na Mose ni ko nzabana nawe, sinzagusigakandi sinzaguhāna.3` c<Uhereye mu butayuno kuriuriyamusoziLebanoniukageza ku ruzi runinirwitwa Ufurate, igihugu cyose cy'Abaheti no kugezaku Nyanja Nini y'iburengerazuba, ni rwo rugabano rwanyu.>_ {<Aho muzakandagira hose ndahabahaye nk'uko nabwiye Mose.^ 3<“Umugaragu wanjye Mose yarapfuye, none ubu hagurukawambukanen'aba bantu bose ruriyaruzi rwa Yorodani, mujye mu gihugu mbahaye mwebwe Abisirayeli.j] SNi ndeuhwanije nawe kubaubwoko bwakijijwe n'Uwiteka,
Ari we ngabo igukingira ikagutabara,
Ari we nkota iguteraicyubahiro?
Ababisha baweuzabahindūra bagushyeshye,
Ukandagire mu mpinga z'imisozi yabo.”O%2!Kandi Abisirayeli babe amahoro,
Isōko ya Yakobo ibeukwayo,
Mu gihugu cya vino n'imyaka y'impeke,
Ijuru ryacyo ritondeshe ikime.N2!Imana ihoraho niubuturobwawe,
Amaboko ye iteka ryose arakuramira.
Yirukanye ababisha imbere yawe,
Iravuga iti ‘Rimbura.’{Mq2!“Yeshuruni, nta wuhwanye n'Imana,
Izanwa no kugutabara ihetswe n'ijuru,
Izana gukomera, ihetswe n'ibicu.vLg2!Ibihindizo byawe bizaba ibyuma n'imiringa,
Kandi uko iminsi yawe ingana,
Ni ko intege zawe zizangana. K 2!Kuri Asheri aravuga ati
“Asheri ahabweumugisha w'urubyaro,
Ashimwe na bene se,
Yinike ikirenge mu mavuta ya elayo. J;2!Kuri Nafutaliaravuga ati
“Nafutali,uhazeibyo wahereweubuntu,
Wuzuyeimigisha y'Uwiteka,
Hindūra igihugu cy'iburengerazuba n'icy'ikusi.”bI?2!Kuri Dani aravuga ati
“Dani ni icyana cy'intare,
Gisimbuka kivuye i Bashani.”TH#2!Yitoranirije igihugu houmugabane kimeze nk'umuganura,
Kuko ari ho gakondo y'uwategetse amategeko ihishwe.
Yagiyeubwoko imbere,
Asohoza amateka y'Uwiteka
N'ibyo yategetse ku Bisirayeli.”G2!Kuri Gadi aravuga ati
“Hahirwe uwāgura Gadi.
Aryama nk'intare y'ingore,
Atanyaguraukubokon'izingiro ry'umutwe.FF2!Bazahamagara amahanga aze ku musozi,
Aho ni ho bazatambira ibitambo by'abakiranutsi,
Kuko bazanyunyuza ibintu byinshi biva ku nyanja nyinshi,
N'ubutunzi bwahishwe mu musenyi.” ~|}}f||1{zzEyycxx|wwQvvduuWtssxs/rqpp2onnmm2ll'k8jnizhhhKggpff9ee7dbcvbbua``__^^m^]] \[\ [Z3YY>XXjWWVsV UQTTCSS5RR-QPPHOtNNMM2L KJII!H%GFF1ED)CCC>BBB|B9AAA|A>@@@`@??>==$<;;G::*99A877R7 6z6555R4a33`322100U/..j-- ,++*))#('&&M%^$$[##:""!n 'L3w`~S*Y3_"J,UMC W' J @ a {( EHw i<Nukoumuryango wa Manaseuhabwa imigabane cumi,uretse ibihugu by'i Galeyadi n'i Bashani byo hakurya ya Yorodani,lS<Barahagurukabasanga Eleyazariumutambyi, na Yosuwa mwene Nuni n'abatware babo baravuga bati “Uwiteka yategetse Mose yuko aduhanagakondo na bene wacu.”Ni cyo cyatumye abahana gakondo na bene se, bakurikije itegeko ry'Uwiteka.B<Ariko Selofehadi mwene Heferi mwene Gileyadi, mwene Makiri mwene Manase ntiyabyaye abahungu, keretse abakobwa kandi aya ni yo mazina yabo: Mahila na Nowa na Hogila, na Miluka na Tirusa.ym<Bafindira n'umugabane wa bene Manase bandi nk'uko amazu yabo ari. Abo ni bo Abiyezeri na bene Heleki, na bene Asiriyeli na bene Shekemu, na bene Heferi na bene Shemida. Aba bavuzwe ni bo bahungu ba Manase mwene Yosefu nk'uko amazu yabo ari.A <Bafindiraumugabane w'umuryango wa Manase, kuko ari we mfura ya Yosefu. Makiri yari imfura ya Manase sekuru wa Gileyadi ni we wahawe iyi misozi: i Galeyadi n'i Bashani kuko yari intwari.< Ariko ntibirukanayo Abanyakanāni babaga i Gezeri, ahubwo Abanyakanāni baturanan'Abefurayimu na bugingo n'ubu, bahinduka abaretwa babo.q]< hamwe n'imiduguduyarobanuriweAbefurayimu hagati ya gakondo y'Abamanase, imiduguduyose n'ibirorero byayo.%E<rukagera i Tapuwa rugakomeza iburasirazuba rukagera ku kagezi kitwa Kana, maze rukagarukiraku nyanja. Iyo ni yo gakondo y'Abefurayimu nk'uko amazu yabo ari,iM<Kandi rukavai Yanowa rukamanukanaAtaroti n'i Nāra rukagera i Yeriko, rukagarukirakuri Yorodani,$C<Urugabano rw'iburengerazuba rukagarukirai Mikimetati ikasikazi, maze rugakebereza iburasirazuba rukajya i Tanatishilo, rukanyura iburasirazuba bw'i Yanowa.'I<Kandiurugabano rw'Abefurayimu nk'uko amazu yabo ari rwaje rutya:urugabano rwa gakondo yabo rw'iburasirazuba rwari Atarotadaraukageza i Betihoroni yo haruguru.F~<Nuko bene Yosefu, Abamanase n'Abefurayimu benda gakondo yabo.}-<rukamanukanaiburengerazuba ku rugabano rw'Abayafuletikugezamu rugabano rwa Betihoroni yo hepfo ari yo Gezeri, kandi iherezo ryawo ryari inyanja.[|1<rugahera i Beteli rujya i Luzi, rukanyura mu rugabano rw'Abaruki rukagera Ataroti,[{ 3<Umugabane wa bene Yosefu waheraga i Yorodani hateganye n'i Yeriko, no ku mazi ya Yeriko iburasirazuba mu butayuUrugabano rwawo rukazamuka ruva i Yeriko, rukanyura mu gihugu cy'imisozi miremire rukagera i Beteli,z7<?Ariko Abayebusi bo bari abaturageb'i Yerusalemu, Abayuda ntibashoboye kubirukana.
Nuko Abayebusi bagumanan'Abayuda i Yerusalemu na bugingo n'ubu.cyA<>na Nibushani n'umuduguduw'umunyu na Enigedi. Imiduguduni itandatu hamwe n'ibirorero byayo.9xo<=Iyo mu butayungiyi: Betaraba na Midina na Sekaka,ewE<Urwo ni rwo rugabano rwose rw'umuryango w'Abayuda nk'uko amazu yabo ari.FF< Kandi urwo rugabano rukagarukiramu ruhande rwa Ekuroniikasikazi, rukazarutyo i Shikeroni rukanyurahorukagera ku musoziwa Bāla rukagarukirai Yabunēli, kandi iherezo ryarwo ryari ku nyanja.LE< Nuko rugakebereza iburengerazuba bw'i Bāla ku musoziwa Seyiri, rukanyurahorukagera mu ruhande rw'umusoziwa Yeyarimu rw'ikasikazi (ari wo Kasaloni), rukamanukanai Betishemeshi rukanyura i Timuna.]D5< Nukourugabano rukamanuka mu mpinga y'umusozirukagera ku isōko y'amazi y'i Nefutowa, rukagarukiramu miduguduyo ku musoziwa Efuroni. Urugabano rugakomeza rukajya i Bāla (uwo muduguduni wo witwa Kiriyatiyeyarimu).C<kandi rukazamuka mu gikombe cya mwene Hinomu kiri mu ruhande rw'igihugu cy'Abayebusi ikusi (ari cyo cyo gihugu cy'i Yerusalemu), rugakomeza rukagera ku mpinga y'umusoziwerekeye igikombe cya mwene Hinomu iburengerazuba, ku iherezo ry'igikombe cy'Abarafa ikasikazi.B<rugakomeza rukagera i Debirauvuyemu gikombe cya Akori, rukagenda rutyo rujya ikasikazi herekeye i Gilugali, hateganye n'inzira izamuka kuri Adumimuumusoziwo hakurya y'umugeziikusi, nukourugabano rugakomeza rukagera ku mazi ya Enishemeshi rukagarukirakuri Enirogeli,A!<Urwo rugabano rwazamukagai Betihogula rugahita iruhande rw'ikasikazi rw'i Betaraba, rukazamuka rukagera ku gitare cya Bohani mwene Rubeni,,@S<Kandiurugabano rw'iburasirazuba rwari Inyanja y'Umunyu,ukageza aho Yorodani igarukira.
Kandiurugabano rw'ikasikazi rwaheraga ku iherezo rya Yorodani ku nyanja.?<rukanyura kuri Asimoni rugarukiraku kagezi ka Egiputa, mazeurugabano rukagarukiraku Nyanja Nini. Urwo ni rwo rugabano rwabo rw'ikusi.D><rukazamuka kuri Akurabimu rwerekeye ikusi rukajya i Zini, rukazamuka iruhande rw'ikusi rw'i Kadeshi y'i Baruneyarukanyura bugufibw'i Heseroni, rukazamuka kuri Adari rugakebereza i Karika,o=Y<Kandiurugabano rwabo rw'ikusi rwaheraga mu iherezo y'Inyanja y'Umunyu mu kigobe cyayo cyerekeye ikusi, < <Umugabane w'umuryango w'Abayuda nk'uko amazu yabo ari, wagarukiraga ku rugabano rwa Edomu mu butayubwa Zini ikusi, ku iherezo ryaho. ;<Kandi i Heburonikera hitwaga Kiriyataruba. Aruba uwo yariumuntu wo mu Bānakiukomeye kurutaabandi.
Nuko igihugu gihabwa ihumure.:+<Ni cyo cyatumye i Heburonihaba gakondo ya Kalebu mwene Yefune w'Umukenazi na bugingo n'ubu, kuko yomatanye n'Uwiteka Imana y'Abisirayeli rwose.d9C< Yosuwa aha Kalebu mwene Yefuneumugisha, maze amuhaumusoziwitwa Heburoningo habe gakondo ye.k8Q< None umpeumusoziUwiteka yavuze urya munsi. Icyo gihe wumvaga ko Abānaki bari bahari, kandi ko hariho imiduguduminini igoswe n'inkike z'amabuye. None ahari aho Uwiteka azaba ari kumwe nanjye, mbirukanenk'uko Uwiteka yavuze.”(7K< Ubu ndacyafite imbaraga nk'uko nari nzifite urya munsi Mose yanyoherejeho. Uko imbaraga zanjye zameraga ku rugamba, ntabara ngatabaruka, na n'ubu ni ko zikiri.~6w< Nuko Kalebu arongera aravuga ati “Kandi dore Uwiteka yatumye mara iyi myaka mirongo ine n'itanu nk'uko yavuze,uhereye igihe Uwiteka yabibwiriye Mose, Abisirayeli bakizerera mu butayu. None dore uyu munsi nshyikije imyaka mirongo inani n'itanu..5W< Maze uwo munsi Mose ararahira ati ‘Niukuriigihugu wakandagiyemo kizaba gakondo yawe n'iy'abana bawe iteka ryose, kuko womatanye n'Uwiteka Imana yanjye rwose.’”s4a<Ariko bene data twajyanye bahīsha imitima y'abantuubwoba, jyeweho nomatanye n'Uwiteka Imana yanjye rwose.H3 <Icyo gihe nari maze imyaka mirongo ine, twari tukirii Kadeshi y'i Baruneya, Moseumugaragu w'Uwiteka antuma kujya gutataigihugu. Bukeyengarutse muhamiriza ibyo nari nabonye n'umutimautabeshya.F2<Abayuda baherako basanga Yosuwa i Gilugali, Kalebu mwene Yefune Umukenazi aramubazaati “Ntuzi icyo Uwiteka yatuvuzehojyewe nawe, akabibwira Moseumuntu w'Imana turi i Kadeshi y'i Baruneya?U1%<Nk'uko Uwiteka yategetse Mose, ni ko Abisirayeli babigenje bagabana igihugu.T0#<Kandi bene Yosefu bari imiryango ibiri, Manase na Efurayimu. Nta mugabane bari bahaye Abalewi mu gihugu, keretse imiduguduyo guturamon'ibikingi byabo byo kuragiramo inka zabo, no gushyiramo ibintu byabo./+<kuko Mose ari we wari watanze gakondo y'imiryango ibiri n'igice cy'umuryango hakurya ya Yorodani ariko Abalewi bo ntiyabahaye gakondo mu bandi..<Imigabane irafindirwa nk'uko Uwiteka yari yarabitegekesheje Mose, iyo iba gakondo y'imiryango cyenda n'igice cy'umuryango,B- <Uko ni ko Abisirayeli bahindūye igihugu cy'i Kanāni kiba gakondo yabo, kandi Eleyazariumutambyi na Yosuwa mwene Nuni, n'abatware b'amazu yose y'imiryango y'Abisirayeli barakibagabanya.,#< !Arikoumuryango w'Abalewi wo Mose nta ho yabahaye kuba gakondo yabo, ahubwo Uwiteka Imana y'Abisirayeli ni yo gakondo yabo nk'uko yababwiye.u+e< Uko ni ko Mose yagabanije igihugu cy'ibitwa bya Mowabu, hakurya ya Yorodani herekeye i Yeriko iburasirazuba.;*q< n'igice cy'i Galeyadi na Ashitaroti na Edureyi, imiduguduy'igihugu cya Ogi cy'i Bashani, yari iya bene Makiri mwene Manase. Ni cyo cya gice cya bene Makiri nk'uko amazu yabo ari.0)[< Igihugu bahawe cyageraga i Mahanayimu n'i Bashani yose, igihugu cyose cya Ogiumwami w'i Bashani, n'imiduguduyose ya Yayiri yo muri Bashani, yose yari mirongo itandatu,d(C< Kandi Mose ni we wagerereye igice cy'umuryango wa Manase, haba ahabo nk'uko amazu yabo ari.Y'-< Iyi ni yo gakondo y'Abagadi nk'uko amazu yabo ari, n'imidugudun'ibirorero byayo.r&_< Kandi iyo mu kibaya n'i Betiharamu n'i Betinimura, n'i Sukotin'i Safoni n'igice cy'igihugu cya Sihoniumwami w'i Heshiboni cyari cyasigaye, na Yorodani n'inkuka zayoukageza mu bigobe by'inyanja y'i Kinereti iburasirazuba bwa Yorodani.t%c< uhereye i Heshiboniukageza i Ramatimisipa n'i Betonimu,uhereye i Mahanayimuukageza mu rugabano rw'i Debira.$< Igihugu bahawe cyari Yazeri n'imiduguduyose y'i Galeyadi n'igice cy'igihugu cy'Abamoni kugezakuri Aroweri hateganye n'i Raba,N#< Kandi Mose ni we wagerereyeumuryango w'Abagadi nk'uko amazu yabo ari."!< Arikourugabano rw'Abarubenirwari Yorodani n'inkuka zayo. Iyi ni yo gakondo y'Abarubenink'uko amazu yabo ari, n'imidugudun'ibirorero byayo.g!I< Kandi Balāmu mwene Bewori w'umucunnyi, Abisirayeli bamwicishije inkota hamwe n'abandi bishwe.m U< n'imiduguduyose y'ibitwa n'igihugu cyose cya Sihoniumwami w'Abamori watwaraga i Heshiboni, uwo Mose yanesheje hamwe n'abatware ba Midiyani: Evi na Rekemu na Suri na Huri na Reba, ari bo batware ba Sihoni babaga muri icyo gihugu.?{< n'i Betipewori n'imirenge y'i Pisiga n'i Betiyeshimoti,S!< n'i Kiriyatayimu n'i Sibuma n'i Seretishahari hari ku musoziuri mu kibaya,,U< n'i Yahasi n'i Kedemoti n'i Mefāti,^7< n'i Heshiboni, imiduguduyose y'ibitwa n'i Diboni n'i Bamotibāli n'i Betibālimeyoni, < Igihugu bahawe cyaheraga kuri Aroweri mu ruhande rw'ikibaya cya Arunoni, n'umuduguduwo hagati mu kibaya n'igitwa cyose cy'i MedebaF< Mose ni we wagerereye Abarubeniigihugu nk'uko amazu yabo ari.5< Arikoumuryango w'Abalewi wo nta gakondo Mose yabahaye, keretse ibitambo byoswa by'Uwiteka Imana y'Abisirayeli, ni byo gakondo yabo nk'uko yamubwiye./< Nyamara Abisirayeli bo ntibirukanye Abanyageshuri cyangwa Abanyamāka, ahubwo Abanyageshuri n'Abanyamāka baturanan'Abisirayeli na bugingo n'ubu.,S< n'igihugu cyose cya Ogi cy'i Bashani watwaraga mu Ashitaroti no muri Edureyi(Ogi uwo ni we wo mu bacitse ku icumu mu Barafa). Abo ni bo Mose yarwanije akabirukana.}u< n'i Galeyadi no mu ngabano z'Abanyageshuri n'Abanyamāka, n'umusoziwose wa Herumonin'i Bashani yoseukageza i Saleka,fG< n'imiduguduyose ya Sihoniumwami w'Abamori watwaraga i Heshiboni kugezaku rugabano rw'Abamoni, < uhereye kuri Aroweri mu ruhande rw'ikibaya cya Arunonin'umuduguduwo hagati mu kibaya, n'igitwa cyose cy'i Medebaukageza i Diboni, < Kuko Abarubenin'Abagadi bahanywe na Manase gakondo yabo hakurya ya Yorodani iburasirasuba nk'uko Moseumugaragu w'Uwiteka yabahaye,T#< Nuko none iki gihuguukigabanye ya miryango cyenda n'igice cy'uwa Manase.”fG< Hariho n'abanyagihugu cy'imisozi miremire,uhereye i Lebanoniukageza i Misirefotimayimu n'Abasidoni bose.”
Ati “Nzabirukanira imbere y'Abisirayeli, mazeuzahagabanye Abisirayeli habe gakondo yabo nk'uko nagutegetse.+< n'igihugu cy'Abagebali n'i Lebanoni yose herekeye iburasirazuba,uhereye i Bāligadi munsi y'umusoziwa Herumoniukageza aho i Hamati harasukirwa.ue< Kandi ikusi igihugu cyose cy'Abanyakanāni, n'i Meyara h'Abasidoniukageza kuri Afika mu rugabano rw'Abamori,%< uhereye ku kagezi Shihori kari imbere ya Egiputaukageza mu rugabano rwo kuri Ekuroniikasikazi, habarirwa Abanyakanāni. Kandi abatware batanu b'Abafilisitiya ni aba: uw'Abanyagaza n'uw'Abanyashidodi n'uw'Abanyashikeloni, n'uw'Abanyagati n'uw'Abanyekuronihamwe n'Abawi._ 9< Igihugu gisigaye ngiki kirimo ibi bihugu: iby'Abafilisitiya n'iby'Abanyageshuri byose,  -< Yosuwa ashaje ageze mu za bukuruUwiteka aramubwira ati “Urashajeugezemu za bukuru, ariko hasigaye ibihugu byinshi cyane bikwiriye guhindūrwa.M < undi niumwami w'i Tirusa. Nuko abami bose bari mirongo itatu n'umwe.Z /< undi niumwami w'i Dori mu misozi y'i Dori, undi niumwami w'i Goyimu y'i Gilugali,N < undi niumwami w'i Kedeshi, undi niumwami w'i Yokineyamu y'i Karumeli,<u< undi niumwami w'i Tānaki, undi niumwami w'i Megido,K< undi niumwami w'i Shimuronimeroni, undi niumwami wo muri Akishafu,;s< undi niumwami w'i Madoni, undi niumwami w'i Hasori,>y< undi niumwami wo muri Afeka, ndi niumwami w'i Sharoni,;s< undi niumwami w'i Tapuwa, undi niumwami w'i Heferi,;s< undi niumwami w'i Makeda, undi niumwami w'i Beteli,@}< undi niumwami w'i Libuna, undi niumwami wo muri Adulamu,>y< undi niumwami w'i Horuma, undi niumwami wo muri Arada,;s< undi niumwami w'i Debira, undi niumwami w'i Gederi,@}< undi niumwami wo muri Eguloni, undi niumwami w'i Gezeri,>~y< undi niumwami w'i Yaramuti, undi niumwami w'i Lakishi,A}< undi niumwami w'i Yerusalemu, undi niumwami w'i Heburoni,c|A< Abo bami ni aba: umwe niumwami w'i Yeriko, undi niumwami wo muri Ayi hateganye n'i Beteli,j{O< Igihugu cy'imisozi miremire n'icy'ikibaya n'icyo muri Araba, n'icy'imirenge y'imisozi n'icyo mu butayun'icyo mu ruhande rw'ikusi, n'icy'Abaheti n'icy'Abamori n'icy'Abanyakanāni, n'icy'Abaferizi n'icy'Abahivi n'icy'Abayebusi.z'< Kandi aba ni bo bari abami b'ibihugu byo hakuno ya Yorodani iburengerazuba, abo Yosuwa n'Abisirayeli banesheje,uhereye i Bāligadi mu kibaya cy'i Lebanoniukageza ku musoziwa Halakiuzamuka i Seyiri. Yosuwa agiha imiryango y'Abisirayeli ngo habe ahabo nk'uko bagabanijwe.(yK< Abo bose Moseumugaragu w'Uwiteka n'Abisirayeli barabishe, kandi Moseumugaragu w'Uwiteka ahaha Abarubenin'Abagadi n'igice cy'umuryango wa Manase ngo habe ahabo.=xu< Ni we watwaragaumusoziwa Herumonin'i Saleka n'i Bashani yose kugezamu rugabano rw'Abanyageshuri n'Abanyamāka, igice cy'i Galeyadi kugezaku rugabano rwa Sihoniumwami w'i Heshiboni.w< Kandi ahindūra n'igihugu cya Ogiumwami w'i Bashani wo mu Barafa bacitse ku icumu, babaga muri Ashitaroti no muri Edureyi.xvk< Kandiuhereye muri Arabaukageza ku ruzi rwa Kinereti iburasirazuba no ku nyanja ya Araba, ari yo Nyanja y'Umunyu mu nzira y'iburasirazuba ijya i Betiyeshimotiurugabano rwacyo rw'iruhande rw'ikusi rwanyuragamunsi y'imirenge y'imisozi Pisiga.Wu)< Igihugu cya Sihoniumwami w'Abamori wabaga i Heshiboni, agatwara Aroweri mu ruhande rw'ikibaya cya Arunonin'umuduguduwari hagati mu kibaya, n'igice cy'i Galeyadi kugezaku mugeziYaboki mu rugabano rw'Abamoni.Pt < Aba ni bo bami b'ibihugu Abisirayeli barwanije bagahindūra ibihugu byabo hakurya ya Yorodani iburasirazuba,uhereye ku kibaya cya Arunoniukageza ku musoziwa Herumoni, no muri Araba yose iburasirazuba.Cs< Uko ni ko Yosuwa yahindūye igihugu cyose nk'uko Uwiteka yabwiye Mose. Maze Yosuwa akigabira Abisirayeli kuba gakondo yabo, akurikiranya imiryango yabo.
Nuko igihugu gihabwa ihumure.r< Nta muntu n'umwe wo mu Bānaki wasigaye mu gihugu cy'Abisirayeli, keretse i Gaza n'i Gati na Ashidodi, ni ho hasigaye bamwe.q< Icyo gihe Yosuwa araza amaramo Abānaki mu gihugu cy'imisozi miremire, n'ab'i Heburonin'ab'i Debira, n'abo muri Anabu n'abo mu gihugu cyose cy'imisozi miremire ya Yuda, n'abo mu gihugu cy'imisozi miremire ya Isirayeli, Yosuwa arabarimbura rwose n'imiduguduyabo.Ap}< Ibyo byaturutse ku Uwiteka kuko yanangiraga imitima yabo bakaza kurwana n'Abisirayeli, yagiraga ngo abarimbure pe batagirirwa imbabazi, ahubwo barimburwe nk'uko Uwiteka yategetse Mose. o < Nta muduguduwigeze gusezerana amahoro n'Abisirayeli, keretse Abahivi batuye i Gibeyoni, iyindi miduguduyose bayitsinze barwanye.5ng< Yosuwa arwana n'abo bami bose igihe kirekire.4mc< uhereye ku musoziHalakiukazamuka ujya i Seyiri, kugezai Bāligadi mu mubande w'i Lebanoni uri munsi y'umusoziwa Herumoni. N'abami bacyo bose arabafata arabasogota arabica.Pl< Uko ni ko Yosuwa yahindūye icyo gihugu cyose cy'imisozi miremire, n'icy'ikusi cyose n'icy'i Gosheni cyose, n'icy'ikibaya n'icya Araba n'igihugu cy'imisozi miremire cya Isirayeli n'icy'ikibaya cyaho,+kQ< Nk'uko Uwiteka yategetse Moseumugaragu we ni ko Mose yategetse Yosuwa, Yosuwa na we abigenza atyo. Nta kintu na kimwe yaretse mu byo Uwiteka yategetse Mose byose.3ja< N'iminyago yose y'iyo midugudun'inka zose Abisirayeli babyijyanira ho iminyago, arikoumuntu wese bamwicisha inkota kugezaaho barimbukiyebose, ntibasigaza n'umweugihumeka.|is< Ariko imiduguduyubatswe ku tununga nta n'umwe Abisirayeli batwitse, keretse i Hasori honyine ni ho Yosuwa yatwitse.h< N'indembo zose z'abo bami Yosuwa arazisenya, n'abami bose abicisha inkota. Arabarimbura rwose nk'uko Moseumugaragu w'Uwiteka yategetse.qg]< Bicisha inkota abari barimo bose barabarimbura pe, nta n'umwe wasigaye agihumeka, n'i Hasori arahatwika.f/< Icyo gihe Yosuwa asubirainyuma atsinda i Hasori, yicishaumwami waho inkota, kuko mbere hose Hasori hariumurwa w'umwamiukomeye muri abo bami bose.meU< Yosuwa abagenza nk'uko Uwiteka yamutegetse, amafarashi yabo ayaca ibitsi, n'amagare yabo arayatwika.4dc< Uwiteka abagabiza Abisirayeli barabakubita, barabirukanababageza kuri Sidoni nini n'i Misirefotimayimu, no mu gikombe cy'i Misipa iburasirazuba, barabica ntibasiga n'umwe.Sc!< Yosuwa azana n'ingabo zose, zibaterera ku mazi y'i Meromu zibaguye gitumo.5be< Uwiteka abwira Yosuwa ati “Ntubatinye kuko ejo nk'iki gihe nzabatanga bose bicirwe imbere y'Abisirayeli, amafarashi yabo muzayateme ibitsi, n'amagare yabo muzayatwike.”faG< Abo bami bose baraterana, baraza bagandika hamwe ku mazi y'i Meromu ngo barwanye Abisirayeli. `< Nuko batabarana n'ingabo zabo zose, zari nyinshi zingana n'umusenyi wo mu kibaya cy'inyanja, n'amafarashi n'amagare menshi cyane.K_< Maze atumiraAbanyakanāni b'iburasirazuba n'ab'iburengerazuba, n'Abamori n'Abaheti n'Abaferizi n'Abayebusi bo mu gihugu cy'imisozi miremire, n'Abahivi bo munsi y'i Herumonimu gihugu cy'i Misipa.^'< n'abami b'ikasikazi mu gihugu cy'imisozi miremire, n'abo muri Araba ikusi h'i Kinereti, n'abo mu kibaya no mu misozi y'i Dori iburengerazuba.z] q< Yabiniumwami w'i Hasori abyumvise, atumiraYobabuumwami w'i Madoni n'umwami w'i Shimuronin'umwami wo kuri Akishafu,T\#< +Nuko Yosuwa atabarukanan'Abisirayeli bose, basubiramu ngerero z'i Gilugali.x[k< *Nuko abo bami bose n'ibihugu byabo Yosuwa abaneshereza icyarimwe, kuko Uwiteka Imana y'Abisirayeli yabarwaniye.wZi< )Yosuwa arabicauhereye i Kadeshi y'i Baruneyaukageza n'i Gaza, n'igihugu cyose cy'i Gosheni kugezan'i Gibeyoni.aY=< (Uko ni ko Yosuwa yateye igihugu cyose cy'imisozi miremire n'icy'ikusi, n'icy'ikibaya n'icy'imirenge y'imisozi n'abami babyo ntiyasigaza n'umwe. Arimbura abahumekabose pe, nk'uko Uwiteka Imana y'Abisirayeli yategetse.nXW< 'barahatsinda, mazeumwami waho n'imiduguduyaho babicisha inkota barimbura abari bayirimo bose pe, ntiyasigaza n'umwe muri bo nk'uko yagize i Debira n'umwami waho, nk'uko yagize i Heburonikandi nk'uko yagize i Libuna n'umwami waho.NW< &Maze Yosuwa agarukanan'Abisirayeli bose, batera i Debira baraharwanyaAV}< %Barahatsinda bicisha inkotaumwami waho n'imiduguduyaho yose n'abari bayirimo bose, ntiyasigaza n'umwe muri bo nk'uko yagenje ibyo kuri Egulonibyose, aharimburanan'abari bahari bose pe.cUA< $BukeyeYosuwa azamukanan'Abisirayeli bose bava kuri Eguloni, batera i Heburonibaraharwanya.xTk< #Uwo munsi barahatsinda bicisha inkota abari bahari bose, arabarimbura rwose nk'uko yagenje iby'i Lakishi byose.iSM< "BukeyeYosuwa n'Abisirayeli bose bava i Lakishi batera kuri Eguloni, barahagerereza baraharwanya.|Rs< !Maze Horamuumwami w'i Gezeri ahagurutswano gutabara i Lakishi, Yosuwa amwicana n'abantu be bose ntiyasigaza n'umwe.Q< Uwiteka agabiza Abisirayeli Lakishi bahatsinda ku munsi wa kabiri, bicisha inkota abari bawurimobose nk'uko yagenje iby'i Libuna byose.bP?< BukeyeYosuwa n'Abisirayeli bose bava i Libuna batera i Lakishi, bagandikayo baraharwanya.5Oe< Uwiteka agabiza Abisirayeli uwo muduguduna wo n'umwami wawo babicisha inkota, ntiyasigaza n'umwe mu bari bawurimobose kandi agiraumwami waho nk'uko yagizeumwami w'i Yeriko.UN%< BukeyeYosuwa n'Abisirayeli bose bava i Makeda, batera i Libuna baraharwanya.BM< Uwo munsi Yosuwa atsinda i Makeda, abicisha inkota n'umwami waho abarimbura bose pe, ntiyasigaza n'umwe mu bari bawurimobose kandi agiraumwami w'i Makeda nk'uko yagizeumwami w'i Yeriko.5Le< Izuba rirenze Yosuwa ategeka ko babamanura ku biti, babajugunya muri bwa buvumobari bihishemo, ku muryango wabwo bahasibisha amabuye manini birinda bigeza na bugingo n'ubu.mKU< Maze Yosuwa akubitaabo bami arabica, abamanika ku biti bitanu. Nuko baguma ku biti kugezanimugoroba. J< Yosuwa arababwira ati “Ntimutinye kandi ntimukukeumutima, mube intwari kuko Uwiteka azagira atya ababisha banyu bose muzarwana.”hIK< Bamaze gukuramoabo bami babashyira Yosuwa. Yosuwa ahamagaza abagabo b'Abisirayeli bose, abwira abatware b'ingabo bajyanye na we ati “Nimuze munyegere mukandagire ku majosi y'aba bami.”Barabegera babakandagira ku majosi.QH< Bakora uko bategetswe basohora abo bami batanu, barabamuzanira babakuye muri bwa buvumo:umwami w'i Yerusalemu n'umwami w'i Heburonin'umwami w'i Yaramuti, n'umwami w'i Lakishi n'umwami wo kuri Eguloni.rG_< Nuko Yosuwa aherako aravuga ati “Nimusibureumuryango w'ubuvumo, mukuremoabo bami batanu mubanzanire.” F < Abantu bose baherako bagaruka amahoro kuri Yosuwa mu ngando z'i Makeda.
Nta muntu n'umwe watinyutse gutukauwo mu Bisirayeli.E< Yosuwa n'Abisirayeli bamaze kubatikiza kugezaaho bashiriye, abasigaye muri bo binjira mu miduguduigoswe n'inkike z'amabuye.+DQ< Ati “Ariko ntimuhatinde, mukurikire ababisha banyu mubakubitemuhereku b'inyuma, ntimubakundire kwinjira mu miduguduyabo kuko Uwiteka Imana yanyu ibabagabije.”|Cs< Nuko Yosuwa aravuga ati “Muhirike amabuye manini muyashyire ku muryango w'ubuvumo, mushyireho n'abo kubarinda.”YB-< Babwira Yosuwa bati “Twabonye abo bami batanu bihisha mu buvumobw'i Makeda.”@A}< Abo bami batanu barahunga, bihisha mu buvumobw'i Makeda.N@< Yosuwa aherako atabarukanan'Abisirayeli bose mu ngerero z'i Gilugali.?)< Kandi nta munsi wahwanye n'uwo mu yawubanjirije cyangwa mu yawukurikiye, ubwo Uwiteka yumvagaumuntu kuko Uwiteka ari we warwaniye Abisirayeli.p>[< Izuba riherako rirahagarara n'ukwezi kugumaaho kuri, bigeza aho ubwo bwoko bwamariye guhōra inzigo ababisha babo. Mbese icyo nticyanditswe mu gitabo cya Yashari? Izuba riguma mu ijuru hagati ritinda kurenga, rimara nk'umunsi wose.F=< Umunsi Uwiteka yagabijeho Abisirayeli Abamori, Yosuwa abwirira Uwiteka imbere y'Abisirayeli ati
“Zuba, hagarara kuri Gibeyoni,
Nawe Kwezi, hagarara mu gikombe cyo kuri Ayaloni.”k<Q< Nuko bagihunga Abisirayeli bamanukirai Betihoroni, Uwiteka amanura amabuye manini y'uruburaavuye mu ijuru, agenda abahondagura barinda bagera kuri Azeka. Nuko barapfa, abishwe n'uruburabarutagaabo Abisirayeli bicishije inkota.3;a< Uwiteka abatataniriza imbere y'Abisirayeli, babicira i Gibeyoni barabatikiza, babirukanira mu nzira izamuka ijya i Betihoroni, barabanesha babageza kuri Azeka n'i Makeda.Q:< Maze Yosuwa abatungukiraho vuba, kuko yaje ijoro ryose avuye i Gilugali.o9Y< Uwiteka abwira Yosuwa ati “Ntubatinye kuko mbakugabije, nta muntu wo muri bouzaguhagarara imbere.”Z8/< Nuko Yosuwa ahagurukanan'ingabo zose n'ab'intwari bakomeye bose, bava i Gilugali.Z7/< Nuko Abagibeyoni batuma kuri Yosuwa mu ngerero z'i Gilugalibati “Ntuhemukireabagaragu bawe,uzamuke n'ingoga uzeutuvuneuturengere, kuko abami bose b'Abamori bo ku misozi miremire bateraniye hamwe kudutera.”Y6-< Nuko abo bami batanu b'Abamori:umwami w'i Yerusalemu n'uw'i Heburonin'uw'i Yaramuti, n'uw'i Lakishi n'uwo kuri Egulonibateranira hamwe, barazamuka bo n'ingabo zabo zose bagandikira i Gibeyoni, barahagerereza.s5a< “Nimuzamuke munsange, muntabare tuneshe Abagibeyoni kuko basezeranye amahoro na Yosuwa n'Abisirayeli.”I4 < Ni cyo cyatumye Adonisedekiumwami w'i Yerusalemu atuma kuri Hohamuumwami w'i Heburonino kuri Piramuumwami w'i Yaramuti, no kuri Yafiyaumwami w'i Lakishi no kuri Debiraumwami wo kuri Eguloniati$3C< aherako aratinya cyane kuko i Gibeyoni hariumuduguduukomeye cyane, nk'uko indembo z'abami zimera ndetse harutagakuri Ayi, n'abagabo baho bose bari intwari.w2 k< Ubwo Adonisedekiumwami w'i Yerusalemu yumvise uko Yosuwa yatsinze Ayi akaharimbura rwose, kandi uko yagize kuri Ayi n'umwami waho nk'uko yagize i Yeriko n'umwami waho, kandi uko Abagibeyoni basezeranye amahoro n'Abisirayeli bakabana na bo, 1 < Yosuwa abagira abashenyi n'abavomyi b'iteraniro n'ab'igicaniro cy'Uwiteka, aho azatoranya hose. Ni ko bagikora na bugingo n'ubu.F0< Nuko abagirira atyo, abakiza amaboko y'Abisirayeli ntibabica.f/G< None dore turi mu maboko yawe, icyoushima ko ari cyiza kigutunganiye abe ari cyoudukorera.”.< BasubizaYosuwa bati “Erega abagaragu bawe twabwiwe neza yuko Uwiteka Imana yawe, yategetse Moseumugaragu wayo kubahaigihugu cyose no kurimbura bene igihugu ngo bashire imbere yanyu. Ni cyo cyatumye tubatinya cyane ku bw'amagara yacu tugakora dutyo.l-S< Nuko rero muravumwe, ntabwo muzabura kuba abaretwa n'abashenyi n'abavomyi b'inzu y'Imana yanjye.”,< Nuko Yosuwa arabahamagaza arababaza ati “Ni iki cyatumye muturyarya mukavuga yuko muri kure yacu cyane, kandi duturanye?+< Abatware barababwira bati “Nimubareke ari bazima, mubagire abashenyi n'abavomyi b'iteraniro ryose nk'uko twababwiye.”r*_< ahubwo tubagire dutya: tubasige ari bazima kugirangouburakari butatubahoku bwa ya ndahiro twabarahiye.”u)e< Ariko abatware bose babwira iteraniro bati “Twabarahiye Uwiteka Imana y'Abisirayeli, ntitwabasha kubākura(< Abisirayeli ntibabica kuko abatware b'iteraniro bari barabarahiye Uwiteka Imana y'Abisirayeli, iteraniro ryose ryitotombera abatware.'%< Abisirayeli baragenda bagera mu miduguduyabo ku munsi wa gatatu. Imiduguduyabo yari i Gibeyoni n'i Kefira, n'i Bēroti n'i Kiriyatiyeyarimu.t&c< Nuko iminsi itatu ishize bamaze gusezerana na bo, bumva ko ari abaturanyi babo kandi ko batuye hagati yabo.m%U< Nuko Yosuwa asezerana na bo isezerano ry'amahoro no kutazabica, n'abatware b'iteraniro barabarahira.G$ < Abisirayeli bemezwa n'ibyokurya byabo batabishobanuje Uwiteka.##< kandi n'izi mvumba twazujujevino zikiri nshya none dore ziratobaguritse, imyambaro n'inkweto bidusaziyeho ku bw'urugendo rurerure cyane.” "< Kandi iyi mitsima yacu, twayihambiriye mu mazu y'iwacu igishyushyeumunsi duhagurukatukazakubareba, none yaragwengeye iguyeuruhumbu,B!< Nuko abakuru bacu n'abari mu gihugu cyacu bose baratubwira bati ‘Nimujyane impamba y'urugendo mujye kubasanganira mubabwire muti: Turi abagaragu banyu none mudusezeranye isezerano.’ < n'ibyo yakoreye abami babiri b'Abamori bo hakurya ya Yorodani, Sihoniumwami w'i Heshiboni, na Ogiumwami w'i Bashani wari muri Ashitaroti.=u< Baramusubizabati “Twebwe abagaragu bawe turaturukamu gihugu cya kure, twazanywe ino n'izina ry'Uwiteka Imana yawe, kuko twumvise kwamamara kwayo n'ibyo yakoze muri Egiputa byose,q]< Babwira Yosuwa bati “Turi abagaragu bawe.”
Yosuwa arababaza ati “Muri bwoko ki? Muturukahe?”ue< Nuko Abisirayeli basubizaAbahivi bati “Ahari muri abaturanyi bacu. None twabasha dute gusezerana namwe?”/< Barahagurukabasanga Yosuwa n'Abisirayeli mu ngando y'i Gilugalibarababwira bati “Turaturukamu gihugu cya kure, nuko mudusezeranye isezerano.”3< bambaye inkweto mu birenge zishaje ziteye indomo, n'imyenda ishaje y'ubushwambagara, kandi imitsima yose y'impamba yari yaragwengeye iguyeuruhumbu.< bahimbaubwenge baragenda bīhindura intumwa, bajyana amasaho ashaje ku ndogobe zabo, n'imvumba za vino zishaje ziteye ibiremo zibaririye,K< Ariko Abagibeyoni bumvise ibyo Yosuwa yakoze i Yeriko no kuri Ayi, ~~}|{{Xzz+yVxqwvvpvutt@srqppOonn\mjlkkGjj;ii)hhhxhQh*ggHffHfeee_edjcc9bb+aaC``u`-____B^^&]]]#\i\[WZZZAYXXKX%WWtW VV`V2VUUUdT|TSRQQQgPP'ONMLL*KJJSIHH9GG&FFUEEaDDDICCFBBBArA@@K??p>u> ==D<<;;::L99P88^7776Y5544x32261,0)/2.--u,,+**N)(''g&%%$n#"! skM|0@FpL;r O Y  X~3UURh<Yosuwa abwira bantu bose ati “Dore iri buye ni ryo muhamyaudahamiriza ibyo, kuko ryumvise amagambo Uwiteka yatubwiye yose. Ni cyo gituma ribayeumuhamya muri mwe kugirango mutazihakana Imana yanyu.”$gC<Nuko Yosuwa yandika ayo magambo mu gitabo cy'amategeko y'Imana, yenda ibuye rinini arishinga munsi y'igiti cy'umwela, cyegeranye n'ubuturobwera bw'Uwiteka.Yf-<Nuko uwo munsi Yosuwa asezerana n'abantu, abahera amateka n'amategeko i Shekemu.ae=<Abantu babwira Yosuwa bati “Uwiteka Imana yacu ni yo tuzakorera, kandi tuzayumvira.”d<Yosuwa ati “Noneho ubwo ari byo mukurehoimana z'abanyamahanga ziri muri mwe, mukomereze imitima yanyu ku Uwiteka Imana ya Isirayeli.”&cG<Yosuwa abwira abantu ati “Nuko muri abagabo bo kwihamiriza ibyo, yuko muhisemo Uwiteka kuba ari we muzakorera.”
Na bo bati “Turi abagabo b'ibyo.”Nb<Nuko abantu babwira Yosuwa bati “Oya, ahubwo tuzakorera Uwiteka.” a <Kandi nimwimūra Uwiteka mugakorera imana z'abanyamahanga, azahindukiraabagirire nabi, abarimbure nubwo yari yabagiriye neza.”`3<Yosuwa abwira abantu ati “Ku bwanyu ntimubasha gukorera Uwiteka kuko ari Imana yera, ifuha, ntiyemere kubabarira ibicumurobyanyu n'ibyaha byanyu.'_I<Imbere yacu Uwiteka yirukanaabo muri ayo mahanga yose, hamwe n'Abamori bari batuye muri iki gihugu. Ni cyo kizatuma dukorera Uwiteka kuko ari yo Mana yacu.”V^'<kuko Uwiteka Imana yacu ari yo yadukuranye muri Egiputa na ba sogokuruza, ikatuvanamu nzu y'uburetwa kandi igakora ibimenyetso bikomeye mu maso yacu, ikaturinda mu nzira yose no mu mahanga yose twanyuzemo.\]3<Abantu baramusubizabati “Kwimūra Uwiteka ngo dukorere izindi mana biragatsindwa, \<“Kandi niba mutekereza ko ari bibi gukorera Uwiteka, uyu munsi nimwitoranyirize uwo muzakorera, niba ari izo mana ba sogokuruzabakoreraga zo hakurya ya rwa ruzi, cyangwa imana z'Abamori bene iki gihugu murimo, ariko jye n'inzu yanjye tuzakorera Uwiteka.”9[m<“Nuko noneho mwubaheUwiteka mumukorere mu by'ukurimutaryarya, kandi mukurehoza mana ba sogokuruzabanyu bakoreraga hakurya ya rwa ruzi no muri Egiputa, mujye mukorera Uwiteka.Z{< Maze mbaha igihugu kitabaruhije, n'imidugudumutubatse muyituramo, n'inzabibu n'imyelayo mutateye, ri byo murya none.’Y< Kandi nohereza amavubi ababanziriza ngo yirukaneabami bombi b'Abamori imbere yanyu, ntibirukanywe n'inkota zanyu cyangwa imiheto yanyu.:Xo< Nyuma mwambuka Yorodani mugerai Yeriko abaho barabarwanya, ndetse n'Abamori n'Abaferizi n'Abanyakanāni, n'Abaheti n'Abagirugashi n'Abahivi n'Abayebusi, maze ndababagabiza bose.gWI< ariko nanga kumvira Balāmu. Nicyo cyatumye abasabiraumugisha, nuko mbakiza amaboko ya Balaki.V < BukeyeBalaki mwene Siporiumwami w'i Mowabu arahagurukaarwanya Abisirayeli, ni ko gutumiraBalāmu mwene Bewori ngo aze kubavuma, U;<“‘Mbajyana mu gihugu cy'Abamori bo hakurya ya Yorodani, barwana namwe, ariko ndababagabiza muhindūra igihugu cyabo, maze mbarimburiraimbere yanyu.[T1<Maze batakira Uwiteka ashyiraumwijima hagati yanyu n'Abanyegiputa, Uwiteka abateranyirizaho amazi y'inyanja arabarengera. Kandi amaso yanyu yabonye ibyo nakoze muri Egiputa, maze mumaraiminsi myinshi mu butayu.+SQ<Nkura ba sogokuruzamuri Egiputa mbageza ku nyanja. Abanyegiputa bamwe mu magare abandi bagendera ku mafarashi, bakurikira ba sogokuruzababageza ku Nyanja Itukura.rR_<Bukeyentuma Mose na Aroni, ntera Abanyegiputa ibyago nk'uko nabibageneye byose, hanyuma y'ibyo mbakurayo. Q<Maze Isaka muha Yakobo na Esawu, Esawu muhaumusoziwa Seyiri ngo atureyo, ariko Yakobo n'urubyaro rwe baramanuka bajya muri Egiputa. P<Bukeyenjyana sogokuruzawanyu Aburahamu, mukurahakurya y'uruzimunyuza mu gihugu cyose cy'i Kanāni, ngwizaurubyaro rwe muha Isaka.GO <Maze Yosuwa abwira abantu bose ati “Uwiteka Imana ya Isirayeli ivuze iti ‘Kera ba sogokuruzababaga hakurya ya rwa ruzi, ndetse Tera se wa Aburahamu, se wa Nahori, bakoreraga izindi mana.:N q<Yosuwa ateraniriza imiryango y'Abisirayeli yose i Shekemu, ahamagaza abatware b'Abisirayeli n'abakuru babo, n'abacamanza babo n'abatware b'ingabo baza kwiyerekana imbere y'Imana.QM<Nimurenga isezerano ry'Uwiteka Imana yanyu yabasezeranyije, mukajya gukoresha izindi mana mukazipfukamira,uburakari bw'Uwiteka buzabakongera murimburwe vuba, mushire muri iki gihugu cyiza yabahaye.”EL<Nk'uko ibyiza byose Uwiteka Imana yanyu yababwiye byasohoye, ni ko Uwiteka azabasohozaho ibyago byose, kugezaaho azabarimburiramugashira muri iki gihugu cyiza Uwiteka Imana yanyu yabahaye. K<“Dore ubu ngiye kugenda nk'uko abandi bose bagenda, kandi muzi neza mu mitima yanyu yose no mu bugingo bwanyu bwose, yuko nta kintu na kimwe cyabuze mu byiza byose Uwiteka Imana yanyu yabasezeranyije, byose byabasohoyeho nta kintu na kimwe muri ibyo cyabuze. J;< mumenye mudashidikanya yuko Uwiteka Imana yanyu itazongera kwirukanaayo mahanga buheriheri, ahubwo bazababeraumutegon'ikigoyi, bazabamerera nk'inkoni zitimbura mu mbavu n'amahwa ahanda mu maso, kugezaubwo muzarimburwa mugashira muri iki gihugu cyiza Uwiteka Imana yanyu yabahaye.I< Ariko nimusubirainyuma ho gato, mukifatanya n'aya mahanga asigaye muri mwe, mugashyingirana mukifatanya na bo, na bo bakifatanya namwe,?H{< Nuko mugireumwete cyane wo gukunda Uwiteka Imana yanyu.nGW< ahubwo umwe muri mwe azirukanaabantu igihumbi kuko Uwiteka Imana yanyu izabarwanira nk'uko yababwiye.F< Muzi yuko Uwiteka yirukanye imbere yanyu amahanga manini akomeye, ariko mwebwe kugezaubu nta wabahagaze imbere ngo abaneshe,QE<ahubwo muzajye mwomatana n'Uwiteka Imana yanyu nk'uko mwakoze kugezaubu.D+<Ntimukifatanye n'aya mahanga asigaye muri mwe, ntimukavuge amazina y'imana zabo, ntimukarahire Imana zabo, ntimukazikorere, ntimukazipfukamire,(CK<Nuko mube intwari cyane, mubonekwitondera no gusohoza ibyanditswe mu gitabo cy'amategeko ya Mose byose, kugirango mutazayateshuka muciyeiburyo cyangwa ibumoso.B3<Kandi Uwiteka Imana yanyu izabakinagiza imbere yanyu, izabirukanabuheriheri muhereko muhindūre igihugu cyabo nk'uko Uwiteka Imana yanyu yababwiye.MA<None dore ayo mahanga asigaye muri iki gihugu hamwe n'amahanga yose narimbuye, nayabaheshejeubufindo ngo abe gakondo y'imiryango yanyu,uhereye kuri Yorodaniukageza ku Nyanja Nini y'iburengerazuba.v@g<Namwe mwabonye ibyo Uwiteka yagiriye ayo mahanga yose ku bwanyu, kuko Uwiteka Imana yanyu ari we wabarwaniye.!?=<ahamagaza Abisirayeli bose n'abatware babo n'abakuru babo, n'abacamanza babo n'abatware b'ingabo arababwira ati “Ubu dore ndashaje ngeze mu za bukuru. > =<Hashize iminsi myinshi, Uwiteka amaze kuruhuraAbisirayeli mu ntambara z'ababisha babo bose bari babakikije, kandi Yosuwa yari ashaje ageze mu za bukuru,}=u<"Nuko Abarubenin'Abagadi bahimba icyo gicaniro Edi, risobanurwa ngo niumuhamya wo muri twe, yuko Uwiteka ari yo Mana.<<!Ibyo binezeza Abisirayeli bahimbaza Imana, ntibasubirakuvugako bazabarwanya bakarimbura igihugu Abarubenin'Abagadi batuyemo.(;K< Finehasi mwene Eleyazariumutambyi na ba batware, bava mu gihugu cy'i Galeyadi cy'Abarubenin'Abagadi, basubirai Kanāni mu Bisirayeli bababwira uko babashubije.i:M<Nuko Finehasi mwene Eleyazariumutambyi, abwira Abarubenin'Abagadi n'Abamanase ati “Noneho uyu munsi tumenye yuko Uwiteka ari hagati muri twe, kuko mutacumuyeku Uwiteka mutyo. None mukikije Abisirayeli amaboko y'Uwiteka.”>9w<Maze Finehasiumutambyi n'abatware b'iteraniro, ari bo batware b'ibihumbi by'Abisirayeli bari kumwe na we, bumvise uko Abarubenin'Abagadi n'Abamanase babashubije, birabanezeza cyane.28_<Barongera baravuga bati “Biragatsindwa ko twagomera Uwiteka uyu munsi, tugateshuka tukareka kuyoborwa na we, tukiyubakira igicaniro cy'ibitambo byoswa, cyangwa icyo guturiraho amaturo y'amafu y'impeke cyangwa n'ibindi bitambo, kitari igicaniro cy'Uwiteka Imana yacu kiri imbere y'ihema ryayo.”7!<Ni cyo gituma tuvugatuti ‘Nibatubwira batyo, cyangwa abuzukuruzabacu bo mu gihe kizaza, tuzaherako tubasubizetuti: Dore imyubakire y'igicaniro cy'Uwiteka ba data bubatse, kitari icy'ibitambo byoswa cyangwa ibindi bitambo, ahubwo niumuhamya hagati yacu namwe.’”&6G<ahubwo kizabeumuhamya hagati yacu namwe, no hagati y'abuzukuruzabacu bazadukurikira, kugirango dukoreshereze Uwiteka ibitambo byacu byoswa, n'ibindi bitambo n'ibitambo by'ishimwe yuko turi amahoro, abana banyu be kuzabwira abacu mu gihe kizaza bati ‘Nta mugabane mufiteku Uwiteka.’5{<Ni cyo cyatumye twigira inama tuti ‘Henga twiyubakire igicaniro kitari icy'ibitambo byoswa cyangwa ibindi bitambo’,-4U<Ko Uwiteka yagize Yorodaniurugabano hagati yacu namwe, mwa Barubenin'Abagadi mwe? Nta mugabane mufiteku Uwiteka.’Ni ko abana banyu bazabuza abacu kūbaha Uwiteka.3<Ahubwo twabigize dufiteimpamvu, kugirango mu gihe kizaza abana banyu batazabaza abacu bati ‘Muhuriyehe n'Uwiteka Imana y'Abisirayeli?r2_<Niba twariyubakiye igicaniro kugirango duteshuke turekekuyoborwa n'Uwiteka, cyangwa kugirango dutambireho ibitambo byoswa cyangwa iby'ishimwe yuko turi amahoro, cyangwa ngo duturireho amaturo y'amafu y'impeke, Uwiteka ubwe abiduhore.:1o<“Uwiteka Imana nyamana, Uwiteka Imana nyamana ni yo ibizi, kandi Abisirayeli na bo bazabimenya. Niba twarabikoreyeubugomecyangwa gucumuraku Uwiteka, uyu munsi ntimurekedukira.0<Nuko Abarubenin'Abagadi n'ab'igice cy'umuryango wa Manase barabasubiza, babwira abo batware b'ibihumbi by'Abisirayeli batiO/<Mbese wa mugaboAkani mwene Zera ntiyacumuyeakenda ku byashinganywe,umujinya w'Uwitekaugaherakoukamanukiramu iteraniro ry'Abisirayeli? Kandi ubwo uwo mugaboyacumuraga, si we warimbutse wenyine.’”y.m<Niba igihugu cyanyu ari igihugu cyanduye, nimwambuke muze mu gihugu cy'ubuturobw'Uwiteka, aho ihema ry'Uwiteka riri muturanenatwe, ariko mwe kugomera Uwiteka, natwe mwe kutugomera, ngo mwiyubakire igicaniro kidatunganiye Uwiteka Imana yacu. -<byatuma muteshuka mukareka kuyoborwa n'Uwiteka? Kandi uyu munsi nimugomera Uwiteka, ejo azarakarira iteraniro ryose ry'Abisirayeli. ,<Mbese igicumurocya Pewori kiratworoheye, icyo tutarakiranuka na cyo na bugingo n'ubu? Nubwo mugigayateye mu iteraniro ry'Uwiteka,:+o<“Iteraniro ryose ry'Uwiteka ryadutumye ngo ‘Iki gicumuromwacumuyeku Mana y'Abisirayeli mwagicumuriyeiki, ko muretse kuyoborwa n'Uwiteka mukiyubakira igicaniro, mukamugomera?u*e<Nuko bageze ku Barubenin'Abagadi n'ab'igice cy'umuryango wa Manase mu gihugu cy'i Galeyadi, barababwira batiD)<bamutumanan'abatware cumi. Umuryango wose w'Abisirayeliutoranywamoumutware umwe w'inzu ya sekuruza,umuntu wese muri bo yatoranyijwe mu bihumbi by'Abisirayeli ariumukuruw'inzu ya sekuruza.()< Abisirayeli baherako batuma Finehasi mwene Eleyazariumutambyi, ku Barubenin'Abagadi n'ab'igice cy'umuryango wa Manase mu gihugu cy'i Galeyadi,n'W< Nuko rero Abisirayeli babimenye, iteraniro ryabo ryose riteranira i Shilo kugirango bajye kubarwanya.9&m< BukeyeAbisirayeli bumva ko Abarubenin'Abagadi n'ab'igice cy'umuryango wa Manase bubatse igicaniro mu irasukirory'i Kanāni, mu gihugu gihereranye na Yorodani mu bw'Abisirayeli. %< Bagera mu gihugu gihereranye na Yorodani mu gihugu cy'i Kanāni, bahiyubakira igicaniro cy'amabuye kuri Yorodani cy'ikimenywabose.s$a< Nuko Abarubenin'Abagadi n'ab'igice cy'umuryango wa Manase, basubirayo bava mu Bisirayeli i Shilo yo mu gihugu cy'i Kanāni, bajya mu gihugu cy'i Galeyadi icyo bahindūye, aho bahawe gakondo nk'uko Uwiteka yategekeshejeururimirwa Mose.#y<Maze arababwira ati “Nimusubireiwanyu mu mahema yanyu mujyanyeubutunzi bwinshi, murongōye amatungo menshi cyane, mujyanye ifeza n'izahabu n'imiringa, n'ibyuma n'imyenda myinshi cyane, nuko nimugabane na bene wanyu iminyago y'ababisha banyu.”"<Nuko igice kimwe cy'umuryango wa Manase, Mose yabahaye gakondo yabo i Bashani, ariko ikindi gice Yosuwa ni we wabahaye gakondo muri bene wabo hakuno ya Yorodani, iburengerazuba. Ariko Yosuwa akibasezerera ngo basubiremu mahema yabo, abahaumugisha na bo.I! <Maze Yosuwa abahaumugisha, arabasezerera basubiramu mahema yabo.) M<Icyakora mujye mugiraumwete wo kwitondera amategeko, n'ibyo Moseumugaragu w'Uwiteka yabategetse ati ‘Nimukunde Uwiteka Imana yanyu, mugende mu nzira ibayoboye zose, mwitondere amategeko mwomatane na we, mukoreshereze Uwiteka Imana yanyu imitima yanyu yose n'ubugingo bwanyu bwose.’”E<Uwiteka Imana yanyu yaruhuyebene wanyu nk'uko yabasezeranyije, noneho mwebwe nimujye mu mahema yanyu muzasubiremu gihugu mwahawe, icyo Moseumugaragu w'Uwiteka yabahaye hakurya ya Yorodani.~w<Kandi icyo gihe cyose kugezaubu ntabwo mwahemukiyebene wanyu, n'amategeko y'Uwiteka Imana yanyu na yo mwarayitondeye. <arababwira ati “Mwashohoje ibyo Moseumugaragu w'Uwiteka yabategetse byose, no mu byanjye nabategetse byose na byo mwaranyumviye.T %<Nyuma Yosuwa ahamagaza Abarubenin'Abagadi, n'ab'igice cy'umuryango wa Manasewi<-Nta jambo ryiza na rimwe mu yo Uwiteka yasezeranyijeubwoko bw'Abisirayeli ryakūtse, ahubwo byose byarasohoye.;q<,Uwiteka abaha ihumureimpande zose nk'uko yasezeranyije ba sekuruzababo. Nta muntu n'umwe wo mu babisha babo bose wabahagaraye imbere, ahubwo Uwiteka abagabiza ababisha babo bose.sa<+Uko ni ko Uwiteka yahaye Abisirayeli igihugu cyose yasezeranyije ba sekuruzababo, baragihindūra baturayo.X+<*Kandi iyi miduguduyose yari ikikijwe n'ibikingi byayo. Uko ni ko yari iri yose.r_<)Imiduguduyose y'Abalewi yo hagati muri gakondo y'Abisirayeli, yari mirongo ine n'umunanin'ibikingi byayo.<(Iyo yose ni yo miduguduya bene Merari nk'uko amazu yabo ari, ari bo b'ayandi mazu y'Abalewi. Umugabane wabo wari imiduguducumi n'ibiri.[1<'n'i Heshiboni n'ibikingi byaho, n'i Yazeri n'ibikingi byaho. Yose ni imiduguduine./<&Kandi mu muryango wa Gadi babaha i Ramoti y'i Galeyadi n'ibikingi byaho, ari wo muduguduw'ubuhungiro bwa gatozi, n'i Mahanayimu n'ibikingi byaho,[1<%n'i Kedemoti n'ibikingi byaho, n'i Mefāti n'ibikingi byaho. Yose ni imiduguduine.b?<$Kandi mu muryango wa Rubenibabaha i Beseri n'ibikingi byaho, n'i Yahasi n'ibikingi byaho,Z/<#n'i Dimuna n'ibikingi byaho, n'i Nahalali n'ibikingi byaho. Yose ni imiduguduine.3<"Kandi mu muryango wa Zebulunini ho bahaye ab'amazu ya bene Merari, ari bo Balewi bandi, i Yokineyamu n'ibikingi byaho, n'i Karita n'ibikingi byaho,`;<!Imiduguduyose y'Abagerushoni nk'uko amazu yabo ari, yari cumi n'itatu n'ibikingi byayo.R< Kandiumuryango wa Nafutalibabaha i Kedeshi y'i Galilaya n'ibikingi byaho, ari wo muduguduw'ubuhungiro bwa gatozi, n'i Hamotidori n'ibikingi byaho, n'i Karitani n'ibikingi byaho. Yose ni imiduguduitatu.Z /<n'i Helikati n'ibikingi byaho, n'i Rehobu n'ibikingi byaho. Yose ni imiduguduine.c A<Kandi mu muryango wa Asheri babaha i Mishali n'ibikingi byaho, na Abudonin'ibikingi byaho,\ 3<n'i Yaramuti n'ibikingi byaho, na Eniganimu n'ibikingi byaho. Yose ni imiduguduine.i M<Kandi mu muryango wa Isakari babaha i Kishiyoni n'ibikingi byaho, n'i Daberati n'ibikingi byaho,w i<Kandi bagabanyiriza bene Gerushoni bo mu mazu y'Abalewi, mu mugabane w'igice cy'umuryango wa Manase i Golani y'i Bashani n'ibikingi byabo, ari wo muduguduw'ubuhungiro bwa gatozi, n'i Bēshitera n'ibikingi byaho. Iyo miduguduuko ari ibiri.H <Imiduguduyose ya bene Kohati bandi yari icumi n'ibikingi byayo. <Kandi mu gice cy'umuryango wa Manase babaha i Tānaki n'ibikingi byaho, n'i Gatirimoni n'ibikingi byaho. Iyo miduguduuko ari ibiri.\3<na Ayaloni n'ibikingi byaho, n'i Gatirimoni n'ibikingi byaho. Yose ni imiduguduine.b?<Kandi mu muryango wa Dani babaha Eliteke n'ibikingi byaho, n'i Gibetoni n'ibikingi byaho,`;<n'i Kibuzayimu n'ibikingi byaho, n'i Betihoroni n'ibikingi byaho. Yose ni imiduguduine.<Babaha i Shekemu n'ibikingi byaho mu gihugu cy'imisozi ya Efurayimu, ari wo muduguduw'ubuhungiro bwa gatozi, n'i Gezeri n'ibikingi byaho,  <Kandi ab'amazu ya bene Kohati b'Abalewi, ari bo bene Kohati bandi, bo bahawe imiduguduy'umugabane wabo mu muryango wa Efurayimu.T#<Imiduguduyose ya bene Aroni b'abatambyi yari cumi n'itatu n'ibikingi byayo.W)<na Anatoti n'ibikingi byaho, na Alumonin'ibikingi byaho. Yose ni imiduguduine.fG<Kandi mu muryango wa Benyamini babaha i Gibeyoni n'ibikingi byaho, n'i Geba n'ibikingi byaho,~'<na Ayini n'ibikingi byaho, n'i Yuta n'ibikingi byaho, n'i Betishemeshi n'ibikingi byaho. Yose ni imiduguduicyenda yo muri iyo miryango ibiri.A}<n'i Holoni n'ibikingi byaho, n'i Debira n'ibikingi byaho,E|<n'i Yatiri n'ibikingi byaho, na Eshitemowa n'ibikingi byaho,{ < Kandi baha bene Aroniumutambyi i Heburonin'ibikingi byaho, ari wo muduguduw'ubuhungiro bwa gatozi, n'i Libuna n'ibikingi byaho,bz?< ariko imirima y'uwo mudugudun'ibirorero byawo babiha Kalebu mwene Yefune kuba gakondo ye. y< Nuko babaha i Kiriyataruba (ari yo Heburoni) mu gihugu cy'imisozi ya Yuda hamwe n'ibikingi biyikikije. Aruba uwo yari se wa Anaki,bx?< Iyo ni yo ya bene Aroni bo mu mazu ya Kohati b'Abalewi, kukoumugabane wa mbere wariuwabo.iwM< Bagabanya mu muryango w'Abayuda no mu muryango w'Abasimeyoni iyi midugudu, bayisobanura amazina.{vq<Nuko rero Abisirayeli bagabanyiriza Abalewi batya iyi midugudun'ibikingi byayo, nk'uko Uwiteka yategekesheje Mose.u<Kandi bene Merari nk'uko amazu yabo ari, bahabwa imiduguducumi n'ibiri ku y'umuryango wa Rubeni, no ku y'uwa Gadi, no ku y'uwa Zebuluni.;tq<Kandi bene Gerushoni bafindirwa imiduguducumi n'itatu ku y'amazu y'umuryango wa Isakari, no ku y'uwa Asheri, no ku y'uwa Nafutali, no ku y'igice cy'umuryango wa Manase i Bashani.s%<Kandi bene Kohati bandi bafindirwa imiduguducumi ku y'umuryango wa Efurayimu, no ku miduguduy'uwa Dani no ku y'igice cy'umuryango wa Manase.>rw<Ubufindo bwerekana imigabane y'amazu y'Abakohati bene Aroniumutambyi bo mu Balewi, bahabwa imiduguducumi n'itatu ku y'umuryango wa Yuda, no ku y'uwa Simiyoni, no ku y'uwa Benyamini.}qu<Nuko Abisirayeli baha Abalewi iyi miduguduhamwe n'ibikingi byayo hagati muri gakondo yabo, nk'uko Uwiteka yategetse.Ip <bababwirira aho bari bari i Shilo mu gihugu cy'i Kanāni bati “Uwiteka yategekesheje Mose yuko tuzahabwa imiduguduyo guturamo, hamwe n'ibikingi byayo ngo tuzajye turagiramo amatungo yacu.”o <Nuko abatware b'amazu y'Abalewi basangaumutambyi Eleyazari, na Yosuwa mwene Nuni n'abatware b'amazu y'imiryango y'Abisirayeli,Nn< Iyo ni yo miduguduyakubitiwe Abisirayeli bose n'umunyamahanga weseubasuhukiyemo, kugirangouwisheumuntu wese atabyitumye azahungireyo ye kwicwa n'umuhōzi, kugezaubwo azahagarara imbere y'iteraniro.`m;<Kandi hakurya ya Yorodani iburasirazuba bw'i Yeriko, batoranyayo i Beseri mu butayubwo mu bitwa h'umuryango w'Abarubeni, n'i Ramoti y'i Galeyadi h'umuryango w'Abagadi, n'i Golani y'i Bashani h'umuryango w'Abamanase.Ml<Nuko bitoranyiriza i Kedeshi y'i Galilaya mu gihugu cy'imisozi y'i Bunafutali, n'i Shekemu mu gihugu cy'imisozi y'i Bwefurayimu, n'i Kiriyataruba (ari yo Heburoni) mu gihugu cy'imisozi y'i Buyuda.lkS<Nuko azagume muri uwo mudugudukugezaubwo azahagarara imbere y'iteraniro gucirwaurubanza na bo,ukageza n'igiheumutambyi mukuruyasanze mu butambyi azapfira, maze gatozi azaherako agaruke iwabo mu rugo rwe mu muduguduyahunzemo.”j<Kandi umuhōzi namukurikirayo ntibazamuhe gatozi ngo amuhore, kuko yishe mugenzi we atabyitumye, adasanzwe ariumwanzi we.+iQ<Gatoziuhungiye muri umwe muri iyo midugudu, azahagarare ku irembo ry'uwo muduguduyisobanurireabatware bawo, na bo bazaherako bamwinjiza mu mudugudubamuhe aho aba. h<kugirango gatozi wisheumuntu wese, atabyitumye cyangwa atabizi ayihungiremo, kandi izajye ibaberaubuhungiro bwo guhunga umuhōzi.’ngW<“Bwira Abisirayeli uti ‘Mwitoranyirize imiduguduy'ubuhungiro, iyo nabategekeshejeururimirwa Mose, f ?<Uwiteka abwira Yosuwa atimeU<3Iyo ni yo gakondo Eleyazariumutambyi na Yosuwa mwene Nuni, n'abatware b'amazu y'imiryango y'Abisirayeli bagabanishijeubufindo i Shilo imbere y'Uwiteka, bari ku muryango w'ihema ry'ibonaniro. Uko ni ko barangije kugabana igihugu.d!<2bakurikije itegeko ry'Uwiteka, bamuhaumuduguduyasabye witwa Timunatisera wo mu gihugu cy'imisozi ya Efurayimu, yubakayoumuduguduawuturamo.c<1Nuko barangiza kugabanya igihugu mo gakondo bakurikije ingabano zacyo, kandi Abisirayeli baha Yosuwa mwene Nuni gakondo hagati muri bocbA<0Iyo ni yo gakondo y'umuryango w'Abadani nk'uko amazu yabo ari, imidugudun'ibirorero byabo.daC</Kandi igihugu cy'Abadani cyisumburaurugabano rwabo, kuko Abadani bazamutse bagatera i Leshemu bakaharwanya, bahaneshesha inkota barahahindūra baturayo, maze i Leshemu bahita i Dani, bahitirira n'izina rya sekuruzaDani.>`y<.n'i Meyakoni n'i Rakoni, mu rugabano rwerekeye i Yopa.1__<-n'i Yahudi n'i Beneberaki n'i Gatirimoni,,^U<,na Eliteke n'i Gibetoni n'i Bālati,']K<+na Eloni n'i Timuna na Ekuroni,+\S<*n'i Shālabini na Ayaloni na Itula,S[!<)Kandiurugabano rwa gakondo yabo rwari i Sora na Eshitawoli na Irishemeshi,RZ<(Ubufindo bwa karindwi bwerekanaumuryango w'Abadani nk'uko amazu yabo ari.fYG<'Iyo ni yo gakondo y'umuryango w'Abanafutalink'uko amazu yabo ari, imidugudun'ibirorero byayo.X{<&na Ironi na Migidoleli na Horemu, na Betanati na Betishemeshi. Yose ni imiduguducumi n'icyenda hamwe n'ibirorero byayo.*WQ<%na Kedeshi na Edureyina Enihasori,#VC<$na Adama na Rama na Hasori,pU[<#Kandi imiduguduigoswe n'inkike z'amabuye bahawe ngiyi: Sidimu na Sera na Hamati, na Rakati na Kinereti,[T1<"Mazeurugabano rugakebereza iburengerazuba rukagera Azinotitabora,uhereye aho rukagarukirai Hukoki. Nuko rukagera i Buzebuluniikusi, rukagera i Bwasheri iburengerazuba, kandi i Buyudakuri Yorodani iburasirazuba. S;<!Urugabano rwabo rwaheraga i Helefi ku giti cy'umwela kiri i Sananimu, na Adaminekebu n'i Yabunēli kugezai Lakumu, kandi iherezo ryarwo ryari Yorodani.aR=< Ubufindo bwa gatandatu bwerekana Abanafutali, ari bo bene Nafutalink'uko amazu yabo ari.< Uhereye i Sarida rugakebereza iburasirazuba rukagera mu rugabano rwa Kisilotitabora, rukagarukirai Daberati rukazamuka rugerai Yafiya.x=k< rukazamurwa iburengerazuba kugezai Marala rukagera n'i Dabesheti, rukagera ku kagezi kari imbere ya Yokineyamu.x<k< Ubufindo bwa gatatu bwerekana Abazebulunink'uko amazu yabo ari. Kandiurugabano rwa gakondo yabo rugerai Sarida,2;_< Arikoumugabane w'Abasimeyoni wakuwe mu mugabane w'Abayuda, kuko igice cy'Abayuda cyabaruseubwinshi. Ni cyo cyatumye Abasimeyoni bahabwa gakondo hagati muri gakondo yabo.!:=<hamwe n'ibirorero byose bikikije iyo midugudukugezai Bālatibēri, ari yo Rama ikusi. Iyo ni yo gakondo y'umuryango w'Abasimeyoni nk'uko amazu yabo ari.M9<Ayini na Rimoni, na Eteri na Ashani. Imiduguduine n'ibirorero byayo,X8+<na Betilebawoti na Sharuheni. Imiduguduni cumi n'itatu hamwe n'ibirorero byayo.37c<na Sikulagina Betimarukaboti na Hasarisusa,)6O<na Elitoladi na Betula na Horuma,)5O<na Hasarishuwalina Bala na Esemu,[41<Nuko bahabwa iyi midugudungo ibe gakondo yabo: Bērisheba cyangwa Sheba na Molada,3 9<Nukoubufindo bwa kabiri bwerekana Simiyoni. Ni wo muryango w'Abasimeyoni nk'uko amazu yabo ari, kandiumugabane wabo wari hagati mu mugabane w'Abayuda.32a<na Sela na Elefu na Yebusi (ari yo i Yerusalemu), na Gibeya na Kiriyati. Imiduguduni cumi n'ine n'ibirorero byayo. Iyo ni yo gakondo y'Ababenyamini nk'uko amazu yabo ari.(1M<na Rekemu na Irupēli na Tarala,$0E<na Misipa na Kefira na Mosa,$/E<Gibeyoni na Rama na Bēroti,Z./<na Kefaramoni na Ofuni na Geba. Imiduguduni cumi n'ibiri hamwe n'ibirorero byayo."-A<na Avimu na Para na Ofura,,,U<na Betaraba na Semarayimu na Beteli,t+c<Kandi imiduguduy'umuryango w'Ababenyamini nk'uko amazu yabo ari ngiyi: Yeriko na Betihogula na Emekikesisi,*)<Kandi Yorodani yabayeurugabano rwaho iburasirazuba. Iyo ni yo gakondo y'Ababenyamini nk'uko ingabano zayo zazengurutse, nk'uko amazu yabo ari.5)e<rukanyurahorukagera mu ruhande rw'i Betihogula ikasikazi, kandi iherezo ryarwo riba ikigobe cy'Inyanja y'Umunyu ikasikazi, ikusi ya Yorodani. Urwo ni rwo rugabano rw'ikusi.P(<rukanyura iruhande ruteganye na Araba ikasikazi rukamanukanamuri Araba,('K<Bakaruzanabatyo ikasikazi rukagarukiraEnishemeshi, rukajya i Geliloti hakurya y'inzira izamuka kuri Adumimu, maze rukamanuka ku gitare cya Bohani mwene Rubeni,f&G<Maze rukamanukanamu iherezo ry'umusoziuteganye n'igikombe cya mwene Hinomu, aho gisāngānira mu gikombe cy'Abarafa ikasikazi, rukamanukanamuri icyo gikombe cya Hinomu ruteganye n'Abayebusi ikusi, rukagera kuri Enirogeli. % <Urugabano rw'ikusi rugahera ku iherezo ry'i Kiriyatiyeyarimu rukagera iburengerazuba, rukagarukiraku isōko y'amazi ya Nefutowa.n$W<Nuko rugezeku ruhande rw'iburengerazuba rugakebereza aho rujya ikusi,uhereye ku musoziuteganye n'i Betihoroni ikusi, rukagarukirai Kiriyatibāli (ari yo Kiriyatiyeyarimu)umuduguduw'Abayuda. Urwo ni rwo rugabano rw'iburengerazuba.#)< Rugakomeza i Luzi (ari yo Beteli) mu rugabano rwaho rwerekeye ikusi, rukamanukiraAtarotadara iruhande rw'umusoziikusi y'i Betihoroni yo hepfo.K"< Urugabano rw'ikasikazi rwaheraga kuri Yorodani, rukazamuka mu rugabano rw'i Yeriko rwerekeye ikasikazi, rukanyura mu gihugu cy'imisozi miremire iburengerazuba rukagarukiramu butayubw'i Betaveni.!< Umugabane w'umuryango w'Ababenyaminiuboneka nk'uko amazu yabo ari, kandiurugabano rwabo ruheramuri bene Yuda na bene Yosefu. y< Nuko Yosuwa abagabanishaubufindo imbere y'Uwiteka i Shilo, agabanya Abisirayeli icyo gihugu nk'uko imiryango yabo iri.5e< Abo bantu baragenda, bagenda icyo gihugu bandika imigabane yacyo mu gitabo uko ari irindwi, bashyiraho n'imiduguduyaho. Maze basubirayo basanga Yosuwa mu ngerero z'i Shilo. <Nuko abo bantu barahagurukabaragenda, bakigenda bajya kwandika ingabano z'igihugu Yosuwa arabihanangiriza ati “Nimugende, mugende igihugu cyose mwandike ingabano zacyo maze muzagaruke aho ndi, nanjye nzakibagabanishaubufindo imbere y'Uwiteka hano i Shilo.”y<Abalewi ntibafiteumugabane muri mwe, ahubwoubutambyi bw'Uwiteka ni bwo gakondo yabo. N'Abagadi n'Abarubenin'ab'igice cy'umuryango wa Manase, bamaze guhabwa gakondo yabo hakurya ya Yorodani iburasirazuba, ni ho Moseumugaragu w'Uwiteka yabahaye.”7<Maze muzandike igihugu mo imigabane irindwi, nimurangiza muzanzanire urwo rwandiko hano, nanjye nzakibagabanishaubufindo imbere y'Uwiteka Imana yacu.~w<Maze ati “Bazakigabanyemo karindwi: Abayuda bazaguma mu rugabano rwabo ikusi, n'Abayosefu bazaguma ahabo ikasikazi.;q<Nuko nimutoreabagabo batatu ukoumuryango wose uri, mubanzanire mbohereze bagende igihugu bandika ingabano zacyo nk'uko gakondo y'imiryango iri, nibarangiza bazagaruke aho ndi.”{<Yosuwa abwira Abisirayeli ati “Muzageza he kugiraubutebwo guhindūra igihugu, Uwiteka Imana ya ba sogokuruzayabahaye?iM<Kandi mu Bisirayeli hari hasigaye imiryango irindwi, itaragererwa igihugu ngo kibe gakondo yabo.v i<Nuko iteraniro ryose ry'Abisirayeli riteranira i Shilo bashingayo ihema ry'ibonaniro, igihugu kirabagomōkera.S!<ahubwo igihugu cy'imisozi miremire kizabe icyanyu. Kandi naho ari ikibira muzagiteme n'imirenge yayo izabe iyanyu, ariko Abanyakanāni nubwo ari abanyambaraga bafite n'amagare y'ibyuma, muzabirukane.”-U<Yosuwa aherako abwiraumuryango wa Yosefu, ari bo Befurayimu n'Abamanase ati “Muriumuryango muninikoko kandi mufiteimbaraga nyinshi, ntimwahabwaumugabane umwe gusaa=<Abayosefu baravuga bati “Igihugu cy'imisozi ntabwo cyadukwira, kandi Abanyakanāni bose b'i Betisheyani n'imiduguduyaho, n'abari mu kibaya cy'i Yezerēli uko batuye mu gihugu cy'ibibaya, bafite amagare y'ibyuma.”Q<Nuko Yosuwa arabasubizaati “Niba muriumuryango munininimuzamuke mujye mu kibira, mugiteme mwiyaguriremu gihugu cy'Abaferizi n'Abarafa, kuko igihugu cy'imisozi ya Efurayimu ari imfungane kuri mwe.”K<Ab'umuryango wa Yosefu babaza Yosuwa bati “Ni iki cyatumyeuduhaumugabane umwe gusa n'igice kimwe kuba gakondo yacu, kandi uzi ko turiumuryango muninikuko Uwiteka yaduhayeumugisha kugezaubu?”[1< Abisirayeli bamaze gukomera bakoresha Abanyakanāni ikoro, ntibabirukanaumuhashya.oY< Bene Manase ntibabasha kwirukanabene iyo midugudu, ariko Abanyakanāni bashaka kugumamuri icyo gihugu.+< Abamanase bahabwa mu Bisakari no mu Bashēri imiduguduyitwaga Betisheyani n'imiduguduyaho, na Ibuleyamu n'imiduguduyaho, n'abaturageb'i Dori n'imiduguduyaho, n'aba Endori n'imiduguduyaho, n'ab'i Tānaki n'imiduguduyaho, n'ab'i Megido n'imiduguduyaho, ari yo misozi itatu.4c< Kandi ikusi yako haba ah'Abefurayimu, ikasikazi yako haba ah'Abamanase, kandi inyanja ni rwo rugabano rwabo. Nuko bagera i Bwasheri ikasikazi, n'i Bwisakari iburasirazuba.b ?< Nukourugabano rumanukiraku kagezi kitwa Kana, ikusi yako. Iyo miduguduyari iy'Abefurayimu, ariko rero yari hagati y'iy'Abamanase. Urugabano rw'Abamanase rwari ikasikazi ya ka kagezi kandi iherezo ryarwo ryari inyanja.q ]<Igihugu cy'i Tapuwa cyari icya Manase, ariko i Tapuwa hafi y'urugabano rw'Abamanase hari ah'Abefurayimu. %<Nukourugabano rw'Abamanase rwaheraga i Bwasheri rukageza i Mikimetati herekeye i Shekemu, mazeurugabano rukanyura iburyo rukagera Enitapuwa.l S<kuko abakobwa ba Manase bahanywe gakondo n'abahungu be, kandi bene Manase bandi bahabwa i Galeyadi. <~}}||{zzwzyxxxwswvvDuutmssPrrPqqWq poounUmmll kkjjihh3ggffceeUddccbb)aau`_^^9]]*\\<[ZZZYYYHXWWDVV:UUsTTSSyRRQQGPP?OOMNMMzMLLu>!==a<iFAbisirayeli bo mu Bunafutalin'abo mu Bwasheri n'abo mu Bumanase bose, bateranira hamwe bakurikira Abamidiyani.v=gFNuko abo bantu magana atatu bakomeza kuvuzaamakondera. Uwiteka atera Abamidiyani gusubiranamo bicanya inkota, nuko ingabo zisigaye zirahunga zigera i Betishita ku nzira ijya i Zerera, no mu rugabano rwa Abeli Mehola hateganye n'i Tabati.<FUmuntu wese ahagarara aho ageze bakubyeurugerero rw'Abamidiyani, ingabo zabo zose zicikamo igikuba, ziravurungana zirahunga.X;+FNuko iyo mitwe itatu ivugiriza icyarimwe amakondera, bamenagura ibibindi, bazunguza imuri n'ukubokokw'imoso bafashe amakondera mu kubokokw'iburyo, bayavuza barangururabati “Inkota y'Uwiteka na Gideyoni.”M:FNuko Gideyoni n'abantu ijana bari kumwe bagera mu ngabo za mbere mu kavamashyiga, bari bagejeje igihe abarinzi bahinda abandi, baherako bavuza amakondera, bamenagura ibibindi bari bafite mu ntoki.91FNuko nimvuza ikondera n'abo turi kumwe, namwe muhereko muvuzeamakondera mu mpande zose z'urugerero, muvugemuti ‘Ku bw'Uwiteka na Gideyoni.’” 8;FArababwira ati “Mundebereho, uko ngira namwe abe ari ko mugira. Ningera ku ngabo za mbere munyitegererezeho, ibyo mubonangira abe ari ko mugiranamwe. 7FNuko abo bagabo uko ari magana atatu abagabanyamo imitwe itatu,umuntu wese amuha ikondera n'ikibindi kirimoubusa, bashyiramourumuri.76iFNuko Gideyoni yumvise izo nzozi n'uko zisobanuwe ashima Imana, asubiramu ngando z'Abisirayeli arababwira ati “Nimuhagurukekuko ingabo z'Abamidiyani Uwiteka yazitugabije.”#5AFMugenzi we aramusubizaati “Nta kindi, iyo ni inkota ya Gideyoni mwene Yowasiumugabowo mu Bisirayeli. Imana yamugabije Abamidiyani n'ingabo zabo zose.”U4%F Nuko Gideyoni agezeyo yumvaumuntu arotorera mugenzi we ati “Umva ye, narose inzozi mbona irobe rya sayiri ritembagara mu rugerero rw'Abamidiyani ryikubitaku ihema, iryo hema riherako rigwa rigaramye.”,3SF Abamidiyani n'Abamaleki n'ab'iburasirazuba, bari bararaye mu kibaya basa n'irumbo ry'inzige, n'ingamiya zabo zitabarika bingana n'umusenyi wo mu kibaya cy'inyanja.25F mwumve ibyo bavugauherekougireimbaraga. Nuko manuka ujye mu rugerero.”Amanukanan'umugaragu we Pura bagera mu ngabo za mbere zari zirinzeurugerero.S1!F Kandi nibautinya kumanuka, jyana n'umugaragu wawe Pura muri urwo rugerero,o0YF Ijoro ry'uwo munsi Uwiteka aramubwira ati “Haguruka,umanuke ujye mu rugerero rwabo kuko mbakugabije.b/?FAbo magana atatu benda impamba za bagenzi babo n'amakondera, maze Gideyoni yohereza Abisirayeli bandi bose mu mahema yabo, ariko we asigarana n'abo magana atatu. Kandiurugerero rw'Abamidiyani rwari hepfo ye mu kibaya.$.CFUwiteka abwira Gideyoni ati “Abantu magana atatu banywesheje amashyi ni bo nzabakirisha, kuko nkugabije Abamidiyani. Nuko abandi bose nibasubireiwabo.”^-7FUmubarew'abanywesheje amashyi uba magana atatu, ariko abandi bose banyoye bapfukamye.=,uFNuko amanukanan'abo bantu bajya ku mugezi. Uwiteka abwira Gideyoni ati “Umuntu wese uri bujabagize amaziururimink'imbwaumushyire ukwe, kandi uri bunyweapfukamyeumushyire ukwe.”y+mFUwiteka aherako abwira Gideyoni ati “Abantu baracyakabije kuba benshi. Manukanana bo mujye ku mugezimbakugeragerezeyo. Nuko uwo ndi bukubwire ko ari we mujyana abe ari we mujyana, kandi uwo ndi bukubwire nti ‘Ntimujyane’, ntagende.”P*FNone genda ujye imbere y'ingabourangurureuti ‘Utinya wese muri mwe agahindaumushyitsi, nave ku musoziGaleyadi atahe.’”Nuko abantu inzovu ebyiri n'ibihumbi bibiri barataha, hasigara inzovu imwe.^)7FNuko Uwiteka abwira Gideyoni ati “Abantu muri kumwe bakabije kuba benshi, ni cyo gituma ntemera gutanga Abamidiyani mu maboko yanyu kugirango Abisirayeli batanyirariraho bati ‘Amaboko yacu ni yo yadukijije.’S( #FYerubāli ari we Gideyoni n'abantu bose bari kumwe na we, bazinduka mu gitondo kare bajya kugandika ku isōko ya Harodi, kandi ingando z'Abamidiyani zari ikasikazi yaho mu kibaya giteganye n'umusoziMore.a'=F(Nuko Imana ibigenza ityo muri iryo joroubwoya bwonyine burakakara,ubutakabwose buratota.M&F'Gideyoni arongera abwira Imana ati “Ntundakarire mvuge rimwe gusa: ndakwinginze nongere ngeragereshe ubu bwoya. Nonehoubutakabwose buneteshwe n'ikime, arikoubwoya abe ari bwo busigara bwumye.”|%sF&Nuko biba bityo. Gideyoni azindutse mu gitondo kare asanga bwanese, arabukamura avanamo amazi y'ikime yuzuraimbehe.H$ F%dore ngiye kurambikaubwoya bw'intama ku mbuga. Ninsanga ikime gitonze ku bwoya gusa ahandi hose habukikije humye, nzamenyeraho yukoushaka gukirisha Abisirayeliukubokokwanjye nk'uko wavuze.”]#5F$Gideyoni abwira Imana ati “Nibauzakirisha Abisirayeliukubokokwanjye nk'uko wavuze,"5F#Atuma impuruzamu gihugu cya Manase cyose na bo bateranira aho ari, atuma izindi mu Bashēri no mu Bazebulunino mu Banafutali, barazamuka ngo bahure.e!EF"Imana iha Gideyoni ku mwuka wayo aherako avuza ikondera, Ababiyezeri bateranyirizwa aho ari.x kF!Abamidiyani bose n'Abamaleki n'ab'iburasirazuba bateranira hamwe, barambuka bagandika mu kibaya cy'i Yezerēli.yF Ni cyo cyatumye uwo munsi Yowasi yita Gideyoni Yerubāli avuga ati “Bāli nimurege”kuko yasandaje igicaniro cyayo.Z/FYowasi asubizaabamuhagurukiyebose ati “Murashaka kuburanira Bāli, cyangwa murashaka kumukiza?”Ati “Ushaka kumuburanira bamwice hakiri kare. Niba ari imana niyiburanire kuko basandaje igicaniro cyayo.”-FNuko abo muri uwo mudugudubabwira Yowasi bati “Sohoraumuhungu wawe apfe kuko yasandaje igicaniro cya Bāli, agatema Ashera yari hafi yacyo.”oYFBarabazanya bati “Ni nde wakoze ibi?”Barabibaririza bamenya ko ari Gideyoni mwene Yowasi wabikoze.U%FBukeyebwaho abo muri uwo mudugudubabyutse mu gitondo kare, basanga igicaniro cya Bāli gisandaye na Ashera yari hafi yacyo yaguye, n'impfizi ya kabiri yatambwe hejuru y'igicaniro cyubatswe muri iryo joro.]5FNuko Gideyoni ajyana abagabo icumi bo mu bagaragu be, abigenza nk'uko Uwiteka yamutegetse. Ariko yabikoze nijoro ntiyatinyutse kubikora ku manywa, kuko yatinyaga abo mu muryango wa se n'abatuye muri uwo mudugudu.?yFmaze wubakire Uwiteka Imana yawe igicaniro ku kanunga kubatsweho igihomeubyitondeye, kandi wende impfizi ya kabiriuyitambeho igitambo cyoswa,ucyosheshe inkwi za Ashera uri buteme.”FFNuko ijoro ry'uwo munsi Uwiteka aramubwira ati “Enda impfizi ya so ntoya, wende n'indi ya kabiri imaze imyaka irindwi, mazeusandaze igicaniro so yubakiye Bāli,utemeAshera iri hafi yacyo, FGideyoni aherako yubakira Uwiteka igicaniro aho ngaho akita Yehovashalomu, kiracyari ku musoziOfura w'Abiyezeri na bugingo n'ubu.AFNuko Uwiteka aramubwira ati “Humura, witinya ntupfa.”)FMaze Gideyoni amenye ko ari marayika w'Uwiteka aravuga ati “Ni ishyano Mwami Imana, kuko mbonye mu maso ha marayika w'Uwiteka, turebanye.”kQFNyuma marayika w'Uwiteka atunga ipfundo ry'inkoni yari yitwaje, arikoza ku nyama n'utwo dutsima. Uwo mwanyaumurirouva mu gitare,utwika izo nyama n'utwo dutsima. Nuko marayika w'Uwiteka aramubura, ntiyongera kuboneka imbere ye.%FMaze marayika w'Imana aramubwira ati “Enda iyi nyama n'utwo dutsimaubishyire hejuru y'iki gitare,usukehon'umufawazo.”Nuko abigenza atyo.DFGideyoni ajya iwe abagaumwana w'ihene, akora n'udutsima tudasembuye twa efa y'ifu. Inyama azishyira mu cyibo,umufawazo awusukamu rwabya, abimusangisha munsi y'igiti cy'umwela aramuhereza.MFGideyoni arongera aravuga ati “Ndakwinginze ntuve aha, kugezaaho ndi bugarukirenkuzaniye ituro nkarishyira imbere yawe.”
Marayika aramusubizaati “Ndaguma aha kugezaaho uri bugarukire.”xkFGideyoni aramusubizaati “Niba mpiriwe mu maso yawe, nyereka ikimenyetso kimpamiriza ko ari wowe tuvuganye.”jOFUwiteka aramubwira ati “Niukurinzabana nawe, kandiuzanesha Abamidiyani nk'uneshaumuntu umwe.”+QFGideyoni aramusubizaati “Ariko Uwiteka, Abisirayeli nabakirisha iki? Iwacu ko turi aboroheje mu muryango wa Manase, nkaba ndiumuhererezi mu nzu ya data yose.” #FNuko Uwiteka aramwitegereza aramubwira ati “Genda uko izo mbaraga zawe zingana,ukizeAbisirayeli amaboko y'Abamidiyani. Si jyeugutumye?” !F Gideyoni aramusubizaati “Mutware, niba Uwiteka ari kumwe natwe ni iki gituma ibyo byose bitubaho? N'imirimo ye yose itangaza iri he, iyo ba sogokuruzabatubwiye ngo ‘Uwiteka ni we wadukuyemuri Egiputa?’Ariko noneho Uwiteka yaradutaye, yatugabije Abamidiyani.”y mF Marayika w'Uwiteka aramubonekera aramubwira ati “Uwiteka ari kumwe nawe wa munyambaraga we,ugiran'ubutwari.”K F Nuko marayika w'Uwiteka araza yicara munsi y'igiti cy'umwela, cyari muri Ofura kwa Yowasi w'Umwabiyezeri. Umuhungu we Gideyoni yasekuragaingano mu muvurebengeramo vino, ngo azihishe Abamidiyani. F Ndababwira nti: Ndi Uwiteka Imana yanyu, mwe kubahaimana z'Abamori bene iki gihugu murimo, ariko mwanga kunyumvira.’”ymF nuko mbakiza amaboko y'Abanyegiputa n'amaboko y'ababarenganyaga bose mbirukanaimbere yanyu, mbaha igihugu cyabo. FUwiteka abatumahoumuhanuzi arababwira ati “Uwiteka Imana y'Abisirayeli ivuze iti ‘Nabakuye muri Egiputa no mu nzu y'uburetwa,EFIcyo gihe Abisirayeli batakambiye Uwiteka ku bw'Abamidiyani,Y-FNuko Abisirayeli bariheba cyane ku bw'Abamidiyani, baherako batakambira Uwiteka.5FBazamukanaga n'amatungo yabo n'amahema yabo basa n'amarumbo y'inzige,ubwabo n'ingamiya zabo ntibyagiragaumubare, bazanwaga no kurimbura icyo gihugu.'Fbakagandikayo bagasiribanga imyaka yaboukageza i Gaza, ntibabasigire na ruminja naho yaba intama cyangwa inka cyangwa indogobe mu Bisirayeli.q]FKandi Abisirayeli barangizaga kubiba, Abamidiyani bakazamukanan'Abamaleki n'ab'iburasirazuba bakabatera,FNuko Abamidiyani banesha Abisirayeli, batera Abisirayeli gushaka aho kwihisha mu bihanamanga byo mu misozi no mu mavumo no mu bihome.g KFAbisirayeli bakora ibyangwa n'Uwiteka, Uwiteka abahāna mu maboko y'Abamidiyani imyaka irindwi.$CF“Uwiteka, ababisha bawe barakarimbuka batyo,
Ariko abagukunda babe nk'izuba rirashe ritangaje.”
Nuko igihugu gihabwa ihumureimyaka mirongo ine.~ FBati ‘Ahari babonye iminyago ni yo bakigabana,
Umugabowese aragabanaumukobwa cyangwa abakobwa babiri.
Sisera aragabanaumunyago w'imyenda y'amabara,
Imyenda y'amabara idaraje,
Idarajwe amabara impande zombi,
Yo kukwambika mu ijosi.’Z}/FAbanyabwenge bo mu baja be b'icyubahiro baramusubiza,
Nk'uko na we yibwiraga,>|wF“Nyina wa Sisera ahanga amaso mu idirishya,
Ahanga amaso mu idirishya arira,
Ati ‘Ni iki cyatumye igare rye ritinda kuza?
Inziga z'amagare ye zitindishijwe n'iki?’e{EFAripfunya yikubitahasi agaramye,
Nuko amugwa ku birenge,
Aho yaguye ni ho yapfiriye.+zQFAramburaukubokoasingiraurubambo,
Arambura n'ukw'iburyo asingira inyundo y'abakozi,
ArukubitaSisera arushimangira mu mutwe,
Rutobora muri nyiramivumbi.QyFYamusabye amazi amuha amata,
Amuzanira ikivugutomu njome ya gipfura. xF“Yayeli ahabweumugisha kurusha abandi bagore,
Yayeli uwo ni we muka Heberi w'Umukeni,
Kurutaabandi bagore baba mu mahema.2w_F‘NimuvumeMerozi’, ni ko marayika w'Uwiteka yavuze.
‘Muvumeabaturagebaho cyane,
Kuko batatabaye Uwiteka,
Ntibatabaranye n'Uwiteka kurwanya abakomeye.’JvFNuko amafarashi atabaguza yambuka,
Asimbukanaimbaraga, ahama.u{FUmugeziKishoniurabatembana rwose,
Wa mugeziwa kera witwa Kishoni.
Wa bugingo bwanjye we, wasiribanze abakomeye!JtFIjuru riratabara,
Inyenyeri mu ngendo zazo zirwana na Sisera. sF“Abami baraza bararwana,
Abami b'i Kanāni barwanira i Tānaki ku migezi y'i Megido,
Ariko nta kintu cy'urwunguko babonye.rFAbazebulunini abantu bahaze amagara yabo,
Ntibatinye gupfa.
N'Abanafutalini uko,
bitanze mu rugamba rubahanamiye./qYFN'Abanyagaleyadi bigumiyehakurya ya Yorodani.
Ni iki cyatumye Abadani basigara mu mato?
Abashēri na bo biyicariye mu mwaro,
Bigumiramu bigobe by'inyanja. p FIcyakwicaje mu mikumbi y'intama,
Gupfa kumva imyirongi y'abungeri ni iki?
Ku migezi ya Rubenini ho bibūranyirije cyane,;oqFAbatware b'intebe ba Isakari bari kumwe na Debora,
Abandi ba Isakari bakurikira Baraki,
Birukiramu gikombe bamusibaniraho,
Ku migezi ya Rubenibahagira inama zikomeye.]n5FAbefurayimu bari bashinze imizi muri Amaleki baraza,
Bakurikirwa n'ingabo z'Ababenyamini hagati muri bo,
Mu ba Makiri habonekamo abagaba,
Kandi mu Bazebulunihavamo abajyana inkoni y'umutware w'ingabo.umeF Abasigaye mu banyacyubahiro,
N'abo muri rubanda baramanuka,
Uwiteka amanurwa no kuntabara abakomeye.l7F Kanguka, kanguka Debora!
Kanguka, kanguka himba indirimbo!
HagurukaBaraki mwene Abinowamu,
Ujyane abanyagano abari bakujyanye uri imbohe.]k5F Kure y'induru z'abarasana, aho bavoma amazi,
Abe ari ho bazajya bavugiraibyo gukiranuka by'Uwiteka,
N'ibyo gukiranuka ko ku ngoma ye muri Isirayeli.
Nuko abantu b'Uwiteka bamanukanaamahoro mu marembo.jF Mwa bahetswe n'indogobe z'imyeru, mwe,
Namwe abicariye ibisuna byiza cyane,
Namwe abagenzi uko mugenda mu nzira, nimuririmbe.{iqF Umutimawanjye wishimire abatware b'Abisirayeli,
Wishimire n'abantu bitanze babikunze,
Nimuhimbaze Uwiteka!#hAFBishakira imana nshya,
Intambara ziherako zugariza amarembo yabo.
Nta ngabo habe n'icumu byari bikiboneka,
Mu ngabo inzovu enye z'Abisirayeli.g FAbatware b'Abisirayeli bari baracitse intege,
Kugezaubwo njyewe Debora nahagurutse,
Mpagurukandiumubyeyi w'Abisirayeli.f-F“Mu gihe cya Shamugarimwene Anati,
No mu gihe cya Yayeli,
Ibihogere byarimoubusa,
Abagenzi bagendaga basesera mu tuyiratw'uruboko.neWF“Imisozi itengagurikira imbere y'Uwiteka,
Na Sinayi na yo, imbere y'Uwiteka Imana ya Isirayeli.dFUwiteka ubwo wavaga i Seyiri,
Ugaturukamu gihugu cya Edomu,
Isi yahinzeumushitsi, ijuru rirareta,
N'ibicu bitonyanga amazi.c#FNimwumve mwa bami mwe,
Mutegeamatwi namwe batware.
Ngiye kuririmbira Uwiteka,
Ndaririmba ishimwe ry'Uwiteka Imana ya Isirayeli.rb_F“Abagaba barangaje imbere y'Abisirayeli,
Kandi abantu bitanze babikunze,
Nimubishimire Uwiteka.Ca FUwo munsi Debora na Baraki mwene Abinowamu bararirimba batiw`iFNuko Abisirayeli bariyongeranya bagira amaboko, banesha Yabiniumwami w'i Kanāni kugezaubwo bamurimbuye rwose.Q_FUwo munsi Uwiteka acogoza Yabiniumwami w'i Kanāni imbere y'Abisirayeli.H^ FAriko Baraki yari agikurikiranye Sisera, Yayeli arasohoka aramusanganira aramubwira ati “Ngwino nkwereke uwoushaka.”Binjirana iwe, asanga Sisera agaramye yapfuye,urubambo rukimuraramyemo.2]_FYayeli muka Heberi yendaurubambo rw'ihema n'inyundo, aza yomboka amukubitaurubambo muri nyiramivumbi rutunguka hasi, kuko yari mu iroro ryinshi arushyecyane, nuko araca.!\=FSisera aramubwira ati “Wihagararire mu muryango w'ihema, nihagiraumuntu uza akakubazaati ‘Mbese hariumuntuugezeaha?’Umusubizeuti ‘Reka da.’”"[?FSisera aramubwira ati “Ndakwinginze mpautuzitwo kunywa, kuko nguyeumwuma.”Yayeli apfundura icyansi cy'amata, arayamuhereza, aranywa, maze aramworosa.'ZIFYayeli arasohoka asanganira Sisera aramubwira ati “Gana hano mutware, winjire iwanjye ntutinye.”Nuko arahindukirayinjira mu ihema rye, amworosauburengiti.2Y_FAriko Sisera arahunga, agenza ibirenge agera ku ihema rya Yayeli muka Heberi w'Umukeni, kuko Yabiniumwami w'i Hasori n'umuryango wa Heberi Umukenibari bafitanye amahoro.!X=FBaraki aherako akurikira ayo magare n'ingabo ze abageza i Harosheti h'abanyamahanga, ingabo za Sisera zose zishirira ku nkota, ntiharokokaumuntu n'umwe.#WAFUwiteka atatanyiriza imbere ya Baraki Sisera n'amagare ye yose, n'ingabo ze zose abaneshesha inkota. Sisera ahubukamu igare rye, arahunga agenza ibirenge.lVSFDebora abwira Baraki ati “Haguruka, kuko uyu munsi ari wo Uwiteka akugabijeho Sisera. Mbese Uwiteka si weukugiyeimbere?”
Nuko Baraki aramanuka n'ingabo ze uko ari inzovu imwe, bava ku musoziw'i Tabora abarangaje imbere.U5F Maze Sisera ateranya amagare ye yose y'ibyuma maganaurwenda n'ingabo zose zari kumwe na we, bava i Harosheti h'abanyamahanga bajya ku mugeziKishoni.\T3F Nuko Sisera amenya yuko Baraki mwene Abinowamu azamutse, agiye ku musoziw'i Tabora.1S]F Ariko Heberi w'Umukeniyari yitandukanije n'Abakeni. Ni bo bene Hobabu sebukwe wa Mose, yari ashinze ihema rye munsi y'igiti cy'umwela i Sananimu, hateganye n'i Kedeshi. RF BukeyeBaraki akoranyiriza Abazebulunin'Abanafutalii Kedeshi, bateranya abantu inzovu imwe bajyana na we, na Debora na we barajyana.XQ+F Aramusubizaati “Niukurituzajyana, ariko rero nta cyubahirouzabona muri iryo tabarouzatabara, kuko Uwiteka agiye gutanga Sisera ngo aneshwe n'umugore.”Debora aherako ahagurukanana Baraki, bajya i Kedeshi.`P;FBaraki aramusubizaati “Nuko nitujyana nzagenda, ariko nutagenda nanjye sinzagenda.”~OwFNanjye nzagushangisha Siseraumugabaw'ingabo za Yabini ku mugeziKishoni n'amagare ye n'ingabo ze, nzamukugabiza.’”YN-FNuko atumiraBaraki mwene Abinowamu i Kedeshi y'i Nafutali, aramubwira ati “Uwiteka Imana y'Abisirayeli yagutegetse ngo ‘Gendaukoranyirize i Tabora abantu inzovu imwe, abo mu Banafutalin'abo mu Bazebuluni.6MgFYari atuye munsi y'igiti cy'umukindo wa Debora, hagati y'i Rama n'i Beteli mu gihugu cy'imisozi miremire ya Efurayimu. Abisirayeli bose bajyaga bamusanga ngo abacire imanza.SL!FIcyo giheumucamanza w'Abisirayeli yari Deboraumuhanuzikazi, muka Lapidoti.K7FAbisirayeli batakambira Uwiteka, kuko Yabini yari afite amagare y'ibyuma maganaurwenda, nuko amara imyaka makumyabiri agirira Abisirayeli nabi cyane.EJFNi cyo cyatumye Uwiteka abatanga mu maboko ya Yabiniumwami w'i Kanāni watwaraga i Hasori, kandiumugabaw'ingabo ze yari Sisera, yari atuye i Harosheti aho abanyamahanga benshi bari batuye.MI FNuko Ehudi amaze gupfa, Abisirayeli bongera gukoraibyangwa n'Uwiteka.H}FEhudi akurikirwa na Shamugarimwene Anati, yica Abafilisitiya magana atandatu abicisha igihosho, na we akiza Abisirayeli.fGGFNuko uwo munsi Abamowabu baneshwa n'Abisirayeli, igihugu gihabwa ihumureimyaka mirongo inani.rF_FMuri iryo rwana bica abantu inzovu imwe b'Abamowabu, abakomeye bose b'intwari nta muntu n'umwe warokotse.HE FArababwira ati “Nimunkurikire, kuko Uwiteka abagabije ababisha banyu b'i Mowabu.”Nuko bamanukanana we, bakinga ibyambu bya Yorodani hateganye n'i Mowabu, ntibakundiraumuntu wese kwambuka.DFAgeze mu gihugu cy'imisozi miremire ya Efurayimu, avuza ikondera. Abisirayeli bamanukanana we, bava mu misozi yabo abarangaje imbere.[C1FAriko bagitegereje, Ehudi arahunga anyura muri za nganzo arabakira, ajya i Seyira.BFBageza ubwo bakozwe n'isoni adakinguye, bararambirwa. Nuko bendaurufunguzo barakingura, basangaumwami wabo arambaraye hasi ari intumbi.A/FAmaze gusohoka abagaragu b'umwami baraza, basanga inzugi z'iyo nzu zikinze barabazanya bati “Mbese aho ntiyagiye ku nama mu nzu irimo amafu?”g@IFMaze Ehudi arasohoka, ageze ku nkomanizo aramukingirana, akingisha inzugi z'iyo nzuurufunguzo.]?5Fikirindi kinjirana na yo, ibinure birayirengera ntiyayikuramo, isohokera mu mugongo.[>1FEhudi aramburaukubokokw'ibumosoakura inkota ku itako ry'iburyo, ayimutikura ku nda=9FNuko Ehudi aramwegera aho yari yicaye wenyine mu nzu irimo amafu, Ehudi aravuga ati “Ngufitiyeubutumwa bw'Imana.”Nuko Eguloniahagurukaku ntebe ye.M<FAriko we ageze mu nganzo z'i Gilugaliarakimirana, ageze ibwami abwiraumwami ati “Nyagasani, ngufitiyeubutumwa nakubwira twiherereye.”
Na we ati “Nimuceceke.”Abari kumwe na we bariheza.>;yFNuko amaze gutanga indabukirano, asezerera abazizanye.^:7FAgezeyo aha Eguloniumwami w'i Mowabu izo ndabukirano, Eguloniyariumuntu w'igihonjoke.9FMaze Ehudi yicurishiriza inkota y'amugi abiri ireshya n'umukonoumwe, ayambara ku itako ry'iburyo, ayirenzaho imyambaro ye.M8FHanyuma Abisirayeli batakambira Uwiteka, abahagurukirizaumuvunyi Ehudi mwene Gera w'Umubenyamini,utwarira imoso. BukeyeAbisirayeli bamuha indabukirano ngo ajye kurabukiraEguloni,umwami w'i Mowabu.Z7/FNuko Abisirayeli bakorera Eguloniumwami w'i Mowabuuburetwa imyaka cumi n'umunani.g6IF Yitabariza Abamori n'Abamaleki, batera Abisirayeli barabanesha, bahindūraumuduguduw'imikindo.!5=F Abisirayeli bongera gukoraibyangwa n'Uwiteka. Uwiteka aha Eguloniumwami w'i Mowabu amaboko yo kurwanya Abisirayeli, kuko bari bakoze ibyangwa n'Uwiteka.b4?F Nuko igihugu cyabo gihabwa ihumureimyaka mirongo ine, maze Otiniyeli mwene Kenazi arapfa.#3AF Kandiumwuka w'Uwiteka amuzaho, abaumucamanza w'Abisirayeli. Arahagurukaaratabara, Uwiteka amugabiza Kushanirishatayimuumwami w'i Mezopotamiya, aramunesha.2%F Abisirayeli baherako batakambira Uwiteka, Uwiteka abahagurukirizaumuvunyi witwa Otiniyeli mwene Kenazi murumunawa Kalebu, ari we wabakijije.@1{FNi cyo cyatumyeumujinya w'Uwitekaukongēra Abisirayeli, abahāna mu maboko ya Kushanirishatayimuumwami w'i Mezopotamiya. Abisirayeli bakorera Kushanirishatayimuuburetwa imyaka munani.m0UFNuko Abisirayeli bakora ibyangwa n'Uwiteka, bibagirwa Uwiteka Imana yabo bakorera Bāli na Asheroti.2/aFBarashyingirana kandi bakorera imana zabo.j.OFNuko Abisirayeli baturanan'Abanyakanāni n'Abaheti, n'Abamori, n'Abaferizi n'Abahivi n'Abayebusi.-%FAriko barekewe kugirango bagerageze Abisirayeli, kumenya ko bakwemera kwitondera amategeko Uwiteka yategekesheje ba sekuruzaururimirwa Mose.L,FMuri ayo mahanga harimo abatware b'intebe batanu b'Abafilisitiya n'Abanyakanāni bose, n'Abasidoni n'Abahivi bo ku musoziwa Lebanoni,uhereye ku musoziBāliherumoniukageza mu irasukirory'i Hamati.v+gFkugirango ab'ibihe by'Abisirayeli byose bamenyerezwe intambara, kuko muri bo harimo abari bataziuburyo bwazo.* FAyo mahanga ni yo Uwiteka yari yarekeye kugirango ayageragereshe Abisirayeli, cyane cyane abatamenye intambara zose z'i Kanāni,_)9FNi cyo cyatumye Uwiteka asigaza ayo mahanga ntayirukanevuba, kandi ntayagabize Yosuwa.$(CFkugirango Abisirayeli mbageragereshe ayo mahanga, ndebe ko bakomeza kugendera mu nzira z'Uwiteka nk'uko ba sekuruzabazigenderagamo, cyangwa ko bakwanga.”d'CFNanjye sinzongera kwirukanaimbere yabo irindi shyanga ryose mu yasigaye Yosuwa amaze gupfa,&'FNukoumujinya w'Uwitekaukongēra Abisirayeli, akavuga ati “Ubu bwoko bwishe isezerano ryanjye nasezeranye na ba sekuruza, bwanga kunyumvira.^%7FAriko kandi iyoumucamanza yamaraga gupfa, basubiraga inyuma bakarusha ba sekuruzakwiyonona, bagakurikira izindi mana bakazikorera, bakazipfukamira. Ntabwo baroreraga imirimo yabo mibi, ahubwo bakīnangira imitima.m$UFAriko uko Uwiteka yabahaga abacamanza yagumanaga n'umucamanza wese, akabakiza amaboko y'ababisha babo mu gihe cy'uwo mucamanza cyose, kuko Uwiteka iyo yumvaga iminiho yabo bayitewe n'ababarenganya babahata, yabagiriraga impuhwe.K#FAriko banga kumvira abacamanza babo, ahubwo bararikira izindi mana bakazipfukamira bakayoba vuba. Bavuye mu ngeso ba sekuruzabagendanaga bumvira amategeko y'Uwiteka, ariko bo ntibagenjeje batyo.M"FMaze Uwiteka ahagurutsa abacamanza, babakiza amaboko y'ababanyagaga.a!=FAho bajyaga hose Uwiteka yabatezaga ibyago nk'uko yababwiye akabarahira, bariheba cyane.3 aFMazeumujinya w'Uwitekaukongēra Abisirayeli, abagabiza abanyazi kubanyaga kandi abahāna mu babisha babo babakikije, bituma batakibasha guhagarara imbere y'ababisha babo.:qF Nuko bimūra Uwiteka bakorera Bāli na Ashitaroti.!=F Bimūra Uwiteka Imana ya ba sekuruzayabakuye mu gihugu cya Egiputa, bakurikira izindi mana z'abanyamahanga babakikije bakazipfukamira, barakaza Uwiteka.CF Nuko Abisirayeli bakora ibyangwa n'Uwiteka bakorera Bāli.+QF Hanyuma ab'icyo gihe bose na bo barapfa basanga ba sekuruza. Abo bakurikirwa n'ab'ikindi gihe bakura batazi Imana, haba no kumenya imirimo yakoreraga Abisirayeli./F Bamuhamba mu rugabano rwa gakondo ye i Timunatiheresi mu gihugu cy'imisozi miremire ya Efurayimu, mu ruhande rw'ikasikazi rw'umusoziwitwa Gāshi.S!FNuko Yosuwa mwene Nuniumugaragu w'Uwiteka apfa amaze imyaka ijana n'icumi.4cFYosuwa akiriho Abisirayeli bakoreraga Uwiteka, no mu gihe cyose cy'abakuru basigaye Yosuwa amaze gupfa. Abo ni bo bari bazi neza imirimo yose Uwiteka yakoreye Abisirayeli.mUFNuko Yosuwa arangije gusezerera Abisirayeli, baragendaumuntu wese ajya muri gakondo ye kuyihindūra.CFAho hantu bahita i Bokimu, batambirirayo Uwiteka ibitambo.wiFMarayika w'Uwiteka amaze kubwira Abisirayeli bose ayo magambo, abantu batera hejuru n'amajwi arenga, bararira.3FNanjye ni cyo gituma mvuga nti ‘Sinzabirukanaimbere yanyu, ahubwo bazababera nk'amahwa ahanda mu mbavu, kandi imana zabo zizababeraumutego.’” FNamwe ntimugasezerane na bene icyo gihugu, ahubwo muzasenye ibicaniro byabo.’Ariko ntimwanyumviye. Ni iki cyatumye mukoramutyo?T %FHanyuma marayika w'Uwiteka ava i Gilugaliajya i Bokimu, arababwira ati “Nabavanye muri Egiputa mbazana mu gihugu nasezeranyije ba sogokuruza, nkababwira nti ‘Ntabwo nzaca ku isezerano nabasezeranyije.h MF$Nukourugabano rw'Abamori rwaheraga ahaterera hajya muri Akurabimu ku rutare, rukagera mu mpinga. F#Kandi Abamori bashakaga guturaku musoziwa Heresi muri Ayaloni n'i Shālubimu, ariko bene Yosefu babarushije amaboko, babakoresha amakoro.d EF"Abamori baherereza Abadani mu gihugu cy'imisozi miremire, ntibabakundira kumanuka mu kibaya.H  F!Abanafutalina bo ntibirukanye abaturageb'i Betishemeshi cyangwa ab'i Betanati, ahubwo baturanan'Abanyakanāni bene icyo gihugu, ariko abaturageb'i Betishemeshi n'i Betanati bakoreshwa amakoro.Q F ahubwo Abashēri baturanan'Abanyakanāni bene icyo gihugu, ntibabirukana.A  FAbashēri na bo ntibirukanye abaturagebo kuri Ako cyangwa ab'i Sidoni, cyangwa abo kuri Ahulabacyangwa abo kuri Akizibu, cyangwa ab'i Heliba cyangwa abo kuri Afika, cyangwa ab'i Rehobu,  /FAbazebulunina bo ntibirukanye abaturageb'i Kitironi cyangwa abaturageb'i Nahalali, ariko abo Banyakanāni baturanaga na bo, bagakoreshwa amakoro.u  gFAbefurayimu na bo ntibirukanye Abanyakanāni batuye i Gezeri, ahubwo Abanyakanāni baturanaga na bo i Gezeri.X  -FAbisirayeli bamaze gukomera bakoresha Abanyakanāni amakoro, ntibabirukanarwose.  5FAbamanase bo ntibirukanye abaturageb'i Betisheyani n'abo mu miduguduyaho, cyangwa ab'i Tānaki n'imiduguduyaho, cyangwa ab'i Dori n'imiduguduyaho, cyangwa aba Ibuleyamu n'imiduguduyaho, cyangwa ab'i Megido n'imiduguduyaho. Nuko abo Banyakanāni bakunda kugumamuri icyo gihugu.u gFUwo mugaboaherako ajya mu gihugu cy'Abaheti yubakayoumuduguduawita Luzi, ari ryo zina ryawo na bugingo n'ubu. )FUwo mugaboabereka irembo ry'umudugudu, nuko Abayosefu barimbuza abo muri uwo muduguduinkota, ariko wa mugabon'abo mu rugo rwe bose barabareka. FAbo batasi babonyeumuntu wavaga muri uwo mudugudubaramwinginga bati “Twereke irembo ry'uyu mudugudutuzakugirira neza.”G  FBabanza gutumaabatasi i Beteli (kera uwo muduguduwitwaga Luzi).^ 9FAb'umuryango wa Yosefu na bo barazamuka ngo batere i Beteli, Uwiteka yari kumwe na bo. %FAriko Ababenyamini bo ntibirukanye Abayebusi b'abaturageb'i Yerusalemu, nuko Abayebusi baturanan'Ababenyamini i Yerusalemu na bugingo n'ubu.` =FKalebu bamuha i Heburonink'uko Mose yari yaravuze, yirukanamo bene Anaki uko ari batatu. /FUwiteka yari kumwe n'Abayuda birukanabene igihugu cy'imisozi miremire, ariko ntibabasha kwirukanaabo mu bibaya kuko bari bafite amagare y'ibyuma.| uFMaze Abayuda batsinda i Gaza bageza ku rugabano rwaho, na Ashikeloni n'urugabano rwaho, na Ekuronin'urugabano rwaho. 1FBukeyeAbayuda bajyana n'Abasimeyoni bene wabo, banesha Abanyakanāni b'abaturageb'i Sefati, baraharimbura rwose. Kandi uwo muduguduwitwaga Horuma.'~ KFNuko abana ba wa Mukenisebukwe wa Mose, bazamukanana bene Yuda bavuye mu muduguduw'imikindo, bajya mu butayubw'i Buyudaburi ikusi ya Arada, baturanayo n'abaho.} 1FAramusubizaati “Ubwo wampaye igikingi ikusi, na noneungirireubuntu umpe n'amasōko y'amazi.”Nuko Kalebu amuha amasōko yo harugurun'ayo hepfo. | FMaze uwo mukobwa yegeraumugabowe aramuhendahenda ngo asabe se igikingi. Ava ku ndogobe ye, Kalebu aramubazaati “Urashaka iki?”`{ =F BukeyeOtiniyeli mwene Kenazi murumunawa Kalebu arahatsinda, nuko ashyingirwa wa mukobwa.qz _F Ariko Kalebu aravuga ati “Uzatera i Kiriyatiseferi akahatsinda, nzamushyingiraumukobwa wanjye Akisa.”Uy 'F Bavayo batera abari batuye i Debira (kera i Debira hitwaga i Kiriyatiseferi).x /F Kandi barongera batera Abanyakanāni bari batuye i Heburoni(kera i Heburonihitwaga i Kiriyataruba), maze banesha Sheshayi na Ahimani na Talumayi.rw aF Maze Abayuda baramanuka batera Abanyakanāni bo mu gihugu cy'imisozi miremire, n'ab'ikusi n'abo mu bibaya._v ;FMaze Abayuda batera i Yerusalemu barahatsinda baharimbuza inkota, batwika uwo mudugudu.Uu 'FAdonibezeki aravuga ati “Abami mirongo irindwi baciwe ibikumwe n'amano manini, bajyaga batoragura ibyokurya munsi y'ameza yanjye, uko nabagize ni ko Uwiteka anyituye.”Nuko bamuzanai Yerusalemu, agwayo.\t 5FAriko Adonibezeki arahunga baramukurikira, baramufatabamuca ibikumwe n'amano manini.Us 'FBasanga Adonibezeki i Bezeki baramurwanya, banesha Abanyakanāni n'Abaferizi.|r uFAbayuda barazamuka, Uwiteka atanga Abanyakanāni n'Abaferizi arababagabiza, bicira i Bezeki ingabo zabo inzovu imwe.;q sFNuko Abayuda babwira Abasimeyoni bene wabo bati “Nimuze tujyane mu mugabane wacu turwane n'Abanyakanāni, natwe tuzabatabara mu wanyu mugabane.”Nuko Abasimeyoni bajyana na bo.Xp -FUwiteka aravuga ati “Abayuda ni bo bazabanzayo, dore mbagabije icyo gihugu.”wo mFYosuwa amaze gupfa Abisirayeli babaza Uwiteka bati “Muri twe ni ndeuzabanza guteraAbanyakanāni kubarwanya?”n}<!Eleyazari mwene Aroni arapfa na we, bamuhamba ku gasozi Finehasiumwana we yari yahawe mu gihugu cy'imisozi ya Efurayimu.gmI< Kandi Abisirayeli bari barazanye amagufwa ya Yosefu bayakuye muri Egiputa, nuko bayahamba i Shekemu mu gikingi Yakobo yaguze na bene Hamori se wa Shekemu ibice by'ifeza ijana. Ayo magufwa aguma muri gakondo ya bene Yosefu.4lc<Yosuwa akiriho Abisirayeli bakoreraga Uwiteka, no mu gihe cyose cy'abakuru basigaye Yosuwa amaze gupfa. Abo ni bo bari bazi neza imirimo yose Uwiteka yakoreye Abisirayeli.k<Bamuhamba mu rugabano rwa gakondo ye i Timunatisera, mu gihugu cy'imisozi miremire ya Efurayimu ikasikazi y'umusoziwa Gāshi.sja<Nuko hanyuma y'ibyo, Yosuwa mwene Nuniumugaragu w'Uwiteka aherako arapfa, yari amaze imyaka ijana n'icumi.Ki<Nuko Yosuwa asezerera abantu, ngoumuntu wese ajye muri gakondo ye. z~~5}||o{{[{zyxxwwFvv{uu>tssJrqqspvoonnn%mmllGkjjihhg[ff9ee`edd9cebbVaa`j`__@^]]~\[[k[ZZ5YY XWW=VtVUUATT_SSRRSQYPPCOOMNNWMMM)LvL KJJII(HwGGeFFF:EE==<Arabasubizaati “Nk'uko bankoreye, ni ko nanjye nabakoreye.”#F Abayuda baravuga bati “Ni iki kibazanye kudutera?”
Barabasubizabati “Twazanywe no kubohaSamusoni, ngo tumugirenk'uko yatugize.”T#F Hanyuma Abafilisitiya barazamuka bagandika i Buyuda, badendeza i Lehi yose.T#FNuko arabatikiza cyane yica benshi, maze aba mu isenga y'igitare cya Etamu.p[FNuko Samusoniarababwira ati “Ubwo mubigenjeje mutyo, niukurinzabahōra kandi mbirangije nzarorera.”`;FMaze Abafilisitiya barabaza bati “Ni nde wakoze ibyo?”Baravuga bati “Ni Samusoniumukwe w'Umutimuna, kuko yatwayeumugorewe akamushyingira mugenzi we.”Abafilisitiya baherako barazamuka batwika uwo mugorena se.8kFMaze akongeza amafumba, arazikungagiza aziroha mu mirima y'ingano y'Abafilisitiya, inkongi iratwarana hose si mu miba, si mu ngano zidatemye, si mu myelayo, byose birakongoka.#FNuko Samusoniaragenda afata ingunzu magana atatu, yenda amafumba y'umuriro, izo ngunzu azifatanya imirizo ayihambiranya n'ifumba y'umuriro.p[FSamusoniarababwira ati “Kuri ubu noneho nta rubanza rw'Abafilisitiya ruzanjyaho, nimbagirira nabi.”CFSebukwe aramubwira ati “Niukurinagize ngo waramwanze rwose, ni cyo cyatumye mushyingira mugenzi wawe. Mbese murumunawe ntamurutaubwiza? Ndakwinginze, abe ari weujyana mu cyimbo cye.”4 eFNuko hahise iminsi, mu isarura ry'ingano Samusoniajya gusuraumugorewe amuzaniyeumwana w'ihene yibwiye ko asangaumugorewe ku murēre, ariko sebukwe ntiyamukundira ko ajyayo.DFAriko muka Samusonibamushyingira mugenzi we wari incuti ye.]5FNukoumwuka w'Uwiteka amuzahocyane, aramanuka ajya kuri Ashikeloni, yicayo abantu mirongo itatu abacuza imyambaro yabo, kandi aha imyenda yo gukuranwa abishe igisākuzo cye. Ararakara cyane, arazamuka ajya kwa se.  FNuko uwo munsi wa karindwi izuba ritararenga, abanyamudugudubaramubwira bati “Ni iki cyarushaubukikuryoha? Kandi ni iki cyarusha intare imbaraga?”Na we arababwira ati
“Iyaba mutahingishije ishashi yanjye,
Ntimuba mwishe igisākuzo cyanjye.”(KFArangiza iyo minsi irindwi amuriraimbere, bakiri mu bukwe, maze ku munsi wa karindwi arabimubwira, kuko yari amurembeje, na we abwira bene wabo icyo gisākuzo.I FNuko muka Samusoniamuririra imbere aramubwira ati “Uranyanze, ntunkunze kuko washākuje bene wacu, ntukimbwire.”
Samusoniaramubwira ati “Sinabibwiye data na mama, none mbikubwire?”H  FMaze ku munsi wa karindwi babwira muka Samusonibati “Shukashukaumugabowawe adusobanurireicyo gisākuzo tutagutwika, tugatwika n'urugorwa so. Mwaduhamagariye kutugiraabatindi? Si ko biri?” ;FArababwira ati
“Mu muryi havuyemoibyokurya,
Kandi mu munyambaraga havuyemouburyohe.”
Nuko bamara iminsi itatu badashobora kugisobanura.4 cF Ariko nibibananira, ni mwe muzampa imyambaro y'ibitare mirongo itatu n'imyenda yo gukuranwa mirongo itatu.”
Baramubwira bati “Dusākuze twumve igisākuzo cyawe.”f GF Nuko Samusoniarababwira ati “Reka mbasākuze igisākuzo, nimushobora kucyica iminsi y'ubukwe uko ari irindwi itarashira, mukakinsobanurira, nzabaha imyambaro y'ibitare mirongo itatu n'imyenda yo gukuranwa mirongo itatu.N F Nuko bamubonye, bamuzanira abasangwa mirongo itatu ngo bagumanena we.lSF Hanyuma se aramanuka asanga uwo mukobwa. BukeyeSamusoniacyuzaubukwe, kuko ari ko abasore bagenzaga.F Arabuhakura agenda aburya agera kuri se na nyina, arabubahana bo baraburya, ariko ntiyababwira ko yabukuyemu ntumbi y'intare.FBukeyeasubirayo kumuzana, akebereza ha handi kuroraya ntumbi y'intare yatanyaguzaga, asangamo irumbo ry'inzuki n'ubukibwazo.I FNuko Samusoniarimanukiraaganira n'uwo mukobwa, aramushima cyane.)MFMazeumwuka w'Uwiteka amuzahocyane, arayitanyaguza nk'uwatanyaguzaumwana w'ihene, kandi nta ntwaro yari afite mu ntoki, ariko ntiyabwira se na nyina ibyo yakoze. FHanyuma y'ibyo Samusoniamanukanana se na nyina bajya i Timuna, bageze mu mizabibu yaho, ahura n'umugunzu w'intare,uramutontomera. ;FAriko se na nyina ntibari bazi ko byaturutse ku Uwiteka, kuko yashakaga impamvu ku Bafilisitiya. Icyo gihe Abafilisitiya bari barahindūye Abisirayeli.vgFNuko se na nyina baramubazabati “Mbese nta mugeniuri mu bakobwa ba bene wanyu, cyangwa mu bwoko bwacu bwose, byatuma ujya gushakaumugenimu Bafilisitiya batakebwe?”
Samusoniabwira se ati “Nsabira uwo kuko ari we nkunda cyane.”}FMaze arazamuka abwira se na nyina ati “Nabengutseumukobwa i Timuna wo mu bakobwa b'Abafilisitiya, none mumunsabire.”Z 1FNuko Samusoniaramanuka ajya i Timuna, abonaumukobwa wo mu bakobwa b'Abafilisitiya.c~AF Mazeumwuka w'Uwiteka atangira kumukoreshereza i Mahanedani, hagati y'i Sora na Eshitawoli.j}OF Nuko hanyuma y'ibyo,umugoreabyaraumuhungu amwita Samusoni. Umwana arakura, Uwiteka amuhaumugisha.O|F Umugorewe aramubwira ati “Iyaba Uwiteka yashatse kutwica, ntaba yemeye igitambo cyacu cyoswa cyangwa icy'amafu y'impeke, ntaba yatweretse ibyo byose kandi ntaba yatubwiye nk'ibyo muri iki gihe.”Q{F Maze Manowa abwiraumugorewe ati “Niukuriturapfa kuko turebye Imana.”zF Ariko nta bundi marayika w'Uwiteka yongeye kwiyereka Manowa cyangwaumugorewe. Ubwo Manowa amenya ko ari marayika w'Uwiteka.;yqF Nuko ibirimi by'umurirobiva mu gicaniro bitumbagira mu ijuru, marayika w'Uwiteka azamuka mu birimi by'umurirow'igicaniro Manowa n'umugorewe babireba, baherako bagwa hasi bubamye.+xQF Nuko Manowa yendaumwana w'ihene n'igitambo cy'amafu y'impeke, abitambira Uwiteka hejuru y'igitare. Marayika aherako akora igitangaza, Manowa n'umugorewe babireba.fwGF Marayika w'Uwiteka aramubwira ati “Urambariza iki izina ryanjye, ko ari izina ritangaza?”xvkF Nuko Manowa abaza marayika w'Uwiteka ati “Witwa nde, kugirango ibyo wavuze nibisohora tuzagukurireubwatsi?”cuAF Marayika w'Uwiteka abwira Manowa ati “Naho nakwemerera sinarya ibyokurya byawe, ariko nibaushaka gutunganya igitambo cyoswa,ukwiriye kugitambira Uwiteka.”Ariko ubwo Manowa yari ataramenya ko ari marayika w'Uwiteka.etEF Manowa abwira marayika w'Uwiteka ati “Udukundire ubeukiriaha, tukubagireumwana w'ihene.”$sCF Ntakarye ikintu cyose kivuye ku muzabibu, ntakanywe vino cyangwa igisindisha, habe no kurya ikintu cyose gihumanya. Nuko yitondere ibyo namubwiye byose.”Xr+F Marayika w'Uwiteka abwira Manowa ati “Ibyo nabwiye uyu mugorebyose abyirinde.`q;F Manowa ati “Ibyo wavuze nibisohora, mbese azaba ari muntu ki, cyangwa azakora iki?”p)F Manowa arahagurukaakurikiraumugorewe, asanga uwo mugaboaramubazaati “Mbese ni wowe wavuganaga n'uyu mugore?”
Na we ati “Ni jyewe.”po[F Nukoumugoreahuta yiruka, ajya kubwiraumugabowe ati “Wa mugabowazaga ejo bundi yongeye kunyiyereka.”n%F Nuko Imana yemerera Manowa, marayika w'Imana agaruka kuri uwo mugoreamusanga aho yari yicaye mu murima, ariko Manowaumugabowe ntiyari ahari.-mUF Nuko Manowa yinginga Uwiteka ati “Nyagasani, ndakwinginze ngo uwo muntu w'Imana wadutumyeho yongere agaruke muri twe, atwigishe uko tuzagenza uwo mwanauzavuka.”xlkF Ariko arambwira ati ‘Doreuzasama indaubyareumuhungu.’Kandi ati ‘Uhereye none ntukanywe vino cyangwa igisindisha, ntukarye ikintu cyose gihumanya kuko uwo mwana azaba Umunaziri, ahereye akiva mu nda ya nyinaukageza aho azapfira.’”Tk#F Uwo mugoreaherako araza abwiraumugabowe ati “Umuntu w'Imana yaje aho nari ndi, kandi mu maso he hasaga n'aha marayika w'Imana hateyeubwoba, ariko sinamubajije aho yaturutse na we ntiyambwiye izina rye.Gj F kukouzasama indaukabyaraumuhungu. Kandi ntihazagireumwogosha kuko uwo mwana azaba Umunaziri ahereye akiva mu nda ya nyina, kandi ni weuzatangira gukizaAbisirayeli amaboko y'Abafilisitiya.”hiKF Nuko ndakwinginze wirinde kunywavino cyangwa igisindisha kandi ntukarye ikintu cyose gihumanya,hF Marayika w'Uwiteka yiyereka uwo mugorearamubwira ati “Dore uri ingumba ntiwigeze kubyara, arikouzasama indaubyareumwana w'umuhungu.sgaF Nuko hariumugabow'i Sora wo mu muryango w'Abadani, witwaga Manowa. Umugorewe yari ingumba itigeze kubyara.yf oF Maze Abisirayeli bongera gukoraibyangwa n'Uwiteka. Uwiteka abahāna mu maboko y'Abafilisitiya imyaka mirongo ine.e)F Nuko Abudonimwene Hileli w'Umunyapiratoni arapfa, bamuhamba i Piratoni mu gihugu cya Efurayimu. Ni cyo gihugu cy'imisozi miremire y'Abamaleki.&dGF Kandi yari afite abahungu mirongo ine n'abuzukurumirongo itatu bagendera ku byana by'indogobe mirongo irindwi, amara imyaka munaniariumucamanza wa Isirayeli.Xc+F Akurikirwa na Abudonimwene Hileli w'Umunyapiratoni, abaumucamanza wa Isirayeli.Wb)F Nuko Eloni w'Umuzebuluniarapfa, bamuhamba kuri Ayaloni mu gihugu cya Zebuluni.haKF Akurikirwa na Eloni w'Umuzebuluniabaumucamanza wa Isirayeli, amara imyaka icumi abacira imanza.2`aF Nuko Ibusaniarapfa bamuhamba i Betelehemu.]_5F Yari afite abahungu mirongo itatu n'abakobwa mirongo itatu yashyingiye mu kindi gihugu, kandi atumirira abahungu be abakobwa mirongo itatu arababashyingira. Ibusaniamara imyaka irindwi ariumucamanza wa Isirayeli.N^F Nuko akurikirwa na Ibusaniw'i Betelehemu, abaumucamanza wa Isirayeli.]F Nuko Yefuta amara imyaka itandatu ariumucamanza w'Abisirayeli. Maze Yefuta Umugileyadi arapfa, bamuhamba mu muduguduumwe w'i Galeyadi.y\mF bakayibwira bati “Ngaho vuga ‘Shiboleti.’”Na yo ikavuga iti “Siboleti”kuko idashobora kurishyitsa neza, bagaherako bakayifata, bakayīcira muri ibyo byambu bya Yorodani. Icyo gihe hapfa Abefurayimu inzovu enye n'ibihumbi bibiri.L[F Abanyagaleyadi baherako bategera Abefurayimu mu byambu bya Yorodani, maze impunzi yose ya Efurayimu yahagera ikabasaba ngo yambuke, bakayibaza bati “Uri Umwefurayimu?”Yabasubizaati “Oya”,XZ+F Nuko Yefuta ateranya ingabo zose z'i Galeyadi, barwana n'Abefurayimu. Abanyagaleyadi barabica, kuko babacyuriyengo “Mwa Banyagaleyadi mwe, muri abacitse mwavuye mu muryango wa Efurayimu no mu wa Manase.”Y1F Maze mbonye ko mutakinkijije mperako mpara amagara yanjye, ndambuka ntera Abamoni, Uwiteka arabangabiza. None ni iki gitumye muntera kundwanya?”XyF Yefuta arabasubizaati “Jye n'abantu banjye twari tugihigirana cyane n'Abamoni, ndabatabaza ntimwankiza amaboko yabo.W #F Abefurayimu baraterana bajya ikasikazi bazimuza Yefuta bati “Ni iki cyatumye ujya kurwana n'Abamoni ntudutabaze? Tuzagutwikira mu nzu.”gVIF (inkumi z'Abisirayeli zikajya kwibuka uwo mukobwa wa Yefuta w'Umugileyadi, iminsi ine mu mwaka.3UaF 'Nuko amezi abiri ashize agaruka kwa se, na we amuhigura Uwiteka nk'uko yari yahize, kandi yari atararongorwa.
Bihera ubwo bibaumugenzo mu Bisirayeli ukoumwakautashye,~TwF &Se aramusubizaati “Genda.”Aramusezerera ngo amare amezi abiri. Ajyana na bagenzi be, aririraubukumibwe mu misozi.!S=F %Nyuma uwo mukobwa abwira se ati “Unyemerere icyo ngusaba: ubeundetse amezi abiri ngende manukanemu misozi na bagenzi banjye, ndirireubukumibwanjye.”R F $Aramubwira ati “Data, ubwo wahigiye imbere y'Uwiteka mpigura nk'uko wahize, kuko Uwiteka yaguhojeababisha bawe b'Abamoni.”>QwF #Amubonye ashishimura imyenda ye aravuga ati “Ye baba we, mwana wanjye! Koumbabaje cyane, ko uri mu bampagaritseumutimakuko nahigiye imbere y'Uwiteka, none simbasha kwivuguruza!”`P;F "Nuko Yefuta aratabaruka ajya iwe i Misipa, yenda kugeraiwe,umukobwa we asohokanautuntu dusa n'ishakwe abyina, ajya kumusanganira. Kandi uwo mwana we yari ikinege, nta muhungu cyangwaumukobwa yari afite wundiutariwe..OWF !Arabatikizauhereye kuri Aroweriukageza i Miniti, imiduguduyari makumyabiriukageza Abelikeramimu, yica benshi cyane. Uko ni ko Abamoni bacogojwe imbere y'Abisirayeli.PNF Nuko Yefuta arambuka atera Abamoni arwana na bo, Uwiteka arabamugabiza.-MUF ngatabaruka amahoro mvuye kubatsinda, ikizabanza gusohoka imbere y'umuryango w'inzu yanjye kunsanganira, kizaba icy'Uwiteka. Nanjye nzagitangaho igitambo cyoswa.”ALF Nuko Yefuta ahiga Uwitekaumuhigoati “Nungabiza Abamoni,zKoF Umwuka w'Uwiteka aza kuri Yefuta, anyura i Galeyadi n'i Manase ajya i Misipa y'i Galeyadi, avayo afata mu Bamoni.EJF Arikoumwami w'Abamoni ntiyita ku magambo Yefuta yamutumyeho.I9F Noneho si jyeugucumuyeho, ahubwo ni woweungiriye nabi,urantera kundwanya. Uwitekaumucamanza abeumucamanza uyu munsi hagati y'Abisirayeli n'Abamoni.”_H9F Abisirayeli ko bamaze imyaka magana atatu batuye i Heshiboni no mu birorero byaho, no muri Aroweri n'ibirorero byaho, no mu miduguduyose iri ku nkengero ya Arunoni. Ni iki cyababujijekubigarura muri iyo myaka yose?GF Mbeseuraruta Balaki mwene Sipori,umwami w'i Mowabu? Hari ubwo yigeze kujya impaka n'Abisirayeli? Hari ubwo yarwanye na bo?F F Igihugu imana yawe Kemoshi yaguha, ntiwagihindūra? Natwe ni uko, abo Uwiteka Imana yacu yirukanye imbere yacu, twabahindūye.EF Nuko ubwo Uwiteka Imana y'Abisirayeli yirukanye Abamori imbere y'abantu bayo ba Isirayeli ikabaha igihugu, mbese ni wowe wakitunyaga?D{F Bahindūraurugabano rwose rw'Abamori,uhereye kuri Arunoniukageza i Yaboki, kandiuhereye mu butayuukageza kuri Yorodani.C1F Uwiteka Imana y'Abisirayeli ibagabiza Sihoni n'ingabo ze zose, barabanesha. Nuko Abisirayeli bahindūra igihugu cyose cy'Abamori bene icyo gihugu.B)F Ariko Sihoni ntiyiringira Abisirayeli ngo banyure mu rugabano rwe, maze Sihoni ateranya ingabo ze zose agandika i Yahasi, arwanya Abisirayeli.1A]F Nuko Abisirayeli batuma intumwa kuri Sihoniumwami w'Abamori,umwami w'i Heshiboni. Baramubwira bati ‘Turakwinginzeutwemerere tunyure mu gihugu cyawe tujye mu cyacu.’\@3F Hanyuma banyura mu butayubakikiye igihugu cya Edomu n'icy'i Mowabu, banyura mu ruhande rw'iburasirazuba rw'i Mowabu, bagandika hakurya ya Arunoni, ntibarengaurugabano rw'i Mowabu kuko Arunoniyariurugabano rwaho.?F Abisirayeli baherako batuma intumwa ku mwami wa Edomu bati ‘Turakwinginzeutwemerere tunyure mu gihugu cyawe.’Arikoumwami wa Edomu ntiyabakundira. Uko ni ko kandi batumye ku mwami w'i Mowabu, na we ntiyabakundira. Nuko Abisirayeli baguma i Kadeshi.w>iF Ariko Abisirayeli bamaze kuva muri Egiputa, banyuragamu butayubagera ku Nyanja Itukura, maze bagera i Kadeshi.}=uF Ziramubwira ziti “Yefuta yavuze ngo Abisirayeli kunyaga ntibanyaze igihugu cy'i Mowabu cyangwa igihugu cy'Abamoni.8<mF Yefuta yongera gutumaintumwa ku mwami w'Abamoni.g;IF Umwami w'Abamoni asubizaintumwa za Yefuta ati “Impamvu ni uko Abisirayeli bamaze kuva muri Egiputa, banyaze igihugu cyanjyeuhereye kuri Arunoniukageza i Yaboki n'i Yorodani. Noneho wemere kunsubizaibyo bihugu ku neza.”o:YF Nuko Yefuta atuma intumwa ku mwami w'Abamoni kumubazaati “Turapfa iki gitumauteraigihugu cyanjye?”'9IF Yefuta aherako ajyana na ba bakuru b'i Galeyadi, nuko abantu bamugiraumugabawabo n'umutware. I Misipa ni ho Yefuta yavugiyeibyo yavuze byose imbere y'Uwiteka.X8+F Baramusubizabati “Uwiteka abeumuhamya hagati yacu, nitudasohoza ibyouvuze.”v7gF Yefuta arababaza ati “Nimunsubizaiwacu kurwana n'Abamoni Uwiteka akabangabiza, nzabaumutware wanyu koko?”J6F Nuko abakuru b'i Galeyadi basubizaYefuta bati “Igitumye tuguhindukiriye ubu, niukugirango tujyane tubonekurwana n'Abamoni.Nitumaragutsindauzabaumutware wacu,utware abatuye i Galeyadi bose.”5'F Yefuta abwira abakuru b'i Galeyadi ati “Mbese si mwe mwanyanze mukanyirukanamu bya data? Ni iki gituma muza kunshaka ubu, kuko mubabaye?”R4F Baramubwira bati “Ngwino ubeumugabawacu tuboneuko turwana n'Abamoni.”p3[F Nuko Abamoni bakibarwanya, abakuru b'i Galeyadi batuma kuri Yefuta ngo acikuke ave mu gihugu cy'i Tobu.32cF Hahise iminsi Abamoni barwanya Abisirayeli.1 F Nuko Yefuta ahunga bene se, ahungira mu gihugu cy'i Tobu aturayo, maze Yefuta ateranya abantu b'inguguzibakajya batera abandi.*0OF Arikoumugorewa Gileyadi amubyarira abahungu. Abo bamaze gukurabirukanaYefuta, baramwerurirabati “Nta mugabaneufitemu bya data, kuko uriumwana w'undi mugore.”}/ wF Nuko Yefuta w'Umugileyadi yariumunyambaraga w'intwari, kandi yariumwana wa maraya, kandi Gileyadi ni we bamubyaranye.$.CF Nuko abatware b'i Galeyadi barabazanya bati “Mbeseumugabomuri mweuzabanza kurwana n'Abamoni ni nde? Uwo ari we wese azahabwaubutware mu Banyagaleyadi.”c-AF Abamoni baraterana bagandika i Galeyadi, Abisirayeli na bo baraterana, bagandika i Misipa.,F Baherako bakura ibigirwamana by'abanyamahanga hagati muri bo bakorera Uwiteka, Uwiteka na we agira ishavu ry'imibabaro y'Abisirayeli.+F Abisirayeli batakira Uwiteka bati “Twaracumuyekoko, nonehoutwigirire ukoushaka, ariko turakwingizeutwikirize kuri iki gihe gusa.”i*MF Nimugende mutakambire imana mwitoranirije, abe ari zo zibarengera mu gihe cy'ubwihebe byanyu.”R)F Ariko ubwo mwanyimūye mugakorera izindi mana, sinzongera kubakizaukundi.b(?F Kandi Abasidoni n'Abamaleki n'Abanyamawoni babahataga, muntakambiye mbakiza amaboko yabo.n'WF Uwiteka abaza Abisirayeli ati “Si jye wabakijije Abanyegiputa n'Abamori, n'Abamoni n'Abafilisitiya?& F Abisirayeli baherako batakambira Uwiteka baravuga bati “Twagucumuyehokuko twakwimūye uri Imana yacu, tugakorera za Bāli.”%F Hanyuma Abamoni bambuka Yorodani kurwanya Abayuda n'Ababenyamini n'ab'inzu ya Efurayimu. Nuko Abisirayeli bariheba cyane.-$UF Muri uwo mwaka baburabuza Abisirayeli barabahata, bamara imyaka cumi n'umunanibagirira nabi Abisirayeli bose bo hakurya ya Yorodani mu gihugu cy'Abamori i Galeyadi.|#sF Uwiteka ni ko kurakarira Abisirayeliuburakari bwaka nk'umuriro, abahāna mu maboko y'Abafilisitiya no mu y'Abamoni.f"GF Ariko Abisirayeli bongera gukoraibyangwa n'Uwiteka, bakorera Bāli na Ashitaroti, n'imana z'i Siriya n'imana z'i Sidoni n'imana z'i Mowabu, n'imana z'Abamori n'imana z'Abafilisitiya, bimūra Uwiteka ntibongera kumukorera..!YF Nuko Yayiri arapfa bamuhamba i Kamoni.L F Kandi yari afite abahungu mirongo itatu bagendera ku byana by'indogobe mirongo itatu, kandi batwaraga imidugudumirongo itatu iri mu gihugu cya Galeyadi, yitwaga Havotiyayiri, n'ubu ni ko icyitwa.tcF Hanyuma ye hahagurukaYayiri w'Umunyagaleyadi, amara imyaka makumyabiri n'ibiri ariumucamanza w'Abisirayeli.jOF Amara imyaka makumyabiri n'itatu ariumucamanza mu Bisirayeli, aherako arapfa bamuhamba i Shamiri./ [F Hanyuma ya Abimeleki, Tola mwene Puwa mwene Dodo wo mu muryango wa Isakari ahagurukagukizaAbisirayeli. Yari atuye i Shamiri mu gihugu cy'imisozi miremire ya Efurayimu.kQF 9kandi inabi yose y'ab'i Shekemu Imana irayibitura, kandiumuvumowa Yotamu mwene Yerubāliubageraho.a=F 8Uko ni ko Imana yituye Abimeleki inabi yagiriye se, ubwo yicaga bene se mirongo irindwi,Y-F 7Abantu ba Isirayeli babonye yuko Abimeleki apfuye barataha,umuntu wese ajya iwe.!=F 6Uwo mwanya Abimeleki ahamagaraumusoreumutwaje intwaro ati “Kura inkota yaweunyice, hatagirauvugayuko nishwe n'umugore.”Uwo musorearamusogota arapfa.NF 5Nukoumugorewo muri bo atera Abimeleki ingasire mu gahanga, arakamena.RF 4Abimeleki ajya kuri uwo munaraarawusakiza, yegeraurugirwawo ngo arutwike.5F 3Ariko muri uwo muduguduharimoumunaraukomeye. Ni ho abantu bose b'uwo mudugudubahungiye, abagabo n'abagore, barikingirana, burirahejuru y'uwo munara.@}F 2Abimeleki aherako ajya i Tebesa agandikayo, arahatsinda.OF 1Nukoumuntu wese muri bo atema ishami ry'igiti bakurikira Abimeleki, bayarunda kuri ya nzu bayibatwikiramo. Nuko abantu bo mu munaraw'i Shekemu bapfuye, abagabo n'abagoreumubarewabo bari nk'igihumbi.vgF 0Nuko Abimeleki azamukanaumusoziSalumonin'abantu bari kumwe bose, maze Abimeleki yenda intorezo atema ishami ry'igiti, arariterura ariterera ku rutugu, abwira abari kumwe na we ati “Nimutebuke, uko mubonankoze abe ari ko mukoranamwe.”NF /Babwira Abimeleki yuko abantu bose bo mu munaraw'i Shekemu bateranye.ueF .Nuko abantu bose bo mu munaraw'i Shekemu bumvise ibyo, banyegera mu nzu yo hasi munsi y'indaro ya Eliberiti.yF -Maze Abimeleki yiriza uwo munsi arwanyaumusozi, yica bene wo arawuhindūra, maze asenyaumuduguduawunyanyagizamoumunyu.=uF ,Maze Abimeleki n'abo muri ya mitwe bari kumwe baravudukabahagarara ku irembo ry'umudugudu. Nuko imitwe ibiri yo muri iyo mitwe iturumbukiraku bantu bose bagiye mu misozi, barabica.!F +Aherako ajyana ingabo ze, azicamo imitwe itatu bubikirira mu mirima, nuko arungurutse abona abantu bava mu ngo, babahagurukiramo barabica.H  F *Nuko bukeyebwaho abantu bajya mu mirima, Abimeleki arabibwirwa.n WF )Abimeleki aguma kuri Aruma, maze Zebuli yirukanaGāli na bene se kugirango batongera guturai Shekemu.h KF (Abimeleki aramwirukanaaramuhunga, hakomereka benshi inzira yose kugezano ku irembo mu muharuro.T #F 'Nuko Gāli arangaza imbere y'ingabo z'i Shekemu, ajya kurwana na Abimeleki.E F &Zebuli aherako aramubwira ati “Kwa kwirarira kwawe kuri he? Kuko wavuze uti ‘Abimeleki ni nde, bigatuma tumukorera?’Bariya si ba bantu wasuzuguraga? None ngaho sohokaurwane na bo.”F %Ariko Gāli yongera kuvugaati “Dore hariho abantu baturutse mu mabanga, kandiumutwe umweuturutse mu nzira yo ku mwela w'abapfumu.”4cF $Nuko Gāli ababonye abwira Zebuli ati “Dore bariya bantu bamanuka mu mpinga z'imisozi!”
Zebuli aramusubizaati “Ubonye ibicucu by'imisoziukagira ngo ni abantu.”yF #Maze Gāli mwene Ebedi arasohoka ahagarara imbere y'irembo ry'umudugudu. Abimeleki n'abo bari kumwe bahagurukamu gico.F "Nuko Abimeleki ahagurukanan'ingabo ze zose zari kumwe na we, bagenda nijoro bubikirira i Shekemu bigabanijemo imitwe ine.!=F !Ariko ejo mu gitondo kare izuba rirashe, muzahagurukemusakizeumudugudu. Nuko Gāli n'abo bari kumwe nibaza kukurwanya,uzabone kubagirira ukoushoboye.”OF None hagurukanan'abantu muri kumwe, muze nijoro mwubikirire mu mirima.F Atuma intumwa kwa Abimeleki rwihishwa ati “Gāli mwene Ebedi na bene se baje i Shekemu, kandi barakugandishirizaumusozi.Z/F Zebuliumutware w'umuduguduyumvise amagambo ya Gāli mwene Ebedi, ararakara cyane.ueF Icyampa akaba ari jyeubategeka, nakurahoAbimeleki! Nabwira Abimeleki nti ‘Ongeza ingabo zaweusohoke.’”kQF Nuko Gāli mwene Ebedi aravuga ati “Abimeleki ni nde, kandi Shekemu ni nde, icyatuma tumukorera? Si we mwene Yerubāli, na Zebuli si weumutwarira? Nuko nimukorere Hamori se wa Shekemu, ariko ni iki gituma dukorera Abimeleki?(~KF Bukeyebajya mu mirima basarura inzabibu zabo barazivunga, barishīma cyane, binjira mu ngoro y'ikigirwamana cyabo, bararya baranywa, baherako bavuma Abimeleki.g}IF Nuko Gāli mwene Ebedi azana na bene se bajya i Shekemu, ab'i Shekemu baherako baramwiringira.&|GF Nuko ab'i Shekemu bashyiraho abantu bo kumwubikirira mu mpinga z'imisozi, kandi bahamburiraabagenzi benshi banyura muri iyo nzira, maze babiregera Abimeleki.*{OF kugirangourugomobagiriye bene Yerubāli mirongo irindwi n'amaraso yabo bijye kuri Abimeleki mwene se we wabishe, no ku b'i Shekemu bamutijeamaboko kwica bene se.}zuF Nuko Imana itegekaumwukauyobya kujya ateranya Abimeleki n'ab'i Shekemu. Ab'i Shekemu baherako bagambanira Abimeleki,DyF Abimeleki amara imyaka itatu ari we mutegeka w'Abisirayeli.`x;F Nuko Yotamu arirukanka arahunga, ajya i Bēri agumayokuko yatinyaga Abimeleki mwene se.-wUF Ariko niba atari ko biri,umurirouve kwa Abimelekiurimbure ab'i Shekemu n'ab'inzu ya Milo, kandiumurirouve mu b'i Shekemu no mu b'inzu ya Milo,urimbure Abimeleki.”vyF Niba ubu mukoreye Yerubāli n'ab'inzu ye iby'ukurin'ibyo gukiranuka, nuko nimunezererwe Abimeleki, na we abanezererwe.5ueF None mwahagurukiyeinzu ya data, abahungu be mirongo irindwi mwabiciye ku gitare, mwimika Abimelekiumwana w'umujawe kugirango abeumwami w'ab'i Shekemu, kuko ari mwene wanyu.NtF Data yabarwaniraga ahaze amagara ye, akabakiza amaboko y'Abamidiyani.:soF Yotamu yongera kubabaza ati “Mbese mwakoze iby'ukuri, mwakiranutse ko mwimitse Abimeleki? Mwagiriye neza Yerubāli n'abo mu nzu ye, mwamukoreye nk'uko yari akwiriye gukorerwa?PrF Umufatangweusubizaibiti uti ‘Ubwo mushaka kunyimika ngo mbeumwami wanyu nyakuri, muze mwiringire igicucu cyanjye. Niba bitari iby'ukuri,umurirouzavamu mufatangweumareho imyerezi y'i Lebanoni.’”NqF Ibiti byose biherako byingingaumufatangwe biti ‘Ngwinoudutegeke.’pF Umuzabibuurabibaza uti ‘Mbese narekeshwa vino yanjye inezeza Imana n'abantu, no kujya mpungabanira hirya no hino hejuru y'ibiti?’AoF Maze ibiti byingingaumuzabibu biti ‘Ngwinoudutegeke.’n#F Arikoumutiniurabibaza uti ‘Mbese narekeshwauburyohe bwanjye n'imbuto zanjye nziza, no kujya mpungabanira hirya no hino hejuru y'ibiti?’>myF Maze ibiti byingingaumutinibiti ‘Ngwinoudutegeke.’$lCF Arikoumwelayourabibaza uti ‘Mbese narekeshwa amavuta yanjye akoreshwa ibyo kūbaha Imana n'abantu, no kujya mpungabanira hirya no hino hejuru y'ibiti?’wkiF Kera ibiti byari bigiye kwiyimikamoumwami ngo abitegeke, byinginga igiti cy'umwelayo biti ‘Ujyeudutegeka.’8jkF Rubanda babibwira Yotamu, aragenda ahagarara mu mpinga y'umusoziw'i Gerizimu, arabakomēra n'ijwi rirenga aravuga ati “Yemwe ab'i Shekemu mwe, nimunyumve Imana na yo ibumve."i?F Nuko abagabo bose b'i Shekemu bateranira hamwe n'ab'inzu ya Milo bose, barahagurukabimikira Abimeleki i Shekemu munsi y'igiti cy'umwela, cyari cyateweho.FhF Ajya kwa se kuri Ofura asanga bene se bateraniyeyo, ari bo bene Yerubāli. Bose uko ari mirongo irindwi abicira ku gitare, ariko Yotamuumuhererezi wa Yerubāli ararokoka, kuko yari yihishe.g!F Nuko bamuha ibice by'ifeza mirongo irindwi bakuye mu ndaro ya Bāliberiti, Abimeleki abiguriraabantu b'inguguzibakubagana, baramukurikira.&fGF Ba nyirarume bamuvugiraayo magambo yose imbere y'ab'i Shekemu bose, ab'i Shekemu bumva bemeye gukurikira Abimeleki baravuga bati “Koko ni mwishywa wacu.”tecF “Ndabinginze mumbarize ab'i Shekemu bose muti ‘Icyabamerera neza ni uko mwatwarwa n'abahungu ba Yerubāli bose uko ari mirongo irindwi, cyangwa ni uko mwatwarwa n'umwe?’Kandi mwibuke ko ndi amaraso yanyu, kandi ndiuburabwanyu.”d F Abimeleki mwene Yerubāli ajya i Shekemu kwa ba nyirarume, avuganana bo n'abo mu rugo rwa sekuruubyara nyina arababwira atifcGF#Kandi ntibagirira neza inzu ya Yerubāli ari we Gideyoni, nk'uko yagiriraga neza Abisirayeli.bb?F"Ntibaba bacyibuka Uwiteka Imana yabo, yabakijije amaboko y'ababisha babo babagotaga bose.aF!Nuko Gideyoni amaze gupfa, uwo mwanya Abisirayeli bahindukirira Bāli barabaramya barabararikira, kandi Bāliberiti bayigira imana yabo.x`kF Maze Gideyoni mwene Yowasi apfa ageze mu za bukuru, bamuhamba mu mva ya se Yowasi kuri Ofura ha bene Abiyezeri.b_?FKandi yari afite inshoreke i Shekemu, na yo ayibyarahoumwana w'umuhungu amwita Abimeleki.V^'FGideyoni uwo abyara abahungu mirongo irindwi, kuko yari afite abagore benshi.2]aFYerubāli mwene Yowasi arataha, aguma iwe.\-FHanyuma Abamidiyani bacogozwa n'Abisirayeli, ntibongera kubyutsaumutwe. Mu gihe cya Gideyoni igihugu gihabwa ihumure, kimara imyaka mirongo ine.=[uFMaze Gideyoni abikoreshaumwambaro witwa efodi, awushyira mu muduguduwe witwa Ofura. Nuko Abisirayeli bose bakajya baza kuwuramya bakawurarikira,uberaGideyoniumutegon'abo mu nzu ye.yZmFKandi kuremera ku izo mpeta z'izahabu yabasabye kwari shekeli igihumbi na magana arindwi z'izahabu,udashyizeho ibirezi n'imishunzi n'imyambaro y'imihengeri abami b'i Midiyani bambaraga, kandiudashyizeho imisibo yo ku majosi y'ingamiya zabo.YFBaramusubizabati “Turaziguheraineza.”Nuko basasaumwenda bazirundaho,umuntu wese azanye impeta zo ku matwi z'iminyago.GX FMaze arababwira ati “Hariho icyo mbasaba:umuntu wese muri mwe ampe impeta zo ku matwi z'iminyago mwazanye.”(Abamidiyani bambaraga impeta z'izahabu ku matwi yabo, kuko bari Abishimayeli).WFGideyoni arabasubizaati “Sinemeye kubategeka, n'umuhungu wanjye ntabwo azabategeka, ahubwo Uwiteka ni weuzabategeka.”VFMaze Abisirayeli babwira Gideyoni bati “Nonehoudutegeke woweubwawe,uzaturageumwana wawe n'umwuzukurukuko wadukijije Abamidiyani.”aU=FNuko Zeba na Salumunabaravuga bati “Hagurukautwiyicireubwawe, kuko ukoumuntu ari, ari ko imbaraga ze zingana.”Gideyoni aherako arahagurukayica Zeba na Salumuna, yambura ingamiya zabo ibirezi byari ku majosi yazo.zToFNuko abwira imfura ye Yeteri ati “Hagurukaubice.”Ariko uwo musoreatinya gukurainkota ye kuko yari akiri muto.SFArababwira ati “Bari abavandimwe, ndetse ni bene mama. Mbarahiye Uwitekauhoraho, iyaba mwarabakijije sinajyaga kubica.”1R]FAherako abaza Zeba na Salumunaati “Mbese abantu mwiciye i Tabora basaga bate?”
Baramusubizabati “Basaga nawe. Umuntu wese muri bo yasaga n'umwana w'umwami.”MQFMaze asenya wa munaraw'i Penuweli, yica abantu bo muri uwo mudugudu.xPkFNuko ajyana abatware bo muri uwo mudugudu, aca amahwa yo mu ishyamba n'imifatangwe, abizitagurisha ab'i Sukoti.4OcFAgeze mu b'i Sukotiarababwira ati “NimurebeZeba na Salumunamwari mukincaumuganingo ‘Mbese Zeba na Salumunaubwourabafite tukabona gufunguriraabantu bawe barushye?’”,NSFAhura n'umusorewo mu b'i Sukoti, aramufataamubazaiby'iwabo, na we amwandikira amazina y'abatware b'i Sukotin'ibisonga byaho, bose baba mirongo irindwi na barindwi.HM F Gideyoni mwene Yowasi agarukiraku musoziw'i Heresi aratabaruka.L F Nuko Zeba na Salumunabarahunga ariko arabakurikirana, afata abo bami b'i Midiyani Zeba na Salumuna, atatanya ingabo zabo zose.KF Maze Gideyoni azamukanamu nzira ijya mu banyamahema iburasirazuba bw'i Noba n'i Yogibeha, anesha izo ngabo kuko zari zīraye.pJ[F Kandi Zeba na Salumunabari i Karikori n'ingabo zabo zacitse ku icumu zo mu ngabo zose z'ab'iburasirazuba, bose bari abantu nk'inzovu imwe n'ibihumbi bitanu, kuko abaguye ku rugamba bose bitwaje inkota bari agahumbi n'inzovu ebyiri.VI'F Nuko abwira ab'i Penuweliati “Ningaruka amahoro, nzamenagura uyu munara.”xHkFMaze Gideyoni avayo ajya i Penuweli, n'abaho ababwira bene ibyo, na bo bamusubizank'uko ab'i Sukotibamushubije.G%FGideyoni aravuga ati “Uwiteka namara kungabiza Zeba na Salumuna, nzaza ntanyagurishe imibiri yanyu amahwa yo mu ishyamba n'imifatangwe.”wFiFAbatware b'i Sukotibaramusubizabati “Mbese Zeba na Salumunaubwourabafite tukabona gufunguriraingabo zawe?”*EOFAgeze i Sukotiabwira abaho ati “Ndabinginze mumfunguririre abantu twazanye kuko baguye isari, kandi turacyakurikiranye abami b'i Midiyani, Zeba na Salumuna.”D/FNuko Gideyoni ageze kuri Yorodani, yambukanan'ingabo ze magana atatu zari kumwe na we baguye isari, ariko rero bakomeza gukurikirana Abamidiyani.'CIFKandi abatware b'i Midiyani Orebu na Zēbu, Uwiteka yarababagabije. Mbese mbarushije iki mu byo mwakoze?”Amaze kuvugaatyo,umujinya bari bamufitiyeuracogora.B'FNa we arababaza ati “Nakoze iki gihwanye n'ibyanyu? Mbese impumbano z'imizabibu y'Abefurayimu ntizirushaumwengo wose w'Ababiyezeri kuryoha?A FAbefurayimu baramubazabati “Ni iki cyatumyeutaduhuruzaugiyekurwana n'Abamidiyani? Waduketse iki?”Baramutonganya cyane. V~}}t||{{0zzyxxwwvvBuIttdsrqqoq po!nmmAll?kjj_ihhGgIf[feDdDcbbbAa``F`__N^]}\\r\[ZZYPXXQWWPVPUUnTXSRROQQsQP_OOtNMMLLDKKJEII HHDGFEE[DDXCCjBB5AC@@ ?>>=a<<;;::Y9877M66?55P44r3L22T11J0//V..@--i-,6++I*Q)((k(&&3%$$4#w#"!!, 2u:A0)q/ o 11Kbk{o sPNuko Nawomi yari afite mwene wabo w'umugabowe,umuntuukomeye w'umutunzi wo mu muryango wa Elimeleki, witwaga Bowazi.n PNuko Nawomi agarukanana Rusi Umumowabukaziumukazana we, baturutse mu gihugu cy'i Mowabu, bagera i Betelehemu batangiye gusarura sayiri.m  PNavuye ino nuzuye, Uwiteka angaruye iwacu nareyereye. Munyitira iki Nawomi ubwo Uwiteka yanshinje, Ishoborabyose yambabaje?”rl aPArabasubizaati “Ntimukanyite Nawomi, ahubwo mujye munyita Mara, kuko Uwiteka yangiriye ibisharira cyane.k 7PNuko bombi barajyana bagerana i Betelehemu. Bagezeyo, abo mu mudugudubose bahagarikwa imitima na bo, abagore barabazanya bati “Uyu ni Nawomi se?”@j PAbonye yuko amaramaje kujyana na we, arorera kubimubwira.~i yPahouzagwa ni ho nzagwa bahampambe. Nihagira ikizantandukanya nawe atariurupfu, Uwiteka azabimpore, ndetse bikabije.”eh GPRusi aramusubizaati “Winyinginga kugusiga, no gusubirayo ngo ne kugukurikira, kuko ahouzajya ari ho nzajya, kandi ahouzarara ari ho nzarara. Ubwoko bwawe ni bwo buzabaubwoko bwanjye, Imana yawe ni yo izaba Imana yanjye,g PNawomi aravuga ati “Dore muka mugabowanyu asubiyemu bwoko bwabo no ku mana ye, naweusubireyoukurikire muka mugabowanyu.”[f 3PBarongera batera hejuru bararira, Orupa asoma nyirabukwe, Rusi we amubahoakaramata.;e sP ibyo byatuma mubarindira kugezaaho bazakurira? Ibyo byatuma mudashaka abagabo? Bye kuba bityo bakobwa banjye, kuko mbababarira cyane. Erega Uwiteka yabanguriyeukubokokundwanya!”d ;P Bakobwa banjye, nimwigendere musubireyo, kuko ndenzeurucyuriro. Navuga nti ‘Ndabyiringiye’, ndetse naho nabonaumugaboiri joro, nkazabyara abahungu,c 1P Nawomi arababwira ati “Bakobwa banjye, nimusubireyo. Ni iki kibashakisha kujyana nanjye? Hari abandi bana mfite mu nda ngo bazabe abagabo banyu?Mb P Baramusubizabati “Oya, ahubwo tuzasubirana nawe mu bwoko bwanyu.”pa ]P Uwiteka abahe mwembi kubonauburuhukiromu mazu y'abagabo banyu.”
Arabasoma, batera hejuru bararira.` #PNawomi abwira abakazana be ati “Nimugende musubiremu mazu ya ba nyoko, Uwiteka abagirire neza nk'uko mwayigiriye ba nyakwigendera nanjye.^_ 9PAva aho yari ari hamwe n'abakazana be bombi, aboneza inzira isubiramu gihugu cya Yuda.8^ mPBukeyeahagurukanan'abakazana be kugirango ave mu gihugu cy'i Mowabu, asubiraiwabo kuko yari yumviye mu gihugu cy'i Mowabu yuko Uwiteka yagendereyeubwoko bwe, akabaha ibyokurya.`] =PMaze Mahaloni na Kiliyoni bombi barapfa. Uwo mugoreyapfushijeumugabowe n'abana be bombi.a\ ?PBarongora Abamowabukazi, umwe yitwaga Orupa, undi yitwaga Rusi, bamarayo imyaka nk'icumi.F[  PElimelekiumugabowa Nawomi arapfa, asigirana abahungu be bombi.RZ !PUwo mugaboyitwaga Elimeleki,umugorewe yitwaga Nawomi, n'abahungu be bombi umwe yitwaga Mahaloni, undi yitwaga Kiliyoni. Bari Abanyefuratab'i Betelehemu y'i Buyuda. Bagera mu gihugu cy'i Mowabu baturayo.Y 9PMu minsi y'abacamanza inzara yateye mu gihugu. Nukoumugabow'i Betelehemu y'i Buyudaasuhukiramu gihugu cy'i Mowabu, we n'umugorewe n'abahungu be bombi.dXCFAriko icyo gihe Abisirayeli nta mwami bari bafite, kandiumuntu wese yitegekaga uko ashatse.WFNuko Abisirayeli baherako bavayo,umuntu wese ajya mu muryango w'iwabo no mu nzu ye, bose bavayo basubiramuri gakondo zabo.>VwFNuko Ababenyamini babigenza uko bohejwe, binyagira abageni mu babyinnyi nk'ukoumubarewabo wari uri barabajyana. Baragenda basubiramuri gakondo yabo, bongera kubakaimidugudubayibamo.SF/Mu bari bahungiye mu butayu, abantu magana atandatu bagera ku gitare cya Rimoni bamarayo amezi ane. =F.Nuko abapfuye uwo munsi bose bo mu Babenyamini, bari abantu bitwaje inkota inzovu ebyiri n'ibihumbi bitanu, abo bose bari intwari.<#F-Muri ba bandi bahaye Abisirayeli ibitugu, bagahungira mu nzira ijya mu butayukugirango bagere ku gitare cya Rimoni, babīcamo abantu ibihumbi bitanu babatsotsobera mu nzira z'ibihogere, bakomeza kubarya isataburenge babageza i Gidomu, bicirayo abandi ibihumbi bibiri.Z;/F,Hapfa Ababenyamini inzovu imwe n'ibihumbi munani, abo bose bari abantu b'intwari.:F+Maze bagota Ababenyamini barabirukana, babaribatira aho bashakaga kuruhukira, babageza ahateganye n'i Gibeya iburasirazuba.+9QF*Nuko baha Abisirayeli ibitugu, baromboreza inzira yose ijya mu butayu, ariko ingabo zibarya isataburenge, kandi izivuye mu muduguduziboreka hagati muri iyo nzira.c8AF)Nuko Abisirayeli barabahindukirana Ababenyamini barumirwa, kuko babonye ibyago bibagezeho.7F(Arikoumwotsiutangiye gutumbagira mu mudugudunk'igicu, Ababenyamini barakebuka babonaumuduguduwoseugurumana,umwotsiutumbagira mu kirere.G6 F'Nuko Abisirayeli biyegura mu ntambara, maze Ababenyamini batangira kubakubitainkota, bica mu Bisirayeli abantu nka mirongo itatu, kuko bibwiraga ko babanesheje nko muri ya ntambara ya mbere.5F&Abisirayeli bose bari basezeranye ikimenyetso n'abaciye igico, yuko bazacana ikome,umwotsiugatumbagira mu mudugudunk'igicu.a4=F%Nuko abaciye igico bahuta gusakiza i Gibeya, bajya imbere barimbuzaumuduguduwose inkota.93mF$Nuko Ababenyamini bakeka ko Abisirayeli baneshejwe, kuko Abisirayeli bashukashukagaAbabenyamini, basubirainyuma kuko bari biringiye abo bari bashyize mu bico bugufibw'i Gibeya.>2wF#Uwiteka atsinda Ababenyamini imbere y'Abisirayeli, maze uwo munsi Abisirayeli boreza Ababenyamini inzovu ebyiri n'ibihumbi bitanu n'ijana, kandi abo bose bari ingabo zitwaje inkota.#1AF"Nuko haza abantu inzovu imwe batoranijwe mu Bisirayeli bose, batera i Gibeya baravungaguranacyane, ariko Ababenyamini bari batazi ko ibyago bibari bugufi.0F!Nuko Abisirayeli bose bava aho bari bari, birema ingamba i Bālitamari, ariko Abisirayeli bari mu bico babyuka aho bari bari i Māregeba.3/aF Ababenyamini baravuga bati “Turabanesheje nk'ubwa mbere!”
Ariko Abisirayeli baravuga bati “Twiruke tubashukashuke bave ku mudugudubajye mu nzira z'ibihogere.”.FAbabenyamini babonye Abisirayeli barabasanganira, barabashukashuka ngo bave ku mudugudu, batangira gutsinda abantu babīca nk'ubwa mbere, babīcira mu mirima no mu nzira y'igihogere ijya i Beteli no mu nzira y'i Gibeya, mu Bisirayeli hapfa abantu nka mirongo itatu.h-KFNuko ku munsi wa gatatu Abisirayeli batera Ababenyamini, birema ingamba i Gibeya nk'ubwa mbere.J,FNuko Abisirayeli bashyira abantu mu bico impande zose z'i Gibeya. +;Fna Finehasi mwene Eleyazari mwene Aroni ni we wahagararaga imbere yayo.) Maze Abisirayeli babaza Uwiteka baravuga bati “Twongere kujya kurwana n'Ababenyamini bene wacu kandi, cyangwa se turekere aho?”
Uwiteka aravuga ati “Mubatere kuko ejo nzababagabiza mukabanesha.”r*_FMaze Abisirayeli bagisha Uwiteka inama. (Kandi muri iyo minsi isanduku y'isezerano ry'Uwiteka yari ihari,t)cFNuko ingabo z'Abisirayeli zose n'abantu bose barazamuka bajya i Beteli, bicara imbere y'Uwiteka barira, biyirizaubusauwo munsi bageza nimugoroba. Kandi batambira imbere y'Uwiteka ibitambo byoswa n'ibitambo by'ishimwe yuko bari amahoro.(3FNuko uwo munsi Ababenyamini barabatera, bongera koreza abantu bahasiga imirambo inzovu imwe n'ibihumbi munani, abo bose bari ingabo zitwaje inkota.J'FMaze ku munsi wa kabiri Abisirayeli bongera kwegera Ababenyamini.F&FAbisirayeli barazamuka baririra imbere y'Uwiteka kugezanimugoroba, babaza Uwiteka bati “Twongere kurwana n'Ababenyamini bene wacu?”
Uwiteka arabasubizaati “Nimwongere mubatere.”f%GFAriko abantu ba Isirayeli bisubiramo, bongera kwirema ingamba aho bari baziremeye ubwa mbere.{$qFMaze uwo munsi Ababenyamini bava i Gibeya, batikiza Abisirayeli bahasiga imirambo inzovu ebyiri n'ibihumbi bibiri.V#'FNuko Abisirayeli batera Ababenyamini, birema ingamba i Gibeya ngo babarwanye.I" FMaze Abisirayeli bibatura mu gitondo, bagandika hafi y'i Gibeya.F!FNuko Abisirayeli barahagurukabajya i Beteli, bagisha Imana inama barabaza bati “Ni ndeuzatubanziriza kurwana n'Ababenyamini?”
Uwiteka arabasubizaati “Abayuda ni bo bazabanzayo.”q ]FAbisirayeli babazwe bari abagabo bitwaje inkota inzovu enye Ababenyamini batarimo, abo bose bari ingabo.6gFKandi muri abo bantu bose harimo abagabo batoranijwe magana arindwi batwarira imoso,umuntu wese muri bo yashoboraga kurekuraumuhumetso, ntabe yahusha n'agasatsi atagahamije.BFMaze uwo munsi babara Ababenyamini bavuye mu miduguduyabo, abagabo bitwaje inkota inzovu ebyiri n'ibihumbi bitandatu,udashyizeho abaturageb'i Gibeya, abagabo magana arindwi batoranijwe.jOFNuko Ababenyamini bavuye mu midugudu, yabo biteraniriza i Gibeya ngo bajye kurwana n'Abisirayeli.-F Noneho nimuduheabo bagabo b'ibigoryi bari i Gibeya, tubicedukureicyaha muri Isirayeli.”Ariko Ababenyamini banga kumvira Abisirayeli bene wabo.F Maze imiryango y'Abisirayeli ituma abantu mu muryango w'Ababenyamini hose, barabaza bati “Icyo cyaha cyabonetse muri mwe ni icy'iki?b?F Nuko Abisirayeli bose bateranira kurwanya uwo mudugudubahujeumutima, baba nk'umuntu umwe."?F Kandi tuzatoranya abagabo cumi mu bantu ijana tubakuye mu miryango yose y'Abisirayeli, kandi dutoreijana mu bantu igihumbi, n'igihumbi mu bantu inzovu bo kwikorera amahamba y'ingabo, kugirango nibagera i Gibeya y'Ababenyamini, babīture inabi y'ubupfu bakoze mu Isirayeli bwose.”H F ahubwo tuzagirira ab'i Gibeya, tuhatere ukoubufindo butweretse.FAbantu bose baherako bahagurukiraicyarimwe baravuga bati “Nta muntu n'umwe muri tweuzinjira mu ihema rye cyangwauzataha mu rugo rwe,I FMwa Bisirayeli mwese mwe, nimwuzuzeinama muvugeicyo muzakora.”9FNdamuzanamucagaguramoibice, mperako mbyohereza mu gihugu cyose cya gakondo y'Abisirayeli, kuko bakoze icyaha cy'ubusambanyi kandi kizira mu Isirayeli.}FMaze nijoro ab'i Gibeya barantera, bagota inzu narimo, bashakaga kunyicaubwanjye, kandiumugorewanjye baramwonona arapfa.FUmulewi,umugabow'uwo mugorebishe arabasubizaati “Nari ngeze i Gibeya y'Ababenyamini, ncumbikayo ndi kumwe n'umugorewanjye.9F(Kandi Ababenyamini bari bumvise ko Abisirayeli bazamutse, bagiye i Misipa.)
Nuko Abisirayeli barabaza bati “Tubwire uko icyo cyaha cyakozwe.”7FMaze abatware b'abantu bose b'imiryango y'Abisirayeli yose biyerekanira mu iteraniro ry'ubwoko bw'Imana, abagabouduhumbi tune bigenza bitwaje inkota.i OFMaze Abisirayeli bose bava mu miduguduyabo, barema iteraniro. Nuko iteraniro ryabo riteranira icyarimwe i Misipa imbere y'Uwiteka bavuye mu gihugu cyose,uhereye i Daniukageza i Bērisheba, hamwe n'abo mu gihugu cy'i Galeyadi.V'FNuko ababibonye bose baravuga bati “Ibintu bimeze bitya ntabwo byigeze gukorwa cyangwa kuboneka,uhereyeumunsi Abisirayeli baviriye muri Egiputa kugezaubu. Nuko nimubitekereze mubigire inama, mubivuge.” ;FAgeze iwe ashyira intumbi y'umugorewe mu nzu, yenda icyuma, amucagagura ingingo zose mo ibice cumi na bibiri, abyohereza mu bihugu bya Isirayeli byose. FAramubwira ati “Hagurukatugende”, ariko ntiyakoma. Aherako aramuterura amushyira ku ndogobe ye. Nuko uwo mugaboaherako arataha.* OFNuko shebuja abyuka mu gitondo akinguraurugirw'inzu, arasohoka ngo agende. Nuko asanga uwo mugoreacuzeumurambo ku muryango, intoki ze ziri mu irebe ry'umuryango.} uFNuko mu museke, uwo mugorearagaruka agwa ku muryango w'inzu y'uwo musaza, aho shebuja yari acumbitse, burinda bucya." ?FAriko abo bagabo banga kumwumvira. Nuko uwo mushyitsi afataumugorewe aramubazanira, baramumenya, baramwonona bakesha ijoro,umusekeutambitse baramurekura.5 eFDore nguyuumukobwa wanjye w'inkumi n'umugorew'uyu mugabo, abo ni bo nsohora namwe mubonone, mubagire uko mushaka, ariko uyu mugabomwe kumugirira iby'isoni nke bene ibyo.”7iFUwo mugabonyir'urugoarasohoka arababwira ati “Reka bene data ndabinginze, mwe gukoraicyaha gisa gityo! Ubwo uyu mugaboyinjiye mu nzu yanjye, mwe kugiraubupfu bungana butyo.DFNuko bakinezerewe haza abanyamudugudub'ibigoryi bagota inzu impande zose, bakomanga ku rugi bavuganan'uwo musazanyir'urugobati “Sohora uwo mugabowinjiye mu wawe, kugirango tumumenye.”iMFNuko abashyira mu rugo rwe, agaburiraindogobe z'uwo mugabo, boga ibirenge maze bararya baranywa.}FUwo musazaaravuga ati “Shyitsaumutimamu nda, kandi ibyoukennye byose abe ari jye bibazwa, ariko mwe kuraramu nzira.”1]FAriko dufiteinganagano n'ibyokurya by'indogobe zacu, kandi harihoumutsima na vino byo kumpazanya n'umujawawe n'umuhungu uri hamwe n'abagaragu bawe, nta cyo dukennye.”nWFAramusubizaati “Turavai Betelehemu y'i Buyuda, tukajya mu gihugu cyo hirya y'imisozi miremire ya Efurayimu. Ni yo naturutse njya i Betelehemu y'i Buyuda, none ndajya mu nzu y'Uwiteka kandi nta muntu wanyakiriye ngo anjyane iwe.xkFYuburaamaso ye abonaumugenzi mu nzira y'igihogere cy'umudugudu, uwo musazaaramubazaati “Urava heukajya he?”6gFNuko muri uwo mugoroba hazaumusazauvuyemu murimaaho yakoraga, yariumunyagihugu cy'imisozi miremire ya Efurayimu wasuhukiyei Gibeya, ariko bene uwo mudugudubari Ababenyamini. FBakebereza aho, bajya gucumbika i Gibeya. Agezeyo yicara mu nzira y'igihogere cy'umudugudu, kuko ari nta wemeye kubacumbikira.`;FNuko barakomeza baragenda, izuba ribarengeraho bageze bugufibw'i Gibeya y'Ababenyamini.o~YF Maze abwiraumugaragu we ati “Ngwino twegereumuduguduumwe muri iyo, turarei Gibeya cyangwa i Rama.” }F Ariko shebuja aramubwira ati “Ntituri bukebereze mu muduguduw'abanyamahangautariuw'Abisirayeli, ahubwo twambuke dufatei Gibeya.”|5F Bagera i Yebusiumunsiukuze, nukoumugaragu abwira shebuja ati “Ndakwinginze ngwino dukebereze aha, tujye gucumbika muri uyu muduguduw'Abayebusi.”7{iF Ariko uwo mugabontiyemera kurara, arahagurukaarigaba agera ahateganye n'i Yebusi (ari yo Yerusalemu). Yari afite indogobe ebyiri ziriho amatandiko,umugorewe na we bari kumwe.fzGF Umunsiukuze, uwo mugaboahagurukanan'umugorewe n'umugaragu we ngo bagende. Sebukwe, se w'umukobwa aramubwira ati “Dore burije, ndabinginze murarehano ijoro riraguye. Rara hanounezerwe, maze mu gitondo cya kareuzatahe.”y9FKu munsi wa gatatu azinduka mu gitondo kare ngo agende. Se w'umukobwa aravuga ati “Ndakwinginze tuza, twiriranwe tugezeko bwira.”Nuko barasangira.Xx+FUwo mugaboarahagurukango agende, ariko sebukwe aramwinginga ngo yongere kurara.~wwFNuko baricara baranywa barasangira, se w'umukobwa abwiraumukwe we ati “Ndakwinginze rara hano iri joro,unezerwe.”4vcFAriko ku munsi wa kane bazinduka mu gitondo kare, nuko uwo mugaboarahagurukango agende. Se w'umukobwa abwiraumukwe we ati “Enda agatsimausegureumutima, mubonekugenda.”juOFNuko sebukwe, se w'uwo mukobwa aramusibya, amarana na we iminsi itatu, bararya baranywa bararayo.KtFBukeyeumugabowe arahaguruka, aramukurikira ari kumwe n'umugaragu we n'indogobe ebyiri, amubwira ineza kugirango amucyure. Nukoumugoreamujyana mu nzu ya se. Sebukwe amubonye amusanganira yishima.xskFBukeyeumugorewe aramuhararuka akajya asambana, arahukanaajya kwa se i Betelehemu y'i Buyuda, amarayo amezi ane.1r _FMuri iyo minsi nta mwami Abisirayeli bari bafite. Nuko hariho Umulewiwasuhukiyemu gihugu cyo hirya y'imisozi miremire ya Efurayimu, ashakaumugorei Betelehemu y'i Buyuda.wqiFNuko bashinga icyo gishushanyo kibajwe Mika yaremye, gihamaho kumaraigihe cyose inzu y'Imana yabereye i Shilo.>pwFNuko Abadani bishingira icyo gishushanyo kibajwe, kandi Yonatani mwene Gerushomuumuhungu wa Mose we n'abahungu be, bari abatambyi b'umuryango wa Dani kugezaigihe igihugu cyanyagiwe.uoeFBawuhimba i Dani bawitiriye sekuruzaDani wabyawe na Isirayeli, ariko ubwa mbere uwo muduguduwitwaga Layishi.LnFKandi nta murengezi wabonetse ngo awutabare, kuko wari kure y'i Sidoni kandi nta muntu n'umwe bari bafatanije, hari mu kibaya gihereranye n'i Betirehobu. Nuko Abadani bubakayoumudugudubawuturamo.(mKFNuko Abadani bajyana ibyo Mika yaremye n'umutambyi yari afite, bagera i Layishi mu bantu b'abanyetuza bari amahoro, babīcisha inkota, batwika n'umuduguduwabo.]l5FNuko Abadani barigendera. Mika abonye ko bamurushije amaboko arahindukiraasubiraiwe.k FAbadani baramusubizabati “Ntiwongere kuvugamuri twe, hatagira abanyaburakari babasumira, bakakwicana n'abo mu rugo rwawe.”j7FArabasubizaati “Ni uko mwanyaze imana zanjye niremeye n'umutambyi wanjye, mukabijyana. Hari icyo nsigaranye? None murambaza ngo ‘Mbaye iki?’”oiYFbarabakabukana. Abadani barakebuka babaza Mika bati “Ubaye iki gitumyeuzanaigitero kingana gityo?”hyFBicumyeho akarere bavuye kwa Mika, abantu bo mu ngo zegeranye n'urwa Mika baraterana, baraza basesekara kuri bene DaniWg)FNuko barahindukirabaragenda, bīmiriza abana bato imbere, n'amatungo n'ibintu.fFNukoumutambyi yishima mu mutimawe, ajyana efodi na terafimu n'igishushanyo kibajwe, agenda hagati y'abo bantu bamushagaye.\e3FBaramusubizabati “Cecekaupfukeumunwa tujyane,utubereumubyeyi n'umutambyi. Mbese ikikubereye icyiza ni ikihe? Niukubaumutambyi w'urugorw'umuntu umwe, cyangwa kubaumutambyi w'umuryango n'ubwoko bwa Isirayeli?”d7FBinjira mu rugo rwa Mika. Bagisahura igishushanyo kibajwe na efodi na terafimu n'igishushanyo kiyagijwe,umutambyi arababaza ati “Muragira ibiki?”cFNuko ba bagabo batanu bari bagiye gutataigihugu baraza binjira mu rugo, basahura igishushanyo kibajwe na efodi na terafimu n'igishushanyo kiyagijwe, kandiumutambyi yari ahagaze ku irembo mu muharuro, hamwe n'abo bagabo magana atandatu bitwaje intwaro zo kurwanisha.byFKandi abo bagabo magana atandatu bo muri bene Dani bari bahagaze ku irembo mu muharuro, bitwaje intwaro zo kurwanisha.]a5FBakeberezaho bagera ku nzu y'uwo musorew'Umulewimu rugo rwa Mika, bamubazauko ameze.|`sFNuko abo bagabo batanu bari baragiye gutataigihugu cy'i Layishi, baterura amagambo babwira bene wabo bati “Muzi ko muri uru rugo harimo efodi na terafimu n'igishushanyo kibajwe n'ikiyagijwe? Nuko noneho nimutekereze icyo mukwiriye gukora.”^_7F Bava aho ngaho, bajya mu gihugu cy'imisozi miremire ya Efurayimu, bagera no kwa Mika.^3F Barazamuka bagandika i Kiriyatiyeyarimu y'i Buyuda. Ni cyo cyatumye aho hantu hari inyuma y'i Kiriyatiyeyarimu, bahita Mahanedani na bugingo n'ubu.s]aF Abo bagabo magana atandatu bo mu muryango wa Dani bava i Sora na Eshitawoli bitwaje intwaro zo kurwanisha.\F Nimugenda, muzasanga abantu biraye, igihugu ni kigari, Imana yakibagabije, kandi ni igihugu kidakennye ibyo mu isi byose.”2[_F Barababwira bati “Nimuhaguruketubatere, kuko tumazekurebaigihugu, kandi dusanze ari cyiza cyane. Mbese muracyicajwe n'iki? Mwe kugiraubutebwo kujya guhindūra igihugu.wZiFNuko abo batasi bagarutse muri bene wabo i Sora na Eshitawoli, bene wabo barabaza bati “Muzanye nkuru ki?”Y#FAbo bagabo batanu baragenda bagera i Layishi, bitegereza abantu baho babona bituriyeamahoro, nk'uko ingeso z'Abasidoni zari ziri, bari abanyetuza n'abanyamahoro. Muri icyo gihugu nta wabagiriraga nabi kuko batatwarwaga, bari kure y'Abasidoni ntibīfatanyaga n'abandi.iXMFUwo mutambyi arabasubizaati “Nimugende amahoro. Urwo rugendo mugenda ruzaragirwa n'Uwiteka.”kWQFBaherako baramubwira bati “Turakwinginzeusobanuze Imana ko tuzahirwa mu rugendo rwacu turimo.”bV?FArabasubizaati “Nimwumve uko Mika yangiriye, yansezeranije ibihembo mbaumutambyi we.”"U?FNuko ubwo bari hafi yo kwa Mika bamenya ijwi rya wa musorew'Umulewi, barahindukirabaramubazabati “Ni nde wakuzanye hano? Urahakora iki? Uhafite iki?”TFAbadani batuma abantu b'intwari batanu bo mu muryango wabo, bava i Sora na Eshitawoli bajya gutataigihugu kucyitegereza. Barababwira bati “Nimugende mwitegereze igihugu uko kimeze.”Baragenda, bageze mu gihugu cy'imisozi miremire ya Efurayimu kwa Mika, bararayo.7S kFMuri iyo minsi Abisirayeli nta mwami bari bafite, kandi icyo giheumuryango w'Abadani wishakiraga gakondo yo guturamo, kuko ari bo bari batarayihabwa mu miryango y'Abisirayeli.rR_F Nuko Mika aherako aravuga ati “None menye ko Uwiteka azangirira neza, kuko mfite Umulewihoumutambyi.”KQF BukeyeMika yeza uwo Mulewiahindukaumutambyi we, akaba mu rugo rwe.2PaF yemera kubanana Mika, amuberank'umwana we.2O_F Mika aramubwira ati “Ihamirahoumbere data n'umutambyi, nanjye nzajya nguha ibice by'ifeza cumi mu mwaka n'imyambaro n'ibyokurya.”Nuko uwo musorew'Umulewiajya mu rugoNF Mika aramubazaati “Uraturukahe?”
Aramusubizaati “Ndi Umulewiw'i Betelehemu y'i Buyuda, kandi ndagenda nshaka aho nasuhukira.”+MQFBukeyeava muri uwo muduguduw'i Betelehemu y'i Buyuda, ajya gushaka aho yasuhukiraajya mu gihugu cy'imisozi miremire ya Efurayimu. Nuko akigenda arasukirakwa Mika.OLFI Betelehemu y'i Buyudahabagayoumusorew'Umulewiwo mu muryango wa Yuda.\K3FMuri iyo minsi Abisirayeli nta mwami bari bafite,umuntu wese yakoraga icyo ashatse. JFKandi uwo mugaboMika yari afite inzu yitaga iy'imana, aremesha efodi na terafimu, yereza umwe wo mu bahungu be, ngo abeumutambyi we.=IuFAmaze gusubizanyina izo feza, nyina yenda ibice by'ifeza magana abiri abishyiraumucuzi, azikoramo igishushanyo kibajwe n'igishushanyo cy'ibyuma biyagijwe, nuko biba mu nzu ya Mika.|HsFNuko asubizanyina bya bice by'ifeza igihumbi n'ijana, nyina aravuga ati “Niukuriizi feza mfite mu ntoki nzereje Uwiteka, kugirangoumuhungu wanjye azikoreshemo igishushanyo kibajwe n'igishushanyo cy'ibyuma biyagijwe, noneho ndazigushubije.”@G{FYabwiye nyina ati “Bya bice by'ifeza igihumbi n'ijana wibwe bigatumauvumanankumvauvumana, ndabifite ni jye wabyibye.”
Nyina aravuga ati “Umwana wanjye nahirwe ku Uwiteka.”PF FHarihoumugabowo mu gihugu cy'imisozi miremire ya Efurayimu witwaga Mika.jEOFNuko bene se n'abo mu rugo rwa se bose baramanuka bajyanaumurambo we, barawuzamukanabawuhamba hagati y'i Sora na Eshitawoli, mu gituro aho se Manowa yahambwe. Samusoniyari amaze imyaka makumyabiri ariumucamanza w'Abisirayeli.zDoFSamusoniaravuga ati “Mpfane n'Abafilisitiya!”Aritugatuga n'imbaraga ze zose arazishikuza, inzu iridukiraabo batware n'abantu bari barimo bose. Nuko abo Samusoniyiciye mu ipfa rye bari benshi, barutagaabo yishe mu minsi yose yo kubahokwe.CFSamusoniaherako afata inkingi zombi zo hagati ziteze inzu arazegamira,ukubokokw'iburyo gufataimwe, n'ukw'imoso gufataiyindi.AB}FNuko Samusoniatakambira Uwiteka aravuga ati “Uwiteka Mana, ndakwinginze nyibuka. Ndakwinginze mpa imbaraga aka kanya gusa Mana, kugirango mporere amaso yanjye yombi Abafilisitiya.”FAFAriko iyo nzu yari yuzuyeabagabo n'abagore, n'abatware b'Abafilisitiya bose bari bahari, kandi hejuru y'inzu hari abagabo n'abagore nk'ibihumbi bitatu, bose batumbiriye Samusoniabaganirira.j@OFMaze Samusoniabwiraumuhungu wariumurandase ati “Reka mfate inkingi ziteze iyi nzu nzegamire.”D?FNuko bakinezerewe mu mutimabaravuga bati “Nimuhamagaze Samusoniabe atuganirira.”Nuko batumiraSamusonibamukuramu nzu y'imbohe, bamuhagarika imbere yabo hagati y'inkingi, arabaganirira.'>IFNuko abantu bamubonye bashima ikigirwamana cyabo baravuga bati “Imana yacu idushobojeumwanzi wacu,uwariumurimbuzi w'igihugu cyacu, wishe benshi muri twe.”/=YFHanyuma abatware b'Abafilisitiya bateranira gutambira imana yabo Dagoni ibitambo byinshi no kwishima, bakavuga bati “Imana yacu yadushobojeumwanzi wacu Samusoni.”L<FAriko nubwo bari bamwogoshe,umusatsi wo ku mutwe we wongera kumera.;FAbafilisitiya baherako baramufatabamunogoramo amaso, bamumanukanai Gaza bamubohesha iminyururuy'imiringa, bamugiraumusyi mu nzu y'imbohe.-:UFMaze aramubwira ati “Wapfa Samusoni, Abafilisitiya baragusumiye.”Arakanguka yibwira ko yisohokera nk'ubundi akikunkumura, ariko yari atazi ko Uwiteka yamuretse.9%FAherako amusinzirira ku bibero, maze ahamagazaumuntu kumwogosha imigabane irindwi y'umusatsi, aherako amushinyagurira, imbaraga ze zimuvamo.q8]FNuko Delila abonye ko amubwiye ibyari mu mutimawe byose, atuma ku batware b'Abafilisitiya ngo “Nimuzamuke iyi nkubwe gusa, kuko yambwiye ibyari mu mutimawe byose.”Nuko abatware b'Abafilisitiya bamusanga aho ari, bazanye za feza.r7_Fnuko amubwira ibyari mu mutimawe byose, aramubwira ati “Nta cyuma cyogosha cyigeze kunyura ku mutwe, kuko nabaye Umunaziri w'Imanauhereye nkiva mu nda ya mama. Nakogoshwa, imbaraga zanjye zanshiramo, ngacogora nkamera nk'abandi.”`6;FAriko kuko yamushimikiriye iyo minsi yose akamubazaamuhata, amurembeje nk'uwenda gupfa, 5FDelila aramubwira ati “Wakagize ngourankunda kandi tudahujeumutima? Umpemukiyegatatuutambwira aho imbaraga zawe nyinshi ziva.”14]FNuko awutsibishaurubambo aramubwira ati “Wapfa Samusoni, Abafilisitiya baragusumiye.”Arakanguka ashikuza urwo rubambo rw'inkingi, hamwe n'uruyonga rusobekeranijemo.]35F Delila abwira Samusoniati “Ni kuryauracyampemukirakandiuracyambeshya, mbwira icyabasha kukuboha.”
Aramusubizaati “Wasobekeranya imigabane irindwi y'umusatsi wo ku mutwe wanjye mouruyonga, byashoboka.”L2F Nuko Delila yenda imigozi mishya, arayimubohesha aramubwira ati “Wapfa Samusoni, Abafilisitiya baragusumiye.”Kandi abamwubikiye bari mu mwinjiro, maze arayicagagura nk'urudodoimuva ku maboko.g1IF Aramubwira ati “Bambohesha imigozi mishya itigeze gukoreshwa, nacogora nkamera nk'abandi.”x0kF Delila abwira Samusoniati “Dore wampemukiye, kandi wambeshye. None ndakwinginzeumbwire icyabasha kukuboha.”u/eF Kandiumugoreyari afite abantu amwubikije mu mwinjiro. Nuko aramubwira ati “Wapfa Samusoni, Abafilisitiya baragusumiye.”Samusoniacagagura izo suri, nk'ukoutugozitw'imigwegwe ducikaiyo tugezemu muriro. Nuko imbaraga ze ntizamenyekana.b.?FHanyuma abatware b'Abafilisitiya bazanira uwo mugoreisuri mbisi zitaruma, arazimubohesha.g-IFSamusoniaramusubizaati “Bambohesha isuri mbisi ndwi zitaruma, nacogora nkamera nk'abandi.”x,kFNuko Delila abaza Samusoniati “Ndakwinginze, mbwira aho imbaraga zawe nyinshi ziva n'icyakubohaugashoboka?”o+YFAbatware b'Abafilisitiya basanga uwo mugorebaramubwira bati “Umuhendeubwenge,umenye aho imbaraga ze nyinshi ziva, tumenyeuburyo twamushobora tukamubohatukamucogoza,umuntu wese muri twe azaguha ibice by'ifeza igihumbi n'ijana.”P*FHanyuma y'ibyo, abengukaumugorewo mu gikombe cya Soreka witwaga Delila.|)sFSamusoniariryamira ageza mu gicuku. Muri icyo gicuku arahagurukaafata inzugi z'irembo ry'umudugudun'ibikingi by'irembo byombi, arabishinguza byose hamwe n'igihindizo cyazo abiterera ku bitugu, abizamukanaimpinga y'umusoziuteganye n'i Heburoni.6(gFAb'i Gaza babwirwa ngo “Samusoniageze hano.”Baramugota, bamwubikirira ku irembo ry'umudugudubakesha ijoro, bahacecekeye ijoro ryose bibwira bati “Nibucya turamwica.”@' FSamusoniajya i Gaza abonayoumugorewa maraya, yinjira iwe.^&7FNuko amara imyaka makumyabiri, mu gihe cy'Abafilisitiya, ariumucamanza w'Abisirayeli..%WFAriko Imana ifukurairiba i Lehi amazi aradudubiza, nuko amaze kunywaumutimausubiramu nda, arahembuka. Ni cyo cyatumye hahimbwa Enihakore, hari Lehi na bugingo n'ubu.$-FAgwaumwuma cyane atakambira Uwiteka aramubwira ati “Wadukirishijeukubokok'umugaragu wawe, none inyota iranyica ngwe mu maboko y'abatakebwe?”c#AFNuko amaze kuvugaatyo ajugunyaumusayawari mu ntoki ze, kandi aho hantu hitwa i Ramatilehi. "FNuko Samusoniaravuga ati
“Eregaumusayaw'indogobe, ibirundo n'ibirundo,
Umusayaw'indogobe nywicishije abantu igihumbi.”X!+FNuko abona igufwa ry'umusayaw'indogobe, ararisingira aryicisha abantu igihumbi.J FAgeze i Lehi, Abafilisitiya bamusanganizaurusaku. Mazeumwuka w'Uwiteka amuzahocyane, imigozi yari imudadiye amaboko ihinduka nk'imigwegwe ishiririye, ibimuhambiriye biradohoka bimuva ku maboko.5eF Baramusubizabati “Oya, ahubwo turakubohatukudadire tubagushyire, ariko niukurintituri bukwice.”Bamubohesha imigozi mishya ibiri, baramuzamukanabamukuyemuri icyo gitare.&GF Baramubwira bati “Tumanuwe no kukubohango tugutange mu maboko y'Abafilisitiya.”
Samusoniarababwira ati “Nimundahire yukoubwanyu mutaribunsumire.” fR~~3}}||4{zz>yy#x_www2vuttZssJrrjqquq9ppTooqnn6mll@kk+jji[hh\g@feeddcbaa`___^^^S^]]D\[[[ZZYoXXWWHVVTUUTT SMRRLQPP4OOtO,NMMzLLdKKK3JMIHH}H?GrFEEDDECCB}AAWA@M??G>N=k?wZNuko bateranira i Misipa, bavoma amazi bayabyarira imbere y'Uwiteka. Uwo munsi biyirizaubusabaravuga bati “Twacumuyeku Uwiteka.”Maze Samweli acirira Abisirayeli imanza i Misipa.n>WZBukeyeSamweli aravuga ati “Nimuteranye Abisirayeli baze i Misipa, nanjye nzabasabira ku Uwiteka.”Y=-ZNuko Abisirayeli baherako bakurahoba Bāli na Ashitaroti, bakorera Uwiteka musa.<}ZMaze Samweli abwira inzu ya Isirayeli yose ati “Niba mugarukiraUwiteka n'imitima yanyu yose, nimwikuremoimana z'abanyamahanga na Ashitaroti, mutunganirize Uwiteka imitima yanyu abe ari we mukorera musa, na we azabakiza amaboko y'Abafilisitiya.”;ZAho isanduku igereye i Kiriyatiyeyarimu, hashize igihe kirekire cy'imyaka makumyabiri ab'inzu ya Isirayeli yose bashaka Uwiteka barira.2: aZNuko ab'i Kiriyatiyeyarimu baraza benda isanduku y'Uwiteka, bayizamukanaumusozibayishyira mwa Abinadabu, maze berezaumuhungu we Eleyazari kujya arinda isanduku y'Uwiteka.9%ZNuko batuma intumwa ku baturageb'i Kiriyatiyeyarimu bati “Abafilisitiya bagaruye isanduku y'Uwiteka. Nimumanuke muyizamure ijye iwanyu.”8 ZAb'i Betishemeshi baravuga bati “Ni ndeushobora guhagarara imbere y'Uwiteka, iyi Mana yera? Mbese yava muri twe ikajya he?”/7YZHanyuma Uwiteka yica abantu b'i Betishemeshi mirongo irindwi, kuko barungurutse mu isanduku y'Uwiteka, maze abantu barizwa cyane n'uko Uwiteka yabiciye abantu benshi.6ZKandi n'imbeba zacuzwe mu izahabu nk'ukoumubarew'indembo zose z'abatware b'Abafilisitiyaungana, indembo zigoswe n'inkike n'ibirorero byo ku misozi, kandiumuhamya wabyo ni igitare kinini bateretseho isanduku y'Uwiteka, kikiriho n'ubu mu kwa Yosuwa w'i Betishemeshi.T5#ZKandi ibi ni byo bibyimba by'izahabu Abafilisitiya batuye Uwiteka by'amaturo y'impongano: kimwe cyari icya Ashidodi, ikindi cyari icy'i Gaza, ikindi cya Ashikeloni, ikindi cy'i Gati n'ikindi cya Ekuroni.]45ZMaze ba batware batanu b'Abafilisitiya bamaze kubireba, basubirakuri Ekuronibwigabe.q3]ZAbalewi bakurahoisanduku y'Uwiteka, n'agasanduku kari hamwe na yo karimo ibintu by'izahabu by'umurimbo, babitereka hejuru y'icyo gitare kinini. Nuko uwo munsi ab'i Betishemeshi bahatambirira Uwiteka ibitambo byoswa n'ibindi bitambo.D2ZNuko igare riza rityo no mu murimawa Yosuwa w'i Betishemeshi, rihagarara aho igitare kinini cyari kiri. Baherako bāsa imbaho z'igare, batambiraho izo nka ziba igitambo cyoswa cy'Uwiteka.y1mZ Uwo munsi ab'i Betishemeshi basaruragaingano mu kibaya, bubuyeamaso babona isanduku iradutse bishimira kuyibona.Y0-Z Nuko izo nka ziboneza inzira y'ubusamoyose ijya i Betishemeshi, zigenda zabira inzira yose ntizakebakeba iburyo cyangwa ibumoso. Abatware b'Abafilisitiya baraziherekeza bazigeza mu rugabano rw'i Betishemeshi./#Z Baherako bashyira isanduku y'Uwiteka ku igare, bashyiraho n'agasanduku karimo imbeba zicuzwe mu izahabu, n'ibishushanyo by'ibibyimba byabo.n.WZ Nuko babigenza batyo. Batoranya inka ebyiri z'imbyeyi, bazihambiraho igare, izazo bazizirika mu rugo.-{Z Nuko murebeaho iri bunyure, nisubizamu rugabano rwayo ikajya i Betishemeshi, tuzamenya ko ari Imana yadutejeiki cyago kingana gitya. Ariko nibitaba bityo, tuzamenya ko atariukubokokwayo kwatwishe nabi, tumenye ko ari ibyago byatugwiririye gusa.”C,ZMaze mwende isanduku y'Uwiteka muyigereke ku igare, kandi ibintu by'izahabu by'umurimbo by'amaturo y'impongano mwohereje, mubishyire mu gasanduku iruhande rwayo maze mubyohereze bigende.+#ZNuko nimwende igare rishya, muryiteguranen'inka ebyiri z'imbyeyi zitigeze gukurura, muzihambireho igare, muzikurehoizazo muzisubizemu rugo.+*QZNone se ni iki gituma mwinangira imitima nk'Abanyegiputa na Farawo ubwo bayinangiraga, imaze gukorera muri bo ibitangaza? Mbese ntibarekuye abo bantu bakigendera?U)%ZNuko muzicurishirize ibishushanyo by'ibyo bibyimba byanyu, n'ibishushanyo by'imbeba zanyu zanduje igihugu kandi muzubaheImana y'Abisirayeli, ahari yabakurahoukubokokwayo no ku mana zanyu n'igihugu cyanyu.(!ZBarababaza bati “Mbese twamuturaturo ki ry'impongano?”
Barabasubizabati “Mutureibibyimba byacuzwe mu izahabu bitanu, n'imbeba zacuzwe mu izahabu eshanu nk'ukoumubarew'abatware b'Abafilisitiyaungana, kuko mwebwe mwese n'abatware banyu mwasangiye icyo cyago.]'5ZBarabasubizabati “Nimwohereze isanduku y'Imana ya Isirayeli ntimuyohereze yonyine, ahubwo muyisubizanyeyo n'amaturo y'impongano mubonegukira, kandi muzamenye icyatumyeukubokok'Uwiteka kutaretse kubagwa nabi.”"&?ZBukeyeAbafilisitiya bahamagara abatambyi n'abapfumu barabaza bati “Iyi sanduku y'Uwiteka tuyigire dute? Mudusobanurireuburyo twayisubizaahantu hayo.”I% ZIsanduku y'Imana yamaze amezi arindwi mu gihugu cy'Abafilisitiya.J$Z Abatapfuye batobotse ibibyimba,umuborogo w'ururembougeramu ijuru.#)Z Baherako batuma ku batware b'Abafilisitiya, bateranira aho baravuga bati “Nimwohereze isanduku y'Imana ya Isirayeli isubireaho yari iri, ye kuzatwicana n'abantu bacu.”Kuko muri urwo rurembo rwose bari bihebeshejwe n'urupfu, kandiukubokok'Uwiteka kwabaremereye cyane.M"Z Maze isanduku y'Imana bayohereza kuri Ekuroni. Abanyekuronibayirabutsweiza basakurizaicyarimwe bati “Bahererekanije isanduku y'Imana ya Isirayeli, none bayitugejejeho kutwicana n'abantu bacu.”.!WZ Bamaze kuyihererekanya,ukubokok'Uwiteka kurwanya urwo rurembo kuruteraumubabaro cyane. Abo mu rurembo, aboroheje n'abakomeye abateza ibibyimba bisesa ku mibiri yabo. ZNi ko gutumaku batware b'Abafilisitiya bose, bateranira aho bari bari barabaza bati “Tugiredute isanduku y'Imana ya Isirayeli?”
Barabasubizabati “Isanduku y'Imana ya Isirayeli muyihererekanye igere i Gati.”Nuko bajyanayo isanduku y'Imana ya Isirayeli.,SZAbanyashidodi babonye bibaye bityo baravuganabati “Isanduku y'Imana ya Isirayeli ntikagume muri twe, kukoukubokokwayo kwaturemereye hamwe n'imana yacu Dagoni.”vgZNuko reroukubokok'Uwiteka kwaremereraga Abanyashidodi n'abo mu butware bwaho, arabarimbura abateza ibibyimba.Z(Ni cyo gituma abatambyi ba Dagoni n'uwinjira mu nzu yayo wese, batarushyabahinguka ku gitabo cya Dagoni muri Ashidodi na bugingo n'ubu.)CZBukeyebwaho babyuka kare basanga Dagoni yaguye yubamye imbere y'isanduku y'Uwiteka, kandi igihanga n'ibiganza bya Dagoni byaguyeukubirin'umubyimba ku gitabo, hasigaraumubyimba wayo gusa. ZMaze Abanyashidodi babyutse kare basanga Dagoni yaguye yubamye imbere y'isanduku y'Uwiteka, barayegura bayisubizaaho yari iri.vgZIsanduku y'Imana igezeyo, Abafilisitiya barayenda bayijyana mu nzu ya Dagoni, bayishyira iruhande rwa Dagoni.e GZAbafilisitiya bari banyaze isanduku y'Imana, bayikura kuri Ebenezeri bayijyana kuri Ashidodi.]5ZAravuga ati “Icyubahiro gishize kuri Isirayeli, kuko isanduku y'Imana yanyazwe.” ;ZYita uwo mwana izina Ikabodi ati “Icyubahiro gishize kuri Isirayeli.”Abivugishwa n'uko isanduku y'Imana yanyazwe, kandi n'ibya sebukwe n'umugabowe. ZNuko ari bugufibwo gupfa, abagore bamuhagaze iruhande baramubwira bati “Witinyaubyayeumuhungu.”Ntiyabasubiza, ntiyabyitaho.RZUmukazana we muka Finehasi yari atwite inda nkuru, yenda kubyara. Nuko yumvise izo nkuru yuko isanduku y'Imana yanyazwe kandi ko sebukwe n'umugabowe bapfuye, arapfukamaarabyara kuko ibise byamutunguye.U%ZAmaze kuvugaiby'isanduku y'Imana, Eli ahanuka ku ntebe ye agwa ingazi ku gikingi cy'irembo akuba ijosi, arapfa, kuko yariumusazakandi yiremereye. Yari amaze imyaka mirongo ine ariumucamanza w'Abisirayeli.JZUwo muvuziw'amacumu aramusubizaati “Abisirayeli bahunze Abafilisitiya. Habayeho kurimbuka kw'abantu benshi, abahungu bawe bombi Hofuni na Finehasi bapfuye, kandi isanduku y'Imana yanyazwe.”"?ZNuko uwo muntu abwira Eli ati “Ni jye wavuye mu ngabo uyu munsi, nza ikubagahu mvuye mu ntambara.”
Aramubazaati “Byagenze bite mwana wanjye?”^7ZKandi Eli yari amaze imyaka mirongourwenda n'umunani, amaso ye yari ahumye atakibona.tcZEli yumvise ijwi ry'umuborogo arabaza ati “Iyo midugararo ni iy'iki?”Uwo muntu aza yihuta abibwira Eli.[1Z Ubwo yazaga, Eli yari yicaye ku ntebe ye iruhande rw'inzira arangarijeyo, kuko yari yakuweumutimacyane n'isanduku y'Imana. Nuko uwo mugaboageze mu muduguduavuga amacumu, abo mu mudugudubose bahinduka imiborogo.{Z Umugabow'Umubenyamini aturumbuka mu ngabo, agera i Shilo uwo munsi imyenda ye ishishimuwe, yishyizeumukungugu mu mutwe._ 9Z Kandi isanduku y'Imana iranyagwa, n'abahungu ba Eli bombi Hofuni na Finehasi, barapfa.> wZ Nuko Abafilisitiya bararwana, Abisirayeli baraneshwa barirukanka,umuntu wese yiroha mu ihema rye. Habaho kurimbuka kuninimu Bisirayeli, hapfa ingabo zigenza n'amaguru inzovu eshatu.z oZ Nimukomere, murwane kigabo mwa Bafilisitiya mwe, mutabaibiretwa by'Abaheburayonk'uko bari byo. Murwane kigabo.”  ZTubonye ishyano! Ni ndeuzadukizaamaboko y'izo mana zikomeye? Izi ni zo mana zateje Abanyegiputa ibyago bitari bimwe mu butayu. )ZNuko Abafilisitiya baratinya kuko bavuze bati “Imana igeze mu rugerero rwabo.”Baravuga bati “Tubonye ishyano, kuko ibyo bitigeze kubaho!Y-ZAbafilisitiya bumviseurusakurw'amajwi yabo barabaza bati “Urwo rusakurw'amajwi arenga ruturutse mu rugerero rw'Abaheburayoni urw'iki?”Hanyuma bamenya ko ari isanduku y'Uwiteka isesekaye mu rugerero rwabo.|sZIsanduku y'isezerano ry'Uwiteka igeze mu rugerero, Abisirayeli bose bavugirahejuru n'ijwi rirenga, isi irarangīra.NZMaze abantu batuma i Shilo, bavanayo isanduku y'isezerano ry'Uwiteka Nyiringabo, wicara hagati y'Abakerubi. Kandi abahungu bombi ba Eli, Hofuni na Finehasi, babaga ku isanduku y'isezerano ry'Imana.-UZNuko ingabo zigeze mu rugerero, abakuru ba Isirayeli barabazanya bati “Ni iki gitumye Uwiteka aturekatukaneshwa uyu munsi imbere y'Abafilisitiya? Nimuze tujye kwenda isanduku y'isezerano ry'Uwiteka, tuyikure i Shilo tuyizane aha, kugirango nigera muri twe idukizeamaboko y'ababisha bacu.”BZAbafilisitiya batezaurugamba kurwanya Abisirayeli, bagisakirana Abisirayeli baneshwa n'Abafilisitiya. Muri iyo ntambara bica abagabo nk'ibihumbi bine mu rugamba rw'ingabo z'Abisirayeli.| uZBukeyeAbisirayeli batera Abafilisitiya, bagandika ahateganye na Ebenezeri. Abafilisitiya na bo bagandika kuri Afeka.5ZMaze Uwiteka yongera kumubonekerera i Shilo, kuko yajyaga yiyereka Samweli n'ijambo rye i Shilo. Kandi ijambo rya Samweli rigera ku Bisirayeli bose.xkZNuko Abisirayeli bose,uhereye i Daniukageza i Bērisheba, bamenya ko Samweli yarundukiyemu buhanuzi bw'Uwiteka.jOZSamweli arakura, Uwiteka abana na we ntiyakunda ko hagira ijambo na rimwe rya Samweli rigwa hasi.zoZSamweli amurondorera byose ntiyagira icyo amuhisha. Nuko Eli aramusubizaati “Ni Uwiteka, nakore icyo ashaka.”%~EZAramubazaati “Uwiteka yakubwiye iki? Ndakwinginze ntumpishe. Numpisha ikintu na kimwe mu byo yakubwiye byose, Uwiteka abiguhōre ndetse akurushirizeho.”j}OZNuko Eli ahamagara Samweli aramubwira ati “Mwana wanjye Samweli.”
Na we ati “Karame!”|yZNuko Samweli araryama ageza mu gitondo, bukeyeakingura inzugi z'inzu y'Uwiteka ariko atinya kubwira Eli ibyo yeretswe.{!ZNi cyo cyatumye ndahirira inzu ya Eli nti ‘Icyaha cy'inzu ya Eli ntikizahongererwa icyiru cy'igitambo cyangwa amaturo iteka ryose.’”zZ Namubwiye ko nzacira inzu yeurubanza rw'iteka ryose mbahōra gukiranirwa yamenye, kuko abahungu be bizaniyeumuvumontababuze.syaZ Uwo munsi nzasohoreza Eli ibyo navuze ku nzu ye byose,uhereye mu itangira ryabyoukageza mu iherezo ryabyo.vxgZ Nuko Uwiteka abwira Samweli ati “Dore nzakora ikintu muri Isirayeli,uzacyumva wese amatwi azacura injereri.w9Z Maze Uwiteka araza ahagarara aho, aramuhamagara nk'ubwa mbere ati “Samweli, Samweli!”
Na we ati “Umbwire kukoumugaragu wawe nteze amatwi.”>vwZ Ni ko kubwira Samweli ati “Genda subirakuryama. Niyongera kuguhamagaraumusubizeuti ‘Uwiteka, vuga kukoumugaragu wawe nteze amatwi.’”Nuko Samweli asubirakuryama aho yari ari.u7ZUwiteka ahamagara Samweli ubwa gatatu. Arabaduka asanga Eli ati “Nditabye kukoumpamagaye.”
Maze Eli amenya ko ari Uwitekauhamagaye uwo mwana.St!ZAriko Samweli yari ataramenya Uwiteka, kandi atarahishurirwa n'ijambo rye.0s[ZUwiteka yongera guhamagara Samweli, arabaduka asanga Eli aravuga ati “Nditabye kukoumpamagaye.”
Aramusubizaati “Mwana wanjye, singuhamagaye subirakuryama.”rZArirukanka asanga Eli ati “Nditabye kukoumpamagaye.”
Eli ati “Singuhamagaye subirakuryama.”Nuko asubirakuryama.>qyZMaze Uwiteka ahamagara Samweli na we ati “Karame!”vpgZitara ry'Imana ryari ritarazima kandi Samweli yari aryamye mu rusengero rw'Uwiteka, aho isanduku y'Imana iba.[o1ZIcyo gihe Eli yari atangiye guhuma, atakibona. Bukeyemu maryama ajya ku buriribwe, n ZUwo mwana Samweli yakoreraga Uwiteka imbere ya Eli. Kandi muri iyo minsi ijambo ry'Imana ryari ingume, nta kwerekwa kwari kweruye.dmCZ$Nuko bizaba bitya:umuntu wese wo mu nzu yaweuzabaacitse ku icumi, azaza amupfukamira amusabaagafeza n'agatore k'umutsima amubwira ati ‘Ndakwinginze, umpeumurimoumwe w'ubutambyi kugirango mbone agatsima ko kurya.’”@l{Z#Nzaherako nihagurukirizeumutambyi wiringirwa,uzakora nk'ibyo mu mutimawanjye n'ibyo nibwira. Kandi nzamwubakira inzu ikomeye, azagendera mu maso y'uwo nimikishije amavuta iminsi yose.okYZ"Kandi ikizagera ku bahungu bawe, Hofuni na Finehasi kizakubereikimenyetso: bombi bazapfiraumunsi umwe..jWZ!Kandi nihagiraumuntu waweuzasigara ntamukuyeku gicaniro cyanjye, azatumausubizaamaso imutwe akubabazeumutima. Ab'urubyaro rw'inzu yawe bose bazajya bapfa bakenyutse.i'Z Kandi mu byiza Imana izaha Abisirayeli byose, woweuzaboneraumubabaro mu nzu yanjye. Nta n'umwe wo mu nzu yaweuzagera mu za bukuruiteka ryose.ph[ZUmva ye, iminsi izaza nzakuvutse amaboko wowe n'urugorwa so, he kugirauwo muri mweuzagera mu za bukuru.gZNi cyo gitumye Uwiteka Imana ya Isirayeli ivuga iti ‘Niukurinari navuze yuko ab'inzu yawe n'ab'inzu ya so bazajya bagendera imbere yanjye iteka ryose’, ariko none Uwiteka aravuze ngo: Ntibikabeho kuko abanyubahaari bo nzubaha, ariko abansuzugurabazasuzugurwa._f9ZNone ni iki gituma muteraimigeri ibitambo n'amaturo nategetse kuntambirira mu nzu yanjye,ukubahaabahungu bawe kubandutisha, mukitungisha ibyiza byo mu bitambo byose by'ubwoko bwanjye bwa Isirayeli ngo muhonjoke?’ueeZSinamutoranije mu miryango yose y'Abisirayeli nkamugiraumutambyi wanjye, akajya ku gicaniro cyanjye koserezaho imibavu, akajya yambara efodi imbere yanjye? Kandi sinahayeumuryango wa so, ibitambo byose by'Abisirayeli byokejwe mu muriro?-dUZBukeyehazaumuhanuzi w'Imana, asanga Eli aramubwira ati “Uwiteka aravuze ngo ‘Mbese siniyeretseumuryango wa so, bakiri muri Egiputa mu buretwa bw'inzu ya Farawo?RcZMaze uwo mwana Samweli arakura, atona imbere y'Uwiteka n'imbere y'abantu.0b[ZUmuntu nacumuraku wundi, Imana izamucireurubanza. Ariko seumuntu nacumuraku Uwiteka, ni ndeuzamumwitwariraho?”
Ariko ntibumvira se kuko Uwiteka yashakaga kubica.Sa!ZReka bana banjye, ibyo numva bavuga si byiza, muracumuzaubwoko bw'Uwiteka.o`YZArababaza ati “Ni iki gituma mukorabene ibyo? Kuko njya numva abantu bose bambwira ingeso zanyu mbi.0_[ZIcyo gihe Eli yari ageze mu za bukuru, yumva ibyo abahungu be bakoreraga Abisirayeli bose, kandi n'uko basambanaga n'abagore bakoraga ku muryango w'ihema ry'ibonaniro.^'ZMaze Uwiteka agenderera Hana yongera gusamainda, abyara abana b'abahungu batatu n'abakobwa babiri. Uwo mwana Samweli akuriraimbere y'Uwiteka. ];ZKandi Eli asabiraumugisha Elukanan'umugorewe ati “Uwiteka akugwirizeurubyaro kuri uyu mugore, akwituye uwo watuye Uwiteka.”
Nuko basubiraiwabo.\ZKandi nyina yajyaga amudodera agakanzu, akakamushyira ukoumwakautashye, iyo yajyanaga n'umugabowe gutamba igitambo cy'umwaka.J[ZNuko Samweli akorera Uwiteka akiri muto, yambaye efodi y'igitare.}ZuZNuko rero icyaha cy'abo basore kirakomera cyane imbere y'Uwiteka, kuko cyateye abantu kuzinukwa igitambo cy'Uwiteka.JYZKandi iyo uwo muntu yamusubizaga ati “Nibamara kotsa ibinureurabona kujyana ibyoumutimawaweushaka”, na we yaramusubizaga ati “Oyaurazimpa nonaha, kandi nuzinyima ndazijyana ku mbaraga.”3XaZNdetse batarotsa ibinure,umugaragu w'umutambyi yarazaga akabwiraumuntu watambaga ati “Mpa inyama zo kokerezaumutambyi kuko adashaka izitetse, ahubwo arashaka imbisi.”WW)Zakagitikura mu isafuriyacyangwa mu ibirika, cyangwa mu nkono ivuga cyangwa mu nkono. Ikintu cyose icyo cyuma cyajaburaga, ni cyoumutambyi yendaga. Uko ni ko bagenzaga Abisirayeli bose babaga bagiye i Shilo.IV Z Kandi abo batambyiuburyo bagenzagaibitambo by'abantu bwari ubu:umuntu wese iyo yatambaga igitambo,umugaragu w'umutambyi yarazaga bagitetse inyama, afite icyuma cyarura inyama cy'ingobe eshatu,;UsZ Kandi bene Eli bari ibigoryi, ntibari bazi Uwiteka.gTIZ Nuko Elukanaasubiramu rugo rwe i Rama, kandi uwo mwana akorera Uwiteka imbere y'umutambyi Eli.VS'Z Abarwanya Uwiteka bazavunagurika,
Azabahindiraho ari mu ijuru.
Uwiteka azacira abo ku mpera y'isi imanza,
Kandiumwami we azamuha imbaraga,
Azashyira hejuru ihembe ry'uwo yasīze amavuta.”R Z “Azarinda ibirenge by'abakiranutsi be,
Ariko abanyabyaha bazacemererwa mu mwijima,
Kuko nta muntuuzaneshesha amaboko.bQ?Z“Akura abakene mu mukungugu,
Ashyira hejuru abatindi abakuye ku cyavu,
Kugirango bicarane n'ibikomangoma.
Baragwa intebe z'icyubahiro,
Kuko inkingi z'isi ari iz'Uwiteka,
Kandi ni zo yayishinzeho.IP ZUwiteka arakenesha agakenura,
Acisha bugufiagashyira hejuru.DOZUwiteka arica, agakiza,
Ashyira ikuzimukandi agakurayo.N/ZAbari abakungu baraca incuro,
Kandi abari abashonji baradamaraye.
Ndetseuwariingumba yabyaye karindwi,
Kandiuwabyaye benshi aracebye.PMZImiheto y'intwari iravunitse,
Kandi abasitaye bakenyerana imbaraga.?LyZNtimukongere kuvugaiby'ubwibone bikabije bityo,
Ntimukabeabanyagasuzuguromu byo muvuga,
Kuko Uwiteka ari Imana izi byose,
Kandi ari yo imenyaurugerorw'ibyo abantu bakora.oKYZ“Nta wera nk'Uwiteka,
Kuko nta yindi mana itari wowe,
Kandi nta gitare kimeze nk'Imana yacu.BJ ZMaze Hana arasenga ati
“Umutimawanjye wishimire Uwiteka,
Ihembe ryanjye rishyirwe hejuru n'Uwiteka.
Akanwa kanjye kāgukiyeku banzi banjye,
Kuko nejejwe n'agakiza kawe.wI kZNi cyo gitumye muturaUwiteka, azabauwatuwe Uwiteka iminsi yose yo kubahokwe.”Nuko asengera Uwiteka aho ngaho.EH ZUyu mwana ni we nasabye kandi Uwiteka yampaye icyo namusabye.G  ZUwo mugorearavuga ati “Nyagasani, ndahiyeubugingo bwawe, ni jye wa mugorewariuhagaze iruhande rwawe bwa bundi nsaba Uwiteka.3F eZNuko babīkīra impfizi, bazanira Eliumwana.)E OZAmaze kumucutsa aramujyana, ajyana n'amapfizi atatu na efa imwe y'ifu n'imvumba y'uruhuirimo vino, amujyana i Shilo mu nzu y'Uwiteka kandiumwana yari akiri muto.DD ZUmugabowe Elukanaaramubwira ati “Kora icyoushaka. Ugume aha kugezaubwouzamucutsa, icyakora Uwiteka nakomeze ijambo rye.”Nuko uwo mugoreaguma aho, yonsaumwana we kugezaaho yamucukirije.C ;ZAriko Hana ntiyajyayo, abwiraumugabowe ati “Sinzajyayoumwana ataracuka, ariko namara gucukanzamujyana kumumurikira Uwiteka ngo agumeyoiminsi yose.”B ZMaze uwo mugaboElukanan'abo mu rugo rwe bose barahaguruka, bajya gutambira Uwiteka igitambo cy'uwo mwaka no guhiguraumuhigo.vA iZIgihe gisohoye Hana asama inda, bukeyeabyaraumwana w'umuhungu amwita Samweli ati “Kuko namusabye Uwiteka.”;@ sZBukeyebazinduka kare mu gitondo bajya imbere y'Uwiteka barasenga, barangije basubiraiwabo basohora mu rugo rwabo i Rama. Maze Elukanaaryamana n'umugorewe Hana, Uwiteka aramwibuka.? 9ZHana aramusubizaati “Umuja wawe mbonere imbabazi imbere yawe.”Nuko uwo mugorearagenda arafungura, mu maso he ntihongera kugaragazaumubabaroukundi.]> 7ZMaze Eli aramusubizaati “Genda amahoro. Imana ya Isirayeli iguhe ibyo wayisabye.”=  ZNtukekeyukoumujawawe ariumukobwa w'ikigoryi, kuko ibyo navuze kugezaubu nabitewe n'amaganya kandi n'agashinyaguro bikabije.”8< mZHana aramusubizaati “Ashwi databuja, ndiumugoreufiteumutimaubabaye. Ntabwo nanyoye vino cyangwa igisindisha cyose, ahubwo nsutse imbere y'Uwiteka amaganya yo mu mutimawanjye.V; )ZNuko Eli aramubazaati “Uzageza he isindwe ryawe? Mbese waretse vino yawe?”: +Z Kandi muri uwo mwanya Hana yasabiraga mu mutimawe, iminwa ye ikanyeganyega ariko ijwi rye ntirihinguke. Ni cyo cyatumye Eli yibwira ko yasinze.L9 Z Nuko akomeza gusenga atyo imbere y'Uwiteka, Eli yitegerezaumunwa we.h8 MZ Ahigaumuhigoaravuga ati “Nyagasani Nyiringabo, nurebaumubabaro w'umujawaweukanyibuka, ntunyibagirweukampaumwana w'umuhungu, nzamuturaUwiteka abe uwe iminsi yose yo kubahokwe, kandi icyuma cyogosha ntikizamugeraku mutwe.”<7 wZ Ariko Hana yasenganaga Uwiteka agahinda, arira cyane.)6 OZ Nuko bamaze kurya no kunywa, Hana ahagurukaaho bari bari i Shilo. Kandi Eliumutambyi yari yicaye ku ntebe ye, ku gikomanizo cy'umuryango w'urusengero rw'Uwiteka.$5 EZMazeumugabowe Elukanaaramubazaati “Urarizwa n'iki Hana? Ni iki kikubuzakurya, kandi ni iki kiguhagarikaumutima? Mbese sinkurutiraabana b'abahungu cumi?”4 )ZUko ni koumugabowe yagenzaga ukoumwakautashye, kandi iyo yajyaga mu nzu y'Uwiteka mukebawe yamubabazaga atyo. Ni cyo cyamurizaga akanga kurya.j3 QZKandi mukebawe yajyaga amubabaza cyane akamuteraagahinda, kuko Uwiteka yari yamuzibye inda ibyara.a2 ?Zariko Hana yamuhagaibiri kuko yamukundaga, ariko rero Uwiteka yari yamuzibye inda ibyara.q1 _ZUmunsi Elukanayatambaga ibitambo, yendaga imigabane akayihaumugorewe Penina, n'abahungu be n'abakobwa be,N0 ZUwo mugaboyajyaga ava mu muduguduw'iwabo ukoumwakautashye, akajya i Shilo gusenga no gutambira Uwiteka Nyiringabo ibitambo. Kandi bene Eli bombi, Hofuni na Finehasi abatambyi b'Uwiteka ni ho babaga.y/ oZKandi yari afite abagore babiri, umwe yitwaga Hana undi yitwaga Penina, ni we wariubyaye ariko Hana yari ingumba.. 7ZHarihoumugabow'i Ramatayimusofimu mu gihugu cy'imisozi ya Efurayimu, witwaga Elukanamwene Yerohamu mwene Elihu, mwene Tohu mwene Sufi w'Umwefurayimu.4-ePObedi yabyaye Yesayi, Yesayi yabyaye Dawidi.5,gPSalumoniyabyaye Bowazi, Bowazi yabyaye Obedi,@+}PAminadabu yabyaye Nahashoni, Nahashoni yabyaye Salumoni,6*iPHesironi yabyaye Ramu, Ramu yabyaye Aminadabu,A)PUru ni rwo rubyaro rwa Perēsi: Perēsi yabyaye Hesironi,(PAbagore b'abaturanyi be bamwita izina bati “Nawomi abyariweumuhungu.”Bamwita Obedi ari we se wa Yesayi, se wa Dawidi.G' PNawomi ajyana uwo mwana amushyira mu gituza cye, abaumureziwe.*&OPKandi azasubizaintege mu bugingo bwawe, azagutunga mu bukecuru bwawe, kukoumukazana waweugukunda akakugiriraumumarourutauwo abahungu barindwi, ari weumubyaye.”%PAbagore babwira Nawomi bati “Uwiteka ahimbazwe,utakuretseudafiteumucunguzi. Icyaduha akazaba ikirangirire mu Bisirayeli.g$IP Nuko Bowazi acyura Rusi abaumugorewe, aryamana na we Uwiteka amuha gusamainda, abyaraumuhungu.|#sP Icyaduhaurubyaro Uwiteka azaguha kuri iyo nkumi rukazahwanya inzu yawe n'iya Perēsi, uwo Tamari yabyariye Yuda.”"P Nuko abantu bose bari mu marembo n'abakuru baramusubizabati “Turi abagabo b'ibyo. Uwo mugoreuje mu nzu yawe Uwiteka amuhwanye na Rasheli na Leya, abashinze bombi inzu y'Abisirayeli. Nawe ujye werekana gukomera kwawe muri Efurata, ube ikirangirire i Betelehemu.!P Kandi na Rusi Umumowabukaziwari muka Mahaloni, ndamuguzengo abeumugorewanjye, kugirango ncikure nyakwigendera uwo ngo izabe gakondo ye, izina rya nyakwigendera rye kuzimamuri bene wabo no mu marembo y'umuduguduwabo, mbatanze ho abagabo uyu munsi.”1 ]P Bowazi abwira abakuru n'abantu bose ati “Mbatanze ho abagabo uyu munsi, yuko nguze ibyari ibya Elimeleki byose, n'ibyari ibya Kiliyoni na Mahaloni, mbiguze na Nawomi.JPUwo mucunguzi abwira Bowazi ati “Uyigurire.”Akwetura inkweto.=uPKera uyu ni wo wariumuhango w'Abisirayeli wo gucungura no kuguranakugirango byose bikomezwe:umuntu yakweturagainkweto ye akayiha undi. Uko ni ko Abisirayeli batangagaumugabow'ibyo.#APWa mucunguzi aramusubizaati “Ubwanjye simbasha kuyicungura kugirango ntangiza ibyanjye biragwa. Iyendereubucunguzi bwanjye kuko ntabasha kuyicungura.”8kPMaze Bowazi aramubwira ati “Nuguraiyo sambu na Nawomi,ukwiriye no kuyiguranana Rusi Umumowabukaziwari muka nyakwigendera, gucikura nyakwigendera ngo uwo izabe gakondo ye.”+PNashakaga kubikubwira no kukubwira nti ‘Uyigurireimbere y'abicaye hano n'imbere y'abakuru b'ubwoko bwacu.’Nushaka kuyicungurauyicungure, nutabishaka mbwira mbimenye, kuko ari nta wundi wayicungurautariwowe, nanjyeugukurikiye.”
Aramusubizaati “Ndayicungura.”PAbwira wa mucunguzi ati “Nawomi yaragarutse, yavuye mu gihugu cy'i Mowabu, none arashaka kuguraisambu yari iya mwene wacu Elimeleki.iMPBowazi azana abantu cumi bo mu bakuru b'uwo muduguduarababwira ati “Nimwicare aha.”Baricara.! ?PBowazi ajya mu marembo y'umuduguduyicarayo, wa mucunguzi yavuze anyura aho aramuhamagara ati “Yewe mugabo, nyura hano wicare aha.”Arahanyura aricara.%PNawomi aramubwira ati “Mukobwa wanjye, iyicarireugezeaho uri bumenyere amaherezo yabyo, kuko uwo mugaboatari buruhukeatararangiza ibyo.”PAti “Izi ncuro za sayiri uko ari esheshatu ni we wazimpaye, kuko yambwiye ati ‘Ntiwasubirakuri nyokobukwe ari nta cyoufite.’”PAgeze aho nyirabukwe ari aramubazaati “Mbega ni wowe mukobwa wanjye?”
Rusi amubwira ibyo uwo mugaboyamugiriye byose. PAramubwira ati “Zanaumwenda witeyeuwufate.”Arawufataamugereraho incuro esheshatu za sayiri, arazimukorera ajya mu mudugudu.2_PAryama ku birenge bye ageza mu rubungabungo, abyuka hataragera igiheumuntu abasha kwitegereza undi, kuko yagiraga ngo “Bye kumenyekana yuko uwo mugoreyaje ku mbuga.”]5P Rara hano iri joro, kandi mu gitondo nagukorera ibikwiriyeumucunguzi, bizaba byiza azabigukorere. Ariko niyanga kubigukorera, ndahiye Uwiteka Uhoraho yukoubwanjye nzagukorera ibikwiriyeumucunguzi, ryama bucye.”\3P Niukurikoko ndiumucunguzi wanyu, ariko hariho undiundusha kubaumucunguzi wa bugufi. P None mukobwa wanjye witinya, ndakugirira ibyouvuzebyose, kuko abanyarukikobose b'ubwoko bwanjye bazi yuko uriumugoreutunganye.,SP Aramusubizaati “Uhiriwe ku Uwiteka mukobwa wanjye, ineza werekanye none iruta iyo werekanye ubwa mbere, kukoutashatse abasore naho baba abakene cyangwa abatunzi. P Aramubazaati “Uri nde?”
Aramusubizaati “Ndiumujawawe Rusi. Woroseumujawaweumwambaro wawe, kuko uriumucunguzi wacu.”T #PMu gicuku uwo mugaboarashiguka, areguka abonaumugoreuryamye ku birenge bye. +PBowazi amaze kurya no kunywa,umutimaweunezerewe, ajya kuryama iruhande rw'ikirundo cy'imyaka. Undi aza yomboka, yorosora ibirenge bye araryama.F PAramanuka ajya ku mbuga, abigenza uko nyirabukwe yamutegetse.9 oPAramusubizaati “Ibyoumbwiye byose ndabikora.”z oPKandi naryama witegereze aho aryamye,umwegere worosore ibirenge byeuryame, hanyuma arakubwira icyo uri bukore.”uePNuko wiyuhagire wihezure, wambareumanuke ujye ku mbuga, ariko ntumwimenyetseho atararangiza kurya no kunywa.p[PNtihariho Bowazi mwene wacu, wabanaga n'abaja be? Dore iri joro aragosoreza sayiri ku mbuga bahuriraho.j QPNawomi nyirabukwe abwira Rusi ati “Mukobwa wanjye, sinagushakirauburuhukirokugirangougubwe neza? PNuko akajya aguma bugufibw'abaja ba Bowazi, akajya ahumba ageza aho barangirije gusarura sayiri n'ingano, kandi abana na nyirabukwe.|sPNawomi abwira Rusiumukazana we ati “Mukobwa wanjye, ni byiza kujyana n'abaja be, be kugusanga mu murimaw'undi.”!PRusi Umumowabukaziaramubwira ati “Ni koko yambwiye ati ‘Ujyeugumanan'abahungu banjyeugezeaho bazarangirizaumusaruro wanjye wose.’”a=PNawomi abwiraumukazana we ati “Uwo mugaboahiriwe ku Uwiteka,utarorereye kugirira neza abakiriho na ba nyakwigendera.”Nawomi arongera aramubwira ati “Uwo mugaboni mwene wacu wa bugufi, umwe mu bacunguzi bacu.”[1PNyirabukwe aramubazaati “Wahumbyemu kwa nde uyu munsi? Wakoze he? Hahiriweuwakwitayeho!”
Asobanuriranyirabukwe nyir'umurimayakorereyemo, aramubwira ati “Nyir'umurimanakozemo uyu munsi yitwa Bowazi.”zoPArazikorera ajya mu mudugudu. Nyirabukwe abona izo yahumbye, kandi akura mu gikondorero ibyo yashigaje arabimuha.p[PNuko ahumba muri uwo murimaageza nimugoroba, ahura izo yahumbyeziba incuro imwe n'umucagate bya sayiri.O~PKandi mumusohorere zimwe mu miganda muzisige azihumbe, ntimumuhane.”e}EPAhagurutse guhumba, Bowazi ategeka abahungu be ati “Ahumbe no hagati y'imiba ntimumucyahe.@|{PIgihe cyo kurya gisohoye Bowazi aramubwira ati “Ngwino uryeumutsima,ukozeintore yawe muri vino isharira.”Yicarana n'abasaruzi, bamuha impeke zikaranze arazirya arahaga, arasigaza. {P Aramubwira ati “Nkugirirehoumugisha Databuja, kukoumazeumubabaroukabwiraumujawawe neza, nubwo ndahwanye n'umwe mu baja bawe.” z P Uwiteka akwiture ibyo wakoze,ugororerwe ingororano itagabanije n'Uwiteka Imana y'Abisirayeli, wahungiye munsi y'amababa yayo.”Na bo baramusubizabati “Uwiteka aguheumugisha.”q PAragenda ahumba mu mirima akurikiye abasaruzi. Umurimayagezemo wari uwa Bowazi wo mu muryango wa Elimeleki, ariko yari atabizi.*pOPRusi Umumowabukaziabwira Nawomi ati “Reka njye mu mirima mpumbe imyaka, nkurikiye uwo ndi bugirirehoumugisha.”
Aramusubizaati “Genda mukobwa wanjye.” 5~~'}||W{{R{zz'yy'xx wzw vuu$ttQssPrrr$qq:ppo\nmm'l[kjj7iiDhgg4feeCdcc*bQaaT`I__(^_]\a[q[;Z:YY}XXWW VdV5UtUTTDSRR7QQPOO>NNJMM L2KKJII@HH(GGFFKEE"DCBB~AA]@@;?>>O==B<<,;::Y988t87766Q584322"1k00F//.I-,,.++ *r)).(''&&m%$$o#"""7! !s0W|crUaVq 4 9 z ' w,^<)MZ “Nicujijeicyatumye nimika Sawuli kuko yateshutse akanga kunyoboka, ntasohoze amategeko yanjye.”Samweli abyumvise ararakara, akesha ijoro atakambira Uwiteka.?{Z Bukeyeijambo ry'Uwiteka rigera kuri Samweli aravuga ati}uZ Ariko Sawuli n'abari kumwe na we barokora Agagi n'inyamibwa z'intama n'inka z'indatwa, n'ibiduhagire n'abāgazi b'intama beza, n'ikintu cyose cyiza banga kubirimbura rwose, ahubwo ikintu cyose kigawa kidafiteumumarobaba ari cyo barimbura rwose.I ZAfata mpiriumwami wabo Agagi, arimbuza rwose abantu bose inkota.X+ZMaze Sawuli yica Abamalekiuhereye i Havilaukajya i Shuri, hateganye na Egiputa.CZSawuliagezeyo abwira Abakeni ati “Nimumanuke muve mu Bamaleki ne kubarimburanana bo, kuko mwagiriye imbabazi Abisirayeli bose ubwo bavaga muri Egiputa.”Nuko Abakeni bava mu Bamaleki.OZBukeyeSawuli ajya ku muduguduw'Abamaleki, yubikirira mu gikombe cyaho.y mZNuko Sawuli ahuruzaingabo azibarira i Telayimu, hariho ingabo zigenza ibirengeuduhumbi tubiri, n'Abayuda inzovu.? yZNone gendaurwanye Abamaleki,ubarimburanerwose n'ibyo bafite byose ntuzabababarire, ahubwouziceabagabo n'abagore, n'abana b'impinja n'abonka, inka n'intama, ingamiya n'indogobe.’” ZUwiteka Nyiringabo avuze ngo ‘Nibutse ibyo Abamaleki bagiriye Abisirayeli, ubwo babatangiraga mu nzira bava muri Egiputa.  3ZHanyuma Samweli abwira Sawuli ati “Uwiteka yantumye kukwimikisha amavuta, ngo ubeumwami wa Isirayeli. Nuko rero ube wumvira Uwiteka mu byo avuga. 9Z4Ku ngoma ya Sawuli yose, habahoumurwano mwinshi cyane n'Abafilisitiya. Nuko Sawuli iyo yabonagaumuntu wese w'imbaraga cyangwa w'intwari, yaramuhakaga.OZ3Kandi Kishi ari we se wa Sawuli, na Neri se wa Abunerini bene Abiyeli. Z2Kandi muka Sawuli yitwaga Ahinowamu,umukobwa wa Ahimāsi. Kandiumugabaw'ingabo ze yitwaga Abunerimwene Neri, se wabo wa Sawuli. Z1Kandi bene Sawuli ni aba: Yonatani na Ishivi na Malikishuwa. Amazina y'abakobwa be bombi, uwa mbere ni Merabu na murumunawe Mikali.PZ0Aba intwari anesha Abamaleki, akiza Abisirayeli amaboko y'ababanyagaga.;qZ/Sawuli amaze kwima ingoma ya Isirayeli, arwana n'ababisha be bose impande zose, Abamowabu n'Abamoni n'Abanyedomu n'abami b'i Soba n'Abafilisitiya, arabībasira aho yaganaga hose.fGZ.Nuko Sawuli arizamukiraarorera gukurikira Abafilisitiya, n'Abafilisitiya na bo basubiraiwabo.7iZ-Ariko abantu babwira Sawuli bati “Mbese Yonatani yapfa kandi ari we wazaniye Isirayeli agakiza kangana gatyo? Biragatsindwa. Turahiye Uwitekauhoraho, ntihazagira agasatsi na kamwe ko ku mutwe we gapfuka ngo kagwe hasi, kuko uyu munsi yakoranye n'Imana.”Uko ni ko abantu bakijije Yonatani, ntiyapfa.T#Z,Sawuli aravuga ati “Yonatani, nudapfa Imana ibimpore, ndetse bikabije.”FZ+Sawuli aherako abwira Yonatani ati “Mbwira icyo wakoze.”
Yonatani aramubwira ati “Koko nakojejeumutwe w'inkoni nari nitwaje mu mushonge w'ubukindumva, none rero nkwiriye gupfa.”p[Z*Sawuli arongera aravuga ati “Nuko nimudufindire jye n'umuhungu wanjye Yonatani.”Bwerekana Yonatani. ~ Z)Sawuli abwira Uwiteka Imana ya Isirayeli ati “Erekanaukuri.”Mazeubufindo bwerekana Yonatani na Sawuli. Nuko abantu barakira./}YZ(Maze abwira Abisirayeli bose ati “Nimujyeuruhande rumwe, nanjye n'umuhungu wanjye Yonatani turajya mu rundi.”
Abantu basubizaSawuli bati “Kora ukoushaka.”!|=Z'Mbarahiye Uwiteka ujya akiza Isirayeli, naho yabaumwana wanjye Yonatani, arapfa nta kabuza.”Ariko ntihagiraumuntu wo muri abo boseugiraicyo amusubiza.x{kZ&Maze Sawuli aravuga ati “Nimunyegere batware mwese, murebemwitegereze icyaha cyakozwe uyu munsi icyo ari cyo. zZ%Sawuli agisha Imana inama ati “Mbese nkurikire Abafilisitiya,urabatanga mu maboko y'Abisirayeli?”Ariko uwo munsi ntiyamusubiza.py[Z$Nuko Sawuli aravuga ati “Nimuze tumanuke dukurikire Abafilisitiya iri joro, turaretubanyaga twe gusigan'umwe.”
Baramusubizabati “Kora ukoushaka kose.”
Mazeumutambyi arababwira ati “Nimwigire hano twegere Imana.”ax=Z#Maze Sawuli yubakira Uwiteka igicaniro. Icyo gicaniro ni cyo cya mbere yubakiye Uwiteka.w{Z"Maze Sawuli aravuga ati “Nimukwire mu bantu bose mubabwire muti ‘Umuntu wese anzanire inka cyangwa intama ye’, muzīcire hano muzirireho, mwe gucumuraku Uwiteka muryanye amaraso.”Nuko muri iryo ijoroumuntu wese azana inka ye, bazicira aho.Gv Z!Maze babibwira Sawuli bati “Dore abantu bacumuyeku Uwiteka kuko baryanye inyama n'amaraso.”15.23
Arababwira ati “Mwariganije. Nimumpirikire ibuye ry'igitare, murinzanire nonaha.”kuQZ Baherako biyahura mu minyago, banyaga intama n'inka n'inyana, bazisogotera hasi baziryana amaraso.ytmZMaze uwo munsi bica Abafilisitiya,uhereye i Mikimashiukageza kuri Ayaloni, ariko abantu bari baguye isari cyane.syZUyu munsi iyaba abantu bariye ku masahu banyaze ababisha babo bagahaga, none tuba twarushijeho kwica Abafilisitiya.”r ZMaze Yonatani aravuga ati “Data yagiriye abantu nabi. Nimurorenamwe uko amaso yanjye ahwejejwe n'uko numvise kuri ubwo buki.q/ZMaze umwe mu bantu aramubwira ati “So yihanangirije abantu arabarahiza ngo ‘Ugire icyo arya uyu munsi, navumwe.’”Nuko abantu bagwa isari.9pmZAriko Yonatani we, ubwo se yarahizaga abantu ntarakumva. Ni cyo cyatumye arambura inkoni yitwaje, ayikoza mu ngabo z'ubuki, abuhanaguzaurutokiaratamira, nuko amaso ye arahweza.oZBageze mu ishyamba basangaubukibushonga, ariko ntihagiraumuntu weseukozaintoki ze ku munwa, kuko batinyaga kurenga indahiro.;nsZMaze abantu bose bagera mu ishyamba, hariubukihasi.\m3ZMaze uwo munsi Abisirayeli bararuha. Ariko Sawuli yari yarahije abantu aravuga ati “Havumweumuntu weseugiraicyo arya butaragoroba, ntaramara guhōra ababisha banjye.”Nuko nta n'umwe muri bo wagize icyo arya.al=ZUko ni ko Uwiteka yakijije Abisirayeli uwo munsi. Hanyumaurugamba rwunamukanai Betaveni.k!ZKandi Abisirayeli bari bihishe mu gihugu cy'imisozi ya Efurayimu bumvise ko Abafilisitiya bahunze, na bo babakurikirana muri iyo ntambara.Wj)ZKandi hari Abaheburayobabanaga n'Abafilisitiya nk'ubwa mbere bavuye mu gihugu cyose gihereranye n'aho, bakajya mu rugerero rwabo. Na bo barahindukirabifatanya n'Abisirayeli bari kumwe na Sawuli na Yonatani.i+ZNuko Sawuli n'abantu bari kumwe na we bose baraterana bajya mu ntambara, basanga bacumitana inkota,umuntu wese na mugenzi we, baratatana cyane.h/ZUbwo Sawuli yavuganaga n'umutambyi,urusakurwari mu rugerero rw'Abafilisitiya ruriyongeranya. Sawuli abwiraumutambyi ati “Kurahoukubokokwawe.”~gwZSawuli abwira Ahiya ati “Zana hano isanduku y'Imana.”(Kuko muri iyo minsi isanduku y'Imana yabaga mu Bisirayeli.)&fGZMaze Sawuli abwira abantu bari kumwe na we ati “Nimubareabantu murebeko hariuwacuwatuvuyemo.”Bamaze kubarabasanga Yonatani n'umutwaje intwaro batabarimo.qe]ZAbarinzi ba Sawuli b'i Gibeya y'i Bubenyamini babirabutswe, babona inteko zishoka inkungugu zinyuranamo.3daZMaze mu rugerero hacika igikuba no mu misozi no mu bantu bose, abanyagihome na ba banyazi na bo bahindaumushitsi. Isi yose ihindaumushitsi, habahoumushitsi mwinshi cyane.c ZMuri urwo rugamba rwa mbere rwa Yonatani n'umutwaje intwaro, bicamo abantu nka makumyabiri mu kibanza gito nk'igice cy'umurima.*bOZ Nuko Yonatani yurizaamaboko n'amaguru, n'umutwaje intwaro amuri inyuma. Maze abanyagihome bagwa imbere ya Yonatani n'umutwaje intwaro, na we abicamo amukurikiye.Za/Z Abanyagihome baherako babwira Yonatani n'umutwaje intwaro bati “Nimuzamuke tuboneicyo tubereka.”
Nuko Yonatani abwiraumutwaje intwaro ati “Nkurikira, kuko Uwiteka abatanze mu maboko y'Abisirayeli.” `;Z Nuko bombi bigaraganza ku banyagihome b'Abafilisitiya. Abafilisitiya bababonye baravuga bati “Dore Abaheburayobasesurutse mu myobo bari bihishemo.”_Z Ariko nibavuga bati ‘Nimuze hano’, turaherako tuzamuke kuko Uwiteka ari bube abatugabije, kandi icyo ni cyo kituberaikimenyetso.”f^GZ nibatubwira bati ‘Nimuhameaho tuhabasange’, maze tuhahagarare twe kuzamuka ngo tubasange.W])ZYonatani aravuga ati “Nuko rero twambuke tujye muri abo bagabo twigaraganze, \ZUmutwaje intwaro aramusubizaati “Kora ibiri mu mutimawawe byose, hindukiradore ndi kumwe nawe, ndakora icyoumutimawawe wibwira.”`[;ZYonatani abwira uwo muhungu wariumutwaje intwaro ze ati “Ngwino twambuke tujye ku gihome cya bariya batakebwe, ahari Uwiteka hari icyo yadukorera kuko nta cyabuza Uwiteka gukiza, akirishije benshi cyangwa bake.”iZMZIgitare kimwe cyari gihagaze ikasikazi hateganye n'i Mikimashi, ikindi ikusi hateganye n'i Geba.dYCZKandi hagati y'iyo nzira nyabagendwa, aho Yonatani yashakaga kunyura ngo agere ku gihome cy'Abafilisitiya, hari igitare gishongoje mu ruhande rumwe n'ikindi mu rundi ruhande, kimwe cyitwaga Bosesi, ikindi cyitwaga Sene.&XGZ(Na Ahiya mwene Ahitubu mukuruwa Ikabodi mwene Finehasi, mwene Eliumutambyi w'Uwiteka w'i Shilo wambaraga efodi.) Ariko abantu ntibamenya ko Yonatani yagiye.WZKandi Sawuli yagumye aho i Gibeya iherera munsi y'igiti cy'umukomamanga i Miguroni, ari kumwe n'abantu nka magana atandatu. V =ZBukeyeYonatani mwene Sawuli abwiraumuhungu wamutwazaga intwaro ati “Ngwino twambuke tujye ku gihome cy'Abafilisitiya hakurya.”Ariko ntiyabibwira se.aU=Z Nuko abanyagihome b'Abafilisitiya barasohoka, bigira mu nzira nyabagendwa y'i Mikimashi.:ToZ Ni cyo gituma ku munsi w'intambara, mu bantu bari kumwe na Sawuli na Yonatani nta n'umwe wariutwaye inkota cyangwa icumu, ariko Sawuli n'umuhungu we Yonatani bo bari babyitwaje.pS[Z Ariko bari bafite ityazo ryo gutyazaho imihoro n'amasuka, n'ingobe n'intorezo, n'iryo gutyaza ibihosho.R'Z Ariko Abisirayeli bose bajyaga bamanuka bakajya mu Bafilisitiya, ngoumuntu wese atyarisheuruhabuzo rwe n'isuka ye, n'intorezo ye n'umuhorowe.&QGZ Icyo gihe nta mucuziwariukiboneka mu gihugu cyose cya Isirayeli, kuko Abafilisitiya bavuze bati “Tujye tubuzaAbaheburayokwicurishiriza inkota n'amacumu.”P!Z Undi mutweunyura mu nzira ijya i Betihoroni,uwundi mu nzira yo mu rugabano rw'impinga rwitegeye igikombe cya Seboyimu cyerekeye mu butayu.O!Z Bukeyeabanyazi b'Abafilisitiya bava mu rugerero rwabo bica imitwe itatu,umutwe umweunyura mu nzira ijya muri Ofura, mu gihugu cya Shuwali. NZ Maze Sawuli n'umuhungu we Yonatani n'abari kumwe na bo bicara i Geba y'i Bubenyamini, ariko Abafilisitiya bagerereza i Mikimashi.M)Z Nuko Samweli arahaguruka, ava i Gilugaliajya i Gibeya y'i Bubenyamini. Sawuli aherako abara abantu bari kumwe na we, baba nka magana atandatu.NLZ Ariko nonehoubwami bwawe ntibuzagumaho, Uwiteka amaze kwishakiraumuntuumezenk'ukoumutimaweushaka, kandi ni we Uwiteka yashyizeho kubaumutware w'ubwoko bwe, kukoutumviye icyo Uwiteka yagutegetse.”*KOZ Maze Samweli abwira Sawuli ati “Wafuditse, ntiwumviye itegeko ry'Uwiteka Imana yawe yagutegetse, none Uwiteka aba akomejeubwami bwawe mu Isirayeli iteka ryose.:JoZ bituma nibwira nti ‘Ubu ngubu Abafilisitiya bari bumanukirei Gilugalibantere kandi ntarahendahenda Uwiteka ngo ampeumugisha.’Ni cyo gitumye nihata ntamba igitambo cyoswa.”TI#Z Samweli aramubazaati “Ibyo wakoze ni ibiki?”
Sawuli aramusubizaati “Nabonye abantu banshizeho batatana. Nawe ntiwaje mu minsi yategetswe, kandi Abafilisitiya bari bamaze guteranira i Mikimashi,dHCZ Akimara gutamba Samweli aba araje, maze Sawuli arasohoka ajya kumusanganira ngo amuramutse.GZ Nuko Sawuli aravuga ati “Nimunzanire hano igitambo cyoswa, n'ibitambo by'ishimwe yuko turi amahoro.”Aherako atamba igitambo cyoswa. FZ Sawuli amarayo iminsi irindwi ategereje Samweli nk'uko yamutegetse. Ariko Samweli ataraza i Gilugali, abantu baratatana bamushiraho.3EaZ Kandi bamwe mu Baheburayobari bambutse Yorodani, bajya mu gihugu cy'i Gadi n'i Galeyadi. Ariko Sawuli we yari akiri i Gilugali, abantu bose bamukurikira bahindaumushitsi.D+Z Abisirayeli babonye ko bari mu kaga kandi ko abantu bashumbirijwe, bihisha mu mavumo no mu bishugi no mu bitare, no mu bihanamanga no mu myobo.C Z Nuko Abafilisitiya bateranira kurwanya Abisirayeli. Bari bafite amagare inzovu eshatu n'abagendera ku mafarashi ibihumbi bitandatu, n'abantu bangana n'umusenyi wo mu kibaya cy'inyanjaubwinshi, barazamuka bagandika i Mikimashi iburengerazuba bw'i Betaveni.6BgZ Abisirayeli bose bumva bavuga ko Sawuli yanesheje abanyagihome cy'Abafilisitiya, kandi ko Abafilisitiya bazinutsweAbisirayeli. Abantu bateranira i Gilugalibakurikira Sawuli.0A[Z BukeyeYonatani anesha abanyagihome cy'Abafilisitiya cy'i Geba, Abafilisitiya barabyumva. Hanyuma Sawuli avugisha ihembe mu gihugu cyose, kugirango Abaheburayobabyumve.@%Z BukeyeSawuli yitoraniriza abantu mu Bisirayeli ibihumbi bitatu, muri abo ibihumbi bibiri byabanaga na Sawuli i Mikimashi no ku musoziw'i Beteli, abandi igihumbi babanaga na Yonatani i Gibeya y'i Bubenyamini. Rubanda rusigaye ararusezerera,umuntu wese ajya mu rugo rwe.m? WZ Sawuli ubwo yimaga yari amaze imyaka mirongo itatu, kandi amara imyaka ibiri ku ngoma muri Isirayeli.D>Z Ariko nimukomeza gukoranabi muzarimbukanan'umwami wanyu.”t=cZ Mujye mwubahaUwiteka gusa mumukorere mu by'ukurin'imitima yanyu yose, murebeibyo yabakoreyeuburyo bikomeye.~<wZ Kandi ku bwanjye ntibikabeho ko ncumuraku Uwiteka nkareka kubasabira, ahubwo nzajya mbayobora inzira nziza itunganye.q;]Z Uwiteka ntazahemukiraabantu be ku bw'izina rye rikuru, kuko Uwiteka ubwe yishimiye kubīhinduriraubwoko.n:WZ Ntimugakebakebe kuko ariugukurikira ibitagiraumumaro, bitarimo indamu cyangwa agakiza kandi ariubusa.=9uZ Maze Samweli abwira abantu ati “Ntimutinye. Niukuriibyo bibi byose mwarabikoze, ariko noneho ntimukebakebe ngo mudakurikira Uwiteka, ahubwo mukorere Uwiteka n'imitima yanyu yose./8YZ Nuko abantu bose babwira Samweli bati “Sabira abagaragu bawe ku Uwiteka Imana yawe twe gupfa, kuko twongereye ku byaha byacu byose iki cyaha cyo kwisabiraumwami.”7Z Nuko Samweli asaba Uwiteka, maze uwo munsi Uwiteka yohereza guhinda kw'inkuba n'imvura, abantu bose baherako batinya Uwiteka na Samweli.[61Z Mbese uyu munsi si mu isarura ry'ingano? None ngiye gusabaUwiteka yohereze guhinda kw'inkuba n'imvura, maze muramenya murebegukiranirwa kwanyu ko ari kwinshi mwakoreye imbere y'Uwiteka, ubwo mwisabiyeumwami.”\53Z Nuko none nimuhagarare murebeiki kintu gikomeye, Uwiteka ari bukorere imbere yanyu.z4oZ Ariko nimutumvira Uwiteka mukagomera itegeko rye,ukubokok'Uwiteka kuzabakoraho nk'uko kwakoze kuri ba sogokuruza.3%Z Icyampa mukubahaUwiteka mukamukorera, mukamwumvira ntimugomere itegeko rye mwebwe n'umwami wanyuubategeka, mugakurikira Uwiteka Imana yanyu!n2WZ “Nuko none doreumwami mwitoranirije kandi mwasabye. Ngaho Uwiteka amaze kubahaumwami wo kubategeka.1+Z Bukeyemubonye Nahashiumwami w'Abamoni abateye murambwira muti ‘Ahubwoumwami ni weuzadutegeka.’Kandi Uwiteka Imana yanyu ari yo Mwami wanyu.0Z Nuko Uwiteka atuma Yerubāli na Bedani, na Yefuta na Samweli, abakiza amaboko y'ababisha banyu impande zose, muturaamahoro.-/UZ Bukeyebatakambira Uwiteka baravuga bati ‘Twaracumuyekuko twimūye Uwiteka tugahakwa kuri ba Bāli na Ashitaroti, none dukizeamaboko y'ababisha bacu tugukorere.’/.YZ Ariko bibagirwa Uwiteka Imana yabo, ibahāna mu maboko ya Siseraumugabaw'ingabo za Hasori no mu maboko y'Abafilisitiya, no mu maboko y'umwami w'i Mowabu barabarwanya.(-KZ Yakobo yaje muri Egiputa, bukeyeba sogukoruza batakambira Uwiteka, maze Uwiteka atuma Mose na Aroni bakura ba sogokuruzamuri Egiputa, babatuza muri iki gihugu.s,aZ Nuko none nimuhaguruke, mbahamirize imbere y'Uwiteka ibyo gukiranuka byose yabagiriranye na ba sogokuruza.|+sZ Nuko Samweli abwira abantu ati “Uwiteka ni we watoranije Mose na Aroni, akura ba sogokuruzamu gihugu cya Egiputa.*7Z Arababwira ati “Uwiteka n'uwo yimikishije amavuta, ni bo bagabo bahamya uyu munsi ko nta cyo mwambonyeho.”
Baravuga bati “Ni we muhamya.”i)MZ Baramusubizabati “Ntabwo waturiganije kandi ntabwo waduhase, nta n'icyo wanyazeumuntu wese.”({Z Ndi hano, nimunshinje imbere y'Uwiteka n'imbere y'uwo yimikishije amavuta. Mbese hari uwo nanyaze inka ye cyangwa hari uwo nanyaze indogobe ye? Ni nde nariganije ibye? Ni nde nahase? Cyangwa ni nde natse impongano ikampuma amaso, ngo mbibarihe?”4'cZ None uwo mwami ajye abajya imbere, jyeweho ndashaje meze imvi, kandi dore abahungu banjye muri kumwe.Muzi yuko nagenderaga imbere yanyu,uhereye mu buto bwanjyeukageza ubu.y& oZ Nuko Samweli abwira Abisirayeli bose ati “Yemwe, nabemereye ibyo mwansabye byose mbimikiraumwami wo kubategeka.G% Z Nuko abantu bose bajya i Gilugalibahimikira Sawuli imbere y'Uwiteka, bahatambira ibitambo by'ishimwe yuko bari amahoro imbere y'Uwiteka. Nuko Sawuli n'Abisirayeli bose barahanezererwa cyane.[$1Z Hanyuma Samweli abwira abantu ati “Nimuze tujye i Gilugalidukomerezeyoubwami.”t#cZ Ariko Sawuli aravuga ati “Nta muntu uri bwicwe uyu munsi, kuko uyu munsi Uwiteka yarokoye Abisirayeli.”"}Z Maze abantu babwira Samweli bati “Ni nde wavuze ngo ‘Harya Sawuli uwo ni weuzadutegeka?’Zana abo bagabo tubice.”]!5Z Bukeyebwaho, Sawuli agabanya abantu mo imitwe itatu basesekara mu rugerero rw'Abamoni mu museke. Banesha Abamoni kugezaku manywa y'ihangu maze abacitse ku icumu baratatana, haba ngo wabona na babiri bakiri hamwe.a =Z Ab'i Yabeshi ni ko kubwira Abamoni bati “Ejo tuzabasanga mutugireuko mushatse kose.”0[Z Nuko babwira za ntabaza bati “Muzabwire ab'i Yabeshi y'i Galeyadi muti ‘Ejo ku gasusurukomuzatabarwa.’”Nuko intabaza zirara zibibwira ab'i Yabeshi baranezerwa.`;Z Sawuli ababarira i Bezeki: Abisirayeli bariuduhumbi dutatu, Abayuda bari inzovu eshatu. Z Yenda inka ebyiri arazitemagura aziha impuruza, azohereza mu gihugu cya Isirayeli cyose. Arazibwira ati “Utazatabarana na Sawuli na Samweli, uko ni ko inka ze zizagenzwa.”
Maze bafatwa n'umushyitsiuvuyeku Uwiteka, bahagurukiraicyarimwe nk'umuntu umwe._9Z Sawuli yumvise ayo magamboumwuka w'Imana amuzahocyane,uburakari buramuzabiranya cyane.Z Uwo mwanya Sawuli aza akurikiye inka azivana mu murima, arabaza ati “Abantu babaye bate ko barira?”Bamutekerereza iby'ab'i Yabeshi.Z Nuko intabaza zijya i Gibeya kwa Sawuli batekerereza abantu ayo magambo. Abantu bose batera hejuru n'ijwi rirenga, bararira.S!Z Abakuru b'i Yabeshi baramubwira bati “Ubeuturetse iminsi irindwi, kugirango dutumeintabaza zigende igihugu cya Isirayeli no mu ngabano zacyo zose. Nuko niharamuka habuze uwo kudutabara tuzagusanga.” Z Nahashi Umwamoni arababwira ati “Niba mwemera ko mbanogora amaso y'iburyo tuzasezerana, mbihindure igitutsi ku Bisirayeli bose.”, UZ Hanyuma Nahashi Umwamoni arazamuka, agerereza ahateganye n'i Yabeshi y'i Galeyadi. Ab'i Yabeshi bose baramubwira bati “Dusezerane isezerano, maze tuzagukorere.” Z Ariko ab'ibigoryi bamwe baravuga bati “Mbeseuriyamugaboazadukizaate?”Baramusuzugurabanga no kumuhaindabukirano. Na we arinumira.`;Z Sawuli na we ajya iwe i Gibeya ajyana n'ingabo zimushagaye, izo Imana yakoze ku mutima.-UZ Nuko Samweli aherako asobanuriraabantu imihango y'ubwami, ayandika mu gitabo agishyingura imbere y'Uwiteka. Maze Samweli asezerera abantu bose,umuntu wese ajya iwe.BZ Samweli aherako abwira abantu bose ati “Mbese mubonye uwo Uwiteka yatoranije, ko nta wuhwanye na we mu bantu bose?”
Nuko abantu bose batera hejuru bati “Umwami aragahoraho!”dCZ Baragenda biruka baramuzana, ahagaze muri bo abasumba uko bangana, bamwe bamugeraku rutugu.Z Nuko bongera kubazaUwiteka bati “Mbese hari undiusigaye wo kuza hano?”
Uwiteka arabasubizaati “Nguriyaaho yihishe mu bintu.”Z Yigiza hafi amazu y'umuryango wa Benyamini, inzu ya Matiri iratorwa. Na Sawuli mwene Kishi aratorwa, baramushaka arabura.]5Z Nuko Samweli yigiza hafi imiryango ya Isirayeli yose,umuryango wa Benyaminiuratorwa.dCZ Ariko none mwanze Imana yanyu yabakizagaubwayo mu byago byanyu byose n'imibabaro yanyu, none murayibwira muti ‘Ahubwoutwimikireumwami.’Nuko none mwiyerekane imbere y'Uwiteka, imiryango n'ibihumbi byanyu uko biri.”A }Z Abwira Abisirayeli atya ati “Uku ni ko Uwiteka Imana ya Isirayeli ivuze iti ‘Nakuye Isirayeli muri Egiputa, mbakiza amaboko y'Abanyegiputa n'amaboko y'abami bose babarenganyaga.’Q Z BukeyeSamweli ahamagaza abantu, abateraniriza i Misipa imbere y'Uwiteka.~ wZ Sawuli asubizase wabo ati “Yatweruriyeko indogobe zabonetse.”Ariko amagambo y'ubwami Samweli yavuze arayamuhisha.X +Z Se wabo wa Sawuli aravuga ati “Ndakwinginze mbwira ibyo Samweli yababwiye.”= uZ Se wabo wa Sawuli amubazanya n'umugaragu we ati “Mbese mwari mwaragiye he?”
Aramusubizaati “Twari twaragiye gushaka indogobe zacu, tubonye ko zibuze tujya kwa Samweli.”,UZ Nuko amaze guhanura ajya ku kanunga.#AZ Umwe mu baturagebaho arabasubizaaravuga ati “Mbese abo ni bene nde?”Ni cyo cyatumye biba iciro ry'umuganingo “Mbega Sawuli na we ari mu bahanuzi?” ;Z Maze abamumenyaga kera bamubonye ahanuranan'abo bahanuzi barabazanya bati “Mbese bibaye bite kuri mwene Kishi? Mbega Sawuli na we ari mu bahanuzi?”lSZ Nuko bageze kuri uwo musoziumutwe w'abahanuziuhurana we,umwuka w'Imana amuzahocyane ahanuranana bo.zoZ Nuko agiteruka aho Samweli yari ahagaze Imana imuhaumutimamushya, maze uwo munsi bya bimenyetso byose birasohora.^7Z Kandiuzantange kugerai Gilugali, nanjye nzagusangayo nje gutamba ibitambo byoswa n'ibitambo by'ishimwe yuko ari amahoro. Uzamareyo iminsi irindwiuntegereje, kugezaigihe nzaza nkagusobanuriraicyoukwiriye gukora.”\3Z Kandi ibi bimenyetso nibigusohorahougenze uko bikwiriye, kuko Imana iri kumwe nawe.[1Z Umwuka w'Uwiteka ari bukuzehocyaneuhanuranena bo,uherekouhinduka ubeumuntu mushya.}uZ Mazeuragera ku musoziw'Imana, aho ingabo z'Abafilisitiya ziganditse. Nugeramuri uwo mudugudu,urahurirayo n'umutwe w'abahanuzi bamanukanana nebelu n'ishako, n'imyironge n'inanga bibagiye imbere bava mu rusengero rwo ku kanunga,urasanga bahanura.3cZ Barakuramutsa baguhe amarobe abiri,uyakire.l~SZ Maze nutirimuka ahoukagera ku giti cy'umwela w'i Tabora,urahurirayo n'abagabo batatu bazamuka bashengerera Imana i Beteli, umwe ahetse abana b'ihene batatu, undi yikoreye amarobe atatu y'imitsima, undi yikoreye imvumba ya vino.A}}Z Nuko ubu numaragutandukanananjye,urazagusanga abagabo babiri ku gituro cya Rasheli mu rugabano rwa Benyamini i Selusa. Barakubwira bati ‘Indogobe wariugiyegushaka zarabonetse kandi noneho so ntagihagaritseumutimaw'indogobe, ahubwo ahagaritseuwawe. Ari ho aravuga ati: Noneho iby'umwana wanjye ndabikika nte?’5| gZ Nuko Samweli yenda imperezo y'amavuta ayamusukaku mutwe, aramusomaaravuga ati “Mbese ibyo si byo byerekana ko Uwiteka akwimikishije amavuta, ngo ubeumutware wa gakondo ye?E{Z Bakimanuka ahoumuduguduugarukiraSamweli abwira Sawuli ati “Bwiraumugaragu wawe atambuke, abe agiye imbere.”Nuko abanyuraho. Ati “Bauhagaze aho none aha, nkumvishe ijambo ry'Imana.”Az}Z Bukeyebwaho bazinduka kare. Mu rubungabungo Samweli ahamagara Sawuli ari hejuru y'inzu aramubwira ati “Hagurukangusezerere.”Nuko Sawuli arahagurukaasohokana na Samweli bajya hanze.Yy-Z Bamaze kuva ku kanunga bamanuka mu mudugudu, baherako burirainzu bajya kuganira.x Z Nukoumunyagikari ateruraukugurun'ibyako byose, abihereza Sawuli. Maze Samweli aravuga ati “Ngurwouruhisho rwawe! Tereka imbere yawe urye kuko wabihishiwe, bikarindira igihe cyategetswe nkirarika abantu.”
Nuko uwo munsi Sawuli asangira na Samweli.aw=Z Maze Samweli abwiraumunyagikari we ati “Zanaumugabane naguhayenkakubwira kuwuhisha.”v%Z Samweli aherako ajyana Sawuli n'umugaragu we abinjiza mu nzu y'abashyitsi, abicaza ku ntebe z'icyubahiro mu basangwa bari nka mirongo itatu.Uu%Z Maze Sawuli aramusubizaati “Mbese sindi Umubenyamini wo mu muryango muto wo mu ya Isirayeli? Kandi se inzu yanjye si yo iri hanyuma y'ayandi mazu yose y'Ababenyamini? Ni iki gitumyeumbwira bene ibyo?”@t{Z Kandi rero iby'indogobe byo zimaze iminsi itatu zizimiye ntiziguhagarikeumutim, zarabonetse. Mbese iby'igikundiro byose byo mu Isirayeli bibikiwe nde? Si wowe se n'inzu ya so yose?”JsZ Samweli aramusubizaati “Erega ni jye bamenya! None njya imbere tujye ku kanunga kuko uyu munsi muri busangire nanjye, maze ejo mu gitondo nzagusezerera ngusobanuriyeibiri mu mutimawawe byose.rZ Nuko Sawuli yegera Samweli mu irembo ry'umuduguduaramubwira ati “Ndakwinginze, nyobora aho inzu ya bamenya iherereye.”q Z Nuko Samweli akirabukwa Sawuli, Uwiteka aramubwira ati “Dore nguyu wa muntu nakubwiraga! Uyu ni weuzategekaubwoko bwanjye.”pZ “Ejo nka magingo aya nzakohererezaumugabouturutse mu gihugu cya Benyamini,uzamwimikishe amavuta abeumwami w'ubwoko bwanjye Isirayeli. Ni weuzakizaubwoko bwanjye amaboko y'Abafilisitiya, kuko maze kurebaabantu banjye kandi gutakakwabo kwangezeho.”[o1Z Kandiumunsi Sawuli arasuka, Uwiteka yari yaraye abihishuriyeSamweli aramubwira atipn[Z Baherako bazamuka bajya mu mudugudu. Bacyinjira muri wo bahubirana na Samweli asohotse ajya ku kanunga.fmGZ Nimugeramu mudugudu, uwo mwanya muramubonaatarazamuka ngo ajye kurīra ku kanunga. Abantu ntibabasha kurya ataraza, kuko ari weusabira igitamboumugisha maze abatowe bakabona kurya. None nimuzamuke muramusangayo nonaha.”/lYZ Barabasubizabati “Ari yo, dore ari imbere yanyu aho. Wihute kuko uyu munsi ari ho asohoye mu mudugudu, none ubu abantu bagiye gutambira mu rusengero rwo ku kanunga.pk[Z Bakizamuka mu mudugudu, bahahuriran'abakobwa basohoka bajya kuvomabarababaza bati “Bamenya ari yo?”}juZ Sawuli abwiraumugaragu we ati “Uvuze neza hoshi tugende.”Nuko binjira mu muduguduaho uwo muntu w'Imana yari ari.-iUZ (Kera kose mu Bisirayeli,umuntu wese iyo yajyaga gusobanuza Imana yavugagaatya ati “Ngwino dusange bamenya”, kuko kuri ubuuwitwaumuhanuzi kera yitwaga bamenya.)/hYZ Uwo mugaragu yongera gusubizaSawuli ati “Dore mu ntoki zanjye mfitemo igice cya kane cya shekeli y'ifeza, ni cyo ndi butureuwo muntu w'Imana kugirango atuyobore.”Nuko Samweli abwira Abisirayeli ati “Umuntu wese nasubiremu muduguduw'iwabo.”__9ZNuko Samweli amaze kumva amagambo y'abo bantu yose, abisubiriramo Uwiteka uko bingana.^Zkugirango natwe duse n'andi mahanga yose,umwami wacu ajye aduciraimanza, ajye atujya imbere aturengere mu ntambara zacu.”d]CZAriko abantu banga kumvira Samweli baravuga bati “Biramaze, turashakaumwami wo kudutegekan\WZMaze uwo munsi muzaborozwa n'uwo mwami mwitoranirije, ariko uwo munsi nta cyo Uwiteka azabasubiza.”Q[ZAzenda igice kimwe mu icumi cy'amatungo yanyu, kandi muzabaabagaragu be.~ZwZKandi azabanyaga abagaragu banyu n'abaja banyu, n'amatungo yanyu y'inyamibwa n'indogobe zanyu, abikoreshe imirimo ye.}YuZKandi azabaka amakoro y'igice kimwe mu icumi cy'imbuto zanyu n'icy'inzabibu zanyu, ayahe abatware be n'abagaragu be.pX[ZKandi azatora imirima yanyu n'inzabibu zanyu n'imyelayo yanyu, ibiruta ibindiubwiza abihe abagaragu be.]W5Z Kandi azatorera abakobwa banyu gukoraimibavu, no kuba abatetsi n'abavuzi b'imitsima.CVZ Kandi azabatoraniriza kuba abatware b'abantu igihumbi n'ab'abantu mirongo itanu, abandi azabagira abahinzi be n'abasaruzi be, n'abacuzi b'intwaro zo kurwanisha n'ab'ibyuma by'amagare ye.JUZ Aravuga ati “Uku ni koumwamiuzabategeka azabagenza: azatora abahungu banyu abatoraniriza gukoraiby'amagare ye no kuba abo kugendera ku mafarashi be, azabagira abasibanira imbere y'amagare ye.PTZ Nuko Samweli asobanuriraabantu bamusabyeumwami amagambo y'Uwiteka yose.kSQZ Nuko noneubemerere, arikoubahamirize cyane,ubasobanurireuburyoumwamiuzabategeka uko azabagenza.” RZBarakugenza nk'uko bajyaga bangenza muri byose,uhereyeumunsi nabakuriyemuri Egiputaukageza ubu. Baranyimūye bakorera izindi mana.Q!ZMaze Uwiteka abwira Samweli ati “Emerera abo bantu ibyo bagusabye byose kuko atari wowe banze, ahubwo ni jye banze ngo ntabaumwami wabo.PZAriko iryo jambo ribabaza Samweli ubwo bavugagabati “Uduheumwami wo kujya aduciraimanza.”Nuko Samweli abitura Uwiteka.%OEZBaramubwira bati “Dore uriumusazakandi abahungu bawe ntibagendana ingeso nk'izawe, none reroutwimikireumwami ajye aduciraimanza nk'ayandi mahanga yose.”TN#ZNuko abakuru ba Isirayeli bose baherako baraterana, basanga Samweli i Rama.~MwZAriko abahungu be ntibagendana ingeso nk'ize, ahubwo bakiyobagiriza gukunda ibintu, bagahongerwa, bagaca urwa kibera.[L1ZImfura ye yitwaga Yoweli, uw'ubuhetayitwaga Abiya. Bari abacamanza b'i Bērisheba.IK ZSamweli amaze gusaza, agira abahungu be abacamanza b'Abisirayeli.}JuZakajya asubiraiwe i Rama kuko ari hourugorwe rwari ruri agacirayo Abisirayeli imanza, yubakayo igicaniro cy'Uwiteka.I}ZKandi ukoumwakautashye yajyaga acuragana i Beteli n'i Gilugalin'i Misipa, acira Abisirayeli imanza muri iyo myanya yose,KHZNuko Samweli abaumucamanza w'Abisirayeli iminsi yose yo kubahokwe.bG?ZKandi imiduguduy'Abisirayeli yari yaranyazwe n'Abafilisitiya igarurirwa Abisirayeli,uhereye kuri Ekuroniukageza i Gati, n'urugabano rwayo Abisirayeli barukuramu butware bw'Abafilisitiya kandi babana amahoro n'Abamori.F+Z Nuko Abafilisitiya baratsindwa ntibongera kurengaurugabano rw'Abisirayeli. Mu gihe cya Samweli cyoseukubokok'Uwiteka kwibasiraga Abafilisitiya. EZ Maze Samweli yenda ibuye arishinga hagati y'i Misipa n'i Sheni, arihimba izina Ebenezeri ati “Uwiteka yaratuzahuye kugezan'ubu.”zDoZ Abagabo b'Abisirayeli baherako baturumbuka i Misipa bagerekana Abafilisitiya, babicaumugenda babageza i Betikari.GC Z Samweli agitamba igitambo cyoswa, Abafilisitiya bigira hafi kurwanya Abisirayeli. Uwo munsi Uwiteka ahindira ku Bafilisitiya guhinda gukomeye arabatatanya, banesherezwa imbere y'Abisirayeli. 7~~A}y||C{{Izzy2xxwwvv.uutts[srRq}ppEonnmmm llk>==><‘Sawuli yishe ibihumbi,
Dawidi yica inzovu’? ”dhCZ Uwo munsi Dawidi arahagurukaajya kwa Akishiumwami w'i Gati, ahungishijwe no gutinya Sawuli. gZ Umutambyi aramusubizaati “Ya nkota ya Goliyati wa Mufilisitiya wiciye mu kibaya cya Ela, dore ngiyi izingiye mu mwenda inyuma ya efodi. Nushaka kuyijyanauyijyane, kuko nta yindi iri hano keretse iyo.”
Dawidi aravuga ati “Nta yihwanye na yo, yimpe.”)fMZ Maze Dawidi abaza Ahimeleki ati “Mbese nta cumu wagira hano cyangwa inkota? Nta nkota yanjye nazanye cyangwa intwaro, kukoumurimow'umwami ari uw'ikubagahu.”#eAZ(Kandi uwo munsi hariumugaboumwe wo mu bagaragu ba Sawuli wari wasibijwe imbere y'Uwiteka, witwaga Dowegi Umwedomu,umutahiza mukuruw'abashumba ba Sawuli.)*dOZNukoumutambyi amuha imitsima yejejwe, kuko hatariho undi mutsima, keretse imitsima yo kumurikwa yakuwe imbere y'Uwiteka, bagasubizaho ishyushyeubwo bayikuragaho.\c3ZDawidi asubizaumutambyi ati “Niukuritumazeiminsi itatu tubujijwe abagore. Twahagurutse iwacu ibikoreshwa by'abahungu ari ibyera, nubwo ariurugendo nk'izindi. None ibikoreshwa byabo ntibirushaho kuba ibyera?”bZUmutambyi asubizaDawidi ati “Nta mutsima wa rubanda mfite keretseumutsima wejejwe, n'uruburaburizokeretse abahungu birinze abagore.”Va'ZMbese nta mafunguro? Nibura umpe imitsima itanu cyangwa icyo wabona cyose.”_`9ZDawidi asubizaAhimelekiumutambyi ati “Umwami yantegetseumurimoarambwira ati ‘Ntihagireumuntuumenya iby'uwo murimongutumye cyangwa icyo ngutegetse.’Kandi nasezeranije ingabo zanjye z'abasore aho tuza guhurira.._WZDawidi aherako ajya i Nobu kwa Ahimelekiumutambyi. Ahimeleki aza kumusanganira ahindaumushyitsi, aramubazaati “Ni iki gitumye uri wenyine, nta muntu muri kumwe?”E^ ZNuko Dawidi arahagurukaaragenda, Yonatani asubiramu mudugudu.N]Z*Yonatani abwira Dawidi ati “Igendere amahoro, ubwo twarahiranije mu izina ry'Uwiteka tukavuga tuti ‘Uwiteka azaba hagati yawe nanjye, kandi hagati y'urubyaro rwanjye n'urwawe iteka ryose.’”:\oZ)Nuko uwo muhungu amaze kugenda, Dawidi asesurukaaho yari ari mu ruhande rw'ikusi, yikubitahasi yubamye amuramya gatatu, maze barasomana, bararirirana, ariko Dawidi we arahogora.h[KZ(Maze Yonatani ahaumugaragu we intwaro ze aramubwira ati “Hoshi zijyane mu mudugudumu rugo.”eZEZ'Ariko uwo mwana ntiyagira icyo amenya, keretse Yonatani na Dawidi bonyine ni bo bari babizi.~YwZ&Yonatani yongera kumubwira ati “Ihute,utebuke we gutinda.”Nukoumugaragu wa Yonatani atora imyambi asanga shebuja.{XqZ%Umwana ageze aho Yonatani arasheumwambi, Yonatani ararangururaaramubwira ati “Mbeseumwambi nturi imbere yawe?”yWmZ$Abwira uwo mwana ati “Irukankautoreimyambi ndasa.”Umwana acyiruka, Yonatani arasaumwambi awuhamya imbere ye.nVWZ#Bukeyebwaho Yonatani arasohoka ajya ku gasozi mu gihe yasezeranye na Dawidi, ari kumwe n'umwana muto.6UgZ"Nuko Yonatani ahagurukanaku mezauburakari bukomeye, uwo munsi wa kabiri w'ukwezi ntiyagira icyo afungura rwose, kuko yababajwe na Dawidi n'uko se yari yamuteyeigisuzuguriro.gTIZ!Sawuli amuteraicumu ngo amwice. Ni cyo cyatumye Yonatani amenya ko se yamaramaje kwica Dawidi.RSZ Yonatani asubizase Sawuli ati “Ikiri bumwicishe ni iki? Arazira iki?”RZAriko mwene Yesayi akiri mu isi ntabwouzakomera cyangwaubwami bwawe. Cyo muntumirire nonaha mumunzanire, niukuriazapfa nta kabuza.”>QwZMaze Sawuli arakarira Yonatani aramubwira ati “Wa mwana w'umugorew'ikitumva w'umugomewe, mbese nyobewe ko watoranije mwene Yesayi kwikoza isoni, no gukozaisoniubwambure bwa nyoko?P}ZAti ‘Reka ngende ndabigusabye, kuko iwacu bazatambira igitambo mu mudugudu, kandi mukuruwanjye yantegetse kubayo. None rero nibaungiriye imbabazi, ndeka ngende ndakwinginze, njye kurebabene data.’Icyo ni cyo cyamubujijekuza ku meza y'umwami.”ZO/ZYonatani aramusubizaati “Dawidi yansabye cyane ko mwemerera kujya i Betelehemu.?NyZBukeyebwahoukwezi kwaraye kubonetse, icyicaro cya Dawidi cyarimoubusa. Maze Sawuli abazaumuhungu we Yonatani ati “Ejo ni iki cyabujijemwene Yesayi kuza kurya, n'uyu munsi na wo?”MZUwo munsi Sawuli ntiyagira icyo avuga, kuko yibwiye ko hari uko yabaye. Ati “Ntatunganye, nta kindi ni uko adatunganye.”&LGZUmwami yari yicaye ku ntebe yo ku rusikank'uko asanzwe, Yonatani arahaguruka. Abuneriyari yicaye iruhande rwa Sawuli, ariko icyicaro cya Dawidi cyarimoubusa.gKIZNuko Dawidi yihisha mu gasozi. Bukeyeukwezi kubonetse,umwami aricara ngo bamuhereze ibyokurya.RJZKandi iri jambo tuvuganye, Uwiteka abe hagati yawe nanjye iteka ryose.”uIeZAriko nimbwira uwo mwana nti ‘Dore imyambi iri imbere yawe’,uzigendere kuko Uwiteka azaba aguhungishije.UH%Zmpereko ntumeumwana mubwire nti ‘Gendautoreimyambi.’Nimbwira uwo mwana nti ‘Dore imyambi iri hino yaweuyende’, mazeuzazekuko bizaba ari amahoro, nta kibi kizaba kikuriho. Nkurahiye Uwitekauhoraho.LGZMaze ninza, nzarasa imyambi itatu iruhande rwacyo nk'umasha intego,sFaZMaze numaraiminsi itatu,uzamanuke vubausubireaho wari wihishe bwa bundi, wigumirehafi y'igitare cya Ezeli.qE]ZNuko Yonatani aherako aramubwira ati “Ejoukwezi kuzaboneka, bazakuburakukoumwanya waweuzabaurimoubusa.ZD/ZYonatani yongera kurahiza Dawidi ku bw'urukundo yamukundaga, nk'uko yikunda ubwe.C}ZNuko Yonatani asezerana isezerano n'inzu ya Dawidi ati “Nuricamo, Uwiteka azabihōresha amaboko y'abanzi ba Dawidi.”BZahubwo ntuzazikure no ku rubyaro rwanjye ibihe byose, nubwo hazaba mu gihe Uwiteka azamarira abanzi ba Dawidi bose mu isi.”fAGZKandi imbabazi zimeze nk'iz'Uwiteka ntuzazingirire mu gihe nzaba nkiriho cyonyine ngo ndapfa,<@sZ Ariko data naramuka yakereye kukugirira nabi, simbikumenyeshe ngo ngusezerere wigendere amahoro, Uwiteka abimpore ndetse bikabije. Nuko Uwiteka abane nawe nk'uko yabanaga na data.>?wZ Yonatani abwira Dawidi ati “Uwiteka Imana ya Isirayeli ni yo ntanzehoumugabo. Ejo nk'iki gihe cyangwa ejo bundi nzibarisha kuri data, ninumva akuvuganeza nzagutumahombikumenyeshe.f>GZ Yonatani abwira Dawidi ati “Hoshi dusohoke tujye ku gasozi.”Barasohoka bajyana ku gasozi.a==Z Dawidi abwira Yonatani ati “Ariko se, so nagusubizanyauburakari nzabibwirwa na nde?”m<UZ Yonatani aravuga ati “Ntibikakubeho! Namenya ko data yamaramaje kukugirira nabi, sinabikubwira?”%;EZNuko girira nezaumugaragu wawe, kuko wansezeranije isezerano ry'Uwiteka. Kandi niba hari igicumurokindihounyiyicireubwawe. Ugomba kunjyanira iki kuri so?”y:mZNavuga ati ‘Ni byiza’, ni ukoumugaragu wawe nzagira amahoro, ariko narakarauzamenye ko yamaramaje inama mbi.H9 Zmaze so namburauzaherekouvugauti ‘Dawidi yaranyinginze cyane ngo mwemerere anyaruke agere iwabo i Betelehemu, kuko hari ibirori by'ibitambo by'ukoumwakautashye by'abo mu rugo rwabo bose.’.8WZDawidi abwira Yonatani ati “Ejoukwezi kuzaboneka. Sinagize ikimbuza gusangira n'umwami, ariko reka nigendere nihishe mu gasozi kugezaku munsi wa gatatu nimugoroba,T7#ZYonatani abwira Dawidi ati “Icyoumutimawaweushaka cyose nzakigukorera.”R6ZDawidi ararahira ati “So azi neza ko nkugirahoubuhake, ni ko kwibwira ati ‘Reka Yonatani atabimenya akababara.’Niukurimba ntumautabaho, nkurahiye Uwitekauhoraho, hasigaye intambwe imwe ngapfa.”?5yZNa we aramusubizaati “Biragatsindwa ntuzapfa. Yewe, umva nkubwire, nta cyo data akora atambwiye, ari igikomeye, ari icyoroshye. Mbese ibyo data yaba abimpishira iki? Si ko biri.”&4 IZNuko Dawidi arahunga ava i Nayoti i Rama, araza abaza Yonatani ati “Ariko nzira iki? Nakiraniwe iki? Icyaha nakoreye so gituma angenza ngo anyice ni iki?”B3ZAhageze yiyambura imyambaro ye, ahanuriraimbere ya Samweli arambaraye hasi yambayeubusa, yirizaumunsi akesha ijoro. Ni cyo cyatumye bavuga bati “Mbega Sawuli na we ari mu bahanuzi?”w2iZNuko ajya i Nayoti i Rama. Mazeumwuka w'Imana amuzahona we, agenda ahanura kugezaaho yagereye i Nayoti i Rama.31aZBukeyearihagurukiraajya i Rama ubwe, arasukiraku iriba rinini ry'i Seku arabaza ati “Samweli na Dawidi bari he?”Umuntu umwe aramusubizaati “Bari i Nayoti i Rama.”u0eZBabibwiye Sawuli atuma izindi ntumwa, na zo zirahanura. Arongera atuma izindi ubwa gatatu, na zo zirahanura.;/qZSawuli atuma intumwa gufataDawidi. Zihageze zisangaumutwe w'abahanuzi bahanura, Samweli ahagaze aho nk'umutware wabo, mazeumwuka w'Imana aza ku ntumwa za Sawuli na zo zirahanura.F.ZHanyuma babwira Sawuli bati “Dawidi ari i Nayoti i Rama.”-)ZNuko Dawidi arahunga, aracika asanga Samweli i Rama, amutekerereza ibyo Sawuli yamukoreye byose. Bukeyeahagurukanana Samweli, batura i Nayoti.S,!ZSawuli abyumvise atonganya Mikali ati “Ni iki cyatumyeumbeshya utyoukarekuraumwanzi wanjye, none akaba acitse?”
Mikali asubizaSawuli ati “Yambwiye ati ‘Reka ngende’. Nakwica nguhoyeiki?”{+qZNuko intumwa zinjiyemo zisanga cya gishushanyo cya terafimu ku buriri, ku mutwe wacyo hariuruhurw'ubwoya bw'ihene.w*iZHanyuma Sawuli yongera gutumaintumwa kurebaDawidi, arazibwira ati “Mumuterure ku buririmumunzanire mwice.”Q)ZSawuli atuma intumwa gufataDawidi, Mikali arazibwira ati “Ararwaye.”(+Z Mikali aherako yenda igishushanyo cya terafimu yabo akirambika ku buriri, yendauruhurw'ubwoya bw'ihene arushyira ku musego, acyorosaho imyenda.J'Z Nuko Mikali amanuriraDawidi mu idirishya, agenda yiruka arahunga./&YZ Sawuli aherako atuma intumwa kwa Dawidi ngo bamurinde, bazamwice mu gitondo. Maze Mikali muka Dawidi aramuburira, aramubwira ati “Iri joro nutiyarura, ejouzapfa.”"%?Z Sawuli agerageza guteraDawidi icumu ngo rimushite ku nzu, Dawidi ararizibukiraamuva imbere rihamaurusika. Nuko Dawidi aracika, arigendera muri iryo joro.$Z BukeyeSawuli yari yicaye mu nzu ye afite icumu mu ntoki, Dawidi amucurangira imbere. Mazeumwuka mubiuvuyeku Uwiteka ahanga kuri Sawuli.o#YZBukeyehongera kubahointambara, Dawidi aratabara arwana n'Abafilisitiya yica benshi cyane, baramuhunga.")ZYonatani aherako ahamagara Dawidi, amutekerereza ayo magambo yose. Nuko Yonatani azana Dawidi kwa Sawuli, aguma imbere ye nk'uko yari asanzwe.V!'ZSawuli yumvira Yonatani ararahira ati “Ndahiye Uwitekauhoraho, ntazicwa.”P ZYahaze amagara ye yica wa Mufilisitiya, Uwiteka atanga agakiza gakomeye mu Bisirayeli bose,ubibonyeurabyishimira. None ni iki gitumaushaka gucumuraukavusha amaraso y'utacumuye,ugahora Dawidiubusa?”JZBukeyeYonatani avuganana se Sawuli, amushimagiriza Dawidi aravuga ati “Nyagasani, ntuzagirire nabi uwo mugaragu wawe Dawidi kuko nta nabi yakugiriye, ahubwo imirimo ye yakubereye myiza cyane.}uZNanjye nzasohoka mpagararane na data ku gasozi ahouzabauri, mvuganena we ibyawe, ningira icyo numva nzabikubwira.”:oZAriko Yonatani mwene Sawuli yakundaga Dawidi cyane. Nuko Yonatani aburiraDawidi ati “Data Sawuli arenda kukwica, none ndakwinginze ejo mu gitondouzirinde, wihishe ahiherereye.T %ZBukeyeSawuli abwiraumuhungu we Yonatani n'abagaragu be bose ngo bice Dawidi."?ZBukeyeabatware b'Abafilisitiya baratabara, kandi iyo batabaraga Dawidi yaritondaga akarusha abagaragu ba Sawuli bose, bituma izina rye riba ikirangirire.MZNuko Sawuli arushaho gutinya Dawidi, ahindukaumwanzi we iteka ryose.p[ZSawuli abibonye amenya ko Uwiteka ari kumwe na Dawidi, kandi Mikaliumukobwa wa Sawuli yakundaga Dawidi.{qZIgihe kitaragera Dawidi arahagurukaajyana ingabo ze, yica mu Bafilisitiya abantu magana abiri. Nuko Dawidi atabarukanabya binyita, babishyiraumwamiumubarewabyo wose, kugirango abeumukwe w'umwami. Sawuli aherako amushyingiraumukobwa we Mikali.iMZNuko abagaragu be bamaze kubwira Dawidi ayo magambo, Dawidi yishimira cyane kubaumukwe w'umwami.\3ZSawuli aravuga ati “Muzabwire Dawidi muti ‘Umwami ntashaka inkwano, keretse ibinyita ijana bikebwe ku Bafilisitiya, ngo ahōre inzigo abanzi be.’”Ariko Sawuli yibwiraga ko bizatuma yicwa n'Abafilisitiya.@}ZHanyuma abagaragu ba Sawuli bamubwira uko Dawidi yavuze.*OZNuko abagaragu ba Sawuli bongorera Dawidi ayo magambo. Dawidi aravuga ati “Mugirango biroroshye kubaumukwe w'umwami, kandi ndiumwana w'umukenew'insuzugurwa?”A}ZAriko Sawuli abwira abagaragu be ati “Mujye inama na Dawidi rwihishwa, mumubwire muti ‘Umvaumwami arakwishimira, kandi abagaragu be bose baragukunda, none ubeumukwe w'umwami.’”'IZAravuga ati “Nzamumuhaamubereumutego, bitume agwa ku Bafilisitiya.”Ni cyo cyatumye Sawuli abwira Dawidi ubwa kabiri ati “Uyu munsiurabaumukwe wanjye.”Z/ZHanyuma Mikaliumukobwa wa Sawuli abenguka Dawidi, babibwira Sawuli arabyishimira. ZAriko igihe gisohoye Merabu mwene Sawuli yari akwiriye gushyingirwa Dawidi, bamushyingira Aduriyeli Umumeholati, aramurongora.#ZAriko Dawidi abwira Sawuli ati “Nkanjye kubaumukwe w'umwami ndi nde? Kandiubugingo bwanjye ni iki, cyangwa inzu ya data mu Bisirayeli?”iMZBukeyeSawuli abwira Dawidi ati “Nguyuumukobwa wanjye mukuruMerabu, nzamugushyingira. Ariko rero ujyeumbera intwari,urwane intambara z'Uwiteka.”Kuko Sawuli yibwiraga ati “Ye kuzangwaho, ahubwo azagwe ku Bafilisitiya.”h KZAriko Abisirayeli n'Abayuda bose bakundaga Dawidi, kuko yajyaga atabarana na bo bagatabarukana.H  ZNuko Sawuli abonye ko akiranuka rwose mu byo akora, aramutinya.U %ZDawidi akajya yitonda mu byo yakoraga byose, kandi Uwiteka yari kumwe na we. yZ Ni cyo cyatumye Sawuli amwivanaho, akamugiraumutware w'ingabo igihumbi, Dawidi akajya atabarana na zo, bagatabarukana.d CZ Nuko Sawuli atinya Dawidi kuko Uwiteka yari kumwe na we, kandi akaba atandukanye na Sawuli.{qZ Sawuli aherako atera icumu, yibwira ko yahamya Dawidi rikamushita mu rusika. Dawidi yizibukirakabiri amuri imbere.G Z Bukeyeumwuka mubi uva ku Mana ahanga kuri Sawuli cyane, asaragurikira mu kirambi cy'inzu ye. Dawidi aherako acuranga nk'uko asanzwe akora iminsi yose, kandi Sawuli yari afite icumu mu ntoki.CZ Uhereye uwo munsi, Sawuli akajya areba Dawidi ijisho ribi.8kZSawuli abyumvise ararakara cyane, ababazwa n'iryo jambo aravuga ati “Dawidi bamubazeho inzovu, naho jye bambazeho ibihumbi gusa. None se ashigaje iki kandi keretseubwami?”lSZMuri iryo singiza abagore barikiranya bati
“Sawuli yishe ibihumbi,
Dawidi yica inzovu.”Y-ZNuko mu itabaruka ryabo Dawidi agaruka amaze kwica Abafilisitiya, abagore bava mu miduguduya Isirayeli yose baririmba babyina, baza gusanganira Umwami Sawuli bafite ishako n'inanga z'imirya itatu, banezerewe."?ZNuko Dawidi akajya ajya aho Sawuli yamutumagahose, akitonda. Sawuli amugiraumutware w'ingabo ze, abantu bose barabyishimira ndetse n'abagaragu ba Sawuli.ZYonatani yijishuramoumwitero we yari yiteye awuha Dawidi, n'umwambaro we ndetse n'inkota ye, n'umuhetowe n'umukandara we.Z/ZBukeyeYonatani na Dawidi basezerana isezerano, kuko yari amukunze nk'uko yikunze.V'ZMaze uwo munsi Sawuli ajyana Dawidi iwe, ntiyamukundira gusubirakwa seukundi.~ #ZNuko Dawidi amaze kuvuganana Sawuli,umutimawa Yonataniuherako uba agati gakubiranye n'uwa Dawidi, kandi Yonatani akamukunda nk'uko yikunda.})Z:Sawuli aramubazaati “Harya uri mwene nde wa muhungu we?”
Dawidi aramusubizaati “Ndiumwana w'umugaragu wawe Yesayi w'i Betelehemu.”|{Z9Hanyuma Dawidi atabarutse amaze kwica Umufilisitiya, Abuneriamuzanira Sawuli afite igihanga cy'Umufilisitiya mu kuboko.C{Z8Umwami aravuga ati “Baza se w'uwo muhungu uwo ari we.”`z;Z7Ubwo Sawuli yarebaga Dawidi agiye kurwana n'Umufilisitiya, yabajije Abuneriumugabaw'ingabo ze ati “Haryauriyamuhungu ni mwene nde, Abuneri?”
Na we aramusubizaati “Mba ntumautabaho Nyagasani, nkamumenya!”ry_Z6Maze Dawidi yenda igihanga cy'Umufilisitiya akijyana i Yerusalemu, ariko intwaro ze azibika mu ihema rye.fxGZ5Abisirayeli baherako barekera aho kwirukanaAbafilisitiya, baragaruka basahuraurugerero rwabo.Zw/Z4Maze Abisirayeli n'Abayuda bahagurukabitera hejuru, bagerekana Abafilisitiya babageza i Gati no ku marembo ya Ekuroni, kandi Abafilisitiya b'inkomere bagwa ku nzira ijya i Shārayimu, bagera i Gati na Ekuroni.>vwZ3Dawidi aravudukaamuhagarara hejuru asingira inkota ye, ayikura mu rwubatirwayo aramuhorahoza rwose, ayimucisha igihanga.
Nuko Abafilisitiya babonye intwari yabo ipfuye bariruka.uyZ2Uko ni ko Dawidi yahanguje Umufilisitiya ibuye ry'umuhumetso, aramunesha aramwica kandi nta nkota Dawidi yari yitwaje.tZ1Dawidi akabakaba mu mvumba ye akuramoibuye ararirekera, arikocora Umufilisitiya mu ruhanga ririgitamo, yikubitahasi yubamye.sZ0Nuko Umufilisitiya ava aho yari ari, aza guhurana Dawidi. Dawidi ahuta yiruka yerekeye ingabo zabo ngo ahure n'Umufilisitiya.r%Z/kandi ngo iri teraniro ryose rimenye ko Uwiteka adakirisha inkota cyangwa icumu, kuko intambara ari iy'Uwiteka kandi ari weuzabatugabiza.”mqUZ.Uyu munsi Uwiteka arakungabiza nkwice nguce igihanga, kandi ndagaburiraibisiga byo mu kirere n'inyamaswa z'inkazi zo mu ishyamba intumbi z'ingabo z'Abafilisitiya, kugirango abo mu isi yose bamenye ko muri Isirayeli harimo Imana,+pQZ-Dawidi abwira Umufilisitiya ati “Wanteranye inkota n'icumu n'agacumu, ariko jyewe nguteyemu izina ry'Uwiteka Nyiringabo, Imana y'ingabo za Isirayeli wasuzuguye.ro_Z,Umufilisitiya abwira Dawidi ati “Ngwino nkubagire ibisiga byo mu kirere, n'inyamaswa zo mu ishyamba.”n+Z+Nuko Umufilisitiya abaza Dawidi ati “Kounteranye inkoni! Mbeseugirango ndi imbwa?”Umufilisitiya aherako akwena Dawidi mu izina ry'imana ze.pm[Z*Umufilisitiya aza akebaguza abona Dawidi, aramusuzugurakuko yariumusorew'umugenda, w'inzobe w'uburanga.Tl#Z)Umufilisitiya na we araza asatira Dawidi,umutwaje ingabo amurangaje imbere.KkZ(Aherako asingira inkoni arayitwaza, yitoraniriza amabuyenge atanu mu kagezi, ayashyira mu ruhagorw'imvumba y'abashumba yari afite, kandi yari afiteumuhumetso mu ntoki, nuko yegera Umufilisitiya.DjZ'Dawidi aherako yambara inkota ku myambaro ye, agerageza kugenda kuko yari atarayigeramo. Dawidi abwira Sawuli ati “Simbasha kujyana ibi kuko ntabimenyereye.”Nuko Dawidi arabyiyambura.{iqZ&Maze Sawuli yambika Dawidi imyambaro ye n'ingofero y'umuringa ku mutwe, amwambika n'ikoti riboheshejwe iminyururu.JhZ%Dawidi arongera aravuga ati “Uwiteka wandokoye mu nzara z'intare n'idubu, azankiza no mu maboko y'uwo Mufilisitiya.”
Nuko Sawuli abwira Dawidi ati “Ngaho genda, Uwiteka abane nawe.”gZ$Nuko ubwoumugaragu wawe yishe intare n'idubu, uwo Mufilisitiyautakebwe azapfa nk'imwe muri zo, kuko yasuzuguyeingabo z'Imana ihoraho.”tfcZ#narahubukagankayikubitankayiyambura mu kanwa kayo, yamvumbukanankayicakira akananwa, nkayivutagura nkayica.e)Z"Dawidi asubizaSawuli ati “Umugaragu wawe naragiraga intama za data, iyo zaterwaga n'intare cyangwa idubu zigakuraumwana w'intama mu mukumbi,0d[Z!Sawuli asubizaDawidi ati “Ntiwashobora guterauwo Mufilisitiya ngoumurwanye, kukoukiriumusorew'umugenda, kandi we niumugabowamenyereye kurwanauhereye mu busorebwe.”tccZ Dawidi abwira Sawuli ati “Ntihagireukurwaumutimana we,umugaragu wawe ngiye kurwana n'uwo Mufilisitiya.”[b1ZAyo magambo bumvise Dawidi avuga bayashengerana kwa Sawuli, abyumvise aramutumira.eaEZAmuteraumugongo yerekera undi, na we amubazabene ibyo, abantu bamusubizabatyo nk'ubwa mbere.K`ZDawidi aramusubizaati “Mbese ngize nte? Aho nta yindi mpamvu?” _ ZMaze Eliyabu mukuruwe w'imfura ya se yumvise Dawidi avuganan'abo bantu,uburakari buramuzabiranya aramubazaati “Wazanywe n'iki? Mbese bwa butamawabusigiye nde mu butayu? Nziubwibone bwawe n'agasuzuguroko mu mutimawawe, kuko wazanywe no kurebaintambara.”L^ZAbantu baramusubizabati “Uko ni ko bazagororeraumuntuuzamwica.”W])ZMaze Dawidi avuganan'abantu bamuhagaze iruhande ati “Uzica uwo Mufilisitiya agakurahoIsirayeli igitutsi, bazamugororera bate? Mbese uwo Mufilisitiyautakebweusuzuguraingabo z'Imana ihoraho, ni muntu ki?”o\YZAbisirayeli baravuga bati “Aho mubonauriyamugabouzamutse? Niukuriazanywe no gusuzuguraIsirayeli. Umuntu uri bumwiceumwami azamugororeraubutunzi bwinshi, amushyingireumukobwa we kandi azaha inzu ya seumudendezo muri Isirayeli.”?[{ZAbisirayeli bose bamurabutswebashyaubwoba, baramuhunga.5ZeZAkiganira na bo, muri ako kanya ya ntwari y'Umufilisitiya w'i Gati witwaga Goliyati asohoka mu ngabo z'Abafilisitiya, atangira kwiyamirira nk'uko asanzwe. Dawidi arabyumva.cYAZMaze Dawidi abitsaumurinzi w'ibintuumutwaro we, aravudukaajya mu ngabo aramutsa bakuru be.WX)ZNuko Abisirayeli n'Abafilisitiya birema ingamba,urugamba rwerekerana n'urundi.CWZNuko Dawidi azinduka kare mu gitondo asigiraumwungeri intama ze, yenda ibyo bintu aragenda nk'uko Yesayi yamutegetse, arasukiraaho bakikije amagare, aho ingabo zahigiraga zigiye kurwana.bV?ZKandi Sawuli na bo n'Abisirayeli bose, bari mu kibaya cya Ela barwana n'Abafilisitiya.”U)Zkandiushyireumutware w'igihumbi barimo amasoro cumi y'amavuta y'igishwamwaka. Urebe bakuru bawe uko bameze, mazeunzanire inkuru zabo z'imvaho.,TSZBukeyeYesayi abwiraumuhungu we Dawidi ati “Gemurirabakuru bawe efa imwe y'ingano zikaranze n'aya marobe y'imitsima cumi, wihuteubishyire bakuru bawe mu rugerero,nSWZNuko uwo Mufilisitiya, uko bukeyen'uko bwije akabasatira, agenza atyo iminsi mirongo ine yigaraganza.VR'ZAriko Dawidi yajyaga acuragana kwa Sawuli, aragira intama za se i Betelehemu.^Q7ZDawidi yariumuhererezi, kandi bakuru be uko ari batatu, bari baratabaranye na Sawuli.4PcZ Abahungu bakuru batatu ba Yesayi bari baratabaranye na Sawuli. Amazina y'abo bahungu be batatu batabaye, uw'imfura ni Eliyabu, uw'ubuhetani Abinadabu, uwa gatatu ni Shama.3OaZ Kandi Dawidi yariumwana wa wa Munyefuratiw'i Betelehemu y'i Buyudawitwaga Yesayi, kandi Yesayi uwo yari afite abahungu munani. Ku ngoma ya Sawuli yari ageze mu za bukuru.aN=Z Sawuli n'Abisirayeli bose bumvise ayo magambo y'Umufilisitiya bariheba, baratinya cyane.wMiZ Umufilisitiya arongera aravuga ati “Nsuzuguyeingabo za Isirayeli uyu munsi, nimumpeumugaboturwane twembi.”~LwZ Nabasha kundwanya akanyica tuzabaabagaragu banyu, ariko nimunesha nkamwica ni mwe muzabaabagaragu bacu mudukorere.”PKZAraza arahagarara akomēra ingabo za Isirayeli ati “Kuza kuremeraurugamba aho mwabitewe n'iki? Mbese sindi Umufilisitiya, namwe ntimuri abagaragu ba Sawuli? Ngaho nimwihitemoumugaboamanuke ansange.4JcZUruti rw'icumu rye rwari rumezenk'igiti kiboherwaho imyenda, kuremera kw'ikigembe cyaryo kwari shekeli z'ibyuma magana atandatu, kandiuwamutwazaga ingabo yamujyaga imbere.hIKZKu maguru yari yambaye ibyuma bikingira imirundi, kandi anigirije agacumu k'umuringa mu bitugu. HZYari yambaye ingofero y'umuringa ku mutwe n'ikoti riboheshejwe iminyururu, kuremera kwaryo kwari shekeli z'umuringa ibihumbi bitanu.GZBukeyemu rugerero rw'Abafilisitiya havamo intwari yitwa Goliyati w'i Gati, ikirere cye cyari mikono itandatu n'intambwe imwe y'intoki.jFOZAbafilisitiya bahagarara ku musoziwo hakurya, Abisirayeli ku wo hakuno, hagati yabo hari ikibaya.uEeZSawuli n'Abisirayeli na bo baraterana, bagerereza mu kibaya cya Ela, bīrema inteko kurwana n'Abafilisitiya.D !ZBukeyeAbafilisitiya bateranya ingabo zabo kurwana, baziteraniriza i Soko y'i Buyuda, bagerereza kuri Efesidamimu hagati y'i Soko na Azeka.C7ZHanyuma iyoumwuka mubi yavaga ku Mana agahanga kuri Sawuli, Dawidi yendaga inanga ye agacuranga, maze Sawuli akoroherwa agakiraumwuka mubi akamuvaho.cBAZMaze Sawuli atuma kuri Yesayi ati “Ngusabye Dawidi ngo ajye ankorera kuko antonnyeho.”gAIZDawidi asohoye kwa Sawuli amuhagarara imbere. Sawuli aramukunda cyane amugiraumutwaza intwaro.@3ZMaze Yesayi azana indogobe, ayihekesha amarobe y'imitsima n'imvumba ya vino n'umwagazi w'ihene, abyoherereza Sawuli bijyanywe n'umuhungu we Dawidi.}?uZNi cyo cyatumye Sawuli atuma intumwa kuri Yesayi aramubwira ati “Nyohererezaumuhungu wawe Dawidiuragira intama.”k>QZUmuhungu umwe aramusubizaati “Nabonyeumuhungu wa Yesayi w'i Betelehemu. Niumucuranzi w'umuhanga, niumugabow'imbaraga n'intwari kandi niumurwanyi, aritonda mu byo avuga, niumuntu w'igikundiro kandi Uwiteka ari kumwe na we.”e=EZNuko Sawuli abwira abagaragu be ati “Nimunshakireumuntu uzi gucuranga neza mumunzanire.”<3ZDatabuja, tegeka abagaragu bawe bakuri imbere bagushakireumucuranzi w'umuhanga, mazeumwuka mubi uva ku Mana naguhangaho, ajye agucurangiraukire.”j;OZMaze abagaragu ba Sawuli baramubwira bati “Doreumwuka mubi uva ku Mana ni wouguhagarikaumutima!v:gZIcyo giheumwuka w'Uwiteka yari yavuye kuri Sawuli, kandiumwuka mubiuvuyeku Uwiteka yajyaga amuhagarikaumutima49cZ Samweli aherako yenda ihembe ry'amavuta ayamusukiraho imbere ya bakuru be,uhereye ubwoumwuka w'Uwiteka akajya aza kuri Dawidi cyane. Nuko Samweli arahagurukaasubirai Rama.89Z Nuko aramutumiraamujyana mu nzu. Yariumuhungu w'inzobeufiteuburanga kandi w'igikundiro. Uwiteka aravuga ati “Hagurukaumusukehoamavuta, ni we uwo.”Y7-Z Samweli abaza Yesayi ati “Abana bawe bose ni aba?”
Aramusubizaati “Hasigayeumuhererezi, ariko aragiye intama.”
Samweli abwira Yesayi ati “Mutumirebamuzane, kuko tutaribujye kurya ataraza.”6yZ Nuko Yesayi amurikira Samweli abahungu be barindwi. Maze Samweli abwira Yesayi ati “Aba si bo Uwiteka yatoranije.”m5UZ Yesayi ariyongeza amurikaShama, na bwo Samweli aravuga ati “Uyu na we si we Uwiteka yatoranije.”4yZYesayi aherako ahamagara Abinadabu, amumurikira Samweli. Samweli aravuga ati “Uyu na we si we Uwiteka yatoranije.”\33ZAriko Uwiteka abwira Samweli ati “Nturebemu maso he cyangwa ikirere cye ko ari kirekire namugaye, kuko Uwiteka atareba nk'uko abantu bareba. Abantu barebaubwiza bugaragara, ariko Uwiteka we areba mu mutima.”x2kZNuko basohoye aho yitegereza Eliyabu aribwira ati “Niukuri, uwo Uwiteka yimikisha amavuta nguyu imbere ye.”%1EZAti “Ni amahoro. Nzanywe no gutambira Uwiteka igitambo, nimwiyeze muze tujyane ku gitambo.”Kandi yeza Yesayi n'abahungu be, abahamagara kuza ku gitambo.00[ZNuko Samweli akora uko Uwiteka yavuze, ajya i Betelehemu. Agezeyo abatware b'umudugudubaza kumusanganira bahindaumushitsi. Baramubazabati “Mbeseuzanywe n'amahoro?”r/_ZMazeuhamagare Yesayi aze ku gitambo, nanjye nzakwereka ukouzagenza,uzansukiraamavuta ku wo nzakubwira.”?.yZSamweli arabaza ati “Nagenda nte ko Sawuli nabyumva azanyica?”
Uwiteka aramusubizaati “Jyana inyana y'ishashi, nugerayouvugeuti ‘Nzanywe no gutambira Uwiteka igitambo.’Q- ZBukeyeUwiteka abaza Samweli ati “Uzageza he kuririra Sawuli, kandi nanze ko abaumwami wa Isirayeli? Uzuza ihembe ryawe amavuta ngutumekuri Yesayi w'i Betelehemu, kuko niboneyeumwami mu bahungu be.”.,WZ#Uhereye ubwo, Samweli ntiyongera kuza kubonana na Sawuli kugezaaho yapfiriye, ahubwo aramuririra. Kandi Uwiteka aricuza kuko yimitse Sawuli akabaumwami wa Isirayeli.T+#Z"Samweli aherako ajya i Rama. Sawuli arazamuka ajya iwe, i Gibeya ya Sawuli.;*qZ!Samweli aravuga ati “Nk'uko inkota yawe yahinduragaabagore impfusha, ni ko na nyoko azaba impfusha mu bandi bagore.”Nuko Samweli atemaguriraAgagi imbere y'Uwiteka i Gilugali.()KZ Maze Samweli aravuga ati “Nimunzanire hano Agagiumwami w'Abamaleki.”Nuko Agagi aza aho ari akimbagira, aravuga ati “Erega intorezo z'urupfu ziracitse.”J(ZNuko Samweli arahindukiraakurikira Sawuli, Sawuli asenga Uwiteka.9'mZSawuli aravuga ati “Naracumuyeariko none ndakwinginze,unyubahirize imbere y'abatware b'abantu banjye n'imbere y'Abisirayeli, tugarukanekugirango nsenge Uwiteka Imana yawe.”[&1ZIbera Isirayeli amaboko ntibeshya, kandi ntiyihana kuko atariumuntu ngo yihane.”w%iZSamweli aramubwira ati “Uwiteka na we aguciyeku ngoma ya Isirayeli uyu munsi, ayihayeumuturanyi waweukuruta.[$1ZNuko Samweli agihindukirakugenda, Sawuli asingira ikinyita cy'umwambaro weuracika.#ZSamweli abwira Sawuli ati “Sindi busubiraneyo nawe. Kuko wanze ijambo ry'Uwiteka, na we yanze ko ubaumwami wa Isirayeli.”m"UZNoneho ndakwinginze, mbabarira icyaha cyanjye kandiuhindukirane nanjye, kugirango nsenge Uwiteka.”~!wZSawuli abwira Samweli ati “Naracumuyeubwo nishe itegeko ry'Uwiteka n'amagambo yawe, kuko natinye abantu nkabumvira.- UZKukoubugomebusa n'icyaha cy'uburozi, kandi n'udakurwa ku ijambo asa n'uramya ibishushanyo na Terafimu. Ubwo wanze ijambo ry'Uwiteka, na we yanze ko uba ku ngoma.”RZSamweli aramusubizaati “Mbese Uwiteka yishimira ibitambo byoswa n'ibindi bitambo kurutauko yakwishimiraumwumviye? Erega kumvira kurutaibitambo, kandi kwitonda kukaruta ibinure by'amasekurumey'intama.ZAriko abantu ni bo benzeho intama n'inka zarutagaizindiubwiza mu zarimburwaga, kugirango babitambirire Uwiteka Imana yawe i Gilugali.”(KZSawuli abwira Samweli ati “Ariko kumvira numviye Uwiteka. Nagiye muri iyo nzira yanyoherejemo, nzana Agagiumwami w'Abamaleki, n'Abamaleki ndabarimbura rwose.fGZNone se ni iki cyaguteyekutumvira Uwiteka,ukikubitira iminyago,ugakora ibyangwa n'Uwiteka?” ZKandi akagutumamuri urwo rugendo akakubwira ati ‘Gendaurimbure rwose ba banyabyaha b'Abamaleki,ubarwanye kugezaaho bazashirira?’ ;ZSamweli aravuga ati “Mbese nubwo wigayaga, ntiwagizweumutware w'imiryango ya Isirayeli? Uwiteka ntiyakwimikishije amavuta ngo ubeumwami wa Isirayeli?ZNuko Samweli abwira Sawuli ati “Bauretse nanjye nkubwire ibyo Uwiteka yaraye ambwiye iri joro.”
Aramubwira ati “Ivugire.”DZSawuli aramusubizaati “Bazivanye mu Bamaleki, kuko abantu barokoye inyamibwa z'intama n'inka z'indatwa, ngo ni izo gutambira Uwiteka Imana yawe, naho ibindi byose twabirimbuye rwose.”ymZSamweli aramubazaati “Ariko uko gutāma kw'intama kunza mu matwi no guhogerana kw'inka numva, bigenda bite?”wiZ Hanyuma Samweli asanga Sawuli. Sawuli aramubwira ati “Uwiteka aguhire! Dore nashohoje itegeko ry'Uwiteka.”EZ Maze Samweli azinduka kare mu gitondo ngo ahure na Sawuli. Babwira Samweli bati “Sawuli yasohoye i Karumelikandi yishingiyeurwibutso nyuma arahindukira, arakomeza amanukanai Gilugali.” ~:}S|O{{==O<<";;Z::+99H8d766 5d433/22)1\0z//d.K-,,o++*S)U(('&&x& %^$$"#L"!!9 ~#ti^"PvlV| ] /  2 9 x@p8U>%ZDawidi agarura ibyo Abamaleki bari banyaze byose, atangira abagore be bombi.(=KZDawidi aherako arabicauhereye mu rukereraukageza ku mugoroba w'undi munsi, ntiharokoka n'umwe keretse abahungu magana ane, binaguriyeku ngamiya zabo bagahunga. <ZNuko aramumanukana, basanga bagandaje barya banywa, bishimira iminyago myinshi bakuye mu gihugu cy'Abafilisitiya no mu cy'Abayuda.@;{ZDawidi aramubazaati “Wanjya imbereukangeza muri izo ngabo?”
Aramusubizaati “Ndahira Imana koutazanyica cyangwa koutazantangaukampa databuja, mbone kukugezamuri izo ngabo.”q:]ZTwari twateye igihugu cy'Abakereti cy'ikusi, n'icy'Abayuda n'ikusi mu bwa Kalebu, dutwika i Sikulagi.”L9Z Dawidi aramubazaati “Uriumugaragu wa nde? Kandiuturutse he?”
Na we aramusubizaati “Ndiumuhungu w'Umunyegiputa,umugaragu w'Umwamaleki. Maze iminsi itatu databuja antaye kuko nari ndwaye.>8wZ kandi bamuha n'igice cy'umubumbe w'imbuto z'umutini, n'amaseri abiri y'inzabibu zumye. Amaze kurya asubizaumutimamu nda, kuko yari amaze iminsi itatu n'amajoro atatu atarya atanywa.s7aZ Hanyuma basanga Umunyegiputa ku gasozi bamuzanira Dawidi, bamuhaumutsima ararya, bamuha n'amazi yo kunywa,6Z Ariko Dawidi n'ingabo ze magana ane barakomeza, izindi magana abiri zirasigara. Zari zirembye bituma zinanirwa kwambuka akagezi Besori.5Z Nuko Dawidi n'ingabo ze magana atandatu bari kumwe baragenda, bageze ku kagezi Besori abari basigaye inyuma batakara aho.#4AZDawidi aherako agisha Uwiteka inama ati “Ninkurikira izo ngabo nzazifata?”
Aramusubizaati “Zikurikire, kukoutazabura kuzifataukagarura byose.” 3ZMaze Dawidi abwira Abiyatariumutambyi mwene Ahimeleki ati “Ndakwinginze nzanira efodi hano.”Nuko Abiyatari azanira Dawidi efodi.\23ZMaze Dawidi arababara cyane, kuko abantu bavugagank'abenda kumuteraamabuye. Abantu bose bari bafite agahinda,umuntu wese ababajwe n'abana be b'abahungu n'ab'abakobwa, ariko Dawidi yikomereza ku Uwiteka Imana ye.1ZKandi abagore ba Dawidi bombi Ahinowamu w'Umunyayezerēli, na Abigayili wari muka Nabali w'i Karumeli, na bo bari banyazwe.k0QZDawidi n'abo bari kumwe baherako batera hejuru bararira, barahogora bageza aho batakibasha kurira.y/mZDawidi n'ingabo ze bageze mu mudugudubasanga bawutwitse, kandi abagore n'abahungu babo n'abakobwa babo banyazwe.q.]Zbanyaze abagore n'abari bari yo bose, abato n'abakuru. Ntibagira uwo bica, ahubwo babanyaze barigendera.- 3ZNuko Dawidi n'ingabo ze bagera i Sikulagiku munsi wa gatatu. Basanga Abamaleki bateye igihugu cy'ikusi n'i Sikulagi, batsinze i Sikulagibahatwitse,,3Z BukeyeDawidi azindukanakare mu gitondo n'ingabo ze baragenda, basubiramu gihugu cy'Abafilisitiya. Nuko Abafilisitiya barazamuka batera i Yezerēli. +Z Nuko noneuzindukanekare mu gitondo n'abagaragu ba shobuja mwazanye, nimumarakubyuka kare mu gitondo habona muzahereko mugende.”!*=Z Akishi asubizaDawidi ati “Ku bwanjye nzi kountunganiye nka marayika w'Imana, ariko abatware b'Abafilisitiya baravuze ngo ‘Ntari butabarane natwe.’.)WZDawidi abaza Akishi ati “Ariko se nacumuyeiki? Uhereye igihe twabaniye kugezaubu, wambonyeho iki cyambuza gutabara ngo njye kurwanya ababisha b'umwami databuja?”X(+ZNone isubirireyougende amahoro, we kwirirwaurakaza abatware b'Abafilisitiya.” 'ZNuko Akishi ahamagara Dawidi aramubwira ati “Nk'uko Uwiteka ahoraho, wabayeumukiranutsi. Imitabarire n'imitabarukireyawe iyo turi kumwe mu ngabo birantunganira, kukouhereye igihe wankereje nta cyaha nakubonyeho kugezaubu, ariko rero abatware ntibagukunze.t&cZMbese uyu si we Dawidi babyinaga bikiranya bati
‘Sawuli yishe ibihumbi,
Dawidi yica inzovu’?”%+ZAriko abatware b'Abafilisitiya baramurakarira baramubwira bati “Subizayo uwo mugaboasubiremu gikingi cye wamukebeye, we kumwemerera kujyana natwe ku rugamba ataduhindukiraumugambanyi rucyambikana. Mbese iki kigabo icyacyunga na shebuja ni iki? Si ibihanga by'aba bantu?G$ ZMaze abatware b'Abafilisitiya baravuga bati “Mbese kandi Abaheburayobarakora iki hano?”
Akishi asubizaabatware b'Abafilisitiya ati “Uyu si we Dawidiumugaragu wa Sawuliumwami wa Isirayeliumaranye nanjye iminsi, ndetse n'imyaka? Kandiuhereye igihe yimukiyeiwabo akampakwaho, nta cyaha namubonyeho kugezaubu.”~#wZAbatware b'Abafilisitiya bagenda bajyanye amagana n'ibihumbi, kandi Dawidi n'ingabo ze bazana na Akishi babakurikiye.v" iZAbafilisitiya bateraniriza ingabo zabo zose kuri Afeka. Abisirayeli bagerereza i Yezerēli hafi y'isōko yaho.^!7Zabihereza Sawuli n'abagaragu be barafungura. Baherako bahagurukairyo joro, baragenda. ZKandi uwo mugoreyari afite ikimasa kibyibushyekiri mu ruhongore arihuta aracyica, yenda ifu ayivugamoumutsimaudasembuwe arawotsa,ZAranga ati “Sinshaka kurya.”Ariko abagaragu be n'uwo mugorebaramuhataarabumvira, aherako abaduka hasi yicara ku buriri.oYZNone ndakwinginze, nawe wumvireumujawaweunyemerere ngufungurire, urye kugirango nugendauboneintege.”#ZHanyuma uwo mugoreasanga Sawuli, abona ko yashobewe cyane aramubwira ati “Doreumujawawe nakumviye mpara amagara, numvira amagamboumbwiye.$CZUwo mwanya Sawuli aherako yikubitahasi indambya yubamye, kuko akuweumutimacyane n'ibyo Samweli amubwiye, acika intege kuko yari yiriweubusakandi akaburara.*OZNdetse Uwiteka azaguhāna n'Abisirayeli mu Bafilisitiya, kandi ejo wowe n'abahungu bawe muzansanga. Uwiteka agiye guhāna ingabo za Isirayeli mu Bafilisitiya.”{Zkukoutumviye Uwiteka kandi ntusohozeuburakari bwe bukomeye ku Bamaleki. Ni cyo gitumye Uwiteka ubu ngubu akugenza atyo.nWZUwiteka ubwe yagenje nk'uko yabivugiyemuri jye, Uwiteka yaguciyeku ngoma ayihaumuturanyi wawe Dawidi,^7ZSamweli aravuga ati “Ubimbarije iki, ubwo Uwiteka yakuretse agahindukaumwanzi wawe?8kZNuko Samweli abaza Sawuli ati “Ni iki gitumyeunkubaganiraukarinda kunzamura?”
Sawuli aramusubizaati “Nihebye kuko Abafilisitiya bandwanya, kandi Imana ikaba yarantaye itakigira icyo insubiza, ari mu bahanuzi cyangwa mu nzozi. Ni cyo cyatumye nguhamagara ngounsobanurireicyo nkwiriye gukora.”.WZSawuli aramubazaati “Arasa ate?”
Na we ati “Niumusazauzamutse kandi yiteye igishura.”
Sawuli amenya ko ari Samweli, arunamayubikaamaso ye aramuramya.vgZ Umwami aramusubizaati “Humura! Mbwira icyoubonye.”
Umugoreati “Mbonye imana izamuka iva ikuzimu.”Z Ariko uwo mugoreabonye Samweli, atera hejuru n'ijwi rirenga abaza Sawuli ati “Umbeshyeye iki? Kandi ari wowe Sawuli!”W)Z Uwo mugorearamubazaati “Nkuzurirende?”
Na we ati “NzuriraSamweli.”^7Z Sawuli amurahira Uwiteka ati “Nkurahiye Uwitekauhoraho, icyo cyo ntuzagihanirwa.”LZ Uwo mugorearamusubizaati “Mbese ntuzi icyo Sawuli yakoze, uko yarimbuye abahanzweho n'imyuka mibi n'abashitsi akabaca mu gihugu? Ni iki gitumyeutegaubugingo bwanjyeumutegokugirangounyicishe?”V'ZNuko Sawuli ariyoberanya yambara indi myambaro, ajyana n'abagabo babiri bajya kuri uwo mushitsikazi nijoro. Maze Sawuli aramubwira ati “Ndakwinginze, nshikishirizaumwukauguhanzehounzurireuwo nkubwira.”+QZSawuli aherako abwira abagaragu be ati “Nimunshakireumushitsikazi njye kumushikisha.”
Abagaragu be baramusubizabati “Harihoumushitsikazi kuri Endori.”}uZSawuli aherako agisha Uwiteka inama, Uwiteka ntiyagira icyo amusubizahaba mu nzozi, haba na Urimu, haba n'abahanuzi.P ZSawuli arabutsweingabo z'Abafilisitiya aratinya,umutimaweurakuka cyane. ZBukeyeAbafilisitiya baraterana, baraza bagerereza i Shunemu. Sawuli na we ateranya Abisirayeli bose, bagerereza i Gilibowa.7 iZAriko Samweli yari yarapfuye, Abisirayeli bose baramuririra bamuhamba mu muduguduwe i Rama. Kandi Sawuli yari yaraciye abahanzweho n'imyuka mibi n'abashitsi muri icyo gihugu.3 aZDawidi aramubwira ati “Ni na houzamenyera icyoumugaragu wawe nzakora.”
Akishi abwira Dawidi ati “Ni cyo kizatuma nkugiraumurinzi w'umutwe wanjye iminsi yose.”F  ZMuri iyo minsi Abafilisitiya bateranya ingabo zabo kujya kurwana n'Abisirayeli. Akishi abwira Dawidi ati “Umenye rwose kouzatabarana nanjye n'abantu bawe, tukajyana n'ingabo ku rugamba.”Z Nuko Akishi yiringira Dawidi akajya avuga ati “Yateye bene wabo Abisirayeli kumuzinukwa, bizatuma aba imbata yanjye iteka ryose.”RZ Ariko Dawidi ntiyagiraumugabocyangwaumugorearokora ngo abajyane i Gati, kuko yibwiraga ko babarega bati “Dawidi yakoze atya n'atya. Iminsi yose yatuye mu gihugu cy'Abafilisitiya ni ko yabigenzaga.” Z Akishi akajya amubazaati “Uyu munsi wateye he?”Dawidi ati “Nateye ikusi h'i Buyuda, n'ikusi h'i Yerameli n'ah'Abakeni.”,SZ Nuko Dawidi arimbura icyo gihugu ntihagiraumugabocyangwaumugoreurokoka, anyaga inka n'intama, n'indogobe n'ingamiya n'imyambaro, maze yatabaruka akajya kwa Akishi.>wZBukeyeDawidi n'ingabo ze barazamuka batera ab'i Geshuri n'Abagiruzi n'Abamaleki, kandi abo ni bo bari abaturageba kera bo muri icyo gihugu giteganye n'i Shura n'igihugu cya Egiputa.U%ZKandi iminsi Dawidi yamaze mu gihugu cy'Abafilisitiya, niumwaka n'amezi ane.~wZNuko uwo munsi Akishi amugerera i Sikulagi. Ni cyo cyatumye i Sikulagihaba ah'abami b'Abayuda bwite na bugingo n'ubu.:oZDawidi abwira Akishi ati “Niba nkugizehoubuhake, nibampe igikingi mu muduguduumwe wo mu yo mu misozi, abe ari ho ntura. Ni iki cyatumaumugaragu wawe nturananawe ku rurembo?”U%ZBukeyebabwira Sawuli ko Dawidi yahungiye i Gati, ntiyongera kumushakaukundi.;qZDawidi n'abantu be baturanana Akishi i Gati,umuntu wese n'abo mu rugo rwe. Dawidi na we n'abagore be bombi, Ahinowamu Umunyayezerēli na Abigayili w'i Karumeli, wari muka Nabali.~ZDawidi aherako ahagurukanan'abantu be magana atandatu bari kumwe, barambuka bajya kwa Akishi mwene Mawoki,umwami w'i Gati.z} qZHanyuma Dawidi yibwira mu mutimawe ati “Nta kibuza, harihoumunsi Sawuli azanyica. Nta nama iruta ko ncikira mu gihugu cy'Abafilisitiya, byatuma Sawuli arambirwa kongera kunshakira ku nkiko za Isirayeli zose. Uko ni ko nzamucikankamukira.”+|QZSawuli abwira Dawidi ati “Uragahorauhirwa mwana wanjye Dawidi,uzakora ibikomeye kandi gutsindauzatsinda.”
Nuko Dawidi arigendera, Sawuli na we asubiraiwe.){MZKandi nk'ukoubugingo bwawe bwabaye ubw'icyubahiro cyinshi kuri jye uyu munsi, abe ari koubwanjye buba ubw'icyubahiro cyinshi ku Uwiteka, ankize ibyago byose.”Dawidi aramusubizaati “Ni iryanjye, Nyagasani Mwami.”^s7ZReka reka ibyo wakoze si byiza. Ndahiye Uwitekauhoraho, mwari mukwiriye gupfa kuko mutarinze shobuja, Uwiteka yimikishije amavuta. Ngaho nimurebeicumu ry'umwami n'urunywero rw'amazi, aho byari biri ku musegowe.”Ir ZDawidi abwira Abuneriati “Mbese nturi intwari? Hariuhwanye nawe muri Isirayeli? Ariko none ni iki cyakubujijekurariraumwami shobuja? Muri mwe hajeumuntu wo kwicaumwami, kandi ari we shobuja.q7ZNuko Dawidi akomēra abantu hamwe na Abunerimwene Neri ati “Mbega Abunerikoudakoma!”
Abuneriaramusubizaati “Uri nde yeweuhamagaraumwami?”ap=Z Maze Dawidi afata hakurya yaho, ahagarara mu mpinga y'umusoziuhanye na bo intera ndende.KoZ Nuko Dawidi ajyana icumu rye n'urunywero rwe rw'amazi, abivana ku musegowa Sawuli barigendera, hatagizeumuntuubabonye cyangwaubimenye, haba no gukanguka kuko Uwiteka yari yabasinzirijeubuticura.4ncZ Uwiteka andinde ko nabanguraukubokokwanjye ku muntu Uwiteka yimikishije amavuta. Ahubwo ndakwinginze, enda icumu rye riri ku musegowe n'urunywero rwe rw'amazi, tugende.”*mOZ Dawidi aravuga ati “Nk'uko Uwiteka ahoraho, Uwiteka ni weuzamwiyicira cyangwa igihe cye cyo gutanga kizasohora, cyangwa se azamanuka ajya mu ntambara ayigwemo.$lCZ Ariko Dawidi abwira Abishayi ati “Reka ntumwice. Mbese ni nde wabasha kubanguraukubokokwe ku muntu Uwiteka yimikishije amavuta, ntagibweho n'urubanza?”8kkZAbishayi abwira Dawidi ati “Uyu munsi Imana yakugabijeumwanzi wawe. Nuko none ndakwinginze, nyemerera mutikure icumu rimwe gusa mpamanye n'ubutaka, sinongera ubwa kabiri.”BjZNuko Dawidi na Abishayi bagera muri izo ngabo nijoro, basanga Sawuli aho yibīkiriye asinziriye ahakikije amagare, icumu rye rishinze ku musegokandi Abunerin'ingabo baryamye bamukikije.RiZMaze Dawidi aterura amagambo, abaza Ahimeleki w'Umuhetina Abishayi mwene Seruya murumunawa Yowabu ati “Ni nde turi bujyane aho Sawuli agerereje?”
Abishayi aravuga ati “Ni jye turi bujyane.”`h;ZDawidi aherako arahagurukaagera aho Sawuli yagerereje, yitegereza aho yibīkiriye ari kumwe na Abunerimwene Neriumugabaw'ingabo ze. Kandi Sawuli yibīkiriye ahantu hakikije amagare, abantu na bo bagerera bamukikije.9goZaherako atuma abatasi, amenya ko Sawuli aje koko.#fAZBukeyeSawuli agerereza ku musoziw'i Hakila,uteganye n'ubutayuhafi y'inzira. Ariko Dawidi yabaga mu butayu, hanyuma abonye Sawuli aje kumushakira mu butayu%eEZNuko Sawuli arahaguruka, aramanuka ajya mu butayubw'i Zifu ari kumwe n'ingabo ibihumbi bitatu z'Abisirayeli zatowe, bajya gushakira Dawidi muri ubwo butayu.d ZBukeyeab'i Zifu bajya i Gibeya kwa Sawuli baravuga bati “Uzi ko Dawidi yihishe ku musoziw'i Hakilauteganye n'ubutayu?”pc[Z,Kandi Sawuli yari yarashyingiye Paliti mwene Layishi w'i Galimu Mikali wa mukobwa we, wari muka Dawidi.RbZ+BukeyeDawidi arongora Ahinowamu w'Umunyayezerēli, bombi baba abagore be."a?Z*Nuko Abigayili agira n'ingoga arahaguruka, yinaguriraku ndogobe ari kumwe n'abaja batanu bamukurikiye, akurikira intumwa za Dawidi. Nuko aba muka Dawidi.`Z)Nuko arabaduka arunama, yikubitaimbere yabo aravuga ati “Doreumujawe, ndi uwo koza ibirenge by'abagaragu ba databuja.”_ Z(Abagaragu ba Dawidi bageza i Karumeli, basanga Abigayili baramubwira bati “Dawidi akudutumyeho ngo agucyure ubeumugorewe.”^#Z'BukeyeDawidi yumvise ko Nabali yapfuye aravuga ati “Uwiteka ashimwe wamburaniye ibitutsi Nabali yantukaga, akabuzaumugaragu we gukoraikibi. Kandi inabi ya Nabali Uwiteka arayimwituye.”
Hanyuma Dawidi atuma kuri Abigayili kumureshya, ngo amucyure abeumugorewe.9]oZ&Hahise iminsi cumi, Uwiteka akubitaNabali arapfa.`\;Z%Bukeyemu gitondo Nabali asindutseumugorewe amutekerereza ibyo,umutimauraraba aba igiti.o[YZ$Nuko Abigayili asubirakwa Nabali, asanga yatekesheje iby'ibirori mu nzu ye nk'ibirori by'umwami byose, kandi anejejweumutiman'uko yasinze cyane. Ni cyo cyatumye atagira icyo amubwira, ari icyoroheje ari n'igikomeye, burinda bucya.ZZ#Nuko Dawidi yakira ibyo yamutuyearamubwira ati “Izamukireusubireiwawe amahoro. Ngaho ibyouvuzendabyumvise, ndakwemereye.”7YiZ"Niukurindarahira Uwiteka Imana ya Isirayeli ihoraho yambujijekukugirira nabi. Iyabautatebutse kunsanganira, bwajyaga gucya hadasigaye n'umwe w'umuhungu mu bantu ba Nabali.”XZ!Ubwenge bwawe bushimwe naweushimwe, kuko uyu munsiundinze kugibwaho n'urubanza rw'amaraso, kuba ari jye wihoreraubwanjye.fWGZ Dawidi asubizaAbigayili ati “Uwiteka Imana yawe yakohereje guhurananjye uyu munsi, ishimwe.?VyZntuzagireumutimaukubabaza Nyagasani, kandi ngouguhaneko wavushirije amarasoubusacyangwa se kuko wihōreye ku bwawe. Nuko Uwiteka namara kukugirira neza Nyagasani,uzibukeumujawawe.”mUUZNuko Uwiteka namara kugusohozaho ibyiza yakuvuzehobyose uko bingana, akakugiraumutware wa Isirayeli,bT?ZNubwo abantu bahagurukiyekukugenza no gushakaubugingo bwawe Nyagasani, arikoubugingo bwawe buzahambiranwa n'Uwiteka Imana yawe mu mutwaro umwe w'ubugingo, kandiubugingo bw'abanzi bawe azaburekera nk'uburimu muhumetso.?SyZNdakwinginze, babariraumujawawe icyo cyaha. Uwiteka ntazabura kukubakira inzu idakuka, kuko Nyagasaniurwana intambara z'Uwiteka, kandi nta kibi kizaboneka kuri wowe iminsi yawe yose.]R5ZNone ngiri ituro ry'umujawawe ngutuyeNyagasani, rihabwe abagaragu bawe bagukurikira.]Q5ZNuko none Nyagasani, nk'uko Uwiteka ahoraho naweukabaho, Uwiteka ni we wakubujijekugibwaho n'urubanza rw'amaraso no kwihorera n'ukwawe kuboko. Icyampa abanzi bawe n'abakwifurizanabi, Nyagasani, bakaba nka Nabali.hPKZNdakwinginze Nyagasani, we kwita kuri icyo kigoryi Nabali. Uko yitwa ni ko ari, izina ni ryo muntu. Nabali ni ryo izina rye kandiubupfu ni bwo kamere ye. Ariko jyewehoumujawawe, sindakabona abagaragu bawe watumye Nyagasani.&OGZAmugwa ku birenge aravuga ati “Nyagasani, icyo cyaha abe ari jye gihereraho. Ndakwinginzeukundireumujawawe ngire icyo nkubwira, wumve amagambo y'umujawawe.[N1ZNuko Abigayili abonye Dawidi ahuta ava ku ndogobe, yikubitahasi imbere ye yubamye.uMeZNiburinda gucya hariumuhungu n'umwe musigiye mu bantu be, Imana izabimpore jyewe Dawidi, ndetse bikabije.”@L{ZKandi Dawidi yari yavuze ati “Niukurinarindiyeubusaiby'icyo kigabo byose cyari gifite mu butayu, ntihagira ikintu cyose cyo mu bintu bye kizimira! Namugiriye ibyiza, anyitura ibibi.nKWZNuko akiri ku ndogobe amanuka mu muhoraw'umusozi, Dawidi n'abantu be bamanuka bateganye, ahura na bo.tJcZAbwira abagaragu be ati “Nimunjyeimbere mugende, ndaza mbakurikiye.”Ariko ntiyabibwiraumugabowe Nabali. I ZNuko Abigayili agira vuba, yenda amarobe y'imitsima magana abiri n'imvumba ebyiri za vino, n'inyama z'intama eshanu zihiye n'ingero eshanu z'ingano zikaranze, n'amaseri ijana y'inzabibu zumye n'imibumbe magana abiri y'imbuto z'umutini, abihekesha indogobe.,HSZNuko noneubimenyeutekereze icyo uri bukore, kuko bamaramaje kugirira nabi databuja n'urugorwe rwose. Eregaumuntu w'ikigoryi nk'uwo nta wagira icyo avuganana we.”\G3ZBatubereye inkike ku manywa na nijoro, igihe cyose twabaniye na bo turagiye intama. FZKandi abo bagabo batugiriraga neza cyane, ntibadukozaisoni, ntitwagira icyo tuzimiza igihe cyose twabaniye na bo tukirimu rugishiro.E9ZUmwe mu bagaragu ba Nabali abwira Abigayili muka Nabali ati “Umva, Dawidi yatumye intumwa ziva mu butayukuramutsa databuja, ababonye arabakankamira.|DsZ Nuko Dawidi abwira abantu be ati “Umuntu wese niyambare inkota ye.”Nukoumuntu wese yambara inkota ye, Dawidi na we yambara iye. Abantu nka magana ane baherako bazamukanana Dawidi abagiye imbere, ariko abandi magana abiri basigara ku bintu.fCGZ Nuko abagaragu ba Dawidi barahindukirabasubirayo, bagezeyo bamutekerereza uko byagenze byose.B{Z Mbese nende ku mitsima yanjye no ku mazi yanjye, n'inyama mbagiye abakemuzi banjye mbihe abantu ntazi iyo baturutse?”A'Z Nabali asubizaabagaragu ba Dawidi ati “Dawidi ni nde? Kandi mwene Yesayi ni nde? Muri iyi minsi hariho abagaragu benshi bacitse ba shebuja.@ Z Abahungu bo kwa Dawidi basohoye aho, babwira Nabali mu kigwi cya Dawidi ubwo butumwa bwose uko bungana, baburangije baraceceka.R?Zbaza abahungu b'iwawe barabikubwira. Aba bahungu bakugirirehoumugisha, kuko tuje ku munsi mwiza. Nuko ndakwinginze, ikiva mu maboko yawe cyose abe ari cyo uha abagaragu bawe n'umwana wawe Dawidi.’”>+ZUbu numvise koufiteabantu bakemura, kandi abashumba bawe babanaga natwe nta nabi twabagiriye, nta cyo bajimije igihe cyose babereye i Karumeli,_=9ZMubwire uwo mukiremuti ‘Amahoro abe kuri wowe no ku nzu yawe, no ku byoutunze byose.< ZBukeyeDawidi atuma abagaragu be b'abasore icumi, arababwira ati “Nimuzamuke mujye i Karumeli, musange Nabali mumundamukirize.N;ZDawidi akiri mu ishyamba, yumva ko Nabali akemuzaubwoya bw'intama ze.?:yZUwo mugaboyitwaga Nabali, n'umugorewe yitwaga Abigayili. Uwo mugoreyariumunyabwenge kandi w'uburanga, arikoumugabowe yariumunyamwaga w'inkozi y'ibibi, yari uwo mu muryango wa Kalebu.C9ZHarihoumugabow'i Mawoni kandi ibintu bye byabaga i Karumeli. Yariumutunzi cyane, yari afite intama ibihumbi bitatu n'ihene igihumbi, icyo gihe yakemurizagaubwoya bw'intama ze i Karumeli.(8 MZBukeyeSamweli arapfa, Abisirayeli bose baraterana baramuririra, bamuhamba mu nzu ye i Rama.
Hanyuma Dawidi arahaguruka, aramanuka ajya mu butayubw'i Parani.e7EZDawidi aramurahira.
Nuko Sawuli asubiraiwe, Dawidi n'abantu be bazamuka bajya mu gihome.{6qZNuko none ndahira Uwiteka koutazarimburaurubyaro rwanjye, kandi koutazasibanganya izina ryanjye mu nzu ya data.”j5OZKandi rero nzi yukoutazabura kubaumwami, kandi koubwami bwa Isirayeli buzakomezwa mu kubokokwawe.|4sZMbeseumuntu yabonaumwanzi we, yapfa kumurekaagacika gusa? Nuko Uwiteka akugororere ibyiza ku byounkoreye uyu munsi.b3?ZKandi uyu munsi weruye inezaungirira kukoutanyishe, naho Uwiteka yantanze mu maboko yawe.j2OZAherako abwira Dawidi ati “Undushije gukiranuka kukounyituye ineza, ariko jye nkakwitura inabi. 1;ZNuko Dawidi amaze kubwira Sawuli ayo magambo, Sawuli aravuga ati “Yewe mwana wanjye Dawidi, iryo jwi ni iryawe?”Maze Sawuli acuraumuborogo ararira.h0KZNuko Uwiteka abeumucamanza wacu aducireurubanza, yitegereze amburanire, ankize amaboko yawe.”`/;ZMbeseumwami wa Isirayeli ateye nde? Uwo ahiga ni nde? Ni intumbi y'imbwa, n'imbaragasa.k.QZNk'ukoumuganiw'abakerauvugango ‘Ibibi biva mu babi’, ariko reroukubokokwanjye ntikuzagukoraho.s-aZ Uwiteka abe ari weuduciraurubanza twembi, kandi abe ari we wakumpora, arikoukubokokwanjye ntikuzagukoraho.r,_Z Kandi data, dore n'ikinyita cy'umwambaro wawe, ndagifite mu ntoki, ubwo nageshe ikinyita cy'umwambaro wawe sinkwice. Nukoumenye kandiurebeko nta kibi cyangwaubugomebindiho, kandi sinagucumuyehonubwouhigiraubugingo bwanjye kubukuraho.+Z Aho ntiwirebeye ko Uwiteka yari agutanze mu maboko yanjye uyu munsi, ubwo wari uri mu buvumo? Ndetse hariho abambwiye kukwica ariko ndakubabarira, ndavuga nti ‘Sindi burambureukubokokwanjye kuri databuja, kuko ari we Uwiteka yimikishije amavuta.’r*_Z Dawidi aramubazaati “Ni iki gituma wumvira abantu, bakubwira ngo ‘Dawidi arashaka kukugirira nabi’?)-Z Hanyuma Dawidi na we arahagurukaava mu buvumo, ahamagara Sawuli ati “Nyagasani Mwami!”Sawuli akebutse Dawidi arunamayubikaamaso, aramuramya.()ZUko ni ko Dawidi yaburīshije abantu be ayo magambo, ntiyabakundira ko bahagurukiraSawuli.
Nuko Sawuli arahagurukaava mu buvumo, aragenda.='uZAbwira abantu be ati “Uwiteka andinde kugenza ntyaumwami wanjye Uwiteka yimikishije amavuta, ngahangara kumuramburirahoukubokokwanjye kandi ari we Uwiteka yimikishije amavuta.”P&ZHanyuma Dawidi agiraumutimaumuhana, kuko yageshe ku mwambaro wa Sawuli.Q%ZMaze abantu ba Dawidi baramubwira bati “Uyu ni wo munsi Uwiteka yakubwiraga ati ‘Nzakugabizaumwanzi waweuzamugenze ukoushaka.’”Dawidi arahagurukaagesa ku kinyita cy'umwambaro wa Sawuli bucece.;$qZAza atyo agera ku biraro by'intama biri iruhande rw'inzira, kandi hariubuvumo. Maze Sawuli yinjiramo gutwikīra ibirenge, kandi Dawidi n'abantu be bari mu mwinjiro w'ubwo buvumo.#1ZSawuli aherako ajyana ingabo ibihumbi bitatu zitoranijwe mu Bisirayeli bose, bajya gushaka Dawidi n'abantu be mu bitare by'igandagarizo ry'amasha.l"SZBukeyeSawuli atabarutse avuye kwirukanaAbafilisitiya, bamubwira ko Dawidi ari mu butayubwa Enigedi.C! ZNuko Dawidi arahava, arazamuka atura mu bihome bya Enigedi.  ZNuko Sawuli arahindukirantiyaba agikurikiye Dawidi, aherako atera Abafilisitiya. Ni cyo cyatumye aho bahahimba Selahamalekoti.mUZBukeyehaza impuruzakuri Sawuli iravuga iti “Ngwino tebuka, Abafilisitiya baguye igihugu gitumo.”lSZAhageze anyura mu ibanga rimwe ry'umusozi, Dawidi n'abagaragu be na bo banyura mu rindi. Ariko Dawidi arihuta cyane ngo acike abitewe no gutinya Sawuli, kuko Sawuli n'ingabo ze bari batangatanze Dawidi n'abantu be ngo babafate.QZBukeyeSawuli n'abantu be barahagurukabajya kumushaka, ariko Dawidi baramuburiraaherako aramanuka, ajya ku rutaremu butayubw'i Mawoni yigumirayo. Sawuli abyumvise akurikira Dawidi mu butayubw'i Mawoni.7ZNuko barahagurukabajya i Zifu, batanga Sawuli kugerayo. Ariko Dawidi n'abantu be bari mu butayubw'i Mawoni muri Araba, mu ruhande rw'ubutayurw'ikusi.CZNuko murebemwitegerezeubwigobeko bwe bwose, aho yihisha, maze mungarukanire inkuru y'imvaho. Nzaherako njyane namwe, kandi niba ari mu gihugu nzamushakayo mu bihumbi byose by'Abayuda.” ZNimugende ndabinginze, mwongere mumenyetse mwitegereze aho aba kandi n'uwamubonye uwo ari we, kuko bambwiye ko agiraubwenge bwinshi.?{ZSawuli aravuga ati “Uwiteka abahire kuko mumbabariye.p[ZNuko none Nyagasani, manuka nk'ukoumutimawaweubishaka, kandi ni twe tuzamushyira mu maboko y'umwami.”/YZBukeyeab'i Zifu bajya kwa Sawuli i Gibeya baravuga bati “Mbese ntuzi ko Dawidi yihishe muri twe, mu bihome byo mu ishyamba rya Hakila mu ruhande rw'ubutayurw'ikusi?kQZBombi baherako basezeranira imbere y'Uwiteka, maze Dawidi yigumiramu ishyamba Yonatani asubiraiwe.:oZAramubwira ati “Witinya kukoukubokokwa data Sawuli kutazagushyikira, kandiuzabaumwami wa Isirayeli. Jyeubwanjye nzaba uwa kabiri kuri wowe, kandi data Sawuli na we arabizi.”]5ZBukeyeYonatani mwene Sawuli arahagurukaasanga Dawidi mu ishyamba, amukomeza ku Mana.eEZDawidi abonye ko Sawuli yazanywe no gushaka kumwica, yigumiramu ishyamba mu butayubw'i Zifu..WZNuko Dawidi aba mu bihome byo mu butayu, aguma mu gihugu cy'imisozi cyo mu butayubw'i Zifu. Sawuli akajya amugenza uko bukeye, ariko Imana ntiyamutanga mu maboko ye.5eZ Nuko Dawidi n'abantu be nka magana atandatu barahaguruka, bava i Keyila bajya aho bashoboye hose. Hanyuma babwira Sawuli ko Dawidi yacitse akava i Keyila, arorera gutabara.1Z Dawidi aherako arabaza ati “Mbese ab'i Keyila bazantangana n'abantu banjye mu maboko ya Sawuli?”
Uwiteka aramusubizaati “Bazagutanga.”QZ Mbese abo bantu b'i Keyila bazamumpa? Ni koko Sawuli azamanuka nk'ukoumugaragu wawe numvise? Uwiteka Mana ya Isirayeli, ndakwinginze bwiraumugaragu wawe.”
Uwiteka aramubwira ati “Azamanuka.”Z Nuko Dawidi arasenga ati “Uwiteka Mana ya Isirayeli,umugaragu wawe numvise ko Sawuli yenda guterai Keyila no kuyirimbura, babampora.` ;Z Dawidi amenya ko Sawuli amuhigira, abwira Abiyatariumutambyi ati “Zana hano efodi.”c AZNuko Sawuli ahamagaza ingabo zose ngo batabare, batere i Keyila bagote Dawidi n'abantu be.B ZBukeyebabwira Sawuli ko Dawidi ari i Keyila. Sawuli aravuga ati “Imana yamushyize mu maboko yanjye kuko akingiraniwe imbere, ubwo yinjiye mu muduguduukingishwa inzugi n'ibihindizo.”a =ZKandi ubwo Abiyatari mwene Ahimeleki yahungiraga kuri Dawidi i Keyila, yahunganye efodi., SZNuko Dawidi ahagurukanan'ingabo ze bajya i Keyila barwana n'Abafilisitiya, banyaga inka zabo, babicamo benshi cyane. Uko ni ko Dawidi yakijije abaturageb'i Keyila.ZNuko Dawidi yongera kugisha Uwiteka inama. Uwiteka aramusubizaati “Hagurukaumanuke ujye i Keyila, kuko nzakugabiza Abafilisitiya.”7ZAriko abantu ba Dawidi baramubazabati “Mbese ubwo tugiriyeubwoba hano i Buyuda, nitugerai Keyila kurwana n'ingabo z'Abafilisitiya, bizacura iki?”&GZDawidi ni ko kugisha Uwiteka inama ati “Mbese njye guteraabo Bafilisitiya?”
Uwiteka asubizaDawidi ati “GendautereAbafilisitiya,ukizeab'i Keyila.”p ]ZBukeyebabwira Dawidi bati “Uzi ko Abafilisitiya barwanye i Keyila, bagasahura ingano ku mbuga zabo?”iMZGumanananjye, humurakukouhigaubugingo bwanjye ari weuhigan'ubwawe. Nubanananjye nta cyouzaba.”!=ZDawidi abwira Abiyatari ati “Urya munsi ubwo narebaga Dowegi Umunyedomu, namenye ko atazabura kubibwira Sawuli. Abo mu rugo rwa so bose ni jye bahowe.KZNuko Abiyatari abikira Dawidi ko Sawuli yishe abatambyi b'Uwiteka.jOZAriko umwe mu bahungu ba Ahimeleki mwene Ahitubu witwaga Abiyatari, aracika ahungira kuri Dawidi.7ZMaze atsindisha inkota i Nobuumuduguduw'abatambyi, abagabo n'abagore, abana b'incuke n'abonka, n'inka n'indogobe n'intama, byose babimarira ku nkota.;qZMazeumwami abwira Dowegi ati “Hindukirawice aba batambyi.”Nuko Dowegi Umunyedomu arahindukiraarabica. Uwo munsi yica abantu mirongo inani na batanu bambaraga efodi y'igitare.}~uZUmwami aherako abwira abarinzi bamukikije ati “Nimuhindukiremwice abatambyi b'Uwiteka kuko bafatanye agatoki na Dawidi, kandi bari bazi ko yahunze ntibabimbwire.”Ariko abagaragu b'umwami banga kurambura amaboko ngo bice abatambyi b'Uwiteka.k}QZUmwami abwira Ahimeleki ati “NiukuriAhimeleki, nta kikubuzagupfana n'abo mu rugo rwa so bose.”_|9ZMbese ubu ni bwo nkimugishiriza Imana inama? Ntibikambeho! Umwami ye gushyiraurubanza ku mugaragu we cyangwa ku rugo rwa data rwose, kuko muri ibyo byoseumugaragu wawe nta cyo nari nzi, haba n'agahurihuri kabyo.”){MZAhimeleki asubizaumwami ati “Mbese ni nde mu bagaragu bawe bose w'umwiringirwa nka Dawidiumukwe w'umwami, uba mu nama zawe akabaumunyacyubahiro mu rugo rwawe?=zuZ Sawuli aramubazaati “Ni iki cyatumye mungira inama wowe na mwene Yesayi,ukamuha imitsima n'inkota,ukamugishiriza Imana inama ngo ampagurukire, ancire igico nk'uko agenje none?”jyOZ Bageza aho Sawuli aravuga ati “Umva mwana wa Ahitubu.”
Na we ati “Karame, Nyagasani.” xZ Umwami abyumvise, atumizaAhimelekiumutambyi mwene Ahitubu n'abo mu rugo rwa se bose, ari bo batambyi b'i Nobu, bose bitabaumwami.twcZ Nuko Ahimeleki amugishiriza Uwiteka inama kandi amuha impamba, amuha n'inkota ya Goliyati Umufilisitiya.”v+Z Ariko Dowegi Umwedomu yari ahagaze aho mu bagaragu ba Sawuli, asubizaumwami ati “Nabonye mwene Yesayi aza i Nobu kwa Ahimeleki mwene Ahitubu.u{Zbituma muhuzainama yo kungambanira, ntihagira n'umweumburirakoumuhungu wanjye yasezeranye na mwene Yesayi? Ubonye ngo habure n'umwe muri mweumbabarira, ngo amenyeshe koumuhungu wanjye yangandishirijeumugaragu, akancira igico nk'uko agenje none?”ctAZSawuli abaza abagaragu be bahagaze bamukikije ati “Yemwe mwa Babenyamini mwe, harya mwene Yesayi uwo azahaumuntu wese muri mwe imirima n'inzabibu? Kandi mwese ni ko azabagira abatware b'ibihumbi n'abatware b'amagana,Gs ZBukeyeSawuli yumva ko Dawidi yabonekanye n'abo bari kumwe. Ubwo Sawuli yari yicaye i Gibeya munsi y'igiti cy'umunyinya i Rama yitwaje icumu, kandi abagaragu be bose bari bahagaze bamukikije.r+ZBukeyeumuhanuzi Gadi abwira Dawidi ati “Wiguma mu buvumo, buvemoujye mu gihugu cya Yuda.”Nuko Dawidi avayo arasukiramu ishyamba rya Hereti.\q3ZNuko abazaniraumwami w'i Mowabu, baturanana we igihe cyose Dawidi yamaze mu buvumo. E~}||l{{zzz^zyyyxxBwTvv|uu1t|tss rr#q~qp0oonn\mm8ll%kk)jj"ii{ihggkfferedcdc:bb>a``p__I^^]]\f[[ZcYY]XX}WWMVUUTTSSRrQQSPP>OOHNNoMLL]KKmJJIrIH|GG8FFEDLCCBAA,@??I>==<<;;:99]88&66a5543{2261b00/E..1-M,++w+*))T(((''&&%%P$$##3"w!!u @ICIyY{Tvjr51I7, N J 3 #f9*3IdBukeyeAbasiriya b'i Damasiko baje batabaye Hadadezeriumwami w'i Soba, Dawidi abicamo abantu inzovu ebyiri n'ibihumbi bibiri.fGdDawidi amutumurahoingabo ze z'abagendera ku mafarashi igihumbi na magana arindwi, n'abagabo bigenza inzovu ebyiri. Maze Dawidi atemagura ibitsi by'amafarashi akururaamagare, ariko asigaza amafarashi yakwira amagare ijana.ydBukeyeDawidi anesha Hadadezeri mwene Rehobuumwami w'i Soba, ubwoHadadezeri yajyaga kugomoreraubwami bwe kuri rwa ruzi.eEdBukeyeanesha Abamowabu, maze abarambika hasi mu mirongo abagereshaumugozi, inkubwe ebyiri zari iz'abo kwicwa, kandi iya gatatu yose yari iy'abo kurokorwa. Nuko Abamowabu bahinduka abagaragu ba Dawidi, bamuzanira amakoro. dHanyuma y'ibyo Dawidi anesha Abafilisitiya arabacogoza, anyagaurufunguzo rw'umuduguduw'umurwa, arukuramu maboko y'Abafilisitiya.RdNuko none emera guhaumugisha inzu y'umugaragu wawe, irame imbere yawe iminsi yose, kuko ari woweubivuze Nyagasani Mana, kandiumugishautanga ujye ubaumugisha inzu y'umugaragu wawe ihabwa iteka ryose.”|sd“None Nyagasani Mana, ni wowe Mana, n'amagambo yawe ni ay'ukuri, kandiusezeranijeumugaragu wawe iryo jambo ryiza.6gdKuko Uwiteka Nyiringabo Mana ya Isirayeli,uhishuriyeumugaragu waweukavuga ngouzamwubakira inzu, ni cyo gitumyeumugaragu wawe nubahuka mu mutimawanjye kugusenga iri sengesho.*OdMaze izina ryawe rihimbazwe iteka ryose, bavuge bati ‘Uwiteka Nyiringabo ni we Mana ya Isirayeli’, kandi inzu y'umugaragu wawe Dawidi izakomezwe imbere yawe.|sd“Nuko none Uwiteka Mana, ijambouvuzeku mugaragu wawe no ku nzu yeurikomeze iminsi yose, kandiuzasohoze ibyouvuze.{qdKandi wikomerejeubwoko bwawe bwa Isirayeli kugirango bubeubwawe iteka ryose, kandi nawe Uwitekaubabere Imana yabo.; qdNi irihe shyanga riri mu isi rihwanye n'ubwoko bwawe bwa Isirayeli? Imana yahagurukijwe no kuricungurirakubaubwoko bwayo kugirango yibonere izina, igakora ibikomeye kandi biteyeubwoba ku bwabo no ku bw'igihugu cyawe imbere y'abantu bawe wacunguye, ukabīvanira muri Egiputa,ukabakiza amahanga n'imana zayo? #dNi cyoubereyeukomeye, Uwiteka Mana, kuko nta wuhwanye nawe, kandi nta yindi mana iriho keretse wowe, nk'ibyo twumvishije amatwi yacu byose.u edKu bw'ijambo ryawe wakoze ibyo byose bikomeye nk'ukoumutimawawe wibwiye, kugirangoubimenyesheumugaragu wawe.R dKandi se, Dawidi yakubwira kindi ki, ko uziumugaragu wawe Nyagasani Mana.> wdAriko ibyo kuri wowe ntibikomeye, Nyagasani Mana. Noneuvuzeno ku by'inzu y'umugaragu wawe uko bizamera igihe kirekire kigiye kuza, na byo bibaye nk'itegeko mu bantu, Nyagasani Mana..WdUmwami Dawidi aherako arinjira, yicara imbere y'Uwiteka aravuga ati “Nkanjye ndi nde Nyagasani Mana, kandi inzu yanjye ni iki, nkanjye koundindaukarindaungeza aha?OdNuko ayo magambo yose n'uko kwerekwa kose, Natani abirondorera Dawidi.zodInzu yawe n'ubwami bwawe bizahoraho bidakuka iminsi yose kandi intebe y'ubwami bwawe izakomera iteka ryose.’”^7dkandi imbabazi zanjye ntizizamwomorokaho nk'uko zomorotse kuri Sawuli nagukuyeimbere.lSdNzamuberase na we azambereumwana: nacumuranzamuhanisha inkoni z'abantu, n'ibyago by'amoko y'abantu,eEd Nuko uwo ni weuzubakira izina ryanjye inzu, kandi nzakomeza intebe y'ubwami bwe iteka ryose. d Kandi iminsi yawe nigeraugasinzirana na ba sogokuruzabawe, nzimikaumwana wawe wibyariye akuzungure, kandi nzakomezaubwami bwe.%Ed ubwo nategekaga abacamanza gutwaraubwoko bwanjye bwa Isirayeli, kandi nzaguha ihumureku banzi bawe bose. Ndetse Uwiteka arakubwiye ngo azakuremamoumuryango.4cd Kandi nzatoranirizaubwoko bwanjye bwa Isirayeli ahantu, mpabashinge bahature, habe ahabo bwite batazimukaukundi. Kandi abanyabyaha ntibazongera kubaburabuza nk'ubwa mbere,d Kandi nabanaga nawe aho wajyaga hose, nkarimburiraabanzi bawe imbere yawe, kandi nzaguha izina rikomeye nk'amazina y'abakomeye bo mu isi.@~{d“Nukoumugaragu wanjye Dawidiumubwire utya uti ‘Uko ni ko Uwiteka Nyiringabo avuze ati: Nagukuyemu rugo rw'intama mu bwungeri bwazo, ngo ubeumutware w'ubwoko bwanjye bwa Isirayeli.d}CdMbese ahantu hose nakagendanye n'Abisirayeli bose, hari ubwo navuganye n'umucamanza wese wa Isirayeli, uwo nategetse kuragiraubwoko bwanjye bwa Isirayeli nti: Ni iki cyababujijekunyubakira inzu yubakishijwe imyerezi?’|dUhereye igihe nakuriyeAbisirayeli muri Egiputa, ntabwo nigeze kuba mu nzu kugezaubu, ahubwo nagenderaga mu ihema nk'ubuturo.x{kd“Gendaubwireumugaragu wanjye Dawidi uti ‘Uko ni ko Uwiteka avuze ngo: Mbese ahouzanyubakira inzu yo kubamo?:zqdIryo joro ijambo ry'Uwiteka ribonekera Natani ritikyQdNatani asubizaumwami ati “Gendaukoreukoumutimawaweukubwira kose, kuko Uwiteka ari kumwe nawe.”xdBukeyeumwami abwiraumuhanuzi Natani ati “Dore ubu mba mu nzu yubakishijwe imyerezi, ariko isanduku y'Imana iba mu ihema.”Zw 1dNukoumwami aba mu rugo rwe, kandi Uwiteka amuha ihumureku babisha be bamugosebose.:vqdNuko Mikali mwene Sawuli aba ingumba, arinda apfa.ouYdKandi ku bwanjye nzarushaho kwigira insuzugurwa no kwicisha bugufi, ariko abo bajauvuzebazanyubaha.”Zt/dDawidi asubizaMikali ati “Nabikoreye imbere y'Uwiteka wantoranije, akandutisha so n'urubyaro rwe rwose, akangiraumutware w'ubwoko bw'Uwiteka ari bwo Isirayeli. Ni cyo gituma nzajya niyereka imbere y'Uwiteka.#sAdDawidi na we asubiraiwe gusabira ab'iweumugisha. Maze Mikali mwene Sawuli arasohoka gusanganira Dawidi, aramubwira ati “Ariko uyu munsi koumwami wa Isirayeli yariumupfasoni:ubonye ngo yibeyurireimbere y'abaja b'abagaragu be, nk'umuntuutagiraumumaro, iyo yibeyura adafite isoni!”Zr/dMaze agaburiraabantu bose b'umutwe wose wa Isirayeli, abagabo n'abagore,umuntu wese amuha irobe ry'umutsima n'umugabane w'inyama, n'umubumbe w'inzabibu zumye. Hanyuma abantu bose barataha,umuntu wese ajya iwe.qdDawidi amaze gutamba igitambo cyoswa, n'ibitambo by'ishimwe yuko bari amahoro, asabira abantuumugisha mu izina ry'Uwiteka Nyiringabo.LpdNuko binjiza isanduku y'Uwiteka, bayishyira ku gitereko cyayo hagati mu ihema Dawidi yari yarayibambiye. Dawidi aherako atambira imbere y'Uwiteka ibitambo byoswa, n'iby'ishimwe yuko bari amahoro.:oodBacyinjiza isanduku y'Uwiteka mu rurembo rwa Dawidi, Mikali mwene Sawuli arungurukiramu idirishya, abona Umwami Dawidi ataraka ahamiririza imbere y'Uwiteka, amugayira mu mutima.hnKdDawidi n'umuryango wa Isirayeli wose bazamura isanduku y'Uwiteka, biyamirira bavuza amakondera.bm?dMaze Dawidi yiyerekera imbere y'Uwiteka aca ikibungo, kandi yari yambaye efodi y'igitare.ld Nuko byagenze bitya: abahetse isanduku y'Uwiteka batambutse intambwe esheshatu, ahatambira impfizi n'ikimasa cy'umushishe.tkcd Bukeyebabwira Umwami Dawidi bati “Uwiteka yahayeumugisha Obededomu n'urugorwe n'ibyo afite byose, ku bw'isanduku y'Imana.”Dawidi aherako arahagurukaajya gukuraisanduku y'Imana kwa Obededomu, ayicyura mu rurembo rwa Dawidi yishīma.xjkd Imara mu nzu ya Obededomu w'Umunyagati amezi atatu, kandi Uwiteka ahaumugisha Obededomu n'abo mu rugo rwe bose.i-d Dawidi yanga gukurayoisanduku y'Uwiteka, ngo ayicyure iwe mu rurembo rwa Dawidi ahubwo ayinyuza hirya ayicyura mu nzu ya Obededomu w'Umunyagati.fhGd Uwo munsi Dawidi atinya Uwiteka. Nuko aribwira ati “Isanduku y'Uwiteka yaza iwanjye ite?”egEdDawidi ababazwa n'uko Uwiteka asumiyeUza. Ni ko guhimba aho hantu Peresuza na bugingo n'ubu. fdMazeuburakari bw'Uwiteka bukongerezwa Uza. Uwiteka amutsindaho amuhoyeicyo cyaha cye, agwa aho ngaho iruhande rw'isanduku y'Imana.ueedBageze mu mbuga ihurirwamo ya Nakoni, Uza aramburaukubokokuramira isanduku y'Imana kuko inka zari zitsikiye.9dmdDawidi n'umuryango wa Isirayeli wose biyerekera imbere y'Uwiteka, bacurangisha ibintu by'imiberoshi by'uburyo bwose, n'inanga na nebelu n'amashako, n'ibinyugurin'ibyuma bivuga.hcKdNuko barikura mu rugo rwa Abinadabu rwo ku musoziririho isanduku y'Imana, Ahiyo ayigiye imbere.b!dNuko bakura isanduku y'Imana kwa Abinadabu ku musozibayitereka ku igare rishya, maze Uza na Ahiyo bene Abinadabu bacunga iryo gare rishya.8akdDawidi ahagurukanan'abo bantu bose bari kumwe na we, bava i Bāliyuda, bajya kwenda isanduku y'Imana yitirirwa rya Zina, ari ryo zina ry'Uwiteka Nyiringabo wicara ku Bakerubi.d` EdBukeyeDawidi yongera guteranya ingabo zose zatoranijwe muri Isirayeli, abantu inzovu eshatu.r__dNuko Dawidi abigenza atyo nk'uko Uwiteka amutegetse, atsinda Abafilisitiyauhereye i Gebaukageza i Gezeri.&^GdNuko niwumva ikiriri cy'ingabo gihindira hejuru y'imitugunguru,uherekouhutireho kuko ubwo Uwiteka ari bube akugiyeimbere, gutsinda ingabo z'Abafilisitiya.”]!dNa bwo Dawidi agisha Uwiteka inama, aramusubizaati “Nturi buzamuke ahubwoubaceikubo,ubarasukireho ahateganye n'ishyamba ry'imitugunguru.Z\/dBukeyeAbafilisitiya bongera kuzamuka ubwa kabiri, badendeza mu kibaya cy'Abarafa.X[+dMaze bahibagirirwa ibishushanyo byabo bisengwa, Dawidi n'abantu be barabijyana.>ZwdNuko Dawidi ajya i Bāliperasimu, abatsindayo aravuga ati “Uwiteka yahomboreye abanzi banjye imbere yanjye nk'uko amazi ahomboka.”Ni cyo cyatumye ahimba aho hantu Bāliperasimu.Uwiteka asubizaDawidi ati “Zamuka kuko ntari buburekukugabiza Abafilisitiya.”?X{dAbafilisitiya bari baje badendeza mu kibaya cy'Abarafa.udKandi Yonatani mwene Sawuli yari afiteumwana waremaye amaguru. Ubwo imbitsi yavaga i Yezerēli kubikaSawuli na Yonatani, uwo mwana yari amaze imyaka itanu avutse, mazeumureziwe aramubatura arahunga. Akimwirukankana ahunga, aramunyihuka yikubitahasi, aherako aramugara. Izina ry'uwo mwana yitwaga Mefibosheti.X=+dkandi ab'i Bēroti bari barahungiye i Gitayimu, basuhukirayo na bugingo n'ubu.)X<+dKandi Ishibosheti uwo mwene Sawuli yari afite abatware b'ingabo babiri: umwe yitwaga Bāna, undi yitwaga Rekabu, bene Rimoni w'i Bēroti wo mu muryango wa Benyamini. (Kuko i Bēroti habarwaga ku Babenyamini,x; mdBukeyeIshibosheti mwene Sawuli yumvise ko Abuneriyaguye i Heburoniaracogora, Abisirayeli bose bahagarikaumutima.L:d'Kandi nanjye naho ndiumwami wimikishijwe amavuta, ariko ubu ndiumunebwe. Kandi abo bagabo bene Seruya ni ibigaganyare, barananira. Uwiteka yiture inkozi y'ibibi ibihwanye no gukiranirwa kwayo.”r9_d&Umwami abwira abagaragu be ati “Aho muzi ko ubu mu Bisirayeli hapfuye igikomangoma cyariumugaboukomeye?p8[d%Nuko uwo munsi abantu bose n'Abisirayeli bose, bamenya ko bitaturutse ku mwami kwica Abunerimwene Neri.r7_d$Abantu bose babyitegereje barabyishimira, ndetse ibyoumwami yakoraga byose ni ko byanezezaga abantu bose.T6#d#Hanyuma abantu bose baza guhataDawidi ngo afungure hakiri kare, ariko Dawidi ararahira aravuga ati “Nindya ku mutsima cyangwa ikindi cyose ntarageza ko izuba rirenga, Imana ibimpore ndetse bikabije.”85kd"Amaboko yawe ataboshywe,
Kandi ibirenge byawe bitaboheshejwe iminyururu,
Nk'ukoumuntu agwa imbere y'abanyabyaha,
Ni kouguye.”
Nuko abantu bongera kumuririra.`4;d!Umwami aborogera Abuneriaravuga ati
“Mbese Abuneriyari akwiriye gupfa nk'igicucu?3d Maze Abuneribamuhamba i Heburoni,umwami ashyira hejuruumuborogo aririra ku gituro cya Abuneri, abantu bose bacika imiborogo.@2{dDawidi aherako abwira Yowabu n'abari kumwe na we bose ati “Nimushishimure imyenda yanyu, mukenyere ibiguniramuriririre imbere ya Abuneri.”Nuko Umwami Dawidi akurikira ikiriba cye.|1sdUko ni ko Yowabu na Abishayi mwene nyina bishe Abuneri, kuko yari yiciye mwene se Asaheli mu ntambara y'i Gibeyoni.>0wdAhubwo ruzabekuri Yowabu no ku rugo rwa se rwose, kandi mu rugo rwa Yobabu ntihakabureuninda cyangwaumubembe, cyangwaugendera ku kibando cyangwauwicishwa inkota cyangwaumuhorote.”/7dHanyuma Dawidi abyumvise aravuga ati “Jye n'ubwami bwanjye ntituzagibwaho n'urubanza rw'amaraso ya Abunerimwene Neri, imbere y'Uwiteka iminsi yose.C.dAbuneriakigera i HeburoniYowabu amukuramu bandi, amujyana mu irembo hagati ngo avuganena we biherereye. Bahageze amutikura ku nda amutsinda aho, amuhōreye amaraso ya murumunawe Asaheli.-dNuko Yowabu ashengurutse kwa Dawidi acisha intumwa ruhinganyuma zikurikira Abuneri, bamugaruriraku iriba rya Sira ariko Dawidi atabizi., dNawe ntuzi ko Abunerimwene Neri yazanywe no kukubeshya, no kugenzura ukoutabara n'ukoutabaruka, no kugenzura ibyoukorabyose?”+dNuko Yowabu ajya i bwami abazaumwami ati “Ibyo wakoze ni ibiki? Ariko Abuneriko yaje iwawe, ni iki cyatumyeumusezerera akagenda rwose? *;dYowabu n'ingabo ze zose bari kumwe bagisesekara aho, babwira Yowabu bati “Abunerimwene Neri yaje i bwami, kandiumwami yamusezereye agenda amahoro.”D)dKandi abagaragu ba Dawidi na Yowabu bari bagiye kunyaga, bukeyebatabarukanaiminyago myinshi. Ariko Abuneriyari atakiri kumwe na Dawidi i Heburoni, kuko yari yamusezereye akagenda amahoro.j(OdMaze Abuneriabwira Dawidi ati “Nzahagurukangende nteranirize Abisirayeli bose ku mwami databuja, kugirango basezerane nawe isezerano,ubonegutegeka aboumutimawaweushaka bose.”Hanyuma Dawidi asezerera Abuneriagenda amahoro.z'odNuko Abunerin'abamushagaye makumyabiri basanga Dawidi i Heburoni. Dawidi aremera Abunerin'abo bari kumwe ibirori.5&edKandi Abuneriabivugiramu matwi y'Ababenyamini. Bukeyearahagurukaajya i Heburoni, avugiramu matwi ya Dawidi ibyo Abisirayeli n'umuryango w'Ababenyamini bose bishimiye byose.;%qdnone nimubirangize kuko Uwiteka yavuze ibya Dawidi ati ‘Umugaragu wanjye Dawidi ni we nzakirisha abantu banjye Isirayeli amaboko y'Abafilisitiya, n'ay'ababisha babo bose.’”$}dBukeyeAbuneriajya inama n'abatware ba Isirayeli arababwira ati “Mu gihe cyashize mwashakaga Dawidi ko abaumwami wanyu,#9dMazeumugabowe aramuherekeza agenda arira inzira yose, amugezai Bahurimuamukurikiye. Agezeyo Abuneriaramubwira ati “Hoshi subirayo.”Nuko asubirayo.P"dNuko Ishibosheti aramutumira, amwakaumugabowe Palutiyeli mwene Layishi. !dMaze Dawidi atuma kuri Ishibosheti mwene Sawuli aramubwira ati “Mpaumugorewanjye Mikali nakoye ibinyita ijana by'Abafilisitiya.”; qd Dawidi aramusubizaati “Ni byiza. Nuko nzasezerana nawe isezerano, ariko hariho kimwe nkwaka: ntabwouzarebana nanjye keretseubanje kuzanaMikali mwene Sawuli ubwouzazakundeba.”'Id BukeyeAbuneriatuma intumwa ze bwite kuri Dawidi ati “Nyir'iki gihugu ni nde? Dusezerane isezerano, kandi nzafatanya nawe kuguhindūrira Abisirayeli bose.”Fd Nuko Ishibosheti abura ikindi asubizaAbunerikuko yamutinyaga.#Ad ni ko gukuraubwami ku nzu ya Sawuli ngashinga intebe y'ubwami bwa Dawidi, akaba ari weutegeka Abisirayeli n'Abayuda,uhereye i Daniukageza i Bērisheba.”eEd Nintagirira Dawidi nk'uko Uwiteka yamurahiye, Imana ibimpore jyewe Abuneri, ndetse bikabije:dNuko Abuneriarakazwa cyane n'amagambo Ishibosheti amubwiye, aramusubizaati “Mbese ndi igihanga cy'imbwa y'Abayuda? Ubu ngirira neza inzu ya so Sawuli na bene se n'incuti ze, singūhāne mu maboko ya Dawidi, ariko noneumpamije icyaha kuri uwo mugore?7dKandi Sawuli yari afite inshoreke yitwaga Risipaumukobwa wa Ayiya. BukeyeIshibosheti abwira Abuneriati “Ni iki cyatumyeutahaku nshoreke ya data?”sadIcyo gihe cy'intambara zo mu b'inzu ya Sawuli n'ab'iya Dawidi, Abuneriyihinduyeukomeye mu rugo rwa Sawuli.`;duwa gatandatu ni Itureyamu wa Egila muka Dawidi. Abo ni bo Dawidi yabyariye i Heburoni.[1duwa kane ni Adoniyaumuhungu wa Hagiti, uwa gatanu ni Shefatiyaumuhungu wa Abitali,#duw'ubuhetani Kileyaba wa Abigayili wari muka Nabali Umunyakarumeli, uwa gatatu ni Abusalomu wa Mākaumukobwa wa Talumayiumwami w'i Geshuri,p[dKandi Dawidi yabyariye i Heburoniabana b'abahungu: uw'imfura yitwaga Amunoniwa Ahinowamu w'i Yezerēli, 9dNuko ab'inzu ya Sawuli n'ab'inzu ya Dawidi bamara igihe kirekire barwana, Dawidi akajya arushaho gukomera, ariko ab'inzu ya Sawuli barushaho gucogora. d Nuko baterura Asaheli bamuhamba mu mva ya se i Betelehemu. Yowabu n'ingabo ze baherako bagenda ijoro ryose, bucya bageze i Heburoni. dAriko abagaragu ba Dawidi bari banesheje Ababenyamini n'ingabo za Abuneri, kandi bishemo abantu magana atatu na mirongo itandatu.-dYowabu na we aragaruka arorera gukurikira Abuneri, amaze guteranya abantu bose, mu bagaragu ba Dawidi haburamoabantu cumi n'icyenda, na Asaheli.  dNuko Abunerin'ingabo ze bagenda ijoro ryose banyura muri Araba, bambuka Yorodani banyura i Bitironi yose, basohora i Mahanayimu.|sdNuko Yowabu avuza ikondera abantu bose barahagarara, ntibakomeza gukurikirana Abisirayeli cyangwa kubarwanyaukundi.%dYowabu aramusubizaati “Ndahiye Imana ihoraho, iyabautavuze iryo jambo abantu bajyaga gukesha ijoro,umuntu wese agikurikiranye mwene se.”P dAbuneriahamagara Yowabu aravuga ati “Mbese inkota izahora ibaga iteka? Ntuzi ko amaherezo yabyo azabaumubabarousharira? Arikouzageza he kudategeka abantu ngo barekere aho gukurikirana bene wabo?”b ?dNuko Ababenyamini bateranira kuri Abuneribabaumutwe umwe, bahagarara mu mpinga y'umusozi. +dAriko Yowabu na Abishayi bakurikira Abuneri, bageze ku musoziwa Amauteganye n'i Giya mu nzira ijya mu butayubw'i Gibeyoni, izuba ribarengeraho.@ {dAriko yanga guteshuka. Ni cyo cyatumye Abuneriamutikuraumuhunda w'icumu rye ku nda rigahinguka inyuma. Asaheli yikubitahasi agwa aho. Abantu bageze aho Asaheli yaguye barahagungirira.# AdAbuneriyongera kubwira Asaheli ati “Nyura hirya winkurikira. Mbese nagutsinda aha wabauzizeiki? Uretse ibyo, nakubitana amaso nte na Yowabu mwene so?”dAbuneriaramubwira ati “Gana iburyo aho cyangwa ibumoso,ufateumusoreumwambure intwaro ze.”Ariko Asaheli yanga kumuvirira.sadAbuneriakebutse inyuma aravuga ati “Asaheli we, mbega ni wowe?”
Na we aramusubizaati “Ni jye.”gIdNuko Asaheli akurikira Abuneri, agenda adakebakeba iburyo cyangwa ibumosongo ateshuke Abuneri.dKandi bene Seruya batatu bari bahari ni bo aba: Yowabu na Abishayi na Asaheli, kandi Asaheli uwo yari nyakayaga nk'isirabo yo mu gasozi.nWdUwo munsi haba intambara ikomeye cyane, Abunerin'Abisirayeli baraneshwa, bahunga abagaragu ba Dawidi.,SdUmuntu wese asingiraumutwe wa mugenzi we, batikaguranainkota mu mbavu, bacurangukiraaho icyarimwe. Ni cyo cyatumye aho bahahimba Helikatihasurimu, hari i Gibeyoni.S!dNuko barahagurukabarababara, abo mu ruhande rw'Ababenyamini n'abagaragu ba Ishibosheti mwene Sawuli baba cumi na babiri, kandi abo mu ruhande rwa Dawidi na bo baba cumi na babiri, baherako barasakirana.ymdAbuneriabwira Yowabu ati “Ndakwinginze, abasore bahagurukebatwiyerekere.”
Yowabu ati “Nibahaguruke.”/Yd Yowabu mwene Seruya na we n'abagaragu ba Dawidi barasohoka, bahurirana bo ku kidendezi cy'i Gibeyoni bicara hasi, bamwe hakurya y'icyo kidendezi, abandi hakuno yacyo.vgd BukeyeAbunerimwene Neri n'abagaragu ba Ishibosheti mwene Sawuli barimuka, bava i Mahanayimu bajya i Gibeyoni.o~Yd Kandi igihe Dawidi yamaze i Heburoniariumwami w'umuryango wa Yuda, ni imyaka irindwi n'amezi atandatu.2}_d (Kandi Ishibosheti mwene Sawuli yari amaze imyaka mirongo ine ubwo yimaga muri Isirayeli, amara imyaka ibiri ari ku ngoma.)
Arikoumuryango wa Yuda wayobokaga Dawidi. |d Amwimikirayo ngo abeumwami w'i Galeyadi n'uw'Abashuri, n'uw'i Yezerēli n'uw'Abefurayimu, n'uw'Ababenyamini n'uw'Abisirayeli bose. { dBukeyeAbunerimwene Neri,umugabaw'ingabo za Sawuli, yari yarajyanye Ishibosheti mwene Sawuli, aramwambutsa amujyana i Mahanayimu.z'dNuko none mugireamaboko mube intwari, kuko shobuja Sawuli yapfuye, kandi ab'umuryango w'Abayuda banyimikishije amavuta ngo mbeumwami wabo.”hyKdNuko rero Uwiteka abagirire imbabazi n'umurava, nanjye nzabītura iyo neza, kuko mwagize mutyo."x?dNuko Dawidi atuma intumwa ku b'i Yabeshi y'i Galeyadi arababwira ati “Muragahirwa n'Uwiteka, kuko mwagiriye shobuja Sawuli imbabazi mutyo, mukamuhamba.9wmdBukeyeAbayuda baraza bamwimikishirizayo amavuta, kugirango abeumwami w'umuryango w'Abayuda.
Bukeyebabwira Dawidi bati “Ab'i Yabeshi y'i Galeyadi ni bo bahambye Sawuli.”~vwdKandi n'abantu bari kumwe na Dawidi bose arabazamukana,umuntu wese n'abo mu rugo rwe, batura mu miduguduy'i Heburoni.xukdNuko Dawidi azamukanan'abagore be bombi, Ahinowamu w'i Yezerēli, na Abigayili wari muka Nabali Umunyakarumeli.Yt /dHanyuma y'ibyo Dawidi agisha Uwiteka inama ati “Mbese nzamuke njye mu muduguduumwe mu y'Abayuda?”
Uwiteka aramubwira ati “Zamuka.”
Dawidi ati “Njye he?”
Aramusubizaati “I Heburoni.”Is d“Erega abanyambaraga baraguye,
N'intwaro zabo zirashize!”!r ?d“Unteye agahinda mwene data Yonatani,
Wambereye uw'igikundiro bihebuje.
Urukundo wankundaga rwari igitangaza,
Rwarutagaurukundo rw'abagore.gq Kd“Erega abanyambaraga baguye mu ntambara hagati!
Yonatani yiciwe mu mpinga z'imisozi yawe.p d“Bakobwa ba Isirayeli, nimuririre Sawuli,
Wabambikaga imyenda y'imihemba yo kurimbana,
Warimbishaga imyambaro yanyu izahabu.@o }d“Sawuli na Yonatani bari beza,
Bafite igikundiro bakiriho,
Kandi mu ipfa ryabo ntibaguyeukubiri.
Bari abanyamuvumbuko kurusha ikizu,
Bari abanyamaboko kurusha intare.n ;dUmuhetowa Yonatani ntiwasubiraga inyuma,
Ngo uve ku maraso y'abishwe,
No ku banyambaraga b'ibihangange,
Kandi inkota ya Sawuli ntiyavukaga.xm md“Mwa misozi y'i Gilibowa mwe,
Kuri mwe ntihagatonde ikime, ntihakagwe imvura,
Ntihakabe imirima yera imyaka y'amaturo,
Kuko ari ho ingabo y'umunyambaraga yagwanyeumugayo,
Ni yo ngabo ya Sawuli, nk'iyoutimikishijwe amavuta.#l CdNtimuzabivuge muri Gati,
Ntimuzabyamamaze mu nzira z'Abashikeloni,
Abakobwa b'Abafilisitiya batanezerwa,
Abakobwa b'abatakebwe be kwishimagiza.jk Qd“Icyubahiro cyawe, Isirayeli,
Cyiciwe mu mpinga z'imisozi!
Erega abanyambaraga baraguye!Xj -dabategeka kwigisha Abayuda indirimbo y'umuheto, yanditswe mu gitabo cya Yashari.Ii dNuko Dawidi aborogera Sawuli n'umuhungu we Yonatani uyu muborogo,'h KdDawidi aramubwira ati “Amaraso yawe abe ari wowe aba ku mutwe, kuko akanwa kawe ari ko muhamya nk'ukouvuzengo ‘Nishe uwo Uwiteka yimikishije amavuta.’”Yg /dDawidi ahamagara umwe wo mu basore ati “Mwegereumusumire.”Aramusogota arapfa.f {dDawidi aramubazaati “Ni iki cyatumyeudatinya,ugahangara kuramburiraukubokokwicaumuntu Uwiteka yimikishije amavuta?”we kd Dawidi abaza uwo muhungu wamubikiye ati “Uri uwa he?”
Ati “Ndiumwana w'Umwamaleki w'umunyamahanga.”2d ad Bacuraumuborogo bararira, biyirizaubusabageza nimugoroba, bababajwe na Sawuli n'umuhungu we Yonatani kandi n'abantu b'Uwiteka n'inzu ya Isirayeli, kuko bicishijwe inkota.Zc 1d Dawidi afata imyenda ye arayishishimura, n'abari kumwe na we bose babigenza batyo.8b md Nuko ndamwegera, ndamusonga kuko nari menye neza ko atakiri uwo gukira, namara kugwa. Mperako mucuzaikamba ryari ku mutwe n'umuringa wari ku kuboko, none mbizaniye databuja.”ea Gd Arambwira ati ‘Nyamuna igira hanounsonge, dore ndembejwe n'umubabaro, kuko nkiri muzima.’G`  dArambaza ati ‘Uri nde?’Ndamusubizanti ‘Ndi Umwamaleki.’W_ +dMaze Sawuli akebutse inyuma arambona, arampamagara ndamwitaba nti ‘Karame.’4^ edUwo muhungu wamubikiraga aravuga ati “Narigenderaga ngeze ku musoziw'i Gilibowa, mbona Sawuli yishita ku icumu, kandi mbona amagare n'abahetswe n'amafarashi bamusatiriye.u] gdDawidi abaza uwo muhungu wamubikiye ati “Ariko wabibwiwe n'iki ko Sawuli na Yonataniumuhungu we bapfuye?”T\ %dDawidi aramubazaati “Byagenze bite? Ndakwinginze mbwira.”Aramusubizaati “Abantu bahunze ku rugamba, kandi benshi muri bo baguye mu ntambara barapfa. Sawuli na Yonataniumuhungu we na bo barapfuye.”s[ cdDawidi aramubazaati “Uraturukahe?”
Aramusubizaati “Ncitse ku icumu mu rugerero rw'Abisirayeli.”!Z ?dKu munsi wa gatatu hazaumugabouvuyemu rugerero rwa Sawuli, ashishimuye imyenda ye, yisīzeumukungugu mu mutwe, ageze kuri Dawidi yikubitahasi aramuramya.mY YdNuko Sawuli aratanga. Kandi Dawidi atabarutse avuye kwica Abamaleki, ageze i Sikulagiahasibira kabiri.sXaZ Hanyuma benda amagufwa yabo bayahamba munsi y'umunyinya w'i Yabeshi, baherako biyirizaubusaiminsi irindwi.W5Z ab'intwari bose barahagurukabagenda ijoro ryose, bamanura intumbi ya Sawuli n'iz'abahungu be ku nkike z'i Betishani, bageze i Yabeshi bazitwikirayo.SV!Z Nuko ab'i Yabeshi y'i Galeyadi bumvise ibyo Abafilisitiya bagiriye Sawuli,yUmZ Intwaro ze bazishyira mu ngoro ya Ashitaroti, intumbi ye bayimanika ku nkike z'amabuye z'umuduguduw'i Betishani.1T]Z Bamuca igihanga bamucuzaintwaro ze, baherako batuma mu gihugu cy'Abafilisitiya gihereranye na ho, ngo bamamaze iyo nkuru mu rusengero rw'ibigirwamana byabo no mu bantu.vSgZBukeyebwaho Abafilisitiya baje gucuzaintumbi, basanga Sawuli n'abahungu be batatu baraguye ku musoziGilibowa.NRZMaze abandi Bisirayeli bo hakurya y'ikibaya n'abo hakurya ya Yorodani babonye ko Abisirayeli bahunze, kandi ko Sawuli n'abahungu be bapfuye, basiga imidugudubarahunga Abafilisitiya baraza bayibamo.yQmZUko ni ko Sawuli yapfuye n'abahungu be batatu, n'umutwaje intwaro n'ingabo ze zose, bapfira icyarimwe uwo munsi.YP-ZUmutwaje intwaro abonye ko Sawuli apfuye, na we yishita ku ye nkota bagwa hamwe.jOOZSawuli ni ko kubwiraumutwaje intwaro ati “Kura inkota yaweuyinsogote, bariya batakebwe bataza kunsogota bakankoza isoni.”Arikoumutwaje intwaro aranga kuko yatinye cyane. Ni cyo cyatumye Sawuli yenda inkota ye, ayishitaho.SN!ZUrugamba rwibasira Sawuli cyane, abarashi bamugeraho bamukuraumutimacyane.lMSZAbafilisitiya basatira Sawuli n'abahungu be, bica Yonatani na Abinadabu na Malikishuwa bene Sawuli.yL oZNuko Abafilisitiya barwana n'Abisirayeli, Abisirayeli barabahunga ariko bicirwa ku musoziw'i Gilibowa, bagwa aho.KKZn'ab'i Heburonin'ab'ahandi hose Dawidi n'abantu be bajyaga babamo.3JcZn'ab'i Horuma n'ab'i Korashani n'aba Ataki,TI#Zn'ab'i Rakala n'abo mu miduguduy'Abanyeramēli, n'abo mu miduguduy'Abakeni,7HkZn'aba Aroweri n'ab'i Sifemoti n'aba Eshitemowa,FGZAbyoherereza ab'i Beteli n'ab'i Ramoti y'ikusi n'ab'i Yatiri,F7ZDawidi asohoye i Sikulagiyoherereza abatware b'Abayuda b'incuti ze ku minyago, arababwira ati “Ngiyo impano ivuye ku minyago y'abanzi b'Uwiteka.”XE+ZUhereye uwo munsi arihindura itegeko n'umugenzo mu Bisirayeli na bugingo n'ubu. DZMbese hariuwakwemera inama yanyu? Umugabane w'uwagiye mu ntambaraurahwana n'uw'uwasigaye ku bintu. Nuko baragabana baranganya.”C ZAriko Dawidi arababwira ati “Bene data, si ko muri bugenze ibyo Uwiteka yaduhaye, akaturinda, akatugabiza izo ngabo zaduteye.]B5ZMaze abantu b'abanyageso mbi bose b'ibigoryi bari bajyanye na Dawidi baravuga bati “Ntitubahaku minyago twinyagiye kuko batajyanye natwe, keretseumuntu wese twamuhaumugorewe n'abana be bakabajyana bakagenda.”\A3ZHanyuma Dawidi agera kuri ba bagabo magana abiri bari barembye bakananirwa kumukurikira, bakabasiga ku kagezi Besori. Bahagurutswano gusanganira Dawidi n'abo bari kumwe, Dawidi ageze kuri abo bantu arabaramutsa.@ ZDawidi anyaga amashyo y'inka n'ay'intama zabo zose, bazishorera imbere y'izabo baravuga bati “Uyu ni wo munyago wa Dawidi.”7?iZNtibagira ikintu babura ari igito ari ikinini, ari abana b'abahungu cyangwa abakobwa, haba na kimwe cyo mu minyago cyangwa ikintu cyose bari banyazwe, Dawidi abigarura byose. )~~R}}||{szz[yyfxxtwvv|v)uXtt sriqqpp@oanWmmlkk5jj.iihh=ggSfee)dgccbbYaaq``\_^^]Z\\q\[[L[ZaYIXXNWVV~UU5TSS$RR'Q^POO`NN,MMLLKJ}IIHgGGAFFmF&EE$DCBBAAh@?>>j==d< dMazeumwami aravuga ati “Nasubiremu rugo rwe, ariko ntazanca iryera.”Nuko Abusalomu asubiramu rugo rwe, ntiyabonana n'umwami.P=dYowabu aherako arahagurukaajya i Geshuri, azana Abusalomu i Yerusalemu.H< dYowabu yikubitahasi yubamye imbere y'umwami aramuramya, aramushima. Yowabu aravuga ati “Ubuumugaragu wawe menye ko ngutonnyeho Mwami nyagasani, kuko wakoreyeumugaragu wawe icyo ngusabye.”z;odHanyumaumwami abwira Yowabu ati “Umva ye, ayo magambo ndayarangije. Nuko gendaugarure uwo muhungu Abusalomu.”3:adkugirango bihindukeukundi. Ni cyo cyatumyeumugaragu wawe Yowabu agenza atyo. Kandi databuja niumunyabwenge bumezenk'ubwa marayika w'Imana, akamenya ibiri mu isi byose.”M9dUmwami aramubazaati “Mbeseufatanije na Yowabu muri ibyo byose?”
Umugorearamusubizaati “Ndahiyeubugingo bwawe Mwami nyagasani, ntawabasha gukebereza iburyo cyangwa ibumoso, kugirango ave ku ijambo ryoseumwami databuja avuze. Kokoumugaragu wawe Yowabu ni we wategetseumujawawe, kandi ni we wambwiye ayo magambo yose,8'dMazeumwami asubizauwo mugoreati “Ndakwinginze, ntumpishe ijambo ryose nkubaza.”
Umugorearamusubizaati “Umwami databuja narivuge.”]75dNukoumujawawe ndavuga nti ‘Ndakwinginze, ijamboumwami databuja ari buvugeribe iryo kumpumuriza, kuko Mwami nyagasani,umezenka marayika w'Imana guhitamo ibibi n'ibyiza. Nuko Uwiteka Imana yawe igumanenawe.’”6dUmwami ari bwumvireumujawe, amukizeuwo mugabowashatse kundimburanan'umwana wanjye, kugirango atuvanemuri gakondo y'Imana.’T5#dNuko none nzanywe no kukubwira iryo jambo, kandi igitumye nza mbitewe n'uko abantu banteyeubwoba,umujawawe ni ko kugiranti ‘Ngiye kwivuganira n'umwami, ahariumwami yakwemera gukoraicyoumujawe amusabye.44cdTwese tuzapfa duse n'amazi amenetse hasi, atakiyorwaukundi. Kandi Imana na youbwayo ntihutiraho gukurahoubugingo, ahubwo ishakauburyo kugirangouwirukanywe atabauciwena yo.73id Umugorearavuga ati “Ni iki cyatumyeurunduriraiyo nama ku bantu b'Imana? Kukoumwami niba avuze iryo jambo asa n'utsinzwe n'urubanza, kukoumwami atagaruyeumuntu we yirukanye.y2md Uwo mugorearavuga ati “Ndakwinginze,umujawawe ngire icyo mbwiraumwami databuja.”
Ati “Ngaho mbwira.”1d Umugoreaherako aramubwira ati “Ndakwinginze nyagasani, ibuka Uwiteka Imana yawe kugirango umuhōzi atazongera kurimburaukundi, bakicaumuhungu nsigaranye.”
Umwami aramusubizaati “Ndahiye Uwitekauhoraho, nta gasatsi na kamwe k'umuhungu wawe kazagwa hasi.”a0=d Umwami aravuga ati “Nihagiraukubwira ijambo ryoseumunzanire, ntazagusubirahoukundi.” /;d Uwo mugorew'i Tekowa abwiraumwami ati “Mwami nyagasani, icyaha kibe kuri jye no ku nzu ya data,umwami ye kugibwaho n'urubanza, ndetse n'ingoma ye.”R.dUmwami abwira uwo mugoreati “Hoshi subiraiwawe, ndi butegeke ibyawe.”-%dNone sinakubwira,umuryango woseuhagurukiyeumujawawe kandi bariho baravuga ngo, nintange gatozi bamuhōra mwene se yishe. Nguko uko bagiye kurimburaumuragwa na we, uko ni ko bashaka kuzimya ikara nsigaranye, ngo badasigiraumugabowanjye izina cyangwaumwuzukuruku isi.”&,GdKandiumujawawe nari mfite abana b'abahungu babiri, bukeyebombi bajya ku gasozi barwanirayo, kandi nta wariuhariwo kubakiza. Nuko umwe asogota undi, aramwica.p+[dUmwami aramubazaati “Ubaye ute?”
Aramusubizaati “Ndiumupfakazi rwose,umugabowanjye yarapfuye.*dNuko uwo mugorew'i Tekowa agitangira kuvuganan'umwami yikubitahasi yubamye, aramuramya aravuga ati “Ntabara nyagasani.”a)=dMaze ujye ibwami, uku abe ari koubwiraumwami.”Yowabu aherako amubwira ibyo ari buvuge.x(kdYowabu aherako atuma intumwa i Tekowa, avanayoumugorew'umunyabwenge aramubwira ati “Ndakwinginze ihindure nk'uwirabuye, wambareumwambaro w'ubwirabure kandi we kwihezura, ahubwo use n'umugoreumazeigihe kirekire wiraburiyeba nyakwigendera.E' dBukeyeYowabu mwene Seruya amenya koumwami akumbuye Abusalomu.&d 'Hanyuma Umwami Dawidi agirira Abusalomuurukumbuzi rwo kujya kumusura, kuko yari amaze gushiraumubabaro wa Amunoniko yapfuye.:%qd &Abusalomu ahungira i Geshuri amarayo imyaka itatu.$}d %Abusalomu we arahunga, ajya kwa Talumayimwene Amihuriumwami w'i Geshuri. Nuko Dawidi akajya aririraumwana we uko bukeye.#/d $Amaze kuvugaatyo, uwo mwanya abana b'umwami basesekara aho. Bakihagera batera hejuru bararira, kandi n'umwami n'abagaragu be bose bararira cyane.r"_d #Yonadabu abwiraumwami ati “Ngabo abana b'umwami barasohoye, nk'ukoumugaragu wawe mvuze ni ko bibaye.”!/d "Nuko Abusalomu arahunga.
Mazeumuhungu wariurinze atereye amaso, abona abantu benshi badutse baturutse mu nzira yo mu ibanga ry'umusoziinyuma. d !Nuko none Mwami Nyagasani, iryo jambo rye kugukuraumutimawibwira ko abana b'umwami bose bapfuye, ahubwo hapfuye Amunoniwenyine.”}d Ariko Yonadabu mwene Shimeya, mukuruwa Dawidi aravuga ati “Nyagasani, ntugirengo bishe abana b'umwami bose, ahubwo hapfuye Amunoniwenyine. Icyakora byategetswe na Abusalomu, kuko yabigambiriyeuhereyeumunsi Amunoniyakoreje isoni mushiki we Tamari.!d Mazeumwami arabaduka ashishimura imyambaro ye, acuraumurambo hasi, n'abagaragu be bose bamuhagarara iruhande, bashishimura imyambaro yabo.{qd Bakiri mu nzira, imbitsi ibikira Dawidi iti “Abusalomu yishe abana b'umwami bose, ntihasigaye n'umwe muri bo.”.Wd Nuko abagaragu ba Abusalomu bagenza Amunonink'uko Abusalomu yabategetse. Maze abana b'umwami bose baherako barahaguruka,umuntu wese yinaguriraku nyumbu ye barahunga._9d Bagezeyo Abusalomu ategeka abagaragu be ati “Mwitegereze, nimubonavino inejejeumutimawa Amunoninkababwira nti ‘Nimutikure Amunoni’, nuko mumwice ntimutinye. Mbese si jyeubategetse? Nimukomere mube intwari.”lSd Ariko Abusalomu aramuhata, kugirango yemerere Amunonin'abandi bana b'umwami bose ngo bajyane na we.8kd Abusalomu aramubwira ati “Nuko rero nutaza, ndakwinginze ohereza mukuruwanjye Amunoni, abe ari we tujyana.”
Umwami aramusubizaati “Ni iki gitumaushaka ko mujyana?”9d Umwami abwira Abusalomu ati “Oya mwana wanjye, nta kitujyana twese tutakurushya.”Abusalomu aramuhataariko yanga kugenda, ahubwo amusabiraumugisha.7id Bukeyeajya ibwami abwiraumwami ati “Ubuumugaragu wawe mbonye abo gukemuraubwoya bw'intama zanjye. Ndakwinginze, nyagasani, jyana n'umugaragu wawe hamwe n'abagaragu bawe.” ;d Hashize imyaka ibiri, Abusalomu ashaka abo gukemuraubwoya bw'intama ze i Bālihasori, hateganye n'i Bwefurayimu: Abusalomu ararika abana b'umwami bose.!d Kandi Abusalomu ntiyaba akivuganana Amunoniibibi cyangwa ibyiza, kuko Abusalomu yari yanze Amunoni, ubwo yakojeje isoni mushiki we Tamari.>yd Maze Umwami Dawidi yumvise ibyo byose ararakara cyane.Rd Musazawe Abusalomu amubonye aramubazaati “Mbega wahuye na musazawawe Amunoni? Nuko ihorere mwene mama, ni musazawawe we gushengurwaumutiman'ibyo.”Nuko Tamari aguma kwa musazawe Abusalomu nk'umwage.d Maze Tamari yiyorera ivu mu mutwe, ashishimuraumwambaro we w'amabara menshi yari yambaye, yikoreraukuboko, agenda ariraumugenda aboroga.1d Kandi yari yambayeumwambaro w'amabara menshi, kuko ari ko abakobwa b'umwami b'abari bajyaga bambara. Nukoumugaragu we aramusohora, aramukingirana.wid Maze ahamagaraumunyagikari we aramubwira ati “Sohora uyu mukobwa amvire mu nzu, mazeumukingiranire hanze.”~wd Na we aramusubizaati “Reka kuko iki cyahaukoraunyirukanagikomeye kurutaicyo wankoreye.”
Ariko yanga kumwumva.9d Maze hanyuma Amunoniamwangaurunukarutagira akagero,urwango yamwanze rwaruseubwinshiurukundo yari amukunze. Amunoniaramubwira ati “Hagurukaugende.”X +d Ariko yanga kumwumvira. Maze kuko yamurushije amaboko, aramuhataaryamana na we. d Mbese nkanjye izo soni nazicana he? Kandi nawe wabaubayeigicucu muri Isirayeli. None ndakwinginze,ubivuganen'umwami kuko atazakunyima.” d Na we aramusubizaati “Oya mwene data, winkoza isoni kuko bene ibyo bidakwiriye gukorwa muri Isirayeli, we gukoraiby'ubupfu nk'ibi.[ 1d Ayimuhereje ngo arye aramufata, aramubwira ati “Ngwino turyamane, mwene data.”* Od Nuko Amunoniabwira Tamari ati “Nzanira ibyokurya ku murerendīre mu ntoki zawe.”Nuko Tamari yenda utwo dutsima ahishije, adushyira musazawe Amunoniku murere. d Asingiraurukraangiro ayimushyira imbere yanga kurya, maze Amunoniaravuga ati “Abagabo bose nibīheze.”Umugabowese arīheza.wid Nuko Tamari ajya kwa musazawe Amunoniasanga araryamye, yendaurwanga arubumbiramoudutsima imbere ye, aratwotsa.r_d Nuko Dawidi atuma mu rugo kuri Tamari ati “Ubu ngubu jya kwa musazawawe Amunoni,umutekere ibyokurya.”Ed Nuko Amunoniararyama arirwaza.
Mazeumwami aje kumureba, Amunoniaramubwira ati “Ndakwinginze, mushiki wanjye Tamari naze antekereudutsima tubiriimbere yanjye, nturīre mu ntoki ze.”{qd Yonadabu aramubwira ati “Iryamire ku buriribwawe wirwaze, maze so naza kukurebaumubwire uti ‘Ndakwinginze, reka mushiki wanjye Tamari aze ampe icyo ndya, antekere ibyokurya hano imbere yanjye kugirango mbirebe, mbirīre mu ntoki ze.’”=ud Aramubazaati “Wa mwana w'umwami we, ni iki gihora kikunanura uko bukeye? Ntiwabimbwira?”
Amunoniaramusubizaati “Umva nabengutse Tamari mushiki wa mwene data Abusalomu.” d Amunoniyari afite incuti ye yitwaga Yonadabu mwene Shimeya mukuruwa Dawidi, kandi Yonadabu uwo yariumugabow'ingurumbanya cyane. d Amunoniahagarikaumutimaku bwa mushiki we Tamari bituma arwara, kuko yariumwari kandi abona ko bimukomereye kugiraicyo yamukoraho.x md Kandi Abusalomu mwene Dawidi yari afite mushiki we mwiza witwaga Tamari. BukeyeAmunonimwene Dawidi aramubenguka.[1d Akuramoabantu baho abakereza inkero n'ibyuma biharura n'intorezo z'ibyuma, kandi abanyuza mu itanura ry'amatafari. Uko ni ko yagenzaga imiduguduyose y'Abamoni. Nuko Dawidi n'ingabo ze zose basubirai Yerusalemu.a~=d Yamburaumwami wabo ikamba ku mutwe, kuremēra kwaryo kwari italanto y'izahabu, kandi muri ryo harimo amabuye y'igiciro cyinshi. Nuko baritegesha Dawidi ku mutwe, maze muri uwo muduguduanyagayo iminyago myinshi cyane.`};d Nuko Dawidi ateranya ingabo zose arahagurukaatera i Raba, arwana n'abaho arahahindūra. |d None teranya abantu basigaye aho, uzeugerereze imbere y'umuduguduuwutere,uwuhindūre ne kuba ari jyeuwuhindūra, bakawunyitirira.”n{Wd Aherako atuma intumwa kuri Dawidi atya ati “Narwanye n'ab'i Raba, kandi nahindūyeumuduguduw'amazi.Dzd BukeyeYowabu atera i Raba y'Abamoni, atsindaururembo rwabo.Ayd atumaumuhanuzi Natani amumwitira Yedidiya, ku bw'Uwiteka. xd Maze Dawidi ahumurizaumugorewe Batisheba, ataha iwe bararyamana. Bukeyebabyaranaumwana w'umuhungu amwita Salomo, Uwiteka aramukundawd Ariko none amaze gupfa, ndiyiririza ikiubusa? Mbese nabasha kumugarura? Nzajya aho ari ariko we ntabwo azagaruka aho ndi.”v-d Arabasubizaati “Umwana akiri muzimaniyirijeubusandira kuko nibwiraga nti ‘Nta wubizi, ahari Uwiteka yangirira imbabazi agakiza uwo mwana.’#uAd Maze abagaragu be baramubazabati “Ibyougizeibyo ni ibiki? Wiyirijeubusauririraumwana akiri muzima, ariko noneumwana amaze gupfaurahagurukaujya kurya.”9tmd Nuko Dawidi arabyuka ariyuhagira arihezura, yambara indi myambaro, aherako ajya mu nzu y'Uwiteka arasenga, avayo ajya mu nzu ye. Nuko aho ashakiye bamuzanira ibyokurya, ararya..sWd Maze Dawidi abonye ko abagaragu be bongorerana, amenyera aho koumwana apfuye. Abaza abagaragu be ati “Mbeseumwana arapfuye?”
Baramusubizabati “Arapfuye.”rd Maze ku munsi wa karindwiumwana arapfa. Abagaragu ba Dawidi batinya kumubwira koumwana yapfuye, kuko bibwiye bati “Mbese ubwo twavuganaga na weumwana akiri muzimantatwumve, biracura iki nitumubwira koumwana apfuye? Ntari burusheho kwiyica nabi?”q!d Abantu bakuru bo mu rugo rwe babibonye barahaguruka, bamuhagarara iruhande ngo bamubyutse ave hasi, aranga kandi yanga no gusangira na bo.{pqd Ni cyo cyatumye Dawidi yingingira uwo mwana ku Mana, yiyirizaubusayihina mu nzu, acuraumurambo hasi burinda bucya.tocd Natani aherako asubiraiwe.
Hanyuma Uwiteka ateraumwana muka Uriya yabyaranye na Dawidi, araremba cyane.nyd Ariko kuko wahaye abanzi b'Uwitekaurwitwazo runinirwo kumutukaku bw'icyo wakoze icyo,umwanauzavuka ntazabura gupfa.”m)d Nuko Dawidi abwira Natani ati “Nacumuyeku Uwiteka.”
Natani abwira Dawidi ati “Nuko rero Uwiteka yagukuyehoicyaha cyawe, nturi bupfe.uled Wowe wabikoreye mu rwihisho, ariko jye nzabikorera imbere y'Abisirayeli bose ku mugaragaro izuba riva.’”8kkd Nuko Uwiteka avuze atya ati ‘Umva nzaguhagurukiriza ibyago bivuye mu rugo rwawe, kandi nzatwara abagore baweurebambaheumuturanyi wawe, aryamanire na bo ku itangaze ry'izuba.jd Nuko rero inkota ntabwo izava mu rugo rwawe iteka ryose, kuko wansuzuguyeugacyuraumugorewa Uriya w'Umuheti,ukamugirauwawe.’?iyd Ni iki cyatumyeusuzuguraijambo ry'Uwiteka,ugahangara gukoraibyangwa na we: wicishije Uriya w'Umuhetiinkota kandiugacyuraumugorewe,umugirauwawe, kandi Uriyaumwicisha inkota y'Abamoni.-hUd nguha inzu ya shobuja, nguha n'abagore be baragusegura, kandi nkugabiraumuryango wa Isirayeli n'uwa Yuda. Kandi iyo biba byarabaye bike, mba narakongereyeho ibindi.Egd Nuko Natani abwira Dawidi ati “Erega uwo mugaboni wowe! Uku ni ko Uwiteka Imana ya Isirayeli ivuze itya iti ‘Nakwimikishije amavuta ngo ubeumwami wa Isirayeli, ngukizaamaboko ya SawulidfCd Kandi azariheumwana w'intama kane, kuko yakoze ibimeze bityo kandi kuko atagira impuhwe.”ed Maze Dawidi aherako arakarira uwo mugabocyane. Ni ko kubwira Natani ati “Ndahiye Uwitekauhoraho,umuntu wakoze bene ibyo akwiriye gupfa.Sd!d Bukeyehazaumugenzi kwa wa mutunzi,umubiniuwenda mu nka ze cyangwa mu ntama ze ngo azimanire uwo mushyitsi wamugendereye, ahubwo ajya kwenda wa mwagazi w'intama wa wa mukene, awuzimaniraumushyitsi we.”gcId Ariko uwo mukenewe nta cyo yari afite keretse akāgazi k'intama yari yaguze akakarera, kagakuranan'abana be bo mu rugo, kakarya ku twokurya twe, kakanywera ku nkongoro ye kandi karyamaga mu gituza cye, kaba nk'umukobwa we.Lbd Kandi uwo mutunzi yari afite amashyo y'inka n'intama nyinshi cyane.a -d BukeyeUwiteka atuma Natani kuri Dawidi, ageze iwe aramubwira ati “Habayeho abantu babiri mu muduguduumwe, umwe yariumutunzi, undi yariumukene.)`Md Nuko hanyuma yo kumwerera, Dawidi aramutumiraamushyira iwe, amugiraumugorewe. Bukeyebabyaranaumwana w'umuhungu, ariko icyo Dawidi yakoze icyo cyarakaje Uwiteka.F_d Bukeyemuka Uriya yumvise koumugabowe yapfuye, aramwiraburira.X^+d Maze Dawidi abwira iyo ntumwa ati “Uzabwire Yowabu utya uti ‘Ibyo ntibikubabaze, kuko inkota yicaumuntu irindiriye undi. Urusheho gukomezaurugamba,urwane n'umuduguduuwutsinde.’Kandi naweumurindishe.”']Id Nuko abarashi bari bahagaze ku nkike barasa abagaragu bawe, none abagaragu b'umwami bamwe barapfuye, kandi n'umugaragu wawe Uriya w'Umuhetina we yarapfuye.”\-d Ibwira Dawidi iti “Abantu baho baradutwaje, baduhubukanye aho twari turi ku gasozi, dusakirana na bo turinda tugeramu muharuro w'irembo ryabo.[[1d Nuko intumwa iragenda, igeze kuri Dawidi imusobanuriraibyo Yowabu yamutumye byose.Z#d Akongera kukubwira ati ‘Harya ni nde wishe Abimeleki mwene Yerubasheti? Siumugorewamuteyeingasire yihagarariye ku nkike, akamutsinda i Tebesa? Ni iki cyatumye mwegera inkike mutyo?’Nukouzamusubizeuti ‘Erega n'umugaragu wawe Uriya w'Umuhetina we yarapfuye.’”Y7d umwami akarakara akakubazaati ‘Ni iki cyatumye mugomba kwegeraumudugudumutyo murwana? Mbese ntimwari muzi ko babasha kubarasa bahagaze ku nkike?’FXd yihanangiriza iyo ntumwa ati “Numarakubariraumwami amacumu,7Wkd Yowabu yohereza intumwa kubwira Dawidi amacumu,V d Maze beneumudugudubarasohoka barwana na Yowabu. Nuko mu bagaragu ba Dawidi hapfamo bamwe, kandi na Uriya w'Umuhetina we arapfa.\U3d Nuko Yowabu amaze kwitegerezaumudugudu, ashyira Uriya aho yari azi ko intwari ziri.Td Yandika muri urwo rwandiko atya ati “Mushyire Uriya imbere ahourugamba rukomeye cyane, maze mumuhāne, bamutereapfe.”`S;d Bukeyebwaho mu gitondo Dawidi yandikira Yowabuurwandiko, ararumwoherereza aruhayeUriya.6Rgd Dawidi aramuhamagara, ararya aranywa amuri imbere, aramusindisha, maze nijoro arasohoka ajya kwiryamira ku buriribwe hamwe n'abagaragu ba shebuja, ntiyarushyaatarabukiraiwe. Qd Dawidi abwira Uriya ati “Sibira hano uyu munsi, ejo nzabone kugusezerera.”Nuko Uriya asibira i Yerusalemu uwo munsi na bukeye.)PMd Uriya asubizaDawidi ati “Isandukuy'Imana n'Abisirayeli n'Abayuda barara mu ngando, kandi databuja Yowabu n'abagaragu ba databuja bagerereje ku gasozi, naho jye nigire iwanjye, njye kurya no kunywa, niryamanire n'umugorewanjye? Oya ndahiyeubugingo bwawe ukouramye, sinakora bene ibyo.”O d Babwiye Dawidi ko Uriya atagiye iwe, Dawidi ni ko kubazaUriya ati “Mbese ntuvuyeku rugendo? Ni iki cyakubujijekujya iwawe?”Nd Ariko Uriya yiraranira n'abagaragu ba shebuja bose barāririye ku muryango wa kambere y'ibwami, ntiyamanuka ngo ajye iwe. Md Maze Dawidi aramubwira ati “Manuka ujye iwawe woge ibirenge.”Nuko Uriya ava ibwami, maze bamukurikiza igaburo rivuye ku mwami.kLQd Uriya ageze kwa Dawidi, Dawidi amubazauko Yowabu n'ingabo bameze, amubazan'amakuru yo mu ntambara.wKid Hanyuma Dawidi atuma kuri Yowabu ati “Nyoherereza Uriya w'Umuheti.”Nuko Yowabu yohereza Uriya kuri Dawidi.F yd Nukoumwakautashye mu gihe abami batabariraga, Dawidi atuma Yowabu n'abagaragu be n'Abisirayeli bose, barimbura Abamoni kandi bagota n'i Raba. Ariko Dawidi we yisigariye i Yerusalemu.%EEd Nuko abami bose batwarwaga na Hadarezeri, babonye ko baneshejwe n'Abisirayeli barabayoboka barabakorera. Nuko Abasiriya batinya kongera kuvunaAbamoniukundi.^D7d Abasiriya bahunga Abisirayeli, Dawidi yica mu Basiriya abantu barwaniraga ku magareumubarewayo yari magana arindwi, n'abagendera ku mafarashi inzovu enye kandi basogota Shobakiumugabaw'ingabo zabo, bamutsinda aho.C1d Dawidi abimenye na we ateranya Abisirayeli bose, bambuka Yorodani bajya i Helamu. Maze Abasiriya birema inteko bahangana na Dawidi, barwana na we.Bd Maze Hadarezeri atumiraAbasiriya bo hakurya y'uruzi, baza i Helamu bazanye na Shobakiumugabaw'ingabo za Hadarezeri, ari we mugabawabo.TA#d BukeyeAbasiriya babonye ko baneshejwe n'Abisirayeli, bateranya ingabo zabo.@ d Abamoni babonye Abasiriya bahunze na bo bahunga Abishayi, biroha mu mudugudu. Yowabu aherako areka Abamoni asubirai Yerusalemu.O?d Yowabu n'abo bari kumwe begera Abasiriya ngo barwane maze baramuhunga.y>md Nuko komera turwane kigabo, turwanireubwoko bwacu n'imiduguduy'Imana yacu. Kandi Uwiteka abigenze uko ashaka.”=!d Aravuga ati “Abasiriya nibaramuka bandushije amaboko uze kumvuna, kandi nawe Abamoni nibaramuka bakurushije amaboko nanjye ndi bukuvune.l<Sd Abandi bantu bose abaha murumunawe Abishayi ngo abeumugabawabo, abarema inteko bahangana n'Abamoni.;#d Maze Yowabu abonye ko ingamba zimuremeye imbere n'inyuma, atoranya abantu b'intore ba Isirayeli bose, abarema inteko bahangana n'Abasiriya.%:Ed BukeyeAbamoni barasohoka biremera inteko ku karubanda ku irembo, kandi Abasiriya b'i Soba n'ab'i Rehobu, n'abantu b'i Tobu n'aba Māka bariukwabo ku gasozi.>9yd Dawidi abyumvise agaba Yowabu n'ingabo z'intwari zose.n8Wd Abamoni babonye ko bazinuye Dawidi batuma ku Basiriya b'i Betirehobu n'ab'i Soba, barabagurirango babahe ingabo zigenza inzovu ebyiri. Umwami w'i Māka na we azane abantu igihumbi, kandi n'ab'i Tobu inzovu imwe n'ibihumbi bibiri.47cd Babibwiye Dawidi yohereza abo kubasanganira, kuko bari bakozwe n'isoni cyane. Umwami abatumahoati “Nimugumei Yeriko kugezaaho muzamarira kumeraubwanwa, muzabone kuza.” 6d Nuko Hanuni afata abo bagaragu ba Dawidi abaharaturahoigice cy'ubwanwa, akeba imyenda yabo hagati ku kibuno, aherako arabohereza.5d Ariko abatware b'Abamoni babwiraumwami wabo Hanuni bati “Mbese ye,ugirango Dawidi yubashye so byatuma akoherereza abo kukumaraumubabaro? Ntuzi ko Dawidi yakoherereje abagaragu be kwitegerezaumuduguduno kuwutata, ngo azaboneuburyo bwo kuzawurimbura?”[41d Dawidi abyumvise aravuga ati “Nzagirira neza Hanuni mwene Nahashi, nk'uko se yangiriye neza.”Nuko Dawidi yohereza abagaragu kumumaraumubabaro wa se.
Bukeyeabagaragu ba Dawidi bajya mu gihugu cy'Abamoni.W3 +d Hanyuma y'ibyoumwami w'Abamoni aratanga, mazeumuhungu we Hanuni yima ingoma ye.|2sd Nuko Mefibosheti aguma i Yerusalemu kuko yajyaga arira ku meza y'umwami iteka, kandi yacumbagiraga ibirenge byombi.1d Kandi Mefibosheti yari afiteumwana w'umuhungu muto witwa Mika, n'abo mu rugo rwa Siba bose bari abagaragu ba Mefibosheti.F0d Maze Siba abwiraumwami ati “Ibyoumwami databuja yategetseumugaragu we byose, ni koumugaragu wawe nzabigenza.”
Nuko Mefibosheti akajya arira ku meza y'umwami nk'umwana w'umwami wese./+d Kandi wowe n'abahungu bawe n'abagaragu bawe muzajye mumuhingira imirima ye,usarure imyaka kugirango mwene shobuja abone ibimutunga. Ariko Mefibosheti mwene shobuja azajya arira ku meza yanjye iteka.”Kandi Siba yari afite abahungu cumi na batanu n'abagaragu makumyabiri..)d Umwami aherako ahamagara Sibaumugaragu wa Sawuli aramubwira ati “Ibyari ibya Sawuli byose n'iby'abo mu nzu ye bose, mbigabiye mwene shobuja.h-Kd Nuko aramuramya aravuga ati “Umugaragu wawe ndi iki kounyitaho, kandi ndi intumbi y'imbwa?”I, d Dawidi aramubwira ati “Humurakuko ntazabura kukugirira neza ku bwa so Yonatani, kandi nzagusubizaimisozi yose y'inyarurembo ya sogokuru Sawuli, kandiuzajyauriraku meza yanjye iminsi yose.”M+d Nuko Mefibosheti mwene Yonatani mwene Sawuli yitaba Dawidi, ageze imbere ye agwa yubamye aramuramya. Maze Dawidi aravuga ati “Mefibosheti.”
Aritaba ati “Karameumugaragu wawe ndi hano.”P*d Umwami aramutumira, amukuramu rugo rwa Makiri mwene Amiyeli i Lodebari.|)sd Umwami aramubazaati “Aba he?”
Siba asubizaumwami ati “Aba mu rugo rwa Makiri mwene Amiyeli i Lodebari.”7(id Umwami aramubazaati “Harya nta wukiriho wo mu nzu ya Sawuli ngo mugirire imbabazi z'Imana?”
Siba asubizaumwami ati “Haracyarihoumwana wa Yonataniumugayeibirenge.”:'od Kandi mu nzu ya Sawuli harihoumugaragu we witwaga Siba, baramuhamagara ngo yitabe Dawidi. Umwami aramubazaati “Mbese ni wowe Siba?”
Na we ati “Ni jyeumugaragu wawe.”w& kd BukeyeDawidi arabaza ati “Mbese hariuwasigaye wo mu muryango wa Sawuli, ngo mugirire neza ku bwa Yonatani?”u%edKandi Benaya mwene Yehoyada ni we watwaraga Abakereti n'Abapeleti, kandi bene Dawidi bari abatware b'intebe.y$mdKandi Sadoki mwene Ahitubu na Ahimeleki mwene Abiyatari ni bo bari abatambyi, kandi Seraya ni we wariumwanditsi.v#gdKandi Yowabu mwene Seruya ni we wariumugabaw'ingabo ze, na Yehoshafati mwene Ahiludi ni we wariumucurabwenge.O"dNuko Dawidi ategeka Isirayeli yose, acira abantu bose imanza zitabera.B!dNuko ashyiraho ibihome by'abarinzi b'igihugu cya Edomu, abikwiza muri Edomu hose. Abanyedomu bose bahinduka abagaragu ba Dawidi, kandi Uwiteka yajyaga aneshesha Dawidi aho yajyaga hose. d Dawidi yibonera izina, ubwo yatabarukagakuneshereza Abasiriya mu kibaya cy'umunyu. Yari yishe abantu inzovu imwe n'ibihumbi munani./d iby'i Siriya n'iby'i Mowabu, n'iby'Abamoni n'iby'Abafilisitiya, n'iby'Abamaleki n'ibyo ku munyago banyaze Hadadezeri mwene Rehobuumwami w'i Soba.vgd Na byo Umwami Dawidi abyereza Uwiteka hamwe n'ifeza n'izahabu yari yejeje, abikuye mu mahanga yose yanesheje:W)d atumaumuhungu we Yoramu ku Mwami Dawidi kumuramutsa no kumushimira ko yarwanye na Hadadezeri akamunesha, kuko Hadadezeri yajyaga arwanya Toyi. Maze Yoramu azana ibintu by'ifeza n'iby'izahabu n'iby'imiringa.Z/d BukeyeToyiumwami w'i Hamati yumvise ko Dawidi yatsinze ingabo za Hadadezeri zose,sadKandi Umwami Dawidi akura iminyago y'imiringa myinshi cyane mu miduguduya Hadadezeri, i Beta n'i Berotayi.^7dKandi Dawidi yacujijeabagaragu ba Hadadezeri ingabo z'izahabu, azijyana i Yerusalemu.S!dMaze Dawidi ashyiraho ibihome by'abarinzi b'igihugu cy'i Siriya gitwarwa n'i Damasiko, nuko Abasiriya bahinduka abagaragu ba Dawidi bamuzanira amakoro. Uwiteka yajyaga aneshesha Dawidi aho yajyaga hose. d~~i}_|c{{zyyxxAw{vv(uu3tt@ss/rrcqqpmoo@nnonmfmlMkjj/ihggGfeeKdcc"baa]``<_^^N]\[[$ZWYYYWWVUUgTTkSS;RQPPzOONRMMLYKjJJ.IHGGRFFhEDDC B'AY@??C>=== +cW3)dKuko amateka yayo yose yari imbere yanjye,
Kandi amategeko yayo sinyaveho.Z2/dKuko nitondeye inzira z'Uwiteka,
Kandi ntakoze icyaha cyo kurekaImana yanjye,u1ed“Uwiteka yangororeye ibikwiye gukiranuka kwanjye,
Nk'uko amaboko yanjye atanduye,
Ni ko yangiriye.M0dAbinkuramoanshyira ahantu hagari,
Yankirije kuko yanyishimiraga.g/IdBari baranteye ku munsi nagiriyeho amakuba,
Ariko Uwiteka ni we wambereyeubwishingikirizo.R.dAnkizaumwanzi wanjyeukomeye n'abanyambaraga,
Kuko bandushaga amaboko.Q-d“Ari mu ijuru, aramburaukubokoaramfata,
Ankura mu mazi y'isanzure.,5dMazeubutakabwo hasi y'inyanja buraboneka,
Imfatiro z'isi ziratwikururwa,
Ku bwo guhanak'Uwiteka,
Ku bw'inkubi y'umwuka uva mu mazuru ye.I+ dArasa imyambi ye arabatatanya,
Ni yo mirabyo ibakuraumutima.O*dUwiteka ahindishiriza inkuba mu ijuru,
Usumbabyose avuga ijwi rye.F)d Ubwiza burabagirana buri imbere yayo,
Butumaamakara yaka.y(md Umwijima iwugiraihema ryayo riyigose,
Igotwa n'ibirundo by'amazi,
Ni byo bicu bya rukokoma byo mu ijuru.I' d Igurukaihetswe na Kerubi,
Niukuriibonwa ku mababa y'umuyaga.]&5d Yunamisha ijuru, iramanuka,
Umwijima w'icuraburindi wari munsi y'ibirenge byayo.h%Kd Umwotsiucumba mu mazuru yayo,
Umurirouva mu kanwa kayo,uratwika,
Havamo n'amakara yaka.w$id“Maze isi iratigita, ihindaumushyitsi,
Imfatiro z'ijuru ziranyeganyega,
Zitigiswa n'uburakari bwayo.$#CdMu mubabaro wanjye nambaje Uwiteka,
Ni koko natakiye Imana yanjye,
Yumvira ijwi ryanjye mu rusengero rwayo,
Ibyo nayitakiye biyinjira mu matwi.P"dIngoyi z'ikuzimuzantaye hagati,
Ibigoyi by'urupfu byantanze imbere.M!d“Imiraba y'urupfu yarangose,
Imyuzurey'ubugoryi yanteyeubwoba.N dNdambaza Uwiteka,ukwiriye gushimwa,
Ni ko nzakizwa abanzi banjye.\3dNi Imana igitare cyanjye,
Ni yo nziringira.
Ni yo ngabo inkingira,
Ni ihembe ry'agakiza kanjye,
Ni igihome cyanjye kirekire kinkingira,
Niubuhungiro bwanjye.
Niumukizawanjyeunkizaurugomo.\3d“Uwiteka ni igitare cyanjye,
Ni igihome cyanjye,
Niumukizawanjyeubwanjye. dDawidi yabwiye Uwiteka amagambo y'iyi ndirimbo,umunsi Uwiteka yamukirije amaboko y'abanzi be bose n'aya Sawuli, aravuga ati`;dAbo bose uko ari bane babyawe na cya gihanda cy'i Gati, bicwa na Dawidi n'abagaragu be.NdAshujugujeIsirayeli, Yonatani mwene Shimeya mukuruwa Dawidi aramwica.kQdBukeyekandi habaho intambara i Gati, hariyoumugabomuremure cyane, yari afite intoki eshanu ziriho indegeya ku maboko yombi, n'amano atandatu ku maguru yombi, byose byari makumyabiri na bine, kandi na we yabyawe na cya gihanda.7idBukeyehongera kubahointambara ku Bafilisitiya i Goba, Eluhanani mwene Yaroregimu w'i Betelehemu yica Goliyati w'Umugiti,urutirw'icumu rye rwasaga n'igiti kiboherwaho imyenda.ydHanyuma y'ibyo hongera kubahointambara ku Bafilisitiya i Goba. Sibekayi w'Umuhusha yica Safu wo muri bene cya gihanda.;qdAriko Abishayi mwene Seruya aramuvuna, atikura Umufilisitiya aramwica. Maze abantu ba Dawidi baramurahiza bati “Ntukongere gutabarana natwe,utazazimya itabaza rya Isirayeli.”3dMaze Ishubibenobu, wo muri bene cya gihanda, kuremera kw'icumu rye kwari shekeli z'umuringa magana atatu, yambaye inkota nshya ashaka kwica Dawidi.dBukeyeAbafilisitiya bongera kurwana n'Abisirayeli. Dawidi amanukanan'abagaragu be arwana n'Abafilisitiya, bakirwana Dawidi agwa isari.RdNuko bahamba amagufwa ya Sawuli na Yonataniumuhungu we i Sela mu gihugu cy'Ububenyamini, mu gituro cya se Kishi, basohoza ibyoumwami yategetse byose. Hanyuma y'ibyo Imana ibona guhendahenderwa igihugu.jOd Akurayoamagufwa ya Sawuli na Yonataniumuhungu we, maze bateranya amagufwa ya ba bandi bamanitswe.oYd Dawidi aragenda akura amagufwa ya Sawuli na Yonataniumuhungu we mu bantu b'i Yabeshi y'i Galeyadi, bari baranyaze mu nzira y'i Betishani, aho Abafilisitiya bari barayamanitse kuri wa munsi Abafilisitiya biciraga Sawuli i Gilibowa.\3d Bukeyebabwira Dawidi ibya Risipaumukobwa wa Ayiya inshoreke ya Sawuli, icyo yakoze. d Risipaumukobwa wa Ayiya yenda ikiguniraacyisasira ku rutare,uhereye mu itangira ry'isaruraukageze igihe cy'imvura y'umuhindo yashyaniye kuri izo ntumbi, ntiyakundira ibisiga byo mu kirere ko bizirya ku manywa, cyangwa inyamaswa zo mu ishyamba ziza nijoro.3ad Abatanga mu maboko y'ab'i Gibeyoni babamanika ku musoziimbere y'Uwiteka, bapfira icyarimwe bose uko ari barindwi, bicwa mu isarura rigitangira, batangiye gusarura sayiri.^7dNukoumwami afata abahungu babiri ba Risipaumukobwa wa Ayiya yabyaranye na Sawuli, Arumonina Mefibosheti, kandi n'abahungu batanu ba Merabuumukobwa wa Sawuli yabyaranye na Aduriyeli, mwene Barizilayi w'Umumeholati. #dArikoumwami arokora Mefibosheti mwene Yonatani, mwene Sawuli, ku bw'indahiro Dawidi na Yonatani mwene Sawuli barahiranije imbere y'Uwiteka.$ Cdnimuduheabagabo barindwi bo mu bahungu be, tubamanikire imbere y'Uwiteka i Gibeya kwa Sawuli, intore y'Uwiteka.”
Umwami aravuga ati “Nzabatanga.” }dBabwiraumwami bati “Uwo mugabowaturimbuye, akadushakiraubwenge bwo kudutsemba ngo tutabamu bihugu bya Isirayeli byose,] 5dAb'i Gibeyoni baramusubizabati “Icyo dushaka kuri Sawuli n'umuryango we si ifeza cyangwa izahabu, kandi si ibyacu kugiraumuntu twica muri Isirayeli.”
Na we aravuga ati “Uko mushaka ni ko nzabagirira.” }dDawidi abaza ab'i Gibeyoni ati “Mbagirire nte? Natanga iki ho impano, kugirango musabire gakondo y'Uwitekaumugisha?”1dMazeumwami ahamagaza ab'i Gibeyoni, arabibabwira. (Kandi ab'i Gibeyoni ntibari abo mu miryango ya Isirayeli, ahubwo bari Abamori bacitse ku icumu, kandi Abisirayeli bari barasezeranye na bo. Ariko Sawuli yashakaga kubica, abitewe n'ishyaka yagiriraga Abisirayeli n'Abayuda.)J dBukeyeku ngoma ya Dawidi hatera inzara, imara imyaka itatu uko yakurikiranye, Dawidi asobanuza Uwiteka. Uwiteka aravuga ati “Bitewe na Sawuli n'inzu ye y'abicanyi, kuko yishe ab'i Gibeyoni.”8mdIra w'Umuyayiri yariumutware w'intebe wa Dawidi.AdSheva yariumwanditsi, Sadoki na Abiyatari bari abatambyi.OdAdoramu yategekaga ikoro, Yehoshafati mwene Ahiludi yariumucurabwenge.~wdYowabu ni we wariumugabaw'ingabo za Isirayeli zose. Benaya mwene Yehoyada ni we wariumutware w'Abakereti n'Abapeleti.-dNuko uwo mugoreajya mu bantu bose mu nama z'ubwenge bwe, maze Sheba mwene Bikuri baherako bamuca igihanga, bakijugunyira Yowabu. Yowabu avuza ikondera, abantu bose barasandara bava ku mudugudu,umuntu wese asubiramu ihema rye. Yowabu aherako atabarukiraumwami i Yerusalemu.+QdSi ko biri, ahubwo harihoumugabowo mu gihugu cy'imisozi miremire ya Efurayimu witwa Sheba mwene Bikuri, yahagurukirijeukubokokwe ku Mwami Dawidi. Mube ari we mutanga wenyine mbone kubavira ku mudugudu.”
Uwo mugoreabwira Yowabu ati “Umva ye, igihanga cye turakikurengereza inkike.”cAdYowabu aramusubizaati “Biragatsindwa! Biragatsindwa ko mira bunguri cyangwa ko ndimbura.=udAti “Ndi umwe mu banyamahoro kandi biringirwa muri Isirayeli, noneurashaka kurimburanaumudugudun'umubyeyi wo muri Isirayeli. Urashakira iki kumirana bunguri gakondo y'Uwiteka?”s~adAravuga ati “Kera baravugagango ntibazabura kugisha inama muri Abeli, nuko bamaramarizaho iryo jambo.”8}kdAramwegera. Umugorearamubazaati “Mbega ni wowe Yowabu?”
Na we ati “Ni jye.”
Aherako aramubwira ati “Umva amagambo y'umujawawe.”
Na we ati “Ndumva.”(|KdMazeumugorew'umunyabwenge wo muri uwo muduguduashyira ejuru aravuga ati “Nimwumve! Nimwumve! Ndabinginze mumbwirire Yowabu muti ‘Igira hino muvugane.’”T{#dNuko baraza bagotera Sheba muri Abeli y'i Betimāka, maze barunda ikirundo ku muduguducyegamiye inkike yawo cyo kuririraho. Abantu bose bari kumwe na Yowabu bakubitainkike y'amabuye, kugirango bayigushe. z dYowabu azerera mu miryango ya Isirayeli yose, agera muri Abeli y'i Betimāka no mu Baberi bose, na bo baraterana baramukurikira._y9d Amaze gukurwa mu nzira, abantu bose bahomboka kuri Yowabu, bagenza Sheba mwene Bikuri.txcd Kandi Amasa yari agaramye hagati mu nzira yigaragura mu maraso ye. Uwo mugaboabonye ko abantu bose bahagungirira, aterura Amasa amukuramu nzira, amurambika ku gasozi amworosaumwambaro, kuko yabonye kouwamugeragaho wese yahagungiriraga.wd Arikoumuhungu wo mu ba Yowabu amuhagarara hejuru, aravuga ati “Ukunda Yowabu kandi uri mu ruhande rwa Dawidi, nakurikire Yowabu.”cvAd Ariko Amasa ntiyita ku nkota yari ku kubokokwa Yowabu, nuko ayimutikura ku nda amara ye adendeza hasi, ntiyongera kumutikura ubwa kabiri arapfa.
Maze Yowabu na Abishayi mwene se bakomeza kugenza Sheba mwene Bikuri.{uqd Yowabu abwira Amasa ati “Uri amahoro, mwene data?”Yowabu afatisha Amasaukubokokw'indyo ku kananwa ngo amusome.ctAdBageze ku ibuye rinini ry'i Gibeyoni, Amasa aza kubasanganira. Kandi Yowabu yari yambaye imyambaro y'intambara, ayikenyejeumushumiurihoinkota ifashe ku itako mu rwubatirwayo. Yigiye imbere, inkota iva mu rwubatiiragwa. s;dNuko ingabo za Yowabu zirasohoka ziramukurikira, hamwe n'Abakereti n'Abapeleti n'abanyamaboko bose, bava i Yerusalemu bajya kugenza Sheba mwene Bikuri.\r3dDawidi abwira Abishayi ati “Ubu Sheba mwene Bikuri azatugirira nabi kurusha Abusalomu. Hoshi jyana abagaragu ba shobuja mumukurikire, kugirango adahindūra imiduguduigoswe n'inkike z'amabuye, akaba adukize.”PqdNuko Amasa ajya guhuruzaAbayuda, ariko arenza iminsiumwami yamutegetse.ypmdBukeyeumwami abwira Amasa ati “HuruzaAbayuda bateranire hano iminsi itatu itarashira, kandi naweuzabeuhari.”zoodBukeyeDawidi ajya i Yerusalemu mu rugo rwe. Umwami ajyana ba bagore be b'inshoreke uko ari icumi, abo yari yasize ku rugo, abashyira aho barindirwa abagaburirirayo, ariko ntiyabatahaho. Nuko bagumahobarindwa kugezaaho bapfiriye, ari intabwa.)nMdNuko Abisirayeli bose barorera gukurikira Dawidi, bakurikira Sheba mwene Bikuri, ariko Abayuda boseuhereye i Yorodaniukageza Yerusalemu, bomatana n'umwami wabo.cm CdHarihoumugabow'ikigoryi witwaga Sheba mwene Bikuri w'Umubenyamini, avuza ikondera, aravuga ati “Nta mugabane dufitekuri Dawidi, nta n'umuragedufitekuri mwene Yesayi. Yemwe Bisirayeli,umuntu wese najye mu ihema rye.”ld,Abisirayeli basubizaAbayuda bati “Ni twe bice cumi by'umwami, kandi rero Dawidi akwiriye kubahoku bwacu kurutamwebwe. Ni iki cyatumye mudusuzugura, ntimubanze kutugisha inama yo kugaruraumwami wacu?”
Ariko amagambo y'Abayuda arusha ay'Abisirayeli gushēga.4kcd+Abayuda bose basubizaAbisirayeli bati “Ni ukoumwami agira icyo apfana natwe. None bibarakarije iki? Hari ubwo twatunzwen'umwami, cyangwa se hari impano yose yaduhaye?”Hj d*BukeyeAbisirayeli bose basangaumwami baramubazabati “Mwami Dawidi, ni iki gitumye bene wacu b'Abayuda bakuzanarwihishwa, bakakwambutsanya Yorodani n'abo mu rugo rwawe n'abantu bawe bose?”i{d)Uko ni koumwami yambutse ajya i Gilugali, Kimuhamuyambukanana we. Abayuda bose n'ab'igice cya Isirayeli bambutsaumwami.|hsd(Nuko abantu bose bambuka Yorodani,umwami arambuka. Mazeumwami asoma Barizilayi amusabiraumugisha, yisubirira iwabo. gd'Umwami aramusubizaati “Nuko Kimuhamunahoshi twambukane, kandi nzamugiraukoushaka, kandi icyouzanshakaho cyose nzakigukorera.”mfUd&Ahubwo ndakwinginze, rekaumugaragu wawe nisubirire mu muduguduw'iwacu abe ari ho nzasazira, aho igituro cya data na mama kiri. Ahubwo doreumugaragu wawe Kimuhamunguyu, abe ari we wambukanan'umwami databuja,uzamugireukoushaka.”{eqd%Umugaragu wawe reka mpfe kwambukanan'umwami Yorodani gusa. Ni iki cyatumaumwami angororera ingororano ingana ityo?d#d$Ubu ko maze imyaka mirongo inani mvutse, mbese ndacyabasha gusobanura ibyiza n'ibibi? Umugaragu wawe ndacyaryoherwa n'ibyo ndya cyangwa n'ibyo nywa? Ndacyabasha kumva amajwi y'abaririmbyi b'abagabo n'abagore? None icyatumaumugaragu wawe ndushyaumwami databuja ni iki?xckd#Ariko Barizilayi abwiraumwami ati “Uzi nshigaje imyaka ingahe nkiriho, yatuma nzamukanan'umwami i Yerusalemu?Tb#d"Umwami abwira Barizilayi ati “Ngwino tujyane i Yerusalemu ngukirizeyo.”%aEd!Barizilayi uwo yariumusazamukurucyane amaze imyaka mirongo inani avutse, kandi ni we wagemuriyeumwami ubwo yari i Mahanayimu, kuko yariumugaboukomeye cyane.u`ed Hanyuma Barizilayi w'Umunyagaleyadi ava i Rogelimu, aramanuka yambukanan'umwami Yorodani ngo amugezehakurya.r__dMefibosheti abwiraumwami ati “Yenda akijyane cyose, ubwoumwami databuja asohoye amahoro mu rugo rwe.”^dUmwami aramubwira ati “Ni iki gitumye wongera kuvugaibyawe? Ndabitegetse ngo wowe na Siba nimugabane igikingi mo kabiri.”=]udkuko abo mu rugo rwa data bose imbere y'umwami databuja basaga n'abapfuye, ariko wariunyicaje mu basangiraga ku meza yawe. Nuko mfite butware ki kongera gutakambiraumwamiukundi?”s\adKandi yambeshyeye ku mwami databuja, ariko rero nyagasani,umezenka marayika w'Imana. Nuko kora icyoushaka,P[dAramusubizaati “Mwami nyagasani,umugaragu wanjye yarambeshye, kukoumugaragu wawe nari ngize nti ‘Ngiye gushyira amatandiko ku ndogobe, nyijyeho njyane n'umwami, kukoumugaragu wawe ndi ikimuga.’}ZudAgeze i Yerusalemu gusanganiraumwami,umwami aramubazaati “Ariko icyakubujijekujyana nanjye ni iki, Mefibosheti?”ZY/dKandi Mefibosheti mwene Sawuli aramanuka aza gusanganiraumwami. Uhereyeumunsiumwami yagendeyeukageza aho yagarukiyeiwe amahoro, ntiyigeze kwikenura ibirenge, cyangwa kwikemuzaubwanwa, haba no kumesaimyenda ye.IX dUmwami aherako abwira Shimeyi ati “Nturi bupfe.”Aramurahira.KWdDawidi aravuga ati “Ariko yemwe bene Seruya, ndapfa iki namwe gitumye mumbera abanzi uyu munsi? Mbese hariho uwo kwicwa mu Isirayeli uyu munsi? Ubu se sinamenye ko mbayeumwami wa Isirayeli?” V dAriko Abishayi mwene Seruya aravuga ati “Mbese harya Shimeyi ntaribwicwe, azira ko yavumye uwo Uwiteka yimikishije amavuta?”U+dkukoumugaragu wawe nzi ko nacumuye. Ni cyo gitumye ubu mbaye uw'ibanze mu muryango wa Yosefu wose, nkamanurwa no gusanganiraumwami databuja.”4TcdAbwiraumwami ati “Mwami nyagasani, we kumbaraho gukiranirwa, kandi we kwibuka ibyoumugaragu wawe nakoranyeubugome,umunsi waviriye i Yerusalemu, ngo bikubabaze mu mutima,;SqdUbwato bwajyaga bucuragana bwambuka ngo bwambutse abo mu rugo rw'umwami, no kumukorera ibyo ashaka.
Umwami amaze kwambuka Yorodani, Shimeyi mwene Gera yikubitahasi imbere ye.CRdKandi yari kumwe n'Ababenyamini igihumbi, na Sibaumugaragu w'imbata wa Sawuli, n'abahungu be cumi na batanu n'abagaragu be makumyabiri bari kumwe na we, bambuka Yorodaniumwami abitegeye.tQcdShimeyi na we mwene Gera w'Umubenyamini w'i Bahurimu, arihuta amanukanan'Abayuda gusanganira Umwami Dawidi.uPedNukoumwami aragaruka agera kuri Yorodani. Abayuda bajya i Gilugaligusanganiraumwami no kumwambutsa Yorodani.OdNuko yoshyoshya atyo imitima y'Abayuda bose nk'umutimaw'umuntu umwe, baherako batuma ku mwami bati “Garukanan'abagaragu bawe bose.”0N[dKandi mumbarize Amasa muti ‘Mbese ntuzi ko muva inda imwe? Nuko rero nutabaumugabaw'ingabo ze iminsi yose mu cyimbo cya Yowabu, Imana ibimuhorendetse bikabije.’”nMWd kandi ari mwebwe bene se muva inda imwe? None ni iki gitumye mugiyeguheruka abandi kugaruraumwami?’Ld BukeyeUmwami Dawidi atuma kuri Sadoki na Abiyatari abatambyi ati “Mubazeabatware b'Abayuda muti ‘Ni iki gituma ari mwe mugiyeguheruka abandi kugaruraumwami mu rurembo rwe, (kuko amagambo y'Abisirayeli bose amaze kugeraku mwami ngo bamugarure mu rurembo rwe),Kd Kandi Abusalomu na we twimikishije amavuta ngo adutware, yaguye mu ntambara. Mbese none murabuzwa n'iki kuvugaibyo kugaruraumwami?”JJd Abantu bose bo mu miryango yose y'Abisirayeli baritonganyaga bati “Umwami ni we waturengeye mu maboko y'ababisha bacu, akadukizaamaboko y'Abafilisitiya, none yahunze Abusalomu, ava mu gihugu.`I;d Mazeumwami arahagurukayicara ku karubanda, babwira abantu bose bati “Doreumwami yicaye ku karubanda”. Nuko abantu bose baramushengerera.
Kandi Abisirayeli bose bari barahunze,umuntu wese yigira mu ihema rye.vHgdNuko none hagurukausohoke,uvuganen'abagaragu baweuhumurizeimitima yabo. Ndahiye Uwiteka, nudasohoka nta mugabon'umwe uri busigarane iri joro. Kandi ibyo bizakumerera nabi kurutaibyago wakabonye byose,uhereye mu buto bwawe,ukageza ubu.”`G;dkandiukunda abakwanga,ukanga abagukunda. None weruye ko ibikomangoma n'abagaragu bawe ari nk'ubusakuri wowe, ubu menye ko, iyaba Abusalomu yabaye muzimatukabaari twe twapfuye twese uyu munsi, uba wabyishimiye cyane.UF%dHanyuma Yowabu yinjira mu nzu, asangaumwami aravuga ati “Uyu munsi wateye amaso y'abagaragu bawe ipfunwe: bakijijeubugingo bwawe ubu n'ubw'abahungu bawe n'abakobwa bawe, n'abagore bawe n'inshoreke zawe,"E?dUmwami yitwikira mu maso, ashyira ejuru n'ijwi rirenga ati “Ye baba we, mwana wanjye Abusalomu! Ye baba we, Abusalomu mwana wanjye, mwana wanjye we!”nDWdUwo munsi abantu basubiramu mudugudubabebēra, nk'abantu bahunze mu ntambara, babebēra bafite isoni.vCgdUwo munsi impundu zihinduka induru mu bantu bose, kuko bari bumvise bavuga ngoumwami yibabarijwe n'umwana we.OBdMaze babwira Yowabu bati “Doreumwami araririra Abusalomu aboroga!”A )dUmwami abyumvise arasubirwa cyane, yuriramu nzu yo hejuru y'irembo arira. Nuko akigenda, agenda avuga atya ati “Ye baba we, mwana wanjye Abusalomu! Mwana wanjye, mwana wanjye Abusalomu we! Iyaba ari jye wapfuye mu cyimbo cyawe, Abusalomu mwana wanjye, mwana wanjye.”Q@d Umwami abaza Umukushi ati “Wa muhungu Abusalomu ni amahoro?”
Umukushi aramusubizaati “Abanzi b'umwami databuja, n'abantu bose bahagurukiyekukugirira nabi, barakaba uko uwo muhungu yabaye.”?)dUmukushi araza aravuga ati “Ndi kabarankuru z'umwami databuja, kuko uyu munsi Uwiteka yaguhoreye inzigo kuri ba bandi baguhagurukiyebose.”Y>-dUmwami aramubwira ati “Tambukauhagarare hano.”Nuko aratambuka arihagararira.\=3dUmwami aramubazaati “Wa muhungu Abusalomu ni amahoro?”
Ahimāsi aramusubizaati “Ubwo Yowabu yatumagaumugaragu w'umwami,umugaragu wawe narebaga abantu bacitsemo igikuba, ariko sinamenya ibyo ari byo.”k<QdAhimāsi ashyira ejuru abwiraumwami ati “Byose byabaye byiza.”Nuko yikubitahasi imbere y'umwami yubamye, aravuga ati “Uwiteka Imana yawe ihimbazwe, yakugabije abantu bari bahagurukirije amaboko yabo ku mwami databuja.”+;QdUmurinzi aravuga ati “Ngira ngo imyirukirey'uw'imbere isa n'iya Ahimāsi mwene Sadoki.”
Umwami aravuga ati “Niumugabomwiza kandi azanye inkuru nziza.”0:[dMazeumurinzi abona undi mugabowiruka. Umurinzi ahamagaraumukumirizi ati “Dore undi mugabowiruka ari wenyine.”
Umwami aravuga ati “Na we azanye indi nkuru.”9dUmurinzi ashyira ejuru abibwiraumwami.
Umwami aravuga ati “Niba ari wenyine hariho inkuru aje kubara.”Nuko aza yihuta agera hafi.+8QdKandi Dawidi yari yicaye hagati y'amarembo abiri, mazeumurinzi yurirahejuru y'irembo ahateganye n'inkike z'amabuye, arambura amaso abonaumuntu wiruka ari wenyine.7%dUndi ati “Nta cyo bitwaye mpfuye kugenda.”Yowabu ati “Irukanka.”Nuko Ahimāsi arirukanka aciye iy'ikigarama yose, anyura ku Mukushi.\63dAhimāsi mwene Sadoki arongera abwira Yowabu ati “Nta cyo bitwaye, ndakwinginze reka mpfe kugenda nkurikire uwo Mukushi.”
Yowabu ati “Urirukanwa n'iki mwana wanjye, ko uzi koutazahemberwa izo nkuru?”5}dYowabu abwira Umukushi ati “Hoshi gendaubwireumwami ibyo wabonye.”Nuko Umukushi aca bugufiimbere ya Yowabu, ariruka.4#dYowabu aramubwira ati “Ntujya kuvugaamacumu uyu munsi,uzabauyavugaubundi. Ariko uyu munsi nturi buyavuge, kukoumwana w'umwami yapfuye.”~3wdAhimāsi mwene Sadoki aravuga ati “Reka niruke mbwireumwami amacumu y'uko Uwiteka yamuhoreye inzigo y'abanzi be.”29dKandi Abusalomu akiri muzima, yari yajyanye inkingi ayishinga mu gikombe cy'umwami, kuko yari yaravuze ati “Nta mwana w'umuhungu mfite, ngo bazamunyibukireho izina ryanjye”, ni ko kwitirira iyo nkingi izina rye. Nuko yitwa inkingi y'urwibutso rwa Abusalomu na bugingo n'ubu.51edNuko bajyana Abusalomu bamujugunya mu bushyabuninibwo mu ijuri, bamurundaho ikirundo cy'amabuye kinini cyane, maze Abisirayeli bose barahunga,umuntu wese ajya mu ihema rye.t0cdYowabu aherako avuza ikondera, ingabo zirahindukirazirorera gukurikira Abisirayeli, kuko Yowabu yazibujije.[/1dMaze abahungu cumi b'abanyantwaro za Yowabu bagota Abusalomu, baramusogota arapfa../dYowabu aravuga ati “Simbasha gushyogoranya nawe ntyo.”Ajyana imyambi itatu, ayitikura Abusalomu mu mutimaakiri muzima, aho yari ari mu mwela.~-wd None iyaba nabigenjeukundi ngakoberanyaubugingo bwe (kandi nta jamboumwami ahishwa), wowe ho wajyaga kubyigurutsa.”,{d Uwo mugaboasubizaYowabu ati “Naho nagororerwa ibice by'ifeza igihumbi, sinakwemera kuramburaukubokokwanjye ku mwana w'umwami, kuko twumviseumwami akwihanangirizanya na Abishayi na Itayi ati ‘Mwirinde hatagiraukorakuri uwo muhungu Abusalomu.’+9d Yowabu abaza nyir'ukumubwira ati “Dorere,umubonye ni iki cyatumyeutamusogoterayoukamuturahasi, ko mba nkugororeye ibice by'ifeza cumi n'umushumi?”Z*/d Mazeumugaboaramubonaabibwira Yowabu ati “Nabonye Abusalomu anagana ku mwela.”)d Hanyuma Abusalomu ahubirana n'abagaragu ba Dawidi, kandi yari ku nyumbu ye. Maze inyumbu ye imunyuranamunsi y'amashami y'impatanwa y'umwela w'ingāra,umutwe weufatwa n'amashami yawo, ahera mu kirere hagati y'ijuru n'isi, inyumbu ye yari imuhetse irakomeza iragenda.z(odkuko intambara yari yasandaye muri icyo gihugu cyose. Uwo munsi ijuri ryica abantu benshi kurutaabishwe n'inkota.e'EdAbisirayeli bahanesherezwa n'abagaragu ba Dawidi, maze uwo munsi hapfa abantu inzovu ebyiri,m&UdNuko abantu bajya kurwanira n'Abisirayeli ku gasozi,urugamba rusakiranira mu ishyamba rya Efurayimu.I% dMazeumwami yihanangiriza Yowabu na Abishayi na Itayi ati “Ku bwanjye murangenzereze neza uwo muhungu Abusalomu.”Kandi abantu bose bumva ukoumwami yihanangirije abagaba bose ibya Abusalomu.!$=dUmwami arababwira ati “Ikibabereye icyiza ni cyo ndi bukore.”Nukoumwami ahagarara mu bikingi by'amarembo ingabo zose zirasohoka, amagana n'ibihumbi. #dAbantu baramuhakanira bati “Wowe nturi butabare, kuko niduhunga batazatwitaho, ndetse nubwo igice cya kabiri cy'abantu bacu cyapfa na bwo ntibatwitaho, kukouhwanye n'abantu bacu inzovu. Ahubwo ibyarutahoni uko wakwitegura kudutabarauturutse mu mudugudu.”v"gdDawidi aherako agaba ingabo, igice cya gatatu agiha Yowabu, ikindi agiha Abishayi mwene Seruya, mwene se wa Yowabu, ikindi gice cya gatatu agiha Itayi w'Umugiti. Umwami abwira abantu ati “Nanjyeubwanjye sindi buburegutabarana namwe.”y! odMaze Dawidi abara abantu bari kumwe na we, abaha abatware bo gutwara imitwe y'ibihumbi, n'abo gutwara iy'amagana.- Udn'ubukin'amavuta, n'intama n'amavuta akuze bihawe Dawidi n'abo bari kumwe ngo babirye, kuko bari bavuze ngo abantu barashonje bararuha, bīcirwa n'umwuma mu butayu.dbamuzanira amariri n'inzabya n'inkono, n'ingano na sayiri n'ifu n'ingano zikaranze, n'ibishyimbo n'udushyimbo duto n'inkori zikaranze,&GdHanyuma Dawidi ageze i Mahanayimu, Shobi mwene Nahashi w'i Raba y'Abamoni, na Makiri mwene Amiyeli w'i Lodebari, na Barizilayi w'Umunyagaleyadi w'i Rogelimu,EdAbisirayeli na Abusalomu bagerereza mu gihugu cy'i Galeyadi.U%dMaze Abusalomu agira Amasaumugabaw'ingabo ze, mu cyimbo cya Yowabu. Kandi Amasa uwo yariumwana w'umugabowitwa Itura w'Umwisirayeli, waryamanye na Abigayili mwene Nahashi murumunawa Seruya nyina wa Yowabu.fGdNuko Dawidi ajya i Mahanayimu, Abusalomu na we yambuka Yorodani ari kumwe n'Abisirayeli bose.I dAriko Ahitofeli abonye ko badakurikije inama ye, ashyira amatandiko ku ndogobe ye, arahagurukaataha iwe mu muduguduw'iwabo, atunganya inzu ye yiyahuzaumugoziarapfa, bamuhamba mu gituro cya se. dNuko Dawidi ahagurukanan'abantu bari kumwe na we bose bambuka Yorodani,umusekeutambika nta n'umwe muri bo wariutarambuka Yorodani.1]dBamaze kugenda ba bandi bakuka mu iriba, baragenda babibwira Umwami Dawidi bati “Nimuhagurukemwambukeuruzivuba, kuko Ahitofeli yabagiriye inama atyo zo kubarwanya.”eEdHanyuma abagaragu ba Abusalomu binjira mu rugo basanga uwo mugore, baramubazabati “Ahimāsi na Yonatani bari he?”
Umugorearabasubizaati “Bakutse akagezi.”
Nuko babashatse barababura, basubirai Yerusalemu. dMazeumugoreasingira igipfundikizo, agipfundikiza ku munwa w'iriba, hejuru yacyo asanzaho ingano zisekuye, ntihagira ikimenywa. dArikoumuhungu arababona, abibwira Abusalomu, bagenda bihuta bombi bagera ku mugabow'i Bahurimuwariufiteiriba mu rugo rwe, barijyamo.-UdKandi Yonatani na Ahimāsi babaga Enirogeli,umujaakajya aza kubabwira, na bo bakajya babibwira Umwami Dawidi, kuko batari bakwiriye kwinjira mu murwa ku mugaragaro.6gdNuko none mutumekuri Dawidi vuba muti ‘Iri joro nturareku byambu byo ku butayu, ahubwo ntihagire ikikubuzakwambuka, kugirangoumwami atamiranwa n'abo bari kumwe bose.’”-UdMaze Hushayi abwira Sadoki na Abiyatari b'abatambyi ati “Inama Ahitofeli yagiriye Abusalomu n'abatware ba Isirayeli ni iyi, ariko jyeweho namugiriye ntya na ntya.b?dNuko Abusalomu n'abantu ba Isirayeli bose baravuga bati “Inama ya Hushayi w'Umwaruki iruse inama ya Ahitofeli”, kuko Uwiteka yagambiriye kurogoya inama nziza ya Ahitofeli, kugirango Uwiteka atere Abusalomu ibyago."?d Kandi naramuka agiye mu mudugudu, na bwo Abisirayeli bose bazazana imirunga, dukururireuwo mudugudumu mugezikugezaaho hatazabonekayo akabuye na kamwe.”'Id Tuzamurasukiraho aho azaba ari hose, tumutondeho nk'ikime uko gitonda ku isi. Nukouhereye kuri weukageza ku bantu bari kumwe na we bose, ntituzasigaza n'umwe.=ud Ahubwo jyewe inama nkugirani iyi: teranya Abisirayeli boseuhereye i Daniukageza i Bērisheba, bangane n'umusenyi wo mu kibaya cy'inyanjaubwinshi, kandi naweubwaweuzatabarane na bo.) Md bizatumaumuntu wese naho ari intwari ifiteumutimank'uw'intare ahamuka, kuko Abisirayeli bose bazi so ko ariumunyambaraga, kandi n'abo bari kumwe ko ari intwari., Sd None ubu yihishe mu mwobo cyangwa ahandi. Nuko nihagira bamwe bapfa bagitangira kurwana,uzabyumva wese azagira ati ‘Hapfuye benshi bo mu bakurikiye Abusalomu’,= udKandi ati “Uzi so n'ingabo ze ko ari abanyambaraga, kandi ubu baratse mu mitima yabo nk'idubu yākiwe abana bayo ku gasozi. Kandi uzi so ko ari intwari, ntagomba icumbi mu bantu.U %dHushayi asubizaAbusalomu ati “Inama Ahitofeli yagiye kuri ubu si nziza.” 3dMaze Hushayi yitabye Abusalomu, Abusalomu aramubwira ati “Ahitofeli yatubwiye ibi n'ibi. Mbese dukoreuko yavuze? Niba atari uko, tubwire nawe.”fGdAbusalomu aravuga ati “None nimumpamagarire Hushayi w'Umwaruki, na we twumve icyo avuga.”S!dAbusalomu ashima iyo nama cyane, n'abatware ba Isirayeli bose barayishima.xkdMaze nzakugaruriraabantu bose. Nuko nubonauwo muntuushakauzabaugaruye bose, maze abantu bose bazabe amahoro.”'dKandi ndamugwa gitumo arushye, amaboko ye atentebutse. Ndamuteraubwoba maze abantu bari kumwe na we bose bahunge, mpereko niceumwami wenyine. dAhitofeli arongera abwira Abusalomu ati “Reka ntoranye ingabo inzovu imwe n'ibihumbi bibiri, mpagurukenkurikire Dawidi muri iri joro.(KdKandi inama Ahitofeli yagishwaga muri iyo minsi, bazemeraga nk'izo bagiriwe n'Imana. Uko ni ko inama za Ahitofeli zameraga, yagiriye Dawidi kandi na Abusalomu.dNuko babambira Abusalomu ihema hejuru y'inzu. Abusalomu aherako ataha kuri izo nshoreke za se, Abisirayeli bose babireba.@{dAhitofeli abwira Abusalomu ati “Taha ku nshoreke za so yasize mu rugo, maze Abisirayeli bose bazamenya ko wazinutsweso cyane. Nuko abazaba bari kumwe nawe bose bazahama bakomere.”LdMaze Abusalomu abwira Ahitofeli ati “Tugireinama uko twagenza.”zodIkindi kandi, ni nde nkwiriye gukorera? Sinkwiriye gukoreraumwana we? Nk'uko nakoreraga so, ni ko nzagukorera.” ~ dHushayi abwira Abusalomu ati “Reka da! Ahubwoutoranijwe n'Uwiteka n'abantu n'Abisirayeli bose, nzaba uwe kandi nzagumanana we.}{dAbusalomu abaza Hushayi ati “Mbese izo ni zo mbabaziugiriye incuti yawe? Icyakubujijekujyana n'incuti yawe ni iki?”| dMaze Hushayi w'Umwaruki incuti ya Dawidi, aza kwa Abusalomu abwira Abusalomu ati “Umwami aragahoraho! Umwami aragahoraho!”e{EdAriko Abusalomu n'abantu ba Isirayeli bose bajya i Yerusalemu, na Ahitofeli ari kumwe na we.Vz'dHanyumaumwami n'abantu bari kumwe na we bose bajya muri Ayefimu, aruhukirayo.y+d Nuko Dawidi n'abantu be bakomeza inzira. Shimeyi na we aca mu ibanga ry'umusoziamwitegeye, agenda amutukaumugenda, amuteraamabuye n'umukungugu.vxgd Ahari Uwiteka azareba inabi ngirirwa, kandi Uwiteka azanyitura ibyiza ku bw'iyo mivumo yamvumye uyu munsi.”Vw'd Maze Dawidi abwira Abishayi n'abagaragu be bose ati “Murareba ukoumuhungu wanjye nibyariye agenzaubugingo bwanjye. Mbese uwo Mubenyamini ntiyarushaho? Nuko nimumurekeyitukire, kuko Uwiteka yabimutegetse.Bvd Umwami aravuga ati “Mpuriyehe namwe, yemwe bene Seruya? Arantuka kuko Uwiteka ari we wamubwiye ati ‘Tuka Dawidi.’None ni nde wabasha kumubuzaati ‘Ariko ibyoubitewe ni iki?’”"u?d Abishayi mwene Seruya abazaumwami ati “Ariko ni iki gituma turekaiyo mbwa y'intumbi agatukaumwami databuja? Ndakwinginze reka nambuke muce igihanga.”@t{dUwiteka yakugaruyehoamaraso y'inzu ya Sawuli yose wizunguriyeugatwara, none Uwiteka yagabiye Abusalomuumuhungu waweubwami bwawe, kandi dore naweuzizeigomwa ryawe kuko uriumwicanyi.”KsdShimeyi aramutukaati “Genda genda wa mwicanyi we, wa kigoryi we. r dAtera Dawidi amabuye n'abagaragu b'Umwami Dawidi bose, kandi abantu bose n'abanyambaraga bose, bari bamukikije iburyo n'ibumoso.qdUmwami ageze i Bahurimu, abona haturutseyoumugabowo mu muryango wa Sawuli witwaga Shimeyi mwene Gera, arasohoka aza amutuka.p5dUmwami abwira Siba ati “Ubu nkugabiye ibya Mefibosheti byose.”
Siba aravuga ati “Ngukuriyeubwatsi Mwami nyagasani, ndagahora ngutonaho.”/oYdUmwami aramubazaati “Mbese mwene shobuja ari he?”
Siba ati “Dore aba i Yerusalemu kuko yavuze ati ‘Ubu inzu ya Isirayeli izansubizaku ngoma ya data.’”xnkdUmwami abaza Siba ati “Ibi ni iby'iki?”
Siba aramusubizaati “Indogobe ni izo guhekaabo mu rugo rw'umwami, imitsima na yo n'imbuto zo mu cyi ni amafunguro y'abahungu, kandi vino ni iy'abazajya bagwira isari mu butayubakayinywa.”m dDawidi amaze kurenga mu gahinga ho gato, ahura na Sibaumugaragu wa Mefibosheti azanye indogobe ebyiri ziriho amatandiko, kandi zikoreye amarobe y'imitsima magana abiri n'amasere y'inzabibu zumye ijana, n'ayandi ijana y'imbuto zo mu cyi n'imvumba ya vino.Wl)d%Nuko Hushayi incuti ya Dawidi ajya mu murwa. Maze Abusalomu ajya i Yerusalemu.k5d$Kandi bafiteyo abahungu babo bombi, Ahimāsi mwene Sadoki, na Yonatani mwene Abiyatari. Abo ni bo muzajya muntumaho, mumbwira ibyo muzumva byose.”j+d#Mbese ntuzabauri kumwe na Sadoki na Abiyatari b'abatambyi? Nuko nugiraijambo ryose wumva ibwami,uzajyeuribwira Sadoki na Abiyatari b'abatambyi. {E~~~}}G|||'{{v{ zz]yyyIxxxwwhvvvDuuVtt:srrqqp:o`nmmllmkk j7i{hhgngffeeeXe"ddd@cccScbb~bJbav``_j^^I]]Y\[[kZYXXNWIVzUUU)TXSS,R/QvQPmOONN6MM:L|LKK'JIIIbIHYHGhFFbF,EE2DICCABBkAA;@@?i>>D=<Uwa mbere ati “Oya,uwapfuye niuwawe,umuzimani we wanjye.”
Babivugirabatyo imbere y'umwami.|snMbyutse mu musekekonsaumwana nsanga yapfuye, ariko mu gitondo mwitegereje mbona ko atariumwana wanjye nibyariye.”9nIcyo gicuku arabyuka, ankuraumwana mu gituza ubwoumujawawe nari nsinziriye, amuryamisha mu gituza cye, wa wundi wapfuye amuryamisha mu gituza cyanjye.G nAriko nijoroumwana w'uyu mugorearapfa, azize yuko yamuryamiye. nMaze iminsi itatu mbyaye, uyu mugorena we abyara turi kumwe. Nta mushyitsi wari kumwe natwe muri iyo nzu, keretse twebweubwacu.winUmwe muri bo aravuga ati “Nyagasani, nabanaga n'uyu mugoremu nzu imwe, bukeyeturi kumwe mu nzu mbyaraumwana.MnBukeyeabagore babiri b'abamalaya basangaumwami, bamuhagarara imbere.winMaze Salomo aribambura amenya ko yarotaga. Bukeyeasubirai Yerusalemu, ahageze ahagarara imbere y'isanduku y'isezerano ry'Uwiteka ahatambira ibitambo byoswa, n'iby'ishimwe yuko ari amahoro, hanyuma atekeshereza abagaragu be bose ibyokurya. nNuko kandi nugendera mu nzira zanjye,ukitondera amateka n'amategeko yanjye nk'uko so Dawidi yazigenderagamo, nzakongerera kurama.”n Kandi nguhayen'ibyoutansabye,ubutunzi n'icyubahiro bizatuma nta mwami n'umwe wo mu bandi bamiuzahwana nawe, iminsi yose yo kubahokwawe.~ n nuko nkugiriye ukounsabye. Dore nguhayeumutimaw'ubwengeujijutse, mu bakubanjirije cyangwa mu bazagukurikira nta wuzahwana nawe.A}}n Imana iherako ibwira Salomo iti “Kuko ibyo ari byousabyeukabaudasabye kurama, ntusaben'ubutunzi cyangwa ko abanzi bawe bapfa, ahubwoukisabiraubwenge bwo kumenya guca imanza zitabera,H| n Maze ayo magambo anezeza Uwiteka, kuko ari yo Salomo yamusabye.I{ n Nuko rero, uheumugaragu waweumutimaujijutse ngo nshobore guciraabantu bawe imanza, kugirango menye gutandukanya ibyiza n'ibibi. Mbese ni nde washobora guciraubu bwoko bwawe bukomeye imanza?”`z;nKandiumugaragu wawe ndi hagati y'abantu bawe watoranyije, b'ubwoko bukomeye butabarika. ynNuko none, Uwiteka Mana yanjye, wimitseumugaragu wawe mu cyimbo cya data Dawidi, ariko ndiumwana muto sinzi iyo biva n'iyo bijya.zxonSalomo aravuga ati “Wagiriye data Dawidi ineza nyinshi, kuko yagendanagaukurino gukiranuka imbere yawe agutunganiye mu mutimawe, kandi wamugeneye kumugirira iyi neza ikomeye,umuhaumwana we ngo yicare ku ntebe y'ubwami bwe nk'uko biri none.xwknSalomo akiri i Gibeyoni Uwiteka amubonekera mu nzozi nijoro. Imana iramubazaiti “Nsaba icyoushaka nkiguhe.”v-nBukeyeumwami ajya i Gibeyoni gutambirayo, kuko ari ho akanunga karushautundi icyubahiro kabaga. Nuko Salomo atambirayo ibitambo byoswa igihumbi.unSalomo yakundaga Uwiteka akagendera mu mategeko ya se Dawidi, kandi yajyaga atamba ibitambo, akosereza imibavu mu nsengero zo ku tununga.ytmnIcyo gihe abantu batambiraga mu nsengero zo ku tununga, kuko kugezaubwo hatariho inzu yubakiwe izina ry'Uwiteka.Cs nSalomo yuzurana Farawoumwami wa Egiputa arongoraumukobwa we, amuzanamu muduguduwa Dawidi agumayokugezaaho Salomo yamariye kubakainzu ye bwite n'iy'Uwiteka, n'inkike zo kugotai Yerusalemu.rn.Mazeumwami ategeka Benaya mwene Yehoyada kumwica, na we arasohoka aramusumira, amutsinda aho. Nukoubwami bukomezwa mu maboko ya Salomo.tqcn-Ariko Umwami Salomo we azahabwaumugisha, kandi ingona ya Dawidi izakomezwa imbere y'Uwiteka iminsi yose.”Na we aramusubizaati “Oya ahubwo ndagwa aha.”
Benaya aragenda abwiraumwami ati “Uku ni ko Yowabu ambwiye kandi ni ko anshubije.”7ainHanyuma babwira Umwami Salomo bati “Yowabu yahungiye mu Ihema ry'Uwiteka, ubu ari ku cyotero.”Nuko Salomo yohereza Benaya mwene Yehoyada aramubwira ati “Gendaumwice.”7`inNuko inkuru igera kuri Yowabu, kandi Yowabu yari yarakurikiye Adoniya nubwo atakurikiye Abusalomu. Yowabu abyumvise ahungira mu Ihema ry'Uwiteka, yisunga amahembe y'icyotero._nUko ni ko Salomo yakuye Abiyatari mu butambyi bw'Uwiteka, kugirango asohoze ijambo Uwiteka yavugiyei Shilo ku nzu ya Eli.$^CnKandiumwami abwira Abiyatariumutambyi ati “Hoshi, igendere wigire Anatoti mu gikingi cyawe, kuko wariukwiriye gupfa ariko sindi bukwice muri iki gihe, kuko wajyagauhekaisanduku y'Uwiteka Imana imbere y'umukambwe wanjye Dawidi, kandi kuko wababaranaga na we mu byamubabaje byose.”P]nNuko Umwami Salomo yohereza Benaya mwene Yehoyada, aramusumiraaramwica.'\InNuko rero ndahiye Uwitekauhoraho wankomeje, akanshyira ku ngoma ya data Dawidi, akampa inzu idakuka nk'uko yasezeranye, niukuriuyu munsi Adoniya baramwica.”[{nUmwami Salomo arahira Uwiteka ati “Niba ijambo Adoniya avuze atari iryo kumwicisha, Imana izabimpore ndetse bikabije.YZ-nNuko Umwami Salomo asubizanyina ati “Ni iki gitumausabira Adoniya Abisagi w'i Shunemu? Erega wamusabira n'ubwami kuko ari mukuruwanjye, yego! Kandiugasabira na Abiyatariumutambyi, na Yowabu mwene Seruya.”UY%nAramubwira ati “Reka dushyingire mwene so Adoniya, Abisagi w'i Shunemu.”XnNuko aravuga ati “Hari icyo ngusabagito ntukinyime.”
Umwami aramusubizaati “Nsaba Mubyeyi wanjye, sinakwima.”rW_nBatisheba aherako asanga Umwami Salomo ngo avugireAdoniya ibye. Nukoumwami amubonye ahagurutswano kumusanganira, aramwunamira asubiraku ntebe y'ubwami, ategeka ko bazana intebe y'umugabekazi. Nukoumugabekazi yicara iburyo bwa Salomo.@V}nBatisheba aramubwira ati “Nuko ndakuvugiraku mwami.”zUonAramubwira ati “Ndakwinginze nsabira Umwami Salomo (kuko atabasha kukwima), anshyingire Abisagi w'i Shunemu.”TT#nAriko none hari icyo ngusabantukinyime.”
Aramusubizaati “Kivuge.”7SinAramubwira ati “Uzi koubwami bwariubwanjye, kuko Abisirayeli bose bari bampanze amaso ngo mbeumwami. Ariko hanyuma burahinduka buba ubwa mwene data, kuko yabuhawen'Uwiteka.VR'nKandi ati “Hari icyo nshaka kukubwira.”
Umugabekazi ati “Mbwira.”Q%n BukeyeAdoniya mwene Hagiti asanga Batisheba nyina wa Salomo. Batisheba aramubazaati “Uzanywe n'amahoro?”
Na we ati “Ni amahoro.”OPn Nuko Salomo asubiraku ngoma ya se Dawidi,ubwami bwe burakomezwa cyane.4Ocn Kandi imyaka Dawidi yamaze ku ngoma ategeka Abisirayeli yari mirongo ine, kuko yamaze imyaka irindwi ategeka i Heburoni, akamara n'indi mirongo itatu n'itatu i Yerusalemu.QNn Nuko Dawidi aratanga asanga ba sekuruza, bamuhamba mu muduguduwa Dawidi.*MOn Ariko rero ntuzamubarenk'utarihourubanza, kuko uriumunyabwengeuzamenye ukoukwiriye kumugirira, kandiuzamanure imvi ze zijye mu mva ziriho amaraso wamuvushije.”PLn“KandiufiteShimeyi mwene Gera w'Umubenyamini w'i Bahurimu, wamvumyeumuvumomubiumunsi najyaga i Mahanayimu, ariko hanyuma ansanganirira kuri Yorodani murahira Uwiteka nti ‘Sinzakwicisha inkota.’,KSn“Ariko bene Barizilayi w'Umunyagaleyadiuzabagirire neza, bazajye basangira n'abarira ku meza yawe, kuko ari ko bangiriye igihe nari narahunze mwene so Abusalomu.]J5nNukouzamugenze ukouzigira inama, ntuzemere ko imvi ze zimanuka amahoro zijya mu mva.I%n“Kandi uzi ibyo Yowabu mwene Seruya yangiriye, n'ibyo yagiriye abagaba bombi b'ingabo za Isirayeli: Abunerimwene Neri na Amasa mwene Yeteri, ko yabishe akavusha amaraso nk'ayo mu ntambara mu gihe cy'amahoro, akayasīga ku mukandara akenyeje no ku nkweto yari akwese.}Hunkugirango Uwiteka azakomeze ijambo rye yamvuzehoati ‘Abana bawe nibirindira mu ngeso zabo nziza, bakagendera imbere yanjye mu by'ukurin'imitima yabo yose n'ubugingo bwabo bwose, ntuzaburauzungura ingoma ya Isirayeli.’Uko ni ko Imana yavuze.G}nUjye wumvira ibyo Uwiteka Imana yawe yakwihanangirije: ni ko kugendera mu nzira zayo,ukitondera amategeko yayo n'ibyo yategetse, n'amateka n'ibyo yahamije nk'uko byanditswe mu mategeko ya Mose, kugirangoubashishwe ibyouzakora byose ahouzagana hose,WF)n“Ubu ndagiye nk'uko ab'isi bose bagenda. Nuko komeraugaragaze ko uriumugabo.dE EnIgihe cya Dawidi cyo gutanga cyenda gusohora, yihanangirizaumuhungu we Salomo aramubwira atiD {n5Umwami Salomo aherako yohereza abo kumukuraku cyotero. Araza aramya Umwami Salomo. Salomo aramubwira ati “Itahire.”C n4Nuko Salomo aravuga ati “Niyerekana ko ariumuntu mwiza nta gasatsi ke kazagwa hasi, ariko nabonekwaho n'icyaha azapfa.”YB /n3Nuko bajya kubwira Salomo bati “Adoniya yatinye Umwami Salomo ubu yisunze amahembe y'icyotero, ariho aravuga ngo ‘Icyampa Umwami Salomo akandahira uyu munsi ko atazanyicisha inkota jyeweumugaragu we.’”TA %n2Nuko Adoniya atinya Salomo, arahagurukaaragenda yisunga amahembe y'icyotero.]@ 7n1Maze abo Adoniya yari yararitse baratinya, barahagurukabaragendaumuntu wese aca ukwe.z? qn0aravuga ati ‘Uwiteka Imana ya Isirayeli ihimbazwe, kuko ari yo itanze uwo kwicara ku ntebe yanjye nkirora.’”k> Sn/Kandi abagaragu b'umwami baje basabira Umwami Dawidi databujaumugisha bati ‘Imana yawe ikuze izina rya Salomo kurirutisha iryawe, kandi ikomeze ingoma ye kugirango irushe iyawe gukomera.’Umwami aherako yunamaku gisasiro cye0= _n.None ubu Salomo yicaye ku ntebe y'ubwami. < n-Sadokiumutambyi n'umuhanuzi Natani bamwimikiye i Gihoni, ubu barazamutse banezerewe bitumaumurwaurangīra. Ni rwo urwo rusakumwumva.; 9n,Kandiumwami yamwohereje hamwe na Sadokiumutambyi, n'umuhanuzi Natani na Benaya mwene Yehoyada, n'Abakereti n'Abapeleti bamuhekesha ku nyumbu y'umwami.d: En+Yonatani abwira Adoniya ati “Niukuri, Umwami Dawidi databuja yimitse Salomo ngo abeumwami. 9 n*Akibivuga haza Yonatani mwene Abiyatariumutambyi, Adoniya aramubwira ati “Injira kuko uriumuntuukomeye kandiuzanye inkuru nziza.”@8 }n)Maze Adoniya n'abo yari yararitse bari kumwe bose barabyumva, bari bakimara kurya. Yowabu yumvise ijwi ry'ikondera aravuga ati “Se ariko urwo rusakuni urw'iki koumurwauvurunganye?”t7 en(Nuko abantu bose bazamuka bamukurikiye bavuza imyironge, baranezerwa cyane isi irasaduka ku bw'urusakurwabo.*6 Qn'Umutambyi Sadoki aherako akura ihembe ry'amavuta mu ihema ayimikisha Salomo, maze bavuza ikondera abantu bose bashyira ejuru bati “Umwami Salomo aragahoraho.”,5 Un&Nukoumutambyi Sadoki n'umuhanuzi Natani na Benaya mwene Yehoyada, n'Abakereti n'Abapeleti baramanuka bahekesha Salomo ku nyumbu y'Umwami Dawidi, bamujyana i Gihoni.4 !n%Nk'uko Uwiteka yabanaga n'umwami databuja abe ari ko azabana na Salomo, akomeze ingoma ye kugirango irushe iy'umwami databuja gukomera.”m3 Wn$Nuko Benaya mwene Yehoyada asubizaumwami ati “Amen. Uwiteka Imana y'umwami databuja na yo ibihamye.12 _n#Muhereko muzamuke mumukurikiye aze yicare ku ntebe y'ubwami bwanjye, kuko azabaumwami mu cyimbo cyanjye, kandi ari we nategetse kubaumwami w'Abisirayeli n'uw'Abayuda.”(1 Mn"Nukoumutambyi Sadoki n'umuhanuzi Natani nibagerayo, bamwimikishirizeyo amavuta abeumwami wa Isirayeli, maze muvuzeikondera muti ‘Umwami Salomo aragahoraho.’0 5n!Nukoumwami arababwira ati “Mujyane n'abagaragu ba shobuja, kandi muhekesheumuhungu wanjye Salomo ku yanjye nyumbu, mumanukanena we mujye i Gihoni./ n Umwami Dawidi aravuga ati “Nimumpamagarire Sadokiumutambyi, n'umuhanuzi Natani na Benaya mwene Yehoyada.”Bitabaumwami.c. CnBatisheba yunamaimbere y'umwami aramuramya, aravuga ati “Umwami nyagasani aragahoraho.”F-  nuko nakurahiye Uwiteka Imana ya Isirayeli nti ‘Niukuriumuhungu wawe Salomo ni weuzimamaze gutanga, akicara ku ntebe y'ubwami mu cyimbo cyanjye’, niukurini ko ndi bubitegeke uyu munsi.”d, EnNukoumwami ararahira ati “Nk'uko Uwiteka ahoraho, wacunguye amagara yanjye mu byago byose,l+ UnUmwami aramubwira ati “Mpamagarira Batisheba.”Baramuhamagara aritaba, ahagarara imbere y'umwami. * nMbese ibyo byabaye ku itegeko ry'umwami databuja, kandiutabwiye abagaragu bawe ūzicara ku ntebe y'umwami databuja,umazegutanga?”v) inAriko jyeweumugaragu wawe na Sadokiumutambyi, na Benaya mwene Yehoyada n'umugaragu wawe Salomo ntiyaturaritse.e( GnDore uyu munsi yamanutse yica inka n'intama by'imishishe byinshi cyane, ararika abana b'umwami bose n'abatware b'ingabo na Abiyatariumutambyi, ubu bararya baranywera imbere ye, bavuga ngo ‘Umwami Adoniya aragahoraho.’'  nNatani abazaumwami ati “Harya, mwami nyagasani, ni wowe wavuze ngo Adoniya ni weuzimaumazegutanga, akicara ku ntebe y'ubwami?l& UnBabwiraumwami bati “Nguyuumuhanuzi Natani araje.”Ageze imbere y'umwami amwikubitaimbere yubamye.3% enAkivuganan'umwami,umuhanuzi Natani arinjira.$ nKandi dore mwami nyagasani, numaragutangaugasanga ba sogokuruza,utabigenjeje utyo jyewe n'umuhungu wanjye Salomo twakwitwa abagome.”q# _nNuko none mwami nyagasani, Abisirayeli bose bagutezeamaso ngoubamenyeshe ūzima ingoma yawe,umazegutanga.2" anUbu yishe inka n'intama by'imishishe byinshi cyane, ararika abana b'umwami bose na Abiyatariumutambyi na Yowabuumugabaw'ingabo, arikoumugaragu wawe Salomo ntiyamuraritse.8! onAriko none mwami nyagasani, Adoniya yimyeutabizi.1  _nAramusubizaati “Nyagasani, warahiye Uwiteka Imana yawe,ubwiraumujawawe uti ‘Niukuriumuhungu wawe Salomo ni weuzimamaze gutanga, akicara ku ntebe y'ubwami bwanjye.’Q nBatisheba arunamaaramyaumwami. Umwami aramubazaati “Hari icyoushaka?”  nNuko Batisheba asangaumwami aho yari ari ku murere, arikoumwami yari ashaje cyane, kandi Abisagi w'i Shunemuyabaga aho amukorera.W +nNukoukivuganan'umwami nanjye ndi bwinjire ngukurikire, mpamye amagambo yawe.”Z 1n Dore gendausange Umwami Dawidiumubwire uti ‘Mwami nyagasani ntiwarahiyeumujawawe uti: Niukuri,umuhungu wawe Salomo azima maze gutanga. Kandi uti: Ni weuzimaingoma yanjye? None ni iki gitumye Adoniya yimye?’i On Nuko none ndakwinginze, ngwino nkugireinama kugirangoukizeamagara yawe n'ay'umuhungu wawe Salomo.  n Maze Natani abwira Batisheba nyina wa Salomo ati “Ntiwumvise ko Adoniya mwene Hagiti yiyimitse kandi databuja Dawidi atabizi?[ 3n Arikoumuhanuzi Natani na Benaya na za ntwari, na Salomo mwene se, bo ntiyabararika.: qn Hanyuma Adoniya yenda inka n'intama bibyibushyeabyicira ku gitare cy'i Zoheleti hateganye na Enirogeli, ararika bene se, abana b'umwami bose, n'Abayuda bose b'abagaragu b'umwami. nAriko Sadokiumutambyi na Benaya mwene Yehoyada na Nataniumuhanuzi, na Shimeyi na Reyi za ntwari za Dawidi, bo ntibaragahuza na Adoniya.f InBukeyeajya inama na Yowabu mwene Seruya na Abiyatariumutambyi, baramukurikira bamutizaamaboko.( MnIcyakora se ntabwo yigeze kumucyaha byatuma arakara ati “Ibyo wabitewe n'iki?”Adoniya yariumuntu w'uburanga cyane, kandi yavutse akurikira Abusalomu mwa se.3 cnHanyuma Adoniya mwene Hagiti arikuza ati “Nzabaumwami.”Yitunganiriza amagare n'abagendera ku mafarashi, n'abagabo mirongo itanu bo kujya bagenda imbere ye, baca isibo.a ?nUwo mukobwa yari mwiza cyane, akajya akuyakuyaumwami amukorera, arikoumwami ntiyamumenya.m WnNuko bashakaumukobwa mwiza mu bihugu byose bya Isirayeli, babona Abisagi w'i Shunemubamuzaniraumwami.* QnNuko abagaragu be baramubwira bati “Mwami nyagasani, bagushakireumukobwa w'inkumi abane nawe, ajye agukuyakuya agupfumbate, kugirangoususurukirwe, nyagasani.”X /nUmwami Dawidi yari ashaje ageze mu za bukuru, bakamworosa imyenda ntasusurukirwe.5edDawidi yubakirayo Uwiteka igicaniro, atamba ibitambo byoswa, n'ibitambo by'ishimwe yuko ari amahoro. Nuko Uwiteka abona guhendahenderwa igihugu, mugigaishira mu Bisirayeli.ymdArikoumwami abwira Arawuna ati “Oya, ahubwo ndabigura nawe ntange igiciro cyabyo, sinabasha gutambira Uwiteka Imana yanjye ibitambo byoswa, ntabitanzeho ibyanjye.”Nuko Dawidi agura iyo mbuga n'inka, atanga shekeli z'ifeza mirongo itanu.w idIbi byose nyagasani, jye Arawuna mbihayeumwami.”Arongera abwiraumwami ati “Uwiteka Imana yawe igushime.”. WdArawuna abwira Dawidi ati “Umwami databuja najyane ibyo ashatse byose abitange. Dore ngizi inka z'igitambo cyoswa, n'ibihurisho n'amatandiko y'inka mubigire inkwi.M dArawuna arabaza ati “Mwami nyagasani,uzanywe n'iki ku mugaragu wawe?”
Dawidi aramusubizaati “Nzanywe no kuguraimbuga yawe ngo nubakire Uwiteka igicaniro, kugirango mugigaive mu bantu.” ydArawuna arungurutse abonaumwami n'abagaragu be baza bamusanga. Arawuna arasohoka yikubitahasi imbere y'umwami yubamye.L dDawidi arazamuka nk'uko Gadi yamubwiye ko ari ko Uwiteka yategetse.}udUwo munsi Gadi asanga Dawidi aramubwira ati “Zamuka wubakire Uwiteka igicaniro ku mbuga ya Arawuna w'Umuyebusi.”KdDawidi abonye marayika wishe abantu, abwira Uwiteka ati “Umva naracumuyekandi nabaye ikigoryi, ariko nk'izi ntama zacumuyeiki? Ndakwinginze,ukubokokwawe abe ari jye kurwanya n'inzu ya data.”}dAriko marayika agitunzeukubokokwe kuri Yerusalemu ngo aharimbure, Uwiteka arakurukaiyo nabi, abwira marayika warimburagaabantu ati “Birahagije, nonehounamuraukubokokwawe.”Kandi marayika uwo w'Uwiteka yari bugufibw'imbuga ya Arawuna w'Umuyebusi.5dNuko Uwiteka ateza Isirayeli mugiga,uhereye muri icyo gitondoukageza igihe cyategetswe. Hapfa abantu inzovu ndwi,uhereye i Daniukageza i Bērisheba.dDawidi abwira Gadi ati “Ndashobewe rwose, twigwire mu maboko y'Uwiteka kuko imbabazi ze ari nyinshi, ne kugwa mu maboko y'abantu.”Jd Nuko Gadi ajya kwa Dawidi arabimubwira, aravuga ati “Mbeseurashaka ko inzara yatera mu gihugu cyawe ikamara imyaka irindwi? Cyangwa se ni uko wajyauhunga ababisha bawe bakugenzaukamara amezi atatu, cyangwa ni uko mugigayatera mu gihugu cyawe ikamara iminsi itatu? Nuko wigire inamaumenye icyo njya gusubizaIyantumye.”)d “Gendaubwire Dawidi uti ‘Uku ni ko Uwiteka avuze ngo: Agushyize imbere ibihano bitatu, hitamo kimwe muri byo abe ari cyo aguhanisha.’”gId Dawidi yibambuye mu gitondo, ijambo ry'Uwiteka ribonekeraumuhanuzi Gadi bamenya wa Dawidi ritiV'd Dawidi amaze kubaraabantu,umutimaweuramukubita. Abwira Uwiteka ati “Ndacumuyecyane ku byo nkoze ibyo, ariko none Uwiteka ndakwinginze, kurahogukiranirwa k'umugaragu wawe kuko nkoze iby'ubupfu bwinshi.”&Gd Maze Yowabu ahaumwamiumubarew'abantu babaze. Muri Isirayeli harimo abagabo b'intwari bitwaza inkota,uduhumbi munani, abo mu Bayuda na bo bariuduhumbi dutanu.e~EdBamaze kugenda igihugu cyose, basubirai Yerusalemu bamaze amezi cyenda n'iminsi makumyabiri.}dBukeyebasohora mu gihugu cy'i Tiro no mu miduguduyose y'Abahivi n'iy'Abanyakanāni, bagarukiraikusi h'i Buyudai Bērisheba.| dBaherako basohora i Galeyadi no mu gihugu cy'i Tahatimuhodishi, kandi bagera i Daniyāni barazengurukabarinda bagera i Sidoni.{dBarahagurukabambuka Yorodani, bagandika muri Aroweri mu ruhande rw'iburyo bw'umuduguduwari hagati mu kibaya cy'i Gadi, berekeye i Yazeri.z'dAriko ijambo ry'umwami riganza irya Yowabu n'abatware b'ingabo. Nuko Yowabu n'abatware b'ingabo bava imbere y'umwami bajya kubaraAbisirayeli.1y]dYowabu abwiraumwami ati “Uwiteka Imana yawe igwizeumubarewariusanzwe incuro ijana, kandiumwami abyirebere. ariko se Mwami nyagasani, ni iki gitumye wishimira ibyo?”9xmdUmwami abwira Yowabuumugabaw'ingabo ze wari kumwe na we ati “Genda imiryango y'Abisirayeli yoseuhereye i Daniukageza i Bērisheba, mubareabantu kugirango menyeumubarewabo.” w dBukeyeumujinya w'Uwiteka wongera gukongerezwa Abisirayeli, abateza Dawidi, ubwo yavugagaati “GendaubareAbisirayeli n'Abayuda.”Cvd'na Uriya w'Umuheti.
Bose ni mirongo itatu na barindwi.1u_d&na Ira w'Umuyeteri na Garebu w'Umuyeteri,at=d%na Seleki w'Umwamoni na Naharayi w'i Bēroti, abatwaraga intwaro za Yowabu mwene Seruya,8smd$na Igalu mwene Natani w'i Soba na Bani w'i Gadi,3rcd#na Hesironi w'i Karumelina Parayi wa Arubi,dqCd"na Elifeleti mwene Ahasubayiumuhungu wa wa Munyamāka, na Eliyamu mwene Ahitofeli w'i Gilo,?p{d!na Shāma w'i Harari na Ahiyamu mwene Sharari wa Arari,Aod na Eliyahaba w'i Shālabini, na bene Yasheni na Yonatani,Andna Abiyaluboniw'Umunyaraba na Azimaveti w'Umunyabahurimu,>mydna Benaya w'i Piratoni na Hidaya w'imigezi y'i Gāshi,Zl/dna Helebu mwene Bāna w'i Netofa na Itayi mwene Ribayi w'i Gibeya y'Ababenyamini,3kcdna SalumoniUmwahohi na Maharayi w'i Netofa,:jqdna Abiyezeri w'Umunyanatoti na Mebunayiw'Umuhusha,Ibyo ni byo byakozwe n'abo bagabo b'intwari uko ari batatu.j_OdMaze abo bagabo b'intwari uko ari batatu batwaranira mu ngabo z'Abafilisitiya, bavoma amazi muri iryo riba ryo ku irembo ry'i Betelehemu, barayajyana bayashyira Dawidi ariko yanga kuyanywa, ahubwo ayabyarira imbere y'Uwiteka.p^[dDawidi akumbuye aravuga ati “Icyampa nkabonaunsomya ku mazi y'iriba ryo ku irembo ry'i Betelehemu.”`];dIcyo gihe Dawidi yari mu gihome, kandi abanyagihome cy'Abafilisitiya bari i Betelehemu.3\ad Bukeyeabatatu bo muri mirongo itatu y'ingenzi baramanuka, basanga Dawidi mu buvumobwa Adulamumu isarura, kandiumutwe w'Abafilisitiya wariugerereje mu kibaya cya Refayimu.r[_d Ariko we yihagararira mu murimahagati, awurindiramo yica Abafilisitiya, nuko Uwiteka amuha kunesha cyane."Z?d Akurikirwa na Shama mwene Ageye w'Umuharari. Abafilisitiya bari bateranyeumutwe umwe umwe mu murimawuzuyeudushyimbo dutoya, abantu bahunga Abafilisitiya.:Yod Arahagurukayica Abafilisitiya,ukubokokwe kugwa ikinya, kumiranwa inkota. Uwo munsi Uwiteka amuha kunesha cyane, abantu baherako baramugarukirabazanywe no kwayanwa iminyago gusa.VX'd Akurikirwa na Eleyazari mwene Dodoumwana w'Umwahohi. Yari uwo muri abo bagabo batatu b'intwari bari bari kumwe na Dawidi, ubwo basuzuguzagaAbafilisitiya bari bateraniye kurwana, Abisirayeli bamaze guhunga.\W3dAya ni yo mazina y'abantu b'intwari ba Dawidi: Yoshebubashebeti w'i Takemoni, yari ingenzi mu bandi batware, Adino w'Umwezini na we ni uko. Umunsi umwe yicishije icumu rye abantu magana inani, bagwira icyarimwe.{VqdAhubwouyakoraho wese,
Akwiye kwitwaza icumu cyangwaurutirw'icumu,
Kandi azatwikīrwa rwose ahantu hayo.”jUOdAriko abatubahaImana bose bazahwana n'amahwa asunikwa,
Kuko nta wushobora kuyafatisha intoki.nTWd“Ni koko, inzu yanjye ntimeze ityo ku Mana,
Nyamara yasezeranye nanjye isezerano ritazakuka,
Ritunganye muri bose kandi rikomeye,
Kuko ari yo gakiza kanjye rwose,
Kandi ririmo ibyo nifuza byose, nubwo itabikuza.,SSdAzahwana n'umusekeutambitse w'izuba rirashe,
N'igitondo kitagira igicu,
Igiheubwatsi bushyabwarukiyemu butaka,
Ku bw'itangaze ry'umuhituko w'imvura.’RdImana ya Isirayeli yaravuze,
Igitare cya Isirayeli yarabimbwiye iti
‘Utegekesha abantu gukiranuka,
Agatwara yubahaImana,UQ%d“Umwuka w'Uwiteka yavugiyemuri jye,
Ijambo rye ryari ku rurimirwanjye.@P }dAya ni yo magambo ya Dawidi aheruka. Dawidi mwene Yesayi washyizwe ejuru, aravuga ati
“Uwo Imana ya Yakobo yimikishije amavuta,
Umuhimbyi w'igikundiro wa zaburi za Isirayeli. Od3Uwo yimitse amuha agakiza gakomeye,
Agirira imbabazi uwo yimikishije amavuta,
Ni we Dawidi n'urubyaro rwe iteka ryose.”]N5d2Ni cyo kizatuma ngushimira mu mahanga, Uwiteka,
Ndirimba ishimwe ry'izina ryawe.iMMd1Ikankura mu babisha banjye.
Ni kokounshyira hejuru y'abampagurukiye,
Unkizaumunyarugomo.CLd0Ni yo Mana imporera,
Ikangomorera amahanga nkayatwara,oKYd/“Uwiteka ahoraho, Igitare cyanjye gihimbazwe,
Imana y'igitare cy'agakiza kanjye ishyirwe hejuru.QJd.Abanyamahanga bazacogora,
Bazava mu bihome byabo bahinde imishyitsi.SI!d-Abanyamahanga bazanyoboka,
Nibamara kumva inkuru yanjye, bazanyumvira. Hd,“Kandi wankijije imirwano y'abantu banjye,
Wandindirije kuzabaumutware w'amahanga,
Ishyanga ntigeze kumenya rizankorera.XG+d+Maze mbasya nk'umukungugu,
Mbaribata nk'ibyondo byo mu nzira, ndabatatanya.JFd*Barakebaguje, baburaubakiza,
Batumbiriye Uwiteka ntiyabarora.QEd)Watumye ababisha banjye bampa ibitugu,
Kugirango ndimbure abanyanga.UD%d(Wankenyeje imbaraga zo kurwana,
Abampagurukiyebakantera warabancogoreje.eCEd'Narabarimbuye ndabamenagura babura uko babyuka,
Ni koko baguye munsi y'ibirenge byanjye.YB-d&“Nirukanye ababisha banjye ndabarimbura,
Sinagaruka kugezaaho barimbukiye.OAd%Intambwe zanjye wazāguriyeinzira,
Ibirenge byanjye ntibyanyereye.h@Kd$Kandi wampaye ingabo inkingira,
Ni yo gakiza kawe,
Ubugwaneza bwawe bwampinduyeukomeye.Y?-d#Yigisha amaboko yanjye kurasana,
Bituma amaboko yanjye aforaumuhetow'icyuma.R>d"Ihindura ibirenge bye nk'iby'imparakazi,
Impagarika ku misozi yanjye.U=%d!Imana ni igihome cyanjye gikomeye,
Ishorereraumukiranutsi mu nzira yayo.H< d Ni nde Mana itari Uwiteka?
Ni nde gitare kitari Imana yacu?z;od“Inzira y'Imana itungana rwose,
Ijambo ry'Uwiteka ryaravugutiwe,
Ni ingabo ikingira abamwiringira bose.z:odKuko ari wowe umpa gutwaraniraumutwe w'ababisha,
Kandi ari wowe Imana yanjye impa gusimbuka inkike z'ibihome.P9dNi wowe tabaza ryanjye, Uwiteka,
Uwiteka ni weuviraumwijima wanjye.o8YdAbacishijwe bugufini bouzakiza,
Ariko igitsure cyawe kiri ku bibone,
Kugirangoubacishe bugufi.T7#dKuutanduye,uziyerekana nk'utanduye.
Ku kigoryi,uziyerekana nk'ugoramye.b6?d“Ku munyambabaziuziyerekana nk'umunyambabazi,
Kuutunganye,uziyerekana nk'utunganye,z5odNi cyo cyatumye Uwiteka anyitura ibikwiriye gukiranuka kwanjye,
Kandi ibikwiriye kutandura kwanjye imbere ye.;4sdNaramutunganiraga,
Nirinze gukiranirwa kwanjye. 9~~~X~}}} |{{Azzyzxx/wwvvuu%tssrrqppounVmm7=H<;;X:99q8778655u544!33/2a10//0..G-~,,Q+***))t((['X&&V%$$`#""i!0 7!1hM90|vtvC7 s { A P ~8M9#cAn Ariko nimunteshuka cyangwa abana banyu, mukanyimūra ntimwitondere amategeko n'amateka yanjye nabashyize imbere, mukajya gukorera izindi mana mukaziramya,5ben nanjye nzakomeza ingoma yawe mu Bisirayeli iteka ryose, nk'uko nasezeranye na so Dawidi nkamubwira nti ‘Ntabwouzaburaumuntu wo kwicara ku ntebe y'ubwami bwa Isirayeli.’0a[n Nuko nawe nugendera imbere yanjye nk'uko so Dawidi yagendagaufiteumutimaukiranutse kandiutunganye,ugakora ibyo nagutegetse byose,ukitondera amategeko n'amateka yanjye,g`In Uwiteka aramubwira ati “Numvise gusenga kwawe no kwinginga kwawe wingingiye imbere yanjye. Nereje iyi nzu wubatse kugirango izina ryanjye riyibemo iteka ryose, kandi amaso yanjye n'umutimawanjye bizayihoraho iminsi yose.V_'n BukeyeUwiteka abonekera Salomo ubwa kabiri, nk'uko yamubonekeraga i Gibeyoni.W^ +n Nuko Salomo yuzuzainzu y'Uwiteka n'inzu y'ubwami, n'ibyo yishimiye gukorabyose.J]nBKu munsi wa munaniumwami asezerera abantu, bamusabiraumugisha basubiramu mahema yabo bishima, imitima yabo inejejwe n'ineza yose Uwiteka yagiriyeumugaragu we Dawidi, n'ubwoko bwe bwa Isirayeli.>\wnAUko ni ko Salomo yagize ibirori by'iminsi mikuru icyo gihe hamwe n'Abisirayeli bose, bari bahateraniye ari benshi bavuye mu gihugu cyose,uhereye aharasukirwa i Hamatiukageza ku kagezi ka Egiputa, bamara iminsi irindwi barongera bamara indi irindwi. Iminsi yose iba cumi n'ine bari imbere y'Uwiteka Imana yacu.[yn@Uwo munsi ni woumwami yerejeho hagati mu rugo rw'imbere y'inzu y'Uwiteka, kuko ari ho yatambiye igitambo cyoswa n'urugimbu rw'ibitambo by'ishimwe yuko bari amahoro, agaturiraho amaturo y'amafu y'impeke kuko icyotero cy'umuringa cyari imbere y'Uwiteka cyari gito, kidakwirwaho ibitambo byoswa n'iby'ingimbu z'ibitambo by'ishimwe yuko bari amahoro, n'amaturo y'amafu y'impeke.NZn?Salomo atamba ibitambo by'ishimwe yuko bari amahoro, atambira Uwiteka inka inzovu ebyiri n'ibihumbi bibiri, n'intama agahumbi n'inzovu ebyiri. Uko ni koumwami n'Abisirayeli batashye inzu y'Uwiteka.YY-n>Hanyumaumwami n'Abisirayeli bose, bafatanya gutambira ibitambo imbere y'Uwiteka.Xn=Nuko imitima yanyu ibe itunganiye Uwiteka Imana yacu, mugendere mu mateka yayo, mwumvire amategeko yayo nk'uko mubigenjeje uyu munsi.”QWnUn#“Kandi ijuru nirikingwa imvura ntigwe kuko bagucumuye, nyuma bagasenga berekeye aha bakerura izina ryawe, bagahindukirabakareka igicumurocyabo kukouzabaubahannye,~=wn"nuko ujye wumva uri mu ijuruubabarire abantu bawe ba Isirayeli igicumurocyabo,ubagarure mu gihugu wahaye ba sekuruza..<Wn!“Kandiubwoko bwawe bwa Isirayeli nibirukanwa n'ababisha bazira ko bagucumuyeho, nyuma bakaguhindukirira bakerura izina ryawe, bagasenga bakwingingira muri iyi nzu,5;en nuko ujye wumva uri mu ijuruutegekeucireabagaragu bawe imanza, zitsinda abakiranirwa biturwe gukiranirwa kwabo, zigatsindishiriza abakiranutse nk'uko gukiranuka kwabo kuri.y:mn“Umuntu nacumurakuri mugenzi we bakamurahiza indahiro, akaza akarahirira imbere y'icyotero cyawe muri iyi nzu,R9nNuko ujye wumva kwinginga k'umugaragu wawe n'uk'ubwoko bwawe bwa Isirayeli, uko bazajya basenga berekeye aha. Ni koko ujye wumva uri mu ijuru ari ryo buturobwawe, kandi ukouzajya wumva ujyeubababarira.88knkugirangouhoreushyize amaso kuri iyi nzu ku manywa na nijoro, ari ho wavuze kouzashyira izina ryawe, ngouboneuko ujya wumva gusengaumugaragu wawe nzajya ngusenga nerekeye aha.7-nAriko Uwiteka Mana yanjye, wite ku gusenga k'umugaragu wawe nkwinginga, wumve gutakamba no gusengaumugaragu wawe nsengeye imbere yawe uyu munsi,6 n“Ariko se niukurikoko, Imana izatura mu isi? Dore ijuru ndetse n'ijuru risumba ayandi, nturikwirwamo nkanswe iyi nzu nubatse!j5OnNuko none Mana ya Isirayeli ndakwinginze, ijambo ryawe wabwiyeumugaragu wawe data Dawidiurihamye.54enNuko rero none Uwiteka Mana ya Isirayeli, komeza ibyo wasezeranijeumugaragu wawe data Dawidi nk'uko wamubwiye uti ‘Ntuzaburaumuntu wo kwicara ku ntebe y'ubwami bwa Isirayeli imbere yanjye, niba abana bawe bazitonda mu ngeso zabo nziza, bakagendera imbere yanjye nk'uko wagenderaga imbere yanjye.’3nKandi wakomeje ibyo wasezeranijeumugaragu wawe data Dawidi nk'uko wabivugishije akanwa kawe, noneubishohoreshejeukubokokwawe.^27nAravuga ati “Uwiteka Mana ya Isirayeli, nta mana iriho hejuru mu ijuru cyangwa hasi mu isi ihwanye nawe, kukoukomeza gusohoreza abagaragu bawe amasezerano no kugirira ibambe abagendera imbere yawe n'umutimawose.1 nSalomo aherako ahagarara imbere y'icyotero cy'Uwiteka, iteraniro rya Isirayeli ryose rihari, atega amaboko ayerekeje ku ijuru. 0nni ho nabonyeubutereko bw'isanduku irimo isezerano ry'Uwiteka yasezeranye na ba sogokuruza, ubwo yabakuragamu gihugu cya Egiputa.”h/Kn“None Uwiteka ashohoje ijambo yavuze kuko mpagurutse mu cyimbo cya data Dawidi, kandi nkaba nicaye ku ntebe y'ubwami bwa Isirayeli nk'uko Uwiteka yasezeranye. Kandi nujujeinzu nubakiye izina ry'Uwiteka Imana ya Isirayeli,v.gnAriko si woweuzubakaiyo nzu, ahubwo niumuhungu waweuzikuriramu nda. Uwo ni weuzubakira izina ryanjye inzu.’-)nariko Uwiteka abwira data Dawidi ati ‘Kuko wariufiteumugambi wo kuzubakira izina ryanjye inzu, wagize neza ubwo wabigambiriye mu mutimawawe.d,Cn“Nuko data Dawidi yari yaragambiriye kuzubakira izina ry'Uwiteka Imana ya Isirayeli inzu,+yn‘Uhereye igihe nakuriyeubwoko bwanjye bw'Abisirayeli muri Egiputa, nta muduguduwo mu miryango ya Isirayeli yose nigeze gutoranya wo kubakwamo inzu ngo izina ryanjye riwubemo, ahubwo natoranije Dawidi ngo ategekeubwoko bwanjye bw'Abisirayeli.’*5nAravuga ati “Uwiteka Imana y'Abisirayeli ihimbazwe, ni yo yivuganiye n'umukambwe wanjye Dawidi mu kanwa kayo, kandi ikabisohoreshaukubokokwayo itiu)enMaze Salomo ahindukirira iteraniro ry'Abisirayeli ryose abahaumugisha, kandi iteraniro ryose ryari rihagaze.E(n Kandi nkubakiye n'inzu yo kubamo, ahouzatura iteka ryose.”]'5n Salomo aherako aravuga ati
“Uwiteka yavuze ko azaba mu mwijima w'icuraburindi.&}n bituma abatambyi batabasha guhagararamo ngo bahereze ku bw'icyo gicu, kukoubwiza bw'Uwiteka bwari bwuzuyeinzu y'Uwiteka.@%}n Nuko abatambyi bavuye Ahera igicu cyuzurainzu y'Uwiteka,8$kn Muri iyo sanduku nta kindi cyarimo, keretse ibisate by'amabuye bibiri Mose yashyiriyemo i Horebu, ubwo Uwiteka yasezeranaga n'Abisirayeli isezerano bava mu gihugu cya Egiputa.-#UnKandi imijisho yayo yari miremire, bigatuma imitwe yayo igaragara hino y'ahavugirwa imbere y'Ahera, ariko uri hanze ntiyayirebaga kandi iracyahari na bugingo n'ubu."nkuko ibishushanyo by'abakerubi byari bitanze amababa hejuru y'igitereko cy'isanduku, bigatwikira isanduku n'imijisho yayo."!?nNuko abatambyi bacyura isanduku y'isezerano ry'Uwiteka bayitereka ahayo, ahavugirwa ari ho hitwa Ahera cyane munsi y'amababa y'ibishushanyo by'abakerubi,E nMaze Umwami Salomo hamwe n'iteraniro ryose ry'Abisirayeli bari bateraniye aho ari, bahagarara imbere y'isanduku bahatambira inka n'intama zitabarika, zitabasha kurondorwa kuko ari nyinshi.nBazamura isanduku y'Uwiteka n'ihema ry'ibonaniro, n'ibintu byejejwe byabaga mu ihema byose. Ibyo byose byazamuwe n'abatambyi n'Abalewi.RnAbakuru ba Isirayeli bose baraza, abatambyi baherako baremērwa isanduku.{nNuko Abisirayeli bose bateranira aho Umwami Salomo ari, mu kwezi kwa Etanimu ari ko kwezi kwa karindwi, baje mu birori. nHanyuma Salomo ateranya abakuru ba Isirayeli n'abatware b'imiryango bose, ari bo batware b'amazu ya ba sekuruzab'Abisirayeli, bateranira i Yerusalemu bitabye Umwami Salomo kugirango bazamure isanduku y'isezerano ry'Uwiteka, bayikure mu muduguduwa Dawidi i Siyoni.Mn3Uko ni koumurimowose Umwami Salomo yakoze mu nzu y'Uwiteka warangiye. Maze Salomo acyura ibintu byose se Dawidi yashinganye by'ifeza n'izahabu n'ibindi bintu, abishyira mu bubikobw'inzu y'Uwiteka.En2Ibikombe n'ibifashi n'ibyungu n'indosho n'ibyotero byose byari izahabu itunganyijwe, n'amapata y'inzugi z'imbere z'Ahera cyane, n'ay'inzugi z'inzu yitwaurusengero, byose byari iby'izahabu.Jn1Ibitereko by'amatabaza atanu mu ruhande rw'iburyo, no mu rw'ibumosoatanu aherekeye ahavugirwa, byose byari iby'izahabu itunganijwe kandi n'uburabyo n'amatabaza n'ibisa n'ingarama byari izahabu.tcn0Kandi Salomo arema ibintu byose byo mu nzu y'Uwiteka, icyotero cy'izahabu n'ameza yamurikirwagaho imitsima.xkn/Kandi Salomo ntiyirirwa apima ibyo bintu byose kuko byari byinshi cyane, kuremera kw'imiringa ntikwamenyekanye.a=n.Umwami yabiremeshereje mu kibaya cya Yorodani mu rubamba, hagati y'i Sukotin'i Saretani.!n-ibibindi n'ibyuma byo kuyoraivu n'ibyungu. Ibyo bintu byose Huramuyakoreye Umwami Salomo ku bw'inzu y'Uwiteka, yabikoze mu miringa isenwe.V'n,igikarabiro kidendeje n'ibishushanyo by'inka cumi n'ebyiri byari munsi yacyo,=wn+Ibitereko cumi n'ibikarabiro cumi byari hejuru yabyo,H n*imbuto z'amakomamanga magana ane zo gushyira ku bisa n'inshundura byombi, n'impushyaebyiri z'amakomamanga zo ku bisa n'inshundura byombi, bitwikira imitwe yombi yiburungushuye yari ku nkingi.3an)Byari ibi: inkingi zombi n'imitwe yombi yiburungushuye yari hejuru y'inkingi, n'ibisa n'inshundura byombi byo gutwikira ahiburungushuye ho ku mitwe yari hejuru y'inkingi,!n(Nuko Huramuakora ibikarabiro n'ibyuma byo kuyoraivu, n'ibyungu. Uko ni ko Huramuyarangijeumurimow'inzu y'Uwiteka yakoreraga Umwami Salomo.H n'Mu ruhande rw'iburyo rw'iyo nzu ashyiraho ibitereko bitanu, ku rw'ibumosoashyiraho bindi bitanu. Igikarabiro kidendeje agishyira mu ruhande rw'iburyo rw'iyo nzu, iburasirazuba herekeye ikusi.Rn&Kandi arema ibikarabiro cumi mu miringa, kimwe cyajyagamo incuro z'intango mirongo ine, kandi igikarabiro cyoseuburebure bwacyo bwari mikono ine. Ku bitereko byose uko ari icumi baterekaho igikarabiro.q ]n%Uko ni ko yakoze ibyo bitereko uko ari icumi. Byose byari biremwe kimwe, ariurugerorumwe n'ishusho imwe.9 mn$Kuri ibyo bisate bisohetse mu nkingi zo mu migongo yazo, yari yarakebyeho ibishushanyo by'abakerubi n'intare n'imikindo akurikije uko hareshyaga, abihundaho imishunzi itendera.2 _n#Hejuru y'icyo gitereko hakurikiraho ikintu cyiburungushuye,uburebure bwacyo bwari intambwe imwe y'intoki, kandi inkingi zacyo n'ibisate byacyo byari bifashe ku gitereko. {n"Ku matako yose y'igitereko hariho ibifata bya byuma by'imitambiko byose byari bine, ibyo byuma byaremanywe n'igitereko.0 [n!Ishusho yazo yasaga n'iz'amagare y'intambara, ibyuma byazo zibirinduragaho n'intango zazo, n'inkingi zazo n'imigongo yazo, byose byari byararemwe mu miringa yayagijwe.4cn Izo nziga uko ari enye zari munsi y'ibisate by'igitereko, kandi ibyuma bibirindukwaho n'izo nziga byari biciye mu gitereko,uburebure bw'izo nziga bwari mukonoumwe n'igice.kQnKandi igitereko cyari gifiteurugaramu mutwe wacyo,uburebure bw'urwo rugarabwari mukonoumwe n'igice. Kuri urwo rugarabari barakebyeho imanzi kandi ibisate by'uwo mutwe ntibyari byiburungushuye, ahubwo byaranganaga impande zose.7nBuri gitereko cyose cyari gifite inziga enye z'imiringa, kandi n'ibyuma by'imitambiko bibirindukwaho n'izo nziga na byo byari imiringa, ku matako yacyo hariho ibifata bya byuma by'imitambiko byari munsi y'igitereko cy'igikarabiro, kandi byari bifite ibisa n'imishunzi itendera.xknkuri ibyo bisate byo hagati y'izo nkingi hashyizweho ibishushanyo by'intare n'inka n'abakerubi, hejuru y'izo nkingi hari hateweho imikindo, kandi munsi y'ibishushanyo by'intare n'inka hariho ibisa n'imishunzi itendera, ariko bisobekeranye._9nUko ni ko ibyo bitereko byari bicuzwe. Byari bifite ibisate bisobetse mu nkingi zabyo,CnKandi acura ibitereko cumi mu miringa: igitereko kimweuburebure bwacyo bw'umurambararo bwari mikono ine,ubugaribwacyo bwari mikono ine,uburebure bwacyo bw'igihagararo bwari mikono itatu.8knUmushyishyito wacyo wari intambwe imwe y'intoki, kandiurugararwacyo rwacuzwe nk'urugararw'urwabya cyangwa nk'ururabyo rw'uburengo. Cyajyagamo incuro z'intango ibihumbi bibiri.&GnKandi icyo gikarabiro cyari giteretswe ku bishushanyo by'inka cumi n'ebyiri, bitatu byarebaga ikasikazi, ibindi bitatu byarebaga iburengerazuba, ibindi bitatu byarebaga ikusi, ibindi bitatu byarebaga iburasirazuba. Icyo gikarabiro cyari gishyizwe hejuru yabyo kandi biteranye imigongo.EnKandi mu bugenya bwacyo hari hakikije ibishushanyo by'imihe, mu mukonoumwe wacyo w'intambike habagaho ibishushanyo cumi. Ibyo bishushanyo byari impushyaebyiri kuri cyo, byaremanywe na cyo. nKandi arema igikarabiro kidendeje mu miringa yayagijwe,ubugaribwacyouhereye ku rugaraukageza ku rundi bwari mikono cumi,ubugaribwacyo bwose bwaranganaga. Uburebure bwacyo bwari mikono itanu,urugerorw'urugararwacyo inkubwe imwe rwari mikono mirongo itatu.w~inHejuru y'izo nkingi bahashushanya ibishushanyo by'uburabyo bw'uburengo.
Uko ni koumurimow'inkingi wakozwe.j}OnNuko ashinga izo nkingi ku ibaraza ry'urusengero, iy'iburyo ayita Yakini, iy'ibumosoayita Bowazi.2|_nHejuru y'izo nkingi zombi hari hiburungushuye bashyiraho iyo mitwe, acurirahourushundura, bamanikaho imbuto z'amakomamanga mu mpushyaebyiri. Izo mbuto zari magana abiri.n{WnKandi imitwe y'inkingi z'ibaraza ishushanywa n'uburabyo bw'uburengo,uburebure bwayo bwari mikono ine.*zOnKuri urwo rushundura rw'imiringa banyuzahoimpushyaebyiri z'imbuto z'amakomamanga, ziba kuri iyo mitwe y'inkingi yo hejuru. Uko ni ko yabigenje no ku wundi mutwe.Hy nKuri iyo mitwe yo hejuru y'inkingi acurirahoutugozitw'imiringa dusobekeranye nk'urushundura, kandi ategeshaho imikufi imeze nk'imishunzi, ku mutwe umwe ashyiraho irindwi, no ku wundi irindwi.=xunMaze acura imitwe ibiri yazonk'imyashi mu miringa iyagijwe, kugirango ayishyire hejuru y'izo nkingi. Uburebure bw'igihagararo bw'umutwe umwe bwari mikono itanu, n'ubw'undi ari uko.}wunAcura inkingi ebyiri z'imiringa,uburebure bwazo bwari mikono cumi n'umunani,umubyimba wazo wari mikono cumi n'ibiri.pv[nHuramuuwo yariumwana w'umupfakazi wo mu muryango wa Nafutali, ariko se yari uw'i Tiro. Yariumucuziw'imiringa w'umuhangaujijutse,umunyabukorikori mu mirimo y'imiringa yose. Nuko yitabaumwami Salomo, amukorera imirimo yose yashakaga.)uOn BukeyeSalomo atumiraHuramui Tiro.gtIn Urugo runinirwari rugoswe n'inkike z'amabuye abajwe yubatswe impushyaeshatu, hejuru yayo hageretsehouruhushyarw'ibiti by'imyerezi nk'uko bagenjeurugorw'ingombe rw'inzu y'Uwiteka, n'ibaraza ry'iyo nzu ni ko ryari ryubatswe.wsin Hejuru yayo akurikizaho amabuye abajwe y'igiciro cyinshi nk'uko yagezwe, kandi bakurikizaho ibiti by'imyerezi. rn Urufatiro rwayo na rwo rwari amabuye manini y'igiciro cyinshi,uburebure bw'amwe bwari mikono cumi, ubw'ayandi bwari mikono munani.Kqn Ayo mazu yose yari yubakishije amabuye y'igiciro cyinshi, abajwe nk'uko bayageze, akerejwe inkero inyuma n'imbereuhereye ku y'urufatiroukageza ku yo hejuru, kandi ay'urugoruninini ko yari ameze.9pmnKandi inzu yabagamo yo mu gikari haruguruy'iryo baraza na yo yari yubatswe ityo. Kandi Salomo yubakaindi nzu isa n'iy'iryo baraza, ayubakiraumukobwa wa Farawo yari yararongoye.o+nKandi akora ibaraza ry'intebe y'ubwami aho yaciraga imanza, ryitwa ibaraza ry'imanza. Yomekaho imbaho z'imyereziuhereye hasiukageza mu gisenge.BnnKandi yubakisha ibaraza inkingi,uburebure bwaryo bwari mikono mirongo itanu, n'ubugaribwaryo bwari mikono mirongo itatu, imbere yaryo ahashyira irindi baraza ry'inkingi n'ibiti bibajwe.m1nInzugi zose n'inkomanizo zari zikoze kimwe,uburebure n'ubugaribwazo byari bimwe. Idirishya ryose ryari rihanganye n'irindi uko impushyaari eshatu.Xl+nAkora impushyaeshatu z'amadirishya akurikiranye, idirishya rihanganye n'irindi.k#nHejuru y'ibyo biti mirongo ine na bitanu, byari hejuru y'inkingi uko ari cumi n'eshanu zo mu murongo umwe umwe, arandaho imbaho z'imyerezi.=junYubakan'inzu y'ibiti by'ikibira cy'i Lebanoni,uburebure bwayo bw'umurambararo bwari mikono ijana,ubugaribwayo bwari mikono mirongo itanu, kandiuburebure bwayo bw'igihagararo bwari mikono mirongo itatu. Kandi yari yubatswe ku nkingi z'imyerezi zishinzwe mu mirongo uko ari ine, zitambitseho ibiti by'imyerezi.Ni nHanyuma Salomo amara imyaka cumi n'itatu yubakainzu ye, arayuzuzayose."h?n&Mu kwezi kwa Bula, ari ko kwezi kwa munanik'umwaka wa cumi n'umwe, buzuzainzu n'imyanya yayo yose uko yayigenewe yose. Nuko amara imyaka irindwi ayubaka.fgGn%Igihe batangiriye kubakaurufatiro rw'inzu y'Uwiteka, hari mu kwezi kwa Zivu k'umwaka wa kane.qf]n$Kandiurugorw'ingombe arwubakisha amabuye abajwe mu mpushyaeshatu, n'uruhushyarumwe rw'ibiti by'imyerezi.sean#Azikebaho amabara y'ibishushanyo by'abakerubi, n'iby'imikindo n'iby'uburabyo busambuye, aziteraho izahabu.)dMn"n'inzugi zaho zombi zibajwe mu biti by'imiberoshi, ibisate byombi by'urugirumwe iyo byakingurwaga byaribumbaga, n'ibisate byombi by'urundi rugi ni ko byameraga.ycmn!Kandi ahajya mu rusengero ahabajishiriza inkingi z'ibiti by'imyelayo. Izo nkingi zari igice cya kane cy'iyo nzu,sban Kandi akora inzugi ebyiri z'ibiti by'imyelayo, akebaho amabara y'ibishushanyo by'abakerubi, n'iby'imikindo n'iby'uburabyo busambuye, hanyuma ateraho izahabu kuri izo nzugi, ayinogereza no ku bishushanyo by'abakerubi no ku by'imikindo.a nAhajya ahavugirwa ahashyira inzugi z'ibiti by'imyelayo, inkomanizo n'inkingi z'izo nzugi byari igice cya gatanu cy'ikibambano.G` nKandi mu nzu imbere hasi no ku ibaraza ryayo, ateraho izahabu.x_knInyuma n'imbere h'iyo nzu akebaho amabara y'ibishushanyo by'abakerubi, n'iby'imikindo n'iby'uburabyo busambuye.?^{nIbyo bishushanyo by'abakerubi byombi abiteraho izahabu.w]inAshyira ibyo bishushanyo by'abakerubi mu mwinjiro w'inzu. Amababa yabyo yari afatanyeurunana, bituma rimwe ry'igishushanyo kimwe rifata ku ruhande rumwe rw'inzu, iry'ikindi ku rundi ruhande, kandi ayandi mababa yombi ahurirahagati mu nzu.^\7nUburebure bw'igishushanyo cy'umukerubi kimwe bwari mikono cumi, n'ubw'ikindi ari uko.[%nIgishushanyo cy'umukerubi cya kabiriuburebure bwacyo bwari mikono cumi. Ibishushanyo by'abakerubi byombi byari ikigero kimwe n'ishusho imwe.FZnUburebure bw'ibaba ry'igishushanyo cy'umukerubi rimwe bwari mikono itanu, n'irindi baba na ryo ari uko. Uhereye ku iherezo ry'ibaba rimweukageza ku iherezo ry'irindi, yose yari mikono cumi.YnAhavugirwa aharemera ibishushanyo by'abakerubi bibiri mu biti by'umwelayo, kimwe muri byouburebure bwacyo bwari mikono cumi.XynInzu yose ayiteraho izahabu kugezaaho inzu yose yuzuriye, kandi icyotero cy'ahavugirwa na cyo agiteraho izahabu cyose.oWYnMaze Salomo atera ku nzu yose izahabu itunganijwe, imbere y'ahavugirwa atambikaho iminyururuy'izahabu.|VsnAho havugirwauburebure bwaho bw'umurambararo bwari mikono makumyabiri,ubugaribwaho bwari mikono makumyabiri,uburebure bwaho bw'igihagararo bwari mikono makumyabiri. Hose ahateraho izahabu itunganijwe, ayitera no ku cyotero cyakozwe mu myerezi.oUYnKandi atunganya ahavugirwa mu mwinjiro w'iyo nzu, kugirango ahatereke isanduku y'isezerano ry'Uwiteka."T?nNa ho bahomeka imbaho z'imyerezi bazikebaho amabara, amwe asa n'imihe, andi asa n'uburabyo busambuye. Hose zari imbaho z'imyerezi nta buye ryagaragaraga.fSGnImbere y'ahavugirwa hitwaurusengero,uburebure bwaho bw'umurambararo bwari mikono mirongo ine.)RMnMu mwinjiro w'iyo nzu hari mikono makumyabiri, yomekaho imbaho z'imyereziuhereye hasiukageza ku gisenge. Muri uwo mwinjiro hagirwa ahavugirwa hitwa Ahera cyane."Q?nMuri iyo nzu y'inyumba yomekaho imbaho z'imyerezi,uhereye hasiukageza hejuru ku gisenge na ho aharandisha imbaho, kandi hasi ahasasa imbaho z'imiberoshi.4PenUko ni ko Salomo yubatse iyo nzu, arayuzuza.DOn mbe mu Bisirayeli ne kurekaubwoko bwanjye bwa Isirayeli.”DNn “Mbonye iyi nzu wubaka. Nuko nugendera mu mateka yanjye,ugasohoza ibyo nategetseukitondera amategeko yanjye yose akaba ari yougenderamo, nzakomeza ijambo ryanjye navuganye na so Dawidi,5Mgn Bukeyeijambo ry'Uwiteka riza kuri Salomo ritiHL n Kandi ibyo byumba bigerekeranye yabyubatse ku nzu y'inyumba hose:uburebure bwabyo bw'igihagararo bwari mikono itanu kimwe kimwe, byari bigeretswe ku biti by'imyerezi byometse kuri iyo nyumba.ZK/n Uko ni ko yubatse inzu arayuzuza, hejuru yayo asakaza ibiti n'imbaho by'imyerezi.FJnKandiurugirw'ibyo byumba byo hagati rwari mu ruhande rw'iburyo bw'urusengero, abajyagayo bazamukiraga ku rwego rwihotaguye bakajya mu cyumba cyo hagati, bava muri cyo bakajya mu cya gatatu.4IcnMu iyubakary'iyo nyumba bayubakishije amabuye yatunganirijwe mu nganzo, nta nyundo cyangwa intorezo cyangwa ikindi kintu cyose cy'icyuma cyumvikanye muri iryo yubakaryayo.H)nIbyumba byo hasiubugaribwabyo bwari mikono itanu, ibyo hagatiubugaribwabyo bwari mikono itandatu, hakurikiyeho ibya gatatuubugaribwabyo bwari mikono irindwi. Kandi yabigenjeje atya: inyuma ku nzu y'inyumba asiga aho azomeka ibiti, kugirango bidatobora inzu y'urusengero.G%nKu nzu y'inyumba yomekaho ibyumba bigerekeranye bikikije inzu y'urusengero n'iy'ahavugirwa. Uko ni ko yubatse ibyumba by'impande biyikikije.PFnAbajishiriza iyo nyumba amadirishya y'ibisate bisobekeranije, bidakuka.HE nKandi ibaraza ry'inzu y'inyumba y'urusengero,uburebure bwaryo bw'umurambararo bwari mikono makumyabiri nk'ukoubugaribw'inyumba bwanganaga,ubugaribwaryo bw'imbere y'inyumba bwari mikono icumi.NDnIyo nzu Umwami Salomo yubakiye Uwiteka,uburebure bwayo bw'umurambararo bwari mikono mirongo itandatu,ubugaribwayo bwari mikono makumyabiri,uburebure bwayo bw'igihagararo bwari mikono mirongo itatu.GC nHashize imyaka magana ane na mirongo inani Abisirayeli bavuye muri Egiputa, Salomo atangira kubakainzu y'Uwiteka mu mwaka wa kane ari ku ngoma, hari mu kwezi kwa Zivu ari ko kwezi kwa kabiri.Bn Hanyuma abubatsi ba Salomo n'aba Hiramu n'Abagebali barayabaza, batunganya imbaho n'amabuye kugirango babyubakishe iyo nzu.AynNukoumwami abategeka ko babāza amabuye manini y'igiciro cyinshi, kugirango bubakisheurufatiro rw'inzu amabuye abajwe.}@unudashyizeho abatware bakuru ba Salomo bategekaga imirimo, bo bari ibihumbi bitatu na magana atatu batwaraga abakozi.{?qnKandi Salomo yari yarashyizeho abikorezi inzovu ndwi, n'abandi babāzaga amabuye ku misozi miremire inzovu munani,R>nAkajya abohereza muri Lebanoni ukoukwezi gutashye, abantu inzovu imwe bagafatanya igihe cy'ukwezi kumwe, bacyura igihe bakamara iwabo amezi abiri baruhuka. Adoniramu ni we wariumutware w'abo banyagihe.[=1nUmwami Salomo atoranya abantu b'abanyagihe mu Bisirayeli, bose bari inzovu eshatu.<}nNuko Uwiteka aha Salomoubwenge nk'uko yamusezeranije, abana amahoro na Hiramu kandi basezerana isezerano ryo gufashanya.>;wnSalomo na we akajya agerera Hiramu incuro z'ingano inzovu ebyiri, n'incuro makumyabiri z'amavuta meza byo kugaburiraabo mu rugo rwe. Uko ni ko Salomo yahaga Hiramu ukoumwakautashye.U:%nNuko Hiramu aha Salomo ibiti by'imyerezi n'imiberoshi, ibyo yashakaga byose.91nAbagaragu banjye bazabikura kuri Lebanoni babimanure babigeze ku nyanja, nibigerayo nzabihambiranya nk'ibihare kugirango binyure mu nyanja, mbigeze ahouzanyereka abe ari ho babihamburiramaze uzeubyende. Kandi nugaburiraabo mu rugo rwanjye,uzabaushohoje ibyo nshaka byose.”8 nHiramu atuma kuri Salomo ati “Numvise ibyountumyeho. Nuko nzagukorera ibyo wansabye byose by'ibiti by'imyerezi n'imiberoshi.17]nHiramu yumvise amagambo ya Salomo aranezerwa cyane, aravuga ati “Uyu munsi Uwiteka ashimwe, kuko yahaye Dawidiumuhungu w'umunyabwenge gutegeka ubwo bwoko bukomeye.”n6WnNuko none tegeka abantemera imyerezi y'i Lebanoni, kandi bazakorana n'abagaragu banjye. Nuko nzajya nguha ibihembo by'abagaragu bawe ukouzambwira kose, kuko uzi yuko nta n'umwe muri twe w'umuhanga uzi gutemaibiti nk'Abasidoni.”W5)nNuko ngambiriye kubakira izina ry'Uwiteka Imana yanjye inzu, nk'uko Uwiteka yabwiyeumukambwe wanjye Dawidi ati ‘Umuhungu wawe nzashyira ku ngoma yawe mu cyimbo cyawe, ni weuzubakira izina ryanjye inzu.’i4MnAriko noneho Uwiteka Imana yanjye impaye ihumureimpande zose, nta mubisha nta n'ibyago bikiriho.R3n“Uzi koumukambwe wanjye Dawidi atabonyeuburyo bwo kubakira izina ry'Uwiteka Imana ye inzu, ku bw'intambara z'ababisha be bari bamuri impande zose, kugezaaho Uwiteka yabashyiriye munsi y'ibirenge bye.,2UnSalomo aherako atuma kuri Hiramu ati19nBukeyeHiramuumwami w'i Tiro yumvise ko bimitse Salomo ngo abeumwami mu cyimbo cya se, amutumahoabagaragu be kukouhereye kera Hiramu yuzuragana Dawidi. 0nNuko abantu bakajya bava mu mahanga bazanywe no kumvaubwenge bwa Salomo, boherejwe n'abami bo mu isi yose bumvaga iby'ubwenge bwe.$/Cn kandi yari azi gusobanura ibitiuhereye ku myerezi y'i Lebanoniukageza kuri ezobu imera ku mazu, yari azi gusobanura inyamaswa n'ibisiga n'ibikururukan'ifi.H. n Yahimbye imigani ibihumbi bitatu n'indirimbo igihumbi n'eshanu,-5n Yarushaga abandi bantu boseubwenge nka Etani Umwezerahi, kandi nka Hemani na Kalukolina Darada bene Maholi, yamamara atyo mu mahanga yose amukikije.^,7n Ubwenge bwa Salomo bwarutagaubw'abanyabwenge bose b'iburasirazuba n'aba Egiputa bose.+n Nuko Imana iha Salomoubwenge n'ubuhanga bwinshi cyane n'umutimawagutse, bitagira akagero nk'umusenyi wo mu kibaya cy'inyanjautabarika.*ynBakajya bazana sayiri n'ubwatsi bw'ayo mafarashi, n'ayandi y'imbaraga nk'uko byategetswe, bakabizana ahoumwami yabaga.)nNuko abo batware bakajya bakoreshereza Umwami Salomo n'abariraga ku meza ye amakoro,umuntu wese ukwe kwezi ntibagire icyo bababurana.5(enKandi Salomo yari afite ibiraro by'amafarashi yakururagaamagare ye. Ibyo biraro byari inzovu enye, kandi abantu bagenderaga ku mafarashi bari inzovu imwe n'ibihumbi bibiri.'nAbayuda n'Abisirayeli baridendereza iminsi ya Salomo yose,umuntu wese ku muzabibu we no ku mutiniwe,uhereye i Daniukageza i Bērisheba.$&CnNuko yategekaga igihugu cyose cyo hakuno ya rwa ruziuhereye i Tipusaukageza i Gaza, agatwara n'abami bose bo hakuno yarwo. Yari afite amahoro impande zose.% nn'inka zibyibushyecumi n'izindi zo mu gasozi makumyabiri, n'intama ijana n'impara n'amasirabo n'amasunu, n'inkoko zibyibushye.x$knAmagerero ya Salomo y'umunsi umwe yabaga incuro z'ifu y'ingezi mirongo itatu, n'iz'amafu meza mirongo itandatu,B# nNuko Salomo ategeka ibihugu byose,uhereye kuri rwa ruziukageza ku gihugu cy'Abafilisitiya no ku rugabano rwa Egiputa, bakajya bamuzanira amaturo, bakamukorera iminsi yose yamaze akiriho."nNuko Abayuda n'Abisirayeli bari benshi, bangana n'umusenyi wo mu kibaya cy'inyanjaubwinshi, bararyaga bakanywa, bakanezerwa. !;nGeberi mwene Uri, mu gihugu cy'i Galeyadi no mu gihugu cya Sihoniumwami w'Abamori na Ogiumwami w'i Bashani, ni we wenyine wakoreshaga muri icyo gihugu.* QnShimeyi mwene Ela w'i Bubenyamini./[nYehoshafati mwene Paruwa w'i Bwisikari.G nBāna mwene Hushayi ni we wakoreshaga i Bwasheri n'i Beyaloti.`;nAhimāsi ni we wakoreshaga i Nafutali, ni na we washyingiwe Basematiumukobwa wa Salomo.;snAhinadabu mwene Ido ni we wakoreshaga i Mahanayimu.n Benigeberi ni we wakoreshaga i Ramoti y'i Galeyadi, n'imiduguduya Yayiri mwene Manase yo muri Galeyadi, kandi n'igihugu cya Arugobumuri Bashani, cyarimo imidugudumirongo itandatu ikomeye igoswe n'inkike z'amabuye, igakingishwa ibihindizo by'imiringa. 9~}}P|g|{j{zHyycy+xYwwDvruuttssssrzqq=pponnxmll@kXjZii`hh2gff6e?dkd cbb ay`__Q^d]]H\\~[[kZZzYY_XXOWWJVUU~TSS5RRQ_PPKONNMMJL)KjKJdJHHGGdFFwFEE2DD.CBB}AA@f??>><<;;w:99^877706_5t5244R3=2h10// .m--;,, +**r))4((^''&&%%'$$#""M! UY3}j=Yzh1; u  j of3Vz5}nUmwami Asa abibonye yenda ifeza n'izahabu byari byasigaye byose by'ubutunzi bwo mu nzu y'Uwiteka n'ibyo mu nzu y'umwami, abiha abagaragu be abyoherereza Benihadadi mwene Taburimoni, mwene Heziyoniumwami w'i Siriya wariutuyei Damasiko aramubwira ati4+nMuri izo ntambara Bāshaumwami w'Abisirayeli aratabara atera i Buyuda, yubakai Rama ngo yimīre abajya kwa Asaumwami w'Abayuda cyangwa abavayo.e3EnAriko hakajya habaho intambara hagati ya Asa na Bāshaumwami w'Abisirayeli iminsi yabo yose.s2anKandi acyura ibintu se yejeje mu nzu y'Uwiteka n'ibyo yejeje ubwe, iby'ifeza n'iby'izahabu n'ibindi bintu.n1Wnariko ingoro zo ku tununga ntizakurwaho. Icyakoraumutimawa Asa wariutunganiye Uwiteka iminsi ye yose./0Yn Ndetse yirukanana nyina Māka mu bugabekazi, kuko yari aremesheje igishushanyo cy'ikizira cya Ashera. Asa amutemera igishushanyo, agitwikira ku kagezi kitwa Kidironi,d/Cn Yirukanye abatinganyi abakura mu gihugu, akurahon'ibishushanyo byose ba se bari bariremeye.N.n Asa uwo yakoraga ibitunganiye Uwiteka nk'uko sekuruzaDawidi yakoraga.t-cn Amara imyaka mirongo ine n'umwe i Yerusalemu ari ku ngoma, kandi nyina yitwaga Mākaumukobwa wa Abishalomu.c,An Mu mwaka wa makumyabiri wo ku ngoma ya Yerobowamuumwami w'Abisirayeli, Asa yimye i Buyuda.w+inBukeyeAbiyamu aratanga asanga ba sekuruza, bamuhamba mu muduguduwa Dawidi, mazeumuhungu we Asa yima ingoma ye.5*enAriko imirimo yose ya Abiyamu n'ibyo yakoze byose, mbese ntibyanditswe mu gitabo cy'ibyo ku ngoma z'abami b'Abayuda? Kandi habaho intambara hagati ya Abiyamu na Yerobowamu.c)AnNuko hakajya habaho intambara hagati ya Rehobowamu na Yerobowamu iminsi yose yo kubahokwe.(9nkuko Dawidi yakoraga ibyiza imbere y'Uwiteka, ntateshuke ngo ave mu ijambo yamutegetse ryose iminsi yose yo kubahokwe, keretse mu bya Uriya w'Umuheti. 'nNyamara kuko Uwiteka Imana ye yagiriye Dawidi imusigira imbuto i Yerusalemu, yimikaumwana we wamuzunguye, imukomeza i Yerusalemu,&nAbiyamu uwo akomeza kugendera mu bibi bya se yahoze akora byose, kukoumutimaweutariutunganiye Uwiteka Imana ye nk'uwa sekuruzaDawidi.g%InAmara imyaka itatu i Yerusalemu ari ku ngoma, kandi nyina yitwaga Mākaumukobwa wa Abishalomu.n$ YnMu mwaka wa cumi n'umunaniwo ku ngoma y'Umwami Yerobowamu mwene Nebati, ni bwo Abiyamu yimye i Buyuda.-#UnNuko Rehobowamu aratanga asanga ba sekuruza, ahambwa hamwe na bo mu murwa wa Dawidi, kandi nyina yitwaga Nāma Umwamonikazi. Mazeumuhungu we Abiyamu yima ingoma ye.W")nAriko ibihe byose hakajya habaho intambara hagati ya Rehobowamu na Yerobowamu.!nAriko indi mirimo yose ya Rehobowamu n'ibyo yakoze byose, mbese ntibyanditswe mu gitabo cy'ibyo ku ngoma z'abami b'Abayuda?  nKandi iyoumwami yinjiraga mu nzu y'Uwiteka, abarinzi bamushagaraga barazijyanaga, maze yasohoka bakazisubizamu nzu y'abarinzi.nRehobowamu aherako acurisha ingabo mu miringa ngo zisubiremu kigwi cyazo, azibitsa abatware b'abarinzi barindagaurugirw'inzu y'umwami.#nAsahura ibintu by'ubutunzi byo mu nzu y'Uwiteka n'ibyo mu nzu y'umwami arabijyana byose, ajyana n'ingabo z'izahabu zose Salomo yacurishije.nNuko mu mwaka wa gatanu wo ku ngoma y'Umwami Rehobowamu, Shishakiumwami wa Egiputa arazamuka atera i Yerusalemu kuharwanya.nKandi muri icyo gihugu hariho abatinganyi, bakoraga ibizira byose by'abanyamahanga Uwiteka yirukanye imbere y'Abisirayeli.lSnkuko biyubakiye ingoro n'inkingi na Asherimu, ku musozimuremure wose no munsi y'igiti kibisi cyose.xknBukeyeAbayuda bakora ibyangwa n'Uwiteka, bamuteragufuhaku bw'ibyaha bakoze biruta ibyo ba sekuruzabakoze byose,-UnRehobowamu mwene Salomo yimye i Buyuda. Kandi Rehobowamu yimye amaze imyaka mirongo ine n'umwe avutse, amara imyaka cumi n'irindwi i Yerusalemu ari ku ngoma, mu murwa Uwiteka yitoranyirije mu miryango ya Isirayeli yose ngo abe ari ho ashyira izina rye, kandi nyina yitwaga Nāma Umwamonikazi. nYerobowamu yamaze imyaka makumyabiri n'ibiri ari ku ngoma, aratanga asanga ba sekuruza, mazeumuhungu we Nadabu yima ingoma ye. nKandi indi mirimo ya Yerobowamu yose, uko yarwanye n'uko yategetse, byanditswe mu gitabo cy'ibyo ku ngoma z'abami ba Isirayeli.nNuko baramuhamba, Abisirayeli bose baramuririra, nk'uko Uwiteka yari yabivugiyemu kanwa k'umugaragu we Ahiya w'umuhanuzi.iMnNuko muka Yerobowamu arahagurukaaragenda asubirai Tirusa, ageze ku muryango w'inzuumwana arapfa.p[nKandi azahāna Abisirayeli abahoye ibyaha Yerobowamu yakoze, n'ibyo yoheje Abisirayeli ngo bacumure.”`;nKuko Uwiteka azakubitaIsirayeli abe nk'urufunzo runyeganyegera mu mazi, akarandura Isirayeli muri iki gihugu cyiza yahaye ba sekuruza, abatatanirize hakurya y'uruziUfurate, kuko biremeye Asherimu bakarakaza Uwiteka.nKandi Uwiteka azihagurukirizaumwami muri Isirayeli, ari weuzarimbura inzu ya Yerobowamu uwo munsi. Mbese hariubundi? Ubu ntibyasohoye?On Abisirayeli bose bazamuririra bamuhambe. Uwo ni we wa Yerobowamu wenyineuzahambwa mu mva, kuko ari we wenyine wo mu nzu ya Yerobowamu wabonetsweho n'ibyiza bimwe imbere y'Uwiteka Imana ya Isirayeli.Z/n “Nuko hagurukawitahire. Icyakorauzabaugishinga ibirenge ku rurembo,umwana apfe. n Umuntu wa Yerobowamu weseuzagwa mu muduguduazaribwa n'imbwa,uzagwa ku gasozi azaribwa n'inkongoro, kuko Uwiteka ari weubivuze.’X+n Nuko rero ni cyo kizatuma nteza inzu ya Yerobowamu ibyago, nkamaraumuhungu wese kuri Yerobowamu, uw'imbata n'uw'umudendezo mu Bisirayeli, ngaheha pe inzu ya Yerobowamu, nk'ukoumuntu aheha amabyi akayamaraho. ;n ahubwoukoraibyaha kurusha abakubanjirije bose,uragenda wihimbira izindi mana z'ibishushanyo bibajwe n'ibiyagijwe,urandakazauranyimūra,unshyira inyuma.E nikugabaniriza igihugu igukuyeku nzu ya Dawidi. Ariko ntiwayibereye nk'umugaragu wayo Dawidi witonderaga amategeko yayo, akayikurikiranaumutimawe wose kugirango akore ibishimwa imbere yayo," ?nGendaubwire Yerobowamu uti ‘Umva uko Uwiteka Imana ya Isirayeli ivuze ngo: Yagukuyemuri rubanda irakogeza, ikugiraumwami w'ubwoko bwayo bw'Abisirayeli,2 _nNuko Ahiya yumva ibirenge bye acyinjira mu muryango, aravuga ati “Yewe muka Yerobowamu, injira. Ni iki gitumye wihindura undi mugore? Umva ngutumweho amagambo akomeye.4 cnUwiteka abwira Ahiya ati “Dore muka Yerobowamu aje kukubazaiby'umwana weurwaye, ndakubwira ibyo uza kumubwira namara kwinjira aha. Ariyoberanya yihindure undi mugore.”3nNuko muka Yerobowamu abigenza atyo, arahagurukaajya i Shilo kwa Ahiya. Ariko Ahiya yari atakibona kuko amaso ye yari ahumye, ahumishijwe n'ubusaza.ymnKandi jyana imitsima cumi n'udutsima, n'ikibindi cy'umutsamaumusange, na we azakubwire uko uyu mwana azamera.”A}nYerobowamu abwiraumugorewe ati “Ndakwinginze hagurukawiyoberanye,utamenyekana ko uri muka Yerobowamu maze ujye i Shilo. Ni houmuhanuzi Ahiya aba, wamvuzehoko nzabaumwami w'ubu bwoko.1 anIcyo gihe Abiya mwene Yerobowamu ararwara.V'n "Nuko icyo kibera inzu ya Yerobowamu ikigusha, gituma icibwa irimburwa ku isi.xkn !Hanyuma y'ibyo na bwo Yerobowamu ntiyahindukirango areke inzira ze mbi, ahubwo arongera atoranya mu bantu bandi bose abagira abatambyi bo mu ngoro zo ku tununga. Uwabishakaga wese, yaramwezaga, kugirango habeho abatambyi bo muri izo ngoro.n kuko ijambo ry'Uwiteka yavugiyeku gicaniro cy'i Beteli ateye hejuru, no ku ngoro zose ziri mu miduguduy'i Samariya rizasohora rwose.”(Kn Nuko amaze kumuhamba abwira abahungu be ati “Nimara gupfa, muzampambe muri iki gituroumuntu w'Imana ahambwemo, amagufwa yanjye muzayarambike iruhande rw'aye,a=n Iyo ntumbi ayihamba mu mva ye yicukuriye, baramuririra bati “Ni ishyano mwene data!”)Mn Uwo muhanuzi aterura intumbi y'umuntu w'Imana, ayishyira ku ndogobe ayisubiranayo, maze uwo muhanuzi w'umusazaasubiramu muduguduw'iwabo, aramuririra aramuhamba.#~An Aragenda asanga intumbi aho irambaraye mu nzira, indogobe n'intare bihagaze iruhande rw'intumbi, ariko intare yari itariye intumbi kandi itakuye indogobe.g}In Aherako abwira abagaragu be ati “Nimunshyirire amatandiko ku ndogobe.”Nuko bayiyashyiraho.U|%n Uwo muhanuzi wamugaruriyemu nzira abyumvise aravuga ati “Ni wa muntu w'Imanautumviye ijambo ry'Uwiteka. Ni cyo gitumye Uwiteka amugabiza intare iramutanyagura, iramwica nk'uko Uwiteka yari yamubwiye.”{{n Nuko abantu bahanyuze babona iyo ntumbi irambaraye mu nzira, babibwira abo mu muduguduaho uwo muhanuzi w'umusazayabaga.z%n Aragenda ahura n'intare iramwica, intumbi ye irambarara mu nzira, indogobe iyihagarara iruhande, intare na yo ihagarara iruhande rw'intumbi.wyin Nuko uwo muhanuzi bagaruye amaze kurya no kunywa, wa wundi wamugaruragaamushyirira amatandiko kuri ya ndogobe.x)n arikoukagaruka, ukarīra aho yakubujije,ukahanywera kandi yarabi kubujije, nuko reroumurambo wawe ntuzagera mu gituro cya ba sogokuruza.’”?wyn Atera hejuru abwira uwo muntu w'Imana waturutse i Buyudaati “Umva uko Uwiteka avuze ati ‘Ubwo wanze kumvira ijambo ry'Uwiteka, ntiwitondere itegeko Uwiteka Imana yawe igutegetse,Pvn Bacyicaye ku meza, ijambo ry'Uwiteka riza kuri uwo muhanuzi wamugaruye.8umn Nuko asubirayo na we, bageze iwe ararya aranywa.Na we ati “Ni jye.”o}n Se abwira abahungu be ati “Nimunshyirire amatandiko ku ndogobe.”Nuko bamushyirira amatandiko ku ndogobe, ayigendaho.n n Se arababaza ati “Aciye mu yihe nzira?”Kandi abahungu be bari babonye inzira uwo muntu w'Imana waturutse i Buyudayaciyemo.8mkn Icyo gihe harihoumuhanuzi w'umusazai Beteli. Umwe wo mu bahungu be araza amurondorera ibyo uwo muntu w'Imana yakoreye i Beteli uwo munsi n'amagambo yabwiyeumwami bayabwira se.Nln Nuko aragenda asubizaindi nzira, ntiyasubizaiyamuzanye ajya i Beteli.k n kuko ari ko ijambo ry'Uwiteka ryanyihanangirije ngo ‘Ntugireicyo urya ntunywen'amazi, kandi ntusubizeinzira yakuzanye.’”"j?n Uwo muntu w'Imana abwiraumwami ati “Naho wampa igice cya kabiri cy'ibintu byo mu nzu yawe, ntabwo twajyana iwawe. Sindira ino, kandi simpanywa n'amazi,bi?n Umwami abwira uwo muntu w'Imana ati “Ngwino tujyane mu rugouruhukekandi nkugororere.”Ih n Umwami abwira uwo muntu w'Imana ati “Inginga Uwiteka Imana yawe,unsabireukubokokwanjye gukire.”
Nuko uwo muntu w'Imana yinginga Uwiteka,ukubokok'umwami kurakira gusubirauko kwari kuri.g-n Igicaniro na cyo gisadukamokabiri ivu ryacyo riraseseka, nk'uko ikimenyetso uwo muntu w'Imana yatanze cyari kiri, agiheshejwe n'ijambo ry'Imana.mfUn Nuko Umwami Yerobowamu amaze kumva uko uwo muntu w'Imana avugiyeku gicaniro cy'i Beteli, amutungaukubokoahagaze ku gicaniro, aravuga ati “Nimumufate.”Uwo mwanyaukubokoyari amutunze kuranyunyuka, bituma adashobora kukugarura.e)n Uwo munsi yerekana ikimenyetso cyabyo ati “Iki ni cyo kimenyetso Uwiteka atanze. Iki gicaniro kiri busadukemokabiri, ivu ryacyo riseseke.”;dqn Atera hejuru avugirakuri icyo gicaniro ijambo ry'Imana ati “Wa gicaniro we, wa gicaniro we, Uwiteka avuze atya ngo ‘Mu nzu ya Dawidi hazavukaumwana witwa Yosiya, nuko kuri wowe ni ho azatambira abatambyi bo mu ngoro bajya bakoserezaho imibavu, kandi kuri wowe ni ho bazatwikira amagufwa y'abantu.’”c n Bukeyehazaumuntu w'Imana avuye i Buyuda, aza i Beteli azanywe n'ijambo ry'Imana. Ubwo Yerobowamu yari ahagaze ku gicaniro yosa imibavu.Qbn !Nuko ku munsi wa cumi n'itanu w'ukwezi kwa munani, ari ko kwezi yatoranije ubwe, arazamuka ajya ku gicaniro yari yaremye i Beteli, aharemera ibirori by'Abisirayeli, ajya ku gicaniro ahosereza imibavu.an Yerobowamu ategeka ko haba ibirori by'iminsi mikuru mu kwezi kwa munaniku munsi wa cumi n'itanu, ngo bise n'iby'i Buyuda, nuko arazamuka ajya ku gicaniro. N'i Beteli yabigenzaga atyo atambirira izo nyana yaremye. I Beteli ahashyira abatambyi baba mu ngoro yubatse.i`Mn Kandi yubakan'ingoro ku tununga, atoranya mu bantu bandi bose batari Abalewi, abagira abatambyi.q_]n Nuko ibyo bishushanyo biba ikigusha kuko abantu bajyaga baza kubiramya, ndetse bakagera no ku cy'i Dani.?^{n Maze kimwe agishyira i Beteli, ikindi agishyira i Dani.g]In Umwami aherako yigira inama, arema ibishushanyo by'inyana bibiri mu izahabu, abwira abantu ati “Byabarushyakujya muzamuka mujya i Yerusalemu. Wa bwoko bw'Abisirayeli we, ngizo imana zawe zagukuyemu gihugu cya Egiputa!”M\n Aba bantu nibazamuka bakajya bajya i Yerusalemu gutambira mu nzu y'Uwiteka, imitima yabo izagarukirashebuja Rehobowamuumwami w'Abayuda, maze banyice bisubirire kuri Rehobowamu,umwami w'Abayuda.”Q[n Maze Yerobowamu aribwira ati “Nonehoubwami buzasubiraku nzu ya Dawidi.uZen Nuko Yerobowamu yubakai Shekemu mu gihugu cy'imisozi ya Efurayimu aturayo, bukeyearahimuka yubakai Penuweli._Y9n ‘Uwiteka avuze ngo: Ntimuzatabare kandi ntimuzarwanye bene wanyu Abisirayeli. Musubireyoumuntu wese ajye iwe, kuko ibyo ari jye byaturutseho.’”Nuko bumvira ijambo ry'Uwiteka baritahira, nk'uko Uwiteka yavuze.|Xsn “Bwira Rehobowamu mwene Salomo,umwami w'Abayuda n'umuryango wa Yuda wose, n'uwa Benyamini n'abandi bantu bose utiAWn Maze ijambo ry'Imana riza kuri Shemayaumuntu w'Imana riti{Vqn Ariko Rehobowamu ageze i Yerusalemu, ateranyaumuryango wa Yuda wose n'ab'umuryango wa Benyamini, ayitoranyamo abagabo batoranyijwe b'abarwanyi agahumbi n'inzovu munanizo kurwanya inzu ya Isirayeli, ngo bagarurireRehobowamu mwene Salomoubwami.RUn BukeyeAbisirayeli bumvise ko Yerobowamu yahungutse, baramutumirango aze mu iteraniro. Nuko baramwimika abaumwami w'Abisirayeli bose, ntihagiraukurikira inzu ya Dawidi, keretseumuryango wa Yuda wonyine.IT n Uko ni ko Abisirayeli bagandiye inzu ya Dawidi na bugingo n'ubu.IS n BukeyeUmwami Rehobowamu yoherezayo Adoramu wakoreshaga ikoro, abisirayeli bose bamuteraamabuye, arapfa. Umwami Rehobowamu abyumvise, arahuta yuriraajya mu igare rye, ngo ahungire i Yerusalemu.WR)n Ariko Abisirayeli baturagamu miduguduy'i Buyuda, bo bategekwaga na Rehobowamu.,QSn Maze Abisirayeli bose babonye yukoumwami yanze kubumvira, basubizaumwami bati “Duhuriyehe na Dawidi? Kandi rero nta no kuragwa dufitekuri mwene Yesayi, nimusubiremu mahema yanyu, yemwe Bisirayeli. None Dawidi,urimenyere ibyawe n'umuryango wawe.”
Nuko Abisirayeli basubiramu ngo zabo.!P=n Nukoumwami ntiyumvira abantu kuko byaturutse ku Uwiteka, kugirango asohoze ijambo yari yarabwiye Yerobowamu mwene Nebati, abivugiyemuri Ahiya w'i Shilo.?Oyn Abasubizaakurikije inama y'abasore ati “Data yabakoreshejeuburetwa bukomeye, ariko jyewe nzabarushirizaho. Data yabakubitishaga ibiboko, ariko jyeweho nzabakubitisha sikorupiyo.”MNn Umwami abasubizanya inabi nyinshi yanze inama yagiriwe n'abo basaza.Mn Ku munsi wa gatatu, Yerobowamu n'abantu bose basanga Umwami Rehobowamu nk'uko yabategetse ati “Muzazemunyitabe ku munsi wa gatatu.”L7n Ariko nubwo data yabakoreshagauburetwa bukomeye, jyewe nzabarushirizaho. Data yabakubitishaga ibiboko, ariko jyeweho nzabakubitisha sikorupiyo.’”jKOn Nuko abasore babyirukanye na we baramusubizabati “Uzabwire abo bantu bakubwiye ngo so yabakoreshejeuburetwa bukomeye, ariko ngo wowe hoububorohereze,ubasubizeutya uti ‘Agahera kanjye kazarutaubuniniikiyunguyungu cya data.Jn Arababaza ati “Murangira nama ki, turi busubizeabo bantu bambwiye ngo ‘Nimboroherezeuburetwa data yabakoreshaga’?”nIWn Ariko yanga inama agiriwe n'abo basaza, ahubwo ajya inama n'abasore babyirukanye na we, bamuhatsweho.H9n Baramusubizabati “Niwemera kwigiraumugaragu w'aba bantu uyu munsi,ukajyaubakoreraukabasubizaamagambo meza, na bo bazakuberaabagaragu iteka ryose.”G-n Maze Umwami Rehobowamu aherako agisha inama abasaza bahakwaga na se Salomo akiriho, arababaza ati “Murangira nama ki, uko nsubizaabo bantu?”bF?n Arabasubizaati “Nimugende mumareiminsi itatu, muzazemunyitabe.”Nuko abantu baragenda.E1n “So yadukoreshejeuburetwa butubabaza, noneutworohereze iyo mihakire ya so yatubabazaga n'uburetwa bukomeye yadukoresheje, natwe tuzagukorera.”_D9n Nuko Yerobowamu araza, azana n'ab'iteraniro rya Isirayeli bose babwira Rehobowamu batiCyn Icyo gihe Yerobowamu mwene Nebati yari akiri muri Egiputa, aho yari yarahungiye Umwami Salomo agaturayo, baramutumira.^B 9n BukeyeRehobowamu ajya i Shekemu, kuko ari ho Abisirayeli bose bari bagiye kumwimikira.Ayn +Nuko Salomo aratanga asanga ba sekuruza, bamuhamba mu muduguduwa se Dawidi, mazeumuhungu we Rehobowamu yima ingoma ye.h@Kn *Nuko igihe cyose Salomo yamaze i Yerusalemu ategeka Abisirayeli bose, cyari imyaka mirongo ine.{?qn )Indi mirimo ya Salomo n'ibyo yakoze byose n'iby'ubwenge bwe, mbese ntibyanditswe mu gitabo cy'ibyakozwe na Salomo?1>]n (Icyo ni cyo cyatumye Salomo ashaka kwica Yerobowamu, ariko Yerobowamu arahagurukaahungira muri Egiputa kwa Shishakiumwami wa Egiputa, agumayoageza aho Salomo yatangiye.S=!n 'Nuko nzahanaurubyaro rwa Dawidi mbahōra ibyo, ariko si iminsi yose.’”<'n &Nuko rero niwumvira ibyo nzagutegeka byose,ukagendera mu nzira zanjyeugakora ibitunganye mu maso yanjye,ukitondera amateka n'amategeko yanjye nk'ukoumugaragu wanjye Dawidi yagenzaga, nzabana nawe nkubakire inzu idakuka nk'iyo nubakiye Dawidi, kandi nzaguha Abisirayeli.Z;/n %Nuko nzakujyanautegeke ukoumutimawaweushaka kose, kandiuzabaumwami w'Abisirayeli.2:_n $Nyamara uwo muhungu we nzamuhaumuryango umwe, kugirangoumugaragu wanjye Dawidi atabura itabaza imbere yanjye i Yerusalemu,umurwa nitoranyirije nkahashyira izina ryanjye.M9n #Ariko nzanyagaumuhungu we ubwo bwami mbuguhe, ari bwo miryango cumi.;8qn "Ariko sinzamunyagaubwami bwose, ahubwo nzamukomeza abeumwami iminsi yose akiriho, kuko ngiriyeumugaragu wanjye Dawidi nitoranyirije, kandi yitonderaga amateka n'amategeko yanjye.75n !kuko banyimūye bakaramya Ashitoreti ikigirwamanakazi cy'Abasidoni, na Kemoshi ikigirwamana cy'Abamowabu, na Milikomu ikigirwamana cy'Abamoni, ntibagendere mu nzira zanjye, ngo bakore ibitunganye mu maso yanjye, bitondera amateka n'amategeko yanjye nk'uko se Dawidi yagenzaga.6!n (ariko we azasigaranaumuryango umwe kuko ngiriyeumugaragu wanjye Dawidi, n'i Yerusalemuumurwa nitoranirije mu miryango yose ya Isirayeli),35an Abwira Yerobowamu ati “Enda ibitambaro cumi kuko ari ko Uwiteka Imana ya Isirayeli ivuze iti ‘Dore nzatanyaguzaubwami mbukuyemu maboko ya Salomo nguhe imiryango cumi,]45n Ahiya yenda uwo mwenda mushyayari yakanishije, awutaburamoibitambaro cumi na bibiri.03[n Nuko icyo gihe Yerobowamu yari mu nzira ava i Yerusalemu,umuhanuzi Ahiya w'i Shilo arahamusanga. Ahiya uwo yari akanishijeumwenda mushya, kandi bari bonyine ku gasozi.21n Kandi Yerobowamu uwo yariumugabow'amaboko w'intwari. Salomo abonye ko ariumusoreugiraumwete, amugiraumutware w'abanyamirimo b'umuryango wa Yosefu.}1un Impamvu yatumye agomeraumwami ni iyi: ni uko Salomo yubakaga Milo, agasana icyuho cy'inkike z'umuduguduwa se Dawidi.0n BukeyeYerobowamu mwene Nebati, Umwefurayimu w'i Seredaumugaragu wa Salomo, wariumwana w'umupfakazi witwaga Seruya, na we agomeraumwami.!/=n Uwo na we abaumwanzi w'Abisirayeli iminsi yose Salomo yamaze ku ngoma. Ukuyehoubukubaganyi Hadadi yagize, yanze Abisirayeliurunukakandi atwara i Siriya..-n Ubwo Dawidi yicaga ab'i Soba, icyo gihe Rezoni ateranya abantu abaumutware w'umutwe w'ingabo, barahagurukabajya i Damasiko, bagumayobarahatwara.-n Hanyuma Imana yongera guhagurukiriza Salomo undi mwanzi, ari we Rezoni mwene Eliyada, wari yaracitse shebuja Hadadezeriumwami w'i Soba.,1n Farawo aramubazaati “Mbese igitumaushaka gusubiraiwanyu hari icyo wankenanye?”
Na we aramusubizaati “Nta cyo ariko pfa kundeka ntahe.”>+wn Hadadi uwo akiri muri Egiputa, yumva ko Dawidi yatanze agasanga ba sekuruza, kandi ko Yowabuumugabaw'ingabo yapfuye. Hadadi abwira Farawo ati “Nsezerera nsubiremu gihugu cyacu.”d*Cn Bukeyeumugorewa Hadadi murumunawa Tahupenesi, babyaranaumwana w'umuhungu witwaga Genubati. Igihe gisohoye cyo gucuka, Tahupenesi amucukiriza kwa Farawo, nuko Genubatiuwo aguma kwa Farawo abyirukanan'abana be b'abahungu.h)Kn Hadadi atona kuri Farawo cyane bituma amushyingira muramuwe, murumunawa Tahupenesi muka Farawo.T(#n Nuko barahagurukabava i Midiyani bajya i Parani, maze bavana abantu bamwe i Parani bajya muri Egiputa, basanga Farawoumwami waho. Agezeyo Farawo amuha inzu, amutegekera igerero, nyuma amukebera igikingi.'n Icyo gihe Hadadi ahungana n'abagaragu ba se, bamwe b'Abedomu bahungira muri Egiputa, ariko Hadadi uwo yari akiriumwana muto.n&Wn kuko Yowabu n'Abisirayeli bari bamazeyo amezi atandatu, kugezaaho yatsembeye abagabo bose muri Edomu.%n Kera Dawidi akiri muri Edomu, Yowabuumugabaw'ingabo ze yamaze kwica abagabo bose bo muri Edomu, arazamuka ajya guhambisha intumbi zabo,t$cn BukeyeUwiteka ahagurukiriza Salomoumwanzi ari we Hadadi w'Umwedomu, wari uwo mu rubyaro rw'umwami wa Edomu.#%n Kandi na we sinzamunyagaubwami bwe bwose, ariko nzamugabanirizahoumuryango umwe ku bw'umugaragu wanjye Dawidi na Yerusalemu nitoranirije.”W")n Ariko kuko ngiriye so Dawidi sinzabikoraukiriho, ahubwo nzabunyagaumwana wawe.=!un Ni cyo cyatumye Uwiteka abwira Salomo ati “Kuko wakoze ibyo, ntiwitondere isezerano ryanjye n'amategeko yanjye nagutegetse, niukurinzakunyagaubwami bwawe mbugabireumugaragu wawe.m Un ikamutegeka imwihanangirije ko atazakurikira izindi mana, ariko ntiyumvira icyo Uwiteka yamutegetse.~wn Nuko Uwiteka arakarira Salomo, kukoumutimawe wahindutseukayoba Uwiteka Imana ya Isirayeli yari yaramubonekeye kabiri,jOn Uko ni ko yakoreye abagore be bose b'abanyamahanga, bakajya bosa imibavu, bagatambira imana zabo."?n BukeyeSalomo yubakira Kemoshi ingoro ku musoziwerekeye i Yerusalemu. Kemoshi yari ikizira cy'Abamowabu, kandi iyindi ayubakira Moleki ikizira cy'Abamoni.]5n Uko ni ko Salomo yakoze ibyangwa n'Uwiteka, ntiyayoboka Uwiteka rwose nka se Dawidi.gIn kuko Salomo yakurikiye Ashitoreti imanakazi y'Abasidoni, na Milikomu ari yo kizira cy'Abamoni."?n Salomo amaze gusaza, abagore be bamutwaraumutimaagakurikiza izindi mana, bigatumaumutimaweutagitunganira Uwiteka Imana ye nk'uko uwa se Dawidi wariumeze,san Yari afite abagore b'imfura magana arindwi, n'ab'inshoreke magana atatu. Nuko abagore be bamuyobyaumutima.iMn bakomoka mu mahanga Uwiteka yabwiraga Abisirayeli ati “Ntimukajye muri bo, na bo ntibakaze muri mwe, kuko byatuma bahindura imitima yanyu mugakurikira imana zabo.”Ariko Salomo yifatanya na bo arehejwe n'uko yababengutse.% Gn Umwami Salomo yabengutse abagore benshi b'abanyamahangaudashyizehoumukobwa wa Farawo: Abamowabukazin'Abamonikazi n'Abedomukazi, n'Abasidonikazi n'AbahetikazigIn Ku igare rimwe ryazamukagarivuye muri Egiputa, batangaga shekeli z'ifeza magana atandatu, ku ifarashi batangaga ijana na mirongo itanu. Kandi uko abatunzi babizanaga, bimwe abami bose b'Abaheti n'ab'Abasiriya barabiguraga.n Kandi amafarashi Salomo yatungaga bayakuragamuri Egiputa. Abatunzi b'umwami bayaguragaari amashyo, ishyo ryose riciriwe igiciro cyaryo. n Umwami atuma i Yerusalemu hagira ifeza ingana n'amabuyeubwinshi, n'ibiti by'imyerezi atuma binganya n'imivumu yo mu bibayaubwinshi.oYn Kandi Salomo yateranije amagare n'abagendera ku mafarashi. Yari afite amagare igihumbi na magana ane n'abagendera ku mafarashi inzovu imwe n'ibihumbi bibiri, abashyira mu miduguduicyurwamo amagare n'i Yerusalemu mu murwa w'umwami.<sn Uwazaga wese yazanaga ituro rye, ari ibintu by'ifeza cyangwa iby'izahabu, n'imyambaro n'intwaro zo kurwanisha, n'imibavu n'amafarashi n'inyumbu. Ni ko byagendaga ukoumwakautashye.a=n Abo mu isi bose bashakaga kurebaSalomo, ngo bumveubwenge bwe Imana yashyize mu mutimawe.H n Umwami Salomo yarushaga abami bo mu isi boseubutunzi n'ubwenge.Pn Umwami yari afite inkuge ku nyanja i Tarushishi hamwe n'iza Hiramu. Uko imyaka itatu yashiraga, inkuge z'i Tarushishi zajyaga zigaruka zizanye izahabu n'ifeza, n'amahembe y'inzovu n'inkima na tawusi.san Kandi ibintuumwami yanyweshaga byose byari izahabu, n'ibirirwaho byo mu nzu ye y'ibiti by'ikibira cya Lebanoni byose byari izahabu itunganyijwe. Nta bintu by'ifeza byari biriho, kuko ku ngoma ya Salomo ifeza zatekerezwaga ko ariubusa.) Mn Kandi ibindi bishushanyo by'intare bibiri byahagararaga impande zombi ku ntondagiriro uko ari esheshatu. Mu bihugu byose nta ntebe yigeze kubazwa ihwanye n'iyo.\ 3n Iyo ntebe yari ifiteurutondagiriro rw'intambwe esheshatu, ku mugunowayo hari hihese kandi hariho n'imikindo impande zombi z'ahicarwa, n'ibishushanyo by'intare bibiri bihagaze impande zombi, iruhande rw'imikindo.l Sn Kandiumwami yibārishiriza intebe nini y'ubwami mu mahembe y'inzovu, ayiteraho izahabu itunganijwe.( Kn Acura n'ingabo ntoya magana atatu mu izahabu, indatira eshatu z'izahabu zikajya zicurwamo ingabo imwe. Umwami azijisha mu nzu y'ibiti by'ikibira cy'i Lebanoni. yn Maze Salomo acurisha ingabo magana abiri mu izahabu, italanto z'izahabu magana atandatu zikajya zicurwamo ingabo imwe.yn udashyizeho izo abagenza bazanaga, n'indamu zavaga mu batunzi n'iz'abami bose ba Arabiya, n'iz'abatware b'icyo gihugu.uen Izahabu yajyaga kwa Salomo mu mwaka yari italanto z'izahabu magana atandatu na mirongo itandatu n'esheshatu,zon Nuko Umwami Salomo aha uwo mugabekazi w'i Sheba ibyo yashakaga byose n'icyo yamusabaga cyose,udashyizeho ibyo Salomo yamuhayeku buntu bukwiriyeumwami nka we. Bukeyeuwo mugabekazi aherako arahaguruka, asubiranayo n'abagaragu be mu gihugu cye.dCn Ibyo biti bya alumugiumwami abigira inkingi zo mu nzu y'Uwiteka n'izo mu nzu y'umwami, kandi abibāzamo n'inanga na nebelu by'abaririmbyi. Nta biti bya alumugibisa n'ibyo byongeye kuboneka ngo babizane na bugingo n'ubu.n Kandi inkuge za Hiramu zajyaga zizana izahabu zizikuye Ofiri, zivanayo n'ibiti byinshi cyane byitwa alumugi, n'amabuye y'igiciro cyinshi.Y-n Hanyuma ahaumwami italanto z'izahabu ijana na makumyabiri, n'imibavu myinshi cyane n'amabuye y'igiciro cyinshi. Ntihongeye kuboneka imibavu inganyaubwinshi n'iyo uwo mugabekazi w'i Sheba yatuye Umwami Salomo.A}n Uwiteka Imana yawe ihimbazwe yakwishimiye ikakwicaza ku ntebe y'ubwami bwa Isirayeli, kuko Uwiteka yakunze Abisirayeli iteka ryose. Ni cyo cyatumye akwimika ngo uce imanza zitabera.”mUn Hahirwa abantu bawe! Aba bagaragu bawe barahirwa bakwibera imbere iminsi yose, bakumvaubwenge bwawe.5en Ariko sinabyemera kugezaubwo niyiziye nkabyibonera n'ayanjye maso, kandi nsanze ibyo batambwiye birenze ibyo bambwiye,ubwenge bwawe n'ubutunzi bwawe bisumba uko nabyumvise.mUn Abwiraumwami ati “Inkuru numviye mu gihugu cyanjye z'ibyo wakoze n'iz'ubwenge bwawe zari iz'ukuri.T~#n n'ibyokurya byo ku meza ye n'imyicarire y'abagaragu be, no guhereza kw'abahereza be n'imyambarire yabo, n'abahereza be ba vino n'urwuririro yazamukiragaho ajya mu nzu y'Uwiteka arumirwa, bimukuraumutima.Q}n Nukoumugabekazi w'i Sheba abonyeubwenge bwa Salomo bwose n'inzu yubatse,h|Kn Salomo amusobanuriraibyo yamuhanuzagabyose. Nta kintu na kimwe cyasobye Salomo atamusobanuriye.N{n Nuko agera i Yerusalemu ashagawe n'abantu benshi cyane, bafite ingamiya zihetse imibavu n'izahabu nyinshi cyane n'amabuye y'igiciro cyinshi. Ageze kuri Salomo amurondorera ibyari mu mutimawe byose.z n Umugabekazi w'i Sheba yumvise kwamamara kwa Salomo ku bw'izina ry'Uwiteka, aza azanywe no kumubazaibinaniranye, amugerageza.nyWn Baragenda bajya Ofiri bakurayoitalanto z'izahabu magana ane na makumyabiri, bazishyira Umwami Salomo.wxin Maze Hiramu yohereza muri izo nkuge abagaragu be b'abasare bamenyereye inyanja, bajyana n'abagaragu ba Salomo.w/n Kandi Umwami Salomo yari yarabaje inkuge nyinshi, azitsika Esiyonigeberi hahereranye na Eloti ku nkengero y'Inyanja Itukura, mu gihugu cya Edomu.evEn Nuko Salomo akajya atamba gatatu mu mwaka ibitambo byoswa, n'ibitambo by'ishimwe yuko ari amahoro ku cyotero yubakiye Uwiteka, kandi akajya yosereza imibavu ku cyotero cyari imbere y'Uwiteka. Uko ni ko Salomo yujujeinzu.uyn Nukoumukobwa wa Farawo ava mu muduguduwa Dawidi ataha mu nzu Salomo yamwubakiye. Icyo gihe ni bwo Salomo yubatse Milo.ytmn Abo ni bo batware bakuru bareberagaumurimowa Salomo. Bose bari magana atanu na mirongo itanu, batwaraga abakozi.Nsn Ariko mu Bisirayeli Salomo ntiyahinduragamo imbata, ahubwo bari ingabo zo kurwana, n'abagaragu be n'ibikomangoma bye, n'abatware b'ingabo ze n'abatware b'amagare ye n'ab'abagendera ku mafarashi be. r;n abuzukuruzababo bari barasigaye mu gihugu, abo Abisirayeli batashoboye kurimbura rwose, abo ni bo Salomo yatoranyagamo abagira imbata na bugingo n'ubu.nqWn Abantu bose b'insigarizi b'Abamori n'Abaheti, n'Abaferizi n'Abahivi n'Abayebusi, abatari Abisirayeli,Npn n'imiduguduyose y'ingarama ya Salomo, n'iyacyurwagamo amagare ye n'iy'abagendera ku mafarashi be, n'amazu yashakaga kubakai Yerusalemu n'i Lebanoni no mu gihugu cyose yatwaraga, kugirango yinezeze.5ogn n'i Bālati n'i Tamari mu gihugu cy'ishyamba,;nsn Nuko Salomo yubakai Gezeri n'i Betihoroni yo hepfo,#mAn Kandi Farawoumwami wa Egiputa yari yaratabaye atsinda i Gezeri arahatwika, yica Abanyakanāni bari bahatuye, abahaumukobwa we muka Salomo ho indongoranyo.Eln Nuko iyi ni yo mpamvu yatumye Umwami Salomo atoranya abanyagihe, kuko bari abo kubakainzu y'Uwiteka n'iye ubwe, na Milo n'inkike z'amabuye z'i Yerusalemu, n'i Hasori n'i Megido n'i Gezeri.Vk'n Kandi Hiramu yari yarohererejeumwami italanto z'izahabu ijana na makumyabiri.j+n Aravuga ati “Mbese mwana wa data, imiduguduwampaye ni miduguduki?”Ni ko kuhahimba igihugu cy'i Kabuli, ari na ko hacyitwa na bugingo n'ubu.^i7n BukeyeHiramu ava i Tiro ajya kugenda iyo miduguduSalomo yamuhaye, ariko ntiyayishima.ehEn Kandi Hiramuumwami w'i Tiro ni we wahaye Salomo ibiti by'imyerezi n'imiberoshi n'izahabu, uko ibyo yashakaga byose byanganaga. Nuko iyo myaka ishize, Umwami Salomo aha Hiramu imidugudumakumyabiri mu gihugu cy'i Galilaya.fgGn Nuko hashira imyaka makumyabiri ari yo Salomo yubakiyemo amazu yombi, iy'Uwiteka n'iy'ubwami.Sf!n Bazamusubizabati ‘Ni uko baretse Uwiteka Imana yabo yakuye ba sekuruzababo mu gihugu cya Egiputa, bagakeza izindi mana bakaziramya, bakazikorera. Ni cyo cyatumye Uwiteka abateza ibi byago byose.’”%eEn kandi iyi nzu nubwo ari ndendeuzayinyura imbere wese azatangara yimyoze ati ‘Ariko ni iki cyatumye Uwiteka agenza iki gihugu n'iyi nzu bene aka kageni?’Cdn nanjye nzarimbura Abisirayeli mu gihugu nabahaye, kandi iyi nzu nereje izina ryanjye nzayijugunya imve mu maso. Kandi Abisirayeli bazaba iciro ry'imigani n'agashinyaguro mu mahanga yose, 7~o~&}[||{n{zOyy.xx$wwvvLu{uttsrr!q|pp*onnjmllXkk]jjCii&h}h&gqffmeeNddGcbaaa``Q___U^^ ]\[[9ZZEYYIXXWW0VVUeTTSSRQQQQPPKOtNN:MM[LL]K~KJ;IHHGVFEEfDD:CCBrAA,@??M>>O==B<<;"::98877665{4322&1z0r//'..O-},++** )((V'Z'%%8$$#1"N! O<)WD&v$~yj _ u *<PVP;nNzahindura inzu yawe nk'iya Yerobowamu mwene Nebati, kandi nk'iya Bāsha mwene Ahiya, kuko wandakajeukoshya Abisirayeli ngo bacumure.’~wn‘Umva nzakuzanira ibyago ngutsembe rwose, nzamaraumuhungu wese kuri Ahabu, uw'imbata n'uw'umudendezo mu Bisirayeli.nAhabu abwira Eliya ati “Urambonye ga wa mwanzi wanjye we?”
Na we ati “Ndakubonye koko, kuko wiguriyegukoraibyangwa n'Uwiteka.=unumubwire uti ‘Uwiteka aravuze ngo: Ni ukourisheurazunguye?’Mazeumubwire uti ‘Umva uko Uwiteka avuga: Aho imbwa zarigatiye amaraso ya Naboti, ni ho zizarigatira n'ayawe.’”~wn“Hagurukaumanukeusange Ahabuumwami w'Abisirayeliutuyei Samariya, ubu ari mu ruzabibu rwa Naboti yagiye kuruzungura,A~nUbwo ijambo ry'Uwiteka rigera kuri Eliya w'i Tishubi riti}}unAhabu yumvise ko Naboti yapfuye arahaguruka, aramanuka ajya muri urwo ruzabibu rwa Naboti w'i Yezerēli kuruzungura.(|KnYezebeli yumvise ko Naboti bamuteyeamabuye agapfa, abwira Ahabu ati “Hagurukawende rwa ruzabibu Naboti w'i Yezerēli yangaga ko mugura, ntakiriho yapfuye.”K{nBaherako batuma kuri Yezebeli ko Naboti bamuteyeamabuye bakamwica.hzKn Maze abagabo babiri b'ibigoryi barinjira bamwicara imbere. Abo bagabo b'ibigoryi bashinja Naboti bari imbere y'abantu bati “Naboti yatutse Imana n'umwami.”Uwo mwanya baramusumirabamuvanamu murwa, bamuteraamabuye arapfa.Eyn Bategeka abantu kwiyirizaubusa, bashyira Naboti imbere yabo.xn Nuko abatware bo mu murwa n'ab'impfra b'abanyarurembo babigenza uko Yezebeli yabatumyeho, nk'uko yanditse muri izo nzandiko yaboherereje.w9n Imbere ye muhashyire abagabo babiri b'ibigoryi bamushinje bati ‘Watutse Imana n'umwami.’Nuko muhereko mumujyane, mujye kumuteraamabuye mumwice.”jvOn Yandika muri izo nzandiko ngo “Nimutegeke abantu biyirizeubusamaze mushyire Naboti imbere yabo.u+nAherako yandika inzandiko mu izina rya Ahabu azifatanisha ikimenyetso cye, azoherereza abatware n'impura bo mu murwa we n'abaturanyi ba Naboti.+tQnUmugorewe Yezebeli aramubwira ati “Dorere, ntutegekaubwami bwa Isirayeli? Byukaufungureushire agahinda. Ni jyeuzaguha urwo ruzabibu rwa Naboti w'i Yezerēli.”fsGnNa we aramusubizaati “Ni uko navuganye na Naboti w'i Yezerēli nkamubwira nti ‘Mpauruzabibu rwawe turugureifeza, cyangwa washaka naguhaurundi mu cyimbo cyarwo.’Na we akansubizaati ‘Sinaguhauruzabibu rwanjye.’”drCnHanyumaumugorewe Yezebeli araza aramubazaati “Ni iki kiguteyeagahinda kikakubuzakurya?”Zq/nMaze Ahabu ataha afite agahinda n'uburakari, ku bw'ijambo Naboti w'i Yezerēli yamubwiye ngo “Sinaguha gakondo ya ba sogokuruzabanjye.”Nuko aryama ku gisasiro cye yerekeye ivure, yanga kugiraicyo afungura.dpCnNaboti abwira Ahabu ati “Biragatsindwa n'Uwiteka kuguhagakondo ya ba sogokuruzabanjye.”So!nAhabu abwira Naboti ati “Mpauruzabibu rwawe, kugirango ndugireigihambo cy'imboga kuko ari hafi y'urugorwanjye, nzaguheurundi ruzabibu rururutaubwiza, cyangwa washaka naguha ibiguzi byarwo ku ifeza.”n nKandi harihoumugabowitwaga Naboti w'i Yezerēli, yari afiteuruzabibu i Yezerēli hafi y'ibwami kwa Ahabuumwami w'i Samariya.Rmn+Nukoumwami w'Abisirayeli ajya iwe i Samariya, afite agahinda n'uburakari.6lgn*Uwo muhanuzi aramubwira ati “Uwiteka aravuze ngo ‘Kuko warekuyeumugabonatanze ngo arimbuke, ni cyo gitumauzahorerwaubugingo bwe, kandi abantu bawe bazahorerwa abe.’”hkKn)Uwo mwanya uwo mugaboyitwikururaigitambaro mu maso,umwami w'Abisirayeli amenya ko ariumuhanuzi.Nukoumwami w'Abisirayeli aramubwira ati “Uko ni kourubanza rugutsinze nk'ukourwiciriyeubwawe.”{iqn'Hanyumaumwami arahanyura, agiye kumucahoaramutakira ati “Umugaragu wawe nari ku rugamba, mbonaumuntuuvuyemu ntambara anzaniraumuntu arambwira ati ‘Rinda uyu muntu naramuka abuze nzaguhoreraubugingo bwe, cyangwauzarihe italanto y'ifeza.’bh?n&Nukoumuhanuzi aragenda ategeraumwami mu nzira ariyoberanya, yitwikira igitambaro mu maso.sgan%Uwo muhanuzi asanga undi mugaboaramubwira ati “Ndakwinginze nkubita.”Uwo we aramukubitaaramukomeretsa."f?n$Uwo muhanuzi arongera aramubwira ati “Ubwoutumviye Uwiteka, ubu nitumaragutandukanaintare irakwica.”Nuko bamaze gutandukana, ahura n'intare iramwica.e!n#Harihoumugabowo mu bahungu b'abahanuzi wabwiye mugenzi we abibwirijwe n'ijambo ry'Uwiteka ati “Ndakwinginze nkubita.”Yanga kumukubita.dn"Maze Benihadadi aramubwira ati “Imidugududata yanyaze so nzayigusubiza, kandiuziharurirainzira i Damasiko nk'uko data yaziharurizaga i Samariya.”
Ahabu aravuga ati “Nitumaragusezerana iri sezerano ndakurekura.”Nuko barasezerana, aramurekura.scan!Abo bagabo baramwitegereza bihutirakumukubirakuri iryo jambo baravuga bati “Benihadadi ni mwene so koko.”
Arababwira ati “Nimugende mumunzanire.”Nuko Benihadadi arasohoka aza kumusanganira, ahageze Ahabu amwurizaigare rye.gbIn Nuko bakenyera ibigunira, batamiriza ingoyi basangaumwami w'Abisirayeli baravuga bati “Umugaragu wawe Benihadadi aradutumye ngo aragusabangoumukize.”
Arababaza ati “Mbese aracyari muzima? Yemwe, ni mwene data!”saanHanyuma abagaragu be baramubwira bati “Twumvise ko abami b'ubwoko bwa Isirayeli ari abami bafite imbabazi, none ubu turakwinginze ngo dukenyere ibigunira, dutamirize ingoyi dusangeumwami w'Abisirayeli, ahari yakizaubugingo bwawe.”T`#nKandi abandi bahungira mu muduguduwa Afeka, bagwirwa n'inkike z'amabuye zica abantu bari barokotse inzovu ebyiri n'ibihumbi birindwi.
Benihadadi arahunga ajya mu mudugudu, yicumitamu mwinjiro w'inzu.,_SnNuko aho bahamara iminsi irindwi bahaganditse bategeranye, ariko ku wa karindwi batezaurugamba. Abisirayeli bica mu Basiriya abantu bigenza agahumbi mu munsi umwe.^/nNuko hazaumuntu w'Imana, asangaumwami w'Abisirayeli aramubwira ati “Uwiteka aravuze ngo: Ubwo Abasiriya bavuze bati ‘Uwiteka ni imana yo mu misozi miremire si imana yo mu bibaya, ni cyo gituma ngiye kukugabiza izo ngabo nyinshi cyane, maze mumenye ko ndi Uwiteka.’”&]GnMaze Abisirayeli baraterana, bakora amahamba barabatera, bagandika imbere yabo basa n'udukumbi tubiritw'abana b'ihene, ariko Abasiriya bo bari buzuyeigihugu.f\GnUmwakautashye Benihadadi ateranya Abasiriya, arazamuka ajya kuri Afeka kurwana n'Abisirayeli.N[nmazeugabeingabo zihwanye n'izo wapfushije,ushyireho amafarashi n'amagare bingana n'ibyo wapfushije. Nuko tuzarwanire na bo mu kibaya, ntituzabura kubarusha amaboko.”
Arabumvira abigenza atyo.tZcnKandi genza utyaukurehoabo bami,umwami weseumukuremu mwanya we, mu cyimbo cyaboushyireho abatware b'ingabo,`Y;nHanyuma abagaragu b'umwami w'i Siriya baramubwira bati “Imana yabo ni imana ihimba mu misozi miremire, ni cyo cyatumye baturusha amaboko. Ariko noneho tuzarwanire na bo mu bibaya, niukurituzahabarushiriza amaboko.4XcnHanyumaumuhanuzi araza asangaumwami w'Abisirayeli aramubwira ati “Genda wikomeze, witegureumenye ukouzabigenza, kuko mu mwakautahaumwami w'i Siriya azongera kugutera.”wWinNukoumwami w'Abisirayeli na we arasohoka atera abagendera ku mafarashi n'amagare, yica Abasiriya benshi cyane.KVnbaratera,umuntu wese muri bo yicaumubisha. Abasiriya barahunga, Abisirayeli barabirukana. Maze Benihadadiumwami w'i Siriya yinaguriraku ifarashi hamwe n'abagendera ku mafarashi bandi, arabakira.RUnNuko ba bagaragu b'abatware b'intebe n'ingabo zibakurikiye, bava mu murwarT_nAravuga ati “Niba bazanywe n'amahoro mubafate mpiri, niba bazanywe no kurwana na bwo mubafate mpiri.”S7nAbagaragu b'abatware b'intebe ni bo babanje gutera, maze Benihadadi yohereza abo kumurebera baramubwira bati “Tubonye abantu baturukai Samariya.”,RSnIgihe cy'amanywa y'ihangu baratera. Ariko icyo gihe Benihadadi yari mu ihema yinywera yasinze, ari kumwe na ba bami bari bamuvunnyeuko ari mirongo itatu na babiri.)QMnNuko ateranya abagaragu b'abatware b'intebe baba magana abiri na mirongo itatu na babiri, hanyuma yabo ateranya abantu ba Isirayeli bose baba ibihumbi birindwi._P9nAhabu aramubazaati “Ni ndeuzazidukiza?”
Na we aramusubizaati “Uwiteka avuze yuko ari abagaragu b'abatware b'intebe.”
Arongera aramubazaati “Ubanza guterani nde?”
Umuhanuzi ati “Ni wowe.”LOn Uwo mwanya hazaumuhanuzi asanga Ahabuumwami w'Abisirayeli, aramubwira ati “Uwiteka aravuze ngo ‘Nturebaziriya ngabo zoseuburyo ari nyinshi? Uyu munsi ndazikugabizaumenye ko ndi Uwiteka.’”N-n Ubwo Benihadadi yari mu ihema hamwe n'abo bami banywa, yumvise ubwo butumwa abwira abagaragu be ati “Nimwigere.”Nuko barigera, bateraumurwa.M'n Umwami w'Abisirayeli aramusubizaati “Mumubwire muti ‘Ucyambaraumwambaro w'intambara ngo atabare, ye kwirata nk'uwikuramoatabarutse.’”@L{n Benihadadi arongera amutumahoaramubwira ati “Ingabo zanjye zinkurikiye nizibona i Samariyaumukunguguuzikwira,umuntu wese akabonauwuzuraurushyi, imana zizabimpore ndetse bikabije.”K n Aherako abwira intumwa za Benihadadi ati “Nimugende mumbwirireumwami databuja muti ‘Ibyo wabanje gutumaku mugaragu wawe nzabikora byose, ariko ibyountumyeho hanyuma ibyo byo simbyemeye.’”
Nuko intumwa ziragenda zimubwira ibyo Ahabu amushubije.OJnNuko abatware n'abantu bose baramubwira bati “Ntumwumvire, wange.”xIknMazeumwami w'Abisirayeli atumiraabatware bo mu gihugu cye bose arababwira ati “Namwe nimwumve murebeuko uwo mugaboadushakahourwiyenzo: dore yari yantumyeho ngo muhe abagore banjye n'abana banjye, n'ifeza n'izahabu byanjye, simbimwima.”#HAnngo ejo nk'iki gihe azohereza abagaragu be iwawe, basake mu nzu yawe no mu mazu y'abagaragu bawe, icyo bazahabona kikunezeza cyose bazacyende bakizane.”G)nBukeyeintumwa ziragaruka ziravuga ziti “Benihadadi avuze ngo yagutumyeho intumwa, agira ngoumuheifeza n'izahabu n'abagore bawe n'abana bawe,nFWnUmwami w'Abisirayeli aramusubizaati “Bibe ukouvuze, mwami nyagasani. Ndiuwawen'ibyo mfite byose.”xEknifeza zawe n'izahabu zawe ni ibye, ndetse n'abagore bawe n'abana bawe baruta abandiubwiza, ngo na bo ni abe.”D nBenihadadi uwo atuma intumwa kuri Ahabuumwami w'Abisirayeli aho yari ari mu murwa, ziramubwira ziti “Benihadadi yadutumye ngoBC nBukeyeBenihadadiumwami w'i Siriya ateranya ingabo ze zose. Yari kumwe n'abandi bami mirongo itatu na babiri bari bafite amafarashi n'amagare, nuko atera i Samariya arahgota, araharwanya.AB}nNuko arorera kumukurikira, asubirayo yenda inka ebyiri arazica, atekesha inyama ibiti by'imitambiko yazo, agaburiraabantu bararya. Aherako arahagurukaakurikira Eliya, akajya amukorera.^A7nMaze Elisa asiga inka aho arirukanka, akurikira Eliya aramubwira ati “Ndakwinginze reka mbanze njye guhoberana na data na mama, mbone kugukurikira.”
Na we aramubwira ati “Subirayo, hari icyo ngutwaye?”N@nNuko avayo, aragenda asanga Elisa mwene Shafati, ahingisha inka zizirikanijwe ebyiri ebyiri mu mirongo cumi n'ibiri, ahagaze ku murongouheruka. Eliya akebereza aho aramusanga, amunagiraumwitero we.q?]nAriko rero nzaba nsigaranye abantu ibihumbi birindwi muri Isirayeli batapfukamiye Bāli, ntibamusome.”a>=nNukouzabayarokotse inkota ya Hazayeli, Yehu azamwica,uzarokoka iya Yehu, Elisa azamwica.5=enna Yehu mwene Nimushi na weuzamwimikishe amavuta abeumwami w'Abisirayeli, kandi na Elisa mwene Shafati wo muri Abeli Mehola,uzamusukehoamavuta abeumuhanuzi mu cyimbo cyawe.<nUwiteka aramubwira ati “Gendausubizeinzira yose y'ubutayuujye i Damasiko, nugerayouzimikishe Hazayeli amavuta abeumwami w'i Siriya,;nArarisubizaati “Nagize ishyaka ryinshi ry'Uwiteka Imana Nyiringabo, kuko Abisirayeli bavuye mu isezerano ryawe bagasenya ibicaniro byawe, kandi bicishije abahanuzi bawe inkota. Ni jye jyenyineusigaye, nanjye baragenzaubugingo bwanjye ngo banyice.”(:Kn Eliya amaze kuryumva yitwikiraumwitero we mu maso, arasohoka ahagarara mu muryango w'ubuvumo. Ijwi rirahamusanga riramubazariti “Eliya we,urakora iki aho?”9n Hanyuma y'igishyitsi hakurikirahoumuriro, ariko Uwiteka yari atari mu muriro. Hanyuma y'umurirohaza ijwi ryoroheje ry'ituza.68gn Iramubwira iti “Sohokauhagarare ku musoziimbere y'Uwiteka.”Uwo mwanya Uwiteka amucaho, mazeumuyagamwinshi wa serwakiraurazausatura imisozi,umenaguriraibitare imbere y'Uwiteka, ariko Uwiteka yari atari mu muyaga. Umuyagaushize habaho igishyitsi cy'isi, ariko Uwiteka yari atari muri icyo gishyitsi. 7n Na we aramusubizaati “Nagize ishyaka ryinshi ry'Uwiteka Imana Nyiringabo, kuko Abisirayeli bavuye mu isezerano ryawe bagasenya ibicaniro byawe, kandi bicishije abahanuzi bawe inkota. Ni jye jyenyineusigaye, nanjye baragenzaubugingo bwanjye ngo banyice.”6{n Agezeyo yinjira mu buvumoagumamo.
Hanyuma ijambo ry'Uwiteka rimugeraho aramubazaati “Eliya we,urakora iki aho?”5nNuko arabyuka ararya aranywa, iyo nda ayigendera iminsi mirongo ine n'amajoro mirongo ine, agera i Horebu ku musoziw'Imana.4{nMarayika w'Uwiteka agaruka ubwa kabiri, amukoraho, aramubwira ati “Byuka urye kukourugendo ari runinirugukomereye.”y3mnArakanguka abonaumutsimautazeku makara, n'agacuma k'amazi biri ku musegowe. Ararya aranywa, arongera ariryamira. 2 nNuko yiryamira munsi y'icyo giti cy'umurotemu arasinzira, agisinziriye marayika araza amukoraho aramubwira ati “Byuka urye.”l1SnAriko agenda wenyineurugendo rw'umunsi umwe mu ishyamba, ahageze yicara munsi y'igiti cy'umurotemu, yisabira gupfa ati “Uwiteka, ndarambiwe. Icyabimara ni uko ubu wakurahoubugingo bwanjye, kuko ntaruta ba sogokuruzaubwiza.”w0inEliya abyumvise atyo arahagurukaarahunga ngo yikize, ajya i Bērisheba y'i Buyudaaba ari ho asigaumugaragu we.!/=nYezebeli aherako atuma intumwa kuri Eliya aramubwira ati “Ubugingo bwawe nintabuhwanya n'ubwabo ejo nk'iki gihe, imana zizabimpore ndetse bikabije.”m. WnNuko Ahabu atekerereza Yezebeli ibyo Eliya yakoze byose, kandi n'uko yicishije abahanuzi bose inkota.}-un.Imbaraga z'Uwiteka zijya kuri Eliya, aracebura arirukanka, yiruka imbere ya Ahabu amutanga ku irembo ry'i Yezerēli.,n-Hashizeumwanya muto, ijuru ririhindurizaryuzuraibicu n'umuyaga, hagwa imvura ya rukokoma. Nuko Ahabu yuriraigare rye ajya i Yezerēli.\+3n,Agezeyo ubwa karindwi aravuga ati “Dore mbonye igicu gito kingana n'ikiganza cy'umuntu kiva mu nyanja.”
Eliya aramubwira ati “Gendaubwire Ahabu uti ‘Itegure igare ryaweumanuke imvura itakubuza.’”+*Qn+Abwiraumugaragu we ati “Zamuka witegereze ku nyanja.”
Arazamuka aritegereza aragaruka aravuga ati “Nta cyo mbonye.”Amubwira gusubirayo agira karindwi. )n*Nuko Ahabu arazamuka ajya gufungura. Eliya na we arazamuka ajya mu mpinga y'umusoziw'i Karumeli, yicara hasi yubikaumutwe mu maguru.g(In)Maze Eliya abwira Ahabu ati “Hagurukaufungure kuko numva haza kugwa imvura y'impangukano.”'9n(Nuko Eliya arababwira ati “Nimufateabahanuzi ba Bāli, ntihasimbuke n'umwe.”Barabafata. Eliya arabamanukanaabagejeje ku kagezi Kishoni, abicirayo.t&cn'Maze abantu bose babibonye bikubitahasi bubamye baravuga bati “Uwiteka ni we Mana, Uwiteka ni we Mana.”%n&Uwo mwanyaumurirow'Uwitekauramanuka,utwika igitambo cyoswa n'inkwi n'amabuye n'umukungugu,ukamya amazi yari mu ruhavuyose.{$qn%Nyumvira, Uwiteka nyumvira kugirango aba bantu bamenye ko ari wowe Mana, kandi ko ari woweugarura imitima yabo.”#3n$Nuko agejeje igihe cyo gutamba igitambo cya nimugoroba, Eliyaumuhanuzi yegera igicaniro aravuga ati “Uwiteka Mana ya Aburahamu na Isaka na Isirayeli, uyu munsi bimenyekane ko ari wowe Mana mu Bisirayeli kandi ko ndiumugaragu wawe, nkaba nkoze ibyo byose ku bw'ijambo ryawe.>"yn#Amazi arasendera agota igicaniro, yuzurana rwa ruhavu.!!n"Arababwira ati “Nimwongere ubwa kabiri.”Bongera ubwa kabiri. Arongera arababwira ati “Nimwongere ubwa gatatu.”Bongera ubwa gatatu.+ Qn!Aherako agerekeranya inkwi, acagagura impfizi ayigereka hejuru y'inkwi. Maze arababwira ati “Nimwuzuzeintango enye amazi, muyasuke hejuru y'igitambo n'inkwi.” n Nuko ayo mabuye Eliya ayubakisha igicaniro mu izina ry'Uwiteka, maze acukuraimpande zacyouruhavurwajyamo indengo ebyiri z'imbuto.1]nNuko Eliya yenda amabuye cumi n'abiri ukoumubarew'imiryango ya bene Yakobo wanganaga, ari we ijambo ry'Uwiteka ryagezeho riti “Isirayeli ni ryo ribaye izina ryawe.”}nEliya aherako abwira abantu bose ati “Nimunyegere.”Bose baramwegera, asana igicaniro cy'Uwiteka cyari cyarasenyutse.9nMaze ku gicamunsi barakotsora bageza igihe cyo gutamba igitambo cya nimugoroba, ariko ntihagira ijwi ryumvikana cyangwausubizacyangwa wabitaho n'umwe.nBarongera batera hejuru, bikebesha ibyuma n'intambi nk'uko basanzwe babigenza, kugezaaho amaraso yabereye imyishori kuri bo.[1nBagejeje ku manywa y'ihangu Eliya arabashinyaguriraati “Erega nimuterehejuru kuko ari imana! Yenda ubu iriyumvīra cyangwa hari aho igannye, cyangwa se yazindutse cyangwa irasinziriye, ikwiriye gukangurwa.” nNuko bazana impfizi bahawe barayibaga, maze batakambira izina rya Bāliuhereye mu gitondoukageza ku manywa y'ihangu, bavuga bati “Nyamuna Bāli, twumvire.”Ariko ntihagira ijwi ryumvikana cyangwaubasubizan'umwe. Basimbukirahirya no hino ku gicaniro bubatse.<snNuko Eliya abwira abahanuzi ba Bāli ati “Ngaho nimuhitemo iyanyu mpfizi, abe ari mwe mubanza kubagakuko muri benshi, maze mutakambire izina ry'imana yanyu ariko ntimucanemo.”NnMuhereko mutakambire izina ry'imana yanyu, nanjye ndatakambira izina ry'Uwiteka. Maze Imana iri budusubirisheumuriro, iraba ari yo Mana.”
Abantu bose baramusubizabati “Ibyouvuzeni byiza.”;qnNuko nibaduhe impfizi ebyiri bahitemo iyabo, bayitemaguremoibice babigereke hejuru y'inkwi ariko be gucanamo, nanjye ndatunganya iya kabiri nyigereke hejuru y'inkwi, ne gucanamo.nEliya arongera abwira abantu ati “Ni jye jyenyine muhanuzi w'Uwitekausigaye, ariko abahanuzi ba Bāli ni magana ane na mirongo itanu.\3nNuko Eliya yegera abantu bose aravuga ati “Muzageza he guheramu rungabangabo? Niba muzi ko Uwiteka ari we Mana nimumukurikire, kandi niba ari Bāli abe ari we mukurikira.”Abantu ntibamusubizaijambo na rimwe.`;nNuko Ahabu atumiraAbisirayeli bose n'abo bahanuzi, abateraniriza ku musoziw'i Karumeli.[1nNuko none ntumirira Abisirayeli bose bateranire ku musoziw'i Karumeli, kandi abahanuzi ba Bāli uko ari magana ane na mirongo itanu, n'abahanuzi ba Ashera basangirira ku meza ya Yezebeli, uko ari magana ane.”-nNa we aramusubizaati “Erega si jye wateye Isirayeliumuruho, ahubwo ni wowe n'inzu ya so kuko mwaretse amategeko y'Uwiteka, mugakurikira Bāli.^7nMaze Ahabu abonye Eliya aramubwira ati “Mbega ni wowe n'umuruhowateye Isirayeli?”\3nNuko Obadiya ajya kubonana na Ahabu arabimubwira, Ahabu aherako aza guhurana Eliya.}unEliya aramubwira ati “Nkurahiye Uwiteka Imana Nyiringabo uwo nkorera iteka, ko nza kumwiyereka uyu munsi rwose.”\ 3nNoneurambwira ngo ningende mbwire databuja ngo Eliya ari hano, ntuzi ko yanyica?”W )n Mbese ntibabwiye databuja icyo nakoze ubwo Yezebeli yicaga abahanuzi b'Uwiteka, ko nahishe abahanuzi b'Uwiteka ijana mu buvumobubirimirongo itanu mirongo itanu, nkajya mbagaburiraumutsima n'amazi yo kunywa?S !n Ariko nimara gutandukananawe,umwuka w'Uwiteka arakujyana ahandi ntazi. Nuko ningerayo nkabibwira Ahabu, akaza ntakuboneyanyica, kandi ndakubwira kouhereye mu buto bwanjyeumugaragu wawe nubahaga Uwiteka.< un None ngo ningende mbwire databuja ko Eliya ari hano!C n Nkurahiye Uwiteka Imana yawe ihoraho, yuko nta shyanga cyangwa igihugu databuja atakwijemo abantu bo kugushaka. Babahakaniye koutariyo, arahiza abo bami cyangwa amahanga ko bakubuzekoko.S!n Obadiya aramusubizaati “Nagucumuyehoiki gitumaungabiza Ahabu ngo anyice?S!nAramusubizaati “Ni jye. Gendaubwire shobuja uti ‘Eliya ari hano.’”#nObadiya akiri mu nzira Eliya arahamusanga. Obadiya aramumenye amwikubitaimbere yubamye, aramubwira ati “Mbega ni wowe, Eliya databuja?”nWnNuko bagabana igihugu kugirango bakigende cyose, Ahabu anyura iye nzira, Obadiya na we anyura iyindi.OnAhabu abwira Obadiya ati “Umva,ugende igihugu cyose no ku masōko y'amazi yose no ku tugezitwose, ahari twabonayoutwatsi two gukizaamafarashi n'inyumbu bikabaho, ntidupfushe amatungo yacu yose.”Enndetse ubwo Yezebeli yicaga abahanuzi b'Uwiteka, Obadiya yajyanye bamwe muri bo ijana abahisha mirongo itanu mirongo itanu mu buvumobubiri, akajya abagaburiramo imitsima n'amazi yo kunywa.W)nUbwo Ahabu ahamagara Obadiyaumunyarugo we. Obadiya uwo yubahaga Uwiteka cyane,fGnNuko Eliya aragenda ajya kwiyereka Ahabu.
Icyo gihe inzara yari nyinshi cyane i Samariya., UnNuko hashize iminsi myinshi ijambo ry'Uwiteka rigera kuri Eliya, ubwo wariumwaka wa gatatu inzara iteye riti “Genda wiyereke Ahabu, nanjye nzavubiraisi imvura.”nUwo mugoreabwira Eliya ati “Noneho menye ko uriumuntu w'Imana koko, kandi ko ijambo ry'Uwitekauvugako ari iry'ukuri.”~nEliya yenda uwo mwana amukuramu cyumba cyo hejuru, aramumanukanaamushyira nyina. Eliya aramubwira ati “Nguyuumwana wawe, ni muzima.”M}nUwiteka yumvira Eliya,ubugingo bw'uwo mwana bumusubiramo arahembuka.|nMaze yubarara ku mwana gatatu, atakambira Uwiteka ati “Ayii, Uwiteka Mana yanjye! Ndakwinginze,ubugingo bw'uyu mwana bumusubiremo.”{nAherako atakambira Uwiteka ati “Ayii, Uwiteka Mana yanjye! Uyu mupfakazi wancumbikiye na weumutejeibyago,umwiciraumwana?”'zInEliya aramubwira ati “Mpaumwana wawe.”Nuko amumukuramu gituza agenda amuteruye, amwurirana mu cyumba cyo hejuru yari acumbitsemo, amurambika ku buriribwe.y{nNyina abwira Eliya ati “Mpfa iki nawe, wa muntu w'Imana we? Wazanywe no kwibukiriza icyaha cyanjye,unyiciyeumwana!”uxenHanyuma y'ibyo,umwana w'uwo mugorenyir'urugoararwara, indwara ye iramukomereza kugezaaho yamumariyemoumwuka.uwenIcyo giseke nticyaburamoifu, n'amavuta ntiyabura muri iyo mperezo, nk'uko Uwiteka yavugiyemu kanwa ka Eliya.yvmnNuko aragenda abigenza nk'uko Eliya yamubwiye, kandi uwo mugorena Eliya n'abo mu rugo rwe bamara iminsi babirya.9umnkuko Uwiteka Imana ya Isirayeli ivuze itya ngo ‘Icyo giseke ntabwo kizaburamoifu, n'amavuta ntabwo azabura muri iyo mperezo, kugezaku munsi Uwiteka azavubiraisi imvura.’”tn Eliya aramubwira ati “Witinya gendaubigenze ukouvuze, ariko banzaumvugireho akanjyeukanzanire hano, mazeubonekwivugiran'umwana wawe,s'n Na we aramusubizaati “Nkurahiye Uwiteka Imana yawe ihoraho, nta gatsima mfite keretseurushyirw'agafu nshigaje mu giseke, n'uturanguzwa tw'amavuta mu mperezo. Ubu dore ndatoraguraudukwi tubiri, kugirango nsubiremu nzu nkivugiren'umwana wanjye, ngo tukarye twipfire.”grIn Nuko ajya kuyazana. Akigenda aramuhamagara ati “Ndakwinginzeunzanire n'agatsima mu ntoki.”Kqn Nuko arahagurukaajya i Sarefati. Ageze ku irembo ry'umudugudu, ahasangaumugorew'umupfakaziutoraguraudukwi. Eliya aramuhamagara aramubwira ati “Ndakwinginze, nzanirautuzitwo kunywamu gacuma.”vpgn “Hagurukaujye i Sarefati h'Abasidoni abe ari ho uba, hariyoumugorew'umupfakazi ni we ntegetse kugutunga.”/o[nBukeyeijambo ry'Uwiteka rimugeraho ritiTn#nHashize iminsi ako kagezi karakama kuko nta mvura yagwaga muri icyo gihugu.pm[nIbikona bikajya bimuzaniraumutsima n'inyama uko bukeyeuko bwije, kandi akajya anywa amazi y'ako kagezi.nlWnNuko aragenda agenza uko Uwiteka yavuze, ajya kuri ako kagezi Keriti ahateganye na Yorodani, agumayo.OknUzajyeunywaamazi yako, kandi ntegetse ibikona kujya bikugemurirayo.”sjan“Va hanougende werekere iburasirazuba, wihishe iruhande rw'akagezi kitwa Keriti, ahateganye na Yorodani.1i_nHanyuma ijambo ry'Uwiteka rimugeraho ritinh YnBukeyeEliya w'i Tishubi, umwe mu basuhukeb'i Galeyadi asanga Ahabu aramubwira ati “Ndahiye Uwiteka Imana ya Isirayeli ihoraho, iyo nkorera iteka, yuko nta kime cyangwa imvura bizagwa muri iyi myaka, keretse aho nzabitegekera.”gn"Ku ngoma ya Ahabu, Hiyeli w'i Beteli yubakai Yeriko. Igihe yubakagaurufatiro apfushaumwana we w'imfura witwaga Abiramu, ashinze ibikingi by'amarembo apfushaumuhererezi we witwaga Segubu, nk'uko Uwiteka yari yavuze abivugiyemu kanwa ka Yosuwa mwene Nuni. f n!Kandi yiremera Ashera, ndetse Ahabu uwo arusha abandi bami b'Abisirayeli bamubanjirije bose kurakaza Uwiteka Imana ya Isirayeli.Ie n Yubakira Bāli icyotero mu nzu ya Bāli yari yubatse i Samariya.7dinNuko bimubereye bito kugendera mu byaha bya Yerobowamu mwene Nebati, ariyongeranya arongora Yezebeliumukobwa wa Etibāliumwami w'Abasidoni, aragenda akorera Bāli arayiramya.Vc'nAriko Ahabu mwene Omuri akora ibyangwa n'Uwiteka kurusha abamubanjirije bose.BbnMu mwaka wa mirongo itatu n'umunaniAsaumwami w'Abayuda ari ku ngoma, Ahabu mwene Omuri yimye muri Isirayeli amara imyaka makumyabiri n'ibiri ari ku ngoma ya Isirayeli, atuye i Samariya.maUnBukeyeOmuri aratanga asanga ba sekuruza, bamuhamba i Samariya, mazeumuhungu we Ahabu yima ingoma ye.`nAriko indi mirimo ya Omuri yakoze n'ibyo yakoresheje imbaraga ze, mbese ntibyanditswe mu gitabo cy'ibyo ku ngoma z'abami b'Abisirayeli?1_]nkuko yagendanaga ingeso zose za Yerobowamu mwene Nebati, no mu byaha bye yoheje Abisirayeli ngo bacumure, bakarakaza Uwiteka Imana ya Isirayeli ku bitagiraumumarobyabo.T^#nAriko Omuri akora ibyangwa n'Uwiteka arusha abamubanjirije bose gukoranabi,%]EnBukeyeagura na Shemeriumusoziw'i Samariya, atanga italanto z'ifeza ebyiri yubakakuri uwo musozi. Umuduguduyubatse awita Samariya, awitirira nyirawo Shemeri.1\]nMu mwaka wa mirongo itatu n'umwe Asaumwami w'Abayuda ari ku ngoma, Omuri yimye muri Isirayeli amara imyaka cumi n'ibiri ari ku ngoma. I Tirusa yahamaze imyaka itandatu.e[EnAriko abakurikiye Omuri banesha abakurikiye Tibuni mwene Ginati, Tibuni arapfa, Omuri arima.Z'nHanyuma y'ibyo Abisirayeli bigabanyamo ibice bibiri, igice kimwe gikurikira Tibuni mwene Ginati kugirango bamwimike, ikindi gikurikira Omuri.}YunAriko indi mirimo yose ya Zimuri n'ubugomebwe, mbese ntibyanditswe mu gitabo cy'ibyo ku ngoma z'abami b'Abisirayeli?Xnazize ibyaha bye yakoze ubwo yakoraga ibyangwa n'Uwiteka, akagendana ingeso za Yerobowamu, n'ibyaha bye yoheje Abisirayeli ngo bacumure.cWAnZimuri abonye ko batsinzeumudugudu, yinjira mu gihome cy'inzu y'umwami yitwikiramo arapfa,YV-nUwo mwanya Omuri n'Abisirayeli bose bava i Gibetoni, barazamuka bagota i Tirusa.cUAnNuko abantu bari mu rugerero bumva bavuga bati “Zimuri yagomye yisheumwami.”Maze uwo munsi Abisirayeli bose baherako biyimikira Omuriumugabaw'ingabo, aho bari bari aho mu rugerero kugirango abeumwami w'Abisirayeli.KTnMu mwaka wa makumyabiri n'irindwi Asaumwami w'Abayuda ari ku ngoma, Zimuri yarimye atura i Tirusa, amara iminsi irindwi ari ku ngoma. Icyo gihe abantu bari bagerereje i Gibetoni y'Abafilisitiya.S}nAriko indi mirimo yose ya Ela n'ibyo yakoze byose, mbese ntibyanditswe mu gitabo cy'ibyo ku ngoma z'abami b'Abisirayeli?5Ren Yabahoye ibyaha bya Bāsha byose n'iby'umuhungu we Ela biyononesheje, bakabyoshya n'Abisirayeli ngo bacumure, bakarakaza Uwiteka Imana ya Isirayeli ku bitagiraumumarobyabo.Qyn Uko ni ko Zimuri yarimbuye ab'inzu ya Bāsha bose nk'uko Uwiteka yari yaravuze, abivugiyemu muhanuzi Yehu kuri Bāsha.+PQn Amaze kwima akaba yicaye ku ntebe y'ubwami, yica ab'inzu ya Bāsha bose ntiyamusigiraumwana w'umuhungu n'umwe cyangwa uwo muri bene wabo, cyangwa uwo mu ncuti ze.O9n Zimuri arinjira aramukubitaaramwica, aherako yima mu cyimbo cye. Kandi icyo gihe Asaumwami w'i Buyudayari amaze ku ngoma imyaka makumyabiri n'irindwi.!N=n Bukeyeumugaragu we witwa Zimuri,umutware w'igice kimwe cy'amagare ye aramugomera. Icyo gihe Ela yari i Tirusa ku munyarugo we Arusa, yanyweraga gusinda.&MGnMu mwaka wa makumyabiri n'itandatu wo ku ngoma ya Asaumwami w'Abayuda, Ela mwene Bāsha yimye muri Isirayeli atura i Tirusa, amara imyaka ibiri ari ku ngoma.aL=nNuko ijambo Uwiteka yatumyeumuhanuzi Yehu mwene Hanani rihana Bāsha n'inzu ye, bazira ibyaha yakoreye imbere y'Uwiteka byose, akamurakaza ku byo yakoraga akamera nk'ab'inzu ya Yerobowamu, kandi azira n'uko yamwishe.hKKnNuko Bāsha aratanga asanga ba sekuruza, bamuhamba i Tirusa mazeumuhungu we Ela yima ingoma ye.JnAriko indi mirimo yose ya Bāsha n'ibyo yakoresheje imbaraga ze, mbese ntibyanditswe mu gitabo cy'ibyo ku ngoma z'abami b'Abisirayeli?dICnUwa Bāsha weseuzagwa mu muduguduazaribwa n'imbwa,uzagwa ku gasozi azaribwa n'inkongoro.”cHAnUmva nzakukumba rwose Bāsha n'inzu ye, inzu ye nyihindure nk'iya Yerobowamu mwene Nebati.MGn“Nagukuyemu mukungugu ndakogeza nkugiraumutware w'ubwoko bwanjye Abisirayeli, ariko noneuragendana ingeso za Yerobowamu wohejeubwoko bwanjye Abisirayeli ngo bacumure, bakandakaza ku byaha byabo.NF nBukeyeijambo ry'Uwiteka riza kuri Yehu mwene Hanani rihana Bāsha rititEcn"Ariko akora ibyangwa n'Uwiteka agendana ingeso za Yerobowamu, n'icyaha cye yoheje Abisirayeli ngo bacumure.*DOn!Mu mwaka wa gatatu wo ku ngoma ya Asaumwami w'i Buyuda, Bāsha mwene Ahiya yimye muri Isirayeli hose atura i Tirusa, amara imyaka makumyabiri n'ine ari ku ngoma._C9n Hanyuma habaho intambara hagati ya Asa na Bāshaumwami w'Abisirayeli iminsi yabo yose.BnAriko indi mirimo yose ya Nadabu n'ibyo yakoze byose, mbese ntibyanditswe mu gitabo cy'ibyo ku ngoma z'abami b'Abisirayeli?Aynabahoye ibyaha Yerobowamu yakoze, n'ibyo yoheje Abisirayeli ngo bacumure, n'uko yarakazaga Uwiteka Imana ya Isirayeli.0@[nAkimara kwima yica ab'inzu ya Yerobowamu bose, ntiyamusigira n'umweuhumekakugezaaho yamutsembeye rwose, nk'uko Uwiteka yavugiyemu kanwa k'umugaragu we Ahiya w'i Shilo,j?OnMu mwaka wa gatatu wo ku ngoma ya Asaumwami w'Abayuda ni bwo Bāsha yamwishe, yima mu cyimbo cye.0>[nBukeyeBāsha mwene Ahiya wo mu muryango wa Isakari aramugomera, Bāsha amwicira i Gibetoni y'Abafilisitiya, kuko ubwo Nadabu n'Abisirayeli bose bari bagose i Gibetoni.h=KnAriko akora ibyangwa n'Uwiteka agendana ingeso za se, n'ibyaha yoheje Abisirayeli ngo bacumure.<%nMu mwaka wa kabiri wo ku ngoma ya Asaumwami w'Abayuda, Nadabu mwene Yerobowamu yimye muri Isirayeli, amara imyaka ibiri ategeka Abisirayeli. ;nBukeyeAsa aratanga asanga ba sekuruza, bamuhamba hamwe na bo mu murwa wa sekuruzaDawidi, mazeumuhungu we Yehoshafati yima ingoma ye.?:ynAriko indi mirimo yose ya Asa n'ibyo yakoresheje imbaraga ze byose, mbese ntibyanditswe mu gitabo cy'ibyo ku ngoma z'abami b'Abayuda? Ariko hanyuma ageze mu za bukuruarwara ibirenge.G9 nUmwami Asa aherako akoranya Abayuda bose nta n'umwe wemerewe gusigara, bajya i Rama bakurayoamabuye n'ibiti Bāsha yubakishaga, maze Umwami Asa abyubakisha i Geba y'i Bubenyamini n'i Misipa.F8nBāsha abyumvise arorera kubakai Rama, ajya i Tirusa agumayo.D7nNuko Benihadadi yumvira Umwami Asa, yohereza abagaba b'ingabo ze, batera imiduguduy'Abisirayeli batsinda Iyoni n'i Dani na Abeli Betimāka n'i Kinereti hose, n'igihugu cyose cya Nafutali.E6n“Jyewe nawe dufitanye isezerano, ndetse ni irya data na so. Dore nkoherereje ituro ry'ifeza n'izahabu, gendaurekeisezerano ryawe na Bāshaumwami w'Abisirayeli ripfe, kugirango andeke.” )~~-}}B||B{{"z9yxxwwv6uutHssrqq9pponn_mmfll7kk2joihhgffTfesddZcc.bbIbao```_r^^*]]3\\[ZZ-XXWWV4UrTSRReQsPPONMM LFKnJJEIHHbGGPFEDDCC BB AA@g@+?}>>===IArabemerera ati “Nimugende.”]N 7xBukeyeabana b'abahanuzi babwira Elisa bati “Dore aho tuba imbere yawe hatuberahato. MxNuko ibibembe bya Nāmani bizakomaho no ku rubyaro rwawe iteka ryose.”
Maze amuva imbere ahindutseumubembe, yera nk'urubura.qL]xAramubwira ati “Umutimawanjye ntiwajyanye nawe, ubwo wa mugaboyahindukiraga akava ku igare rye akaza kugusanganira? Mbese iki gihe ni igihe cyo kwakira ifeza n'imyambaro, n'inzelayo n'inzabibu, n'intama n'inka n'abagaragu n'abaja?KxHanyuma araza ahagarara imbere ya shebuja. Elisa aramubazaati “Uraturukahe Gehazi?”
Undi ati “Umugaragu wawe ntaho nagiye.”ZJ/xBabigejeje ku musoziw'iwabo, arabibaka abishyira mu nzu, arabasezerera baragenda.vIgxNuko Nāmani aramubwira ati “Emeraujyane italanto ebyiri.”Ni ko kumuhata, amuhambirira italanto z'ifeza ebyiri mu isaho ebyiri hamwe n'imyambaro yo gukuranwa ibiri, abikorera abagaragu be babiri, barabyikorera bajya imbere ya Gehazi.dHCxNa we ati “Ni amahoro.”Databuja arantumye ngo aka kanya haje abahungu babiri b'abana b'abahanuzi baturutse mu gihugu cy'imisozi ya Efurayimu: ngo arakwinginzeubamuhereitalanto y'ifeza n'imyambaro yo gukuranwa ibiri. G xNuko Gehazi akurikira Nāmani. Nāmani abonyeumukurikiye yiruka, ava mu igare rye aramusanganira, aramubazaati “Ni amahoro?”VF'xAriko Gehaziumugaragu wa Elisaumuntu w'Imana aribwira ati “Ko databuja yagiriye Nāmani uwo w'Umusiriyaubuntu ntiyakire ituro yamutuye, ndahiye Uwiteka Imana nzima, ndiruka mufatengire icyo mwiyakira.”TE#xElisa aramubwira ati “Genda amahoro.”
Nuko aragenda yicuma ho hato.wDixAriko Uwiteka ajye ababariraumugaragu we uyu muhango. Databuja iyo agiye mu ngoro ya Rimoni kuyiramya yegamye ku kubokokwanjye, maze nkunamamu ngoro ya Rimoni, iyo nunamye muri iyo ngoro ya Rimoni, Uwiteka ajye abibabariraumugaragu we.”sCaxNāmani ati “Ubwoutabyemeye, ndakwinginze uheumugaragu wawe imitwaro y'ibitaka ihetswe n'inyumbu ebyiri, kukouhereye none nta zindi manaumugaragu wawe nzatambira igitambo cyoswa cyangwa ikindi gitambo cyose, keretse Uwiteka wenyine.B3xElisa aramusubizaati “Nkurahiye Uwitekauhoraho uwo nkorera, nta kintu cyose ndi bwakire.”
Aramugomēra kugirango abyende ariko undi aranga.oAYxHanyuma agarukanan'abantu be bose kuri uwo muntu w'Imana, araza amuhagarara imbere aramubwira ati “Noneho menye ko nta yindi Mana iriho mu isi yose, keretse muri Isirayeli. None ndakwinginze, enda ingororano y'umugaragu wawe.”@5xNuko aramanuka, yibira muri Yorodani karindwi nk'uko uwo muntu w'Imana yari yamutegetse. Uwo mwanyaumubiriweuhinduka nk'uw'umwana muto, arahumanuka.-?Ux Abagaragu be baramwegera baramubwira bati “Data, iyaba uwo muhanuzi yagutegetse ikintu gikomeye, ntuba wagikoze nkanswe kukubwira ngo ‘Iyuhagireuhumanuke.’”.>Wx Mbese inzuzi z'i Damasiko, Abana na Fapa ntizirutaubwiza amazi yose y'i Bwisirayeli? Sinabasha kuziyuhagiramo ngo mpumanuke?”Nuko arahindukira, arigendera arakaye.;=qx Nāmani abyumvise ararakara, arivumbura ati “Nahoze ngira ngo ari busohoke ahagarare, atakambire izina ry'Uwiteka Imana ye, arembarembye n'intoki hejuru y'ibibembe, ngo ankize.<x Elisa aherako amutumahoati “Genda wiyuhagire muri Yorodani karindwi,umubiriuzasubirauko wari uri, naweuzabauhumanutse.”g;Ix Nuko Nāmani araza, azana n'amafarashi ye n'amagare ye, ahagarara ku muryango w'inzu ya Elisa.O:xNuko Elisaumuntu w'Imana yumvise koumwami w'Abisirayeli yashishimuye imyenda ye, amutumahoati “Ni iki gitumyeushishimura imyenda yawe? Murekeansange, aramenya ko muri Isirayeli harimoumuhanuzi.”z9oxUmwami w'Abisirayeli amaze gusomaurwo rwandiko, ashishimura imyenda ye aravuga ati “Ariko uwo mugabokunyohererezaumuntu ngo muvureibibembe, ni jye Mana yica kandi ikabeshaho? Nuko nimubitekereze ndabinginze, mumenye ko ariukunyendereza.”18]xNuko ashyiraumwami w'Abisirayeli urwo rwandiko rwari rwanditsemo ngo “Nuko rero urwo rwandiko nirukugeraho, nkohererejeumugaragu wanjye Nāmani ngoumukizeibibembe.”7xNukoumwami w'i Siriya abyumvise abwira Nāmani ati “Hagurukaugende, nanjye ndandikiraumwami w'Abisirayeliurwandiko.”
Nāmani aherako aragenda, ajyana italanto z'ifeza cumi, n'ibice by'izahabu ibihumbi bitandatu n'imyambaro yo gukuranwa cumi.X6+xNāmani ajya kubwira shebuja ibyoumujawaturutse mu gihugu cya Isirayeli yavuze.u5exBukeyeuwo muja abwira nyirabuja ati “Icyampa databuja agasangaumuhanuzi w'i Samariya, yamukizaibibembe!”47xIcyo gihe Abasiriya bajyaga gutabara bakarema imitwe y'abanyazi. Bukeyebajya mu gihugu cya Isirayeli banyagayoumukobwa muto, abaumujawa muka Nāmani.M3 xNāmaniumugabaw'ingabo z'umwami w'i Siriya yariumutonikuri shebuja kandi w'umunyacyubahiro, kuko ari we Uwiteka yaheshaga Abasiriya kunesha. Yariumugabow'umunyamaboko w'intwari, ariko yariumubembe.M2x,Nuko abibashyira imbere, bararya barabisigaza nk'uko Uwiteka yavuze.51ex+Umugaragu we aramusubizaati “Dorere, utu ngutu ntugaburireabagabo ijana?”
Na we aramusubizaati “Pfa kubahababirye, kuko Uwiteka avuze ngo barabirya babisigaze.”c0Ax*Bukeyehazaumugabouturutse i Bālishalisha, azanira uwo muntu w'Imana imitsima y'imiganura ya sayiri. Yose yari makumyabiri n'isaho ye yuzuyeamahundo y'ingano mabisi. Nuko Elisa aravuga ati “Nimubiheabantu babirye.”/-x)Aravuga ati “Nimunzanire ifu.”Aragenda ayijugunya mu nkono aravuga ati “Nimwarurireabantu birire.”Nuko basanga nta kibi kikiri mu nkono..)x(Bahishije baruriraabagabo ngo barye. Bakirya izo mboga, baraboroga bati “Yewe muntu w'Imana, mu nkono harimouburozi.”Ntibarushyabayiryaho.>-wx'Umwe muri abo arasohoka ajya ku gasozi gusoroma, ahasangaumutanga awusoromaho intanga, arēkaumwenda we azuzuzamo, araza azikekera muri ya nkono batetsemo imboga kuko batari babizi.T,#x&BukeyeElisa asubiraGilugali. Icyo gihe hari hateye inzara hariho ubwo abana b'abahanuzi bari bamwicaye imbere, abwiraumugaragu we ati “Shyira inkono ivuga ku zikoutekere aba bana b'abahanuzi imboga.”N+x%Nuko araza arunamaamugwa ku birenge, maze ateruraumwana we arasohoka.*-x$Elisa ahamagara Gehazi aramubwira ati “Hamagara uwo Mushunemukazi.”Aramuhamagara aramwitaba. Ahageze aramubwira ati “Teruraumwana wawe.”)!x#Elisa arabyuka yigenzagenza muri iyo nzu, akubitahirya aragaruka, arongera aruriraamurambararaho,umwana yitsamura karindwi arambura amaso.({x"Arurirayubamakuri uwo mwana,umunwa ku wundi amaso ku maso, amaboko ku yandi, amurambararaho intumbi y'umwana irashyuha.D'x!Arinjira yikingirana n'uwo mwana bombi, atakambira Uwiteka.Z&/x Nuko Elisa araza yinjira mu nzu asangaumwana yapfuye, aryamye kuri bwa buriribwe.:%oxAriko Gehazi abacaho ajya imbere. Agezeyo arambika inkoni ku maso y'umwana, ntiyakoma kandi ntiyumva. Aherako aragaruka, ngo ahure na we aramubwira ati “Umwana ntakangutse.”$xNyina w'umwana aravuga ati “Nkurahiye Uwiteka Imana nzima n'ubugingo bwawe, singusiga.”Nuko arahagurukaaramukurikira.;#qxElisa abwira Gehazi ati “Cebura wende inkoni yanjyeugende, kandi nuhuran'umuntu wese ntumuramutse. Ukuramutsa ntumusubize, maze iyi nkoniuyijyaneuyirambike ku maso y'umwana.”r"_xUmugorearavuga ati “Mbese ni jye wasabye databujaumwana w'umuhungu? Sinakubwiye nti ‘Wibeshya’? ”W!)xAgeze kuri uwo muntu w'Imana aho yari ku musoziamufataibirenge, Gehazi aramwegera ngo amusunike, arikoumuntu w'Imana aravuga ati “Murekeafite agahinda mu mutima, kandi Uwiteka yabimpishe ntiyabimbwiye.” #xNdakwinginze irukanka muhureumubazeuti ‘Ni amahoro? N'umugabowawe araho? N'umwana wawe?’”
Umugorearamusubizaati “Ni amahoro.”*OxNuko aragenda asanga uwo muntu w'Imana ku musoziw'i Karumeli.
Umuntu w'Imana amwitegeye akiri kure, abwiraumugaragu we Gehazi ati “Nguriyawa Mushunemukazi. xNuko uwo mugoreashyirisha amatandiko ku ndogobe, abwiraumugaragu we ati “Erekeza tugende, ntugende buhorokeretse nkubwiye.”!=xNa we aramubazaati “Ni iki kikujyanye iwe none, ko atari mu mboneko z'ukwezi cyangwaumunsi w'isabato?”
Na we ati “Ariko ni byiza ko ngenda.”7xAhamagaraumugabowe aramubwira ati “Ndakwinginze, nyoherereza umwe mu bagaragu bawe n'indogobe imwe, nyaruke ngere kuri wa muntu w'Imana ngaruke.”nWxAmaze gupfa, nyina aramwurirana amurambika ku buriribwa wa muntu w'Imana, aramukingirana arisohokera.jOxNuko aramujyana amushyikiriza nyina, nyina amwicaza ku bibero, agejeje ku manywa y'ihangu arapfa.}uxAhageze abwira se ataka ati “Umutwe we! Umutwe we!”
Se abwiraumugaragu we ati “Muterureumushyire nyina.”>yxUmwana amaze gukura,umunsi umwe asanga se mu basaruzi.\3xHanyumaumugorearasama, igihe kigeze abyaraumwana w'umuhungu nk'uko Elisa yamubwiye.*OxElisa aramubwira ati “Umwakautahank'iki giheuzabaukikiyeumwana w'umuhungu.”
Na we aramusubizaati “Oya databuja, muntu w'Imana we, wibeshyaumujawawe.”[1xAramubwira ati “Muhamagare.”Amaze kumuhamagara, aritaba ahagarara mu muryango.xElisa ati “Twamugirira dute?”Gehazi aramusubizaati “Icyakora nta mwana w'umuhungu agira, kandiumugabowe arashaje.”Px Abwiraumugaragu we ati “Mubwire uti ‘Dore ineza watugiriye yose, mbese twakwitura iki? Urashaka kumenyekana ku mwami cyangwa ku mugabaw'ingabo?’”
Aramusubizaati “Oya, nibera mu bacu.”}ux Abwiraumugaragu we Gehazi ati “Mpamagarira uwo Mushunemukazi.”Amaze kumuhamagara, aramwitaba amuhagarara imbere.@}x Hariho ubwo yaje bamucumbikira muri ako kumba, aryamamo.%Ex None ndakwinginze twubakeakumba hejuru y'inzu, tumushyiriremouburirin'ameza n'intebe n'igitereko cy'itabaza, maze uko azajya aza kudusuraajye acumbikamo.”jOx Bukeyeuwo mugoreabwiraumugabowe ati “Mbonye ko uyu mugabouhoraatunyurahoariumuntu wera w'Imana.#AxBukeyeElisa arahagurukaajya i Shunemu. Hariyoumugorew'umukire, aramuhatango ajye iwe gufungura. Nukouhereye ubwo, iyo yahanyuragahose yajyagayo gufungura. )xHanyuma asanga uwo muntu w'Imana arabimubwira. Na we ati “Gendaugurishe ayo mavuta wishyureumwenda wawe, asigara agutungane n'abana bawe.”, SxNuko ibyo bintu bimaze kuzuraabwiraumuhungu we ati “Ongeraunzanire ikindi kintu.”Na we aramusubizaati “Nta kindi gisigaye.”Uwo mwanya amavuta arorera kuza.^ 7xNuko amusigaaho, yinjirana n'abana be mu nzu arakinga, bamuzanira ibyo bintu asukamo. yxMaze winjirane mu nzu n'abana baweukinge, utwo tuvutaudusukemuri ibyo bintu byose, ikintu cyose uko cyuzuyeukibike.”a =xAramubwira ati “Gendautireibintu birimoubusamu baturanyi bawe bose, ariko ntutirebike.$CxElisa aramubazaati “None se nkugirente? Mbwira niba hari icyoufiteimuhira?”Na we ati “Umuja wawe nta cyo mfite imuhirakeretse agaherezo k'utuvuta.” xBukeyeumugoreumwe wo mu bagore b'abahanuzi asanga Elisa aramutakambira ati “Umugaragu wawe ari we mugabowanjye yarapfuye, kandi uzi ko uwo mugaragu wawe yubahaga Uwiteka. Noneumwishyuza araje, arashaka kujyana abana banjye bombi ngo abagire imbata ze.”b?xBibananiye ni ko kwendaumwana we w'imfura w'umuragwauzimaingoma ye, amutamba ho igitambo cyoswa hejuru y'inkike z'amabuye. Bituma Abamowabu barakarira Abisirayeli cyane, Abisirayeli baherako baramureka, basubiraiwabo..WxMazeumwami w'i Mowabu abonye kourugamba rumugasiye, ajyana abagabo magana arindwi bitwaje inkota, kugirango babatwaze bagere ku mwami wa Edomu, ariko ntibabishobora.&GxBagezeyo basenya imiduguduyabo,umurimamwiza wose babonye,umuntu wese ajugunyamo ibuye bakawuzuza. Basiba amasōko y'amazi yose, batema ibiti byiza byose, hasigara i Kiri Hareseti honyine ari ho hagifite inkike z'amabuye, ariko abanyamihumetso baraza barahagota na ho, bahatera amabuye..WxMaze bageze mu rugerero rwa Isirayeli, Abisirayeli barabahagurukanabarabanesha, bituma Abamowabu bahunga. Abisirayeli basesekara mu gihugu cyabo, babakubitaumugenda.+xbaravuga bati “Dore amaraso. Niukuriba bami bararimbutse, ingabo zabo zisubiranyemoubwazo. Noneho yemwe Bamowabu, nimuze tujye kwinyagira.”hKxAbamowabu bazinduka kare mu gitondo, babona izuba rirasiye ku mazi aberekeye atukurank'amaraso,CxAbamowabu bose bumvise ko abo bami bazamutse kubatera, baherako baterana bose uko bangana,uhereye ku basore b'imigenda bashobora kwambara ibyo kurwanisha, baragenda bategera ku rugabano.{xBukeyebwaho igihe cyo gutamba cyenda kugera, babona amazi aratemba aturukamu nzira ya Edomu. Nuko igihugu cyuzuraamazi.Z~/xMuzatsinda imiduguduyaho yose igoswe n'inkike z'amabuye, n'imiduguduiruta iyindiubwiza, igiti cyiza cyaho cyose muzagitema, musiben'amasōko yaho yose, kandi n'imirima myiza yaho yose muzayisibishe amabuye.”L}xIcyakora byo biroroshye ku Uwiteka, ndetse azabagabiza n'Abamowabu.|3xkuko Uwiteka agize ngo ntimuza kumvaumuyaga, ntimuza kubonan'imvura, ariko iki kibaya kizuzuraamazi, munywemwuhiren'amashyo yanyu n'imikumbi yanyu.M{xArahanura ati “Uwiteka aravuze ngo nimukwize iki kibaya mo impavu,{zqxAriko noneho nzaniraumucuranzi n'inanga.”
Nuko baramumuzanira. Agicuranga,ukubokok'Uwiteka kujya kuri Elisa.y+xElisa aravuga ati “Nkurahiye Uwitekauhoraho uwo nkorera, niukuriiyaba ntagiriye Yehoshafatiumwami w'Abayuda uri aha, simba nkuroyen'irihumye.cxAx Elisa abwiraumwami w'Abisirayeli ati “Mpuriyehe nawe? Sanga abahanuzi ba so n'abahanuzi ba nyoko.”Umwami w'Abisirayeli aramusubizaati “Oya, kuko Uwiteka yahurujeaba bami batatu kubahāna mu maboko y'Abamowabu.”w)x Yehoshafati aravuga ati “Ijambo ry'Uwiteka riri muri we.”Nukoumwami w'Abisirayeli na Yehoshafati n'umwami wa Edomu baramanuka baramusanga.evEx Yehoshafati aravuga ati “Mbese nta muhanuzi w'Uwiteka uri hano ngo tumugishirizemo Uwiteka inama?”
Umwe mu bagaragu b'umwami w'Abisirayeli arababwira ati “Hariho Elisa mwene Shafati wajyaga akarabisha Eliya.”u x Umwami w'Abisirayeli aravuga ati “Iri ni ishyano! Uwiteka yahurujeaba bami uko ari batatu kubahāna mu maboko y'Abamowabu!”7tix Nukoumwami w'Abisirayeli atabarana n'umwami w'Abayuda n'umwami wa Edomu, bamara iminsi irindwi banyura mu nzira izigura, ingabo zibura amazi zibura n'ay'amatungo bari bafite.}suxArongera aramubazaati “Turazamukiramu yihe nzira?”
Na we ati “Tuzanyura inzira yose y'ubutayubwa Edomu.”rxMaze atuma kuri Yehoshafatiumwami w'Abayuda ati “Umwami w'i Mowabu arangomeye. Mbese wakwemera ko dutabarana tugatera i Mowabu?”
Undi ati “Yee, tuzatabarana nk'uwitabara, ingabo zanjye ari nk'ingabo zawe, n'amafarashi yanjye ari nk'ayawe.”Iq xBukeyeYehoramu ava i Samariya, aragenda ahuruzaAbisirayeli bose.QpxAriko Ahabu amaze gutanga,umwami w'i Mowabu agomeraumwami w'Abisirayeli."o?xKandi Meshaumwami w'i Mowabu yari atunze intama, akajya aturaumwami w'Abisirayeliubwoya bukemuwe ku ntama ze z'inyagazi agahumbi, n'iz'amapfizi agahumbi.dnCxAriko yakomezaga ibyaha Yerobowamu mwene Nebati yoheje Abisirayeli ngo bacumure, ntabivemo.mxAriko akora ibyangwa n'Uwiteka, icyakora ntiyari ahwanye na se na nyina, kuko yashenye inkingi ya Bāli se yari yarubatse.*l QxMu mwaka wa cumi n'umunaniwo ku ngoma ya Yehoshafatiumwami w'Abayuda, Yehoramu mwene Ahabu yimye mu Bisirayeli i Samariya, amara imyaka cumi n'ibiri ari ku ngoma.9koxArahava ajya i Karumeli, avayo asubirai Samariya.$jCxArakebuka arabareba, abavuma mu izina ry'Uwiteka. Nuko haza idubu ebyiri z'ingore zivuye mu ishyamba, zitemagura abahungu mirongo ine na babiri bo muri bo.0i[xBukeyeavayo ajya i Beteli. Akiri mu nzira azamuka, haza abahungu bavuye mu mudugudubaramuseka, baramubwira bati “Zamuka wa munyaruharawe! Zamuka wa munyaruharawe!”FhxNuko amazi arahumanuka na bugingo n'ubu, nk'uko Elisa yavuze.g5xArasohoka ajya ku isōko y'amazi, amishamoumunyu aravuga ati “Uwiteka aravuze ngo ahumanuye aya mazi, ntabwo azongera kwicana cyangwa kurumbya.”]f5xAravuga ati “Nimunzanire imperezo nshya muyishyiremoumunyu.”Nuko barayimuzanira.3eaxBukeyeabanyamudugudubaho babwira Elisa bati “Dore uyu muduguduuburyo uri heza nk'ukoubireba databuja, ariko amazi yaho ni mabi kandi muri iki gihugu imyaka irarumba.”Wd)xBaragaruka basanga agitinze i Yeriko arababwira ati “Sinababujijekugenda?”c9xBaramuhatakugezaaho bamurembereje, arabemerera ati “Nimubohereze.”Nuko boherezayo abagabo mirongo itanu bamara iminsi itatu bamushaka, baramubura. bxBaramubwira bati “Abagaragu bawe turi kumwe n'abagabo bakomeye mirongo itanu, none turakwinginze reka bajye gushaka shobuja, ahariumwuka w'Uwiteka yaba yamuteruye akamujugunya ku musozimuremure, cyangwa mu kibaya.”
Aravuga ati “Oya, ntimubohereze.”2a_xMaze ba bana b'abahanuzi b'i Yeriko bari bamwitegeye, bamubonye baravuga bati “Umwuka wa Eliya ari muri Elisa.”Nuko baza kumusanganira, bamugezeho bamwikubitaimbere.D`xYenda wa mwitero Eliya ataye awukubitaamazi, aravuga ati “Uwiteka Imana ya Eliya iri he?”Amaze gukubitaamazi, yigabanyamo kabiri amwe ajyaukwayo, ayandiukwayo. Elisa aherako arambuka.]_5x Atoragura n'umwitero Eliya ataye asubirayo, ageze ku nkombe ya Yorodani arahagarara..^Wx Elisa abibonye arataka ati “Data, data, wabereye Isirayeli amagare n'amafarashi!”Nuko ntiyongera kumubonaukundi.
Maze afataumwambaro we awutanyaguramokabiri. ]x Bakigenda baganira haboneka igare ry'umuriron'amafarashi y'umuriro, birabatandukanya. Nuko Eliya ajyanwa mu ijuru muri serwakira. \x Eliya aramusubizaati “Uransaba ikiruhijecyane. Icyakora numbona nkigukurwaho birakuberabityo, ariko nutambona si ko biri bube.”A[}x Bageze hakurya Eliya abwira Elisa ati “Nsaba icyoushaka cyose, ndakigukorera ntaratandukanywa nawe.”
Elisa aramusabaati “Ndakwinginze, ndaga imigabane ibiri y'umwuka wawe.”ZxEliya yendaumwitero we, arawuzinga awukubitaamazi yigabanyamo kabiri, amwe ajyaukwayo ayandiukwayo, bombi bambukiraahumutse.Y3xMaze bakurikirwa n'abana b'abahanuzi mirongo itanu, baragenda bahagarara kure aho babitegeye, arikoubwabo bombi bageze kuri Yorodani, barahagarara.TX#xEliya arongera aramubwira ati “Ndakwinginze sigara hano, kuko Uwiteka antumye kuri Yorodani.”
Na we aramusubizaati “Nkurahiye Uwitekauhoraho n'ubugingo bwawe, sinsigara.”Nuko barajyana bombi.AW}xBagezeyo, abana b'abahanuzi b'i Yeriko basanga Elisa, baramubazabati “Aho uzi ko uyu munsi Uwiteka agiye kugukurahoshobuja?”
Arabasubizaati “Yee ndabizi, ariko nimuceceke.”UV%xEliya arongera aramubwira ati “Elisa, ndakwinginze sigara hano, kuko Uwiteka antumye i Yeriko.”
Na we aramusubizaati “Nkurahiye Uwitekauhoraho n'ubugingo bwawe, sinsigara.”Nuko bajya i Yeriko.LUxBagezeyo, abana b'abahanuzi b'i Beteli baza gusanganira Elisa, baramubwira bati “Aho uzi ko uyu munsi Uwiteka agiye kugukurahoshobuja?”
Arabasubizaati “Yee ndabizi, ariko nimuceceke.”ST!xEliya abwira Elisa ati “Ndakwinginze sigara hano, kuko Uwiteka antumye i Beteli.”
Elisa aramusubizaati “Nkurahiye Uwitekauhoraho n'ubugingo bwawe, sinsigara.”Nuko baramanukanabajya i Beteli.S xIgihe Uwiteka yendaga kuzamura Eliya ngo amujyane mu ijuru amujyanye muri serwakira, Eliya ahagurukanana Elisa i Gilugali.xR mxAriko indi mirimo ya Ahaziya yakoraga yose, mbese ntiyanditswe mu gitabo cy'ibyo ku ngoma z'abami b'Abisirayeli?cQ CxBukeyearatanga nk'uko ijambo Uwiteka yavugiyemuri Eliya ryari riri. Maze mu mwaka wa kabiri wo ku ngoma ya Yoramu mwene Yehoshafatiumwami w'Abayuda, Yehoramu yimye ingoma ya Ahaziya kuko nta mwana w'umuhungu yari afite.nP YxAramubwira ati “Uwiteka avuze ngo mbese icyatumye wohereza intumwa kujya kuraguza Bālizebubi ikigirwamana cya Ekuroni, ni uko nta Mana iri muri Isirayeli wagisha inama? Nuko ntuzabyuka ku gisasirouryamyeho,uzapfa nta kibuza.”O  xMaze marayika w'Uwiteka abwira Eliya ati “Gendaumanukanena we, we kumutinya.”Nuko arahagurukaamanukanana we, asangaumwami.N 9xUbwa mbereumurirowavuye mu ijuruutwikana abatware bombi n'ingabo zabo uko ari mirongo itanu, ariko noneho amagara yanjye akubereay'igiciro cyinshi.”M 1x Umwami arongera atuma undi mutwareutwara ingabo mirongo itanu ari kumwe n'ingabo ze. Uwo mutware wa gatatu araza apfukamaimbere ya Eliya aramwinginga ati “Yewe muntu w'Imana, ndakwinginze, amagara yanjye n'ay'abagaragu bawe uko ari mirongo itanu akubereay'igiciro cyinshi.?L {x Eliya arabasubizaati “Niba ndiumuntu w'Imana,umurironuve mu ijuruugutwikane n'ingabo zawe uko ari mirongo itanu.”Ako kanyaumurirouva mu ijuru,umutwikana n'ingabo ze mirongo itanu.>K yx Umwami arongera amutumahoundi mutwareutwara ingabo mirongo itanu ari kumwe n'ingabo ze. Araza aramubwira ati “Yewe muntu w'Imana,umwami aradutumye ngo ‘Manuka vubaumwitabe.’”ZJ 1x Eliya asubizaumutware w'ingabo mirongo itanu ati “Niba ndiumuntu w'Imana,umurironuve mu ijuruugutwikane n'ingabo zawe uko ari mirongo itanu.”Ako kanyaumurirouva mu ijuruumutwikana n'ingabo ze mirongo itanu.dI Ex Umwami aherako amutumahoumutwareutwara ingabo mirongo itanu ari kumwe n'ingabo ze. Arazamuka amusanga aho yari yicaye mu mpinga y'umusoziaramubwira ati “Yewe muntu w'Imana,umwami aradutumye ngo ‘Manukaumwitabe.’”H +xBaramusubizabati “Niumugabow'impwempwe nyinshi kandi yari akenyejeumushumi w'uruhu.”
Umwami aravuga ati “Uwo ni Eliya w'i Tishubi.”KG xArababaza ati “Uwo mugabomuhuyeubabwiye ayo magambo arasa ate?”FF  xZiramubwira ziti “Twahuye n'umugaboaratubwira ati ‘Nimugarukireaho musubireku mwami wabatumye, mumubwire muti: Uwiteka avuze ngo mbese icyatumye wohereza abo kuraguza Bālizebubi ikigirwamana cya Ekuroni, ni uko nta Mana iri muri Isirayeli? Ngo ni cyo gitumautazabyuka ku gisasirouryamyeho,uzapfa nta kibuza.’”SE #xIntumwa zirakimirana zigaruka ku mwami, arazibaza ati “Mugaruwe n'iki?” D xIcyo ni cyo gitumye Uwiteka avuga ngo ‘Ntuzabyuka ku gisasirouryamyeho, ahubwouzapfa nta kibuza.’”
Nuko Eliya aragenda.oC [xAriko marayika w'Uwiteka abwira Eliya w'i Tishubi ati “Hagurukaujye guhuran'intumwa z'umwami w'i Samariya,uzibwire uti ‘Mbese icyatumye mujya kuraguza Bālizebubi ikigirwamana cya Ekuroni, ni uko nta Mana iri muri Isirayeli?’oB [xIcyo gihe Ahaziya yahanutse mu idirishya ry'insobekerane ry'icyumba cye cyo hejuru i Samariya aragwa, akurizaho kurwara. Bukeyeatuma intumwa arazibwira ati “Nimujye kundagurizaBālizebubi imana ya Ekuroniko nzakira iyi ndwara.”:A uxAhabu amaze gutanga, Abamowabu bagomera Abisirayeli.j@On6Akorera Bāli akamuramya, akarakaza Uwiteka Imana ya Isirayeli, akurikije ibyo se yakoraga byose.?n5Ariko akora ibyangwa n'Uwiteka, agendana ingeso za se n'iza nyina n'iza Yoramu mwene Nebati, woheje Abisirayeli ngo bacumure.)>Mn4Mu mwaka wa cumi n'irindwi Yehoshafatiumwami w'Abayuda ari ku ngoma, Ahaziya mwene Ahabu yimye mu Bisirayeli i Samariya, amara imyaka ibiri ategeka Abisirayeli.=)n3Nuko Yehoshafati aratanga asanga ba sekuruza, bamuhamba hamwe na ba sekuruzamu murwa wa sekuruzaDawidi, mazeumuhungu we Yoramu yima ingoma ye.<1n2Nyuma Ahaziya mwene Ahabu asaba Yehoshafati ati “Wakwemerera abagaragu banjye kujyana n'abawe muri izo nkuge?”Ariko Yehoshafati yanga kwemera.;)n1BukeyeYehoshafati abājisha inkuge z'i Tarushishi kujya zijya Ofiri gukurayoizahabu, ariko ntizagenda kuko izo nkuge zamenekeye Esiyonigeberi.O:n0Icyo gihe Edomu ntibari bafiteumwami, igisonga ni cyo cyari nk'umwami.n9Wn/Kandi abatinganyi barokotse bari basigaye bakiriho ku ngoma ya se Asa, arabōhēra abakura mu gihugu.83n.Ariko indi mirimo ya Yehoshafati n'ibyo yerekanishije imbaraga ze n'intambara ze, mbese ntibyanditswe mu gitabo cy'ibyo ku ngoma z'abami b'Abayuda?77kn-Kandi Yehoshafati yuzuran'umwami w'Abisirayeli.q6]n,Ariko ingoro zo ku tununga ntizakurwaho, ahubwo abantu bari bagitambiraho ibitambo bakahosereza imibavu.n5Wn+Kandi yagendanaga ingeso za se Asa zose ntiyazivamo ngo azireke, ahubwo agakora ibitunganiye Uwiteka.>4wn*Yehoshafati agitangira gutegeka, yari amaze imyaka mirongo itatu n'itanu avutse, kandi amara imyaka makumyabiri n'itanu i Yerusalemu ari ku ngoma. Nyina yitwaga Azuba mwene Shiluhi.g3In)Mu mwaka wa kane Ahabuumwami w'Abisirayeli ari ku ngoma, Yehoshafati mwene Asa yimye i Buyuda.X2+n(Nuko Ahabu aratanga asanga ba sekuruza, mazeumuhungu we Ahaziya yima ingoma ye.:1on'Ariko indi mirimo ya Ahabu n'ibyo yakoze byose, n'inzu ye yubakishije amahembe y'inzovu n'imiduguduyubatse, mbese ntibyanditswe mu gitabo cy'ibyo ku ngoma z'abami b'Abisirayeli?0/n&Igare rye baryogereza ku kidendezi cy'i Samariya, imbwa zirigata amaraso ye nk'uko Uwiteka yari yabivuze, kandi aho ni ho abamalaya biyuhagiraga.@/}n%Uko ni koumwami yatanze, bamuzanai Samariya bamuhambayo.~.wn$Izuba rigiye kurenga bararangururamu ngabo bati “Umuntu wese niyisubirire mu muduguduw'iwabo no mu gihugu cyabo.”<-sn#Uwo munsi intambara irushaho gukomera. Umwami bamufatira ku igare rye ahangana n'Abasiriya, agejeje nimugoroba aratanga, amaraso ye yimisha ava mu nguma, adendeza imbere mu igare.h,Kn"Nukoumuntu umwe aforaumuhetowe apfa kurasa, ahamyaumwami w'Abisirayeli mu ihurirory'imyambaro ye y'ibyuma. Umwami ni ko kubwiraumwerekeza w'igare rye ati “Kururaurukobaduhindukireunkure mu ngabo, kuko nkomeretse cyane.”n+Wn!ariko abatware b'amagare babonye ko atari we mwami w'Abisirayeli, barakimirana barorera kumukurikira.4*cn Nuko abatware b'amagare barabutsweYehoshafati baravuga bati “Nguriyaumwami w'Abisirayeli koko.”Ni cyo cyatumye bamuhindukiriraho kujya kumurwanya. Yehoshafati arataka,A)}nKandi ubwoumwami w'i Siriya yari yategetse abatware b'amagare ye uko ari mirongo itatu na babiri ati “Ntimurwanye aboroheje cyangwa abakomeye, keretseumwami w'Abisirayeli wenyine.”?(ynUmwami w'Abisirayeli abwira Yehoshafati ati “Ngiye kwiyoberanya njye ku rugamba, ariko wowe ambara imyambaro yawe y'ubwami.”Nukoumwami w'Abisirayeli ariyoberanya ajya ku rugamba.l'SnBukeyeumwami w'Abisirayeli na Yehoshafatiumwami w'Abayuda baratabara, batera i Ramoti y'i Galeyadi.&nMikaya aravuga ati “Nuramukautabarutse amahoro, Uwiteka azaba atavugiyemuri jye.”Kandi aravuga ati “Murumve namwe rubanda mwese.”+%Qnmuti ‘Umwami aravuze ngo: Iki kigabo nimugishyire mu nzu y'imbohe, mukigaburireibyokurya by'agahimano n'amazi y'agahimano, kugezaaho azatabarukiraamahoro.’”}$unMazeumwami w'Abisirayeli aravuga ati “Nimujyane Mikaya mumushyire Amoniumutware w'umurwa, na Yowasiumwana w'umwamiY#-nMikaya aramusubizaati “Uzabimenyaumunsiuzicumitamu mwinjiro w'inzu wihisha.”"-nMaze Sedekiya mwene Kenāna yigira hafi akubitaMikayaurushyi, aramubazaati “Uwo mwuka w'Uwiteka yanyuze he ava muri jye akaza kuvugananawe.”~!wn“Nuko rero, dore Uwiteka ashyizeumwuka w'ibinyoma mu kanwa k'abahanuzi bawe bose, kandi Uwiteka akuvuzehoibyago.”Z /nUwiteka aramubazaati ‘Uzamushukashuka ute?’Na we ati ‘Nzagenda mpindukeumwuka w'ibinyoma mu kanwa k'abahanuzi be bose.’Na we aramusubizaati ‘Nukouzamushukashuke, kandiuzabishobore. Gendaugireutyo.’]5nNyuma hazaumwuka ahagarara imbere y'Uwiteka aravuga ati ‘Ni jyeuzamushukashuka.’~wnUwiteka arabaza ati ‘Ni ndeuzashukashuka Ahabu ngo atabare agwe i Ramoti y'i Galeyadi?’Umwe avuga ibye undi ibye.'nMikaya aravuga ati “Noneho umva ijambo ry'Uwiteka: nabonye Uwiteka yicaye ku ntebe ye, ingabo zo mu ijuru zose zimuhagaze iburyo n'ibumoso.p[nUmwami w'Abisirayeli abwira Yehoshafati ati “Sinakubwiye ko atari bumpanurireibyiza keretse ibibi?”_9nAramusubizaati “Nabonye Abisirayeli bose batataniye ku misozi miremire nk'intama zidafiteumwungeri.”Uwiteka ni ko kuvugaati “Bariya ni impehe zitagira shebuja, nibasubireiwaboumuntu wese atahe iwe amahoro.”|snUmwami aramubwira ati “Ndakurahiza ngire kangahe, kugirangoutagira icyoumbwira kitariukurimu izina ry'Uwiteka?”OnNuko ageze imbere y'umwami,umwami aramubazaati “Mikaya, dutabare i Ramoti y'i Galeyadi, cyangwa se turorere?”
Aramusubizaati “Ngaho tabarauragira ishya, kandi Uwiteka azahagabizaumwami.”dCnMikaya arayisubizaati “Ndahiye Uwitekauhoraho, icyo Uwiteka ambwira ni cyo ndi buvuge.”4cn Maze intumwa yari yagiye guhamagara Mikaya iramubwira iti “Dore abahanuzi bahuje amagambo ahanuriraumwami ibyiza. Ndakwinginze amagambo yawe abe nk'ayabo,uvugeibyiza.” n N'abandi bahanuzi bose bahanura batyo bati “Tabarauterei Ramoti y'i Galeyadiuragira ishya, kuko Uwiteka azahagabizaumwami.”&Gn Sedekiya mwene Kenāna yicurishiriza amahembe y'ibyuma aravuga ati “Uwiteka aravuze ngo ‘Aya mahembeuzayakubitisha Abasiriya kugezaaho bazashirira.’”dCn Kandiumwami w'Abisirayeli na Yehoshafatiumwami w'Abayuda bari bicaye ku ntebe z'ubwami,umwami wese ku ye, bambaye imyambaro yabo y'ubwami, bari ku karubanda ku irembo ry'i Samariya, abahanuzi bose bahanuriraimbere yabo.fGn Nukoumwami w'Abisirayeli ahamagaraumutware aramubwira ati “IhuteuzaneMikaya mwene Imula.”zonUmwami w'Abisirayeli asubizaYehoshafati ati “Hasigaye undi mugabotwabasha kugisha Uwiteka inama, ariko ndamwanga kuko atampanuriraibyiza, keretse ibibi. Uwo ni Mikaya mwene Imula.”
Yehoshafati aramusubizaati “Mwami, wivuga utyo.”fGnAriko Yehoshafati arabaza ati “Mbese nta wundi muhanuzi w'Uwiteka uri hano ngo tumubaze?”T#nNukoumwami w'Abisirayeli ateranya abahanuzi, ari abagabo nka magana ane arababaza ati “Ntabare i Ramoti y'i Galeyadi cyangwa se ndorere?”Baramusubizabati “Tabara, kuko Uwiteka azahagabizaumwami.”p[nYehoshafati abwiraumwami w'Abisirayeli ati “Ndakwinginze, ubu banzaugishe ijambo ry'Uwiteka inama.”eEnBukeyeabwira Yehoshafati ati “Mbese twatabarana n'i Ramoti y'i Galeyadi?”
Yehoshafati asubizaumwami w'Abisirayeli ati “Tuzatabarana nk'uwitabara, n'ingabo zanjye nk'ingabo zawe, n'amafarashi yanjye nk'ayawe.”/ YnUmwami w'Abisirayeli abwira abagaragu be ati “Harya muzi ko i Ramoti y'i Galeyadi ari ahacu, kandi ko twicecekeye tukabatutahakuye mu maboko y'umwami w'i Siriya?”j OnAriko mu mwaka wa gatatu ni bwo Yehoshafatiumwami w'Abayuda yamanutse asangaumwami w'Abisirayeli.D  nKandi Abasiriya n'Abisirayeli bamara imyaka itatu batarwana.5 en“Ubonye uko Ahabu yicishije bugufiimbere yanjye? Kuko yicishije bugufiimbere yanjye sinzamutezaibyo byago ku ngoma ye, ahubwo nzabiteza inzu ye ku ngoma y'umuhungu we.”Q nHanyuma ijambo ry'Uwiteka rigera kuri Eliya w'i Tishubi riramubwira riti!nNuko Ahabu amaze kumva ayo magambo, atanyaguza imyambaro ye yambara ibigunira, yiyirizaubusayirirwa aryamye ku bigunira, akagenda abebera.#nNuko yajyaga akora nabi cyane, akurikira ibishushanyo bisengwa nk'uko Abamori babigenzaga kose, abo Uwiteka yirukanye imbere y'Abisirayeli.a=nNta wigeze gusa na Ahabu wiguriyegukoraibyangwa n'Uwiteka, yohejwe n'umugorewe Yezebeli.cAnUwa Ahabu weseuzagwa mu muduguduazaribwa n'imbwa,uzagwa ku gasozi azaribwa n'inkongoro.”nWnKandi ibya Yezebeli Uwiteka arabihamya atya ati ‘Imbwa zizarira Yezebeli ku nkike z'i Yezerēli.’ L~~@}}]||4{zzfyy&xxwlvv&utt,srrWqq7pooynmtlkk7jNihh>;=Hanyumaumutambyi atoranya abatware bo gutegeka ibyo mu nzu y'Uwiteka. yx Maze Yehoyada asezeraniraumwami n'abantu isezerano ku Uwiteka ngo babe abantu b'Uwiteka, kandi asezeranyaumwami n'abantu isezerano.ixMx Nuko baramubererekera anyura mu nzira y'amafarashi yatahanaga mu rugo rw'umwami, bamutsinda aho. wx Mazeumutambyi Yehoyada ategeka abatware batwara magana bashyiriweho gutwara ingabo zose, arababwira ati “Nimumusohore mumucishe mu mirongo y'ingabo, kandiumukurikira wese mumwicishe inkota”, kukoumutambyi yari avuze ngo “Ntiyicirwe mu nzu y'Uwiteka.”v x Yitegereje abonaumwami ahagaze ku nkingi nk'ukoumuhango wabo wari uri, n'abatware n'abavuza amakondera begereyeumwami, n'abantu bose bo mu gihugu banezerewe bavuza amakondera. Nuko Ataliya ashishimura imyambaro ye, avuza induru ati “Ubugome! Ubugome!”Zu/x Ataliya yumviseurusakurw'abarinzi n'abantu, araza asanga abantu mu nzu y'Uwiteka.Ctx Maze Yehoyada asohoraumwana w'umwami amwambika ikamba ry'ubwami, amuha n'umuhamya. Nuko bamwimikisha amavuta bamugiraumwami, maze bakoma mu mashyi baravuga bati “Umwami aragahoraho.”+sQx Nuko abarinzi,umuntu wese afite intwaro ze mu ntoki, bahagarara bakikijeumwamiuhereye mu ruhande rw'iburyo rw'inzuukageza ku rw'ibumoso, bugufibw'icyotero n'inzu.~rwx Bahageze uwo mutambyi aha abatware batwara amagana amacumu n'ingabo byari iby'Umwami Dawidi, bikaba mu nzu y'Uwiteka.Kqx Nuko abatware b'amagana bagenza ukoumutambyi Yehoyada yabitegetse byose. Baragendaumuntu wese ajyana abantu be bo gufataigihe ku isabato hamwe n'abagicyuye ku isabato, basangaumutambyi Yehoyada.+pQx Muzakikizaumwami,umuntu wese afite intwaro zo kurwanisha mu ntoki. Uzabatwaza wese muri mu murongo muzamwice. Mujye mushagaraumwami uko asohotse n'uko yinjiye.”coAx Kandi imitwe yanyu ibiri y'abazakurwa ku isabato, muzarinda inzu y'Uwiteka mukikijeumwami.n1x undi mugabane wa gatatuuzarinda irembo ry'i Suri, n'undi mugabane wa gatatuuzabaku irembo inyuma y'abarinzi. Uko ni kouzarinda iyo nzu mukumiriye.mx Arabategeka ati “Nimwumve uko muzabigenza: abazaza ku isabato gufataigihe,umugabane wanyu wa gatatuuzarinda inzu y'umwami,^l7x Mu mwaka wa karindwi Yehoyada atumiraabatware batwara amagana b'Abakariti n'abarinzi, baraza bamusanga mu nzu y'Uwiteka asezerana na bo isezerano, arabarahiza bari mu nzu y'Uwiteka, aherako aberekaumwana w'umwami.vkgx Nuko abana na we imyaka itandatu ahishwe mu nzu y'Uwiteka. Ubwo Ataliya ni we wari ku ngoma muri icyo gihugu._j9x Ariko Yehoshebaumukobwa w'Umwami Yoramu, mushiki wa Ahaziya, ajyana Yowasi mwene Ahaziya, aramwiba, amukuramu bana b'umwami bicwaga, amujyanana n'umureziwe abashyira mu cyumba kirarwamo, bamuhisha Ataliya ntiyicwa.ji Qx Ataliya nyina wa Ahaziya abonye koumwana we apfuye, arahaguruka, arimburaurubyaro rw'umwami rwose.fhGx $Kandi igihe Yehu yamaze ku ngoma ya Isirayeli i Samariya, cyari imyaka makumyabiri n'umunani.qg]x #BukeyeYehu aratanga asanga ba sekuruza, bamuhamba i Samariya, mazeumuhungu we Yehowahazi yima ingoma ye.f!x "Ariko indi mirimo ya Yehu n'ibyo yakoze byose n'iby'imbaraga ze zose, mbesentibyanditswe mu gitabo cy'ibyo ku ngoma z'abami b'Abisirayeli?Nex !uhereye kuri Yorodaniukajya iburasirazuba, igihugu cyose cy'i Galeyadi n'icy'Abagadi, n'icy'Abarubenin'icy'Abamanase,uhereye Aroweri hahereranye n'ikibaya cya Arunoniukageza i Galeyadi n'i Bashani.pd[x Muri iyo minsi Uwiteka atangira kugabanya Abisirayeli. Hazayeli abatsinda mu ngabano za Isirayeli zose, c;x Ariko Yehu ntiyita ku kugendera mu mategeko y'Uwiteka Imana ya Isirayeli n'umutimawe wose, ntiyava mu byaha Yerobowamu yoheje Abisirayeli ngo bacumure.cbAx Hanyuma Uwiteka abwira Yehu ati “Kuko wakoze neza ubwo washohoje ibishimwa imbere yanjyeukagirira inzu ya Ahabu nk'uko imigambi yanjye yari iri, abana bawe bazicara ku ntebe y'ubwami bwa Isirayeli kugezaku buvivi.”/aYx Ariko rero Yehu ntiyaretse gukurikiza ibyaha bya Yerobowamu mwene Nebati, ibyo yoheje Abisirayeli ngo bacumure, n'iby'ibigirwamana by'izahabu byari i Beteli n'i Dani.>`yx Uko ni ko Yehu yarimbuye Bāli, amukuramuri Isirayeli.h_Kx Maze bamenagura igishushanyo cya Bāli, basenya ingoro ye, bayihindura icyavu na bugingo n'ubu.<^ux Basohora inkingi zari mu ngoro ya Bāli barazitwika.j]Ox Bamaze gutamba igitambo cyoswa, Yehu abwira abarinzi n'abatware ati “Nimwinjire mubice, ntihagireusohoka n'umwe.”Nuko babicisha inkota, hanyuma abarinzi n'abatware babajugunya hanze, binjira mu rurembo rw'ingoro ya Bāli.d\Cx Nuko barinjira ngo batambe igitambo n'ibitambo byoswa. Ariko Yehu yari yashyize hanze abagabo mirongo inani arababwira ati “Aba bagabo mbashyize mu maboko yanyu. Nihagiraucika,umubuzeazamuryora, apfe mu cyimbo cye.”W[)x Nuko Yehu azana na Yehonadabu mwene Rekabu, binjira mu ngoro ya Bāli. Abwira abaramya Bāli ati “Nimushake murebemuri mwe hataba harimo n'umwe wo mu bagaragu b'Uwiteka, keretse abaramya Bāli bonyine.”vZgx Maze Yehu abwirautegeka inzu ibikwamo imyambaro ati “Zanira abaramya Bāli bose imyambaro.”Arayibazanira.SY!x Yehu atuma ku Bisirayeli bose. Nuko abaramyaga Bāli bose baraza, ntihagiraumuntu n'umweusigara ataje. Baraza binjira mu ngoro ya Bāli, ingoro ya Bāli iruzura,uhereye mu ruhande rumweukageza mu rundi.UX%x Maze Yehu aravuga ati “Nimuteranire Bāli guterana kwera.”Barabyamamaza.W7x Nuko nimumpamagarire nonaha abahanuzi ba Bāli bose, n'abamuramyaga bose n'abatambyi be bose. Ntihagire n'umweuburakuko nenda gutambira Bāli igitambo gikomeye. Uzabura wese ntazandokoka.”Ariko Yehu yabigenjeje atyo mu buryarya, kugirango abone uko yatsemba abaramyaga Bāli.vVgx BukeyeYehu ateranya abantu bose, arababwira ati “Ahabu yakoreye Bāli buhoro, ariko Yehu azamukorera cyane.Ux Ageze i Samariya, atsemba abari basigaye bose mu bantu ba Ahabu bari i Samariya, kugezaaho yabarimburiyenk'uko Uwiteka yabwiye Eliya.aT=x Aravuga ati “Nuko tujyane,urebeishyaka ndwanira Uwiteka.”Nuko amujyana mu igare rye.4Scx Avuye aho ahura na Yehonadabu mwene Rekabu aje kumusanganira, aramuramutsa aramubazaati “Umutimawaweuratunganye nk'ukouwanjyeutunganiyeuwawe?”
Yehonadabu aramusubizaati “Uratunganye.”
Na we ati “Nibautunganye, mpaukubokokwawe.”Arakumuha, aherako aramwurizaamushyira mu igare rye.MRx Abwira abari kumwe na we ati “Nimubafate mpiri.”Babafata mpiri, babicira ku rwobo rwo ku nzu ikemurirwamoubwoya bw'intama. Bose bari abagabo mirongo ine na babiri, nta n'umwe yarokoye muri bo.HQ x ahura na bene se wa Ahaziyaumwami w'Abayuda arababaza ati “Muri izihe?”
Baramusubizabati “Turi bene se wa Ahaziya, turamanuka tujya kuramutsa abana b'umwami n'abana b'umwamikazi.”yPmx Nuko Yehu arahagurukaavayo, ajya i Samariya. Ageze ku nzu y'abashumba iri ku nzira ikemurirwamoubwoya bw'intama,&OGx Hanyuma Yehu atsemba abari basigaye mu b'inzu ya Ahabu bose bari i Yezerēli, abakuru be bose n'incuti ze z'amagara n'abatambyi be, ntiyasigaza n'uw'indamyi.N+x Nuko mumenye ko ari nta jambo na rimwe Uwiteka yavuze ku nzu ya Ahabu rizagwa hasi, kuko Uwiteka ashohoje ibyo yavugiyemu mugaragu we Eliya.”M/x Bukeyebwaho arasohoka yiyereka abantu bose, arababwira ati “Muri abakiranutsi. Jyeweho nagomeye databuja ndamwica, arikouwishe aba bose ni nde?!L=x Intumwa iraza iramubwira iti “Bazanye ibihanga by'abana b'umwami.”
Aravuga ati “Nimubirunde ibirundo bibiri ku irembo, bihagume bigeze ejo.”K1x Urwo rwandiko rubagezeho, bafata abana b'umwami babica uko ari mirongo irindwi, ibihanga byabo babishyira mu nkangara babimwoherereza i Yezerēli. Jx Yongera kubandikiraurwandiko ubwa kabiri, ngo “Niba muri abanjye mukanyumvira, nimuce ibihanga bya bene shobuja, ejo nk'iki gihe muzabinsangishe i Yezerēli.”
Icyo gihe abana b'umwami uko ari mirongo irindwi, bari kumwe n'abakuru b'umurwa babarerega.SI!x Nukoumunyarugo n'umutware w'umurwa n'abakuru n'abareraga abo bana batuma kuri Yehu bati “Turi abagaragu bawe, ibyoudutegeka byose tuzabikora kandi nta muntu wese tuzimika, ahubwoubigenze ukoushaka.”|Hsx Ariko baratinya cyane baravuganabati “Ubwo abo bami bombi batashoboye kumuhagarara imbere ni twe twabishobora?”G}x nimutoranye muri bene shobujaumwizaukwiriye mube ari we mushyira ku ntebe y'ubwami bwa se, murwanire inzu ya shobuja.”F#x “Uru rwandiko nirubageraho ubwo mufitebene shobuja, kandi mufiteamagare n'amafarashi n'umuduguduugoswe n'inkike, mufiten'ibyo kurwanisha,GE x Kandi Ahabu yari afite abahungu mirongo irindwi i Samariya. BukeyeYehu yandika inzandiko, azoherereza abakuru b'abatware b'i Yezerēli, n'abareraga abana ba Ahabu i Samariya, arabandikira ngo Dx %Kandi intumbi ya Yezebeli izaba nk'amase ari ku gasozi mu gikingi cy'i Yezerēli, bitume nta wavuga ati ‘Uyu ni Yezebeli.’”GC x $Bituma bagaruka barabimubwira, aravuga ati “Iryo ni rya jambo Uwiteka yavugiyemu mugaragu we Eliya w'i Tishubi ati ‘Mu gikingi cy'i Yezerēli ni ho imbwa zizarira intumbi ya Yezebeli.’jBOx #Nuko bajya kumuhamba, ariko intumbi ye ntibayihasanga keretse igihanga cye n'ibirenge n'ibiganza.Ax "Yinjira mu nzu arafungura maze aravuga ati “Nimugende murebeiby'uwo mugorew'ikivume mumuhambe, kuko ariumwana w'umwami.” @x !Arababwira ati “Nimumujugunye hasi.”Nuko bamujugunya hasi. Amaraso ye yimisha ku mazu no ku mafarashi, Yehu araza aramuribata.?x Yehu arararama areba mu idirishya aravuga ati “Uwo dufatanije ni nde?”Nuko abagabo babiri b'inkone cyangwa batatu baramurunguruka.^>7x Abona Yehu anyura mu irembo aramubazaati “Ni amahoro Zimuri we, warishe shobuja?”=x Yehu ageze i Yezerēli, Yezebeli arabyumva. Maze yisiga irangi mu maso asokozaumusatsi, aherako arungurukiramu idirishya.]<5x Mu mwaka wa cumi n'umwe wo ku ngoma ya Yehoramu mwene Ahabu, Ahaziya yimye i Buyuda.~;wx Abagaragu be bamushyira mu igare rye bamujyana i Yerusalemu, bamuhamba mu gituro cya ba sekuruzamu muduguduwa Dawidi.:x Ahaziyaumwami w'Abayuda abibonye, ahungira mu nzira ijya ku kazu ko mu murima. Yehu aramukurikira aravuga ati “Na we nimumuterere mu igare rye!”Nuko bamuterera mu igare rye mu nzira izamuka ijya i Guri, hateganye na Ibuleyamu. Maze ahungira i Megido, agwayo.e9Ex ‘Niukuriejo nabonye amaraso ya Naboti n'ay'abana be, ni ko Uwiteka yavuze’. Kandi ati ‘Nzakwituriramuri iki gikingi, ni ko Uwiteka yavuze.’Nuko rero muterureumujugunye muri icyo gikingi, nk'uko Uwiteka yavuze.”r8_x Yehu aherako abwira Bidukariumutware we ati “Muterureumujugunye muri cya gikingi cya Naboti w'i Yezerēli. Wibuke yuko ubwo jyewe nawe twagenderaga ku mafarashi twembi dukurikiye se Ahabu, Uwiteka yamushyizeho iki gihanoakavuga atip7[x Nuko Yehu aforaumuhetowe, arinjiza arasa Yehoramu mu gihumbi,umwambiusohoka mu mutimaagwa mu igare rye.k6Qx Yehoramu ahinduza amafarashi imikoba arahunga, abwira Ahaziya ati “Ahaziya we, batugambaniye!”-5Ux Nuko Yehoramu abonye Yehu aramubazaati “Ni amahoro Yehu?”
Aramusubizaati “Mahoro ki,ubusambanyi n'uburozibwa nyoko Yezebeli butagira akagero bukiriaho?”47x Yehoramu aherako aravuga ati “Nimutunganye igare ryanjye.”Nuko bararitunganya. Maze Yehoramuumwami w'Abisirayeli na Ahaziyaumwami w'Abayuda barasohoka baragenda, umwe ajya mu igare rye n'undi mu rye bajya gusanganira Yehu, bahurirana we mu gikingi cya Naboti w'i Yezerēli.43cx Wa munetsi aravuga ati “Intumwa ihuye na bo ariko ntigarutse. Ariko uwo muntuuburyo agenza igare rye burasan'ingendo ya Yehu mwene Nimushi, kuko arigenza aryihutisha.”)2Mx Nuko atuma uwa kabiri na we ari ku ifarashi, abagezeho aravuga ati “Umwami ngo ni amahoro?”Yehu aramusubizaati “Iby'amahorourabishakira iki? Nkurikira.”1x Nuko umwe aza gusanganira Yehu agendera ku ifarashi, aramubazaati “Umwami ngo ni amahoro?”
Yehu aramusubizaati “Iby'amahorourabishakira iki? Hindukiraunkurikire.”
Maze wa munetsi aravuga ati “Intumwa ihuye na bo ariko ntigarutse.”x0kx Kandiumunetsi yari ahagaze ku munaraw'i Yezerēli arabukwaumutwe w'ingabo za Yehu aje, aravuga ati “Mbonyeumutwe w'ingabo.”
Yehoramu aravuga ati “Shakaumuntuugendera ku ifarashiumwohereze kubasanganira, ababaze ko ari amahoro.”"/?x Nuko Yehu agendera mu igare ajya i Yezerēli, kuko ari ho Yehoramu yari arwariye. Kandi ubwo Ahaziyaumwami w'Abayuda yari yaramanutse aje gusuraYehoramu..x Arikoumwami Yehoramu yari yasubiyei Yezerēli kwiyomoza ibisare Abasiriya bari baramukomerekeje, ubwo yarwanaga na Hazayeliumwami w'i Siriya. Nuko Yehu aravuga ati “Niba ari byo mushaka, ntihagireumuntu weseucikango ave mu muduguduajye kubivuga i Yezerēli.”.-Wx Uko ni ko Yehu mwene Yehoshafati mwene Nimushi yagomeye Yehoramu. Kandi Yehoramu n'Abisirayeli bose barindaga i Ramoti Galeyadi, baharinda Hazayeliumwami w'i Siriya.-,Ux Nuko barabaduka n'ingogaumuntu wese yendaumwambaro we, bayisasa aho yari ahagaze hejuru ku rwuririro, baherako bavuza ikondera baravuga bati “Yehu ni we mwami.”A+}x Baramusubizabati “Oya,uratubeshya. Noneho tubwire ibyo ari byo.”
Arabasubizaati “Arambwiye ngo ‘Uwiteka aravuze ngo akwimikishije amavuta ngo ubeumwami w'Abisirayeli.’”M*x Maze Yehu arasohoka asanga abandi bagaragu ba shebuja. Umwe aramubazaati “Ni amahoro masa? Wa mugabow'umusaziyari akuzanyweho n'iki?”
Aramusubizaati “Uwo mugabomuramuzi n'amagambo ye.”r)_x Imbwa zizarira Yezebeli mu gikingi cy'i Yezerēli kandi nta wuzamuhamba.’”Nuko akinguraurugiarahunga.i(Mx Nuko inzu ya Ahabu nzayihindura nk'iya Yerobowamu mwene Nebati, kandi nk'iya Bāsha mwene Ahiya.r'_x Ab'inzu ya Ahabu bose bazarimburwa mareumuhungu wese kuri Ahabu, uw'imbata n'uw'umudendezo mu Bisirayeli.&x Kandiuziceab'inzu ya shobuja Ahabu, kugirango mpore Yezebeli amaraso y'abagaragu banjye b'abahanuzi, n'abandi bagaragu b'Uwiteka bose.\%3x Nuko Yehu arahagurukabinjirana mu nzu. Bagezemo, uwo muhanuzi amusukaamavuta mu mutwe aravuga ati “Uwiteka Imana ya Isirayeli iravuze iti ‘Nkwimikishije amavuta ngo ubeumwami w'Abisirayeli,ubwoko bw'Uwiteka.E$x Agezeyo asanga abatware b'ingabo aho bari bicaye aravuga ati “Ngufitiyeubutumwa, mutware.”
Yehu aramubazaati “Niuwuhemuri twe twese?”
Aramusubizaati “Ni wowe, mutware.”F#x Nuko uwo muhungu w'umuhanuzi aragenda ajya i Ramoti Galeyadi.J"x uhereko wende iyi mperezo irimo amavuta,uyamusukeku mutweuvugeuti ‘Uwiteka aravuze ngo akwimikishije amavuta ngo ubeumwami w'Abisirayeli.’Mazeuherekoukingureurugi, wirukeuhunge ntutinde.”!x Nugerayoubaririze Yehu mwene Yehoshafati mwene Nimushi.Numenya aho ari winjire,umuhagurutse muri bene seumujyane harugurumu mwinjiro,  x Elisa ahamagara umwe mu bana b'abahanuzi aramubwira ati “Cebura wende iyi mperezo irimo amavuta, ujye i Ramoti Galeyadi.9xNuko Umwami Yehoramu aratabaruka, ajya i Yezerēli kurwarirayo ngo akire ibisare yakomerekejwe n'Abasiriya, ubwo yarwaniraga i Rama na Hazayeliumwami w'i Siriya. BukeyeAhaziya mwene Yoramuumwami w'Abayuda, aramanuka ajya i Yezerēli gusuraYehoramu mwene Ahabu, kuko yari arwaye.+xBukeyeAhaziya atabarana na Yehoramu mwene Ahabu, batera Hazayeliumwami w'i Siriya, barwanira i Ramoti Galeyadi. Abasiriya bakomeretsa Yehoramu. xYagendanaga ingeso z'ab'inzu ya Ahabu, agakora ibyangwa n'Uwiteka nk'uko ab'inzu ya Ahabu bagenzaga, kuko yariumukwe wa Ahabu.)MxAhaziya yimye amaze imyaka makumyabiri n'ibiri avutse, amaraumwaka umwe i Yerusalemu ari ku ngoma. Kandi nyina yitwaga Ataliya mwene Omuri,umwami w'Abisirayeli. xMu mwaka wa cumi n'ibiri wo ku ngoma ya Yehoramu mwene Ahabuumwami w'Abisirayeli, Ahaziya mwene Yoramuumwami w'Abayuda yimye ingoma.xNuko Yoramu aratanga asanga ba sekuruza, bamuhamba hamwe na bo mu muduguduwa Dawidi, mazeumuhungu we Ahaziya yima ingoma ye.{xAriko indi mirimo yose ya Yoramu n'ibyo yakoze byose, mbese ntibyanditswe mu gitabo cy'ibyo ku ngoma z'abami b'Abayuda?cAxUko ni ko Abedomu bagomeye Abayuda na bugingo n'ubu. Icyo gihe ab'i Libuna na bo baragoma.6gxYoramuabibonye atyo, yambukanan'amagare ye yose atera i Seyiri. Ahagurukanijoro atwaza Abedomu bari bamugosen'abatware b'amagare yabo, abantu ni ko guhungira mu mahema yabo.KxKu ngoma ye ni bwo Abedomu bagomeye Abayuda, biyimikirauwabomwami.9xAriko Uwiteka yanze kurimbura Abayuda kuko yagiriye Dawidiumugaragu we, nk'uko yamusezeranije kuzamuha itabaza rijya ryaka mu rubyaro rwe iteka ryose.+xAriko yagendanaga ingeso z'abami b'Abisirayeli nk'uko ab'inzu ya Ahabu bazigendanaga, kuko yarongoyeumukobwa wa Ahabu akora ibyangwa n'Uwiteka.oYxAjya ku ngoma amaze imyaka mirongo itatu n'ibiri avutse, amara imyaka munanii Yerusalemu ari ku ngoma.7ixMu mwaka wa gatanu wo ku ngoma ya Yehoramu mwene Ahabu,umwami w'Abisirayeli (kandi Yehoshafati wariumwami w'Abayudaamaze gutanga), Yoramuumwana wa Yehoshafati yima ingoma ye.xBukeyebwaho Hazayeli yendauburingiti, abwinika mu mazi abumupfukisha amaso. Umwami aherako aratanga.
Nuko Hazayeli yima ingoma ye.#AxNuko aherako asiga Elisa aho asanga shebuja, shebuja aramubazaati “Elisa yakubwiye iki?”
Na we aramusubizaati “Yambwiye kouzakira nta kabuza.”@{x Hazayeli aravuga ati “Nkanjyeumugaragu wawe ndi iki cyo kuba nakora ibikomeye bene ibyo, ko ndi imbwa?”
Elisa aramubwira ati “Uwiteka yanyeretse kouzabaumwami w'i Siriya.”}ux Hazayeli aramubazaati “Databuja,urarizwa n'iki?”
Aramusubizaati “Ndarizwa n'uko menye inabiuzagirira Abisirayeli: ibihome byabouzabitwika,uzicisha abasore babo inkota,uzahondagura abana babo bato, n'abagore babo batwiteuzabafomoza.”i Mx Maze Elisa aramutumbira kugezaaho uwo mugaboyagiriye ipfunwe. Uwo muntu w'Imana aherako ararira.t cx Elisa aramusubizaati “Gendaumubwire uti ‘Gukirakouzakira’, ariko rero Uwiteka anyeretse ko azapfa.” )x Nuko Hazayeli ajya kumusanganira ajyanye amaturo y'ikintu cyose cyiza cyo muri Damasiko: byari imitwaro ihetswe n'ingamiya mirongo ine. Bahuye ahagarara imbere ye aramubwira ati “Umwana wawe Benihadadiumwami w'i Siriya, akuntumyeho ngo mbese aho azakira iyi ndwara?” xUmwami abwira Hazayeli ati “Jyana iturouhuren'umuntu w'Imana,umubarizemo Uwiteka uti ‘Mbese aho azakira iyi ndwara?’” xBukeyeElisa ajya i Damasiko. Icyo gihe Benihadadiumwami w'i Siriya yari arwaye baramubwira bati “Wa muntu w'Imana araje.”KxUmwami abibaza uwo mugorearabimubwira. Umwami aherako amuhaumutware houmuhesha, aravuga ati “Umugarurireibye byose n'ibyo basaruye mu mirima ye byose,uhereye ku munsi yahaviriyeukageza ubu.”p[xNuko agitekererezaumwami uko yazuyeuwapfuye, uwo mwanya wa mugoreyazuriragaumwana aba araje, atakambiraumwami ku bw'urugorwe n'igikingi cye. Gehazi aherako aravuga ati “Nyagasani mwami, nguyu wa mugoren'umwana we Elisa yazuye.”5xMuri uwo mwanyaumwami yavuganaga na Gehaziumugaragu w'uwo muntu w'Imana amubwira ati “Ndakwinginze,untekerereze ibikomeye Elisa yakoraga byose.”xIyo myaka irindwi ishize, uwo mugorearasuhukurukaava mu gihugu cy'Abafilisitiya, araza atakambiraumwami ku bw'urugorwe n'igikingi cye.(KxNukoumugorearahagurukaabigenza atyo, akurikije ijambo ry'uwo muntu w'Imana, ajyana n'abo mu nzu ye asuhukiramu gihugu cy'Abafilisitiya, amarayo imyaka irindwi.P xKandi Elisa yari yarabwiye wa mugoreyazuriragaumwana, ati “Hagurukanan'abo mu nzu yawe,ugendeusuhukireahouzashobora hose, kuko Uwiteka ategetse ko inzara itera ikazamara imyaka irindwi mu gihugu.”fGxNuko bimusohoraho bityo, kuko abantu bamwuriraniye hejuru aho yari ahagaze ku irembo, agapfa.@{xuwo mutware agasubizauwo muntu w'Imana ati “Mbese naho Uwiteka yakingura amadirishya yo mu ijuru, bene ibyo byabaho?”Na we akavuga ati “Uzabirebesha amaso ariko ntuzabiryaho.”DxKuko uwo muntu w'Imana yari abwiyeumwami ati “Ejo nk'iki gihe ku irembo ry'i Samariya indengo ebyiri za sayiri zizagurwa shekeli imwe, n'indengo y'ifu y'ingezi izagurwa shekeli imwe”,S!xMazeumwami agira uwo mutware yegamiraga, amushyira ku irembo ngo arinde ibyaho. Abantu bamwuriranira hejuru aho yari ahagaze ku irembo, arapfa nk'uko wa muntu w'Imana yavuze, igiheumwami yazaga aho ari.O~xNuko abantu barasohoka banyaga ibyo mu rugerero rw'Abasiriya, bituma bagurisha indengo y'ifu y'ingezi shekeli imwe, n'indengo ebyiri za sayiri zigurwa shekeli imwe, nk'uko ijambo ry'Uwiteka ryavuze..}WxNuko barazikurikira barinda bagera kuri Yorodani, basanga inzira yose yuzuyeimyambaro n'ibintu Abasiriya bagiye bateshwa n'ihubi. Intumwa ziragaruka zibibwiraumwami.|yxNuko benda amagare abiri n'amafarashi,umwami arabohereza ngo bakurikire ingabo z'Abasiriya ati “Nimugende murebe.”q{]x Nuko umwe mu bagaragu be aramusubizaati “Ndakwinginze reka njyane amafarashi atanu mu yasigaye mu murwa. Mbega noneho ntarembye nk'Abisirayeli bose bakiriho basigaye mu murwa, barokotse muri abo bamaze gupfa! Tuyohereze turebe.”z#x Nukoumwami yibambura muri iryo joro abwira abagaragu be ati “Reka mbabwire inama Abasiriya batugiriye: bamenye ko ari inzara itwishe, ni cyo gitumye bava mu rugerero bakihisha mu gasozi. Bibwiye bati ‘Nibasohoka mu murwa turabafata mpiri, twinjire mu murwa.’”Hy x Maze uwo murinzi ahamagara abandi babibwira ab'ikambere ibwami.vxgx Nuko baragenda, bageze ku murwa bahamagaraumurinzi w'irembo, baramubwira bati “Twageze mu rugerero rw'Abasiriya, nuko dusanga nta muntuururimo, nta wuhakomera, keretse amafarashi n'indogobe biziritse, kandi amahema ari uko yakabaye.”Sw!x Hanyuma baravuganabati “Ibyo tugiraibi si byiza, kuko uyu munsi ariumunsi w'inkuru nziza tukicecekera. Niturinda ko bucya, tuzagibwaho n'urubanza. Nuko nimuze tugende tubwire abo mu rugo rw'umwami.”gvIxNuko abo babembe bageze ahourugerero rutangirira binjira mu ihema rimwe, bararya baranywa, bakuramoifeza n'izahabu n'imyambaro, baragenda barabihisha. Baragaruka binjira mu rindi hema bakuramoibindi, baragenda barabihisha. u;xBaherako barahaguruka, nimugoroba hari mu kabwibwi bata amahema yabo n'amafarashi yabo n'indogobe zabo ukourugerero rwakabaye, barahunga ngo badashira._t9xkuko Uwiteka yari yumvishije ingabo z'Abasiriya ikiriri cy'amagare n'icy'amafarashi n'icy'ingabo nyinshi, bituma bavuga bati “Yemwe,umwami w'Abisirayeli yaguriyeabami b'Abaheti n'abami ba Egiputa ngo badutere.”s xMu kabwibwi barahagurukabajya mu rugerero rw'Abasiriya. Bageze ahourugerero rw'Abasiriya rutangirira basanga nta muntuururimo,erExAriko twavuga tuti ‘Twinjire mu murwa’kandi inzara iwurimo, twawugwamo. Kandi nidukomeza kwicara hano gusa, na bwo turapfa. Nuko noneho nimuze dukezeingabo z'Abasiriya, nibadukizatuzabaho, nibatwica hose niugupfa.”~qwxKandi ubwo hariho abagabo bane b'ababembe bari ku irembo baravuganabati “Ikitwicaza aha kugezaaho tuzapfira ni iki?Sp!xArikoumutwareumwami yegamiraga asubizauwo muntu w'Imana ati “Mbese naho Uwiteka yakingura amadirishya yo mu ijuru, bene ibyo byabaho?”
Aramusubizaati “Uzabirebesha amaso ariko ntuzabiryaho.”ao ?xElisa aravuga ati “Nimwumve ijambo ry'Uwiteka. Uwiteka avuze ngo ejo nk'iki gihe, ku irembo ry'i Samariya indengo y'ifu y'ingezi izagurwa shekeli imwe, kandi indengo ebyiri za sayiri na zo zizagurwa shekeli imwe.”!n=x!Nuko akivuganana bo, intumwa iraza imugeraho iramubwira iti “Umwami arantumye ngo ko ibi byago byaturutse ku Uwiteka, aracyamwiringirira iki kandi?”\m3x Kandi Elisa yari yicaye mu nzu ye, yicaranye n'abatware. Nukoumwami amutumahointumwa yo mu bahagaze imbere ye, ariko intumwa itaramugeraho Elisa abwira abo batware ati “Ntimurebako uwo mwana w'umwicanyi atumye uwo kunca igihanga? Nuko intumwa niza, muyikingirane mukomezeurugi. Mbese ntimwumva ibirenge bya shebuja ko aje amukurikiye?”wlixNuko aravuga ati “Elisa mwene Shafati narenza uyu munsi agifiteumutwe we, Imana ibimpore ndetse bikabije.”DkxUmwami yumvise amagambo y'uwo mugore, ashishimura imyambaro ye (kandi yagendaga hejuru y'inkike z'amabuye). Abantu bamurebye banyuza mu myambaro icitse, babona yambaye ibiguniraku mubiri.yjmxNuko dutekaumwana wanjye turamurya, bukeyebwaho ndamubwira nti ‘Zanaumwana wawe tumurye’, none yamuhishe.”i9xUmwami aramubazaati “Ubaye ute?”
Aramusubizaati “Uyu mugoreyarambwiye ati ‘Zanaumwana wawe w'umuhungu tumurye none, ejo tuzaryauwanjye.’zhoxAramusubizaati “Uwiteka natakurengera ibyo kukurengera ndabikura he? Ndabikura ku mbuga cyangwa mu rwengero?”gyxBukeyeumwami w'Abisirayeli anyuze hejuru y'inkike z'amabuye,umugorearamutakambira ati “Ndengera, nyagasani mwami.”Zf/xMaze i Samariya hatera inzara mbi cyane, barahagota ndetse kugezaaho baguriyeigihanga cy'indogobe ibice by'ifeza mirongo inani, n'igice cya kane cy'agakondwe kamwe k'amahurunguru y'inuma ibice by'ifeza bitanu.re_xHanyuma y'ibyo Benihadadiumwami w'i Siriya ateranya ingabo ze zose, arazamuka atera i Samariya arahagota.8dkxNuko abatekeshereza ibyokurya, bamaze kurya no kunywaarabasezerera, basubirakwa shebuja. Uhereye icyo gihe imitwe y'ingabo z'Abasiriya ntiyongera guteraigihugu cy'Abisirayeli.OcxAramusubizaati “Wibatsinda aha. Mbese abo waneshesheje inkota n'umuhetoukabafata mpiri, wabica? Ahubwo babazanire ibyokurya n'amazi babibashyire imbere, barye banywe babone gusubirakwa shebuja.”hbKxUmwami w'Abisirayeli abonye izo ngabo abaza Elisa ati “Data, mbatsinde aha? Mbatsinde aha?”-aUxBageze i Samariya Elisa arasenga ati “Uwiteka, humuraamaso y'izi ngabo zirebe.”Nuko Uwiteka azihumuraamaso zirareba, zigiye kubonazibona ziri i Samariya hagati.`xElisa arazibwira ati “Iyi si yo nzira, kandi uyu si wo mudugudu. Nimunkurikire ndabageza ku muntu mushaka.”Nuko azijyana i Samariya._!xZa ngabo zigezeyo Elisa yinginga Uwiteka ati “Ndakwinginze huma amaso y'izi ngabo.”Uwiteka aherako azihuma amaso nk'uko Elisa yasabye.>^wxNuko Elisa arasenga ati “Uwiteka ndakwinginze, muhumureamaso arebe.”Nuko Uwiteka ahumuraamaso y'uwo musorearareba, abonaumusoziwuzuyeamafarashi n'amagare by'umurirobigose Elisa.^]7xAramusubizaati “Witinya, kuko abo turi kumwe ari benshi kurutaabari kumwe na bo.”N\xMazeumugaragu w'uwo muntu w'Imana azindutse kare mu gitondo, arasohoka abona ingabo n'amafarashi n'amagare bigose uwo mudugudu. Umugaragu abwira shebuja ati “Biracitse databuja, turagira dute?”k[QxAherako yoherezayo amafarashi n'amagare n'ingabo nyinshi, bagenda ijoro ryose bagota uwo mudugudu.sZax Arababwira ati “Nimugende murebeaho ari, ntume abo kumufata.”
Baramubwira bati “Ari i Dotani.”(YKx Umwe mu bagaragu be aramubwira ati “Oya nyagasani mwami, ahubwo Elisaumuhanuzi wo muri Isirayeli ni weubwiraumwami w'Abisirayeli amagambouvugiramu murere.”(XKx Ibyo bitumaumwami w'i Siriya ahagarikaumutimacyane, ahamagaza abagaragu be arababaza ati “Mbese ntimwambwiraumuntu wacu wifatanije n'umwami w'Abisirayeli?”W+x Umwami w'Abisirayeli na we agatumaumuntu aho ngahoumuntu w'Imana yabaga avuze amuburira. Nuko akajya akira muri ubwo buryo, si rimwe si kabiri. V x Ariko uwo muntu w'Imana agatuma ku mwami w'Abisirayeli ati “Wirinde guca ibunaka, kuko ari ho Abasiriya bamanukanakugutera.”U+xMuri iyo minsiumwami w'i Siriya yarwanaga n'Abisirayeli, maze ajya inama n'abagaragu be aravuga ati “Ibunakani ho hazabaurugerero rwanjye.”DTxAramubwira ati “Yisingire.”Aramburaukubokoarayisingira.SxUwo muntu w'Imana aramubazaati “Iguye he?”Arahamwereka.
Aherako atema igiti agitera mu mazi, intorezo irareremba.RxUmwe muri bo agitema igiti, intorezo irakuka igwa mu mazi, arataka ati “Mbonye ishyano databuja, kuko yari intirano.”:QqxNuko barajyana. Bageze kuri Yorodani batema ibiti.tPcxUmwe muri bo aravuga ati “Ndakwinginze emera kujyana n'abagaragu bawe.”Aramusubizaati “Yee, ndaje.” ~~5}}|A{{+zzyexwwvvv*uqtsssr qpp]oo+n{nm^ll kk/jii2hgffNfdd:cbb`aaa ``-_y_^,]\\[[ ZcZYXXvWW4VV/UU9TTSRRQPOOqONkMMLKKmJIIfHHMGGRFFXEEKDCCbBB1Ak@@V?>>c=<::99888@77E65504f33;2w2 1u1//~.--Y,,N++*))!(''2&&%%)$$N#""E!!K SW#"=.'sD|_ q  W 5~01^l;a[=x Wumvise uko abami ba Ashuri bagenje ibihugu byose bakabirimbura rwose, ni woweuzabakira?Z'x “Nimugende mubwire Hezekiyaumwami w'Abayuda muti: iyo mana yawe wiringiye ntigushuke ngo ‘Yerusalemu ntabwo hazahabwaumwami wa Ashuri.’Y!x Bukeyeuwo mwami yumva bavuga kuri Tiruhakaumwami wa Etiyopiya bati “Dore yaguteyekukurwanya.”Abyumvise yongera gutumakuri Hezekiya atiuXexHanyuma Rabushake asubirayo, asangaumwami wa Ashuri arwanya i Libuna, kuko yari yumvise ko yavuye i Lakishi.wWixNzamushyiramo undi mutima. Ubwo azumva impuha azasubiramu gihugu cye, kandi nagerayo nzamwicisha inkota.’”VxYesaya arababwira ati “Mubwire shobuja muti ‘Uwiteka aravuze ngo: Ntutinye ayo magambo wumvise abagaragu b'umwami wa Ashuri bantutse.:UqxNuko abagaragu b'Umwami Hezekiya bajya kwa Yesaya.{TqxAhari Uwiteka Imana yawe yumvise amagambo ya Rabushake yose, shebujaumwami wa Ashuri yamutumye gutukaImana ihoraho. Ngira ngo Uwiteka Imana yawe yabahanira ayo magambo yumvise. Nuko rero terura amashengesho yawe,usabire abantu basigaye.’”,SSxBaramubwira bati “Hezekiya yadutumye ngo ‘Uyu munsi niumunsi w'umubabaro n'ibihano no gushinyagurirwa, kuko abana benda kuvuka, kandi nta mbaraga zo kubabyara.R/xMaze yohereza Eliyakimu w'umunyarugo we, na Shebuna w'umwanditsi, n'abakuru bo mu batambyi bambaye ibigunira, kwa Yesaya w'umuhanuzi mwene Amosi.pQ ]xUmwami Hezekiya abyumvise, ashishimura imyambaro ye yambara ibigunira, aherako yinjira mu nzu y'Uwiteka.JPx%Hanyuma Eliyakimu mwene Hilukiyaw'umunyarugo, na Shebuna w'umwanditsi, na Yowa mwene Asafu w'umucurabwenge, baraza basanga Hezekiya bashishimuye imyambaro yabo, bamubwira amagambo ya Rabushake.sOax$Abantu baraceceka ntibagira icyo bamusubiza, kukoumwami yari yategetse ngo “Ntimugireicyo mumusubiza.”N x#Ngo mu mana zose zo muri ibyo bihugu izakijije igihugu cyazo amaboko ye ni izihe, byabemeza ko Uwiteka yamukizai Yerusalemu.”Mx"Imana z'i Hamati n'iza Arupadiziri he? Imana z'i Sefaravayimu n'iz'i Hena n'iza Iva ziri he? Ngo mbese zakijije ab'i Samariya amaboko ye?lLSx!Mbese hari indi mana mu mana z'abanyamahanga yigeze gukizaigihugu cyayo amaboko y'umwami wa Ashuri?K x ngo kugezaubwo azaza akabajyana mu gihugu gihwanye n'icyanyu, kirimo ingano na vino n'imitsima n'inzabibu, n'igihugu kirimo amavuta y'imyelayo n'ubuki. Ngo ntimuzapfa, ahubwo muzarama. Nuko mwe kumvira Hezekiya nabashukashuka ngo ‘Uwiteka azadukiza.’>JwxMwe kumvira Hezekiya, kukoumwami wa Ashuri adutumye ngo mwuzurena we, musohoke mumusange,umuntu wese abone uko arya ku muzabibu we no ku mutiniwe, n'uko anywa amazi yo mu iriba rye,~IwxHezekiya ntabiringize Uwiteka, ababwira ngo niukuriUwiteka azadukiza, kandi ngo uyu murwa ntuzahabwaumwami wa Ashuri.ZH/xUwo mwami arantumye ngo Hezekiya ntabashuke, kuko atazabasha kubakiza amaboko ye. G xMaze Rabushake arahagarara, arangururaijwi rirenga mu rurimirw'Abayuda ati “Nimwumve ijambo ry'umwami mukuru,umwami wa Ashuri.[F1xNuko Rabushake arabasubizaati “Mbeseugirango databuja yantumye kuri shobuja namwe kubabwira ayo magambo? Ntiyantumye kuri aba bicaye ku nkike, kugirango barire amabyi yabo banywere inkari yabo hamwe namwe?”bE?xEliyakimu mwene Hilukiya, na Shebuna na Yowa basubizaRabushake bati “Turakwinginze, vugananatwe n'abagaragu bawe mu Runyaramaya kuko turwumva, ariko we kuvugananatwe mu Ruyudango aba bantu bari ku nkike babyumve.”D+xNgo mbese azamutse guteraaha, akaharimbura atabitegetswe n'Uwiteka? Ngo Uwiteka ni we wamubwiye ati ‘Zamukautereicyo gihugu,ukirimbure.’”#CAxWabasha ute kwirukanaumutware n'umwe muto mu bagaragu ba databuja, kandi wiringiye Abanyegiputa ko bazaguha amagare y'intambara n'abagendera ku mafarashi? BxNuko rerousezerane na databujaumwami wa Ashuri,ubwanjye nzaguha amafarashi ibihumbi bibiri niba woweubwawe wazibonera abayajyaho.dACx“Kandi nimuvugamuti ‘Twiringiye Uwiteka Imana yacu’, mbese si yo Hezekiya yasenyeye ingoro n'ibicaniro byayo, akabwira Abayuda n'ab'i Yerusalemu ati ‘Muzajye muramya muri imbere y'iki cyotero cy'i Yerusalemu?’D@xErega wiringiyeurubingo rusadutseho intwaro, ni rwo Egiputa,umuntu yarwishingikirizaho, rwamucumitamu kiganza rukagihinguranya. Uko ni ko Farawoumwami wa Egiputa amerera abamwiringira.’ ?xUribwira, ariko ibyo wibwira ni iby'ubusa, ngo dufiteimigambi n'amaboko byo kurwana. Ariko uwo wiringiye ni nde watumaumugandira?>5xRabushake arababwira ati “Nimubwire Hezekiya nonaha muti ‘Umwami mukuru,umwami wa Ashuri aradutumye ngo: Ibyo byiringiro byawe ni byiringiro ki?=xBaherako bahamagazaumwami, haza Eliyakimu mwene Hilukiyaumunyarugo, na Shebunaumwanditsi, na Yowa mwene Asafuumucurabwenge, barabasanga.<1xBukeyeumwami wa Ashuri ari i Lakishi, atuma Taritani na Rabusarisa na Rabushake ku Mwami Hezekiya i Yerusalemu, bari kumwe n'ingabo nyinshi. Nuko barazamuka bajya i Yerusalemu. Bagezeyo bahagarara ku mukorew'ikidendezi cyo haruguru, cyari ku nzira yo mu gisambu cy'umumeshi.;xIcyo gihe Hezekiya akura izahabu ku nzugi z'urusengero rw'Uwiteka, n'izo ku nkingi Umwami Hezekiya yari yateyeho, azihaumwami wa Ashuri.o:YxNuko Hezekiya amuha ifeza zose zari zibonetse mu nzu y'Uwiteka, no mu by'ubutunzi byo mu nzu y'umwami. 9xBukeyeHezekiyaumwami w'Abayuda atuma ku mwami wa Ashuri i Lakishi ati “Ndakwisabye ndeka. Nzi ko nagucumuyeho, icyountegeka ndacyemera.”Nukoumwami wa Ashuri aca Hezekiyaumwami w'Abayuda icyiru cy'italanto z'ifeza magana atatu, n'iz'izahabu mirongo itatu.&8Gx Mu mwaka wa cumi n'ine wo ku ngoma y'Umwami Hezekiya, Senakeribuumwami wa Ashuri yarazamutse atera imiduguduyose y'i Buyudayari igoswe n'inkike, arayitsinda.#7Ax kuko Abisirayeli batumviye Uwiteka Imana yabo, ahubwo bakica isezerano ryayo n'ibyo Moseumugaragu w'Uwiteka yabategetse byose, banga kubyumva no kubikora.6x Umwami wa Ashuri aherako ajyana Abisirayeli ho iminyago muri Ashuri, abatuza i Hala n'i Habora ku ruzi Gozani, no mu miduguduy'Abamedi,&5Gx Hashize imyaka itatu barahanesha. Haneshejwe mu mwaka wa gatandatu wo ku ngoma ya Hezekiya, ari wo mwaka wa cyenda wo ku ngoma ya Hoseyaumwami w'Abisirayeli.?4yx Mu mwaka wa kane wo ku ngoma y'Umwami Hezekiya, ari wo mwaka wa karindwi wa Hoseya mwene Elaumwami w'Abisirayeli, Shalumaneseriumwami wa Ashuri yazamutse atera i Samariya, arahagota.3xAtsinda Abafilisitiya bari mu minara y'abarinzi n'abo mu miduguduigoswe n'inkike, ahindūra igihugu cyose kugezai Gaza n'ingabano zaho.z2oxUwiteka yabanaga na we, akabashishwa byose aho yajyaga hose. Bukeyeagandiraumwami wa Ashuri, ntiyaba akimukorera.c1Axkuko yomatanye n'Uwiteka ntareke kumukurikira, ahubwo akitondera amategeko yategetse Mose.0xHezekiya yiringiraga Uwiteka Imana ya Isirayeli. Mu bami bose b'Abayuda bamuherutse nta wahwanye na we, no mu bamubanjirijeE/xAsenya ingoro, amenagura inkingi, atema Ashera, avunagura igishushanyo cy'inzoka Mose yacuze mu miringa, kuko kugezaicyo gihe Abisirayeli bari bakicyosereza imibavu. Bacyitaga Nehushitani.T.#xUwo akora ibishimwa imbere y'Uwiteka nk'ibyo sekuruzaDawidi yakoraga byose.!-=xajya ku ngoma amaze imyaka makumyabiri n'itanu avutse, amara imyaka makumyabiri n'icyenda i Yerusalemu ari ku ngoma. Nyina yitwaga Abiya mwene Zekariya.}, wxMu mwaka wa gatatu wo ku ngoma ya Hoseya mwene Elaumwami w'Abisirayeli, Hezekiya mwene Ahaziumwami w'Abayuda yarimye,M+x)Nuko ayo mahanga yubahaga Uwiteka, ariko bagakorera n'ibishushanyo byabo bibajwe, n'abana babo n'abuzukurubabo bakomeza kugenza batyo. Uko ba sekuruzabagenzaga, na bo ni ko bagenza na bugingo ubu.@*}x(Ariko ntibabyitaho, ahubwo bakomeza ingeso zabo za kera.a)=x'Ahubwo mujye mwubahaUwiteka Imana yanyu, ni yo izabakiza amaboko y'abanzi banyu bose.”Z(/x&Nuko isezerano nasezeranye namwe ntimuzaryibagirwe, kandi ntimukubaheizindi mana.'-x%Kandi amateka n'imihango n'amategeko n'ibyo yategetse akabibandikira, abe ari byo mujya mwitondera iteka ryose, ntimukagire izindi mana mwubaha.(&Kx$Ahubwo Uwiteka wabakuje mu gihugu cya Egiputa imbaraga nyinshi n'amaboko yāgirije, abe ari we mwubaha, mujye mumwunamira, kandi abe ari we mutambira ibitambo.$%Cx#Abo ni bo Uwiteka yasezeranije isezerano, akabihanangiriza ati “Ntimukubaheizindi mana, ntimukazunamire ngo muzikorere, cyangwa ngo muzitambire ibitambo.1$]x"N'ubu baracyagenza uko bagenzaga kera, ntibubahaUwiteka, ntibakurikiza amateka cyangwa imihango cyangwa amategeko Uwiteka yategetse bene Yakobo, uwo yahimbye Isirayeli.b#?x!Bubahaga Uwiteka, kandi bagakorera imana zabo, uko imigenzo y'amahanga bimuwemoyagenzaga.s"ax Nuko bubahaga Uwiteka, kandi bamwe muri bo babagiraga abatambyi bo mu ngoro bo kujya babatambira mu ngoro.! xAbawa biremera Nibuhazina Tarutaki, ab'i Sefaravayimu batwikiraga abana babo Adurameleki na Anameleki, imana z'i Sefaravayimu.f GxAb'i Babulonibiremera Sukotibenoti, ab'i Kuta biremera Nerugali, ab'i Hamati biremera Ashima./xAriko ab'amahanga yose biremera ibigirwamana byabo, babishyira mu ngoro Abasamariya bari barubatse, ishyanga ryose uko ryaturagamu miduguduyaryo.tcxNuko umwe mu batambyi bari barakuwe i Samariya araza, atura i Beteli, abigisha uko bakwiriye kubahaUwiteka.!xNukoumwami wa Ashuri arategeka ati “Nimujyane umwe mu batambyi mwavanyeyo, agende abeyo ajye abigisha imihango y'Imana y'icyo gihugu.”lSxNi ko kubwiraumwami wa Ashuri bati “Ba banyamahanga wimuyeukabatuza mu miduguduy'i Samariya, ntibazi imihango y'Imana y'icyo gihugu. Ni cyo cyatumye ibateza intare, none zirabica kuko batazi imihango y'Imana y'icyo gihugu.”eExAriko bakihatura ntibubahaUwiteka. Ni cyo cyatumye Uwiteka abateza intare, zikabicamo bamwe.W)xHanyumaumwami wa Ashuri yimura abantu i Babulonin'i Kuta n'i Awa, n'i Hamati n'i Sefaravayimu, abatuza mu miduguduy'i Samariya mu byimbo by'Abisirayeli. Baraza bahindūra i Samariya, baguma mu miduguduyaho.@{xkugezaubwo Uwiteka yakuye Abisirayeli imbere ye, nk'uko yabivugiyemu bagaragu be b'abahanuzi bose. Uko ni ko Abisirayeli bakuwe mu gihugu cyabo, bajyanwa muri Ashuri na bugingo n'ubu.NxAbisirayeli bagendera mu byaha Yerobowamu yakoraga byose, ntibabireka0[xkuko yatanyuye Abisirayeli ku nzu ya Dawidi, bakiyimikira Yerobowamu mwene Nebati, maze Yerobowamu abuza Abisirayeli gukurikira Uwiteka, abahata gukoraicyaha gikomeye.xNuko Uwiteka yangaurubyaro rw'Abisirayeli rwose, arababurabuza abahāna mu maboko y'abanyazi, kugezaubwo yabaciye imbere ye,{xAriko Abayuda na bo ntibitondera amategeko y'Uwiteka Imana yabo, ahubwo bagendera mu mategeko Abisirayeli bishyiriyeho.xIbyo byatumye Uwiteka arakarira Abisirayeli cyane, abirukanaimbere ye ntihagirausigara keretseumuryango w'Abayuda wonyine.xbakanyuza abana babo b'abahungu n'ab'abakobwa mu muriro, bakaragura bakaroga, bakiguriragukoraibyangwa n'Uwiteka kugirango bamurakaze.*OxNuko bareka amategeko yose y'Uwiteka Imana yabo, biremera ibishushanyo by'inyana ebyiri biyagijwe kandi n'icya Ashera, baramya ingabo zo mu ijuru bakorera Bāli,`;xbakanga amateka ye n'isezerano yasezeranye na ba sekuruza, n'ibyo yabahamirije. Kandi bagakurikira ibitagiraumumarobahinduka nka byo, bagakurikiza abanyamahanga bari babagose, abo Uwiteka yabihanangirije kutabigana.mUxAriko banga kumva, ahubwo bagamika amajosi nk'uko ba sekuruzabagiraga, ntibizera Uwiteka Imana yabo,%Ex Kandi Uwiteka yajyaga ahamiriza Abisirayeli n'Abayuda, abivugiyemu bahanuzi bose no muri bamenya bose ati “Nimuhindukiremurekeingeso zanyu mbi, mwitondere amategeko yanjye n'amateka mukurikije ibyo nategetse ba sogokuruzabyose, nkajya mbibategekesha abagaragu banjye b'abahanuzi.”[1x Bagakorera ibigirwamana ibyo Uwiteka yabihanangirije ati “Ntimukagenze mutyo.” #x Bakajya bosereza imibavu mu ngoro zose, nk'uko ayo mahanga Uwiteka yirukanye imbere yabo yagenzaga, bagakora ibidakwiriye barakaza Uwiteka.g Ix Bashinga inkingi na Asherimu mu mpinga z'imisozi miremire yose, no munsi y'igiti kibisi cyose.@ {x Kandi Abisirayeli bajyaga bakora ibidatunganye rwihishwa bagacumuraku Uwiteka, bakiyubakira ingoro mu miduguduyabo yose,uhereye ku minara y'abarinziukageza ku miduguduigoswe n'inkike. yxbakagendera mu migenzo y'abanyamahanga Uwiteka yirukanye imbere yabo, no mu migenzo yashyizweho n'abami b'Abisirayeli.% ExIbyo byatewe n'uko Abisirayeli bari bacumuyeku Uwiteka Imana yabo yabakuye mu gihugu cya Egiputa, mu maboko ya Farawoumwami wa Egiputa, bakubahaizindi mana,FxMu mwaka wa cyenda wo ku ngoma ya Hoseya,umwami wa Ashuri yatsinze i Samariya, ajyana Abisirayeli ho iminyago muri Ashuri abatuza i Hala, n'i Habora ku ruzi Gozani, no mu miduguduy'Abamedi.lSxBukeyeumwami wa Ashuri arazamuka yubikaigihugu cyose, ajya i Samariya amarayo imyaka itatu ahagose.#AxAriko hanyumaumwami wa Ashuri abona ko Hoseya amugambanira, kuko yohereje intumwa ku mwami wa Egiputa witwa So, kandi yari atagihaumwami wa Ashuri amakoro, nk'uko yari asanzwe agenza ukoumwakautashye. Ni cyo cyatumyeumwami wa Ashuri amushyira mu nzu y'imbohe, amubohesha iminyururu.|sxBukeyeShalumaneseriumwami wa Ashuri, arazamuka atera Hoseyaaramutsinda. Hoseya ahindukaumuhakwa, amuzanira amakoro.Z/xAkora ibyangwa n'Uwiteka, ariko ntiyahwanije n'abami b'Abisirayeli bamubanjirije. 1xMu mwaka wa cumi n'ibiri wo ku ngoma ya Ahaziumwami w'Abayuda, Hoseya mwene Ela yimye muri Isirayeli i Samariya, amara imyaka cyenda ari ku ngoma. xHanyuma Ahazi aratanga asanga ba sekuruza, bamuhamba hamwe na bo mu muduguduwa Dawidi, mazeumuhungu we Hezekiya yima ingoma ye.iMxAriko indi mirimo Ahazi yakoze, mbese ntiyanditswe mu gitabo cy'ibyo ku ngoma z'abami b'Abayuda?+xKandi ibaraza ry'isabato risakawe ryari ryubatswe ku nzu y'Uwiteka, n'irembo ryo ku gikari ry'umwami ubwe, arabihindura ku bw'umwami wa Ashuri.LxMaze Umwami Ahazi atemaho ibisate by'ibitereko, avanaho n'igikarabiro. Kandi akurahoigikarabiro kidendeje cyari giteretse ku bishushanyo by'inka byakozwe mu miringa, agitereka ku mabuye ashashwe.M~xUko ni ko Uriyaumutambyi yagenzaga, uko Umwami Ahazi yategetse kose.u}exNuko Umwami Ahazi ategeka Uriyaumutambyi ati “Ku gicaniro kinini abe ari ho ujyautambira igitambo cyoswa cyo mu gitondo,utureituro ry'ifu y'impeke rya nimugoroba, kandi n'igitambo cy'umwami cyoswa, n'ituro rye ry'ifu y'impeke, hamwe n'igitambo cyoswa cya rubanda rwose rwo mu gihugu, n'ituro ryabo ry'ifu y'impeke, n'amaturo yabo y'ibyokunywa,uminjagire amaraso yose y'igitambo cyoswa, n'ay'ikindi gitambo, ariko icyotero cy'umuringa kizabaho ku bwanjye, njye nkigishirizaho Imana inama.”A|}xKandi icyotero cy'umuringa cyari imbere y'Uwiteka, agikura aho cyari kiri imbere y'inzu hagati y'icyotero n'inzu y'Uwiteka, agishyira iruhande rw'icyo gicaniro cye rwerekeye ikasikazi.-{Ux Hejuru yacyo atambiraho igitambo cyoswa, atura ituro ry'ifu y'impeke, asukahon'amaturo ye y'ibyokunywa, aminjagiraho amaraso y'ibitambo by'ishimwe yuko ari amahoro.Ozx Bukeyeumwami ava i Damasiko, abona igicaniro aracyegera, agitambiraho.Sy!x Nuko Uriyaumutambyi yubakaigicaniro nk'icyo, akurikijeurugerorwose Umwami Ahazi yamwoherereje ari i Damasiko. Uko ni ko Uriyaumutambyi yacyubatse, kugirangoumwami Ahazi nava i Damasiko azasange cyuzuye.Fxx BukeyeAhazi ajya i Damasiko guhurana Tigulatipileseriumwami wa Ashuri. Umwami Ahazi agezeyo abona igicaniro cyaho, yoherereza Uriyaumutambyi ishusho yacyo n'urugerorwacyo uko cyakozwe kose.w{x Nukoumwami wa Ashuri aramwumvira, atera i Damasiko arahatsinda, maze ajyana abaho ari imbohe i Kiri, kandi yica Resini. vxAhazi yenda ifeza n'izahabu zibonetse mu nzu y'Uwiteka no mu by'ubutunzi byo mu nzu y'umwami, abyohererezaumwami wa Ashuri ho ituro.BuxAhazi abibonye atyo, atuma kuri Tigulatipileseriumwami wa Ashuri ati “Ndiumugaragu wawe kandi ndi n'umwana wawe. Zamukaunkizeumwami w'i Siriya n'umwami w'Abisirayeli bampagurukiye.” txIcyo gihe Resiniumwami w'i Siriya agaruriraAbasiriya Elati, yirukanayo Abayuda maze Abasiriya baza Elati, baturayona bugingo n'ubu.s5xBukeyeResiniumwami w'i Siriya na Peka mwene Remaliyaumwami w'Abisirayeli, barazamuka batera i Yerusalemu bagota Ahazi, ariko ntibashobora kumunesha.rr_xYajyaga atamba ibitambo, akosereza imibavu mu ngoro no mu mpinga z'imisozi no munsi y'igiti kibisi cyose.-qUxAhubwo agendana ingeso z'abami b'Abisirayeli, ndetse acishaumuhungu we mu muriroakurikije ibizira byakorwaga n'abanyamahanga Uwiteka yirukanye imbere y'Abisirayeli.?pyxajya ku ngoma amaze imyaka makumyabiri avutse, amara imyaka makumyabiri n'itandatu i Yerusalemu ari ku ngoma, ariko ntiyakora ibishimwa imbere y'Uwiteka Imana ye, nka sekuruzaDawidi.ro axMu mwaka wa cumi n'irindwi wo ku ngoma ya Peka mwene Remaliya, Ahazi mwene Yotamuumwami w'Abayuda yarimye,n#x&Hanyuma Yotamu aratanga asanga ba sekuruza, ahambwa hamwe na ba sekuruzamu muduguduwa sekuruzaDawidi, mazeumuhungu we Ahazi yima ingoma ye.ymmx%Muri iyo minsi ni ho Uwiteka yatangiye kohereza Resiniumwami w'i Siriya na Peka mwene Remaliya kurwanya Abayuda.{lqx$Ariko indi mirimo ya Yotamu n'ibyo yakoze byose, mbese ntibyanditswe mu gitabo cy'ibyo ku ngoma z'abami b'Abayuda?%kEx#Ariko ingoro zari zitakuweho, abantu bari bagitamba ibitambo, bakosereza imibavu muri izo ngoro. Yotamu ni we wubatse irembo ry'inzu y'Uwiteka ryo haruguru.Ojx"Akora ibishimwa imbere y'Uwiteka: yakoraga uko se Uziya yakoraga kose.i!x!Ajya ku ngoma amaze imyaka makumyabiri n'itanu avutse, ayimaraho imyaka cumi n'itandatu i Yerusalemu. Nyina yitwaga Yerusha, mwene Sadoki.hyx Mu mwaka wa kabiri wo ku ngoma ya Peka mwene Remaliyaumwami w'Abisirayeli, Yotamu mwene Uziyaumwami w'Abayuda yarimye.tgcxAriko indi mirimo ya Peka n'ibyo yakoze byose, byanditswe mu gitabo cy'ibyo ku ngoma z'abami b'Abisirayeli.!f=xMu mwaka wa makumyabiri wo ku ngoma ya Yotamu mwene Uziya, Hoseya mwene Ela yagomeye Peka mwene Remaliya, aramuteraaramwica, aherako yima mu cyimbo cye.geIxKu ngoma ya Pekaumwami w'Abisirayeli, Tigulatipileseriumwami wa Ashuri araza, atsinda Iyoni n'Abelibetimāka n'i Yanowa, n'i Kedeshi n'i Hasori, n'i Galeyadi n'i Galilaya, n'igihugu cyose cya Nafutali, abajyana ari imbohe.vdgxAriko akora ibyangwa n'Uwiteka, ntiyareka ibyaha bya Yerobowamu mwene Nebati woheje Abisirayeli ngo bacumure.,cSxMu mwaka wa mirongo itanu n'ibiri wo ku ngoma ya Uziyaumwami w'Abayuda, Peka mwene Remaliya yimye muri Isirayeli i Samariya, amara imyaka makumyabiri ari ku ngoma.xbkxAriko indi mirimo ya Pekahiya n'ibyo yakoze byose, byanditswe mu gitabo cy'ibyo ku ngoma z'abami b'Abisirayeli.]a5xBukeyePeka mwene Remaliyaumutware we aramugomera, amwicana na Arugobuna Ariyeha i Samariya, mu nzu y'igihome yo mu rugo rw'ibwami. Yari kumwe n'Abanyagaleyadi mirongo itanu, nuko amaze kumwica yima mu cyimbo cye.v`gxAriko akora ibyangwa n'Uwiteka, ntiyareka ibyaha bya Yerobowamu mwene Nebati woheje Abisirayeli ngo bacumure."_?xMu mwaka wa mirongo itanu wo ku ngoma ya Uziyaumwami w'Abayuda, Pekahiya mwene Menahemu yimye muri Isirayeli i Samariya, amara imyaka ibiri ari ku ngoma.]^5xBukeyeMenahemu aratanga asanga ba sekuruza, mazeumuhungu we Pekahiya yima ingoma ye.]{xNuko indi mirimo ya Menahemu n'ibyo yakoze byose, mbese ntibyanditswe mu gitabo cy'ibyo ku ngoma z'abami b'Abisirayeli?d\CxKandi Menahemu yari yatse abakomeye mu Bisirayeli b'abatunzi bose ifeza,umuntu wese muri bo yamwatse shekeli z'ifeza mirongo itanu, ngo aziheumwami wa Ashuri. Nukoumwami wa Ashuri arakimirana ntiyaguma muri icyo gihugu.$[CxBukeyePuliumwami wa Ashuri atera igihugu. Menahemu ni ko guhongera Puli italanto z'ifeza igihumbi, kugirango amutizeamaboko abone uko akomera mu bwami bwe. ZxAriko akora ibyangwa n'Uwiteka. Mu gihe yari akiriho, ntiyaretse ibyaha bya Yerobowamu mwene Nebati woheje Abisirayeli ngo bacumure.'YIxMu mwaka wa mirongo itatu n'icyenda wo ku ngoma ya Uziyaumwami w'Abayuda, Menahemu mwene Gadi yimye muri Isirayeli, amara imyaka cumi i Samariya ari ku ngoma.QXxBukeyeMenahemu ava i Tirusa atera i Tipusa, ahatsindana n'abari barimo bose n'ibihugu byaho. Icyatumye ahatsinda, ni uko banze kumwugururiraamarembo, maze abagore batwite bari barimo bose arabafomoza.nWWxNuko indi mirimo ya Shalumu n'ubugomebwe byanditswe mu gitabo cy'ibyo ku ngoma z'abami b'Abisirayeli.VxHanyuma Menahemu mwene Gadi ava i Tirusa arazamuka ajya i Samariya, yicirayo Shalumu mwene Yabeshi. Amaze kumwica yima mu cyimbo cye.U3x Mu mwaka wa mirongo itatu n'icyenda wo ku ngoma ya Uziyaumwami w'Abayuda, Shalumu mwene Yabeshi yarimye, amaraukwezi kumwe i Samariya ari ku ngoma.Tx Iryo ni ryo jambo Uwiteka yabwiye Yehu ati “Abana bawe kugezaku buvivibazicara ku ntebe y'ubwami bw'Abisirayeli.”Nuko birasohora.aS=x Nuko indi mirimo ya Zekariya yanditswe mu gitabo cy'ibyo ku ngoma z'abami b'Abisirayeli.mRUx BukeyeShalumu mwene Yabeshi aramugomera, aramukubitaamutsinda imbere ya rubanda, yima mu cyimbo cye.Qx Ariko akora ibyangwa n'Uwiteka nk'uko ba sekuruzabakoraga, ntiyareka ibyaha bya Yerobowamu mwene Nebati woheje Abisirayeli ngo bacumure..PWxMu mwaka wa mirongo itatu n'umunaniwo ku ngoma ya Uziyaumwami w'Abayuda, Zekariya mwene Yerobowamu yimye mu Bisirayeli i Samariya, amara amezi atandatu ari ku ngoma. OxBukeyeUziya aratanga asanga ba sekuruza, bamuhamba hamwe na ba sekuruzamu muduguduwa Dawidi, mazeumuhungu we Yotamu yima ingoma ye.yNmxNuko indi mirimo ya Uziya n'ibyo yakoze byose, mbese ntibyanditswe mu gitabo cy'ibyo ku ngoma z'abami b'Abayuda?:MoxHanyuma Uwiteka atezaumwami ibibembe arinda atanga akiriumubembe, akajya arara mu nzu y'akato. Nuko Yotamuumwana we yategekaga mu cyimbo cye, agacira imanza abantu bo mu gihugu.cLAxAriko ingoro zari zitakuweho, abantu bari bagitamba ibitambo, bakosereza imibavu mu ngoro.JKxAkora ibishimwa imbere y'Uwiteka nk'ibyo se Amasiya yakoze byose.&JGxAjya ku ngoma amaze imyaka cumi n'itandatu avutse, amara imyaka mirongo itanu n'ibiri i Yerusalemu ari ku ngoma. Kandi nyina yitwaga Yekoliya w'i Yerusalemu.I xMu mwaka wa makumyabiri n'irindwi wo ku ngoma ya Yerobowamuumwami w'Abisirayeli, Uziya mwene Amasiyaumwami w'Abayuda yarimye.vHgxHanyuma Yerobowamu aratanga asanga ba sekuruza, abami b'Abisirayeli, mazeumuhungu we Zekariya yima ingoma ye.\G3xNuko indi mirimo ya Yerobowamu n'ibyo yakoze byose n'imbaraga ze, n'uko yarwanaga akagaruriraIsirayeli i Damasiko n'i Hamati hari ah'Abayuda, mbese ntibyanditswe mu gitabo cy'ibyo ku ngoma z'abami b'Abisirayeli?FxNuko Uwiteka ntiyavuze ko azatsemba izina rya Isirayeli ngo rishire munsi y'ijuru, ahubwo abakirishaukubokokwa Yerobowamu mwene Yehowasi.#EAxKuko Uwiteka yabonye koumubabaro w'Abisirayeli ari mubi cyane,uhereye ku mbataukagera ku b'umudendezo, kandi nta n'umwe wasigaye ngo arengere Abisirayeli.PDxMaze agaruraurugabano rwa Isirayeli,uhereye aharasukirwa i Hamatiukageza ku Nyanja ya Araba, nk'uko Uwiteka Imana ya Isirayeli yavugiyemu mugaragu wayo w'umuhanuzi Yona, mwene Amitayi w'i Gatiheferi.vCgxAriko akora ibyangwa n'Uwiteka, ntiyareka ibyaha bya Yerobowamu mwene Nebati woheje Abisirayeli ngo bacumure.0B[xMu mwaka wa cumi n'itanu wo ku ngoma ya Amasiya mwene Yowasiumwami w'Abayuda, Yerobowamu mwene Yehowasi yimye i Samariya, amara imyaka mirongo ine n'umwe ari ku ngoma.XA+xNi we wubatse Elati ahagarura i Buyuda,umwami amaze gutanga asanze ba sekuruza.@yxNuko abantu bose b'Abayuda bimika Uziya ngo yime ingoma ya se Amasiya, kandi yari amaze imyaka cumi n'itandatu avutse.t?cxBikoreza intumbi ye amafarashi bayizana i Yerusalemu, bayihambayo hamwe na ba sekuruzamu muduguduwa Dawidi.v>gxBukeyeabantu bamugambanirira i Yerusalemu, ahungira i Lakishi. Bohereza abamukurikira i Lakishi bamutsindayo.c=AxIyindi mirimo ya Amasiya, mbese ntiyanditswe mu gitabo cy'ibyo ku ngoma z'abami b'Abayuda?<xYehowasi mwene Yehowahaziumwami w'Abisirayeli amaze gutanga, Amasiya mwene Yowasiumwami w'Abayuda amara indi myaka cumi n'itanu akiriho.;xHanyuma Yehowasi aratanga asanga ba sekuruza, ahambwa i Samariya hamwe n'abami b'Abisirayeli, mazeumuhungu we Yerobowamu yima ingoma ye.,:SxNuko indi mirimo ya Yehowasi yakoze, n'imbaraga ze n'uko yarwanye na Amasiyaumwami w'Abayuda, mbese ntibyanditswe mu gitabo cy'ibyo ku ngoma z'abami b'Abisirayeli?29_xAnyagayo izahabu n'ifeza zose, n'ibintu byose byabonetse mu nzu y'Uwiteka, no mu by'ubutunzi bwo mu nzu y'umwami, anyagayo abantu babajyana ho ingwate asubirai Samariya. 8x Maze Yehowasiumwami w'Abisirayeli afatira Amasiyaumwami w'Abayuda mwene Yowasi mwene Ahaziya i Betishemeshi, ajya i Yerusalemu, asenya inkike z'amabuye z'i Yerusalemu,uhereye ku irembo rya Efurayimuukageza ku irembo ryo ku mfuruka, hose hari mikono magana ane.J7x Abayuda baneshwa n'Abisirayeli,umuntu wese ahungira mu ihema rye.63x Ariko Amasiya ntiyabyitaho. Nuko Yehowasiumwami w'Abisirayeli arazamuka asanga Amasiyaumwami w'Abayuda, bahanganira i Betishemeshi hari ah'Abayuda.@5{x Icyakora watsinze i Bwedomu, mu mutimawaweuriyogeza. Nuko byirate, arikougumeimuhira. Ni iki gituma wishyira mu bitari ibyawe ngo bikugirire nabi,ukagwa woweubwawe hamwe n'Abayuda?”u4ex Yehowasiumwami w'Abisirayeli atuma kuri Amasiyaumwami w'Abayuda ati “Igitovu cy'i Lebanoni cyatumye ku mwerezi w'i Lebanoni kiti ‘Umuhungu wanjyeumushyingireumukobwa wawe.’Bukeyeinyamaswa yo mu kibira cy'i Lebanoni iragikandagira.3xHanyuma Amasiya yohereza intumwa kuri Yehowasi mwene Yehowahazi mwene Yehuumwami w'Abisirayeli ati “Vayo twibonanire.”2xBukeyeyica mu Bedomu abantu inzovu imwe abatsinda mu kibaya cy'umunyu, atera i Sela arahatsinda, ahahimba Yokitēli na bugingo n'ubu.1}xAriko abana b'abo bicanyi ntiyabica nk'uko byanditswe mu gitabo cy'amategeko ya Mose, uko Uwiteka yategetse ngo “Ba se w'abana ntibakicwe babahōra abana babo, kandi abana ntibakicwe babahōra ba se, ngo ahubwoumuntu wese azahōrwe icye cyaha.”c0AxBukeyeubwami bwe bumazegukomera, arahōra yica abo bagaragu be bari barishe se, ariumwami.i/MxAriko ingoro zari zitakuweho, abantu bari bagitamba ibitambo, bakosereza imibavu muri izo ngoro..}xAkora ibishimwa imbere y'Uwiteka, ariko ntiyahwanije na sekuruzaDawidi, ahubwo yakoraga n'ibyo se Yowasi yakoraga byose.0-[xAtangira gutegeka amaze imyaka makumyabiri n'itanu avutse, amara imyaka makumyabiri n'icyenda i Yerusalemu ari ku ngoma. Kandi nyina yitwaga Yehoyadina w'i Yerusalemu., xMu mwaka wa kabiri wo ku ngoma ya Yehowasi mwene Yehowahaziumwami w'Abisirayeli, Amasiya mwene Yowasiumwami w'Abayuda yarimye.9+mx Hanyuma Yehowasi mwene Yehowahazi agarura imiduguduBenihadadi mwene Hazayeli yari yaranyaze se Yehowahazi mu ntambara. Yehowasi amutsinda gatatu, agarura imiduguduya Isirayeli.]*5x BukeyeHazayeliumwami w'i Siriya aratanga, mazeumuhungu we Benihadadi yima ingoma ye.,)Sx Ariko Uwiteka abagirira neza arabababarira, abitaho ku bw'isezerano yasezeranije Aburahamu na Isaka na Yakobo, ntiyashaka kubarimbura cyangwa kubacamuri icyo gihe._(9x Hazayeliumwami w'i Siriya yarenganyaga Abisirayeli ibihe byose ku ngoma ya Yehowahazi.L'x Bukeyehariho abajyaga guhambaumuntu, barabukwa igitero kimwe, bajugunya uwo mupfu mu gituro cya Elisa. Nuko intumbi igwiriye amagufwa ya Elisa, ako kanya uwo muntu arazuka, arabaduka arahagarara.e&Ex BukeyeElisa arapfa, baramuhamba. Undi mwakautashye, ibitero by'Abamowabu bitera icyo gihugu.8%kx Umuntu w'Imana aramurakarira aramubwira ati “Iyaba wakubisegatanu cyangwa gatandatu, watsinze Abasiriya kugezaahouzabarimburira. Ariko noneuzatsinda i Siriya gatatu gusa.”$ x Aramubwira ati “Enda imyambi.”Arayenda. Abwiraumwami w'Abisirayeli ati “Yikubitehasi.”Ayikubitahasi gatatu arekera aho. #x Aherako aravuga ati “Kingura idirishya ryerekeye iburasirazuba.”Ararikingura. Elisa aramubwira ati “Rasa.”Ararasa. Aravuga ati “Niumwambi w'Uwitekaunesha, ni wo mwambi wo kunesha i Siriya, kukouzatsinda Abasiriya muri Afeka kugezaahouzabatsembera.”}"ux Abwiraumwami w'Abisirayeli ati “Fataumuhetomu kuboko.”Awufatamu kuboko. Elisa ashyira ibiganza bye ku by'umwami.G! x Elisa aramubwira ati “Endaumuheton'imyambi.”Nuko arayenda.g Ix Kandi Yehowasi akiri ku ngoma ye, Elisa afatwa n'indwara, ari yo yamwishe. Yehowasiumwami w'Abisirayeli aramanuka ajya aho ari, aramuririra aravuga ati “Ye baba data we, ko wari amagare n'abanyamafarashi ba Isirayeli!”/x Nuko Yehowasi aratanga asanga ba sekuruza, maze Yerobowamu asubiraku ntebe y'ubwami bwe. Yehowasi ahambwa i Samariya hamwe n'abami b'Abisirayeli.5ex Ariko indi mirimo ya Yehowasi, n'ibyo yakoze byose n'imbaraga ze yarwanishaga Amasiyaumwami w'Abayuda, mbese ntibyanditswe mu gitabo cy'ibyo ku ngoma z'abami b'Abisirayeli? x Ariko akora ibyangwa n'Uwiteka, ntiyareka ibyaha bya Yerobowamu mwene Nebati woheje Abisirayeli ngo bacumure, ahubwo abigenderamo.9mx Mu mwaka wa mirongo itatu n'irindwi wo ku ngoma ya Yowasiumwami w'Abayuda, Yehowasi mwene Yehowahazi yimye muri Isirayeli i Samariya, amara imyaka cumi n'itandatu ari ku ngoma.sax Nuko Yehowahazi aratanga asanga ba sekuruza, bamuhamba i Samariya mazeumuhungu we Yehowasi yima ingoma ye.x Ariko indi mirimo ya Yehowahazi n'ibyo yakoze byose n'imbaraga ze, mbese ntibyanditswe mu gitabo cy'ibyo ku ngoma z'abami b'Abisirayeli?`;x Nta muntu Uwiteka yasigiye Yehowahazi, keretse abagabo mirongo itanu bagendera ku mafarashi n'amagare cumi, n'ingabo zigenza inzovu imwe, kukoumwami w'i Siriya yari yabarimbuye akabahindura nk'umuramaw'aho bahurira.*Ox Ariko ntibareka ibyaha by'inzu ya Yerobowamu woheje Abisirayeli ngo bacumure, ahubwo bakomeza kubigenderamo. Kandi igishushanyo cya Ashera bakirekera i Samariya. x Uwiteka aha Abisirayeliumukiza, bavanwa mu buretwa bw'Abasiriya. Abisirayeli baherako basubiramu mahema yabo uko bari basanzwe. x Hanyuma Yehowahazi yinginga Uwiteka, Uwiteka aramwumvira kuko yabonye kurengana kw'Abisirayeliumwami w'i Siriya yabarenganyaga.)x Mazeuburakari bw'Uwiteka bukongerezwa Abisirayeli, akajya abahāna mu maboko ya Hazayeliumwami w'i Siriya, no mu ya Benihadadi mwene Hazayeli.xkx Akora ibyangwa n'Uwiteka akurikiza ibyaha Yerobowamu mwene Nebati yoheje Abisirayeli ngo bacumure, ntiyabireka.= wx Mu mwaka wa makumyabiri n'itatu wo ku ngoma ya Yowasi mwene Ahaziyaumwami w'Abayuda, Yehowahazi mwene Yehu yimye muri Isirayeli i Samariya, amara imyaka cumi n'irindwi ari ku ngoma.6gx Yozakari mwene Shimeyati, na Yehozabadi mwene Shomeri abagaragu be, ni bo bamwishe. Ahambwa hamwe na ba sekuruzamu muduguduwa Dawidi, mazeumuhungu we Amasiya yima ingoma ye.vgx Bukeyeabagaragu ba Yowasi baramugambanira, barahagurukabamwicira mu nzu ya Milo mu nzira imanuka ijya i Sila.{qx Ariko indi mirimo ya Yowasi n'ibyo yakoze byose, mbese ntibyanditswe mu gitabo cy'ibyo ku ngoma z'abami b'Abayuda?I x Yowasiumwami w'Abayuda ni ko kwenda ibintu byose byejejwe, ibyo ba sekuruzaYehoshafati na Yoramu na Ahaziya, abami b'Abayuda bari baratuye n'ibyo yatuye ubwe, n'izahabu zibonetse mu by'ubutunzi byo mu nzu y'Uwiteka n'ibyo mu nzu y'umwami, abyoherereza Hazayeliumwami w'i Siriya. Nuko Hazayeli arorera guterai Yerusalemu. j~~T}} ||{zz+yxxwjvvutt srrRqqpoo0nnCmll@kkjBii.hg@fneevdd]cbbba``n`_g^n]]"\\;[ZZLYXXpWW@VVVGUUUTTSSRRQQ/POO'NN&M KKJJAIHHGFEGDCBA@??S>=k2O|Ai*<f I | %  & d e ~ My,Z(KMNSL6 'Bene Lotani ni Hori na Homami, kandi Timuna yari mushiki wa Lotani.^5 7&Bene Seyiri ni Lotani na Shobali, na Sibeyoni na Ana, na Dishoni na Eseri na Dishani.84 m%Bene Reweli ni Nahati na Zera, na Shama na Miza.\3 3$Bene Elifazi ni Temani na Omari na Sefi, na Gatamu na Kenazi, na Timuna na Amaleki.H2  #Bene Esawu ni Elifazi na Reweli na Yewushi, na Yalamu na Kōra.A1 "Aburahamu abyara Isaka. Bene Isaka ni Esawu na Isirayeli.m0 U!Abahungu ba Midiyani ni Efa na Eferi, na Hanoki na Abida na Eluda. Abo bose bari abahungu ba Ketura.1/ ] Kandi abana ba Ketura inshoreke ya Aburahamu yabyaye Zimuranina Yokishani, na Medani na Midiyani, na Yishibaki na Shuwa. Kandi abahungu ba Yokishani ni Sheba na Dedani.F. na Yeturi na Nafishi na Kedema. Abo ni bo bana ba Ishimayeli.5- gna Mishuma na Duma na Masa na Hadadi na Tema,q, ]Izi ni zo mbyaro zabo. Imfura ya Ishimayeli ni Nebayoti, agakurikirwa na Kedari na Adibēli na Mibusamu,.+ YBene Aburahamu ni Isaka na Ishimayeli./* [Tera yabyaye Aburamu(ari we Aburahamu).G)  Rewu yabyaye Serugi, Serugu abyara Nahori, Nahori abyara Tera.F( Shela yabyaye Eberi, Eberi abyara Pelegi, Pelegi abyara Rewu.<' uShemu yabyaye Arupakisadi, Arupakisadi abyara Shela.J& na Ofiri na Havila na Yobabu. Abo bose bari abahungu ba Yokitani.'% Kna Ebali na Abimayeli na Sheba,'$ Kna Hadoramu na Uzali na Dikila,G#  Yokitani abyara Alimodadi na Shelefu, na Hasarumaveti na Yera, " Eberi abyara abahungu babiri, umwe yitwaga Pelegi kuko mu minsi ye arimo isi yagabanijwe, kandi izina rya murumunawe ni Yokitani.5! gArupakisadi abyara Shela, Shela abyara Eberi.m  UBene Shemu ni Elamu na Ashuri na Arupakisadi, na Ludi na Aramu na Usi, na Huli na Geteri na Mesheki.. Yn'Umunyaruvadin'Umusemari n'Umuhamati.& In'Umuhivin'Umwaruki n'Umusini,. Yn'Umuyebusi n'Umwamori n'Umugirugashi,0 ] Kanāni abyara imfura ye Sidoni na Heti,W ) n'Abapatirusi n'Abakasiluhi (ari bo Abafilisitiya bakomotseho), n'Abakafutori.H  Misirayimu abyara Abaludi n'Abanami, n'Abalehabi n'Abanafutuhi,I  Kushi yabyaye Nimurodi, ari we wabanje kubaumunyambaraga mu isi.e E Bene Kushi ni Seba na Havila, na Sabuta na Rāma na Sabuteka. Bene Rāma ni Sheba na Dedani.= wBene Hamu ni Kushi na Misirayimu, na Puti na Kanāni.D Bene Yavani ni Elisha na Tarushishi, na Kitimu na Rodanimu.8 mBene Gomeri ni Ashikenazi na Rifati na Togaruma.] 5Bene Yafeti ni Gomeri na Magogi, na Madayi na Yavani, na Tubalina Mesheki na Tirasi.( MNowa na Shemu na Hamu na Yafeti.$ EHenoki na Metuselana Lameki,( MKenani na Mahalalēli na Yeredi, =Adamu na Seti na Enoshi,T#xUmwami yamuhagaibimutunga igerero rya buri munsi, iminsi yose yo kubahokwe.fGxAmukuramu myambaro y'imbohe amwambika imyiza, akajya asangira na we iminsi yose yo kubahokwe.a =xAmubwirana ineza, yubahiriza intebe ye kuyirutisha iz'abandi bami bamubagaho i Babuloni.= uxMu mwaka wa mirongo itanu n'irindwi Yehoyakiniumwami w'Abayuda ari mu bunyage, mu kwezi kwa cumi n'abiri ku munsi wa makumyabiri n'irindwi wako, Evili Merodakiumwami w'i Babulonimu mwaka wa mbere wo ku ngoma ye, asubizaYehoyakiniumwami w'Abayuda icyubahiro amuvanamu nzu y'imbohe. Ubwo hari mu mwaka yimyemo.} uxAbantu bose, aboroheje n'abakomeye n'abatware b'ingabo, baherako barahagurukabajya Egiputa kuko batinye Abakaludaya.9 mxAriko mu kwezi kwa karindwi, Ishimayeli mwene Netaniya mwene Elishama w'igikomangoma araza azanye n'abantu cumi, bica Gedaliya n'Abayuda n'Abakaludayabari kumwe na we i Misipa. 1xGedaliya abarahirana n'ingabo zabo ati “Ntimutinye abagaragu b'Abakaludaya, mugumemu gihugu mukorereumwami w'i Babuloni, ni ho muzabaamahoro.”/YxHanyuma abatware b'ingabo bose hamwe n'ingabo zabo bumvise koumwami w'i Babuloniyahaye Gedaliyaubutware, baraza basanga Gedaliya i Misipa. Abo ni Ishimayeli mwene Netaniya na Yohanani mwene Kareya, na Seraya mwene Tanihumetiw'i Netofa, na Yāzaniyaumuhungu wa wa Munyamāka hamwe n'ingabo zabo.9xKandi abantu basigaye mu gihugu cy'i Buyuda, abo Nebukadinezariumwami w'i Babuloniyaretse, abaha Gedaliya mwene Ahikamu mwene Shafani kujya abategeka. xUmwami w'i Babuloniabicira i Ribula mu gihugu cy'i Hamati.
Uko ni ko Abayuda bajyanywe ho iminyago bakurwa mu gihugu cyabo._9xNuko Nebuzaradaniumutware w'abarinzi, arabajyana abashyiraumwami w'i Babulonii Ribula.p[xkandi muri uwo murwa ahafatiraumutware w'ingabo, n'abagabo batanu b'ibyegera by'umwami yasanze aho, n'umwanditsi w'umugabaw'ingabo wakoranyaga ingabo zo muri icyo gihugu, n'abagabo mirongo itandatu bo muri rubanda yasanze mu murwa.{qxBukeyeumutware w'abarinzi afata Serayaumutambyi mukuru, na Zefaniyaumutambyi wa kabiri n'abarinzi b'irembo batatu,0[xInkingi imweuburebure bwayo bwari mikono cumi n'umunani, kandiumutwe wayo wacuzwe mu miringa,uburebure bwawo bwari mikono itatu, hasobekeranijeho ibisa n'urushundura hariho n'imbuto z'amakomamanga, byose byari imiringa. Kandi inkingi ya kabiri na yo yariho bene ibyo hamwe n'ibisa n'urushundura.%xZa nkingi zombi na cya gikarabiro kidendeje n'ibitereko Salomo yakoreye gushyira mu nzu y'Uwiteka, imiringa yabyo byose ntiyagiraga akagero.KxKandi uwo mutware w'abarinzi ajyana ibintu by'izahabu n'iby'ifeza.xBajyana n'ibibindi n'ibyuma byo kuyoraivu, n'ibifashi n'indosho n'ibintu by'imiringa bakoreshaga byose, n'ibyotero n'ibyungu.=~ux Kandi inkingi z'imiringa zari mu nzu y'Uwiteka n'ibitereko n'igikarabiro kidendeje cy'umuringa cyari mu nzu y'Uwiteka, Abakaludayabarabimenagura, bajyana imiringa yabyo i Babuloni.w}ix Ariko uwo mutware w'abarinzi ahasiga abantu baho b'abatindi hanyuma y'abandi, kujya bicira inzabibu bagahinga.|3x Bukeyeabantu bari basigaye mu murwa, n'abari bakejeumwami w'i Babulonina rubanda rusigaye, abo Nebuzaradaniumutware w'abarinzi abajyana ari imbohe.t{cx Maze ingabo z'Abakaludayazose zari kumwe n'umutware w'abarinzi, zisenya inkike z'i Yerusalemu impande zose._z9x Agezeyo atwika inzu y'Uwiteka n'inzu y'umwami, n'amazu yose y'i Yerusalemu arayatwika.dyCxNuko mu kwezi kwa gatanu ku munsi wa karindwi wako, ari wo mwaka wa cumi n'icyenda ku ngoma y'umwami Nebukadinezariumwami w'i Babuloni, Nebuzaradaniumutware w'abarinzi,umugaragu w'umwami w'i Babuloni, yaje i Yerusalemu.oxYxAbahungu be babamwicira imbere, na we bamunogoramo amaso bamubohesha iminyururu, bamujyana i Babuloni.aw=xNuko bafataumwami, baramuzamura bamushyiraumwami w'i Babulonii Ribula, bamuciraurubanza.|vsxMaze ingabo z'Abakaludayazikurikiraumwami zimufatira mu kibaya cy'i Yeriko, ingabo ze zose ziratatana, ziramuhāna.u xHanyuma Abakaludayabaca icyuho mu nkike y'umurwa, ingabo zo muri wo zose zirahunga iryo joro, zica mu nzira yo mu irembo ryo hagati y'inkike zihereranye n'umurimaw'umwami. Kandi Abakaludayabari bagoseumurwa impande zose,umwami na we aca mu nzira ya Araba.txKu munsi wa cyenda wo mu kwezi kwa kane inzara yabaye nyinshi muri uwo murwa, abantu bo muri icyo gihugu babura ibyokurya.Xs+xNuko bagota uwo murwa kugezamu mwaka wa cumi n'umwe ku ngoma y'umwami Sedekiya._r ;xMu mwaka wa cyenda wo ku ngoma ya Sedekiya mu kwezi kwa cumi, ku munsi wa cumi muri uko kwezi, Nebukadinezariumwami w'i Babuloniyazanye ingabo ze zose atera i Yerusalemu arahagerereza, bubakaho ibihome impande zose.q9xUburakari bw'Uwiteka ni bwo bwatumye i Yerusalemu n'i Buyudabiba bityo, kugezaubwo yabirukanye imbere ye. Hanyuma Sedekiya agomeraumwami w'i Babuloni.Hp xNa we akora ibyangwa n'Uwiteka nk'ibyo Yehoyakimu yakoze byose./oYxSedekiya uwo yimye amaze imyaka makumyabiri n'umwe avutse, amara imyaka cumi n'umwe i Yerusalemu ari ku ngoma. Nyina yitwaga Hamutali,umukobwa wa Yeremiya w'i Libuna.`n;xNukoumwami yimika Mataniya se wabo wa Yehoyakini, ahindura izina rye amuhimba Sedekiya.emExKandi abantu bose b'abanyambaraga uko ari ibihumbi birindwi n'abanyabukorikori b'abahanga n'abacuzi uko ari igihumbi, bose bari abanyambaraga bazi iby'intambara. Abo ni boumwami w'i Babuloniyajyanye i Babuloniari imbohe.!l=xNuko ajyana Yehoyakini i Babulonin'umugabekazi n'abagore b'umwami, n'inkone ze n'abatware b'ibihugu, abakura i Yerusalemu abajyana i Babuloniari imbohe.ukexAjyana ab'i Yerusalemu bose ari imbohe, hamwe n'ibikomangoma n'abanyambaraga bose n'intwari. Imbohe zose zari inzovu imwe hamwe n'abanyabukorikori b'abahanga n'abacuzi. Nta wasigaye keretse abatindi hanyuma y'abandi bo muri icyo gihugu.Hj x Asahura iby'ubutunzi byo mu nzu y'Uwiteka byose n'ibyo mu nzu y'umwami, amenagura ibintu by'izahabu byo mu rusengero rw'Uwiteka byose Salomoumwami wa Isirayeli yaremye, nk'uko Uwiteka yavuze.giIx Nuko Yehoyakiniumwami w'Abayuda arasohoka yitanga kuri uwo mwami w'i Babuloni, we na nyina n'abagaragu be, n'ibikomangoma bye n'abatware be. Uwo mwami w'i Babuloni, mu mwaka wa munaniari ku ngoma ni bwo yafashe Yehoyakini.khQx BukeyeNebukadinezariumwami w'i Babuloniarihagurukiraubwe, atera uwo murwa abagaragu be bakiwugose.sgax Icyo gihe abagaragu ba Nebukadinezariumwami w'i Babuloni, barazamuka batera i Yerusalemu bagota uwo murwa.?f{x Na we akora ibyangwa n'Uwiteka nk'ibyo se yakoze byose.'eIxYehoyakini yimye amaze imyaka cumi n'umunaniavutse, amara amezi atatu i Yerusalemu ari ku ngoma. Nyina yitwaga Nehushita,umukobwa wa Elunatani w'i Yerusalemu.8dkxArikoumwami wa Egiputa ntiyongeye kuva mu gihugu cye, kukoumwami w'i Babuloniyahindūye ibihugu by'umwami wa Egiputa byose,uhereye ku kagezi ka Egiputaukageza ku ruzi Ufurate.`c;xNuko Yehoyakimu aratanga asanga ba sekuruza, mazeumuhungu we Yehoyakini yima ingoma ye.byxAriko indi mirimo ya Yehoyakimu n'ibyo yakoze byose, mbese ntibyanditswe mu gitabo cy'ibyo ku ngoma z'abami b'Abayuda?waixn'amaraso y'abatacumuyeyavushije, kuko yujujei Yerusalemu amaraso y'abatacumuye, Uwiteka yanga kubimubabarira. `xNiukuri, itegeko ry'Uwiteka ni ryo ryatumye ibyo biba ku Bayuda, kugirango abīkure imbere abahōye ibicumuroManase yacumuyebyose,:_oxMaze Uwiteka amutezaibitero by'Abakaludayan'Abasiriya n'Abamowabu n'Abamoni, arabohereza abateza i Buyudango baharimbure, nk'uko Uwiteka yari yavugiyemu bagaragu be b'abahanuzi."^ AxKu ngoma ya Yehoyakimu, Nebukadinezariumwami w'i Babuloniarabatera, Yehoyakimu amuyoboka imyaka itatu. Ariko iyo myaka ishize aramuhindukaka, aramugomera.C]x%Yakoze ibyangwa n'Uwiteka nk'ibyo ba sekuruzabakoze byose.+\Qx$Yehoyakimu uwo yimye amaze imyaka makumyabiri n'itanu avutse, amara imyaka cumi n'umwe i Yerusalemu ari ku ngoma. Nyina yitwaga Zebidaumukobwa wa Pedaya w'i Ruma._[9x#Maze Yehoyakimu aha Farawo izo feza n'izahabu, ariko ategeka abo mu gihugu cy'Abayuda ko ari bo bazitanga nk'uko Farawo yategetse. Yakaumuntu wese wo mu gihugu ifeza n'izahabu uko yazibacaga, ngo abihe Farawo Neko.*ZOx"Maze Farawo Neko yimika Eliyakimu mwene Yosiya asimbura se ku ngoma, ahindura izina rye amuhimba Yehoyakimu. Nuko avanayo Yowahazi, amujyana muri Egiputa agwayo.CYx!Hanyuma Farawo Neko amubohera i Ribula mu gihugu cy'i Hamati, kugirango adategeka i Yerusalemu. Abo mu gihugucy'Abayuda abaca icyiru cy'italanto z'ifeza ijana, n'italanto imwe y'izahabu.DXx Akora ibyangwa n'Uwiteka nk'ibyo ba sekuruzabakoraga byose.$WCxYowahazi yimye amaze imyaka makumyabiri n'itatu avutse, amara amezi atatu i Yerusalemu ari ku ngoma. Nyina yitwaga Hamutaliumukobwa wa Yeremiya w'i Libuna.nVWxAbagaragu be bakura intumbi ye i Megido, bayishyira mu igare ry'intambara bamujyana i Yerusalemu, bamuhamba mu mva ye.
Abantu bo mu gihugu bajyana Yowahazi mwene Yosiya, bamwimikisha amavuta bamugiraumwami, yima ingoma ya se.-UUxKu ngoma ya Yosiya, Farawo Nekoumwami wa Egiputa arazamuka ateraumwami wa Ashuri ku ruzi Ufurate. Umwami Yosiya na we atera Farawo, ariko Farawo amutsinda i Megido.{TqxAriko indi mirimo ya Yosiya n'ibyo yakoze byose, mbese ntibyanditswe mu gitabo cy'ibyo ku ngoma z'abami b'Abayuda?KSxUwiteka aravuga ati “Nzakura Abayuda imbere yanjye nk'uko nakuyehoAbisirayeli, kandi nzahakana Yerusalemu iyo,umurwa nitoranirije n'inzu nari naravuzehonti ‘Ni mo izina ryanjye rizaba.’” RxAriko rero Uwiteka ntiyahindukiyengo arekeuburakari bwe bugurumanayarakariye Abayuda, abahoye ibyo Manase yakoreye kumurakaza byose.[Q1xKandi nta mwami mu bamubanjirije wariuhwanye na we, wahindukiriye Uwiteka n'umutimawe wose n'ubugingo bwe bwose n'imbaraga ze zose, akurikije amategeko ya Mose yose, ndetse no mu bamuherutse nta wahwanye na we.|PsxKandi abashitsi n'abapfumu na terafimu n'ibishushanyo bisengwa, n'ibizira byose byabonetse mu Buyudan'i Yerusalemu, na byo Yosiya abikuraho, kugirango asohoze amagambo y'amategeko yanditswe mu gitabo Hilukiyaumutambyi yabonye mu nzu y'Uwiteka.mOUxPasika iyo yaziririjwe mu mwaka wa cumi n'umunaniw'Umwami Yosiya, bayiziririza Uwiteka i Yerusalemu.9NmxNtabwo baherukagakuziririza Pasika bihwanye n'ubwo,uhereye igihe abacamanza baciraga Abisirayeli imanza, kugezaubwo haba no ku ngoma zose z'abami b'Abisirayeli n'iz'ab'Abayuda. MxHanyumaumwami ategeka abantu bose ati “Nimuziririze Uwiteka Imana yanyu Pasika, nk'uko byanditswe muri cya gitabo cy'isezerano.”LxYicira abatambyi bose bo mu ngoro zari zihari ku bicaniro byazo abitwikiraho amagufwa y'abantu,birangiye asubirai Yerusalemu.'KIxKandi amazu yose y'ingo zo mu miduguduy'i Samariya abami b'Abisirayeli bari barubatse barakaza Uwiteka, Yosiya ayakurahoayagenza uko yagenje ay'i Beteli kose.J7xUmwami aravuga ati “We nimumureke, ntihagireumuntuutabururaamagufwa ye.”
Nuko amagufwa ye barayareka bareka n'ay'umuhanuzi wavuye i Samariya.TI#xYosiya aravuga ati “Kiriya gishushanyo ndeba ni rwibutso ki?”
Abanyarurembo baramusubizabati “Ni igituro cy'umuntu w'Imana waturutse i Buyuda, ahanuriraku gicaniro cy'i Beteli ibyoukozeibyo.”iHMxYosiyaagikora ibyo, arakebuka abona ibituro byari ku musozi. Yohereza abantu batabururaamagufwa muri ibyo bituro, ayatwikira kuri icyo gicaniro aracyangiza, nk'uko ijambo ry'Uwiteka ryari riri wa muntu w'Imana yari yaravuze.lGSxKandi igicaniro cy'i Beteli n'ingoro Yerobowamu mwene Nebati yubatse, ari we woheje Abisirayeli ngo bacumure, icyo gicaniro n'iyo ngoro arabisenya atwika iyo ngoro, arabisiribanga bibaumuyonga, atwika n'igishushanyo cya Ashera.fFGxAvunagura inkingi, atema ibishushanyo bya Ashera, kandi aho byabaga ahuzuzaamagufwa y'abantu.tEcx Kandi ingoro zari ziteganye n'i Yerusalemu, zari iburyo bw'umusoziw'irimbukiro, izo Salomoumwami wa Isirayeli yubakiye Ashitoreti ikizira cy'Abasidoni, na Kemoshi ikizira cy'Abamowabu, na Milikomu ikizira cy'Abamoni,umwami arabyangiza.Dx Kandi ibicaniro byari hejuru y'inzu ya Ahazi yo hejuru, ibyo abami b'Abayuda bari barubatse, n'ibyo Manase yari yarubatse mu bikari byombi by'inzu y'Uwiteka, na byoumwami arabisenya. Amaze kubimenagura abikurayo,umukungugu wabyo awujugunya mu kagezi kitwa Kidironi.NCx Akurahoamafarashi abami b'Abayuda bari baraterekereje izuba, ahajya mu nzu y'Uwiteka iruhande rw'inzu ya Natanimelekiumunyanzu hahereranye n'urusengero, atwika n'amagare yari yaraterekerejwe izuba.B1x Kandi yangiza n'i Tofeti hari mu gikombe cya bene Hinomu, ngo he kugiraumuntu weseunyurizaMolekiumwana we w'umuhungu cyangwa w'umukobwa mu muriro.A)x Abatambyi bo mu ngoro ntibarakazamuka ngo bajye ku cyotero cy'Uwiteka i Yerusalemu, ahubwo bajyaga basangira na bene wabo imitsima idasembuwe. @xAkura abatambyi bose bo mu miduguduy'i Buyuda, yangiza ingoro aho abatambyi boserezaga imibavu,uhereye i Gebaukageza i Bērisheba, asenya ingoro zo ku marembo, imwe yari ku irembo ryo kwa Yosuwa igisonga cy'umurwa, iyindi yari ibumosobw'irembo ry'uwo murwa.?{xAsenya amazu y'abatinganyi yari mu nzu y'Uwiteka, aho abagore baboheraga inyegamo zo gukingira igishushanyo cya Ashera.`>;xAkura igishushanyo cya Ashera mu nzu y'Uwiteka, akijyana inyuma y'i Yerusalemu ku kagezi kitwa Kidironi agitwikira kuri ako kagezi, aragisiribanga kibaumuyonga. Uwo muyonga wacyo aherako awusesaku bituro by'abakene.=xYirukanaabatambyi b'ikigirwamana bashyizweho n'abami b'Abayuda kujya bosereza imibavu mu ngoro zo mu miduguduy'i Buyudan'ahateganye n'i Yerusalemu hose, agakurahon'abandi boserezaga Bāli imibavu, bakayosereza n'izuba n'ukwezi n'inyenyeri n'ingabo zose zo mu ijuru.*<OxNukoumwami ategeka Hilukiyaumutambyi mukuru, n'abatambyi bari mu mwanya wa kabiri n'abarinzi b'inzugi, gukuramu rusengero rw'Uwiteka ibintu byose byaremewe Bāli na Ashera n'ingabo zose zo mu ijuru, abitwikira inyuma y'i Yerusalemu mu kabande k'i Kidironi,umuyonga wabyo awujyana i Beteli.M;xMazeumwami ahagarara iruhande rw'inkingi, asezeranira imbere y'Uwiteka ko azakurikira Uwiteka, akitondera amategeko ye n'ibyo yahamije, n'amateka ye abishyizehoumutimawe wose n'ubugingo bwe bwose, kugirango asohoze amagambo y'iryo sezerano ryanditswe muri icyo gitabo. Maze abantu bose barahagarara bihamiriza iryo sezerano.#:AxBageze aho,umwami arazamuka ajya mu nzu y'Uwiteka, hamwe n'abagabo b'Abayuda bose n'ab'i Yerusalemu bose, bajyana na we n'abatambyi n'abahanuzi n'abantu bose, aboroheje n'abakomeye. Amagambo yose yo muri icyo gitabo cy'isezerano cyabonetse mu nzu y'Uwiteka, arayabasomera barayumva.W9 +xMazeumwami atumiraabakuru b'Abayuda n'ab'i Yerusalemu bose, bateranira aho ari.+8QxNuko nzagusangisha ba sogokuruzaushyirwe mu mva yawe amahoro, kandi amaso yawe ntazareba ibyago nzateza aha hantu.’”
Baherako baraza babitekererezaumwami.t7cxKukoumutimawawe wari woroheje ubwo wumvaga ibyo navuze kuri aha hantu n'abaturagebaho, ko hazahindukaumusakan'ikivumeukicisha bugufiimbere y'Uwiteka,ugashishimura imyambaro yaweukandirira imbere, nanjye ndakumvise, ni ko Uwiteka avuze.~6wxArikoumwami w'Abayuda wabatumye kumbaza, mumubwire muti ‘Uwiteka Imana ya Isirayeli iravuga ku magambo wumvise iti:25_xkuko banyimūye bakosereza izindi mana imibavu, bakandakarisha ibyo bakoresha amaboko yabo byose. Ni cyo gitumyeuburakari bwanjye bukongerezwa aha hantu, ntibuzimywe.’4+x‘Uwiteka aravuze ngo dore nzateza ibyago aha hantu n'abahatuye, nk'uko byanditswe mu magambo yo muri cya gitabo yoseumwami w'Abayuda yasomye,g3IxArababwira ati “Uwiteka Imana ya Isirayeli iravuze ngo nimubwire uwo mugabowabantumyeho muti2 xNuko Hilukiyaumutambyi, na Ahikamu na Akibori, na Shafani na Asaya, baragenda basangaumuhanuzikazi. Hulidamuka Shalumuumuhungu wa Tikuva, mwene Haruhasiumubitsi w'imyambaro (kandi uwo mugoreyari atuye i Yerusalemu mu gice cyaho cya kabiri), bavuganana we.1-x “Nimugende mumbarize Uwiteka, jye n'aba bantu n'Abayuda bose, iby'amagambo yo muri iki gitabo cyabonetse mu nzu y'Uwiteka, kukouburakari bw'Uwiteka budukongerejwe ari bwinshi, ku bwa ba sogokuruzabatumviye amagambo yo muri iki gitabo, ntibakore ibyo twandikiwe byose.”0/x Umwami aherako ategeka Hilukiyaumutambyi, na Ahikamu mwene Shafani, na Akibori mwene Mikaya, na Shafaniumwanditsi, na Asayaumugaragu w'umwami ati`/;x Umwami amaze kumva amagambo yo muri icyo gitabo cy'amategeko, ashishimura imyambaro ye. . x Shafaniumwanditsi arongera abwiraumwami ati “Kandi Hilukiyaumutambyi ampaye igitabo.”Nuko Shafani agisomera imbere y'umwami.J-x Hanyumaumwanditsi Shafani asubiraibwami, atekerezaumwami uko byagenze ati “Abagaragu bawe basutse mu masaho ifeza zabonetse mu nzu y'Uwiteka, baziha abakoresha imirimo yo mu nzu y'Uwiteka.”),MxBukeyeHilukiyaumutambyi mukuruabwira Shafaniumwanditsi ati “Ntoye igitabo cy'amategeko mu nzu y'Uwiteka.”Hilukiyaaherako agiha Shafaniumwanditsi, aragisoma._+9xAriko izo feza babahaye ntibagombaga kuzibamurikisha, kuko bakoraga ari abiringiwe.”q*]xnk'ababaji n'abubatsi n'abubakisha amabuye, kandi izindi bazigure ibiti n'amabuye abajwe byo gusanainzu.){xbazihe abategekaumurimowo mu nzu y'Uwiteka, kugirango zihembwe abakozi bo muri iyo nzu y'Uwiteka, basane aho isenyutse, (x“Zamukausange Hilukiyaumutambyi mukuru,umubwire abare ifeza zizanwa mu nzu y'Uwiteka, izo abarinzi b'urugibasonzoranije mu bantu, 'xKandi Umwami Yosiya amaze imyaka cumi n'umunaniavutse, atumaumwanditsi we Shafani mwene Asaliya mwene Meshulamumu nzu y'Uwiteka atip&[xAriko we akora ibishimwa imbere y'Uwiteka, agendana ingeso nziza za sekuruzaDawidi zose, ntiyakebakeba.% 3xYosiya yimye amaze imyaka munaniavutse, amara imyaka mirongo itatu n'umwe i Yerusalemu ari ku ngoma. Nyina yitwaga Yedida mwene Adaya w'i Bosikati.Y$-xNuko bamuhamba mu mva ye mu murimawa Uza, mazeumuhungu we Yosiya yima ingoma ye.i#MxAriko indi mirimo Amoni yakoze, mbese ntiyanditswe mu gitabo cy'ibyo ku ngoma z'abami b'Abayuda?t"cxMaze abantu b'icyo gihugu bica abagambaniye Umwami Amoni bose, baherako bimikaumuhungu we Yosiya ingoma ye.J!xHanyuma abagaragu ba Amoni baramugambanira, bamutsinda mu nzu ye.H  xYimūra Uwiteka Imana ya ba sekuruza, ntagendere mu nzira zayo.gIxYagendanaga ingeso zose se yagendanaga, akajya akorera ibishushanyo se yakoreraga, akabiramya.AxAriko akora ibyangwa n'Uwiteka nk'uko se Manase yakoraga.7xAmoni yimye amaze imyaka makumyabiri n'ibiri avutse, amara imyaka ibiri i Yerusalemu ari ku ngoma. Nyina yitwaga Meshulemeti mwene Harusi w'i Yotuba. xNuko Manase aratanga asanga ba sekuruza, ahambwa mu murimawo ku rugo rwe wariumurimawa Uza, mazeumuhungu we Amoni yima ingoma ye. xAriko indi mirimo ya Manase n'ibyo yakoze byose n'icyaha yakoze, mbese ntibyanditswe mu gitabo cy'ibyo ku ngoma z'abami b'Abayuda?BxKandi Manase yavushije amaraso menshi y'abatacumuye, kugezaaho yayujurijei Yerusalemu hose, akahasanganya, abyongera ku cyaha cye yoheje Abayuda ngo bacumure, bakore ibyangwa n'Uwiteka.xkuko bakoze ibyangwa imbere yanjye bakandakaza,uhereye igihe ba sekuruzababo baviriye muri Egiputa na bugingo n'ubu.’”xAriko nzareka igice gisigaye cya gakondo yanjye, mbahāne mu maboko y'ababisha babo, bahindukeumuhigon'umunyago by'ababisha babo bose,)Mx Kandi nzageresha i Yerusalemuumugoziw'i Samariya, na timazi y'inzu ya Ahabu. Kandi nzahanagura i Yerusalemu nk'ukoumuntu ahanagura isahane, yarangiza akayubika.+Qx ni cyo gitumye Uwiteka Imana ya Isirayeli ivuze iti ‘Dore ngiye gutezai Yerusalemu n'i Buyudaibyago bikomeye, bitumaubyumvise wese yumva amatwi avugamoinjereri.%Ex “Ubwo Manaseumwami w'Abayuda akoze ibi bizira, agakora ibibi biruta ibyo Abamori bamubanjirije bakoze byose, akononesha Abayuda ibishushanyo bye bisengwa,;sx BukeyeUwiteka avugiramu bagaragu be b'abahanuzi ati{x Ariko ntibumvira, ahubwo Manase abashukashuka gukoraibyaha biruta iby'amahanga Uwiteka yarimburiyeimbere y'Abisirayeli.DxKandi ati “Sinzongera kuzerereza Abisirayeli ngo mbimure mu gihugu nahaye ba sekuruzababo, niba bazitondera ibyo nabategetse byose, n'amategeko yoseumugaragu wanjye Mose yabategetse.”uexAremesha igishushanyo cya Ashera kibajwe, agihagarika muri ya nzu Uwiteka yabwiraga Dawidi n'umuhungu we Salomo ati “Muri iyi nzu n'i Yerusalemu, mpatoranije mu miryango yose ya Isirayeli, ni ho nzashyira izina ryanjye iteka ryose.”#AxAnyuzaumuhungu we mu muriro, akajya araguza akaroga, agashikisha abashitsi, akaraguza abapfumu, akora ibyaha byinshi cyane imbere y'Uwiteka ngo amurakaze.]5xKandi yubakira ingabo zo mu ijuru zose ibicaniro mu bikari byombi by'inzu y'Uwiteka.nWxYubakaibicaniro mu nzu y'Uwiteka yari yaravuzehoati “I Yerusalemu ni ho nzashyira izina ryanjye.”> wxYongera kubakaingoro se Hezekiya yari yarashenye yubakan'ibicaniro bya Bāli, arema Ashera nk'uko Ahabuumwami w'Abisirayeli yabigenzaga, aramya ingabo zo mu ijuru zose, arazikorera.s axAriko akora ibyangwa n'Uwiteka, akurikiza ibizira by'abanyamahanga Uwiteka yirukanye imbere y'Abisirayeli.  xManase yimye amaze imyaka cumi n'ibiri avutse, amara imyaka mirongo itanu i Yerusalemu ari ku ngoma. Nyina yitwaga Hefusiba.Z /xNuko Hezekiya aratanga asanga ba sekuruza, mazeumuhungu we Manase yima ingoma ye.: oxAriko indi mirimo ya Hezekiya n'imbaraga ze zose, n'uko yafukuyeikidendezi agacaumukorewo kuzanaamazi mu murwa, mbese ntibyanditswe mu gitabo cy'ibyo ku ngoma z'abami b'Abayuda?9xHezekiya abwira Yesaya ati “Ijambo ry'Uwitekauvuzeni ryiza.”Arongera aravuga ati “None se si byiza, niba hazabaho amahoro n'iby'ukurinkiriho?”xkxKandi abahungu baweuzibyarira mu nda yawe, bazabajyana babagire inkone zo kuba mu nzu y'umwami w'i Babuloni.”/xIgihe kizaza, ibiri mu rugo rwawe byose, n'ibyo ba sogokuruzababitse kugezaubu, bizajyanwa i Babuloni. Nta kintu kizasigara, ni ko Uwiteka avuze.=wxYesaya abwira Hezekiya ati “Umva ijambo ry'Uwiteka:4cxArongera aramubazaati “Mu rugo rwawe babonyemo iki?”Hezekiya aramusubizaati “Ibiri mu rugo rwanjye byose barabibonye. Nta kintu na kimwe mu byo ntunze ntaberetse.”NxBukeyeumuhanuzi Yesaya asanga Umwami Hezekiya aramubazaati “Ba bagabo bavuze iki, kandi baje aho uri baturutse he?”
Hezekiya aramusubizaati “Baturutse mu gihugu cya kure cy'i Babuloni.”Px Maze Hezekiya yakira intumwa ze, azimurikira inzu y'ububikobwe yose yabikagamo ibintu bye by'igiciro cyinshi, ifeza n'izahabu n'imibavu n'amavuta y'igiciro cyinshi, n'inzu ibikwamo intwaro zo kurwanisha, n'iby'ubutunzi bibonetse mu nzu ye byose. Nta kintu na kimwe cyo mu nzu ye cyangwa mu gihugu cye cyose Hezekiya atazeretse.'x Icyo gihe Berodaki Baladani mwene Baladaniumwami w'i Babuloniyoherereza Hezekiya inzandiko n'amaturo, kuko yari yumvise uko Hezekiya yarwaye. x Nukoumuhanuzi Yesaya atakambira Uwiteka, Uwiteka ahera aho igicucu cyari kigeze mu rugerorwa Ahazi, agisubizainyuma intambwe cumi.}x Hezekiya aramusubizaati “Biroroshye yuko igicucu kijya imbere intambwe cumi, ahubwo nigisubireinyuma intambwe cumi.”O~x Yesaya aramusubizaati “Iki ni cyo kimenyetso Uwiteka aguhaye, gihamya yuko Uwiteka azasohoza icyo avuze. Urashaka ko igicucu kijya imbere intambwe cumi, cyangwa ko gisubirainyuma intambwe cumi?”})xHezekiya abaza Yesaya ati “Ni kimenyetso ki cyerekana ko Uwiteka azamvura, kandi ko nzazamuka nkajya mu nzu y'Uwiteka ku munsi wa gatatu?” |xYesaya arongera aravuga ati “Nimuzaneumubumbe w'imbuto z'umutini.”Barawuzanabawushyira ku kirashi yari arwaye, aherako arakira.8{kxKandi ku kubahokwawe nzongeraho indi myaka cumi n'itanu, kandi nzagukizanya n'uyu murwa, mbakizeumwami wa Ashuri, nzawurinda ku bwanjye no ku bw'umugaragu wanjye Dawidi.’”bz?x“Subirayo,ubwire Hezekiyaumutware w'ubwoko bwanjye uti ‘Uwiteka Imana ya sogokuruzaDawidi iravuze ngo: Numvise gusenga kwawe mbona n'amarira yawe. Dore nzagukiza, ku munsi wa gatatuuzazamuke ujye mu nzu y'Uwiteka.^y7xAriko Yesaya ataragera mu murwa hagati, ijambo ry'Uwiteka rimugeraho riramubwira riti/xYx“Ndakwinginze Uwiteka, uyu munsi wibuke ko najyaga ngendera mu by'ukuriimbere yawe n'umutimautunganye, ngakora ibishimwa imbere yawe.”Nuko Hezekiya ararira cyane.7wkxHezekiya yerekera ivure, atakambira Uwiteka atiJv xMuri iyo minsi Hezekiya ararwara yenda gupfa. Bukeyeumuhanuzi Yesaya mwene Amosi aramusanga aramubwira ati “Uwiteka aravuze ngo ‘Tegeka iby'inzu yawe kukoutazakira, ahubwougiyegutanga.’”Lux%Bukeyeari mu ngoro y'imana ye Nisiroki aramya, Adurameleki na Shareseri abahungu be, baraza bamwicisha inkota, baherako bacikira mu gihugu cya Ararati. Mazeumuhungu we Esarihadoni yima ingoma ye.Ktx$Nuko Senakeribuumwami wa Ashuri arahava, asubirayo atura i Nineve.\s3x#Maze mu ijoro ry'uwo munsi, marayika w'Uwiteka arasohoka ateraurugerero rw'Abashuri, yica ingabo zabo agahumbi n'inzovuumunanin'ibihumbi bitanu. Abantu babyutse kare mu gitondo, basanga ingabo zose ari imirambo.Sr!x"Nzarinda uyu murwa nywukizeku bwanjye no ku bw'umugaragu wanjye Dawidi.”bq?x!Inzira yamuzanye ni yo izamusubizayo, ntabwo azagera kuri uyu murwa, ni ko Uwiteka avuze.Npx “Ni cyo cyatumye Uwiteka avuga iby'umwami wa Ashuri ngo ntabwo azagera kuri uyu murwa, kandi ntazaharasaumwambi we, haba no kuhiyerekanira n'ingabo ye, kandi ntazaharunda ikirundo cyo kuririraho.o!xKuko muri Yerusalemu hazasohoka igice gisigaye, kandi ku musoziwa Siyoni hazasohokayo abazacika ku icumu. Ishyaka ry'Uwiteka rizabisohoza.vngxKandi abo mu nzu ya Yuda basigaye bacitse ku icumu, bazongera gushora imizi hasi, kandi hejuru bazera imbuto.cmAx“Nuko reroweho Hezekiya, iki ni cyo kizakuberaikimenyetso. Muri uyu mwaka muzarya ibyimezaubwabyo, mu mwaka wa kabiri muzarya imicwira yabyo, mu wa gatatu muzabiba musarure, kandi muzatera inzabibu murye imbuto zazo.l1xKukouburakari wandakariye n'umurengwe wawe byangeze mu matwi, nzagushyiraumuringa wanjye mu mazuru n'icyuma mu kanwa, ngusubizemu nzira yakuzanye.gkIx“Ariko nzi imyicarire yawe, n'imitabarire yawe n'imitabarukireyawe, n'uburakari wandakariye.]j5xNi cyo cyatumagaabaturagebayo bagira intege nke, bagakukaumutimabagakorwa n'isoni, bakaraba nk'ubwatsi bwo ku gasozi, nk'ubwatsi bukimera, cyangwaubwatsi bumerahejuru y'inzu, cyangwa nk'ingano zirumbyezikiri nto.*iOx“Ntiwumvise uko nabigenjeje kera, mbigambiriye mu gihe cyashize, none ndabishohoje, kugirangourimbure imiduguduigoswe n'inkike,uyihindure ibirundo by'amatongo.nhWxNafukuyeamazi y'ayandi mahanga ndayanywa. Nzakamisha inzuzi zo muri Egiputa zose ibirenge byanjye.’4gcxWatukiyeUwiteka mu ntumwa zaweuravuga uti: Nzamukanye igitero cyinshi cy'amagare yanjye y'intambara, ngeze mu mpinga z'imisozi, mu mirenge yo hagati ya Lebanoni. Nzatema imyerezi yaho miremire, n'imiberoshi yaho myiza cyane, kandi nzinjira mu ijuru ryaho ryo mu ishyamba hagati, mu isambu yaho yera.gfIxNgo ni nde watonganijeukamutuka? Uwo wakanitseukamurebaigitsure ni nde? Ni Uwera wa Isirayeli.#eAxIri ni ryo jambo Uwiteka yamuvuzehongo ‘Umukobwa w'inkumi w'i Siyoni arakuneguye, aragusekaakagushinyagurira,umukobwa w'i Yerusalemu akujungurijeumutwe.2d_xHanyuma Yesaya mwene Amosi atuma kuri Hezekiya ati “Uwiteka Imana ya Isirayeli iravuze ngo: Kuko wayisabye kukurengera kuri Senakeribuumwami wa Ashuri, irabikwemereye.cxNuko none Uwiteka Mana yacu, ndakwinginzeudukizeamaboko ye, kugirango abami bo mu isi bose bamenye ko ari wowe wenyine Uwiteka Imana.”b%xbajugunye imana zabo mu murirokuko zitari imana nyamana, ahubwo zaremwe n'intoki z'abantu mu biti no mu mabuye. Ni cyo cyatumye bazirimbura.QaxIcyakora Uwiteka, abami ba Ashuri barimbuye ayo mahanga n'ibihugu byayo,`xTegaugutwi kwawe Uwiteka, wumve. Hwejesha amaso yawe Uwiteka,urebe. Wumve amagambo ya Senakeribu yatumye gutukaImana ihoraho.<_sxMaze Hezekiya asenga Uwiteka amuri imbere ati “Uwiteka Mana ya Isirayeli wicara ku bakerubi, ni wowe wenyine Mana y'ibihugu by'abami bo mu isi bose, ni wowe waremye ijuru n'isi.^3xBukeyeintumwa zishyikiriza Hezekiyaurwandiko, ararwakira ararusoma. Hezekiya aherako arazamuka ajya mu nzu y'Uwiteka, aruramburiraimbere y'Uwiteka.s]ax Umwami w'i Hamati ari he? N'umwami wa Arupadin'umwami w'umurwa w'i Sefaravayimu, n'uw'i Hena n'uwa Iva?”\x Mbese imana z'abanyamahanga, ba sogokuruzabanjye barimbuye zarabakijije, ab'i Gozani n'i Harani, n'i Resefu n'Abanyedeni bari i Telasari? =6~~G}}}|||5{{)zzzSyyxxxdx wwwMvvvv.uuuAttctss`rrNqqZpppfpoowonn[nmmmom6lllIl kkykjjyjii]hhjgg\ff!eddjd;dccpbbb\b aaaa```__G^^v]]]@\\S\[[l[ZYYY/XX}X'WWfVV@UU>TTSTSSKRR_R4RQxQPPXPOOVNNwMML]L K JJ4IIIHHGzFFF5EEDDKCBB`A@@c?>>Z=E=<IwBene Beriya ni Heberi na Malikiyeli se wa Biruzawiti.SHBene Asheri ni Imuna na Ishiva na Ishivi, na Beriya na mushiki wabo Sera.\G1Kandi no ku ngabano z'Abamanase: i Betisheyani n'imiduguduyaho, n'i Tānaki n'imiduguduyaho, n'i Megido n'imiduguduyaho, n'i Dori n'imiduguduyaho.
Muri iyomidugudu, bene Yosefu mwene Isirayeli ni ho babaga.OFKandi gakondo yabo n'inturo zabo byari i Beteli n'imiduguduyaho, iburasirazuba n'i Nārani n'iburengerazuba n'i Gezeri n'imiduguduyaho, kandi n'i Shekemu n'imiduguduyahoukageza Aza n'imiduguduyaho.6EgMwene Elishama ni Nuni, mwene Nuni ni Yosuwa.WD'Mwene Tahani ni Lādani, mwene Lādani ni Amihudi, mwene Amihudi ni Elishama.TC!Umuhungu we yari Refa na Reshefu na Telaumuhungu we, mwene Tela ni Tahani.qB[(Kandiumukobwa we yitwaga Shēra, ari we wubatse i Betihoroni yo hepfo n'iyo haruguru, na Uzenishēra).uAcBukeyeataha ku mugorewe asama inda, abyaraumwana w'umuhungu amwita Beriya, kukourubyaro rwe rwagize ibyago.W@'Maze Efurayimu se amara iminsi myinshi arira, bene se baza kumumaraumubabaro.?5Mwene Tahati ni Zabadi, mwene Zabadi ni Shutelana Ezeri na Eleyada, bishwe n'Abanyagati bavukiyemuri icyo gihugu kuko bamanuwe no kunyaga inka zabo.>Bene Efurayimu ni Shutela, mwene Shutelani Beredi, mwene Beredi ni Tahati, mwene Tahati ni Eleyada, mwene Eleyada ni Tahati.B=Bene Shemida ni Ahiyani na Shekemu, na Likuhi na Aniyamu.G<Mushiki we Hamoleketi abyara Ishihodi na Abiyezeri na Mahila.X;)Mwene Ulamu ni Bedani. Abo ni bo bari bene Gileyadi mwene Makiri mwene Manase.:Māka muka Makiri abyaraumwana w'umuhungu amwita Pereshi, murumunawe yitwaga Shereshi kandi n'abahungu be ni Ulamu na Rakemu.9!Makiri arongoraumugorekwa Hupimuna Shupimu, murumunawe yari Māka). Umuhungu we wa kabiri witwaga Selofehadi, Selofehadi yabyaye abakobwa.x8iBene Manase ni Asiriyeli wabyawe n'umugorewe, (inshoreke ye Umunyaramukazini yo yabyaye Makiri se wa Gileyadi.U7# Bene Nafutalini Yahisēli na Guni na Yeseri na Shalumu, abahungu ba Biluha.A6} Shupimuna Hupimubari bene Iri, Hushimu yari mwene Aheri.F5 Abo bose bari bene Yediyayeli, uko abatware b'amazu ya ba sekuruzababo bari bari. Bari abagabo b'abanyambaraga b'intwari inzovu imwe n'ibihumbi birindwi na magana abiri babashaga gutabara.4  Nwene Yediyayeli ni Biluhani, bene Biluhanini Yewushi na Benyamini na Ehudi na Kenāna, na Zetani na Tarushishi na Ahishahari.$3A Babazwe uko kuvukakwabo kwari kuri bakurikirana, abatware b'amazu ya ba sekuruzababo bari abagabo b'abanyambaraga b'intwari inzovu ebyiri na magana abiri.2'Bene Bekeri ni Zimira na Yowasi na Eliyezeri, na Eliyowenayi na Omuri na Yerimoti, na Abiya na Anatoti na Alemeti. Abo bose bari bene Bekeri.z1mBene Bela ni Esiboni na Uzi na Uziyeli, na Yerimoti na Iri, ni batanu. Abatware b'amazu ya ba sekuruzabari abagabo b'abanyambaraga b'intwari, babazwe uko kuvukakwabo kwari kuri, baba inzovu ebyiri n'ibihumbi bibiri na mirongo itatu na bane.D0Bene Benyamini ni Bela na Bekeri na Yediyayeli, ni batatu.-/SKandi bene wabo bo mu miryango yose ya Abisakari, abagabo b'abanyambaraga b'intwari uko banditswe mu gitabo cyo kuvukakwabo, bari inzovu munanin'ibihumbi birindwi.g.GKandi muri bo, uko kuvukakwabo kwari kuriukurikije amazu ya ba sekuruza, harimo imitwe y'ingabo zo kurwana intambara zose zari inzovu eshatu n'ibihumbi bitandatu, kuko bari bafite abagore benshi n'abana b'abahungu benshi.-wBene Uzi ni Izurahiya, bene Izurahiya ni Mikayeli na Obadiya, na Yoweli na Ishiya. Uko ari batanu bose bari abatware.,yBene Tola ni Uzi na Refaya na Yeriyeli, na Yahumayina Ibusamuna Shemweli. Abatware b'inzu ya sekuruzaTola bari abagabo b'abanyambaraga b'intwari mu bihe byabo, ku ngoma ya Dawidiumubarewabo bari inzovu ebyiri n'ibihumbi bibiri na magana atandatu.H+ Bene Isakari ni Tola na Puwa, na Yashubu na Shimuroni, ni bane.F*Bn'i Heshiboni n'ibikingi byaho, n'i Yazeri n'ibikingi byaho.m)SAn'iyo mu muryango wa Gadi: i Ramoti y'i Galeyadi n'ibikingi byaho, n'i Mahanayimu n'ibikingi byaho,F(@n'i Kedemoti n'ibikingi byaho, n'i Mefāti n'ibikingi byaho,5'c?kandi hakurya ya Yorodani iburasirazuba hateganye n'i Yeriko, bahawe imiduguduyo mu muryango wa Rubeni: i Beseri ho mu butayun'ibikingi byaho, n'i Yahazi n'ibikingi byaho,&>Abandi Balewi bene Merari bahawe imiduguduyo mu muryango wa Zebuluni: i Rimoni n'ibikingi byaho, n'i Tabora n'ibikingi byaho,%=n'iyo mu muryango wa Nafutali: i Kedeshi y'i Galilaya n'ibikingi byaho, n'i Hamoni n'ibikingi byaho, n'i Kiriyatayimu n'ibikingi byaho.A$}muri bene Kohati ni Hemaniumuririmbyi mwene Yoweli, mwene Samweli,By}bagakoreshereza indirimbo imbere y'ubuturobw'Ihema ry'ibonaniro, kugezaaho Salomo yamariye kubakainzu y'Uwiteka i Yerusalemu, bagakoraumurimowabo bakuranwa, uko ibihe byabo byari biri.}xsAbo ni bo Dawidi yashyize ku murimowo kuririmba mu nzu y'Uwiteka, ubwo isanduku yari imaze gushyirwa mu buruhukiro,OwMwene Uza ni Shimeya, mwene Shimeya ni Hagiya, mwene Hagiya ni Asaya.gvGBene Merari ni Mahali, mwene Mahali ni Libuni, mwene Libuni ni Shimeyi, mwene Shimeyi ni Uza.?uy Bene Samweli: imfura ye ni Yoweli, uw'ubuhetani Abiya.Xt) Mwene Nahati ni Eliyabu, mwene Eliyabu ni Yerohamu, mwene Yerohamu ni Elukana.Ss Ibya Elukana: bene Elukana,umuhungu we ni Zofayi, mwene Zofayi ni Nahati.+rQ Bene Elukanani Amasayi na Ahimoti.iqK Mwene Asiri ni Tahati, mwene Tahati ni Uriyeli, mwene Uriyeli ni Uziya, mwene Uziya ni Shawuli.Vp%mwene Asiri ni Elukana, mwene Elukanani Ebiyasafu, mwene Ebiyasafu ni Asiri._o7Bene Kohati:umuhungu we ni Aminadabu, mwene Aminadabu ni Kōra, mwene Kōra ni Asiri,]n3mwene Zima ni Yowa, mwene Yowa ni Ido, mwene Ido ni Zera, mwene Zera ni Yeyaterayi.\m1Aba Gerushomu:umuhungu we ni Libuni, mwene Libuni ni Yahati, mwene Yahati ni Zima,ql[Bene Merari ni Mahali na Mushi. Kandi iyi ni yo miryango y'Abalewi nk'uko amazu ya ba sekuruzayari ari.Ak}Bene Kohati ni Amuramuna Isuhari, na Heburonina Uziyeli.?jyAya ni yo mazina ya bene Gerushomu: Libuni na Shimeyi.3i cBene Lewi ni Gerushomu na Kohati na Merari.qh[)Yehosadaki yajyagiye ariumunyagano, ubwo Uwiteka yanyagishaga Abayuda n'ab'i Yerusalemu Nebukadinezari.9gm(Azariya abyara Seraya, Seraya abyara Yehosadaki.9fm'Shalumu abyara Hilukiya, Hilukiyaabyara Azariya.6eg&Ahitubu abyara Sadoki, Sadoki abyara Shalumu.8dk%Azariya abyara Amariya, Amariya abyara Ahitubu.jcM$Yohanani abyara Azariya, (ari we wakoragaumurimow'ubutambyi mu nzu Salomo yubatse i Yerusalemu).:bo#Ahimāzi abyara Azariya, Azariya abyara Yohanani.7ai"Ahitubu abyara Sadoki, Sadoki abyara Ahimāzi.9`m!Merayoti abyara Amariya, Amariya abyara Ahitubu.7_i Uzi abyara Zerahiya, Zerahiya abyara Merayoti./^YAbishuwa abyara Buki, Buki abyara Uzi.=]uEleyazari abyara Finehasi, Finehasi abyara Abishuwa.o\WBene Amuramuni Aroni na Mose na Miriyamu.
Bene Aroni ni Nadabu na Abihu, na Eleyazari na Itamari.A[}Bene Kohati ni Amuramuna Isuhari, na Heburonina Uziyeli.4ZcBene Lewi ni Gerushoni na Kohati na Merari.YHanyuma Imana ya Isirayeli ihataumutimawa Puliumwami wa Ashūri n'umutimawa Tigulatipilineseriumwami wa Ashūri, ajyana ho iminyago Abarubenin'Abagadi n'ab'igice cy'umuryango wa Manase, abajyana i Hala n'i Habora n'i Hara, no ku mugeziw'i Gozani na bugingo n'ubu.XHanyuma bacumuraku Mana ya ba sekuruzababo, bakajya bararikira imana z'abanyamahanga bo muri icyo gihugu, abo Imana yabarimburiyeimbere.^W5Aba ni bo bari abatware b'amazu ya ba sekuruzababo: Eferi na Ishi na Eliyeli na Aziriyeli, na Yeremiya na Hodaviya na Yahudiyeli. Bari abanyambaraga b'intwari b'ibirangirire n'abatware b'amazu ya ba sekuruzababo. VAb'igice cy'umuryango wa Manase batura muri icyo gihugu,uhereye i Bashaniukageza i Bāliherumonin'i Seniri no ku musoziwa Herumoni. UBenshi baguyemu ntambara kuko iyo ntambara yari ivuye ku Mana. Baherako batura muri icyo gihugu, kugezaigihe bajyaniwe ho iminyago.T!Maze banyaga amatungo yabo, ingamiya inzovu eshanu n'intama inzovu ebyiri n'ibihumbi bitanu, n'indogobe ibihumbi bibiri n'abantu agahumbi.PSBakirwana na bo baratabarwa, Abahagari n'abari kumwe na bo bose batangwa mu maboko y'Abarubenin'Abagadi n'Abamanase, kuko batakambiye Imana muri iyo ntambara, ikemera guhendahendwa kuko bayiringiye.G*Kandi bamwe muri bo bo muri bene Simiyoni, abagabo magana atanu bajya ku musoziSeyiri, abatware babo ni Pelatiya na Neyariya na Refaya na Uziyeli, bene Ishi.a=;)Kandi abo banditswe amazina baje ku ngoma ya Hezekiyaumwami w'Abayuda batera amahema yabo, Abameyunimubasanzeyo barabarimbura rwose kugezan'ubu, bahindūra imisozi yabo bayituramo, kuko hariubwatsi bw'imikumbi yabo.<(Babonaubwatsi bwiza butoshye, kandi igihugu cyari kigari gifite amahoro n'ituze, kuko abari batuyeyoubwa mbere bari Abahamu.k;O'Bajya aharasukirwa i Gedori iruhande rw'ikibaya rw'iburasirazuba, gushakira imikumbi yaboubwatsi.n:U&Abo bavuzwe mu mazina bari abatware mu miryango yabo, kandi amazu ya ba sekuruzababo aragwira cyane.T9!%na Ziza mwene Shifi mwene Aloni, mwene Yedaya mwene Shimuri mwene Shemaya.^85$na Eliyowenayi na Yākoba na Yeshohaya, na Asaya na Adiyeli na Yesimiyeli na Benaya,G7#na Yoweli na Yehu mwene Yoshibiya mwene Seraya mwene Asiyeli,56e"Meshobabu na Yamulekina Yosha mwene Amasiya,5w!Ibirorero byabo byose byari bikikije iyo miduguduukageza i Bāli. Aho ni ho baturagakandi bamenyaga ibya ba sekuruza.c4? N'ibirorero byabo ni Etamu na Ayini, na Rimoni na Tokeni na Ashani, byose uko ari bitanu.3 n'i Betimarukaboti n'i Hasarisusimu, n'i Betibiri n'i Shārayimu. Iyo ni yo yari imiduguduyabo kugezaaho Dawidi yimiye ingoma.-2Un'i Betuwelin'i Horuma n'i Sikulagi,(1Kn'i Biluha na Esemu n'i Toladi,A0}Kandi baturagai Bērisheba n'i Molada n'i Hasarishuwali,$/AShimeyi abyara abahungu cumi na batandatu n'abakobwa batandatu, ariko bene se ntibabyara abana benshi kandiumuryango wabo wose ntiwagwiriye nk'uw'Abayuda.V.%Mwene Mishuma ni Hamuweli, mwene Hamuwelini Zakuri, mwene Zakuri ni Shimeyi.^-5Umuhungu wa Shawuli ni Shalumu, mwene Shalumu ni Mibusamu, mwene Mibusamuni Mishuma.K,Bene Simiyoni ni Nemuwelina Yamini, na Yaribu na Zera na Shawuli.b+=Abo ni bo bari ababumbyibaturagai Netayimu n'i Gedera, babanagayo n'umwami bakamukorera.*}na Yokimu n'abagabo b'i Kozeba, na Yowasi na Sarafi batwaraga i Mowabu, na Yashubilehemu. Kandi ayo magambo ni aya kera.)%Bene Shela mwene Yuda ni Eri se wa Leka na Lāda se wa Maresha, n'imbyaro z'inzu y'ababohaga imyenda y'ibitare byiza, bo mu nzu ya Ashibeya,e(CBene Shimoni ni Amunonina Rina, na Benihanani na Tiloni. Bene Ishi ni Zoheti na Benizoheti.m'SAbahungu ba muka Hodiya murumunawa Nahamu, ni se wa Keyila w'Umugarumi na Eshitemowa w'Umunyamāka.2&]Umugorewe w'Umuyudakazi abyara Yeredi se wa Gedori, na Heberi se wa Soko, na Yekutiyeli se wa Zanowa. Abo ni bo bahungu ba Bitiyaumukobwa wa Farawo warongowe na Meredi.z%mBene Ezira ni Yeteri na Meredi na Eferi na Yaloni, kandi abyara Miriyamu na Shamayi, na Ishuba se wa Eshitemowa.A$}Bene Yehalelēli ni Zifu na Zifa, na Tiriya na Asarēli.S#Bene Kalebu mwene Yefune ni Iru, na Ela, na Nāmu, na bene Ela ni Kenazi.d"AMeyonotayi abyara Ofura, na Seraya abyara Yowabu se wa Geharashimu, kuko bari abanyamyuga.H!  Bene Kenazi ni Otiniyeli na Seraya, mwene Otiniyeli ni Hatati.b = Eshitoni abyara Betirafa na Paseya, na Tehina se wa Irunahashi. Abo ni bo bantu ba Reka.>w Kelubu murumunawa Shuha abyara Mehiri se wa Eshitoni.K Yabesi atakambira Imana ya Isirayeli ati “Icyampaukampaumugisha rwose, ukāgura imbago yanjye kandiukubokokwawe kukabana nanjye,ukandinda ibyago ntibimbabaze.”Nuko Imana imuha ibyo yasabye.ve Yabesi yarushaga bene se icyubahiro, kandi nyina yamwise Yabesi kuko yavuze ati “Namubyaranye agahinda.”LHakosi abyara Anubu na Sobeba, n'imbyaro za Aharuhelimwene Haramu.2_Bene Hela ni Sereti na Isuharina Etunani.c?Nāra amubyaraho Ahuzamuna Heferi, na Temeni na Hāhashutari. Abo ni bo bahungu ba Nāra.I Ashihuri se wa Tekowa yari afite abagore babiri, Hela na Nāra.xina Penuwelise wa Gedori na Ezeri se wa Husha. Aba ni bo bahungu ba Huri, imfura ye ni Efuratase wa Betelehemu.oWAba ni bo bana ba se wa Etamu: Yezerēli na Ishuma na Idubashi, na mushiki wabo yitwaga Haseleluponi,kOReyaya mwene Shobali abyara Yahati, Yahati abyara Ahumayina Lahadi. Izo ni zo mbyaro z'Abasorati.H Bene Yuda ni Perēsi na Hesironi, na Karumi na Huri na Shobali.zmBene Eliyowenayi ni Hodaviya na Eliyashibu na Pelaya, na Akubu na Yohanani na Delaya na Anani, uko ari barindwi.PBene Neyariya ni Eliyowenayi na Hizekiya na Azirikamu, uko ari batatu.{oBene Shekaniya ni Shemaya, bene Shemaya ni Hatushi na Igali na Bariya, na Neyariya na Shafati, uko ari batandatu.r]Bene Hananiya ni Pelatiya na Yeshaya, na bene Refaya na bene Arunani, na bene Obadiya na bene Shekaniya.X)na Hashubu na Oheli na Berekiya, na Hasadiya na Yushabuhesedi, uko ari batanu.zmBene Pedaya ni Zerubabeli na Shimeyi, bene Zerubabeli ni Meshulamuna Hananiya kandi Shelomiti yari mushiki wabo,Sna Malikiramu na Pedaya na Shenasari, na Yekamiya na Hoshama na Nedabiya.1 ]Bene Yekoniya w'imbohe ni Sheyalutiyeli,@ {Mwene Yehoyakimu ni Yekoniya, uwa Yekoniya ni Sedekiya.s _Bene Yosiya uw'impfura ni Yohanani, uwoubuhetani Yehoyakimu, uwa gatatu ni Sedekiya, uwa kane ni Shalumu.2 _Uwa Manase ni Amoni, uwa Amoni ni Yosiya.M  Uwa Yotamu ni Ahazi, uwa Ahazi ni Hezekiya, uwa Hezekiya ni Manase.K Uwa Yowasi ni Amasiya, uwa Amasiya ni Uziya, uwa Uziya ni Yotamu.R Uwa Yehoshafati ni Yoramu, uwa Yoramu ni Ahaziya, uwa Ahaziya ni Yowasi.nU Umuhungu wa Salomo ni Rehobowamu, uwa Rehobowamu ni Abiya, uwa Abiya ni Asa, uwa Asa ni Yehoshafati._7 Abo bose bari abahungu ba Dawidi hatagiyeho ab'abaja, kandi Tamari yari mushiki wabo.>wna Elishama na Eliyada na Elifeleti, uko ari icyenda.%Ena Noga na Nefegi na Yafiya,,Sna Ibuharina Elishama na Elifeleti, Kandi aba ni bo yabyariye i Yerusalemu: Shimeya na Shobabu na Natani na Salomo, uko ari bane ni aba Batishuwaumukobwa wa Amiyeli,:mAbo uko ari batandatu yababyariye i Heburoni, kandi yamazeyo imyaka irindwi n'amezi atandatu ari ku ngoma. Naho i Yerusalemu yamazeyo imyaka mirongo itatu n'itatu ari ku ngoma.gGuwa gatanu ni Shefatiyaumwana wa Abitali, uwa gatandatu ni Itureyamuumwana w'umugorewe Egila.|~quwa gatatu ni Abusalomuumwana wa Mākaumukobwa wa Talumayiumwami w'i Geshuri, uwa kane ni Adoniyaumwana wa Hagiti,8} kAba ni bo bahungu ba Dawidi yabyariye i Heburoni: uw'imfura ni Amunoniumwana wa Ahinowamu w'Umunyayezerēlikazi, uw'ubuhetani Daniyeliumwana wa Abigayili w'Umunyakarumelikazi,|37Kandi imbyaro z'abanditsi babaga i Yabesi ni Abatirati n'Abashimeyati n'Abasukati. Abo ni bo Bakeni bakomotse kuri Hamati se w'umuryango wa Rekabu.j{M6Bene Salima ni Betelehemu n'Abanyanetofa na Atarotibetiyowabu, n'igice cy'Abamanahati n'Abasori.z5Imbyaro za Kiriyatiyeyarimu ni Abayeteri n'Abaputi, n'Abashumatin'Abamishurayi, kuri abo ni ho Abasorati n'Abanyeshitawoli bakomotse.]y34Kandi Shobali se wa Kiriyatiyeyarimu yari afite abahungu, Harowe na Hasihamanahati.@x{3na Salima se wa Betelehemu, na Harefu se wa Betigaderi.]w32Aba ni bo bene Kalebu mwene Huri imfura ya Efurata: Shobali se wa Kiriyatiyeyarimu,vve1Kandi abyara Shāfi se wa Madumana, na Sheva se wa Makubenan'uwa Gibeya. Kandiumukobwa wa Kalebu yari Akisa.Fu0Kandi Māka inshoreke ya Kalebu, abyara Sheberi na Tiruhana.St/Bene Yahidayi ni Regemu na Yotamu na Geshani, na Peleti na Efa na Shāfi.^s5.Kandi Efa inshoreke ya Kalebu abyara Harani na Mosa na Gazezi, Harani abyara Gazezi.Dr-Mwene Shamayi ni Mawoni, kandi Mawoni yari se wa Betisuri.Fq,Shema abyara Rahamu se wa Yorikeyamu, Rememu abyara Shamayi.=pu+Bene Heburonini Kōra na Tapuwa, na Rekemu na Shema.ooW*Bene Kalebu murumunawa Yeramēli, imfura ye ni Mesha ari we se wa Zifu, na bene Mesha se wa Heburoni.;nq)Shalumu abyara Yekamiya, Yekamiya abyara Elishama.:mo(Eleyasa abyara Sisimayi, Sisimayi abyara Shalumu.6lg'Azariya abyara Helesi, Helesi abyara Eleyasa.0k[&Obedi abyara Yehu, Yehu abyara Azariya.4jc%Zabadi abyara Efulali, Efulaliabyara Obedi.3ia$Atayi abyara Natani, Natani abyara Zabadi.Ih #ashyingiraumukobwa we uwo mugaragu we Yaruha, amubyaraho Atayi.zgm"Kandi Sheshani nta bahungu yari afite keretse abakobwa. Ariko yari afiteumugaragu w'Umunyegiputa witwaga Yaruha,Df!Bene Yonatani ni Peleti na Zaza. Abo ni bo bene Yeramēli.Ue# Bene Yada murumunawa Shamayi ni Yeteri na Yonatani, Yeteri apfa ari incike.SdMwene Apayimu ni Ishi, mwene Ishi ni Sheshani, mwene Sheshani ni Ahilayi.Ic Bene Nadabu ni Seledi na Apayimu, ariko Seledi apfa ari incike.Jb Na muka Abishuri yitwaga Abihayili, amubyaraho Ahubanina Molidi.OaNa bene Onamu ni Shamayi na Yada, bene Shamayi ni Nadabu na Abishuri.D`Bene Ramu imfura ya Yeramēli ni Māsi na Yamini na Ekeri.X_)Kandi Yeramēli yari afite undi mugorewitwaga Atara, uwo ni we nyina wa Onamu.w^gBene Yeramēli imfura ya Hesironi ni aba: uw'imfura ni Ramu, agakurikirwa na Buna na Oreni na Osemu na Ahiya.w]gBukeyeHesironi apfiriye i Kalebu ya Efurata,umugorewe Abiya inda yamusigiye ayibyaramo Ashihuri se wa Tekowa.&\EGeshuri na Aramu babanyaga imiduguduya Yayiri hamwe n'i Kenati n'ibirorero byaho, yose ni imidugudumirongo itandatu. Aba bose ni bene Makiri se wa Gileyadi.e[CSegubu abyara Yayiri, ari we wariufiteimidugudumakumyabiri n'itatu mu gihugu cy'i Galeyadi. Z Hanyuma Hesironi ataha ku mukobwa wa Makiri se wa Gileyadi, amurongora amaze imyaka mirongo itandatu avutse, amubyaraho Segubu..YWHuri abyara Uri, Uri abyara Besaleli.BXAzuba apfuye Kalebu ashyingirwa Efurata, amubyaraho Huri.WKalebu mwene Hesironi abyarana abana n'umugorewe Azuba no kuri Yeriyoti. Aba ni bo bahungu be: Yesheri na Shobabu na Aridoni.PVAbigayili abyara Amasa, kandi se wa Amasa yari Yeteri w'Umwishimayeli.wUgKandi bashiki babo ni aba: Seruya na Abigayili. Bene Seruya ni Abishayi na Yowabu na Asaheli, uko ari batatu.8Tkuwa gatandatu ni Osemu, uwa karindwi ni Dawidi.5Seuwa kane ni Netanēli, uwa gatanu ni Radayi,YR+ Yesayi abyara imfura ye Eliyabu, uw'ubuhetani Abinadabu, uwa gatatu ni Shimeya,2Q_ Bowazi abyara Obedi, Obedi abyara Yesayi.:Po Nahashoni abyara Salumoni, Salumoniabyara Bowazi.NO Ramu abyara Aminadabu, Aminadabu abyara Nahashoniumutware w'Abayuda.GN Kandi bene Hesironi yabyaye ni Yeramēli na Ramu na Kelubayi. M;Mwene Etani ni Azariya.OLBene Karumi ni Akani, wababazaga Isirayeli agacumuramu byashinganywe.UK#Bene Zera ni Zimuri na Etani, na Hemani na Kalukolina Dara, bose ni batanu.,JSBene Perēsi ni Hesironi na Hamuli.[I/Tamariumukazana we amubyaraho Perēsi na Zera. Abahungu ba Yuda bose bari batanu..HUBene Yuda ni Eri na Onani na Shela, abo uko ari batatu yababyaranye na Batishuwa Umunyakanānikazi. Kandi Eri imfura ya Yuda, yari mubi mu maso y'Uwiteka, aramwica.GGna Dani na Yosefu na Benyamini, na Nafutalina Gadi na Asheri.cF AAba ni bo bahungu ba Isirayeli: Rubenina Simiyoni na Lewi, na Yuda na Isakari na Zebuluni,LE 6n'umutware Magidiyeli n'umutware Iramu. Abo ni bo batware ba Edomu.CD 5n'umutware Kenazi, n'umutware Temani, n'umutware Mibusari,>C y4n'umutware Oholibama n'umutware Ela, n'umutware PinoninB W3Hadadi na we aratanga. Aba ni bo batware ba Edomu:umutware Timuna n'umutware Aliya n'umutware Yeteti,A )2Bālihanani atanze Hadadi yima mu cyimbo cye,umurwa we witwaga Payi, (umugorewe yitwaga Mehetabēliumukobwa wa Matiredi,umukobwa wa Mezahabu.)H@  1Shawuli aratanga, Bālihanani mwene Akibori yima mu cyimbo cye.M? 0Samula aratanga, Shawuli w'i Rehoboti yo ku ruzi yima mu cyimbo cye.@> }/Hadadi aratanga, Samula w'i Masireka yima mu cyimbo cye.= !.Hushamu aratanga, Hadadi mwene Bedadi wanesheje Abamidiyani mu gihugu cy'i Mowabu, yima mu cyimbo cye, n'izina ry'umurwa we witwaga Aviti.O< -Yobabu aratanga, Hushamu wo mu gihugu cy'Abatemani yima mu cyimbo cye.H;  ,Bela aratanga, Yobabu mwene Zera w'i Bosira yima mu cyimbo cye.: '+Aba ni bo bami bategekaga igihugu cya Edomu, ari nta mwami wari wategeka Abisirayeli. Bela mwene Bewori, izina ry'umurwa we witwaga Dinihaba.R9 *Bene Eseri ni Biluhanina Zāvani na Yakani. Bene Dishani ni Usi na Arani.\8 3)Mwene Ana ni Dishoni, na bene Dishoni ni Hamuranina Eshibani na Yitirani na Kerani.h7 K(Bene Shobali ni Aliyani na Manahati, na Ebali na Shefi na Onamu. Bene Sibeyoni ni Ayiya na Ana.  x~~}||-{{EzzzAyydxxxww\vvDuuStt|ssrqqKppmoo|onpn!mml\kkk+jjjiii>hh1ggEffeeUdd-c~cbaaR``j_k^]]]\\I[[kZYY^XX/WW)VUTTMSRRQQ!PPiPOOO@NNNiN$MMMkM LLL;KKKeKJJDIHHHEGGGaFeFEEEiE)DDCBA@??g>>J==r=+<Uhereye kera koseukageza iteka ryose.
Nuko abantu bose baravuga bati “Amen”, basingiza Uwiteka.%kC#Muvugemuti “Mana y'agakiza kacu,udukize.”
Utubumbire hamweudukuyemu mahanga,
Kugirango dushime izina ryawe ryera,
Twishimire ishimwe ryawe.pjY"Nimushimire Uwiteka yuko ari mwiza,
Kuko imbabazi ze zihoraho iteka ryose. 118.1; 136.1; Yer 33.11i}!Ni bwo ibiti byo mu ishyamba bizaririmbishwa n'ibyishimo imbere y'Uwiteka,
Kuko azanwa no guciraabari mu isi imanza.Qh Inyanja ihorerane n'ibiyuzuye,
Mu gasozi hishimane n'ibihari byose.^g5Ijuru rinezerwe isi yishime,
Bavugiremu mahanga bati “Uwiteka ari ku ngoma.”qf[Mwe abari mu isi mwese mwe,
Muhindire imishitsi imbere ye,
Isi irakomeye ntibasha kunyeganyega.eMwāturireUwiteka yuko izina rye rifite icyubahiro,
Muze imbere ye muzanye ituro,
Musengane Uwitekaubwiza bwo kwera.^d5Mwa miryango y'amahanga mwe,
mwāturireUwiteka yuko afite icyubahiro n'imbaraga.RcIcyubahiro n'igitinyiro biri kuri we,
Imbaraga n'ibyishimo biri iwe.bb=Kuko imana z'abanyamahanga zose ari ibigirwamana,
Ariko Uwiteka ni we waremye ijuru.ca?Kuko Uwiteka akomeye, akwiriye gusingizwa cyane,
Kandi ateyeubwoba arusha imana zose.b`=Mwogeze icyubahiro cye mu mahanga,
Imirimo itangaza yakoze muyogeze mu mahanga yose.[_/Muririmbire Uwiteka, mwe abari mu isi mwese,
Mwerekane agakiza ke uko bukeye.W^'Ati “Ntimukoreku bo nasīze,
Ntimugireicyo mutwara abahanuzi banjye.”J] Ntiyakundiraumuntu ko abarenganya,
Ndetse yabacyahiye abami.Z\-Bazereraga mu mahanga atari amwe,
Bava mu gihugu cy'umwami bakajya mu kindi.V[%Umubarewaboukirimuke,
Muke cyane, na bo ari abashyitsi muri icyo gihugu.QZAti “Ni wowe nzaha igihugu cy'i Kanāni,
Kubaumwanduukugerewe.”bY=Akayikomereza Yakobo kuba itegeko,
Akayikomereza Isiraheli kuba isezerano ridashira.RXNi ryo sezerano yasezeranye na Aburahamu,
N'indahiro yarahiye Isaka,WW'Mujye mwibuka isezerano rye iminsi yose,
Ijambo yategetse ibihe ibihumbi.AV}Uwiteka ni we Mana yacu,
Amateka ye ari mu isi yose.`U9 Mwa rubyaro rwa Isirayeliumugaragu we mwe,
Mwa bana ba Yakobo mwe, abo yatoranije,WT' Mwibuke imirimo itangaza yakoze,
Ibitangaza bye n'amateka yo mu kanwa ke.LS Mushake Uwiteka n'imbaraga ze,
Mushake mu maso he iteka ryose.LR Mwīrāte izina rye ryera,
Imitima y'abashaka Uwiteka yishime.YQ+ Mumuririmbire, mumuririmbire n'ishimwe,
Muvugeimirimo itangaza yakoze yose.XP)Nimushime Uwiteka mwambaze izina rye,
Mwamamaze imirimo yakoze mu mahanga.aO;Uwo munsi ni wo Dawidi yatangiye gutegeka Asafu na bene se kuba ari bo bashima Uwiteka.rN]na Benaya na Yahaziyeli abatambyi, bajyaga bavugiriza amakondera imbere y'isanduku y'isezerano ry'Imana.pMYAbo ni aba: Asafu yariumukuruagakurikirwa na Zekariya, na Yeyeli na Shemiramoti, na Yehiyeli na Matitiya, na Eliyabu na Benaya, na Obededomu na Yeyeli bari bafite nebelu n'inanga, kandi Asafu yari afite ibyuma birenga avuza cyane,LKandi ashyiraho bamwe mu Balewi ngo bakorere imbere y'isanduku y'Uwiteka, bajye bibutsa bashima Uwiteka Imana ya Isirayeli bayisingiza.K'Maze agaburiraabantu ba Isirayeli bose, abagabo n'abagore,umuntu wese amuha irobe ry'umutsima n'igiti cy'inyama, n'umubumbe w'inzabibu zumye.J}Dawidi amaze gutamba igitambo cyoswa n'ibitambo by'ishimwe yuko ari amahoro, asabira abantuumugisha mu izina ry'Uwiteka..I WNuko binjiza isanduku y'Imana bayitereka hagati mu ihema Dawidi yari yayibambiye, baherako batambira imbere y'Imana ibitambo byoswa, n'iby'ishimwe yuko bari amahoro.9HkNuko bagisohoza isanduku y'isezerano ry'Uwiteka mu rurembo rwa Dawidi, Mikaliumukobwa wa Sawuli arungurukiramu idirishya, abona Dawidi aca ikibungo abyina amugayira mu mutima.'GGUko ni ko Abisirayeli bose bazamuye isanduku y'isezerano ry'Uwiteka basakurizahejuru, bavuza ihembe n'amakondera n'ibyuma birenga, bacuranga nebelu n'inanga.\F1Kandi Dawidi yari yambayeumwitero w'igitare cyiza, Abalewi bose na bo bari baremērewe isanduku, n'abaririmbyi na Kenaniyaumutware w'abahetsi, bose bari bambaye batyo. Kandi Dawidi yari yambaye efodi y'igitare.E1Maze ubwo Imana ifashije Abalewi bari baremērewe isanduku y'isezerano ry'Uwiteka, baherako batamba amapfizi arindwi n'amasekurumey'ihene arindwi.D+Nuko Dawidi n'abakuru ba Isirayeli, n'abatware batwara ibihumbi bajya kuzamura isanduku y'isezerano ry'Uwiteka, bayikura kwa Obededomu bishima.`C9Shebaniya na Yashofati, na Netanēli na Amasiya, na Zekariya na Benaya na Eliyezeri abatambyi, ni bo bagendaga bavuza amakondera imbere y'isanduku y'Imana. Obededomu na Yehiya bari abakumirizi b'irembo ry'isanduku.8BkBerekiya na Elukanabari abakumirizi b'isanduku.uAcKenaniyaumutware w'Abalewi waremērwaga isanduku, ni we wategekaga ibyo kuyiremērwa kuko yariumunyabwenge.@+Matitiya na Elifelehu na Mikuneya, na Obededomu na Yeyeli na Azaziya, bari bafite inanga babwirisha ijwi ryo mu gituza zo kubaterera indirimbo. ? Zekariya na Aziyeli, na Shemiramoti na Yehiyeli na Uni, na Eliyabu na Māseya na Benaya, bazanye nebelu bazibwirisha ijwi rito.y>kUko ni ko batoranije abaririmbyi: Hemani na Asafu na Etani, bazanye ibyuma by'imiringa birenga byo kuvuzacyane.y=kkandi hamwe na bo bene wabo aba kabiri kuri bo, ari bo Zekariya na Beni, na Yeziyeli na Shemiramoti, na Yehiyeli na Uni na Eliyabu, na Benaya na Māseya na Matitiya, na Elifelehu na Mikuneya, na Obededomu na Yeyeli, bari abarinzi b'irembo. < Nuko Abalewi batoranya Hemani mwene Yoweli, no muri bene Asafu mwene Berekiya, no muri bene se bene Merari, Etani mwene Kushaya,7;gDawidi abwira abatware b'Abalewi gutoranya abaririmbyi muri bene wabo ngo bazane ibintu bivuga: nebelu n'inanga n'ibyuma birenga, babivuze cyane barangururaijwi n'ibyishimo.:'(Bagezeyo) Abalewi baremērwa isanduku y'Imana, bashyira imijisho yayo ku ntugu zabo nk'uko Mose yategetse, uko ijambo ry'Uwiteka ryari riri.a9;Nuko abatambyi n'Abalewi biyereza kujya kuzamura isanduku y'Uwiteka Imana ya Isirayeli. 8 Kuko ubwa mbere atari mwe mwayihetse, ni cyo cyatumye Uwiteka Imana yacu idusumira, kuko tutayishatse nk'uko itegeko ritegeka.”U7# arababwira ati “Mwebwe muri abatware b'amazu ya ba sekuruzab'Abalewi. Mwiyezeubwanyu ndetse na bene wanyu, mubonekujya kuzamura isanduku y'Uwiteka Imana ya Isirayeli, muyishyire ahantu nayitunganirije. 6  Dawidi ahamagaza Sadoki na Abiyatari abatambyi, n'Abalewi ari bo Uriyeli na Asaya na Yoweli, na Shemaya na Eliyeli na AminadabuV5% No muri bene Uziyeli,umukuruni Aminadabu na bene se ijana na cumi na babiri.K4 No muri bene Heburoni,umukuruni Eliyeli na bene se mirongo inani.K3No muri bene Elisafani,umukuruni Shemaya na bene se magana abiri.T2!No muri bene Gerushomu,umukuruni Yoweli na bene se ijana na mirongo itatu.U1#No muri bene Merari,umukuruni Asaya na bene se magana abiri na makumyabiri.M0Muri bene Kohati,umukuruni Uriyeli na bene se ijana na makumyabiri../WDawidi ateranya bene Aroni n'Abalewi..BukeyeDawidi ateraniriza Abisirayeli bose i Yerusalemu, ngo bajye kuzamura isanduku y'Uwiteka bayishyire ahantu hayo yayitunganirije.?-wDawidi aravuga ati “Nta muntuukwiriye kuremērwa isanduku y'Imana keretse Abalewi, kuko ari bo Uwiteka yatoranije kujya baremērwa isanduku y'Imana, bakayiremērwa iteka ryose.”u, eBukeyeDawidi yiyubakira amazu mu rurembo rwa Dawidi, atunganiriza isanduku y'Imana ahantu, ayibambira ihema._+7Maze inkuru ya Dawidi yamamara mu bihugu byose, Uwiteka atuma amahanga yose amutinya.x*iNuko Dawidi abigenza uko Imana yamutegetse, batsinda ingabo z'Abafilisitiyauhereye i Gibeyoniukageza i Gezeri.))KNuko niwumva ikiriri kirangīra hejuru y'ubushorishori bw'imitugunguru,uherekoutabare kuko Imana iri bube igutabariye imbere kunesha ingabo z'Abafilisitiya.”#(?Dawidi yongera kugisha Imana inama. Imana iramubwira iti “We gutabaraubakurikiye, ahubwoubacerubeteubarasukireho ahateganye n'ishyamba ry'imitugunguru.6'g BukeyeAbafilisitiya bongera kuzuracya kibaya.U&# Kandi Abafilisitiya batayo ibigirwamana byabo, Dawidi ategeka ko babitwika.S% Nuko bazamukirai Bāliperasimu, Dawidi abatsindayo. Dawidi aherako aravuga ati “Imana yahomboje abanzi banjyeukubokokwanjye nk'uko amazi ahomboka.”Ni cyo cyatumye aho hantu bahahimba Bāliperasimu. $  Dawidi agisha Imana inama ati “Ntere Abafilisitiyauzabangabiza?”
Uwiteka aramusubizaati “Genda kuko nzabakugabiza.”A#} Icyo gihe Abafilisitiya baraje buzuraikibaya cy'Abarafa.*"MAbafilisitiya bumvise ko Dawidi yimikishijwe amavuta ngo abeumwami wa Isirayeli yose, Abafilisitiya bose bazamurwa no kumutera. Dawidi abyumvise arabasanganira./!Yna Elishama na Bēliyada na Elifeleti.% Ena Noga na Nefegi na Yafiya,,Sna Ibuharina Elishuwa na Elifeleti,hIKandi aya ni yo mazina y'abana yabyariye i Yerusalemu: Shamuwa na Shobabu na Natani na Salomo,ucBukeyeDawidi yongera kurongora abandi bagore ari i Yerusalemu, yongera kubyara abana b'abahungu n'abakobwa.+Nuko Dawidi amenya ko Uwiteka amukomerejeubwami bwa Isirayeli ngo bube ubwe, kukoubwami bwe bwashyiriwe hejuru ku bw'ubwoko bwe bw'Abisirayeli.  Hiramuumwami w'i Tiro yohereza intumwa kuri Dawidi, n'ibiti by'imyerezi n'abazi kubakisha amabuye n'ababaji, ngo bamwubakire inzu. Isanduku y'Uwiteka imara amezi atatu mu bo kwa Obededomu, iri mu rugo rwe. Uwiteka ahaumugishaurugorwa Obededomu n'ibyo yari afite byose.' Nuko Dawidi ntiyacumbukuraiyo sanduku ngo ayicyure iwe mu rurembo rwa Dawidi, ahubwo ayinyuza hirya ayicyura mu rugo rwa Obededomu w'Umugiti.fE Uwo munsi Dawidi atinya Imana aravuga ati “Najyana nte isanduku y'Imana imuhiraiwanjye?”a; Dawidi ababazwa n'uko Uwiteka asumiyeUza. Aho hantu ahahimba Peresuza na bugingo n'ubu.~u Uburakari bw'Uwiteka bugurumanira kuri Uza aramwica, kuko yaramburiyeukubokoisanduku, agwa aho ngaho imbere y'Imana.dA Bageze ku mbuga ya Kidoni, Uza aramburaukubokokuramira isanduku, kuko inka zari zitsikiye..U Nuko Dawidi n'Abisirayeli bose biyerekera imbere y'Imana n'imbaraga zabo zose, baririmba bacuranga inanga na nebelu n'amashako n'ibyuma bivuga, bavuza n'amakondera.q[ Maze baheka isanduku y'Imana ku igare rishya, bayikura mu nzu ya Abinadabu, Uza na Ahiyo barayishorera.5c Dawidi azamukanan'Abisirayeli bose bajya i Bāla, ari yo Kiriyatiyeyarimu y'Abayuda, kugirango bakureyoisanduku y'Uwiteka Imana, ari yo yicara ku Bakerubi ikitwa rya Zina.9k Nuko Dawidi ateranya Abisirayeli bose,uhereye i Shihori ku kagezi ka Egiputaukageza aharasukirwa i Hamati, kugirango bajye kwenda isanduku y'Imana bayikure i Kiriyatiyeyarimu.`9 Abahateraniye bose bemera ko bagiye gukorabatyo, kuko iyo nama abantu bose bayishimye.a; Tujye kugarura isanduku y'Imana yacu muri twe, kuko tutayitayeho ku ngoma ya Sawuli.”- Dawidi abwira iteraniro ry'Abisirayeli ryose ati “Ibi niba mubishima kandi niba bivuye ku Uwiteka Imana yacu, dutumehose kuri bene wacu basigaye mu gihugu cya Isirayeli cyose, no ku batambyi n'Abalewi bari mu miduguduyabo n'ibikingi byabo, kugirango bateranire aho turi.f  G Nuko Dawidi ajya inama n'abatware batwara ibihumbi, n'abatwara amagana n'abandi batware bose.9 k )Kandi n'abari batuye bugufibwaho ndetseukageza Isakari n'i Zebulunin'i Nafutali, bazanye imitsima ku ndogobe n'ingamiya n'inyumbu no ku nka, n'ibyokurya by'amafu n'imibumbe y'imbuto z'umutinin'amasere y'inzabibu zumye, na vino n'amavuta, n'inka n'intama byinshi cyane kuko mu Isirayeli harimo ibyishimo._ 7 (Basibirayo gatatu bari kumwe na Dawidi barya banywa, kuko bene wabo bari babahishiye.\ 1 'Izo ngabo zose z'abantu babashaga kwirema inteko, bazanywe i Heburonibafiteumutimautunganye no kwimika Dawidi ngo abeumwami wa Isirayeli yose, kandi n'abandi Bisirayeli bose bari bahujeumutimawo kwimika Dawidi.# ? &N'abo hakurya ya Yorodani, Abarubenin'Abagadi n'ab'igice cy'umuryango wa Manase bafite intwaro z'intambara z'uburyo bwose, bari agahumbi n'inzovu ebyiri.W' %Abo mu Bashēri babashaga kujya mu rugamba bakirema inteko, bari inzovu enye.hI $Abo mu Badani ababashije kuremainteko, bari inzovu ebyiri n'ibihumbi munanina magana atandatu.~u #Abo mu Banafutali, abatware igihumbi bari kumwe n'abitwaje amacumu n'ingabo, bari inzovu eshatu n'ibihumbi birindwi.$A "Abo mu Bazebulunibabashaga kujyana n'ingabo bakarema inteko, bari bafite intwaro z'intambara z'uburyo bwose batari abanyamitima ibiri, bari inzovu eshanu.6e !Abo mu Bisakari b'abanyabwenge bwo kumenya ibihe no kumenya ibyo Abisirayeli bakwiriye gukora, abatware babo bari magana abiri kandi bene wabo bose bumviraga itegeko ryabo.xi Ab'igice cy'umuryango wa Manase bari inzovu imwe n'ibihumbi munani, abavuzwe mu mazina ngo baze bimike Dawidi.  Abo mu Befurayimu, abagabo b'abanyambaraga b'intwari b'ibirangirire mu mazu ya ba sekuruza, bari inzovu ebyiri na magana inani.1 Abo mu Babenyamini bene wabo wa Sawuli bari ibihumbi bitatu, kuko kugezamuri icyo gihe abarutagaubwinshi muri bo bari bakomereye ku nzu ya Sawuli.b= na Sadokiumusorew'imbaraga w'intwari n'abo mu nzu ya se, abatware makumyabiri na babiri.iK Kandi Yehoyada yariumutware w'inzu ya Aroni, ajyana n'ingabo ibihumbi bitatu na magana arindwi,D~ Abo mu Balewi na bo bari ibihumbi bine na magana atandatu.k}O Abo mu Basimeyoni, abagabo b'abanyambaraga b'intwari mu ntambara, bari ibihumbi birindwi n'ijana.g|G Abayuda bitwazaga amacumu n'ingabo, bari ibihumbi bitandatu na magana inani biteguye kurwana.%{C Kandi iyi ni yo mibare y'imitwe y'ingabo zasanze Dawidi i Heburonizitwaje intwaro, ngo bamuhindūrireubwami bwa Sawuli nk'uko ijambo ry'Uwiteka ryari riri.qz[ Nuko uko bukeyehakajya haza abantu batabara Dawidi, kugezaubwo babaye ingabo nyinshi nk'ingabo z'Imana.y{ Batabara Dawidi barwanya wa mutwe w'abanyazi, bose bari abagabo b'abanyambaraga b'intwari kandi bari abatware b'ingabo.1x[ Ubwo yajyaga i Sikulagi, akezwa na bamwe bo mu Bamanase, Aduna na Yozabadi na Yediyeli na Mikayeli, na Yozabadi na Elihu na Siletayi, abatware b'ibihumbi by'Abamanase.w} Kandi no mu Bamanase himūramo bamwe bakeza Dawidi, ubwo yajyanaga n'Abafilisitiya bateye Sawuli. Ariko ntibabavuna kuko abatware b'Abafilisitiya bamaze kujya inama bakamwirukanabagira bati “Azakeza shebuja Sawuli, ashyire imitwe yacu mu kaga.”v Mazeumwuka aherako aza kuri Amasa,umutware wa ba bandi mirongo itatu aravuga ati “Turi abawe Dawidi, turi mu ruhande rwawe mwana wa Yesayi. Amahoro abe kuri wowe no ku bagutabara, kuko Imana yawe igutabara.”Dawidi aherako arabakira, abagira abatware b'umutwe. u Dawidi asohorwa no kubasanganira arababwira ati “Niba muzanywe no kuntabara munzaniye amahoro,umutimawanjye n'iyanyu bizaba kimwe. Ariko niba muzanywe no kungambanira ku banzi banjye kandi nta rugomonagize, Imana ya ba sogokuruzabanyu ibirebe ibihane.”Ht BukeyeAbabenyamini n'Abayuda baraza, basanga Dawidi mu gihome.s/ Abo ni bambutse Yorodani mu kwezi kwa mbere, Yorodani yuzuyeirenze inkombe zose birukanaabo mu bibaya bose, ab'iburasirazuba n'ab'iburengerazuba.rr] Abo Bagadi bari abatware b'ingabo,umutoyamuri bo yari ahwanye n'abantu ijana,umukuruagahwana n'igihumbi.=qu uwa cumi ni Yeremiya, uwa cumi n'umwe ni Makubanayi.8pk uwa munanini Yohanani, uwa cyenda ni Elizabadi,9om uwa gatandatu ni Atayi, uwa karindwi ni Eliyeli,7ni uwa kane ni Mishumana, uwa gatanu ni Yeremiya,Hm Umukuruni Ezeri, uwa kabiri ni Obadiya, uwa gatatu ni Eliyabu,xli Kandi no mu Bagadi hirobanuramoabagabo b'abanyambaraga b'intwari bigishijwe kurwana, babasha gutwara ingabo n'icumu. Amaso yabo yasaga n'ay'intare, bari bafiteumuvumbuko nk'uw'impara ziri ku gasozi, basanga Dawidi mu gihome cyo mu butayu.8kk na Yowela na Zebadiya bene Yerohamu w'i Gedori.Qj na Elukanana Ishiya na Azarēli, na Yowezeri na Yoshobeyamu b'Abakōra,Ri na Eluzayina Yerimoti na Beyaliya, na Shemariya na Shefatiya w'i Harufu,Hh na Yeremiya na Yahaziyeli na Yohanani, na Yozabadi w'i Gedera,fgE Ishimaya w'i Gibeyoni yariumunyambaraga muri abo mirongo itatu, ari we wariumutware muri bo,f3 Umukuruni Ahiyezeri, agakurikirwa na Yowasi ari bo bene Shemaya w'i Gibeya, na Yeziyeli na Peleti bene Azimaveti, na Beraka na Yehu w'Umunyanatoti.&eE Batwaraga imiheto bakabasha gutwarira amaboko yombi, bateresha amabuye imihumetso, barashisha n'imyambi imiheto. Bari bene wabo wa Sawuli bo mu Babenyamini.d  Aba ni bo basanze Dawidi i Sikulagi, ubwo yari acyihishe Sawuli mwene Kishi, bari muri za ntwari zamutabaraga mu ntambara.6cg /na Eliyeli na Obedi na Yāsiyeli w'Umumesoba.^b5 .na Eliyeli w'Umumahavi, na Yeribayi na Yoshaviya bene Elunāmu na Ituma w'Umumowabu,Ba -na Yediyayeli mwene Shimuri na murumunawe Yoha w'Umutisi,R` ,na Uziya w'Umwashitaroti, na Shama na Yeyeli bene Hotamu w'Umunyaroweri,9_m +na Hanāni mwene Māka na Yoshafati w'Umumituni,b^= *na Adina mwene Shiza w'Umurubeni,umutware w'Abarubenin'abantu mirongo itatu hamwe na we,3]a )na Uriya w'Umuhetina Zabadi mwene Ahilayi,2\_ (na Ira w'Umuyeteri na Garebu w'Umuyeteri,][3 'na Seleki w'Umwamoni, na Naharayi w'i Bērotiutwara intwaro za Yowabu mwene Seruya,>Zw &na Yoweli murumunawa Natani, na Mibuharimwene Hagiri, Aba ni bo bari bakomeye mu ntwari Dawidi yari afite, ni bo bafatanije na we kwerekana imbaraga zabo mu bwami bwe, bagafatanya n'Abisirayeli bose kumwimika nk'uko Uwiteka yavuze ku Bisirayeli.Y=+ Maze Dawidi akajya arushaho gukomera, kuko Uwiteka Nyiringabo yari kumwe na we.<w Yubakaumuduguduimpande zarwo zose,uhereye i Milo n'impande zose. Yowabu na we asana ibindi bice by'umudugudubisigaye.^;5 Dawidi atura muri icyo gihome gikomeye, ari cyo cyatumye bacyitaururembo rwa Dawidi./:W Ubwo Dawidi yaravuze ati “Uri bubanze kunesha Abayebusi, ni weuzabaumutware n'umugaba”. Maze Yowabu mwene Seruya aba ari weubanza kuhamenera, abaumugabaw'ingabo.91 Ab'i Yebusi babwira Dawidi bati “Hano ntabwouzahamenera.”Ariko Dawidi ahindūra igihome gikomeye cya Siyoni, ari ho habayeururembo rwa Dawidi.8- Hanyuma Dawidi n'Abisirayeli bose bajya i Yerusalemu (ahitwa i Yebusi), kandi Abayebusi ni bo bari abaturagebo muri icyo gihugu bari basanzwemo.L7 Nuko abakuru ba Isirayeli bose basangaumwami i Heburoni, ahasezeranira na bo imbere y'Uwiteka isezerano, bimikisha Dawidi amavuta ngo abeumwami wa Isirayeli, nk'uko Uwiteka yavugiyemuri Samweli.{6o Mu bihe bya kera ubwo Sawuli yariumwami, ni wowe watabazaga Abisirayeliukabataburura, kandi Uwiteka Imana yawe yarakubwiye iti ‘Ni woweuzaragiraubwoko bwanjye bwa Isirayeli’. Kandi iti ‘Uzabaumugabaw'ubwoko bwanjye bwa Isirayeli.’”5 } BukeyeAbisirayeli bose bateranira aho Dawidi yari ari i Heburonibaravuga bati “Umva turi amaraso yawe, turiuburabwawe.`49 ntahanuze Uwiteka. Ni cyo cyatumye amutangisha,ubwami akabugabira Dawidi mwene Yesayi.3' Uko ni ko Sawuli yatanze azize gucumurayacumuyeku Uwiteka, kuko atitondeye ijambo ry'Uwiteka, kandi kuko yashikishijeumushitsi ngo amuhanuze,E2 ab'intwari bose barahaguruka, bakurayointumbi ya Sawuli n'intumbi z'abahungu be bazizana i Yabeshi, bahamba amagufwa yabo munsi y'umwela w'i Yabeshi, baherako biyirizaubusaiminsi irindwi.`19 Nuko ab'i Yabeshi y'i Galeyadi bose, bumvise ibyo Abafilisitiya bagiriye Sawuli byose,b0= Intwaro ze bazishyira mu ngoro y'imana zabo, igihanga cye bakimanika mu ngoro ya Dagoni.+/O Baramucuzabajyana igihanga cye n'intwaro ze, batuma mu gihugu cy'Abafilisitiya gihereranye na ho, ngo bazamamaze izo nkuru ku bigirwamana byabo no mu bantu babo.. Abafilisitiya baraza bayibamo. Bukeyebwaho Abafilisitiya baje gucuzaabapfu, basanga Sawuli n'abahungu be baraguye ku musoziw'i Gilibowa.- Maze Abisirayeli bari mu kibaya bose babonye ko abandi bahunze, kandi ko Sawuli n'abahungu be bapfuye, bata imiduguduyabo barahunga.c,? Uko ni ko Sawuli yatanze, n'abahungu be uko ari batatu, n'abo mu nzu ye bose bagwa hamwe.U+# Umutwaje intwaro abonye ko Sawuli apfuye, na we yishita ku ye nkota arapfa.b*= Sawuli ni ko kubwiraumutwaje intwaro ati “Kura inkota yaweuyinsogote, bariya batakebwe bataza banshinyagurira.”Arikoumutwaje intwaro aranga kuko yatinye cyane, ni cyo cyatumye Sawuli yenda inkota ye akayishitaho.I) Intambara isumbiriza Sawuli, abarashi bamugeraho ariheba cyane.r(] Abafilisitiya basendekereza Sawuli n'abahungu be, bica Yonatani na Abinadabu na Malikishuwa bene Sawuli.t' c Hariho ubwo Abafilisitiya barwanije Abisirayeli, Abisirayeli barabahunga batsindirwa ku musoziw'i Gilibowa. &9 ,Aseli yari afite abahungu batandatu, amazina yabo ni aya: Azirikamu na Bokeru na Ishimayeli, na Sheyariya na Obadiya na Hanāni. Abo ni bo bene Aseli.f%E +Mosa abyara Bineya, mwene Bineya ni Refaya, mwene Refaya ni Eleyasa, mwene Eleyasa ni Aseli.\$1 *Ahazi abyara Yara, Yara abyara Alemeti na Azimaveti na Zimuri, Zimuri abyara Mosa.<#s )Bene Mika ni Pitoni na Meleki, na Tahureyana Ahazi.@"{ (Mwene Yonatani ni Meribubāli, Meribubāli abyara Mika.s!_ 'Neri abyara Kishi, Kishi abyara Sawuli. Sawuli abyara Yonatani na Malikishuwa, na Abinadabu na Eshibāli.[ / &Mikulotiabyara Shimeyamu. Abo na bo baturanana bene wabo i Yerusalemu, bateganye.5e %na Gedori na Ahiyo, na Zekariya na Mikuloti,eC $Umuhungu we w'imfura ni Abudoni, agakurikirwa na Suri na Kishi, na Bāli na Neri na Nadabu,K #Yeyeli se wa Gibeyoni yabaga i Gibeyoni. Umugorewe yitwaga Māka.xi "Abo ni bo bari abatware b'amazu ya ba sekuruzab'Abalewi, uko babyaranye, abagabo bakomeye babaga i Yerusalemu.2] !Kandi abo ni bo baririmbyi, abatware b'amazu ya ba sekuruzab'Abalewi, babaga muri ibyo byumba ntibagire undi murimobakora, kuko bakoragaumurimowabo ku manywa na nijoro.  Kandi bamwe muri bene wabo b'Abakohati, ni bo bategekaga imitsima yo kumurikwa imbere y'Imana, bakayitegura uko isabato yatahaga.}s Matitiya wo mu Balewi, imfura ya Shalumu Umukōra, ni we wariufiteumurimowo gutegeka ibintu byakarangwaga ku byuma.L Kandi bamwe mu bana b'abatambyi batunganyaga imibavu, bakayivanga. Kandi bamwe muri bo bashyizwehoumurimowo kurinda ibintu, n'ibintu byose by'Ahera, n'ifu y'ingezi na vino n'amavuta, n'icyome n'imibavu.ta Kandi bamwe muri bo babitswaga ibintu bikoreshwa, kuko mu icyurwa ryabyo no mu isohorwa ryabyo byabarwaga.jM Bararaga bakikije inzu y'Imana, kuko ari bo bahaweumurimowo kuyirinda no kuyikingura uko bukeye.y kuko abakumirizi bakuru bane b'Abalewi babaga ku murimontibakurwe, ari bo batwara ibyumba n'ububikobyo mu nzu y'Imana.pY Kandi bene wabo bo mu birorero byabo, bari abo kujya baza uko iminsi irindwi yashiraga bakabana na bo,hI Abakumirizi babaga ku mpande uko ari enye, iburasirazuba n'iburengerazuba n'ikasikazi n'ikusi.uc Nuko bo n'abana babo baba ku murimowo kurinda amarembo y'inzu y'Uwiteka, ari yo nzu y'ihema, bakajya ibihe.zm Abo bose batoranirijwe kuba abakumirizi b'amarembo bari magana abiri na cumi na babiri, kandi babarirwaga mu birorero byabo uko kuvukakwabo kwari kuri, mu birorero byabo. Ni bo Dawidi na Samweli bamenya, bashyizeho mu mirimo yabo itegetswe.[/ Zekariya mwene Meshelemiya, ni we wariumukumirizi w'irembo ry'Ihema ry'ibonaniro.]3 na Finehasi mwene Eleyazari ari we wabategekaga kera, kandi Uwiteka yabanaga na we.y k Shalumu mwene Kore, mwene Ebiyasafu, mwene Kōra na bene wabo b'inzu ya sekuruzawe. Abakōra ni bo basohozagaumurimow'ubukumirizi w'inzugi z'ihema, kandi ba sekuruzababo ni bo bategekaga ingando y'Uwiteka bakaba abakumirizi b'irembo ryayo,g G Kera barindaga irembo ry'umwami ry'iburasirazuba, ni bo bari abakumirizi b'ingando y'Abalewi.j M Abakumirizi ni Shalumu na Akubu, na Talimoni na Ahimani na bene wabo, Shalumu ni we wari mukuru.  na Obadiya mwene Shemaya, mwene Galali, mwene Yedutuni, na Berekiya mwene Asa, mwene Elukanabaturagamu birorero by'Abanyanetofa.` 9 na Bakibakari na Hereshi na Galali, na Mataniya mwene Mika, mwene Zikiri, mwene Asafu,mS Kandi abo mu Balewi ni Shemaya mwene Hashubu, mwene Azirikamu, mwene Hashabiya wo muri bene Merari,$A na bene wabo abatware b'amazu ya ba sekuruzababo igihumbi na magana arindwi na mirongo itandatu, abagabo b'abahanga bashobora gukoraumurimow'inzu y'Imana.1 na Adaya mwene Yerohamu, mwene Pashuri, mwene Malikiya, na Māsayi mwene Adiyeli, mwene Yahuzera, mwene Meshulamu, mwene Meshilemiti, mwene Imeri,yk na Azariya mwene Hilukiya, mwene Meshulamu, mwene Sadoki, mwene Merayoti, mwene Ahitubuumutware w'inzu y'Imana,A} Kandi abo mu batambyi ni Yedaya na Yehoyaribu na Yakini,$A na bene wabo uko kuvukakwabo kwari kuri, ni maganaurwenda na mirongo itanu na batandatu. Abo bagabo bose bari abatware b'amazu ya ba sekuruzauko yari ari.|q na Ibuneyamwene Yerohamu, na Ela mwene Uzi mwene Mikiri, na Meshulamumwene Shefatiya, mwene Reweli, mwene Ibuniya,[/ N'abo muri bene Benyamini ni Salu mwene Meshulamu, mwene Hodaviya mwene Hasenuwa,Y+ N'abo muri bene Zera ni Yeweli, na bene wabo magana atandatu na mirongourwenda.?y N'abo mu Banyashilo, uw'imfura ni Asaya n'abahungu be.c~? Utayi mwene Amihudi mwene Omuri, mwene Imuri mwene Bani wo mu bana ba Perēsi mwene Yuda.n}U Kandi muri Yerusalemu haturagamo bamwe b'Abayuda n'ab'Ababenyamini, n'ab'Abefurayimu n'ab'Abamanase.t|a Ababanje guturamuri gakondo yabo mu miduguduyabo ni aba: Abisirayeli n'abatambyi, n'Abalewi n'Abanetinimu.8{ k Nuko Abisirayeli bose barabarwa uko kuvukakwabo kwari kuri, kandi byanditswe mu gitabo cy'abami b'Abisirayeli.
Abayuda bajyanwa ho iminyago i Babuloniku bw'igicumurocyabo.5zc(Bene Ulamu bari abagabo b'abanyambaraga b'intwari b'abarashi, bari bafite abahungu benshi n'abuzukuru, bari ijana na mirongo itanu. Abo bose bari ab'abahungu ba Benyamini.cy?'Bene Esheki murumunawe ni Ulamu imfura ye, uw'ubuhetani Yewushi, uwa gatatu ni Elifeleti.!x;&Aseli yari afite abahungu batandatu amazina yabo ni aya: Azirikamu na Bokeru na Ishimayeli, na Sheyariya na Obadiya na Hanāni. Abo bose ni bene Aseli.aw;%Mosa abyara Bineya. Umuhungu we ni Rafa, mwene Rafa ni Eleyasa, mwene Eleyasa ni Aseli.dvA$Ahazi abyara Yehoyada, Yehoyada abyara Alemeti na Azimaveti na Zimuri, Zimuri abyara Mosa.;uq#Bene Mika ni Pitoni na Meleki, na Tareya na Ahazi.Gt"Umuhungu wa Yonatani ni Meribāli, Meribububāli abyara Mika. ~~~C}}&|U{{zFyyxxDwwxvvuutss&rqqHppJoosnnmyllQkk0j=iih|hgg3ff`efdkcc bEaa7``__^^G]\\2[~ZYXX?WVVUUVUTVSlRRQQnPPPONvMM}L~KJJ IIBHH GCFjFE+DDnCC]BB>AA1@??!>]==<<;Q:l99l9 8A7066}55?44;4 33122 1000K0//I...4--k,q+++ *[)w) (;''(&& $$[#6"""|"I"!!!H! m ilq0hYDBez'<5-z$u T \  W U ,/Z5YD`Mu Bamuramuno mu Bisuhari, no mu Baheburonino mu Buziyeli,[_/Bene Zetamu na murumunawe Yoweli, ni bo bari abatware b'ububikobw'inzu y'Uwiteka.{^oBene Lādani ni bo Bagerushoni ba Lādani, abatware b'amazu ya ba sekuruzaya Lādani w'Umugerushoni, ni Yehiyeli.o]WMu Balewi, Ahiya ni we wariumutware w'ububikobw'inzu y'Imana, kandi w'ububikobw'ibintu byashinganywe.U\#Ibyo ni byo bihe by'abakumirizi bo muri bene Kōra, n'abo muri bene Merari.X[)Kandi i Parubarih'iburengerazuba babaga bane ku rutindo, na babiri i Parubari."Z=Uruhande rw'iburasirazuba hariho Abalewi batandatu, n'urw'ikasikazi babaga bane uko bukeye, urw'ikusi babaga bane uko bukeye, n'ab'ububikobabiri babiri.Y+Ubwa Shupimuna Hosa bwerekanauruhande rw'iburengerazuba ku irembo rya Sheleketi, ku rutindo ruzamukirwaho, abarinzi bateganye n'abarinzi bandi.XX)Kandi ubwa Obededomu bwerekanauruhande rw'ikusi, n'abahungu be bahabwaububiko.!W;Ubwo ku ruhande rw'iburasirazuba bwerekana Shelemiya. Maze bafindiraumuhungu wa Zekariyaumujyanama w'umunyabwenge, ubwe bwerekanauruhande rw'ikasikazi.rV] Bafindira aboroheje n'abakomeye uko amazu ya ba sekuruzayari ari, ngo bamenye abo kurinda amarembo yose.U Ibihe by'abakumirizi byari ibyabo, ni byo by'abagabo bakomeye bafite ibyo bashinzwe nka bene wabo, bagakoraumurimowo mu nzu y'Uwiteka.T Uwa kabiri ni Hilukiya, uwa gatatu ni Tebaliya, uwa kane ni Zekariya. Abahungu ba Hosa na bene se bose bari cumi na batatu.S' Kandi Hosa wo muri bene Merari, yari afite abana b'abahungu. Shimuri ni we wariumukuruwabo (kuko nubwo atari uw'imfura, se yamugizeumutware)._R7 Meshelemiya yari afite abana b'abahungu, na bene se abagabo b'intwari cumi n'umunani..QUAbo bose bari abo mu bahungu ba Obededomu, bo n'abahungu babo na bene se, abantu b'abanyambaraga babasha uwo murimo, bari bene Obededomu mirongo itandatu na babiri.tPaBene Shemaya ni Otuni na Refayeli na Obedi na Elizabadi, na bene se bari intwari ari bo Elihu na Semakiya.O}Kandiumuhungu we Shemaya abyara abana b'abahungu, ari bo batwaye inzu ya se kuko bari abagabo b'abanyambaraga b'intwari.yNkuwa gatandatu ni Amiyeli, uwa karindwi ni Isakari, uwa munanini Pewuletayi, kuko Imana ihaye Obededomuumugisha.&MEObededomu na we yari afite abana b'abahungu: uw'imfura ni Shemaya, uw'ubuhetani Yehozabadi, uwa gatatu ni Yowa, uwa kane ni Sakari, uwa gatanu ni Netanēli,XL)uwa gatanu ni Elamu, uwa gatandatu ni Yehohanani, uwa karindwi ni Eliyowenayi.KMeshelemiya yari afite abana b'abahungu: uw'imfura ni Zekariya, uw'ubuhetani Yediyayeli, uwa gatatu ni Zebadiya, uwa kane ni Yatiniyeli,_J 9Ibihe by'abakumirizi ni ibi: mu Bakōra ni Meshelemiya mwene Kore, wo muri bene Asafu.`I9Ubwa makumyabiri na bune Romamutiyezeri n'abahungu be na bene se, bari cumi na babiri.]H3Ubwa makumyabiri na butatuMahaziyoti n'abahungu be na bene se, bari cumi na babiri.[G/Ubwa makumyabiri na bubiriGidaliti n'abahungu be na bene se, bari cumi na babiri.XF)Ubwa makumyabiri na bumwe Hotiri n'abahungu be na bene se bari cumi na babiri.QEUbwa makumyabiri Eliyata n'abahungu be na bene se, bari cumi na babiri.SDUbwa cumi n'icyenda Maloti n'abahungu be na bene se, bari cumi na babiri.RCUbwa cumi n'umunaniHanani n'abahungu be na bene se, bari cumi na babiri.[B/Ubwa cumi na burindwi Yoshibekasha n'abahungu be na bene se, bari cumi na babiri.XA)Ubwa cumi na butandatu Hananiya n'abahungu be na bene, se bari cumi na babiri.T@!Ubwa cumi na butanuYerimoti n'abahungu be na bene se, bari cumi na babiri.S?Ubwa cumi na bune Matitiya n'abahungu be na bene se, bari cumi na babiri.U>#Ubwa cumi na butatuShubayeli n'abahungu be na bene se, bari cumi na babiri.U=#Ubwa cumi na bubiriHashabiya n'abahungu be na bene se, bari cumi na babiri.T<!Ubwa cumi na bumwe Azarēli n'abahungu be na bene se, bari cumi na babiri.J; Ubwa cumi Shimeyi n'abahungu be na bene se, bari cumi na babiri.M:Ubwa cyenda Mataniya n'abahungu be na bene se, bari cumi na babiri.K9Ubwa munaniYeshaya n'abahungu be na bene se, bari cumi na babiri.P8Ubwa karindwi Yesharela n'abahungu be na bene se, bari cumi na babiri.M7 Ubwa gatandatu Bukiyan'abahungu be na bene se, bari cumi na babiri.M6 Ubwa gatanu Netaniya n'abahungu be na bene se, bari cumi na babiri.H5  Ubwa kane Isuri n'abahungu be na bene se, bari cumi na babiri.K4 Ubwa gatatu Zakuri n'abahungu be na bene se, bari cumi na babiri. 3 Nukoubufindo bwa mbere butoranya Yosefu, ku bwa Asafu.
Ubwa kabiri Gedaliya, we na bene se n'abahungu be bari cumi na babiri.l2QMaze bafindira imirimo yaboubufindo bose baranganya, aboroheje n'abakomeye,umwigisha n'umwigishwa.1Nukoumubarewabo hamwe na bene wabo, abari bigishijwe kuririmbira Uwiteka, abahanga bose bari magana abiri na mirongo inani n'umunani.H0 Abo bose batwarwaga na se, bakaririmbira mu nzu y'Uwiteka babwira ibyuma bivuga na nebelu n'inanga, ngo bakoreumurimowo mu nzu y'Imana, kandi Asafu na Yedutunina Hemani bategekwaga n'umwami.$/AAbo bose bari abahungu ba Hemani bamenya w'umwami mu magambo y'Imana, wo gushyira hejuru ihembe. Imana iha Hemani abahungu cumi na bane n'abakobwa batatu.L.Aba Hemani, abahungu be Bukiyana Mataniya na Uziyeli, na Shebuwelina Yerimoti na Hananiya, na Hanani na Eliyata na Gidaliti' na Romamutiyezeri na Yoshibekasha, na Maloti na Hotiri na Mahaziyoti.M-Aba Yedutuni, abahungu be ni Gedaliya na Seri, na Yeshaya na Hashabiya na Matitiya, uko ari batandatu batwarwaga na se Yedutuni, wagiraga inanga ahanura mu buryo bwo gushima no guhimbaza Uwiteka.,1Abo muri bene Asafu ni Zakuri na Yosefu, na Netaniya na Asarela abahungu ba Asafu, batwarwaga na Asafu wahanuragauko itegeko ry'umwami ryari riri.^+ 7Kandi Dawidi n'abatware b'ingabo, batoraniriza uwo murimobamwe bo muri bene Asafu n'aba Hemani n'aba Yedutuni, ngo bahanuze inanga na nebelu n'ibyuma bivuga. Amazina y'abakoraga uwo murimouko bajyaga ibihe ni aya:*Kandi na bo bafindaubufindo nka bene wabo, ari bo bahungu ba Aroni, imbere y'Umwami Dawidi n'imbere ya Sadoki na Ahimeleki, kandi n'imbere y'abatware b'amazu ya ba sekuruzab'abatambyi n'Abalewi. Umutware w'inzu ya ba sekuruzayafindaga nka murumunawe.){Na bene Mushi ni Mahali na Ederi na Yerimoti.
Abo ni bo bahungu b'Abalewi nk'uko amazu ya ba sekuruzababo yari ari.-(UMu Bakishi, bene Kishi ni Yeramēli.H' Uwa Mahali ni Eleyazari, kandi nta bana b'abahungu yari afite.J& Bene Merari, aba Yāziya ni Beno na Shohamu, na Zakuri na Iburi.>%wBene Merari ni Mahali na Mushi, bene Yāziya ni Beno.@${Murumunawa Mika ni Ishiya, uwa bene Ishiya ni Zekariya.8#kBene Uziyeli ni Mika, uwa bene Mika ni Shamiri.z"mUwa bene Heburoni: uwa mbere ni Yeriya, uwa kabiri ni Amariya, uwa gatatu ni Yahaziyeli, uwa kane ni Yekameyamu.E!Uwa bene Isuharini Shelomoti, uwa bene Shelomoti ni Yahati.B Mu Barehabiya,umutware wabo ni Ishiya. Ni we wari mukuru.mSNgaba abatware bo muri bene Lewi bandi: uwa bene Amuramuni Shubayeli, uwa bene Shubayeli ni Yedeya.0YIbi ni byo bihe byabo uko bakoraga, ngo bajye binjira mu nzu y'Uwiteka bakurikije itegeko bahawe na Aroni sekuruzawabo, nk'uko Uwiteka Imana ya Isirayeli yamutegetse.MUbwa makumyabiri na butatuDelaya, ubwa makumyabiri na bune Māziya.MUbwa makumyabiri na bumwe Yakini, ubwa makumyabiri na bubiriGamuli.A}Ubwa cumi n'icyenda Petahiya, ubwa makumyabiri Yezekeli.DUbwa cumi na burindwi Heziri, ubwa cumi n'umunaniHapisesi.A}Ubwa cumi na butanuBiluga, ubwa cumi na butandatu Imeri.@{ Ubwa cumi na butatuHupa, ubwa cumi na bune Yeshebeyabu.B Ubwa cumi na bumwe Eliyashibu, ubwa cumi na bubiriYakimu.2_ Ubwa cyenda Yeshuwa, ubwa cumi Shekaniya.0[ Ubwa karindwi Hakosi, ubwa munaniAbiya.7i Ubwa gatanu Malikiya, ubwa gatandatu Miyamini.0[Ubwa gatatu Harimu, ubwa kane Seworimu.J Mazeubufindo bwa mbere butoranya Yehoyaribu, ubwa kabiri Yedaya.!;Nuko Shemaya mwene Netanēliumwanditsi wo mu Balewi, abandikira imbere y'umwami n'abatware n'imbere y'umutambyi Sadoki, na Ahimeleki mwene Abiyatari, n'imbere y'abatware b'amazu ya ba sekuruzab'abatambyi n'ab'Abalewi, inzu imwe itoranirizwa Eleyazari n'indi itoranirizwa Itamari.!Uko ni ko bagabanijwe n'ubufindo ibice byombi, kuko hariho abatware b'ubuturobwera n'abatware b'Imana muri bene Eleyazari na bene Itamari.Kandi muri bene Eleyazari habonekamo abagabo bakomeye benshi baruta abo muri bene Itamari, uko ni ko bagabanijwe: muri bene Eleyazari bari abatware b'amazu ya ba sekuruzacumi na batandatu, kandi muri bene Itamari uko amazu ya ba sekuruzababo yari ari, bariumunani.Dawidi afatanya na Sadoki wo muri bene Eleyazari, na Ahimeleki wo muri bene Itamari kubagabanya imirimo nk'uko ibihe byabo byari biri. Nadabu na Abihu babanjirije se gupfa, kandi nta bana bagiraga. Ni cyo cyatumye Eleyazari na Itamari bakoraumurimow'ubutambyi.`  ;Ibihe bya bene Aroni byari ibi: bene Aroni ni Nadabu na Abihu, na Eleyazari na Itamari., Q no kurinda ihema ry'ibonaniro aho barindishijwe, n'Ahera aho barindishijwe, n'ibya bene Aroni bene wabo barindishijwe, ngo bajye bakoraumurimowo mu nzu y'Uwiteka.N no gutambira Uwiteka ibitambo byoswa byose, ku masabato no ku mboneko z'amezi no mu birori byategetswe, nk'ukoumubarewabyo wari uriukurikije amategeko yabyo, (bigakorwa)ubudasiba imbere y'Uwiteka,g Gno guhagarara uko bukeyebagashima, bagahimbaza Uwiteka kandi na nimugoroba bakabigenza batyo,`9kandi n'imitsima yo kumurikwa imbere y'Imana, n'ifu y'ingezi yo guturaamaturo y'ifu y'impeke, ay'udutsima tudasembuwe, n'ay'ibyakarangwaga ku byuma, n'ay'ibirunzwemo amavuta, n'iby'indengo n'imibyimba bitari bimwe,.Ukukoumurimowabo wari uwo gufasha bene Aroni mu murimow'inzu y'Uwiteka mu bikari no mu byumba, n'iyo bezaga ibintu byera byose, n'iby'umurimobakoraga mu nzu y'Imana,ykAmagambo ya Dawidi yaherutse ni yo yatumye Abalewi babarwa, abari bashyikije imyaka makumyabiri n'abayishagije,a;kandi Abalewi ntibazaba bacyongera guhekaihema n'ibintu byakoreweumurimowaryo byose.”yKuko Dawidi yari yavuze ati “Uwiteka Imana ya Isirayeli ihayeubwoko bwayo ihumurekandi iba i Yerusalemu iteka ryose,veAbo ni bo bene Lewi uko amazu ya ba sekuruzayari ari, ni bo batware b'amazu ya ba sekuruzab'ababazwe, ubwo babarwaga mu mazina umwe umwe. Ni bo bakoragaumurimowo mu nzu y'Uwiteka, ari abantu bashyikije imyaka makumyabiri n'abayishagije.DBene Mushi ni Mahali na Ederi na Yeremoti, uko ari batatu.wEleyazari apfa ari nta bana b'abahungu yabyaye, keretse abakobwa gusa. Bene se wabo ari bo bene Kishi, barabarongora.LBene Merari ni Mahali na Mushi. Bene Mahali ni Eleyazari na Kishi.EBene Uziyeli, Mika ni we wari mukuru, uwa kabiri ni Ishiya.{~oBene Heburoni, Yeriya ni we wari mukuru, uwa kabiri ni Amariya, uwa gatatu ni Yahaziyeli, uwa kane ni Yekameyamu.3}aBene Isuhari, Shelomiti ni we wari mukuru.|Bene Eliyezeri, Rehabiya ni we wari mukuru. Kandi Eliyezeri nta bana b'abahungu yagiraga, ariko abahungu ba Rehabiya baba benshi cyane.4{cBene Gerushomu, Shebuwelini we wari mukuru.4zcAbahungu ba Mose ni Gerushomu na Eliyezeri.NyAriko Moseumuntu w'Imana, abahungu be babarwaga mu muryango wa Lewi.cx? Bene Amuramuni Aroni na Mose, kandi Aroni yatoranijwe kugirango ajye yeza ibintu byera cyane we n'abahungu be iteka ryose, bakosereza imibavu imbere y'Uwiteka bakamukorera, bagasabiraumugisha mu izina rye iminsi yose.Ow Bene Kohati ni Amuramuna Isuhari, na Heburonina Uziyeli uko ari bane.;vo Yahati ni we wari mukuru, uwa kabiri ni Ziza. Ariko Yewushi na Beriya ntibagiraga abana b'abahungu benshi, ni cyo cyatumye bababumbira hamwe bakabagira inzu imwe ya ba sekuruza.cu? Bene Shimeyi ni Yahati na Zina, na Yewushi na Beriya. Abo uko ari bane bari bene Shimeyi.t Bene Shimeyi ni Shelomoti na Haziyeli na Harani, uko ari batatu. Abo ni bo bari abatware b'amazu ya ba sekuruzaba Lādani.NsBene Lādani,umukuruni Yehiyeli na Zetamu na Yoweli, uko ari batatu..rWMu Bagerushoni ni Lādani na Shimeyi._q7Dawidi abaremamo ibice uko abahungu ba Lewi bari bari, Gerushoni na Kohati na Merari.p5Abandi ibihumbi bine bari abakumirizi, n'abandi ibihumbi bine bari abo guhimbarisha Uwiteka ibintu nakoze, (ni ko Dawidi yavuze) ngo babimushimishe.oKuri abo inzovu ebyiri n'ibihumbi bine, bari abo gutwaraumurimowo mu nzu y'Uwiteka, kandi ibihumbi bitandatu bari abatware n'abacamanza.$nAMaze babara Abalewi bashyikije imyaka mirongo itatu y'ubukurun'abayishagije, kandiumubarewabo uko babazwe umwe umwe, bari inzovu eshatu n'ibihumbi munani.DmAteranya abatware ba Isirayeli bose n'abatambyi n'Abalewi.il MUbwo Dawidi yari ashaje ageze mu za bukuru, yimikaumuhungu we Salomo ngo abeumwami wa Isirayeli. kNone mushyirehoumwete wo gushakisha Uwiteka Imana yanyuumutiman'ubugingo. Nuko rero nimuhagurukemwubakeurusengero rw'Uwiteka Imana, kugirango muzaneIsanduku y'isezerano ry'Uwiteka n'ibintu byera by'Imana, mubishyire mu nzu igiye kubakirwa izina ry'Uwiteka.”Dj“Mbese Uwiteka Imana yanyu ntiri kumwe namwe, kandi ntibahaye ihumureimpande zose? Kuko yangabije abaturagebo mu gihugu, kandi igihugu kineshejwe imbere y'Uwiteka n'imbere y'abantu be.`i9Kandi Dawidi ategeka n'abatware b'Abisirayeli bose, yuko bafashaumuhungu we Salomo atish_Dore izahabu n'ifeza n'imiringa n'ibyuma ntibigira uko bingana. Hagurukaukorekandi Uwiteka abane nawe.”gKandiufiteabakozi benshi cyane, abacukuraamabuye bakayabaza n'abatema ibiti, n'abantu bose b'abanyabukorikori ku murimowose.af;Dore mu miruho yanjye niteguriyeinzu y'Uwiteka italanto z'izahabu agahumbi, n'iz'ifeza agahumbagiza, n'imiringa n'ibyuma bitagira akagero kuko ari byinshi cyane, kandi niteguye n'ibiti n'amabuye, nawe uzīyongerere..eU Uko ni kouzabonaumugisha, niwitondera gusohoza amategeko n'amateka, ibyo Uwiteka yategetse Mose mu byo ku Bisirayeli. Komeraushikame, ntutinye kandi ntukukeumutima.dy Icyakora Uwiteka aguheubwenge no kumenya, agutegekeshe Abisirayeli kugirango witondere amategeko y'Uwiteka Imana yawe.|cq “None mwana wanjye, Uwiteka abane nawe. Ujyeubonaumugisha, wubakire Uwiteka Imana yawe inzu nk'uko yabikuvuzeho.b Uwo ni weuzubakira izina ryanjye inzu. Azabaumwana wanjye nanjye nzaba se, kandi nzakomeza ingoma ye mu Bisirayeli iteka ryose.’”@ay Umvauzabyaraumwana, azabaumunyamahoro. Kandi nzamuha ihumureku babisha be bose bamuri impande zose, kuko izina azitwa ari Salomo kandi nzaha Abisirayeli amahoro n'ihumureku ngoma ye.@`yAriko ijambo ry'Uwiteka rinzaho rivuga riti ‘Wavushije amaraso menshi,urwana intambara zikomeye. Ntuzubakira izina ryanjye inzu, kuko wavushije amaraso menshi ku isi imbere yanjye._Dawidi abwira Salomo ati “Mwana wanjye, nari mbisanganywe mu mutimawanjye ko nzubakira izina ry'Uwiteka Imana yanjye inzu.h^IMaze ahamagaraumuhungu we Salomo, amwihanangiriza ko yubakira Uwiteka Imana ya Isirayeli inzu.]'Dawidi aravuga ati “Umuhungu wanjye Salomo aracyari muto ntarakomera, kandi inzu igiye kūbakirwa Uwiteka ikwiriye kuba iy'icyubahiro cyinshi, ikamamara igahimbazwa mu bihugu byose. Ni cyo gituma nkwiriye kuyitegurira.”Nuko Dawidi yitegura byinshi cyane ataratanga.l\Qn'ibiti by'imyerezi bitabarika, kuko Abasidoni n'Abanyatiro bari bazaniye Dawidi imyerezi myinshi.[-Kandi Dawidi yitegura ibyuma byinshi byo gucuramoimbereri z'inzugi z'amarembo n'ibyo guteranya ibintu, n'imiringa myinshi cyane itagira akagero,Z'Dawidi ategeka ko bateranya abanyamahanga bari mu gihugu cya Isirayeli, ashyiraho ababaji b'amabuye ngo babaze amabuye yo kubakainzu y'Imana.Y {Dawidi aravuga ati “Iyi ni yo nzu y'Uwiteka Imana, kandi iki ni cyo gicaniro cy'ibitambo byoswa ku bw'Abisirayeli.”}XsAriko Dawidi ntiyabasha kujya imbere yayo ngo agishe Imana inama, kuko yari yaratinye inkota ya marayika w'Uwiteka. WKuko ihema ry'Uwiteka Mose yakoreye mu butayu, n'icyotero cy'ibitambo byoswa, muri iyo minsi byari ahantu ho ku kanunga i Gibeyoni.rV]Icyo gihe Dawidi abonye ko Uwiteka yamushubirije ku mbuga ya Orunaniw'Umuyebusi, ni ko kujya atambirayo,EUUwiteka ategeka marayika, asubizainkota ye mu rwubatirwayo.STDawidi aherako yubakira Uwiteka igicaniro, atamba ibitambo byoswa n'ibitambo by'ishimwe yuko bari amahoro, yambaza Uwiteka. Uwiteka amusubirishaumurirouva mu ijuru, ujya ku gicaniro cy'igitambo cyoswa.eSCNuko Dawidi agura na Orunaniikibanza izahabu, kuremera kwazo kwari shekeli magana atandatu.UR#Umwami Dawidi abwira Orunaniati “Oya, ahubwo ndabigura nawe rwose, ntange igiciro cyabyo cyose kuko ntashaka kwenda ibyawe ngo mbiture Uwiteka, kandi sinatamba igitambo cyoswa ntagitanzeho ibyanjye.”EQOrunaniabwira Dawidi ati “Yijyane nyagasani mwami,ukoreukoushaka. Dore nguhayeinka ho ibitambo byoswa, nguhayen'ibihurisho ho inkwi, n'ingano ngo zibe ituro ry'ifu. Byose ndabitanze.” Ariko ijambo ry'umwami riganza irya Yowabu. Nuko Yowabu aragenda, agenda igihugu cya Isirayeli cyose maze asubirai Yerusalemu.f=EYowabu aravuga ati “Uwiteka nagwize abantu be baruteumubarewariusanzwe incuro ijana. Ariko nyagasani mwami, bose si abagaragu ba databuja? None databujaubishakiye iki? Ni iki gitumaushyirisha Abisirayeli hourubanza?”+<ODawidi abwira Yowabu n'abatware b'abantu ati “Nimugende mubareAbisirayeli,uhereye i Bērishebaukageza i Dani, maze muze mumbwire kugirango menyeumubarewabo.”N; BukeyeSatani ahagurukiraAbisirayeli, yoshya Dawidi kubaraAbisirayeli.S:Abo babyawe na cya gihanda cy'i Gati, batsembwa na Dawidi n'abagaragu be.U9#Nuko asuzuguraAbisirayeli, Yonatani mwene Shimeya mukuruwa Dawidi aramwica.^85Bukeyehongera kubahointambara i Gati. Hariumugabomuremure cyane, wariufiteintoki n'amano byose ari makumyabiri na bine, ku kubokohagiye habaho esheshatu no ku kirenge atandatu, kandi na we yabyawe na cya gihanda.47aBukeyehongera kuba intambara y'Abafilisitiya. Eluhanani mwene Yayiri yica Lahumi murumunawa Goliyati w'Umugiti,urutirw'icumu rye rwari rumezenk'igiti kiboherwaho imyenda.63Hanyuma y'ibyo habaho intambara y'Abafilisitiya i Gezeri. Muri iyo ntambara Sibekayi w'Umuhusha yica Sipayi wo mu bana b'igihanda, maze baraneshwa.<5qAkuramon'abantu bo muri wo, abakereza inkero n'ibyuma biharura n'intorezo. Uko ni ko Dawidi yagenje imiduguduy'Abamoni yose, hanyuma Dawidi n'ingabo ze zose basubirai Yerusalemu.u4cDawidi yenda ikamba ry'umwami waho arimukuraku mutwe, areba kuremera kwaryo kwari italanto y'izahabu kandi ryari ritatsweho amabuye y'igiciro cyinshi, baherako baryambika Dawidi mu mutwe. Muri uwo muduguduakuramoiminyago myinshi cyane.N3 Nukoumwakautashye mu gihe abami batabarira, Yowabu ateza ingabo zikomeye igihugu cy'Abamoni aracyoreka, maze araza agota i Raba, ariko Dawidi asigara i Yerusalemu. Yowabu atsinda i Raba arahasenya.02YNuko abagaragu ba Hadarezeri babonye yuko baneshejwe imbere y'Abisirayeli, bayoboka Dawidi bamuhakwaho. Kandi n'Abasiriya bahakana ko batazongera kuvunaAbamoniukundi.01YAbasiriya bahunga Abisirayeli, Dawidi abicamo abarwaniraga ku magare,umubarewayo yari ibihumbi birindwi, n'ingabo zigenza inzovu enye, yica na Shofakiumugabaw'ingabo.A0{Babibwira Dawidi ateranya Abisirayeli bose, yambuka Yorodani abageraho, aremaurugamba ngo arwane na bo. Nuko Dawidi amaze kuremaurugamba ahangana n'Abasiriya, Abasiriya barwana na we.;/oBukeyeAbasiriya babonye ko baneshejwe imbere y'Abisirayeli batuma impuruza, bakurayoAbasiriya bo hakurya ya rwa ruzi, bari bafite Shofakiumugabaw'ingabo za Hadarezeri houmugaba. .Abamoni babonye yuko Abasiriya bahunze, na bo bahunga Abishayi murumunawa Yowabu, biroha mu mudugudu. Maze Yowabu aza i Yerusalemu.T-!Nuko Yowabu n'abari kumwe na we begera Abasiriya ngo barwane, baramuhunga.q,[ Komera turwane kigabo ku bw'ubwoko bwacu n'imiduguduy'Imana yacu, kandi Uwiteka abigenze uko ashaka.”!+; Yowabu abwira Abishayi ati “Abasiriya nibaramuka bandushije amaboko uze kumvuna, kandi nawe Abamoni nibaramuka bakurushije amaboko, nanjye nzakuvuna.d*A Abandi bantu basigaye abaha murumunawe Abishayi, na bo biremaurugamba bahangana n'Abamoni.)7 Yowabu abonye kourugamba rumuremeye imbere n'inyuma, atoranya abagabo mu ntore zatoranijwe mu Bisirayeli zose, abaremaurugamba bahangana n'Abasiriya.s(_ Maze Abamoni bava mu mudugudubirema ingamba ku irembo ryawo, kandi abami babatabaye bariukwabo ku gasozi.F'Dawidi abyumvise agaba Yowabu n'ingabo z'abanyambaraga zose.A&{Nuko biguriraamagare inzovu eshatu n'ibihumbi bibiri, baguriran'umwami w'i Māka n'ingabo ze baraza bagerera aherekeye i Medeba, Abamoni bava mu miduguduyabo baraterana bajya kurwana.C%Abamoni babonye ko bazinuye Dawidi, Hanuni n'Abamoni bohereza italanto z'ifeza igihumbi kuguriraamagare n'abagendera ku mafarashi by'i Mezopotamiya, n'ibyo muri Aramumāka n'iby'i Soba.b$=Abandi baragenda babwira Dawidi uko ba bagabo bagenjejwe. Atuma kubasanganira kuko abo bagabo bari bakozwe n'isoni cyane. Umwami aravuga ati “Mugumei Yeriko kugezaahoubwanwa bwanyu buzamerera, muzabone kugaruka.”v#eNuko Hanuni afata abagaragu ba Dawidi arabamora, akeba imyambaro yabo hagati ku bibuno, aherako arabohereza.w"gAriko ibikomangoma by'Abamoni bibwira Hanuni biti “Mbeseugirango Dawidi yubashye so, bituma akoherereza abo kukumaraumubabaro? Ahubwo ntuzi ko abagaragu be bazanywe no kwitegerezaumurwa kugirango bawurimbure, kandi no gutataigihugu?”v!eDawidiabyumvise aravuga ati “Nzagirira neza Hanuni mwene Nahashi, kuko se yangiriye neza.”
Nuko Dawidi atuma intumwa zo kumumaraumubabaro wa se. Bukeyeabagaragu ba Dawidi bajya mu gihugu cy'Abamoni kwa Hanuni, kumumaraumubabaro.R  Hanyuma y'ibyo Nahashiumwami w'Abamoni aratanga,umwana we yima ingoma ye.{ona Benaya mwene Yehoyada ni we wariumutware w'Abakereti n'Abapeleti, na bene Dawidi bari abatware bakikijeumwami.vena Sadoki mwene Ahitubu na Abimeleki mwene Abiyatari ni bo bari abatambyi, na Shavusha ni we wariumwanditsi,nUYowabu mwene Seruya ni we wariumugabaw'ingabo, na Yehoshafati mwene Ahiludi ni we wariumucurabwenge,\1Dawidi ategeka Isirayeli yose, aca imanza zo gukiranuka zitabera mu bantu be bose. Maze ashyira ibihome mu Edomu, Abedomu bose bahinduka abagaragu ba Dawidi. Nuko Uwiteka aha Dawidi kunesha aho yajyaga hose.wg Kandi Abishayi mwene Seruya anesha Abedomu mu kibaya cy'umunyu, abicamo abantu inzovu imwe n'ibihumbi munani.9k na byo Umwami Dawidi abitura Uwiteka hamwe n'ifeza n'izahabu, ibyo yari anyaze muri aya mahanga yose: mu Bedomu no mu Bamowabu no mu Bamoni, no mu Bafilisitiya no mu Bamaleki.oW atumaumwana we Hadoramu ku Mwami Dawidi kumuramutsa, no kumuhaimpundu z'uko yarwanye na Hadarezeri akamunesha, kuko Hadarezeri yajyaga arwana na Towu. Kandi Hadoramu yari azanye ibintu by'izahabu n'ifeza n'imiringa by'amoko yose,fE BukeyeTowuumwami w'i Hamati yumvise ko Dawidi yanesheje ingabo za Hadarezeriumwami w'i Soba,4aKandi i Tibuhatin'i Kuni, imiduguduya Hadarezeri, Dawidi ayikuramoimiringa myinshi cyane. Ni yo Salomo yakoresheje ikidendezi cy'umuringa, n'inkingi n'ibintu by'imiringa.fEDawidi anyaga n'ingabo z'izahabu zatwarwaga n'abagaragu ba Hadarezeri, azizana i Yerusalemu.;oDawidi aherako ashyira ibihome i Siriya ku murwa w'i Damasiko, Abasiriya bahinduka abagaragu ba Dawidi bamuzanira indabukirano. Nuko Uwiteka aha Dawidi kunesha aho yajyaga hose.BukeyeAbasiriya b'i Damasiko baje gutabara Hadarezeriumwami w'i Soba, Dawidi abicamo abantu inzovu ebyiri n'ibihumbi bibiri.dADawidi amunyaga amagare igihumbi n'abagendera ku mafarashi ibihumbi birindwi, n'ingabo zigenza inzovu ebyiri, maze Dawidi atema ibitsi by'amafarashi akururaamagare yose, ariko asigaza amafarashi akwiriye amagare ijana.BukeyeDawidi anesha Hadarezeriumwami w'i Soba, amugezai Hamati ubwo Hadarezeri yajyaga gukomezaubwami bwe ku ruzi Ufurate.W'Anesha n'i Mowabu, Abamowabu bahinduka abagaragu be, bamuzanira indabukirano.z oHanyuma y'ibyo Dawidi anesha Abafilisitiya arabacogoza, ahindūra i Gati n'imiduguduyaho, ayinyaga Abafilisitiya."=ukishimira guha inzu y'umugaragu waweumugisha igahoraho imbere yawe iteka ryose, kuko ari wowe Uwitekauyihayeumugisha, izahoranaumugisha iteka ryose.”U #Kandi none Uwiteka, ni wowe Manausezeranijeumugaragu wawe iryo jambo ryiza, kuko ari wowe Mana yanjye,uhishuriyeumugaragu wawe yukouzanyubakira inzu. Ni cyo gitumyeumugaragu wawe mpangara gusengera imbere yawe.K Kandi izina ryawe rikomezwe rikuzwe iteka ryose, bavuge bati ‘Uwiteka Nyiringabo ari we Mana y'Abisirayeli abere Abisirayeli Imana’, kandi inzu y'umugaragu wawe Dawidi ikomezwe imbere yawe,x i“Nuko none Uwiteka, ijambouvuzeku mugaragu wawe no ku nzu ye rikomezwe iteka ryose, kandiugenze nk'ukouvuze.s _Kukoubwoko bwawe bwa Isirayeli wabugizeabantu bawe bwite iteka ryose, nawe Uwiteka wahindutse Imana yabo.}Kandi ni irihe shyanga mu isi rihwanye n'ubwoko bwawe bwa Isirayeli, Imana yicunguriyengo ribeubwoko bwayo,ukibonera izinauriheshejwe n'ibikomeye biteyeubwoba wakoze, ubwo wirukaniraga amahanga imbere y'ubwoko bwawe wacunguye,ukabukuramuri Egiputa?jMUwiteka, nta wuhwanye nawe, nta yindi mana keretse wowe nk'uko twabyumvishije amatwi yacu byose.}Uwiteka, ibyo bikomeye byose wabikoreyeumugaragu wawe nk'ukoumutimawawe wibwira, kugirango werekane ibyo bikomeye byose.|qJyewe Dawidi, nabasha kukubwira iki kandi ku by'icyubahiroumugaragu wawe ngiriwe? Kuko ari wowe uziumugaragu wawe.8iNdetse ibyo byari byoroshye imbere yawe Mana, arikouvuzeno ku by'inzu y'umugaragu wawe bizashyira kera, kandiurarebyeumpwanya n'umuntu w'umunyacyubahiro kinini, Uwiteka Mana.$AUmwami Dawidi aherako arinjira yicara imbere y'Uwiteka aravuga ati “Nkanjye ndi nde Uwiteka Mana, n'inzu yanjye ni iki, nkawe kunzanaukarindaungeza aha?NAyo magambo yose n'uko kwerekwa kose, ni ko Natani yabibwiye Dawidi.xiAhubwo nzamubesha mu nzu yanjye no mu bwami bwanjye iteka ryose, kandi ingoma ye izakomezwa iteka ryose.’”jM Nzamuberase na we azamberaumwana. Sinzamukurahoimbabazi zanjye nk'uko nazikuye ku wakubanjirije.L Uwo ni weuzanyubakira inzu, kandi nzakomeza ingoma ye iteka ryose.~/ “‘Kandi iminsi yawe yo gusanga ba sogokuruzanigera, nzaherako mpagarikeurubyaro rwawe rukuzungure, umwe wo mu bahungu bawe nkomezeubwami bwe.#}? nko mu gihe nategekeye abacamanza gutwaraubwoko bwanjye bwa Isirayeli: nzajya ncogoza ababisha bawe bose. Kandi ndakubwira yuko Uwiteka azakubakira inzu.7|g Kandi nzagereraubwoko bwanjye bwa Isirayeli ahantu, mpabashinge bahature habe ahantu habo bwite be kuzimukaukundi. Kandi abanyarugomontibazongera kubaburabuza nk'ubwa mbere,{%Kandi nabanaga nawe aho wajyaga hose, nkarimbura abanzi bawe bose imbere yawe, kandi nzaguha izina rihwanye n'amazina y'abakomeye bo mu isi.6ze“Nukoubwireumugaragu wanjye Dawidi uti ‘Uwiteka Nyiringabo avuze atya ati: Nagukuyemu rugo rw'intama no mu bwungeri bwazo, ngo ubeumwami w'ubwoko bwanjye bwa Isirayeli.MyMbese ahantu hose nagendaniye n'Abisirayeli bose, hari ubwo navuganaga n'umucamanza wese w'Abisirayeli, uwo nategetse kuragiraubwoko bwanjye nti: Ni iki cyababujijekunyubakira inzu y'imyerezi?’%xCkuko ntabwo nigeze kuba mu nzuuhereye ku munsi nazamuriyeAbisirayeli kugezaubu, ahubwo najyaga mva mu ihema nkajya mu rindi, nava mu buturonkajya mu bundi.qw[“Gendaubwireumugaragu wanjye Dawidi uti ‘Umva uko Uwiteka avuze ati: Ntuzanyubakire inzu yo kubamo,BvIryo joro ijambo ry'Imana rigera kuri Natani, iravuga iticu?Natani asubizaDawidi ati “Kora ukoumutimawaweushaka kose, kuko Imana iri kumwe nawe.”t 7Nuko Dawidi aganje mu nzu ye abwiraumuhanuzi Natani ati “Dore jyewe mba mu nzu y'imyerezi, ariko isanduku y'isezerano ry'Uwiteka ikaba mu ihema.”msS+Abantu bose baherako baratahaumuntu wese ajya iwe, Dawidi asubiraiwe ajya gusabira inzu yeumugisha. ~2}}|{zyxxwvv9uttWssrxqq:poo==I<“Uwiteka ni mwiza, kandi imbabazi ze zihoraho iteka ryose.”Nuko muri uwo mwanya inzu iherako yuzuraigicu, ari yo nzu y'Uwiteka. 107.1; 116.1; 136.1; Yer 33.11+ kandi n'Abalewi b'abaririmbyi bose, Asafu na Hemani na Yedutunin'abahungu babo na bene wabo, bari bambaye ibitare byiza bafite ibyuma bivuga na nebelu n'inanga, bahagaze iruhande rw'icyotero rw'iburasirazuba bari kumwe n'abatambyi ijana na makumyabiri bavuza amakondera).r] Hanyuma abatambyi bavuye Ahera (kuko abatambyi bose bari bahari biyejeje, ntibaragakurikiza ibihe byabo,"= Mu isanduku nta kintu cyabagamo keretse ibisate bibiri Mose yashyiriyemo i Horebu, ubwo Uwiteka yasezeranaga n'Abisirayeli isezerano, bava muri Egiputa. Iyo mijisho yari miremire, bigatuma imitwe yayo igaragara hino y'ahavugirwa, ariko uri hanze ntiyayirebaga, kandi iracyahari na n'ubu.ykuko ibishushanyo by'abakerubi byari bitanze amababa hejuru y'ahantu h'isanduku, bagatwikira isanduku n'imijisho yayo.+Maze abatambyi bacyura isanduku y'isezerano ry'Uwiteka ahantu hayo, mu nzu ahavugirwa, Ahera cyane munsi y'amababa y'ibishushanyo by'abakerubi,8iUmwami Salomo n'iteraniro ryose ry'Abisirayeli, ryari riteraniye aho ari bari imbere y'isanduku, batamba inka n'intama zitabasha kubarika cyangwa kurondorwa kuko ari nyinshi.{ obazamura isanduku n'ihema ry'ibonaniro n'ibintu byera byose byari mu ihema. Ibyo byazamuwe n'abatambyi b'Abalewi.G Abakuru b'Abisirayeli bose baraza, Abalewi baterura isanduku,x iNuko abagabo b'Abisirayeli bose bateranira ahoumwami ari, mu birori byari bisanzwe biba mu kwezi kwa karindwi.u cSalomo aherako ateraniriza i Yerusalemu abakuru b'Abisirayeli, n'abatware b'imiryango bose n'abatware b'amazu ya ba sekuruzab'Abisirayeli, kugirango bazamure isanduku y'isezerano ry'Uwiteka, bayikure mu muduguduwa Dawidi ari wo Siyoni.D  Uko ni koumurimowose Salomo yakoreraga inzu y'Uwiteka warangiye. Maze Salomo acyura ibintu byatuwe na se Dawidi, iby'ifeza n'izahabu n'ibintu byose, abishyira mu bubikobwo mu nzu y'Imana.*Mn'ibifashi n'ibyungu n'indosho n'ibyotero by'izahabu nziza. Kandiumuryango w'inzu, inzugi z'imbere z'Ahera cyane n'inzugi z'inzu yitwaurusengero, byari izahabu.hIn'uburabyo n'amatabaza n'ibisa n'ingarama by'izahabu, ndetse byari izahabu itunganyijwe rwose,/n'ibitereko by'amatabaza n'amatabaza yabyo, kugirango yake imbere y'ubuturobwera nk'uko itegeko ryari riri, byari iby'izahabu nziza itunganyijwe,|qSalomo arema ibintu byose byari mu nzu y'Imana, n'icyotero cy'izahabu n'ameza imitsima yo kumurikwa yaterekwagaho,iKUko ni ko Salomo yaremye ibyo bintu byose byinshi cyane, kuremera kw'imiringa ntikwamenyekanye.`9Umwami yabiremeshereje mu kibaya cya Yorodani mu rubumba, hagati y'i Sukotin'i Sereda.3n'ibibindi n'ibyuma byo kuyoraivu n'ibyo kwaruza inyama, ibyo byose Huramuyabikoreye Umwami Salomo ku bw'inzu y'Uwiteka, abikoze mu miringa isenwe.H n'igikarabiro kidendeje n'inka cumi n'ebyiri zari munsi yacyo,6gn'ibitereko n'ibikarabiro byari hejuru yabyo,eC n'imbuto z'amakomamanga magana ane zo gushyira ku bisa n'inshundura byombi, n'impushyaebyiri z'imbuto z'amakomamanga zo ku bisa n'inshundura byombi, byo gutwikira ahiburungushuye ho ku mitwe yombi yari hejuru y'inkingi,+~O Inkingi zombi n'imperezo n'imitwe yombi yari hejuru y'inkingi, n'ibisa n'inshundura byombi byo gutwikira ahiburungushuye ho ku mitwe yombi yari hejuru y'inkingi,} Huramuna we acura ibisa n'ibibindi, n'ibyuma byo kuyoraivu n'ibyungu. Nuko Huramuarangizaumurimow'inzu y'Imana yakoreraga Umwami Salomo.c|? Igikarabiro kidendeje agishyira iruhande rw'iburyo rw'inzu, iburasirazuba herekeye ikusi.{ Kandi yubakaurugorw'abatambyi, inyuma yubakaho n'urundi runini. Kandi ateraho n'inzugi ku marembo y'urugo, izo nzugi aziteraho imiringa.tzaAbaza n'ameza cumi ayashyira mu rusengero, atanu iburyo n'atanu ibumoso, arema n'ibyungu by'izahabu ijana.y'Arema ibitereko by'izahabu by'amatabaza cumi nk'uko itegeko ryabyo ryari riri, abishyira mu rusengero, bitanu iburyo n'ibindi bitanu ibumoso.ExArema n'ibikarabiro cumi, bitanu abishyira iburyo, ibindi bitanu ibumoso, ngo bajye bogerezamo ibintu by'igitambo cyoswa. Ariko igikarabiro kidendeje cyari icy'abatambyi cyo gukarabiramo.:wmUmushyishyito wacyo wari intambwe imwe y'intoki, kandiurugararwacyo rwaremwe nk'urugararw'urwabya, cyangwa nk'ururabyo rw'uburengo. Cyajyagamo incuro z'intango ibihumbi bitatu.vCyari giteretswe ku bishushanyo by'inka cumi n'ebyiri, eshatu zarebaga ikasikazi, izindi eshatu zarebaga iburengerazuba, izindi eshatu zarebaga ikusi, izindi eshatu zarebaga iburasirazuba. Igikarabiro kidendeje cyari giteretswe hejuru yazo, zari ziteranye imigongo.Ju Mu bugenya bwacyo hari hakikijwe ibishushanyo by'inka, mu mukonoumwe wacyo w'intambike hariho ibishushanyo icumi, bikikije igikarabiro kidendeje. Izo nka zari impushyaebyiri zaremanywe na cyo. tArema n'igikarabiro kidendeje mu miringa yayagijwe,ubugaribwacyouhereye ku rugaraukageza ku rundi bwari mikono cumi,ubugaribwacyo bwose bwaranganaga. Uburebure bwacyo bw'igihagararo bwari mikono itanu,urugerorw'urugarainkubwo imwe rwari mikono mirongo itatu.Cs Kandi arema icyotero cy'umuringa,uburebure bwacyo bw'umurambararo bwari mikono makumyabiri, n'ubugaribwacyo bwari mikono makumyabiri, n'uburebure bwacyo bw'igihagararo bwari mikono cumi.r{Nuko inkingi azitera imbere y'urusengero, imwe iburyo n'iyindi ibumoso. Iy'iburyo ayita Yakini, iy'ibumosoayita Bowazi. qArema imikufi nk'iyo mu buturobwera, ayishyira ku mitwe y'izo nkingi ashushanya n'imbuto z'amakomamanga ijana, azishyira ku mikufi.p1Imbere y'inzu ateraho inkingi ebyiri,uburebure bwazo bw'igihagararo bwari mikono mirongo itatu n'itanu, n'umutwe w'inkingi yose wari mikono itanu.oUmwendaukingiriza awuboheshaubudodobw'umukarawa kabayonga, n'ubw'umuhengeri n'ubwa kamurarin'ubw'igitare cyiza, ayishushanyaho abakerubi.n) Amababa y'ibyo bishushanyo by'abakerubi bifatanyeurunanayari mikono makumyabiri, byari bihagaritse ibirenge byabyo, amaso yabyo yerekeye inzu.Cm Kandi ibaba ry'igishushanyo cya kabiri cy'umukerubi ryari mikono itanu rigera ku nzu, n'irindi baba na ryo ryari mikono itanu, rigafatana n'ibaba ry'igishushanyo cya mbere cy'umukerubi.|lq Amababa y'ibishushanyo by'abakerubi,uburebure bwayo bwari mikono makumyabiri. Ibaba ry'igishushanyo cya mbere ryari mikono itanu rigera ku nzu, irindi baba na ryo ryari mikono itanu, rigafatana n'ibaba ry'igishushanyo cya kabiri cy'umukerubi.ak; Mu nzu yitwa Ahera cyane, aremeramo ibishushanyo by'abakerubi bibiri abiteraho izahabu.~ju Kuremera kw'imbereri kwari gufiteigiciro cya shekeli z'izahabu mirongo itanu. Atera izahabu no ku byumba byo hejuru.i#Yubakamo indi nzu ari yitwa Ahera cyane,uburebure bwayo bw'umurambararo ukoubugaribw'inzu yose bwari buri bwari mikono makumyabiri, n'ubugaribwayo bwari mikono makumyabiri, ayiteraho izahabu itunganijwe, kuremera kwayo kwari gufiteigiciro cy'italanto magana atandatu.h)Kandi inzu ayiteraho izahabu ku maburitino mu irebe ry'umuryango, no ku nzu hose imbere no ku nzugi zayo, kandi ashushanya n'abakerubi ku nzu.ggGInzu yose ayishyiraho amabuye y'igiciro cyinshi ngo igire isuku, izahabu zavaga i Paravayimu.}fsMu nzu nini arandamourusenge rw'imbaho z'imiberoshi aziteraho izahabu itunganijwe, ashushanyaho imikindo n'imikufi.]e3n'ibaraza ryari imbere y'inzuuburebure bwaryo bw'umurambararo, ukoubugaribw'inzu bwari buri bwari mikono makumyabiri, n'uburebure bwaryo bw'igihagararo bwari ijana na makumyabiri, imbere ariteraho izahabu nziza.OdUko ni ko imfatiro zanganaga, izo Salomo yashyizeho ngo yubakeinzu y'Imana. Uburebure bwayo bw'umurambararo, ku rugerorw'abakera bwari mikono mirongo itandatu,ubugaribwayo bwari mikono makumyabiri,ac;Atangira kubakaku munsi wa kabiri wo mu kwezi kwa kabiri mu mwaka wa kane ari ku ngoma.?b yNuko Salomo atangira kubakainzu y'Uwiteka i Yerusalemu ku musoziMoriya, aho Uwiteka yiyerekeye se Dawidi. Ni ho yayitunganyirije, aho Dawidi yategetse ku mbuga ya Orunaniw'Umuyebusi.7agAkura muri bo abantu inzovu ndwi bo kwikorera imitwaro, n'inzovuumunanibo kubāza amabuye mu misozi, n'ibihumbi bitatu na magana atandatu bo guhagarikira abantu babakoresha.L`BukeyeSalomo abara abanyamahanga bose bari mu gihugu cya Isirayeli, ukoumubarewari warabazwe na se Dawidi wari uri, haboneka abantu agahumbi n'inzovu eshanu n'ibihumbi bitatu na magana atandatu.:_mnatwe tuzatsinda ibiti kuri Lebanoni, ibyo muzashaka byose, kandi tuzabikoherereza aho uri tubinyuze ku mazi nk'ibihare tubigeze i Yopa, naweuzabizamuraubigeze i Yerusalemu.”h^INuko rero ingano na sayiri n'amavuta na vino uko databuja yavuze, azabyoherereza abagaragu be,]- umwana w'umugorewo muri bene Dani, na se yariumugabow'i Tiro,umuhanga w'imirimo y'izahabu n'ifeza n'imiringa n'ibyuma, n'amabuye n'ibiti n'imyenda y'imihengeri, n'iy'imikara ya kabayonga n'iy'igitare cyiza n'iya kamurari, kandi azi no gukebaamabara y'uburyo bwose no guhimbauburyo bwose buhimbwa, kugirango ahabweumwanya hamwe n'abagaragu bawe b'abahanga, n'abahanga ba databujaumukambwe wawe Dawidi.D\ None ntumyeumugabow'umuhanga uzi kwitegereza witwa Huramu,g[G Kandi Hiramu yongera kuvugaati “Uwiteka Imana ya Isirayeli yaremye ijuru n'isi ihimbazwe, kuko yahaye Umwami Dawidiumwanaujijutse wahaweubwenge n'ubuhanga, akaba ari weugiyekubakira Uwiteka inzu, no kubakainzu y'ubwami.)ZK Nuko Hiramuumwami w'i Tiro yandikira Salomourwandiko amusubiza, ararumwoherereza ati “Kuko Uwiteka yakunzeubwoko bwe, ni cyo cyatumye akugiraumwami wabwo.”_Y7 Kandi dore nzaha abagaragu bawe b'ababaji batsinda ibiti, indengo z'ingano zihuye inzovu ebyiri, n'indengo za sayiri inzovu ebyiri, n'incuro z'intango za vino inzovu ebyiri, n'ibibindi by'amavuta inzovu ebyiri.”dXAkugirango bantunganyirize ibiti byinshi cyane, kuko inzu ngiye kubakaizaba nini bitangaje.VW%Kandiunyoherereze imyerezi n'imiberoshi, n'ibiti bisa n'imisagavu by'i Lebanoni, kuko nzi yuko abagaragu bawe ari abahanga bo gutsinda ibiti i Lebanoni, kandi abagaragu banjye bazakorana n'abagaragu bawe,7VgNuko noneunyohererezeumugabow'umuhanga, uzi gukoraiby'izahabu n'ifeza n'imiringa n'ibyuma, n'imyenda y'imihengeri n'iya kamurarin'iy'imikara ya kabayonga, kandi uzi gukebaamabara y'uburyo bwose, kugirango abane n'abagabo b'abahanga turi kumwe i Buyudan'i Yerusalemu, aboumukambwe wanjye Dawidi yatoye..UUAriko ni ndeubasha kuyubakira inzu, ubwo ijuru ndetse n'ijuru risumba ayandi itarikwirwamo? Mbese nkanjye ndi nde wo kuyubakira inzu yo kuyoserezamo imibavu imbere?[T/Kandi n'inzu nenda kubakani nini kuko Imana yacu ikomeye, iruta izindi mana zose.ZS-Dore ndenda kubakira izina ry'Uwiteka Imana yanjye inzu ngo nyiyiture, mbone kuyosereza imbere imibavu ihumuraneza, no ku bw'imitsima ihora imurikwa imbere y'Uwiteka, no ku bw'ibitambo byoswa mu gitondo na nimugoroba, ku masabato no ku mboneko z'amezi, no ku birori byashyizweho by'Uwiteka Imana yacu uko itegeko rya Isirayeli risanzwe.-RSSalomo atuma kuri Hiramuumwami w'i Tiro ati “Nk'uko wagiriragaumukambwe wanjye Dawidi,ukamwoherereza imyerezi yo kubakainzu yo kubamo, abe ari koungirira nanjye..Q WAtoranya abantu inzovu ndwi bo kwikorera imitwaro, n'abantu inzovu munanibo kubāza amabuye mu misozi, n'abantu ibihumbi bitatu na magana atandatu bo kubahagarikira.QP Salomo amaramaza kubakira izina ry'Uwiteka inzu, no kubakainzu y'ubwami.JO Ku igare rimwe ryazamukagarikava muri Egiputa batangaga shekeli z'ifeza magana atandatu, ku ifarashi batangaga ijana na mirongo itanu. Ni ko bajyaga babitundira n'abami b'Abaheti n'ab'i Siriya.N Kandi amafarashi Salomo yari atunze yavaga muri Egiputa, abacuruzib'umwami bayaguragaari amashyo, ishyo ryose riciriwe igiciro cyaryo.M 3Kandi i Yerusalemuumwami ahagwiza ifeza n'izahabu bitekerezwa ko ari nk'amabuye, n'ibiti by'imyerezi atuma binganya n'imivumu yo mu bibayaubwinshi.jL OSalomo ateranya amagare n'abagendera ku mafarashi, kandi yari afite amagare igihumbi na magana ane n'abagendera ku mafarashi inzovu n'ibihumbi bibiri, abishyira mu midugudubacyuragamo amagare n'i Yerusalemu ku murwa w'umwami.wK i Nuko Salomo ava ku kanunga k'i Gibeyoni imbere y'ihema ry'ibonaniro, agaruka i Yerusalemu ategeka Abisirayeli.IJ  ubwenge n'ubuhangaurabihawe kandi nzaguha n'ubutunzi n'ibintu n'icyubahiro, bitigeze kubonwa n'umwami n'umwe wo mu bakubanjirije, kandi no mu bazagukurikira nta wuzagira ibihwanye n'ibyawe.”I  Imana ibwira Salomo iti “Kuko ibyo ari byo biri mu mutimawawe, ntiwisabireubutunzi cyangwa ibintu cyangwa icyubahiro, cyangwa ngo abakwanga bapfe cyangwa kurama, ahubwoukisabiraubwenge n'ubuhanga ngoumenye guciraabantu banjye imanza, abo nakwimikiye,)H M Nuko rero none ndagusabakumpaubwenge n'ubuhanga, kugirango ntambagire igihugu cyanjye niyereke abantu. Ni nde wabasha guciraimanza abantu bawe bangana batyo?”G  None Uwiteka Mana, isezerano wasezeranije data Dawidi rikomezwe, kukoungizeumwami w'abantu bangana n'umukungugu w'isiubwinshi.gF ISalomo asubizaUwiteka ati “Wagiriye data Dawidi imbabazi nyinshi,ungiraumwami mu cyimbo cye.eE EMu ijoro ry'uwo munsi Imana ibonekera Salomo, iramubwira iti “Nsaba icyoushaka nkiguhe.”D 'Nuko Salomo aherako ajya ku cyotero cy'umuringa imbere y'Uwiteka, cyabaga imbere y'ihema ry'ibonaniro, agitambiraho ibitambo byoswa igihumbi.-C UAriko icyotero cy'umuringa, cyakozwe na Besaleli mwene Uri mwene Huri, cyabaga imbere y'ubuturobw'Uwiteka. Aho ni ho Salomo n'iteraniro bajyaga ngo bashake Uwiteka.B 5Ariko isanduku y'Imana Dawidi yari yarayizamuye, ayikura i Kiriyati Yeyarimu ayijyana aho yayitunganirije, kuko yari yayibambiye ihema i Yerusalemu.2A _Nuko Salomo ajyana n'iteraniro ryose bajya ku kanunga k'i Gibeyoni, kuko aho ari ho ihema ry'ibonaniro ry'Imana ryabaga, iryo Moseumugaragu w'Uwiteka yakoreye mu butayu.3@ aSalomo ategeka Abisirayeli bose, abatware batwara ibihumbi n'abatwara amagana, n'abacamanza n'ibikomangoma byose byo mu Isirayeli hose, n'abatware b'amazu ya ba sekuruza.e? GNuko Salomo mwene Dawidi akomezwa mu bwami bwe, Uwiteka Imana ye ibana na we, iramukuzacyane.>hamwe n'ibyo gutegeka kwe kose no gukomera kwe, n'ibyabaye mu Bisirayeli ku ngoma ye, no mu bami bose bo muri ibyo bihugu.-=SKandi ibyo Umwami Dawidi yakoze, ibyabanje n'ibyaherutse, byanditswe mu magambo ya Samweli bamenya, no mu magambo y'umuhanuzi Natani no mu magambo ya Gadi bamenya, < Atanga ageze mu za bukuruasaza neza amaze iminsi myinshi, ariumutunzi n'umunyacyubahiro. Mazeumuhungu we Salomo yima ingoma ye.(;Ikandi igihe yamaze ku ngoma mu Bisirayeli ni imyaka mirongo ine. I Heburoniyahategetse imyaka irindwi, maze ategeka imyaka mirongo itatu n'itatu i Yerusalemu.8:kDawidi mwene Yesayi yategetse Abisirayeli bose,9#Uwiteka yogeza Salomo cyane imbere y'Abisirayeli bose, amuha icyubahiro cy'ubwami kitari cyabaye ku mwami wese wamubanjirije mu Bisirayeli.g8GAbatware bose n'abagabo b'abanyambaraga, n'abana b'Umwami Dawidi bose bayoboka Umwami Salomo.7 Nuko Salomo yicara ku ntebe y'ubwami y'Uwiteka, ariumwami mu cyimbo cya se Dawidi, agubwa neza. Abisirayeli bose baramwumvira.^65Uwo munsi bararya baranywa, bari imbere y'Uwiteka banezerewe cyane.
Bongera kwimika Salomoumuhungu w'Umwami Dawidi ubwa kabiri, bamwimikisha amavuta imbere y'Uwiteka ngo abeumwami, na Sadoki ngo abeumutambyi.w5gBukeyebwaho batura Uwiteka amaturo, batamba ibitambo byoswa, amapfizi igihumbi n'amasekurumey'intama igihumbi, n'abana b'intama igihumbi, hamwe n'amaturo y'ibyo kunywaari hamwe na byo, n'ayandi maturo menshi cyane ku bw'Abisirayeli bose.A4{Dawidi aherako abwira iteraniro ryose ati “Ubu nimuhimbaze Uwiteka Imana yanyu.”Nuko iteraniro ryose rihimbaza Uwiteka Imana ya ba sekuruza, bubikaimitwe baramya Uwiteka n'umwami.>3uKandiumuhungu wanjye Salomo,umuheumutimautunganye wo kwitondera amategeko yawe n'ibyo wahamije n'amateka yawe, kandi akore ibyo byose, yubaken'inzu y'inyumba niteguriyekuyubaka.”@2yUwiteka Mana ya Aburahamu, Mana ya Isaka, Mana ya Isirayeli ba sogokuruzabacu, ibyo ujyeubikomeza mu bitekerezo abantu bawe bagira mu mitima yabo,utunganye imitima yabo ikwerekereho.T1!Kandi Mana yanjye nzi yukougeragezaumutima,ukishimira gutungana. Nanjye ntuye ibi bintu byose n'umutimaukunze kandiutunganye, kandi ubu mbonye abantu bawe bari hano baguturan'imitima ikunze, biranezeza.0Uwiteka Mana yacu, ibi bintu byose twiteguye kūbakira izina ryawe ryera inzu, biturukamu kubokokwawe kandi byose ni ibyawe.&/EKuko turi abashyitsi imbere yawe, n'abasuhukenk'uko ba sogokuruzabacu bose bari bari, iminsi yacu tumaramu isi ihwanye n'igicucu, nta byiringiro byo kurama.).K“Ariko nkanjye ndi nde n'abantu banjye, byatuma dushobora guturatubikunze dutyo rwose, kuko byose ari wowe biturukaho, kandi ibyawe akaba ari byo tuguhayeho?O- Nuko rero Mana yacu, turagushima dusingiza izina ryawe ry'icyubahiro.4,a Ubutunzi n'icyubahiro ni wowe biturukahokandi ni woweutegeka byose. Mu kubokokwawe harimoububasha n'imbaraga, kandi kogeza no guhesha bose imbaraga biri mu butware bwawe.C+ Uwiteka, gukomera n'imbaraga n'icyubahiro, no kunesha n'igitinyiro ni ibyawe, kuko ibiri mu ijuru n'ibiri mu isi ari ibyawe. Ubwami niubwawe Uwiteka,ushyizwe hejuru ngo ubeusumba byose.*- Ni cyo cyatumye Dawidi ashimira Uwiteka imbere y'iteraniro ryose, aravuga ati “Uwiteka Mana ya sogokuruzawacu Isirayeli,uhimbazwe iteka ryose.)' Maze abantu banezezwa n'uko bemeye gutura, kuko batuye Uwiteka bafiteumutimautunganye, kandi n'Umwami Dawidi na we yishima ibyishimo byinshi.()Kandi abari bafite amabuye y'igiciro cyinshi barayatanga, bayashyira mu by'ubutunzi bw'inzu y'Uwiteka, bwatwarwaga na Yehiyeli w'Umugerushoni.b'=Batanga italanto z'izahabu ibihumbi bitanu na dariki inzovu imwe, n'italanto z'ifeza inzovu imwe, n'italanto z'imiringa inzovu imwe n'ibihumbi munani, n'italanto z'ibyuma agahumbi ngo bikoreshweumurimow'inzu y'Imana.8&iMaze abatware b'amazu ya ba sekuruzan'abatware b'imiryango ya Isirayeli, n'abatware batwara ibihumbi n'abatwara amagana, n'abatware b'imirimo y'umwami batanganaumutimaukunze.9%kizahabu z'ibintu by'izahabu n'ifeza z'ibintu by'ifeza, n'iz'ibintu by'uburyo bwose bikorwa n'abanyamyuga b'abahanga. Nuko rero, uyu munsi ni nde wemeye kwitanga ku Uwiteka?”$n'italanto z'izahabu za Ofiri ibihumbi bitatu, n'italanto z'ifeza itunganijwe ibihumbi birindwi zo guteraku nsika z'amazu,=#sKandi rero ku bw'urukundo nkunze inzu y'Imana yanjye, kuko mfiteubutunzi bwanjye bwite bw'izahabu n'ifeza, mbuhayeinzu y'Imana yanjye busāge ku byo natunganirije inzu yera byose,"Jyewe niteguye inzu y'Imana yanjye uko nshoboye kose, nshaka izahabu z'ibintu by'izahabu, n'ifeza z'ibintu by'ifeza, n'imiringa y'ibintu by'imiringa, n'ibyuma by'ibintu by'ibyuma, n'ibiti by'ibintu by'ibiti, n'amabuye yitwa shohamu n'ayandi mabuye yo guhunda, n'amabuye arabagirana n'ay'amabara menshi, n'ay'igiciro cyinshi y'amoko yose, n'amabuye yitwa marimari atagira akagero.k! QUmwami Dawidi abwira iteraniro ryose ati “Umuhungu wanjye Salomo, uwo Imana itoranije wenyine, aracyariumwana ntarakomeza intege kandiumurimourakomeye, kuko iyo nzu y'inyumba itazaba iy'abantu, ahubwo izaba iy'Uwiteka Imana.} sKandi dore hariho n'ibihe by'abatambyi n'Abalewi by'umurimowose w'inzu y'Imana, kandi mu murimow'uburyo bwoseuzabaufiteumuntu w'umuhangaukunze wese wo gukoraumurimowose, kandi n'abatware na ba rubanda bose bazahora biteguye kukumvira rwose.”{Maze Dawidi abwiraumuhungu we Salomo ati “Komeraushikameuzabikore, ntutinye kandi ntukukeumutima, kuko Uwiteka Imana ari yo Mana yanjye izabana nawe. Ntizagusiga, ntizaguhāna kugezaaho imirimo yose y'ibizakoreshwa mu nzu y'Uwiteka izarangirira.Dawidi aravuga ati “Ibyo byose nabimenyeshejwe n'ibyanditswe n'ukubokok'Uwiteka, iyo ni yo mirimo yose ikurikije iki cyitegererezo.”U#Kandi agerera igicaniro cyo koserezaho imibavu izahabu itunganijwe, kandi amuha n'izahabu z'igishushanyo cy'igare, n'ibishushanyo by'abakerubi batanze amababa bagatwikira isanduku y'isezerano ry'Uwiteka.#n'ibyo kwaruza inyama n'ibyungu n'ibikombe by'izahabu nziza, agerera icyungu cy'izahabu cyose izahabu zacyo, n'icy'ifeza cyose ifeza zacyo.}Amugerera n'izahabu z'ameza y'imitsima yo kumurikwa imbere y'Imana, izahabu z'ameza yose, kandi n'ifeza z'ameza y'ifeza,*MKandi amugerera izahabu zo gucurishwamo ibitereko by'amatabaza n'amatabaza yabyo y'izahabu, agera izahabu z'igitereko cyose n'iz'amatabaza yacyo, kandi amugerera n'ifeza z'ibitereko by'amatabaza by'ifeza, agera ifeza z'igitereko cyose n'iz'amatabaza yacyo, uko igitereko cyose gikoreshwa.9kKandi amuha izahabu zigezwe zo gucurishwamo ibintu by'izahabu byose bikoreshwa imirimo yose,amuha n'ifeza zigezwe zo gucurishamo ibintu by'ifeza byose bikoreshwa imirimo yose.# Kandi n'iby'ibihe by'abatambyi n'Abalewi, n'iby'imirimo yose yakorerwaga inzu y'Uwiteka, n'iby'ibintu byose byakoreshwaga mu nzu y'Uwiteka.8i N'icyitegererezo cy'ibyo yaheshejwe n'umwuka byose, iby'ibikari by'inzu y'Uwiteka, n'iby'ibyumba biyikikije byose, n'ububikobw'inzu y'Imana, n'ububikobw'ibintu byashinganywe.X) Nuko Dawidi ahaumuhungu we Salomo icyitegererezo cy'ibaraza ry'urusengero, n'icy'amazu yarwo n'icy'ububikobwarwo, n'icy'ibyumba byarwo byo hejuru, n'ibyo muri rwo imbere, n'icy'ahantu h'intebe y'ihongerero.pY Nuko wirinde, kuko Uwiteka ari wowe yatoranije kubakira inzuubuturobwera, shyiraho imbaragaubikore.”gG “Nawe Salomo mwana wanjye,umenye Imana ya so, ujyeuyikorera n'umutimautunganye kandiukunze, kuko Uwiteka agenzura imitima yose, akamenya ibyo imitima yibwira byose, numushakauzamubona, ariko numurekaazaguca iteka ryose.“Nuko rero imbere y'Abisirayeli bose ari ryo teraniro ry'Uwiteka, kandi imbere y'Imana yacu yumva, mwitondere amategeko yose y'Uwiteka Imana yanyu muyamenye, mubonegutwara iki gihugu cyiza mukazakiraga abana banyu bazabazungura, kibe gakondo yabo iteka ryose.{Kandi nzakomezaubwami bwe iteka ryose, nagiraumwete wo kwitondera amategeko n'amateka byanjye nk'uko ameze kuri ubu.’!“Arambwira ati ‘Umuhungu wawe Salomo ni weuzubakainzu yanjye n'ibikari byanjye, kuko namutoranije ngo abeumwana wanjye, nanjye mbe se.;oKandi mu bahungu banjye bose (kuko Uwiteka yampaye abana b'abahungu benshi), atoranyamoumuhungu wanjye Salomo kuba ari we wicara ku ntebe y'ubwami bw'Uwiteka, ategeka Isirayeli.3_Nyamara Uwiteka Imana ya Isirayeli yarandobanuye, intoranya mu muryango wa data wose ngo mbeumwami wa Isirayeli iteka ryose, kuko yatoranije Yuda ikamugiraimfura, kandi mu muryango wa Yuda igatoranyamo inzu ya data, kandi mu bahungu ba data ikaba ari jye yishimira kugiraumwami w'Abisirayeli bose.  Ariko Imana irambwira iti ‘Ntiwubakire izina ryanjye inzu kuko uriumugabow'umunyantambara, kandi wavushije amaraso menshi.’ Umwami Dawidi aherako arahaguruka, avuga ahagaze ati “Nimunyumve bene data kandi bantu banjye, nari mbisanganywe mu mutimakuzubakira Isanduku y'isezerano ry'Uwiteka, inzu yo kuruhukiramo ikaba n'intebe y'ibirenge by'Imana yacu, kandi nari niteguye kubaka.1  ]Dawidi yateranirije i Yerusalemu abatware ba Isirayeli bose, n'abatware b'imiryango n'abatware b'imitwe yakoreragaumwami bafata ibihe, n'abatware batwara ibihumbi n'abatwara amagana, n'abatware b'ibintu byose n'amatungo by'umwami, n'abahungu be n'inkone, n'abagabo b'abanyambaraga b'intwari bose.v e"Ahitofeli yakurikiwe na Yehoyada mwene Benaya na Abiyatari, kandi Yowabu ni we wariumugabaw'ingabo z'umwami.^ 5!Ahitofeli ni we wariumujyanama w'umwami, na Hushayi w'Umwaruki yari incuti y'umwami. ' Yonatani se wabo wa Dawidi ni we wariumujyanama,umugabow'umunyabwenge kandi w'umwanditsi, na Yehiyeli mwene Hakimoni yabaga ku bana b'umwami.taYazizi w'Umuhagari ni we wariumutahira w'imikumbi. Abo bose ni bo bari abatware b'ibintu by'Umwami Dawidi.xiObili w'Umwishimayeli ni we wariumutware w'ingamiya, na Yedeya w'Umunyameronoti ni we wariumutware w'indogobe.3Shiturayiw'i Sharoni ni we wariumutahira w'amashyo yarishirizaga i Sharoni, kandi Shafati mwene Adulayini we wariumutahira w'amashyo yo mu mibande. Bālihanani w'i Gederi ni we wariumutware w'imyelayo n'imishishima yo mu kibaya, na Yowasi ni we wariumutware w'ububikobw'amavuta.#Shimeyi w'i Rama ni we wariumutware w'inzabibu, na Zabudi w'i Shifimu ni we wariumutware w'imbuto z'inzabibu zo gushyira mu bubikobwa vino.T!Eziri mwene Kelubu ni we watwaraga abahinzi bo mu misozi bahingagaubutaka.5cAzimaveti mwene Adiyeli ni we wariumutware w'ububikobw'umwami, Yehonatani mwene Uziya ni we wariumutware w'ububikobwo mu mirima, no mu miduguduno mu birorero no mu bihome,%CYowabu mwene Seruya atangira kubarantiyarangiza. Ni cyo cyazaniye Abisirayeliumujinya, kandiumubarentiwanditswe mu gitabo cy'ibyo ku ngoma y'Umwami Dawidi.,QAriko Dawidi ntiyabara abashyikije imyaka makumyabiri y'ubukurun'abatarayigezaho, kuko Uwiteka yavuze ko azagwiza Abisirayeli akabanganya n'inyenyeri zo mu ijuru.\1Mu wa Dani ni Azarēli mwene Yerohamu. Abo ni bo batware b'imiryango ya Isirayeli.p~YMu gice cy'uwa Manase muri Galeyadi ni Ido mwene Zekariya, mu wa Benyamini ni Yāsiyeli mwene Abuneri.`}9mu wa Efurayimu ni Hoseya mwene Azaziya, mu gice cy'uwa Manase ni Yoweli mwene Pedaya.]|3Mu wa Zebulunini Ishimaya mwene Obadiya, mu wa Nafutalini Yerimoti mwene Aziriyeli,e{CMu wa Yuda, ni Elihu umwe wo muri bene se ba Dawidi, mu wa Isakari ni Omuri mwene Mikayeli.Jz mu w'Abalewi ni Hashabiya mwene Kemuweli, mu ba Aroni ni Sadoki.y+Kandiabatwaraga imiryango ya Isirayeli, mu muryango w'Abarubenini Eliyezeriumuhungu w'umutware Zikiri, mu w'Abasimeyoni ni Shefata mwene Māka,/xWHeludayiw'Umunyanetofa mwene Otiniyeli, ni we wariumutware wa cumi na babiri wo mu kwezi kwa cumi na babiri. Mu gihe cye harimo abantu inzovu ebyiri n'ibihumbi bine.*wMBenaya w'Umunyapiratoni w'Abefurayimu, ni we wariumutware wa cumi n'umwe wo mu kwezi kwa cumi na kumwe. Mu gihe cye harimo abantu inzovu ebyiri n'ibihumbi bine.v% Maharayi w'Umunyanetofa w'Abazera, ni we wariumutware wa cumi wo mu kwezi kwa cumi. Mu gihe cye harimo abantu inzovu ebyiri n'ibihumbi bine. u9 Abiyezeri w'Umunyanatoti w'Ababenyamini, ni we wariumutware wa cyenda wo mu kwezi kwa cyenda. Mu gihe cye harimo abantu inzovu ebyiri n'ibihumbi bine.t# Sibekayi w'Umuhusha w'Abazera, ni we wariumutware wa munaniwo mu kwezi kwa munani. Mu gihe cye harimo abantu inzovu ebyiri n'ibihumbi bine. s9 Helesi w'Umupeloni wo mu Befurayimu, ni we wariumutware wa karindwi wo mu kwezi kwa karindwi. Mu gihe cye harimo abantu inzovu ebyiri n'ibihumbi bine.r5 Ira mwene Ikeshi w'Umunyatekowa, ni we wariumutware wa gatandatu wo mu kwezi kwa gatandatu. Mu gihe cye harimo abantu inzovu ebyiri n'ibihumbi bine. qShamuhutiw'Umwizura, ni we wariumutware wa gatanu wo mu kwezi kwa gatanu. Mu gihe cye harimo abantu inzovu ebyiri n'ibihumbi bine.3p_Asaheli murumunawa Yowabu, ni we wariumutware wa kane wo mu kwezi kwa kane, agakurikirwa n'umuhungu we Zebadiya. Mu gihe cye harimo abantu inzovu ebyiri n'ibihumbi bine.o'Benaya uwo ni we wariumugabow'umunyambaraga wo muri abo mirongo itatu, kandi ni we wariumutware wabo. Umuhungu we Amizabadi yari mu gihe cye.+nOBenaya mwene Yehoyadaumutambyi mukuru, ni we wariumugabaw'ingabo wa gatatu wo mu kwezi kwa gatatu. Kandi mu gihe cye harimo abantu inzovu ebyiri n'ibihumbi bine.9mkDodayi w'Umwahohi, ni we wariumutware w'igihe cy'ukwezi kwa kabiri, Mikulotiyari umwe mu batware bo mu gihe cye, kandi mu gihe cye harimo abantu inzovu ebyiri n'ibihumbi bine.ilKUwo yari uwo muri bene Perēsi, akaba n'umutware w'abagaba b'ingabo bose bo mu kwezi kwa mbere.k-Yashobeyamu mwene Zabudiyeli, ni we wariumutware w'igihe cya mbere cyo mu kwezi kwa mbere. Abari mu gihe cye bari inzovu ebyiri n'ibihumbi bine.j #Abisirayeli ukoumubarewabo wari uri, ni bo batware b'amazu ya ba sekuruzan'abatware batwara ibihumbi n'abatwara amagana, n'abatware bakoreragaumwamiumurimowose w'ibihe byajyaga biha ibindi, ukoukwezi gutashye mu mezi yose y'umwaka, bari inzovu ebyiri n'ibihumbi bine.wig Na bene se, abagabo b'intwari bari ibihumbi bibiri na magana arindwi, abatware b'amazu ya ba sekuruza. Ni bo Umwami Dawidi yagize ibisonga mu Barubenin'Abagadi n'ab'igice cy'umuryango wa Manase, cy'ibintu by'Imana byose n'icy'iby'umwami.yhkMu BaheburoniYeriya ni we wariumutware wabo. (Iby'Abaheburonimu mwaka wa mirongo ine ku ngoma ya Dawidi, babirondoye mu gitabo cy'amazu ya ba sekuruzauko babyaranye. Muri bo basanga abagabo b'abanyambaraga b'intwari i Yazeri y'i Galeyadi.)MgMu Baheburoni, Hashabiya na bene se, abagabo b'intwari igihumbi na magana arindwi, ni bo batwaraga Abisirayeli bo hakurya ya Yorodani iburengerazuba, ku murimow'Uwiteka wose no ku murimow'umwami.ufcMu Bisuhari, Kenaniya n'abahungu be bategekaga Abisirayeli ku murimowo hanze, bakaba abatware n'abacamanza.Ae{Kandi ibyo Samweli bamenya, na Sawuli mwene Kishi na Abunerimwene Neri, na Yowabu mwene Seruya bashinganye,umuntu wese washinganaga ikintu cyose, byategekwaga na Shelomoti na bene se.bd=Ibyo bashinganye byavuye mu minyago yo mu ntambara, babishinganira gusanainzu y'Uwiteka.]c3Shelomoti uwo na bene se ni bo bari abatware b'ububikobw'ibintu byashinganywe, ibyo Umwami Dawidi n'abatware b'amazu ya ba sekuruza, n'abatware batwara ibihumbi n'abatwara amagana n'abagaba b'ingabo bashinganye.b-Kandi bene se, Eliyezeri abyara Rehabiya, mwene Rehabiya ni Yeshaya, mwene Yeshaya ni Yoramu, mwene Yoramu ni Zikiri, mwene Zikiri ni Shelomoti.LaShebuwelimwene Gerushomu mwene Mose, ni we wariumutware w'ububiko. ~~}}.|{bzzxx_ww7v{uu(tpss5rqppobnnm lakkWjii/hgg~ffese)dcaa-`__^e]]\[[dZZTYXX/WWWFVVUUWTTcSSDREQPOO(NN$MYL-KK|JJIhHGGF|EDDCCjBBDA7@?>>>"=f<<;o;:J99h9 88477,6655!4132211@//..--w-,$+++s+I+**Z))((\'&&p&(%$$C#e""w!!f ,bXC5v8XWUiZ| { } tJf8<4g eUmwuka w'Imana aza kuri Azariya mwene Odedi,kfOKandi batema amahema acyurwamo amatungo, banyaga intama nyinshi n'ingamiya, basubirai Yerusalemu. e  Hanyuma batsinda imiduguduihereranye n'i Gerari yose kuko Uwiteka yateye abahoubwoba. Barayinyaga yose, hariho iminyago myinshi.]d3 Maze Asa n'abari kumwe na we barabakurikirana babageza i Gerari, mu Banyetiyopiya hapfamo benshi cyane bituma batabasha kwiyungana, kuko barimburiweimbere y'Uwiteka n'ingabo ze. Abayuda banyaga iminyago myinshi.kcO Nuko Uwiteka atsindira Abanyetiyopiya imbere ya Asa n'Abayuda, Abanyetiyopiya baherako barahunga.b Maze Asa atakambira Uwiteka Imana ye ati “Uwiteka, nta mutabaziutariwowe,uvunaabanyantegenke ku bakomeye. Udutabare Uwiteka Mana yacu kuko ari wowe twiringira, kandi duteyeiki gitero mu izina ryawe. Uwiteka ni wowe Mana yacu, ntiwemere ko waneshwa n'umuntu.”Ua# Nuko Asa ajya kumusanganira, bateza ingamba mu kibaya cya Zefata i Maresha.p`YBukeyeZera w'Umunyetiyopiya arabatera afite ingabo agahumbagiza n'amagare magana atatu, aza i Maresha.`_9Kandi Asa yari afite abarwanyi batwara ingabo n'amacumu, ab'Abayudauduhumbi dutanu, n'ab'Ababenyamini batwara ingabo n'abafite imihetouduhumbi tubirin'inzovuumunani. Abo bose bari abagabo b'intwari zifite imbaraga.&^EYari yarabwiye Abayuda ati “Nimuze twubakeiyi midugudu, tuyigoteshe inkike z'amabuye n'iminara,dushyireho n'inzugi z'amarembo zikomezwa n'ibihindizo, igihugu kiracyaturiho, kuko dushatse Uwiteka Imana yacu, turayishatse na yo iduhayeihumureimpande zose.”Nuko bubakabafite amahoro. ]9Kandi yubakai Buyudaimiduguduigoswe n'inkike, kuko igihugu cyari gituje kandi muri iyo myaka nta ntambara yarwanye, kuko Uwiteka yari yamuhayeihumure.h\IKandi akura mu miduguduy'i Buyudayose ingoro n'ibishushanyo by'izuba,ubwami buturizaimbere ye.s[_maze ategeka Abayuda gushaka Uwiteka Imana ya ba sekuruza, no kwitondera amategeko yayo n'ibyo yategetse.Z)kuko yakuyehoibicaniro by'ibinyamahanga n'ingoro, agasenya inkingi z'amabuye bubatse, agatema kandi agatsinda ibishushanyo bya Ashera bibajwe,5Y gAsa akora ibyiza bishimwe n'Uwiteka Imana ye,,XQ Nuko Abiya aratanga asanga ba sekuruza, bamuhamba mu muduguduwa Dawidi mazeumuhungu we Asa yima ingoma ye. Ku ngoma ye, igihugu kimara imyaka cumi gifite ihumure.dWA Indi mirimo ya Abiya n'ingeso ze n'ibyo yavuze, byanditswe mu bisobanura by'umuhanuzi Ido.V Ariko Abiya arushaho gukomera, arongora abagore cumi na bane, abyara abana b'abahungu makumyabiri na babiri n'abakobwa cumi na batandatu.nUU Kandi Yerobowamu ntiyongera kugiraimbaraga ku ngoma ya Abiya. BukeyeUwiteka amutezaindwara aratanga.T- Hanyuma Abiya akurikirana Yerobowamu amunyaga imidugudu, i Beteli n'ibirorero byaho, n'i Yeshana n'ibirorero byaho, na Efuronin'ibirorero byaho.Sy Uko ni ko Abisirayeli bacishijwe bugufimuri icyo gihe, Abayuda baratsinda kuko biringiye Uwiteka Imana ya ba sekuruza.kRO Abiya n'ingabo ze barabica cyane, nuko mu Bisirayeli hapfamo abagabo batoranyijweuduhumbi dutanu.DQ Abisirayeli baherako bahunga Abayuda, Imana irababagabiza.P Nuko ingabo z'Abayuda zirangururaamajwi, maze zimaze kurangururaamajwi Imana itsinda Yerobowamu n'Abisirayeli, imbere ya Abiya n'Abayuda.{Oo Abayuda bakebutse babonaurugamba rubariimbere n'inyuma baherako batakambira Uwiteka, abatambyi bavuza amakondera. N Ariko Yerobowamu acisha ruhinganyuma abajya kubacira igico, bituma bamwe baba imbere y'Abayuda, ababaciriye igico bari inyuma yabo.hMI Kandi dore Imana iri kumwe natwe itugiyeimbere, n'abatambyi bayo bagenda bavuza amakondera ahururizakugirango turwane namwe. Yemwe Abisirayeli, ntimukarwanye Uwiteka Imana ya ba sekuruzabanyu, kuko nta mugisha muzabona.”QL bajya bokereza Uwiteka ibitambo byokejwe, bakamwosereza imibavu ihumuraneza mu gitondo na nimugoroba, bagashyirahourugeregere rw'imitsima yo kumurikwa ku meza aboneye, hariho n'igitereko cy'izahabu cy'amatabaza n'amatabaza yacyo yaka uko bwije, kuko twebweho twitondera amategeko y'Uwiteka Imana yacu, ariko mwebwe mwarayitaye.)KK “Ariko twebweho Uwiteka ni we Mana yacu, ntitwamutayekandi dufiteabatambyi bene Aroni bakorera Uwiteka imirimo yabo, n'Abalewi na bo bamukorera iyabo mirimo,}Js Mbese ntimwirukanye abatambyi b'Uwiteka bene Aroni n'Abalewi, mukishakira abatambyi nk'uko abantu bo mu bindi bihugu bagenza? Mazeumuntu uje kwigiraumutambyi wese akazana ikimasa n'amapfizi y'intama arindwi, uwo akabaumutambyi w'ibitari imana.:Im None mwibwira ko muzaneshaubwami bw'Uwiteka buri mu maboko ya bene Dawidi! Kandi muri igitero kinini cyane, mufiten'inyana z'izahabu Yerobowamu yabaremeye ngo zibe imana zanyu.7Hg Aho ari hateranira abagabo b'inguguzib'urugomo, bashaka amaboko yo kugomera Rehobowamu mwene Salomo. Ubwo Rehobowamu yari akiri muto afiteumutimaworoshye, atabasha kubabuza.dGA Ariko Yerobowamu mwene Nebatiumugaragu wa Salomo mwene Dawidi, arahagurukaagomera shebuja. F9 Ntimwari mukwiriye kumenya yuko Uwiteka Imana ya Isirayeli yahaye Dawidiubwami bwa Isirayeli iteka ryose, ubwe n'abahungu be akabibasezeranishaumunyu?E% Abiya ahagarara ku musoziSemarayimu wo mu gihugu cy'imisozi ya Efurayimu aravuga ati “Nimunyumve, yemwe Yerobowamu namwe Bisirayeli mwese!;Do Abiya atabarana n'ingabo z'intwari, abagabo batoranijweuduhumbi tune. Yerobowamu na we atezaurugamba, ahangana na we afite abagabo batoranijwe bakomeye b'intwariuduhumbi munani.*CM Amara imyaka itatu i Yerusalemu ari ku ngoma, kandi nyina yitwaga Mikayaumukobwa wa Uriyeli w'i Gibeya.
Nuko habaho intambara hagati ya Abiya na Yerobowamu.]B 5 Mu mwaka wa cumi n'umunaniku ngoma ya Yerobowamu, Abiya yatangiye gutegeka i Buyuda.yAk Nuko Rehobowamu aratanga asanga ba sekuruza, ahambwa mu muduguduwa Dawidi mazeumuhungu we Abiya yima ingoma ye.@{ Nuko imirimo ya Rehobowamu iyabanje n'iyaherutse, mbese ntiyanditswe mu by'umuhanuzi Shemaya no mu bya Ido bamenya, mu buryo bw'ibitabo byandikwagamo amazina y'abavuka? Kandi ibihe byose hakajya habaho intambara hagati ya Rehobowamu na Yerobowamu.I? Ariko yarakiranirwaga, kuko atagiragaumwete wo gushaka Uwiteka.D> Nuko Umwami Rehobowamu yikomereza i Yerusalemu arahategeka, kandi yagiye ku ngoma amaze imyaka mirongo ine n'umwe avutse, amara imyaka cumi n'irindwi i Yerusalemu ari ku ngoma,umurwa Uwiteka yatoranije mu miduguduyo mu miryango ya Isirayeli yose ngo awushyiremo izina rye. Kandi nyina yitwaga Nāma w'Umwamonikazi.}=s Nuko yicishije bugufi,uburakari bw'Uwiteka bumuvahobituma atamurimbura rwose, kandi n'i Buyudahari hakirimo ibyiza.< Kandi iyoumwami yinjiraga mu nzu y'Uwiteka, abarinzibamushagaraga barazijyanaga, mazeyasohoka bakazisubizamu nzu y'abarinzi.;) Umwami Rehobowamu aherako acurisha ingabo z'imiringa ngozisubire mu byimbo byazo, azibitsa abatware b'abarinzi barindagaurugirw'inzu y'umwami.8:i Nuko Shishakiumwami wa Egiputa atera i Yerusalemu, anyagaubutunzi bwo mu nzu y'Uwiteka n'ubwo mu nzu y'umwami, arabijyana byose. Ajyana n'ingabo z'izahabu Salomo yacurishije.o9W Ariko rero bazaba abagaragu be, kugirango bamenyeubuhakebwanjye n'ubuhakebw'abami b'ibindi bihugu.”d8A Uwiteka abonye ko bicishije bugufiijambo rye riza kuri Shemaya riti “Bicishije bugufisinzabarimbura, ahubwo nzabakiza ariko si rwose, n'uburakari bwanjye ntibuzasandara kuri Yerusalemu buzanywe n'ukubokokwa Shishaki.i7K Maze abatware ba Isirayeli n'umwami bicisha bugufibaravuga bati “Uwiteka arakiranuka koko.”b6= Nukoumuhanuzi Shemaya asanga Rehobowamu n'abatware b'Abayuda, bari bateraniye i Yerusalemu bahunze Shishaki arababwira ati “Uko ni ko Uwiteka avuga ‘Mwarantaye, ni cyo gitumye mbahana mu maboko ya Shishaki.’”R5 Atsinda imiduguduy'Abayuda igoswe n'inkike, arongera atera i Yerusalemu.84i Yari afite amagare igihumbi na magana abiri, n'abagendera ku mafarashi inzovu esheshatu, n'abantu batabarika bavanye na we muri Egiputa, Abalubimun'Abasukimun'Abanyetiyopiya.3w Nuko mu mwaka wa gatatu ku ngoma ya Rehobowamu, Shishakiumwami wa Egiputa atera i Yerusalemu kuko bacumuyeku Uwiteka.i2 M Hanyuma Rehobowamu amaze gukomezaubwami bwe, areka amategeko y'Uwiteka hamwe n'Abisirayeli bose.Z1- Maze agiraubwenge atataniriza abana be b'abahungu mu bihugu byose by'i Buyuda, n'i Bubenyamini mu miduguduyose igoswe n'inkike, akajya abagerera igerero ry'ibyokurya byinshi kandi abashakira n'abagore benshi.p0Y Rehobowamu atanga Abiya mwene Māka ngo abeumutware mukurumuri bene se, kuko yashakaga ko azabaumwami./w Kandi Rehobowamu akunda Mākaumukobwa wa Abusalomu kumurutisha abagore be bose n'inshoreke ze, (kuko yorongoye abagore cumi n'umunaniakagira n'inshoreke mirongo itandatu, abyara abana b'abahungu makumyabiri n'umunanin'abakobwa mirongo itandatu).l.Q Hanyuma y'uwo arongora Mākaumukobwa wa Abusalomu, babyarana Abiya na Atayi, na Ziza na Shelomiti.E- Babyarana abana b'abahungu, Yewushi na Shemariya na Zahamu.,{ Rehobowamu arongora Mahalatiumukobwa wa Yerimoti mwene Dawidi, yabyaranye na Abihayiliumukobwa wa Eliyabu mwene Yesayi.-+S Nuko bamara imyaka itatu bakomejeubwami bw'Abayuda, bakomeza na Rehobowamu mwene Salomo, kuko muri iyo myaka itatu bagendanaga ingeso nziza za Dawidi n'iza Salomo.2*] Maze bakurikirwa n'abari bafiteumwete wo gushaka Uwiteka Imana ya Isirayeli bo mu miryango ya Isirayeli yose, bajya i Yerusalemu gutambira Uwiteka Imana ya ba sekuruza.u)c ahubwo yitorera abandi batambyi bo gutambira ibigirwamana n'ibishushanyo by'inyana yaremye, mu ngoro zabyo.'(G Basiga ibikingi byabo na gakondo yabo bajya i Buyudan'i Yerusalemu, kuko Yerobowamu n'abahungu be babirukanye ngo be gukorera Uwitekaumurimowabo w'ubutambyi,e'C Maze abatambyi n'Abalewi babaga i Bwisirayeli hose, bava mu migabane yabo yose baramusanga.p&Y Kandi mu muduguduwose ashyiramo ingabo n'amacumu, arayikomeza cyane. I Buyudan'i Bubenyamini haba ahe.\%1 Kandi akomeza ibihome abishyiramo abatware, abikamo n'ibyokurya n'amavuta na vino._$7 n'i Sora na Ayaloni n'i Heburoni, imiduguduy'i Buyudan'i Bubenyamini igoswe n'inkike.+#Q na Adorayimu n'i Lakishi na Azeka,'"I n'i Gati n'i Maresha n'i Zifu,+!Q n'i Betisuri n'i Sōko na Adulamu,0 [ Yubakai Betelehemu na Etamu n'i Tekowa,M Maze Rehobowamu aba i Yerusalemu, yubakai Buyudaimiduguduy'ibihome.]3 ‘Uku ni ko Uwiteka avuze: Ntimuzamuke kandi ntimuzarwanye bene wanyu, musubireyoumuntu wese ajye iwe, kuko ibyo ari jye byaturutseho.’”Nuko bumvira amagambo y'Uwiteka barorera guteraYerobowamu, basubirayo.oW “Bwira Rehobowamu mwene Salomoumwami w'Abayuda, n'Abisirayeli bose bari i Buyudan'i Bubenyamini utiF Ariko ijambo ry'Uwiteka riza kuri Shemayaumuntu w'Imana ritiN  Nuko Rehobowamu ageze i Yerusalemu ateranyaumuryango wa Yuda n'uwa Benyamini, ayirobanuramoabagabo batoranije bo kurwanya Abisirayeli agahumbi n'inzovu munani, ngo bagarurireRehobowamu igihugu cye.E Uko ni ko Abisirayeli bagandiye inzu ya Dawidi kugezan'ubu.;o BukeyeRehobowamu yoherezayo Hadoramu wakoreshaga ikoro, Abisirayeli bamuteraamabuye arapfa. Umwami Rehobowamuabyumvise ahuta yurira, ajya mu igare rye ngo ahungire i Yerusalemu.W' Ariko Abisirayeli baturagamu miduguduy'i Buyuda, bo batwarwaga na Rehobowamu.I Maze Abisirayeli bose babonye yukoumwami yanze kubumvira, abantu basubizaumwami bati “Ni mugabane ki dufitekuri Dawidi? Kandi rero nta no kuragwa dufitekuri mwene Yesayi. Nimusubiremu mahema yanyu yemwe Bisirayeli mwese. None Dawidiurimenyera ibyawe n'umuryango wawe.”
Nuko Abisirayeli bose basubiramu ngo zabo.&E Nukoumwami ntiyabumvira kuko byaturutse ku Mana, kugirango Uwiteka asohoze ijambo rye yari yarabwiye Yerobowamu mwene Nebati, abivugiyemuri Ahiya w'i Shilo.<q abasubizaakurikije inama y'abasore ati “Data yabashyizehouburetwa bukomeye, ariko jye nzabarushirizaho. Data yabakubitishaga ibiboko ariko jyeweho nzabakubitisha sikorupiyo.”M Umwami Rehobowamu abasubizanya inabi nyinshi yanze inama y'abasaza, Ku munsi wa gatatu, Yerobowamu n'abantu bose basanga Umwami Rehobowamu nk'uko yabategetse ati “Muzazemunyitabe ku munsi wa gatatu.”5 Ndetse nubwo data yabashyizehouburetwa bukomeye, jyewe nzabarushirizaho. Data yabakubitishaga ibiboko ariko jyeweho nzabakubitisha sikorupiyo.’”lQ Nuko abasore babyirukanye na we baramusubizabati “Uku ni kouzasubizaabo bantu bakubwiye ngo so yabashyizehouburetwa bukomeye, ariko ngo woweububorohereze. Ubabwire uti ‘Agahera kanjye kararutaubuniniikiyunguyungu cya data.{ Arababaza ati “Mufitenama ki tuzasubizaabo bantu, Bambwiye ngo nimboroherezeuburetwaumukambwe wanjye yabashyizeho?”eC Ariko yanga inama yagiriwe n'abasaza, ajya inama n'abasore babyirukanye na we, bamuhakwaho.~u Baramusubizabati “Nugirira neza abo bantuukabanezeza,ukababwira amagambo meza, bazakuberaabagaragu iteka ryose.” + Maze Umwami Rehobowamu agisha inama abasaza bahagararaga imbere ya se Salomo akiriho, arababaza ati “Murangira nama ki nzasubizaabo bantu?”b = Arabasubizaati “Nimugende mumareiminsi itatu muzazemunyitabe.”Nuko abantu baragenda. 7 “So yadushyizehouburetwa butubabaza, nuko noneutworohereze iyo mihakire ya so yatubabazaga n'uburetwa bukomeye yadushyizeho, natwe tuzagukorera.”Y + Baramutumira, nuko Yerobowamu n'Abisirayeli bose baraza babwira Rehobowamu batiy k BukeyeYerobowamu mwene Nebati abyumvise (kuko yari muri Egiputa aho yari yarahungiye Umwami Salomo), aracikuka.Y - Rehobowamu ajya i Shekemu, kuko ari ho Abisirayeli bose bari bagiye kumwimikira.{ Hanyuma Salomo aratanga asanga ba sekuruza, ahambwa mu muduguduwa se Dawidi, mazeumuhungu we Rehobowamu yima ingoma ye.Z- Salomo amara ku ngoma imyaka mirongo ine i Yerusalemu, ategeka Abisirayeli bose.K Kandi indi mirimo ya Salomo yose iyabanje n'iyaherutse, mbese ntiyanditswe mu by'umuhanuzi Natani no mu byahanuwe na Ahiya w'i Shilo, no mu byahishuriweIdo bamenya kuri Yerobowamu mwene Nebati?S Kandi bazaniraga Salomo amafarashi avuye muri Egiputa no mu bihugu byose. Umwami atuma i Yerusalemu hagwira ifeza ingana n'amabuye yahoubwinshi, n'ibiti by'imyerezi atuma bingana n'imivumu yo mu kibayaubwinshi.yk Kandi yategekaga abami bose,uhereye kuri rwa Ruziukageza ku gihugu cy'Abafilisitiya no ku rugabano rwa Egiputa.a; Kandi Salomo yari afite ibiraro by'amafarashi ibihumbi bine yakururagaamagare ye, n'abagendera ku mafarashi inzovu imwe n'ibihumbi bibiri, ibyo abishyira mu miduguduibikwamo amagare n'i Yerusalemu mu murwa w'umwami.8i Uwazaga wese yazanaga ituro rye, ibintu by'ifeza n'iby'izahabu n'imyambaro, n'intwaro zo kurwanisha n'ibihumuraneza n'amafarashi n'inyumbu. Ni ko byagendaga ukoumwakautashye.eC Abami bo mu isi bose bashakaga kurebaSalomo, ngo bamenyeubwenge Imana yashyize mu mutimawe.D~ Nuko Salomo arusha abami bo mu isi boseubutunzi n'ubwenge.e}C kukoumwami yari afite inkuge zajyaga zijya i Tarushishi zijyanwa n'abagaragu ba Hiramu. Uko imyaka itatu yashiraga, inkuge z'i Tarushishi zajyaga zigaruka zizanye izahabu n'ifeza, n'amahembe y'inzovu n'inkima na tawusi.J| Ibintuumwami yanyweshaga byose byari izahabu, n'ibirirwaho byose byo mu nzu y'ibiti by'ikibira cy'i Lebanoni byari izahabu itunganijwe. Ku ngoma ya Salomo ifeza ntiyatekerezwaga ko ari ikintu,+{O Kandi ibindi bishushanyo by'intare cumi na bibiri byahagararaga impande zombi ku nzuririro uko ari esheshatu. Mu bihugu byose nta ntebe yigeze kubazwa isa na yo. z Iyo ntebe yari ifiteurwuririro rw'intambwe esheshatu, ifite n'agatebe k'ibirenge k'izahabu. Izo nzuririro zari zifashe ku ntebe, kandi hariho n'imikondo impande zombi z'ahicarwa, n'ibishushanyo by'intare bibiri bihagaze impande zombi iruhande rw'imikondo.lyQ Kandiumwami yibarishiriza intebe nini y'ubwami mu mahembe y'inzovu, ayiteraho izahabu itunganijwe.3x_ Acura n'ingabo ntoya magana atatu mu izahabu, ishekeli magana atandatu z'izahabu zikajya zicurwamo ingabo imwe,umwami azitambika mu nzu y'ibiti by'ikibira cy'i Lebanoni.wy Maze Salomo acurisha ingabo magana abiri mu izahabu, italanto z'izahabu magana atandatu zikajya zicurwamo ingabo imwe.v! udashyizeho izo abagenza n'abacuruzibazanaga, kandi abami ba Arabiya bose n'abatware bo mu gihugu bajyaga bazanira Salomo izahabu n'ifeza.luQ Izahabu yajyaga kwa Salomo mu mwaka yari italanto magana atandatu na mirongo itandatu n'esheshatu,'tG Maze Umwami Salomo ahaumugabekazi w'i Sheba ibyo yifuzagan'ibyo yasabye byose, biruta ibyo yatuyeumwami. Nuko arahagurukaasubiramu gihugu cye n'abagaragu be.Xs) Umwami akoresha ibiti bimeze nk'imisagavu inzuririro z'inzu y'Uwiteka n'iz'inzu y'ubwami, abibāzamo n'inanga na nebelu by'abaririmbyi, kandi kera kose mu gihugu cy'i Buyudantihigeze kuboneka ibiti nk'ibyo.r# Kandi n'abagaragu ba Hiramu n'aba Salomo, abazanaga izahabu ya Ofiri, ni bo bazanaga ibiti bimeze nk'imisagavu n'amabuye y'igiciro cyinshi.Yq+ Maze aturaumwami italanto z'izahabu ijana na makumyabiri, n'ibihumuraneza byinshi cyane n'amabuye y'igiciro cyinshi, kandi ntabwo higeze kubahoibihumuraneza nk'ibyoumugabekazi w'i Sheba yatuye Umwami Salomo.pw Uwiteka Imana yawe ihimbazwe, yakwishimiye ikakwicaza ku ntebe yayoukabaumwamiutwarira Uwiteka Imana yawe, kuko Imana yawe yakunzeubwoko bwa Isirayeliigashaka kubukomeza iteka ryose, ni cyo cyatumye ikugiraumwami wabo ngo uce imanza zitabera.”poY Hahirwa abantu bawe, aba bagaragu bawe barahirwa bibera imbere yawe iminsi yose, bakumvaubwenge bwawe.)nK Ariko sindakemera ibyo bavuze kugezaaho naziye nkabyirebera n'ayanjye maso, kandi mbonye ko ntabwiwe n'igice cy'ubwenge bwawe bukomeye,urengeje inkuru numvise.wmg Aherako abwiraumwami ati “Inkuru numviye mu gihugu cyanjye z'ibyo wakoze n'iz'ubwenge bwawe, zari iz'ukuri.ilK n'ibyokurya byo ku meza ye n'imyicarire y'abagaragu be, no guhereza kw'abahereza be n'imyambarire yabo, n'abahereza be ba vino n'imyambarire yabo, n'urwuririro yazamukiragaho ajya mu nzu y'Uwiteka, arumirwa bimukuraumutima.Lk Nukoumugabekazi w'i Sheba abonyeubwenge bwa Salomo n'inzu yubatse,_j7 Salomo amusobanuriraibyo yamubajije byose, nta kintu cyasobye Salomo atamusobanuriye.(i K Umugabekazi w'i Sheba yumvise inkuru ya Salomo, aza i Yerusalemu azanywe no kumubazaibinaniranye amugerageza. Yari azanye n'abantu benshi cyane n'ingamiya zihetse ibihumuraneza, n'izahabu nyinshi cyane n'amabuye y'igiciro cyinshi. Ageze kuri Salomo amurondorera ibyari mu mutimawe byose.GhHiramu amwoherereza inkuge zijyanwa n'abagaragu be bamenyereye inyanja, bajyana n'abagaragu ba Salomo Ofiri, bakurayoitalanto z'izahabu magana ane na mirongo itanu bazishyira Umwami Salomo.`g9Hanyuma Salomo ajya Esiyonigeberi na Eloti, ku nkengero y'inyanja mu gihugu cya Edomu.f3Nuko imirimo ya Salomo yose iratunganywa kugezaku munsi yashyiriyeho imfatiro z'inzu y'Uwiteka, no kugezaaho yuzuriye. Nuko inzu y'Uwiteka iruzura.~euNtibagira itegeko ry'umwami barenga mu yo yategetse abatambyi n'Abalewi, ku ijambo ryose cyangwa ku bintu byabitswe.d7Ategeka n'ibihe by'umurimow'abatambyi akurikije itegeko rya se Dawidi, n'iby'imirimo y'Abalewi yo guhimbaza no gukoraimbere y'abatambyi nk'ukoumurimowabo w'iminsi yose wari uri, n'iby'abakumirizi uko byari biri ku marembo yose kuko ari ko Dawidiumuntu w'Imana yari yarategetse.zcm Agatamba ibyo Mose yategetse uko bukeye, n'iby'amasabato n'iby'imboneko z'ukwezi n'iby'iminsi mikuru itegetswe gatatu mu mwaka, ari yo minsi mikuru y'umutsimaudasembuwe, n'umunsi mukuruukurikira amasabato arindwi, n'iminsi mikuru y'ingando.xbi Nuko Salomo ahereye ubwo akajya atambira Uwiteka ibitambo byoswa ku cyotero yubakiye Uwiteka imbere y'ibaraza.{ao Icyo gihe Salomo yimuraumugorewe,umukobwa wa Farawo wabaga mu muduguduwa Dawidi, amushyira mu nzu yamwubakiye kuko yavugagaati “Umugorewanjye ntazaba mu nzu ya Dawidiumwami wa Isirayeli kuko ari ahantu hera, aho isanduku y'Imana yageze.”[`/ Abatware bakuru b'Umwami Salomo bamutwariraga bari magana abiri na mirongo itanu.=_s Ariko mu Bisirayeli Salomo ntiyagiragamo imbata z'umurimowe, ahubwo bari ingabo zo kurwana, n'abatware bakuru b'ingabo ze n'abatware b'amagare ye, n'ab'abagendera ku mafarashi be.^yabuzukuruzababo basigaye mu gihugu, abatarimbuwe n'Abisirayeli, ni bo Salomo yatoranyagamo abagira imbata kugezan'ubu.m]SAbantu bose b'insigarizi b'Abaheti n'Abamori, n'Abaferizi n'Abahivi n'Abayebusi batari Abisirayeli,z\mn'i Bālati n'imiduguduy'ububikoSalomo yari afite yose, n'imiduguduicyurwamo amagare ye yose, n'imiduguduy'abagendera ku mafarashi be, n'ibyo Salomo yashatse kubakira kwinezeza byose i Yerusalemu n'i Lebanoni, no mu bihugu yategekaga byose.[Kandi yubakai Betihoroni yo harugurun'i Betihoroni yo hepfo, imiduguduigoteshejwe inkike z'amabuye zirimo inzugi z'amarembo n'ibihindizo,WZ'Aherako yubakai Tadumorimu butayu, n'imiduguduy'ububikoyose yubatse i Hamati.7YiHanyuma Salomo atera i Hamatisoba arahatsinda.OXSalomo arongera yubakaimiduguduHiramu yamuhaye, ayituzamoAbisirayeli.ZW /Imyaka makumyabiri ishize, ari yo Salomo yubakiye inzu y'Uwiteka n'inzu ye bwite,HV Nuko bazasubizabati ‘Kuko bimūye Uwiteka Imana ya ba sekuruzayabakuye mu gihugu cya Egiputa, bagakeza izindi mana, bakaziramya bakazikorera, ni cyo cyatumye ibateza ibi byago byose.’”U%“Kandi iyi nzu uko ireshya uku,uzayinyura imbere wese azatangara avuga ati ‘Ni iki cyatumye Uwiteka agenza atyo iki gihugu n'iyi nzu?’;Tonanjye nzabarandura mbakure mu gihugu cyanjye nabahaye, kandi iyi nzu nereje izina ryanjye nzayijugunya imve mu maso, nzayigira iciro ry'imigani n'agashinyaguro mu mahanga yose.SyAriko nimuteshuka mukareka amateka n'amategeko yanjye nabashyize imbere, mukagenda mugakorera izindi mana mukaziramya,R nanjye nzakomeza ingoma yawe nk'uko nasezeranye na so Dawidi nkamubwira nti ‘Ntabwouzaburaumuntu wo gutegeka Abisirayeli.’ QKandi nawe nugendera imbere yanjye nk'uko so Dawidi yagendaga,ugakora ibyo nagutegetse byose,ukitondera amategeko n'amateka yanjye,P'Kuko ubu ntoranije iyi nzu nkayereza kugirango izina ryanjye riyiberemo iteka ryose, n'amaso yanjye n'umutimawanjye bizayihoramo iminsi yose.nOUUhereye none amaso yanjye azajya areba, n'amatwi yanjye azajya yumva gusenga kuzasengerwa aha hantu.XN)maze abantu banjye bitiriwe izina ryanjye nibicisha bugufibagasenga, bagashaka mu maso hanjye bagahindukirabakareka ingeso zabo mbi, nanjye nzumva ndi mu ijuru mbababarire igicumurocyabo, mbakirize igihugu.M Nindamuka nkinze ijuru imvura ntigwe, cyangwa nintegeka inzige ngo zone igihugu, cyangwa ninohereza mugigamu bantu banjye,L/ Hanyuma Uwiteka yiyereka Salomo nijoro aramubwira ati “Numvise gusenga kwawe maze nitoraniriza aha hantu ngo habe inzu yo gutambiramo ibitambo.+KO Uko ni ko Salomo yujujeinzu y'Uwiteka n'inzu y'ubwami, n'ibyo Salomo yari yaribwiye mu mutimawe ko azakora mu nzu y'Uwiteka no mu nzu ye bwite, arabisohoza neza.eJC Maze ku munsi wa makumyabiri n'itatu wo mu kwezi kwa karindwi, Salomo asezerera abantu ngo batahe. Bajya iwabo banezerewe, kandi bishimiye mu mitima ibyo Uwiteka yari yeretse Dawidi na Salomo n'ubwoko bwe bwa Isirayeli. I Ku munsi wa munanibagira guterana kwera, kuko bari bamaze iminsi irindwi beza icyotero bari mu birori by'iyo minsi uko ari irindwi.IH Nuko icyo gihe Salomo agira ibirori by'iminsi irindwi hamwe n'Abisirayeli bose bari iteraniro rinini cyane,baturutse mu gihugu cyoseuhereye aharasukirwa i Hamati,ukageza ku kagezi ka Egiputa.G%Kandi Salomo yeza no hagati mu rugo rw'imbere y'inzu y'Uwiteka, kuko yahatambiye ibitambo byoswa n'urugimbu rw'ibitambo by'ishimwe yuko bari amahoro, kuko icyotero cy'umuringa Salomo yaremye kitabashije gukwirwaho ibitambo byoswa n'amaturo y'amafu y'impeke n'urugimbu.sF_Kandi abatambyi bari bahagaze ku mirimo yabo, Abalewi na bo bari bafite ibintu bivugirizwa Uwiteka, ibyo Umwami Dawidi yari yarakoreshereje guhimbarisha Uwiteka, kuko imbabazi ze zihoraho iteka ryose, n'ibyo Dawidi yakoresheje iyo yashakaga guhimbarisha Uwiteka imirimo yabo. Abatambyi bavugiriza amakondera imbere ya bose, Abisirayeli bose na bo bari bahagaze.E-Umwami Salomo atamba inka inzovu ebyiri n'ibihumbi bibiri, n'intama agahumbi n'inzovu ebyiri. Uko ni koumwami n'abantu bose bejeje inzu y'Imana.GDMazeumwami n'abantu bose batambira ibitambo imbere y'Uwiteka. C Abisirayeli bose babonye ukoumurirowamanutse, icyubahiro cy'Uwiteka kikaba ku nzu, barunamabubikaamaso hasi ku mabuye ashashwe bararamya, bahimbaza Uwiteka bati “Uwiteka ni mwiza, imbabazi ze zihoraho iteka ryose.”106.1; 107.1; 118.1; 136.1; Yer 33.11kBOAbatambyi ntibabasha kwinjira mu nzu y'Uwiteka, kuko icyubahiro cy'Uwiteka cyuzuyeinzu y'Uwiteka. A Nuko Salomo amaze gusenga,umuriroumanuka uva mu ijuru wotsa igitambo cyo koswa n'ibindi bitambo, icyubahiro cy'Uwiteka cyuzurainzu.o@W*Uwiteka Mana, ntiwime uwo wimikishije amavuta, ujye wibuka imbabazi wagiriyeumugaragu wawe Dawidi.”E?)Nuko rero none Uwiteka Mana, hagurukawinjire mu buruhukirobwawe woweubwawe n'isanduku y'icyubahiro cyawe, abatambyi bawe Uwiteka Mana bambikwe agakiza, abakunzi bawe banezererwe amahirwe.s>_(“Nuko Mana yanjye ndakwinginze, amaso yawe arebe n'amatwi yawe yumve ishengesho ryose rizasengerwa aha. ='ujye wumva gusenga kwabo no kwinginga kwabo uri mu ijuru ari ryo buturobwawe,ubabarire abantu bawe bagucumuyehoubakiranurireibyabo.]<3&nibakugarukiran'umutimawose n'ubugingo bwabo bwose bari mu gihugu bari banyagiwemo, aho bajyanywe ari imbohe bagasenga berekeye igihugu cyabo wahaye ba sekuruza, n'umurwa watoranyije n'inzu nubakiye izina ryawe,2;]%ariko bakisubiriramo mu gihugu bajyanywemo ari imbohe, bagahindukirabakagutakambira bari mu gihugu banyagiwemo bavuga bati ‘Twaracumuye, tugiraubugoryi dukoranabi’,:3$“Nibagucumuraho(kuko ari nta muntuudacumura)ukabarakarira,ukabahāna mu babisha babo bakabajyana ari imbohe mu gihugu cya kure cyangwa icya hafi,f9E#ujye wumva gusenga kwabo no kwinginga kwabo uri mu ijuru,ubarengere mu byo bazaba barwanira.$8A"“Abantu bawe nibatabara bakajya kurwana n'ababisha mu nzira yoseuzabagabamo, maze bakagusenga berekeye uyu murwa watoranije n'inzu nubakiye izina ryawe,7}!ujye wumva uri mu ijuru ari ryo buturobwawe,umarire uwo munyamahanga ibyo agutakambira byose, bitume amoko yose yo mu isi amenya izina ryawe, akubahenk'ukoubwoko bwawe bwa Isirayeli bukubaha, kandi bamenye yuko iyi nzu nubatse yitwa iy'izina ryawe.[6/ “Kandi iby'umunyamahangautariuwo mu bwoko bwawe bwa Isirayeli, naza aturutse mu gihugu cya kure azanywe n'izina ryawe rikuru, n'amaboko yawe akomeye n'ukubokokwawe kwagirije, nibaza basenga berekeye iyi nzu,q5[kugirango bakubahebagendere mu nzira zawe, iminsi bazamara yose mu gihugu wahaye ba sogokuruzabakiriho.-4Sujye wumva uri mu ijuru ari ryo buturobwaweubabarire, witureumuntu weseukurikije ibyo yakoze byose, wowe uziumutimawe (kuko ari wowe wenyine uzi imitima y'abantu),L3mazeumuntu wese nagira icyo asaba cyose yinginze, cyangwa abantu bawe b'Abisirayeli bose ukoumuntu wese azajya yimenyaho indwara ye n'umubabaro we ku bwe, akarambura amaboko ye yerekeye iyi nzu,c2?“Inzara nitera mu gihugu cyangwa mugiga, cyangwa kurumbyacyangwa gikongoro, cyangwa inzige cyangwa kagungu, cyangwa ababisha nibabagotera mu gihugu kirimo imiduguduyabo, nubwo hatera ibyago cyangwa indi ndwara yose,G1ujye wumva uri mu ijuruubabarire abagaragu bawe n'abantu bawe b'Abisirayeli igicumurocyabo,uzabigishe kugendana ingeso nziza,uvubireigihugu cyawe imvura, icyo wahaye abantu bawe ho gakondo.01“Ijuru nirikingwa imvura ntigwe kuko bagucumuyeho, nyuma bagasenga berekeye aha bakubahaizina ryawe, bakareka igicumurocyabo kukouzabaubahannye,/{ujye wumva uri mu ijuruubabarire abantu bawe b'Abisirayeli igicumurocyabo,ubagarure mu gihugu wabahanye na ba sekuruza.2.]“Abantu bawe b'Abisirayeli nibirukanwa n'ababisha bazira ko bagucumuyeho, nyuma bakaguhindukirira bakerura izina ryawe, bagasenga bingingira imbere yawe muri iyi nzu,4-aujye wumva uri mu ijuruutegeke,ucireabagaragu bawe imanza zitsindisha abakiranirwa biturwe gukiranirwa kwabo, zigatsindishiriza abakiranutsi nk'uko gukiranuka kwabo kuri.z,m“Umuntu nacumurakuri mugenzi we bakamurahiza indahiro, akaza akarahirira imbere y'icyotero cyawe muri iyi nzu,R+Nuko ujye wumva kwinginga k'umugaragu wawe n'ukw'abantu bawe b'Abisirayeli, uko bazajya basenga berekeye aha hantu. Ni koko ujye wumva uri mu buturobwawe ari bwo ijuru, kandi ukouzajya wumvaubabarire.8*ikugirangouhoreushyize amaso kuri iyi nzu ku manywa na nijoro, n'ahantu wavuze kouzashyira izina ryawe ngouboneuko ujya wumva gusengaumugaragu wawe nzajya nsenga nerekeye aha. )Ariko wite ku gusenga k'umugaragu wawe nkwinginga, Uwiteka Mana yanjye, wumve gutakamba no gusengaumugaragu wawe ngusengera imbere,(“Ariko se niukurikoko, Imana izaturanan'abantu mu isi? Dore ijuru ndetse n'ijuru risumba ayandi nturikwirwamo, nkanswe iyi nzu nubatse.\'1Nuko Uwiteka Mana ya Isirayeli, ijambo ryawe wabwiyeumugaragu wawe Dawidiurihamye.A&{Nuko rero none Uwiteka Mana ya Isirayeli, komeza ibyo wasezeranijeumugaragu waweumukambwe wanjye Dawidi, nk'uko wamubwiye uti ‘Ntuzaburaumuntu wo kwicara ku ntebe y'ubwami bwa Isirayeli imbere yanjye, niba abana bawe bazitonda mu ngeso zabo, bakagendera mu mategeko yanjye nk'uko wagenderaga imbere yanjye.’ %Wakomeje ibyo wasezeranye n'umugaragu waweumukambwe wanjye Dawidi, nk'uko wabivugishije akanwa kawe noneubisohoreshejeukubokokwawe.J$ Arasenga ati “Uwiteka Mana ya Isirayeli, nta mana ihwanye nawe mu ijuru cyangwa mu isi, ikomeza gusohoreza isezerano abagaragu bawe no kubagirira ibambe, bagendera imbere yawe n'umutimawose.T#! Kandi Salomo yari yararemye ikintu gisa n'uruhimbi cy'imiringa,uburebure bwacyo bw'umurambararo bwari mikono itanu,ubugaribwacyo bwari mikono itanu, n'uburebure bwacyo bw'igihagararo bwari mikono itatu, agishinga mu rugo hagati agihagararaho, maze apfukamaimbere y'iteraniro ry'Abisirayeli ryose, atega amaboko ayerekeje ku ijuru.q"[ Aherako ahagarara imbere y'icyotero cy'Uwiteka iteraniro ry'Abisirayeli ryose rihari, atega amaboko ye.e!C ni ho nabonyeubutereko bw'isanduku irimo isezerano ry'Uwiteka yasezeranye n'Abisirayeli.”o W “None Uwiteka ashohoje ijambo yavuze, kuko mpagurutse mu cyimbo cy'umukambwe wanjye Dawidi, nkaba nicaye ku ntebe y'ubwami bwa Isirayeli nk'uko Uwiteka yasezeranye, kandi nujujeinzu nubakiye izina ry'Uwiteka Imana ya Isirayeli,r] ariko si woweuzubakaiyo nzu, ahubwoumwana waweuzikuriramu nda, uwo ni weuzubakira izina ryanjye inzu.’ Ariko Uwiteka aramubwira ati ‘Wariufiteumugambi wo kuzubakira izina ryanjye inzu, wagize neza kuko wabigambiriye mu mutimawawe,pY“Nukoumukambwe wanjye Dawidi yari yaragambiriye kuzubakira izina ry'Uwiteka Imana ya Isirayeli inzu. 8~~I}}2|{zz\yyfxxwwvvFuu/t|srrrq:poonmmllkkqkjjihh5gff~fe?dd=ccJbbya``;_h^]]\[[aZZvYY+XIWW;VVUUTT7SSYRRQPP9OWNMM`MLPKJJII;HTGFEE+DwDCCBJAAA@R??D>>(=z<<;::98#766*5*433x2211g00V//..#-V,, +**U))c((\'&&:%%]$$C#l"! NSmEE `cZF3] 3 > : Qiisn>m//WBayujujebazana impiya zisagutse bazishyira imbere y'umwami na Yehoyada, bazikoramo ibintu byo mu nzu y'Uwiteka, ibintu bikoreshwa n'ibyo gutambiramo n'indosho, n'ibintu by'izahabu n'ifeza.
Maze bakajya batamba ibitambo byoswa mu nzu y'Uwitekaubudasiba, iminsi yose Yehoyada yamaze akiriho.y.k Nuko abakozi barakoraumurimobarawutunganya rwose, bahagarika inzu y'Imana bayisubizauko yari iri, barayikomeza.M- Umwami na Yehoyada bakaziha abakoragaumurimow'inzu y'Uwiteka, na bo bakaziguriraabubatsi n'ababaji ngo basane inzu y'Uwiteka, bakaguriran'abacuzi b'ibyuma n'ab'imiringa ngo basane inzu y'Uwiteka.,,Q Iyo Abalewi bazanaga isanduku mu nzuumwami yagiragamo inama bagasanga harimo impiya nyinshi,umwanditsi w'umwami n'umutware w'umutambyi mukurubarazaga bagasuka ibiri mu isanduku bakaranguza, bakayenda bakayisubizaahantu hayo. Uko ni ko bagenzaga uko bukeye, bagateranya impiya nyinshi cyane.o+W Abatware bose n'abantu bose baranezerwa, barabizana babiroha muri iyo sanduku, kugezaaho barangirije.* Babyamamaza i Buyudahose n'i Yerusalemu ngo bazane ikoro ry'Uwiteka, Moseumugaragu w'Imana yategetse Abisirayeli ubwo bari mu butayu._)7Nukoumwami ategeka ko babāza isanduku, bakayishyira hanze ku rugi rw'inzu y'Uwiteka.(Kuko abahungu ba Ataliya wa mugoremubi, bari barangije inzu y'Imana n'ibintu byose byashinganywe byo mu nzu y'Uwiteka, bakabiha Bāli.|'qBukeyeumwami atumiraYehoyada w'umutambyi mukuruaramubazaati “Ni iki cyakubujijegutegeka Abalewi, gukoresha Abayuda n'ab'i Yerusalemu ikoro rya Moseumugaragu w'Uwiteka, ryategetswe iteraniro ry'Abisirayeli kuba ikoro ry'ihema ry'ibihamya?”d&AAteranya abatambyi n'Abalewi arababwira ati “Nimugende mujye mu miduguduy'i Buyuda, musonzoranye mu Bisirayeli bose impiya zisanishe inzu y'Imana yanyu ukoumwakautashye, mubigire vuba.”Ariko Abalewi ntibagira vuba.;%qHanyuma y'ibyo Yowasi ashaka gusanainzu y'Uwiteka.V$%Yehoyada amushyingira abagore babiri, abyara abana b'abahungu n'ab'abakobwa.O#Yowasi akora ibishimwa n'Uwiteka, mu minsi y'umutambyi Yehoyada yose." )Yowasi atangira gutegeka amaze imyaka irindwi avutse, amara imyaka mirongo ine i Yerusalemu ari ku ngoma. Nyina yitwaga Sibiya w'i Bērisheba.f!ENuko abantu bose bo mu gihugu baranezerwa,umurwauratuza. Uko ni ko bicishije Ataliya inkota.q [Ajyana abatware batwara amagana n'abanyacyubahiro, n'abatware b'abantu n'abantu bose bo mu gihugu, basohoraumwami mu nzu y'Uwiteka baramumanukana, banyura mu irembo ryo haruguruku nzu y'umwami baherako bamushyira ku ntebe y'ubwami.r]Kandi ashyira abakumirizi ku irembo ry'urugorw'inzu y'Uwiteka, kugirango hatagiraumuntuuhumanye winjira.~uMaze Yehoyada asubizaabatambyi b'Abalewi mu butware bw'inzu y'Uwiteka, abo Dawidi yashyiriye mu nzu y'Uwiteka gutambira Uwiteka ibitambo byoswa nk'uko byanditswe mu mategeko ya Mose, babitambanaumunezero n'indirimbo nk'uko Dawidi yabitunganije./WAbantu bose baherako bajya ku ngoro ya Bāli barayisenya, ibyotero bye n'ibishushanyo bye barabimenagura rwose, Mataniumutambyi wa Bāli bamwicira imbere y'ibyotero.c?Maze Yehoyada asezerana isezerano ubwe n'abantu bose n'umwami, ngo babe abantu b'Uwiteka.mSNuko baramubererekera, anyura mu irembo ry'amafarashi ryo mu ihururury'urugorw'umwami, bamwicirayo.Yehoyada w'umutambyi asohora abatware batwara amagana, bashyiriweho gutwara ingabo zose arababwira ati “Nimumusohore mumucishe muri gahunda y'ingabo, kandiumukurikira wese mumwicishe inkota”, kukoumutambyi yari avuze ati “Ntimumwicire mu nzu y'Uwiteka.” Yitegereje abonaumwami ahagaze ku nkingi y'umwami mu muryango, n'abatware n'abavuza amakondera begereyeumwami, n'abaririmbyi na bo bacuranga ibintu bivuga batera indirimbo z'ishimwe. Nuko Ataliya ashishimura imyambaro ye, avuza induru ati “Ubugome! Ubugome!”jM Ataliya yumviseurusakurw'abantu birukanka kandi bahimbazaumwami, asanga abantu mu nzu y'Uwiteka.6e Maze basohoraumwana w'umwami bamwambika ikamba ry'ubwami, bamuha n'umuhamya bamugiraumwami. Yehoyada n'abahungu be bamusukahoamavuta baravuga bati “Umwami aragahoraho!”^5 Nuko ashyiraho abantu bose,umuntu wese afite intwaro ye yo kurwanisha mu ntoki,uhereye ku ruhande rw'iburyo rw'inzuukageza ku rw'ibumosorwayo, bugufibw'icyotero n'inzu ahoumwami yari ari, bamukikije impande zose.   Maze Yehoyada w'umutambyi aha abatware b'amagana amacumu n'ingabo ntoya n'inini, byari iby'Umwami Dawidi bikaba mu nzu y'Imana.lQNuko Abalewi n'Abayuda bose babigenza uko Yehoyada w'umutambyi yabitegetse byose, baragendaumuntu wese ajyana abantu be bo gufataigihe ku isabato hamwe n'abagicyuye ku isabato, kuko Yehoyada w'umutambyi atasezereye abanyagihe.>uKandi Abalewi bazakikizeumwami impande zose,umuntu wese afite intwaro zo kurwanisha mu ntoki,uzinjira muri iyo nzu wese azicwe. Mujye mushagaraumwami uko asohotse n'uko yinjiye.”:mAriko ntihazagireuwinjira mu nzu y'Uwiteka, keretse abatambyi n'abo mu Balewi bafashe igihe. Abo ni bo bazinjira kuko bejejwe, ariko abantu bose bazitondere itegeko ry'Uwiteka.'GUndi mugabane wa gatatu bazarinda inzu y'umwami, n'undi mugabane wa gatatu bazaba ku irembo ry'urufatiro, na rubanda rwose ruzabamu bikari by'inzu y'Uwiteka.{Uko muzagenza ni uku: abazaza ku isabatogufataigihe,umugabane wanyu wa gatatu w'abatambyi n'Abalewi bazaba abakumirizi.1[Nuko iteraniro ryose risezeranira n'umwami isezerano mu nzu y'Imana. Yehoyada arababwira ati “Doreumwana w'umwami. Azima nk'uko Uwiteka yavuze ku rubyaro rwa Dawidi.#?Maze bagenda igihugu cy'i Buyudabateranya Abalewi, babakuranamu miduguduy'i Buyudayose n'abatware b'amazu ya ba sekuruzab'Abisirayeli, baza i Yerusalemu.a  =Mu mwaka wa karindwi Yehoyada arikomeza, asezerana n'abatware batwara amagana ari bo Azariya mwene Yehohamu, na Ishimayeli mwene Yehohanani, na Azariya mwene Obedi, na Māseya mwene Adaya, na Elishafati mwene Zikiri.q [ Abana na bo imyaka itandatu ahishwe mu nzu y'Imana. Kandi Ataliya ni we wari ku ngoma muri icyo gihugu.$ A Ariko Yehoshabeyatiumukobwa w'umwami yiba Yowasi mwene Ahaziya, amukuramu bana b'umwami bicwaga, aramujyana amushyirana n'umureziwe mu cyumba kirarwamo. Nuko Yehoshabeyatiumukobwa w'Umwami Yoramu muka Yehoyada w'umutambyi, mushiki wa Ahaziya, amuhisha Ataliya ntiyamubonango amwice. { BukeyeAtaliya nyina wa Ahaziya abonye koumwana we apfuye, arahagurukaarimburaurubyaro rwose rw'umwami w'inzu y'Abayuda.~ u Maze ashaka Ahaziya baramufata(ubwo yari yihishe i Samariya), bamushyira Yehu baramwica, baramuhamba kuko bavugagabati “Ni mwene Yehoshafati washakishaga Uwitekaumutimawe wose.”
Nuko inzu ya Ahaziya ntiyagira imbaraga zo gukomezaubwami.Ubwo Yehu yasohozaga iteka ku nzu ya Ahabu, asanga ibikomangoma by'Abayuda n'abana b'abahungu ba bene se wa Ahaziya bamukorera, arabica.EKandi kurimbuka kwa Ahaziya kwaturutse ku Mana kuko yagiye kwa Yehoramu, agezeyo atabarana na Yehoramu batera Yehu mwene Nimushi, uwo Uwiteka yimikishirije amavuta kumaraho inzu ya Ahabu.wgYehoramu asubirai Yezerēli ajya kwiyomoza inguma bari bamukomerekeje i Rama, ubwo yarwanaga na Hazayeliumwami w'i Siriya. BukeyeAhaziya mwene Yehoramuumwami w'Abayuda amanurwa no gusuraYehoramu mwene Ahabu i Yezerēli, kuko yari arwaye.:mNuko akurikiza inama zabo, atabarana na Yehoramu mwene Ahabuumwami w'Abisirayeli, batera Hazayeliumwami w'i Siriya i Ramoti y'i Galeyadi, Abasiriya bakomeretsa Yehoramuuruguma.{Akora ibyangwa n'Uwiteka nk'uko ab'inzu ya Ahabu bakoraga, kuko ari bo bamugiraga inama zo kumurimbuza, se amaze gupfa.c?Na we agendana ingeso nk'iz'ab'inzu ya Ahabu, kuko nyina yamugiraga inama yo gukoraibibi.&EKandi Ahaziya yatangiye gutegeka amaze imyaka mirongo ine n'umwe avutse, amaraumwaka umwe i Yerusalemu ari ku ngoma. Nyina yitwaga Ataliyaumukobwa wa Omuri.c AAbaturageb'i Yerusalemu bimika Ahaziyaumwana we w'umuhererezi abaumwami mu cyimbo cye, kuko bakuru be bose bari barishwe n'umutwe w'ingabo zazanye n'Abarabu mu rugerero. Nuko Ahaziya mwene Yoramuumwami w'Abayuda arima.`9Yoramu uwo yatangiye gutegeka amaze imyaka mirongo itatu n'ibiri avutse, amara imyaka munanii Yerusalemu ari ku ngoma. Aratanga agenda nta wamwifuzaga, bamuhamba mu muduguduwa Dawidi ariko atari mu bituro by'abami.SNuko hashira iminsi, yari amaze imyaka ibiri arwaye indwara ye imuzanisha amagara, aratanga atangishijwe n'indwara mbi zikomeye. Ariko abantu be ntibamwosereza imibavu, nk'uko boserezaga ba sekuruzabe.J~ Hanyuma y'ibyo byose Uwiteka amutezaindwara itavurwa yo mu mara.I} Batera i Buyudabarahasandara, banyaga ibintu byose basanze mu nzu y'umwami n'abahungu be n'abagore be, ntiyasigarana n'umwana w'umuhungu n'umwe, keretse Yehohahaziya w'umuhererezi mu bana be.s|_Maze Uwiteka ahagurukiriza imitima y'Abafilisitiya, n'Abarabu baringaniye n'Abanyetiyopiya kwanga Yoramu.d{AKandi naweuzarwara indwara ikomeye mu mara, izatumauzanaamagara kukouzahorauyirwaye.’”mzSnone Uwiteka azateza ibyago bikomeye abantu bawe, n'abana bawe n'abagore bawe n'ibintu byawe byose.Sy ahubwoukagendana ingeso z'abami b'Abisirayeli,ugasambanisha Abayuda n'abaturageb'i Yerusalemu nk'uko ab'inzu ya Ahabu bagenjeje, kandiukabawarishe abo muva inda imwe mu nda ya so bakurushaga kuba beza,Wx' Bukeyeurwandiko rumugeraho ruvuyekuri Eliya w'umuhanuzi, ruvugango
“Uku ni ko Uwiteka Imana ya sogokuruzaDawidi ivuze, ngo ‘Kukoutagendanye ingeso nziza za so Yehoshafati n'iza Asaumwami w'Abayuda,twa Kandi Yoramu yubakaingoro ku misozi y'i Buyuda, yoshya abaturageb'i Yerusalemuubusambanyi, ayobya Abayuda. v Uko ni ko Abedomu bagomeye Abayuda kugezaubu. Icyo gihe ab'i Libuna na bo baramugomera, kuko yaretse Uwiteka Imana ya ba sekuruza. u BukeyeYoramu yambukanan'abatware be n'amagare ye yose, ahagurukanijoro atwaza Abedomu bari bamugoseari kumwe n'abatware b'amagare._t7Maze ku ngoma ye Abedomu baragoma, biyegura ku bwami bw'Abayuda biyimikirauwabomwami.sAriko Uwiteka ntiyashaka kurimbura inzu ya Dawidi, ku bw'isezerano yasezeranye na Dawidi ko azamuhāna itabaza n'abahungu be iteka ryose.r!Agendana ingeso z'abami b'Abisirayeli nk'uko ab'inzu ya Ahabu bazigendanaga, kuko yashyingiweumukobwa wa Ahabu agakora ibyangwa n'Uwiteka.q}Kandi Yoramu yatangiye gutegeka amaze imyaka mirongo itatu n'ibiri avutse, amara imyaka munanii Yerusalemu ari ku ngoma.p)Nuko Yoramu arahagurukaategekaubwami bwa se, amaze gukomera aherako yicisha bene se bose inkota, hamwe n'ibikomangoma bindi byo mu Bisirayeli.,oQSe abaraga ibiragwa bikomeye by'ifeza n'izahabu, n'ibintu by'igiciro cyinshi n'imiduguduy'i Buyudaigoswe n'inkike, arikoubwami abuha Yoramu kuko ari we mpfura ye.In Kandi Yoramu yari afite bene se, abahungu ba Yehoshafati ari bo Azariya na Yehiyeli na Zekariya, na Azariya na Mikayeli na Shefatiya. Abo bose bari abahungu ba Yehoshafatiumwami wa Isirayeli. m Yehoshafati aratanga asanga ba sekuruza, ahambwa hamwe na ba sekuruzamu muduguduwa Dawidi, mazeumuhungu we Yoramu yima ingoma ye.Jl %Maze Eliyezeri mwene Dodavahu w'i Maresha ahanuriraYehoshafati aravuga ati “Kuko wiyunze na Ahaziya, Uwiteka atsembye ibyo wabaje.”Nuko izo nkuge zirameneka, ntibabasha kujya i Tarushishi.Zk-$Afatanya na we kubāza inkuge zo kujya i Tarushishi, bazibarizaga Esiyonigeberi.wjg#Hanyuma y'ibyo Yehoshafatiumwami w'Abayuda yiyunga na Ahaziyaumwami w'Abisirayeli, wagiraga ingeso mbi cyane.i5"Ariko indi mirimo ya Yehoshafati, iyabanje n'iyaherutse, yanditswe mu gitabo cy'ibya Yehu mwene Hanani, babishyira mu gitabo cy'abami b'Abisirayeli.lhQ!Icyakora ingoro ntizakuweho, kandi n'abantu bari batarakomeza imitima yabo ku Mana ya ba sekuruza.\g1 Yagendanaga ingeso nziza za se Asa ntateshuke, agakora ibishimwa imbere y'Uwiteka.OfYehoshafati ategeka i Buyuda. Yatangiye gutegeka amaze imyaka mirongo itatu n'itanu avutse, amara imyaka makumyabiri n'itanu i Yerusalemu ari ku ngoma, kandi nyina yitwaga Azubaumukobwa wa Shiluhi.[e/Nuko igihugu cya Yehoshafati kiratuza, kuko Imana ye yamuhayeihumureimpande zose.~duIgitinyiro cy'Imana kiba ku bami bose bo muri ibyo bihugu, ubwo bumvaga ko Uwiteka yarwanije ababisha b'Abisirayeli.Xc)Baza i Yerusalemu bafite nebelu n'inanga n'amakondera, bajya ku nzu y'Uwiteka.8biAbayuda n'ab'i Yerusalemu baherako basubirayo uko banganaga Yehoshafati abagiye imbere, basubirai Yerusalemu banezerewe kuko Uwiteka yabahaye kwishima hejuru y'ababisha babo.a'Ku munsi wa kane Abayuda bateranira mu kibaya cya Beraka bahashimira Uwiteka, ni cyo cyatumye aho hantu hahimbwa ikibaya cya Beraka na n'ubu.|`qMaze Yehoshafati n'ingabo ze bagiye kubanyaga, intumbi bazisangana iby'ubutunzi bwinshi n'iby'umurimbo by'igiciro cyinshi bīcūjeubwabo, byari byinshi cyane bituma batabasha kubimara, bamara iminsi itatu bakinyaga iminyago kuko yari myinshi._)Hanyuma Abayuda bageze ku munaraw'abarinzi wo mu butayu, basanga ingabo zose zabaye imirambo irambaraye hasi, ari nta n'umwe wacitse ku icumu.;^oKuko Abamoni n'Abamowabu bahagurukijwe no guteraabaturagebo ku musoziSeyiri ngo babice babarimbure rwose, nuko bamaze gutsemba ab'i Seyiri baherako barahindukana, bararimburana.]-Batangiye kuririmba no guhimbaza, Uwiteka ashyiraho abo guciraigico Abamoni n'Abamowabu, n'abo ku musoziSeyiri bari bateye i Buyuda, baraneshwa.Z\-Nuko amaze kujya inama n'abantu, ashyiraho abo kuririmbira Uwiteka, bagahimbazaubwiza bwo gukiranuka kwe barangaje imbere y'ingabo bavuga bati “Nimuhimbaze Uwiteka, kuko imbabazi ze zihoraho iteka ryose.”[-Bukeyebwaho bazinduka kare mu gitondo, barasohoka bajya mu butayubw'i Tekowa. Bagisohoka Yehoshafati arahagarara aravuga ati “Nimunyumve yemwe Bayuda namwe abatuye i Yerusalemu, mwizere Uwiteka Imana yanyu mubonegukomezwa, mwizere n'abahanuzi bayo mubonekugubwa neza.”Z{Abalewi bo muri bene Kohati n'abo mu Bakōra, bahagurutswano guhimbaza Uwiteka Imana ya Isirayeli n'ijwi rirenga cyane.vYeMaze Yehoshafati yubikaamaso hasi, Abayuda bose n'ab'i Yerusalemu bikubitahasi imbere y'Uwiteka baramuramya.dXAMuri iyo ntambara ntimuzagomba kurwana, muzahagarare mwireme inteko gusa, mwirebere agakiza Uwiteka azabaha yemwe Bayuda n'ab'i Yerusalemu. Mwitinya kandi mwe kwiheba, ejo muzabatere kuko Uwiteka ari kumwe namwe.’”WEjo muzamanuke mubatere. Dore barazamuka ahaterera hajya i Sise, muzabasanga aho ikibaya giherera mu butayubw'i Yeruweli.jVMAravuga ati “Nimwumve yemwe Bayuda mwese, namwe baturageb'i Yerusalemu nawe Mwami Yehoshafati, uku ni ko Uwiteka avuze ‘Mwitinya kandi mwe gukurwaumutiman'izo ngabo nyinshi, kukourugamba atariurwanyu ahubwo ni urw'Imana.*UMMazeumwuka w'Uwiteka aza kuri Yahaziyeli mwene Zekariya, mwene Benaya mwene Yeyeli mwene Mataniya w'Umulewiwo muri bene Asafu, aho yari ari hagati mu iteraniro.{To Nuko Abayuda bose bahagarara imbere y'Uwiteka, bari kumwe n'abana babo batoya n'abagore babo n'abana babo bakuru.S- Mana yacu, ntiwakwemera kubahana? Nta mbaraga dufitezarwanya izo ngabo nyinshi ziduteye, kandi tubuzeuko twagira ariko ni wowe duhanze amaso.”SR dore uko batwituye kuza kutwirukanamuri gakondo yawe waduhayekuhazungura.4Qa “Nuko none dore Abamoni n'Abamowabu n'abo ku musoziSeyiri, abo wabujijeAbisirayeli ko babatera ubwo bavaga mu gihugu cya Egiputa, ahubwo bakanyura hirya ntibabarimbure,kPO ‘Nitugerwaho n'ibyago, ari inkota cyangwa igihano cyangwa mugigandetse n'inzara, tuzajya duhagarara imbere y'iyi nzu n'imbere yawe (kuko izina ryawe riri muri iyi nzu), tugutakambire uko tuzabatubabaye naweuzumvautabare?’SOMaze bakakibamo, kandi bakaba bubakiyemo izina ryaweubuturobagasenga bati/NWMana yacu, si wowe wirukanye abaturagebari muri iki gihugu imbere y'ubwoko bwawe bw'Abisirayeli,ukagihaurubyaro rw'incuti yawe Aburahamu ngo kibe icyabo iteka ryose?PMarasenga ati “Uwiteka Mana ya ba sogokuruzabacu, ese si wowe Mana yo mu ijuru kandi si woweutegeka abami bose b'abanyamahanga? Mu kubokokwawe harimoububasha n'imbaraga, bituma ntawagutanga imbere.vLeYehoshafati ahagarara mu iteraniro ry'Abayuda n'ab'i Yerusalemu, yari mu nzu y'Uwiteka imbere y'urugorushya,KwAbayuda bose baraterana ngo basabe Uwiteka kubatabara, baturukamu miduguduy'i Buyudayose bazanywe no gushaka Uwiteka.[J/Yehoshafati aratinya yihata gushaka Uwiteka, ategeka Abayuda bose kwiyirizaubusa.0IYMaze haza abantu babwira Yehoshafati bati “Haje ingabo nyinshi ziguteyeziturutse i Siriya hakurya y'inyanja, kandi dore bageze i Hasasonitamari (ari ho Enigedi).”dH CHanyuma y'ibyo Abamowabu n'Abamoni hamwe n'Abamewunimubatera Yehoshafati, bajya kumurwanya. G  Kandi dore Amariyaumutambyi mukuruni weuzabatwara mu by'Uwiteka byose, na Zebadiya mwene Ishimayeliumutware w'umuryango wa Yuda ni weuzabatwara mu by'umwami byose, kandi Abalewi bazaba abatware muri mwe. Mushire amanga mukore, Uwiteka abane n'ukiranuka.”7Fg Kandi bene wanyu batura mu miduguduyabo, nibabazanira imanza zose z'ubwicanyi cyangwa z'iby'itegeko, cyangwa amategeko cyangwa ibyategetswe cyangwa amateka, mujye mubahugurango batagibwaho n'urubanza ku Uwiteka,uburakari bukabageraho no kuri bene wanyu. Mujye mugenza mutyo, ntimuzagibwaho n'urubanza.vEe Umwami arabihanangiriza ati “Muzajye mugenza mutyo mwubashye Uwiteka, mwiringirwa, mufiteumutimautunganye.cD?Kandi i Yerusalemu ni ho Yehoshafati yashyize bamwe b'Abalewi n'abatambyi, n'abatware b'amazu ya ba sekuruzab'Abisirayeli ngo bajye baca imanza z'iby'Uwiteka, bakiranure abantu mu byo bapfa. Nuko basubirai Yerusalemu.#C?Ariko mujye mwubahaUwiteka mwirinde mu byo mukora, kuko ku Uwiteka Imana yacu nta gukiranirwa cyangwa kwita ku cyubahiro cy'umuntu cyangwa guhongerwa.”#B?Abo bacamanza arabategeka ati “Muramenye ibyo mugiyegukorakuko atari abantu mucirira imanza, ahubwo ni Uwiteka kandi ni we uri kumwe namwe muca imanza.qA[Ashyira abacamanza mu gihugu, bakwira imiduguduy'i Buyudayose igoswe n'inkike, imiduguduyose umwe umwe.G@Nuko Yehoshafati aguma i Yerusalemu, bukeyearongera arasohoka arambagira mu bantu be, ahera i Bērisheba ageza mu gihugu cy'imisozi cya Efurayimu, abagarura ku Uwiteka Imana ya ba sekuruza.?Icyakora hariho ibyiza bikubonekaho, kuko wakuye ibishushanyo bya Ashera mu gihugu,ukagambirira mu mutimagushaka Imana.”3>_Yehu mwene Hanani bamenya, arasohoka ajya kumusanganira aramubazaati “Hari n'aho watabaye abanyabyaha,ugakunda abanga Uwiteka? Icyo ni cyo gitumye Uwiteka akurakarira.V= 'BukeyeYehoshafatiumwami w'Abayuda atabaruka amahoro, asubiraiwe i Yerusalemu.</"Kuri uwo munsi intambara iriyongeranya,umwami yihanganira mu igare rye ahangana n'Abasiriya ageza nimugoroba, maze izuba rigiye kurenga aratanga.h;I!Nukoumuntu umwe aforaumuhetowe apfa kurasa, ahamyaumwami w'Abisirayeli mu ihurirory'imyambaro ye y'ibyuma,umwami ni ko kubwiraumwerekeza w'igare rye ati “Kururaurukobaduhindukireunkure mu ngabo, kuko nkomeretse cyane.”i:K Abatware b'amagare babonye ko atari we mwami w'Abisirayeli barakimirana, barorera kumukurikira.^95Nuko abatware b'amagare barabutsweYehoshafati baravuga bati “Nguriyaumwami w'Abisirayeli.”Ni cyo cyatumye bakebereza aho bajya kumurwanya. Maze Yehoshafati arataka Uwiteka aramutabara, Imana ibatera kumuvaho.$8AKandi ubwoumwami w'i Siriya yari yarategetse abatware b'amagare ye ati “Ntimurwanye aboroheje cyangwa abakomeye, keretseumwami w'Abisirayeli wenyine.”A7{Umwami w'Abisirayeli abwira Yehoshafati ati “Ngiye kwiyoberanya njye ku rugamba, ariko wowe ambara imyambaro yawe y'ubwami.”Nukoumwami w'Abisirayeli ariyoberanya bajya ku rugamba.m6SBukeyeumwami w'Abisirayeli na Yehoshafatiumwami w'Abayuda, barazamuka batera i Ramoti y'i Galeyadi.5Mikaya aravuga ati “Nuramukautabarutse amahoro, Uwiteka azaba atavugiyemuri jye.”Kandi aravuga ati “Murumve namwe bantu mwese.”*4Mmuti ‘Umwami avuze ngo: iki kigabo nimugishyire mu nzu y'imbohe, mukigaburireibyokurya by'agahimano n'amazi y'agahimano, kugezaaho nzatabarukiraamahoro.’”}3sMazeumwami wa Isirayeli aravuga ati “Nimujyane Mikaya, mumushyire Amoniumutware w'umurwa na Yowasiumwana w'umwami[2/Mikaya aramusubizaati “Uzabimenyaumunsiuzicumitamu mwinjiro w'inzu, wihisha.”1)Maze Sedekiya mwene Kenāna yigira hafi, akubitaMikayaurushyiaramubazaati “Uwo mwuka w'Uwiteka yanyuze he, ava muri jye aza kuvugananawe?”0w“Nuko rero, dore Uwiteka ashyizeumwuka w'ibinyoma mu kanwa k'abahanuzi bawe bose, kandi Uwiteka akuvuzehoibyago.”//WAramusubizaati ‘Nzagenda mpindukeumwuka w'ibinyoma mu kanwa k'abahanuzi be bose.’Uwiteka aravuga ati ‘Nukouzamushukashuka kandiuzabishobora, gendaugireutyo.’.Hanyuma hazaumwuka ahagarara imbere y'Uwiteka, aravuga ati ‘Ni jyeuzamushukashuka.’Uwiteka aramubazaati ‘Uzamushukashuka ute?’-/Uwiteka aravuga ati ‘Ni ndeuzashukashuka Ahabuumwami wa Isirayeli, ngo azamukirei Ramoti y'i Galeyadi ngo agweyo?’Umwe avuga ibye, undi ibye.,/Mikaya aravuga ati “Noneho nimwumve ijambo ry'Uwiteka. Nabonye Uwiteka yicaye ku ntebe ye, ingabo zo mu ijuru zose zimuhagaze iburyo n'ibumoso.l+QUmwami w'Abisirayeli abwira Yehoshafati ati “Sinakubwiye ko atampanuriraibyiza keretse ibibi?”^*5Aramusubizaati “Nabonye Abisirayeli bose batataniye ku misozi miremire nk'intama zidafiteumwungeri. Uwiteka ni ko kuvugaati ‘Bariya ni impehe zitagira shebuja, nibasubireyoumuntu wese atahe iwe amahoro.’”w)gUmwami aramubwira ati “Nakurahije kangahe kutazambwira ijambo na rimwe, keretseukurimu izina ry'Uwiteka?”M(Nuko ageze ku mwami,umwami aramubazaati “Mikaya, dutabare i Ramoti y'i Galeyadi, cyangwa se ndorere?”
Aramusubizaati “Ngaho nimuzamuke murabona ishya, kuko bazagabizwa amaboko yanyu.”d'A Mikaya aravuga ati “Ndahiye Uwitekauhoraho, icyo Imana yanjye iri buvugeni cyo mvuga.”&y Maze intumwa yari yagiye guhamagara Mikaya iramubwira iti “Dore abahanuzi bahuje amagambo ahanuriraumwami ibyiza.” %  N'abandi bahanuzi bose bahanura batyo bati “Zamukauterei Ramoti y'i Galeyadiuragira ishya, kuko Uwiteka azahagabizaumwami.”0$Y Sedekiya mwene Kenāna yicurishiriza amahembe y'ibyuma aravuga ati “Uku ni ko Uwiteka yavuze ati ‘Aya mahembeuzayakubitisha Abasiriya kugezaaho bazashirira.’”g#G Kandiumwami w'Abisirayeli na Yehoshafatiumwami w'Abayuda bari bicaye ku ntebe z'ubwami,umwami wese ku ye, bambaye imyambaro yabo y'ubwami, bari mu muharuro ku karubanda i Samariya. Abahanuzi bose bahanuriraga imbere yabo.g"GNukoumwami w'Abisirayeli ahamagaraumutware aramubwira ati “IhuteuzaneMikaya mwene Imula.”!{Umwami w'Abisirayeli asubizaYehoshafati ati “Hasigaye undi mugabotubasha kugishisha inama z'Uwiteka. Ariko ndamwanga kuko atampanuriraibyiza, keretse ibibi bisa. Uwo ni Mikaya mwene Imula.”
Yehoshafati aravuga ati “Mwami, wivuga utyo.”i KAriko Yehoshafati arabaza ati “Mbese nta wundi muhanuzi w'Uwiteka uri hano ngo tumuhanuze?”ONukoumwami w'Abisirayeli ateranya abahanuzi, abagabo magana ane arababaza ati “Dutabare i Ramoti y'i Galeyadi, cyangwa se ndorere?”Baramusubizabati “Zamuka, kuko Uwiteka azahagabizaumwami.”zmYehoshafati arongera abwiraumwami w'Abisirayeli ati “Ndakwinginze, ubu banzaugishe ijambo ry'Uwiteka inama.”oWAhabuumwami w'Abisirayeli abaza Yehoshafatiumwami w'Abayuda ati “Mbese ntitwatabarana i Ramoti y'i Galeyadi?”
Aramusubizaati “Ndiumuntu umwe nawe, ingabo zanjye n'ingabo zawe ni kimwe, tuzatabarana muri iyo ntambara.”J Nuko hashize imyaka, aramanuka ajya i Samariya kwa Ahabu. Ahabu abagira Yehoshafati n'abantu bari kumwe na we inka n'intama nyinshi cyane, aramushukashuka ngo batabarane i Ramoti y'i Galeyadi.] 5Yehoshafati yari atunze cyane afite icyubahiro gikomeye, bukeyeaba bamwana wa Ahabu.nUAbo ni bo bakoreragaumwami,udashyizeho aboumwami yashyize mu miduguduigoswe n'inkike mu Buyudabwose.iKAgakurikirwa na Yehozabadi, na we yari afite ingabo agahumbi n'inzovu munani, ziteguye kurwana.Kandi mu Babenyamini ni Eliyadaumugabaukomeye w'intwari, na we yari afite abagabouduhumbi tubiribatwara imiheto n'ingabo.Na we agakurikirwa na Amasiya mwene Zikiri witanze ku bwe akiha Uwiteka, na we yari afite abagabo bakomeye b'intwariuduhumbi tubiri.mSAgakurikirwa na Yehohanani w'umutware w'ingabo, we yari afite ingabouduhumbi tubirin'inzovu munani.>uKandi uyu ni wo mubarewabo uko amazu ya ba sekuruzayari ari: mu Buyudaabatware batwara ibihumbi ni Adunaumutware w'ingabo, uwo yari afite abagabo bakomeye b'intwariuduhumbi dutatu.zm Kandi yagiraga imirimo myinshi mu miduguduy'i Buyuda, akagira n'abantu b'ingabo bakomeye b'intwari i Yerusalemu.iK Maze Yehoshafati akomeza kugwiza icyubahiro cyane, yubakamu Buyudaibihome n'imiduguduy'ububiko.[/ Abafilisitiya bamwe bazanira Yehoshafati amaturo n'ifeza z'ikoro, Abarabu bamurabukiraamatungo y'amapfizi y'intama ibihumbi birindwi na magana arindwi, n'amasekurumey'ihene ibihumbi birindwi na magana arindwi.iK Uwiteka atezaubwoba abami b'ibihugu bihereranye n'i Buyudabyose, bituma batarwanya Yehoshafati.uc Abo bigisha mu Buyudabafite igitabo cy'amategeko y'Uwiteka, bagenda imiduguduy'i Buyudayose bigisha abantu.RBajyana n'Abalewi ari bo Shemaya na Netaniya na Zebadiya, na Asaheli na Shemiramoti na Yehonatani, na Adoniya na Tobiya na Tobadoniya b'Abalewi, kandi hamwe na bo atuma abatambyi Elishama na Yehoramu.)Mu mwaka wa gatatu ku ngoma ye yohereza abatware be, Benihayili na Obadiya na Zekariya, na Netanēli na Mikaya kwigisha mu miduguduy'i Buyuda.a ;Umutimawe wogezwa mu nzira z'Uwiteka, kandi akurahon'ingoro na Asherimu byari i Buyuda. wNi cyo cyatumye Uwiteka amukomerezaubwami, Abayuda bose bamuturaamaturo agiraubutunzi bwinshi, n'icyubahiro gikomeye.i KAhubwo akambaza Imana ya se, akagendera mu mategeko yayo ntagenze nk'uko Abisirayeli bagenzaga.l QUwiteka abana na Yehoshafati, kuko yagendanaga ingeso za mbere za sekuruzaDawidi, ntaraguze Bāli.# ?Ashyira ingabo ze mu miduguduy'i Buyudaigoswe n'inkike yose, ashyira n'ibihome mu gihugu cy'i Buyudano mu miduguduy'i Bwefurayimu, iyo se Asa yahindūye.W )Mazeumuhungu we Yehoshafati yima ingoma ye, agwiza amaboko arinda Abisirayeli.'GBamuhamba mu mva ye yicukuriyemu muduguduwa Dawidi, bamushyira ku buriribwuzuyeibihumuraneza by'amoko menshi byinjijwe n'abahanga, bamwosereza byinshi cyane.eC Hanyuma Asa aratanga asanga ba sekuruza, atanga mu mwaka wa mirongo ine n'umwe ku ngoma ye.$A Mu mwaka wa mirongo itatu n'icyenda ku ngoma ya Asa, arwara ibirenge, indwara iramukomereza cyane. Ariko arwaye ntiyashaka Uwiteka, ahubwo ashaka abavuzi.s_ Kandi indi mirimo ya Asa, iyabanje n'iyaherutse, yanditswe mu gitabo cy'abami b'Abayuda n'ab'Abisirayeli. Maze Asa aherako arakarira bamenya amushyira mu nzu y'imbohe, amurakariye kuri iryo jambo. Muri icyo gihe Asa yarenganyaga abantu bamwe.\1 Kandi amaso y'Uwiteka ahuta kurebaisi yose impande zose, kugirango yerekane ko ariumunyamaboko wo kurengera abafite imitima imutunganiye. Mu byo wakoze ibyo wabibayehoumupfu,uhereye noneuzajyaubonaintambara.”.UMbese Abanyetiyopiya n'Abalubimuntibari ingabo nyinshi bikabije, bafite amagare n'abagendera ku mafarashi byinshi cyane? Ariko kuko wiringiye Uwiteka arabakugabiza.QMuri icyo gihe, Hanani bamenya araza asanga Asaumwami w'Abayuda aramubwira ati “Kuko wiringiyeumwami w'i Siriya ntiwiringire Uwiteka Imana yawe, ni cyo kizatuma ingabo z'umwami w'i Siriya zigukira.-Nuko Umwami Asa ajyana n'Abayuda bose i Rama, bakurayoamabuye yaho n'ibiti byaho Bāsha yari yubakishije, aherako abyubakisha i Geba n'i Misipa.@~{Bāsha abyumvise arorera kubakai Rama,umurimoarawureka.>}uNuko Benihadadi yumvira Umwami Asa, yohereza abagaba b'ingabo ze ngo batere imiduguduy'i Bwisirayeli, batsinda Iyoni n'i Dani na Abelimayimu, n'imiduguduy'ububikoyose y'i Nafutali.F|“Hagati yanjye nawe hariho isezerano nk'uko ryabaga kuri so na data. Dore nkoherereje ifeza n'izahabu, gendaurekeisezerano ryawe na Bāshaumwami w'Abisirayeli ripfe, kugirango andeke.”/{WAsaabibonye akura ifeza n'izahabu mu butunzi bwo mu nzu y'Uwiteka no mu bwo mu nzu y'umwami, abyoherereza Benihadadiumwami w'i Siriya wabaga i Damasiko, amutumahoati,z SMu mwaka wa mirongo itatu n'itandatu ku ngoma ya Asa, Bāshaumwami w'Abisirayeli atera i Buyuda, yubakai Rama ngo yimīre abajya kwa Asaumwami w'Abayuda n'abavayo.dyAKandi nta ntambara zongeye kubaho, kugezamu mwaka wa mirongo itatu n'itanu akiri ku ngoma.gxGAcyura ibintu se yejeje mu nzu y'Imana, n'ibyo yejeje ubwe by'ifeza n'izahabu n'ibindi bintu.gwGAriko ingoro ntizakurwaho mu Bwisirayeli, icyakoraumutimawa Asa wariutunganye iminsi ye yose.NvKandi Māka nyina w'Umwami Asa,umwami amwirukanamu bugabekazi kuko yari aremesheje igishushanyo cy'ikizira cya Ashera. Asa amutemera igishushanyo, aragihondagura, agitwikira ku kagezi ka Kidironi.,uQAbayuda bose bishimira iyo ndahiro kuko bari barahiye n'imitima yabo yose, bagashakana Uwitekaumwete wabo wose bakamubona, maze Uwiteka abaha ihumureimpande zose.PtNuko barahiza ijwi rirenga, bararangururabavuza amakondera n'amahembe.tsa kandi yukoutemeye gushaka Uwiteka Imana ya Isirayeli azicwa, ariuworoheje n'ukomeye,umugabocyangwaumugore.yrk Maze basezerana isezerano, ryo gushakisha Uwiteka Imana ya ba sekuruzaimitima yabo yose n'ubugingo bwabo bwose,wqg Kuri uwo munsi batambira Uwiteka inka magana arindwi n'intama ibihumbi birindwi, babikuye mu minyago bazanye.hpI Nuko bateranira i Yerusalemu mu kwezi kwa gatatu ko mu mwaka wa cumi n'itanu, ku ngoma ya Asa.ooW Bukeyeateranya Abayuda n'Ababenyamini bose n'abaturanaga na bo, baturutse mu gihugu cya Efurayimu no mu cy'Abamanase no mu cy'Abasimeyoni, kuko benshi bamukejebaturukamu Bwisirayeli, babonye yuko Uwiteka Imana ye iri kumwe na we.nNuko Asa yumvise ayo magambo, yumva n'ayoumuhanuzi Odedi yahanuye arakomera, akura ibizira mu gihugu cyose cy'i Buyudan'i Bubenyamini, no mu miduguduyahindūye yo mu gihugu cy'imisozi ya Efurayimu, asubiriza icyotero cy'Uwiteka cyari imbere y'ibaraza ry'Uwiteka.am;Ariko mwebwe mukomere, amaboko yanyu ye gutentebuka kuko imirimo yanyu izagororerwa.”zlmbakavunaguranaubwoko bukarwanyaubundi, n'umuduguduukarwanya undi kuko Imana yabihebeshaga, ibateza ibyago byose.k%Kandi muri icyo gihe abasohokaga n'abinjiraga nta mahoro bari bafite, ahubwo abaturagebo muri ibyo bihugu bose bagiraga imidugararo myinshi,cj?Ariko ibyago bibagezeho bahindukirira Uwiteka Imana ya Isirayeli, barayishaka barayibona.iKandi hariho ubwo Abisirayeli bamaze igihe kirekire, badafite Imana nyakuri cyangwaumutambyi wigisha, badafite n'amategeko.Dhajya gusanganira Asa aramubwira ati “Nimunyumve, Asa namwe Bayuda n'Ababenyamini mwese, Uwiteka ari kumwe namwe nimuba kumwe na we. Nimumushaka muzamubona, ariko nimumutana we azabata.  ~}}w|[{{Qztyxx/wfvvLutss9rwqpp>oo?n}mm6l?kjii`hhghff#edddcbbb ada`_^^$]\\k[nZZ(Y XLWVVBUTTJSStRRHQQ0PPONNMLLIKJIIkHGG1EEE2D6CCu>'==[<<+;::P99D8>77T65433%2100F/W.u.-D,,K+*))y(z''<&t%%`%($6""Z!s mPbG6We11]{ b  d g M-[um! Kandi ashyira abatware b'intambara mu bantu, abateraniriza aho ari mu muharuro wo ku irembo ry'umurwa, ababwira amagambo yo kubanezeza atibl= Arikomeza asana inkike yose yari yarasenyutse, ayireshyeshya n'aho iringanirira mu minara. Asana n'iyindi nkike y'inyuma, akomeza i Miloumuduguduwa Dawidi, acurisha intwaro zo kurwanisha n'ingabo agira byinshi cyane.3k_ Abantu benshi baraterana baziba amasōko yose n'akagezi katembaga mu gihugu hagati, kuko bagiraga bati “Ni iki cyatuma abami ba Ashūri baza bagasanga amazi menshi?”qj[ ajya inama n'abatware be n'abakomeye bo mu bantu be yo kuzibaamasōko ari inyuma y'umurwa, baramufasha.Ji Hezekiya abonye ko Senakeribu aje agambiriye guterai Yerusalemu,/h Y Hanyuma y'ibyo no hanyuma y'uwo muravayagize, Senakeribuumwami wa Ashūri araza atera i Buyuda, agerera yerekeye imiduguduigoswe n'inkike yibwira ko azayīhindūrira.#g?Mu byo yatangiye gukorabyose kugirango ashake Imana ye, iby'umurimowo mu nzu y'Imana n'iby'amategeko n'ibyategetswe, yabikoranagaumwete wose akabisohoza.tfaUko ni ko Hezekiya yabigenje i Buyudahose, akora ibishimwa byo gukiranuka bidahinyurwa n'Uwiteka Imana ye.be=Kandi ku bw'abatambyi bene Aroni bari batuye mu misozi mu bikingi by'imiduguduyabo, mu muduguduwose harimo abantu bavuzwe mu mazina bo kugaburiraabagabo bose bo mu batambyi, n'ababarwaga mu mubarewo kuvukakw'Abalewi.?dwn'ababarwaga mu mubarewo kuvukakw'abana babo bato bose, n'abagore babo n'abana babo b'abahungu n'ab'abakobwa bari mu iteraniro ryose, bari abanyamuravabiyerezaumurimow'ibintu byera.-cSn'ababarwaga mu mubarew'abatambyi uko amazu ya ba sekuruzayari ari, n'Abalewi babaga bamaze imyaka makumyabiri n'abayisagije, abakoraga imirimo yabo mu bihe byabo,fbEudashyizeho ababarwaga mu mubarewo kuvukakw'abana b'abahungu bamaze imyaka itatu n'abayisagije, abinjiraga mu nzu y'Uwiteka nk'uko bikwiriyeumurimow'umunsi wose, ngo bakoreumurimobategetswe nk'uko ibihe byabo byari biri,=asAbamutwariraga mu miduguduy'abatambyi ni Edeni na Minyamini na Yeshuwa, na Shemaya na Amariya na Shekaniya, bari abantu b'abanyamuravabo kugaburirabene wabo, abakomeye n'aboroheje:`mKandi Kore mwene Imuna w'Umulewi,umukumirizi w'irembo ry'iburasirazuba, ni we wategekaga amaturo baturanye Imanaumutimaukunze, akagabura amaturo y'Uwiteka n'ibintu byera cyane.y_k Yehiyeli na Azaziya na Nahati, na Asaheli na Yerimoti na Yozabadi, na Eliyeli na Isimakiya na Mahati na Benaya, ni bo bari ibisonga bya Konaniya na murumunawe Shimeyi nk'uko byategetswe n'Umwami Hezekiya, na Azariyaumutware w'inzu y'Imana.^3 bashyiramo amaturo na kimwe mu icumi n'ibintu byejejwe ari abanyamurava,umutware wabyo yari Konaniya w'Umulewi, agakurikirwa na murumunawe Shimeyi.Z]- Hezekiya aherako ategeka ko batunganya amazu yo mu nzu y'Uwiteka. Barayatunganya\# Azariyaumutambyi mukuruwo mu nzu ya Sadoki aramusubizaati “Uhereye igihe abantu batangiriye kuzanaamaturo mu nzu y'Uwiteka, twahereye ubwo turya tugahaga tugasigaza byinshi kuko Uwiteka yahaye abantu beumugisha, kandi ibisagutse ni byo ibi bingana bityaubwinshi.”9[m Hezekiya abaza abatambyi n'Abalewi iby'ibirundo.cZ?Maze Hezekiya n'abatware baje babona ibirundo, bashima Uwiteka n'abantu be b'Abisirayeli.bY=Mu kwezi kwa gatatu ni ho batangiye kurunda ibirundo, babirangiza mu kwezi kwa karindwi.WX'Kandi Abisirayeli n'Abayuda bari batuye mu miduguduy'i Buyuda, na bo bazana kimwe mu icumi cy'inka n'intama, na kimwe mu icumi cy'ibintu byejejwe bigaturwa Uwiteka Imana yabo, ibyo bintu babigira ibirundo.PWItegeko rimaze kwamamara, Abisirayeli bazana ibintu byinshi cyane by'umuganura w'amasaka na vino, n'amavuta n'ubukin'imyaka yose yo mu murima, na kimwe mu icumi cya byose babizana ari byinshi cyane.VKandi ategeka abantu b'i Yerusalemu kujya batanga igerero ry'abatambyi n'Abalewi, kugirango begukireku mategeko y'Uwiteka.jUMKandiumwami ategeka n'umugabane w'amatungo ye, azajya atanga ho ibitambo byoswa byo mu gitondo n'ibya nimugoroba, n'iby'amasabato n'iby'imboneko z'amezi, n'iby'iminsi mikuru itegetswe nk'uko byanditswe mu mategeko y'Uwiteka.3T_Maze Hezekiya ategeka ibihe by'abatambyi n'Abalewi nk'uko ibihe byabo byari biri, ategekaumuntu wese mu batambyi no mu Balewiumurimowe, ari uwo gutamba ibitambo byoswa cyangwa ibitambo by'ishimwe yuko ari amahoro, cyangwa guhereza cyangwa gushima no guhimbariza, mu marembo y'ikirorero cy'Uwiteka.OS Nuko ibyo byose bishize, Abisirayeli bose bari bari aho bajya mu miduguduy'i Buyudabamenagura inkingi, batemagura Ashera, basenya ingoro n'ibicaniro i Buyudahose n'i Bubenyamini, n'i Bwefurayimu n'i Bumanase kugezaaho babirimburiyebyose. Abisirayeli bose baherako basubiramu miduguduyabo,umuntu wese ajya muri gakondo y'iwabo.R!Maze abatambyi b'Abalewi barahagurukabasabira abantuumugisha, ijwi ryabo rirumvwa, gusenga kwabo kugeramu buturobwayo bwera, ari bwo juru.Q)Nuko i Yerusalemu habaumunezero mwinshi, kukouhereye ku ngoma ya Salomo mwene Dawidiumwami wa Isirayeli, ntihigeze kubahonk'ibyo i Yerusalemu.0PYIteraniro ryose ry'Abayuda n'abatambyi n'Abalewi, n'iteraniro ryose ryavuye i Bwisirayeli n'abashyitsi bavuye mu gihugu cya Isirayeli n'abatuye i Buyuda, baranezerwa.ROKuko Hezekiyaumwami w'Abayuda yahaye iteraniro amapfizi igihumbi n'intama ibihumbi birindwi ho ibitambo, abatware na bo bagaha iteraniro amapfizi igihumbi n'intama inzovu, n'abatambyi benshi bakiyeza.eNCMaze iteraniro ryose bajya inama yo kuziririza indi minsi irindwi, bayiziririza banezerewe.[M/Nuko Hezekiya avuga amagambo yo kunezeza Abalewi bose b'abahanga mu murimow'Uwiteka.
Ibirori babimarira iminsi irindwi, batamba ibitambo by'ishimwe yuko bari amahoro, bāturiraUwiteka Imana ya ba sekuruza.[L/Maze Abisirayeli bari i Yerusalemu bamara iminsi irindwi, baziririza ibirori by'imitsima idasembuwe banezerewe cyane, kandi Abalewi n'abatambyi bagahimbaza Uwiteka uko bukeye, bamuvugiriza ibintu bivuga cyane./KYUwiteka yumvira Hezekiya akiza abantu.J}umuntu weseugambiriye gushaka Imana, Uwiteka Imana ya ba sekuruza, nubwo atejejwe nk'ukoumuhango w'ubuturobweraumera.”oIWKuko abantu benshi cyane b'Abefurayimu n'Abamanase, n'Abisakari n'Abazebulunibari batiyejeje, bagapfa kuryaumwana w'intama wa Pasika kandi atari ko byategetswe. Kandi Hezekiya yari yabasabiye ati “Uwitekaumunyambabazi ababarireH5Kuko mu iteraniro harimo benshi batiyejeje, ni cyo cyatumye Abalewi bategekwa kubagira intama ya Pasikaumuntu weseudatunganye, ngo babereze Uwiteka.G+Bahagarara mu myanya yabo, uko imihango yabo yari iri bakurikije itegeko rya Moseumuntu w'Imana, abatambyi bamisha amaraso baherejwe n'Abalewi.1F[Maze babagaumwana w'intama wa Pasika ku munsi wa cumi n'ine w'ukwezi kwa kabiri, abatambyi n'Abalewi bakozwe n'isoni bariyeza, bazana ibitambo byoswa mu nzu y'Uwiteka.E)Barahagurukabakura i Yerusalemu ibicaniro byari bihari, bakurahon'ibyotero byo koserezaho imibavu byose, babijugunya mu kagezi kitwa Kidironi.D Nuko mu kwezi kwa kabiri i Yerusalemu hateranira abantu benshi baziririza ibirori by'imitsima idasembuwe, bari iteraniro rinini cyane.C Kandi n'i Buyudaukubokokw'Imana kubahaguhuzaumutima, bumvira itegeko ry'umwami n'abatware babitegetswe n'ijambo ry'Uwiteka.fBE Ariko bamwe bo mu Bashēri no mu Bamanase no mu Bazebulunibicisha bugufi, baza i Yerusalemu.(AI Nuko intumwa zinyura mu gihugu cya Efurayimu n'icya Manase, zikava ku musozizijya ku wundi, zigera no mu cya Zebuluniariko baraziseka cyane, bazishinyagurira.m@S NimugarukiraUwiteka, bene wanyu n'abana banyu bazagirirwa imbabazi n'ababajyanye ari imbohe bagaruke muri iki gihugu, kuko Uwiteka Imana yanyu igira imbabazi n'ibambe, kandi ntizabirengagiza ngo ibaheumugongo nimuyigarukira.”c??Nuko rero noneho mwebwe ntimube abanyamajosi agamitse nka ba sogokuruzabanyu, ahubwo muyoboke Uwiteka mwinjire mu buturobwe yereje iteka ryose, mukorere Uwiteka Imana yanyu kugirangouburakari bwayo bw'inkazi bubaveho.>5Kandi mwe kumeranka ba sogokuruzabanyu, cyangwa bene wanyu bacumuragaku Uwiteka Imana ya ba sekuruza, bigatuma ibatanga bakarimbuka nk'uko mubireba.6=eMaze intumwa zijyana inzandiko zivuye ku mwami n'abatware be, zizikwiza i Bwisirayeli n'i Buyudahose, zivuga itegeko ry'umwami yategetse ati
“Mwa Bisirayeli mwe, nimugarukireUwiteka Imana ya Aburahamu na Isaka na Isirayeli, ibone kugarukiramwebwe abasigaye barokotse amaboko y'abami ba Ashūri.n<UNuko bashyiraho itegeko, baryamamaza mu Bisirayeli boseuhereye i Bērishebaukageza i Dani, ngo baze i Yerusalemu kuziriririza Uwiteka Imana ya Isirayeli Pasika, kuko bari batakiyiziririza ari benshi cyane uko byari byaranditswe.5;eIyo nama ishimwa n'umwami n'iteraniro ryose. :Icyo gihe ntibabashaga kuyiziririza, kukoumubarew'abatambyi biyejeje wariudashyitse, na rubanda bari batarateranira i Yerusalemu.9{Kukoumwami n'abatware be n'iteraniro ryose ry'i Yerusalemu, bari bagiye inama yo kuziririza Pasika mu kwezi kwa kabiri.D8 BukeyeHezekiya atumiraAbisirayeli n'Abayuda bose, kandi yandikira Abefurayimu n'Abamanase inzandiko, ngo baze mu nzu y'Uwiteka i Yerusalemu kuziriririza Uwiteka Imana ya Isirayeli Pasika.b7=$Hezekiya n'abantu bose banezererwa ibyo Imana yateguriyeabantu, kuko byakozwe ikubagahu.U6##Kandi ibitambo byoswa byari byinshi cyane n'ibinure by'ibitambo by'ishimwe yuko bari amahoro, n'amaturo y'ibyokunywaaturanwa n'igitambo cyoswa cyose.
Uko ni koumurimowo mu nzu y'Uwiteka watunganijwe.{5o"Ariko abatambyi baba bake, ntibabasha kubagaibitambo byoswa byose. Ni cyo cyatumye Abalewi bene wabo babafasha, kugezaahoumurimowarangiriye no kugezaaho abatambyi bamariye kwiyeza, kuko Abalewi barushaga abatambyiumutimautunganye wo kwiyeza.U4#!Kandi ibintu byejejwe byari inka magana atandatu, n'intama ibihumbi bitatu.@3y Umubarew'ibitambo byoswa iteraniro ryazanye, wari amapfizi mirongo irindwi n'amasekurumey'intama ijana n'abana b'intama magana abiri. Ibyo byose byari iby'igitambo cyoswa cy'Uwiteka.u2cMaze Hezekiya arababwira ati “None ubwo mwihaye Uwiteka, mwigire hafi muzaneibitambo n'amaturo y'ishimwe mu nzu y'Uwiteka.”Nuko iteraniro rizana ibitambo n'amaturo y'ishimwe, n'abari bafiteumutimaukunze bose bazana ibitambo byoswa.91kKandi Umwami Hezekiya n'abatware bategeka Abalewi kuririmbira Uwiteka ishimwe, mu ndirimbo za Dawidi n'iza Asafu bamenya. Baririmba ishimwe banezerewe, bubikaimitwe bararamya.X0)Nuko barangije gutamba,umwami n'abari kumwe na we bose barapfukama, bararamya./-Maze iteraniro ryose riraramya, abaririmbyi bararirimba, abavuza amakondera barayavuza, byose bimera bityo kugezaaho igitambo cyoswa cyarangiye.P.Hezekiya ategeka gutambira igitambo cyoswa ku cyotero. Nuko igitambo cyoswa gitangiye gutambwa, indirimbo y'Uwiteka na yo iratangira, n'amakondera hamwe n'ibindi bintu bya Dawidiumwami wa Isirayeli.Z--Nuko Abalewi bahagarara bafite ibintu bya Dawidi, n'abatambyi bafite amakondera.^,5Kandi ashyira Abalewi mu nzu y'Uwiteka bafite ibyuma bivuga na nebelu n'inanga, nk'uko byategetswe na Dawidi na Gadi bamenya w'umwami na Natani w'umuhanuzi, kuko itegeko ryavuye ku Uwiteka rivugwa n'abahanuzi be.k+OAbatambyi barayabīkīra, batambira amaraso yayo ku cyotero bayatambirira icyaha ngo bahongerere Abisirayeli bose, kukoumwami yategetse ko batamba igitambo cyoswa, n'igitambo gitambirwa icyaha ngo bitambirwe Abisirayeli bose.*Maze bigiza hafi amasekurumey'ihene imbere y'umwami n'iteraniro, bayarambikaho ibiganza ngo azabe igitambo gitambirwa ibyaha.V)%Nuko ayo mapfizi barayabīkīra, abatambyi batega amaraso bayamisha ku cyotero, babīkīra amasekurumey'intama bamisha amaraso yayo ku cyotero, babīkīra n'abana b'intama bamisha amaraso yabo ku cyotero. ( Bazana amapfizi arindwi n'amasekurumey'intama arindwi, n'abana b'intama barindwi n'amasekurumey'ihene arindwi, ngo bibe igitambo gitambirwa ibyaha by'ubwami, n'iby'ubuturobwera n'iby'Abayuda. Ategeka abatambyi bene Aroni kubitambira ku cyotero cy'Uwiteka.j'MBukeyeUmwami Hezekiya azinduka kare ateranya abatware b'umurwa, arazamuka ajya mu nzu y'Uwiteka.&!Kandi n'ibintu byose Umwami Ahazi yataye ubwo yacumuragaari ku ngoma, twabitunganije turabyeza, none biri imbere y'icyotero cy'Uwiteka.”%Hanyuma bajya i bwami, basanga Umwami Hezekiya muri kambere ye baramubwira bati “Tumazegutunganya inzu y'Uwiteka yose, n'icyotero cy'ibitambo byoswa n'ibintu byacyo byose, n'ameza imitsima yo kumurikwa iterekwaho imbere y'Uwiteka n'ibintu byayo byose.w$gKandi bahera ku munsi wa mbere w'ukwezi kwa mbere batangira kweza, ku munsi wa munaniw'uko kwezi bagera ku ibaraza ry'Uwiteka, maze bereza inzu y'Uwiteka indi minsi munani, nuko ku munsi wa cumi n'itandatu w'ukwezi kwa mbere bararangiza.w#gNuko abatambyi bajya mu mwinjiro w'inzu y'Uwiteka kuwutunganya, basohora imyanda yose babonye mu rusengero rw'Uwiteka, bayigeza mu rugo rw'inzu y'Uwiteka. Abalewi baherako barayenda bayijyana ku gasozi, bayigeza ku kagezi kitwa Kidironi."bateranya bene wabo bariyeza, barinjira ngo batunganye inzu y'Uwiteka nk'uko itegeko ry'umwami ryategetse, rikurikije ijambo ry'Uwiteka.n!Un'abo muri bene Hemani ari bo Yehweli na Shimeyi, n'abo muri bene Yedutuniari bo Shemaya na Uziyeli,v e N'abo muri bene Elisafaniari ari bo Shimuri na Yeweli, n'abo muri bene Asafuari ari bo Zekariya na Mataniya,} Maze Abalewi barahaguruka, ari bo Mahati mwene Amasayi, na Yoweli mwene Azariya bo muri bene Kohati, n'abo muri bene Merari ari bo Kishi mwene Abudi na Azariya mwene Yehalelēli, n'abo muri bene Gerishoni ari bo Yowa mwene Zima na Edeni mwene Yowa.   None bana banjye, mwe gutenguha kuko Uwiteka yabatoreye kumuhagarara imbere mukamukorera, mukabaabahereza be, mukosaimibavu.”|q “None ngambiriye gusezerana isezerano n'Uwiteka Imana ya Isirayeli, kugirangouburakari bwayo bw'inkazi butuveho.zm Dore ibyo byateye ko ba data bicwa n'inkota, kandi abahungu bacu n'abakobwa bacu n'abagore bacu baba abanyagano.<qNi cyo cyatumyeuburakari bw'Uwiteka buba ku Bayuda n'ab'i Yerusalemu, akabahāna ngo bateraganwe hirya no hino, bakaba ibishungero byimyozwa nk'uko namwe mubirebesha amaso yanyu.-Kandi bakinze inzugi z'ibaraza, bazimya amatabaza kandi ntibosereza Imana ya Isirayeli imibavu, cyangwa kuyitambira ibitambo byoswa Ahantu hera.!Ba data bacumuragabagakora ibyangwa n'Uwiteka Imana yacu, bakayimūra bagahindukirabagakura amaso ku buturobw'Uwiteka, bakabuteraumugongo.!arababwira ati “Nimunyumve mwa Balewi mwe, mwiyeze nonaha mweze n'inzu y'Uwiteka Imana ya ba sogokuruzabanyu, mukureimyanda Ahantu hera.Z-Yinjiza abatambyi n'Abalewi, abateraniriza ahantu hagari herekeye iburasirazuba,lQMu mwaka wa mbere wo ku ngoma ye, mu kwezi kwa mbere, akingura inzugi z'inzu y'Uwiteka, arazisana.KAkora ibishimwa n'Uwiteka, nk'ibyo sekuruzaDawidi yakoraga byose.; qHezekiya yatangiye gutegeka amaze imyaka makumyabiri n'itanu avutse, amara imyaka makumyabiri n'icyenda i Yerusalemu ari ku ngoma. Kandi nyina yitwaga Abiya,umukobwa wa Zekariya.'GAhazi aratanga asanga ba sekuruza, bamuhamba mu murwa w'i Yerusalemu, kuko batamuhambye mu mva z'abami ba Isirayeli, mazeumuhungu we Hezekiya yima ingoma ye.Ariko indi mirimo ye n'ingeso ze zose, ibyabanje n'ibyaherutse, byanditswe mu gitabo cy'abami b'Abayuda n'ab'Abisirayeli.}sNo mu miduguduyose y'i Buyudayubakamo ingoro zo kosereza imibavu izindi mana, arakaza Uwiteka Imana ya ba sekuruza.#Nuko Ahazi ateranya ibintu byo mu nzu y'Imana arabitemagura, akinga inzugi z'inzu y'Uwiteka, yiremera ibicaniro ahantu hose h'i Yerusalemu.B}kuko yatambiye imana z'i Damasiko zamunesheje akavuga ati “Imana z'abami b'i Siriya zabafashije, ni cyo kizantera kuzitambira ngo zimfashe.”Ariko zamurimburanye n'Abisirayeli bose.H Umwami Ahazi mu gihe cyo gushoberwa akabya gucumuraku Uwiteka,( IKuko Ahazi yenze ibintu bimwe byo mu nzu y'Uwiteka, no mu nzu y'umwami no mu mazu y'ibikomangoma akabituraumwami wa Ashūri, ariko ntibyagira icyo bimumarira.e CBukeyeTigulatipileneseriumwami wa Ashūri aza aho ari, ariko aho kumukomeza amukuraumutima. kuko Uwiteka yacishije Abayuda bugufi, abahōra Ahaziumwami wa Isirayeli kuko yakoze iby'ubugomei Buyuda, agacumuraku Uwiteka cyane.x iKandi Abafilisitiya na bo bari bateye imiduguduyo mu bibaya n'iy'u Buyudabw'ikusi, bahindūra i Betishemeshi na Ayaloni, n'i Gederoti n'i Soko hamwe n'ibirorero byaho, n'i Timuna n'ibirorero byaho, n'i Gimuzo n'ibirorero byaho barahatura,O kuko Abedomu bongeye guteraAbayuda bakabanesha, babajyana ari imbohe.LMuri iyo minsi Umwami Ahazi atabaza abami ba Ashūri ngo bamuvune,Z-Maze abagabo bavuze mu mazina barahagurukabajyana abanyagano, abari bambayeubusabose bo muri bo babambika iminyago, babaha imyambaro babambika n'inkweto, barabagaburirababaha n'ibyokunywa, barabahezura, n'abanyantegenke bo muri bo bose babaheka ku ndogobe babageza i Yerikoumuduguduw'imikindo kwa bene wabo, baherako basubirai Samariya.s_Nuko abagabo bitwaje intwaro barekuriraabanyagano, barekera n'iminyago imbere y'abantu n'iteraniro ryose.yk Barababwira bati “Abanyagano ntimubageze hano, kuko icyo mugambiriye gukorakizatuzanira igicumuroku Uwiteka, kikongerwa ku byaha byacu no ku bicumurobyacu, kuko ibicumurobyacu ari byinshi kandi ku Bisirayeli harihouburakari bw'inkazi.”C Nuko bamwe mu batware b'Abefurayimu, Azariya mwene Yohanani na Berekiya mwene Meshilemoti, na Yehizikiya mwene Shalumu na Amasa mwene Hadulayi, barahagurukabahagarika abava mu ntambara.   Nuko rero none nimunyumvire musubizeyo abanyagano mwanyaze muri bene wanyu, kukouburakari bw'inkazi bw'Uwiteka buri kuri mwe.”$A Kandi mugambiriye kunyitsa Abayuda n'ab'i Yerusalemu, ngo mubagire abaretwa n'abaja. Ariko aho mwebwe nta bicumuromwacumuyeubwanyu ku Uwiteka Imana yanyu?pY Ariko hariyoumuhanuzi w'Uwiteka witwaga Odedi, ajya gusanganira ingabo zijya i Samariya arazibwira ati “Uwiteka Imana ya ba sogokuruzabanyu yarakariye Abayuda bituma ibabagabiza, kandi mwabicanyeuburakari bwinshi bugezemu ijuru.0YNuko Abisirayeli bajyana bene wabo ho abanyagano abantuuduhumbi tubiri, abagore n'abana b'abahungu n'ab'abakobwa, babanyagamo n'iminyago myinshi babijyana i Samariya. Zikuri,umugabow'umunyamaboko wo mu Befurayimu yica Māseyaumwana w'umwami, na Azirikamu w'umunyarugo na Elukanauwa kabiri ku mwami.0~YNuko uwo Mwami Peka mwene Remaliya yica mu Bayuda abantu agahumbi n'inzovu ebyiri ku munsi umwe, bose bari abantu b'intwari, kuko bimuye Uwiteka Imana ya ba sekuruza.}}Ni cyo cyatumye Uwiteka Imana ye imutanga, ikamugabizaumwami w'i Siriya. Abasiriya baramunesha, banyaga mu bantu be abanyagano benshi cyane, babajyana i Damasiko. Kandi arongera aratangwa, agabizwaumwami w'Abisirayeli aramunesha, yica benshi cyane.[|/Agatamba, akosereza imibavu mu ngoro no ku misozi, no munsi y'igiti kibisi cyose.+{OKandi yosereza imibavu mu gikombe cya mwene Hinomu, atwika abana be mu muriroakurikiza ibizira byakorwaga n'abanyamahanga Uwiteka yirukanye imbere y'Abisirayeli.]z3Ahubwo agendana ingeso z'abami b'Abisirayeli, aremera Bāli ibishushanyo biyagijwe.0y [Ahazi atangira gutegeka yari amaze imyaka makumyabiri avutse, amara imyaka cumi n'itandatu i Yerusalemu ari ku ngoma, ntiyakora ibishimwa n'Uwiteka nka sekuruzaDawidi.xxi Nuko Yotamu aratanga asanga ba sekuruza, bamuhamba mu muduguduwa Dawidi, mazeumuhungu we Ahazi yima ingoma ye.wKandi ubwo yatangiraga gutegeka yari amaze imyaka makumyabiri n'itanu avutse, amara imyaka cumi n'itandatu i Yerusalemu ari ku ngoma.v{Ariko indi mirimo ya Yotamu, n'intambara ze zose n'ingeso ze, byanditswe mu gitabo cy'abami b'Abisirayeli n'ab'Abayuda.Vu%Nuko Yotamu arakomera, kuko yatunganije inzira ze imbere y'Uwiteka Imana ye.OtKandi arwana n'umwami w'Abamoni, arabanesha. Muri uwo mwaka Abamoni bamuturaitalanto z'ifeza ijana, n'indengo z'ingano inzovu n'iza sayiri inzovu. Mu mwaka wa kabiri n'uwa gatatu bamutuyebene ibyo.isKKandi yubakan'imidugudumu gihugu cy'imisozi y'i Buyuda, yubakan'ibihome n'iminara mu mashyamba.grGYubakairembo ryo haruguruku nzu y'Uwiteka, yubakan'ibindi byubakwa byinshi ku nkike za Ofeli.q%Akora ibishimwa n'Uwiteka nk'ibyo se Uziya yakoraga byose, icyakora we ntiyinjiye mu rusengero rw'Uwiteka. Ariko abantu bagumya gukiranirwa.0p [Yotamu atangira gutegeka yari amaze imyaka makumyabiri n'itanu avutse, amara imyaka cumi n'itandatu i Yerusalemu ari ku ngoma, nyina yitwaga Yerushaumukobwa wa Sadoki.&oENuko Uziya aratanga asanga ba sekuruza, bamuhamba hamwe na ba sekuruzamu gikingi cy'abami kuko bavuze ko ariumubembe, mazeumuhungu we Yotamu yima ingoma ye.fnEAriko indi mirimo ya Uziya, iyabanje n'iyaherutse, yanditswe n'umuhanuzi Yesaya mwene Amosi.Vm%Nuko Umwami Uziya abaumubembe, ageza ku munsi yatangiyeho aba mu nzu ye y'akato ariumubembe, kuko yaciwe mu nzu y'Uwiteka. Umuhungu we Yotamu abaumutware w'inzu y'umwami, acira abantu bo mu gihugu imanza.ClAzariyaumutambyi mukurun'abatambyi bose baramureba, maze babona ibibembe bimufashe mu ruhanga bahuta bamusunikango ahave, ndetse na we ubwe yihutiragusohoka kuko Uwiteka amutejeindwara.PkUziya ararakara kandi yari afite icyotero mu ntoki, yenda kosa imibavu. Akirakariye abatambyi ibibembe bisesa mu ruhanga rwe, ari imbere y'abatambyi mu nzu y'Uwiteka iruhande rw'icyotero cy'imibavu.jbabuza Umwami Uziya baramubwira bati “Yewe Uziya we, ibyoukorasiumurimowawe kosereza Uwiteka imibavu, ahubwo ni uw'abatambyi bene Aroni berejwe kosa imibavu. Aha Herauhavekuko warengereye, kandi ntibizaguhesha icyubahiro kivuye ku Uwiteka Imana.”i{Azariya w'umutambyi aherako yinjira amukurikiye kandi ari kumwe n'abatambyi b'Uwiteka, abagabo b'intwari mirongo inani,=hsAriko agize imbaraga ariyogeza mu mutimawe, bituma akora ibyo gukiranirwa acumuraku Uwiteka Imana ye, kuko yinjiye mu rusengero rw'Uwiteka akosereza imibavu ku cyotero cy'imibavu.ygkKandi i Yerusalemu ahakorera ibyuma byahimbwe n'abagabo b'abahanga, byo kuba ku minara no ku nkike aho kurwanira, ngo barase imyambi n'amabuye manini. Izina rye riramamara rigera kure kuko yafashijwe bitangaje, kugezaaho yagiriye imbaraga.fUziya atunganirizaumutwe w'ingabo wose ingabo n'amacumu, n'ingofero n'amafureboy'ibyuma, n'imiheto n'amabuye y'imihumetso.%eC Kandi batwaraga ingabo zigishijwe kurwanauduhumbi dutatun'ibihumbi birindwi na magana atanu, batabaranaga imbaraga nyinshi bakarengeraumwami ku babisha be.d Umubarewose w'abatware b'amazu ya ba sekuruza, abagabo b'abanyambaraga b'intwari, bari ibihumbi bibiri na magana atandatu.Dc Kandi Uziya yari afiteumutwe w'ingabo zatabaraga ari ibitero, ukoumubarewabo wari uri babazwe na Yeyeli w'umwanditsi, na Māseya w'umutware watwariraga Hananiya, umwe mu bagaba b'umwami.{bo Kandi yubakaiminara no mu butayu, afukuran'amariba menshi, kuko yari afite amatungo menshi mu gihugu cy'imisozi y'imirambi no mu kibaya. Kandi yari afite abahinzi n'abicira inzabibu mu misozi no mu masambu yera cyane, kuko yakundaga guhinga.a Kandi Uziya yubakaiminara i Yerusalemu ku irembo ryo mu nkokora y'inkike, no ku irembo ryo mu gikombe n'aho inkike ihetera, arayikomeza.~`uKandi Abamoni batura Uziya amaturo, izina rye riramamara rigera aharasukirwa ha Egiputa kuko yungutse amaboko cyane.__7Imana imufasha arwana n'Abafilisitiya, n'Abarabu babaga i Guri Bāli, n'aba Meyunimu.!^;Bukeyearatabara atera Abafilisitiya, asenya inkike z'i Gati n'iz'i Yabune n'iz'Ashidodi, maze yubakaimidugudumu gihugu cya Ashidodi no mu Bafilisitiya.]5Amaramaza gushaka Imana mu bihe bya Zekariya wariufiteubwenge bwo kumenya ibyerekanwa, kandi igihe cyose yamaze ashaka Uwiteka, Imana imuhaumugisha.M\Uziya akora ibishimwa n'Uwiteka, nk'ibyo se Amasiya yakoraga byose.6[eUziya atangira gutegeka yari amaze imyaka cumi n'itandatu avutse. amara imyaka mirongo itanu n'ibiri i Yerusalemu ari ku ngoma, kandi nyina yitwaga Yekiliya w'i Yerusalemu.ZZ-YubakaEloti ahagarurirau Buyuda, UmwamiAmasiya amaze gutanga asanze ba sekuruza.}Y uNuko Abayuda bose bajyana Uziya amaze imyaka cumi n'itandatu avutse, baramwimika abaumwami mu cyimbo cya se Amasiya.XX)Maze bamuzanaku mafarashi, bamuhamba hamwe na ba sekuruzamu muduguduwa Dawidi..WUKandiuhereye igihe Amasiya yarekaga gukurikira Uwiteka, bamugambaniraga ari i Yerusalemu ahungira i Lakishi, ariko bohereza abo kumukurikira i Lakishi bamutsindayo.VyAriko indi mirimo ya Amasiya, iyabanje n'iyaherutse, mbese ntiyanditswe mu gitabo cy'abami b'Abayuda n'ab'Abisirayeli?UNuko Amasiya mwene Yowasiumwami w'Abayuda amara indi myaka cumi n'itanu, Yehowasi mwene Yehowahaziumwami w'Abisirayeli amaze gutanga..TUAnyaga izahabu n'ifeza byose, n'ibintu byose basanze mu nzu y'Imana no kwa Obededomu no mu nzu y'umwami, anyaga n'abantu b'integano baba ingwate, asubirai Samariya.SMaze Yehowasiumwami w'Abisirayeli afata Amasiyaumwami w'Abayuda, mwene Yowasi mwene Yehowahazi, amufatira i Betishemeshi amujyana i Yerusalemu, asenya inkike z'i Yerusalemuuhereye ku irembo rya Efurayimuukageza ku irembo ryo ku nkokora, hose hari mikono magana ane.`R9Abayuda banesherezwa imbere y'Abisirayeli barahunga,umuntu wese ahungira mu ihema rye.{QoNuko Yehowasiumwami w'Abisirayeli arazamuka atera Amasiyaumwami w'Abayuda, bahanganira i Betishemeshi y'i Buyuda.}PsAriko Amasiya ntiyabyitaho, kuko byaturutse ku Mana ngo ibahāne mu babisha babo, kuko bashakaga imana z'i Bwedomu.EOUvuga yuko wanesheje Abedomu,umutimawawe wishyira hejuruurirarira. Noneho wihamira iwawe. Ni iki gituma wishyira mu bitari ibyawe ngo bikugirire nabi,ukagwa woweubwawe hamwe n'Abayuda?”{NoYehowasiumwami w'Abisirayeli atuma kuri Amasiyaumwami w'Abayuda ati “Igitovu cy'i Lebanoni cyatumye ku mwerezi w'i Lebanoni kiti ‘Umuhungu wanjyeumushyingireumukobwa wawe.’Bukeyeinyamaswa y'i Lebanoni irahanyura ikandagira icyo gitovu.MBukeyeAmasiyaumwami w'Abayuda ajya inama atuma kuri Yehowasi, mwene Yehowahazi mwene Yehuumwami w'Abisirayeli ati “Vayo twibonanire.”sL_Akivuganana we,umwami aramubazaati “Hari ubwo twagushyize mu bajyanama b'umwami? Cecekautavahoukubitwa.”
Nukoumuhanuzi araceceka aravuga ati “Nzi yuko Imana yagambiriye kukurimbura, kukougenje utyo ntiwumve inama yanjye.”%KCNi cyo cyatumyeuburakari bw'Uwiteka bukongerera Amasiya, amutumahoumuhanuzi aramubwira ati “Ni iki gitumaushaka imana zitakijije bene so amaboko yawe?”J-Nuko hanyuma Amasiya atabarutse kwica Abedomu, azana ibigirwamana by'Abaseyiri arabishinga ngo bibe imana ze, arabipfukamira abyosereza imibavu.>Iu Ariko ingabo Amasiya yashubijeyo ngo zidatabarana na we, zitera imiduguduy'i Buyudauhereye i Samariyaukageza i Betihoroni ziyicamo abantu ibihumbi bitatu, banyaga iminyago myinshi.H Abayuda bafata mpiri abandi inzovu babajyana hejuru y'igitare, babajugunya babashungura munsi yacyo maze bose baravunagurika.qG[ Maze Amasiya yiyungamo atabarana n'abantu be, bajya mu kibaya cy'umunyu yica mu Baseyiri abantu inzovu./FW Nuko Amasiya arobanura izo ngabo zari zije aho ari zivuye i Bwefurayimu ngo zisubireiwabo. Ni cyo cyaziteye kurakarira Abayuda, zisubiraiwabo zifiteumujinya mwinshi.HE  Amasiya asubizauwo muntu w'Imana ati “Ariko se iby'italanto ijana nahaye ingabo z'Abisirayeli bibaye bite?”
Umuntu w'Imana aramusubizaati “Uwiteka abasha kuguhaizizirutahocyane.”6DeAriko niwangaugatabarana na bo, nubwo warwana intambaraufiteubutwari bungana bute Imana izagutsinda imbere y'ababisha, kuko Imana ifiteububasha bwo gutabara n'ubutsinda.”>CuHanyuma hazaumuntu w'Imana, aramusanga aramubwira ati “Mwami, ntukundire ingabo z'Abisirayeli ko mujyana kuko Uwiteka atari kumwe n'Abisirayeli, bisobanurwa ngo Abefurayimu bose.rB]Kandi aguriraabagabo bo mu Bisirayeli b'abanyambaraga b'intwari agahumbi, atanga italanto z'ifeza ijana.DAKandi Amasiya ateranya Abayuda bose n'Ababenyamini, abatunganya uko amazu ya ba sekuruzayari ari, ngo bategekwe n'abatware batwara ibihumbi n'abatwara amagana, abari bamaze imyaka makumyabiri bavutse n'abayisagije, arababara abona ari abagabo batoranijweuduhumbi dutatubabasha gutabara, bagatwara amacumu n'ingabo.@wAriko ntiyica abana babo, ahubwo agenza nk'uko byanditswe mu mategeko yo mu gitabo cya Mose, uko Uwiteka yategetse ati “Ba se ntibakicwe babahora abana babo kandi abana ntibakicwe babahora ba se, ahubwoumuntu wese azicwe bamuhoraicye cyaha.”P?Bukeyeamaze kuganza mu ngoma, ahōra abagaragu be bishe se, ariumwami.N>Akora ibishimwa n'Uwiteka abikoranaumutimautunganye, ariko si rwose.E= Amasiya yari amaze imyaka makumyabiri n'itanu avutse ubwo yatangiraga gutegeka, amara imyaka makumyabiri n'icyenda i Yerusalemu ari ku ngoma, kandi nyina yitwaga Yehoyadani w'i Yerusalemu.E<Kandi iby'abahungu be n'imiburo ikomeye bamuburiraga, n'ibyo kongera kubakainzu y'Imana, mbese ntibyanditswe mu bisobanura ibyo mu gitabo cy'abami? Mazeumuhungu we Amasiya yima ingoma ye.};sKandi aba ni bo bamugambaniye: Zabadi mwene Shimeyati w'Umwamonikazi, na Yehozabadi mwene Shimuritiw'Umumowabukazi.m:SBamuvuyehokandi bari basize arwaye cyane, abagaragu be bwite baramugambanira ku bw'amaraso ya mwene Yehoyada w'umutambyi, bamwicira ku gisasiro cye aratanga, bamuhamba mu muduguduwa Dawidi ariko ntibamuhamba mu bituro by'abami.P9Kandi ingabo z'Abasiriya zaje ari igitero gike, Uwiteka azigabiza ingaboz'Abayuda nyinshi cyane, kuko Abayuda bari barimūye Uwiteka Imana ya ba sekuruza. Nuko Abasiriya basohoza ijambo kuri Yowasi.Y8+Nuko uwo mwakaushize, ingabo z'Abasiriya zirazamuka ziramutera, ziza i Buyudan'i Yerusalemu zirimbura ibikomangoma by'abantu byose, zibimaraho mu bantu, zohererezaumwami w'i Damasiko iminyago babanyaze yose.#7?Uko ni ko Umwami Yowasi atazirikanye ineza Yehoyada se wa Zekariya yamugiriye, akamwiciraumwana. Ubwo yapfaga aravuga ati “Uwiteka abirebe abyiture.”`69Baramugambanira, bamuterera amabuye mu rugo rw'inzu y'Uwiteka ku bw'itegeko ry'umwami.5)Umwuka w'Imana aza kuri Zekariya mwene Yehoyada w'umutambyi, ahagarara haruguruy'abantu arababwira ati “Uku ni ko Imana ivuze: ‘Ni iki gituma mucumuriraamategeko y'Uwiteka, bikababuza kubonaumugisha? Ariko rero mwaretse Uwiteka, na we ni cyo cyamuteyekubareka.’”4wNyamara Imana iboherereza abahanuzi bo kubagarura ku Uwiteka, bakajya babahamya ibyaha ariko bo ntibabitegera amatwi.,3QBareka inzu y'Uwiteka Imana ya ba sekuruza, bakorera ibishushanyo bya Ashera n'ibindi bishushanyo. Umujinya uza mu Bayuda n'i Yerusalemu ku bw'icyo gicumurocyabo._27Nuko Yehoyada apfuye, ibikomangoma by'Abayuda biraza biramyaumwami,umwami arabumvira.r1]Bamuhamba mu muduguduwa Dawidi hamwe n'abami, kuko yakoze ibyiza mu Bisirayeli no ku Mana, no ku nzu ye.}0sAriko Yehoyada ashyize kera agera mu za bukuruarapfa. Ubwo yapfaga yari amaze imyaka ijana na mirongo itatu avutse. <F~X}}!|{{ zayvy x%w{wvuttAssBrqq=pp oTnmmQllAkkPjxirhh&gg8ff'edGcc3bha{a``__6^^K]\[[ZZ2YRXTWW6VUUU#TTSS?RRcQ>PTOOVNNML]LKJItHHGFxEE8DCBAA~A@B?>=<<;^;:U9r8877k66B55l44c32221W0//[..1-,,M+z**E)('&%%$S#""%!| z>d<7BL|0g&lh'x8|kn)B \#u9 w = w G U56<HI Kandi bagira ibirori byo kuziririza iminsi mikuru y'ingando nk'uko byanditswe, batamba ibitambo byoswa by'iminsi yose ukoumubarewabyo wari uri, bakurikije itegeko ry'ibyategekeweumunsi wose.5HcIcyotero bagitereka ku gitereko cyacyo, kuko bari bafiteubwoba batewe n'abantu bo muri ibyo bihugu, bagitambiraho Uwiteka ibitambo byoswa bya mu gitondo n'ibya nimugoroba.rG]Maze Yeshuwa mwene Yosadaki ahagurukanana bene se b'abatambyi, na Zerubabeli mwene Sheyalutiyeli na bene se, bakora icyotero cy'Imana ya Isirayeli cyo gutambiraho ibitambo byoswa, nk'uko byanditswe mu mategeko ya Moseumuntu w'Imana.|F sNukoukwezi kwa karindwi kubonetse, ubwo Abisirayeli bari mu miduguduyabo, abantu bateranira i Yerusalemu icyarimwe.E%FNuko abatambyi n'Abalewi n'abantu bamwe, n'abaririmbyi n'abakumirizi n'Abanetinimu baba mu miduguduyabo, n'Abisirayeli bose mu miduguduyabo.8DiEBatanga uko babashije, bashyira mu bubikobw'ibikoreshwaumurimodariki z'izahabu inzovu esheshatu n'igihumbi, n'indatira z'ifeza ibihumbi bitanu, n'imyambaro ijana y'abatambyi.%CCDBamwe mu batware b'amazu ya ba sekuruza, bageze ku nzu y'Uwiteka iri i Yerusalemu baturanaumutimaukunze amaturo y'inzu y'Imana, ngo bayishinge ahantu hayo.B!Cn'ingamiya zabo na zo zari magana ane na mirongo itatu n'eshanu, n'indogobe zabo zari ibihumbi bitandatu na magana arindwi na makumyabiri.ABAmafarashi yabo yari magana arindwi na mirongo itatu n'atandatu, n'inyumbu zabo zari magana abiri na mirongo ine n'eshanu,B@}Audashyizeho abagaragu babo n'abaja babo,umubarewabo bari ibihumbi birindwi na magana atatu na mirongo itatu na barindwi, kandi bari bafite abagabo n'abagore b'abaririmbyi magana abiri.q?[@Nuko iteraniro ryose riteranye ryari inzovu enye n'ibihumbi bibiri na magana atatu na mirongo itandatu;y>k?Umutirushata ababwira yuko batarya ku bintu byejejwe cyane, kugezaubwo hazabonekaumutambyiufiteUrimu na Tumimu. = >abo bashatse amazina yabo mu mibare yo kuvukakwabo ntibayabona, ni cyo cyatumye batekerezwa nk'abahumanye bagakurwa mu butambyi.*<M=Kandi n'abo mu batambyi bene Habaya na bene Hakosi, na bene Barizilayi w'Umunyagaleyadi, washatseumugenimu bakobwa ba Barizilayi w'Umunyagaleyadi akamwitirirwa,l;Q&w'Abo muri bene Harimu ni igihumbi na cumi na barindwi.W%'&Abo muri bene Pashuri ni igihumbi na magana abiri na mirongo ine na barindwi.E$%Abo muri bene Imeri ni igihumbi na mirongo itanu na babiri.f#E$Abatambyi bene Yedaya, bo muryango wa Yeshuwa ni maganaurwenda na mirongo irindwi na batatu.]"3#Abakomoka mu mugi wa Senaya ni ibihumbi bitatu na magana atandatu na mirongo itatu.O!"Abakomoka mu mugi wa Yeriko ni magana atatu na mirongo ine na batanu.g G!Abakomoka mu mugi wa Lodi n'uwa Hadidi n'uwa Ono, ni magana arindwi na makumyabiri na batanu.=u Abo muri bene Harimu ni magana atatu na makumyabiri.Y+Abo muri bene Elamu wundi ni igihumbi na magana abiri na mirongo itanu na bane.PAbakomoka mu mugi wa Magibishi ni ijana na mirongo itanu na batandatu.>wAbakomoka mu mugi wa Nebo ni mirongo itanu na babiri.Y+Abakomoka mu mugi wa Beteli n'uwa Ayi ni magana abiri na makumyabiri na batatu.J Abakomoka mu mugi wa Mikimasi ni ijana na makumyabiri na babiri.X)Abakomoka mu mugi wa Rama n'uwa Geba ni magana atandatu na makumyabiri n'umwe.s_Abakomoka mu mugi wa Kiriyatarimu n'uwa Kefira n'uwa Bēroti, ni magana arindwi na mirongo ine na batatu.A}Abakomoka mu mugi wa Azimaveti ni mirongo ine na babiri.>wAbagabo ba Anatoti ni ijana na makumyabiri n'umunani.:oAbagabo b'i Netofa ni mirongo itanu na batandatu.LAbakomoka mu mugi wa Betelehemu ni ijana na makumyabiri na batatu.:oAbo muri bene Gibari ni mirongourwenda na batanu.I Abo muri bene Hashumu ni magana abiri na makumyabiri na batatu.7iAbo muri bene Yora ni ijana na cumi na babiri.H Abo muri bene Besayi ni magana atatu na makumyabiri na batatu.H Abo muri bene Ateri, ba Hezekiya, ni mirongourwenda n'umunani.EAbo muri bene Adini ni magana ane na mirongo itanu na bane.R Abo muri bene Bigivayi ni ibihumbi bibiri na mirongo itanu na batandatu.V % Abo muri bene Adonikamu ni magana atandatu na mirongo itandatu na batandatu.U # Abo muri bene Azigadi ni igihumbi na magana abiri na makumyabiri na babiri.N  Abo muri bene Bebayi ni magana atandatu na makumyabiri na batandatu.I   Abo muri bene Bani ni magana atandatu na mirongo ine na babiri.E Abo muri bene Zakayi ni magana arindwi na mirongo itandatu.GAbo muri bene Zatu ni maganaurwenda na mirongo ine na batanu.SAbo muri bene Elamu ni igihumbi na magana abiri na mirongo itanu na bane.zmAbo muri bene Pahatimowabu, bo muri bene Yoshuwa na Yowabu ni ibihumbi bibiri na magana inani na cumi na babiri.KAbo muri bene Ara ni magana arindwi na mirongo irindwi na batanu.OAbo muri bene Shefatiya ni magana atatu na mirongo irindwi na babiri.X)Abo muri bene Paroshi ni ibihumbi bibiri n'ijana na mirongo irindwi na babiri.I Ni bo bazanye na Zerubabeli na Yeshuwa na Nehemiya, na Seraya na Rēlaya na Moridekayi, na Bilishani na Misipari na Bigivayi, na Rehumu na Bāna.
Umubarew'abagabo bo mu Bisirayeli ni uyu:V 'Kandi abo muri icyo gihugu, Nebukadinezariumwami w'i Babuloniyajyanye ari imbohe, akabajyana i Babuloni, abavuye mu bunyage bagasubirai Yerusalemu n'i Buyuda,umuntu wese agasubiramu muduguduw'iwabo ni aba.6 g Ibikoreshwa byose by'izahabu n'ifeza byari ibihumbi bitanu na magana ane. Ibyo byose Sheshibasari yabizamukanye ubwo abanyagano bavanwaga i Babuloni, bagasubirai Yerusalemu.~ y n'ibyungu by'izahabu mirongo itatu, n'iby'ifeza by'uburyo bwa kabiri magana ane n'icumi, n'ibindi bikoreshwa igihumbi.z} o Kandiumubarewabyo ni uyu: amasahani y'izahabu mirongo itatu n'ay'ifeza igihumbi, n'imishyo makumyabiri n'icyenda,| }Ibyo Kuroumwami w'u Buperesi abikuzamoMitiredati w'umunyabintu, na we abibarira Sheshibasari igikomangoma cyo mu Bayuda.%{ EKandi n'Umwami Kuro asohora ibintu byakoreshwaga mu nzu y'Uwiteka, ibyo Nebukadinezari yari yaranyaze i Yerusalemu, akabishyira mu ngoro z'ibigirwamana bye.#z AMaze abaturanyi babo babatwerera ibikoreshwa by'ifeza n'izahabu, n'ibindi bintu n'amatungo n'ibintu by'igiciro cyinshi,ukuyemoibyo batuye byose babikunze.Jy Nuko abatware b'amazu ya ba sekuruzab'Abayuda n'ab'Ababenyamini, bahagurukanan'abatambyi n'Abalewi n'abandi bose Imana yateyeumwete wo guhagurukana, ngo bajye kubakainzu y'Uwiteka i Yerusalemu.5x eKandiumusuhukeweseusigara aho yasuhukiye, abantu baho nibamufashishe ifeza n'izahabu n'ibintu n'amatungo,ukuyemoamaturo baturirainzu y'Imana y'i Yerusalemu babikunze.’”7w iNoneumuntu wo mu bantu bayo wese uri muri mwe Imana ye ibane na we, azamuke ajye i Yerusalemu mu Bayuda yubakeinzu y'Uwiteka Imana ya Isirayeli, ari yo Mana iba i Yerusalemu.6v g“Kuroumwami w'u Buperesi aravuga ati ‘Uwiteka Imana nyir'ijuru yangabiye ibihugu by'abami bose byo mu isi, kandi yanyihanangirije kuyubakira inzu i Yerusalemu mu Buyuda.tu eMu mwaka wa mbere wo ku ngoma ya Kuroumwami w'u Buperesi, Uwiteka ateraumweteumutimawa Kuroumwami w'u Buperesi, ngo ijambo Uwiteka yavugiyemu kanwa ka Yeremiya risohore. Ategeka ko bamamaza itegeko mu gihugu cye cyose kandi arandika atit$“Kuro, Umwami w'u Buperesi aravuze ati ‘Uwiteka Imana nyir'ijuru yangabiyeubwami bwose bwo mu isi. Kandi yanyihanangirije kuyubakira inzu i Yerusalemu h'i Buyuda. Noneumuntu wo mu bantu bayo wese uri muri mwe, Uwiteka Imana ye ibane na we kandi azamuke.’”xsi$Hanyuma mu mwaka wa mbere w'ingoma ya Kuroumwami w'u Buperesi, Uwiteka ateraumweteumutimawa Kuroumwami w'u Buperesi, ngo ijambo Uwiteka yavugiyemu kanwa ka Yeremiya risohore, ategeka ko bamamaza itegeko mu gihugu cye cyose araryandika aticr?$bisobanurwa ngo kugezaubwo igihugu kizaba cyishimira amasabato yacyo, ngo ijambo Uwiteka yavugiyemu kanwa ka Yeremiya ribe risohoye, kuko iminsi yose cyabereyeumusakacyajiririje isabato, kimara imyaka mirongo irindwi. q $Abacitse ku icumu Nebukadinezari abajyana i Babuloni, bahinduka imbata ze n'iz'abahungu be kugezaku ngoma z'abami b'i Buperesi,}ps$Maze batwika inzu y'Imana, basenya inkike z'i Yerusalemu, batwika inyumba zaho, barimbura ibintu byaho byiza byose.1o[$Kandi ibintu byo mu nzu y'Imana byose, ibinini n'ibito n'iby'ubutunzi byo mu nzu y'Uwiteka, n'iby'ubutunzi by'umwami n'iby'abatware be, ibyo byose abijyana i Babuloni.On$Ni cyo cyatumye abatezaumwami w'Abakaludaya, akicishiriza abasore babo inkota mu nzu y'ubuturobwabo bwera, ntababarireumuhungu cyangwaumukobwa,umusazacyangwaumusazarukukuri, abo bose arabamugabiza.,mQ$Ariko bagashinyaguriraintumwa z'Imana bagasuzuguraamagambo yayo, bagaseka abahanuzi bayo kugezaubwo Uwiteka yarakariye abantu beuburakari, ntibabona uko babukira.l$Uwiteka Imana ya ba sekuruzaikabatumahointumwa zayo, ikazinduka kare igatuma kuko yababariraga abantu bayo n'ubuturobwayo.(kI$Kandi abatambyi bakuru bose n'abantu baracumuragacyane, bagakurikiza ibizira byose bikorwa n'abanyamahanga, bakanduza inzu y'Uwiteka yari yereje i Yerusalemu.j/$ Kandi agomera Umwami Nebukadinezari yari yamurahirije Imana, ahubwo agamika ijosi, yinangiraumutimango adahindukirira Uwiteka Imana ya Isirayeli.i$ Akora ibyangwa n'Uwiteka Imana ye, ntiyicishije bugufiimbere y'umuhanuzi Yeremiya, ubwo yamubwiraga ibiva mu kanwa k'Uwiteka.h1$ Sedekiya atangira gutegeka yari amaze imyaka makumyabiri n'umwe avutse, ategekera i Yerusalemu amara imyaka cumi n'umwe i Yerusalemu ari ku ngoma.1g[$ Umwakautashye, Nebukadinezari aratuma ngo bamuzanei Babulonihamwe n'ibintu byiza byo mu nzu y'Uwiteka, yimika mukuruwe Sedekiya ngo abeumwami w'i Buyudan'i Yerusalemu.#f?$ Yehoyakini atangira gutegeka yari amaze imyaka cumi n'umunaniavutse, amara amezi atatu n'iminsi cumi i Yerusalemu ari ku ngoma, akora ibyangwa n'Uwiteka.5ec$Ariko indi mirimo ya Yehoyakimu n'ibizira yakoraga n'ibyamubonekagaho, byanditswe mu gitabo cy'abami b'Abisirayeli n'ab'Abayuda, mazeumuhungu we Yehoyakini yima ingoma ye.wdg$Kandi Nebukadinezari ajyana ibintu byo mu nzu y'Uwiteka i Babuloni, abishyira mu rusengero rwe rw'i Babuloni.ecC$Hanyuma Nebukadinezariumwami w'i Babuloniaramutera, amubohesha imihana amujyana i Babuloni.+bO$Yehoyakimu atangira gutegeka yari amaze imyaka makumyabiri n'itanu avutse, amara imyaka cumi n'umwe i Yerusalemu ari ku ngoma, akora ibyangwa n'Uwiteka Imana ye.>au$Maze Nekoumwami wa Egiputa yimika mukuruwe ngo abeumwami w'i Buyudan'i Yerusalemu, ahindura izina rye amuhimba Yehoyakimu. Neko uwo aherako ajyana murumunawe Yowahazi muri Egiputa.`$Umwami wa Egiputa amukuraku ngoma i Yerusalemu, atangisha abo mu gihugu italanto z'ifeza ijana n'italanto imwe y'izahabu._w$Yowahazi atangira gutegeka yari amaze imyaka makumyabiri n'itatu avutse, amara amezi atatu i Yerusalemu ari ku ngoma.e^ E$Maze abantu bo mu gihugu bajyana Yowahazi mwene Yosiya, bamwimika ingoma ya se i Yerusalemu.k]O#n'ibyo yakoze, ibyabanje n'ibyaherutse, byanditswe mu gitabo cy'abami b'Abisirayeli n'ab'Abayuda.c\?#Ariko indi mirimo ya Yosiya, n'ibyiza yakoze akurikije ibyanditswe mu mategeko y'Uwiteka,?[w#Na Yeremiya aborogera Yosiya, n'abaririmbyi bose b'abagabo n'ab'abagore basingiza Yosiya mu miborogo yabo kugezaubu. Babihindura itegeko mu Bisirayeli, kandi byanditswe mu miborogo.HZ #Nuko abagaragu be bamukuramu igare, bamushyira mu rya kabiri yari afite bamuzanai Yerusalemu aherako aratanga, ahambwa mu bituro bya ba sekuruza. Abayuda bose b'ab'i Yerusalemu baramuririra.tYa#Maze abarashi barasa Umwami Yosiya, abwira abagaragu be ati “Nimunkure ku rugamba ndakomeretse cyane.”@Xy#Ariko Yosiya ntiyemera kumuhaibitugu ngo asubireyo, ahubwo ariyoberanya ngo arwane na we, ntiyumvira amagambo ya Neko aturutse mu kanwa k'Imana, ajya kurwanira mu kibaya cy'i Megido._W7#Ariko Neko amutumahointumwa ati “Mpfa iki nawe, mwami w'Abayuda? Ubu ngubu si wowe nteye, ahubwo nteye inzu ndwana na yo, ndetse Imana integetse ko nihuta. Rorera kurogoya Imana iri kumwe nanjye, itagutsemba.”.VU#Hanyuma y'ibyo byose, Yosiya amaze gutunganyaurusengero, Nekoumwami wa Egiputa arazamuka ajya guteraKarikemeshi ku ruzi rwa Ufurate, maze Yosiya ajya kurwana na we.TU!#Mu mwaka wa cumi n'umunaniw'ingoma ya Yosiya, ni ho baziririje Pasika iyo.#T?#Mu Bisirayeli ntihigeze kuziririzwa Pasika nk'iyouhereye mu bihe by'umuhanuzi Samweli, kandi nta mwami mu bami ba Isirayeli waziririje Pasika ihwanye n'iyo Yosiya yaziririje, afatanije n'abatambyi n'Abalewi n'Abayuda bose, hamwe n'Abisirayeli bari bahari n'abaturageb'i Yerusalemu.mSS#Icyo gihe Abisirayeli bari bahari baziririza Pasika, n'iminsi mikuru irindwi y'imitsima idasembuwe.1R[#Uko ni koumurimowose w'Uwiteka watunganijwe, kuri uwo munsi wo kuziririza Pasika no gutamba ibitambo byoswa ku cyotero cy'Uwiteka, nk'uko Umwami Yosiya yari yategetse.oQW#N'abaririmbyi bene Asafu bari ahabo, nk'uko byari byarategetswe na Dawidi na Asafu, na Hemani na Yedutunibamenya w'umwami. N'abakumirizi bari ku marembo yose, ntibagombaga kuva ku murimowabo kuko bene wabo b'Abalewi babiteguriye.oPW#Hanyuma bīteguriraibyaboubwabo n'iby'abatambyi, kuko abatambyi bene Aroni bari bahugijwe no gutamba ibitambo byoswa n'urugimbu bukarinda bwira. Ni cyo cyatumye Abalewi biteguriraibyaboubwabo, bategura n'iby'abatambyi bene Aroni..OU# Maze botsa igitambo cya Pasika uko bitegekwa, kandi n'amaturo yera bayateka mu nkono, no mu nkono zivuga no mu byuma bikaranga, babijyana vuba bahereza abantu bose.>Nu# Bakurayoibitambo byoswa, babigabanyaho ngo bagabanye amazu ya ba sekuruzab'abantu, kugirango babitambire Uwiteka nk'uko byanditswe mu gitabo cya Mose. Kandi n'inka bazigenza batyo.wMg# Nuko babīkīraumwana w'intama wa Pasika, n'abatambyi bamisha amaraso bayahawe n'Abalewi, Abalewi barabibaga.vLe# Uko ni ko biteguyeumurimo, abatambyi bahagarara ahabo n'Abalewi bajya ku bihe byabo, nk'ukoumwami yategetse.OK# Kandi na Konaniya na bene se Shemaya na Netaneli, n'abatware b'Abalewi Hashabiya na Yeyeli na Yozabadi, baha Abalewi ibyo gutamba ho ibitambo bya Pasika, intama ibihumbi bitanu n'inka magana atanu.Jw#Kandi n'abatware be baha abantu n'abatambyi n'Abalewi ibyo gutamba, babitanganaumutimaukunze. Hilukiyana Zekariya na Yehiyeli abatware b'inzu y'Imana, baha abatambyi ibyo gutambaho ibitambo bya Pasika, intama ibihumbi bitatu n'inka magana atatu.[I/#Maze Yosiya aha abantu bari bahari bose, abana b'intama n'ab'ihene bo mu mikumbi byo kuba ibitambo bya Pasika,umubarewabyo wari inzovu eshatu n'amapfizi ibihumbi bitatu, ibyo byose byavuye mu matungo y'umwami.H #muhereko mubīkīreumwana w'intama wa Pasika, mwiyeze mwitegurirebene wanyu, mukurikize ijambo ry'Uwiteka ryavuzwe na Mose.”+GO#Maze muhagarare ahantu hera, uko amazu ya ba sogokuruzaya bene wanyu bo mu bantu agabanywamo, kugirangoumuntu wese agireumugabane w'inzu ya ba sekuruzay'Abalewi, F#Mwitegure uko amazu ya ba sogokuruzabanyu ari, n'ibihe byanyu nk'uko byanditswe na Dawidiumwami wa Isirayeli, na Salomoumuhungu we. E9#Kandi abwira Abalewi bigishaga Abisirayeli bose, ari bo berejwe Uwiteka ati “Nimushyire isanduku yera mu nzu Salomo mwene Dawidiumwami wa Isirayeli yubatse, nta mutwaro muzongera guhekaku bitugu byanyu. Maze noneho mukorerane Uwiteka Imana yanyu n'ubwoko bwayo bw'Abisirayeli.dDA#Ashyira abatambyi ku murimowabo, abashyirishahoumwete wo gukoraumurimowo mu nzu y'Uwiteka. C #BukeyeYosiya aziriririza Uwiteka Pasika i Yerusalemu, babīkiraumwana w'intama wa Pasika ku munsi wa cumi n'ine w'ukwezi kwa mbere.]B3"!Maze Yosiya akura ibizira byose mu bihugu by'Abisirayeli byose, yemeza abari mu gihugu cya Isirayeli bose gukorera Uwiteka Imana yabo. Iminsi yose akiriho ntabwo baretse gukurikira Uwiteka, Imana ya ba sekuruza.A7" Maze ab'i Yerusalemu n'Ababenyamini bose abemeza iryo sezerano. Nuko abaturageb'i Yerusalemu basohoza isezerano ry'Imana, ari yo Mana ya ba sekuruza.y@k"Umwami ahagarara ahe asezeranira imbere y'Uwiteka ko azakurikira Uwiteka, akitondera amategeko ye n'ibyo yahamije n'amateka ye, abyemeranaumutimawe wose n'ubugingo bwe bwose, yuko azasohoza amagambo y'isezerano ryanditswe muri icyo gitabo.{?o"Hanyumaumwami azamukanan'ab'i Buyudabose n'abaturageb'i Yerusalemu, n'abatambyi n'Abalewi n'abantu bose abakomeye n'aboroheje, bajya ku nzu y'Uwiteka. Umwami aherako abasomera amagambo yose yo mu gitabo cy'isezerano, cyubuwemu nzu y'Uwiteka.G>"Bukeyeumwami atumiraabakuru bose b'i Buyudan'ab'i Yerusalemu.>=u"‘Nuko nzagusangisha ba sogokuruzaushyirwe mu mva yawe amahoro, kandi amaso yawe ntazareba ibyo byose nzateza aha hantu n'abaturagebaho.’”Nuko baragenda babwiraumwamiubutumwa.s<_"Kukoumutimawawe wari woroheje,ukicisha bugufiimbere y'Imana wumva amagambo yayo ivuga kuri aha hantu n'abaturagebaho,ukicisha bugufiimbere yanjyeugashishimura imyambaro yaweukandirira imbere, nanjye ndakumvise.’Ni ko Uwiteka avuze.;"Arikoumwami w'Abayuda wabatumye kumbaza mumubwire mutya muti ‘Uwiteka Imana ya Isirayeli iravuga ku magambo wumvise iti:4:a"kuko banyimūye bakosereza izindi mana imibavu, ngo bandakarishe ibyo bakoresha amaboko yabo byose. Ni cyo gitumyeuburakari bwanjye bukongerezwa aha hantu, ntibuzimwe.’9#"‘Uwiteka aravuga ati: Umva nzateza ibyago aha hantu n'abaturagebaho, mbateze n'imivumo yose yanditswe mu gitabo basomeyeumwami w'Abayuda,b8="Arabasubizaati “Uwiteka Imana ya Isirayeli ivuze ngo mugende mubwireuwabantumyeho mutif7E"Nuko Hilukiyan'aboumwami yari ategetse basanga Hulidaw'umuhanuzikazi, muka Shalumu mwene Tokihati mwene Hasiraumubitsi w'imyambaro (kandi uwo mugoreyaturagai Yerusalemu mu gice cyaho cya kabiri), maze barabimutekerereza.!6;"“Nimugende mumbarize Uwiteka, mubarize n'abasigaye mu Bwisirayeli n'i Buyudaiby'amagambo yo muri iki gitabo cyubuwe, kukouburakari bw'Uwiteka bugiyekudusukwaho ari bwinshi, kuko ba sogokuruzabacu batitondeye ijambo ry'Uwiteka ngo bakore uko byanditswe muri iki gitabo cyose.”5"Mazeumwami ategeka Hilukiyana Ahikamu mwene Shafani, na Abudonimwene Mika na Shafani w'umwanditsi, na Asaya w'umugaragu w'umwami atiG4"Umwami yumvise amagambo y'amategeko ashishimura imyambaro ye.~3u"Maze Shafani w'umwanditsi abwiraumwami ati “Hilukiyaw'umutambyi ampaye igitabo.”Shafani aherako agisomeraumwami.[2/"kandi basohoye impiya zari ziri mu nzu y'Uwiteka, baziha abakoresha n'abakozi.”|1q"Shafani agishyiraumwami kandi ajya no kubwiraumwami inkuru ati “Ibyo abagaragu bawe bategetswe barabikoze byose,0}"Hilukiyaabwira Shafani w'umwanditsi ati “Nubuyeigitabo cy'amategeko mu nzu y'Uwiteka.”Hilukiyaaherako agiha Shafani. /"Nuko ubwo basohoraga impiya zazanywe mu nzu y'Uwiteka, Hilukiyaw'umutambyi yuburaigitabo cy'amategeko y'Uwiteka yazanywe na Mose..7" Kandi bashoreraga abikorezi b'imitwaro, bagakoresha n'abakoragaumurimobose w'uburyo bwose, kandi mu Balewi harimo abanditsi n'abatware n'abakumirizi.]-3" Abo bakora uwo murimobakiranuka, abawutegekaga bakabakoresha ni aba: Yahati na Obadiya b'Abalewi, bo muri bene Merari na Zekariya na Meshulamubo muri bene Kohati, n'abandi Balewi b'abahanga b'ibintu bivuga bose.," baziha ababaji n'abubatsi ngo bagure amabuye abajwe n'ibiti byunga inzu n'iby'ibisenge by'amazu, abami b'Abayuda barimbuye.+" na bo baziha abakozi bakoresherezaga inzu y'Uwiteka, maze abo bakozi bakoreraga mu nzu y'Uwiteka bazitangira gukomeza inzu bayisanisha,z*m" Nuko basanga Hilukiyaw'umutambyi mukurubamuha impiya zazanywe mu nzu y'Imana, izo Abalewi b'abakumirizi bari basonzoranije mu Bamanase n'Abefurayimu, n'Abisirayeli bari basigaye bose n'Abayuda bose, n'Ababenyamini n'abaturageb'i Yerusalemu,\)1"Mu mwaka wa cumi n'umunaniw'ingoma ye amaze gutunganya igihugu n'inzu, yohereza Shafani mwene Asaliya na Māseyaumutware w'umurwa, na Yowa mwene Yowahazi w'umucurabwenge ngo bajye gusanainzu y'Uwiteka Imana ye.A({"Asenya ibicaniro, asekura Ashera n'ibishushanyo biyagijwe abigira ishingwe, atema ibishushanyo by'izuba byose byari mu gihugu cya Isirayeli cyose arabigusha, maze asubirai Yerusalemu.'"Kandi ni ko yagenje mu miduguduya Manase n'iya Efurayimu n'iya Simiyoni, ageza no ku ya Nafutaliyabaye amatongo impande zose.g&G"Kandi atwikira amagufwa y'abatambyi ku bicaniro byabo, nuko atunganya i Buyudan'i Yerusalemu.h%I"Basenya ibicaniro bya Bāli abyirebera, kandi atema ibishushanyo by'izuba byari hejuru yabyo arabigusha, Ashera n'ibishushanyo bibajwe n'ibiyagijwe arabimenagura abigira ishingwe, abinyanyagiza ku bituro by'ababitambiraga.n$U"Ahubwo mu mwaka wa munaniw'ingoma ye akiri muto, yatangiye gushaka Imana ya sekuruzaDawidi, kandi mu mwaka wa cumi n'ibiri atangira gutunganya i Buyudan'i Yerusalemu, amaramo ingoro na Ashera n'ibishushanyo bibajwe n'ibiyagijwe.~#u"Akora ibishimwa n'Uwiteka, agendera mu nzira za sekuruzaDawidi, ntiyateshuka ngo azivemo ace iburyo cyangwa ibumoso.z" o"Yosiya yatangiye gutegeka amaze imyaka munaniavutse, amara imyaka mirongo itatu n'umwe i Yerusalemu ari ku ngoma.k!O!Maze abantu bo mu gihugu bica abagambaniye Umwami Amoni bose, bimikaumuhungu we Yosiya ingoma ye.I  !Bukeyeabagaragu be baramugambanira, bamutsinda mu nzu ye bwite.y!Ariko ntiyicishiriza bugufiimbere y'Uwiteka nk'uko se Manase yicishaga bugufi, ahubwo Amoni uwo yiyongeranya gucumura.{!Akora ibyangwa n'Uwiteka nk'ibyo se Manase yakoraga, atambira ibishushanyo bibajwe byose se Manase yabaje, akabikorera.yk!Amoni yatangiye gutegeka amaze imyaka makumyabiri n'ibiri avutse, amara imyaka ibiri i Yerusalemu ari ku ngoma.q[!Nuko Manase aratanga asanga ba sekuruzabamuhamba mu nzu ye bwite, mazeumuhungu we Amoni yima ingoma ye.iK!Kandi no gusenga kwe, n'uko Imana yemeye kumva kwinginga kwe, n'icyaha cye no gucumurakwe, n'ahantu yubatse ingoro akahashyira Ashera n'ibishushanyo bibajwe ubwo yari ataricisha bugufi, ibyo byanditswe mu magambo ya Hozayi.G!Ariko indi mirimo ya Manase, no gusenga yasenze Imana ye, n'amagambo ba bamenya bamubwirizaga mu izina ry'Uwiteka Imana ya Isirayeli, byanditswe mu gitabo cy'ibyakozwe n'abami ba Isirayeli.eC!Icyakora abantu bakomeza gutambira ibitambo mu ngoro, ariko batambiraga Uwiteka Imana yabo.(I!Maze asana icyotero cy'Uwiteka, agitambiraho ibitambo by'ishimwe yuko ari amahoro n'ibyo guhimbaza, kandi ategeka Abayuda gukorera Uwiteka Imana ya Isirayeli.D!Kandi akurahoimana z'inyamahanga na cya kigirwamana agikura mu nzu y'Uwiteka, asenya ibicaniro byose yari yubatse ku musoziw'inzu y'Uwiteka ari wo Yerusalemu, abijugunya inyuma y'umurwa.!!Hanyuma y'ibyo yubakainkike y'inyuma y'umuduguduwa Dawidi, iruhande rw'iburasirazuba bw'i Gihoni mu gikombe, ayigeza ku muharuro wo ku irembo ry'amafi, ayigotesha Ofeli ayigira ndende cyane, kandi ashyira abatware b'intwari mu miduguduy'i Buyudayose igoswe n'inkike./! arayisaba, nuko Imana yemera kwinginga kwe, yumva ibyo asabye imusubizai Yerusalemu mu bwami bwe. Manase aherako amenya yuko Uwiteka ari we Mana.oW! Maze ageze mu makuba yinginga Uwiteka Imana ye, yicishiriza buguficyane imbere y'Imana ya ba sekuruza(I! Ni cyo cyatumye Uwiteka abateza abatware b'ingabo z'umwami wa Ashūri, bagafata Manase bakamushyira mu mihama, bakamujyana i Babulonibamubohesheje iminyururu.?y! Uwiteka aburiraManase n'abantu be, ariko ntibabyitaho.! Nuko Manase ayobya Abayuda n'ab'i Yerusalemu, bituma barusha amahanga Uwiteka yarimburiyeimbere y'Abisirayeli gukoranabi.A{!Kandi iti “Sinzongera gukuraIsirayeli mu gihugu natunganirije ba sogokuruzabanyu, niba bazitondera amategeko yose n'amateka n'ibyo nategetse byose, mbategekesheje akanwa ka Mose.”}!Kandi ashyira igishushanyo cy'ikigirwamana yabumbyemu nzu y'Imana, kandi ari yo Imana yavuze kuri Dawidi n'umuhungu we Salomo iti “Muri iyi nzu n'i Yerusalemu nahatoranije mu miryango ya Isirayeli yose, ngo mpashyire izina ryanjye iteka ryose.”T!!Acisha abana be mu muriromu gikombe cya mwene Hinomu, akaragurisha ibicu, akaraguza abapfumu, akagira iby'uburozi, agashikisha abashitsi n'abakonikoni: akora ibibi byinshi imbere y'Uwiteka, aramurakaza.^ 5!Kandi yubakira ingabo zo mu ijuru zose ibicaniro mu bikari byombi by'inzu y'Uwiteka. !Ndetse akora ibyotero mu nzu y'Uwiteka kandi ari yo Uwiteka yavuzehoati “I Yerusalemu ni ho izina ryanjye rizaba iteka ryose.” +!kuko yongeye kubakaingoro zashenywe na se Hezekiya, akubakira Bāli ibicaniro, akarema na Ashera, akaramya ingabo zo mu ijuru zose akazikorera.p Y!Akora ibyangwa n'Uwiteka, akurikiza ibizira bikorwa n'amahanga Uwiteka yirukanye imbere y'Abisirayeli,  !Manase ubwo yatangiraga gutegeka yari amaze imyaka cumi n'ibiri avutse, amara imyaka mirongo itanu n'itanu i Yerusalemu ari ku ngoma.G !Nuko Hezekiya aratanga asanga ba sekuruza, bamuhamba ahazamuka hajya mu mva za bene Dawidi. Ubwo yatangaga Abayuda bose n'ab'i Yerusalemu baramwubaha, mazeumuhungu we Manase yima ingoma ye."= Ariko indi mirimo ya Hezekiya n'ibyiza yakoze, byanditswe mu byoumuhanuzi Yesaya mwene Amosi yeretswe, no mu gitabo cy'abami b'Abayuda n'ab'Abisirayeli.5c Ariko mu by'intumwa abatware b'i Babulonibamutumyeho kumubazaibitangaza byakorwaga mu gihugu cye, Imana yaramuretse imugerageza, kugirango imenye ibyari mu mutimawe byose.@y Kandi Hezekiya uwo agomera isōko yo haruguruy'amazi y'i Gihoni, arayaboneza ayamanura mu ruhande rw'iburengerazuba rw'umuduguduwa Dawidi. Nuko Hezekiya ahirwa mu byo yakoraga byose.iK Kandi yibonera imidugudun'inka n'intama byinshi cyane, kuko Imana yamuhayeibintu byinshi cyane.~u Kandi yubakan'amazu yo guhunikamo amasaka na vino n'amavuta, n'ay'ibiraro by'amatungo y'uburyo bwose n'iby'imikumbi.U# Kandi Hezekiya yari atunze cyane ariumunyacyubahiro cyinshi, yiyubakiraububikobw'ifeza n'ubw'izahabu, n'ubw'amabuye y'igiciro cyinshi, n'ubw'ibihumuraneza n'ubw'ingabo n'ubw'ibintu byiza by'uburyo bwose.'G Hezekiya abibonye yicisha bugufiyihanaubwibone bwo mu mutimawe, ubwe n'abaturageb'i Yerusalemu, bitumauburakari bw'Uwiteka butabageraho ku ngoma ya Hezekiya.  Ariko Hezekiya ntiyituraubuntu yagiriwe kuko yiyogeje mu mutimawe, ni cyo cyatumyeuburakari bumubahowe n'Abayuda n'ab'i Yerusalemu.kO Muri iyo minsi Hezekiya ararwara yenda gupfa, asaba Uwiteka amusubizaijambo, amuha n'ikimenyetso.3~_ Nuko benshi bazanira Uwiteka amaturo i Yerusalemu, na Hezekiyaumwami w'Abayuda bamuturaibintu by'igiciro cyinshi, bituma yogezwa imbere y'amahanga yoseuhereye icyo gihe.$}A Uko ni ko Uwiteka yakijije Hezekiya n'abaturageb'i Yerusalemu, amaboko ya Senakeribuumwami wa Ashūri n'amaboko y'abandi bose, maze abarinda impande zose.||q Nuko Uwiteka yohereza marayika atsemba abagabo bakomeye bose b'intwari, n'abatware n'abagabo bari mu ngerero z'umwami wa Ashūri, maze asubiramu gihugu cye akozwe n'isoni. Nuko ageze mu ngoro y'imana ye, abo yibyariye bamwicishirizamo inkota.e{C Ibyo bituma Umwami Hezekiya n'umuhanuzi Yesaya mwene Amosi basenga batakambiraIyo mu ijuru.pzY Bavuga Imana y'i Yerusalemu bayigereranya n'imana z'amahanga y'isi, kandi zararemwe n'intoki z'abantu.&yE Maze abo bagaragu barangururaamajwi arenga mu Ruyuda, babwira abantu b'i Yerusalemu bari ku nkike ngo babatereubwoba babakureumutima, babone gutsindaumurwa.bx= Kandi Senakeribu yandika inzandiko zo gutukaUwiteka Imana ya Isirayeli no kuyisebya ati “Nk'uko imana z'amahanga yo mu isi zitakijije abantu bazo amaboko yanjye, ni ko n'Imana ya Hezekiya itazankiza abantu bayo.”hwI Maze abagaragu be bitumiriza n'ayandi magambo, batuka Uwiteka Imana n'umugaragu wayo Hezekiya.gvG Nuko rero Hezekiya ye kubabeshya ngo abashukashuke atyo kandi ntimumwemerere, kuko ari nta mana y'ishyanga ryose n'ubwami bwose yashoboye gukizaabantu bayo amaboko yanjye n'aya ba sogokuruzabanjye, nkanswe Imana yanyu.”&uE Mu mana z'amahanga ba sogokuruzabanjye barimbuye rwose, ni mana ki yashoboye gukizaabantu bayo amaboko yanjye, bikabemeza yuko iyanyu Mana yabankiza mwebwe?/tW Mbese ntimuzi jyewe na ba sogokuruzabanjye ibyo twagiriye amahanga yose yo mu isi? Imana z'amahanga yo mu isi hari ubwo zashoboye gukizaibihugu byazo amaboko yanjye?Qs Hezekiya uwo si we washenye ingoro zayo n'ibicaniro byayo, agategeka Abayuda n'ab'i Yerusalemu ati ‘Muzajye musengera imbere y'icyotero kimwe gusa, kandi abe ari cyo muzajya mwoserezaho imibavu’? r Mbese Hezekiya ntabashuka ngo mwicwe n'inzara n'inyota, akavuga ati: Uwiteka Imana yacu izadukizaamaboko y'umwami wa Ashūri’?tqa “Senakeribuumwami wa Ashūri aravuga ati ‘Mwiringiye iki kibatera gutegereza kuzagoterwa i Yerusalemu?2=_<;::_99g888=77u766055<449322100,...+-,,W+**F))M(<'&R%$##,"_! |}6Fr +q[Z9Y Z - b  ; f Sz J l9y w iMaze kumva izo nkuru ndicara ndarira, mara iminsi mbabaye, niyirizaubusansengera imbere y'Imana nyir'ijuru nti= uBarambwira bati “Abari batāgiye mu bunyage bagasigara mu gihugu cy'u Buyudabagize amakuba menshi baratukwa, kandi inkike z'i Yerusalemu zarasenyutse n'amarembo yaho yarahiye.”5 eHanani wo muri bene data yaraje, azanye n'abagabo bavuye i Buyudambabaza inkuru z'Abayuda barokotse, abari barasigaye batajyanywe ari imbohe, mbaza n'inkuru z'i Yerusalemu.~  yAmagambo ya Nehemiya mwene Hakaliya.
Mu kwezi kwitwa Kisilevu mu mwaka wa makumyabiri ubwo nari ibwami i Shushani,k O ,Abo bose bari barashatse abagore b'abanyamahangakazi, ndetse bamwe muri bo bari babyaranye abana._ 7 +Muri bene Nebo ni Yeyeli na Matitiya na Zabadi, na Zebina na Ido na Yoweli na Benaya.) M *na Shalumu na Amariya na Yosefu./ Y )na Azarēli na Shelemiya na Shemariya,0[ (na Makinadebayi na Shashayi na Sharayi,)M 'na Shelemiya na Natani na Adaya,&G &na Bani na Binuwi na Shimeyi,,S %na Mataniya na Matenayi na Yāsayi,-U $na Vaniya na Meremoti na Eliyashibu,'I #na Benaya na Bedeya na Keluhi,5e "Muri bene Bani ni Madayi na Amuramuna Uweli,kO !Muri bene Hashumu ni Matenayi na Matata na Zabadi, na Elifeleti na Yeremayi na Manase na Shimeyi.-U na Benyamini na Maluki na Shemariya.W' Muri bene Harimu ni Eliyezeri na Ishiya na Malikiya, na Shemaya na Shimeyoni,x~i Muri bene Pahatimowabu ni Adina na Kelali na Benaya, na Māseya na Mataniya na Besalēli, na Binuwi na Manase.[}/ Muri bene Bani ni Meshulamuna Maluki na Adaya, na Yashubu na Sheyali na Yeremoti.K| Muri bene Bebayi ni Yehohanani na Hananiya, na Zabayi na Atilayi.b{= Muri bene Zatu ni Eliyowenayi na Eliyashibu na Mataniya, na Yeremoti na Zabadi na Aziza.]z3 Muri bene Elamu ni Mataniya na Zekariya na Yehiyeli, na Abudi na Yeremoti na Eliya.zym Mu Bisirayeli: muri bene Paroshi ni Ramiya na Iziya na Malikiya, na Miyamini na Eleyazari na Malikiya na Benaya.Ux# Mu baririmbyi ni Eliyashibu.
Mu bakumirizi ni Shalumu na Telemu na Uri.gwG Mu Balewi ni Yozabadi na Shimeyi na Kelaya (ari we Kelita), na Petahiya na Yuda na Eliyezeri.gvG Muri bene Pashuri ni Eliyowenayi na Māseya na Ishimayeli, na Netanēli na Yozabadi na Elasa.Pu Muri bene Harimu ni Māseya na Eliya na Shemaya, na Yehiyeli na Uziya..tW Muri bene Imerini Hanani na Zebadiya.s% Batanga amaboko yabo ho abagabo yuko basenda abagore babo, kandi batanga impfizi y'intama yo mu mukumbi ho icyiru kuko batsinzwe n'urubanza.*rM Abashatse abagore b'abanyamahangakazi bo mu bana b'abatambyi ni aba: muri bene Yeshuwa mwene Yosadaki na bene se, ni Māseya na Eliyezeri na Yaribu na Gedaliya.|qq Ku munsi wa mbere w'ukwezi kwa mbere, bari barangije iby'abagabo bose bari barashatse abagore b'abanyamahangakazi.{po Nuko abavukiyemu bunyage babigenza batyo. Maze Eziraumutambyi n'abatware bamwe b'amazu ya ba sekuruza, uko amazu yabo yari ari, bose uko amazina yabo yari ari, baratoranywa, hanyuma ku munsi wa mbere w'ukwezi kwa cumi bicazwa no kubigenzura.o) Yonatani mwene Asaheli na Yahazeya mwene Tikuva ni bo bonyine bahagarutse bahakana iyo nama, kandi bafatanya na Meshulamuna Shabetayi Umulewi.n5 Nuko rero abatware bacu nibagabanye iteraniro, maze abashatse abagore b'abanyamahangakazi mu miduguduyacu yose bajye baza mu bihe bitegetswe, bazanywe n'abatware b'umudugudubose n'abacamanza bawo, bageze ahouburakari bw'Imana yacu buzatuviraho kandi iryo jambo rigasohozwa.”2m] Ariko abantu ni benshi kandi ubu ni igihe cy'imvura nyinshi, ntitubasha guhagarara hanze kandi uwo murimosi uw'umunsi umwe cyangwa ibiri, kuko muri ibyo twacumuyecyane.ilK Nuko iteraniro ryose bamusubizanya ijwi rirenga bati “Nk'ukoudutegeka ni ko twemeye kubikora.k+ None nimwāturireUwiteka Imana ya ba sogokuruzamukoreibyo ishaka, mwitandukanye n'abanyamahanga bo mu gihugu, n'abagore b'abanyamahangakazi.”jy Maze Ezira arahagurukaarababwira ati “Mwaracumuyemushaka abagore b'abanyamahangakazi, mwongerera Abisirayeli icyaha.}is Nuko Abayuda n'Ababenyamini bose bateranira i Yerusalemu mu minsi itatu, kandi hari ku munsi wa makumyabiri w'ukwezi kwa cyenda. Abantu bose bicara mu muharuro imbere y'inzu y'Imana, bahindishwaumushyitsi n'ibyo kandi kuko hari imvura nyinshi."h= kandi ngoutazaza mu minsi itatu nk'uko abatware n'abakuru bagiye inama, azanyagwa ibye byose kandi na we ubwe akurwe mu iteraniro ry'abavuye mu bunyage.mgS Hanyuma bamamaza i Buyudan'i Yerusalemu, ngo abavukiyemu bunyage bakabuvamobateranire i Yerusalemu,6fe Maze Ezira arahagurukaava imbere y'inzu y'Imana ajya mu nzu ya Yehohanani mwene Eliyashibu, agezeyo ntiyagira icyo afungura kuko yababajwe n'igicumurocy'abavuye mu bunyage.e Ezira aherako arabyuka arahiza abakuru b'abatambyi n'Abalewi n'Abisirayeli bose, yuko bazabigenza nk'uko bagiye inama. Nuko bararahira.Jd Byuka kuko ari ibyawe kandi turi kumwe nawe, ntutinyeubikore.”^c5 Nuko rero none dusezerane isezerano n'Imana yacu, yuko dusenda abagore bose n'abana babyaye, dukurikije inama ya databuja n'iy'abahindira imishyitsi itegeko ry'Imana yacu, kandi bigenzwe nk'uko amategeko ategeka.vbe Maze Shekaniya mwene Yehiyeli umwe wo muri bene Elamu, abwira Ezira ati “Twacumuyeku Mana yacu, dushaka abagore b'abanyamahangakazi bo mu mahanga yo mu bihugu, ariko noneho muri ibyo haracyariho ibyiringiro by'uko Abisirayeli bākira.ma U Nuko Ezira agisenga yātura, kandi arira n'amarira yikubisehasi imbere y'inzu y'Imana, iteraniro rinini cyane rivuye mu Bisirayeli, abagabo n'abagore n'abana bato bateranira aho yari ari aho ngaho, kandi abantu barariraga cyane.P` Uwiteka Mana ya Isirayeli, ni woweukiranuka kuko twebwe dusigaye turi igice kirokotse nk'uko bimeze ubu. Dore turi imbere yawe turihourubanza, ibyo ni byo bituma tutabasha guhagarara imbere yawe.”@_y mbese twakongera guca mu mategeko yawe, tugashyingirana n'abanyamahanga bakora ibyo bizira? Ntiwaturakariraukageza aho wazaturimburira, ntihagire igice kirokoka cyangwaucikaku icumu?P^ None rero ubwo ibyo byose bitugezeho, tukagibwaho n'urubanza rukomeye tuziraingeso zacu mbi. Kandi none Mana yacu,ukabauduhannye igihano kidahwanye n'ibicumurobyacuukadusigariza igice kingana gityo,l]Q kandi ngo nuko rero ntimuzashyingirane na bo, kandi ntimuzabashakire amahoro cyangwa kugubwa neza iminsi yose kugirango mube abantu bakomeye, murye ibyiza byo mu gihugu, muzakirage abana banyu kibe gakondo yabo iteka ryose.’`\9 wategekeye mu bagaragu bawe b'abahanuzi,ukavuga uti ‘Igihugu mujyamo ngo mugihīndure, ni igihugu cyandujwe no gukiranirwa n'ibizira bikorwa n'abanyamahanga bo mu bihugu, bacyujujen'imyanda yabo hose irasāngana,`[9 “Noneho Mana yacu, ibyo ko byarangiye turavuga iki kandi? Ko twaretse amategeko yaweZ' Erega turi abaretwa ko! Ariko Imana yacu ntiduhānye mu buretwa bwacu, ahubwo idusaguriyeho imbabazi zayo imbere y'abami b'u Buperesi, iraduhumurizakugirango twubakeinzu y'Imana yacu kandi ngo dusaneahasenyutse hayo, ngo iduhe n'inkike idukikije i Buyudan'i Yerusalemu.`Y9 Ariko noneho muri uyu mwanya muto, Uwiteka Imana yacu yerekanye imbabazi zayo idusigariza igice cy'abantu kirokotse, idushyiriye ingango Ahera hayo kugirango ihwejeshe amaso yacu, iduhumurizebuhoromu buretwa bwacu.0XY Uhereye mu bihe bya ba sogokuruzatwagibwagaho n'urubanza rukomeye cyane na bugingo b'ubu, kandi ibicumurobyacu ni byo byatumye dutanganwa n'abami bacu n'abatambyi bacu tugahabwa abami bo mu bindi bihugu, tukicwa n'inkota, tukajyanwa turi imbohe, tukanyagwa, tugakorwa n'isoni nk'uko bimeze ubu.kWO ndavuga nti “Ayii! Mana yanjye, nkozwe n'isoni, mu maso hanjye haratugengeza bimbuza kukuburiraho amaso. Mana yanjye, kuko ibicumurobyacu bigwiriye bikaturengerana, dutsinzwe n'imanza nyinshi zarundanijwe zikagera mu ijuru.JuMube maso mubirinde kugezaaho muzabigerera imbere y'abatware b'abatambyi n'Abalewi, n'abatware b'amazu ya ba sogokuruzab'Abisirayeli mu byumba byo mu nzu y'Uwiteka i Yerusalemu.”2I]Ndababwira nti “Mwebwe muri aberejwe Uwiteka, n'ibintu bikoreshwa na byo ni ibyera, hamwe n'izo feza n'izahabu n'ituro batuye Uwiteka Imana ya ba sogokuruzababikunze.$HAn'ibyungu by'izahabu makumyabiri byari dariki igihumbi, n'ibikoreshwa bibiri by'imiringa myiza isenwe y'igiciro cyinshi nk'icy'izahabu, ndabibashyikiriza.G Nuko mbagerera italanto z'ifeza magana atandatu na mirongo itanu, n'ibintu by'ifeza italanto ijana n'italanto z'izahabu ijana,F1Mbagerera ifeza n'izahabu n'ibintu by'amaturo y'inzu y'Imana yacu, ibyoumwami n'abajyanama be n'abatware be n'Abisirayeli bari bahari bose batuye.nEUMaze ntora cumi na babiri mu batware b'abatambyi, Sherebiya na Hashabiya n'abandi cumi muri bene se.MDNuko twiyirizaubusa, dusabaImana yacu tuyinginga yemera kutwumvira.WMbatuma kwa Idoumutware w'i Kasifiya, mbabwiraubutumwa bazabwira Ido na bene se b'Abanetinimu aho babaga i Kasifiya, ngo batwoherereze abahereza b'inzu y'Imana yacu..=UNtumiraEliyezeri na Ariyeli na Shemaya, na Elunatani na Yaribu na Elunatani, na Natani na Zekariya na Meshulamub'abakuru, kandi na Yoyaribu na Elunatani b'abigisha.<-Abo mbateraniriza ku mugeziujya Ahava, tuhacaingando tuhamara gatatu. Nitegereza abantu n'abatambyi, nsanga nta n'umwe wo muri bene Lewiubarimo.b;=Kandi muri bene Bigivayi ni Utayi na Zabudi, na bo bari kumwe n'abagabo mirongo irindwi. : Muri bene Adonikamu bo hanyuma aya ni yo mazina yabo: Elifeleti na Yeyeli na Shemaya, na bo bari kumwe n'abagabo mirongo itandatu.a9; Muri bene Azigadi ni Yohanani mwene Hakatani, na we yari kumwe n'abagabo ijana n'icumi.f8E Muri bene Bebayi ni Zekariya mwene Bebayi, na we yari kumwe n'abagabo makumyabiri n'umunani.f7E Muri bene Shelomiti ni mwene Yosifiya, na we yari kumwe n'abagabo ijana na mirongo itandatu.p6Y Muri bene Yowabu ni Obadiya mwene Yehiyeli, na we yari kumwe n'abagabo magana abiri na cumi n'umunani.c5?Muri bene Shefatiya ni Zebadiya mwene Mikayeli, na we yari kumwe n'abagabo mirongo inani._47Muri bene Elamu ni Yeshaya mwene Ataliya, na we yari kumwe n'abagabo mirongo irindwi.Z3-Muri bene Adini ni Ebedi mwene Yonatani, uwo yari kumwe n'abagabo mirongo itanu._27Muri bene Shekaniya ni mwene Yahaziyeli, kandi uwo yari kumwe n'abagabo magana atatu.h1IMuri bene Pahatimowabu ni Eliyowenayi mwene Zerahiya, kandi yari kumwe n'abagabo magana abiri. 0Muri bene Shekaniya; muri bene Paroshi ni Zekariya kandi yabaranywe n'abagabo ijana na mirongo itanu,ukurikiranije imivukireyabo.f/EMuri bene Finehasi ni Gerushomu, muri bene Itamari ni Daniyeli, muri bene Dawidi ni Hatushi.. Aba ni bo batware b'amazu ya ba sekuruza, kandi uko ni ko kuvukakwabo, abo twazamukanye tuva i Babuloniku ngoma y'Umwami Aritazeruzi.{-oKandi ni yo yansaguriyeho imbabazi zayo imbere y'umwami n'abajyanama, n'imbere y'ibikomangoma bye bikomeye byose. Nuko mpeshwa imbaraga n'ukubokok'Uwiteka Imana yanjye kwari kuri jye, mperako nteranya abakuru bo mu Bisirayeli ngo tuzamukane.,Uwiteka Imana ya ba sogokuruzaishimwe, yashyize mu mutimaw'umwami imigambi imeze ityo yo kurimbisha inzu y'Uwiteka iri i Yerusalemu.Y++Mazeutazemera kwitondera amategeko y'Imana yawe n'amategeko y'umwami, bajye bagiraumwete wose wo kumuciraurubanza, rwaba urwo kwicwa cyangwa urwo gucibwa, cyangwa urwo kunyagwa ibye cyangwa urwo kumuboha.”O*“Kandi nawe Ezira, ukoubwenge bw'Imana yawe bukurimo,uzatoranye abatware n'abacamanza bo guciraimanza abantu bo hakurya y'uruzi, abazi amategeko y'Imana yawe bose, n'utayazi muzajye muyamwigisha.K)Kandi tubasobanurireiby'abatambyi n'Abalewi, n'abaririmbyi n'abakumirizi, n'Abanetinimu n'abagaragu b'iyo nzu y'Imana bose uko bangana, nta tegeko ryo kubakaumusorocyangwa ihōro cyangwa ikoro.(1Ikizategekwa n'Imana nyir'ijuru cyose gukorwa ku nzu yayo kijye gikorwa bitunganye, kugirangouburakari butagera mu gihugu cy'umwami n'abahungu be.!';bikagarukiraku italanto z'ifeza ijana, n'indengo z'ingano ijana, n'incuro z'intango za vino ijana, n'ibibindi by'amavuta ijana, n'umunyuudafiteurugero.Q&“Jyeweubwanjye Umwami Aritazeruzi, ntegetse abanyabintu banjye bo hakurya y'uruzibose yuko icyo Eziraumutambyi,umwanditsi w'amategeko y'Imana nyir'ijuru azabaka cyose, kizajya gitanganwaumwete wose%Kandi n'ibintu byose bazashaka ku bw'inzu y'Imana yawe, ibyouzabaukwiriye gutangauzajyeubikura mu nzu ibikwamo ibintu by'umwamiubitange.^$5N'ibintuuhabwa byo gukoresha mu nzu y'Imana yawe,uzabimurikire Imana y'i Yerusalemu.#%Kandi ibizasaguka kuri izo feza n'izahabu, wowe na bene wanyu uko muzashaka kubigenza muzabigenze mutyo, mukurikije ibyo Imana yanyu ishaka.p"YNi cyo kizatumaugiraumwete cyane wo kujyana izo mpiya,ukazigura ibimasa n'amasekurumey'intama n'abana b'intama, hamwe n'amaturo y'amafu n'ay'ibyokunywaaturanwa na byo,ukabitambira ku cyotero cy'inzu y'Imana yanyu iri i Yerusalemu.6!ekandi ifeza yose n'izahabuuzasanga mu gihugu cy'i Babulonicyose, hamwe n'amaturo y'abantu n'ay'abatambyi batuririye inzu y'Imana yabo iri i Yerusalemu babikunze, badahatwa.| qkandi ngoujyane ifeza n'izahabu, ibyo jyeweumwami n'abajyanama banjye twatuye Imana ya Isirayeli iba i Yerusalemu,#kuko jyeweumwami n'abajyanama banjye barindwi tugutumye, ngo ujye kubazaiby'i Buyudan'i Yerusalemu nk'uko amategeko y'Imana yaweufiteameze,- “Ntegetse itegeko, abantu b'Abisirayeli bose n'abatambyi babo n'Abalewi bari mu bihugu byanjye, abashakaubwabo kujya i Yerusalemu ngo mujyane,  Aritazeruziumwami w'abami yandikiye Eziraumutambyi,umwanditsi w'amategeko y'Imana nyir'ijuru.
“Ni amahoro masa n'ibindi.D Nuko aya magambo yakurikije ayo mu rwandiko Umwami Aritazeruzi yahaye Eziraumutambyi n'umwanditsi, ndetse yari n'umwanditsi w'amagambo y'amategeko y'Uwiteka n'ibyo yategetse Abisirayeli.   kuko yari yaramaramaje mu mutimagushaka amategeko y'Uwiteka ngo ayasohoze, kandi ngo yigishe mu Bisirayeli amategeko n'amateka.@y Ndetse yahagurutse ku munsi wa mbere w'ukwezi kwa mbere ava i Babuloni, maze ku munsi wa mbere w'ukwezi kwa gatanu agera i Yerusalemu, abiheshejwe n'ukubokokw'Imana ye kwari kuri we,gGEzira agera i Yerusalemu mu kwezi kwa gatanu, ko mu mwaka wa karindwi uwo mwami ari ku ngoma.B}Nuko bamwe mu Bisirayeli bazamukanan'abatambyi bamwe, n'Abalewi n'abaririmbyi n'abakumirizi n'Abanetinimu, abo bajya i Yerusalemu mu mwaka wa karindwi wo ku ngoma y'Umwami Aritazeruzi.eCEzira uwo arazamuka ava i Babuloni. Kandi yariumwanditsi w'umuhanga mu by'amategeko ya Mose, yatanzwe n'Uwiteka Imana ya Isirayeli. Umwami amuha ibyo yamusabye byose, abiheshwa n'ukubokok'Uwiteka Imana ye kwari kuri we.U#mwene Abishuwa mwene Finehasi mwene Eleyazari, mwene Aroniumutambyi mukuru,-Umwene Zerahiya mwene Uzi mwene Buki,4cmwene Amariya mwene Azariya mwene Merayoti,2_mwene Shalumu mwene Sadoki mwene Ahitubu,u eHanyuma y'ibyo, ku ngoma ya Aritazeruziumwami w'u Buperesi, Ezira mwene Seraya mwene Azariya mwene Hilukiya,r]baziririza iminsi mikuru irindwi y'imitsima idasembuwe banezerewe, kuko Uwiteka yabanejeje kandi yahinduyeumutimaw'umwami wa Ashūri akabagarukira, kandi akabatwerera amaboko yo gukoraumurimow'inzu y'Imana, ari yo Mana ya Isirayeli.\1Nuko Abisirayeli bari bagarutse bavuye mu bunyage, n'abantu bose bari bitandukanije n'ingeso mbi z'abapagani bo muri icyo gihugu, bagafatanya n'Abisirayeli ngo bashakane Uwiteka Imana y'Abisirayeli barasangira,5ckuko abatambyi n'Abalewi bari biyereje hamwe, bose bari baboneye. Nuko babīkīraumwana w'intama wa Pasika ku bw'abavukiyemu bunyage bose, no ku bwa bene wabo na boubwabo._7Maze abavukiyemu bunyage baziririza Pasika ku munsi wa cumi n'ine w'ukwezi kwa mbere,' GBashyiraho abatambyi uko imigabane yabo ikurikirana, n'Abalewi bajya ku bihe byabo ngo bakorere Imana iri i Yerusalemu, nk'uko byanditswe mu gitabo cya Mose. Ubwo batahaga iyo nzu y'Imana, batambye inka ijana n'amasekurumey'intama magana abiri n'abana b'intama magana ane, kandi batambira Abisirayeli bose amasekurumey'ihene cumi n'abiri, ukoumubarew'imiryango y'Abisirayeli wari uri, aba igitambo cyo gukurahoibyaha.  Maze Abisirayeli n'abatambyi, n'Abalewi n'abandi bavuye mu bunyage, bagiraumunsi w'ibirori wo gutahaiyo nzu y'Imana banezerewe.t aIyo nzu yuzuraku munsi wa gatatu w'ukwezi kwa Adari, ko mu mwaka wa gatandatu wo ku ngoma y'Umwami Dariyo. wNuko abakuru b'Abayuda barubaka, babibashishwa no guhanura kwa Hagayiumuhanuzi na Zekariya mwene Ido. Barayubakairuzurank'uko itegeko ry'Imana ya Isirayeli ryari riri, kandi no ku bw'itegeko rya Kuro na Dariyo, na Aritazeruziumwami w'u Buperesi.*M Hanyuma Tatenayi igisonga cy'umwami cyo hakurya y'uruzi, na Shetaribozenayi na bagenzi babo bumvise ibyo Umwami Dariyo yabatumyeho, babisohoreshaumwete mwinshi.ta Kandi Imana yahabesheje izina ryayo, nineshe abami bose n'amahanga yose n'abazaca mu itegeko ryanjye, bakaramburiraamaboko yabo ngo basenye iyo nzu y'Imana y'i Yerusalemu. Jyewe Dariyo ntegetse iryo tegeko, risohozwe n'umwete wose.”+O Kandi nciye iteka,umuntu weseuzahindura iri tegeko bazakure inkingi mu nzu ye, bayishinge bamuterure bayimuhambireho, kandi inzu ye bayigire icyavu bamuhoyeibyo.} kugirango bazajye batambira Imana nyir'ijuru ibitambo by'umubabweuhumuraneza, kandi basabireumwami n'abahungu be kurama.{o Kandi n'ibyo bazakena, nk'ibimasa n'amasekurumey'intama n'abana b'intama byo gutamba ho ibitambo byoswa by'Imana nyir'ijuru, n'ingano n'umunyu na vino n'amavuta, ibyo abatambyi b'i Yerusalemu bazashaka bajye babihabwa uko bukeye, ntibagasibe}Kandi ntegetse itegeko ry'ibyo kubakisha iyo nzu y'Imana, mukwiriye gukorera abakuru b'Abayuda: mwende ku bintu by'umwami ni byo musorow'abo hakurya y'uruzi, mugireumwete cyane wo guha abo bagabo ibizatangwa, kugirango be kuzagira ikibabuza gukora.murekeumurimow'iyo nzu y'Imanaukorwe, igisonga cy'Abayuda n'abakuru babo mubareke, abe ari bo bubakaiyo nzu y'Imana mu kibanza cyayo.“None rero Tatenayi, wowe gisonga cyo hakurya y'uruzi, na Shetaribozenayi na bagenzi banyu b'Abafarisaki bo hakurya y'uruzi, muhitarure Kandi n'ibikoreshwa byo mu nzu y'Imana by'izahabu n'ifeza, ibyo Nebukadinezari yanyaze mu rusengero rw'i Yerusalemu akabizana i Babuloni, babisubizeyo babijyane mu rusengero rw'i Yerusalemu, ikintu cyose gisubiremu cyimbo cyacyo,ubishyire mu nzu y'Imana.Bayubakishe amabuye manini impushyaeshatu n'uruhushyarw'ibiti bishya, kandi ibyo bazatanga kuri yo bizakurwe mu nzu y'umwami.6~e“Mu mwaka wa mbere wo ku ngoma y'Umwami Kuro, Umwami Kuro ategeka itegeko ry'iby'inzu y'Imana y'i Yerusalemu ngo yubakwe, ari ho hantu batambira ibitambo. Kandi imfatiro zayo bazishinge zihame,uburebure bwayo bw'igihagararo bube mikono mirongo itandatu, n'ubugaribwayo bube mikono mirongo itandatu. } babonaumuzingo w'igitaboahitwa Akimeta mu rugo rw'ibwami, mu gihugu cy'u Bumedi. Uwo muzingo wariurwibutso, wanditswemo utya ngo~| wNuko Umwami Dariyo ategeka yuko bashaka mu nzu ibikwamo ibitabo by'ibyabaye, ahabikwaga ibintu by'igiciro i Babuloni,Z{-“Nukoumwami nabyemera, bashake mu nzu y'ububikobw'umwami i Babuloni, barebe yuko bitameze nk'uko Umwami Kuro yategetse itegeko ryo kubakaiyi nzu y'Imana i Yerusalemu, mazeumwami abidutegekere uko ashaka.”z1BukeyeSheshibasari uwo araza, ashinga imfatiro z'inzu y'Imana i Yerusalemu. Nuko rerouhereye icyo giheukageza ubu iracyubakwa, kandi ntiruzura.’y}Aramubwira ati “Jyana ibi bintuugendeubishyire mu rusengero rw'i Yerusalemu, inzu y'Imana yubakwe mu kibanza cyayo.”xNdetse n'ibikoreshwa byo mu nzu y'Imana by'izahabu n'ifeza, ibyo Nebukadinezari yari yaranyaze mu rusengero rw'i Yerusalemu akabijyana mu ngoro y'i Babuloni, Umwami Kuro abikura mu ngoro y'i Babulonibabihaumuntu witwa Sheshibasari, uwo yari yagize igisonga cye.wwg Ariko mu mwaka wa mbere wa Kuroumwami w'i Babuloni, uwo mwami yategetse itegeko yuko iyi nzu y'Imana yubakwa.,vQ Ariko hanyuma ba sogokuruzabarakaje Imana nyir'ijuru, ibagabiza Nebukadinezari Umukaludayaumwami w'i Babuloniasenya iyi nzu, ajyana abantu ho iminyago i Babuloni.“Ku Mwami Dariyo, nimuhorane amahoro masa.Zp-Aya magambo ni yo akurikije ayo mu rwandiko rwanditswe na Tatenayi igisonga cy'umwami cyo hakurya y'uruzi, na Shetaribozenayi na bagenzi babo b'Abafarisaki bari hakurya y'uruzi, bakarwoherereza Umwami Dariyo.o)Ariko amaso y'Imana yabo aba ku batware b'Abayuda ntibabuza kubaka, mu gihe batumye kuri Dariyo kugezaubwo igisubizocyaje mu rwandiko rw'ibyo.In Kandi barababaza bati “Abagabo bubakaiyi nzu bitwa ba nde?”_m7Muri iyo minsi haza Tatenayi igisonga cy'umwami cyo hakurya y'uruzi, na Shetaribozenayi na bagenzi babo, baza aho bari bari barababaza bati “Ni nde wabahaye itegeko ngo mwubakeiyi nzu, ngo mwuzuzen'iyi nkike?”/lWBukeyeZerubabeli mwene Sheyalutiyeli ahagurukanana Yeshuwa mwene Yosadaki, batangira kubakainzu y'Imana iri i Yerusalemu, bari kumwe n'abahanuzi b'Imana babafashaga.k !Nuko abahanuzi Hagayi na Zekariya mwene Ido, bahanuriraAbayuda bari i Buyudan'i Yerusalemu. Babahanuriraga mu izina ry'Imana ya Isirayeli.jNukoumurimow'inzu y'Imana iri i Yerusalemu bawurekeraho, kugezamu mwaka wa kabiri wo ku ngoma ya Dariyoumwami w'u Buperesi.`i9Nuko bamaze gusomeraurwandiko rw'Umwami Aritazeruzi imbere ya Rehumu na Shimushayiumwanditsi na bagenzi babo, baherako bahagurukavuba bajya i Yerusalemu aho Abayuda bari bari, bababuza kubakaku maboko no ku gahato.`h9Kandi mwirinde mwe gutenguha muri ibyo, kugirango ikibi kidakura abami bagatubirwa.”gNuko rero nimushyireho itegeko kugirango abo bagabo barekere aho, uwo muduguduwe kubakwa kugezaahoubwanjye nzabyitegekera.f-Kandi ngo habagamo abami bakomeye cyane bategekaga i Yerusalemu n'igihugu cyose cyo hakurya y'uruzi, kandi ngo bahabwagaumusoron'ihōro n'ikoro.e Ntegeka yuko bashaka kandi basanga uwo mudugudumu bihe bya kera waragomeraga abami koko,ubugomen'ubugande byabonekaga muri wo.>dw“Urwandiko mwatwoherereje barudusomeye imbere neza.QcMazeumwami yoherereza Rehumuumutware w'intebe na Shimushayiumwanditsi, na bagenzi babo bandi babaga i Samariya no mu bindi bihugu byo hakurya y'uruziurwandiko, arabasubizaati
“Amahoro n'ibindi.tbaTuraburiraumwami yuko uwo muduguduniwubakwa, inkike zawo zikuzura, nta mugabaneuzagira hakurya y'uruzi.”a5kugirango bashake mu gitabo cyibutsa ibyabaye ku ngoma za ba sogokuruza. Nukouzabisanga muri icyo gitabo cyo kwibutsa,umenye yuko uwo muduguduariumuduguduujyaugoma,ugatubya abami n'ibihugu byabo,ukabibagandishiriza mu bihe bya kera, ndetse ni cyo cyatumye uwo muduguduusenywa.}`sNone rero kuko dutunzwen'ibwami, ntitube twabonaumwami asuzugurwa, ni cyo cyatumye dutumaku mwami tukabimumenyesha,)_K None nyagasani,umenye yuko uwo muduguduniwubakwa, inkike zawo zikuzura, ntibazatangaumusorocyangwa ihōro cyangwa ikoro, nuko iherezo ryabyo abami bazatubirwa.4^a Nyagasani,umenye yuko ba Bayuda bavuye aho uri bakaza bakadusanga i Yerusalemu, ubu ngubu barubakaumudugudumubi w'igomero kandi dore bujujeinkike, bamaze gusanaurufatiro.] Aya magambo ni yo yakurikije ayo mu rwandiko boherereje Umwami Aritazeruzi bati
“Twebwe abagaragu bawe bo hakurya y'uruzin'ibindi..\U n'ayandi mahanga yoseumutware mukuruw'icyubahiro Osinapari yambukije, akabatuza mu muduguduw'i Samariya no mu kindi gihugu cyo hakurya y'uruzi, n'ibindi nk'ibyo.”Q[ “Rehumuumutware w'intebe na Shimushayiumwanditsi, na bagenzi babo bandi b'Abadinayi n'Abafarisataki n'Abatarupeli, n'Abafarisiti n'Abareki n'Abanyababuloni, n'Abashushanki n'Abadehayi n'Abanyelamu,|ZqRehumuumutware w'intebe na Shimushayiumwanditsi bandikira Umwami Aritazeruziurwandiko, barega ab'i Yerusalemu batiGYKu ngoma ya Aritazeruzi, Bishilamu na Mitiredati na Tabēli na bagenzi babo bandi bandikiye Aritazeruziumwami w'u Buperesi, urwo rwandiko rwanditswe mu nyugutiz'Abasiriya no mu rurimirwabo.fXEKu ngoma ya Ahasuwerusi akijya kwima, barandika barega abaturageb'i Buyudan'ab'i Yerusalemu.2W]Baguriraabo guhimba inama zo kubabuza gusohoza ibyo bagambiriye, biba bityo igihe Kuroumwami w'u Buperesi yamaze ku ngoma, bageza ku ngoma ya Dariyoumwami w'u Buperesi.WV'Maze abantu bo mu gihugu batera Abayuda gucikaintege, mu iyubakabarabarushya.UAriko Zerubabeli na Yeshuwa, n'abandi batware b'amazu ya ba sekuruzab'Abisirayeli barabasubizabati “Nta cyo duhuriyeho cyatuma mwubakira Imana yacu inzu, ahubwo ni tweubwacu tuzubakira Uwiteka Imana ya Isirayeli, nk'uko Kuroumwami w'u Buperesi yadutegetse.” Tbaherako begera Zerubabeli n'abatware b'amazu ya ba sekuruza, baramubwira bati “Nimureketwubakane kuko dushaka Imana yanyu, nk'uko namwe muyishaka, kandi twayitambiraga ibitambouhereye ku ngoma ya Esarihadoni,umwami wa Ashūri watuzamuye akatuzanahano.”S Bukeyeabanzi b'Abayuda n'ab'Ababenyamini, bumvise yuko abavukiyemu bunyage bubakira Uwiteka Imana ya Isirayeliurusengero,R/ bituma abantu batabasha gutandukanya ijwi ry'ibyishimo by'abantu n'ijwi ryo kurirakwabo, kuko abantu basakuzagaamajwi arengaurusakurukagera kure.dQA Ariko benshi mu batambyi n'Abalewi n'abatware b'amazu ya ba sekuruza, ab'abasaza bari babonye inzu ya mbere, babonyeurufatiro rw'inzu rushinzwe imbere yabo bararira cyane baboroga. Abandi benshi basakuza cyane bishima,P Bikiranya basingiza Uwiteka bamushima bati
“Erega Uwiteka ni mwiza!
N'imbabazi agirira Abisirayeli zihoraho iteka ryose.”
Maze abantu bose barangururaamajwi arenga basingiza Uwiteka, kukourufatiro rw'inzu ye rushinzwe. 107.1; 118.1; 136.1; Yer 33.11vOe Nuko ubwo abubatsi bashingagaurufatiro rw'urusengero rw'Uwiteka, bashyiraho abatambyi bambaye imyambaro yabo bafite amakondera, n'Abalewi bene Asafu bafite ibyuma bivuga, ngo basingize Uwiteka nk'uko Dawidiumwami wa Isirayeli yategetse.FN Maze Yeshuwa ahagurukanan'abahungu be na bene se, Kadimiyeli n'abahungu be bene Yuda, na bene Henadadi n'abahungu babo n'Abalewi bene wabo, bajya gukoresha abakozi b'umurimow'inzu y'Imana.|MqNuko mu mwaka wa kabiriuhereye aho bagereye ku nzu y'Imana i Yerusalemu, mu kwezi kwa kabiri ni ho Zerubabeli mwene Sheyalutiyeli na Yeshuwa mwene Yosadaki batangiye gukora, bafatanije n'abandi batambyi n'Abalewi bene wabo, n'abavuye mu bunyage bakaza i Yerusalemu bose. Bategeka Abalewi bamaze imyaka makumyabiri n'abayishagije, ngo bahagarikireumurimow'inzu y'Uwiteka. LKandi bahemba abubatsi n'ababaji impiya, ab'i Sidoni n'ab'i Tiro babaha ibyokurya n'ibyokunywan'amavuta, kugirango bazane ibiti by'imyerezi babikura i Lebanoni, bakabizana ku nyanja bakabigeza i Yopa bakurikije itegeko bategetswe na Kuroumwami w'u Buperesi.K%Ku munsi wa mbere w'ukwezi kwa karindwi ni ho batangiriye gutambira Uwiteka ibitambo byoswa, ariko imfatiro z'urusengero zari zitarashingwa.]J3Hanyuma batamba igitambo cyoswa gitambwaubudasiba n'ibitambo byo mu mboneko z'amezi, n'iby'ibirori by'Uwiteka byategetswe byose byejejwe, n'iby'umuntu wese washakaga guturaUwiteka ituro, abitewe n'umutimaukunze. m~a}}g||.{1zPyxxww.vu~tt:tsMr~rq{pp oBnumll_kk jii9hlhgg%feecc bbao``9__V^^]]!\\[dZZEYXX6WWVUU{UTTSsRQQ;PrOO_NNFMM-LpLKJJzICHH-GJFF+E_DCjBOA`@@+?>> =x<<<<;]::F988D77&655P44*33<21109/\..4---4,,,j,&+++=***k*)))))2(((\('''_'&&&F%%%O$$$Y$#v#2""""L"!!!^!% d s:Yxd>j1  p   . K fQMITm! Werekanira ibimenyetso n'ibitangaza kuri Farawo n'abagaragu be bose no ku bantu bo mu gihugu cye bose, kuko wari uzi yuko babagiriraga nabi kuberaubwibone, nuko wihesha izina ryogeye nk'uko rimeze none.mlS “Hanyumaubonakubabara kwa ba sogokuruzabari muri Egiputa, wumva gutakakwabo ko ku Nyanja Itukura.ky Wabonyeumutimawe ari uwo kwizerwa,usezerana na we isezerano ryo kumuhaigihugu cy'Abanyakanāni n'icy'Abaheti n'icy'Abamori, n'icy'Abaferizi n'icy'Abayebusi n'icy'Abagirugashi kandi kouzagiha n'urubyaro rwe, kandi ibyo warabishohoje kukoukiranuka.cj? Ni wowe Uwiteka ya Mana yatoye Aburamu,ukamukuramuri Uri y'Abakaludayaukamwita Aburahamu.eiC “Ni wowe Uwiteka, ni wowe wenyine. Ni wowe waremye ijuru n'ijuru risumba ayandi n'ingabo zaryo zose, n'isi n'ibiyirimo byose n'amanyanja n'ibiyarimo byose, kandi ni woweubeshaho byose n'ingabo zo mu ijuru zirakuramya.=hs Abalewi Yoshuwa na Kadimiyeli na Bani, na Hashabuneyana Sherebiya na Hodiya, na Shebaniya na Petahiya baherako baravuga bati
“Nimuhagurukemuhimbaze Uwiteka Imana yanyu. Uhereye kera koseukageza iteka ryose, Izina ryawe ry'icyubahiro rihimbazwe kuko ari izina risumba gushimwa kose, no guhimbazwa kose.5gc Maze Yoshuwa na Bani na Kadimiyeli, na Shebaniya na Buni na Sherebiya, na Bani na Kenani bahagarara ku rwuririro rw'Abalewi, batakambira Uwiteka Imana yabo n'ijwi rirenga.7fg Bahagararaukwabo bamara igice cya kane cy'umunsi basoma mu gitabo cy'amategeko y'Uwiteka Imana yabo, n'ikindi gice cya kane bātura ibyaha byabo, basenga Uwiteka Imana yabo.e} Urubyaro rw'Abisirayeli bitandukanya n'abanyamahanga bose, barahagarara bātura ibyaha byabo no gucumurakwa ba sekuruza. d  Nuko ku munsi wa makumyabiri n'ine wo muri uko kwezi Abisirayeli baraterana biyirizaubusa, bambara ibigunirabītēra n'umukungugu.ac;Kandi Ezira yahereye ku munsi wa mbere w'ibirori ageza ku munsi wa nyuma, asoma igitabo cy'amategeko y'Imana uko bukeye. Bagira ibirori by'iminsi irindwi, ku wa munanihabaho guterana kwera nk'uko itegeko ryari riri._b7Iteraniro ryose ry'abari bagarutse bava mu bunyage baca ingando baziraramo, arikouhereye mu gihe cya Yosuwa mwene Nuniukageza kuri uwo munsi, ntabwo Abisirayeli bagenzaga batyo. Ubwo habahoumunezero mwinshi cyane.gaGNuko abantu barasohoka bazana amashami bīcīra ingando,umuntu wese ayica hejuru y'inzu ye no mu bikari byabo no mu bikari by'inzu y'Imana, no ku karubanda ku irembo ry'amazi no ku karubanda handi ku irembo rya Efurayimu.z`mkandi yuko bararika bakamamaza mu miduguduyabo yose n'i Yerusalemu bati “Nimusohoke mujye ku musozimuzaneamashami y'imyelayo n'ay'iminzenze, n'ay'imihadasi n'ay'imikindo n'ay'ibiti by'amashami atsikanye, muce ingando nk'uko byanditswe.”_+Babona ibyanditswe mu mategeko uko Uwiteka yabitegekesheje Mose, yuko Abisirayeli bazajya barara mu ngando mu birori byo mu kwezi kwa karindwi,8^i Ku munsi wa kabiri hateranira abatware b'amazu ya ba sekuruzab'abantu bose n'abatambyi n'Abalewi, bateranira kuri Eziraumwanditsi, bategera amatwi kumva amagambo y'amategeko.]' Maze abantu bose baragenda, bajya gufungura no guhanaamafunguro, no kuganira ibiganiro by'ibyishimo byinshi kuko bamenye amagambo babwirijwe.q\[ Nuko Abalewi bahoza abantu bose bati “Nimuceceke kuko uyu munsi ariuwera, kandi ntimugireagahinda.”}[s Maze arababwira ati “Nimugende murye inyama z'ibinure, munyweibiryohereye, mwoherereze amafunguro abadafite icyo bahishiwe, kuko uyu munsi ariumunsi werejwe Uwiteka wacu, kandi ntimugireagahinda kuko kwishimana Uwiteka ari zo ntege zanyu.” Z Nehemiya ari we Umutirushata, na Eziraumutambyi n'umwanditsi n'Abalewi bigishaga abantu, babwira abantu bose bati “Uyu munsi niumunsi werejwe Uwiteka Imana yanyu, ntimubabare kandi ntimurire”, kuko abantu bose bariraga uko bumvaga amagambo yo mu mategeko.pYYBasoma mu gitabo amategeko y'Imana gusomakumvikana, barasobanura kugirango abantu bamenye ibyasomwaga.XX)Kandi Yoshuwa na Bani na Sherebiya, na Yamini na Akubu na Shabetayi, na Hodiya na Māseya na Kelita, na Azariya na Yozabadi na Hanāni, na Pelaya n'Abalewi basobanuriraabantu amategeko, abantu bahagaze aho.(WIEzira ashima Uwiteka Imana nkuru.
Abantu bose barikiriza bati “Amen, Amen”. Batega amaboko, maze bubikaimitwe baramya Uwiteka bubitse amaso yabo hasi.}VsNuko Ezira aramburiraigitabo imbere y'abantu bose (kuko yari abisumbuye), maze akirambuye abantu bose barahaguruka.!U;Nuko Eziraumwanditsi ahagarara ku ruhimbi rw'ibiti rwabarijwe uwo murimo, iruhande rwe mu kubokokw'iburyo hahagarara Matitiya na Shema na Anaya, na Uriya na Hilukiyana Māseya. Ibumosohahagarara Pedaya na Mishayeli na Malikiya, na Hashumu na Hashibadana na Zekariya na Meshulamu.cT?Ayo mategeko ayasomera ku karubanda ku irembo ry'amazi, ahera mu gitondo kare ageza ku manywa y'ihangu, abagabo n'abagore n'abandi bantu bajijutse bari bari aho. Bose bari bateze amatwi ngo bumve igitabo cy'amategeko.S)Nuko ku munsi wa mbere w'ukwezi kwa karindwi, Eziraumutambyi azana amategeko imbere y'iteraniro ry'abagabo n'abagore, n'abantu bose bajijutse.2R _Maze abantu bose bateranira icyarimwe ku karubanda ku irembo ry'amazi, babwira Eziraumwanditsi ngo azane igitabo cy'amategeko ya Mose, ayo Uwiteka yategetse Abisirayeli.PQIMaze abatambyi n'Abalewi n'abakumirizi n'abaririmbyi, n'abantu bamwe n'Abanetinimu n'Abisirayeli bose baba mu miduguduyabo, ndetseukwezi kwa karindwi kwabonetse Abisirayeli barageze mu miduguduyabo.'PGHKandi ibyo abandi bantu batanze byari idariki z'izahabu inzovu ebyiri, n'indatira z'ifeza ibihumbi bibiri n'imyambaro y'abatambyi mirongo itandatu n'irindwi.O'GBamwe mu batware b'amazu ya ba sekuruzabashyira mu bubikoidariki z'izahabu inzovu ebyiri, n'indatira z'ifeza ibihumbi bibiri na magana abiri.\N1FKandi bamwe mu batware b'amazu ya ba sekuruzabatanze ibyo gufashaumurimo. Umutirushata ashyira mu bubikoidariki z'izahabu igihumbi, n'ibyungu mirongo itanu n'imyambaro y'abatambyi magana atanu na mirongo itatu.MEn'ingamiya zabo zari magana ane na mirongo itatu n'eshanu, n'indogobe zabo zari ibihumbi bitandatu na magana arindwi na makumyabiri.LwDAmafarashi yabo yari magana arindwi na mirongo itatu n'atandatu, n'inyumbu zari magana abiri na mirongo ine n'eshanu,]K3Cudashyizeho abagaragu babo n'abaja babo. Umubarewabo bari ibihumbi birindwi na magana atatu na mirongo itatu na barindwi, kandi bari kumwe n'abaririmbyi b'abagabo n'abagore magana abiri na mirongo ine na batanu.bJ=BIteraniro ryose ryari inzovu enye n'ibihumbi bibiri na magana atatu na mirongo itandatu,yIkAUmutirushata ababwira yuko batarya ku bintu byejejwe cyane, kugezaubwo hazabonekaumutambyiufiteUrimu na Tumimu.H+@Abo bashatse aho banditswe mu babazwe uko kuvukakwabo kwari kuri ntibahabona. Ni cyo cyatumye batekerezwa nk'abahumanye bakabakura mu butambyi.G)?Kandi mu batambyi harimo bene Hobaya na bene Hakosi, na bene Barizilayi washatseumugoremu bakobwa ba Barizilayi Umunyagaleyadi, akamwitirirwa.`F9>Bene Delaya na bene Tobiya na bene Nekoda ni magana atandatu na mirongo ine na babiri.DE=Kandi aba ni bo bazamutse bava i Telimela n'i Teliharisha n'i Kerubu na Adoni na Imeri, ariko ntibabasha kwerekana amazu ya ba sekuruzacyangwa kuvukakwabo ngo bihamye ko ari Abisirayeli.lDQm6na bene Basiliti na bene Mehida na bene Harisha,:=o5na bene Bakibuki na bene Hakufa na bene Harihuri,<<s4na bene Besayi na bene Meyunimuna bene Nefushesimu,3;a3na bene Gazamu na bene Uza na bene Paseya,6:g2na bene Reyaya na bene Resini na bene Nekoda,79i1na bene Hanāni na bene Gideli na bene Gahari,98m0na bene Lebana na bene Hagaba na bene Shalumayi,47c/na bene Kerosi na bene Siya na bene Padoni,A6}.N'Abanetinimu bene Siha na bene Hasufa na bene Tabawoti,5'-N'abakumirizi bene Shalumu na bene Ateri, na bene Talimoni na bene Akubu, na bene Hatita na bene Shobayi ni ijana na mirongo itatu n'umunani.E4,N'abaririmbyi bene Asafu ni ijana na mirongo ine n'umunani.j3M+Abalewi na bo ni aba: Bene Yoshuwa wa Kadimiyeli wo muri bene Hodeva ni mirongo irindwi na bane.52e*Bene Harimu ni igihumbi na cumi na barindwi.N1)Bene Pashuri ni igihumbi na magana abiri na mirongo ine na barindwi.;0q(Bene Imeri ni igihumbi na mirongo itanu na babiri.h/I'Abatambyi bene Yedaya bo mu muryango wa Yoshuwa ni maganaurwenda na mirongo irindwi na batatu.K.&Ab'i Senaya ni ibihumbi bitatu na maganaurwenda na mirongo itatu.N-%Ab'i Lodi n'i Hadidi na Ono ni magana arindwi na makumyabiri n'umwe.>,w$Ab'i Yeriko ni magana atatu na mirongo ine na batanu.4+c#Bene Harimu ni magana atatu na makumyabiri.M*"Aba Elamu yindi ni igihumbi na magana abiri na mirongo ine na bane.4)c!Ab'i Nebo yindi ni mirongo itanu na babiri.>(w Ab'i Beteli na Ayi ni ijana na makumyabiri na batatu.9'mAb'i Mikimasi ni ijana na makumyabiri na babiri.F&Ab'i Rama n'i Geba ni magana atandatu na makumyabiri n'umwe.b%=Ab'i Kiriyatiyeyarimu n'i Kefira n'i Bēroti ni magana arindwi na mirongo ine na batatu.4$cAb'i Betazimaveti ni mirongo ine na babiri.7#iAba Anatoti ni ijana na makumyabiri n'umunani.L"Ab'i Betelehemu n'ab'i Netofa ni ijana na mirongo inani n'umunani.3!aBene Gibeyoni ni mirongourwenda na batanu.0 [Bene Harifu ni ijana na cumi na babiri.<sBene Besayi ni magana atatu na makumyabiri na bane.?yBene Hashumu ni magana atatu na makumyabiri n'umunani.<sBene Ateri wa Hezekiya ni mirongourwenda n'umunani.BBene Adini ni magana atandatu na mirongo itanu na batanu.KBene Bigivayi ni ibihumbi bibiri na mirongo itandatu na barindwi.LBene Adonikamu ni magana atandatu na mirongo itandatu na barindwi.SBene Azigadi ni ibihumbi bibiri na magana atatu na makumyabiri na babiri.A}Bene Bebayi ni magana atandatu na makumyabiri n'umunani.A}Bene Binuwi ni magana atandatu na mirongo ine n'umunani.;qBene Zakayi ni magana arindwi na mirongo itandatu.<s Bene Zatu ni magana inani na mirongo ine na batanu.J  Bene Elamu ni igihumbi na magana abiri na mirongo itanu na bane.q[ Bene Pahatimowabu bo muri bene Yoshuwa na Yowabu, ni ibihumbi bibiri na magana inani na cumi n'umunani.@{ Bene Ara ni magana atandatu na mirongo itanu na babiri.F Bene Shefatiya ni magana atatu na mirongo irindwi na babiri.OBene Paroshi ni ibihumbi bibiri n'ijana na mirongo irindwi na babiri.RNi bo bazanywe na Zerubabeli na Yeshuwa na Nehemiya, na Azariya na Rāmiya na Nahamani, na Moridekayi na Bilishani na Misipereti, na Bigivayi na Nehumu na Bāna. Umubarew'abagabo b'Abisirayeli ni uyu:Y+Aba ni bo bantu bo mu gihugu bazamutse bakava mu bunyage, bava mu bajyanywe ari imbohe na Nebukadinezariumwami w'i Babuloni, kandi ni bo basubiyei Yerusalemu n'i Buyuda,umuntu wese asubiramu muduguduw'iwabo.\ 1Hanyuma Imana yanjye inshyiramoumutimawo guteranya imfura n'abatware n'abantu, ngo babarwe uko kuvukakwabo kwari kuri. Mbona igitabo cyanditswemo ababanje kuzamuka uko kuvukakwari kuri, nsanga cyanditswemo ngo:i KUmuduguduwari muninikandi mugari, ariko abantu bari bawurimobari bake, n'amazu yari atarubakwa. 1Ndabategeka nti “Inzugi z'i Yerusalemu ntizigakingurwe hataraba ku gasusuruko, kandi nibahagarara bagikumiriye bajye bakinga inzugi, muzikomereshe ibihindizo kandi mujye mushyiraho abarinzi bo mu b'i Yerusalemu,umuntu wese mu gihe cye kandiumuntu wese yitegeye inzu ye.” nuko mpa mwene data Hanani, na Hananiyaumutware w'igihomeubutware bw'i Yerusalemu, kuko yariumuntu wo kwizerwa arusha benshi kubahaImana.g  IBukeyeinkike yuzuyemaze no guteraho inzugi, ngashyiraho n'abakumirizi n'abaririmbyi n'Abalewi,yMaze bogeza ibyo yakoze imbere yanjye, kandi bamubwira ibyanjye. Nuko Tobiya akajya yohereza inzandiko zo kunkangisha./WMu Bayuda harimo benshi basezeranye na we kuko yari muramuwa Shekaniya mwene Ara, kandi n'umuhungu we Yehohanani yari yararongoyeumukobwa wa Meshulamumwene Berekiya.pYMuri iyo minsi imfura zo mu Bayuda zoherereza Tobiya inzandiko nyinshi, kandi iza Tobiya zikabageraho.)KMaze abanzi bacu bose babyumvise, abanyamahanga bose badukikije bakuka imitima, baca buguficyane barigaya kuko babonye yuko Imana yacu ari yo ikoze uwo murimo. Nuko ku munsi wa makumyabiri n'itanu w'ukwezi kwitwa Eluli inkike ziruzura, twari tumazeiminsi mirongo itanu n'ibiri tuzubaka.+Mana yanjye, wibuke Tobiya na Sanibalati n'ibyo bakora ibyo uko bingana, wibuke n'umuhanuzikazi Nowadiya n'abandi bahanuzi bashaka kunkangisha.- Icyatumye agurirwa niukugirango ankangishe, maze ninkora ntyo ngo bimbere icyaha, bahere ko bamboneho impamvu yo kumvuga nabi kugirango bantuke.}s Mbyitegereje menya yuko atari Imana yamutumye, ahubwo yampanuriyeho ibyo kuko Tobiya na Sanibalati bari bamuguriye.  Ndamusubizanti “Ndiumugaboungana atya nahunga? Mbese ni nde mu bo tungana wahungira mu rusengero akīkiza? Sindi bujyeyo.”iK Maze njya kwa Shemaya mwene Delaya mwene Mehetabēli wariukingiranye, arambwira ati “Tubonanire ku nzu y'Imana imbere mu rusengero, dukinge inzugi z'urusengero kuko bazaza kukwica. Ni koko iri joro baraza kuza kukwica.”~ Bose bashaka kudukangisha bibwira yuko amaboko yacu azatentebuka,umurimontukorwe.
Ariko Mana yanjye,unkomereze amaboko!h}INanjye mutumahonti “Ibyouvuzeibyo nta byabaye, ahubwo ni wowe wabyihimbiye mu mutimawawe.”(|INgo washyizeho n'abahanuzi bo kwamamaza ibyawe i Yerusalemu, ngo mu Bayuda harimoumwami. None ngwino tujye inama kuko izo nkuru batazabura kuzibwiraumwami.”[{/rwari rwanditswemo ngo
“Mu mahanga hari impuha kandi na Geshemu aravuga yuko wowe n'Abayuda mushaka kugoma. Ngo ni cyo gituma mwubakainkike kandi ngourashaka kubaumwami wabo. Uko ni ko izo mpuha zivugwa.nzUMaze Sanibalati yongera kuntumahoumugaragu we ubwa gatanu atyo, afiteurwandiko rurambuye mu ntoki ze3yaBantumahobatyo kane, nanjye mbasubizantyo.xNanjye mbatumahointumwa ndababwira nti “Ndakoraumurimoukomeye sinashobora kumanuka, nta mpamvu yo kwicaumurimongo manuke mbasange.” wNuko Sanibalati na Geshemu barantumira, ngo nze duhuriremu kirorero kimwe mu byo mu gisiza cya Ono. Ariko bashakaga kungirira nabi.6v gBukeyebabwira Sanibalati na Tobiya, na Geshemu Umwarabu n'abandi banzi bacu yuko nubatse inkike, kandi ko nta cyuho gisigaye kuri yo nubwo nari ntarakinga inzugi ku marembo.Iu Mana yanjye, wibuke ibyo nakoreye aba bantu,ubinyiturireibyiza.t)Kandi igerero ry'umunsi umwe ryabagamo inka imwe n'intama esheshatu zitoranijwe, bantekeraga n'inkoko kandi uko iminsi cumi yashiraga bazanaga vino z'amoko yose, ariko ibyo byose uko bingana sinabyakaga abantu ho ikoro ry'ubusonga, kuko abo bantu barushywaga n'uburetwa.!s;Kandi abagabo ijana na mirongo itanu bo mu Bayuda n'abatware babo bariraga ku meza yanjye,udashyizeho abo twasangiye bandi bavaga mu mahanga adukikije. rahubwo nagiragaumwete wo gukoranubakainkike kandi nta gikingi cyose twaguze, kandi n'abagaragu banjye bose bateraniraga ku murimo.kqOAriko ibisonga byambanjirije kera byabereye rubanda ibirushyabibāka ibyokurya na vino,udashyizeho shekeli z'ifeza mirongo ine, ndetse n'abagaragu babo batwaza rubanda igitugu. Ariko jyewe si ko nabigenje kuko nubahaga Imana,p'Kandiuhereye igihe nahereweubutware ngo mbe igisonga cy'umwami mu gihugu cy'u Buyuda,uhereye ku mwaka wa makumyabiriukageza ku wa mirongo itatu n'ibiri Umwami Aritazeruzi ari ku ngoma, muri iyo myaka cumi n'ibiri, jyewe na bene data ntitwatungwaga n'amakoro y'ubusonga.,oQ Maze nkunkumuraumwenda nari niteye ndavuga nti “Imana izakunkumureityaumuntu weseudasohoza iri sezerano, imukuremu nzu ye no ku murimowe. Uwo muntu abe ari ko akunkumurwa akamarwaho.”
Iteraniro ryose riremera riti “Amen.”Bahimbaza Uwiteka. Nuko abantu bakora nk'uko basezeranye.An{ Maze baravuga bati “Tuzabibasubizakandi nta cyo tuzabaka, tuzabigenza nk'ukouvuze.”
Nuko mpamagaza abatambyi ndahiriza abo bantu imbere yabo, yuko bazakora nk'uko basezeranye.Hm  Ndetse uyu munsi mubasubizeamasambu yabo n'inzabibu zabo, n'inzelayo zabo n'amazu yabo, mubasubizecya gice kimwe mu ijana cy'ifeza, n'icy'ingano n'icya vino n'icy'amavuta, ibyo mwabakaga.”ly Nanjye na bene data n'abagaragu banjye twabagurizaga ifeza n'ingano. None ndabinginze tubaharire imyenda batubereyemo.k' Ndongera ndavuga nti “Ibyo mukorasi byiza. Mbese ibikwiriye si uko mwagenda mwubahaImana yacu, ntimwitukishe mu banzi bacu b'abanyamahanga?_j7Ndababwira nti “Twebweho uko dushoboye twacunguye bene wacu b'Abayuda bari baraguzwe n'Abanyamahanga, none namwe murashaka kugurabene wanyu. Mbese twe twabagura tukabatunga?”Nuko baraceceka babura icyo bavuga.KiMperako nigira inamaubwanjye, ntonganya imfura n'abatware ndababwira nti “Muragurizabene wanyu inyungu irenzeurugero,umuntu wese agurizamwene wabo.”
Nuko mbateraniriza iteraniro rinini.DhNumvise kwitotomba kwabo n'amaganya yabo, ndarakara cyane.3g_Ariko rero twebwe na bene wacu dusangiyeubwoko, kandi abana bacu na bo bava inda imwe n'ababo. Nyamara abahungu bacu n'abakobwa bacu tubatanga ho ibiretwa, ndetse abakobwa bacu bamwe bageze mu buretwa kandi tubuzeuko twagira ngo tubacungure, kuko amasambu yacu n'inzabibu zacu bifitwe n'abandi.”}fsKandi n'abandi baravugagabati “Twagujijeifeza z'umusorow'umwami dutanze amasambu yacu n'inzabibu zacu ho ingwate. eKandi abandi baravugagabati “Amasambu yacu n'inzabibu zacu n'amazu yacu twabitanze ho ingwate, dufiteinzara reka tujye guhaha.”dykuko bamwe bavugagabati “Abahungu bacu n'abakobwa bacu turi benshi, reka tujye kwihahira tuboneibidutunga tubeho.”^c 7Bukeyerubanda rw'Abayuda n'abagore babo baritotomba cyane, barega bene wabo b'Abayuda9bkUbwo ntitwiyamburagaimyambaro yacu, jyewe cyangwa bene data cyangwa abagaragu banjye cyangwa abarinzi badukurikiraga,umuntu wese yajyaga ku mugeziafite intwaro ye y'intambara.a3Icyo gihe mbwira abantu nti “Umuntu wese n'umugaragu we bajye barara muri Yerusalemu babe abarinzi bacu nijoro, kandi ku manywa bakoreumurimo.”u`cUko ni ko twakoragaumurimo, bamwe bagafata amacumuuhereye mu musekeukageza nimugoroba inyenyeri zigaragara.n_UAho muzumva ijwi ry'ikondera hose abe ari ho mujya mudutabarira, Imana yacu ni yo izaturwanirira.”$^A Maze mbwira imfura n'abatware n'abandi bantu nti “Umurimourakomeye,urakorwa hagari kandi natwe twiciye amashinga ku nkike,umuntu ari kure ya mugenzi we. ]  n'abubatsiumuntu wese yabaga afite inkota ye mu rukenyerero akubakaameze atyo, n'uwavuzagaikondera yabaga ari iruhande rwanjye.\} Abubakaga inkike n'abikoreraga n'ababakoreraga,umuntu wese yakoreshagaukubokokumweukundi gufashe intwaro ye y'intambara,E[ Uhereye ubwo abagaragu banjye bamwe bakomezaga gukorauwo murimo, abandi bakenda amacumu n'ingabo n'imiheto n'amafureboy'ibyuma, kandi abatware bari inyuma y'ab'umuryango wa Yuda babavuna.$ZA Nuko abanzi bacu bumva ko byamenyekanye muri twe, kandi yuko Imana yahinduyeubusaimigambi yabo maze twese dusubiraku nkike,umuntu wese asubiraku murimowe.gYGNitegereje ndahagurukambwira abantu b'imfura, n'abatware n'abandi bantu bose nti “Ntimubatinye. Mwibuke Uwiteka Umwamiukomeyeuteyeubwoba, murwanire bene wanyu: abahungu n'abakobwa banyu n'abagore banyu, n'ingo zanyu.”!X;Ni cyo cyatumye nshyira abantu inyuma y'inkike mu bikombe no mu mpinga, nkajya mbashyira hamwe n'ab'imiryango yabo, bitwaje inkota n'amacumu n'imiheto.WKandi Abayuda bari baturanye n'abanzi bacu bavaga mu misozi hose bakajya batuburira, ndetse batuburiyeibihe cumi ngo tugaruke aho bari.V}Abanzi bacu baravuga bati “Ntibazamenya, ntibazitegereza kugezaaho tuzabatunguriratukabica, tukabuzaumurimogukorwa.”UHanyuma Yuda aravuga ati “Abikorezi bacitse intege kandi hariho ibishingwe byinshi. Nuko ntitukibashije kubakainkike.”bT=Ariko twebwe dusenga Imana yacu, dushyiraho n'abarinzi bo kubarinda ku manywa na nijoro.cS?bajya imigambi bose uko bangana ngo bajye kurwanya ab'i Yerusalemu, babatere imidugararo.BR Ariko bukeyeSanibalati na Tobiya, n'Abarabu n'Abamoni n'Abanyashidodi bumvise yukoumurimowo gusanainkike z'i Yerusalemu ujya imbere, kandi yuko ibyuho bitangiye kwicwa bararakara cyane,kQO&Nuko twubakainkike yose turayihuza, ariko yari igicagase kuko abantu bari bagizeumwete wo gukora.Py%Kandi ntugatwikīre gukiranirwa kwabo, n'icyaha cyabo ntikigahanagurwe imbere yawe kuko babaye ikigusha ku bubatsi.”O+$Nuko ndasenga nti “Mana yacu, umva uko dusuzuguwe. Ibitutsi badututse abe ari bo bihama,ubatange banyagwe bajyanwe mu gihugu babe abanyagano. N#Kandi Tobiya w'Umwamoni yari kumwe na we aravuga ati “N'ibyo bubakaibyo, ingunzu nibyuriraizasenya iyo nkike yabo y'amabuye.”M!"Avugiraimbere ya bene se n'imbere y'ingabo z'i Samariya ati “Ziriya mbwa z'Abayuda ziragira ibiki? Mbese bariyubakira igihome? Cyangwa se bazatamba igitambo? Barenda kubakango buzurizeho? Bagiye gutabururaamabuye bayakura mu byavu by'ibishingwe, kandi yarahiye?”eLC!BukeyeSanibalati yumvise ko twubakainkike ararakara, agiraumujinya mwinshi acyuriraAbayuda.oKW Kandi hagati y'ahazamuka hajya ku nkokora n'irembo ry'intama, hasanwa n'abacuzi b'izahabu n'abatunzi.)JKMalikiya wo mu bacuzi b'izahabu akurikiraho asana ageza ku nzu y'Abanetinimu n'iy'abatunzi, aherekeye irembo rya Hamifukadino kugezaahazamuka hajya ku nkokora.6IeHananiya mwene Shelemiya, na Hanuniumuhungu wa gatandatu muri bene Salafu bakurikiraho, basana ikindi gice. Meshulamumwene Berekiya akurikiraho, asana ahateganye n'inzu ye.H)Sadoki mwene Imeri akurikiraho asana ahateganye n'inzu ye, na Shemaya mwene Shekaniyaumukumirizi w'irembo ry'iburasirazuba, akurikiraho asana.dGAHaruguruy'irembo ry'amafarashi hasanwa n'abatambyi,umuntu wese asana ahateganye n'inzu ye.tFaAb'i Tekowa bakurikiraho basana ikindi gice giteganye n'umunaramuniniwubatsweho,ukageza ku nkike ya Ofeli.sE_Kandi Abanetinimu babaga Ofeli, ahateganye n'irembo ry'amazi ryerekeye iburasirazuba n'umunarawometsweho.BD}Palali mwene Uzayi ni we wasannye ahabangikanye n'aho inkike ihetera, n'umunarawometswe ku nzu y'umwami yo haruguruyegereyeurugorw'abarinzi.
Pedaya mwene Paroshi akurikiraho asana.CwBinuwi mwene Henadadi akurikiraho asana ikindi gice, ahereye ku nzu ya Azariya akageza aho inkike ihetera ku nkokora.B7Benyamini na Hashubu bakurikiraho, basana ahateganye n'inzu yabo.
Azariya mwene Māseya mwene Ananiya akurikiraho, asana ahabangikanye n'inzu ye.=AuAbatambyi n'abantu bo mu kibaya bakurikiraho basana.@Meremoti mwene Uriya mwene Hakosi akurikiraho asana ikindi gice, ahereye ku muryango w'inzu ya Eliyashibu akageza aho inzu igarukira.?7Baruki mwene Zabayi akurikiraho asana ikindi gice afiteumwete, ahereye aho inkike ihetera akageza ku muryango w'inzu ya Eliyashibu, Umutambyi mukuru.$>AKandi Ezeri mwene Yoshuwaumutware w'i Misipa, akurikiraho asana ikindi gice cyerekeye ahazamuka hajya mu bubikobw'intwaro z'intambara, aho inkike ihetera.h=IHakurikiraho bene wabo basana, barimo Bavayi mwene Henadadiumutware w'ikindi gice cy'i Keyila.<Abalewi: Rehumu mwene Bani akurikiraho asana.
Hashabiyaumutware w'igice kimwe cy'i Keyila, akurikiraho asana inkike ye.C;Nehemiya mwene Azibukiumutware w'igice kimwe cy'i Betisuri, ni we wakurikiragaho asana ageza aherekeye ibituro bya Dawidi no kugezaku kidendezi cyafukuwe,ukageza ku nzu y'abanyamahanga.2:]Irembo ry'isōko risanwa na Shaluni mwene Kolihoze,umutware wo mu butware bw'i Misipa. Araryubaka, ararisakara ateraho inzugi zaryo n'ibyuma bizihindira n'ibihindizo byaryo, yubakan'inkike y'ikidendezi cy'i Silowa aherekeye isambu y'umwami, bageza ku nzuririro zimanuka ziva mu muduguduwa Dawidi.A9{Kandi irembo rinyuzwamo imyanda risanwa na Malikiya mwene Rekabu,umutware wo mu butware bw'i Betihakeremu. Uwo araryubakaateraho inzugi zaryo n'ibyuma bizihindira n'ibihindizo byaryo.[8/ Irembo rijya mu gikombe risanwa na Hanuni n'abaturageb'i Zanowa, bararyubakabateraho inzugi zaryo n'ibyuma bizihindira n'ibihindizo byaryo, basana inkike ya mikono igihumbi bageza ku irembo rinyuzwamo imyanda.v7e Kandi Shalumu mwene Haloheshiumutware w'ikindi gice cy'i Yerusalemu, we n'abakobwa be bakurikiragaho basana.f6E Malikiya mwene Harimu na Hashubu mwene Pahatimowabu, basana ahandi hamwe n'umunaraw'itanura.w5g Yedaya mwene Harumafuakurikiraho asana, aherekeye inzu ye.
Na Hatushi mwene Hashabuneyaakurikiraho asana.a4; Kandi Refaya mwene Huriumutware w'igice kimwe cy'i Yerusalemu, na we akurikiraho asana.I3 Uziyeli mwene Harihaya b'abacuzi b'izahabu, ni bo bakurikiragaho basana. Na Hananiya umwe wo mu bahanga binjiza imibavu akurikiraho asana, barenga hamwe muri Yerusalemu bageza ku nkike ngari.,2QMelatiya w'i Gibeyoni na Yadoni w'Umunyameronoti, ab'i Gibeyoni n'ab'i Misipa bo mu butware bw'igisonga cy'umwami cyo hakuno y'uruzi, na bo bakurikiragaho basana.61eKandi irembo rya kera ryasanwe na Yoyada mwene Paseya, na Meshulamumwene Besodeya, batera ibikingi byaryo, bateraho n'inzugi zaryo n'ibyuma bizihindira n'ibihindizo byaryo.g0GAb'i Tekowa bakurikiragaho basana, ariko imfura zo muri bo ntizagandukiragaumurimowa shebuja.=/sKandi Meremoti mwene Uriya mwene Hakosi, ni we wakurikiragaho asana.
Meshulamumwene Berekiya mwene Meshezabēli akurikiraho asana.
Na Sadoki mwene Bāna akurikiraho asana. .Irembo ry'amafi ryubakwa na bene Hasenaya batera ibikingi byaryo, bateraho n'inzugi zaryo n'ibyuma bizihindira n'ibihindizo byaryo.s-_Abagabo b'i Yeriko ni bo bakurikiragaho bubaka.
Kandi Zakuri mwene Imuri ni we wakurikiragaho yubaka.I, BukeyeEliyashibu Umutambyi mukuruahagurukanana bene se b'abatambyi, bubakairembo ry'intama bararyeza bateraho inzugi zaryo, baraheza bahereye ku munarawa Hameya bakageza ku munarawa Hananēli.O+Maze ndabasubizanti “Imana nyir'ijuru ni yo izatubashisha. Ni cyo kizatuma twebwe abagaragu bayo duhagurukatukubaka, ariko mwebwe nta mugabane, nta buryo nta n'urwibutso mufitemuri Yerusalemu.”I* Ariko Sanibalati w'Umuhoroni na Tobiyaumugaragu w'Umwamoni na Geshemu w'Umwarabu babyumvise, baradusekabadushinyagurirabaratugayabati “Ibyo mukoraibyo ni ibiki? Murashaka kugomeraumwami?”D)Mbabwiraukubokokw'Imana yanjyeuburyo kwangiriye neza, mbabwira n'amagamboumwami yambwiye. Baravuga bati “Nimuhaguruketwubake.”Nuko biyungamo bagira imbaraga zo gukorauwo murimomwiza.;(oMperako ndababwira nti “Ntimurebako tumezenabi, ko i Yerusalemu habaye amatongo n'amarembo yaho akaba yarahiye? Nimuze twubakeinkike y'i Yerusalemu tutagumya kuba igitutsi.”.'UAriko abatware ntibamenya iyo nagiye cyangwa icyo nakoze, ndetse sinari nabwiye Abayuda cyangwa abatambyi n'abanyacyubahiro n'abatware, haba n'abandi bakoraumurimo.& Iryo joro nzamuka iruhande rw'akagezi nitegereza inkike, mperako ndahindukiranyura mu irembo rijya mu gikombe, nuko ndagaruka.t%aMaze njya ku irembo ry'isōko no ku kidendezi cy'umwami, ariko ntihaboneka inzira y'ifarashi yari impetse.K$ Nuko iryo joro ndasohoka nyura mu irembo rijya mu gikombe, nkomeza inzira y'iriba ry'ikiyoka no mu irembo rinyuzwamo imyanda, nitegereza inkike z'i Yerusalemu zasenyutse n'amarembo yaho yahiye.7#g Nijoro mbyukanan'abantu bake, kandi sinagizeumuntu mbwira icyo Imana yanjye yanshyize mu mutimango ngikorere i Yerusalemu, kandi nta farashi twajyanye keretse iyari impetse./"Y Nuko ngeze i Yerusalemu marayo gatatu.!3 BukeyeSanibalati w'Umuhoroni na Tobiyaumugaragu w'Umwamoni babyumvise birabababaza cyane, yuko hajeumuntu wazanywe no gushakira Abisirayeli ibyiza. 7 Maze ndagenda nsanga ibisonga byo hakurya y'uruzimbaha inzandiko z'umwami, kandiumwami yari yantumanye n'abatware b'ingabo n'abagendera ku mafarashi.'Bampe n'urwandiko rwo gushyira Asafuumurinzi w'ikibira cy'umwami, kugirango ampe ibiti byo kubazamo ibikingi by'amarembo y'umunaraw'inzu, kandi n'iby'inkike z'umurwa n'iby'inzu nzabamo.”
Umwami arabinyemerera, abitewe n'ukubokokwiza kw'Imana yanjye kwari kundiho.Kandi nsabaumwami nti “Umwami niyemera bampe inzandiko zo gushyira ibisonga bye byo hakurya y'uruzi, ngo bampe inzira ngere i Buyuda.*MUmwami yari yicaranye n'umwamikazi arambaza ati “Urugendo rwawe ruzabaurw'iminsi ingahe, kandiuzagaruka ryari?”Nukoumwami yemera ko ngenda dusezerana igihe.,Qmaze nsubizaumwami nti “Nibaumwami abikunze kandiumugaragu wawe nkakugirahoubuhake,unyohereze i Buyudamu murwaurimoibituro bya ba sogokuruza, mbone kuwubaka.”U#Umwami arambaza ati “Hari icyounsaba?”
Nuko nsaba Imana nyir'ijuru,;oUmwami ndamusubizanti “Umwami arakarama! Icyambuza kugaragazaumubabaro ni iki, koumurwa n'ahantu h'ibituro bya ba sogokuruzahabaye amatongo, n'amarembo yaho akaba yarahiye?”)KUmwami arambaza ati “Ni iki gitumyeugaragazaumubabaro kandiutarwaye? Ibyo ntibiterwa n'ikindi keretseumubabaro wo mu mutima.”
Mbyumvise ndatinya cyane.] 5Umunsi umwe wo mu kwezi kwitwa Nisani mu mwaka wa makumyabiri wo ku ngoma y'Umwami Aritazeruzi, vino yari iteretse imbere y'umwami, maze nenda vino nyiherezaumwami. Kandi mbere hose sinagiragaumubabaro imbere ye.y m Nyagasani ndakwinginze, tegeraugutwi kwawe gusenga k'umugaragu wawe n'ukw'abagaragu bawe bishimira kubahaizina ryawe, none uheumugaragu waweumugisha,umuheno kugirirwa imbabazi n'uyu mugabo.”
Kandi ubwo nariumuziritsi wa vino y'umwami.e E “Abo ni bo bagaragu bawe n'abantu, wacungujeububasha bwawe bwinshi n'amaboko yawe akomeye.M  kandi uti ‘Ariko nimungarukiramukitondera amategeko yanjye mukayasohoza, nubwo abirukanywe banyu bazaba ku mpera y'isi, nzabakurayombateranye mbazane aho nitoranirije nkahatuza izina ryanjye.’p [Ndakwinginze, ibuka ijambo wategetseumugaragu wawe Mose uti ‘Nimucumuranzabatataniriza mu mahanga’, Twagukiraniweho cyane kandi ntitwitondeye amategeko yawe n'ibyategetswe n'amateka yawe, ibyo wategetseumugaragu wawe Mose.  none tegeraugutwi kwawe kumve n'amaso yawe arebe, wumve gusengaumugaragu wawe nsengera imbere yawe muri iyi minsi ku manywa na nijoro nsabira abagaragu bawe b'Abisirayeli, nātura ibyaha Abisirayeli twagukoreye. Ni koko jyewe n'inzu ya data twaragucumuye. “Ndakwinginze Uwiteka Mana nyir'ijuru, Mana nkuru iteraubwoba, ikomereza isezerano n'imbabazi abayikunda bakitondera amategeko yayo, W~~5}}"|{{z.yy2xjwwuuXtjsdrfqq3p onnNmll_lkkkxkKkjjjJiiiiyi hhhhvhKhggggcg5g feddcba`|_^]\[ZZzYXXOWWCVVnV3UTT>SSNRRQQ5PPZOONNNMMMxMILL"KKKK[KJJdJ5J III=HHkHGG;FFF[FEEkE&DDDCBBAz@@0??Q>}>;>==<-Yayiri yajyanywe ari imbohe n'abandi banyaganywe i Yerusalemu na Yekoniyaumwami w'Abayuda, ubwo yanyagwaga na Nebukadinezariumwami w'i Babuloni.t=aMu murwa w'i Shushani hari Umuyudawitwaga Moridekayi mwene Yayiri, mwene Shimeyi mwene Kishi Umubenyamini.|<qMazeumukobwaumwami azashima abeumwamikazi mu cyimbo cya Vashiti.”
Nukoumwami ashima iyo nama, abigenza atyo.;{kandiumwami ategeke abatware bo mu bihugu by'ubwami bwe byose, ngo bateranirize abakobwa b'inkumi beza bose mu nzu y'abagore mu murwa w'i Shushani, babashyikirize Hegayi inkone y'umwamiumurinzi w'abagore, kandi ngo bahabwe ibintu byo kubarimbisha.k:OMaze abagaragu b'umwami b'abahereza baramubwira bati “Nibashakireumwami abakobwa b'inkumi beza,n9 WHanyuma y'ibyo,umwami Ahasuwerusi ashizeuburakari yibuka Vashiti n'ibyo yakoze. n'igihano bamuhannye.h8 KYohereza inzandiko mu bihugu by'umwami byose, igihugu cyose uko imyandikire yacyo iri, n'ishyanga ryose ukoururimirwaryo ruri, ngoumugabowese ajye ategeka mu rugo rwe, kandi ngo baryamamaze mu ndimi z'abantu be uko zingana.d7 CIyo nama ishimwa n'umwami n'abatware. Umwami aherako abigenza uko Memukaniyamugiriye inama.6 5Nuko bamamaze itekaumwami agiye guca rikwire mu gihugu cye cyose kuko ari kinini. Ni ho abagore bose bazubahaabagabo babo, abakomeye n'aboroheje.”{5 qUmwami niyemera inama ategeke itegeko ry'umwami, maze ryandikwe mu mategeko y'Abaperesi n'Abamedi rye guhindurwa, yuko Vashiti atazongera kugeraimbere y'Umwami Ahasuwerusi, kandi n'icyubahiro cye cy'ubwamikazi agihe undiumurusha ingeso nziza.;4 qNdetse uyu munsi abatwarekazi b'u Buperesi n'u Bumedinibumva ibyoumwamikazi yakoze, na bo ni ko bazagira abatware b'umwami bose. Nuko rero hazabaho agasuzugurokenshi n'uburakari.43 ckuko ibyoumwamikazi yakoze ibyo bizamamara mu bagore bose bitume basuzuguraabagabo babo, nibivugwa yuko Umwami Ahasuwerusi yategetse ko Umwamikazi Vashiti amwitaba akanga.B2 Memukaniasubiriza imbere y'umwami n'abatware ati “Umwamikazi Vashiti ntacumuyeku mwami wenyine, acumuyeno ku batware bose no ku mahanga yose ari mu bihugu by'Umwami Ahasuwerusi byose,1 /Umwami arababaza ati “Umwamikazi Vashiti turamugenza dute mu by'amategeko, kuko yagandiye itegeko Umwami Ahasuwerusi yamutegekesheje inkone?”^0 7kandiumwami yegerwaga na Karishena na Shetari na Adimata, na Tarushishi na Meresi na Marisena na Memukani, abatware barindwi b'u Buperesi n'u Bumedi, ari bo bashyikiragaumwami bakaba mu cyimbo cy'imbere ku mwami)./  Umwami aherako abaza abacurabwenge bazi ibyabaye kera (kuko ari ko yabigenzaga ku bacurabwenge bazi amategeko n'amateka bose,. ) Ariko Umwamikazi Vashiti yanga kuzanwa n'itegeko ry'umwami yamutegekesheje inkone ze. Umwami ni ko kurakara cyane,uburakari bugurumanamuri we.-  ngo bazane Umwamikazi Vashiti imbere y'umwami yambaye ikamba, kugirango amurikire abantu n'abatwareubwiza bwe kuko yariumunyaburanga.=, u Nuko ku munsi wa karindwiumwami anezezaumutimana vino, ategeka Mehumanina Bizita na Haribona, na Bigita na Abagita na Zetari na Karikasi, inkone ndwi zaherezaga Umwami Ahasuwerusi,t+ c Kandi Umwamikazi Vashiti na we atekeshereza abagore ibyokurya mu nzu y'ibwami, ari yo y'Umwami Ahasuwerusi. * Uko kunywakwabaye nk'uko byategetswe, nta wabahataga kukoumwami yari yategetse abanyabintu bye bose ko bahaumuntu wese uko ashatse.v) gBabahera ibyokunywamu bintu by'izahabu bidahujeurugero, na vino y'ibwami nyinshi kuko ari koumwami yatangaga.}( uHari hakinzwe imyenda y'ibitare n'iyirabura nk'ibyatsi bibisi n'iy'imikara ya kabayonga, imanitswe n'imishumi y'ibitambaro by'ibitare byiza n'iy'imihengeri ku nkingi z'amabuye yitwa marimari. Iyo mishumi yari ifashwe n'impeta z'ifeza, kandi hariho n'intāra z'izahabu n'ifeza ku mabuye ashashwe ya marimari y'amabara menshi, atukuran'ay'ibitare n'ay'imihondo n'ay'imikara./' YNuko iyo minsi ishize,umwami atekeshereza abantu bose ibyokurya bari ku murwa w'i Shushani, abakomeye n'aboroheje, bamara iminsi irindwi ku rurembo rw'urugorw'ibwami.& Amara iminsi yerekanaubutunzi bwo mu bwami bwe bw'icyubahiro, n'igitinyiro cy'ubwiza bwe buhebuje, iyo minsi yari ijana na mirongo inani.5% eMu mwaka wa gatatu ari ku ngoma, atekeshereza abatware be bose n'abagaragu be ibyokurya, abakomeye b'u Buperesi n'u Bumedin'imfura n'abatware b'intebe bateranira imbere ye.I$  Umwami Ahasuwerusi yari ku ntebe y'ubwami ku murwa w'i Shushani.# Ku ngoma ya Ahasuwerusi (Ahasuwerusi uwo ni we wategekaga ibihugu ijana na makumyabiri na birindwiuhereye i Buhindiukageza Etiyopiya),u"c ntegeka n'iby'amaturo y'inkwi mu bihe bitegetswe n'iby'umuganura.
Mana yanjye, ujyeunyibukaubinshimire.! Uko ni ko nabatunganije mbakuramoabanyamahanga bose, ntegeka ibihe by'abatambyi n'iby'Abalewi ngoumuntu wese ajye ku murimowe,c ? Mana yanjye, ujyeubibuka kuko bahumanijeubutambyi n'isezerano ry'abatambyi n'iry'Abalewi.  Ni cyo cyatumye nirukanaimbere yanjye umwe muri bene Yoyada mwene Eliyashibu Umutambyi mukuru, wari muramuwa Sanibalati Umuhoroni.|q None namwe tubemerere se mukoreiki cyaha gikomeye ngo mucumureku Mana yacu, murongore abakobwa b'abanyamahanga?”gG Mbese Salomoumwami w'Abisirayeli ntiyacumuragamuri bene ibyo? Nubwo mu mahanga yose nta mwami wahwanye na we, agakundwan'Imana ye ikamwimika ingoma y'Abisirayeli bose, ariko na we abagore b'abanyamahangakazi baramucumuje.(I Maze ndabatonganya ndabavuma, ndetse bamwe muri bo ndabakubitambapfuraumusatsi mbarahiza Imana nti “Ntimugashyingirane na bo kandi namwe ntimukabarongoremo.+ Kandi abana babo bavugagaururimirwabo baruvanga n'urw'Abanyashidodi, ntibabashe kuvugaUruyudaahubwo bakavugaururimirw'ishyanga ribonetse ryose.pY Kandi muri iyo minsi mbona Abayuda bashatse abagore b'Abanyashidodikazi n'Abamonikazi n'Abamowabukazi.8i Mperako ntegeka Abalewi ngo biyeze babone kuza kurinda amarembo, bezeumunsi w'isabato.
Mana yanjye, n'ibi na byoubinyibukire,umbabarire uko imbabazi zawe nyinshi zingana.!; Mbabonye ndabahamya ndababaza nti “Ni iki gituma murarainyuma y'inkike? Nimwongera nzabafata.”Mazeuhereye uwo munsi ntibongera kugaruka ku isabato.lQ Maze abatunzi n'abagura ibintu by'uburyo bwose, barara inyuma y'i Yerusalemu rimwe cyangwa kabiri.  Nuko ku munsiubanziriza isabato bugorobye, ntegeka yuko inzugi z'amarembo y'i Yerusalemu zikingwa, kandi ko zidakingurwa kugezaaho isabato ishirira, maze nshyira bamwe mu bagaragu banjye ku marembo kugirango hatagiraumutwaro wose binjiza ku munsi w'isabato.9k Ese ba sogokuruzabanyu si uko babigenje, bigatuma Imana yacu ituzanaho ibi byago no kuri uyu murwa? None namwe mugiyekongerera Abisirayeliuburakari muziragusuzuguzaisabato.” Nuko ntonganya impfura zo mu Bayuda ndababaza nti “Ni iki cyabateye gukoraicyaha gisa gityo mugasuzuguzaumunsi w'isabato?w Kandi hariho abagabo b'i Tiro bazanaga amafi n'ibintu by'uburyo bwose, bakagura n'Abayuda ku isabato muri Yerusalemu.#? Muri iyo minsi mbona i Buyudaabantu bengera mu mivure ku isabato, n'abandi bazana imiba bakayikoreza indogobe zabo, mbona na vino n'inzabibu n'imbuto z'imitini n'imitwaro y'uburyo bwose, bazanaga muri Yerusalemu ku isabato. Nabayeumugabowo kubashinja ku munsi baguriyeho ibyokurya. Mana yanjye, ujyeunyibuka ku bw'ibyo, kandi ntuzahanagure imirimo yanjye myiza nkoreye inzu y'Imana yanjye, n'ibihe bifatwa muri iyo.mS Nshyira abarinzi ku bubikoari aba: Shelemiyaumutambyi na Sadokiumwanditsi na Pedaya wo mu Balewi, bakurikirwa na Hanāni mwene Zakuri mwene Mataniya, kuko batekerezwaga ko ari abizerwa. Umurimowabo wari uwo kugaburirabene wabo.mS Maze Abayuda bose bazana kimwe mu icumi cy'imyaka y'impeke na vino n'amavuta, babishyira mu bubiko.wg Nuko ntonganya abatware nti “Ni iki cyatumye inzu y'Imana irekwa?”Mperako nteranyaAbalewi mbasubizaahabo.# ? Kandi menya yuko Abalewi ntabwo bahawe amagerero yabo, bituma Abalewi n'abaririmbyi bakoraga imirimo bahunga,umuntu wese ajya imusozimu gikingi cy'iwabo.n U Mperako ntegeka yuko beza ibyumba, maze nsubizamo ibintu by'inzu y'Imana n'amaturo y'amafu n'icyome.i K birambabaza cyane. Ni cyo cyatumye ibintu bya Tobiya byose mbisahura mu nzu nkabijugunya hanze.x i Njya i Yerusalemu menya icyaha Eliyashibu yakoze, kuko yatunganirije Tobiya icyumba mu bikari by'inzu y'Imana,W ' Ariko muri iyo minsi yose sinari ndi i Yerusalemu, kuko mu mwaka wa mirongo itatu n'ibiri wo ku ngoma y'umwami w'i BabuloniAritazeruzi nari narasanzeumwami, maze hashize iminsi nsabaumwami yuko ansezerera.' yari yamutunganirije icyumba kinini aho kera babikaga amaturo y'amafu n'icyome, n'ibikoreshwa n'ibice bya kimwe mu icumi by'imyaka y'impeke na vino n'amavuta, ibyagererwaga Abalewi n'abaririmbyi n'abakumirizi ku bw'itegeko, hamwe n'amaturo azunguzwa aturirwa abatambyi. Ariko ibyo bitaraba, Eliyashibuumutambyi washyiriweho gutegeka ibyumba byo mu nzu y'Imana yacu ubwo yari yuzuyena Tobiya,dA Nuko bumvise amategeko, baherako barobanura mu Bisirayeli ikivange cy'abanyamahanga cyose.) kuko batasanganije Abisirayeli imitsima n'amazi, ahubwo bakabaguririra kuri Balāmu ngo abavume, ariko Imana yacu ihinduraumuvumokubaumugisha. ' Uwo munsi basomera abantu mu gitabo cya Mose, basanga handitswemo yuko nta Mwamoni cyangwa Umumowabuuzajya mu iteraniro ry'Imana iteka ryose,gG /Kandi mu gihe cya Zerubabeli no mu cya Nehemiya, Abisirayeli batangaga igerero ry'abaririmbyi n'abakumirizi uko ryategekwaga iminsi yose. Nuko batambaga ibyo kweza Abalewi, n'Abalewi na bo batambaga ibyo kweza bene Aroni. .Kuko kera mu gihe cya Dawidi na Asafu habagahoumutware w'abaririmbyi, hakaba n'indirimbo zo guhimbaza Imana no kuyishima.#? -bagafata ibihe ku Mana yabo n'ibihe byo kwiyeza. Kandi abaririmbyi n'abakumirizi ni ko bagenzaga, bakurikije itegeko rya Dawidi n'iry'umuhungu we Salomo.J ,Nuko uwo munsi batoranya abantu bo gutegeka ibyumba by'ububiko, byo kubikamo amaturo azunguzwa n'umuganura n'ibice bya kimwe mu icumi, kugirango bayateranirizemo amagerero y'abatambyi n'Abalewi yategetswe mu mategeko uko amasambu y'imiduguduyari ari, kuko Abayuda banejejwe n'uko abatambyi n'Abalewi bari ku mirimo yabo,H +Uwo munsi batamba ibitambo bikomeye baranezerwa kuko Imana yari ibateyeumunezero mwinshi, kandi abagabo n'abagore n'abana bato baranezerwa, bitumaumunezero wo muri Yerusalemu wumvikana kure.%~C *na Māseya na Shemaya na Eleyazari na Uzi, na Yehohanani na Malikiya na Elamu na Ezeri. Abaririmbyi baririmba ijwi rirenga, Yezerahiya ari we mutware wabo.~}u )n'abatambyi: Eliyakimu na Māseya na Miniyamini na Mikaya, na Eliyowenayi na Zekariya na Hananiya bafite amakondera,j|M (Maze imitwe yombi ihagarara mu nzu y'Imana irahayishimira, nanjye nari kumwe n'igice cy'abatwareY{+ 'Maze tunyura hejuru y'irembo rya Efurayimu no ku irembo rya kera, tunyura ku irembo ry'amafi no ku munarawa Hananēli no ku wa Hameya, tugeraku irembo ry'intama. Baherako bahagarara ku irembo ry'abakumirizi.4za &Undi mutwe w'abagenda bashīma bajya kubasanganira, nanjye nari mbakurikiye ndi kumwe n'igice cy'abantu, tugenda ku nkike haruguruy'umunaraw'itanura tugeraku nkike ngari.By} %Bageze ku irembo ry'isōko baboneza imbere yabo, bazamukiraku nzuririro zijya ku muduguduwa Dawidi aho inkike izamuka haruguruy'inzu ya Dawidi, bagera ku irembo ry'amazi iburasirazuba.Cx $na bene se Shemaya na Azarēli na Milalayi na Gilalayi, na Mayi na Netanēli na Yuda na Hanani bafite ibicurangwa bya Dawidiumuntu w'Imana, kandi Eziraumwanditsi yari abarangaje imbere.w% #n'abahungu b'abatambyi bamwe bafite amakondera: Zekariya mwene Yonatani mwene Shemaya mwene Mataniya, mwene Mikaya mwene Zakuri mwene Asafu,5ve "na Yuda na Benyamini na Shemaya na Yeremiya,*uO !na Azariya na Ezira na Meshulamu,?ty Bakurikirana na Hoshaya n'igice cy'abatware b'Abayuda,Ps Nuko nurizaabatware b'Abayuda ngo bajye hejuru y'inkike, mbaremamo imitwe ibiri minini yo kugenda muri gahunda bashima.
Umutwe umwe werekera iburyo ku nkike, bagana ku irembo rinyuzwamo imyanda.Rr Nuko abatambyi n'Abalewi bariyeza, maze beza abantu n'amarembo n'inkike.q n'i Betigilugalino mu masambu y'i Geba na Azimaveti, kuko abaririmbyi bari biyubakiye ibirorero impande zose z'i Yerusalemu.vpe Kandi abahungu b'abaririmbyi baraterana bava mu bibaya bikikije i Yerusalemu no mu birorero by'Abanyanetofa,Mo Ubwo bezaga inkike y'i Yerusalemu, bashatse Abalewi aho babaga hose ngo babazane i Yerusalemu, bareme ibirori byo kuyezabanezerewe, bashimisha indirimbo bafite n'ibyuma bivuga na nebelu n'inanga.n7 Aba ni bo bariho mu gihe cya Yoyakimu mwene Yeshuwa mwene Yosadaki, no mu gihe cya Nehemiya igisonga cy'umwami, na Eziraumutambyi akaba n'umwanditsi.m Mataniya na Bakibukiyana Obadiya, na Meshulamuna Talimoni na Akubu, bari abakumirizi barinda amazu y'ububikoyo ku marembo.Wl' Kandi abatware b'Abalewi Hashabiya na Sherebiya na, Yoshuwa mwene Kadimiyeli na bene wabo bateganye, bari barategetswe guhimbaza Imana no kuyishima, bakurikije itegeko rya Dawidiumuntu w'Imana bajya ibihe. k Bene Lewi abatware b'amazu ya ba sekuruzabari baranditswe mu gitabo cy'ibyo ku ngoma, kugezaigihe cya Yohanani mwene Eliyashibu.j Mu bihe bya Eliyashibu na Yoyada na Yohanani na Yaduwa, Abalewi n'abatambyi bari baranditswe ku ngoma ya Dariyo Umuperesi.Ji uw'inzu ya Hilukiyani Hashabiya, uw'inzu ya Yedaya ni Netanēli.@h{ uw'inzu ya Salayi ni Kalayi, uw'inzu ya Amoki ni Eberi,Bg uw'inzu ya Yoyaribu ni Matenayi, uw'inzu ya Yedaya ni UziIf uw'inzu ya Biluga ni Shamuwa, uw'inzu ya Shemaya ni Yehonatani,We' uw'inzu ya Abiya ni Zikiri, uw'inzu ya Miniyamini n'iya Mowadiya ni Pilitayi,Gd uw'inzu ya Ido ni Zekariya, uw'inzu ya Ginetoni ni Meshulamu,Ec uw'inzu ya Hiramu ni Adina, uw'inzu ya Merayoti ni HelikayiHb uw'inzu ya Maluki ni Yonatani, uw'inzu ya Shebaniya ni Yosefu,Ja uw'inzu ya Ezira ni Meshulamu, uw'inzu ya Amariya ni Yehohanani,`# Abatambyi bo mu gihe cya Yoyakimu bari abatware b'amazu ya ba sekuruzani aba: uw'inzu ya Seraya ni Meraya, uw'inzu ya Yeremiya ni Hananiya,8_k Yoyada abyara Yonatani, Yonatani abyara Yaduwa.Y^+ Yeshuwa yabyaye Yoyakimu, Yoyakimu abyara Eliyashibu, Eliyashibu abyara Yoyada.>]w Na Bakibukiyana Uno bene wabo, barakuranwaga mu bihe. \ Kandi Abalewi ni Yoshuwa na Binuwi na Kadimiyeli, na Sherebiya na Yuda na Mataniya. Uwo na bene se ni bo batereraga abantu ishimwe.s[_ na Salu na Amoki na Hilukiyana Yedaya. Abo ni bo batware b'abatambyi na bene wabo bo mu gihe cya Yeshuwa.*ZO na Shemaya na Yoyaribu na Yedaya,*YO na Miyamini na Mādiya na Biluga,%XE na Ido na Ginetoni na Abiya,,WS na Shekaniya na Rehumu na Meremoti,)VM na Amariya na Maluki na Hatushi,U { Aba ni bo batambyi n'Abalewi bazamukanye na Zerubabeli mwene Sheyalutiyeli na Yeshuwa:
Seraya na Yeremiya na Ezira,DT $Kandi Abalewi bamwe bo mu bayuda bifatanya n'Ababenyamini.;Sq #n'i Lodi na Ono habaumubande w'abakozi b'abahanga..RW "n'i Hadidi n'i Seboyimu n'i Nebalati,*QO !n'i Hasori n'i Rama n'i Gitayimu,(PK na Anatoti n'i Nobu na Ananiya,qO[ Ababenyamini na bo batura i Geba, bageza hirya yaho i Mikimashi na Ayiya n'i Beteli no mu miduguduyaho,/NW n'i Zanowa na Adulamuno mu miduguduyaho, n'i Lakishi n'amasambu yaho, na Azeka no mu miduguduyaho. Uko ni ko batuyeuhereye i Bērishebaukageza mu gikombe cya Hinomu.,MS na Enirimoni n'i Sora n'i Yaramuti,3La n'i Sikulagin'i Mekona no mu miduguduyaho, na bene wabo abagabo bakomeye b'intwari ijana na makumyabiri n'umunani, kandiumukoresha wabo yari Zabudiyeli mwene Hagedolimu.5=c na bene wabo b'abatware b'amazu ya ba sekuruza, bose bari magana abiri na mirongo ine na babiri. Na Amashisayi mwene Azarēli mwene Ahazayi, mwene Meshilemoti mwene Imeri,B<} na bene wabo bakoragaumurimowo mu nzu, bose bari magana abiri na makumyabiri na babiri. Na Adaya mwene Yerohamu mwene Pelatiya mwene Amusi, mwene Zekariya mwene Pashuri mwene Malikiya,s;_ na Seraya mwene Hilukiyamwene Meshulamumwene Sadoki, mwene Merayoti mwene Ahitubuumutware w'inzu y'Imana,8:k Mu batambyi ni Yedaya mwene Yoyaribu na Yakini,t9a Kandi Yoweli mwene Zikiri yariumukoresha wabo, na Yuda mwene Hasenuwa yari uwa kabiri mu batware b'umurwa.[8/ akurikirwa na Gabayi na Salayi. Bose bari maganaurwenda na makumyabiri n'umunani.7 Kandi aba ni bo bene Benyamini: Salu mwene Meshulamumwene Yowedi mwene Pedaya mwene Kolaya, mwene Māseya mwene Itiyeli mwene Yeshaya,u6c Bene Perēsi bari batuye i Yerusalemu bose bari abagabo b'intwari magana ane na mirongo itandatu n'umunani.s5_ na Māseya mwene Baruki mwene Kolihoze mwene Hazaya, mwene Adaya mwene Yoyaribu mwene Zekariya w'i Shilo.G4 Muri Yerusalemu harimo bamwe bo mu Bayuda n'abo mu Babenyamini.
Muri bene Yuda ni Ataya mwene Uziya mwene Zekariya, mwene Amariya mwene Shefatiya mwene Mahalalēli wo muri bene Perēsi,f3E Kandi aba ni bo batware b'igihugu babaga i Yerusalemu, ariko mu miduguduy'u Buyudaumuntu wese yabaga mu gikingi cye mu muduguduw'iwabo: Abisirayeli n'abatambyi n'Abalewi, n'Abanetinimu n'abuzukuruzab'abagaragu ba Salomo.P2 Abantu bashima abagabo bose bitanze babikunze ngo bature i Yerusalemu.N1  Nuko abatware b'abantu baguma i Yerusalemu, kandi abandi bantu bafindaubufindo bwo gukuramoabantu, umwe umwe mu icumi ngo babatuze i Yerusalemuumurwa wera, n'abandi basigaye bose mu yindi midugudu.0 (Abisirayeli n'Abalewi bazajya bazana amaturo azunguzwa y'amasaka na vino n'amavuta, babishyire mu byumba birimo ibintu by'ubuturobwera, bafatanije n'abatambyi bakoraumurimow'ubutambyi n'abakumirizi n'abaririmbyi, kandi ntabwo tuzatainzu y'Imana yacu.”z/m 'Kandiumutambyi mwene Aroni azajya aba hamwe n'Abalewi uko bazajya bahabwa kimwe mu icumi, kandi Abalewi na bo bazajya bazana kimwe mu icumi cya kimwe mu icumi babizane mu nzu y'Imana yacu, babishyire mu byumba by'inzu ibikwamo iby'ubutunzi.E. &kandi tukajya tuzanaumuganura w'irobe ryacu n'amaturo yacu azunguzwa, n'imbuto ziribwa zo ku biti by'amoko yose na vino n'amavuta, tukabizanira abatambyi mu byumba byo mu nzu y'Imana yacu, tugahaAbalewi kimwe mu icumi cy'ibyeze mu butakabwacu, kuko Abalewi ari bo bahawe kimwe mu icumi cy'imyaka yo mu miduguduyose.r-] %kandi no kuzanaimpfura z'abahungu bacu n'uburizabw'amatungo yacu nk'uko byanditswe mu mategeko,uburizabw'inka zacu n'ubw'intama zacu ngo tubuzanemu nzu y'Imana yacu, tubishyire abatambyi bakoraumurimow'ubutambyi mu nzu y'Imana yacu,, $“Twemera no kuzanamu nzu y'Uwitekaumuganura w'ubutakabwacu, n'umuganura w'imbuto zose ziribwa z'ibiti by'amoko yose ukoumwakautashye,0+Y #“Maze dufindira abatambyi n'Abalewi n'abantu, ngo tumenye uko bazajya batura amaturo y'inkwi, ngo bajye bazizana mu nzu y'Imana yacu uko amazu ya ba sekuruzayari ari, mu bihe byategetswe ukoumwakautashye. Izo nkwi ni izo gucanwa ku cyotero cy'Uwiteka Imana yacu nk'uko byanditswe mu mategeko.G* "n'iby'imitsima ihora iterekwa imbere y'Imana, n'iby'amaturo y'ifu idasiba guturwa, n'iby'ibitambo byoswa bidasiba gutambwa, n'iby'amasabato n'iby'imboneko z'amezi, n'iby'iminsi mikuru yategetswe, n'iby'ibintu byera n'iby'ibitambo byo gukurahoicyaha bihongererwa Abisirayeli, n'iby'imirimo yose yo mu nzu y'Imana yacu. ) !“Kandi twishyiriraho amategeko yo gutanga kimwe cya gatatu cya shekeli ukoumwakautashye, byo gukoreshaumurimow'inzu y'Imana yacu, ( kandi yuko abanyamahanga bo mu gihugu nibazana ibintu cyangwa ibyokurya byose kuguraku munsi w'isabato, tutazagura na bo ku munsi w'isabato cyangwa ku munsi mukuru, kandi yukoumwaka wa karindwi tuzaraza igihugu ihinga, tukarorera no kwishyuzaumwenda wose.K' kandi yuko tutazashyingirana n'abanyamahanga bo muri icyo gihugu,r&] bafatanya n'imfura na bene wabo, bishingiraumuvumon'indahiro ko bazajya bagendera mu mategeko y'Imana yatanzwe na Moseumugaragu w'Imana, bakitondera gusohoza ibyo Uwiteka Umwami wacu yategetse byose, no guca imanza kwe n'amateka ye,%} “Abandi bantu bose, n'abatambyi n'Abalewi n'abakumirizi n'abaririmbyi n'Abanetinimu, n'abari bitandukanije mu mahanga yo mu bihugu bagatwarwa n'amategeko y'Imana, n'abagore babo n'abahungu babo n'abakobwa babo,umuntu weseujijutse akamenyaubwenge,&$G na Maluki na Harimu na Bāna.&#G na Ahiya na Hanāni na Anani,+"Q na Rehumu na Hashabuna na Māseya,+!Q na Haloheshi na Piliha na Shobeka,* O na Hoseya na Hananiya na Hashubu,)M na Pelatiya na Hanāni na Anaya,-U na Meshezabēli na Sadoki na Yaduwa,.W na Magipiyashi na Meshulamuna Heziri,(K na Harifu na Anatoti na Nobayi,(K na Hodiya na Hashumu na Besayi,'I na Ateri na Hezekiya na Azuri,)M na Adoniya na Bigivayi na Adini,&G na Buni na Azigadi na Bebayi,V% Abatware b'abantu ni aba: Paroshi na Pahatimowabu, na Elamu na Zatu na Bani,%E na Hodiya na Bani na Beninu.-U na Zakuri na Sherebiya na Shebaniya,(K na Mika na Rehobu na Hashabiya,K na bene wabo Shebaniya na Hodiya na Kelita, na Pelaya na Hanāni,ve Abo bari abatambyi.
Abalewi ni aba: Yoshuwa mwene Azariya na Binuwi wo muri bene Henadadi na Kadimiyeli,*O na Māziya na Bilugayina Shemaya.*O na Meshulamuna Abiya na Miyamini,+Q na Daniyeli na Ginetoni na Baruki,*O na Harimu na Meremoti na Obadiya,+ Q na Hatushi na Shebaniya na Maluki,+ Q na Pashuri na Amariya na Malikiya,* O na Seraya na Azariya na Yeremiya,[ / Abashyizeho ikimenyetso ni aba: Nehemiya Umutirushata mwene Hakaliya na Sedekiya,  / “Ubwo bimeze bityo byose turasezerana isezerano ridakuka turyandike, abatware bacu n'Abalewi bacu n'abatambyi bacu barishyireho ikimenyetso.”C %Kandi icyo gihugu gihesha inyungu abami washyiriyeho kudutegeka tuziraibicumurobyacu, ndetse bafite n'ubutware ku mibiri yacu no ku matungo yacu uko bashaka, none dufiteumubabaro cyane. $None dore turi abaretwa, n'igihugu wahaye ba sogokuruzango batungwen'imbuto n'ibindi bintu byiza byo muri cyo, tugihatswemo.%C #Bari mu bwami bwabo bakabona kugiraneza kwawe kwinshi, bakaba mu gihugu kigari cyera cyane wabihereye. Ntibagukoreraga kandi ntibarekaga imirimo yabo mibi. 9 "Kandi n'abami bacu n'abatware bacu, n'abatambyi bacu na ba sogokuruzantibitondeye amategeko yawe, kandi ntibumvaga ibyo wategetse n'ibyo wabahamirije.oW !Ariko mu byatubagaho byose wowe warakiranukagakuko wakoraga ibitunganye, ariko twebwe tugakora ibibi."= “Nuko rero Mana yacu, Mana nkuru ikomeye iteraubwoba, ikomeza gusohoza isezerano ikagira ibambe, ntukerense imiruho yose twagize n'abami bacu n'abatware bacu, n'abatambyi bacu n'abahanuzi bacu, na ba sogokuruzan'ubwoko bwawe bwose,uhereye ku ngoma z'abami ba Ashūriukageza ubu.xi Ariko ku bw'imbabazi zawe nyinshi ntiwabatsembaga rwose kandi ntiwabataga, kuko uri Imana y'imbabazi n'ibambe.4a Ariko wabihanganiye imyaka myinshi,ubahamishaumwuka wawe wavugiraga mu bahanuzi bawe ariko banga gutegaamatwi. Ni cyo cyatumye ubahāna mu maboko y'amahanga yo mu gihugu.zm ukabaumuhamya wabo ngoubagarure mu mategeko yawe, ariko bakībona ntibumvire amategeko yawe, ahubwo bagacumuramu byo wategetse, kandi ari youmuntu yakora akabeshwaho na yo. Intugu zabozasunikaga zikadohoka, bakagamika amajosi bakanga kumva.} Ariko iyo bamaraga kugiraihumurebarongeraga bagacumuraimbere yawe. Ni cyo cyatumagaubarekera mu maboko y'ababisha babo bakabatwara, ariko iyo bahindukiraga bakagutakambira wabumvaga uri mu ijuru,ukabakiza kenshi kuko imbabazi zawe ari ko zari ziri,j~M Ni cyo cyatumagaubahāna mu maboko y'ababisha babo bakabababaza. Nuko iyo babonaga amakuba bakagutakira warabumvaga uri mu ijuru, kandi ku bw'imbabazi zawe nyinshi wabahaga abo kubakiza, bakabakura mu maboko y'ababisha babo.}7 “Nyamara banze kukumvira barakugomera, birenza amategeko yawe, bica abahanuzi bawe bari abahamya babo bo kubakugarurira, bakora ibirakaza bikabije.| Batsinda imiduguduigoswe n'inkike n'igihugu cyera cyane, bihindūrira amazu yuzuyeibintu byiza byose, n'amariba yafukuweimusozi, n'inzabibu n'inzelayo n'ibiti byinshi byera imbuto. Nuko bararya barahaga barabyibuha, bishimira kugiraneza kwawe kwinshi.R{ Nuko abana babo bajya mu gihugu baragihindūra,uneshereza imbere yabo Abanyakanāni bari abaturagebo muri icyo gihugu, wabagabirije hamwe n'abami babo n'amahanga yo mu gihugu ngo babagire uko bashaka. z Kandi abana babo warabagwije bangana n'inyenyeri zo mu ijuru,ubashyira mu gihugu wabwiye ba sekuruzako bazakijyamo bakagihindūra.Dy “Wabagabiye ibihugu by'abami,ubahan'amahanga wabagabanije uko imiryango yabo yari iri. Uko ni ko bahindūye igihugu cya Sihoniumwami w'i Heshiboni, n'igihugu cya Ogiumwami w'i Bashani.x Nukoubatungira mu butayuimyaka mirongo ine ntibagira icyo bakena, imyambaro yabo ntiyasazaga n'ibirenge byabo ntibyabyimbaga.nwU Kandi watanzeumwuka wawe mwiza wo kubigisha, ntiwabimye manu yawe yo kurya, bagize inyotaubahaamazi.^v5 ariko wowe ku bw'imbabazi zawe zitari zimwe ntiwabataye mu butayu, inkingi y'igicu yo kubayobora ku manywa ntiyabavaga imbere, cyangwa inkingi y'umuriroyo kubamurikira nijoro ikabereka inzira bakwiriye kunyuramo.u- Kandi nubwo biremeraga igishushanyo cy'inyana kiyagijwe bakavuga bati ‘Iyi ni yo Mana yawe yagukuyemuri Egiputa’bagakora ibirakaza bikabije,t% banga kukumvira kandi ntibibuka ibitangaza wakoreye muri bo, ahubwo bagamika amajosi baragoma, bishakiraumutware ngo basubiremu buretwa bahozemo. Ariko wowe uri Imana yakereye kubabarira, igira imbabazi n'ibambe, itinda kurakara, ifite kugiraneza kwinshi, ntiwabataye.Ws' Ariko abo na ba sogokuruzabaribona, bagamika amajosi ntibumva amategeko yawe,r3 “Bashonjeubahaibyokurya bivuye mu ijuru, bagize inyotaubakuriraamazi mu rutare,utegeka ko bajya mu gihugu warahiriye kuzakibaha ngo bagihindūre.oqW ubamenyesha isabato yawe yera,ubategekeshaumugaragu wawe Mose amategeko n'amateka, biba ibyoutegetse.p% Wamanukiyeku musoziwa Sinayiuvuganana bo uri mu ijuruubacira imanza zitabera,ubahaamategeko y'ukurin'amateka atunganye n'ibindi byategetswe,o Kandi ku manywa wabayoboraga uri mu nkingi y'igicu, nijoroukabamu nkingi y'umuriro,ubamurikira inzira bakwiriye kunyuramo.%nC Kandi watandukanirije inyanja imbere yabo bituma banyura hagati yayo humutse, ariko ababakurikiyeubajugunya imuhengeri, barokera mu mazi maremare nk'ibuye.  Q~~}}1|@{Bz5yy&xwuu|ttsrr/q{q%pxooco"mmllkjjbihh>gg)ffMeddccbaa`__^^n]]][[0Z]YXXmX'WkVV UU T-S QQPPIOO'NMLKJIGGfFEDDCBAA,@@G????O>>=<kandi akaba ari yo yomora,
Irakomeretsa,
Kandi amaboko yayo ni yo akiza.a,;“Hahirwaumuntu Imana ihana,
Nuko rero ntugasuzugureigihano Ishoborabyose iguhana.[+/Ni cyo gitumaumukeneagira ibyiringiro,
Kandi akanwa k'abakiranirwa kazahozwa.g*GArikoumukeneimukizainkota zo mu kanwa kabo,
Ndetse n'umutindi imukizaamaboko y'abakomeye.Y)+Bahura n'umwijima ari ku manywa,
Barindagira ku manywa y'ihangu nka nijoro.c(? Kandi Imana itegera abanyabwenge mu buriganya bwabo,
N'inama z'ab'incakura ikazubika.V'% Yica imigambi y'incakura,
Kugirango amaboko yazo adasohoza imirimo yazo.N& Ni yo ishyira hejuru aboroheje,
N'ababoroga ibashyira mu mahoro.A%} Ni yo ivubiraisi imvura,
Igasandaza amazi mu mirima.K$ Ni yo ikora ibikomeye bitarondoreka,
N'ibitangaza bitabarika.`#9“Ariko ari jye ubu mba nshatse Imana,
Kandi Imana nkaba ari yo neguriraibyanjye.Q"Nyamaraumuntu avukiraumuruho,
Nk'uko ibishashi bitumukiramu kirere.L!Umubabaro ntuva mu mukungugu,
Kandi amakuba ntamera mu butaka.w gImyaka ye imarwa n'abashonji,
Ndetse bajyana n'ibiri ma mahwa,
Igisambo kimira bunguriubutunzi bwabo.lQAbana be bari kure y'ubuhungiro,
Bahondagurirwa mu irembo,
Kandi ntibafite uwo kubarokora.RNabonyeumupfapfa ashora imizi,
Ariko muri ako kanya mvumaubuturobwe.J Kukoumujinya wicaumupfapfa,
Kandi ishyari ryicaubuzeubwenge.O “Hamagara noneho, hariuwagusubiza?
Uwo mu bera watabaza niuwuhe?OMbeseumugoziw'ihema ryabo ntiwabakuwemo?
Bapfa bataragiraubwenge.b=Guheramu gitondoukageza nimugoroba bararimburwa,
Bapfa buheriheri ntihagireubyitaho.Nkanswe bo baba mu mazu yubakishijweurwondo,
Urufatiro rwayo rukabarushinzwe mu mukungugu,
Bameneka nk'uwakandagira inyenzi.Y+Dore ntabwo yiringira abagaragu bayo,
N'abamarayika bayo ibabonamo amafuti,hI‘Mbeseumuntu upfa yarusha Imana gukiranuka?
Mbeseumuntu yarusha Umuremyi we kubonera?’Ahagarara aho, ariko nyoberwa uko ishusho ye isa,
Imbere y'amaso yanjye hari ikintu,
Habaho ituze maze numva ijwi rivuga ngoDMazeumwuka ampita imbere,
Umusatsiunyorosoka ku mutwe.\1Maze mfatwa n'ubwoba mpindaumushyitsi,
Bituma amagufwa yanjye yose akomangana,P Nibwiraga mbitewe n'iyerekwa rya nijoro,
Igihe abantu bashyizweyo,dA “Nuko hariho ijambo nabwiwe rwihishwa,
Mazeugutwi kwanjye kwakira guhwihwisa kwaryo._7 Intare ishaje yicwa no kuburaumuhigo,
Kandi ibyana by'intare y'ingore biratatana.s_ Gutontoma kw'intare n'ijwi ry'intare y'inkazi birahora,
N'imikaka y'imigunzu y'intare biravunagurika.[/ Bicwa n'umwuka w'Imana,
Kandi barimburwa no guhuhak'umuyagaw'uburakari bwayo.X)Nk'uko nabyiboneye abahinga gukiranirwa bakabiba amahane,
ni byo basarura.~ uIbuka ndakwinginze,
Ni nde wigeze kurimbuka atarihourubanza?
Cyangwa hari ubwoumukiranutsi yaciriweho iteka?q [Mbese gukomera kwawe si uko wubahaImana?
Kandi inzira zawe zigororotse si zo ziguhesha ibyiringiro?[ /Ariko noneho ni wowe byateye kandiurihebye,
Bikugezeho naweuhagaritseumutima.V %Amagambo yawe yaramiragauwariugiyekugwa,
Kandi wakomezaga amavi asukuma.J  Dore wigishaga benshi,
Kandi wakomezaga amaboko atentebutse.wg“Mbeseumuntu yagerageza kuvugananawe,
Ntiwagira agahinda?
Ariko ni nde wakwiyumanganya ngo atavuga?/ [Maze Elifazi w'Umutemani aramubwira ati[/Simfite amahoro, sintuje kandi singuwe neza,
Ahubwo ibyago ni byo bintera.”X)Icyo natinyaga ni cyo cyangezeho,
Kandi icyanteragaubwoba ni cyo cyanjeho.U#Kuko kunihakumbereye ibyokurya,
Kandi imiborogo yanjye isukwa nk'amazi.^5Mbeseumuntuuburaaho ajya,
Imana ikamukubirahamwe,
Ni iki gituma abonaumucyo?;qIyo abonye igituro,
Arishima cyane akanezerwa.eCKuko yifuzaurupfu ntarubone,
Akarucukurirakurusha uko abantu bacukuriraizahabu ihishwe.`9“Ni iki gituma ihaumunyamubabaroumucyo,
Kandiufiteintimba mu mutimaikamubeshaho?RUmuto n'umukuruni ho bari,
Kandiumugaragu ntahategekerwa na shebuja.`~9Aho ni ho imbohe zose zibonera amahoro,
Ntabwo ziba zikihumvira ijwi ry'urenganya.U}#Aho ni ho abanyabyaha bareka kurenganya,
Aho ni ho abarushyebaruhukira.b|=Iyaba narabaye nk'inda yavuyemoitazwi simba ndiho,
Nk'impinja zitigeze kurebaumucyo.Z{-Cyangwa ndi kumwe n'ibikomangoma bifite izahabu,
Byujujeamazu yabo mu ifeza.NzNdi kumwe n'abami n'abategeka bo mu isi,
Biyubakishirijeubuturo.iyK Iyaba ari ko byagenze ubu mba ndyamye nkaruhuka,
Mba nsinziriye,
ni ho mba merewe neza,?xy Ni iki cyatumye mama anshyira ku bibero, akampa ibere?Tw! “Ni iki cyatumye ntapfa nkiri mu nda ya mama,
Simpezeumwuka nkivuka?Mv Kuko ritazibye inda ya mama,
Ngo rihishe amaso yanjyeumubabaro.u} Inyenyeri zo mu kabwibwi karyo ze kumurika,
Ritegerezeumucyo, rye kuwubona,
Kandi rye kubonagutambika k'umuseke,GtAbavuma iminsi, bakitegura kubyutsa Lewiyatani,
Barivume.OsNiukuriiryo joro ribe ingumba,
Rye kumvikanamo ijwi ry'umunezero.}rsIryo joroumwijima w'icuraburindiurifate,
Rye kunezeranwa n'iminsi y'umwaka,
Rye kubarirwa mu mubarew'amezi.zqmUmwijima n'igicucu cy'urupfu biwigarurire,
Igicu kiwubarareho,
Igiteraubwirakabiri cyose kiwutereubwoba.ipKUwo munsiuhindukeumwijima,
Imana iri hejuru ye kuwitaho,
Kandi we kumurikirwa n'umucyo.koO“Umunsi navutsehourimburanwe
N'iryo joro havuzwe ngo mama yasamye inda y'umwana w'umuhungu.n#Aravuga atiDm Hanyuma y'ibyo Yobu aterura amagambo avumaumunsi yavutseho.l! Maze bicarana na we hasi bamara iminsi irindwi n'amajoro arindwi, kandi nta wagize icyo amubwira kuko babonye koumubabaro weukabije cyane.0kY Barambuye amaso yabo bakiri hirya,basanga yarahindanye baramuyoberwa, batera hejuru bararira. Bose bashishimura imyitero yabo, biteraumukungugu ku mitwe no mu kirere.Yj+ Nuko incuti za Yobu eshatu zumvise ibyo byago byose byamuteyeziraza, umwe aturutse iwe undi iwe. Elifazi w'Umutemani na Biludadiw'Umushuhi na Zofari w'Umunāmati, basezerana kujya kumuririra no kumuhumuriza.Fi Ariko aramusubizaati “Uvuze nk'umwe wo mu bagore b'abapfapfa. Mbese ye, twahabwa ibyiza mu kubokokw'Imana tukanga guhabwa ibibi?”Muri ibyo byose nta cyaha Yobu yacumurishijeururimirwe.ihK Umugorewe aramubwira ati “Mbese n'ubuuracyakomeje gukiranuka kwawe? Ihakane Imana wipfire.”BgNuko yishakiraurujyo rwo kwishimisha, maze yicara mu ivu.f Nuko Satani aherako arasohoka ava imbere y'Uwiteka, ateza Yobu ibishyute bibi bihera mu bworo bw'ibirenge bigeza mu gitwariro.peYUwiteka abwira Satani ati “Dore ari mu maboko yawe, keretseubugingo bwe gusa ube ari bwo wirinda.”ndUAriko noneho ramburaukubokokwawe,ukoreku magufwa ye no ku mubiriwe, azakwihakana ari imbere yawe.”c Maze Satani asubizaUwiteka ati “Umubiriuhorerwaumubiri, ndetse ibyoumuntu atunze byose yabitanga ngo abicunguzeubugingo bwe.{boUwiteka abaza Satani ati “Aho witegerejeumugaragu wanjye Yobu, yuko ari nta wuhwanye na we mu isi, ariumukiranutsiutunganye, wubahaImana kandi akirinda ibibi? Yakomeje gukiranuka kwe n'ubu, nubwo wanteye kumugirira nabi nkamuhoraagatsi.”ayUwiteka abaza Satani ati “Uturutse he?”
Satani asubizaUwiteka ati “Mvuye gutambagira isi no kuyizereramo.”e` EUndi munsi abana b'Imana baje bashengereye Uwiteka, na Satani ashengeranye na bo ku Uwiteka.M_ Muri ibyo byose Yobu ntiyakoze icyaha, haba no kubiherereza ku Mana.*^ O“Navuye mu nda ya mama nambayeubusa, nzasubiramu nday'isi nta cyo nambaye. Uwiteka ni we wabimpaye, kandi Uwiteka ni weubintwaye. Izina ry'Uwiteka rishimwe.”_] 9Maze Yobu aherako arahagurukaashishimuraumwitero we, arimoza yikubitahasi arasenga ati'\ Inuko haza inkubi y'umuyagaiturutse mu butayu, ihitana impfurukaenye z'inzu, maze inzu igwira abo basore barapfa. Ni jye warokotse jyenyine wo kubikubikira.”q[ ]Akibivuga haza undi ati “Abahungu bawe n'abakobwa bawe basangiraga banywera vino mu nzu ya mukuruwabo,7Z iAkibivuga haza undi ati “Abakaludayabiremyemo ibitero bitatu bisuka mu ngamiya barazinyaga, ndetse bicishije abagaragu inkota. Ni jye warokotse jyenyine wo kubikubikira.”Y 9Akimara kubikaibyo haza undi ati “Umurirow'Imana wavuye mu ijuruutwika intama n'abagaragu birakongoka. Ni jye warokotse jyenyine wo kubikubikira.”~X wmaze Abasheba babyisukamobarabinyaga ndetse bicishije abagaragu inkota. Ni jye warokotse jyenyine wo kubikubikira.”CW “Amapfizi yahingaga n'indogobe zarishaga iruhande rwayo,V  Mazeumunsi umwe, abahungu be n'abakobwa be barasangiraga banywera vino mu nzu ya mukuruwabo, nuko haza imbitsi kuri Yobu iti+U Q Uwiteka asubizaSatani ati “Dore ibyo atunze byose biri mu maboko yawe, keretse we ubwe we kumuramburahoukubokokwawe.”Nuko Satani aherako ava imbere y'Uwiteka.bT ? Ariko ramburaukubokokwaweukoreku byo atunze byose, na we azakwihakana ari imbere yawe.”{S q Ntiwagiyeumurinda we n'inzu ye n'ibyo atunze byose? Wahiriyeumurimow'amaboko ye, n'amatungo ye agwiriye mu gihugu.UR % Maze Satani asubizaUwiteka ati “Ariko seugirango Yobu yubahira Imanaubusa?9Q mUwiteka arongera abaza Satani ati “Mbese witegerejeumugaragu wanjye Yobu yuko ari nta wuhwanye na we mu isi, ko ariumukiranutsiutunganye, wubahaImana kandi akirinda ibibi?”P Uwiteka abaza Satani ati “Uturutse he?”
Nuko Satani asubizaUwiteka ati “Mvuye gutambagira isi no kuyizereramo.”\O 3Umunsi umwe abana b'Imana baje bashengereye Uwiteka, kandi na Satani yazanye na bo.N 7Nuko iminsi y'ibirori byabo yarangira Yobu akabatumirango abeze, akabyuka kare mu gitondo agatamba ibitambo byoswa bihwanye n'umubarewabo, kuko Yobu yavugagaati “Ahari abahungu banjye bakoze icyaha, bahemukiraImana mu mitima yabo.”Uko ni ko Yobu yajyaga agenza iteka ryose.M 'Kandi abahungu be biremeraga ibirori mu mazu yabo umwe umwe mu munsi yitoranirije, bagatumirana bashiki babo batatu ngo baze gusangira na bo.dL CKandi yari atunze intama ibihumbi birindwi n'ingamiya ibihumbi bitatu, n'amapfizi igihumbi yo guhinga n'indogobe z'ingore magana atanu, n'abagaragu benshi cyane. Uwo muntu yari akomeye kurutaabantu bose b'iburasirazuba.8K mNuko abyara abahungu barindwi n'abakobwa batatu.|J uMu gihugu cya Usi hariumuntu witwaga Yobu, kandi uwo muntu yariumukiranutsiutunganye, wubahaga Imana akirinda ibibi.OI Kuko uwo MuyudaMoridekayi yari uwa kabiri ku Mwami Ahasuwerusi, kandi yari akomeye mu Bayuda agashimwa na bene se uko bangana, agashakiraubwoko bwabo ibyiza kandi akajya abwiraurubyaro rwe amahoro.SH Ariko ibyo yakoreshagaububasha bwe n'imbaraga ze byose, n'ibyerekana neza ukoumwami yakujijeMoridekayi akabaumuntuukomeye, mbese ntibyanditswe mu gitabo cy'ibyo ku ngoma z'abami b'u Bumedin'u Buperesi?`G ; Nuko Umwami Ahasuwerusi akoresha ikoro abo mu gihugu n'abo mu birwa byo mu nyanja nini.QF Nuko itegeko rya Esiteri rihamya ibya Purimu, maze byandikwa mu gitabo.PE kugirango ahamye iyo minsi mikuru ya Purimumu bihe byategetswe, uko Moridekayi Umuyudan'Umwamikazi Esiteri babitegetse bakabyisezeraniraubwabo n'urubyaro rwabo, ibyo kwiyirizaubusano kuboroga kwabo.&DE Yoherereza inzandiko Abayuda bose bo mu bihugu ijana na makumyabiri na birindwi byo mu gihugu cya Ahasuwerusi, izo nzandiko zavugagaiby'amahoro n'iby'ukuri,C Nuko Umwamikazi Esiteriumukobwa wa Abihayili, na Moridekayi Umuyudabandikishaububasha bwose, bahamya urwo rwandiko rwa kabiri rwa Purimu.~Bu Kandi bategeka yuko imiryango yose yo mu bihugu byose no mu miduguduyose, bazajya bibuka iyo minsi bakayigira iminsi mikuru ku ngoma zose, kandi ngo iyo minsi ya Purimuntizakuke mu Bayuda cyangwa ngourwibutso rwabo rwibagirane mu rubyaro rwabo.yAk bituma Abayuda bategeka iyo minsi uko ari ibiri, ko bazajya bayigira iminsi mikuru ukoumwakautashye, mu gihe cyayo gitegetswe nk'uko byari byanditswe. Barabisezeranaubwabo n'urubyaro rwabo, n'abajyaga bifatanya na bo bose ngo bye kuzakuka.@/ Ni cyo gituma iyo minsi bayita Purimu, bayitiriye Puri. Maze ku bw'amagambo yo muri urwo rwandiko yose, n'ibyo babonye mu byabaye n'ibyababayeho,-?S Ariko ijambo rigeze ku mwami,umwami atuma inzandiko zo gutegeka yukoubugambanyi bwe yagambaniye Abayuda bumugaruka, kandi ngo ubwe n'abahungu be bamanikwe ku giti.'>G kuko Hamani mwene Hamedata Umwagagiumwanzi w'Abayuda bose yari yagambiriye ko arimbura Abayuda, kandi yari yejeje inzuzi zitwa Puri ngo abarimbure abamareho.q=[ Nuko Abayuda basezerana yuko bazajya babigenza nk'uko babitangiye, kandi nk'uko Moridekayi yabandikiye,)<K kuko iyo minsi ari yo Abayuda baruhukiyemo abanzi babo, kandi uko kwezi akaba ari ko kwababereye uk'umunezero mu cyimbo cy'umubabaro, hakabaumunsi mwiza mu cyimbo cyo kwirabura. Kandi abategeka ko bayigira iminsi yo gusangiriraho no kunezerwa, bagahana amafunguro, bagaha abakene impano.v;e abategeka koumunsi wa cumi n'ine n'uwa cumi n'itanu w'ukwezi Adari, bayigira iminsi mikuru ukoumwakautashye,: Hanyuma Moridekayi yandika ibyo, abyoherereza Abayuda bose bo mu bihugu by'Umwami Ahasuwerusi byose, aba hafi n'aba kure,H9 Ni cyo gituma uwo munsi wa cumi n'ine w'ukwezi kwa Adari, Abayuda b'imusozibabaga mu miduguduidafite inkike, bawugiraumunsi wo kunezererwaho no gusangira, n'umunsi mwiza wo guhanaamafunguro.>8u Ariko Abayuda b'i Shushani baraterana ku munsi wa cumi n'itatu w'uko kwezi no ku wa cumi n'ine, maze ku wa cumi n'itanu wako bararuhukabawugiraumunsi wo gusangiriraho no kunezerwa.7 Uko ni ko byabaye ku munsi wa cumi n'itatu w'ukwezi kwa Adari. Ku wa cumi n'ine bararuhuka, bawugiraumunsi wo gusangiriraho no kunezerwa.56c Kandi abandi Bayuda bo mu bihugu by'umwami baraterana birwanaho, bica mu banzi babo abantu inzovu indwi n'ibihumbi bitanu, baruhukaababangaga ariko ntibagira icyo banyaga.55 Bukeyebwaho ku munsi wa cumi n'ine w'ukwezi kwa Adari, Abayuda bari i Shushani baraterana bahica abagabo magana atatu, ariko ntibagira icyo banyaga.q4[ Nukoumwami ategeka ko biba bityo, iteka ryamamara i Shushani na bene Hamani uko ari icumi barabamanika.@3y Esiteri aramusubizaati “Umwami nabishaka, yemerere Abayuda bari i Shushani ejo bazabigenze nk'uko itegeko ry'uyu munsi rimeze, kandi bene Hamani uko ari icumi bamanikwe ku giti.”2 Nukoumwami abwira Umwamikazi Esiteri ati “Abayuda bishe abagabo magana atanu mu murwa w'i Shushani barabarimbura, bica na bene Hamani icumi. Mbese none mu bindi bihugu by'umwami bakoze ibingana iki? Hariho icyousabaukagihabwa? Hariho ikindiushaka ngo gikorwe?”H1 Uwo munsiumwami abwirwaumubarew'abiciwe mu murwa w'i Shushani.k0O bene Hamani mwene Hamedataumwanzi w'Abayuda, uko ari icumi barabica ariko ntibagira icyo banyaga.:/o na Parimashita na Arisayi na Aridayi na Vayizata,).M na Porata na Adaliya na Aridata,6-g Bica na Parishanidata na Dalifoni na Asipata,S, Ku murwa w'i Shushani Abayuda bahica abagabo magana atanu, barabarimbura.m+S Nuko Abayuda bicisha abanzi babo inkota, barabatsemba babamaraho, bagirira ababangaga uko bashatse.r*] Moridekayi uwo yari akomeye mu rugo rw'umwami, yamamara mu bihugu byose kandi yajyaga arushaho gukomera.%)C Maze abatware b'ibihugu byose n'ibisonga by'umwami, n'abatware b'intebe n'abakoraga imirimo y'umwami batabara Abayuda, kuko Moridekayi yari yabateyeubwoba.?(w Nuko Abayuda bateranira mu miduguduyabo mu bihugu by'Umwami Ahasuwerusi byose, ngo bafate abashakaga kubagirira nabi. Nta muntu wabashaga kubabuza kuko amahanga yose yari yabatinye.' { Ku munsi wa cumi n'itatu w'ukwezi kwa cumi n'abiri kwitwa Adari, itegeko n'iteka by'umwami byendaga gusohozwa. Ni wo munsi abanzi b'Abayuda bibwiraga ko bagiye kubagirahoububasha, ariko birahinduka Abayuda baba ari bo bagiraububasha ku banzi babo.&yNuko mu gihugu cyose no mu muduguduwose aho itegeko n'iteka by'umwami byageraga, Abayuda baranezerwaga bakishima, bakagira ibirori n'umunsi mukuru. Maze abantu benshi bo mu mahanga yo mu gihugu bihindura Abayuda, kuko Abayuda bari babateyeubwoba.I% Abayuda na bo baracya baranezerwa, barishima bagira icyubahiro.y$kHanyuma Moridekayi arasohoka ajya imbere y'umwami, yambaye imyambaro y'ubwami y'umukarawa kabayonga n'iy'ibitare, n'ikamba rinini ry'izahabu n'umwitero w'igitare cyiza n'uw'umuhengeri, nuko abo mu murwa w'i Shushani bararangururabarishima.'#GNuko intumwa zihetswe n'amafarashi y'imbaraga yakoreragaumwami, zigenda ziteweumwete zihutishwa n'itegeko ry'umwami, itegeko ryamamara mu murwa w'i Shushani.N" Urwandiko rukurikijeurwategetse yuko iteka rizamamazwa mu bihugu byose, ruherako rwandikirwa amahanga yose, ruvugayuko Abayuda bakwiriye kuba biteguye kuri uwo munsi, guhōra inzigo ku banzi babo.!# kandi ibyo bizabe ku munsi umwe mu bihugu byose by'Umwami Ahasuwerusi, ari wo munsi wa cumi n'itatu w'ukwezi kwa cumi n'abiri kwitwa Adari.  Muri izo nzandikoumwami yemerera Abayuda bo mu miduguduyose ngo baterane birwaneho bashikamye, kugirango bazice barimbure, bamareho ingabo zose z'amoko yose zo muri ibyo bihugu zizabatera, bice n'abana babo bato n'abagore babo bajyane ibintu byabo ho iminyago,pY Nuko Moridekayi abyandika mu izina ry'Umwami Ahasuwerusi, abihomaho ikimenyetso cy'impeta y'umwami, yohereza intumwa zijyana izo nzandiko bahetswe n'amafarashi akoreraumwami kandi afite imbaraga, yakenurirwaga mu kiraro cy'umwami.H  Nuko icyo gihe ku munsi wa makumyabiri n'itatu w'ukwezi kwa gatatu kwitwa Sivani, bahamagara abanditsi b'umwami bandika ibyo Moridekayi ategetse Abayuda byose, n'ibisonga by'umwami n'abatware b'intebe n'abatware b'ibihugu uko ari ijana na makumyabiri na birindwi,uhereye i Buhindiukageza Etiyopiya, igihugu cyose nk'uko imyandikire yacyo imeze, n'ishyanga ryose ukoururimirwayo ruri, bandikira n'Abayuda mu rurimirwabo uko imyandikire yabo imeze.fENuko namwe mwandikire Abayuda uko mushatse, mubandikire mu izina ry'umwami muhomeho ikimenyetso cy'impeta ye, kuko inzandiko zanditswe mu izina ry'umwami zigahomwaho ikimenyetso cy'impeta ye, nta muntuubasha kuzikura.”DUmwami Ahasuwerusi asubizaUmwamikazi Esiteri na Moridekayi Umuyudaati “Dore ngabiye Esiteri ibya Hamani, kandi we bamumanitse ku giti muhorakubanguriraukubokokwe kugirira nabi Abayuda.Mbese nabasha nte kwihanganira kurebaibyago bizaba ku bwoko bwacu? Cyangwa nabasha nte kwihanganira kuzareba bene wacu barimburwa?” aravuga ati “Umwami nabishima kandi niba mutonnyeho, ibyo mvuga bikamutunganira nkaba nkundwakaye, ndabinginga ngo bandike inzandiko zo gukuraizo Hamani mwene Hamedata Umwagagi yagambiriye, akazandikishiriza kurimbura Abayuda bari mu bihugu by'umwami byose.c?Umwami atunga Esiteri inkoni y'izahabu, nuko Esiteri arahagurukaahagarara imbere y'umwami8iHanyuma Esiteri yongera kuvugiraimbere y'umwami, amwikubitaimbere amwinginga arira, ngo amareho inama mbi ya Hamani Umwagagi, n'imigambi ye yari yagambiriye kugirira Abayuda.Umwami aherako yiyambura impeta, iyo yari yatse Hamani ayiha Moridekayi. Maze Esiteri aha Moridekayiubutware bw'ibya Hamani.* OUwo munsi Umwami Ahasuwerusi agabira Umwamikazi Esiteri ibya Hamani,umwanzi w'Abayuda. Maze Moridekayi aza imbere y'umwami kuko Esiteri yari yavuze icyo bapfana.b= Nuko Hamani bamumanika ku giti yiteguriyeMoridekayi, mazeuburakari bw'umwami buracogora. 9 Maze Haribona, umwe mu nkone zakoreragaumwami aravuga ati “Ndetse mu rugo rwa Hamani hashinze igiti kirekire cya mikono mirongo itanu, Hamani yiteguriyekumanikaho Moridekayi kandi ari we wavuze ibyagiriyeumwami neza.”
Umwami arategeka ati “Abe ari cyo mumumanikaho.”7Hanyumaumwami agaruka ava mu murimaw'ibwami, yinjira mu nzu y'inkera asanga Hamani yikubiseku gisasiro aho Esiteri yari ari. Umwami aherako aravuga ati “Mbese agiye no gufatiraumwamikazi mu nzu aho ndora?”
Ijambo rigihinguka mu kanwa k'umwami, Hamani bamupfuka mu maso.Y+Muri ako kanyaumwami ahagurukanauburakari ava mu nkera, arasohoka ajya mu murimaw'ibwami. Hamani na we ahagurutswano gusabaUmwamikazi Esiteri agahanga ke, kuko yari abonye koumwami amaramaje kumugirira nabi.Esiteri aramusubizaati “Umwanzi wacuuturenganya ni uyu mugomeHamani.”Hamani agiriraubwoba imbere y'umwami n'umwamikazi.s_Maze Umwami Ahasuwerusi abaza Umwamikazi Esiteri ati “Ni ndeuhangaye kwigira iyo nama, kandi ari he?”@ykuko jyewe n'ubwoko bwacu twaguzwe ngo twicwe, turimburwe tumarweho. Iyaba twaraguriwekuba imbata n'abaja nta cyo mba mvuze, nubwo uwo mwanzi atabasha kurihaumwami ibyo aba yishe.”-Nuko Umwamikazi Esiteri aramusubizaati “Niba ngutonnyeho nyagasaniukabishima, ngusabye agahanga kanjye ndetseukizen'ubwoko bwacu. Ni cyo nsaba8 iKuri uwo munsi wa kabiriumwami yongera kubazaEsiteri bari mu nkera ati “Urasaba iki Mwamikazi Esiteri,ukagihabwa? Urashaka iki? Naho wansabaumugabane w'igihugu nawuguha.”C  Nukoumwami na Hamani bazana na Esiteriumwamikazi mu nkera.e CBakivuganana we haza inkone z'umwami, zihuta kujyana Hamani mu nkera Esiteri yari yiteguye.  Aherako atekererezaumugorewe Zereshi n'incuti ze zose ibyamubayeho byose. Nuko abajyanama be n'umugorewe Zereshi baramubwira bati “Moridekayi uwo ubwoutangiye gucogorera imbere ye, niba ari uwo mu rubyaro rw'Abayuda ntuzamushobora, ahubwouzagwa imbere ye.”s _ Hanyuma Moridekayi asubiraku irembo ry'ibwami. Ariko Hamani arihuta asubiraiwe ababaye kandi yitwikiriye.O Nuko Hamani ajyana imyambaro n'ifarashi, yambika Moridekayi amugendesha mu nzira yo mu murwa ahetswe n'ifarashi, arangururiraimbere ye ati “Uku ni ko bazajya bagenzaumuntuumwami akunze kubaha.”;o Nukoumwami abwira Hamani ati “Huta wende imyambaro n'ifarashi ukouvuze,ubigenze utyo Moridekayi Umuyudawicara ku irembo ry'ibwami, ntihagira ikintu kibura mu byouvuzebyose.”!; Maze iyo myambaro n'iyo farashi babihe umwe wo mu batware b'umwami barusha abandi gukomera, bayambike uwo muntuumwami akunze kubaha, bamugendeshe mu nzira yo mu murwa ahetswe n'iyo farashi, barangururireimbere ye bati ‘Uko ni ko bazajya bagenzaumuntuumwami akunze kubaha.’”pYbazane imyambaro y'ubwamiumwami ajya yambara, n'ifarashiumwami agenderaho itamirijwe ikamba ry'ubwami.=uHamani asubizaumwami ati “Uwoumwami akunze kubaha,#?Nuko Hamani araza. Umwami aramubazaati “Umuntuumwami akunze kubahayagirirwa ate?”
Hamani aribwira ati “Hari uwoumwami yakunda kubahakunduta?”hIAbagaragu b'umwami baramusubizabati “Hamani ni we uri mu rugo.”
Umwami ati “Naze.”EUmwami arabaza ati “Ni nde uri mu rugo?”
Kandi ubwo Hamani yari ahagaze mu rugo rw'imbere ibwami, azanywe no kuvuganan'umwami ngo amusabekumanika Moridekayi ku giti yamwiteguriye.9kUmwami arabaza ati “Mbese Moridekayi uwo, hari ishimwe cyangwa icyubahiro yahawe bamwitura ibyo?”
Abagaragu b'umwami b'abahereza baramusubizabati “Nta cyo yahawe.”0Ybasanga byaranditswe yuko Moridekayi ari we wareze abagabo babiri bo mu nkone z'umwami zarindaga irembo, Bigitani na Tereshi, yuko bashakaga kwica Umwami Ahasuwerusi.l~ SIryo joroumwami abura ibitotsi, ni ko gutegeka ko bazana igitabo cy'ubucurabwenge bagisomeraumwami,}'Nukoumugorewe Zereshi n'incuti ze zose bamugirainama bati “Nibashinge igiti kirekire cya mikono mirongo itanu, maze ejouzavuganen'umwamiumusabeMoridekayiukimumanikeho,uherekoubonekujyana n'umwami mu nkeraunezerwe.”Nuko Hamani ashima iyo nama, aherako ashinga igiti.g|G Ariko ibyo byose nta cyo bimariye, nkibona wa MuyudaMoridekayi yicara ku irembo ry'umwami.”@{y Hamani arongera arababwira ati “Kandi n'Umwamikazi Esiteri nta wundi yakundiye kujyana n'umwami mu nkera yiteguye keretse jyewe, ndetse n'ubu yandaritse ngo n'ejo nzazane n'umwami.Ez abatekerereza uko atunze akagira icyubahiro n'uko afite abana benshi, n'ukoumwami yamukijije mu bintu byose, kandi ababwira ukoumwami yamukijije akamurutisha abatware n'abagaragu be bose.Ry Ariko Hamani ariyumanganya arataha atumiraincuti ze n'umugorewe Zereshi;2x] Nuko uwo munsi Hamani agenda anezerewe, yishima mu mutima. Ariko abonye Moridekayi ku irembo ry'ibwami, abona atamuhagurukiyekandi atamubererekeye, aramurakarira cyane.*wMniba ntonnye ku mwami akemera kumpa icyo nsaba, agasohoza icyo nshaka,umwami na Hamani bazaze mu nkera nzabitegura, kandi ejo nzasubizaumwami icyo yambajije.”BvEsiteri aramusubizaati “Icyo nsaba kandi nshaka ni iki:uBakiri mu nkera banywa vinoumwami abaza Esiteri ati “Urasaba iki,ukagihabwa? Urashaka iki? Naho wansabaumugabane w'igihugu nawuguha.”%tCUmwami aherako arategeka ati “Nimutebutse Hamani, kugirango icyo Esiteri ashaka abe ari cyo kiba.”Nukoumwami na Hamani bajya mu nkera Esiteri yiteguye.isKEsiteri aramusubizaati “Umwami nabishaka, uyu munsi nazane na Hamani mu nkera mwiteguriye.”r!Nukoumwami aramubazaati “Urashaka iki, Mwamikazi Esiteri? Cyangwa icyousabani igiki? Ndakiguha naho cyabaumugabane w'igihugu cyanjye.”CqNukoumwami abonye Umwamikazi Esiteri ahagaze mu rugo, Esiteri amutonaho. Umwami atunga Esiteri inkoni y'izahabu yari afite mu ntoki, Esiteri aherako yigira hafi akora ku mutwe w'inkoni.Ap }Bukeyeku munsi wa gatatu, Esiteri yambara imyambaro y'ubwamikazi ajya mu rugo rw'ingombe rw'inzu y'umwami, kandiumwami yari yicaye ku ntebe y'ubwami mu nzu y'umwami, areba mu muryango.Ho Moridekayi aherako aragenda, abigenza uko Esiteri yamutegetse.n)“Gendauteranye Abayuda bari i Shushani bose mwiyirizeubusamunsabire, mumareiminsi itatu ku manywa na nijoro mutagira icyo murya cyangwa munywa. Nanjye n'abaja banjye tuzabigenza dutyo. Uko ni ko nzasangaumwami, nirengagije itegeko, kandi niba nzarimbuka nzarimbuke.”:moNuko Esiteri atuma kuri Moridekayi aramusubizaatiql[kuko niwicecekera rwose muri iki gihe, nta kizabuza Abayuda gutabarwa bakoroherwa biturutse ku bandi, ariko wowe n'ab'inzu ya so bazarimbuka. Ahari aho icyakwimitse ngo ubeumwamikazi, niukugirangougireakamaro mu gihe gisa n'iki.” k Moridekayi na we arabatuma asubizaEsiteri ati “We kwibwira yuko ari wowe wenyineuzakira mu Bayuda bose kuko uri mu nzu y'umwami,5je Nuko babwira Moridekayiubutumwa bwa Esiteri.[i/ “Abagaragu b'umwami bose n'abantu bo mu bihugu by'umwami bazi yukoumuntu wese,umugabocyangwaumugoreusanzeumwami mu rugo rw'ikambere adahamagawe, hariho itegeko rimwe gusa kuri bene uwo, aricwa. Keretse uwoumwami atunze inkoni ye y'izahabu, bisobanurwa ngo akire, ariko jyewe maze iminsi mirongo itatuumwami atampamagaye ngo musange.”>hw Maze Esiteri atuma Hatakiubutumwa kuri Moridekayi atiAg} Hataki aragaruka, abwira Esiteriubutumwa bwa Moridekayi.MfKandi amuhaurwandiko rukurikije urw'iteka ryamamajwe i Shushani ryo kubarimbura, ngo arwereke Esiteri arumusomere. Aherako amwihanangiriza ngo asangeumwami amwinginge, ahakirwe bene wabo kuri we.)eKMoridekayi amutekerereza ibyamubayeho byose, n'umubarew'impiya uko zingana Hamani yasezeranye kuzashyira mu bubikobw'umwami, azitanga ku Bayuda ngo abarimbure.SdNuko Hataki aragenda, asanga Moridekayi ku karubanda ku irembo ry'ibwami.0cYNuko Esiteri ahamagaza Hataki wo mu nkone z'umwami, uwoumwami yari yategetse kumukorera, amutumaamwihanangirije ngo asange Moridekayi, amubazeibibaye n'impamvu zabyo./bWBukeyeabaja ba Esiteri n'inkone ze baraza barabimubwira arababara cyane, yoherereza Moridekayi imyambaro yo kwambara ngo bamwambure ibigunira, ariko yanga kuyambara.KaKandi mu bihugu byose aho itegeko n'iteka by'umwami byageraga, habagahoumubabaro mwinshi mu Bayuda bakiyirizaubusa, bakarira bakaboroga kandi benshi muri bo biryamira hasi ku bigunirano mu ivu.]`3ajya imbere y'irembo ry'umwami kuko ari nta wabashaga kurinyuramoyambaye ibigunira.(_ KNuko Moridekayi amenye ibibaye ashishimura imyambaro ye, yambara ibigunirayitera ivu arasohoka ajya mu murwa hagati, araboroga ataka ijwi rirenga ry'umubabaro,;^oNuko intumwa ntizatinda zijyanwa n'itegeko ry'umwami, itegeko ryamamara ku murwa w'i Shushani. Mazeumwami na Hamani bicazwa no kunywa, ariko abo ku murwa w'i Shushani barumirwa.u]cMaze bandikira amahanga yose bakurikije urwo rwandiko, ngo bitegekwe mu bihugu byose ko bitegura uwo munsi.'\G Nuko bohereza inzandiko, baziha intumwa zizijyana mu bihugu by'umwami byose ngo bice Abayuda bose, abakuru n'abato, abana bato n'abagore, babarimbure babamarehoumunsi umwe, ari wo munsi wa cumi n'itatu w'ukwezi kwa cumi n'abiri kwitwa Adari, kandi ngo bajyane ibintu byabo ho iminyago.[% Bukeyeku munsi wa cumi n'itatu w'ukwezi kwa mbere bahamagara abanditsi b'umwami, bandika ibyo Hamani ategetse byose babyoherereza ibisonga by'umwami, n'abatware b'intebe batwaraga ibihugu bye byose, n'ibikomangoma byo mu mahanga yose, igihugu cyose uko imyandikire yacyo iri, n'ishyanga ryose ukoururimirwaryo ruri, babyandika mu izina ry'Umwami Ahasuwerusi bashyiraho n'ikimenyetso cy'impeta ye.jZM Umwami abwira Hamani ati “Ifeza uzīhamanire, kandi ubwo bwoko ndabuguhayeubugireukoushaka.”dYA Nukoumwami yambura impeta ku rutokiayiha Hamani mwene Hamedata Umwagagi,umwanzi w'Abayuda.$XA Umwami nabishima iteka ricibwe, baryandike ko barimburwa. Nanjye nzatanga italanto z'ifeza inzovu, nzihe abanyabintu b'umwami, bazishyire mu bubikobwe.” W Hanyuma Hamani abwira Umwami Ahasuwerusi ati “Harihoubwoko bwatatanye bunyanyagira mu mahanga yo mu bihuguutegeka byose. Amategeko yabwo ntahura n'ay'ayandi mahanga kandi ntibumvira amategeko y'umwami, ni cyo gituma nta cyo byunguyeumwami kubihanganira.zVmMaze mu mwaka wa cumi n'ibiri Umwami Ahasuwerusi ari ku ngoma, mu kwezi kwa mbere kwitwa Nisani, baraguza inzuzi zitwa Puri imbere ya Hamani, baraguza iminsi yose n'amezi yose uko bikurikirana, bageze ku kwezi kwa cumi n'abiri kwitwa Adari.mUSAbona yuko gufataMoridekayi wenyine ari nta cyo bimaze, kuko bari bamubwiyeubwoko bwa Moridekayi. Ni cyo cyatumye Hamani ashakauburyo bwo kurimbura Abayuda bose bari mu gihugu cya Ahasuwerusi cyose, ari bo bwoko bwa Moridekayi.UT#Hamani abonye yuko Moridekayi atamupfukamiye ngo amuramye, ararakara cyane. SBakomeza kumuhanauko bukeye, atabyumviye babiregera Hamani ngo barebe ko yemera ibya Moridekayi, kuko yari yireguje ko ari Umuyuda.R}Bukeyeabagaragu b'umwami bari ku irembo ry'ibwami babaza Moridekayi bati “Ni iki gitumaucumuraku itegeko ry'umwami?”-QSAbagaragu b'umwami bose babaga bari ku irembo baramupfukamiraga bakamuramya, kukoumwami ari ko yari yategetse. Ariko Moridekayi we ntiyamupfukamiraga ngo amuramye.+P QHanyuma y'ibyo, Umwami Ahasuwerusi akuza Hamani mwene Hamedata Umwagagi amugiraumutware mukuru, intebe ye ayiha icyubahiro ayirutisha iz'abatware bose bahakanywe. [I~~~B}}c} |||{{2zztz yyyxx?www+vvvGuuubttZtssZsrrFqqnqppMooonnRmmvmllTkkkIk jj&i]i)hhkhggPfff4eeve)ddudcczc(bbob aaa?``l`%___M_^^c^ ]]c]\\o\3[[3ZZuZYY.XXmXWWWFVVVJVUU(TT]TSSLRR}R=QQQLPPNOOaNNNBMMfM6LL]LKK!JJ`JIIXHHHZGGG8FFxEEEE9DDJCCkCBBXBAAW@@@g@???B>>>&==\<< ~ ] g#\5!}r]3Incuti zanjye z'amagara zose ziranzinutswe,
N'abo nakundaga bampindukiyeabanzi.J Ndetse n'abana bato baransuzugura,
Iyo mbyutse bamvuga nabi.\1Umugorewanjye azinutsweumwuka wanjye,
Kandi gusabakwanjye kuzinutswebene mama.\1Mpamagaraumugaragu wanjye ntarushyeanyitaba,
Nubwo mwingingisha akanwa kanjye.b=Abo mu nzu yanjye n'abaja banjye bangenje nk'umushyitsi,
Mbamereye nk'umunyamahanga.<sBene wacu bantaye,
N'incuti zanjye zanyibagiwe.`9 “Yantandukanije n'abo tuva inda imwe,
Kandi abo twari tuziranye baranyigurukije.c? Ingabo zayo zaziye icyarimwe,
Zishaka inzira yo kuntera,
Maze zigotaurugorwanjye.H  Yankongejehouburakari bwayo,
Kandi imbarira mu banzi bayo.lQ Yanyishe inturutse impande zose none ndapfuye,
Kandi ibyiringiro byanjye yabiranduye nk'igiti.L~ Yanyaze icyubahiro cyanjye,
Inyaka ikamba ryo ku mutwe wanjye.f}EInzira yanjye yarayishe bituma ntabasha guhita,
Kandi inzira zanjye yazikwijemoumwijima.j|MDore ndatakishwa no kugirirwaurugomoariko sinumvirwa,
Ndatabaza nta rubanza rutabera ruhari.W{'Mumenye yuko ari Imana yubitseurubanza rwanjye,
Ikangotesha imitego yayo.Az}Niba mushaka kunyibonaho,
No kumpamya ibyo munsebya,Ay}Niba naracumuyekoko,
Igicumurocyanjye ni jye kiriho.Yx+Ubu ni ubwa cumi munshinyagurira,
Ntabwo mukorwa n'isoni zo kungirira nabi.Sw“Muzahereza he mubabazaumutimawanjye,
Mukamvunaguza amagambo yanyu?v 9Maze Yobu arasubizaati[u/Niukuriaho ni bwo buturobw'ukiranirwa,
Kandi aho ni ho hantu h'utaziImana.”_t7Abazaza nyuma ye bazatangariraumunsi we,
Nk'uko abamubanjirije bafashwe n'ubwoba._s7Ntazagiraumuhungu cyangwaumwuzukurumu bwoko bwe,
Cyangwauzasigara aho yari atuye.NrAzirukanwa ave mu mucyo ajye mu mwijima,
Ndetse azacibwa mu isi.[q/Kwibukwa kwe kuzashira mu isi,
Kandi izina rye ntirizongera kuvugwa mu nzira.Ap}Imizi ye izumirahasi,
N'ishami rye rizacirwa hejuru.LoAbatari abe bazaba mu rugo rwe,
Amazuku azasukwa ku buturobwe.Zn-Azarandurwa mu rugo rwe yiringiraga,
Kandi azashyirwaumwami w'ibiteyeubwoba._m7 Ingingo z'umubiriwe zizamirwa bunguri,
Niukuriimpfura y'urupfu izarya ingingo ze.Yl+ Imbaraga ze zimarwa n'inzara,
Kandi ibyago bizaba byubikiriye iruhande rwe.Nk “Ibiteyeubwoba bizamuturukaimpande zose,
Bimurye isataburenge.Oj Ubukirabwo kumufatabuhishwe mu butaka,
N'ubushyaburi mu nzira ye.Ui# Umutegow'umushibukauzamufataagatsinsino,
Igisambi kizamufatakimutsinde.Th!Erega ibirenge bye ni byo bimugusha mu kigoyi,
Agakandagira mu mitego!RgIntambwe ze z'imbaraga zizateba,
Imigambi ye bwite ni yo izamugusha.Yf+Umucyouzahindukiraumwijima mu nzu ye,
N'itabaza rye rimuri hejuru rizazima.^e5“Niukuriurumurirw'umunyabyaha ruzazima,
Kandi ikibatsi cy'umurirowe ntikizaka.{doWeho witanyaguraubitewe n'uburakari bwawe,
Mbese isi yarekwa ku bwawe,
Cyangwaurutarerwavanwaho ku bwawe?FcNi kuki dutekerezwa nk'inyamaswa,
Mukaturebank'abanduye?Lb“Impaka zanyu zizahereza he?
Nimutekereze maze tubonekuvuga.,a UMaze Biludadiw'Umushuhi arasubizaatib`=Bizamanuka bigere ku myugariro y'ikuzimu,
Ubwo nzaruhukanira na byo mu mukungugu.”`_9Noneho ibyiringiro byanjye biri he,
Kandi ibyo byiringiro byanjye ni ndeuzabibona?v^eIyo mbwiye Kuboranti ‘Uri data’,
Nkabwira n'inyo nti
‘Uri mama kandi uri na mushiki wanjye’.[]/ Iyo ntegereje ikuzimuko ari ho iwanjye,
Iyo nshasheuburiribwanjye mu mwijima.B\ Ijoro barihinduye amanywa,
N'umucyousatiriyeumwijima.U[# “Iminsi yanjye irashize,
Imigambiumutimawanjye wibwiraga ipfuyeubusa.[Z/ Ariko mwebweho mwese nimugaruke muze,
Nta munyabwenge n'umwe nabona muri mwe.iYK Arikoumukiranutsi azikomeza mu nzira ye,
N'ufiteamaboko aboneye azakomeza kunguka imbaraga.bX=Ibyo bizatera inyangamugayokūmirwa.
Kandiutarihourubanza aziyenza ku batubahaImana.`W9Agahinda gateye ijisho ryanjye guhunyeza,
N'ingingo zanjye zose zimeze nk'igicucu.MVAriko yangize iciro ry'imigani mu bantu,
Kandi bancira mu maso.QUUmuntuutanga incuti ze ngo zibe iminyago,
Amaso y'abana be aziheba.STKuko imitima yabo wayihisheubwenge,
Ni cyo gitumautazabashyira ejuru.eSCNoneho tanga ingwateunyishingire kuri wowe,
Uwo twakorana mu biganza dusezerana ni nde?WR'Niukurinkikijwe n'abakobanyi,
Nta kindi mpora ndeba keretse abanshungera.XQ +“Umwuka wanjyeuraheze,
iminsi yanjye irashize,
Igituro kirantegereje.NPKuko imyaka mike nishira,
Nzanyura mu nzira ntazagarukamoukundi.[O/Kugirango ihagarikireumuntuuyiburanya,
N'umwana w'umuntuuburanana mugenzi we.\N1Incuti zanjye zirankoba,
Ariko ijisho ryanjye rirasuka amarira imbere y'Imana,KMN'ubu dore Imberaumuhamya iri mu ijuru,
Indengera iri hejuru.cL?“Wa si we, we gutwikira amaraso yanjye,
Kandi gutakakwanjye kwe kugiraaho guturiza.`K9Nubwo ari nta rugomoruri mu maboko yanjye,
Kandi gusenga kwanjye kukabagutunganye.[J/Mu maso hanjye hakobowe no kurira,
Amaso yanjye ararerembura nk'uwenda gupfa,cI?“Umubiriwanjye nawudodeyeho ibigunira,
Kandi ihembe ryanjye naritabye mu mukungugu.>HwInciye ibyuho yungikanya,
Insumiyenk'igihanyaswa.jGM Abarashi bayo barangose,
Impinguranije impyiko ntiyababarira,
Isesa indurwe yanjye hasi.tFa Nari nguwe neza maze iramvunagura,
Niukuriyamfashe mu ijosi iramenagura,
Kandi ingira intego yayo.PE Imana yangabije abatayubaha,
Injugunya mu maboko y'inkozi z'ibibi.ZD- Baranyasamiye,
Bankubiseku itama barantuka
Bateraniye hamwe ngo bantere.nCU Yantanyagujeuburakari bwayo indenganya,
Yampekenyeye amenyo,
Umwanzi wanjye ankanuriyeamaso.bB=Nanjye yankozeho ni byo bimpamya,
Kunanuka kwanjye byarampagurukiyebimberaumushinja.Yarimbuye abanjye bose.\@1Nubwo mvugaumubabaro wanjye ntugabanuka,
Naho nakwiyumanganya nakoroherwa nte?^?5Ahubwo nabakomeresha akanwa kanjye,
No guhumurizak'ururimirwanjye kwaborohereza.>+Nanjye nashobora kuvugankamwe,
Iyaba ari mwe mwari mumezenkanjye,
Nabashije gukoranya amagambo yo kubanegura,
Nkabazungurizaumutwe.N=Mbese amagambo y'ubusantabwo azashira?
Ikiguterakunsubizani iki?L<“Numvise byinshi nk'ibyo
Mwese ko muri abahumurizabaruhanya.; 9Maze Yobu arasubizaati[:/#Basama igomwa bakabyaraubukiranirwe,
Kandiumutimawaboushibukamouburiganya.”p9Y"“Kuko iteraniro ry'abatubahaImana rizasigaramoubusa,
Kandiumurirouzatwika amahema y'abahongerwa.p8Y!Azamera nk'umuzabibu waragaritse imbuto zawo zikiri mbisi,
Nk'umwelayo wahungutsehouburabyo bwawo.L7 Bizasohora igihe cye kitaragera,
Kandi ishami rye ntirizatoha.X6)Ye kwiringira iby'ubusayishuka,
Kuko ibitagiraumumaroari byo azagororerwa.5}Ntabwo azava mu mwijima,
Ikirimi cy'umurirokizababura amashami ye,
Kandi azajyanwa n'umwuka wo mu kanwa k'Imana.\41Ntazabaumukiren'ubutunzi bwe ntibuzagumaho,
N'umwero wabo ntuzagandara ku isi.z3mKandi atuye mu miduguduyabaye imisaka,
No mu mazu y'imirangara atagira abantu,
Agiye guhinduka ibirundo.V2%Kuko afiteumubyibuho mu maso he,
Akaba afite ibicece mu rukenyerero rwe,P1Akayirohaho ashinze ijosi,
Yitwaje ingabo zifite amacondo akomeye,^05“Kuko yabanguriyeImanaukubokokwe,
Akagenza nk'umwibone yibasiye Ishoborabyose,[//Amakuba n'umubabaro bimuteraubwoba,
Biramutsinda nk'umwami witeguriyekurwana.`.9Asuhukaajya guhahaati
‘Amahaho ari he?’
Azi ko ategekeweumunsi w'umwijima.T-!Ntiyizera yuko azava mu mwijima,
Kandi azi ko inkota ihora imwubikiye.j,MIjwi ry'ibiteyeubwoba riba mu matwi ye,
Naho yaba akiri mu mahoro,
Umurimbuzi azamutera.g+G“Umunyabyaha ahoranaumubabaro iminsi ye yose,
Akagira imyaka mike igenewe abanyarugomo.F*Abahawe igihugu bonyine,
Ntibanyurwemo n'umunyamahanga.)J) (Ibyo abanyabwenge bavuze,
Babikuye kuri ba se ntibabihishe,O(“Ngiye kukuburiraunyumvire,
Kandi ibyo nabonye ndabikumenyesha,N'Nkansweumuntu w'igicamuke wangiritse,
Ugotomera ibyaha nk'amazi.^&5Dore abera bayo ntabwo ibiringira,
Ndetse n'ijuru ntabwo ritunganye imbere yayo,U%#“Umuntu ni iki kugirango yere,
N'ubyawe n'umugorengo abeumukiranutsi?U$# Ukerekezaumutimaho kwinubiraImana,
Ukubahuka kuvugaamagambo ameze atyo?H#  Ni iki gitumaumutimawaweuguhabya,
Amaso yawe agahumbaguza,y"k Mbese ibihumurizaby'Imana bikubereye bike, ntibiguhaza?
N'amagambo y'ubugwaneza wabwiwe na yo ntiyakunyuze?F! Turimoabameze imvi n'abasaza rukukuri,
Baruta soubukuru.A } Ibyo uzi tutazini ibiki?
Icyoumenya tudafite ni iki?I Wigeze kumva inama zihishwe z'Imana?
Mbese wihariyeubwenge?]3Mbese ni wowe wabanjirije abandi kuvuka?
Cyangwa se wabyawe imisozi itararemwa?RAkanwa kawe ni ko kakuregasi jye,
Niukuriiminwa yawe ni yo iguhamya.c?Kuko ibicumurobyawe ari byo byigisha akanwa kawe,
Nawe wihitiyemoururimirw'ubucakura.GNiukurikubahaImanaubikuyeho,
Kandiubuzanije no kuyisenga.kOMbese yagisha impaka n'amagambo adafite impamvu?
Cyangwa yakwita ku bigambo kandi nta mumaro?gG“Mbeseumunyabwenge yasubizanyaubwenge bw'ubusa,
Akiyuzuzamoumuyagauturukaiburasirazuba?- WMaze Elifazi w'Umutemani arasubizaatiSAhubwoumubiriweugirauburibwe,
Kandiumutimawo muri weuramugongesha.”X)Abahungu be bagira ikuzo ntabimenye,
Bacishwa bugufintamenye agakuru kabo.X)Umutsinda buheriheri akagendenirako,
Uhindura mu maso heukundiukamwohēra.oWAmazi agimbya amabuye,
Isuri itembanaumukungugu wo ku isi,
Uko ni koukurahoibyoumuntu yizeye.T!Arikoumusoziutengukauhindukaubusa,
Kandiurutareruvanwa aho rwari ruri.[/Igicumurocyanjye gikingiraniwe mu ruhago,
N'ibyaha byanjyeubihambiriye hamwe.SAriko ubuurabara intambwe zanjye,
Mbese ntiwitegereza icyaha cyanjye?J Wampamagara nakwitaba,
Washatse kubonaumurimow'amaboko yawe.Umuntu napfa azongera abeho?
Naba nihanganiye iminsi y'intambara yanjye yose,
Ntegereje igihe cyanjye cyo kurekurwa. “Icyampaukampisha ikuzimu,
Ukandindira mu rwihisho kugezaubwouburakari bwawe buzashira,
Ukantegekera igihe kandiukazanyibuka.  Ni koumuntu aryamaubutabyuka,
Kugezaubwo ijuru rizaba ritakiriho,
ntabwo bazakanguka cyangwa kubyutswango bave mu bitotsi byabo.O  “Uko amazi yo mu nyanja yuzuruka,
N'umugeziukougabanukaugakama;i K Arikoumuntu we arapfa akagendanirako,
Niukuriumwuka w'umuntuurahera.
Ubwo akaba ari he?S  Iyo cyumvise amazi cyongera gushibuka,
Kigatoha nk'igiti kikiri gito.Z -Nubwoumuziwacyousazira mu butaka,
N'igishyitsi cyacyo kigahera mu mukungugu,y“Erega hariho ibyiringiro yuko igiti iyo gitemwe cyongera gushibuka,
Kandi kikajya kigira amashami y'ibitontome.b=Umukurehoamaso abone akaruhuko,
Kugezaubwo azarangiza iminsi ye nk'ukorera ibihembo.~uUbwo iminsi ye yategetswe,
umubarew'amezi yeugategekwa nawe,
Kandiukamushyirirahourugabano atabasha kurenga,I Ni nde wabasha kuvanaigitunganye mu kintu cyanduye?
Nta we.^5Mbese naweumuntuumezeatyo warushyaumureba,
Cyangwa nkanjye wanshyira mu rubanza?U#Avuka ameze nk'ururabyo, maze agacibwa,
Ahita nk'igicucu kandi ntarame.\ 3“Umuntu wabyawe n'umugore,
Arama igihe gito kandi cyuzuyemoumuruhoagakenyuka.]3 Nubwo meze nk'ikintu kiboze cyononekaye,
Cyangwa nk'umwambaro wariwe n'inyenzi.  Ibirenge byanjye na byoubishyize mu ngoyi,
Kandi witegereze imigendere yanjye yose,
Ibirenge byanjyeubishyizehourukubo,hI “Kukounyandikaho ibintu binsharirira,
Kandiugatuma ndimūra ibyaha byo mu busorebwanjye.S~ Mbese warushyaikibabi gitumurwa n'umuyaga,
Ugakurikiranaumuramawumye?:}o “Ni iki gitumaunyima amasoukangiraumwanzi wawe?h|I Ibicumurobyanjye n'ibyaha byanjye ni bingahe?
Umenyeshe igicumurocyanjye n'icyaha cyanjye.K{ “Mazeumpamagare ndakwitaba,
Cyangwaurekemvuge naweunsubize.Sz Geruraukubokokwawe kundeke,
Kandi ntuntereshe igitinyiro cyaweubwoba.Ty! Ariko we kungirira ibi uko ari bibiri,
Ni bwo ntazihisha mu maso hawe.Ax} “Uwo tuzaburanani nde?
Kuko nacecekaumwuka wahera.Mw Dore maze gutunganyaurubanza rwanjye,
Nzi yuko ndiumukiranutsi.Ov Nimuhugukireamagambo yanjye,
N'ibyo mpamya bigere mu matwi yanyu.]u3 Ibyo na byo bizambera agakiza,
Kuko ari nta muntuuhakana Imanauzazaimbere yayo.ktO Naho yanyica napfa nyiringira,
Nubwo bimeze bityo,
inzira zanjye nzazikomeza imbere yayo.As} Ni iki gituma nirya nkimara,
Ngahara amagara yanjye?=ru Nimuceceke mundeke mvuge,
Bingirire uko bishaka.cq? Amagambo yanyu akomeye ni imigani imeze nk'ivu,
Ibihome byanyu ni ibihome by'icyondo.Up# Mbese gukomera kwayo ntikuzabateraubwoba,
Igitinyiro cyayo kikabagwira??oy Niukuriizabahana,
Niba muca urwa kibera rwihishwa.enC Mbese ibagenzuye aho byababera byiza?
Murashaka kuyiriganya nk'ukoumuntu ariganya undi?=mu Murayicira urwa kibera?
Murashaka kuvugiraImana?Sl Mbese murashaka kuburanira Imana?
Muvugaibyo gukiranirwa mukariganya?ak; “Noneho nimwumveurubanza rwanjye,
Kandi mutegere amatwi kuburanakw'iminwa yanjye.9jm Icyampa mugahora rwose,
Mwaba mugizeubwenge.Ti! Ariko muri abahimbyi b'ibinyoma,
Mwese muri abavūzi badafite akamaro.Yh+ Niukurindashaka kuvuganan'Ishoborabyose,
Kandi ndifuza kwiburanira ku Mana.3ga Ibyo muzi nanjye ndabizi,
Ntimundusha.`f ; “Dore ijisho ryanjye ryabonye ibyo byose
Ugutwi kwanjye kwarabyumvise ndabimenya._e7 Barindagirira mu mwijima ari nta mucyo bafite,
Kandi ibadandabiranya nk'umusinzi.edC Abatware b'amahanga yo mu isi ibakuraumutima,
Ikabazerereza mu butayuaho inzira zitari.`c9 Igwiza amahanga kandi ikayarimbura,
Ni yo igaba ingabo zayo kandi ni yo izigarura.bb= Igaragaza ibitamenyekana byo mu mwijima,
Kandi igicucu cy'urupfu igishyira mu mucyo.Qa Ibikomangoma ibisukahogusuzugurwa,
Kandi idohoraumushumi w'intwari.J` Imwaza amagambo y'abiringirwa,
Kandi abasaza ikabakaubwenge.?_y Ijyana abatambyi ho iminyago,
Kandi yubikaintwari.I^ Ni yo yica amasezerano y'abami,
Kandi ikababohesha imigozi.G] Ijyana abajyanama ho iminyago,
N'abacamanza ikabajijisha.T\! “Imbaraga n'ubuhanga bifitwe na yo,
Umuriganya n'uriganywa ni abayo.=[u Yimana amazi agakama,
Maze yayatanga akubikaisi.VZ% Dore irasenya maze ntihasubirekubakika,
Ikingiranaumuntu ntihakingurike.IY Ubwenge n'imbaraga bifitwe n'Imana,
Igira inama no kumenya.\X1 “Ubwenge bufitwe n'abasaza,
Kandi kumenya gufitwe n'abaramye iminsi myinshi.SW Mbeseugutwi si ko kurobanura amagambo,
Nk'uko akanwa kumva ibyokurya?VV% Ni weufitemu kubokokweubugingo bw'ikizima cyose,
N'umwuka w'umuntu wese.[U/ Muri ibyo byose ni ikihe kitazi
Koukubokok'Uwiteka ari ko kwakoze ibyo byose?YT+ Cyangwauvuganen'isi na yo izakwigisha,
Kandi amafi yo mu nyanja azakubwira.eSC “Nukoubazeinyamaswa na zo zizakwigisha,
N'inyoni zo mu kirere na zo zizagusobanurira,tRa Ingo z'abambuzi zirahirwa,
N'abarakaza Imana babona amahoro,
Amaboko yabo ni yo bagize imana yabo.aQ; Umutimaw'uguwenezaurimogusuzuguraumuntuubonye amakuba,
Abanyerera bagenewe gusekwa.P Meze nk'ushungerwa n'umuturanyi we,
Ari jye watabazaga Imana ikantabara,
Noneumukiranutsiutunganye bamugizeibitwenge.JO Ariko nanjye nziubwenge ntimubundusha,
Ese ibyo hariutabizi?IN “Boshye ari mwe bantu gusa,
Kandiubwenge buzapfana namwe.M 9 Maze Yobu arasubizaatiL{ Ariko amaso y'abanyabyaha aziheba,
Kandi ntibazabona aho guhungira,
N'ibyiringiro byabo bizaba guhezaumwuka.”KK Uzaryama he kugirauguteraubwoba,
Niukuribenshi bazaguhakwaho.oJW Kandiuzabaamahoro kuko hariho ibyiringiro,
Niukuriuzakebuka ibigukikije,
wiruhukiremu mahoro.pIY Kandiubugingo bwawe buzarabagirana kurusha amanywa y'ihangu,
Naho habaumwijima hazatambikaumuseke.MH Kukouzibagirwaumubabaro wawe,
Uzawibuka nk'amazi amaze gutemba.\G1 Niukurini houzuburaamaso yaweudafite ikizinga,
Uzakomera kandi ntabwouzatinya,jFM Niba hari ikibi mu kubokokwaweugitekure,
Kandi we kwemera ko gukiranirwa kuba mu rugo rwawe.3Ea “Nubonezaumutimawaweukayitegera amaboko,XD) Arikoumuntu w'ubusaaburaubwenge,
Niukuriumuntu avuka nk'inyana y'imparage.XC) Kuko itayobewe abantu b'ubusa,
Ibona n'ibigoryi,
Mbese yabyirengagiza?`B9 Iyo ihise igakinga,
igatumiraabantu kujya mu rubanza,
Ni nde wabasha kuyibuza?GA Urugerorwabyo rusumba isi,
N'ubugaribwabyo burutainyanja.Y@+ Biri hejuru nk'ijuru, wabigira ute?
Biri hasi kurutaikuzimu, wabimenya ute?b?= “Mbese wabasha kugenzura Imanaukayimenya?
Wabasha kumenya Ishoborabyoseukarangiza?> Ikakwereka ibihishwe by'ubwenge,
Bukoreshauburyo bwinshi.
Nonehoumenye yuko Imana itaguhannye,
Nk'uko ibyaha byawe bikwiriye.H= Ariko icyampa Imana ikavuga,
Ikakubumburiraho iminwa yayo,W<' Kukouvugauti ‘Ibyo nigisha biratunganye,
Ndi intungane mu maso yawe.’f;E Cyangwa abantu bakwiriye gucecekeshwa no kwirata kwawe?
Igiheusuzuguranta wagukozaisoni?m:S “Mbese amagambo y'amakabya ntakwiriye gusubizwa?
Umuntu yatsindishirizwa n'uko ari imvuganyi?-9 W Maze Zofari w'Umunāmati arasubizaatiz8m Igihugu kirimoumwijima w'icuraburindi,
Icy'igicucu cy'urupfu gicuze icyuna,
Ahoumucyoumezenk'igicuku.”\71 Ntarajya aho ntazagarukaukundi,
Mu gihugu cy'umwijima n'icy'igicucu cy'urupfu,c6? Mbese iminsi yanjye si mike?
Nuko rekera ahounyorohere,
kugirango mpumekeho hato,O5 Nkaba narabaye nk'utigeze kubaho,
Ngahambwa nkiva mu nda ya mama.d4A “None se ni iki cyatumyeumvana mu nda ya mama?
Mba narahejejeumwuka ntihagireumbona,3w Ukazana abandi bahamya bo kumpamya,
Ukangwizahouburakari bwawe,
Ibyanjye niuguhorabihinduka hakaza intambara.h2I Kandi neguyeumutwe wampīga nk'intare,
Mazeukongera kunyiyereka,
ukambera amayoberane.+1O Niba ndi inkozi y'ibibi ngushije ishyano,
Kandi niba ndiumukiranutsi, nabwo sinakweguraumutwe.
Nuko nuzuwemon'igisuzuguriro,
Nkarebaumubabaro wanjye.L0 Iyo ncumuyeuranyitegereza,
Kandi ntuzambabarira ikibi cyanjye.F/ Nyamara wahishe ibyo mu mutimawawe,
Kandi nzi koubifite.\.1 Wampayeubugingoungirira n'imbabazi,
Kungenderera kwawe ni ko kwandemyeumutima.F- Wanyambitseuruhun'inyama,
Umbumbana n'amagufwa n'imitsi.=,u Mbese ntiwansutse nk'amata,
Ukamvuza nk'urukoko?]+3 Ibuka ndakwinginze, yuko wambumbyenk'ibumba,
None seugiyekunsubizamu mukungugu?l*Q “Amaboko yawe ni yo yambumbye,
Akaringaniza imyanya y'umubiriwanjye yose,
Noneuranyishe.d)A Kandi uzi ko ntariumunyabyaha,
Ko ari nta wabasha kundokora ngo amvane mu maboko yawe?J( Bitumaubaririza igicumurocyanjye,
Ukagenzura icyaha cyanjye,Z'- Aho iminsi yawe ingana n'iy'umuntu,
Cyangwa imyaka yawe ihwanye n'iminsi ye,K& Mbeseufiteamaso y'umubiri?
Cyangwa seurebank'ukoumuntu areba?z%m Mbeseunezezwa no kubonerana,
Kugirangouhinyureumurimow'amaboko yawe,
Ugakēra imigambi y'inkozi z'ibibi?V$% Nzabwira Imana nti
‘Winciraho iteka,
Menyesha igitumaumburanya.’#  “Umutimawanjyeurembejwe n'amagara yanjye,
Ntabwo nzibuza gutaka,
Nzavuga mbitewe n'umubabaro wo mu mutimawanjye.?"y #Mbone gushiraubwoba bwayo mvuge.
Ariko si ko meze.P! "Noneho ninkurehoinkoni yayo,
N'igitinyiro cyayo cye kunteraubwoba,N  !Nta wuturimowo kuburanirwa,
Wabasha kudushyiraho amaboko twembi.U# Erega Imana siumuntu nkanjye ngo nyisubize,
Ngo tujyane tujye kuburana.G Na bwo wanjugunya mu rwobo,
Imyambaro yanjye ikanzinukwa.E Naho nakwiyuhagiza amazi ya shelegi,
Ngakaraba isabune,A} Urubanza ruzantsinda,
Noneho ndarushywa n'ubusakuki?N Imibabaro yanjye yose interaubwoba,
Nzi yukoutazantsindishiriza.iK Iyo mvuze nti ‘Nzirengagiza amaganya yanjye,
Ndeke kugaragazaumubabaro ahubwo nishime’,R Irahita nk'amato yihuta,
Nk'uko igisiga gihorera gifata icyo gihiga.fE “Iminsi yo kubahokwanjye irihuta kurusha impayamaguru,
Irahunga ariko nta cyiza ibona.~u Isi itanzwe mu maboko y'inkozi z'ibibi,
Itwikiriye mu maso h'abacamanza b'isi.
None se ni nde niba atari yo?Z- Icyorezo nicyaduka kikica abantu,
Izaseka abatarihourubanza babonye amakuba.hI Byose ni kimwe ni cyo gituma mvuga nti
‘Irimburanaabatarihourubanza n'inkozi z'ibibi.’P Ndi intungane sinitaye ku bugingo bwanjye,
Mpinyuye kubahokwanjye.w Naho naba ndiumukiranutsi,
Akanwa kanjye kanciraurubanza.
Naho naba ndi intungane,
Ni ko kampamyaubugome.{o Nimvuga iby'imbaraga z'abanyamaboko ni yo nyirazo,
Nimvuga iby'urubanza na yo iti
‘Ni ndeuzantumira?’9m Ntireka mpumeka,
Ahubwo inyuzuzamoumubabaro.M Kuko imvunagurisha ishuheri,
Ikangwizaho ibikomere inzizaubusa.@{ Naho nataka ikanyitaba,
Sinakwemera yuko inyumvira.^5 Naho naba ndiumukiranutsi sinayisubiza,
Ahubwo nayitakira kuko ari yo mucamanza.L  None se ni jye wayisubiza,
Nkishakira amagambo yo kuyiburanya?T ! Imana ntizagerurauburakari bwayo,
Abafasha b'abibone bubamamunsi yayo.W ' Dore iranyaga, ni nde wayibuza?
Ni ndeuzayibwira ati ‘Uragira ibiki?’G  “Dore impitaho, sinyibone,
Yakomeza kugenda sinyimenye.R  Ni yo ikora ibikomeye bitarondoreka,
Ndetse n'ibitangaza bitabarika.H Irema Arukuturona Oriyoni na Kilimiya,
N'ibirere by'ikusi.G Yibambisha ijuru yonyine,
Ikagendera ku miraba y'inyanja.?y Itegeka izuba ntirirase,
N'inyenyeri ikazitwikira.I Itigisa isi ikayikura ahayo,
N'inkingi zayo zikanyeganyega.D Yimura imisozi itabimenye,
Ikayubikanauburakari bwayo.mS Igiraumutimaw'ubwenge, kandi ni intwari y'inyamaboko.
Ni nde wayinangiriyeumutimaakagubwa neza?`9 Imana yashaka kumugisha impaka,
Ntiyabona iryo kuyisubizahaba na rimwe mu gihumbi.[/ “Niukurinzi ko ari ko biri,
Ariko seumuntu yashobora ate gukiranukiraImana? 9 Maze Yobu arasubizaati_7Abakwanga bazambikwa isoni,
Kandi ihema ry'inkozi z'ibibi ntirizongera kubaho.”L~Akanwa kawe izakuzuzaibitwenge,
N'iminwa yawe izavuza impundu.X})“Dore Imana ntizataumuntu w'intungane,
Kandi ntizaramira inkozi z'ibibi.[|/Dore uwo ni wo munezero w'imigenzereze ye,
Kandi ku butakahazashibuka abandi.O{Nakurwe aho yari ari,
Hazamwihakana hati ‘Sinigeze kukubona.’QzImizi ye iraranda mu kirundo,
Ishorera mu nzu yubakishijwe amabuye.Iy “Atoshye ari ku zuba,
Amashami ye asagambira mu murimawe.Xx)Yakwegamira inzu ye ariko ntiyahagarara,
Yayikomerezaho ariko ntiyagumaho.FwKwizigira kwe kuzahera,
Ibyiringiro bye niurutagangurwa.hvI Ni ko inzira z'abibagirwa Imana bose zimeze,
Kandi ibyiringiro by'uhakana Imana bizashira.Ju  Iyo rukirirubisirutaracibwa,
Rubanziriza ibyatsi byose kuma.Vt% Urufunzo rwakuriraahadatose?
Cyangwa seurukangaga rwamera ahatari amazi?bs= Mbese abo ntibazakwigisha bakagutekerereza,
Bakavuga amagambo bakuye mu mitima yabo?cr? Erega turi ab'ejo gusa kandi nta cyo tuzi,
Kuko iminsi tumaramu isi ari igicucu gusa.\q1“Ndakwinginze baza ab'ibihe bya kera,
Kandi wite ku byo ba se bashimikiraga.Tp!Nubwo itangira ryawe ryari rito,
Ariko amaherezo yawe wakunguka cyane.oIyaba wariuboneye kandiugakiranuka,
Niukuribyatuma iguhugukira,
Igatuma ishyira ihirwe mu kibanza cyawe hakiranutse.Ukinginga Ishoborabyose,OmNiba abana bawe bayicumuyeho,
Ikabatanga mu maboko y'ibibi byabo,LlMbese Imana igorekaurubanza?
Ishoborabyose igoreka gukiranuka?lkQ“Uzahereza he kuvugautyo?
Kandiuzagarukiriza he kuvugaamagambo ameze nk'umuyagawa serwakira?1j _Biludadiw'Umushuhi aherako aramusubizaatiEiKandi ni iki gitumautambabarira igicumurocyanjye,
Ngoumvaneho ikibi cyanjye?
Kuko noneho ngiye kuryama mu mukungugu,
Naweuzanshakanaumwete cyane,
ariko sinzaba nkiriho.”hyNiba narakoze icyaha weho nagutwaye iki,
Murinzi w'abantu?
Ni iki gitumaungira intego,
Bigatuma ninanirwa?]g3Uzirengagiza ryari kumpozaho ijisho,
Ukanyorohereza nkabona uko mira amacandwe?Ntutuzekumugerageza?4ec“Umuntu ni iki cyatumaumukuza,ukamwitaho,fdEKubahokwanjye ndakuzinutswesinshaka kurama,
Ndekeraukwanjye kuko iminsi yanjye ariubusa.hcIBigatumaumutimawanjyeushaka kwiyahura no gupfa,
Bikandutiraguhorampururwa muri izi ngingo.Jb Uherakoukankangisha inzozi,
Ukantereshaubwoba ibyo neretswe,daA Iyo mvuze nti ‘Uburiribwanjye buzampumuriza,
Igisasiro kizanyorohereza imiborogo’,k`O “Mbese ndi inyanja?
Cyangwa se ndi igikoko cyo mu nyanja,
Kugirangounshyireho abarinzi?_} Ni cyo gitumye ntiyumanganya,
Mvuze mbitewe n'agahinda,
Ndaganya amaganya mbitewe n'ishavu riri mu mutimawanjye.S^ Ntazagaruka mu nzu yeukundi,
N'aho yari atuye ntihazongera kumumenya.^]5 Uko igicu cyeyuka kigahera,
Ni ko n'umanuka ajya ikuzimuatasubirakuzamukaukundi.c\?Ijisho ry'undeba ntirizongera kumbona,
Amaso yawe azaba andiho ariko sinzaba nkiriho.o[WNyamunekaibuka koubugingo bwanjye ariumuyagagusa,
Ijisho ryanjye ntirizongera kubonaibyizaukundi.gZGIminsi yanjye irihuta kurutaikibohesho cy'umuboshyi w'imyenda,
Ishira ari nta byiringiro.UY#Umubiriwanjyeutwikiriwe n'inyo n'imvuvu,
Uruhu rwanjye ruriyasa rukava.iXKIyo ndyamye ndavuga nti
‘Buracya ryari ngo mbyuke?’
Mpora ndara ngaragurikabugacya.bW=Ni ko nahawe amezi anguye nabi ho ibihembo,
Kandi nategekewe amajoro antera imiruho.MVUkoumuretwa yifuza igicucu,
N'umukoziuko arindira ibihembo bye,oU Y“Mbeseumuntu akiri mu isi ntaba afashe igihe mu ntambara?
N'iminsi ye si nk'iy'ukorera ibihembo?cT?Mbeseururimirwanjye rurihogukiranirwa?
Akanwa kanjye ntikazi gutandukanya iby'igomwa?pSYNimuhindukirendabinginze mwe gukiranirwa,
Niukurinimuhindukire,
urubanza rwanjye ni urw'ukuri.YR+Noneho ndabinginze nimunyitegereze,
Niukurisinavugiraibinyoma imbere yanyu.BQNiukurimwafindira impfubyi,
N'incuti yanyu mwayigura.\P1Mbese murashaka guhinyura amagambo,
Ubwo ibyouwihebye avuze bimeze nk'umuyaga?WO'Amagambo y'ukuriagira ingingo zikomeye,
Ariko impaka zanyu zirampana iki?DN“Nimunyigishe nicecekere,
Mumenyeshe ibyo nafuditse. MCyangwa nti
‘Mundokore mumvane mu maboko y'umwanzi’?
Cyangwa nti
‘Nimunkize mumvane mu maboko y'abarenganya’?vLeMbese nigeze kuvuganti
‘Nimugireicyo mumpa’?
Cyangwa nti ‘Nimungirireubuntu mu byo mutunze’?EKNoneho nta cyo mumaze.
Mubonye ibiteyeubwoba muratinya.BJBakojejwe isoni n'uko biringiye,
Barahageze bariheba.UI#Amatara y'ab'i Tema yarindiriye,
Amatara y'ab'i Sheba yarabategerezaga.cH?Itara ry'abagenzi ryanyuragamuri iyo nzira rirateshuka,
Bazamukiramu butayubakahagwa.DGIyo hasusurutse birashira,
Ubushyuhe bwaza bigashonga.4FcAho barafu yirabuza,
Ishelegi ikihisha,_E7Abo tuva inda imwe barariganije,
Bameze nko mu isuri y'inkamīra itemba igashira.RDUrembye akareka kubahaIsumbabyose,
Akwiriye kubabarirwa n'incuti ye.ZC- Ntimuzi ko jyewe muri jye hatarimo ikintabara,
Kandi agakiza kambereye kure?XB) Mbese gukomera kwanjye ni nk'ukw'amabuye?
Cyangwaumubiriwanjye niumuringa?jAM Gukomera kwanjye ni iki, kugirango ntegereze?
N'iherezo ryanjye ni iki, kugirango nihangane?z@m Ubwo mba ngifite ikimpumuriza,
Ndetse mba nishimiye imibabaro idatuza,
Kuko ntahakanye amagambo y'Uwera.P? Niukugirango yemere kumpondagura,
Ikarekaukubokokwayo kukampuhura.F>“Icyampa nkabona icyo nsaba,
Imana ikampa icyo nifuza.Q=Umutimawanjye wanga kubikoraho,
Bimbera nk'ibyokurya bitera ishozi.k<OMbese ikidafiteuburyohe cyaribwa badashyizemoumunyu?
Cyangwa mu murenda w'igi harimouburyohe?M;Mbese imparage yivuga irisha?
Cyangwa inka yabira iri mu rwuri? :Erega imyambi y'Isumbabyose yarampinguranije,
Ubugingo bwanjye bukanywaubumarabwayo,
Ibiteyeubwoba by'Imana bingererejeho.Z9-Kuko byarushaumusenyi wo mu nyanja kuremera,
Ni cyo cyatumye nihutirakuvuga.e8C“Ayii, iyabaumubabaro wanjye washobora kugerwa,
N'ibyago byose bigashyirwa ku bipimo!!7 ?Yobu aherako arasubizaati[6/Dore ibyo ni byo twagenzuye dusanga ari ko biri,
Byumveubyigireho akamaro.”W5'Uzinjizwa mu mva yaweushaje neza,
Nk'umubaw'inganouhunikwa mu gihe cyawo.e4CNi houzamenya kourubyaro rwawe ruzagwira,
N'abagukomokaho bakaba nk'ibyatsi byo ku isi.t3aUzamenya yuko amahoro ari mu rugo rwawe,
Uzasura ibiraro by'amatungo yawe,
We kugiraicyoubiburamo.`29Kukouzasezerana n'amabuye yo mu gasozi,
Kandi inyamaswa zo mu gasozi zizuzuranawe.P1Kurimbuka n'inzarauzabiseka,
Kandi ntuzatinya inyamaswa zo mu isi.N0Uzahishwa intonganya z'ururimi,
Kandi ntuzatinya kurimbuka kuje.[//Mu gihe cy'inzara izagukizaurupfu,
No mu ntambara izagukizaimbaraga y'inkota.V.%Izakurokora ibyago bitandatu ndetse birindwi,
Kandi nta kibi kizakuzaho. P$~~o~ }}P||k{{{i{zzEyyy,xxlxwwrwvvv5uuu'ttksssr~r4qqmqLqppbp"ooonn9mmm7llrlkuk jgjiiZhhh]hggdgff`fee,dddcccbbobaaga``__f^^^@]]]\\]\ [[u[ZZVZ5YYYXXXWW\WVVUU5TTT&SSiSRR$QQQ/PPfPOO#NNUMMM LLKK^KJZIIIYHHH&GGG_GFFoFEEhEDDsDCBBBLAAA@@B???I>>>(==e= <---M,,,=++a+****))K(((F''>&&8%%w%8$$$H###.""c"!!8 ` 3&r$[STNP P-GM k  " k  h4\hs2/!UX#!Dore ubu mbumbuyeumunwa wanjye,
Ururimirwanjye ruvugiyemu kanwa kanjye.hW K!“Nuko rero Yobu, ndakwinginze wumve ibyo mvuga,
Kandiutegere amatwi amagambo yanjye yose.SV Kuko ntazi gushyeshya,
Nashyeshya Umuremyi wanjye yankurahobidatinze.JU Ne kurobanura abantu ku butoni,
Cyangwa kugirauwo nshyeshya.VT% Ngiye kuvugakugirango noroherwe,
Ngiye kubumbura akanwa kanjye musubize.hSI Dore igituza cyanjye kimeze nka vino idafite aho ibirira,
Nk'intango nshya igiye guturika.Umutimaundimouraniga.>Qw Jyeho ngiye gusubiza,
Ngiye kuvugaicyo ntekereza.QP Mbese mpore kuko nta cyo bavuga,
Kuko bahagaze ntibongere gusubiza?HO “Barumirwa ntibongera gusubiza,
Ntibagira ijambo bavuga.SN Si jye yerekejeho amagambo ye,
Nanjye sinamusubizaamagambo nk'ayanyu.xMi Mwitonde kugirango mutavuga muti
‘Ni twe twaronseubwenge,
Nta muntu wamutsinda yatsindwa n'Imana.’vLe Niukurinahugukiyekubumva,
Ariko nta n'umwe muri mwe wemeje Yobu,
Cyangwa ngo amusubizeku byo yavuze.rK] Dore narindiriye amagambo yanyu,
Mugitekereza ibyo kuvuga,
Ngira ngo nze kumva impamvu zanyu.’`J9 Ni cyo gitumye mvuga nti
‘Nimuntegere amatwi,
Nanjye mbumvishe icyo nibwira.HI Abakuze si bo baziubwenge,
N'abasaza si bo bamenya imanza._H7 Ariko mu bantu harimoumwuka,
Kandi guhumekakw'Ishoborabyose ni ko kubahakujijuka.G Naravuze nti
‘Abafite iminsi ni bo bakwiriye kuvuga,
Abamaze imyaka myinshi ni bo bakwiriye kwigishaubwenge.’"F= Nuko Elihu mwene Barakeli w'Umubuziaravuga ati
“Ndi muto namwe muri abasaza,
Ni cyo cyatumye ntinya,
Sintinyuke kubamenyesha icyo nibwira.ZE- Maze Elihu abonye yuko abo bantu babuze icyo bamusubiza,uburakari bwe burabyuka.OD Ariko Elihu yari yarindiriye kuvuganana Yobu, kuko bamurutagaubukuru.bC= Kandi arakarira na bagenzi be batatu, kuko batabonye icyo bamusubizakandi bakagaya Yobu.B Mazeuburakari bwa Elihu mwene Barakeli w'Umubuziwo mu muryango wa Ramu burabyuka, bukongera Yobu kuko yihaye gukiranuka kurusha Imana.dA C Nuko abo bantu uko ari batatu barorera gusubizaYobu, kuko yari yiyizi yuko ariumukiranutsi.}@s(Noneho ibisura birakamera ah'ingano,
N'urukungu rumereaha sayiri.”
Iyo ni yo ndunduro y'amagambo ya Yobu.l?Q'Niba narariyeumwero wayo nta feza ntanze,
Cyangwa niba naratumye bene yo bahebaubugingo bwabo,\>1&“Niba imisozi yanjye ihururiyekundega,
N'amayogi yo muri yo akaririra hamwe,O=%Namumenyeshaumubarew'intambwe zanjye,
Nkamwegera nk'igikomangoma.D<$Ni koko nabiheka ku rutugu,
Nabyitamirizaho nk'ikamba.;/#“Iyaba hariunyumvise!
Dore ngiki icyitegererezo cyanjye,
Ishoborabyose ninsubize,
Nanjye mbone ibirego byanditswe n'umwanzi wanjye.y:k"Mbitewe no gutinya iteraniro rinini,
Ngaterwaubwoba no kugawan'indi miryango,
Bituma nceceka sinsohoke?b9=!Hari ubwo natwikiriye ibicumurobyanjye nka Adamu,
Ngahisha ibyaha byanjye mu gituza,O8 Nta mushyitsi naraje hanze
Ahubwoumugenzi wese naramwugururiraga.t7aHari ubwo ab'iwanjye batahamije bati
‘Hariumuntu wabona n'umwe wavuga yuko adahagira mu rugo rwe’?T6!Ahubwo sinakundiye akanwa kanjye gucumura,
Ngo mwifurizegupfa muvumye?o5W“Hari ubwo nishimiye kurimbuka k'unyanga,
Cyangwa nkishyirishwa hejuru n'uko ibyago bimugezeho?g4GIbyo na byo byambera ibibi biragahanwa n'abacamanza,
Kuko ariuguhemukiraImana iri hejuru.b3=Kandiumutimawanjyeugashukashukwa rwihishwa,
N'ikiganza cyanjye nkakinyweraho isubyo,_27Niba naritegereje izuba igihe riva,
Cyangwaukwezi kugenda kurabagiranankabiramya,g1GNiba narishimishijwe n'ukoubutunzi bwanjye ari bwinshi,
Ukubokokwanjye kukaronka byinshi,y0k“Niba naragize izahabu ho ibyiringiro byanjye,
Nkabwira izahabu nziza nti ‘Ni wowe nishingikirijeho’,h/IKuko ibyago biva ku Mana byanteragaubwoba,
Simbone uko mbasha kwihanganira gukomera kwayo.e.CNonehourutugurwanjye ruragatandukanan'umubiri,
N'ukubokokwanjye kuvunikegutanen'igufwa.M-Niba narabanguriyeimpfubyiukuboko,
Kuko mfiteumfasha ku irembo,c,?Nibaurukenyerero rwe rutampayeumugisha,
Kandi ntasusurutswen'ubwoya bw'intama zanjye,g+G“Niba hari uwo nabonye wishwe no kuburaumwambaro,
Cyangwa indushyiibuze icyo kwiyorosa,*{Ahubwouhereye mu busorebwanjye,
Yankuriyeiruhande ndi nka se,
N'umupfakazi namuhagarikiye nkiva mu nda ya mama.H) Cyangwa nkiharira ibyokurya byanjye,
Impfubyi ntibiboneho?](3“Hari ubwo nimye abakene ibyo bifuza,
Cyangwa se ngahebya amaso y'umupfakazi,e'CCyo ye, iyandemye mu nda ya mama si yo yamuremye?
Iyaturemye mu nda za ba mama si imwe?\&1None se ubwo Imana ihagurutse nabigenza nte?
Mbese yangenderera nayibwira iki?j%M “Niba narahinyuyeurubanza rw'umugaragu wanjye,
Cyangwa urw'umujawanjye igihe bamburanyaga,h$I Kuko cyamera nk'umuriroukongoraukageza ku kurimbuka,
Kandi cyarandura ibyo nungutse byose.\#1 Kuko icyo cyaba ari ikibi gikabije
Niukurini ikizira cyo guhanwa n'abacamanza,B" Umugorewanjye aragasera undi,
Kandi ashakwe n'abandi.e!C “Nibaumutimawanjye warashutswen'umugore,
Nkubikirira ku muryango w'umuturanyi wanjye,V %Ndakabiba hasarure undi,
Niukuriimyaka yo mu murimawanjye irakarandurwa.5Niba intambwe zanjye zarateshutse inzira,
Umutimawanjyeukayobezwa n'ibyo amaso yanjye areba,
Kandi niba inenge yarometse ku biganza byanjye,Z-Henga mpimirwe ku minzani ireshya,
Kugirango Imana imenye gutungana kwanjye.S“Niba naragendeye mu binyoma,
Ikirenge cyanjye kikihutirakuriganya,NImana ntiyitegereza inzira zanjye,
Ikabara intambwe zanjye zose?^5Mbese kurimbuka si ko kugenerwaumunyabyaha,
Ibyago bigategekerwa inkozi z'ibibi?s_“Icyo Imana itanga kivuye mu ijuru ni iki?
Kandi Ishoborabyose itanga murageki uva hejuru mu ijuru?P “Nasezeranye n'amaso yanjye,
None se nabasha nte kwifuzaumukobwa?]3Ni cyo gitumye inanga yanjye na yo iboroga,
N'umwirongeukagira ijwi ry'abarira.W'Umubiriwanjyeurirabuyeunyomotseho,
N'amagufwa yanjye yokejwe n'ubushyuhe.:oNdiumuvandimwe w'imbwebwe,
N'incuti y'imbuni.T!Ngenda nsuherewe singira izuba,
Mpagarara mu iteraniro nkavuza induru.X)Mu nda yanjye harabirindurwa ntihagire ituze,
Iminsi y'imibabaro ingezeho.V%Iyo nategerezaga ibyiza hazaga ibibi,
Nategerezagaumucyo hakazaumwijima.\1Mbese sinaririyeuwarimu makuba,
Umutimawanjye nturagaterwa agahinda n'umukene?c?Ariko seumuntuugiyekugwa ntiyaramburaukuboko?
No mu makuba ye ntiyatabaza ku bw'ibyo?ENzi kouzangeza ku rupfu,
Mu nzu itegekewe abazima bose.OUnteruzaumuyagaugatuma njyanwa na wo,
Kandiumpinduzaubusaumugaru.KWampindukiyeinkazi,
Undeganisha imbaraga zose z'ukubokokwawe.G “Ndagutakira nyamara ntunsubiza,
Nahagararaukantumbira.@ {Yanjugunye mu byondo,
Mpinduka nk'umukungugu n'ivu.y kKu bw'imbaraga z'indwara yanjye,
Umwambaro wanjyeurahinyaraye,
Urankanaga nk'ijosi ry'umwambaro wanjye.Y +Amagufwa yanjye yampinguranije nijoro,
Kandi sintuza kuribwa ngo noroherwe.U #“Ubuubugingo bwanjye bunshongeyemo,
Iminsi y'umubabaro yanshyikiriye.{Ibiteyeubwoba binyerekeyeho,
Icyubahiro cyanjye cyagiye nk'umuyaga,
Kandi guhirwa kwanjye gutamurutse nk'igicu.KBaje nk'abanyuze mu cyuho kinini,
Bansumirira mu mivurungano.V% Inzira yanjye barayica,
Batebutsa amakuba yanjye ari abatagira gitabara.oW Iburyo bwanjye hahagurukaigitero,
Basunikaibirenge byanjye,
Bantegesha inzira zabo zirimbura.uc Ubwo Imana yaregūye injishi y'umuhetowayo ikambabaza,
Ni cyo gituma bareka kwifata kose imbere yanjye.K Baranzinutswebaranyitaruye,
Kandi ntibatinya kuncira mu maso.Q “Noneho mpindutse imbyino yabo,
Niukurindi iciro ry'imigani yabo.Y+Ni abana b'abapfapfa,
niukurini abana b'abatindi,
N'ibicibwa mu gihugu.BBasakurizamu bihuru,
Biryamira hamwe munsi y'ibisura.LBigatuma batura mu mikoke,
Mu myobo yo mu butakano mu masenga.<~sBagacibwa mu bantu,
Bahabwa induru nk'ibisambo,X})Batungwan'intārano zo mu bihuru,
Kandi bahonda inguri ho ibyokurya byabo.c|?Bahoroteshejwe n'ubukenen'inzara,
Bagugaumukungugu ahatabona mu bisanze no mu bigugu._{7Niukuriimbaraga z'amaboko yabo zamarira iki,
Ko ari abantu b'indogore batazarama? z ;“Ariko noneho abo ndutaubukuru,
Kuri ubu ni bo bampinduye ibitwenge,
Ndetse na ba se nagayaga
simbegereze n'imbwa zirindaumukumbi wanjye.yyNakundaga kujya mu nzira yabo nkababeraumutware,
Nkabamerera nk'umwami mu ngabo ze,
Nk'umuhumurizaw'ababoroga.xyN'iyo twahuzagaurugwiro na bo nseka,
Ntibakundaga kubyemera,
Kandi ntabwo bahinduragaumucyo wo mu maso hanjye.SwKandi bantegerezaga nk'imvura,
Bakasama nk'abasamira imvura y'itumba.QvIyo namaraga kuvuganta cyo basubizaga,
Ibyo mvuze bikabatonyangaho.Xu)Abantu bantegeraga amatwi bagategereza,
Bagaceceka ngo bumve inama yanjye.`t9Ubwiza bwanjye bwahoraga bwiyuburura,
Umuhetowanjyeugakomerera mu ntoki zanjye.’fsEUmuzi wanjye wariushoreye mu mazi,
N'ikime cyatondaga ku ishami ryanjye bukarinda bucya.rr]“Maze nkavuga nti
‘Nzapfira mu rugo rwanjye,
Kandi nzagwiza iminsi yanjye ingane n'imisenyi.OqNavunagainzasaya z'umunyabyaha,
Nkamushikuzaumunyago mu menyo ye.Ip Nari se w'umukene,
Ngakurikiranaurubanza rw'uwo nari ntazi.4ocNari amaso y'impumyi n'ibirenge by'ikirema,cn?Nambaraga gukiranuka kukanyambika,
Kutabera kwanjye kwari kumezenk'umwitero n'ikamba.sm_ N'uwendaga gupfa wese yansabiragaumugisha,
Kandi ngatumaumutimaw'umupfakaziuririmbishwa no kunezerwa.Jl  Yuko nakizagaumukeneutaka,
N'impfubyi na yo itagira gifasha.^k5 “Ugutwi kwanyumvaga kwanyitagauhiriwe,
N'ijisho ryambonaga ryamberagaumuhamya,_j7 Ijwi ry'imfura ryaroroshywaga,
Ururimirwazo rugafatana n'urusenge rw'akanwa kabo.;iq Ibikomangoma byaracecekaga,
Bikifata ku munwa.Wh'Abasore barambonaga bakihisha,
Na bo abasaza bakampagurukirabagahagarara.Vg%Iyo najyaga ku irembo ry'umudugudu,
Ngatereka intebe yanjye mu muharuro,ffEIntambwe zanjye zari zaranyuzwe n'amavuta,
Urutarerukansukiraimigezi y'amavuta ya elayo.LeIshoborabyose yari ikiri kumwe nanjye,
Abana banjye bankikije.ddANk'uko nari meze mu minsi y'ubukwerere bwanjye,
Imana ikingīra inama mu rugo rwanjye.jcMIcyo gihe itabaza ryayo ryamurikiraga ku mutwe,
Nkagendera mu mwijima nyobowe n'umucyo wayo,Ub#“Iyaba nari meze nko mu bihe bya kera,
Nko mu minsi Imana yandindaga!-a WMaze Yobu yongera guca imigani ye atix`i“Maze ibwiraumuntu iti
‘Dore kubahaUwiteka ni bwo bwenge
Kandi kuva mu byaha ni ko kujijuka.’”O_Ni bwo yabubonye ikabugaragaza,
Yarabukomeje ndetse iraburondora.P^Igihe yahereye imvura itegeko,
N'umurabyo w'inkuba ikawuha inzira,R]Kugirango igereuburemere bw'umuyaga,
Niukuriamazi iyageresha incuro.G\Kuko ireba ku mpera z'isi,
Ikareba no munsi y'ijuru hose,D[“Imana ni yo izi inzira yabwo,
Kandi izi n'aho buba.`Z9Kirimbuzi n'urupfu biravuga biti
‘Amatwi yacu ni yo twumvishije impuha zabwo.’NYKo buhishwe amaso y'abazima bose,
Bukihisha inyoni zo mu kirere?AX}“None seubwenge bukomoka he?
No kumenya kuba hehe?iWKTopazi yo muri Etiyopiya ntabwo ihwanye na bwo,
Kandi ntabwo bwagereranywa n'izahabu nziza.[V/Fezaruka n'ibirahuri ntibizavugwa,
Niukuriigiciro cy'ubwenge kiruta marijani.fUEIzahabu n'ibirahuri ntibihwanye na bwo,
Kandi ntibwaguranwa ibyambarwa by'izahabu nziza.hTINtabwo bugereranywa n'izahabu ya Ofiri,
Cyangwa shohamu y'igiciro cyinshi, habe na safiro.SSNtibuboneshwa n'izahabu,
Kandi nta feza igererwa kuba ikiguzi cyabwo.bR=Imuhengeri haravuga hati ‘Ntibundimo’,
N'inyanja iti ‘Ntiburi kumwe nanjye.’TQ! “Umuntu ntazi igiciro cyabwo,
Kandi ntibubonwa mu gihugu cy'abazima.GP Arikoubwenge bwo buzabonwa he?
Cyangwa kumenya kuba hehe?HO  Agomera imigezi ntitembe,
Kandi agaragaza icyari gihishwe._N7 Aca imikorogero mu bitare,
Kandi ijisho rye ribona ibifite igiciro cyinshi byose.fME “Umuntu aramburaukubokokwe ku rutarerw'isarabwayi,
Yubikaimisozi ahereye mu mizi yayo.[L/N'inyamaswa zībona ntabwo zayikandagiyemo,
N'intare y'inkazi ntiyayinyuzemo.QKIyo nzira nta gisiga kiyizi,
N'ijisho ry'ikizu ntiryigeze kuyibona,DJAmabuye y'aho avamo safiro,
Arimoumukungugu w'izahabu.XI)Isi na yo ivamo ibyokurya,
Kandi ikuzimuhayo habirindurwa nk'ahariumuriro. HAcukuraurwobo kure y'aho abantu batuye,
Bakitendekamuri rwo kure y'abantu,
Ntibahashinge ikirenge bakanagana hirya no hino.GUmuntu amarahoumwijima akawugenzura,
Akagera mu maherezo y'urugabano,
Akurikiranye amabuye ari mu mwijima no mu gicucu cy'urupfu.MFUbutarebukurwa mu butaka,
N'ibuye riyengeshejwe rivamoumuringa.XE +“Niukuriifeza igiraurwobo yavuyemo,
N'izahabu ikagirauruganda icurirwamo.FDAbantu bazamwirukanabamucyamuye,
Bamwimyoze ngo ave iwe.WC'Ndetse Imana iramusumirantimubabarire,
Nubwo yifuza guhunga amaboko yayo.^B5Umuyagaw'iburasirazubauramutwara akagendanirako,
Uramuhitana akava aho yari ari.NAIbiteyeubwoba bimwisukahonk'isuri,
N'umugaruumujyana ari nijoro.f@EYiryamira ariumukungu akabyuka ari nta cyo akigira,
Arambuye amaso asanga byose byagiye.R?Yiyubakira inzu imeze nk'iy'inyenzi,
Nk'akararo kubatswe n'umurinzi.n>UAbasha kuyirundanya ariko izambarwa n'umukiranutsi,
Na ya mafeza azagabanwa n'abatarihourubanza.W='Nubwo arundanya ifeza nk'umukungugu,
Akirundaniriza imyambaro nk'urwondo,S<Abe basigaye bazamirwa n'urupfu,
Kandi abapfakazi be ntibazabaririra.j;MAbana be nibororoka bazaba abo kugabizwa inkota,
Kandiurubyaro rwe ntiruzahazwa n'ibyokurya.q:[ “Uwo ni wo mugabaneumunyabyaha abikiwe n'Imana,
N'ibizaba ku barenganya bagenewe n'Ishoborabyose.R9 Dore mwese mwarabyirebeye,
None se ni iki gitumye muba ab'ubusagusa?U8# “Nzabigisha iby'ukubokokw'Imana,
Ntabwo nzabahisha iby'Ishoborabyose.V7% Cyangwa se yakwishimira Ishoborabyose,
Akajya atabaza Imana ibihe byose?>6w Mbese Imana yakumva gutakakwe,
Ibyago nibimutera?\51NonehoutubahaImana agira byiringiro ki,
Iyo Imana imuciyeikamwakaubugingo bwe?X4)“Umwanzi wanjye namere nk'umunyabyaha,
N'unyibasiye amere nk'ukiranirwa.t3a“Gukiranuka kwanjye ndagukomeje ntabwo nzakurekura,
Ntabwoumutimawanjyeuzagira icyounshinja nkiriho.q2[Ntibikabeho yuko nabemerera ngo muvuzeibitunganye,
Kugezaubwo nzapfa sinzikurahokuba inyangamugayo.f1ENiukuriiminwa yanjye ntizavuga ibyo gukiranirwa,
N'ururimirwanjye na rwo ntiruzariganya.X0)Ubugingo bwanjye buracyari buzima,
Kandi Umwuka w'Imana ni weutumampumeka.|/q“Ndarahira Imana ihoraho,
Ari yo yanyimye ibyari binkwiriye,
N'Ishoborabyose yababazagaubugingo bwanjye.-. WMaze Yobu akomeza guca imigani ye ati2-]Dore ibyo ni ibyo ku mpera y'imigenzereze yayo gusa,
Ibyo twumva byayo ni bike cyane ni nk'ibyongorerano,
Ariko guhinda k'ububasha bwayo ni nde wagusobanura?”^,5 Umwuka wayouteraijuru kurabagirana,
N'ukubokokwayo ikagusogotesha inzoka yihuta.^+5 Ibirinduza inyanjaububasha bwayo,
N'ubwenge bwayo ibutemesha imiraba y'ubwibone.L* Inkingi z'ijuru ziranyeganyega,
Zigatangazwa no gucyaha kwayo.V)% Amazi menshi yayashyizehourugabano,
Rugezaahoumucyo n'umwijima biherera.J(  Intebe yayo irayikingira imbere,
Ikayitwikiriza igicu cyayo.Y'+Ipfunyika amazi mu bicu byayo bya rukokoma,
Kandi ibicu ntibitoborwe na yo.P&Ikasikazi yahashanjije hejuru y'ubusa,
N'isi yayitendetse ku busa.U%#Ikuzimuhatwikururiweimbere y'Imana,
Na Kirimbuzi nta gitwikirizo afite.O$“Abapfuye bahindiraumushyitsi
Munsi y'amazi menshi n'ibiyabamo.L#Uwo wabwiye ayo magambo ni nde?
N'umwuka wakuvuyemoni uwa nde?L"Wagiriye inamaudafiteubwenge,
Werekanye rwoseubwenge bw'ukuri!S!“Wafashijeumunyantegenke ntugasekwe,
Wakijije uw'amaboko adakomeye,  9Maze Yobu arasubizaatiMNkansweumuntu w'inyo gusa,
N'umwana w'umuntu w'umunyorogoto!”Y+Dore ndetse n'ukwezi ntikumurika,
N'inyenyeri ntabwo ziboneye mu maso yayo,veUmuntu yabasha ate kubaumukiranutsi imbere y'Imana?
Cyangwauwabyawe n'umugoreyabasha ate kuba intungane?[/Mbese imitwe y'ingabo zayo irabarika?
Kandiutamurikirwa n'umucyo wayo ni nde?dA“Ubutware n'igitinyiro ni iby'Imana,
Kandi itanga amahoro mu buturobwayo bwo hejuru., UMaze Biludadiw'Umushuhi arasubizaatihINiba na n'ubu atari uko biri,
Ni nde wahamya ko mbeshya,
Agahinduraubusaibyo mvuze?”#?Bashyirwa hejuru,
Hashira igihe gito, bakaba batakiriho.
Niukuribacishwa bugufi,
Bakavanwa mu nzira nk'abandi bose,
Bagatemwa nk'amasaka.Z-Ibaha kugiraamahoro bakagubwa neza,
Kandi amaso yayo iyahanze ku nzira zabo.b=Ariko Imana ikomeza abakomeye n'imbaraga zayo,
Ihagurutsa abihebye mu bugingo bwabo.RAnyaga ingumba itigeze kubyara,
Kandi ntabwo agiriraumupfakazi neza.  Inda yamubyaye izamwibagirwa,
Azaribwa n'inyo aziryohere,
Ntazongera kwibukwaukundi,
Gukiranirwa kuzavunwa nk'igiti.c?Icyokere n'ubushyuhe bikamisha amazi ya shelegi,
Ni ko ikuzimuhagenza abakoze ibyaha.“Bahunga bacikiye mu mazi,
Umuragewaboukabauw'ibivume mu isi,
Ntabwo bahinguka mu nzira zijya mu mirima y'inzabibu.a;Bose igitondo kibamerera nk'igicucu cy'urupfu,
Kuko bamenyereyeubwoba butewena cyo.W'Mu mwijima bacukuraamazu,
Ku manywa bakikingirana,
Ntabwo baziumucyo.a;Umusambanyi arindira ko bwira akavuga ati
‘Nta wuza kumbona’, akipfuka mu maso.gGUmwicanyi abyuka mu rukerera,
Akicaumukenen'indushyi,
Kandi nijoro agenza nk'umujura.Z - “Abo ni abo mu bangaumucyo,
Ntibazi inzira zawo habe no kugendera muri zo. } No mu muduguduutuwecyane haba iminiho,
Kandiubugingo bw'inkomere burataka,
Ariko Imana ntiyita kuri urwo rugomo.] 3 Bagakamuriraamavuta mu ngo z'abo bantu,
Bakengera mu mivure yabo bafite inyota.i K Bigatuma bagenda bambayeubusa,
Ari nta mwambaro bafite,
Kandi bakorerwa imiba bashonje.Z - “Hariho abashikuza impfubyi ku ibere,
Kandi bagafatīra icyoumukeneatunze.V%Banyagirwa n'imvura yo mu misozi,
Kandi bikinga mu rutarebabuzeubwugamo.BBarara bambayeubusa,
Kandi mu mbeho nta cyo bifubika.T!Batemaubwatsi mu mirima yaraye,
Kandi bahumba imizabibu y'abanyabyaha.#“Dore bameze nk'imparage zo mu butayu,
Bajya ku murimowabo bakagiraumwete wo guhaha,
Ubutayububamereramo ibyokurya by'abana babo.SBirukanaindushyimu nzira,
Abakene bo mu isi bagakoranira mu rwihisho.SBahuguzaimpfubyi indogobe yayo,
Batwara inka y'umupfakazi ho ingwate.W'“Hariho abimura ingabano,
Banyaga imikumbi ku rugomo,
Bakayiragira.` ;“Ubwo ibihe bidahishwa Ishoborabyose,
Ni iki gituma abayizi batareba iminsi yayo?[/Ni ibyo bimbabaza siumwijima,
Cyangwaumwijima w'icuraburindiumpfutse mu maso.RImana yihebeshejeumutimawanjye,
N'Ishoborabyose yanteye imidugararo.Y~+Ni cyo gituma nkurwaumutiman'uko ndi imbere yayo,
Iyo ntekereje ndayitinya.Z}-Kuko ari yo isohoza icyo nategekewe,
Ndetse ifite n'ibimeze nk'ibyo byinshi.p|Y “Ariko igira icyo yitumye ni nde wabasha kuyivuguruza?
Kandi icyoumutimawayoukunze ni cyo ikora.{+ Ntabwo nasubiyeinyuma ngo mve mu mategeko yategetse,
Ndetse amagambo yo mu kanwa kayo yambereyeubutunzi,
Bundutiraibyokurya binkwiriye.az; Ikirenge cyanjye cyashikamye mu ntambwe zayo,
Inzira yayo narayikomeje sinateshuka.Sy Ariko izi inzira nyuramo,
Nimara kungerageza nzavamo meze nk'izahabu.oxW Mu kubokokw'ibumosoaho ikorera na ho sinyiharuzi,
Yihisha mu kubokokw'iburyo kugirango ntayibona.Lw“Dore nigira imbere ariko ntihari,
Nasubizainyuma nkayibura.cv?Aho ni houmukiranutsi yaburanira na yo,
Inciraurubanza ikantsindishiriza iteka ryose.MuMbese yankāngāza imbaraga zayo nyinshi?
Oya ahubwo yanyitaho.FtNkamenya amagambo yansubiza,
Kandi nkumva icyo yambwira.dsANayitangiriraurubanza rwanjye rwose,
Akanwa kanjye nkakuzuzamoamagambo yo kwiburanira,KrIyaba nari nzi aho nyibona,
Ndetse ngo nshyikire intebe yayo,aq;“Na n'ubu kuganya kwanjye kumezenk'ubugome,
Imikoba nkubitwa isumbaumunihowanjye.p 9Maze Yobu arasubizaati_o7Ndetse izarokora n'urihourubanza,
Niukuriazakizwa no kubonera kw'amaboko yawe.”\n1Nibakugushauzavuga uti ‘Hariho ikimbyutsa.’
Kandiuwicisha bugufiizamukiza,[m/Uzagira icyougambirira kikubereukoushaka,
Kandiumucyouzamurikira inzira zawe.FlUzayisaba na yo izakumvira,
Kandiuzahigura imihigo yawe.KkNi bwouzishimira Ishoborabyose,
Ukerekeza amaso yawe ku Mana.NjMaze Ishoborabyose izakuberaumutunzi,
N'ifeza y'igiciro cyinshi.\i1Uteubutunzi bwawe mu mukungugu,
N'izahabu ya Ofiriuyitemu mabuye yo mu masumo,Xh)NugarukiraIshoborabyose,
Ugashyira gukiranirwa kure y'urugorwaweuzakomera.fgENdakwinginze wemere amategeko ava mu kanwa kayo,
N'amagambo yayouyashyire mu mutimawawe.Pf“Noneho iyuzuzena youboneamahoro,
Ubwo ni bwo ibyiza bizakuzaho.jeMBati ‘Niukuriabari baduhagurukiyebararimbuwe,
Kandi abasigaye babo batsembwe n'umuriro.’SdAbakiranutsi barabireba bakishima
Kandi abatarihourubanza barabaseka.cc?Nyamara amazu yabo yayujujemoibintu byiza,
Ariko imigambi y'inkozi z'ibibi imba kure.gbGBakabwira Imana bati ‘Tuveho.’
Kandi bati ‘Icyo Ishoborabyose yatumarira ni iki?’QaBakuwehoigihe cyabo kitaragera,
Urufatiro rwabo rutemba nk'umugezi.J` “Mbeseuzakomeza inzira ya kera,
Iyo abanyabyaha banyuzemo?_yUti ‘Ibicu bya rukokoma biyibereye igitwikirizo,
Biyibuza kureba,
Kandi iratambagira ku gisenge cy'ijuru.’w^g Naweukavuga uti ‘Icyo Imana izi ni iki?’
Mbese yabasha gucaurubanza inyuze mu mwijima w'icuraburindi?_]7 “Mbese Imana ntiri hejuru mu ijuru?
Kandi doreumutwe w'inyenyeri uko ziri kure.T\! N'umwijima na wourakugoseukubuzakubona,
Kandi amazi menshi akurenzeho.^[5 Ni cyo gituma imitego ikugose,
N'ibiteyeubwoba bigutunguye biguhagaritseumutima.MZ Abapfakazi wabagenzagaubusa,
N'amaboko y'impfubyi akavunagurwa.QYArikoukomeye we yagiraga igihugu,
Kandiuwubahwaga ni we wakibagamo.SXNtiwahaye indushyiamazi yo kunywa,
Kandiumushonji wamwimye ibyokurya.fWEKuko wajyanye ingwate z'abo muva inda imwe ku busa,
Kandiuwambayeubusawamwimyeumwambaro.MVIbibi byawe si byinshi?
Ndetse ibicumurobyawe ntibigiraurugero.=UuIcyo iguhanira ikagushyira mu rubanza ni ukouyubaha?xTiMbese Ishoborabyose inezezwa n'uko uriumukiranutsi?
Cyangwa se gutunganya inzira zawe hari icyo biyunguye?lSQ“Mbeseumuntu yabasha kugiraicyo amarira Imana?
Niukuriumunyabwenge agira icyo yimarira ubwe.-R WMaze Elifazi w'Umutemani arasubizaatihQI"“Noneho ni iki gituma mumporesha iby'ubusa?
Ko numva ibyo munsubizaari ibinyoma bisa!”xPi!Ibisinde byo mu gikombe bizamuryohera,
Kandi abantu bose bazamukurikira,
Nk'abamubanjirije batabarika.KO Nyamara azajyanwa mu mva,
Kandi abantu bazarinda igituro cye.WN'Ni nde wamugaragariza inzira ye bahanganye?
Ni nde wamwitura ibyo yakoze?_M7Yukoumunyabyaha abikiweumunsi w'amakuba,
Kandi ko bajyanywe mu munsi w'uburakari?EL“Mbese ntimurakabaza abagenzi?
Ntimuzi icyo bahamije,dKAKuko muvugamuti ‘Inzu y'igikomangoma iri he?
N'urugoabanyabyaha babagamo ruri he?’NJ“Dore nzi ibyo mutekereza,
N'imigambi mujya yo kungirira nabi.>IwBombi baryamana mu mukungugu,
Inyo zikabatwikira.FHUndi apfa afite intimba mu mutima,
Atigeze kubonaibyiza.SGIbicuba bye byuzuyeamata,
Kandiumusokoro wo mu magufwa yeurayagirana.[F/“Umwe apfa agifite imbaraga zishyitse,
Aguwe neza rwose kandi afite amahoroNEHariuzigisha Imanaubwenge,
Kandi ari yo iciraurubanza abakomeye?YD+Mbese ibizaba ku b'inzu ye bamukurikiye azabyitaho,
Kandi apfuye akenyutse?]C3Amaso ye abe ari yo areba kurimbuka kwe,
Kandi anyweuburakari bw'Ishoborabyose."B=“Muravuga muti
‘Imana ibikira abana b'umunyabyaha igihano cy'ibyaha bye.’
Ahubwoumunyabyaha ubwe abe ari we ihana,
Kugirango abimenye.eACKugirango bamere nk'ibishakashaka bigurukanwa n'umuyaga,
Nk'umuramautumurwa n'ishuheri?@3“Ni kangahe itabaza ry'abanyabyaha rijya rizima,
Ibyago byabo bikabageraho,
Imana ikabagororera imibabaro,
Ibitewe n'uburakari bwayo,Y?+Dore ihirwe ryabo ntiriri mu maboko yabo,
Inama y'inkozi z'ibibi imbe kure.g>GBati ‘Ishoborabyose ni iki kugirango tuyikorere?
Kandi nituyisenga bizatumarira iki?’X=)Bakabwira Imana kandi bati
‘Tuvehokuko tudashaka kumenya inzira zawe.’U<# Iminsi yabo bayimara baguwe neza,
Hanyuma bakamanukiraikuzimubadatinze.M; Baririmbishwa n'ishako n'inanga,
Bakishimira ijwi ry'umwironge.W:' Abana babo bato babagenda imbere nk'umukumbi,
Kandi abana babo barabyina.c9? Amapfizi yabo arabyara ntabwo acogora,
N'inka zabo zihora zibyara ntabwo ziramburura.d8A Ingo zabo zibamo amahoro ntizigire icyo zīkanga,
Kandi inkoni y'Imana ntibabanguriwe. 7 :6m“Ni iki gituma abanyabyaha babaho,
Bakisāzira ndetse bakarushaho gukomera?
Urubyaro rwabo rukomerana na bo barureba,
N'ababakomokaho na bo bakabakomerera imbere.O5Iyo niyibutse ngiraubwoba,
Kandiumushyitsiugatigisaumubiriwanjye.=4uNimunyitegereze mwumirwe,
Maze mwifate ku munwa.L3Mbeseumuntu ni we ntakira?
Icyatuma ntareka kwihangana ni iki?T2!Nimunyihanganire kugirango nanjye mvuge,
Nimara kuvugamukomeze museke.A1}“Nimuhugukireibyo mvuga,
Bimbere guhumurizakwanyu.0 9Maze Yobu arasubizaati^/5“Uwo ni wo mugabane w'inkozi y'ibibi uva ku Mana,
N'umwandu yagenewe na yo.”c.?Inyungu yo mu nzu ye izanyagwa,
N'ibintu bye bizatagarana ku munsi w'uburakari bwayo.G-Ijuru rizagaragaza ibyaha bye,
Kandi isi izamuhagurukira.,{Ubutunzi bwe bubikiweumwijima wose,
Umuriroutakijwe n'umuntuuzamukongora,
Uzatwika ibisigaye mu rugo rwe byose. +Awishingureusohoke mu mubiriwe.
Niukurin'icyuma kirabagirana kizasohoka gihinguranijeumwijima we,
Ibiteyeubwoba bimugezeho.Y*+Azahunga intwaro y'icyuma,
Kandiumwambi w'umuhetow'umuringauzamuhinguranya,x)iIgihe azaba agiye guhazainda ye,
Imana izamusukahouburakari bwayo bukaze,
Ibumuvunderezeho ariho arya.d(AIgihe azaba afite ibimuhagije bisāze azabikenana,
Ukubokok'ukennye wese kuzamugeraho.R'Nta kintu cyasigaye atariye,
Ni cyo gituma atazahorana kugubwa neza.U&#Mu byo yishimiraga byose nta na kimwe azakiza,
Kuko muri we nta mahoro.O%Kuko yarenganije abakene akabirengagiza,
Yashenye amazu atubatse.a$;Ibyo yakoreye azabigarura ntazabimira,
Ntazanezerwa nk'ukoubutunzi yahugujebungana.G#Ntazareba imigezi,
Cyangwautugezidutembamoubukin'amavuta.G"Azanyunyuzaubusagwe bw'incira,
Azicwa n'ururimirw'impiri.S!Ubutunzi yabumizebunguri kandi azaburuka,
Imana izabuhubuzamu nda ye.P Ibyokurya bye bizamuhindukiramu nda,
Bimuberemoubusagwe bw'incira.F Akabikuyakuya ntabireke,
Ahubwo akabikomeza mu kanwa ke,R “Nubwo ibyaha bimuryohera mu kanwa,
Akabihisha munsi y'ururimirwe,Y+ Amagufwa ye yuzuyeimbaraga z'ubusore,
Ariko buzaryamana na we mu mukungugu.Z- Abana be bazihakirizwa ku bakene,
Kandi amaboko ye azarihaubutunzi yahuguje.`9 Ijisho ryamurebaga ntirizongera kumubonaukundi,
N'ahantu he ntihazongera kumureba.iKAzagurukaabure nk'inzozi kandi ntazongera kuboneka,
Niukuriazirukanwa nko kurotakwa nijoro.\1Azashira buheriheri nk'umwandaumuvamo.
Abamubonaga bazavuga bati ‘Ari he?’KNubwoubwibone bwe bwagera ku ijuru,
Umutwe weukagera ku bicu,ucYuko kwishima kw'inkozi z'ibibi kumaraigihe gito,
No kunezerwa k'utubahaImana ari ukw'akanya gato gusa?P“Mbese ntuzi ibyo bya kera,
Uhereye igiheumuntu ashyizwe mu isi,V%Numvise gucyahwa kunkojeje isoni,
Kandiumutimawanjyeujijutseuranshubije.M“Gutekereza kwanjye binteye gusubiza,
Mbitewe n'ubwira mfite.- WMaze Zofari w'Umunāmati arasubizaatiw“Nimutinye inkota,
Kukouburakari butezaguhanwa n'inkota,
Kugirango mumenye yuko harihourubanza rutabera.”nUAhubwo mwari mukwiriye kuvugamuti
‘Twamurenganya dute,
Ko afite impamvu zimuhaurubanza?’q[Nzayirebaubwanjye,
Amaso yanjye azayitegereza si ay'undi.
Nukoumutimawanjyeumarwa n'urukumbuzi.KKandiuruhurwanjye nirumarakubora,
Nzareba Imana mfiteumubiri.hIAriko jyeubwanjye nzi yuko Umucunguzi wanjye ariho,
Kandi ko amaherezo azahagarara mu isi.c ?Akandikishwa ikaramu y'icyuma n'icyuma cy'isasu,
Agakebwa ku rutarengo ahoreho iteka.V %“Iyaba amagambo yanjye yari yanditswe!
Iyaba yari yanditswe mu gitabo!Y +Murandenganyiriza iki mukangirira uko Imana ingize?
Uko meze ntikubahagije?p Y“Mungirire imbabazi,
Mungirire imbabazi mwa ncuti zanjye mwe,
Kukoukubokokw'Imana kunkozeho.f EAmagufwa yanjye yumiranye n'umubiriwanjye n'inyama zanjye,
Ndetse nsigaye ku menyo gusa. K~~h~}}Z}||f|{{c{ zzLyyy9xxSwwwvvuuXu ttdt=sssHrrirqqtppcp oo`o nnZmmUllhl kkQk jj|j$ii8hhh ggUffrfNeeWe&ddScchbbbaaja ``K`)__n_ ^^Z]]q]&\\S[[[?ZZFYYpYXXgXWWSWVVgV"UU`TTTMSSS7RRWQQ{Q(PP~P$OOJNNN-MMsMLL=KKEJJJhJ IInI HHIGGG/FFFEEeDDDZCCC?BBB'AAA+@@|@??N>>><===<Kuko nkūbashye nzikubitahasi nsenge,
Nerekeyeurusengero rwawe rwera.S"Uzarimbura abanyabinyoma,
Uwiteka yangaurunukaumwicanyi n'umuriganya.O!Abībone ntibazahagarara mu maso yawe,
Wanga inkozi z'ibibi zose.L KukoutariImana y'intambirakibi,
Umunyangeso mbi ntazaba iwawe.  Uwiteka, mu gitondouzajya wumva ijwi ryanjye,
Mu gitondo nzajya nerekeza gusenga kwanjye kuri wowe,
Mbe maso ntegereje.hIMwami wanjye, Mana yanjye,
Tyarizaugutwi ijwi ryanjye ngutakira,
Kuko ari wowe nsenga.H Uwiteka, tegeraugutwi amagambo yanjye,
Ita ku byo nibwira.Y -Zaburi iyi yahimbiweumutware w'abaririmbyi, baririmbisha Nehiloti.Ni iya Dawidi._7 Nzajya ndyama nsinzire niziguye,
Kuko ari wowe wenyine Uwiteka umpa kuba amahoro.]3Ushyire ibyishimo mu mutimawanjye,
Biruta ibyo ku burumbuke bw'amasaka na vino.zmHariho benshi babaza bati
“Ni ndeuzatwereka ibitunezeza?
Uwitekautuvushirizeumucyo wo mu maso hawe.”EMutambe ibitambo mukiranutse,
Kandi mwiringire Uwiteka.kOMugireimpuhwe zo gukoraicyaha,
Muri ku mariri yanyu mwibwirire mu mitima mucecetse.
Sela.a;Ariko mumenye yuko Uwiteka yirobanuriyeumukunzi we,
Uwiteka azanyumva uko mutakiye.5Bana b'abantu,
Muzageza he guhindura icyubahiro cyanjye igisuzuguriro?
Muzageza he gukunda ibitagiraumumarono gukurikiza ibinyoma?
Sela.)Mana gukiranuka kwanjye guturukaho,
unsubizeuko ngutakiye.
Warambohoye ubwo nari mfiteumubabaro,
Mbabarira, wumve gusenga kwanjye.Y -Zaburi iyi yahimbiweumutware w'abaririmbyi, babwira inanga. Ni Zaburi ya Dawidi.W' Agakiza kabonerwa mu Uwiteka,
Umugishautanga ube ku bantu bawe.
Sela.Uwiteka haguruka, Mana yanjye nkiza,
Kuko wakubiseabanzi banjye bose ku gisendabageni,
Waciye amenyo y'abanyabyaha.Y+Sinzatinya abantu inzovu nyinshi,
Bangoteye impande zose kugirango bantere.SNararyamaga ngasinzira,
Ngakanguka kuko Uwiteka ari we ujya andamira.\1Ijwi ryanjye ritakira Uwiteka,
Na we akansubizaari ku musoziwe wera.
Sela.s _Ariko wowe Uwiteka, uri ingabo inkingira,
Uri icyubahiro cyanjye, ni woweushyira hejuruumutwe wanjye.M Benshi baramvuga bati
“Nta gakiza afite ku Mana.”
Sela.M Uwiteka, erega abanzi banjye baragwiriye!
Abangomeye ni benshi.F  Zaburi ya Dawidi, yahimbye ubwo yahungaga Abusalomuumwana we.  Musomeurya Mwana,
kugirango atarakara mukarimbukiramu nzira,
Kukoumujinya weukongezwa vuba.
Hahirwa abamuhungiraho bose.E Mukorere Uwiteka mutinya,
Munezerwe muhinde imishyitsi.`9 Noneho mwa bami mwe, mugireubwenge,
Mwa bacamanza mwe z'abo mu isi, mwemere kwiga.L Uzabavunaguza inkoni y'icyuma,
Uzabamenagura nk'ikibumbano.”[/Nsaba nzaguha amahanga ngo abeumwandu wawe,
N'abo ku mpera y'isi ngoubatware.hINdavuga rya tegeko,
Uwiteka yarambwiye ati “Uri Umwana wanjye,
Uyu munsi ndakubyaye.T!Iti “Ni jye wimikiyeumwami wanjye,
Kuri Siyoniumusoziwanjye wera.”NMaze izababwiranaumujinya,
Ibatinyishisheuburakari bwayo bwinshiFIhora yicaye mu ijuru izabaseka,
Umwami Imana izabakoba.a;Bati “Reka ducagagure ibyo batubohesheje,
Tujugunye kure ingoyi batubohesheje.”c?Abami bo mu isi biteguye kurwana,
Kandi abatware bagiriye inama Uwiteka n'Uwo yasīzea~ =Ni iki gitumye abanyamahanga bagira imidugararo?
N'amoko yatekerereje iki iby'ubusa?U} %Kuko Uwiteka azi inzira y'abakiranutsi,
Ariko inzira y'ababi izarimbuka.z| oNi cyo gituma ababi bazatsindwa ku munsi w'amateka,
N'abanyabyaha bazatsindirwa mu iteraniro ry'abakiranutsi.O{ Ababi ntibamera batyo,
Ahubwo bahwana n'umuramautumurwa n'umuyaga.z 9Uwo azahwana n'igiti cyatewe hafi y'umugezi,
Cyera imbuto zacyo igihe cyacyo.
Ibibabi byacyo ntibyuma,
Icyo azakora cyose kizamuberacyiza.ny WAhubwo amategeko y'Uwiteka ni yo yishimira,
Kandi amategeko ye ni yo yibwira ku manywa na nijoro.xx mHahirwaumuntuudakurikiza imigambi y'ababi,
Ntahagarare mu nzira y'abanyabyaha,
Ntiyicarane n'abakobanyi.2w_*Nuko Yobu apfa ashaje ageze mu za bukuru.nvU*Hanyuma yabyo Yobu amara imyaka ijana na mirongo ine, abona abana be n'abuzukurube ndetse n'ubuvivi.u*Kandi mu gihugu cyose nta bagore bari bafiteuburanga bwiza nk'abakobwa ba Yobu. Nuko se abahera iminani hamwe na basaza babo.etC*Umukobwa w'imfura amwita Yemima, uw'ubuhetaamwita Keziya, n'uwa gatatu amwita Kerenihapuki.Nigaragura mu mukungugu no mu ivu.”Vk%*Ibyawe nari narabyumvishije amatwi,
Ariko noneho amaso yanjye arakureba.Vj%*Noneho umva, ndakwinginze ngiye kuvuga,
Ngiye kukubazamaze naweunsubize.#i?*Iti “Uwo ni ndeuhisha inama kandi ataziubwenge?”
Yobu ati “Ni cyo cyatumye mvuga icyo ntazi,
Ni ibintu byandenze bitangaje mbivuga ntabizi.Zh-*“Nzi yukoushobora byose,
Kandi nta kibasha kurogoya imigambi yawe yose.”$g E*Maze Yobu asubizaUwiteka atiSf)Yitegereza ibiri hejuru byose,
Ni yo mwami w'abana b'abibone bose.”He )Nta yindi ihwanye na yo iri ku isi,
Yavutse itagiraubwoba.cd?)Inyuma yayo ihasiga inzira iboneye,
Umuntu yatekereza ko imuhengeri hadendejeurubura.wcg)Iyo igeze imuhengeri irahavuguta,
Ikahahindura ifuro nk'inkono ibira,
Ituma inyanja imera nk'amavuta.Mb)Ku nda yayo ni ibivuvu bityaye,
Ku byondo ihahindura ibikuruzi.?ay)Ubuhiriiburebank'ibikūri,
Iseka guhinda ku icumu.S`)Umwambi ntiwayihungisha,
Amabuye y'umuhumetso ayihindukirank'umurama.Y_+)Ibyuma ikabireba nk'ibyatsi,
Kandiumuringa ikawugereranya nk'igiti cyaboze.x^i)Naho hagirauyerekezaho inkota cyangwa icumu,
Cyangwaumwambi cyangwa icumu ry'irihima,
nta cyo byamara.>]w)Iyo yegutse intwari ziratinya,
Ubwoba bukazisaza.D\)Umutimawayoukomeye nk'ibuye,
Niukuriukomeye nk'urusyo.S[)Inyama zo ku mubiriwayo ziromekeranye,
Ziyifasheho ntabwo zijegajega.SZ)Mu ijosi ryayo habamo gukomera,
Igitinyiro cyayo kiyihamiriza imbere.YY+) Umwuka wayoukongeza amakara,
Kandi mu kanwa kayo havamo ibirimi by'umuriro.`X9) Mu mazuru yayo hacucumukaumwotsi,
Nk'uva mu nkono ibira cyangwa imbingo zitwitswe.UW#) Mu kanwa kayo havamo amafumbi agurumana,
Hakavamo ibishashi by'umuriro.\V1) Kwitsamura kwayo kuvamoumucyo,
Kandi amaso yayo ameze nko gutambika k'umuseke.EU) Zirasobekeranye,
Zirafatanye ndetse ntabwo zatandukana.QT)Ndetse rumwe rusobekerana n'urundi,
Bituma ari nta mwukauzinyuramo.gSG)Imvuvu zayo zikomeye ni zo bwibone bwayo,
Zibumbabumbiye hamwe zimeze nk'izihambiranijwe.VR%)Ni nde wabasha kwasamura akanwa kayo?
Amenyo yayo uko ameze ateraubwoba.cQ?)Ni nde wabasha kuyamburaumwambaro wayo w'inyuma?
Ni nde wakwishyira mu rwasaya rwayo?uPc)“Sinzareka kuvugaiby'ingingo zayo,
Cyangwaububasha bw'imbaraga zayo,
Cyangwaumubyimba wayo mwiza.fOE)Ni nde wabanje kugiraicyo ampa kugirango mwiture?
Ibiri munsi y'ijuru byose ni ibyanjye.YN+)Nta ntwari yahangara kuyibyutsa,
None se ni nde wabasha kumpagarara imbere?dM C)“Umva ibyiringiro byo kuyifata ntibyabaho.
Mbeseumuntu ntiyazira n'uko ayirebye gusa?EL( Kuyibanguriraukuboko,
Wibuke ko ari intambaraukugerure.RK(Cyo ye wabasha kuzuzauruhurwayo imyambi,
Cyangwaumutwe wayo ibigobe?9Jm(Abarobyi bayicuruzase?
Bayigabanya abagenza?VI%(Wayikinisha nk'ukinisha inyoni?
Cyangwa wayizirikira gusetsa abaja bawe?JH (Aho yasezerana nawe,
Kugirango ikubereumugaragu iminsi yose?KG(Mbese yagutakira cyane,
Cyangwa yakubwira amagambo ashyeshya,\F1(Washobora gushyiraumugozimu izuru ryayo,
Cyangwa gutoboza akasaya kayoururobo?aE;(“Mbese wabasha kurobesha Lewiyataniururobo,
Cyangwa gufatishaururimirwayoumugozi?SD(Mbese hariuwayifata iri maso,
Cyangwa agapfumuzaizuru ryayo ikigobwe?vCe(Dore iyoumugeziwuzuyentiruha ihindaumushyitsi,
Naho Yorodani yakuzuraikagera mu kanwa kayo ntiyabyitaho.bB=(Ibiti bifite ibicucu biyikwizaho ibicucu byabyo,
Igakikizwa n'imikingo yo ku mugezi.]A3(Yiryamira munsi y'ibiti bifite ibicucu,
Mu bwihisho bwo mu rufunzo no mu nkuka.W@'(Niukuriimisozi iyiberaurwuri,
Aho inyamaswa zose zo mu ishyamba zikinira.i?K(“Mu byaremwe n'Imana ni yo ngenzi,
Umuremyi wayo ni we watinyuka kuyegera yitwaje inkota.d>A(Amagufwa yayo ameze nk'imiheha y'umuringa,
Amaguru yayo ameze nk'ibihindizo by'ibyuma.W='(Izunguzaumurizowayo nk'umwerezi,
Imitsi yo mu matako yayo irasobekeranye.k<O(Dore itegereze imbaraga zayo ziri mu matako yayo,
N'ububasha bwayo buri mu mitsi y'inda yayo.N;(Nuko witegereze Behemoti iyo naremye nkawe,
Iryaubwatsi nk'inka.M:(Ni bwo nzakwemera,
Yukoukubokokwawe kw'iburyo kubasha kugukiza.Q9( Boseubashyire mu mukungugu,
Mu maso habouhakingiranire mu bwihisho.X8)( Urebeumwiraririziumuzitse acogore,
Kandiukandagirire abanyabyaha aho bari.^75( Sandazauburakari bwawe busesekare,
Kandi witegerezeumwibone weseumucishe bugufi.X6)( Noneho rimbana ikuzo no kwifata neza,
Kandi wiyambike icyubahiro n'ubwiza.L5( Haryauhwanije n'Imana amaboko?
Wabasha guhindisha ijwi nka yo?e4C(Mbeseugiyekumvuguruzaicyo nategetse?
Ugiye kumpererezaho ibyaha kugirangouboneurubanza?B3(“Noneho kenyera kigabo,
Ngiye kukubazanaweunsubize.72i(Maze Uwiteka asubiriza Yobu muri serwakira atiY1+(Navuze rimwe ariko sinzongera gusubiza,
Ndetse kabiri ariko sinakongera.”G0(“Dore ndi insuzugurwa, nagusubizaiki?
Nifashe ku munwa.%/E(Nuko Yobu asubizaUwiteka ati[./(“Mbeseumunyampaka yagisha Ishoborabyose impaka?
Ugayisha Imana nasubize.”(- M(Uwiteka akomeza gusubizaYobu atiX,)'N'ibyana byacyo binyunyuza amaraso,
Kandi aho intumbi ziri ni ho kijya.”[+/'Gihigisha ijisho ryacyo rishaka icyo gifata,
Amaso yacyo akabibona biri kure.L*'Kiba mu bitare kikarikaho,
No mu bihanamanga mu masenga yabyo.Y)+'Igisiga gitumbagira ku itegeko ryawe,
Rikaba ari ryo rituma cyarika hejuru?g(G'“Mbese agaca kagurukishwa n'ubwenge bwawe,
Iyo karamburiyeamababa yako aherekeye ikusi?w'g'Iyo yumvise impanda hose irivuga,
Kandi ikarehera intambara ikiri kure,
Guhinda kw'abagaba n'urusaku.m&S'Uburakari bwayo bukazebutumaiyogoza isi,
Kandi iyo yumvise ijwi ry'impanda ntirituma ihagarara.V%%'Ikirimba kijegerera hejuru yayo,
Umuheton'icumu rirabagirana, n'agacumu.X$)'Isuzuguraubwoba nta cyo itinya,
Ndetse ntabwo ihindukirango ihunge inkota.U##'Ikaraha mu gikombe ikishimira imbaraga zayo,
Ikajya gusanganira ingabo.Z"-'Ni wowe wayihaye gusimbuka nk'inzige?
Ubwiza bwo kwivuga kwayo buteraubwoba,t!a'“Mbese ni wowe wahaye ifarashi imbaraga?
Cyangwa ni wowe wayiteye umugārauhungabana ku ijosi ryayo?< s'Iyo igurutse,
Isuzuguraifarashi n'uyigenderaho.?y'Kuko Imana yayimyeubwenge,
Kandi ntiyihe kujijuka.nU'Igirira ibyana byayo nabi nk'ibitari ibyayo,
Nubwo imirimo yayo ariubusa,
Ntibiyiteraubwoba,hI'Ikibagirwa yuko ikirenge cyabasha kuyahwata,
Cyangwa yuko inyamaswa yabasha kuyakandagira.I 'Kuko amagi yayo iyatera ku butaka,
Agashyuhiramu mukungugu,iK' “Amababa y'imbuni iyakungutanaubwibone,
Ariko se amababa yayo n'amoya yayo siubwiza gusa?O' Wakwiringira yuko yasarura imyaka yawe,
Ikayirunda ku mbuga yawe?X)' Wayiringira kuko imbaraga zayo ari nyinshi?
Cyangwa wayihariraumurimowawe?a;' Wabasha kuyizirikishaumugozingouyihingishe?
Cyangwa yasanza mu bikombe igukurikiye?S' “Mbese imbogo yakwemera kugukorera?
Cyangwa yaguma mu kiraro cyawe?Z-'Zizerera mu misozi aho zirisha,
Zikahuka zikajya gushaka intohera z'ubwatsi.Q'Zangaurusakurwo mu mudugudu,
Kandi ntabwo zumvaurwamu rw'uziyoboye.X)'Izo nahayeubutayungo zibubemo,
N'igihugu cy'ubukunankaziha houbuturobwazo?<s'“Ni nde washumuyeimparage?
Ni nde wazizituye,^5'Abana bazo barakomera bagakuriramu gasozi,
Bagacuka bakigendera ntibazigarukeho.F'Zirahēra zikabyara abana bazo,
Kwerera kwazo kugashira.T!'Washobora kumenya amezi zimara zihaka?
Cyangwa se uzi igihe zibyarira?t c'“Mbese uzi igihe amasha yo mu bitare abyarira?
Cyangwa wabasha kugaragaza igihe imparakazi ziramukwa?yk&)Ni ndeushakira igikona ibyokurya,
Igihe ibyana byacyo bitakira Imana,
Bizererezwa no gushaka ibyokurya?V %&(Igihe zishashe amajanja mu burumba bwazo,
N'igihe zubikiye ziri mu gico?e C&'“Mbese washobora guhigira intare y'ingore umuhīgo?
Cyangwaugahaza imigunzu y'intare,O &&Igiheumukunguguuhinduka icyondo,
N'ubutakabw'ibinonko bigafatana?f E&%Ni nde wabasha kubarisha ibicuubwenge?
Ni nde wabasha gusukaibiri mu ntango zo mu ijuru,P &$Ni nde washyizeubwenge mu mutimaw'umuntu?
Ni nde wawuhayekujijuka?[/&#Washobora kohereza imirabyo ikagenda,
Cyangwa ikakwitaba iti ‘Turi hano’?^5&"“Aho wabasha kurangururiraibicu ijwi ryawe,
Kugirango amazi menshi akwisukeho?V%&!Uzi amategeko ayobora ijuru?
Wabasha gusohozaubutware bwaryo uri ku isi?iK& Wabasha kuzanaza Mazaroti mu gihe cyazo?
Cyangwa se wabasha kuyobora Arukuturon'abana bayo?fE&“Mbese wabasha guhambiranyaubukagabwa Kilimiya,
Cyangwa kudohora iminyururuya Oriyoni?W'&Amazi arihisha akamera nk'ibuye,
No hejuru y'imuhengeri hahinduka barafu.R&Barafu yavuye mu nda ya nde?
N'iyababa yo ku ijuru ni nde wayisamye?T!&Mbese imvura igira se?
Cyangwa se ni nde wabyaye ibitonyanga by'ikime?N&Kandi ahāze ahadatuwe harimoubusa,
Ngo ahamezeubwatsi butoshye?Q&Kugirango avubireimvura igihugu kitarimoumuntu,
Mu butayubudaturwa,X~)&“Ni nde waciye imigende y'umwuzūre,
Cyangwa inzira y'umurabyo w'inkuba,^}5&Umucyo wagiyeunyuze mu yihe nzira?
Umuyagaw'iburasirazubausandaye ku isiuganahe?Y|+&Urwo nabikiye igihe cyo kuruteresha amakuba,
Umunsi w'intambara no kurwana._{7&“Mbese hari ubwo wageze mu bubikobwa shelegi,
Cyangwa wabonyeububikobw'urubura?Uz#&Urabizi kuko wari waravutse,
N'imibare y'iminsi yawe ikaba ari myinshi.^y5&Kugirangouwugarure mu rugabano rwawo,
Kandi ngoumenye inzira zigana ku nzu yawo?Xx)&“Inzira igana ku buturobw'umucyo iri he?
Umwijima na wo aho uba ni hehe,Ew&Mbese wamenya nezaubugaribw'isi?
Bivuge nibaubizibyose.evC&Hari ubwo wugururiweamarembo y'urupfu,
Cyangwa se wabonye amarembo y'igicucu cy'urupfu?^u5&“Mbese wageze ku masōko y'inyanja,
Cyangwa wazerereye mu kuzimukw'imuhengeri?Qt&Kandi abanyabyaha bīmweumucyo wabo,
N'ukubokokubanguwe kuravunika.dsA&Ihinduka nk'ibumba rikozweho ikimenyetso,
Ndetse ibintu byose bigaragara nk'ibyambaye.Fr& Kugirangoufateku mpera z'isi,
Uzikunkumuremoabanyabyaha?bq=& “Mbese aho wabereye hari ubwo wategetse ko bucya,
Ugatambikishaumusekeigihe cyawo,lpQ& Kandi nkavuga nti ‘Garukiraaha ntuharenge,
Aha ni ho imiraba yawe y'ubwibone izagarukira?’Ko& Nkayiha itegeko ryanjye,
Nkayishyiraho imyugariro n'amarembo,Zn-& Igihe nyihaye ibicu houmwambaro,
N'umwijima w'icuraburindiukayibera ingobyi,Lm&Ni nde wugariye amarembo y'inyanja,
Igihe yavaga mu nda y'isi,ql[&Igihe inyenyeri zo mu ruturuturuzaririmbiranaga,
Abana b'Imana bose bakarangururaijwi ry'ibyishimo?_k7&Imfatiro zayo zashinzwe ku ki?
Cyangwa se ni nde washyizeho ibuye ryo ku mfuruka,^j5&Ni nde washyizehourugerorwayo nibaumuzi?
Cyangwa se ni nde wayigereshejeumugozi?Ni&Igihe nashingaga imfatiro z'isi wari he?
Niba uziubwenge bivuge.Eh&Noneho kenyera kigabo,
Kuko ngiye kukubazanaweunsubize.Dg&“Uwo ni nde wangiza inama
N'amagambo atarimoubwenge?6f i&Nuko Uwiteka asubiriza Yobu muri serwakira atiZe-%Ni cyo gituma abantu bayubaha,
Ntabwo yita ku bantu bīgize abanyabwenge.”d7%Ishoborabyose ntabwo twabasha kuyishyikira,
Ifiteububasha buhebuje,
Kandi igira imanza zitabera no gukiranuka kwinshi,
Nta bwo irenganya.Rc%Ubwiza buhebuje bugaturukaikasikazi,
Imana ifiteubwiza buteyeubwoba.lbQ%“Kandi n'ubu abantu ntibarebaumucyourabagiranira mu ijuru,
Arikoumuyagaurahitaukeyura ibicu.haI%Mbese yabwirwa ko nshaka kuvuganana yo?
Cyangwa se harihoumuntu wakwifuza kumirwa bunguri?Y`+%Utwigishe icyo dukwiriye kuyibwira,
Kukoumwijima ari woutubuzakubitunganya.^_5%Ese wabasha kubamba ijuruufatanije n'Imana?
Ko rikomeye nk'indorerwamo iyagijwe!V^%%Ntuzi ko imyambaro yawe isusuruka,
Iyoumuyagaw'ikusi woroshye mu gihugu?e]C%Cyangwa se uzi uko ibicu bireretse,
Yuko ari ibitangaza by'Iyo ifiteubwenge butunganye?]\3%Mbese uzi uko Imana iyisohoza,
Kandi uko itegekaumurabyo w'igicu cyayo kurabya?R[%“Umva ibi yewe Yobu,
Hagarara witegereze imirimo y'Imana itangaza.QZ% Igituma ibizana,
Niukubihanisha igihugu cyayo no kukigirira ibambe.Y}% Kandi irabiyobora bigakomeza kubunga,
Kugirango bikore icyo ibitegetse cyose,
Biri hejuru y'isi ituwemon'abantu.WX'% Niukuriitwaza ibicu bya rukokoma amazi,
Isanza ibicu birimoumurabyo wayo.YW+% Iyababa izanwa n'umwuka wo mu kanwa k'Imana,
Maze amazi adendeje agafatana.KV% Umugaruurahindurauturutse ikusi,
N'imbeho igaturukaikasikazi.PU%Kandi inyamaswa zigasesera mu bwihisho,
Zikaguma mu burumba bwazo.UT#%Igaganyaza amaboko y'abantu bose,
Kugirango abo yaremye bose babimenye.Sy%Kuko ibwira shelegi iti ‘Gwa ku isi’,
N'imvura yamagira na yo ikayibwira ityo,
Ndetse n'imvura y'umurindi.YR+%Imana ihindisha ijwi ryayo bitangaje,
Ikora ibikomeye tutabasha gusobanura.Qy%Hanyuma yayo ijwi rikaririma,
Igahindisha ijwi ry'icyubahiro cyayo,
N'iyo iranguruyeijwi irekuraimvura ikagwa.bP=%Umuhindo waryo iwukwiza munsi y'ijuru hose,
N'umurabyo wayo ikawugezaku mpera z'isi.YO+%Nimwumve yemwe nimwumveurusakurw'ijwi ryayo,
No guhinda kuva mu kanwa kayo.RN %“Niukuriibyo biteraumutimawanjye guhindaumushyitsi,
Umutimaugakuka._M7$!Guhinda kw'inkuba kugaragaza ibyayo,
Amatungo na yo akamenya yukoumugaruuhinduye.ML$ Ihishaumurabyo mu maboko yayo,
Maze ikawutegeka guhamya intego.^K5$Kuko ibyo ari ibyo ikirishaurubanza rw'amahanga,
Kandi itanga ibyokurya byinshi.KJ$Dore yigoteshaumucyo,
Kandi itwikīra no mu kuzimukw'inyanja.qI[$Mbese hariuwabasha kumenya uko ibicu bikwira hose,
Akamenya n'uko imihindaganyo iva mu ihema ryayo?BH$Maze ibicu bikayigusha,
Ikagwa mu gihugu ari nyinshi.NG$“Kuko izamura amazi akaba igicu,
Kigahinduka imvura itonyanga,TF!$Dore Imana irakomeye kandi ntituyizi,
Imibare y'imyaka yayo ntibarika.AE}$Bose barayirebaga,
Umuntu ayitegereza ari kure yayo.ID $Ibuka gushimisha imirimo yayo,
N'ibyayo abantu baririmbaga.fCE$Ni nde wayitegekeye inzira zayo?
Cyangwa ni nde wavuga ati
‘Wakoze ikitaboneye’?\B1$“Dore Imana ikoresha ibikomeyeububasha bwayo,
Umwigishauhwanye na yo ni nde?dAA$Itonde we kwibwira ibyo gukiranirwa,
Kuko ari byo wahisemo bikakurutiraumubabaroufite.@@{$Ntukifuze ijoro,
Igihe abantu bacibwa bakava iwabo.\?1$Mbeseubutunzi bwawe n'ububasha bw'imbaraga zawe bwose,
Byatumautabona amakuba?y>k$Harihouburakari.
Wirindeutayobeshwa no kwirarira kwawe,
Bigatuma incungu nyinshi zinanirwa kugucungura.W='$Ariko wuzuwemon'imanza z'abanyabyaha,
Urubanza no gukiranuka biragufashe.<$“Niukuriiba yaragukuyemu makuba,
Ikagushyira ahagari hadafunganye,
Kandi ibishyizwe ku meza yawe,
Biba byuzuwemon'ibinure.`;9$Irokora abarengana ikabakura mu makuba,
Kandi akarengane gatuma ibaziburiraamatwi.H: $Bapfa bakenyutse,
Kandiubugingo bwabo buherera mu banduye.j9M$ “Kandi abatubahaImana mu mitima yabo bibikirauburakari,
Iyo ibaboshye ntibarushyabatabaza.Y8+$ Ariko nibatumvira bazarimbuzwa inkota,
Kandi bazapfa ari nta bwenge bafite.q7[$ Nibayumvira bakayikorera,
Bazamara iminsi yabo baguwe neza,
Bazamara n'imyaka yabo mu byishimo.\61$ Kandi izibura amatwi yabo ngo bumve ibyigisho,
Ikabihanangiriza kuva mu byaha.H5 $ Ibereka imirimo yabo n'ibicumurobyabo,
Uko bagenje bibona.Q4$Kandi iyo baboheshejwe iminyururu,
Bagafatishwa ingoyi z'umubabaro,3$Ntabwo ivana amaso yayo ku bakiranutsi,
Ahubwo ibicaza hamwe n'abami ku ntebe zabo,
Ikabakomeza iteka ryose bagashyirwa hejuru.E2$Ntiramishaumunyabyaha,
Ariko itsindishiriza abarengana.d1A$“Dore Imana irakomeye kandi ntigira uwo ihinyura,
Irakomeye mu mbaraga no mu bwenge.b0=$Niukuriibyo mvuga ntabwo ari ibinyoma,
Umuntuufiteubwenge butunganye ari kumwe nawe.d/A$Ndazanaubwenge bwanjye mbukuyekure,
Kandi ndātūrira Umuremyi wanjyeuburyo akiranuka.Q.$“Baunyoroheye gato maze nkwereke,
Kuko ngifite icyo mvugiraImana.- ;$Elihu akomeza kuvugaatic,?#Ni cyo cyatumye Yobu abumburiraubusaakanwa ke,
Akagwiza amagambo atagira icyo azi.”W+'#Ariko noneho kuko idahōreshauburakari bwayo,
Ntiyite ku gasuzugurocyane,\*1#“Nubwouvugakoutayireba,
Arikourubanza ruri imbere yayo,
Naweuyirindīra.S)# NiukuriImana ntiyumvira ibyoubusa.
Ndetse Ishoborabyose ntiyabyitaho.W('# Nuko barataka ariko ntihagiraubasubiza,
Bitewe n'ubwibone bw'abanyabyaha.i'K# Ikatwigisha kurutainyamaswa zo mu isi,
Kandi ikaduhaubwenge kurutaibisiga byo mu kirere.’j&M# Ariko nta wavuga ati ‘Imana Umuremyi wanjye iri he?
Kandi ari yo iduha indirimbo mu ijoro,r%]# “Batakishwa no kurengana kwinshi,
Ku bwo kubabazwa n'amaboko y'abakomeye ni cyo kibatera gutabaza.$}#Icyakora ibibi byawe byababazaumuntuumezenkawe,
Kandiumwana w'umuntu gukiranuka kwawe ni we kwagira icyo kumumarira.b#=#Niba uriumukiranutsi hari icyouyihaye?
Cyangwa se icyo ihabwa n'ukubokokwawe ni iki?r"]#Niba warakoze icyaha hari icyouyitwaye?
Kandi ibicumurobyawe niba byaragwiriye na byo biyitwaye iki?[!/#“Itegereze mu ijuruurebe,
Kandi witegereze ibicu biri hejuru uko bigusumba.. W#Ngiye kugusubizawowe na bagenzi bawe.}#Kuko wavuze uti ‘Kuzamarira iki?’
Kandi uti
‘Nzabona nyungu ki ziruta izo mba narabonye ngikora ibyaha?’nU#“Mbese wibwira yuko ibyo bitunganye, ubwo wavuze uti
‘Gukiranuka kwanjye kurutaukw'Imana’?! ?#Elihu akomeza gusubizaatiw"%Kuko yongeraubugomeku cyaha cye,
Agakoma mu mashyi muri twe atangara,
Akagwiza amagambo ye yibasiye Imana.”^5"$“Icyampa Yobu akageragezwa akazagezwa ku maherezo,
Kuko asubizank'abanyabyaha.O"#‘Yobu yavuze icyo atazi,
Kandi amagambo ye ntiyarimoubwenge.’_7""“Abantu bajijutse,
Ndetse abantu bose baziubwenge banyumva,
Bazambwira bati  "!Mbese ingororano yayouyangishwa n'uko idakora icyoushaka?
Kuko ari woweukwiriye guhitamo atari jye,
Nuko vuga icyo uzi.S" Icyo ntabonyeukinyigishe,
Niba narakoze ikibi sinzongera kugikora.’I "“Hariuwabwiye Imana ati
‘Narahanwe sinzongera gucumura,P"KugirangoutubahaImana atima,
Kandi ngo hatagirautegaabantuumutego.#"“Iyo itanze amahoro ni nde wabasha guteraamahane?
Iyo yitwikiriye ni nde wabasha kuyireba?
Uko yagira benshi ni ko yagira n'umwe,U#"Bagatuma gutakakw'abakene kuyigeraho,
Kandi ikumva gutakakw'abarengana.;q"Kuko zayiteshutse,
Ntizite ku nzira zayo zose.L"Izikubitank'abantu babi,
Ku mugaragaro imbere y'abandi barora,E"Kuko izi imirimo yazo,
Kandi izubikanijoro zikarimbuka.X)"Ivunagura intwari mu buryo butarondoreka,
Igashyira abandi mu kigwi cyazo.[/"Kuko itagomba kongera kwitegerezaumuntu,
Kugirango yirirwe isubiramu rubanza.[ /"Nta mwijima cyangwa igicucu cy'urupfu,
Aho inkozi z'ibibi zishobora kwihisha.Y +"“Kuko amaso yayo ari ku migenzereze y'umuntu,
Kandi ireba amajya ye yose. "Bapfa mu kanya gato ndetse mu gicuku,
Abantu baradandabirana bakagendanirako,
Kandi intwari zikurwaho ari nta muntu zizize. +"Nkanswe kubibwira Imana itarobanura abami ku butoni,
Ntiyite ku batunzi kubarutisha abakene,
Kuko bose ari bo yaremesheje amaboko yayo.e C"Birakwiriye se kubwiraumwami uti ‘Uri mubi’?
Cyangwa ab'imfura uti ‘Muri babi’?V%"Mbeseuwanga gukiranuka yategeka?
Wacira Ikiranuka kandi Ikomeyeurubanza?V%"“Noneho nibaujijutse umva ibi,
Utegere amatwi ijwi ry'amagambo yanjye.Q"Ibyaremwe byose byapfira rimwe,
Umuntu na we agasubiramu mukungugu.I "Yakwitegereza abantu,
Ikisubiraniraumwuka no guhumekabyayo,Z-" Ni nde wayihaye gutwara isi?
Cyangwa ni nde wayiringanirije ibyaremwe byose?W'" Niukurintabwo Imana yakora ibibi,
Kandi Ishoborabyose ntiyagoreka imanza.lQ" Kuko izitūraumuntu ibihwanye n'umurimowe,
Izahaumuntu wese kubonaibihwanye n'imigenzereze ye.5" “Nuko rero nimuntegere amatwi,
Mwa bantu bajijutse mwe,
Ntibikabeho ko Imana ikora ibyaha,
N'Ishoborabyose ngo ikore ibyo gukiranirwa,L" Kuko yavuze ati
‘Nta cyo bimariyeumuntu kwishimana Imana.’P"Agenda yibanisha n'inkozi z'ibibi,
Kandi akagendana n'abanyabyaha.P~"Mbese harihoumuntuumezenka Yobu,
Unywa gukobwa nk'ugotomera amazi?}}s"Nubwo nta rubanza rundiho mbarwa nk'umubeshyi,
Urugumarwanjye rurenzeurukiriro,
Nubwo nta gicumuromfite.’\|1"“Yobu yavuze ati ‘Ndiumukiranutsi,
Kandi Imana yankuyehoibyari binkwiriye.D{"Twihitiremo igitunganye,
Twimenyere icyiza turi kumwe.Lz"Kukougutwi gusobanura amagambo,
Nk'uko akanwa kumva ibyokurya.\y1"“Nimwumve ibyo mvuga mwa banyabwenge mwe,
Namwe abajijutse muntegere amatwi,$x E"Maze Elihu yongera kuvugaatiQw!!Niba ari nta cyountegere amatwi,
Ceceka nanjye nkwigisheubwenge.”Ov! Nibaufiteicyo kuvugaunsubize,
Vuga kuko nifuza kugutsindishiriza.Ku!“Hugukacyane Yobu we,untegere amatwi,
Uceceke nanjye mvuge.ftE!Kugirango igarureubugingo bwe ngo butajya ikuzimu,
Abone kumurikirwa n'umucyo w'abazima.Ys+!“Dore ibyo byose bikorwa n'Imana,
Igenza ityoumuntu kabiri ndetse gatatu,mrS!Nyamara yancunguriyeubugingo ngo butajya muri rwa rwobo,
Kandi kubahokwanjye kuzarebaumucyo.’tqa!Aririmbira imbere y'abantu ati
‘Naracumuyenkagoreka ibyari bigororotse,
Ariko nta cyo byamariye.pw!Asaba Imana na yo ikamugirira ibambe,
Bituma ayireba mu maso anezerewe,
Kandi igaruriraumuntu gukiranuka kwe.Ko!Umubiriweuzagwa itoto birushe uw'umwana,
Asubiremu busorebwe.|nq!Ni ho Imana yamubabarira iti
‘Murokore kugirango atamanuka akajya muri rwa rwobo,
Nabonye Umucunguzi.’m !“Niba abonekerwa na marayika w'umurengezi,
Ni inyamibwa imwe mu gihumbi,
Wamenyeshaumuntu inzira akwiriye kunyuramo.Wl'!Niukuriubugingo bwe bwegera ikuzimu,
No kubahokwe kwerekeye ku barimbuzi.Xk)!Umubiriweurananuka ntubeukigaragara,
N'amagufwa ye atagaragaraga akānama.Sj!Bigatumaubugingo bwe buhurwa ibyokurya,
N'umutimaweukanga ibiryoshye._i7!Maze kandi ahanwa n'umubabaro ari ku buriribwe,
Ahora aribwa mu magufwa ntahweme,[h/!Ubugingo bwe iburinda rwa rwobo,
No kubahokwe ikakurinda kurimburwa n'inkota._g7!Kugirango igamburuzeumuntu mu migambi ye,
Ngo imaremoumuntuubwibone bwe buhishwe.Tf!!Ni ho yumvisha amatwi y'abantu,
Igashyira ikimenyetso ku byo ibigisha,heI!Mu nzozi mu iyerekwa rya nijoro,
Igihe abantu bashyizweyo,
Basinziriye ku mariri yabo.Fd!Imana ivuga rimwe,
Ndetse kabiri nubwoumuntu atabyitaho.Lc! Ni iki gitumauyigisha impaka,
Kuko itagomba gusobanura ibyayo?Rb! “Reka ngusubize, muri ibyo ntukiranutse,
Kuko Imana isumba abantu.Ta!! Ibirenge byanjye ibishyira mu mbago,
Yitegereza inzira zanjye zose.’E`! Ariko rero Inshakaho impamvu,
Indebaho nk'umwanzi wayo.Y_+! ‘Ndaboneye nta gicumuromfite,
Nta rubanza rundiho kandi nta kibi kindimo.M^!“Niukuriwavuze numva,
Kandi numvise amagambo y'ijwi ryawe uti_]7!Umva igitinyiro cyanjye ntikizagutinyisha,
Kandiukubokokwanjye ntikuzakuremerera.I\ !Dore mpwanye nawe imbere y'Imana,
Nanjye nabumbwemu gitaka.h[I!“Nubishoboraunsubize,
Amagambo yaweuyatunganirize imbere yanjye,
Uhagarareushikamye._Z7!Mwuka w'Imana ni we wandemye,
Kandi guhumekakw'Ishoborabyose ni ko kwambeshejeho.|Yq!Amagambo yanjye agaragaze gutungana k'umutimawanjye,
Kandi ibyo nziururimirwanjye rurabivuga ntafiteuburyarya. 1~~c}}n|||2{{{CzzvzyyYxxx:wwwvvevuutt|tssls%rrTqqippwp&ooTnnnOmmrmllVkkqkjjLiii/hh8ggNfff:eevddcc]cbbata,``|`_z_^^X]](\\^[[lZZZYYoY"XXWW@VVV=UU5TT=SsSRR'QQvPPOOOpNNJNMMeLL\KKK>JJUIIHH6GGcG FF@EEEMDDdCnC BHBA&@@@+??>>8==c<E%#[bj imz @ H k ) 4 n nId `^mVT%Uwiteka,unyitegerezeungerageze,
Geragezaumutimawanjye n'ubwenge bwanjye,S Zaburi ya Dawidi.
Uwitekauncireurubanza,
Kuko gukiranuka kwanjye ari ko ngenderamo,
Kandi niringira Uwiteka ntashidikanya.\R1Mana cungura Abisirayeli,
Ubakure mu makuba yabo yose no mu byago byabo byose.?QyGukiranuka no gutungana binkize,
Kuko ngutegereza.MPRindaumutimawanjyeunkize,
Ne gukorwa n'isoni kuko nguhungiyeho.LOReba abanzi banjye ni benshi,
Kandi banyangaurwango rw'inkazi.KNRebaumubabaro wanjye n'imiruho,
Unkurehoibyaha byanjye byose.bM=Imibabaro y'umutimawanjyeuyoroshye,
Nukounkure mu makuba yanjye no mu byago byanjye.IL Unkebukeumbabarire,
Kuko ntagira shinge na rugeronkababara.^K5Amaso yanjye ahora yerekeye ku Uwiteka,
Kuko azakura ibirenge byanjye mu kigoyi.TJ!Ibihishwe by'Uwiteka bihishurirwe abamwubaha,
Azabereke isezerano rye.AI} Umutimaweuzabamu mahoro,
Urubyaro rwe ruzaragwa isi.IH  Ni nde wubahaUwiteka?
Azamwigisha inzira akwiriye guhitamo.RG Uwiteka ku bw'izina ryawe,
Mbabarira gukiranirwa kwanjye kurakomeye.fFE Inzira zose z'Uwiteka ni imbabazi n'umurava,
Ku bitondera isezerano rye n'ibyo yahamije.`E9 Abicisha bugufiazabayobora mu byo gukiranuka,
Abicisha bugufiazabigisha inzira ye.VD%Uwiteka ni mwiza aratunganye,
Ni cyo gituma azigisha abanyabyaha inzira. C9Ntiwibuke ibyaha byo mu busorebwanjye cyangwa ibicumurobyanjye,
Nk'uko imbabazi zawe ziri abe ari kounyibuka,
Ku bwo kugiraneza kwawe Uwiteka.YB+Uwiteka, ibuka imbabazi zawe no kugiraneza kwawe,
Kuko byahozeho kera kose.yAkUnyobore ku bw'umuravawaweunyigishe,
Kuko ari wowe Mana y'agakiza kanjye,
Ni wowe ntegerezaumunsiukira.G@Uwiteka nyereka inzira zawe,
Unyigishe imigenzereze yawe.?Si ko bizaba,
Mu bagutegereza nta wuzakorwa n'isoni.
Abava mu isezerano ari nta mpamvu,
Ni bo bazakorwa n'isoni.h>IMana yanjye ni wowe niringiye,
Ne gukorwa n'isoni,
Abanzi banjye be kunyishima hejuru.?= {Zaburi ya Dawidi.
Uwiteka ni wowe ncururiraumutima,Z<- Uwo mwami w'icyubahiro ni nde?
Uwiteka Nyir'ingabo ni we Mwami w'icyubahiro.};s Mwa marembo mwe, nimwunamuke,
Mwa marembo y'iteka mwe, nimweguke,
Kugirango Umwami w'icyubahiro abyukuruke.v:eUwo Mwami w'icyubahiro ni nde?
Ni Uwitekaufiteimbaraga n'amaboko,
Ni Uwitekaufiteamaboko yo kurwana.|9qMwa marembo mwe nimwunamuke,
Mwa marembo y'iteka mwe, nimweguke,
Kugirango Umwami w'icyubahiro abyukuruke.U8#Abayishaka ni bene uwo,
Abashaka mu maso hawe Mana ya Yakobo.
Sela.^75Uwo ni weuzahabwaumugisha n'Uwiteka,
No gukiranuka abihawe n'Imana y'agakiza ke.~6uNiufiteamaboko atanduye n'umutimauboneye,
Utigeze kwerekezaumutimawe ku bitagiraumumaro,
Ntarahire ibinyoma.J5 Ni ndeuzazamukaumusoziw'Uwiteka?
Ni ndeuzahagarara ahera he?N4Kuko ari we wayishinze ku nyanja,
Yayishimangiye ku mazi menshi.R3 Zaburi ya Dawidi.
Isi n'ibiyuzuyeni iby'Uwiteka,
Isi n'abayibamo.2wNiukurikugirirwa neza n'imbabazi,
bizanyomaho iminsi yose nkiriho,
Nanjye nzaba mu nzu y'Uwiteka iteka ryose.w1gUntunganiriza ameza mu maso y'abanzi banjye,
Unsīze amavuta mu mutwe,
Igikombe cyanjye kirasesekara.01Naho nanyura mu gikombe cy'igicucu cy'urupfu,
Sinzatinya ikibi cyose kuko ndi kumwe nawe,
Inshyimbo yawe n'inkoni yawe ni byo bimpumuriza.^/5Asubizaintege mu bugingo bwanjye,
Anyobora inzira yo gukiranuka ku bw'izina rye.X.)Andyamisha mu cyanya cy'ubwatsi bubisi,
Anjyana iruhande rw'amazi adasuma.G- Zaburi ya Dawidi.
Uwiteka ni we mwungeri wanjye sinzakena,P, Bazaza babwire abantu bazavuka,
Gukiranuka kwe ko ari we wabikoze.S+Abuzukuruzabazamukorera,
Ubuvivibuzabaho buzabwirwa iby'Umwami Imana.*7Abakomeye bo mu isi bose bazarya baramye,
Kandi abamanuka bajya mu mukungugu bazunamaimbere ye,
Umuntu weseutabasha gukizaubugingo bwe gupfa.L)Kukoubwami ari ubw'Uwiteka,
Kandi ari we mutegetsi w'amahanga.v(eAbo ku mpera yose y'isi bazibuka bahindukirire Uwiteka,
Amoko yose yo mu mahanga azasengera imbere yawe.o'WAbanyamubabaro bazarya bahage,
Abashaka Uwiteka bazamushima,
Imitima yanyu irame iteka ryose. &Kuri wowe ni ho gushima kwanjye guturuka,
Ngushimira mu iteraniro ryinshi,
Nzaguhiguriraumuhigowanjye mu maso y'abakubaha.%Kuko atasuzuguyeumubabaro w'ubabazwa,
Habe no kuwuzinukwa,
Kandi ntamuhishe mu maso he,
Ahubwo yaramutakiye aramwumvira. $ AbubahaUwiteka mumushime,
Mwa rubyaro rwa Yakobo rwose mwe, mumuhimbaze,
Mwa rubyaro rwa Isirayeli rwose mwe, mumutinye,N#Nzabwira bene Data izina ryawe,
Nzagushimira hagati y'iteraniro.L"Nkiza akanwa k'intare,
Waranshubijeunkura mu mahembe y'imbogo.V!%Kizaubugingo bwanjye inkota,
Icyo mfite rukumbiugikizeubutware bw'imbwa.O Ariko Uwiteka ntumbe kure,
Ni wowe muvunyi wanjye tebukauntabare.@{Bagabana imyenda yanjye,
Bafindiraumwambaro wanjye.J Mbasha kubaraamagufwa yanjye yose,
Bandeba bankanuriyeamaso.gGKuko imbwa zingose,
Umutwe w'abanyabyahauntaye hagati,
Bantoboye ibiganza n'ibirenge.~uIntege zanjye zumye nk'urujyo,
Ururimirwanjye rufatanye n'uruhekenyero.
Kandiunshyize mu mukungugu w'urupfu,}sNsutswenk'amazi,
Amagufwa yanjye yose arakutse.
Umutimawanjyeumezenk'ibimamara,
Uyagiye mu mara yanjye.GBaranyasamiye n'akanwa kabo,
Nk'intare itanyagura yivuga.Z- Amapfizi menshi arangose,
Amapfizi y'i Bashani y'amanyambaraga aranzengutse.J  Ntumbe kure kuko amakuba ari bugufi,
Kandi ari nta mutabazi.oW Ni wowe naragijweuhereye mu ivuka ryanjye,
Uri Imana yanjyeuhereye igihe naviriye mu nda ya mama.T! Ariko ni wowe wamvukishije,
Wanyiringirishaga nkiri ku ibere rya mama.M “Bishyire ku Uwiteka amukize,
Abimukuremokuko amwishimira.”\1Abandeba bose baranseka bakanshinyagurira,
Barampema bakanzungurizaimitwe batia;Ariko jyeweho ndiumunyorogoto sindiumuntu,
Ndi ruvumwa mu bantu nsuzugurwa na bose.LBaragutakiraga bagakizwa,
Barakwiringiraga ntibakorwe n'isoni.LBa sogokuruzabarakwiringiraga,
Barakwiringiraga naweukabakiza.J Ariko uriuwera,
Intebe yawe igoswe n'ishimwe ry'Abisirayeli.RMana yanjye ntakira ku manywa ntunsubize,
Ntakira na nijoro simpore.wMana yanjye, Mana yanjye,
Ni iki kikundekesheje,
Ukaba kure ntuntabare,
Kure y'amagambo yo kunihakwanjye?  Zaburi iyi yahimbiweumutware w'abaririmbyi babwirisha inanga ijwi ryitwa “Imparakazi yo mu gitondo.”Ni Zaburi ya Dawidi.d AUwiteka wishyirishe hejuru imbaraga zawe,
Uko ni ko tuzaririmba dushimaubutware bwawe.\ 1 Uzatuma baguha ibitugu,
Uzatamika imyambi mu ruge rw'umuhetowawe mu maso yabo.P  Kuko bagambiriye kukugirira nabi,
Bagiye inama batabasha gusohoza.[ / Naweuzatsemba imbuto zabo mu isi,
Urubyaro rwabouzarutsemba mu bana b'abantu.zm Uzabahindura nk'ikōme ryaka mu gihe cy'umujinya wawe,
Uwiteka azabamirishaumujinya we,
Umurirouzarabya.oW Ukubokokwawe kuzashyikira ababisha bawe bose,
Ukubokokwawe kw'iburyo kuzashyikira abakwanga bose.[/Kukoumwami yiringira Uwiteka,
Ku bw'imbabazi z'Usumba byose ntazanyeganyezwa.a;Umugizeicyitegererezo cy'ihirwe iteka ryose,
Umwishimishije ibyishimo mu maso yawe.`9Igitinyiro cye ni cyinshi ku bw'agakiza kawe,
Icyubahiro no gukomeraubimushyizeho.A}Yagusabyeubugingourabumuha,
Umuha kuramaiteka ryose.V%Kukoumusanganije imigisha y'ibyiza,
Wamwambitse ikamba ry'izahabu nziza.X)Wamuhayeicyoumutimaweushaka,
Ntiwamwimye icyo iminwa ye yasabye.
Sela.^5Uwitekaumwami azishimira imbaraga zawe,
Erega agakiza kawe azakanezererwa cyane!C Zaburi iyi yahimbiweumutware w'abaririmbyi. Ni iya Dawidi.>~w Uwiteka kizaumwami,
Kandiudusubizeuko tukwambaje.E} Barunamye baragwa,
Ariko twebweho turahagurutse turema.||qBamwe biringira amagare,
Abandi biringira amafarashi,
Ariko twebweho tuzavuga izina ry'Uwiteka Imana yacu.{%None menye yuko Uwiteka akiza uwo yasize,
Azamusubizaari mu ijuru rye ryera,
Azamushubirisha imbaraga zikiza z'ukubokokwe kw'iburyo.z#Tuzaririmbishwa impundu n'agakiza kawe,
Kandi ku bw'izina ry'Imana yacu tuzerekana amabendera yacu,
Uwiteka asohoze ibyousababyose.ByIguhe icyoumutimawaweushaka,
Isohoze inama zawe zose.PxYibuke amaturo yawe yose,
Yemere igitambo cyawe cyokeje.
Sela.Zw-Ikoherereze gutabarwa kuva ahera h'urusengero,
Iguhe imbaraga ziva i Siyoni.mvSUwiteka akumvire ku munsi w'amakuba no ku w'ibyago,
Izina ry'Imana ya Yakobo rigushyire hejuru.Cu Zaburi iyi yahimbiweumutware w'abaririmbyi. Ni iya Dawidi. tAmagambo yo mu kanwa kanjye,
N'ibyoumutimawanjye wibwira bishimwe mu maso yawe,
Uwiteka gitare cyanjye, mucunguzi wanjye.#s?Kandi ujyeurindaumugaragu wawe gukoraibyaha by'ibyitumano,
Bye kuntwara uko ni ko nzatungana rwose,
Urubanza rw'igicumurogikomeye ntiruzantsinda.Rr Ni ndeubasha kwitegereza kujijwa kwe?
Ntumbareho ibyaha byanyihishe,Xq) Kandi ni byo bihanaumugaragu wawe,
Kubyitondera harimo ingororano ikomeye. p Bikwiriye kwifuzwa kurutaizahabu,
Naho yaba izahabu nziza nyinshi,
Biryoherera kurutaubukin'umushongi w'ibinyaguutonyanga.voe KubahaUwiteka ni kwiza guhoraho iteka ryose,
Amateka y'Uwiteka ni ay'ukuri,
Ni ayo gukiranuka rwose.xni Amategeko Uwiteka yigishije araboneye anezezaumutima,
Ibyo Uwiteka yategetse ntibyanduye bihwejesha amaso.mAmategeko y'Uwiteka atungana rwose asubizaintege mu bugingo,
Ibyo Uwiteka yahamije ni ibyo kwizerwa bihaumuswaubwenge,klORiva ku mpera y'ijuru,
Rikagera ku yindi mpera yaryo,
Nta kintu gihishwa icyokere cyaryo.bk=Rimeze nk'umukweusohoka mu nzu ye,
Ryishima nk'umunyambaraga rinyura mu nzira yaryo.~juUmugoziugerawabyo wakwiriye isi yose,
Amagambo yabyo yageze ku mpera y'isi.
Muri ibyo yabambiye izuba ihema,FiNta magambo cyangwaururimibiriho,
Nta wumva ijwi ryabyo.PhAmanywa abwira andi manywa ibyayo,
Ijoro ribimenyesha irindi joro.Yg+Ijuru rivuga icyubahiro cy'Imana,
Isanzure ryerekana imirimo y'intoki zayo.Cf Zaburi iyi yahimbiweumutware w'abaririmbyi. Ni iya Dawidi.xei3Ahaumwami yimitse agakiza gakomeye,
Agirira imbabazi uwo yasize,
Ni Dawidi n'urubyaro rwe iteka ryose.[d/2Ni cyo gituma Uwiteka nzagushima mu mahanga,
Ndirimba ishimwe ry'izina ryawe.fcE1Inkiza ababisha banjye,
Ni kokounshyira hejuru y'abampagurukira,
Unkizaumunyarugomo.Eb0Ni yo Mana impōrera,
Ikangomorera amahanga nkayatwara.faE/Uwiteka ahoraho,
Igitare cyanjye gihimbazwe,
Imana y'agakiza kanjye ishyirwe hejuru.U`#.Abanyamahanga babaye imihonge,
Bava mu bihome byabo bahinda imishyitsi.f_E-Bumvise inkuru yanjye uwo mwanya baranyoboka,
Abanyamahanga barangomokeye baranshyeshya.q^[,Wankijije imirwano y'abantu,
Wangizeumutware w'amahanga,
Ishyanga ntigeze kumenya ryarankoreye.]]3+Maze mbasya nk'umukunguguutumurwa n'umuyaga,
Mbaribata nk'ibyondo byo mu nzira.L\*Baratakambye ntihagiraubakiza,
Batakiye Uwiteka ntiyabasubiza,R[)Watumye ababisha banjye bampa ibitugu,
Kugirango ndimbure abanyanga.ZZ-(Kuko wankenyereje imbaraga kurwana,
Abampagurukiyebakantera warabangomoreye.XY)'Narabamenaguye, ntibabasha kubyuka,
Kandi baguye munsi y'ibirenge byanjye.KX&Nirukanye ababisha banjye mbageraho,
Sinagaruka batarimbutse.OW%Intambwe zanjye wazaguriyeinzira,
Ibirenge byanjye ntibyanyereye. V $Kandi wampaye ingabo inkingira ari yo gakiza kawe,
Ukubokokwawe kw'iburyo kurandamira,
Ubugwaneza bwawe bwanteye ikuzo.\U1#Yigisha amaboko yanjye kurasana,
Bituma amaboko yanjye aforaumuhetow'umuringa.]T3"Ni yo ihindura ibirenge byanjye nk'iby'imparakazi,
Impagarika ku misozi yanjye.GS!Ni yo Mana inkenyeje imbaraga,
Igatunganya inzira yanjye.IR  Ni nde Mana itari Uwiteka?
Ni nde Gitare kitari Imana yacu?yQkInzira y'Imana itungana rwose,
Ijambo ry'Uwiteka ryaravugutiwe,
Ni ingabo ikingira abamuhungiraho bose.qP[Kuko ari wowe umpa guteraumutwe w'ababisha,
Kandi ari Imana yanjye impa gusimbuka inkike z'igihome.bO=Ni woweukongeza itabaza ryanjye,
Uwiteka Imana yanjye ni weumurikiraumwijima wanjye.PNKukouzakiza abacishijwe bugufi,
Ariko amaso yibonauzayasubizahasi.SMKuutanduyeuziyerekana nk'utanduye,
Ku kigoryiuziyerekana nk'ugoramye._L7Ku munyambabaziuziyerekana nk'umunyambabazi,
Kuutunganyeuziyerekana nk'utunganye.KyNi cyo cyatumye Uwiteka anyitura ibikwiriye gukiranuka kwanjye,
Ibikwiriye kutandura kw'amaboko yanjye mu maso ye.IJ Kandi nabanaga na yo ntungana,
Nirinze gukiranirwa kwanjye.fIEKuko amateka yayo yose yari imbere yanjye,
Kandi amategeko yayo ntayakuye imbere yanjye.[H/Kuko nitondeye inzira z'Uwiteka,
Kandi ntakoze icyaha cyo kurekaImana yanjye.pGYUwiteka yangororeye ibikwiriye gukiranuka kwanjye,
Nk'uko amaboko yanjye atanduye ni ko yangiriye.NFAbinkuramoanshyira ahantu hagari,
Yankirije kuko yanyishimiraga.lEQBari bantanze imbere ku munsi w'amakuba yanjye,
Ariko Uwiteka ni we wambereyeubwishingikirizo.QDAnkizaumwanzi wanjyeukomeye,
N'abanyangaga kuko bandushaga amaboko.NCAri mu ijuru aramburaukubokoaramfata,
Ankura mu mazi y'isanzure."B=Mazeubutakabwo hasi y'amazi buraboneka,
Imfatiro z'isi ziratwikururwa,
Ku bwo guhanakwawe Uwiteka,
Ku bw'inkubi y'umwuka uva mu mazuru yawe.[A/Arasa imyambi ye atātānya abanzi banjye,
Ni yo mirabyo myinshi arabirukana.v@eKandi Uwiteka ahindishiriza inkuba mu ijuru,
Usumbabyose avuga ijwi rye,
Hagwauruburan'amakara yaka.t?a Ubwiza burabagirana buri imbere yayo butumaibicu byayo bikomeye bigenda,
Hakagwauruburan'amakara yaka.>{ Umwijima iwugiraubwihisho kuba ihema ryayo riyigose,
Umwijima w'ibiremeshwa amazi,
Ibicu bikomeye byo mu ijuru.M= Igurukaihetswe na kerubi,
Igurukishwa vuba n'amababa y'umuyaga.[</ Imanura ijuru iramanuka,
Umwijima w'icuraburindi wari munsi y'ibirenge byayo.h;I Umwotsiucumba mu mazuru yayo,
Umurirouva mu kanwa kayouratwika,
Havamo n'amakara yaka.|:qMaze isi iratigita ihindaumushyitsi,
Imfatiro z'imisozi na zo ziranyeganyega,
Zitigiswa n'uburakari bwayo.'9GMu mubabaro wanjye nambaje Uwiteka,
Natakiye Imana yanjye,
Yumvira ijwi ryanjye mu rusengero rwayo,
Ibyo natakiye imbere yayo biyinjira mu matwi.Q8Ingoyi z'ikuzimuzantaye hagati,
Ibigoyi by'urupfu byantanze imbere.L7Ingoyi z'urupfu zarangose,
Imyuzureyo kurimbuka yanteyeubwoba.U6#Nzajya nambaza Uwitekaukwiriye gushimwa,
Ni bwo nzakizwa abanzi banjye.p5YUwiteka ni igitare cyanjye n'igihome cyanjye kinkingira n'umukizawanjye,
Ni Imana yanjye n'urutarerwanjye rukomeye,
Ni we nzahungiraho,
Ni we ngabo inkingira n'ihembe ry'agakiza kanjye,
Ni igihome cyanjye kirekire.+4QNdagukunda ni wowe mbaraga zanjye.@3 {Zaburi iyi yahimbiweumutware w'abaririmbyi. Ni iya Dawidi,umugaragu w'Uwiteka, wabwiye Uwiteka amagambo y'iyi ndirimbo ku munsi Uwiteka yamukirije amaboko y'abanzi be n'aya Sawuli ati_27Jyeweho nzareba mu maso hawe nkiranuka,
Mu ikanguka ryanjye nzahaga ishusho yawe.r1]Uwitekauwukizeabantu,
uwukirisheukubokokwawe.
Ni bo bantu b'isi,
Bafiteumugabane wabo muri ubu bugingo.
Inda zabouzihazeubutunzi bwawe,
Bahāge abana b'abahungu,
Ibintu byabo bisigare babisigire impinja zabo.0y Uwiteka haguruka,
Umuhagarare imbereumutsinde hasi.
Ukizeumutimawanjyeumunyabyaha,
uwukirishe inkota yawe.b/= Ahwanye n'intare ifite ipfa ry'icyo yafata,
Nk'umugunzu w'intare wubikirira mu bico.K. None bagose intambwe zacu,
Baduhangiye amaso kudutsinda hasi.I-  Bakinze imitima yabo,
Akanwa kabo bakavugisha iby'ubwibone.V,% Umpishe abanyabyaha banyaga,
Ni bo banzi banjye bashaka kunyica bangose.L+Undinde nk'imboni y'ijisho,
Umpishe mu gicucu cy'amababa yawe.{*oErekana imbabazi zawe zitangaza,
Woweukizaabakwiringira,
Ababahagurukiraubakirisheukubokokwawe kw'iburyo.S)Mana, ndakwambaje kuko uri bunsubize,
Ntegeraugutwi wumve ibyo mvuga.V(%Intambwe zanjye zikomerera mu nzira zawe,
Ibirenge byanjye ntibinyerera.w'gKu by'imirimo y'abantu,
kwitondera ijambo ry'iminwa yawe,
Ni ko kumpa kwirinda inzira z'abanyarugomo. &Wageragejeumutimawanjye,
wangendereye nijoro.
Warantase ntiwambonanaumugambi mubi,
Namaramaje kudacumuzaururimirwanjye.Q%Urubanza rwanjye ruturukeimbere yawe,
Amaso yawe arebe ibitunganye.#$ AGusenga kwa Dawidi.
Uwiteka, umva iby'ukuribyanjye,
Tyarizaugutwi gutakakwanjye,
Tegeraugutwi gusenga kwanjye,
Kudaturukamu minwa iryarya.# Uzamenyesha inzira y'ubugingo,
Imbere yawe ni ho hari ibyishimo byuzuye,
Mu kubokokwawe kw'iburyo hari ibinezeza iteka ryose.n"U Kukoutazarekaubugingo bwanjye ngo bujye ikuzimu,
Kandiutazakundiraumukunzi wawe ko abona kubora.u!c Ni cyo gitumaumutimawanjyeunezerwa,
Ubwiza bwanjye bukishima,
Kandi n'umubiriwanjyeuzagira amahoro.] 3Nashyize Uwiteka imbere yanjye iteka,
Kuko ari iburyo bwanjye sinzanyeganyezwa.V%Ndahimbaza Uwitekaumujyanama wanjye,
Ni kokoumutimawanjyeumpuguranijoro.b=Ubufindo bwatumye imigozi ingereraumugabane ahantu heza,
Ni koko mfiteumwandu mwiza.nUUwiteka ni wowe mugabane w'umwandu wanjye n'uw'igikombe cyanjye,
Ni woweukomezaumugabane wanjye.!Ibyago n'amakuba by'abaguranaUwiteka izindi mana bizagwira,
Amaturo yazo y'amaraso sinzayatamba,
Kandi amazina yazo sinzayarahira.=uAbera bo mu isi,
Ni bo mpfura nishimira bonyine.Y+Nabwiye Uwiteka nti “Ni wowe Mwami wanjye,
Nta mugisha mfiteutariwowe.”F Mikitamu ya Dawidi.
Manaundinde kuko ari wowe mpungiyeho. Ntagurizaifeza kubonaindamu zirenzeurugero,
Cyangwa ntiyemera ibiguzi kuutarihourubanza.
Ugenza atyo ntabwo azanyeganyezwa.Mu maso yeumunyagisuzuguriroarahinyurwa,
Ariko abatinya Uwiteka arabubaha.
Icyo yarahiriye naho cyamugirira nabi ntiyivuguruza.pYUtabeshyeresha abandiururimirwe,
Ntagirire nabi mugenzi we,
Ntashyushyeinkuru y'umuturanyi we.iKNiugendera mu bitunganye agakora ibyo gukiranuka,
Akavuga iby'ukurink'uko biri mu mutimawe.k QZaburi ya Dawidi.
Uwiteka, ni ndeuzaguma mu ihema ryawe?
Ni ndeuzatura ku musoziwawe wera?5cIcyampa agakiza k'Abisirayeli kakaba kavuye i Siyoni,
Uwiteka nasubizayoubwoko bwe bwajyanywe ho iminyago.
Ni bwo Abayakobo bazishima,
Abisirayeli bazanezerwa.QMukozaisoni inama z'umunyamubabaro,
Ariko Uwiteka niubuhungiro bwe.Z-Aho ngaho bahagiriyeubwoba bwinshi,
Kuko Imana iri mu bwoko bw'abakiranutsi.Mbese inkozi z'ibibi zose nta bwenge zifite?
Ko barya abantu banjye nk'uko baryaumutsima,
Kandi ntibambaze Uwiteka?MBose barayobye, bose bandurijwe hamwe,
Nta wukoraibyiza n'umwe.pYUwiteka yarebye abantu ari mu ijuru,
Kugirango amenye yuko harimo abanyabwenge,
Bashaka Imana.F  Zaburi iyi yahimbiweumutware w'abaririmbyi. Ni iya Dawidi.
Umupfapfa ajya yibwira ati
“Nta Mana iriho.”
Barononekaye, bakoze imirimo yo kwangwaurunuka,
Nta wukoraibyiza.  Ariko niringiye imbabazi zawe,
Umutimawanjyeuzishimira agakiza kawe.
Ndaririmbira Uwiteka,
Kuko yangiriye neza.l Q Umwanzi wanjye ye kuvugaati “Ndamunesheje”,
Abanteraga be kwishimira kunyeganyega kwanjye.x i Uwiteka Mana yanjye, birebeunsubize,
Hwejesha amaso yanjye,
Kugirango ne gusinzira ibitotsi by'urupfu.  Nzageza he kwigira inama,
Mfite agahinda mu mutimawanjye uko bukeye?
Umwanzi wanjye azageza he gushyirwa hejuru yanjye?T! Uwiteka,uzageza he kunyibagirwa iteka ryose?
Uzageza he kunyima amaso?C  Zaburi iyi yahimbiweumutware w'abaririmbyi. Ni iya Dawidi.c? Abanyabyaha bagenda hose impande zose,
Iyo abatagiraumumarobashyizwe hejuru mu bantu.B Uwitekauzabarinda,
Uzabakiza ab'iki gihe iteka ryose.w Amagambo y'Uwiteka ni amagambo atanduye,
Ahwanye n'ifeza igeragejwe mu ruganda rwo mu isi,
Ivugutiwekarindwi.5c “Ku bwo kunyagwa k'umunyamubabaro,
Ku bwo gusuhuzaumutimak'umukene,
Nonaha ndahaguruka”, ni ko Uwiteka avuga,
“Ndashyira mu mahoro uwo bacuriraingoni.”_7 Abavuze bati “Tuzaneshesha indimi zacu,
Iminwa yacu ni iyacuudutwara ni nde?”J Uwiteka azatsemba iminwa yose ishyeshya,
N'ururimirwirarira,L Bose barabeshyana,
Bavugisha iminwa ishyeshya n'imitima ibiri.S Uwiteka tabara kukoumunyarukundo ashira,
Abanyamuravababura mu bantu.o~ Y Zaburi iyi yahimbiweumutware w'abaririmbyi, babwirisha inanga ijwi ryo mu gituza. Ni Zaburi ya Dawidi.n}U Kuko Uwiteka ariumukiranutsi,
Kandi akunda ibyo gukiranuka,
Abatunganye bazareba mu maso he.r|] Azavubiraabanyabyaha ibigoyi,
Umuriron'amazuku n'umuyagawotsa,
Bizabaumugabane mu gikombe cyabo.a{; Uwiteka agerageza abakiranutsi,
Arikoumunyabyaha n'ūkundaurugomoumutimaweurabanga. z Uwiteka ari mu rusengero rwe rwera,
Uwiteka intebe ye iri mu ijuru,
Amaso ye areba abantu,
imboni ze zirabagerageza.>yw Niba imfatiro zishenywe,
Umukiranutsi yakora iki?x Kuko abanyabyaha baforaumuheto,
Batamikiraumwambi mu ruge,
Kugirango barasire mu mwijima abafite imitima itunganye.1w ] Zaburi iyi yahimbiweumutware w'abaririmbyi. Ni iya Dawidi.
Uwiteka ni we mpungiraho.
Mubwirira ikiumutimawanjye muti
“Hungira ku musoziwanyu nk'inyoni?”xvi Kugirangoucireimpfubyi n'abahatwa imanza zibakwiriye,
Umuntu wakomotse mu butakaye kuzongera guteraubwoba.duA Uwiteka, wumvise ibyo abanyamubabaro bashaka,
Uzakomeze imitima yabo,uzatyarizeugutwi,Vt% Uwiteka ni we Mwami iteka ryose,
Abanyamahanga barimbukiyemu gihugu cye._s7 Vunaguraukubokok'umunyabyaha,
Ushimikireububibw'umubikugezaahoutazabumusanganira.r% Warabibonye kukourebera igomwa n'urwango kubishyirahoukubokokwawe,
Umunyamubabaro akwiringira wenyine,
Ni wowe ujyautabara impfubyi.eqC Ni iki gitumaumunyabyaha asuzuguraImana,
Akayibwirira mu mutimawe ati “Ntuzahōra”?Tp! Uwiteka haguruka, Mana manikaukubokokwawe,
Ntiwibagirweumunyamubabaro.Vo% Aribwira ati “Imana yibagiwe,
Ihishe mu maso hayo ntabwo izabireba.”En Yitugatuga yunamye,
Intwari ze zitsinda abanyamubabaro.m7 Yubikirira mu gico nk'uko intare yubikirira mu isenga ryayo,
Yubikirira gufataumunyamubabaro,
Kandi koko aramufataakamukururisha ikigoyi cye.xli Yicara mu bico byo mu midugudu,
Mu rwihisho yica abatarihourubanza,
Amaso ye ayatatishaumunyamubabaro.okW Akanwa ke kuzuyeimivumo n'uburinganya n'agahato,
Munsi y'ururimirwe hariho igomwa no gukiranirwa.Vj% Aribwira ati “Sinzanyeganyezwa,
Kugezaibihe byose sinzabona ibyago.”vie Inzira ze zikomera iteka,
Amateka yawe ari hejuru cyane aho atareba,
Abanzi be bose abacuriraingoni.'hG Umunyabyaha nk'ukoubwibone bwo mu maso he buri,
Aravuga ati “Ntazahōra.”
Ibyo yibwira byose bihuriramuri iri jambo ngo
“Nta Mana iriho.”lgQ Kukoumunyabyaha yihimbariza ibyoumutimawe wifuza,
Kandiumunyazi yimūra Uwiteka akamusuzugura.f} Ubwibone bw'umunyabyaha bumuterakwirukaniraumunyamubabaro cyane kumufata,
Icyampa bagafatwa n'uburiganya batekereje.ke Q Uwiteka, ni iki kiguhagaritse kure?
Ni iki gitumye wihisha mu bihe by'amakuba no mu by'ibyago?Sd Uwitekaubatereubwoba,
Amahanga yimenye ko ari abantu buntu.
Sela.Vc% Uwiteka, hagurukaabantu bēkunesha,
Amahanga acirweho iteka imbere yawe.cb? Kukoumukeneatazibagirana iteka,
Kandi ibyiringiro by'abanyamubabaro bitazabura iteka.Ra Abanyabyaha bazasubizwa ikuzimu,
Ni bo mahanga yose yibagirwa Imana.`w Uwiteka yimenyekanishije yashohoje iteka,
Ategeshaumunyabyaha imirimo y'intoki ze nk'ikigoyi.
Higayoni; Sela.e_C Abanyamahanga baguye mu bushyabacukuye,
Mu kigoyi bateze ni ho ikirenge cyabo gifashwe.|^q Kugirango nerekanire ishimwe ryawe ryose,
Mu marembo y'umukobwa w'i Siyoni,
Kandi nzishimira agakiza kawe.u]c Uwitekaumbabarire,
Rebaumubabaro mbabazwa n'abanyanga,
Ni woweunzamuraukankura ku marembo y'urupfu,Q\ Kuko ūhōrera amaraso abibuka,
Atibagirwa gutakakw'abanyamubabaro.n[U Muririmbire Uwitekautuyei Siyoni,
Mumuvugirize impundu,
Mwamamaze mu mahanga imirimo yakoze.UZ# Abazi izina ryawe bazakwiringira,
Kuko wowe Uwiteka,utareka abagushaka.{Yo Kandi Uwiteka azabera abahatwa igihome kirekire kibakingira,
Igihome kirekire kibakingira mu bihe by'amakuba.RX Azacira abari mu isi imanza zitabera,
Azaha amahanga imanza z'ukuri.OW Ariko Uwiteka yicara ariumwami iteka,
Yateguriyeimanza intebe ye.vVe Abanzi banjye bashizeho barimbutse iteka,
N'imiduguduyabo warayishenye,
No kwibukwa kwabo kwarabuze.iUK Wakangaye abanyamahanga,
warimbuye abanyabyaha,
Wasibanganije amazina yabo iteka ryose._T7 Kuko wanciriyeurubanza rukwiriye rutunganye,
Wicaye ku ntebe uca imanza zitabera.ZS- Kuko abanzi banjye basubirainyuma,
Bagasitazwa bakarimburwa no mu maso hawe.ZR- Ndakunezererwa ndakwishimira,
Usumbabyose ndaririmba ishimwe ry'izina ryawe,eQC Ndashimisha Uwitekaumutimawanjye wose,
Ndatekerereza abantu imirimo yawe yose itangaza.rP _ Zaburi iyi yahimbiweumutware w'abaririmbyi babwirisha inanga ijwi ryitwa Mutilabeni. Ni Zaburi ya Dawidi.IO  Uwiteka Mwami wacu,
Erega izina ryawe ni ryiza mu isi yose!`N9 N'ibigurukamu kirere n'amafi yo mu nyanja,
N'ibinyura mu nzira zo mu nyanja byose.SMWamuhayegutwara intama zose n'inka,
N'inyamaswa zo mu ishyamba na zo,sL_Wamuhayegutegeka ibyo waremesheje intoki zawe,
Wamweguriyeibintu byoseubishyira munsi y'ibirenge bye.YK+Wenze kumugirank'Imana aburahohato,
Umwambikaubwiza n'icyubahiro nk'ikamba.NJUmuntu ni iki koumwibuka,
Cyangwaumwana w'umuntu koumugenderera?\I1Iyo nitegereje ijuru,umurimow'intoki zawe,
N'ukwezi n'inyenyeri, ibyo waremye,HAkanwa k'abana bato n'abonka wagahaye gukomeza imbaraga zawe,
Gutsindisha abanzi bawe,
Kugirangouhozeumwanzi n'uhōra inzigo.wGgUwiteka Mwami wacu,
Erega izina ryawe ni ryiza mu isi yose!
Washyize icyubahiro cyawe hejuru y'ijuru.nF WZaburi iyi yahimbiweumutware w'abaririmbyi babwirisha inanga ijwi ryitwa Gititi. Ni Zaburi ya Dawidi.sE_Nzashima Uwiteka nk'uko bikwiriye gukiranuka kwe,
Nzaririmba ishimwe ry'izina ry'Uwitekausumba byose.XD)Igomwa rye ni we rizagaruka ku mutwe,
Urugomorwe ruzagwa mu gitwariro cye.DCYarimyeubushyaacukuraburebure,
Agwa mu ruhavuyacukuye.aB;Umunyabyaha aramukwa ibibi bitagiraumumaro,
Inda yasamye ni igomwa abyara ibinyoma.IA Kandi imwiteguriyeibyica,
Imyambi yayo iyikongejehoumuriro.]@3 Umuntu natihana izatyaza inkota yayo,
Umuhetowayo imaze kuwuforairawutunganije.L? Imana niumucamanzautabera,
Ni Imana igiraumujinya iminsi yose.O> Ingabo inkingira ifitwe n'Imana,
Ikiza abafite imitima itunganye.=y Ububi bw'abanyabyaha bushire naweukomeze abakiranutsi,
Kuko Imana ikiranuka igerageza imitima n'impyiko by'abantu.s<_ Uwiteka aracira amahangaurubanza,
Uwiteka,uncireurubanza rukwiriye gukiranuka kwanjye n'ukurikundimo.K;Nuko iteraniro ry'amahanga rikugote,
Naweusubirehejuru yaryo.:{Uwiteka hagurukanaumujinya wawe,
Wihagarikire kurwanya gushega kw'abantera,
Kandiunkangukirewashyizehourubanza. 9 Umwanzi agenzeumutimawanjye awugereho,
Akandagirireubugingo bwanjye hasi,
Ashyireubwiza bwanjye mu mukungugu.
Sela.a8;Niba narituye inabi uwo twabanaga amahoro,
(Ahubwo nakijijeuwanteraga ampoyeubusa),\71Uwiteka Mana yanjye, niba naragenjeje ntya,
Niba amaboko yanjye arihoubugoryi,a6;Urya muntu ye gushishimuraumutimawanjye nk'intare,
Awushwatagura ari nta wuntabara.P5Uwiteka Mana yanjye, ni wowe mpungiraho,
Ntabara, nkiza abangenza.e4 EShigayoniya Dawidi yaririmbiye Uwiteka, ku bw'amagambo ya Kushi wo mu muryango wa Benyamini.k3O Abanzi banjye bose bazamwara bagireubwoba bwinshi,
Bazasubizwa inyuma ikimwaro kizabatungura.Q2 Uwiteka yumvise kwinginga kwanjye,
Uwiteka azemera gusenga kwanjye.X1) Mwa nkozi z'ibibi mwe, nimuve aho ndi,
Kuko Uwiteka yumvise kurirakwanjye.R0Mu maso hanjye hananurwa n'umubabaro,
Hashajishijwe n'abantera bose.u/cKunihakurandambiye,
Uko ijoro rije ntoteshauburiribwanjye amarira,
Uburiribwanjye nyabuminjagiraho.D.Kuko ūpfuye atakikwibuka,
Ni ndeuzagushimira ikuzimu?N-Uwiteka, garukautabareumutimawanjye,
Unkize ku bw'imbabazi zawe.T,!Umutimawanjye na wouhagaze cyane,
Nawe Uwiteka,uzageza he kubikundira?k+OUwiteka, mbabaririra kuko numiranye,
Uwiteka, nkiriza kuko amagufwa yanjye ahinda imishyitsi.Y*+Uwiteka ntuncyahisheumujinya wawe,
Kandi ntumpanisheuburakari bwawe bwotsa.o) YZaburi iyi yahimbiweumutware w'abaririmbyi, babwirisha inanga ijwi ryo mu gituza. Ni Zaburi ya Dawidi.Z(- Kukouzahaumukiranutsiumugisha,
Uwiteka,uzamugoteshaurukundo rwawe nk'ingabo.'! Ni bwo abaguhungiraho bazishima,
Ibyishimo bizabateza amajwi hejuru iteka kukoubarinda,
Kandi abakunda izina ryawe bazakwishimira.& Manaubagire ukougiraabanyabyaha,
Imigambi yabo ibatere kugwa,
Ibicumurobyabo byinshi biguterekubirukana,
Kuko bakugomeye.% Kuko ari nta muravauri mu kanwa kabo,
Imitima yabo ni igomwa risa,
Umuhogowabo ni imva irangaye,
Bashyeshyesha indimi zabo.r$] Uwiteka ku bwo gukiranuka kwawe,
Ujyeunyobora kuko banyubikiye,
Umpanurireinzira yawe aho nyura. .Y~~Q}}}=||{{\zz yyxxwwNw vv3uu}tt\ss5rr{qqUpprpooonn_n'mmllkkbk(jjXiiZhhh!ggzgffYeee1ddtcc{bb.aea``,__v^^^]]"\\"[[BZZZYVXXYWWRVVWUUU5TTTSSyS@RRR QQQTPPP5OOOENNN>>-===<:::(99I88V77z766S555>444F33W2221111.00\0//\/.x.--k-,,E,+u+6***C))d(((S'''&&&=%%p%#$$r$ ##_""c"!!^ =[!|h+NGgesLj@  F 2 ] $T=+Kuko uri Imana y'igihome kinkingira,
Ni iki cyatumye unta kure?
Ni iki gituma nambikwa ibyo kwirabura n'agahato k'abanzi banjye?j O+Manauncireurubanza,
Umburanire n'ishyanga ritagira imbabazi,
Unkizeumuriganya n'ikigoryi.&E* Mutimawanjye ni iki gitumye wiheba?
Ni iki gitumyeumpagararamo?
Ujyeutegereza Imana kuko nzongera kuyishima,
Ni yo gakiza kanjye n'Imana yanjye.* Abanzi banjye bameze nk'inkota iri mu magufwa yanjye,
Iyo banshinyagurirabakirizaumunsi bambaza bati
“Imana yawe iri hehe?”~#* Nzabaza Imana igitare cyanjye nti
“Ni iki gitumyeunyibagirwa?
Ni iki gituma nambikwa ibyo kwirabura n'agahato k'abanzi banjye?”}#* Uwiteka yantegekeraga imbabazi ze ku manywa,
Nijoro indirimbo ye yari mu kanwa kanjye,
Ni yo nasengeshaga Imana y'ubugingo bwanjye.m|S*Imyuzureihamagaranisha guhorera kw'insumo zawe,
Ibigogo byawe n'umurabawawe byose birandengeye.{#*Mana yanjye,umutimawanjyeurihebye,
Ni cyo gituma nkwibukiramu gihugu cya Yorodani,
No ku misozi ya Herumoni, no ku musoziwa Mizari.z*Mutimawanjye ni iki gitumye wiheba?
Ni iki gitumyeumpagararamo?
Ujyeutegereza Imana,
Kuko nzongera kuyishimira agakiza kayo.Ey*Ibi ndabyibuka ngahindukaumutima,
Ubwo najyanaga n'abantu benshi,
Nkabajyana mu nzu y'Imana,
Tugendana ijwi ry'ibyishimo n'ishimwe,
Turi iteraniro riziririzaumunsi mukuru.x*Amarira yanjye ni yo yambereye nk'ibyokurya ku manywa na nijoro,
Kandi bahora bambazaumunsiukirabati
“Imana yawe iri hehe?”jwM*Umutimawanjyeugirira Imana inyota, Imana ihoraho,
Nzaza ryari ngo ngaragare mu maso y'Imana?mvS*Nk'uko imparakazi yahagizwa no kwifuza imigezi,
Ni koumutimawanjye wahagizwa no kukwifuza Mana.eu E*Zaburi iyi yahimbiweumutware w'abaririmbyi. Ni indirimbo ya bene Kōra yahimbishijweubwenge.otW)Uwiteka Imana y'Abisirayeli ahimbazwe,
Uhereye kera koseukageza iteka ryose.
Amen kandi Amen.`s9) Kandi jyewehounkomereza gukiranuka kwanjye,
Kandiunshyira imbere yawe iteka ryose.frE) Iki ni cyo kimenyesha yukounyishimira,
Ni ukoumwanzi wanjye atavugiriza impundu kunesha.Iq ) Ariko wowe ho Uwitekaumbabarireumbyutse,
Kugirango mbiture.\p1) Kandi incuti yanjye y'amagara nizeraga nagaburiraga,
Ni yo imbanguriyeumugeri.co?) Bati “Indwara ikomeye imubayeho akaramata,
Noneho ubwo aryamye ntazabyukaukundi.”Wn')Abanyanga bose bamvugiramu byongorerano,
Bangira inama zo kungirira nabi.wmg)Kandi umwe muri abo iyo aje kunsura aba anshunga,
Umutimaweukiyuzurizainama mbi,
Agasohoka akabivuga.^l5)Abanzi banjye banyifurizanabi bati
“Azapfa ryari ngo izina rye ryibagirane?”\k1)Naravuze nti “Uwitekaumbabarire,
Ukizeubugingo bwanjye kuko nagucumuyeho.”bj=)Uwiteka azamwiyegamiza ahondobereye ku buriri,
Ni woweumubyukirizaubuririiyo arwaye.wig)Uwiteka azamurinda amukize,
kandi azahirwa ari mu isi,
Kandi ntumuheabanzi be kumugirira uko bashaka.Hh )Hahirwauwitaku bakene,
Uwiteka azamukizaku munsi w'ibyago.Ag )Zaburi iyi yahimbiweumutware w'abaririmbyi Ni iya Dawidi.f-(Icyakora jyeweho ndiumunyamubabaro n'umukene,
Ariko Uwiteka anyitaho.
Ni wowe mutabazi wanjye n'umukizawanjye,
Mana yanjye ntutinde.~eu(Abagushaka bose bakwishimire bakunezererwe,
Abakunda agakiza kawe bajye bavuga bati
“Uwiteka ahimbazwe.”Hd (Abambwira bati “Ahaa, ahaa”,
Barekwe ku bw'isoni zabo.c(Abashakiraubugingo bwanjye kuburimbura bakorwe n'isoni bamwarane,
Abishimira ibyago byanjye basubizwe inyuma bagire igisuzuguriro.;bq(Uwiteka emera kunkiza,
Uwiteka tebukauntabare.,aQ( Kuko ibyago bitabarika bingose,
Ibyo nakiraniwe bingezeho nkaba ntabasha kureba.
Birutaumusatsi wo ku mutwe wanjyeubwinshi,
Bitumaumutimawanjyeumvamo.g`G( Uwiteka, nawe ntunyime kugiraneza kwawe,
Imbabazi zawe n'ukurikwawe bijye bindinda iteka._/( Ntabwo mpisha gukiranuka kwawe mu mutimawanjye,
Mvugaumuravawawe n'agakiza kawe.
Imbabazi zawe n'ukurikwawe simbihisha iteraniro ryinshi.w^g( Namamazaubutumwa bwiza bwo gukiranuka mu iteraniro ryinshi,
Sinzabumba akanwa kanjye,
Uwitekaurabizi.d]A( Mana yanjye nishimira gukoraibyoukunda,
Ni koko amategeko yawe ari mu mutimawanjye.”`\9(Mperako ndavuga nti “Dore ndaje,
Mu muzingo w'igitabo ni ko byanditswe kuri jye.[ (Ibitambo n'amaturo y'ifu ntubyishimira,
Amatwi yanjyeurayazibuye,
Ibitambo byokeje n'ibitambo by'ibyaha ntiwabishatse.nZU(Uwiteka Mana yanjye,
Imirimo itangaza wakoze ni myinshi,
Kandi ibyoutekereza kutugirira na byo ni byinshi,
Ntiharihouwagereranywa nawe.
Nashaka kubyātura no kubirondora,
Byarutaubwinshi ibyo nshoboye kubara.pYY(Hahirwauwiringira Uwiteka,
Kandi ntahindukirire abibone cyangwa abiyobagiriza gukurikiza ibinyoma. X(Kandi yashyize indirimbo nshya mu kanwa kanjye,
Ni yo shimwe ry'Imana yacu,
Benshi bazabireba batinye, biringire Uwiteka. W (Kandi ankura mu rwobo rwo kurimbura no mu byondo by'isayo,
Ashyira ibirenge byanjye ku rutare,
Akomeza intambwe zanjye.PV(Nategereje Uwiteka nihanganye,
Antegeraugutwi yumva gutakakwanjye.CU (Zaburi iyi yahimbiweumutware w'abaririmbyi. Ni iya Dawidi.cT?'Rekera aho kundeba igitsure,
Mbone uko nsubizwamo intege,
Ntarava hano ntakibaho.BS}' Uwiteka umva gusenga kwanjye,
tegeraugutwi gutakakwanjye,
Ntiwicire amatwi amarira yanjye.
Kuko ndiumusuhukeimbere yawe,
N'umwimukirank'uko ba sogokuruzabose bari bari.R' Iyouhaniyeumuntu gukiranirwa kweumuhanisha ibihano,
Unyenzuraubwiza bwe nk'inyenzi,
Niukuriumuntu wese niumwuka gusa.
Sela.EQ' Unkurehoinkoni yawe,
Mazwe no gukubitwa n'ukubokokwawe.AP}' Narahoze sinabumbura akanwa,
Kuko ari wowe wabikoze.NO' Unkize ibicumurobyanjye byose,
Ntumpindure uwo gutukwa n'abapfu.:No'Mwami, none ntegereje iki?
Ni wowe niringira.M}'Niukuriumuntu wese agenda nk'igicucu,
Niukuribahagarikiraumutimaubusa,
Umuntu arundanyaubutunzi ataziuzabujyana.4La'Dore wahinduye iminsi yanjye nk'intambwe z'intoki,
Igihe cy'ubugingo bwanjye kuri wowe kimeze nk'ubusa,
Niukuriumuntu wese nubwo akomeye, niumwuka gusa.
Sela.lKQ'“Uwiteka,umenyeshe iherezo ryanjye,
N'urugerorw'iminsi yanjye,
Menye ko ndi igikenya.”dJA'Umutimawanjyeungurumanamu nda,
Ngitekerezaumurirounyakamo,
Maze mvugishaururimintiuIc'Nabeshejwe nk'ikiragi no kutavuga,
narahoze naho byaba ibyiza sinabivuga,
Umubabaro wanjyeuragwira.%HC'Naribwiye nti “Nzirindira mu nzira zanjye,
Kugirango ntacumuzaururimirwanjye.
Nzajya mfataururimirwanjye,
Umunyabyaha akiri imbere yanjye.”MG 'Zaburi iyi yahimbiwe Yedutuni,umutware w'abaririmbyi. Ni iya Dawidi.1F]&Mwami gakiza kanjye,
Tebukauntabare.7Ei&Uwiteka ntundeke,
Mana yanjye ntumbe kure.[D/&Abitura inabi ababagiriye neza,
Na bo ni abanzi banjye kuko nkurikiza icyiza.Cy&Ariko abanzi banjye ni abanyantege nyinshi,
Kandi ni abanyamaboko,
Abanyangira impamvu z'ibinyoma baragwiriye.RB&Kuko nzatura gukiranirwa kwanjye,
Nzagira agahinda k'ibyaha byanjye.\A1&Kuko ndi bugufibwo gucumbagira,
Kandiumubabaro wanjye uri imbere yanjye iteka.j@M&Kuko navuze nti “Be kunyishima hejuru,
Iyo ikirenge cyanjye kinyereye banyirata hejuru.”T?!&Kuko Uwiteka ari wowe niringiye,
Mwami Imana yanjye ni woweuzansubiza.M>&Niukurimeze nk'umuntuutumva,
Udafite mu kanwa ibyo asubizaundi.[=/&Ariko jyeweho meze nk'igipfamatwi sinumva,
Meze nk'ikiragi kitabumburaumunwa.<& Kandi abashaka kunyica bantega imitego,
Abanshakira ibyago bavuga iby'ubwicanyi,
Bagatekerezauburiganyaumunsiukira.p;Y& Abakunzi banjye n'incuti zanjye,
bampaye akato ku bw'icyago cyanjye,
Bene wacu bampagaze kure.h:I& Umutimaurankubita,
Intege zanjye zirashira,
Amaso yanjye na youbwayo afite ibihuzenge.S9& Mwami, ibyo nshaka byose biri imbere yawe,
Kunihakwanjye ntuguhishwa.O8& Ndahondobereye ndavunaguritse,
Nanihishijwe no guhagarikaumutima.Z7-&Kuko ikiyunguyungu cyanjye cyuzuyeumuriro,
Kandi nta hazima mu mubiriwanjye.Q6&Ndahetamye nunamye cyane,
Ngenda nambaye ibyo kwiraburaumunsiukira.J5 &Inguma zanjye ziranuka kandi ziraboze,
Ku bw'ubupfu bwanjye.S4&Kuko ibyo nakiraniwe bindengeye,
Bihwanye n'umutwarouremereyeunanira.t3a&Nta hazima mu mubiriwanjye ku bw'umujinya wawe,
Nta mahoro amagufwa yanjye afite ku bw'ibyaha byanjye.E2&Kuko imyambi yawe impamye,
Ukubokokwawe kukanshikamira.X1)&Uwiteka ntumpanisheumujinya wawe,
Kandi ntumpanisheuburakari bwawe bwotsa.:0 q&Zaburi iyi ni iya Dawidi, yahimbiwe kubaurwibutso.m/S%(Kandi Uwiteka arabatabara akabārura,
Abārura mu banyabyaha akabakiza,
Kuko bamuhungiyeho.k.O%'Ariko agakiza k'abakiranutsi gaturukaku Uwiteka,
Ni we gihome kibakingira mu gihe cy'amakuba.U-#%&Abacumurabo bazarimburirwa hamwe,
Urubyaro rw'umunyabyaha ruzarimburwa.W,'%%Witegerezeuboneye rwose,urebeutunganye,
Kukoumunyamahoro azagiraurubyaro.O+%$Maze barahanyuze basanga adahari,
Kandi naramushatse ntiyaboneka.b*=%#Nabonyeumunyabyaha afiteubutware bukomeye,
Agāye nk'igiti kibisi cyishimiyeubutaka.)%"Ujyeutegereza Uwitekaukomeze mu nzira ye,
Na we azagushyirira hejuru kuragwa igihugu,
Abanyabyaha bazarimburwaureba.R(%!Uwiteka ntazamurekera mu kubokokwe,
Kandi ntazamutsindisha mu manza.@'{% Umunyabyaha agenzuraumukiranutsi,
Agashaka kumwica.O&%Amategeko y'Imana ye ari mu mutimawe,
Nta ntambwe ze zizanyerera.[%/%Akanwa k'umukiranutsi kavuga iby'ubwenge,
N'ururimirwe ruvugaibyo gukiranuka.<$s%Abakiranutsi bazaragwa igihugu,
Bakibemo iteka. #%Uwiteka akunda imanza zitabera,
Ntareka abakunzi be,
Barindwa iteka ryose.
Arikourubyaro rw'abanyabyaha ruzarimburwa.>"w%Va mu byaha ujyeukoraibyiza,
Uzaba gakondo iteka.U!#%Agiraubuntuumunsiukira, akagurizaabandi,
Urubyaro rwe rukabonaumugisha.~ u%Nariumusorenone ndashaje,
Ariko sinari nabonaumukiranutsi aretswe,
Cyangwaurubyaro rwe rusabiriza ibyokurya.J %Naho yagwa ntazarambarara,
Kuko Uwiteka amuramijeukubokokwe.N%Iyo intambwe z'umuntu zikomejwe n'Uwiteka,
Akishimira inzira ye,]3%Kuko abahabwaumugisha n'Uwiteka bazaragwa igihugu,
Abavunwa na we bazarimburwa.Y+%Umunyabyaha aragurizwa ntiyishyure,
Arikoumukiranutsi agiraubuntu agatanga. %Ariko abanyabyaha bazarimbuka,
Kandi abanzi b'Uwiteka bazashira nk'ubwiza bw'urwuri,
Bazarimbuka, bazarimbukiramu mwotsi.R%Ntibazakorwa n'isoni mu gihe cy'ibyago,
Mu minsi y'inzara bazahazwa.L%Uwiteka azi iminsi y'abatunganye,
Umwandu wabouzahoraho iteka.W'%Kuko amaboko y'abanyabyaha azavunika,
Ariko Uwiteka aramira abakiranutsi.T!%Ibikeumukiranutsi afite,
Birutaubutunzi bwinshi bw'abanyabyaha benshi.I %Inkota yabo ni bo izacumitaimitima,
Imiheto yabo izavunika.}%Abanyabyaha bakuriyeinkota bafora imiheto,
Kugirango batsindeumunyamubabaro n'umukene,
Bice abagenda batunganye.P% Umwami Imana izamuseka,
Kuko ireba yuko igihe cye kigiye gusohora.]3% Umunyabyaha ajya inama zo kugiriraumukiranutsi nabi,
Kandi amuhekenyera amenyo.M% Ariko abagwaneza bazaragwa igihugu,
Bazishimira amahoro menshi.Z-% Kuko hazabaho igihe gito,umunyabyaha ntabeho,
Ni kokouzitegereza aheumubure.b=% Kuko abakora ibyaha bazarimburwa,
Ariko abategereza Uwiteka ni bo bazaragwa igihugu.a;%Rekaumujinya, va mu burakari,
Ntuhagarikeumutimakuko icyo kizana gukoraibyaha gusa.}%TurizaUwitekaumutegereze wihanganye,
Ntuhagarikweumutiman'ubonaibyiza mu rugendo rwe,
N'umuntuusohoza inama mbi.f E%Kandi azerekana gukiranuka kwawe nk'umucyo,
N'ukurik'urubanza rwawe nk'amanywa y'ihangu.Z -%Ikoreze Uwitekaurugendo rwawe rwose,
Abe ari we wiringira na we azabisohoza.J  %Kandi wishimire Uwiteka,
Na we azaguha ibyoumutimawaweusaba.K %Wiringire Uwitekaukoreibyiza,
Guma mu gihuguukurikizeumurava.H  %Kuko bazacibwa vuba nk'ubwatsi,
Bazuma nk'igisambu kibisi.m U%Zaburi ya Dawidi.
Ntuhagarikweumutiman'abakora ibyaha,
Kandi ntugirire ishyari abakiranirwa.W'$ Hariya aho inkozi z'ibibi ziguye,
Zitsinzwe hasi ntizizabasha guhaguruka.T!$ Ikirenge cy'umwibone cye kunzaho,
Ukubokokw'abanyabyaha kwe kunyimura.kO$ Ujyeukomeza kugirira imbabazi abakuzi,
No kwereka abafite imitima itunganye gukiranuka kwawe._7$ Kuko aho uri ari ho hari isōko y'ubugingo,
Mu mucyo wawe ni ho tuzaboneraumucyo.dA$ Bazahazwa rwose n'umubyibuho wo mu nzu yawe,
Kandiuzabuhiraku ruzi rw'ibyishimo byawe.r]$Mana, erega imbabazi zawe ni iz'igiciro cyinshi!
Abana b'abantu bahungira mu gicucu cy'amababa yawe. $Gukiranuka kwawe guhwanye n'imisozi miremire y'Imana,
Amateka yawe ni nk'imuhengeri,
Uwiteka ni woweukizaabantu n'amatungo._7$Uwiteka,urugerorw'imbabazi zawe rugeramu ijuru,
Urw'umuravawawe rugerano mu bicu.mS$Yigirira inama yo gukiranirwa ku buriribwe,
Yishyira mu nzira itari nziza,
Ntiyanga ibyaha.l~Q$Amagambo yo mu kanwa ke niugukiranirwa n'uburiganya,
Yarorereye kugiraubwenge no gukoraibyiza.\}1$Kuko yiyogeza ubwe,
Akibwira yuko gukiranirwa kwe kutazamenyekana ngo kwangwe.Z|-$Ubugomebw'umunyabyaha bubwirizaumutimawe,
Nta gutinya Imana kuri mu maso ye.W{ )$Zaburi iyi yahimbiweumutware w'abaririmbyi. Ni iya Dawidi,umugaragu w'Uwiteka._z7#Kandiururimirwanjye ruzavuga gukiranuka kwawe,
Ruzavuga ishimwe ryaweumunsi wire.y3#Abakunda ko ntsinda nk'uko bikwiriye nibavuze impundu bishime,
Iteka bavuge bati “Uwiteka ahimbazwe”,
Wishimire amahoro y'umugaragu we.txa#Abishimira ibyago byanjye bakorwe n'isoni bamwarane,
Abanyirata hejuru bambikwe isoni n'igisuzuguriro.bw=#Be kwibwira bati “Ahaa, ni cyo twashakaga.”
Be kuvugabati “Tumumirebunguri.”gvG#Uwiteka Mana yanjye,
Uncireurubanza rukwiriye gukiranuka kwawe,
Be kunyishima hejuru.au;#Ivuruguteukangukirekunciraurubanza,
Urubanza rw'ibyanjye Mana yanjye, Mwami wanjye.?ty#Uwiteka, warabibonye ntuceceke,
Mwami ntumbe kure.Ws'#Banyasamiye cyane,
Baravuga bati “Ahaa, ahaa, amaso yacu arabibonye.”lrQ#Kuko batavuga iby'amahoro,
Ahubwo bajya inama yo gushaka ibyo babeshyera abatuza bo mu gihugu.jqM#Abanyangira impamvu z'ibinyoma be kunyishima hejuru,
Abanyangiraubusabe kunyiciranira amaso.Pp#Nzagushimira mu iteraniro ryinshi,
Nzaguhimbariza mu bantu benshi.{oo#Mwami,uzageza he kundebēra gusa?
Kizaubugingo bwanjye kurimbura kwabo,
Icyo mfite rukumbi gikize intare.hnI#Bampekenyera amenyo nk'uko abakobanyi bakora,
Bakobana ibiteye isoni aho abantu basangira.my#Ariko ncumbagiye barishima baraterana,
Abatagiraumumarobanteraniraho sinabimenya,
Baranshishimura ntibarorera.l#Nkamera nk'aho ari incuti yanjye,
cyangwa mwene dataurwaye,
Nkiyunamira nkambara ibyo kwirabura nk'uborogera nyina.k# Ariko jyeweho iyo barwaraga nambaraga ibigunira,
Nkababarishaubugingo bwanjye kwiyirizaubusa,
Ngasenga ncuritseumutwe mu gituza.Lj# Ibyiza nabagiriye bakabyitura ibibi,
Bikampindura nk'impfusha.Pi# Abagabo b'ibinyoma barahaguruka,
Bakandega ibyo ntazi bakabimbaza.(hI# Amagufwa yanjye yose azavuga ati
“Uwiteka ni ndeuhwanye nawe?
Kukoukizaumunyamubabaroumurusha amaboko,
Ukizaumunyamubabaro n'umukeneubanyaga.”Kg# Ni bwoumutimawanjyeuzishimira Uwiteka,
Uzishimira agakiza ke.bf=#Kurimbuka kumutungure,
Ikigoyi yateze abe ari we gifata ubwe,
Akigwemo arimbuke.uec#Kuko bantegeye ikigoyi ku bushyabadafite impamvu,
Kandi badafite impamvu batezeubugingo bwanjyeubushya.Vd%#Inzira yabo ibeumwijima n'ubunyereri,
Kandi marayika w'Uwiteka abagenze.Sc#Babe nk'umuramautumurwa n'umuyaga
Kandi marayika w'Uwiteka abirukane. b #Abashakaubugingo bwanjye bamware bagire igisuzuguriro
Abajya inama yo kungirira nabi basubizwe inyuma,
Baterwe ipfunwe.qa[#Kandiushingure icumu mu ntagara wimire abangenza,
Ubwireumutimawanjye uti “Ni jye gakiza kawe.”;`q#Enda ingabo nto n'inini,
Uhagurukirekuntabara.S_ !#Zaburi ya Dawidi.
Uwiteka buranan'abamburanya,
Rwana n'abandwanya.`^9"Uwiteka acunguraubugingo bw'abagaragu be,
Nta wo mu bamuhungirahouzacirwaho iteka.P]"Ibyaha bizicishaumunyabyaha,
Abangaumukiranutsi bazacirwaho iteka.<\s"Arinda amagufwa ye yose,
Nta na rimwe rivunika.[[/"Amakuba n'ibyago by'umukiranutsi ni byinshi,
Ariko Uwiteka amukizamuri byose.cZ?"Uwiteka aba hafi y'abafite imitima imenetse.
Kandi akiza abafite imitima ishenjaguwe.\Y1"Abakiranutsi baratatse Uwiteka arabumva,
Abakiza amakuba n'ibyago byabo byose.aX;"Igitsure cy'Uwiteka kiri ku bakora ibyaha,
Kugirango amareho kwibukwa kwabo mu isi.QW"Amaso y'Uwiteka ari ku bakiranutsi,
N'amatwi ye ari ku gutakakwabo.cV?"Va mu byaha ujyeukoraibyiza,
Ujyeushaka amahorouyakurikire,
Kugirangouyashyikire.YU+"Ujyeubuzaururimirwawe rutavuga ikibi,
N'iminwa yawe itavuga iby'uburiganya.LT" Ni ndeushakaubugingo,
Agakunda kuramakugirango azabone ibyiza?DS" Bana bato nimuze munyumve,
Ndabigisha kūbaha Uwiteka.jRM" Imigunzu y'intare ibasha gukenano gusonza,
Ariko abashaka Uwiteka ntibazagira icyiza bakena.RQ" MwubaheUwiteka mwa bera be mwe,
Kuko abamwubahabatagira icyo bakena.QP" Nimusogongere mumenye yuko Uwiteka agira neza,
Hahirwaumuhungiraho.RO"Marayika w'Uwiteka abambisha amahema yo kugotaabamwubaha,
Akabakiza.`N9"Uyu munyamubabaro yaratatse, Uwiteka aramwumva,
Amukizaamakuba n'ibyago bye byose.SM"Bamurebyeho bavirwa n'umucyo,
Mu maso habo ntihazagira ipfunwe iteka.IL "Nashatse Uwiteka aransubiza,
Ankizaubwoba nari mfite bwose.NK"Mufatanye nanjye guhimbaza Uwiteka,
Dushyirane hejuru izina rye.QJ"Uwiteka ni weumutimawanjyeuzirata,
Abanyamubabaro babyumve bishime.WI'"Nzahimbaza Uwiteka iminsi yose,
Ishimwe rye rizaba mu kanwa kanjye iteka.bH ?"Zaburi iyi ni iya Dawidi, ubwo yisarishirizaga imbere ya Abimeleki, akamwirukanaakagenda.GG!Uwiteka, imbabazi zawe zibe kuri twe
Nk'uko tugutegereza.JF !Imitima yacu izamwishimira,
Kuko twiringiye izina rye ryera.VE%!Imitima yacu itegereza Uwiteka,
Ni we mutabazi wacu n'ingabo idukingira.GD!Ngo akizeubugingo bwabourupfu,
Abarinde mu nzara badapfa.WC'!Dore ijisho ry'Uwiteka riri ku bamwubaha,
Riri ku bategereza imbabazi ze,[B/!Ifarashi nta mumaroigira wo gukiza,
Ntizakirishaumuntu imbaraga zayo nyinshi.dAA!Nta mwamiukizwa n'uko ingabo ze ari nyinshi,
Intwari ntikizwa n'imbaraga zayo nyinshi.K@!Ni weubumba imitima yabo bose,
Akitegereza imirimo yabo yose.7?i!Ari mu buturobwe,
Areba ababa mu isi bose.A>}! Uwiteka arebera mu ijuru,
Areba abana b'abantu bose.a=;! Hahirwa ishyanga rifite Uwiteka ho Imana yaryo,
Ubwoko yitoranirije kubaumwandu we.d<A! Imigambi y'Uwiteka ikomera iteka ryose,
Ibyo yibwira mu mutimawe bihoraho ibihe byose.R;! Uwiteka ahinduraubusaimigambi y'amahanga,
Akurahoibyo amoko yibwira.6:g! Kuko yavuze bikaba,
Yategetse bigakomera.A9}!Isi yose yubaheUwiteka,
Abari mu isi bose bamutinye.W8'!Ateranya amazi yo mu nyanja nk'ikirundo,
Ashyingura imuhengeri mu bubiko.s7_!Ijambo ry'Uwiteka ni ryo ryaremye ijuru,
Umwuka wo mu kanwa ke ni wo waremye ingabo zo muri ryo zose.P6!Akunda gukiranuka n'imanza zitabera,
Isi yuzuyeimbabazi z'Uwiteka.R5!Kuko ijambo ry'Uwiteka ritunganye,
Imirimo ye yose ayikoranaumurava.f4E!Mumuririmbire indirimbo nshya,
Mucurangishe inangaubwenge,
Muyivugishe ijwi rirenga.[3/!Mushimishe Uwiteka inanga,
Mumuririmbirire ishimwe kuri nebelu y'imirya cumi.X2 +!Mwa bakiranutsi mwe,
Mwishimire Uwiteka,
Gushima gukwiriye abatunganye.1 Mwa bakiranutsi mwe,
Munezererwe Uwiteka mwishime,
Mwa bafite imitima itunganye mwese mwe,
Ibyishimo bibatere kuvuzaimpundu.b0= Abanyabyaha bazabona imibabaro myinshi,
Arikouwiringira Uwiteka imbabazi zizamugota./7 Ntimube nk'ifarashi cyangwa inyumbu zitagiraubwenge,
Zikwiriye guhatwa n'icyuma cyo mu kanwa n'umukobawo ku ijosi,
Utagira ibyo ntizakwegera.a.; Nzakwigisha nkwereke inziraunyura,
Nzakugirainama,
Ijisho ryanjye rizakugumaho.p-Y Ni wowe bwihisho bwanjyeuzandinda amakuba n'ibyago,
Uzangotesha impundu zishima agakiza.
Sela., Ni cyo gitumaumukunzi wawe wese akwiriye kugusengera igihe wabonerwamo,
Niukuriumwuzurew'amazi y'isanzure ntuzamugeraho.;+o Nakwemereye ibyaha byanjye,
Sinatwikiriye gukiranirwa kwanjye.
Naravuze nti “NdaturiraUwiteka ibicumurobyanjye”,
Naweunkurahourubanza rw'ibyaha byanjye.
Sela|*q Kukoukubokokwawe ku manywa na nijoro kwandemereraga,
Ibyuya byanjye bigahinduka nk'amapfa yo mu cyi.
Sela.Q) Ngicecetse,
Amagufwa yanjye ashajishwa no kunihakwanjyeumunsiukira.W(' Hahirwaumuntu Uwiteka atabaraho gukiranirwa,
Umutimawe ntubemouburiganya.' Zaburi iyi ni iya Dawidi. Ni indirimbo yahimbishijweubwenge.
Hahirwauwababariwe ibicumurobye,
Ibyaha bye bigatwikirwa.R&Mwa bategereza Uwiteka mwese mwe,
Nimukomere, imitima yanyu ihumure.|%qMukunde Uwiteka mwa bakunzi be mwese mwe,
Uwiteka arinda abanyamurava,
Yitura byinshi ūkora iby'ubwibone.~$uKu bwanjye navuganyeubwira nti
“Nciriwe mu maso yawe,
Ariko ngutakiye wumva ijwi ryo kwinginga kwanjye.”n#UUwiteka ahimbazwe,
Kuko yanyerekeye imbabazi ze zitangaza,
Mu muduguduufiteigihome gikomeye.|"qMu bwihisho bwo mu maso yawe,
Ni houzabahisha inama mbi z'abantu,
Uzabahisha mu ihema gutongana kw'indimi.|!qErega kugiraneza kwawe ni kwinshi,
Uko wabikiye abakubaha,
Uko wakorereye abaguhungiraho mu maso y'abantu.f EIndimi z'ibinyoma zigobwe,
Zivuganaumukiranutsi agasuzuguro,
N'ubwibone no kugayana.ykUwiteka, ne gukorwa n'isoni kuko ngutakiye,
Abanyabyaha abe ari bo bakorwa n'isoni,
Bacecekere ikuzimu.T!Umurikishirizeumugaragu wawe mu maso hawe,
Unkize ku bw'imbabazi zawe.\1Ibihe byanjye biri mu maboko yawe,
Unkize amaboko y'abanzi banjye n'abangenza,^5Ariko ku bwanjye ni wowe niringiye Uwiteka,
Naravuze nti “Uri Imana yanjye.”Kuko numvise benshi bambeshya,
Ubwoba bukantera impande zose,
Ubwo bangīraga inama,
Bagashakauburyo banyica.N Nibagiranye nk'uwapfuyeutacyibukwa,
Mpwanye n'urwabya rumenetse.E Ku bw'abanzi banjye bose mpindutse igitutsi,
Ni koko mpindukiyeabaturanyi banjye igitutsi gikomeye,
N'abamenyi banjye mbahindukiyeigiteyeubwoba,
Abandebye mu nzira barampunga.<q Kuko iminsi yo kubahokwanjye nyihoranamo agahinda,
N'imyaka yanjye nkayimara nsuhuzaumutima.
Intege zanjye zimarwa no gukiranirwa kwanjye,
Amagufwa yanjye arananutse.   Uwitekaumbabarire kuko mbabaye,
Mu maso hanjye hananurwa n'umubabaro,
Kandi n'ubugingo bwanjye n'umubiribinanuwe na wo.hI Kandiutankingiraniye gufatwa n'amaboko y'umwanzi,
Washyize ibirenge byanjye ahantu hagari.  Nzajya nezerwa nishimira imbabazi zawe,
Kuko warebye amakuba yanjye n'ibyago byanjye,
Wamenye imibabaro y'umutimawanjye,V%Nanga abita ku bitagiraumumaroby'ibinyoma,
Ku bwanjye niringira Uwiteka.a;Mu maboko yawe ni ho mbikijeubugingo bwanjye,
Uwiteka Mana y'umurava, warancunguye.RUnkure mu kigoyi banteze rwihishwa,
Kuko ari wowe gihome kinkingira.kOKuko ari wowe gitare cyanjye n'igihome kinkingira,
Nuko ku bw'izina ryaweunjyeimbereunyobore.b=Untegereugutwiutebukeunkize,
Umbere igitare gikomeye,
Inzu y'igihome yo kunkiza.a;Uwiteka ni wowe mpungiraho,
Singakorwe n'isoni,
Unkize ku bwo gukiranuka kwawe.C Zaburi iyi yahimbiweumutware w'abaririmbyi. Ni iya Dawidi.t a Kugirangoubwiza bwanjye bukuririmbire ishimwe budaceceka.
Uwiteka Mana yanjye, nzagushima iteka ryose.` 9 Uhinduyeumuborogo wanjye imbyino,
Unkenyuruyeibigunirabyanjye,unkenyeza ibyishimo,A } Uwiteka nyumvaumbabarire,
Uwiteka mberaumutabazi.”  Nti “Amaraso yanjye azamara iki nimanuka nkajya muri rwa rwobo?
Mbeseumukunguguuzaguhimbaza?
Uzāturaumuravawawe?9 m Uwiteka naragutakiye,
Kandi ninginze Uwitekaq[Uwiteka ku bw'urukundo rwawe,
wariukomejeumusoziwanjye,
Wampishe mu maso hawe mpagarikaumutima.RNanjye ubwo nagubwaga neza naravuze nti
“Ntabwo nzanyeganyezwa.”%CKukouburakari bwe ari ubw'akanya gato,
Arikourukundo rwe ruzanaubugingo.
Ahari kurirakwarariraumuntu nijoro,
Ariko mu gitondo impundu zikavuga.V%Muririmbire Uwiteka ishimwe mwa bakunzi be mwe,
Mushime izina rye ryera.taUwiteka wazamuyeubugingo bwanjyeubukuraikuzimu,
Wankijijeurupfu ngo ne kumanuka nkajya muri rwa rwobo.7iUwiteka Mana yanjye,
Naragutakiyeurankiza.eCUwiteka ndaguhimbariza kuko wampagurukije,
Ntukunde ko abanzi banjye banyishima hejuru.R Zaburi iyi ni Indirimbo yaririmbwe ubwo bezaga Inzu. Ni Zaburi ya Dawidi._7 Uwiteka azahaubwoko bwe imbaraga,
Uwiteka azahaubwoko bweumugisha, ari wo mahoro.! Uwiteka yari yicaye ku ntebe y'ubwami bwe,
Hejuru ya wa Mwuzūre,
Ni koko Uwiteka ahora yimye iteka ryose,
yicaye ku ntebe ye.~3 Ijwi ry'Uwiteka riramburuzaimpara,
Kandi rikokōra amashyamba,
Kandi mu rusengero rwe byose bikavuga biti
“Icyubahiro kibe icyawe.”j}MIjwi ry'Uwiteka rihindishaubutayuumushyitsi,
Uwiteka ahindishaumushyitsiubutayubw'i Kadeshi.5|eIjwi ry'Uwiteka rishwaza ibirimi by'umuriro._{7Ayikinisha nk'inyana y'inka,
Lebanoni n'i Siriyoni ahakinisha nk'inyana y'imbogo.Wz'Ijwi ry'Uwiteka rimena imyerezi,
Uwiteka amenagura imyerezi y'i Lebanoni.QyIjwi ry'Uwiteka rifite imbaraga,
Ijwi ry'Uwiteka ryuzuyeigitinyiro.x1Ijwi ry'Uwiteka rihindira hejuru y'amazi,
Imana y'icyubahiro ihindisha inkuba,
Ni koko Uwiteka ahindishiriza inkuba hejuru y'amazi menshi.`w9MwāturireUwiteka ko izina rye rifite icyubahiro,
Musenge Uwiteka mwambaye ibyera.|v sZaburi ya Dawidi.
MwāturireUwiteka mwa bana b'Imana mwe,
MwāturireUwiteka ko afite icyubahiro n'imbaraga.au; Kizaubwoko bwawe uheumwandu waweumugisha,
Kandiubaragire ujyeubaramira iteka ryose._t7Uwiteka ni imbaraga z'abantu be,
Kandi ni igihome uwo yasīze ahungiramo agakira.@syUwiteka ni we mbaraga zanjye n'ingabo inkingira,
Umutimawanjye ujyaumwiringira ngatabarwa.
Ni cyo gitumaumutimawanjye wishima cyane,
Kandi nzamushimisha indirimbo yanjye.Ir Uwiteka ahimbazwe,
Kuko yumviye ijwi ryo kwinginga kwanjye.kqOKuko batita ku mirimo y'Uwiteka,
Cyangwa ku byo intoki ze zikora,
Azabasenya ntazabubaka.pUbahe ibikwiriye imirimo yabo,
Ibikwiriye gukiranirwa kwabo.
Ubahe ibikwiriye ibyo intoki zabo zakoze,
Ubīture ibibakwiriye. oNtunkururirehamwe n'abanyabyaha n'inkozi z'ibibi,
Bavuganaiby'amahoro na bagenzi babo,
Ariko igomwa rikaba mu mitima yabo.}nsTyarizaugutwi ijwi ryo kwinginga kwanjye uko ngutakiye,
Uko manitse amaboko nyerekeje ahera h'urusengero rwawe.m 5Zaburi ya Dawidi.
Uwiteka ndagutakira,
Gitare cyanjye ntiwice amatwi,
Kuko wanyihorera,
Nahinduka nk'abamanuka bajya muri rwa rwobo.Tl!Tegereza Uwiteka,
Komeraumutimawaweuhumure,
Ujyeutegereza Uwiteka.\k1 Mba nararabye iyo ntizera ko nzarebera kugiraneza k'Uwiteka,
Mu isi y'ababaho.ujc Ntumpe abantera kunkora uko bashaka,
Kuko abagabo b'indarikwa bampagurukiye,
N'abavuga iby'urugomo._i7 Uwiteka, ujyeunyigisha inzira yawe,
Unyobore inzira y'igihamo ku bw'abanyubikira.>hw Ubwo data na mama bazandeka,
Uwiteka azandarūra.$gA Ntumpishe mu maso hawe.
Ntiwirukanisheumugaragu waweumujinya,
Ni wowe wahoze uriumutabazi wanjye,
Mana y'agakiza kanjye ntunjugunye, ntundeke.fUmutimawanjyeurakubwiye uti
“Wavuze uti ‘Nimushake mu maso hanjye.’”
Nuko Uwiteka, mu maso hawe ndahashaka.GeUwiteka, umva gutakakw'ijwi ryanjye,
Umbabarire,unsubize.,dQN'ubuumutwe wanjyeuzashyirwa hejuru y'abanzi banjye bangose,
Ntambire ibitambo by'ibyishimo mu ihema rye, ndirimbe,
Ni koko nzaririmba ishimwe ry'Uwiteka.#c?Kuko ku munsi w'amakuba azandindisha kumpisha mu ihema rye,
Mu bwihisho bwo mu ihema rye ni ho azampisha,
Azanshyira hejuru ampagarike ku gitare.)bKIcyo nsaba Uwiteka ni kimwe ni cyo nzajya nshaka,
Niukubamu nzu y'Uwiteka iminsi yose nkiriho,
Nkarebaubwiza bw'Uwiteka,
Nkitegerezaurusengero rwe. aNaho ingabo zabambira amahema kuntera,
Umutimawanjye ntuzatinya,
Naho intambara yambaho,
No muri yo nzakomezaumutima.s`_Ubwo abanyabyaha bantereraga kumaraho,
Ari bo banzi banjye n'ababisha banjye,
Barasitaye baragwa.0_ [Zaburi ya Dawidi.
Uwiteka ni we mucyo wanjye n'agakiza kanjye,
Nzatinya nde?
Uwiteka ni we gihome gikingiraubugingo bwanjye,
Ni ndeuzampinzaumushyitsi?Y^+ Ikirenge cyanjye gihagaze aharinganiye,
Mu materaniro nzashimiramo Uwiteka.X]) Ariko jyeweho gukiranuka kwanjye ni ko nzagenderamo,
Uncungure,umbabarire.P\ Amaboko yabo arimo igomwa,
Ukubokokwabo kw'iburyo kuzuyeimpongano.k[O Ntukurehoumwuka wanjye ubwouzakurahoabanyabyaha,
Cyangwaubugingo bwanjye nk'abavusha amaraso.PZUwiteka, nkundaubuturoari bwo nzu yawe,
N'ahantuubwiza bwawe buba.YY+Kugirango numvikanishe ijwi ry'ishimwe,
Mvuge imirimo yose itangaza wakoze.UX#Nzakaraba ntafite igicumuro,
Ni ko nzazengurukaigicaniro cyawe Uwiteka,QWNanga iteraniro ry'inkozi z'ibibi,
Kandi sinzicarana n'abanyabyaha.KVSinicarana n'abatagiraumumaro,
Kandi sinzagenderera indyarya.VU%Kuko imbabazi zawe nzireba mu maso yanjye,
Kandi ngendera mu muravawawe. ,~~C}}^||{{b{ zzUyyyOxxxIwww'vvovuuxuttQtsdrr[qq_pp{ooVnnqnmmCll{lkk+jjPiimihh0ggdff~f4ee{e"ddycccEbbpbaa```I__S_ ^}^]]f] \\`\ [[hZZZTYYY=XXJWW#VVeVUUYUT[T SS>RRzQQQ@PPrPOOONNOMMMkLLbKKKEJJJ/I{I.HHH6GGGVGFFEEhDDDCCBBBnBAA?A@r@?>>u> ==/<;;W:::D99Z988+77e7669555B44433022111O00=//+..-N,,,b+++/**P)){),((='&&&%g%$$##C"""!!& I9brU)0fu@vNgnxqw < ~ R  EwhLI.yQ.?Uko nzakwibukiraku buriribwanjye,
Nkagutekereza mu bicuku by'ijoro.p-Y?Umutimawanjyeuzahazwa nk'uriyeumusokoro n'umubyibuho,
Akanwa kanjye kazagushimisha iminwa yishima,U,#?Uko ni ko nzaguhimbaza nkiriho,
Izina ryawe ni ryo nzamanikira amaboko.Z+-?Kuko imbabazi zawe ari izo gukundwakurutaubugingo,
Iminwa yanjye izagushima.a*;?Uko ni ko nagutumbiririye ahera hawe,
Kugirango ndebe imbaraga zawe n'ubwiza bwawe.3)_?Mana, ni wowe Mana yanjye ndazindukirakugushaka,
Umutimawanjyeukugirira inyota,
Umubiriwanjyeugukumburiramu gihugu cyumye,
Kiruhijwe n'amapfa kitagira amazi.F( ?Zaburi ya Dawidi yahimbye ubwo yari ari mu butayubw'i Buyuda.['/> Kandi ni wowe Mwamiufiteimbabazi,
Kuko wituraumuntu wese ibikwiriyeumurimowe.Y&+> Imana yavuze rimwe, nabyumvise kabiri,
Ngo “Imana ni yo ifiteububasha.”p%Y> Ntimwiringire agahato,
Ntimwizigirireubusakunyaga,
Ubutunzi nibugwira ntibuzabaherane imitima.%$C> Niukuriaboroheje niumwuka gusa,
Kandi abakomeye ni ibinyoma.
Nibashyirwa mu gipimo ntibazika bazateruka,
Bose bateranyeumwukaubarusha kuremera.#> Mwa bantu mwe, mujye muyiringira,
Ibyo mu mitima yanyu mubisuke imbere yayo,
Imana ni yo buhungiro bwacu.
Sela."}>Imana ni yo irimo agakiza kanjye n'icyubahiro cyanjye,
Igitare cy'imbaraga zanjye n'ubuhungiro bwanjye biri mu Mana.m!S>Ni yo gitare cyanjye yonyine n'agakiza kanjye,
Ni igihome kirekire kinkingira sinzanyeganyezwa.[ />Mutimawanjye turizaImana yonyine,
Kuko ari yo ibyiringiro byanjye biturukaho.R>Iki cyonyine ni cyo bajya inama,
Niukugirango bamusunikengo agwe,
Ave mu cyubahiro cye.
Bishimira ibinyoma,
Basabirishaumugisha akanwa kabo,
Ariko bavumisha imitima yabo.
Sela.jM>Muzageza he guteraumuntu ngo mumwicane mwese,
Nk'inkike ibogamye, nk'uruzitiro runyeganyega?s_>Ni yo gitare cyanjye yonyine n'agakiza kanjye,
Ni igihome kirekire kinkingira sinzanyeganyezwa cyane.Q>UmutimawanjyeuturizeImana yonyine,
Ni yo agakiza kanjye gaturukaho.g I>Zaburi iyi yahimbiweumutware w'abaririmbyi. Ni iyo mu buryo bwa Yedutuni. Ni Zaburi ya Dawidi.a;= Bizatuma ndirimbira izina ryawe ishimwe iteka,
Ngo mpigureumuhigowanjye uko bukeye.[/=Azaguma mu maso y'Imana iteka,
Itegura imbabazi n'umuravakugirango bimurinde.]3=Uzongereraumwami iminsi y'ubugingo bwe,
Imyaka ye izabe nk'iy'ab'ibihe byinshi.[/=Kuko wowe Mana, wumviseumuhigowanjye,
Umpayeumwanduuhabwa abubahaizina ryawe.`9=Nzaguma mu ihema ryawe iteka,
Nzahungira mu bwihisho bwo mu mababa yawe.
Sela.M=Kuko wambereyeubuhungiro,
N'igihome kirekire kinkingiraumwanzi.=Mpagaze ku mpera y'isi nzajya ngutabaza,
Ukoumutimawanjyeuzagwa isari.
Unshyire ku gitare kirekire ntakwishyiraho,F=Mana, umva gutakakwanjye,
Tyarizaugutwi gusenga kwanjye.X +=Zaburi iyi yahimbiweumutware w'abaririmbyi babwira inanga. Ni Zaburi ya Dawidi.S<Imana izadukoresha iby'ubutwari,
Kuko ari yo izaribata ababisha bacu.I < Udutabareumubisha,
Kuko gutabara kw'abantu kutagiraumumaro.^5< Si wowe Mana wadutayeuzangezayo?
Si wowe Manautajyanaga n'ingabo zacuuzangezayo?W'< Ni ndeuzanyinjiza mu muduguduufiteigihome gikomeye?
Ni ndeuzangeza Edomu?| q< Abamowabu ni bo gikarabiro cyanjye,
Abedomu nzabakubitainkweto mu mutwe,
Filisitiya,umvugirize impundu.” +< Galeyadi ni ahanjye,
Umuryango wa Manase niuwanjye,
Uwa Efurayimu ni woukingiraumutwe wanjye,
Uwa Yuda ni wo nkoni yanjye y'ubwami. }<Imana yarahiye kwera kwayo iti
“Nzishima, nzagabanya i Shekemu,
Kandi nzagabanishaurugeroigikombe cy'i Sukoti.Q <Kirishaukubokokwawe kw'iburyounsubize,
Kugirango aboukunda bakizwe.K <Wahaye abakubahaibendera,
Kugirango bahungeumuheto.
Sela.Q<Weretse abantu bawe ibikomeye,
Watunywesheje inzoga zidandabiranya.T!<Wateye igihugu igishyitsiuragisatura,
Zibaubusatebwacyo kuko gitigita.F<Mana,uradutayeuradushenye,
Wararakayeudusubizemo intege.-<ubwo yarwanaga n'Abasiriya b'i Mezopotamiya n'Abasiriya b'i Soba, Yowabu akagaruka akicira mu Kibaya cy'Umunyu Abedomu inzovu n'ibihumbi bibiri. Kuko Imana ari yo gihome kirekire kinkingira,
Ni Imana mboneramo imbabazi.F;Ariko jyeweho nzaririmba imbaraga zawe,
Kuko wambereye igihome kirekire kinkingira.
Mu gitondo nzaririmbisha imbabazi zawe ijwi rirenga,
N'ubuhungiro ku munsi w'amakuba yanjye.A};Bahunahune bashake inyama,
Nibadahaga bakeshe ijoro.Z-;Ba bandi bajye bagaruka nimugoroba bakankame nk'imbwa,
Bazengurukeumudugudu.;Ubatsembaneumujinya,
Ubatsembe be kubahoukundi,
Kugezaku mpera y'isi hose,
Bamenye yuko Imana itegeka Abayakobo.
Sela.~5; Ijambo ryose ryo mu minwa yabo ni igicumurocy'akanwa kabo,
Ubwibone bwabo bubafate nk'umutego,
Imivumo n'ibinyoma bavuga na byo bibafatishe.}; Ntubicekugirango abantu banjye batabyibagirwa,
Mwami ngabo idukingira,
Ubatatanishe imbaraga zaweubacishe bugufi.b|=; Imana mboneramo imbabazi izansanganira,
Imana izanyereka ibyo nshakira abanyubikira.`{9; Wa mbaraga yanjye we, nzagutegereza,
Kuko Imana ari yo gihome kirekire kinkingira.Az}; Ariko wowe Uwitekauzabaseka,
Uzakoba abapagani bose.y};Dore badudubiranya amagambo mabi mu kanwa kabo,
Inkota ziri mu minwa yabo,
Kuko bibaza bati “Ni ndeubyumva?”Ox;Bagaruka nimugoroba bagakankama nk'imbwa,
Bakazengurukaumudugudu.#w?;Ni wowe mpamagara, Uwiteka,
Mana Nyiringabo, Mana y'Abisirayeli,
Kangukiraguhanaabapagani bose,
Ntugireabanyabicumurobabiubabarira.
Sela.Vv%;Barirukanka bakitegura batagize icyo bampora,
Kangukaunsanganireubirebe.u';Kuko bubikiraubugingo bwanjye,
Abanyambaraga bateraniye kuntera,
Kandi ntazize igicumurocyanjye,
Cyangwa icyaha cyanjye, Uwiteka.5te;Unkize inkozi z'ibibi,
Undinde abicanyi.Qs;Mana yanjye,unkize abanzi banjye,
Unshyire hejuru y'abampagurukira.Er ;Zaburi iyi yahimbiweumutware w'abaririmbyi babwirisha inanga ijwi ryitwa “Witsemba.”Ni Zaburi ya Dawidi yitwa Mikitamu, yahimbye ubwo Sawuli yatumagabakarindira inzu kugirango bamwice.q: Bizatuma abantu bavuga bati
“Niukurihariho ingororano y'abakiranutsi,
Niukurihariho Imana icira imanza mu isi.”dpA: Umukiranutsi azishima nabona uko guhōra,
Azogesha ibirenge bye amaraso y'abanyabyaha.uoc: Inkono zanyu zitarashyushywa n'umurirow'amahwa,
Imana izayajyanisha serwakira, amabisi n'acanywe byose.\n1: Babe nk'ikijongororwa kiyaga kigashira,
Babe nk'ikiramb, kitigeze kurebaizuba.Zm-:Buzurukebakame nk'amazi asuma cyane,
Agitamika imyambi ibe nk'ibishishibano.]l3:Mana,ubavune amenyo mu kanwa kabo,
Uwiteka, uce imikaka y'iyo migunzu y'intare.Pk:Itumva ijwi ry'abagombozi,
Naho bagomboreshaubwenge bwinshi cyane.aj;:Ubusabwe bwabo buhwanye n'ubw'inzoka,
Bameze nk'impoma y'igipfamatwi yiziba amatwi,vie:Abanyabyaha batandukanywa n'Imanauhereye ku kuvukakwabo,
Iyo bavutse uwo mwanya bariyobagiza bakabeshya.whg:Ahubwo mukorera ibyo gukiranirwa mu mitima yanyu,
Urugomorw'amaboko yanyu ni rwo rubanza muciramu gihugu.egC:Mbese guceceka ni ko mucisha imanza zitabera?
Mwa bantu mwe, mbese muca imanza z'ukuri?f :Zaburi iyi yahimbiweumutware w'abaririmbyi babwirisha inanga ijwi ryitwa “Witsemba.”Ni Zaburi ya Dawidi yitwa Mikitamu.Ue#9 Mana, wishyire hejuru y'ijuru,
Icyubahiro cyawe kibe hejuru y'isi yose.Xd)9 Kuko imbabazi zawe ari ndende zigera no mu ijuru,
Umuravawaweugeramu bicu.Oc9 Mwami, nzagushimira mu moko,
Nzakuririmbirira ishimwe mu mahanga,wbg9 Wa bwiza bwanjye we, kanguka,
Nebelu n'inanga nimukanguke,
Nanjyeubwanjye nzakanguka mbere y'umuseke.naU9Mana,umutimawanjyeurakomeye,
Umutimawanjyeurakomeye,
Ndaririmba, ni koko ndaririmba ishimwe. `9Bateze ibirenge byanjye ikigoyi,
Umutimawanjye wiyunamiriye.
Bacukuyeubushyaimbere yanjye,
Babugwamoubwabo.
Sela.U_#9Mana, wishyire hejuru y'ijuru,
Icyubahiro cyawe kibe hejuru y'isi yose.%^C9Ubugingo bwanjye buri hagati y'intare,
Ndyama hagati y'abakaumuriro.
Abo bantu amenyo yabo ni amacumu n'imyambi,
Ururimirwabo ni inkota ityaye.]}9Izatuma iri mu ijuru inkize,
Ubwo ūshaka kumiraazantuka,
Sela.
Imana izohereza imbabazi zayo n'umuravawayo.?\y9Ndatakira Imana Isumbabyose,
Imana inkorera byose..[U9Mana, mbabarira mbabarira,
Kukoubugingo bwanjye buguhungiraho.
Ni koko mu gicucu cy'amababa yawe ni ho ngiye guhungira,
Kugezaaho ibi byago bizashirira./Z Y9Zaburi iyi yahimbiweumutware w'abaririmbyi babwirisha inanga ijwi ryitwa “Witsemba.”Ni Zaburi ya Dawidi yitwa Mikitamu, yahimbye ubwo yari mu buvumoahunze Sawuli.Y+8Kuko wakijijeubugingo bwanjyeurupfu,
N'ibirenge byanjye wabikijije gusitara,
Ngo mbone uko ngendera mu maso y'Imana mu mucyo w'ababaho.OX8 Mana, imihigo naguhizeindiho,
Kandi nzakwitura amaturo y'ishimwe.LW8 Imana ni yo niringiye sinzatinya,
Abantu babasha kuntwara iki?QV8 Imana izampa gushima izina ryayo,
Uwiteka azampa gushima izina rye.~Uu8 Icyo gihe abanzi banjye bazasubizwa inyuma ku munsi nzatakiramo,
Ibyo ndabizi kuko Imana iri mu ruhande rwanjye.yTk8 Ubara kurorongotana kwanjye,
Ushyira amarira yanjye mu icupa ryawe,
Mbese ntiyanditswe mu gitabo cyawe?`S98Mbese gukiranirwa kwabo kuzabakirisha?
Mana, tsinda amahanga hasi n'umujinya wawe.bR=8Baraterana bakihisha,
Bakaronda ibirenge byanjye,
Kuko bubikiyeubugingo bwanjye.VQ%8Birizaumunsi bagoreka amagambo yanjye,
Bibwira ibyo kungirira nabi bisa.rP]8Imana izampa gushima izina ryayo,
Imana ni yo niringiye sinzatinya,
Abantu babasha kuntwara iki?'OI8Uko ntinya kose nzakwiringira.aN;8Abanzi banjye birizaumunsi bashaka kumira,
Kuko abandwananya agasuzuguroari benshi.[M/8Mana, mbabarira kuko abantu bashaka kumira,
Birizaumunsi bandwanya bakampata.EL 8Zaburi iyi yahimbiweumutware w'abaririmbyi babwirisha inanga ijwi ryitwa “Inuma iceceka y'aba kure.”Ni Zaburi ya Dawidi yitwa Mikitamu, yahimbye ubwo Abafilisitiya bamufatiraga i Gati.#K?7Ariko wowe Mana,uzabamanuriramu rwobo rw'irimbukiro,
Abicanyi n'abariganya ntibazacagasa iminsi yo kubahokwabo,
Ariko jyeweho nzajya nkwiringira.jJM7Ikoreze Uwitekaumutwaro wawe na we azakuramira,
Ntabwo azakundiraumukiranutsi kunyeganyezwa.,IQ7Akanwa ke kanyereraga nk'amavuta,
Arikoumutimawe wibwiraga intambara gusa.
Amagambo ye yoroheraga kurusha amavuta ya elayo,
Ariko yari inkota zikūwe._H77Wa muntu yaramburiyeamaboko kubuzaabo babanaga amahoro,
Yahumanije isezerano rye. G97Imana izanyumva ibacishe bugufi,
Ni yo ihora yicaye ku ntebe y'ubwamiuhereye kera kose,
Sela.
Izacisha bugufiabadahindurwa ntibubaheImana.kFO7Yacunguriyeubugingo bwanjye amahoro,
Kugirango batanyegera,
Kuko abandwanyaga ari benshi.sE_7Nimugoroba no mu gitondo no ku manywa y'ihangu,
Nzajya muganyira niha,
Na we azumva ijwi ryanjye.6Dg7Jyeweho nzambaza Imana,
Uwiteka azankiza.C{7Urupfu rubatungure,
Bamanuke bajye ikuzimubakiri bazima,
Kuko gukoraibyaha kuri mu mazu yabo no mu mitima yabo.RB7Twaganiraga tunezerewe,
Tukagendagendana n'iteraniro mu nzu y'Imana.UA#7Ahubwo ni wowe uwo duhwanye,
Uwo twagendanaga, incuti yanjye y'amagara.@}7 Siumwanzi wantutse,
Mba narabashije kwihangana,
Cyangwauwanyangaga si we wanyirase hejuru,
Mba naramwihishe.^?57 Gukoraibyaha kuri hagati yawo,
Agahato n'uburiganya ntibiva mu nzira zo muri wo.q>[7 Ku manywa na nijoro bigendagenda hejuru y'inkike zawo,
Kandi gukiranirwa n'igomwa biri hagati yawo.]=37 Mwami,ubamireuyoberanye indimi zabo,
Kuko nabonyeurugomono kurwana mu mudugudu.T<!7 Mba mpungiye vuba mu buhungiro,
Nkikingaumuyagaw'ishuherin'umugaru.”H; 7Dore mba ndorongotaniye kure,
Nkarara mu butayu.
Sela.V:%7Ndavuga nti “Icyampa nkagira amababa nk'inuma,
Mba ngurutse nkaruhuka.P97Gutinya no guhinda imishyitsi bingezeho,
Gukangarana kuramiranije.Z8-7Umutimawanjyeurambabaza cyane,
Ubwoba bwinshi bunguyehonk'ubw'ūtinyaurupfu.v7e7Ku bw'ijwi ry'umwanzi,
Ku bw'agahato k'abanyabyaha,
Kuko banteza amakuba,
Bakangenzanyaumujinya.S67Nyitahounsubize,
Kwiganyira bintera gukorahirya no hino, bikanihisha,S57Mana, tegeraugutwi gusenga kwanjye,
Ntiwirengagize kwinginga kwanjye.m4 U7Zaburi iyi yahimbiweumutware w'abaririmbyi babwira inanga. Ni Zaburi ya Dawidi yahimbishijweubwenge.z3m6 Kuko Uwiteka yankijije amakuba n'ibyago byanjye byose,
Ijisho ryanjye rikabona icyo rishakira abanzi banjye.d2A6Nzagutambira igitambo kiva mu rukundo,
Uwiteka, kuko izina ryawe ari ryiza nzarishima.H1 6Azitura inabi abanzi banjye,
Ubarimbure ku bw'umuravawawe.`096Dore Imana niumutabazi wanjye,
Umwami ari mu ruhande rw'abaramiraubugingo bwanjye./6Kuko abanyamahanga bampagurukiye,
N'abanyarugomobashatseubugingo bwanjye,
Batashyize Imana imbere yabo.
Sela.S.6Mana, umva gusenga kwanjye,
Tegeraugutwi amagambo yo mu kanwa kanjye.N-6Mana, nkirisha izina ryawe,
Uncirishirizeurubanza imbaraga zawe.i,K6Yayihimbye ubwo ab'i Zifu bagendaga bakabaza Sawuli bati “Ntuzi yuko Dawidi yihishe iwacu?”p+ [6Zaburi iyi yahimbiweumutware w'abaririmbyi babwira inanga. Ni indirimbo ya Dawidi yahimbishijweubwenge.5*c5Icyampa agakiza k'Abisirayeli kakaba kavuye i Siyoni,
Imana nisubizayoubwoko bwayo bwajyanywe ho iminyago,
Ni bwo Abayakobo bazishima,
Abisirayeli bazanezerwa.()I5Aho ngaho bahagiriyeubwoba bwinshi ari nta mpamvu,
Kuko Imana yashandaje amagufwa y'uwagerereje ngo agutere,
Wabakojeje isoni kuko Imana yabasuzuguye.~(u5Mbese inkozi z'ibibi nta bwenge zifite,
Ko barya abantu banjye nk'uko baryaumutsima,
Kandi ntibambaze Imana?V'%5Bose basubiyeinyuma,
Bose bandurijwe hamwe,
Nta wukoraibyiza n'umwe.i&K5Imana yarebye abantu iri mu ijuru,
Kugirango imenye yuko harimo abanyabwenge bashaka Imana.%w5Umupfapfa ajya yibwira ati “Nta Mana iriho.”
Bononekaye bakiraniwe ibyo kwangwaurunuka,
Nta wukoraibyiza.$ 5Zaburi iyi yahimbiweumutware w'abaririmbyi babwirisha inanga ijwi ryitwa Mahalati. Ni indirimbo ya Dawidi yahimbishijweubwenge.|#q4 Nzagushima iteka kuko ari wowe wabikoze,
Nzategerereza izina ryawe imbere y'abakunzi bawe,
Kuko ari ryiza.m"S4 Ariko jyeweho meze nka elayo mbisi yo mu rugo rw'Imana,
Niringira imbabazi z'Imana iteka ryose. !4 “Dore uyu ni weutagiraga Imana igihome kimukingira,
Ahubwo yiringiragaubutunzi bwe bwinshi,
Akikomereza gukoraibyaha.”: o4Abakiranutsi bazabireba batinye,
Bamusekebatiy4Nawe Imana izagutsemba iteka,
Izakujahura ikuvanemu ihema ryawe,
Ikurandure igukuremu isi y'ababaho.
Sela.B4Wa rurimiruriganya we,
Ukunda amagambo yose arimbura.c?4Ukunda ibibiukabirutisha ibyiza,
No kubeshyaukakurutisha kuvugaibitunganye.
Sela.ta4Ururimirwawe ruhimba ibyo kurimbura,
Ruhwanye n'icyuma cyogosha gityaye,
Wa nkozi y'uburiganya we,Z-4Wa ntwari we, ni iki gitumye wirata igomwa?
Imbabazi z'Imana zihoraho iteka.hI4Yayihimbye ubwo Dowegi Umwedomu yagendaga akabwira Sawuli ati “Dawidi yaje kwa Ahimeleki.”a =4Zaburi iyi yahimbiweumutware w'abaririmbyi. Ni indirimbo ya Dawidi yahimbishijweubwenge.3Ni bwouzishimira ibitambo by'abakiranutsi,
Ni byo bitambo byokeje n'ibitwitswe,
Ni bwo bazatamba amapfizi ku gicaniro cyawe.R3Ugirire neza i Siyoni nk'ukouhishimira,
Wubakeinkike z'i Yerusalemu.mS3Ibitambo Imana ishima niumutimaumenetse,
Umutimaumenetseushenjaguwe,
Mana, ntuzawusuzugura.U#3Ni ukoutishimira ibitambo mba mbiguhaye,
Ntunezererwe ibitambo byokeje.Z-3Mwami, bumbura iminwa yanjye,
Ni bwo akanwa kanjye kazerekana ishimwe ryawe.3Mana, ni wowe Mana y'agakiza kanjye,
Unkizeurubanza rw'inyama y'umuntu,
Ni bwoururimirwanjye ruzaririmba cyane gukiranuka kwawe.Q3Ni bwo nzigisha inzira yawe abacumura,
Abanyabyaha baguhindukirire.L3Unsubizemo kunezezwa n'agakiza kawe,
Unkomeresheumutimawemera.F3 Ntunte kure yo mu maso yawe,
NtunkurehoUmwuka wawe Wera.@{3 Mana,undememoumutimawera,
Unsubizemoumutimaukomeye.Q3 Hisha amaso yawe ibyaha byanjye,
Usibanganye ibyo nakiraniwe byose.R 3 Unyumvisheumunezero n'ibyishimo,
Kugirango amagufwa wavunnyeyishime.J  3 Unyejeshe ezobu ndera,
Unyuhagire ndabaumweru ndusheurubura.S 3Doreushakaukuriko mu mitima,
Mu mutimahatabonekauzahamenyeshaubwenge.J  3Dore naremanywe gukiranirwa,
Mu byaha ni mo mama yambyariye.0 Y3Ni wowe, ni woweubwawe nacumuyeho,
Nakoze icyangwa n'amaso yawe.
Byabereye bityo kugirangouboneke koukiranuka nuvuga,
Kandiuboneke kouboneye nucaurubanza.Q3Kuko nzi ibicumurobyanjye,
Ibyaha byanjye biri imbere yanjye iteka.Q3Unyuhagire rwose gukiranirwa kwanjye,
Unyezeunkurehoibyaha byanjye.kO3Mana,umbabarire ku bw'imbabazi zawe,
Ku bw'imbabazi zawe nyinshiusibanganye ibicumurobyanjye.S3ubwoumuhanuzi Natani yazaga aho ari, Dawidi amaze gusambana na Batisheba.N 3Zaburi iyi yahimbiweumutware w'abaririmbyi. Ni iya Dawidi. Yayanditses_2Untambira ishimwe wese aba anyubahiriza,
Kandiutunganya ingeso ze,
Nzamwereka agakiza k'Imana.”oW2“Nuko mwa bibagirwa Imana mwe,
Mutekereze ibi kugirango ne kubashishimura,
Hakaburaubakiza.2Ibyourabikora nkakwihorera,
Ukibwira yuko mpwanye nawe rwose.
Ariko nzaguhanambishyire imbere y'amaso yawe,
Uko bikurikirana.=u2Wicarauvuganabi mwene so,
Ubeshyera mwene nyoko.N2“Ushyira ibibi mu kanwa kawe,
Ururimirwawe rukaremauburiganya.P~2Ukoubonyeumujurawishimira kubanana we,
Kandiufatana n'abasambanyi.?}y2Ubwo uri inyangaguhanwa,
Ukirenza amagambo yanjye? | 2Arikoumunyabyaha Imana iramubazaiti
“Wiruhiriza iki kuvugaamategeko yanjye,
Ugashyira isezerano ryanjye mu kanwa kawe,]{32Kandiunyambaze ku munsi w'amakuba no ku w'ibyago,
Nzagukizanaweuzanshimisha.”Ez2Utambire Imana ishimwe,
Uhigure Isumbabyoseumuhigowawe.Sy2 Mbese aho narya inyama z'amapfizi,
Cyangwa se nanywa amaraso y'ihene?Rx2 “Iyaba ngira inzara sinakubwira,
Kuko isi n'ibiyuzuyeari ibyanjye.\w12 Nzi inyoni n'ibisiga byose byo ku misozi,
Inyamaswa zo mu ishyamba ni izanjye.lvQ2 Kuko inyamaswa zose zo mu ishyamba ari izanjye,
N'inka z'ibirarashyamba zo ku misozi igihumbi.Xu)2 Sinzakura impfizi mu rugo rwawe,
Cyangwa isekurumemu biraro by'ihene zawe.Zt-2Sinkugayira ibitambo byawe,
Ibitambo byawe byokeje biri imbere yanjye iteka.sw2“Bwoko bwanjye nimwumve nanjye ndavuga,
Wa bwoko bw'Abisirayeli we, ndaguhamiriza,
Ni jye Mana, Imana yawe.[r/2Ijuru rizavuga gukiranuka kwayo,
Kuko Imanaubwayo ari yo mucamanza.
Sela.cq?2Iti “Munteranirizeho abakunzi banjye,
Basezeranishije nanjye isezerano ibitambo.”\p12Izahamagara ijuru ryo hejuru,
N'isi na yo kugirango icireubwoko bwayourubanza.ioK2Imana yacu izaza ye guceceka,
Imbere yayoumurirouzakongora,
Umuyagaw'ishuheriuzayigota.On2Kuri Siyoni ahoubwiza butagira inenge,
Ni ho Imana irabagiraniye.&m G2Zaburi iyi ni iya Asafu.
Imana y'imbaraga nyinshi, Imana Rurema, Uwiteka iravuze,
Ihamagaye isiuhereye aho izuba rirasira,
Ukageza aho rirengera.Ql1Umuntuufiteicyubahiro ntagire n'ubwenge,
Ahwanye n'inyamaswa zipfa.Ik 1Ubugingo bwe buzasanga ba sekuruza,
Batazarebaumucyoukundi.\j11Nubwo yibwiraga akiriho ko ahiriwe,
Kandi nubwo abantu bagushima witungishije,^i51Kuko napfa atazagira icyo ajyana,
Icyubahiro cye ntikizamanuka ngo kimukurikire.Hh 1Ntubitinyeumuntu natunga,
Icyubahiro cy'inzu ye kikagwira,pgY1Ariko Imana izacunguraubugingo bwanjye,
Ibukuremu kubokokw'ikuzimu,
Kuko izanyakira.
Sela.Bf}1Bashorererwa kujya ikuzimunk'umukumbi w'intama,
Urupfu ruzabaragira.
Abatunganye bazabatwara mu gitondo,
Ubwiza bwabo buzahabwa ikuzimungo butsembwe,
Butagira aho kuba.^e51Iyo nzira yabo ni iy'ubupfu,
Ariko ababazunguye bashima amagambo yabo.
Sela.Jd 1 Arikoumuntu ntahorana icyubahiro,
Ahwanye n'inyamaswa zipfa."c=1 Mu mitima yabo bibwira yuko amazu yabo azagumahoiteka ryose,
N'ubuturobwabo ko buzagumahoibihe byose,
Ibikingi byaho bakabyitirira amazina yabo.|bq1 Kuko abona ko abanyabwenge bapfa,
Umupfapfa n'umezenk'inka bakarimbukana,
Bagasigira abandiubutunzi bwabo. a 1 ` 1 Kugirango arame iteka atabona rwa rwobo,
Kuko incungu y'ubugingo bwabo ari iy'igiciro cyinshi,
Ikwiriye kurekwa iteka.\_11Ariko nta wubasha gucungura mugenzi we na hato,
Cyangwa guha Imana incungu ye.E^1Biringiraubutunzi bwabo,
Bakirata ibintu byabo byinshi.j]M1Ni iki cyatuma ntinya mu minsi y'ibyago n'amakuba,
Gukiranirwa kw'abashaka kungusha kungose?X\)1Ndategeraumuganiugutwi kwanjye,
Ndahishuza inanga ijambo ryanjye riruhije.Z[-1Akanwa kanjye kagiye kuvugaubwenge,
Umutimawanjyeugiyekwibwira ibyo kumenya.=Zu1Aboroheje n'abakomeye,
Abatunzi hamwe n'abakene.]Y31Mwa mahanga mwese mwe, nimwumve ibi:
Mwa bari mu isi mwese mwe, nimutegeamatwi.GX 1Zaburi iyi yahimbiweumutware w'abaririmbyi. Ni iya bene Kōra.YW+0Kuko iyi Mana ari Imana yacu iteka ryose,
Ni yo izatuyobora kugezaku rupfu.uVc0Mwitegereze cyane inkike zawo,
Mutekereze inyumba zaho,
Kugirango muzabitekerereze ab'igihe kizaza.=Uu0 MuzengurukeSiyoni muwugote,
Mubareibihome byawo.\T10 Umusoziwa Siyoniunezerwe,
Abakobwa ba Yuda bishimishwe n'imanza zawe zitabera. S 0 Mana, nk'uko izina ryawe riri,
Ni ko ishimwe ryawe ririukageza ku mpera y'isi,
Ukubokokwawe kw'iburyo kuzuyegukiranuka.FR0 Mana, twibukiyeimbabazi zawe,
Hagati mu rusengero rwawe.Q10 Nk'uko twumvise ni ko twabibonye,
Mu rurembo rw'Uwiteka Nyiringabo,
Mu rurembo rw'Imana yacu,
Imana izarukomeza iteka ryose.
Sela.SP0Umuyagauturutse aho izuba rirasira,
Uwumenesha inkuge z'i Tarushishi.XO)0Guhinda imishyitsi kubafatirayo,
No kuribwa nk'ibise by'umugoreuri ku nda.;Nq0Bararurebabaratangara,
Baratinya bahunga vuba.9Mm0Dore abami barateranye,
Barunyuriraho hamwe,eLC0Imana yimenyekanishije mu nyumba zo muri rwo,
Ko ari igihome kirekire gikingira abantu.}Ks0Umusoziwa Siyoni uri ikasikazi,
Uburebure bwawo ni wo byishimo by'isi yose,
Ni wo rurembo rw'Umwamiukomeye.gJG0Uwiteka arakomeye akwiriye gushimirwa cyane,
Mu rurembo rw'Imana yacu ku musoziwayo wera.(I M0Indirimbo. Zaburi ya bene Kōra.&HE/ Abakomeye bo mu mahanga,
Bateraniye guhinduka abantu b'Imana ya Aburahamu.
Kuko ingabo zikingira abo mu isi ari iz'Imana,
Ishyizwe hejuru cyane.FG/ Imana itegeka amahanga,
Imana yicaye ku ntebe yayo yera.nFU/Kuko Imana ari Umwami w'isi yose,
Muririmbishe ishimwe ryayo,
Indirimbo ihimbishijweubwenge.wEg/Muririmbire Imana ishimwe,
Muririmbe ishimwe,
Muririmbire Umwami wacu ishimwe,
Muririmbe ishimwe.KD/Imana izamukanye impundu,
Uwiteka azamukanye ijwi ry'impanda.XC)/Adutoranirizaumwandu wacu,
Ni wo byirato bya Yakobo uwo yakunze.
Sela.VB%/Atugomōrera amoko tukayatwara,
Ashyira amahanga munsi y'ibirenge byacu.VA%/Kuko Uwiteka Usumbabyose ateyeubwoba,
Ari Umwamiukomeyeutegeka isi yose.]@3/Mwa mahanga yose mwe, nimukomemu mashyi,
Muvugirize Imana impundu z'abanesheje.G? /Zaburi iyi yahimbiweumutware w'abaririmbyi. Ni iya bene Kōra.l>Q. Uwiteka Nyiringabo ari kumwe natwe,
Imana ya Yakobo ni igihome kirekire kidukingira.
Sela.t=a. “Nimworoshye mumenye ko ari jye Mana,
Nzashyirwa hejuru mu mahanga,
Nzashyirwa hejuru mu isi.”<w. Akurahointambara kugezaku mpera y'isi,
Avunagura imiheto, amacumu ayacamo kabiri,
Amagare ayatwikishaumuriro.G;. Nimuze murebeimirimo y'Uwiteka,
Kurimbura yazanye mu isi.l:Q.Uwiteka Nyiringabo ari kumwe natwe,
Imana ya Yakobo ni igihome kirekire kidukingira.
Sela.p9Y.Abanyamahanga barashakuje,
Ibihugu by'abami byagize imidugararo,
Ivuga ijwi ryayo isi irayaga.X8).Imana iri hagati muri rwo ntiruzanyeganyezwa,
Imana izarutabara mu museke.q7[.Harihouruzi,
Imigende yarwo ishimishaururembo rw'Imana,
Ni rwo Hera hari amahema y'Isumbabyose.l6Q.Naho amazi yaho yahorera akībirindura,
Naho imisozi yatigiswa no kwihindurizakwayo.
Sela.i5K.Ni cyo gituma tutazatinya naho isi yahinduka,
Naho imisozi yakurwa ahayo ikajya imuhengeri,l4Q.Imana ni yo buhungiro bwacu n'imbaraga zacu,
Niumufashautabura kuboneka mu byago no mu makuba.q3 ].Zaburi iyi yahimbiweumutware w'abaririmbyi. Ni iya bene Kōra babwirisha inanga ijwi rito. Ni indirimbo.a2;-Nzibukiriza izina ryawe ibihe byose,
Ni cyo gituma amahanga azagushima iteka ryose.u1c-Mwami, mu cyimbo cya ba sogokuruzabawe,
Kizasubiramo abana bawe,
Ni bouzagira abatware mu isi yose.L0-Bari buzanishweumunezero n'ibyishimo,
Binjire mu nzu y'umwami.v/e-Ari buzanirweumwami yambaye imyenda idaraje,
Abakobwa bagenzi be bamukurikiye,
Bari buzanwe aho uri.c.?-Umukobwa w'umwami uri mu kirambi afiteubwiza bwinshi,
Imyenda ye iboheshejwe izahabu.f-E- Kandiumukobwa w'i Tiro azazana impano,
Kandi abatunzi bo mu bantu bazagusabakubahakirwa.\,1- Ni cyo kizatumaumwami akundaubwiza bwawe,
Kuko ari we mwami wawe naweumuramye.^+5- Umva mukobwa,utekerezeutegeugutwi,
Kandi wibagirwe ishyanga ryanyu n'inzu ya so.*y- Mu bagore bawe b'icyubahiro harimo abakobwa b'abami,
Iburyo bwawe hahagazeumwamikazi yambaye izahabu yavuye Ofiri.)- Imyenda yawe yose ihumuraishangi n'umusagana kesīya,
Inanga zo mu mazu yubakishijwe amahembe y'inzovu zirakwishimishije.(%-Wakunze gukiranuka wanga ibyaha,
Ni cyo cyatumye Imana ari yo Mana yawe,
Igusīga amavuta yo kwishima,
Kukurutisha bagenzi bawe.f'E-Mana, intebe yawe ni iy'iteka ryose,
Inkoni y'ubugabebwawe ni inkoni y'utwara agororoka.x&i-Imyambi yawe iratyaye,
Amahanga agwa hasi imbere yawe,
Imyambi yawe iri mu mitima y'ababisha b'umwami.%%-Ugendane icyubahiro uri ku ifarashiuneshe,
Urengereukurin'ubugwaneza no gukiranuka,
Ukubokokwawe kw'iburyo kukwigishe ibiteraubwoba._$7-Wa ntwari we, ambara inkota yawe ku itako,
Ambaraubwiza bwawe n'icyubahiro cyawe.}#s-Urutaubwiza abana b'abantu,
Ubukundiriza busutsweku minwa yawe,
Ni cyo gitumye Imana iguhaumugisha w'iteka."-Umutimawanjyeurabizeusesekara ibyiza,
Ndavuga indirimbo nahimbiyeumwami,
Ururimirwanjye ni ikaramu y'uwandika vuba.'! I-Zaburi iyi yahimbiweumutware w'abaririmbyi babwirisha inanga ijwi ryitwa “Amarebe”. Ni Zaburi ya bene Kōra yahimbishijweubwenge. Ni indirimbo y'urukundo.? y,Hagurukaudutabare,
Uducungure ku bw'imbabazi zawe.dA,Kukoubugingo bwacu bwunamishijwe bukagera mu mukungugu,
Inda yacu yarumanye n'ubutaka._7,Ni iki gitumautwikīra mu maso hawe,
Ukibagirwaumubabaro wacu n'agahato baduhata?[/,Mwami, ivurugute,
Ni iki kigushinjirije?
Kanguka ntudutekuri iteka ryose.T!,Ahubwo twiricwaumunsiukirabakuduhōra,
Twahwanijwe n'intama z'imbagwa.A},Imana ntizabirondōra,
Kuko izi ibihishwe mu mutima?Y+,Niba twaribagiwe izina ry'Imana yacu,
Niba twararamburiyeamaboko indi mana,R,Bitumeutuvunaguriraahantu h'ingunzu,
Udutwikirize igicucu cy'urupfu.`9,Umutimawacu ntiwasubiyeinyuma,
Intambwe zacu ntiziyobagije ngo zive mu nzira yawe,b=,Ibyo byose byadusohoyeho ariko ntitwakwibagiwe,
Kandi ntitwavuye mu isezerano ryawe.N,Ku bw'ijwi ry'utongana agatukana,
Ku bw'umwanzi n'uhōra inzigo.iK,Igisuzugurirocyanjye kiri imbere yanjyeumunsiukira,
Isoni zo mu maso hanjye zirantwikiriye,P,Watugizeiciro ry'imigani mu mahanga,
Abazungurizwa imitwe n'amoko.T!,Utugiraigitutsi cy'abaturanyi bacu,
Ibitwenge no gukobwa by'abatugose.Y+, Utangiraubusaabantu bawe,
Kandi igiciro cyabo ntucyongereshaubutunzi bwawe.Q, Wadutanze nk'intama zarobanuriwekubagwa,
Wadutatanirije mu mahanga.O, Watumye ababisha bacu badukubitaincuro,
Abatwanga baratwinyagira.]3, Ariko none wadutayekure wadutejeigisuzuguriro,
Kandi ntutabarana n'ingabo zacu.`9, Imana ni yo twirataumunsiukira,
Kandi tuzashima izina ryawe iteka ryose.
Sela.P ,Ahubwo ni wowe wadukijije ababisha bacu,
Wakojeje isoni abatwanga.T !,Kuko ntaziringiraumuhetowanjye,
Kandi inkota yanjye atari yo izankiza,j M,Ni woweuzaduha gutsinda ababisha bacu,
Izina ryawe ni ryo rizaduha kuribata abaduhagurukiye.E ,Mana, ni wowe Mwami wanjye,
Tegekera Abayakobo agakiza.T !,Kuko atari iyabo nkota yabahaye guhindūra igihugu,
Kandi atariukubokokwabo kwabakijije.
Ahubwo ni ikiganza cyawe cy'iburyo,
N'ukubokokwawe n'umucyo wo mu maso hawe,
Kuko wabīshimiraga.lQ,Wimuje amahangaukubokokwaweushingamo abo,
Wateye amoko ibyago kandi abourabatatanya mu bihugu,zm,Mana, twariyumviye n'amatwi yacu,
Ba sogokuruzabatubwiye imirimo wakoze mu gihe cyabo,
Mu gihe cya kera.e E,Zaburi iyi yahimbiweumutware w'abaririmbyi. Ni indirimbo ya bene Kōra yahimbishijweubwenge.&E+Mutimawanjye ni iki gitumye wiheba?
Ni iki gitumyeumpagararamo?
Ujyeutegereza Imana kuko nzongera kuyishima,
Ni yo gakiza kanjye n'Imana yanjye.-+Maze nzajya ku gicaniro cy'Imana,
Ku Mana ni yo munezero wanjye n'ibyishimo byanjye,
Nguhimbarishe inanga Mana,
Ni wowe Mana yanjye.r]+Nuko oherezaumucyo wawe n'umuravawawe binyobore,
Binjyane ku musoziwawe wera,
No mu mahema yawe. 5W ~~S~ }}L|||{z{/zzVyyyFxxxwKvvuu_ttjtssrr5qqqppAoooGnnYnmlmllYlkk?jjjFii|i*hh}hggfnf exed~dcc_bbxbaa`b__K^^Z]]~]\\0[s[$ZZYY@XXIWWKW VV1UU7TTESSS;RRRQQDPPuP'OONNEMMMTLLLVKKK,JJoJ(IIYHHH7GGdFFF>EE?DDOCCCPBBBaAAA@@2??>>u==b<<{<;;6:::99W888=77o66255 44u4 333222,11c100d0//d/..j.&--=,,,_,++ **-)t((( ''k'&&%%]$$$0###C""i"!!T kMo"dY)q_88xA3{>T m p  x T [|7KasWc'N Nubwo ibyo byababayeho bagumya gucumura,
Ntibizera imirimo yayo itangaza,nbUNUmujinya w'Imanaurabahagurukira,
Wica abanini bo muri bo,
Urimbura abasore bo mu Bisirayeli._a7NBari bataratandukanano kwifuza kwabo,
Ibyokurya byabo byari bikiri mu kanwa kabo,?`yNNuko bararya barahaga cyane,
Yabahaye ibyo bifuje.G_NIzigusha hagati mu rugo rw'amahema yabo,
Zigota aho bari.{^oNKandi ibamanurirainyama nyinshi nk'umukungugu,
N'inyoni zigurukanyinshi,
Zimeze nk'umusenyi wo ku nyanja,i]KNIhuhisha mu ijuruumuyagauturutse iburasirazuba,
Iyobozaubutware bwayoumuyagauturutse ikusi.W\'NBose baryaumutsima w'abakomeye,
Iboherereza ibyokurya byo kubahaza rwose.F[NIbagushiriza manu yo kurya,
Ibaha ku masaka yo mu ijuru,FZNAriko itegeka ibicu byo hejuru,
Ikingura inzugi z'ijuru,BYNKuko batizeye Imana,
Kandi ntibiringire agakiza kayo.X}NNi cyo cyatumye Uwiteka arakara abyumvise,
Umurirougacanwa wo gutwika Abayakobo,
Umujinyaugacumba ku Bisirayeli,WNDore yakubisecya gitare amazi aradudubiza,
Imigezi iratemba.
Mbese yabasha kuduhan'umutsima?
Izaboneraubwoko bwayo inyama?”TV!NBagaya Imana bati
“Mbese Imana ibasha gutunganiriza ameza mu butayu?hUINBagerageresha Imana imitima yabo,
Bayigerageresha gusabaibyokurya byo guhazakwifuza kwabo.TT!NAriko bagumya kuyicumuraho,
Kugomerera Isumbabyose mu gihugu gikakaye.MSNKandi yavushije amasōko mu gitare,
Itembesha amazi nk'imigezi.ORNYasaturiyeibitare mu butayu,
Ibanywesha amazi menshi ava ikuzimu.\Q1NKandi ku manywa yabayobozaga igicu,
Ijoro ryose ikabayoboza kumurikak'umuriro.VP%N Yatandukanije inyanja ibacisha hagati yayo,
Ihagarika amazi nk'ikirundo.iOKN Yakoreye ibitangaza mu maso ya ba sekuruza,
Mu gihugu cya Egiputa, mu kigarama cy'i Zowani.FNN Bibagiwe ibyo yakoze,
N'imirimo yayo itangaza yaberetse.PMN Ntibitondeye isezerano ry'Imana,
Banze kugendera mu mategeko yayo.YL+N Abefurayimu batwaye intwaro n'imiheto,
Basubiyeinyuma ku munsi w'intambara.KNBe kuba nka ba sekuruza,
Ab'igihe cy'ibigande cy'abagome,
Batiboneza imitima,
Imitima yabo idakiranukiraImana.rJ]NKugirango biringire Imana,
Kandi batibagirwa ibyo Imana yakoze,
Ahubwo bitondere amategeko yayo.IwNKugirango ab'igihe kizaza bazabimenye,
Ni bo bana bazavuka,
Ngo na bo bazahaguruke,
Babibwire abana babo,HNKuko yakomeje guhamya mu Bayakobo,
Yashyizeho itegeko mu Bisirayeli,
Iryo yategetse ba sogokuruza,
Ngo babibwire abana babo,GNNtituzabihisha abuzukuruzababo,
Tubwire ab'igihe kizaza ishimwe ry'Uwiteka,
N'imbaraga ze n'imirimo itangaza yakoze.BFNIbyo twumvise tukamenya,
Ibyo ba sogokuruzabatubwiye,QENNdabumbura akanwa mbacire imigani,
Ndavuga amagambo aruhijeya kera.D NIndirimbo ya Asafu yahimbishijweubwenge.
Bwoko bwanjye, nimwumve amategeko yanjye,
Nimutegere amatwi amagambo yo mu kanwa kanjye.IC MWayobojeubwoko bwawe nk'umukumbi,
Ukubokokwa Mose na Aroni.sB_MInzira yawe yari mu nyanja,
Inzira zawe zari mu mazi y'isanzure,
Ibirenge byawe ntibyamenyekanye.xAiMIjwi ry'inkuba yawe ryari muri serwakira,
Imirabyo yawe imurikira isi,
Isi ihindaumushyitsi iratigita.N@MIbicu bisuka amazi,
Ijuru rirahinda,
Imyambi yawe irashwara.d?AMMana, amazi yarakurebye,
Amazi yarakurebye aratinya,
Imuhengeri hahindaumushyitsi,X>)MWacungujeubwoko bwaweukubokokwawe,
Ni bwo bene Yakobo na Yosefu.
Sela.W='MNi wowe Mana ikora ibitangaza,
Wamenyekanishije imbaraga zawe mu mahanga.V<%MMana, inzira yawe iri ahera,
Ni nde mana ikomeye ihwanye n'Imana Rurema?I; M Kandi nzibwira ibyo wakoze byose,
Nzita ku bikomeye wakoze._:7M Nzibutsa abantu ibikomeye Uwiteka yakoze,
Kuko nzibuka ibitangaza byawe bya kera.9M Maze ndavuga nti “Ibyo ni indwara y'umutimawanjye.
Mbega natekereje yukoukubokokw'iburyo kw'Isumbabyose guhinduka!”c8?M Imana yibagiwe kugiraneza?
Umujinya wayoutumye ikingirana imbabazi zayo?”
Sela.W7'M Imbabazi ze zagiye rwose iteka ryose?
Isezerano rye ryapfuye ibihe byose?K6M“Umwami azaduta iteka ryose?
Ntazongera kutwishimiraukundi?j5MMNibuka indirimbo yanjye ya nijoro,
Nkibwira mu mutima,
Umwuka wanjye wibazanyaumwete utiB4MNjya nibwira iminsi ya kera,
Imyaka y'ibihe bya kera.g3GMUfata ibihene by'amaso yanjye kugirango bidahumiriza,
Mfiteumubabaroutumantabasha kuvuga.[2/MNibuka Imana ngahagarikaumutima,
Ndaganyaumutimawanjyeukagwa isari.
Sela.1MKu munsi w'umubabaro wanjye nashatse Umwami Imana,
Nijoro nayitegeye amaboko sinacogora,
Umutimawanjye wanga kumarwaumubabaro.i0KMNdatakira Imana n'ijwi ryanjye,
Ndatakira Imana n'ijwi ryanjye,
Na yo irantegeraugutwi.\/ 3MZaburi iyi yahimbiweumutware w'abaririmbyi mu buryo bwa YedutuniNi Zaburi ya Asafu.O.L Izarimbura imyuka y'abakomeye,
Ni yo iteyeubwoba abami bo mu isi.g-GL Muhigeumuhigomuwuhigure Uwiteka Imana yanyu,
Abayigose bose bazanire amaturo Iteyeubwoba.S,L Niukuriumujinya w'abantuuzagushimisha,
Umujinyauzasigarauzawukenyera.g+GL Ubwo Imana yahagurutswaga no guca amateka,
Ngo ikize abagwaneza bo mu isi bose.
Sela.K*L Wumvikanishije amateka uri mu ijuru,
Isi yaratinye iraceceka,X))LWowe ni woweuteyeubwoba,
Ni ndeubasha guhagarara imbere yawe igiheurakaye?^(5LMana ya Yakobo,
Gucyaha kwawe kwatumye amagare n'amafarashi bisinzirira guhwera.q'[LIntwari mu mitima ziranyazwe zisinziraubuticura,
Kandi nta bo mu banyambaraga babonye amaboko yabo.R&LUri uw'icyubahiro n'ubwiza bwinshi,
Utabarutse mu misozi y'iminyago.f%ELNi ho yameneye imirabyo yo mu muheto,
N'ingabo n'inkota n'intwaro z'intambara.
Sela.J$ LKandi i Salemu ni ho hema ryayo,
I Siyoni ni ho buturobwayo.Q#LMu Bayuda Imana iramenyekana,
Mu Bisirayeli izina ryayo rirakomeye.g" ILZaburi iyi yahimbiweumutware w'abaririmbyi babwira inanga. Ni indirimbo ya Asafu yitwa Zaburi.i!KK Kandi amahembe yose y'abanyabyaha nzayaca,
Ariko amahembe y'abakiranutsi azashyirwa hejuru.] 3K Ariko jyeweho iteka nzajya namamaza ibyo,
Nzaririmbira Imana ya Yakobo ishimwe.<qK Kuko mu ntoki z'Uwiteka hariho agacuma karimo vino ibira,
Kuzuyevino ivanze n'ibiyiryoshya arayisuka.
Niukuriabanyabyaha bo mu isi,
Baziranguza itende ryayo barinywe.T!KAhubwo Imana ni yo mucamanza,
Icisha umwe bugufiigashyira undi hejuru.gGKKuko agakiza kadaturukaiburasirazuba cyangwa iburengerazuba,
Cyangwa mu butayubw'imisozi,jMKNtimugashyire hejuru cyane amahembe yanyu,
Ntimukavuge iby'agasuzuguromugamitse ijosi.’”nUKMbwira abibone nti ‘Ntimukībone’,
N'abanyabyaha nti ‘Ntimugashyire hejuru amahembe yanyu.Z-KIsi n'abayibamo bose bacikamo igikuba,
Ni jye wateye inkingi zayo.
Sela.BK“Nimbona igihe cyashyizweho,
Nzaca imanza zitabera.ykKMana, turagushima,
Turagushimira kuko izina ryawe riri bugufi,
Abantu bamamaza imirimo itangaza wakoze. KZaburi iyi yahimbiweumutware w'abaririmbyi babwirisha inanga ijwi ryitwa “Witsemba.”Ni indirimbo ya Asafu yitwa Zaburi.^5JNtiwibagirwe amajwi y'ababisha bawe,
Urusakurw'abaguhagurukirarutumbagira iteka.QJMana, hagurukawiburanire,
Ibuka yukoumupfapfa yirizaumunsi agutuka.]3JUhatwa ye kugaruka akojejwe isoni,
Umunyamubabaro n'umukenebashime izina ryawe.^5JIte kuri rya sezerano,
Kuko ahantu h'umwijima ho mu isi huzuyeubuturobw'urugomo.mSJNtuhe inyamaswaubugingo bw'inuma yawe,
Ntiwibagirweubugingo bw'abanyamubabaro bawe iteka ryose.gGJIbuka ibi yuko ababisha bacyashye Uwiteka,
Ishyanga ritagiraubwenge ryatutse izina ryawe.LJNi wowe washyizeho ingabano zose z'isi,
Waremye icyi n'itumba.NJAmanywa ni ayawe kandi n'ijoro ni iryawe,
Waremyeumucyo n'izuba.J JNi wowe watoboye isōko n'umugezi,
Wakamije inzuzi zidakama.c ?JNi wowe wamenaguye imitwe ya Lewiyatani,
Warayitanze iba ibyokurya by'ibyo mu butayu.d AJ Ni wowe watandukanishije inyanja imbaraga zawe,
Wameneye imitwe y'ibinyamaswa mu mazi.] 3J Ariko Imana yahoze ari Umwami wanjye na kera,
Ikorera iby'agakiza hagati y'isi.e CJ Ni iki gitumauhinaukuboko,
Ukubokokwawe kw'iburyo?
Gukuremu gituza cyaweubarimbure.S J Mana,umubisha azageza he kudutuka?
Umwanzi azatuka izina ryawe iteka?wgJ Ntiturebaibimenyetso byacu,
Nta muhanuziukiriho,
Kandi nta n'umwe muri twe uzi aho ibyo bizagarukira.zmJBaribwiye bati “Tubarimbure rwose”,
Batwitse amazu yose yo mu gihugu,
Twateraniragamo gusenga Imana.V%JBatwitse Ahera hawe,
Bahumanishijeubuturobw'izina ryawe kubusenya rwose.QJNone isuku y'ababaji y'aho yose,
Barayimenaguza intorezo n'inyundo.KJBasa nk'abantu bamanikira intorezo,
Gutemaibiti by'intsikane.}sJAbabisha bawe batontomeye hagati y'inzu twateraniragamo kugusenga,
Bashingiye amabendera yabo kuba ibimenyetso.c?JShingura ibirenge byawe ujye mu matongo y'iteka,
Ababisha bakoreye ahera ibibi byose.~uJIbuka iteraniro ryawe waguze kera,
Iryo wacunguriyekubaubwoko bwawe bw'umwandu,
N'umusoziwa Siyoni watuyeho.5 eJZaburi iyi ni indirimbo ya Asafu yahimbishijweubwenge.
Mana, ni iki cyakudutesheje iteka?
Ni iki gitumaumujinya waweugirira intama zo mu cyanya cyawe,ucumbaumwotsi?IAriko jyeweho kwegera Imana ni ko kwiza kuri jye,
Umwami Uwiteka ni we ngizeubuhungiro,
Kugirango namamaze imirimo wakoze yose.[~/IKuko abakujya kure bazarimbuka,
Watsembye abakurekeshejwe no kurarikira bose.}!IUmubiriwanjye n'umutimawanjye birashira,
Ariko Imana ni yo gitareumutimawanjyeuhungiraho,
Kandi ni yo mugabane wanjye iteka ryose.U|#INi nde mfite mu ijuruutariwowe?
Kandi mu isi nta we nishimirautariwowe.L{IUzanyobozaubwenge bwawe,
Kandi hanyumauzanyakirane icyubahiro.GzIAriko none ndi kumwe nawe iteka,
Umfasheukubokokw'iburyo.NyINariumupfapfa nta bwenge nagiraga,
Nameraga nk'inka imbere yawe.@x{IUbwoumutimawanjye washariraga,
Nkibabaza mu mutima,wwINk'uko inzozi zimeze iyoumuntu akangutse,
Ni ko nawe Mwami nukanguka,
Uzasuzuguraicyubahiro cyabo cy'igicucu.dvAIErega bahindutse amatongo mu kanya gato!
Ubwoba bw'uburyo bwinshi burabatsembye rwose.Au}INiukuriubashyira ahanyerera,
Urabagusha bagasenyuka.NtIKugezaaho nagiriye ahera h'Imana,
Nkita ku iherezo rya ba bandi.FsINatekereje uko nabasha kubimenya,
Birandushyabirananira,]r3IIyaba naravuze nti “Reka mvuge ntyo”,
Mba narahemukiyeubwoko bw'abana bawe.QqIKuko natewe n'ibyagoumunsiukira,
Ngahanwa ibihano mu bitondo byose.MpI Niukurinogerejeubusaumutimawanjye,
Kudacumuranagukarabiyeubusa.Yo+I Dore abo ni bo banyabyaha,
Kandi kuko bagira amahoro iteka bagwizaubutunzi.SnI Bakavuga bati “Imana ikibwirwa n'iki?
Isumbabyose hari icyo izi?”Tm!I Ni cyo gituma abantu be bagaruka aho,
Bakamara amazi yuzuyemu gikombe,OlI Bashyize akanwa kabo mu ijuru,
Ururimirwabo ruzerera mu isi yose.Zk-IBarakoba bakavugishwa iby'agahato no gukiranirwa kwabo,
Bavuga iby'ubwibone.ijKIAmaso yabo avanywe imutwe no kubyibuha kwabo,
Bafite ibiruta ibyoumutimaw'umuntu wakwifuza.eiCINi cyo gitumaubwibone buba nk'urunigimu majosi yabo,
Urugomorukabatwikīra nk'igishura.KhINtibagira imibabaro nk'abandi,
Ntibaterwa n'ibyago nk'abandi.NgIKuko batababazwa mu ipfa ryabo,
Ahubwo imbaraga zabo zirakomera.Uf#IKuko nagiriraga ishyari abibone,
Ubwo narebaga abanyabyaha baguwe neza.|eqIAriko jyeweho,
Ibirenge byanjye byari bugufibwo guhanuka,
Intambwe zanjye zari zishigaje hato zikanyerera.hd KIZaburi iyi ni iya Asafu.
NiukuriImana igirira neza Abisirayeli,
Bafite imitima iboneye.6cgHIbyo Dawidi mwene Yesayi yasabye birarangiye.obWHIzina ryayo ry'icyubahiro rihimbazwe iteka,
Isi yose yuzureicyubahiro cyayo.
Amen kandi Amen._a7HUwiteka Imana ni yo Mana y'Abisirayeli ihimbazwe,
Ni yo yonyine ikora ibitangaza.,`QHIzina rye rizahoraho iteka ryose,
Izina rye rizahamaho, izuba rikiriho,
Abantu bazisabiraumugisha wo guhwana na we,
Amahanga yose azamwitaumunyehirwe.>_uHHazabaho amasaka menshi mu gihugu no mu mpinga z'imisozi,
Amahundo yayo azanyeganyega nk'ibiti byo kuri Lebanoni,
Abanyamudugudubazashisha nk'ubwatsi bwo ku butakaburabije.x^iHNuko azarama kandi bazamuha ku izahabu y'i Sheba,
Bazamusabira iteka,
Bazamusabiraumugishaumunsi wire.|]qHAzacunguraubugingo bwabo,
Abukizeagahato n'urugomo,
Kandi amaraso yabo azaba ay'igiciro cyinshi imbere ye.L\H Azababarirauworoheje n'umukene,
Ubugingo bw'abakene azabukiza.P[H Kuko azakizaumukeneubwo azataka,
N'umunyamubabaroutagira gitabara.HZ H Abami bose bazamwikubitaimbere,
Amahanga yose azamukorera.yYkH Abami b'i Tarushishi n'abami bo ku birwa bazazana amaturo,
Abami b'i Sheba n'abami b'i Seba bazazana ikoro.KXH Ababa mu butayubazamwunamira,
Abanzi be bazarigataumukungugu.qW[HAzatwara ahereye ku nyanja ageze ku yindi nyanja,
Kandi ahereye kuri rwa Ruzi ageze ku mpera y'isi.rV]HMu minsi ye abakiranutsi bazashisha,
Kandi hazabaho amahoro menshi,
Kugezaahoukwezi kuzashirira.fUEHAzamera nk'imvura imanuka ikanyagira ibyatsi biciwe,
Nk'ibitonyanga bitonyangiraubutaka.Izuba n'ukwezi bikiriho.|SqHAzaca imanza zirengera abanyamubabaro bo mu bantu,
Azakiza abana b'abakene,
Kandi azavunaguraumunyagahato.^R5HGuca imanza zitabera kuzatuma imisozi miremire
N'imigufi izanira abantu amahoro.bQ=HAzacira abantu bawe imanza zitabera,
N'abanyamubabaro bawe azabacira imanza z'ukuri.bP ?HZaburi ya Salomo.
Uheumwami guca imanza kwawe,
Uheumwana w'umwami kutabera kwawe.OwGKandiururimirwanjye ruzavuga gukiranuka kwaweumunsi wire,
Kuko abashaka kungirira nabi bakojejwe isoni, bamwajwe.tNaGIminwa yanjye izishima cyane,
Ubwo nzakuririmbira ishimwe,
N'ubugingo bwanjye wacunguye buzishima.M)GNanjye nzagushimisha nebelu,
Mana yanjye, nzashimaumuravawawe.
Ni wowe nzaririmbira ishimwe mbwira inanga,
Uwera w'Abisirayeli we.:LoGUngwirize gukomera,
Uhindukireumareumubabaro.hKIGNi wowe watweretse ibyago byinshi bikomeye,
Uzagarukautuzure,
Utuzamureudukureikuzimu.vJeGMana,urugerorwo gukiranuka kwawe rugeramu ijuru,
Ni wowe wakoze ibikomeye,
Mana, ni ndeuhwanye nawe?I)GMana, ntundeke kugezaigihe mera imvi z'ubusaza,
Ntarabwira ab'igihe kizaza iby'amaboko yawe,
Ntarabwira abazavuka bose gukomera kwawe.oHWGMana, ni wowe wanyigishijeuhereye mu buto bwanjye,
Kugezanone ndacyavuga imirimo itangaza wakoze.kGOGNzajya aho uri mvuge imirimo ikomeye Umwami Uwiteka yakoze,
Nzavuga gukiranuka kwawe wenyine.wFgGAkanwa kanjye kazabara inkuru yo gukiranuka kwawe,
N'agakiza kaweumunsi wire,
Kuko ntaziumubarewabyo.REGAriko jyeweho nzajya niringira iteka,
Nziyongeranya iteka kugushima.}DsG Abanzi b'ubugingo bwanjye bakorwe n'isoni barimbuke,
Abashaka kungirira nabi bambikwe ibitutsi n'igisuzuguriro.Mana yanjye, tebukauntabare.VB%G “Imana yaramuretse,
Mumwirukane, mumufatekuko atagira uwo kumukiza.”TA!G Kuko abanzi banjye bamvuga,
Abubikiraubugingo bwanjye bajya inama batiP@G Ntunte mu gihe cy'ubusaza,
Ntundeke mu gihe intege zanjye zishize.Q?GAkanwa kanjye kazuzuraishimwe ryawe,
N'icyubahiro cyaweumunsi wire.U>#GNdi ishyano ritangaza benshi,
Ariko ni wowe buhungiro bwanjye bukomeye.=GNi wowe njya nishingikirizahouhereye mu ivuka ryanjye,
Ni wowe wankuye mu nda ya mama,
Nzajya ngushima iminsi yose.d<AGKuko ari wowe byiringiro byanjye Mwami Uwiteka,
Ni wowe nizerauhereye mu buto bwanjye.g;GGMana yanjye, nyarura mu maboko y'umunyabyaha,
Nyarura mu maboko y'umunyarugomoukiranirwa.:GUmbereurutarerw'ubuturo,
Aho nzabasha kujya mpungira,
Wategetse kunkiza,
Kuko ari wowe gitare cyanjye n'igihome kinkingira.J9 GKu bwo gukiranuka kwaweunkizeuntabare,
Untegereugutwiunkize.<8 uGUwiteka, ni wowe mpungiyeho,
Singakorwe n'isoni.7%FAriko jyeweho ndiumunyamubabaro n'umukene,
Mana, tebuka uze aho ndi,
Ni wowe mutabazi wanjye n'umukizawanjye,
Uwiteka, ntutinde.|6qFAbagushaka bose bakwishimire bakunezererwe,
Abakunda agakiza kawe bajye bavuga bati
“Imana ihimbazwe.”Q5FAbambwira bati “Ahaa, ahaa!”
Basubizwe inyuma ku bw'isoni zabo.4FAbashakaubugingo bwanjye bakorwe n'isoni bamware,
Abishimira ibyago byanjye basubizwe inyuma,
Bagire igisuzuguriro.83kFMana, tebukaunkize
Uwiteka, tebukauntabare.[2 1FZaburi iyi yahimbiweumutware w'abaririmbyi. Ni iya Dawidi yahimbiwe kubaurwibutso.]13E%Kandiurubyaro rw'abagaragu bayo ruzakiragwa,
Abakunda izina ryayo bazagituramo.l0QE$Kuko Imana izakiza i Siyoni,
Ikubakaimiduguduya Yuda,
Bazayibamo igihugu kibabere gakondo.D/E#Ijuru n'isi bimushime,
N'inyanja n'ibizigendamo byose.N.E"Kuko Uwiteka yumva abakene,
Ntasuzuguraabe bari mu nzu y'imbohe.i-KE!Abagwaneza bazabireba bishime,
Mwa bashaka Imana mwe,
Imitima yanyu isubizwemoubugingo.g,GE Ibyo bizanezeza Uwiteka birushe impfizi,
Cyangwa ikimasa gifite amahembe cyatūye inzara.^+5ENzashimisha izina ry'Imana indirimbo,
Nzayihimbarisha ishimwe ry'ibyo yankoreye.\*1EAriko jyeweho ndiumunyamubabaro ndaribwa,
Mana, agakiza kawe kanshyire hejuru.Q)EBasibanganywe mu gitabo cy'ubugingo,
Be kwandikanwa n'abakiranutsi.R(ERundanya ibyaha ku byaha byabo,
Be kwinjira mu byo gukiranuka kwawe.R'EKuko bagenza uwo wakubise,
Kandi bavugaumubabaro w'abo wakomerekeje.H& EIwabo hasigareubusa,
Kandi ntihakagire uba mu mahema yabo.H% EUbasukehouburakari bwawe,
Umujinya w'inkazi waweubagereho.X$)EAmaso yabo ahumwe batareba,
Uhindisheumushyitsi ikiyunguyungu cyabo iteka.X#)EAmeza yabo imbere yabo ahinduke ikigoyi,
Bakiri mu mahoro ahindukeumutego._"7EKandi bampaye indurwe kuba ibyokurya byanjye,
Ngize inyota bampaumushari wa vino.!-EIbitutsi byamenaguyeumutimandarwaye cyane,
Nashatseuwangirira imbabazi ariko ntihaboneka n'umwe,
Nashatse abo kumaraumubabaro ndababura. ENi wowe uzi uko ntukwa,
N'isoni zanjye n'igisuzugurirocyanjye na byourabizi,
Abanzi banjye bose bari imbere yawe.KEWegereubugingo bwanjyeubukize,
Uncungure ku bw'abanzi banjye.`9EKandi jyeweumugaragu wawe ntumpishe mu maso hawe,
Kuko mfiteumubabarounsubizevuba.iKEUwiteka,unsubizekuko imbabazi zawe ari nziza,
Unkebuke nk'uko kugiraneza kwawe ari kwinshi.gGEUmuvumba we kuntembana,
Imihengeri he kumira,
Rwa rwobo rwe kumbumbirahoumunwa warwo.U#EUnsayure mu byondo ne kurigita,
Nkire abanyanga nkire n'amazi maremare.5EAriko jyeweho ni wowe nsenga Uwiteka,
Mana, mu gihe cyo kwemererwamo,
Ku bwo kugiraneza kwawe kwinshi,
Unsubirisheumuravaw'agakiza kawe.EE Abicara mu marembo baramvuga,
Ndi indirimbo y'abasinzi.H E Ubwo nambaraga ibigunira,
Nabaye iciro ry'imigani kuri bo.Z-E Ubwo nariraga ngahanishaumutimawanjye kwiyirizaubusa,
Byampindukiyeibitutsi.V%E Kuko ishyaka ry'inzu yawe rindya,
Ibitutsi by'abagutukabyaguye kuri jye.QE Mpindutseumushyitsi kuri bene data,
N'umunyamahanga kuri bene mama.REKuko nihanganira ibitutsi bakuntukira,
Mu maso hanjye huzuyeipfunwe.+EMwami, Uwiteka Nyiringabo,
Abagutegereza be kumwazwa n'ibyanjye,
Mana y'Abisirayeli,
Abagushaka be guterwa igisuzuguriron'ibyanjye.J EMana, ni wowe uziubupfu bwanjye,
Ibyaha byanjye ntubihishwa.)KEAbanyangiraubusabarutaumusatsi wo ku mutwe wanjyeubwinshi
Abashaka kundimbura bampora impamvu z'ibinyoma barakomeye,
Ni bwo narihishijwe icyo ntanyaze.dAEKurirakuranduhijeumuhogowanjyeurumye,
Amaso yanjye yarerutse ngitegereza Imana yanjye.q[ENdigise mu byondo birebire,
Bidafite ahoumuntu yahagarara,
Ngeze muri nyinaumuvumbiurantembana.<sEMana, nkiza kuko amazi ageze no ku bugingo bwanjye.t  cEZaburi iyi yahimbiweumutware w'abaririmbyi babwirisha inanga ijwi ryitwa “Amarebe.”Ni Zaburi ya Dawidi. D$Mana,uteyeubwoba uri ahera hawe,
Imana y'Abisirayeli ni yo iha abantu bayo imbaraga no gukomera.
Imana ihimbazwe.x iD#MwāturireImana ko ifite imbaraga,
Ubwiza bwayo buri hejuru y'Abisirayeli,
Imbaraga zayo ziri mu bicu.y kD"Ni weugenda ku ijuru ryo hejuru y'amajuru yose,
Ryahozeho na kera kose,
Dore avuga ijwi, ijwi rikomeye.m SD!Mwa bihugu by'abami bo mu isi mwe,
Muririmbire Imana,
Muririmbire Umwami ishimwe.
Sela.eCD Abakomeye bazaza bavuye muri Egiputa,
Etiyopiya hazihuta kuramburiraImana amaboko yaho.1[DHana ya nyamaswa yo mu rufunzo,
N'amapfizi menshi n'inyana zo mu mahanga,
Kugirango bakuramye bazanye ibice by'ifeza,
Tatanya amahanga yishimira intambara.T!DUri mu rusengero rwawe,
I Yerusalemu ni ho abami bazakuzanira amaturo.LDImana yawe igutegekeye imbaraga,
Mana, komeza ibyo wadukoreye,9kDNguriyaumuryango wa Benyaminiumuhererezi,
Ni wo mutware wabo,
Harimo n'abakomeye b'Abayuda n'umutwe wabo,
N'abakomeye b'Abazebuluni,
N'abakomeye b'Abanafutali.taDMuhimbarize Imana mu materaniro,
Mwa bakomotse ku isōko ya Isirayeli mwe,
Muhimbaze Umwami Imana.hIDAbaririmbyi bagiye imbere,
Abacuranzi bakurikiyeho,
Hagati y'abakobwa bavuza amashako.iKDMana, barebye amagenda yawe,
Amagenda y'Imana yanjye,
Ni yo Mwami wanjye yinjira ahera.eCDKugirango winike ikirenge cyawe mu maraso,
Indimi z'imbwa zawe zigabane abanzi bawe.”q[DUmwami Imana yaravuze iti
“Nzabagarura bave i Bashani,
Nzabagarura bave imuhengeri w'inyanja,~wDAriko Imana izamenagura imitwe y'abanzi bayo,
N'igikoba kirihoumusatsi cy'umuntu weseukomeza kwishyirahourubanza.l}QDImana ituberaImana y'agakiza idukizakenshi,
Kandi Uwiteka Umwami ni weubasha gukūra mu rupfu.c|?DUmwami ahimbazweutwikorereraumutwaro uko bukeye,
Ni we Mana ituberaagakiza.
Sela.-{SDUrazamutse ujya hejuruujyanye iminyago,
Uhērewe impano hagati y'abantu,
Ni koko,uziherewe hagati y'abagome na bo,
Kugirango Uwiteka Imana ibane na bo.,zQDAmagare y'Imana abarika inzovu ebyiri, inzovu ebyiri,
Ni koko, ni ibihumbi n'ibihumbi,
Umwami Imana iri hagati yayo,
Sinayi iri ahera ho mu rusengero.y1DMwa misozi y'impinga nyinshi mwe,
Ni iki gituma murebana ishyari,
UmusoziImana yashatse kubaho?
Ni koko, Uwiteka azawubahoiteka ryose.ax;DUmusoziw'i Bashani niumusoziw'Imana,
Umusoziw'i Bashani niumusoziw'impinga nyinshi._w7DUbwo Ishoborabyose yatatanirizaga abami mu gihugu,
Shelegi yagwaga kuri Salumoni.{voDMukiryama mu ngo z'intama,
Amababa y'inuma akengeranaho ifeza,
N'amoya yayo akengeranaho izahabu y'amazi.fuED Abami bagaba ingabo barahunga, barahunga,
Umugoreusigaye mu rugo ni weugabanya iminyago.PtD Umwami Imana yatanze itegeko,
Abagore bamamaza inkuru baba benshi.gsGD Ubwoko bwawe bwatuye muri wo,
Mana witeguriyeumunyamubabaro,
Ku bwo kugiraneza kwawe._r7D Mana, wavubiyeimvura y'ubuntuumwandu wawe,
Wawushubijemo intege ubwo wariurushye.q)D Isi yahinze igishyitsi,
Ijuru riyengera imbere y'Imana,
Sinayi iriya ihindira igishyitsi imbere y'Imana,
Ni yo Mana y'Abisirayeli.[p/DMana, ubwo wajyaga imbere y'ubwoko bwawe,
Ubwo wagendaga mu butayu,
Sela.oDImana ibesha mu mazu abatagira shinge na rugero,
Ibohora imbohe ikaziha kugubwa neza,
Ariko abagome bakaba mu gihugu gikakaye._n7DImana iri mu buturobwayo bwera,
Ni se w'impfubyi n'umucamanzaurengera abapfakazi.(mIDNimuririmbire Imana, muririmbire izina ryawe ishimwe
MuharurireImana inzira inyura mu butayu, iri mu igare,
Izina ryayo ni YA, mwishimire imbere yayo.jlMDAriko abakiranutsi bazanezerwa,
Bazishimira imbere y'Imana,
Ni koko bazishima ibyishimo.k!DNk'ukoumwotsiutumukani kouzabatumura,
Nk'uko ibimamara biyagira imbere y'umuriro,
Ni ko abanyamahanga bazarimbukiraimbere y'Imana.[j/DImana izahagurukaabanzi bayo batatane,
Kandi abayanga bazahunga mu maso hayo.Yi -DZaburi iyi yahimbiweumutware w'abaririmbyi. Ni indirimbo ya Dawidi yitwa Zaburi.NhCImana izaduhaumugisha,
Kandi abo ku mpera y'isi hose bazayubaha.OgCUbutakabwezeumwero wabwo,
Imana ni yo Mana yacu, izaduhaumugisha.7fiCMana, amoko agushime,
Amoko yose agushime. eCAmahanga yishime, aririmbishwe n'ibyishimo,
Kukouzacira amoko imanza z'ukuri,
Kandiuzashorerera amahanga mu isi.
Sela.7diCMana, amoko agushime,
Amoko yose agushime.bc=CKugirango inzira yawe imenywe mu isi,
Ubugingo bwawe bukizabumenywe mu mahanga yose.Wb'CImana itubabarire iduheumugisha,
Itumurikishirize mu maso hayo.
Sela.^a 7CZaburi iyi yahimbiweumutware w'abaririmbyi babwira inanga. Ni indirimbo yitwa Zaburi._`7BImana ihimbazwe,
Itanze kumva gusenga kwanjye,
Kandi itankuyehoimbabazi zayo.T_!BAriko koko Imana iranyumviye,
Ityarijeugutwi ijwi ryo gusenga kwanjye.Z^-BIyaba naribwiraga ibyo gukiranirwa mu mutimawanjye,
Uwiteka ntaba anyumviye.K]BNayitakirishije akanwa kanjye,
Ururimirwanjye rwarayihimbaje.e\CBMwa bubahaImana mwese mwe, nimuze mwumve.
Nanjye ndavuga ibyo yakoreyeubugingo bwanjye.[BNdagutambira ibitambo byokeje by'amatungo abyibushye,
Arimoumubabwe w'amasekurumey'intama,
Ndatamba amapfizi n'ihene.
Sela.UZ#BWabumbuje iminwa yanjye,
Akanwa kanjye kakawuvugaubwo nari mu mubabaro.RYB Ndinjirana ibitambo byokeje mu nzu yawe,
Ndaguhiguraumuhigonaguhize.X#B Wahaye abantu kudukandagiza ku mitwe amafarashi abahetse,
Twanyuze mu murirono mu mazi,
Mazeudukuramoudushyira ahantu h'uburumbuke.IW B Wadutojeikigoyi,
Waduhekeshejeumutwarouremereye mu mugongo.LVB Kuko Mana, waratugerageje,
Watuvugutiyenk'uko bavugutiraifeza.\U1B Irindira imitima yacu mu bugingo,
Kandi ntikundira ibirenge byacu ko biteguza.YT+BMwa mahanga mwe, muhimbaze Imana yacu,
Mwumvikanishe ijwi ry'ishimwe ryayo.xSiBItegekesha imbaraga zayo iteka,
Amaso yayo yitegereza amahanga,
Abagome be kwishyira hejuru.
Sela.fREBYahinduye inyanjaubutaka,
Kandi bambukishijeuruziibirenge,
Aho ni ho twayishimiriye.NQBNimuze murebeimirimo y'Imana,
Iteyeubwoba ku byo igirira abantu.`P9BAbo mu isi yose bazagusenga bakuririmbire,
Bazaririmbira izina ryawe.”
Sela.O%BMubwire Imana muti
“Imirimo yawe ko iteyeubwoba,
Imbaraga zawe nyinshi zizatuma abanzi bawe bose bakugomokera,
Bakagushyeshya.IN BMuririmbe icyubahiro cy'izina ryayo,
Mwogeze ishimwe ryayo.M {BIyi ndirimbo yitwa Zaburi, yahimbiweumutware w'abaririmbyi.
Mwa bari mu isi yose mwe,
Muvugirize Imana impundu.vLeAUrwuri rukagatirwa n'imikumbi,
Ibikombe bitwikīrwa n'amasaka,
Biranguruzwa n'ibyishimo bikaririmba.OKA Imvura igwa ku rwuri rwo mu butayu,
Imisozi igakenyera ibyishimo.\J1A Wambikaumwaka kugiraneza kwawe nk'ikamba,
Inkōra z'igare ryawe zigushaumwero.IA Uvubiraimpavu zo muri bwo imvura nyinshi,
Uringaniza imitabo yo muri bwo.
Ubworohesha ibitonyanga,
Uhaumugisha kumezakwabwo.H%A Ugenderera isiukayivubira,
Uyitungisha cyaneuruzirw'Imana rwuzuyeamazi.
Ni wowe uha abantu amasaka,
Umaze gutunganyaubutakautyo.GA Kandi abatuye ku mpera y'isi batinya ibimenyetso byawe,
Uvugisha impundu ab'aho igitondo gitangariza,
N'ab'ahoumugorobaukubira.gFGAIturisha guhorera kw'inyanja,
Guhorera k'umurabawo muri zo,
N'imidugararo y'amahanga.PEAIyo ni yo ishimangirisha imisozi imbaraga zayo,
Ikenyeye imbaraga.8DiAMana y'agakiza kacu,
Uzadusubirishe ibiteyeubwoba ku bwo gukiranuka kwawe,
Ni wowe byiringiro by'abo ku mpera y'ubutakahose,
N'iby'abo ku mpera y'inyanja za kure.&CEAHahirwaumuntuutoranyaukamwiyegereza,
Kugirango agume mu bikari byawe.
Tuzahazwa n'ibyiza byo mu nzu yawe,
Ibyiza by'Ahera ho mu rusengero rwawe.KBAGukiranirwa kwinshi kuranesheje,
Ibicumurobyacuuzabitwikīra.DAANi wowe wumva ibyousabwa,
Abantu bose bazajya aho uri.P@AMana, i Siyoni bagushimisha kuguturiza,
Ni wowe bazahiguraumuhigo.L? AZaburi iyi yahimbiweumutware w'abaririmbyi. Ni indirimbo ya Dawidi.k>O@ Umukiranutsi azanezererwa Uwiteka amwiringire,
Kandi abafite imitima itunganye bose bazirata.f=E@ Kandi abantu bose bazatinya,
Bavugeumurimow'Imana,
Batekereresheubwenge ibyo yakoze.m<S@ Uko ni ko bazasitazwa,
Ururimirwaboubwarwo ruzabarwanya,
Ababareba bose bazazunguza imitwe.H; @Ariko Imana izabarasa,
Bazakomeretswa n'umwambiubatunguye.:/@Bahirimbanira kunguka inama mbi,
Bakibwira bati “Tunogeje inama twungutse.”
Umutimaw'umuntu wese n'ibihishwe atekereza ntibirondorwa.{9o@Bihumuririza imigambi mibi,
Bajya inama zo gutegaibigoyi rwihishwa,
Bakibwira bati “Ni ndeuzabireba?”T8!@Kugirango barasireutunganye mu rwihisho.
Bamurasagitunguro ntibatinya,[7/@Batyaje indimi zabo nk'inkota,
Batamitse imyambi yabo azi yo magambo abishye,]63@Mpisha inama z'abakora nabi bangīra rwihishwa,
N'imidugararo y'inkozi z'ibibi.^55@Mana, umva ijwi ryanjye ryo kuganya,
Kizaubugingo bwanjye gutinyishwa n'umwanzi.C4 @Zaburi iyi yahimbiweumutware w'abaririmbyi. Ni iya Dawidi.k3O? Arikoumwami azishimira Imana,
Uyirahira wese azirata,
Kuko akanwa k'ababeshya kazazibywa.E2? Bazahabwa gutwarwa n'inkota,
Bazabaumugabane w'ingunzu.K1? Ariko abashakiraubugingo bwanjye kubutsemba,
Bazajya ikuzimu.I0 ? Umutimawanjye ukōmaho,
Ukubokokwawe kw'iburyo kurandamira.Z/-?Kuko wambereyeumufasha,
Kandi nzavugiriza impundu mu gicucu cy'amababa yawe. E=~~~!}u})||~|${{Z{zzizyyxx,wwgvv\uufu"ttXtssZrrrWr qqlppoouonnZmmm1llkkTjjDiiOihh?gggLgffAeee$dd|dccQbbobaaf``p__}_^^<]]x]!\\p\[[6ZZkZYYpYEYXXAWW}W#VVVUUeU#TTcT SS`RR~R5QPPP@OOeNNNMeM(LLtLKKhKJJIIIEHHHGGGtG,FFfFEELDDCCCBBAA)@@o@$??$>>Z==A<<<<;;j;::99^888%77e766d555(44933f22211`000//H..Z.--j-,,N+++>**x*+))j)((g(''M'&&g%%%k%$$a$##7""" !!W! `z3~On1s[ h7[A!x1<V ; A  : Z  Zq :t6= h(I_Ntimwinangire imitima,
Nk'uko mwayinangiriye i Meriba,
No ku munsi w'i Masa mu butayu,'_Kuko ari we Mana yacu,
Natwe turi abantu b'icyanya cye,
Turi intama zo mu kubokokwe.
Uyu munsi icyampa mukumva ijwi rye,K&_Nimuze tumuramye twunamye,
Dupfukamire Uwiteka Umuremyi wacu.O%_Inyanja ni iye, ni we wayiremye,
Intoki ze ni zo zabumbyeubutaka.M$_Ikuzimuhari mu kubokokwe,
Kandi impinga z'imisozi na zo ni ize.X#)_Kuko Uwiteka ari Imana ikomeye,
Ni Umwamiukomeyeusumba ibigirwamana byose.K"_Tujye mu maso ye tumushima,
Tumuvugirize impundu n'indirimbo.T! #_Nimuze turirimbire Uwiteka,
Tuvugirize impundu igitare cy'agakiza kacu.w g^Kandi izabagarurahogukiranirwa kwabo,
Izabarimburiramu byaha byabo,
Uwiteka Imana yacu, izabarimbura.jM^Ariko Uwiteka ni igihome kirekire kinkingira,
Imana yanjye ni igitare cy'ubuhungiro bwanjye.b=^Bateranira guteraubugingo bw'umukiranutsi,
Bagaciraho iteka amaraso atarihourubanza.^5^Mbese intebe y'abanyarugomoizafatanya nawe?
Bagira amategekourwitwazo rw'igomwa,jM^Iyo ibyo nshidikanya byinshi bimpagaritseumutima,
Ibyoumpumurizabyishimishaubugingo bwanjye.a;^Nkivuga nti “Ikirenge cyanjye kiranyereye”,
Imbabazi zawe Uwiteka, zarandamiye.c?^Iyo Uwiteka atabaumutabazi wanjye,
Ubugingo bwanjye buba bwaratuye vuba ahacecekerwa.|q^Ni ndeuzahagurukaakantabara kurwanya abanyabyaha?
Ni ndeuzahagurukamu ruhande rwanjye kurwanya inkozi z'ibibi?gG^Kuko guca imanza kuzasubiraku kutabera,
Kandi abafite imitima itunganye bose bazabishima.H ^Kuko Uwiteka atazataubwoko bwe,
Kandi atazarekaumwandu we.fE^ Kugirangoumuruhureiminsi y'amakuba n'ibyago,
Kugezaaho abanyabyaha bazacukurirwaubushya,I ^ Uwiteka, hahirwaumuntuuhana,
Ukamwigishisha amategeko yawe,D^ Uwiteka azi ibyo abantu bibwira,
Ko ari iby'ubusagusa.O^ Ihanisha amahanga ibihano ntizahana?
Si yo yigisha abantuubwenge?D^ Iyashyizehougutwi ntizumva?
Iyaremye ijisho ntizareba?gG^Mwa bameze nk'inka mwe bo mu bantu, mwite kuri ibi,
Mwa bapfu mwe, muzagiraubwenge ryari?Z-^Bakavuga bati “Uwiteka ntari bubibone,
Imana ya Yakobo ntiri bubyiteho.”=u^Bicaumupfakazi n'umunyamahanga,
Bica n'impfubyi,D^Uwiteka, bamenaguraubwoko bwawe,
Bababazaumwandu wawe.\ 1^Badudubiranya amagambo bavuga iby'agasuzuguro.
Inkozi z'ibibi zose zirirarira.Q ^Uwiteka, abanyabyaha bazageza he,
Abanyabyaha bazageza he kwishima?[ /^Wa mucamanza w'abari mu isi we, wishyire hejuru,
Witure abibone ibibakwiriye.Q  ^Uwiteka, Mana yo guhōra inzigo,
Mana yo guhōra inzigo, rabagirana.f E]Ibyo wahamije ni ibyo kwiringirwa cyane,
Uwiteka, kwera gukwiriye inzu yawe iteka ryose.hI]Amajwi y'amazi menshi,
Umurabaukomeye w'inyanja,
Uwiteka uri hejuru abirusha imbaraga.xi]Uwiteka, inzuzi ziteye hejuru,
Inzuzi ziteye hejuru amajwi yazo,
Inzuzi zitera hejuru guhōrera kwazo.O]Intebe yawe yakomeyeuhereye kera,
Woweuhoraho wahereye kera kose.  ]Uwiteka ari ku ngoma yambaye icyubahiro,
Uwiteka arambaye yikenyeje imbaraga,
Kandi isi irakomeye ntibasha kunyeganyega.lQ\Kugirango byerekane yuko Uwiteka atunganye,
Ni we gitare cyanjye, ntarimo gukiranirwa na guke.N\Bazagumya kwera no mu busaza,
Bazagira amakakama menshi n'itoto,S\Ubwo batewe mu rugo rw'Uwiteka,
Bazashishira mu bikari by'Imana yacu.]3\ Umukiranutsi azashisha nk'umukindo,
Azashyirwa hejuru nk'umwerezi w'i Lebanoni.\ Kandi ijisho ryanjye ryarebye ibyo nshakira abanzi banjye,
Amatwi yanjye yumvise ibyo nshakira abanyabyaha bampagurukiye.Y+\ Ariko washyize hejuru ihembe ryanjye nk'iry'imbogo,
Nsīzwe amavuta mashya.k~O\ Dore abanzi bawe Uwiteka,
Dore abanzi bawe bazarimbuka,
Inkozi z'ibibi zose zizatatanywa.8}k\ Ariko wowe Uwiteka,ushyizwe hejuru iteka ryose.x|i\Iyo abanyabyaha bārutse nk'ibyatsi,
Kandi inkozi z'ibibi zose iyo zeze,
Niukugirango barimbuke iteka,={u\Umuntuumezenk'inka ntazi ibi,
Umupfu ntabimenya.bz=\Uwiteka, erega imirimo wakoze irakomeye!
Ibyoutekereza bifiteuburebure bw'ikijyepfo.nyU\Kuko wowe Uwiteka, wanyishimishije n'umurimowakoze,
Nzavugishwa impundu n'imirimo y'intoki zawe.Yx+\Tubwira inanga y'imirya cumi na nebelu,
Tubwirisha inanga ijwi ry'uwibwira.Jw \Kwerekana imbabazi zawe mu gitondo,
N'umuravawawe uko bwije,Xv)\Ni byiza gushima Uwiteka,
No kuririmbira izina ryawe ishimwe, Usumbabyose,9u o\Zaburi iyi ni indirimbo yo kuririmbwa ku isabato.Bt[Nzamuhazauburame,
Kandi nzamwereka agakiza kanjye.”lsQ[Azanyambaza nanjye mwitabe,
Nzabana na we mu makuba no mu byago,
Nzamukizamuhe icyubahiro.krO[“Kuko yankunze akaramata ni cyo nzamukiriza,
Nzamushyira hejuru kuko yamenye izina ryanjye.Qq[ Uzakandagira intare n'impoma,
Uzaribataumugunzu w'intare n'ikiyoka.Ip [ Bazakuramira mu maboko yabo,
Ngoudakubitaikirenge ku ibuye.To![ Kuko azagutegekera abamarayika be,
Ngo bakurindire mu nzira zawe zose.Mn[ Nuko nta kibi kizakuzaho,
Kandi nta cyago kizegera ihema ryawe.Qm[ Kuko ari wowe buhungiro bwanjye Uwiteka,
Wagize Isumbabyoseubuturo,Jl [Uzabirebesha amaso yawe gusa,
Ubone ibihembo by'abanyabyaha.tka[Abantu igihumbi bazagwa iruhande rwawe,
Abantu inzovu bazagwa iburyo bwawe,
Ariko ntibizakugeraho._j7[Cyangwa mugigaigendera mu mwijima,
Cyangwa kurimbura gutsemba ku manywa y'ihangu.Yi+[Igiteyeubwoba cya nijoro ntikizagutinyisha,
Cyangwaumwambiugenda ku manywa,|hq[Azakubundikiza amoya ye,
Kandiuzajyauhungira munsi y'amababa ye,
Umuravawe ni ingabo n'icyuma kigukingira.Hg [Kuko ari weuzagukizaikigoyi cy'umugoyi,
Na mugigairimbura.pfY[Ndabwira Uwiteka nti
“Uriubuhungiro bwanjye n'igihome kinkingira,
Imana yanjye niringira.”Pe ba mu rwihisho rw'Isumbabyose,
Azahama mu gicucu cy'Ishoborabyose. d ZUbwiza bw'Uwiteka Imana yacu bube kuri twe,
Kandiudukomereze imirimo y'intoki zacu,
Nuko imirimo y'intoki zacuuyikomeze._c7ZUmurimowaweutubonekere abagaragu bawe,
Gukomera kwawe kumenyekanire ku bana bacu.ab;ZUtwishimishe ibyishimo bingana n'iminsi watubabarijemo,
N'imyaka twabonyemo ibyago.faEZMu gitondouzaduhazeimbabazi zawe,
Kugirango tuzajye twishima tunezerwe iminsi yacu yose.]`3Z Uwiteka garuka,
Ko watinzeuzageza ryari?
Abagaragu baweuduhindurireumutima.R_Z Utwigishe kubaraiminsi yacu,
Uburyo butumadutunga imitima y'ubwenge.d^AZ Ni nde uzi imbaraga z'uburakari bwawe,
Akamenyaumujinya wawe uko woweukwiriye kubahwa?\]1Z Iminsi y'imyaka yacu ni imyaka mirongo irindwi,
Ariko kandi nitugiraintege nyinshi ikagera kuri mirongo inani.
Nyamara ibyiratwa byayo ni imiruho n'umubabaro,
Kuko ishira vuba natwe tukabatugurutse.n\UZ Kuko iminsi yacu yose ishize tukirimu mujinya wawe,
Imyaka yacu tuyirangiza nko gusuhuzaumutima.r[]ZWashyize ibyo twakiraniwe imbere yawe,
N'ibyaha byacu byahishwe wabishyize mu mucyo wo mu maso hawe.TZ!ZNatweuburakari bwawe bwatumazeho,
Umujinya wawe waduhagaritse imitima.FYZMu gitondo birera bigakura,
Nimugoroba bigacibwa bikuma.TX!ZUbajyana nk'isūri bameze nk'ibitotsi,
Bukeyebameze nk'ibyatsi bimera.iWKZKuko imyaka igihumbi mu maso yawe imeze nk'umunsi wejo wahise,
Cyangwa nk'igicuku cy'ijoro.ZV-ZUhindura abantuumukungugu,
Kandiukavuga uti “Bana b'abantu, musubireyo.”zUmZImisozi itaravuka,
Utararamukwa isi n'ubutaka,
Uhereye iteka ryoseukageza iteka ryose,
Ni wowe Mana.XT +ZGusenga kwa Mose,umuntu w'Imana.
Mwami, ibihe byose wahoze uriubuturobwacu.Amen kandi Amen.UR#Y4Uwiteka, ibuka ibitutsi by'abanzi bawe,
Batutse intambwe z'uwo wasīze.vQeY3Mwami, ibuka ibitutsi batuka abagaragu bawe,
Uko niyumanganya mu mutimaiby'amahanga yose uko ari menshi.VP%Y2Mwami, imbabazi zawe za kera ziri he,
Warahiye Dawidi ku bw'umuravawawe?SOY1Ni ndeuzarama ntapfe,
Agakizaubugingo bweukubokokw'ikuzimu?
Sela.TN!Y0Ibuka ko ndi uw'igihe gito,
Erega abana b'abantu bose wabaremeyeubusa!ZM-Y/Uwiteka,uzageza he kwihisha iteka?
Umujinya waweuzageza he kwaka nk'umuriro?JL Y.Wagabanije iminsi y'ubusorebwe,
Wamwambitse isoni.
Sela.BKY-Wamazehoubwiza bwe,
Wajugunye intebe ye y'ubwami hasigJGY,Ni kokousubizainyumaubugibw'inkota ye,
Kandi ntiwamuhayeguhagarara ashikamye mu ntambara.ZI-Y+Washyize hejuruukubokokw'iburyo kw'ababisha be,
Wishimishije abanzi be bose.GHY*Abahisi bose baramunyaga,
Abaye igitutsi ku baturanyi be.Washenye ibihome bye.aF;Y(Wanzeurunukaisezerano ry'umugaragu wawe,
Wahumanishije ikamba rye kurijugunya hasi.OEY'Arikoubwawe wataye kure uwo wasīzeuramureka,
Wamugiriyeumujinya.aD;Y&Izakomezwa iteka ryose nk'ukwezi,
Mu ijuru harihoubihamya wo kwizerwa.”
Sela.]C3Y%Urubyaro rwe ruzarama iteka,
Intebe ye y'ubwami izarama nk'izuba imbere yanjye.HB Y$“Igihe kimwe narahiye kwera kwanjye,
Sinzabeshya Dawidi.UA#Y#Sinzica isezerano ryanjye,
Sinzahindura ijambo ryavuye mu kanwa kanjye.S@Y"Ariko sinzamukurahorwose imbabazi zanjye,
Sinzivuguruzaumuravawanjye.h?IY!Ni bwo nzahōrēsha ibicumurobyabo inkoni,
No gukiranirwa kwabo nzaguhōrēsha kubakubita.J> Y Niba bazaca ku mateka yanjye,
Ntibitondere amategeko yanjye,X=)Y“Niba abana be bazareka amategeko yanjye,
Ntibagendere mu byo nategetse,h<IYKandi nzaramishaurubyaro rwe iteka ryose,
Nzaramisha intebe ye y'ubwami nk'iminsi y'ijuru.\;1YNzamubikira imbabazi zanjye iteka ryose,
Isezerano ryanjye rizakomera kuri we.N:YKandi nzamuhindura impfura yanjye,
Asumbe abandi bami bo mu isi.]93YAzantakira ati
‘Ni wowe Data, Imana yanjye,
Igitare cy'agakiza kanjye.’N8YNzashyira inyanja mu ntoki ze,
N'inzūzi mu kubokokwe kw'iburyo.w7gYArikoumuravawanjye n'imbabazi zanjye bizabana na we,
Kandi izina ryanjye rizashyirisha hejuru ihembe rye.N6YNanjye nzakubitaababisha be bagwe imbere ye,
Nzakubitaabamwanga.M5YUmwanzi we ntazamutungura,
Kandiumunyabyaha ntazamugirira nabi.Q4YIkiganza cyanjye kizajya kibana na we,
Ukubokokwanjye kuzamukomeza.I3 YMbonye Dawidiumugaragu wanjye,
Musīze amavuta yanjye yera.2YCya gihe wabwiriye abakunzi bawe mu byo beretswe uti
“Mpayeumunyambaraga gufasha kwanjye,
Nshyize hejuruuwatoranijwe mu bantu.U1#YKuko ingabo idukingira ari Uwiteka,
Umwami wacu ari Uwera wa Isirayeli.j0MYKuko uri icyubahiro cy'imbaraga zabo,
Imbabazi zawe ni zo zizashyirisha hejuru ihembe ryacu.d/AYBishimira izina ryaweumunsi ukīra,
Kandi gukiranuka kwawe ni ko kubashyirisha hejuru.a.;YHahirwa ishyanga rizi ijwi ry'impundu,
Uwiteka, rigendera mu mucyo wo mu maso hawe.n-UYGukiranuka no guca imanza zitabera ni imfatiro z'intebe yawe,
Imbabazi n'umuravabirakubanziriza.l,QYUfiteukubokokw'imbaraga,
Ukubokokwawe kurakomeye,
Ukubokokwawe kw'iburyo gushyizwe hejuru.^+5Y Ikasikazi n'ikusi ni wowe waharemye,
I Taboru n'i Herumonihishimira izina ryawe.Y*+Y Ijuru ni iryawe, isi na yo ni iyawe,
Isi n'ibiyuzuyeni wowe wabishimangiye.n)UY Ni wowe wamenaguye Rahabu imeze nk'uwishwe,
Watatanishije ababisha baweukoboko kw'imbaraga zawe.[(/Y Ni woweutegeka kwihindurizakw'inyanja,
Iyoumurabawayouhagurutseurawutūrisha.w'gY Uwiteka, Mana Nyiringabo,
Ni nde munyambaragauhwanye nawe, Uwiteka?
Umuravawaweurakugoseimpande zose.i&KYNi we Mana iteyeubwoba bwinshi mu rukikorw'abera,
Ni iyo gutinywa kurusha abayikikije bose.d%AYNi nde wo mu ijuru wagereranywa n'Uwiteka?
Ni nde wo mu bana b'Imanauhwanye n'Uwiteka?f$EYUwiteka, ijuru rizashima ibitangaza byawe,
Umuravawaweuzashimirwa mu iteraniro ry'abera.#}YNti ‘Nzashimangiraurubyaro rwawe iteka,
Intebe yawe y'ubwami nzayikomeza,
Ukageza ibihe byose.’”
Sela.X")Y“Nasezeranye isezerano n'uwo natoranije,
Narahiye Dawidiumugaragu wanjyep!YYKuko navuze nti
“Imbabazi zizakomezwa iteka,
No mu ijuruubwahouzahashimangiraumuravawawe.”k OYNzaririmba iteka imbabazi z'Uwiteka,
Ab'ibihe byose nzabamenyeshaumuravawawe n'akanwa kanjye.= wYIndirimbo yahimbishijweubwenge ya Etani Umunyezerahi.nUXAbakunzi banjye n'incuti zanjye wabatadukanirije kure yanjye,
Abamenyi banjye bagiye mu mwijima.MXByangose nk'amaziumunsi urīra,
Byanzengurukiyebyose icyarimwe.QXUmujinya wawe w'inkaziurandengeye,
Ibiteyeubwoba byawe biratsembye.iKXNahereye mu buto mbabazwa ndwana n'umutima,
Ngitewe n'ibiteyeubwoba byawe mpagarikaumutima.\1XUwiteka, ni iki gituma utaubugingo bwanjye?
Ni iki gitumaumpisha mu maso hawe?dAXAriko Uwiteka ni wowe ntakira,
Kandi mu gitondo gusenga kwanjye kuzajya kugusanganira.pYX Ibitangaza byawe bizamenyekanira mu mwijima?
Gukiranuka kwawe kuzamenyekanira mu gihugu cyibagiza?_7X Imbabazi zawe zizavugirwa ikuzimu?
Cyangwa seumuravawaweuzavugirwa mu irimbukiro?U#X Mbeseuzereka abapfuye ibitangaza?
Ibicucu bizazuka bigushime?
Sela.r]X Mu maso hanjye hananurwa n'umubabaro.
Uwiteka, njya ngutakira uko bukeye,
Nkakuramburiraamaboko.~uX Wantandukanije n'abamenyi banjyeubanshyira kure,
Wangize uwo bangaurunuka,
Ndakingiranywe simbasha gusohoka.Y+XUmujinya waweuranshikamiye,
Kandi wambabarishijeumurabawawe wose.
Sela.GXWanshyize mu rwobo rwo hasi,
Ahantu h'umwijima h'ikuzimu.XNasizwe mu bapfuye,
Meze nk'abishwe baryama mu gituro,
Aboutacyibukaukundi,
Kandi batandukanye n'ukubokokwawe.SXBambarana n'abamanuka bajya muri rwa rwobo,
Meze nk'udafite gitabara.Y+XKukoumutimawanjye wuzuyeimibabaro,
Kandiubugingo bwanjye bwegereye ikuzimu.PXGusenga kwanjye kwinjire imbere yawe,
Utegereugutwi gutakakwanjye,V %XUwiteka, Mana y'agakiza kanjye,
Ntakira imbere yawe ku manywa na nijoro.<  sXIyi ndirimbo ni Zaburi ya bene Kōra, yahimbiweumutware w'abaririmbyi babwirisha inanga ijwi ryitwa “Mahalati Leyanoti.”Ni indirimbo yahimbishijweubwenge ya Hemani Umwezerahi.^ 5WAbaririmbyi n'ababyinnyi bazavuga bati
“Amasōko yanjye yose ari muri wowe.”f EWUwiteka niyandika amahanga azabara ati
“Ishyanga naka na naka yavukiyeyo.”
Sela.w gWNi koko bazavuga iby'i Siyoni bati
“Umuntu wese yavukiyeyo,
Kandi Isumbabyoseubwayo izabakomeza.”}W“Nzavuga Rahabu n'i Babuloniko biri mu bāmenya,
Dore Filisitiya n'i Tiro na Etiyopiya,
Iyo ni ho bavukiye.”H WWa rurembo rw'Imana we,
Uvugwaho iby'icyubahiro.
Sela.X)WUwiteka akunda amarembo y'i Siyoni,
Akayarutishaubuturobwose bw'Abayakobo.\ 3WIyi ndirimbo ni Zaburi ya bene Kōra.
Urufatiro yashyizeho ruri ku misozi yera.VUnyereke ikimenyetso cy'ibyiza,
Kugirango abanyanga bakirebe bamware,
Kuko wowe Uwiteka,untabayeukamaraumubabaro._7VUnkebukeumbabarire,
Uheumugaragu wawe imbaraga zawe,
Ukizeumwana w'umujawawe.}VAriko wowe Mwami,
Uri Imana y'ibambe n'imbabazi,
Itinda kurakara,
Ifite kugiraneza kwinshi n'umuravamwinshi.|qVMana, abibone bampagurukiye,
Iteraniro ry'abanyarugomoryashatseubugingo bwanjye,
Batagushyize imbere yabo.nUV Kuko imbabaziungirira ari nyinshi,
Kandi wakijijeubugingo bwanjye,
Ntibwajya ikuzimuko hasi.eCV Mwami Mana yanjye, nzagushimishaumutimawanjye wose,
Nzahimbaza izina ryawe iteka ryose.~5V Uwiteka, ujyeunyigisha inzira yawe,
Nanjye nzajya ngendera mu muravawawe.
Teraniriza hamwe ibiri mu mutimawanjye,
Ngo wubaheizina ryawe.E}V Kukoukomeye kandiukoraibitangaza,
Ni wowe Mana wenyine.o|WV Mwami, amahanga yose waremye azaza,
Akwikubiteimbere akuramye,
Kandi bazahimbaza izina ryawe.X{)VMwami, mu bigirwamana nta gihwanye nawe,
Kandi nta mirimo ihwanye n'iyawe.[z/VKu munsi w'amakuba yanjye no ku w'ibyago byanjye nzakwambaza,
Kukouzansubiza.^y5VUwiteka, tegeraugutwi gusenga kwanjye,
Tyarizaugutwi ijwi ryo kwinginga kwanjye.fxEVKuko wowe Mwami uri mwiza, witeguye kubabarira,
Kandi wuzuyeimbabazi ku bakwambaza bose.Zw-VWishimishirizaumutimaw'umugaragu wawe,
Kuko ari wowe Mwami ncururiraumutima.EvVMwami, mbabaririra,
Kuko ari wowe ntakiraumunsi ukīra.euCVRindiraumutimawanjye kuko ndiumukunzi wawe,
Mana yanjye, kizaumugaragu waweukwiringira.ht KVGusenga kwa Dawidi.
Uwiteka, ntegeraugutwiunsubirize,
Kuko ndiumunyamubabaro n'umukene.Zs-UGukiranuka kuzamubanziriza,
Kandi kuzahindura intambwe ze inzira yanyurwamo.NrU Kandi Uwiteka azatanga ibyiza,
Igihugu cyacu kizeraumwero wacyo.MqU Umuravaumezemu butaka,
Gukiranuka kurebye mu isi kuri mu ijuru.MpU Imbabazi n'umuravabirahuye,
Gukiranuka n'amahoro birahoberanye.foEU Niukuriagakiza kayo kari bugufibw'abayubaha,
Kugirangoubwiza bwayo bube mu gihugu cyacu.nU Reka numve ibyo Imana Uwiteka izavuga,
Kuko izabwiraubwoko bwayo n'abakunzi bayo amahoro,
Ariko be kugarukiraubupfu.@m{UUwiteka,utwereke imbabazi zawe,
Uduhe agakiza kawe.OlUNtuzagarukaubwawe ngoutuzure,
Kugirangoubwoko bwawe bukwishimire?Hk UUzaturakarira iteka?
Uzakomezauburakari bwawe ibihe byose?QjUMana y'agakiza kacuutwigarurire,
Kandiushireumujinya waweutugirira.Ti!UWakuyehoumujinya wawe wose,
Waretseuburakari bwawe bukazeurabworoshya.^h5UWababariye gukiranirwa k'ubwoko bwawe,
Watwikiriye ibyaha byabo byose.
Sela.ag;UUwiteka, wagiriye igihugu cyawe imbabazi;
Wagaruye Abayakobo bajyanywe ho iminyago.Mf UZaburi iyi yahimbiweumutware w'abaririmbyi. Ni Zaburi ya bene Kōra.:eoT Uwiteka Nyiringabo,
Hahirwaumuntuukwiringira.d'T Kuko Uwiteka Imana ari izuba n'ingabo ikingira,
Uwiteka azatangaubuntu n'icyubahiro,
Ntazagira ikintu cyiza yima abagenda batunganye.*cMT Kukoumunsi umwe mu bikari byaweurutaiyindi igihumbi ahandi,
Nakunda guhagarara ku muryango w'inzu y'Imana yanjye,
Bindutirakuba mu mahema y'abanyabyaha.LbT Mana, ngabo idukingira reba,
Witegereze mu maso h'uwo wasīze.eaCT Uwiteka Mana Nyiringabo, umva gusenga kwanjye,
Mana ya Yakobo, ntegeraugutwi.
Sela.``9TBagenda bagwiza imbaraga,
Umuntu wese wo muri bo aboneka mu maso y'Imana i Siyoni.u_cTIyo banyuze mu gikombe cyitwa Baka bagihindura ahantu h'amasōko,
Imvura y'umuhindo icyambika imigisha._^7THahirwaumuntuugufitemo imbaraga,
Hahirwa abafite mu mitima inzira zijya i Siyoni.N]THahirwa ababa mu nzu yawe,
Babasha kugushimaubudasiba.
Sela.)\KTIgishwi cyiboneye inzu,
Intashya yiboneye icyari,
Aho ishyira ibyana byayo.
Ni ku bicaniro byawe Uwiteka Nyiringabo,
Mwami wanjye, Mana yanjye.[TUmutimawanjyeurifuza ibikari byawe,
Ndetse biwuterakugwa isari.
Umutimawanjye n'umubiriwanjye bivugiriza Imana ihoraho impundu.FZTUwiteka Nyiringabo,
Erega amahema yawe ni ay'igikundiro!xY kTZaburi iyi yahimbiweumutware w'abaririmbyi babwirisha inanga ijwi ryitwa “Gititi”. Ni Zaburi ya bene Kōra.dXASKugirango bamenye yukouwitwa UWITEKA,
Ko ari wowe wenyine Usumbabyoseutegeka isi yose.EWSBakorwe n'isoni batinye iteka ryose,
Bamware barimbuke,bV=SWuzuzemu maso habo ipfunwe ry'igisuzuguriro,
Kugirango bashake izina ryawe, Uwiteka.SUSAbe ari koubahigishaumuyagawawe,
Ubatezeubwobaumuyagawawe w'ishuheri.UT#SNk'ukoumuriroutwika ishyamba,
Nk'uko ibirimi by'umurirobitwika imisozi,eSCSMana yanjye,ubahindure nk'umukunguguujyanwa na serwakira,
Nk'umuramautumurwa n'umuyaga.?RyS Kuko zavuze ziti
“Twiyendere Ubuturobw'Imana.”iQKS Uhindure abatware babo nka Orebu na Zēbu,
Imfura zabo zoseuzihindure nka Zeba na Zalumuna,?PyS BarimbukiyeEndoru,
Bahindutse ifumbire ry'ubutaka.iOKS Ubagirire nk'ibyo wagiriye Abamidiyani,
Nk'ibyo wagiriye Sisera na Yabini ku mugeziKishoni.LNS Abashuri na bo bafatanije na bo,
Batabaye bene Loti.
Sela.RMSN'Abagebalu n'Abamoni n'Abamaleki,
N'Abafilisitiya n'abatuye i Tiro.WL'SNi bo banyamahema ba Edomu n'Abishimayeli,
Kandi n'Abamowabu n'Abahagari,EKSKuko bahujeumutimawo kujya inama,
Ni wowe basezeraniye.yJkSBaravuze bati
“Nimuze tubarimbure bataba ishyanga,
Kugirango izina ry'Abisirayeli ritibukwaukundi.”tIaSBagambirira imigambi y'uburiganya ngo bagirire nabiubwoko bwawe,
Bagire inama abourindira mu rwihisho.MHSKuko abanzi bawe bagira imidugararo,
Abakwanga babyukijeumutwe.:GoSMana, ntuceceke,
Mana, ntuhorentiwirengagize,(F MSIyi ndirimbo ni Zaburi ya Asafu.TE!RMana, hagurukaucireisiurubanza,
Kukouzagira amahanga yoseumwandu wawe.FDRAriko muzapfa nk'abantu,
Muzagwa nk'umwe mu bakomeye.”XC)RNi jye wababwiye nti
‘Muri imana,
Mwese muri abana b'Isumbabyose.’{BoR“Abo mbwiye nta cyo bazi, nta cyo bamenya,
Bagendagenda mu mwijima,
Imfatiro zose z'isi ziranyeganyega.JA RMutabareuworoheje n'umukene,
Mubakize amaboko y'abanyabyaha.j@MRMuce imanza zikwiriyeuworoheje n'impfubyi,
Muce imanza zirenganuraumunyamubabaro n'umutindi.\?1R“Muzageza he guca imanza zibera,
Zita ku cyubahiro cy'abanyabyaha?
Sela.k> QRZaburi ya Asafu.
Imana ihagarara mu iteraniro ryayo,
Icira abigira “imana”urubanza itiO=QYabagaburiraamasaka ahunze,
Kandi naguhazaubuhurabwo mu mbigo.”\<1QAbanzi b'Uwiteka bakamugomokera bakamushyeshya,
Ariko ba bandi bakarama iteka.T;!QNatsinda ababisha babo vuba,
Nahīnduriraukubokokwanjye ku babarwanya.Z:-QIyabaubwoko bwanjye bunyumvira,
Iyaba Abisirayeli bagendera mu nzira zanjye,d9AQ Nanjye ndabareka ngo bakurikize kunangirwa kw'imitima yabo,
Bagendere mu migambi yabo.]83Q “Mazeubwoko bwanjye ntibwumviye ijwi ryanjye,
Abisirayeli banga kunyitondera.f7EQ Ni jye Uwiteka Imana yawe wagukuyemu gihugu cya Egiputa,
Asama cyane nduzuzaakanwa kawe.u6cQ Muri wowe ntihakabe ikigirwamana cy'abanyamahanga,
Kandi ntukagire ikigirwamana cy'abanyamahangausenga.\51Q Bwoko bwanjye, umva ndaguhamiriza,
Wa bwoko bw'Abisirayeli we, iyabaunyumvira.4QUbwo wari mu mubabaro waratatse, ndagukiza,
Nagushubijendi mu bwihisho bw'inkuba,
Nakugeragereje ku mazi y'i Meriba.
Sela.U3#Q“Nakuyeurutugurwe ku mutwaro,
Amaboko ye yakuwehouburetwa bw'igitebo.2-QYarikomereje mu Bayosefu kuba iryo guhamya,
Ubwo yasohokaga igahagurukiraigihugu cya Egiputa.
Ni ho numvise amagambo y'Uwo ntari nzi ati[1/QKuko iryo ari ryo tegeko ryategetswe Abisirayeli,
Itegeko ry'Imana ya Yakobo.T0!QMuvuzeimpandaukwezi kubonetse,
Kandiukwezi kuzoyeku munsi wacu mukuru.Q/QMuririmbe indirimbo muvuzeishako,
Mucurange inanga nziza na nebelu.i.KQMuririmbishirize Imana ijwi rirenga ni yo mbaraga zacu,
Muvugirize Imana ya Yakobo impundu.s- aQZaburi iyi yahimbiweumutware w'abaririmbyi babwirisha inanga ijwi ryitwa “Gititi”. Ni Zaburi ya Asafu.[,/PUwiteka, Mana Nyiringaboutwigarurire,
Umurikishe mu maso hawe natwe turakira.f+EPNuko rero natwe ntituzasubirainyuma ngo tuguhararuke,
Tuzurenatwe turambaza izina ryawe.a*;PUkubokokwawe kube ku muntu wo mu kubokokwawe kw'iburyo,
Umwana w'umuntu wikomereje.V)%PUwo muzabibu waratwitswe, waraciwe,
Barimburwa no guhanako mu maso hawe.L(PRinda icyoukubokokwawe kw'iburyo kwateye,
N'ishami wikomereje.t'aPMana Nyiringabo, turakwinginze garuka,
Urebe mu isi, uri mu ijuruubirebe,
Ugenderere uwo muzabibu.Q&PIngurubeyo mu ishyamba irawangiza,
Inyamaswa zo mu gasozi zirawona.O%P Ni iki cyatumyeusenya inzitiro zawo,
Ngo abahisi bose bawusorome?\$1P Ugaba amashami agera no ku nyanja,
Kandi amashami yawo agera no kuri rwa ruzi.d#AP Imisozi itwikīrwa n'igicucu cyawo,
N'imyerezi y'Imana iterwa igicucu n'amashami yawo.B"P Uharura imbere yawo,
Na woushora imizi wuzuraigihugu.F!P Wakuyeumuzabibu muri Egiputa,
Wirukanaamahangaurawutera.S PMana Nyiringabo,utwigarurire,
Umurikishe mu maso hawe natwe turakira.QPUtugizerurwanirwa rw'abaturanyi bacu,
Abanzi bacu badusekera hamwe.X)PWabagaburiyeamarira menshi nk'umutsima,
Wabahaye amarira menshi yo kunywa.gGPUwiteka Mana Nyiringabo,
Uburakari bwawe buzageza he gucumbira kuugusenga k'ubwoko bwawe?H PMana,utwigarurire,
Umurikishe mu maso hawe natwe turakira.`9PImbere y'Abefurayimu n'Ababenyamini n'Abamanase,
Kangura imbaraga zawe uzeudukize.PWa mwungeri w'Abisirayeli we, tegeugutwi,
Ni woweushorera Abayosefu nk'umukumbi,
Yewe wicara hejuru y'Abakerubi, rabagirana. PZaburi iyi yahimbiweumutware w'abaririmbyi babwirisha inanga ijwi ryitwa “Ibyahamijwe ni nk'amarebe”. Ni Zaburi ya Asafu.}O Natwe abantu bawe, intama zo mu cyanya cyawe,
Tuzabigushimira iteka,
Tuzerekana ishimwe ryawe kugezaibihe byose.NO Kandi witure abaturanyi bacu karindwi,
Ibitutsi bagututse Mwami.hIO Kunihakw'imbohe kuze imbere yawe,
Nk'ukoukubokokwawe gukomeye,
Kiza abategekewe gupfa.+O Kuki abapagani babaza bati
“Imana yabo iri he?”
Guhōrera amaraso y'abagaragu bawe yavuye,
Kumenyekane mu bapagani imbere yacu.yO Mana y'agakiza kacuudutabare,
Ku bw'icyubahiro cy'izina ryawe,
Udukizeutwikire ibyaha byacu ku bw'izina ryawe.  ONtiwibuke gukiranirwa kwa ba sogokuruzangoukuduhore,
Imbabazi zawe zitebuke kudusanganira,
Kuko ducishijwe buguficyane.:oOKuko bariye Abayakobo,
Barimbuyeubuturobwabo.\1OSukaumujinya wawe ku mahanga atakuzi,
No ku bwami bwose butambaza izina ryawe.W'OUwiteka,uzageza he kurakara iteka ryose?
Ishyari ryawe rizaka nk'umuriro?W'ODuhindutse igitutsi ku baturanyi bacu,
Ibitwenge no gukobwa by'abatugose.dAOAmaraso yabo impande zose z'i Yerusalemu bayavushije nk'umenaamazi,
Ntibabona gihamba. OIntumbi z'abagaragu bawe bazihaye ibisiga byo hejuru ngo bizirye,
Inyama z'abakunzi bawe bazihaye inyamaswa zo mu isi.  -OZaburi ya Asafu.
Mana, abanyamahanga baje mu mwandu wawe,
Bahumanijeurusengero rwawe rwera,
Bashenye i Yerusalemu bahagize ibirundo.P NHNuko abaragirishaumutimautunganye,
Abayobozaubwenge bw'amaboko ye.| qNGKandi imukuraku gukurikira intama zonsa,
Kugirango aragire Abayakoboubwoko bwayo,
Abisirayeliumwandu wayo.J  NFKandi itoranya Dawidiumugaragu wayo,
Imukuramu ngo z'intama,ONEYubakaAhera hayo hadatsembwa nk'ijuru,
Nk'isi yashimangiye iteka.I NDAhubwo itoranyaumuryango wa Yuda,
Umusoziwa Siyoni yakunze.NNCKandi yanga ihema rya Yosefu,
Ntiyatoranyaumuryango wa EfurayimuMNBIkubitaababisha bayo, ibasubizainyuma,
Ibakoza isoni zidashira._7NAMaze Umwami Imana irakanguka nk'uwasinziriye,
Nk'intwari ivugishwa cyane na vino,MN@Abatambyi babo bicwa n'inkota,
Abapfakazi babo ntibababorogera.U#N?Umuriroutwika abasore babo,
Abakobwa babo ntibagira indirimbo y'ubukwe,SN>Kandi itanga n'abantu bayo ngo bicwe n'inkota,
Irakariraumwandu wayo.q[N=Itanga imbaraga zayo ngo zijyanwe ho iminyago,
N'icyubahiro cyayo ngo gifatwe n'amaboko y'ababisha,SNAri bwo hema yabambye hagati y'abantu.A~}N;Imana ibyumvise irarakara,
Yanga Abisirayeliurunuka,}}sN:Kuko bayirakarishije gusengera ahantu habo ho ku mpinga z'imisozi,
Bayiteje ishyari ibishushanyo byabo bibajwe.s|_N9Ahubwo basubirainyuma,
Bava mu isezerano nka ba sekuruza,
Barateshuka nk'umuhetouhemukiranyirawo.f{EN8Ariko Abisirayeli bagerageza Imana Isumbabyose barayigomera,
Ntibitondera ibyo yahamije,z5N7Yirukanaamahanga imbere yabo,
Ibagereshereza imigozi igihugu cyabo kubaumwandu wabo,
Iturisha imiryango y'Abisirayeli mu mahema y'abo ngabo.iyKN6Kandi ibajyana ku rugabano rw'ahera hayo,
Kuri uyu musoziukubokokwayo kw'iburyo kwahinduye,Vx%N5Ibayobora amahoro bituma badatinya,
Maze inyanja irengera ababisha babo.hwIN4Arikoubwoko bwayo,ubwayo ibushorera nk'intama ibakurayo,
Ibayoborera mu butayunk'umukumbi.yvkN3Ikubitaabana b'imfura bose bo muri Egiputa irabica,
Abo gukomera kwabo kwatangiriyeho bo mu mahema ya Hamu.{uoN2Iharurirauburakari bwayo inzira,
Ntiyakizaubugingo bwabourupfu,
Ahubwo iha indwara yanduzaubugingo bwabo.rt]N1Ibaterauburakari bwayo bukaze,
Umujinya n'uburakari n'ibyago,
Umutwe w'abamarayika b'abarimbuzi.`s9N0Itanga inka zabo ngo zicwe n'urubura,
N'imikumbi yabo ngo ikubitwe n'inkota zotsa.OrN/Yicisha imizabibu yabourubura,
N'imishikima yabo iyicisha imbeho.Jq N.Kandi ihaubuzikira imyaka yabo,
N'imirimo yabo iyiha inzige.OpN-Yaboherejemo amarumbo y'isazi zirabarya,
N'ibikeri birabarimbura.Wo'N,Igahindura inzuzi z'ab'aho amaraso,
N'imigezi yabo ntibabashe kuyinywaho.mnSN+Kandi yuko yashyize ibimenyetso byayo muri Egiputa,
N'ibitangaza byayo mu kigarama cy'i Zowani,Wm'N*Ntibibukagaukubokokwayo,
Cyangwaumunsi yabacunguriyemo, ikabakiza abanzi,MlN)Bagahindukirabakagerageza Imana,
Bakarakaza Iyera ya Isirayeli.Xk)N(Erega ni kenshi bayigomereraga mu butayu,
Bayibabarizaga ahatagira abantu,Ij N'Nuko yibuka yuko ari abantu buntu,
N'umuyagauhitantugaruke.(iIN&Ariko yo kuko yuzuyeimbabazi,
Ibabarira gukiranirwa kwabo ntiyabarimbura,
Kandi kenshi isubizainyumauburakari bwayo,
Ntikangureumujinya wayo wose.\h1N%Kuko imitima yabo itayitunganiye,
Kandi batari abanyamuravamu isezerano ryayo.PgN$Ariko bayishyeshyeshaga akanwa kabo,
Bakayibeshyeshya indimi zabo,gfGN#Bakibuka yuko Imana ari yo gitare cyabo,
Kandi yuko Imana Isumbabyose ariumucunguzi wabo.Ve%N"Uko yabicaga babaririzaga ibyayo,
Bakagaruka bakazindukiragushaka Imana,gdGN!Bituma irangiza iminsi yabo nk'umwuka,
N'imyaka yabo iyirangirisha kurimbuka kubatunguye. N ~~F}}}||b{{{zz5yy xxQxwwZw vv0uuDttysshrrUqqqTppQoooNnn=mm_llzlkkMjjQiiShhh0gg]ffpf'eeVddd=cccDbbb8aab```<___>^^^<]]j\\y\[[HZZZYYeYXXVXWW9VVV?UUTUTtTSSRRURQQiQPPdPOO`NNMMMULLL?KKK;JJZJIIYHHH>GGG=FFeF EEoEDDnDCC\C BBcB AAC@@@R@??k?>>S>==g=*<<Nzashimisha Uwitekaumutimawanjye wose,
Mu rukikorw'abatunganye no mu iteraniro ryabo.]u3nUmwami azanywera ku mugeziwo mu nzira,
Ni cyo gituma azashyiraumutwe we hejuru.otWnIzacira imanza mu mahanga,
Izuzuzaahantu intumbi,
Izamenaguriraimitwe mu gihugu kinini cyose.\s1nUmwami Imana ihagaze iburyo bwawe,
Izamenagura abami ku munsi w'umujinya wayo.orWnUwiteka ararahiye ntazivuguruzaati
“Uriumutambyi iteka ryose,
Mu buryo bwa Melikisedeki.”!q;nAbantu bawe bitanga babikunze,
Ku munsiugabaingabo zawe,
Abasore bawe baza aho uri nk'ikime,
Bambayeumurimbo wera, bavuye mu nda y'umuseso.npUnUwiteka ari i Siyoni
Azasingiriza kure inkoni y'ubutware bwawe,
Tegeka hagati y'abanzi bawe.So !nZaburi ya Dawidi. 15.25; Ef 1.20-22; Kolo 3.1; Heb 1.13; 8.1; 10.12-13
Uwiteka yabwiye Umwami wanjye ati
“Icara iburyo bwanjye,
Ugeze aho nzashyirira abanzi bawe munsi y'ibirenge byawe.”Yn+mKuko azahagararira iburyo bw'umukene,
Kumukizaabacira ho itekaubugingo bwe.QmmNdashimisha Uwiteka cyane akanwa kanjye,
Nzamushimira mu iteraniro.SlmAbanzi banjye bambikwe igisuzugiriro,
Bambare isoni zabo nk'umwitero.rk]mBavume ariko wowe ho umpeumugisha,
Nibahagaruka bazakorwa n'isoni,
Arikoumugaragu wawe nzishima.Xj)mKugirango bamenye yuko ibyo ariukubokokwawe,
Ko ari wowe Uwiteka wabikoze.MimUwiteka Mana yanjye,untabare,
Unkize nk'uko imbabazi zawe ziri,OhmKandi mpindukiyeba bandi igitutsi,
Uko bambonye bazunguza imitwe.[g/mAmavi yanjye aciweurutebwe no kutarya,
Umubiriwanjyeunanuwe no kuburaibinure.>fwmNgiye nk'igicucu kirehutse,
Ntūmūwe nk'uruzige.We'mKuko ndiumunyamubabaro n'umukene,
Kandiumutimawanjyeukomerekeye muri jye.odWmAriko Uwiteka Mwami,
Ku bw'izina ryaweunkorere ibyiza,
Unkirize kuko imbabazi zawe ari nziza.ocWmIbyo abe ari byo bihembo by'abanzi banjye biturukaku Uwiteka,
N'iby'abavuga nabiubugingo bwanjye.Hb mKumuhindukirenk'umwenda yambara,
N'umushumi ajya akenyeza.vaemKandi yambaraga kuvumank'umwenda we,
Kwinjira mu nda ye nk'amazi,
Kwinjira mu magufwa ye nk'amavuta.}`smYakundaga kuvuma, kuvumakwe kumugeraho,
Kandi ntiyishimiraga kwifurizaabantuumugisha,
Umugishaukamuba kure._ymKuko wa wundi atibukagakubabarira,
Ahubwo yagenzagaumunyamubabaro n'umukene,
N'ufiteumutimaumenetse ngo abice.^^5mBibe imbere y'Uwitekaubudasiba,
Kugirango arimbure kwibukwa kwabo agukuremu isi.`]9mGukiranirwa kwa ba sekuruzakwibukwe n'Uwiteka,
Ibyaha bya nyina bye gusibanganywa.\\1m Urubyaro rwe ruzarimburwe,
Mu gihe cy'abuzukurube izina ryabo rizasibanganywe.S[m Ntihazagireukomeza kumugirira neza,
Ntihazagireubabarira impfubyi ze.]Z3m Umwishyuza atege ikigoyi ibyo afite byose,
Abanyamahanga banyage ibyo yaruhiye.ZY-m Abana be babe inzererezi basabirize,
Bashakire ibyokurya kure y'umusakawabo.=Xum Abana be babe impfubyi,
Umugorewe abeumupfakazi.IW mIminsi yo kubahokwe ibe mike,
Ubutware bwe busubiremo undi.QVmNacirwaurubanza asohoke rumutsinze,
Gusenga kwe guhwanywe n'icyaha.AU}mUmutwarisheumunyabyaha,
Umureziahagarare iburyo bwe.NTmKu neza nabagiriye banyituye inabi,
Ku rukundo banyituyeurwango.`S9mUrukundo rwanjye barwituye kuba abanzi bandwanya,
Ariko jyeweho nitangira gusenga.ERmBangotesheje amagambo y'urwango,
Bandwanije nta mpamvu.nQUmKuko banyasamiye akanwa k'umunyabyaha,
Akanwa k'uburiganya,
Bambwirishijeururimirw'ibinyoma.eP EmZaburi iyi yahimbiweumutware w'abaririmbyi. Ni iya Dawidi.
Mana njya mpimbaza ntuceceke,SOlImana izadukoresha iby'ubutwari,
Kuko ari yo izaribata ababisha bacu.IN l Udutabareumubisha,
Kuko gutabara kw'abantu kutagiraumumaro.`M9l Si wowe Mana wadutaye,uzangezayo?
Si wowe Manautajyanaga n'ingabo zacu,uzangezayo?\L1l Ni ndeuzanyinjiza mu muduguduufiteigihome gikomeye?
Ni ndeuzangeza muri Edomu? Kl Abamowabu ni bo gikarabiro cyanjye,
Abedomu nzabakubitainkweto mu mutwe,
Abafilisitiya nzabishima hejuru mvuza impundu.”J+l Galeyadi ni ahanjye,
Umuryango wa Manase niuwanjye,
Uwa Efurayimu ni woukingiraumutwe wanjye,
Uwa Yuda ni wo nkoni yanjye y'ubwami.IlImana yarahiye kwera kwayo iti
“Nzishima,
Nzagabanya Shekemu,
Kandi nzagabanishaurugeroigikombe cy'i Sukoti.RHlUkirisheukubokokwawe kw'iburyounsubize,
Kugirango aboukunda bakizwe.UG#lMana, wishyire hejuru y'ijuru,
Icyubahiro cyawe kibe hejuru y'isi yose.SFlKuko imbabazi zawe ari ndende zisumba ijuru,
Umuravawaweugeramu bicu.OElUwiteka, nzagushimira mu moko,
Nzakuririmbira ishimwe mu mahanga.UD#lNebelu n'inanga nimukanguke,
Nanjyeubwanjye nzakanguka mbere y'umuseke.cC?lMana,umutimawanjyeurakomeye,
Ndaririmba, ni koko ndaririmbisha ishimweubwiza bwanjye.)B OlIyi ndirimbo ni Zaburi ya Dawidi.TA!k+Umunyabwenge wese azitegereza ibyo,
Kandi bazita ku mbabazi z'Uwiteka.P@k*Abakiranutsi barabireba bakishima,
Ubugoryi bwose bukiziba akanwa.Z?-k)Agashyira hejuruumukeneamukuyemu makuba,
Akamugwiriza imiryango nk'umukumbi.Y>+k(Asuka igisuzuguriroku bakomeye,
Akabazerereza mu kidaturwa kitagira inzira,U=#k'Kandi iyo bagabanutse,
Bagacishwa bugufin'agahato n'ibyago n'umubabaro,R<k&Akabahaumugisha bakagwira cyane,
Ntakundire inka zabo ko zigabanuka.H; k%Babibe imirima batere imizabibu,
Bibonere imbuto z'umwero.Q:k$Aho ni ho aturizaabashonje,
Kugirango batunganyeumuduguduwo kubamo,S9k#Kandi ahinduraubutayuikidendezi,
No mu mburamazi ahahindura amasōko.R8k"Igihugu cyera agihinduraubutakabw'umunyu,
Ku bw'ibyaha by'abahatuye.G7k!Ahindura imigeziubutayu,
N'amasōko ayahindura inkamīra,T6!k Bamwogereze mu iteraniro ry'abantu,
Bamushimire aho abakuru bicaranye.W5'kAbo bashimire Uwiteka kugiraneza kwe,
N'imirimo itangaza yakoreye abantu.N4kMaze bīshimishwa n'ukoutuje,
Kandi abajyana mu mwaro bashakaga.;3qkAturisha uwo muyagaw'ishuheri,
Umurabauratuza.J2 kMaze batakira Uwiteka bari mu byago,
Abakiza imibabaro yabo.b1=kBakazunga muzunga,
Bakadandabirana nk'umusinzi,
Ubwenge bwabo bwose bukazinduka.{0okBarazamukagabakajya mu ijuru,
Bagasubirabakamanuka bakajya ikuzimu,
Imitima yabo ikayagishwa n'umubabaro.T/!kKuko yategetse agahuhishaumuyagaw'ishuheri,
Ushyira hejuruumurabawaho.@.{kBarebeye imirimo y'Uwiteka n'ibitangaza bye imuhengeri.[-/kAbamanuka bajya mu nyanja bakagenda mu nkuge,
Bagatundira mu mazi y'isanzure,V,%kBatamba ibitambo by'ishimwe,
Bogeresha imirimo ye indirimbo z'ibyishimo.W+'kAbo bashimire Uwiteka kugiraneza kwe,
N'imirimo itangaza yakoreye abantu.U*#kAkohereza ijambo rye akabakiza indwara,
Akabakiza kwinjira mu mva zabo.N)kMaze bagatakira Uwiteka bari mu byago,
Akabakiza imibabaro yabo.Y(+kImitima yabo ihurwa ibyokurya iyo biva bikajya,
Bakegera amarembo y'urupfu.M'kIbirimarima bibabarizwa ibicumurobyabyo,
No gukiranirwa kwabyo.L&kKuko yamennye inzugi z'imiringa,
Akavuna ibihindizo by'ibyuma.W%'kAbo bashimire Uwiteka kugiraneza kwe,
N'imirimo itangaza yakoreye abantu.L$kAbakura mu mwijima no mu gicucu cy'urupfu,
Aca iminyururuyabo.K#k Maze batakira Uwiteka bari mu makuba,
Abakiza imibabaro yabo.^"5k Ni cyo cyatumye icishisha bugufiimitima yaboumuruho,
Bakagwa ntibagireubatabara.Q!k Kuko bagomeye amagambo y'Imana,
Bagasuzuguraimigambi y'Isumbabyose.` 9k Abandi bicaraga mu mwijima no mu gicucu cy'urupfu,
Baboheshejweumubabaro n'ibyuma,J k Kuko yahagijeumutimawifuza,
N'umutimaushonje yawujujeibyiza.W'kAbo bashimire Uwiteka kugiraneza kwe,
N'imirimo itangaza yakoreye abantu.V%kAbashorerera mu nzira igororotse,
Kugirango bagere mu muduguduwo kubamo.J kMaze batakira Uwiteka bari mu byago,
Abakiza imibabaro yabo.>wkBicwa n'inzara n'inyota,
Imitima yabo igwa isari.W'kBazerereye mu butayumu nzira itagira abantu,
Ntibabonaumuduguduwo kubamo.q[kAkabatarurukanya abakura mu bihugu,
Aho izuba rirasira n'aho rirengera,
Ikasikazi no ku nyanja.\1kAbacunguwe n'Uwiteka bavuge batyo,
Abo yacunguye akabakura mu kubokok'umwanzi,v gkNimushimire Uwiteka yuko ari mwiza, 106.1; 118.1; 136.1; Yer 33.11
Kuko imbabazi ze zihoraho iteka ryose.%j0Uwiteka Imana y'Abisirayeli ahimbazwe,
Uhereye kera koseukageza iteka ryose.
Kandi abantu bose bavuge bati “Amen!”
Haleluya.j/Uwiteka Mana yacuudukize,
Udutarurukanyeudukuremu mahanga,
Kugirango dushime izina ryawe ryera,
Twishimire ishimwe ryawe.A}j.Agatuma bababarirwa,
N'ababajyanye ho iminyago bose.Z-j-Akibuka isezerano yabasezeraniye,
Akigarura nk'uko imbabazi ze nyinshi ziri,Ej,Ariko yitaga ku mubabaro wabo,
Uko yumvaga gutakakwabo,oWj+Yabakizaga kenshi,
Ariko bakagomeshwa n'imigambi yabo,
Bagacishwa bugufino gukiranirwa kwabo.T!j*Kandi ababisha babo barabahata,
Baragomorwa baba munsi y'ukubokokwabo.Kj)Abashyira mu maboko y'abanyamahanga,
Abanzi babo barabatwara.Rj(Bitumaumujinya w'Uwitekaucanwa ku bwoko bwe,
Yangaurunukaumwandu we.M j'Nuko banduzwa n'imirimo yabo,
Bagenda basambanisha ingeso zabo.0 Yj&Bavushaga amaraso y'abatarihourubanza,
Ni yo maraso y'abahungu babo n'ay'abakobwa babo,
Batambiye ibishushanyo by'i Kanāni,
Igihugu gihumanywa n'amaraso.? yj%Batambiraga abadayimoni abahungu babo n'abakobwa babo,R j$Bakoreraga ibishushanyo by'ibigirwamana byayo,
Bibahindukiraikigoyi.: oj#Ahubwo bīvanga n'amahanga,
Biga ingeso zayo.I j"Kandi ntibarimbura amahanga,
Uwiteka yabategetse kurimbura,Z-j!Kuko bagomeye Umwuka w'Uwiteka,
Bituma Mose avugisha akanwa ke ibidakwiriye.[/j Kandi barakariza Uwiteka ku mazi y'i Meriba,
Bituma Mose aterwa ibyago na bo.T!jBimuhwanirizwa no gukiranuka,
Kugezaibihe by'abantu byose iteka ryose.GjMaze Finehasi arahagurukaasohoza amateka,
Mugigairashira.I jUko ni ko bamurakarishije imirimo yabo,
Mugigairabatungura.KjKandi bifatanya na Bālipewori,
Barya intonorano z'ibitariho.RjKandi azatsindaurubyaro rwabo mu mahanga,
Akarutataniriza mu bihugu.J jBituma amanikaukuboko,
Abarahira yuko azabatsinda mu butayu,LjAhubwo bitotombera mu mahema yabo,
Ntibumvira ijwi ry'Uwiteka.I~ jKandi bagaya igihugu cy'igikundiro,
Ntibizera ijambo ryayo,;}ojBituma ivuga ko izabarimbura,
Kandi iba yarabarimbuye,
Iyaba Mose intore yayo atahagaze imbere yayo mu cyuho cy'inkike,
Gukurahoumujinya wayo kugirango itabarimbura.Y|+jYakoreye ibitangaza mu gihugu cya Hamu,
N'ibiteyeubwoba ku Nyanjya Itukura.K{jBibagirwa Imana Umukizawabo,
Yakoreye ibikomeye muri Egiputa,dzAjUko ni ko baguranye icyubahiro cyabo,
Bagihindura igishushanyo cy'impfizi iryaubwatsi.Iy jBaremera ikimasa i Horebu,
Basenga igishushanyo kivugutiwe.RxjUmuriroucanwa mu iteraniro ryabo,
Ikirimi cyawo gitwika abanyabyaha.Iw jUbutakaburasama bumiraDatani,
Butwikīra abantu ba Abiramu.Wv'jKandi bagiririra Mose ishyari mu rugo rw'amahema,
Na Aroniuweraw'Uwiteka.Iu jIbaha ibyo bayisabye,
Ariko imitima yabo iyishyiramo konda.RtjAhubwo bifurizacyane mu butayu,
Bageragereza Imana ahatagira abantu.\s1j Hahise akanya bibagirwa imirimo yakoze,
Ntibarindira ko isohoza imigambi yayo.@r{j Maze bizera amagambo yayo,
Baririmba ishimwe ryayo.>qwj Amazi arengera ababisha babo,
Ntihasigara n'umwe.Up#j Ibakizaukubokok'umwanzi wabo,
Irabacungura ibakura mu kubokok'umubisha.Soj Ihana Inyanja Itukurairakama,
Nuko ibacisha imuhengeri nko mu butayu.`n9jAriko ku bw'izina ryayo,
Ibakiriza kugirango imenyekanishe imbaraga zayo zikomeye.$mAjBa sogokuruzantibamenye ibitangaza byawe wakoreye muri Egiputa,
Ntibibutse imbabazi zawe nyinshi,
Ahubwo bagomera ku nyanja ari yo Nyanja Itukura.KljTwacumuranye na ba sogokuruza,
Twarakiraniwe, twakoze ibyaha.vkejKugirango mbone intore zawe ziguwe neza,
Nishimireumunezero w'ubwoko bwawe,
Niratane n'umwandu wawe.Xj)jUwiteka, nyibukanaimbabaziugirira abantu bawe,
Ungendererane agakiza kawe,Vi%jHahirwa abitondera ibitunganye,
Hahirwaukoraibyo gukiranuka iminsi yose.ehCjNi ndeubasha kuvugaimirimo ikomeye Uwiteka yakoze,
Cyangwa kwerekana ishimwe rye ryose?g jHaleluya! 107.1; 118.1; 136.1; Yer 33.11
Nimushimire Uwiteka yuko ari mwiza,
Kuko imbabazi ze zihoraho iteka ryose.efCi-Bibera bityo kugirango bitondere amategeko ye,
Bakurikize ibyo yategetse.
Haleluya.Pei,Abahaubutakabw'abanyamahanga,
Batwara ibyo abanyamahanga baruhiye.Hd i+Akurayoubwoko bwe bwishimye,
Intore ze azikurayoziririmba.Fci*Kuko yibutse ijambo rye ryera,
Na Aburahamuumugaragu we.Qbi)Atobora igitare amazi aradudubiza,
Atemba ahantu humye habaumugezi.Aa}i(Barasaba azana inkware,
Abahazaumutsima wo mu ijuru.O`i'Asanzura igicu cyo kubatwikīra,
N'umurirowo kubamurikira nijoro.\_1i&Abanyegiputa bishimira kugenda kwabo,
Kuko guteraubwoba kwabo kwari kubafashe.w^gi%Akuramoba bandi,
Bafite ifeza n'izahabu,
Nta munyantege nke n'umwe,
Wari uri mu miryango ye yose.]wi$Kandi akubitaabana b'imfura bose,
Bo mu gihugu cyabo arabica,
Gukomera kwabo kose ni bo kwari kwatangiriyeho.R\i#Birya n'imboga zose zo mu gihigu cyabo,
Birya imbuto z'ubutakabwabo.:[oi"Arategeka inzige ziraza,
N'uburimabitabarika.TZ!i!Akubitaimizabibu yabo n'imitini yabo,
Avuna ibiti byo mu gihugu cyabo.MYi Abahauruburamu cyimbo cy'imvura,
N'umurirowaka mu gihugu cyabo.MXiArategeka amarumbo y'isazi araza,
N'inda mu gihugu cyabo cyose.@W{iIgihugu cyabo cyuzuraibikeri,
Mu mazu y'abami babo.:VoiAhindura amazi yabo amaraso,
Yica amafi yabo.OUiYoherezaumwijima atuma riba ijoro,
Na bo ntibagomera amagambo ye.[T/iBashyira hagati yabo ibimenyetso bye,
Bakorera ibitangaza mu gihugu cya Hamu.9SmiAtuma Moseumugaragu we,
Na Aroni yatoranije.iRKiAhindura imitima y'abo ngabo ngo bangeubwoko bwe,
Bagiraubwenge bwo kurimbura abagaragu be.UQ#iKandi Uwiteka agwizaubwoko bwe cyane,
Abaha gukomera kurutaabanzi babo.QPiKandi Isirayeli ajya muri Egiputa,
Yakobo atura mu gihugu cya Hamu.KOiNgo abohe abakomeye be uko ashaka,
Yigishe abakuru beubwenge.DNiAmugiraumutware w'urugorwe,
Amubitsa ibintu bye byose,OMiUmwami yaratumye baramubohora,
Umutegeka w'amahanga yaramurekuye.WL'iKugezaaho ijambo ry'Uwiteka ryasohoreye,
Isezerano rye ryaramugeragezaga.GKiBababarisha ibirenge bye iminyururu,
Bamushyiraho ibyuma,JJ iAtumaumugabowo kubabanziriza,
Ni Yosefu waguriwekuba imbata.mISiAhamagara inzara ngo itere mu gihugu,
Avuna inkoni yose bishingikirije,
Ni yo mutsima wabo.WH'iAti “Ntimukoreku bo nasīze,
Ntimugireicyo mutwara abahanuzi banjye.”SGiNtiyakundiraumuntu ko abarenganya,
Yahaniye abami ko babagiriye nabi.KFi Bazerera mu mahanga atari amwe,
Bava mu bwami bajya mu bundi.UE#i Umubarewaboukirimuke,
Muke cyane na bo ari abashyitsi muri icyo gihugu,PDi Ati “Ni wowe nzaha igihugu cya Kanāni,
Kubaumwanduukugenewe.”`C9i Akayikomereza Yakobo kuba itegeko,
Ayikomereza Isirayeli kuba isezerano ridashira.PBi Ni ryo sezerano yasezeranye na Aburahamu,
Indahiro yarahiye Isaka,YA+iYibuka isezerano rye iminsi yose,
Ijambo yategetse aryibuka ibihe ibihumbi.A@}iUwiteka ni we Mana yacu,
Amateka ye ari mu isi yose.`?9iMwa rubyaro rwa Aburahamuumugaragu we mwe,
Mwa bana ba Yakobo mwe, abo yatoranije.W>'iMwibuke imirimo itangaza yakoze,
Ibitangaza bye n'amateka yo mu kanwa ke,L=iMushake Uwiteka n'imbaraga ze,
Mushake mu maso he iteka ryose.J< iMwirate izina rye ryera,
Imitima y'abashaka Uwiteka yishime.W;'iMumuririmbire, mumuririmbire ishimwe,
Muvugeimirimo itangaza yakoze yose.W: )iNimushime Uwiteka mwambaze izina rye,
Mwamamaze imirimo yakoze mu mahanga.{9oh#Abanyabyaha barimbuke bashire mu isi,
Ababi be kubahoukundi.
Mutimawanjye, himbaza Uwiteka.
Haleluya.G8h"Ibyo nibwiye biyinezeze,
Nanjye nzajya nishimira Uwiteka.h7Ih!Nzajya ndirimbira Uwiteka nkiriho,
Nzajya ndirimbira Imana yanjye ishimwe ngifiteubugingo.I6 h Ni weurebaisi igahindaumushyitsi,
Akora ku misozi igacumba.Q5hIcyubahiro cy'Uwiteka gihoreho iteka,
Uwiteka yishimira imirimo ye.O4hWoherezaumwuka wawe bikaremwa,
Ubutakaubusubizahoubugingo bushya.r3]hUhisha mu maso hawe bigahinda imishyitsi,
Ubikuramoumwuka bigapfa,
Bigasubiramu mukungugu wabyo.N2hBiyora ibyoubihaye,
Upfumbatura igipfunsi cyawe bigahaga ibyiza.[1/hIbyo byose bigutegerereza,
Kugirangoubigaburireibyokurya byabyo igihe cyabyo.O0hNi ho inkuge zigenda,
Ni ho Lewiyatani iri waremeye kuyikiniramo.c/?hDore iriya nyanja nini ngari,
Irimo ibigenda bitabarika,
Inyamaswa ntoya n'inini.x.ihUwiteka, erega imirimo yawe ni iy'uburyo bwinshi!
Yose wayikoreshejeubwenge,
Isi yuzuyeubutunzi bwawe.]-3hAbantu bagasohoka bakajya ku mirimo yabo,
No ku muruhowabo bakageza nimugoroba.@,{hIzuba ryarasa zikagenda,
Zikaryama mu masenga yazo.^+5hImigunzu y'intare yivugiraumuhīgo wayo,
Ku Mana ni ho ishakira ibyokurya byayo.`*9hUzanaumwijima rikaba ijoro,
Ni bwo inyamaswa zo mu ishyamba zose zisohoka zomboka.R)hYashyiriyehoukwezi kumenyekanisha ibihe,
Izuba rizi igihe rirengera.[(/hImisozi miremire ni iy'ihene zo mu ishyamba,
Ibitare niubuhungiro bw'inkwavu.Y'+hIyo inyoni n'ibisiga byarikaho ibyari,
Inzoyo ifite inzu yayo ku miberoshi.F&hIbiti by'Uwiteka birahaga,
Imyerezi y'i Lebanoni yateye.%hNa vino yishimisha imitima y'abantu,
Ngo aboneranishe mu maso habo amavuta,
Kandi ngoumutsima uhe imitima y'abantu gukomera.o$WhAmereza inkaubwatsi,
Ameza imboga zo kugaburiraabantu,
Kugirango abakurireumutsima mu butaka,_#7h Ivubiraimisozi imvura ivuye ku nsenge ze,
Ubutakabuhazwa n'imbuto z'imirimo yawe.Z"-h Inyoni n'ibisiga byo mu kirere biba kuri iyo migezi,
Bijwigirira mu mashami.U!#h Inyobwa n'inyamaswa zose zo mu ishyamba,
Imparage na zo zishira inyota.L h Yohereza amasōko mu bikombe,
Imigezi itemba hagati y'imisozi.Y+h Wayategekeye ingabano atabasha kurenga,
Kugirango atagaruka akarengera isi.U#h(Imisozi ishyirwa hejuru, ibikombe birīka),
Agera ahantu wayategekeye.NhAhungishwa no guhanakwawe,
Yirukishwa no guhinda kw'inkuba yawe,NhWayambitse inyanja nk'umwenda,
Amazi atwikīra imisozi miremire.I hYashyiriyeho imfatiro z'isi,
Kugirango itanyeganyega iteka.LhAgira abamarayika be imiyaga,
Abagaragu be abagiraumurirowaka.nUhAshinga inkingi z'insenge ze ku mazi,
Ibicu abigira igare rye,
Agendera ku mababa y'umuyaga.QhWambaraumucyo nk'umwenda,
Usanzura ijuru nk'umwendaukinze mu ihema.s ahMutimawanjye, himbaza Uwiteka,
Uwiteka Mana yanjyeurakomeye cyane,
Wambaye icyubahiro no gukomera.~ugMuhimbaze Uwiteka, mwa mirimo ye yose mwe,
Mumuhimbarize ahantu ategeka hose.
Mutimawanjye, himbaza Uwiteka.`9gMuhimbaze Uwiteka, mwa ngabo ze zose mwe,
Mwa bagaragu be mwe, bakora ibyo akunda. gMuhimbaze Uwiteka mwa bamarayika be mwe,
Mwa banyambaraga nyinshi mwe, basohoza itegeko rye,
Mukumvira ijwi ry'ijambo rye.MgUwiteka yakomeje intebe ye mu ijuru,
Ubwami bwe butegeka byose.Y+gNi ko agirira abitondera isezerano rye,
Bakibuka amategeko ye bakayakomeza. gAriko imbabazi Uwiteka agirira abamwubaha,
Zahereye kera kose zizageza iteka ryose,
Gukiranuka kwe kugeraku buzukurubabo.PgKukoumuyagaurunyurahorugashira,
Ahantu harwo ntihazarumenyaukundi.a;gIby'umuntu, iminsi ye imeze nk'iy'ubwatsi,
Nk'ururabyo rwo ku misozi ni ko ashisha.@{gKuko azi imiremerwe yacu,
Yibuka ko turiumukungugu.U #g Nk'uko se w'abana abagirira ibambe,
Ni ko Uwiteka arigirira abamwubaha.l Qg Nk'uko aho izuba rirasira hitaruye aho rirengera,
Uko ni ko yajyanye kure yacu ibicumurobyacu.S g Nk'uko ijuru ryitaruye isi,
Ni ko imbabazi agirira abamwubahazingana.b =g Ntiyatugiriye ibihwanye n'ibyaha byacu,
Ntiyatwituye ibihwanye no gukiranirwa kwacu.E g Ntakomeza kurwana iteka,
Ntagumanaumujinya iminsi yose._7gUwiteka niumunyebambe n'umunyambabazi,
Atinda kurakara, afite kugiraneza kwinshi.X)gYamenyesheje Mose inzira ze,
Imirimo ye yayimenyesheje abana ba Isirayeli.Z-gUwiteka akora ibyo gukiranuka,
Aca imanza zitabera zirenganura abarenganywa.`9gAgahazaubusazabwawe ibyiza,
Agatumausubiramu busorebushya,
Bumezenk'ubw'ikizu.tagAgacunguraubugingo bwawe ngo butajya muri rwa rwobo,
Akakwambika imbabazi no kugirirwa neza nk'ikamba,NgNi weubabarira ibyo wakiraniwe byose,
Agakiza indwara zawe zose,QgMutimawanjye himbaza Uwiteka,
Ntiwibagirwe ibyiza yakugiriye byose.r _gZaburi ya Dawidi.
Mutimawanjye himbaza Uwiteka,
Mwa bindimo byose mwe, muhimbaze izina rye ryera.eCfAbana b'abagaragu bawe bazahora mu gihugu,
Urubyaro rwabo ruzakomerezwa imbere yawe.”OfAriko wowe ho uri uko wahoze,
Imyaka y'ubugingo bwawe ntizashira.~/fIbyo bizashira ariko wowe houzahoraho,
Ibyo byose bizasaza nk'umwenda,
Uzabihindura nk'uko imyambaro ikuranwa,
Bibe bihindutseukundi.X})fMbere na mbere washyizehourufatiro rw'isi,
N'ijuru niumurimow'intoki zawe.t|afNdavuga nti “Mana yanjye,
Ntunkurehongicagashije iminsi yanjye,
Imyaka yawe ihoraho ibihe byose.S{fYacishirije bugufiimbaraga zanjye mu nzira,
Yagabanije iminsi yanjye.NzfUbwo amahanga n'ibihugu by'abami,
Bizateranira gukorera Uwiteka.Xy)fNgo abantu bogereze izina ry'Uwiteka i Siyoni,
N'ishimwe rye i Yerusalemu,Ix fKugirango yumve kunihakw'imbohe,
Abohore abategekewe gupfa,Xw)fKuko azaba arebye hasi, ari hejuru ahera he,
Uwiteka arebeye isi mu ijuru,Tv!fIbyo bizandikirwa ab'igihe kizaza,
Ubwoko buzaremwa buzashima Uwiteka.Xu)fYitaye ku gusenga kw'abatagira shinge na rugero,
Adasuzuguyegusenga kwabo.]t3fKuko Uwiteka azaba asannye i Siyoni,
Kandi abonekanye icyubahiro cy'ubwiza bwe,hsIfBizatuma amahanga yubahaizina ry'Uwiteka,
N'abami bo mu isi bose bakubahaicyubahiro cyawe,Tr!fKuko abagaragu bawe bishimira amabuye yaho,
Bababariraumukungugu waho.|qqfUzahagurukaubabarire i Siyoni,
Kuko igihe cyo kuhababarira gisohoye,
Ni koko igihe cyategetswe kirasohoye.ipKf Ariko wowe Uwiteka,uzicara ku ntebe y'ubwami iteka,
Urwibutso rwawe ruzahoraho ibihe byose.Pof Iminsi yanjye ihwanye n'igicucu kirehutse,
Kandi numye nk'ubwatsi.Jn f Ku bw'uburakari bwawe n'umujinya wawe,
Kuko wanteruyeukanta.Dmf Kuko ndya ivu nk'umutsima,
Mvanga ibyo nywa n'amarira,^l5f Abanzi banjye barantukaumunsiukira,
Abashajijwe no kundakarira bangize intukano.NkfMba maso,
Mpindutse nk'igishwi kiri ku ipfundo ry'inzu cyonyine.Yj+fMeze nk'uruyongoyongo rwo mu butayu,
Mpindutse nk'igihunyira cyo mu misaka.Wi'fIjwi ryo kunihakwanjye,
Ritumye amagufwa yanjye yumatana n'inyama yanjye.`h9fUmutimawanjyeumezenk'ubwatsi bukubisweurumye,
Kuko nibagirwa kuryaumutsima wanjye.Ug#fKuko iminsi yanjye ishirira mu mwotsi,
Amagufwa yanjye yaka nk'urumuri.vfefNtumpishe mu maso hawe ku munsi w'umubabaro wanjye,
Untegereugutwi ku munsi ntakiramo,
Unsubizevuba.FefUwiteka, umva gusenga kwanjye,
Gutakakwanjye kukugereho._d 9fGusenga k'umunyamubabaro iyoumutimaweuguyeisari, agasuka amaganya ye imbere y'Uwiteka.ceUko bukeyenzica abanyabyaha bo mu gihugu bose,
Kugirango ndimbure inkozi z'ibibi zose,
Nzimare mu rurembo rw'Uwiteka.SbeUriganya ntazaba mu nzu yanjye,
Ubeshya ntazakomerezwa imbere yanjye.zameAmaso yanjye azaba ku banyamuravabo mu gihugu kugirango tubane,
Ugendera mu nzira itunganye ni weuzankorera.m`SeUbeshyera mugenzi we rwihereranwa nzamurimbura,
Ugamika akagiraumutimawibona sinzamwihanganira.7_ieUmutimaugoramyeuzamvaho,
Sinzamenya ikibi.v^eeSinzagira ikintu kidakwiriye nshyira imbere yanjye.
Nanga imirimo y'abiyobagiza,
Ntizomekana nanjye.~]ueNzitondera kugendera mu nzira itunganye,
Uzaza aho ndi ryari?
Nzajya ngendana mu nzu yanjyeumutimautunganye,z\ oeZaburi ya Dawidi.
Ndaririmba imbabazi no guca imanza zitabera,
Uwiteka ni wowe ngiye kuririmbira ishimwe.[ dKuko Uwiteka ari mwiza, 107.1; 118.1; 136.1; Yer 33.11
Imbabazi ze zihoraho iteka ryose,
Umuravaweuhoraho ibihe byose.mZSdMwinjire mu marembo ye mushima,
No mu bikari bye muhimbaza,
Mumushime, musingize izina rye.YdMumenye yuko Uwiteka ari we Mana,
Ni we waturemye natwe turi abe,
Turiubwoko bwe,
Turi intama zo mu cyanya cye.EXdMukorere Uwiteka munezerewe,
Muze mu maso ye muririmba.YW -dZaburi yo gushima.
Mwa bari mu isi yose mwe,
Muvugirize Uwiteka impundu,sV_c Mushyire hejuru Uwiteka Imana yacu,
Musengere ku musoziwe wera,
Kuko Uwiteka Imana yacu ariuwera.lUQcUwiteka Mana yacu, warabasubizaga,
Wari Imana ibababarira,
Nubwo wabahoraga ibyo bakoraga.aT;cYababwiriraga mu nkingi y'igicu,
Bakitondera ibyo yahamije n'amategeko yabategetse.wSgcMose na Aroni bo mu batambyi be,
Na Samweli wo mu bambazaga izina rye,
Bambazaga Uwiteka akabasubiza.qR[cMushyire hejuru Uwiteka Imana yacu,
Kandi musengere imbere y'intebe y'ibirenge bye,
Ni we wera.Q+cImbaraga z'umwami zikunda imanza zitabera,
Ni woweukomeza ibitunganye.
Imanza zitabera no gukiranuka,
Ni woweubikorera mu Bayakobo.DPcBashime izina ryawe rikomeye riteyeubwoba,
Ni we wera.NOcUwiteka muri Siyoni arakomeye,
Kandi ari hejuru y'amahanga yose.hN KcUwiteka ari ku ngoma,
Amahanga ahinze imishitsi,
Yicaye ku Bakerubi, isi iranyeganyega.M5b Imbere y'Uwiteka kuko agiye kuza,
Agacira abari mu isi imanza.
Azacira abari mu isi imanza zitabera,
Azacira amahanga imanza zitunganye.^L5bInzuzi zikome mu mashyi,
Imisozi iririmbire hamwe,
Iririmbishwe n'ibyishimo,EKbInyanja ihōrerane n'ibiyuzuye,
N'isi n'abayibamo bose.UJ#bMuvugirize impundu imbere y'Umwami Uwiteka,
N'impanda n'ijwi ry'ihembe.^I5bMuririmbire Uwiteka ishimwe mubwira inanga,
Mubwire inanga, muririmbe indirimbo.HbMwa bari mu isi mwese mwe,
Muvugirize Uwiteka impundu,
Musandure muririmbishwe n'ibyishimo,
Muririmbe ishimwe.GbYibutsa imbabazi ze n'umuravawe,
Kubigirira inzu y'Abisirayeli,
Abo ku mpera y'isi hose barebye agakiza k'Imana yacu.pFYbUwiteka yamenyekanishije agakiza ke,
Gukiranuka kwe yakwerekanye ku mugaragaro mu maso y'amahanga.E /bZaburi.
Muririmbire Uwiteka indirimbo nshya,
Kuko yakoze ibitangaza.
Ikiganza cye cy'iburyo n'ukubokokwe kwera yabizanishije agakiza.oDWa Mwa bakiranutsi mwe, mwishimire Uwiteka,
Kandi mushime izina rye, ari ryo rwibutso rwo kwera kwe.VC%a Umucyoubibirwaumukiranutsi,
Umunezeroubibirwa abafite imitima itunganye.vBea Mwa bakunda Uwiteka mwe, mwange ibibi,
Arindaubugingo bw'abakunzi be,
Abakiza amaboko y'abanyabyaha.pAYa Kuko wowe Uwitekausumba byose,
Ugategeka isi yose,
Ushyizwe hejuru cyane y'ibigirwamana byose.k@OaSiyoni yarabyumvise iranezerwa,
Abakobwa ba Yuda bishimishwa n'imanza zawe zitabera, Uwiteka.k?OaAbasenga ibishushanyo bibajwe,
Bakirata iby'ubusabamware,
Ibigirwamana byose biramuramya.K>aIjuru rivuga gukiranuka kwe,
Amahanga yose yarebyeubwiza bwe.Y=+aImisozi iyagira nk'ibimamāra imbere y'Uwiteka,
Imbere y'Umwami w'isi yose.N<aImirabyo ye yamurikiye isi,
Ubutakaburabireba buhindaumushyitsi.G;aUmurirouramubanziriza,
Ugatwika ababisha be impande zose.h:IaIbicu n'umwijima biramukikiza,
Gukiranuka no guca imanza zitabera ni imfatiro z'intebe ye.M9 aUwiteka ari ku ngoma, isi yishime,
Ibirwa binezerwe uko bingana.38_` Imbere y'Uwiteka kuko agiye kuza,
Agiye kuza agacira abari mu isi imanza,
Azacira abari mu isi imanza zitabera,
Azacira amahanga imanza zihwanye n'umuravawe.o7W` Ikigarama cyishimane n'ibikirimo byose,
Ni bwo ibiti byo mu ishyamba bizaririmbishwa n'ibyishimo.K6` Ijuru rinezerwe, isi yishime,
Inyanja ihōrerane n'ibiyuzuye,5%` Muvugiremu mahanga muti
“Uwiteka ari ku ngoma.”
Kandi isi irakomeye ntibasha kunyeganyega,
Azacira amahanga imanza zitabera.l4Q` Musenge Uwiteka mwambaye ibyera,
Mwa bari mu isi mwese mwe,
Muhindireumushyitsi imbere ye.a3;`MwāturireUwiteka ko izina rye rifite icyubahiro,
Muze mu bikari bye muzanye ituro.o2W`Mwa miryango y'amahanga mwe, mwāturireUwiteka,
MwāturireUwiteka ko afite icyubahiro n'imbaraga.U1#`Icyubahiro no gukomera biri imbere ye,
Imbaraga n'ubwiza biri ahera he.^05`Kuko ibigirwamana by'amahanga byose ariubusa,
Ariko Uwiteka ni we waremye ijuru.i/K`Kuko Uwiteka akomeye akwiriye gushimwa cyane,
Kandi ateyeubwoba, arusha ibigirwamana byose.b.=`Mwogeze icyubahiro cye mu mahanga,
Imirimo itangaza yakoze muyogeze mu mahanga yose.W-'`Muririmbire Uwiteka muhimbaze izina rye,
Mwerekane agakiza ke uko bukeye.e, E`Muririmbire Uwiteka indirimbo nshya,
Mwa bari mu isi mwese mwe,
Muririmbire Uwiteka.\+1_ Ni cyo cyatumye ndahiranaumujinya nti
“Ntibazinjira mu buruhukirobwanjye.”*+_ Narakariye ab'icyo gihe imyaka mirongo ine,
Ndavuga nti “Ubu niubwoko buhorabuyobamu mitima yabwo,
Kandi ntibamenya inzira zanjye.”S)_ Ubwo ba sekuruzawanyu bangeragezaga,
Bakantata bakabonaumurimowanjye. `-U~~~U}}}+||W{{{;zzzCyycxxxIwww?vvvTuu~u&ttrtss?rrdrqquq5pppBoovonnSnmmmFlll?kkmkjjwiiixi0hhhDggg8fff$ee>dddHccc bbb8aaaA``^___U_^^t^&]]]/\\U[[[N[ZZjZYYmY$XXlXWWzW#VVV8UUUJUTTETSSBRRR:QQQPPPP;OOOANNNBMMM:LLL_KKK6JJJ8IIICHHH$GGG?FFFEEEENDDD/CCVC BB%AAG@@@>r>==m=(<Urusha uko abarinzi bayagirira igitondo,
Ni kokourusha uko abarinzi bayagirira igitondo.bU;Ntegereza Uwiteka,
Umutimawanjyeurategereza,
Kandi ijambo rye ni ryo niringira.GTAhubwo kubabarirwa kubonerwa aho uri,
Kugirango wubahwe.`S7Uwiteka, wagumya kwibuka ibyo dukiranirwa?
Mwami, ni nde wazahagarara adatsinzwe?_R5Mwami, umva ijwi ryanjye,
Amatwi yawe atyarire kumva ijwi ryo kwinginga kwanjye.LQ Indirimbo y'Amazamuka.
Uwiteka, njya ngutakira ndi imuhengeri.xPgAbahisi ntibavuge bati
“Umugisha w'Uwiteka ube kuri mwe,
Tubasabiyeumugisha mu izina ry'Uwiteka.”`O7Ibyoumusaruzi atuzuzaikiganza cye,
Cyangwauhambira imiba atuzuzaigikondorero cye.UN!Babe nk'ubwatsi n'imyaka bimeze ku mapfundo y'amazu,
Byuma bitarakura.FMAbanga i Siyoni bose,
Bakorwe n'isoni basubizwe inyuma.MLUwiteka niumukiranutsi,
Yaciye ingoyi abanyabyaha banshyizeho.JK Abahinzi bahinze ku mugongo wanjye,
Bahaciye impavu ndende.LJBambabaje kenshi,uhereye mu buto bwanjye,
Ariko ntibanesheje.}I sIndirimbo y'Amazamuka.
Bambabaje kenshiuhereye mu buto bwanjye,
Abe ari koubwoko bw'Abisirayeli buvuganone.GHNi kokouzabona abuzukurubawe.
Amahoro abe mu Bisirayeli.uGaUwiteka azaguhaumugisha uva i Siyoni,
Naweuzabona ibyiza biza kuri Yerusalemu,
Iminsi yoseukiriho.1F[Uko ni koumuntu wubahaUwiteka azahirwa. EUmugorewawe azaba nk'umuzabibu wera cyane mu kirambi cy'inzu yawe,
Abana bawe bazaba nk'udutitwa elayo,
Bagose ameza yawe.NDKukouzatungwan'imirimo y'amaboko yawe,
Uzajya wishima,uzahirwa.ZC -Indirimbo y'Amazamuka.
HahirwauwubahaUwiteka wese,
Akagenda mu nzira ze.BwHahirwaufiteikirimba kibuzuye,
Abameze batyo ntibazakorwa n'isoni,
Uko bazavuganira n'abanzi babo mu marembo.WA'Nk'uko imyambi yo mu ntoki z'intwari iri,
Ni ko abana bo mu busorebamera.Z@-Dore abana niumwanduuturukaku Uwiteka,
Imbuto z'inda ni zo ngororano atanga. ? Bibaruhirizaubusakuzinduka kare,
Mugatinda cyane kuruhuka,
Mukaryaumutsima w'umuruho.
Ni ko aha uwo akunda ibitotsi.6> gIndirimbo ya Salomo y'Amazamuka.
Uwiteka iyo atari we wubakainzu,
Abayubakababa baruhiraubusa.
Uwiteka iyo atari weurindaumudugudu,
Umurinzi abera masoubusa.Y=+~Nubwoumuntu agenda arira asohoye imbuto,
Azagaruka yishima azanye imiba ye.0<[~Ababiba barira,
Bazasarura bishima.T;!~Uwiteka, abajyanywe ho iminyagoutugarure,
Tumerenk'imigezi y'i Negebu.<:s~Uwiteka yadukoreye ibikomeye,
Natwe turishimye..9U~Icyo gihe akanwa kacu kari kuzuyeibitwenge,
N'indimi zacu zari zuzuyeindirimbo.
Icyo gihe bavugiraga mu mahanga bati
“Uwiteka yabakoreye ibikomeye.”y8 m~Indirimbo y'Amazamuka.
Ubwo Uwiteka yagaruragaabajyanywe ho iminyago b'i Siyoni,
Twari tumezenk'abarota.7y}Ariko abiyobagiriza mu nzira zabo zigoramye,
Uwiteka azabajyanana n'inkozi z'ibibi.
Amahoro abe mu Bisirayeli.D6}Uwiteka,ugirire abeza ibyiza,
N'abatunganye mu mitima.+5O}Kuko inkoni y'ubutware y'abanyabyaha,
Itazagumya kuba ku mwandu w'abakiranutsi,
Kugirango abakiranutsi be kuramburiraamaboko,
Gukoraibyo gukiranirwa.t4a}Nk'uko imisozi igose i Yerusalemu,
Ni ko Uwiteka agota abantu be,
Uhereye noneukageza iteka ryose.3 %}Indirimbo y'Amazamuka.
Abiringiye Uwiteka
Bameze nk'umusoziwa Siyoni,
Utabasha kunyeganyezwa,
Ahubwouhorauhamye iteka ryose.Q2|Gutabarwa kwacu kubonerwa mu izina ry'Uwiteka,
Waremye ijuru n'isi.s1_|Ubugingo bwacu bukizenk'uko inyoni iva mu kigoyi cy'abagoyi,
Ikigoyi kiracitse, natwe tuvamoturakira.K0|Uwiteka ahimbazwe,
Utadutanze kuba nk'umuhīgo w'amenyo yabo.:/o|Amazi yihindurijeaba yaratembye ku bugingo bwacu.T.!|Amazi aba yaraturengeye rwose,
Isūri iba yaratembye ku bugingo bwacu,X-)|Baba baratumizebunguri tukiribazima,
Ubwoumujinya wabo wacanwaga kuri twe.],3|Iyaba Uwiteka atari we wari uri mu ruhande rwacu,
Ubwo abantu baduhagurukiraga,+ |Indirimbo ya Dawidi y'Amazamuka.
Iyaba Uwiteka atari we wari uri mu ruhande rwacu,
Abe ari ko Abisirayeli bavuga none.f*E{Imitima yacu ihāze cyane,
Gukobwa n'abaruhukiramu mahoro,
No gusuzugurwa n'abibone.O){Uwiteka,utubabarireutubabarire,
Kuko duhāze cyane igisuzuguriro.J( {Dore nk'uko amaso y'abagaragu bayahangaukubokokwa shebuja,
Nk'uko amaso y'umujaayahangaukubokokwa nyirabuja,
Ni ko amaso yacu tuyahanga Uwiteka Imana yacu,
Kugezaaho azatubabarira.\' 3{Indirimbo y'Amazamuka.
Wowe wicara mu ijuru,
Kuri wowe ni ho nuburiraamaso.H& z Ku bw'inzu y'Uwiteka Imana yacu,
Nzajya ngushakira ibyiza._%7zKu bwa bene data na bagenzi banjye,
None ndavuga nti “Amahoro abe muri wowe.”T$!zAmahoro abe imbere y'inkike zawe,
Kugubwa neza kube mu nyumba zawe.”J# zNimusabire i Yerusalemu amahoro,
“Abagukunda bagubwe neza.L"zKuko ari ho batereka intebe z'imanza,
Intebe z'inzu ya Dawidi.!5zAho imiryango izamuka ijya,
Ari yo miryango y'Uwiteka,
Kugirango babe abagabo bo guhamiriza Abisirayeli,
Kandi bashime izina ry'Uwiteka.? yzYerusalemu,
Wubatswe nk'umuduguduufatanijwe hamwe.A}zYerusalemu,
Ibirenge byacu bihagaze mu marembo yawe.o YzIndirimbo ya Dawidi y'Amazamuka.
Narishimye ubwo bambwiraga bati
“Tujye mu nzu y'Uwiteka.”QyUwiteka azakurinda amajya n'amaza,
Uhereye noneukageza iteka ryose.J yUwiteka azakurinda ikibi cyose,
Ni weuzarindaubugingo bwawe.@{yIzuba ntirizakwica ku manywa,
Cyangwaukwezi nijoro.PyUwiteka ni we murinzi wawe,
Uwiteka ni igicucu cyawe iburyo bwawe.I yDore ūrinda Abisirayeli,
Ntazahunikira kandi ntazasinzira.NyNtazakundira ibirenge byawe ko biteguza,
Ukurinda ntazahunikira.EyGutabarwa kwanjye kuva ku Uwiteka,
Waremye ijuru n'isi.d CyIndirimbo y'Amazamuka.
Nduburiraamaso yanjye ku misozi,
Gutabarwa kwanjye kuzavahe?H xJyeweho nshaka amahoro,
Ariko iyo mvuze bashaka intambara.ExUmutimawanjye wahereye kera,
Uturanye n'uwanga amahoro.MxMbonye ishyano kuko ntuye i Mesheki,
Nkaba mu mahema ya Kedari.A}xNi imyambi ityaye y'intwari,
Ni amakara y'umurotemu.I xWa rurimiruriganya we, azaguha iki?
Azakongēra birutahoki?OxUwiteka, kizaubugingo bwanjye iminwa ibeshya,
N'ururimiruriganya.X +xIndirimbo y'Amazamuka.
Mu mubabaro wanjye natakiye Uwiteka,
Aransubiza.b;wNayobye nk'intama izimiye,
Shakaumugaragu wawe,
Kuko ntibagirwa amategeko yawe.J  wUmutimawanjyeubehokugirangougushime,
Amateka yawe antabare.] 1wUwiteka, njya nifuza agakiza kawe,
Kandi amategeko yawe ni yo munezero wanjye.X 'wUkubokokwawe kube kwiteguye kuntabara,
Kuko nahisemo amategeko wigishije.d ?wUrurimirwanjye ruririmbe ijambo ryawe,
Kuko ibyo wategetse byose ari ibyo gukiranuka.Q wIminwa yanjye ivuge ishimwe,
Kukounyigisha amategeko wandikishije.]1wKwinginga kwanjye kujye imbere yawe,
Unkize nk'uko ijambo ryawe ryasezeranije._5wUwiteka, gutakakwanjye kukwegere,
Umpeubwenge nk'uko ijambo ryawe ryasezeranije.jKwNjya nitondera amategeko wigishije n'ibyo wahamije,
Kuko inzira zawe zose ziri imbere yawe.PwUmutimawanjye ujya witondera ibyo wahamije,
Kandi mbikunda rwose.RwUwiteka, njya niringira agakiza kawe,
Kandi ngakora ibyo wategetse.QwAbakunda amategeko yawe bagira amahoro menshi,
Nta kigusha bafite.I wUko bukeyengushimira karindwi,
Amateka yawe yo gukiranuka.OwNanga ibinyoma, mbyangaurunuka,
Ariko amategeko yawe ndayakunda.A{wNishimira ijambo ryawe,
Nk'ubonye iminyago myinshi.mQwAbakomeye bajya bangenzerezaubusa,
Ariko amagambo yawe ni yo ahindishaumushyitsiumutimawanjye.z~kwIndunduro y'ijambo ryawe ryose niukuri,
Amateka yawe yo gukiranuka ahoraho iteka ryose hadasigaye na rimwe.c}=wIta ku rukundo nkunda amategeko wigishije,
Uwiteka,unzure nk'uko imbabazi zawe ziri.T|wNabonye abava mu isezerano ndabīnuba,
Kuko batitondera ijambo ryawe.]{1wAbangenza n'abanzi banjye ni benshi,
Ariko sinteshuka ngo mve mu byo wahamije.QzwUwiteka, imbabazi zawe zirakomeye,
Unzure nk'uko amateka yawe ari.Xy'wAgakiza kari kure y'abanyabyaha,
Kuko batarondora amategeko wandikishije.MxwUmburanireuncungure,
Unzure nk'uko ijambo ryawe ryasezeranije.LwwIta ku mubabaro wanjyeunkize,
Kuko ntibagirwa amategeko yawe.Wv%wUhereye kera namenyeshejwe n'ibyo wahamije,
Yuko wabikomeje iteka ryose.@uywUwiteka, uri bugufi,
Ibyo wategetse byose niukuri.NtwAbangenjesha igomwa baregereye,
Bishyize kure y'amategeko yawe.cs=wUmva ijwi ryanjye nk'uko imbabazi zawe ziri,
Uwiteka,unzure nk'uko iteka ryawe riri.OrwAmaso yanjye abanziriza ibicuku,
Kugirango nibwire ijambo ryawe.Wq%wNjya nzindukaumusekeutaratambika ngataka,
Amagambo yawe ni yo niringira.CpwNdagutakiye nkiza,
Kugirango nitondere ibyo wahamije.Yo)wNtakishijeumutimawose, Uwiteka nsubiza,
Nzitondera amategeko wandikishije.Yn)wIbyo wahamije ni ibyo gukiranuka iteka ryose,
Umpeubwenge kugirango mbeho.\m/wAgahinda n'umubabaro biranteye,
Ariko, ibyo wategetse ni byo munezero wanjye.Ul!wGukiranuka kwawe niugukiranuka kw'iteka ryose,
Amategeko yawe niukuri.NkwNdoroheje baransuzugura,
Ariko sinibagirwa amategeko wigishije.Uj!wIjambo ryawe ryaravugutiwecyane,
Ni cyo gitumaumugaragu wawe ndikunda.Wi%wIshyaka ryanjye rirandimbuye,
Kuko abanzi banjye bibagiwe amagambo yawe.Jh wIbyo wahamije wabitegekesheje gukiranuka,
N'umuravanyakuri.Ag{wUwiteka, uriumukiranutsi,
Amateka yawe aratunganye.Wf%wAmaso yanjye atembyemo imigezi y'amazi,
Kuko batitondera amategeko yawe.[e-wUmurikishirizeumugaragu wawe mu maso hawe,
Unyigishe amategeko wandikishije.Vd#wUncungure ne guhatwa n'abantu,
Kugirango nitondere amategeko wigishije.]c1wUjyeutunganya intambwe zanjye mu ijambo ryawe,
Gukiranirwa kose kwe kuntegeka.TbwUnkebukeumbabarire,
Nk'ukoumenyereye kubabarira abakunda izina ryawe.Ba}wNasama akanwa nkahagira,
Kuko nifuza amategeko yawe.K` wGuhishurirwa amagambo yawe kuzanaumucyo,
Guha abaswaubwenge.R_wIbyo wahamije ni ibitangaza,
Ni cyo gitumaumutimawanjyeubyitondera.q^YwNi cyo gituma nibwira yuko amategeko wigishije yose atunganye,
Kandi nanga inzira z'ibinyoma zose.`]9wNi cyo gituma nkunda ibyo wategetse,
Nkabirutisha izahabu naho yaba izahabu nziza.`\9w~Igihe gikwiriye cyo gukorak'Uwiteka kirasohoye,
Kuko bahinduyeubusaamategeko yawe.K[w}Ndiumugaragu wawe umpeubwenge,
Kugirango menye ibyo wahamije.iZKw|Ujyeugiriraumugaragu wawe ibihwanye n'imbabazi zawe,
Kandiunyigishe amategeko wandikishije.YY+w{Amaso yanjye amarwa no kwifuza agakiza kawe,
N'ijambo ryawe ryo gukiranuka.PXwzWigwatirize yukouzagirira nezaumugaragu wawe,
Abībone be kumpata.SWwyNjya nkora ibihūra n'amateka n'ibyo gukiranuka,
Ntundekere abampata.XV)wxUmubiriwanjyeuhindishwaumushyitsi no kugutinya,
Kandi ntinya amateka yawe._U7wwUkurahoabanyabyaha bo mu isi bose nk'inkamba,
Ni cyo gituma nkunda ibyo wahamije.cT?wvWasuzuguyeabiyobagiza bose amategeko wandikishije,
Kukouburiganya bwabo ari ibinyoma.NSwuUndamire nzaba mu mahoro,
Njye nitondera amategeko wandikishije.R{wtUmbereubwishingikirizo nk'uko ijambo ryawe ryasezeranije,
Kugirango mbeho ne kuzakozwa isoni n'ibyiringiro byanjye.eQCwsMwa nkozi z'ibibi mwe, nimuve aho ndi,
Kugirango nitondere ibyo Imana yanjye yategetse.RPwrNi wowe bwihisho bwanjye n'ingabo inkingira,
Niringira ijambo ryawe.FOwqNanga ab'imitima ibiri,
Ariko amategeko yawe ndayakunda.\N1wpNshyizeumutimawanjye ku gusohoza amategeko yawe,
Iteka ryose kugezaku mperuka.hMIwoIbyo wahamije nabyendeye kubaumwandu wanjye iteka,
Kuko ari byo byishimo by'umutimawanjye.SLwnAbanyabyaha bajya bantega ikigoyi,
Ariko sinyobe amategeko wigishije.TK!wmUbugingo bwanjye buri mu kaga iteka,
Ariko sinibagirwa amategeko yawe.xJiwlUwiteka ndakwinginze,
Wemere amaturo y'akanwa kanjye ava mu rukundo,
Kandi ujyeunyigisha amateka yawe.QIwkNdababazwa cyane,
Uwiteka,unzure nk'uko ijambo ryawe ryasezeranije.QHwjNararahiye ndabikomeza,
Yuko nzitondera amateka yawe yo gukiranuka.[G/wiIjambo ryawe ni itabaza ry'ibirenge byanjye,
Niumucyoumurikira inzira yanjye._F7whAmategeko wigishije ampesha guhitamo,
Ni cyo gituma nanga inzira z'ibinyoma zose.hEIwgAmagambo yawe aryohereye ubu bugenimu nkanka zanjye,
Arushaubukikuryohera mu kanwa kanjye.>DwwfSimva mu mateka yawe,
Kuko ari wowe wanyigishije.]C3weNjya ndinda ibirenge byanjye inzira mbi zose,
Kugirango nitondere ijambo ryawe.RBwdNdajijuka nkarusha abasaza,
Kuko njya nitondera amategeko wigishije._A7wcMfiteubwenge burutaubw'abigisha banjye bose,
Kuko ibyo wahamije ari ibyo nibwira.\@1wbIbyo wategetse bituma ndusha abanzi banjyeubwenge,
Kuko bihorana nanjye iteka.M?waAmategeko yawe nyakunda ubu bugeni,
Ni yo nibwiraumunsi ukīra.o>Ww`Narebye yuko ibitunganye rwose byose bifite aho bigarukira,
Ariko amategeko yawe ni magari cyane.V=%w_Abanyabyaha bajya bantegerereza kundimbura,
Ariko nzita ku byo wahamije.><ww^Ndiuwawenkiza,
Kuko ndondora amategeko wigishije.N;w]Ntabwo nzibagirwa amategeko wigishije,
Kuko ari yo wanzurishije.i:Kw\Iyaba amategeko yawe atari yo munezero wanjye,
Cya gihe mba nararimbuwe n'umubabaro wanjye.W9'w[Amategeko yawe ni yo atuma byose bibaho uyu munsi,
Kuko byose bigukorera.B8wZUmuravawaweuhoraho ibihe byose,
Wakomeje isi igumaho.I7 wYUwiteka, iteka ryose,
Ijambo ryawe rihora mu ijuru rihamye.^65wXUnzure nk'uko imbabazi zawe ziri,
Kugirango nitondere ibyo akanwa kawe kahamije.U5#wWBashigaje hato bakandimbura mu isi,
Ariko sinareka amategeko wigishije.L4wVIbyo wategetse byose niumurava,
Bangenjesha ibinyoma, ntabara.E3wUAbibone badakurikiza amategeko yawe,
Bandimiye amashya._27wTIminsi y'ubugingo bw'umugaragu wawe ni ingahe?
Uzasohoza ryari iteka ku bangenza?g1GwSKuko mpindutse nk'imvumba y'uruhuiba ku mwotsi,
Ariko sinibagirwe amategeko wandikishije.d0AwRAmaso yanjye amarwa no kwifuza ijambo ryawe,
Nkivuga nti “Uzamaraumubabaro ryari?”^/5wQUmutimawanjyeugushwaisari no kwifuza agakiza kawe,
Ariko niringira ijambo ryawe.[./wPUmutimawanjyeutungane mu mategeko wandikishije,
Kugirango ne gukorwa n'isoni.I- wOAbakūbaha bampindukirire,
Kugirango bamenye ibyo wahamije.w,gwNAbībone bakorwe n'isoni,
Kuko bandenganishije ibinyoma,
Ariko jyeweho nzajya nibwira amategeko yawe.a+;wMIbambe ryawe ringereho kugirango mbeho,
Kuko amategeko yawe ari yo munezero wanjye.o*WwLNdakwinginze, imbabazi zawe zimareumubabaro,
Nk'uko ijambo ryawe riri wasezeranijeumugaragu wawe.q)[wKUwiteka, nzi yuko amateka yawe ari ayo gukiranuka,
Kandi yukoumuravaari wo waguteyekuncisha bugufi.H( wJAbakūbaha bazandeba bishime,
Kuko niringira ijambo ryawe.e'CwIIntoki zawe ni zo zandemye, ni zo zambumbye,
Umpeubwenge kugirango nige ibyo wategetse.n&UwHAmategeko yo mu kanwa kawe ni ay'igiciro kuri jye,
Kiruta icy'ibice ibihumbi by'ifeza n'izahabu.Q%wGKubabazwa kwangiriyeumumaro,
Kugirango nige amategeko wandikishije.X$)wFImitima yabo ihonjotse nk'ibinure,
Ariko jyeweho nishimira amategeko yawe.m#SwEAbibone bajya bandemera ibinyoma,
Ariko jyeweho nzitonderesha amategeko yaweumutimawanjye wose.M"wDUri mwiza kandiugiraneza,
Ujyeunyigisha amategeko wandikishije.I! wCNtarababazwa narayobaga,
Ariko none nitondera ijambo ryawe.X )wBUjyeunyigisha guhitamo neza no kumenyaubwenge,
Kuko nizera amategeko yawe.V%wAUwiteka, wagiriye nezaumugaragu wawe,
Nk'uko ijambo ryawe ryasezeranije.U#w@Uwiteka, isi yuzuyeimbabazi zawe,
Ujyeunyigisha amategeko wandikishije.Fw?Mbana n'abakubahabose,
N'abitondera amategeko wigishije.J w>Mu gicuku nzakanguka ngushimire,
Amateka yawe yo gukiranuka.W'w=Ikigoyi cy'abanyabyaha kirambohaboshye,
Ariko sinibagirwa amategeko yawe.;qwKwitondera ibyo wategetse.Y+w;Njya ntekereza inzira zanjye,
Ngahinduriraibirenge byanjye ku byo wahamije.kOw:Njya ngushakishaumutimawose kundebanaurukundo,
Umbabarire, nk'uko ijambo ryawe ryasezeranije.Rw9Uwiteka ni we mugabane wanjye,
Navuze yuko nzitondera amagambo yawe.Bw8Iki ni cyo nahawe:
Niukwitondera amategeko wigishije.Qw7Uwiteka, njya nibuka izina ryawe nijoro,
Nkitondera amategeko yawe.Y+w6Amategeko wandikishije abereye indirimbo zanjye,
Mu nzu y'ubusuhukebwanjye.U#w5Uburakari bwotsa buramfashe,
Ntewe n'abanyabyaha bareka amategeko yawe.Kw4Uwiteka, njya nibuka amateka yawe ya kera,
Nkīmaraumubabaro.U#w3Abibone bajya bankoba cyane,
Ariko sinteshuke ngo mve mu mategeko yawe.lQw2Iki ni cyo kimaraumubabaro mu makuba yanjye no mu byago byanjye,
Ni uko ijambo ryawe ryanzuye.J w1Wibuke ijambo wasezeranijeumugaragu wawe,
Kuko wanyiringije.jMw0Kandi nzamanikira amaboko ibyo wategetse, ndabikunda,
Kandi nzibwira amategeko wandikishije.9 mw/Kandi nzishimira ibyo wategetse,
Ndabikunda.H  w.Nzavugiraimbere y'abami ibyo wahamije,
Ne gukorwa n'isoni.Q w-Kandi nzagendanaumudendezo,
Kuko njya ndondora amategeko wigishije.K w,Ni ho nzajya nitondera amategeko yawe,
Ubudasiba iteka ryose.h Iw+Kandi ntukurerwose ijambo ry'ukurimu kanwa kanjye,
Kuko njya niringira kubonaamateka yawe.Lw*Ni ho nzabona icyo mbwirauntutse,
Kuko niringira ijambo ryawe.dAw)Uwiteka, imbabazi zawe zingereho,
Ni zo gakiza kawe nk'uko ijambo ryawe ryasezeranije.Sw(Dore njya nifuza amategeko wigishije,
Unzure ku bwo gukiranuka kwawe.?yw'Unkurehoumugayontinya,
Kuko amateka yawe ari meza.Mw&Ukomerezeumugaragu wawe ijambo ryawe,
Ryasezeranijwe abakubaha.W'w%Ukebukishe amaso yanjye ye kurebaibitagiraumumaro,
Unzuriremu nzira zawe.Mw$Uhindurireumutimawanjye ku byo wahamije,
Ariko si ku ndamu mbi.H w#Uncishe mu nzira y'ibyo wategetse,
Kuko ari byo nishimira.X)w"Umpeubwenge, kugirango nitondere amategeko yawe;
Nyitonderesheumutimawose.lQw!Uwiteka, ujyeunyigisha inzira y'amategeko wandikishije:
Kugirango nyitondere kugezaku mperuka.T~!w Nzagenda niruka mu nzira y'ibyo wategetse,
Ubwo uzagūraumutimawanjye.@}{wNomatanye n'ibyo wahamije,
Uwiteka, ntunkoze isoni.M|wNahisemo inzira y'umurava,
Nashyize amateka yawe imbere yanjye.E{wUnkurehoinzira y'ibinyoma,
Umpere amategeko yaweubuntu.Zz-wUmutimawanjyeurijijwe n'agahinda,
Nkomeza nk'uko ijambo ryawe ryasezeranije.`y9wUmenyeshe inzira y'amategeko wigishije,
Kugirango nibwire imirimo itangaza wakoze.[x/wNagutekerereje inzira zanjyeuransubiza,
Ujyeunyigisha amategeko wandikishije.]w3wUmutimawanjye womatanye n'umukungugu,
Unzure nk'uko ijambo ryawe ryasezeranije.BvwKandi nishimira ibyo wahamije,
Ni byo bingīra inama.euCwN'abakomeye bicaraga bamvuga nabi,
Arikoumugaragu wawe nkibwira amategeko wandikishije.PtwUnkurehoumugayon'igisuzuguriro,
Kuko njya nitondera ibyo wahamije.GswUhana abībone ari bo bivume,
Byiyobagiza ibyo wategetse.Vr%wUmutimawanjyeushenguwe no kwifuza,
Ujya wifuza amateka yawe ibihe byose.:qowNdiumusuhukemu isi,
Ntumpishe ibyo wategetse.Up#wHwejesha amaso yanjye,
Kugirango ndebe ibitangaza byo mu mategeko yawe.QowUgirire nezaumugaragu wawe,
Kugirango mbeho nitondere ijambo ryawe.KnwNzishimira amategeko wandikishije,
Sinzibagirwa ijambo ryawe.FmwNzibwira amategeko wigishije,
Kandi nzita ku nzira zawe.Tl!wNjya nishimira inzira y'ibyo wahamije,
Ngo nyihwanye n'ubutunzi bwose.Lkw Iminwa yanjye yatekerereje abantu,
Amateka y'akanwa kawe yose.Pjw Uwiteka, uri uwo guhimbazwa,
Ujyeunyigisha amategeko wandikishije.Miw Nabikiye ijambo ryawe mu mutimawanjye,
Kugirango ntagucumuraho.Th!w Nagushakishijeumutimawose,
Ntukunde ko nyoba ngo ndeke ibyo wategetse.^g5w Umusoreazeza inzira ye ate?
Azayejesha kuyitondera nk'uko ijambo ryawe ritegeka.FfwNzajya nitondera amategeko wandikishije,
Ntundeke rwose.Ue#wNzagushimishaumutimautunganye,
Nimara kwiga amateka yawe yo gukiranuka.KdwUbwo nzita ku byo wategetse byose,
Ni bwo ntazakorwa n'isoni.Tc!wIcyampa inzira zanjye zigakomerera,
Kwitondera amategeko wandikishije.MbwWategekeye amategeko wigishije,
Kugirango bayitondere n'umwete.DawNi koko nta cy'ubugoryi bakora,
Bagendera mu nzira ze.J` wHahirwa abitondera ibyo yahamije,
Bakamushakishaumutimawose.L_ wHahirwa abagenda batunganye,
Bakagendera mu mategeko y'Uwiteka.X^)vNimushimire Uwiteka yuko ari mwiza,
Kuko imbabazi ze zihoraho iteka ryose.Z]-vNi wowe Mana yanjye y'imbaraga nzagushima,
Ni wowe Mana yanjye nzagusingiza.\wvUwiteka ni Imana y'imbaraga ituvushirijeumucyo,
Muboheshe igitambo imigozi,
Mukijyane ku mahembe y'igicaniro.U[#vHahirwa uje mu izina ry'Uwiteka,
Tubasabiriyeumugisha mu nzu y'Uwiteka.UZ#vUwiteka, turakwinginzeudukize,
Uwiteka, turakwinginzeuduhekugubwa neza.QYvUyu ni wo munsi Uwiteka yaremye,
Turawishimiramo turawunezererwamo.HX vIbyo byavuye ku Uwiteka,
Kandi ni ibitangaza mu maso yacu.KWvIbuye abubatsi banze,
Ni ryo ryahindutse irikomeza impfuruka.@V{vNdagushimira kuko wanshubije,
Ukampindukiraagakiza.JU vIryo ni ryo rembo ry'Uwiteka,
Abakiranutsi ni bo bazaricamo.NTvMunyuguririre amarembo yo gukiranuka,
Ndinjiramo nshima Uwiteka.FSvUwiteka yampannye igihano cyane,
Ariko ntiyampayeurupfu.QRvSinzapfa ahubwo nzarama,
Ntekerereze abantu imirimo Uwiteka yakoze.iQKvUkubokokw'iburyo k'Uwiteka gushyizwe hejuru,
Ukubokokw'iburyo k'Uwiteka gukoraiby'ubutwari.~PuvIjwi ry'impundu bavugiriza agakiza riri mu mahema y'abakiranutsi,
Ukubokokw'iburyo k'Uwiteka gukoraiby'ubutwari._O7vUwiteka ni we mbaraga zanjye n'indirimbo yanjye,
Kandi yahindutse agakiza kanjye.AN}v Wansunikiye cyane kungusha,
Maze Uwiteka arantabara.aM;v Bangose nk'inzuki,
Bazima nk'umurirow'amahwa,
Mu izina ry'Uwiteka ndayarimbuye.LLv Yarangose ni koko yarangose,
Mu izina ry'Uwiteka ndayarimbura.HK v Amahanga yose yarangose,
Mu izina ry'Uwiteka ndayarimbura.MJv Guhungira ku Uwiteka kugiraumumaro,
Kurutakwiringira abakomeye.JI vGuhungira ku Uwiteka kugiraumumaro,
Kurutakwiringira abantu.kHOvUwiteka ari mu ruhande rwanjye arantabara,
Ni cyo gituma nzabona icyo nshakira abanzi banjye.UG#vUwiteka ari mu ruhande rwanjye sinzatinya,
Umuntu yabasha kuntwara iki?_F7vUbwo nari mu mubabaro nambaje Uwiteka,
Uwiteka aranyitaba anshyira ahantu hagari.PEvAbubahaUwiteka bavuge bati
“Imbabazi ze zihoraho iteka ryose.”PDvInzu y'aba Aroni ivuge iti
“Imbabazi ze zihoraho iteka ryose.”MCvAbisirayeli bavuge bati
“Imbabazi ze zihoraho iteka ryose.”vB gvNimushimire Uwiteka yuko ari mwiza, 106.1; 107.1; 136.1; Yer 33.11
Kuko imbabazi ze zihoraho iteka ryose.jAMuKuko imbabazi atugirira ari nyinshi,
Kandiumuravaw'Uwitekauhoraho iteka ryose.
Haleluya.X@ +uMwa mahanga yose mwe, nimushime Uwiteka,
Mwa moko yose mwe, nimumuhimbarizeU?#tMu bikari by'inzu y'Uwiteka,
Hagati muri wowe Yerusalemu.
Haleluya.^>5tNzahigura Uwitekaumuhigowanjye,
Ni koko nzawuhiguriramu maso y'ubwoko bwe bwose,I= tNzagutambira igitambo cy'ishimwe,
Nambaze izina ry'Uwiteka.l<QtUwiteka, niukurindiumugaragu wawe,
Ndiumugaragu wawe,
Umwana w'umujawawe wambohoye ingoyi.N;tUrupfu rw'abakunzi be,
Ni urw'igiciro cyinshi mu maso y'Uwiteka.`:9tNzahigura Uwitekaumuhigowanjye,
Ni koko nzawumuhiguriramu maso y'ubwoko bwe bwose.E9t Nzakīra igikombe cy'agakiza,
Nambaze izina ry'Uwiteka.>8wt Ibyiza Uwiteka yangiriye byose,
Ndabimwitura iki?E7t Nkavuganaubwira nti
“Abantu bose ni abanyabinyoma.”B6t Nari nizeye ubwo navugaganti
“Narababajwe cyane.”<5st Nzagendera mu maso y'Uwiteka,
Mu isi y'ababaho.x4itKuko wakijijeubugingo bwanjyeurupfu,
Amaso yanjyeukayakiza amarira,
N'ibirenge byanjyeukabikiza kugwa.S3tMutimawanjye, subiramu buruhukirobwawe,
Kuko Uwiteka yakugiriye neza.>2wtUwiteka arinda abaswa,
Nacishijwe bugufiarankiza.\11tUwiteka niumunyambabazi kandi niumukiranutsi,
Ni koko Imana yacu igira ibambe.a0;tMaze nambaza izina ry'Uwiteka nti
“Uwiteka, ndakwinginze kizaubugingo bwanjye.”k/OtIngoyi z'urupfu zantaye hagati,
Uburibwe bw'ikuzimubwaramfashe,
Ngira ibyago n'umubabaro.J. tKuko yantegeyeugutwi,
Ni cyo gituma nzajya mwambaza nkiriho.N- tNkundira Uwiteka,
Kuko yumvise ijwi ryanjye no kwinginga kwanjye.f,EsAriko twebweho tuzajya duhimbaza Uwiteka.
Uhereye noneukageza iteka ryose.
Haleluya.P+sAbapfuye ntibashima Uwiteka,
Cyangwa abamanuka bajya ahacecekerwa.=*usIjuru ni iry'Uwiteka,
Ariko isi yayihaye abantu.;)qsMuhaweumugisha n'Uwiteka,
Waremye ijuru n'isi.9(msUwiteka abagwize,
Abagwizanye n'abana banyu.A'}s Azahaumugisha abubahaUwiteka,
Aboroheje n'abakomeye.x&is Uwiteka aratwibutse azaduhaumugisha,
Azahaumugisha inzu y'Abisirayeli,
Azahaumugisha inzu y'aba Aroni.a%;s Mwa bubahaUwiteka mwe, mwiringire Uwiteka,
Ni we mutabazi wabo n'ingabo ibakingira.a$;s Wa nzu y'aba Aroni we, mwiringire Uwiteka,
Ni we mutabazi wabo n'ingabo ibakingira.e#Cs Wa bwoko bw'Abisirayeli we, wiringire Uwiteka,
Ni we mutabazi wabo n'ingabo ibakingira.<"ssAbabirema bazahwana na byo,
N'ubyiringira wese.l!QsBifite intoki ntibikorakora,
Bifite ibirenge ntibigenda,
Kandi ntibivugisha imihogo yabyo.B sBifite amatwi ntibyumva,
Bifite amazuru ntibinukirwa,=usBifite akanwa ntibivuga,
Bifite amaso ntibirora,Y+sIbishushanyo ba bandi basenga ni ifeza n'izahabu,
Umurimow'intoki z'abantu.H sAriko Imana yacu iri mu ijuru,
Yakoze ibyo yashatse byose.EsKuki abanyamahanga babaza bati
“Imana yabo iri he?” sNtabe ari twe Uwiteka, ntabe ari twe,
Ahubwo izina ryawe abe ari ryo uha icyubahiro,
Ku bw'imbabazi zawe n'umuravawawe.LrYahinduyeurutareikidendezi,
Yahinduye igitare gikomeye isōko.T!rWa si we, hindiraumushyitsi imbere y'Umwami,
Imbere y'Imana ya Yakobo,{rNamwe misozi miremire, ni iki kibīteresha hejuru nk'amasekurumey'intama?
Namwe dusozi, mugakina nk'abana b'intama?T!rWa nyanja we,utewen'iki guhunga?
Nawe Yorodani,ushubijwe inyuma n'iki?mSrImisozi miremire yitera hejuru nk'amasekurumey'intama,
Udusozitwitera hejuru nk'abana b'intama.A}rInyanja ibibonye irahunga,
Yorodani isubizwa inyuma.U#rI Buyudahahindutse ahera h'Imana,
I Bwisirayeli hahindutseubwami bwayo.i MrUbwo Abisirayeli bavaga muri Egiputa,
Ubwo inzu y'Abayakobo yavaga mu bantu b'urundi rurimi.gGq Uwari ingumba mu nzu ye,
Amuha kuyibamo yishimye,
Ari nyina w'abahungu.
Haleluya.KqKugirango amwicaranye n'abakomeye,
Abakomeye bo mu bwoko bwe.RqAkurauworoheje mu mukungugu,
Ashyira hejuruumukeneamukuyemu icukiro,EqAkicishiriza bugufikureba,
Ibyo mu ijuru n'ibyo mu isi?OqNi ndeuhwanye n'Uwiteka Imana yacu,
Ufite intebe ye hejuru cyane,O qUwiteka ari hejuru y'amahanga yose,
Icyubahiro cye gisumba ijuru.c ?qUhereye aho izuba rirasiraukageza aho rirengera,
Izina ry'Uwiteka rikwiriye gushimwa.K qIzina ry'Uwiteka rihimbazwe,
Uhereye noneukageza iteka ryose.]  5qHaleluya.
Mwa bagaragu b'Uwiteka mwe, nimushime,
Nimushime izina ry'Uwiteka.i Kp Umunyabyaha azabireba ababare,
Ahekenye amenyo, ayage,
Icyoumunyabyaha yifuza kizabura.{p Yaranyanyagije yahaye abakene,
Gukiranuka kwe guhoraho iteka ryose,
Ihembe rye rizashyiranwa hejuru icyubahiro.X)pUmutimaweurahamye ntazatinya,
Kugezaaho azabonera ibyo ashakira abanzi be.J pNtazatinya inkuru mbi,
Umutimaweurakomeye wiringiye Uwiteka.MpKuko atazanyeganyezwa iteka,
Umukiranutsi azibukwa iteka ryose.X)pHahirwaugiraimbabazi akagurizaabandi,
Agakora imirimo yeuburyo butunganye.^5pAbatunganyeumucyoubavira mu mwijima,
Uvira ūgira imbabazi n'ibambe agakiranuka.V%pUbutunzi n'ubukirebiri mu rugo rwe,
Gukiranuka kwe guhoraho iteka ryose._7pUrubyaro rw'uwo ruzagira amaboko mu isi,
Umuryango w'abatunganyeuzahabwaumugisha.P pHaleluya.
HahirwauwubahaUwiteka,
Akishimira cyane amategeko ye.~uo KubahaUwiteka ni ishingiro ry'ubwenge,
Abakora ibyo bafiteubwenge nyakuri,
Ishimwe rye rihoraho iteka ryose.~~uo Yohererejeubwoko bwe gucungurwa,
Yategetse isezerano rye kuba iry'iteka,
Izina rye ni iryera n'iryo kubahwa.P}oYakomerejwe guhamaiteka ryose,
Yategekeshejweumuravano gutunganya.S|oImirimo y'intoki ze niumuravano kutabera,
Amategeko ye yose arahamye._{7oYeretseubwoko bwe imirimo yeuburyo ikomeye,
Ubwo yabahagaumwandu w'abanyamahanga.?zyoYagaburiyeabamwubaha,
Azajya yibuka isezerano rye.Yy+oYahaye imirimo ye itangazaurwibutso,
Uwiteka niumunyambabazi n'umunyebambe.Wx'oUmurimoakora ni icyubahiro n'ubwiza,
Gukiranuka kwe guhoraho iteka ryose.NwoImirimo Uwiteka yakoze irakomeye,
Irondorwa n'abayishimira bose. @[~~>}}*|||${{w{$zzczyy>G=<<N'umuganura w'ibyo wunguka byose.SBizateraumubiriwawe kuba mutaraga,
Ukagira imisokoro mu magufwa yawe.MNtiwishimeubwenge bwawe,
Ujye wubahaUwiteka kandi uve mu byaha.Z-Uhoreumwemera mu migendere yawe yose,
Na we azajya akuyobora inziraunyuramo.X)Wiringire Uwiteka n'umutimawawe wose,
We kwishingikiriza ku buhanga bwawe.PNi bwouzagiraumugisha n'ubwenge nyakuri,
Mu maso y'Imana n'abantu.hIImbabazi n'umuravabye kukuvaho,
Ubyambare mu ijosi,
Ubyandike ku nkingi z'umutimawawe.c?Kuko bizakunguriraimyaka myinshi y'ubugingo bwawe,
Ukazarama ndetseukagira n'amahoro.d CMwana wanjye ntukibagirwe ibyigisho byanjye,
Ahubwoumutimawaweukomeze amategeko yanjye,W 'Ariko inkozi z'ibibi zizacibwa mu isi,
Kandi abariganya bazayirandurwamo.G Abakiranutsi bazatura mu isi,
Kandi intungane zizahaguma. {Byoseubimenye neza,
Kugirangoubonekugendera mu nzira z'abantu bitonda,
No gukomeza imigenzereze y'abakiranutsi.[ /Mu bamugenderera nta n'umweugaruka,
Kandi ntabwo basubiramu nzira z'ubugingo.J  Kuko inzu ye yerekeyeurupfu,
Kandi inzira ze zigana ikuzimu.]3Wari wahukanye n'uwamurongoye mu bukumibwe,
Akirengagiza isezerano ry'Imana ye,[/Nukouzakizwaumugorew'inzaduka,
Ndetse uw'inzadukaushyeshyengesha amagambo ye,PBagendera mu nzira zigoramye,
Bakaba ibigande mu migenzereze yabo.QBanezezwa no gukoraibibi,
Kandi bakishimiraubugoryi bw'abanyabyaha.N Ni bo bareka inzira zitunganye,
Bakagendera mu nzira z'umwijima.R Kugirango bigukuremu nzira y'ibibi,
No mu bantu bavuga iby'ubugoryi.=u Amakenga azakuberaumurinzi,
Kujijuka kuzagukiza,Z- Nukoubwenge buzinjira mu mutimawawe,
Kandi kumenya kuzanezezaubugingo bwawe.hI Ni bwouzamenya gukiranuka n'imanza zitabera,
No gutungana ndetse n'inzira zose zitunganye.\1Kugirango arinde amayira y'imanza zitabera,
Kandi atunganye inzira z'abera be.L~Abikira abakiranutsi agakiza,
Abagendanaumuravaababera ingabo,Q}Uwiteka ni weutangaubwenge,
Mu kanwa ke havamo kumenya no kujijuka.Q|Ni bwouzamenya kūbaha Uwiteka icyo ari cyo,
Ukabona kumenya Imana.K{Ukabushaka nk'ifeza,
Ubugenzura nk'ugenzuraubutunzi buhishwe,`z9Nibauririraubwenge bwo guhitamo,
Kandi ijwi ryaweukarangururaurihamagaza kujijuka,LyBitumautegeraubwenge amatwi,
Umutimawaweukawuhugurirakujijuka,Px Mwana wanjye, niwemera amagambo yanjye,
Ugakomeza amategeko yanjye,Qw !Arikounyumvira wese azaba amahoro,
Adendeze kandi atikanga ikibi.”Vv ' Ubuhemubw'abaswa buzabicisha,
Kandi kugubwa neza kw'abapfu kuzabarimbura.Xu +Ni cyo gituma bazarya ibiva mu ngeso zabo,
Kandi bazahazwa n'imigambi yabo.At Ntibemeye inama zanjye,
Bahinyuye guhanakwanjye kose.Cs Kuko banze kumenya,
Kandi ntibahisemo kūbaha Uwiteka.Sr !“Ni bwo bazantakambira nkabihorera,
Bazanshakanaumwete ntibazambona.q Igihe muzatungurwa n'ubwoba nk'umugaru,
Ibyago byanyu bikaza nka serwakira,
Igiheumubabaro n'uburibwe bizabageraho.ip MNuko nanjye rero nzabakina ku mubyimba mwagize ibyago,
Nzabaseka icyo mwatinyaga kibagezeho.To #Ahubwo mwahinyuye inama zanjye zose,
No kubacyaha kwanjye ntimubyitaho.Nn Narabahamagaye muraninira,
Nabaramburiyeukubokontihagiraubyitaho.mm UNimuhindurwe n'imiburo yanjye,
Dore nzabasukahoumwuka wanjye,
Nzabamenyesha amagambo yanjye.l 3“Yemwe mwa baswa mwe, muzakundaubuswa mugezeryari?
Namwe bakobanyi, muzageza ryari kwishimiraubukobanyi,
N'abapfu mukanga kumenyaubwenge?jk OAterera hejuru mu mahuriroyo mu marembo,
Mu muduguduni ho yumvikanishirizamo amagambo ye ngo:Lj Bwenge arangururiramu nzira,
Yumvikanisha ijwi rye mu miharuro,Wi )Uko ni ko inzira z'urarikira indamu wese zimeze,
Iryo rari ryica bene ryo.Kh Amaraso bubikira ni ayabo,
Ubwabo bugingo ni bwo bacira ibico.Ag Gutegaumutegoikigurukakiwureba,
Niukurushywa n'ubusa.Uf %Kuko ibirenge byabo byirukiragukoraibibi,
Kandi bihutirakuvusha amaraso.We )Mwana wanjye, ntukajyane na bo,
Urinde ibirenge byawe kujya mu nzira yabo,@d }Uzakubirahamwe natwe,
Twese tuzagireuruhagorumwe.”Nc  Tuzabona ibintu byiza byinshi,
Kandi tuzuzuzaamazu yacu iminyago,yb m Tubamire bunguri ari bazima nk'uko imva imira abantu,
Ndetse ari bataraga nk'abamanuka bajya muri rwa rwobo,{a q Nibavuga bati “Ngwino tujyane,
Twubikirire kuvusha amaraso,
Ducireibico abatarihourubanza tubahoreubusa,7` k Mwana wanjye, abanyabyaha nibakoshya ntukemere.K_  Bizakuberaimitamirizo y'imbabazi ku mutwe,
N'imikufi mu ijosi.\^ 3Mwana wanjye, jya wumva icyo so akwigisha,
Kandi we kurekaicyo nyoko agutegeka.c] AKūbaha Uwiteka ni ishingiro ryo kumenya,
Arikoumupfapfa ahinyuraubwenge n'ibibwiriza.`\ ;Amenye gusobanura imigani n'amarenga,
Kandi n'amagambo n'ibisakuzo by'abanyabwenge.i[ MKugirangoumunyabwenge atege amatwi yungukeubwenge,
Kandiumuhanga agere ku migambi itunganye.RZ Ni yo ihaumuswa kujijuka,
N'umusoreikamuha kumenya no kugiraamakenga,ZY /Ni yo iheshaubwenge bw'imigenzereze,
No gukiranuka no gutunganya no kutabera.[X 1Ni iyo kumenyeshaubwenge n'ibibwirizwa,
Ni iyo gusobanura amagambo y'ubuhanga.;W uImigani ya Salomo mwene Dawidi,umwami w'Abisirayeli.7VgIbihumekabyose bishime Uwiteka.
Haleluya.SUMuyishimishe ibyuma bivuza amajwi mato,
Muyishimishe ibyuma birenga.VT#Muyishimishe ishako n'imbyino,
Muyishimishe ibifite imirya n'imyironge.JS Muyishimishe ijwi ry'impanda,
Muyishimishe nebelu n'inanga.bR;Muyishimire iby'imbaraga yakoze,
Muyishime nk'uko bikwiriye gukomera kwayo kwinshi.aQ ;Haleluya.
Mushimire Imana ahera hayo,
Muyishimire mu isanzure ry'imbaraga zayo.mPQ Kugirango babasohozeho iteka ryanditswe,
Icyo ni icyubahiro cy'abakunzi be bose.
Haleluya.QOBakabohesha abami bayo iminyururu,
N'abanyacyubahiro bayo imihama,AN{yo guhōrēsha amahanga,
No guhanisha amoko ibihano[M-Ishimwe ryo gusingiza Imana ribe mu mihogo yabo,
N'inkota ibe mu ntoki zabo,sL]Abakunzi be bishimire icyubahiro abahaye,
Baririmbishwe n'ibyishimo,
Baririmbire ku mariri yabo.XK'Kuko Uwiteka anezererwa abantu be,
Azarimbishisha abanyamubabaro agakiza.rJ[Bashimishe izina rye imbyino,
Bamuririmbishirize ishimwe,
Batambira ishako, batengerera inanga.gIEUbwoko bw'Abisirayeli bunezererweumuremyi wabwo,
Abana b'i Siyoni bishimire Umwami wabo.uH cHaleluya.
Muririmbire Uwiteka indirimbo nshya,
Muririmbire ishimwe rye mu iteraniro ry'abakunzi be."G;Kandi yashyiriye hejuruubwoko bwe ihembe,
Ni byo ashimirwa n'abakunzi be bose,
Ari bo bana ba Isirayeli,
Ubwoko bumuribugufi.
Haleluya. F Bishimire izina ry'Uwiteka,
Kuko izina rye ryonyine ari ryo rishyirwa hejuru,
Icyubahiro cye kiri hejuru y'isi n'ijuru.:Em Namwe basore n'inkumi,
Namwe basaza n'abana.bD; Namwe bami bo mu isi n'amahanga yose,
Namwe abakomeye n'abacamanza bo mu isi mwese.WC% Namwe nyamaswa n'amatungo yose,
Namwe bikururukan'inyoni zifite amababa.eBA Namwe misozi miremire n'udusozitwose,
Namwe biti byera imbuto ziribwa n'imyerezi yose.`A7Nawe muriron'uruburana shelegi n'igihu,
Nawe muyagaw'ishuheri,usohoza ijambo rye.J@ Nimushimire Uwiteka mu isi,
Mwa bifi mwe n'imuhengeri hose.P?Kandi yabikomereje guhamaiteka ryose,
Yategetse itegeko ridakuka.K> Bishimire izina ry'Uwiteka,
Kuko ari we wategetse bikaremwa.P=Wa juru risumba amajuru we, mushime,
Nawe mazi yo hejuru y'ijuru.Z<+Mwa zuba n'ukwezi mwe, nimumushime,
Mwa nyenyeri z'umucyo mwe, nimumushime.\;/Mwa bamarayika be mwese mwe, nimumushime,
Mwa ngabo ze zose mwe, nimumushime.Y: +Haleluya.
Nimushimire Uwiteka mu ijuru,
Nimumushire ahantu ho mu ijuru.V9#Nta rindi shyanga yagiriye atya,
Amateka ye ntibayamenye.
Haleluya.i8IAmenyesha Abayakobo ijambo rye,
Amenyesha Abisirayeli amategeko yandikishije n'amateka ye.R7Yohereza ijambo rye akabiyagisha,
Ahuhishaumuyagawe amazi agatemba.S6Ajugunyauruburarwe nk'ubuvungukira,
Ni ndeubasha kurwanya imbeho ze?S5Atanga shelegi nk'ubwoya bw'intama,
Asandaza ikime cy'imbeho nk'ivu.J4 Yohereza itegeko rye mu isi,
Ijambo rye ryiruka vuba cyane.K3 Agira igihugu cyawe kuba icy'amahoro,
Aguhazaamasaka ahunze.a29 Kuko yakomeje ibihindizo by'amarembo yawe,
Yahayeumugisha abana bawe bo muri wowe.B1} Yerusalemu, shima Uwiteka,
Siyoni, shima Imana yawe.Q0 Uwiteka anezererwa abamwubaha,
Anezererwa abategereza imbabazi ze.\// Imbaraga z'ifarashi si zo Imana yishimira,
Amaguru y'umuntu si yo inezererwa.M. Igaburiraamatungo ibyokurya byayo,
N'ibyana by'ibikona bitaka.]-1Itwikirize ijuru ibicu,
Itunganirizaubutakaimvura,
Imezaubwatsi ku misozi.f,CMuririmbire Uwiteka mumushimire ibyo yakoze,
Muririmbirire ku nanga Imana yacu ishimwe.W+%Uwiteka aramira abanyamubabaro,
Acisha abanyabyaha bugufiakabageza hasi.`*7Umwami wacu arakomeye,
Niumunyambaraga nyinshi,
Ubwenge bwe ntibugiraakagero.2)]Abara inyenyeri,
Azita amazina zose.N(Akiza abafite imitima imenetse,
Apfuka inguma z'imibabaro yabo.U'!Uwiteka yongera kūbaka Yerusalemu,
Ateranya abimuwe bo mu Bisirayeli.w& gHaleluya,
Kuko ari byiza kuririmbira Imana yacu ishimwe,
Ni ukw'igikundiro kandi gushima kurakwiriye.n%S Uwiteka azahora ku ngoma iteka ryose,
Imana yawe, Siyoni izayihoraho ibihe byose.
Haleluya.x$g Uwiteka ni weurinda abasuhuke,
Aramira impfubyi n'umupfakazi,
Ariko inzira y'abanyabyaha arayigoreka.s#]Uwiteka ni weuhumuraimpumyi,
Uwiteka ni we wemesha abahetamye,
Uwiteka ni weukunda abakiranutsi.z"kAca imanza zitabera zirenganura abarenganwa,
Agaburiraabashonji ibyokurya,
Uwiteka ni weubohora imbohe.e!ANi we waremye ijuru n'isi,
N'inyanja n'ibibirimo byose,
Akomezaumuravaiteka ryose.W %HahirwaufiteImana ya Yakobo houmutabazi we,
Akiringira Uwiteka Imana ye.U!Umwuka weumuvamoagasubiramu butakabwe,
Uwo munsi imigambi ye igashira._5Ntimukiringire abakomeye,
Cyangwaumwana w'umuntu wese,
Utabonerwamo agakiza.]1Nzajya nshima Uwiteka nkiriho,
Nzajya ndirimbira Imana yanjye ngifiteubugingo.3 aHaleluya.
Mutimawanjye, shima Uwiteka.yiAkanwa kanjye kazavuga ishimwe ry'Uwiteka,
Abafiteumubiribose bajye bahimbaza izina rye ryera iteka ryose.SUwiteka arinda abamukunda bose,
Ariko abanyabyaha bose azabarimbura.RAzasohoza ibyo abamwubahabashaka,
Kandi azumva gutakakwabo abakize.PUwiteka aba hafi y'abamutakira bose,
Abamutakira mu by'ukuribose.U!Uwiteka akiranuka mu nzira ze zose,
Niumunyarukundo mu mirimo ye yose.MUpfumbatura igipfunsi cyawe,
Ugahaza kwifuza kw'ibibaho byose.b;Amaso y'ibintu byose aragutegereza,
Naweukabigaburiraibyokurya byabyo igihe cyabyo.CUwiteka aramira abagwa bose,
Yemesha abahetamye bose.V# Ubwami bwawe ni ubw'iteka ryose,
Ubutware bwawe buzahoraho ibihe byose.eA Kugirango bamenyeshe abantu iby'imbaraga yakoze,
N'icyubahiro cy'ubwiza cy'ubwami bwe.K Bazavuga icyubahiro cy'ubwami bwawe,
Bamamaze imbaraga zawe,T Uwiteka, ibyo waremye byose bizagushima,
Abakunzi bawe bazaguhimbaza.P Uwiteka agirira neza bose,
Imbabazi ze ziri ku byo yaremye byose._5Uwiteka niumunyambabazi n'umunyebambe,
Atinda kurakara afite kugiraneza kwinshi.R Bazībukiriza kugiraneza kwawe kwinshi,
Baririmbe gukiranuka kwawe.b ;Abantu bazavuga imbaraga z'imirimo yawe iteyeubwoba,
Nanjye nzavuga gukomera kwawe.Y )Nzavugaubwiza bw'icyubahiro cyo gukomera kwawe,
N'imirimo itangaza wakoze._ 5Ab'igihe bazashimira ab'ikindi gihe imirimo yawe,
Bababwire iby'imbaraga wakoze.T Uwiteka arakomeye ni uwo gushimwa cyane,
Gukomera kwe ntikurondoreka.NNzajya nguhimbaza uko bukeye,
Nzashima izina ryawe iteka ryose. Zaburi iyi y'ishimwe ni iya Dawidi.
Mana yanjye, Mwami wanjye ndagushyira hejuru,
Nzahimbaza izina ryawe iteka ryose.U!Hahirwaubwoko bumerabutyo,
Hahirwaubwoko bufiteUwiteka ho Imana yabwo.'ENgo amapfizi yacu agire imitwaro iremereye,
Ngo he kugiraabatwaranira mu byuho,
Cyangwa abasohoka kurwana.
Kandi mu nzira zacu he kubaumuborogo.{ Ngo ibigega byacu byuzure,
Birimo imyaka y'imbuto zose,
Intama zacu zibyarire ibihumbi n'inzovu mu rwuri rwacu.>s Kugirango abahungu bacu babe nk'ibiti byikuririza,
Bakiri abasore.
N'abakobwa bacu bamere nk'amabuye akomeza impfuruka,
Abajwe nk'uko babaza amabuye arimbisha inyumba.  Nyaruraunkure mu maboko y'abanyamahanga,
Akanwa kabo kavuga ibitagiraumumaro,
Ukubokokwabo kw'iburyo niukubokokw'ibinyoma.M Ni we uha abami agakiza,
Ukiza Dawidiumugaragu we inkota yica.fC Mana, ndakuririmbira indirimbo nshya,
Ndakuririmbira ishimwe kuri nebelu y'imirya cumi.b;Akanwa kabo kavuga ibitagiraumumaro,
N'ukubokokwabo kw'iburyo niukubokokw'ibinyoma.y~iUrambureukubokokwawe uri mu ijuru,
Undohōreunkure mu mazi y'isanzure,
Unkize amaboko y'abanyamahanga.@}yUrabye imirabyoubatatanye,
Urase imyambiubirukane.L|Uwiteka, manura ijuru ryaweumanuke,
Ukore ku misozi iracumba.O{Umuntu ameze nk'umwuka gusa,
Iminsi ye imeze nk'igicucu gishira.SzUwiteka,umuntu ni iki koumumenya?
Cyangwaumwana w'umuntu koumwitaho?TyNi we mboneramo imbabazi,
Kandi ni igihome kinkingira.
Ni igihome kirekire kinkingira n'umukizawanjye,
Ni ingabo inkingira n'uwo niringira,
Ni weungomōreraubwoko bwanjye ngo mbutegeke.ox WUwiteka, igitare cyanjye ahimbazwe,
Wigishe amaboko yanjye kurasana,
N'intoki zanjye kurwana.ywi Kandiurimbure abanzi banjye ku bw'imbabazi zawe,
Utsembe abahataumutimawanjye,
Kuko ndiumugaragu wawe.hvG Uwiteka,unzure ku bw'izina ryawe,
Ukureumutimawanjye mu mubabaro ku bwo gukiranuka kwawe.zuk Unyigishe gukoraibyoushaka,
Kuko ari wowe Mana yanjye,
Umwuka wawe mwiza anyobore mu gihugu cy'ikibaya.Kt Uwiteka, nkiza abanzi banjye,
Ni wowe mpungiyeho ngoumpishe.s'Mu gitondounyumvishe imbabazi zawe,
Kuko ari wowe niringira.
Umenyeshe inzira nkwiriye kunyuramo,
Kuko ari wowe ncururiraumutima.r'Uwiteka, tebukaunsubize,
Umutimawanjyeurashira.
Ntumpishe mu maso hawe,
Kugirango ne guhinduka nk'abamanuka bajya muri rwa rwobo.rq[Nkuramburiraamaboko,
Umutimawanjyeukugirira inyota,
Nk'iy'igihugu kiruhijwe n'amapfa.
Sela.dp?Nibutse iminsi ya kera,
Nibwira ibyo wakoze byose,
Ntekerezaumurimow'intoki zawe.do?Ni cyo gitumyeumwuka wanjyeugwira isari muri jye,
Umutimawanjye ukūmirirwa muri jye.nKukoumwanzi yagenjejeumutimawanjye,
Yakubiseubugingo bwanjye abutsinda hasi,
Yantuje mu mwijima nk'abapfuye kera.kmMKandi ntushyireumugaragu wawe mu rubanza,
Kuko ari nta wo mu babahouzatsindira mu maso yawe.l #Zaburi ya Dawidi.
Uwiteka, umva gusenga kwanjye,
Tegeraugutwi kwinginga kwanjye,
Unsubizeku bw'umuravawawe no gukiranuka kwawe.kKuraumutimawanjye mu nzu y'imbohe,
Kugirango nshime izina ryawe.
Abakiranutsi bazangota,
Kukouzangirira neza.tj_Tyarizaugutwi gutakakwanjye,
Kuko ncishijwe buguficyane,
Unkize abangenza kuko bandusha imbaraga.iwUwiteka, njya ngutakira,
Nkakubwira nti “Ni wowe buhungiro bwanjye,
N'umugabane wanjye mu isi y'ababaho.”uhaReba iburyo bwanjyeumenye yuko ari nta muntuumenya,
Mbuzeubuhungiro nta muntu wita ku bugingo bwanjye.zgkUkoumutimawanjyeugwiriye isari muri jye,
Ni woweumenya inzira yanjye,
Mu nzira nyuramobantezemoumutego.Wf%Ndasuka amaganya yanjye imbere ye,
Umubabaro wanjye ndawumuvugiraimbere.Ve#Ndatakishiriza Uwiteka ijwi ryanjye,
Ndingingisha Uwiteka ijwi ryanjye.]d 3Indirimbo ya Dawidi yahimbishijweubwenge. Niugusenga kwe yasengeye muri bwa buvumo.Xc' Abanyabyaha abe ari bo bafatwa n'ibigoyi byabo,
Ariko jyeweho mbitambuke.?bw Undindeumutegobanteze,
N'ibico by'inkozi z'ibibi.^a3Uwiteka Mwami, ni wowe mpanga amaso,
Ni wowe niringira ntusukeubugingo bwanjye.c`=Nk'ukoumuntu ahinga agaca impavu,
Ni ko amagufwa yacu asandariye ku munwa w'ikuzimu.l_OUbwo abacamanza babo bazatembagazwa mu manga,
Abantu bazumvira amagambo yanjye kuko aryoshye.K^ Umukiranutsi ankubitebiraba kungirira neza,
Ampane biraba nk'amavuta asīga ku mutwe wanjye.
Umutwe wanjye we kubyanga,
Ariko gusenga kwanjye gukomeze kurwanya ibyaha bya ba bandi.$]?Ntuhindurireumutimawanjye mu kibi cyose,
Ngo njye nkorana imirimo yo gukiranirwa n'inkozi z'ibibi,
Ne gusangira na zo ibyokurya byazo by'ingenzi.^\3Uwiteka, shyiraumurinzi imbere y'akanwa kanjye,
Rindaumuryango w'iminwa yanjye.|[oGusenga kwanjye gushyirwe imbere yawe nk'umubavu,
No kumanika amaboko yanjye kube nk'igitambo cya nimugoroba.tZ aZaburi ya Dawidi.
Uwiteka ndagutakiye, tebuka uze aho ndi,
Utegereugutwi ijwi ryanjye ningutakira.YY)Nuko abakiranutsi bazashima izina ryawe,
Abatunganye bazatura imbere yawe.hXG Nzi yuko Uwiteka azaciraumunyamubabarourubanza rutunganye,
N'abakene azabaciraurukwiriye._W5 Umunyakirimi kibi ntazakomezwa mu isi,
Ibyaha bizahigiraumunyarugomokumurimbura.|Vo Amakara yotsa abagweho,
Bajugunywemu muriro,
Bajugunywemu nzobo ndende,
Kugirango badahagurukaukundi.XU' Ku mutwe w'abangota,
Abe ari ho igomwa ry'iminwa yabo rigwa ribatwikīre.~Ts Uwiteka, ntiwemere ibyoumunyabyaha ashaka,
Ntufasheumugambi we mubi,
Kugirango batishyira hejuru.
Sela.hSGUwiteka Mwami, mbaraga z'agakiza kanjye,
Ujyeutwikīraumutwe wanjye ku munsi w'intambara.oRUNabwiye Uwiteka nti “Ni wowe Mana yanjye.”
Uwiteka, tegeraugutwi ijwi ryo kwinginga kwanjye.sQ]Abibone bantezeumutegon'igisambi,
Banteze ikigoyi iruhande rw'inzira,
Banciriye ibico.
Sela.PwUwiteka, nkiza amaboko y'umunyabyaha,
Undindeumunyarugomo,
Bagambiriye gusunikaibirenge byanjye ngo bangushe.fOCBasongoye indimi zabo nk'inzoka,
Ubusagwe bw'incira buri munsi y'iminwa yabo.
Sela.=NsBibwira iby'igomwa,
Bakajya bateraniraumurwano.=MsUwiteka, nkizaumunyabyaha,
Undindeumunyarugomo.DL Zaburi iyi yahimbiweumutware w'abaririmbyi. Ni iya Dawidi.[K-Urebe yuko hariho inzira y'ibibi indimo,
Unshorerere mu nzira y'iteka ryose.QJMana, ndondoraumenyeumutimawanjye,
Mvugutiraumenye ibyo ntekereza.;IoMbangaurwango rwuzuye,
Mbagira abanzi banjye.CHUwiteka, sinanga abakwanga?
Sininuba abaguhagurukira?AG{Bakuvuganabi,
Abanzi bawe bavugiraubusaizina ryawe.QFMana, icyampaukicaabanyabyaha,
Mwa bīcanyi mwe, nimwumve aho ndi.NENabibara birutaumusenyiubwinshi,
Iyo nkangutse turacyari kumwe._D5Mana, erega ibyoutekereza ni iby'igiciro kuri jye!
Eregaumubarewabyo ni mwinshi!C}Nkiriurusoroamaso yawe yarandebaga,
Mu gitabo cyawe handitswemo iminsi yanjye yose,
Yategetswe itarabaho n'umwe.BwIgikanka cyanjye ntiwagihishwe,
Ubwo naremerwaga mu rwihisho,
Ubwo naremesherezwagaubwenge mu byo hasi y'isi.ANdagushimira yuko naremweuburyo buteyeubwoba butangaza,
Imirimo wakoze ni ibitangaza,
Ibyoumutimawanjyeubizineza.R@ Kuko ari wowe waremye ingingo zanjye,
Wanteranirije mu nda ya mama.v?c N'umwijima ntugiraicyouguhisha,
Ahubwo ijoro riva nk'amanywa,
Umwijima n'umucyo kuri wowe ni kimwe.f>C Nakwibwira nti “Niukuriumwijima ni wo uri buntwikīre,
Umucyoungoseuhinduke ijoro”,Z=+ Aho na houkubokokwawe kwahanshorerera,
Ukubokokwawe kw'iburyo kwahamfatira.F< Nakwenda amababa y'umuseke,
Ngatura ku mpera y'inyanja,S;Nazamuka nkajya mu ijuru uri yo,
Nasasauburiribwanjye ikuzimuuri yo.E:Ndahungira Umwuka wawe he?
Ndahungira mu maso hawe he?^93Kumenya ibikomeye bityo ni igitangaza kinanira,
Kuransumba simbasha kukugeraho.=8sUngose inyuma n'imbere,
Unshyizehoukubokokwawe.W7%Kuko ijambo ritaraba mu rurimirwanjye,
Ubaumazekurimenya rwose, Uwiteka.S6Ujyaurondora imigendere yanjye n'imiryamire,
Uzi inzira zanjye zose.W5%Uzi imyicarire yanjye n'imihagurukireyanjye,
Umenyera kure ibyo nibwira.g4 GZaburi iyi yahimbiweumutware w'abaririmbyi. Ni iya Dawidi.
Uwiteka, warandondoyeuramenya,3yUwiteka azatunganya ibyanjye rwose,
Uwiteka, imbabazi zawe zihoraho iteka ryose,
Nturekeimirimo y'intoki zawe.!29Nubwo ngendera hagati y'amakuba n'ibyagouzanzura,
Uzaramburiraukubokokwawe kurwanyaumujinya w'abanzi banjye,
Ukubokokwawe kw'iburyo kuzankiza.p1WKuko nubwo Uwiteka akomeye,
Yita ku bicisha bugufin'aboroheje,
Ariko abibone abamenyera kure.\0/Ni koko bazaririmba inzira z'Uwiteka,
Kuko icyubahiro cy'Uwiteka ari cyinshi.a/9Uwiteka, abami bo mu isi bose bazagushima,
Kuko bumvise amagambo yo mu kanwa kawe.W.%Umunsi nagutakiyeho waransubije,
Umpumurisha guhaumutimawanjye imbaraga.U-!Ndasenga nerekeyeurusengero rwawe rwera,
Nshimira izina ryawe imbabazi zawe n'umuravawawe,
Kuko washyirishije hejuru ijambo ryawe kurisohoza,
Ngo rirute ibyo izina ryawe ryose ryatwiringije.k, OZaburi ya Dawidi.
Ndagushimishaumutimawose,
Imbere y'ibigirwamana ndakuririmbira ishimwe.F+ Hazahirwauzafata abana bawe bato,
Akabahonda ku rutare.o*UWa mukobwa w'i Babuloniwe,utazabura kurimburwa,
Hazahirwauzakwitura ibihwanye n'ibyo watugiriye.)Uwiteka, ibukiraabana ba Edomu,
Wa munsi w'i Yerusalemu.
Ni bo bavuze bati “Nimuhasenye,
Nimuhasenyane n'imfatiro zaho.” (7Ururimirwanjye rufatane n'urusenge rw'akanwa kanjye,
Nintakwibuka,
Nintakunda i Yerusalemu,
Nkaharutisha ibyishimo byanjye biruta ibindi.U'!Yerusalemu, ninkwibagirwa,
Ukubokokwanjye kw'iburyo kwibagirwe gukora.;&oTwaririmbira dute indirimbo y'Uwiteka mu mahanga?*%KKuko abatujyanye ho iminyago badushakiragaho indirimbo aho hantu,
Abatunyaze badushakagaho ibyishimo bati
“Nimuturirimbire ku ndirimbo z'i Siyoni.”f$CKu biti bimera iruhande rw'amazi yo hagati y'i Babuloni,
Twari tumanitseho inanga zacu.K# Twicaraga ku migezi y'i Babuloni,
Tukarira twibutse i Siyoni.T"Nimushime Imana yo mu ijuru,
Kuko imbabazi zayo zihoraho iteka ryose.W!%Igaburiraibifite imibiri byose,
Kuko imbabazi zayo zihoraho iteka ryose.K  Idukizaabanzi bacu,
Kuko imbabazi zayo zihoraho iteka ryose.b;Yaratwibutse ubwo twari ducishijwe bugufi,
Kuko imbabazi zayo zihoraho iteka ryose.]1Umwandu w'Abisirayeli abagaragu bayo,
Kuko imbabazi zayo zihoraho iteka ryose.]1Itanga ibihugu byabo ngo bibeumwandu,
Kuko imbabazi zayo zihoraho iteka ryose.V#Yica na Ogiumwami w'i Bashani,
Kuko imbabazi zayo zihoraho iteka ryose.TYica Sihoniumwami w'Abamori,
Kuko imbabazi zayo zihoraho iteka ryose.OIkica abami b'amapfura,
Kuko imbabazi zayo zihoraho iteka ryose.Z+Nimushime iyakubiseabami bakomeye,
Kuko imbabazi zayo zihoraho iteka ryose.eANimushime iyashorereyeubwoko bwayo mu butayu,
Kuko imbabazi zayo zihoraho iteka ryose.qYAriko igakunkumuriraFarawo n'ingabo ze mu Nyanja Itukura,
Kuko imbabazi zayo zihoraho iteka ryose.Y)Igacisha Abisirayeli hagati yayo,
Kuko imbabazi zayo zihoraho iteka ryose.a9 Nimushime iyatandukanije Inyanja Itukura,
Kuko imbabazi zayo zihoraho iteka ryose.gE Ibakujeyointoki z'imbaraga n'ukubokokurambutse,
Kuko imbabazi zayo zihoraho iteka ryose.X' Igakura Abisirayeli hagati yabo,
Kuko imbabazi zayo zihoraho iteka ryose.we Nimushime iyakubitiye Abanyegiputa abana b'imfura babo ikabica,
Kuko imbabazi zayo zihoraho iteka ryose.a9 Yaremyeukwezi n'inyenyeri gutwara nijoro,
Kuko imbabazi zayo zihoraho iteka ryose.X'Yaremye izuba gutwara ku manywa,
Kuko imbabazi zayo zihoraho iteka ryose.Z+Nimushime iyaremye ibiva bikomeye,
Kuko imbabazi zayo zihoraho iteka ryose.`7Nimushime iyasanzuye isi hejuru y'amazi,
Kuko imbabazi zayo zihoraho iteka ryose.\ /Nimushime iyaremesheje ijuruubwenge,
Kuko imbabazi zayo zihoraho iteka ryose.[ -Nimushime Ikora ibitangaza yonyine,
Kuko imbabazi zayo zihoraho iteka ryose.O Nimushime Umwami w'abami,
Kuko imbabazi ze zihoraho iteka ryose.P Nimushime Imana nyamana,
Kuko imbabazi zayo zihoraho iteka ryose.~  uNimushimire Uwiteka yuko ari mwiza, 100.5; 106.1; 107.1; 118.1; Yer 33.11
Kuko imbabazi ze zihoraho iteka ryose.NBahimbarize i Siyoni Uwiteka,
Utuye i Yerusalemu.
Haleluya.a9Wa nzu y'aba Lewi we, muhimbaze Uwiteka,
Mwa bubahaUwiteka mwe, muhimbaze Uwiteka.d?Wa nzu y'Abisirayeli we, muhimbaze Uwiteka,
Wa nzu y'aba Aroni we, muhimbaze Uwiteka.=sAbabirema bazahwana na byo,
N'ubyiringira wese.K Bifite amatwi ntibyumva,
Kandi nta mwuka uri mu kanwa kabyo.>uBifite akanwa ntibivuga,
Bifite amaso ntibirora,_5Ibishushanyo abanyamahanga basenga ni ifeza n'izahabu,
Umurimow'intoki z'abantu.\/Kuko Uwiteka azacira imanzaubwoko bwe,
Kandi azahinduriraabagaragu beumutima.hG Izina ryawe Uwiteka, rihoraho iteka ryose,
Urwibutso rwawe Uwiteka, ruhoraho ibihe byose.U! Atanga ibihugu byabo ngo bibeumwandu,
Umwandu w'Abisirayeliubwoko bwe.i~I Sihoniumwami w'Abamori,
Na Ogiumwami w'i Bashani,
N'abami b'ibihugu by'i Kanāni bose,A}{ Ni we wakubiseamahanga menshi,
Yica abami bakomeye:i|I Yohereje ibimenyetso n'ibitangaza hagati yawe Egiputa,
Kuri Farawo no ku bagaragu be bose.^{3Ni we wakubiseabana b'imfura bo muri Egiputa arabīca,
Ab'abantu n'ab'amatungo.nzSAcumbisha ibihu bikava ku mpera y'isi,
Aremera imvura imirabyo,
Asohoraumuyagamu bubikobwe.hyGIcyo Uwiteka ashaka cyose ajye agikorera mu ijuru no mu isi,
Mu nyanja n'imuhengeri hose._x5Kuko nzi yuko Uwiteka akomeye,
Kandi yuko Umwami wacu asumba ibigirwamana byose.`w7Kuko Uwiteka yitoranirije Abayakobo,
Abisirayeli yabatoranirije kuba amaronko ye.tv_Mushimire Uwiteka yuko Uwiteka ari mwiza,
Muririmbire izina rye ishimwe,
Kuko ari iry'igikundiro.Ku Bahagarara mu nzu y'Uwiteka,
Mu bikari by'inzu y'Imana yacu.?t yHaleluya.
Nimumushime, mwa bagaragu b'Uwiteka mwe,MsUwiteka aguheumugisha uva i Siyoni,
Ni we waremye ijuru n'isi.Ir Mumanike amaboko yanyu muyatunze ahera,
Muhimbaze Uwiteka.q Indirimbo y'Amazamuka.
Nimuhimbaze Uwiteka, mwa bagaragu b'Uwiteka mwese mwe,
Bahagarara nijoro mu nzu y'Uwiteka.*pKKandi bimeze nk'ikime cyo kuri Herumoni,
Kimanukiraku misozi y'i Siyoni,
Kuko aho ari ho Uwiteka yategekeyeumugisha,
Ari wo bugingo bw'iteka ryose.o+Bimeze nk'amavuta y'igiciro cyinshi yasutsweku mutwe,
Agatembera mu bwanwa,
Mu bwanwa bwa Aroni,
Agatembera ku misozo y'imyenda ye.zn mIndirimbo ya Dawidi y'Amazamuka.
Dorere, erega ni byiza n'iby'igikundiro,
Ko abavandimwe baturanabahuje!RmAbanzi be nzabambika isoni.
Ariko kuri we ikamba rizarabagirana.”OlNi ho nzamereza Dawidi ihembe,
Uwo nasīze namwiteguriyeitabaza.dk?Kandi abatambyi baho nzabambika agakiza,
Abakunzi banjye baho bazavuza impundu cyane.SjNzaha ibyokurya byahoumugisha mwinshi,
Nzahaza abakene bahoumutsima._i5Ati “Aha ni ho buruhukirobwanjye iteka ryose,
Aha ni ho nzaba kuko nahashatse.Jh Kuko Uwiteka yatoranije Siyoni,
Yahashakiye kubaubuturobwe.g! Abana bawe nibitondera isezerano ryanjye,
N'ibyo nzahamya nkabigisha,
N'abana babo bazicara ku ntebe yawe y'ubwami iteka ryose.”f Uwiteka yarahiye Dawidi indahiro y'ukuri,
Ntazīvuguruzaati
“Nzashyira uwo mu mbuto z'umubiriwawe ku ntebe yawe y'ubwami.@ey Ku bwa Dawidiumugaragu wawe,
Ntuhēze uwo wasīze.Od Abatambyi bawe bambare gukiranuka,
Abakunzi bawe bavuze impundu.bc;Uwiteka, hagurukawinjire mu buruhukirobwawe,
Woweubwawe n'isanduku y'imbaraga zawe.Yb)“Twinjire mu buturobwayo,
Dusengere imbere y'intebe y'ibirenge byayo.”PaDore twumviye Efuratabakivuga,
Twakibonye mu kigarama cy'i Yāri.S`Ntarabonera Uwiteka ahantu,
Ntarabonera Intwari ya Yakoboubuturo.”T_Sinzaha amaso yanjye ibitotsi,
N'ibihene byanjye sinzabiha gusinzira,`^7Ati “Niukurisinzinjira munsi y'ipfundo ry'inzu yanjye,
Sinzuriraurutararwanjye.O]Yuko yarahiye Uwiteka indahiro,
Yahize Intwari ya Yakoboumuhigo,N\ Indirimbo y'Amazamuka.
Uwiteka, ibukiraDawidi imibabaro ye yose,g[EWa bwoko bw'Abisirayeli we,
Ujye wiringira Uwiteka,
Uhereye noneukageza iteka ryose.&ZCNiukurinturishijeumutimawanjye ndawucecekesheje,
Nk'ukoumwana w'incuke yigwandika kuri nyina,
Umutimawanjye wigwandika muri jye nk'umwana w'incuke.;Y oIndirimbo ya Dawidi y'Amazamuka.
Uwiteka,umutimawanjye ntiwibona,
Kandi amaso yanjye ntagamika,
Kandi siniha ibirutaurugerorwanjye,
Cyangwa ibitangaza byananira.[X-Kandi ni weuzacunguraubwoko bw'Abisirayeli,
Abukurehoibyo bwakiraniwe byose.!W9Wa bwoko bw'Abisirayeli we, ujye wiringira Uwiteka,
Kuko imbabazi zibonerwa aho Uwiteka ari,
Kandi aho ari ni ho habonerwa gucungurwa kwinshi. QF~~~E}}t}||_{{{Jzzz4yyyxx|x'ww]w vv]vuu5tttssrs rrjr qqappp6oooNnnn.mmmDlll?kkk4jjqjiiPhhh8gggNgff%eeSddd-cchc bbobaada```___G^^^W]]]M\\w\[[DZZxZ@YYY0XXrXWWbWVVPUUUGTTTSSqS RR;QQQ4PPmOOyONNgNMMrMLLKKKK=JJnJII4HHH?GG]G FFpFEEjEDD]CCFBB~B=AAcA@@q@??{?>>Y===><tZ!ag;Umutimautujeni wo bugingo bw'umubiri,
Ariko ishyari ni nk'ikimungu kiri mu magufwa.]f3Utihutirakurakara aba afiteubwenge bwinshi,
Arikouwihutirakurakara akuzaubupfu.neUIgiheshaumwami icyubahiro ni uko aba afite abantu benshi cyane,
Ariko iyo ababuze aba arimbutse.bd=Kūbaha Uwiteka ni isōko y'ubugingo,
Bigatuma abantu batandukanan'imitego y'urupfu.[c/UwubahaUwiteka afite ibyiringiro bikomeye,
Kandi abana be bazabonaubuhungiro.Ub#Umuhamya w'ukuriakizaubugingo bw'abantu,
Arikouvugaibinyoma arashukana.^a5Ikamba ry'abanyabwenge niubutunzi bwabo,
Arikoubupfu bw'abapfapfa niubupfu gusa.T`!Umurimowoseuterainyungu,
Ariko amazimwe y'ururimiateraubukeneagatubya.n_UMbese abagambirira ibibi ntibaba bayobye?
Ariko abagambirira ibyiza bazabona imbabazi n'umurava.[^/Ugayaumuturanyi we aba akora icyaha,
Arikougiriraumukeneimbabazi aba ahiriwe.e]CUmukenearangwa ndetse n'abaturanyi be bakamubonerana,
Arikoumukireagira incuti nyinshi.c\?Umubi yikubitahasi imbere y'umwiza,
N'abanyabyaha bapfukamamu marembo y'abakiranutsi.M[Abaswa baragwaubupfu,
Ariko ikamba ry'abanyamakenga niubuhanga.VZ%Uwihutirakurakara azakora iby'ubupfu,
Kandi uw'imigambi mibi baramwanga.{YoUmunyabwenge atinya ibibi ndetse akabihunga,
Arikoumupfapfa agenda ari icyigenge,
Akagiraumutimaudatinya.UX#Umuswa yemera ikivuzwe cyose,
Arikoumunyamakenga yitegereza aho anyura.kWOUsubirainyuma mu mutimaazahazwa n'ibyo akurikiye,
Arikoumuntu mwiza azahazwa n'ibimuturukamo._V7 Naho aseka mu mutimawe harimo agahinda,
Kandi amaherezo y'ibitwenge niugushavura.UU# Hariho inzira itunganiyeumuntu,
Ariko iherezo ryayo ni inzira z'urupfu.VT% Urugo rw'umunyabyaha ruzasenywa,
Ariko ihema ry'umukiranutsi rizakomera.XS) Umutimawiyizihouwawomubabaro,
Kandiumunezero wawo nta mushyitsi wawujyamo.fRE Abapfapfa bahinyura igitambo cy'ibyaha,
Ariko mu bakiranutsi ho hariho gushimwa n'Imana.cQ?Ubwenge bw'umunyamakenga niukumenya inzira ye,
Arikoubupfu bw'abapfapfa niukuriganya.?PyNusangaumupfapfa,
Nta jambo ry'ubwengeuzamwumvana.XO)Umukobanyi ashakaubwenge ntabubone,
Ariko kumenya kubangukiraumunyabwenge.KNUmuhamya w'ukurintabeshya,
Arikoumugabow'indarikwa arabeshya.ZM-Urugo rutarimo inka rubamoisuku,
Ariko intege z'inka zihinga zitera kunguka.bL=Akarimi k'umupfu w'umwibone gasemeraumusaya,
Arikoururimirw'abanyabwenge rurabakiza.UK#Ugenda atunganye yubahaUwiteka,
Arikougoreka inzira ze aba amusuzuguye.NJ Umugorew'umutimawese yubakaurugo,
Arikoumupfu we ubwe ararusenya.MI Umukiranutsi ararya agahaga,
Ariko inda y'umunyabyaha izasonza.WH' Urindaumwana inkoni aba amwanze,
Arikoukundaumwana we amuhanahakiri kare.ZG- Imyaka myinshi iva mu mirima y'abakene,
Ariko hari ikeneshejwe n'akarengane.qF[ Umuntu mwiza asigaumwanduuzagera ku buzukurube,
Kandiubutunzi bw'abanyabyaha bubikiwe abakiranutsi.WE' Ibyago bikurikirana abanyabyaha,
Ariko abakiranutsi bazagororerwa ibyiza.cD? Ugendana n'abanyabwenge azabaumunyabwenge na we,
Ariko mugenzi w'abapfu azabihanirwa.fCE Ibyifuzwa iyo bibonetse binezezaumutima,
Ariko abapfu bo ni ikizira kuri bo kurekaibibi.bB= Uwanga guhanwa bimuteraubukenekandi bikamukozaisoni,
Arikouwemera gucyahwa azakuzwa.TA! Intumwa mbi igwa mu kaga,
Ariko intumwa idatenguha itera kugubwa neza.T@! Umunyamakenga wese akoranaubwenge,
Arikoumupfapfa agaragazaubupfu bwe.Y?+ Kumenya gutunganye guteraigikundiro,
Ariko inzira z'abagambanyi zirarushya.a>; Kwigisha kw'abanyabwenge ni isōko y'ubugingo,
Gutumaumuntu ava mu mitego y'urupfu.Y=+ Uhinyura ijambo aba yizanira kurimbuka,
Arikouwumvira itegeko azagororerwa.o<W Ubwiringiro burerezwe buteraumutimakurwara,
Ariko iyo icyifujwe kibonetse kiba igiti cy'ubugingo.X;) Ubutunzi bw'amahugu buzagabanuka,
Arikourundarunda ibintu avunikaazunguka.Z:- Ubwibone buteraintonganya gusa,
Arikoubwenge bufitwe n'abagirwa inama nziza.R9 Umucyo w'umukiranutsiuranezeza,
Arikourumurirw'umunyabyaha ruzazima.Z8- Incungu y'ubugingo bw'umuntu niubutunzi bwe,
Arikoumukenenta cyo akangishwa.a7; Harihouwigiraumukirekandi nta cyo afite,
Harihouwigiraumukenekandi ariumukirecyane.c6? Gukiranuka birindaugenda atunganye mu nzira ze,
Ariko gukiranirwa bigushaumunyabyaha.[5/ Umukiranutsi yanga ibinyoma,
Arikoumunyabyaha arigayisha kandi akikoza isoni.e4C Umutimaw'umunyabuteurifuza kandi nta cyo ari bubone,
Arikoumutimaw'umunyamweteuzahazwa.Z3- Ufasheururimirwe aba arinzeubugingo bwe,
Arikoubumbura akanwa ke azarimbuka.p2Y Umuntu azahazwa ibyiza n'imbuto ziturukamu kanwa ke,
Arikoubugingo bw'abagambana buzahazwaurugomo.[1 1 Umwanaufiteubwenge yemera icyo se amwigisha
Arikoumukobanyi ntiyemera guhanwa.V0% Mu nzira yo gukiranuka hariubugingo,
No mu mayira yako nta rupfu rubamo.Z/- Umunyabute ntahiguraumuhigowe,
Arikoumwete w'umuntuumugirira akamaro kanini.W.' Umukiranutsi ayoboraumuturanyi we,
Ariko inzira y'abanyabyaha irabayobya.e-C Amaganya yo mu mutimaateraumuntu akiyumviro,
Ariko ijambo ryiza risusurutsa uwoumutima.\,1 Ukubokok'umunyamwete kuzatwara,
Arikoukubokok'umunyabute kuzakoreshwauburetwa.`+9 Umunyamakenga abumbatiraubwenge bwe,
Arikoumutimaw'abapfapfa wamamazaubupfu bwabo.Y*+ Ururimirubeshya ni ikizira ku Uwiteka,
ahubwo anezezwa n'abakora iby'ukuri.U)# Nta cyago kizaba ku mukiranutsi,
Ariko abanyabyaha bazuzurwamo n'ibibi.p(Y Uburiganya buba mu mitima y'abajya inama y'ibibi,
Ariko abajya inama y'amahoro ibyabo niumunezero.Q' Ikivuzwe cy'ukurikiraramba,
Ariko iby'ururimirubeshya bishira vuba.c&? Habahouwihutirakuvugaamagambo yicana nk'inkota,
Arikoururimirw'umunyabwenge rurakiza.Y%+ Uvuga iby'ukuriyerekana gukiranuka,
Arikoumugabow'indarikwa avuga ibinyoma.^$5 Uburakari bw'umupfapfa bugaragara vuba,
Arikoumunyamakenga yirengagiza ibitutsi.Z#- Imirimo y'umupfu ihora imutunganira,
Arikoumunyabwenge yemera kugirwa inama.~"u Imbuto z'ibiturukamu kanwa k'umuntu ni zo zimuhesha ibyiza,
Kandiumuntu ahabwa ibihwanye n'imirimo y'amaboko ye.Y!+ Ururimirucumuraruberaumuntu mubiumutego,
Arikoumukiranutsi azakira amakuba.j M Umunyabyaha yifuza gutungwan'iminyago y'ababi,
Ariko imizi y'umukiranutsi ituma yera imbuto.zm Uhingaumurimawe asanzuye azabona ibyokurya bimuhagije,
Arikoukurikirana ibitagiraumumarontabwo agiraumutima.U# Umukiranutsi yita ku matungo ye,
Ariko imbabazi z'umunyabyaha niumwaga.U# Umuntu woroheje ariko afite akagaragu,
Arutaumwirasiutagira ikimutunga.X) Umuntu azashimirwa ukoubwenge bwe buri,
Arikoufiteumutimaugoramye azagawa.]3 Abanyabyaha bazubikwa ntibazaba bakiriho,
Arikourugorw'umukiranutsi ruzakomera.wg Amagamboumunyabyaha avuga ni ayo kubikīra kuvusha abantu amaraso,
Ariko akanwa k'utunganye kazabarokora.^5 Ibyoumukiranutsi atekereza biratunganye,
Ariko inama z'umunyabyaha niuburiganya.mS Umugorew'ingeso nziza aberaumugabowe ikamba,
Arikoukozaisoni ni nk'ikimungu kiri mu magufwa ye.W' Nta muntuukomezwa no gukoraibibi,
Kandiumuziw'umukiranutsi ntuzarandurwa.V% Umuntu mwiza azabona ihirwe ku Uwiteka,
Ariko azatsindaugambirira ibibi.T # Ukunda guhugurwa aba akundaubwenge,
Arikouwanga guhanwa aba asa n'inka.\1 Dore abakiranutsi bazahanwa bakiri mu isi.
Nkanswe abakiranirwa n'abanyabyaha.\1 Imbuto z'umukiranutsi ni igiti cy'ubugingo,
Kandiumunyabwenge agarura imitima.r] Utera imidugararo mu rugo rweumurageweuzabaumuyaga,
Kandiumupfapfa azahakwa n'ufiteumutimaw'ubwenge.a; Uwishingikirije ku butunzi bwe azagwa,
Arikoumukiranutsi azatoha nk'ikibabi kibisi.s_ Ugiraumwete wo gushaka ibyiza aba yishakiye gukundwa,
Arikoushaka kugirira abandi inabi, izamugaruka.S Uwimana amasaka azavumwa na rubanda,
Arikoumugishauzabakuuyabagurira.K Umunyabuntu azabyibuha,
Kandiuvomera abandi na we azavomerwa.  Hariumuntuutanga akwiragiza,
Nyamara akarushaho kunguka.
Kandi hariuwimana birenzaurugero,
Ariko we bizamuteraubukenegusa.] 3 Ibyoumukiranutsi yifuza ni ibyiza bisa,
Ariko ibigeneweumunyabyaha niuburakari.k O Umugorew'uburanga bwizautagiraumutima,
Ni nk'impeta y'izahabu ikwikirwa mu mazuru y'ingurube.a ; Niukurirwoseumunyabyaha ntazabura guhanwa,
Arikourubyaro rw'umukiranutsi ruzakizwa.c ? Abafiteumutimaw'ubugoryi ni ikizira ku Uwiteka,
Ariko anezezwa n'abagenda batunganye.eC Ukomeye mu byo gukiranuka azahabwaubugingo,
Kandiukurikirana ibibi aba yishakiyeurupfu.hI Umunyabyaha ahabwa ibihembo by'ibishukano,
Arikoubibagukiranuka azabona ibihembo by'ukuri.X) Umunyambabazi agiriraubugingo bwe neza.
Arikoumunyamwaga ababazaumubiriwe.a; Umugoreugiraubuntu ahorana icyubahiro,
Kandi abagabo b'abanyamaboko babonaubutunzi.V% Uwishingira uwo atazi bizamubabaza,
Arikouwanga kwishingira aba amahoro.iK Aho abayobora b'ubwenge batari abantu baragwa,
Ariko aho abajyanama bagwiriye haba amahoro.[/ Ugenda azimura agaragaza ibihishwe,
Arikoufiteumutimaw'umuravantamena ibanga.U# Ugayaumuturanyi we nta mutimaagira,
Arikoumuntuujijutse we aricecekera.a; Umugisha w'abakiranutsiushyiraumuduguduhejuru,
Arikousenywa n'akanwa k'umunyabyaha.0[ Iyoumunyabyaha apfuye impundu ziravuga.~! UtubahaImana yicisha mugenzi we akanwa ke,
Arikoumukiranutsi azikirishaubwenge bwe.
Iyoumukiranutsi amerewe nezaumuduguduurishima,M} Umukiranutsi akizwa amakuba,
Umunyabyaha agasubiramu kigwi cye.y|k Iyoumunyabyaha apfuye kwiringira kwe kuba gushize,
Kandi ibyiringiro by'abakiranirwa biba bishiranye na bo.e{C Gukiranuka kw'abatunganye kuzabarokora,
Ariko abariganya bazategwa no kugiranabi kwabo.kzO Gukiranuka k'umuntuuboneye kuzamutunganyiriza inzira,
Arikoumunyabyaha azagushwan'ibyaha bye.[y/ Ubutunzi nta cyo bumaraku munsi w'uburakari,
Ariko gukiranuka kudukizaurupfu.`x9 Gutungana kw'abakiranutsi kuzabayobora,
Arikoubugoryi bw'abariganya buzabarimbura.]w3 Iyoubwibone buje isoni ziherako zikaza,
Arikoubwenge bufitwe n'abicisha bugufi._v 9 Urugerorw'uburiganya ni ikizira ku Uwiteka,
Ariko ibipimisho by'ukuribiramunezeza.2u] Akanwa k'umukiranutsi kavamoubwenge,
Arikoururimirugoreka ruzacibwa.
32 Umunwa w'umukiranutsi uzi ibishimwa,
Ariko akanwa k'umunyabyaha kavuga iby'ubugoryi.Tt! Ntabwoumukiranutsi azanyeganyezwa,
Ariko abanyabyaha ntibazaba mu isi._s7 Uburyo bw'Uwiteka buberaabatunganye igihome,
Ariko ku nkozi z'ibibi niukurimbuka.[r/ Kwiringira k'umukiranutsi niumunezero,
Ariko icyoumunyabyaha yifuza kizahera.Oq Kūbaha Uwiteka guterakurama,
Ariko imyaka y'umunyabyaha izatuba.pw Nk'ukoumushari wa vinousharirira akanwa,
Kandi nk'ukoumwotsiubabaza amaso,
Ni koumunyabute amerera abamutuma.joM Nk'uko serwakira ihita ni koumunyabyaha ahera,
Arikoumukiranutsi niurufatiro ruhoraho iteka.cn? Icyoumunyabyaha atinya ni cyo kizamugeraho,
Ariko icyoumukiranutsi yifuza azagihabwa.Rm Gukoraibibiumupfapfa abyita ibikino,
Arikoumuhanga yishimiraubwenge.Pl Umugisha Uwiteka atangauzanaubukire,
Kandi nta mubabaro yongeraho._k7 Umunwa w'umukiranutsiugaburirabenshi,
Ariko abapfapfa bapfa bazize kuburaubwenge.fjE Ururimirw'umukiranutsi ni ifeza y'indobanure,
Umutimaw'inkozi y'ibibi ni uw'umumaromuke.Wi' Amagambo menshi ntaburamoibicumuro,
Uwirinda mu byo avuga niumunyabwenge.Th! Uhishaurwango niumunyamunwauryarya,
Kandiubeshyera undi aba ariumupfu.[g/ Uwitondera ibihugūzwa ari mu nzira y'ubugingo,
Arikouwanga gucyahwa arayoba.af; Umurimow'umukiranutsi werekeye ku bugingo,
Inyungu z'umunyabyaha zerekeye ku byaha.]e3 Ubutunzi bw'umukirebumuberaumuduguduukomeye,
Ibitsemba abatindi niubukenebwabo.cd? Abanyabwenge bikoranyiriza kumenya,
Ariko akanwa k'umupfapfa ni akaga karimbura vuba.dcA Ku munwa w'ujijutse habonekaubwenge,
Ariko ibitugu by'udafiteumutimabihanishwa inkoni.Tb! Urwangano rubyutsa intonganya:
Arikourukundo rutwikira ibicumurobyose.ba= Akanwa k'umukiranutsi ni isōko y'ubugingo,
Arikourugomorupfukaumunwa w'abanyabyaha.S` Uwicanirana amaso ateraumubabaro,
Kandiumupfu w'umunyamagambo azagwa.V_% Ugenda atunganye aba agenda akomeye,
Arikouyobya inzira ze azamenyekana.Y^+ Umunyabwenge mu mutimayemera amategeko,
Arikoumupfu w'umunyamagambo azagwa.Z]- Kwibukaumukiranutsi kuzanaumugisha,
Ariko izina ry'umunyabyaha ryo rizabora.`\9 Amahirwe ari ku mutwe w'umukiranutsi,
Arikourugomorutwikira akanwa k'abakiranirwa.`[9 Usarura mu cyi niumwanaufiteubwenge,
Arikouryamīra mu isarura niumwanaukozaisoni.TZ! Ukoreshaukubokokudehaazakena,
Arikoukubokok'umunyamwete guteraubukire.kYO Uwiteka ntazemera koumukiranutsi yicwa n'inzara,
Ariko ahakanira abanyabyaha ibyo bararikira.LX Ubutunzi bubi nta cyo bumara,
Ariko gukiranuka kudukizaurupfu.iW M Imigani ya Salomo.
Umwana w'umunyabwenge anezeza se,
Arikoumwanaupfapfana ababaza nyina.aV; Ariko ntazi ko abapfuye ari ho bari,
Kandi abo yararitse bari mu mworero w'ikuzimu.QU “Amazi yibwe araryoshye,
Kandiumutsimaurirwa ahihisheuranyura.”ET “Umuswa wese agaruke hano.”
AbwirautagiraumutimaatiHS Agira ngo ahamagare abahita,
Baromboreje mu nzira zabo atiPR Yicara mu muryango w'inzu ye,
Ari ku ntebe aharengeye ho mu murwa,NQ Umugoreupfapfana arasakuza,
Ni ikirimarima kandi nta cyo amenya,{Po Niba uriumunyabwenge,
Ubwo bwenge ni woweubwigiriye ku bwawe,
Kandi nukobana ni wowe biziberahoubwawe.”JO Ni jyeuzakugwiriza iminsi,
Nkakungura imyaka yo kubahokwawe.YN+ “Kūbaha Uwiteka ni ishingiro ry'ubwenge,
Kandi kumenya Uwera niubuhanga.lMQ Bwirizaumunyabwenge kandi azarushaho kugiraubwenge,
Igishaumukiranutsi kandi azunguka kumenya.YL+ Ntuhaneumukobanyi kugirango atakwanga,
Ariko nuhanaumunyabwenge azagukunda.dKA “Ucyahaumukobanyi aba yikoza isoni,
Kandiuhanaumunyabyaha aba yihamagariye ibitutsi.YJ+ Murekeubupfapfa mubeho, mwa baswa mwe,
Kandi mugendere mu nzira y'ubuhanga.NI “Ngwino urye ku mutsima wanjye,
Kandiunywekuri vino nakangaje.JH Ati “Umuswa wese nagaruke hano.”
AbwirautagiraumutimaatiRG Maze atuma abaja be,
Arangururaijwi ari aharengeye hose ho mu murwa,MF Abaga amatungo ye,
Akangaza vino ye,
Aringaniza n'ameza ye.=E w Bwenge yubatse inzu ye,
Yabaje inkingi zayo ndwi,\D1$Arikouncumurahoaba yononnyeubugingo bwe,
Abanyanga bose baba bakunzeurupfu.”TC!#Kukoumbonye wese aba abonyeubugingo,
Kandi azahabwaumugisha n'Uwiteka,~Bu"Hahirwaumuntuunyumvira,
Akaba maso mu marembo yanjye iminsi yose,
Agategerereza ku nkomo z'imiryango yanjye.=Au!Mwumve ibyo mbahuguramugireubwenge,
Ntimubwange.Z@- “Nuko rero bana banjye nimunyumvire,
Kuko hahirwa abakomeza inzira zanjye.f?ENkishimira mu isi yayo yaremewe guturwamo,
Kandi ibinezeza byanjye byariukubanan'abantu.>Icyo gihe nari kumwe na yo ndiumukoziw'umuhanga,
Kandi nariumunezero wayo iminsi yose,
Ngahora nezerewe imbere yayo,=Igihe yahaye inyanjaurubibirwayo,
Kugirango amazi atarenga itegeko ryayo,
Kandi no mu gihe yagaragaje imfatiro z'isi.\<1Mu gihe yakomereje ijuru hejuru,
No mu gihe amasōko y'ikuzimuyahawe imbaraga,Y;+Igihe yaringanije amajuru nari mpari,
Igihe yashingagaurugabano rw'ikuzimu,L:Yari itararema isi no mu bweru,
N'umukungugu w'isiutaratumuka.N9Imisozi miremire itarahagarikwa,
Iyindi itarabaho naragaragajwe.Z8-Ikuzimuhatarabaho naragaragajwe,
Amasōko adudubizaamazi menshi ataraboneka.R7Uhereye kera kose narimitswe,
Uhereye mbere na mbere isi itararemwa.U6#“Uwiteka mu itangira ry'imirimo ye yarangabiye,
Ataragira icyo arema.?5yKugirango ntungishe abankunda,
Nuzuzeububikobwabo.M4Ngendera mu nzira yo gukiranuka,
No mu nzira z'imanza zitabera,z3mImbuto zanjye ziruta izahabu,
niukuriziruta izahabu nziza,
Kandi indamu yanjye iruta ifeza y'indobanure.`29Ubukiren'icyubahiro biri iwanjye,
Kandi n'ubutunzi buhoraho, no gukiranuka na byo.A1}Nkunda abankunda,
Kandi abanshakanaumwete bazambona.]03Ni jye uha abatware gutwara,
N'imfura na zo ndetse n'abacamanza bo mu isi bose.K/Ni jye wimika abami,
Ngaha ibikomangoma guca imanza zitabera.].3Ni jye nyir'inama no kumenya gutunganye,
Ni jye Muhanga kandi mfite n'ububasha.|-q Kūbaha Uwiteka niukwanga ibibi,
Ubwibone n'agasuzuguron'inzira y'ibibi,
N'akanwa k'ubugoryi ni byo nanga.U,# Jyewe Bwenge nagizeumuravahoubuturobwanjye,
Mfiteubwenge bwo kugenzura.j+M “Kukoubwenge burutaamabuye ya marijani,
Kandi mu bintu byifuzwa byose nta gihwanye na bwo.]*3 Aho gushaka ifeza mutoreibyo nigisha,
Mushakeubwenge kuburutisha izahabu nziza.D) Asobanukiraujijutse,
Kandi atunganira ababonyeubwenge.d(AAmagambo yo mu kanwa kanjye yose ni akiranuka,
Nta buriganya cyangwaubugoryi buyabamo.Z'-Kuko akanwa kanjye kaza kuvugaukuri,
Kandi gukiranirwa ari ikizira kuri jye.a&;Nimwumve ngiye kuvugaibikomeye,
Kandiumunwa wanjye ndawubumburirakuvugaibitunganye.]%3Yemwe mwa njiji mwe, nimujijuke,
Namwe mwa bapfu mwe, mugireumutimausobanukiwe.]$3“Yemwe bagabo, ni mwe mpamagara,
N'abana b'abantu ni bo ijwi ryanjye ribwira.^#5Mu marembo no mu miharuro y'umurwa,
Ashyira ejuru ari mu bikingi by'amarembo ati>"wAhagaze mu mpinga z'imisozi,
Mu mahuriroy'inzira.M! Ntimwumva ko Bwenge ashyira ejuru,
Akarangururaijwi ry'ubuhanga?O Inzu ye ni inzira igana ikuzimu,
Imanuka ijya mu buturobw'urupfu.^5Kuko yagushije benshi abakomeretsa,
Niukuri, abo yishe niumutwe w'ingabo munini.Y+Ntukunde koumutimawaweutanyukiramu nzira ze,
Ntukayobere mu migenzereze ye.gGNone rero bahungu banjye muntegere amatwi,
Kandi mwitondere amagambo ava mu kanwa kanjye.Kugezaubwoumwambiuhinguranyaumwijima we,
Ameze nk'inyoni yihutirakugwa mu mutego,
Itazi ko yategeweubugingo bwayo.lQAherako aramukurikira,
Nk'ikimasa kigiye kubagwa,
Cyangwa nk'umusaziuboshywe ajya guhanwa.SNuko amushukisha akarimi ke kareshya,
Amukuruzakuryarya k'ururimirwe.V%Yajyanyeuruhagorw'impiya,
Kandi azagaruka mu mboneko z'ukwezi gutaha.”NKukoumugabowanjye atari imuhira,
Yazindukiyemu rugendo rwa kure.W'Ngwino dusohozeurukundo rwacu tugezemu gitondo,
Twinezeze mu by'urukundo.^5Uburiribwanjye nabuminjagiyeho ibihumuraneza,
Ishangi n'umusagavu na mudarasini.kOUburiribwanjye nabushasheho ibidarafu byoroshye,
Bidozweho amabara y'ubudodobwo muri Egiputa.a;Ni cyo gitumye nza kugusanganira,
Nshaka cyane kurebamu maso hawe, none ndakubonye.V%“Mfite ibitambo by'uko ndi amahoro,
Uyu munsi nahiguye imihigo yanjye.G Nuko aramufataaramusoma,
Avuganana we adafite imbebya atihI Rimwe aba ari mu mayiraubundi aba ari mu maguriro,
Kandi ategera mu mahuriroy'inzira yose.S Niumugoreusamara kandi ntiyifata,
Ibirenge bye ntibiregama mu nzu ye.jM Mazeumugorearamusanganira,
Yambaye imyambaro y'abamaraya,
Kandi afiteumutimaw'ubucakura.D Ari mu kabwibwi bugorobye,
Ageza mu mwijima w'igicuku.a ;Anyura mu nzira ikikiye ikibero cy'inzu ya maraya,
Nuko ayembayemba ajya ku nzu ye,X )Nuko ndeba mu baswa,
Nitegereje mu basore,
Mbonaumusoreutagiraumutima,K Nari mpagaze ku tubambano tw'idirishya ry'inzu yanjye ndunguruka,d AKugirango bikurindeumugorew'inzanduka,
N'umunyamahangakaziushyeshyengesha amagambo ye.W 'Ubwire Bwenge uti “Uri mushiki wanjye”,
N'ubuhangaubwite incuti yawe.J Ubihambire ku ntoki zawe,
Ubyandike ku nkingi z'umutimawawe.gGKomeza amategeko yanjyeukundeubeho,
N'ibyigisho byanjyeubirinde nk'imboni y'ijisho ryawe.S !Mwana wanjye, komeza amagambo yanjye,
Kandi amategeko yanjyeuyizirike.K#Ntazita ku mpongano,
Ntabwo azatuza naho wamuhongera byinshi.kO"Kuko ifuhe ry'umugabow'umugoreariuburakari bukaze,
Kandi ntazamubabarira ku munsi wo guhōra.V%!Inguma no gukorwa n'isoni ni byo azabona,
Kandiumugayowe ntuzahanagurwa.V% Usambana n'umugorenta mutimaafite,
Ugenza atyo aba arimbuyeubugingo bwe.X)Ariko iyo afashwe abiriha karindwi,
Agatanga ibyo afite mu rugo rwe byose.4cAbantu ntibagayaumujurawibishijwe n'inzara,nUNi ko bimera no ku muntuusanga muka mugenzi we,
Kandiumukoraho wese ntazabura kugibwaho igihano.V~%Cyangwa hariuwabasha gukandagira amakara yaka,
Ibirenge bye ntibibabuke?M}Mbeseumuntu yashyiraumuriromu gituza cye,
Imyambaro ye ntishye?|Kuko maraya akeneshaumuntu,
Agasigara ku gasate k'umutsima,
Kandiumugoreusambana ahīgaubugingo bw'igiciro cyinshi.T{!We kwifuzaubwiza bwe mu mutimawawe,
Kandi ntukunde ko akwicira ijisho.]z3Byakurindaumugorew'inkozi z'ibibi,
No gushyeshya kuururimirw'umunyamahangakazi,qy[Kuko itegeko ari itabaza,
amategeko ariumucyo,
Kandi ibihano byo guhuguraari inzira y'ubugingo.ax;Nugenda bizakuyobora,
Nujya kuryama bizakurinda,
Kandi nukanguka bizakubwiriza.>wwUhoreubikomeje ku mutimawawe,
Ubyambare mu ijosi._v7Mwana wanjye, komeza icyo so yagutegetse,
Kandi we kurekaicyo nyoko yakwigishije.FuUmugabow'indarikwauvugaibinyoma,
N'uteranya abavandimwe.EtUmutimaugambirira ibibi,
Amaguru yihutirakugiraurugomo,Ys+Amaso y'ubwibone,ururimirubeshya,
Amaboko avusha amaraso y'utarihourubanza,\r1Hariho ibintu bitandatu ndetse birindwi,
Uwiteka yanga bimuberaikizira ni ibi:SqNi cyo gituma amakuba ye azamutungura,
Azavunikavuba kandi ntazungwa.^p5Umutimaweurimoubugoryi,
Ahorana imigambi yo gukoraibibi,
Akabiba ibiteranya.Oo Akicirana amaso akavugisha ibirenge,
Agacisha amarenga intoki ze.Xn) Umuntu w'ikiburaburyo,umuntu w'inkozi y'ibibi,
Ni weugendanaumunwaugoreka,Qm Nukoubukenebuzakugeraho nk'umwambuzi,
N'ubutindi buguterenk'ingabo._l7 Uti “Henga nsinzire gato, nihweture kanzinya,
Kandi nipfunyapfunye nsinzire.”Fk Uzasinziraugezeryari, wa munyabute we?
Uzakanguka ryari?Zj-Ariko gihunikaibiryo byacyo mu cyi,
Kandi mu isarura kikishakira ibigitunga.Witegereze uko kigenza kandiugireubwenge.Yg+Ikize nk'isirabo iva mu maboko y'umuhigi,
Nk'inyoni iva mu kubokok'umutezi.4fcNturekeamaso yawe agoheka,
Ntuhunikire.e Noneho mwana wanjye, genza utya kandi wikize,
Ubwo waguye mu maboko y'umuturanyi wawe,
Genda wicishe bugufiumwinginge.Vd%Ubaufashwe n'indahiro warahiye,
Ukabauboshywe n'amagambo y'ururimirwawe.ic MMwana wanjye, niba wishingiyeumuturanyi wawe,
Cyangwaukarahirira ko wishingiyeumunyamahanga,[b/Azapfa azize ko yanze kwigishwa,
Kandiubupfapfa bwe bwinshi buzamuterakuyoba.^a5Umunyabyaha azafatwa no gukiranirwa kwe,
Kandi azakomezwa n'ingoyi z'icyaha cye.l`QKuko imigendere y'umuntu iri imbere y'amaso y'Uwiteka,
Kandi ni weumenya imigenzereze ye yose.[_/Mwana wanjye, kuki wakwishimiraumugorew'inzaduka,
Ukagira ngouhoberane na we?{^oNk'imparakazi ikundwan'isirabo nziza,
Amabere ye ahore akunezeza,
Kandi ujye wishimira cyaneurukundo rwe.G]Isōko yawe ihirwe,
Kandi wishimireumugorew'ubusorebwawe.=\uBibe ibyawe bwite,
Kandi ntubikorere ku nzaduka.V[%Mbese amasōko yawe yasandarira hanze,
N'imigezi yawe yatemba mu mayira?KZUjyeunywaamazi y'iriba ryawe,
Amazi ava mu isōko wifukuriye.bY=Nari ngiye kurohama mu bibi byose,
Imbere ya rubanda ndetse n'imbere y'iteraniro.”TX! Sinumviye amajwi y'abanyigishaga,
Kandi sintegere amatwi abampuguraga.VW% Ukavuga uti “Ayii we, ko nanze kwigishwa!
Umutimawanjyeukanga guhanwa.=Vu Amaherezoukazaboroga,
Umubiriwaweumazegushiraho,lUQ Abashyitsi be guhazwa n'ibiguturukamo,
Kandi imirimo yawe ye gukorerwa mu nzu y'umunyamahanga.lTQ Kugirangoutiyaka icyubahiro cyane ngougiheabandi,
Cyangwa ngouharire imyaka yawe abanyarugomo.VS%Cisha inzira yawe kure y'uwo mugore,
Kandi ntiwegereumuryango w'inzu ye,eRCNoneho bahungu banjye, nimunyumvire,
Kandi ntimwirengagize amagambo yo mu kanwa kanjye.ZQ-Bituma atabona inzira y'ubugingo itunganye,
Kugenda kwe niukuzerera atabizi.QPIbirenge bye bimanuka bijya ku rupfu,
Intambwe ze ziherera ikuzimu.TO!Ariko hanyuma asharīra nk'umuravumba,
Agiraubugink'ubw'inkota ityaye.eNCKuko iminwa y'umugorew'inzaduka itonyangaubuki,
Kandi akanwa ke karusha amavuta koroha,FMKugirangouhorewitonda,
Kandi iminwa yawe ikomezeubwenge.NL Mwana wanjye ita ku bwenge bwanjye,
Tegeraugutwiubuhanga bwanjye,RKNtuhindukirire iburyo cyangwa ibumoso,
Ukure ikirenge cyawe mu bibi.TJ!Tunganya inzira y'ibirenge byawe,
Kandi imigendere yawe yose ikomezwe.8IkBoneza amaso imbere yawe,
Ugumyeuhatumbire._H7Ikurehoumunwauvugaiby'ubugome,
Kandiururimiruvugaiby'ubugoryiurushyire kure yawe.`G9Rindaumutimawawe kurutaibindi byose birindwa,
Kuko ari ho iby'ubugingo bikomokaho.UF#Kuko ari byo bugingo bw'ababibonye,
Bikabaumuzemuke w'umubiriwabo wose.JE Ntibive imbere y'amaso yawe,
Ubikomeze mu mutimawawe imbere.KDMwana wanjye, ita ku magambo yanjye,
Tegereugutwi ibyo mvuga.GCInzira y'abanyabyaha ni nk'umwijima,
Ntibazi ikibasitaza.mBSAriko inzira y'umukiranutsi ni nk'umusekeutambitse,
Ugakomeza gukuraukageza ku manywa y'ihangu.MAKuko baryaumutsima wo gukiranirwa,
Kandi banywa vino y'urugomo.e@CAbabi ntibasinzira keretse bakoze ibibi,
Kandi ntibatora agatotsi batagize uwo bagusha,??yUjyeuyitaza ntuyinyuremo,
Uyiteshuke uce mu yindi.b>=Ntukajye mu nzira y'inkozi z'ibibi,
Kandi ntukagendere mu migenzereze y'abantu babi.\=1 Ukomeze cyane icyo wigishijwe ntukireke,
Ugihamane kuko ari cyo bugingo bwawe.L< Nugenda intambwe zawe ntizizateba,
Kandi niwiruka ntuzasitara.L; Nakwigishije ingeso z'ubwenge,
Nakuyoboye mu nzira zitunganye.d:A Mwana wanjye, umva kandi emera amagambo yanjye,
Ni bwo imyaka yo kubahokwawe izagwira.S9 Buzagutamiriza imbabazi houmurimbo,
Buzakwambika ikamba ry'ubwiza.”J8 Ubukuzena bwo buzagukuza,
Nubukomeza buzaguhesha icyubahiro.w7gUbwenge muri byose ni bwo ngenzi,
Nuko rero shakaubwenge,
Ndetse ibyoutunze byoseubishakisheubuhanga.76iNtuburekebuzakurinda,
Ubukunde buzagukiza.d5AShakaubwenge shaka n'ubuhanga,
Ntubwibagirwe, ntuteshuke amagambo ava mu kanwa kanjye.4Yaranyigishaga akambwira ati
“Ukomeze amagambo yanjye mu mutimawawe,
Witondere amategeko yanjye,
Ubone kubaho.K3Nabereye dataumwana,
Kandi ndi ikinege gikundwana mama cyane.J2 Ntimukareke amategeko yanjye,
Kuko mbigisha ibyigisho byiza.T1 #Bana, nimutegere amatwi ibyo so abigisha,
Mushishikarire kwigaubuhanga.Q0#Umunyabwenge azaragwaubwiza,
Ariko isoni zizaba igihembo cy'abapfu.O/"Niukuriagaya abakobanyi,
Ariko abicisha bugufiabagirira imbabazi.e.C!Umuvumow'Uwitekauhoramu rugo rw'umunyabyaha,
Arikoubuturobw'umukiranutsi abuhaumugisha.]-3 Kuko ikigoryi ari ikizira ku Uwiteka,
Ariko ibanga rye rimenywa n'abakiranutsi.Q,Ntukagirireumunyarugomoishyari,
Mu nzira ze ntugiren'imweukurikiza,I+ Ntugatongane n'umuntu mupfuyeubusa,
Niba nta cyo yagutwaye.Q*Ntukajye inama zo kugambanira mugenzi wawe,
Ubwo muturanye amahoro.m)SNtukarerege mugenzi wawe uti
“Gendauzagaruke ejo mbiguhe”,
Kandiubifite iruhande rwawe.F(Abakwiriye kubonaibyiza ntukabibime,
Niba bigushobokera.W''Kuko Uwiteka azakuberaibyiringiro,
Kandi azarinda ikirenge cyawe gufatwa.X&)Ntutinye ibiteyeubwoba by'inzaduka,
Cyangwa kurimbuka kw'abanyabyaha kuje.[%/Nuryama ntuzagiraubwoba,
Ni kokouzaryama kandi ibitotsi byawe bizakugwa neza.W$'Mazeuzagendere mu nzira yawe amahoro,
Kandi ikirenge cyawe ntikizasitara.Q#Nuko bizaramishaubugingo bwawe,
Kandi bizabera ijosi ryaweumurimbo.["/Mwana wanjye, komezaubwenge nyakuri no kwitonda,
Ntibive imbere y'amaso yawe.]!3Ku bwo kumenya kwe amasōko y'ikuzimuyaratobotse,
Kandi ibicu bitonyanga ikime.R Uwiteka yaremesheje isiubwenge,
Kandi yakomeresheje amajuruubuhanga.[/Ababwakira bubabera igiti cy'ubugingo,
Kandiubukomeza wese aba agiraumugisha.\1Inzira zabwo ni inzira z'ibinezeza,
Kandi imigendere yabwo yose ni iy'amahoro.b=Mu kubokokwabwo kw'iburyo bufitekurama,
No mu kw'ibumosobufiteubutunzi n'icyubahiro.gGBurutaamabuye ya marijani,
Kandi mu byo wakwifuza byose,
Nta na kimwe cyabucaurugero.X)Kubugenza biruta kugenza ifeza,
Kandi indamu yabwo iruta iy'izahabu nziza.F Hahirwaumuntuubonyeubwenge,
N'umuntu wiyungura kujijuka.W' Kuko Uwiteka acyaha uwo akunda,
Nk'ukoumubyeyi acyahaumwana we yishimana.^5 Mwana wanjye, ntuhinyure igihano cy'Uwiteka,
Kandi ntiwinubiren'uko yagucyashye,T! Ni bwo ibigega byawe bizuzuzwa,
Kandi imivure yawe izasendera imitobe. J0~~t~}}3|||6{{o{zzIyyyHxxx2www vv\uuu,ttwtssRsrrQqqqppVoosonngnmm7lll kkjj[jii6hhxhggkfff5eemeddGccjcbb>aaX```J`__<^^t^]]<\\\&[[n[ZZ4YYaXX~XWW?VVV/UUITTT0SSxS5RRQQ^QPPXPOOTNNN MMTLLLKK=JJJFIII7HHHGGpGFF;EEvEDD0CCjCBB]AAAM@@~@??7>>y>==q=<<;;;;(::x:99Z888/77r766G555'44d333322E111(000//W/..S.--),,m,++s***?)))%((E'''M&&&=%%%@$$$'##x#3""]!!i! AY w Y6;{!{;G9>,ci6/|  X  8 x  GE^bY*kY1+Kwizeraumuhemumu gihe cy'amakuba,
Ni nk'iryinyo ricitse n'ikirenge gitanye.Y0+Umuntuushinjaumuturanyi we ibinyoma,
Ni nk'imangu n'inkota n'umwambiutyaye.^/5Ntugahoze ikirenge cyawe mu nzu y'umuturanyi,
Kugirango ataguhararuka akakwanga.Y.+Mbeseubonyeubuki?
Uryehoubuguhagije,
Nturenzeurugerokugirangoutaburuka.V-%Kwitondaukarindīra byemezaumutware,
Kandiururimirworoheje ruvunaigufwa.t,aNk'uko imvura irimoumuyagaikuba igapfa,
Ni ko uwo muntu amera wishimiriza ibyo azatanga kandi abeshya.+ Uko imbeho ya shelegi imera mu gihe cy'isarura,
Ni ko intumwa idatenguha imerera abayitumye,
Kuko inyuraumutimawa ba shebuja.q*[ Gucyaha k'umunyabwenge gutunganiraubyumva,
Nk'impeta y'izahabu cyangwa imitamirizo y'izahabu nziza.d)A Ijambo ryizihiye rivuzwe mu gihe gikwiriye,
Ni nk'amatunda y'izahabu ku mbehe y'ifeza.J(  Kugirangoubyumva atazakugaya,
Kandiumugayowaweukazaguhamaho.B' Ahubwo mwikiranure muriukwanyu,
Kandi ntukabitarange,i&KNtukihutirekuburanya mugenzi wawe,
Yagutsinda wakorwa n'isoni,
Hanyumaukabura ukougira.v%eKuko ibyiza ari uko wahamagarwa ngo “Ngwino witabe”,
Biruta ko wasubizwayo imbere y'umwami murebana.W$'Ntukibonabone imbere y'umwami,
Kandi ntugahagarare mu mwanya w'abakomeye.T#!Kura abagome imbere y'umwami,
Maze ingoma ye izakomezwa no gukiranuka.K"Kura inkamba mu ifeza,
Maze hazavamo icyuma gihabwaumusennyi.d!AUko ijuru riri hejuru cyane n'isi igera ikuzimu,
Ni ko n'imitima y'abami itamenyekana._ 7Icyubahisha Imana ni uko ikinga ibintu,
Ariko abami bo bubahishwa no kubigenzura.b ?Iyi na yo ni imigani ya Salomo yimuwe, yandikwa n'abagaragu ba Hezekiyaumwami w'u Buyuda.U#"Uko ni koubukenebuzagufatank'umwambuzi,
N'ubutindi bukaguterank'ingabo.c?!Uti “Henga nsinzire gato,
Nihweture kanzinya,
Kandi nipfunyapfunye nsinzire.”M Nuko ndebye mbyitegereza neza,
Mbibonye mbikuramogusobanukirwa.ucNasanze hose ari amahwa,
Hose ifurwe yarahazimagije,
Kandiuruzitiro rwaho rw'amabuye rwarasenyutse.RNanyuze ku murimaw'umunyabute,
No ku ruzabibu rw'umuntuubuzeubwenge.b=Ntukavuge uti “Ibyo yankoreye nzabimwitura,
Mwiture ibihwanye n'imirimo yakoze.”W'Ntugashinjeumuturanyi wawe nta mpamvu,
Kandi ntugashukanisheururimirwawe.fEBanza witegure ibyo ku gasozi,
Uringanize imirima yawe,
Hanyumauzabone kūbaka inzu.6gUshubijeibitunganye,
Aba asomye ku munwa.LAriko abamucyaha bazagubwa neza,
Kandiumugisha mwizauzabazaho.kOUkizaumunyabyaha ati “Ufiteurubanza”,
Azavumwa n'igihugu kandi amahanga azamwangaurunuka.Y+Ibi na byo ni imigani y'abanyabwenge:
Kuba intinyamaso mu rubanza si byiza,RKuko amakuba yabo azabatungura.
Ni nde wamenya kurimbuka kwabo bose?^5Mwana wanjye, wubaheUwiteka n'umwami,
Kandi ntukishyire mu by'abajya irya n'ino,NKuko nta ngororano y'umuntu mubi,
Urumurirw'ukiranirwa ruzazima.ONtugahagarikweumutiman'inkozi z'ibibi,
Ntukifuze iby'abanyabyaha,`9Kugirango Uwiteka atabireba akababazwa na byo,
Akirengagizauburakari yamurakariye.Z -Ntukishimeumwanzi wawe aguye,
Kandi ntukagireumutimaunezezwa n'uko atsembwe,m SKukoumukiranutsi naho yagwa karindwi yakongera akabyuka,
Ariko abanyabyaha bazagushwan'amakuba.\ 1Wa munyabyaha we, ntugaceigico ku rugo rw'umukiranutsi,
Ntugasahureubuturobwe, #Ni ko kumenyaubwenge bizamereraubugingo bwawe,
Nububonani bwo n'ingororano zizaboneka,
Kandi ibyiringiro byawe ntibizaba iby'ubusa.` 9 Mwana wanjye, jya uryaubukikuko buryoha,
Kandi ingabo zabwo ziryohera akanwa kawe.B} Nuvugauti “Dore ntabwo twabimenye”,
Ntuzi ko Igera imitima ari yo ibizi?
Irindaubugingo bwawe ni yo ibimenya,
Mbese ntizagororeraumuntu wese ibihwanye n'imirimo yakoze?R Abajyanirwa gupfaubarokore,
Kandi abarindiriye kwicwa ntubazibukire.D Nugambururamu makuba,
Gukomera kwawe kuba kubayeubusa.R Imigambi y'ubupfapfa ni yo cyaha,
Kandiumukobanyi niumuziromu bantu.8kUgambirira gukoraibibi,
Bamwitaumugiranabi.\1Ubwenge burengaumupfapfa ntabushyikire,
Iyo ari mu iteraniro ntabumburaumunwa.fEUzajye gusembura intambaraufiteinama z'ubwenge,
Aho abajyanama benshi bari haba amahoro.EUmunyabwenge arakomeye,
Kandiujijutse yunguka imbaraga.iKKumenya ni ko kuzuzaamazu yo muri rwo,
Mo ibintu byose by'igiciro cyinshi n'iby'igikundiro.GUbwenge ni bwo bwubakaurugo,
Kandi rukomezwa no kujijuka.^~5Kuko imitima yabo itekereza kurenganya,
Kandiururimirwabo ruvugaibyo kugiranabi.J} Ntukagirire abantu babi ishyari,
Kandi ntukifuze kubanana bo, |#Ukavuga uti “Bankubisenyamara nta cyo mbaye,
Bampondaguye kandi sinumvise,
Ndakanguka ryari ngo nongere njye kuvumba?”y{k"Niukuriukazengerezwa nk'uryamye mu nyanja hagati,
Cyangwa nk'umuntuuryamye hejuru y'umuringoti wo mu nkuge.Vz%!Amaso yaweukayahanga ku by'inzaduka,
Kandiumutimawaweukavuga ibigoramye.;yq Amaherezo iryana nk'inzoka,
Igatema nk'impiri.Wx'Ntukarebe vino uko itukura,
Igihe ibirira mu gikombe,
Ikamanuka neza.N'abagenda bavumba inturire.!v;Ni ndeubonye ishyano?
Ni ndeutaka?
Ni ndeufiteintonganya?
Ni nde wiganyira?
Ni ndeufiteinguma zitagira impamvu?
Ni ndeutukuzaamaso?Vu%Niukuriaca igico nk'umwambuzi,
Kandi atuma hagwira abagambanyi mu bantu.ct?Kukoumugorewa maraya ariuruhavururerure,
Kandiumugorew'inzaduka ariurwobo rufunganye.Us#Mwana wanjye, mpaumutimawawe,
Kandi amaso yawe yishimire inzira zanjye.KrSo na nyoko bishime,
Kandiuterenyoko wakubyaye kuvuzaimpundu.\q1Se w'umukiranutsi azishima cyane,
Kandiubyaraumwanaufiteubwenge azamwishimira,Hp Guraukurintuguranure,
Guraubwenge no kwigishwa n'ubuhanga.OoUmvira so wakubyaye,
Kandi ntugahinyure nyoko ageze mu za bukuru.cn?Kukoumusinzi n'umunyandanini bazakena,
Kandiumunyabitotsi bizamwambikaubushwambagara.emCNtukabemu iteraniro ry'abanywi b'inzoga,
No mu ry'abanyandanini bagira amerwe y'inyama.Zl-Tega amatwi mwana wawe,ugireubwenge,
Kandiuyoboreumutimawawe mu nzira nziza.RkKuko hariho ingororano koko,
Kandi ibyiringiro byawe ntibizakurwaho.fjENtugakundireumutimawawe kwifuza iby'abanyabyaha,
AhubwouhorewubahaUwiteka burinde bwira.?iyNiukuriumutimawanjyeuzanezerwa,
Nuvugaibitunganye.NhMwana wanjye,umutimawawe nugiraubwenge,
Uwanjye na wouzanezerwa.Ig Uzamukubitaumunyafu,
Mazeuzakizaubugingo bwe kujya ikuzimu.Ff Ntukange guhanaumwana,
Kuko numukubitaumunyafu atazapfa.Qe Huguriraumutimawawe kwigishwa,
N'amatwi yawe ku magambo yo kumenya.Ed Kuko Umurengezi wabo akomeye,
Azakuburanya ababuranira.ecC Ntugashingure imbago zerekana imbibi za kera,
Kandi ntukarengēre mu mirima y'impfubyi,[b/ Ntukagire icyouvugaumupfapfa akumva,
Kuko azahinyuraubwenge bw'amagambo yawe.\a1Intore wamizeuzayiruka,
Kandiuzabawapfushijeubusaamagambo yawe wamushimishije. `Kuko uko atekereza ku mutimaari ko ari.
Yenda arakubwira ati “Ngwino ngufungurire”,
Arikoumutimawe ntabwo ubauhujenawe.^_5Ntukarye ibyokurya by'ufiteijisho ribi,
Kandi ntukifuze ibyokurya bye biryoshye,^Mbese wahanga amaso ku bitariho?
Kukoubutunzi butabura kwitera amababa,
Bukagurukank'uko igisiga kirenga mu bushwi.H] Ntukarushywe no gushakaubutunzi,
Ihebere bwa bwenge bwawe.A\}Ntiwishinge ibyokurya bye biryoshye,
Kuko bishukana.L[Niba uzi yuko uriumunyandanini,
Wifatira icyuma ku muhogowawe.[Z 1Igihe wicajwe no gusangira n'umutware,
Ushyireumutimakuri uwo uri imbere yawe.sY_Hariumuntu w'umunyamwete mu byo akoraubonye?
Bene uwo azaba imbere ku mwami,
Ntazakorera abagufi.FXNtugashingure imbago za kera,
Izo ba sogokuruzabashinze.TW!Nibaudafite ibyo kumwishyurira,
Washaka ko agutwaraubuririwaryamagaho?^V5Ntukabemu bīshingirisha gukorana mu biganza,
Cyangwa abīshingira abanyamyenda.EUKugirangoutigaingeso ze,
Zikaberaubugingo bwaweumutego.NTNtugacudiken'umunyamujinya,
Kandi ntukagendane n'umunyaburakari,WS'Kuko Uwiteka azababuranira,
Kandi ababarenganya azabanyagaubugingo bwabo.UR#Ntukanyageumukenekuko ariumukene,
Kandi ntukarenganye indushyimu manza,XQ)Kugirango nkwemeze amagambo y'ukuri,
Usubiraneyo ayo magambo ku bagutumye?=PuMbese sinakwandikiye ibyiza by'inama n'ibyo kumenya,aO;Nabikumenyesheje uyu munsi woweubwawe,
Kugirango ibyiringiro byawe bibe ku Uwiteka.NNKuko ari byiza nubikomeza mu mutimawawe,
Bigahora mu kanwa kawe.mMSTegaugutwi wumve amagambo y'umunyabwenge,
Kandiumutimawaweushishikarire kumenyaubwenge bwanjye,kLOUwishakiraubutunzi akarenganya abakene,
Kandiuhongera abakire,
Bombi bazakena nta kabuza.VK%Ubupfapfa buhambiriwe ku mutimaw'umwana,
Ariko inkoni ihana izabumucaho.ZJ-Akanwa k'abagore b'inzaduka ni imva ndende,
Uwo Uwiteka azinutsweazayigwamo.^I5 Umunyabute arahwaganya ati
“Hanze hari intare, nasohoka yanyicira mu nzira.”RH Amaso y'Uwiteka arindaufiteubwenge,
Ariko atsembaho iby'abagambanyi.eGC Ukunda kugiraumutimauboneye,
Akagira imbabazi mu byo avuga,
Umwami azaba incuti ye.qF[ Irukanaumukobanyi kandi intonganya zizajyana na we,
Ndetse imivurungano no gukozwa isoni bizashira.JE  Urebana ibambe azahirwa,
Kuko agaburiraumukeneibyokurya bye.TD!Ubiba gukiranirwa azasarura ishyano,
Inkoni y'uburakari bwe izavunika.PCUmukireategekaumukene,
Kandiuguzaaba ari nk'umugaragu w'umugurije.TB!Menyerezaumwana inzira akwiriye kunyuramo,
Azarinda asaza atarayivamo.`A9Amahwa n'imitego biri mu nzira y'ikigoryi,
Urindaubugingo bwe azanyura kure yabyo.`@9Uwicisha bugufi, akūbaha Uwiteka,
Ingororano ye niubukiren'icyubahiro n'ubugingo.r?]Umunyamakenga iyo abonye ibibi bije arabyikinga,
Arikoumuswa arakomeza akabijyamo akababazwa na byo.L>Umutunzi n'umukenebahurirahamwe,
Uwiteka ni we wabaremye bose.S= !Kuvugwa neza birutaubutunzi bwinshi,
No gukundwakurutaifeza n'izahabu.S<Ifarashi irindirijweumunsi w'urugamba,
Ariko kunesha kuva ku Uwiteka.R;Nta bwenge cyangwaubuhanga cyangwa inama,
Byabasha kurwanya Uwiteka.b:=Umunyabyaha ntagira imbebya ku maso ye,
Arikoumuntu w'intungane atunganya inzira ze.^95Umugabouhamya ibinyoma azarimburwa,
Arikoumuntu wumva neza nta wuzamubuzakuvuga.\81Igitambo cy'umunyabyaha ni ikizira,
Nkanswe noneho iyo agitanganyeumutimamubi.V7%Harihouhorana uburūraumunsiukira,
Arikoumukiranutsi aratanga ntiyimane.K6Umunyabute yicwa no kwifuza,
Kuko yanga gukoresha amaboko ye.U5#Umwibone w'umunyakizizi yitwaumunyagasuzuguro,
Akoranaubwirasi bwibona.V4%Utabumbuye akanwa ke agafataururimirwe,
Ni weurindaubugingo bwe amakuba.f3EUmunyabwenge yurirainkike z'umuduguduw'intwari,
Kandi acogoza ibyiringiro byabakomezaga._27Ukurikiza gukiranuka n'imbabazi,
Ni weuzabonaubugingo no gukiranuka n'icyubahiro.1Mu rugo rw'umunyabwenge hariubutunzi bw'igiciro cyinshi n'amavuta ya elayo,
Arikoumupfapfa we abipfushaubusaakabimaraho.W0'Kwibera ku gasozi kadatuwe,
Kurutakubanan'umugorew'umwagauteraintonganya.c/?Umunyabyaha azaba incungu y'umukiranutsi,
N'umugambanyi azagwa mu kigwi cy'intungane.k.OUkunda kuba inkorabishungo azabaumukene,
Ukunda vino n'amavuta ya elayo ntabwo azabaumutunzi.W-'Umuntuujarajara akava mu nzira y'ubwenge,
Azaba mu iteraniro ry'abapfuye.d,AUmukiranutsi anezezwa no gukoraibitunganye,
Ariko ku nkozi z'ibibi bizazibera icyishi.m+SIturo ritanzwe rwihishwa rihoshauburakari,
N'impongano zihishwe mu kwaha zoroshyaumujinyaukaze.U*# Uwica amatwi ngo atumva gutakak'umukene,
Na we azataka kandi ntazumvwa.R) Umukiranutsi yitegereza inzu y'abanyabyaha,
Uko bubikwa bakarimbuka.e(C Iyoumukobanyi ahanwe injiji yumviraho,
Kandiumunyabwenge iyo yigishijwe ahabwa kumenya.`'9 Umutimaw'umunyabyaha wifuza ibyaha,
Umuturanyi we ntabwo yabona ineza imuturukaho.Z&- Kuba mu gakinga k'urusenge,
Biruta kubanan'umugorew'ingare mu nzu y'inyumba.f%EInzira y'uremerewe n'ibyaha iragoramanga cyane,
Ariko imirimo y'uboneye ihora itunganye.O$Urugomorw'abanyabyaha ruzabahitana,
Kuko banga gukoraibitunganye.a#;Ubutunzi bushakishwaururimirubeshya buyokank'umwuka,
Ababushaka baba bashakaurupfu.X")Ibyoumunyamwete atekereza bizanaubukire,
Arikoubwira bwinshi bwirizaubusa.f!EKurebana igitsure n'umutimaw'ubwibone,
Ni byo rumurirw'abanyabyaha,
Byose ni icyaha.E Gukiranuka n'imanza zitabera,
BirutiraUwiteka ibitambo.[/Inzira y'umuntu yose imutunganiye ubwe,
Ariko Uwiteka ni weugerageza imitima.r _Umutimaw'umwami uri mu kubokok'Uwiteka,
Awuganisha aho ashatse hose nk'uyobora amazi mu migende yayo.LInguma ziryana zikurahoibibi,
Kandi imibyimba igera ku mutima.\1Ubwiza bw'abasore ni imbaraga zabo,
Kandiubwiza bw'abasaza niuruyenzi rw'imvi.^5Imbabazi n'ukurini byo biteraumwami kurama,
Kandi ingoma ye ikomezwa n'imbabazi.Y+Umwuka w'umuntu niurumuriyahawe n'Uwiteka,
Rusesengura ibihishwe mu mutima.PUmwami w'ubwenge ahūza abanyabyaha ikibando,
Hanyuma akabagosora.nUGuhubukiraindahiro y'ibyo yashinganye biberaumuntuumutego,
Yamara kurahira agasigara yisiganuza._7Uwiteka ni weuyobora imigendere y'umuntu,
Mbeseumuntu yamenya ate inzira aganamo?]3Ibipimisho biciyeukubirini ikizira ku Uwiteka,
Kandi igipimo kibeshya si cyiza.ONtukavuge uti “Nzihōrera.”
Tegereza Uwiteka na we azagukiza.W'Umwandu wabonekera mu maguru mashya mu itangira,
Ariko amaherezo ntuhira.V%Uvuma se cyangwa nyina,
Urumurirwe ruzazimira mu mwijima w'icuraburindi.T!Ugenda ari inzimuzi amena ibanga,
Nuko ntukiyuzuzen'ukunda kuvugagura.b=Imigambi yose ikomezwa n'inama,
Kandiuzajye gusembura intambaraufiteinama z'ubwenge.X)Urishaubuhwahwa araryoherwa,
Ariko hanyuma bikamuberaumusenyi mu kanwa ke.q[Uwishingiyeumushyitsiumwakeumwambaro we ho ingwate,
Kandiuwishingiye abashyitsiumwemere houbugwate.r]Hariho izahabu n'amabuye ya marijani menshi,
Arikoumunwa w'ubwenge ni ibyambarwa by'igiciro cyinshi.i KUgiye kuguraarapfobya ati
“Urampenze,urampenze!”
Ariko agenda yishimira icyo aguze.^ 5 Ntukunde kuryamīra kugirangoutazakena,
Kanguka ube maso kandiuzahaga ibyokurya.F  Ugutwi kumva n'ijisho rireba,
Byombi byaremwe n'Uwiteka.c ? Umuntu naho ariumwana amenyekanira ku byo akora,
Nibaumurimoweuboneye kandiutunganye.[ / Ibipimisho biciyeukubirin'ingero ziciyeukubiri,
Byombi ni ibizira ku Uwiteka.`9 Ni ndeubasha kuvugaati
“Ni jye wiyejejeumutima,
Ubu nkize icyaha cyanjye”?PUmwami wicaye ku ntebe y'imanza,
Atatanyisha ibibi byose amaso ye.QUmukiranutsi agendera mu muravawe,
Hahirwa abana be bazamukurikira.Y+Abenshi mu bantu bakunda kwamamaza ineza yabo,
Arikoumunyamuravawamubonahe?eCImigambi yo mu mutimaw'umuntu ni nk'amazi y'imuhengeri,
Arikoumunyabwenge azayifindura.{Nzarimirana w'umunyabute ntiyihingira atinya imbeho,
Ni cyo gituma mu isarura azasabiriza kandi ntagire icyo abona.V%Umuntu ashimirwa kwirinda impaka,
Arikoumupfapfa wese akunda intonganya.b=Igitinyiro cy'umwami ni nk'icy'intare yivuga,
Umurakaje aba agiriye amagara ye nabi._ 9Vino niumukobanyi,
Inzoga zirakubaganisha,
Kandiushukwa na byo ntagiraubwenge.^5Ibihano biringanirijwe abakobanyi,
Kandi inkoni zitegekewe ibitugu by'abapfapfa.t~aUmuhamyautagiraumumaroagayisha imanza zitabera,
Kandi akanwa k'umunyabyaha karyohera ibibi kakabimira.^}5Mwana wanjye, reka gupfa kumva ibyoubwirizwa,
Ngo wiyobagize amagambo y'ubwenge.W|'Usesagura ibya se agasendesha nyina,
Niumwanaukozaisoni akaba n'igitutsi.c{?Kubitaumukobanyi kandi abaswa baziga kwitonda,
Bwirizaujijutse na we azamenyaubwenge.?zyInyanda ishyiraukubokoku mbehe,
Ariko ntiyitamike.ay;Kūbaha Uwiteka biteraubugingo,
Umwubashye azahora ahaze,
Ntazagerwaho n'ibibi.SxIneza y'umuntu ni yo imuteragukundwa,
Kandiumukenearutaumunyabinyoma.]w3Mu mutimaw'umuntu habamo imigambi myinshi,
Ariko inama y'Uwiteka ni yo ihoraho.av;Emera inama kandi wumve icyo wigishijwe,
Kugirango mu maherezo yaweuzabeuziubwenge.Wu'Umunyamujinya mwinshi azabihanirwa,
Kandi naho wabimukizauzongera wihete.KtHanaumwana wawe ubwoukimwiringiye,
Ariko ntumuhanire kumwica.OsUbabariyeumukeneaba agurijeUwiteka,
Na we azamwishyuriraineza ye.Ur#Ukomeza amategeko aba arindaubugingo bwe,
Arikoutitaku nzira ze azapfa.GqUbute buteragusinziraubuticura,
Kandiuwinaniwe arananuka.dpAUrugo n'amatungoumuntu abiragwa n'ababyeyi be,
Arikoumugorewitonda amuhabwa n'Uwiteka.foE Umwanaupfapfana abera se ikirumbo,
Kandi intonganya z'umugoreni nk'ibitonyanga bidatuza.mnS Uburakari bw'umwami bumerank'ubw'intare itontoma,
Ariko ineza ye ni nk'ikime gitonze ku bwatsi.qm[ Amakengaumuntu afite amubuzakwihutirakurakara,
Kandi bimuha icyubahiro kwirengagiza inabi yagiriwe.[l/ Umupfapfa ntakwiriye ibinezeza,
N'umugaragu ntakwiriye gutegeka ibikomangoma.Vk% Umugabow'indarikwa ntazabura guhanwa,
Kandiuvugaibinyoma azapfa abizize.Xj)Uwishakiraubwenge aba akundaubugingo bwe,
Ukomeza kwitonda azabona ibyiza.iAbavandimwe b'umukenebose baramwanga,
Incuti ze zikarushaho kumwirengagiza,
Iyo abaganirije baramuninira bakigendera.ch?Benshi bavuga amagambo ashyeshya imbere y'umunyabuntu,
Kandiumuntu wese akundautanga.SgUmugabow'indarikwa ntazabura guhanwa,
Kandiuvugaibinyoma ntazabikira.NfUbutunzi bugwiza incuti,
Arikoumukenewe atandukanana mugenzi we.Ve%Ubupfapfa bw'umuntu bumuyobya inzira ye,
Kandiumutimawe winubiraUwiteka.Td!Kubahoudafiteubwenge si byiza,
Umuntu wihutiraibyo atazi ayoba inzira.Sc !Umukeneugenda atunganye,
Arutaufiteururimirugoreka kandi ariumupfapfa.gbGIncuti nyinshi zisenyaurugo,
Ariko haba incuti iramba ku muntu,
Imurutiraumuvandimwe.@a{Umukeneavuga yihonga,
Arikoumukireasubizanyaumwaga.^`5Ubonyeumugoremwiza aba abonye ikintu cyiza,
Akaba agizeumugisha ahawe n'Uwiteka.Z_-Ururimini rwo rwica kandi ni rwo rukiza,
Abarukunda bazatungwan'icyo ruzana.i^KUrurimirwiza ni rwo ruhazainda y'umuntu,
Kandi amagambo meza yunguka ni yo amuhesha guhaga.%]CUmuntuubabajwe n'uwo bava inda imwe,
Kumugorora biraruhijebiruta guhindūraumurwaukomeye,
Kandi intonganya zabo zimeze nk'ibyuma byugariye ibihome.?\yUbufindo bumaraimpaka,
Kandi bukiranura abakomeye.d[AMu rubanzaubanje kuvugaasa n'ukiranuka,
Ariko uwo yaregaga iyo aje aramuhinyuza cyane.LZAmaturo y'umuntu amuhesha inzira,
Akamugezaimbere y'abakomeye.^Y5Umutimaw'umunyamakengauronka kumenya,
Kandiugutwi k'umunyabwenge ni cyo gushaka.dXAUmutimawihanganyeukomezaumuntu mu ndwara ye,
Arikoumutimawihebye ni nde wawihanganira?KW Usubizabakimubwira,
Bigaragazaubupfu bwe n'ubushizi bw'isoni.sV_ Kwishyira hejuru k'umutimakubanziriza kurimbuka,
Kandi kwicisha bugufikubanziriza guhabwa icyubahiro.kUO Ubutunzi bw'umukireniumuduguduweukomeye,
Kandi ibyo yibwira bimugotank'inkike ndende zihomye.VT% Izina ry'Uwiteka niumunaraukomeye,
Umukiranutsi awuhungiramo, agakomera.KS Ugiraubuteku murimowe,
Aba ameze nk'umuvandimwe w'umurimbuzi.cR?Amagambo y'inzimuzi aryohera amatwi,
Aba nk'uturyoheraumuntu asamuye tujya mu nda ye.dQAAkanwa k'umupfapfa ni ko kazamurimbura,
Kandi ikigushaumutimawe mu mutegoniururimirwe.VP%Amagambo y'umupfapfa azana intonganya,
Kandiururimirwe rusemera agasaya.yOkSi byiza kwita ku cyubahiro cy'umunyabyaha mu rubanza,
Kandi si byiza kwirengagizaurubanza rw'umukiranutsi.uNcAmagambo yo mu kanwa k'umunyabwenge ni nk'amazi maremare,
Kandi isōko y'ubwenge ni nk'akagezi gasūma.fMEIyo hatungutse inkozi z'ibibi haba hajeumugayo,
Kandiubushizi bw'isoni buzanan'igitutsi.`L9Umupfapfa ntanezezwa no kujijuka,
Ahubwo anezezwa no kugaragaza ibiri mu mutimawe.kK QUwitandukanya n'abandi aba ashaka ibyo ararikiye,
Akangaubwenge bwose butunganye afiteubukana.wJgNdetse n'umupfapfa iyo acecetse bagira ngo niumunyabwenge,
Kandi iyo abumbuyeumunwa bamwitaumunyamakenga.[I/Uwifata mu magambo niumunyabwenge,
Kandiufiteumutimawitonze niumuntuujijutse.\H1Si byiza gucaumukiranutsi igihano,
Cyangwa gukubitira imfura gutunganya kwazo.NGUmwanaupfapfana atera se agahinda,
Kandi akabera nyina ikirumbo.bF=Ubwenge buba hafi imbere y'ujijutse,
Arikoumupfapfa ajya kubushakira ku mpera y'isi.bE=Umunyabyaha yakirira impongano zihishwe mu kwaha,
Kugirango agoreke inzira z'imanza.MDUmutimaunezerewe niumutimwiza,
Arikoumutimaubabayeumuterakonda.[C/Ubyayeumupfapfa aba yiteye agahinda,
Kandi se w'umupfapfa nta munezero agira._B7Ufiteumutimaunanirana nta byiza abona,
Kandi uw'ururimirugoreka azagwa mu makuba.mASUkunda intonganya aba akunze n'ibicumuro,
Ushaka gusumbisha abandiurugoaba yishakiye kurimbuka.`@9Umuntuubuzeubwenge arahiriraubwishingire,
Akishingira undi imbere y'umuturanyi we.]?3Incuti zikundana ibihe byose,
Kandiumuvandimwe avukiragukūra abandi mu makuba.c>?Impiya ziri mu ntoki z'umupfapfa zimaze iki?
Zamuguriraubwenge kandi nta mutimaagira?Z=-Uhaurubanza ababi kandiutsindisha abakiranutsi,
Bombi ni ikizira ku Uwiteka.d<AItangira ry'intonganya ni nk'ugomoroye amazi,
Nuko reka impaka zitarabyara intonganya.D; Uwitura ibyiza ibibi,
Ntabwo ibibi bizava mu rugo rwe.U:# Guhuran'idubu ryibwe ibyana byaryo,
Biruta guhuran'umupfu ku bupfu bwe.R9 Umuntu mubi ashakaubugomegusa,
Ni byo bizamuzanira intumwa y'inkazi.[8/ Gucyahwa kugeraumunyabwenge ku mutima,
Kurutaguhanishaumupfapfa inkoni ijana.e7C Uhishīra igicumuroaba ashakaurukundo,
Arikouhozahourutotoatandukanya incuti z'amagara.y6kUhabwa impongano yibwira ko afite ikintu cy'igiciro cyinshi,
Aho ayerekewe hose abona ko imugiriye akamaro.d5AImvugo itunganye ntiyizihiraumupfapfa,
Ariko cyaneururimirubeshya ntirukwiriye imfura.V4%Abuzukuruni ikamba ry'abasaza,
Kandi ba se babera abana babo icyubahiro.f3EUshinyaguriraumukeneaba atuka Iyamuremye,
Uwishimira ibyago by'abandi ntazabura guhanwa.j2MInkozi y'ibibi yumvira imvugo y'ibigoryi,
Umunyabinyoma ategera amatwiururimirw'inkubaganyi.k1OUruganda rutunganya ifeza n'itanura ritunganya izahabu,
Ariko Uwiteka ni weugerageza imitima.d0AUmugaragu witonda azarera mwene shebujaukoraibiteye isoni,
Kandi azaragwa hamwe na bo.g/ IUtwokurya dukakaye turimoamahoro,
Turutaurugorwuzuyeibyokurya,
Ariko rufiteintonganya.O.!Abantu batera inzuzi,
Ariko uko bigenda kose bitegekwa n'Uwiteka.[-/ Utihutirakurakara aruta intwari,
Kandiutegekaumutimawe arutautsindaumudugudu.e,CUruyenzi rw'imvi ni ikamba ry'icyubahiro,
Bibonekeshwa no kujya mu nzira yo gukiranuka.a+;Uwica ijisho aba atekereza iby'ubugoryi,
Agahekenya amenyo agira ngo asohoze ibibi.U*#Umunyarugomoyoshyaumuturanyi we,
Kandi akamunyuza mu nzira idatunganye.t)aUmuntuugorekaukuriaba abiba intonganya,
Kandiuneguranira mu byongorerano atandukanya incuti z'amagara.Q(Imburakamaro igambirira ibibi,
Kandiururimirwayo rwotsa nk'umuriro.Q'Inda y'umukozini yo imuteragukora,
Kandi akanwa ke na ko karamwaka._&7Hariho inziraumuntu yibwira ko ari nziza,
Ariko iherezo ryayo ni inzira z'urupfu.\%1Amagambo anezeza ni nk'ubuki,
Aryoheraubugingo bw'umuntu agakomeza ingingo ze.Z$-Umutimaw'umunyabwenge wigishaururimirwe,
Kandiumwunguraubwenge mu byo avuga.a#;Ubwenge buberanyirabwo isōko y'ubugingo,
Ariko ikibabaza abapfapfa niubupfu bwabo.g"GUfiteumutimaw'ubwenge azitwaumunyamakenga,
Kandiururimiruryoshya amagambo rwungura kwiga.Q!Uwitondera Ijambo azabona ibyiza,
Kandiuwisunga Uwiteka aba ahirwa.f ENi byiza kugiraumutimaworoshyeugafatanya n'aboroheje,
Kurutakugabana iminyago n'abibone.RKwibona kubanziriza kurimbuka,
Kandiumutimawirariraubanziriza kugwa.r]Inzira nyabagendwa y'abakiranutsi niukurekaibibi,
Uwirinda mu migenzereze ye aba arindaubugingo bwe.wgKubonaubwenge ni byiza cyane kurutakubonaizahabu,
Niukuriumuntu yahitamoubuhanga kuburutisha ifeza nziza.taIyo mu maso h'umwami hakeye biteraubugingo,
Kandiurukundo rwe rusa n'igicu kimanura imvura y'umuhindo.T!Uburakari bw'umwami ni intumwa y'urupfu,
Arikoumunyabwenge arabuhosha.W' Ururimirukiranuka ni rwo runezeza abami,
Kandi bagakundauvugaibitunganye.Q Ni ikizira ku bami gukoraibibi,
Kuko ingoma ikomezwa no gukiranuka.q[ Iminzani n'ibyuma bipimishwa bitunganye ni iby'Uwiteka,
Ibipimishwa byo mu mufukabyose niumurimowe.b= Amateka ameze nk'ay'Imana aba ku rurimirw'umwami,
Ntabwo ijambo rye rigoreka imanza.[/ Umutimaw'umuntuutekerezaurugendo rwe,
Ariko Uwiteka ni weuyobora intambwe ze.NUduke turimogukiranuka,
Turutainyungu nyinshi irimo gukiranirwa.W'Iyo imigenzereze y'umuntu inezeza Uwiteka,
Atuma n'abanzi be buzurana we.s_Imbabazi n'ukurini byo bitwikīra gukiranirwa,
Kandi kūbaha Uwiteka ni ko gutumaabantu bareka ibibi.hIUmuntu wese w'ubwibone bwo mu mutimani ikizira ku Uwiteka,
Niukurirwose ntazabura guhanwa.oWIkintu cyose Uwiteka yagitegekeye iherezo ryacyo,
Ndetseumunyabyaha yamutegekeyeumunsi w'amakuba.QImirimo yawe yoseuyiharire Uwiteka,
Ni ho imigambi yawe izakomezwa.^5Imigenzereze y'umuntu yose itunganira amaso ye,
Ariko Uwiteka ni weugeraimitima.h KInamaumuntu yigira mu mutimawe ni we nyirayo,
Ariko igisubizocy'ururimirwe kiva ku Uwiteka.a ;!Kūbaha Uwiteka ni ko kwigishaubwenge,
Kandi kwicisha bugufikubanziriza icyubahiro.Z - Uwanga guhanwa ntiyita ku bugingo bwe,
Arikouwemera gucyahwa yungukaubwenge.N Utegeraugutwi igihano kiyobora mu bugingo,
Azaba mu banyabwenge.M Amaso akeye anezezaumutima,
Kandi inkuru nziza zikomeza intege.R Uwiteka aba kure y'inkozi z'ibibi,
Ariko yumva gusabak'umukiranutsi.oWUmutimaw'umukiranutsiutekereza icyo ari busubize,
Ariko akanwa k'umunyabyaha gasesagura ibigambo.X)Urarikira indamu atezaurugorwe imidugararo,
Arikouwanga impongano azarama.Y+Imigambi mibi ni ikizira ku Uwiteka,
Ariko amagambo anezeza aramutunganira.T!Uwiteka azasenyaurugorw'umwibone,
Ariko azakomezaurubibirw'umupfakazi.Z-Ku munyabwenge inzira y'ubugingo irazamuka,
Kugirango ave ikuzimumu bapfuye.lQUmuntu yishimira ibyo asubizaabandi,
Ariko ijambo rivuzwe mu gihe gitunganye ko ari ryo ryiza!^5Aho inama itari imigambi ipfaubusa,
Ariko aho abajyanama benshi bari irakomezwa.^5Ubupfapfa bunezezaubuzeubwenge,
Arikoumuntu witonda yibonereza inzira itunganye.KUmwanaufiteubwenge anezeza se,
Arikoumupfapfa asuzuguranyina.nUInzira y'umunyabute imeze nk'uruzitiro rurimoamahwa,
Ariko inzira y'umukiranutsi ni nyabagendwa.R~Umunyamujinya abyutsa intonganya,
Arikoutihutirakurakara arazihosha.Y}+Kugaburirwa imboga mu rukundo,
Biruta ikimasa gishishe kigaburwa mu rwango.S|Uduke turimokūbaha Uwiteka,
Turutaubutunzi bwinshi burimoimpagarara._{7Iminsi y'umunyamubabaro yose ni mibi,
Arikoufiteumutimaunezerewe ahora mu birori.Xz)Umutimaw'ujijutseushakaubwenge,
Ariko akanwa k'abapfapfa gatungwan'ubupfu.Oy Umutimaunezereweukesha mu maso,
Arikoumutimaubabayeuteraubwihebe.Lx Umukobanyi ntakunda gucyahwa,
Kandi ntagenderera abanyabwenge.Zw- Ikuzimuno Kurimbuka biri imbere y'Uwiteka,
Nkanswe ibiri mu mitima y'abantu.Xv) Umuntu wiyobagiza ahanishwa igihano kibabaza,
Kandiuwanga gucyahwa azapfa.[u/ Inzira y'umunyabyaha ni ikizira ku Uwiteka,
Ariko akundaukurikira gukiranuka.gtGIgitambo cy'umunyabyaha ni ikizira ku Uwiteka,
Ariko gusenga k'umukiranutsi kuramunezeza.[s/Ururimirw'umunyabwenge rwamamazaubuhanga,
Arikoumutimaw'umupfapfa si koukora.drAMu nzu y'umukiranutsi harimoubutunzi bwinshi,
Ariko indamu y'umunyabyaha ibamo ibyago.^q5Umupfapfa ahinyura igihano se amuhana,
Arikouwemera gucyahwa ni weugiraamakenga.SpUrurimirukizani igiti cy'ubugingo,
Arikourugoreka rukomeretsaumutima.@o{Amaso y'Uwiteka aba hose,
Yitegereza ababi n'abeza.qn[Ururimirw'abanyabwenge rugaragazaubuhanga uko bikwiriye,
Ariko akanwa k'abapfapfa gasesaguraubupfu.Xm +Gusubizanya ineza guhoshauburakari,
Ariko ijambo ribabaza ribyutsaumujinya.llQ#Ineza y'umwami ayigiriraumugaraguukoranaubwenge,
Arikoumujinya we awugiriraukoraibiteye isoni.Uk#"Gukiranuka gushyiraubwoko hejuru,
Ariko ibyaha bikoza isoni amoko yose._j7!Ubwenge buba mu mutimaw'ujijutse,
Ariko ibiri mu mutimaw'umupfapfa biramenyekana.oiW Umunyabyaha anyitswa n'ibibi bye akora,
Arikoumukiranutsi afiteubuhungiro ndetse no mu rupfu rwe.Yh+Urenganyaumukeneaba atuka Iyamuremye,
Arikoubabariyeumutindi aba ayubashye. (]x#~~e~}},||j{{~zzzLzyy%xxix ww4vvv-uuu+ttFsss)rrgrqqqq ppooo)nnOmm>llMkkk9jjj.iikihh`gggff>>S===M<66c55r544#33m22.11D0///=../-o-,6+x***)g((<'''&&%%4$$J#{#""S!!!( v A 6O;TN1i |BM B U (EV8yP%]SY Ko haba ibintu byinshi bigwiza ibitagiraumumaro, ibyo byunguraumuntu iki?mXS Ikiriho cyose cyiswe izina kera kandiumuntu azwi icyo ari cyo, ntashobora kurwanyaumurusha amaboko.iWK Kubonesha amaso biruta kuzererezaumutima. Ibyo na byo niubusa, ni nko kwiruka inyuma y'umuyaga.cV?Umunyabwenge arushaumupfapfa iki? Umukeneuzi kwitondera imbere y'abakiriho aba afite iki?SUImirimo yoseumuntu akora aba akorera inda ye, nyamara ntashiraumururumba.\T1Naho yarama imyaka ibihumbi bibiri atanezezwa n'ibyiza, mbese bose ntibajya hamwe?`S9ndetse ntiyigeze kubonaizuba haba no kurimenya, iyo nda iba iguwe neza kurutawa wundi.aR;Kuko iyo nda iza ariubusaikagenda mu mwijima, kandi izina ryayo ritwikiriwe n'umwijima,:QmUmuntuubyaye abana ijana akarama imyaka myinshi, iminsi yo kubahokwe ikagwira arikoumutimawe ntuhageibyiza, akabura n'aho ahambwa, ndavuga yuko bene uwo arutwa n'inda yavuyemo.QPumuntu Imana yahayeubutunzi n'ubukiren'icyubahiro, ntabure ibyoumutimawe wifuza byose, ariko Imana ntimuhe inda yo kubirya, ahubwoumushyitsi akaba ari weubyirīra, ibyo na byo niubusa, n'indwara mbi.DO Hariho ikibi nabonye munsi y'ijuru kijya kiremerera abantu:[N/Imana izagwizaumunezero mu mutimawe, bitume atibaza cyane iminsi azamara akiriho. MKandiumuntu wese Imana yahayeubutunzi n'ubukireikamuha kubirya, akihaumugabane we akanezezwa n'umurimowe, ibyo niubuntu bw'Imana.^L5Dore icyo nabonye kibereyeumuntu cyiza kandi kimutunganiye, niukurya no kunywano kunezezwa n'ibyiza by'imirimo ye yose akorera munsi y'ijuru mu minsi yose akiriho, iyo Imana yamuhayekuko ibyo ari byo mugabane we.aK;Iminsi ariho yose arīra mu mwijima, abonaumubabaro mwinshi, agira indwara n'uburakari.hJIIcyo na cyo ni ikibi gikabije, kuko uko yaje ari ko azagenda. Byamumariye iki gukoreraumuyaga?IUko yavuye mu nda ya nyina ariumutumbure, azagenda atyo nk'uko yaje, ari nta cyo azajyana cy'ibyo yaruhiyeyatwara mu ntoki.`H9 ubwo butunzi bukamarwa no guhomba, kandi iyo abyayeumwana ntabona icyo amupfumbatisha.jGM Hariho ikibi gikabije nabonye munsi y'ijuru, ni cyo butunzi nyirabwo yibikiye bukamuteraamakuba,tFa Ibitotsi by'umukozibimugwa neza, n'iyo ariye bike cyangwa byinshi, ariko guhagak'umukirekumubuzagusinzira.qE[ Iyo ibintu bigwiriye ababirya na bo baragwira, nyirabyo aba yungutse iki kitariukubirebesha amaso gusa?eDC Ukunda ifeza ntabwo ahaga ifeza n'ukunda kunguka byinshi na we ni uko. Ibyo na byo niubusa.[C/Nyamarauburumbuke bw'igihugu ni ubwa bose,umwami na we ubwe atungwano guhingirwa.8BiNubonamu ntaraumukeneurengana, n'abanyarugomobakurahoimanza zitabera no gukiranuka ntibikagutangaze, kuko Isumbyaabakuruubukuruibyitegereza, kandi hariho abakuru babarengeje.A{Nk'uko mu nzozi nyinshi harimo ibitagiraumumarobyinshi, no mu magambo menshi ni ko bimeze, ariko weho ujye wubahaImana.4@aNtugakundire akanwa kawe gucumuzaumubiriwawe, kandi ntukavugireimbere ya marayika uti “Narafuditse.”Kuki Imana yarakarira ijwi ryawe, ikarimburaumurimow'amaboko yawe?8?kGuhigaumuhigontuwuhigure birutwa no kutawuhiga.j>MNuhigira Imanaumuhigontugatinde kuwuhigura, kuko itanezerewe abapfapfa. Ujyeuhigura icyo wahize.d=AInzozi zizanwa n'imiruho myinshi, kandi ijwi ry'umupfapfa rimenyekanira ku magambo menshi.P< Ntukihutirekubumbura akanwa kawe, kandi ntugakundireumutimawawe kugiraishyushyuryo kugiraicyouvugiraimbere y'Imana, kuko Imana iri mu ijuru naweukabauri mu isi. Nuko rero amagambo yawe ajye aba make. ; Nujya mu nzu y'Imana ujyeurinda ikirenge cyawe, niwegeraukumva biruta gutamba ibitambo by'abapfapfa, kuko batazi ko bakora nabi.:7Abantu bose yategekaga ntibagiraga uko bangana, ariko abazakurikiraho ntibazamwishimira. Niukuriibyo na byo niubusa, ni nko kwiruka inyuma y'umuyaga.p9YNabonye abantu bazima bose bagendera munsi y'ijuru baherereye mu ruhande rw'uwo musorewazunguyeumwami.p8Ykuko yari avuye mu nzu y'imbohe ngo yimikwe, ndetse mu gihugu yimitswemo ni cyo yavukiyemo ariumukene.]73 Umusorew'umukeneufiteubwenge arutaumwamiushaje w'umupfapfautacyemera kugirwa inama,_67 Umuntu naho yanesha umwe, ababiri bo bamunanira, kandiumugoziw'inyabutatuntucikavuba.a5; Maze kandi ababiri iyo baryamanye barasusurukirwa, ariko uri wenyine yasusurukirwa ate?n4U kuko iyo baguye umwe abyutsa mugenzi we, arikouguyeari wenyine atagiraumubyutsa, aba abonye ishyano.J3  Ababiri baruta umwe, kuko babona ibihembo byiza by'imirimo yabo,2+Harihoumuntu nyakamweutagira uwo babana, ndetse ntagire n'umwana cyangwaumuvandimwe, nyamara imiruho ye yose ntigira iherezo kandi amaso ye ntahagaubutunzi. Ajya yibwira ati “Ni nde mbikorera bikabuzaubugingo bwanjye ibyiza?”Ibyo na byo niubusa, niukuriniumuruhomubi.;1qNsubiyeinyuma mbona ibitagiraumumaromunsi y'ijuru.p0YUrushyirumwe rwuzuyerufiteamahoro, biruta amashyi yombi yuzuyeafiteumuruhono kwiruka inyuma y'umuyaga.7/iUmupfapfa aripfumbata agasigara aryaumubiriwe.'.GKandi mbona imirimo yose n'iby'ubukorikori byose, yuko ari byo bitumaumuntu agirira ishyari mugenzi we. Ibyo na byo niubusa, ni nko kwiruka inyuma y'umuyaga.c-?Niukuribose barutwa n'utigeze kubaho, akaba atabonye imirimo mibi ikorerwa munsi y'ijuru.@,{Ni cyo cyatumye nshima abapfuye kurutaabazima bakiriho.E+ Nsubiyeinyuma mbona iby'agahato byose bikorerwa munsi y'ijuru, mbona n'amarira y'abarengana babuze kirengera,ububasha bwari bufitwe n'ababarenganyaga kandi ntibari bafite uwo kubahumuriza.*/Ni cyo gituma mbona yuko nta kirenze ibi:umuntu kunezezwa n'imirimo ye, ibyo ni byo mugabane we. Ni nde wamugarura ngo arebe ibizaba mu nyuma ze?y)kNi nde uzi yukoumwuka w'umuntuuzamukaukajya hejuru, kandi akamenya yuko uw'inyamaswaumanukaukajya mu butaka?”S(Byose bijya hamwe, byose byavuye mu mukungugu kandi byose bizawusubiramo.8'iKuko ikiba ku bantu ari cyo kiba no ku nyamaswa, ikibibaho ni kimwe, nk'uko bapfa ni ko zipfa. Niukuribyose bihumekakumwe,umuntu nta cyo arusha inyamaswa kuko byose ariubusa.&Nibwiye mu mutimanti “Bimera bityo ku bw'abantu kugirango Imana ibagerageze, kandi ngo bīmenyeho yuko na boubwabo bameze nk'inyamaswa. %9Ni ko kwibwira mu mutimawanjye nti “Imana izaciraurubanza abakiranutsi n'abanyabyaha, kuko aho ari ho hazaba igihe cy'ikintu cyose n'umurimowose.”$Maze kandi nabonye munsi y'ijuru, aho kubonaimanza zitabera habaye ibyaha, ahahoze ibyo gukiranuka, ibyaha ni ho byasubiye.s#_Ikiriho cyahozeho na kera kandi ikizabaho cyahozehouhereye kera, kandi Imana yongera kugarura ibyakuweho.$"ANzi yuko icyo Imana ikora cyose kizahoraho iteka ryose, ntibishoboka kucyongeraho cyangwa kukigabanyaho, kandi Imana yakiremeye kugirango abantu bayubahe.!{ Kandi koumuntu wese akwiriye kurya no kunywa, no kunezezwa n'ibyiza by'imirimo ye yose, kuko na byo ariubuntu bw'Imana.` 9 Nzi yuko ari nta cyiza kiriho kibarutirakunezerwa, no gukoraneza igihe bakiriho cyose.Y+ Ikintu cyose yakiremye ari cyiza mu gihe cyacyo. Kandi yashyize ibitekerezo by'igihe cy'iteka mu mitima yabo,uburyoumuntu atabasha gusesengura imirimo Imana yakoze,uhereye mbere na mbereukazageza ku iherezo.?y NabonyeumuruhoImana yahaye abantu ngo barushywe na wo.1] Ibyoumuntu akora yirushyabimumarira iki?/Yigihe cy'intambara n'igihe cy'amahoro.{oIgihe cyo gutabura n'igihe cyo kudoda, igihe cyo guceceka n'igihe cyo kuvugaigihe cyo gukunda n'igihe cyo kwanga,X)Igihe cyo gushaka n'igihe cyo kuzimiza, igihe cyo kwimana n'igihe cyo gutanga.r]Igihe cyo kujugunya amabuye n'igihe cyo kuyarunda, igihe cyo guhoberana n'igihe cyo kwirinda guhoberana.U#Igihe cyo kuriran'igihe cyo guseka, igihe cyo kuboroga n'igihe cyo kubyina.SIgihe cyo kwica n'igihe cyo gukiza, igihe cyo gusenya n'igihe cyo kubaka.c?Hariho igihe cyo kuvukan'igihe cyo gupfa, igihe cyo guteran'igihe cyo kurandura ibikūri.f GIkintu cyose kigenerwa igihe cyacyo, n'icyagambiriwe munsi y'ijuru cyose gifiteumwanya wacyo.J Kukounezeza Imana ari we ihaubwenge no kumenya n'umunezero, arikoumunyabyaha imuhaumuruhongo asarure arunde, abone ibyo guhaunezeza Imana. Ibyo na byo niubusa, ni nko kwiruka inyuma y'umuyaga.=uNone se ni nde wabasha kurya no kwinezeza akandusha?$ANtakigiriraumuntu akamaro kiruta kurya no kunywa, no kunezereshaubugingo bwe ibyiza biturukamu miruho ye. Nabonye yuko ibyo na byo biva mu kubokokw'Imana.~uKuko iminsi ye yose ari agahinda, n'imiruho ye ari ishavu, ndetse na nijoroumutimawe nturuhuka. Ibyo na byo niubusa.eCNone seumuntu akura iki mu miruho ye yose, no mu byoumutimawe washishikariye munsi y'ijuru?'kuko habahoumuntuukoranaubwenge no kumenya n'ubuhanga, nyamara azabisigirautabiruhiye, bibeumuragewe. Ibyo na byo niubusa, ni ibibi bikomeye.hINi cyo cyatumye nisubiramo, ngahebyaumutimawanjye ku miruho yanjye yose naruhiyemunsi y'ijuru,* MKandi ni nde uzi yuko azabaumunyabwenge cyangwaumupfapfa? Nyamara azategeka imirimo yanjye yose nakoze, ngaragarizamoubwenge munsi y'ijuru. Ibyo na byo niubusa.b =Maze nanga imiruho yanjye yose naruhiyemunsi y'ijuru, kuko nzayisigiraumuntuuzansimbura. }Ni ko kwangaubugingo, kuko imirimo ikorerwa munsi y'ijuru yamereye nabi. Byose niubusa, ni nko kwiruka inyuma y'umuyaga. 7Eregaumunyabwenge ameze nk'umupfapfa, na we ntiyibukwa iteka, kuko mu bihe bizaza bose bazaba bibagiranye. Eregaumunyabwenge na we apfa nk'umupfapfa!- SNi ko kwibwira mu mutimanti “Ibiba ku mupfapfa ni byo bizambaho. None se kumurushaubwenge byamariye iki?”Ni ko kwibwira mu mutimanti “Ibyo na byo niubusa.” Amaso y'umunyabwenge ari mu mutwe we, na weumupfapfa agenda mu mwijima atabona, nyamara nabonye ko amaherezo ya bose ari amwe.I  Nuko mbona koubwenge burutaubupfapfa nk'ukoumucyourutaumwijima.y Nisubiramo ngo ndebeubwenge n'ubusazin'ubupfapfa. Mbeseuzasimburaumwami azabasha gukoraiki? Keretse ibisanzwe bikorwa.9k Maze nitegereje imirimo yose y'amaboko yanjye n'imiruho yose niruhijenkora, nsanga byose ariubusa, ari nko kwiruka inyuma y'umuyaga, kandi nta gifiteumumarokiri munsi y'ijuru.G Kandi sinimye amaso yanjye icyo yifuza cyose, nta n'umunezero wose nimyeumutimawanjye, kukoumutimawanjye wishimiraga imirimo yanjye yose. Ibyo ni byo byari ingororano z'imirimo yanjye yose.iK Nuko ndakomera kandi ndusha abambanjirije i Yerusalemu bose kunguka, nkomeza n'ubwenge bwanjye.;oNirundaniriza ifeza n'izahabu, n'ubutunzi buherereye ku bami buvuyemu ntara zose, nishakiye abaririmbyi b'abagabo n'ab'abagore n'ibinezeza abantu, n'ibicurangwa by'uburyo bwose.0Yniguriyeabagaragu n'abaja babyarira abandi mu rugo rwanjye, kandi ngiraubutunzi bwinshi bw'amashyo y'inka n'imikumbi y'intama, ndusha abambanjirije i Yerusalemu bose.U#nifukuriyeamariba y'amazi, kugirango nyavomerere imirima yororerwamo ibiti.jMnihingiye imirima, n'imirima y'uburabyo izitiwe, nyiteramo ibiti by'amoko yose y'imbuto ziribwa,H~ Nikoreye imirimo ikomeye, niyubakiye amazu, nitereye inzabibu,n}UNishatse mu mutimauko nakwishimishaumubiriwanjye vino, ariko ngoumutimawanjyeukomeze kunyobozaubwenge, ngashaka n'uburyo nakora iby'ubupfapfa, kugirango menye icyo bumarira abantu babukorera munsi y'ijuru mu minsi bakiriho yose.V|%Navuze ibyo gusekanti “Niubusazi”, n'iby'ibitwenge nti “Bimaze iki?”{ Nibwiye mu mutimawanjye nti “Henga nkugeragereshe ibyishimo, nuko ishimire kugubwa neza.”Maze mbona ko na byo ariubusa.]z 5kukoubwenge bwinshi burimoagahinda kenshi, kandiuwungukaubwenge yunguka n'umubabaro.y Nakomejeumutimawanjye kumenyaubwenge no kumenya iby'ubusazin'ubupfapfa, menya yuko na byo ari nko kwiruka inyuma y'umuyaga,1x ]Nibwiye mu mutimawanjye ndavuga nti “Dore niyunguyeubwenge bwinshi kurusha abambanjirije i Yerusalemu bose. Niukuriumutimawanjye wabonyeubwenge bwinshi no kumenya.”Kandi imirimo ye nibayimushimire mu marembo.fgEUbutoniburashukanakandiuburanga bwiza niubusa,
ArikoumugorewubahaUwiteka ni weuzashimwa.Kf“Abagore benshi bagenza neza,
Ariko wehourabarusha bose.”[e/Abana be barahagurukabakamwita Munyamugisha,
N'umugabowe na we aramushima atiUd#Amenya neza imico yo mu rugo rwe,
Kandi ntabwo arya ibyokurya by'ubute.Uc#Abumbuza akanwa keubwenge,
Kandi itegeko ry'ururimirwe riva ku rukundo.fbEImbaraga n'icyubahiro ni byo myambaro ye,
Kandi igihe kizaza azaba agiseka atacyitayeho.DaAboha imyambaro akayigura,
Aguriraabagenza imikandara.Y`+Umugabowe amenyekana mu marembo y'umudugudu,
Yicaranye n'abakuru b'igihugu.`_9Yibohera ibirago by'ibisuna,
Imyambaro ye ni imyenda y'ibitare byiza n'imihengeri.k^ONtatinyisha abo mu rugo igihe cy'imbeho,
Kuko abo mu rugo bose bambaye ibikomeye by'imihemba.J] Aramburiraabakene ibiganza,
Kandi indushyiakazitiza amaboko.U\#Afatishaukubokourubambo rurihoipamba,
Intoki ze zigafata igiti ahotoza.[[/Abona yuko ibyo akora bimufitiye akamaro,
Kandi nijoro itabaza rye ntirizima.7ZiAkenyerana imbaraga,
Agakomeza amaboko ye.[Y/Yitegerezaumurimaakawugura,
Awutezamourutokimu by'inyungu ivuye mu maboko ye.gXGAbyuka kare butaracya,
Akagaburiraabo mu rugo,
Agategeka abaja be imirimo ibakwiriye.KWAmeze nk'inkuge z'abagenza,
Azana ibyokurya bye abikura kure.SV Ashakaubwoya bw'intama n'imigwegwe,
Anezezwa no gukoresha amaboko ye.NU Ahora amugirira neza ntabwo amugirira nabi,
Igihe cyose akiriho.JT  Umutimaw'umugaboweuhoraumwiringira,
Kandi ntazabura kunguka.XS) Umugorew'imico myiza ni nde wamubona?
Arusha cyane rwose marijani igiciro.fRE Bumbura akanwa kawe uce imanza zitabera,
Ucire abakene n'indushyiurubanza rutunganye.”^Q5“Bumbura akanwa kaweuvugireikiragi,
Kandiuburanire abatagira shinge na rugero.NPMurekeanywe urwo rushungandushyi,
Rumuterekwibagirwa intimba ye.MOIbisindishaubiheugiyegupfa,
Na vinouyiheufiteintimba mu mutima.PNBe kunywabakibagirwa ibyategetswe,
Bakagoreka imanza z'abarengana. M “Ntibikwiriye abami, Lemuweliwe,
Abami ntibakwiriye kunywavino,
Cyangwa ibikomangoma kubaririza ibisindisha aho biri.VL%Ntugaheabagore intege zawe n'ubugingo bwawe,
Kuko ari cyo kigusha abami.rK]“Mwana wanjye, ndakubwira iki?
Ese nkubwire iki, mwana wanjye nibyariye,
Ko ari wowe nahigiye?AJ Amagambo y'umwami Lemuwelin'ubuhanuzi nyina yamwigishije:yIk!Gucunda amata kuresaamavuta,
Guhotora izuru kuvusha amaraso,
Ni ko guterauburakari kuzanaintonganya.”oHW “Niba wakoze iby'ubupfapfaukishyira ejuru,
Cyangwa niba wagambiriye ibibi,
Wifate ku munwa.YG+Ifarashi y'intambara n'isekurumey'ihene,
Kandi n'umwamiutagira abamugomera.TF!Intare irusha izindi nyamaswa zose amaboko,
Kandi ntigira icyo ihunga.aE;“Hariho ibintu bitatu bifite imigendere myiza,
Ndetse ni bine bigenda neza cyane:RDN'umuserebanyaufatisha amaboko yawo,
Ariko uba no ku nyumba z'abami.HC Inzige ntizigiraumwami,
Ariko zitera zigabanyijemo imitwe.UB#Impereryi niubwoko butagira imbaraga,
Ariko ziyubakira amazu mu bitare.MAIbimonyo niubwoko budakomeye,
Ariko byibikira ibyokurya mu cyi.U@#“Hariho ibintu bine biba ku isi bitoya,
Ariko bifiteubwenge bukabije:S?Umugorew'igicamuke iyo atashye mu nzu,
N'umujaiyo azunguye nyirabuja.G>Umugaragu iyo ahindutseumwami,
Umupfapfa iyo aguye ivutu,Y=+“Hariho ibintu bitatu bitigisa isi,
Ndetse ni bine itabasha kwihanganira:{<o“Ni koubugenge bw'umugorewa maraya bumeze,
Ararya akiyunyuguza,
Maze akavuga ati ‘Nta kibi nakoze.’;%Ubugenge bw'igisiga mu kirere,
Ubugenge bw'inzoka ku rutare,
Ubugenge bw'inkuge mu nyanja hagati,
N'ubugenge bw'umugaboku nkumi.Q:“Hariho ibintu bitatu bitangaza bindengaho,
Ndetse ni bine ntazi:9“Ijisho ry'usekase akanga kumvira nyina,
Rizanogorwa n'ibikōna byo mu bikombe,
Kandi ibyana by'ibisiga bizarimira.]83Imva, inda itabyara, isi idahaga amazi,
N'umuriroutavuga ngo ‘Mpaze inkwi.’)7K“Umusundweufiteabakobwa babiri bataka bati ‘Mpa, mpa!’
Hariho ibintu bitatu bitagira igihe bihaga,
Ndetse ni bine bitavuga biti ‘Birahagije’:63Harihoumuryango w'abantu bafite amenyo ameze nk'inkota n'ibijigo bimeze nk'ibyuma,
Byo gutsemba abakene mu isi n'indushyingo bazikure mu bantu.f5E Harihoumuryango w'abantu,
Bariya bagira amaso y'ubwibone,
Ijisho barikura mu gihene.Y4+ Harihoumuryango w'abantu biyita intungane,
Kandi batuhagiweho imyanda yabo.W3' “Harihoumuryango w'abantu bavuma ba se,
Kandi ntibahe ba nyinaumugisha._27 “Ntukabeshyereumugaragu kuri shebuja,
Kugirango atakuvumaugatsindwa n'urubanza. 1  Kugirango ndahaga nkaguhakana nti
‘Uwiteka ni iki?’
Cyangwa nkabaumukenenkiba,
Nkagayisha izina ry'Imana yanjye.0}Nkurahoibitagiraumumaron'ibinyoma bimbe kure,
Ntumpeubukenecyangwaubukire,
Ahubwoungaburireibyokurya binkwiriye,D/“Nagusabye ibintu bibiri,
Ntubinyimeumwanya nkiriho.e.CNtukagire icyo wongēra ku magambo yayo,
Kugirango itagucyahaugasanga uriumunyabinyoma.Z--“Ijambo ry'Imana ryose rirageragezwa,
Ni yo ngabo ikingira abayihungiyeho.},sNi nde wazamutse mu ijuru kandi akamanuka?
Ni nde wateranyirijeumuyagamu bipfunsi bye?
Ni nde wapfunyitse amazi mu mwambaro we?
Ni nde washinze impera zose z'isi?
Izina rye ni nde,
kandi izina ry'umwana we ni nde nibauyazi?=+uKandi sinizeubwenge,
Simenya n'Uwera uwo ari we.^*5“Niukurindiumuntuumezenk'inka kurusha abandi bose,
Simfite kujijuka nk'umuntu,g) IAmagambo ya Aguri mwene Yake y'ubuhanuzi. Uwo mugaboabwira Itiyeli ndetse Itiyeli na Ukali atia(;Ukiranirwa azirana n'abakiranutsi,
Kandiugenda ari intungane azirana n'abanyabyaha.U'#Benshi bashaka gutonaku mutware,
Ariko Uwiteka ni weuciraabantu imanza.V&%Gutinya abantu kugusha mu mutego,
Arikouwiringira Uwiteka azaba amahoro.P%Uwiyuzuzan'umujuraaba yiyanga,
Yumva uko arahizwa akanga kubivuga.e$CUbwibone bw'umuntu buzamucisha bugufi,
Arikouwicisha bugufimu mutimaazabona icyubahiro.V#%Umunyamujinya abyutsa intonganya,
Kandiumuntu w'inkazi agwiza ibicumuro.X")Umugaragu warezwe nezauhereye mu bwana bwe,
Hanyuma azabera shebujaumwana.S!Mbese wabonyeumuntuuhutaamagambo?
Bakwemeraumupfapfa kumurutisha uwo.K Ikiretwa ntigihanishwa amagambo,
N'iyo kiyumvise ntikiyitaho.`9Aho guhishurirwa kutariabantu bigira ibyigenge,
Arikoukomeza amategeko aba ahirwa.GHanaumwana wawe azakuruhura,
Ndetse azanezezaumutimawawe.ucIyo abanyabyaha bagwiriye,
Ibicumurona byo biragwira,
Ariko abakiranutsi bazabitegereza bahenebera.\1Umunyafu no gucyaha byigishaubwenge,
Arikoumwana bandaritse akoza nyina isoni.RUmwamiuciraabakene imanza zitabera,
Ingoma ye izakomera iteka ryose.Y+ Umukenen'urenganya amahuriroyabo ni amwe,
Uwiteka ahwejesha amaso ya bombi.O Iyoumutware yumviye amazimwe,
Abagaragu be bose baba abanyabyaha.[/ Umupfapfa agaragazauburakari bwe bwose,
Arikoumunyabwenge arifata akabucubya.Y+ Abakunda kwicana banga intungane,
Kandi n'umukiranutsi bashaka uko bamwica.gG Umunyabwenge iyo agiye impaka n'umupfapfa,
Naho yarakara cyangwa agaseka ntabwo zakoroha.]3Abakobanyi bakongezaumuduguduimivurungano,
Ariko abanyabwenge bahoshauburakari.c?Umukiranutsi aziurubanza rw'abakene,
Arikoumunyabyaha nta bwenge afite bwo kurumenya.kOMu gicumurocy'umunyabyaha harimoumutegoategewemo,
Arikoumukiranutsi arishima akavuza impundu.OUmuntuushyeshyaumuturanyi we,
Aba asa nk'utezeamaguru ye ikigoyi.T!Umwami akomeresha igihugu imanza zitabera,
Arikouhongesha aragitsinda.PUkundaubwenge anezeza se,
Arikoubanan'abamaraya yiyaya ibintu bye.q[Iyo abakiranutsi bagwiriye abantu barishima,
Ariko iyo hategekaumunyabyaha abantu bacura imiborogo.R Ucyahwa kenshi agashinga ijosi,
Azavunagurikaatunguwe nta kizamukiza.e CIyo abanyabyaha babyutse abantu barihisha,
Ariko iyo barimbutse abakiranutsi baragwira.O Uha abakene ntazakena,
Arikoubirengagiza azahaga imivumo myinshi.V %Uwiringiraumutimaweubwawo niumupfapfa,
Arikougendera mu bwenge azakizwa.g GUfiteumutimaw'ubusambo abyutsa intonganya,
Arikouwiringira Uwiteka azahaga bimubyibushye.c ?Uwiba se cyangwa nyina maze akavuga ati “Si icyaha”,
Uwo ni mugenzi w'umurimbuzi.KUcyahaumuntu hanyuma azashimwa,
Kurutaufiteururimirushyeshya.^5Umuntu w'ishyari ashakanaubukunguubwira,
Kandi ntamenye yukoubukenebuzamugeraho.c?Kurobanura ku butonisi byiza,
Kandi si byiza koumuntu acumuzwa n'akamanyu k'umutsima.^5Umunyamuravaagwiza imigisha myinshi,
Arikouwihutirakubaumukirentazabura guhanwa.]3Uhinga imirima ye azahaga ibyokurya,
Arikoukurikiza inkorabusa azahagaubutindi.SUgenda atunganye azakizwa,
Arikougoreka inzira ze azagwa bimutunguye.]3Umuntuuremerewe n'amaraso y'uwo yishe,
Azahunga abe icyohe he kugiraumutangira.`9Umwamiutagiraubwenge akunda kurenganya cyane,
Arikouwanga indamu mbi ni weuzarama.Z-Umutware mubiutwaraubwoko bukennye,
Ameze nk'intare itontoma n'idubu rihiga.RHahirwaumuntuuhorana kūbaha,
Arikouwinangiraumutimaazagwa mu byago.X~) Uhisha ibicumurobye ntazagubwa neza,
Arikoubyatura akabireka azababarirwa.z}m Abakiranutsi iyo baguwe neza habaho icyubahiro cyinshi,
Ariko iyo abanyabyaha bagiye ejuru abantu barihisha.X|) Umukireyiyitaumunyabwenge,
Arikoumukeneujijutse aramugenzura akamuhinyura. { Ushukaumukiranutsi ngo amuyobereze mu nzira mbi,
Azagwa mu rwobo yicukuriye,
Arikoumukiranutsiutunganye azazungura ibyiza.Pz Uwiziba amatwi ngo atumva amategeko,
Gusenga kwe na ko ni ikizira.Zy-Ugwirishaubukungu bwe indamu n'inyungu mbi,
Aba abishakiyeubabarira abakene.`x9Uwitondera amategeko niumwana uziubwenge,
Arikouwiyuzuzan'ibisambo akoza se isoni.Vw%Umukeneugenda ari inyangamugayo,
Aruta icyigenge naho cyaba ari igikire.^v5Inkozi z'ibibi ntizimenya imanza zitabera,
Ariko abashaka Uwiteka bamenya byose.[u/Abanga amategeko bashima abanyabyaha,
Ariko abakomeza amategeko barabarwanya.RtUmukeneurenganya indushyi,
Ameze nk'imvura y'umugaruikukumuyeimyaka.uscIgihugu kigira abami benshi kigira amagomerane,
Arikoumuntu w'umuhanga uziubwenge agitera kugubwa neza._r 9Umunyabyaha ahunga ari nta wumwirukanye,
Arikoumukiranutsi ashiraubwoba nk'intare.tqaNa yo amahenehene azaba ayo kunyobwa nawe,
Aguhazen'abo mu rugo rwawe,
Ndetse atunge n'abaja bawe.SpAbana b'intama bakuberaimyambaro,
Kandi ihene zivamo izigurwaumurima,uocUbwatsi bukuzeburacibwa bukarundwahakameraubushya,
Kandi ibyatsi byo mu misozi bigakoranirizwa mu rugo.QnKukoubukungu budahoraho iteka,
Ingoma na yo idahoranwa ibihe byose.Ym+Giraumwete wo kumenya uko imikumbi yawe imeze,
Kandiufateneza amashyo yawe,Ul#Nubwo wasekurishaumupfapfaumuhinink'ingano,
Ubupfu bwe ntibwamushiramo.sk_Uruganda rutunganya ifeza,
N'itanura ritunganya izahabu,
Kandiumuntu ageragezwa n'ibyo bamwogeza.Hj Ikuzimunirimbukirontihahaga,
Ni ko n'amaso adahaga kurora.]i3Nk'uko amaso y'umuntu arebana n'ayo mu mazi,
Ni koumutimaw'umuntuurebamu wundi.\h1Uhingaumutinini weuzarya imbuto zawo,
Kandiunamba kuri shebuja ni weuzashimwa.FgUko icyuma gityaza ikindi,
Ni koumuntu akaza mugenzi we.PfUshaka kumubuzani nko kubuzaumuyaga,
Azamufataanyerera nk'amavuta.ae;Umunsi w'imvura nyinshi y'urujojorudahita,
N'umugorew'ingareuvugaurudacabirahwanye.Wd'Uzinduka kare cyane akajya gushima incuti ye asakuza,
Bimuberank'umuvumo.wcg Uwishingiyeumushyitsiumwakaumwambaro we ho ingwate,
Uwishingiyeumugorew'inzadukaumenye ko ari inshingano.rb] Umunyamakenga iyo abonye ibibi bije arabyikinga,
Arikoumuswa arakomeza akabijyamo akababazwa na byo.kaO Mwana wanjye, giraubwenge,
Kandiunezezeumutimawanjye,
Kugirango mbone uko nsubizauntutse.`3 Ntukareke incuti yawe n'incuti ya so,
Kandi ku munsiugizeamakuba ntukajye gutabaza mwene so,
Umuturanyi uri hafi arutaumuvandimwe uri kure.r_] Nk'uko amadahano y'imibavu anezezaumutima,
Ni koumuntu aryoherwa n'inama ivuye mu mutimaw'incuti ye.`^9Uko inyoni igurukaigasiga icyari cyayo,
Ni koumuntu amezeururongotana agata iwabo.Y]+Uwijuse akandagira mu buki,
Ariko inda ishonje ikirura cyose kirayiryohera.Q\Ibikomere by'umukunzi bizanwa n'ukuri,
Arikoumwanzi asomana akabya.@[{Guhanirwa ku mugaragaro,
Kurutaurukundo rudaseruka.tZaUburakari buteraurugomo,
Kandiumujinyaumezenk'isūri,
Ariko ni nde washobora kwihanganira ishyari?oYWIbuye riraremereye,
Umusenyi niumutwaro,
Arikouburakari bw'umupfapfa burusha byombi kuremera.cX?Aho kwishima washimwa n'undi,
Ndetse n'umushyitsi ariko atariururimirwawe wishimisha.AW Ntukiratane iby'ejo,
Kukoutaziicyo uwo munsiuzacyana.\V1Ururimirubeshya rwanga abo rwakomerekeje,
Kandi akanwa gashyeshya kararimbura.MUUcukuraurwobo azarugwamo,
Kandiuhirika ibuye rizamubirindukana.aT;Nahourwango rwe yaruhisha ku buryarya,
Ububi bwe buzagaragarira imbere y'iteraniro.YS+Nagira imvugo nziza ntukamwizere,
Kuko mu mutimawe harimo ibizira birindwi.VR%Uwangana ahorana amagambo ashukana,
Ariko mu mutimawe abitsemouburyarya.gQGUrurimiruvugaurukundo ruvanze n'umutimamubi,
Ni nk'ikibindi gihomeshejwe inkamba z'ifeza.TP!Amagambo y'inzimuzi yongorerana aryohera amatwi,
Kandi akuzuraumutima.ONk'uko amakara acwekēra bakongeraho andi,
Cyangwa inkwi zishyirwa ku muriro,
Ni koukunda intonganya acana impaka.XN)Iyo inkwi zibuzeumurirourashira,
Aho inzimuzi zitari intonganya zirashira.ZM-Ni koumuntu amezeushukishaumuturanyi we amashyengo,
Ati “Nagukinishaga.”BLNk'ukoumusaziarasa imyambi iriho amafumba bikazanaurupfu,ZK-Umugenziurakazwa n'intonganya zitamwerekeyeho,
Ameze nk'ufashe imbwa amatwi.aJ;Umunyabute yibwira ko ariumunyabwenge,
Kurusha abantu barindwi basubizanya impamvu.=IuUmunyabute akora ku mbehe,
Akananirwa kwitamika.]H3Nk'ukourugiruhindukiraku mapata yarwo,
Ni koumunyabute agaragurikaku buriribwe.iGK Umunyabute arahwaganya ati
“Mu nzira hari intare,
Niukuriiri mu nzira nyabagendwa.”fFE Mbese wabonyeumuntu wiyogeza ko ariumunyabwenge?
Wapfa kwemeraumupfapfa kumurutisha uwo.ZE- Nk'uko imbwa isubiraku birutsi byayo,
Ni koumupfapfa asubiraku bupfapfa bwe.WD' Uguriraumupfapfa cyangwaumuhisi,
Ameze nk'umurashiukomeretsa abantu bose.]C3 Nk'uko ihwa rihanda mu kiganza cy'umusinzi,
Ni koumuganiuciwen'abapfapfauvugwa.tBaGuhaumupfapfa icyubahiro,
Ni nko kujugunya isaho y'utubuyenge tw'igiciro kinini ku kirundo cy'amabuye._A7Nk'uko amaguru y'ikimuga agenda ajegajega,
Ni koumuganiumeramu kanwa k'umupfapfa.H@ Utumaumupfapfa,
Aba yivunnyeamaguru akaba yihaye gupfirwa.U?#Subizaumupfapfa ibikwiriyeubupfapfa bwe,
Ye kwirata ko ariumunyabwenge.P>Ntusubizeumupfapfa ibihwanye n'ubupfapfa bwe,
Kugirangoudasana we.=yIkibōko gikwiriye ifarashi,
Icyuma mu kanwa gikwiriye indogobe,
N'inkoni na yo ikwiriye ibitugu by'abapfapfa.n<UNk'uko igishwi kijarajara,
N'intashya uko iguruka,
Ni ko n'umuvumow'ubusautagira uwoufataho.v; gNk'ukouruburarwo mu cyi rudakwiriye,
Haba n'imvura yo mu isarura,
Ni ko kūbahaumupfapfa bidakwiriye.U:#Umuntuutitangīra mu mutima,
Ameze nk'umuduguduusenyutseutagira inkike.e9CSi byiza kuryaubukibwinshi,
Kandi icyubahiro abantu bishakira si cyo cyubahiro nyakuri.g8GUmukiranutsi wiyoroshya imbere y'abanyabyaha,
Ameze nk'iriba ritobamye n'isōko yandujwe.l7QNk'uko amazi afutse amereraumutimawaka,
Ni ko n'inkuru nziza zimera zivuye mu gihugu cya kure.Z6-Kuba mu gakinga k'urusenge,
Biruta kubanan'umugorew'ingare mu nzu y'inyumba.b5=Umuyagauva ikasikaziuzanaimvura,
Ni ko n'ururimiruzimura ruterakwiraburirwa mu maso.T4!Kukouzabaurunze amakara yaka ku mutwe we,
Kandi Uwiteka azakugororera.Q3Umwanzi wawe nasonzaumugaburire,
Nagira inyotaumuheamazi yo kunywa,2Udabagiriraumuntuubabaye mu mutima,
Ameze nk'uwiyambikaubusamu mbeho,
Cyangwa nk'umushari wa vinousutsweku munyu. F?~~0}}n}||U{{{'zz7yy4xx8wwmwvvzv8uutt2ss2rr&qqgppp5oo!nmmrllOk\jjih,g8fLeepdd>ccbda+`w`1__9^^L]]t]\\X\[[N[ZZ8YY|YXX'WWVVNUU;TTISSuRRQPPuOONN9MVLLjLKxK JpIIdIHH{HG5FEEGDDCCCrCBBUAAA1@@??s? >==z< m"Inka imenya nyirayo, n'indogobe imenyaurugorwa shebuja. Abisirayeli bo ntibabizi,ubwoko bwanjye ntibubyitaho.”y= m"Umva wa juru we, tega amatwi nawe wa si we, kuko Uwiteka avuga ati “Nonkeje abana ndabarera ariko barangomera.>< y"Ibyo Yesaya mwene Amosi yeretswe ku ngoma ya Uziya no ku ya Yotamu, no ku ya Ahazi no ku ya Hezekiya abami b'Abayuda, ibyo yerekwaga ku Buyudano ku b'i Yerusalemu ni ibi: 26.1--32.33w;gMukunzi wanjye banguka,
Umere nk'isirabo cyangwaumucanzogera w'impara,
Mu mpinga z'imisozi y'imibavu.^:5 Yewe uba mu mirima,
Bagenzi banjye bategere ijwi ryawe amatwi,
Urinyumvishe.9% Uruzabibu rwanjye bwite ruri imbere yanjye,
Yewe Salomo,uzabona igihumbi cyawe,
Kandi abarinzi b'imbuto na bo bazabona magana abiri.$8A Salomo yari afiteuruzabibu i Bālihamoni.
Arugabanya abarinzi,
Umuntu wese muri bo yategetswe kujya atanga ibice by'ifeza igihumbi ku mwero warwo.7# Jyeweho ndi inkike z'amabuye,
N'amabere yanjye ni nk'iminara yazo,
Ni cyo cyatumye mu maso h'umugabowanjye muberank'ubonye amahoro.6/ Niba ameze nk'inkike z'amabuye,
Tuzamwubakahoumunaraw'ifeza,
Niba ameze nk'umuryango,
Tuzamukingira n'imbaho z'imyerezi.
Umugeni:c5?Dufitemurumunawacuutarapfundura amabere,
Tuzamugiradute igihe azasabirwa?
Umukwe:?4wAmazi menshi ntiyazimyaurukundo,
N'inzuzi zuzuyentizarurenga hejuru.
Umuntu watanga ibyo afite mu rugo rwe byose,
Kugirango agureurukundo,
Yagawa rwose.
Umugeni:l3QUnshyire mu gituza cyawe mbe ikimenyetso,
Mbe no ku kubokokwawe.
Kukourukundo rukomeye nk'urupfu,
Kandi ifuha ntirigondeka ni nk'imva,
Ibirimi byarwo ni nk'iby'umuriro,
Niumurirorwose w'Uwiteka.
Umukwe:X2)Uriya ni nde uje azamuka ava mu butayu,
Yegamiranye n'umukunzi we?
Umukwe:
Nakubyukijemunsi y'umutapuwa,
Aho ni ho nyoko yakuramukwaga,
Ni kokouwakubyaye ni ho yakuramutswe.
Umugeni: 1Yemwe bakobwa b'i Yerusalemu ndabarahirije,
Ntimukangureumukunzi wanjye ngo abyuke,
Kugezaigihe abyishakira.
Abakobwa:U0#Wasanga anshegujeukubokokw'ibumoso,
Ukw'iburyo kumpfumbase.
Umukwe:y/kNakujyana nkakugezamu nzu ya mama akanyigisha,
Nkagusomya kuri vino ituriye,
No ku mazi y'imikomamanga.n. WIyaba wari nka musazawanjye wonkejwe na mama,
Nagusanga hanze nkagusoma,
Kandi nta wabingaya."-=Ubu amadudayimu azana impumuronziza,
Ku irembo ryacu nejeje imbuto nziza z'amoko yose za vuba n'iza kera,
Ni zo nagusaruriye, mukunzi wanjye we.-,S Tuzindukiremu nzabibu,
Turebeko imizabibu yatoshye,
Cyangwa ko yapfunditseururabo,
N'ibikomamanga ko byarabije.
Aho ni houzaboneraurukundo rwanjye.Q+ Ngwino mukunzi wanjye tujyane ku gasozi,
Turebeimihana ducumbikamo,I*  Ndi uw'umukunzi wanjye,
Kandiurukundo rwe ararungaragariza.)# N'akanwa kawe kamere nka vino nziza,
Iberaumukunzi wanjye ikimirwa kimanukanauburyohe,
Iramizwa mu kanwa k'abasinzira.
Umugeni:.(U Naravuze nti “Nzuriraumukindo,
Mfate amashami yawo.”
Reka amabere yawe amere nk'amaseri y'umuzabibu,
N'impumuroy'umwuka wawe nk'impumuroy'amatapuwa,Y'+Uburebure bwawe buhwanye n'umukindo,
N'amabere yawe ahwanye n'amaseri yawo.Q&Ko uri mwiza kandiunezeza,
Yewe, uwo mporaniraurukundo rwishimirwa. %Umutwe wawe wemye nka Karumeli,
N'umusatsi wawe usa n'umwenda w'umuhengeri,
Umwami atonesha uwo musatsiuboshye.
Umukwe:v$eIjosi ryawe rimeze nk'umunarawubakishijwe amahembe y'inzovu,
Inkesha zo mu maso yawe zimeze nk'ibidendezi by'i Heshiboni,
Biri ku irembo ry'i Batirabimu.
Izuru ryawe rimeze nka wa munaraw'i Lebanoni,
Werekeye i Damasiko.J# Amabere yawe ameze nk'inyagazi ebyiri,
Nk'impanga z'isirabo.m"SUmukondo wawe ni igitega,
Inda yawe imeze nk'ingano zitonze neza,
Zikikijweho n'imyangange.#!?Ibirenge byawe bikwese ni byiza,
Wa mukobwa w'umwami we.
Amatako yawe ameze nk'iby'umurimbo by'igiciro cyinshi,
Byakozwe n'iminwe y'umuhanga.6  gGaruka, garuka wa Mushulamiwe,
Garuka, garuka kugirango tukwitegereze.
Umugeni:
Kuki mushaka kwitegereza Umushulami,
Nk'imbyino z'i Mahanayimu?
Abakobwa:xi Ntarabimenya,
Umutimawanjye wangejeje mu magare y'intambara,
Y'ubwoko bwanjye bw'imfura.
Abakobwa:5 Naramanutse njya mu murimaw'imijozi,
Kurebaimbuto zashibutse mu kibaya,
Kurebakoumuzabibuupfunditseudupfundo,
N'imikomamanga ko irabije.4a Uyu ni ndeutungutseumezenk'umusekeutambitse?
Ni mwiza nk'ukwezi,
Arabagirana nk'ikizubazuba,
Ateyeubwoba nk'igitero cy'ingabo zigendana ibendera.
Umugeni:_7 Ariko inuma yanjye naciye akayonga ni we gusa,
Ni ikinege cya nyina,
Niumutoniw'uwamubyaye.
Abakobwa iyo bamubonye bamwita Uwahiriwe,
Ndetse abamikazi n'inshoreke na bo baramusingiza.
Abakobwa:fEHariho abamikazi mirongo itandatu,
N'inshoreke mirongo inani,
N'abakobwa batabarika.V%Mu misaya yawe hameze nk'igisate cy'ikomamanga,
Hagati y'imishunzi yawe. Amenyo yawe yera nk'umukumbi w'intama zivuye kuhagirwa,
Zose zigenda zikurikirwa n'impanga zazo,
Ntihagira n'imwe ipfusha.{Unkurehoamaso yawe,
Kuko binzonga.
Umusatsi waweumezenk'umukumbi w'ihene,
Ziryamye mu ibanga ry'i Galeyadi.Mukunzi wanjye, uri mwiza nka Tirusa,
Urarimba nk'i Yerusalemu,
Uteyeubwoba nk'igitero cy'ingabo zigendana ibendera.ykNdi uw'umukunzi wanjye,
Umukunzi wanjye na we niuwanjye,
Aragiriraumukumbi we mu myangange.
Umukwe:  Umukunzi wanjye yamanutse ajya mu murimawe,
Mu turimatw'imibavu,
Kuragira mu murima,
No gucauburabyo bw'imyangange. +Umukunzi wawe yagiye he,
Yewe wa mugorewe, w'indatwa mu bagore?
Umukunzi wawe yerekeye he,
Kugirango tumushakane nawe?
Umugeni:0YImvugo ye iranezeza,
Niukurini mwiza bihebuje.
Uwo ni we mukunzi wanjye,
Kandi uwo ni we ncuti yanjye,
Yemwe bakobwa b'i Yerusalemu mwe.
Abakobwa:#Amaguru ye ameze nk'inkingi za marimari,
Zashinzwe mu dutebetw'izahabu nziza.
Uko ameze asa n'i Lebanoni,
Ni mwiza nk'imyerezi."=Ibiganza bye bimeze nk'impeta z'izahabu zashyizwemo tarushishi,
Umubyimba weumezenk'ihembe ry'inzovu ribajwe,
Ryashyizwehoutubuyenge twa safiro.4a Mu misaya ye hameze nk'akarima k'imibavu hararambutse,
Nk'imikingo itwikiriwe n'uburabyo buhumura.
Iminwa ye imeze nk'imyangange,
Itonyanga ishangi iyagirana.]3 Amaso ye ameze nk'ay'inyana ziri ku migezi,
Yuhagijwemo amata kandi ateye neza.b= Umutwe we ni nk'izahabu nziza cyane,
Umusatsi weuratsibye kandiurirabura nk'intuntu.Z - Umukunzi wanjye arera kandi akeye mu maso,
Ni inyamibwa iruta abantu inzovu.. U Umukunzi wawe mbese arusha abandi iki,
Yewe wa mugorewe, w'indatwa mu bagore?
Umukunzi wawe arusha abandi iki,
Gitumyeutwihanangiriza utyo?
Umugeni: Mwa bakobwa b'i Yerusalemu mwe, ndabihanangirije,
Nimubonaumukunzi wanjye,
Mumubwire yukourukundo rwansābye.
Abakobwa:| qMpura n'abarinzi bagendaumudugudu,
Barankubitabarankomeretsa,
Abarinzi b'inkike banyamburaumwitero wanjye.9 kMaze nkinguriraumukunzi wanjye,
Ariko nsanga yahavuye yigendeye.
Umutimawanjye wari washigutse ubwo yavugaga,
Ndamushaka ndamubura,
Ndamuhamagara ntiyanyitaba.%CNdabyuka njya kumukingurira,
Ibiganza byanjye bitonyangaho ishangi,
Ishangi iyagirana iva ku ntoki zanjye,
Itonyanga ku byuma bikingishwaurugi.pYUmukunzi wanjye asesekaukubokomu mwenge w'urugi,
Maze mu mutimawanjyeurukundo rwinshi rumwuzuramo.gGNikuyemoumwambaro wanjye,
Nawambara nte?
Nogeje ibirenge byanjye,
Nabyanduza nte?"=Nari nsinziriye,
Arikoumutimawanjye uba maso,
Numva ijwi ry'umukunzi wanjye akomanga aramutsa ati
“Nkinguriramushiki wanjye,
Mukunzi wanjyeutagira inenge, numa yanjye,
Kukoumutwe wanjye watonzweho n'ikime,
N'umusatsi wanjyeurimoibitonyanga bya nijoro.”  Ndaje mu murimawanjye,
Yewe mushiki wanjye, mugeniwanjye.
Nasoromyeudutitw'ishangi twanjye n'utw'imibavu yanjye,
Nanyoye vino yanjye n'amata yanjye.
Nimurye, yemwe ncuti,
Nimunyweniukurimunywecyane,
Mwa bakunzi banjye mwe.
Umugeni:hIKanguka wa muyagaw'ikasikazi we,
Nawe uw'ikusi ngwino,
Huha hejuru y'umurimawanjye,
Kugirango impumuroy'imibavu ihari ikwire hose.
Rekaumukunzi wanjye aze mu murimawe,
Arye amatunda ye meza.
Umukwe:wUri iriba ryo hagati y'imirima,
Uri isōko y'amazi abeshaho,
N'imigezi itemba iturukai Lebanoni.
Umugeni:}Narada na Karukoma,
Kāne na mudarasini n'udutitwose tw'icyome,
Ishangi n'umusagavu n'imibavu yose iruta iyindi.kO Ibishibutse byawe niumurimaw'imikomamanga,
Weramo imbuto nziza,
Koferi n'udutitwa narada, Mushiki wanjye we, mugeniwanjye,
Uriumurimauzitiwe,
N'isōko yasibye,
N'iriba ryashyizweho ikimenyetso gifatanye.+~O Iminwa yawe mugeniwanjye, iratonyangahoubuki,
Umutsama n'amata biri munsi y'ururimirwawe,
Kandi impumuroy'imyambaro yawe,
Ni nk'impumuroy'i Lebanoni.0}Y Urukundo rwawe ko ari rwiza,
Mushiki wanjye, mugeniwanjye!
Urukundo rwawe ko rundutiravino,
Kandi impumuroy'amavuta yawe ikandutiraimibavu y'ubwoko bwose.| Wansābyeumutima,
Mushiki wanjye, mugeniwanjye,
Wanshabishijeumutiman'ijisho ryawe,
N'umukufiwo mu ijosi ryawe.W{'Ngwino tuvanei Lebanoni, mugeniwanjye,
Tuvanei Lebanoni.
Itegereze uri mu mpinga zo muri Amana,
Uri mu mpinga z'i Seniri n'i Herumoni,
Uri mu mavumo y'intare,
Uri mu misozi ibamo ingwe.?zyUri mwiza bihebuje mukunzi wanjye,
Nta nengeufite.}ysKugezamu mafu ya nimunsi,
Izuba rikendakenda,
Ndajya ku musoziurihoishangi,
No ku gasozi kariho icyome.ax;Amabere yawe ameze nk'inyagazi ebyiri,
Impanga z'isirabo,
Zirisha mu myangange.w#Ijosi ryawe rimeze nk'umunarawa Dawidi,
Wubakiwe gushyingurwamo intwaro,
Utendetsemo ingabo igihumbi,
Ingabo zose z'intwari ze.!v;Iminwa yawe imeze nk'ubudodobutukura,
Kandi mu kanwa kawe ni heza.
Mu misaya yawe hameze nk'igisate cy'ikomamanga,
Hagati y'imishunzi yawe.u#Amenyo yawe yera nk'umukumbi w'intama zakemuwe zivuye kuhagirwa,
Zose zigenda zikurikirwa n'impanga zazo,
Ntihagira n'imwe ipfusha.Vt 'Dore mukunzi wanjye we,
Uri mwiza ni koko uri mwiza.
Amaso yawe ameze nk'ay'inyana hagati y'imishunzi yawe,
Umusatsi waweumezenk'umukumbi w'ihene,
Ziryamye mu ibanga ry'umusoziw'i Galeyadi.8si Yemwe bakobwa b'i Siyoni, nimusohoke,
Mwitegerezeumwami Salomo,
Ufite ikamba yambitswe na nyinaumunsi yashyingiweho,
Ari wo munsiumutimawe wanezerewe.
Umukwe:Fr Inkingi zacyo yaziremye mu ifeza,
N'imbere hacyo hari izahabu,
N'icyicaro cyacyo ariumuhengeri.
Igisasiro cyacyo gishashwe n'urukundo,
Yabikorewe n'abakobwa b'i Yerusalemu.Hq  Umwami Salomo yiremeye ikitabashwa,
Mu biti by'i Lebanoni. pBose bitwaje inkota,
Ni abahanga bo kurwana,
Umuntu wese atwaye inkota ye ku itako rye,
Babitewe n'ubwoba bwa nijoro.uocDore ni ingobyi ya Salomo,
Akikijwe n'ingabo z'intwari mirongo itandatu,
Zo mu ntwari za Isirayeli.n+Uriya ni ndeuzamuka aturukamu butayu,
Ameze nk'inkingi z'umwotsi,
Ahumurwaho n'ishangi n'icyome,
N'ibihumuraneza byose by'umugenza?0mYMwa bakobwa b'i Yerusalemu mwe,
Mbarahirije amasirabo n'impara zo mu gasozi,
Ntimukangureumukunzi wanjye ngo abyuke,
Kugezaigihe abyishakira.
Umugeni:/lWTugitandukanagato,
Mbona uwoumutimawanjyeukunda.
Ndamufatananga kumurekura,
Kugezaubwo namugejeje mu nzu ya mama,
Mu cyumba cy'uwambyaye.
Umukwe:jkMNahuye n'abarinzi bagendaumudugudu,
Ndabaza nti “Mbese mwabonye uwoumutimawanjyeukunda?”*jMNi ko kuvuganti “Ngiye guhaguruka,
Ngendagende mu mudugudu,
Mu nzira no mu miharuro,
Nshaka uwoumutimawanjyeukunda.”
Naramushatse ndamubura.bi ?Nijoro ndi ku buriribwanjye,
Nshaka uwoumutimawanjyeukunda,
Ndamushaka ndamubura.:hmKugezamu mafu ya nimunsi,
Izuba rikendakenda,
Garuka mukunzi wanjye,
Umere nk'isirabo cyangwaumucanzogera w'impara,
Mu mpinga z'imisozi y'i Beteri.
Umugeni:Wg'Umukunzi wanjye niuwanjyeubwanjye nanjye ndi uwe,
Aragirira mu myangange.ifKMudufatire ingunzu,
Bya byana by'ingunzu byonona inzabibu,
Kuko inzabibu zacu zirabije.ReNuma yanjye we, uri mu mitutu y'urutare,
No mu bishumikobyo mu bihanamanga,
Reka ndebe mu maso hawe,
Numve n'ijwi ryawe,
Kuko ijwi ryawe ari ryiza,
N'uburanga bwawe bukababuhebuje.*dM Umutiniweze imbuto zawo z'umwimambere,
Kandi inzabibu zirarabije,
Impumuroyazo nziza iratāmye.”
Hagurukamukunzi wanjye mwiza,
Ngwino tujyane.c Uburabyo butangiye kurabya ku isi,
Igihe cyo kujwigira kw'inyoni kirageze,
Kandi ijwi ry'intungura ryumvikanye mu gihugu cyacu.8bk Dore itumba rirashize,
Imvura imaze gucika.oaW Umukunzi wanjye atangira kuvugaarambwira ati
“Hagurukamukunzi wanjye mwiza,
Ngwino tujyane.2`] Umukunzi wanjye ameze nk'isirabo,
Cyangwaumucanzogera w'impara.
Dore ahagaze inyuma y'inkike yacu,
Arebera mu madirishya,
Agaragarira hagati y'imbariro.s__Ijwi ry'umukunzi wanjye,
Dore araje asimbuka mu mpinga z'imisozi miremire,
Asimbagurikaku misozi.0^YMwa bakobwa b'i Yerusalemu mwe,
Mbarahirije amasirabo n'impara zo mu gasozi,
Ntimukangureumukunzi wanjye ngo abyuke,
Kugezaigihe abyishakira.
Umugeni:a];Ukubokokwe kw'ibumosokuranseguye,
N'ukubokokwe kw'iburyo kurampfumbase.
Umukwe:d\ANimumpembure n'imbuto z'uruzabibu,
Mundamirishe amatapuwa,
Kukourukundo runsābye.b[=Yanjyanye mu nzu y'ibirori,
N'ibendera rye ryari hejuru yanjye,
Ari ryo rukundo.!Z;Nk'umutapuwa mu biti byo mu ishyamba,
Ni koumukunzi wanjye ameze mu bahungu.
Nicaye mu gicucu cye nezerewe cyane,
Amatunda ye yarandyoheye.WY'Nka karungu mu mahwa,
Ni koumukunzi wanjye ameze mu bakobwa.
Umugeni:SX !Ndi nka habaseleti y'i Sharoni,
N'umwangange wo mu bibaya.
Umukwe:LW Inkingi z'inzu yacu ni imyerezi,
N'imishoro yayo ni imiberoshi.bV ?Dore uri mwiza mukunzi wanjye,
Niukuriuranezeza,
Uburiribwacu niubwatsi bugitoha.jU OMukunzi wanjye we, uri mwiza,
Ni koko uri mwiza,
Amaso yawe ni nk'ay'inyana.
Umugeni:]T 5Umukunzi wanjye amereye nk'uburabyo bwa Koferi,
Buba mu nzabibu zo muri Enigedi.ZS / Umukunzi wanjye yamereye nk'ishangi,
Iri hagati y'amabere yanjye.
Umukwe:ZR / Igiheumwami yabaga yicaye ku meza ye,
Impumuroy'amadahano yanjye yaratāmaga.SQ ! Tuzakuremera imikufi y'izahabu,
Duteremo amabara y'ifeza.
Umugeni:vP g Mu misaya yawe ni heza hashotsemo imishunzi,
Ijosi ryawe ririmbishwa n'inigi z'amasaro y'igiciro cyinshi.VO ' Wa mukunzi wanjye we,
Nakugereranije n'ifarashi ikururaamagare ya Farawo.%N ENibautabizi, wa mugorewe,
Uri indatwa mu bagore.
Gendaukurikire mu nkōra y'umukumbi,
Uragire abana b'ihene bawe iruhande rw'amahema y'abungeri.&M GYewe uwo nkundishaumutima,
Mbwira ahouragira n'ahoubyagiza ku manywa,
Kuki namera nk'uwatwikiririwe,
Hafi y'imikumbi ya bagenzi bawe?
Umukwe:7L iMwe kundeba nabi ni uko nirabura,
Nabitewe n'izuba ryambabuye.
Abahungu ba mama barandakariye,
Bangizeumurinzi w'inzabibu,
Arikouruzabibu rwanjye sinarurinze.K Yemwe bakobwa b'i Yerusalemu mwe,
Ndirabura ariko ndi mwiza,
Nsa n'amahema y'Abakedari,
N'inyegamo za Salomo.HJ  Unkururetwiruke inyuma yawe tugukurikiye.
Umwami yanjyanye mu rugo rwe,
Tuzanezerwa tukwishimana,
Tuzasingizaurukundo rwawe tururutisha vino,
Bafite impamvu rwose bagukundira.uI eImibavu yawe ihumuraneza,
Izina ryawe rimeze nk'amadahano atāmye,
Ni cyo gituma abakobwa bagukunda.LH Ansome no gusomak'umunwa we,
Kukourukundounkunda rundutiravino.4G gInyamibwa mu ndirimbo za Salomo.
Umugeni:]F3 Kuko Imana izazanaumurimowose mu manza, n'igihishwe cyose ari icyiza cyangwa ikibi. E Iyi ni yo ndunduro y'ijambo, byose byarumviswe. WubaheImana kandiukomeze amategeko yayo, kuko ibyo ari byo bikwiriyeumuntu wese.yDk Ariko kandi mwana wanjyeuhuguke. Kwandika ibitabo byinshi ntibigira iherezo, kandi kwiga cyane binanizaumubiri.C) Amagambo y'abanyabwenge ameze nk'ibihosho, n'amagambo y'abakuru b'amateraniro ameze nk'imbereri zishimangiwe cyane, yatanzwe n'umwungeri umwe.gBG Umubwiriza yashatse kumenya amagambo akwiriye n'ibyanditswe bitunganye, iby'amagambo y'ukuri.A) Maze kandi kuko Umubwiriza yariumunyabwenge, yakomeje kwigisha abantuubwenge. niukuriyaratekereje agenzura ibintu, aringaniza imigani myinshi.Q@ Nukoumubwiriza aravuga ati “Niubusagusa nta kamaro, byose niubusa.”W?' n'umukunguguugasubiramu butakauko wahoze, n'umwukaugasubiraku Mana yawutanze. > akagozi k'ifeza kataracika n'urwabya rw'izahabu rutarameneka, n'ikibindi kitaramenekera ku isōko n'uruzigarutaravunikira ku iriba^=5 niukuribazatinya ibiri hejuru bafatirwe n'ubwoba mu nzira, kandi igiti cy'umuluzikizarabya, n'igihōre kizaba kiremereye kandi kwifuza kuzabura, kukoumuntu aba ajya iwabo h'iteka, abarira bakabungerera mu mayira,v<e n'ijwi ry'ingasire rigaceceka kandiumuntu akabyutswan'ubunyoni, n'abakobwa baririmba bose bagacishwa bugufi,G; n'igihe abarinzi b'inzu bazahindaumushyitsi kandi intwari zikunama, n'abasyi bakarorera kuko babaye bake, n'abarungurukiramu madirishya bagahuma kandi imiryango yerekeye ku nzira igakingwa,`:9 Izuba n'umucyo n'ukwezi n'inyenyeri bitarijimishwa, n'ibicu bitaragaruka imvura ihise, 9  Ujye wibuka Umuremyi wawe mu minsi y'ubusorebwawe, iminsi mibi itaraza n'imyaka itaragera, ubwouzabauvugauti “Sinejejwe na byo.”~8u Nuko rero ikureumubabaro mu mutimawawe, kandiutandukanyeumubiriwawe n'ibibi bikube kure, kukoubuton'ubusoreariubusa.b7= Wa musorewe, ishimireubusorebwawe n'umutimawaweukunezeze mu minsi y'ubutobwawe, kandi ujyeugenda mu nziraumutimawaweushaka no mu mucyo wo mu maso yawe, ariko menya yuko ibyo byose bizatuma Imana igushyira mu rubanza.61 Niukuriumuntu narama imyaka myinshi akwiriye kuyinezererwamo yose, ariko ntakibagirwe iminsi y'umwijima kuko izaba myinshi. Ibibaho byose niubusa.E5 Niukuriumucyouranezeza, kandi kurebaizuba bishimisha amaso.(4I Mu gitondo ujyeubibaimbuto zawe, kandi nimugoroba ntukaruhureukubokokwawe, kukoutaziikizera ari iki cyangwa kiriya, cyangwa yuko byombi bizahwanya kuba byiza.3{ Ukoutaziinzira y'umuyagaiyo ari yo, cyangwa uko amagufwa akuriramu nda y'utwite, ni koutaziimirimo y'Imana ikora byose.J2 Uhora yitegerezaumuyagantabiba, kandiuhoraareba ibicu ntasarura. 1 Iyo ibicu byuzuwemon'imvura biyisandaza ku isi, kandi igiti iyo kiguye cyerekeye ikusi cyangwa ikasikazi, aho kiguye ni ho kiguma.]03 Ubigabanye barindwi ndetse n'umunani, kukoutaziibyago bizatera ku isi ibyo ari byo.`/ ; Nyanyagiza imbuto yawe ku mazi, kuko igihe nigisohora,uzayibona hashize iminsi myinshi.*.M Ntugatukeumwami ndetse ntukabitekereze, ntugatuke abakire uri mu nzuuryamamo, kuko inyoni yo mu kirere yagurukanaijwi ryawe, kandi igifite amababa cyabyamamaza.g-G Ibirori bigirirwa gusetsa, kandi vino inezezaubugingo, kandi ifeza ni yo isubizaibintu byose.I, Ubute bugoramisha igisenge, kandi amaboko adeha atuma inzu iva.#+? Wa gihugu we, ubeuhiriwe iyoufiteumwana w'imfura houmwami, kandi ibikomangoma byawe bikarya mu gihe gikwiriye, kugirango bigire amagara bitarimo isindwe.u*c Wa gihugu we, iyoufiteumwami ariumwana muto, kandi ibikomangoma byawe bikaba ibiryakare, ubaubonye ishyano.^)5 Imirimo y'abapfapfa ibananiza bose, kukoumupfapfa atazi uko akwiriye kujya ku murwa.{(o Umupfapfa ahomboka mu magambo menshi. Umuntu ntazi ibizaba, kandi ibizaba mu nyuma ze ni nde wabasha kubimubwira?p'Y Itangira ry'amagambo ava mu kanwa ke niubupfapfa, kandi iherezo ry'amagambo ye niubusazibuteraamahane.n&U Amagambo ava mu kanwa k'umunyabwenge amuteraigikundiro, ariko iminwa y'umupfapfa izamurohamu rumira.F% Umugombozi iyo ariwe n'inzoka atigomboye aba yari amaze iki?z$m Intorezo iyo igimbye nyirayo ntayityaze, aba akwiriye kuyongera amaboko, arikoubwenge bugiraakamaro ko kuyobora.N# Ucukuraamabuye azakomeretswa na yo, n'uwasainkwi zimushyira mu kaga.B" Ucukuraurwobo azarugwamo, kandiumenaurugoinzoka izamurya.f!E Nabonye abaretwa bagendera ku mafarashi, na byo ibikomangoma bigendesha amaguru nk'abaretwa.F  abapfapfa bashyirwa imbere, kandi imfura zigasubizwa inyuma.R Hariho ikibi nabonye munsi y'ijuru, ni cyo gicumurogikorwa n'umutegetsi:U# Umutegetsi nakurakarira ntukamuhunge, kuko gutuzaguhosha ibicumurobikomeye.dA Ariko kandi iyoumupfapfa ari mu nziraubwenge buramucika,umuntu abonye wese akamwitaumupfu.W' Umutimaw'umunyabwenge uri iburyo bwe, arikoumutimaw'umupfapfa uri ibumosobwe.u e Isazi zipfuye zituma amadahano yoshejwe n'abosa anuka nabi, ni koubupfapfa buke bwononaubwenge n'icyubahiro.[/ Ubwenge burutaintwaro z'intambara, arikoumunyabyaha umwe arimbura ibyiza byinshi.`9 Amagambo y'umunyabwenge avugirwa ahiherereye, arutaurusakurw'umutwareutwara abapfapfa. Mperako ndavuga nti “Ubwenge burutaimbaraga.”Ariko reroubwenge bw'umukeneburahinyurwa, kandi amagambo ye ntiyumvikana.s_ Nuko habonekamoumukeneuziubwenge, akirisha uwo muduguduubwenge bwe, nyamara nta muntu wibutse uwo mukene.}s Harihoumudugudumutourimoabantu bake, maze hazaumwamiukomeye arawutera, arawugotaawurundaho ibirundo byo kuririraho.B Kandi nabonyeubwenge munsi y'ijuru, bwambereye igikomeye./W Erega nta muntu uzi igihe cye, uko amafi afatwa mu rushundura n'inyoni na zo zikagwa mu mutego, uko ni ko abantu na bo bategwa mu gihe cy'amakuba, iyo baguwe gitumo.4a Nongeye kubonamunsi y'ijuru mbona yuko aho basiganwa abanyambaraga atari bo basiga abandi, kandi mu ntambara intwari atari zo zitsinda, ndetse abanyabwenge si bo babona ibyokurya, n'abajijutse si bo bagiraubutunzi, n'abahanga si bo bafite igikundiro, ahubwo ibihe n'ibigwiriraumuntu biba kuri bose.1 Umurimowawe wose werekejeho amaboko yaweuwukoraneumwete, kuko ikuzimuahouzajya nta mirimo nta n'imigambiuzahabona, haba no kumenya cyangwaubwenge.b= Wishimane n'umugorewaweukunda iminsi yoseuzamaraukiriho, ni yo Imana yaguhayemunsi y'ijuru, yose ni iminsi yawe y'impfabusa, kuko ibyo ari byo wagabanye muri ubu bugingo, kandi no mu miruho yaweugokera munsi y'ijuru.N Imyambaro yawe ihore yera, kandi mu mutwe wawe ntihakaburemoamavuta. Igendere wirīre ibyokurya byawe wishimye, kandi winywere vino yawe n'umutimaunezerewe, kuko Imana imaze kwemera imirimo yawe. 9 Urukundo rwabo n'urwangano rwabo n'ishyari ryabo, byose biba bishize, kandi nta mugabane bakizeye mu bikorerwa munsi y'ijuru byose, kugezaibihe byose.t a Abazima bazi ko bazapfa, ariko abapfuye bo nta cyo bakizi kandi nta ngororano bakizeye, kuko batacyibukwa.` 9 Ufatanya n'abazima bose aba agifite ibyiringiro, kuko imbwa nzima iruta intare ipfuye.g G Iki ni ikibi cyo muri byose bikorerwa munsi y'ijuru, yuko amaherezo ya byose ari amwe, kandi imitima y'abantu yuzuyemoibibi, ndetse mu mitima y'abo bakiriho harimo ibisazi, ariko iherezo bazakurikira abapfuye babasangeyo.o W Byose kuri bose bibageraho kumwe: amaherezo y'abakiranutsi n'ay'abakiranirwa ni amwe, ay'umwizauboneye n'ay'uwanduye, ay'utamba ibitambo n'ay'utabitamba, ukoumwiza amera ni ko n'umunyabyaha ameze,urahira ameze nk'utinya kurahira.^  7 Ibyo byose nabitekereje mu mutimawanjye kugirango mbigenzure, yuko abakiranutsi n'abanyabwenge bari mu maboko y'Imana, n'imirimo yabo ariurukundo cyangwaurwangoumuntu nta cyo azi muri ibyo, byose biri imbere yabo.lQnuko nitegereje imirimo y'Imana yose,nsanga yukoumuntu atabasha kugenzuraumurimowoseukorerwa munsi y'ijuru, kuko nubwoumuntu yakwihata kuwumenya atazawumenya, ndetse nubwoumunyabwenge yibwira ko azawumenya, ariko ntazawumenya.  Ubwo nerekezagaumutimawanjye kumenyaubwenge no kurebaimirimo ikorerwa mu isi (kuko harihouwibuza ibitotsi ku manywa na nijoro),I Nuko mperako nshima ibitwenge, kuko munsi y'ijuru nta kirutiraumuntu kurya no kunywano kunezerwa, kuko ibyo ari byo bizagumanana we mu miruho ye iminsi yose Imana yamuhayekubahomunsi y'ijuru.nUHariho ikitagiraumumarogikorerwa mu isi, ni uko habaho abakiranutsi bababwaho n'ibikwiriye imirimo y'abakiranirwa, kandi habaho abanyabibi bababwaho n'ibikwiriye imirimo y'abakiranutsi. Ni ko kuvuganti “Ibyo na byo niubusa.”# Arikoumunyabyaha we ntazamererwa neza no kuramba ntazaramba, ndetse n'iminsi ye izaba nk'igicucu gihita, kuko atubahaImana ari imbere yayo. Nubwoumunyabyaha acumuraincuro ijana ariko akaramba, nzi rwose yuko abubahaImana bari imbere yayo ari bo bazamererwa neza.kO Kuko iteka ry'umurimomubi rituzuravuba, ni cyo gituma imitima y'abantu ishishikarira gukoraibibi.- Nabonye abanyabibi bahambwa, bakajya ikuzimu, kandi abakoze ibitunganye na bo bakurwa mu buturobwera bakibagirana mu murwa. Ibyo na byo niubusa.1 Ibi byose narabibonye, nerekezaumutimawanjye kumenyaumurimowoseukorerwa munsi y'ijuru: haba ubwoumuntu agiraububasha ku wundi bwo kumugirira nabi.GNta muntuufiteububasha ku mwuka we kugirango awiyumirize, kandi nta bubasha afite bwo kwīmīraumunsi wo gupfa. Muri izo ntambara nta gusezererwa, kandiuwitanze gukoraibibi ntibizamurokora.D~kuko atazi ibizaba. Ni nde wabasha kumubwira uko bizamera?f}Ekuko ikintu cyose kigira igihe cyacyo n'urubanza gicirwa, kandi imibabaro y'umuntu iramuvunaX|)Ukomeza itegeko ntazamenya ikibi,umutimaw'umunyabwengeugenzura ibihe n'imanza,h{IErega ijambo ry'umwami rifiteububasha! Kandi ni nde watinyuka kumubazaati “Urakora ibiki?”ezCNtukagireubwira bwo gusezera, ntugashishikarire ikibi, kukoumwami akora icyo ashatse cyose.RyNkugiriye inama:ukomeze itegeko ry'umwami ku bw'indahiro warahiye Imana.x Ni ndeumezenk'umunyabwenge? Kandi ni nde uzi uko ikintu gisobanurwa? Ubwenge bw'umuntu buteramu maso he gucya bukahamaraumunya.{woDore icyo nabonye gusa ni iki: ni uko Imana yaremyeumuntuutunganye, ariko abantu bishakiye ibihimbano byinshi.”vari cyoumutimawanjyeugishaka ariko sindakibona: mu bagabo igihumbi nabonye umwe, ariko mu bagore bose nta n'umwe nabonye.tuaUmubwiriza aravuga ati “Dore iki ni cyo nabonye negeranya kimwe n'ikindi, kugirango menye impamvu zabyo,1t[Maze mbona ikintu kirushaurupfu kurura: niumugoreumezenk'umutegon'inshundura, n'amaboko ye akaba nk'ingoyi. Unezeza Imana azamurokoka, arikoumunyabyaha azafatwa na we.#s?Ndahindukiramaramaje mu mutimakumenya no kugenzura no gushakaubwenge, no guhanuza ibintu no kumenya ko ibibi ariubupfapfa, kandi koubupfapfa ari ibisazi.=ruIbiriho biri kure ikuzimucyane, ni nde wabishyikira?cq?Ibi byose nabigerageje mu bwenge. Naravuze nti “Nzabaumunyabwenge”, ariko bumba kure.>pwkuko kenshi mu mutimawawe nawe uzi ko watukagaabandi.Uo#Kandi ntukiteku magambo yose avugwa, kugirangoutumvaumugaragu wawe agutuka,?nyNiukurinta mukiranutsi uri mu isi,ukoraneza ntacumure.SmUbwenge buteraumunyabwenge imbaraga kurutaabatware cumi bari mu mudugudu.ql[Ibyiza ni uko bimweubikomeza ndetse ibindi ntukabikurehoiminwe, kukouwubahaImana azava muri ibyo byose.RkNtugashayishe gukoraibibi ntukaben'umupfapfa. Byakumarira iki gukenyuka?\j1Ntugakabye gukiranuka kandi ntiwigireumunyabwenge burengeranye. Ni kuki wirimbuza?i'Ibi byose nabibonye mu minsi namaze y'impfabusa: habahoumukiranutsiukenyuka kandi akiranuka, kandi habahoumunyabyahauramba kandi akora ibibi.0hYKu munsi w'amahirwe ujye wishima, no ku munsi w'amakuba ujyeutekereza yuko Imana ari yo yaremye byombi ikabibangikanya, kugirangoumuntu atazabona ibizaba mu nyuma ze.Jg  Itegerezeumurimow'Imana. Ni nde wabasha kugorora icyo yagoretse?f Kukoubwenge ariubwugamonk'uko ifeza ariubwugamo, arikoumumarowo kumenya ni uyu: ni ukoubwenge burindaubugingo bw'ubufite.deA Ubwenge buhwanijeubwiza nk'ibyoumuntu arazwe, ndetse burushaho kubonerera abakireba izuba.ndU Ntukavuge uti “Ni iki cyatumye ibihe bya kera biruta iby'ubu?”Ubwenge si bwo buguteyekubazautyo.Qc Ntukihutirekurakara mu mutima, kukouburakari buba mu mutimaw'umupfapfa.cb?Iherezo ry'ikintu riruta intangiro yacyo, uw'umutimawihangana aruta uw'umutimaw'umwibone.Ua#Niukuriagahato gahinduraumunyabwengeumupfapfa, kandi impongano zicaubwenge.c`?Kuko gusekak'umupfapfa kumezenk'amahwa aturagurikira munsi y'inkono, ibyo na byo niubusa.U_#Ibyiza niukwemera guhanwa n'umunyabwenge kurutakumva indirimbo y'abapfapfa.g^GUmutimaw'abanyabwenge uri mu nzu y'imiborogo, arikoumutimaw'abapfapfa uri mu nzu y'ibyishimo.S]Agahinda karuta guseka, kuko agahinda kagaragaye mu maso kanezezaumutima.\-Kujya mu rugo rurimoimiborogo biruta kujya mu rugo rurimoibirori, kuko ibyo ari byo herezo ry'abantu bose, kandiukiriho azabihorana ku mutimawe.l[ SKuvugwa neza kurutaamavuta atamye y'igiciro cyinshi, kandiumunsi wo gupfamourutaumunsi wo kuvukamo.xwww vvIuuutt&s+rXrqeppOooo nwnmmm2ll}kk&jqjitihhMgffNeeddEccebbSaa*```P`__k^^C]]%\\#[pZZYXXPWW"VUU$TTSRRTQQ:PP4OO NMMrM KJJSIIHuGGCF~EEzDDFCC4BAA@??>A=`<<@;;n::$999:88776o55o44f33m222110b07// .}--M,,#++**d*)t(('&%%p$$E##!!!; 8}#^@aJ {+ ) [: G  h '[OS)<)+K" Maze uwo munsi igitsina cya Yesayi kizaba gihagaritswe no kuberaamahanga ibendera, icyo gitsina ni we amahanga azahakwaho, kandiubuturobwe buzagira icyubahiro.*" Ibyo ntibizaryana kandi ntibizonona ku musoziwanjye wera wose, kuko isi izakwirwa no kumenya Uwiteka nk'uko amazi y'inyanja akwira hose.n)U" Umwana wonka azakinira ku mwobo w'incira, n'umwana w'incuke azashyiraukubokokwe ku gikono cy'impiri.`(9" Inka zizarishanya n'idubu, izazo zizaryama hamwe kandi intare izarishaubwatsi nk'inka.0'Y" Isega rizabana n'umwana w'intama, ingwe izaryama hamwe n'umwana w'ihene; inyana n'umugunzu w'intare n'ikimasa cy'umushishe bizabana, kandiumwana muto ni weuzabyahura.^&5" Gukiranuka kuzabaumushumi akenyeza, kandiumuravauzabaumushumi wo mu rukenyerero rwe.?%w" Ahubwo azacira abakene imanza zitabera, n'abagwaneza bo mu isi azabategekeshaukuri, kandi isi azayikubitisha inkoni yo mu kanwa ke, n'abanyabyaha azabicishaumwukaunyura mu minwa ye.b$=" Azanezezwa no kubahaUwiteka, ntace imanza z'ibyo yeretswe gusa, kandi ntazumva urw'umwe.#%" Umwuka w'Uwiteka azaba kuri we,umwuka w'ubwenge n'uw'ubuhanga,umwuka wo kujya inama n'uw'imbaraga,umwuka wo kumenya Uwiteka n'uwo kumwubaha.]" 5" Mu gitsina cya Yesayi hazakomoka agashami, mu mizi ye hazumbura ishami ryere imbuto.m!S" "Kandi azamaraho ibihuru byo mu ishyamba abitemesheje icyuma, n'i Lebanoni hazatsindwa n'iyo ntwari. %" !Dore Uwiteka Umwami Nyiringabo azatemesha amashami imbaraga ze ziteyeubwoba, abasumba abandi cyane bazatemwa, n'abarebare bazacishwa bugufi.pY" Uyu munsi wa none arataha i Nobu, arakōrēraukubokoku musoziw'umukobwa w'i Siyoni, ari wo Yerusalemu.T!" Ab'i Madumanababaye impunzi, n'abaturageb'i Gebimu baraterana ngo bahunge.nU" Rangururaijwi ryaweutake, wa mukobwa w'i Galimu we,ubyumve nawe Layishi, yewe Anatoti wa mutindi we!oW" bageze aharenga baganditse i Geba. Ab'i Rama bahinze imishyitsi, ab'i Gibeya yo kwa Sawuli barahunze.X)" Dore bageze Ayati banyuze i Miguroni, i Mikimashi ni ho babitse imitwaro yabo," Uwo munsiumutwaro baguhekeshagauzakuva ku bitugu, kandiuzakurwa no ku buretwa bagushyizeho,uburetwa buzamarwa no gusīgwa.=s" Nuko Uwiteka Nyiringabo azamubanguriraibiboko nk'ubwo Abamidiyani bicirwaga ku gitare cya Orebu, kandi inkoni ye azaba ayibanguriyehejuru y'inyanja, nk'uko yabigenje muri Egiputa.\1" Hasigaye igihe gito cyane,uburakari n'umujinya byanjye bizabageraho mbarimbure.”R" Ni cyo gituma Uwiteka Umwami Nyiringabo avuga ati “Yemwe bantu banjye batura i Siyoni, ntimutinye Abashuri nubwo babakubitainkoni bakababangurirainshyimbo, bakabagirira nk'uko Abanyegiputa babagize.Y+" kuko Uwiteka Umwami Nyiringabo yagambiriye kuzabisohoza hagati mu bihugu byose.-S" ariko nubwoubwoko bwawe bwa Isirayeli bungana n'umusenyi wo ku nyanja, igice cyabwo ni cyo kizarokoka kigaruke. Byaragambiriwe gusohozwa rwose n'urubanza rutabera,=u" Abarokotse bo mu Bayakobo bazagarukiraImana ikomeye,>u" Nuko uwo munsi abazaba barokotse muri Isirayeli n'abazaba bacitse ku icumu mu nzu ya Yakobo, bazaba batacyisunga ababakubise, ahubwo bazisunga Uwiteka by'ukuri, Uwera wa Isirayeli.Z-" Ibiti bizasigara mu ishyamba rye bizaba bike, ibyoumwana muto yakwandikaumubare.)K" Kandi azamarahoubwiza bw'ishyamba rye, n'ubw'imirima ye yera cyane, azamaraho n'ubugingo n'umubiri, hazabahoubwihebe nk'uko bimera iyo ūtwara ibendera yiheba.y" Umucyo wa Isirayeliuzabaumuriro, kandi Uwera we azaba ikirimi, bazatwika bamareho imifatangwe n'amahwa byeumunsi umwe.%" Ni byo bizatuma Uwiteka Umwami Nyiringabo ateza abantu be babyibushyekonda, kandi mu bwiza bwe hazakongezwa hatwikwe nk'ahatwikwa n'umuriro.'G" Mbese intorezo yakwirata kuuyitemesha? Urukerorwakwiyogeza kuurukeresha? Ni nk'aho inkoni yazunguzauyiteruye, cyangwa inshyimbo ikiterura nk'aho atari igiti. " Ukubokokwanjye kwiboneyeubutunzi bw'amahanga nk'uwiboneye icyari cy'inyoni, kandi nk'ukoumuntu ateranya amagi inyoni yaretse, ni ko nanjye nateranije ibihugu byo mu isi yose. Nta winyagambuye ngo arambure ibaba, nta wabumbuye akanwa kandi nta n'uwajwigiriye.”m S" Kuko yavuze ati “Narabikozeubwanjye mbikoresheje imbaraga z'ukubokokwanjye n'ubwenge bwanjye, kuko ndiumunyabwenge. Nakuyehoingabano z'amahanga, nanyazeubutunzi bwabo, nagizeubutwari, nimikūra abari bicaye ku ntebe z'ubwami.P " Nuko Umwami Imana nimara gusohoza ibyo yagambiriye ku musoziwa Siyoni n'i Yerusalemu byose, nzaherako mpaneumwami wa Ashuri, muhoraibyo yakoreshejwe n'umutimaw'igitsure n'ubwibone by'icyubahiro cye.l Q" ibyo nagiriye i Samariya n'ibigirwamana byaho, sinzabigirira i Yerusalemu n'ibigirwamana byaho?” " Nk'ukoukubokokwanjye kwageze ku bihugu by'ibigirwamana byari bifite ibishushanyo bibajwe byarutagaibiri i Yerusalemu n'i Samariya,ve" I Kalino ntihameze nk'i Karikemeshi? N'i Hamati ntihameze nka Arupadi? N'i Samariya ntihameze nk'i Damasiko?L" Kuko avuga ati “Mbese abatware banjye bose uko bangana si abami?" Ariko ibyo si we wabyitumagaubwe,umutimawe ntiwabyibwiraga, ahubwo yamaraniraga kurimbura no kumaraho amahanga atari make.!;" Nzamutezaishyanga risuzuguraImana n'ubwoko narakariraga, nzaritegeka kubanyaga bakabajyana ho iminyago, bakabanyukanyukirahasi nk'ibyondo byo mu nzira.^5" Ashuri ni yo ngegene y'umujinya wanjye, kandi inkoni yitwaje ni yo burakari bwanjye.3" Bazacishwa bugufibabe hasi y'imbohe, kandi bazagwa babe munsi y'intumbi. Nyamarauburakari bw'Uwiteka ntiburashira, ahubwoukubokokwe kuracyabanguye.'" None se ku munsi w'amakuba no mu irimbura rizaturukakure muzamera mute? Muzahungira kuri nde ngo abakize, kandi icyubahiro cyaweuzagisiga he?*M" kugirango birengagize abakene badacaurubanza rwabo, bagahuguzaabatindi bo mu bantu banjye, n'abapfakazi bakabaumunyago wabo, kandi impfubyi bazigiraumuhigowabo.d C" Bazabona ishyano abategeka amategeko yo guca urwa kibera, n'abanditsi bandikira ibigoramye,1[" Manase azarya Efurayimu, Efurayimu na we azarya Manase, kandi bombi bazifatanya batere Yuda. Nyamarauburakari bw'Uwiteka ntiburashira, ahubwoukubokokwe kuracyabanguye.~!" Umuntu azahubuzaibyokurya iburyo bwe ariko agumye asonze, azarya n'iby'ibumosona bwo ye guhaga. Umuntu wese azarya inyama yo ku kubokokwe. }" Uburakari bw'Uwiteka Nyiringabo ni bwo butumye igihugu gikongoka abantu bakamera nk'inkwi zicanaumuriro, nta wubabarira mwene se.:|m" Erega gukiranirwa gutwika nk'umuriroutwika imifatangwe n'amahwa, ndetseugakongeza n'ibihuru byo mu ishyamba, bikazingazingwa mu mwotsiutumbagira hejuru nk'ibicu bicuzeumwijima. {" Bizatuma Uwiteka atishimira abasore babo, ye kubabarira impfubyi zabo n'abapfakazi babo, kukoumuntu wese asuzuguraImana akaba ari inkozi y'ibibi, kandi akanwa kose kavuga ibinyabapfu. Nyamarauburakari bw'Uwiteka ntiburashira, ahubwoukubokokwe kuracyabanguye.Jz " Abayobora aba bantu barabayobya, kandi abo bayoboye bararimbuka.[y/" Umugabomukuruw'icyubahiro ni we mutwe, n'umuhanuzi wigisha ibinyoma ni we kibuno.bx=" Ni cyo kizatuma Uwiteka acira Isirayeliumutwe n'ikibuno, inkindo n'imiberanya icyarimwe.Vw%" Ariko abantu ntibagarukiyeuwabahannye, kandi ntibashatse Uwiteka Nyiringabo.6ve" Abasiriya bazamuturukaimbere, Abafilisitiya na bo bamuturukeinyuma, bazasamira Isirayeli bamurye. Nyamarauburakari bw'Uwiteka ntiburashira, ahubwoukubokokwe kuracyabanguye.wug" Icyo ni cyo kizatuma Uwiteka ahagurukiriza abanzi ba Resini guteraEfurayimu, akamuhagurukiriza n'ababisha be.t" “Amatafari yaraguye, ariko tuzubakisha amabuye abaje, imivumu yaratemwe, ariko mu cyimbo cyayo tuzakoresha imyerezi.”usc" Abefurayimu n'abaturageb'i Samariya bose bazabimenya, abo ni bo bavuganaubwibone no kwinangira imitima batiDr" Uwiteka yatumyeubutumwa kuri Yakobo, bugerakuri Isirayeli.qw" Gutegeka kwe n'amahoro bizagwirira ku ntebe ya Dawidi n'ubwami bwe, bitagira iherezo kugirango bibukomeze, bibushyigikize guca imanza zitabera no gukiranuka,uhereye noneukageza iteka ryose. Ibyo ngibyo Uwiteka Nyiringabo azabisohoreshaumwete we.*pM" Nukoumwana yatuvukiyeduhaweumwana w'umuhungu,ubutware buzabaku bitugu bye. Azitwa Igitangaza,umujyanama, Imana ikomeye, Data wa twese Uhoraho, Umwami w'amahoro.o" Ibyuma abafite intwaro bari bifurebye mu ntambara byose n'imyenda igaraguwe mu maraso, bizaba ibyo gutwikwa bibe nk'inkwi zo mu muriro.n" Kukoumutwaro bamuhekeshaga n'ingegene bamukubitaga mu bitugu n'inkoni y'uwamutwazaga igitugu, wabivunnyenko kuri wa munsi w'Abamidiyani.m" Wagwije ishyanga, wabongereye ibyishimo bishimira imbere yawe ibyishimo nk'ibyo mu isarura, nk'iby'abantu bishima bagabanya iminyago.|l s" Abantu bagenderaga mu mwijima babonyeumucyo mwinshi, abari batuye mu gihugu cy'igicucu cy'urupfu baviriwe n'umucyo.k{"Ariko nta bwire buzabakuuwahoze ariumunyamubabaro. Mu gihe cya kera yateye igisuzuguriroigihugu cya Zebulunin'igihugu cya Nafutali, ariko mu gihe cya nyuma yagiteye icyubahiro ku nzira ikikiye inyanja hakurya ya Yorodani, Galilaya y'abanyamahanga. j"barebe no hasi ku isi, icyo bazabona ni amakuba n'umwijima n'umubabaroumezenk'ubwire, maze bazirukanirwa mu mwijima w'icuraburindi.i"Ahubwo bazanyura mu gihugu ari abihebe n'abashonji, maze nibasonza bazarakara bavumeumwami wabo n'Imana yabo, bazararama barebe hejuruohW"Nimusange amategeko y'Imana n'ibiyihamya. Nibatavuga ibihwanye n'iryo jambo nta musekeuzabatambikira._g7"Kandi nibababwira ngo “Nimushake abashitsi mubashikishe, mushake n'abapfumu banwigira bakongorera”, mbese abantu ntibari bakwiriye gushaka Imana yabo, bakaba ari yo babaza? Mbese iby'abazima byabazwa abapfuye?f)"Dore jyewe n'abana Uwiteka yampaye, turi abo kuberaAbisirayeli ibimenyetso n'ibitangaza biturukaku Uwiteka Nyiringabo,utuyeku musoziwa Siyoni.Oe"Nuko Uwiteka wimaga amaso ab'inzu ya Yakobo, nzamutegereza murindire.Od"Bumba Ibihamya, amategekouyafatanishe ikimenyetso mu bigishwa banjye.Ec"Benshi bazamusitaraho bagwe bavunike, bazategwa bafatwe.”&bE"Kandi ni weuzababeraubuturobwera, ariko azabera amazu ya Isirayeli yombi ibuye risitaza n'urutarerugusha, abere n'abaturageb'i Yerusalemu ikigoyi n'umutego.taa" Ahubwo Uwiteka Nyiringabo mube ari we mushimisha kwera kwe, kandi uwo abe ari we mujya mwubahamukamutinya.&`E" “Ntimuvugengo ‘Baratugambaniye’, nk'uko ubu bwoko buzavuga kuri ibyo byose buti ‘Baratugambaniye.’Ntimukagireubwoba nk'ubwabo, kandi ntimugatinye.{_o" Uwiteka yamfatishijeukubokokwe gukomeye, aranyigisha ambwira yuko ntakwiriye kugendera mu migambi y'ubu bwoko atim^S" Mujye inama, ariko izo nama zizapfaubusa; nimuvugan'ijambo ntirizahama: kuko Imana iri kumwe natwe.:]m" Nimwiyunge mwa mahanga mwe! Ariko muzavunagurika, kandi namwe abo mu bihugu bya kure nimutegeamatwi mwese, mukenyere! Ariko muzavunagurika. Nuko mukenyere ariko muzavunagurika.\5"kandi azatemba agere i Buyuda. Azahasendēra ahahītānye agere no mu ijosi ry'umuntu, maze natanda amababa ye, azakwira igihugu cyawe, Imanweli.”'[G"nuko rero none Uwiteka abateje amazi y'urwo ruzi, amazi menshi afite imbaraga, ari yo mwami wa Ashuri n'icyubahiro cye cyose, azasendera arenge inkombe zose,gZG"“Ubwo aba bantu banze amazi ya Shilowa atemba buhoro, bakishimira Resini na mwene Remaliya,'YI"Uwiteka arongera arambwira ati'XG"Kuko uwo mwana ataramenya kuvugaati ‘Data’cyangwa ‘Mama’,ubutunzi bw'i Damasiko n'iminyago y'i Samariya bizajyanwa ho iminyago n'umwami wa Ashuri.”W"Nuko njya ku muhanuzikazi asama inda, abyaraumwana w'umuhungu. Uwiteka aherako arambwira ngo “Mwite Maherishalalihashibazi.bV="Nanjye nzishakira abagabo biringirwa, Uriya w'umutambyi na Zekariya mwene Yeberekiya.”}U u"BukeyeUwiteka arambwira ati “Wende igisate kininiucyandikisheho ikaramu y'umuntu uti ‘Maherishalalihashibazi.’yTk"Kandi n'imisozi yahingwaga yose,uzayitinyishwa n'imifatangwe n'amahwa, ahubwo hazabaurwuri rw'inka n'intama.”kSO"Uwitwajeumuheton'imyambi ni weuzahagera, kuko igihugu cyose kizaba ari imifatangwe n'amahwa gusa.sR_"“Kandi icyo gihe ahabaga imizabibu igihumbi igura shekeli igihumbi, hose hazamera imifatangwe n'amahwa.~Qu"Nuko kuko amata azaba ari menshi, azatungwan'amavuta, ndetse abazasigara mu gihugu bose bazatungwan'amavuta n'ubuki.DP"“Icyo giheumuntu azaragira inka y'iriza n'intama ebyiri.“‘Nimwanga kwemera, niukurintimuzakomera.’”8Ci"kukoumutwe wa Siriya ari i Damasiko, n'umutwe wa Damasikoukabaari Resini, kandi imyaka mirongo itandatu n'itanu itarashira Abefurayimu bazatagarana, babe batakibaye ishyanga.ZB-"“‘Ariko Uwiteka Imana iravuze ngo imigambi yabo ntizahama kandi ntizasohora,pAY"nimuze duhagurukedutereu Buyudatubakureumutima, tuhaceicyuho twiyimikire mwene Tabēli abeumwami waho.]@3"kuko Abasiriya n'Abefurayimu na mwene Remaliya bagufitiye imigambi mibi. Bavuze ngo:?m"Mazeumubwire uti ‘Wirindeuhumure, witinya kandi we gukurwaumutiman'uburakari bw'inkazi bwa Resini n'Abasiriya n'ubwa mwene Remaliya, bameze nk'imishimu ibiri y'imuri zicumba,\>1"Uwiteka aherako abwira Yesaya ati “Sohoka nonaha,ujyane n'umwana wawe Sheyariyashubuusanganire Ahazi, murahuriraahoumugende w'amazi y'ikidendezi cyo haruguruugarukira, kiri ku nzira yo ku gisambu cy'umumeshi.@=y"Abantu babwiraumuryango wa Dawidi bati “Abasiriya buzuyen'Abefurayimu.”Mazeumutimawa Ahazi n'imitima y'abantu be irahubangana, nk'uko ibiti byo mu kibira bihubanganywa n'umuyaga.E< "Ku ngoma ya Ahazi mwene Yotamu, mwene Uziyaumwami w'Abayuda, Resiniumwami wa Siriya na Peka mwene Remaliyaumwami w'Abisirayeli baratabaranye, batera i Yerusalemu kuharwanya ntibahashobora.P;" Kandi naho cyasigarwamo n'umugabane umwe mu icumi, na bwo kizongera gutwikwa, nk'uko ibiti by'umwela n'umwaloni bisigarana igishyitsi bimaze gucibwa, ni kourubyaro rwera rusa n'igishyitsi cyarwo.”_:7" Uwiteka akarangiza kwimuriraabantu kure, kandi amatongo akaba menshi muri iki gihugu.H9 " Ndayibaza nti “Nyagasani, ibyo bizageza he?”
Iransubizaiti “Bizageza aho imiduguduizabera imyirare ari nta wuyibamo, n'amazu ari nta wuyabamo, n'igihugu kigahinduka amatongo rwose,98k" Ujyeunangira imitima y'ubu bwoko,uhindure amatwi yabo ibihuri,upfuke amaso yabo kugirango batarebesha amaso, batumvisha amatwi, batamenyesha imitima, bagahindukirabagakira.”71" Irambwira iti “Gendaubwire ubu bwoko uti ‘Kumva muzajye mwumva, ariko mwe kubimenya, kurebamuzajye mureba, ariko mwe kubyitegereza.’28.26-276"Numva ijwi ry'Umwami Imana riti “Ndatuma nde, ni nde watugendera?”
Maze ndavuga nti “Ni jye. Ba ari jyeutuma.”5"arinkoza ku munwa arambwira ati “Dore iri rigukozeku munwa, gukiranirwa kwawe kugukuweho, ibyaha byawe biratwikiriwe.”n4U"Maze umwe mu Baserafi araguruka, aza aho ndi afite ikara mu ntoki ryaka yakujeurugarama ku gicaniro,=3s"Maze ndavuga nti “Ni ishyano, ndapfuye we! Kuko ndiumunyaminwa yanduye, kandi ntuye hagati y'ubwoko bufiteiminwa yanduye, kandi amaso yanjye abonye Umwami Uwiteka Nyiringabo.”n2U"Imfatiro z'irebe ry'umuryango zinyeganyezwa n'ijwi ry'uwavuze ijwi rirenga, inzu yose yuzuraumwotsi. 1"Umwe avuga ijwi rirenga abwira mugenzi we asingiza ati “Uwiteka Nyiringabo arera, arera, arera. Isi yose yuzuyeicyubahiro cye.”@0y"Abaserafi bari bahagaze hejuru yayo,umuserafi wese afite amababa atandatu. Abiri yayatwikirizaga mu maso he, yandi abiri yayatwikirizaga ibirenge bye, ayandi abiri yarayagurukishaga./ "Mu mwakaumwami Uziya yatanzemo, nabonye Umwami Imana yicaye ku ntebe y'ubwami ndende ishyizwe hejuru, igishura cyayo gikwiraurusengero..)"Uwo munsi bazabahorereraho nk'uko inyanja ihorerauyirimo areba imusozi, akabona hariumwijima n'amakuba kandiumucyo wijimishijwe n'ibicu byaho."-="Kwivuga kwabo kuzabank'ukw'intare, bazīvuga nk'imigunzu y'intare. Ni koko bazīvuga bafateumuhigowabo bawujyane amahoro, kandi nta murengeziuzabaahari.!,;"Imyambi yabo iratyaye n'imiheto yabo yose irabanze, inzara z'amafarashi yabo zizamera nk'amasarabwayi, n'inziga z'amagare yabo zizagenda nka serwakira. +"Muri bo nta wuzananirwa ngo asitare, nta wuzahunikira ngo asinzire, nta wuzakenyurukakandi n'udushumi tw'inkweto zabo ntituzacika.*{"Azamanikira amahanga ya kure ibendera, azabahamagaza ikivugirizo ngo bave ku mpera y'isi, na bo bazaza n'ingoga bihuta.)"Ni cyo gitumye Uwiteka arakariraubwoko bweuburakari bukongora nk'umuriro, akabanguriraukubokokwe kubica, imisozi igahindaumushyitsi, maze intumbi zabo zikamera nk'ibishingwe binyanyagiye mu mayira. Nyamarauburakari bwe ntiburashira, ahubwoukubokokwe kuracyabanguye.("Nuko rero nk'uko ibirimi by'umurirobikongora ibitsinsi, kandi nk'ukoubwatsi bwumye buhwama mu muriro, ni ko igishyitsi cyabo kizaba ikibore, n'uburabyo buzumabutumukenk'umukungugu, kuko banze amategeko y'Uwiteka Nyiringabo, bagahinyura ijambo ry'Uwera wa Isirayeli.e'C"bagatsindishiriza abakiranirwa ku bw'impongano, arikoumukiranutsi bakamwima ibyo atsindiye.e&C"Bazabona ishyano abigira intwari zo kunywainzoga, bakagira imbaraga zo guturiraibisindisha,9%m"Bazabona ishyano abiyita abanyabwenge bajijutse.$"Bazabona ishyano abita ikibi icyiza n'icyiza bakacyita ikibi. Umwijima bawushyira mu cyimbo cy'umucyo, n'umucyo bakawushyira mu cyimbo cy'umwijima, ibisharira babishyira mu cyimbo cy'ibiryohereye, n'ibiryohereye bakabishyira mu cyimbo cy'ibisharira.#"bakavuga bati “Ngaho natebuke, agire vubaumurimowe tuwurebe, n'umugambi w'Uwera wa Isirayeli wigire hano, uze tuwumenye.”""Bazabona ishyano abakururisha gukiranirwa ingeso zabo mbi nk'ukuruzaumugozi, bakururan'icyaha nk'ukururaumurunga w'igare,!{"Icyo gihe abana b'intama bazarisha mu bikingi byabo uko bashatse, kandi mu matongo y'abakire inzererezi zizahahindūra.| q"Ariko Uwiteka Nyiringabo ashyirishijwe hejuru n'imanza zitabera. Imana yera iragaragarisha kwera kwayo gukiranuka._7"Kandiumuntu acishijwe bugufin'ukomeye aracogozwa, n'amaso y'abibone na bo aracogozwa.2]"Ikuzimuhabaye ikirura, hasamishije akanwa kaho bitagira akagero, maze abantu banjye uko bangana bahamanukanaicyubahiro cyabo, ndetse n'uwo muri bo binezereye bagwanamo.+" Ni cyo cyatumyeubwoko bwanjye bujyanwa ho iminyago buzizeubupfu bwabwo, abanyacyubahiro bo muri bwo bishwe n'inzara kandi rubanda ruguyeumwuma. " Mu birori byabo bagira inanga na nebelu n'ishako n'imyironge na vino, maze ntibite ku murimow'Uwiteka, ntibatekereze ibyo yakoze. " Bazabona ishyano abazindurwa no kuvumba ibisindisha, bakaba ari cyo biririrwa bakabirara inkera, kugezaaho bibahindura nk'abasazi. " Imirima y'inzabibu cumi izavamo incuro imwe y'intebo, kandi ibibibiro cumi by'imbuto z'amasaka bizavamo incuro imwe y'igiseke.”}s" Uwiteka Nyiringabo yampishuriyeatya ati “Ingo nyinshi, ndetse n'ingo nini nziza zizaba imisaka, he kugirauzibamo."Bazabona ishyano abagerekeranya ingo ku zindi, bakikubiraimirima kugezaubwo hatagira ahasigara, mugatura mu gihugu mwenyine.W'"kukourutokirw'Uwiteka Nyiringabo ari inzu ya Isirayeli, n'Abayuda ni insina yishimiraga. Yabiringiragamo imanza zitabera, ariko abasangamo kurenganya. Yabiringiragamo gukiranuka, ariko abasangamoumuborogo."kandi nzarurimbura. Ntiruzicirwa, ntiruzahingirwa, ahubwo ruzameramo imifatangwe n'amahwa, kandi nzategeka ibicu bye kurugushamo imvura,)"Noneho rero reka mbabwire ibyo ngiye gukoreraurutokirwanjye. Nzasenyauruzitiro rwarwo maze rwonwe rwose, nsenye n'inkike yarwo, runyukanyukwe, "Ikintu nari nkwiriye gukorerauruzabibu rwanjye nasize ni ikihe, ko nari niringiye ko ruzerainzabibu, ni iki cyatumye rwera indibu?mS"Yemwe mwa baturageb'i Yerusalemu mwe, namwe bagabo b'i Buyuda, nimudukizejyewe n'uruzabibu rwanjye.K"Ararutabirira arurimburamoamabuye, aruteramo insina y'umuzabibu y'ubwoko bwiza cyane, arwubakamo inzu y'amatafari ndende acukuramon'urwina. Nuko yiringira ko ruzerainzabibu, ariko rwera indibu. "Reka ndirimbireumukunzi wanjye indirimbo y'uruzabibu rwe. Umukunzi wanjye yari afiteurutokirw'uruzabibu ku musoziurumbuka.xi"Kandi ku manywa hazabaho ihema ryo kuzanaigicucu ku bw'icyokere, ribeubuhungiro n'ubwugamobw'ishuherin'imvura.V%"Kandi hejuru y'ubuturobwose bwo ku musoziwa Siyoni no ku materaniro yaho, Uwiteka azaharemeraho igicu n'umwotsi ku manywa n'umurirowakaukamurikanijoro. Maze hejuru y'ibyubahwa byose hazabeho igitwikirizo..U"Ubwo ngubwo Uwiteka azaba yuhagiye imyanda y'abakobwa b'i Siyoni ayimazeho, kandi azaba amaze amaraso muri Yerusalemu, ayamarishijemoumwukaukiranuka n'umwuka wotsa.f E"Mazeuzasigara i Siyoni n'i Yerusalemu wese, yanditswe mu bazima b'i Yerusalemu, azitweuwera. "Uwo munsi ishami ry'Uwiteka rizaba ryiza rifite icyubahiro. Abisirayeli bazarokoka, imyaka yo mu gihugu izabaryohera cyane ibabere myiza.F  "Uwo munsi abagore barindwi bazajya ku mugaboumwe bamubwire bati “Tuzitungirwa n'ibyokurya byacu kandi tuzajya twiyambikaubwacu, arikouduhekwitirirwa izina ryaweudukizeurubwa rw'abantu.”O "Amarembo y'i Siyoni azarira aboroge, hazicara ku butakahasigayeubusa.I  "Ingabo zawe zizicwa n'inkota, intwari zawe zizagwa mu ntambara.V%"Maze mu cyimbo cy'ibihumuraneza hazabaumunuko, mu cyimbo cy'umweko hazabaumugozi, ahabagaumusatsiutsibye hazabauruhara. Mu cyimbo cyo kwambara ikoti ryiza bazakenyera ibigunira, ahariubwiza hazaba inkovu.Y+"n'indorerwamo n'igitare cyiza, n'ibitambaro byo mu mitwe n'imyenda bitwikiriye.R"n'imyambaro y'amabara myiza n'imyitero, n'ibishura n'amasaho y'umurimbo,.W"n'impeta n'izindi mpeta zo ku mazuru,Y+"n'imitamirizo n'imikufi yo ku maguru, n'imyeko n'imikondo y'amadahano n'impigi,)M"n'imitako n'ibitare n'imishunzi,L"Uwo munsi Uwiteka azabamburaubutegabarimbana n'ibikubwe n'ibirezi,uc"Ni cyo kizatuma Uwiteka ateza abakobwa b'i Siyoni ibikoko mu bitwariro, agatwikururaibiteye isoni byabo.”+O"Kandi Uwiteka aravuga ati “Abakobwa b'i Siyoni bafiteubwibone kandi bagenda bashinze amajosi, barebana amaso y'ubuhehesi, bagenda bakimbagira bacinya inzogera.kO"Ni iki gituma mumenaguraubwoko bwanjye mugahera abakene?”Ni ko Uwiteka Umwami Nyiringabo abaza.~5"Uwiteka azacira imanza abakuru b'ubwoko bwe n'abatware babwo. “Kuko ari mwebwe mwariyeuruzabibu mukarumaraho, iminyago y'abakene iri mu ngo zanyu.A}}" Uwiteka ahagurukijwe no kuburanaagacira amahanga imanza.|%" Ubwoko bwanjye burarenganywa n'abana kandi burategekwa n'abagore. Nyamuna bwoko bwanjye, abakuyobora barakuyobya bakarimbura inziraunyuramo._{7" Arikoumunyabyaha abonye ishyano! Azagubwa nabi kuko azahabwa ibihembo by'ibyo yakoze.Xz)" Muvugeko abakiranutsi bazagubwa neza, kuko bazatungwan'imirimo y'amaboko yabo.+yO" Ishusho yo mu maso habo ni yo muhamya wo kubashinja, berura ibyaha byabo nk'ab'i Sodomu, ntibabihisha. Ubugingo bwabo buzabona ishyano, kuko bihamagariye ibyago.x#"I Yerusalemu hararimbutse n'i Buyudaharaguye kuko bagomera Uwiteka mu byo bavuga no mu byo bakora, bakarakaza mu maso he hafite icyubahiro.)wK"Uwo munsi azahakana avuge cyane ati “Simbasha kubaberaumukizakuko nta byokurya mfite mu rugo rwanjye, nta n'imyambaro, ndanze ko mungiraumutware w'abantu.”(vI"Icyo giheumuntu azafata mwene se wo mu rugo rwa se amubwire ati “Ubwo ari woweufiteimyambaro abe ari wowe ubaumutware, n'iri tongo abe ari woweuritegeka.”u7"Abantu bazarenganywa,umuntu wese azarenganya mugenzi we, undi azarenganyaumuturanyi we,umwana azasuzuguraabakuru,umutindi azasuzuguraabanyacyubahiro.Bt"Nzabaha abana ho abatware, abana bato ni bo bazabategeka.}ss"n'umutware w'ingabo mirongo itanu n'umunyacyubahiro, n'umujyanama n'umunyabukorikori w'umuhanga n'umupfumuujijutse.\r1"n'umunyamaboko wese n'intwari yose n'umucamanza, n'umuhanuzi n'umupfumu n'umukuru,!q ="Dore Uwiteka Umwami Nyiringabo, yanyaze ab'i Yerusalemu n'Abayuda icyari kibatunze n'icyo bari bishingikirijeho,umutsima wose n'amazi yose byabatungaga,Sp"Nimurekekwishingikiriza ku bantu bafiteumwuka mu mazuru. Mbese mubacaiki?0oY"bajye kwihisha mu buvumobwo mu bitare no mu bihanamanga, bahunge igitinyiro cy'Uwiteka n'ubwiza bw'icyubahiro cye, ubwo azahagurukanaimbaraga aje guteraisiumushyitsi.n"Uwo munsi abantu bazajugunya ibishushanyo byabo bisengwa by'ifeza n'iby'izahabu, byacuriwegusengwa, babijugunyire imbeba n'ubucurama,>mu"Abantu bazinjira mu buvumobwo mu bitare no mu nzobo zo mu butaka, bahunge igitinyiro cy'Uwiteka n'ubwiza bw'icyubahiro cye, ubwo azahagurukanaimbaraga aje guhindisha isiumushyitsi.(lK"Ibigirwamana bizashiraho rwose.k"Nuko agasuzugurok'abantu kazashyirwa hasi n'ubwibone bw'abantu buzacishwa bugufi, uwo munsi Uwiteka ni weuzogezwa wenyine.Kj"no ku nkuge z'i Tarushishi zose no ku bishushanyo binezeza byose.4ic"no ku munaramuremure wose no ku nkike yose,Gh"no ku misozi miremire yose no ku misozi yose yishyira hejuru,ogW" Uwo munsiuzabano ku myerezi miremire y'i Lebanoni yose yishyira hejuru, no ku myela y'i Bashani yose,f" kuko hazabaumunsi w'Uwiteka Nyiringabo wo gutungura ibyibona n'ibigamika byose n'ikintu cyose cyishyira hejuru, bikazacishwa bugufi.~eu" Agasuzugurok'abantu kazacishwa bugufin'ubwibone bw'abantu buzashyirwa hasi, uwo munsi Uwiteka ni weuzogezwa wenyine,hdI" Injira mu isenga wihishe mu mukungugu,uhunge igitinyiro cy'Uwiteka n'ubwiza bw'icyubahiro cye.Sc" Uworoheje yikubitahasi,ukomeye akicisha bugufi, ku bw'ibyo ntubababarire.b}"Igihugu cyabo cyuzuyeibishushanyo bisengwa, baramya iby'ubukorikori bw'amaboko yabo, intoki zaboubwabo ari zo zabiremye. a "Igihugu cyabo cyuzuyeifeza n'izahabu,ubutunzi bwabo ntibugirauko bungana kandi cyuzuyen'amafarashi, amagare yabo ntagiraurugero.%`C"Ubwoko bwawe ari bwo nzu ya Yakobo, waburekeshejwe n'uko buzuyeimigenzo ivuye iburasirazuba, bakaraguza nk'Abafilisitiya kandi bakifatanya n'abanyamahanga.E_"Mwa nzu ya Yakobo mwe, nimuze tugendere mu mucyo w'Uwiteka.N^"Azacira amahanga imanza, azahana amoko menshi. Inkota zabo bazazicuramoamasuka n'amacumu bazayacuramoimpabuzo, nta shyanga rizabangurirairindi shyanga inkota, kandi ntabwo bazongera kwiga kurwana.v]e"Amahanga menshi azahagurukaavuge ati “Nimuze tuzamuke tujye ku musoziw'Uwiteka, ku nzu y'Imana ya Yakobo kugirango ituyobore inzira zayo tuzigenderemo.”Kuko i Siyoni ari ho hazava amategeko, i Yerusalemu hagaturukaijambo ry'Uwiteka.\1"Mu minsi y'imperukaumusoziwubatsweho inzu y'Uwitekauzakomerezwa mu mpinga z'imisozi,ushyirwe hejuruusumbe iyindi kandi amahanga yose azawushikira.I[ "Ibyo Yesaya mwene Amosi yeretswe ku Bayuda no ku b'i Yerusalemu.tZ c"Umunyambaraga azamera nk'ubutumba kandiumurimoweuzamera nk'igishashi, bizahira hamwe kandi nta wuzabizimya.^Y 7"kuko muzamera nk'igiti cy'umwela cy'ibibabi birabye, cyangwa nk'isambu itagira amazi.WX )"Muzakorwa n'isoni z'imirinzi mwifuje, kandi muzamwazwa n'amasambu mwatoranije,UW %"Ariko abacumuran'abanyabyaha bazarimburanwa, n'abimūra Uwiteka bazatsembwa.gV I"I Siyoni hazacungurwa n'imanza zitabera, kandi abahindutse bo muri yo bazakizwa no gukiranuka.yU m"Nzagarura abacamanza bawe n'abajyanama bawe nk'ubwa mbere, hanyumauzitwaumuduguduukiranuka,umurwa wiringirwa.”TT #"Nzagushyirahoukubokongukuremorwose inkamba zawe, nkumaremo icyuma cy'ibati.S 1"Ni cyo gituma Uwiteka Nyiringabo, Umunyambaraga wa Isirayeli avuga ati “Yewe, nziruhutsa ntuye abanzi banjye kandi n'ababisha banjye nzabahōra.7R i"Abatware bawe ni abagome n'incuti z'abajura,umuntu wese muri bo akunda kugurirwa kandi akurikira impongano, ntibacira impfubyi imanza kandi imanza z'abapfakazi ntizibageraho.CQ "Ifeza zawe zihindutse inkamba, vino zawe zibayeumufungure.P  "Dore ye,umurwa wiringirwagauhindutse maraya, ahuzuragaimanza zitabera hakababwamo no gukiranuka, none hasigaye ari ah'abicanyi.[O 1"Ariko nimwanga mukagoma inkota izabarya”, kuko akanwa k'Uwiteka ari ko kabivuze.9N o"Nimwemera mukumvira muzarya ibyiza byo mu gihugu.BM "“Nimuze tujye inama”, ni ko Uwiteka avuga, “Naho ibyaha byanyu byatukurank'umuhemba birahindukaumweru bise na shelegi, naho byatukuratukutukubirahinduka nk'ubwoya bw'intama bwera.zL o"Mwige gukoraneza, mushake imanza zitabera, murenganure abarengana, mucireimpfubyiurubanza, muburanire abapfakazi.mK U"“Nimwiyuhagire mwiboneze, mukurehoibyaha byo mu mirimo yanyu bive imbere yanjye, murekegukoranabi.yJ m"Nimutegaibiganza nzabima amaso, ndetse nimusenga amashengesho menshi sinzayumva, ibiganza byanyu byuzuyeamaraso.uI e"Imboneko z'amezi n'iminsi mikuru byanyu mwategetsweumutimawanjyeurabyanga, birananiye ndushyekubyihanganira.BH " Ntimukongere kuntura amaturo atagiraumumaro, imibavu ni ikizira kuri jye, imboneko z'amezi n'amasabato no guteranya amateraniro ndabirambiwe, ibyaha bivanze no guterana kwera bikurweho.OG " Iyo muza kunshengerera, ni nde uba wababwiye ko muza kundibatiraurugo?F {" “Ibitambo byanyu bitagira ingano muntambira bimaze iki?”Ni ko Uwiteka abaza. “Mpaze ibitambo by'amasekurumey'intama byoswa n'urugimbu rw'amatungo abyibushye, kandi sinishimira amaraso y'inka n'ay'abana b'intama cyangwa ay'amasekurumey'ihene.E " Nimwumve ijambo ry'Uwiteka, mwa batware b'i Sodomu mwe, mutegeamatwi mwumve amategeko y'Imana yacu, mwa bantu b'i Gomora. 4"~}}"|P{{7zzNyyUxxx!wvv[uutt^ss/rrq|q'ppYoo;nmmNlkk6jjriii)hh5ggHffx>2==V<<}<;F::$998}77K655>44322110*/..O-,,},+**n)((f''z'&&,%%$$$ #k"" !!B pKn6GqspT`l / 7 G .v7Gv4  "Uwiteka Nyagasani, ni wowe Mana yanjye nzajya nkogeza, mpimbaze izina ryawe kukoukozeibitangaza wagambiriye kera. Ugiraumuravan'ukuri.7 g"Nukoukwezi kuzakorwa n'isoni n'izuba rizamwara, kuko Uwiteka Nyiringabo azategekera ku musoziwa Siyoni n'i Yerusalemu, kandi azahabwa icyubahiro imbere y'abatware be bakuru. "Bazateranirizwa hamwe nk'uko imbohe ziteranirizwa mu rwobo, bazakingiranirwa mu nzu y'imbohe kandi iminsi myinshi nishira bazagendererwa.V %"Uwo munsi Uwiteka azahana ingabo zo hejuru mu ijuru, n'abami bo hasi mu isi.  "Isi izadandabirana nk'umusinzi kandi izanyeganyezwa nk'ingando, igicumurocyayo kizayiremerera, kandi izagwa ye kongera kubyuka.?y"Isi iramenetse, isi irayaze, isi iranyeganyejwe cyane.&E"Nukouhungaurusakurw'ubwoba azagwa mu rwobo,uwurirango akukeurwoboumutegouzamufata, kuko imigomero yo mu ijuru igomorowe kandi imfatiro z'isi zikanyeganyega.A}"Wa muturagew'isi we,ubwoba n'urwobo n'umutegobikugezeho.[/"Twumvise indirimbo ziturukaku mpera y'isi ziti “Abakiranutsi bahabwe icyubahiro.”
Ariko ndavuga nti “Ndonze! Ndonze! Mbonye ishyano! Abariganya barariganije, ni koko abariganya barariganije cyane.”{o"Nuko nimuhimbarize Uwiteka iburasirazuba, muhimbarize izina ry'Uwiteka Imana ya Isirayeli mu birwa byo mu nyanja.gG"Aba bazarangururaamajwi basakuze ku bw'icyubahiro cy'Uwiteka, bazatera hejuru bari ku nyanja.q[" Nuko abantu bo mu isi bazamera nk'umutiniunyeganyezwa, cyangwa nk'uko bahumba inzabibu isarura rishize.:o" Mu murwa hasigaye amatongo, n'irembo riraridutse.ve" Bararirira mu miharuro kuko babuze vino, ahoumunezero wari uri harazimye, ibyishimo byo mu gihugu birahebwe.V~%" Umurwauvurunganaurasenyutse, amazu yose arakinze kugirango hatagirauwinjira.J} " Ntibazanywa vino baririmba, ibisindisha bizasharirira ababinywa.m|S"Ibyishimo bitewe n'amashako birashize,urusakurw'abanezerwa rurahoze,umunezeroutewen'inangaurashize.a{;"Vino y'ihira irarira,uruzabibu rurarabye, ab'imitima iguwe neza bose barasuhuzaumutima.z"Ni cyo gitumyeumuvumoutsemba isi n'abayibamo bagatsindwa n'urubanza, ni cyo gitumye abaturageb'isi batwikwa hagasigara bake.yyk"Kandi isi ihumanijwe n'abaturagebayo kuko bishe amategeko, bagahindura ibyategetswe, bakica isezerano ridakuka.wxg"Igihugu kirarira kandi kibayeumuhonge, isi icitse intege ibayeumuhonge, abanyacyubahiro b'isi bacitse intege.Sw"Isi izanyagwa ihindukeumwirare rwose, kuko Uwiteka ari weuvuzeiryo jambo.v+"Ibizaba kuri rubanda bizaba no ku mutambyi, ibizaba ku mugaragu bizaba no kuri shebuja, ibizaba ku muja bizaba no kuri nyirabuja. Ibizaba ku muguzibizaba no ku mutunzi, ibizaba ku ūgurizaabandi bizaba no ku ūgurizwa, ibizaba ku ūgurizainyungu bizaba no ku ūmwishyura.[u 1"Dore Uwiteka arahindura isiumwirare, arayiraza, arayubika, atatanya abaturagebayo.Jt "Ubutunzi n'ubucuruzibwaho buzerezwa Uwiteka, ntibizabikwa kandi ntibizashyirwaukwabyo, kukoubutunzi bwaho buzahabwa abahora imbere y'Uwiteka kugirango barye bahage, babone n'imyambaro ikomeye.s#"Nuko iyo myaka mirongo irindwi nishira Uwiteka azagenderera i Tiro, hazasubiraku bucuruzibwaho hasambane n'ibihugu by'abami bo mu isi bose.r}"Wa maraya wahararutswewe, enda inangaugendagende mu mudugudu,ucurange neza,uririmbe indirimbo nyinshi kugirango wibukwe.Hq "Maze uwo munsi i Tiro hazibagirana imyaka mirongo irindwi, ihwanye nk'iminsiumwami yamara ku ngoma. Iyo myaka mirongo irindwi nishira, ibizaba kuri Tiro bizaba nk'ibyo mu ndirimbo ya maraya.Rp"Mwa nkuge z'i Tarushishi mwe, nimuboroge kuko igihome cyanyu kirimbutse.0oY" Murebeigihugu cy'Abakaludaya, ubwo bwoko bwarashize. Abashuri bahahinduye ah'inyamaswa zo mu butayu, bubatse iminara yabo, basenya amazu y'ibwami, bahahindura itongo.n" Aravuga ati “Wa mwari w'i Sidoni w'impabe we, ntuzongera kwishima. Hagurukawambuke ujye i Kitimu kandi na ho ntuzahabona ihumure.”m" Yarambuyeukubokokwe hejuru y'inyanja anyeganyeza ibihugu by'abami, Uwiteka ategeka iby'i Kanāni ngo barimbure ibihome byaho.dlA" Wa mukobwa w'i Tarushishi we, nyura mu gihugu cyawe nka Nili kuko nta mushumiukikuziritse.k" Uwiteka Nyiringabo ni we wagiye iyo nama ngo asuzuguzeubwibone bw'icyubahiro cyose, kandi ngo ahinyuze abanyacyubahiro bo mu isi bose.+jO"Ni nde wagiriye i Tiro inama yo kuhatera kandi ariumuduguduwambika amakamba, abacuruzibaho bari ibikomangoma, n'abatunzi baho bakaba bari abanyacyubahiro mu isi?iy"Mbese uyu muduguduni wa wundi wanyu wajyaga wishima, wahozeho kera cyane, bene wo bajyaga bakunda kujya kure guturayo?Nh"Nimwambuke mujye i Tarushishi mwa baturagebo mu nkuka mwe, muboroge.Dg"Inkuru y'i Tiro niyamamara muri Egiputa, bazababara cyane.6fe"Yewe Sidoni, korwa n'isoni kuko inyanja ivuze, igihome cyo ku nyanja kiravuze kiti “Sindaramukwa kandi sindabyara, nta n'ubwo ndonsa abahungu kandi sindarera abakobwa.” e "Imbuto za Shihori n'ibisarurwa bya Nili byanyuragamu mazi menshi, ni byo byababeraga indamu. Aho ni ho hari igurirory'amahanga.ldQ"Mwa baturagebo ku nkengero mwe, batungishwaga n'abacuruzib'i Sidoni banyura mu nyanja, nimuceceke.Qc "Ibihanurirwa i Tiro.
Mwa nkuge z'i Tarushishi mwe, nimuboroge kuko i Tiro harimbutse, nta mazu asigaye cyangwa aho gutaha. Iyo nkuru babwiwe iturutse mu gihugu cy'i Kitimu. 11.21-22; Luka 10.13-148bi"Uwiteka Nyiringabo aravuga ati “Ariko uwo munsi uwo musumariwashimangiwe ahantu hakomeye,uzakuka kandiuzatemwa ugwe,umutwaro wariujishwehouzacibwa”, kuko Uwiteka abivuze.#a?"“Maze bazamujishaho icyubahiro cy'inzu ya se cyose,urubyaro rwe na bene wabo ndetse n'ibintu bitoya byose,uhereye ku bikombeukageza ku bicuma byose.”^`5"Nzamushimangira nk'umusumariahantu hakomeye, azabera inzu ya se intebe y'icyubahiro._"Urufunguzo rw'inzu ya Dawidi nzarushyira ku rutugurwe, ni weuzakingura ntihagireukinga kandi ni weuzakinga ntihagireukingura.^'"mwambikeumwambaro wawe mukenyezeumushumi wawe ngo akomere, mugabireubutware bwawe kandi azaba se w'abaturageb'i Yerusalemu n'ab'inzu ya Yuda.M]"“Uwo munsi nzahamagaraumugaragu wanjye Eliyakimu, mwene Hilikiya,O\"Nzakunyagaubutware bwawe, kandi nzakumanura ngukuremu bukurubwawe.’ [9"akuzingazinge akujugunye nk'umupiramu gihugu kigari. Aho ni houzagwa kandi ni ho amagare yawe y'icyubahiro azaba, wa rukozasoni rw'inzu ya shobuja we.XZ)"Dore Uwiteka azakujugunyisha imbaraga, nk'umunyamaboko, ni koko azakujigitira,Y"‘Urakora iki hano? Kandi uri kumwe na ndeutumawicukuriraimva hano, ko wicukuriraimva ahantu ho hejuru, ukībarizaubuturomu rutare?pXY"Uwiteka Umwami Nyiringabo aravuga ati “Gendausange uwo munyabintu Shebuna, ari we munyanzuumubazeutiAbantu bawe bapfuye ko batishwe n'inkota, ntibagwe mu ntambara!~J w"Ibihanurirwa ikibaya cyo kwerekerwamo.
Nonehoumezeute, ko wuriyeinzu abantu bawe bose bakaba bari hejuru y'amazu?I{"Abazasigara ku mubarew'abarashi b'intwari z'Abakedari bazaba imbarwa.”Kuko Uwiteka Imana ya Isirayeli ari yo ibivuze.|Hq"Uwiteka arambwiye ati “Umwakautarashira,uhwanye n'imyaka y'abakorera ibihembo, icyubahiro cy'i Kedari kizashira.WG'"kuko bahungaga inkota zivuye mu nzubatin'imiheto ifoye n'amakuba y'intambara.oFW"Uwishwe n'inyota bamuzaniye amazi, abaturagebo mu gihugu cy'i Tema basanganiza impunzi imitsima yabo,pEY" Ibihanurirwa Arabiya.
Yemwe mwa nzererezi z'Abadedani mwe, mu ishyamba rya Arabiya ni ho muzarara.tDa" Umurinzi aramusubizaati “Bugiyegucya kandi bwongere bwire. Nimushaka kubazamubaze, nimuhindukiremuze.” C " Ibihanurirwa i Duma.
Harihoumpamagara ari i Seyiri ati “Wa murinzi we, ijoro rigeze he? Wa murinzi we, ijoro rigeze he?”B#" Yewe wa guhurakwanjye we, nawe masaka yo ku mbuga yanjye, ibyo numvise biturutse ku Uwiteka Nyiringabo Imana ya Isirayeli, ni byo mbabwiye.ZA-" None dore nguriyaumutwe w'ingabo zigendera ku mafarashi babiri babiri.”Arongera aravuga ati “I Babuloniharaguye, haraguye! N'ibishushanyo bibajwe by'ibigirwamana byose biravunaguritse bigeza ku butaka.”@ "Nuko avuge nk'intare ati “Nyagasani, mpora mpagaze ku munaraw'abarinzi ku manywa, nkajya ndara ku ijoro ndi ku gihe cyanjye.*?M"Nabonaumutwe w'ingabo cyangwa abagendera ku mafarashi bagenda ari babiri babiri, cyangwa abagendera ku ndogobe cyangwa ku ngamiya, azahugukayumve neza cyane.”T>!"Kuko Uwiteka ambwiye ati “Gendaushyirehoumurinzi aze kuvugaicyo yabonye.w=g"Batunganya ameza, bagashyiraho abarinzi, bakarya bakanywa. Yemwe batware, nimuhagurukemusīge ingabo amavuta.p<Y"Umutimawanjyeurasamaguza, gukangarana kuranteraubwoba,umugoroba nifuzagawampindukiyeguhindaumushyitsi.&;E"Ni cyo gituma ikiyunguyungu cyanjye cyuzuyeuburibwe, ngafatwa n'umubabaro nk'uw'umugoreuri ku nda. Ndababaye bituma ntumva, ndihebye bituma ntabasha kureba..:U"Ibyerekanywe bikomeye birampishurirwa:umuriganya arariganya, n'umunyazi aranyaga.
Yewe Elamu, tera, nawe Bumedi, bagote! Gusuhuzaumutimakwabo kose ndakurangije.9 9"Ibihanurirwaubutayubw'inyanja.
Nk'uko serwakira yihuta inyura mu gihugu cy'ikusi, ni ko ibihanurwa biza biturutse mu butayumu gihugu giteyeubwoba.K8"Uwo munsi abaturagebo muri iki gihugu gihereranye n'inyanja bazavuga bati ‘Dore ibyo twiringiraga uko bibaye, tukiringira ko bizadutabara tugakiraumwami wa Ashuri, noneho tuzikiza dute?’”c7?"Kandi baziheba bakorwe n'isoni babiterwa na Etiyopiya biringiraga, na Egiputa biratanaga.S6"ni koumwami wa Ashuri azajyana imbohe z'Abanyegiputa n'ibicibwa bya Etiyopiya, abato n'abakuru. Bazagenda bambayeubusa, badakwese inkweto n'amatako yabo nta cyo yambaye, kugirango bikoze Egiputa isoni.-5S"Maze Uwiteka aravuga ati “Nk'ukoumugaragu wanjye Yesaya amaze imyaka itatu yambayeubusa, adakwese inkweto, akabera Egiputa na Etiyopiya ikimenyetso n'igitangaza,U4#"icyo gihe ni bwo Uwiteka yavugiyemuri Yesaya mwene Amosi aramubwira ati “Gendaukenyurureikiguniraukenyeye mu nda,ukweture inkweto mu birenge byawe.”Abigenza atyo, agenda yambayeubusaadakwese inkweto.k3 Q"Umwaka Taritani yatereyemo Ashidodi agabwe na Sarigoniumwami wa Ashuri, akaharwanya akahahindūra, 29"kuko Uwiteka Nyiringabo abahayeumugisha ati “Abantu banjye b'Abanyegiputa n'Abashuriumurimow'intoki zanjye, n'Abisirayeli gakondo yanjye bahirwe.”`19"Uwo munsi Abisirayeli bazaba aba gatatu kuri Egiputa na Ashuri bo guhesha isiumugisha,:0m"Uwo munsi hazaba inzira ngari iva muri Egiputa ijya i Bwashuri. Abashuri bazaza muri Egiputa n'Abanyegiputa bazajya i Bwashuri, kandi Abanyegiputa n'Abashuri bazasengera hamwe.u/c"Uwiteka azatera Egiputa yice kandi akize, na bo bazagarukiraUwiteka. Azahendahendwa na bo, na we azabakiza.5.c"Nuko Uwiteka azīmenyesha Egiputa kandi Abanyegiputa bazamenya Uwiteka uwo munsi, ndetse bazaramya batambe ibitambo bature n'amaturo, bazahigaumuhigoku Uwiteka bawuhigure.=-s"Izaba ikimenyetso n'umuhamya ku Uwiteka Nyiringabo mu gihugu cya Egiputa, kuko bazatakambira Uwiteka babitewe n'ababarenganya. Na we azabohererezaumukizan'umurengezi, aze abakize. ,"Uwo munsi hazaba igicaniro cyubakiwe Uwiteka, mu gihugu cya Egiputa hagati, kandi ku rugabano rwacyo bazashingira Uwiteka inkingi.+"Uwo munsi mu gihugu cya Egiputa hazabamo imiduguduitanu ivuga Urunyakanāni, irahira Uwiteka Nyiringabo. Umweuzitwaumuduguduwo kurimbuka.*#"Igihugu cya Yuda kizahinduka icyo guteraEgiputaubwoba,uzakibwirwa wese azatinya ku bw'imigambi Uwiteka Nyiringabo yagambiriye kuri Egiputa.)y"Uwo munsi Egiputa hazamera nk'abagore, hazatinya hahindishweumushyitsi n'uko Uwiteka Nyiringabo ahabanguriyehoukuboko.("Kandi muri Egiputa nta murimouzakorwa, wakorwa n'umutwe cyangwa ikibuno,ugakorwa n'ishami ry'umukindo cyangwa n'umuberanya.'"Uwiteka ashyizeumwuka wo kuganda muri Egiputa hagati, bahatera gufudikamu mirimo yaho yose, nk'ukoumusinzi adandabiranira mu birutsi bye."&=" Abatware b'i Sowani bahindutse abapfapfa, n'abatware b'i Nofu barashutswe, ni bo bayobeje Egiputa kandi ari bo buye rikomeza impfurukary'imiryango yaho.w%g" Nuko rero abanyabwenge bawe bari hehe? Ngaho nibakubwire bamenye imigambi Uwiteka Nyiringabo afitiye Egiputa.K$" Abatware b'i Sowani ni abapfapfa rwose, inama z'abajyanama ba Farawo b'abahanga zihindutse iz'ibyigenge. Muhangara mute kubwira Farawo muti “Ndiumwana w'umunyabwenge, ndi uw'abami ba kera”?c#?" Inkingi za Egiputa zizavunagurika, n'abakorera ibihembo bose bazagiraumubabaro mu mutima.P"" Kandi abakoragaubugwegwe bushanduye, n'ababoha imyenda yera bazumirwa.!y"Abarobyi bazarira, abarobesha indobo muri Nili bose bazaboroga, n'abarobesha inshundura muri ayo mazi bazacika intege.o W"Urwuri rwo kuri Nili ku nkengero yayo n'imyaka yose ihahingwa, bizuma bishireho bye kongera kuboneka.eC"Inzuzi zizanuka kandi imigezi ya Egiputa izatemburukaikame, imfunzo n'imiberanya bizahonga.B"Uruzi rudendeje ruzakama, kandiuruzirutemba ruzagabanuka.  "Abanyegiputa nzabagabizaumutware w'umunyamwaga, kandiumwami w'umunyarugomoazabategeka.”Ni ko Uwiteka Umwami Nyiringabo avuze.'"Egiputa hazakukaumutima, nanjye nzica imigambi yaho. Abanyegiputa bazaraguza ibishushanyo n'abapfumu, bashikishe abashitsi barogeshe abarozi.(I"“Nzateranya Abanyegiputa bisubiranemo bumuntu wese arwane na mugenzi we,umuntu arwane n'umuturanyi we. Umuduguduuzarwana n'undi,ubwami buzateraubundi bwami.< s"Ibihanurirwa Egiputa.
Dore Uwiteka ahetswe n'igicu cyihuta aragenda ajya muri Egiputa. Ibishushanyo bya Egiputa bizanyeganyegera imbere ye,umutimawa Egiputa uzayāgira mu nda.&E"Icyo gihe bazazanira Uwiteka Nyiringabo abantu barebare b'umubiriurembekereye ho indabukirano, ari bo bantu bahoze bateraubwoba na bugingo n'ubu, ishyanga risenya rigasiribanga igihugu cyaryo kigabanywa n'imigezi, babazane ahantu h'izina ry'Uwiteka Nyiringabo, ari wo musoziwa Siyoni.-S"Bazasigara ari ibirundo, basigiwe inkongoro zo ku misozi miremire n'inyamaswa zo mu isi. Inkongoro zizabarya mu cyi n'inyamaswa zo mu isi zose zizabarya mu itumba.%"Nuko isarura ritarageraururaboruhunguye, inzabibu ari intenge, amashami magufi azayatemesha impabuzo, n'amashami agabye azayatema ayakureho.)K"Kuko Uwiteka yambwiye ati “Nzigumiramu buturobwanjye nitegereze mere nk'izuba ritera ibishashi, nk'igicu cy'ikime cyo mu gihe cy'ubushyuhe bwo mu isarura.”-"Yemwe baturagebo ku isi mwese, yemwe abatura ku isi, ibendera nirishingwa ku misozi miremire mujye mureba, kandi ikondera nirivuga mujye mwumva..U"cyatumye intumwa zinyura mu nyanja zigenda ku mazi ku bihare by'inkorogoto kiti “Nimugende mwa ntumwa mwe z'impayamaguru, musange ishyanga ry'abantu barebare b'umubiriurembekereye, ryahoze riteraubwoba na bugingo n'ubu, ishyanga risenya rigasiribanga igihugu cyaryo kigabanywa n'imigezi.”V '"Dore re! Dore igihugu gihindisha amababa kiri hakurya y'imigezi ya Etiyopiya,#"Dore ibiteraubwoba nimugoroba ariko bwajya gucya bagasanga nta bihari: uwo ni wo mugabane w'abatunyaga kandi ni byo bihembo by'abatwambura.Y+" Amahanga azasuma nk'amazi menshi yo ku rusumo, ariko Imana izabahana, na bo bazahungira kure nk'ibishingwe byo ku misozi iyo bijyanwa n'inkubi y'umuyaga, kandi bazirukanwa nk'umukunguguutumurwa na serwakira.  " Ee! Ee! Ee! Umva imidugararo y'amahanga menshi ahorera nk'inyanja, umva no gusumakw'amahanga asuma nk'amazi menshi yo ku rusumo.  " Umunsi waziteraga washyizehouruzitiro bukeyeusanga zarabije, ariko ibisarurwa bizabura ku munsi w'umubabaro n'agahinda gasāze.-" Kuko wibagiwe Imana y'agakiza kawe kandi ntiwibutse igitare cy'imbaraga zawe, ni cyo gitumyeuteraingemwe zo kwinezeza n'ingurukiraz'inyamahanga. )" Uwo munsi imiduguduye ikomeye izamera nk'ahantu ho mu bibira no mu mpinga z'imisozi, aho Abisirayeli bamenesheje abantu hazaba imyirare rwose. "Kandi ntazatumbira ibyotero byaremwe n'intoki ze, ntazita ku bukorikori bw'intoki ze cyangwa Ashera n'ibishushanyo by'izuba.X )"Uwo munsiumuntu azatumbīra Umuremyi we, amaso ye azita ku Uwera wa Isirayeli.w g"Ariko hazasigaramo ibihumbwank'iby'umutiniunyeganyejwe, imbuto ebyiri cyangwa eshatu zo mu bushorishori zikaragarika, hakaragarika enye cyangwa eshanu zo ku mashami y'impande z'umutiniwera cyane.”Ni ko Uwiteka Imana ya Isirayeli ivuze. }"Kandi bizamera nk'umusaruziutemaamasaka yeze agasarura amahundo, ndetse bizamera nk'uhumba amasaka mu kibaya cy'Abarafa.[/"“Uwo munsi icyubahiro cya Yakobo kizagabanuka, n'umubyibuho weuzashira ananuke.S"Ibihome bizashira muri Efurayimu n'ubwami buzashira i Damasiko, n'abazaba bacitse ku icumu b'i Siriya na bo bazashira. Bizaba nk'uko icyubahiro cy'Abisirayeli cyabaye.”Ni ko Uwiteka Nyiringabo avuze.hI"Imiduguduya Aroweri ibaye imyirare, izabaurwuri rw'imikumbi n'inama zayo kandi nta wuzayikoma.v g"Ibihanurirwa i Damasiko.
“I Damasiko hakuwehontihakiriumurwa, hazaba itongo n'ikirundo cy'isakamburiro.oW"Ariko noneho Uwiteka avuze yuko imyaka itatu itarashira nk'iy'ukorera ibihembo, icyubahiro cy'i Mowabu n'ingabo zaho zose nyinshi cyane bizahinyurwa, kandi abazasigara bacitse ku icumu bazaba ari inkeho cyane, ari nta cyo bamaze.;q" Iryo jambo ni ryo Uwiteka yavuze kuri Mowabu kera.yk" Kandi Mowabu najya gushengera mu ngoro yo ku kanunga yirushyabakajya ahera he ngo asenge, ntazashobora kunesha.lQ" Amagara yanjye acurangira Mowabu nk'inanga yo kumuhoza, no mu nda yanjye hacurangira i Kiriheresi.7g" Ibyishimo n'umunezero bikuwe mu mirima yera cyane, no mu nzabibu ntihazaba indirimbo cyangwaurusakurw'ibyishimo, nta mwenziuzengera vino mu muvure, abenzi mbaciye ku midiho.X)" Ni cyo kizatuma ndirirauruzabibu rw'i Sibuma nk'uko ab'i Yezeri baruririra. Yewe Heshiboni nawe Eleyale, nzakūhira amarira yanjye kuko ku mbuto zawe zo mu cyi no mu isarura ryawe habaye induru z'intambara.J~ "kuko imirima y'i Heshiboni irabye n'uruzabibu rw'i Sibuma abatware b'amahanga bavunaguye ibiti byarwo byiza byari bigeze i Yazeri, bikagera no mu butayurwagabye amashami yarwo yambuka inyanja.}"Ni cyo kizatuma ab'i Mowabu bazaborogera Mowabu,umuntu wese azaboroga, muzarizwa n'amatongo y'i Kirihareseti mwihebye rwose,|"Twumviseubwibone bwa Mowabu ko yibona cyane, twumvise n'agasuzuguroke n'ubwibone bwe n'uburakari bwe, ariko kwīrarīra kwe ni uk'ubusa.3{_"Intebe y'ubwami izakomezwa no kugiraimbabazi kandi harihouzayicaraho mu kuri, mu nzu ya Dawidi, ariumucamanzaukurikiza imanza z'ukuri, akabangukiragukoraibyo gukiranuka.4za"Ibicibwa by'i Mowabu bibe iwawe, Mowabuumubereubuhungiro bw'abamunyaga kuko abahenzi bahindutseubusa, kunyaga kugashira kandi abarenganya bakarimbuka bagashira mu gihugu.y"Tugīre inama uca imanza ku manywa y'ihanguutubereigicucu gihwanye n'ijoro,uhishe ibicibwa n'inzererezi ntuzazigambanire.mxS"Uko inyoni zizimira, icyari gishwanyutse, ni ko abakobwa b'i Mowabu bazamera ku byambu bya Arunoni.w "Nimurabukireutegeka igihuguuhereye i Sela herekeyeubutayuukageza ku musoziw'umukobwa w'i Siyoni, mumurabukireabana b'intama.&vE" Amazi y'i Dimoni yuzuyeamaraso kandi nzongera gutezai Dimoni ibindi byago, impunzi ziri i Mowabu n'abacitse ku icumu bagasigara mu gihugu, nzabateza intare.guG"kuko kurirakugezemu ngabano z'i Mowabu, kandiumuborogo wakoukagera Egilayimu n'i Bēriyelimu.Vt%"Ni cyo kizatuma ibintu batunze n'ibyo babitse babijyana ku mugeziw'imikinga,osW"Kuko amazi y'i Nimurimuazakama,ubwatsi buzuma,ubwatsi bubisibuzashiraho he kumeraikintu cyose kibisi.]r3"Umutimawanjyeuririra Abamowabu, imfura zabo zihungiye i Sowari na Egilatishelishiya ahaterera hajya i Luhiti, ni ho ho bazamuka bariraumugenda, no mu nzira ijya i Horonayimu, ni ho baririra amarira y'abarimbuka.q%"Heshiboni na Eleyale barataka ndetse amajwi yabo agera i Yahasi, ni cyo gituma ingabo z'i Mowabu ziboroga, imitima yabo igahinda imishyitsi.p}"Bagenda mu nzira z'iwabo bambaye ibigunira, hejuru y'amazu yabo no mu miharuro y'iwaboumuntu wese araboroga arira cyane.;oo"Barazamutse bajya i Bayiti n'i Diboni mu ngoro zo mu mpinga ngo baririreyo. Abamowabu bararirira i Nebo n'i Medeba, imitwe yabo yose ni inkomborera kandi bogosha n'ubwanwa bose.%n E"Ibihanurirwa Mowabu. 2.8-11
Erega Ari,umuduguduw'i Mowabuurarimbutseushiraho ijoro rimwe. Erega Kiri,umuduguduw'i Mowabuurarimbutseushiraho ijoro rimwe. m" Intumwa z'ishyanga bazazisubizaiki? Bazazisubizabati “Uwiteka ni we wanshinze i Siyoni, abantu be barengana ni ho bazahungira.”l'"Wa rembo we, boroga. Nawe wa murwa we,urire. Bufilisitiya mwese, murayagāye kuko ikasikazi haturutseumwotsi, kandi nta n'umweubuzemu gitero.k)"Abana b'imfura b'abakene bazagaburirwa n'abatindi bazaryama biziguye. Kandi igishyitsi cyawe nzacyicisha inzara, n'abazacika ku icumu bazicwa.Kj"Bufilisitiya mwese, ntimunezezwe ni uko inkoni yabakubitaga ivunitse, kuko mu gishyitsi cy'inzoka hagiye kuvamoincira, kandiurubyaro rwayo ruzabainzoka igurukay'ubumarabutwika. 2.4-7; Zek 9.5-7?iy"Mu mwaka Umwami Ahazi yatanzemo habayeho ubu buhanuzi.tha"Ubwo Uwiteka Nyiringabo ari we wabigambiriye ni ndeuzamuvuguruza? Ukubokokwe kurabanguye, ni ndeuzaguhina?_g7"Uwo ni wo mugambi wagiriwe isi yose, kandi uko ni ko kubokokwaramburiweamahanga yose.6fe"NzavunaguriraAbashuri mu gihugu cyanjye, kandi nzabaribatira mu misozi yanjye miremire, mazeuburetwa babakoreshaga buzabavaho, n'umutwaro babahekeshagauzabava ku bitugu.”{eo"Uwiteka Nyiringabo ararahiye ati “Niukuriuko nabitekereje ni ko bizasohora, kandi uko nagambiriye ni ko bizaba.d"“Nzahahindura igihugu cy'ibinyogote n'ibidendezi by'amazi, nzahakubuzaumweyourimbura.”Ni ko Uwiteka Nyiringabo avuga.3c_"“Nzabahagurukira”, ni ko Uwiteka Nyiringabo avuga, “Kandi i Babuloninzahatsemba izina ryaho n'abasigaye bacitse ku icumu, abana n'abuzukuru.”Ni ko Uwiteka avuga.b"Nimutegure aho kwicira abana bazira gukiranirwa kwa ba se, kugirango badahagurukabagahindūra isi bakayikwizamo imidugudu.”a"Ntuzahambanwa n'abandi bami kuko watsembye igihugu cyaweukicaabantu bawe,urubyaro rw'inkozi z'ibibi ntiruzibukwa iteka ryose.3`_"Naho wowe bagutesheje imva yawe,utabwa nk'ishami ryanzweurunuka, uri mu ntumbi zihinguranijwe n'inkota zijugunywamu mabuye yo mu rwobo, kandiumezenk'intumbi bakandagira.a_;"Abami b'amahanga bose uko bangana basinzirira mu cyubahiro,umwami wese mu nzu ye bwite.g^G"agahindura isiubutayu, asenya imiduguduyo muri yo, ntarekure abanyagano ngo basubireiwabo?’~]u"“Abazakubonabazakwitegereza cyane bagutekerezeho bati ‘Uyu ni we wahindishaga isiumushyitsi akanyeganyezaubwami,:\o"Arikouzamanuka ikuzimuugereku ndiba ya rwa rwobo.I[ "nzazamuka ndenge aho ibicu bigarukira, nzaba nk'Isumbabyose.’:Zm" Waribwiraga uti ‘Nzazamuka njye mu ijuru nkuze intebe yanjye y'ubwami isumbe inyenyeri z'Imana’, kandi uti ‘Nzicara ku musoziw'iteraniro mu ruhande rw'impera y'ikasikazi,Y" “Wa nyenyeri yo mu ruturuturuwe, mwana w'umusekekouvuyemu ijuru,ukagwa! Uwaneshaga amahanga ko baguciyebakakugezaku butaka!]X3" Icyubahiro cyawe n'amajwi y'inanga zawe bimanuwe ikuzimu,usasiwe inyourazoroswa.’[W/" Abo bose bazakubazabati ‘Mbese naweubayeumunyantegenke nkatwe? Uhwanijwe natwe?V" “Ikuzimuhasi hahagurukijwe no kugusanganira, hakuzūriye abakuru bo mu isi bose bapfuye, hakuye abami b'amahanga bose ku ntebe zabo.U"Ni koko imiberoshi irakwishima hejuru, n'imyerezi y'i Lebanoni iravuga iti ‘Uhereye aho wagwiriye nta wasubiyekudutema.’DT"Isi yose ihawe ihumure, iratuje; baraturagara bararirimba.rS]"bakubitanaga amahangaumujinya badahwema, bagategekesha amahangauburakari, bakarenganya ntihagireubabuza.GR"Uwiteka avunnyeinkoni y'abanyabyaha, ni yo nkoni y'abategeka,uQc"umwami w'i Babuloniuzamukinaku mubyimba, uti “Eregaumunyagahato ashizeho! Umurwa w'izahabu na woushizeho!XP)"Uwo munsi Uwiteka namara kukuruhuraumubabaro n'umuruhon'agahato bagukoreshaga,O}"Abanyamahanga bazabahagurukanababasubizeiwabo, nuko ab'inzu ya Isirayeli bazahakira abo banyamahanga mu gihugu cy'Uwiteka babagire abagaragu n'abaja. Ababajyanye ari imbohe na bo bazabajyana ari imbohe, kandi ababatwazaga igitugu na bo bazabatwara.0N ["Uwiteka azababarira Abayakobo, ntazabura gutoranya Abisirayeli ngo abasubizemu gihugu cyabo bwite, kandi abanyamahanga bazifatanya na bo, bomatane n'ab'inzu ya Yakobo."M=" Amasega azakankamira mu mazu yabo y'inyumba, n'imbwebwe zizamokera mu mazu y'abami babo ashimwa. Igihe cyaho kirenda gusohora kandi ntihazongera kurama.L7" Ahubwo inyamaswa z'inkazi zo mu butayuni zo zizahaba, amazu yabo azababwamo n'ibikoko biteraubwoba, imbuni zizahaba n'ihene z'ibikomo zizahateganira.K3" Ntihazongera guturwa kandi ntihazongera kubabwa uko ingoma yimye. Abarabu ntibazahashinga amahema, kandi n'abungeri ntibazahabyagiza imikumbi yabo.J5" Kandi i Babuloniari ho cyubahiro cy'amahanga y'abami, ari ho bwiza bw'ubwibone bw'Abakaludaya, hazamera nk'uko Imana yarimburagai Sodomu n'i Gomora.wIg" Abanyamiheto bazavunagura abasore, ntibazababariraurubyaro rwabo, ntibazagirira imbabazi n'abana babo batoya.UH#" Dore nzabateza Abamedi, ntibazita ku ifeza, kabone n'izahabu ntizabanezeza.qG[" Impinja zabo na zo bazazibahondera imbere, amazu yabo azasahurwa kandi abagore babo bazendwa ku gahato.QF" Uwo bazabona wese bazamusogota, kandiuzafatwa wese bazamwicisha inkota.E" Mazeumuntu wese azasubiraiwabo yiruka nk'isha ihigwa cyangwa intama itagiraumwungeri,umuntu wese azahungira mu gihugu cyabo.*DM" Ni cyo kizatuma mpindisha ijuruumushyitsi, isi na yo nkayinyeganyeza ikava ahayo, mbikoreshejwe n'umujinya w'Uwiteka Nyiringabo ku munsi w'uburakari bwe bukaze.uCc" Nzatubya abantu babe ingume kurusha izahabu nziza, ndetseumuntu azaba ingume arushe izahabu nziza ya Ofiri.5Bc" Nzahana ab'isi mbahora ibyo bakoze bibi, n'abanyabyaha nzabahana mbahora gukiranirwa kwabo, nzamarahoubwibone bw'abibone, n'agasuzugurok'abanyagitinyiro nzagacisha bugufi.qA[" Inyenyeri zo mu ijuru n'ubukagabwazo ntibizaka, izuba rizijima rikirasa, n'ukwezi ntikuzavaumwezi wako.@-" Doreumunsi w'Uwitekauraje,uzazanauburakari bw'inkazi n'umujinya mwinshiuhindure igihugu imyirare,urimbure n'abanyabyaha bo muri cyo bagishiremo.?)" Baziheba,umubabaro n'uburibwe bizabafata, bazababara nk'umugoreuri ku nda, bazarebana bumirwe kandi mu maso habo hazatugengeza hase n'umuriro.M>" Ibyo bizatuma amaboko yose atentebuka, n'umutimaw'umuntu weseukuka.l=Q" Nimuboroge kukoumunsi w'Uwiteka uri bugufi. Uzaza ariumunsi wo kurimbukauturutse ku Ishoborabyose.<{" Baraturukamu gihugu cya kure ku mpera y'ijuru, bazanye n'Uwiteka n'intwaro z'uburakari bwe ngo barimbure igihugu cyose.E;" Nimwumve ikiriri cy'abantu benshi mu misozi miremire kimeze nk'icy'ishyanga rikomeye, mwumve n'urusakurw'amahanga y'abami ateranye, Uwiteka Nyiringabo aragera ingabo zo kujya mu ntambara.r:]" Nategetse intore zanjye kandi nahamagaye ingabo zanjye z'intwari, zishimanaubutwari ngo zimareuburakari.9y" Nimushinge ibendera ku musozimuremure w'ubutayumubarangururireijwi, mubarembuze kugirango binjire mu marembo y'imfura.88 m" Ibihanurirwa BabuloniYesaya mwene Amosi yabonye.o7W" Wa muturagew'i Siyoni we, shyira ejuruuvugecyane, kuko Uwera wa Isirayeli uri hagati yawe akomeye.”X6)" Muririmbire Uwiteka kuko yakoze ibihebuje byose, ibyo nibyamamare mu isi yose.5)" Kandi uwo munsi muzavuga muti “Nimushime Uwiteka mwambaze izina rye, mwamamaze imirimo ye mu mahanga, muvugeyuko izina rye rishyizwe hejuru.@4{" Ni cyo gituma muzavomana ibyishimo mu mariba y'agakiza. 39" Dore Imana ni yo gakiza kanjye nzajya niringira ne gutinya, kuko Uwiteka Yehova ari we mbaraga zanjye n'indirimbo yanjye agahinduka agakiza kanjye.”t2 c" Uwo munsiuzavuga uti “Uwiteka, ndagushimira yuko nubwo wandakariraga,uburakari bwawe bushizeukampumuriza.11" Kandi abantu be basigaye bacitse ku icumu bazabona inzira ngari, bayicemo bava Ashuri nk'iyo Abisirayeli babonye ubwo bazamukagabava muri Egiputa.M0" Uwiteka azakamya rwose ikigobe cy'inyanja ya Egiputa, azazana n'umuyagawe wotsa akorereukubokokwe kuri urwo Ruzi, arukubitearucemoimigezi irindwi, maze yambutse abantu batiriwe bakwetura inkweto.3/_" Bazahorera bagwe ku bitugu by'Abafilisitiya iburengerazuba, baziyunga banyage ab'iburasirazuba, bazabangura amaboko yabo kuri Edomu no kuri Mowabu, Abamoni bazabayoboka./.W" Ishyari ry'Abefurayimu na ryo rizashira, abagirira Abayuda nabi bazatsembwa; Abefurayimu ntibazagirira Abayuda ishyari, kandi Abayuda ntibazagirira Abefurayimu nabi.-" Kandi azashingira amahanga ibendera, ateranye Abisirayeli baciwe, azateraniriza hamwe Abayuda batatanye, abakuye ku mpera enye z'isi.Y,+" Uwo munsi Umwami Imana izaramburaukubokoubwa kabiri, igarure abantu bayo basigaye bacitse ku icumu, ibakura Ashuri na Egiputa n'i Patirosi n'i Kushi na Elamu n'i Shinari n'i Hamati no mu birwa byo mu nyanja. ^5~~#}||{bzzyyxx)wwjvvouufttss5rr6qq[pp3odnn"mkm ll=<Xw"#Mukomeze amaboko atentebutse, mukomeze amavi asukuma.AW{"#Buzarabyauburabyo bwinshi, buzishimanaumunezero n'indirimbo, buzahabwaubwiza bw'i Lebanoni n'igikundiro cy'i Karumelin'i Sharoni. Bazarebaubwiza bw'Uwiteka n'igikundiro cy'Imana yacu.\V 3"#Ubutayun'umutarwe bizanezerwa, ikidaturwa kizishima kirabyeuburabyo nka habaseleti.Uw""Yahabifindiriyeubufindo, n'ukubokokwe ni ko kwahabigabanishijeumugozi, bizaba byene cyo bihabe uko ibihe biha ibindi.IT ""Nimushake mu gitabo cy'Uwiteka musome, nta na kimwe muri ibyo kizabura, nta kigore kizabura ikigabo cyacyo kuko Uwiteka ari weubitegekesheje akanwa ke, kandiumwuka we akaba ari weubiteranije.S""Aho ni ho impiri iziremera icyari itere amagi, iturageibundikire, kandi aho ni ho za sakabaka zizateranira, iy'ingore n'ingabo yayo."R=""Inyamaswa zo mu ishyamba zizahahuriran'amasega, n'ihene y'ibikomo izahamagarana na mugenzi wayo, kandi ibikoko bya nijoro bizahibonerauburuhukirobihabe. Q "" Amazu yaho y'inyumba azameramo amahwa, n'ibihome byaho bizameramo ibisura n'ibitovu, hazaba ikutirory'ingunzu n'imbuga y'imbuni.Py"" Bazahamagaza imfura z'icyo gihugu ngo zimikeumwami, ariko nta yizaba ihari kandi abatware baho bazaba bahindutseubusa.,OQ"" Ahubwo inzoya n'ibinyogote ni byo bizaba byene cyo, ibihunyira n'ibikona na byo bizakibamo. Azahagereshaumugoziari wo mivurungano, na timazi ari yo gusigaraubusa."N="" Nta wuzakizimya ku manywa na nijoro, imyotsi yacyo izacumba iteka ryose, kizahora ari amatongo uko ibihe biha ibindi kandi nta wuzakinyuramoiteka ryose.yMk"" Imigezi yaho izahindukaubujenin'umukungugu wahouzahinduka amazuku, kandi igihugu cyaho kizahindukaubujenibwaka.aL;""Kuko uwo munsi ari uwo guhōra k'Uwiteka, n'umwaka wo kubitura inabi bagiriye i Siyoni.K#""Imbogo zizamanukanana bo kandi ibimasa bizamanukanan'amapfizi, igihugu cyabo kizasinda amaraso n'umukungugu w'iwabouzabyibushywa n'ibinure.gJG""Inkota y'Uwiteka inyoye amaraso, ibyibuhijwe n'ibinure n'amaraso y'abana b'intama n'ihene, n'ibinure byo ku mpyiko z'amasekurumey'intama, kuko Uwiteka agiye kwitambirira igitambo i Bosira akica benshi mu gihugu cya Edomu. I""Nuhiriye inkota yanjye mu ijuru irahaga, none igiye kugwira muri Edomu n'abantu navumye ngo ibahane. 1.11-12; Obad 1-14; Mal 1.2-5DH""Ingabo zo mu ijuru zose zizacikamo igikuba n'ijuru rizazingwa nk'umuzingo w'impapuro, kandi ingabo zaryo zose zizaraba nk'ikibabi cy'umuzabibu, cyangwa icy'umutiniuko biraba bigahunguka.tGa""Intumbi z'ingabo zabo zizajugunywahanze,umunukowazouzakwira hose kandi imisozi izatengurwa n'amaraso yabo.Fy""Kuko Uwiteka arakariye amahanga yose akaba afitiye ingabo zayo zoseumujinya, yarabarimbuye rwose arabatanga ngo bapfe.E ""Mwa mahanga mwe, nimwigire hafi ngo mwumve, mwa moko mwe, nimutegeamatwi. Isi n'ibiyuzuyebyumve,ubutakan'ibimera byose na byo byumve.[D/"!Nta muturagewahouzataka indwara, kandi abahatuye bazababarirwa gukiranirwa kwabo.%CC"!Imirunga yawe iradohotse, ntikibasha gukomezaumuringoti cyangwa kurēga amatanga. Nuko baherako bigabanya iminyago, ndetse n'abacumbagira bajyana iminyago.pBY"!Kuko Uwiteka ari we Mucamanza wacu, Uwiteka ni weutanga amategeko, Uwiteka ni we Mwami wacu azadukiza.A"!Ahubwo aho Uwiteka azabana natwe afite icyubahiro, habe ah'inzuzi n'imigezi bitanyurwamo n'ubwato bugashywa, cyangwa inkuge y'icyubahiro.P@"!Reba i Siyoniururembo twakoreragamo iminsi mikuru, amaso yawe azareba i Yerusalemuusange ariubuturobw'amahoro n'ihema ritazabamburwa, imambo zaryo ntabwo zizashingurwa, mu migozi yaryo nta wuzacika.z?m"!Ntuzabona ishyanga ry'abanyamwaga, ry'imvugo inaniranautabasha kumva, n'ururimirw'umunyamahangautabasha kumenya.>"!Umutimawaweuzibuka ibyateragaubwobaubazeuti “Uwabaraga amakoro akayagera ari hehe? Kandi Uwabaraga iminara ari hehe?”S="!Amaso yawe azarebaumwami afiteubwiza bwe,uzayarambura mu gihuguugezekure.<{"!uwo ni weuzatura aharengeye yikingire igihome cyo ku rutare, azahabwa ibyokurya bimutunga n'amazi yo kunywantazayabura.L;"!Ugendana gukiranuka akavuga ibitunganye, akagaya indamu iva mu gahato, agashwishurizaimpongano bamuha, akipfuka mu matwi ngo atumva inama yo kuvusha amaraso, agahumiriza amaso ngo atareba ibibi,M:"!Abanyabyaha b'i Siyoni baratinya, guhindaumushyitsi gutunguye abatubahaImana. Muri twe ni ndeuzabasha guturanan'inkongi y'iteka ryose? Kandi muri twe ni ndeuzashobora guturanano gutwika kw'iteka?\91"! Yemwe abari kure nimwumve ibyo nkoze, namwe abari hafi mwemere ko ndiumunyamaboko.i8K"! Amahanga azatwikwa nk'uko batwika ishwagara, kandi nk'uko amahwa atemwa agatwikwa n'umuriro.”b7="! Muzatwara inda y'ibishushungwe, muzabyare ibikūri,umwuka wanjye ni wo murirouzabatwika.e6C"! Uwiteka aravuga ati “Ndahagurukanonaha, ubu ngubu ndishyira hejuru, ngiye kogezwa nonaha.5#"! Igihugu kirarira kiraserebeye. I Lebanoni hakozwe n'isoni hararabye, i Sharoni hameze nk'ubutayu, i Bashani n'i Karumelihahungutse amababi.y4k"!Inzira nyabagendwa zirimoubusanta mugenziukihanyura, yishe isezerano, asuzuguraimidugudukandi ntiyita ku bantu.X3)"!Dore intwari zabo ziraborogera hanze, intumwa zo gusabaamahoro zirarira cyane.s2_"!Mu bihe byawe hazabaho gukomera n'agakiza gasāze n'ubwenge no kujijuka, kubahaUwiteka ni ko butunzi bwe.`19"!Uwiteka arogezwa kuko atura hejuru, yujujei Siyoni guca imanza zitabera no gukiranuka.n0U"!Bazateranya iminyago mwanyaze nk'uko za kagungu zangiza, kandi bazayirohamo bameze nk'inzige ziteye.X/)"!Amoko yirukanywe n'induru z'imidugararo, kandiurahagurutse amahanga aratatana..w"!Uwiteka,utubabarire ni wowe twategereje, ujyeutuberaamaboko uko bukeyekandiutubereagakiza mu bihe tuboneramo amakuba.- 1"!Uzabona ishyano wehounyaga kandiutanyazwe,uriganya kandiutariganijwe. Numarakunyagauzaherakounyagwe, kandi numarakuriganya bazaherako bakuriganye.X,)" Murahirwa mwa babiba mu nkuka z'amazi yose mwe, mukahabwiriza inka n'indogobe.I+ " Ariko ishyamba rizagushwan'urubura, kandiumurwauzasenywa rwose._*7" Abantu banjye bazatura ahantu h'amahoro, babe mu mazu akomeye no mu buruhukirobutuje.y)k" Umurimowo gukiranuka ni amahoro, kandi ibiva ku gukiranuka ni ihumuren'ibyiringiro bidashidikanywa iteka ryose.W('" Mazeurubanza rutabera ruzabamu butayu, gukiranuka kuzabamu mirima yera cyane.z'm" kugezaaho Umwuka azadusukirwaho avuye hejuru, mazeubutayubukabaimirima yera cyane,umurimawera bakawita ishyamba.+&O" kukourugorw'umwami ruzatabwa,umurwa wariutuwecyaneuzabaamatongo. Umusozin'umunaraw'abarinzi bizabaubuvumoiteka ryose, bizaba inama y'imparage n'urwuri rw'amashyo%" Mu gihugu cy'ubwoko bwanjye hazamera amahwa n'imifatangwe, ndetse bizamera no ku mazu anezeza yose yo mu murwa w'umunezero,W$'" Bazikubitamu bituza bababajwe n'imirima yabanezezaga n'inzabibu zeraga cyane.#" Mwa bagore batayeumuruhomwe, nimuhinde imishyitsi, mwa badabagizi mwe, muhagarike imitima, mwiyambure mwambareubusamukenyere ibigunira."" Muzamara iminsi isāzeumwaka muhagaritse imitima, mwa bagore b'abadabagizi mwe, kukoumwengouzabura kandi nta sarura rizabaho.~!u" Mwa bagore batayeumuruhomwe, nimuhagurukemunyumve, mwa bakobwa b'abadabagizi mwe, nimutegere amatwi amagambo yanjye.` 9" Ariko imfura yigira inama yo kugiraubuntu, kandi izo nama zo kugiraubuntu azazikomeza.  " Kandi intwaro z'umunyabuntu buke ni mbi, agambanishirizaumugwaneza ibinyoma ngo amurimbure, nubwo uwo mutindi avuga ibitunganye.T!" kukoumupfapfa azavuga iby'ubupfapfa, akerekezaumutimaku byo gukiranirwa, kugirango akore ibyo gutukisha Imana no kuvugaibigoramye ku Uwiteka ngo yicisheumushonji inzara, n'ufiteinyota atamuramiza amazi.`9" Umupfapfa bazaba batakimwita imfura, n'umunyabuntu buke bazaba batakimwitaumunyabuntu,]3" Uw'umutimauhutiraho azamenyaubwenge, uw'ururimirudedemanga azavuga neza byumvikane.R" Amaso y'abareba ntazagira ibikezikezi, kandi amatwi y'abumva bazayatega." Umuntu azaba nk'aho kwikingaumuyagan'ubwugamobw'umugaru, nk'imigezi y'amazi ahantu humye n'igicucu cy'igitare kinini mu gihugu kirushya.] 5" Dore hazimaumwamiutegekesha gukiranuka, kandi abatware be bazatwaza imanza zitabera.(I" Igitare cye kizakurwaho no kwishisha, kandi abatware bazihebeshwa n'ibendera.”Ni ko Uwiteka avugaufiteumurirowe i Siyoni, akagira ikome rye muri Yerusalemu.  "Nuko Umwashuri azicwa n'inkota itari iy'intwari, kandi inkota itari iy'abantu izamurya ayihunge, n'abasore babo bazaba ibiretwa. "Maze uwo munsiumuntu wese azajugunye rwose ibishushanyo bye by'ifeza n'iby'izahabu, byakozwe n'intoki zanyu bikababera icyaha.L"“Mwa Bisirayeli mwe, nimuhindukirire uwo mwagomeye bishayishije. "Nk'uko ibisiga bitamba, ni ko Uwiteka Nyiringabo azarinda i Yerusalemu. Koko azaharinda aharengere, azanyura hejuru yaho ahakize.!"Uwiteka arambwiye ngo “Nk'uko intare, intare y'igisore yivugiraku muhigowayo, abashumba benshi bagahururirakurwana na yo ntikangwe n'amajwi yabo kandi nticogozwe n'urusakurwabo, ni ko Uwiteka Nyiringabo azamanurwa no kurwanira ku musoziwa Siyoni no ku gasozi kaho.M"Kandi rero Abanyegiputa si Imana ni abantu gusa, n'amafarashi yabo siumwuka ni inyama gusa, maze ubwo Uwiteka azaramburaukubokoutabaye azasitara, kandiutabawe azagwa. Nuko bose bazashirira hamwe."Ariko rero na we aziubwenge, azateza ibyago kandi ntazivuguruza, ahubwo azahagurukirainzu y'inkozi z'ibibi n'abakiranirwa babatabaye. "Bazabona ishyano abamanuka bajya muri Egiputa kwitabariza, bakiringira amafarashi bakizigira n'amagare kuko ari menshi, kandi bakiringira abagendera ku mafarashi kuko ari abanyamaboko cyane, maze ntibite ku Uwera wa Isirayeli kandi ntibashake Uwiteka.A{"!Tofeti hiteguweuhereye kera, hiteguriweumwami. Uwiteka yahagize harehare kandi hagari, ikome ry'aho niumuriron'inkwi nyinshi,umwuka w'Uwitekaumezenk'umugeziw'amazuku ari wourikongeza.%C" Kandi uko bazajya babakubitainkoni zitegetswe, izo bazaba bategetswe n'Uwiteka, hazajya habaho ishako n'inanga, kandi azabarwanya intambara akoreraukuboko.K "Abashuri bazakurwaumutiman'ijwi ry'Uwiteka, azabakubitainkoni ye.9 k"Uwiteka azumvikanisha ijwi rye ry'icyubahiro, kandi kumanuka k'ukubokokwe azakwerekanishauburakari bwe n'umujinya we, n'ikirimi cy'umuriroukongora n'inkubi y'umuyagan'urubura.E "Nuko muzaririmba indirimbo nk'iyo baririmba nijoro ku munsi mukuruwera, muzagira n'umunezero wo mu mutimank'uw'umuntuufiteumwironge, ajya ku musoziw'Uwiteka gusanga Igitare cya Isirayeli. %"Umwuka weumezenk'umugeziwuzuyeukagera mu ijosi,uzagosoza amahanga intara imaraho kandi icyuma n'umukobabiyobya bizaba mu nzasaya z'amahanga.& E"Dore izina ry'Uwiteka riraza riturukakure, rigurumanauburakari bwe, ricumbaumwotsi mwinshi, iminwa ye yuzuyeuburakari n'ururimirwe rumezenk'umuriroukongora.<q"Umwezi w'ukweziuzamera nk'umucyo w'izuba, kandiumucyo w'izubauzongerwa karindwiuhwane n'umucyo w'iminsi irindwi, ubwo Uwiteka azapfuka ibisebe by'abantu be akavura n'inguma zabo."Ku munsi w'icyorezo ubwo iminara izariduka, ku kirunga cyose no ku musoziwose muremure hazaturukaimigezi n'amasōko y'amazi.a;"Inka n'indogobe nto bihinga bizarya ibyokurya birimoumunyu, bigosojwe intara n'inkōko.3"Imbutouzabiba mu butakaazazivubiraimvura, kandi imyaka y'umwero w'ubutakaizarumbuka ibe myinshi. Icyo gihe imikumbi yawe izarisha mu byanya bigari.<q"Kandi muzahumanya ifeza itewe ku bishushanyo byawe bibajwe, n'izahabu zitewe ku bishushanyo byawe biyagijwe. Uzabijugunya rwose nk'ikintu gihumanyeukibwire uti “Hoshi, vaho.”"="kandi nimujya kunyura iburyo cyangwa ibumoso, amatwi yawe azajya yumva ijambo riguturutse inyuma rivuga riti “Iyi ni yo nzira mube ari yo mukomeza.” 9"Kandi nubwo Uwiteka akugaburiraibyokurya by'amakuba n'amazi y'agahimano, abakwigisha ntibazongera guhishwa ahubwo amaso yawe azajya areba abakwigisha,"Kuko abantu bazatura i Siyoni h'i Yerusalemu ntuzongera kurira, ntazabura kukugirira neza numutakira, nakumva azagusubiza.?w"Igituma Uwiteka yihangana niukugirango abagirire neza, kandi igituma ashyirwa hejuru ni uko abagirira ibambe, kuko Uwiteka ari Imana ica imanza zitabera. Hahirwa abamutegereza bose.[/"Abantu igihumbi bazirukanwa n'umuntu umweubakangisha, abantu batanu nibabakangisha muzahunga, kugezaubwo muzasigara mumezenk'igiti kirekire gishinze mu mpinga y'umusozi, cyangwa ibendera rishinze ku gasozi.”C~"Ahubwo muravuga muti ‘Oya, kuko tuziruka ku mafarashi’. Ni koko ariko muzabamuhunze kandi muti ‘Tuzagendera ku y'imbaraga’. Ni koko n'abazabakurikira na bo bazaba abanyambaraga.}1"Uwiteka Imana, Uwera wa Isirayeli yavuze ati “Nimugaruka mugatuza muzakizwa, mu ituze no mu byiringiro ni mo muzaherwa imbaraga, ariko mwaranze.9|k"Kandi azakimena nk'uko inkono y'umubumbyiimeneka, yayimena atayibabarira, mu njyo zayo zose ntihasigare n'uruganzo rwayoraumuriromu ziko cyangwa rwadahishwa amazi mu iriba.”{+" ni cyo gituma uku gikiranirwa kuzababera nk'inkike ihubanye igiye kugwa, nk'ahabogamye ho ku nkike ndende, kugwa kwayo kuzatunguranakutajuyaje. z " Nuko Uwera wa Isirayeli aravuze ngo “Kuko muhinyuye iri jambo, mukiringira agahato n'ubugoryi mukabaari byo mwishingikirizaho,Ly" muve mu nzira muteshuke, mutumeUwera wa Isirayeli atuvamorwose.”"x=" babwira bamenya bati “Ntimukarebe”, bakabwira n'abahanuzi bati “Ntimukaduhanurireiby'ukuri, ahubwo mujye mutubwiriza ibyoroheje muhanure ibinyoma,[w/" Kuko ariubwoko bugoma, abana babeshya, abana badakunda kumva amategeko y'Uwiteka,vve"Nuko gendaubyandikire ku gisate imbere yabo,ubyandike no mu gitabo, bibe iby'igihe kizaza kugezaiteka ryose.zum"kuko imifashirize ya Egiputa ari nta kavuro, kandi nta cyo hamara, ni cyo gituma mpita izina Rahabu wicaye gusa.?tw"Ibihanurirwa inyamaswa z'ikusi.
Banyura mu gihugu cy'amakuba n'uburibwe, aho intare y'ingore n'iy'ingabo zituruka, hakaba incira n'inzoka zigurukaz'ubumarabutwika, bahekeshejeubutunzi bwabo ku migongo y'indogobe nto, bashyize n'ibintu byabo ku mapfupfu y'ingamiya, babishyira abantu batazabagiriraumumaro,(sI"Bose bazakorwa n'isoni kuko bazasanga ari abantu batabasha kubagiriraumumarontibabarengere, kandi nta kamaro, ahubwo ari abo kubakoza isoni no kubatukisha.”Rr"kuko abatware babo bari i Sowani, n'intumwa zabo zikaba zigeze i Hanesi.mqS"Nuko izo mbaraga za Farawo zizabakoza isoni, no kwiringira igicucu cya Egiputa kuzababera ikimwaro,p"Abahagurukirakujya muri Egiputa batangishije inama kugirango bisunge imbaraga za Farawo, bakiringira igicucu cya Egiputa.7o i"“Abana b'abagome bazabona ishyano”, ni ko Uwiteka avuga, “Bagisha abandi inama batari jye bakifatanya n'abandi baretse Umwuka wanjye, kugirango bongere icyaha ku kindi.]n3"n'abayoba mu mitima na bo bazahinduka abajijutse, n'abinuba bazemera kubwirizwa.”m!"Kandi we n'abana be nibabona ibyo nkorera muri bo bazeza izina ryanjye. Ni koko bazeza Uwera wa Yakobo kandi bazatinya Imana ya Isirayeli,l"Ni cyo gituma Uwiteka wacunguye Aburahamu avugirainzu ya Yakobo ati “Noneho Yakobo ntazakorwa n'isoni, kandi mu maso he ntihazasuherwa.k"Ni bo bacumuzaumuntu mu ijambo, kandi ūburanira mu muharuro bamutegaumutego,umukiranutsi bakamuyobesha ikitagiraumumaro.ojW"Kukoumunyamwaga ahindutseubusa, n'umukobanyi ashizeho, n'abashaka ibyo gukiranirwa bose bararimbutse.i"Kandi abagwaneza na bo bazagwizaumunezero wo kunezererwa mu Uwiteka, n'abakene bo mu bantu bazishimira Uwera wa Isirayeli.mhS"Uwo munsi igipfamatwi kizumva amagambo yo mu gitabo, n'impumyi zizahumukazikireubuhumyi n'umwijima.lgQ"Hasigaye akanya gato i Lebanoni hakabaumurimawera cyane, kandiumurimawera cyane bazawita ishyamba.Cf"Ariko mufudikaibintu rwose. Mbeseumubumbyimwamuhwanya n'ibumba bigatuma ikibindi cyihakanauwakibumbyeko atari we wakibumbye? Cyangwa se icyaremwe cyakwihakanauwakiremye ko ataziubwenge?-eS"Bazabona ishyano abashakira ikuzimuaho guhisha Uwiteka inama zabo, imirimo yabo ikaba mu mwijima, bakibwira bati “Ni ndeutureba?”Kandi bati “Utuzi ni nde?”Amahindu azatsemba ibinyoma muhungiramo, kandi amazi azasendera mu bwihisho.GI"Ni cyo gitumye Umwami Imana ivuga iti “Dore ndashyira muri Siyoni ibuye ry'urufatiro ryageragejwe, ibuye rikomeza impfurukary'igiciro cyinshi rishikamye cyane, kandiuwizera ntazahutiraho.TH!"Mugirango “Twasezeranye isezerano n'urupfu”, kandi ngo “Twuzuyen'ikuzimu. Ibyago nibisandara bigahitanya igihugu, ntibizatugeraho kuko twiboneyeubuhungiro mu binyoma tukabatwihishe mu buryarya.”gGG"Nuko rero nimwumve ijambo ry'Uwiteka mwa bakobanyi mwe, bategeka ubu bwoko buri i Yerusalemu.AF{" Ni cyo gituma kuri bo ijambo ry'Uwiteka rizaba itegeko ku itegeko,umurongo ku murongo, n'umurongo ku murongo, aha bikeya, hariya bikeya, bagende bagwe ngazi bavunike, bategwe bafatwe.}Es" ubwo bwoko ni bwo yabwiye ati “Uku ni ko kuruhukamurekeurushyearuhuke, aho ni ho buruhukiro.”Ariko banga kumva.RD" Ahubwo azavuganira n'ubu bwoko mu kanwa k'abanyamahanga b'urundi rurimi,C#" Kuko ibye ariugutozaitegeko rikurikirwa n'irindi, itegeko ku itegeko,umurongo ku murongo, n'umurongo ku murongo, aha bikeya, hariya bikeya.aB;" Azigisha ndeubwenge? Kandi uwo azamenyeshaubutumwa ni nde? Ni abavuye ku ibere bacutse?AA}"Ameza yose yuzuyehoibirutsi n'imyanda, nta heza na hato.{@o"Ariko n'Abayuda na bo baradandabiranywa na vino, igisindisha kirabayobeje. Umutambyi n'umuhanuzi baradandabiranywa n'igisindisha, vino ibamazeho bayobejwe n'igishindisha. Iyo bagiye guhanura baradandabirana, iyo bagiye guca imanza barategwa.?"n'uwicara ku ntebe agaca imanza azamuberaumwuka uca imanza zitabera, kandi abantu be azababera imbaraga banesheurugamba rugezemu marembo.c>?"Uwo munsi Uwiteka Nyiringabo azabera abantu be barokotse ikamba ry'icyubahiro n'umurimbo,e=C"Kandiururabyo rw'ubwiza bw'icyubahiro cye rurabye rwo mu mutwe w'ikibaya kirumbuka, na rwo ruzamera nk'imbuto y'umutiniinetse mbere icyi kitarasohora. Uyibonye arayisoroma, yabona igeze mu ntoki ze akayiyongobeza rwose.N<"Maze ikamba ry'ubwibone bw'abasinzi bo mu Befurayimu rizakandagirwa.#;?"Dore Uwiteka afiteumunyamaboko w'intwari, ni weuzabakubitahasi cyane nk'amahindu y'urubura, nk'amashahi arimbura n'amazi menshi y'umwuzurearenga inkombe.F: "Ikamba ry'ubwibone bw'abasinzi bo mu Befurayimu rizabona ishyano, n'ururabyo rw'ubwiza bw'icyubahiro cye rurabye ruri mu mutwe w'ikibaya kirumbuka cy'abagushwana vino, na rwo ruboneishyano.29]" Uwo munsi ikondera rinini rizavuga, abari bagiye kurimbukiramu gihugu cya Ashuri n'abaciriwe mu gihugu cya Egiputa, bazaza basengere Uwiteka ku musoziwera i Yerusalemu.81" Uwo munsi Uwiteka azakubitaimbuto ze ngo ziragarike,uhereye ku Ruziukageza ku kagezi ka Egiputa. Nuko muzatoragurwa umwe umwe, mwa Bisirayeli mwe.67e" Amashami yaho niyuma azahwanyurwa, abagore bazaza bayatwike kuko ariubwoko butaziubwenge. Ni cyo gituma Iyabaremye itazabababarira, kandi Iyababumbyeitazabagirira imbabazi. 6" Umuduguduugoswe n'inkikeubayeumusakan'amatongo yatawe ameze nk'ubutayu, aho inyana zizarishiriza zikaharyama zikarya amashami yaho.{5o" Ibyo ni byo bizatuma gukiranirwa kwa Yakobo kuzatwikīrwa, kandi iyo ni yo mbuto yose yo kumukurahoicyaha, ubwo amabuye y'igicaniro yose azayahindura ibishonyi bihondagurwa, bituma Ashera n'ibishushanyo by'izuba bisengwa bitazongera kubyuka.|4q"Ubwo wabirukanaga wabahannye bitarenzaurugero, mu munsi w'umuyagauturukaiburasirazuba yabimirijeumuyagaw'ishuheri._37"Mbese yabakubisenk'uko yakubiseababakubitaga, cyangwa bishwe nk'uko ababicaga bishwe?u2c"Iminsi izaza Yakobo azashinga imizi, Isirayeli azapfundika arabyeururabyo, kandi bazakwiza isi yose imbuto.h1I"Naho bitaba bityo, ahubwo yisunge imbaraga zanjye abone kūzura nanjye, ndetse niyuzurenanjye.c0?"Nta burakari mfite, ariko imifatangwe n'amahwa naho byaza, nabirwanya nkabitwikira hamwe.y/k"Jyewe Uwiteka ni jyeururinda, nzajya ndwuhiraibihe byose, nzarurinda ku manywa na nijoro ngo hatagiraurwangiza.G."Uwo munsibazavuga bati “Nimuririmbireuruzabibu rwa vino.”2- _"Uwo munsi Uwiteka azahana Lewiyatani ya nzoka yihuta, na Lewiyatani ya nzoka yihotagura, abihanishe inkota ye nini ikomeye ifiteubugi, kandi azica ikiyoka cyo mu nyanja.7,g"Kuko Uwiteka aje aturukamu buturobwe, azanywe no guhanira abo mu isi gukiranirwa kwabo. Isi izagaragaza amaraso yayo, kandi ntabwo izongera gutwikira abapfuye bo muri yo.”+{"“Wa bwoko bwanjye we, ngwino winjire mu nzu yawe wikingirane, ube wihishe akanya gato kugezaahouburakari buzashirira.J* "“Abawe bapfuye bazaba bazima, intumbi z'abantu banjye zizazuka. Ababa mu mukungugu mwe, nimukanguke muririmbe kuko ikime cyawe kimeze nk'igitonda ku byatsi, kandiubutakabuzajugunya abapfuye.) "Twari dutwite turaramukwa, ariko ibyo twabyaye ni icyuka gisa. Nta gakiza twazanye mu isi kandi nta baturagebavukiyemu isi.”(%"Nk'ukoumugoreutwite amera iyo igihe cye cyo kubyara gisohoye, aribwa akarira ababazwa n'ibise, natwe ni ko twamereraga imbere yawe, Uwiteka.h'I"Uwiteka, aho baboneye ibyago ni ho bagushengereye, iyo guhanakwawe kubagezeho basuka amaganya.k&O"“Wagwije ishyanga, Uwiteka Nyagasani wagwije ishyangaurogezwa, wunguye ingabano z'igihugu zose.%"Barapfuye ntibazongera kubaho, barashize ntibazazuka, ni cyo cyatumyeubateraukabarimbura,ukazimanganya kwibukwa kwabo kose.q$[" Uwiteka Mana yacu, abandi bami baradutegekaga batari wowe; ariko weho wenyineutumatwambaza izina ryawe.Z#-" “Uwiteka,uzadutunganiriza amahoro kandi ibyo dukorabyose ni woweubidusohoreza."" “Uwiteka,umanitseukubokoariko ntibareba, ariko bazarebaumweteugirira abantu bamware, kandi abanzi baweumurirouzabatwika.!5" Umunyabyaha nubwoumugirira neza ntabwo aziga gukiranuka, mu gihugu cyo gukiranuka azahakorera ibyo gukiranirwa, ntazahaboneraubwiza bw'Umwami Imana." =" Umutimawanjye wajyagaugushaka nijoro, kandi nzajya nzindukirakugushakishaumutima, kuko iyo amategeko yawe ari mu isi abaturagebo ku isi biga gukiranuka."Ni koko Uwiteka Nyagasani, mu nzira y'amategeko yawe ni ho twagutegererezaga. Imitima yacu yifuza izina ryawe ndetse n'urwibutso rwawe.oW"“Inzira y'umukiranutsi niugutungana, kandi woweutunganye ni woweuyoboraumukiranutsi mu rugendo rwe._7"Ibirenge bizawuribata, ndetse ibirenge by'abakene n'iby'abatindi ni byo bizawuribata."Yacishije bugufiabatura aharehare mu murwa wishyira hejuru awurambika hasi, awurambika hasi akawugezaku butakandetse awugezamu mukungugu.jM"Mujye mwiringira Umwami iminsi yose, kuko Umwami Yehova nyine ari we Rutareruhoraho iteka ryose.M"Ugushikamijehoumutimauzamurinda abe amahoro masa, kuko akwiringiye.Z-"Nimwugurureamarembo, kugirango ishyanga rikiranuka rigakomeza iby'ukuriryinjire. "Uwo munsi, iyi ndirimbo izaririmbirwa mu gihugu cya Yuda ngo “Dufiteumurwaukomeye, Imana izashyiraho agakiza kabe inkike n'ibihome.zm" Igihome cy'umunaracyo ku nkike zawe z'amabuye Imana yaragishenye, irakirambika ikigeza ku butakano mu mukungugu.{o" Kandi azaramburiramo amaboko nk'ukouwogaarambura amaboko ngo yoge, azarekaubwibone bwe n'ubugambanyi yagambanaga.5" Kuko kuri uyu musoziari houkubokok'Uwiteka kuzaruhukira, i Mowabu hazaribatirwa aho ari nk'uko inganagano ziribatirwa mu ngerera y'amase. Zef 2.8-11#?" Nuko uwo munsi bazavuga ngo “Iyi ni yo Mana yacu twategerezaga, ni yo izadukiza. Uyu ni we Uwiteka twategerezaga, tuzanezerwa twishimire agakiza ke.”4a"kandiurupfu azarumirabunguri kugezaiteka ryose. Uwiteka Imana izahanagura amarira ku maso yose, n'igitutsi batukaubwoko bwayo azagikura ku isi hose. Uwiteka ni weubivuze.5"Kuri uyu musozini ho azamariraho rwose igitwikirizo cy'ubwirabure gitwikiriye mu maso h'abantu bose, kandi n'igitwikirizo gitwikiriye amahanga yose,G"Kandi kuri uyu musoziUwiteka Nyiringabo azaharemerera amahanga yose ibirori, ayabāgire ibibyibushye, ayatereke vino y'umurera, ibibyibushyebyuzuyeimisokoro na vino y'umureraimininnye neza.!"Nk'ukoubushyuhe bwo mu gihugu cyumye bukurwaho n'igicucu cy'igicu, ni kouzatwama induru z'abanyamahanga,ugacogoza ibyivugo by'abanyamwaga.-S"kuko abakene n'abatindi bagiraga ibyago wababereye igihome,ukababeraubwugamobw'ishuherin'igicucu cy'icyokere, iyo abanyamwaga biroha nk'uko amashahi yiroha ku nzu.\1"Ni cyo kizatumaubwoko bukomeye bukubaha,umuduguduw'amahanga agiraumwagaukagutinya,F "Umuduguduwawuhinduye ikirundo cy'isakamburiro,umuduguduugoswe n'inkike wawugizeamatongo, inyumba zo mu rurembo rw'abanyamahanga watumye hatabaumudugudu, ntabwouzongera kubakwa iteka ryose. Q~}||z|&{zz\yy/xx wQvv>uttQss@rr.qq+ppoxoKnnmm*lkkMjiiPhggZfee`dccc+baba@`p`0_{_@^^4]\\\5[ZZ@YXX|WW.VV4UUHTSBRZQQQPP8OORNMMfLL KKFJlIIMHH2GFFyFEE>DDCrCB[B A*@???Y>>#=+<#^#"H! b# B~G4z-=" kR e$f E  q[Ma7IE ",Abwira imuhengeri ati ‘Kama, nanjye nzakamya imigezi yawe.’^D5",Uwiteka ari weukomeza ijambo ry'umugaragu we agasohoza inama z'intumwa ze, avuga iby'i Yerusalemu ati ‘Hazaturwa’, akavuga iby'imiduguduy'i Buyudaati ‘Izubakwa kandi nzuburaimyanya yaho, yabaye amatongo.’ C ",Indagu z'abanyabinyoma nzihinduraubusa, abarozi nkabatera ibisazi. Nsubizainyuma abanyabwenge,ubwenge bwabo nkabuhinduraubupfu.4Ba",Uwiteka Umucunguzi wawe ari we wagukujijeuhereyeukirimu nda aravuga ati “Uwiteka ni jyewe waremye byose, mbamba ijuru jyenyine, ndambura isi. Hari uwo twari turi kumwe?gAG",Ririmba wa juru we, kuko Uwiteka yabikoze. Rangururawa kuzimuko hasi we. Nimuturagare muririmbe mwa misozi mwe, nawe shyamba n'igiti cyose kiririmo, kuko Uwiteka yacunguye Yakobo kandi azibonera icyubahiro muri Isirayeli.t@a",Neyuye ibicumurobyawe nk'igicu cya rukokoma, ibyaha byawe mbikuyehonk'igicu, ngarukirakuko nagucunguye.”?",“Nuko Yakobo we, Isirayeli we, wibuke ibyo kuko uriumugaragu wanjye. Ni jye wakuremye uriumugaragu wanjye, Isirayeli sinzakwibagirwa.>%",Uyu muntu arya ivu, ayobejwe n'umutimawibeshya, ntabasha gukizaubugingo bwe ntarushyeyibaza ati “Mbese icyo mfite mu ntoki si ikinyoma?”p=Y",Nta wibuka, nta wumenya ngo ajijuke avuge ati “Ingere yacyo imwe nayicanishijeumuriroamakara nyatarishaumutsima, nyotsaho n'inyama ndayirya. Mbese ingere yacyo isigaye nayihindura icyo kuziririza, ngapfukamira ingere y'igiti?”<{",Nta cyo bazi kandi nta cyo batekereza, kuko yabahumye amaso ntibabashe kureba, ikabanangira imitima ntibabashe kumenya.);K",Maze ingere yacyo isigaye akayigira ikigirwamana, ari cyo gishushanyo cye kibajwe, akagipfukamira akakiramya, akagisenga ati “Nkiza kuko uri imana yanjye.”$:A",Ingere yacyo imwe ayicanishaumuriro, indi ngere akayokesha inyama akayirya agahaga, kandi acyota akavuga ati “Arararara! Nshize imbeho mbonyeumuriro.”D9",hanyuma kikazaba inkwiumuntu acana. Umuntu azajya aza acyendeho inkwi zo kota yendeho n'izo gutaraumutsima, akibazemo ikigirwamana akiramye, agihindure igishushanyo kibajwe agipfukamire.8",Yitemera imyerezi n'imizo n'imyela, akihitiramo igiti kimwe mu byo mu ishyamba, agatera igiti cy'umworeni imvura ikakimeza,O7", Umubajiw'ibishushanyo arēgaumugoziakagiharatuza ikaramu, akakibāza n'imbazo, akakigera cyose n'icyuma kigera, akagishushanya n'ishusho y'umuntu kikagirauburanga nk'ubw'umuntu, nuko kikaba mu nzu.(6I", Umucuziyenda icyuma akakivugutiramu makara, akagicurisha inyundo akakirambura n'ukubokokwe gukomeye, nyamara iyo ashonje acika intege, atānywa amazi akaraba.$5A", Dore bagenzi be bose bazakorwa n'isoni, abanyabukorikori babyo ni abantu gusa, bose nibateranire hamwe bahagarare. Bazagiraubwoba, isoni zibakorere hamwe.T4!", Ni nde waremye ikigirwamana, agacura igishushanyo kibajwe kitagiraumumaro?D3", Abarema ibishushanyo bibajwe bose nta cyo bamaze, ibintu byabo by'umurimbo nta cyo bizamara, ndetse n'ibyo batanga ho abagabo ntibireba kandi nta cyo bizi, ni cyo gituma bakorwa n'isoni.92k",Mwe kugiraubwoba ngo mutinye. Kera sinabikubwiye nkabigaragaza? Namwe muri abagabo bo kumpamya. Hariho indi mana ibaho itari jye? Ni koko nta kindi gitare,ubwanjye sinkizi.”1%",Ni ndeuhwanye nanjyeuzahamagara akabivuga, akabintunganyirizauhereye aho nashyiriyeho bwa bwoko bwa kera? Ibiza kuza n'ibizabaho nibabivuge.!0;",Uwiteka Umwami wa Isirayeli, Uwiteka Nyiringabo Umucunguzi we aravuga ati “Ndi uwa mbere kandi ndi uw'imperuka, kandi nta yindi mana ibaho itari jye.#/?",“Umwe azavuga ati ‘Ndi uw'Uwiteka’, undi aziyita izina rya Yakobo, undi aziyandikira n'ukubokokwe ko ari uw'Uwiteka yihimbe izina rya Isirayeli.”A.}",Bazamera nk'uko imikinga yo ku migezi imerera mu bwatsi.-1",“Uwishwe n'inyota nzamusukiraho amazi, nzatembesha imigezi ku butakabwumye,urubyaro rwawe nzarusukahoUmwuka wanjye n'abana bawe nzabahaumugisha.,)",Uwiteka wakuremye akagukuzauhereyeukirimu nda, kandi ari weuzajya agufasha aravuga ati “Witinya Yakobo mugaragu wanjye, Yeshuruninatoranije.T+ #",“Ariko rero noneho umva, Yakobo mugaragu wanjye, Isirayeli natoranije.”*w"+Ni cyo kizatuma nsuzuguzaabatware b'ubuturobwera, kandi Yakobo nzamuhindura ikivume, Isirayeli nzamuhindura igitutsi.H) "+Sogokuruzawa mbere yakoze icyaha, n'abigisha bawe bancumuyeho.N("+“Nyibutsa tuburane, shingaurubanza rwawe kugirangoutsindishirizwe.r']"+Ubwanjye ni jyeuhanagura ibicumurobyawe nkakubabarira ku bwanjye, kandi ibyaha byawe sinzabyibukaukundi.&5"+Ntiwatanze ifeza ngoungurireibihumuraneza, kandi ntiwampagije ibinure by'ibitambo byawe, ahubwo wankoreye ibyaha byawe, wamvunishije ibicumurobyawe.F%"+Ntabwo wanzaniye amatungo yawe magufi ngountambire ibitambo byoswa, kandi ntumpesheje icyubahiro ibitambo byawe. Sinagukoreshejeumurimow'amaturo, kandi sinakuvunishije kunyosereza imibavu.L$"+“Ariko Yakobo we, ntabwo wantakiye. Isirayeli we, waranzinutswe.>#w"+abantu niremeyeubwanjye ngo berekane ishimwe ryanjye.)"K"+Inyamaswa zo mu gasozi, ingunzu n'imbuni bizanyubaha, kuko ntanga amazi mu butayu, ngatembesha imigezi mu kidaturwa, kugirango nuhireubwoko bwanjye natoranije, !"+Dore ngiye gukoraikintu gishya, ubu ko kigiye kwaduka ntimuzakimenya? Nzaharura inzira mu butayu, ntembeshe imigezi mu kidaturwa.B "+“Ibya kera ntimubyibuke, kandi ibyashize mwe kubyitaho.s_"+agasohora amagare n'amafarashi: ingabo n'intwari baguye hamwe ntibazabyuka, bazimye nk'uko bazimya imuri.b="+Umva ibyo Uwiteka avuga, ari we waremye inzira mu nyanja agacisha inzira mu mazi menshi,P"+Ni jyewe Uwiteka Uwera wanyu, Umuremyi wa Isirayeli n'Umwami wanyu.”:m"+Uwitekaumucunguzi wanyu, Uwera wa Isirayeli aravuga ati “Ku bwanyu natumye i Babuloninzamanura abaho bose ari impunzi, ari bo Bakaludayabazahunganwa n'inkuge zabo biratanaga."+ “Kandi kokouhereye ahoumucyo wabereyeho ndi we, nta wubasha guteshaukubokokwanjye. Ubwo nzakoraumurimoni ndeuzankoma mu nkokora?”;o"+ Ni jye wabwirijeiby'agakiza kandi ndakiza, ndabigaragaza kandi muri mwe nta yindi mana yahabaye, ni cyo gituma muri abagabo bo kumpamya ko ari jyewe Mana.”Ni ko Uwiteka avuga.S"+ “Jyewe, jyeubwanjye ni jyewe Uwiteka, kandi nta wundi mukizautarijyewe.[/"+ “Mwebwe n'umugaragu wanjye natoranije muri abagabo bo guhamya ibyanjye”, ni ko Uwiteka avuga, “Kugirango mumenye, munyizere, munyitegereze ko ari jye. Nta mana yambanjirije kubaho, kandi nta yizamperuka.?w"+ amahanga yose akoranywe, amoko yose aterane. Hari abo muri bo babasha kutubwira bakatwereka ibyabayeho? Nibatange abagabo batsindishirizwe. Cyangwa se bumve bemere ko ari iby'ukuri.A}"+Sohora impumyi zifite amaso n'ibipfamatwi bifite amatwi,~u"+nzaniraumuntu wese witiriwe izina ryanjye, uwo naremeye kumpesha icyubahiro. Ni jye wamuremye, ni jye wamubumbye.”7"+Nzabwira ikasikazi nti ‘Barekure’, n'ikusi mpabwire nti ‘Wibīmana.’Nzanira abahungu banjye bave kure, n'abakobwa banjye bave ku mpera y'isi,r]"+Ntutinye ndi kumwe nawe, nzazanaurubyaro rwawe ndukureiburasirazuba, nzagukoranya ngukureiburengerazuba.&E"+Kuko wambereye inkoramutimakandiukabauwo kubahwa nanjye nkagukunda, ni cyo kizatuma ntanga ingabo zigapfa ku bwawe, n'amahanga nkayatangiriraubugingo bwawe."+kuko ndi Uwiteka Imana yawe, Uwera wa Isirayeli Umukizawawe. Nagutangiriye Egiputa ho incungu, Etiyopiya n'i Seba nahatanze ku bwawe."+Nunyura mu mazi nzaba ndi kumwe nawe, nuca no mu migezi ntizagutembana. Nunyura mu murirontuzashya, kandi ibirimi byawo ntibizagufata& G"+Ariko noneho Uwiteka wakuremye wowe Yakobo, kandi akakubumba wowe Isirayeli, aravuga ati “Witinya kuko nagucunguye, naguhamagaye mu izina ryawe uriuwanjye."="*Ni cyo cyatumye amurohahouburakari bwe bugurumanan'intambara zikomeye, bikamutwika impande zose kandi ntabimenye, ibyo byaramutwitse ariko ntiyabyitaho.9 k"*Ni nde watanze Yakobo ngo ajyanwe ho iminyago, kandi Isirayeli akamuha abanyazi? Si Uwiteka se uwo twacumuyeho, kandi ntibemere kugendera mu nzira ze, ntibumvire amategeko ye?T !"*Ibyo hariubitegera amatwi muri mwe, akumva ibyo mu gihe kizaza akabimenya?[ /"*Ariko aba ni abantu banyazwe ibyabo bagasenyerwa, bose batezweubushyakandi babahisha mu mazu y'imbohe. Ni abo kujyanwa ho iminyago nta wurihowo kubakiza, ni abo kunyagwa ibyabo ari nta wo kuvugako babisubizwa.V %"*Ku bwo gukiranuka kwe, Uwiteka yashimye kogeza amategeko ye no kuyubahiriza.T !"*Areba byinshi ariko ntiyitegereza, amatwi ye arazibutse ariko ntiyumva.”A{"*Hari indi mpumyi atariumugaragu wanjye, cyangwa hari ikindi gipfamatwi atari intumwa yanjye ntuma? Hari indi mpumyi atariumuyoboke wanjye, kandi hari impumyi atariumugaragu w'Uwiteka?O"*“Mwa bipfamatwi mwe, nimwumve. Mwa mpumyi mwe, nimurebemwitegereze.)"*Ariko abiringira ibishushanyo bibajwe bazasubizwa inyuma, ababwira ibishushanyo biyagijwe bati ‘Muri imana zacu’, bazakorwa n'isoni cyane.?w"*“Impumyi nzaziyobora inzira zitazi, nzinyuze mu tuyirazitigeze kumenya. Umwijima nzawuhinduriraumucyo imbere yazo, n'ahagoramye nzahagorora. Ibyo nzabibakorera kandi sinzabahāna.xi"*Nzarimbura imisozi n'udusozi, numisheubwatsi bwose kandi imigezi nzayihindura ibirwa, n'ibidendezi nzabikamya.zm"*“Dore imbara nacecekeye, narahoze ndiyumanganya, noneho ndataka cyane nk'ukoumugoreuramukwa asamaguza asemeka. "* Uwiteka azatabara ari intwari, arwane ishyaka nk'intwari mu ntambara, azivuga arangurureijwi, ababisha be azabakoreraho ibikomeye.?y"* Ibyo nibyubaheUwiteka, byamamaze ishimwe rye mu birwa. 9"* Ubutayun'imiduguduyabwo birangurureamajwi yabyo, n'ibirorero bituwehon'Abakedari, n'abaturageb'i Sela baririmbe ijwi rirenga bari mu mpinga z'imisozi.,Q"* Nimuririmbire Uwiteka indirimbo nshya n'ishimwe ryeuhereye ku mpera y'isi. Nimuririmbe mwa bamanuka bajya ku nyanja mwe, n'ibiyirimo byose n'ibirwa n'ababituyeho.[~/"* Dore ibya mbere birasohoye, n'ibishya ndabibamenyesha mbibabwire bitari byaba.”}}"*“Ndi Uwiteka ni ryo zina ryanjye, icyubahiro cyanjye sinzagiha undi, n'ishimwe ryanjye sinzariha ibishushanyo bibajwe.X|)"*no guhumūra impumyi,ukabohora imboheugakura ababa mu mwijima mu nzu y'imbohe.{"*“Jyewe Uwiteka naguhamagariye gukiranuka, nzagufataukuboko, nzakurinda nguhe kuba isezerano ry'abantu no kubaumucyouviraabanyamahanga,z/"*Umva uko Imana Uwiteka ivuze, iyaremye ijuru ikaribamba, iyarambuye isi n'ibiyivamo, abayituramoikabahaumwuka kandi abayigendaho ikabahaubugingo.vye"*Ntazacogora, ntazakukaumutimakugezaaho azasohoreza gukiranuka mu isi, n'ibirwa bizategereza amategeko ye.”pxY"*Urubingo rusadutse ntazaruvunakandi n'urumurirucumba ntazaruzimya, ahubwo azazana gukiranuka by'ukuri.Lw"*Ntazatongana, ntazasakuza kandi ntazumvikanisha ijwi rye mu nzira.v "*“Doreumugaragu wanjye ndamiye, uwo natoranijeumutimawanjyeukamwishimira. Mushyizehoumwuka wanjye, azazanira abanyamahanga gukiranuka.yuk")Dore bose imirimo yabo niubusakandi nta cyo imaze, ibishushanyo byabo biyagijwe niumuyagakandi ni imivurungano.ftE")Kandi iyo ndebye muri boubwabo mbona nta muntu, nta n'umujyanama wabasha kunsubizambabajije.sw")Ni jye wabanje kubwira i Siyoni nti ‘Dore ngabo!’Kandi i Yerusalemu nzahatuma intumwa yo kubabwiraubutumwa bwiza.Jr ")Ni nde wabivuze ubwa mbere ngo tubimenye, cyangwa ni nde wabivuze kera ngo tuvugeko ariukuri? Niukurikoko nta wabivuze, niukurinta wabimenyekanishije, niukurinta n'umwe wumvise amagambo yanyu.6qe")“Ngira uwo nahagurukijeaturutse ikasikazi, dore araje avuye iburasirazuba akambaza izina ryanjye, azakāta abatware nk'ukātaurwondo cyangwa nk'ukoumubumbyiakāta ibumba.Wp'")Dore nta cyo muri cyo kandi nta n'icyo mwakora,uwabahitamo aba abaye ikizira.yok")Nimuduhanurireibizaba hanyuma tumenye ko muri imana koko, nimukoreibyiza cyangwa ibibi tubirebe twumirwe twese."n=")“Nibazane ibigirwamana byabo bitubwire ibizaba, nibivuge ibyabayeho uko bimeze, tubitekereze tumenye amaherezo yabyo cyangwa mutubwire ibyenda kubaho.m{")“Nimushingeurubanza rwanyu”, ni ko Uwiteka avuga. “Muburaneimanza zanyu zikomeye.”Ni ko Umwami wa Yakobo avuga.l#")kugirango barebe bitegereze, batekereze bamenyere hamwe yukoukubokok'Uwiteka ari ko kubikoze, kandi yuko Uwera wa Isirayeli ari weubiremye.'kG")Mu butayunzahatera imyerezi n'imishita, n'imihadasi n'ibiti by'amavuta, kandi mu kidaturwa nzahatera ibiti by'imiberoshi n'imitidari n'imiteyashuri bikurane,j3")Nzazibura imigezi mu mpinga z'imisozi n'amasōko mu bikombe hagati,ubutayunzabuhindura ibidendezi by'amazi, n'igihugu cyumye nzagihindura amasōko.i'")“Abakene n'abatindi bashaka amazi bakayaburaururimirwabo rukagwaumwuma, jyeweho Uwiteka nzabasubiza, jyeho Imana ya Isirayeli sinzabahāna.xhi")Uzabigosoraumuyagaubitumure,umuyagawa serwakiraubitatanye, naweuzishimira Uwiteka wiratane Uwera wa Isirayeli.gw")“Dore nzakugiraumuhuzomushyaw'ubugiufiteamenyo, uzahūra imisoziukayimenagura, n'udusoziukaduhindura nk'ibishingwe.f7")Witinya, Yakobo wa munyorogoto we namwe bagabo b'Abisirayeli, ni jyeuzagutabara.”Ni ko Uwiteka avuga kandi ni we Uwera wa Isirayeliumucunguzi wawe.jeM") kuko jyewe Uwiteka Imana yawe nzagufataukubokokw'iburyo nkubwire nti ‘Witinya, ndagutabaye.’bd=") Abakugisha impakauzabashakaubabure, kandi abakurwanya bazahindukaubusababe nk'ibitariho,qc[") “Dore abakurakariye bose bazakorwa n'isoni bamware, abagutonganya bazahindukaubusandetse bazarimbuka.4ba") Ntutinye kuko ndi kumwe nawe, ntukihebe kuko ndi Imana yawe. Nzajya ngukomeza, ni koko nzajya ngutabara kandi nzajya nkuramizaukubokokw'iburyo, ari ko gukiranuka kwanjye.a") Weho nahamagaye, nkagukuraku mpera z'isi no mu mfurukazayo nkakubwira nti “Uriumugaragu wanjye, naragutoranije sinaguciye.g`G")Ariko weho Isirayeliumugaragu wanjye, Yakobo natoranije, rubyaro rwa Aburahamu incuti yanjye._#")Mazeumubajiakomezaumucuzi,uhwika akomezaucuraakavuga ngo “Ibyuma twabiteranije neza.”Maze akagikomeresha imisumaringo cye kunyeganyega.R^")Umuntu wese yatabayeumuturanyi we, akabwira mugenzi we ati “Komera.”m]S")Ibirwa byararebye biratinya, impera z'isi zihindaumushyitsi, abo ku mpera z'isi bigira hafi baraza.\y")Ni nde wabikoze akabisohoza, agategeka ibiheuhereye mbere na mbere? Ni jyewe Uwiteka, uwa mbere n'uw'imperuka. Ndi we.O[")Arabirukanaakahanyura amahoro, anyuze mu nzira atigeze gukandagiramo.sZ_")Ni nde wahagurukijeuva iburasirazuba, akamuhamagaza gukiranuka ngo agere ku birenge bye. Amugabije amahanga, amuha gutwara abami, abagabiza inkota ye ibahindura nk'umukungugu, abagabiza n'umuhetowe abahindura nk'ibishingwe bitumurwa.Y ")Mwa birwa mwe, nimucecekere imbere yanjye, abanyamahanga basubiremo imbaraga nshya bigire hafi bavuge, maze duterane tuburane.%XC"(Ariko abategereza Uwiteka bazasubizwamo intege nshya, bazatumbagira mu kirere bagurukishe amababa nk'ibisiga, baziruka be kunanirwa, bazagenda be gucogora.HW "(Abasore b'imigenda bazacogora baruhe, n'abasore bazagwa rwose.LV"(Ni yo iha intege abarambiwe, kandiutibashije imwongeramo imbaraga.U%"(Mbese ntiwari wabimenya? Ese nturabyumva? Imana ihoraho, Uwiteka Umuremyi w'impera z'isi ntirambirwa, ntiruha. Ubwenge bwayo ntiburondoreka.T#"(Yewe Yakobo Isirayeli, ni iki gituma wiganyiraukavuga uti “Uwiteka ntareba inzira zanjye, kandi ibyanjye Imana yanjye irabyirengagiza”?^S5"(Nimwubureamaso yanyu murebehejuru. Ni nde waremye biriya, agashora ingabo zabyo mu mitwe, zose akazihamagara mu mazina? Kuko afite imbaraga nyinshi akagira amaboko n'ububasha, ni cyo gituma nta na kimwe kizimira.JR "(“Nuko rero mwangereranya na nde twahwana?”Ni ko Uwera abaza.1Q["(Niukurini yo bagiterwa, ni koko ni yo bakibibwa, kandi igiti cyabo ni yo kigishora imizi mu butaka. Imana ibahuhahobakaraba,umuyagawa serwakiraukabayora nk'ibishingwe.]P3"(ibikomangoma ikabihinduraubusan'abacamanza bo mu isi ikabahindura ibitagiraumumaro.O7"(Iyo ni yo yicaye hejuru ku rusenge rw'ijuru, abaturagebo mu isi bameze nk'ubuzīkira. Ni yo ibamba ijuru nk'inyegamo, ikaribamba nk'ihema ryo kubamo, N "(Mbese ntimwamenye kandi ntimurakumva? Nta cyo mwabwiweuhereye mbere na mbere? Uhereye igihe isi yaremewe nta cyo mwasobanuriwe?M#"(Umutindiutabona ituro ringana rityo ashaka igiti kitazabora, maze akishakiraumukoziw'umuhanga wo gushinga igishushanyo kibajwe, kitazakuka.{Lo"(Dore igishushanyo kibajweumucuziabanza kukiyaza,umucuziw'izahabu akagiteraho izahabu, akagicuriraimikufi y'ifeza.RK"(Nuko rero Imana mwayihwanya na nde, cyangwa mwayigereranya n'ishusho ki?bJ="(Mu maso ye amahanga yose ni nk'ubusa, kuri we abarwa nk'ubusandetse ari hanyuma y'ubusa.nIU"(I Lebanoni ntihaba inkwi zo gucanazihagije, kandi n'inyamaswa zaho ntizashyika kuba igitambo cyoswa.H-"(Dore amahanga ameze nk'igitonyanga kiri mu kibindi, agereranywa n'umukunguguufashe ku minzani. Dore aterura ibirwa nk'uterura akantu gato cyane.#G?"(Ni nde yigeze kugisha inama kandi ni nde wigeze kumwigisha, akamwerekauburyo bwo guca imanza zitabera, akamwigishaubwenge, akamuhauburyo bwo kwitegereza?OF"( Ni nde wigeze kugenzura Umwuka w'Uwiteka, akamuhugurank'umugirainama?CE"( Ni nde wigeze kugeraamaziy'inyanja ku rushyi, akageresha ijuru intambwe z'intoki, akabona indengo yajyamoumukungugu wo ku isi, agashyira imisozi mu gipimo, n'udusoziakatugeramu minzani? D "( Izaragiraumukumbi wayo nk'umushumba, izateraniriza abana b'intama mu maboko ibateruriremu gituza, kandi izonsa izazigenza neza. C"( Dore Umwami Imana izaza ari intwari, kandiukubokokwayo kuzayitegekera. Dore izanye ingororano, kandi inyituranozayo ziyiri imbere.UB#"( Yewe wumvisha i Siyoni inkuru z'ibyiza zamukaumusozimuremure, yewe wumvisha i Yerusalemu inkuru z'ibyiza rangururaijwi ryawe cyane, rirangururewitinyaubwire imiduguduy'i Buyudauti “Dore Imana yanyu.”eAC"(Ubwatsi burarabauburabyo bugahunguka, ariko Ijambo ry'Imana yacu rizahoraho iteka ryose.”m@S"(Ubwatsi buraraba,uburabyo bugahunguka kukoumwuka w'Uwitekaubuhushyeho. Niukuriabantu ni nk'ubwatsi.;?o"(Ijwi ryaravuze riti “Rangurura.”
Maze habahoubazaati “Ndarangururiraiki?”
“Abantu bose bameze nk'ubwatsi, n'ubwiza bwabo bwose bumezenk'uburabyo bwo ku gasozi.>{"(Maze icyubahiro cy'Uwiteka kizahishurwa kandi abantu bose bazakibonera rimwe, kuko akanwa k'Uwiteka ari ko kabivuze.”="(Igikombe cyose kizuzuzwa kandiumusoziwose n'agasozi bizaringanizwa, n'ahagoramye hazagororwa n'inzira zidaharuwe zizaharurwa. <"(Nimwumve ijwi ry'urangururango “Nimutunganyirize Uwiteka inzira mu butayu, mugororere Imana yacu inzira nyabagendwa mu kidaturwa.I; "(“Muvugeibyururutsa imitima y'ab'i Yerusalemu, mukomere muhabwire ko intambara zaho zishize kandi yuko gukiranirwa kwaho hakubabariwe, n'ibyaha byaho byose ko habihaniwe kabiri n'Uwiteka.”O: "(“Nimuhumurizeabantu banjye, mubahumurize.”Ni ko Imana yanyu ivuga.9"'Hezekiya abwira Yesaya ati “Ijambo ry'Uwiteka avuze ni ryiza.”Arongera aravuga ati “Kuko hazaba amahoro n'iby'ukurinkiriho.”y8k"'Kandi abahungu baweuzibyarira mu nda yawe bazabajyana, babagire inkone zo kuba mu nzu y'umwami w'i Babuloni.”7'"'igihe kizaza ibiri mu nzu yawe byose, n'ibyo ba sogokuruzababitse kugezaubu bizajyanwe i Babuloni, nta kintu kizasigara. Ni ko Uwiteka avuze.J6 "'Yesaya abwira Hezekiya ati “Umva ijambo ry'Uwiteka Nyiringabo:65e"'Arongera aramubazaati “Mu nzu yawe babonyemo iki?”
Hezekiya aramusubizaati “Ibiri mu nzu yanjye byose barabibonye. Nta kintu na kimwe mu byo ntunze ntaberetse.”c4?"'Bukeyeumuhanuzi Yesaya asangaumwami Hezekiya aramubazaati “Abo bagabo bavuze iki, kandi baje aho uri baturutse he?”
Hezekiya aramusubizaati “Baturutse mu gihugu cya kure cy'i Babulonibaza ari jye basanga.”^35"'Maze Hezekiya yakira intumwa ze anezerewe, azimurikira inzu y'ububikobwe yose yabikagamo ibintu bye by'igiciro cyinshi, ifeza n'izahabu n'imibavu n'amavuta y'igiciro cyinshi, n'inzu ibikwamo intwaro zo kurwanisha, n'iby'ubutunzi byabonekaga mu nzu ye byose. Nta kintu na kimwe cyo mu nzu ye cyangwa mu gihugu cye cyose, Hezekiya atazeretse.2 7"'Icyo gihe Merodaki Baladani mwene Baradaniumwami w'i Babuloniyoherereza Hezekiya inzandiko n'amaturo, kuko yari yumvise uko Hezekiya yarwaye agakira.q1["&Kandi Hezekiya yari yabajije ati “Ni kimenyetso ki cyerekana ko nzazamuka nkajya mu nzu y'Uwiteka?”s0_"&Kandi Yesaya yari yababwiye ngo “Bendeumubumbe w'imbuto z'umutinibawushyire ku kirashi cye, azakira.”/"&Uwiteka yiteguye kunkiza, ni cyo kizatuma turirimba mu nanga indirimbo nahimbye turi mu nzu y'Uwiteka, iminsi yose tuzamara tukiriho.b.="&Umuzima,umuzimani weuzakogeza nk'uko nkogeza uyu munsi, se w'abana azabigishaukurikwawe.- "&Kuko ikuzimuhatabasha kukogeza n'urupfu rutabasha kuguhimbaza, abamanuka bajya muri rwa rwobo ntibabasha kwiringiraukurikwawe.<,q"&Erega icyatumye ngira ibinsharirira cyane niukugirango mbone amahoro! Kandiurukundo wakunzeubugingo bwanjye rwatumyeubukizaurwobo rw'iborero, ibyaha byanjye byose warabyirengeje.+w"&Uwiteka, ibyo ni byo bibeshaho abantu, kandi muri ibyo byonyine ni houmutimawanjyeubonaubugingo. Nuko nkizaumbesheho.*7"&Mvuge iki kandi? Ubwo yanshubijeubwe wenyine ni we wabikoze, imyaka yanjye nzamara yose nzajya ngende niyoroheje, nibukeumubabaro wo mu mutimawanjye.))"&Ntaka nk'intashya cyangwauruyongoyongo, nkaniha nk'inuma iguguza. Erega amaso yanjye yaheze hejuru! Nyagasani Uwiteka ndarengana, ndengera.”("& Ndaceceka nkageza mu gitondo, arikouvunaamagufwa yanjye yose nk'intare. Uhereye mu gitondoukageza nijoro,uzabaumazeho rwose.`'9"& Ubugingo bwanjye buratamurutse bunkuwehonk'ihema ry'umwungeri,ubugingo bwanjye ndabuzinze nk'ukoumuboshyi w'imyenda ayizinga, azanca mu biti biboherwamo imyenda. Uhereye mu gitondoukageza nijoro,uzabaumazeho rwose.&y"& Ndavuga nti “Sinzongera kurebaUwiteka mu gihugu cy'abazima, kandi sinzongera kubonana n'abantu b'abaturagebo mu isi.r%]"& Naravuze nti “Ndakenyutse ngiye kunyura mu marembo y'ikuzimu, nteshejwe imyaka yanjye yari isigaye.”O$"& Ibyo Hezekiyaumwami w'Abayuda yanditse ubwo yarwaraga agakira ni ibi:L#"&Dore nzahera aho igicucu kigeze ku ntambwe z'urugerorwa Ahazi, ngisubizanyeyo n'izuba intambwe cumi.’”Nuko izuba rihera aho ryari rigeze rirenga, risubirayoumwanya w'intambwe cumi z'urugero.a";"&“‘Iki ni cyo kimenyetso Uwiteka aguhaye, gihamya yuko Uwiteka azasohoza icyo avuze.M!"&Kandi nzagukizanya n'uyu murwa mbakizeumwami wa Ashuri, nzawurinda.6 e"&“Subirayoubwire Hezekiya uti ‘Uwiteka Imana ya sogokuruzaDawidi iravuze iti: Numvise gusenga kwawe mbona n'amarira yawe, kubahokwawe nzongeraho indi myaka cumi n'itanu.7i"&Maze ijambo ry'Uwiteka rigera kuri Yesaya riti0Y"&“Ndakwinginze Uwiteka, uyu munsi wibuke ko najyaga ngendera mu by'ukuriimbere yawe n'umutimautunganye, ngakora ibishimwa imbere yawe.”Nuko Hezekiya ararira cyane.<s"&Nuko Hezekiya yerekera ivure atakambira Uwiteka atiK "&Muri iyo minsi Hezekiya ararwara yenda gupfa. Bukeyeumuhanuzi Yesaya mwene Amosi aramusanga aramubwira ati “Uwiteka aravuze ngo ‘Tegeka iby'inzu yawe kukoutazakira, ahubwougiyegutanga.’”L"%&Bukeyeari mu ngoro y'imana ye Nisiroki aramya, Adurameleki na Shareseri abahungu be baraza bamwicisha inkota, baherako bacikira mu gihugu cya Ararati. Mazeumuhungu we Esarihadoni yima ingoma ye.L"%%Nuko Senakeribuumwami wa Ashuri arahava asubirayo, atura i Nineve.E"%$Maze marayika w'Uwiteka arasohoka ateraurugerero rw'Abashuri, yica ingabo zabo agahumbi n'inzovu munanin'ibihumbi bitanu, abantu babyutse kare mu gitondo basanga ingabo zose ari imirambo.[/"%#‘Nzarinda uyu murwa nywukizeku bwanjye, no ku bw'umugaragu wanjye Dawidi.’”eC"%"Inzira yamuzanye ni yo izamusubizayo, ntabwo azagera kuri uyu murwa.’Ni ko Uwiteka avuze.P"%!“Ni cyo cyatumye Uwiteka avuga iby'umwami wa Ashuri ati ‘Ntabwo azagera kuri uyu murwa kandi ntazaharasaumwambi we cyangwa ngo aherekerane ingabo ye, kandi ntazaharunda ikirundo cyo kūririraho."% Kuko muri Yerusalemu hazasohoka igice gisigaye, kandi ku musoziwa Siyoni hazasohokayo abacitse ku icumu, ishyaka ry'Uwiteka rizabisohoza.ve"%Kandi abo mu nzu ya Yuda basigaye bacitse ku icumu bazongera bashore imizi hasi, kandi hejuru bazera imbuto.K"%“Nuko iki ni cyo kizakuberaikimenyetso: uyu mwaka muzarya ibyimezaubwabyo, mu mwaka wa kabiri muzarya imicwira yabyo, mu wa gatatu muzabiba musarure kandi muzatera inzabibu murye imbuto zazo.+O"%Kukouburakari wandakariye n'agasuzugurokawe bizamutse bikangera mu matwi, nzagushyiraumuringa wanjye mu mazuru n'icyuma mu kanwa, ngusubizemu nzira yakuzanye.’jM"%“‘Ariko nzi imyicarire yawe n'imitabarire yawe, n'imitabarukireyawe n'uburakari wandakariye.Q"%Ni cyo cyatumagaabaturagebayo bagira intege nke, bagakukaumutimabagakorwa n'isoni, bakaraba nk'ubwatsi bwo ku gasozi n'ubwatsi bukimera, nk'ubwatsi bumerahejuru y'inzu, nk'umurimaw'ingano zikiri nto.-S"%“‘Ntiwumvise uko nabigenjeje kera, mbigambiriye mu gihe cyashize? None ndabishohoje kugirangourimbure imiduguduigoswe n'inkike,uyihindure ibirundo by'amatongo.`9"%Uti: Nafukuyeamazi ndayanywa, nzakamisha inzuzi zo muri Egiputa zose ibirenge byanjye.- S"%Watukishije Uwiteka abagaragu baweuravuga uti: Nzamukanye igitero cyinshi cy'amagare yanjye y'intambara, ngeze mu mpinga z'imisozi, mu mirenge yo hagati y'i Lebanoni. Nzatema imyerezi yaho miremire n'imiberoshi yaho myiza cyane, kandi nzinjira mu ijuri ryo mu ishyamba hagati mu isambu yera.c ?"%Uwo watonganijeukamutukani nde? Ni nde wakanitseukamurebaigitsure? Ni Uwera wa Isirayeli.$ A"%iri ni ryo jambo Uwiteka yamuvuzehoati ‘Umukobwa w'inkumi w'i Siyoni arakuneguye, aragusekaakagushinyagurira,umukobwa w'i Yerusalemu akujungurijeumutwe. 7"%Hanyuma Yesaya mwene Amosi atuma kuri Hezekiya ati “Uwiteka Imana ya Isirayeli ivuze ngo: Kuko wansabyekukurengera kuri Senakeribuumwami wa Ashuri, "%Nuko none Uwiteka Mana yacu ndakwinginze,udukizeamaboko ye kugirango abami bo mu isi bose bamenye ko ari wowe Uwiteka wenyine.”%"%bajugunye imana zabo mu murirokuko zitari imana nyamana, ahubwo zaremwe n'intoki z'abantu mu biti no mu mabuye, ni cyo cyatumye bazirimbura.R"%Icyakora Uwiteka, abami ba Ashuri barimbuye ayo mahanga n'ibihugu byayo, "%Tegaugutwi kwawe Uwiteka wumve, hwejesha amaso yawe Uwitekaurebe, wumve amagambo ya Senakeribu yatumye intuma gutukaImana ihoraho.-"%“Uwiteka Nyiringabo Mana ya Isirayeli wicara ku bakerubi, ni wowe wenyine Mana y'ibihugu by'abami bo mu isi bose, ni wowe waremye ijuru n'isi.)M"%Maze Hezekiya asenga Uwiteka ati3"%Bukeyeintumwa zishyikiriza Hezekiyaurwandiko, ararwakira ararusoma. Hezekiya aherako arazamuka ajya mu nzu y'Uwiteka, aruramburiraimbere y'Uwiteka.ve"% Umwami w'i Hamati ari he? N'umwami wa Arupadi, n'umwami w'umurwa w'i Sefaravayimu, n'uw'i Hena n'uwa Iva?”"% Mbese imana z'abanyamahanga ba sogokuruzabanjye barimbuye zarabakijije, ab'i Gozani n'i Harani n'i Resefu, n'Abanyedeni bari i Telasari?b="% Wumvise uko abami ba Ashuri bagenje ibihugu byose bakabirimbura rwose, ni woweuzabakira?)"% “Nimugende mubwire Hezekiyaumwami w'Abayuda muti: Iyo mana yawe wiringiye ntigushuke ngo ‘I Yerusalemu ntabwo izahabwaumwami wa Ashuri.’~!"% Bukeyeuwo mwami yumva bavuga kuri Tiruhakaumwami wa Etiyopiya bati “Dore yaguteyekukurwanya.”Abyumvise yongera gutumakuri Hezekiya atiu}c"%Hanyuma Rabushake asubirayo asangaumwami wa Ashuri arwanya i Libuna, kuko yari yumvise ko yavuye i Lakishi.w|g"%Nzamushyiramo undi mutima, ubwo azumva impuha azasubiramu gihugu cye kandi nagerayo nzamwicisha inkota.’”{"%Yesaya arababwira ati “Mubwire shobuja muti ‘Uwiteka avuze ati: Ntutinye ayo magambo wumvise abagaragu b'umwami wa Ashuri bantutse.;zq"%Nuko abagaragu b'umwami Hezekiya bajya kwa Yesaya.yyk"%Ahari Uwiteka Imana yawe yumvise amagambo ya Rabushake yose, shebujaumwami wa Ashuri yamutumye gutukaImana ihoraho, ngira ngo Uwiteka Imana yawe izahana ayo magambo yumvise. Nuko rero terura amashengesho yawe,usabire abantu basigaye.’”+xO"%Baramubwira bati “Hezekiya yadutumye ngo ‘Uyu munsi niumunsi w'umubabaro n'ibihano no gushinyagurirwa, kuko abana benda kuvukakandi nta mbaraga zo kubabyara.w/"%Maze yohereza Eliyakimu w'umunyarugo rwe, na Shebuna w'umwanditsi n'abakuru bo mu batambyi bambaye ibigunira, kwa Yesaya w'umuhanuzi mwene Amosi.ov Y"%Umwami Hezekiya abyumvise ashishimura imyambaro ye, yambara ibiguniraaherako yinjira mu nzu y'Uwiteka.Ju "$Hanyuma Eliyakimu mwene Hilukiyaw'umunyarugo, na Shebuna w'umwanditsi, na Yowa mwene Asafu w'umucurabwenge baraza basanga Hezekiya bashishimuye imyambaro yabo, bamubwira amagambo ya Rabushake.tta"$Abantu baraceceka ntibagira icyo bamusubiza, kukoumwami yari yategetse ati “Ntimugiraicyo mumusubiza.”s"$Ni iyihe mu mana zose zo muri ibyo bihugu yakijije igihugu cyayo amaboko yanjye, kugirango Uwiteka akize i Yerusalemu amaboko yanjye?”}rs"$Imana z'i Hamati n'iza Arupadiziri he? Imana z'i Zefaravayimu ziri he? Mbese zakijije ab'i Samariya amaboko yanjye?'qG"$Mwirinde ko Hezekiya abashuka ngo ‘Uwiteka azadukiza.’Mbese hari indi mana mu mana z'abanyamahanga yigeze gukizaigihugu cyayo amaboko y'umwami wa Ashuri?sp_"$kugezaubwo nzaza nkabajyana mu gihugu gihwanye n'icyanyu, kirimo ingano na vino n'imitsima n'inzabibu.’?ow"$Mwe kumvira Hezekiya kukoumwami wa Ashuri antumye ngo ‘Mwuzurenanjye musohoke munsange,umuntu wese abone uko arya ku muzabibu we no ku mutiniwe, n'uko anywa amazi yo mu iriba rye, n "$Hezekiya ntabiringize Uwiteka ababwira ati ‘NiukuriUwiteka azadukiza’, kandi ati ‘Uyu murwa ntuzahabwaumwami wa Ashuri.’Pm"$Uwo mwami arantumye ngo Hezekiya ntabashuke, kuko atazabasha kubakiza.}ls"$ Maze Rabushake arangururaijwi rirenga mu rurimirw'Abayuda ati “Nimwumve amagambo y'umwami mukuruumwami wa Ashuri.ekC"$ Nuko Rabushake arababwira ati “Mbeseugirango databuja yantumye kuri shobuja namwe kubabwira ayo magambo? Ntimuzi ko yantumye kuri abo bicaye ku nkike, kugirango barīre amabyi yabo banywere inkari yabo hamwe namwe?”Jj "$ Eliyakimu na Shebuna na Yowa basubizaRabushake bati “Turakwinginze, vuganan'abagaragu bawe mu Runyaramaya kuko turwumva, ariko we kuvugananatwe mu Ruyudango abantu bari ku nkike babyumve.”i)"$ Ngo mbese nzamutse guteraaha hantu nkaharimbura ntabitegetswe n'Uwiteka? Uwiteka ni we wambwiye ati ‘Zamukautereicyo gihuguukirimbure.’”*hM"$ Wabasha ute kwirukanaumutware n'umwe muto cyane mu bagaragu ba databuja? Kandi wiringiye Abanyegiputa ko bazaguha amagare y'intambara n'abagendera ku mafarashi. '-~I}}||'{{2zyyfxxQwvv[vuuLtssrqppFoo3nnmm2lkkbjjDiwi%hgg\fffeeduccbiaa`q__^^ ]\\"[ZZZ*YYUXX#WWViUU(TeSSRR[QQ>P\OrNdM}LL*KK0J|J(II4HHGmFFEUDsD CFByA@K@?a? >s==e<7P655 433@2q11u00 //..>-^,++|+*))P(('t&&M%%^$$A##%"!!5 W:Ys);!IWbB;E ^  X  ^#<'hI"9“Nimwigire hino, mwa bahungu b'umugorew'umushitsikazi mwe,urubyaro rw'umusambanyi na maraya.R"9Agera mu mahoroumuntu wese wagendaga akiranuka, azaruhukiraku buriribwe. !"9Umukiranutsi arashira ariko nta wabyitayeho, abanyabuntu barakurwaho, ariko abantu ntibazi koumukiranutsi aba akijijwe ibyago byenda kuza.w"8 Baravuganabati “Nimuze mbazanire vino tunyweibishindisha tuvuyarare. N'ejo na ho bizaba bityo, bitagira akagero.”%C"8 Ni koko ni imbwa z'ibisambo zidahaga, ni abungeri batabasha kumenya, bose bateshuka inzira bajya mu yaboubwabo,umuntu wese yishakira indamu mu buryo bwose.  "8 Abarinzi be ni impumyi bose nta cyo bazi, bose ni nk'imbwa z'ibiragi zitabasha kumoka; bararota bakaryama bagakunda guhunikira.[/"8 Mwa nyamaswa zo mu gasozi mwese mwe, nimuze murye, namwe nyamaswa zo mu ishyamba."8Umwami Imana ikoranya ibicibwa bya Isirayeli iravuze iti “Nzongera kumukoraniriza abandiudashyizeho abe bakoranijwe.”j M"8abo na bo nzabageza ku musoziwanjye wera, mbanezereze mu nzu yanjye y'urusengero. Ibitambo byabo byoswa n'amaturo yabo bizemerwa bitambirwe ku gicaniro cyanjye kuko inzu yanjye izitwa inzu yo gusengerwamo n'amahanga yose.”% C"8“Kandi abanyamahanga bahakwa ku Uwiteka bakamukorera bakunze izina rye bakaba abagaragu be,umuntu wese akeza isabato ntayice agakomeza isezerano ryanjye, 3"8nzazishyiriraurwibutso mu nzu yanjye no mu rurembo rwanjye, nzihe n'izina riruta kugiraabahungu n'abakobwa. Nzaziha izina rizahoraho ritazakurwaho.} s"8Kuko Uwiteka avuga ati “Iby'inkone zeza amasabato yanjye, zigahitamo ibyo nishimira zigakomeza isezerano ryanjye,& E"8Kandiumunyamahangauhakwa ku Uwiteka ye kuvugaati “Uwiteka ntazabura kuntandukanya n'ubwoko bwe.”Kandi n'inkone ye kuvugaiti “Dore ndi igiti cyumye.”"8Hahirwaumuntuukoraibyo n'umwana w'umuntuubikomeza, akeza isabato ntayice, akarindaukubokokwe ngo kudakora icyaha cyose.” "8Uwiteka aravuga ati “Mwitondere iby'ukuri, mukoreibyo gukiranuka kuko agakiza kanjye hari hafi, no gukiranuka kwanjye kugiyeguhishurwa.)K"7 Mu cyimbo cy'umufatangwe hazameraumuberoshi, mu cyimbo cy'umukerihazameraumuhadasi, bizubahisha izina ry'Uwiteka, bizaba ikimenyetso gihoraho kitazakurwaho.”'G"7 “Muzasohokana ibyishimo, muzashorerwa amahoro muvayo. Imisozi n'udusozibizaturagara biririmbire imbere yanyu, ibiti byose byo mu gasozi bizakoma mu mashyi."7 ni ko ijambo ryanjye riva mu kanwa kanjye rizamera. Ntirizagarukaubusaahubwo rizasohoza ibyo nshaka, rizashobora gukoraicyo naritumye.@y"7 “Nk'uko imvura na shelegi bimanuka bivuye mu ijuru ntibisubireyo, ahubwo bigatosaubutakabukameza imbuto bugatoshya n'ingundu, bugahaumubibyi imbuto n'ushaka kurya bukamuhaumutsima,pY"7 “Nk'uko ijuru risumba isi, ni ko inzira zanjye zisumba izanyu, n'ibyo nibwira bisumba ibyo mwibwira.oW"7“Erega ibyo nibwira si ibyo mwibwira, kandi inzira zanyu si zimwe n'izanjye!”Ni ko Uwiteka avuga. 9"7Umunyabyaha nareke ingeso ze,ukiranirwa areke ibyo yibwira agarukireUwiteka na we aramugirira ibambe, agarukireImana yacu kuko izamubabarira rwose pe.M"7Nimushake Uwiteka bigishoboka ko abonwa, nimumwambaze akiri bugufi.$~A"7Doreuzahamagara ishyangautazi, kandi n'iryari ritakuzi rizakwirukiraho ku bw'Uwiteka Imana yawe, ku bw'Uwera wa Isirayeli kuko azaba aguhayeicyubahiro.”Z}-"7Dore mutanze houmugabowo guhamiriza amahanga, akabaumwami w'amoko n'umugabawayo.*|M"7“Mutegeamatwi muze aho ndi munyumve,ubugingo bwanyu bubonekubaho. Nanjye nzasezerana namwe isezerano rihoraho, ari ryo mbabazi zidahwema Dawidi yasezeranijwe.@{y"7Ni iki gituma mutanga ifeza mukagura ibitari ibyokurya nyakuri? Ni iki gituma mukorera ibidahaza? Mugireumwete wo kunyumvira mubonekurya ibyiza,ubugingo bwanyu bukishimiraumubyibuho.'z I"7“Yemwe abafite inyota, nimuze ku mazi kandi n'udafite ifeza na we naze. Nimuze muguremurye, nimuze mugurevino n'amata mudatanze ifeza cyangwa ibindi biguzi.pyY"6Ariko nta ntwaro bacuriyekukurwanya izagira icyo igutwara, kandiururimirwose ruzaguhagurukirakukuburanyauzarutsinda. Ibyo ni byo muragew'abagaragu b'Uwiteka, kandi uko ni ko gukiranuka kwabo guturukaaho ndi.”Ni ko Uwiteka avuga.x"6“Dore ni jyeuremaumucuziuvugutiraumurirow'amakara agakuramoicyuma akoreshaumurimowe, kandiumurimbuzi namuremeye kurimbura.cw?"6Ahari bazaterana ariko si jyeuzabaubateranije,uzagukoraniraho wese azagwa ari wowe azize.vve"6Uzakomezwa no gukiranuka, agahato kazakuba kure kukoutazatinya,uzabakure y'ibiteyeubwoba kuko bitazakwegera.Qu"6 “Abana bawe bose bazigishwa n'Uwiteka, kandi bazagira amahoro menshi.ltQ"6 Iminara yawe nzayubakisha amabuye abengerana, kandiurugabano rwawe nzarushingisha amabuye anezeza.s!"6 “Yeweurengana,ugahungabanywa n'inkubi y'umuyagantuhumurizwe, amabuye yawe nzayateraho amabara meza, imfatiro zawe nzazishingisha safiro.8ri"6 Imisozi izavaho n'udusozituzakurwaho, ariko imbabazi zanjye ntizizakurwaho, kandi n'isezerano ry'amahoro nagusezeranije ntirizakurwaho.”Ni ko Uwitekaukugirira ibambe avuga.3q_"6 “Ibyo ndabihwanya n'iby'umwuzurewo mu gihe cya Nowa, nk'uko narahiye koumwuzurewo mu gihe cya Nowautazongera kubahoku isi, ni ko narahiye ko ntazakurakarira nkaguhana. p9"6Nakurakariyeuburakari bwinshi bituma nkwima amaso akanya gato, ariko nzakubabarira nkugirire imbabazi zihoraho.”Ni ko Uwiteka Umucunguzi wawe avuga.Wo'"6“Mbaye nkuretse akanya gato, ariko nzagukoranya ngufitiye imbabazi nyinshi.n"6“Uwiteka aguhamagaye nk'umugorew'igishubazikoufiteagahinda mu mutima, nk'umugorewo mu busoreiyo asenzwe.”Ni ko Imana yawe ivuga.m#"6Kuko Umuremyi wawe ari we mugabowawe, Uwiteka Nyiringabo ni ryo zina rye, Uwera wa Isirayeli ni we Mucunguzi wawe. Azitwa Imana y'isi yose.+lO"6Witinya kukoutazakorwa n'isoni, kandi wimwara kuko isoni zitazagukora, ahubwouzibagirwa isoni zo mu buto bwawe, n'umugayowo mu bupfakazi bwawe ntuzawibukaukundi.k"6kukouzarambura ujya iburyo n'ibumoso. Urubyaro rwawe ruzahindūra amahanga, kandi ruzatuza abantu mu miduguduyabaye amatongo. j9"6“Agūra ikibanza cy'ihema ryawe, rēga inyegamo zo mu mazu yawe zigireyo, ntugarukirehafi wungure imigozi yawe ibe miremire,ushimangire imambo zawe,0i ["6“Ishime, wa ngumba we itabyara. Turagarauririmbeuterehejuru woweutaramukwa, kuko abana b'igishubaziko barutaubwinshi abana b'umugeniwarongowe.”Ni ko Uwiteka avuga.\h1"5 Ni cyo gituma nzamugabanyaumugabane n'abakomeye, azagabana iminyago n'abanyamaboko, kuko yasutseubugingo bwe akageza ku gupfa akabaranwa n'abagome, ariko ubwe yishyizeho ibyaha bya benshi kandi asabira abagome.:gm"5 Azabona ibiturukamu bise by'ubugingo bwe bimwishimishe, bimuhaze. Umugaragu wanjyeukiranuka azatuma benshi baheshwa gukiranuka no kumenya, kandi azīshyiraho gukiranirwa kwabo.Ff"5 Ariko Uwiteka yashimye kumushenjagura, yaramubabaje. Ubwoubugingo bwe buzitamba ho igitambo cyo gukurahoibyaha, azabonaurubyaro, azarama, ibyo Uwiteka ashaka bizasohozwa neza n'ukubokokwe.e"5 Bategetse ko ahambanwa n'abanyabyaha, yari kumwe n'umutunzi mu rupfu rwe nubwo atagiragaurugomo, kandi ntagireuburyarya mu kanwa ke.!d;"5Guhemurwa no gucirwa ho iteka ni byo byamukujeho. Mu b'igihe cye ni nde witayeho ko yakuwe mu isi y'abazima, akaba yarakubitiwe ibicumuroby'ubwoko bwe?>cu"5Yararenganye ariko yicisha bugufi, ntiyabumbura akanwa ke amera nk'umwana w'intama bajyana kubaga, cyangwa nk'uko intama icecekera imbere y'abayikemura, ni ko atabumbuye akanwa ke.qb["5Twese twayobye nk'intama zizimiye, twese twabaye intatane, Uwiteka amushyiraho gukiranirwa kwacu twese."a="5Nyamara ibicumurobyacu ni byo yacumitiwe, yashenjaguriwegukiranirwa kwacu, igihano kiduhesha amahoro cyari kuri we, kandi imibyimba ye ni yo adukirisha..`U"5Niukuriintimba zacu ni zo yishyizeho, imibabaro yacu ni yo yikoreye, ariko twebweho twamutekereje nk'uwakubiswe n'Imana agacumitwa na yo, agahetamishwa n'imibabaro._"5Yarasuzugurwaga akangwa n'abantu, yariumunyamibabaro wamenyereye intimba, yasuzugurwaga nk'umuntu abandi bima amaso natwe ntitumwubahe.G^"5Kuko yakuriyeimbere ye nk'ikigejigeji, nk'igishyitsi cyumburiramu butakabwumye, ntiyari afite ishusho nziza cyangwa igikundiro, kandi ubwo twamubonaga ntiyari afiteubwiza bwatuma tumwifuza.L] "5Ni nde wizeye ibyo twumvise, kandiukubokok'Uwiteka kwahishuriwende? \ "4uko ni ko azaminjagira amahanga menshi, abami bazumirirwa imbere ye kuko bazabona icyo batabwiwe, n'icyo batumvise bazakimenya. [ "4Nk'uko benshi bamutangariraga kuko mu maso he hononekaye ntihase n'ah'umuntu, n'ishusho ye yononekaye ntise n'iy'abana b'abantu,cZ?"4 Dore Umugaragu wanjye azakora iby'ubwenge asumbe abandi, azashyirwa hejuru akomere cyane.Y"4 Ntimuzavayo mwihuta, kandi ntimuzagenda nk'abahunga, kuko Uwiteka azabajya imbere, Imana ya Isirayeli ni yo izabashorera.X7"4 Nimugende, nimugende musohokemo ntimukoreku kintu cyose gihumanye, muve muriBabuloni hagati. Yemwe bahetsi baheka ibintu by'Uwiteka, murajye mwiyeza.Ww"4 Uwiteka ahinaumwambaro wo ku kubokokwe kwera imbere y'amahanga yose, impera z'isi zose zizabona agakiza k'Imana yacu.V-"4 Nimuturagare muririmbire hamwe munezerewe, mwa myanya y'i Yerusalemu mwe yabaye imyirare, kuko Uwiteka ahumurizaabantu be acunguye i Yerusalemu.wUg"4Ijwi ry'abarinzi bawe baranguruyebaririmbira hamwe, kuko ubwo Uwiteka azagaruka i Siyoni bazamwireberaubwabo.=Ts"4Erega ibirenge by'uzanye inkuru nziza ni byiza ku misozi, akamamaza iby'amahoro akazana inkuru z'ibyiza, akamamaza iby'agakiza akabwira i Siyoni ati “Imana yawe iri ku ngoma!”sS_"4“Noneho abantu banjye bazamenya izina ryanjye, kuri wa munsi bazamenya ko ari jyeuvuga. Dore ni jye.”7Rg"4None ndagira nte?”Ni ko Uwiteka abaza. “Ko abantu banjye banyazwe ari nta mpamvu! Ababategeka barasakuza, kandi birizaumunsi batuka izina ryanjye.”Ni ko Uwiteka avuga.Q"4Umwami Imana iravuze iti “Ubwa mbere abantu banjye baramanutse bajya muri Egiputa basuhukirayo, Abashuri barabarenganya babahoraubusa.^P5"4kuko Uwiteka avuze ngo “Mwaguzweubusa, na none muzacungurwa ari nta fezautanze.”Ow"4Ihungureumukungugu,uhagurukewicare Yerusalemu, wibohore ingoyi mu ijosi yewe mukobwa w'i Siyoni wajyanywe ari imbohe,-N U"4Kanguka, kanguka wambare imbaraga zawe Siyoni, ambara imyambaro yawe y'umurimbo Yerusalemuumurwa wera, kukouhereye noneutakebwe n'uwanduye batazongera kukwinjiramo.(MI"3Ngishyize mu biganza by'abakurenganyaga bakakubwira bati ‘Rambarara tukugende hejuru’, naweugategaumugongo wawe nk'ubutakacyangwa nk'inzira y'abagenzi.”[L/"3umva ibyo Uwiteka Umwami wawe kandi Imana yawe iburanaurubanza rw'abantu bayo iti “Dore nkwatse igikombe cy'ibidandabiranya, ari cyo gikombe cy'umujinya wanjye wariufitemu ntoki, ntuzongera kukinywahoukundi.GK"3Nuko rero noneho umva ibi, yeweurenganaugasindautanyoye vino, J"3Abahungu bawe bararabye bagwa mu mayirabiri hose, nk'uko isasu igwa mu kigoyi, bijuseumujinya w'Uwiteka ari wo guhanakw'Imana yawe.Iw"3Ibi byombi bikugezeho! Ni ndeuzakuririra? Kuba amatongo no kurimbuka, n'inzara n'inkota ko biguteye, naguhumurizante?kHO"3Mu bahungu yabyaye bose nta wo kumuyoboraubarimo, kandi mu bo yareze bose nta wo kumufataukuboko.G"3Kanguka, kanguka, byukauhagarare Yerusalemu Uwiteka yashomeje ku gikombe cy'umujinya we,unyoye igikombe cy'ibidandabiranya,uracyiranguza.KF"3Kandi nshyize amagambo yanjye mu kanwa kawe, ngutwikirije igicucu cy'ukubokokwanjye, kugirango ntere ijuru rishya, nshinge imfatiro z'isi nshya, mbwire i Siyoni nti ‘Muriubwoko bwanjye.’”{Eo"3“Kuko ndi Uwiteka Imana yawe, ntera imiraba kuzīkuka mu nyanja, igahorera. Uwiteka Nyiringabo ni ryo zina rye.yDk"3Abanyagano b'ibicibwa bazabohorwa vuba, ntibazapfa ngo bajye muri rwa rwobo, kandi ibyokurya byabo ntibizabura.JC "3 ukibagirwa Uwiteka wakuremye, ari we wabambye ijuru agashyiraho n'imfatiro z'isi, maze ukīrizaumunsi watinyeuburakari bw'umugome, iyo yitegura kurimbura? Mbeseuburakari bw'umugomebutwaye iki? B "3 “Jyeubwanjye ni jyeubahumuriza. Uri muntu ki, yeweutinyaumuntu kandi azapfa,ugatinya n'umwana w'umuntuuzahindurwa nk'ubwatsi,;Ao"3 Nuko abo Uwiteka yacunguye bazagaruka bajye i Siyoni baririmba. Umunezerouhorahouzabaku mitwe yabo, bazagiraumunezero n'ibyishimo,umubabaro no gusuhuzaumutimabizahungaumuhashya. @"3 Si wowe wakamije inyanja y'amazi maremare y'imuhengeri,ukarema inzira imuhengeri ku butakabwo mu nyanja ngo abacunguwe bayinyuremo?5?c"3 Kanguka, kanguka, wambarane imbaraga, wa kubokok'Uwiteka we. Kanguka nko mu minsi ya kera, nko ku ngoma z'ibihe byashize. Si wowe se watemaguye Rahahuugasogota cya Kiyoka?=>s"3kuko inyenzi zizabarya nk'uko zirya imyambaro, n'umurandauzabarya nk'uko uryaubwoya bw'intama, ariko gukiranuka kwanjye kuzahoraho iteka n'agakiza kanjye kazagumahoibihe byose.”/=W"3“Nimunyumve yemwe abazi gukiranuka, ishyanga rifite amategeko yanjye mu mitima yabo, ntimugatinye gutukwa n'abantu kandi ntimugahagarikwe imitima n'ibitutsi byabo,i<K"3Nimwubureamaso yanyu murebeijuru, murebeno ku isi hasi. Ijuru rizatamurukank'umwotsi n'isi izasaza nk'umwambaro, n'abayibamo bazapfa nk'isazi, ariko agakiza kanjye kazagumahoiteka ryose kandi gukiranuka kwanjye ntikuzakuka.';G"3Gukiranuka kwanjye kuri hafi, agakiza kanjye karasohotse. Amaboko yanjye azacira amahanga imanza, ibirwa bizantegereza kandiukubokokwanjye ni ko baziringira.%:C"3“Bwoko bwanjye nimunyumve, shyanga ryanjye muntegere amatwi kuko ari jye itegeko rizaturukaho, kandi nzashyiraho amategeko yanjye abeumucyouviraamahanga.r9]"3“Uwiteka ahumurijei Siyoni n'imyanya yaho yose yabaye imyirare arayihumurije,ubutayubwaho abuhinduye nka Edeni n'ikidaturwa cyaho akigize nka ya ngobyi y'Uwiteka, muri yo hazabaumunezero n'ibyishimo n'impundu n'amajwi y'indirimbo.8"3NimurebeAburahamu sogokuruzana Sara wababyaye, kuko ubwo Aburahamu yari akiri umwe namuhamagaye, nkamuhaumugisha nkamugwiza.7 "3“Mwa bakurikirana gukiranuka mwe, mugashaka Uwiteka nimunyumve, murebeigitare mwasatuwehon'urwobo rw'inganzo mwacukuwemo.'6G"2 Yemwe abacana mwese, nimukikize imuri impande zose, nimugendere mu mucyo w'umurirowanyu no mu w'imuri mukongeje. Ibyo mbageneye ni ibi: muzaryamanaumubabaro.57"2 Ni nde wo muri mwe wubahaUwiteka akumviraumugaragu we? Ugenda mu mwijima adafiteumucyo niyiringire izina ry'Uwiteka, kandi yishingikirize ku Mana ye.r4]"2 Umwami Imana ni yo izampagarikira, ni ndeuzatsindisha? Bose bazasaza nk'umwambaro, inyenzi zizabarya pe!i3K"2Untsindishiriza ari hafi, ni ndeuzamburanya? Duhagarare twembi,umureziwanjye ni nde? Nanyegere.21"2Kuko Umwami Imana izantabara ni cyo gituma ntamwara, ni cyo gitumye nkomera mu maso hanjye hakamera nk'urutare, kandi nzi yuko ntazakorwa n'isoni.1"2Abakubitanabategeyeumugongo n'imisaya nyitegera abampfurauruziga, kandi mu maso hanjye sinahahishe gukorwa n'isoni no gucirwa amacandwe.S0"2Umwami Imana inzibuyeugutwi, sinaba ikigande ngo mpindukirensubireinyuma.)/K"2Umwami Imana impayeururimirw'abigishijwe kugirango menye gukomereshaurushyeamagambo, inkangura uko bukeye, ikanguriraugutwi kwanjye kumva nk'abantu bigishijwe.8.k"2Nambika ijuru kwirabura, ndyorosa ibigunira.”9-k"2“Ubwo nazaga ni iki cyatumye ntagira uwo mpasanga, nahamagara hakuburauwitaba? Mbeseukubokokwanjye kuraheze byatuma kutabasha gucungura? Cyangwa se nta mbaraga mfite zakiza? Dore ncyashye inyanja ndayikamya, aho imigezi yari iri mpagiraubutayu, amafi yari arimo aranuka agwaumwuma kuko nta mazi ahari.k, Q"2Uwiteka arambaza ati “Urwandiko rwo gusenda nyoko namusendesheje ruri he? Cyangwa se mu bo mbereyemoumwenda uwo nabahaye houbwishyu ni nde? Dore mwaguzwe muzizeibyaha byanyu, kandi ibicumurobyanyu ni byo byasendesheje nyoko.H+ "1Abaguhatanzabagaburirainyama yo kuri bo, bazasinda ayabo maraso nk'usinda vino iryohereye, kandi abantu bose bazamenya ko jye Uwiteka ndi Umukizawawe n'Umucunguzi wawe, Intwari ya Yakobo.”B*}"1Ariko Uwiteka aravuga ati “Abajyanwa ari imbohe n'abakomeye na bo bazakurwayo, kandi iminyago y'abanyamwaga izarekurwa, kuko ari jyeuzakurwanira n'ukurwanya kandi nzakiza abana bawe.b)="1Mbese abakomeye bānyagwa iminyago, cyangwa abajyanwa ari imbohe baziraukuribararekurwa?](3"1Abami bazakuberaba so bakurera, n'abamikazi bazakuberaba nyoko bakonsa. Bazagupfukamira bubamehasi barigateumukungugu wo ku birenge byawe, naweuzaherakoumenye ko ndi Uwiteka, abantegereza batazakorwa n'isoni.”E'"1Umwami Imana iravuga iti “Nzaramburiraamahangaukubokokwanjye, nshingire amoko ibendera ryanjye, nuko bazazana abahungu bawe bababumbatiye mu bituza, n'abakobwa bawe bazahekwa ku bitugu.[&/"1Uzaherako wibaze mu mutimauti ‘Mbese aba bana nababyariwe na nde, ko abanjye banyazwe nkaba ndi impfusha n'igicibwa n'inzererezi? Mbese aba barezwe na nde? Ariko se ko nasigaye ndi umwe, aba bahoze he?’”j%M"1Abana wanyazwe bazakuvugiramu matwi hanyuma bati ‘Hano hambereye imfungane, mpa aho gutura.’#$?"1“Kuko ubu ibikingi byawe byabaye indare n'umusaka, n'igihugu cyawe cyarimbutse, niukuribizabera abaturagebawe imfungane, kandi abakumiraga bazaba kure.H# "1Ubura amaso yaweuraranganyeurebe, bariya bose baraterana baza bagusanga. Ndahiye kubahokwanjye yukouzabambara bose nk'uwambaye iby'umurimbo,uzabakenyera use n'umugeni.”Ni ko Uwiteka avuga.N""1“Abana bawe barihuta, abakurimbuye n'abakugizeamatongo bazakuvaho.c!?"1Dore nguciyemu biganza byanjye nk'uca imanzi, kandi inkike zawe ziri imbere yanjye iteka.  "1“Mbeseumugoreyakwibagirwaumwana yonsa, ntababarire uwo yibyariye? Icyakora bo babasha kwibagirwa, ariko jye sinzakwibagirwa.P"1Ariko Siyoni aravuga ati “Yehova yarantaye, Uwiteka aranyibagiwe.”/W"1 Ririmba wa juru we, nawe wa si weunezerwe. Mwa misozi mwe, muturagare muririmbe kuko Uwiteka amaze abantu beumubabaro, kandi abantu barengana azabagiririra imbabazi.~u"1 Dore aba bazava kure, dore aba bazava ikasikazi n'iburengerazuba kandi aba na bo bazaturukamu gihugu cy'i Sinimu.”ta"1 “Imisozi yanjye yose nzayihindura inzira, kandi inzira zanjye za nyabagendwa zizuzuzwa zishyirwe hejuru.)K"1 Ntibazicwa n'inzara cyangwa inyota kandi icyokere ntikizabageraho, n'izuba ntirizabica kukouwabagiriye imbabazi azabajya imbere, akabajyana ku masōko y'amazi. 9"1 Kandiubwire imbohe zisohoke, n'abari mu mwijima uti ‘Nimugaragare.’Bazarishiriza ku mayira, no mu mpinga z'imisozi zose, ahari agasi hazabaurwuri.b="1Uwiteka aravuga ati “Igihe cyo kwemererwamo ndagushubije, no ku munsi wo gukirizwamo ndagutabaye, kandi nzagukizangutange ho isezerano ry'abantu kugirangouhagurutse igihugu,utumebaragwa gakondo yabo yabayeumwirare.  "1Ibi ni ibyo Uwiteka, Umucunguzi wa Isirayeli, Uwera we abwira uwo abantu basuzugura, uwo ishyanga ryangaurunuka, ikiretwa cy'abatware ati “Abami bazabireba bahagurukanen'ibikomangoma baramye ku bw'Uwitekaugiraumurava, Uwera wa Isirayeli wagutoranije.”eC"1aravuga ati “Kubaumugaragu wanjyeugakungura imiryango ya Yakobo,ukagarura Abisirayeli bacitse ku icumu, ibyo ntibihagije. Ahubwo nzaguha kubaumucyo wo kuviraamahanga, kugirango agakiza kanjye kagere ku mpera y'isi.”]3"1None rero umva uko Uwiteka avuga, ari we wambumbiye mu nda ya mama ngo nzabeumugaragu we mugarurireYakobo, Isirayeli amuteranirizweho. Kuko ndi uwo kubahwa mu maso y'Uwiteka kandi Imana yanjye imbereye imbaraga,8i"1Ariko ndavuga nti “Naruhijwe n'ubusa, amaboko yanjye yapfuyeubusanyakoresha ibitagiraumumaro. Icyakora nzacirwaurubanza n'Uwiteka, kandi Imana yanjye ni yo izangororera.”\1"1Kandi yarambwiye ati “Ni wowe mugaragu wanjye Isirayeli,uzampesha icyubahiro.”-"1Akanwa kanjye yagahinduye nk'inkota ityaye, ampisha mu gicucu cy'ukubokokwe kandi ampinduyeumwambiusennye, mu kirimba cye ni mo andindira rwose.  "1Nimunyumve mwa birwa mwe, namwe mahanga ari kure nimutegeamatwi. Uwiteka yampamagaye ntaravuka, nkiri mu nda ya mama yanyise izina.<s"0“Nta mahoro y'abanyabyaha.”Ni ko Uwiteka avuga.#"0Kandi ubwo yabajyaga imbere mu butayuntibarakicwa n'inyota, yabatembeshereje amazi ava mu gitare, kandi yāshije igitare amazi aradudubiza.>u"0Nimuve i Babuloni, muhunge muve mu Bakaludayamuvugeibi, mubibwirize mubyamamaze bigere ku mpera y'isi, mubivugishe ijwi ry'indirimbo muti “Uwiteka acunguyeumugaragu we Yakobo.”0Y"0kandiurubyaro rwawe rukangana n'umusenyi, n'abava mu nda yawe bakamera nk'imonyi yawo. Izina ryawe ntiryakwibagirana, kandi ntiryarimbuka ngo ribure imbere yanjye.” "0“Iyaba warumviye amategeko yanjye uba waragize amahoro ameze nk'uruzi, gukiranuka kwawe kuba kwarabaye nk'umurabaw'inyanja,* M"0Uwiteka Umucunguzi wawe, Uwera wa Isirayeli aravuga ati “Ni jyewe Uwiteka Imana yawe ikwigisha ibikugiriraumumaro, ikakujya imbere mu nziraukwiriye kunyuramo.* M"0“Nimwigire hino mwumve ibi:uhereye aho byatangiriye sindavugiramu rwihisho,uhereye aho byabereyeho nariho kandi none Uwiteka Imana intumanye n'Umwuka wayo.”X )"0Jyeubwanjye naravuze, ndamuhamagaye kandi ndamuzanye, azahirwa mu rugendo rwe.$ A"0“Mwese nimuterane mwumve. Ni nde wo muri bo wigeze kuvugaibyo? Uwo mutoniw'Uwiteka i Babuloniazahagira uko ashaka, kandiukubokokwe kuzatera Abakaludaya."0 Ukubokokwanjye ni ko kwashyizehourufatiro rw'isi,ukubokokwanjye kw'iburyo ni ko kwabambye ijuru, iyo mbihamagaye biritaba.`9"0 “Nyumva Yakobo na Isirayeli nahamagaye, ndi We. Ndi uwa mbere kandi ndi uw'imperuka.mS"0 Ku bwanjye nzabyikorera, nta cyatuma izina ryanjye ritukwa kandi icyubahiro cyanjye sinzagiha undi.Y+"0 Dore ndagutunganyije ariko si nk'ifeza, nkugeragereje mu ruganda rwo kubabazwa.ta"0 “Ndagirira izina ryanjye mbe ndetse kubarakarira, ndagirira ishimwe ryanjye nkwihanganire ne kugukuraho.*M"0Niukurikoko ntabwo wumvise kandi nta cyo wamenye,uhereye keraugutwi kwawe ntikwari kwazibuka, kuko nari nzi yuko wariganije cyane kandi wisweumunyabyahaukivuka.pY"0Biremwe nonaha si ibya kera, kugezauyu munsi ntiwigeze kubyumva kugirangoutavuga uti ‘Nari mbizi.’zm"0Warabyumvise dore byose ngibi. None se mwe ntimwabihamya? None ngiye kukwereka ibishya byahishweutigeze kumenya.fE"0Ni cyo cyatumagambikubwirauhereye kera, nkabikwereka bitari byaba kugirangoutazavuga uti ‘Imana yanjye ni yo ibikoze’, kandi uti ‘Igishushanyo cyanjye kibajwe n'igishushanyo cyanjye kiyagijwe ni byo bibitegetse.’|q"0Nari nzi koudakurwa ku ijambo, kandi yuko ijosi ryawe ariumutsiumezenk'icyuma, n'uruhanga rwawe rukabank'umuringa.y~k"0“Navuze ibyabanje kubahokera, ni koko byaturutse mu kanwa kanjye ndabyerekana, mbikora ako kanya ndabisohoza.u}c"0kuko biyita abo mu murwa wera bakishingikiriza ku Mana ya Isirayeli, Uwiteka Nyiringabo ari ryo zina ryayo.O| "0“Nimwumve ibi mwa nzu ya Yakobo mwe, abitiriwe izina rya Isirayeli bagakomoka mu mazi ya Yuda, barahira izina ry'Uwiteka bakavuga Imana ya Isirayeli, ariko mu bitariukurintibibe n'ibyo gukiranuka,{'"/Uko ni ko ibyo wahirimbaniye bizakubera, abaguranaga naweuhereye mu buto bwawe bazigenderaumuntu wese yigira ahe, nta wuzabauhariwo kugukiza.)zK"/“Dore bazamera nk'ibishingweumuriroubatwike, ntibazikiza imbaraga z'ibirimi byawo.Uwo muriro ntuzabaamakara yo kotwa, cyangwa icyotero cyo kwicarwa iruhande.y7"/ Inama zawe nyinshi zirakuruhije, abaraguza ijuru n'abaraguza inyenyeri n'abahanuraukwezi kubonetse bakavuga ibizaba, nibahagurukebagukizeibizakuzaho.!x;"/ Nuko komeza ibikagiro byawe n'uburozibwawe uko bingana, ibyo wahirimbaniyeuhereye mu buto bwawe ahari aho bizagira icyo bikuvura, ahari bizatumaunesha.!w;"/ “Ni cyo kizatuma ibyago bikugeraho ntumenye irasukiroryabyo, ishyano rizakugwira ntuzashobora kuryikuraho, kandi kurimbukautariwamenya kuzagutungura.v-"/ kuko wiringiyeubugomebwaweukavuga uti ‘Nta wundeba.’Ubwenge bwawe n'ubuhanga bwawe ni byo bikuyobejeuribwira uti ‘Ni jyeurihonta wundi.’Bu}"/ Ariko ibyo gupfusha abana no gupfakara byombi bizakugerahoumunsi umwe bigutunguye,uburozibwawe nubwo ari bwinshi bute, n'ibikagiro byawe nubwo ari byinshi cyane, bizakugeraho byimazeyo#t?"/“Nuko rero umva ibi yeweuwihaye kwinezeza,ukicaraudabagira,ukibwira mu mutimauti ‘Ni jyeurihonta wundi, sinzabaumupfakazi kandi sinzapfusha abana.’lsQ"/Uravuga uti ‘Nzabaumugabekazi iteka ryose.’Ibyo ntiwabyitayeho kandi ntiwibuka iherezo ryabyo. r"/Narakariyeubwoko bwanjye, nsuzuguragakondo yanjye ndabakugabiza, ntiwabababarira na hato abasazaubashyira ku gahato gakomeye cyane.pqY"/“Wa mukobwa w'Abakaludayawe, icarauceceke ujye mu mwijima, kukoutazongera kwitwaumugabekazi w'abami.Np"/Umucunguzi wacu izina rye ni Uwiteka Nyiringabo, Uwera wa Isirayeli.so_"/Ubwambure bwawe buzatwikururwa, ni koko isoni zawe zizagaragara. Nzahōra inzigo ne kubabarira n'umwe.”an;"/Enda ingasire usye,utwikururemu maso hawe, kuba igishura cyaweucebure, wambuke imigezi.Dm "/“Manuka wicare mu mukungugu, wa mwari w'i Babuloniwe. Wa mukobwa w'Abakaludayawe, icara hasiukuweku ntebe y'ubwami, kukoutazongera kuvugwaho koudamaraye kandi koumenyereye kugubwa neza.l%". Nigije hafi gukiranuka kwanjye ntikuzabakure n'agakiza kanjye ntikazatinda, nzagashyira i Siyoni ku bwa Isirayeli, ari we cyubahiro cyanjye.Nk". Nimunyumve mwa bafite imitima inangiwe mwe, bari kure yo gukiranuka.Hj ". Nzahamagara igisiga cy'amerwe kive iburasirazuba, ari cyo mugaboufiteimigambi yanjyeuturukamu gihugu cya kure. Narabivuze no kubisohoza nzabisohoza, narabigambiriye no kubikora nzabikora.’+iO". Mpera mu itangiriro nkavuga iherezo, mpera no mu bihe bya kera nkavuga ibitarakorwa nkavuga nti ‘Imigambi yanjye izakomera kandi ibyo nzashaka byose nzabikora.jhM". Mwibuke ibyabanje kubahokera, kuko ari jye Mana nta yindi ibaho. Ni jye Mana nta yindi duhwanye.Xg)".“Nimwibuke ibyo mwerekaneubugabobwanyu, mwongere mubyibwire mwa bacumuramwe.Of".Maze bakagiheka ku bitugu bakakijyana bakagishinga mu kibanza cyacyo, kigahagarara aho bagishinze aho ntikizahishingura, nubwoumuntu agitakira ntikibasha kumusubizacyangwa ngo kimukizeibyago agize.e/".Basukanura izahabu mu mufuka, bagera ifeza mu minzani, bakaguriraumucuziakabibacuriramo ikigirwamana, bagaherako bakacyikubitaimbere bakakiramya.Jd ".“Mwampwanya na nde twahwana, kandi mwanshushanya na nde twasa?c".nkabageza mu za bukuru, ndi We. Muzarinda imvi zibauruyenzi nkibaheka, ni jye waremye, ni jyeuzaheka. Ni koko nzaheka kandi nzajya nkiza. b".“Nimunyumve mwa nzu ya Yakobo mwe, namwe abarokotse bo mu nzu ya Isirayeli mwese, abo nahetse mukirimu nda, nkabaterura mukivukaa".Ibyo bigirwamana birunamabikubamira hamwe, byananiwe kwiyaka imitwaro irushya, ndetse na byoubwabyo byajyanywe ho iminyago.1` ]".Beli irunama, Nebo irubama, ibishushanyo byazo babihekesha inyamaswa n'amatungo. Ibintu mwahekeshaga mukabirambagiza, noneho bihindutse imitwaro ivuna amatungo arushye.Y_+"-Mu Uwiteka ni hourubyaro rwa Isirayeli rwose ruzatsindishiririzwa, rukamwirata.*^M"-“Harihouzambwira ati ‘Mu Uwiteka honyine ni ho hari gukiranuka n'imbaraga.’”
Kuri we ni ho abantu bazahungira, abamurakarira bose bazakorwa n'isoni.]7"-Ndirahiye, ijambo rivuye mu kanwa kanjye ni ryo jambo rikiranuka ritazavuguruzwa, yuko amavi yose azampfukamira, indimi zose zikaba ari jye zirahira.h\I"-“Nimumpugukiremukizwe, mwa bari ku mpera z'isi mwese mwe, kuko ari jye Mana nta yindi ibaho.v[e"-Mwamamaze mubyigize hafi bijye inama. Ni nde werekanye ibyouhereye mu bihe byashize? Ni nde wabibwirijeuhereye kera? Si jyewe Uwiteka? Kandi nta yindi mana ibaho itari jye, Imana idaca urwa kibera kandi ikiza, nta yindi ibaho itari jye.=Zs"-“Nimuterane muze munyegerere icyarimwe, mwa barokotse bo mu mahanga mwe. Abaterura igiti cy'igishushanyo cyabo kibajwe, bagasenga ikigirwamana kitabasha gukizanta bwenge bagira.>Yu"-Sinavugiyemu rwihisho ahantu ho mu gihugu cyo mu mwijima, sinabwiyeurubyaro rwa Yakobo nti ‘Muranshakiraubusa.’Jyewe Uwiteka mvuga ibyo gukiranuka, mbwiriza amagambo atunganye.BX}"-Kuko Uwiteka waremye ijuru ari we Mana, ari we waremye isi akayibumba akayikomeza, ntiyayiremye idafite ishusho ahubwo yayiremeye guturwamo avuga ati “Ni jye Uwiteka, nta wundiubaho.qW["-Ariko Isirayeli azakirishwa n'Uwiteka agakiza gahoraho, ntimuzakorwa n'isoni, ntimuzamwara iteka ryose.RV"-Bazakorwa n'isoni bamware bose, abarema ibishushanyo bazamwarirwa hamwe.@U{"-Mana ya Isirayeli Umukiza, niukurini wowe Mana yihisha.T%"-Uwiteka aravuga ati “Imirimo ya Egiputa n'indamu za Etiyopiya n'iz'Abaseba, abagabo barebare bazagukezababe abawe, bazagukurikira. Bazagukezabari mu minyururubagupfukamire, bagutakambire bati ‘NiukuriImana iri muri wowe, nta wundi kandi nta yindi mana iriho.’”VS%"- MpagurukishijeKuro gukiranuka, kandi nzatunganya inzira ze zose. Ni weuzubakaumurwa wanjye kandi ni weuzarekura abantu banjye banyazwe, adahawe ibiguzi cyangwa impongano.”Ni ko Uwiteka Nyiringabo avuga.pRY"- Naremye isi nyiremeramo abantu, ijuru nararyibambiye n'intoki zanjye, n'ingabo zaryo zose ndazitegeka.Q1"- Uwiteka Uwera wa Isirayeli, Umuremyi we arabaza ati “Mbese mwangisha impaka z'ibizaza, mukantegekera iby'abahungu banjye n'ibyo nkoresha intoki?[P/"- Azabona ishyanoubazase ati “Urabyara iki?”Akabaza nyina ati “Utwite iki?”>Ou"- Utonganya Iyamuremye azabona ishyano, kandi ariurujyo mu zindi njyo z'isi. Mbese ibumba ryabazauribumba riti “Urabumba iki?”Cyangwa icyouremacyavuga kiti “Nta ntoki afite?”%NC"-Wa juru we, tonyanza, n'ikirere gisandare gukiranuka kuva mu ijuru. Isi nikinguke babonemo agakiza, imeremo no gukiranuka. Jye Uwiteka ni jye wabiremye.”eMC"-Ni jyeuremaumucyo n'umwijima, nkazana amahoro n'amakuba. Jye Uwiteka ni jyeukoraibyo byose.L"-kugirangouhereye iburasirazubaukageza iburengerazuba bamenye ko ari nta yindi iriho itari jye. Ni jye Uwiteka nta wundiubaho.iKK"-“Ni jye Uwiteka nta wundi, nta yindi mana ibaho itari jye. Nzagukenyeza nubwoutigeze kumenya,Jy"-Ku bw'umugaragu wanjye Yakobo, Isirayeli natoranije, nguhamagaye mu izina ryawe nguhimbye izina, nubwoutigeze kumenya.)IK"-Nzaguhaubutunzi buri mu mwijima n'ibintu bihishwe ahantu hiherereye, kugirangoumenye ko ari jye Uwitekauguhamagara mu izina ryawe, ari jyewe Mana ya Isirayeli.~Hu"-Nzakujya imbere ahataringaniye mparinganize, nzamenagura inzugi z'imiringa, n'ibihindizo by'ibyuma nzabicamo kabiri._G 9"-Ibi ni byo Uwiteka abwira Kuro, uwo yimikishije amavuta ati “Ni we mfasheukubokokw'iburyo nkamuneshereza amahanga ari imbere ye, kandi nzakenyuruzaabami kugirango mukingurireinzugi, kandi n'amarembo ntazugarirwa.NF",Kandi avuga ibya Kuro ati ‘Niumushumba wanjye, azasohoza ibyo nshaka byose.’Akavuga iby'i Yerusalemu ati ‘Hazubakwa’, kandi avuga iby'urusengero ati ‘Urufatiro rwawe ruzashyirwaho.’” v~~}||t{{0zzyxxwzwvsuuutIsIrqpp?oonnmm l kcjjjiihhgcff,edd>ccb}aa`__p^d^ ]x]#\[[+ZqZY:XX WVV&UTTSDRQQNPOOVN1MM#LqKKJbImHHGxGF2EEDCC_BAA@@'?6>> =<pnm@X9I_k< d t d  }lFG:,`Q,Kandi nabazanye mu gihugu kirimoubukirekugirango muryeumwero wacyo n'ibyiza byacyo, ariko mumazekuhagera mwanyandurijeigihugu,umwandu wanjye mwawuhinduye ikizira.p_Y,Ntibarushyababaza bati ‘Uwiteka wadukuyemu gihugu cya Egiputa ari he? Ni we waturongōye mu butayumu gihugu cy'umutarwe n'imyobo, mu gihugu cyumye kirimo igicucu cy'urupfu, mu gihugu kitanyuramoumuntu kandi kitagiraugituyemo.’^5,Uku ni ko Uwiteka abaza ati “Gukiranirwa ba so bambonyeho niuguki, kwatumye banyimūra bagakurikira ibitagira akamaro, kandi bagahinduka nk'ubusa?g]G,Nimwumve ijambo ry'Uwiteka yemwe ab'inzu ya Yakobo mwe, n'imiryango yose y'inzu ya Isirayeli.\3,Isirayeli yari Uwera ku Uwiteka,umuganura w'ibyo yungukaga. Abamugirira nabi bose bazabihanirwa, kandi ibyago bizabazaho.’”Ni ko Uwiteka avuga.O[,“Gendaurangururiremu matwi y'ab'i Yerusalemu uti ‘Uku ni ko Uwiteka avuze ati: Nibutse ineza yo mu bukumibwawe, n'urukundo rw'ubugenibwawe, uko wankurikiye mu butayumu gihugu kitigeze guhingwa.'Z K,Ijambo ry'Uwiteka ryanjeho ritikY Q,bazakurwanya, ariko ntibazakubasha kuko ndi kumwe nawe kugirango nkurokore.”Ni ko Uwiteka avuga.2X _,kuko uyu munsi nakugizeumuduguduw'igihome, n'inkingi y'icyuma n'inkike z'imiringa. Igihugu cyose n'abami b'u Buyudan'ibikomangoma byaho, n'abatambyi baho n'abaturagebahozW o,Nuko weho kenyerauhagurukeubabwire ibyo ngutegeka byose, ntibagukureumutimantazaguteragukukiraumutimaimbere yabo,$V C,Kandi nzabagaragariza imanza nabaciriye mbahoye ibyaha byabo byose, kuko banyimūye bakosereza izindi mana imibavu, kandi bagasenga imirimo y'amaboko yabo.eU E,Dore nzahamagara imiryango yose yo mu bihugu byose by'ikasikazi,”ni ko Uwiteka avuga, “Kandi abami babyo bose bazaza bashinge intebe zabo mu marembo y'i Yerusalemu no ku nkike zaho zose no ku miduguduyose y'u Buyuda.fT G,Maze Uwiteka arambwira ati “Ibyago bizatera abaturagebo mu gihugu bose biturutse ikasikazi.S !, Ijambo ry'Uwiteka rinzaho ubwa kabiri riti “Uruzi iki?”
Ndasubizanti “Nduzi inkono ibira itwerekejeho urugāra iri ikasikazi.”fR G, Maze Uwiteka arambwira ati “Waroye neza, kuko ndinda ijambo ryanjye kugirango ndisohoze.”wQ i, Ijambo ry'Uwiteka rinzaho riti “Yeremiya we,uruziiki?”
Maze ndavuga nti “Nduzi inkoni y'umurinzi.”P , Dore ngushyiriye hejuru y'amahanga n'ibihugu by'abami, kurandura no gusenya, kurimbura no kūbika, kubakano guteraimbuto.”O }, Uwiteka aherako aramburaukubokokwe ankora ku munwa, maze Uwiteka arambwira ati “Nshyize amagambo yanjye mu kanwa kawe.UN %,Ntukabatinye kuko ndi kumwe nawe kugirango nkurokore.”Ni ko Uwiteka avuga.M ,Ariko Uwiteka arambwira ati “Wivuga uti ‘Ndiumwana’, kuko abo nzagutumahoboseuzabasanga kandi icyo nzagutegeka cyose ni cyouzavuga.VL ',Nuko ndavuga nti “NyamunekaNyagasani Yehova, dore sinzi kuvugandiumwana!”zK o,“Nakumenye ntarakuremamu ndaya nyoko kandi nakwejejeutaravuka, ngushyiriraho kubaumuhanuziuhanuriraamahanga.”+J S,Nuko ijambo ry'Uwiteka rinzaho ritioI Y,Ryaje kandi no ku ngoma ya Yehoyakimu mwene Yosiyaumwami w'u Buyuda, kugezamu iherezo ry'umwaka wa cumi n'umwe wo ku ngoma ya Sedekiya mwene Yosiyaumwami w'u Buyuda, igihe ab'i Yerusalemu bajyanywe ari imbohe, mu kwezi kwa gatanu.|H s,Yabwiwe ijambo ry'Uwiteka ku ngoma ya Yosiya mwene Amoniumwami w'u Buyuda, mu mwaka wa cumi n'itatu wo ku ngoma ye.fG I,Amagambo ya Yeremiya mwene Hilukiya, wo mu batambyi bahoze mu Anatoti mu gihugu cya Benyamini.F"B“Nuko bazasohoka bajya kurebaintumbi z'abancumuye, kuko inyo zabo zitazapfa kandi n'umurirontuzime, bazatera abantu bose gushishwa.”y"BKuko Uwiteka azacira abantu bose ho iteka, akabahanishaumurirow'inkota ye, kandi abazicwa n'Uwiteka bazaba ari benshi.+=O"BKuko Uwiteka azazana n'umuriro, amagare ye azaba ameze nka serwakira, kugirangouburakari abarakariye abusohoresheumujinya mwinshi, abahanishe ibirimi by'umuriro..<U"BMuzabibona kandi muzanezerwa mu mitima, n'amagufwa yanyu azamera nk'ubwatsi bw'uruhira, Uwiteka azerekana imbaraga ze mu bagaragu be, kandi abanzi be azabarakarira.i;K"B Nk'uko nyina w'umwana ahumurizaumwana we, ni ko nzabahumuriza, muzahumuririzwa i Yerusalemu.”;:o"B Uwiteka aravuga ati “Dore nzahayoboraho amahoro ameze nk'uruzi, nzahahaubwiza bw'amahanga bumerenk'umugeziwuzuye. Ibyo ni byo muzonka, muzahagatirwa, muzasimbagizwa ku bibero.p9Y"B kugirango mwonke muhageamashereka y'ibihahumuriza, muryoherwe mwishimire icyubahiro cyaho gihebuje.”8 "B “Mwishimane n'i Yerusalemu muhanezererwe, mwa bahakunda mwese mwe. Namwe abaharirira mwese mwishimane na ho kuko munezerewe, 7"B Mbese nzatuma batwita ne gutumababyara?”Ni byo Uwiteka abaza. “Ko ari jyeutumababyara nabaziba inda?”Ni byo Imana yawe ibaza.;6o"BNi nde wigeze kumva ibimeze bityo? Ni nde wigeze kubonaibisa bityo? Mbese igihugu cyavukaumunsi umwe? Ishyanga ryabyarirwa icyarimwe? Nyamara i Siyoni habyaye abana hakiramukwa.J5 "B“Yabyaye atararamukwa, ibise bitaraza abyaraumwana w'umuhungu.n4U"BNimwumve ijwi ryo kuvurungana riri mu murwa rigaturukamu rusengero, ni iry'Uwiteka witura abanzi be.k3O"BNimwumve ijambo ry'Uwiteka, yemwe abahindishwa imishyitsi n'ijambo rye! “Bene wanyu babanze bakabaca babahora izina ryanjye baravuze bati ‘Ngaho Uwiteka nahabwe icyubahiro turebeumunezero wanyu!’Ariko bazakorwa n'isoni.I2 "BNone nanjye nzabatoraniriza ibibashukashuka, mbateze ibibateraubwoba kuko ubwo nahamagaraga ari nta wanyitabye, igihe navugagantibumvise, ahubwo bakoraga ibyo nanze bagahitamo ibitanezeza.”1+"B“Ubaga inka ahwanye n'uwicaumuntu,utambaumwana w'intama ahwanye n'uvunaimbwa ijosi,uturaituro ahwanye n'utuyeamaraso y'ingurube,uwosaimibavu ahwanye n'usabira igishushanyo gisengwaumugisha. Niukurikoko bitoranirije inzira zaboubwabo, imitima yabo yishimira ibyo bazira.<0q"BKuko ibyo byoseukubokokwanjye ari ko kwabiremye, bikabaho byose.”Ni ko Uwiteka avuga. “Ariko uwo nitaho niumukeneufiteumutimaumenetse, agahindishwaumushitsi n'ijambo ryanjye./ 9"BUwiteka aravuga ati “Ijuru ni intebe yanjye, isi na yo ni intebe y'ibirenge byanjye. Muzanyubakira nzu ki, kandi aho nzaruhukirahazaba ari hantu ki?M."AIsega n'umwana w'intama bizarishanya, intare zizarishaubwatsi nk'inka,umukungugu ni wouzabaibyokurya by'inzoka. Ntibizaryana kandi ntibizarimbura hose ku musoziwanjye wera.”Ni ko Uwiteka avuga.L-"AMaze ubwo bazaba batarantabaza nzabatabara, kandi bakivuga nzumva.,#"ANtibazaruhiraubusakandi ntibazabyara abana bo kubonaamakuba, kuko bazaba ariurubyaro rw'abahaweumugisha n'Uwiteka, hamwe n'abazabakomokaho.?+w"ANtibazubakaamazu ngo abandi bayabemo, ntibazatera inzabibu ngo ziribwe n'abandi, kuko bazamara imyaka nk'ibiti, kandi abatoni banjye bazashyira kera bishimira imirimo y'intoki zabo.L*"ABazubakaamazu bayabemo, kandi bazatera inzabibu barye imbuto zazo.5)c"ANtihazongera kubamoumwanaumazeiminsi mike, cyangwaumusazaudashyikije imyaka ye, kukoumwana azapfa amaze imyaka ijana, arikoumunyabyaha azavumwa, apfe atamaze imyaka ijana.u(c"ANzanezererwa i Yerusalemu nishimire abantu banjye, kandi ijwi ryo kuriran'imiborogo ntibizahumvikanaukundi. '"AAhubwo nimunezerwe mujye mwishimira ibyo ndema, kuko ndema i Yerusalemu ngo mpagire ibyishimo, nkarema abantu baho bakabaumunezero.b&="A“Dore ndarema ijuru rishya n'isi nshya, ibya kera ntibizibukwa kandi ntibizatekerezwa.(%I"AMaze uwo mu isiushakaumugisha azawusabaImana y'ukuri, n'uwo mu isiurahira azarahira Imana y'ukuri, kuko imibabaro ya kera yibagiranye, igahishwa amaso yanjye.$y"AKandi izina ryanyu muzarisigira abatoni banjye ribe incyuro, Umwami Imana izabica, abagaragu bayo izabita irindi zina.#!"ADore abagaragu banjye bazaririmbishwa n'umunezero wo mu mitima naho mwebwe muzarizwa n'agahinda ko mu mutima, muborozwe n'imitima ibabaye.a";"A Ni cyo gituma Umwami Imana ivuga iti “Dore abagaragu banjye bazarya naho mwebwe muzicwa n'inzara, abagaragu banjye bazanywa naho mwebwe muzicwa n'inyota, abagaragu banjye bazanezerwa naho mwebwe muzakorwa n'isoni.?!w"A nzabategekera inkota namwe mwese muzacira bugufikwicwa, kuko ubwo nabahamagaraga mutitabye, kandi ubwo nababwiraga ntimwumviye, ahubwo mugakora ibyo nanze mugahitamo ibitanezeza.” "A “Ariko mwebwe abimūye Uwiteka mukibagirwaumusoziwanjye wera, mugatereka Gadi intango mukanywera Meni vino y'inkangaza,!"A Maze i Sharoni hazaba ikiraro cy'intama, kandi igikombe cya Akori kizaba igikumba cy'amashyo y'inka, nzahagabira abantu banjye banshakaga.!"A Muri Yakobo nzahakuraurubyaro, no muri Yuda nzakuramouwo kuragwa imisozi yanjye, abatoni banjye bazaharagwa n'abagaragu banjye bazahatura.0Y"AUwiteka aravuga ati “Nk'uko iseriry'inzabibu rivamoumutobebakavuga bati ‘Ntuwurimbure kukougifiteumumaro’, ni ko nzagirira abagaragu banjye ne kubarimbura bose.pY"AGukiranirwa kwanyuubwanyu, n'ukwa ba sogokuruzawanyu nzakubiturirahamwe.”Ni ko Uwiteka avuga. “Boserezaga imibavu ku misozi bakantukishiriza ku dusozi. Ni cyo gituma nzabitura ibikwiriye ibyo bakoze bikagera mu mitima yabo.”~u"A“Dore ibyo biranditswe imbere yanjye sinzabyihorera, ahubwo nzabyitura, ni koko nzabibitura bigere ku mitima yabo. "Abakavuga bati ‘Hagararaukwawe winyegera, kuko nkurusha gukiranuka.’Abo bamberaumwotsi wo mu mazuru n'umurirowakaukirizaumunsi."ABakicara mu bituro bakarara ahantu hihishe, bakarya inyama z'ingurube, kandi mu nzabya zabo hakabamoumufaw'inyama z'ibizira,!;"ANi abantu bakorera ibindakaza imbere yanjye hato na hato, bagatambira ibitambo mu masambu yabo, bakosereza imibavu ku bicaniro byubakishijwe amatafari.wg"AArikoubwoko bw'abagome nabutegeraga amabokoumunsiukira, bagendanaga ingeso mbi bakurikiza ibyo bibwiraubwabo.  "A“Nabaririjwe n'abatanyitagaho, nabonywe n'abatanshatse. Mbwira ishyanga rititiriwe izina ryanjye nti ‘Nimundebe, nimundebe.’R"@ Uwiteka,uziyumanganya kandi bimeze bityo? Uzacecekautugirire nabi rwose?wg"@ Inzu yacu yera nziza, aho ba sogokuruzabaguhimbarizaga yarahiye, n'ibintu byacu byose binezeza byarononekaye.lQ"@ Imiduguduyawe yera ihindutse ikidaturwa, i Siyoni habaye ikidaturwa, i Yerusalemu habaye amatongo. "@Uwiteka, wirakara cyane bikabije, we guhorawibuka gukiranirwa kwacu iteka ryose, turakwinginze witegereze, twese turi abantu bawe.ta"@Ariko noneho Uwiteka uri Data wa twese, turi ibumba nawe uriumubumbyiwacu, twese turiumurimow'intoki zawe.wg"@Nta wambaza izina ryawe, nta wibatura ngo akugundire kuko watwimye amaso,ukadutsembauduhoyegukiranirwa kwacu.9k"@Kuko twese twahindutse abanduye, kandi n'ibyo twakiranutse byose bimeze nk'ubushwambagara bufiteibizinga, twese turabank'ikibabi, kandi gukiranirwa kwacu kudutwara nk'umuyaga.A{"@Ubonana n'unezererwa ibyo gukiranuka akabikora, n'abagendera mu nzira zawe bakwibuka, ariko wararakayekuko twakoze ibyaha, ndetse twabimazemo igihe kirekire. Aho no gukizwa tuzakizwa? +"@kukouhereye kera ntabwo abantu bigeze kumenya, cyangwa kumvisha amatwi no kurebesha amaso, indi mana igira icyo imarirauyitegereza, itari wowe.` 9"@Ubwo wakoraga ibiteyeubwoba tutabyibwiraga, waramanutse imisozi itengukiraimbere yawe,O  "@Icyampaugasatura ijuruukamanuka, imisozi igatengukiraimbere yawe nk'ukoumuriroutwika inyayuukatuza amazi, kugirango izina ryawe rimenyekane mu banzi bawe, amahanga agahindira imishyitsi imbere yawe.W '"?Twahindutse nk'abatigeze gutegekwa nawe, nk'abatigeze kwitirirwa izina ryawe.c ?"?Abantu bawe bera bahategetse igihe gito gusa, abanzi bacu bakuribatiyeubuturobwawe bwera.)"?Uwiteka, ni iki gitumautuyobya inzira zawe,ukanangira imitima yacu ntitukubahe? Garukaugirire abagaragu bawe, ari bo miryango ya gakondo yawe.9k"?Erega ni wowe Data wa twese, nubwo Aburahamu atatuzi, Isirayeli ntatwemere! Woweubwawe Uwiteka, ni wowe Data wa twese, uri Umucunguzi wacu,uhereye kera kose ni ryo zina ryawe.F"?Reba hasi uri mu ijuru, witegereze uri mu buturobwo kwera kwawe n'ubw'icyubahiro cyawe. Umwete wawe n'imirimo yawe y'imbaraga biri he? Urukundo rwo mu mutimawawe n'imbabazi zawe ndabyimwe.'"?Nk'uko inka zinyura mu gikombe, ni ko Umwuka w'Uwiteka yabaruhuraga.”Uko ni ko wayoboye abantu bawe, kugirango wiheshe izina ry'icyubahiro.L"? akabanyuza imuhengeri nk'amafarashi anyura mu butayu, ntibasitare?"? Ni nde watumyeukubokokwe kw'icyubahiro kugenda iruhande rw'iburyo rwa Mose, agatandukanya amazi imbere yabo akihesha izina rihoraho,)K"? Maze yibuka ibya kera, yibuka Mose n'abantu be ati “Uwabazamuranye n'abungeri b'intama ze, akabakura mu nyanja agiye he? Uwabashyizemo Umwuka we wera ari he?gG"? Ariko baragoma bababaza Umwuka we wera, bituma ahindukaumwanzi wabo ndetse ubwe arwana na bo.B}"? Yababaranye na bo mu mibabaro yabo yose, na marayikauhoraimbere ye yajyaga abakiza. Urukundo rwe n'imbabazi ze ni byo byamuteyekubacungura, yarabateruragaakabaheka iminsi yose ya kera.dA"?Kuko yavuze ati “Niukuriaba ni abantu banjye, abana batariganya.”Nuko ababere Umukiza._~7"?Nzajya nogeza ibyo Uwiteka yangiriye neza n'ishimwe rye, ibyo yaduhayebyose nzajya mbivuga uko bingana, muvugen'ibyiza byinshi yagiriye inzu ya Isirayeli, ibyo yabahereyeubuntu, nk'uko imbabazi ze nyinshi zingana.o}W"?Mvungisha amahangauburakari bwanjye, mbasindishaumujinya wanjye, amaraso yabo nyavushiriza ku isi.”.|U"?Nararanganije amaso mbona nta wutabaye, ntangazwa n'uko ari nta wandengeye. Ni cyo cyatumyeukubokokwanjye kunzanira agakiza, n'uburakari bwanjye ni bwo bwandengeye.v{e"?Kuko nari naragambiriyeumunsi wo guhoreramo inzigo, none n'umwaka wo gucungura abantu banjye na wouratashye.lzQ"?“Niyengeshejeumuvurejyenyine, mu bantu bo mu mahanga yose nta n'umwe twari kumwe. Niukurinabengesheje ibirenge ndakaye, mbavungishaumujinya wanjye maze amaraso yabo yimisha ku myambaro yanjye, imyenda yanjye yose irahindana.wyg"?Ni iki gitumye imyenda yawe itukura, imyambaro yawe igasa n'iy'uwengesheje ibirenge mu muvurewengerwamo vino?px ["?Uriya ni ndeuturutse muri Edomu, agahagurukai Bosira yambaye imyambaro y'imihemba, yambaye imyenda y'icyubahiro agendana imbaraga zihebuje? 1.11-12; Obad 1-14; Mal 1.2-5
“Ni jyeuvugisha gukiranuka, nyir'imbaraga zo gukiza.”\w1"> Bazabitaubwoko bwera, abacunguwe n'Uwiteka, kandiuzitwa Ahashatswe, Umurwautatawe.>vu"> Dore Uwiteka arategetse, ageza ku mpera y'isi ati “Nimubwireumukobwa w'i Siyoni muti ‘Dore Umukizawawe araje, azanye n'ingororano kandi inyituranoyo kwitura imuje imbere.’” u9"> Nimusohoke munyure mu marembo mutunganirize abantu inzira, mutumburure, mutumburureinzira nyabagendwa muyikuremoamabuye, mushingire amahanga ibendera.t"> Ahubwo abazayasarura ni bo bazayarya bahimbaza Uwiteka, kandi abazayiyengera ni bo bazayinywera mu bikari by'ubuturobwanjye bwera.”8si">Uwiteka yarahiyeukubokokwe kw'iburyo n'ukubokokw'imbaraga ze ati “Niukurisinzongera guha abanzi bawe amasaka yawe ngo bayaye, n'abanyamahanga ntibazakunywera vino waruhiye.`r9">Kandi ntimukamuhwemere kugezaubwo azakomeza i Yerusalemu, akahahindura ishimwe mu isi.q}">Yewe Yerusalemu, nshyize abarinzi ku nkike zawe, ntibazaceceka ku manywa na nijoro. Yemwe abibutsa Uwiteka, ntimugatuze.p">Nk'ukoumusorearongoraumukobwa, ni ko abahungu bawe bazakurongora, kandi nk'ukoumukwe anezererwaumugeni, ni ko Imana yawe izakunezererwa.Oo">Ntuzongera kwitwa Intabwa, n'igihugu cyawe ntikizongera kwitwa Umwirare, ahubwouzitwa Inkundwakazi n'igihugu cyawe kizitwa Uwashyingiwe, kuko Uwiteka akwishimiye kandi igihugu cyawe kizashyingirwa.nnU">Kandiuzabaikamba ry'ubwiza riri mu ntoki z'Uwiteka, n'igisingo cy'ubwami kiri mu ntoki z'Imana yawe.m">Nuko amahanga azabona gukiranuka kwawe, n'abami bose bazabona icyubahiro cyawe, mazeuzitwa izina rishya rihimbwe n'Uwiteka.Dl ">Ku bw'urukundo nkunda i Siyoni sinzatuza, kuko ngiriye i Yerusalemu sinzaruhuka, kugezaubwo gukiranuka kwaho kuzatambika nko gutangaza k'umuseke, n'agakiza kaho kakamera nk'itabaza ryaka.k3"= Nk'ukoubutakabumeraumumero, kandi nk'ukoumurimaumeramo imbuto ziwuhinzwemo, ni ko Umwami Imana izameza gukiranuka n'ishimwe imbere y'amahanga yose.pjY"= Nzajya nishimira Uwiteka cyane,umutimawanjyeuzajyaunezererwa Imana yanjye kuko yanyambitse imyambaro y'agakiza, akamfubikaumwitero wo gukiranuka, nk'ukoumukwe arimba akambara ikamba, kandi nk'ukoumugeniarimbishwa iby'umurimbo bye.i+"= Urubyaro rwabo ruzamenyekana mu mahanga, n'abana babo bazamenywa mu moko, n'abazababona bose bazemera ko ariurubyaro Uwiteka yahayeumugisha.”"h="=“Kuko jyewe Uwiteka nkunda imanza zitabera, nanga kwambura no gukiranirwa, kandi nzabitura ibikwiriye iby'ukuri, nzasezerana na bo isezerano rihoraho.Eg"=Mu cyimbo cyo gukorwa n'isoni kwanyu muzagererwa kabiri, mu cyimbo cyo kumwara kwabo bazishimiraumugabane wabo. Ni cyo gituma mu gihugu cyabo bazagabirwa kabiri, bazagiraumunezerouhoraho.-fS"=Ariko mwebweho muzitwa abatambyi b'Uwiteka, abantu bazabita abagaragu b'Imana yacu, muzarya ibyo abanyamahanga batunze, kandi mu cyubahiro cyabo ni ho muzirātira.{eo"=Abanyamahanga ni bo bazabaragirira imikumbi, kandi abashyitsi ni bo bazajya babahingira, bakicira inzabibu zanyu. d "=Nuko bazubakaahasenyutse, bazuburaamatongo yabanje kubaho, kandi bazasana imiduguduyasenyutse yamaze ibihe byinshi ari imyirare. c9"=Yantumye no gushyiriraho itegeko ab'i Siyoni barira, ryo kubahaikamba mu cyimbo cy'ivu, n'amavuta yo kunezerwa mu cyimbo cy'ubwirabure, n'umwambaro w'ibyishimo mu cyimbo cy'umutimawihebye, kugirango bahereko bitwe ibiti byo gukiranuka byatewe n'Uwiteka ngo bimuheshe icyubahiro.b "=Kandi yantumye no kumenyesha abantuumwaka w'imbabazi z'Uwiteka, n'umunsi Imana yacu izahoreramo inzigo, no guhozaabarira bose._a 9"=Umwuka w'Umwami Imana ari kuri jye, kuko Uwiteka yansīze amavuta ngo mbwirize abagwanezaubutumwa bwiza, yantumye kuvuraabafite imvune mu mutimano kumenyesha imbohe ko zibohowe, no gukinguriraabari mu nzu y'imbohe.`}"<Umuto azagwira abe mo igihumbi,uworoheje azaba ishyanga rikomeye. Jyewe Uwiteka nzabitebutsa igihe cyabyo nigisohora.”_/"<Kandi abantu bawe bose bazaba abakiranutsi, bazaragwa igihugu kugezaiteka ryose, bazaba ishami nitereye,umurimow'intoki zanjyeumpesha icyubahiro.^/"<Izuba ryawe ntirizarengaukundi, kandiukwezi kwawe ntikuzijima, kuko Uwiteka ari weuzakuberaumucyouhoraho, n'iminsi yawe yo kuboroga izaba ishize.1]["<“Ku manywa izuba si ryo rizakuberaumucyo, kandiukwezi si ko kuzakuberaumwezi, ahubwo Uwiteka ni weuzakuberaumucyouhoraho, kandi Imana yawe ni yo izakuberaicyubahiro.9\k"<Urugomontiruzongera kumvikana mu gihugu cyawe, ntihazaba gusenya no kurimbura aho ingabano zawe zigera hose, ahubwo inkike zaweuzazita Agakiza, n'amarembo yaweuzayita Ishimwe.r[]"<“Mu cyimbo cy'imiringa nzazana izahabu, no mu cyimbo cy'icyuma nzazana ifeza. Mu cyimbo cy'igiti nzazana imiringa, no mu cyimbo cy'amabuye nzazana ibyuma. Amahoro ni yo azagutwarira, kandi gukiranuka ni ko kuzagukoreshereza ikoro. Z9"<Kandiuzonka n'amashereka y'amahanga,uzonka amabere y'abami. Nukouzamenya yuko jyewe Uwiteka ndi Umukizawawe n'Umucunguzi wawe,umunyambaraga wa Yakobo.Y"<“Nubwo waretsweukangwa ntihabe hariukikunyuramo, nzakurutisha ahandi nguheubwiza buhoraho n'ibyishimo by'ibihe byinshi."X="<Abahungu b'abakurenganyaga bazaza bakwikubiteimbere, n'abagusuzuguragabazunamaku birenge byawe, bakwite Umurwa w'Uwiteka, Siyoni, ah'Uwera wa Isirayeli.OW"< “Ibiti by'icyubahiro by'i Lebanoni bizaza aho uri, imyerezi n'imiberoshi n'imiteyashuri bizazira hamwe, kugirango birimbisheubuturobwanjye bwera, kandi aho nshyira ibirenge byanjye nzahubahiriza.eVC"< Ishyanga n'ubwami bitazemera kugukorera bizashiraho, ni koko ayo mahanga azarimburwa rwose.U+"< Amarembo yawe azahora yuguruweiteka, ntazugarirwa ku manywa na nijoro, kugirango abantu bakuzanireubutunzi bw'amahanga n'abami bayo ari imfate. T"< “Abanyamahanga bazubakainkike zawe, n'abami babo bazagukorera kuko narakaye nkagukubita, ariko none ngize imbabazi ndakubabarira.XS)"< Niukuriibirwa bizantegereza, n'inkuge z'i Tarushishi ni zo zizabanza kuzanaabahungu bawe zibakura kure, bazanye ifeza n'izahabu byabo ku bw'izina ry'Uwiteka Imana yawe, Uwera wa Isirayeli kuko yakubahirije.VR%"<Aba ni bande bagurukank'igicu, bakamera nk'inuma zisubiramu madirishya yazo?5Qc"<Imikumbi y'i Kedari yose izakoranirizwa aho uri, amapfizi y'intama y'i Nebawoti azagukorera, azuriraigicaniro cyanjye ashimwe, kandi nzubahiriza inzu y'icyubahiro cyanjye.,PQ"<Amashyo y'ingamiya azakudendezaho, ingamiya nto z'i Midiyani n'iza Efa. Zose zizaza ziturukai Sheba, zizaba zihetse izahabu n'imibavu zerekana ishimwe ry'Uwiteka. O9"<Ni houzarebaugacya,umutimawaweuzikanga hanyuma waguke, kukoubwinshi bw'ibuturutse mu nyanja buzakwegurirwa, n'iby'ubutunzi bw'amahanga bizaza aho uri.N3"<Ubura amaso yaweuraranganyeurebe, bose baraterana baza bagusanga baje aho uri, abahungu bawe bazaza baturukakure n'abakobwa bawe bazaza bahagatiwe.QM"<Amahanga azaganaumucyo wawe, n'abami bazagusangaubyukanye kurabagirana. L"<Doreumwijimauzatwikira isi,umwijima w'icuraburindiuzatwikira amahanga, ariko Uwiteka azakurasira kandiubwiza bwe buzakugaragaraho.WK )"Uwiteka yarabibonye ararakara kuko nta manza zitabera zihari, C";Imanza zitabera zisubizwa inyuma no gukiranuka kugahagarara kure, kukoukurikwaguye mu nzira, kandi gutungana ntikubasha kwinjira.)BK"; Turacumurakandi twihakana Uwiteka, turateshuka tukareka gukurikira Imana yacu, tukavuga iby'agahato n'ubugome, twibwira ibinyoma tukabivuga tubikuye ku mutima.5Ac"; Erega ibicumurobyacu bibaye byinshi imbere yawe, kandi ibyaha byacu ari byo bidushinja! Ndetse ibicumurobyacu turi kumwe na byo, kandi no gukiranirwa kwacu na ko turakuzi. @"; Twese twivuga nk'idubu tukaganya cyane nk'inuma iguguza, dutegereza itegeko ariko nta ryo, twiringira agakiza ariko kakatuba kure.?5"; Dukabakaba ku nzu nk'impumyi, niukuriturakabakaba nk'abatagira amaso, ku manywa y'ihangu dusitara nko mu kabwibwi, mu banyambaraga tumezenk'intumbi.>3"; Ni cyo gituma imanza zitabera zituba kure no gukiranuka ntikutugeraho, dutegerezeumucyo tukabonaumwijima, twiringire itangaza tukagenda mu rwijiji.=";Inzira y'amahoro ntibayizi kandi mu migendere yabo ntibagira imanza zitabera, biremeye inzira zigoramye,uzigendamo wese ntazi amahoro.</";Ibirenge byabo byirukiragukoraibibi, kandi bihutirakuvusha amaraso y'abatacumuyebibwira ibyo gukiranirwa, aho bajya hose niugusenya no kurimbura.#;?";Intagangurwa zabo ntizizaba imyambaro, kandi ntibabasha kwiyorosa imirimo yabo. Ibyo bakora ni ibyo gukiranirwa, bakoresha intoki zabo imirimo y'urugomo.m:S";Baturagaamagi y'impiri bakabohaurutagangurwa,uriyeamagi yabo arapfa, wamena igi hagahubukamoincira.!9;";Nta wuregera gukiranuka, kandi nta wuburanaiby'ukuri, ahubwo biringira ibitagiraumumaro, bakavuga ibinyoma, basama inda z'igomwa bakabyara gukiranirwa.#8?";Erega amaboko yanyu yahindanijwe n'amaraso, intoki zanyu zandujwe no gukiranirwa, akanwa kanyu kavuga ibinyoma, n'ururimirwanyu ruvugaibibi by'ibihwehwe!7";Ahubwo gukiranirwa kwanyu ni ko kwabatandukanije n'Imana yanyu, n'ibyaha byanyu ni byo biyitera kubimaamaso ikanga no kumva.j6 O";Doreukubokok'Uwiteka ntikwaheze ngo ananirwe gukiza, n'ugutwi kwe ntikwapfuye ngo ananirwe kumva.$5A":nukouzishimira Uwiteka nanjye nzaguha kurambagira mu mpinga z'igihugu, kandi nzagutungisha gakondo ya sogokuruzaYakobo.”Akanwa k'Uwiteka ni ko kabivuze.|4q": “Nuhindukirantukandagire isabato,ukanga gukoraibyo wishakiye ku munsi wanjye wera, ahubwoukitaisabatoumunezero,umunsi wera w'Uwitekaukawita uw'icyubahiroukawubaha, ntube icyigenge ntiwishakire ibyo kwinezeza, ntiwivugireibyoushaka ku bwawe,13[": N'abazagukomokaho bazubakamu matongo ya kera yasenyutse,uzongera gushinga imfatiro zariho ku ngoma nyinshi, kandiuzitwa Uwica ibyuho kandi Usibura inzira zijya mu ngo.&2E": Uwiteka azajya akuyobora, azahazaubugingo bwawe mu bihe by'amapfa, azakomeza amagufwa yawe. Uzamera nk'urutokirwuhirwa, kandiuzabank'isōko y'amazi idakama.1": ukihotoreraumushonjiugahazaumunyamubabaro,umucyo waweuzaherakouviremu mwijima, kandiurwijiji rwawe ruzatamurukahabe amanywa y'ihangu.0": Maze nutabaza Uwiteka azagutabara, nutakaazavuga ati ‘Ndi hano.’
“Niwikuramoagahato no gutungaurutokino kuvuganabi,,/Q":“Maze reroumucyo waweuzaherakoutambike nk'umuseke,ubukirebwawe buzatoha vuba, gukiranuka kwawe kuzakujya imbere, kandi icyubahiro cy'Uwiteka kizaba kigushoreye.5.c":Kandiukarekuraugatanga ibyokurya byaweukagaburiraabashonji,ukazana abakene bāmeneshejweukabashyira mu nzu yawe, wabonauwambayeubusaukamwambika, ntiwirengagize bene wanyu.0-Y":“Ahubwo kwiyirizaubusanshima ni uko mwajya mubohora abantu ingoyi z'urugomo, mugahambura imigozi y'uburetwa mukarenganura abarengana, kandi mugacaiby'agahato byose.V,%":Ugira ngo kwiyirizaubuzanshima kumezegutyo? Mbese niumunsiumuntu yibabarizamo akubikaumutwe nk'umuberanya akisasira ibigunira, akaryama mu ivu? Ibyo ni byo wita kwiyirizaubusa, n'umunsi Uwiteka yishimira?;+o":Dore icyo mwiyiririzaubusan'ugutongana no kujya impaka no gukubitana ibipfunsi by'abanyarugomo. Kuri ubu ntimukiyirizaubusauko bikwiriye byatuma ijwi ryanyu ryumvikana mu ijuru.{*o":“Ndetse barabaza bati ‘Mbese igituma twiyirizaubusantubyiteho ni iki? Ni iki gituma twibabazaukabyirengagiza?’
“Mbiterwa n'uko ku munsi wanyu wo kwiyirizaubusamuba mubonye uko mwinezezaubwanyu, mukagirira nabi abakozi banyu bose.O)":Icyakora banshaka uko bukeyebishimira kumenya inzira zanjye, nk'ishyanga ryakoraga ibyo gukiranuka ntirireke amategeko y'Imana yabo, ni ko bansaba amategeko yo gukiranuka bakishimira gusanga Imana.( )":“Shyira ejuruuvugecyane we kugerura, rangururaijwi ryawe nk'ikonderaubwireubwoko bwanjye ibicumurobyabwo,ubwire inzu ya Yakobo ibyaha byabo.>'w"9Nta mahoro y'abanyabyaha.”Ni ko Imana yanjye ivuga.t&a"9“Ariko abanyabyaha bameze nk'inyanja izikuka uko itabasha gucayuka, amazi yayo azikura isayo n'imivumba. %"9Ni jyeuremaishimwe ry'imirwa, ngo ‘Amahoro, amahoro abe ku uri kure no ku uwo hafi, nanjye nzamukiza.’”Ni ko Uwiteka avuga.s$_"9“Nabonye ingeso ze nzamukiza, kandi nzamuyobora musubizeibyo kumumaranaumubabaro hamwe n'abamuborogeye.#"9Icyaha cye cy'umururumba ni cyo cyandakaje ndamukubita. Narihishe ndakaye, ariko akomeza gusubirainyuma mu ngeso zikundwan'umutimawe.~"u"9Sinatongana iminsi yose, kandi sinahora ndakaye iteka ryose, kuko imyuka n'imitima naremye byashirira imbere yanjye.! "9Nimwumve uko Iyo iri hejuru cyane, ituye ahahoraho ivuga, izina ryayo ni Uwera ikavuga iti “Aho ntuye ni hejuru kandi harera. Mbana n'ufiteumutimaumenetse wicisha bugufi, kugirango mpembure imyuka y'abicisha bugufi, mpembure n'abafite imitima imenetse.{ o"9Kandi azavuga ati “Nimutumburure, nimutumbururemutunganye inzira, mukureibisitaza mu nzira y'ubwoko bwanjye.”9k"9 Ubwoutaka, ibyo wakoranije ngaho nibigukizeariko reroumuyagauzabitwara,umwukauzabikurahobyose. Arikounyizera ni weuzahindūra igihugu kandi ni weuzaragwaumusoziwanjye wera.”R"9 Nzavuga gukiranuka kwawe, kandi n'imirimo yawe ntizagira icyo ikumarira.-"9 “Mbese uwo watinyeugashyaubwoba ni nde, bigatumaubeshya ntunyibuke kandiukabyirengagiza? Mbese simaze igihe kirekire niyumanganije ntunyubahe? 9"9 Wagenzeurugendo rurerure ruguterakunanirwa, arikontiwisubiramo ngouvugeuti ‘Nta cyo rumaze.’Wabonye ikikongeramo imbaraga, ni cyo cyatumyeutiheba.kO"9 Washengereyeumwami wihezuye imibavu igutamyeho,utumaintumwa zawe kure,urisuzuguzabikugezaikuzimu.>u"9Kandi washyizeurwibutso rwawe inyuma y'inzugi n'ibikomanizo, kuko wambariyeubusaundiutarijye, wurirauburiribwaweubugirabugari,usezerana na bo isezeranoubonyeuburiribwabourabukunda.lQ"9Ku musozimuremure muninini ho washyizeuburiribwawe, kandi ni ho wazamukagaukajya gutamba ibitambo.T!"9Mu mabuye y'ibitare anyerera yo mu gikombe ni ho hariumugabane wawe, ayo ngayo ni yo mugabane wawe, ni yo wasukiriye amaturo anyobwaukayatura n'ayandi maturo. Ubu se ndacyariuwitwarwaho ku bimeze bityo?}"9yemwe abihangishaho muri munsi y'imirinzi n'igiti cyose kibisi, mukicira abana mu bikombe, mu bihanamanga byo mu rutare?"9Uwo musekani nde? Uwo munegurizaizuru ni nde, mukamurabiriza indimi? Ntimuri abana b'abanyabyaha,urubyaro rw'abanyabinyoma, =~~A}}E|w|{u{!zyy(xbww0vyuu tlsrrqqppohnnKmlkksk j|iih`ggiffe&d{dcbBa``e__D^^ ]1\[[rZYY1XiWW`VUUxTTSSS4RREQPPOOO9NNPMMTLKJJIHHlGFEEE)DD2CC@BAA@e@>>>8=<;;;:99s9(877`66^65q44R3221x00G/|..-- ,c++(*B))J((-''$&&%%Y$$R##K# "}!!F VJ\wUIk>teM , < 4 u 4zEKKd1A, Urugo rwaweurutujemu buriganya,uburiganya ni bwo butumabanga kumenya. Ni ko Uwiteka avuga.0 , Umuntu wese azashukaumuturanyi we kandi ntibazavugaukuri, bamenyerejeururimirwabo kuvugaibinyoma, bahora birushyabakora ibibi../U, Umuntu wese muri mwe ajye yirindaumuturanyi we, kandi ntimukiringire uwo muva inda imwe kuko abavandimwe bazahemukirana rwose, kandiumuturanyi wese azajya asebanya.;.o, Baforaururimirwabo nk'umuhetorukarekura ibinyoma, bagumirije gukomera mu gihugu ariko siukurikubakomeje, kuko bava mu cyaha bakajya mu kindi kandi ntibanzi. Ni ko Uwiteka avuga.- /, Icyampa nkagira icumbi ry'abagenzi mu butayu, kugirango nsige abantu banjye njye kure yabo, kuko bose ari abasambanyi, n'iteraniro ry'abariganya!*,M,Ye baba we, icyampaumutwe wanjyeukabamo iriba ry'amazi, n'amaso yanjye akaba isōko y'amarira kugirango ndire ku manywa na nijoro, ndirire abantu banjye bishwe!W+',Mbese i Galeyadi nta muti womorauhaba? Kukiurugumarw'ubwoko bwanjye rutakize?M*,Mbabajwe n'umubabaro w'abantu banjye ndirabuye, kwiheba kuramfashe.?)y,Isarura rirarangiye, icyi kirashize kandi tudakijijwe.m(S,Nimwumve ijwi ryo gutakakw'abantu banjye riturutse mu gihugu cya kure riti “Mbese Uwiteka ntari i Siyoni? Umwami waho ntahari?”
Kuki banyendereza bakandakarisha ibishushanyo byabo bibajwe, n'ibitagiraumumaroby'inzaduka?P',Ye baba we, icyampa ihumureryo kumaraumubabaro! Umutimawanjyeurihebye.b&=,Dore ngiye kohereza inzoka n'impiri muri mwe zitagomborwa, zibarye. Ni ko Uwiteka avuga.I% ,Imifuho y'amafarashi ye irumvikana iturutse i Dani, igihugu cyose gitigiswa n'urusakurwo kwivuga kw'amafarashi ye akomeye, kuko baje bakarya igihugu n'ibikirimo byose, n'umurwa n'abawutuyeho.o$W,Twategereje amahoro ariko nta cyiza cyayo twabonye, twashatse igihe cy'umukironone habaye impagarara.:#m,Kuki tucyicaye aha? Nimuteranire hamwe tujye mu miduguduy'ibihome tuhacecekere, kuko Uwiteka Imana yacu ari yo iduhojeje, iduhayekunywaamazi akarishye kuko twacumuyeku Uwiteka.-"S, “Nzabatsemba rwose, nta maseri azaboneka ku muzabibu cyangwa imbuto ku mutini, n'ibibabi bizaraba kandi ibyo nabahaye na byo bazabinyagwa.”Ni ko Uwiteka avuga.J! , Mbese hari isoni bagize bamaze gukoraibizira? Oya, ntabwo bakozwe n'isoni, haba no guhonga mu maso. Ni cyo gituma bazagwa mu bagwa, igihe nzabahagurukiranzabagira imirara. Ni ko Uwiteka avuga. }, Urugumarw'abantu banjye barwomoye baruca hejuru baravuga bati ‘Ni amahoro, ni amahoro’, ariko rero nta mahoro ariho.kO, Ni cyo gituma abagore babo ngiye kubahaabandi, n'imirima yabo nzayiha abazayizungura, kukouhereye ku mutoukageza no ku mukurubose bihaye gushaka indamu mbi,uhereye ku muhanuziukageza no ku mutambyi bose bakora iby'uburiganya.~u, Abanyabwenge baramwaye barashobewe kandi barafashwe, dore banze ijambo ry'Uwiteka. Ubwenge bubarimo ni bwenge ki se?-,Mwavuga mute muti ‘Turi abanyabwenge kandi amategeko y'Uwiteka ari hamwe natwe?’Ariko dore ikaramu ibeshya y'abanditsi yayahinduye ibinyoma.D,Niukuriigishondabagabo kigurukiramu kirere kimenya ibihe byacyo, n'intungura n'intashya n'umusambi byitondera ibihe byabo byo kwimuka, ariko abantu banjye bo ntibazi amategeko y'Uwiteka.J ,Nabateze amatwi numva batavuga ibikwiriye, nta n'umwe wihannye ibyaha bye ngo avuge ati ‘Mbese ariko nakoze iki?’Umuntu wese aromboreza mu nzira ye nk'uko ifarashi ivudukaijya mu ntambara.|q,None se ubu bwoko bw'i Yerusalemu kuki bwasubiyeinyuma bukagenderanirako, bagundirauburiganya bakanga kugaruka?’  ,“Maze kandiuzababwire uti ‘Uwiteka arabaza atya ati: Mbese abantu bagwaubutazabyuka? Umuntu yayoba inziraubutazayigarukamo? ,Kandi abasigaye bo muri uwo muryango mubi bari aho nabatatanirije hose, gupfa kuzabarutirakuramba. Ni ko Uwiteka Nyiringabo avuga.kO,kandi bazayanyanyagiza imbere y'izuba n'imbere y'ukwezi, n'imbere y'ingabo zose zo mu ijuru, ibyo bakundag, bakabikorera, bakabikurikira bakabishaka ngo babisenge. Ntazarundarundwacyangwa ngo ahambwe, azaguma ku isi nk'amase.E ,Uwiteka aravuga ati “Icyo gihe amagufwa y'abami b'i Buyudan'amagufwa y'ibikomangoma byabo, n'amagufwa y'abatambyi n'ay'abahanuzi, n'ay'abaturageb'i Yerusalemu bazayavana mu bituro byabo,A{,"Maze ijwi ry'umunezero n'ijwi ryo kwishima, ijwi ry'umukwe n'ijwi ry'umugeni, nzabihoza bishire mu miduguduy'u Buyudano mu nzira z'i Yerusalemu, kuko igihugu kizaba kibayeumwirare.”{o,!Intumbi z'ubu bwoko zizaba ibyokurya by'ibisiga byo mu kirere n'iby'inyamaswa zo mu isi, kandi nta wuzabyirukana.c?, Nuko dore iminsi igiye kuza, ni ko Uwiteka avuga, ntihazongera kwitwa i Tofeti cyangwa igikombe cya mwene Hinomu, ahubwo hazitwa igikombe cy'icyorezo, kuko bazahamba i Tofeti kugezaubwo hatazaba hagifite aho guhambwa./W,Kandi bubatse ingoro z'i Tofeti ho mu gikombe cya mwene Hinomu, kugirango bahatwikire abahungu n'abakobwa babo, kandi ibyo ntigeze kubibategeka haba no kubitekereza.,“Eega Abayuda bakoreye ibibi imbere yanjye! Ni ko Uwiteka avuga. Bashyize ibizira byabo mu nzu yitiriwe izina ryanjye barayanduza.,“Imoreumusatsi Yerusalemu we,uwujugunye kandiuborogere mu mpinga z'imisozi, kuko Uwiteka yanzeumuryango w'abantu yarakariye akabareka.1,Mazeuzapfe kubabwira uti ‘Ubu niubwoko butumviye ijwi ry'Uwiteka Imana yabo, butemeye no guhanwa. Ukuri kuraheze kandi gushize mu kanwa kabo.’gG,“Uzababwira ayo magambo yose ariko ntibazakumvira, kandiuzabahamagara ariko ntibazakwitaba.j M,nyamara ntibarakanyumvira haba no gutegaamatwi, ahubwo bashinze ijosi barusha ba se gukoraibibi./ W,Uhereyeumunsi ba sogokuruzabaviriye mu gihugu cya Egiputaukageza none, nabohererezaga abagaragu banjye bose b'abahanuzi, iminsi yose nazindukagakare nkababoherereza, +,Nyamara ntibarakumva haba no gutegaamatwi, ahubwo bayobejwe n'imigambi yabo n'imitima yabo mibi inangiye, maze aho kujya imbere basubirainyuma.3 _,ariko iki ni cyo nabategetse nti: Nimwumvira ijwi ryanjye nzaba Imana yanyu, namwe muzabaabantu banjye kandi mugendere mu nzira nabategetse zose, kugirango muboneihirwe.  ,Kuko ntavuganye na ba sogukuruza, cyangwa ngo mbategeke iby'ibitambo byoswa n'amaturo wa munsi nabavanaga mu gihugu cya Egiputa,,Uwiteka Nyiringabo Imana ya Isirayeli ivuga itya iti “Nimushyire ibitambo byanyu byoswa ku maturo yanyu, maze murye inyama.V%,Nuko Umwami Uwiteka avuga atya ati: Doreuburakari bwanjye n'umujinya wanjye bigiye gusukwa aha hantu, ku bantu no ku matungo, no ku biti byo ku gasozi no ku myaka y'igihugu, kandi bizagurumanaubutazazima.O,Mbese ni jye barakaza? Ni ko Uwiteka abaza. Si boubwabo bikoza isoni?V%,Abana batashya inkwi na bo ba se bagacanaumuriro, abagore na bo bakavugaumutsima kandi bavugiraumugabekazi wo mu ijuru imitsima, bagasukiraizindi mana amaturo y'ibyokunywabanyendereza kugirango bandakaze.U#,Mbese nturuziibyo bakorera mu miduguduy'u Buyudano mu nzira z'i Yerusalemu?yk,Nuko ntugasabire ubu bwoko, ntukarangurureijwi ku bwabo cyangwa ngoubasabire, ntukanyinginge kuko ntazakumvira.  ,Nzabacira kure y'amaso yanjye nk'uko naciye abo muva inda imwe bose, ndetse n'urubyaro rwose rwa Efurayimu. Ni ko Uwiteka avuga.#,ni cyo gituma ngiye kugirira nabi inzu yitiriwe izina ryanjye, iyo mwiringiye n'ahantu nabahanye na ba sogokuruza, nk'uko nagiriye i Shilo. , Kandi n'ubu kuko mwakoze iyo mirimo yose nkabatonganya, nkazinduka kare mvuga ariko ntimunyumvire, nkabahamagara ariko ntimwitabe,@y, Ariko noneho nimugende mujye ahahoze ari iwanjye h'i Shilo, aho nabanje guheraizina ryanjyeubuturo, kandi mwitegereza uko nahagenje mpahoye gukiranirwa kw'abantu banjye ba Isirayeli.~, Iyi nzu yitiriwe izina ryanjye, mbese ihindutse isenga ry'abambuzi mu maso yanyu? Dore jyeubwanjye narabibonye. Ni ko Uwiteka avuga.}7, maze mukazakumpagarara imbere muri iyi nzu yitiriwe izina ryanjye mukavuga muti “Turakijijwe”, ariko ariukugirango mubonegukoraibyo bizira byose?| , Mbese mwakwiba, mukica, mugasambana, mukarahira ibinyoma, mukosereza Bāli imibavu, mugakurikira izindi mana mutigeze kumenya,={u,Dore mwiringira amagambo y'ibinyoma atagira akamaro.izK,ni bwo nzabaha guturaaha hantu, igihugu nahaye ba sogokuruzauhereye keraukageza iteka ryose.”y#,ntimuboneraneumushyitsi n'impfubyi n'umupfakazi, ntimuvushirize amaraso atarihourubanza hano, ntimukurikire izindi mana zitabateza amakuba,txa,“Kuko nimugorora rwose inzira zanyu n'ingeso zanyu, mugasohoza imanza zitabera z'umuntu n'umuturanyi we, w ,Ntimukiringire amagambo y'ibinyoma ngo muvugemuti ‘Urusengero rw'Uwiteka,urusengero rw'Uwiteka,urusengero rw'Uwiteka nguru.’ v,Uwiteka Nyiringabo Imana ya Isirayeli ivuga itya iti ‘Nimugorore inzira zanyu n'ingeso zanyu, nanjye nzabaha guturaaha hantu.’/uW,“Hagarara mu irembo ry'inzu y'Uwiteka,uharangururireiri jambo uti ‘Nimwumve ijambo ry'Uwiteka ab'i Buyudamwese, abanyura muri iri rembo bajya gusenga Uwiteka.’9t o,Ijambo ryaje kuri Yeremiya rivuye ku Uwiteka ritiEs,Abantu bazabita ifeza yabaye inkamba, kuko Uwiteka yabanze.r ,Imivuba ivugutirwa cyane, icyuma cy'isasu gikongowe n'umuriro, bagumya gucenshura ariko nta cyo bimaze kuko ababi batavanwamo.xqi,Bose ni abagome bakabije bagenda babeshyera abandi, bameze nk'imiringa n'ibyuma, bose bakora ibyo gukiranirwa.Zp-,Nakugizeumunaran'igihome mu bantu banjye, kugirangoumenye inzira yabouyigenzure.:om,Yewe mukobwa w'abantu banjye we, kenyera ibigunirawigaragure mu ivu, wiraburirwe nk'uwapfushijeumwana w'ikinege. Giraumuborogoubabaje cyane, kukoumurimbuzi azaduteraadutunguye.~nu,Ntugasohoke ngo ujye mu murimacyangwa ngo ujye mu nzira, kuko inkota y'umubisha n'ibiteyeubwoba biri mu mpande zose.rm],Twumvise inkuru zaho amaboko yacu araraba, duterwa n'umubabaro mwinshi n'ibise nk'iby'umugoreuri ku nda.al;,bitwaje imiheto n'amacumu. Ni abantu b'inkazi ntibababarira, ikiriri cyabo gihōrera nk'inyanja, bagendera ku mafarashi,umuntu wese atejeurugamba nk'uri mu ntambara, kandi ni wowe bateye wa mukobwa w'i Siyoni we.” k,Uwiteka avuga atya ati “Doreubwoko buje buturukamu gihugu cy'ikasikazi, ishyanga rikomeye rizahagurutswariturutse ku mpera z'isi%jC,Ni cyo gituma Uwiteka avuga atya ati “Dore nzashyira ibisitaza imbere y'aba bantu, abana bazabisitaranaho na ba se,umuturanyi na mugenzi we bazapfana.”%iC,“Ni iki gituma nzanirwa imibavu ivuye i Sheba, n'ibihumuraneza bivuye mu gihugu cya kure? Ibitambo byanyu byoswa ntibyemewe n'amaturo yanyu ntanezeza.”(hI,Umva wa si we, dore ngiye kuzanira aba bantu ibyago ari byo mbuto z'ibyo bajyaga bibwira, kuko batumviye amagambo yanjye, n'amategeko yanjye bakaba barayanze.Sg,“Nuko nimwumve mwa mahanga mwe, kandi mumenye ikibarimo wa teraniro we.fw,Kandi nabashyizeho n'abarinzi nti ‘Nimutegere amatwi ijwi ry'impanda’, ariko barahakana bati ‘Ntituzayatega.’ce?,Uwiteka avuga atya ati “Nimuhagarare mu nzira murebekandi mubaririze inzira za kera, aho inzira nziza iri abe ari yo munyuramo, ni ho muzabonauburuhukiromu mitima yanyu. Ariko barahakana bati ‘Ntituzayinyuramo.’Fd,Mbese nta soni bagize bamaze gukoraibizira? Oya, ntabwo bakozwe n'isoni haba no guhonga mu maso. Ni cyo gituma bazagwa mu bagwa, igihe nzabahagurukirabazaba imirara.”Ni ko Uwiteka avuga.cy,Urugumarw'abantu banjye barwomoye baruca hejuru bavuga bati ‘Ni amahoro, ni amahoro’, ariko rero nta mahoro ariho.'bG, Kukouhereye ku mutoukageza ku mukuruwo muri boumuntu wese yitanze gushaka indamu mbi,uhereye ku muhanuziukageza ku mutambyi,umuntu wese akora iby'uburiganya.a5, Amazu yabo azigarurirwa n'abandi hamwe n'imirima yabo n'abagore babo, kukoukubokokwanjye nzakuramburiraku baturagebo mu gihugu. Ni ko Uwiteka avuga.]`3, Ni cyo gituma nuzuwemon'uburakari bw'Uwiteka, naniwe no kwiyumanganya. Busukeku bana bari mu nzira no mu iteraniro ry'abasore, kukoumugaboazafatanwa n'umugorewe, kandiumusazan'ugezemu za bukuruna bo bazafatanwa.2_], “Abo nzavuganana bo no kubaberaumuhamya ni ba nde kugirango bumve? Doreugutwi kwabo ntikwakebwe ntibabasha kumva, ijambo ry'Uwiteka bararizinutswentibanezezwa na ryo.^+, Uwiteka Nyiringabo avuga atya ati “Bazahumba rwose abasigaye ba Isirayeli nk'uruzabibu, humbisheukubokokwawe nk'usoromera imizabibu mu byibo.{]o,Emera kwigishwa Yerusalemu we,umutimawanjyeutakwikuburahokugirango ntaguhindura amatongo n'igihugu kidatuwemo.”\/,Nk'uko isōko ivuburaamazi yayo ni ko na wouvuburagukiranirwa kwawo,urugomono kwambura byumvikana muri wo, indwara n'inguma bihora imbere yanjye.[7,Uwiteka Nyiringabo avuga atya ati “Mutsinde ibiti, murunde ikirundo cyo kūririraho muterei Yerusalemu, ari wo murwaugiyeguhanwa wuzuyeurugomogusa.EZ,Nimuhaguruketuze kuzamuka nijoro, turimbure amanyumba yabo. Y,Nimwitegure kuhatera, nimuhaguruketuzamuke ku manywa. Tubonye ishyano, kuko bugiyekugoroba, ibicucu bya nimugoroba bimaze kurema!nXU,Abungeri bazahasanga bajyanye imikumbi yabo, bazahakikiza amahema yabo, umwe azaragira ahe undi ahe.JW ,Umukobwa w'i Siyoniufiteuburanga bwiza wadamaraye, ngiye kumuca.SV !,Nimwiyarure yemwe bana ba Benyamini mwe, muve muri Yerusalemu muvugirize impanda i Tekowa, mushinge ikimenyetso kuri Betihakeremu kuko ibyago biturutse ikasikazi no kurimbuka gukomeye bibahanzeho amaso.U3,Abahanuzi bahanura ibinyoma, abatambyi bategeka uko bishakiye, kandi abantu banjye bashima ko bagenza batyo. Amaherezo yabyo se muzabigira mute?”GT,“Ikintu gitangaza kandi cyangwaurunukacyabonetse mu gihugu.kSO,Mbese ibyo sinzabibahanira? Ni ko Uwiteka abaza. Kandiubwoko nk'ubuumutimawanjye ntiwabuhoraibyo?0RY,Barahonjotse baciyeumubiri, niukuriimirimo y'ibyaha byabo barayikabya. Kuburanantibaburanira impfubyi kugirango zigubwe neza, kandi ntibaciraumukeneurubanza rutabera.tQa,Nk'urutanda rwuzuyemoinyoni ni ko amazu yabo yuzuyemouburiganya, ni cyo cyabateye gukomera bakaba abakire.{Po,“Kuko abantu banjye babonetsemo abantu babi, baca ibico nk'abategesha inyoni imitego, baratega bagafata abantu.eOC,Ibicumurobyanyu ni byo byakuyehoibyo bintu, kandi ibyaha byanyu ni byo byabimishije ibyiza.BN},Ntibarushyabibwira mu mitima yabo bati ‘Reka twubaheUwiteka Imana yacu iduhe imvura y'umuhindo n'iy'itumba mu gihe cyayo, ni yo idukomereza iminsi yashyiriweho igihe cyo gusarura.’SM,Ariko ubwo bwoko bufiteumutimawinangiye w'ubugome, baragomye barigendera.L5,Mbese ntimunyubaha?’Ni ko Uwiteka abaza. Ntimwahindiraumushyitsi imbere yanjye, kandi ari jye washyiriyehoumusenyi kubaurugabano rw'inyanja ho itegeko rihoraho iteka, rituma itabasha kururenga? Nubwo imiraba yayo isuma ntishobora kurutwara, nubwo ihorera ntibasha kururenga.sK_,‘Nimvumve ibi mwa bwoko bw'abapfapfa batagiraumutimamwe, mufiteamaso ntimubonekandi n'amatwi mtimwumve.LJ,“Nimumenyekanishe ibi mu nzu ya Yakobo, mubyamamaze i Buyudamuti|Iq,Kandi igihe bazaba babaza bati ‘Ni iki cyatumye Uwiteka Imana yacu idukorera ibyo byose?’Uzabasubizeuti ‘Nk'uko mwanyimuye mugakorera ibigirwamana by'amahanga mu gihugu cyanyu, ni ko muzakorera abanyamahanga mu gihugu kitari icyanyu.’aH;,“Ariko muri icyo gihe nubwo bimeze bityo, sinzabatsembaho rwose. Ni ko Uwiteka avuga.G),Bazarya bamarehoumusaruro wawe n'ibyokurya byawe, iby'abahungu bawe n'abakobwa bawe bari bakwiriye kurya. Bazarya bamareho imikumbi yawe n'amashyo yawe, bazarya bamareho inzabibu zawe n'imitini yawe, n'imiduguduyawe n'inkike z'amabuye wiringiraga bazayishenyesha inkota.=Fu,Ikirimba cyabo ni nk'imva irangaye, bose ni intwari.AE{,Dore ngiye kubateza ishyanga riturutse kure, wa nzu ya Isirayeli we.’Ni ko Uwiteka avuga. Ni ishyanga rikomeye kandi rya kera, ishyangautaziururimirwaryo, haba no kumva icyo bavuga.2D],“Ni cyo gituma Uwiteka Imana Nyiringabo ivuga itya iti ‘Ubwo bavuze iryo jambo, dore nzabahindura inkwi, n'amagambo yanjye nzayagiraumuriromu kanwa kawe azabatwike.gCG, ba bahanuzi bazahindukaumuyaganta jambo ry'ubuhanuzi bafite, ibyo bahanuye ni bo bizabaho.’B}, Kandi banze Uwiteka baramuhakana ngo ‘Si we kandi nta n'ibyago bizatugeraho, ndetse nta nkota cyangwa inzara tuzabona,fAE, Kuko inzu ya Isirayeli n'inzu ya Yuda yankoreye iby'uburiganya byinshi. Ni ko Uwiteka avuga.@ , “Nimwuriremujye ku nkike zaho kandi muzisenye ariko mwe kuhatsemba rwose, muhahwanyurehoamashami yaho kuko atari ay'Uwiteka.j?M, Mbese ibyo sinabibahanira? Ni ko Uwiteka abaza. Kandiubwoko nk'ubuumutimawanjye ntiwabuhoraibyo?d>A,Bari bameze nk'amafarashi abyibushyeyiragiye,umuntu wese yivugiraku mugorew'umuturanyi we.2=],Nabasha nte kukubabarira? Abana bawe baranyimūye kandi barahira ibitari Imana. Narabagaburiyebamaze guhagabarasambana, kandi biremamo imitwe bajya mu mazu y'abamaraya.t<a,Ni cyo gituma intare ivuye mu ishyamba izabatanyagura, isega rya nijoro rizabanyaga, ingwe izabubikiririra imbere y'imiduguduyabo. Uzahasohokera wese azatanyagurwa kuko ibicumurobyabo ari byinshi, no gusubirainyuma kwabo kwaragwiriye.8;i,Ngiye gusanga abakomeye mvuganena bo, kuko ari bo bazi inzira y'Uwiteka n'amateka y'Imana yabo. Nyamara na bo bahuje inama yo kwicaubuhake, bakica isezerano ryari ribaboshye.|:q,Ni ko kuvuganti “Niukuriaba ni abatindi, ni abapfapfa kuko batazi inzira y'Uwiteka cyangwa amateka y'Imana yabo.@9y,Uwiteka we, mbese amaso yawe ntuyarebesha ku kuri? Warabakubisentibababara, warabatsembye ariko banze guhanwa, bakambije mu gahanga kabo harushaubutaregukomera, ariko banze kugaruka.Y8+,Kandi naho bavuga bati “Turahiye Uwitekauhoraho”, niukuribarahira ibinyoma.]7 5,Nimwiruke mukubitehirya no hino mu nzira z'i Yerusalemu, maze murebekandi mumenye, mushake mu miharuro yaho niba mwabasha kuhabonaumuntu naho yaba umweukoraibitunganye agashakaukuri, nanjye nazahagirira imbabazi.]63,Kuko numvise ijwi nk'iry'umugoreuri ku nda no gushinyiriza nk'ubyarauburiza, ijwi ry'umukobwa ari we Siyoniuzabiranywe, akāra amaboko ye ati “Mbonye ishyano, kukoumutimawanjyeurabiraniye imbere y'abanyica!”G5,Nawe ubwouzasenywauzagira ute? Naho wakwiyambika imihemba,ukirimbisha ibyambarwa by'izahabu,ukisiga irangi ku masouzabawirimbishirijeubusa, abakunzi bawe barakugaya, barahigaubugingo bwawe.14[,Umuduguduwoseuhungishwa n'urusakurw'abagendera ku mafarashi n'abitwaje imiheto, bahungira mu gihuru kandi buriraibitare, imiduguduyose barayireka ntihagirauyisigaramo.3,Ni cyo kizatera isi kuboroga, n'ijuru hejuru rikabamoumwijima kuko nabivuze nkabigambirira, kandi sinzabyibuza, ntabwo nzivuguruza.”c2?,Kuko Uwiteka avuga atya ati “Igihugu cyose kizaba amatongo ariko sinzagitsembaho rwose.1,Nitegereje mbona ahantu hariuburumbuke harabayeubutayu, n'imiduguduyabo yose yasenyukiyeimbere y'Uwiteka ku bw'uburakari bwe bukaze.R0,Nitegereje mbona nta muntuuhari, n'ibisiga byose byo mu kirere byahunze.\/1,Nitegereje imisozi miremire mbona itigita, ndetse n'iyindi yose na yo inyeganyega.a.;,Nitegereje isi mbona idafite ishusho kandi irimoubusa, n'ijuru na ryo nta mucyo rifite.-+,Kuko abantu banjye ari abapfapfa ntibanzi, ni abana batitonda kandi nta bwenge bafite, baziubwenge bwo gukoraibyaha ariko gukoraneza ntibabizi.Q,,Nzahereza he ndeba ibendera ry'intambara, kandi nkumva ijwi ry'impanda?+!,Kurimbuka guhamagaraukundi kuko igihugu cyose kinyazwe, amahema yanjye arasahurwa atunguwe n'inyegamo zanjye zitamururwaho muri ako kanya.6*e,Ye baba we, ye baba we! Mfiteumubabaro mu gisenge cy'umutima,umutimawanjyeurandihagura, naniwe kwiyumanganya kuko wumvise ijwi ry'impanda n'induru z'intambara mutimawanjye. ),“Inzira yawe n'imirimo yawe ni byo bigutejeibyo bitero, icyo ni icyaha cyawe. Niukuribiragusharirira kuko bikugezemu mutima.”[(/,Barahakubye bameze nk'abarinzi b'umurimakuko hangomeye.’”Ni ko Uwiteka avuga.,'Q,“Mubitekerereze amahanga, dore muburirei Yerusalemu muti ‘Abaje kuhakuba baraza baturukamu gihugu cya kure, kandi bahuruzaingoma yo guteraimiduguduy'u Buyuda.j&M,Kuko ijwi rivuga riturutse i Dani rikavuga inkuru z'ibyago, riturutse no mu misozi ya Efurayimu.v%e,Yewe Yerusalemu we,uhagiraumutimawawe ho ibyaha kugirangourokoke. Uzahorana imigambi yawe mibiuzageze ryari?&$E, Dore azaza ameze nk'ibicu, n'amagare ye y'intambara azaba ameze nka serwakira, amafarashi ye azarusha ibisiga imbaraga. Tubonye ishyano kuko tugiyekunyagwa!X#), ahubwo niumuyagausumbyeibyo, ni wouzangeraho. Noneho ngiye kubacira imanza.”O", Icyo gihe ubu bwoko n'ab'i Yerusalemu bazabwirwa ngo “Nimurebeumuyagautwitseuturutse mu misozi yo mu butayuuteraumukobwa wanjye, ari bo bantu b'ubwoko bwanjye, si uwo kugosora cyangwa gutunganya,3!_, Maze ndavuga nti “Ayii, Mwami Uwiteka, niukuriwashutse aba bantu n'ab'i Yerusalemu ubwo wavugagauti ‘Muzagira amahoro’, none inkota ikaba yabageze no ku mutima.” ), Uwiteka aravuga ati “Uwo munsiumutimaw'umwamiuziheba, n'imitima y'ibikomangoma na yo, kandi abatambyi bazumirwa n'abahanuzi bazashoberwa.”hI,Nuko nimukenyere ibiguniramucureumuborogo murire, kukouburakari bukazebw'Uwiteka butatuvuyeho.C,Intare yasohotse mu kibira cyayo, kandiumurimbuzi w'amahanga yarahagurutse ava iwe, azanywe no guhindura igihugu cyaweumwirare, n'imiduguduyawe ikaba imisaka igasigara itagirauyituyemo.!,Mushinge ibendera aherekera i Siyoni, mwiyarure ntimurushyemuzuyaza, kuko ngiye kuzanaicyago kizaturukaikasikazi no kurimbuka gukomeye.”0Y,“Mumenyeshe u Buyudakandi mwamamaze n'i Yerusalemu muti ‘Nimuvuzeimpanda mu gihugu, murangururemuvugemuti: Nimuteranire hamwe tujye mu miduguduigoswe n'inkike.’nU,Mwikebere Uwiteka kandi mukebeho ibikoba bitwikiriye imitima yanyu, mwa bagabo mwe b'u Buyudan'abaturageb'i Yerusalemu,uburakari bwanjye butazabumezenk'umurirobugatwika kandi nta wabasha kubuzimya, bitewe n'ububibw'ingeso zanyu.},Ibyo ni byo Uwiteka abwira abantu b'u Buyudan'ab'i Yerusalemu ati “Nimurimeimishike yanyu, kandi ntimukabibe mu mahwa.,‘Ndahiye Uwitekauhoraho w'ukuri,utabera kandiukiranuka’, maze amahanga aziheshaumugisha muri we, kandi muri we ni mo bazishimira.” 3,Uwiteka aravuga ati “Isirayeli we, nugaruka abe ari jyeugarukira, nukurahoibizira byawe bikamva mu maso ntuzongera kujarajara, kandiuzarahira utiW',Twiryamire dufiteisoni kandi ikimwaro cyacu kibe ari cyo twiyorosa, kuko twacumuyeku Uwiteka Imana yacu, twe na ba datauhereye mu buto bwacuukageza none, kandi ntiturakumvira ijwi ry'Uwiteka Imana yacu.” ,Ariko ibiteye isoni byariye imirimo ya ba datauhereye mu buto bwacu, imikumbi yabo n'amashyo yabo, abahungu babo n'abakobwa babo."=,Niukuriniubusakwiringira gutabarwa n'ibigirwamana, guturukamu misozi miremire aho basakurizaga. Niukuriku Uwiteka Imana ni ho hava agakiza ka Isirayeli.,“Nimugaruke mwa bana basubiyeinyuma mwe, nzabakiza gusubirainyuma kwanyu.”
“Dore turakwitabye kuko uri Uwiteka Imana yacu.  ,Ijwi ryumvikanye mu mpinga ry'umuborogo no kwinginga by'Abisirayeli, kuko bagoretse inzira zabo bakibagirwa Uwiteka Imana yabo.y,Niukuriukoumugoreariganyaumugabowe akahukana, ni ko nanjye mwandiganije wa nzu ya Isirayeli we.”Ni ko Uwiteka avuga.=s,“Nuko ndavuga nti ‘Ariko ngiye kugushyira mu bana no kuguhaigihugu cyiza,umwandu mwiza w'ingabo z'abanyamahanga.’Maze nti ‘Muzanyita Data kandi ntimuzongera kunyimūra.’,Icyo gihe inzu ya Yuda izuzuran'inzu ya Isirayeli, kandi bazavana mu gihugu cy'ikasikazi baze mu gihugu nahaye ba sogokuruzaho gakondo.X),Icyo gihe i Yerusalemu bazahita intebe y'ubwami y'Uwiteka, kandi amahanga yose azayikoranirizwaho mu izina ry'Uwiteka, ari ho i Yerusalemu. Kandi ntibazongera kugenda bayobejwe n'imitima yabo mibi inangiye.ta,Uwiteka aravuga ati “Nuko nimumarakugwira no kuba benshi mu gihugu, muri icyo gihe ntibazongera kuvugaiby'isanduku y'isezerano y'Uwiteka, ndetse ntibazayitekereza haba no kuyibuka kandi ntibazayikumbura, ntizongera no kuremwaukundi._ 7,Kandi nzabaha abungeri bampwaniye n'umutimawanjye, bazabaragizaubwenge no kumenya.”& E,“Nimugaruke bana basubiyeinyuma mwe. Ni ko Uwiteka avuga. Kuko mbabereyeumugabokandi nzabakuramoumwe mu mudugudu, na babiri mu muryango mbajyane i Siyoni.\ 1, Icyo nshaka kimwe ni uko wemera ibyaha byawe, ibyo wacumuyeku Uwiteka Imana yawe, wayobereje inzira zawe ku mana z'abanyamahanga munsi y'igiti cyose gitoshye, kandi ntiwumviye ijwi ryanjye. Ni ko Uwiteka avuga.` 9, Genda wamamaze aya magambo aherekera ikasikaziuvugeuti ‘Garuka wa musubiranyuma we, Isirayeli.’Ni ko Uwiteka avuga. Sinzakurebana igitsure kuko ndiumunyambabazi. Ni ko Uwiteka avuga. Sinzakomeza kurakara iteka.y k, Maze Uwiteka arambwira ati “Isirayeli w'umusubiranyuma, yerekanye ko ariumukiranutsi kurutaYuda w'umuriganya., Nyamara murumunawe w'umuriganya Yuda na we abibonye atyo, ntarakangarukiran'umutimawe wose, keretse kuryarya.”Ni ko Uwiteka avuga.`9, Nukoubusambanyi bwe bw'ubupfayongo butumaigihugu cyandura, asambana n'ibiti n'amabuye.7g,Nuko maze gusenda Isirayeli wa musubiranyuma no kumuhaurwandiko rwo kumusenda muhoyeubusambanyi bwe, murumunawe w'umuriganya Yuda ntiyatinya, na we arībunza ajya gusambana.,Nuko amaze gukoraibyo byose ndibwira nti ‘Azangarukiraariko ntiyagaruka, kandi murumunawe w'umuriganya Yuda arabibona.’Q,Uwiteka yongeye kumbwira ku ngoma y'Umwami Yosiya ati “Mbese wabonye icyo Isirayeli wa musubiranyuma yakoze? Yigiriye mu mpinga y'umusoziwose no munsi y'igiti cyose gitoshye, ni ho yajyaga yibunza. ,Uti ‘Mbese azahoranauburakari? Azabukomeza ageze ku iherezo?’Umva uko wajyagauvugakandiukoraibyaha,ukagenza uko wishakiye.”c?,“Mbeseuhereye ubu ntiwajyauntakira uti ‘Data we, uriumuyobora wo mu bukumibwanjye’?yk,Ni cyo gituma imvura yimanwa kandi nta mvura y'itumba yabonetse, arikoufitemu maso ha maraya wanga kugiraisoni.D,Uburiraamaso yawe mu mpinga witegereze. Ahoutagize uwo muryamana ni hehe? Wabategererezaga mu nzira nk'Umwarabu uri mu butayu, kandi wandurishije igihuguubusambanyi bwawe n'ibyaha byawe. -,“Baravuga bati ‘Umugabonasendaumugorewe, yamara gutanana we akendwa n'undi mugabo, mbese yakongera gusubirana na we? Igihugu cyakorwamo bene ibyo ntikiba cyandujwe rwose?’Ariko weho wasambanye n'abakunzi bawe benshi, nyamara jyewehouzangarukire. Ni ko Uwiteka avuga.p~Y,%Na houzahava wikoreye amaboko, kuko Uwiteka yanze abo wiringiye kandi ntuzagubwa neza uri kumwe na bo.s}_,$Kukiujarajara cyane utyo ngoukorehirya no hino? Egiputa na ho hazagukozaisoni nk'uko Ashuri hazigukojeje.!|;,#Nyamaraukavuga wishuka uti ‘Nta rubanza rundiho, ngira ngouburakari yari amfitiye bwarashize.’Dore ngiye kukuburanya kukouvugauti ‘Sinacumuye.’!{;,"No ku binyita by'imyambaro yawe habonetseho amaraso y'ubugingo bw'abakene wahoyeubusa: ni abantuutigeze gufatabaca icyuho, ahubwo ibyo ni byo wabahoye.wzg,!Dore kouringaniza inzira yawe wishakira kubengukwa! Ndetse n'abagore basanzwe ari babi wabunguye ingeso zawe.y, Mbeseumwari yakwibagirwa ibyo arimbana, cyangwaumugeniibyambarwa bye? Nyamara abantu banjye banyibagiwe iminsi itabarika.exC,Yemwe ab'iki gihe, nimwitegereze ijambo ry'Uwiteka. Mbese nabereye Isirayeliubutayu, cyangwa igihugu cy'umwijima w'icuraburindi? Ni iki gituma abantu banjye bavuga bati ‘Turi ibyigenge, ntabwo tuzakugarukahoukundi’?w{,“Abana banyu nabakubitiyeubusa, ntibitaye ku gihano, inkota yanyu ni yo yarimbuye abahanuzi banyu nk'intare irimbura.Vv%,“Ni iki gituma mungisha impaka? Mwese mwancumuyeho.”Ni ko Uwiteka avuga.*uM,Ariko imana zawe wiremeye ziri he? Nizihagurukeniba zibasha kugukizamu gihe cy'amakuba yawe, kuko uko imiduguduyawe ingana Yuda we, ari ko n'imana zawe zingana.]t3,babwira igishyitsi cy'igiti bati ‘Ni wowe data’, bakabwira n'ibuye bati ‘Ni wowe watubyaye’, kuko aho kumpangaho amaso, banteyeumugongo, ariko mu gihe cy'amakuba yabo bazavuga bati ‘Hagurukaudukize.’s),“Uko igisambo kimwara gifashwe, ni ko ab'inzu ya Isirayeli bamwaye, bo n'abami babo n'ibikomangoma byabo, n'abatambyi babo n'abahanuzi babo,.rU,Wirinda ibikumarira inkweto ku birenge, kandi n'ibikumisha mu muhogo. Arikouravuga uti ‘Biramaze kuko nkunda imana z'abanyamahanga, kandi ari bo nzikurikirira.’8qi,kandiumezenk'ishashi yamenyereye kugishira mu butayu, irehera mu muyagayarinze. Ni nde wabasha kuyirindura yarinze? Abamushaka ntibazananirwa; bazamubonaukwezi kwe kubonetse.2p],Wabasha ute kuvugauti ‘Sinanduye, sinakurikiye ibigirwamana bya Bāli’? Rebaubukanda bwawe mu gikombeumenye ibyo wakoze. Umeze nk'ingamiya ikiri ntoya itana yiruka,o,Kuko naho wakwiyuhagiza shura,ukagira n'isabune nyinshi, ariko imbere yanjye ibyaha byawe byaraguhindanije. Ni ko Umwami Uwiteka avuga.n',Ariko nari narakugizeuruzabibu rwiza cyane,umubyareutunganye rwose. None se wahindutse uteukambera nk'igiti cy'ingwingiri cy'uruzabibu ntazi?Am{,“Erega kera wiyiciyeubuhake, wica isezerano ryari rikuboshye kandiuvugauti ‘Sinzakoreshwa!’Ahubwo mu mpinga y'umusoziwose no munsi y'igiti cyose gitoshye, waraharamyaga wibunza.Nl,Ububi bwawe buzaguhanan'ubuhemubwawe buzagukoraho, nukoumenye kandiurebeko ari ikintu kibi kandi gisharira, kuko wimuye Uwiteka Imana yawe ntubeukinyubaha.”Ni ko Umwami Uwiteka Nyiringabo avuga.>ku,None se mu nzira ijya muri Egiputaurayikoramo iki? Urashaka se kunywaamazi ya Nili? Cyangwa se mu nzira ijya mu Ashuri yourayikoramo iki? Urashaka se kujya kunywaamazi ya rwa ruzi?_j7,Mbese si wowe wizaniye ibyo, kuko wimuye Uwiteka Imana yawe ubwo yakuyoboraga inzira?Pi,Ndetse n'ab'i Nofu n'i Tahapanesi bakwambuye ikamba ryo ku mutwe wawe. h,Ibyana by'intare byaramutontomeye birivuga, kandi byahinduye igihugu cyeumwirare, imiduguduye yarahiye ari nta muturageukiyirimo.ngU,“Mbese Isirayeli niumuretwa? Yavukiyese mu nzu y'uburetwa? Niba atari ko biri kuki yabayeumunyago?If , Kuko abantu banjye bakoze ibyaha bibiri: baranyimūye kandi ari jye sōko y'amazi y'ubugingo, kandi bikorogoshoreye ibitega mu rutare, ndetse ni ibitega bitobotse bitabasha gukomeza amazi.”ce?, Wumirwe ku bw'ibyo wa juru we,ufatwe n'ubwoba bukabije wihebe cyane. Ni ko Uwiteka avuga.d, Mbese hariho ishyanga ryakunda kuguranaimana zaryo kandi atari imana? Ariko abantu banjye baguranye icyubahiro cyabo ibitagiraumumaro.c, Nimwambuke mufateku birwa by'i Kitimu mwirebere, mutumei Kedari kandi mwitegereze cyane, murebeko hariho igisa gityo cyigeze kubaho.ebC, “Ni cyo gituma ngiye kongera kubaburanya, ni ko Uwiteka avuga, nzaburanya abuzukurubanyu.>au,Abatambyi ntibarushyababaza bati ‘Uwiteka ari hehe?’N'abanyamategeko ntibamenyaga, abashumba na bo bancumuragaho, n'abahanuzi bahanuriraga Bāli, bikurikiriye ibitagiraumumaro. y~~k}||8{{CzzyyxxQwwvZuutssrrNqq&pp+onn5mm9lkkkjjqii.hhgugfeeeNdcc'b~a``}__(^]]\Z[ZZYY1XWWVVeUTTGSS:RQQrPPFONNlMM@LLLNKKKJzJJII H"GUFzEEzDCCZBB_A@@F??m?>4==h<<;;;>::988Z76554A32211*0G/.--E,,)+**)f((''k&&,%%$K##"""! HRQJZ)>m. i f  Q1)55Ka;,ariko iryo shyanga navugaganiriva mu byaha byaryo, nzareka ibyago nibwiraga kubagirira.U#,Igihe nzavuga iby'ishyanga n'iby'igihugu ngo bikurweho, bisenywe birimbuke,Z-,“Yemwe ab'inzu ya Isirayeli mwe, mbese sinabasha kubagenza nk'uyu mubumbyi? Ni ko Uwiteka abaza. Dore uko ibumba rimeze mu ntoki z'umubumbyi, ni ko namwe mumezemu ntoki zanjye, mwa ab'inzu ya Isirayeli mwe.,S,Maze ijambo ry'Uwiteka rinzaho riti~u,Nuko ikibindi yabumbaga mu ibumba gihombera mu ntoki z'umubumbyi, maze aribumbisha ikindi kibindi kimeze uko ashaka.\1,Nuko ndamanuka njya mu nzu y'umubumbyi, ndebye mbona arakoreraumurimowe ku ruziga._~7,“Hagurukaumanuke ujye mu nzu y'umubumbyi, ni ho nzakumvishiriza amagambo yanjye.”9} o,Ijambo ryaje kuri Yeremiya rivuye ku Uwiteka ritio|W,Ariko nimwanga kunyumvira ngo mwezeumunsi w'isabato, ahubwo mukikorera imitwaro mukayinyuza mu marembo y'i Yerusalemu kuri uwo munsi, nzakongezaumuriromu marembo yahouzatwika amanyumba y'i Yerusalemu, kandi ntabwouzazimywa.’”{,Kandi bazaturukamu miduguduy'u Buyudan'ahakikije i Yerusalemu hose no mu gihugu cy'Ababenyamini, no mu bibaya no mu misozi miremire n'ikusi, bazanye ibitambo byoswa n'ibindi bitambo n'amaturo y'ifu n'imibavu, bazanye n'ibyo gushima mu nzu y'Uwiteka.fzE,ni bwo abami n'ibikomangoma bari ku ngoma ya Dawidi bazinjira muri uyu murwa, bari ku magare y'intambara no ku mafarashi bo n'ibikomangoma byabo, n'abantu b'u Buyudan'abatuye i Yerusalemu, kandi uyu murwauzahoraho iteka.-yS,“Uwiteka aravuga ngo ‘Nuko nimunyumvanaumwete, ntimugireumutwaro mucisha mu marembo y'uyu murwa ku munsi w'isabato, ahubwo mukaweza ntimugireumurimomuwukoraho,xw,Ariko ntibarakumvira haba no gutegaamatwi, ahubwo bashinze amajosi kugirango batumvira, haba no kwemera kwigishwa.’&wE,Ntimugasohoreumutwaro mu mazu yanyu kuri uwo munsi kandi ntimukagireumurimowose mukora, ahubwo mujye mwezaumunsi w'isabato nk'uko nabitegetse ba sogokuruza.v,Uku ni ko Uwiteka avuga ati: ‘Mwirinde mutikoreraumutwaro ku munsi w'isabato, haba no kuwucisha mu marembo y'i Yerusalemu.u,‘Nimwumve ijambo ry'Uwiteka mwa bami b'u Buyudamwe, n'ab'i Buyudamwese n'abatuye i Yerusalemu mwese, abanyura muri aya marembo.’/tW,Uku ni ko Uwiteka yambwiye ati “Gendauhagarare ku irembo rya rubanda, aho abami b'u Buyudabinjirira n'aho basohokera, no mu marembo yose y'i Yerusalemuubabwire utis,Abandenganya bamware ariko jye ne kumwara, nibakukeumutimaariko jye ne gukukaumutima,ubazanireumunsi w'ibyago kandiubacemo ibyuho bibiri.Mr,We kumbera igiteyeubwoba, uriubuhungiro bwanjye ku munsi w'amakuba.-qS,Ku bwanjye ntabwo nihutiyekwanga kubaumwungeriukuragiriye, kandi ntabwo nashakagakubahanuriraumunsi w'amakuba. Urabizi, ibyamvuye mu kanwa byagaragaye imbere yawe.Lp,Dore barambaza bati “Ijambo ry'Uwiteka riri he? Ngaho nirize.”Xo),Nkiza Uwiteka nzabona gukira,undokore nzarokoka, kuko ari wowe shimwe ryanjye.,nQ, Uwiteka Byiringiro bya Isirayeli, abakwimūra bose bazakorwa n'isoni. Abanyimūra bazandikirwa mu isi kuko bimūye Uwiteka, kandi ari we sōko y'amazi y'ubugingo.dmA, Ubuturobwacu bwera n'intebe y'ubwami bw'icyubahiro, yashyizwe ejuruuhereye mbere na mbere./lW, Umuntu wirundanyahoubutunzi bw'amahugu ni nk'inkware ibundikira amagi itateye. Ubwo butunzi buzamusigaagabanijemo kabiri iminsi yo kubahokwe, hanyuma azabaumupfapfa.k, Jye Uwiteka ni jyeurondoraumutimankawugerageza, nkituraumuntu wese ibihwanye n'inzira ze, uko imbuto ziva mu mirimo ye ziri.}js, Umutimaw'umuntuurusha ibintu byose gushukana, kandiufiteindwara ntiwizere gukira. Ni ndeushobora kuwumenya uko uri?`i9,Kuko azahwana n'igiti cyatewe hafi y'amazi gishorera imizi mu mugezi. Ntikizatinya amapfa nacana, ahubwo ikibabi cyacyo kizahorana itoto, ntikizita ku mwaka wacanyemo amapfa kandi ntikizareka kwera imbuto zacyo.”Hh ,“Hahirwaumuntu wizera Uwiteka, Uwiteka akamuberaibyiringiro.g),Azaba ameze nk'inkokōre yo mu butayu, kandi icyiza nikiza ntazakibona, ahubwo azatura ku gasi ko mu butayu, mu gihugu cy'ubukūna kidatuwemo.~fu,Uku ni ko Uwiteka avuga ati “Havumweumuntu wiringira undi muntu akishima amaboko ye, mu mutimawe akimūra Uwiteka.(eI,Naweubwawe ntuzagumanaumwandu wawe nari naguhaye, nzatumaukorera ababisha bawe uri mu gihuguutazi, kukoumuriromwawakishijeuburakari bwanjyeuzahora waka iteka.,dQ,Yewe wa musoziwanjye wo mu kibaya we, ibintu byawe n'ubutunzi bwawe bwose n'ingoro zawe ngiye kubitanga ho iminyago, mbahoye icyaha wakoreye mu ngabano zawe zose.c ,Ndetse n'abana babo baracyibuka ibicaniro byabo, n'ibishushanyo byabo bya Ashera byari ku mirinzi yo mu mpinga z'imisozi yose.b #,Icyaha cya Yuda cyandikishijwe ikaramu y'icyuma n'umusyi wa yahalomu, cyandikwa ku nsika z'imitima yabo no ku mahembe yo mu bicaniro byabo.a,Dore noneho ngiye kubamenyesha, niukuringiye kubamenyeshaukubokokwanjye n'imbaraga zanjye, na bo bazamenya yuko izina ryanjye ari Yehova.7`i,Mbeseumuntu yakwiremera imana zitari imana?”p_Y,Ayii, Uwiteka mbaraga zanjye n'igihome cyanjye, n'ubuhungiro bwanjye ku munsi w'amakuba, amahanga azakuzahoaturutse ku mpera z'isi avuga ati “Icyo ba sogokuruzabazunguye ni ibinyoma gusa, ni iby'ubusa, ni ibintu bitagiraumumaro.;^o,Icyaha cyabo n'igicumurocyabo nzabanza mbibahembere kabiri, kuko igihugu cyanjye bacyandurishije intumbi z'ibintu byabo nangaurunuka,umwandu wanjye bakawuzuzamoibizira byabo.”r]],Kuko amaso yanjye ari ku nzira zabo zose ntizihishe nkazireba, n'ibyaha byabo ntibihishwe imbere yanjye.G\,“Dore ngiye gutumiraabarobyi benshi, ni ko Uwiteka avuga, na bo bazabaroba. Hanyuma y'ibyo nzatumiraabahigi benshi, bazabahiga ku musoziwose no ku gasozi kose, no mu masenga yo mu bitare.@[y,‘Ndahiye Uwitekauhoraho wavanye Abisirayeli mu gihugu cy'ikasikazi, no mu bihugu byose yari yarabatatanirijemo.’Kandi nzabagarura mu gihugu cyabo, icyo nari narahaye ba sekuruza.&ZE,Uwiteka aravuga ati “Nuko dore iminsi izaza, ubwo batazongera kuvugango ‘Ndahiye Uwitekauhoraho wavanye Abisirayeli mu gihugu cya Egiputa’, ahubwo ngoDY, Ni cyo gituma ngiye kubohēra mbavane muri iki gihugu, mukajya mu gihugu mutaziari mwe haba na ba so. Ni ho muzakorera izindi mana ku manywa na nijoro, kuko ntazabagirira imbabazi.’”X , None namwe mwarushije ba so gukoraibyaha, doreumuntu wese wo muri mwe ayobywa n'umutimawe mubiunangiye, bigatuma mutanyumvira.7Wg, Maze naweuzabasubizeuti ‘Uwiteka aravuga ati: Byatewe n'uko ba so banyimūye bagakurikiza izindi mana, bakazikorera bakazisenga, bakanyimūra ntibakomeze amategeko yanjye.]V3, “Nuko igiheuzamenyesha ubwo bwoko ayo magambo yose, na bo bakakubazabati ‘Ni iki cyatumye Uwiteka atuvugahoibyo byago byose bikomeye? Igicumurocyacu ni ikihe? Icyaha twakoreye Uwiteka Imana yacu ni igiki?’EU, Kuko Uwiteka Nyiringabo Imana ya Isirayeli ivuga itya iti ‘Dore aha hantu ngiye guhozaijwi ryo kwishima n'ijwi ry'umunezero, ijwi ry'umukwe n'ijwi ry'umugeni, mbikore murebamukiriho.’QT,“Ntuzinjire no mu nzu y'ibirori kwicarana na bo, ngo urye kandiunywe. S,Kandi nta bazamanyuraumutsima wo guhumurizaabaririra abapfuye, nta bazabaha igikombe cyo kubahumurizaku bwa ba se cyangwa ba nyina."R=,Bose abakuru n'abato bazagwa muri iki gihugu, ntibazahambwa kandi nta bazabaririra, cyangwa ngo babīshishimurire, haba no kwimoza inkomborera ku bwabo.GQ,Uwiteka avuga atya ati “Ntukinjire mu nzu kandi ntukajye kuganya ngoubaririre, kuko ubwo bwoko nabunyaze amahoro yanjye ndetse n'ineza n'imbabazi zanjye nabibakuyeho. Ni ko Uwiteka avuga.iPK,‘Bazapfaurupfu n'agashinyaguro, ntibazaririrwa kandi ntibazahambwa, bazarambarara hasi nk'amase kandi bazarimbuzwa inkota n'inzara, n'intumbi zabo zizaba inyama z'ibisiga byo mu kirere n'iz'inyamaswa zo mu ishyamba.’”O,Kuko Uwiteka ari ko avuga ku bahungu no ku bakobwa bahavukiye, no kuri ba nyina bababyaye no kuri ba se bababyariye muri iki gihugu atiWN',“Aha ngaha ntuzahashakireumugore, kandi ntuzahabyarire abahungu n'abakobwa.'M K,Ijambo ry'Uwiteka ryanjeho riti`L9,Nzakurokora nkuvanemu maboko y'abanyabyaha, kandi nzagukizaamaboko y'abateyeubwoba.”DK,Kandi nzakugirainkike yubakishijwe imiringa ibe igihome gikingiye abo bantu, na bo bazakurwanya ariko ntibazakunesha, kuko ndi kumwe nawe ngo ngukizekandi nkurokore. Ni ko Uwiteka avuga.FJ,Ni cyo gituma Uwiteka avuga atya ati “Nugaruka nzakugarura kugirangouhagarare imbere yanjye, kandi ibishimwa nubivana mu bigawauzabank'akanwa kanjye. Bazakugarukiraariko ntuzabagarukire. I ,Kuki mporanaumubabaro,urugumarwanjye rutavurikarukabarwanze gukira? Mbese kokouzambera isōko ishukana, cyangwa nk'amazi akama?H,Sinicaye mu iteraniro ry'abantu bishima bakanezerwa, ahubwo nicayeukwanjye ku bw'amaboko yawe, kuko wanyujujemouburakari.G+,Amagambo yawe amaze kuboneka ndayarya, maze amberaumunezero n'ibyishimo byo mu mutimawanjye, kuko nitiriwe izina ryawe Uwiteka Mana Nyiringabo.F1,Ayii Uwiteka, ni woweubizi. Unyibuke kandiunsure,umporere abandenganya ku bwo kwihangana kwawe ntunkureho,umenye yuko nababajwe ngatukwa ku bwawe.uEc,Nzakunyuza mu gihuguutaziuri kumwe n'abanzi bawe, kukoumurirowakijwe n'uburakari bwanjye wo kuzabatwika.”D%, “Ibintu byawe n'ubutunzi bwawe nzabitanga ho iminyago ari nta cyo biguzwe, babimareho mu ngabano zawe zose ari ibyaha byawe byose nguhoye.LC, Mbese harihouwabasha kuvunaicyuma, icyuma cy'ikasikazi n'umuringa?B, Uwiteka yaravuze ati “Niukurinzagukomezaugubwe neza, niukurinzatera abanzi bawe kukwisunga mu gihe cy'amakuba no mu gihe cy'umubabaro.4Aa, Mbonye ishyano mama, kuko wambyariye kubaumuntu wo kujya impaka no kurwanya abo mu isi yose! Nta we nagurije, kandi nta wangurije, nyamaraumuntu wese wo muri bo aramvuma.J@ , Uwabyaye barindwi arihebye ararabiranye, izuba rye rirenze butarīra, yakozwe n'isoni no kumwara: kandi abasigaye bo muri bo nzabarimburizainkota imbere y'ababisha babo.”Ni ko Uwiteka avuga.#??,Abapfakazi babo bambereye benshi kurutaumusenyi wo ku nyanja, na ba nyina w'abasore nabatejeumurimbuzi ku manywa y'ihangu, nabatungujeubwoba n'umubabaro.>,Kandi nabagoshoje intara mu marembo y'igihugu, nabiciye abana, narimbuyeubwoko bwanjye ntibarakangarukirango bave mu nzira mbi zabo.=-,Uwiteka aravuga ati “Waranyanze wasubiyeinyuma, ni cyo cyatumye nkuramburirahoukubokonkakurimbura, ndarambiwe noneho guhorambagirira imbabazi.y<k,Ni nde wakugirira imbabazi Yerusalemu we? Cyangwa ni nde wakuborogera? Cyangwa ni nde wahindukirango agusuhuze?!;;,Kandi nzatuma bateraganwa hirya no hino mu bihugu byose byo mu isi, mbahoye ibyo Manase mwene Hezekiya,umwami w'u Buyudayakoreye i Yerusalemu byose.”=:s,Kandi nzabategekerauburyo bune bwo guhanwa. Ni ko Uwiteka avuga: Inkota yo kwica, imbwa zo gutanyagura, ibisiga byo mu kirere, n'inyamaswa zo mu ishyamba byo kugasha no kurimbura.w9g,Nibakubazabati ‘Tujye he?’Naweuzababwire uti ‘Uku ni ko Uwiteka avuze ngo: Abakwiriye gupfa bapfe, n'abakwiriye inkota barimbuzwe inkota, kandi abakwiriye inzara bicwe n'inzara, n'abakwiriye kujyanwa ari imbohe bagendeho imbohe.’8 -,Maze Uwiteka arambwira ati “Nubwo Mose na Samweli bampagarara imbere,umutimawanjye ntabwo nawerekeza kuri aba bantu. Ubankure mu maso bagende.^75,Mbese mu bigirwamana by'abanyamahanga hari icyabasha kuvubaimvura? Mbese ijuruubwaryo ryabasha kugusha imvura yamagira? Si wowe Uwiteka, Mana yacu? Ni cyo gituma tuzagutegereza kuko ibyo byose ari wowe wabiremye.{6o,Ntutuzinukweugirire izina ryawe, ntukozeisoni ingoma y'icyubahiro cyawe, ibuka we kwica isezerano wadusezeranije.[5/,Nyagasani, twemeye ibyaha byacu n'ibicumurobya ba sogokuruza, kuko twagucumuyeho.64e,Mbese wanze u Buyudarwose? Umutimawawe wazinutswei Siyoni? Kuki wadukubisetukaburaurukiriro? Twategereje amahoro ariko nta cyiza cyaje, twategereje gukiranone haje kwiheba!>3u,Iyo ngiye mu gasozi mpasanga abicishijwe inkota, kandi iyo ngiye mu murwa mpasanga abarembejwe n'inzara. Umuhanuzi n'umutambyi na bo bajarajara mu gihugu, batagira icyo bazi.’”62e,“Mazeuzababwiea iri jambo uti ‘Amarira ahora atemba mu maso ku manywa na nijoro adatuza, kukoumwari w'ubwoko bwanjye yacitsemo icyuho gikomeye, n'urugumarubabaza cyane.U1#,N'abantu abahanuzi bahanuriraga, bazagwa mu nzira z'i Yerusalemu bazize inzara n'inkota kandi ntibazabona gihamba, haba n'abagore babo n'abahungu babo n'abakobwa babo, kuko nzaba mbasutseho ibyaha byabo._07,Ni cyo gituma Uwiteka avuga iby'abahanuzi bahanuriramu izina ryanjye kandi ntabatumye, nyamara bakavuga bati ‘Inkota n'inzara ntabwo bizaba muri iki gihugu.’Ati ‘Abo bahanuzi bazarimbuzwa inkota n'inzara.’x/i,Maze Uwiteka arambwira ati “Abahanuzi bahanura ibinyoma mu izina ryanjye, si jye wabatumye kandi sinabategetse, haba no kuvuganana bo. Babahanuriraiyerekwa ry'ibinyoma, n'iby'ubupfumu n'ibitagizeumumaro, n'uburiganya bwo mu mitima yabo...U, Maze ndavuga nti “Ayii, Mwami Uwiteka! Dore abahanuzi barababwira bati ‘Ntabwo muzabona inkota ntimuzagira n'inzara, ahubwo nzabahera amahoro y'ukurihano.’”&-E, Naho bakwiyirizeubusasinzumvira gutakakwabo, kandi nibatamba ibitambo byoswa n'amaturo y'ifu sinzabyemera ahubwo nzabarimbuza inkota n'inzara n'icyorezo.”F,, Maze Uwiteka arambwira ati “We gusabira ubwo bwoko ibyiza.a+;, Uku ni ko Uwiteka abwira ubu bwoko ati “Uku ni ko bakunze kurorongotana, ntabwo bashinze ibirenge byabo hamwe. Ni cyo cyatumye Uwiteka atabemera, noneho yibutse gukiranirwa kwabo, agiye kubahanira ibyaha byabo.” *, Kuki wamera nk'umuntu wumiwe, nk'intwari inaniwe kurokora? Nyamara Nyagasani, uri muri twe kandi twitiriwe izina ryawe ntutureke.),Ayii Byiringiro bya Isirayeli! Umukizawe wo mu gihe cy'amakuba kuki wabaumezenk'umushyitsi mu gihugu, nk'umugenziurayeijoro rimwe gusa? ( ,Nubwo ibicumurobyacu bidushinja, tugirire ku bw'izina ryawe ayii Uwiteka, kuko gusubirainyuma kwacu ari kwinshi, twagucumuyeho.'!,Na zo imparage zihagarara mu mpinga z'imisozi zifite impumu nk'uko ingunzu zahagira, amaso yazo abaye ibisanga kuko ari nta bwatsi buriho.`&9,Niukuriimparakazi na yo ibyariye mu gasozi, ita abana bayo kuko ari nta bwatsi buhari.%w,Babitewe n'ukoubutakabwiyashije imitutu kuko ari nta mvura igwa mu gihugu, n'abahinzi na bo bariheba bifata mu mutwe.%$C,Imfura zabo zohereje abana babo bato kuvoma, bageze ku mariba baburamoamazi, bagarukanaibibindi byabo birimoubusabakorwa n'isoni, bariheba bifata mu mutwe.z#m,I Buyudaharaboroga, mu marembo yaho abantu bararaba, bicaye hasi bariraburiw, gutakakw'i Yerusalemu kugiyeejuru.J" ,Ijambo ry'Uwiteka ryaje kuri Yeremiya, ku bw'amapfa yari yacanye.`!9, Nabonye ibizira byawe ndetse n'ubusambanyi bwawe, n'ijwi ryawe ry'ubusambanyi, n'ibizira byo kwibunza kwawe wakoreye ku misozi no mu bibaya. Uzabona ishyano Yerusalemu we! Wanze kwezwa, mbese ibyo bizahereza he?”P , Ni cyo gituma nzabeyura inkanda yaweureba, nkagaragazaubwambure bwawe.wg, Ibyo ni byo bihembo byawe, ni rwo rugeronakugezeho, ni ko Uwiteka avuga, kuko wanyibagiweukiringira ibinyoma.Z-, Ni cyo gituma ngiye kubatatanya nk'umuramautumurirwa kure n'umuyagawo mu butayu.*M, Mbese Umunyetiyopiya yabasha guhindura ibara ry'umubiriwe, cyangwa ingweubugondo bwayo? Namwe ni uko ntimwabasha gukoraibyiza, kandi mwaramenyereye gukoraibibi.F, Kandi niwibwira mu mutimawawe uti ‘Ni iki cyatumye ibyo byose bingeraho?’Igicumurocyawe gikabije ni cyo cyatumye ibinyita by'imyambaro yawe bibehurwa, n'ibitsinsino byawe bigakomereka.-, Uzavuga iki ubwo azaguhanaakagusumbisha abo wagiraga incuti, noneho bakaba ari bo bagutwara? Mbese imibabaro ntizagufatank'iy'umugoreuri ku nda?r], “Nimwubureamaso yanyu murebeabaturutse ikasikazi,umukumbi wari warahawe uri he, wa mukumbi wawe mwiza?y, Imiduguduy'ikusi yugariwe kandi nta wo kuyugururauhari. Ab'i Buyudabose bajyanywe ho iminyago, bose bagiye ari imbohe.~u, Ubwireumwami n'umugabekazi uti “Nimwicishe bugufimwicare hasi, kuko ikamba ryarimbishaga imitwe yanyu riguye hasi.@y, Ariko ibyo nimutabyumvira, nzaririra ku mutimaahiherereye ndizwa n'ubwibone bwanyu, kandi amaso yanjye azasesagura amarira menshi atembe kukoumukumbi w'Uwiteka wajyanywe ho iminyago.T!, Nimuhe Uwiteka Imana yanyu icyubahiro itarazanaumwijima, ibirenge byanyu bitarasitara ku misozi irihoumwijima, kandi mwategerezaumucyo akawuhindura igicucu cy'urupfu, akawugiran'umwijima w'icuraburindi.L, Nimwumve kandi mutegeamatwi, ntimukibone kuko Uwiteka ari weuvuga.+O, Kandi nzabatera kuvunagurana, ndetse abana na ba se. Ni ko Uwiteka avuga. Sinzabababarira, sinzagira abo ndeka, sinzabagirira imbabazi zambuza kubarimbura.’”V%, Naweuzabasubizauti ‘Uku ni ko Uwiteka avuga ati: Dore abatuye muri iki gihugu bose, ndetse n'abami bicaye ku ntebe ya Dawidi n'abatambyi n'abahanuzi, n'abatuye i Yerusalemu bose ngiye kubuzuzamoisindwe.H , Nukouzababwira iri jambo uti “Uku ni ko Uwiteka Imana ya Isirayeli ivuga iti ‘Igicuma cyose kizuzuzwa vino.’Na bo bazakubwira bati ‘Mbese tuyobewe ko igicuma cyose kizuzuzwa vino?’dA, Erega nk'ukoumushumiufatamu rukenyerero rw'umuntu, ni ko nikomejeho inzu ya Isirayeli yose n'inzu ya Yuda yose, ni ko Uwiteka avuga, kugirango bambereubwoko n'izina, n'ishimwe n'icyubahiro, ariko ntibarakabyumva.’”?w, Ubu bwoko bubi banga kumvira amagambo yanjye bakayobywa n'imitima yabo inangiye, bikurikirira izindi mana bakazikorera kandi bakazisenga, bazamera nk'uwo mushumiutakigira icyoumara.wg, “Uwiteka avuze atya ati ‘Uko ni ko nzangizaubwibone bwa Yuda, n'ubwibone bwo kwishongora bw'i Yerusalemu.,S, Maze ijambo ry'Uwiteka rinzaho riti , Nuko njya kuri Ufurate, ndacukurankura uwo mushumi aho nari nawuhishe, ndebye nsangaumushumi warononekaye ari nta cyoukimaze. }, Hahise iminsi myinshi Uwiteka arambwira ati “Hagurukaujye ku ruzi Ufurate,uhakure wa mushumi nagutegetse kuhahisha.”J  , Nuko ndagenda nywuhisha kuri Ufurate, nk'uko Uwiteka yantegetse.o W, “Enda uwo mushumi waguze uwoukenyejeuhagurukeujye ku ruzi Ufurate,uwuhishe mu kobo ko mu rutare.”3 a, Ijambo ry'Uwiteka rinzaho ubwa kabiri ritiH , Ni ko kuguraumushumi nk'uko Uwiteka yavuze, maze ndawukenyeza.k Q, Uku ni ko Uwiteka yambwiye ati “Genda wigurireumushumi w'igitareuwukenyeze, ntuwukozemu mazi.”^5, Ariko nibatumvira nzaca ubwo bwoko, nzabuca kandi mburimbure.”Ni ko Uwiteka avuga.E, Nibiganaubwoko bwanjye, bakarahira izina ryanjye ngo ‘Ndahiye Uwitekauhoraho’, nk'uko na bo bari barigishijeubwoko bwanjye kurahira Bāli, ni ho bazubakwa ngo bature mu bwoko bwanjye.~u, Nimara kubacanzagaruka mbagirire imbabazi, nzabagaruraumuntu wese asubiremu mwandu we, n'umuntu wese mu gikingi cye.5c, Uku ni ko Uwiteka aburiraabaturanyi banjye babi, bakoze ku mwandu narazeubwoko bwanjye Isirayeli ati “Dore ngiye kubacamu gihugu cyabo, inzu ya Yuda na yo nzayibakuramo.+, Babibye ingano basarura amahwa, bariruhijentibyagira icyo bibamarira, kandi muzakozwa isoni n'umwero wanyu bitewe n'uburakari bukazebw'Uwiteka.&E, Abarimbuzi bateye mu mpinga zose zo mu butayu, kuko inkota y'Uwiteka irimburauhereye mu ruhande rumwe rw'igihuguukageza mu rundi, nta kizima gifite amahoro.}s, Bakigize ikidaturwa kirantakira kuko kirimoubusa, igihugu cyose cyagizwe ikidaturwa kuko ari nta muntuukibyitayeho., Abungeri benshi bononnyeuruzabibu rwanjye, banyukanyutse igikingi cyanjye, igikingi cyanjye nakundaga bagihinduyeubunogebubi.D~, Mbeseumwandu wanjye wampindukiyenk'igisiga gifite amabara menshi? Mbese ntagoswe n'ibisiga bimugurukiye? Nimugende muteranirize hamwe, inyamaswa zose zo mu gasozi muzizane zibatanyagure.o}W, Umwandu wanjye wambereye nk'intare yo mu ishyamba, yaranguruyeijwi ryo kuntera, ni cyo gituma mwanga.q|[, Nasize inzu yanjye, natayeumwandu wanjye, uwoumutimawanjyeukunda cyane namutanze mu maboko y'abanzi be.{, Kuko n'abo muva inda imwe n'inzu ya so, abo na bo bagukoreye iby'uburiganya basakurizainyuma yawe, ariko naho bakubwira neza ntukabizere.1z[, Niba warasiganywe n'abagenza amaguru bakagusigaunaniwe, wabasha ute gusiganwa n'amafarashi? Kandi nahoumerewe neza mu gihugu cy'amahoro, Yorodani niyuzurauzagenza ute?Gy, Mbese igihugu kizageza he kikiboroga, kandi ibyatsi byo mu gasozi na byo byuma? Amatungo n'ibigurukabirahashira bizize ibyaha by'abagituyemo, kuko bavuga bati “Ntazabona iherezo ryacu.”x', Ariko wowe Uwitekauranzi,uranduziugeragezaumutimawanjye ukoukumereye, kandi boubakururenk'intama zigiye kubagwaubarindirizeumunsi w'icyorezo.pwY, Warabateye bashora imizi, barakura ndetse bera imbuto. Baguhozaku rurimiarikoukabakure y'imitima yabo.!v =, Uwiteka we, iyo mburanye nawe ni woweukiranuka, ariko nkundira nkubazeiby'imanza zawe. Kukiumunyabyaha ahirwa mu nzira ze? Kuki abariganya bagubwa neza?ru], kandi ntihazagiraurokoka wo muri bo kuko nzateza abantu bo mu Anatoti ibyago, mu mwaka bazahanirwamo.”t, Uwiteka Nyiringabo avuga atya ati “Dore ngiye kubahana, abasore bazicishwa inkota, abahungu babo n'abakobwa babo bazicwa n'inzara,$sA, Ni cyo gituma Uwiteka avuga iby'abantu bo mu Anatoti bashaka kukwica bavuga bati “Ntugahanure mu izina ry'Uwiteka kugirangoudapfauguyemu maboko yacu.”r', Ariko Uwiteka Nyiringabo we, uca imanza zitaberaukagerageza imitima n'impyiko, henga ndebe ukouzabahōra kuko nakumenyeshejeurubanza rwanjye.Uq#, Ariko nari meze nk'umwana w'intama woroshyeujyanywe kubagwa, kandi sinari nzi ko bangambaniye bati “Turimbure igiti n'imbuto zacyo, tumucemu gihugu cy'ababaho kugirango izina rye ritongera kwibukwa.”Pp, Uwiteka warabimenyesheje maze ndabimenya,uherakounyereka imirimo yabo.7og, Uwiteka Nyiringabo waguteyenk'imbuto none agutegekeye ibyago, aguhoyeibyaha by'inzu ya Isirayeli n'iby'inzu ya Yuda, ibyo bizaniye bakandakaza kuko boserezaga Bāli imibavu.n5, Uwiteka yakwise Umwelayoutoshye, mwiza kandiufiteimbuto nziza, ariko awutwikira mu rusakurw'imidugararo myinshi kandi n'amashami yawo aravunagurika.#m?, Umukunzi wanjye aje kwenda iki mu nzu yanjye, ko yakoranye na benshi ibizira? Wibwira ko ibitambo ari byo byagukiza? Kandi iyoukozeicyaha ni bwounezerwa.l!, Nuko we gusabira ubu bwoko, ntukarangurureijwi ku bwabo cyangwa ngoubasabire, kuko ntazabumvira ubwo bazantakira ku bw'amakuba yabo.’”bk=, Kuko uko imiduguduyawo ingana, ari ko n'imana zawe zingana Yuda we. Kandi uko inzira z'i Yerusalemu zingana, ni ko n'ibicaniro mwubakiye cya kindi gikoza isoni bingana, ari byo bicaniro byo kosereza Bāli ho imibavu.!j;, Maze abo mu miduguduy'u Buyudan'abatuye i Yerusalemu bazajya gutakira ibigirwamana boserezaga imibavu, ariko ntabwo bizabakiza mu gihe cy'amakuba yabo.i}, Ni cyo gituma Uwiteka avuga atya ati ‘Dore ngiye kubateza ibyago batazabasha kurokoka, bazantakira ariko sinzabumvira.Ih , Basubiyemu byaha bya ba sekuruza, banze kumvira amagambo yanjye, bikurikiriye izindi mana ngo bazikorere. Inzu ya Isirayeli n'inzu ya Yuda bishe isezerano ryanjye, nasezeranye na ba sekuruza.ngU, Maze Uwiteka arambwira ati “Mu bagabo b'i Buyudano mu baturageb'i Yerusalemu habonetseubugambanyi.Zf-, Nyamara ntibarakumvira haba no gutegaamatwi, ahubwoumuntu wese yayobejwe n'umutimawe mubiunangiye. Ni cyo cyatumye mbarangirizaho amagambo yose y'iri sezerano, ayo nari nabategetse gukoraariko ntibayakora.”+eO, kuko nihanangirije ba sogokuruzacyaneuhereye wa munsi nabavanaga mu gihugu cya Egiputaukageza none, nkabyuka kare mbihanangiriza nti: Nimwumvire ijwi ryanjye.’$dA, Maze Uwiteka arambwira ati “Amamaza aya magambo yose mu miduguduy'u Buyudano mu nzira z'i Yerusalemu uti ‘Nimwumve amagambo y'iri sezerano muyasohoze,/cW, kugirango nsohoze indahiro narahiye ba sogokuruzayo kubahaigihugu cy'amata n'ubukink'uko biri n'uyu munsi.’”
Nuko ndamusubizanti “Birakabaho, Nyagasani.”by, iryo nategetse ba sogokuruzawa munsi nabazanaga mbavanye mu gihugu cya Egiputa, mu itanura ry'ibyuma nti: Nimwumvire ijwi ryanjye n'amategeko yanjye, muyakomeze yose nk'uko nayabategetse. Ubwo ni bwo muzabaabantu banjye, nanjye nkaba Imana yanyu,jaM, Uku ni ko Uwiteka Imana ya Isirayeli ivuga iti ‘Havumweumuntuutumvira amagambo y'iri sezerano,a`;, “Nimwumve amagambo y'iri sezerano, kandiubwire ab'i Buyudan'abatuye i Yerusalemu uti:2_ a, Ijambo ry'Uwiteka ryaje kuri Yeremiya riti;^o, Uburakari bwaweubusukeku banyamahanga batakuzi no ku miryango itāmbariza mu izina ryawe, kuko batanyaguye Yakobo. Baramutanyaguye bamumaraho, n'ubuturobwe babuhinduye amatongo.Y]+, Uwiteka,umpane ariko bitarenzeurugero, ntumpanisheumujinya kugirangoutantsemba.k\O, Uwiteka, nzi ko inzira y'umuntu itaba muri we, ntibiri mu muntuugenda kwitunganiriza intambwe ze.[', Dore ijwi ry'impuha riraje, ikiriri cyinshi kije giturutse mu gihugu cy'ikasikazi, guhindura imiduguduy'u Buyudaamatongo n'ubuturobw'ingunzu.vZe, Abungeri bahindutse nk'inka ntibasobanuza Uwiteka, ni cyo cyatumye badahīrwa, imikumbi yabo yose igatatana.Y5, Ihema ryanjye riranyazwe, imigozi yanjye yose iracitse, abana banjye baransize ntibakiriho, nta wusigaye wo kumbambira ihema no kumanikira inyegamo.$XA, Mbonye ishyano mbitewe n'igikomere cyanjye,urugumarwanjye ruranyihebesheje ariko ndavuga nti “Niukuri, ni rwo kababaro kanjye nkwiriye kukihanganira.”W#, kuko Uwiteka avuga atya ati “Dore ubu ngiye guterakure abaturagebo mu gihugu nk'uteraumuhumetso, mbahagarikeumutimakugirango babyumve.”MV, Koranya ibintu by'ubugenza bwawe biri mu gihugu yeweutuyemu gihome,$UA, Ibera Yakobo gakondo ntimeze nk'ibyo kuko ari yo Banze ry'ibintu byose, kandi Isirayeli niumuryango w'umwandu wayo. Uwiteka Nyiringabo ni ryo zina rye.”WT', Ni iby'ubusa, niumurimow'ubushukanyi, ku munsi wo guhanwa kwabyo bizarimbuka.=Ss, Umuntu wese ahindutse nk'inka nta bwenge agira,umucuziw'izahabu wese yakojejwe isoni n'igishushanyo yicuriye, kuko igishushanyo cye cyayagijwe ari ibinyoma kandi nta mwukaubirimo.,RQ, Iyo iranguruyeijwi mu ijuru haba guhōrera kw'amazi, ituma ibihu bizamuka biva ku mpera z'isi. Iremera imirabyo kugusha imvura, izanaumuyagaiwukuyemu bubikobwayo.Q, “Imana ni yo yaremye isi n'imbaraga zayo, isi n'abayirimo yayikomereshejeubwenge bwayo, ijuru yaribambishijeubuhanga bwayo.lPQ, Muzababwire mutya muti “Izo bita imana zitaremye ijuru n'isi, zizacibwa ku isi no munsi y'ijuru.)OK, Ariko Uwiteka ni we Mana nyamana, ni Imana ihoraho, ni Umwami w'ibihe byose. Isi itigiswa n'uburakari bwayo, kandi amahanga ntabasha kwihanganiraumujinya wayo.RN, Hari ibibati by'ifeza byavanywe i Tarushishi n'izahabu ivuye Ufazi, byakozwe n'umunyamwuga n'iminwe y'umucuziw'izahabu,umukarawa kabayonga n'umuhengeri ni byo myambaro yabyo, byose bikorwa n'abahanga.mMS, Ariko bose uko bangana bameze nk'inka, kandi ni abapfapfa. Ibyigisho by'ibigirwamana ni ibiti gusa.L/, Ni ndeudakwiriye kukubaha, Mwami w'amahanga we? Ko bigukwiriye kuko mu banyabwenge bo mu mahanga bose no mu bwami bwabo bwose, nta wuhwanye nawe.WK', Nta wuhwanye nawe Uwiteka,urakomeye kandi n'izina ryawe rikomeranye imbaraga.3J_, Bimeze nk'igiti cy'umukindo kigororotse ntibivuga, bigomba guterurwa kuko bitabasha kwigenza. Ntimukabitinye kuko ari nta cyo bibasha gutwara, ari ikibi ari n'icyiza.”lIQ, Babirimbisha ifeza n'izahabu, bagateraho imisumaribakayishimangiza inyundo kugirango bitajegajega.Hy, Imigenzo y'abo bantu niubusa, kukoumuntu aca igiti cyo mu ishyamba, ari wo murimow'amaboko y'umubajiakoresha intorezo.(GI, Uku ni ko Uwiteka avuga ati “Ntimukigane imigenzo y'abanyamahanga kandi ntimugaterweubwoba n'ibimenyetso byo mu ijuru, kuko ibyo bitera abanyamahangaubwoba.AF , Nimwumve ijambo Uwiteka ababwira, wa nzu ya Isirayeli we.KE, Egiputa n'u Buyudana Edomu, n'Abamoni n'ab'i Mowabu, n'abiyogoshesha ingohe z'umusatsi bose batuye mu butayu, kuko ayo mahanga yose atakebwe n'ab'inzu ya Isirayeli bose ntibakebwe mu mutima.”kDO, “Dore iminsi igiye kuza, ni ko Uwiteka avuga, ubwo nzahana abakebwe bose bafiteumutimautakebwe:;Co, ahubwo uwīrāta yīrāte ibi yuko asobanukiwe, akamenya yuko ari jye Uwitekaugirira imbabazi no kutabera no gukiranuka mu isi, kuko ibyo ari byo nishimira. Ni ko Uwiteka avuga.B, Uwiteka avuga atya ati “Umunyabwenge ye kwīrātaubwenge bwe, n'intwari ye kwīrātaubutwari bwayo,umutunzi ye kwīrātaubutunzi bwe,/AW, Vuga uti ‘Uko ni ko Uwiteka avuga ati: intumbi z'abantu zizagwa hasi zibe nk'amase yo ku gasozi nk'ibihumbano bisigara inyuma y'usarura, zitazagirauzirarura.’”}@s, kukourupfu rwuririye mu madirishya yacu rukinjira mu manyumba yacu, rwica abana bari hanze n'abasore bari mu nzira.=?s, “Ariko nimwumve ijambo ry'Uwiteka mwa bagore mwe, kandi amatwi yanyu yakīre ijambo ryo mu kanwa ke, mwigishe abakobwa banyu kuboroga n'umuntu wese yigisheumuturanyi we kuganya,&>E, “Kuko ijwi ry'umuborogo ryumvikanye riturutse i Siyoni riti ‘Yemwe, ko twanyazwe! Dukozwe n'isoni cyane kuko twataye igihugu, kandi badusenyeye ingo.’y=k, “Kandi batebuke batuborogere, kugirango amaso yacu avemo amarira atemba, n'ibihene byacu bihongobokemo amazi.<, Uwiteka Nyiringabo avuga atya ati “Mutekereze kandi muhamagare abagore bazi kuboroga baze, mutumireabagore b'abahanga baze. ;, Nzabatataniriza mu mahanga, ayo batazi na ba sekuruzabatigeze kumenya, kandi nzabakurikiza inkota kugezaubwo nzabatsembaho.’”):K, Ni cyo gituma Uwiteka Nyiringabo Imana ya Isirayeli ivuga itya iti ‘Dore ubu bwoko ngiye kubuhauburozibwitwa apusinto, ndetse mbahe no kunywaamazi akarishye.i9K, ahubwo bayobejwe n'imitima yabo inangiye n'ibigirwamana bya Bāli, ibyo ba sekuruzababigishije.8, Uwiteka ni ko kuvugaati “Kuko baretse amategeko yanjye nabashyize imbere, ntibumvire ijwi ryanjye haba no kurikurikiza,@7y, Ni nde w'umunyabwenge wamenya ibi? Ni nde wabibwiwe n'akanwa k'Uwiteka kugirango abyamamaze? Kuki igihugu kirimbutse kikaba gikongotse, hagahinduka ahadatuwe bituma hatagirauhanyura?6}, “I Yerusalemu nzahahindura ibirundo habeubuturobw'ingunzu, n'imiduguduy'u Buyudanzayigira amatongo habe ikidaturwa.”b5=, “Imisozi nzayiririra mboroge, n'ibyanya byo mu butayunzabigiriraumubabaro, kuko byatwitswe bigatuma nta wuhanyura, n'ijwi ry'amashyo rikaba ritakihumvikana. Ibisiga byo mu kirere n'amatungo byarahunze, birigendera.l4Q, Mbese ibyo sinzabibahanira? Ni ko Uwiteka abaza. Mbeseubwoko nk'ubwoumutimawanjye ntiwabuhoraibyo?3+, Ururimirwabo ni nk'umwambi wicana, ruvugaiby'uburiganya. Umuntu wese avuganaamahoro na mugenzi we ku rurimi, ariko mu mutimawe amuciriye igico.2}, Ni cyo gituma Uwiteka Nyiringabo avuga atya ati “Dore nzabashongesha mbagerageze. Ukundi nagira abantu banjye niukuhe? ~}z||U{{&zyybxww[vjuuXtuss rYqSpponnemllkkjWi9h;gff;endZcmbbfbaa``W_^^]].\[`ZZYqY"WW>VV9UTSSaRR"QPPpOONNRMM!LK]JJdII!HGGeGFFEEDCBB[AA@|?>>2==0<;::9U88P77b66E55g44*3322J1800/p..=-S,,m+(*))((('&%%w$$M#q""-!! q}vF 6 +{0t58G    O mrfl4Ma,Umwami Yehoyakimu n'intwari ze zose n'ibikomangoma byose bumvise amagambo ye,umwami aherako ashaka kumwica. Ariko Uriya abyumvise agiraubwoba arahunga, ajya muri Egiputa.E,iyi nzu nzayihindura nk'i Shilo, uyu murwa nzawugiraikivume mu mahanga yose yo mu isi.’” =,kandi ngo mwumvire amagambo y'abagaragu banjye b'abahanuzi nabatumyeho, ndetse nazindukagakare nkabatuma ariko mukanga kunyumvira,< ,“Kandiuzababwire uti ‘Uku ni ko Uwiteka avuga ngo: Nimwanga kunyumvira ngo mugendere mu mategeko yanjye nabashyize imbere,";=,Ahari bazakumviraumuntu wese ahindukireave mu nzira ye mbi, kugirango mbone kurekaibibi nagambiriye kubagirira, mbahora ibyaha bakora mu mirimo yabo.’l:Q,“Uku ni ko Uwiteka avuga ngo ‘Gendauhagarare mu rugo rw'inzu y'Uwiteka, mazeubwire ab'imiduguduy'u Buyudayose bazanywe no gusengera mu nzu y'Uwiteka,ubabwire amagambo yose nagutegetse kubabwira, ntugireijambousigana rimwe.p9 [,Mu itangira ry'ingoma ya Yehoyakimu mwene Yosiyaumwami w'u Buyuda, iri jambo ryaje riva ku Uwiteka riti8,&Yasizeubuturobwe nk'intare, kuko igihugu cyabo cyabaye igitangarirwa bitewe n'ubukanabw'ubibateza, n'uburakari bwe bukaze.\71,%Kandi ibiraro byarimo amahoro byarasenyutse, bitewe n'uburakari bw'Uwiteka bukaze.{6o,$Nimwumve ijwi ryo gutakary'abungeri, n'umuborogo w'abatahira b'umukumbi! Kuko Uwiteka yahinduyeubusaurwuri rwabo.\51,#Kandi abungeri bazabura aho bahungira, n'abatahira b'umukumbi babure aho bacikira.74g,"Nimuboroge, bungeri mwe mutake, mwigaragure mu ivu yemwe batahira b'umukumbi, kuko iminsi y'icyorezo isohoye nkabamenagura, kandi muzagwa nk'ikibumbano cyiza kijanjaguritse.)3K,!Uwo munsi abishwe n'Uwiteka bazaba hoseuhereye ku mpera y'isiukageza ku yindi, ntibazaririrwa, cyangwa bakoranywe habe guhambwa, bazaba nk'amase ari ku gasozi.2), Uku ni ko Uwiteka Nyiringabo avuga ati “Dore ibyago bizava mu ishyanga rimwe bitere irindi, kandi inkubi ikomeye izaturukaku mpera z'isi.”+1O,Urusakuruzagera no ku mpera y'isi kuko Uwiteka afitanyeurubanza n'amahanga, azaburanyaumuntu wese na bo abanyabyaha azabagabiza inkota.’”Ni ko Uwiteka avuga._07,“Nukoubahanurireaya magambo yose kandiubabwire uti ‘Uwiteka azatontoma ari hejuru, arangurureijwi rye ari mu buturobwe bwera. Azatontomera cyaneumukumbi we, azatera hejuru nk'abenga aburireabatuye mu isi bose.R/,Kuko doreumurwa witiriwe izina ryanjye ari wo ntangiriraho kugirira nabi. Namwe se mwasigara mudahanwe? Ntimuzabura guhanwa kuko ngiye gutezaabari mu isi bose inkota.’Ni ko Uwiteka Nyiringabo avuga..!,Nuko rero nibanga kwakira igikombe kiri mu ntoki zawe ngo banywe,uzababwire uti ‘Uku ni ko Uwiteka Nyiringabo avuga ngo: Kunywamuzanywa.-1,“Uzababwire uti ‘Uku ni ko Uwiteka Nyiringabo Imana ya Isirayeli ivuga iti: Nimunywemusinde, murukemugweubutabyuka, muzizeinkota nzabateza.’7,g,n'abami bose b'ikasikazi, abari hafi n'abari kure bose hamwe, n'ibihugu byose byo mu mpande zose zo mu isi, n'umwami wa Sheshaki na we azanywa kuri cya gikombe hanyuma yabo.V+%,n'abami bose b'i Zimuri, n'abami bose bo muri Elamu, n'abami bose b'Abamedi,P*,n'abami bose bo mu Arabiya, n'abami b'uruvange rw'amoko aba mu butayu,H) ,i Dedani n'i Tema n'i Buzi, n'abiyogoshesha ingohe z'umusatsi,1(],n'abami b'ibihugu byo hakurya y'inyanja,7'i,n'abami bose b'i Tiro n'abami bose b'i Sidoni,I& ,n'uruvange rw'amoko n'abami bose bo mu gihugu cya Usi, n'abami bose bo mu gihugu cy'Abafilisitiya, na Ashikeloni n'i Gaza, na Ekuronin'abasigaye bo mu Ashidodi, Edomu na Mowabu na bene Amoni,^%5,na Farawoumwami wo muri Egiputa n'abagaragu be, n'ibikomangoma bye n'abantu be bose,$7,i Yerusalemu n'imiduguduy'u Buyuda, n'abami baho n'ibikomangoma byaho, ngo bihindurweumusakan'igitangarirwa, n'igitutsi no kuvumwa nk'uko bimeze ubu,g#G,Mperako nenda igikombe cyari mu ntoki z'Uwiteka mvunya amahanga yose, ayo Uwiteka yantumyeho:R",Na yo azanywa adandabirane, asare abitewe n'inkota nzohereza muri yo.”!3,Uwiteka Imana ya Isirayeli yambwiye itya iti “Enda iki gikombe cya vino y'uburakari kiri mu ntoki zanjye, kandiuyivunye amahanga yose ngutumyeho. 1,Kuko amahanga menshi n'abami bakomeye bazabagira abaretwa b'ubwabo, kandi nzabitura ibihwanye n'ibyo bakoze, uko imirimo y'amaboko yabo ingana.”, Nzasohoreza icyo gihugu amagambo yanjye yose nakivuzeho, ndetse ayanditswe muri iki gitabo yose, ayo Yeremiya yahanuriyeamahanga yose.9k, “Imyaka mirongo irindwi nishira nzahanaumwami w'i Babuloni, n'ubwo bwoko n'igihugu cy'Abakaludaya, ni ko Uwiteka avuga, mbahora ibyaha byabo. Nzahagira amatongo iteka ryose.y, Iki gihugu cyose kizabaumwirare n'igitangarirwa, kandi ayo mahanga azakoreraumwami w'i Babuloniimyaka mirongo irindwi. , Maze kandi nzabakuramoijwi ryo kwishima n'ijwi ry'umunezero, ijwi ry'umukwe n'ijwi ry'umugeni, ijwi ry'urusyo n'umucyo w'urumuri.&E, dore ngiye kohereza imiryango yose y'ikasikazi nyiteranye, kandi nzatuma ku mugaragu wanjye Nebukadinezariumwami w'i Babuloni, ni ko Uwiteka avuga, mbateze iki gihugu n'abagituyemo, n'ayo mahanga yose agikikijeho. Nzabatsemba rwose, mbagire igitangarirwa n'igitutsi n'imisaka y'iteka.\1,Ni cyo gituma Uwiteka Nyiringabo avuga atya ati “Kuko mutumviye amagambo yanjye,xi,Ariko ntimwanyumviye, ahubwo mwandakazaga ku mirimo y'amaboko yanyu ibateza amakuba.’”Ni ko Uwiteka avuga./,Kandi ntimukurikire izindi mana ngo muzikorere kandi muzisenge, mwe kunyendereza ngo ndakarire imirimo y'amaboko yanyu, kandi sinzabagirira nabi.,Q,‘Nimuhindukireubu,umuntu wese ave mu nzira ye mbi no mu bibi by'imirimo yanyu, mube mu gihugu Uwiteka yabahanye na ba sogokuruzauhereye keraukageza iteka ryose.,Uwiteka yabatumyeho abagaragu be bose b'abahanuzi, akazinduka kare akabatuma (ariko ntimwumviye habe no gutegaamatwi ngo mwumve) atiW',“Uhereye ku mwaka wa cumi n'itatu wa Yosiya mwene Amoniumwami w'u Buyudaukageza none, maze imyaka makumyabiri n'itatu ijambo ry'Uwiteka rinzaho nkavugananamwe, nkazinduka kare nkababwira ariko ntimwumva._7,iryoumuhanuzi Yeremiya yabwiyeubwoko bw'u Buyudabwose n'abatuye i Yerusalemu bose atiB ,Mu mwaka wa kane wa Yehoyakimu mwene Yosiyaumwami w'u Buyuda, (hari no mu mwaka wa mbere wa Nebukadinezariumwami w'i Babuloni), ijambo ryaje kuri Yeremiya ryerekeye ku bantu b'i Buyuda,y, Kandi nzabagabiza inkota, mbateze n'inzara n'icyorezo, kugezaubwo bazashiraho mu gihugu nari nabahanye na ba se.’”#?, Nzabatanga kugirango bateraganwe mu bihugu byose byo mu isi, bakozwe isoni kandi babe iciro ry'umugani, batukwe aho nzabirukanira hose kandi bahavumirwe.kO,“NiukuriUwiteka aravuga ati ‘Uko izo mbuto zari mbi bituma zitaribwa, ni ko nzagenza Sedekiyaumwami w'u Buyudan'ibikomangoma bye, n'abatuye i Yerusalemu bari basigaye muri iki gihugu, n'abatuye mu gihugu cyo muri Egiputa.,Nzabahaumutimawo kumenya yuko ari jye Uwiteka, bazabaubwoko bwanjye nanjye nzaba Imana yabo, kuko bazangarukiran'umutimawabo wose.’;o,Kuko nzabahangaho amaso y'urukundo kugirango mbagirire neza, kandi nzabagarura muri iki gihugu. Nzabubakira kandi sinzongera kubasenyera, nzabatera bamere, kandi sinzabarandura.H  ,“Uku ni ko Uwiteka Imana ya Isirayeli ivuze ngo ‘Ukoumenye izo mbuto nziza ni ko nzamenya imbohe z'u Buyuda, izo nakuye aha nkazijyana mu gihugu cy'Abakaludaya, kugirango nzigirire neza., S,Maze ijambo ry'Uwiteka rinzaho riti5 c,Maze Uwiteka arambaza ati “Yeremiya,ubonye iki?”
Nti “Mbonye imbuto z'umutini, inziza ni nziza cyane, imbi ni mbi rwose, ndetse ntizaribwa kuko ari mbi cyane.” ,Igitebo kimwe cyarimo imbuto nziza cyane, nk'iz'umwimambere, icya kabiri cyarimo imbuto mbi cyane, zitaribwa kuko ari mbi.@  {,Nebukadinezariumwami w'i Babuloniyajyanye Yekoniya mwene Yehoyakimuumwami w'u Buyudaho imbohe, hamwe n'ibikomangoma by'u Buyudan'ababaji n'abacuzi, abakuye i Yerusalemu akabajyana i Babuloni. Icyo gihe Uwiteka yaranyeretse mbona ibitebo bibiri birimo imbuto z'umutini, biteretswe imbere y'urusengero rw'Uwiteka.iK,(kandi nzabazanira kumwara kw'iteka ryose no gukorwa n'isoni bihoraho, ndetse kutazibagirana.”uc,'nuko dore nzabibagirwa rwose kandi nzabaca, nce n'umurwa nari narabahanye na ba sogokuruzango mumve imbere,eC,&Ariko nimuvugamuti ‘Ni ibyahanuwe n'Uwiteka’, ni cyo gituma Uwiteka avuga atya ati ‘Kuko muvuzeiri jambo muti: Ni ibyahanuwe n'Uwiteka’, (kandi narabatumyeho nti ‘Ntimuzavuge yuko ari ibyahanuwe n'Uwiteka’),oW,%Uko abe ari kouzabazaumuhanuzi uti ‘Wowe se Uwiteka yagushubijeiki?’Uti ‘Uwiteka yavuze iki?’;o,$Ntabwo muzongera kuvugaibyahanuwe n'Uwitekaukundi, kuko ijamboumuntu wese yihimbiye ari ryo azahanura, kuko mwagoretse amagambo y'Imana ihoraho, y'Uwiteka Nyiringabo Imana yacu.,#Uku ni koumuntu wese azabaza mugenzi we,umuntu wese n'uwo bava inda imwe ati ‘Uwiteka yagushubijeiki?’Ati ‘Uwiteka yavuze iki?’wg,"Na weumuhanuzi n'umutambyi na rubanda bavuga bati ‘Byahanuwe n'Uwiteka’, uwo muntu nzamuhanana n'inzu ye.2],!“Nuko ubu bwoko, cyangwaumuhanuzi cyangwaumutambyi nibakubazabati ‘Ibyo Uwiteka yahanuye ni ibiki?’Uzabasubizeuti ‘Buhanuzi ki? Nzabaca’, ni ko Uwiteka avuga. , Dore mpagurukiyeabahanura iby'inzozi by'ibinyoma, ni ko Uwiteka avuga, bakabyamamaza kandi bakayobeshaubwoko bwanjye ibyo binyoma byabo no kwirarira kwabo k'ubusa. Nyamara sinabatumye, sinabategetse kandi nta cyo bamariye rwose ubu bwoko. Ni ko Uwiteka avuga.O,Dore mpagurukiyeabahanuzi bahimbisha indimi zabo bati ‘Yaravuze.’x~i,“Ni cyo gituma mpagurukiyeabahanuzi bibana amagambo yanjye,umuntu wese yiba mugenzi we. Ni ko Uwiteka avuga.y}k,Kandi Uwiteka arabaza ati ‘Mbese ijambo ryanjye ntirimeze nk'umuriro, cyangwa nk'inyundo imenaguraurutare?’|,Umuhanuziufiteicyo yarose nakirotore, kandi n'ufiteijambo ryanjye arivuge ibinyakuri. Umuramauhuriyehe n'ingano? Ni ko Uwiteka abaza.2{],Bīgīra inama yo kumpuza abantu banjye izina ryanjye, barotoreraumuntu wese mugenzi we ibyo beretswe mu nzozi, nk'uko ba sekuruzababo bahugijwe izina ryanjye na Bāli.z{,Ibyo bizahereza he kuba mu mitima y'abahanuzi bahanura ibinyoma, abahanuzi bahanura ibihimbano by'imitima yabo ibeshya?nyU,Numvise ibyo abahanuzi bavuze, bahanuriraibinyoma mu izina ryanjye ngo ‘Nareretswe, nareretswe.’hxI,Hariuwabasha kunyihisha ahiherereye simubone? Ni ko Uwiteka abaza. Si jyeukwiriye ijuru n'isi?hwI,Uwiteka arabaza ati “Mbesemwibwira ko ndi Imana yo hafi gusa, ntari n'Imana ya hose na kure?,vQ,Ariko iyo baba barahagaze mu nama zanjye, baba barumvishijeubwoko bwanjye amagambo yanjye, bakabayobora ngo bave mu nzira yabo mbi no mu migenzereze yabo mibi.”^u5,“Abo bahanuzi si jye wabatumye ariko barihuse, sinavuganye na bo ariko barahanuye.t,Uburakari bw'Uwiteka ntibuzīgarura, keretse amaze gusohoza imigambi y'umutimawe, mu minsi y'iherezo ni bwo muzabimenya neza.s},Doreumugaruw'Uwiteka, ari wo mujinya weuraje. Niukuriniumuyagaw'ishuheriuri mu mugaru,ugiyekugwa ku mitwe y'abanyabyaha.zrm,“Ni nde wari mu nama z'Uwiteka kugirango yumve kandi amenye ijambo rye? Ni nde witaye ku ijambo rye akaryumva?&qE,Bahora babwira abansuzugurabati ‘Uwiteka yavuze ngo: Muzagira amahoro’, n'umuntu weseugendanaumutimaunangiye baramubwira bati ‘Nta kibi kizakuzaho.’Fp,Uko ni ko Uwiteka Nyiringabo avuga ati “Ntimukumvire amagambo abahanuzi babahanurira: babigisha ibitagiraumumarobavuga ibyo beretswe, bihimbwe n'imitima yabo bitavuye mu kanwa k'Uwiteka.qo[,Ni cyo gituma Uwiteka Nyiringabo avuga iby'abahanuzi atya ati “Dore ngiye kubagaburirauburozibwitwa apusinto, mbanyweshe amazi akarishye kuko abahanuzi b'i Yerusalemu ari bo baturutsweho kutubahaImana, bigakwira igihugu cyose.”jnM,No ku bahanuzi b'i Yerusalemu nababonyeho ibibi bishishana, barasambana, bagendera mu binyoma kandi bakomeza amaboko y'inkozi z'ibibi, kugirango hatagira uva mu byaha bye. Bose bambereye nk'i Sodomu, n'abahatuye nk'i Gomora.|mq, Nabonyeubupfapfa ku bahanuzi b'i Samariya, uko bahanuriraga mu izina rya Bāli, bakayobyaubwoko bwanjye Isirayeli.&lE, Ni cyo gituma inzira yabo izababera nk'ubunyereri mu mwijima, bazayisunikirwamo bagwe, kuko nzabateza ibyago mu mwaka bazagendererwamo. Ni ko Uwiteka avuga.Sk, Niukuri, mu nzu yanjye nabonyemo ibyo bakiranirwaho. Ni ko Uwiteka avuga.Aj{, Kuko igihugu cyuzuyeabasambanyiumuvumouhateye kuboroga,urwuri rwo mu butayururumye. Imigenzereze yabo ni mibi, kandi imbaraga zabo si izo gukiranuka kukoumuhanuzi n'umutambyi banduye. i9, Iby'abahanuzi: Umutimawanjyeumenekeyemo, amagufwa yanjye yose arajegera meze nk'usinda, nk'umuntu wishwe na vino mbitewe n'Uwiteka n'amagambo ye yera.Zh-,ahubwo bati ‘Ndahiye Uwitekauhoraho wazamuyeurubyaro rw'inzu ya Isirayeli, akaruzanaaruvanye mu gihugu cy'ikasikazi, no mu bihugu byose aho nari narabatatanyirije.’Na bo bazatura mu gihugu cyabo bwite.”g%,Uwiteka aravuga ati “Dore iminsi izaza, ntibazasubirakurahira bati ‘Ndahiye Uwitekauhoraho wavanye Abisirayeli mu gihugu cya Egiputa’,f,Mu gihe cye Yuda azakizwa kandi Isirayeli azibera amahoro, iri ni ryo zina rya Shami rizitwa: UWITEKA GUKIRANUKA KWACU.”6ee,“Dore iminsi izaza, ubwo nzumburiraDawidi Ishami rikiranuka, azima abeumwami kandi akoraneubwenge, azasohoza imanza zitabera no gukiranuka mu gihugu. Ni ko Uwiteka avuga.d),Kandi nzabaha abungeri bo kubaragira, ntibazongera gutinya cyangwa guhagarikaumutimaukundi, kandi nta wuzazimira muri bo. Ni ko Uwiteka avuga.c,Kandi nzakoranya abasigaye b'umukumbi wanjye mbakure mu bihugu byose aho nabatatanirije, nzabagarura mu biraro byabo, bazabyara bororoke.rb],Ni cyo gituma Uwiteka Imana ya Isirayeli ivuga igaya abungeri baragiraubwoko bwanjye itya iti “Mwatatanijeumukumbi w'abantu banjye, murabirukanakandi ntimwabasūraga, dore ngiye kubitura ibibi by'ibyo mwakoze. Ni ko Uwiteka avuga.ua e,Uwiteka aravuga ngo “Abungeri barimbura kandi bagatatanya intama zo mu rwuri rwanjye, bazabona ishyano.”J` ,Uku ni ko Uwiteka avuga ati “Nimwandike uyu muntu ko ari incike, ko ariumuntuutazahirwa akiriho, kuko ari nta wo mu rubyaro rweuzahirwa ngo abe ku ngoma ya Dawidi, kandi ategeke u Buyuda.”D_,Yewe wa si we, wa si we, wa si we, umva ijambo ry'Uwiteka.%^C,Mbese uyu muntu Koniya si ikibumbano cyahombye? Si ikibumbano kitagiraugikunda? Ni iki gitumye bōherwa we n'urubyaro rwe, bagacirwa mu gihugu batari bazi?<]s,Ariko igihuguumutimawaboukumbura ntibazagisubiramo.`\9,Kandi wowe na nyoko wakubyaye nzaboherera mu kindi gihugu mutavukiyemo, ni ho muzagwa.w[g,maze nkakugabiza abahigaubugingo bwawe n'aboutinya, ndetse na Nebukadinezariumwami w'i Babulonin'Abakaludaya.Z1,Ndirahiye, ni ko Uwiteka avuga, nubwo Koniya mwene Yehoyakimu,umwami w'u Buyudayaba ari impeta ku rutokirw'ukubokokwanjye kw'iburyo, nagushikuzahoY/,Yeweutuyei Lebanoni, waritse icyari cyawe mu myerezi, kouzabauwo kubabarirwa igiheuzaterwa n'imibabaro,ugafatwa n'ibise nk'iby'umugoreuri ku nda!X1,Umuyagauzagaburirwa abungeri bawe bose, kandi abakunzi bawe bazajyanwa ari imbohe. Niukuriicyo giheuzamwaraukozwe isoni no gukiranirwa kwawe kose.W3,Navuganye nawe igihe wariuguweneza ariko waravuze uti “Sinshaka kumva.”Uko ni ko wangenjeuhereye mu buto bwawe, kugirangoutumvira ijwi ryanjye. V,Zamuka ujye i Lebanoniuterehejuruurangurureijwi ryawe i Bashani, kandiuterehejuru uri mu Abarimu kuko abakunzi bawe bose barimbuwe.cU?,Azahambwa nk'uko indogobe ihambwa, akururwe ajugunyweinyuma y'amarembo y'i Yerusalemu.”*TM,Ni cyo gituma Uwiteka avuga ibya Yehoyakimu mwene Yosiya,umwami w'u Buyudaatya ati “Ntibazamuririra ngo bavuge bati ‘Ye baba we mwene data!’Cyangwa bati ‘Ye baba we mushiki wanjye!’Ntibazamuborogera ngo bavuge bati ‘Ye baba databuja!’Cyangwa bati ‘Ye babaubwiza bwe we!’S,Ariko amaso yawe n'umutimawawe bikurikiza kwifuza kwawe kubi gusa, no kuvusha amaraso atarihourubanza, no kurenganya no kugiraurugomo.xRi,Yacagaurubanza rw'umukenen'umutindi, icyo gihe byari bitunganye. Mbese uko si ko kumenya? Ni ko Uwiteka abaza.0QY,Ariko se kwihatira kubakisha imyerezi, ni byo byatuma ubaumwami? Mbese so ntiyaryaga kandi akanywa, agaca imanza zitabera kandi zikiranuka? Icyo gihe yari aguwe neza.P%,akavuga ati “Nziyubakira inzu ngari irimo ibyumba binini, nyicemo amadirishya, nyiteremo imbariro z'imyerezi, nyirabemo ibara ritukura.”O, Azabona ishyanouwubakishije inzu ye gukiranirwa n'ibyumba byo muri youburiganya, nukoresha mugenzi we ntamuhembe, ntamuhe icyo yakoreyeWN', ahubwo azagwa aho bamujyanye ari imbohe, ntabwo azongera kurebaiki gihugu.” M, Kuko Uwiteka avuga ibya Shalumu mwene Yosiyaumwami w'u Buyuda, wimye ingoma ya se Yosiya wagiye akava hano ati “Ntabwo azagaruka,L, Ntimuririreupfuye habe no kumuborogera, ahubwo muririre cyaneuwagiye kuko ari ntabwo azagaruka ngo arebe igihugu yavukiyemo.K}, Na bo bazasubizabati ‘Byatewe n'uko baretse isezerano ry'Uwiteka Imana yabo, bagasenga izindi mana bakazikorera.’”J/,“Amahanga menshi azanyura kuri uyu murwa, mazeumuntu wese abaze mugenzi we ati ‘Ni iki cyatumye Uwiteka agenza atya uyu murwa wariukomeye?’ I,Nzaringaniza abarimbuzi bo kugutera,umuntu wese yitwaje intwaro ze, kandi bazatema imyerezi yawe yateretswe bayijugunye mu muriro.)HK,Kuko uko ari ko Uwiteka avuga iby'inzu y'umwami w'u Buyudaati “Umbereye nk'i Galeyadi n'impinga z'i Lebanoni. Niukurinzaguhinduraubutayun'imiduguduidatuwemo.hGI,Ariko nimutumvira ayo magambo, ndirahiye iyi nzu izahindukaumusaka. Ni ko Uwiteka avuga.’”9Fk,Kuko nimugenza neza mutyo, abami bazaba bari ku ngoma ya Dawidi bazaca mu marembo y'uru rugo bagendera ku magare y'intambara no ku mafarashi,umwami n'abagaragu be n'abantu be.E,Uku ni ko Uwiteka avuga ati: Mujye muca imanza zitabera kandi zikiranuka, abanyazwe ibyabo mubakizeukubokok'ūrenganya, kandi ntimukagire ikibi cyangwaurugomomugiriraumushyitsi cyangwa impfubyi cyangwaumupfakazi, hano ntimukahavushirize amaraso atarihourubanza.D#,‘Umva ijambo ry'Uwiteka, yewe mwami w'u Buyudauri ku ngoma ya Dawidi, wowe n'abagaragu bawe n'abantu bawe bajya banyura muri aya marembo.eC E,Uku ni ko Uwiteka yavuze ati “Manuka ujye mu nzu y'umwami w'u Buyudauhavugireiri jambo utiB',Nzabahanira ibihwanye n'imbuto z'imirimo yanyu, kandi nzakongezaumuriromu ishyamba ryaho,uzakongora ibihakikije byose.”Ni ko Uwiteka avuga.9Ak, Dore ndaguteyeyeweutuyemu kibaya, ku rutareruri mu gisiza. Ni ko Uwiteka avuga, woweuvugauti ‘Ni nde warindūka kumanuka ngo adutere? Cyangwa ni nde wadutahirana mu mazu?’!@;, “Wa nzu ya Dawidi we, uku ni ko Uwiteka avuze ngo: Mujye muca imanza zitabera mu gitondo, kandi abanyazwe ibyabo mubakize amaboko y'uburenganije, kugirangouburakari bwanjye butazabugurumanank'umuriro, bugatwika ntihagireubasha kubuzimya, mbahoye ibyaha by'imirimo yanyu mukora.K?, Nimwumve ijambo ry'Uwiteka rivuga iby'inzu y'umwami w'u Buyudaati">=, Kuko mpoza amaso kuri uyu murwa kugirango nywugirire nabi, sinawugirira neza. Uzagabizwaumwami w'i Babuloni, na we azawutwika.’”Ni ko Uwiteka avuga.'=G, Uzaguma muri uyu murwa azicishwa inkota n'inzara n'icyorezo, arikouzasohoka akayoboka Abakaludayababagose ni weuzabaho, kandiubugingo bwe ni bwo azatabarura.<',“Kandi ubu bwokouzabubwire uti ‘Uku ni ko Uwiteka avuga ngo dore nshyize imbere yanyu inzira y'ubugingo n'inzira y'urupfu ngomwihitiremo.m;S,Kandi hanyuma y'ibyo, ni ko Uwiteka avuga, Sedekiyaumwami w'u Buyudan'abagaragu be na rubanda, ndetse n'abasigaye muri uyu murwa bose barokotse icyo cyorezo n'inkota n'inzara, nzabagabiza Nebukadinezariumwami w'i Babulonin'ababisha babo n'abahigaubugingo bwabo kandi azabicisha inkota. Ntazabareka cyangwa abagirire ibambe, haba no kubagirira imbabazi.’X:),Nzica abantu bo muri uyu murwa, abantu n'amatungo bizicwa n'icyorezo gikomeye.y9k,Kandi jyeubwanjye nzabarwanishaukubokokurambuye,ukubokogukomeye ndetse mfiteuburakari n'umujinya,umujinyaukaze.a8;,‘Uwiteka Imana ya Isirayeli, ivuze itya iti: Dore ngiye gusubizainyuma intwaro z'intambara ziri mu maboko yanyu, izo murwanishaumwami w'i Babulonin'Abakaludayababagose bakubye inkike, mbateranirize muri uyu murwa.K7,Nuko Yeremiya arababwira ati “Uku ni ko muzasubizaSedekiya mutiT6!,“Ndagusabangoutubarize Uwiteka, kuko Nebukadinezariumwami w'i Babuloniaje kuturwanya. Ahari Uwiteka azatugenzereza nk'uko imirimo ye yose itangaje ingana, kugirango uwo mwami asubireyo ye kudutera.”5 -,Ijambo ryaje kuri Yeremiya rivuye ku Uwiteka, igihe Umwami Sedekiya amutumyeho Pashuri mwene Malikiya, na Zefaniya mwene Māseya w'umutambyi atih4I,Ni iki cyatumye mvukirakurebaumubabaro n'umuruho, ngo iminsi yanjye imarwe no gukorwa n'isoni?M3,kuko ntishwe ntaravuka ngo mama ambere igituro, inda ye ibeurutare.2+,Uwo muntu amere nk'imiduguduUwiteka yarimbuye ntarushyeyicuza, kandi niyumve imiborogo hakiri mu gitondo n'urusakurw'induru ku manywa y'ihangu,h1I,Havumweumuntu waje kubwira data ati “Wabyariweumwana w'umuhungu”, bigatuma anezerwa cyane.D0,Havumweumunsi navutseho,umunsi mama yambyayeho ntugahirwe.l/Q, Nimuririmbire Uwiteka, mumuhimbarize kuko yarokoyeubugingo bw'umwinazi mu maboko y'inkozi z'ibibi.., Noneho Uwiteka Nyiringabo,ugerageza abakiranutsiukareba mu nda no mu mutima,unkundire ndebe uko ubahōra kuko ari wowe naturiyeibyanjye.h-I, Ariko Uwiteka ari kumwe nanjye, ameze nk'intwari iteyeubwoba. Ni cyo gituma abandenganya bazasitara kandi ntibazatsinda, bazamwara cyane kuko batagenje nk'abafiteubwenge, kandi bazakorwa n'isoni zitazibagirana iteka ryose.,, Kuko numvise benshi bansebya, n'ibiteyeubwoba bikaba mu mpande zose. Incuti zanjye zose ziranyubikiye zireba icyo nsitaraho ngozindege ziti “Nimumuregenatwe tuzamurega.”Baravuga bati “Ahari azemera gushukwa tuboneuburyo bwo kumutsinda, maze tubimuhore.”H+ , Kandi iyo mvuze nti “Sinzamuvuga, haba no guteruriramu izina rye”, mu mutimawanjye hamera nk'aho harimoumurirougurumana,ukingiraniwe mu magufwa yanjye simbashe kwiyumanganya ngo nyabike.**M,Kuko iyo mvuze hose mba ntaka gusa, nkarangururamvuga iby'urugomon'ibyo kurimbuka, kuko ijambo ry'Uwiteka rimbayeho igitutsi no gushinyagurirwa bukarinda bwira.),Ayii Uwiteka, waranshutse nemera gushukwa! Undusha amaboko ni cyo gitumauntsinda, mpindutse urw'amenyoumunsi wose,umuntu wese aranseka.6(e,Kandi nawe Pashuri n'ab'inzu yawe bose muzagenda muri imbohe,uzajya i Babulonikandi ni houzagwa, ni houzahambwa wowe n'incuti zawe zose, izo wajyagauhanuriraibinyoma.’”y'k,Kandiubutunzi bwose bw'uyu murwa n'inyungu yaho yose, n'ibintu byaho byose by'igiciro cyinshi ndetse n'ubutunzi bwose bw'abami b'u Buyuda, nzabishyira mu maboko y'ababisha babo. Ni ko bazabasahura babafate mpiri, maze babajyane i Babuloni.&+,Nuko Uwiteka avuga atya ati ‘Dore ngiye gutumauba witeyeubwoba hamwe n'incuti zawe zose, na bo bazagushwan'inkota z'ababisha babo, kandi amaso yawe azaba abireba. I Buyudahose nzahagabizaumwami w'i Babuloni, na we azabajyana i Babuloniari imbohe, ahabicishirize inkota.@%y,Bukeyebwaho Pashuri azana Yeremiya amuvanye mu mbago. Maze Yeremiya aramubwira ati “Uwiteka ntiyakwise Pashuri, ahubwo yakwise Magorimisabibubisobanurwa ngo: Ibiteyeubwoba bikubye.${,Pashuri aherako akubitaYeremiyaumuhanuzi, amushyira mu mbago yari ku irembo rya Benyamini ryo haruguruy'inzu y'Uwiteka.t# c,Nuko Pashuri mwene Imeriumutambyi, wahoze ariumutware mukurumu nzu y'Uwiteka yumvise Yeremiya ahanura atyo,S",“Uku ni ko Uwiteka Nyiringabo, Imana ya Isirayeli ivuze, ngo ‘Dore ngiye gutezauyu murwa n'imiduguduyawo yose ibyago byose nawuvuzeho, kuko bashinze amajosi kugirango batumva amagambo yanjye.’”!,Nuko Yeremiya aherako ava i Tofeti aho Uwiteka yari yamutumye kuhahanurira, ahagarara mu rugo rw'inzu y'Uwiteka abwira abantu bose atiY +, Kandi amazu y'i Yerusalemu n'amazu y'abami b'u Buyudayandujwe azamera nk'ahantu h'i Tofeti, ya mazu yose boserezagaho imibavu, bayosereza ingabo zo mu ijuru zose, bagasukiraizindi mana amaturo anyobwa.’”ta, Uwiteka aravuga ngo ‘Ni ko nzagenzereza aha hantu n'abahatuye, kandi uyu murwa nzawuhindura nk'i Tofeti.kO, ubabwire uti ‘Uku ni ko Uwiteka Nyiringabo avuze ngo: Uku ni ko nzavunagura ubu bwoko n'uyuumurwa nk'umenaikibumbano cy'umubumbyikidashoboka kongera kubumbika, kandi bazahamba i Tofeti kugezaubwo hadasigara aho guhambwa.’A}, “Maze urwo rwesouzarumenere imbere y'abagabo mujyanye,:m, Nzatuma barya inyama z'abahungu babo n'inyama z'abakobwa babo, ndetse nibamara gushoberwa ku bw'ababisha babo babateye n'abahigaubugingo bwabo,umuntu wese azarya mugenzi we.’~u,Uyu murwa nzawuhindura igitangarirwa n'igitutsi,uzahanyura wese azatangara yifate ku munwa ku bw'ibyago byaho byose.{,Kandi imigambi y'u Buyudan'i Yerusalemu nzayihinduriraubusaaha ngaha, kandi nzabicishiriza inkota imbere y'ababisha babo,bagwe mu maboko y'abahigaubugingo bwabo. Intumbi zabo nzazigira inyama z'ibisiga byo mu kirere, n'iz'inyamaswa zo mu ishyamba.-S,Nuko dore uko Uwiteka avuga ngo ‘Iminsi izaza, ntabwo aha hantu hazongera kwitwa i Tofeti cyangwa igikombe cya mwene Hinomu, ahubwo hazitwa igikombe cy'icyorezo.,kugirango batwike abahungu babo ho ibitambo byoswa bya Bāli, ibyo ntategetse cyangwa ngo mbivuge, haba no kubitekereza.’[/,Kuko banyimuye kandi aha bakaba bahahinduyeukundi, bakahoserereza izindi mana imibavu, izo batazi bo na ba sekuruzan'abami b'u Buyuda, kandi aha hantu bahujujeamaraso y'abatarihourubanza, bubakiye Bāli ingoro^5,‘Nimwumve ijambo ry'Uwiteka mwa bami b'u Buyudamwe, namwe abatuye i Yerusalemu. Uku ni ko Uwiteka Nyiringabo Imana ya Isirayeli ivuga iti: Dore ngiye gutezaaha hantu ibyago, ibyouzabyumva wese bizamuzibaamatwi.,maze ujye mu gikombe cya mwene Hinomu, kiri aho barasukiraku irembo ryerekeye iburasirazuba,uhavugireamagambo nkubwira uti ,Uku ni ko Uwiteka avuga ati “Gendaugureurweso ku mubumbyi,ujyane bamwe bo mu bakuru b'imiryango n'abakuru bo mu batambyi,lQ,Nawe Uwiteka, uzi imigambi yabo yose bangiriye yo kunyica, we kubabarira igicumurocyabo kandi icyaha cyabo we kugihanagura imbere y'amaso yawe, ahubwo basitarire imbere yawe kandi mu gihe cy'uburakari bwaweuzagire ukoubagenza.  ,Imiborogo izumvikane mu ngo zabo ubwouzabatunguza igitero, kuko bacukuyeurwobo rwo kuntega, n'ibirenge byanjye babiteze imitego.L,Nuko rero abana baboubareke bicwe n'inzara, na boubatange bicwe n'inkota, Abagore babo babe impfusha n'abapfakazi kandi abagabo babo bicwe n'urupfu, abasore babo bicwe n'inkota bari mu ntambara."=,Mbese icyiza cyakwiturwa ikibi? Kuko bacukuriyeubugingo bwanjyeurwobo. Ibuka uko nahagararaga imbere yawe mbavugiraibyiza, ngo mbakurehouburakari bwawe.@{,Unyumvire Nyagasani Uwiteka, wumve ijwi ry'abamburanya.W',“Maze baravuga bati ‘Nimuze tugambanire Yeremiya kuko amategeko atazabura ku mutambyi, n'inama ku munyabwenge, n'ijambo ku muhanuzi. Nimuze tumukubitisheururimikandi twe kwita ku magambo ye yose.’” 7,Nzabatataniriza imbere y'ababisha babo nk'aho batatanijwe n'umuyagaw'iburasirazuba. Aho kundeba mu maso, bazandeba inyuma ku munsi w'amakuba yabo.’m S,batuma igihugu cyabo gitangarirwa kikaba igitutsi cy'iteka,uhanyura wese azatangara azunguzeumutwe.9 k,Arikoubwoko bwanjye bwaranyibagiwe bakosereza imana z'ibinyoma imibavu, kandi byabateye gusitara mu nzira bahoranye kera bakanyura mu tuyiratw'iruhande, inzira zidatumburutse,y k,Mbese shelegi y'i Lebanoni iva mu rutarerwo ku gasozi izabura? Cyangwa se amazi akonje atemba ava kure azakama?# ?, “Ni cyo gituma Uwiteka avuga atya ati ‘Nimubaririze mu banyamahanga ko harihouwigeze kumva ibimeze bityo,umwari wa Isirayeli yakoze ikibi gishishana.', Ariko baravuga bati ‘Niukurushywa n'ubusa, tuzikurikiriza imigambi yacu, kandiumuntu wese wo muri twe azakurikizaumutimawe mubiunangiye.’zm, Noneho rero gendaubwire abantu b'i Buyudan'abatuye i Yerusalemu uti ‘Uku ni ko Uwiteka avuze ngo: Dore mbageneye ibyago kandi mfite imigambi yo kubateza, nimugarukeumuntu wese ave mu nzira ye mbi, mugorore inzira zanyu n'imirimo yanyu.’, ariko bakanga bagakorera ibyaha imbere yanjye ntibumvire ijwi ryanjye, nzaherako ndeke ibyiza nari navuze ko nzabagirira._7, Kandi igihe nzavuga iby'ishyanga n'iby'igihugu ngo mbashingishe intege kandi mbameze, z~~}||K{{ zVyfxxwsvv9uutsrrq:ppo#nnmNll kk"jjJiChh#g-ffeddcRbbUa``3__1^^_^ ]!\\/[ZYYrXkWVVUUTT$SSRQQQ>PtP+OONMMLKK?JJ,IHH5G:FF(ErE'DDCCBBA@@ ?2>g==Gtu, kandi Abakaludayabarwanye uyu murwa. Bazaza bawutwike bawutwikane n'amazu, ayo bajyaga bosererezaho Bāli imibavu, bagasukiraizindi mana amaturo y'ibinyobwa kugirango bandakaze.’-sS, Ni cyo gituma Uwiteka avuga atya ati ‘Dore ngiye gutanga uyu murwa mu maboko y'Abakaludaya, no mu maboko ya Nebukadinezariumwami w'i Babulonikandi azawuhindūra,Tr!, “Dore ndi Uwiteka Imana y'ibifite imibiri byose. Mbese hariho ikinanira?7qi, Maze ijambo ry'Uwiteka riza kuri Yeremiya ritip, Kandi warambwiye Mwami Uwiteka uti: Igurireuwo murimaifeza kandi witorere abagabo, kandiumurwautanzwe mu maboko y'Abakaludaya.’”Vo%, “‘Dore ibirundo byo kuririraho,umenye ko bazanywe no guhindūraumurwa kandiumurwaugabijwe Abakaludayabawuteye, kuko hatejwe inkota n'inzara n'icyorezo, kandi ibyo wavuze birasohoye dore naweurabiruzi.9nk, Bakijyamo baragihindūra ariko ntibarakumvira ijwi ryawe, habe no kugendera mu mategeko yawe, mu byo wabategetse byose nta cyo bakoze, ni cyo cyatumyeubateza ibyo byago byose.^m5, mazeubahaiki gihugu, icyo warahiye ba sekuruzakouzakibaha, igihugu cy'amata n'ubuki.l5, Ni wowe wakujeubwoko bwawe Isirayeli mu gihugu cya Egiputa ibimenyetso n'ibitangaza, n'ukubokogukomeye n'ukubokokurambuye n'ibiteyeubwoba bishishana&kE, Ni wowe washyize ibimenyetso n'ibitangaza mu gihugu cya Egiputa, mu Bisirayeli no mu bandi na n'ubuukibikora, kandi wihesheje izina nk'uko biri n'uyu munsi.-jS, Ushobora inama kandi no mu mirimouyikomeyemo, amaso yawe areba inzira z'abantu zose,ugahaumuntu wese ibihwanye n'imigenzereze ye n'ibihwanye n'imbuto z'imirimo ye.i/, Ugirira imbabazi abantu ibihumbi kandiuhanira abana ibyaha bya ba se hanyuma yabo, uri Imana nkuru ikomeye, Uwiteka Nyiringabo ni ryo zina ryawe.h#, ‘Yewe Mwami Uwiteka, dore ni wowe waremesheje ijuru n'isiububasha bwawe bukomeye n'ukubokokwawe kurambuye, nta kintu na kimwe kikunanira.^g5, “Nuko maze guha Baruki mwene Neriyaurwandiko rw'ubuguzi, nasabye Uwiteka mvuga ntif, Kuko uku ari ko Uwiteka Nyiringabo Imana ya Isirayeli ivuga iti ‘Amazu n'imirima n'inzabibu byo muri iki gihugu bizongera bigurwe.’be=, ‘Uku ni ko Uwiteka Nyiringabo Imana ya Isirayeli ivuga ngo: Enda izi nzandiko z'ubuguzi,urwashyizweho ikimenyetso cy'ubushishi n'urutagishyizweho,uzishyire mu kibindi cy'ibumba kugirango zihamare iminsi myinshi.’.dW, Maze ntegekera Baruki imbere yabo ntimcS, Mazeurwandiko ruhamya ko nguze nduha Baruki mwene Neriya mwene Mahaseya, imbere ya Hanamēli mwene data wacu n'imbere y'abagabo banditseurwandiko rw'ubuguzi, kandi n'imbere y'Abayuda bose bari bicaye mu gikari cy'inzu y'imbohe.b', Njyanaurwandiko rw'ubuguzi, rwari rwashyizweho icyitegererezo cy'ubushishi uko amategeko n'imigenzo biri, n'urundi rudafatanishijweubushishi.a, Maze nandikaurwandiko rw'isezerano ndushyiraho icyitegererezo cyanjye cy'ubushishi, ntora abagabo mugerera ifeza ku minzani.{`o, Maze ngura wa murimauri muri Anatoti na Hanamēli mwene data wacu, mugerera ibiguzi shekeli cumi n'indwi z'ifeza.O_, BukeyeHanamēli mwene data wacu ansanga mu gikari cy'inzu y'imbohe, nk'uko ijambo ry'Uwiteka ryari riri arambwira ati ‘Ndakwinginga,ugureumurimawanjye uri muri Anatoti mu gihugu cya Benyamini, kuko ari woweubasha kuwuzungura kandiubutware bwo kuwuguraari woweubufite,uwigurire.’Nuko menya ko rya jambo ryavuye ku Uwiteka.^, ‘Dore Hanamēli mwene Shalumu so wanyu azagusanga ati: Tugureumurimawanjye uri mu Anatoti, kuko ari woweufiteubutware bwo kuwugura.’@]{, Yeremiya aravuga ati “Ijambo ry'Uwiteka ryanjeho riti\/, kandi azajyana Sedekiya i Babuloni, ni ho azaguma kugezaubwo nzamugenderera. Ni ko Uwiteka avuga, nubwo murwanya Abakaludaya, ntimuzahirwa?’”[!, na we Sedekiyaumwami w'Abayuda ntazava mu maboko y'Abakaludayaahubwo azagabizwaumwami w'i Babuloni, bazavuganabahanganye barebana mu maso,\Z1, kuko Sedekiyaumwami w'u Buyudayari yamufunze. Umwami yaramubajije ati “Ni iki gitumauhanura utyo uti ‘Uku ni ko Uwiteka avuga ati: Dore nzatanga uyu murwa mu maboko y'umwami w'i Babulonikandi azawigarurira,7Yg, Nuko icyo gihe ingabo z'umwami w'i Babulonini bwo zagose i Yerusalemu, kandiumuhanuzi Yeremiya yari akingiraniwe mu gikari cy'inzu y'imbohe iri mu rugo rw'umwami w'u Buyuda,X !, Ijambo ryaje kuri Yeremiya rivuye ku Uwiteka mu mwaka wa cumi wa Sedekiyaumwami w'u Buyuda, wariumwaka wa cumi n'umunaniwa Nebukadinezari.W ,(Kandi igikombe cyose cy'intumbi gishyirwamo intumbi kikamenwamo ivu, n'imirima yose yerekeye ku mugeziw'i Kidironi no ku ruhetero rw'irembo ry'amafarashi aherekeye iburasirazuba, hazaba aherejwe Uwiteka. Ntihazongera kurandurwa cyangwa gusenywaukundi.”[V/,'Kandiumugoziugereshwauzaramburwaugereku musoziw'i Garebu,uzazengurukaugerei Gowa.U7,&“Dore iminsi izaza, ni ko Uwiteka avuga, uyu murwauzubakwa ube uw'Uwiteka,uhereye ku munarawa Hananēliukageza ku irembo ryo mu ruhetero rw'inkike.eTC,%Uku ni ko Uwiteka avuga ati ‘Ijuru riri hejuru nibishoboka ko rigerwa, kandi imfatiro zo hasi mu isi nibishoboka ko zirondorwa, ni bwo nzacaurubyaro rwa Isirayeli rwose nduhoyeibyo bakoze byose.’Ni ko Uwiteka avuga.S,$“Ayo mategeko nakuka imbere yanjye, ni ko Uwiteka avuga,urubyaro rwa Isirayeli na rwo ruzabarutakiriubwoko imbere yanjye iteka ryose.`R9,#Uko ni ko Uwiteka avuga watanze izuba kubaumucyo w'amanywa, washyizeho amategeko kugirangoukwezi n'inyenyeri bimurikire ijoro,uterainyanja kwihindurizabigateraumurabaguhorera, Uwiteka Nyiringabo ni ryo zina rye ati5Qc,"Kandi ntibazigishanya ngoumuntu wese yigishe mugenzi we, n'umuntu wese uwo bava inda imwe ati ‘Menya Uwiteka’, kuko bose bazamenyauhereye kuuworoheje hanyuma y'abandiukageza kuukomeye kurusha bose, ni ko Uwiteka avuga, kuko nzababarira gukiranirwa kwabo kandi icyaha cyabo sinzacyibukaukundi.”mPS,!Ariko isezerano nzasezerana n'inzu ya Isirayeli hanyuma y'iyo minsi ngiri, ni ko Uwiteka avuga ngo ‘Nzashyira amategeko yanjye mu nda yabo kandi mu mitima yabo ni ho nzayandika, nzaba Imana yabo na bo bazabaubwoko bwanjye.’RO, ridakurikije isezerano nasezeranye na ba sekuruza, ku munsi nabafatagaukubokonkabakura mu gihugu cya Egiputa. Rya sezerano ryanjye bararyishe nubwo nariumugabowabo wabirongōreye. Ni ko Uwiteka avuga.tNa,Uwiteka aravuga ati “Dore iminsi izaza, nzasezerana isezerano rishya n'inzu ya Isirayeli n'inzu ya Yuda,xMi,Ahubwoumuntu wese azapfa azize igicumurocye,umuntu weseuriyeimizabibu ikarishye ni we amenyo ye azarurirwa.”zLm,Iyo minsi ntibazongera kuvugabati ‘Ba data bariye imizabibu ikarishye, kandi amenyo y'abana ni yo arurirwa.’&KE,Nuko uko nabahanzeho amaso kugirango ndandure, nsenye, nubike, ndimbure, mbabaze, ni ko nzabahangaho amaso kugirango nubakekandi ntere. Ni ko Uwiteka avuga.J,Uwiteka aravuga ati “Dore iminsi izaza, nzabiba mu nzu ya Isirayeli no mu nzu ya Yuda imbuto z'abantu n'imbuto z'amatungo.DI,Mperako ndakanguka, nsanga ibitotsi byanjye byanguye neza.ZH-,kuko nahagijeubugingo burembye, n'ubugingo bufiteagahinda bwose narabukamaze.”\G1,Kandi ab'i Buyudan'ab'imiduguduyaho yose bazahabana, abahinzi n'abaragiye imikumbi F ,Uku ni ko Uwiteka Nyiringabo Imana ya Isirayeli ivuga iti “Bazongera kuramutsa iyi ndamutso mu gihugu cy'u Buyudano mu miduguduyaho, ubwo nzagarura ababo bajyanywe ari imbohe ngo ‘Uwiteka aguhirewa buturoburimogukiranuka we, wa musoziurihokwera we!’E,Uzakora hirya no hinouzahereze he, wa mukobwa wasubiyeinyuma we? Kuko Uwiteka yaremye ikintu gishya mu isi,umugoreazashakaumugabo.”;Do,“Wishingire ibimenyetso by'inzira, wishakire ibikuyobora werekezeumutimaku nzira nyabagendwa, ya nzira wanyuzemo. Garuka wa mwari wa Isirayeli we,usubiremuri iyi miduguduyawe.rC],“Mbese Efurayimu siumwana wanjye nkunda? Siumwanaufiteigikundiro se? Kuko iteka ryose iyo ngize icyo muvugahomugayandushaho kumwibuka, ni cyo gitumaumutimawanjyeumufitiye agahinda. Niukurinzamugirira imbabazi. Ni ko Uwiteka avuga."B=,Niukurinamaze guhindurwa ndihana kandi namaze no kwigishwa nikubitaku matako, naramwaye ndetse nkorwa n'isoni kuko nari mfiteumugayow'ubusorebwanjye.’&AE,“Erega numvise Efurayimu yiganyira ati ‘Warampannye mpanwa nk'ikimasa kitamenyereye guhingishwa. Ungarure mbone kugaruka, kuko uri Uwiteka Imana yanjye.x@i,Kuko hariho ibyiringiro by'amaherezo yawe, kandi abana bawe bazagaruka mu rugabano rwabo. Ni ko Uwiteka avuga.O?,Uku ni ko Uwiteka avuga ati “Hoza ijwi ryawe we kuboroga, n'amaso yawe ye gushokamo amarira kukoumurimowaweuzaguhesha ingororano, ni ko Uwiteka avuga, kandi bazagaruka bave mu gihugu cy'ababisha.2>],Uku ni ko Uwiteka avuga ati “Ijwi ryumvikaniye i Rama ry'umuborogo no kuriragushavuye: ni irya Rasheli yaririraga abana be, yanga guhozwa ku bwabo kuko batakiriho.”={,Ubugingo bw'abatambyi nzabuhagisha ibibyibushye, kandiubwoko bwanjye buzahazwa n'ubuntu bwanjye.”Ni ko Uwiteka avuga.4<a, Mazeumwari azishima abyine, abasore n'abasazabazishimira hamwe, kukoumuborogo wabo nzawuhinduraumunezero, kandi nzabahumurizambatere kunezerwa mu kigwi cy'umubabaro wabo.;y, na bo bazaza baririmbire mu mpinga y'i Siyoni bashikiyeubuntu bw'Uwiteka, ndetse bahasange ingano na vino n'amavuta ya elayo, n'ubwagazi bw'umukumbi n'ubw'ubushyo,ubugingo bwabo buzamera nk'umurimawavomewe, kandi ntabwo bazasubirakugiraumubabaro.W:', Kuko Uwiteka yacunguye Yakobo, akamubatura mu maboko y'uwamurushaga gukomera,@9y, “Nimwumve ijambo ry'Uwiteka mwa mahanga mwe, muryamamaze mu birwa biri kure muti ‘Uwatatanije Isirayeli ni weuzabakoraniriza hamwe, akabaragira nk'umwungeriuragiraumukumbi we.’F8, Bazaza barira kandi nzabayobora mbamaze agahinda, nzabanyuza ku migezi y'amazi mu nzira igororotse batazasitariramo, kuko mbereye Isirayeliumubyeyi na we Efurayimu akaba ari imfura yanjye.R7,Dore nzabazana mbakuye mu gihugu cy'ikasikazi, mbakoranirize hamwe mbavanye ku mpera z'isi, barimo impumyi n'ibirema n'abagore batwite ndetse n'abaramukwa, abazagaruka aha bazaba ari iteraniro rinini._67,Uku ni ko Uwiteka avuga ati “Nimuririmbire Imana ku bwa Yakobo mufiteumunezero, muyirangururiremurangaje imbere y'abanyamahanga, mwamamaze muhimbaze muti ‘Uwiteka, kizaubwoko bwawe bw'Abisirayeli barokotse.’ 59,Kuko hazabahoumunsi ubwo abarinzi bazarangururiraku misozi ya Efurayimu bati ‘Nimuhaguruketuzamuke tujye i Siyoni, dusange Uwiteka Imana yacu.’”k4O,Uzongera guterainzabibu ku misozi y'i Samariya. abatezi bazatera kandi bazanezezwa n'imbuto zazo.3,Nzongera kukubakanaweuzabawubakitse, wa mwari wa Isirayeli we. Uzongera kugiraamashako yawe, kandiuzasohokera mu mbyino z'abanezerewe.{2o,Uwiteka yambonekeye kera ati “Niukurinagukunzeurukundo ruhoraho, ni cyo cyatumye ngukuruzaineza nkakwiyegereza.1,Uku ni ko Uwiteka avuga ati ‘Abantu barokotse inkota baboneyeubuntu mu butayu, ari bo Bisirayeli igihe nari ngiye kubaruhura.’”p0 [,Uwiteka aravuga ati “Icyo gihe nzaba Imana y'imiryango ya Isirayeli yose, na bo bazabaubwoko bwanjye./1,Uburakari bukazebw'Uwiteka ntibuzakimirana, keretse amaze gukoraagasohoza ibyo yagambiriye mu mutimawe, ibyo muzabimenya neza mu minsi y'imperuka.e.C,Doreumugaruw'uburakari bw'Uwiteka wabyutseumezenka serwakira,uzagwa ku mutwe w'abanyabyaha.G-,Nuko muzabaubwoko bwanjye, kandi nanjye nzaba Imana yanyu.”1,[,Kandiumwami wabo azakomoka muri bo, n'umutegetsi wabo azava muri bo, nzamwiyegereza na we nzatuma anyegera anshyikire. Ni nde watinyuka kunyegera? Ni ko Uwiteka abaza.+,N'abana babo bazamera nk'uko bari bameze ubwa mbere, n'iteraniro ryabo rizakomerere imbere yanjye, kandi nzahana abababonerana bose.{*o,Hazavamo gushima n'ijwi ry'abanezerewe, kandi nzabagwiza ntibazaba bake, kandi nzabubahiriza ntibazaba aboroheje.v)e,Uku ni ko Uwiteka avuga ati “Dore ngiye kugarura abo mu mahema ya Yakobo mbakure mu buretwa, kandi nzagirira imbabaziubuturobwe. Na woumurwauzubakwa ku birundo by'aho amazu yabo yasenyukiye, kandi inyumba izubakwa nk'uko yari isanzwe. (9,Nzakugaruriraamagara yawe, kandi nzagukizainguma zawe, ni ko Uwiteka avuga, kuko bari bakwise igicibwa bati ‘Hano n'i Siyoni, hatagirauhitaho.’”4'a,Icyakora abakurimbura bose bazarimburwa, kandi abanzi bawe bose uko bangana bazajyanwa ari imbohe, n'abakunyaga bazanyagwa, n'abagusahura bose na bo nzabatanga basahurwe.&!,Kukiutakishwa n'urugumarwawe? Kuribwa kwawe si uko gukira. Ibyo nabigutejenguhoyegukiranirwa kwawe gukabije, kuko ibyaha byawe byagwiriye.=%s,Abakunzi bawe bose barakwirengagije ntibakigushaka, kuko nagukomerekejeurugumarw'ubwanzi n'igihano cy'umunyarugomo, nguhoyegukiranirwa kwawe gukabije kuko ibyaha byawe byagwiriye.M$, Nta wo kukurengerauharikugirangoupfukwe, nta miti yo kukuvuraufite.`#9, Uku ni ko Uwiteka avuga ati “Urugumarwawe si urwo gukira, n'igisebe cyawe kiraryana.`"9, Kuko ndi kumwe nawe, ni ko Uwiteka avuga, ngira ngo ngukize, kandi nzatsemba rwose amahanga yose aho nabatatanirije ariko weho sinzagutsemba rwose, ahubwo nzaguhanauko bikwiriye kandi ntabwo nakurekantaguhannye.”!, Nuko rero ntutinye Yakobo we, mugaragu wanjye, ni ko Uwiteka avuga, nawe Isirayeli ntiwihebe, kuko dore nzagukizankuvanye kure n'urubyaro rwawe ndukuremu gihugu cy'uburetwa bwabo, kandi Yakobo azagaruka, ashyikijeumutimamu nda kandi aruhutse, nta wuzamuteraubwoba.U #, ahubwo bazakorera Uwiteka Imana yabo na Dawidiumwami wabo, uwo nzabimikira.'G,“Kandi kuri uwo munsi, ni ko Uwiteka Nyiringabo avuga, nzavuna imbago yashyize ku ijosi ryawe, nzaguca ku ngoyi. Abanyamahanga ntibazamugiraikiretwaukundi,mS,Ayii, uwo munsiurakomeye nta wundiumezenka wo! Ni igihe cy'umubabaro wa Yakobo ariko azakirokokamo.'G,Nimubazenoneho murebeko hariumugabougiraibise byo kubyara. None se ni iki gitumaumugabowese yifata mu mugongo nk'umugoreuri ku nda, mu maso hose hagasuherwa?fE,Uku ni ko Uwiteka avuga ati “Twumvise ijwi rizanywe n'umushyitsi n'ubwoba, si iry'amahoro.E,Aya ni yo magambo Uwiteka yavuze kuri Isirayeli n'u Buyuda.E,Dore igihe kizaza, nzagarura abantu banjye ba Isirayeli n'ab'i Buyudabajyanywe ari imbohe, kandi nzatuma bagaruka mu gihugu nahaye ba sekuruza, babe ba nyiracyo.’”Ni ko Uwiteka avuga.jM,“Uku ni ko Uwiteka Imana ya Isirayeli ivuga iti ‘Andika mu gitabo amagambo yose nakubwiraga.2 a,Ijambo ry'Uwiteka ryaje kuri Yeremiya riti{, ni cyo gituma Uwiteka avuga atya ati: Dore nzahana Shemaya w'i Nehelami n'urubyaro rwe, ntazagira uwo mu rubyaro rweuzabamuri ubu bwoko ngo ageze igihe cyo kubonaibyiza nzagiriraubwoko bwanjye, kuko yagomeshereje Uwiteka.’”Ni ko Uwiteka avuga."=,“Utume ku mbohe zose uti: Uku ni ko Uwiteka avuga ibya Shemaya w'i Nehelami ngo ‘Kuko Shemaya yabahanuriyekandi ntamutumye agatuma mwemera ibinyoma,7i,Maze ijambo ry'Uwiteka riza kuri Yeremiya ritiV%,Nuko Zefaniya w'umutambyi asomera urwo rwandiko imbere y'umuhanuzi Yeremiya.,kuko yadutumyeho i Babuloniati: Uburetwa buzamara igihe kirekire, nimwiyubakire amazu muyabemo, muhinge imirima muryeumwero wayo?’”W',None se ni iki gitumyeudahana Yeremiya wo muri Anatoti wigiraumuhanuzi wanyu,6e,‘Uwiteka yangizeumutambyi mu kigwi cya Yehoyadaumutambyi, kugirango habe abatware mu nzu y'Uwiteka, ngoumuntu weseusazeakigiraumuhanuzi mushyire mu mbago y'inzu y'imbohe.R,“Uku ni ko Uwiteka Nyiringabo Imana ya Isirayeli ivuga ngo: Kuko wanditse inzandikoubyihangiye,ukazoherereza abantu bari i Yerusalemu bose, na Zefaniya mwene Māseya w'umutambyi n'abatambyi bose uti3a,Kandi ibya Shemaya w'i Nehelamiuzavuga utiW',kuko bakoze iby'ubupfapfa muri Isirayeli, bagasambanya abagore b'abaturanyi babo, bakavuga amagambo y'ibinyoma mu izina ryanjye, ayo ntabategetse. Ni jyeubizikandi ndiumushinja wabo.”Ni ko Uwiteka avuga., Q,kandi imbohe zose z'u Buyudaziri i Babulonizizabakurizaho kubaumuvumobati ‘Uwiteka arakugiranka Sedekiya na Ahabu, aboumwami w'i Babuloniyatwikishijeumuriro’, },Uku ni ko Uwiteka Nyiringabo Imana ya Isirayeli ivuga kuri Ahabu mwene Kolaya, no kuri Sedekiya mwene Māseya babahanuriraibinyoma mu izina ryanjye ati “Dore nzabatanga mu maboko ya Nebukadinezariumwami w'i Babuloni, na we azabicira imbere yanyu. y,Nuko nimwumve ijambo ry'Uwiteka, mwebwe abanyazwe ku muhetomwese abo nirukanishije i Yerusalemu mukajya i Babuloni.”* M,kuko batumviye amagambo yanjye, ni ko Uwiteka avuga, abo natumyeho abagaragu banjye b'abahanuzi nkazinduka kare ngatuma, ariko banze kumva. Ni ko Uwiteka avuga.X ),Kandi nzabahigisha inkota n'inzara n'icyorezo, nzabatanga kugirango babateragane mu bihugu byose byo mu isi, babe ibivume n'ibitangarirwa, n'ibyimyozwa n'ibiteye isoni mu mahanga yose nzaba mbatatanirijemo,'G,Uku ni ko Uwiteka Nyiringabo avuga ati “Dore nzabagabiza inkota n'inzara n'icyorezo, kandi nzabahindura nka za mbuto mbi z'umutini, zitaribwa kuko ari mbi.3,uku ni ko Uwiteka avuga iby'umwami wimye ingoma ya Dawidi, n'iby'abantu bose batuye muri uyu murwa, bene wanyu batajyanywe hamwe namwe muri imbohe.L,Kuko mwavuze ngo “Uwiteka yatubyukirije abahanuzi i Babuloni”,zm,Nzabonwa namwe, ni ko Uwiteka avuga, kandi nzagarura abanyu bajyanywe ari imbohe, nzabakoranya mbakuye mu mahanga yose n'ahantu hose, aho nari narabatatanyirije, ni ko Uwiteka avuga, kandi nzabagarura aho nabakuje mukajyanwa muri imbohe.”;q, Muzanshaka mumbone, nimunshakanaumutimawanyu wose.B, Kandi muzanyambaza, muzagenda munsenga nanjye nzabumvira., Erega nzi ibyo nibwira nzabagirira! Ni amahoro si bibi, kugirango mbaremeumutimaw'ibyo muzabona hanyuma. Ni ko Uwiteka avuga. 9, Ahubwo Uwiteka aravuga ati “Imyaka mirongo irindwi yahanuriwei Babuloninishira nzabagenderera, mbasohozeho ijambo ryanjye ryiza rituma mugaruka ino.Y+, kuko babahanuriraibinyoma mu izina ryanjye, sinabatumye.”Ni ko Uwiteka avuga.:m,Uko ni ko Uwiteka Nyiringabo Imana ya Isirayeli ivuga iti “Ntimukemere ko abahanuzi bo muri mwe babahanuriran'abapfumu banyu bakabayobya, kandi ntimukiteku nzozi mujya murota ~9,Kandiumurwa nategetse ko bazabajyanaho muri imbohe muzawushakire kuba amahoro, muwusabire ku Uwiteka kuko mu mahoro yaho namwe muzagira amahoro.’”9}k,Mwishakire abagore mubyare abahungu n'abakobwa, kandi mushyingire abahungu banyu n'abakobwa banyu, kugirango na bo babyare abahungu n'abakobwa, mubonekuhagwirira mwe kuzatuba.Q|,‘Nimwiyubakire amazu muyabemo kandi muhinge imirima muryeumwero wayo.#{?,“Uku ni ko Uwiteka Nyiringabo Imana ya Isirayeli ibwira abajyanywe ari imbohe bose, abo yateye kuvanwa i Yerusalemu bakajyanwa i Babuloniari imbohe ati-zS,Urwo rwandiko rujyanwa na Elasa mwene Shafani na Gemariya mwene Hilukiya, abo Sedekiyaumwami w'u Buyudayohereje i Babulonikuri Nebukadinezariumwami w'i Babuloniatiy5,(Icyo gihe Umwami Yekoniya n'umugabekazi, n'inkone n'ibikomangoma by'i Buyudan'i Yerusalemu, n'abanyabukorikori n'abacuzi bari bavuye i Yerusalemu). x ,Aya ni amagambo yo mu rwandikoumuhanuzi Yeremiya yanditse ari i Yerusalemu, arwoherereza abasigaye bo mu bakuru bajyanywe ari imbohe, no ku batambyi no ku bahanuzi no kuri rubanda rwose, abo Nebukadinezari yakuye i Yerusalemu akabajyana i Babuloniari imbohe.Ew,Nuko muri uwo mwaka mu kwezi kwa karindwi, Hananiya arapfa.v ,Ni cyo gituma Uwiteka avuga atya ati ‘Dore ngiye kugucamu gihugu, muri uyu mwakauzawupfamo kuko wagomeshereje Uwiteka.’”u/,Mazeumuhanuzi Yeremiya abwiraumuhanuzi Hananiya ati “Noneho umva Hananiya, Uwiteka ntabwo yagutumye ariko wateye ubu bwoko kwiringira ibinyoma.qt[,Kuko uko ari ko Uwiteka Nyiringabo Imana ya Isirayeli ivuga iti ‘Nshyize imbago y'icyuma mu majosi y'ayo mahanga yose, kugirango akorere Nebukadinezariumwami w'i Babuloni. Azamukorera kandi muhayen'inyamaswa zo mu ishyamba.’” s , “Gendaubwire Hananiya uti ‘Uku ni ko Uwiteka avuga ngo: Wavunaguye imbago y'igiti arikouzakora iz'ibyuma mu cyimbo cyazo.’ r, Maze ijambo ry'Uwiteka riza kuri Yeremiya,umuhanuzi Hananiya amaze kuvunaigiti cy'imbago cyari mu ijosi ry'umuhanuzi Yeremiya ritiq}, Maze Hananiya avugiraimbere ya rubanda rwose ati “Uku ni ko Uwiteka avuga ati ‘Imyaka ibiri nishira, uko ni ko nzavunauburetwa bwa Nebukadinezariumwami w'i Babuloni, nkabukuraku ijosi ry'ayo mahanga yose.’”Nukoumuhanuzi Yeremiya arigendera.^p5, Hananiya aherako akura bya biti by'imbago mu ijosi ry'umuhanuzi Yeremiya, arabivuna.ro], Noneumuhanuziuhanura iby'amahoro, ijambo rye nirisohora ni ho azamenyekana ko yatumwe n'Uwiteka koko.”n!,abahanuzi ba kera batubanjirije twembi, bahanuye iby'intambara n'iby'ibyago n'iby'icyorezo, biraba mu bihugu byinshi no mu bwami bukomeye.Jm ,Ariko rero wumve ijambo ngiye kukumvisha, wowe na rubanda rwose:.lU,“Birakaba, Uwiteka azabigenze atyo. Uwiteka asohoze amagambo yawe wahanuye yo kugarura ino ibikoreshwa by'inzu y'Uwiteka byose, n'abajyanywe i Babuloniari imbohe. k,Mazeumuhanuzi Yeremiya abwiriraumuhanuzi Hananiya imbere y'abatambyi, n'imbere ya rubanda rwose rwari ruhagaze mu nzu y'Uwiteka ati=js,Kandi Yekoniya mwene Yehoyakimuumwami w'u Buyuda, n'imbohe zose z'u Buyudazajyanywe i Babuloninzabagarura aha, kuko nzacauburetwa bw'umwami w'i Babuloni.’”Ni ko Uwiteka avuga.i-,Imyaka ibiri nishira nzagarura aha ibikoreshwa by'inzu y'Uwiteka byose, ibyo Nebukadinezariumwami w'i Babuloniyakuye aha, akabijyana i Babuloni.phY,“Uku ni ko Uwiteka Nyiringabo Imana ya Isirayeli ivuze iti ‘Naciyeuburetwa bw'umwami w'i Babuloni.[g 1,Nuko mu mwaka Sedekiyaumwami w'u Buyudaagitangira kwima, mu kwezi kwa gatanu k'umwaka wa kane, Hananiya mwene Azuriumuhanuzi wahoze i Gibeyoni ambwirira mu nzu y'Uwiteka, imbere y'abatambyi na rubanda rwose ati f,‘Bizajyanwa i Babulonikandi ni ho bizaguma kugezaumunsi nzajya kubyenda, nkabigarura nkabisubizaahabyo.’”Ni ko Uwiteka avuga. e9,niukuriuku ni ko Uwiteka Nyiringabo Imana ya Isirayeli ivuga, ku bikoreshwa byasigaye mu nzu y'Uwiteka no mu nzu y'umwami w'u Buyudan'i Yerusalemu itiWd',ibyo Nebukadinezariumwami w'i Babuloniatajyanye, igihe yajyanaga Yekoniya mwene Yehoyakimuumwami w'u Buyudaamukuyei Yerusalemu, akamujyana i Babuloniari imbohe hamwe n'imfura zose z'i Buyudan'i Yerusalemu: c,Uku ni ko Uwiteka Nyiringabo avuga ku nkingi no ku gikarabiro kidendeje, no ku bitereko no ku bikoreshwa byasigaye muri uyu murwa,nbU,Naho rero niba ari abahanuzi, kandi ijambo ry'Uwiteka rikaba riri kumwe na bo, nibinginge Uwiteka Nyiringabo kugirango ibikoreshwa byasigaye mu nzu y'Uwiteka, no mu nzu y'umwami w'u Buyudan'i Yerusalemu, bye kujyanwa i Babuloni.gaG,Ntimukabumvire, nimukorereumwami w'i Babulonikandi muzabaho. Kuki uyu murwa wahindukaumusaka?~`u,Kandi nabwiye abatambyi n'ubu bwoko bwose nti “Uku ni ko Uwiteka avuga ngo: Ntimukumvire amagambo y'abahanuzi babahanurirabati ‘Dore ibyakoreshwaga byo mu nzu y'Uwiteka bigiye kugarurwa vuba bivanwa i Babuloni’, kuko babahanuriraibinyoma._+,kandi ntabatumye, ahubwo bahanura ibinyoma mu izina ryanjye kugirango mbirukane, ngo mupfe mwe n'abahanuzi babahanurira.”Ni ko Uwiteka avuga.^,Kandi ntimukumvire amagambo y'abahanuzi bababwira ngo ‘Ntabwo muzakoreraumwami w'i Babuloni’, kuko ibyo babahanuriraari ibinyoma], Kuki mwapfa wowe n'ubwoko bwawe, muzizeinkota n'inzara n'icyorezo, nk'uko Uwiteka yabivuze ku bwoko bwanga gukoreraumwami w'i Babuloni?\7, Maze mvuganana Sedekiyaumwami w'u Buyuda, nkurikije ayo magambo yose nti “Nimuyobokeumwami w'i Babulonimumukorere we n'abantu be, kugirango mubeho.[/, Arikoubwoko buzayobokaumwami w'i Babulonibukamukorera, ubwo ni bwo nzarekera mu gihugu cyabwo, kandi buzagihinga bukibemo.”Ni ko Uwiteka avuga.Zw, kuko ibyo babahanuriraari ibinyoma kugirango mukurwe mu gihugu cyanyu mujye kure, kandi ngo mbirukanemujye kurimbuka.KY, Ariko mwebweho ntimukumvire abahanuzi banyu cyangwa abapfumu banyu, cyangwa inzozi zanyu cyangwa abacunnyibanyu ndetse n'abarozi banyu bababwira bati ‘Ntabwo muzakoreraumwami w'i Babuloni’,kXO,“Nuko reroubwoko n'igihugu bitazakorera uwo Nebukadinezariumwami w'i Babuloni, kandi ntibacishe ijosi bugufingo bamuyoboke, ubwo bwoko nzabuhanisha inkota n'inzara n'icyorezo, kugezaubwo nzaba maze kubatsembesha amaboko ye.2W],Kandi amahanga yose azamukorera, we n'umwana we n'umwuzukuruwe kugezaigihe igihugu cye kizazungurwa, ni bwo amahanga menshi n'abami bakomeye bazigabanya igihugu cye.’V%,Nuko rero ibyo bihugu byose nabigabiyeumugaragu wanjye Nebukadinezariumwami w'i Babuloni, n'amatungo yo mu misozi narayamuhayengo amukorere.U5,Ni jye waremye isi n'abantu n'inyamaswa biri ku isi, mbiremeshejeububasha bwanjye bukomeye n'ukubokokwanjye kurambuye, kandi nkabyegurirauwo nshaka.T,ubatume kuri ba shebuja uti ‘Uku ni ko Uwiteka Nyiringabo Imana y'Abisirayeli ibabwira iti: Uku abe ari ko muzabwira ba shobuja muti:BS},mazeubyohererezeumwami wo muri Edomu n'umwami w'i Mowabu, n'umwami wa bene Amoni, n'umwami w'i Tiro n'umwami w'i Sidoni,ubihaye intumwa zaje i Yerusalemu kwa Sedekiyaumwami w'u Buyuda,bR=,“Uku ni ko Uwiteka yambwiye ati: Ishakire ingoyi n'ibiti by'imbagoubyishyire ku ijosi,{Q q,Mu itangira ry'ingoma ya Sedekiya mwene Yosiyaumwami w'u Buyuda, iri jambo ryaje kuri Yeremiya riva ku Uwiteka ngotPa,Nuko rero Ahikamu mwene Shafani arengera Yeremiya, kugirango batamutanga mu maboko ya rubanda ngo bamwice.qO[,bakurayoUriya bamuzanira Umwami Yehoyakimu amwicisha inkota, bajugunya intumbi ye mu mva za rubanda.”N{,Nuko Umwami Yehoyakimu yohereza abantu muri Egiputa, Elunatani mwene Akibori n'abandi bantu bajyana na we muri Egiputa, a&~u}}||{zyxx+wvv|uu tgss(rr2qKponmm?lkjjiishhgofeewed3cc#b*``z_^]]\\ [^[YY_XWVVqUaTTSS4RRSQQUPP(OoNNxMM%LKJJIHiGGCFF,EE DD8CC1BAAW@@^?o>><=<;;9:99A8W77b655B443T22 1&0//E.--+,++**|))Y(>'Q&|%%%)$### "~!!m w y{lf hLE .rS x Q A -x\ocIR ,*Nuko hashize iminsi cumi, ijambo ry'Uwiteka riza kuri Yeremiya.(QI,*naho yaba meza cyangwa mabi. Tuzumvira ijwi ry'Uwiteka Imana yacu tugutumyeho, kugirango tumererwe neza tubitewe n'uko twumviye ijwi ry'Uwiteka Imana yacu.”P,*Maze babwira Yeremiya bati “Uwiteka natubereumuhamya w'ukurikandi wizerwa, nitudasohoza amagambo Uwiteka Imana yawe izakudutumahoyoseDO,*Nukoumuhanuzi Yeremiya arabasubizaati “Ndabumvise yemwe, ngiye gusabaUwiteka Imana yanyu nk'uko mwavuze kandi icyo Uwiteka azabasubizacyose nzakibamenyesha, sinzagira icyo mbahisha.”eNC,*kugirango Uwiteka Imana yawe itwereke inzira dukwiriye kunyuramon'uko dukwiriye kugenza.”+MO,*“Turagusabadukundire kugutakambira kugirangoudusabire ku Uwiteka Imana yawe, n'aba bose basigaye kuko twari benshi, noneho dusigaye turi bake nk'ukouturebauku,OL ,*Maze abatware b'ingabo bose na Yohanani mwene Kareya, na Yezaniya mwene Hoshaya n'abantu bose,uhereye ku muto hanyuma y'abandiukageza ku mukuruurutaabandi, basangaumuhanuzi Yeremiya baramwegera bati/KW,)ku bw'Abakaludaya, kuko babatinyaga babitewe n'uko Ishimayeli mwene Netaniya yari yishe Gedaliya mwene Ahikamu, uwoumwami w'i Babuloniyari yagizeumutegeka mu gihugu.dJA,)Maze barahagurukabatura i Gerutikimuhamuaherekeye i Betelehemu, bashaka kujya muri EgiputaCI,)Yohanani mwene Kareya n'abatware b'ingabo bose bari kumwe na we, baherako bajyana abantu basigaye bose, abo yakijije Ishimayeli mwene Netaniya ari bo bari bavuye i Misipa, Ishimayeli amaze kwica Gedaliya mwene Ahikamu. Yohanani arabagarura abavanye i Gibewoni, hari ingabo z'intambara, n'abagore n'abana n'inkone.iHK,)Ariko Ishimayeli mwene Netaniya ahunga Yohanani ari kumwe n'abantu munani, ajya kwa bene Amoni.G,)Maze abantu bose Ishimayeli yajyanye ari imbohe abakuye i Misipa barahindukira, baragaruka basanga Yohanani mwene Kareya.F,) Nuko abantu bose bari kumwe na Ishimayeli babonye Yohanani mwene Kareya, n'abatware b'ingabo bose bari kumwe na we barishima. E,) baherako batabarana n'ingabo zabo zose bajya kurwana na Ishimayeli mwene Netaniya, bamusanga ku bidendezi binini biri i Gibewoni.|Dq,) Yohanani mwene Kareya n'abatware bose b'ingabo bari kumwe na we, bumvise ishyano Ishimayeli mwene Netaniya yakoze,+CO,) Maze Ishimayeli ajyana abasigaye i Misipa bose ari imbohe, ndetse n'abakobwa b'umwami n'abantu bose bari basigaye i Misipa, abo Nebuzaradaniumutware w'abarinzi yari yeguriyeGedaliya mwene Ahikamu. Ishimayeli mwene Netaniya abajyana ari imbohe, arahagurukakugirango acikire muri bene Amoni.rB],) Urwobo (ni rwo rwacukujwe n'Umwami Asa kuko yatinyaga Bāshaumwami wa Isirayeli), Ishimayeli mwene Netaniya yarutayemo intumbi z'abantu yabanje kwica zose hamwe n'iya Gedaliya, azigerekeranije n'intumbi z'abo yishe hanyuma ruruzura.VA%,)Ariko hari abantu cumi babonetse muri bo babwiye Ishimayeli bati “Ntutwice kuko dufiteimyaka twahishe mu gasozi y'ingano na sayiri, n'amavuta ya elayo n'ubuki.”Nuko arabareka ntiyabicana na bene wabo.m@S,)Nuko bageze mu muduguduhagati, Ishimayeli mwene Netaniya n'abantu be bica ba bandi babata mu rwobo.)?K,)Nuko Ishimayeli mwene Netaniya ava i Misipa ajya kubasanganira agenda arira inzira yose, bagihura arababwira ati “Nimuze tujye kwa Gedaliya mwene Ahikamu.”7>g,)n'i Shilo n'i Samariya baje biyogosheshejeubwanwa, bambaye imyambaro ishishimuye, bisharambuye ku mubiri, bafite amaturo y'ifu n'imibavu mu ntoki babizanye mu nzu y'Uwiteka.c=?,)Amaze kabiri yishe Gedaliya kandi nta wubizi, haza abantu mirongo inani bavuye i Shekemu,r<],)Ishimayeli yica n'Abayuda bose bari kumwe na Gedaliya i Misipa, hamwe n'ingabo z'Abakaludayazari zihari.X;),)Maze Ishimayeli mwene Netaniya n'abantu cumi bari kumwe na we, barahagaruka bicisha Gedaliya mwene Ahikamu mwene Shafani inkota. Nuko baramwica kandi ari weumwami w'i Babuloniyari yagizeumutegeka mu gihugu.^: 7,)Nuko mu kwezi kwa karindwi, Ishimayeli mwene Netaniya mwene Elishama w'igikomangoma, kandiumutwareukomeye mu batware b'umwami, azana n'abantu cumi kwa Gedaliya mwene Ahikamu i Misipa, arabagaburirabarahasangirira.v9e,(Ariko Gedaliya mwene Ahikamu abwira Yohanani mwene Kareya ati “Uramenye ntuzakore ibyo kukoumubeshyeye.”8},(Maze Yohanani mwene Kareya abwirira Gedaliya i Misipa rwihishwa ati “Ndagusabaundeke njye kwica Ishimayeli mwene Netaniya, kandi nta wuzabimenya. Kuki yarinda kukwica byatuma Abayuda bose bagukoraniyeho batatana, n'abasigaye b'i Buyudabashira?”7#,(“Mbese ntuzi yuko Bālisiumwami wa bene Amoni yohereje Ishimayeli mwene Netaniya ngo akwice?”Ariko Gedaliya mwene Ahikamu ntiyabyemera.~6u,( Maze kandi Yohanani mwene Kareya n'abatware b'ingabo zari mu misozi bose, basanga Gedaliya i Misipa baramubwira bati35_,( nuko Abayuda bose baragaruka bavuye aho bari batatanirijwe hose, baza mu gihugu cy'u Buyudakwa Gedaliya i Misipa, basarura imizabibu n'amatunda byo mu cyi byinshi cyane.Y4+,( Na bo Abayuda bose bahoze i Mowabu, no muri bene Amoni no mu Edomu n'abari mu bihugu byose, bumvise koumwami w'i Babuloniyasize abarokotse i Buyuda, akabaha Gedaliya mwene Ahikamu mwene Shafani ngo abatware,b3=,( Nanjyeubwanjye nzaba i Misipa mbahakirwe ku Bakaludayabazaza kudusūra: ariko mwebweho musarure imizabibu n'amatunda byo mu cyi n'amavuta ya elayo, mubyuzuzeibibindi byanyu kandi mube mu miduguduyanyu mwahindūye.”92k,( Nuko Gedaliya mwene Ahikamu mwene Shafani arabarahira bo n'abantu babo ati “Ntimutinye kuyoboka Abakaludaya, mube mu gihugu muyobokeumwami w'i Babuloni, kandi muzabaamahoro.m1S,(baherako basanga Gedaliya i Misipa. Amazina yabo ni aya: Ishimayeli mwene Netaniya na Yohanani na Yonatani bene Kareya, na Sheraya mwene Tanihumetina bene Efayi b'i Netofa, na Yezaniyaumwana w'umuntu w'i Māka bo n'abantu babo.{0o,(Nuko abatware b'ingabo zari mu misozi, boubwabo n'abantu babo bumvise yukoumwami w'i Babuloniyagize Gedaliya mwene Ahikamuumutegeka mu gihugu, akamuha abagabo n'abagore n'abana n'abatindi bo mu gihugu, abatari bajyanywe ho imbohe i Babuloni,x/i,(Maze Yeremiya asanga Gedaliya mwene Ahikamu i Misipa, kandi abana na we muri rubanda rwari rusigaye mu gihugu.P.,(Nuko Nebuzaradani ataragenda agitindiganije aramubwira ati “Noneho rero subirayousange Gedaliya mwene Ahikamu mwene Shafani, uwoumwami w'i Babuloniyagizeumutegeka w'imiduguduy'u Buyudaubanena we no muri rubanda, cyangwa ujye ahoubonahagutunganiye hose.”Nukoumutware w'abarinzi amuha impamba n'impano, aramurekura aragenda.-{,(Noneho rero uyu munsi ndakubohora ngukurehoiminyururuiri ku maboko yawe. Nushaka ko tujyana i Babuloniuze tugende, nzakugirira neza, ariko nudashaka ko tujyanayourorere. Dore igihugu cyose kiri imbere yawe, ahoubonahakubonereye abe ari ho ujya.”,,(kandi Uwiteka yarabisohoje agenza uko yabivuze, kuko mwacumuyeku Uwiteka kandi ntimwumvira ijwi rye, ni cyo gitumye ibyo bibageraho.x+i,(Umutware w'abarinzi ajyana Yeremiya aramubwira ati “Uwiteka Imana yawe ni yo yategekeye aha hantu ibi byago,y* m,(Ijambo ryaje kuri Yeremiya rivuye ku Uwiteka, Nebuzaradaniumutware w'abarinzi amaze kumurekura ngo ave i Rama, ubwo yari amujyanye aboheshejwe iminyururuamuvanye mu zindi mbohe zose z'i Yerusalemu n'i Buyuda, zagiye ari iminyago i Babuloni.),'Niukurinzagukizakandi ntuzicishwa inkota, ahubwoubugingo bwaweuzabutabarura, kuko wanyiringiye.’”Ni ko Uwiteka avuga.r(],'Ariko wowe ho kuri uwo munsi nzagukiza, ni ko Uwiteka avuga, kandi ntuzatangwa mu maboko y'abantuutinya.q'[,'“Gendaubwire Ebedimeleki Umunyetiyopiya uti ‘Uku ni ko Uwiteka Nyiringabo Imana ya Isirayeli ivuga ngo: Dore ngiye gusohoreza uyu murwa amagambo nawuvuzehoyo kuwuteraibyago atari ayo kuwukiza, kandiuzabireba uwo munsi bisohoye.`&9,'Ijambo ry'Uwiteka ryaje kuri Yeremiya, ubwo yari abohewe mu rugo rw'inzu y'imbohe riti(%I,'batuma gukuraYeremiya mu rugo rw'inzu y'imbohe, bamushyira Gedaliya mwene Ahikamu mwene Shafani ngo bamuhekebamusubizeiwe. Nuko ageze mu bantu baho arahatura.$3,' Nuko Nebuzaradaniumutware w'abarinzi na Nebushazibani na Rabusarisi, na NerugaliShareseri na Rabumagun'abatware bakomeye b'umwami w'i Babulonibose,e#C,' “Umujyane,umumenye ntugireicyoumutwara, ahubwo icyo azakubwira abe ari cyouzamukorera.”k"O,' Nuko Nebukadinezariumwami w'i Babuloni, ategeka Nebuzaradaniumutware w'abarinzi ibya Yeremiya ati!,' Ariko Nebuzaradaniumutware w'abarinzi asiga mu gihugu cy'u Buyudaabantu b'abinazi batagira icyo bafite, abaha inzabibu hamwe n'imirima. %,' Maze Nebuzaradaniumutware w'abarinzi ajyana abantu basigaye mu murwa ari imbohe, n'impunzi zamucikiyeho n'abarokotse mu bantu bari basigaye.gG,'Kandi Abakaludayabatwika ingoro y'umwami n'amazu ya rubanda, basenya n'inkike z'i Yerusalemu.X),'Kandi anogora Sedekiya mo amaso, amubohesha iminyururungo amujyane i Babuloni.,'Nukoumwami w'i Babuloniyicira abahungu ba Sedekiya mu maso ye i Ribula, mazeumwami w'i Babuloniyica n'imfura zose z'i Buyuda.P,'Ariko ingabo z'Abakaludayazirabakurikira zifatira Sedekiya mu bibaya by'i Yeriko, zimaze kumufatazimushyira Nebukadinezariumwami w'i Babuloniari i Ribula mu gihugu cy'i Hamati, maze amuciraurubanza.hI,'Nuko Sedekiyaumwami w'u Buyudan'ingabo zose babibonye baherako barahunga, bava mu murwa nijoro banyura mu nzira yo mu murimaw'umwami, ku irembo ryo hagati y'inkike zombi. Umwami ubwe awuvamoahunga, ajya aherekeye mu Araba.%,'Bamaze kuwuhindūra, ibikomangoma byose by'umwami w'i Babulonibiwinjiramo, byicara mu irembo ryo hagati. Amazina yabyo ni NerugaliShareseri na Samugarinebo, na Sarusekimu na Rabusarisi, na NerugaliShareseri na Rabumagun'ibindi bikomangoma byose by'umwami w'i Babuloni.q[,'Mu mwaka wa cumi n'umwe wa Sedekiya, mu kwezi kwa kane ku munsi wa cyenda wako,umurwa wacitsemo icyuho.) M,'Mu mwaka wa cyenda wa Sedekiyaumwami w'u Buyuda, mu kwezi kwa cumi, Nebukadinezariumwami w'i Babuloniyaje azanye n'ingabo ze zose, atera i Yerusalemu arahakuba.dA,&Nuko Yeremiya aguma mu rugo rw'inzu y'imbohe, arinda ageza ku munsi Yerusalemu yahindūwe.5c,&Nuko ibikomangoma byose bisanga Yeremiya biramubaza, na we abibwira amagambo ahwanye n'ibyoumwami yamutegetse byose. Maze barorera kuvuganana we, kuko ari nta cyo bamenye.Y+,&mazeuzabibwire uti ‘Ninginzeumwami ngo atansubizakwa Yonatani nkahagwa.’”G,&Ariko ibikomangoma nibyumva yuko naganiriye nawe, maze bikagusanga bikakubwira biti ‘Tubwire ubu icyo wabwiyeumwami ntukiduhishe natwe ntituzakwica, kandiutubwire icyoumwami yakubwiye’,`9,&Maze Sedekiya abwira Yeremiya ati “He kugiraumuntuumenya ayo magambo, nawe ntuzapfa.G,&“Kandi bazajyana abagore bawe bose n'abana bawe babashyire Abakaludaya, nawe ntuzabava mu maboko ahubwouzajyanwa n'ukubokok'umwami w'i Babuloni, kandi uyu murwauzatwikwa ari woweuzize.”zm,&Dore abagore bose basigaye mu nzu y'umwami w'u Buyuda, bazashyirwa ibikomangoma by'umwami w'u Babuloni, maze abo bagore bazavuga bati ‘Incuti zawe zaragushutseuremera, none ubwo ibirenge byawe bimaze gusayamu byondo, bisubiriye inyuma.’K,&Ariko niwanga kugenda, iri jambo ni ryo Uwiteka yamenyesheje ngo:3,&Ariko Yeremiya ati “Ntibazagutanga. Ndakwinginze,umvira ijwi ry'Uwiteka rivuga ibyo nkubwira, ni bwouzamererwa neza kandiubugingo bwawe buzarama.,&Maze Umwami Sedekiya abwira Yeremiya ati “Abayuda bagiye kuyoboka Abakaludaya, ntinya ko banshyira mu maboko yabo bakanshinyagurira.”" =,&Ariko nutemera gusanga ibikomangoma by'umwami w'i Babuloni, uyu murwauzatangwa mu maboko y'Abakaludayakandi bazawutwika, nawe ntuzabava mu maboko.’”u c,&Maze Yeremiya abwira Sedekiya ati “Uku ni ko Uwiteka Imana Nyiringabo, Imana ya Isirayeli ivuga iti ‘Nusanga ibikomangoma by'umwami w'i Babulonini bwoubugingo bwawe buzabaho, kandi uyu murwa ntuzatwikwa, naweuzabaho n'ab'inzu yawe.C ,&Nuko Umwami Sedekiya arahira Yeremiya rwihishwa ati “Nkurahiye Uwitekauhoraho waduhayeubu bugingo, ntabwo nzakwica cyangwa ngo ngushyire mu maboko y'abo bantu bahigaubugingo bwawe.”h I,&Yeremiya abwira Sedekiya ati “Nabikubwira ntiwanyica? Kandi ninkugirainama ntuzanyumvira.”? w,&Nuko Umwami Sedekiya aratuma, ajyanaumuhanuzi Yeremiya bihererana mu muryango wa gatatu w'inzu y'Uwiteka,umwami abwira Yeremiya ati “Hari icyo ngiye kukubazantugireicyoumpisha.”wg,& Baherako bakururisha Yeremiya imigozi baramuzamura bamukuramu rwobo, Yeremiya aguma mu rugo rw'inzu y'imbohe.*M,& Ebedimeleki w'Umunyetiyopiya abwira Yeremiya ati “Shyira ibyo bishwambagara n'izo nyonga zishaje mu maha, mazeurenzeho imigozi.”Nuko Yeremiya abigenza atyo.8i,& Nuko Ebedimeleki ajyana n'abo bagabo bajya mu nzu y'umwami munsi y'inzu ibikwamo ibintu, bahakura ibishwambagara n'inyonga zishaje, abiha Yeremiya mu rwobo abimanuje imigozi.5,& Nukoumwami ategeka Ebedimeleki w'Umunyetiyopiya ati “Ukure hano abagabo mirongo itatu, maze mujyane muvaneumuhanuzi Yeremiya mu rwobo atarapfa.”;o,& “Mwami nyagasani, abo bantu bakoze nabi ku byo bakoreyeumuhanuzi Yeremiya byose bakamujugunya mu rwobo, none agiye kwicirwamo n'inzara kuko ari nta mutsimausigaye mu murwa.”F,&Ebedimeleki aherako asohoka mu nzu y'umwami abwiraumwami ati&E,&Nuko Ebedimeleki w'Umunyetiyopiya wari inkone akora mu nzu y'umwami, yumvise ko bashyize Yeremiya mu rwobo (ubwoumwami yari yicaye mu irembo rya Benyamini),eC,&Nuko bafata Yeremiya bamujugunya mu rwobo rwa Malikiyaumwana w'umwami, rwari mu rugo rw'inzu y'imbohe, bamanuza Yeremiya imigozi. Muri urwo rwobo nta mazi yari arimo, keretse ibyondo gusa. Nuko Yeremiya asaya mu byondo.zm,&Maze Umwami Sedekiya aravuga ati “Dore ari mu maboko yanyu, kukoumwami atari we wabasha kugiraicyo ababuza.”xi,&Nuko ibikomangoma bibwiraumwami biti “Turagusabango uyu muntu yicwe, kuko aca intege z'ingabo zisigaye muri uyu murwa n'iz'abantu bose ubwo ababwira amagambo ameze atyo, kuko uyu muntu adashikira ubu bwoko amahoro, ahubwo ni amakuba.”y~k,&Uku ni ko Uwiteka avuga ati “Niukuriuyu murwauzagabizwa ingabo z'umwami w'i Babuloni, na we azawuhindūra.”A}{,&“Uku ni ko Uwiteka avuga ngo ‘Uzaguma muri uyu murwa azicishwa inkota n'inzara n'icyorezo, arikouzawuvamoakayoboka Abakaludayaazabaho, kandiubugingo bwe azabutabarura abeho.’”| 5,&Shefatiya mwene Matani na Gedaliya mwene Pashuri na Yukalimwene Shelemiya, na Pashuri mwene Malikiya bumva amagambo Yeremiya yabwiye abantu bose ati{w,%Nuko Umwami Sedekiya ategeka ko Yeremiya arindirwa mu rugo rw'inzu y'imbohe, ngo iminsi yose bajye bamuha irobe ry'umutsima rivuye mu nzira y'abavuzi bayo, kugezaubwo imitsima yose izashira mu murwa. Nuko Yeremiya aguma mu rugo rw'inzu y'imbohe.z,%Noneho ndagusabango wumve, mwami nyagasani, ndakwinginga ngounyemerere icyo ngusabye, we kunsubizakwa Yonatani w'umwanditsi ntahagwa.”y},%Mbese ye, ba bahanuzi banyu babahanuriraga bari he? Ngo ntabwoumwami w'i Babuloniazabatera, habe no kuzatera iki gihugu.'xG,%Yeremiya arongera abaza Umwami Sedekiya ati “Icyo nagucumuyehoni iki ari wowe cyangwa abagaragu bawe cyangwa ubu bwoko, cyatumye munshyira mu nzu y'imbohe?jwM,%Hanyuma Umwami Sedekiya aratuma ngo bamuzane, mazeumwami amubazabiherereye mu nzu ye ati “Mbese hari ijambo rivuye ku Uwiteka?”
Yeremiya ati “Ririho.”Arongera ati “Uzashyirwa mu maboko y'umwami w'i Babuloni.”[v/,%Yeremiya yari mu nzu y'imbohe mu tuzu twayo dufunganye, atumaramo iminsi myinshi.u#,%Ibikomangoma birakarira Yeremiya biramukubita, bimugiraimbohe bimushyira mu nzu ya Yonatani w'umwanditsi, kuko bari bayigize inzu y'imbohe.t-,%Yeremiya aramuhakanira ati “Urambeshyera, simbacikira mu Bakaludaya.”Ariko ntiyamwumvira. Nuko Iriya afata Yeremiya, amushyira ibikomangoma.6se,% Ageze ku irembo rya Benyamini, hariumutware w'abarinzi, witwaga Iriya mwene Shelemiya mwene Hananiya, maze afataumuhanuzi Yeremiya ati “Ugiye kuducikira mu Bakaludaya.”|rq,% Yeremiya aherako ava i Yerusalemu agira ngo ajye mu gihugu cya Benyamini, ngo abonereyoumugabane we mu bantu baho.\q1,% Ingabo z'Abakaludayazimaze kuva i Yerusalemu zibitewe no gutinya ingabo za Farawo,"p=,% Erega naho mwanesha ingabo z'Abakaludayazose zibarwanya zikaba inkomere gusa, hanyuma bababyukanaumuntu wese akava mu ihema rye, bagatwika uyu murwa!”xoi,% Uku ni ko Uwiteka avuga ati “Ntimwishuke ngo mwizere muti ‘NiukuriAbakaludayabazatuvaho’kuko batazahera.Un#,%Kandi Abakaludayabazagaruka batere uyu murwa, bazawutsinda bawutwike.’”Xm),%“Uku ni ko Uwiteka Imana ya Isirayeli ivuga ngo ‘Uku abe ari ko muzabwiraumwami w'u Buyudawabantumyeho kumbaza muti: Dore ingabo za Farawo zahagurukiyekubatabara, zizasubiramuri Egiputa mu gihugu cyazo.>lw,%Maze ijambo ry'Uwiteka riza ku muhanuzi Yeremiya riti%kC,%Hanyuma ingabo za Farawo zihagurukamuri Egiputa ziteye, nuko Abakaludayabari bagose i Yerusalemu bumvise izo nkuru, baherako baragandura bava i Yerusalemu.ijK,%Icyo gihe Yeremiya yajyaga agenda mu bantu agataha iwe, kuko batari bamushyira mu nzu y'imbohe.i1,%Umwami Sedekiya atuma Yukalimwene Shelemiya, na Zefaniya mwene Māseya w'umutambyi ku muhanuzi Yeremiya ati “Udusabire ku Uwiteka Imana yacu.”hy,%Ariko we ubwe n'abagaragu be n'abantu bo mu gihugu, ntibumviye amagambo Uwiteka yavugiyemu kanwa k'umuhanuzi Yeremiya.g ),%Sedekiya mwene Yosiya yima ingoma mu kigwi cya Koniya mwene Yehoyakimu, ari we Nebukadinezariumwami w'i Babuloniyimitse mu gihugu cy'u Buyuda.~fu,$ Maze Yeremiya yenda undi muzingo awuha Baruki w'umwanditsi mwene Neriya, awandikamo amagambo yose uko yavaga mu kanwa ka Yeremiya, ayari yanditswe mu gitabo Yehoyakimuumwami w'u Buyudayatwitse, kandi yongeraho andi magambo menshi ahwanye n'ayo.Ge,$Kandi nzamuhanawe n'urubyaro rwe n'abagaragu be mbahoye gukiranirwa kwabo, kandi bo n'abatuye i Yerusalemu n'abantu b'i Buyudanzabateza ibyago byose nabageneye, kuko banze kunyumvira.’”Id ,$Ni cyo gituma Uwiteka ahanuriraYehoyakimuumwami w'u Buyudango: Ntazagira uwo gusubiraku ngoma ya Dawidi, kandi intumbi ye izanama ku gasozi ku cyokere cy'izuba ry'amanywa no mu mbeho y'ijoro.wcg,$Na Yehoyakimuumwami w'u Buyudaumuhanurireuti ‘Uku ni ko Uwiteka avuga ngo: Watwitse wa muzingo kandiurabaza uti “Kuki wanditsemo ngo: Niukuriumwami w'i Babuloniazaza kurimbura iki gihugu, kandi azatuma abantu n'amatungo bishiraho?”b},$“Ongera wende undi muzingo,uwandikemo amagambo yose yari mu muzingo wa mbere, uwo Yehoyakimuumwami w'u Buyudayatwitse.a,$Umwami amaze gutwikaumuzingo, n'amagambo Baruki yari yanditse uko yavaga mu kanwa ka Yeremiya, ijambo ry'Uwiteka riza kuri Yeremiya riti7`g,$Mazeumwami ategeka Yeramēliumwana w'umwami na Seraya mwene Aziriyeli, na Shelemiya mwene Abudēli gufataBaruki w'umwanditsi n'umuhanuzi Yeremiya, ariko Uwiteka yarabahishe.s__,$Nyamara Elunatani na Delaya na Gemariya bari binginzeumwami ngo ye gutwikaumuzingo, ariko ntiyabakundira.|^q,$Kandi ntibyabateraubwoba, ntibatanyagura n'imyambaro yabo, ariumwami habe n'abagaragu be bumvise ayo magambo yose.4]a,$Yehudi amaze gusomaibisate bitatu cyangwa bine,umwami abicisha icyuma abijugunya mu murirowo mu ziko, abigenza atyo kugezaubwoumuzingo wose washiriye mu murirowo mu ziko.l\Q,$Umwami yari yicaye mu nzu y'itumba, hari mu kwezi kwa cyenda, hariumurirowakaga mu ziko imbere ye.8[i,$Nukoumwami atuma Yehudi kuzanaumuzingo, awukuramuri icyo cyumba cya Elishama w'umwanditsi, maze Yehudi awusomeraumwami n'ibikomangoma byose byari bihagaze iruhande rw'umwami.Z,$Maze basangaumwami mu gikari, arikoumuzingo bari bawushyize mu cyumba cya Elishama w'umwanditsi, babwiraumwami amagambo yose.nYU,$Ibikomangoma bibwira Baruki biti “Genda wihishe wowe na Yeremiya hatagiraumuntuumenya aho muri.”rX],$Baruki arabasubizaati “Yambwiraga ayo magambo yose ari imbere yanjye, nkayandikisha wino mu gitabo.”gWG,$Maze babaza Baruki bati “Tubwire uko wanditse ayo magambo yose Yeremiya yakwandikishije?”V,$Nuko bamaze kumva amagambo yose, bararebana bafiteubwoba babwira Baruki bati “Niukurituzabwiraumwami ayo magambo yose.”MU,$Baramubwira bati “Nuko icara,uyadusomere twumve.”Arayabasomera.bT=,$Maze ibikomangoma byose bituma Yehudi mwene Netaniya, mwene Shelemiya mwene Kushi kuri Baruki bati “Endaumuzingo wasomeye mu matwi ya rubanda uze witabe.”Nuko Baruki mwene Neriya aherako yendaumuzingo, arabitaba.gSG,$ maze Mikaya abamenyesha amagambo yose yumvise ubwo Baruki yasomaga igitabo akumvisha rubanda. R,$ aherako aramanuka ajya mu ngoro y'umwami mu cyumba cy'umwanditsi, asanga ibikomangoma byose ari ho byicaye, Elishama w'umwanditsi na Delaya mwene Shemaya, na Elunatani mwene Akibori na Gemariya mwene Shafani, na Sedekiya mwene Hananiya n'ibikomangoma byose,gQG,$ Nuko Mikaya mwene Gemariya mwene Shafani, yumvise amagambo y'Uwiteka yose yanditse mu gitabo,kPO,$ Baruki aherako asoma mu gitabo amagambo ya Yeremiya ari mu nzu y'Uwiteka, mu cyumba cya Gemariya mwene Shafani w'umwanditsi mu nkike yo haruguru, mu irebe ry'umuryango mushyaw'inzu y'Uwiteka,ayasomera imbere ya rubanda rwose.fOE,$ Maze mu mwaka wa gatanu wa Yehoyakimu mwene Yosiyaumwami w'u Buyuda, mu kwezi kwa cyenda, abantu b'i Yerusalemu bose n'abantu bose bari baje i Yerusalemu bavuye mu miduguduy'u Buyuda, biha kwiyirizaubusaimbere y'Uwiteka.#N?,$Nuko Baruki mwene Neriya abigenza nk'ukoumuhanuzi Yeremiya yabimutegetse byose, asoma amagambo y'Uwiteka yanditswe mu gitabo, ayasomera mu nzu y'Uwiteka.M-,$Ahari aho kwinginga kwabo kwagera ku Uwiteka,umuntu wese akareka inzira ye mbi kukouburakari n'umujinya Uwiteka yahanuriyeubu bwoko bikomeye.”~Lu,$nuko ba ari woweugendausomeamagambo Uwiteka yavugiraga mu kanwa kanjye akandikwa muri uwo muzingo,uyasomere mu matwi ya rubanda uri mu nzu y'Uwiteka ku munsi wo kwiyirizaubusa, kandiuyasomere no mu maso y'ab'i Buyudabose bavuye mu miduguduyabo.YK+,$Maze Yeremiya ategeka Baruki ati “Ndi imbohe simbasha kujya mu nzu y'Uwiteka,&JE,$Nuko Yeremiya ahamagara Baruki mwene Neriya, Baruki aherako yandika mu muzingo w'igitabo amagambo yose ava mu kanwa ka Yeremiya, ayo Uwiteka yari yamubwiye.=Is,$Ahari ab'inzu ya Yuda bazumva ibyago byose ngambiriye kubagiririra bibatere kugaruka,umuntu wese areke inzira ye mbi kugirango mbone kubababarira igicumurocyabo n'icyaha cyabo.”/HW,$“Endaumuzingo w'igitabo,ucyandikemo amagambo yose nakubwiye nguhanisha Isirayeli na Yuda n'amahanga yose,uhereye igihe navuganye nawe ku ngoma ya Yosiya kugezaubu.{G q,$Mu mwaka wa kane wa Yehoyakimu mwene Yosiyaumwami w'u Buyuda, iri jambo ryaje kuri Yeremiya rivuye ku Uwiteka ritiF#,#ni cyo gituma Uwiteka Nyiringabo Imana ya Isirayeli ivuga ngo ‘Ntabwo Yonadabu mwene Rekabu azaburaumwana wo kunkorera iteka ryose.’”qE[,#Maze Yeremiya abwira ab'umuryango w'Abarekabu ati “Uku ni ko Uwiteka Nyiringabo Imana ya Isirayeli ivuga, ngo kuko mwumviye itegeko rya sogokuruzawanyu Yonadabu, mugakomeza amategeko ye yose kandi mugakora ibyo yabategetse byose,gDG,#Ni cyo gituma Uwiteka Imana Nyiringabo Imana ya Isirayeli ivuga ngo ‘Dore ngiye gutezau Buyudan'abatuye i Yerusalemu bose ibyago byose nabavuzeho, kuko navuganaga na bo ntibanyumvire, kandi nabahamagara ntibitabe.’”xCi,#Mubonye bene Yonadabu mwene Rekabu basohoje itegeko sekuruzayabategetse, ariko ubu bwoko bwo ntibunyumvira.’/BW,#Kandi nabatumyeho n'abagaragu banjye b'abahanuzi, nkazinduka kare nkabatuma nti: Nimugarukeumuntu wese areke inzira ye mbi, mwihane imirimo yanyu kandi mwe gukurikira izindi mana ngo muzikorere, ni ho muzabamu gihugu nabahaye mwe na ba sogokuruza, ariko ntimwanteze amatwi, habe no kunyumvira.tAa,#Amagambo ya Yonadabu mwene Rekabu, ayo yategetse abahungu be ngo be kunywavino yarasohojwe, kugezana bugingo n'ubu ntibayinywa kuko bumviye itegeko rya sekuruza. Ariko jye navuganye namwe nkazinduka kare nkababwira, ntimurakanyumvira.P@,# “Uku ni ko Uwiteka Nyiringabo Imana ya Isirayeli ivuga ngo gendaubwire abantu b'i Buyudan'abatuye i Yerusalemu uti ‘Mbese ntimuzemera kwigishwa ngo mwumvire amagambo yanjye? Ni ko Uwiteka abaza.7?i,# Maze ijambo ry'Uwiteka riza kuri Yeremiya ritiY>+,# Ariko igihe Nebukadinezariumwami w'i Babuloniyateraga iki gihugu twaravuze tuti ‘Nimuze tujye i Yerusalemu duhunge ingabo z'Abakaludaya, duhinge n'ingabo z'Abasiriya.’Ni cyo gituma dutuyei Yerusalemu.”b==,# ahubwo tuba mu mahema tukumvira tugakora ibyo sogokuruzawacu Yonadabu yadutegetse byose._<7,# ntitwiyubakire n'amazu yo kubamo. Nuko nta nzabibu tugiranta n'imirima habe n'imbuto,B;},#Natwe twumviye itegeko rya Yonadabu mwene Rekabu, sogokuruzawacu ry'ibyo yadutegetse byose, kugirango tutanywa vino mu minsi yose, twese n'abagore bacu n'abahungu bacu n'abakobwa bacu,I: ,#Kandi ntimuzubaken'amazu, ntimuzabibe imbuto habe no guterainzabibu cyangwa kuzigira, ahubwo muzabamu mahema iminsi yoze muzabamuriho, kugirango mumareiminsi myinshi mu gihugu mwimukiyemo.’&9E,#Ariko barahakana bati “Ntituyinywa kuko Yonadabu mwene Rekabu sogokuruzawacu yadutegetse ati ‘Ntimuzanywe vino, ari mwe cyangwa abana banyu iteka ryose. 8,#Maze ntereka imbere y'abahungu b'umuryango w'Abarekabu ibicuma byuzuyemovino hamwe n'ibikombe, ndababwira nti “Nimunywevino.”D7,#mbazana mu nzu y'Uwiteka mu cyumba cya bene Hanāni mwene Igidaliyaumuntu w'Imana, cyari gihereranye n'icyumba cy'ibikomangoma kiri hejuru y'icyumba cya Māseya mwene Shalumu,umunyagihe.6w,#Nuko nzana na Yāzaniya mwene Yeremiya, mwene Habaziniya na bene se, n'abahungu be bose n'umuryango wose w'Abarekabu,5 ,#“Jya mu muryango w'Abarekabuuvuganena bo kandiubazane mu nzu y'Uwiteka, mu cyumba kimwe cyo muri yo mazeubahevino banywe.”n4 W,#Ijambo ryaje kuri Yeremiya rivuye ku Uwiteka ku ngoma ya Yehoyakimu mwene Yosiyaumwami w'u Buyudariti:3m,"Dore ngiye gutegeka nzigaruze kuri uyu murwa, kandi zizawurwanya ziwuhindūre ziwutwike, kandi imiduguduy'u Buyudanzayihindura amatongo, ntihazaturwa.’”Ni ko Uwiteka avuga.Q2,"Kandi Sedekiyaumwami w'u Buyudan'ibikomangoma bye, nzabashyira mu maboko y'ababisha babo no mu maboko y'abahigaubugingo bwabo, no mu maboko y'ingabo z'umwami w'i Babuloni, izo nasubijeyo nzibakijije.01Y,"Nzabashyira mu maboko y'ababisha babo, no mu maboko y'abahigaubugingo bwabo, kandi intumbi zabo zizaba ikiryo cy'ibisiga byo mu kirere n'icy'inyamaswa zo mu ishyamba.0),"ibikomangoma by'i Buyudan'ibikomangoma by'i Yerusalemu, n'inkone n'abatambyi na rubanda rwose rwo mu gihugu banyuze hagati y'ibice by'ikimasa.2/],"‘Nzatanga abantu bishe isezerano ryanjye, ntibasohoze amagambo y'isezerano basezeraniye imbere yanjye, igihe baciye ikimasa mo kabiri bakanyura hagati y'ibice byacyo,6.e,"“Ni cyo gituma Uwiteka avuga ngo ‘Ntimwanyumviye ngo mwamamaze gukurahouburetwa,umuntu wese ngo areke mwene wabo cyangwa mugenzi we. Dore ndabamenyesha ko ngiye kurekainkota n'icyorezo n'inzara bibatere, nzatuma muteraganwa hirya no hino mu bihugu byose by'abami bo mu isi.’Ni ko Uwiteka avuga.E-,"ariko mwisubiyeho musuzuguzaizina ryanjye,umuntu wese agaruraumuretwa we, n'umuntu weseumujawe, abo mwari mwaretse ngo baruhuke. Mwabasubijeku buretwa kugirango bababere abaretwa n'abaja..,U,"Mwari muhindukiyemukoraibintunganiye,umuntu wese akamenyesha mugenzi we ko akuwe ku buretwa, kandi mwari mwasezeraniye imbere yanjye mu nzu yitirirwe izina ryanjye,b+=,"uko imyaka irindwi ishize muzajye murekaumuntu wese w'Umuheburayomwene wanyu, wari waguze ariumuguranokandi yari agukoreye imyaka itandatu,uzamurekearuhuke.’Nyamara ba sogokuruzantibanyumviye, habe no gutegaamatwi.#*?," “Uku ni ko Uwiteka Imana ya Isirayeli ivuga iti ‘Nasezeranye isezerano na ba sogokuruza, igihe nabakuragamu gihugu cya Egiputa mu nzu y'uburetwa, ngoJ) ," Nuko ijambo ry'Uwiteka riza kuri Yeremiya rivuye ku Uwiteka ritim(S," Ariko hanyuma bisubiraho bagarura abaretwa n'abaja bari baretse, bongera kubagira abaretwa n'abaja.I' ," Ibikomangoma byose na rubanda rwose baramwumvira,umuntu wese yumva iryo sezerano ryo kurekaumuretwa we, ariumugaboari n'umujawe ngo be kubagira abaretwa ahubwo babareke. Nuko bemera kubareka.&3," ngoumuntu wese arekeumuretwa w'umugaboareke n'umujawe, ari Umuheburayocyangwa Umuheburayokazi yigendere, he kugiraUmuyudamwene wabo bagiraumuretwa.)%K,"Ijambo ryaje kuri Yeremiya riva ku Uwiteka, ubwo Umwami Sedekiya yari amaze gusezerana n'abantu bose bari i Yerusalemu, no kubamenyesha ko bavanywe ku buretwa,@$y,"igihe ingabo z'umwami w'i Babulonizarwanyaga i Yerusalemu, n'imiduguduy'u Buyudayose yari yasigaye y'i Lakishi na Azeka, kuko ari yo yari yasigaye yo mu miduguduy'ibihome y'i Buyuda.d#A,"Nukoumuhanuzi Yeremiya abwira Sedekiyaumwami w'u Buyudaayo magambo yose bari i Yerusalemu,U"#,"ntuzicwa n'inkotauzapfa neza. kandi uko bosereje imibavu ba sogokuruzaabami bakubanjirije, ni ko nawe bazakosereza bakuririre bati “Ayii Nyagasani!”Iryo jambo ni jyeurivuze.’”Ni ko Uwiteka avuga.i!K,"Nyamara wumve ijambo ry'Uwiteka yewe Sedekiya mwami w'u Buyuda, uku ni ko Uwiteka akuvugahongo:5 c,"kandi ntuzamuva mu maboko, niukuriuzafatwa kandiuzashyirwa mu maboko ye. Amaso yawe azarebana n'ay'umwami w'i Babulonikandi muzavuganamuhanganye, kandiuzajya n'i Babuloni.I ,"“Uku ni ko Uwiteka Imana ya Isirayeli ivuga ngo: Gendaubwire Sedekiyaumwami w'u Buyudauti ‘Uku ni ko Uwiteka avuga ngo: Dore nzatanga uyu murwa mu maboko y'umwami w'i Babuloni, azawutwikad C,"Ijambo ryaje kuri Yeremiya riva ku Uwiteka, igihe Nebukadinezariumwami w'i Babulonin'ingabo ze zose, n'ibihugu byose by'abami bo mu isi byategekwaga na we, n'amoko yose byarwanyaga i Yerusalemu n'imiduguduyaho yose ritiiK,!ni ho nacaurubyaro rwa Yakobo n'urwa Dawidiumugaragu wanjye, kugirango ne gutoraabo mu rubyaro rwe gutegekaurubyaro rwa Aburahamu na Isaka na Yakobo, kuko nzagarura ababo bajyanywe ari imbohe kandi mbagirire imbabazi.’”,!Uku ni ko Uwiteka avuga ngo ‘Isezerano ryanjye ry'umunsi n'ijoro nirikuka, kandi niba ntatanze n'amategeko yo gutegeka ijuru n'isi,A{,!“Mbese ntiwumvise icyo ubwo bwoko bwavuze? Ngo ‘Ya miryango ibiri Uwiteka yari yitoranyirije yayiciye.’Uko ni ko bahinyura abantu banjye, kugirango barorere kubaubwoko bukiriho.2_,!Ijambo ry'Uwiteka riza kuri Yeremiya riti2],!Nk'uko ingabo zo mu ijuru zitabasha kubarika, n'umusenyi wo ku nyanja ukoutabasha kugerwa, ni ko nzagwizaurubyaro rwa Dawidiumugaragu wanjye, n'Abalewi bankorera.’”7,!ni ho isezerano nasezeranije Dawidiumugaragu wanjye ryakuka ngo ye kugiraumwana azaraga ingoma ye, ndetse n'iry'abatambyi b'Abalewi abagaragu banjye.,Q,!“Uku ni ko Uwiteka avuga ngo ‘Nimubasha gukurahoisezerano ryanjye ry'umunsi n'isezerano ryanjye ry'ijoro, kugirangoumunsi n'ijoro bitazaboneka mu gihe cyabyo,7i,!Maze ijambo ry'Uwiteka riza kuri Yeremiya riti-,!n'abatambyi b'Abalewi na bo ntibazaburaumuntu imbere yanjye wo gutamba ibitambo byoswa, n'uwo kosa amaturo y'ifu n'uwo kujya atamba iteka.’” W~~L}}]||7{hzz xxwRvvvuFttsMrxr qqp!o~nnmXlkkvjj3i=htgffIdd~cbbea``__;^_]\\ZYXWW/VUMUTeSSRQQPP*OOENMLLPKK4JtJ I\HH8GG)FMEEWDD@CdBgAq@??->j===+> , f v :IY1vF,2Ababibyi b'i Babulonin'abatemesha imihoro mu gihe cy'isarura mubamareyo. Gutinya inkota irimbura bizatumaumuntu wese asubiramu bwoko bwe, kandiumuntu wese azahungira mu gihugu cy'iwabo.”6e,2Nimuhasakurizeho impande zose harayobotse, ibihome byaho byaraguye, inkike zaho zarasenyuts, kuko ari uguhōra ku Uwiteka. Nimuhahōre muhagenzereze nk'uko hagiriye abandi.,2“Nimutezeurugamba rwo kugotai Babulonimwa bafozi b'umuhetomwese, nimuharase mwe kuziganya imyambi, kuko hacumuyeku Uwiteka.',2 Ntihazaturwa ku bw'uburakari bw'Uwiteka, ahubwo hazaba amatongo rwose. Uzanyura i Babuloniwese azatangara yimyoze, abonye ibyago byaho byose.!,2 nyoko azakozwa isoni rwose,uwababyaye azamwara. Dore azahinduka uw'inyuma mu mahanga, amere nk'igihugu cy'ubukunakidaturwa kandi gikakaye.-,2 “Naho mwanezerewe, naho mwishimye mwa banyagaumwandu wanjye mwe, nubwo mwabyibushyenk'ishashi yahuwe mu rwuri, mukivuga nk'amafarashi akomeye,[/,2 Kandi i Bukaludayahazabaumunyago, abahanyaga bose bazahāga. Ni ko Uwiteka avuga.U#,2 Kuko ngiye gukoranya amahanga akomeye aturutse mu gihugu cy'ikasikazi, nyateze i Babulonibahatezeurugamba. Hazaherako hahindūrwe, imyambi yabo izaba imeze nk'iy'intwari y'umukogoto, nta wuzagarukaubusa.{o,2“Nimuhunge muve muri Babuloni, muve mu gihugu cy'Abakaludayamumerenk'amasekurumey'ihene ajya imbere y'imikumbi.7g,2Abazibonye bose baraziriye, abanzi bazo bakavuga bati ‘Nta rubanza ruturihokuko bacumuyeku Uwiteka, ari we buturobwo gukiranuka kandi ari we byiringiro bya ba sekuruza.’)K,2“Ubwoko bwanjye bwabaye intama zazimiye zijimijwe n'abungeri bazo, bazirorongotaniriza mu misozi ziva ku musoziumwe zikajya ku wundi, zibagiwe ikiraro cyazo.},2Bazayoboza i Siyoni baherekeje amaso bati ‘Nimuze mwiyuzuzen'Uwiteka, musezerane isezerano ry'iteka ritazibagirana.’1,2“Muri iyo minsi no muri icyo gihe, ni ko Uwiteka avuga, aba Isirayeli bazaza bari kumwe n'aba Yuda, bazagenda barira bashaka Uwiteka Imana yabo. %,2“Kuko ikasikazi haturutse ishyanga rimuteye, rizahindura igihugu cye amatongo kandi nta wuzakibamo, si abantu si amatungo, byose byahunze.k O,2Nimurimenyeshe mu mahanga, muryamamaze kandi mushinge ibendera, muryamamaze mwe kurihisha muti “I Babulonihanyazwe, Beli yakojejwe isoni, Merodaki yakutseumutima, ibishushanyo bye byamwajwe, ibigirwamana bye byamenaguritse.f  G,2Ijambo Uwiteka yavuze kuri Babulonino ku gihugu cy'Abakaludaya, arivugishaumuhanuzi Yeremiya.X ),1'Ariko mu minsi y'imperuka nzagarura imbohe za Elamu.’”Ni ko Uwiteka avuga.{ o,1&kandi nzatereka intebe yanjye y'ubwami muri Elamu, nzaharimburiraumwami wabo n'ibikomangoma. Ni ko Uwiteka avuga.b=,1%Nzatera aba Elamu kwihebera imbere y'abanzi babo n'imbere y'abahigaubugingo bwabo, kandi nzabateza ibibi ndetse n'uburakari bwanjye bukaze, ni ko Uwiteka avuga, nzabakurikiza inkota ngeze ubwo nzaba maze kubarimbura,'G,1$Nzateza Elamu imiyaga ine iturutse mu birere bine by'ijuru, kandi nzabatataniriza muri ibyo birere byose, ndetse nta shyanga ibicibwa bya Elamu bitazageramo.w,1#“Uku ni ko Uwiteka Nyiringabo avuga ati ‘Dore ngiye kuvunaimiheto y'Abanyelamu, ari zo ntwaro zabakomezaga cyane.yk,1"Ijambo ry'Uwiteka ryaje ku muhanuzi Yeremiya ryerekeye kuri Elamu, Sedekiyaumwami w'u Buyudaatangiye kwima riti ,1!N'i Hasori hazabaubuturobw'imbwebwe, hazahora ari amatongo iteka, nta muntuuzahatura kandi nta mwana w'umuntuuzahasuhukira.”a;,1 “Kandi ingamiya zabo zizajyanwa n'amatungo yabo atabarika azaba iminyago, nanjye nzatatanyiriza mu birere byose abiyogoshesha ingohe z'umusatsi wabo, nzabateza ibyago bibaturutse impande zose. Ni ko Uwiteka avuga.$A,1Nimuhagurukemuzamuke mutereubwoko buguweneza butagira icyo bwikanga, butagira amarembo yugarirwa habe n'ibihindizo, bwituriyeukwabwo. Ni ko Uwiteka avuga.I ,1“Nimuhunge mujye kure, mube mu bwihisho bwa kure mwa baturageb'i Hasori mwe, ni ko Uwiteka avuga, kuko Nebukadinezariumwami w'i Babuloniyagiye inama iberekeyeho, kandi yagambiriye kubatera.>u,1Bazanyaga amahema yabo n'imikumbi yabo, bazajyana inyegamo zabo n'ibintu byabo byose n'ingamiya zabo ho iminyago, bazarangururabababwire bati ‘Ibiteyeubwoba biri impande zose!’A{,1Iby'i Kedari n'ubwami bwa Hasori, Nebukadinezariumwami w'i Babuloniyatsinze.
Uku ni ko Uwiteka avuga ati “Nimuhaguruke, muzamuke muterei Kedari, murimbure abana b'iburasirazuba.S~,1Kandi nzashumikainkike z'i Damasiko,umuriroukongore ingoro za Benihadadi.}},1Ni cyo kizatuma abasore baho bagwa mu nzira zaho, n'ingabo zose zizacuba muri uwo munsi. Ni ko Uwiteka Nyiringabo avuga..|W,1Umurwaushimwa wanezezaga ko waretswe!#{?,1I Damasiko hacitse intege, abaho bahindura imigongo barahunga kandi barahindaumushyitsi, gushoberwa n'umubabaro bihafashe nk'uko bifataumugoreuri ku nda.z,1Iby'i Damasiko.
I Hamati no mu Arupadihakojejwe isoni kuko bumvise inkuru mbi bakiheba, mu nyanja hari agahinda ntibasha gutuza.'yG,1Umva azazamuka agurukank'igisiga, abambire amababa kuri Bosira ahagwe hejuru, kandi muri uwo munsiumutimaw'intwari zo muri Edomuuzabank'uw'umugoreuri ku nda.mxS,1Isi itigiswa n'urusakurwo kugwa kwabo, baratakaurusakurwabo rwumvikanye rugerano ku Nyanja Itukura.fwE,1Nuko rero nimwumve inama Uwiteka yerekeje kuri Edomu, n'imigambi yagambiriye ku baturageb'i Temani. Niukuribazabakururababajyane kure, ndetse n'abato bo mu mukumbi. Niukuriubuturobwabo azabuhinduriraamatongo hejuru yabo.nvU,1“Dore azazamuka ameze nk'intare ava ku mwuzurewa Yorodani atereubuturobukomeye, kuko nzabubirukanamo mbatunguye,uwatoranijwe ni we nzabwegurira. Ni ndeuhwanye nanjye? Ni nde tuzahāna isango, n'umwungeriuzanyīmīra ni nde?”u3,1Nk'uko i Sodomu n'i Gomora n'imiduguduyari ihegereye yubitswe, ni ko nta muntuuzahaba kandi nta mwana w'umuntuuzahasuhukira.”Ni ko Uwiteka avuga.ntU,1“Kandi Edomu hazaba igitangarirwa,uzahanyura wese azatangara yimyoze abitewe n'ibyago byaho byose.Us#,1Ku bw'igitinyiro cyaweubwibone bw'umutimawawe bwaragushutse, yewe uba mu masenga we,ukigumiramu mpinga y'umusozi. N'aho icyari cyawe wacyarika hejuru nk'igisiga, na ho nzahakumanura. Ni ko Uwiteka avuga.Br,1Dore nakugizemuto mu banyamahanga n'insuzugurwa mu bantu.q,1“Numvise inkuru ziturutse ku Uwiteka, intumwa yatumwe mu mahanga ngo ‘Nimuteranire hamwe mumutere, muhururirekurwana.’,pQ,1 Uwiteka aravuga ati ‘Ndirahiye yuko i Bosira hazahinduka igitangarirwa n'igiteye isoni, n'amatongo n'igicibwa, kandi imiduguduyaho yose izahora ari amatongo.’Bo},1 Kuko Uwiteka avuga ngo “Dore abatari bakwiriye kunywera kuri icyo gikombe niukuribazakinyweraho. Mbese harya ni wowe wagendaudahanwe? Ntuzagendaudahanwe, ahubwouzakinyweraho niukuri.Gn,1 Siga impfubyi zawe nzazirera, n'abapfakazi bawe banyizere.”m/,1 Ariko nasahuye Esawu, nahishuye aho yahishaga kandi ntazabasha kwihisha. Urubyaro rwe rwararimbutse, na bene se n'abaturanyi be, na we ntakiriho.{lo,1 Abasaruzi b'imizabibu baje iwawe, ntibasiga ibyo guhumbwa? Ibisambo bya nijoro ntibyakwiba bikageza ubwo byihaza?0kY,1Ubwenge bwabo buraheze? Nimuhindukiremuhunge mujye kuba mu bwihisho bwa kure mwa baturageb'i Dedani mwe, kuko igihe nikigera nzatera Esawu mbone kumusīga icyago cye. j9,1Ibya Edomu.
Uku ni ko Uwiteka Nyiringabo avuga ati “Mbese nta bwenge bukirii Temani? Inama z'abajijjutse zarabuze? 1.11-12; Obad 1-14; Mal 1.2-5Mi,1“Ariko hanyuma nzagarura imbohe z'Abamoni.”Ni ko Uwiteka avuga.Lh,1Umwami Uwiteka Nyiringabo aravuga ati ‘Dore ngiye kuguteraubwoba buzaturukamu bagukikije bose, kandi muzirukanwaumuntu wese aboneze inzira y'imbere ye, nta wuzaboneka wo guhungūra impunzi.’g',1Ni iki gituma wīrātana imibande yawe n'umubande waweurumbuka, wa mukobwausubirainyuma we? Yiringiragaubutunzi bwe ati ‘Ni ndeuzantera?’vfe,1Boroga Heshiboni we, kuko Ayi hahindutse amatongo. Yemwe bakobwa b'i Raba mwe, nimuriremukenyere ibigunira, muboroge mwirukirehirya no hino mu nzitiro, kuko Malukamuazajyanwa ari imbohe, abatambyi be n'ibikomangoma bye bari kumwe na we.meS,1Nuko iminsi izaza, ni ko Uwiteka avuga, ubwo nzavugisha induru y'intambara numvisha i Raba y'Abamoni, kandi hazahinduka ikirundo cy'amatongo n'abakobwa baho bazashya, maze Isirayeli azategeka abamutegekaga. Ni ko Uwiteka avuga.Vd ',1Ibya bene Amoni.
Uku ni ko Uwiteka avuga ati “Mbese Isirayeli nta bahungu agira? Nta wo kumucikūra afite? Noneho ni iki cyatumye Malukamuari weuzungūra i Gadi, n'abantu be bagatura mu miduguduyaho? c,0/“Ariko mu minsi y'imperuka nzagarura ab'i Mowabu bajyanywe ari imbohe, ni ko Uwiteka avuga, ni hourubanza rwa Mowabu rugeze.”b-,0.Ubonye ishyano Mowabu we! Ubwoko bwa Kemoshi burarimbutse kuko abahungu bawe bajyanywe ari imbohe, abakobwa bawe na bo bakagenda ari abanyagano.Ia ,0-“Impunzi zahagaze mu gicucu cy'i Heshiboni zirembye, kukoumuriroujeuturutse i Heshiboni n'ikirimi cy'umurirogiturutse muri Sihoni, gitwika inkike z'i Mowabu no mu gitwariro cy'abanyarusaku.$`A,0,Uhunga ibiteraubwoba azagwa mu rwobo, n'ūzamuka ngo ave mu rwobo azagwa mu mutego, kuko nzazanira Mowabu uwo mwaka wo guhanwa kwabo. Ni ko Uwiteka avuga.e_C,0+Ibiteraubwoba n'urwobo n'imitego bikugezeho, wa muturagew'i Mowabu we. Ni ko Uwiteka avuga.O^,0*Kandi Abamowabu bazarimburwa be kubaubwoko, kuko bīrāse ku Uwiteka.],0)I Keriyoti harahindūwe n'ibihome biratunguwe, kandi uwo munsiumutimaw'intwari z'i Mowabuuzamera nk'uw'umugoreuri ku nda.g\G,0(Uku ni ko Uwiteka avuga ati “Dore azagaruka nk'igisiga, amababa ye ayaramburirekuri Mowabu.[1,0'Yemwe, ko yavunitse! Ko bataka! Ko Mowabu yahinduyeumugongo akozwe n'isoni! Ni ko Mowabu azaba urw'amenyo n'igiteyeubwoba mu baturanyi be bose.”Z,0&Hejuru y'amazu yose y'i Mowabu no mu nzira zaho hose hari imiborogo, kuko najanjaguye Mowabu nk'ikibumbano kigawe. Ni ko Uwiteka avuga.Y ,0%umutwe woseurihoibiharanjongo n'ubwanwa bwose bwogoshwe n'ibiganza byose biriho imikwaru, bagakenyera ibiguniramu rukenyerero.0XY,0$“Ni cyo gitumaumutimawanjyeuririra Mowabu nk'umwirongi, kandiumutimawanjyeuririra abantu b'i Kiriheresi nk'umwirongi. Ni cyo gitumaubukungu yari yungutse bushizeho, W ,0#Maze kandi i Mowabu,utambirira mu Ngoro nzahamuca, n'uwosereza ibigirwamana imibavu na we nzatuma atahaba. Ni ko Uwiteka avuga.),0 “Havumweukoraumurimow'Uwiteka agononwa, kandi havumweuwimainkota ye amaraso.p=Y,0 Ha Mowabu amababa kugirango agurukeahunge, kuko imiduguduye igiye guhinduka amatongo ntigireuyituramo.<%,0Kandiumunyazi azateraumuduguduwose, nta mudugudun'umweuzarokoka. Ikibaya na cyo kizashiraho, n'igisiza kizarimburwa nk'uko Uwiteka yabivuze.;',0“Kuko wiringiye imirimo yawe n'ubutunzi bwawe naweuzafatwa, kandi Kemoshi azajyanwa ari imbohe ari kumwe n'abatambyi be n'ibikomangoma bye.;:q,0Nimuhunge mwikize, mumeren'inkokōre yo mu butayu.9},0kuko bazajya i Luhitibagakomeza kurirabazamuka, bakamanuka i Horonayimu bumva amaganya n'umuborogo byatewe no kurimbuka.K8,0“I Mowabu hararimbuwe, abana bato baho batumye gutakakumvikana,T7!,0Ijwi ryo gutakariturutse i Horonayimu, ryo kunyagwa no kurimbuka gukomeye.:6m,0Ishimwe ry'i Mowabu ntirikiriho, i Heshiboni bigiriye imigambi yo kuhagirira nabi bati ‘Nimuze tubatsembeho he kubaubwoko.’Nawe Madimeniuzacecekeshwa,uzakurikirwa n'inkota.d5 C,0Iby'i Mowabu.
Uku ni ko Uwiteka Nyiringabo Imana ya Isirayeli ivuga iti “I Nebo habonye ishyano, kuko hahinduwe amatongo! I Kiriyatayimu hakozwe n'isoni harahindūwe, i Misigabu hakozwe n'isoni harashenywe. 2.8-11k4O,/Ariko se waruhukaute, ko wategetswe n'Uwiteka? Ashikeloni n'ikibaya cy'inyanja ni ho yayiteje.”Y3+,/Yewe wa nkota y'Uwiteka we,uzaruhukaryari? Isubizemu rwubatirwawe, ruhukautuze.o2W,/Ibiharanjongo biteye i Gaza, Ashikeloni harazimye n'ahasigaye h'ikibaya cyaho. Uziharaturaugezeryari?>1u,/bitewe n'umunsi uje wo kurimbura Abafilisitiya bose, no kurimburaumufasha wese wasigaye i Tiro n'i Sidoni, kuko Uwiteka azarimbura Abafilisitiya n'abasigaye mu kirwa cy'i Kafutori.B0},/Imirindi y'inzara z'amafarashi ye akomeye, n'ikiriri cy'amagare ye no guhinda kw'inziga zayo, byose bitera ababyeyi guhunga ntibarushyebakebuka abana babo, kuko amaboko yabo arabiranyex/i,/Uku ni ko Uwiteka avuga ati “Dore amazi menshi agwiriye ikasikazi azasuma nk'uruzirwuzuyerufiteumuvumba, azarengera hejuru y'igihugu no ku bikirimo byose n'umurwa n'abawutuyemo, abagabo bazavuza induru n'abatuye mu gihugu bose baboroge.|. s,/Ijambo ry'Uwiteka ryaje ku muhanuzi Yeremiya ryerekeye ku Bafilisitiya, Farawo ataratsinda i Gaza. 2.4-7; Zek 9.5-7q-[,.Ntutinye Yakobo we, mugaragu wanjye, ni ko Uwiteka avuga, kuko ndi kumwe namwe kandi nzatsembaho rwose amahanga yose nari narakwirukaniyemo, ariko weho sinzagutsembaho rwose nzaguhanauko bikwiriye, ariko ntabwo nzareka kuguhana.”x,i,.“Ariko ntutinye weho Yakobo mugaragu wanjye, kandi ntukuken'umutimaIsirayeli we. Kuko nzagukizangukuyekure, n'urubyaro rwawe ndukuremu gihugu barimo ari imbohe, Yakobo na we azagaruka abe amahoro kandi agubwe neza, nta wuzamuteraubwoba.W+',.Nzabatanga mu maboko y'abahigaubugingo bwabo, no mu maboko ya Nebukadinezariumwami w'i Babulonino mu maboko y'abagaragu be, kandi hanyuma y'ibyo hazongera guturwa nko mu bihe bya kera. Ni ko Uwiteka avuga.6*e,.Uwiteka Nyiringabo Imana ya Isirayeli iravuga iti “Ngiye guhanaAmoni w'i No na Farawo na Egiputa, n'ibigirwamana byaho n'abami baho, ndetse na Farawo n'abamwizigiye bose.X)),.Umukobwa wa Egiputa azamwara, azatangwa mu maboko y'ubwoko bw'ikasikazi.’”z(m,.Uwiteka aravuga ati ‘Bazatema ishyamba rye nubwo ari inzitane, kuko ari benshi kurutainzige kandi ntibabarika.t'a,.Ijwi ryabo rizagenda nk'inzoka kuko bazaza bari kumwe n'ingabo, bazamuterabafite intorezo nk'abāsa inkwi.W&',.N'abakorera ibihembo baho bameze nk'inyana zishishe ziri mu kiraro, kuko na bo basubiyeinyuma bagahungira hamwe ntibarakarushyabahagarara kukoumunsi w'ibyago byabo wabatunguye, ari igihe cyo guhanwa kwabo.e%C,.Egiputa hameze nk'ishashi nziza cyane, ariko kurimbuka kuje guturutse ikasikazi kurasohoye.!$;,.Yewe mukobwautuyemuri Egiputa we, kora impamba witegure kukougiyekugenda uriumunyagano, kuko i Nofu hazaba amatongo, hagatwikwa ntihagire uwo kuhatura.#5,.Umwami, izina rye ni Uwiteka Nyiringabo arirahira ati ‘Niukurink'uko Taboraumezemu misozi, kandi nk'uko Karumeliwo ku nyanjaumeze, ni ko azaza.’}"s,.“Ni ho batereye hejuru bati ‘Farawoumwami wa Egiputa agiraumuhindo gusa, kuko yirengagije igihe cyategetswe.’+!O,.Yatumye benshi basitara, niukuribagwana hejuru. Maze baravuga bati ‘Reka duhagurukedusubiremuri bene wacu no mu gihugu twavukiyemo, duhunge inkota irimbura.’d A,.Kuki intwari zawe zagiye incucu imwe? Ntibaruhijebahagarara kuko Uwiteka ari weubirukanye.;o,.“Mubimenyeshe muri Egiputa, mubyamamaze i Migidoli, mubyamamaze i Nofu n'i Tahapanesi muti ‘Hagararaushikamye kandi ube witeguye, kuko inkota imaze kurimbura abagukikije.’uc,. Ijambo Uwiteka yabwiyeumuhanuzi Yeremiya, uko Nebukadinezariumwami w'i Babuloniazatera igihugu cya Egiputa.5,. Amahanga yumvise gukorwa n'isoni kwawe kandi isi yuzuwemon'umuborogo wawe, kuko intwari ikubitana igitsiburiran'iyindi zombi zikagwira icyarimwe.”},. Zamuka ujye i Galeyadi, wikurireyoumutiwomora wa mwari we, mukobwa wa Egiputa. Imiti wigwiriza ni iy'ubusantabwouzakira. ,. “Uwo munsi niumunsi w'Umwami Uwiteka Nyiringabo,umunsi wo guhōra kugirango yihōrere abanzi be, kandi inkota izarya ihage inywe n'amaraso yabo ishire inyota, kuko Umwami Uwiteka Nyiringabo afite igitambo cyo gutamba mu gihugu cy'ikasikazi ku ruzi Ufurate..U,. Nimuzamuke mwa mafarashi mwe, namwe mwa magare mwe nimuhorere n'intwari zisohoke. Abanyetiyopiya n'ab'i Puti bitwaza ingabo, n'ab'i Ludi bitwaza imiheto bakayifora.%C,.Egiputa haruzuyehameze nka Nili, amazi yayo yiremamo ibigogo nk'iby'inzuzi, haravuga hati ‘Nzahagurukankwire isi yose, nzarimburaumurwa n'abawutuyemo.’T!,.Uwo ni nde wuzuyeameze nka Nili, amazi ye akiremamo ibigogo nk'iby'inzuzi? ,.“Impayamaguru zo muri bo ze guhunga, n'intwari zabo ntizizacike ku icumu, ikasikazi ku ruzi Ufurateni ho basitariye baragwa.B},.“Ese mbabonyemo iki? Bakutseumutimabasubirainyuma kandi intwari zabo ziraneshejwe, zirahunga ziriruka ntizarinda kurorainyuma, ibiteyeubwoba biri impande zose.”Ni ko Uwiteka avuga./,.Nimutandike amafarashi muyajyeho mwebwe abagendera ku mafarashi, mutezeurugamba mwambaye ingofero, mutyaruze amacumu mwambare imyambaro y'ibyuma.<s,.“Nimuringanize ingabo nto n'inini mutezeurugamba.V%,.Ibya Egiputa:
Iby'ingabo za Farawo Nekoumwami wa Egiputa zari ku ruzi Ufuratei Karikemeshi, izo Nebukadinezariumwami w'i Babuloniyanesheje mu mwaka wa kane wa Yehoyakimu mwene Yosiyaumwami w'u Buyuda.P ,.Ijambo ry'Uwiteka ryaje ku muhanuzi Yeremiya ryerekeye ku banyamahanga.+O,-Mbese naweurishakira ibikomeye? Ntukabishake kuko ngiye gutezaabantu bose ibyago, arikoubugingo bwawe nzabugutabaruriraahouzajya hose. Ni ko Uwiteka avuga.’”0Y,-Uku abe ari kouzamubwira uti “Uku ni ko Uwiteka avuga ngo ‘Dore icyo nubatse ngiye kugisenya, n'icyo nateye nk'insina ngiye kukirandura ndetse no mu gihugu cyose.%,-‘Waravuze uti: Yewe, mbonye ishyano kuko Uwiteka yanyongereye agahinda ku mubabaro wanjye, ndembejwe no kuganya simbona uko nduhuka!’”I ,-“Uku ni ko Uwiteka Imana ya Isirayeli ikubwira, Baruki we iti?  y,-Ijamboumuhanuzi Yeremiya yabwiye Baruki mwene Neriya, igihe yandikaga ayo magambo mu gitabo yandikishijwe na Yeremiya, mu mwaka wa kane wa Yehoyakimu mwene Yosiyaumwami w'u Buyudaati +,,Uku ni ko Uwiteka avuga ati ‘Dore Farawo Hofuraumwami wa Egiputa, ngiye kumugabiza ababisha be, mushyire mu maboko y'abahigaubugingo bwe, nk'uko nashyize Sedekiyaumwami w'u Buyudamu maboko ya Nebukadinezariumwami w'i Babuloni, wariumwanzi we wahigagaubugingo bwe.’” ),,Kandi Uwiteka aravuga ngo ikizababera ikimenyetso, ni uko nzabahanira hano kugirango mumenye yuko amagambo yanjye azahama akabasohozaho ikibi.z m,,Ariko abazacika ku icumu bazava mu gihugu cya Egiputa basubiremu gihugu cy'u Buyudaari bake, nuko abasigaye b'i Buyudabose bari baragiye mu gihugu cya Egiputa guturayo, bazamenya ijambo rihamye iryo ari ryo yuko ari iryanjye cyangwa iryabo.< q,,Dore mbahanzeho amaso ngo mbagirire nabi, siukubagirira neza. Kandi abantu b'i Buyudabose bari mu gihugu cya Egiputa bazarimburwa n'inkota n'inzara, kugezaubwo bazashiraho rwose.8i,,Nuko rero nimwumve ijambo ry'Uwiteka, mwe ab'i Buyudamwese mutuyemu gihugu cya Egiputa: ‘Dore narahiye izina ryanjye rikomeye, ni ko Uwiteka avuga, yuko izina ryanjye ritazongera kuvugwaukundi n'akanwa k'umuntu wese w'i Buyudauri mu gihugu cyose cya Egiputa, ngo avuge ati: Ndahiye Uwitekauhoraho.’D,,Uku ni ko Uwiteka Nyiringabo Imana ya Isirayeli ivuga iti ‘Mwe n'abagore banyu, mwese mwavugishije indimi zanyu mubisohoza n'amaboko yanyu muti: Rwose tuzasohoza imihigo yacu twahize yo koserezaumugabekazi wo mu ijuru imibavu, no kumusukiraamaturo y'ibyokunywa’, nuko nimukomeze imihigo yanyu kandi muyisohoze.+,,Nuko Yeremiya arongera abwira abantu bose n'abagore bose ati “Nimwumve ijambo ry'Uwiteka, yemwe ab'i Buyudamwese abari mu gihugu cya Egiputa.U#,,Mwosaga imibavu, mugacumuraku Uwiteka kandi ntimwumvire ijwi ry'Uwiteka, habe no kugendera mu mategeko ye no mu mateka ye no mu byo yahamije. Ibyo ni byo byabazaniye ibi byago nk'uko biri n'uyu munsi.”P,,Uwiteka ntiyabasha kongera kwihanganira imirimo yanyu mibi n'ibizira mwakoze, ni cyo gituma igihugu cyanyu cyahindutse amatongo n'igitangarirwa, n'ikivume kitagiraugituyemonk'uko bikiri n'uyu munsi.W',,“Mbese imibavu mwoshereje mu miduguduy'u Buyudano mu nzira z'i Yerusalemu, mwe na ba sogokuruzan'abami banyu, n'ibikomangoma byanyu na rubanda rwo mu gihugu, Uwiteka ntarakabyibuka ngo bimugereku mutima?P,,Maze Yeremiya abaza abantu bose, abagabo n'abagore bamusubijebatyo atiL,,“Kandi igihe twoserezagaumugabekazi wo mu ijuru imibavu, tukamusukiraamaturo y'ibyokunywa, mbese twamuvugiraga imitsima tukamuramya, tukamusukiraamaturo y'ibyokunywa, abagabo bacu badahari?”5,,Arikouhereye igihe turorereye koserezaumugabekazi wo mu ijuru imibavu no kumusukiraamaturo y'ibyokunywa, twabuze byose turimburwa n'inkota n'inzara.]3,,Ahubwo tuzasohoza rwose ijambo ryose ryavuye mu kanwa kacu, ryo koserezaumugabekazi wo mu ijuru imibavu no kumusukiraamaturo y'ibyokunywa, nk'uko twagenje twe na ba sogokuruza, n'abami bacu n'ibikomangoma byacu tukirimu miduguduy'u Buyudano mu nzira z'i Yerusalemu, kuko ari ho twabonaga ibyokurya byinshi tugahirwa, tutagira ikibi tubona.K~,,“Ntabwo tuzakumvira mu byo watubwiye mu izina ry'Uwiteka byose.]}3,,Maze abantu bose bari bazi ko abagore babo bosereza izindi mana imibavu, n'abandi bagore bari bahagaze aho bari iteraniro rinini, ndetse abantu bose batuye mu gihugu cya Egiputa i Patirosi, basubizaYeremiya batic|?,,bitume hatagira uwo mu basigaye b'i Buyudabagiye mu gihugu cya Egiputa ngo batureyouzabirokoka ngo asigare, asubiremu gihugu cy'u Buyudaaho bifuza gusubirango bahature, kuko ari nta wuzasubirayo keretse impunzi.’”}{s,, Niukuriabatuye mu gihugu cya Egiputa nzabahana nk'uko nahannye i Yerusalemu, mbahanishe inkota n'inzara n'icyorezo,Ez,, Maze n'abasigaye b'i Buyuda, bagamije kujya muri Egiputa ngo batureyo, nzabafata bose barimburwe. Mu gihugu cya Egiputa ni ho bazagwa barimbuwe n'inkota n'inzara,uhereye ku muto hanyuma y'abandiukageza ku mukuruurutaabandi, bazapfa bazize inkota n'inzara, bazaba ibivume n'ibitangarirwa, n'ibicibwa n'ibiteye isoni.y,, “Ni cyo gituma Uwiteka Nyiringabo, Imana ya Isirayeli ivuga iti ‘Dore maramaje kuzabagirira nabi, ndetse n'ab'i Buyudabose nzabaca.6xe,, Ndetse kugezaubu ntibaricisha bugufi, ntibaratinya kandi ntibaragendera mu mategeko yanjye cyangwa mu mateka yanjye, ayo nashyize imbere yanyu n'imbere ya ba sogokuruza.’Uw#,, Mbese mwibagiwe ibibi bya ba sogokuruza, n'ibibi by'abami b'u Buyudan'ibibi by'abagore babo, n'ibibi byanyuubwanyu n'ibibi by'abagore banyu, ibyo bakoreye mu gihugu cy'u Buyudano mu nzira z'i Yerusalemu?Dv,,Kuko mundakarisha imirimo y'amaboko yanyu, mwosereza izindi mana imibavu mu gihugu cya Egiputa aho mwaziye gutura, bituma mucibwa mukabaibivume n'ibiteye isoni mu mahanga yose yo mu isi.qu[,,“Noneho uku ni ko Uwiteka Imana Nyiringabo, Imana ya Isirayeli ivuga iti ‘Ni iki gituma mukoreraubugingo bwanyu iki kibi gikomeye, mukitsembamoumugabon'umugore,umwana muto n'uwonka ngo bacibwe i Buyuda, ntimugireuwo musigarana??tw,,Ni cyo cyatumyeumujinya wanjye n'uburakari bwanjye bisukwa ku miduguduy'u Buyudano mu nzira z'i Yerusalemu bikahakongerezwa, hagasenywa hagahinduka amatongo nk'uko biri n'uyu munsi.{so,,Ariko ntibarakumvira, habe no gutegaamatwi ngo bahindukirebave mu bibi byabo ngo be kosereza izindi mana imibavu.r,,Nyamara nabatumagaho abagaragu banjye bose b'abahanuzi, nkazinduka kare nkabatuma nti ‘Ntimugakore icyo kizira nanga.’q%,,bitewe n'ibibi byabo, ibyo bakoze kugirango bandakaze bakajya kosa imibavu bakorera izindi mana batazi, ari bo cyangwa mwe cyangwa ba se.’9pk,,“Uku ni ko Uwiteka Nyiringabo Imana ya Isirayeli ivuga iti ‘Mwabonye ibyago byose nateje i Yerusalemu n'imiduguduyose y'u Buyuda, kandi dore ubu ni amatongo nta wuyituyemo+o Q,,Ijambo ryaje kuri Yeremiya ryerekeye ku Bayuda bose bari batuye mu gihugu cya Egiputa, abatuye i Migidoli n'i Tahapanesi, n'i Nofu no mu gihugu cy'i Patirosi ritin%,+ Azamenagura n'inkingi z'amabuye ziri i Betishemeshi ho mu gihugu cya Egiputa, kandi indaro z'ibigirwamana byo muri Egiputa azazitwika.’”Vm%,+ Kandi nzakongezaumuriromu ndaro z'ibigirwamana byo muri Egiputa, na we azabitwika abijyane ho iminyago. Azirimbanisha ibyo mu gihugu cya Egiputa nk'ukoumwungeri yambaraumwambaro we, kandi azahava amahoro.l5,+ Nuko azaza yubikeigihugu cya Egiputa maze abo gupfa bazicwa, abo kujyanwa ari imbohe bazagenda ari imbohe, n'abo kwicishwa inkota bazicishwa inkota.mkS,+ ‘Uku ni ko Uwiteka Nyiringabo Imana ya Isirayeli ivuga iti: Ngiye gutumanzane Nebukadinezariumwami w'i Babuloniumugaragu wanjye, intebe ye nyitereke hejuru y'ayo mabuye nahishe, na we azabamba ihema rye ry'ubwami hejuru yayo.%jC,+ “Itorere amabuye manini,uyahishe rwihishwa munsi y'amatafari ashashe ku irembo ry'inzu ya Farawo i Tahapanesi abantu b'i Buyudababireba, mazeubabwire utiIi ,+Maze ijambo ry'Uwiteka riza kuri Yeremiya ari i Tahapanesi ritijhM,+Nuko bajya mu gihugu cya Egiputa kuko banze kumvira ijwi ry'Uwiteka, maze bagera n'i Tahapanesi.Pg,+si abagabo si abagore, si abana si abakobwa b'umwami,umuntu wese Nebuzaradaniumutware w'abarinzi yari yeguriyeGedaliya mwene Ahikamu mwene Shafani, hamwe n'umuhanuzi Yeremiya na Baruki mwene Neriya.If ,+Ahubwo Yohanani mwene Kareya n'abatware b'ingabo bose bajyana abasigaye b'i Buyudabose, bari bagarutse bavuye mu mahanga yose aho bari baratatanirijwe bazanywe no guturamu gihugu cy'u Buyuda:e,+Nuko Yohanani mwene Kareya n'abatware b'ingabo bose na rubanda rwose, banga kumvira ijwi ry'Uwiteka ngo bature mu gihugu cy'u Buyuda.d,+Ahubwo Baruki mwene Neriya ni weutukugabiza kugirango dutangwe mu maboko y'Abakaludayabatwice, kandi batujyane i Babulonituri imbohe.”Ic ,+Azariya mwene Hoshaya na Yohanani mwene Kareya n'abibone bose, babwira Yeremiya bati “Uravuga ibinyoma. Uwiteka Imana yacu ntiyagutumye kuvugango ‘Ntimuzajye muri Egiputa ngo mutureyo.’kb Q,+Yeremiya amaze kubwira abantu bose amagambo yose Uwiteka Imana yabo yari yamubatumyeho uko angana,ca?,*Nuko mumenye rwose ko muzicirwa n'inkota n'inzara n'icyorezo aho mushaka kujya gutura.”d`A,*None nakibabwiye ariko ntimwumviye ijwi ry'Uwiteka Imana yanyu ry'ibyo yabantumyeho byose.?_w,*Mwarariganije mu mitima yanyu mukantuma ku Uwiteka Imana yanyu muti ‘Udusabire ku Uwiteka Imana yacu, kandi icyo Uwiteka Imana yacu izavuga cyoseuzakitubwire, natwe tuzagikora.’^!,*“Uwiteka yavuze ibyanyu yemwe abasigaye b'i Buyudamwe, ‘Ntimujye muri Egiputa.’Mubimenye rwose yuko nabihanangirije cyane uyu munsi.V]%,*“Uku ni ko Uwiteka Nyiringabo Imana ya Isirayeli ivuga iti ‘Nk'ukoumujinya wanjye n'uburakari bwanjye bukazebyaroshywe ku baturageb'i Yerusalemu, ni ko namweuburakari bwanjye bukazebuzabarohwaho mugezemuri Egiputa, kandi muzabaibivume n'igitangarirwa, n'ibicibwa n'igiteye isoni, kandi ntabwo muzongera kurebaaha hantuukundi.’G\,*Ni ko bizaba ku bantu bose bazaba bagamije kujya muri Egiputa kugirango bimukireyo, bazicwa n'inkota n'inzara n'icyorezo, kandi nta n'umwe wo muri bouzarokoka ngo akire ibyago nzabateza.’ [,*mumenye ko ya nkota mwatinyaga izabafatira mu gihugu cya Egiputa, kandi n'inzara yabateragaubwoba izabakurikiranayo, ni ho muzagwa.JZ ,*nuko noneho nimwumve ijambo ry'Uwiteka yemwe abasigaye i Buyudamwe, uku ni ko Uwiteka Nyiringabo Imana ya Isirayeli ivuga iti ‘Nimuba mugamije rwose kujya muri Egiputa kugirango mwimukireyo,%YC,*‘Oya ahubwo tuzigira mu gihugu cya Egiputa aho tutazabona intambara, habe no kumva ijwi ry'impanda ndetse ntituhabure n'ibyokurya, aho ni ho tuzatura’,xXi,* “Ariko nimuvugamuti ‘Ntituzatura muri iki gihugu’, ntimwumvire ijwi ry'Uwiteka Imana yanyu mukavuga mutiXW),* Kandi nzabaha igikundiro kugirango abababarire, abagarure mu gihugu cyanyu.’V,* Ntimugatinyeumwami w'i Babuloni, uwo mutinya ntimukamutinye, ni ko Uwiteka avuga, kuko ndi kumwe namwe kugirango mbarokore mubakize.U),* ‘Nimukomeza kugumamuri iki gihugu ni ho nzabubakakandi sinzabasenya, nzabashoresha imizi kandi sinzabarandura kuko nicujijeikibi nabagiriye.jTM,* arababwira ati “Uku ni ko Uwiteka Imana ya Isirayeli, iyo mwantumyeho kuyibingingira ivuga iti$SA,*Maze ahamagara Yohanani mwene Kareya n'abatware b'ingabo bose bari kumwe na we, n'abantu boseuhereye ku muto hanyuma y'abandiukageza ku mukuruurutaabandi, Q~~}E||A{{]zz2yyxw{wvuu:tt?ssrNqq$pLonmmmlvkk`jj#iihDggf*ee@dd cLbbJaa{``_^^I]C\\ [XZZ;YzXWWqWVV0UU.TTKSS?RmQQ2PPAOO NgMM`LKKJ>IICHHDGFFEEDD)CHBB/AA0@M??U>> =L<<(;X:992877e6685433=22^100/:.u-,++ *:)f(''&L%n$##;"u! Y1Yf )Ep5zJ T  8 M  n 3 OAl\e}0E@p{6*“Twaracumuyekandi turagoma,
Nawe ntiwatubabarira.Uo#6)Twerekeze imitima yacu ku Mana iri mu ijuru,
Tuyitegere n'amaboko yacu.Jn 6(Dutekereze inzira zacu tuzigenzure,
TubonekugarukiraUwiteka.@m{6'Umuntuukirihouhaniwe ibyaha bye,
Yakwinubiraiki se?Il 6&Mbese ku bushake bw'Isumbabyose,
Ntihaturukaibibi n'ibyiza?Hk 6%Ni nde wahanura bikabaho,
Kandi Umwami atari weubitegetse?Aj}6$Kandi kugorekaurubanza rw'umuntu,
Umwami ntabyemera.Si6#Cyangwa ko baciraumuntuurubanza,
Imbere y'Isumbabyose barwirengagiza.@h{6"Umwami ntakunda ko banyukanyukiraimbohe zose zo mu isi,Lg6!Kuko atanezezwa no kubabaza abantu,
Cyangwa kubatera agahinda._f76 Naho yababazaumuntu ariko azamugirira ibambe,
Nk'uko imbabazi ze nyinshi zingana.7ei6Kuko Uwiteka atazagira ubwo arekaumuntu iteka.9dm6Ategereumusayaweumukubita,
Bamuhazeibitutsi,Fc6Nakubiteakanwa ke mu mukungugu,
Niba hariho ibyiringiro.Jb 6Yicare yiherereye kandi yihoreye,
Kuko Imana yabimushyizeho.2a_6Bikwiriyeumuntu kuremererwa akiriumusore.M`6Ni byiza koumuntu yiringira,
Ategereje agakiza k'Uwiteka atuje.J_ 6Uwiteka abereye mwiza abamutegereje,
N'ubugingo bw'umushaka.p^Y6Umutimawanjyeuravuga uti
“Uwiteka ni we mugabane wanjye,
Ni cyo gituma nzajya mwiringira.”>]w6Zihora zunguka uko bukeye,
Umuravawawe ni munini.T\!6Imbabazi z'Uwiteka ni zo zituma tudashiraho,
Kuko ibambe rye ritabura.6[g6Iki ni cyo nibuka,
Ni byo bindemaumutima.>Zw6Ubugingo bwanjye buracyabyibuka,
Kandi burihebye.IY 6Ibukaumubabaro wanjye n'amakuba yanjye,
Apusinto n'indurwe.lXQ6Maze ndavuga nti
“Imbaraga zanjye no kwiringira kwanjye nari mfite ku Uwiteka, birashize.”dWA6Kandi watandukanijeubugingo bwanjye,
N'amahoro akamba kure,
Guhirwa narakwibagiwe.?Vy6Amenyo yanjye yayahongoje amabuye,
Yandengeje ivu.7Ui6Yanyujujemoibisharira,
Yampagije apusinto.YT+6Nahindutse urw'amenyo mu bwoko bwanjye bwose,
Bangize indirimboumunsi wose.@S{6 Yatumye imyambi yo mu kirimba cye impinguranya impyiko,:Ro6 Yamforeyeumuheto,
Angira intego y'umwambi we.KQ6 Yayobeje inzira zanjye,
Kandi yarantanyaguye angira indushyi.>Pw6 Amereye nk'idubu yubikiye,
Nk'intare iciye igico.VO%6 Inzira zanjye yazīcishije inkike z'amabuye,
Aho nanyuragayarahagoretse.IN 6Niukuriiyo mutakiye mutabaza,
Gusenga kwanjye aguhezahanze.bM=6Yankubiyemu nkike kugirango ntahinguka mu irembo,
Yatumyeumunyururuwanjyeundemerera.-LU6Yantuje mu mwijima nk'abapfuye kera.4Kc6Yanyubatseho anzingiraho indurwe n'umuruho,`J96Inyama yanjye n'umubiriwanjye bishajishijwe na we,
Amagufwa yanjye yarayamenaguye.MI6Niukuriyakomeje kumbanguriraukubokohato na hato,
Burinda bwira.=Hu6Yaranshoreye ancisha mu mwijima,
Atari mu mucyo.IG 6Ndiumuntu wabonyeumubabaro,
Yankubiseinkoni y'uburakari bwe.^F56“Wampamagariye ibinteyeubwoba impande zose,
Nko mu munsi wo guterana kwera.
Kandi nta warokotseumunsi w'uburakari bw'Uwiteka ngo asigare,
Abo naguyaguyagankabarera,
Umwanzi wanjye yabamazeho.”6Ee6“Umusoren'umusazabaryamye hasi mu nzira,
Abari banjye n'abahungu banjye bagushijwe n'inkota.
Wabishe mu munsi w'uburakari bwawe,
Warabasogose ntiwabababarira.WD'6“Ayii Uwiteka,
Itegereze kandiurebeuwo wagiriye ibyo!
Mbese abagore bāryaurubyaro rwabo,
Abana baguyaguyagamu maboko yabo?
Mbeseumutambyi n'umuhanuzi bakwicirwa mu buturobwera bw'Umwami?jCM6“Hagurukauboroge mu ijoro,
Uhereye igihe batangirira izamu.
Usukeumutimawawe nk'amazi imbere y'Uwiteka,
Umutegere ibiganza ku bw'amagara y'abana bawe bato,
Baremberejwe n'inzara mu mahuriroy'inzira zose.”JB 6Umutimaw'ab'i Yerusalemu watakiye Umwami bati
“Wa nkike y'umukobwa w'i Siyoni we,
Reka amarira atembe nk'umugeziku manywa na nijoro,
We kuruhuka, imboni y'ijisho ryawe ye gutuza.[A/6Uwiteka yakoze icyo yagambiriye,
Yashohoje ijambo rye yategetse mu minsi ya kera.
Yagukubisehasi kandi ntiyakubabarira,
Yatumyeumwanzi wawe akwishimaho,
Yashyize hejuru ihembe ry'ababisha bawe.<@q6Abanzi bawe bose barakwasamiye,
Barakwimyoza bahekenya amenyo.
Bati “Twamumizebunguri,
Niukuriuyu ni wo munsi twari dutegereje,
None turawubonye, turawuruzi.”P?6Abahisi bakubitamu mashyi ku bwawe,
Barimyoza bakazungurizaumutweumukobwa w'i Yerusalemu bati
“Mbese uyu ni wa murwa abantu bariburaga,
Ko ari mwiza bihebuje n'umunezero w'isi yose?”_>76Abahanuzi bawe beretswe iby'ubusan'iby'ubupfu ku bwawe,
Kandi ntibakugaragarije igicumurocyawe,
Kugirango bagarure abawe bajyanywe ari imbohe.
Ahubwo beretswe ibiguhanuriraibinyoma,
Byatumyeucibwa.r=]6 Nakuvugahoiki?
Icyo nakugereranya na cyo ni iki,
Wa mukobwa w'i Yerusalemu we?
Naguhwanya n'iki kugirango nguhumurize,
Wa mwari w'i Siyoni we?
Kuko icyuho cyawe ari kinini nk'inyanja,
Ni nde wabasha kugukiza?0<Y6 Babaza ba nyina bati
“Amasaka na vino biri hehe?”
Ubwo barabiraniraga mu nzira z'umurwa nk'inkomere,
Imitima yabo ihondoberera mu bituza bya ba nyina.[;/6 Amaso yanjye yakobowe n'amarira,
Umutimawanjyeurahagaze.
Inyama zo mu nda zirasandaye,
Mbitewe no kurimbuka k'umukobwa w'ubwoko bwanjye,
Kuko abana bato n'abonka barabiraniye mu nzira z'umurwa.,:Q6 Abasaza b'umukobwa w'i Siyoni bicaye hasi,
Baguwemon'akayubi.
Biteyeumukungugu ku mitwe,
Bakenyeye ibigunira,
Abari b'i Yerusalemu bariyunamiriye.n9U6 Amarembo ye arigise mu butaka,
Imyugariro ye yarayisandaje arayivunagura.
Umwami we n'ibikomangoma bye bari mu banyamahanga,
Aho amategeko y'Imana atari.
Niukuriabahanuzi be na bo,
Ntibakibonekerwa n'Uwiteka.S86Uwiteka yagambiriye kurimbura inkike y'umukobwa w'i Siyoni,
Yahagereshejeumugozi.
Ntarakageruraukubokokwe kurekakurimbura,
Kandi igihome n'inkike yabiteye kuboroga,
Byihebeye icyarimwe.H7 6Umwami yataye kure igicaniro cye,
Yazinutsweubuturobwe bwera.
Inkike z'ingoro z'i Siyoni yazitanze mu maboko y'ababisha.
Bashakurijemu nzu y'Uwiteka nko ku munsi w'ibirori byera.t6a6Kandi yaranduyeuruzitiro rwe,
Arumaraho nk'urwo ku murima,
Yakuyehoahantu he h'iteraniro.
Uwiteka yatumye ibirori byera n'amasabato byibagirana muri Siyoni,
Kandiuburakari bwe bukazebwatumye ahinyuraumwami n'umutambyi.95k6Umwami yahindukiyeIsirayeli nk'umwanzi,
Yamumizebunguri.
Yamazeho ingoro ze zose,
Kandi ibihome bye yarabisenye,
Yagwirijeumukobwa wa Yudaumubabaro n'amaganya.M46Yamuforeyeumuhetonk'umwanzi,
Yahagaze abanguyeukubokokwe kw'iburyo nk'umubisha.
Yishe abanyagikundiro bose,
Yasutseuburakari bwe mu ihema ry'umukobwa w'i Siyoni,
Bwaka nk'umuriro.M36Yaciye ihembe rya Isirayeli ryose abitewe n'uburakari bukaze,
Yahinnyeukubokokwe kw'iburyo imbere y'abanzi,
Kandi yatwitse Yakobo amumerera nk'umurirougurumana,
Ukongora impande zose.82i6Umwami yorejeubuturobwose bwa Yakobo ntiyamubabarira,
Yashenye ibihome by'umukobwa wa Yuda abitewe n'umujinya,
Yabitsinze hasi yanduza n'ubwami n'ibikomangoma byabwo.X1 +6Umwami ko yageretse ku mukobwa w'i Siyoni igicu cy'umwijima amurakariye,
Yajugunyeubwiza bwa Isirayeli ku isi abuhanuye ku ijuru.
Kandi ntiyibutse intebe y'ibirenge bye,
Ku munsi w'uburakari bwe.A0 }6“Ibibi byabo byose bize imbere yawe,
Ubagirire nk'uko wangiriye,
Umpora ibicumurobyanjye byose.
Kuko amaganya yanjye ari menshi,
Kandiumutimawanjyeukabaurabiranye.”7/ i6“Bumvise ko nganya ntihagiraumpumuriza,
Abanzi banjye bose bumvise ibyago byanjye,
Bishimira ko ari wowe wabingize.
Uzasohozeumunsi wavuze na bo bamere nkanjye.A. }6“Ayii Uwiteka, itegereze kuko ndi mu makuba,
Umutimawanjyeurahagaze!
Umutimawanjyeuradihagura kuko nagomye bishayishije,
Inkota iricira hanze kandi no mu rugo hariurupfu.#- A6“Natabaje abakunzi banjye ariko baranshutse,
Abatambyi banjye n'abakuru banjye baguye ku murwa,
Ubwo bashakaga ibyokurya bihembura amagara yabo.H,  6“Uwiteka arakiranuka kuko nagomeye amategeko ye,
Nimwumve ndabinginze, mwa moko yose mwe,
Kandi mwitegerezeumubabaro wanjye,
Abari banjye n'abahungu banjye bagiye ho abanyagano.9+ m6I Siyoni harara amaboko ntihabonekauhahumuriza,
Uwiteka yategetse ibya Yakobo,
Kugirango abamukikijeho bamubereababisha,
I Yerusalemu habamereye nk'ikintu cyanduye.Y* -6“Ibyo ni byo bindiza,
Ijisho ryanjye, ijisho ryanjye riratembamo amarira nk'amazi,
Kukoumuhumurizawariukwiriye kundemaumutimaambaye kure.
Abana banjye babaye impabe,
Kukoumwanzi yatsinze.”L) 6“Umwami yagushije intwari zanjye zose zari zantuyeho,
Yankoranirijeho iteraniro ryo guhondagura abasore banjye.
Umwami yaribatiyeumwari wa Yuda mu muvure,
Nk'uko bawengeragamo vino.D( 6“Ukubokokwe kwamboheyehoumutwaro w'ibicumurobyanjye.
Byarasobekeranye bingera mu ijosi,
Yacogoje imbaraga zanjye.
Umwami yantanze mu maboko y'abo ntashoboye guhangana na bo.7' i6 “Yoherejeumuriromu magufwa yanjye,
Uvuye hejuruuyageramo yose.
Yategeye ibirenge byanjyeumutego,
Yansubijeinyuma.
Yangizeumwihebe ngacika integeumunsi wose.?& y6 “Mwebwe abihitira mwese mwe, mbese ntibibababaje?
Nimwitegereze murebeko hariumubabarouhwanye n'uwanjye wangezeho;
Uwo Uwiteka yampanishije ku munsi w'uburakari bwe bukaze.O% 6 Abantu baho bose baraganya,
Barahahiriza ibyokurya.
Ibintu byabo binezeza babitanze ku byokurya ngo bahembure amagara yabo.
“Ayii Uwiteka, reba kandi witegereze,
Nahindutseumugayo.J$ 6 Umubisha yasingirijeukubokokwe ibintu byaho byose binezeza,
Kuko habonye yuko abanyamahanga binjiye mu buturobwaho bwera,
Abo wari wahakaniye ko badakwiriye kwinjira mu iteraniro ryawe.i# M6 Umwanda waho wageze ku myambaro yaho,
Ntihibuka iherezo ryaho.
Ni cyo cyatumye hacishwa bugufibitangaje,
Ntihagirauhahumuriza.
“Ayii Uwiteka, itegerezeumubabaro wanjye,
Kukoumwanzi anyitereye hejuru!”O" 6I Yerusalemu hacumuyebishishana,
Ni cyo gituma habaye ikintu cyanduye.
Abahubahaga bose barahasuzuguye,
Kuko babonyeubwambure bwaho.
Niukurihasuhuzaumutima,
Kandi hasubirainyuma.x! k6I Yerusalemu mu gihe cy'umubabaro n'amaganya byaho,
Hibutse ibintu byaho byose binezeza,
Ibyo hahoranye kera.
Igiheubwoko bwaho buguyemu maboko y'umubisha,
Ntihagire kivuna,
Ababisha bahabonye baseka ko habaye amatongo.(  K6Ubwiza bwose bw'umukobwa w'i Siyoni bwamuvuyeho,
Ibikomangoma bye byahindutse nk'impara zihebyeurwuri,
Byagiye bidafite intege imbere y'ababyirukanaga.@ {6Abaharwanyaga barahanesheje,
Ababisha baho bagize ishya.
Kuko Uwiteka yahababaje ahahoye ibicumurobyaho byinshi,
Abana baho bato bajyanywe ho abanyagano imbere y'ababisha.\ 36Inzira z'i Siyoni ziraboroga,
Kuko ari nta wukīza mu materaniro yera.
Amarembo yaho yose ni amatongo,
Abatambyi baho barasuhuzaumutima.
Abari baho bafiteumubabaro,
Na houbwaho hafite ishavu.K 6Abayuda bajyanywe ari imbohe,
Babitewe n'akarengane n'uburetwa bwinshi bikabije.
Batuye mu banyamahanga,
Nta buruhukirobahabonye,
Ababarenganya bose babafashe bageze mu gakubiro." ?6Nijoro arira cyane,
Amarira amutemba mu maso,
Mu bakunzi be bose ntafiteumuhumuriza.
Incuti ze zose zaramuriganije,
Zahindutse abanzi be.G 6Umurwa w'i Yerusalemu kousigayemoubusa,
Kandi wari wuzuyeabantu!
Uwariukomeye mu mahanga,
Ko yahindutse nk'umupfakazi!
Uwariumwamikazi mu ntara yarayobotse,
Aratura ikoro.pY,4"Umwami w'i Babuloniyamuhagaibimutunga, igerero rya buri munsi, iminsi yose yo kubahokwe arinda atanga.gG,4!Amukuramu myambaro y'imbohe amwambika imyiza, akajya asangira na we iminsi yose yo kubahokwe.b=,4 amubwirana ineza, yubahiriza intebe ye kuyirutisha iz'abandi bami bamubagaho i Babuloni.#?,4Mu mwaka wa mirongo itatu n'irindwi Yehoyakiniumwami w'u Buyudaari mu bunyage, mu kwezi kwa cumi n'abiri, ku munsi wa makumyabiri n'itanu wako, Evilimerodakiumwami w'i Babuloni, mu mwaka wa mbere wo ku ngoma ye, asubizaYehoyakiniumwami w'u Buyudaicyubahiro, amuvanamu nzu y'imbohe,Z-,4Mu mwaka wa makumyabiri n'itatu wa Nebukadinezari, Nebuzaradaniumutware w'abarinzi yajyanye Abayuda magana arindwi na mirongo ine na batanu ari imbohe, abantu bose hamwe bari ibihumbi bine na magana atandatu.  ,4Mu mwaka wa cumi n'umunaniwa Nebukadinezari yajyanye imbohe akuye i Yerusalemu, abantu magana inani na mirongo itatu na babiri.!,4Umubarew'abantu Nebukadinezari yajyanye ari imbohe ni uyu: mu mwaka wa karindwi yajyanye Abayuda ibihumbi bitatu na makumyabiri na batatu.,4Umwami w'i Babuloniarabakubita, abicira i Ribula mu gihugu cy'i Hamati.
Nuko Abayuda bavanwa mu gihugu cyabo bajyanwa ari imbohe.`9,4Maze Nebuzaradaniumutware w'abarinzi arabajyana, abashyiraumwami w'i Babulonii Ribula.oW,4no mu murwa ahakuraumutware wategekaga ingabo, n'abantu barindwi bo mu babanaga n'umwami babonetse mu murwa, n'umwanditsi w'umugabaw'ingabo wandikaga abantu bo mu gihugu, n'abantu mirongo itandatu bo mu gihugu babonetse mu murwa.q[,4Umutware w'abarinzi ajyana Serayaumutambyi mukuru, na Zefaniyaumutambyi wa kabiri n'abakumirizi batatu,yk,4Mu mbavu zayo hari amakomamanga mirongourwenda n'atandatu, n'amakomamanga yari ahunzweku rushundura yari ijana.eC,4kandiumutwe wayo wacuzwe mu muringa. Uburebure bw'umutwe wayo bwari mikono itanu hasobekeranijeho ibisa n'urushundura, hariho n'amakomamanga byose byari imiringa, inkingi ya kabiri na yo yariho bene ibyo n'amakomamanga.: m,4Inkingi na zo zari imiheha,uburebure bw'inkingi imwe bwari mikono cumi n'umunani. Umugoziwariuyisanganije wari mikono cumi n'ibiri, n'umubyimba w'umuringa wariufiteintoki enye,K ,4Inkingi zombi n'igikarabiro kidendeje, n'amapfizi cumi n'abiri y'imiringa yari munsi y'ibitereko, ibyo Umwami Salomo yari yakoreye gushyira mu nzu y'Uwiteka, imiringa yabyo ntiyagiraga akagero.! ;,4N'ibikombe n'ibyotero n'inzabya n'ibyungu, n'ibitereko by'amatabaza n'indosho n'udukombe, ibintu by'izahabu n'iby'ifeza,umutware w'abarinzi arabijyana.z m,4Bajyana n'ibibindi n'ibyuma byo kuyoraivu, n'ibifashi n'imbehe n'indosho n'ibintu by'imiringa bakoreshaga byose.< q,4Maze Abakaludayabamenagura inkingi z'imiringa zari mu nzu y'Uwiteka, n'ibitereko n'igikarabiro kidendeje cy'umuringa cyo mu nzu y'Uwiteka, bajyana imiringa yabyo yose i Babuloni.r],4Ariko Nebuzaradaniumutware w'abarinzi asiga abinazi bo mu gihugu ngo bakenure inzabibu, babe n'abahinzi.M,4Maze Nebuzaradaniumutware w'abarinzi ajyana abinazi bo mu bantu baho ari imbohe, n'abacitse ku icumu bari basigaye mu murwa n'impunzi zacikiye ku mwami w'i Babuloni, n'abandi bantu bari basigaye.ta,4Ingabo zose z'Abakaludayazari kumwe n'umutware w'abarinzi, zisenya inkike zose zari zikikije i Yerusalemu.|q,4 Atwika inzu y'Uwiteka n'ingoro y'umwami n'amazu y'i Yerusalemu yose, n'inzu y'umuntuukomeye wese, arayitwika yose.^5,4 Nuko mu kwezi kwa gatanu, ku munsi wa cumi w'uko kwezi, ari mu mwaka wa cumi n'icyenda wa Nebukadinezariumwami w'i Babuloni, Nebuzaradaniumutware w'abarinzi wari igisonga cy'umwami w'i Babuloni, aza i Yerusalemu.|q,4 Maze anogora Sedekiya mo amaso, amubohesha iminyururuamujyana i Babuloni, amushyira mu nzu y'imbohe arinda agwamo.{o,4 Nukoumwami w'i Babuloniyicira abahungu ba Sedekiya mu maso ye, n'ibikomangoma by'i Buyudabyose abyicira i Ribula.xi,4 Maze zifata Umwami Sedekiya zimushyiraumwami w'i Babulonii Ribula mu gihugu cy'i Hamati, maze amuciraurubanza.),4Maze ingabo z'Abakaludayazikurikira Umwami Sedekiya zimufatira mu bisiza by'i Yeriko, ingabo za Sedekiya zose ziherako ziramuhāna ziratatana.\1,4Mazeumurwaucikamo icyuho, ingabo zose zirahunga ziva mu murwa nijoro, zinyura mu nzira yo mu irembo riri hagati y'inkike zombi riri ku murimaw'umwami, zerekera mu Araba, (na bo Abakaludayabari bagoseumudugudu).~ ,4Mu kwezi kwa kane ku munsi wa cyenda w'uko kwezi, inzara iba icyago mu murwa, kandi abantu bo mu gihugu bari babuze ibyokurya.V}%,4Nukoumurwauragotwa birinda bigeza mu mwaka wa cumi n'umwe w'Umwami Sedekiya.Y|+,4Nuko mu mwaka wa cyenda wo ku ngoma ye, mu kwezi kwa cumi, ku munsi wa cumi w'uko kwezi, Nebukadinezariumwami w'i Babuloniwe n'ingabo ze zose batera i Yerusalemu barahagerereza, bahubakaibihome impande zose.{,4Uburakari bw'Uwiteka bwageze i Yerusalemu n'i Buyuda, kugezaubwo yabirukanye ngo bamuve imbere.
Sedekiya agomeraumwami w'i Babuloni.Iz ,4Akorera ibibi imbere y'Uwiteka, nk'uko Yehoyakimu yagenje kose.2y _,4Sedekiya yimye amaze imyaka makumyabiri n'umwe avutse, amara imyaka cumi n'umwe akiri ku ngoma i Yerusalemu. Nyina yitwaga Hamutali, yariumukobwa wa Yeremiya w'i Libuna.6xe,3@mazeuvugeuti ‘Uku ni ko i Babulonihazazika kandi ntihazongera kubyuka hazize ibyago nzahateza, na bo bazacika intege.’”
Iyo ni yo ndunduro y'amagambo ya Yeremiya.^w5,3?Nuko nurangiza gusomaiki gitabouzagihambireho ibuye,ukijugunye mu ruzi Ufuratehagativ),3>‘Yewe Uwiteka wavuze iby'aha hantu, ibyo kuharimbura ko hatazagirauhaba, ariumuntu cyangwa itungo, ahubwo ko hazaba amatongo iteka ryose.’ouW,3=Yeremiya abwira Seraya ati “Nugerai Babulonintukabure kuhasomera ayo magambo yose, kandiuzavuge utit,3Au,3 Twashatse gukizai Babuloniariko ntibyashobotse, nimuhareke kandiumuntu wese asubiremu gihugu cy'iwabo, kukourubanza rwaho rwageze mu ijuru, rwarazamutse rugeramu kirere cyo hejuru.t@a,3I Babulonihaguye hatunguwe hararimburwa, nimuhaborogere mushakeumutiwo kuvurauburibwe bwaho, ahari hakira.?7,3I Babulonihahoze ari igikombe cy'izahabu mu ntoki z'Uwiteka, hashindishaga isi yose. Amahanga yanyoye kuri vino yaho, ni cyo cyatumye amahanga asara.>5,3Nimuhunge muve muri Babuloniumuntu wese akize amagara ye, muticwa muhoweigicumurocyaho kuko ari igihe cyo guhōra k'Uwiteka, azahitura ibihakwiriye.=#,3Kuko Abisirayeli n'Abayuda bataretswe n'Imana yabo Uwiteka Nyiringabo, nubwo igihugu cyabo cyuzuyemoibicumurobacumuyeku Uwera wa Isirayeli.b<=,3Uko ni ko abishwe bazagwa mu gihugu cy'Abakaludaya, n'abasogotewe mu nzira zaho bakagwa.+;O,3Umufoziw'umuhetoye guforaumuhetowe, ye gutabara yambayeumwambaro we w'ibyuma, kandi namwe mwe kugirira impuhwe abasore baho, mutsembeho rwose n'ingabo zaho zose.:#,3Kandi nzohereza abagosozi i Babulonibahagosore, igihugu cyabo bagisigemoubusa, kuko ku munsi w'amakuba bazahatera bahaturutse impande zose.o9 Y,3Uku ni ko Uwiteka avuga ati “Dore ngiye kubyukiriza i Babulonin'abatuye i Lebukamayiumuyagaurimbura.]83,2.Isi itigiswa n'urusakurwo kunyagwa kw'i Babuloni, kandi gutakakumvikana mu mahanga.j7M,2-Nuko rero nimwumve inama Uwiteka yerekeje kuri Babulonin'imigambi yagambiriye ku gihugu cy'Abakaludaya. Niukuribazabakururababajyane kure, ndetse n'abato bo mu mukumbi. Niukuriubuturobwabo azabuhinduriraamatongo hejuru yabo.n6U,2,“Dore azazamuka ameze nk'intare ava ku mwuzurewa Yorodani atereubuturobukomeye, ariko nzabubirukanamo mbatunguye,uwatoranijwe ni we nzabwegurira. Ni ndeuhwanye nanjye? Ni nde tuzahana isāngo, n'umwungeriuzanyimīra ni nde?”5{,2+Umwami w'i Babuloniyumvise inkuru zabo maze amaboko ye araraba, kwiheba kumugeraho n'umubabaro nk'uw'umugoreuri ku nda.S4,2*Bitwaje imiheto n'amacumu, ni inkazi ntibababarira. Ijwi ryabo rihorera nk'inyanja kandi bagendera ku mafarashi,umuntu wese atejeurugamba nk'umuntuugiyemu ntambara, baraguteyewa mukobwa w'i Babuloniwe.x3i,2)“Dore hajeubwoko buturutse ikasikazi, kandiubwoko bukomeye n'abami benshi bazahagurutswabava mu mpera z'isi.)2K,2(Uko Imana yarimbuye i Sodomu n'i Gomora n'imiduguduyegeranye na ho, ni ko na ho nta muntuuzahatura, kandi nta mwana w'umuntuuzahasuhukira. Ni ko Uwiteka avuga.31_,2'“Ni cyo gituma inyamaswa zo mu kidaturwa n'amasega ari ho bizaba, n'imbuni zizahaba kandi ntihazongera guturwamo iteka ryose, ntabwo hazaturwamo uko ibihe biha ibindi.0,2&Izuba rigeze ku mazi yaho kandi azakama, kuko ari igihugu cy'ibishushanyo bibajwe kandi ibigirwamana byabo byabatwayeumutima.(/I,2%Inkota igeze ku mafarashi yabo no ku magare yabo, no ku ruvange rw'abanyamahanga babarimo, bazaba nk'abagore. Inkota igeze ku butunzi bwaho, kandi bazanyagwa.n.U,2$Inkota igeze ku bīrasi kandi bazahinduka abapfapfa, inkota igeze ku ntwari zaho kandi zizashoberwa.-,2#“Inkota igeze ku Bakaludayano ku batuye i Babuloni, no ku bikomangoma byaho no ku banyabwenge baho. Ni ko Uwiteka avuga.,3,2"Umucunguzi wabo arakomeye, Uwiteka Nyiringabo ni ryo zina rye. Azababuranira rwose kugirango aruhureisi, kandi atere impagarara abatuye i Babuloni.++O,2!Uku ni ko Uwiteka Nyiringabo avuga ati “Aba Isirayeli n'aba Yuda barenganirijwe hamwe, kandi ababajyanye ari imbohe barabakomeza, banga kubarekura ngo bagende.u*c,2 Umwibone azasitara agwe kandi nta wuzamubyutsa, nzakongezaumuriromu miduguduye mazeutwike abamukikije bose.r)],2Doreuranyiteje yewe mwibone we, kukoumunsi waweugeze, igihe nzaguhanaho. Ni ko Uwiteka Nyiringabo avuga.(y,2Ni cyo gituma abasore baho bazagwa mu nzira zaho, kandi muri uwo munsi ingabo zaho zose zizaceba. Ni ko Uwiteka avuga. ',2Nimuhamagare abarashi batere i Babuloni, abafozi b'imiheto bose. Mutezeurugamba muhagote ntihagire n'umwe wahousimbuka, muhiture ibihwanye n'imirimo yaho, uko hagenje kose abe ari ko muhagenzereza, kuko hagizeubwibone hagasuzuguraUwiteka, Uwera wa Isirayeli.&,2Ijwi ry'impunzi zirokotse mu gihugu cy'i Babuloniryumvikanye rimenyesha i Siyoni guhōra k'Uwiteka Imana yacu, ihōreraurusengero rwayo.%,2Mukembe amapfizi yaho yose, muyamanure ajye mu ibagiro. Babonye ishyano kuko igihe cyabo kigeze, n'umunsi wo guhanwa kwabo!$},2Nimuze muhatere muturutse hose mukingure ibigega byaho, muhahindure ibirundo, muharimbure rwose mwe kugiraicyaho musiga.#7,2Uwiteka yakinguyeububikobwe bw'intwaro avanamo intwaro z'uburakari bwe, kuko Umwami Uwiteka Nyiringabo afiteumurimowo gukoramu gihugu cy'Abakaludaya.t"a,2Nagutezeumutegononeuwuguyemoyewe Babuloni, kandi ntiwabimenye, wabonetsweho kurwanya Uwiteka mazeurafatwa.h!I,2Yemwe, inyundo y'isi yose ko yacitse igatāna! I Babulonihahindutse amatongo mu yandi mahanga!I  ,2Urusakurw'intambara ruri mu gihugu, ni urwo kurimbura gukomeye.2],2Zamukautereigihugu cy'i Meratayimu,ugitereuteren'abaturageb'i Pekodi,ubicekandiubarimbure rwose,ubakurikirane,ukoreuko ibyo nagutegetse byose biri. Ni ko Uwiteka avuga.;o,2Muri iyo minsi no muri icyo gihe, igicumurocya Isirayeli kizashakwa kibure, n'ibyaha bya Yuda na byo ntibizaboneka, kuko nzababarira abo nasize mbarokoye.”Ni ko Uwiteka avuga."=,2Na we Isirayeli nzamugarura mu kiraro cye, azaragirwa i Karumelin'i Bashani, kandiubugingo bwe buzaragira mu mpinga z'imisozi ya Efurayimu n'i Galeyadi. 9,2Ni cyo gituma Uwiteka Nyiringabo Imana ya Isirayeli ivuga ngo “Dore ngiye guhanaumwami w'i Babulonin'igihugu cye nk'uko nahannyeumwami wo mu Ashuri.*M,2Isirayeli ni intama yazimiye, intare zaramwirukanye: ubwa mbere yariwe n'umwami wo mu Ashuri, noneubuheruka Nebukadinezariumwami w'i Babuloniyamuvunnyeamagufwa. V~~~.}}}>} ||d|{{^zzz\zyyOyxx_ww2vvuttWss!rrq}pppoonkmmCl~kkjjPjiiYhhh5gggBfff=eee/dd}d&ccqbb]a``v`_x^^^]I\\7[^[ZYYcXXQWVV\UTT>#=U<<;W::9N88`7~76645443-21000%/.--X,,)+/*T)m((1'&&&K%R$$"""$! %)^B"E+PT($ D d j @x%r381P[JNuko aranjyana angeza mu rugo rw'imbere rw'inzu y'Uwiteka, maze ndebye mbona ku irembo ry'urusengero rw'Uwiteka hagati y'umuryango n'igicaniro, abantu bagera nko kuri makumyabiri na batanu bateye imigongo ku rusengero rw'Uwiteka bareba iburasirazuba, kandi basengaga izuba berekeye aho rirasira.vOeJMaze arambaza ati “Mbeseurabibonye wa mwana w'umuntu we? Uraza kubonaibindi bizira bikomeye biruta ibi.”}NsJMaze anjyana ku rugi rw'irembo ry'inzu y'Uwiteka, ryerekeye ikasikazi, nuko mbona abagore bicaye baborogera Tamuzi.QMJ Arongera arambwira ati “Uraza kubonaibindi bizira bikomeye bakora.”LyJ Maze arambaza ati “Mwana w'umuntu, mbeseubonye ibyo abakuru b'inzu ya Isirayeli bakorera mu mwijima,umuntu wese ibitekerezo bye abishushanyiriza ahameze nk'icyumba hiherereye? Kuko bavuga bati ‘Uwiteka ntaturuzi, Uwiteka yataye igihugu.’”`K9J Kandi imbere yabyo hahagaze abantu mirongo irindwi bo mu bakuru b'inzu ya Isirayeli, hagati yabo hahagaze Yāzaniya mwene Shafani,umuntu wese afite icyotero cye mu ntoki ze kandi hatama impumuroy'umwotsi w'imibavu..JUJ Nuko ndinjira, maze ndebye mbona amoko yose y'ibyikururahasi n'inyamaswa zishishana, n'ibigirwamana byose by'inzu ya Isirayeli, bishushanijwe ku rusikaimpande zose.OIJ Nuko arambwira ati “Kingura winjireurebeibizira bibi bakoreramo.”sH_JMaze arambwira ati “Mwana w'umuntu, ngaho agūra icyo cyuho ku nkike.”Nuko maze kucyagura mbonaurugi.MGJNuko anjyana ku irembo ry'urugi, maze ndebye mbona icyuho mu nkike.XF)JMaze arambaza ati “Mwana w'umuntu, mbeseuruziicyo bakora n'ibibi bikomeye ab'inzu ya Isirayeli bahakorera, bintera kujya kwigira kure y'ubuturobwanjye bwera? Arikouzongera kubonaibindi bizira bikomeye.”iEKJNuko arambwira ati “Mwana w'umuntu, nonehouburaamaso yaweurebeahagana ikasikazi.”Mperako nuburaamaso ndeba ahagana ikasikazi, maze mbona ikasikazi h'irembo ry'igicaniro cya gishushanyo gitera Imana gufuhakiri mu irembo.[D/JNuko mbonaubwiza bw'Imana ya Isirayeli buhari, nk'uko nari nabwerekewe mu gisiza.C5JMaze arambura igisa n'ikiganza afataumusatsi wo ku mutwe wanjye, maze Umwuka aranterura angeza hagati y'ijuru n'isi anjyana i Yerusalemu ndi mu iyerekwa ry'Imana, angeza ku rugi rw'irembo ry'imbere ry'aherekeye ikasikazi, aho intebe y'igishushanyo gitera Imana gufuhayari iri.RBJNuko ndebye mbonaufiteishusho isa n'umuriro,uhereye ku rukenyerero rweugasubizahepfo ariumuriro, kandiuhereye mu rukenyerero rweugasubizaharuguruhararabagiranaga, hafite ibara nk'iry'umuringa ukūbye.[A 1JNuko mu mwaka wa gatandatu, mu kwezi kwa gatandatu, ku munsi wa gatanu w'uko kwezi, nari nicaye mu nzu yanjye n'abakuru b'i Buyudana bo bicaye imbere yanjye, mazeukubokok'Umwami Uwiteka kungwiraho aho nari ndi.[@/JUmwami azaboroga n'igikomangoma kizuzurwamo n'amaganya, kandi amaboko y'abantu bo mu gihugu azadagadwa. Nzabagenza nk'uko imigenzereze yabo imeze mbacireurubanza rubakwiriye. Bazamenya yuko ari jye Uwiteka.”4?aJIshyano rizasimburwa n'irindi shyano, n'inkuru mbi ikurikirwe n'iyindi mbi, kandi bazashakira iyerekwa ku muhanuzi, arikoumutambyi azabura itegeko n'abakuru babure inama.G>JKurimbuka kurajekandi bazashaka amahoro, ariko ntibazayabona.?=wJNi cyo gituma ngiye kuzanaabo mu banyamahanga barushije abandi kuba babi bakigaruriraamazu yabo, kandi nzatumaubwibone bw'abakomeye babo bushiraho, n'ubuturobwabo bwera buzazirurwa.d<AJ“Uringanize iminyururukuko igihugu cyuzuwemon'ubwicanyi, n'umurwaukabawuzuwemon'urugomo.r;]JNzabakurahon'amaso yanjye, na bo bazazirura mu bwiherero bwanjye, kandi abambuzi bazahinjira bahazirure.:{J“Kandi nzabishyira mu maboko y'abanyamahanga ho iminyago, no mu y'abanyabyaha bo mu isi ho isahu, kandi bazabizirura.=9sJUbwiza bw'ibyo yarimbanaga yabutakishaga ngo bugaragaze icyubahiro, ariko babiremamo ibishushanyo by'ibizira byabo n'ibintu byabo byangwaurunuka. Ni cyo gituma nabigize icyanduye.8!JBazajugunya ifeza yabo mu nzira, n'izahabu yabo izababera nk'ikintu cyanduye. Ifeza yabo n'izahabu yabo ntabwo bizashobora kubarokora ku munsi w'uburakari bw'Uwiteka, ntabwo bizahazaubugingo bwabo habe n'amara yabo, kuko byababereye igisitaza cyo kubagusha mu byaha.7-JKandi bazakenyera ibiguniraibiteyeubwoba bibatwikire. Bose bazagira ipfunwe mu maso habo, kandi no ku mitwe yabo bose hazaba habaye inkomborera.J6 JAmaboko yose azatentebuka, n'intege zose zizacika zibe nk'amazi. 5JAriko abacitse ku icumu bazahungira mu misozi bameze nk'inuma zo mu bikombe, bose bazaba baganyaumuntu wese aborozwa n'ibibi bye.4)J“Hanze hari inkota, kandi imbere hari icyorezo n'inzara: uri mu gasozi azicishwa inkota, na we uri mu murwauzatsembwaho n'inzara n'icyorezo.3JImpanda zirabahurujeibintu byose barabiringaniza, ariko nta n'umwe wagiye mu ntambara kukouburakari bwanjye buri ku nteko zaho zose.62eJ Kukougurwaho atazasubiraku byaguzwe naho byaba bikiri aho, kuko iyerekwa ryerekeye ku nteko zaho zose, ritazahindukaukundi, kandi nta wuzikomeza ari mu bibi, kandi akiriho.|1qJ “Igihe kirasohoyeumunsiugezehafi,umuguziye kwishima, n'ugurwaho ye kuganya, kukoumujinyaugezeku nteko zaho zose.05J Urugomorurahagurutse, ni nk'inkoni ihana ibibi, nta wuzasigara muri bo, mu nteko zabo no mu butunzi bwabo nta kizahasigara, habe n'icyubahiro cyabo.h/IJ “Dore wa munsi nguyuurajeigihano cyawe kirasohoye, inkoni iragushibukiyeubwibone bukumezeho.F.J Ijisho ryanjye ntirizakurebaneza kandi sinzakugirira ibambe, ahubwo nzakugarurahoibihwanye n'imigenzereze yawe, kandi ibizira byawe bizakubonekaho. Muzamenya yuko jye Uwiteka ari jyeuhana.1-[J“Noneho ngiye kugusukahoumujinya wanjye ngusohozehouburakari bwanjye, kandi ngucireurubanza ruhwanye n'imigenzereze yawe, nkugarurehoibihwanye n'ibizira byawe byose.,-JIgihano cyawe kikugezeho wa muturagewo mu gihugu we, igihe kirasohoye,umunsi uri hafi,umunsi w'imivurungano mu misozi, si uwo kuvuzwamo impundu.P+JIherezo rirageze, amaherezo araje, biragukangukiyedore biragusohoreye.T*!JUku ni ko Umwami Uwiteka avuga ati “Ikibi, ikibi kimwe gusa dore kiraje.D)JIjisho ryanjye ntirizakurebaneza, kandi sinzakugirira ibambe, ahubwo nzakugarurahoibihwanye n'imigenzereze yawe, kandi ibizira byawe bizakubonekaho. Muzamenya yuko ari jye Uwiteka.’”"(=J“‘Noneho amaherezo akugezeho, ngiye kugutezauburakari bwanjye, ngucireurubanza ruhwanye n'imigenzereze yawe, kandi nzakugarurahoibizira byawe byose.'J“Nawe mwana w'umuntu, uku ni ko Umwami Uwiteka abwira igihugu cya Isirayeli uti ‘Amaherezo, amaherezo ageze mu mpande enye z'igihugu./& [JIjambo ry'Uwiteka ryongera kunzaho riti9%kJKandi nzabaramburiraukubokokwanjye igihugu ngihindureumusakan'ikidaturwa,uhereye mu butayubw'aherekeye i Dibula no mu buturobwabo bwose, na bo bazamenya ko ari jye Uwiteka.”9$kJ Muzamenya yuko ari jye Uwiteka, ubwo abishwe babo bazaba barambaraye hagati y'ibigirwamana byabo iruhande rw'ibicaniro byabo, ku gasozi kose, no mu mpinga zose z'imisozi, no munsi y'igiti cy'umwera gitoshye cyose no munsi y'igiti kiyumbije cyose, aho bosererezaga ibigirwamana byabo byose ibihumuraneza. #9J Uri kure azicwa n'icyorezo, n'uri hafi azicishwa inkota, kandi n'usigaye na we ari mu rukuboazicwa n'inzara. Uko ni ko nzabasohozahouburakari bwanjye.R"J Uku ni ko Umwami Uwiteka avuga ati “Kubitamu mashyiuhonde ikirenge hasi, mazeuvugeuti ‘Mbega amahano y'ibizira bibi inzu y'Abisirayeli yakoze byose!’Kuko bazarimbuzwa inkota n'inzara n'icyorezo.e!CJ Nuko bazamenya yuko ari jye Uwiteka kandi yuko iryo shyano nabateje ntarivugiyeubusa.’” #J Kandi abacitse ku icumu bo muri mwe bazanyibukiramu banyamahanga, aho bazaba bajyanywe ari imbohe, bamenye uko namenaguwe n'imitima yabo irarikira yanyimūye, n'amaso yabo abenguka ibigirwamana byabo, kandi bazizinukwa babitewe n'ibibi bakoreye mu bizira byabo byose.yJ“‘Ariko nzagira abo ndokora, kugirango muzagire abacitse ku icumu mu banyamahanga, ubwo muzatatanirizwa mu bihugu.I JNuko abishwe bazabagwamo, kandi muzamenya yuko ari jye Uwiteka.5JAho mutuyehose imiduguduizahinduka imisaka, kandi insengero zo mu mpinga z'imisozi na zo zizasenywa, kugirango ibicaniro byanyu bisenywe kandi bihindukeubusa, n'ibigirwamana byanyu bimenagurwe bishireho, n'ibishushanyo by'izuba byanyu bitemagurwe kandi imirimo yanyu itsembwe.  JNzarambika intumbi z'Abisirayeli imbere y'ibigirwamana byabo, kandi amagufwa yanyu nzayanyanyagiza iruhande rw'ibicaniro byanyu.%CJKandi ibicaniro byanyu bizahindukaubusa, n'ibishushanyo byanyu by'izuba bizahombāna, kandi abantu banyu bishwe nzabahirikira imbere y'ibigirwamana byanyu.taJ‘Mwa misozi ya Isirayeli mwe, nimwumve ijambo ry'Umwami Uwiteka. Uku ni ko Umwami Uwiteka abwira imisozi n'udusozi, imigezi n'ibibaya ati: Dore jyeubwanjye ngiye kubagabiza inkota, ndimbure n'amasengero yanyu yo mu mpinga z'imisozi.dAJ“Mwana w'umuntu, erekeza amaso yawe ku misozi ya Isirayeli, mazeuyihanurireibibiuvugauti+ SJMaze ijambo ry'Uwiteka rinzaho riti+Jkandi nzabateza inzara n'inyamaswa zikaze bikugireimpfusha, icyorezo n'amaraso bizakunyuramokandi nzakugabiza inkota. Ni jye Uwitekaubivuze.”,QJUbwo nzabarasa imyambi mibi y'inzara yo kubarimbura, ni yo nzohereza kubatsembaho. Kandi nzabagwizamo inzara, n'ibyokurya ari byo rushingikirizo rwanyu nzaruvuna,CJ“Mazeuzabere abanyamahanga bagukikije bose igitutsi n'incyuro n'akabarore n'igitangarirwa, ubwo nzaguciraho iteka mfiteuburakari n'umujinya, ngucyahanyeubukana. Ni jye Uwitekaubivuze.pYJMaze kandi nzaguhinduraumusakan'igitutsi mu banyamahanga bagukikije, imbere y'abahisi n'abagenzi bose.b=J “Uko ni koumujinya wanjyeuzasohozwa, kandi nzabamarirahouburakari bwanjye bukaze, mbone gushyitsaumutimamu nda. Bazamenya yuko jyewe Uwiteka navuganye ishyaka ryanjye, ubwo nzaba maze kubasohozahouburakari bwanjye.V%J Kimwe cya gatatu cyawe kizicwa n'icyorezo, kandi inzara izabagutsemberamo. Kimwe cya gatatu kizicishirizwa inkota ahagukikije hose, na kimwe cya gatatu nzagitataniriza mu birere byose, mbakurikize inkota.ucJ Umwami Uwiteka aravuga ati “Niukurindirahiye, kuko wahumanishijeubuturobwanjye bwera ibintu byawe byangwaurunukan'ibizira byawe byose, ni cyo gituma nanjye ngiye kugutubya, ijisho ryanjye ntirizakurebaneza kandi sinzakugirira ibambe.=sJ Ni cyo gituma ababyeyi bazakurīramo abahungu babo, kandi abahungu na bo bazarya ba se, nanjye nzaguciraho iteka, n'abawe bazaba barokotse bose nzabatataniriza mu birere byose.”iKJ Nzagukoreramo icyo ntigeze gukora, ndetse ntazongera gukoran'ukundi nguhoyeibizira byawe byose.JNi cyo gituma Umwami Uwiteka avuga ati “Dore jyeubwanjye ndakwibasiye, kandi nzagusohozaho ibihano abanyamahanga babireba.t aJNi cyo gituma Umwami Uwiteka avuga ati “Kuko muri inkubaganyi kurusha abanyamahanga babakikije, kandi mukabamutagendeye mu mateka yanjye, ntimukomeze n'amategeko yanjye cyangwa ngo mukurikize amategeko y'abanyamahanga babakikije.”I  JAriko hagomeye amategeko yanjye hakora ibibi kurusha abanyamahanga, hakagomera amateka yanjye kurusha ibihugu bihakikije, kuko bahakanye amategeko yanjye n'amateka yanjye ntibayagenderemo.”w gJUku ni ko Umwami Uwiteka avuga ati “Ngiyi Yerusalemu nahashyize hagati y'amahanga, no mu bihugu bihakikije.{ oJkandiuzende muke muri uwouwujugunye mu murirohagatiugurumane, ni houmurirouzaturukaugereku nzu ya Isirayeli yose.A }JUzahakure muke,uwupfunyike mu binyita by'umwambaro wawe,xiJKimwe cya gatatu cyawouzagitwikire mu murwa hagati igihe iminsi yo kugotaizaba irangiye, kandiuzende kimwe cya gatatu cyawougicagaguze inkota mu mpande zawo, na kimwe cya gatatu cyawouzakinyanyagize mu muyaga, nanjye nzabikurikiza inkota.E JNuko rero mwana w'umuntu, wishakire inkota ityaye imeze nk'icyuma cyogosha, mazeuyendeuyinyuze ku mutwe wawe no mu bwanwa bwawe, maze wishakire iminzani yo gupimishaubonekugabanyaumusatsi.ykJUko ni ko bazabura ibyokurya n'amazi, bose bazashoberwa babeubutarutana, babe abayuku bazize igicumurocyabo.”RJArongera arambwira ati “Mwana w'umuntu, doreumutsima ni wo rushingikirizo rw'ab'i Yerusalemu ngiye kurukuraho. Bazarya ibyokurya bagerewe bahagaritseumutima, kandi bazanywa amazi bagerewe bashishwa.  JMaze arambwira ati “Dore amabyi y'abantu nyagukuyeho, nguhayeibisheshe by'amase y'inkauzabeari byoutekesha ibyokurya byawe.”  JMaze ndavuga nti “Yee baba we, Mwami Uwiteka! Dore ntabwoubugingo bwanjye bwigeze guhumana, kukouhereye mu buto bwanjyeukageza n'ubu ari ntabwo nigeze kurya intumbyicyangwa icyatanyaguwe n'inyamaswa, kandi ntabwo inyama zanduye zigeze mu kanwa kanjye.” J Maze Uwiteka aravuga ati “Uko ni ko Abisirayeli bazarira ibyokurya byabo byandavuye mu banyamahanga, aho ngiye kubatataniriza.”q[J Ibyo byokuryauzajyeubirya nk'imitsima ya sayiri, kandiuzajyeubitekeshereza amabyi y'abantu imbere yabo.hIJ N'urugerorw'amaziuzajyaunywani incuro ya gatandatu ya hini, na youzajyeuyanywa rimwe na rimwe.eCJ Kandiurugerorw'ibyokuryauzarya ni shekeli makumyabiri mu munsi,uzajyeubirya rimwe na rimwe.]~3J Wishakire n'ingano na sayiri, n'ibishyimbo n'inkunde n'amasaka n'amashaza, mazeubishyire mu nkono imweubicucumebibe inombe. Iminsiuzaryamiraurubavuuko ari magana atatu na mirongourwenda, ibyo ni byo bizagutunga.y}kJDore ngushyizeho imigozi kandi ntabwouzahinduraurundi rubavu, kugezaigihe iminsi yo kugotakwawe izaba irangiye.m|SJKandiuzerekeze amaso yawe kuri Yerusalemu hagoswe,ukubokokwawe kwambayeubusa, mazeuhahanurireibibi.0{YJMaze kandi nurangiza iyo,uzaryamireuruhande rwawe rw'iburyo wishyireho igicumurocy'inzu ya Yuda,uhamare iminsi mirongo ine,umunsi wose nawukunganyirije n'umwaka umwe.&zEJKuko imyaka y'igicumurocyabo nayikunganirije n'umubarew'iminsi, ari yo minsi magana atatu na mirongourwenda. Ni kouzishyiraho igicumurocy'inzu ya Isirayeli.$yAJMaze kandiuryamireurubavurwawe rw'ibumoso,urugerekeho igicumurocy'inzu ya Isirayeli ukoumubarew'iminsiuzaharyamiraungana, ni youzishyiraho igicumurocyabo.Bx}JKandi wishakire icyuma gikarangwaho,ugishyirireho kukuberainkike y'icyuma hagati yawe n'umurwa,uwuhangeho amaso kandiuzawugoteshe ingerero. Ibyo bizabera inzu ya Isirayeli ikimenyetso.3w_Jmazeuwugererezeho kandiuwukikizeho ibihome,uwurundeho ibyo kuririraho kandiuwugoteshe n'ingando,uwushingeho imigogo y'urwicundo yo gusenya inkike z'amabuye impande zose.{v qJNuko nawe, mwana w'umuntu, wishakire ibumba rishasheurirambike imbere yawe,urishushanyehoumurwa ari wo Yerusalemu,Iu JAriko igihe nzavugananawe nzabumbura akanwa kawe naweuzababwire uti ‘Uku ni ko Umwami Uwiteka avuga ngoushaka kumva niyumve, kandiudashaka kumva narorere’, kuko abo ari inzu y'abagome.”tJNzatumaururimirwawe rufatana n'urusenge rw'akanwa kawe, maze ube ikiragi we kubabera imbuzi, kuko abo ari inzu y'abagome.}ssJAriko rero mwana w'umuntu, dore bazagushyiraho iminyururubayikuboheshe, kandi ntuzabasha gusohoka ngo ujye muri bo.rwJUmwuka anyinjiramo anshingisha ibirenge byanjye, maze avuganananjye arambwira ati “Genda wikingiranire mu nzu yawe. qJMperako ndahagurukanjya mu kibaya, maze mbonaubwiza bw'Uwiteka buharibumezenk'ubwiza naboneye ku mugeziKebari, maze ngwa nubamye.zpmJAho ni houkubokok'Uwiteka kwanziyeho maze arambwira ati “Hagurukaujye mu kibaya, ni ho ndi buvuganire nawe.”"o=JAriko nuburiraumukiranutsi kugirango adakora icyaha na we ntakore icyaha, niukuriazabaho kuko yemeye kuburirwa, kandi naweuzabaurokoyeubugingo bwawe.”znmJ“Kandiumukiranutsi nareka gukiranuka kwe agakora ibyo gukiranirwa, nzashyira igisitaza imbere ye kandi azapfa, kukoutamuburiyeazapfira mu cyaha cye, kandi imirimo ye yo gukiranuka yakoze ntizibukwaukundi, ariko ni wowe nzabaza amaraso ye. mJAriko nuburiraumunyabyaha ntave mu byaha bye cyangwa mu nzira ye mbi, azapfira mu byaha bye, ariko wehouzabaukijijeubugingo bwawe.ilKJNimbwiraumunyabyaha nti ‘Gupfa kouzapfa’nawe ntumuburire, cyangwa ngouvuganen'umunyabyahaumwihanangiriza kuva mu nzira ye mbi ngoukizeubugingo bwe, uwo munyabyaha azapfira mu byaha bye, ariko ni wowe nzabaza amaraso ye.k}J“Mwana w'umuntu, nakugizeumurinzi w'inzu ya Isirayeli, nuko wumve ijambo ryo mu kanwa kanjye,ubumvishe ibyo mbaburira.DjJNuko iminsi irindwi ishize, ijambo ry'Uwiteka rinzaho ritii1JMaze nsanga abajyanywe ari imbohe i Telabibu, bari batuye ku mugeziKebari, nicara aho bari batuye mpamara iminsi irindwi numiwenicaye hagati yabo.sh_JNuko Umwuka aranterura aranjyana, ngenda nshaririwe ndakaye cyane, arikoukubokok'Uwiteka kwari kunkomeje.gJ Kandi numva amababa y'ibizima ahorera, uko yakubitanaga n'umuhindo w'inziga zari iruhande rwabyo, ndetse n'ikiriri cy'urusakurwinshi.fJ Maze Umwuka aranterura, numva ijwi rihorera cyane rinturutse inyuma rivuga riti “Ubwiza bw'Uwiteka buherweumugisha mu buturobwe.”$eAJ mazeugendeusange abo mu bwoko bwawe bajyanywe ari imbohe,uvuganena boubabwire uti ‘Uku ni ko Umwami Uwiteka avuze’, nubwo babyumva naho batabyumva.”dJ Maze arongera arambwira ati “Mwana w'umuntu, amagambo yanjye yose ngiye kukubwirauyakire mu mutimawawe, kandiuyumvishe amatwi yawe,cJ Uruhanga rwawe naruhayegukomera nk'intosho rurusha isarabwayi, we kubatinya ngoushishwe n'igitsure cyabo nubwo ari inzu y'abagome.”bJDore ngiye gutumamu maso hawe hakomera hagahangara mu maso habo, n'uruhanga rwawe nduhe gukomera ngo ruhangare impanga zabo.a%JAriko ab'inzu ya Isirayeli ntibazakumvira kuko nanjye banga kunyumvira, kuko ab'inzu ya Isirayeli bose bazinzeumunya kandi binangiyeumutima.`+JSi ku moko menshi avugaururimirutamenyekana cyangwaururimirurushya, abo mutumvikana. Niukuri, iyaba naragutumye kuri ba bandi baba barakumviye.s__Jkuko ntagutumye ku bantu b'ururimirutamenyekana cyangwa rurushya, ahubwo ngutumye ku b'inzu ya Isirayeli.j^MJMaze arambwira ati “Mwana w'umuntu, genda ujye ku b'inzu ya Isirayeliubabwire amagambo yanjye,]+JArambwira ati “Mwana w'umuntu, haza inda yawe, n'amara yaweuyuzuzemouyu muzingo nguhaye.”Nuko mperako ndawurya, mu kanwaundyohera nk'ubuki.4\cJNuko mbumbura akanwa angaburirauwo muzingo.x[ kJMaze arambwira ati “Mwana w'umuntu, icyoubonyeukirye, urye uwo muzingo mazeugendeubwire inzu ya Isirayeli.”yZkJ Akibumburiraimbere yanjye kandi cyari cyanditsweho imbere n'inyuma, cyanditswemo amaganya n'umuborogo n'ibyago.UY#J Nuko ndebye mbonaukubokokunyerekeyeho, maze mbona gufiteumuzingo w'igitabo. XJ“Ariko weho mwana w'umuntu, umva icyo nkubwira. We kubaumugomenk'iyo nzu y'abagome, bumbura akanwa kawe maze icyo nguhaukirye.”aW;JMazeuzababwira amagambo yanjye nubwo bazumva naho batakumva, kuko ari abagome bikabije.\V1J“Kandi nawe mwana w'umuntu we kubatinya, ntutinye n'amagambo yabo nubwo uri mu mifatangwe no mu mahwa,ukabautuyemuri sikorupiyo. We gutinya amagambo yabo, ntushishwe n'igitsure cyabo nubwo ari inzu y'abagome.vUeJNa bo nubwo bazumva naho batakumva (kuko ari inzu y'abagome), ariko rero bazamenya koumuhanuzi yari abarimo.TJAbana babo ni abashizi b'isoni b'imitima inangiwe, ni bo ngutumyeho mazeuzababwire uti ‘Uku ni ko Umwami Uwiteka avuga.’SJ“Mwana w'umuntu, ngutumye ku Bisirayeli no ku mahanga yansuzuguyeakangomera, bo na ba sekuruzabancumuyehokugezan'uyu munsi.uRcJAkivuganananjye Umwuka anyinjiramo, anshingisha ibirenge byanjye maze numvauwavuganaga nanjye arambwira atiMQ JMaze arambwira ati “Mwana w'umuntu, byukauhagarare mvuganenawe.”TP #JUkoumukororombya uba ku gicu ku munsi w'imvura ubaumeze, ni ko kurabagirana kwari kuyigose kwasaga. Ibyo byari igishushanyo cy'ubwiza bw'Uwiteka.
Nuko mbibonye ngwa nubamye, maze numva ijwi ry'uvuga.iO MJUhereye mu rukenyerero rwacyoukerekeza haruguru, mbona hafite ibara nk'iry'umuringa ukūbye,umuriroukizingurijeku mubiriwacyo, kandiuhereye mu rukenyererougasubizahepfo, nabonye hasa n'umurirono mu mpande zacyo harabagirana.*N OJKandi hejuru y'ikirere cyari hejuru y'imitwe yabyo hari igisa n'intebe y'ubwami, isa n'ibuye rya safiro, kandi hejuru y'iyo ntebe y'ubwami hariho igisa n'umuntu.pM [JKandi hejuru y'ikirere cyari hejuru y'imitwe yabyo hari ijwi, nuko byahagarara bikabumba amababa yabyo.TL #JKandi ubwo byagendaga numvaga guhorera kw'amababa yabyo ari nko guhorera kw'amazi menshi, nk'ijwi ry'Ishoborabyose,urusakurw'ikiriri rumezenk'urusakurw'ingabo. Iyo byahagararaga byabumbaga amababa yabyo.NK JMunsi y'iryo juru amababa yabyo yari arambuye rimwe ryerekeye irindi, buri kimwe cyari gifite abiri atwikiriyeuruhande rumwe, kandi buri kimwe gifite abiri atwikiriyeurundi ruhande ku mibiri yabyo.wJ iJHejuru y'umutwe w'ikizima hari ikimeze nk'ijuru gisa n'ibirahuri biteyeubwoba, bibambwe hejuru y'imitwe yabyo.?I yJIyo byagendaga na zo zaragendaga, byahagarara zigahagarara, kandi iyo byazamurwaga bikuwe mu isi inziga na zo zazamurirwaga iruhande rwabyo, kukoumwuka w'ikizima cyose wari mu nziga.1H ]JAhoumwuka werekeraga hose ni ho byajyaga, kandi ni houmwuka yashakaga kujya. Inziga zikaba ari ho zizamurirwa iruhande rwabyo, kukoumwuka w'ikizima cyose wari mu nziga.G !JKandi ibizima iyo byagendaga, inziga na zo zagendaga iruhande rwabyo, kandi iyo ibizima byazamurwaga bikuwe ku isi n'inziga zarazamurwaga.vF gJAmagurudumuyazo yageraga hejuru bigateraubwoba, kandi zose uko ari enye amagurudumuyazo yari yuzuwehon'amaso.`E ;JIyo zagendaga zagendaga zerekeye mu mpande zazo enye, ntabwo zateshukagainzira zigenda.ID  JInziga n'imibarizwe yazo uko zari zimeze zasaga n'ibara rya tarushishi, kandi zose uko ari enye zarasaga. Uko zari zimeze n'imibarizwe yazo, byasaga nk'ahouruzigarumwe runyura mu rundi ruziga.C {JNuko nitegereje ibyo bizima mbonauruzigarumwe ruri ku isi iruhande rw'ibyo bizima, imbere yo mu maso habyo uko ari bine@B }JIbyo bizima byarirukaga, bigakimirana nk'umurabyourabya.TA #J Uko ishusho y'ibizima yari imeze, byasaga n'amakara y'umurirowaka nk'uko inkongi zisa,umurirowagurumaniraga hirya no hino hagati y'ibizima. Uwo murirowarakaga cyane kandi muri uwo murirohavagamoumurabyo.k@ QJ Kandi byose byagendagaumujya umwe, ahoumwuka werekeraga ni ho byajyaga, ntabwo byakebukagabigenda.? 7J Kandi mu maso habyo n'amababa yabyo hejuru byari bitandukanye, amababa abiri ya buri kimwe yahuragan'ay'ibindi, kandi abiri agatwikira imibiri yabyo.> J Mu maso habyo uko hasaga byari bifite nko mu maso h'umuntu, kandi byose uko ari bine bifite nko mu maso h'intare mu ruhande rw'iburyo, kandi uko ari bine byari bifite nko mu maso h'inka mu ruhande rw'ibumoso, kandi uko ari bine byari bifite nko mu maso h'igisiga.r= _J amababa yabyo rimwe ryari rifatanye n'irindi. Ntabwo byahindukiraga bigenda, byose byagendagaumujya umwe.< 9JKandi byari bifite amaboko y'umuntu munsi y'amababa yabyo mu mpande zabyo uko ari enye, uko ari bine ni ko byari bifite mu maso habyo n'amababa yabyo,; /JKandi ibirenge byabyo byari birambije, mu bworo bw'ibirenge byabyo hari hameze nko mu rwara rw'inyana, kandi byarabagiranaga nk'umuringa ukūbye.[: 1Jkandi buri kimwe cyari gifite mu maso hane, buri kimwe cyari gifite n'amababa ane.s9 aJMuri wo hagati haturutsemo ishusho y'ibizima bine, kandi uku ni ko byasaga: byari bifite ishusho y'umuntu;L8 JMaze ngiye kubonambonaumuyagaw'ishuheriujeuturutse ikasikazi, igicu cya rukokoma gishibaguraumurirogikikijwe n'umucyo w'itangaza, kandi hagati y'uwo murirohaturukagaibara nk'iry'umuringa ukūbye.7 /Jijambo ry'Uwiteka ryeruriyeku mutambyi Ezekiyeli mwene Buzi, ari mu gihugu cy'Abakaludayaku mugeziwa Kebari, aho ni houkubokok'Uwiteka kwamujeho.d6 CJKu munsi wa gatanu w'ukwezi, hari mu mwaka wa gatanu Umwami Yehoyakini ajyanywe ari imbohe,'5 KJMu mwaka wa mirongo itatu, mu kwezi kwa kane, ku munsi wa gatanu w'uko kwezi nari mu mbohe ku mugeziKebari, ijuru rirakinguka maze mbona ibyo neretswe n'Imana.?4y6Ariko waradutayerwose,
Utugirirauburakari bwinshi.n3U6UtwigarurireUwiteka,
Natwe tuzabatukugarukiye.
Tugarurireibihe byacu,
Bibe nk'ibya kera.S26Kuki watwibagirwa iteka,
Kandiukaturekaigihe kirekire kireshya gityo?Z1-6Weho Uwiteka,uhoraho iteka ryose,
Intebe yawe ihoraho uko ibihe biha ibindi.P06Bitewe n'ukoumusoziwa Siyoniubayeamatongo,
Ingunzu zirawuzereraho.X/)6Ni cyo gitumaumutimawacuurabirana,
Ibyo ni byo bituma amaso yacu ahunyeza.X.)6Ikamba riraguye riva ku mutwe wacu,
Tugushije ishyano kuko twakoze ibyaha!R-6Umunezero wo mu mutimawacuurashize,
Imbyino yacu ihindutseumuborogo.J, 6Abakuru baretse kwicara ku irembo,
N'abasore ntibagicuranga.[+/6 Abasore bakorewe insyo,
N'abana bikoreye imiba y'inkwi,
Bagenda basitara.T*!6 Ibikomangoma byamanitswe biboshyweukubokokumwe,
Ntibasonera n'abasaza.N)6 Bakindaga abagore b'i Siyoni,
N'inkumi zo mu miduguduy'i Buyuda.O(6 Umubiriwacuurirabura ni nk'uw'inkono,
Bitewe n'inzara yatwokamye.J' 6 Ibyokurya tubibona duhazeamagara,
Ku bw'inkota yo mu butayu.a&;6Abagaragu ni bo badutegeka,
Nta wuhariwo kuturokora,
Ngo adukuremu maboko yabo.V%%6Ba data bakoze ibyaha kandi ntibakiriho,
Natwe twikoreye ibicumurobyabo.a$;6UkubokotwaguhayeAbanyegiputa n'abo mu Ashuri,
Kugirango tuboneibyokurya biduhagije.Y#+6Abatwirukanabatuguyeku majosi,
Turarembye kandi ntidufiteakito ko kuruhuka.F"6Tunywaamazi tuguze,
Inkwi zacu tuzibona dutanze ibiguzi.L!6Turi impfubyi ntitugiraababyeyi,
Ba mama bameze nk'abapfakazi.Z -6Umwandu wacu wahindutse uw'abanyamahanga,
N'amazu yacu yabaye ay'abimukīra.R 6Uwiteka, ibuka ibyaduteye,
Itegereze kandiurebegukorwa n'isoni kwacu.V%6Igihano cy'igicumurocyawe kirarangiye,
Yewe mukobwa w'i Siyoni we,
Ntazongera kukujyana kure uri imbohe.
Yewe mukobwa wa Edomu we,
Azaguhanira igicumurocyawe,
Azatwikururaibyaha byawe.-6Ishime kandiunezerwe, mukobwa wa Edomu we,
Utuye mu gihugu cyo muri Usi.
Nawe igikombe kizahita kikugeraho,
Uzasinda wiyambikeubusa.@y6Uwatumagaduhumekaari we wasīzwe n'Uwiteka,
Yafatiwe mu myobo yabo,
Kandi ari we twari twizeranye, tuti
“Mu gicucu cye ni ho tuzatura,
Dukikijwe n'abanyamahanga.”6Abatwirukanabarusha ibisiga byo mu kirere imbaraga,
Batwirukanye ku misozi miremire,
No mu butayubakaduciraigico./6Baratwubikiye,
Bituma tutabasha kunyura mu mayira yacu.
Iherezo ryacu riri hafi,
Iminsi yacu irashize,
Kuko iherezo ryacu rigeze.)6Amaso yacu arembejwe no gutegereza gutabarwa kwacu,
Kandi ari iby'ubusa.
Ubwo twategerezaga,
Twategerejeubwoko butabasha kudukiza.~u6Uburakari bw'Uwiteka bwarabatatanije,
Ntazasubirakubitaho.
Ntibitaye ku batambyi,
Ntibasonera n'abasaza.a;6Barabamagana bati
“Nimugende mwa bahumanye mwe,
Nimuhave, nimuhaventimugireicyo mukoraho.”
Igihe bahungaga bateraganwa,
Abo mu banyamahanga baravugagabati
“Ntibazongera guturahanoukundi.”wg6Barindagira mu nzira nk'impumyi,
Biyanduje amaraso,
Bituma abantu badatinyuka gukoraku myambaro yabo. 6 Ibyaha by'abahanuzi baho,
N'ibicumuroby'abatambyi baho,
Basheshe amaraso y'abakiranutsi muri yo,
Ibyo ni byo byabiteye.6 Abami bo mu isi n'abatuye mu isi bose,
Ntabwo bibwiraga ko ababisha n'abanzi,
Batwaranira mu marembo y'i Yerusalemu.6 Uwiteka yashohojeuburakari bwe,
Yasutseumujinya weukaze,
Kandi yakongejeumuriromuri Siyoni,
Utwika imfatiro zaho. 6 Abagore b'imbabazi bafashe abana bibyariye,
Barabateka baba ibyokurya byabo,
Igiheumukobwa w'ubwoko bwanjye arimbutse. 6 Abicwa n'inkota bapfa neza kurutaabicwa n'inzara,
Kuko bo bapfaurupfu n'agashinyaguro,
Babitewe no kuburaumwero w'imirima. 96Mu maso habo hahindutse imbyiro kurushaumukara,
Ntibakimenyekana mu nzira.
Umubiriwabo wumatanye n'amagufwa yabo,
Warumye wabaye nk'igiti.76Imfura ze zari ziboneye kurutashelegi,
Zarushaga amata kwera.
Zari zikeye mu maso kurusha amabuye ya marijani,
Zarabagiranaga nka safiro.-6Kuko igicumurocy'umukobwa w'ubwoko bwanjye,
Kirusha icyaha cy'i Sodomu gukomera.
Ni ho hubamye mu kanya,
Kandi nta maboko ahakozeho.j M6Abasanzwe bafungura bitonze bihebeye mu nzira,
Abarerewe mu mihemba barambaraye ku macukiro.  6Ururimirw'umwana wonka,
Rufatamu rusenge rw'akanwa ruguyeubuga.
Abana bato baragabuza,
Ariko nta muntuubagaburira. )6Ndetse imbwebwe na zo ziha ibibwana byazo amabwabwa ngo zibyonse.
Umukobwa w'ubwoko bwanjye yahindutse inkazi,
Nk'imbuni zo mu butayu. -6Abahungu b'ibikundiro b'i Siyoni,
Bari bameze nk'izahabu nziza,
Ko bagereranijwe nk'ibibindi bibumbwa,
Umurimow'amaboko y'umubumbyi!  6Izahabu ko yafutukuye,
Izahabu nziza cyane ko yahindutse,
Amabuye y'ubuturobwera yanyanyagijwe mu mahuriroy'inzira zose!b=6BUzabakurikiraneufiteuburakari,
Kandiubarimbure ngo bashire munsi y'ijuru ry'Uwiteka.8k6AUzabaheumutimauhumye,
Umuvumowaweubagereho.J 6@Ayii, Uwiteka,
Uzabiture ibihwanye n'imirimo y'amaboko yabo!W'6?Itegereze imyicarire yabo,
Reba imihagurukireyabo,
Bangize indirimbo.X)6>N'iminwa y'abahagurutswano kuntera,
N'inama zabo zose bangīraumunsiukira.R6=Wumvise ibitutsi byabo, ayii Uwiteka,
N'imigambi yabo yose bangīra,H 6N'imigambi yabo yose bangīra.O6;Ayii, Uwiteka,
Wabonye akarengane kanjye,
None nciraurubanza._76:Ayii, Mwami,
Wamburaniyeurubanza rw'umutimawanjye,
Wacunguyeubugingo bwanjye!H 69Umunsi nagutakiraga wanje hafi,
Uravuga uti “Witinya.”c~?68Wumviye ijwi ryanjye, ntunyimeugutwi kwawe,
Ngoutumva kunihakwanjye no gutakakwanjye.O}67Natakiye izina ryawe, Uwiteka,
Ndi mu rwobo rw'imbohe rw'ikuzimu.K|66Amazi yarandengeye ku mutwe,
Maze ndavuga nti “Ndapfuye.”R{65Banyiciyeubugingo mu rwobo rw'inzu y'imbohe,
Bambirinduriraho ibuye.1z]64Abanyangiraubusabampize cyane nk'inyoni,^y563Amarira y'ijisho ryanjye yandembeje,
Mbitewe n'abakobwa bose bo mu murwa wanjye.Ix 62Kugezaigihe Uwiteka azitegereza,
Akareba hasi ari mu ijuru.=wu61Ijisho ryanjye ntirihwema gutembamo amariraubutitsa,jvM60Ijisho ryanjye riratembamo imigezi y'amazi,
Ndizwa no kurimbuka k'umukobwa w'ubwoko bwanjye.Ju 6/Ubwoba n'urwobo, gusenya no kurimbuka,
Byose byatugezeho.”(tK6.Abanzi bacu bose baratwasamiye.Kugirango gusenga kwacu kudahita ngo kukugereho.Sq6+Watumiramirijehouburakari bwaweuraduhiga,
Waratwishe ntiwatubabarira. %'~o}|{{zzyyx^wyvv]uttWss!rVqqKppo{nnmmnll:kjjbiiDhJggSgfmfeWedd0cbb2ba:`___5^^!]\\x[[[VZYYWYXkWWzWVsUU;TTSRRROPPvPFONNiMM\LKKK;JJ7IHH6GFvEE#DCC&BAAV@+?(>/=w<;;;x:998X7G6554433(211`00?/.--$,,,+x+ *u))|)I)(M''&U%$$V##9"!!1 ]|gGJ@)?;b. P / V cC0>9T6% " JKijyana no ku mbuto zo mu gihugu kiyitera mu butakaburumbuka, hafi y'amazi menshi kiba ari ho kiyishyira, kiyitera nk'umukinga.!wJkiwukokoraho ihage ryo mu bushorishori bwawo kirijyana mu gihugu cy'ubucuruzi, maze kirishyira mu muduguduw'abagenza.K J‘Uku ni ko Umwami Uwiteka avuga ngo: Igisiga kinini gifite amababa manini kandi maremare, n'amoya menshi n'amabara atari amwe, cyaje i Lebanoni kijyana ishami ryo mu bushorishori ry'umwerezi,J J“Mwana w'umuntu, sākuza kandiucireinzu ya Isirayeliumuganiuti+ SJMaze ijambo ry'Uwiteka rinzaho riti1[J?kugirangoubonekwibuka no kumwarwa, kandi we kongera kubumbura akanwa kaweubitewe n'isoni zawe, nimara kukubabarira ibyo wakoze byose. Ni ko Umwami Uwiteka avuga.’”QJ>Nuko nzakomeza isezerano ryanjye nawe, mazeumenye yuko ari jye Uwiteka,+OJ=Ni bwouzibuka inzira zaweugakorwa n'isoni, ubwouzakira bene nyoko, bakuru bawe na barumunabawe, kandi nzabaguha bakubereabakobwa, ariko si ku bw'isezerano ryawe.ykJ{J “Kuko ibinyoma byanyu ari byo mwatejeumutimaw'ubukiranutsi agahinda, uwo ntateye agahinda, mugakomeza amaboko y'inkozi y'ibibi kugirango idahindukiraikava mu nzira yayo mbi ikabaho,3=_J Ibitambaro byanyu na byo nzabishwanyaguza nkureubwoko bwanjye mu maboko yanyu, kandi ntabwo bazongera kuba mu maboko yanyu ngo bahigwe, namwe muzamenya yuko ndi Uwiteka.t<aJ Ni cyo gituma Umwami Uwiteka avuga ati “Dore nibasiye impigi zanyu, izo mutegesha abantu nk'uko nyoni zitegwa. Nzazishikuza ku maboko yanyu maze ndekeubugingo bw'abantu bwigendere, ubwo bugingo bw'abantu mutegank'uko inyoni zitegwa.~;uJ Kandi mwangayishije mu bwoko bwanjye ku bw'ingemu z'amashyi ya sayiri n'intore z'umutsima, kugirango mwiceubugingo butaribukwiriye gupfa, murokoreubugingo butaribukwiriye kurokorwa, mu buryo bushukaubwoko bwanjye butegera amatwi ibinyoma.’”&:EJ ‘Uku ni ko Umwami Uwiteka avuga ngo: Bazabona ishyano abo bagore bagegena impigi zo kwambika bose mu bizigira, bakabadodera ibitambaro byo gutwikira imitwe yabo, ukoumuntu areshya wese kugirango bahigeubugingo bwabo! Mbese abantu banjye murahigaubugingo bwabo ngo mubukizeku bwanyu? 9 J “Nuko nawe mwana w'umuntu,urebeshe abakobwa b'ubwoko bwawe igitsure, bahanura ibyo bibwiye mu mitima yabo, mazeubahanurireuti8%J ari bo bahanuzi ba Isirayeli bahanura iby'i Yerusalemu, bakayibonera iyerekwa ry'amahoro kandi ari nta mahoro.’Ni ko Umwami Uwiteka avuga."7=J “Uku ni ko nzasohozauburakari bwanjye ku nkike no ku bayihomesheje ishwagara ridakomeye, kandi nzababwira nti ‘Inkike ntikiriho ndetse n'abayihomye,76gJ Ni ko nzasenya inkike mwahomesheje ishwagara ridakomeye, maze nyigushe hasi bitumeurufatiro rwayo rutwikururwa. Izagwa namwe mutsemberwemo, kandi muzamenya yuko ndi Uwiteka.W5'J Ni cyo gituma Umwami Uwiteka avuga ati “Nzayisenyeshaumuyagaw'umugarumfiteuburakari, hazagwa imvura y'umurindi bitewe n'umujinya wanjye, kandiuburakari bwanjye bukazebuzatumauruburarukomeye ruyitsembaho.a4;J Dore inkike nigwa, ntimuzi ko muzanegurwa ngo mbese guhomamwayihomesheje kwagiye he?”23]J Nukoubwire abayihomesha ishwagara ridakomeye yuko iyo nkike izariduka. Hazagwa imvura y'umurindi, namwe mahindu y'uruburarukomeye muzagwa, mazeumuyagaw'umugaruuyisenye.2'J “Niukuribashutseubwoko bwanjye bavuga ngo ‘Ni amahoro’kandi ari nta yo, kandi iyo hagizeuwubakainkike bayihomesha ishwagara ridakomeye.15J Kandiukubokokwanjye kuzibasira abahanuzi babona iyerekwa ritagize icyo rimaze, bagahanura ibinyoma. Ntabwo bazaba mu nama y'ubwoko bwanjye, kandi ntabwo bazandikwa mu gitabo cy'inzu ya Isirayeli, habe no kwinjira mu gihugu cya Isirayeli, namwe muzamenya ko ndi Umwami Uwiteka.0)J Ni cyo gituma Umwami Uwiteka avuga ati “Kuko mwavuze ibitagiraumumaro, mukabona ibinyoma, nuko dore ndabibasiye. Ni ko Umwami Uwiteka avuga./J Mbese iyerekwa mwabonye si iry'ubusa,ubupfumu mwavuze si ubw'ibinyoma, ubwo muvugamuti ‘Uwiteka yavuze’, kandi ari nta cyo navuze?”G.J Babonye iyerekwa ry'ubusan'ubupfumu bw'ibinyoma, kandi baravuga bati ‘Ni ko Uwiteka avuga.’Nyamara Uwiteka atari we wabatumye, ariko bemeza abantu kwiringira ko ijambo ryabo rizasohora.-)J Ntimurakazamuka ngo mujye mu byuho byo mu rugo rw'inzu ya Isirayeli, habe no kubiziba ngo muboneuko muhagarara mu ntambara ku munsi w'Uwiteka.N,J Yewe Isirayeli we, abahanuzi bawe bameze nk'ingunzu zo mu kidaturwa.-+SJ ‘Nimwumve ijambo ry'Uwiteka. Uku ni ko Umwami Uwiteka avuga ngo: Bazabona ishyano ba bahanuzi b'abapfapfa, bakurikiza ibyo bibwira kandi ari nta cyo beretswe.’*J “Mwana w'umuntu,uhanurireabahanuzi ba Isirayeli bahanura, kandiubwire abajya bahanura ibyo bibwira mu mitima yaboubwabo uti+) SJ Maze ijambo ry'Uwiteka rinzaho riti@(yJ Nuko reroubabwire uti ‘Uku ni ko Umwami Uwiteka avuga ngo: Amagambo yanjye yose nta na rimwe rizongera kurazikwa, ahubwo ijambo nzavuga rizasohora.’”Ni ko Umwami Uwiteka avuga.'1J “Mwana w'umuntu, dore ab'inzu ya Isirayeli baravuga bati ‘Iyerekwa yabonye rizasohora bishyize kera, kandi ahanura ibihe bikiri kure cyane.’0&[J Ijambo ry'Uwiteka ryongera kunzaho ritiT%!J Kuko ndi Uwiteka nzavuga, kandi ijambo nzavuga rizasohora. Ntabwo rizongera kurazikwa, kuko mu minsi yanyu mwa ab'inzu y'ubugomemwe, nzavuga kandi nzasohoza icyo navuze.’”Ni ko Umwami Uwiteka avuga.g$GJ Nta yerekwa ry'ibinyoma cyangwaubupfumu bwo kwihakirizwa, bizongera kuba mu nzu ya Isirayeli.`#9J Nonehoubabwire uti ‘Uku ni ko Umwami Uwiteka avuga ngo: Nzatuma uwo muganiutongera gucibwa, kandi ntibazongera kuwuvugamuri Isirayeli.’Ahubwoubabwire uti ‘Iminsi igeze hafi, n'iyerekwa ryose rigiye gusohozwa." J “Mwana w'umuntu, uyu muganiucibwa mu gihugu cya Isirayeliusobanurwa ute ngo iminsi iratinze, kandi iyerekwa ryose rirahebwe?,!SJ Nuko ijambo ry'Uwiteka rinzaho riti wJ Kandi imiduguduituwemoizahindurwa ikidaturwa, igihugu na cyo kizahindukaumusakamaze muzamenya yuko ndi Uwiteka.’”QJ mazeubwire abantu bo mu gihugu uti ‘Uku ni ko Umwami Uwiteka avuga iby'abaturageb'i Yerusalemu, n'iby'abo mu gihugu cya Isirayeli ngo: Bazarya ibyokurya byabo bahagaritse imitima, kandi banywe amazi yabo bashobewe kuko igihugu kizaba gihindutseumusaka, n'ibyari bikirimo byose bikaba bisahuwe bazizeurugomorw'abagituyemobose.r]J “Mwana w'umuntu, ibyokurya byaweubiryeuhindaumushyitsi, kandiunyweamazi yaweudagadwauhagaritseumutima,0[J Ijambo ry'Uwiteka ryongera kunzaho riti1[J Ariko nzasiga bake muri bo mbarokore inkota n'inzara n'icyorezo, kugirango bagaragarize ibizira byabo byose mu mahanga aho bagiye, kandi bazamenya yuko ndi Uwiteka.”hIJ “Na bo bazamenya yuko ndi Uwiteka, igihe nzabatataniriza mu mahanga nkabateragana mu bihugu.yJ Kandi abamukikijeho bose bo kumutabara, n'imitwe y'ingabo ze zose, nzabatataniriza mu birere byose mbakurikize inkota.%J Kandi nzamutegaikigoyi cyanjye, afatwe n'umutegowanjye nzamujyane i Babulonimu gihugu cy'Abakaludaya, kandi ntazahareba nubwo ari ho azagwa.?wJ Kandiumwamiubarimo azashyira ibintu ku rutuguhatabona maze ahaguruke, bazicira icyuho mu nkike babe ari cyo babimenesherezamo, azitwikira mu maso kuko atazarebesha igihugu amaso ye.pYJ Uvuge uti ‘Mbabereye ikimenyetso.’Uko nagenje ni ko bazagenzerezwa, bazimurwa bajyanwe ari imbohe. J Ubasubizeuti ‘Umwami Uwiteka aravuga ngo: Ubwo buhanuzi buhanuriraumwami uri i Yerusalemu, n'ab'inzu ya Isirayeli bahari bose.’q[J “Mwana w'umuntu, mbese ab'inzu ya Isirayeli, ya nzu y'abagome ntibakubajije bati ‘Uragira ibiki?’3aJ Bukeyebwaho ijambo ry'Uwiteka rinzaho riti5cJ Nuko nkora uko nategetswe: ibintu byanjye mbisohora ku manywa nk'ibyimukanwa, maze ku gicamunsi nca icyuho mu nkikeubwanjye mbisohora hatabona, mbishyira ku rutugubandeba.&EJ Mazeuzabishyire ku rutugubakuruzi,ubijyane hatabona,uzitwikire mu maso kugirangoutareba igihugu, kuko nagushyiriyeho kuberainzu ya Isirayeli ikimenyetso.”=uJ Wicire icyuho bakureba, ube ari cyoubimenesherezamo.  J Kandiuzasohore ibintu byawe nk'ibintu byo kwimukanaku manywa bakureba, naweuzasohoke nimugoroba bakurebank'abahagurutse baciwe.SJ “Nuko rero weho mwana w'umuntu, wegeranye ibintu bibaga byo kwimukana, maze wimuke ku manywa bakureba. Uzimuke uve iwawe ujye ahandi bakureba, ahari bizabatera gutekereza nubwo ari ab'inzu y'abagome.!J “Mwana w'umuntu,uturanan'ab'inzu y'abagome bafite amaso yo kurebantibabone, bafite amatwi yo kumva ntibumve, kuko ari ab'inzu y'abagome./  [J Ijambo ry'Uwiteka ryongera kunzaho ritiJ  J Nuko mbwira abajyanywe ari imbohe ibyo neretswe n'Uwiteka byose. 1J Maze Umwuka aranterura anjyana mu Bukaludayaku bajyanywe ari imbohe, ndi mu iyerekwa ku bw'Umwuka w'Imana. Maze iyerekwa nabonye riherako rimvaho. wJ Nukoubwiza bw'Uwiteka burazamuka buva mu murwa hagati, buhagarara ku musoziuri mu ruhande rw'iburasirazuba rw'umurwa. }J Maze abakerubi barambura amababa yabo, n'inziga zari iruhande rwabo; kandiubwiza bw'Imana ya Isirayeli buri hejuru yabo.-J Ariko abo bafiteumutimaukurikira ibyabo nangaurunukan'ibizira byabo, iyo nzira yabo mbi nzayibagereka ku mutwe.’”Ni ko Umwami Uwiteka avuga. J kugirango bagendere mu mategeko yanjye, bakomeze amateka yanjye kandi bayasohoze, na bo bazabaubwoko bwanjye nanjye mbe Imana yabo.~uJ Nanjye nzabahaumutimauhuyekandi mbashyiremoumwuka mushya,umutimaw'ibuye nzawukuramu mubiriwabo mbaheumutimaworoshye,W'J Kandi bazahaza bahakure ibintu byabo bishishana byose, n'ibizira byaho byose.J J “Nonehouvugeuti ‘Uku ni ko Umwami Uwiteka avuze ngo: Nzabakoranya mbavane mu mahanga, kandi mbateranirize hamwe mbakuye mu bihugu aho mwari mwaratataniye, maze mbahe igihugu cya Isirayeli.V%J “Nuko rerouvugeuti ‘Uku ni ko Umwami Uwiteka avuze ngo: Ubwo nabimuriyekure mu banyamahanga, nkabatataniriza mu bihugu byose, ariko nzamaraumwanya muto mbabereyeubuturobwera mu bihugu batataniyemo.’CJ “Mwana w'umuntu, bene wanyu muva inda imwe n'inzu yose ya Isirayeli, abo bose ni bo abaturageb'i Yerusalemu babwiye bati ‘Nimwimūre Uwiteka, ni twe twahawe iki gihugu houmwandu.’,SJ Maze ijambo ry'Uwiteka rinzaho riti<qJ Nuko ngihanura, Pelatiya mwene Benaya aherako arapfa. Maze nikubitahasi nubamye ntera ijwi hejuru nti “Ayii Mwami Uwiteka! Mbeseugiyegutsembaho rwose abasigaye ba Isirayeli?” J kuko mutagendeye mu mategeko yanjye ntimusohoze n'amateka yanjye, ahubwo mwakurikije amategeko y'abanyamahanga babakikijeho.’”'~GJ Uyu murwa ntuzababera inkono ivuga, kandi namwe ntimuzabainyama zo muri yo, nzabaciraurubanza ndi mu rugabano rwa Isirayeli, namwe muzamenya yuko ndi Uwitekap}YJ Muzagushwan'inkota, nzabaciraurubanza ndi mu rugabano rwa Isirayeli, kandi muzamenya yuko ndi Uwiteka.]|3J Kandi nzawubasohoramo mbatange mu maboko y'abanyamahanga, maze mbashyireho ibihano.N{J Mwatinye inkota ariko nzabagabiza inkota, byavuzwe n'Umwami Uwiteka.3z_J “Ni cyo gituma Umwami Uwiteka avuga ati ‘Abanyu mwishe mugahirika intumbi muri uyu murwa ni bo nyama, na wo uyu murwa ni wo nkono ivuga, ariko mweho muzawusohorwamo.Zy-J Mwakabije kwica abantu banyu muri uyu murwa, inzira zaho muzigwizamo intumbi.’ x9J Maze Umwuka w'Uwiteka anzaho arambwira, ati “Vuga uti ‘Uwiteka yavuze ngo ibyo ni byo mwavuze mwa b'inzu ya Isirayeli mwe, kuko nzi ibyo mwibwira.=wuJ Nuko reroubahanurireibibi mwana w'umuntu,uhanure.”sv_J bavuga bati ‘Mbese igihe cyo kubakaamazu nticyegereje? Uyu murwa ni inkono ivuga, natwe turi inyama.’|uqJ Maze arambwira ati “Mwana w'umuntu, abo ni abantu bagambirira ibibi, kandi bakagira abo muri uyu murwa inama mbiut eJ Nuko Umwuka yongera kunterura anjyana ku irembo ry'inzu y'Uwiteka ryerekeye iburasirazuba. Nuko mbona abantu makumyabiri na batanu ku rugi rw'irembo, maze mbabonamo Yāzaniya mwene Azuri na Pelatiya mwene Benaya, ibikomangoma by'ubwoko.sJ Kandi uko mu maso habo hasaga, n'ishusho yabo, na boubwabo ni byo nabonye ku mugeziKebari, bakagenda umwe umwe aromboreje imbere ye.rJ Umwe umwe yari afite mu maso hane, kandi umwe umwe afite amababa ane n'ibisa n'ibiganza by'umuntu biri munsi y'amababa yabo.vqeJ Abo ni bo cya kizima nabonye kiri munsi y'Imana ya Isirayeli ku mugeziKebari, maze menya yuko ari abakerubi.|pqJ Maze abakerubi barambura amababa yabo batumbagira imbere yanjye bava mu isi, kandi n'inziga zari iruhande rwabo, maze bahagarara ku rugi rw'irembo ry'inzu y'Uwiteka ryerekeye iburasirazuba, kandiubwiza bw'Imana ya Isirayeli bwari hejuru yabo.Yo+J Nukoubwiza bw'Uwiteka buherako buva mu muryango w'inzu, buhagarara ku bakerubi.znmJ Iyo bahagararaga na zo zarahagararaga, batumbagira zigatumbagirana na bo, kukoumwuka w'icyo kizima wari muri zo.1m[J Kandi iyo abakerubi bagendaga inziga zagendaga iruhande rwabo, iyo abakerubi baramburagaamababa yabo bagira ngo bagurukebave ku isi, inziga na zo ntizabavaga iruhande.Wl'J Maze abakerubi baratumbagira, ari bo cya kizima nari nabonye ku mugeziKebari.\k1J Kandi umwe umwe yari afite mu maso hane: mu maso hambere hari mu maso h'umukerubi, mu maso ha kabiri hari mu maso h'umuntu, mu maso ha gatatu hari mu maso h'intare, kandi mu maso ha kane hari mu maso h'igisiga.:joJ izo nziga uko nabyumvise zitwaga inziga zikaraga.iJ Umubiriwabo wose n'imigongo yabo, n'amaboko yabo, n'amababa yabo, n'inziga bari bafite uko ari bane byari bifite amaso impande zose,h1J Iyo zagendaga, zagendaga mu mpande zazo enye zikagenda zitagoragora, ahubwo ahoumutwe wabaga werekeye ni ho zaromborezaga, zikagenda zitagoragora.igKJ Kandi uko zari zimeze uko ari enye zarasaga, bimeze nk'ahouruzigarumwe runyura mu rundi ruziga.=fsJ Maze ndebye mbona inziga enye ziri iruhande rw'abakerubi,uruzigarumwe ruri iruhande rw'umukerubi,urundi ruzigaruri iruhande rw'undi mukerubi, kandi izo nziga zasaga na tarushishi.OeJ Nuko munsi y'amababa y'abakerubi haboneka igisa n'ikiganza cy'umuntu.3d_J Mazeumukerubi aramburaukubokokwe ari hagati y'abakerubi, yendaumuriroubarihagati awushyira mu biganza by'uwo wari wambaye imyambaro y'ibitare, na we arawakira arasohoka.FcJ Nuko Uwiteka amaze gutegeka uwo muntu wari wambaye imyambaro y'ibitare ati “Endaumurirouri hagati y'inziga zikaraga hagati y'abakerubi”, aherako arinjira ahagarara iruhande rw'uruziga.bJ Guhorera kw'amababa y'abakerubi kurumvikana kugerano mu rugo rw'ikambere, kumezenk'ijwi ry'Imana Ishoborabyose iyo ivuze.)aKJ Nukoubwiza bw'Uwiteka burazamuka buva ku mukerubi buhagarara mu muryango w'inzu, maze inzu yuzuramoigicu,urugona rwo rwuzuramokurabagirana k'ubwiza bw'Uwiteka.v`eJ Abakerubi bari bahagaze mu ruhande rw'iburyo rw'inzu igihe uwo muntu yinjiraga, maze igicu cyuzuramu gikari.|_qJ Maze Uwiteka abwirauwambaye imyambaro y'ibitare ati “Genda ujye hagati y'inziga zikaraga munsi y'umukerubi, maze amashyi yawe yombiuyuzuzemoamakara y'ibishiriraukuyehagati y'abakerubi,uyanyanyagize hejuru y'umurwa.”
Nuko ajyamo ndeba.^ J Nuko ndareba maze mbona mu kirere cyari hejuru y'umutwe w'abakerubi, hari igisa n'ibuye rya safiro rimeze nk'intebe y'ubwami.]J Nuko mbona wa muntu wambaye imyambaro y'ibitare,ufiteihembe ririmo wino ku itako rye agaruyeubutumwa ati “Nagenje uko wantegetse.”\}J Nanjye ijisho ryanjye ntirizabareba neza kandi sinzabagirira ibambe, ahubwo ibicumurobyabo nzabigereka ku mitwe yabo.”`[9J Maze arambwira ati “Ibibi by'inzu ya Isirayeli n'iya Yuda birakabije kandi igihugu cyuzuwemon'amaraso, n'umurwa wuzuyemoimanza zigoretse kuko bavuga bati ‘Uwiteka yataye igihugu, kandi Uwiteka nta cyo areba.’0ZYJ Nuko bakibica, aho nari nsigaye nikubitahasi nubamye ndataka nti “Ayii Mwami Uwiteka! Mbeseuzarimbuza abasigaye ba Isirayeliuburakari bwaweubusutse i Yerusalemu?” YJ Kandi arababwira ati “Nimuhumanye inzu kandi ingombe zayo muzuzuzemointumbi. Ngaho nimugende.”Nuko baragenda bica abo ku murwa.PXJ mutsembehoumusazan'umusoren'inkumi, n'abana bato n'abagore, arikoumuntu weseufiteicyo kimenyetso mwe kumwakura, ndetse muheremu buturobwanjye bwera.”Nuko bahera kuri abo basaza bari imbere y'inzu.WJ Ba bandi arababwira numva ati “Nimugende munyure mu murwa mumukurikiye maze mukubite, amaso yanyu ye kubabarira kandi mwe kugiraibambe,7VgJ Nuko Uwiteka aramubwira ati “Gendaunyure mu murwa, hagati muri Yerusalemu, mazeushyire ikimenyetso mu gahanga k'abantu banihira ibizira bihakorerwa byose bikabatakisha.”LUJ Nuko basangaubwiza bw'Imana ya Isirayeli bwavuye ku mukerubi aho bwahoze bugezemu muryango w'inzu, maze ahamagara uwo muntu wari wambaye imyenda y'ibitare, afite ihembe ririmo wino ku itako rye./TWJ Nuko mbona abantu batandatu baturutse mu nzira y'irembo ryo harugururyerekeye ikasikazi,umuntu wese afite intwaro yicana mu kubokokwe. Kandi mbona undi muri bo yari yambaye imyambaro y'ibitare, afite ihembe ririmo wino ku itako rye, maze barinjira bahagarara iruhande rw'igicaniro cy'umuringa.S )J Maze arangururiramu matwi yanjye n'ijwi rirenga ati “Abahawe gutwaraumurwa nimubigize hafi,umuntu wese afite intwaro yicana mu kubokokwe.”3R_JNi cyo gituma nanjye nzabagirirauburakari, ijisho ryanjye ntirizabareba neza kandi sinzabagirira ibambe, nubwo bantakambira mu matwi bashyize ejuru ntabwo nzabumvira.”TQ!JMaze arambaza ati “Mbese ibyourabibonye wa mwana w'umuntu we, ibyo bizira ab'inzu ya Yuda bakorera aha biraboroheye? Kuko igihugu bacyujujemourugomokandi bakongera kundakaza, ndetse bakanegurizaizuru. ?~n}||m|9{_zzyyx_ww6vutt*s:sr^rq{qpHonnJmm5lkkgjj"iXhggfRee\dicc>bbfa``*__z_^^']]C\\?[[ZjYYlXXWW VUTT6S@RRGQQ^PHOO8NN$MM LK_JJrIIHHCG-FFED?CCBB5AA6@4?>[==RMuJAbahanuzi bacyo bakigiriyemoubugambanyi, nk'uko intare itontoma igiye mu muhigobamizeubugingo bw'abantu,ubutunzi n'ibintu by'igiciro cyinshi barabitwaye, bapfakaje benshi muri cyo.uLcJ“Mwana w'umuntu,ukibwire uti ‘Uri igihugu kitabonejwe, kitavubiweimvura ku munsi w'uburakari bukaze.’,KSJNuko ijambo ry'Uwiteka rinzaho ritiJ%JNk'uko ifeza ishongera mu ruganda ni ko muzayishongeramo hagati, kandi muzamenya yuko jye Uwiteka nabasutsehouburakari bwanjye bukaze.’”fIEJNiukurinzabateraniriza hamwe, mbavugutirehoumurirow'uburakari bwanjye muyishongeremo hagati.cH?JNk'uko bateraniriza ifeza n'umuringa, n'icyuma n'isasu n'ibati mu ruganda, bakabivugutirahoumurirokugirango bishonge, uko ni ko namwe nzabateraniriza hamwe mfiteuburakari n'umujinya, abe ari mo mbashyira mbashongeshe.GJNi cyo gituma Umwami Uwiteka avuga ati ‘Kuko mwese mwahindutse inkamba, dore ngiye kubateraniriza muri Yerusalemu hagati.F-J“Mwana w'umuntu, inzu ya Isirayeli yampindukiyeinkamba, bose niumuringa n'ibati, n'icyuma n'isasu biri mu ruganda, bahindutse inkamba y'ifeza.'EIJIjambo ry'Uwiteka rinzaho ritiZD-JNaweuzabawiyandurijeimbere y'abanyamahanga, mazeuzamenye yuko ndi Uwiteka.’”bC=JNzagutataniriza mu mahanga nguteragane mu bihugu, ibyo wanduye by'umwanda nzabikumaramo. BJMbeseumutimawaweuzihangana? Ese n'amaboko yawe azakomera mu minsi nzabiguhaniraho? Jye Uwiteka ni jye wabivuze kandi nzabisohoza.AJ “‘Dore ni cyo cyatumye nkubitaibiganza byanjye ku ndamu z'uburiganya wabonye, no ku bw'amaraso yavushirijwe muri wowe.d@AJ Abakurimobakiriye impongano kugirango bavushe amaraso, wemeye kwakira indamu y'ubuhenzi n'inyungu zirenzeurugero, kandi wabonye indamu kuri bagenzi baweubarenganije, ariko jye waranyibagiwe. Ni ko Umwami Uwiteka avuga.?/J Umuntu akorana ibizira n'umugorew'umuturanyi we, kandi undi akanduzaumukazana we amusambanya, undi wo muri wowe agakinda mushiki we basangiye se.b>=J Muri wowe bambura ba se bakabateraubwambure, kandi bakoza abagore bari mu mugongo isoni.=+J Ababeshyera abandi bari bakurimokugirango bavushe amaraso, abagutuyehobagaburiyeimandwa mu mpinga z'imisozi, kandi bagukoreramo ibiteye ishozi.=<uJWasuzuguyeibyera byanjye,uzirura n'amasabato yanjye.;JAbari muri wowe basuzuguraba se na ba nyina, abashyitsi bakagirirwaurugomomuri wowe, impfubyi n'abapfakazi bakagirirwa nabi muri wowe.k:OJDore ibikomangoma bya Isirayeli, kimwe kimwe muri wowe,umurimow'amaboko yabyo niukuvusha amaraso.o9WJAbari hafi yawe n'abari kure yawe bazagusekako uri uw'izina ryanduye, kandiugiraumuvurungano mwinshi.w8gJAmaraso wavushije yatumyeugibwaho n'urubanza, n'ibigirwamana wiremeye byarakwanduje, kandi wowe wateye igihe cyawe ko gisohora ndetseukageza no ku myaka yawe. Ku bw'ibyo ni jye wakugizeurw'amenyo ku banyamahanga,ugasekwa n'ibihugu byose.97kJKandiuzavuge uti ‘Uku ni ko Umwami Uwiteka avuze ngo: Doreumurwauvushiriza amaraso muri wo hagati kugirango igihe cyawo kigere, kandi wiremera ibigirwamana bituma wiyanduza!~6uJ“Nawe mwana w'umuntu, mbeseuzacaurubanza,uzaciraurubanzaumurwauvusha amaraso? Nuko wumenyeshe ibizira byawo byose./5 [JIjambo ry'Uwiteka ryongera kunzaho riti4'J%Uzaba uwo gukongorwa n'umuriro, n'amaraso yawe azameneka mu gihugu cyose, kandi ntabwouzongera kwibukwaukundi kuko jye Uwiteka mbivuze.’” 3J$Kandi nzagusukahoumujinya wanjye, nguhuhirehoumurirow'uburakari bwanjye. Nzakugabiza amaboko y'abanyarugomo, abahanga bo kurimbura.p2YJ#Ya nkotauyisubizemu rwubatirwayo. Aho waremewe, mu gihugu cya kavukireyawe, ni ho nzaguciriraurubanza.M1J"bakikubonera iyerekwa ry'ubusa, bakuraguriraibinyoma, kugirangourambikwe ku majosi y'abanyabyaha bakomerekejweurugumarwica, basohoweho n'umunsi wabo, mu gihe cy'imperuka bazahanirwa ibyaha byabo.Y0+J!“Nawe mwana w'umuntu vugauhanura uti ‘Uku ni ko Umwami Uwiteka avuga ibya bene Amoni n'igitutsi cyabo.’Mazeuvugeuti ‘Inkota, inkota irabanguwe, ibonerejwe gusogota kugirango irimbure ibe nk'umurabyo, /J Nzabyubika, nzabyubika, nzabyubikana byo ntibizongera kubaho, kugezaigihe nyirabyoubifitiyeubushobozi azazira, nanjye nzabimuha.’6.eJNi ko Umwami Uwiteka avuze. Ikurehoigisingo wiyambure ikamba, ntabwo bizakomeza kumerank'uko byari bisanzwe, icyari hasiugishyire hejuru kandi icyari hejuruugicishe bugufi.-J“‘Naweuwakomerekejweurugumarwica, wa mwami mubi wa Isirayeli we, wasohoweho n'umunsi wawe, mu gihe cy'imperukauzahanirwa ibibi byawe.Z,-J“Ni cyo gituma Umwami Uwiteka avuga ati ‘Kuko mwateye gukiranirwa kwanyu ko kwibukwa, mugatwikururaibicumurobyanyu bigatuma ibyaha byanyu bigaragarira mu mirimo yanyu yose, ubwo mwibutswemuzafatwaukuboko.{+oJNyamara bizababera nk'indagu y'ibinyoma, imbere y'ababarahiye, ariko azabibutsa igicumurocyabo kugirango bafatwe.* JMazeukubokokwe kw'iburyo ni ko yereje i Yerusalemu, ngo yishyireho imigogo y'urwicundo yo gusenya inkike z'amabuye, akasamira abazahatsindirwa akavuza induru, agashyiraho n'imigogo yo gusenya amarembo, akaharundaho ibyo kuririraho, akahakikizaho ibihome.N)JKukoumwami w'i Babuloniyahagaze mu mahuriroy'inzira, aho izo nzira zombi zitangiriye kugirango araguze, akazungurizaimyambi hirya no hino akaraguza terafimu, kandi akareba no mu mwijima wo mu nda.`(9JUzashyireho inzira y'inkota ize i Raba y'Abamoni, n'i Buyudai Yerusalemu hari ibihome.O'J“Nawe mwana w'umuntu, wishyirireho inzira ebyiri zo kunyurwamo n'inkota y'umwami w'i Babuloniije, zombi zizava mu gihugu kimwe,ushyireho ikimenyetso,ugishyire aho inzira ijya mu murwa itangiriye.0&[JIjambo ry'Uwiteka ryongera kunzaho ritic%?JNanjye nzakubitamu mashyi, kandi ntumeuburakari bwanjye butuza. Ni jye Uwitekaubivuga.”[$/JIshyire hamweuganaiburyo witezeurugamba,uganaibumosoaho werekeje amaso yawe hose.$#AJKandi iyo nkota iteyeubwoba nayibanguriyeamarembo yabo yose, kugirango imitima yabo ijabuke barusheho gusitara. Yemwe, isa n'umurabyo, ityarizwa gusogota.^"5J“Nuko rero weho mwana w'umuntu,uhumurekandiukubitemu mashyi,urekeinkota ikubitekabiri ndetse n'ubwa gatatu, ni yo nkota iteraurugumarwica, ni inkota y'ukomeye wakomerekejweurugumarwica, yinjiye no mu mazu yabo.s!_JKuko hariho amakuba, niba inkoni y'agasuzugurona yo itakiriho bitwaye iki? Ni ko Umwami Uwiteka avuga.’< qJTakaucureumuborogo mwana w'umuntu, kuko ibanguriweubwoko bwanjye, ibanguriweibikomangoma bya Isirayeli byose byategekewe inkota hamwe n'ubwoko bwanjye. Nuko rero ikubiteku itako.)JIyo nkota yatangiwe kugirango bayiboneze ibone gukoreshwa. Inkota yatyajwe, niukuriyarabagiranishijwe kugirango ishyirwe mu kubokok'umwicanyi.+Jyatyarijwe kugirango isogote, irarabagirana kugirango ise n'umurabyo. Mbese aho twagira ibitwenge? Inkoni y'umwana wanjye ihinyura igiti cyose.J“Mwana w'umuntu, vugauhanura uti ‘Uku ni ko Uwiteka avuze ngo: Vuga uti: Inkota, inkota iratyaye kandi irarabagirana,,SJ Maze ijambo ry'Uwiteka rinzaho riti J Nuko nibakubazabati ‘Igitumaunihani iki?’Uzabasubizeuti ‘Mbitewe n'inkuru y'ibibi bije,umutimawoseuzahamuka n'amaboko yose atentebuke,umutimawoseuzakuka, n'intege zose zihinduke amazi. Dore biraje kandi bigiye gusohora. Ni ko Umwami Uwiteka avuga.’”kOJ “Nuko rerounihe, mwana w'umuntu, kandiunihire imbere yaboufiteumubabaro mwinshiuguciyeumugongo.J maze ibifiteumubiribyose bizamenya yuko jye, Uwiteka, nakuye inkota yanjye mu rwubatirwayo, ntabwo izarusubiramoukundi.’3_J Nuko rero, ubwo nzagutsembana n'abakiranutsi n'abanyabyaha, ni cyo gituma inkota yanjye izava mu rwubatirwayo yibasiye ibifiteumubiribyoseuhereye ikusiukageza ikasikazi,#?Jukibwire uti ‘Uku ni ko Uwiteka avuga ngo: Dore ndakwibasiye, ngiye gukurainkota yanjye mu rwubatirwayo, maze ngutsembane n'abakiranutsi n'abanyabyaha.J“Mwana w'umuntu, erekeza amaso yawe i Yerusalemu, wohereze ijambo ryawe ku buturobwera, kandiuhanurireigihugu cya Isirayeli,SJMaze ijambo ry'Uwiteka rinzaho ritioWJNuko ndavuga nti “Ayii Mwami Uwiteka! Baramvuga bati ‘Mbese ahouriyamuntu siumuciw'imigani?’”b=JMaze igifiteubugingo cyose kizabona ko ari jye Uwitekauwukongeje, kandi ntuzazima.’” 9Jubwire ishyamba ryaho uti ‘Umva ijambo ry'Uwiteka. Uku ni ko Umwami Uwiteka avuga ngo: Dore ngiye kugukongeza, kandiumurirowaweuzatwika igiti kibisi cyose n'igiti cyumye cyose bikurimo, ntabwo ibirimi by'umurirobizazima, mu maso hose hazababirwauhereye ikusiukageza ikasikazi.{J“Mwana w'umuntu, erekeza amaso yawe ikusi, wohereze ijambo ryawe ikusi, mazeuhanurireishyamba ryo mu kibaya cy'ikusi,+ SJMaze ijambo ry'Uwiteka rinzaho ritiY+J,Kandi muzamenya yuko ndi Uwiteka nimara kubagenza ntyo ngirira izina ryanjye, kuko ntakurikije ingeso zanyu mbi, cyangwa imirimo yanyu yahumanye, mwa b'inzu ya Isirayeli mwe. Byavuzwe n'Umwami Uwiteka.’”}J+Aho ni ho muzibukirainzira zanyu n'imirimo yanyu yose, iyo mwiyandurishije, kandi muzizinukwa ku bw'ibibi byose mwakoze.~ uJ*Namwe muzamenya yuko ndi Uwiteka, igihe nzabajyana mu gihugu cya Isirayeli, mu gihugu narahiriye guha ba sogokuruza.5 cJ)Nzabakira nk'ibihumuraneza ubwo nzabakura mu banyamahanga, nkabakoranya mbavanye mu bihugu mwatataniyemo, kandi nziyerekanira muri mwe imbere y'abanyamahanga ko ndi Uwera. -J(Umwami Uwiteka aravuga ngo: Ku musoziwanjye wera, ku musoziw'impinga ya Isirayeli, ni ho ab'inzu ya Isirayeli bose n'abari mu gihugu bose bazankorera. Aho ni ho nzabakirira neza, kandi ni ho nzabakira amaturo, n'umuganura w'amaturo yanyu hamwe n'ibintu byanyu byera byose.} sJ'“‘Yemwe ab'inzu ya Isirayeli mwe, uku ni ko Umwami Uwiteka avuga ngo: Nimugende,umuntu wese akorere ibigirwamana bye, ariko hanyuma muzanyumvira, kandi izina ryanjye ryera ntabwo muzongera kuryandurisha amaturo yanyu n'ibigirwamana byanyu. -J&ariko nzabakuramoabagome n'abancumuyehombakure mu gihugu batuyemo, kandi ntibazinjira mu gihugu cya Isirayeli. Namwe muzamenya yuko ndi Uwiteka.\1J%“‘Kandi nzabacisha munsi y'inkoni yanjye, maze mbazane mu ndahiro y'isezerano,{J$Nk'uko naburanije ba sogokuruzabanyu mu butayubwo mu gihugu cya Egiputa, ni ko nzababuranya. Byavuzwe n'Umwami Uwiteka.Y+J#Nzabajyana mu butayubw'abanyamahanga, ari ho nzababuranyiriza duhanganye amaso.J"Kandi nzabakura mu mahanga, mbateranirize hamwe mbakuze mu bihugu mwatataniyemo n'amaboko akomeye kandi arambuye, n'uburakari busesuye. J!Umwami Uwiteka aravuga ngo: Ndirahiye ko ngiye kubaberaumwami mbategekesheje amaboko akomeye kandi arambuye, n'uburakari busesuye.?wJ Kandi mu byo mwibwira nta na kimwe kizaba, ubwo muvugamuti “Tuzamera nk'abanyamahanga, tube nk'imiryango yo mu bindi bihugu, dukorere ibishushanyo bibajwe mu biti no mu mabuye.”zmJKuko iyo muturaamaturo yanyu mucisha n'abahungu banyu mu muriro, muba mwiyandurisha ibigirwamana byanyu byose kugezana n'ubu. Mbese nahanuzwa namwe, mwa b'inzu ya Isirayeli mwe? Ndirahiye yuko ntazahanuzwa namwe. Ni ko Umwami Uwiteka avuga.)KJ“Nuko reroubwire ab'inzu ya Isirayeli uti ‘Uku ni ko Umwami Uwiteka avuga ngo mbese muriyanduza nk'uko ba so bagenje, mugasambana mukurikije ibizira byabo?ykJMaze ndababaza nti: Impamvu z'izo ngoro mujyamo ni iki? Ni cyo cyatumye izina ryazo ryitwa Bama kugezan'ubu.’JKuko maze kubageza mu gihugu, icyo narahiriye kubaha, babonyeumusozimuremure wose n'igiti gitoshye cyose, baherako bahatambirira ibitambo byabo kandi baba ari ho baturiraituro ryabo rindakaza, bahosereza n'imibavu yabo kandi bahasukiran'amaturo yabo y'ibyokunywa.~-J“Nuko rero mwana w'umuntu,uvuganen'ab'inzu ya Isirayeli,ubabwire uti ‘Uku ni ko Umwami Uwiteka avuga ngo: Ba so barantutse ubwo bancumuyeho.}/Jkandi mbandurisha amaturo yabo, kuko bacishije impfura zabo zose mu muriro, kugirango mbahindure ingegera babone kumenya yuko ari jye Uwiteka.’J| J“‘Nuko mbaha amategeko atababonereye n'amateka atababeshaho,{3Jkuko batakomeje amateka yanjye, ahubwo amategeko yanjye barayanze bazirura n'amasabato yanjye, kandi amaso yabo akurikirana ibigirwamana bya ba se.`z9JNongeye kubarahirira mu butayuyuko nzabatataniriza mu mahanga, nkabateragana mu bihuguyJAriko nageruyeukubokokwanjye ngirira izina ryanjye, kugirango ridasuzugurirwa imbere y'abanyamahanga, abo nabakuye imbere.x7J“‘Ariko abana babo na bo barangomeye ntibagendera mu mategeko yanjye, n'amateka yanjye ntibayakomeza ngo bayakurikize kandi ari yo abeshahouyakomeje, n'amasabato yanjye barayaziruye. Maze mvuga yuko nzabasukahouburakari bwanjye, nkabamarirahoumujinya wanjye bari mu butayu.w{Jkandi mujye mweza amasabato yanjye abe ikimenyetso hagati yanjye namwe, kugirango mumenye yuko ndi Uwiteka Imana yanyu.rv]JNdi Uwiteka Imana yanyu, mujye mugendera mu mategeko yanjye, mukomeze amateka yanjye kandi muyakurikize, u9JNabwiriye abana babo mu butayunti: Ntimukagendere mu mategeko ya ba so kandi ntimugakomeze amateka yabo, cyangwa ngo mwiyandurishe ibigirwamana byabo.st_J“‘Ariko ijisho ryanjye ryarabagiriye sinabarimbura, kandi sinabatsembaho rwose, igihe bari mu butayu.s)Jkuko banze amateka yanjye ntibagendere mu mategeko yanjye, n'amasabato yanjye bakayazirura, ahubwo imitima yabo yakurikiye ibigirwamana byabo.r-JKandi nabarahiriye mu butayu, yuko ntazabageza mu gihugu nabahaye cy'amata n'ubuki, ari cyo gishimwa n'ibindi bihugu byose, yuko ari cyo ngenzi,mqSJAriko nagiriye izina ryanjye kugirango ridasuzugurirwa imbere y'abanyamahanga, abo nabakuye imbere.pJ Ariko ab'inzu ya Isirayeli barangomeye bari mu butayu, ntibagendera mu mategeko yanjye kandi banze n'amateka yanjye, ari yo abeshahouyakomeje, n'amasabato yanjye barayaziruye cyane. Ni ko kuvugayuko nzabasukahouburakari bwanjye bari mu butayukugirango mbarimbure.oJ Maze kandi mbaha n'amasabato yanjye ngo abe ikimenyetso hagati yanjye na bo, kugirango bamenye yuko ari jye Uwitekaubeza.]n3J Maze mbaha amategeko yanjye mbamenyesha n'amateka yanjye, ari yo abeshahouyakomeje.FmJ “‘Nuko mbavana mu gihugu cya Egiputa mbajyana mu butayu.*lMJ Ariko nagiriye izina ryanjye, kugirango ridasuzugurwa imbere y'abanyamahanga bari barimo, ari yo nabiyerekaniraga imbere, igihe nabakuragamu gihugu cya Egiputa.qk[JAriko barangomeye banga kunyumvira. Bose ntibata kure ibizira bahozagaho amaso, kandi ntibareka n'ibigirwamana byo muri Egiputa. Ni ko kuvugango nzabasukahouburakari bwanjye, nkabamarirahoumujinya wanjye bari mu gihugu cya Egiputa.-jSJNuko mperako ndababwira nti “Umuntu wese ate kure ibizira yahozagaho amaso, kandi mwe kwiyandurisha ibigirwamana byo muri Egiputa. Ni jye Uwiteka Imana yanyu.”OiJuwo munsi ni wo nabarahiriyeho ko nzabavana mu gihugu cya Egiputa, nkabajyana mu gihugu nari nabashakiye, igihugu cy'amata n'ubuki, kandi ari cyo gishimwa n'ibindi bihugu byose kuko ari cyo ngenzi.\h1Jubabwire uti ‘Uku ni ko Umwami Uwiteka avuga ngo: Ku munsi natoyemo Isirayeli nkarahiraurubyaro rw'inzu ya Yakobo, kandi nkabiyerekera mu gihugu cya Egiputa, igihe mbarahiye nti “Ndi Uwiteka Imana yanyu”,igKJ“Mbeseuzabaciraurubanza mwana w'umuntu, mbeseuzabaciraurubanza? Ubamenyeshe ibizira bya ba seIf J“Mwana w'umuntu, vuganan'abakuru ba Isirayeliubabwire uti ‘Uku ni ko Umwami Uwiteka avuga ngo: Mbese mwazanywe no kumpanuza? Ndirahiye ko ntazahanuzwa namwe.’Ni ko Umwami Uwiteka avuga.,eSJMaze ijambo ry'Uwiteka rinzaho riti"d ?JNuko mu mwaka wa karindwi mu kwezi kwa gatanu, ku munsi wa cumi w'uko kwezi, bamwe bo mu bakuru ba Isirayeli baje guhanuza Uwiteka, bicara imbere yanjye.8ciJKandiumurirowavuye mu nkoni zo mu mashami yawoutwika amatunda yawo, bituma ari nta nkoni ikomeye y'umuringiso w'umwami imusigaraho.’Ibyo niumuborogo kandi bizaborogerwa.”Hb J Noneho wateye mu butayu, mu gihugu cy'umukakaro gifite inyota.-aSJ Ariko waranduranyweuburakariutsindwa hasi, mazeumuyagaw'iburasirazuba wumisha amatunda yawo, inkoni zo kuri wo zikomeye zirahwanyuka maze ziruma,umurirourazitwika.(`IJ Kandi wariho inkoni zikomeye z'imiringiso y'abami,uburebure bwazo bwasumbaga amashami atsikanye, kandi zikagaragazwa n'uburebure bwazo n'amashami yazo menshi.q_[J “‘Nyoko yari ameze nk'umuzabibu watewe hafi y'amazi, warumbutseukagaba amashami ku bw'amazi menshi..^UJ Nuko bawubohera mu mbago, bawufashamo inkonzo bawushyiraumwami w'i Babuloni, bawushyira mu bihome kugirango ijwi ryawo ritongera kumvikanira mu misozi ya Isirayeli.s]_JMaze amahanga awugererezaho aturutse mu bihugu, awuramburirahourushundura rwayo maze ugwa mu bushyabwayo.\ JNukoumenya amanyumba yabo wubikaimiduguduyabo, igihugu gihinduka amatongo n'inkenja yacyo irashira, bitewe no gutontoma kwawo.U[#Jukajyauzerera mu ntare ariumugunzu, mazeumenya guhigandetseukarya n'abantu.ZJNuko iyo ntare ibonye ko iwutegereje ikawuheba, iherako yenda ikindi kibwana cyo mu bibwana byayo, ikigiraumugunzu w'intare,kYOJAmahanga na yo yumva ibyawo maze ugwa mu bushyabwabo, bawujyanisha inkonzo mu gihugu cya Egiputa.fXEJNuko irera icyana cyayo kimwe kibaumugunzu w'intare, mazeumenya guhigandetseukarya n'abantu.vWeJ‘Nyoko yari iki? Yari intare y'ingore yiryamiraga mu ntare, ikonkereza ibibwana byayo mu migunzu y'intare.AV J“Maze kandiuborogere ibikomangoma bya IsirayeliuvugeutigUGJ Erega sinishimiraugiyegupfa ko yapfa, nuko nimuhindukiremubeho.”Ni ko Umwami Uwiteka avuga.TJNimute kure ibicumurobyanyu byose, ibyo mwakoze, mwirememoumutimamushyan'umwuka mushya. Kuki mwarinda gupfa, mwa b'inzu ya Isirayeli mwe?US#J“Ni cyo gituma ngiye kubaciraurubanza,umuntu wese nk'uko imigenzereze ye iri, mwa b'inzu ya Isirayeli mwe. Ni ko Umwami Uwiteka avuga. Nimugaruke muve mu bibi byanyu byose, ibibi bitabatera kurimburwa.ERJAriko ab'inzu ya Isirayeli baravuga bati ‘Imigenzereze y'Uwiteka ntitunganye.’Mwa b'inzu ya Isirayeli mwe, mbese imigenzereze yanjye ntitunganye? Imigenzereze yanyu si yo idatunganye?VQ%JKuko yihwituye akava mu bibi bye yakoze byose, niukuriazabaho ntabwo azapfa.zPmJMaze kandiumunyabyaha nava mu byaha bye yakoraga, agakora ibitunganye bihwanye n'amategeko, azakizaubugingo bwe.fOEJUmukiranutsi nareka gukiranuka kwe agakora ibibi azabipfiramo, ibibi yakoze ni byo apfiramo.=J akagendera mu mategeko yanjye, agakomeza amateka yanjye kandi akaba n'umunyamurava, uwo aba ariumukiranutsi, niukuriazabaho. Ni ko Umwami Uwiteka avuga.*=MJkandi ntagurizekubonaindamu y'ubuhenzi cyangwa kwakaumuntu ibirenzeurugero, ahubwo akarindaukubokokwe ikibi kandiumuntuuburanan'undi akabaciraurubanza rutabera,#<?Jari ntawe yagiriye nabi, ahubwo akaba yarashubijeingwateuwayimugwatirije kandi ari nta we yariganije, ahubwo akagaburiraabashonji akambika abambayeubusa,R;Jkandi akaba atagaburiyeimandwa ku murinziushinzwe mu mpinga y'umusozi, n'ibigirwamana by'inzu ya Isirayeli ntabyuburireamaso kandi akaba atanduzaumugorew'umuturanyi we, ategereyeumugoreuri mu mugongo,X:)J“Arikoumuntu niba ariumukiranutsi, agakora ibitunganye bihwanye n'amategeko,9{JDoreubugingo bwa bose niubwanjye,ubugingo bw'umwana niubwanjye nk'ubugingo bwa se,ubugingo bukoraicyaha ni bwo buzapfa.Y8+J“Ndirahiye, ni ko Uwiteka avuga, ntabwo muzongera guciraIsirayeli uwo mugani.$7AJ“Kuki mujya muciraigihugu cya Isirayeli uyu muganingo ‘Ababyeyi bariye inzabibu zirura, ariko abana babo bakaba ari bo bagiraubushagarira mu kanwa’?/6 [JIjambo ry'Uwiteka ryongera kunzaho ritik5OJMaze ibiti byose byo mu ishyamba bizamenya yuko jye Uwiteka ari jye wacishije igiti kirekire bugufi, ngashyira hejuru igiti kigufi; numishije igiti gitoshye ntuma igiti cyumye gitoha. Jye Uwiteka narabivuze ndabisohoza.’”N4Jku musozimuremure wa Isirayeli ni ho nzaritera, na ryo rizagaba amashami yera imbuto ribeumwerezi mwiza, kandi ibigurukaby'amoko yose bizībera munsi yawo, mu gicucu cy'amashami yawo ni ho bizaba.g3GJ“‘Uku ni ko Umwami Uwiteka avuga ati: Nanjye nzajyana icyo mu bushorishori bw'umwerezi maze ngitere, nzakokora ihage ryoroshye ryo mu mahage yo mu bushorishori bwawo maze nditere ahitegeye mu mpinga y'umusozimuremure,+2OJKandi impunzi ze zose zo mu ngabo ze zose zizagushwan'inkota, na bo abasigaye bazatatanirizwa mu birere byose, namwe muzamenya yuko jye Uwiteka ari jye wabivuze.1)JKandi nzamuramburirahourushundura rwanjye afatwe mu mutegowanjye, nanjye nzamujyana i Babuloniabe ari ho mwibukiriza igicumurocye yancumuyeho.0'J“‘Ni cyo gituma Umwami Uwiteka avuga ati: Ndirahiye, niukuriindahiro yanjye yasuzuguyen'isezerano ryanjye yishe, nzabigereka ku mutwe we./ JYasuzuguyeindahiro yica n'isezerano, ndetse yari yamanitseukubokokwe arahira ariko arengaho arabikora byose, ntabwo azarokoka.7.gJFarawo na we, n'ingabo ze zikomeye n'ibitero bye byinshi, nta cyo azamumarira mu ntambara igihe bazarunda ibyo kuririraho, bakubakaibihome kugirango barimbure abantu benshi.:-mJ“‘Umwami Uwiteka aravuga ati: Ndirahiye, niukuriahoumwami wamwimitse atuye, uwo yasuzuguyeindahiro ye akica n'isezerano rye, ni ho azapfira koko ari kumwe na we i Babuloni./,WJAriko aramugomera atuma intumwa ze muri Egiputa, kugirango bamuhe amafarashi n'abantu benshi. Mbese azahirwa? Ukora nk'ibyo azarokoka? Azica isezerano kandi arokoke?a+;Jkugirangoubwami bugwe hasi bwe kwibyutsa, ahubwo buhagarikwe no gukomeza isezerano rye.h*IJ Ajyana n'uw'urubyaro rw'umwami, asezerana na we kandi aramurahiza, ajyana intwari zo mu gihuguU)#J “Nukoubwire iyo nzu y'abagome uti ‘Mbese ntimuzi uko uwo muganiusobanurwa?’Ubabwire uti ‘Doreumwami w'i Babuloniyaje i Yerusalemu, ajyanaumwami waho n'ibikomangoma byaho, abajyana iwe i Babuloni.0([J Ijambo ry'Uwiteka ryongera kunzaho ritiz'mJ Mbese ko watewe,uzatoha? Ntuzumarwose se,umuyagaw'iburasirazuba nuwugeraho? Uzumiramu mayogi aho wakuriye.’”&}J “Uvuge uti ‘Uku ni ko Umwami Uwiteka avuga ngo: Mbeseuzatoha? Ntikizarandura imizi yawo se, kikawushikuzahoimbuto kugirango wume, ibibabi bitoshye byose birabe? Ndetse kuwuranduranan'imizi yawo, ntibyagombaukubokogukomeye cyangwa abantu benshi.x%iJWatewe mu butakabwiza hafi y'amazi menshi, kugirangoumereamashami kandi were imbuto, ube n'umuzabibu mwiza.’L$J“‘Hari n'ikindi gisiga kinini gifite amababa manini n'amoya menshi, nuko uwo muzabibuukirandiraho imizi yawo kandiucyerekeza amashami yawo, uri mu mayogi y'aho watewe kugirango kiwuvomerere.<#qJMaze iramera ibaumuzabibu mugufiugabaamashami, amashami yawo yerekera icyo gisiga, na yo imizi yawo ishora munsi yacyo. Nuko ibaumuzabibu,umeraho amashami kandiushibukahoamahage. w~~a}}:|{{zzz$yxxnww}vvvujttnss2rr)qq"ppo$nnZmm5ll|kQjiifhhHggjgeeNddcabaaia!`{_^^]c\\U[[ZYYXXWVUU"TTSORpQQPBOLNNN]MM6LLK*JIIPHGG?FF+E=DCC0BB@AA/@)??+>==S<55m444228100&/W..._-,,*+*D))\(x'&&`%%U$##t"[!!, }UJlV#'a&qr,V S u  y ' ifWAJ“‘Uku ni ko Umwami Uwiteka avuga ngo: Umunsi wamanukagaujya ikuzimunategetse kuwuborogera, nawukingiye imuhengeri, mbuza imigezi yaho gutemba n'amazi menshi aragomerwa, maze ntuma i Lebanoni ngo hawuborogere kandi n'ibiti byose byo mu gasozi ngo biwurabire.8@iJkugirango hatagira igiti cyo hafi y'amazi kiziratanauburebure bwacyo, cyangwa ngo kigabe amashami mu bushorishori bwacyo, habe n'ibikomeye byo muri byo bigira ngo bisumbe ibindi ari byo biyoborwamo amazi byose, kuko byose byatanzwe ngo bipfe bijye ikuzimu, bifatanijwe n'abantu bamanuka bajya mu rwobo.z?mJ Ibisiga byo mu kirere byose bizataha kuri wo aho waguye, n'inyamaswa zose zo mu ishyamba zizaba ku mashami yawo, > J Kandi inzaduka z'abanyamahanga ziteraubwoba zarawutemye ziwusigaaho, amashami yawo anyanyagira ku misozi no mu bikombe hose, na yo amahage yawo aravunikaagwa ku migende y'amazi yose yo mu gihugu, kandi amahanga yo mu isi yose ava mu gicucu cyawo arawusiga.b==J nzawugabiza intwari yo mu mahanga izawugirauko ishatse, nawirukanye nywuhoyeibibi byawo.0<YJ “‘Ni cyo cyatumye Umwami Uwiteka avuga ati: Kuko wabaye muremure, mu bushorishori bwawo bwageze mu bicu, kandiuburebure bwawo bugatumaumutimawawo wishyira hejuru,w;gJ Nawurimbishije amashami menshi, bituma ibiti byose byo muri Edeni byari mu ngobyi y'Imana biwugirira ishyari.h:IJImyerezi yo muri ya ngobyi y'Imana ntabwo yabashaga kuwuhisha, imiberoshi ntiyareshyaga n'amahage yawo, n'imyarumonintabwo yareshyaga n'amashami yawo, kandi nta giti cyo muri iyo ngobyi y'Imana cyari gihwanije na woubwiza.|9qJUko ni ko warimbishijwe n'ubuninibwawo n'uburebure bw'amashami yawo, kuko imizi yawo yari ishoreye mu mazi menshi.98kJIbisiga byo mu kirere byose bikarika mu mashami yawo, kandi inyamaswa zo mu ishyamba zikabyarira ibyana byazo munsi y'amashami yawo, amahanga akomeye yose akaba igicucu cyawo.7'JNi cyo cyatumyeuburebure bwawo busumba ibiti byose byo ku gasozi n'amahage yawo akagwira, amashami yawo agakuzwa n'amazi menshi kandiugatoha.16[JWakujijwe n'amazi menshi imuhengeri hawuteragukuraneza, imigezi yaho yatemberaga impande z'aho watewe zose,ukayobora imigende yawo y'amazi ku biti byose byo mu gasozi.5JDore Umwashuri yariumwerezi w'i Lebanoni,ufiteamashami meza n'igicucu kinini kandi ari muremure, mu bushorishori bwawo bwageze mu bicu.m4SJ“Mwana w'umuntu,ubwire Farawoumwami wa Egiputa n'abantu be bose uti ‘Ni nde muhwanije gukomera?x3 kJNuko mu mwaka wa cumi n'umwe, mu kwezi kwa gatatu ku munsi wa mbere w'uko kwezi, ijambo ry'Uwiteka rinzaho ritiu2cJKandi Abanyegiputa nzabatataniriza mu mahanga, mbateragane mu bihugu maze bazamenye yuko ndi Uwiteka.’”Y1+JKandi amaboko y'umwami w'i Babuloninzayakomeza, na yo amaboko ya Farawo azatentebuka maze bazamenye yuko ndi Uwiteka, igihe nzashyira inkota yanjye mu kubokok'umwami w'i Babuloniakayuhiraigihugu cya Egiputa.10[JAmaboko y'umwami w'i Babuloninzayakomeza inkota yanjye nyishyire mu kubokokwe, ariko Farawo we nzamuvunaamaboko, azanihira imbere ye ameze nk'uwakomeretseurugumarwica.I/ JAbanyegiputa nzabatataniriza mu mahanga, mbateragane mu bihugu.Q.JNi cyo gituma Umwami Uwiteka avuga ati ‘Dore nibasiye Farawoumwami wa Egiputa, nzamuvunaamaboko yombi, uko nabanje kuvunamvune n'ugusigaye kugikomeye, kandi inkota iri mu kubokokwe nzayigusha hasi.B-}J“Mwana w'umuntu, navunnyeukubokokwa Farawoumwami wa Egiputa, kandi dore ntabwo kwapfutswengo gushyirwehoumuti, ntikwashyizweho igitambaro kugirango kuboneimbaraga zo gukomeza inkota.{,oJNuko mu mwaka wa cumi n'umwe, mu kwezi kwa mbere ku munsi wa karindwi w'uko kwezi, ijambo ry'Uwiteka rinzaho ritiZ+-JUko ni ko nzashyira ibihano kuri Egiputa, maze bazamenye yuko ndi Uwiteka.’”I* JI Tehafenehesi na ho hazabaubwirakabiri igihe nzahakurahouburetwa bwa Egiputa, kandiubwibone bw'ububasha bwaho buzahashira. Igicu kizahatwikira, na bo abakobwa babo bazajyanwa ari abanyagano.u)cJAbasore bo muri Aveni n'ab'i Pibeseti bazagushwan'inkota, kandi abo muri iyo midugudubazajyanwa ari imbohe.(JNzakongezaumuriromuri Egiputa, i Sini hazagiraumubabaroukomeye kandi kuri No hazubikwa, na ho i Nofu hazaterwa n'ababisha ku manywa.k'OJNzasukauburakari bwanjye kuri Sini igihome cyo muri Egiputa, kandi abantu bo kuri No nzabatsemba.f&EJI Patirosi nzahahindura amatongo, nkongezeumuriromuri Sowani, na ho kuri No mpacireho iteka.i%KJ “‘Uku ni ko Umwami Uwiteka avuga ngo: Ibigirwamana na byo nzabirimbura kandi nzatsemba ibishushanyo muri Nofu, nta gikomangoma kizongera kuva mu gihugu cya Egiputa, kandi igihugu cya Egiputa nzagishyiramo ibiteyeubwoba.0$YJ Imigezi nzayikamya igihugu ngitange mu maboko y'abantu babi, kandi igihugu n'ibikirimo byose nzagihindurisha amatongoukubokokw'abanyamahanga. Ni jye Uwiteka wabivuze.$#AJ We n'ingabo ze ziri kumwe na we zitera amahangaubwoba, bazazanwa no kurimbura igihugu kandi bazuhiraEgiputa inkota zabo, maze igihugu bacyuzuzemoimirambo. "J “‘Uku ni ko Umwami Uwiteka avuga ngo: Nzamaraho abantu bo muri Egiputa, bamarwe n'amaboko ya Nebukadinezariumwami w'i Babuloni.6!eJ “‘Uwo munsi intumwa zizamva imbere zijyanwa n'inkuge zijya guteraubwoba Abanyetiyopiya biraye, bazafatwa n'umubabaro nko mu munsi wo muri Egiputa, kandi uwo munsiuraje.s _JBazamenya yuko ndi Uwiteka, igihe nzaba maze gukongezaumuriromuri Egiputa, abafasha baho bose barimbutse.wJBazasigara mu misaka hagati y'ibihugu byahindutse amatongo, n'imiduguduyaho izaba hagati y'iyindi miduguduyasenyutse.NJ“‘Uku ni ko Uwiteka avuga ngo: Abahagarikiye Egiputa na bo bazagwa, kandiubwibone bw'ububasha bwabo buzacishwa bugufi, bazagushwan'inkotauhereye ku munaraw'i Sevene. Byavuzwe n'Umwami Uwiteka.J“‘Etiyopiya na Puti na Ludi n'abantu b'uruvange bose, na Kubi n'abo mu gihugu gifatanije na yo, bazagwa hamwe na bo bishwe n'inkota."=JInkota izagwira muri Egiputa, kandiumubabarouzabamuri Etiyopiya igihe abasogoswe bazagwa muri Egiputa, bazajyana n'abantu babo n'imfatiro zaho zisenywe.r]JKukoumunsiugezebugufi, niukuriumunsi w'Uwiteka uri hafi,uzabaumunsi w'ibicu, ube igihe cy'abanyamahanga.{J“Mwana w'umuntu,uhanure kandiuvugeuti ‘Nimwumve uko Umwami Uwiteka avuga ngo: Nimuboroge, uwo munsiuzabona ishyano!/ [JIjambo ry'Uwiteka ryongera kunzaho riti!J“Uwo munsi nzatuma ihembe ry'inzu ya Isirayeli rimera, kandi nzaguha kubumburiraumunwa hagati yabo, na bo bazamenya yuko ndi Uwiteka.”ykJNamuhayeigihugu cya Egiputa ho ingororano y'ibyo yankoreye, kuko ari jye bakoreraga. Byavuzwe n'Umwami Uwiteka.Y+JNi cyo gituma Umwami Uwiteka avuga ati: Dore igihugu cya Egiputa ngiye kukigabiza Nebukadinezariumwami w'i Babuloni, azajyana abantu baho ajyane n'iminyago yaho ahasahure, ibyo bizaba ingororano z'ingabo ze.J“Mwana w'umuntu, Nebukadinezariumwami w'i Babuloniyakoresheje ingabo zeumurimoukomeye ubwo zateraga i Tiro,umutwe wose wapyotseuruhara,urutugurwose rwarakobotse, kandi nta ngororano yabonye mu by'i Tiro, bona n'ingabo ze ku bw'ibyo yankoreye ahateye.}JNuko mu mwaka wa makumyabiri n'irindwi, mu kwezi kwa mbere ku munsi wa mbere w'uko kwezi, ijambo ry'Uwiteka rinzaho riti1JKandi ntibazongera kuberainzu ya Isirayeli ibyiringiro, ngo batume ibibi byibukwa by'igihe babisungaga, maze bazamenye yuko ndi Umwami Uwiteka.”*MJHazaba inyuma y'ibindi bihugu by'abami byose, kandi ntabwo hazongera kwishyira ejuru y'ayandi mahanga, nzabacebya kugirango batazongera gutegeka amahangaukundi.*MJkandi nzagarura Abanyegiputa bajyanywe ari imbohe. Nzabagarura mbageze mu gihugu cy'i Patirosi, mu gihugu cya kavukireyabo, maze bahagirireubwami busuzuguritse.|qJ Umwami Uwiteka aravuga ati “Imyaka mirongo ine nishira, nzakoranya Abanyegiputa mbavane mu mahanga batataniyemo,!J Maze igihugu cya Egiputa nzagihinduriraamatongo hagati y'ibindi bihugu byabaye imyirare, n'imiduguduyaho iri hagati y'iyindi yahindutse amatongo izamara imyaka mirongo ine ari ko ikiri, kandi Abanyegiputa nzabatataniriza mu mahanga mbateragane mu yandi mahugu.’”taJ Nta kirenge cy'umuntu kizahanyura habe n'inzara z'amatungo, kandi hazamara imyaka mirongo ine hataraturwa.= sJ Nuko rero dore ndakwibasiye nibasiye n'inzuzi zawe, kandi igihugu cya Egiputa nzagihindura ikidaturwa n'amatongo,uhereye ku munaraw'i Seveneukageza mu rugabano rwo muri Etiyopiya." =J Kandi igihugu cya Egiputa kizaba ikidaturwa n'amatongo, maze bazamenye yuko ndi Uwiteka kuko yavuze ati “Uruzi niurwanjye kandi ni jyewe waruremye.”i KJNi cyo gituma Umwami Uwiteka avuga ati: Dore ngiye kugutezainkota, nkumareho abantu n'amatungo. +JIgihe bagufasheukubokowaravunitse ibisate bisatura intugu zabo zose, kandi igihe bakwegamyeho waravunaguritseutumaumugongo wabo woseutentebuka.w gJMaze abatuye muri Egiputa bose bazamenye yuko ndi Uwiteka, kuko babereye inzu ya Isirayeli inkoni y'urubingo.I JKandi nzakujugunya mu butayuwowe n'amafi yose yo mu nzuzi zawe,uzagwa ku gasozi ntabwouzararurwa habe no gukoranywa, naragutanze ngo ube ikiryo cy'inyamaswa zo mu isi n'ibisiga byo mu kirere.J JAriko ngiye gushyira indobo mu nzasaya zawe, ntume amafi yo mu nzuzi zawe yomekana n'imvuvu zawe, kandi nzakurobangukuremu nzuzi hamwe n'ayo mafi yose yo mu nzuzi zawe yomekanye n'imvuvu zawe._7J‘Umva uko Umwami Uwiteka avuga ngo: Dore ndakwibasiye Farawo mwami wa Egiputa, wa kiyoka we kinini kiryamye hagati y'imigezi yaho wavuze uti “Uruzi rwanjye niurwanjye bwite kandi ni jye warwiremeyeubwanjye.”oWJ“Mwana w'umuntu, erekeza amaso kuri Farawoumwami wa Egiputa,umuhanurireubwe na Egiputa hoseuvugeutiq ]JMu mwaka wa cumi, mu kwezi kwa cumi ku munsi wa cumi n'ibiri w'uko kwezi, ijambo ry'Uwiteka rinzaho ritiPJBazagituramobiraye, niukuribazubakaamazu, batere n'inzabibu bibereye mu mahoro, igihe nzaba maze guciraho iteka ababasuzuguragabose bari babakikije. Maze bazamenye yuko ndi Uwiteka Imana yabo.’” J“‘Uku ni ko Umwami Uwiteka avuga ngo: Igihe nzaba maze gukoranya ab'inzu ya Isirayeli mbakuye mu mahanga aho bari batatanirijwe, nkiyerekana muri bo imbere y'abanyamahanga ko ndi Uwera, ni bwo bazatura mu cyabo gihugu, icyo nahayeumugaragu wanjye Yakobo.0YJ“‘Kandi nta hwa rihanda rizongera kuba ku nzu ya Isirayeli, cyangwaumufatangweubabaza mu babakikijeho bose babasuzuguraga, maze bazamenye yuko ndi Umwami Uwiteka.'GJNzaboherezamo icyorezo mvushirize amaraso mu nzira zaho, kandi abakomeretse bazahagwamo bicishijwe inkota impande zaho zose, maze bazamenye yuko ndi Uwiteka.OJ‘Umva uko Umwami Uwiteka avuze ngo: Dore ndakwibasiye yewe Sidoni we, nzashyirwa hejuru mu gihugu cyawe maze bazamenye yuko ndi Uwiteka, ubwo nzaba maze kubahana nkiyerekana muri bo ko ndi Uwera.J~ J“Mwana w'umuntu, erekeza amaso yawe kuri Sidoni,uhahanurireuti,}SJMaze ijambo ry'Uwiteka rinzaho ritiv|eJAbakunzi bose bo mu mahanga bazagutangarira, wahindutse igishishana kandi ntabwouzongera kubahoukundi.’”J{ JUbubi bwawe bwinshi no gukiranirwa kuva mu bugenza bwawe byatumye wanduzaubuturobwawe bwera, ni cyo cyanteye gukongezaumuriroukuvuyemouragukongora, maze nguhinduriraivu imbere y'abakurebabose.7zgJUbwiza bwawe ni bwo bwateyeumutimawawe kwishyira hejuru, kubengerana kwawe ni ko kononnyeubwenge bwawe, nakujugunye hasi ngutangariza imbere y'abami kugirango bakwitegereze.\y1JWuzuyemourugomoruzanywe n'ubugenza bwawe bwinshi buguteragucumura, ni cyo cyatumye nkwirukanank'uwanduye nkagukuraku musoziw'Imana. Narakurimbuye wa mukerubiutwikīra we, ngukurahagati ya ya mabuye yakaumuriro.qx[JWariutunganye bihebuje mu nzira zawe zoseuhereyeumunsi waremweho, kugezaigihe wabonetsweho gukiranirwa."w=JWari warasīgiwe kugirango ubeumukerubiutwikīra, kandi nagushyizeho kugirango ube ku musoziwera w'Imana, wagendagenderaga hagati y'amabuye yakaumuriro./vWJ Wahoze muri Edeni ya ngobyi y'Imana,umwambaro wawe wari ibuye ryose ry'igiciro cyinshi, odemu na pitida na yahalomu, na tarushishi na shohamu na yasipi, na safiro na nofekina na bareketi n'izahabu,ubuhanga bwo kubazaamashako n'imyironge bwari iwawe, mu munsi waremwemo byose byari biringaniye.#u?J “Mwana w'umuntu, curiraumwami w'i Tiroumuborogoumubwire uti ‘Umva uko Umwami Uwiteka avuga ngo wari intungane rwose, wuzuyeubwenge n'ubwiza buhebuje.5teJ Maze ijambo ry'Uwiteka ryongera kunzaho ritiuscJ uzapfaurupfu rw'udakebwe wishwe n'amaboko y'abanyamahanga. Ni ko nabivuze.’”Ni ko Umwami Uwiteka avuga.rr]J Ahouzongera kuvugiraimbere y'ugusogota uti “Ndi Imana”? Ariko imbere y'ukwica uriumuntu nturi Imana,Wq'JBazakumanura bakurohemu rwobo, kandiuzapfaurupfu rw'abaguye hagati y'inyanja.)pKJni cyo gituma ngiye kugutezainzaduka z'abanyamahanga bateyeubwoba, na bo bazakuhirainkota zabo zikumarehoubwiza bw'ubwenge bwawe, banduze no kubengerana kwawe.foEJ“‘Ni cyo gituma Umwami Uwiteka avuga ati: Kuko wagereranijeumutimawawe n'umutimaw'Imana,znmJubwenge bwawe bwinshi n'ubugenza bwawe bwakugwirijeubutunzi, mazeubutunzi bwawe bwateyeumutimawawe kujya hejuru.dmAJUbwenge bwawe no kumenya kwawe byaguheshejeubutunzi,ukuzuzaizahabu n'ifeza mu bubikobwawe,;lqJEregaurusha Daniyeliubwenge, nta gihishweuyoberwa!k!J“Mwana w'umuntu,ubwireumwami w'i Tiro uti ‘Uku ni ko Umwami Uwiteka avuga ngo: Umutimawawe wishyize hejuru,uravuga uti “Ndi Imana, nicaye ku ntebe y'Imana iri hagati y'inyanja.”Nyamara ariko uriumuntu nturi Imana, nubwougereranyaumutimawawe n'umutimaw'Imana./j [JIjambo ry'Uwiteka ryongeye kunzaho ritiliQJ$Abagenza bo mu mahanga barakwimyoje,uhindutse igishishana kandi ntabwouzongera kubahoukundi.’”phYJ#Abatuye mu birwa bose baragutangariye n'abami babo bafatwa n'ubwoba bwinshi, mu maso habo harasuherwa.kgOJ"Igiheuvunaguwe n'inyanja uri imuhengeri, ibintu byawe by'ubugenza n'ingabo zawe zose byakuguyemo.2f]J!Iyo iby'ubugenza bwawe byavaga mu nyanja wahazaga amahanga menshi, abami bo mu isi wabagiraga abatunzi, wabahaye ku butunzi bwawe n'iby'ubugenza byawe kuko ari byinshi.eJ Mu mubabaro wabo bazacuraumuborogo, bakuborogere bavuge bati “Ni ndeuhwanye n'i Tiro, akamera nkawe wajimirijwe hagati y'inyanja?”jdMJbimoze ku bwawe kandi bakenyere ibigunira, bazakuririra bafiteumutimaubabaye bakuborogere cyane.{coJkandi ijwi ryabo rizumvikana bakuririra, bazaboroga cyane birenze imikungugu ku mutwe, kandi bazigaragura mu ivu,{boJ“‘N'abavugamabose n'abasare n'aberekeza bose bo mu nyanja, bazururukabave mu nkuge zabo bahagarare ku butaka,GaJImihana yawe izatigiswa n'urusakurwo gutakakw'aberekeza bawe. ` JUbutunzi bwawe n'ibintu byawe n'ubugenza bwawe, n'abasare bawe n'aberekeza bawe n'abahomyi bawe, n'abagenza b'ibintu byawe n'abantu bawe bose b'intwari bakuriho, hamwe n'ingabo zose zikurimo, mu munsi wo kurimburwa kwawe byose bizarohama mu nyanja hagati.g_GJAbasare bawe bakujyanye mu mazi menshi,umuyagaw'iburasirazuba wakuvunaguriyemu nyanja hagati.^J“‘Inkuge z'i Tarushishi zajyanaga ibintu byawe by'ubugenza nukougirabyinshi cyane,ugiran'icyubahiro kinini uri hagati y'inyanja.]{JAbo bari abagenza bawe b'ibintu by'ingenzi, imyitero y'imikara ya kabayonga n'imirimo y'ibika by'amabara, n'amasanduku arimo imyambaro y'igiciro cyinshi ahambirijwe imigozi yaboshywe yari abajijwe mu myerezi, ibyo byari mu bintu byawe by'ubugenza.m\SJAb'i Harani n'ab'i Kane n'aba Edeni, abagenza b'i Sheba na Ashuri n'i Kilumadi, bari abagenza bawe.[/JAbagenza b'i Sheba n'i Rama bari abagenza bawe, iby'ubugenza byawe babiguranaga imibavu iruta iyindi, n'amabuye yose y'igiciro cyinshi n'izahabu. Z JAbarabu n'ibikomangoma byose by'i Kedari bari abagenza bawe bwite, bakugenzuriraga abana b'intama n'amasekurumey'intama n'ihene.]Y3JAb'i Dedani bari abagenza bawe b'imyenda y'igiciro cyinshi y'abahekwa n'amafarashi.XJAb'i Vedani n'ab'i Yavani iby'ubugenza byawe babiguranagaubudodo, n'ibyuma bicuzwe na kesiya na kāne byari mu bintu by'ubugenza byawe.7WgJAb'i Damasiko bari abagenza bawe kukoubutunzi bwawe bw'amoko menshi ari bwinshi, kandi bari bafiteubutunzi bwinshi butaribumwe, na vino y'i Helubonin'ubwoya bw'intama bwera.6VeJYuda n'abo mu gihugu cya Isirayeli bari abagenza bawe, iby'ubugenza byawe bajyaga babiguranaingano z'i Miniti, n'udutsima turyoshye n'ubukin'amavuta ya elayo n'umutiwomora.iUKJAb'i Siriya bari abagenza bawe kuko ibintu byawe by'ubukorikori ari byinshi, iby'ubugenza byawe babiguranaga na nofekina n'imyenda y'imihengeri n'imirimo y'ibika, n'imyenda y'ibitare myiza na fezaruka n'amabuye ya marijani. T9JAbantu b'i Dedani na bo bari abagenza bawe,ubugenza bwo mu birwa byinshi bwari mu maboko yawe, bakakuzanira amahembe y'inzovu n'imipingo ngo mugurane.kSOJAb'inzu ya Togaruma baguranaga iby'ubugenza byawe amafarashi, n'amafarashi y'intambara n'inyumbu.R3J Ab'i Yavani n'ab'i Tubalin'ab'i Mesheki bari abagenza bawe, bagatanga abaretwa ku buguzi, n'ibikoreshwa by'imiringa bakabiguranaiby'ubugenza byawe.Q7J “‘Ab'i Tarushishi bari abagenza bawe kukoubutunzi bwawe bw'amoko yose ari bwinshi, bari bafite ifeza n'icyuma n'ibati n'isasu bakabiguranaibyawe.FPJ Abantu bo muri Aruvadibahoranye n'ingabo zawe ku nkike zawe impande zose, kandi n'Abagamadi bahoze mu minara yawe, bamanikaga ingabo zabo ku nkike zawe impande zose bagasohozaubwiza bwawe.O-J “‘Ab'i Buperesi n'i Ludi n'i Puti bahoze mu ngabo zawe ari intwari zawe, bakumanikagaho ingabo n'ingofero z'ibyuma bakagaragazaubwiza bwawe.'NGJ Abasaza b'i Gebali n'abanyabwenge baho baguhozemo ari abahomyi bawe, inkuge zose zo mu nyanja n'abasare bazo byaguhozemo, bakajya bakubungiriza iby'ubugenza. M JAbaturageb'i Sidoni n'abo muri Aruvadini bo bari abasare bawe, abanyabwenge bawe Tiro we, baguhozemo ari bo bari aberekeza bawe.XL)JItanga ryawe riboheshejwe imyenda y'ibitare, yatewemo ibika by'amabara muri Egiputa kugirango rikubereibendera, imikara ya kabayonga n'imihengeri byavuye mu birwa bya Elisha ni byo byakubereye igitwikirizo.+KOJImyaloni y'i Bashani ni yo bakubarijemo ingashya, na zo intebe zawe bazibaje mu mbaho z'imiteyashuri, baziharaza amahembe y'inzovu zivanywe mu birwa by'i Kitimu.{JoJImbaho zawe zose bazibaje mu miberoshi ivuye i Seniri, bishakiye imyerezi y'i Lebanoni bayikubarizamo imiringoti.RIJIngabano zawe ziri mu nyanja hagati, abubatsi bawe basohojeubwiza bwawe.LHJmazeubwire i Tiro uti ‘Yeweutuyeku masangano y'inyanja,ukaban'umugenzauguriraabantu bo mu birwa byinshi, umva uko Umwami Uwiteka avuga ngo: Yewe Tiro we, waravuze uti “Ndi mwiza bihebuje.”6GgJ“Nawe mwana w'umuntu,ucurirei Tiroumuborogo/F [JIjambo ry'Uwiteka ryongera kunzaho riti~EuJNzakugiraigiteyeubwoba kandi ntabwouzongera kubaho; nahouzashakwa, ntuzongera kurebwa.”Ni ko Umwami Uwiteka avuga.qD[Jni bwo nzakumanurirahamwe n'abamanuka bajya mu rwobo mu bantu ba kera, ntumeuturaikuzimuahantu habaye amatongouhereye kera, hamwe n'abamanuka bajya mu rwobo kugirangoutazongera guturwamo, kandiutongera kubyuka mu gihugu cy'ababaho.=JKandi nzakugiraurutarerurihoubusaube imbuga yo kwanika inshundura, ntabwouzongera kubakwaukundi kuko jye Uwiteka nabivuze.”Ni ko Umwami Uwiteka avuga.h=IJ Kandi nzahozaurusakurw'indirimbo zawe, n'ijwi ry'inanga zawe ntabwo zizongera kumvikanaukundi.L<J Ubutunzi bwawe bazabukunyaga basahure n'iby'ubucuruzibwawe, kandi bazubikainkike zawe barimbure n'amanyumba yawe anezeza, kandi amabuye yawe n'ibiti byawe n'umukungugu wawe bazabiroha mu nyanja.;)J Inzira zawe zose azazikandagizamo ibinono by'amafarashi ye, abantu bawe azabasogotesha inkota kandi inkingi zerekanaubugabobwawe zizagwa hasi.:J Amafarashi ye azabyutsaumukunguguuguhumbikeho kuko ari menshi, inkike zawe zizanyeganyezwa n'ikiriri cy'abagendera ku mafarashi n'icy'inziga n'icy'amagare y'intambara, igihe azatunguka mu marembo yawe nk'uko abantu biroha mu muduguduwacitsemo icyuho.y9kJ Inkike zawe azazerekezaho imigogo y'urwicundo yo gusenya inkike z'amabuye, iminara yawe ayubikishe intorezo ze.8+JAbakobwa bawe bari mu misozi azabicisha inkota kandi azakubakaho ibihome, agukikizeho ikirundo cyo kuririraho, kandi agutezeababambitse ingabo.\71JUmwami Uwiteka aravuga ati “Dore ngiye gutezai Tiro Nebukadinezariumwami w'i Babuloni,umwami w'abami aturutse ikasikazi, afite amafarashi n'amagare n'abagendera ku mafarashi, n'ingabo nyinshi n'abantu benshi.a6;JKandi n'abakobwa be bari mu misozi bazicishwa inkota, maze bamenye yuko ndi Uwiteka.”5JHazaba imbuga yo kwanika inshundura ho hagati y'inyanja kuko nabivuze, ni ko Umwami Uwiteka avuga. Azabaumunyago w'amahanga.w4gJNa bo bazasenya inkike za Tiro bubikeiminara ye,umukungugu waho na wo nzawukukumbaho, habeurutarerurihoubusa.3#J“Ni cyo gituma Umwami Uwiteka avuga ati: Dore ndakwibasiye yewe Tiro we, ngiye kugutezaamahanga menshi nk'uko inyanja izamuraumurabawayo.62eJ“Mwana w'umuntu, Tiro yacyocyoye iby'i Yerusalemu ati ‘Awa! Uwariumwugariro w'abantu yarasenyutse, arangarukiyeubwo yahindutse amatongo, ngiye kubonabyinshi byuzuye.’y1 mJNuko mu mwaka wa cumi n'umwe, ku munsi wa mbere w'ukwezi, ijambo ry'Uwiteka rinzaho riti 11.21-22; Luka 10.13-14 0JKandi nzabasohozaho guhoragukomeye mbahanisheuburakari bukaze, maze bamenye yuko ndi Uwiteka igihe nzabasohozaho guhorakwanjye.”-/SJni cyo gituma Umwami Uwiteka avuga ati: Dore Abafilisitiya ngiye kubaramburirahoukubokokwanjye, n'Abakereti mbatsembeho, ndimbure n'abasigaye mu kibaya cy'inyanja.>.uJUku ni ko Umwami Uwiteka avuga ngo “Kuko Abafilisitiya bakurikije ibyo guhōra, bagahōra bafiteumutimaw'urugomongo barimbure bakurikijeurwangano rw'iteka ryose, 2.4-7; Zek 9.5-7U-#JEdomu nzamuhōresha amaboko y'ubwoko bwanjye Isirayeli, kandi ukoumujinya wanjye uri n'uburakari bwanjye uko bungana, ni ko bazagenzereza Edomu maze bamenye guhōra kwanjye. Byavuzwe n'Umwami Uwiteka.”D,J ni cyo gituma Umwami Uwiteka avuga ati: Ngiye kuramburiraukubokokwanjye kuri Edomu mucemoabantu n'amatungo, kandi nzahagira amatongo mpereye i Temani, bagushwen'inkota bageze n'i Dedani.!+;J Uku ni ko Umwami Uwiteka avuga ngo “Kuko Edomu yagiriye inzu ya Yuda nabi ayihōra, agacumuracyane ndetse akabihōrera, 1.11-12; Obad 1-14; Mal 1.2-5D*J Nzacira Mowabu ho iteka, maze bamenye yuko ndi Uwiteka.” ) J nyihe ab'iburasirazuba batere na bene Amoni, kandi nzabibaha babe bene byo kugirango bene Amoni be kongera kwibukwa mu mahanga.H( J ni cyo gituma ngiye guca icyuho mu gihugu cya Mowabu, mbanyage imiduguduuhereye ku miduguduiri mu ngabano ze, ihesha igihugu icyubahiro ari yo Betiyeshimoti, n'i Bālimeyoni na Kiriyatayimu,')J“Uku ni ko Umwami Uwiteka avuga ngo: Kuko Abamowabu n'ab'i Seyiri bavuga bati ‘Dore, inzu ya Yuda ihwanye n'ayandi mahanga yose’, 2.8-115&cJnuko dore nkuramburiyehoukubokokwanjye, kandi ngiye kugutanga ubeumunyago w'amahanga, kandi nzaguca mu moko ngutsembe mu bihugu, nkurimbure mazeumenye yuko ndi Uwiteka.’$%AJ“‘Umwami Uwiteka aravuga ngo: Kuko wakomye mu mashyiukiyerekanaumuhamirizo, kandiukishima hejuru y'igihugu cya Isirayeli,ukakigayishaumutimawawe wose,$JKandi i Raba nzahagira ikiraro cy'ingamiya, n'aha bene Amoni mpagire icyarire cy'imikumbi, maze muzamenye yuko ndi Uwiteka.#'Jni cyo gituma ngiye kukugabiza ab'iburasirazuba baguhindūre, bazagerereza iwawe, bazakubakamo amazu, bazakuriraimyaka, bazakunywera n'amata.'"GJUbwire bene Amoni uti ‘Nimwumve ijambo ry'Umwami Uwiteka ngo: Uku ni ko Umwami Uwiteka avuga ati: Kuko wagize ngo “Awa!”ukishima hejuru y'ubuturobwanjye bwera igihe bwanduzwaga, kandi n'igihugu cya Isirayeli igihe cyahindukagaamatongo, n'inzu ya Yuda igihe bajyanwaga ari imbohe,P!J“Mwana w'umuntu, erekeza amaso yawe kuri bene Amoni mazeubahanurire.+  SJMaze ijambo ry'Uwiteka rinzaho riti*MJUwo munsi akanwa kawe kazabumburirwauwarokotse, mazeuvugewe kuzongera kuba ikiragiukundi. Uko ni kouzababera ikimenyetso maze na bo bamenye yuko ndi Uwiteka.”U#JMbese uwo munsiuzarokoka wese ntazaza aho uri, akabikumvisha mu matwi yawe?@yJ“Nawe mwana w'umuntu, muri uwo munsi nzabakurahoububasha bwabo n'umunezero w'icyubahiro cyabo, ibyo bahozagaho amaso n'iby'inkoramutimana byo, ari byo bahungu babo n'abakobwa babo.JUko ni ko Ezekiyeli azababera ikimenyetso, uko yakoze kose namwe muzabeari ko mukora, igihe ibyo bizaba muzamenya yuko ndi Uwiteka.’^5JIbitambaro byanyu bizazungurizwa ku mitwe yanyu, n'inkweto zanyu muzazambara mu birenge byanyu. Ntabwo muzaboroga cyangwa ngo murire, ahubwo muzasogobwa n'ibibi byanyu,umuntu wese anihanihire hamwe na mugenzi we.oWJNamwe muzagenza nk'uko nagenje, ntabwo muzipfuka ku munwa cyangwa ngo murye ibyokurya by'abapfushije.&EJ‘Bwira inzu ya Isirayeli uti: Uku ni ko Umwami Uwiteka avuga ngo: Dore ngiye kuziruraubuturobwanjye bwera mwishimanaga yuko ari bwo bugaragazaububasha bwanyu, ari bwo mwahozagaho amaso, ibyoubugingo bwanyu bugirira ibambe, abahungu banyu n'abakobwa banyu mwasize bazagushwan'inkota.?yJMaze ndababwira nti “Ijambo ry'Uwiteka ryanjeho ritir]JMaze rubanda barambaza bati “Mbese ntiwadusobanuriraicyo ibyo bintu bidusūrira, bitumaugenza utyo?”nUJNuko mu gitondo mvuganye n'abantu, nimugorobaumugorewanjye arapfa, maze bukeyengenza uko nategetswe..UJUzanihe ariko bucece, we kuborogeraupfuye, wizungurizeigitambaro ku mutwe kandiukwete inkweto zawe, we kwipfuka ku munwa kandi we kurya ibyokurya by'abapfushije.”#J“Mwana w'umuntu, dore ngiye kukunyaga icyo wahozagaho amaso bigutunguye, ariko ntuzaboroge, ntuzarire kandi amarira ntazagutembe mu maso.,SJNuko ijambo ry'Uwiteka rinzaho ritijMJNi jye Uwiteka wabivuze, bizasohora kandi ni jyeuzabikora. Ntabwo nzigarura kandi sinzagira ibambe, habe no kubyicuza. Uko inzira zawe ziri n'imigirire yawe uko iri, ni ko bazaguciraurubanza.’”Ni ko Umwami Uwiteka avuga.3J Imyanda yawe irimoubusambanyi kuko nakuboneje ntubonere, ntabwouzongera gukurwaho imyanda yaweukundi, kugezaubwo nzakurangirizahouburakari bwanjye.iKJ Yinanijeumuruhonyamara ingese yayo nyinshi ntabwo yayivuyemo, ingese yayo ntimarwaho n'umuriro.3J Mazeuyitereke ku makara y'umuriroirimoubusakugirango ishyuhe cyane,umuringa wo kuri youshyekandiumwandauyirimoushonge, ingese yayo ibone gushiramo.a;J Enyegezamo inkwi, kongezaumuriro, hisha inyama neza,ukomezeumufakandi amagufwa atwikwe.  J “‘Ni cyo gituma Umwami Uwiteka avuga ati: Umurwauvusha amarasouzabona ishyano! Nanjye nzatuma ikirundo cy'inkwi kiba kinini.v eJ“‘Amaraso yawo nayashyize ku rutarerurihoubusakugirango adatwikirwa, kugirango abyutseuburakari buhōra.{ oJkuko amaraso yawo awurimo. Yayashyize ku rutarerurihoubusa, ntabwo yayasutse ku butakango atwikirwe n'umukungugu.8 iJ“‘Ni cyo gituma Umwami Uwiteka avuga ati: Umurwauvusha amarasouzabona ishyano, inkono ivuga irimo ingese, ingese yayo itayivuyemo! Uyaruremointongo imwe imweutabifindiye, JWende inziza cyane yo mu mukumbi, wenyegeze inkwi munsi y'inkono ivuga zitume ibira cyane, kugirango amagufwa ayirimo ashye.mSJuyiteranyirizemo ibice by'inyama ndetse n'umuhorewose,ukugurun'ukuboko,uyuzuzemoamagufwa meza yose.'JKandiucireinzu y'abagomeumuganiubabwire uti ‘Uku ni ko Umwami Uwiteka avuga ngo: Ushyigikire inkono ivuga,uyishyigikire mazeuyisukemoamazi,|qJ“Mwana w'umuntu, wiyandikireumunsi ari wo uyu munsi, kuko uyu munsiumwami w'i Babuloniageze hafi y'i Yerusalemu.p [JNuko mu mwaka wa cyenda, mu kwezi kwa cumi ku munsi wa cumi w'uko kwezi, ijambo ry'Uwiteka rinzaho ritiwJ1Kandi bazabituraubusambanyi bwanyu, mutware ibyaha by'ibigirwamana byanyu, nuko muzamenya yuko ndi Umwami Uwiteka.”oWJ0Uku ni ko nzacaubusambanyi mu gihugu, kugirango abagore bose bigishwe kudakurikizaubusambanyi bwanyu.zmJ/Igitero kizabicisha amabuye kibatanyaguze inkota bazasogota abahungu babo n'abakobwa babo, amazu yabo bayatwike.ucJ.Nuko Umwami Uwiteka aravuga ati “Nzabateza igitero mbatange, bateraganirwe hirya no hino kandi basahurwe.;oJ-Kandi abakiranutsi ni bo bazabaciraurubanza ko ari abamaraya, bakaba n'abagore bavusha amaraso kuko ari abagore basambana, kandi amaraso bavushaga yahindanije ibiganza byabo.”ykJ,Nuko baherako bajya iwe nk'abasanga maraya, uko ni ko binjiye kwa Ohola no kwa Oholiba, ba bagore b'intarengwa.i~KJ+Maze mvuga iby'usaziye mu busambanyi nti ‘Noneho bagiye kumusambanya na we asambane na bo.’d}AJ*Kandiurusakurwo mu rudubirwa benshi badendeje rwari ruri aho ari, kandi haje n'abantu ba rubanda bazanye n'abasinzi baturutse mu butayu. Nuko bose babambika ibitare by'izahabu ku maboko, n'amakamba meza cyane ku mutwe.|yJ)wicara ku buriribw'icyubahiro, n'ameza atunganirijwe imbere yabwouyaterekaho imibavu yanjye n'amavuta yanjye ya elayo.{J(“Maze kandi mwatumye ku bagabo ba kure, batumweho intumwa baherako baraza,ubabonyeuriyuhagira, amaso yaweuyarabaho ibarauriringaniza!z;J'Kuko igihe biciraga abana babo ibigirwamana byabo, uwo munsi bazanywe mu buturobwanjye bwera no kubwanduza, kandi dore ni ko bakoreye no mu nzu yanjye.uycJ&Ibi na byo ni ibindi bankoreye: mu munsi umwe bandujeubuturobwanjye bwera, n'amasabato yanjye barayazirura.)xKJ%Kuko basambanye kandi amaraso bavusha abahindanya ibiganza, basambanye n'ibigirwamana byabo, n'abahungu babo bambyariye babibacishirije mu murirongo bakongoke.w{J$Uwiteka yongera kumbwira ati “Mwana w'umuntu, mbeseuzacira Ohola na Oholibaurubanza? Noneho bamenyeshe ibizira byabo. vJ#Ni cyo gituma Umwami Uwiteka avuga ati “Kuko wanyibagiweukandengaho, hoshi jyana n'ibibi byawe bikabije n'ubusambanyi bwawe!”uJ"Uzakinywerahoukimareuhekenye n'ibimene byacyo, bigushishimure mu mabere kuko ari jyeubivuze.”Ni ko Umwami Uwiteka avuga. ~~\}O|{{.zz5yyxyx w(vvuyutPssKrrbqqYpp;o$mmFlQkk)jihhggg4fee;d[cba`__h^^G]]Y\\/[lZZxYXXFWGVVU1TASS@SRQPPkOO^N=MMLKKJVIIHkGG]FFEEEODD-CBAA_@@F??>>y==3<<(;;:]99T887654332211/0//K..#--3,,(+w+* )C((P''S&&%%m$$>##"R!! y)&gr= S Y  ]O$ wJ&gituma amafi yo mu nyanja n'ibisiga byo mu kirere, n'inyamaswa zo mu ishyamba n'ibyikururabikururukahasi byose, n'abantu bose bari ku isi bihindiraumushyitsi imbere yanjye. Imisozi izubikwa, ahacuramye hatenguke kandi inkike zose ziridukirehasi.J&Kuko navuganye ifuhe ryanjye n'umurirow'uburakari byanjye nti: Niukuri, uwo munsi hazaba igishyitsi gikomeye mu gihugu cya Isirayeli, J&“‘Uwo munsi igihe Gogi azatera igihugu cya Isirayeli,uburakari bwanjye buzatunguka mu maso hanjye. Ni ko Umwami Uwiteka avuga.MJ&Uku ni ko Umwami Uwiteka avuga ngo: Mbese ni wowe uwo navugagakera cyane, mvugiyemu bagaragu banjye b'abahanuzi ba Isirayeli, bahanuye mu myaka myinshi icyo gihe yuko ari wowe nzohereza kubatera?r]J&mazeuzazamukautereubwoko bwanjye Isirayeliumezenk'igicu gitwikiriye igihugu. Ku minsi y'imperuka nzatumauteraigihugu cyanjye kugirango amahanga akurizeho kumenya, igihe nziyerekanira muri wowe imbere yabo ko ndi Uwera, yewe Gogi we.%CJ&Icyo giheuzazauvuyemu gihugu cyawe ahahera h'ikasikazi, wowe n'amahanga menshi ari kumwe nawe bose bagendera ku mafarashi, igitero kinini n'ingabo nyinshi,3_J&“Nuko rero mwana w'umuntu,uhanure mazeubwire Gogi uti ‘Umva uko Umwami Uwiteka avuga ngo: Uwo munsi, igiheubwoko bwanjye Isirayeli buzababwiraye, mbese ntuzabimenya?  J& Sheba na Dedani n'abagenza b'i Tarushishi n'imigunzu y'intare yaho yose bazakubazabati ‘Mbeseuzanywe no gusahura? Igitero cyawe se wagiteranirije kuza kunyaga no gusahura ifeza n'izahabu, no gushorera amatungo n'ubutunzi, no kunyaga iminyago ikomeye?’2]J& kugirangouramburireukubokokwawe ku matongo yongeye guturwamo, no ku bwoko bwateraniye hamwe buvuyemu mahanga, bukibonera amatungo n'ibintu kandi butuyemu isi hagati.’pYJ& ‘Ngiye kuzamuka ntere igihugu kirimo ibirorero bidafite inkike, ntungure abaguwe neza bari biraye, bose uko bangana batuye ahatari inkike z'amabuye kandi nta myugariro ihari cyangwa amarembo, mbone uko nsahura nkajyana iminyago,wgJ& “Uku ni ko Umwami Uwiteka avuga ngo: Uwo munsiuzagira icyo wibwira, kandiuzagira imigambi mibi mazeuvugeuti~J& Naweuzazamuka uzeumezenk'umugaru,uzabaumezenk'igicu gitwikira igihugu wowe n'ingabo zawe zose, n'amahanga menshi ari kumwe namwe.’=}sJ&Iminsi myinshi nishirauzagendererwa, mu myaka y'iherezouzazamu gihugu cyari cyaramazwe n'inkota hanyuma kikagarurwa, kikababwamo n'ubwoko bwateranirijwe hamwe buvuyemu moko menshi, bukajya ku misozi ya Isirayeli yahoze ari amatongo, ariko bwazanywe buvanywe mu mahanga, kandi bazaba biraye bose uko bangana.g|GJ&Ube witeguye, niukuriwitegure wowe n'ibitero byawe byose biguteraniyeho, kandiubabereumugaba. { J&na Gomeri n'ingabo ze zose, ab'inzu ya Togaruma b'ahahera h'ikasikazi n'ingabo ze zose, ndetse n'amahanga menshi ari kumwe nawe.qz[J&ab'i Buperesi no muri Etiyopiya n'i Puti bari kumwe na bo, bose bafite ingabo nini n'ingofero z'icyuma,ay;J&Nzagusubizainyuma nshyire indobo mu nzasaya zawe, maze nkuzanane n'ingabo zawe zose, amafarashi n'abayagenderaho bose bitwaje intwaro zishyitse, n'igitero kinini gifite ingabo nto n'ingabo nini, bose bambaye inkota, x J&mazeumuhanurireuti ‘Umva uko Umwami Uwiteka avuga ngo: Dore ndakwibasiye yewe Gogi we, mwami w'i Roshi n'i Mesheki n'i Tubali.zwmJ&“Mwana w'umuntu, erekeza amaso yawe kuri Gogi wo mu gihugu cya Magogi,umwami w'i Roshi n'i Mesheki n'i Tubali,'v KJ&Ijambo ry'Uwiteka ryanjeho ritiuJ%Amahanga yose azamenya yuko ari jye Uwiteka weza Isirayeli, igiheubuturobwanjye bwera buzabamuri bo hagati iteka ryose.’”ct?J%Ihema ryanjye ni ryo rizaba hamwe na bo, kandi nzaba Imana yabo na bo babeubwoko bwanjye.7sgJ%Maze kandi nzasezerana na bo isezerano ry'amahoro ribabere isezerano ry'iteka ryose, kandi nzabatuza mbagwize,ubuturobwanjye bwera nzabushyira hagati yabo buhabeiteka ryose.MrJ%Bazaba mu gihugu nahayeumugaragu wanjye Yakobo, icyo ba sogokuruzabahozemo. Ni cyo bazabamo bo n'abana babo n'abuzukurubabo iteka ryose, kandi Dawidiumugaragu wanjye azabaumwami wabo iteka ryose./qWJ%“‘Kandiumugaragu wanjye Dawidi azabaumwami wabo, bose bazaba bafiteumwungeri umwe. Bazagendera no mu mategeko yanjye, bakomeze amateka yanjye kandi bayakurikize.ppYJ%ntabwo bazongera kwiyandurisha ibigirwamana byabo, cyangwa ibizira byabo cyangwa ibicumurobyabo byose, ahubwo nzabarokorera mu buturobwabo bwose, ubwo bakoreyemo ibyaha, maze mbeze na bo bazabeubwoko bwanjye nanjye mbe Imana yabo._o7J%Nzabagiraubwoko bumwe mu gihugu ku misozi ya Isirayeli, kandiumwami umwe ni weuzabaumwamiubategeka bose. Ntabwo bazongera kuba amoko abiriukundi, kandi ntabwo bazongera gutandukanywa ngo babe ibihugu bibiriukundi,CnJ%Mazeubabwire uti ‘Uku ni ko Umwami Uwiteka avuga ngo: Dore ngiye kuvanaAbisirayeli mu mahanga bagiyemo, mbateranirize hamwe baturutse impande zose, maze mbazane mu gihugu cyabo bwite.QmJ%“Kandi inkoni wanditseho zizaba ziri mu kubokokwawe, uri imbere yabo.~luJ%Uzababwire uti ‘Uku ni ko Umwami Uwiteka avuga ngo: Dore ngiye kwenda inkoni ya Yosefu iri mu kubokokwa Efurayimu, n'imiryango y'Abisirayeli bagenzi be, maze mbashyire hamwe n'inkoni ya Yuda mbagire inkoni imwe, babe umwe mu kubokokwanjye.’kkOJ%Maze igihe abantu b'ubwoko bwawe bazagusobanuza bati ‘Mbese ntiwadusobanuriraimpamvu z'ibyo?’SjJ%Mazeuzihambiranyemo inkoni imwe, kugirango zihinduke imwe mu kubokokwawe.jiMJ%“Nuko mwana w'umuntu, wishakire inkoni mazeuyandikeho uti ‘Ni iya Yuda, n'iy'Abisirayeli bagenzi be.’Mazeushake indi nkoniuyandikeho uti ‘Ni iya Yosefu, inkoni ya Efurayimu n'iy'inzu y'Abisirayeli bose bagenzi be.’0h[J%Ijambo ry'Uwiteka ryongeye kunzaho riti-gSJ%Kandi nzabashyiramoumwuka wanjye mubonekubaho, nzabashyira mu gihugu cyanyu bwite, mumenye yuko ari jye Uwiteka wabivuze kandi mbikomeje.’”Ni ko Uwiteka avuga.sf_J% Muzamenya yuko ndi Uwiteka igihe nzaba maze gukingura ibituro byanyu, nkabibakuramomwa bwoko bwanjye mwe.9ekJ% Nuko rero hanuraubabwire uti ‘Uku ni ko Umwami Uwiteka avuga ngo: Dore ngiye gukingura ibituro byanyu, mbibakuremomwa bwoko bwanjye mwe, nzabagarura mu gihugu cya Isirayeli.=dsJ% Maze arambwira ati “Mwana w'umuntu, ayo magufwa ni ay'ab'inzu ya Isirayeli yose. Dore baravuga bati ‘Amagufwa yacu arumye kandi ibyiringiro byacu biraheze, twaciwe burundu.’cwJ% Nuko mpanura uko yantegetse mazeumwukauyinjiramo. Nuko ibaho ihagarara ku maguru yayo, yiremamo inteko nyinshi cyane.RbJ% Maze arambwira ati “Hanuriraumuyaga,uhanure mwana w'umuntu, mazeubwireumuyagauti ‘Uku ni ko Umwami Uwiteka avuga ngo: Uturukemu birere bine wa mwuka we,uhuhemuri iyo mirambo kugirango ibeho.’”uacJ%Nuko nitegereje mbona imitsi iyafasheho, maze inyama ziyameraho byoroswauruhu, ariko nta mwuka wariubirimo.`J%Nuko mpanura uko nategetswe. Ngihanura habaho guhinda, mbona isi itigita, amagufwa araterana igufwa risanga irindi ryaryo. _J%Ngiye kubateraho imitsi, mbakwizeho inyama kandi mbatwikirizeuruhu, mbashyiremoumwuka mubonekubaho, mumenye yuko ndi Uwiteka.’”d^AJ%Uku ni ko Umwami Uwiteka abwira aya magufwa ngo: Dore ngiye kubashyiramoumwuka ngo mubeho.]J%Arongera arambwira ati “Hanuriraaya magufwa mazeuyabwire uti ‘Yemwe mwa magufwa yumye mwe, nimwumve ijambo ry'Uwiteka. \J%Maze arambaza ati “Mwana w'umuntu, mbese aya magufwa yabasha gusubirakubaho?”Ndamusubizanti “Mwami Uwiteka, ni woweubizi.”s[_J%Anzengurukanaaho yayakikije hose, maze mbona ari menshi cyane muri icyo kibaya, kandi yari yarumye rwose.oZ YJ%Ukubokok'Uwiteka kwangezeho ansohora ndi mu Mwuka, aramanura angeza mu kibaya cyari cyuzuyemoamagufwa.5YcJ$&Imiduguduyari yarasenyutse izuzurwamo n'inteko z'abantu, nk'umukumbi w'ibitambo byo gutambirirwa i Yerusalemu mu birori byaho byera, maze bazamenye yuko ndi Uwiteka.’”XJ$%“Uku ni ko Umwami Uwiteka avuga ngo ‘Ubundi ab'inzu y'Abisirayeli bazongera kunsaba ngo mbibagirire, nzabagwiriza abantu nk'umukumbi.0WYJ$$Maze amahanga yasigaye abakikijeho, azamenya yuko jye Uwiteka nubatse ahari harasenyutse, ngatera imbuto ahari hararaye. Ni jye Uwiteka wabivuze kandi nzabisohoza.’OVJ$#Maze bazavuga bati “Iki gihugu cyahoze ariumwirare cyahindutse nka ya ngobyi yo muri Edeni, kandi imiduguduyari yarasenyutse y'amatongo idatuwemo, noneho yakikijwe n'inkike z'amabuye, ituwemo.”_U7J$"Kandi igihugu cyariumwirare kizahingwa, nubwo cyari ikidaturwa imbere y'abahita bose. TJ$!“‘Uku ni ko Umwami Uwiteka avuga ngo: Umunsi nzabakurahoibibi byanyu byose, nzatuma imiduguduiturwamo n'ahasenyutse hasubirana.S)J$ Umwami Uwiteka aravuga ngo: Si ku bwanyu mbigiriye ntyo, mubimenye mukorwe n'isoni kandi mumwarwe n'ingeso zanyu, mwa b'inzu ya Isirayeli mwe. RJ$Ni bwo muzibuka ingeso zanyu mbi n'imigirire yanyu idatunganye, kandi n'ibibi byanyu n'ibizira byanyu bizabatera kwihinyuraubwanyu.}QsJ$Nzagwiza amatunda y'ibiti n'umwero wo mu murima, kugirango igihugu cyanyu kitagawa n'amahanga yuko gihoramo inzara.ePCJ$Nzabarokora mbakure mu myanda yanyu yose, nzameza ingano nzigwize kandi ne kubateza inzara.fOEJ$Muzibera mu gihugu nahaye ba sogokuruza, kandi muzabaubwoko bwanjye, nanjye mbe Imana yanyu.yNkJ$Kandi nzabashyiramoumwuka wanjye, ntume mugendera mu mateka yanjye, mugakomeza n'amategeko yanjye mukayasohoza.|MqJ$Nzabaha n'umutimamushya, mbashyiremoumwuka mushya, nzabakuramoumutimaukomeye nk'ibuye, mbashyiremoumutimaworoshye.sL_J$Nzabanyanyagizaho amazi meza, maze muzatungana, mbakurehoimyanda yanyu yose, n'ibigirwamana byanyu byose.xKiJ$Nuko nzabavana mu mahanga, mbakoranirize hamwe mbakuye mu bihugu byose, maze nzabageza mu gihugu cyanyu bwite.XJ)J$Kandi nzubahiriza izina ryanjye rikomeye, iryaziruriwemu mahanga ari mwe mwariziruye, maze amahanga azamenye yuko ndi Uwiteka, ubwo nziyerekana muri mwe imbere yabo ko ndi Uwera. Ni ko Umwami Uwiteka avuga.`I9J$“Nuko reroubwire ab'inzu ya Isirayeli uti ‘Nimwumve uko Umwami Uwiteka avuga ngo: Si ku bwanyu nzabikora, mwa ab'inzu ya Isirayeli mwe, ahubwo ni ku bw'izina ryanjye ryera, iryo mwaziruriyemu mahanga mwagiyemo.nHUJ$Ariko nagiriye izina ryanjye ryera, ari ryo ab'inzu ya Isirayeli baziruriyemu mahanga, ayo bagiyemo.,GQJ$Nuko bamaze kugeramu mahanga, ayo bagiyemo, bazirura izina ryanjye ryera, bituma abantu babavuga bati ‘Aba niubwoko bw'Uwiteka, nyamara bakuwe mu gihugu cye.’yFkJ$Nuko mbatataniriza mu mahanga bateraganwa mu bihugu, mbaciraurubanza rukwiranye n'ingeso zabo n'imigirire yabo. E J$Ni cyo cyatumye mbasukahouburakari bwanjye mbahoye amaraso bavushije mu gihugu, kandi n'uko bacyandurishije ibigirwamana byabo.7DgJ$“Mwana w'umuntu, igihe ab'inzu ya Isirayeli babaga mu gihugu cyabo bwite, bacyandurishije ingeso zabo n'imigirire yabo, ingeso zabo zambereye nk'iby'umugoreuri mu mugongo.0C[J$Ijambo ry'Uwiteka ryongeye kunzaho riti$BAJ$Sinshaka kuzongera kumva abanyamahanga bagutuka, habe no gukozwa isoni na bo, n'ubwoko bwawe ntuzongera kubusitazaukundi.’”Ni ko Umwami Uwiteka avuga.{AoJ$ni cyo gitumautazongera kumaraabantuukundi, cyangwa gutumaubwoko bwawe buba impfusha. Ni ko Umwami Uwiteka avuga. @ J$ “‘Uku ni ko Umwami Uwiteka avuga ngo: Kuko bakubwira bati “Uri igihugu kimara abantuugatumaubwoko bwawe buba impfusha”,&?EJ$ Niukurinzatuma abantu babagendaho ari bo bwoko bwanjye Isirayeli, namwe muzabaigihugu cyabo kibabere gakondo, kandi ntabwo kizongera kubamarira abanaukundi.&>EJ$ Nzabagwizaho abantu n'amatungo na byo bizororoka bibyare, kandi nzatuma muturwaho nka mbere, mbagirire ineza iruta iya mbere, maze mumenye yuko ndi Uwiteka.z=mJ$ nzabagwizaho abantu, ab'inzu ya Isirayeli bose, bose koko kandi imiduguduizaturwamo, n'ahasenyutse hazasubirana.T<!J$ Dore ndabahagarikiye kandi ngiye kubagarukira, muzahingwa kandi mubibweho,;#J$“‘Ariko mwebweho, mwa misozi ya Isirayeli mwe, muzatoha amashami yanyu, mwerere abantu banjye ba Isirayeli imbuto kuko bagiye kugaruka.v:eJ$Ni cyo gituma Umwami Uwiteka avuga ati: Narirahiye nti “Niukuriamahanga abakikije na yo azakozwa isoni.”a9;J$“Nuko rerouhanurireigihugu cya Isirayeli,ubwire imisozi n'udusozi, n'imigezi n'ibibaya uti ‘Uku ni ko Umwami Uwiteka avuga ngo: Dore navuganye ifuhe ryanjye n'uburakari bwanjye, kuko mwakojejwe isoni n'amahanga.Y8+J$“‘Aravuga ati: Niukurinavuye mu muriromfuhiraabasigaye bo mu mahanga n'Abedomu bose, abihaye igihugu cyanjye ngo kibabere inzungu, bafite ibyishimo byuzuyeimitima bakanegurana, bakagira ngo bakinyage.’ 7J$ariko noneho mwa misozi ya Isirayeli mwe, nimwumve ijambo ry'Umwami Uwiteka. Uku ni ko Umwami Uwiteka abwira imisozi n'udusozi, n'imigezi n'ibibaya, n'amatongo n'imiduguduyaretswe, iyabaye iyo kunyagwa no gushinyagurirwa, n'abasigaye bo mu mahanga ahakikije.z6mJ$“Nuko hanurauvugeuti ‘Uku ni ko Umwami Uwiteka avuga ngo: Baguhinduye amatongo bakumirabunguri baguturutse impande zose, kugirango mube inzungu z'abasigaye bo mu mahanga kandi mukabaigitorero cy'abanyamagambo, mukavugwa nabi na rubanda,53J$Uku ni ko Umwami Uwiteka avuga ngo: Kukoumwanzi yabashinyaguriyeati “Awa!”Ati “Za nsengero zanyu zo ku tununga za kera twarazihindūye!”’4 J$“Nuko rero mwana w'umuntu,uhanurireimisozi ya Isirayeli uti ‘Mwa misozi ya Isirayeli mwe, nimwumve ijambo ry'Uwiteka.G3J#Uko wishimye yuko gakondo yanyu y'inzu ya Isirayeli ibayeumwirare ni ko nzakugenzereza, naweuzabaumwirare wa musoziwa Seyiri we, ndetse na Edomu yose. maze bazamenye yuko ndi Uwiteka.’”n2UJ#“‘Uku ni ko Umwami Uwiteka avuga ngo: Igihe isi yose izaba yishimye, weho nzaguhindura amatongo.a1;J# Kandi mwanyiraririyeho n'ururimirwanyu, mungwizaho amagambo yanyu, na byo narabyumvise.07J# Uzamenya yuko jye Uwiteka numvise ibitutsi byawe byose watutse imisozi ya Isirayeliukavuga uti “Bihindutse amatongo, turabihawe ngo tubirimbure.”./UJ# Ni cyo gitumye nirahirira yuko nzagenza nk'ukouburakari bwanjye buri, nguhoyeishyari wabagiriye ry'urwango wabangaga, kandi nzabimenyesha mu gihe nzabaciraho iteka../J# “‘Kuko wavuze uti “Ayo moko uko ari abiri, n'ibyo bihugu uko ari bibiri bizaba ibyanjye tubihindūre”, ariko ntimuzi ko Uwiteka yahahoze.t-aJ# Nzakugiraumwirare w'iteka ryose kandi imiduguduyawe ntizongera guturwamo, maze muzamenye yuko ndi Uwiteka.,J#Kandi imisozi yaho nzayuzuzahoabishwe bo kuri wo, abicishijwe inkota bazagwa ku misozi yawe, no mu bibaya byawe no mu migezi yawe yose.q+[J#Uko ni koumusoziwa Seyiri nzawuhindura igitangarirwa n'amatongo, maze nzawucahouwunyurahon'uwugarukaho.7*gJ#ni cyo gituma ndahira ko nzagutegekera kuvushwaamaraso, kandi azagukurikirana. Ni ko Umwami Uwiteka avuga, kukoutanze kuvusha amaraso, ni cyo gituma amaraso azagukurikirana.)J#“‘Kuko wahoranyeurwangano rudashira,ukagabiza inkota Abisirayeli mu gihe cy'amakuba yabo igihe bamazweho n'ibibi byabo,f(EJ#Imiduguduyawe nzayihindura imisaka kandi naweuzabaikidaturwa, mazeuzamenye yuko ndi Uwiteka.)'KJ#‘Uku ni ko Umwami Uwiteka avuga ngo: Dore wa musoziwa Seyiri we, ndakwibasiye kandi ngiye kukuramburirahoukubokokwanjye, nguhindure amatongo n'igitangarirwa._&7J#“Mwana w'umuntu, erekeza amaso yawe ku musoziwa Seyiri, mazeuwuhanurireuwubwire utiN% J#Ijambo ry'Uwiteka ryongera kunzaho riti 1.11-12; Obad 1-14; Mal 1.2-5{$oJ"Namwe ntama zanjye, intama z'urwuri rwanjye, muri abantu nanjye ndi Imana yanyu.’”Ni ko Umwami Uwiteka avuga.##J"Na zo zizamenya yuko jye Uwiteka Imana yazo ndi kumwe na zo, kandi yuko inzu ya Isirayeli ari yo bwoko bwanjye. Ni ko Umwami Uwiteka avuga."J"Nzazimerezaurwuri ruzazibera ikirangirire, kandi ntabwo zizongera kwicirwa n'inzara mu gihugu, cyangwa gukozwa isoni n'amahangaukundi.!)J"Ntabwo zizongera kuba iminyago y'abanyamahanga, cyangwa gutanyagurwa n'inyamaswa zo mu gihugu, ahubwo zizibera amahoro ari nta wuziteraubwoba.p YJ"Maze igiti cyo mu gasozi kizera imbuto zacyo,ubutakabuzeraumwero wabwo, zizibera amahoro mu gihugu cyazo, kandi zizamenya yuko ndi Uwiteka igihe nzaba maze kuzicaku mugoziw'uburetwa, no kuzirokora nzivanye mu maboko y'abazihataga."=J"“‘Izo ntama zanjye n'imyanya ikikijeumusoziwanjye, byose nzabigira ibiheshaumugisha, kandi nzavubiraimvura mu gihe cyayo. Hazagwa imvura y'umugisha.)KJ"Kandi nzasezerana na zo isezerano ry'amahoro, inyamaswa z'inkazi nzazimara mu gihugu, maze zibere amahoro mu butayukandi ziryamire mu bikumba byo mu mashyamba.pYJ"Nanjye Uwiteka nzaba Imana yazo,umugaragu wanjye Dawidi azibere igikomangoma. Ni jye Uwiteka wabivuze.pYJ"Nzazihaumwungeri umweuzaziragira, ari we mugaragu wanjye Dawidi. Azazikenura kandi azaziberaumwungeri.~uJ"ni cyo gituma ngiye kurokoraumukumbi wanjye, ntabwo zizaba iminyagoukundi, kandi nzacaurubanza rw'amatungo n'ayandi.J"Kuko mwabyigishije izirwaye zoseurubavu, mukazisunikisha igitugu, mukazitera amahembe yanyu kugezaubwo mwazitatanirije kure, J"“‘Ni cyo gituma Umwami Uwiteka ababwira ati: Dore jye, jyeubwanjye ngiye gucaurubanza rw'intama zibyibushyen'izindi zonze.PJ"Maze intama zanjye zo zirya ibyo mwavungavunze, zikanywa ayo mwatobye.5cJ"Nimwumve, mwarishijeurwuri rwiza. Mbese mwarabisuzuguyebituma muvungaguraurusigaye? Mwashotse amazi y'urubogobogo, mwarabisuzuguyebituma mwangiza ayo mushigaje mukayatoba?,QJ"“‘Kandi nawe mukumbi wanjye, uku ni ko Umwami Uwiteka avuga ngo: Dore ngiye gucaurubanza rw'amatungo n'ayandi, n'urw'amasekurumey'intama n'amasekurumey'ihene.OJ"“‘Izari zazimiye nzazishaka, n'izari zirukanywe nzazigarura, izavunitse nzazunga, izacitse intege nzazisindagiza, ariko izibyibushyen'izifite imbaraga nzazirimbura, zose nzaziragiza gukiranuka.b=J"Jyeubwanjye ni jyeuziragirira intama zanjye kandi nziruhure. Ni ko Umwami Uwiteka avuga.4aJ"Nzaziragira mu rwuri rwiza kandi ikiraro cyazo kizaba mu mpinga z'imisozi ya Isirayeli. Ni bwo zizarara mu kiraro cyiza, zikarishaurwuri rwiza rwo ku misozi ya Isirayeli.OJ" Kandi nzazizana nzikuye mu mahanga, nziteranirize hamwe nzikuye mu bihugu. Nzazizana nzigeze mu gihugu cyazo bwite, nziragire ku misozi ya Isirayeli iruhande rw'imigezi n'ahatuwe hose ho mu gihugu.8iJ" Ukoumwungeri ashakaumukumbi we mu gihe ari mu ntama ze zatataniye kure, ni ko nzashaka intama zanjye, nzirokore nzikuye ahantu hose zatataniye mu munsi w'ikibunda n'umwijima.jMJ" “‘Umwami Uwiteka aravuga ati: Dore jye, jyeubwanjye ngiye kubaririza intama zanjye nzishake.b=J" Uku ni ko Umwami Uwiteka avuga ati: Dore nibasiye abungeri, nzababaza intama zanjye kandi nzababuza kuziragira, kandi abungeri ntabwo bazongera kwimenyaubwabo. Nzakiza intama zanjye amenyo yabo ze kubabera ibyokurya.DJ" Nuko rero mwa bungeri mwe, nimwumve ijambo ry'Uwiteka ngo: 1J"Umwami Uwiteka aravuga ngo: Ndirahiye, niukuriubwo intama zanjye zaretswe zikaba iminyago, zikaba n'ibiryo by'inyamaswa zose zo mu gasozi kuko ari nta mwungeri, kandi abungeri banjye ntibaruhijebazishaka, ahubwo abungeri akaba ari bo bimenyaubwabo ntibaragire intama zanjye.J  J"“‘Nuko rero nimwumve ijambo ry'Uwiteka, mwa bungeri mwe ati:: mJ"Intama zanjye zarorongotaniye mu misozi yose no mu mpinga y'umusozimuremure wose. Niukuriintama zanjye zatatanijwe mu isi yose, kandi nta waruhijeazishaka habe no kuzibaririza.n UJ"Nuko ziratatana kuko ari nta mwungeri, ziba ibiryo by'inyamaswa zose zo mu gasozi, kuko zatatanijwe.M J"Izacitse intege ntimwazisindagije, kandi ntabwo mwavuye izari zirwaye n'izavunitse ntimwazunze, izatatanijwe ntimwazigaruye kandi ntimwashatse izazimiye, ahubwo mwazitegekesheje igitugu n'umwaga.gGJ"Ariko mwebwe murya ibinure mukiyambikaubwoya, mubagaizibyibushyeariko ntabwo muragira intama.r]J"“Mwana w'umuntu, hanura ibyerekeye ku bungeri ba Isirayeli. Uhanureubwire abo bungeri uti ‘Nimwumve uko Umwami Uwiteka avuga ngo: Abungeri ba Isirayeli bimenyaubwabo bazabona ishyano! Mbese abungeri ntibakwiriye kuragira intama?+ SJ"Nuko ijambo ry'Uwiteka rinzaho ritidAJ!!Ariko igihe ibyo bizaboneka (ndetse biraje), ni bwo bazamenya ko bahozwemo n'umuhanuzi.”!J! Kandi doreubamereye nk'indirimbo nziza cyane y'ufiteijwi ryiza akamenya no gucuranga neza, kuko bumva amagambo yawe kandi ntibayakurikize.kOJ!Maze bakagusanga nk'uko rubanda ruza, bakicara imbere yawe nk'ubwoko bwanjye kandi bakumva amagambo yawe, ariko ntabwo bayakurikiza kuko berekanishaururimirwabourukundo rwinshi, nyamaraumutimawaboukurikira inyungu yabo bombi.Y+J!“Kandi nawe mwana w'umuntu, ab'ubwoko bwawe bavugiraibyawe ku nkike no mu miryango y'amazu, umwe avuganan'undi,umuntu wese na mugenzi we bati ‘Nimuze tujye kumva ijambo rivuzwe n'Uwiteka iryo ari ryo.’ J!Bazamenya yuko ndi Uwiteka, igihe nzaba maze guhindura igihuguumwirare n'igitangarirwa, mbahoye ibizira byabo byose bakoze.’&EJ!Kandi igihugu nzagihinduraumwirare n'igitangarirwa,ububasha bwacyo bwibonabona buzashira, kandi imisozi ya Isirayeli izaba amatongo bitume hatagirauhanyura.zmJ!“Uku ni kouzababwira uti ‘Nimwumve uko Umwami Uwiteka avuga ngo: Ndirahiye, niukuriabari muri ayo matongo bazagushwan'inkota, na we uri mu gasozi nzamutanga atanyagurwe n'inyamaswa, kandi abari mu bihome no mu mavumo bazicwa n'icyorezo. ~J!Muhagarariye ku nkota yanyu, murakora ibizira kandiumuntu wese yanduzaumugorewa mugenzi we. None se mwahabwa igihugu ho gakondo?’L}J!Nuko reroubabwire uti ‘Nimwumve uko Umwami Uwiteka avuga ngo: Muryana inyama n'amaraso, mukuburiraamaso yanyu ibigirwamana byanyu, kandi mukavusha amaraso. None se mwahabwa igihugu ho gakondo?J| J!“Mwana w'umuntu, ababa mu matongo yo mu gihugu cya Isirayeli baravuga bati ‘Aburahamu yari umwe ahabwa igihugu ho gakondo, nkanswe twe turi benshi. Iki gihugu tugihawe ho gakondo natwe.’,{SJ!Maze ijambo ry'Uwiteka rinzaho riti?zwJ!Ukubokok'Uwiteka kwari kunjeho nimugorobauwacitse ataraza, kandi yari yabumbuye akanwa kanjye kugezaubwo uwo yansanze bukeye. Nuko akanwa kanjye karabumbuka, sinongera kuba ikiragi.>yuJ!Nuko tumazeimyaka cumi n'ibiri tukiriabanyagano, mu kwezi kwa cumi ku munsi wa gatanu w'uko kwezi,umuntu wacitse ava i Yerusalemu yaransanze arambikira ati “Umurwa warafashwe.”(xIJ!Nyamara muravuga muti ‘Imigenzereze y'Uwiteka ntitunganye.’Mwa ab'inzu ya Isirayeli mwe, ngiye kubaciraurubanza,umuntu wese nk'uko imigenzereze ye iri.”ywkJ!Arikoumunyabyaha nahinduka akareka ibyaha bye, agakora ibyo gukiranuka bihwanye n'amategeko azabeshwaho na byo._v7J!Umukiranutsi nahindukira, akareka gukiranuka kwe agakora ibibi, azapfa ari byo azize.uJ!“Nyamara ab'ubwoko bwawe baravuga bati ‘Imigenzereze y'Umwami ntitunganye, ariko iyabo migenzereze ni yo idatunganye.’ztmJ!Ibyaha bye byose yakoze nta na kimwe kizamwibukwaho, yakoze ibyo gukiranuka bihwanye n'amategeko, kubahoazabaho.s5J!umunyabyaha nagarura ibyo yahawe ho ingwate, akagarura ibyo yibye, akagendera mu mategeko aheshaubugingo ntakore ibibi, kubahoazabaho ntabwo azapfa. r J!Kandi nimbwiraumunyabyaha nti ‘Gupfa kouzapfa’, nahindukiraakareka icyaha cye agakora ibyo gukiranuka bihwanye n'amategeko,:qmJ! Nimbwiraumukiranutsi ngo ‘Kubahouzabaho’, akiringira gukiranuka kwe kandi agakora ibibi, mu byo gukiranuka kwe nta na kimwe kizibukwa, ahubwo azapfa azize ibibi bye yakoze.p7J! “Nuko rero mwana w'umuntu,ubwireubwoko bwawe uti ‘Gukiranuka k'umukiranutsi ntabwo kuzamurokora ku munsi w'igicumurocye, na byo ibyaha by'umunyabyaha ntibizamwicaumunsi azahindukiraakava mu byaha bye, nyamaraukiranuka ntabwo azabasha kubeshwaho na ko ku munsi azacumura.’oJ! Ubabwire uti ‘Umwami Uwiteka aravuga ati: Ndirahiye, sinezezwa no gupfa k'umunyabyaha, ahubwo nezezwa n'ukoumunyabyaha ahindukiraakava mu nzira ye maze akabaho. Nimuhindukire, mugaruke muve mu nzira zanyu mbi. Kuki mwarinda gupfa mwa ab'inzu ya Isirayeli mwe?’?nwJ! “Nuko rero mwana w'umuntu,ubwireumuryango wa Isirayeli uti ‘Uku ni ko mvuga ngo: Ibicumurobyacu n'ibyaha byacu ni twe biriho kandi bitwica nabi. None se twabasha dute kubaho?’"m=J! Ariko nuburiraumunyabyaha ngo ahindukireave mu nzira ye, nadahindukirango ave mu nzira ye azapfa azize ibyaha bye, ariko wehouzabaukijijeubugingo bwawe.[l/J!Nimbwiraumunyabyaha nti ‘Wa munyabyaha we gupfa kouzapfa’, maze nawe ntugireicyouvugacyo kuburiraumunyabyaha ngo ave mu nzira ye, uwo munyabyaha azapfa azize ibyaha bye, ariko amaraso ye ni wowe nzayabaza.k%J!“Nuko rero mwana w'umuntu, nagushyiriyeho kubaumurinzi w'umuryango wa Isirayeli, nuko wumve ijambo riva ku kanwa kanjye,ubanyihanangirize.FjJ!Arikoumurinzi nabona inkota ije ntavuze impanda, rubanda ntiruburirwe, inkota niza ikagiraumuntu irimbura wo muri bo azaba arimburiwemu bibi bye, ariko amaraso ye nzayabaza uwo murinzi.’iJ!Yumvise ijwi ry'impanda ariko ntiyita ku mbuzi, amaraso ye abe ari we azabazwa, ariko iyo yumvira imbuzi aba yarakijijeubugingo bwe.uhcJ!mazeuzumva ijwi ry'impanda wese ntiyite ku mbuzi, inkota yaza ikamurimbura, amaraso ye abe ari we azabazwa.MgJ!nabona inkota ije iteye igihugu, akavuza impanda ngo aburireabantu,f'J!“Mwana w'umuntu,uvuganen'ab'ubwoko bwaweubabwire uti ‘Ninteza igihugu inkota, abantu bo mu gihugu bakishakamoumuntu ngo bamugireumurinzi,+e SJ!Maze ijambo ry'Uwiteka rinzaho riti;doJ “Kuko nashyize ibiteyeubwoba bye mu gihugu cy'abariho, na we azarambikwa hagati y'abatakebwe hamwe n'abicishijwe inkota, Farawo n'inteko ze zose.”Ni ko Umwami Uwiteka avuga. cJ “Farawo azababona ahumurizwe ku bw'inteko ze zose, ari we Farawo n'ingabo ze zose bicishijwe inkota. Ni ko Umwami Uwiteka avuga. b J “Aho ni ho ibikomangoma byose by'ikasikazi biri, n'ab'i Sidoni bose bamanukanye n'abishwe, bamwazwa n'uko batezagaubwoba amaboko yabo kandi barambarara badakebwe bari hamwe n'abishwe n'inkota, batwara ikimwaro cyabo bari kumwe n'abamanuka bajya mu rwobo.CaJ “Aho ni ho Edomu ari we n'abami be n'ibikomangoma bye byose, nubwo bari abanyambaraga barambitswe hamwe n'abicishijwe inkota. Bazarambararana n'abatakebwe, n'abamanuka bajya mu rwobo.\`1J “Arikouzavunagurikira hagati y'abatakebwe,uryamishwe hamwe n'abicishijwe inkota.p_YJ Kandi ntibazaryamana n'intwari zaguye mu batakebwe, zamanutse zikajya ikuzimuzifite intwaro zazo z'intambara, zikisegura inkota zabo, ibicumurobyabo bigahambanwa n'amagufwa yabo, kuko bateraga abakomeyeubwoba mu gihugu cy'abariho.2^]J “Aho ni ho Mesheki na Tubalibari bo n'inteko zabo zose, ibituro byabo bibakikijeho. Abo bose ni abatakebwe bicishijwe inkota kuko bateragaubwoba mu gihugu cy'abariho."]=J Igisasiro cye bagishyize hagati y'abishwe ari kumwe n'inteko ze zose, ibituro bye bimukikijeho. Abo bose ni abatakebwe bicishijwe inkota kuko bateragaubwoba mu gihugu cy'abariho, na bo batwaye ikimwaro cyabo bari kumwe n'abamanuka bajya mu rwobo, hagati y'abishwe ni ho yashyizwe.\J “Aho ni ho Elamu ari we n'inteko ze zose zikikije ku gituro cye, abo bose bishwe bagushijwe n'inkota, bamanutse batakebwe bagera mu ndiba y'isi kandi ari bo bateraga abantuubwoba mu gihugu cy'abariho, batwaye ikimwaro cyabo bari kumwe n'abamanuka bajya mu rwobo."[=J ibituro byabo biri mu ndiba y'urwobo, kandi bikikije igituro cye. Abo bose bishwe bagushijwe n'inkota, kandi ari bo bateragaubwoba mu gihugu cy'abariho.sZ_J “Aho ni ho Ashuri ari we n'ingabo ze zose, akikijwe n'ibituro bye. Abo bose bishwe bagushijwe n'inkota,YJ Intwari zikomeye ziri ikuzimuzizamubwirana n'ababafashaga ziti ‘Abatakebwe baramanutse barambaraye badakoma, bicishijwe inkota.’rX]J “Abanyegiputa bazagwa hagati y'abicishijwe inkota bategekewe inkota, nimubakururanen'inteko zabo zose.DWJ Uwourutaubwiza ni nde? Noneho manukaujugunywemu batakebwe.V1J “Mwana w'umuntu, ririra inteko zo muri Egiputa,uzijugunye hasi zo n'abakobwa b'amahanga ashimwa, bagere ikuzimuhamwe n'abamanuka bajya mu rwobo.jUMJ Nuko mu mwaka wa cumi n'ibiri, ku munsi wa cumi n'itanu w'ukwezi, ijambo ry'Uwiteka rinzaho ritiTJ Uwo ni wo muborogo bazaboroga, abakobwa b'amahanga ni wo bazaboroga baborogera Egiputa n'inteko zaho zose.”Ni ko Umwami Uwiteka avuga..SUJ Igihe nzahindura igihugu cya Egiputa ikidaturwa n'amatongo, igihugu kikabura ibyari bicyuzuyemo, abagituyemobose nkabarimbura, ni bwo bazamenya yuko ndi Uwiteka.’rR]J Ni bwo nzatunganya amazi yaho, inzuzi zaho nkazitembesha nk'amavuta ya elayo. Byavuzwe n'Umwami Uwiteka.Q#J Kandi nzarimbura amatungo yaho yose ari iruhande rw'amazi menshi, kandi nta kirenge cy'umuntu kizongera kuyatoba, habe n'inzara z'amatungo.9PkJ Nzatuma inteko z'ingabo zawe zisenyurwa n'inkota z'intwari, izo zose ni zo zitera amahangaubwoba. Ubwibone bwa Egiputa bazabuhinduraubusa, kandi inteko zaho zose zizarimburwa.SOJ “Umwami Uwiteka aravuga ati ‘Inkota y'umwami w'i Babuloniizakugeraho.^N5J Niukurinzatuma abantu benshi bagutangarira, kandi abami babo bazamarwa n'ubwoba babutewenawe mu gihe nzabuhirainkota yanjye, kandiumuntu wese azahora ahindiraumushyitsiubugingo bwe ku munsi wo kurimbuka kwawe.’jMMJ “‘Nzarakaza imitima y'amoko menshi igihe nzakurimburiramu mahanga, mu bihuguutigeze kumenya.LJ Imuri zose zimurikira mu ijuru nzazihinduraumwijima hejuru yawe, igihugu cyawe ngikwizemoumwijima. Byavuzwe n'Umwami Uwiteka.K'J Ubwo nzakuzimya, nzakingiriza ijuru n'inyenyeri zo kuri ryo nzazizimya, izuba nzaritwikiriza igicu kandiukwezi na ko ntikuzava. 6.12-13; 8.12JJ Igihugu wogeragamo mu ruzi rwacyo nzakikuvomeramo amaraso, ndetse nyageze no ku misozi, kandi imigende y'amazi izarangiriramo ibyawe.SIJ Inyama zawe nzazisandaza ku misozi, n'ibikombe mbyuzuzemouburebure bwawe.H3J Kandi nzagusigaimusozinkujugunye ku butayu, kandi nzohereza ibisiga byo mu kirere byose bikugweho, n'inyamaswa zo mu isi zose nzazikugabiza zihage.GJ Umva uko Umwami Uwiteka avuga ngo: Nzagutegaurushundura rwanjye ndi kumwe n'inteko z'abantu benshi, maze bazagukuruzeurwo rushundura.FJ “Mwana w'umuntu, curiraFarawoumwami wa Egiputaumuborogoumubwire uti ‘Wagereranijwe nk'umugunzu w'intare w'amahanga, arikoumezenk'ikiyoka kiri mu nyanja. Watumburutse mu migezi yawe, amaziukayatobesha ibirenge kandi inzuzi zaboukazihindura icyondo.E yJ Nuko mu mwaka wa cumi n'ibiri, mu kwezi kwa cumi n'abiri ku munsi wa mbere w'uko kwezi, ijambo ry'Uwiteka rinzaho ritiD J“‘Mu biti byo muri Edeni ni ikihe muhwanijeubwiza no gukomera? Arikouzacishwa bugufihamwe n'ibiti byo muri Edeniugereikuzimu,uzarambarara hagati y'abatakebwe hamwe n'abacishijwe inkota. Uwo ni Farawo n'abantu be bose. Byavuzwe n'Umwami Uwiteka.’” C JNa byo bijyana na wo ikuzimubisanga abicishijwe inkota, ndetse bari bawubereye amaboko bakaba mu gicucu cyawo hagati y'amahanga.BJNatumye amahanga ahindishwaumushyitsi no guhorera ko kugwa kwawo, igihe nawujugunyaga ikuzimuhamwe n'abo bamanukanabajya mu rwobo, ibiti byose byo muri Edeni n'ibyateretswe biruta ibindiubwiza by'i Lebanoni, biyoborwamo amazi byose byahumurijwe aho biri ikuzimu. !v~}}F||V{{Mzzyxx3w?vvautts=rr*qqpoo]nnmhllEkcjjihgEf[femdd)cRbbj==X<;;u:d:988&76655#4i33A22A1s0/z..--4,,Y++X*))~)('T&]%%=##G"B!Y M!3k^EaAp|@ ` ) i#5aA!oDWJ-Uwo mugabane muzawendaho ah'ubuturobwera,uburebure bwaho bube ubw'imbingo magana atanu, n'ubugaribwaho imbingo magana atanu, mu mpande zose uko ari enye hangane, kandi ahahakikije hose harimoubusa, habe ubwa mikono mirongo itanu.C J-“‘Maze kandi igihe muzagabanisha igihuguubufindo mo gakondo, muzature Uwiteka ho ituro ryererejweumugabane wera w'igihugu,uburebure bwawo buzabeubw'imbingo ibihumbi makumyabiri n'eshanu, n'ubugaribwawo ibihumbi cumi:uzabeuweramu ngabano zawo zose.cB?J,Abatambyi ntibakagire icyo barya cyabyukiwecyangwa igikanka, ari ikigurukacyangwa itungo.7AgJ,Umuganura w'imyaka yose n'amaturo yose y'ibyo mwejeje muzatanga, bibe iby'abatambyi kandi mujye muha abatambyiumuganura w'irobe ryanyu, kugirango amazu yanyu ahabweumugisha.@7J,Bajye barya ituro ry'ifu n'igitambo gitambirwa ibyaha, n'igitambo gikurahourubanza, kandi ikintu cyose cyashinganiwe Imana mu Bisirayeli kibe icyabo.x?iJ,“‘Kandi bazagiraumwandu. Ni jye mwandu wabo, mwe kuzagiraumwandu mubahamuri Isirayeli, ni jye mwandu wabo.>%J,Umunsi azasubiramu buturobwera mu rugo rw'imbere kugirango ahakorere, azatanga igitambo cye gitambirirwa ibyaha. Ni ko Umwami Uwiteka avuga.5=eJ,Namara guhumanuka bamubarire iminsi irindwi.i<KJ,“‘Ntibakegere intumbi y'umuntu kugirango badahumana, keretse se w'uwo mutambyi cyangwa nyina, cyangwaumuhungu we cyangwaumukobwa we, cyangwa uwo bava inda imwe cyangwa mushiki weudafiteumugabo, abo ni bo bakwihumanisha.E;J,Nihabaurubanza bajye baruca bakurikije ibihwanye n'amategeko yanjye, kandi bajye bakomereza amategeko yanjye n'amateka yanjye mu birori byanjye byategetswe byose, beze n'amasabato yanjye.x:iJ,“‘Bajye bigishaubwoko bwanjye gutandukanya ibyera n'ibitejejwe, kandi babumenyeshe ibyanduye n'ibitanduye.;9oJ,Kandi ntibagacyure abapfakazi cyangwa abagore basenzw, ahubwo bajye barongora abageni bo mu rubyaro rw'ab'inzu ya Isirayeli, cyangwa se bacyure abapfakazi barongowe n'abatambyi.Y8+J,Ntihakagire uwo mu batambyiunywainzoga igihe bagiye kwinjira mu rugo rw'imbere.X7)J,“‘Kandi ntibakimoze cyangwa ngo baterekeumusatsi, bajye biyogoshesha gusa.l6QJ,Kandi nibasohoka bagiye mu rugo rw'inyuma ari rwo rwa rubanda, bajye biyambura imyambaro yabo, iyo bambara bakorera Imana, bayibike mu byumba byera maze bambare indi myambaro kugirango bateza rubanda bambaye iyo myambaro yabo.5 J,Bajye bambara ibitambaro by'ibitare ku mutwe, bambare n'amakabuturay'ibitare, ntibakagire icyo bambara cyabatera gututubikana.;4oJ,Nibinjira mu marembo y'urugorw'imbere bazajya baza bambaye imyambaro y'ibitare. Ntibakagire icyo bambara kirimoubwoya igihe bakorera ku marembo y'urugorw'imbere no mu rusengero.|3qJ,Kandi bazajye binjira mu buturobwanjye bwera begere ameza yanjye kugirango bankorere, bakurikize amategeko yanjye.2wJ,“‘Abatambyi b'abalewi bene Sadoki bajyaga bakoraumurimowo mu buturobwanjye bwera igihe Abisirayeli bayobye bakanyimūra, ni bo bazanyegera kugirango bankorere. Bazajya bampagarara imbere banture ibinure n'amaraso. Ni ko Umwami Uwiteka avuga.q1[J,Nyamara nzabagira abarinzi b'urusengero, mbahe gukoraumurimowaho n'imirimo yose ikwiriye kurukorerwamo.B0}J, Ntabwo bazanyegera, ngo bankorereumurimow'ubutambyi, cyangwa kugiraicyo begera cyo mu bintu byanjye byera biri ahera cyane, ahubwo bazagibwaho no gukozwa isoni kwabo, n'ibizira bakoze.^/5J, Kuko babakoreye bari imbere y'ibigirwamana byabo, bakabera ab'inzu ya Isirayeli igisitaza cyo kubacumuza, ni cyo cyatumye mbaramburirahoukubokokwanjye, kandi bazagibwaho n'ibibi byabo. Ni ko Umwami Uwiteka avuga.j.MJ, Ariko bazakora mu buturobwanjye bwera ari abakumirizi b'amarembo y'urusengero, kandi bakore n'imirimo yo mu rusengero, bazajya babaga ibitambo byoswa n'ibindi bitambo bya rubanda, kandi bahagarare imbere yabo ngo babakorere. - J, “‘Kandi n'Abalewi banyimūye, igihe Abisirayeli bayobye bakanta bagakurikira ibigirwamana byabo, bazagibwaho n'ibibi byabo.+,OJ, Uku ni ko Umwami Uwiteka avuga ngo: Nta munyamahangaudakebwe mu mutimano ku mubiriuzinjira mu buturobwanjye bwera, habe n'uwo mu banyamahanga bari mu Bisirayeli.+J,Kandi ntimwitonderaumurimow'ubuturobwanjye bwera, ahubwo mwabashyize mu kigwi cyanyu ngo bakoreumurimow'ubuturobwanjye bwera.o*WJ,ubwo mwazanye abanyamahanga badakebwe mu mutimano ku mubirimu buturobwanjye bwera ngo babwanduze, ari bwo nzu yanjye, igihe mutanzeumutsima wanjye n'ibinure n'amaraso, maze bakica isezerano ryanjye bakongera ibizira byanyu byose.$)AJ,“Uzabwire ba bagome ari bo ab'inzu ya Isirayeli uti ‘Uku ni ko Umwami Uwiteka avuga ngo: Mwa b'inzu ya Isirayeli mwe, ibizira byanyu byose birahagije,#(?J,Nuko Uwiteka arambwira ati “Mwana w'umuntu, giraumweteurebeshe amaso yawe kandi wumvishe amatwi yawe, ibyo nkubwira byose byerekeye ku mategeko y'urusengero rw'Uwiteka yose no ku mateka yarwo yose, kandiumenye neza ahinjirirwa h'urwo rusengero n'ahasohokerwa hose h'ubuturobwera.)'KJ,Maze anjyana mu nzira y'irembo ryerekeye ikasikazi, angeza imbere y'urusengero. Nuko ndebye mbonaubwiza bw'Uwiteka bwuzuyeinzu y'Uwiteka, mperako ngwa nubamye.(&IJ,Umwami ni weuzahicara, afungurireimbere y'Uwiteka kuko ariumwami. Ajye yinjira anyuze mu nzira y'ibaraza ry'iryo rembo, kandi nasohoka abe ari yo anyuramo.”@%yJ,Nuko Uwiteka arambwira ati “Iri rembo rihore ryugariye, ntirikugururwe kandi ntihakagireumuntuurinyuramo, kuko Uwiteka Imana ya Isirayeli yarinyuzemoni cyo gituma rihora ryugariye.t$ cJ,Maze angarura mu nzira y'irembo ry'ubuturobwera riri inyuma ryerekeye iburasirazuba, ariko ryari ryugariwe.w#gJ+Nibarangiza iyo minsi, ku munsi wa munanino mu yindi ikurikiyeho, abatambyi bazajye babatambirira ibitambo ku gicaniro, ibitambo byanyu byoswa n'ibitambo byanyu by'uko hariho amahoro, nanjye nzabibashimira. Ni ko Umwami Uwiteka avuga.”l"QJ+Mu minsi irindwi bajye batangira igicaniro impongano kandi bakacyeza, uko ni ko bazakigira icyera.!1J+Mu minsi irindwi uko bukeyeuzajyeutamba ihene ho igitambo gitambirwa ibyaha, bazatambe n'ikimasa n'isekurumey'intama yo mu mukumbi idafite inenge.t aJ+Kandiuzabizane imbere y'Uwiteka maze abatambyi babitereumunyu, babitambirire Uwiteka bibe ibitambo byoswa.jMJ+Numarakucyezauzatambe ikimasa kidafite inenge, n'isekurumey'intama yo mu mukumbi idafite inenge.-J+Naho ku munsi wa kabiri,uzatambe isekurumey'ihene idafite inenge ho igitambo gitambirwa ibyaha, maze beze igicaniro nk'uko bacyejesheje ikimasa.ykJ+Mazeuzende icyo kimasa cy'igitambo gitambirwa ibyaha,ugitwikire ahategetswe h'urusengero inyuma y'ubuturobwera.!;J+Uzende ku maraso yacyouyashyire ku mahembe ane yacyo, no ku nkokora enye z'umugunono ku mpande z'umugunozose. Ni ko kizezwa no kugitangirira impongano. 9J+Maze abatambyi b'Abalewi b'urubyaro rwa Sadoki banyegera kugirango bankorere,ubaheikimasa kibe igitambo gitambirwa ibyaha. Ni ko Umwami Uwiteka avuga.iKJ+Maze arambwira ati “Mwana w'umuntu, uku ni ko Umwami Uwiteka avuga ngo: Aya ni yo mategeko yatanzwe ku bw'igicaniro azakurikizwaumunsi bazacyubaka, kugirango bagitambirireho ibitambo byoswa, no kugitonyangirizaho amaraso.'GJ+Kandiumugunowacyouburebure bwawo bube mikono cumi n'ine, n'ubugarimikono cumi n'ine kandi impande zose uko ari enye zingane. Umugunougikikijehougisumbyeubugaribw'igice cya mukono, isūbi ya mbere igireubugaribwa mukonoumwe impande zose, kandiurwuririro rube aherekeye iburasirazuba.”#J+Igicaniroubwacyouburebure bw'umurambararo bwacyo bube mikono cumi n'ibiri, n'ubugarimikono cumi n'ibiri, impande zose uko ari enye zingane.nUJ+Na cya gicaniroubwacyouburebure bw'impagarike bwacyo bube mikono ine, ku gicaniro habe amahembe ane.dAJ+Kandiuhereye hasi ku butakaukageza ku isūbi ya mbere habe mikono ibiri, n'ubugariby'iyo sūbi bube mukonoumwe. Kandiuhereye kuri iyo sūbi ntoukageza ku isūbi nini habe mikono ine,ubugaribw'iyo sūbi bube mukonoumwe.yJ+ “Kandi izi ni zo ngero z'igicaniro zigereshejwe mikono (umukonowoseurengejweho intambwe y'intoki), indiba yacyo ibe mukonoumwe n'ubugaribwacyo mukonoumwe,umugunowacyo ube intambwe y'intoki impande zose. Uko ni ko indiba y'igicaniro izaba imeze.!;J+ Iri ni ryo tegeko ry'urusengero: mu mpinga y'umusoziaho ingabano zarwo zose ziyikikije zigarukirani ahera cyane. Dore iryo ni ryo tegeko ry'urusengero.KJ+ Nibakozwe isoni n'ibyo bakoze byose,ubamenyeshe ukourusengero rusa n'uko ruringanijwe, n'ahasohokerwa harwo n'ahinjirirwa harwo, n'imigabane yarwo yose n'ingero zarwo zose, n'amateka yarwo yose n'amategeko yarwo yose,ubyandike imbere yabo kugirango bajye bibuka uko rusa kose n'amateka yarwo yose ngo babone kubikurikiza.!;J+ “Nuko rero mwana w'umuntu, ereka ab'inzu ya Isirayeli uru rusengero kugirango bakozwe isoni n'ibicumurobyabo, barugerebakurikije igishushanyo cyarwo.veJ+ Noneho nibamvane imbereubusambanyi bwabo n'intumbi z'abami babo babite kure, mbone kuba muri bo iteka ryose.r]J+kuko bashyize inkomanizo zabo hamwe n'inkomanizo zanjye, n'inkingi zabo hamwe n'inkingi zanjye hagati yanjye na bo hakabaurusikagusa, bakandurisha izina ryanjye ryera ibizira byabo, ibyo bakoraga, ni cyo cyatumye mbarimbura ndakaye.c?J+Arambwira ati “Mwana w'umuntu, aha hantu ni ah'intebe y'ubwami yanjye, ni n'ahantu h'ubworo bw'ibirenge byanjye, ni ho nzaba iteka ryose mbe hagati y'Abisirayeli. Kandi ab'inzu ya Isirayeli ntibazongera kwanduza izina ryanjyeukundi, ari bo cyangwa abami babo, ngo baryandurisheubusambanyi bwabo cyangwa intumbi z'abami babo bari mu ngoro zabo,SJ+Maze numvauvuganananjye ari mu rusengero, nukoumuntu ampagarara iruhande.g GJ+Umwuka aranterura anjyana mu rugo rw'imbere, ndebye mbonaubwiza bw'Uwiteka bwuzuyeurusengero.s _J+Nukoubwiza bw'Uwiteka bwinjira mu rusengero, buturutse mu nzira iri ku irembo ry'aherekeye iburasirazuba.. UJ+Bwari bumezenk'ibyo neretswe nabonye, igihe nazanwaga no kurimburaumurwa. Ibyo neretswe byari bimeze nk'icyo neretswe nabonye ku mugeziwa Kebari, maze ngwa nubamye.+ OJ+Maze mbonaubwiza bw'Imana ya Isirayeli buje buturukamu nzira y'iburasirazuba, ijwi ryayo rimeze nko guhorera kw'amazi menshi, maze isi imurikirwa n'ubwiza bwayo.D  J+Hanyuma anjyana ku irembo, ari ryo ryerekeye iburasirazuba.4aJ*Agera impande enye z'inkike izengurutse inzu,uburebure bwayo buba imbingo magana atanu, n'ubugaribwayo yandi atanu. Iyo nkike yari iyo gutandukanya ibyera n'ibya rubanda.wgJ*Ahindukirira mu ruhande rw'aherekeye iburengerazuba, ahagereshaurubingo rugereshwa haba imbingo magana atanu.\1J*Agereshauruhande rw'aherekeye ikusiurubingo rugereshwa, ruba imbingo magana atanu.eCJ*Maze agereshauruhande rw'aherekeye ikasikaziurubingo rugereshwa, ruba imbingo magana atanu.dAJ*Agereshauruhande rw'aherekeye iburasirazubaurubingo rugereshwa, ruba imbingo magana atanu.{J*Nuko arangije kugerainzu iri imbere, anjyana mu nzira iri ku irembo ry'aherekeye iburasirazuba, ageraurugoimpande zose.jMJ*Abatambyi nbinjira, ntibazasohoka ngo bave ahera bajye mu rugo rw'inyuma bambaye imyambaro yabo bambara bakorera Imana, ahubwo bazaba ari ho bayibika kuko ari iyera, maze bambare indi myambaro babone kwegera ibya rubanda.”?wJ* Maze arambwira ati “Utwumba tw'aherekeye ikasikazi n'utw'aherekeye ikusi, turi imbere y'umwanyauciyehagati ni two twumba twera, aho abatambyi begera Uwiteka bazarira ibintu byera. Ni ho bazatereka ibintu byera cyane n'ituro ry'ifu, n'igitambo cy'ibyaha n'igitambo cyo gukurahourubanza, kuko ari ahantu hera.0YJ* Inzugi z'utwumba tw'aherekeye ikusi na zo ni ko zari zimeze, ku mutwe w'inzira hariurugi, ari yo nzira yari iri imbere y'urusikarw'aherekeye iburasirazuba, ahanyurwa.I J* Inzira yari imbere yatwo yasaga n'inzira yari ku twumba tw'aherekeye ikasikazi, twose twanganaga mu burebure no mu bugari. Imiryango yatwo n'uko twaringanijwe n'inzugi zatwo, byose byarasaga. ~ J* Mu mubyimba w'urusikarw'urugorw'aherekeye iburasirazuba, na ho hariutwumba twari imbere y'umwanyauciyehagati, twerekeye ku nzu.n}UJ* Munsi y'utwo twumba hari irembo ryerekeye iburasirazuba, ryanyurwagamo n'abaturukamu rugo rw'inyuma.|3J*kukouburebure bw'umurambararo bw'utwumba tw'aherekeye mu rugo rw'inyuma bwari mikono mirongo itanu, ariko imbere y'urusengero ho hari mikono ijana.{{J*Urusikarw'utwumba rwaheraga inyuma ku rugo rw'inyuma ruri imbere y'utwumba,uburebure bwarwo bwari mikono mirongo itanu,5zcJ*Kuko twari tugerekeranije dutatudutatu, ariko tudafite inkingi nk'inkingi za za ngo, ni cyo cyatumagauhereye hasiutwumba two hejuru tuba duto ku two hasi no ku two hagati.eyCJ*Utwumba two hejuru twari duto ku two hasi n'utwo hagati, kuko twatubijwe n'amabaraza yatwo.xJ*Imbere y'utwo twumba hari inzira ifiteubugaribwa mikono cumi n'akayira ka mukonoumwe, kandi imiryango yatwo yari yerekeye ikasikazi.GwJ*Rwari rwerekeye ahari mikono makumyabiri y'urugorw'imbere, kandi rwerekeye no ku mbuga ishashweho amabuye y'urugorw'inyuma, aho amabaraza y'utwumba twari tugerekeranye dutatudutatuyari ari.vJ*Uruhande rwarimourugirw'aherekeye ikasikazi,uburebure bw'umurambararo bwarwo bwari mikono ijana,ubugaribwarwo ari mikono mirongo itanu. u ;J*Maze amvanayo anjyana mu rugo rw'inyuma aherekeye ikasikazi, angeza mu kumba kari imbere y'umwanyauciyehagati, kerekeye ku nzu iri aherekeye ikasikazi.QtJ)Kandi hari amadirishya akinzwe n'imikindo mu ruhande rumwe, no mu rundi ruhande na ho ari uko, biri mu mpande zombi z'umuryango. Uko ni koutwumba dukikije ku rusengero two n'inkomanizo, byari bimeze.!s;J)Inzugi z'urusengero zari zishushanijweho abakerubi n'imikindo, nk'uko byari bishushanijwe ku nsika, mu irebe ry'umuryango hari hatinzwe ibiti bikomeye.vreJ)urugirwose rwari rufiteimigabane ibiri ikingurwa,urugirumwe rurimoimigabane ibiri n'urundi rugi yindi ibiri.DqJ)Kandiurusengero n'ubuturobwera byari bifite inzugi ebyiri, pJ)Igicaniro cyabajwe mu biti,uburebure bw'igihagararo bwacyo bwari mikono itatu, n'uburebure bw'umurambararo ari mikono ibiri. Inkokora zacyo n'amaguru yacyo n'imbavu zacyo byari byarabajwe mu biti, maze arambwira ati “Aya ni yo meza ari imbere y'Uwiteka.”oyJ)Inkingi z'umuryango w'urusengero zanganaga impande zose, kandiuruhande rw'imbere rw'ubuturobwera rwasaga n'urusengero.nJ)Uhereye hasiukageza hejuru y'umuryango hari hashushanijwe abakerubi n'imikindo, uko ni kourusikarw'urusengero rwari rushushanijweho.FmJ)mu maso h'umuntu herekeye ku mukindo uri mu ruhande rumwe, no mu maso h'umugunzu w'intare herekeye ku mukindo uri mu rundi ruhande. Uko ni ko byari bishushanijwe ku rusengero impande zose.lJ)Byari bishushanijweho abakerubi n'imikindo, hagati y'umukerubi n'undi hagiye habaumukindo, kandiumukerubi wese yari afite mu maso habiri,vkeJ)hejuru y'umuryango no mu nzu imbere n'inyuma, n'urusikarwose imbere n'inyuma, byose byari bihwanyijeurugero.jJ)Imbere h'urusengero n'amabaraza y'urugo, n'inkomanizo n'amadirishya akinzwe, n'amabaraza akikije ku mazu agerekeranye atatu atatu, no mu irebe ry'umuryango hose, igisenge cyari imbaho, kandiuhereye hasiukageza ku madirishya, ndetse amadirishya yari atwikiriwe,i'J)Maze agerauburebure bw'umurambararo bw'inzu iri imbere y'umwanyauciyehagati, na wo uri inyuma yayo n'amabaraza yayo yombi, buba mikono ijana.mhSJ)ubugaribw'imbere y'urusengero, ho n'umwanyauciyehagati w'aherekeye iburasirazuba buba mikono ijana.g-J) Nuko ageraurusengerouburebure bw'umurambararo buba mikono ijana,umwanyauciyehagati wo n'iyo nzu n'insika zayouburebure bwabyo buba mikono ijana,jfMJ) Kandi inzu yari imbere y'umwanyauciyehagati aherekeye iburengerazuba,ubugaribwawo bwari mikono mirongo irindwi,umubyimba w'urusikarw'iyo nzu ari mikono itanu hose, n'uburebure bwayo bw'umurambararo ari mikono mirongourwenda.;eoJ) Imiryango y'utwo twumba yari yerekeye ahasigaye,umuryango umwe wari werekeye ikasikazi undi muryango werekeye ikusi, kandiumwanyautubatswemo woseubugaribwawo bwari mikono itanu.\d1J) Kuva ku twumba kugezakuri iyo nzu, hariumwanya wa mikono makumyabiri impande zose.c7J) Umubyimba w'urusikarwo kuri utwo twumba tw'iruhande aherekeye hanze wari mikono itanu, kandi ahasigaye hari ah'utwo twumba tw'iruhande rw'urusengero.-bSJ)Maze mbona yuko urwo rusengero rufiteurufatiro rusumbaho. Imfatiro z'utwo twumba turukikijeho,uburebure bwazo bwariurubingo incuro imwe rwa mikono minini itandatu.a'J)Utwo twumba twari dukikije ku rusengero uko twari tugerekeranye ni ko twarutanaga, kandi inzira ikikije ku rusengero yakomezaga kuzamuka iyigose. Ahahera hejuru h'urusengero harushaho kuba hagari, kandiuwajyaga mu kumba ko hejuru avuye mu ko hasi yanyuragaku ko hagati.]`3J)Kandi utwo twumba tw'iruhande twari tugerekeranye dutatudutatu,umurongo woseurimoutwumba mirongo itatu, twari twometse ku rusikarwari rukikije ku rusengero impande zose, kugirango tutegamiraurusikarw'urusengero._J)Maze ageraurusikarw'urusengero ruba mikono itandatu, n'ubugaribw'akumba k'iruhande kose buba mikono ine, dukikije ku nzu impande zose.^J)Imbere harwo ahagerauburebure bwa mikono makumyabiri, n'ubugarina bwo ari uko maze arambwira ati “Aha ni ahera cyane.”6]eJ)Maze arwinjiramo agera inkomanizo z'umuryango zombi ziba mikono ibiri,uburebure bw'igihagararo bw'umuryango buba mikono itandatu, n'ubugaribw'umuryango buba mikono irindwi.v\eJ)Ubugaribw'umuryango buba mikono cumi, kandi impande z'umuryango ziba mikono itanu mu ruhande rumwe, n'iyindi itanu mu rundi ruhande, maze agerauburebure bwarwo bw'umurambararo buba mikono mirongo ine, n'ubugaribwarwo mikono makumyabiri.'[ IJ)Maze anjyana mu rusengero agera inkomanizo,ubugaribwazo buba mikono itandatu mu ruhande rumwe, na yindi itandatu mu rundi ruhande, bwahoze ariubugaribw'ihema.gZGJ(1Uburebure bw'umurambararo bw'ibaraza bwari mikono makumyabiri, n'ubugaribwaryo ari mikono cumi n'umwe, kuhagera hariurwuririro kandi ku bikingi by'irembo hari inkingi, imwe iri mu ruhande rumwe, indi iri mu rundi ruhande.nYUJ(0Maze anjyana ku ibaraza ry'urusengero, agera inkingi zose zo ku ibaraza, mu ruhande rumwe haba mikono itanu no mu rundi ruhande yindi itanu, n'ubugaribw'irembo buba mikono itatu mu ruhande rumwe, na yindi itatu mu rundi ruhande.$XAJ(/Maze ageraurugouburebure bwarwo buba mikono ijana, n'ubugaribwarwo buba yindi ijana rungana impande zose uko ari enye, igicaniro kiri imbere y'urusengero.W!J(.n'akumba kerekeye ikasikazi ni ak'abatambyi barinda igicaniro, ari bo bene Sadoki bo mu rubyaro rwa Lewi begera Uwiteka ngo bamukorere.”[V/J(-Maze arambwira ati “Aka kumba kerekeye ikusi ni ak'abatambyi barindaurusengero,_U7J(,Inyuma y'irembo ry'imbere hariutwumba tw'abaririmbyi mu rugo rw'imbere, twari iruhande ry'irembo ry'aherekeye ikasikazi twerekeye ikusi, kamwe kari iruhande rw'irembo ry'aherekeye iburasirazuba kerekeye ikasikazi.{ToJ(+Hari n'inkonzo,uburebure bwazo ari intambwe y'intoki zishimangiye ahakikije hose, ku meza hari inyama z'ibitambo. S9J(*Kandi hari n'ameza ane yaremwe mu mabuye yasatuwe ku bw'ibitambo byoswa,uburebure bwayo ari mukonoumwe n'igice, n'ubugaribwayo ari mukonoumwe n'igice, n'uburebure bwayo bw'impagarike ari mukonoumwe. Ni yo baterekagaho ibikoreshwa byo kubagisha ibitambo byoswa, n'ibindi bitambo. RJ()Mu ruhande rumwe hari ameza ane, no mu rundi ruhande yandi ane iruhande rw'irembo, ayo meza uko ariumunanibayabagiragaho ibitambo.0QYJ((Mu ruhande ruherahanze, ahazamuka ho kunyurwa mu irembo ry'aherekeye ikasikazi hari ameza abiri. no mu rundi ruhande aherekeye ku ibaraza ry'irembo hari ayandi abiri.J(Utwumba two kuri ryo twari dutatumu ruhande rumwe n'utundi dutatumu rundi ruhande. Ibikingi byaryo n'amabaraza yaryo byari bihwanyijeurugeron'irembo rya mbere,uburebure bwaryo buba mikono mirongo itanu, n'ubugaribwaryo buba mikono makumyabiri n'itanu.]=3J(Agerauburebure bw'irembo ry'urugorw'inyuma ry'aherekeye ikasikazi, n'ubugaribwaryo.!<;J(Maze ageraubugariuhereye imbere y'irembo ryo hepfo, ageza imbere ku rundi rugo ruri imbere haba mikono ijana, uko ari habiri iburasirazuba n'ikasikazi.;J(Mu mpande z'amarembo ni ho iyo mbuga ishashweho amabuye yari iri ihuye n'uburebure bw'amarembo, yari imbuga ishashweho amabuye yo hepfo..:UJ(Maze anjyana mu rugo rw'inyuma mpabonautwumba n'imbuga ishashweho amabuye, bikikijehourugoimpande zose, kuri iyo mbuga ishashweho amabuye hariutwumba mirongo itatu.B9}J(Utwo twumba twari dufiteamadirishya akinzwe, two n'inkingi zatwo ziri ku irembo ry'imbere impande zose n'ibaraza. Amadirishya yari ku mpande zose z'imbere, inkingi yose iriho imikindo.z8mJ(Uhereye inyuma y'ibikingi by'irembo ahanyurwa,ukageza ku ibaraza ry'irembo ry'imbere, hari mikono mirongo itanu.o7WJ(Ashyiraho n'inkingi agera mikono mirongo itandatu,urugorugarukiraku nkingi kandi ruzengurutse irembo.65J( Maze agera irembo ahereye ku gisenge cy'akumba kamwe ageza ku gisenge cy'akandi,ubugaribwaryo buba mikono makumyabiri n'itanu, amarembo yerekeranye.R5J( Umwanya wariuciyeimbere y'utwumba wari mukonoumwe mu ruhande rumwe, n'undi mwanya wa mukonoumwe mu rundi ruhande, n'utwumba twari mikono itandatu mu ruhande rumwe, na mikono itandatu mu rundi ruhande.s4_J( Ageraubugaribwo mu bikingi by'irembo buba mikono cumi, kandiuburebure bw'irembo buba mikono cumi n'itatu.H3 J( Utwumba two ku irembo ry'aherekeye iburasirazuba twari dutatumu ruhande rumwe, n'utundi dutatumu rundi ruhande. Twose twariurugerorumwe, n'ibikingi byaryo by'impande zombi byariurugerorumwe.2%J( Maze agera ibaraza rindi ry'irembo riba mikono munani, ibikingi byaryo biba mikono ibiri kandi iryo baraza ry'irembo ryari aherekeye ku nzu.O1J(Agera n'ibaraza ry'irembo aherekera ku nzu, ribaurubingo incuro imwe.e0CJ(Akumba koseuburebure bwako bubaurubingo incuro imwe, n'ubugaribwako ari indi ncuro, hagati y'utwo twumba haciyeumwanya wa mikono itanu, ahanyurwa hafi y'ibaraza ry'irembo aherekera ku nzu na ho hariurubingo incuro imwe.P/J(Nuko aza ku irembo ry'aherekeye iburasirazuba azamukiraku rwuririro rwaho, agera igikingi kimwe cy'iremboubugaribwacyo bubaurubingo incuro imwe, n'ikindi gikingiubugaribwacyo na cyo ari incuro imwe.z.mJ(Nuko mbona inkike ikikijeurusengero, n'uwo muntuufitemu ntokiurubingo rw'urugerorwa mikono itandatu,umukonowoseurenzeho intambwe y'intoki, maze ageraubugaribw'iyo nkike bubaurubingo incuro imwe, n'uburebure bw'impagarike na bwo ariurubingo.s-_J(Maze uwo muntu arambwira ati “Mwana w'umuntu, rebesha amaso yawe, wumvishe amatwi yawe kandiushyireumutimawawe ku byo ngiye kukwereka byose, kuko wazanywe aha no kugirango mbikwereke. Ibyoubonabyoseubibwire ab'inzu ya Isirayeli.”,J(Nuko anjyanayo, ndebye mbonaumuntuuhagaze ku irembo ishusho ye isa n'umuringa, afiteumugoziw'imigwegwe n'urubingo rwo kugeresha mu ntoki.5+cJ(Yangejeje mu gihugu cya Isirayeli ndi mu buryo Imana yerekesha abantu, angeza mu mpinga y'umusozimuremure cyane aherekeye ikusi ho kuri wo, hari igisa n'umurwa wubatsweho.]* 5J(Mu mwaka twari tumazeimyaka makumyabiri n'itanu tukiriabanyagano, mu itangira ry'umwaka ku munsi wa cumi w'ukwezi, hashize imyaka cumi n'ineumurwaufashwe, muri uwo munsiukubokok'Uwiteka kwangezeho maze anjyanayo.z)mJ'Ntabwo nzongera kubimaamasoukundi, kuko nasutse Umwuka wanjye ku nzu ya Isirayeli.”Ni ko Umwami Uwiteka avuga. (9J'Bazamenya yuko ndi Uwiteka Imana yabo ubwo natumye bajyanwa mu mahanga ari imbohe, nkabagarura mu gihugu cyabo bwite ari nta wo muri bo nzaba mpasize.)'KJ'Nimara kubagarura mbavanye mu moko, mbateranirije hamwe mbakuye mu bihugu by'ababisha babo, ni bwo nziyerekanira muri bo imbere y'amahanga menshi ko ndi Uwera.&J'Nibamara gukozwa isoni bahaniwe ibicumurobyabo byose bancumuyeho, bazatura mu gihugu cyabo bīrāre ari nta wubateraubwoba.8%iJ'“Ni cyo gituma Umwami Uwiteka avuga ati: Noneho ngiye kugarura Abayakobo bajyanwe ari imbohe, mbabarire ab'inzu ya Isirayeli bose, kandi ndinde icyubahiro cy'izina ryanjye.U$#J'Nabagiriye nabi nkurikijeumwanda wabo n'ibicumurobyabo, mbima amaso yanjye.L#J'Kandi amahanga azamenya yuko ab'inzu ya Isirayeli bajyanywe ho imbohe bahowe ibicumurobyabo, kuko bancumuyehobigatuma mbakurahoamaso nkabatanga mu maboko y'ababisha babo, bose bakicishwa inkota.{"oJ'Uko ni ko ab'inzu ya Isirayeli bazamenya yuko ndi Uwiteka Imana yabo,uhereye uwo munsi no mu bihe bizakurikiraho.!J'“Ubwiza bwanjye nzabushyira hagati y'amahanga, kandi amahanga yose azabona amateka yanjye nasohoje, n'ukubokokwanjye nabaramburiyeho.  J'Muzahāgira ku meza yanjye, muhagijwe n'amafarashi n'amagare y'intambara n'intwari n'ingabo zose.’Ni ko Umwami Uwiteka avuga.Z-J'Kandi muzarya ibinure muhagemunywen'amaraso musinde, iby'igitambo nabatambiriye.0YJ'Muzarya inyama z'intwari kandi munyweamaraso y'abami bo mu isi, n'ay'amasekurumey'intama n'ay'abana bazo, n'ay'ihene n'ay'amapfizi byose ari ibibyibushyeby'i Bashani.T!J'“Nuko rero mwana w'umuntu, uku ni ko Umwami Uwiteka avuga ngo: Ubwire ibisiga by'amoko yose n'inyamaswa zose zo mu ishyamba uti ‘Nimuteranire hamwe muze, mwikoranirize hamwe muturutse impande zose muze ku gitambo cyanjye mbatambiriye, igitambo gikomeye cyo ku misozi ya Isirayeli, kugirango murye inyama kandi munywen'amaraso.W'J'Kandi izina ry'umuduguduumweuzitwa Hamoni. Uko ni ko bazatunganya igihugu.’$AJ'Kandi abanyura mu gihugu bazahanyura, nihagiraubonaigufwa ry'umuntu azarishyireho ikimenyetso, kugezaubwo abahambyi bazarihamba mu kibaya cya Hamoni Gogi.B}J'Kandi bazatora abantu bo kujya babikora iteka, bagende igihugu bararuza intumbi z'abagenzi zasigaye ku gasozi kugirango bahatunganye, amezi arindwi nashira bajye gushakura izipfuritse.xiJ' Niukuriabantu bose bo mu gihugu bazabahamba, bizababera icyubahiroumunsi nzakuzwa. Ni ko Umwami Uwiteka avuga.^5J' Ab'inzu ya Isirayeli bazamara amezi arindwi babahamba, kugirango batunganye igihugu.oWJ' “‘Uwo munsi nzaha Gogi aho guhambwa ho muri Isirayeli, ikibaya cy'abagenzi kiri aherekera iburasirazuba h'inyanja, bitume abagenzi batakihanyura. Aho ni ho bazahamba Gogi n'inteko ze zose, maze bahite ikibaya cya Hamoni Gogi.7gJ' Ntabwo bazajya gusenya inkwi mu gasozi, cyangwa kugiraizo batema mu ishyamba kuko bazacana intwaro, bagasahura ababasahuye, bakanyaga ababanyaze. Ni ko Umwami Uwiteka avuga.,QJ' Maze abatuye mu miduguduya Isirayeli bazasohoka bacane intwaro bazitwike, ingabo nto n'inini n'imyambi n'inshyimbo n'amacumu, bazamara imyaka irindwi bakizitwika.c?J'“‘Dore biraje kandi bizasohora, uyu ni wa munsi navugaga. Ni ko Umwami Uwiteka avuga.J J'Izina ryanjye ryera nzarimenyekanisha mu bwoko bwanjye Isirayeli, kandi ntabwo nzareka izina ryanjye ngo bongere kurikerensaukundi, maze amahanga azamenye yuko ndi Uwiteka, Uwera wa Isirayeli.s_J'Maze nzoherezaumurirokuri Magogi no ku bantu baturagamu birwa bīrāye, kandi bazamenya yuko ndi Uwiteka.QJ'Uzagwa ku gahinga kuko ari jye wabitegetse. Ni ko Umwami Uwiteka avuga./WJ'Uzagwa ku misozi ya Isirayeli wowe n'ingabo zawe n'amahanga ari kumwe nawe, nzakugabiza ibisiga by'amoko yose bikugāshe, n'inyamaswa zo mu gasozi ngo zigutanyaguze.{oJ'Umuhetowawe uri mu kubokokwawe kw'ibumosonzawugutesha, n'imyambi yawe iri mu kubokokwawe kw'iburyo nyigushe hasi.mSJ'Nzagusubizainyuma, ngushorere nkuzamureuturutse ahahera h'ikasikazi, nkugezeku misozi ya Isirayeli.$  CJ'“Nuko rero mwana w'umuntu,uhanurireGogi uti ‘Umva uko Umwami Uwiteka avuga ngo: Dore ndakwibasiye yewe Gogi we, mwami w'i Roshi n'i Mesheki n'i Tubali. %J&Uko ni ko nzagaragaza icyubahiro cyanjye no kwera kwanjye, kandi nzimenyekanisha imbere y'amahanga menshi, maze bamenye yuko ndi Uwiteka.’g GJ&Nzamusohorezaho amateka yanjye, mutezeindwara ya mugigano kuva amaraso, kandi we n'ingabo ze n'amahanga menshi ari kumwe na we nzabamanuriraimvura y'inkundura, mbateze amahindu manini y'uruburarukomeye n'umuriron'amazuku. J&Nzahamagaza inkota yo kumuteraimusange mu misozi yanjye yose, ni ko Umwami Uwiteka avuga,umuntu wese yuhiremwene se inkota. Y~}|{fzyyYxwwGvquu2ss4rsqqFpoo5nEmPlkjjMihh{ffedrcbbIa`__<^D]]\\[*ZXYYXfWWVVUETSSRpQQ?PONNEMMLKK&JJIIHG6FEADD;CNBBA?>>=<9;;:99|88N77A6n544322310//..,-,,R++M+ ** )G((&''/&&%$$R##S"! Lc0tq {}  !-g L ,rT}!T washyizeho itegeko ngoumuntu wese uri bwumve amajwi y'amahembe n'imyironge n'inanga, n'isambuka n'amabuburan'amakondera n'ibintu by'ubwoko bwose bivuga, yubarare hasi ngo aramye igishushanyo cy'izahabu,F|T Babwira Umwami Nebukadinezari bati “Nyagasani nyaguhoraho,2{_TUwo mwanya Abakaludayabaza kuregaAbayuda.zyTNuko abantu bose bumvise amajwi y'amahembe n'imyironge n'inanga, n'isambuka n'amabuburan'ibintu by'ubwoko bwose bivuga, ab'amoko yose y'indimi zitari zimwe bubarara hasi, baramya icyo gishushanyo cy'izahabu Umwami Nebukadinezari yari yahagaritse.ry]TArikoumuntu wese wanga kubarara hasi ngo aramye, ako kanya arajugunywamu itanura ry'umurirougurumana.”Xx)Tngo nimwumva amajwi y'amahembe n'imyironge n'inanga, n'isambuka n'amabuburan'amakondera n'ibintu by'ubwoko bwose bivuga, muhereko mwubarare hasi muramye igishushanyo cy'izahabu Umwami Nebukadinezari yakoze.wTUmuntuuhamya itegeko ry'umwami ararangururaati “Yemwe bantu b'amoko yose y'indimi zitari zimwe, nimwumve uko tubategeka,vTNuko abatware b'intebe n'ibisonga byabo, n'abanyamategeko n'abacamanza, n'abanyabigega n'abajyanama, n'abirutsi n'abatware bose bo mu bihugu byaho baraza, bateranywa no kweza icyo gishushanyo Umwami Nebukadinezari yari yahagaritse. Bahageze bahagarara imbere yacyo.u!TNuko Umwami Nebukadinezari atuma abantu bo guteranya abatware b'intebe n'ibisonga byabo, n'abanyamategeko n'abacamanza, n'abanyabigega n'abajyanama, n'abirutsi n'abatware bose bo mu bihugu byaho ngo baze kweza icyo gishushanyo Umwami Nebukadinezari yari yahagaritse.It TUmwami Nebukadinezari yakoze igishushanyo cy'izahabu,uburebure bwacyo bwari mikono mirongo itandatu,ubugaribwacyo bwari mikono itandatu, agihagarika mu kibaya cya Dura mu gihugu cy'i Babuloni.sT1Maze Daniyeli asabira Sadurakana Meshaki na Abedenegoubutware bw'igihugu cy'i Babuloni,umwami arabubahaariko Daniyeli we aguma ibwami.8riT0Nukoumwami aherako akuza Daniyeli, amugororera ingororano nyinshi zikomeye. Amuha gutwara igihugu cyose cy'i Babuloni, no kubaumutware mukuruw'abanyabwenge bose b'i Babuloni..qUT/Nukoumwami abwira Daniyeli ati “NiukuriImana yanyu ni yo Mana nyamana, niumwami w'abami kandi ni yo ihishura ibihishwe, kuko ishoboye guhishura ibyo byahishwe.” p T.Nuko Umwami Nebukadinezari aherako yikubitahasi yubamye aramya Daniyeli, ategeka ko bamutambira ibitambo bakamwosereza imibavu.oyT-Uko wabonye ibuye ryavuye ku musoziritarimbuwe n'intoki, rikamenagura ibyuma n'imiringa n'ibumba n'ifeza n'izahabu, ni uko Imana ikomeye yahishuriyeumwami ibizaba mu bihe bizaza. Kandi izo nzozi ni iz'ukuri, no gusobanurwa kwazo ntiguhinyurwa.”mnST,Nuko ku ngoma z'abo bami, Imana yo mu ijuru izimikaubundi bwami butazarimbuka iteka ryose, kandiubutware bwabwo ntibuzazungurwa n'irindi shyanga, ahubwo buzamenagura ubwo bwami bwose bukabutsembaho kandi buzahoraho iteka ryose.m!T+Kandi nk'uko wabonye ibyuma bivanzwemo ibumba, ni ko bazivanga n'urubyaro rw'abantu, ariko ntibazafatana nk'uko ibyuma bitavanga n'ibumba.l%T*Kandi nk'uko amano yari igice cy'ibyuma n'igice cy'ibumba, ni ko ubwo bwami buzamera: igice cyabwo kimwe kizaba gikomeye, ikindi kidakomeye.Tk!T)Kandi nk'uko wabonye ibirenge n'amano ari igice cy'ibumba ry'umubumbyin'igice cy'ibyuma, ni ko ubwo bwami buzigabanyamo, ariko muri bwo hazaba gukomera nk'ibyuma nk'uko wabonye ibyuma bivanzwemo ibumba.QjT(Arikoubwami bwa kane buzakomera nk'icyuma, kuko ibyuma ari byo bimenagura ibintu byose bikabijanjagura, kandi nk'uko ibyuma bimenagura ibintu byose, ni ko ubwo bwami buzamenagura bukajanjagura butyo. iT'Kandiuzakurikirwa n'ubundi bwami budahwanije n'ubwawe gukomera, kandi hazabaubundi bwami bwa gatatu bw'imiringa butegeke isi yose.4haT&yaguhayen'inyamaswa zo mu gasozi n'ibisiga byo mu kirere by'aho abantu baba hose, ibishyira mu kubokokwawe ngoubitegeke byose. Nuko nyagasani, wa mutwe w'izahabu ni wowe.xgiT%Nuko wowe nyagasani, uriumwami w'abami. Imana yo mu ijuru yaguhayeubwami n'ubushobozi n'imbaraga n'icyubahiro,Wf'T$“Nuko izo ni zo nzozi, kandi turasobanura impamvu zazo aha imbere y'umwami.ewT#Nuko icyuma n'ibumba n'umuringa, n'ifeza n'izahabu biherako bimenagurikira rimwe, bihinduka nk'umuramaw'aho bahuriramu cyi, bitumurwa n'umuyagantibyagira ishyikizo, maze iryo buye ryakubiseigishushanyo rihindukaumusozimunini, rirangiza isi yose.dT"Urabyitegerezaugezaaho ibuye ryaziye ritarimbuwe n'intoki, ryikubitaku birenge by'icyo gishushanyo by'ibyuma n'ibumba, rirabimenagura.Zc-T!amaguru yacyo yari ibyuma, n'ibirenge byacyo byari igice cy'ibyuma n'icy'ibumba.b'T Nuko icyo gishushanyoumutwe wacyo wari izahabu nziza, kandi igituza cyacyo n'amaboko yacyo byari ifeza, inda n'ibibero byacyo byari imiringa, }TMaze abo basore uko ari bane, Imana ibaha kujijuka no kuba abahanga mu byo bigishwa no mu by'ubwenge, ariko Daniyeli yagiragaubwenge bwo kumenya ibyerekanwa byose no gusobanura inzozi.r= _TNuko icyo gisonga kibakura kuri bya byokurya byabo, na vino bari bakwiriye kunywaakajya abaha ibishyimbo.< TIyo minsi cumi ishize asanga mu maso habo ari heza, kandi habyibushyekurutaabandi basore bose baryaga ku byokurya by'umwami.<; uTNuko abyumvise atyo yemera kubagerageza iminsi cumi.:  T uzabone gusuzumamu maso hacu n'ah'abandi basore barya ku byokurya by'umwami, ukouzabibona abe ari kouzagenza abagaragu bawe.”t9 cT “Ndakwinginze gerageza abagaragu bawe iminsi cumi, baduhe ibishyimbo abe ari byo turya n'amazi yo kunywa, 8 T Nuko Daniyeli aherako abwira igisonga cyari cyategetswe n'umutware w'inkone kureraDaniyeli na Hananiya, na Mishayeli na Azariya atik7 QT Nukoumutware w'inkone abwira Daniyeli ati “Ndatinyaumwami databuja wabategekeye ibyo muzarya n'ibyo muzanywa, kuko nasanga munanutse mudahwanye n'abandi basore mungana, muzabamunshyize mu kaga gatereumwami kunca igihanga.”U6 %T Kandi Imana yari yatumye Daniyeli atona ku mutware w'inkone, agakundwana we..5 WTMaze Daniyeli agambirira mu mutimawe kutaziyandurisha ibyokurya by'umwami cyangwa vino yanywaga, ari cyo cyatumye yinginga uwo mutware w'inkone kugirango atiyanduza.*4 OTNuko uwo mutware w'inkone abahimba amazina: Daniyeli amwita Beluteshazari, na Hananiya amwita Saduraka, na Mishayeli amwita Meshaki, na Azariya amwita Abedenego.V3 'TMuri abo bana b'Abayuda harimo Daniyeli na Hananiya, na Mishayeli na Azariya.@2 {TNukoumwami abategekera igaburo ry'iminsi yose rivuye ku byokurya by'umwami, n'umusawa vinoumwami yanywagaho, kandi ngo babarere imyaka itatu nishira babone guhagarara imbere y'umwami.i1 MTbatagira inenge, ahubwo b'abanyaburanga, b'abahanga mu by'ubwenge bwose, bajijuka mu byo kumenya, b'ingenzuzi mu by'ubwenge, kandi batinyuka guhagarara mu nzu y'umwami, kugirango abigisheubwenge bw'Abakaludayan'ururimirwabo.0 !TNukoumwami ategeka Ashipenaziumutware w'inkone ze, kuzanaabana b'abasore bamwe bo mu Bisirayeli bo mu muryango w'umwami, n'ab'imfura bandiD/ TUwiteka Imana amugabiza Yehoyakimuumwami w'Abayuda hamwe n'ibintu bimwe byo mu nzu y'Imana, abijyana mu gihugu cy'i Shinari mu rusengero rw'imana ye, maze abishyira mu nzu y'ububikobwayo.. TMu mwaka wa gatatu Yehoyakimuumwami w'Abayuda ari ku ngoma, Nebukadinezariumwami w'i Babuloniyateye i Yerusalemu arahagota. - J0#Ahawukikije hose hazabe imbingo ibihumbi cumi n'umunani, kandiuhereye uwo munsi uwo murwauzitwa ngo ‘Uwiteka ni ho ari.’”B,}J0"No mu ruhande rw'iburengerazuba h'imbingo ibihumbi bine na magana atanu habe amarembo atatu, rimwe ribe irembo rya Gadi, irindi ribe irembo rya Asheri, irindi ribe irembo rya Nafutali.I+ J0!No mu ruhande rw'ikusi hagereshejwe imbingo ibihumbi bine na magana atanu habe amarembo atatu, rimwe ribe irembo rya Simiyoni, irindi ribe irembo rya Isakari, irindi ribe irembo rya Zebuluni.B*}J0 No mu ruhande rw'iburasirazuba h'imbingo ibihumbi bine na magana atanu habe amarembo atatu, rimwe ribe irembo rya Yosefu, irindi ribe irembo rya Benyamini, irindi ribe irembo rya Dani.N)J0kandi amarembo y'umurwa azitirirwa amazina y'imiryango ya Isirayeli, mu ruhande rw'ikasikazi amarembo atatu, rimwe ribe irembo rya Rubeni, irindi ribe irembo rya Yuda, irindi ribe irembo rya Lewi.j(MJ0“Aya ni yo marembo y'umurwa: mu ruhande rw'ikasikazi ni imbingo ibihumbi bine na magana atanu,'-J0“Icyo ni cyo gihugu muzagabanisha imiryango ya Isirayeliubufindo kuba gakondo yabo, kandi iyo ni yo migabane yabo. Ni ko Umwami Uwiteka avuga.*&MJ0“Kandiuhereye aherekeye ikusi h'urugabano rwa Gadi,urugabano ruzabeuhereye i Tamariukageza ku mazi y'i Meribati Kadeshi no ku mugeziwa Egiputa ku Nyanja Nini.{%oJ0Uhereye iburasirazuba hateganye n'umugabane wa Zebuluniukageza aherekeye iburengerazuba, hazabeumugabane wa Gadi.~$uJ0Uhereye iburasirazuba hateganye n'umugabane wa Isakariukageza aherekeye iburengerazuba, hazabeumugabane wa Zebuluni.~#uJ0Uhereye iburasirazuba hateganye n'umugabane wa Simiyoniukageza aherekeye iburengerazuba, hazabeumugabane wa Isakari."yJ0Uhereye iburasirazuba hateganye n'umugabane wa Benyaminiukageza aherekeye iburengerazuba, hazabeumugabane wa Simiyoni.!J0“Na yo imiryango isigaye,uhereye aherekeye iburasirazubaukageza aherekeye iburengerazuba, hazabeumugabane wa Benyamini.' GJ0Maze kandiuhereye ku mugabane w'Abalewi n'ah'umurwa, uri hagati ya gakondo y'umwami, hagati y'urugabano rwa Yuda n'urugabano rwa Benyamini, hazabe ah'umwami.J0“Ahasigaye ho mu mpande zombi z'umugabane wera n'umurwa, hazabe ah'umwami. Ahateganye n'ibihumbi makumyabiri na bitanu by'umugabane wera herekeye mu ruhande rw'iburasirazuba, n'ahateganye n'ibihumbi makumyabiri na bitanu by'umugabane wera herekeye mu ruhande rw'iburengerazuba, hateganye n'iyo migabane, hazabe ah'umwami kandiumugabane wera n'ubuturobwera bw'urusengero bizabe hagati yarwo.7gJ0“Umugabane wera woseuzabeibihumbi makumyabiri na bitanu ku bihumbi makumyabiri na bitanu. Muzature ituro ry'umugabane w'ubuturobwera,ufiteimpande enye zingana n'ah'umurwa.MJ0Abakora mu murwa bo mu miryango yose ya Isirayeli, bajye bahahinga.J0Ahasigaye hateganye n'uburebure bw'umugabane wera,uruhande rwaho rw'aherekeye iburasirazuba ruzabeibihumbi cumi, n'urw'aherekeye iburengerazuba ibihumbi cumi. Hazabe hateganye n'umugabane w'ubuturobwera, kandiumwero waho ujye uba ibyokurya by'abakora mu murwa. J0Kandiumurwauzagire imihana: aherekeye ikasikazi hazabe magana abiri na mirongo itanu, aherekeye ikusi hazabe magana abiri na mirongo itanu, aherekeye iburasirazuba hazabe magana abiri na mirongo itanu, n'aherekeye iburengerazuba magana abiri na mirongo itanu.  J0Izi ni zo ngero zawo:uruhande rw'ikasikazi ruzabeibihumbi bine na magana atanu,uruhande rw'ikusi ruzabeibihumbi bine na magana atanu,uruhande rw'iburasirazuba ruzabeibihumbi bine na magana atanu, n'uruhande rw'iburengerazuba ibihumbi bine na magana atanu.+OJ0“Ibihumbi bitanu byasigaye ku bugaribw'ibihumbi makumyabiri na bitanu hazaba aha rubanda, no kubakaumurwaurimoubuturon'imihana yawo, uwo murwauzabehagati yaho.  J0Kandi ntihazagire ikigurwa cyo muri wo cyangwa ngo kiguranwe, kandiumuganura w'igihugu ntuzabeuw'abandi, kuko cyerejwe Uwiteka.hIJ0 “Abalewi na bo bazagiraumugabaneukikije ku rugabano rw'abatambyi,uburebure bwawo buzabeibihumbi makumyabiri na bitanu, n'ubugariibihumbi cumi. Uburebure bwose buzabeibihumbi makumyabiri na bitanu, n'ubugariibihumbi cumi.pYJ0 Uwo mugabaneuzababereuweracyaneukuwemu migabane y'igihugu, kandiubangikanye n'urugabano rw'uw'Abalewi. J0 Uzabe uw'abatambyi bejejwe bo muri bene Sadoki, bakomeje kunkorera ntibanyimūre, igihe Abisirayeli bayobye nk'uko Abalewi bayobye.iKJ0 Uwo mugabane werauzabauw'abatambyi. Aherekeye ikasikazi hawouburebure bwawo buzabaibihumbi makumyabiri na bitanu, n'aherekeye iburengerazubaubugaribwawo buzabaibihumbi cumi, n'aherekeye iburasirazubaubugaribwawo buzabaibihumbi cumi, n'aherekeye ikusiuburebure bwawo buzabaibihumbi makumyabiri na bitanu, kandiubuturobwera bw'Uwiteka buzabehagati yaho.}J0 “Umugabane wera muzatura Uwiteka,uburebure bwawo buzabeimbingo ibihumbi makumyabiri na bitanu, n'ubugariibihumbi cumi.^5J0“Uhereye iburasirazuba hateganye n'urugabano rwa Yudaukageza aherekeye iburengerazuba, hazabaumugabane wejejwe muzaturahoamaturo,ubugaribwawo buzabaubw'imbingo ibihumbi makumyabiri na bitanu, kandiuburebure bwawo buzahwane n'indi migabaneuhereye aherekeye iburasirazubaukageza aherekeye iburengerazuba, kandiubuturobwera buzawubemohagati.ykJ0Uhereye iburasirazuba hateganye n'urugabano rwa Rubeniukageza aherekeye iburasirazuba, hazabaumugabane wa Yuda.wJ0Uhereye iburasirazuba hateganye n'urugabano rwa Efurayimuukageza aherekeye iburengerazuba, hazabaumugabane wa Rubeni.wJ0Uhereye iburasirazuba hateganye n'urugabano rwa Manaseukageza aherekeye iburengerazuba, hazabaumugabane wa Efurayimu.~uJ0Uhereye iburasirazuba hateganye n'urugabano rwa Nafutaliukageza aherekeye iburengerazuba, hazabaumugabane wa Manase. J0Kandiuhereye iburasirazuba hateganye n'urugabano rwa Asheriukageza aherekeye iburengerazuba, hazabaumugabane wa Nafutali.z mJ0Uhereye iburasirazuba hateganye n'urugabano rwa Daniukageza aherekeye iburengerazuba, hazabaumugabane wa Asheri.  J0“Aya ni yo mazina y'imiryangouhereye aherekera ikasikazi, ahakikiye inzira y'i Hetiloniukageza i Hamati, n'i Hasarenani h'urugabano rw'i Damasiko ikasikazi hateganye n'i Hamati, hagati y'aherekeye iburasirazuba, n'iburengerazuba hazabaumugabane wa Dani.f EJ/Umuryangoumunyamahanga azaba arimo, abe ari wo aherwamo gakondo. Ni ko Umwami Uwiteka avuga.S J/Maze muzakigabanisheubufindo kibe gakondo yanyu, mwe n'abanyamahanga babarimo bakabyarira abana muri mwe, bazabamerera nk'ababyawe n'Abisirayeli. Bazaherwa gakondo hamwe namwe mu miryango ya Isirayeli.NJ/“Ni ko muzagabanya icyo gihugu, uko imiryango ya Isirayeli ingana.1J/Mu ruhande rw'iburengerazuba hazaba Inyanja Nini,uhereye mu rugabano rw'ikusiukageza ahateganye n'i Hamati. Urwo ni rwo ruhande rw'iburengerazuba.6eJ/“Mu ruhande rw'ikusi aherekeye ikusi,uhereye i Tamariukageza ku mazi y'i Meribati Kadeshi, no ku mugeziwa Egiputa ku Nyanja Nini. Ni rwo ruhande rw'ikusi aherekeye ikusi.s_J/“Mu ruhande rw'iburasirazuba, hagati y'i Hawuranin'i Damasiko n'i Galeyadi, n'igihugu cya Isirayeli, hazaba Yorodani. Muzagere muhereye mu rugabano rw'ikasikazi mugezeku nyanja y'iburasirazuba. Urwo ni rwo ruhande rw'iburasirazuba.!;J/Kandiuhereye ku nyanjaurugabano ruzabai Hasarenani hari mu rugabano rw'i Damasiko n'urugabano rw'i Hamati, ikasikazi. Urwo ni rwo ruhande rw'ikasikazi.5J/i Hamati n'i Berota n'i Siburayimu, hari hagati y'urugabano rw'i Damasiko n'urugabano rw'i Hamati n'i Haserihatikoni hari mu rugabano rw'i Hawurani.  J/“Uru ni rwo ruzabaurugabano rw'igihugu: mu ruhande rw'ikasikaziuhereye ku Nyanja Nini, ku nzira y'i Hetiloniukageza i Sedadi,J/Kandiumuntu wese wo muri mwe azabonaumugabane, nta wuzacikanwa kuko narahiye ba sogokuruzakukibaha. Iki gihugu kizaba gakondo yanyu.*MJ/ Uku ni ko Umwami Uwiteka avuga ngo “Uru ni rwo rugabano rw'igihugu muzagabanya imiryango cumi n'ibiri ya Isirayeli ho gakondo: Yosefu azagira imigabane ibiri.$AJ/ Ku nkombe z'uwo mugezi, mu mpande zombi hazamera igiti cyose cyera ibiribwa, ibibabi byabyo ntabwo bizuma, n'amatunda yabyo ntabwo azabura. Bizajya byera ukoukwezi gutashye, kuko amazi yaho ava mu buturobwera. Amatunda yabyo azaba ibyokurya, na byo ibibabi byabyo bibeumutiuvura.”f~EJ/ Ariko ibyondo by'isayo byaho n'ibishanga byaho ntabwo bizabonezwa, bizatabwa bibe ah'umunyu.P}J/ Abarobyi bazahagarara ku nkombe zawo,uhereye muri Enigediukageza muri Enegulayimu hazaba aho kwanika inshundura. Uzabamo amafi y'amoko atari amwe nk'amafi yo mu nyanja, kandi azaba ari menshi cyane.O|J/ Kandi ikizima cyose kiri mu mazi, ayo uwo mugeziutemberamo yose kizabaho. Hazabamo n'amafi menshi cyane, kuko amazi y'aho ya mazi azagera azaba meza, ikizima cyose kiri aho uwo mugeziugezekikabaho. {9J/Maze arambwira ati “Aya mazi atemba agana iburasirazuba, azagera no muri Araba kandi agere no mu nyanja, nagera mu nyanja, amazi yo muri yo azakira.]z3J/Amaze kungarura, mbona ku nkombe y'umugezihari ibiti byinshi cyane mu mpande zombi.nyUJ/Maze arambwira ati “Mwana w'umuntu, mbese ibyourabibonye?”Arangarura angeza ku nkombe y'umugezi.&xEJ/Arongera agera indi mikono igihumbi, aba abayeumugezintabasha kwambuka, kuko yari abaye amazi menshi yakwambukwa n'uzi koga, ariumugeziutambukishwa amaguru.(wIJ/Arongera agera mikono igihumbi, anyuza muri ayo mazi, amazi angera mu mavi. Arongera agera mikono igihumbi, anyuza muri ayo mazi, amazi angera mu rukenyerero.v#J/Uwo muntu agana iburasirazuba, afiteumugozimu ntoki wo kugeresha agera mikono igihumbi, anyuza muri ayo mazi, amazi angera mu bugombambari.MuJ/Maze ansohorera mu nzira y'irembo ryerekeye ikasikazi, anzengurukanamu nzira iri hanze, angeza ku irembo ry'inyuma aherekeye iburasirazuba. Ndebye mbona amazi atemba, anyura mu ruhande rw'iburyo.et EJ/Nuko angarura ku muryango w'urusengero, ndebye mbona amazi atemba ava munsi y'irebe ryarwo aherekeye iburasirazuba, kukourusengero rwari rwerekeye iburasirazuba. Nuko ayo mazi atemba ava iburyo bwarwo, ikusi h'igicaniro.zsmJ.Maze arambwira ati “Aya mazu ni ayo gutekwamo, aho abakoreraurusengero bazajya bateka ibitambo bya rubanda.”mrSJ.Izo ngombe imbere yazo uko ari enye hari hakikije inkike, muri izo nkike hari amaziko impande zose.6qeJ.Mu matako ane y'urugohari ingombe zizitiweho,uburebure bwazo ari mikono mirongo ine, n'ubugaribwazo mikono mirongo itatu, zose uko ziri mu matako ane yazo zihwanijeurugero.p{J.Maze anjyana mu rugo rw'inyuma, anyuza mu matako ane y'urugo, ndebye mbona ku matako y'inkike yose y'urugohari ingombe.so_J.Arambwira ati “Hariya hantu ni ho abatambyi bazajya bateka igitambo gikurahourubanza n'ikindi gitambo gitambirirwa ibyaha, kandi ni ho bazajya botsa ituro ry'ifu, kugirango batabijyana hanze mu rugo rw'inyuma babyejesha rubanda.”#n?J.Maze anjyana ahanyurwa h'iruhande rw'irembo, angeza mu twumba twera tw'abatambyi twerekeye ikasikazi, mpabona ahantu hari hirya, herekeye iburengerazuba.emCJ.Kandiumwami ntagatware gakondo ya rubanda ku rugomongo abavane muri gakondo yabo, ahubwo ajye aha abahungu be ibyo akuye muri gakondo ye bwite, kugirangoubwoko bwanjye budatatana,umuntu wese akava muri gakondo ye.’”8liJ.Ariko nagira icyo aha umwe mu bagaragu be agikuye muri gakondo ye, kizaba ari icye kugezamu mwaka wo gukomorerwa, maze gisubizweumwami, ariko gakondo ye izaba iy'abahungu be.9kkJ.“‘Uku ni ko Umwami Uwiteka avuga ngo: Umwami nagira icyo aha umwe wo mu bahungu be cy'ubuntu, kizaba gakondo ye, kibe icy'abahungu be babe bene cyo, kuko ari gakondo yabo.jJ.Kandi ni ko bazajya batanga n'umwana w'intama, n'ituro ry'ifu, n'amavuta ya elayo uko bukeye, kuba igitambo cyoswa gihoraho.vieJ.Kandiuwutangane n'ituro ry'ifu uko bukeye, kimwe cya gatandatu cya efa imwe, na kimwe cya gatatu cya hini y'amavuta ya elayo yo gutosaiyo fu nziza. Uko ni ko ituro ry'ifu riturwa Uwiteka rizaba rimeze. Ni itegeko ritazakuka iteka ryose.h5J. “‘Kandi nawe ujyeutambirira Uwitekaumwana w'intama,umazeumwaka umwe kandiudafite inenge ho igitambo cyoswa iminsi yose, ujyeuwutamba uko bukeye.@gyJ. “‘Kandi igiheumwami azaturiraUwiteka igitambo abyishakiye, ari igitambo cyoswa cyangwa igitambo cy'uko ari amahoro, azugururirwe irembo ryerekeye iburasirazuba, atambe igitambo cye cyoswa n'ibitambo bye by'uko ari amahoro, nk'uko ajya agenza ku munsi w'isabato maze asohoke, namara guhitairembo ryugarirwe.[f/J. Mu minsi y'ibirori no mu minsi mikuru, ituro ry'ifu rijye riba efa imwe ku bw'ikimasa, na efa imwe ku bw'isekurumey'intama, no ku bw'abana b'intama nk'uko ashaka, n'amavuta ya elayo hini imwe ku bwa efa y'ifu.OeJ. Kandiumwami ajye yinjirana na bo binjiye, nibasohoka asohokane na bo. dJ. “‘Ariko rubanda rwo mu gihugu niruza imbere y'Uwiteka mu minsi y'ibirori byabo byera,uzinjira anyuze mu nzira y'irembo ryerekeye ikasikazi aje gusenga, azatunguke mu nzira yo ku irembo ryerekeye ikusi, kandiuzinjira anyuze mu nzira y'irembo ryerekeye ikusi, azatunguke mu nzira y'irembo ryerekeye ikasikazi, ntazatunguke mu nzira y'irembo yinjiriyemo, ahubwo azaromboreze imbere ye.ocWJ.Kandiumwami niyinjira ajye anyura mu nzira yo kw'ibaraza ry'irembo, iyo nzira abe ari yo asohokeramo.9bkJ.kandi atange n'ituro ry'ifu, ku bw'ikimasa efa imwe, na efa imwe ku bw'isekurumey'intama, no ku bw'abana b'intama nk'uko ashaka, n'amavuta ya elayo hini imwe ku bwa efa y'ifu.a1J.Kandi ku munsi wa mbereukwezi kwabonetseho, azajye atanga ikimasa kidafite inenge n'abana b'intama batandatu, n'isekurumey'intama bidafite inenge,*`MJ.kandi ituro ry'ifu ku bw'isekurumey'intama ribe efa imwe, n'ituro ry'ifu ku bw'abana b'intama ribe nk'uko ashaka, n'amavuta ya elayo hini imwe ku bwa efa y'ifu.#_?J.“‘Igitambo cyoswaumwami azajya atambirira Uwiteka ku munsi w'isabato, ni abana b'intama badafite inenge batandatu n'isekurumey'intama idafite inenge,u^cJ.Kandi rubanda rwo mu gihugu rujye rusengera Uwiteka imbere y'iryo rembo ku masabato no mu mboneko z'ukwezi..]UJ.Umwami ajye yinjira anyuze mu nzira yo kw'ibaraza ry'irembo ry'inyuma, maze ahagarare iruhande rw'igikingi cy'irembo, abatambyi batambe igitambo cye cyoswa, n'igitambo cye cy'uko ari amahoro, maze asengere mu bikingi by'amarembo ahereko ahave, ariko iryo rembo rye kugarirwa kugezanimugoroba.p\ [J.“‘Uku ni ko Umwami Uwiteka avuga ngo: Irembo ry'urugory'imbere ryerekeye iburasirazuba rijye ryugarirwa mu minsi itandatu y'umurimo, ariko ku munsi w'isabato ryugururwe, kandi ryugururwe no ku munsi wa mbereukwezi kwabonetseho.k[OJ-“‘Mu kwezi kwa karindwi, ku munsi wa cumi n'itanu w'uko kwezi, ni ko azagenza mu gihe cy'ibirori by'iminsi irindwi, kandi ni ko azagenza n'igitambo gitambirwa ibyaha, n'igitambo cyoswa, n'ituro ry'ifu, n'amavuta ya elayo.Z+J-Kandi azature n'ituro ry'ifu, ku kimasa cyose efa imwe y'ifu, no ku isekurumey'intama efa imwe, na hini y'amavuta ya elayo kuri efa yose y'ifu.mYSJ-Mu minsi irindwi y'ibirori azature Uwiteka igitambo cyoswa, ibimasa birindwi, n'amasekurumey'intama adafite inenge arindwi, uko bukeyebw'iyo minsi uko ari irindwi, n'isekurumey'ihene ho igitambo gitambirwa ibyaha mu munsi wose.}XsJ-Kandi uwo munsiumwami azatanga ikimasa ho igitambo gitambirwa ibyaha, ku bwe no ku bwa rubanda rwose rwo mu gihugu.W3J-“‘Mu kwezi kwa mbere, ku munsi wa cumi n'ine w'uko kwezi muzagire Pasika, ibe ibirori by'iminsi irindwi, imitsima idasembuwe abe ari yo iribwa.VJ-Uko ni ko ku munsi wa karindwi w'ukwezi,uzagenzereza uwo byagwiririye wese n'umuntu w'umuswa. Ni ko muzahongereraurusengero.CCNBB\A@@,??,==?<<;:9c88"766]55'446322'1008/h..--,Y**$)(^''+&b%%+$$X#""!!8 yc#Dsdcw[Ma % J ] .-b3[7+T “Noneho Nyagasani Mana yacu, nubwo wakujeubwoko bwawe muri Egiputa amaboko yawe akomeye,ukihesha icyubahiro kugezaubu, twaracumuyedukoranabi.67T Ni cyo cyatumye Uwiteka atugenera ibyo byago akabiduteza, kuko Uwiteka Imana yacu ari yo ikiranuka mu mirimo yayo yose ikora, ariko twe ntituyumvira.S5T Ibyo byago byose byadusohoyeho nk'uko byanditswe mu mategeko ya Mose, nyamara ntabwo twinginze Uwiteka Imana yacu ngo itugirire imbabazi, ndetse ntitwareka gukiranirwa kwacu ngo tumenye iby'ukuribyayo.G4T Maze ikomeza amagambo yayo yatuvuzeho, no ku bacamanza bacu baduciraga imanza, ubwo yatuzaniraga ibyago bikomeye kuko nta handi munsi y'ijuru higeze hagenzwa nk'uko i Yerusalemu hagenjejwe.[3/T Ni koko Abisirayeli bose baciye ku mategeko yawe, bariyobagiza kugirango batakumvira. Ni cyo cyatumye dusandazwamoumuvumon'indahiro, byari byaranditswe mu mategeko ya Moseumugaragu w'Imana, kuko twagucumuyeho.2wT ntitwumvire Uwiteka Imana yacu ngo tugendere mu mategeko yayo yadushyize imbere, avuzwe n'abagaragu bayo b'abahanuzi.L1T Umwami Imana yacu ni yo ifite imbabazi n'ibambe, nubwo twayigomeyew0gT Nyagasani, ku bwacu n'abami bacu n'abatware bacu na ba sogokuruzabacu, niugukorwa n'isoni kuko twagucumuyeho.k/OT Nyagasani, gukiranuka niukwawe ariko ibyacu niugukorwa n'isoni, nk'uko bibaye ubu ku Bayuda n'abaturageb'i Yerusalemu, n'Abisirayeli bose ba bugufin'abatuye kure mu bihugu byose, aho wabirukaniyeubahoye ibicumurobagucumuyeho../T Ntitwumviye abagaragu bawe b'abahanuzi, bajyaga babwira abami bacu n'abatware bacu na ba sekuruzabacu, n'abantu bo mu gihugu bose mu izina ryawe.m-ST “Twaracumuyetuba ibyigenge, twakoze nabi twaragomye, turateshuka tuva mu mategeko n'amateka yawe.-,ST Nsenga Uwiteka Imana yanjye nyaturiranti “Nyagasani Mana nkuru y'igitinyiro, ikomeza gusohoza isezerano no kugirira ibambe abayikunda bakitondera amategeko yayo.y+kT Mpanga amaso Umwami Imana yanjye, mushakisha gusenga no kwinginga niyirizaubusa, nambara ibigunira, nisiga ivu.h*IT muri uwo mwaka wa mbere wo ku ngoma ye, jyewe Daniyeli nasomye ibitabo binsobanuriraumubarew'imyaka i Yerusalemu hazamara hashenywe ko ari imyaka mirongo irindwi, byavuzwe n'ijambo ry'Uwiteka mu kanwa k'umuhanuzi Yeremiya. ) T Mu mwaka wa mbere wo ku ngoma ya Dariyo mwene Ahasuwerusi, wo mu rubyaro rw'Abamedi wimitswe ngo abeumwami w'igihugu cy'Abakaludaya,-(STNuko jyewe Daniyeli mperako ndaraba, mara iminsi ndwaye. Bukeyendahagurukankora imirimo y'umwami ariko ntangazwa n'ibyo neretswe ibyo, nyamara nta muntu wabimenye.'TIbyerekanywe byavuzwe ko bizaba muri iyo minsi, uko buzacya bukirani iby'ukuri, ariko ujyeubizigama kuko ari iby'igihe gishyize kera.”I& TAzagira imigambi ituma abashishwa byose n'uburyarya, kandi azishyira hejuru mu mutimawe, azarimbura benshi biraye ndetse azahagurukakurwanya Umwami w'abami. Ariko azavunagurikanta wumukozeho.%3TImbaraga ze zizaba zikomeye, ariko ntizizaba ari ize ubwe. Azarimbura bitangaje, azabasha ibyo yagambiriye, azarimbura abakomeye n'ubwoko bw'abera.${T“Igihe ubwo bwami buzababwenda gushirira, abanyabyaha bamaze gukabya,umwami w'umunyamwagaumenya ibitamenyekana azima.1#[TKandi nk'uko ryavunitse mu cyimbo cyaryo hakamera andi mahembe ane, uko ni ko hazabaubwami bune bukomoka muri ubwo bwoko, ariko buzababudafite amaboko nk'ay'uwa mbere. "TKandi ya sekurumey'ihene y'igikomo niumwami w'i Bugiriki, kandi ihembe rinini riri hagati y'amaso yayo ni we mwami wabo wa mbere.Y!+T“Impfizi y'intama y'amahembe abiri wabonye, ni bo bami b'Abamedi n'Abaperesi.  TArambwira ati “Umva, ngiye kukumenyesha ibizaba mu gihe cy'umujinya wo ku mperuka, kuko ari iby'igihe cy'imperuka cyategetswe.W'TAriko akimbwira ndarabirana nk'usinziriye uko nakubamye, ankoraho arambyutsa..UTNuko ansanga aho nari mpagaze, ariko akiza ndatinya nikubitahasi nubamye, nuko arambwira ati “Umva yewe mwana w'umuntu, ibyo weretswe ni iby'igihe cy'imperuka.”  Tmaze numva ijwi ry'umuntu riturutse hagati y'uruziUlayi arahamagara ati “Gaburiyeli we, sobanurirauwo muntu ibyo yeretswe.”  TNuko jyeubwanjye Daniyeli, maze kubonaibyo neretswe ibyo ngashaka kubimenya, ngiye kubonambona igisa n'umuntu kimpagaze imbere,}TAransubizaati “Bizageza iminsi ibihumbi bibiri na magana atatu uko bukeyebukira, nyumaubuturobwera buzabone kwezwa.”DT Nyuma numvauweraavuga, maze undi wera abaza uwo wavugagaati “Ibyo byerekanywe by'igitambo gihoraho n'igicumurokinyagisha bizageza ryari, ubwoubuturobwera n'izo ngabo bizasiribangwa?”'T Izo ngabo hamwe n'igitambo gihoraho, bihānwa mu butware bwaryo ku bw'igicumuro. Iby'ukuriribijugunya hasi, rikajya ribasha ibyo rigambiriye.zmT Nuko ririkuza ndetse ryireshyeshya n'umugabaw'ingabo, rimukurahoigitambo gihoraho kandiubuturobwera burasenyuka.wT Rihinduka rinini rigera mu ngabo zo mu ijuru, ndetse ingabo zimwe n'inyenyeri zimwe ribijugunya hasi rirabisiribanga. T Kuri rimwe muri ayo hashamikaho agahembe gato karakura cyane, kaba rinini ryerekeye ikusi n'iburasirazuba n'igihugu gifiteubwiza.A{TIsekurumey'ihene igira imbaraga nyinshi cyane, imaze gukomera iryo hembe rinini riravunika, mu cyimbo cyaryo hamera andi mahembe ane agaragara cyane, yerekeye mu birere bine by'ijuru.+OTMbona yegereye iyo mpfizi y'intama irayirakarira, irayisekura iyivuna ayo mahembe yombi. Ya mpfizi y'intama ntiyari ifite imbaraga zo kuyihagarara imbere. Ahubwo iyo sekurumey'ihene iyikubitahasi irayisiribanga, ntihabonekauwabasha gukizaiyo mpfizi y'intama imbaraga za ya sekurumey'ihene.TNuko itera ya mpfizi y'intama y'amahembe abiri nari nabonye ihagaze ku ruzi, iyivudukiraifite imbaraga n'uburakari bukaze.LTNkibyitegereza mbona haje isekurumey'ihene iturutse iburengerazuba igenda idakoza amaguru hasi, ikwira isi yose. Kandi iyo sekurumey'ihene yari ifite ihembe rigaragara cyane hagati y'amaso yayo.Z-TMbona iyo mpfizi y'intama igenda ishyamye yerekeye iburasirazuba n'ikasikazi n'ikusi, ntihagira inyamaswa ihangara kuyihagarara imbere, ntihabonekaubasha kuziyikiza. Yagenzaga uko yishakiye, ikagira imbaraga.>uTnubuyeamaso mbona impfizi y'intama ifite amahembe abiri, ihagaze ku ruzi. Ayo mahembe uko ari abiri yari maremare ariko rimwe ryasumbaga irindi, irirerire ni ryo ryaherukagakumera.ykTNkerekwa ibyo nagize ngo ndi ibwami i Shushani mu gihugu cya Elamu, ariko ubwo nabyerekwaga nari ku ruzi Ulayi,z oTMu mwaka wa gatatu Umwami Belushazari ari ku ngoma, jyewe Daniyeli neretswe ibikurikira ibyo neretswe ubwa mbere.? wT“Ayo magambo agarukiyeaha. Ariko jyeweubwanjye Daniyeli, ibyo natekereje bimpagarikaumutimacyane, bituma mu maso hanjye hahindukaukundi, ariko mbika iryo jambo mu mutimawanjye.”U #TMazeubwami n'ubutware n'icyubahiro cy'ubwami bwose buri munsi y'ijuru, bizahabweubwoko bw'abera b'Isumbabyose. Ubwami bwayo niubwami buzahoraho iteka, kandiubutware bwose buzajya buyikorera buyumvire.’f ETHanyumaurubanza ruzashingwa, bazamunyagaubutware ngo babumareho burimburwe kugezaku mperuka.[ /TNi weuzavuga ibyo kugomera Isumbabyose, kandi azarenganya abera b'Isumbabyose. Azigira inama zo guhindura ibihe n'amategeko, kandi bizarekerwa mu maboko ye kugezaaho igihe n'ibihe n'igice cy'igihe bizashirira.+ OTKandi ayo mahembe cumi, muri ubwo bwami hazakomokamo abami cumi. Hanyuma yabo hazaza undi mwami, ariko we ntazaba asa n'abo ba mbere kandi azanesha abami batatu.:mT“Maze wa wundi arambwira ati ‘Iyo nyamaswa ya kane izabaubwami bwa kane ku isi, kandi buzababudasan'ubundi bwami bwose, buzaconshomera isi yose buyisiribange, buyimenagure.~uTkugezaaho Umukurunyir'ibihe byose yaziye agatsindishiriza abera b'Isumbabyose. Igihe kirasohora abera bahabwaubwami.BT“Maze mbona iryo hembe rirwanya abera ryenda kubanesha,c?TKandi nifuza kumenya iby'amahembe cumi yari ku mutwe wayo, n'iby'irindi hembe ryameze atatu asanzwe akarandurwa imbere yaryo, ari ryo rya hembe ryari rifite amaso n'akanwa kavuga ibikomeye, ryarushaga ayandi gukomera.T“Mperako nifuza kumenya amashirakinyoma y'iby'inyamaswa ya kane itasaga n'izindi zose, yari iteyeubwoba cyane bitavugwa, ifite imikaka y'ibyuma n'inzara z'imiringa ari yo yaconshomeraga ibintu ikabimenagura, ibisigaye ikabisiribangisha amajanja yayo.a;TAriko abera b'Isumbabyose bazahabwa ubwo bwami babuhindūre, bubeubwabo iteka ryose.’QTati ‘Izo nyamaswa nini uko ari enye, ni bo bami bane bazaduka mu isi.zmTNyuma negera umwe mu bari bahagaze aho mubazaamashirakinyoma y'ibyo byose, arabimbwira ansobanuriraimpamvu zabyoX)T“Jyewe Daniyeli ibyo neretswe bintera agahinda mu mutima, birambabaza cyane.V%TNuko ahabwaubutware n'icyubahiro n'ubwami, kugirango abantu b'amoko yose y'indimi zitari zimwe bajye bamukorera. Ubutware bwe niubutware bw'iteka ryose butazashira, kandiubwami bwe niubwami butazakurwaho.D~T “Hanyuma nkitegereza ibyo neretswe nijoro, mbona haje usa n'umwana w'umuntu aziye mu bicu byo mu ijuru, azaumujyo umwe asanga wa Mukurunyir'ibihe byose, bamumugezaimbere. 1.7,13; 14.14{}oT Za nyamaswa zindi zinyagwaubutware bwazo, ariko zirekerwaubugingo bwazo kugirango zimare igihe zategetswe kumara./|WT “Uwo mwanya ndangarira ijwi rya rya hembe ryavugagaamagambo akomeye. Nkomeza kwitegereza aho ya nyamaswa yiciwe,umubiriwayoukarimburwa igatabwa mu muriroigatwikwa.{3T Imbere ye hatembagaumuriro,uduhumbagiza baramukoreraga kandi inzovu incuro inzovu bari bamuhagaze imbere. Imanza zirashingwa, ibitabo birabumburwa.z7T “Nkomeza kwitegereza kugezaaho bashyiriyeho intebe z'ubwami, haza Umukurunyir'ibihe byose aricara. Imyambaro ye yeraga nka shelegi, kandiumusatsi we wasaga n'ubwoya bw'intama bwera. Intebe y'ubwami bwe yasaga n'ibirimi by'umuriro, kandi inziga zayo zasaga n'umurirougurumana.OyTNitegereje ayo mahembe mbona muri yo hameze irindi hembe ritoya. Imbere yaryo hakurwa amahembe atatu mu yari asanzwe, kandi kuri iryo hembe mbonaho amaso asa n'ay'umuntu, n'akanwa kavuga ibikomeye.\x1T“Hanyuma y'ibyo nitegereje mu byo neretswe nijoro, mbona inyamaswa ya kane iteyeubwoba y'inyamaboko n'imbaraga byinshi cyane. Yari ifite imikaka minini y'ibyuma, iconshomera ibintu irabimenagura, ibisigaye ibisiribangisha amajanja yayo. Ariko yari ifite itandukaniro n'izindi nyamaswa zose zayibanjirije, kandi yari ifite amahembe cumi."w=T“Hanyuma y'ibyo mbona indi nyamaswa isa n'ingwe, ku mugongo wayo yari ifite amababa ane asa n'ay'igisiga, kandi yari ifite imitwe ine, ihabwaubutware.Bv}T“Ndongera mbona indi nyamaswa ya kabiri isa n'idubu yegutseuruhande rumwe, kandi yari itambitse imbavu eshatu mu mikaka yayo. Barayibwira bati ‘Byukauconshomere inyama nyinshyi.’Iu TIya mbere yasaga n'intare, ifite amababa nk'ay'ikizu. Nyihanga amaso kugezaaho amababa yayo ashikurijwe igahagarikwa ku isi, ihagarika amaguru yemye nk'umuntu kandi ihabwaumutimank'uw'umuntu.Ht TMuri iyo nyanja havamo inyamaswa nini enye, zidasangiyeubwoko.s}TNuko Daniyeli aravuga ati “Mu byo neretswe nijoro, nagiye kubonambona imiyaga ine yo mu ijuru ihubukiraku nyanja nini.Kr TMu mwaka wa mbere wo ku ngoma ya Belushazariumwami w'i Babuloni, Daniyeli yarose inzozi maze abona ibyo yeretswe ari ku buriribwe. Aherako yandika ibyo yarose, arobanuramoingingo zabyo zikomeye.Yq+TNuko ku ngoma ya Dariyo no ku ngoma ya Kūro w'Umuperesi, Daniyeli agubwa neza.pTNi yo irokora igakiza, ikora ibimenyetso n'ibitangaza mu ijuru no mu isi, kandi ni yo yakijije Daniyeli inzara z'intare.”oTNshyizeho itegeko ngo abantu bo mu butware bwose bwo mu gihugu cyanjye bajye bubahaImana ya Daniyeli, bahindire imishyitsi imbere yayo kuko ari yo Mana nzima ihoraho iteka ryose,ubwami bwayo ntibuzarimburwa kandiubutegetsi bwayo buzageza ku mperuka.nTUmwami Dariyo aherako yandikira abantu b'amoko yose y'indimi zitari zimwe batuye mu isi yose ati “Amahoro agwire muri mwe!hmITMazeumwami ategeka ko bamuzanira ba bagabo bareze Daniyeli, babazanana n'abagore babo n'abana babo babajugunya muri urwo rwobo rw'intare, zibasamira mu kirere zibamenaguranan'amagufwa yabo batararushyabagera mu rwobo hasi.lTUmwami aherako anezerwa cyane, ategeka ko bakura Daniyeli mu rwobo. Nuko bamukuramobasanga nta cyo yabaye, kuko yari yiringiye Imana ye.0kYTImana yanjye yohereje marayika wayo abumba iminwa y'intare, nta cyo zantwaye kuko nabonetse imbere yayo ntafite icyaha, kandi nawe nyagasani, nta cyo nagucumuyeho.”8jkTDaniyeli asubizaumwami ati “Nyagasaniuhoraho,PiTAgeze hafi y'urwo rwobo Daniyeli yari arimo, atera hejuru n'ijwi ry'umubabaro abaza Daniyeli ati “Yewe Daniyeli mugaragu w'Imana ihoraho, mbese Imana yaweukorera iteka yabashije kugukizaintare?”]h3TBukeyeumwami yibambura kare mu museso, agenda yihuta ajya kuri rwa rwobo rw'intare.ugcTNukoumwami asubiramu nzu ye akesha ijoro yirajeubusa, ntibamuzanira ibyo kumucurangira, ntiyarushyaagoheka.&fETMaze bazana igitare bagikinga ku munwa w'urwobo. Umwami ahomaho ikimenyetso cye bwite n'icy'abatware be, kugirango ibyo ategetse kuri Daniyeli bidahindurwa.e1TNukoumwami arategeka, bajya kuzanaDaniyeli bamujugunya mu rwobo rw'intare. Arikoumwami yari yamubwiye ati “Imana yaweukorera iteka iragukiza.”yTNuko abanyabwenge b'umwami bose barinjira, ariko bananirwa gusomaiyo nyandiko cyangwa kumenyeshaumwami uko isobanurwa.,=QTUmwami atera hejuru ati “Nimunzanire abapfumu n'Abakaludayan'abacunnyi.”Abo banyabwenge b'i Babulonibajeumwami arababwira ati “Uri busomeiyi nyandiko wese akansobanuriraimpamvu yayo, azambikwaumwenda w'umuhengeri n'umukufiw'izahabu mu ijosi, kandi azabaumutware wa gatatu mu bwami.”<TAbibonye mu maso he hahindukaukundi, gutekereza kwe kumuhagarikaumutima. ingingo z'amatako ye zicika intege kandi amavi ye arakomangana.;'TUwo mwanya haboneka intoki z'umuntu, zandika ku rusikaruhomye rw'inzu y'umwami aherekeye igitereko cy'itabaza,umwami abona ikiganza cyandika.|:qTbanywa vino bahimbaza ibigirwamana by'izahabu n'iby'ifeza, n'iby'imiringa n'iby'ibyuma, n'iby'ibiti n'iby'amabuye.&9ETBamuzanira ibyo bintu by'izahabu byakuwe mu rusengero rw'inzu y'Imana yari i Yerusalemu, mazeumwami n'abatware be n'abagore be n'inshoreke ze barabinywesha,n8UTNuko Belushazari agisogongera kuri vino, ategeka ko bamuzanira ibintu by'izahabu n'ifeza, ibyo se Nebukadinezari yari yaranyaze mu rusengero rw'i Yerusalemu, kugirangoumwami n'abatware be n'abagore be n'inshoreke ze babinyweshe.D7 TUmwami Belushazari ararika abatware be bakuru igihumbi ngo baze mu birori, abatunganiriza ibyokurya n'ibyokunywa. muri ibyo birori,umwami na we anywera vino imbere y'abo batware igihumbi.E6T"None jyewe Nebukadinezari ndashimisha Umwami wo mu ijuru, ndamusingiza, ndamwubahakuko imirimo ye yose ari iy'ukurikandi inzira ze ari izigororotse, ariko abibone abasha kubacisha bugufi.u5cT!Icyo gihe nsubizwamoubwenge,ubwiza burabagirana nahoranye bungarukamo, butumaubwami bwanjye bugiraicyubahiro. Maze abajyanama banjye n'abatware banjye baza kunshaka, mperako nkomezwa mu bwami bwanjye ndetse nongerwa icyubahiro cyinshi.D4T Ariko abo mu isi yose ni nk'ubusaimbere yayo, ikora uko ishaka mu ngabo zo mu ijuru no mu bantu bo mu isi, kandi nta wubasha kuyikoma mu nkokora cyangwa kuyibaza ati “Uragira ibiki?”3THanyuma y'iyo minsi jyewe Nebukadinezari nuburiraamaso yanjye mu ijuru, ngarura akenge mperako nshima Isumbabyose, ndayambaza nubahaIhoraho iteka ryose, kukoubwami bwayo ari bwo bwami butazashira, kandi ingoma yayo izahoraho uko ibihe bihaye ibindi.o2WTNuko uwo mwanya iryo jambo risohora kuri Nebukadinezari yirukanwa mu bantu, akajya arisha nk'inka,umubiriweutondwaho n'ikime kiva mu ijuru kugezaahoumusatsi we wabereyeurushoke nk'amoya y'ikizu, inzara ze zihinduka nk'iz'ibisiga.-1STbazakwirukanabagukuremu bantu,ubanen'inyamaswa zo mu ishyamba kugezaahouzamenyera ko Isumbabyose ari yo itegekaubwami bw'abantu, kandi ko ibwimikamo uwo ishaka.” 0TUmwami atararangiza ayo magambo haza ijwi rivuye mu ijuru riti “Yewe Mwami Nebukadinezari, ni woweubwirwa. Ubwami bwaweubukuwemo,)/KTaravuga ati “Ngiyi Babulonihakomeye niyubakiye ngo habeumurwa wanjye nturaho, mpubakishije imbaraga z'amaboko yanjye ngo hahesheubwami bwanjye icyubahiro.”U.#THashize amezi cumi n'abiri,umwami yari i Babuloniarambagira mu rugo ibwami,:-oTNuko ibyo byose bisohora ku Mwami Nebukadinezari.;,oTNi cyo gituma ngusaba, nyagasani, ngo wemere inama nkugira: kuzahoibyaha byawe gukiranuka kandi ibicumurobyaweubikuzehokugirira abakene impuhwe, ahari ahouzungukirwa amahoro.”+3TKandi nk'uko bategetse ko igishyitsi n'imizi by'icyo giti bigumaho, ni koubwami bwawe buzakomeza kubaubwawe,umazekumenya ko ijuru ari ryo ritegeka.o*WTUzirukanwa mu bantuubanen'inyamaswa zo mu ishyamba,uzarisha nk'inka,uzatondwaho n'ikime kiva mu ijuruuzamare ibihe birindwiumezeutyo, kugezaahouzamenyera ko Isumbabyose ari yo itegekaubwami bw'abantu, ikabugabira uwo ishaka wese.x)iT“Nuko nguku gusobanurwa kwabyo, nyagasani:umenye ko ari itegeko ry'Isumbabyose rigeze ku mwami databuja ngo:h(ITKandi nk'ukoumwami yabonyeuwerawagizweumurinzi amanuka ava mu ijuru, akavuga ngo ‘Tsinda icyo gitiukimareho, ariko igishyitsi n'imizi byacyoubihambirize icyuma n'umuringaubirekere mu gitaka mu bwatsi bwo ku gasozi, kugirango kijye gitondwaho n'ikime kiva mu ijuru, kandi kirishane n'inyamaswa zo mu ishyamba kugezaaho ibihe birindwi bizashirira.’ ' Ticyo giti ni wowe, nyagasani. Warakuzeurakomera. Gukomera kwawe kurakura kugeraku ijuru, n'ubutware bwawe bugeraku mpera y'isi.f&ETkandi ibibabi byacyo byari byiza kikaba cyari gihunze imbuto nyinshi, muri cyo hakaba harimo ibyokurya bihaza abantu bose, kandi inyamaswa zo mu ishyamba zikaba munsi yacyo, ibisiga byo mu kirere bikaba mu mashami yacyo,~%uTNuko icyo giti wabonye gikura kigakomera,ubushorishori bwacyo bukagera ku ijuru, kikitegera abo ku mpera y'isi yose,U$#TNuko Daniyeli wahimbwe Beluteshazari amara akanya yumiwe, ahagarikwaumutiman'ibyo atekereje. Umwami arongera aramubwira ati “Yewe Beluteshazari, izo nzozi no gusobanurwa kwazo bye kuguhagarikaumutima.”Beluteshazari aramusubizaati “Nyagasani, izo nzozi zirakaba ku banzi bawe, kandi gusobanurwa kwazo kurakaba ku babisha bawe.c#?T“Izo nzozi ni jye Umwami Nebukadinezari wazirose. Nuko Beluteshazari, cyo zinsobanurireubwo abanyabwenge bose bo mu gihugu cyanjye badashoboye kuzinsobanurira, ariko woweurabibasha kukoumwuka w'imana zeraukurimo.”U"#TIki gihano cyategetswe n'abarinzi gihamywa n'ijambo ry'abera, kugirango abakiriho bamenye ko Isumbabyose ari yo itegekaubwami bw'abantu, kandi ko ibugabira uwo ishaka ikimikamouworoheje nyuma ya bose.’{!oT Mazeumutimawacyo we kugumya kuba nk'uw'umuntu, ahubwo gihabweumutimank'uw'inyamaswa, kimere gityo ibihe birindwi.X )T Ariko igishyitsi n'imizi byacyoubihambirize ibyuma n'imiringa,ubirekere mu gitaka mu bwatsi bwo ku gasozi, kugirango kijye gitondwaho n'ikime kiva mu ijuru, kandi kirishane n'inyamaswaubwatsi bwo ku gasozi.7gT ararangururaati ‘Tsinda icyo gitiugikokoreho amashami,ugihungurehoibibabi,unyanyagize imbuto zacyo, kugirango inyamaswa zikive munsi kandi n'ibisiga bive mu mashami yacyo.c?T “Ibyo neretswe ndi ku gisasiro ngibi: nabonyeuwerawagizweumurinzi amanuka ava mu ijuru,T Ibibabi byacyo byari byiza, cyari gihunze imbuto nyinshi kandi muri cyo harimo ibyokurya bihaza abantu bose. Inyamaswa zo mu ishyamba zahundagaraga mu gicucu cyacyo, ibisiga byo mu kirere byabaga mu mashami yacyo, kandi ibyari bifiteumubiribyose byatungwaga na cyo.oWTIcyo giti kirakura kirakomera,ubushorishori bwacyo bugeraku ijuru, cyitegera abo ku mpera y'isi yose.T“Ibyo neretswe ndi ku gisasiro ni byo ibi: nagiye kubonambona igiti kiri mu isi hagati,uburebure bwacyo bwari bukabije.J T“Yewe Beluteshazari mutware w'abakonikoni, nzi koumwuka w'imana zera aba muri wowe, kandi ko nta bihishweunanirwa guhishura, cyo mbwira ibyo neretswe mu nzozi narose kandi n'uko bisobanurwa.TAriko hanyuma Daniyeli wahimbwe Beluteshazari mwitiriye imana yanjye, wababwagamo n'umwuka w'imana zera, araza murotorera izo nzozi ntitaTAbakonikoni n'abapfumu n'Abakaludayan'abacunnyibaraza, mbarotorera izo nzozi ariko bananirwa kuzisobanura.jMTbituma ntegeka ko banzanira abanyabwenge b'i Babulonibose, kugirango bansobanurireibyo neretswe.c?TNdota inzozi ziteyeubwoba, ibyo nibwiriye ku gisasiro n'ibyo neretswe bimpagarikaumutima,T #TJyewe Nebukadinezari, nari ngwiriwe neza mu nzu yanjye ya kambere nezerewe.$AT!Erega ibimenyetso byayo ni byinshi, ibitangaza byayo birakomeye! Ubwami bwayo ni bwo bwami butazashira, kandi ingoma yayo ihoraho uko ibihe bihaye ibindi.QT Nishimiye kwerura ibimenyetso n'ibitangaza Imana Isumbabyose yankoreye.TJyewe Umwami Nebukadinezari ndabandikiye, bantu mwese bo mu moko yose y'indimi zitari zimwe bari mu isi yose. Amahoro agwire muri mwe!]3TIbyo bishize,umwami yogeza Sadurakana Meshaki na Abedenego mu gihugu cy'i Babuloni.T“Ni cyo cyatumye nca iteka, kugirangoumuntu wese wo mu moko yose y'indimi zitari zimweuzavuga nabi Imana ya Sadurakana Meshaki na Abedenego, azatemagurwe kandiurugorwe ruzahindurwe nk'icyavu, kuko ari nta yindi mana ibasha gukizabene aka kageni.”1TNebukadinezari aravuga ati “Imana ya Sadurakana Meshaki na Abedenego ishimwe, ni yo yohereje marayika wayo ikiza abagaragu bayo bayiringiye, kuko bigurukijeijambo ry'umwami bagahara amagara yabo, kugirango batagira indi mana yose bakorera cyangwa basenga itari Imana yabo.TMaze abatware b'intebe n'ibisonga byabo, n'abanyamategeko n'abajyanama b'umwami baraterana bareba abo bagabo, basangaumuriroutashoboye kugiraicyoubatwara, kandiumusatsi wo ku mitwe yaboutababutse, n'imyambaro yabo nta cyo yabaye habe ngo wakumvaumuriroubanukaho.} sTNebukadinezari yigira ku muryango w'itanura ry'umurirougurumanaaravuga ati “Yemwe ba Sadurakana Meshaki na Abedenego, mwa bagaragu b'Imana Isumbabyose mwe, nimusohoke muze hano.”Nuko Sadurakana Meshaki na Abedenego baherako bava mu muriro.# ?TArababwira ati “Dore ndareba abantu bane babohowe bagenda mu murirohagati, kandi nta cyo babaye. Ariko ishusho y'uwa kane irasa n'iy'umwana w'Imana.”F TUwo mwanya Umwami Nebukadinezari aratangara, ahagurukan'ingoga abaza abajyanama be ati “Harya ntitwajugunye mu muriroabantu batatu baboshywe?”Baramusubizabati “Ni koko, nyagasani.”} sTNuko abo bagabo batatu Sadurakana Meshaki na Abedenego, bagwa mu itanura ry'umurirougurumanahagati uko bakaboshywe.; oTMaze kuko itegeko ry'umwami ryari iry'ikubagahu, kandiumurirougurumanacyane, bituma ibirimi by'umurirobisumiraabo bagabo bari bateruye Sadurakana Meshaki na Abedenego, birabica. TNuko baboha abo bagabo uko bakambaye amafurebon'imyambaro n'imyitero n'ibindi bambaye, babajugunya mu itanura ry'umurirougurumana.#TMaze atoranya abanyambaraga bo mu ngabo ze, abategeka kubohaSadurakana Meshaki na Abedenego ngo babajugunye mu itanura ry'umurirougurumana.GTNebukadinezari azabiranywa n'uburakari mu maso he hahindukaukundi, areba Sadurakana Meshaki na Abedenego igitsure, ategeka ko benyegeza itanura ngo rirushe uko ryari rikwiye kwaka karindwi.TAriko naho itadukiza, nyagasaniumenye ko tutaribukorere imana zawe, habe no kuramya icyo gishushanyo cy'izahabu wakoze.”}TNiba ari ibyo, Imana yacu dukorera ibasha kudukizamu itanura ry'umurirougurumana, kandi izadukizaukubokokwawe nyagasani.wgTSadurakana Meshaki na Abedenego basubizaumwami bati “Nebukadinezari, nta mpamvu ituma tugusubizairyo jambo.I TNuko noneho nimwumva amajwi y'amahembe n'imyironge n'inanga, n'isambuka n'amabuburan'amakondera n'ibintu by'ubwoko bwose bivuga, mukemera kubarara hasi mukaramya igishushanyo nakoze ni byiza. Ariko nimutakiramya, ako kanya murajugunywamu itanura ry'umurirougurumana. Mbese imana iri bubakize amaboko yanjye ni iyihe?”3_TNebukadinezari arabakabukanaaravuga ati “Mbese Sadurakana Meshaki na Abedenego, ni mwe mwabyitumye kudakorera imana zanjye no kutaramya igishushanyo cy'izahabu nakoze?|qT Nuko Nebukadinezari ararakara cyane, ategeka ko bamuzanira Sadurakana Meshaki na Abedenego. Nuko babashyiraumwami._7T Nuko rero, hariho Abayuda wahaye gutwara igihugu cy'i Babuloni, ari bo Sadurakana Meshaki na Abedenego batakwitayeho nyagasani, ntibakorera imana zawe kandi banze kuramya cya gishushanyo cy'izahabu wahagaritse.”f~ET ngo n'umuntu wese wanga kubarara hasi ngo akiramye, ajugunywemu itanura ry'umurirougurumana. ~~9}?|~{{zz0y#xvutttssr5qqppMonnmwm7lVkkjj@ii4h;gffcedOcc.bSaa`_^^F]X\\>[ZZtYXX WVVFUTT{TSvS RbQvPP OUNMMLLKKJIIdHH?GFFEDDKCCnBAAl@@`?>>>,=I<E^Kandiuzasitara ku manywa, n'umuhanuzi na we azasitarana nawe nijoro, kandi nzarimbura nyoko.p=Y^“Ariko ntihakagireumuntuubibuza. Ntihakagireubicyaha, kukoubwoko bwawe bumezenk'ababuranyaumutambyi.)<K^Ni cyo kizatera igihugu kurirakandiugituyemowese akiheba, n'inyamaswa zo mu ishyamba na zo ni uko, n'ibisiga byo mu kirere, ndetse n'amafi yo mu nyanja azapfa.;^Nta kindi gihari keretse kurahira bakica isezerano, no kwica no kwiba no gusambana, bagiraurugomokandi amaraso agasimbura andi maraso.: 7^Nimwumve ijambo ry'Uwiteka, mwa Bisirayeli mwe. Uwiteka afitanye imanza na bene igihugu, kuko kitarimoukuricyangwa kugiraneza, habe no kumenya Imana."9=^Hanyuma Abisirayeli bazagaruka bashaka Uwiteka Imana yabo n'umwami wabo Dawidi. Bazasanga Uwiteka n'ineza ye mu minsi y'imperuka, bamushaka bamwubashye.8^Kuko Abisirayeli bazamara iminsi myinshi badafiteumwami cyangwa igikomangoma, cyangwa igitambo habe n'inkingi, cyangwa efodi na terafimu.7y^“Uzamara iwanjye iminsi myinshi, ntuzagiraubumaraya, kandi ntuzabaumugorew'undi mugabo, nanjye ni ko nzakumerera.”w6g^Nukondamubona mutangaho ibice by'ifeza cumi na bitanu, na homeru imwe n'igice bya sayiri, maze ndamubwira nti>5 w^Uwiteka arambwira ati “Subiraugende,ukundeumugorewa maraya,ukundwan'incuti ye nk'uko Uwiteka akunda Abisirayeli, nubwo bikurikirira izindi mana bakazitura imibumbe y'imizabibu.”44a^Nzamubibaku isi, abeuwanjye, kandi nzababarirautabonye imbabazi. Nzabwira abatariubwoko bwanjye nti ‘Muriubwoko bwanjye’. Na bo bazavuga bati ‘Uri Imana yacu.’”`39^Isi na yo izitaba imyaka, na vino n'amavuta ya elayo, kandi na byo bizitaba Yezerēli.W2'^Uwiteka aravuga ati “Uwo munsi nzitaba, nzitaba ijuru, na ryo rizitaba isi.\11^Ndetse nzakwishyingira ubeuwanjye nkubereyeumunyamurava, kandiuzamenya Uwiteka.”0-^Kandi nzakwishyingira ubeuwanjye iteka ryose. Niukurinzakwishyingira ubeuwanjye nkiranuka ngaca imanza zitabera, nkagukunda kandi nkakubabarira.P/^“Uwo munsi nzasezerana n'inyamaswa zo mu ishyamba ku bwabo, n'ibisiga byo mu kirere n'ibikururukahasi, kandi nzavunagura imiheto n'inkota, n'intambara nzayikura mu gihugu, ntume baryamana amahoro.n.U^Nzakura mu kanwa ke amazina y'ibigirwamana bya Bāli, kandi amazina yabyo ntazongera kwibukwaukundi.o-W^Uwiteka aravuga ati “Uwo munsiuzanyita Ishi,umugabowanjye, kandi ntuzongera kunyita Bāli,databuja.I, ^Avuyeyonzamukomorera inzabibu ze, kandi igikombe cya Akori kizamuberairembo ry'ibyiringiro, kandi azaharirimbira nko mu gihe cy'ubukumibwe, nko mu gihe yazamukagaava mu gihugu cya Egiputa.”O+^“Ni cyo gituma ngiye kumuhendahenda, mujyane mu kidaturwa mwurūre.4*a^Nzamuhoraiminsi yamaze yosereza ibigirwamana bya Bāli imibavu, yambaye impeta zo mu matwi n'inigi, agakurikira abakunzi be naho jye akanyibagirwa.”Ni ko Uwiteka avuga.>)u^Kandi nzarimbura inzabibu ze n'imitini ye, ibyo yajyaga avuga ati ‘Ibi ni ingororano zanjye nahawe n'abakunzi banjye.’Nuko ibyo ngiye kubihindura ishyamba, biribwe n'inyamaswa. ( ^ Nzamumaraho ibyamunezezaga byose, ibirori bye n'iby'imboneko z'ukwezi bye n'amasabato ye, n'amateraniro ye yera yose yategetswe.q'[^ Kandi ubu ngiye kugaragariza imbere y'abakunzi beubushizi bw'isoni bwe, nta n'umweuzamunkura mu maboko.9&k^ Ni cyo kizatuma nisubizaimyaka yanjye mu isarura, na vino yanjye mu gihe cyayo, kandi nkamwamburaubwoya bw'intama bwanjye n'imigwegwe yanjye byari bikwiriye kwambikaumubiriwe.%^ “Erega ntiyamenye ko ari jye wamutungaga mu myaka, na vino, n'amavuta ya elayo, nkamugwiriza izo feza n'izahabu bakoreshereje Bāli./$W^ Azakurikira abakunzi be ariko ntazabashyikira, azabashaka ababure. Ni bwo azavuga ati ‘Henga nsubireku mugabowanjye wa mbere, kuko ibya mbere byandutiyeiby'ubu.’p#Y^“Ni cyo gituma ngiye kuzitiza inzira ye amahwa, kandi nkubakauruzitiro kugirango atabona aho anyura.m"S^nyina akaba yarigize maraya. Uwasamye inda yabo yakoze ibiteye isoni kuko yavuze ati: Nzikurikirira abakunzi banjye, abantunga mu byo ndya n'ibyo nywa, kandi bakampaubwoya bw'intama n'imigwegwe n'amavuta ya elayo n'ibyo kunywa.F!^Kandi ntabwo nzagirira abana be imbabazi, kuko ari ibibyarwa ^kugirango ntamwambikaubusaakamera nk'umunsi yavutseho, nkamuhindura nk'ikidaturwa, nkamugirank'igihugu cyumye kandi nkamwisha inyota. 9^‘Nimuburanena nyoko muburane’, kuko atariumugorewanjye nanjye sindiumugabowe, akureubumaraya mu maso he, n'ubusambanyi abukurehagati y'amabere ye,X)^“Ami we, mubwire abo muva inda imwe, nawe Ruhama, mubwire bashiki banyu muti/^Kandi Abayuda n'Abisirayeli bazateranira hamwe, bitoranyirizeumutware umwe, kandi bazazamuka bave mu gihugu, kukoumunsi wa Yezerēliuzabaukomeye.^ 7^“Ariko iherezo,umubarew'Abisirayeliuzangana n'umusenyi wo ku nyanja,utabasha kugerwa habe no kubarika, kandi aho babwirirwaga ngo ‘Ntimuriubwoko bwanjye’, bazahabwirirwa ngo ‘Muri abana b'Imana ihoraho.’X +^ “Izina ryeumwite Lowami, kuko mutariubwoko bwanjye nanjye sinzaba Imana yanyuM ^Nuko acukijeLoruhamaarongera asama inda, abyaraumuhungu. Uwiteka atiD ^Ariko ya nzu ya Yuda nzayibabarira mbakize ngiriye Uwiteka Imana yabo, kandi sinzabakirishaumuhetocyangwa inkota, cyangwa intambara cyangwa amafarashi, cyangwa abagendera ku mafarashi.”9 m^Nuko asubizamo inda, abyaraumukobwa. Uwiteka aramubwira ati “Izina ryeumwite Loruhama, uko ntazongera kugirira inzu ya Isirayeli imbabazi, ntabwo nzongera kubababariraukundi.P ^Uwo munsi nzavunaguriraumuhetowa Isirayeli mu kibaya cy'i Yezerēli.”3 a^Maze Uwiteka aramubwira ati “Izina ryeumwite Yezerēli, kuko hasigaye igihe gito ngahōra inzu ya Yehu amaraso ya Yezerēli, kandi nzamarahoubwami bw'inzu ya Isirayeli.Z /^Nuko aragenda acyura Gomeriumukobwa wa Dibulayimu, asama inda amubyarahoumuhungu.? y^Igihe Uwiteka yatangiye kuvuganana Hoseya ubwa mbere aramubwira ati “Gendaucyureumugorewa marayaufiteabana b'ibinyandaro, kuko iki gihugu cyakabijeubusambanyi bwo kurekaUwiteka.”[ 3^Ijambo ry'Uwiteka ryaje kuri Hoseya mwene Bēri, ku ngoma ya Uziya n'iya Yotamu, n'iya Ahazi n'iya Hezekiya abami b'u Buyuda, no ku ngoma ya Yerobowamu mwene Yehowasi,umwami wa Isirayeli. 26.1--27.8; 28.1--32.33taT “Nuko igendereutegereze imperuka, kukouzaruhukakandiukazahagarara mu mugabane wawe iyo minsi nishira.”a;T Hahirwauzategereza, akageza ku minsi igihumbi na magana atatu na mirongo itatu n'itanu.+T “Uhereye igiheigitambo gihoraho kizakurirwaho bagashyiraho ikizira cy'umurimbuzi, hazacaho iminsi igihumbi na magana abiri na mirongourwenda.&ET Benshi bazatunganywa bazezwa, bazacishwa mu ruganda, ariko ababi bazakomeza gukoraibibi. Kandi nta n'umwe muri bouzayamenya, ariko abanyabwenge bazayamenya.wT Aransubizaati “Igendere Daniyeli, kuko ayo magambo ahishwe kandi afatanishijwe ikimenyetso kugezaigihe cy'imperuka.q [T Ndabyumva ariko sinabimenya, mperako ndabaza nti “Databuja, ikizaheruka ibindi muri ibyo ni ikihe?”% CT Mbona wa mugabowari wambayeumwenda w'igitare wari hejuru y'amazi y'uruzi, atungaukubokokw'iburyo n'ukw'imoso ku ijuru, numva arahira Ihoraho iteka ryose ngo bizamara igihe n'ibihe n'igice cy'igihe kandi ati “Nibamara kumenagura imbaraga z'abera, ibyo byose bizaherako birangire.” T Umwe abaza wa mugabowari wambayeumwenda w'igitare wari hejuru y'amazi y'urwo ruzi ati “Ibyo bitangaza bizagarukirahe?” T Nuko jyewe Daniyeli nditegereza mbona abandi bagabo babiri bahagaze, umwe ku nkombe yo hakuno y'uruzi, undi ku yo hakurya. 'T “Nuko Daniyeli, bumba igitabougifatanishe ikimenyetso kugezaigihe cy'imperuka, benshi bazajarajara hirya no hino kandiubwenge buzagwira.”T Kandi abanyabwenge bazarabagirana nk'umucyo wo mu isanzure ry'ijuru, n'abahinduriyebenshi ku bukiranutsi bazaka nk'inyenyeri iteka ryose.3_T Kandi benshi bo muri bo bazaba barasinziriye mu gitaka bazakanguka, bamwe bazakangukiraubugingo buhoraho, abandi bazakangukiragukorwa n'isoni no gusuzugurwa iteka ryose. T “Maze icyo gihe Mikayeli, wa mutwareukomeye ujya ahagarikira abantu bawe azahaguruka, hazaba ari igihe cy'umubabaroutigeze kubahouhereye igihe amahanga yabereyehoukageza icyo gihe. Nuko icyo gihe abantu bawe bazaba banditswe mu gitabo, bazarokorwa.  T -Azabamba amahema y'ubwami hagati y'inyanja n'umusoziweraufiteubwiza, nyamara azaba ageze ku munsi w'imperuka ye, nta wuzamuvuna.T ,Ariko inkuru zivuye iburasirazuba n'ikasikazi zizamuhagarikaumutima, aveyo arakaye cyane azanywe no kurimbura, abenshi azabakurahope.#?T +Ndetse azahindura ibintu by'umurimbo by'izahabu n'ifeza, n'ibindi bintu by'igiciro cyinshi byo muri Egiputa, Abanyalibiya n'Abanyetiyopiya bazamushagara.b=T *Nuko azabanguraukubokokwe ku bihugu bitari bimwe, n'igihugu cya Egiputa ntikizamurokoka. T )agere no mu gihugu gifiteubwiza. Benshi bazatikizwa keretse Abedomu n'Abamowabu n'imfura z'Abamoni, ni bo bazarokorwa mu kubokokwe.QT (“Nuko mu gihe cy'imperukaumwami w'ikusi azamutera, kandiumwami w'ikasikazi azamuteraameze nka serwakira, azanye amagare n'amafarashi n'inkuge nyinshi atere ibihugu, abisandaremo nk'umwuzurew'amazi,FT 'Kandi azanesha ibihome birusha ibindi gukomera afashwa n'iyo mana itigeze kumenywa,uzamwemerera wese azamwogezanya icyubahiro, abahe gutwara benshi kandi azabagabira igihugu ho ingororano.1~[T &Ahubwo mu cyimbo cyayo azubahaimana y'ibihome, nuko imana ba sekuruzabatigeze kumenya azayubahisha izahabu n'ifeza, n'amabuye y'igiciro cyinshi n'ibintu by'igikundiro.}/T %Kandi uwo mwami ntazita ku mana za ba sekuruza, cyangwa ku gushaka abagore cyangwa ku cyitwa imana cyose, kuko azishyira hejuru ngo asumbe byose.g|GT $“Nuko uwo mwami azakora uko ashatse, yigire muniniyishyire hejuru ngo asumbe imana zose, kandi azavuga ibikomeye bisuzuguzaImana nyamana. Azishyira yizane kugezaahouburakari buzasohorera, kuko ibyagambiriwe bizasohozwa.${AT #Kandi bamwe muri abo banyabwenge bazicwa kugirango bacishwe mu ruganda batunganywe, bere kugezaigihe cy'imperuka kuko izaba igitegereje igihe cyategetswe.gzGT "Nibagwa muri ibyo byago bazabona gufashwa buhoro, ariko benshi bazifatanya na bo babariganya.yT !Kandi abanyabwenge bo mu bantu bazigisha benshi, ariko hazaba igihe kirekire bicwe n'inkota n'umuriro, bajyanwe ari imbohe.wxgT Abaca mu isezerano azabayobesha kubashyeshyenga, ariko abantu bazi Imana yabo bazakomera bakore iby'ubutwari.zwmT Azahagurutsa ingabo ze zononeubuturobwera n'igihome, bakurehoigitambo gihoraho bashyireho ikizira cy'umurimbuzi.KvT kuko inkuge z'i Kitimu zizamuterazikamurwanya, bizatuma agiraubwoba asubireyo arakariye isezerano ryera, kandi azakora uko ashatse.
“Ni koko azasubirayo yitaye ku baretse isezerano ryera.yukT “Nuko mu minsi yategetswe azasubiraguteraikusi, ariko muri iyo ntambara yo hanyuma ntibizamera nk'ubwa mbere,!t;T Nyuma azasubirana mu gihugu cyeubutunzi bwinshi, kandiumutimaweuzabawanganye n'isezerano ryera, azahakorera nk'uko yishakiye maze asubiremu gihugu cye.*sMT Abo bami bombi imitima yabo izaba iyo gukoraibyaha, bazajya babeshyana bari ku meza amwe ariko imigambi yabo ntizuzura, kuko imperuka izaza mu gihe cyategetswe.nrUT Ndetse abazaba batunzwena we ni bo bazamurimbura, ingabo ze zizangara kandi abenshi muri bo bazicwa.hqIT “Maze namara kwiyungura amaboko n'ubushizi bw'amanga, azateraumwami w'ikusi atabaranye n'ingabo nyinshi. Nukoumwami w'ikusi azarwana intambara afite ingabo nyinshi zikomeye cyane, ariko ntazashikama kuko bazamugambanira.ypkT Mu minsi yo kwirara azatera ahantu harumbuka hose ho mu gihugu, akore ibyo ba sekuru na ba sekuruzabatigeze gukora, agabanye abantu be imicuzo n'iminyago n'ubutunzi, ndetse azamara igihe gito yigiriye inama yo guteraibihome byaho bikomeye.xoiT Kandi nibamara gusezerana na we azamuriganya, kuko azaza yihinduyeumunyambaraga nubwo azaba afite abantu bake.inKT Ingabo zizatemba imbere ye nk'umwuzurezimenagurike, ndetse n'umutware w'isezerano na we ni uko.#m?T “Bukeyemu cyimbo cye hazahagurukaumuntu w'insuzugurwa adahawe icyubahiro cy'ubwami, ariko azaza mu gihe cyo kwirara, aziheshe igihugu kwihakirizwa kwe.0lYT “Bukeyehazahagurukaundi mu cyimbo cyeuzoherezaumukoresha w'ikoro mu gihugu gifiteubwiza, na we nihashira iminsi mike azarimburwa atazizeuburakari cyangwa intambara.ikKT ahereko ahindukirira ibihome byo mu gihugu cye bwite, ariko azasitara agwe ye kuzabonekaukundi.(jIT Hanyuma y'ibyo azahindukiraatere ibirwa ahindūre byinshi, maze undi mutware azashyire iherezo ku gasuzuguroyabasuzuguraga, ndetse azamugaruriraagasuzuguroke,iiKT “Nyuma azagambirira kuzanan'ingabo z'igihugu cye cyose, maze azikiranure n'umwami w'ikusi. Azamushyingiraumukobwa we kugirango azanireubwami bw'ikusi kurimbuka, ariko imigambi ye ntizuzura, ntabwo azahindūra icyo gihugu.hT Ahubwouzabaahateye azagenza nk'uko ashaka kandi nta wuzamuhagarara imbere, nuko azahagarara mu gihugu gifiteubwiza, arimbuzeukubokokwe.ogWT Nukoumwami w'ikasikazi azaza atereumuduguduugoswe n'inkike z'amabuye zikomeye, azazirundaho ikirundo cyo kuririraho ahereko awutsinde. Ingabo z'umwami w'ikusi ndetse n'intore ze ntizizamushobora, ntizizagira amaboko yo kumwimira.+fOT Icyo gihe benshi bazahagurutswano kurwanyaumwami w'ikusi, kandi ab'inguguzibo mu bwoko bwawe bazahagurukakugirango basohoze ibyerekanywe mu nzozi, ariko bazagwa. eT kukoumwami w'ikasikazi azagaruka akagaba ingabo ziruta iza mbere, kandi nihashira imyaka azazana n'ingabo nyinshi n'ibintu byinshi. dT Umwami w'ikusi namara kunesha izo ngabo azishyira hejuru, ariko nubwo azaba arimbuye abantu inzovu nyinshi ntazaba anesheje rwose,+cOT Mazeumwami w'ikusi azarakara, azasohoka arwane n'umwami w'ikasikazi. Azagaba ingabo nyinshi, maze ingabo z'umwami w'ikasikazi zizagaruzweumuheton'umwami w'ikusi.Vb%T “Bukeyeabana be bazateranya imitwe y'ingabo nyinshi batabare, izo ngabo zizatera zisandare nk'umwuzurew'amazi zikwire igihugu, nizimara guhitanya zizagaruka zirwana zihinduraneigihome cy'umwami w'ikusi.eaCT Hanyuma uwo mwami w'ikasikazi azatera igihugu cy'umwami w'ikusi, maze asubiremu gihugu cye.3`_T Ndetse n'imana zabo azazijyana ho iminyago muri Egiputa, n'ibishushanyo biyagijwe n'ibintu byabo byiza by'ifeza n'izahabu, kandi azamara imyaka aretseumwami w'ikasikazi.I_ T Ariko umwe wo mu rubyaro rwe wakomotse ku gishitsi cye, azahagurukayime ingoma ya sekuruza, azajya mu ngabo yinjire mu bihome by'umwami w'ikasikazi abigirire uko ashaka, yerekane imbaraga ze.A^{T Nihashira imyaka bazuzura, kukoumukobwa w'umwami w'ikusi azasangaumwami w'ikasikazi kugirango abuzuze, ariko uwo mukobwa azabura imbaraga z'amaboko ye, uwo mugabona we ubwe ntazahagarara ngo akomere, n'amaboko ye na yo ni uko, ariko uwo mukobwa azatanganwa n'abamuzanye n'umubyeyi we, n'uwamukomezaga icyo gihe. ]T “Nukoumwami w'ikusi azakomera, ariko umwe wo mu batware be azamurusha amaboko ahereko atware, kandiubutware bwe buzakomera cyane.e\CT namara gukomeraubwami bwe buzatagarana bugabanywemo mu birere bine byo mu ijuru, kandi ntibuzazungurwa n'urubyaro rwe, ntibuzategekwa nk'uko yari asanzwe abutegeka, kukoubwami bwe buzakurwaho hakazima abandi batari abe.X[)T “Kandi hazimaumwamiukomeyeuzategesha imbaraga nyinshi, agenze uko yishakiye,tZaT Nuko none ngiye kukwereka iby'ukuri. Hazima abandi bami batatu i Buperesi, ariko uwa kaneuzimaazarusha ba batatu boseubutunzi cyane. Namara kugwiza imbaraga ku bw'ubutunzi bwe, azahagurutsa ingabo ze zose kurwanyaubwami bw'u Bugiriki.vY gT “Kandi nanjye, mu mwaka wa mbere wo ku ngoma ya Dariyo w'Umumedi, nahagurukijwe no kumufasha no kumukomeza. XT Ariko ndagusobanuriraibyanditswe mu byanditswe by'ukuri, kandi abo nta wundi dufatanije kubarwanya keretse Mikayeli,umutware wanyu.W1T Arambaza ati “Uzi ikinzanye aho uri? Dore ubu ngiye gusubirayo kurwana n'umutware w'u Buperesi, nimara kugendaumwami w'u Bugiriki araherako aze.;VoT Arambwira ati “Yewe mugaboukundwacyane, witinya, amahoro abe muri wowe. Komera, koko komera.”
Tukivuganamperako ndakomezwa ndavuga nti “Databuja vuga, kukounkomeje.”8UkT Uwasaga n'umuntu arongera ankoraho, arankomeza.uTcT mbese nkanjyeumugaragu wawe nabasha nte kuvuganana databuja, ko nta ntege ngifite kandi ntagihumekaneza?”\S1T Maze hazauwasaga n'umwana w'umuntu akora ku munwa wanjye, mperako mbumbura akanwa kanjye ndavuga, mbwirauwariumpagaze imbere nti “Databuja, ibyo neretswe ko byatumye imibabaro yanjye ingarukamonkabura intege,T Arambwira anyigisha ati “Daniyeli, ubu nzanywe no kunguraubwenge bwawe.4=aT ngikomeje gusengaumugaboGaburiyeli nabonaga ngitangira kwerekwa aratumwa, maze aragaruka aza n'ingoga igihe cyo gutamba igitambo cya nimugoroba cyendaga kugera, ankoraho.!<;T Nuko nkivuga, nsenga natura ibyaha byanjye n'iby'ubwoko bwanjye bw'Abisirayeli, kandi ntakambira Uwiteka Imana yanjye ku bw'umusoziwera w'Imana yanjye,<;qT Umva Nyagasani babarira, Nyagasani twumvire, Nyagasaniugireicyoukorantutinde, Mana yanjye kugirango izina ryawe ryubahwe, kukoumurwa wawe n'abantu bawe byitwa iby'izina ryawe.”u:cT Mana yanjye, tega amatwi yawe wumve, hwejesha amaso yaweurebeibyacu byacitse n'umurwa wawe witwa uw'izina ryawe, kuko ibyo twakwingingiye tutabigushyize imbere twishingikirije ku gukiranuka kwacu, ahubwo ni ku bw'imbabazi zawe nyinshi."9=T Nuko noneho Mana yacu, umva gusenga k'umugaragu wawe no kwinginga kwe, kandi ku bwawe Uwiteka,umurikishirize mu maso haweubuturobwawe bwera bwasenyutse.8/T Nyagasani, ndakwinginze ku bwo gukiranuka kwawe kose,uburakari bwawe bw'inkazi buve ku murwa wawe i Yerusalemu no ku musoziwawe wera, kuko i Yerusalemu n'ubwoko bwawe bihindutse igisuzuguriromu bantu bose badukikije, ku bw'ibyaha byacu no gukiranirwa kwa ba sogokuruzabacu. "~s~}||{{zZyymxx$ww vQuuttsrrqpp?ooMnn=mm_ll kKjj7ihh\ggg)ffiee?ddcc.bba`a__|_^^]]+\\\[WZ}YYsXXWW==-<;;o::M9988M77655K4/33B22<11H005//..-f,+++G*D)(('z&&o%$$Q#J#"G!!J m9>a~Ulv?!<VO e j lRYb~=fsr Nuko rero mwarenganyaga abakene, mukabaka ibihunikwa by'ingano, mukiyubakira amazu y'amabuye abajwe, ariko namwe ntimuzayabamo. Mwateye inzabibu nziza ariko ntimuzanywa vino yazo,Per “Ubahaniye ku irembo baramwanga, kandi bangaurunukauvugaibitunganye.^d5r Ni weuzanira abanyamaboko kurimbuka bibatunguye, bituma kurimbuka gutungura igihome._c7rmushake Iyaremye inyenyeri za Kilimiya n'iza Oriyoni, ihindura igicucu cy'urupfu ikakigira igitondo, ihindura amanywaumwijima wa nijoro, ihamagara amazi yo mu nyanja ikayasandaza ku isi, Uwiteka ni ryo zina ryayo.SbrYemwe abahindura imanza zitabera kuba apusinto mukagusha hasi gukiranuka,a/r“Ahubwo mushake Uwiteka kandi ni bwo muzabaho, kugirango adatungura inzu ya Yosefu ameze nk'umuriroukongora i Beteli, hataboneka uwo kuwuzimya.`5rariko mwe gushaka i Beteli. Ntimukajye n'i Gilugali, ntimukanyure n'i Bērisheba kuko i Gilugalihazajyanwa ari imbohe, n'i Beteli hazaba imisaka.’R_r“Kuko Uwiteka abwira inzu ya Isirayeli ati ‘Nimunshake mubonekubaho,"^=rUwiteka Imana iravuga iti “Umuduguduw'inzu ya Isirayeli watabaraga ari ingabo igihumbi hazatabaruka ijana, n'uwatabaraga ari ijana hazatabaruka icumi.o]WrUmwari wa Isirayeli araguye ntazongera kubyuka, yagushijwe mu gihugu cye ntihagira uwo kumubyutsa.”P\ r“Nimwumve iri jambo ry'umuborogo mbateruriye, wa nzu ya Isirayeli we.H[ r Dore iyabumbyeimisozi ikarema n'umuyaga, ikagaragarizaumuntu ibyo yibwira, igahinduraumusekekubaumwijima kandi igatambagira aharengeye ho mu isi, Uwiteka Imana Nyiringabo, ni ryo zina ryayo.Zr “Ni cyo gituma nzakugenzereza ntyo, Isirayeli we. Ubwo nzakugenzereza ntyo, itegure gusanganira Imana yawe, Isirayeli we. Y9r “Nubitse imiduguduyanyu nk'uko Imana yubitse i Sodomu n'i Gomora, muba nk'umushimuukuwemu muriro, ariko ntibyatuma mungarukira. Ni ko Uwiteka avuga.cX?r “Nabateje icyorezo nk'icyo nateje muri Egiputa: abasore banyu nabishije inkota, njyana amafarashi yanyu ho iminyago, natumyeumunukomu ngerero zanyuubajya mu mazuru, ariko ntibyatuma mungarukira. Ni ko Uwiteka avuga.AW{r “Nabateje kurumbyandetse na gikongoro: imirima yanyu myinshi n'inzabibu zanyu n'imitini yanyu n'imyelayo yanyu byonwe n'uburima, ariko ntibyatuma mungarukira.”Ni ko Uwiteka avuga.V/rNuko abo mu miduguduibiri cyangwa itatu bajyaga kunywaamazi mu muduguduumwe ntibashire inyota, ariko ntibyatuma mungarukira. Ni ko Uwiteka avuga.-USr“Kandi nabimye imvura hari hasigaye amezi atatu isarura rikagera, nahayeumuduguduumwe imvura ntumauwundiutayibona,umurimaumwe waguwemon'imvura, undiuyibuzeuruma.$TAr“Nanjye nabategetse ko akanwa kanyu kicaraubusamu miduguduyanyu yose, muburaibyokurya aho mutuyehose, ariko ntibyatuma mungarukira. Ni ko Uwiteka avuga.4Sarkandi mutureamaturo y'ishimwe hamwe n'ibisembuwe, muvugen'amaturo muturanaumutimaukunze muyamenyekanishe, kuko ari byo mushima, Bisirayeli mwe. Ni ko Uwiteka Imana ivuga.1R[r“Nimuze i Beteli mucumure, mujye n'i Gilugalimuhagwirize ibicumuro, mujye muzanaibitambo byanyu uko bukeye, kandi uko iminsi itatu ishize mujye muturakimwe mu icumi,wQgrMuzasohokera mu byuho,umugorewese aromboreze imbere ye, muzahunga mwitere muri Harumoni. Ni ko Uwiteka avuga.P!rUwiteka Imana irirahiye kwera kwayo iti “Dore iminsi izaza bazabajyanisha inkonzo, n'abasigaye bo muri mwe babakuruzeindobesho nk'amafi.4O crNimwumvire iri jambo mwa mashashi y'i Bashani mwe ari mu misozi y'i Samariya, mwe abarenganya aboroheje, mugahuhuraabakene, mukabwira ba shobuja muti “Nimuzanetunywe!”0NYrInyumba y'itumba nzayisenya hamwe n'inyumba y'impeshyi, kandi amanyumba arimbishijwe amahembe y'inzovu azasenywa, n'amazu akomeye azatsembwaho.”Ni ko Uwiteka avuga. M r“Kukoumunsi nzahanira Isirayeli ibicumurobye, nzahana n'ibicaniro by'i Beteli, kandi amahembe y'igicaniro azacibwa agwe hasi.TL!r Nimwumve, mushinje inzu ya Yakobo.”Ni ko Uwiteka Imana Nyiringabo ivuga.`K9r Uwiteka aravuga ati “Abisirayeli bibera i Samariya bicaye ku miguno y'amariri no ku misego ya hariri, ariko nk'ukoumwungeri yaka intare iminono ibiri cyangwa igice cy'ugutwi biri mu kanwa kayo, ni ko bazarokorwa.Jr Ni cyo gituma Uwiteka Imana ivuga iti “Hazabahoumwanzi ndetse azagota igihugu, azacogoza imbaraga zawe, amanyumba yawe azasahurwa.”Ir Uwiteka aravuga ati “Ntibazi gukoraibitunganye, ahubwo biyuzurizamu manyumba yabo ibyo bendeshagaurugomon'ubwambuzi.”PHr Mubyamamaze mu manyumba yo muri Ashidodi, no mu manyumba yo mu gihugu cya Egiputa muti “Muteranire mu mpinga z'imisozi y'i Samariya, kandi murebeimpagarara zihari zikomeye n'urugomoruhagirirwa.”^G5rIntare iyo itontomye hariudatinya? Uwiteka Imana yaravuze. Ni nde warorera guhanura?sF_rNiukuriUwiteka Imana ntizagira icyo ikora itabanje guhishuriraabagaragu bayo b'abahanuzi ibihishwe byayo.{EorMbese impanda yavugirizwa mu muduguduabantu ntibagireubwoba? Hari ibibi byateraumuduguduUwiteka atari weubizanye?kDOrInyoni se yagwa mu mutegouri hasi kandiudatezwe? Umutegow'umushibuka washibuka ari nta cyoufashe?vCerIntare yatontomera mu ishyamba idafiteumuhigo? Umugunzu w'intare warurumiramu buvumobwawo ari nta cyoufashe?3BarMbese abantu babiri bajyana batasezeranye?sA_r“Ni mwe gusa namenye bo mu miryango yose yo mu isi, ni cyo gituma nzabahanira ibicumurobyanyu byose.”w@ irNimwumve iri jambo Uwiteka yabavuzeho, mwa Bisirayeli mwe, ab'umuryango wose navanye mu gihugu cya Egiputa ati_?7rkandi intwari yo mu bakomeye, uwo munsi izahunga yambayeubusa.”Ni ko Uwiteka avuga.|>qrn'umunyamuhetontazabasha guhagarara, n'impayamaguru ntizīrokora, n'ugendera ku ifarashi na we ntazabasha kwikiza,=}rKandi guhunga ntikuzashobokera abanyambaraga, n'umunyamaboko ntazabasha kwiyungura intege, n'intwari ntizabasha kwikiza,R<r Dore ngiye kubashikamira nk'uko igare ryuzuwemon'imiba rishikamira hasi.\;1r “Ariko mwanywesheje Abanaziri vino, mutegeka abahanuzi muti ‘Ntimugahanure.’:%r Kandi mu bahungu banyu nahagurukijemo abahanuzi no mu basore banyu Abanaziri. Mbese si ko byabaye mwa Bisirayeli mwe?”Ni ko Uwiteka abaza.~9ur Kandi nabakuye mu gihugu cya Egiputa mbayobora mu butayuimyaka mirongo ine, kugirango muhindūre igihugu cy'Abamori.L8r “Kandi ni jye warimburiyeUmwamori imbere yabo,uburebure bwe bwari nk'uburebure bw'imyerezi, kandi yari akomeye nk'imyela, ariko natsembyeho imbuto ze nturutse hejuru, n'imizi ye nturutse hasi.7rBiryamira iruhande rw'igicaniro cyose ku myambaro bendeyeubugwate, kandi banywera mu nzu y'Imana yabo vino y'abaciwe ibyiru.%6CrBifuza kurebaabakene birenzaumukungugu ku mutwe, bakagoreka n'inzira y'umugwaneza. Umwana na se baryamana n'umukobwa umwe, bakagayisha izina ryanjye ryera.'5GrUwiteka aravuga ati “Ibicumurobitatu bya Isirayeli, ndetse bine, bizantera kutabakurahoigihano kuko baguzeumukiranutsi ifeza, n'umutindi bakamugurainkweto.N4rAriko nzohereza inkongi i Buyudazitwike amanyumba y'i Yerusalemu.”e3CrUwiteka aravuga ati “Ibicumurobitatu bya Yuda, ndetse bine, bizantera kutabakurahoigihano kuko banze amategeko y'Uwiteka, ntibakomeza amateka ye, kandi ibinyoma byabo byabateye kuyoba, ari byo ba sekuruzabakurikizaga.[2/rNzabakuramoumucamanza, mwicane n'ibikomangoma byaho byose.”Ni ko Uwiteka avuga.1rAriko nzohereza inkongi kuri Mowabu zitwike amanyumba ya Keriyoti, Mowabu azapfa habayeurusakun'induru n'ijwi ry'impanda.50 erUwiteka aravuga ati “Ibicumurobitatu bya Mowabu, ndetse bine, bizantera kutabakurahoigihano kuko yatwitse amagufwa y'umwami wo muri Edomu, akayagira ishwagara. Zef 2.8-11c/ ArUmwami wabo azajyanwa ari imbohe, we n'ibikomangoma bye bari kumwe.”Ni ko Uwiteka avuga.. rAriko nzakongeza inkongi ku nkike z'i Raba zitwike n'amanyumba yaho, habe n'urusakurw'intambara n'inkubi y'umuyagaku munsi wa serwakira.7- ir Uwiteka aravuga ati “Ibicumurobitatu bya bene Amoni, ndetse bine, bizantera kutabakurahoigihano kuko abagore batwite b'i Galeyadi babafomoje kugirango bacume ingabano zabo.C, r Nzohereza inkongi i Temani zitwike amanyumba ya Bosira.”+ r Uwiteka aravuga ati “Ibicumurobitatu bya Edomu, ndetse bine, bizantera kutamukurahoigihano, kuko yirukanishije mwene se inkota, agacubya imbabazi kandiuburakari bwe ntibuhweme gutanyagura, ahoranaumujinya iteka ryose. 35.1-15; Obad 1-14; Mal 1.2-5\* 3r Ariko nzohereza inkongi, nzashumikainkike y'i Tiro, zitwike amanyumba yaho yose.”S) !r Uwiteka aravuga ati “Ibicumurobitatu by'i Tiro, ndetse bine, bizantera kutabakurahoigihano kuko abo bajyanye ari imbohe bose, babahaye Edomu ntibibuka isezerano ry'ubuvandimwe. 11.21-22; Luka 10.13-14a( =rNzatsembaho abatuye muri Ashidodi, kandi n'uwitwajeumuringiso w'inkoni y'ubwami wo muri Ashikeloni. Nzahinduraukubokokwanjye ntere Ekuroni, ni bwo abasigaye bo mu Bafilisitiya bazarimbuka.”Ni ko Umwami Imana ivuga.V' 'rNzohereza inkongi, nzashumikainkike z'i Gaza, kandi zizatwika amanyumba yaho.,& SrUwiteka aravuga ati “Ibicumurobitatu by'i Gaza, ndetse bine, bizantera kutabakurahoigihano kuko bajyanye abantu bose ari imbohe, bakabaha Edomu. 2.4-7; Zek 9.5-7 % rNzamenagura ibyuma byugariye i Damasiko, nzatsembaho abatuye mu gikombe cyo muri Aveni, kandi n'uwitwajeumuringiso w'inkoni y'ubwami nzamutsemba, ashire mu muryango w'inzu ya Edeni, kandiubwoko bw'Abasiriya buzajyanwa i Kiri ari imbohe.”Ni ko Uwiteka avuga.h$ KrAriko nzohereza inkongi, nzashumikainzu ya Hazayeli, kandi zizakongora amanyumba ya Benihadadi.# -rUwiteka aravuga ati “Ibicumurobitatu by'i Damasiko, ndetse bine, bizantera kutabakurahoigihano kuko bahurishije i Galeyadi ibibando by'ibyuma.*" OrAravuga ati “Uwiteka azivuga ari i Siyoni, arangurureijwi rye ari i Yerusalemu, kandi ibyanya by'abashumba bizasigara biganya, n'impinga z'i Karumelizizuma.”~! yrAmagambo ya Amosi, wari umwe mu bashumba b'i Tekowa, y'ibyo yabonye byerekeye ku Bisirayeli, ku ngoma ya Uziyaumwami w'u Buyuda, no ku ngoma ya Yerobowamu mwene Yehowasi,umwami wa Isirayeli, hari hasigaye imyaka ibiri cya gishyitsi cy'isi kikaba.N hKandi nzeza amaraso yabo ntari nejeje, kuko Uwiteka aba i Siyoni.”EhAriko i Buyudahazahoraho iteka, n'i Yerusalemu ibihe byose.(Ih“Egiputa hazaba amatongo masa, na Edomu hazaba ikidaturwa kirimoubusa, bazize inabi bagiriye Abayuda, kuko mu gihugu cyabo basheshe amaraso atarihourubanza.Rh“Uwo munsi imisozi izatobokamo vino iryoshye, kandi amata azatemba ava mu misozi, n'imigezi yose y'i Buyudaizuzuramoamazi, isōko izatoboka mu rusengero rw'Uwiteka, itembere mu gikombe cy'i Shitimu..Uh“Ubwo muzamenya yuko ndi Uwiteka Imana yanyu, mba i Siyoni ku musoziwanjye wera, icyo gihe i Yerusalemu hazaba ahera, kandi nta bagenzi bazongera kuhanyuraukundi.&EhUwiteka azivuga ari i Siyoni, arangurureijwi ari i Yerusalemu. Ijuru n'isi bizatigita, ariko Uwiteka azaberaubwoko bweubuhungiro, abere Abisirayeli igihome.KhIzuba rirazimye n'ukwezi kurijimye, n'inyenyeri ziretse kumurika.hDore inteko, inteko nyinshi ziri mu gikombe cyo guciramo imanza, kukoumunsi w'Uwiteka wo guciramo iteka mu gikombe cy'imanza uri hafi. h Muzaneimihoro kuko ibisarurwa byeze, nimuze mwenge kukoumuvurewuzuye, n'ibibindi bisendereye. Erega ibibi byabo ni byinshi!”!h “Abanyamahanga nibahaguruke, bazamuke bajye mu gikombe cya Yehoshafati, kuko ari ho nzicara nkahacira imanza amahanga yo mu mpande zose.veh Nimubanguke muze, abo mu mahanga y'impande zose mwe, muteranire hamwe. Uwiteka,ugabeintwari zawe zihamanuke.ykh Amasuka yanyu muyacuremoinkota, n'imihoro yanyu muyicuremoamacumu, n'umunyantegenke na we ahige ko ari intwari.s_h Nimwamamaze ibi mu mahanga, mwitegure intambara muhagurutse intwari, abarwanyi bose bigire hafi bazamuke.hkandi abahungu banyu n'abakobwa banyu nzabaguriraab'i Yuda, na bo bazabaguriraab'i Sheba,ubwoko bwa kure, kuko Uwiteka ari weubivuze.”kOhdore nzabagarura mbavane mu bihugu mwabaguriyemo, kandi nzabitura inyituranozijye ku mitwe yanyu,oWhKandi abana b'u Buyudan'i Yerusalemu mwabaguze n'Abagiriki, kugirango mubajyane kure y'igihugu cyabo,vehKuko mwatwaye ifeza yanjye n'izahabu yanjye, mukajyana mu nsengero zanyu ibintu byanjye byiza by'igikundiro.'h“Namwe Tiro n'i Sidoni, n'abatuye aherekeye i Bufilisitiya, duhuriyehe? Mbese murashaka kunyitura ibyo nabagiriye? Niba mushaka kunyitura, nzabagarurirainyituranoyanyu vuba n'ingoga, ijye ku mitwe yanyu. Amosi 1.6-10; Zef 2.4-7; Zek 9.1-7; Mat 11.21-22; Luka 10.13-14|qhKandi bafindiyeubwoko bwanjye, baguranaumuhungu maraya n'umukobwa bakamuguranainzoga, kugirango babone ibyokunywa.O hnzateranya amahanga yosenyamanuriremu gikombe cya Yehoshafati. Ni ho nzabacirahourubanza rw'ubwoko bwanjye, ari bwo mwandu wanjye Isirayeli, abo batatanyije mu mahanga, bakigabanya igihugu cyanjye.y  mh“Nuko dore muri iyo minsi no muri icyo gihe, ubwo nzagarura abajyanywe ari imbohe b'u Buyudan'ab'i Yerusalemu,9 khKandiumuntu weseuzambaza izina ry'Uwiteka azakizwa, kuko i Siyoni n'i Yerusalemu hazaba abarokotse, nk'uko Uwiteka yabivuze, kandi mu barokotse hazabamo abo Uwiteka ahamagara.o WhIzuba rizahindukaumwijima, n'ukwezi kuzahinduka amaraso, uwo munsi mukuruw'Uwitekauteyeubwobautaraza.T !h“Nzashyira amahano mu ijuru no mu isi: amaraso n'umuriron'umwotsiucumba.]3hNdetse n'abagaragu banjye n'abaja banjye nzabasukiraku Mwuka wanjye muri iyo minsi.! =h“Hanyuma y'ibyo, nzasuka Umwuka wanjye ku bantu bose, abahungu banyu n'abakobwa banyu bazahanura, abakambwe banyu bazarota, n'abasore banyu bazerekwa.1hMuzamenya yuko ndi mu Bisirayeli, kandi yuko ari jye Uwiteka Imana yanyu, nta yindi ibaho. Niukuriubwoko bwanjye ntibuzongera gukozwa isoniukundi.-hKandi muzarya muhage, muhimbaze izina ry'Uwiteka Imana yanyu kuko yabakoreye ibitangaza, kandiubwoko bwanjye ntibuzongera gukorwa n'isoniukundi.wh“Nzabashumbusha imyaka inzige zariye, n'iyariwe n'uburiman'ubuzikira na kagungu, za ngabo zanjye zikomeye nabateje.`9hImbuga zizadendezwaho ingano, kandi imivure izuzuravino n'amavuta ya elayo, isesekare.?whNoneho munezerwe bantu b'i Siyoni mwe, mwishimire Uwiteka Imana yanyu kuko ibahaye imvura y'umuhindo ku rugerorukwiriye, kandi ibavubiyeimvura iy'umuhindo n'iy'itumba nk'ubwa mbere.hNtimutinye mwa nyamaswa zo mu ishyamba mwe, kukoubwatsi bwo mu butayubumeze, n'ibiti byeze imbuto zabyo,umutinin'umuzabibu byeze cyane.QhNtutinye wa si we, nezerwa kandi wishime, kuko Uwiteka akoze ibikomeye..Uhahubwo ingabo z'ikasikazi nzazishyira kure yanyu, nzirukanenzigeze mu gihugu kitera kandi kirimoubusa, iz'imbere zigwe mu nyanja y'iburasirazuba, n'iz'inyuma zigwe mu nyanja y'iburengerazuba, kandi kunukakwazo kuzazamuka, kandiumunukowo kuborakwazouzazamuka, kuko zakabije gukoraibikomeye.”+~OhNuko Uwiteka asubizaubwoko bwe ati “Dore ngiye kuboherereza ingano, na vino n'amavuta ya elayo bibahaze, kandi sinzongera kubakoza isoni muri abo banyamahanga,H} hMaze Uwiteka agirira igihugu cye ishyaka, ababariraubwoko bwe.(|IhAbatambyi bakorera Uwiteka nibaririre hagati y'umuryango w'urusengero n'igicaniro, maze bavuge bati “Uwiteka we, kizaubwoko bwawe, nturekeab'umwandu wawe bashinyagurirwa, kandi ngo bategekwe n'abanyamahanga. Ni iki gituma duhinyurwa mu banyamahanga, bati ‘Imana yabo iri hehe?’”{hmuteranye abantu mweze iteraniro, muteranye abakuru n'abana n'abakiri ku ibere,umukwe nasohoke mu nzu ye, n'umugenimu nzu yarongorewemo.Vz%hMuvugirize impanda i Siyoni, mutegeke kwiyirizaubusa, mugireiteraniro ryera,y hNi nde uzi ko itazahindukiraikigarura ngo ibasigireumugisha, muboneuko muturaUwiteka Imana yanyu amaturo y'ifu n'ay'ibinyobwa?Zx-h Imitima yanyu abe ari yo mutanyura murekeimyenda yanyu, muhindukirire Uwiteka Imana yanyu kuko igira impuhwe. Yuzuwen'imbabazi, ntiyihutirakurakara ahubwo ihorana ibambe ryinshi, kandi yitangīra kuzanaikibi.qw[h Uwiteka aravuga ati “Ariko n'ubu nimungarukiren'imitima yanyu yose mwiyirizeubusa, muriremuboroge.”Bv}h Uwiteka arangururaijwi imbere y'ingabo ze,urugerero rwe ni runinicyane. Uwousohoza ijambo rye arakomeye, kandiumunsi w'Uwiteka ni mukuruuteyeubwoba cyane. Ni nde wabasha kuwihanganira?{uoh Imbere yabo isi iratigita ijuru rigahinda, izuba rikazima n'ukwezi kukijima, kandi n'inyenyeri zikareka kumurika.otWh Basimbukiraumudugudubakiruka ku nkike z'amabuye, bakuriraamazu, bakamenera mu madirishya nk'abanyazi.vsehKandi nta wuca ku wundiumuntu wese aromboreza mu nzira ye, batwaranira mu macumu kandi nta wuteshuka inzira.mrShBihuta nk'intwari, burirainkike nk'abarwanyi,umuntu wese aromboreza imbere ye, ntabwo bica gahunda.MqhImbere yabo abantu bamarwa n'ubwoba, mu maso habo bose harasuherwa.CphGusimbuka kwabo kumezenko guhururakw'amagare y'intambara ari mu mpinga z'imisozi, nko kugurumanank'ibirimi by'umurirobikongora ibishakashaka, nk'ubwoko bukomeye iyo bugabwe mu ntambara.Wo'hUbarebye abona basa n'amafarashi, kandi birukanka nk'abagendera ku mafarashi.DnhUmurirourakongora imbere yabwo, kandi inyuma yabwo ibirimi by'umurirobiragurumana. Imbere yabwo igihugu kimeze nka ya ngobyi yo muri Edeni, inyuma yabwo ni amatongo masa nta cyaburokoye.%mChumunsi w'umwijima w'icuraburindi,umunsi w'ibicu bya rukokoma n'ibihu. Ukoumusekeutambikira mu mpinga z'imisozi, ni koubwoko bukomeye kandi bufiteimbaraga bwadutse. Nta bwigeze kuboneka bumezenka bwo, kandi hanyuma yabwo nta buzaboneka, ndetse no kugezamu bihe byinshi bizakurikiraho.l 1hNimuvugirize impanda i Siyoni, muvugirize induru ku musoziwanjye wera, abatuye mu gihugu bose bahindeumushyitsi kukoumunsi w'Uwiteka uje,ugezehafik  hNdetse inyamaswa zo mu ishyamba na zo zirakwifuza kuko imigezi y'amazi yakamye, kandiumurirowatsembyeho ibyanya byo mu butayu.j %hAyii we, Uwiteka! Ni wowe ntakira kukoumurirowatsembyeho ibyanya byo mu butayu, kandi ibirimi by'umurirobyatwitse ibiti byose byo ku misozi.xi khYemwe, nimwumve uko amatungo aboroga! Amashyo y'inka yanāniwe kuko yabuzeubwatsi, imikumbi y'intama yanyukiwe._h 9hImbuto zumiyemu mayogi, ibigega birimoubusa, ibigonyi byarasenyutse kuko imyaka yumye.lg ShMbese ibyokurya ntibyaduciriwe imbere tubireba,umunezero no kwishima bigashira mu nzu y'Imana yacu?ff GhTubonye ishyano, kukoumunsi w'Uwitekaugezehafi,uzazaari uwo kurimbura kuvuyeku Ishoborabyose!$e ChMutegeke kwiyirizaubusa, muhamagare iteraniro ryera, muteranye abakuru n'abatuye mu gihugu bose baze ku rusengero rw'Uwiteka Imana yanyu, mutakire Uwiteka.ed Eh Mwa batambyi mwe, mwambare ibiguniramurire, namwe abakora ku gicaniro muboroge. Nimuze mukeshe ijoro mwambaye ibigunira, mwa bakorera Imana yanjye mwe, kuko ituro ry'ifu n'ituro ry'ibyokunywabyaciwe mu nzu y'Imana yanyu.)c Mh Uruzabibu rwumye kandiumutiniwarabye,umukomamanga n'imikindo na yo, n'ibiti by'amapera ndetse n'ibiti byose byo mu mirima byumye, kandiumunezeroushira mu bantu.b h Nimumwarwe mwa bahinzi mwe, namwe abahingira inzabibu nimuboroge, muririre ingano na sayiri kuko imyaka yo mu mirima irumbye.za oh Imirima yononwe igihugu kirirabuye, kuko imyaka yangijwe na vino y'umuhamayakamye, kandi amavuta ya elayo yabuze.k` Qh Ituro ry'ifu n'ituro ry'ibyokunywabyaciwe mu nzu y'Uwiteka, abatambyi bakorera Uwiteka baraboroga.P_ hBoroga nk'umwari wambaye ikigunira, kuko yapfushijeumugabow'ubugenibwe.^ }hBwononnyeuruzabibu rwanjye n'umutiniwanjye bwarawushishuye, burawukokora rwose burawutema, amashami yawo ahindukaumweru.] 'hKukoubwoko bukomeye kandi butabarika buteyeigihugu cyanjye, amenyo yabwo ni nk'imikaka y'intare, kandi bufiteibijigo nk'iby'intare y'impfizi. \ hNimukanguke mwa basinzi mwe murire, namwe banywi b'inzoga mucureumuborogo, muririre vino iryoshye kuko muyiciweho mu kanwa kanyu.[ hIbyashigajwe n'uburimabyariwe n'inzige, kandi ibyashigajwe n'inzige byariwe na kagungu, n'ibyashigajwe na kagungu byariwe n'ubuzikira.wZ ihMubitekerereze abana banyu, kandi abana banyu bazabitekerereze abana babo, na bo bazabitekerereze abuzukuruza.Y 9hMwa basaza mwe, nimwumve ibi, kandi mutegeamatwi abatuye mu gihugu mwese! Mbese hari ibimeze nk'ibi byabaye mu gihe cyanyu, cyangwa mu gihe cya ba so?:X shIjambo ry'Uwiteka ryaje kuri Yoweli mwene Petuweli.1W[^ Uziubwenge wese ni weuzitegereza ibyo,uUwitonda wese ni weuzabimenya, kuko inzira z'Uwiteka zitunganye, kandi abakiranutsi bazazigenderamo, ariko abacumurabazazigwamo.#V?^ Efurayimu azavuga ati ‘Ndacyahuriyehe n'ibigirwamana kandi?’Narayumviye kandi nzayitaho, meze nk'umuberoshiutoshye, imbuto zawe ni jye ziturukaho.”U^Ababa mu gicucu cye bazagaruka, bazashibuka nk'ingano batohe nk'umuzabibu, impumuroyabo izaba imeze nka vino y'i Lebanoni.iTK^Amashami ye azagaba, kandiubwiza bwe buzasan'ubw'igiti cy'umwelayo, n'impumuroye nk'i Lebanoni.[S/^Nzamerera Isirayeli nk'ikime; azarabya nk'uburabyo, azashora imizi nk'i Lebanoni.gRG^“Nzakiza gusubirainyuma kwabo, nzabakundaurukundo rutagabanije, kukouburakari nabumukuyeho.OQ^Abashuri ntibazadukiza, ntituzagendera ku mafarashi kandi ntabwo tuzongera kubwiraubukorikori bwakozwe n'amaboko yacu tuti ‘Muri imana zacu’, kuko impfubyi ari wowe zibonaho kugirirwa imbabazi.P!^Mujyane amagambo mugarukireUwiteka mumubwire muti “Udukurehogukiranirwa kose,utwakirane ineza maze tuzagutambire ishimwe ry'iminwa yacu.UO#^Isirayeli we, garukiraUwiteka Imana yawe, kuko wagushijwe n'igicumurocyawe.,N S^“I Samariya hazagerekwaho igihano cyaho, kuko hagomeye Imana yaho: bazicishwa inkota; abana babo bato bazavungagurwa, kandi abagore babo batwite bazabafomoza.”UM#^ Naho yakororokera muri bene se, iburasirazuba hazaturukaumuyaga, ari wo muyagaw'Uwitekauzamuka uva mu butayu, isōko ye izakama kandi iriba rye na ryo rizuma, bazasahuraububikobakuremoibintu byiza byose.7Lg^ Nzakugura, ngukurehoamaboko akujyana ikuzimu, nzabacungura mbakize n'urupfu. Wa rupfu we, ibyago watezaga biri he? Nyamunsi we, kurimbura kwawe kuri he? Sinabona uko nibuza.K^ Ibise by'umugoreuri ku nda bizamuzaho: niumwanautagiraubwenge kuko igihe cyo kuvukakigeze, ntaba akwiriye gutinda mu ngobyi.NJ^ “Gukiranirwa kwa Efurayimu gukubiwehamwe, igicumurocye kirabitswe.7Ii^ Naguhayeumwami ndakaye, mukwaka mfiteumujinya.}Hs^ Umwami wawe ari hehe, ngo agukirize mu miduguduyawe yose? Abacamanza bawe bari he, abo wakagaumwami n'ibikomangoma?PG^ “Isirayeli we,uririmbuje kuko wangomeye kandi ari jye mutabazi wawe./FW^ nzabatera meze nk'idubu yambuwe ibibwana byayo, nzacagagura inkanizo z'umutimawabo, kandi nzahabaconshomerera nk'intare y'ingore, inyamaswa z'inkazi zizabatanyagura.ME^ Ni cyo gituma nzabamerera nk'intare, nzabategera mu nzira nk'ingwe,sD_^ Ukourwuri rwabo rwari ruri ni ko bahaze, barahaga maze imitima yabo yishyira hejuru, bituma banyibagirwa. ^ Efurayimu yarakaje Uwitekauburakari bukaze, ni cyo gituma amaraso ye azayabazwa, kandiumuvumoyavumyeumwami we azawumugarurira.g=G^ Uwiteka yavanye Isirayeli muri Egiputa abitegetseumuhanuzi, kandiumuhanuzi ni we wamurindaga.{<o^ Yakobo yahungiye mu gihugu cya Aramu, Isirayeli atenderaumugoreabaumushumba w'intama, kugirango abone uwo mugore..;U^ Mbese i Galeyadi nta gukiranirwa kuhaba? Rwose ni abatagira akamaro. I Gilugalibatamba amapfizi, ibicaniro byabo bimeze nk'ibirundo by'amabuye ari hagati y'amayogi.p:Y^ Navuganye n'abahanuzi ngwiza ibyerekanwa, mbwirira abantu mu kanwa k'abahanuzi mbaciriramo imigani.”9#^ “Ariko ni jye Uwiteka Imana yawe,uhereye igihe waviriye mu gihugu cya Egiputa, nzongera gutumauba mu mahema nko mu minsi y'ibirori byera. 8^ Efurayimu aravuga ati “Niukurinabayeumukire, nironkeyeubutunzi, mu mirimo yanjye yose ntibazambonaho ibibi byakwitwa ibyaha.”T7!^ Efurayimu niumugenza, iminzani y'ubuhenzi iri mu ntoki ze, akunda guhenda.d6A^ Nuko garukiraImana yawe, komeza imbabazi no kutabera, kandi ujyeuhorautegereje Imana yawe.R5^ ni we Uwiteka Imana Nyiringabo, ni izina ryibutsa abantu ko ari Uwiteka.v4e^ Niukuriyakiranije marayika aramutsinda, amwinginga arira. I Beteli ni ho yamubonye, ari ho yavuganiye natwe,_37^ Yafashe agatsinsino ka mwene se bakiva mu nda ya nyina, amaze guhamayakiranije Imana.2^ Uwiteka afiteurubanza no kuri Yuda, kandi azahanira Yakobo ibihwanye n'imigenzereze ye, azamwitura ibihwanye n'ibyo yakoze.>1u^ Efurayimu yatunzwen'ibintu by'umuhohwe, kandi akurikiraumuyagaw'iburasirazuba, ahora agwiza ibinyoma n'urugomo. Basezerana n'abo muri Ashuri, bajyana amavuta ya elayo muri Egiputa. 0 ^ Efurayimu angotesheje ibinyoma, n'inzu ya Isirayeli yuzuyeuburiganya, ariko Yuda we aracyatwarira Imana, niumunyamuravaku Uwera./^ Bazaza bavuye muri Egiputa bameze nk'uruhūri, no muri Ashuri bameze nk'inuma, kandi nzabaha kuba mu mazu yabo.”Ni ko Uwiteka avuga.{.o^ “Bazakurikira Uwiteka, azivuga nk'intare, niukuriazivuga. Abana bazaza bahindaumushyitsi bavuye iburengerazuba.:-m^ Sinzakurikizauburakari bwanjye bukaze, kandi sinzagarurwa no gutsemba Efurayimu, kuko ndi Imana, sindi nk'umuntu. Ni jye Uwera uri hagati yanyu, sinzatwarana kuri uwo mudugudu.N,^ “Efurayimu we, nabasha nte kukureka? Nawe Isirayeli we, naguhanante? Mbese nakugenza nka Adima? Nakugirank'uko nagize i Seboyimu? Umutimawanjyeurabagarukiye, n'imbabazi zanjye zose ziragurumana.~+u^ Ubwoko bwanjye bwishimira kungomera, nubwo bahamagarirwa kwerekeza amaso ku Isumbabyose, ariko nta n'umweuyihimbaza.g*G^ Inkota izagwira imiduguduyabo, izavunagura imyugariro yabo iyitsembeho, bazize imigambi yabo.o)W^ “Ntibazasubiramu gihugu cya Egiputa, ariko Umwashuri ni weuzabaumwami wabo, kuko banze kungarukira.(-^ Nabiyegereje n'imigozi nk'umuntu, mbakuruzaimirunga y'urukundo, kandi nabamereye nk'abakura imikoba mu nzasaya zabo, mbashyira ibyokurya imbere.m'S^ Ariko ni jye wigishije Abefurayimu gutambuka ndabahagatira, ariko ntibamenye ko ari jye wabakijije.&^ Ariko bitandukanije n'ababahamagaraga bagatambirira ibigirwamana bya Bāli, kandi bakosereza ibishushanyo bibajwe imibavu.e% E^ “Isirayeli akiriumwana naramukundaga, hanyuma mpamagaraumwana wanjye ngo ave muri Egiputa.{$o^ Ni ko i Beteli muzagenzwa muzizeibibi byanyu bikabije. Mu musekeumwami wa Isirayeli azaba amaze kurimburwa rwose.G#^ Ni cyo gituma hazaba imivurungano mu bwoko bwawe, kandi ibihome byawe byose bizasenywa, nk'uko Shalumaniyarimbuye i Betarubeliku munsi w'intambara, ubwoumubyeyi yavungaguranwaga n'abana be."}^ Mwahinze gukiranirwa musarura ibibi, mwariye imbuto z'ibinyoma, kuko wiringiye imigambi yawe n'ubwinshi bw'intwari zawe.*!M^ Mwibibire mukurikiza gukiranuka, musarure mukurikiza imbabazi, murimeimishike yanyu kuko ari igihe cyo gushaka Uwiteka, kugezaigihe azaza akabavubiragukiranuka.H  ^ “Efurayimu ni nk'ishashi yamenyerejwe, ikunda kuvunga ingano, ariko nzashyira ingiga y'igiti ku ijosi rye ryiza. Efurayimu nzamushyirahoumugenda hejuru, Yuda azarima, Yakobo na we azacoca.^ Nzabahana uko nshaka, kandi abanyamahanga bazateranira kubarwanya, igihe bazaba baboshywe ku bicumurobyabo uko ari bibiri.^ “Isirayeli we, wacumuyeuhereye igihe cy'i Gibeya, ni ko bakomeje kugirango intambara yabaye ku bakiranirwa b'i Gibeya itabageraho.^5^ Ingoro zo muri Aveni, ari zo gicumurocya Isirayeli, zizasenywa, amahwa n'ibitovu bizamera ku bicaniro byaho. Ni bwo bazabwira imisozi miremire bati “Nimudutwikire”, n'iyindi iringaniye bati “Nimutugwire.”D^ Naho i Samariya,umwami waho ahwamye nk'ifuro riri ku mazi.yk^ Zizajyanwa muri Ashuri guturwa Umwami Yarebu, Efurayimu azakorwa n'isoni, na Isirayeli azamwazwa n'imigambi ye.5c^ Abatuye i Samariya bazaterwaubwoba ku bw'inyanaz'ibigirwamana z'i Betaveni, kuko abantu baho bazaziririra hamwe n'abatambyi babo, banezerwaga n'ubwiza bwazo kuko bwashize. 9^ Bavuga amagambo y'ubusa, bakarahira ibinyoma mu masezerano basezeranye. Ni cyo gituma iteka rigiye gucibwa vuba nk'ukoumuhokoumeramu mayogi y'imirima.pY^ Niukurinoneho bazavuga bati “Nta mwami dufitekuko tutubashye Uwiteka, kandiumwami yatumarira iki?” ^ Bagira imitima ibiri: noneho bazasanganwa igicumuro, Imana izasenya ibicaniro byabo, izarimbura za nkingi zabo z'ibigirwamana.7 i^ Isirayeli niuruzabibu rurumbuka, rwera imbuto zarwo. Imbuto ze nyinshi zamuteyekugwiza ibicaniro,uburumbuke bw'igihugu cye bwabateye kwiyubakira inkingi nziza z'ibigirwamana.Y+^ Imana yanjye izabica kuko batayumviye, kandi bazarorongotanira mu mahanga yose. ^ Efurayimu yaraciwe, imizi yabo yarumye ntibazera imbuto. Niukurinaho babyara, nzica imbuto ziturukamu nda zabo z'inkoramutima.”?w^ “Ububi bwabo bwose bwagaragariye i Gilugali, ni ho nabangiye. Nzabirukanamu nzu yanjye mbahoyeububibw'ibyo bakoze, sinzongera kubakundaukundi, ibikomangoma byabo byose ni abagome._7^ Uwitekaubahane. Ugiye kubahanisha iki? Ubahanishe gukuramoinda n'amabere yagonesheje.%^ “Uko nabonye i Tiro hameze ni ko nabonye Efurayimu, atuye nk'imbuto yatewe aheza, ariko Efurayimu na we, abana be azabashyiraumwicanyi.”q[^ Naho barera abana babo, nzababambura he kugiraumuntuusigara, ndetse bazabona ishyano igihe nzabarekera!nU^ Na we Efurayimuubwiza bwe buzagurukank'inyoni: nta wuzabyara, nta wuzatwita kandi nta wuzasama inda.yk^ “Mu gihe nabonaga Isirayeli yari ameze nk'inzabibu zo mu kidaturwa, ba sogokuruzanababonye bameze nk'imbuto z'umutinimuto z'umwimambere, ariko bagiye i Bāli y'i Pewori biyeguriraibiteye isoni, baba babi bikabije nk'ikigirwamana bakunze.n U^ Biyanduje bishayishije nko mu gihe cy'i Gibeya, izibuka gukiranirwa kwabo, izabahanira ibyaha byabo.* M^ Efurayimu niumurinzi uhēza Imana yanjye:ubukirabategesha inyoni butezwe ku nzira zose, ahoumuhanuzi anyura,urwango rwabo ruramukurikirana no mu nzu y'Imana ye.Y +^ Iminsi yo guhanwa irageze, iminsi yo guhōrwa irashyitse, Isirayeli azabimenya. Umuhanuzi yabayeumupfu, n'uhanzweho n'umwuka yarasaze, basarishijwe no gukiranirwa kwawe kwinshi, n'ukoubwanzi bwawe bugwiriye. 9~~Z}||G{{Dzznyynyxxwvvuu!ttcssrqqOppoMnn'mm0llekk7jiiahh`ggMfee?d_cc[bb0aa'`_^^]][[dZZ YmXWWCVV(UU T:ShRQQPPbOOINNMMLkKJJrIIRHH G1F\EEEDICCBaAAS@@E??O>===,<<|<;;$:: 99488q8 77-655r44332111O0//..`--(,s++z**=)((''4&&%\$$h##>"!!. c$] K$:\ k`q  ~  K l JdJQ?“Yewe bwoko bwanjye nakugizente? Icyo nakuruhijeho ni iki? Ukimpamye.">=“Mwa misozi mwe, namwe mfatiro z'isi zitajegajega, nimwumve kuburanak'Uwiteka, kuko Uwiteka afitanyeurubanza n'ubwoko bwe kandi azaburanana Isirayeli.o= YNoneho nimwumve icyo Uwiteka avuga ati “Hagurukauburanire imbere y'imisozi,udusozitwumve ijwi ryawe.H< Kandi amahanga atumvira, nzayahōra mfiteuburakari n'umujinya.`;9 Kandi nzagushikuzamoibishushanyo byawe bibajwe bya Ashera, nzarimbura n'imiduguduyawe.~:u Nzatsembaho ibishushanyo byawe bibajwe n'ibigirwamana byawe by'inkingi, ntuzongera gusenga ibyakozwe n'amaboko yawe.S9 Kandi nzacauburozibuturukamu kubokokwawe, n'abacunnyintuzongera kubagira.Y8+ kandi nzarimbura imiduguduyo mu gihugu cyawe, n'ibihome byawe byose nzabyubika.l7Q Icyo gihe, ni ko Uwiteka avuga, nzagutsembaho amafarashi yawe ndimbure n'amagare yawe y'intambara,N6Ukubokokwawe kuramburirwe ku banzi bawe, ababisha bawe bose bacibwe.^55Kandi abasigaye ba Yakobo bazaba mu mahanga no mu moko menshi nk'intare iri mu nyamaswa zo mu ishyamba, nk'umugunzu w'intare uri mu mikumbi y'intama. Iyouyinyuzemourayinyukanyukaukayitanyagura, ntihagireuwutesha.94kAbarokotse ba Yakobo bazaba mu moko menshi, bababere nk'ikime kivuye ku Uwiteka cyangwa nk'imvura y'urujojoigwa mu byatsi, bitagomba kurindiraumuntu habe no gutegereza abantu.:3mKandi bazarimbuza igihugu cya Ashuri inkota, n'igihugu cya Nimurodibabarimburiremu byambu byo mu ngabano zacyo. Uko ni ko azadukizaUmwashuri natuziramu gihugu akagikandagiramo.2-Kandi uwo muntu azatuberaamahoro.
Umwashuri naza mu gihugu cyacu akaturibatira amanyumba, tuzamutezaabungeri barindwi n'ibikomangoma munani.41aAzakomera aragireumukumbi we afite imbaraga z'Uwiteka n'icyubahiro cy'izina ry'Uwiteka Imana ye, kandi na bo bazakomera kuko icyo gihe azaba akomeye kugezaku mpera z'isi.0}Ni cyo gituma azabatanga kugezaigihe uwo uri ku nda azabyarira, kandi abasigaye bo muri bene se bazagarukiraAbisirayeli.3/ aAriko wowe Betelehemu Efurata, uri mutoyamu bihumbi by'i Buyuda, muri wowe ni ho hazavauzabaumwami wa Isirayeli akansanga, imirambagirire ye ni iy'itekauhereye kera kose.|.qNoneho gera ingabo zawe, wa mukobwa w'ingabo we! Yaratugose, bazakubitishaumucamanza wa Isirayeli inkoni ku itama.v-e Hagurukauhure, mukobwa w'i Siyoni we, kuko ihembe ryawe nzarihindura icyuma, n'inzara z'ibinono byawe nzazihinduraumuringa, kandiuzacagagura amoko menshi. Kandi ibintu byabouzabyereza Uwiteka, n'ubutunzi bwaboubwereze Umwami w'isi yose.,{ Ariko ntibazi ibyo Uwiteka atekereza kandi ntibumva n'imigambi ye, yuko azabateraniriza hamwe nk'imiba irunze ku mbuga.y+k Ubu amahanga menshi ateraniye kuguteraaravuga ati “I Siyoni nihangizwe, amaso yacu arebe ibibi tuhifuriza.”k*O Ubabareugireibise byo kubyara, mukobwa w'i Siyoni we nk'umugoreuri ku nda, kukougiyegusohoka mu muduguduukabamu gasozi, ndetseuzajya n'i Babuloni. Ni houzarokorerwa, ni ho Uwiteka azagukiriza akuvanemu maboko y'ababisha bawe.) Ariko none ni iki gitumauvuzainduru? Mbese nta mwamiufite, cyangwa seumujyanama wawe yapfuye bituma ibise bigufatank'umugoreuri ku nda?(%“Nawe munaraw'umukumbi,umusoziw'umukobwa w'i Siyoni,ubutware bwa mbere buzakugarukira. Niukuriubwami buzabaubw'umukobwa w'i Yerusalemu.”9'kkandi abacumbagiraga nzabagira abarokotse, n'abatatanirijwe kure mbagire ishyanga rikomeye, kandi Uwiteka azabategeka ari ku ngoma ye i Siyoni,uhereye ubwoukageza iteka ryose.}&sUwiteka aravuga ati “Uwo munsi nzateranyiriza hamwe abacumbagira, kandi nzakoranya abatatanijwe n'abo nababazaga,%Kukoubwoko bwose buzagendera mu izina ry'ikigirwamana cyabwo, natwe tuzagendera mu izina ry'Uwiteka Imana yacu iteka ryose.$+Arikoumuntu wese azatura munsi y'uruzabibu rwe no munsi y'umutiniwe, kandi nta wuzabakangisha kuko akanwa k'Uwiteka Nyiringabo ari ko kabivuze.r#]kandi azacira imanza mu moko menshi, azahana amahanga akomeye ya kure, na bo inkota zabo bazazicuramoamasuka, n'amacumu yabo bazayacuramoimpabuzo. Nta shyanga rizabangurirainkota irindi shyanga, kandi ntabwo bazongera kwiga kurwana."Kandi amahanga menshi azahagurukaavuge ati “Nimuze tuzamuke tujye ku musoziw'Uwiteka no ku rusengero rw'Imana ya Yakobo, kandi izatuyobora inzira zayo tuzigenderemo.”Kuko i Siyoni ari ho hazava amategeko, n'i Yerusalemu hakava ijambo ry'Uwiteka,! 5Ariko mu minsi y'imperuka,umusoziwubatswehourusengero rw'Uwitekauzakomerezwa mu mpinga z'imisozi,ushyirwe hejuruusumbe iyindi, n'amoko azawushikira.- S Ni cyo gituma i Siyoni hazahingwa nk'umurimaari mwe hazize, n'i Yerusalemu hazaba ibirundo by'amazu, n'umusoziwubatswehourusengero hazaba nk'aharengeye h'ishyamba.Y+ Abatware baho bacira imanza impongano, n'abatambyi baho bigishiriza ibihembo, n'abahanuzi baho baraguriraingemu, nyamara bisunga Uwiteka bakavuga bati “Mbese Uwiteka ntari muri twe? Nta kibi kizatuzaho.”[/ Bubakishije i Siyoni amaraso bavushije, n'i Yerusalemu bakahubakisha gukiranirwa. Nimwumve ibi batware b'inzu ya Yakobo n'abacamanza b'inzu ya Isirayeli, mwanga imanza zitabera mukagoreka ibitunganye byose. 9Ariko jyeweho nuzuyeimbaraga n'imanza zitabera n'ubutwari, mbihawe n'Umwuka w'Uwiteka kugirango menyeshe Yakobo igicumurocye, na Isirayeli icyaha cye.~uAbamenyi bazagira isoni n'abapfumu bazashoberwa, niukuribose bazifata ku munwa, kuko ari nta gisubizokivuye ku Mana.;oNi cyo gituma hazababera mu ijoro kugirango mutagira icyo mwerekwa, kandi hazababeraumwijima kugirango mudahanura, kandi izuba rizarengera ku bahanuzi n'amanywa azababeraubwire.B}Ibi ni byo Uwiteka avuga ku bahanuzi bayobyaubwoko bwanjye, batega akanwa kabo kugirango babuhanurirebati “Ni amahoro”, kandiutagize icyo ashyira mu kanwa kabo bitegura kumurwanya.Ni bwo bazatakira Uwiteka ariko ntazabasubiza, niukuriicyo gihe azabima amaso, abihwanye n'inabi bakoze mu mirimo yabo yose.,Qkandi mukarya inyama z'ubwoko bwanjye, mukabunahouruhu, mukabamenagura n'amagufwa, ndetse mukabicoca nk'ibyo bashyira mu nkono, nk'inyama zijya mu nkono ivuga.”taYemwe abanga ibyiza mugakunda ibibi, mugashishimurauruhuku bantu banjye, mugakurahoinyama ku magufwa yabo, Maze ndavuga nti “Nimwumve batware ba Yakobo, namwe bacamanza b'inzu ya Isirayeli. Mbese si ibyanyu kumenya imanza zitabera? Usenya yazamukiyeimbere yabo, barasimbuka bagwa mu irembo barisohokamo,umwami wabo yababanje imbere kandi Uwiteka na we abagiye imbere.W' “Yakobo we, abawe bose nzabateranyiriza hamwe. Niukurinzakoranya abasigaye ba Isirayeli, nzabashyira hamwe nk'intama z'i Bosira, nk'umukumbi uri mu rwuri rwawo, bazagiraurusakurwinshi kuko ari benshi.”/ “Umuntuugendanaumwuka w'umuyagan'ururimirubeshya akavuga ati ‘Ngiye kubahanuriraibya vino n'ibisindisha’, ni we muhanuziukwiriye ubu bwoko.kO Nimuhaguruke, mugende kuko aha hatariuburuhukirobwanyu, haranduye hazabarimbuza kurimbura gukaze.|q Abagore b'ubwoko bwanjye mubasohora mu mazu yabo meza, abana babo bato mwabambuye icyubahiro nabahaye iteka ryose.*M“Ariko mu bihe bishizeubwoko bwanjye bwahagurutse bumezenk'umubisha, abagenda ari abanyamahoro badashaka kurwana mubambura ibishura bīteye ku mikenyero yabo.1Wa nzu ya Yakobo we, bizabazwa ngo “Mbese Umwuka w'Uwiteka waraheze? Mbese ibyo ni we wabikoze? Amagambo yanjye nta cyo amariraugenda atunganye?n UBabwira abahanura bati “Ntimugahanure”. Ntibazabahanurirakoko, kandi ibiteye isoni ntibizashira.U #Ni cyo gituma mu iteraniro ry'Uwitekautazabona uwo kugeresha isambuumugozi.J  Uwo munsi muzabaiciro ry'umugani, bazacuraumuborogo bababaye, bazavuga bati ‘Turapfuye,umwandu w'ubwoko bwanjye yawuhayeabandi. Yemwe ko yawunyatse! Imirima yacu yayigabanyije abagome.’”9 kNi cyo gituma Uwiteka avuga ati “Dore ngambiriye gutezauyu muryango icyago, ntabwo muzagikira cyangwa ngo mwongere kugendanaumujindiro, kuko icyo gihe kizaba ari igihe kibi. wKandi bifuza imirima bakayitwarira, n'amazu bakayigarurira. Bagirira nabiumuntu n'inzu ye, ndetseumuntu n'umwandu we.  Bazabona ishyano abagambirira gukoraibyaha, bagakorera ibibi ku mariri yabo! Iyo bukeyebarabikora kuko bishobokera amaboko yabo. )Iyogosheshe inkomborera, wimoze ku bw'abana bawe wakundaga. Niukuriitereuruhararusa n'umutwe w'inkongoro, kuko bakuvuyehobajyanywe ari imbohe.q ]Nawe muturagew'i Maresha we, nzakuzanira uwo kuguhindūra,ubwiza bwa Isirayeli buzagera no muri Adulamu.{ qNi cyo gitumauzahai Moresheti y'i Gati ituro ryo gusezera. Amazu ya Akizibu azabera abami ba Isirayeliubushukanyi.% E Yewe muturagew'i Lakishi, hambira igare ku ifarashi itebuka. Ni wowe wabanje gucumuzaumukobwa w'i Siyoni, kuko ari wowe wabonetsweho ibicumurobya Isirayeli.  Kukoumuturagew'i Maroti ategerezanya ibyizaumutimauhagaze, kuko ibibi byamanutse biterwa n'Uwiteka bikagera ku irembo ry'i Yerusalemu. % Wa muturagew'i Safiri we, gendaufiteisoni wambaye n'ubusa,umuturagew'i Zānani ntarahinguka. Imiborogo y'i Beteseli izatumaudatabarwa na ho.a = Mwe kubyamamaza i Gati kandi mwe kurushyamurira, i Betileyafura nigaraguye mu mukungugu.w i Kuko ibikomere bye bitazakira ndetse byageze no kuri Yuda, bigera no ku irembo ry'ubwoko bwanjye i Yerusalemu.{ qNi cyo gituma nzarira mboroga nziyambura inkweto ngende nambayeubusa, nzabwejura nk'ingunzu, mpuhumenk'igihunyira.i~ MIbishushanyo byaho bibajwe byose bizamenagurwa, n'indamu mbi zaho zose zizatwikwa n'umuriro, kandi ibigirwamana byaho byose nzabirimbura kuko yabirundanyije ari ingororano za maraya, kandi bizaba ari inyituranoy'ubusambanyi.7} iNi cyo gituma i Samariya nzahagira nk'ikiyorero cyo mu murimank'ahantu ho guterauruzabibu, kandi amabuye yaho nzayahirikira mu gikombe, n'imfatiro z'amazu yaho nzazitamurura.7| iIbyo byose byatewe n'ubugomebwa Yakobo n'ibyaha by'inzu ya Isirayeli. Ubugomebwa Yakobo ni bugomeki? Mbese si Samariya? N'ingoro ziri i Buyudani iz'iki? Si zo z'i Yerusalemu?}{ uImisozi izayengera munsi ye, n'ibikombe bizasaduka nk'ibishashara bishongeshwa n'umuriro, nk'amazi atemba ku gacuri.cz Akuko Uwiteka ahagurutse mu buturobwe agiye kumanuka, atambagira aharengeye hose ho mu isi. y Nimwumve mwa moko yose mwe, nawe wa si we n'ibikurimobyose mutegeamatwi, Umwami Yehova abashinje. Umwami ari mu rusengero rwe rwera,0x ]Ijambo ry'Uwiteka ryaje kuri Mika, Umunyamoresheti, ku ngoma za Yotamu na Ahazi na Hezekiya abami b'u Buyuda, ry'ibyo yeretswe by'i Samariya n'i Yerusalemu. 28.1--32.336we Jyewe se sinari nkwiriye kubabazwa n'i Nineve uwo murwa munini,urimoabantu agahumbi n'inzovu ebyiri basaga batazi gutandukanya indyo n'imoso, hakabamo n'amatungo menshi?”yvk Uwiteka aramubazaati “Ubabajwe n'uruyuziutihingiye kandiutamejeje,uruyuzirwameze ijoro rimwe ku rindi rukuma?u' Uwiteka aramubazaati “Ukoze neza ubwourakajwe n'ukouruyuzirwumye?”
Aramusubizaati “Nkoze neza kurakara, ndetse byatuma niyahura.”)tKMaze izuba rivuye Uwiteka ategekaumuyagawotsa w'iburasirazuba, izuba ryica Yona mu mutwe bituma yiheba, yisabira gupfa aravuga ati “Gupfa bindutiyekubaho.”LsBukeyebwaho Imana itegeka inanda irya urwo ruyuzi, bucya rwarabye.&rEUwiteka Imana itegekauruyuzirumeraaho Yona yari ari ngo rumutwikire, rumubereigicucu ku mutwe, rumukizeumubabaro yari afite. Maze Yona ararunezererwa cyane.%qCNuko Yona asohoka mu murwa yicara iruhande rwawo aherekeye iburasirazuba, aba ari ho aca ingando ayicaramo ari mu gicucu, ategereza kurebaukoumurwauzamera.>pwUwiteka aramubazaati “Ubwourakaye ubwoukozeneza?”NoNone rero Uwiteka, ndakwinginzeunyice kuko gupfa bindutiyekubaho.”hnIasenga Uwiteka ati “Uwiteka, si icyo navugagankiri iwacu? Ni cyo cyatumye nshoka mpungira i Tarushishi, kuko namenye ko uri Imana igiraubuntu n'imbabazi, itinda kurakara, ifite kugiraneza kwinshi kandi yibuza kugiranabi.1m _Ariko ibyo bibabaza Yona cyane ararakara,l Imana ibonye imirimo yabo, uko bahindukiyebakareka inzira yabo mbi irigarura, ireka ibyago yari yabageneye ntiyabibateza.pkY Nta wubiziahari aho Imana yahindukiraikigarura, ikarekauburakari bw'inkazi yari ifite ntiturimbuke!”)jKahubwo abantu n'amatungo byose byambare ibigunira, abantu batakambire Imana bakomeje, kandi bahindukireumuntu wese areke inzira ye mbi, bareke n'urugomobagira.>iuAtegekana itegeko n'abatware be b'intebe baryamamaza i Nineve bati “Umuntu wese ye kugiraicyo asogongeraho, kandi amatungo y'amashyo n'imikumbi bye kurisha kandi bye kunywaamazi,h}Ijambo rigera ku mwami w'i Nineve ahagurukaku ntebe ye y'ubwami, yiyamburaumwambaro we yambara ibigunira, yicara mu ivu.g1Maze ab'i Nineve bemera Imana, bamamaza itegeko ryo kwiyirizaubusa, bose bakambara ibigunirauhereye ku mukuruukageza kuuworoheje hanyuma y'abandi.fYona atangira kujya mu mudugudu, agendaurugendo rw'umunsi umwe ararangururaati “Hasigaye iminsi mirongo ine Nineve hakarimbuka.”e)Nuko Yona arahagurukaajya i Nineve nk'uko Uwiteka yamutegetse. Kandi Nineve wariumurwa muninicyane, kuwuzenguka rwariurugendo rw'iminsi itatu.Rd“Hagurukaujye i Nineve wa murwa munini,uwuburireimiburo nzakubwira.”Mc Maze ijambo ry'Uwiteka rigera kuri Yona ubwa kabiri riramubwira riti5be Nuko Uwiteka ategekaurufirurukaYona imusozi.a Ariko jyeweho nzagutambira igitambo n'ijwi ry'ishimwe,
Kandi nzahiguraumuhigowanjye,
Agakiza gaturukaku Uwiteka.”U`# Aberekezaumutimaku bitagiraumumaroby'ibinyoma,
Baba bimūyeubababarira.{_oUbwoumutimawanjye wiheberaga mu nda nibutse Uwiteka,
No gusenga kwanjye kwakugezeho mu rusengero rwawe rwera.!^;Ndamanuka njya mu mizi y'imisozi,
Isi n'ibihindizo byayo binkingira ibihe byose,
Arikounkuriraubugingo muri rwa rwobo,
Uwiteka Mana yanjye.n]UAmazi yarantwikiriye angera ku bugingo,
Imuhengeri harangose,
Urwuya rwanyizingiye mu mutwe._\7Ndavuga nti ‘Nciwe imbere yawe,
Ariko nzongera kurebaurusengero rwawe rwera.’|[qKuko wanjugunye imuhengeri mu nyanja,
Umwuzurewarangose,
Ibigogo byawe n'imiraba yawe byose byarandengeye.qZ[“Nagize ibyago ntakira Uwiteka aransubiza,
Nahamagariye mu nda y'ikuzimu,
Wumva ijwi ryanjye.>YwMaze Yona asengera Uwiteka Imana ye mu nda y'urufiatijX OUwiteka ategekaurufiruninirumiraYona, maze Yona amara mu nda y'urufiiminsi itatu n'amajoro atatu.^W 7Maze abo bagabo baherako batinya Uwiteka cyane, bamutambira igitambo, bahiga imihigo.CV Nuko baterura Yona bamujugunya mu nyanja, inyanja iratuza.hU KNi cyo cyatumye batakira Uwiteka bakavuga bati “Turakwinginze Uwiteka, turakwinginze twe kurimbuka tuziraubugingo bw'uyu muntu, kandi ntudushyire mu rubanza rw'amaraso y'udacumuye, kuko ari wowe Uwitekaukozeicyoushaka.”T   Ariko abo bagabo baragashya cyane ngo basubirehakurya imusoziariko ntibabibasha, kuko inyanja yiyongeranyaga izikuka ikababuza.S  Arabasubizaati “Nimunterure munjugunye mu nyanja, na yo irabaturiza, kuko nzi yuko iyi shuheriyabateye ari jye ibahora.”hR K baramubazabati “Tugiredute ngo inyanja iduturize?”Kuko inyanja yiyongeranyaga kwihinduriza.Q 5 Maze abantu bafatwa n'ubwoba bwinshi baramubazabati “Ibyoukozeibi ni ibiki?”Kuko abo bagabo bari bamenye ko ahunze Uwiteka, kuko yari abibabwiyehP K Arabasubizaati “Ndi UmuheburayonubahaUwiteka Imana yo mu ijuru, yaremye inyanja n'ubutaka.” O Baherako baramubazabati “Tubwireutumye dutezwa ibi byago. Ukora murimoki? Uraturukahe? Uri uwo mu kihe gihugu? Uri bwoko ki?”{N qBose baravuganabati “Nimuze dufinde tumenyeutumye dutezwa ibi byago.”Nuko barafindura,ubufindo bwerekana Yona.M 7Nukoumutware w'inkuge aza aho ari aramubazaati “Wabaye ute wa munyabitotsi we? Byukautakire Imana yawe, ahari Imana yawe yatwibuka ntiturimbuke.”OL Abasare baterwa n'ubwoba,umuntu wese atakambira ikigirwamana cye, ibintu bari batwaye mu nkuge babijugunya mu nyanja ngo boroshye inkuge. Ariko Yona we yari mu nkuge hasi cyane, aryamye yisinziriye.mK UMaze Uwiteka yoherezaumuyagamwinshi mu nyanja, mu nyanja haba ishuheriikomeye inkuge yenda kumeneka.KJ Ariko Yona arahagurukango acikire i Tarushishi, ahunge Uwiteka. Amanukanai Yopa abona inkuge ijya i Tarushishi, maze atanga ihoro, ajya mu nkuge ngo ajyane n'abandi i Tarushishi, ahunge Uwiteka.sI a“Hagurukaujye i Nineve wa murwa munini,uwuburirekuko ibyaha byabo birundanije bikagera imbere yanjye.”HH Ijambo ry'Uwiteka ryaje kuri Yona mwene Amitayi riramubwira riti|G s|Kandi abarokozi bazazamuka bajye ku musoziwa Siyoni guciraurubanzaumusoziwa Esawu kandiubwami buzabaubw'Uwiteka.”PF |Kandi abo muri izo ngabo z'Abisirayeli bagiye mu Banyakanāni ari imfate, bazigaruriraigihugu kugezai Sarefati, n'ab'i Yerusalemu bajyanywe ari imbohe bakaba i Sefaradi, bazigaruriraimiduguduy'ikusi.SE !|“Kandi ab'ikusi bazigaruriraumusoziwa Esawu, n'abatuye mu gisiza bahindūre igihugu cy'Abafilisitiya. Bazigaruriraigihugu cya Efurayimu n'igihugu cy'i Samariya, n'Ababenyamini bazahindūra i Galeyadi.OD |Kandi ab'inzu ya Yakobo bazabaumuriro, n'ab'inzu ya Yosefu babe ikirimi cyawo, n'ab'inzu ya Esawu bazaba nk'umurama, bazabatwika bakongoke, ndetse ab'iyo nzu nta wuzasigara, kuko byavuzwe n'Uwiteka.qC ]|“Ariko ku musoziwa Siyoni hazaba abarokotse kandi hazaba ahera, ab'inzu ya Yakobo bazasubirana ibyabo.B 5|Uko mwanywereye ku musoziwanjye wera, ni ko abanyamahanga bose bazajya banywa iteka. Niukuribazanywa bagotomere, kandi bazamera nk'abatigeze kubaho.zA o|“Kukoumunsi w'Uwiteka uri hafiuziyeamahanga yose, uko wagenje ni kouzagenzwa, ibyo wagize bizagusubiraku mutwe.~@ w|Ntugahagarare mu mahuriroy'inzira kuhicira impunzi ze, kandi ntugatange abe bacitse ku icumu ku munsi w'amakuba yabo.9? m| Ntukajye mu irembo ry'ubwoko bwanjye ku munsi w'ibyago byabo. Niukurintukarebēre amakuba yabo ku munsi w'ibyago byabo, kandi ntugasahureubutunzi bwabo ku munsi w'ibyago byabo.4> c| Ariko ntukarebēre ku munsi wa mwene so,umunsi yabonyemo amakuba, kandi ntukishime ku Bayuda ku munsi barimbutsemo, kandi ntukababwiraneubwibone ku munsi bagizemo amakuba.,= S| Wa munsi wihagarariraga urebēra gusa, igihe abanzi bajyanagaubutunzi bwe, abanyamahanga bakinjira mu marembo ye bagafindira i Yerusalemu, wariumezenk'uwo muri bo.< {| “Urugomowagiriye mwene so Yakobo ni rwo ruzaguteragukorwa n'isoni cyane, kandi kurimbuka kwawe kuzabaukw'iteka ryose.n; W| Temani we, intwari zawe zizahagarikaumutima, bitumeumuntu wese wo ku musoziwa Esawu yicwa n'icyorezo.: |Uwiteka arabaza ati “Mbese uwo munsi sinzarimbura abanyabwenge bo muri Edomu, ngatuma kumenya gushira ku musoziwa Esawu?)9 M|Abafatanyaga nawe bose barakwirukanye bakugezaku rubibi, abuzuraganawe baragushutse none barakunesheje, abo wagaburiraga bagutezeumutego, ariko ntiwabimenya.”M8 |Yemwe, Esawu ko yasatswe! Ubutunzi bwe bwari buhishe, ko bwahishuwe!C7 |“Abajura iyo baguteyecyangwa abambuzi baguteraniyeho mu ijoro (ukabawaraciwe), aho ntibakwiba kugezaubwo bīhaza? Abasaruzi b'imizabibu baje iwawe, ntibagira imizabibu basiga yahumbwa?6 |Naho watumbagira hejuru nk'igisiga, icyari cyaweukacyarika hagati y'inyenyeri, aho na ho nzahakumanura ugwe hasi. Ni ko Uwiteka avuga.+5 Q|Ubwibone bw'umutimawawe bwaragushutse, wehoutuyemu bisate by'urutare,ukabamu buturobwo hejuru cyaneukibwira mu mutimawawe uti ‘Ni nde wamanura akangeza hasi?’G4  |Dore mu yandi mahanga nakugizeishyanga rito,urahinyurwa cyane.e3 G|Ibyo Obadiya yeretswe. Ibi ni byo Uwiteka Imana ivuga kuri Edomu: Amosi 1.11-12; Mal 1.2-5
Twumviseubutumwa buvuyeku Uwiteka, kandi intumwa yatumwe mu mahanga ati “Nimuhagurukekandi natwe duhagurukedutereubwo bwoko.2 r Kandi nzabatera kumeramu gihugu cyabo, ntabwo bazongera kurandurwa mu gihugu cyabo nabahaye.”Ni ko Uwiteka Imana yawe ivuga.M1r Kandi nzagaruraubwoko bwanjye Isirayeli bari bajyanywe ari imbohe, bazongera kubakaimiduguduyari yarashenywe bayisubiremo, bazatera inzabibu banywe vino yazo, bazahinga imirima barye ibisaruwemo.M0r “Dore iminsi izaza, ni ko Uwiteka avuga,umuhinzi azakurikirana n'umusaruzi, n'umwenzi w'imizabibu azakurikirana n'ubibaimbuto, kandi imisozi izatobokamo vino iryoshye, n'udusozitwose tuzayenga./{r kugirango bazungure abo muri Edomu basigaye, n'abo mu mahanga yose yitirirwa izina ryanjye. Ni ko Uwitekaubikora avuga..r “Uwo munsi nzegura ihema rya Dawidi ryaguye nice ibyuho byaryo, kandi nzasana ahasenyutse haryo, nzaryubakarimere nk'uko ryahoze kera-r Abanyabyaha bose bo mu bwoko bwanjye bazicishwa inkota, ari bo bavuga bati ‘Ibibi ntibizadufata, habe no kudushyikira.’ ,r “Kuko nzategeka kandi nzagosorera inzu ya Isirayeli mu moko yose, nk'uko ingano zigosorerwa ku ntara ntihagire n'imwe igwa hasi..+Ur Dore Uwiteka Imana ihoza amaso yayo ku bwami bufiteibyaha iravuga iti ‘Nzabatsemba ku isi, keretse inzu ya Yakobo ni yo ntazarimbura rwose.’Ni ko Uwiteka avuga.U*#r “Mbese ntimumereye nk'Abanyetiyopiya, mwa Bisirayeli mwe? Ni ko Uwiteka abaza. Mbese si jye wazamuye Isirayeli nkamukuramuri Egiputa, n'Abafilisitiya nkabakura i Kafutori, n'Abasiriya nkabavana i Kiri?))r Ni yo yiyubakira amazu mu ijuruurufatiro rwaryo rushinzwe ku isi, ni yo ihamagara amazi yo mu nyanja ikayasuka ku isi, izina ryayo ni Uwiteka..(Ur kuko Uwiteka Imana Nyiringabo ari yo ikora ku gihugu kikayenga, kandi abagituyemobose bazaboroga. Kizuzurarwose nka rwa Ruzi, kandi kizika nk'uruzirwo muri Egiputa.'1r Kandi naho bashorerwa n'ababisha babo ari imbohe nategeka inkota ikabatsembaho, kandi nzabahozaho amaso ngo mbagirire nabi, atariukubagirira neza,&5r Kandi naho bakwihisha mu mpinga ya Karumelinahabagenzereza nkabakurayo, naho banyihisha imuhengeri mu nyanja, aho na ho nategeka inzoka ikahabarira.%r Naho bakwiyimbira ngo bajye ikuzimu, aho na houkubokokwanjye kwahabafatira, naho bakurirango bajye mu ijuru, aho na ho nabamanurayo.$ 3r Nabonye Umwami ahagaze iruhande rw'igicaniro ati “Kubitainkingi yo mu ruhamorw'umuryango kugirango inkomanizo zinyeganyege,ubimenagurireku mitwe yabo bose, kandiusigaye wo muri bo nzamwicisha inkota. Nta n'umwe muri bouzabona uko ahunga, ndetse nta n'umwe muri bouzarokoka.7#grAbarahira icyaha cy'i Samariya bati ‘Ndahiye imana yawe, Dani we!’Kandi bati ‘Ndahiyeumuhango w'i Bērishebauhoraho.’Na bo bazagwa kandi ntabwo bazongera kubyuka.”;"qr Uwo munsi inkumi nziza n'abasore bazicwa n'inyota.%!Cr Kandi bazajarajara bava ku nyanja imwe bajya ku yindi, bazava ikasikazi bajye iburasirazuba, bazakubitahirya no hino bashaka ijambo ry'Uwiteka be kuribona.C r “Dore iminsi izaza, ni ko Uwiteka Imana ivuga, nzateza inzara mu gihugu, ntizaba ari inzara y'ibyokurya cyangwa inyota yo gushaka amazi, ahubwo izaba ari iyo kumva amagambo y'Uwiteka.r Ibirori byanyu nzabihinduraumuborogo n'indirimbo zanyu zose zibe amaganya, kandi bose nzabatera gukenyera ibiguniran'imitwe yose ihinduke inkomborera, nzabatezaumuborogo nk'upfushijeumwana w'umuhungu ari ikinege, amaherezo yabyo azabaumunsi w'amaganya.r Kandi uwo munsi, ni ko Uwiteka Imana ivuga, nzatuma izuba rirenga ku manywa y'ihangu, kandi nzazanaubwirakabiri ku isi hakiri ku manywa."=rMbese ibyo si byo bizatuma isi ihindaumushyitsi, abayirimo bose bakaboroga? Izuzurarwose nka rwa Ruzi, izarengera hanyuma yike nk'uruzirwo muri Egiputa.^5rUwiteka yarahiyeubwiza bwa Yakobo ati “Niukurintabwo nzibagirwa ibyo bakoze byose.b=rtugureabakene ifeza n'abatindi tubagure inkweto, kandi tuguren'inkumbi z'ingano zacu?”@yr“Mbeseukwezi kuzijima ryari kugirango tugureimyaka, n'isabato irashira ryari kugirango duhununureibigega by'ingano, dutubye efa, dutubureshekeli, tubeshyeshe iminzani y'uburiganya,`9rNimwumve ibi yemwe abashaka kumiraabakene no guca abatindi bo mu gihugu, mukavuga muti/rUwo munsi indirimbo zo mu rusengero zizahindukaumuborogo, ni ko Uwiteka Imana ivuga, intumbi zizaba nyinshi, ahantu hose bazazijugunya bumiwe.”[/rmaze arambaza ati “Amosi we,ubonye iki?”
Nti “Mbonye icyibo cy'amatunda yo ku mpeshyi.”
Maze Uwiteka arambwira ati “Iherezo ry'ubwoko bwanjye Isirayeli rirageze, sinzongera kubanyurahoukundi.W )rIbi ni byo Uwiteka Imana yanyeretse: nabonye icyibo cy'amatunda yo ku mpeshyi,'Grni cyo gituma Uwiteka avuga ati ‘Umugorewawe azaba maraya mu mudugudu, kandi abahungu bawe n'abakobwa bawe bazicishwa inkota, n'ingobyi yawe na yo izagabanishwaumugozi, kandi naweuzagwa mu kindi gihugu cyanduye, Isirayeli na we rwose azajyanwa ari imbohe, akurwe mu gihugu cye.’”}rNoneho wumve ijambo ry'Uwiteka. Uravuga uti ‘NtuhanurireIsirayeli ibibi, kandi ntugirire inzu ya Isaka ijambo ribi’,tarUwiteka yantoye ndagiye amatungo, maze Uwiteka arambwira ati ‘Gendauhanurireubwoko bwanjye Isirayeli.’%rMaze Amosi asubizaAmasiya ati “Ntabwo nariumuhanuzi cyangwaumwana w'umuhanuzi, ahubwo nariumushumba kandi nariumuhinzi w'ibiti by'umutini.hIr ariko ntukongere guhanurirai Beteliukundi, kuko hariubuturobwera bw'umwami n'inzu y'ubwami.”r Kandi Amasiya abwira Amosi ati “Wa bamenya we, gendauhungire mu gihugu cy'u Buyudaurireyo ibyokurya byawe kandi abe ari houhanurira,wr kuko Amosi avuga ati ‘Yerobowamu azicishwa inkota, kandi Isirayeli azajyanwa ari imbohe akurwe mu gihugu cye.’”8ir Maze Amasiyaumutambyi w'i Beteli atuma kuri Yerobowamu,umwami wa Isirayeli ati “Amosi yakugambaniye mu b'inzu ya Isirayeli, ntabwo igihugu cyakwihanganira amagambo ye yose, r kandi ingoro za Isaka zizaba imisaka, n'ubuturobwera bwa Isirayeli buzasenywa, kandi nzahagurukirainzu ya Yerobowamu nitwaje inkota.”< qrMaze Uwiteka arambaza ati “Amosi we,ubonye iki?”
Nti “Mbonye timasi.”
Umwami ati “Dore nzashyira timasi mu bwoko bwanjye Isirayeli, sinzongera kubanyurahoukundii KrIbi ni byo yanyeretse: Umwami yari ahagaze ku nkike yubakishijwe timasi, afite timasi mu ntoke.T !rUwiteka arigarura ati “Na byo ntibizabaho.”Ni ko Uwiteka Imana yavuze.o WrMaze ndataka nti “Uwiteka Mana, rekera aho ndakwinginze. Yakobo yabyihanganira ate, ko ari muto?”"=rIbi ni byo Uwiteka Imana yanyeretse: Uwiteka Imana yahamagayeumurirongo awucishe amatekaukongora mu mworera w'ikuzimu, kandi wendaga no gutwika igihugu.LrNuko Uwiteka arigarura ati “Ntibizabaho.”Ni ko Uwiteka yavuze.  rZimaze kuryaubwatsi bwo mu gihugu ndataka nti “Uwiteka Mana, babarira ndakwinginze! Yakobo yabyihanganira ate, ko ari muto?” rIbi ni byo Uwiteka Imana yanyeretse: dore yaremeye inzigeuruhira, rutangiye kumera. Urwo ruhiraniurwamezeubwatsi bw'umwami bumazegutemwa.J r“Ariko dore ngiye kubahagurukirizaubwoko, yemwe ab'inzu ya Isirayeli mwe, ni ko Uwiteka Imana Nyiringabo ivuga, kandi bazabababazauhereye aharasukirai Hamatiukageza ku kagezi ko mu Araba.”kOr “Yemwe abishimira ikitagiraumumaromukabaza muti ‘Ese imbaraga zacu si zo zaduhayegukomera?’?wr Mbese amafarashi yakwiruka ku rutare? Hari ubwo inka zaruhingaho? Mwebweho mwahinduye imanza zitabera ziba izibihiye abantu nk'indurwe, n'imbuto zo gukiranuka mwazihinduye apusinto.U#r “Dore Uwiteka ni weutegeka, azaca inzu nini ibyuho n'inzu nto azayisenya.r Mubyara w'umuntu azaza azanywe no gutwika intumbi no kwarura amagufwa mu nzu, kandi azabaza uri mu mwinjiro ati ‘Hari uwo mukirikumwe?’
“Na we azamusubizaati ‘Nta we.’
“Maze amubwire ati ‘Ceceka kuko tudakwiriye kwatura izina ry'Uwiteka.’Er “Naho mu nzu imwe hasigaramo abantu icumi, na bo bazapfa.9~krUwiteka Imana yarirahiye, ni ko Uwiteka Imana Nyiringabo ivuga iti “Nangaurunukaubwibone bwa Yakobo kandi nanga n'amanyumba ye, ni cyo gituma nzaharaumurwa n'ibiwurimobyose.}-rNi cyo gituma bazajyanwa ari imbohe, bari mu mbohe zibanza kujyanwa, kandi ibyishimo byo kwinezeza by'abinanurirahejuru y'amagodora bizashiraho.b|=rbakanywera vino mu nzuho, bakihezura imbiribiri, ariko ntibababazwe n'ibyago bya Yosefu.T{!rbakihimbira inanga z'indirimbo z'ubusa, bakiremera ibicurangwa nka Dawidi,z7rabaryama ku mariri y'amahembe y'inzovu, bakinanuriraku magodora yabo, bakarya abana b'intama bo mu mukumbi n'ibimasa by'imishishe bivanywe mu kiraro,MyrMwa bashyira kureumunsi w'amakuba, mukigiza bugufiintebe y'urugomo,MxrMunyure i Kalune murebe, muhavemujye i Hamati uwo muduguduukomeye, maze mumanuke mujye i Gati h'Abafilisitiya. Mbese haruta aya mahanga y'abamiubwiza, cyangwa igihugu cyabo kiruta icyanyuubunini?&w GrBazabona ishyano ab'i Siyoni batayeumuruho, n'abo mu misozi y'i Samariya biraye, abakomeye b'ubwoko buri imbere mu yandi moko, abo inzu ya Isirayeli bisunga!vrNi cyo kizatuma mbajyanisha muri iminyago hakurya y'i Damasiko.”Ni ko Uwiteka avuga kandi izina rye ni Imana Nyiringabo.ouWrMwahetse Sikotiumwami wanyu, na Kiyuni ikigirwamana cyanyu, inyenyeri y'imana yanyu mwiremeyeubwanyu.st_r“Mbese hari ibitambo n'amaturo mwanzaniye mu butayumuri ya myaka mirongo ine, mwa nzu ya Isirayeli mwe?dsArAhubwourekeimanza zitabera zigende nk'amazi, no gukiranuka gukwire hose nk'uruzirusandaye.SrrNkurahourusakurw'indirimbo zawe, kuko ntashaka kumva ijwi ry'inanga zawe.$qArNaho mwantambira ibitambo byoswa, mukantura amaturo y'amafu sinzabyemera, kandi sinzita ku bitambo byanyu by'uko ari amahoro by'amatungo yanyu abyibushye.\p1r“Nanga ibirori byanyu, ndabigaya, kandi ntabwo nezezwa no guterana kwanyu kwera.ro]rMbeseumunsi w'Uwiteka ntuzabaariumwijima atariumucyo, ndetse ariumwijima w'icuraburindiutagira icyezezi?sn_rNi nk'umuntuuhunze intare agahura n'idubu, cyangwaugiyemu nzu akegamizaukubokoku rusika, inzoka ikamurya.mr“Muzabona ishyano mwa bifuzaumunsi w'Uwiteka mwe! Mbese uwo munsi w'Uwiteka murawushakira iki? Uzaba ariumwijima, siumucyo.Tl!rMu nzabibu zose hazaba imiborogo kuko nzabanyuramo.”Ni ko Uwiteka avuga. krNi cyo gituma Uwiteka Imana Nyiringabo, Umwami avuga ati “Hazabahoumuborogo mu nzira nyabagendwa zose, kandi mu mayira yose bazavuga bati ‘Ni ishyano! Ni ishyano!’Kandi bazatuma ku muhinzi ngo yirabure, no ku bahanga baririmbana imiborogo ngo baboroge.%jCrMwange ibibi mukunde ibyiza, mukomeze imanza zitabera muciraku irembo, ahari aho Uwiteka Imana Nyiringabo izagirira imbabazi abasigaye b'inzu ya Yosefu.”~iur“Mushake ibyiza mwe gushaka ibibi kugirango mubeho, ni bwo Uwiteka Imana Nyiringabo izabana namwe nk'uko mwibwira.Yh+r Ni cyo gitumaumuntu witonda yakwicecekera mu gihe nk'icyo, kuko ari igihe kibi.Bg}r kuko nzi ibicumurobyanyu uko ari byinshi, n'ibyaha byanyu uko bikomeye mwa barenganya abakiranutsi mwe, mukakira impongano kandi mukagorekera imanza z'abatindi, aho muzicira ku irembo. s~}}|_{{b{zz%yyx2wTvuu1tt ss*rqqppuoofnn;mllpl"kjj*ihhh@ggbffTfedGcc;bqaaha`__{^^>]\\H[ZZIYY-XXWVVVU{TTxTSkRRQQPP9OONMMSLLSKKJJII8HH3GG'FHEEDuCCC*BBTAAm@??>J==<^uAbatuye ku nkombe z'inyanjaubwoko bw'Abakereti bazagusha ishyano! Ijambo ry'Uwiteka riri kuri mwe, Banyakanāni mwe: “Igihugu cy'Abafilisitiya nzakirimbura he kugirauhasigara.”]'I Gaza hazarekwa, na Ashikeloni hazabaumusaka, abo kuri Ashidodi bazirukanwa ku manywa y'ihangu, na Ekuronihazasenywa. Amosi 1.6-8; Zek 9.5-70\YMushake Uwiteka mwa bagwaneza bo mu isi mwese mwe, bakomeza amategeko ye. Mushake gukiranuka, mushake no kugwa neza, ahari muzahishwa ku munsi w'uburakari bw'Uwiteka./[Wibyategetswe bitarasohora,umunsiutarahita nk'umuramautumurwa n'umuyaga, kandiuburakari bukazebw'Uwiteka butarabageraho, n'umunsi w'uburakari bw'Uwitekautarabageraho.JZ Nimuteranire hamwe, niukurimuterane mwa bwoko butagira isoni mwe,VY '“Ifeza zabo n'izahabu zabo ntabwo bizabasha kubakiza ku munsi w'uburakari bw'Uwiteka, ahubwo igihugu cyose kizatsembwa n'umurimouteweno gufuhakwe, kuko azatsembaho abatuye mu gihugu bose biteyeubwoba.”X '“Nzihebesha abantu bagende nk'impumyi kuko bacumuyeku Uwiteka, kandi amaraso yabo azaseswa nk'umukungugu, n'imibiri yabo itabwe nk'amayezi.[W 1Niumunsi wo kuvuzaimpanda n'induru, bivugiraimiduguduy'ibihome n'iminara miremire.6V gUwo munsi niumunsi w'uburakari, niumunsi w'amakuba n'umubabaro, niumunsi wo kurimbura no kwangiza, niumunsiurimoumwijima n'ibihu, niumunsi w'ibicu n'umwijima w'icuraburindi.wU i“Umunsiukomeye w'Uwiteka uri bugufi, ndetseumuhindo wawougezehafi kandiurihuta, intwari irataka inyinyiriwe..T W Kandiubutunzi bwabo buzagenda ho iminyago, n'amazu yabo azaba imisaka. Niukuribazubakaamazu ariko ntibazayabamo, kandi bazatera inzabibu na zo ntibazanywa vino yazo.?S y “Icyo gihe, nzashakisha muri Yerusalemu imuri, mpane abantu bibumbiye hamwe nk'inzoga y'itende bibwira mu mitima yabo bati ‘Ari icyiza ari n'ikibi, Uwiteka nta cyo azadutwara.’oR Y Nimuboroge yemwe abatuye i Makiteshi, kuko abantu b'i Kanāni baciwe, n'abikorezi b'ifeza batsembweho.,Q S “Uwo munsi, ni ko Uwiteka avuga, hazumvikana induru ku irembo ry'Amafi, n'umuborogoukomeye mu ruhande rwa kabiri, no guhorera gukomeye kuzabaguturutse mu misozi.nP W Uwo munsi nzahana abasimbuka ibitabo by'amazu bose, bakuzuzainyumba ya shebuja mourugomon'uburiganya.tO cKu munsi w'igitambo cy'Uwiteka nzahana ibikomangoma n'abana b'umwami, n'abambaye imyambaro y'abanyamahanga.N y“Ujyeucecekera imbere y'Umwami Imana kukoumunsi w'Uwiteka uri hafi, Uwiteka yiringanirije igitambo yeza n'indarikwa.fM Gn'abasubiyeinyuma bakareka gukurikira Uwiteka, n'abatigeze gushaka Uwiteka habe no kumusenga.vL gn'abasenga ingabo zo mu ijuru bari hejuru y'amazu yabo, n'abasenga barahira Uwiteka bakagerekaho na Milikomu, K ;“Nzaramburaukubokokwanjye ntere ab'i Buyudan'abatuye i Yerusalemu bose, nzaca ibyasigaye bya Bāli aho hantu, n'izina ry'Abakemari hamwe n'abatambyi,(J Knzatsembaho abantu n'amatungo, nzatsembaho ibigurukamu kirere n'amafi yo mu nyanja, n'abakiranirwa n'ibisitaza byabo, nzaca abantu ku isi. Ni ko Uwiteka avuga.EI Uwiteka aravuga ati “Nzatsembaho ibintu byose biri ku isi,H 1Ijambo ry'Uwiteka ryaje kuri Zefaniya mwene Kushi, mwene Gedaliya, mwene Amariya, mwene Hezekiya, ku ngoma ya Yosiya mwene Amoniumwami w'u Buyuda.QGUwiteka, Yehova ni we mbaraga zanjye,
Ibirenge byanjye abihindura nk'iby'imparakazi,
Kandi azantambagiza aharengeye hanjye.
Byahimbiweumutware w'abaririmbyi babicuranga mu mirya y'inanga.UF#Nta kabuza ko nishimana Uwiteka,
Nkanezererwa mu Mana y'agakiza kanjye.*EMNahoumutiniutatoha n'inzabibu ntizere imbuto,
Bagahingiraubusaimyelayo n'imirima ntiyere imyaka,
N'intama zigashira mu rugo n'amashyo akabura mu biraro,DNarabyumviseumubiriwanjyeuhindaumushyitsi,
Iminwa yanjye isusumirishwa n'iryo jwi,
Ikimungu cyinjira mu magufwa yanjye,
Mpindiraumushyitsi aho ndi,
Kuko nkwiriye gutegerezaumunsi w'amakuba nywitondeye,
Igiheuzagera ku bwoko buzadutezaibitero.OCInyanja wayikandagije amafarashi yawe,
Mu kigogo cy'amazi menshi.B3Watikuyeumugabaw'ingabo ze n'amacumu ye ubwe,
Baje kuntatanya bameze nka serwakira,
Byasaga nk'aho banezezwa no kumaraho abakene rwihishwa./AW Wazanywe no gukizaubwoko bwawe,
Kandi no gukizauwawewasīze.
Wakomerekejeumutwe w'inzu y'inkozi y'ibibi,
Ukurahourufatirougezamu gihumbi cyayo.
Sela.U@# Watambagiye igihuguufiteumujinya mwinshi,
Uhondaguza amahangauburakari.? Izuba n'ukwezi bihagarara mu kibanza cyabyo,
Ku bw'umucyo imyambi yawe yagendanaga,
No ku bwo kwaka kw'icumu ryawe rirabagirana.>% Imisozi yarakubonye ihindaumushyitsi,
Amasumo y'amazi arahita,
Imuhengeri humvikanisha ijwi ryaho,
Hategera amaboko yaho hejuru.= Umuhetowawe warawujishuye rwose,
Imyambi y'ijambo ryawe ni yo muvumowavumishije imiryango,
Sela.
Wasataguje isi imigezi.N<Mbese imigezi ni yo Uwiteka yarakariye,
Cyangwa seuburakari bwawe bwari ku migezi,
Cyangwaumujinya wawe ku nyanja,
Kugirangougendere ku mafarashi yawe,
No ku magare y'agakiza kawe?o;WNabonye amahema ya Kushani afiteumubabaro,
Inyegamo zo mu gihugu cy'i Midiyani zahinzeumushyitsi.F:Irahagarara igeraurugerorw'isi,
Iritegereza itataniriza amahanga hirya no hino,
Imisozi ihoraho irasandara,
Udusozitudashira turīka,
Imigenzereze yayo ihoraho iteka ryose.T9!Icyorezo cyanyuragaimbere yayo,
N'amakara yaka akava ku birenge byayo.8Kurabagirana kwayo kwari kumezenk'umucyo,
Imyambi y'umucyo yavaga mu kubokokwayo,
Ni hoububasha bwayo bwari bubitswe. 79Imana yaje iturutse i Temani,
N'Iyera iturutse ku musoziParani.
Sela.
Ubwiza bwayo bwakwiriye ijuru,
Kandi isi yuzuyegusingizwa kwayo.F6Uwiteka we, numvise inkuru zawe zinteraubwoba,
Uwiteka we, hemburaumurimowawe hagati yo muri iyi myaka,
Hagati yo muri iyi myaka ujyeuwumenyesha,
Mu burakari wibuke kubabarira.O5 Gusenga k'umuhanuzi Habakuki, kwaririmbishwaga n'ijwi rya Shigiyonoti.T4!“Ariko Uwiteka ari mu rusengero rwe rwera, isi yose iturizeimbere ye.”A3{Azagusha ishyanoubwira igiti ati ‘Kanguka’, akabwira n'ibuye ritavuga ati ‘Haguruka!’Mbese ibyo byakwigisha? Dore byayagirijweho izahabu n'ifeza, kandi nta mwuka bifite rwose.G2“Igishushanyo kibajwe kimaze iki, byateraumubajiwacyo kurushyaakibaza? Igishushanyo kiyagijwe n'uwigisha ibinyoma, bimaze iki byatumauwakibumbyeacyiringira, akarema ibigirwamana bitavuga?61eKukourugomoi Lebanoni hagiriwe no kurimbuka kw'inyamaswa kwabateyeubwoba, bizakugeraho ku bw'amaraso y'abantu n'urugomoigihugu cyagiriwe, ndetse n'umurwa n'abawutuyemobose.Q0Wuzuwehono gukorwa n'isoni mu kigwi cy'icyubahiro, naweunyweumerenk'utakebwe, igikombe kiri mu kubokokw'iburyo k'Uwiteka kigiye kuguhindukiriraho, kandi isoni ziteye ishozi zizaba ku cyubahiro cyawe./“Azagusha ishyano uhaumuturanyi we ibyokunywa, naweumwongerahoubumarabwawe bukamusindisha, kugirangourebeubwambure bwe![./Kuko isi izakwirwa no kumenyaubwiza bw'Uwiteka, nk'uko inyanja y'amazi isendēra.j-M Uwiteka Nyiringabo si weutumaabantu bakorera ibizatwikwa n'umuriro, n'amahanga akiruhirizaubusa?d,A “Azagusha ishyanouwubakishaumudugudukuwuvusha amaraso, agakomereshaumudugudugukiranirwa!Y++ Kuko ibuye rizatakira ku nkike, kandi isōko yo mu gisenge cy'inzu izarisubiza.a*; Inzu yawe wayiteje ibikoza isoni kuko warimbuye amoko menshi,ugacumuriraubugingo bwawe.) “Azagusha ishyanoushakira inzu ye inyungu mbi kugirango yiyarikire icyari cye hejuru, ngo abone uko akiraukubokok'umubi!(/Ubwo wanyaze amahanga menshi, amoko yose yasigaye nawe azakunyaga aguhoyeamaraso y'abantu n'urugomoigihugu cyagiriwe, n'umurwa n'abawutuyemobose.x'i“Mbese abazaguhōra ntibazaguterabagutunguye, n'abazagukuraumutimantibazakubyukanango bakugireumunyago wabo?2&]Abo bose se ntibazamucirahoumuganiwo kumushinyagurira? Bazavuga bati ‘Azagusha ishyanougwiza ibitari ibye! Azageza ryari? Uwigerekaho kwishingira azagusha ishyano!’Z%-“Niukurina vino iramuriganya, niumuntuugamika kandiurarikira ntaregama iwe, agwiza irari nk'iry'ikuzimukandi ameze nk'urupfu ntagira ubwo ahaga, ahubwo yikoranyirizaho amahanga yose, akiyegereza amoko yose.f$EDoreumutimawe wishyize hejuru ntumutunganyemo, arikoumukiranutsi azabeshwaho no kwizera kwe.#3Kuko ibyerekanywe bifite igihe byategekewe, ntibizatinda kukigeraho kandi ntibizabeshya, naho byatindaubitegereze, kuko kuza ko bizaza ntibizahera.n"UMaze Uwiteka aransubizaati “Andika ibyerekanyweubigaragaze ku mbaho, kugirangoubisomye abyihutire.! Nzahagarara hejuru y'umunaraaho ndindira, kandi nzarangaguza ndeba aho ari numve icyo ambwira, n'uko nzasubizaku bw'icyo namuganyiye.G   Mbese yakunkumuraurushundura rwe, akareka guhorayica amahanga? %Ni cyo gituma atambiriraurushundura rwe, akosereza imibavuumurakawe, kuko ari byo biteraumugabane we kuba mwinshi, ibyokurya bye bigatubuka. Bose abazamuzaururobo, akabafatisha mu murakawe, akabakoranyiriza mu rushundura rwe, ni cyo gituma anezerwa, kandi akishima.Z /ugahwanya abantu n'amafi yo mu nyanja, nk'ibyikururahasi bitagiraumwamiubitegeka?& G Ufite amaso atunganye adakunda kurebaikibi, habe no kwitegerezaubugoryi. Kukiurebaabakorauburiganyaukihorera, igiheumunyabibi amiraumuntuumurusha gukiranuka, 7 Mbese nturi Ihoraho, Uwiteka Mana yanjye, Uwera wanjye? Ntabwo tuzapfa. Uwiteka we, wamutegetse gusohoza amateka, nawe Rutare, wamushyiriyeho guhana.e E Maze bakihuta nk'umuyaga, bagahitana, bagakora ibizira, amaboko yabo bayagize imana yabo.”  Niukuribaseka abami, n'ibikomangoma na byo barabishinyagurira, bahinyura ibihome byose kuko batindaho igitakacyo kuzamukiraho bakabifata.t c “Bose bazanwa no kugiraiby'urugomo, bahanga amaso imbere yabo kandi bakoranya imfate nk'abarundaumusenyi.k Q“N'amafarashi yabo arusha ingwe imbaraga, kandi arusha amasega asohoka bwije gukara. Abagendera ku mafarashi babo bagenda bīrāta, niukuriabagendera ku mafarashi babo baturukakure, bagurukank'igisiga kihutiragushiha inyama._ 9Ni abo gutinywa kandi bateraubwoba, imanza zabo n'icyubahiro cyabo ni ibyo bīhangiye.~ wKuko mpagurukijeAbakaludaya, bwa bwoko bukazekandi buhutiraho ngo bakwire isi yose, bahindūre igihugu kitari icyabo. #“Yemwe abari mu mahanga mwe, nimurebe, mwitegereze kandi mwumirwe, kuko mu gihe cyanyu ngiye gukoraumurimomutaribwemere naho mwawubwirwa.- UNi cyo gituma amategeko acogora kandi mu nkiko nta rubanza rutunganye rugihinguka, kuko inkozi z'ibibi zigose abakiranutsi, ni cyo gituma imanza zitabera zigoramye. 5Ni iki gitumaunyereka gukiranirwa,ukareba iby'ubugoryi? Kuko kurimbuka n'urugomobiri imbere yanjye. kandi hari n'intonganya, hadutse n'umuvurungano.X +Uwiteka we, nzatakautanyumva ngeze ryari? Ngutakira iby'urugomorurihontubikize.- YIbihanurwaumuhanuzi Habakuki yeretswe.&ENta muti wo komoraurugumarwawe, igisebe cyawe niumufunzo. Abumvise inkuru zawe bose bakoma mu mashyi bakwishima hejuru, kandi aboutagiriraga nabi ni ba nde?!;Abungeri bawe barahunikira, mwami wa Ashuri we, abanyacyubahiro bawe bararuhutse,ubwoko bwawe bwatataniye mu misozi, kandi ntihaboneka uwo kubukoranya.( IIbikomangoma byawe bimeze nk'uburima, n'abagaba bawe nk'inzige ziguye ku nzitiro mu munsi w'ibitundwemaze izuba ryarasa zikaguruka, kandi aho ziba nta wuhazi.\ 1Wigwirizaga abacuruzikurutainyenyeri zo mu ijuru,uburimaburarimbura bukīyamukira.q [Ni houmurirouzagukongorera,uzicwa n'inkota ikumareho nk'uburima, wigwize nk'uburima, wigwize nk'inzige.  Ivomere amazi azabe ahagije mu gihe cyo kugotwa, komeza ibihome byawe. Jya mu ibumba,ukateurwondo,ukomeze itanura ry'amatafari.  Dore abantu bawe bagusigayeho ni abagore, amarembo y'igihugu cyawe yāguriweabanzi bawe,umurirowakongoye ibihindizo byawe.zm Ibihome byawe byose bizamera nk'imitini yeze imbuto z'imyimambere, iyounyeganyejwe zihungukiramu kanwa k'umuryi.D Naweuzasinda,uzahishwa,uzishakira igihomeubitewe n'abanzi.W' Ariko abaho baragiye bajyanywe ari imbohe, n'abana babo bato babesagurijemu mahuriroy'amayira yose, n'abanyacyubahiro baho babakorerahoubufindo burobanura, kandi abakomeye baho bose bababohesha iminyururu.gG Etiyopiya na Egiputa hari amaboko yaho atagira ingano, Abaputi n'Abalubimubari abafasha bawe. Mbeseurutai No Amoni hari hagati y'imigezi, hazengutswen'amazi, igihome cyaho ari inyanja n'urusikaruhakingiye na rwo ari inyanja?Nuko abakurebabose bazaguhunga bavuge bati “I Nineve hararimbuwe. Ni ndeuzaharirira?”Nzagushakira he abakumaraumubabaro?dAKandi nzakujugunyaho ibihumanya byangwaurunukankugayishe, kandi nzaguhindura igishungerwa./WDore ndakwibasiye, ni ko Uwiteka Nyiringabo avuga, nzakubeyurirainkanda yawe mu maso hawe, kandi nzereka amokoubwambure bwawe n'amahanga nyereke ibiteye isoni byawe.1ibyo byose byatewe n'ubusambanyi bukabije bwa maraya wakundwaga,umurozikazi w'umuhangauguraamokoubusambanyi bwe, akagurisha n'imiryangouburozibwe.J ugendera ku ifarashi akisuka mu rugamba, n'inkota irabya indimi, n'icumu rirabagirana, n'abishwe ishyano ryose, intumbi nyinshi zigerekeranye, n'abapfuye ntibabarika. Barasitara ku ntumbi zabo ~ Urusakurw'ikiboko,urusakurwo guhinda kw'inziga, imirindi y'amafarashi agenda aca isibo, ikiriri cy'amagare y'intambara asimbuka,b} ?Umurwauvusha amarasouzabona ishyano! Wuzuwemoibinyoma n'ubwambuzi, ntabwo basiba kunyaga.{|oUwiteka Nyiringabo aravuga ngo “Dore ndakwibasiye kandi nzatwika amagare yawe y'intambara ahindukeumwotsi, n'imigunzu yawe y'intare izicishwa inkota. Nzakura iminyago yawe ku isi, kandi ijwi ry'intumwa zawe ntirizongera kumvikanaukundi.” { Intare itanyaguriraibyana byayo ibibihagije, ikanigira ingore yayo, ikuzuzaamasenga yayo ibyo yishe n'ubuvumobwayo ibyo yasahuye.z1 Ubuvumobw'intare buri hehe, n'aho imigunzu y'intare irīra, aho intare y'ingabo n'iy'ingore n'ibyana byazo byajandajandaga bitagira icyo byikanga?y' Harimoubusa, hose niumusakaharasenywe. Umutimaurihebye, amavi arakomangana, imibabaro yabaciye imigongo kandi mu maso habo hose harasuherewe.|xq Nimusahure ifeza, musahure n'izahabu, kuko ibibitswe n'ubwiza bw'ibintu byose by'igiciro cyinshi bidateze gushira.1w[ Ariko i Nineveuhereye kera hari hameze nk'ikidendezi cy'amazi, ariko ubu barahunga. Barabahamagara bati “Nimuhagarare, nimuhagarare.”Ariko ntihagira n'umweukebuka.hvIHuzabuyambitsweubusaajyanwa ari imbohe, abaja be baraganya nk'inuma ziguguzabikubitamu bituza.GuImigomero y'imigezi iragomorowe, n'ingoro y'Umwami irariduka.st_Aribuka ibirangirire bye uko bagenda basitara, barihutirakujya ku nkike zaho kandi bakitegura kwirwanaho. sAmagare y'intambara arahinda mu mayira, arihuta cyane anyuranamo mu nzira nyabagendwa. Uko asa ameze nk'imuri, arihuta nk'imirabyo.ErIngabo z'intwari ze bazirabye imituku, ingabo ze zishizeubwoba zambaye imihemba, ibyuma by'amagare ye y'intambara birarabagirana ku munsi wo kwitegura kwe, babangura amacumu biteyeubwoba. q Uwiteka agaruye icyubahiro cya Yakobo nk'icyubahiro cya Isirayeli, kuko abanyazi babasahuye bagakokora amashami y'inzabibu zabo.ypkUvunagura azamukiyeimbere yawe, komera ku gihome, rinda inzira, kenyeraukomeze, iyongeremo imbaraga y'ubutwari.Io Dore mu mpinga z'imisozi amaguru y'uzanye inkuru nziza, akamamaza iby'amahoro! Yuda we, komeza ibirori byawe byera, higura imihigo yawe kukoumunyabibi atazongera kunyura iwawe, yatsembweho pe.in MKandi Uwiteka yategetse ibyawe ngo nta mbuto zitirirwa izina ryawe zizongera kubaho, nzaca igishushanyo kibajwe n'igishushanyo kiyagijwe mbikure mu nzu y'ibigirwamana byawe, nzagucukuriraimva yawe kuko uriumunyagisuzuguriro.Mm  Ndetse ubu ngiye kugucahouburetwa bwe, ngucehon'ingoyi ikuboshye.”l 9 Uwiteka aravuga ati “Naho batunganirwa kandi ari benshi bazatsembwaho, kandiumwami wabo azaba avuyeho. Nubwo nakubabaje sinzongera kukubabazaukundi.fk G Harihouwasohotse muri wowe wagambiriye ibibi ku Uwiteka, akagira abandi inama yo gukoraibibi.sj a Kuko na bo bamera nk'amahwa asobekeranye cyangwa nk'abinamye mu nzoga zabo, bazatwikwa nk'ibikūri byumye.ci A Icyo mugambirira ku Uwiteka ni iki? Azahatsembaho, ntabwoumubabarouzahagaruka ubwa kabiri.dh CI Nineve azahamarishaumwuzurew'amazi menshi, kandi abanzi be azabakurikirana no mu mwijima.Qg Uwiteka ni mwiza, ni igihome ku munsi w'amakuba kandi azi abamwiringira.,f SNi nde wabasha guhagarara imbere y'umujinya we? Kandi ni nde wakwihanganirauburakari bwe bukaze? Umujinya weusutsweumezenk'umuriro, kandi ibitare ni weubimenagura.xe kImisozi iratigitira imbere ye n'udusoziturayenga, kandi isi iterurirwa imbere ye, niukuriisi n'abayituyemobose.}d uAcyaha inyanja igakama agakamya n'imigezi yose, i Bashani n'i Karumelihararabye, n'uburabyo bw'i Lebanoni burarabye.Qc Uwiteka ntiyihutirakurakara, afiteububasha bwinshi kandi ntabwo yatsindishirizautsinzwe n'urubanza.
Inzira y'Uwiteka iba mu ishuherino mu mugaru, kandi ibicu ni nk'umukunguutumurwa n'ibirenge bye.b 3Uwiteka ni Imana ifuha kandi irahōra, Uwiteka arahōra kandi agirauburakari bwinshi, Uwiteka ahōra ababisha be kandi abanzi be ababikiraumujinya.Ja Ibihanurirwa i Nineve. Igitabo cy'iyerekwa rya Nahumu Umwelekoshi.x`iUzakorera Yakobo iby'ukuri, na Aburahamuuzamugirira neza, ibyo warahiye ba sogokuruzauhereye mu bihe bya kera._)Izaduhindukirira kutugirira ibambe, izaribatira ibicumurobyacu munsi y'ibirenge byayo. Kandiuzarohera imuhengeri w'inyanja ibyaha byabo byose.-^SNi iyihe Mana ihwanye nawe ibabarira gukiranirwa, ikirengagiza igicumurocy'abasigaye b'umwandu wayo? Ntihoranauburakari bwayo iteka, kuko yishimira kugiraimbabazi.*]MBazarigataumukungugu nk'inzoka, bazava mu bwihisho bwabo nk'ibyikururahasi bahindaumushyitsi, bazaza ku Uwiteka Imana yacu babēbēra, bazatinya babitewe na we.x\iAmahanga azabareba akorwe n'isoni nubwo azaba afite imbaraga nyinshi, bazifata ku munwa n'amatwi yabo azaziba.L[Nzabereka ibitangaza nk'ibyo mu gihe wavaga mu gihugu cya Egiputa.:ZmRagizaubwoko bwawe inkoni yawe,umukumbi w'umwandu wawe, bwituriyeukwabwo mu ishyamba i Karumelikuri yo hagati, burishe mu gihugu cy'i Bashani n'i Galeyadi nko mu gihe cya kera.RY Ariko isi izahinduka ikidaturwa, izize imbuto z'ibyakozwe n'abayituyemo.@Xy Uwo munsi bazagusanga bavuye muri Ashuri no mu miduguduyo muri Egiputa,uhereye muri Egiputaukageza ku ruzi,uhereye ku nyanjaukageza ku yindi,uhereye ku musoziukageza ku wundi musozi.SW Umunsi bazubakainkike zawe, uwo munsi ingabano zawe zizunguka zijye kure."V= Mazeumwanzi wanjye azabirebe amwarwe,uwambwiraga ati “Uwiteka Imana yawe iri he?”Amaso yanjye azamureba, ubu azanyukanyukwa nk'icyondo cyo mu nzira.U' Nzihanganirauburakari bw'Uwiteka kuko namugomeye, kugezaubwo azamburanaakantsindira. Azansohora anjyane mu mucyo, mbone kurebagukiranuka kwe.pTYWa mwanzi wanjye we, we kunyishima hejuru ningwa nzabyuka, ninicara mu mwijima Uwiteka azamberaumucyo.kSOAriko jyeweho nzahoza amaso ku Uwiteka, nzategereza Imana impe agakiza, Imana yanjye izanyumvira.R Kukoumuhungu akoza se isoni,umukobwa agahagurukiranyina,umukazana agahagurukiranyirabukwe. Abanzi b'umuntu ni abo mu rugo rwe.QNtimukizigire incuti, ntimukiringire incuti y'amagara, ndetse n'umugorewawe mupfumbatana ntumubumburireumunwa wawe ngougireicyoumubwira.8PiUmwiza wo muri bo ameze nk'igitovu,urushaho kuba intungane arutwa n'uruzitiro rw'amahwa.
Umunsi wavuzwe n'abarinzi bawe, ari wo wo guhōrwa kwaweurageze, noneho barumiwe.BO}Amaboko yabo akorana ikibiumwete, igikomangoma cyaka amaturo na weumucamanza agahongesha, n'umuntuukomeye yerura irari ry'ibibi riri mu mutimawe. Uko ni ko bahurizaimigambi yabo hamwe.N-AbubahaImana bashize mu isi kandi mu bantu nta n'umweutunganye, bose bacira igico kuvusha amaraso,umuntu wese ahigisha mwene se ikigoyi amutega.YM -Mbonye ishyano, kuko meze nk'ushaka imbuto zo ku mpeshyi ahamaze gusarurwa, cyangwa nk'ugiyeguhumba imizabibu isarura rishize, ari nta seri ryo kurya kandiumutimawanjyeurarikiye imbuto z'umutiniz'umwimambere!aL;Kuko amategeko ya Omuri n'ibyakozwe n'umuryango wa Ahabu byose bikomezwa, namwe mugakurikiza imigenzo yabo, bigatuma nkugiraumusakan'abaturagebaho bakabimyoza, kandi muzagerekwaho n'igitutsi batukaubwoko bwanjye.”K{Uzabiba ariko ntuzasarura,uzenga imbuto z'imyelayo ariko ntuzisīga amavuta yazo,uzenga imizabibu ariko ntuzanywa vino.J}Uzarya we guhagan'iwawe hazabamoubusa,uzabijyana ariko ntuzabisohoza amahoro, kandi icyouzahakura nzagitsembesha inkota.]I3 Ni cyo gituma nanjye nagutejeigikomere kibabaje, nkugiraumusakanguhoyeibyaha byawe.{Ho Kuko abakire baho buzuyeurugomokandi abaturagebaho bavuga ibinyoma, n'ururimirwabo rwo mu kanwa kabo rukariganya.YG+ Abafite iminzani ibeshya n'uruhagorurimoibipimisho bihenda, mbese bantunganira?lFQ Mbeseubutunzi budatunganye buracyari mu nzu y'inkozi z'ibibi cyangwa ingero zitubya, abantu banga?E  Ijwi ry'Uwiteka rirangururaribwiraumurwa, kandiumunyabwenge azubahaizina ryawe riti “Nimwumvire inkoni ihana n'uwayitegetse.;DoYewe mwana w'umuntu we, yakweretse icyiza icyo ari cyo. Icyo Uwiteka agushakaho ni iki? Niugukoraibyo gukiranuka no gukunda kubabarira, no kugendana n'Imana yawe wicisha bugufi.TC!Aho Uwiteka yakwemera amapfizi y'intama ibihumbi, cyangwa imigezi y'amavuta ya elayo inzovu? Ese natanga imfura yanjye ku gicumurocyanjye, imbuto y'umubiriwanjye nkayihonga ku cyaha cy'ubugingo bwanjye? BMbese nditwara ku Uwiteka, ngapfukamira Imana isumba byose nyituye iki? Nayitwaraho njyanye ibitambo byoswa n'inyana zimazeumwaka?eACYemwe mwa bwoko bwanjye, noneho mwibuke icyo Balakiumwami w'i Mowabu yagambiriye, n'icyo Balāmu mwene Bewori yamushubije. Mwibukeuhereye i Shitimuukageza i Gilugali, kugirango mumenye ibyo gukiranuka Uwiteka yakoze.”@ Nakuzamuye nkuvanamu gihugu cya Egiputa, ndakurokora ngukuramu nzu y'uburetwa, nohereza Mose na Aroni na Miriyamu imbere yawe. 5~~D}c||{tzzyyfxkwvvv,u0tsrr7qqTppoo'nmmll)kjjjiihgggfxfe]dddcfcbNaae`__^o^\\m\[ZZ(YYIXXWCVV]V U]TSSnRRRQ@PPoOOONNGMLLSL!K~KJIIHH{GGsFF^EE-DcD!CCBAAn@@H??>d==U<877r66G64433`211[00l//6.-,++j**K)((H'&&%R$##.""%!! Vbf 4Qm@sw{H# Z C 4 gL),d5giG Kandi Uwiteka azaba Umwami w'isi yose, uwo munsi Uwiteka azaba umwe n'izina rye rizaba rimwe.?hwKandi uwo munsi amazi y'ubugingo azava i Yerusalemu, amazi amwe azatembera mu nyanja y'iburasirazuba, ayandi azatembera mu nyanja y'iburengerazuba. Bizaba bityo mu cyi no mu itumba.sg_Ahubwouzabaumunsi umwe uzwi n'Uwiteka,utariamanywa ntube n'ijoro, ariko nibigeza nimugoroba hazabaumucyo.MfNuko uwo munsi ntihazabahoumucyourabagirana, kandi ntuzabaikibunda.xeiMuzahunga munyure mu gikombe cy'imisozi yanjye, kuko igikombe cy'iyo misozi kizagera Aseli. Nuko muzahunga nk'uko mwahungaga igishyitsi cy'isi cyabaye ku ngoma ya Uziyaumwami w'Abayuda, maze Uwiteka Imana yanjye izazana n'abera bayo bose.d5Uwo munsi azashinga ibirenge bye ku musoziwa Elayono, werekeye i Yerusalemu iburasirazuba. Uwo musoziwa Elayonouzasadukamokabiriuhereye iburasirazubaugezeiburengerazuba. Uzacikamo igikombe kinini cyane, igice cy'umusozikimwe kizashinguka kijye ikasikazi, ikindi kizajya ikusi.Xc)Maze Uwiteka azahururaarwane n'ayo mahanga, nk'uko yajyaga arwana mu ntambara.cb?Nzakoranya amahanga yose atere i Yerusalemu, kandiumurwauzahindūrwa, amazu azasahurwa, n'abagore bazabenda ku gahato, igice cy'abantu bo mu murwa bazajyanwa ari imbohe, ariko abazaba barokotse muri wo ntibazatsembwa.Ja Dore hazabaumunsi w'Uwiteka ubwo bazagabanira iminyago muri wowe.` Kandi icyo gice cya gatatu nzakinyuza mu muriro, mbatunganye nk'uko batunganya ifeza. Nzabagerageza nk'uko bagerageza izahabu, bazambaza izina ryanjye, nanjye nzabumvira. Nzabita abantu banjye, na bo bazavuga bati ‘Uwiteka ni we Mana yanjye.’”}_s Uwiteka aravuga ati “Muri icyo gihugu cyose, ibice bibiri byacyo bizarimbuka bipfe, ariko icya gatatu kizasigara.H^  “Byuka wa nkota we,urwane n'umushumba wanjye,urwane n'umuntu mugenzi wanjye, ni ko Uwiteka Nyiringabo avuga, kubitaumwungeri intama zisandare, kandi n'abato nzabashyirahoukubokokwanjye.”$]A Kandi bazambaza bati ‘Izo nguma zo mu biganza byawe wazikomerekejwe n'iki?’Na we azabasubizaati ‘Izi nguma nazikomerekeye mu nzu y'incuti zanjye.’b\= Ahubwo azahakana ati ‘Sindiumuhanuzi, ndiumuhinzi w'ubutakakuko banguze nkiri muto.’[+ Nuko uwo munsi abahanuzi bose nibahanura, bazakorwa n'isoni zo kuvugaibyo beretswe, kandi ntibazongera kwambara imyambaro y'ubwoya yo kubeshya.EZ Maze niharamuka habonetseuhanura, se na nyina bamwibyariye bazamubwira bati ‘Ntuzabaho kukouhanura ibinyoma mu izina ry'Uwiteka’, nuko nahanura, se na nyina bamwibyariye bazamusogota.*YM Uwiteka Nyiringabo aravuga ati “Uwo munsi nzatsemba amazina y'ibigirwamana mu gihugu bye kuzibukwaukundi, kandi nzirukanaabahanuzi n'umwuka wanduye mu gihugu.tX c “Uwo munsi ab'inzu ya Dawidi n'abaturageb'i Yerusalemu bazaziburirwa isōko yo kubozaibyaha n'imyanda.”MW n'imiryango isigaye yose,umuryango woseukwawo n'abagore baboukwabo.uVc n'umuryango w'inzu ya Lewiukwawo n'abagore baboukwabo, n'umuryango w'Abashimeyiukwawo n'abagore baboukwabo,'UG Kandi igihugu kizaboroga,umuryango woseukwawo,umuryango w'inzu ya Dawidiukwawo n'abagore baboukwabo, n'umuryango w'inzu ya Nataniukwawo n'abagore baboukwabo,jTM Uwo munsi i Yerusalemu bazaboroga cyane, nk'uko baborogeye i Hadadirimoni mu kibaya cy'i Megido. S “Kandi nzasuka ku nzu ya Dawidi no ku baturageb'i Yerusalemuumutimaw'imbabazi n'uwo kwinginga. Bazitegereza jyewe uwo bacumise, bazamuborogera nk'ukoumuntu aborogeraumwana we w'ikinege, bazamuririra bashavure, nk'ukoumuntu agiriraumwana we w'imfura ishavu.NR Maze uwo munsi nzashaka kurimbura amahanga yose yateye i Yerusalemu.6Qe Uwo munsi Uwiteka azarinda abaturageb'i Yerusalemu,umunyantegenke muri bo azamera nka Dawidi, kandi inzu ya Dawidi izamera nk'Imana, nka marayika w'Uwiteka uri imbere yabo."P= “Kandi Uwiteka azabanza gukizaamahema y'i Buyuda, kugirango icyubahiro cy'inzu ya Dawidi, n'icy'ab'i Yerusalemu cye kwamamara ngo kirute icy'u Buyuda.wOg “Uwo munsi abatware b'u Buyudanzabahindura nk'urujyo rurihoumurirobashyira mu nkwi, cyangwa ifumba bashyize mu miba y'ingano. Bazakongora amahanga yose abakikije iburyo n'ibumoso, kandi bazabona i Yerusalemu hongeye kubakwa aho hahoze. N  Abatware b'u Buyudabazibwira bati ‘Abaturageb'i Yerusalemu ni bo maboko yacu, kuko bafite Uwiteka Nyiringabo ho Imana yabo.’5Mc Uwiteka aravuga ati “Uwo munsi nzakanga ifarashi yose, kandiuyiriho nzamuteraibisazi. Nzaherereza amaso ku nzu ya Yuda, kandi amafarashi y'amahanga yose nzayahuma amaso..LU Uwo munsi i Yerusalemu nzahahindura ibuye riremerera amahanga yose, abazaryikorera bose bazakomereka cyane, kandi amahanga yose yo mu isi azateranira kuharwanya.”K{ “Dore nzahindura i Yerusalemu igikombe kidandabiranye amahanga yose ahakikije n'i Buyuda, ubwo bazagota i Yerusalemu.J  Ibyo ijambo ry'Uwiteka rihanuriraIsirayeli. Uwiteka wabambye ijuru agashyiraho imfatiro z'isi, kandi akaremaumwuka mu muntu aravuga ati-IS Azabona ishyano uwo mwungeri gitousigaumukumbi! Inkota izamukubitaku kubokono ku jisho ry'iburyo,ukubokokwe kuzumape, kandi ijisho rye ry'iburyo rizahuma rwose.”UH# Dore nzahagurutsaumushumba mu gihuguutazita ku ntama zizimiye, kandi ntazashaka izatatanye, izivunitse ntazazunga n'inzima ntazaziragira, ahubwo azarya inyama z'izibyibushyendetse azagugunan'inzara zazo.OG Nuko Uwiteka arambwira ati “Ongeraurarure ibintu by'umushumba gito.sF_ Maze inkoni yanjye ya kabiri yitwa Kunga nyicamo kabiri, kugirango niceubuvandimwe bwa Yuda na Isirayeli./EW Uwiteka arambwira ati “Jugunyiraumubumbyiya ngirwagiciro banciriye.”Nuko nenda bya bice by'ifeza mirongo itatu, ndabijyana mbijugunyiraumubumbyimu nzu y'Uwiteka.4Da Ndababwira nti “Niba murebako ari byiza nimumpe ibihembo byanjye, kandi niba atari byiza nimurorere.”Nuko bangerera ibice by'ifeza mirongo itatu, babimpa ho ibihembo.mCS Uwo munsi iravunika, maze abakene bo mu bushyobanyumviraga bamenya yuko iryo jambo ari iry'Uwiteka.nBU Maze nenda inkoni yanjye Buntu nyicamo kabiri, kugirango nice isezerano nasezeranye n'amahanga yose.hAI Nuko ndavuga nti “Sinzabaragira,upfuye napfe,uzakurwaho nakurweho, abazarokoka bazaryane.”g@G Mu kwezi kumwe nirukanaabo bashumba batatu kuko bari banduhije, kandi na bo bari banzinutswe.? Nuko ndagiraubushyobw'imbagwa, ni koko zari mbi. Maze nenda inkoni ebyiri imwe nyita Buntu, indi nyita Kunga mperako ndagiraubushyo.C> “Sinzongera kubabarira abaturagebo mu gihugu, ni ko Uwiteka avuga, ahubwo nzabatanga,umuntu wese mugabize mugenzi we cyangwaumwami. Abo bazagirira igihugu nabi kandi sinzababakiza.”-=S Bene zo ni bo bazica bakibwira ko nta bicumurobafite, kandi abazitunda bakavuga bati ‘Uwiteka ashimwe kuko mbayeumukire’, kandi abashumba bazo ntibazibabariye.F< Uwiteka Imana yanjye iravuga iti “Ragiraubushyobw'imbagwa.;+ Umva ijwi ry'induru y'abashumba kuko icyubahiro cyabo cyangiritse, umva ijwi ry'imigunzu y'intare yivuga kukoubwibone bwa Yorodani bwangiritse.$:A Boroga wa muberoshi we, kukoumwereziuguyekandi ibiti byiza cyane bikaba byangiritse. Nimuboroge mwa myela y'i Bashani mwe, kuko ishyamba ritamenwa riguye.A9  Kingura inzugi zawe Lebanoni,umuriroutwike imyerezi yawe.d8A Nanjye nzabaha gukomerera mu Uwiteka, na bo bazagendera mu izina rye. Ni ko Uwiteka avuga./7W Azanyura mu nyanja y'umubabaro, akubiteimiraba yo mu nyanja. Imuhengeri ha Nili hazakama,ubwibone bwa Ashuri buzacishwa bugufi, n'inkoni y'umwami wa Egiputa izavaho.65 Nzongera mbakure no mu gihugu cya Egiputa, mbateranye mbakure muri Ashuri, maze mbageze mu gihugu cy'i Galeyadi n'i Lebanoni, ndetse ntihazabakwira.t5a Nzababiba mu mahanga, bazanyibuka bari mu bihugu bya kure, bazabana amahoro n'abana babo kandi bazagaruka.b4= Nzabahamagaza ikivugirizo mbateranye kuko nabacunguye, kandi bazagwira nk'uko bagwiraga.35 Abefurayimu bazamera nk'intwari, bazishima mu mitima nk'uwishimira vino. Ni koko abana babo bazabireba banezerwe, imitima yabo izanezererwa Uwiteka.52c Ab'inzu ya Yuda nzabaha imbaraga, kandi ab'inzu ya Yosefu nzabakiza mbagarure kuko mbababariye, bazamera nk'abatigeze gucibwa kuko ndi Uwiteka Imana yabo, nzajya mbumvira.+1O Abo bo bazamera nk'intwari ku rugamba iyo ziribatira ababisha mu byondo byo mu mayira, bazarwana kuko Uwiteka ari kumwe na bo, abagendera ku mafarashi bazamwara.50c Muri we hazaturukaibuye rikomeza imfuruka, muri we hazaturukan'urubamborw'ihema. Muri we hazaturukan'umuhetow'intambara, kandi muri we ni ho hazaturukaabatware bose hamwe.D/ Uburakari bwanjye bukongerejwe abungeri kandi nzahana amasekurumey'ihene, kuko Uwiteka Nyiringabo aje gusuraumukumbi we ari wo nzu ya Yuda, azabahindura nk'ifarashi ye nziza mu ntambara.S. Kuko ibishushanyo bisengwa bivugaubusan'abapfumu bakaragura ibinyoma, abanyenzozi bakabeshya bagahumurisha abantuubusa, ni cyo gituma abantu bazimira nk'intama, bakababara cyane kuko batagiraumwungeri.!- = NimusabeUwiteka imvura mu gihe cy'itumba, muyisabe Uwitekauremaimirabyo, na we azabavubiraimvura y'umurindi,umuntu wese azamumerezaubwatsi mu rwuri rwe.*,M Erega kugiraneza kwe ni kwinshi, kandiubwiza bwe na bwo ni bwinshi! Ingano zizatera abasore kubengerana, kandi vino y'umuhamana yo izatera abakobwa kubengerana.+1 Maze uwo munsi Uwiteka Imana yabo izabakiza nk'ukizaumukumbi w'abantu be, bazamera nk'amabuye meza atatse ku ikamba ashyizwe hejuru y'igihugu cye.>*u Uwiteka Nyiringabo azabarinda, bazatsemba ababisha bakandagire ku mabuye y'imihumetso. Bazanywa basahinde nk'abanywi ba vino, buzurenk'uko inzabya zo ku nkokora z'igicaniro zuzura.)- Kandi Uwiteka azahasesekara agaragare hejuru yabo,umwambi weuzagenda nk'umurabyo kandi Umwami Imana izavuza ihembe, ijyane na serwakira y'ikusi.(- Kuko mfoye Yuda nk'umuhetona Efurayimu akamuberaumwambi, kandi abahungu bawe Siyoni, nzabateza abahungu b'i Bugiriki, nzakugirainkota y'intwari.|'q Nimuhindukirire igihome gikomeye, mwa mbohe zifite ibyiringiro mwe. Uyu munsi ndahamya yuko nzabashumbusha kabiri.z&m Kandi nawe ku bw'isezerano ryawe rihamywa n'amaraso, nanjye nkubohoreye imbohe, nzikura mu rwobo rutagira amazi.k%O Efurayimu nzahakura amagare, n'i Yerusalemu nzahakura amafarashi, n'imiheto y'intambara izahashira. Azabwira amahanga iby'amahoro kandiubwami bwe buzahera ku nyanja bugereku yindi, buzahera no ku ruzi bugereno ku mpera y'isi.\$1 Nezerwa cyane wa mukobwa w'i Siyoni we, rangururawa mukobwa w'i Yerusalemu we, doreumwami wawe aje aho uri. Ni we mukiranutsi kandi azanye agakiza, yicishije bugufiagendera ku ndogobe, ndetse no ku cyana cyayo.O# Inzu yanjye nzayigoteshaurugerero ruhangane n'ingaboz'ababisha, kugirango hatagiraunyurahoagenda cyangwa agaruka. Nta muntuurenganyauzongera kubanyura hagati, kuko noneho mbyiboneye n'amaso yanjye.$"A Nzamukuraamaraso mu kanwa, nzamukuran'ibizira mu menyo. Azaba asigaye arokotse abe uw'Imana, azaba nk'umutware w'u Buyudakandi Ekuronihazaba nk'Umuyebusi.[!/ Ibibyarwa ni byo bizatura Ashidodi, kandi Abafilisitiya nzabaca ku bwibone bwabo.R  Abanyashikeloni bazabireba batinye, n'ab'i Gaza bazababara cyane, n'aba Ekuroniibyo bari biringiye bizabahemukira, kandi i Gaza hazaburaumwami, na Ashikeloni abantu bazahashira. Amosi 1.6-8; Zef 2.4-7\1 Dore Umwami Imana izahanyaga, itsinde imbaraga zaho zo ku nyanja kandi hazatwikwa.   Ab'i Tiro bariyubakira igihome, bakarunda ifeza nk'urundaumukungugu, n'izahabu nziza bakayirunda nk'urunda ibyondo byo mu nzira.c? no ku b'i Hamati hegeranye na ho, n'ab'i Tiro n'ab'i Sidoni nubwo ari abanyabwenge cyane.; q Ibyo ijambo ry'Uwiteka rihanura ku gihugu cy'i Hadiraki, rigaturizai Damasiko, kuko abantu n'imiryango ya Isirayeli yose Uwiteka ari we bahanze amaso, Mat 11.21-22; Luka 10.13-14Y+Uwiteka Nyiringabo aravuga ati “Muri iyo minsi, abantu cumi bazava mu mahanga y'indimi zose bafate ikinyita cy'umwambaro w'Umuyudabamubwire bati ‘Turajyana kuko twumvise yuko Imana iri kumwe namwe.’”wNiukurikoko abantu benshi n'amoko akomeye bazaza i Yerusalemu gushakirayo Uwiteka Nyiringabo, no kumusabaumugisha.”+Okandi abaturagebo mu muduguduumwe bazajya mu wundi bavuge bati ‘Nimuze twihute dusabeUwitekaumugisha, dushake Uwiteka Nyiringabo.’Bati ‘Natwe turajyayo.’fEUwiteka Nyiringabo aravuga ati “Muzabona amahanga azanye n'abaturagebo mu midugudumyinshi,“Uwiteka Nyiringabo aravuga ati ‘Kwiyirizaubusabyo mu kwezi kwa kane no mu kwa gatanu, no mu kwa karindwi no mu kwa cumi, bizahindukiraab'inzu y'i Buyudaiminsi y'umunezero n'iy'ibyishimo n'ibirori byiza cyane. Nuko nimukundeukurin'amahoro.’”>wMaze ijambo ry'Uwiteka Nyiringabo rinzaho rivuga ritiKandi ntimukagambanirane mu mitima yanyu, ntimukemere indahiro z'ibinyoma zose kuko ibyo byose ari byo nanga.’”Ni ko Uwiteka avuga.Ibyo muzajya mukorani ibi:umuntu wese ajye avuganaiby'ukurina mugenzi we, mujye muca imanza zitabera z'amahoro muri mu miharuro yanyu.fEna none muri iyi minsi ni ko ngambiriye kugirira Yerusalemu n'inzu y'i Buyudaneza, mwitinya.$A“Kuko Uwiteka Nyiringabo avuga ati ‘Nk'uko nagambiriye kubagirira nabi ubwo ba sogokuruzabanyu bandakazaga simbyibuze, ni ko Uwiteka Nyiringabo avuga,4a Nuko nk'uko mwari mu mahanga muri ibivume, mwa nzu y'i Buyudan'iy'i Bwisirayeli mwe, ni ko nzabakiza. Muzabaabahesha b'umugisha, mwe gutinya ahubwo amaboko yanyu akomere./W Kuko hazabaho imbuto z'amahoro,umuzabibuuzeraimbuto zawo,ubutakabuzeraumwero wabwo, n'ijuru rizatonda ikime cyaryo, ibyo byose nzabiraga abasigaye bo muri ubu bwoko. Ariko noneho abasigaye bo muri ubu bwoko, sinzabamerera nk'uko nabamereye mu bihe byashize. Ni ko Uwiteka Nyiringabo avuga.S Kuko iyo minsi itaragera nta muntu wahembwaga cyangwa itungo, kandiuwinjiraga n'uwasohokaga nta mahoro bari bafite ku bw'abanzi, kuko nateye abantu bose kwangana,umuntu wese nkamuteranya na mugenzi we.i K Uwiteka Nyiringabo aravuga ati “Amaboko yanyu nakomere, yemwe abumva muri iyi minsi amagambo yavuzwe n'abahanuzi, bari bahari ku munsiurufatiro rw'inzu y'Uwiteka Nyiringabo rwashyirwagaho ngo iyo nzu y'urusengero yubakwe. nzabazana bature muri Yerusalemu imbere. Bazaba abantu banjye, nanjye nzaba Imana yabo mu by'ukuri, no mu byo gukiranuka.” Uwiteka Nyiringabo aravuga ati “Dore nzakiza abantu banjye, mbakure mu gihugu cy'iburasirazuba no mu cy'iburengerazuba, 9Uwiteka Nyiringabo aravuga ati “Nubwo bizatangaza abantu bazaba basigaye muri iyo minsi, mbese nanjye byantangaza?”Ni ko Uwiteka Nyiringabo abaza.f EKandi inzira zo ku murwa zizaba zuzuyeabahungu n'abakobwa, bakinira mu mayira yo muri wo.”4aUwiteka Nyiringabo aravuga ati “Hazaba igihe abasaza n'abakecuru bazongera kuboneka mu nzira z'i Yerusalemu,umuntu wese azaba yicumba inshyimbo kuko azaba ashaje cyane..UUwiteka aravuga ati “Ngarutse i Siyoni nzatura muri Yerusalemu imbere, kandi i Yerusalemu hazitwa Umurwa w'ukuri,umusoziw'Uwiteka Nyiringabouzitwa Umusoziwera.”ta“Uwiteka Nyiringabo aravuga ati ‘Mfuhiyei Siyoni ifuhe ryinshi, mpafuhiyemfiteuburakari bwinshi.’”= wNuko ijambo ry'Uwiteka Nyiringabo rinzaho rivuga riti`9ahubwo nzabatatanisha serwakira bajye mu mahanga yose batigeze kumenya. Nuko bahavuye igihugu gisigara ariumwirare, ntihagiraukunda kuhacacyangwa kuhagaruka, kuko igihugu cy'igikundiro bari bagihinduye amatongo.”uc Maze kuko yaranguruyebakanga kumva, ni ko bizaba, bazarangururanange kumva, ni ko Uwiteka Nyiringabo avuga,\1 Ndetse binangiye imitima imera nk'ubutare, ngo batumva amategeko n'amagambo Uwiteka Nyiringabo yatumishijeumwuka we, ayavugiramu bahanuzi ba kera. Ni cyo cyatumyeuburakari bwinshi buturukaku Uwiteka Nyiringabo.O “Ariko banga kumva banteraumugongo, bakipfuka mu matwi ngo batumva.xi Kandi mwe kurenganya abapfakazi n'impfubyi, n'abanyamahanga n'abatindi, ntimukagambanirane mu mitima yanyu.’ “Uwiteka Nyiringabo yaravuze ati ‘Nimuce imanza zitabera, kandi ati: Umuntu wese agirire mugenzi we imbabazi n'impuhwe.>~wMaze ijambo ry'Uwiteka riza kuri Zekariya rivuga ritiE}Mbese ibyo si byo Uwiteka yavugiyemu bahanuzi ba kera, ubwo i Yerusalemu hari hagituwe hakiri amahoro, n'imiduguduyaho ihakikije n'iy'ikusi n'iyo mu bibaya ubwo yari ikirimo abantu?’”U|#Kandi iyo murya cyangwa iyo munywa, si mwe mwiriraubwanyu kandi mukinywera?S{“Bwira abantu bo mu gihugu bose n'abatambyi uti ‘Ubwo mwajyaga mwiyirizaubusa, mukarira mu kwezi kwa gatanu n'ukwa karindwi muri iyo myaka uko ari mirongo irindwi, ubwo ni jyewe mwiyiririzagaubusa?>zwNuko ijambo ry'Uwiteka Nyiringabo rinzaho rivuga ritiNybari baje no kuvuganan'abatambyi bo mu nzu y'Uwiteka Nyiringabo n'abahanuzi bati “Mbese nkomeze njye ndira mu kwezi kwa gatanu, nitandukanye nk'uko nabigenzaga muri iyo myaka yose uko ingana?”rx]Ubwo ab'i Beteli bari batumye Shareseri na Regemumeleki n'abagaragu babo ngo baze gusabaUwitekaumugisha, w Mu mwaka wa kane wo ku ngoma ya Dariyo, ijambo ry'Uwiteka ryaje kuri Zekariya, ku munsi wa kane w'ukwezi kwa cyenda kwitwa Kisilevu.Hv “Kandi abazaba bari kure bazaza bubakemu rusengero rw'Uwiteka, maze muzamenye yuko Uwiteka Nyiringabo ari we wabantumyeho. Ibyo bizasohora nimugiraumwete wo kumvira Uwiteka Imana yanyu.”{uoAyo makamba azaba aya Helemu na Tobiya, na Yedaya na Heni mwene Zefaniya, azabaurwibutso mu rusengero rw'Uwiteka.5tc Ni koko ni weuzubakaurusengero rw'Uwiteka, azagira icyubahiro, azicara ku ntebe y'ubwami ategeke, kandi azabaumutambyi ku ntebe ye. Bombi bazahuza inama zizana amahoro.’s# Umubwire uti ‘Uwiteka Nyiringabo aravuga ati: Doreumuntu witwa Shamiuzumbūra azamera ahantu he, kandi ni weuzubakaurusengero rw'Uwiteka._r7 Bazaguhe ifeza n'izahabuuremeamakamba,uyambike Yosuwa mwene Yosadakiumutambyi mukuru.q5 “Akira amaturo y'abo banyagano, Heludayina Tobiya na Yedaya, kandi uwo munsiuzajye kwa Yosiya mwene Zefaniya, ni ho bazaba bari bavuye i Babuloni..pW Ijambo ry'Uwiteka rinzaho rivuga ritio)Maze arampamagara arambwira ati “Ariya ajya mu gihugu cy'ikasikazi, yurūyeumwuka wanjyew'uburakari nari narakariye igihugu cy'ikasikazi.”%nCAy'amagaju asohotse ashaka kugenda isi yose ayicuraganamo, aravuga ati “Nimusohoke mugende isi yose muyicuraganemo.”Nuko agenda isi yose ayicuraganamo.(mIRiriya gare rikururwa n'amafarashi y'imikara rirajya mu gihugu cy'ikasikazi, ay'imyeru yaje ayakurikiye n'ay'amabara y'ibitanga, arajya mu gihugu cy'ikusi.”vleMarayika aransubizaati “Biriya ni imiyaga ine yo mu ijuru, ivuye guhagarara imbere y'Umwami nyir'isi yose.Wk'Maze mbaza marayika twavuganaga nti “Biriya bisobanurwa bite, nyagasani?”ljQKu igare rya gatatu hari amafarashi y'imyeru, no ku rya kane hari ay'ibigina y'amabara y'ibitanga.`i9Ku igare rya mbere hari amafarashi y'amagaju, ku rya kabiri hari amafarashi y'imikara.{h qNdongera nuburaamaso, ngiye kubonambona amagare ane aturukahagati y'imisozi ibiri, kandi iyo misozi yari imiringa.~gu Aransubizaati “Bagiye kubakira uwo mugoreinzu mu gihugu cy'i Shinari, niyuzuraazashyirwa ukwe muri icyo gihugu.”Kf Mbaza marayika twavuganaga nti “Iriya ndengo barayijyana he?”>eu Nuko nuburaamaso ngiye kubonambona abagore babiri basohotse bafiteumuyagamu mababa yabo, kandi bari bafite amababa nk'ay'igishondabagabo, baterura iyo ndengo bayitwarira mu kirere.}dsAti “Uyu ni we Bugome.”Maze amujugunya mu ndengo imbere, akubitaho uwo mutemeri w'ibatiuremereye ku musozowayo.Tc!Kandi doreumutemeri w'ibatiupfunduwe, mbonaumugorewicaye imbere mu ndengo. bNdabaza nti “Kiriya ni iki?”
Aransubizaati “Kiriya ni indengo isohotse.”Kandi ati “Mu gihugu cyose uko ni ko basa.”sa_Maze marayika twavuganaga arasohoka arambwira ati “Nonehouburaamasourebekiriya gisohotse uko kimeze.”F`Uwo muvumo nzawohereza, ni ko Uwiteka Nyiringabo avuga, winjire mu nzu y'umujurano mu nzu y'urahira izina ryanjye ibinyoma. Uzaba mu mazu yabo imbere,uyatwikane n'ibiti n'amabuye byayo.”(_IArambwira ati “Uwo niumuvumowoherejwe gukwira isi yose, ku ruhande rumweuhamya yukouwibawese azakurwaho, ku rundiuhamya yukourahiraibinyoma wese azakurwaho.'^GArambaza ati “Ubonye iki?”
Ndamusubizanti “Mbonyeumuzingo w'igitabouguruka,uburebure bwawo ni mikono makumyabiri, n'ubugaribwawo ni mikono cumi.”P] Nuko nongera kūbura amaso, ngiye kubonambonaumuzingo w'igitabouguruka.~\uArambwira ati “Ariya mashami ni ba bantu babiri bejeshejwe amavuta, bahora bahagaze imbere y'Umwami w'isi yose.”`[9 Arambaza ati “Ariya ntuzi uko asobanurwa?”
Ndamusubizanti “Oya nyagasani.”:Zm Nongera kumubazaubwa kabiri nti “Ariya mashami y'imyelayo abiri, ari impande zombi z'imibirikira y'izahabu uko ari ibiri, akīkamuramoamavuta asa n'izahabu asobanurwa ate?”Y! Ndongera ndamubazanti “Iriya myelayo uko ari ibiri, umwe uri iburyo bw'igitereko cy'amatabaza, undiukabaibumosobwacyo isobanurwa ite?”)XK “Mbese hariuwahinyura imishinga? Kandi bazanezerwa babonye timazi mu ntoki za Zerubabeli, kandi ibyo birindwi ni byo maso y'Uwiteka acuragana mu isi yose.”&WE “Amaboko ya Zerubabeli ni yo yashyizehourufatiro rw'iyi nzu, kandi amaboko ye ni yo azayuzuza, maze muzamenye yuko Uwiteka Nyiringabo ari we wabantumyeho.0V[Ijambo ry'Uwiteka ryongera kunzaho riti,UQ“Wa musozimuniniwe, wiyita iki? Imbere ya Zerubabeliuzabaikibaya. Azazana n'ibuye risumba ayandi, barangururebati ‘Nirihabweumugisha! Nirihabweumugisha!’”8TiAransubizaati “Ijambo Uwiteka atumye kuri Zerubabeli ngiri ati ‘Si ku bw'amaboko kandi si ku bw'imbaraga, ahubwo ni ku bw'Umwuka wanjye.’Ni ko Uwiteka Nyiringabo avuga.vSeMarayika twavuganaga arambaza ati “Ibyo ntuzi uko bisobanurwa?”
Ndamusubizanti “Oya, nyagasani.”YR+Ndongera mbaza marayika twavuganaga nti “Ibyo bisobanurwa bite, nyagasani?”kQOKandi impande zombi hari imyelayo ibiri, umwe wari iburyo bw'urwabya, undi wari ibumosobwarwo.”'PGarambaza ati “Ubonye iki?”
Ndamusubizanti “Ndarebye mbona igitereko cy'itabaza cy'izahabu cyose, kandi mbonye n'urwabya rwacyo ruteretse hejuru yacyo, mbona n'amatabaza arindwi yo kuri cyo. Kandi ayo matabaza ari hejuru yacyo yose, itabaza ryose ryari rifite imiheha irindwi.cO AMarayika twavuganaga agaruka aho ndi, arankangura nk'ukoumuntu akangurwa akava mu bitotsi,N7 Uwo munsi muzahamagarana,umuntu wese ahamagare mugenzi we, muce agashingwe munsi y'umuzabibu no munsi y'umutini.’”Ni ko Uwiteka Nyiringabo avuga.?Mw Dore ibuye nshinze imbere ya Yosuwa, ku ibuye rimwe hari amaso arindwi, nzarikebaho amabara, ni ko Uwiteka Nyiringabo avuga, kandi gukiranirwa kw'icyo gihugu nzagukurahoumunsi umwe.$LAUmva yewe Yosuwaumutambyi mukuru, wowe na bagenzi bawe bahora imbere yawe, kuko abo ari abantu b'ikimenyetso. Dore nzazanaumugaragu wanjye Shamiuzumbūra.`K9“Uwiteka Nyiringabo aravuze ati ‘Nuko nugendera mu nzira zanjye kandiukitondera ibyo nagutegetse, naweuzacira inzu yanjye imanza n'ibikari byanjyeuzabirinda, nanjye nzagushyira mu byegera muri aba bahagaze aha.6JgMarayika w'Uwiteka ahamiriza Yosuwa cyane ati*IMNdategeka nti “Nimumwambike igitambaro cyiza mu mutwe.”Nuko bamwambika igitambaro cyiza mu mutwe, bamwambika n'imyenda. Marayika w'Uwiteka yari ahagaze aho. Yewe Siyoni wicaranye n'umukobwa w'i Babuloni, irukaucike!=- “Ngaho, ngaho, nimuhunge muve mu gihugu cy'ikasikazi, ni ko Uwiteka avuga, uko ibirere ari bine, ni byo nabatatanirijemo. Ni ko Uwiteka avuga.|<q Ni jyeuzababera inkike y'umuriroihakikije, kandi ni jyeuzahabera icyubahiro imbere muri wo.’Ni ko Uwiteka avuga.;3aramubwira ati “Nyarukaubwire uwo musoreuti ‘I Yerusalemu hazaturwa hamere nk'imiduguduitagira inkike, kuko abantu n'amatungo bizahaba byinshi.P:Maze marayika twavuganaga arasohoka, marayika wundi aza kumusanganira,9wNdamubazanti “Urajya he?”
Ati “Ndajya kugerai Yerusalemu ngo ndebeubugarin'uburebure bwaho uko bureshya.”R8Nuko nuburaamaso, ngiye kubonambonaumuntuufiteumugozimu ntoki wo kugera.7-Ndamubazanti “Bariya bazanywe n'iki?”
Aransubizaati “Uzi ko aya mahembe ari yo yatatanije Abayuda ntihagirauweguraumutwe, none rero bariya bazanywe no kuyirukanano gukubitahasi amahembe y'amahanga, yajyaga ahagurukirizwa guteraigihugu cy'Abayuda akabatatanya.”'6IUwiteka anyereka abacuzi bane.5/Mbaza marayika twavuganaga nti “Biriya ni ibiki?”Aransubizaati “Biriya ni yo mahembe yatatanije Abayuda n'Abisirayeli n'ab'i Yerusalemu.”94 oMaze nuburaamaso, ngiye kubonambona amahembe ane.W3 )“Ongeraurangurureuvugeuti: Uwiteka Nyiringabo aravuga ati ‘Muzabona imiduguduyanjye yongeye kuzuraibyiza biyisaguke, Uwiteka azongera kumarai Siyoniumubabaro, kandi azongera guhitamo i Yerusalemu.’”22 _Ni cyo gituma Uwiteka avuga ati ‘Ngarukiyei Yerusalemu mpafitiye imbabazi. Inzu yanjye izahubakwa, ni ko Uwiteka Nyiringabo avuga, i Yerusalemu hazagereshwaumugozi.’ 1  Kandi ndakariye amahanga yirayeuburakari bwinshi, kuko narakariyeAbisirayeli buhoro, ariko bo babagiriye nabi birenzeurugero.’0 )Marayika twavuganaga arambwira ati “Rangururauvugecyane uti: Uwiteka Nyiringabo aravuga ati ‘Mfuhiyei Yerusalemu n'i Siyoni ifuhe ryinshi.J/  Uwiteka asubizamarayika twavuganaga amagambo meza amaraumubabaro... W Marayika w'Uwiteka arabasubizaati “Uwiteka Nyiringabouzageza ryari kutababarira i Yerusalemu n'imiduguduy'u Buyuda, kandiumazeimyaka mirongo irindwiubarakariye?” -  Basubizamarayika w'Uwiteka wariuhagaze hagati y'imihadasi bati “Twagenze isi yose, kandi dore isi yose iratuje ifite ihumure.”h, K Umuntu wariuhagaze hagati y'imihadasi aravuga ati “Abo ni abo Uwiteka yatumye kugenda isi.”s+ a Maze ndabaza nti “Ibi ni ibiki, Nyagasani?”
Marayika twavuganaga aransubizaati “Ndabikubwira.”<* sNijoro nagiye kubonambonaumuntuuhetswe n'ifarashi y'igaju, ahagaze hagati y'ibiti by'imihadasi byo mu kabande, kandi inyuma ye hari amafarashi y'amagaju n'ay'ubugondo n'ay'imyeru.Z) /Ku munsi wa makumyabiri n'ine wo mu kwezi kwa cumi na kumwe, ari ko kwezi kwitwa Shebati, mu mwaka wa kabiri wo ku ngoma ya Dariyo, ijambo ry'Uwiteka ryaje kuri Zekariya mwene Berekiya mwene Idoumuhanuzi riti: ( Amagambo yanjye n'amategeko yanjye nategetse abagaragu banjye b'abahanuzi, aho ntibyasohoye kuri ba sogokuruza? Hanyuma bisubiyemo baravuga bati ‘Uwiteka Nyiringabo yagambiriye kuzatwitura ibihwanye n'ingeso zacu n'ibyo twakoze, none ni ko yadukoreye.’”D' Ba sogokuruzabanyu bari he? Mbese abahanuzi bahoraho iteka?w& iMwe gusa na ba sogokuruzabanyu abahanuzi ba kera babwiraga baranguruyebati: Uwiteka Nyiringabo aravuga ati ‘Nimuhindukiremuve mu ngeso zanyu mbi no mu byo mukorabibi’, maze ntibumve kandi nanjye ntibantege amatwi. Ni ko Uwiteka avuga. % Ni cyo gitumauzababwira uti ‘Uwiteka Nyiringabo aravuga ati: Nimungarukirenanjye nzabagarukira.’Ni ko Uwiteka Nyiringabo avuga.7$ k“Uwiteka yarakariye ba sogokuruzabanyu cyane.# #Mu kwezi kwa munani, mu mwaka wa kabiri wo ku ngoma ya Dariyo, ijambo ry'Uwiteka ryaje kuri Zekariya mwene Berekiya mwene Idoumuhanuzi ritiV"%Uwo munsi, ni ko Uwiteka Nyiringabo avuga, nzakujyana Zerubabeli we, mugaragu wanjye mwene Sheyalutiyeli, ni ko Uwiteka avuga, nzakugiraikimenyetso kuko nagutoranyije.’”Ni ko Uwiteka Nyiringabo avuga.v!ekandi nzubikaintebe z'ubwami z'ibihugu byose, kandi nzarimbura imbaraga z'ibihugu by'abanyamahanga byose. Nzubikaamagare y'intambara n'abayagenderamo, kandi amafarashi n'abayagenderaho bazagwana,umuntu wese yicwe n'inkota ya mugenzi we.M “Bwira Zerubabeliumutegeka w'u Buyudauti ‘Nzatigisa ijuru n'isidAIjambo ry'Uwiteka riza kuri Hagayi ubwa kabiri ku munsi wa makumyabiri n'ine w'ukwezi riti+Mbese hari amasaka akiri mu bigega? Ndetseuruzabibu n'umutini, n'umukomamanga n'umwelayo ntibicyera, arikouhereye uyu munsi nzabahaumugisha.”2]Ndabinginga mutekereze ibizabauhereye none no mu bihe bizaza, kuva ku munsi wa makumyabiri n'ine w'ukwezi kwa cyenda, igiheurufatiro rw'urusengero rw'Uwiteka rushinzwe.Nabateje amapfa no kuma n'uruhumbu n'uruburabyonona ibyo mwakoraga n'amaboko yanyu byose, ariko ntimwangarukiye. Ni ko Uwiteka avuga.CIcyo gihe cyoseuwageraga ku miba ikwiriye kuvamoincuro makumyabiri havagamo icumi gusa,uwageraga ku muvurewa vino yibwira ko azavanamo incuro mirongo itanu, yavanagamo makumyabiri gusa.None ubu ndabinginga mutekereze ibyababayehouhereye icyo gihe kugezaubu, nta buye ryari ryagerekwa ku rindi mu rusengero rw'Uwiteka.\1Maze Hagayi arabasubizaati “Ni ko n'uyu muryangoumeze, n'ubu bwoko buri imbere yanjye ni ko bumeze, ni ko Uwiteka avuga, kandi ni ko ibintu bakoresha amaboko yabo bimera, kandi n'icyo bantura cyose kiranduye.&E Maze Hagayi arababaza ati “Umuntu wandujwe n'uko akoze ku ntumbi, yakora kuri ibyo bintu byakwandura?”
Abatambyi baramusubizabati “Byakwandura.”  ‘Umuntu yajyana inyama yera mu kinyita cy'umwambaro we, agakoza icyo kinyita ku mutsima cyangwa ku byokurya byatetswe, cyangwa muri vino cyangwa mu mavuta ya elayo, cyangwa mu byokurya bindi aho byaba ibyera?’”
Abatambyi baramusubizabati “Oya.” ~~R}}|{{Ezyyuxwwvv}uussIrZqqposnmmm9lYkk-jii.hggMffeddcbba7`__S^P]] \b\[ ZJYYfXX&WyVVZUTTKSSZRRRJQQQ"PPyP"OOO7NNsN$MMvLKKgJJ]IIfIHH GG=FFrEE?DDCCDBBAA@??6>>`>==<<;;X::9993877f7 66 558444(33E2|211R0006///.s. -Z- ,,++<**)))?)((l(*'''?&&T%%l$$a##H"`!!y y nZ\Dj9`v r L`Y$8 c x  Z 5 *CQ3i7?$^A“Ibyejejwe by'Imana ntimukabihe imbwa, kandi n'imaragarita zanyu ntimukazite imbere y'ingurube, kugirango zitaziribata maze zikabahindukirana zikabarya.]yWa ndyarya we, banza wikuremoumugogouri mu ryawe jisho, kuko ari bwo wabona ukoutokora agatotsi mu jisho rya mwene so.\Cyangwa wabasha ute kubwira mwene so uti ‘Henga ngutokore agatotsi mu jisho ryawe’, kandiugifiteumugogomu jisho ryawe?k[ONi iki gitumaubonaagatotsi kari mu jisho rya mwene so, ariko ntiwite ku mugogouri mu jisho ryawe?`Z9kukourubanza muca ari rwo muzacirwa namwe,urugeromugeramo ari rwo muzagererwamo namwe.UY %“Ntimugacire abandiurubanza mu mitima yanyu kugirango namwe mutazarucirwa,qX["Ntimukiganyire mutekereza iby'ejo, kuko ab'ejo baziganyira iby'ejo. Umunsi woseukwiranye n'ibibi byawo.eWC!Ahubwo mubanze mushakeubwami bw'Imana no gukiranuka kwayo, ni bwo ibyo byose muzabyongerwa.]V3 Kuko ibyo byose abapagani babishaka, kandi So wo mu ijuru azi ko mubikwiriye byose.|Uq“Nuko ntimukiganyire mugirango ‘Tuzarya iki?’Cyangwa ngo ‘Tuzanywa iki?’Cyangwa ngo ‘Tuzambara iki?’T+Ariko Imana ubwo yambikaubwatsi bwo mu gasozi ityo, burihonone ejo bakabujugunya mu muriro, ntizarushaho kubambika mwa bafite kwizera guke mwe?dSAkandi ndababwira yuko Salomo mu bwiza bwe bwose, atarimbaga nk'akarabyo kamwe ko muri ubu.R“None se ikibaganyisha imyambaro ni iki? Mutekerezeuburabyo bwo mu gasozi uko bumera: ntibugiraumurimo, ntibubohaimyenda,DQNi nde muri mwe wiganyira wabasha kwiyungurahoumukonoumwe?P-Nimurebeibigurukamu kirere: ntibibiba, ntibisarura, ntibihunikamu bigega, kandi So wo mu ijuru arabigaburirana byo. Mwebwe se ntimubiruta cyane?O“Ni cyo gitumye mbabwira nti: ntimukiganyire ngo mutekerezeubugingo muti ‘Tuzarya iki?’Cyangwa muti ‘Tuzanywa iki?’Ntimwiganyire ngo mutekereze iby'umubiriwanyu ngo ‘Tuzambara iki?’Mbeseubugingo ntiburutaibyokurya,umubirinturutaimyambaro?N'“Nta wucyeza abami babiri kuko yakwanga umwe agakunda undi, cyangwa yaguma kuri umwe agasuzuguraundi. Ntimubasha gukorera Imana n'ubutunzi.Mariko niriba ribi,umubiriwawe wose ubaufiteumwijima. Nukoumucyoukurimonubaumwijima, mbega uwo mwijima uko uba ari mwinshi!eLC“Itabaza ry'umubirini ijisho. Ijisho ryawe nirireba neza,umubiriwawe wose ubaufiteumucyo,?Kykuko ahoubutunzi bwawe buri ari ho n'umutimawaweuzaba.nJUAhubwo mwibikireubutunzi mu ijuru, aho inyenzi n'ingese zitaburya, n'abajura ntibacukurengo babwibe,jIM“Ntimukībikireubutunzi mu isi, aho inyenzi n'ingese ziburya, kandi abajura bacukurabakabwiba.yHkkugirango abantu batamenya ko wiyirijeubusakeretse So uri ahiherereye, kandi Sourebaibyiherereye azakugororera.PGAriko weho niwiyirizaubusawisige amavuta mu mutwe, wiyuhagire mu maso,IF “Kandi nimwiyirizaubusantimukabenk'indyarya zigaragazaumubabaro, kuko bagaragazaumubabaro kugirango abantu babarebe ko biyirijeubusa. Ndababwiraukuriyuko bamaze kugororerwa ingororano zabo.QEariko nimutababarira abantu, na So na we ntazabababarira ibyaha byanyu.ZD-“Kuko nimubabarira abantu ibyaha byabo, na So wo mu ijuru azabababarira namwe,C Ntuduhāne mu bitwoshya,
AhubwoudukizeUmubi,
Kukoubwami n'ubushobozi n'icyubahiro ari ibyawe,
None n'iteka ryose. Amen. ’RB Uduharire imyenda yacu,
Nk'uko natwe twahariye abarimo imyenda yacu,1A] Uduhe none ibyokurya byacu by'uyu munsi,T@! Ubwami bwawe buze,
Ibyoushaka bibeho mu isi,
Nk'uko biba mu ijuru.a?; Nuko musenge mutya muti
“‘Data wa twese uri mu ijuru,
Izina ryawe ryubahwe,F>Nuko ntimugasena bo, kuko So azi ibyo mukennye mutaramusaba."==“‘Namwe nimusenga, ntimukavuge amagambo muyasubiramo hato na hato nk'uko abapagani bagira, bibwira ko kuvugaamagambo menshi ari byo bituma bumvirwa.<Wehoho nusenga ujye winjira mu nzuubanzeukingeurugi,uherekousenge So mwihereranye. Nuko Sourebaibyiherereye azakugororera.7;g“‘Nimusenga ntimukamere nk'indyarya, kuko bakunda gusenga bahagaze mu masinagogi no mu nzira ngo abantu babarebe. Ndababwiraukuriyuko bamaze kugororerwa ingororano zabo.U:#ahubwougireubuntu bwawe wiherereye. Nuko Sourebaibyiherereye azakugororera.`99Ahubwo wowe ho nugiraubuntu,ukubokokwawe kw'ibumosokwe kumenya icyo ukw'iburyo gukora,A8{“‘Ahubwo nugiraubuntu, ntukavuze ihembe imbere yawe nk'uko indyarya zigira mu masinagogi no mu nzira ngo bashimwe n'abantu. Ndababwiraukuriyuko bamaze kugororerwa ingororano zabo.7 7“‘Mwirinde, ntimugakorere ibyiza byanyu imbere y'abantu kugirango babarebe, kuko nimugiramutyo ari nta ngororano muzagororerwa na So wo mu ijuru.@6{0Namwe mube mukiranutse nk'uko So wo mu ijuru akiranuka.f5E/Nimuramutsa bene wanyu bonyine, abandi mubarusha iki? Mbese abapagani na bo ntibagira batyo?b4=.Nimukunda ababakunda gusa, muzahembwa iki? Mbese abakoresha ikoro na bo ntibagira batyo?3-ni bwo muzabaabana ba So wo mu ijuru, kuko ategeka izuba rye kurasira ababi n'abeza, kandi abakiranuka n'abakiranirwa abavubiraimvura.W2',Ariko jyeweho ndababwira nti ‘Mukunde abanzi banyu, musabire ababarenganya,S1+“Mwumvise ko byavuzwe ngo ‘Ukunde mugenzi wawe, wangeumwanzi wawe.’=0u*Ukwakaumuhekandiushaka kugutirantumwerekezeumugongo.N/)ugutegetse kujyana na we mu gikingi kimwe,umujyane no mu cya kabiri.N.(umuntu nashaka kukuburanya ngo agutware ikanzu yawe,umuhen'umwitero,-}'Ariko jyeweho ndababwira kutabuzaumuntu mubi kubagirira nabi:ugukubiseurushyimu musayaw'iburyo,umuhinduriren'uw'ibumoso,b,=&“Mwumvise ko byavuzwe ngo ‘Ijisho rihōrerwe irindi, n'iryinyo rihōrerwe irindi.’b+=%Ahubwo ijambo ryanyu ribe ‘Yee, Yee’, ‘Oya, Oya’, ibirenze ibyo biturukaku Mubi.a*;$Kandi ntuzarahireumutwe wawe, kukoutabasha kweza agasatsi kamwe cyangwa ngo ukīrabuze.q)[#cyangwa isi kuko ari yo ntebe y'ibirenge byayo, cyangwa i Yerusalemu kuko ariururembo rw'Umwamiukomeye.a(;"Ariko jyeweho ndababwira kutarahira rwose, naho ryaba ijuru kuko ari ryo ntebe y'Imana,|'q!“Kandi mwumvise ko abakera babwiwe ngo ‘Ntukarahire ibinyoma, ahubwouzakorere Umwami Imana ibyo wayirahiye.’& Ariko jyeweho ndababwira yukoumuntu weseusendaumugorewe atamuhoragusambana, aba amuteyegusambana, kandiuzacyurauwasenzwe azaba asambanye.X%)“Kandi byaravuzwe ngo ‘Uzasendaumugorewe, amuheurwandiko rwo kumusenda.’$3N'ikiganza cyawe cy'iburyo nikikugusha,ugiceugitekure. Ibyiza ni uko waburaurugingo rwawe rumwe, biruta koumubiriwawe wose wajugunywamuri Gehinomu.!#;Ijisho ryawe ry'iburyo nirigushuka rikakugusha,urinogoreuritekure. Ibyiza ni uko wapfa ijisho rimwe, biruta koumubiriwawe wose wajugunywamuri Gehinomu.j"MJyeweho ndababwira yukoumuntu weseurebaumugoreakamwifuza, aba amaze gusambana na we mu mutimawe.8!k“Mwumvise ko byavuzwe ngo ‘Ntugasambane.’e CNdakubwiraukuriyukoutazavamo rwose, keretse wishyuyeumwenda wose hadasigaye ikuta na rimwe.“Wikiranure vuba n'ukuregamukirimu nzira,ukuregaye kugushyikirizaumucamanza,umucamanza ataguhaumusirikare akagushyira mu nzu y'imbohe.pYusigeituro ryawe imbere y'igicaniroubanzeugende wikiranure na mwene so,uherekougarukeutureituro ryawe.W'Nuko nujyana ituro ryawe ku gicaniro,ukahibukiramwene so ko afite icyo mupfa,{oAriko jyeweho ndababwira yukoumuntu weseurakarira mwene se akwiriye guhanwa n'abacamanza,uzatuka mwene se ati ‘Wa mupfu we’, akwiriye guhanirwa mu rukiko,uzabwira mwene se ati ‘Wa gicucu we’, akwiriye gushyirwa mu murirow'i Gehinomu.^5“Mwumvise ko abakera babwiwe ngo ‘Ntukice,uwicaakwiriye guhanwa n'abacamanza.’yKandi ndababwira yuko gukiranuka kwanyu nikutaruta ukw'abanditsi n'ukw'Abafarisayo, mutazinjira mu bwami bwo mu ijuru.c?Nukouzicarimwe ryo muri ayo mategeko naho ryaba ryoroshye hanyuma y'ayandi, akigisha abandi kugirabatyo, mu bwami bwo mu ijuru azitwa mutoyarwose. Arikouzayakora akayigisha abandi, mu bwami bwo mu ijuru azitwa mukuru.7Kandi ndababwiraukuriyuko ijuru n'isi kugezaaho bizashirira, amategeko atazavaho inyugutiimwe cyangwa agace kayo gato, kugezaaho byose bizarangirira.q[“Mwitekereza ko naje gukurahoamategeko cyangwa ibyahanuwe. Sinaje kubikuraho, ahubwo naje kubisohoza.Abe ari koumucyo wanyuubonekera imbere y'abantu, kugirango babone imirimo yanyu myiza, bahereko bahimbaze So wo mu ijuru.wNta bakongeza itabaza ngo baritwikirize intonga, ahubwo barishyira ku gitereko cyaryo rikamurikira abari mu nzu bose.V%“Muriumucyo w'isi. Umuduguduwubatswe ku mpinga y'umusozintubasha kwihisha.   “Muriumunyu w'isi. Mbeseumunyu nukayukauzaryoshywa n'iki? Nta cyo ubaukimaze keretse kujugunywahanze, abantu bakawukandagira.w Muzanezerwe, muzishime cyane kuko ingororano zanyu ari nyinshi mu ijuru, kuko ari ko barenganyije abahanuzi ba mbere.dA “Namwe muzahirwa ubwo bazabatuka bakabarenganya, bakababeshyera ibibi byinshi babampora.U# Hahirwa abarenganyirijwe gukiranuka,
Kukoubwami bwo mu ijuru ariubwabo.E Hahirwa abakiranura,
Kuko ari bo bazitwa abana b'Imana.EHahirwa ab'imitima iboneye,
Kuko ari bo bazabona Imana.> wHahirwa abanyambabazi,
Kuko ari bo bazazigirirwa.T !Hahirwa abafite inzara n'inyota byo gukiranuka,
Kuko ari bo bazahazwa.< sHahirwa abagwa neza,
Kuko ari bo bazahabwa isi.7 iHahirwa abashavura,
Kuko ari bo bazahozwa.S “Hahirwa abakene mu mitima yabo,
Kukoubwami bwo mu ijuru ariubwabo.5Aterura amagambo atiT #Abonye abantu benshi azamukaumusozi, maze kwicara abigishwa be baramwegera.wgAbantu benshi baramukurikira bavuye i Galilaya n'i Dekapoli, n'i Yerusalemu n'i Yudayano hakurya ya Yorodani.-SInkuru ye yamamara i Siriya yose, bamuzanira abarwayi bose n'indembe barwaye indwara zitari zimwe, n'abatewe n'abadayimoni, n'abarwaye ibicuri n'ibirema arabakiza.)Yesu agenderera ab'i Galilaya hose, abigishiriza mu masinagogi yabo ababwiraubutumwa bwiza bw'ubwami, akiza n'indwara zose n'ubumugabw'abantu.7iUwo mwanya basigaubwato na se, baramukurikira.;oYicumye imbere abona abandi bavandimwe babiri, umwe ni Yakobo mwene Zebedayo na Yohana mwene se, bari mu bwato hamwe na se Zebedayo bapfundikanya inshundura zabo, arabahamagara.5eUwo mwanya basiga inshundura baramukurikira.I Arababwira ati “Nimunkurikire nzabagire abarobyi b'abantu.”*MAgenda iruhande rw'inyanja y'i Galilaya abona abavandimwe babiri, Simoni witwaga Petero na Andereya mwene se, barobeshaurushundura mu nyanja kuko bari abarobyi.f~EYesu ahera ubwo atangira kwigisha avuga ati “Mwihane kukoubwami bwo mu ijuru buri hafi.”}/Abantu bari bicaye mu mwijima babonyeumucyo mwinshi,
kandi abari bicaye mu gihugu cy'urupfu no mu gicucu cyarwo,
Bamurikirwa n'umucyo.”u|c“Mu gihugu cya Zebulunina Nafutali,
Hafi y'inyanja hakurya ya Yorodani,
N'i Galilaya y'abapagani,6{gngo ibyavuzwe n'umuhanuzi Yesaya bisohore ngolzQ Yimuka i Nazareti atura i Kaperinawumu,umuduguduuri ku nyanja mu rugabano rwa Zebulunina Nafutali,Gy Yesu yumvise ko babohesheje Yohana, aragenda ajya i Galilaya.Hx  Umwanzi aherako aramureka, maze haza abamarayika baramukorera.wy Yesu aramubwira ati “Genda Satani, kuko handitswe ngo ‘Uramye Uwiteka Imana yawe, abe ari youkorera yonyine.’”Iv  aramubwira ati “Biriya byose ndabiguha nupfukamaukandamya.”vueUmwanzi arongera amujyana mu mpinga y'umusozimuremure cyane, amwerekaubwami bwose bwo mu isi n'ubwiza bwabwo_t7Yesu aramusubizaati “Kandi handitswe ngo ‘Ntukagerageze Uwiteka Imana yawe.’”Dsaramubwira ati “Niba uri Umwana w'Imana, ijugunye hasi kuko handitswe ngo
‘Izagutegekera abamarayika bayo,
Bakuramire mu maboko yabo,
Ngoudakubitaikirenge ku ibuye.’”SrMazeumwanzi amujyana ku murwa wera, amuhagarika ku gasongero k'urusengeroqAramusubizaati “Handitswe ngo ‘Umuntu ntatungwan'umutsima gusa, ahubwo atungwan'amagambo yose ava mu kanwa k'Imana.’”rp]Umushukanyi aramwegera aramubwira ati “Niba uri Umwana w'Imana, bwira aya mabuye ahinduke imitsima.”Ooamaze iminsi mirongo ine n'amajoro mirongo ine atarya, abona gusonza.Cn Maze Yesu ajyanwa n'Umwuka mu butayukugeragezwa n'umwanzi,bm=maze ijwi rivugiramu ijuru riti “Nguyu Umwana wanjye nkunda nkamwishimira.”Luka 9.35~luYesu amaze kubatizwa uwo mwanya ava mu mazi, ijuru riramukingukiraabona Umwuka w'Imana amanuka asa n'inuma amujyaho,xkiYesu aramusubizaati “Emeraubikore, kuko ari byo bidukwiriye ngo dusohoze gukiranuka kose.”Aherako aremera.jjMNa we ashaka kumuhakanira ati “Ko ari jye wariukwiriye kubatizwa nawe, none ni woweunsanze?”Xi) Icyo gihe Yesu ava i Galilaya ajya kuri Yorodani, asanga Yohana ngo amubatize.h intara ye iri mu kubokokwe kandi azeza imbuga ye cyane, amasaka ye azayahunikamu kigega, arikoumuramawo azawucanishaumuriroutazima.”.gU Jyeweho ndababatirisha amazi ngo mwihane, arikouzazahanyuma yanjye andushaubushobozi, ntibinkwiriye no kumutwaza inkweto. Ni weuzababatirisha Umwuka Wera n'umuriro,fy Ndetse ubu intorezo igezwe ku bishyitsi by'ibiti, nuko igiti cyose kitera imbuto nziza kizacibwa, kijugunywemu muriro. e Ntimukibwire muti ‘DufiteAburahamu, ni we sogokuruza.’Ndababwira yuko Imana ibasha guhinduriraAburahamu abana muri aya mabuye./dYNuko mwere imbuto zikwiriye abihannye.c/Abonye Abafarisayo n'Abasadukayobenshi bazanywe no kubatizwa arababaza ati “Mwa bana b'incira mwe, ni nde wababuriyengo muhungeumujinyauzatera??byababatiriza mu ruzi rwa Yorodani bavuga ibyaha bakoze.zamMaze ab'i Yerusalemu n'ab'i Yudayayose, no mu gihugu cyose giteganye na Yorodani bose barahagurukabajya aho ari,`}Yohana uwo yari yambayeumwambaro w'ubwoya bw'ingamiya, abukenyejeumushumi, ibyokurya bye byari inzige n'ubukibw'ubuhura. _9Kandi ni we wavuzwe n'umuhanuzi Yesaya ngo
“Ijwi ry'urangururiramu butayuati
‘Nimutunganye inzira y'Uwiteka,
Mugorore inzira ze.’”9^m“Mwihane kukoubwami bwo mu ijuru buri hafi.”N] Icyo gihe Yohana Umubatiza araza, yigishiriza mu butayubw'i Yudayaatil\Qatura mu muduguduwitwa i Nazareti ngo ibyavuzwe n'abahanuzi bisohore ngo “Azitwa Umunazareti.” [Ariko yumvise yuko Arikelayo yimye i Yudayaaha se Herode atinya kujyayo, abwirizwa n'Imana mu nzozi ajya mu gihugu cy'i Galilaya,IZ Arabyuka ajyanaumwana na nyina, asubiramu gihugu cya Isirayeli.eYC“Byukausubizeumwana na nyina mu gihugu cya Isirayeli, kuko abashakaga kumwica bapfuye.”iXKHerode amaze gupfa, marayika w'Umwami Imana araza, abonekera Yosefu mu nzozi ari mu Egiputa ati W“Induru yumvikaniye i Rama,
Yo kurirano kuboroga kwinshi,
Rasheli aririra abana be,
Yanga guhozwa kuko batakiriho.”Niukurinturi mutoyamu miduguduikomeye ya Yuda,
Kuko muri wowe ari ho hazaturukaumutware,
Uzaragiraubwoko bwanjye bw'Abisirayeli.’”YJ+Bati “Ni i Betelehemu mu gihugu cy'i Yudaya. Ni ko byanditswe n'umuhanuzi ngojIMateranya abatambyi bakuru n'abanditsi bose b'ubwo bwoko, ababaza aho Kristo azavukiraaho ari ho.KHUmwami Herode abyumvise ahagarikanaumutiman'ab'i Yerusalemu bose,zGm“Umwami w'Abayuda wavutse ari hehe? Ko twabonye inyenyeri ye turi iburasirazuba, none tukabatuje kumuramya.”#F AYesu amaze kuvukirai Betelehemu mu gihugu cy'i Yudayaku ngoma y'Umwami Herode, haza abanyabwenge baturutse iburasirazuba bajya i Yerusalemu, barabaza batiNE Ariko ntibaryamana arinda ageza igihe yabyariyeumuhungu, amwita YESU.^D 7Yosefu akangutse abigenza uko marayika w'Umwami Imana yamutegetse, arongoraumugeniwe.C “Doreumwari azasama inda kandi azabyaraumuhungu,
Azitwa Imanweli”,
risobanurwa ngo “Imana iri kumwe natwe”.jB ONuko ibyo byose byabereyeho kugirango ibyo Umwami Imana yavugiyemu kanwa k'umuhanuzi bisohore ngoUA %Azabyaraumuhunguuzamwite YESU, kuko ari weuzakiza abantu be ibyaha byabo.”,@ SAkibitekereza, marayika w'Umwami Imana amubonekera mu nzozi ati “Yosefu mwene Dawidi, witinya kurongoraumugeniwawe Mariya, kuko imbuto imurimoari iy'Umwuka Wera.? {Umugabowe Yosefu kuko yariumukiranutsi kandi adashaka kumukozaisoni ku mugaragaro, yigira inama yo kumubenga rwihishwa.> Kuvukakwa Yesu Kristo kwagenze gutya. Nyina Mariya yari yarasabwe na Yosefu, ariko yari ataramurongora, babona afite inda y'Umwuka Wera.o= YNuko ba sekuruzabose,uhereye kuri Aburahamuukageza kuri Dawidi ni cumi na bane, kandiuhereye kuri Dawidiukageza igihe bimuriwei Babulonini cumi na bane, kandiuhereye icyo gihe bimuriwei Babuloniukageza kuri Kristo ni cumi na bane.R< Yakobo yabyaye Yosefuumugabowa Mariya, ari we nyina wa Yesu witwa Kristo.T; #Elihudi yabyaye Eleyazari, Eleyazari yabyaye Matani, Matani yabyaye Yakobo,K: Azori yabyaye Sadoki, Sadoki yabyaye Akimu, Akimu yabyaye Elihudi,X9 + Zerubabeli yabyaye Abihudi, Abihudi yabyaye Eliyakimu, Eliyakimu yabyaye Azori,d8 C Bamaze kwimurirwa i Babuloni, Yekoniya yabyaye Shalutiyeli, Shalutiyeli yabyaye Zerubabeli,F7  Yosiya yabyaye Yekoniya na bene se, igihe bimuriwei Babuloni.M6  Hezekiya yabyaye Manase, Manase yabyaye Amoni, Amoni yabyaye Yosiya,L5  Uziya yabyaye Yotamu, Yotamu yabyaye Ahazi, Ahazi yabyaye Hezekiya,S4 !Asa yabyaye Yehoshafati, Yehoshafati yabyaye Yoramu, Yoramu yabyaye Uziya,P3 Salomo yabyaye Rehobowamu, Rehobowamu yabyaye Abiya, Abiya yabyaye Asa,Q2 Yesayi yabyaye Umwami Dawidi.
Dawidi yabyaye Salomo kuri muka Uriya,b1 ?Salumoniyabyaye Bowazi kuri Rahabu, Bowazi yabyaye Obedi kuri Rusi, Obedi yabyaye Yesayi,Y0 -Ramu yabyaye Aminadabu, Aminadabu yabyaye Nahashoni, Nahashoni yabyaye Salumoni,a/ =Yuda yabyaye Peresi na Zera kuri Tamari, Peresi yabyaye Hesironi, Hesironi yabyaye Ramu,W. )Aburahamu yabyaye Isaka, Isaka yabyaye Yakobo, Yakobo yabyaye Yuda na bene se,G- Amasekuruzaya Yesu Kristo, mwene Dawidi, mwene Aburahamu ngaya:f,EUwo ni weuzasanganya imitima y'abana n'iya ba se, kugirango ntazaza kurimbuza isiumuvumo.”a+;“Dore nzabohererezaumuhanuzi Eliya,umunsi w'Uwitekaukomeye kandiuteyeubwobautaragera.*“Nimwibuke amategeko y'umugaragu wanjye Mose, ayo namutegekeye i Horebu yari ay'Abisirayeli bose, yari amategeko n'amateka. ) Kandi muzaribatira abanyabyaha hasi, bazaba ivu munsi y'ibirenge byanyu ku munsi nzabikoreraho. Ni ko Uwiteka Nyiringabo avuga.!(;Ariko mwebweho abubahaizina ryanjye, Izuba ryo gukiranuka rizabarasira rifite gukizamu mababa yaryo, maze muzasohoka mukinagire nk'inyana zo mu kiraro.V'%“Dore hazabaumunsiutwika nk'itanura ry'umuriro, abibone bose n'inkozi z'ibibi zose bazaba ibishingwe, maze habeumunsiuzabatwika bashire, ni ko Uwiteka Nyiringabo avuga, ntuzabasigiraumuzicyangwa ishami.t&aUbwo ni bwo muzagaruka mukamenya gutandukanya abakiranutsi n'abanyabyaha, abakorera Imana n'abatayikorera."%=Uwiteka Nyiringabo aravuga ati “Bazaba abanjyeumunsi nzakoreraho bazaba amatungo yanjye bwite, nzabababarira nk'ukoumuntu ababariraumwana weumukorera.($IMaze abubahaga Uwiteka baraganiraga, Uwiteka agatega amatwi akumva, nuko igitabo kikandikirwa imbere ye cy'urwibutso rw'abubahaga Uwiteka bakita ku izina rye.#yNoneho abibone ni bo twita abanyamahirwe, ni koko abakora ibyaha barakomezwa, ndetse bagerageza Imana bagakizwa.’”6"eMwavuze yuko gukorera Imana ari nta mumaro, kandi muti ‘Byatumariye iki ubwo twitonderaga amategeko yayo, tukagendera imbere y'Uwiteka Nyiringabo twambaye ibyo kwirabura?k!O “Amagambo mwamvuze yari akomeye, ni ko Uwiteka avuga, nyamara murabaza muti ‘Twakuvuzeiki?’q [ Kandi amahanga yose azabita abanyamahirwe, kuko muzabaigihugu kinezeza. Ni ko Uwiteka Nyiringabo avuga.;o Nzahana indyanyi nyibahora, ntizarimbura imyaka yo ku butakabwanyu, kandi n'umuzabibu wanyu ntuzaragarika imbuto mu murimaigihe cyawo kitaragera. Ni ko Uwiteka Nyiringabo avuga.{ Nimuzaneimigabane ya kimwe mu icumi ishyitse mubishyire mu bubiko, inzu yanjye ibemo ibyokurya. Ngaho nimubingeragereshe, ni ko Uwiteka Nyiringabo avuga, murebeko ntazabagomororera imigomero yo mu ijuru, nkabasukahoumugisha mukabura aho muwukwiza.N muvumwa wa muvumokuko ishyanga ryose uko mungana mwanyimye ibyanjye."=Mbeseumuntu yakwima Imana ibyayo? Ariko mwebwe mwarabinyimye. Nyamara murabaza muti ‘Twakwimye iki?’Mwanyimye imigabane ya kimwe mu icumi n'amaturo,`9“Uhereye mu bihe bya ba sogokuruzabanyu muhoramuteshuka, mukareka amategeko yanjye ntimuyitondere. Nimungarukire, nanjye ndabagarukira. Ni ko Uwiteka Nyiringabo avuga. Nyamara murabaza muti ‘Tuzagaruka dute?’^5“Kuko jyewe Uwiteka ntabwo mpinduka, ni cyo gituma abahungu ba Yakobo mutamarwaho.~u“Kandi nzabegera nceurubanza, nzabanguka gushinja abarozi n'abasambanyi n'abarahira ibinyoma, n'abima abakozi ibihembo byabo, bakarenganya abapfakazi n'impfubyi, bakagirira nabiumunyamahanga kandi ntibanyubahe. Ni ko Uwiteka Nyiringabo avuga.|qMaze amaturo y'i Buyudan'i Yerusalemu azanezeze Uwiteka, nk'uko yamunezezaga mu minsi ya kera no mu myaka yashize.@yKandi azicara nk'ucuraifeza akayitunganya akayimaramo inkamba, azatunganya abahungu ba Lewi, abacenshure nk'uko bacenshura izahabu n'ifeza, maze bazature Uwiteka amaturo bakiranutse.-“Ni ndeuzabasha kwihangana ku munsi wo kuza kwe? Kandi ni ndeuzahagarara ubwo azaboneka? Kuko ameze nk'umurirow'umucuzi, n'isabune y'abameshi.I “Dore nzatuma integuza yanjye, izambanziriza intunganyirize inzira. Umwami mushaka azāduka mu rusengero rwe, kandi intumwa y'isezerano mwishimana dore iraje. Ni ko Uwiteka Nyiringabo avuga.jM“MwaruhijeUwiteka n'amagambo yanyu, nyamara murabaza muti ‘Twamuruhijedute?’Kuko muvugayukoumuntu weseukoraibyaha ari mwiza imbere y'Uwiteka, kandi muti ‘Arabanezererwa’, cyangwa muti ‘Imana ica imanza iri he?’A{Kuko nanga gusenda, ni ko Uwiteka Imana ya Isirayeli ivuga, nanga n'umuntuutwikirizaurugomoumwambaro we. Ni ko Uwiteka Nyiringabo avuga. Nuko rero murinde imitima yanyu mwe kuriganya.KMbese ntiyaremye umwe, naho yari afiteumwukausagutse? Icyatumye arema umwe ni iki? Ni uko yashakagaurubyaro rwubahaImana. Nuko rero murinde imitima yanyu hatagirauriganyaumugorewo mu busorebwe.U#Nyamara mukabaza muti ‘Impamvu ni iki?’Impamvu ni uko Uwiteka yabayeumugabowo guhamya ibyawe, n'iby'umugorewo mu busorebwawe wariganije nubwo yari mugenzi wawe, akaba n'umugoremwasezeranye isezerano.*M “Kandi hariho n'ibindi mukora: mutwikira igicaniro cy'Uwiteka amarira no kuboroga, mugasuhuzaimitima, bigatuma atita ku maturo mutura, ntayakire ngo anezerwe. Ukora bene ibyo, ariuhamagara cyangwauwitaba, Uwiteka azamuca mu mahema ya Yakobo, amucanen'uturaUwiteka Nyiringabo amaturo.*M Yuda yarariganije, kandi bakoze ibizira muri Isirayeli n'i Yerusalemu. Yuda yacumuyeku buturobwera Uwiteka akunda, kuko yarongoyeumukobwa w'imana y'inyamahanga.  “Mbese twese ntidusangiye data? Imana yaturemye si imwe? Ni iki gitumaumuntu wese ariganya mwene se, tukicaisezerano rya ba sogokuruza?- S Nanjye ni cyo gitumye mbahindura abanyagisuzuguriro, mugahinyurwa imbere y'abantu bose kuko mutakomeje inzira zanjye, ahubwo mukarobanura ku butonimu by'amategeko. “Ariko mwebwe murateshutse muyobainzira, mwagushije benshi mu by'amategeko, mwishe isezerano rya Lewi. Ni ko Uwiteka Nyiringabo avuga.# ?Kuko akanwa k'umutambyi gakwiriye guhamya iby'ubwenge, kandi abantu bakwiriye kuba ari we bashakiraho amategeko, kuko ari we ntumwa y'Uwiteka Nyiringabo.6 eItegeko ry'ukuriryabaga mu kanwa ke, kandi mu minwa ye nta gukiranirwa kwahumvikanaga. Yagendanaga nanjye mu mahoro no mu byo gukiranuka, yahinduragabenshi bakareka ibyaha.'“Isezerano nasezeranye na we ryariubugingo n'amahoro, nabimuhereye kugirango anyubahe, maze aranyubahaahindishwaumushyitsi n'izina ryanjye."=Ubwo ni bwo muzamenya ko ari jye wategetse iri tegeko nkariboherereza, kugirango isezerano nasezeranye na Lewi ridakuka. Ni ko Uwiteka Nyiringabo avuga.yDore nzahana imbuto zanyu ari mwe mubinteye, kandi nzabasīga amayezi ku maso, n'ay'ibitambo byanyu muzayoranwa na yo.[/Nimwanga kumva mukanga kuryitaho, ntimuheshe izina ryanjye icyubahiro nzabavuma wa muvumondetse n'imigisha yanyu nzayivuma, na ko maze kuyivuma kuko mutitaye ku itegeko ryanjye. Ni ko Uwiteka Nyiringabo avuga.E “Nuko rero mwa batambyi mwe, iri tegeko ni mwe nditegetse.f GAriko havumweuriganya,ufiteisekurumemu mukumbi we akayihiga, yajya guhigura Uwiteka akamuhigura ifite inenge, kuko ndi Umwamiukomeye, ni ko Uwiteka Nyiringabo avuga, kandi izina ryanjye ni irinyagitinyiro mu banyamahanga. } Kandi mujya muvugamuti ‘Uyu murimouraruhanya’, ndetse murawinuba, ni ko Uwiteka Nyiringabo avuga. Kandi muzanaicyo munyaze ku maboko n'igicumbagira n'ikirwaye, ayo ni yo maturo muntura. Mbese ibyo muzanabene ibyo nabyakira? Ni ko Uwiteka abaza.  Ariko mwebwe murarisuzugura, kuko muvugamuti ‘Ameza y'Uwiteka arahumanye, kandi ibyokurya byo kuri ayo meza ni ibinyagisuzuguriro.’{ q Uhereye aho izuba rirasiraukageza aho rirengera izina ryanjye rirakomeye mu banyamahanga, kandi ahantu hose bosereza izina ryanjye imibavu, bakantura amaturo aboneye kuko izina ryanjye rikomeye mu banyamahanga. Ni ko Uwiteka Nyiringabo avuga.7 i Icyampa hakagira uwo muri mweukinga inzugi, mukarorera gucanira ku gicaniro cyanjyeubusa! Simbishimira na hato, ni ko Uwiteka Nyiringabo avuga, kandi sinzemera ituro muntuye.~  “Noneho nimusabeImana imbabazi itubabarire, kuko ari mwe mubiduhesha. Aho hari uwo muri mwe yakwakira? Ni ko Uwiteka Nyiringabo abaza.j} OKandi iyo mutambye impumyi, mugirango nta cyo bitwaye, n'iyo mutambye icumbagira n'irwaye na bwo ngo nta cyo bitwaye. Mbese bene iyo wayitura shobuja, aho yagushima cyangwa yakwemera kukwakira? Ni ko Uwiteka Nyiringabo abaza.#| ANi uko mwatuye ibyokurya bihumanye ku gicaniro cyanjye. Maze mukabaza muti ‘Twaguhumanishije iki?’Mwavuze yuko ameza y'Uwiteka ari amanyagisuzuguriro.{ -“Umwana yubahase n'umugaragu akubahashebuja, none niba ndi so mwanyubashye mute? Cyangwa se niba ndi shobuja, igitinyiro cyanjye kiri he mwa batambyi mwe, basuzuguraizina ryanjye? Ni ko Uwiteka Nyiringabo abaza. Nyamara murabaza muti ‘Izina ryawe twarisuzuguyedute?’lz SN'amaso yanyu azabyirebera namwe muvugemuti ‘Uwiteka ahimbazwe birenzeurugabano rwa Isirayeli.’yy mNaho Edomu aravuga ati “Dukubiswe hasi ariko tuzagaruka twubakeahari amatongo.”Uwiteka Nyiringabo aravuga ati “Bazubakaariko jye nzasenya, kandi abantu bazabita Igihugu cyo gukiranirwa, kandiubwoko Uwiteka ahora arakarira iteka ryose.gx IEsawu ndamwanga, imisozi ye nyihindura amatongo, gakondo ye nyiha imbwebwe zo mu kidaturwa.”Cw “Narabakunze, ni ko Uwiteka avuga, nyamara murabaza muti ‘Wadukunze ute?’”
Uwiteka ati “Esawu ntiyari mukuruwa Yakobo se? Ariko rero nakunze Yakobo Amosi 1.11-12; Obad 1-14?v }Ijambo ry'Uwiteka yahanuriyeAbisirayeli aritumye Malaki.^u5Kandi koko inkono z'i Yerusalemu n'iz'i Buyudazizaba zerejwe Uwiteka Nyiringabo, maze abatamba ibitambo bose bazajya baza kuzenda ngo bazitekemo inyama. Uwo munsi nta Munyakanāniuzabamu nzu y'Uwiteka Nyiringabo.t-Uwo munsi ku nzogera z'amafarashi hazaba handitsweho ngo: Cyerejwe Uwiteka, kandi inkono zo mu nzu y'Uwiteka zizamera nk'inzabya zo ku gicaniro.xsiIcyo kizaba igihano Abanyegiputa bazahanwa, n'amahanga yose yanga kuzamuka ngo ajye mu minsi mikuru y'ingando.3r_Kandi ishyanga rya Egiputa niritazamuka ngo rize na bo ntibazagusha imvura, na ho hazaba icyago Uwiteka ateza amahanga yanga kuzamuka ngo ajye mu minsi mikuru y'ingando.q'Nukoumuntu wese wo mu miryango yose yo mu isi,utazazamuka ngo ajye i Yerusalemu gusenga Umwami Uwiteka Nyiringabo, iwabo ntihazagusha imvura..pUMazeuzarokoka mu mahanga yose yateraga i Yerusalemu wese azajya azamuka ukoumwakautashye, ajye gusenga Umwami Uwiteka Nyiringabo, ajye no mu minsi mikuru y'ingando.oKandi icyo cyago ni ko kizagera no ku mafarashi n'inyumbu, n'ingamiya n'indogobe, n'amatungo yose azaba ari muri izo ngerero.nKandi i Buyudahazatera i Yerusalemu, mazeubutunzi bw'amahanga yose ahakikije buzateranywa, izahabu n'ifeza n'imyambaro byinshi cyane.m Uwo munsi imidugararo ikomeye iturutse ku Uwiteka izaba muri bo maze bazisubiranamo,umuntu wese azafata mugenzi we barwane.+lO Iki ni cyo cyago Uwiteka azateza amahanga yose yarwanije i Yerusalemu: bazashira bahagaze, amaso yabo azashirira mu bihene kandi indimi zabo zizaborera mu kanwa.ck? Maze abantu bazawuturamokandi nta muvumouzabaugihari, ahubwo i Yerusalemu hazaba amahoro.Bj} Igihugu cyose kizahinduka nka Arabauhereye i Gebaukageza i Rimoni, mu ruhande rw'ikusi y'i Yerusalemu. Kandiumurwauzashyirwa hejuruugereaho wahoze,uhereye ku irembo rya Benyaminiukageza aho irembo rya mbere ryahoze ku irembo ryo ku nkokora, kandiuhereye ku gihome cya Hananēliukageza ku mazu y'umwami bengeramo. VZ ~~]}}L||{|{{@zzz8yxyxxww vvvAuuttqtssWrqqXppjpooHnnjn mtmlll kk7jjiiWhhQggkg,ffHeedddd1ccbubaq``)_^^)]]m](\\6[[[JZZMYYYKY X{XWW VVRUU6TT}TSSuRRR&QQ`PPXOOBNNpMMMLL KK#JJ:II?IHH\GG~G(FFNEEERDDCC6BBAAA3@@O??4>>c>==u='<<;::m99888k77u66655,4433_3%22\111000W0/s/..a--,,M++\**G))e((&''0&&]%%@$$#E""s!!P Bq'[!sP6|iAD v  / F +vD4[ b9qV<{s atuma mu nzu y'imbohe ngo bace igihanga cya Yohana.lzQ Umwami arababara, ariko ategeka ko bakimuha ku bw'indahiro yarahiriye imbere y'abasangiraga na we,gyGNa we amaze koshywa na nyina aramubwira ati “Mpa igihanga cya Yohana Umubatiza ku mbehe.”GxNi cyo cyatumye asezerana arahira ko amuha icyo amusabacyose.ywkUmunsi wo kwibuka kuvukakwa Herodeusohoye,umukobwa wa Herodiya abyinira imbere y'abararitswe, ashimisha Herode.MvYifuzagakumwica ariko atinya abantu, kuko bemeraga ko ariumuhanuzi.Sukuko Yohana yari yabwiye Herode ati “Amategeko ntiyemera koumucyura.”}tsKuko Herode yari yarafashe Yohana akamuboha, akamushyira mu nzu y'imbohe ku bwa Herodiya wari muka mwene se Filipo,hsIabwira abagaragu be ati “Uwo ni Yohana Umubatiza wazutse, ni cyo gituma akora ibitangaza.”7r kIcyo gihe Umwami Herode yumvise inkuru ya Yesu,Nq :Aho Yesu ntiyakorerayo ibitangaza byinshi abitewe n'uko batamwizeye.p} 9Ibye birabagusha.
Yesu arababwira ati “Umuhanuzi ntabura icyubahiro, keretse mu gihugu cy'iwabo no mu nzu yabo.”No 8Bashiki be na bo bose ntiduturanye? Mbese ibyo byose yabikuye he?”xni 7Mbese harya si we wa mwana w'umubaji? Nyina ntiyitwa Mariya, na bene se si Yakobo na Yosefu na Simoni na Yuda?m 6ajya mu gihugu cy'iwabo, aheraho yigishiriza mu masinagogi yabo, bituma batangara bati “Ubu bwenge n'ibi bitangaza uyu yabikuye he?.lW 5Yesu amaze kubacira iyo migani, avayo0kY 4Arababwira ati “Ni cyo gitumyeumwanditsi wese wigishijwe iby'ubwami bwo mu ijuru agereranywa na nyir'urugoutanga ibintu bishya n'ibya kera, abikuye mu bubikobwe.”Qj 3“Ayo magambo yose aho murayumvise?”
Baramusubizabati “Yee.”Ui# 2babajugunye mu itanura ry'umuriro, ni ho bazaririra bakahahekenyera amenyo.ihK 1Uko ni ko bizaba ku mperuka y'isi: abamarayika bazasohoka batoranye abanyabyaha mu bakiranutsi,ogW 0Iyo rwuzuyebarukururiraku nkombe, bakicara bagatoranyamo inziza bakazishyira mu mbehe, imbi bakazita.rf] /“Nuko kandiubwami bwo mu ijuru bugereranywa n'urushundura bajugunya mu nyanja, rurobaifi z'amoko yose.neU .abonye imaragarita imwe y'igiciro cyinshi, aragenda agura ibyo yari atunze byose ngo abone kuyigura.Vd% -“Kandiubwami bwo mu ijuru bugereranywa n'umutunziushaka imaragarita nziza,:cm ,“Ubwami bwo mu ijuru bugereranywa n'izahabu zahishwe mu murima,umuntu azigwaho arazitwikīra aragenda,umunezeroumuterakuguraibyo yari atunze byose ngo abone kugurauwo murima._b7 +Icyo gihe abakiranutsi bazarabagirana nk'izuba mu bwami bwa Se. Ufite amatwi niyumve.Ua# *babajugunye mu itanura ry'umuriro. Ni ho bazaririra bakahahekenyera amenyo.x`i )Umwana w'umuntu azatuma abamarayika be, bateranye ibintu bigusha byose n'inkozi z'ibibi babikure mu bwami bwe,N_ (Nk'ukourukungu rurandurwa rugatwikwa, ni ko bizaba ku mperuka y'isi.\^1 'umwanzi warubibye ni Umwanzi, isarura ni imperuka y'isi, abasaruzi ni abamarayika.T]! &umurimani isi, imbuto nziza ni zo bana b'ubwami,urukungu ni abana b'Umubi,A\} %Arabasubizaati “Ubiba imbuto nziza ni Umwana w'umuntu,[y $Maze asezera ku bantu yinjira mu nzu, abigishwa be baramwegera bati “Dusobanurireumuganiw'urukungu rwo mu murima.”Z5 #kugirango ibyavuzwe n'umuhanuzi bisohore ngo
“Nzabumbura akanwa kanjye nce imigani,
Nzavuga amagambo yahishweuhereye ku kuremwa kw'isi.”hYI "Ayo magambo yose Yesu ayigisha abantu mu migani, kandi nta cyo yabigishaga atabaciriyeumugani,"X= !Abacira undi muganiati “Ubwami bwo mu ijuru bugereranywa n'umusemburoumugoreyenze, akawuhisha mu myariko itatu y'ifu kugezaaho iri busemburwe yose.”5Wc Na ko ni gato hanyuma y'imbuto zose, nyamara iyo gakuze kaba kanini kakaruta imboga zose kakaba igiti, maze inyoni zo mu kirere zikaza zikarika ibyari mu mashami yacyo.”|Vq Abacira undi muganiati “Ubwami bwo mu ijuru bugereranywa n'akabuto ka sinapi,umuntu yenze akakabiba mu murimawe.FU murekebikuranebyombi bigeze igihe cyo gusarurwa. Mu isarura nzabwira abasaruzi nti: Mubanze muteranyeurukungu muruhambire imitwaro rutwikwe, maze amasaka muyahunikemu kigega cyanjye.’”OT Na we ati ‘Oya, ahari nimuranduraurukungu muraruranduranan'amasaka,xSi Ati ‘Umwanzi ni we wagize atyo.’Abagaragu be baramubazabati ‘Nonehourashaka ko tugenda tukarurandura?’R Abagaragu be baraza babazaumutware bati ‘Mutware, ntiwabibye imbuto nziza mu murimawawe? Noneurukungu rurimorwavuye he?’>Qw Nuko amaze kumerano kwera,urukungu na rwo ruraboneka.RP nuko abantu basinziriye,umwanzi araza abibaurukungu mu masaka, aragenda.|Oq Nuko abacira undi muganiaravuga ati “Ubwami bwo mu ijuru bugereranywa n'umuntu wabibye imbuto nziza mu murimawe,N) Kandi usa n'izibibwe mu butakabwiza, uwo ni we wumva ijambo akarimenya, akera imbuto umwe ijana, undi mirongo itandatu, undi mirongo itatu.” M Kandi usa n'izibibwe mu mahwa, uwo ni we wumva ijambo, maze amaganya y'iyi si n'ibihendo by'ubutunzi bikaniga iryo jambo ntiryere.L ntagire imizi muri we, maze agakomeraumwanya muto. Iyo habayeho amakuba cyangwa kurenganywa azira iryo jambo, uwo mwanya biramugusha.aK; Kandi usa n'izibibwe ku kāra, uwo ni we wumva ijambo, uwo mwanya akaryemera anezerewe,J{ Uwumva wese ijambo ry'ubwami ntarimenye, Umubi araza agasahura ikibibwe mu mutimawe. Uwo ni we usa n'izibibwe mu nzira.+IQ “Nuko nimwumveumuganiw'umubibyi.H Ndababwiraukuri, yuko abahanuzi benshi n'abakiranutsi bifuzagakurebaibyo murebantibabibone, no kumva ibyo mwumva ntibabyumve.NG “Ariko amaso yanyu arahirwa kuko abona, n'amatwi yanyu kuko yumva._F7 Kukoumutimaw'ubu bwokoufiteibinure,
Amatwi yabo akaba ari ibihurihuri,
Amaso yabo bakayahumiriza,
Ngo batarebesha amaso,
Batumvisha amatwi,
Batamenyeshaumutima,
Bagahindukirango mbakize.’E Ndetse ibyo Yesaya yahanuye bibasohoyeho ngo
‘Kumva muzumva, ariko ntimuzabisobanukirwa,
Kurebamuzareba, ariko ntimuzabibona.D Igituma mbigishiriza mu migani ni iki: ‘Ni uko iyo barebye batitegereza, n'iyo bumvise batumva kandi ntibasobanukirwe.’cC? kukoufitewese azahabwa kandi akarushirizwaho, arikoudafite wese azakwa n'icyo yari afite.gBG Arabasubizaati “Mwebweho mwahawe kumenyaubwiru bw'ubwami bwo mu ijuru ariko bo ntibabihawe,YA+ Abigishwa baramwegera baramubazabati “Ni iki gitumaubigishiriza mu migani?”!@= Ufite amatwi niyumve.”v?e Izindi zigwa mu butakabwiza zera imbuto, imwe ijana, indi mirongo itandatu, indi mirongo itatu, bityo bityo.:>o Izindi zigwa mu mahwa, amahwa arāruka araziniga.F= izuba rivuye ziraraba, maze kuko zitari zifite imizi ziruma.f<E Izindi zigwa ku kāra kadafiteubutakabwinshi, uwo mwanya ziramera kukoubutakaatari burebure,E; Akibiba zimwe zigwa mu nzira, inyoni ziraza zirazitoragura.X:) Abigisha byinshi, abacira imigani aravuga ati
“Umubibyi yasohoye imbuto.n9U Abantu benshi bateranira aho ari, bituma yikira mu bwato yicaramo, abantu bose bahagarara mu kibaya.D8  Uwo munsi Yesu asohoka mu nzu, yicara mu kibaya cy'inyanja.n7U 2Umuntu weseukoraibyo Data wo mu ijuru ashaka, ni we mwene data, ni we mushiki wanjye, ni we mama.”M6 1Aramburaukubokoagutunga abigishwa be ati “Dore mama na bene data.Y5+ 0Na we asubizaubimubwiye, aramubazaati “Mama ni nde, na bene data ni bande?”\41 /Umuntu aramubwira ati “Nyoko na bene so bahagaze hanze barashaka ko muvugana.”Y3+ .Akivuganan'abantu, nyina na bene se bari bahagaze hanze, bashaka kuvuganana we.A2{ -Ni ko kugenda akazana abandi badayimoni barindwi bamurusha kuba babi, bakinjira bakabamo, ibyo hanyuma by'uwo muntu bikarusha ibya mbere kuba bibi. Ni ko bizaba ku b'iki gihe kibi.”n1U ,Akavuga ati ‘Reka nsubiremu nzu yanjye navuyemo.’Yagerayo agasanga irimoubusa, ikubuwe, iteguwe.\01 +“Dayimoni iyo avuye mu muntu, anyura ahadafite amazi ashakauburuhukiroakabubura.>/u *Umugabekazi w'igihugu cy'i kusi azahagurukanan'ab'iki gihe ku munsi w'amateka abatsindishe, kuko yavanywe ku mpera y'isi no kumvaubwenge bwa Salomo, kandi doreurutaSalomo ari hano..7 )Ab'i Nineve bazahagurukanan'ab'iki gihe ku munsi w'amateka, babatsindishe kuko bihannye ubwo bumvaga kwigisha kwa Yona, kandi doreurutaYona ari hano.- (Nk'uko Yona yamaze iminsi itatu n'amajoro atatu mu nda y'urufi, ni ko n'Umwana w'umuntu azamara iminsi itatu n'amajoro atatu ikuzimu.,/ 'Na we arabasubizaati “Abantu b'igihe kibi bishimiraubusambanyi, bashaka ikimenyetso ariko nta kimenyetso bazahabwa, keretse icy'umuhanuzi Yona.y+k &Nuko bamwe mu banditsi n'Abafarisayo baramusubizabati “Mwigisha, turashaka kurebaikimenyetso kiguturukaho.”`*9 %Amagambo yawe ni yo azagutsindishiriza, kandi n'amagambo yawe ni yo azagutsindisha.”k)O $“Kandi ndababwira yuko ijambo ry'impfabusa ryose abantu bavuga, bazaribazwa ku munsi w'amateka.z(m #Umuntu mwiza atanga ibyiza abikuye mu butunzi bwe bwiza, n'umuntu mubi atanga ibibi abikuye mu butunzi bwe bubi.t'a "Mwa bana b'incira mwe, mwabasha mute kuvugaamagambo meza muri babi? Ibyuzuyemu mutimani byo akanwa kavuga.&1 !“Nimwite igiti cyiza n'imbuto zacyo muzitenziza, cyangwa nimwite igiti kibi n'imbuto zacyo muzitembi, kuko igiti kimenyekanishwa n'imbuto zacyo.%+ Kandiumuntu weseusebya Umwana w'umuntu azababarirwa, arikousebya Umwuka Wera ntazababarirwa, naho haba mu gihe cya none cyangwa mu gihe kizaza.$} Ni cyo gitumye mbabwira yuko abantu bazababarirwa icyaha cyose n'igitutsi, ariko gutukaUmwuka ni icyaha kitazababarirwa.W#' “Uwo tutabana niumwanzi wanjye, kandi uwo tudateranyiriza hamwe arasandaza."/ “Umuntu yabasha ate kwinjira mu nzu y'umunyamaboko ngo amusahure ibintu, atabanje kubohauwo munyamaboko, ko ari bwo yabona uko asahura inzu ye?q![ Ariko Umwuka w'Imana niba ari we umpa kwirukanaabadayimoni, nonehoubwami bw'Imana buba bubaguye gitumo.   Nanjye niba ari Belizebuli umpa kwirukanaabadayimoni, abana banyu ni ndeubahakubirukana? Ni cyo gituma ari bo babaciraurubanza._7 None se Satani niba yirukanaSatani ko aba yigabanyije ubwe,ubwami bwe buzagumahobute?)K Amenye ibyo bibwira arababwira ati “Ubwami bwose iyo bwigabanyijeubwabwo burarimbuka, n'umuduguduwose cyangwa inzu yose, iyo byigabanyijeubwabyo ntibigumaho.  Ariko Abafarisayo babyumvise baravuga bati “Uyu nta wundiumuhakwirukanaabadayimoni, keretse Belizebuliumutware w'abadayimoni.”W' Abantu bose baratangara baravuga bati “Mbese aho uyu si we mwene Dawidi?”ve Maze bamuzanira impumyi yari ikiragi itewe na dayimoni, arayikiza. Uwari ikiragi avuga ubwo kandi arahumuka.8k kandi izina rye abanyamahanga bazaryizigira.”}s Urubingo rusadutse ntazaruvuna,
Kandi n'urumurirucumba ntazaruzimya,
Kugezaubwo azaneshesha gukiranuka kwe,Q Ntazatongana, ntazasakuza,
Ndetse no mu nzira nta wuzumva ijwi rye.%C “Doreumugaragu wanjye nkunda natoranyije,
Umutimawanjyeukamwishimira.
Nzamushyiramo Umwuka wanjye,
Azamenyesha abanyamahanga ibyo gukiranuka.6g ngo ibyavuzwe n'umuhanuzi Yesaya bisohore ngo$C arabahana ngo batamwamamazaJ  Yesu abimenye arahava, abantu benshi bajyana na we abakiza bose,G Abafarisayo barasohoka bajya inama, ngo babone uko bazamwica.iK Maze abwira uwo muntu ati “Ramburaukubokokwawe.”
Arakurambura, kurakira kuba nk'ukundi.dA Mbeseumuntu ntaruta intama cyane? Nuko rero amategeko ntabuzanya gukoraneza ku isabato.”kO Arabasubizaati “Ni nde muri mwe waba afite intama imwe, ikagwa mu mwobo ku isabato ntayikuremo?- asangamoumuntuunyunyutseukuboko. Babaza Yesu bati “Mbese amategeko yemera gukizaumuntu ku isabato?”Ni ko bamubajije ngo babone uko bamurega.&G Avayo ajya mu isinagogi yabo,6 g kuko Umwana w'umuntu ari Umwami w'isabato.”z m Iyaba mwari muzi uko iri jambo risobanurwa ngo ‘Nkunda imbabazi kurutaibitambo’ntimwagaya abatarihourubanza,7 i Ariko ndababwira yukourutaurusengero ari hano.v e Cyangwa ntimwasomye mu mategeko, uko abatambyi bazirura isabato bari mu rusengero, nyamara ntibabehoumugayo? # ko yinjiye mu nzu y'Imana akarya imitsima yo kumurikwa, amategeko atemeye ko ayirya cyangwa abo bari bari kumwe, keretse abatambyi bonyine?mS Na we arababaza ati “Mbese ntimwasomye icyo Dawidi yakoze ubwo yasonzanaga n'abo bari bari kumwe,mS Maze Abafarisayo bababonye baramubwira bati “Dore abigishwa bawe ko bakora ibizira ku isabato!”   Nuko icyo gihe Yesu agenda anyura mu mirima y'amasaka ku isabato, abigishwa be barasonza, batangira guca amahundo barayahekenya.E kuko kunkorera kutaruhije, n'umutwaro wanjyeutaremereye.”  Mwemere kuba abagaragu banjye munyigireho, kuko ndiumugwaneza kandi noroheje mu mutima, namwe muzabonauburuhukiromu mitima yanyu,G “Mwese abarushyen'abaremerewe, nimuze munsange ndabaruhura.&E “Byose nabihawe na Data, kandi nta wuzi Umwana w'Imana keretse Se, kandi nta wuzi Se keretse Umwana w'Imana, n'umuntu wese uwo Mwana ashatse kuyimenyesha..W Ni koko Data, kuko ari ko wabishatse.% Muri iyo minsi Yesu aravuga ati “Ndagushima Data, Mwami w'ijuru n'isi, kuko wahishe ibyo abanyabwenge n'abahanga,ukabimenyesha abana bato.|q Ariko ndababwira yuko ku munsi w'amateka, igihugu cy'i Sodomu kizahanwa igihano cyakwihanganirwa kurutaicyanyu.”0~Y Nawe Kaperinawumu,ushyizwe hejuru ndetseugezeku ijuru. Arikouzamanuka ikuzimu, kuko ibitangaza byakorewe muri wowe iyaba byarakorewe muri Sodomu, iba ikiriho na none.w}g Ariko ndababwira yuko ku munsi w'amateka, i Tiro n'i Sidoni hazahanwa igihano cyakwihanganirwa kurutaicyanyu.J|  Ati “Korazini,uzabona ishyano! Betsayida,uzabona ishyano! Kuko ibitangaza byakorewe muri mwe, iyaba byarakorewe muri Tiro n'i Sidoni baba barihannye kera, bakambara ibigunira, bakisīga ivu.b{= Maze atangiriraho gucyaha imidugudu, iyo yakoreyemo ibitangaza byinshi, kuko batihannye.5zc Umwana w'umuntu aje arya anywa, bagira bati ‘Dore iki kirura cy'umunywiw'inzoga, incuti y'abakoresha b'ikoro n'abanyabyaha.’Arikoubwenge bwerekanwa n'imirimo yabwo.”Ly Kuko Yohana yaje atarya atanywa, bagira bati ‘Afite dayimoni.’Jx  ‘Twabavugirije imyironge ntimwabyina, twaboroze ntimwarira.’xwi “Ariko ab'iki gihe ndabagereranya n'iki? Bameze nk'abana bato bicaye mu magurirobahamagara bagenzi babo bati$vC Ufite amatwi yumva niyumve.Fu kandi niba mushaka kubyemera, ni we Eliya wahanuwe ko azaza.Kt Kuko abahanuzi bose n'amategeko byahanuye kugezaigihe cya Yohana,~su Uhereye ku gihe cya Yohana Umubatizaukageza none,ubwami bwo mu ijuru buratwaranirwa, intwarane zibugishamo imbaraga.r “Ndababwiraukuri, yuko mu babyawe n'abagore hatigeze kubahoumuntuurutaYohana Umubatiza, arikoumutomu bwami bwo mu ijuru aramuruta.q Uwo ni we wandikiwe ngo
‘Dore ndenda gutumainteguza yanjye mbere yawe,
Izakubanziriza igutunganirize inzira.’gpG Ariko mwajyanywe n'iki? Kurebaumuhanuzi? Ni koko, kandi ndababwira yuko arutaumuhanuzi cyane.uoc Ariko mwagiye kurebaiki? Umuntu wambaye imyenda yorohereye? Erega abambara iyorohereye baba mu ngo z'abami!n  Abo bakigenda, Yesu atangira kuvuganan'abantu ibya Yohana ati “Mwagiye mu butayukurebaiki? Urubingo ruhungabanywa n'umuyaga?3ma Kandi hahirwa uwo ibyanjye bitazagusha.”l Impumyi zirahumuka, ibirema biragenda, ababembe barakira, ibipfamatwi birumva, abapfuye barazurwa, abakene barabwirwaubutumwa bwiza.Wk' Yesu arabasubizaati “Nimugende mubwire Yohana ibyo mwumvise n'ibyo mubonye.Mj “Mbese ni wowe wa wundiukwiriye kuza, cyangwa dutegereze undi?”bi= Ariko Yohana yumviye mu nzu y'imbohe ibyo Yesu akora, atuma abigishwa be ko bamubazabatish a Yesu amaze gutegeka abigishwa be cumi na babiri, avayo ajya kwigisha no kubwiriza abantu mu miduguduy'aho.g% *Kandiuzanywesha umwe muri aba bato ku gacuma k'amazi akonje gusa, kuko ariumwigishwa wanjye, ndababwiraukuriyuko atazabura ingororano ye.”f7 )Uwemeraumuhanuzi kuko ariumuhanuzi azahabwa ingororano y'umuhanuzi, kandiuwemeraumukiranutsi kuko ariumukiranutsi azahabwa ingororano y'umukiranutsi.Ke (“Ubemera ni jye aba yemeye, kandiunyemera aba yemeye Iyantumye.Yd+ 'Urengeraubugingo bwe azabubura, arikoutitaku bugingo bwe ku bwanjye, azabubona.Lc &Kandiutikoreraumusaraba we ngo ankurikire, ntakwiriye kubauwanjye.!b; %“Ukunda se cyangwa nyina kubandutisha ntaba akwiriye kubauwanjye, kandiukundaumuhungu we cyangwaumukobwa we kubandutisha, ntaba akwiriye kubauwanjye.0a[ $abanzi b'umuntu bazaba abo mu rugo rwe.R` #Kuko naje gutanyaumwana na se,umukobwa na nyina,umukazana na nyirabukwe,p_Y "“Mwe gutekereza ko nazanywe no kuzanaamahoro mu isi. Sinaje kuzanaamahoro, ahubwo naje kuzanainkota.f^E !Arikouzanyihakanira imbere y'abantu wese, nanjye nzamwihakanira imbere ya Data uri mu ijuru.g]G “Umuntu weseuzampamiriza imbere y'abantu, nanjye nzamuhamiriza imbere ya Data uri mu ijuru.5\e Nuko ntimutinye, kuko murutaibishwi byinshi.;[q ndetse n'imisatsi yo ku mitwe yanyu irabazwe yose.lZQ Mbese ibishwi bibiri ntibabigura ikuta rimwe? Ariko nta na kimwe kigwa hasi ngo gipfe, So atabizi,Y Kandi ntimuzatinye abicaumubiribadashobora kwicaubugingo, ahubwo mutinyeushobora kurimburiraubugingo n'umubirimuri Gehinomu.rX] Ibyo mbabwirira mu mwijima muzabivugireku mugaragaro, n'ibyo mwongorewe muzabirangururirehejuru y'amazu.oWW “Nuko ntimuzabatinye kuko ari nta cyatwikiriwe kitazatwikururwa, cyangwa igihishwe kitazamenyekana.V Birahagije koumwigishwa amera nk'umwigisha, n'umugaragu akamera nka shebuja. Niba bise nyir'urugoBelizebuli, nkanswe abari mu rugo rwe!LU “Umwigishwa ntarutaumwigisha, kandi n'umugaragu ntaruta shebuja.T- Nibabarenganiriza mu muduguduumwe muzahungire mu wundi. Ndababwiraukuri, yuko mutazarangiza imiduguduyose ya Isirayeli, Umwana w'umuntu ataraza.hSI Muzangwa n'abantu bose babahora izina ryanjye, arikouwihangana akageza imperuka ni weuzakizwa.R “Umuvandimwe azagambanira mwene se ngo yicwe, na se w'umwana azamugambanira, n'abana bazagomera ababyeyi ngo babīcīshe.KQ Kuko atari mwe muzabamuvuga, ahubwo ari Umwuka wa Souzabavugisha.Pw Ariko nibabagambanira ntimuzahagarikeumutimaw'uko muzavuga, cyangwa ibyo muzavuga, kuko muzabibwirwa muri uwo mwanya.gOG bazabashyīra abatware n'abami babampora, muzabaabo guhamya imbere yabo n'imbere y'abapagani.cN? Ariko mwirinde abantu, kuko bazabagambanira mu nkiko, kandi bazabakubitira mu masinagogi,My “Dore mbatumye muri nk'intama hagati y'amasega, nuko mugireubwenge nk'inzoka, kandi muzabenk'inuma mutagira amahugu. L Ndababwiraukuriyuko ku munsi w'amateka, igihugu cy'i Sodomu n'i Gomora kizahanwa igihano cyakwihanganirwa, kurutaicy'uwo mudugudu.K/ Kandi nibanga kubacumbikira cyangwa kumva ibyo muvuga, nimuve muri iyo nzu cyangwa muri uwo mudugudu, mukunkumureumukungugu wo mu birenge byanyu.dJA inzu niba ikwiriye amahoro yanyu ayizemo, ariko niba idakwiriye amahoro yanyu abagarukire.'II Nimwinjira mu nzu mubaramutse,H% “Arikoumuduguduwose cyangwa ibirorero, icyo muzajyamo, mushakemo uwo muri cyoukwiriye, abe ari weubacumbikira mugezeaho muzacumbukurirayo.|Gq cyangwa imvumba y'urugendo cyangwa amakanzu abiri, cyangwa inkweto cyangwa inkoni, kukoumukoziakwiriye ibimutunga.KF Ntimujyane izahabu cyangwa ifeza cyangwa amakuta mu mifuka yanyu,|Eq Mukizeabarwayi, muzureabapfuye, mukizeababembe, mwirukaneabadayimoni. Mwahereweubusa, namwe mujye mutangiraubundi.FD Nimugende mwigisha muti ‘Ubwami bwo mu ijuru buri hafi.’AC} ahubwo mujye mu ntama zazimiye z'umuryango wa Isirayeli.uBc Abo cumi na babiri Yesu arabatuma abategeka ati “Ntimuzajye mu bapagani cyangwa mu miduguduy'Abasamariya,EA na Simoni Zelote, na Yuda Isikariyota ari we wamugambaniye.l@Q na Filipo na Barutolomayo, na Toma na Matayoumukoresha w'ikoro, na Yakobo mwene Alufayo, na Tadayo?' Amazina y'intumwa cumi n'ebyiri ni aya: uwa mbere ni Simoni witwaga Petero na Andereya mwene se, na Yakobo mwene Zebedayo na Yohana mwene se,|> s Ahamagara abigishwa be cumi na babiri, abahaubutware bwo kwirukanaabadayimoni no gukizaindwara zose n'ubumugabwose.V=% &Nuko rero mwinginge nyir'ibisarurwa, yohereze abasaruzi mu bisarurwa bye.”Y<+ %Maze abwira abigishwa be ati “Ibisarurwa ni byinshi, ariko abasaruzi ni bake.t;a $Abonye abantu uko ari benshi arabababarira, kuko bari barushyecyane basandaye nk'intama zitagiraumwungeri. : #Yesu agenda mu midugudun'ibirorero byose, yigisha mu masinagogi avugaubutumwa bwiza bw'ubwami, akiza indwara zose n'ubumugabwose.f9E "Ariko Abafarisayo baravuga bati “Umutware w'abadayimoni ni weumuhakwirukanaabadayimoni.” 8 !Amaze kwirukanadayimoni ikiragi kiravuga, abantu baratangara bati “Uhereye kera kose ntihigeze kuboneka nk'ibi muri Isirayeli.”:7o Bakigenda, bamuzanira ikiragi gitewe na dayimoni.=6u Nyamara basohotse bamwamamaza hose muri icyo gihugu.g5G Amaso yabo arahumuka, Yesu arabihanangiriza cyane ati “Mwirinde ntihagireumuntuubimenya.”R4 Aherako akora ku maso yazo arazibwira ati “Bibabere nk'uko mwizeye.”3  Ageze mu nzu izo mpumyi ziramwegera, Yesu arazibaza ati “Mwizeye ko mbishobora?”
Ziramusubizaziti “Yee, Databuja.”l2Q Maze Yesu avayo. akigenda impumyi ebyiri ziramukurikira zitaka ziti “Tubabarire mwene Dawidi.”31a Iyo nkuru yamamara muri icyo gihugu cyose.H0  Abantu bamaze guhezwa yinjira mu nzu, agafataukubokokarabyuka.e/C arababwira ati “Nimuhavekuko agakobwa kadapfuye, ahubwo karasinziriye.”Baramusekacyane.g.G Yesu ageze mu muryango w'inzu y'uwo mutware, abona abavuza imyirongi n'abantu benshi baboroga-} Yesu arahindukiraamubonye aramubwira ati “Mwana wanjye, komera. Kwizera kwawe kuragukijije.”Umugoreakira uwo mwanya.A,} kuko yibwiraga ati “Ninkoraumwenda we gusa ndakira.”|+q Nuko hariumugoreuri mu mugongo wari abimaranye imyaka cumi n'ibiri, amuturukainyuma akora ku nshunda z'umwenda we,8*k Yesu arahaguruka, amukurikirana n'abigishwa be.$)A Akibabwira ayo magambo, hazaumutware aramupfukamira, aramubwira ati “Umukobwa wanjye amaze gupfa, ariko ngwinoumurambikeho ikiganza cyawe arahembuka.”M( Kandi nta wusukavino y'umutobemu mifuka y'impu ishaje,uwagira atyo iyo mifuka yaturika, vino igasandara hasi imifuka ikononekara. Ahubwo vino y'umutobeisukwa mu mifuka mishya, byombi bikarama.”'y “Nta wuteraikiremo cy'igitambaro gishya ku mwendaushaje kuko icyo kiremo cyacaumwenda,umwengeukarushaho kuba mugari. &9 Yesu arabasubizaati “Abasangwa ntibabasha kugiraagahinda bakiri kumwe n'umukwe, ariko iminsi izaza, ubwoumukwe azabavanwamo, ni bwo baziyirizaubusa.%5 Maze haza abigishwa ba Yohana baramubazabati “Ni iki gituma twebwe n'Abafarisayo twiyirizaubusakenshi, nyamara abigishwa bawe ntibiyirizeubusa?”'$G Ariko nimugende, mwige uko iri jambo risobanurwa ngo ‘Icyo nkunda ni imbabazi, si ibitambo.’Sinazanywe no guhamagara abakiranuka, keretse abanyabyaha.”T#! Abyumvise arababwira ati “Abazima si bo bifuzaumuvuzi, keretse abarwayi. "  Abafarisayo babibonye babaza abigishwa be bati “Ni iki gitumyeumwigisha wanyu asangira n'abakoresha b'ikoro n'abanyabyaha?” !  Hanyuma ubwo Yesu yari yicaye mu nzu bafungura, haza abakoresha b'ikoro benshi n'abanyabyaha, basangira na Yesu n'abigishwa be. / Yesu avayo, akigenda abonaumuntu witwaga Matayo yicaye aho yakoresherezaga ikoro, aramubwira ati “Nkurikira.”
Arahaguruka, aramukurikira.\1 Abantu babibonye baratangara, bahimbaza Imana yahaye abantuubutware bungana butyo.$C Arabyuka aragenda, arataha.&E Ariko mumenye yuko Umwana w'umuntu afiteubutware mu isi, bwo kubabarira abantu ibyaha.”Nuko abwira icyo kirema ati “Byuka wikorere ingobyi yaweutahe.”kO Icyoroshye ni ikihe? Niukuvuganti ‘Ibyaha byaweurabibabariwe’, cyangwa nti ‘Byukaugende’?q[ Ariko Yesu amenya ibyo bibwira arababaza ati “Ni iki kibateye kwibwira ibidatunganye mu mitima yanyu?@{ Abanditsi bamwe baribwira bati “Uyu arigereranije.”/ Bamuzanira ikirema kiryamye mu ngobyi, nuko Yesu abonye kwizera kwabo abwira icyo kirema ati “Mwana wanjye, humuraibyaha byaweurabibabariwe.”; s Yikira mu bwato arambuka, agera mu muduguduw'iwabo.lQ"Abo muri uwo mudugudubose bajya gusanganira Yesu, bamubonye baramwinginga ngo ave mu gihugu cyabo.r]!Abungeri bazo barahunga, binjiye mu mudugudubavuga ibyo babonye byose, n'iby'abari batewe n'abadayimoni.# Arabasubizaati “Nimugende.”Babavamo baragenda, bajya muri izo ngurube. Umuganawose wirukiraku gacuri, zisuka mu nyanja zipfira mu mazi.hIAbadayimonibazibonye baramwinginga bati “Nutwirukanautwohereze muriuriyamuganaw'ingurube.”9mHirya yabo hariumuganaw'ingurubenyinshi zirisha.Barataka cyane bati “Duhuriyehe, Mwana w'Imana? Mbese uje hano kutwicaurupfu n'agashinyaguro, igihe cyacu kitaragera?”3_Amaze gufatahakurya mu gihugu cy'Abagadareni, ahura n'abantu babiri batewe n'abadayimoni bava mu mva, bari abasazi cyane bituma ari nta watinyuka kunyura muri iyo nzira.^5Abantu baratangara bati “Uyu ni muntu ki? Umuyagan'inyanja na byo biramwumvira!”Arababaza ati “Ni iki kibateyeubwoba, mwa bafite kwizera guke mwe?”Maze arabyuka acyahaumuyagan'inyanja, biratuza rwose.DBaraza baramukangura bati “Databuja, dukizeturapfuye.”r ]Umuyagauba mwinshi mu nyanja,ubwato bwabo burengerwa n'umurabawisuka muri bwo, ariko we yari asinziriye.5 eYikira mu bwato, abigishwa be bajyana na we.T !Yesu arambwira ati “Nkurikira, reka abapfuye bihambire abapfuye babo.”_ 7Undi wo mu bigishwa be aramubwira ati “Databuja, banzaundeke ngende mpambe data.” Yesu aramubwira ati “Ingunzu zifite imyobo n'ibigurukamu kirere bifite ibyari, ariko Umwana w'umuntu ntafite aho kurambikaumusaya.”\1Umwe mu banditsi araza aramubwira ati “Mwigisha, ndagukurikira aho ujya hose.”W'Kandi Yesu abonye abantu benshi bamugose, ategeka ko bambuka bakajya hakurya.wkugirango ibyavuzwe n'umuhanuzi Yesaya bisohore ngo “Ubwe ni we watwaragaubumugabwacu, akikorera n'indwara zacu.”Nimugoroba bamuzanira abantu benshi batewe n'abadayimoni, yirukanisha abadayimoni itegeko gusa, akiza abari barwaye bose,Damukoraku kubokoubuganga bumuvamo, arabyuka aramugaburira.NYesu ajya mu nzu ya Petero, abona nyirabukwe aryamye arwayeubuganga,pY Yesu abwira uwo mutware ati “Nuko genda bikuberenk'uko wizeye.”
Umugaragu we akira uwo mwanya.ve ariko abana bo muri burya bwami bazirukanirwa mu mwijima hanze, ari ho bazaririra bakahahekenyera amenyo.”  Ndababwira yuko benshi bazaturukaiburasirazuba n'iburengerazuba, bakicarana na Aburahamu na Isaka na Yakobo mu bwami bwo mu ijuru,# Yesu abyumvise aratangara, abwira abamukurikiye ati “Ndababwiraukuriyuko ntabwo nari nabona kwizera kungana gutya, habe no mu Bisirayeli.O~ Kuko nanjye ndiumuntuutwarwa n'abandi, mfite abasirikare ntwara. Iyo mbwiye umwe nti ‘Genda’aragenda, nabwira undi nti ‘Ngwino’akaza, nabwiraumugaragu wanjye nti ‘Kora iki’akagikora.”}Umutware w'abasirikare aramusubizaati “Mwami, ntibinkwiriye yuko winjira mu nzu yanjye, ahubwo tegeka gusa,umugaragu wanjye arakira.+|QAramubwira ati “Ndaza mukize.”R{“Mwami,umugaragu wanjye aryamye mu nzu yararemaye, arababaye cyane.”Wz'Ageze i Kaperinawumu, hazaumutwareutwaraumutwe w'abasirikare aramwinginga atiAy{Uwo mwanya ibibembe bye birakira. Yesu aramubwira ati “Wirinde ntugireuwoubwira, ahubwo genda wiyerekeumutambyi,uturen'ituro Mose yategetse ribabere ikimenyetso cyo kubahamiriza.”>C==j<<<@;;l;5::?99?887z7655}444S33H32111'00*//H.;-_-,,0++|+!**)).(((!''c&&&0%%'$$#"""!!!v "XIFaTf O$ `1w Q 8  F e ~k;XDQMaze Abafarisayo baragenda bajya inama y'uko bari bumutegeshe amagambo.Fkuko abatowe ari benshi, ariko abatoranyijwe bakaba bake.”% Mazeumwami abwira abagaragu be ati ‘Nimumuboheamaboko n'amaguru, mumujugunye mu mwijima hanze, ni ho bazaririra bakahahekenyera amenyo’,uc Aramubazaati ‘Mugenzi wanjye, ni iki gitumye winjira hanoutambayeumwenda w'ubukwe?’Na we arahora rwose.S “Umwami yinjiye kurebaabasangwa, abonamoumuntuutambayeumwenda w'ubukwe. Abo bagaragu barasohoka bajya mu nzira, bateranya abo babonye bose, ababi n'abeza, inzu yo gucyurizamoubukwe yuzuraabasangwa.d A Nuko mujye mu nzira nyabagendwa, abo muri buboneyo bose mubahamagare baze bataheubukwe.’g GMaze abwira abagaragu be ati ‘Ubukwe bwiteguwe, ariko abari babutorewe ntibari babukwiriye.Y +Mazeumwami ararakara agaba ingabo ze, arimbura abo bicanyi atwikaumuduguduwabo.E abasigaye bafata abagaragu be barabashinyagurira, barabica.c ?“Maze abo ntibabyitaho barigendera, umwe ajya mu gikingi cye, undi ajya mu rutundo rwe,.UArongera atuma abandi bagaragu ati ‘Mubwire abatowe muti: Dore niteguye amazimano, amapfizi yanjye n'inka zibyibushyebabibāze, byose byiteguwe, muze mu bukwe.’Katuma abagaragu be guhamagara abatorewe gutahaubukwe, banga kuza.]3“Ubwami bwo mu ijuru bugereranywa n'umwami wacyujijeubukwe bw'umwana we arongora,6 iYesu yongera kuvuganana bo abacira imigani atiO.Bashaka kumufataariko batinya rubanda, kuko bemeraga ko ariumuhanuzi.V%-Abatambyi bakuru n'Abafarisayo bumvise imigani ye bamenya yuko ari bo avuga.jM,Kandiuzagwira iryo buye azavunagurika, ariko uwo rizagwira wese, rizamumenagura rimugireifu.]”oW+“Ni cyo gitumye mbabwira yukoubwami bw'Imana muzabunyagwa, bugahabwa ishyanga ryera imbuto zabwo. [P*Yesu arababaza ati “Ntimwari mwasoma mu byanditswe ngo
‘Ibuye abubatsi banze,
Ni ryo ryahindutse irikomeza imfuruka!
Ibyo byavuye ku Uwiteka,
Kandi ni ibitangaza mu maso yacu.’)Baramusubizabati “Abo bagome azabarimbura bibi, mazeuruzabibu arusigemo abandi bahinzi bazajya bamuha imbuto za rwo igihe cya zo.”F~(“Mbese nyir'uruzabibu naza, abo bahinzi azabagenza ate?”:}o'Nuko baramufatabamwirukanamu ruzabibu, baramwica.y|k&Maze abahinzi babonye mwene shebuja baravuganabati ‘Uyu ni we mutware, nimucyo tumwiceubutware bubeubwacu.’E{%Hanyuma abatumahoumwana we ati ‘Bazubahaumwana wanjye.’Oz$Yongera gutumaabandi bagaragu baruta aba mbere, na bo babagira batyo.cy?#Maze abahinzi bafata abagaragu be, umwe baramukubitaundi baramwica, undi bamuteraamabuye.dxA"Nuko igihe cyo gusarura cyenda kugera, atuma abagaragu be ku bahinzi ngo babahe imbuto ze.+wO!“Mwumve undi mugani: Habayehoumuntu wariufiteurugo, aterauruzabibu azitirahouruzitiro, acukuramourwina, yubakamoumunara, asigamo abahinzi ajya mu kindi gihugu.Cv Dore Yohana yaje muri mwe agendera mu nzira yo gukiranuka ntimwamwemera, nyamara abakoresha b'ikoro n'abamaraya bo baramwemeye, ariko nubwo mwabibonye mutyo ntimurakihana ngo mumwemere.Zu-Muri abo bombi ni nde wakoze icyo se ashaka?”
Baramusubizabati “Ni uwa mbere.”
Yesu arababwira ati “Ndababwiraukuriyuko abakoresha b'ikoro n'abamaraya bababanziriza kwinjira mu bwami bw'Imana.htISe asanga uwa kabiri amubwira atyo, na we aramusubizaati ‘Ndagiye data’, ariko ntiyajyayo.Js Na we aramusubizaati ‘Ndanze.’Maze hanyuma arihana aragenda.r7“Ariko ibi mubitekereza mute? Habayehoumuntu wariufiteabana babiri, asangaumukuruaramubwira ati ‘Mwana wanjye, gendauhingireuruzabibu rwanjye.’qNi ko gusubizaYesu bati “Ntitubizi.”
Na we arababwira ati “Nuko rero nanjye simbabwiraubutware buntera gukoraibyo.opWNituvugayuko kwavuye mu bantu, dutinya ko abantu batugayakuko bose bemera ko Yohana yariumuhanuzi.”EoKubatiza kwa Yohana kwavuye he, ni mu ijuru cyangwa ni mu bantu?”
Nuko biburanya mu mitima yabo bati “Nituvugayuko kwavuye mu ijuru aratubazaati ‘Ni iki cyababujijekumwemera?’{noYesu arabasubizaati “Nanjye reka mbabaze ijambo rimwe, nimurinsubizananjye ndababwiraubutware buntera kubikora.*mMYinjiye mu rusengero, abatambyi bakuru n'abakuru b'ubwo bwoko baza aho ari yigisha, baramubazabati “Ufite butware ki buguteragukoraibyo? Ni nde wabuguhaye?”:loKandi ibyo muzasaba mwizeye muzabihabwa byose.”9kkYesu arabasubizaati “Ndababwiraukuriyuko mufitekwizera mudashidikanya, mutakora nk'iby'umutinigusa, ahubwo mwabwira n'uyu musozimuti ‘Shingukautabwe mu nyanja’, byabaho.Yj+Abigishwa babibonye baratangara bati “Mbegauhereye ko wuma muri ako kanya?”"i=Abonaumutiniiruhande rw'inzira arawegera, asangautariho imbuto keretse ibibabi gusa, arawubwira ati “Ntukereimbuto iteka ryose.”Muri ako kanyauruma.?hyBukeyebwaho mu gitondo kare asubiramu murwa, arasonza.=guArabasiga asohoka mu murwa, ajya i Betaniya ararayo.9fkBaramubazabati “Ahourumva ibyo aba bavuga?”
Yesu arabasubizaati “Yee, ntimwari mwasoma ngo ‘Mu kanwa k'abana bato n'abonka wabonyemo ishimwe ritagira inenge’?”e7Ariko abatambyi bakuru n'abanditsi babonye ibitangaza akoze, n'abana bavugiyemu rusengero amajwi arenga bati “Hoziyana mwene Dawidi”, bararakara.Ad}Nuko impumyi n'ibirema bamusanga mu rusengero arabakiza. c  arababwira ati “Byanditswe ngo ‘Inzu yanjye izitwa inzu yo gusengerwamo’, ariko mwebwe mwayihinduye isenga y'abambuzi.” b Nuko Yesu yinjira mu rusengero rw'Imana, yirukanamo abaruguriragamo bose, yubikaameza y'abavunjaga ifeza n'intebe z'abaguragainuma,La Barabasubizabati “Niumuhanuzi Yesu w'i Nazareti y'i Galilaya.”X`) Ageze i Yerusalemu ab'umurwa bose barashika, barabaza bati “Uriya ni nde?” _ Itara ry'abantu bamushagaye bararangururabati “Hoziyana mwene Dawidi, hahirwa uje mu izina ry'Uwiteka! Hoziyana ahasumba hose!”}^sHaza rubanda rwinshi, abenshi muri bo basasa imyenda yabo mu nzira, abandi baca amashami y'ibiti bayasasa mu nzira.F]bazana indogobe n'iyayo bazitegurahoimyenda yabo, ayicaraho.>\wBa bigishwa baragenda bakora nk'uko Yesu yabategetse,[#“Mubwireumukobwa w'i Siyoni muti
‘Doreumwami wawe aje aho uri,
Ari uw'ineza ahetswe n'indogobe,
N'icyana cy'indogobe.’”GZIbyo byabereyeho kugirango ibyavuzwe n'umuhanuzi bisohore ngouYcAriko nihagiraumuntuubabaza ijambo, mumubwire muti ‘Databuja ni weuzishaka’, maze araherako azibahe.”Xarababwira ati “Mujye mu kirorero kiri imbere, uwo mwanya muri buboneindogobe izirikanye n'iyayo, muziziture muzinzanire.mW UBageze bugufibw'i Yerusalemu, bajya i Betifage ku musoziwa Elayono, maze Yesu atuma abigishwa babiri\V1"Yesu azigirira imbabazi akora ku maso yazo, uwo mwanya zirahumuka, baramukurikira.:Uo!Ziramusubizaziti “Mwami, amaso yacu ahumuke.”YT+ Yesu arahagarara arazihamagara, arazibaza ati “Murashaka ko mbagirira nte?”iSKAbantu barazicyaha ngo zihore, ariko zirushaho gutakaziti “Mwami mwene Dawidi, tubabarire.”RImpumyi ebyiri zari zicaye iruhande rw'inzira, zumvise yuko Yesu ahanyura, zirataka cyane ziti “Mwami mwene Dawidi, tubabarire.”7QiBakiva i Yeriko, abantu benshi baramukurikira.P{nk'uko Umwana w'umuntu ataje gukorerwa, ahubwo yaje gukorera abandi no gutangiraubugingo bwe kuba incungu ya benshi.”EOkandiushaka kuba uw'imbere muri mwe, ajye aba imbata yanyu,^N5Ariko muri mwe si ko biri, ahubwoushaka kuba mukurumuri mwe ajye abaumugaragu wanyu,MYesu arabahamagara arababwira ati “Muzi yuko abami b'abanyamahanga babatwaza igitugu, n'abakomeye babo bahawe kubategeka.BLBa bandi cumi babyumvise barakarira abo bavandimwe bombi.K5Arababwira ati “Niukuriigikombe cyanjye muzakinyweraho, ariko kwicara iburyo bwanjye n'ibumososi jyeubigaba, keretse abo Data yabitunganyirije.”~JuYesu aramusubizaati “Ntimuzi icyo musaba. Mwabasha kunywera ku gikombe nzanyweraho?”
Bati “Turabibasha.”"I=Na we aramubazaati “Urashaka iki?”
Aramusubizaati “Tegeka ko aba bana banjye bombi bazicara mu bwami bwawe, umwe iburyo bwawe undi ibumoso.”fHEMaze nyina wa bene Zebedayo azana n'abana be aho ari, aramupfukamira ngo agire icyo amusaba.tGaBazamugambanira mu bapagani bamushinyagurire, bamukubiteimikoba bamubambe, ku munsi wa gatatu azazurwa.” F“Dore turazamuka tujya i Yerusalemu, Umwana w'umuntu azagambanirwa mu batambyi bakuru n'abanditsi, bamucireurubanza rwo kumwica.mESYesu yenda kuzamuka ngo ajye i Yerusalemu, yihererana n'abo cumi na babiri, ababwirira mu nzira atiWD'“Uko ni ko ab'inyuma bazaba ab'imbere, kandi ab'imbere bazaba ab'inyuma.”cC?mbese hari icyambuza kugenza ibyanjye uko nshaka, koundeba igitsure, kuko ngizeubuntu!’AB}Ngiyo yijyaneugende. Ko nshatse guhemba uwa nyuma nkawe,uAc “Na we asubizaumwe muri bo ati ‘Mugenzi wanjye, sinkugiriye nabi. Ntuzi ko twasezeranye idenariyo imwe?q@[ ‘Aba ba nyuma bakoze isaha imwe,ubanganyije natwe abahingitseumunsi wose tuvunika, twicwa n'izuba!’1?] Bazihawe bitotombera nyir'uruzabibu bati_>7 Ababanje baje bibwira ko bahembwa ibirutaho, arikoumuntu wese ahembwa idenariyo imwe.Q= Abatangiye mu isaha cumi n'imwe baje,umuntu wese ahabwa idenariyo imwe.<“Bugorobye nyir'uruzabibu abwira igisonga cye ati ‘Hamagara abahinziubaheibihembo byabo,utangirire ku ba nyumaugezeku ba mbere.’s;_Baramusubizabati ‘Kuko ari nta waduhayeumurimo.’Arababwira ati ‘Namwe mujye mu ruzabibu rwanjye.’ :Isaha zibaye cumi n'imwe arasohoka, asanga abandi bahagaze arababaza ati ‘Ni iki kibahagaritse hanoumunsi wose nta cyo mukora?’W9'Baragenda. Yongera gusohoka mu isaha esheshatu n'isaha cyenda, abigenza atyo.Z8-na bo arababwira ati ‘Namwe mujye mu ruzabibu rwanjye ndi bubaheibikwiriye.’R7Isaha eshatu arasohoka, asanga abandi bahagaze mu igurironta cyo bakora,R6Asezerana n'abahinzi idenariyo ku munsi umwe, abohereza mu ruzabibu rwe.~5 w“Ubwami bwo mu ijuru bwagereranywa n'umuntuufiteurugo, yazindutse kare gushaka abahinzi ngo bahingireuruzabibu rwe.S4Ariko benshi b'imbere bazaba ab'inyuma, kandi ab'inyuma bazaba ab'imbere.W3'Umuntu wese wasizeurugocyangwa bene se cyangwa bashiki be, cyangwa se cyangwa nyina cyangwa abana, cyangwa amasambu ku bw'izina ryanjye, azahabwa ibibiruta incuro ijana, kandi azaragwa n'ubugingo buhoraho.2 Yesu arabasubizaati “Ndababwiraukuriyuko mwebwe abankurikiye, mu gihe cyo guhindura byose ngo bibe bishya, ubwo Umwana w'umuntu azicara ku ntebe y'icyubahiro cye, namwe muzicara ku ntebe cumi n'ebyiri, mucireimiryango cumi n'ibiri y'Abisirayeli imanza.l1QMaze Petero aramubazaati “Dore twebwe ko twasize byose tukagukurikira, none se tuzamera dute?”n0UYesu arabitegereza arababwira ati “Ibyo ntibishobokera abantu, ariko ku Mana byose birashoboka.”d/AAbigishwa babyumvise barumirwa cyane bati “Ubwo bimeze bityo, ni ndeushobora gukizwa?”.Ndetse ndababwira yuko icyoroshye ari uko ingamiya yanyura mu zuru ry'urushinge, kurutakoumutunzi yakwinjira mu bwami bwo mu ijuru.”o-WYesu abwira abigishwa be ati “Ndababwiraukuriyuko biruhijekoumutunzi yinjira mu bwami bwo mu ijuru.^,5Uwo musoreyumvise iryo jambo agenda afite agahinda, kuko yari afiteubutunzi bwinshi.!+;Yesu aramusubizaati “Nushaka kubautunganye rwose, gendaugurishe ibyoutunze maze uhe abakene, ni bwouzagiraubutunzi mu ijuru,uhereko uzeunkurikire.”]*3Uwo muhungu aramubwira ati “Ayo yose narayitondeye. None icyo nshigaje ni iki?”A)}wubaheso na nyoko,ukunde mugenzi wawe nk'uko wikunda.”w(gAramubazaati “Ni ayahe?”
Yesu aramusubizaati “Ntukice, ntugasambane, ntukibe, ntukabeshyere abandi, 'Na we aramusubizaati“Unyitira iki mwiza? Umwiza ni umwe gusa, ni Imana. Ariko nushaka kugeraku bugingo, witondere amategeko.”o&WNukoumuntu aza aho ari aramubazaati “Mwigisha mwiza, nkore cyiza ki ngo mpabweubugingo buhoraho?”-%UAmaze kubarambikaho ibiganza, avayo.${Ariko Yesu arababwira ati “Murekeabana bato ntimubabuze kunsanga, kuko abameze batyoubwami bwo mu ijuru ariubwabo.”`#9 Maze bamuzanira abana bato ngo abarambikeho ibiganza abasabire, abigishwa barabacyaha.:"m Kuko hariho ibiremba byavutse bityo mu nda za ba nyina, hariho n'inkone zakonwe n'abantu, hariho n'inkone zīkonaubwazo ku bw'ubwami bwo mu ijuru. Ubasha kubyemera abyemere.”_!7 Na we arababwira ati “Abantu bose ntibabasha kwemera iryo jambo, keretse ababihawe.s _ Abigishwa be baramubwira bati “Iby'umugabon'umugorewe niba bigenda bityo, noneho kurongora si byiza.”3 Ariko ndababwira yukoumuntu weseuzasendaumugorewe atamuhoragusambana, akarongora undi azaba asambanye. Kandiucyurauwasenzwe na we aba asambanye.” Arabasubizaati “Mose yabemereye gusenda abagore banyu kuko imitima yanyu inangiye, arikouhereye mbere hose ntibyari bimeze bityo. Baramubazabati “Niba ari uko, ni iki cyatumye Mose ategeka koumugaboahaumugoreurwandiko rwo kumusenda, abone uko yamwirukana?”zmBituma batakiri babiri, ahubwo babayeumubiriumwe. Nuko icyo Imana yateranyije hamwe,umuntu ntakagitandukanye.”~uikababwira iti ‘Ni cyo gitumaumuntu azasiga se na nyina akabana n'umugorewe akaramata, bombi bakabaumubiriumwe’?a;Na we arabasubizaati “Ntimwari mwasoma yuko Iyabaremye mbere yaremyeumugabon'umugore, Abafarisayo baza aho ari baramugerageza, baramubazabati “Mbese amategeko yemera koumuntu asendaumugorewe amuhoraikintu cyose?”3aAbantu benshi baramukurikira, abakirizayo.a =Yesu arangije ayo magambo ava i Galilaya, ajya mu gihugu cy'i Yudayahakurya ya Yorodani.kO#“Na Data wo mu ijuru ni ko azabagira, nimutababariraumuntu wese mwene so mubikuye mu mutima.”Y+"Shebuja ararakara, amuha abasirikare kugezaaho azamarira kwishyuraumwenda wose.N!nawe ntiwariukwiriye kubabarira mugenzi wawe nk'uko nakubabariye?’wg Maze shebuja aramuhamagara aramubwira ati ‘Wa mugaragu mubi we, naguhariye wa mwenda wose kuko wanyinginze,nUAbagaragu bagenzi be babonye ibibaye barababara cyane, baragenda babibwira shebuja uko bibaye byose.c?Ntiyakunda maze aragenda amushyira mu nzu y'imbohe, kugezaaho azamarira kwishyuraumwenda.^5Umugaragu mugenzi we yikubitahasi, aramwinginga ati ‘Nyihanganira nzakwishyura.’ 9“Ariko uwo mugaragu arasohoka, asangaumugaragu mugenzi we yagurijeidenariyo ijana, aramufataaramuniga, aramubwira ati ‘Nyishyuraumwenda wanjye.’;qShebuja aramubabarira aramureka, amuhariraumwenda.a ;Umugaragu aramupfukamira aramwinginga ati ‘Mwami, nyihanganira nzakwishyura byose.’ Ariko kuko yari adafite ibyo kwishyura, shebuja ategeka kumuguran'umugorewe n'abana be n'ibyo afite byose, ngoumwendaushire.J  Abanje kubara, bamuzanira umwe muri bo yishyuza italanto inzovu.{ oNi cyo gitumaubwami bwo mu ijuru bwagereranywa n'umwami washatse kubarana n'abagaragu beumubarew'ibyo yababikije.h IYesu aramusubizaati “Sinkubwiye yukougezakarindwi, ahubwo yukougezamirongo irindwi karindwi.~uNuko Petero aramwegera aramubazaati “Databuja, mwene data nangirira nabi nzamubabarira kangahe? Ngeze karindwi?”dAKuko aho babiri cyangwa batatu bateraniye mu izina ryanjye, nanjye mba ndi hagati yabo.” “Kandi ndababwira yuko ababiri muri mwe nibahuzaumutimamu isi wo kugiraicyo basaba cyose, bazagikorerwa na Data wo mu ijuru.“Ndababwiraukuriyuko ibyo muzahambira mu isi bizaba bihambiriwe mu ijuru, kandi ibyo muzahambura mu isi bizaba bihambuwe mu ijuru.}Kandi niyanga kumvira abouzabibwire Itorero, niyanga kuryumvira na ryo, azakubehonk'umupagani cyangwaumukoresha w'ikoro.yAriko natakumviraumutezeundi cyangwa babiri, ngo ‘Ijambo ryose rikomere mu kanwa k'abagabo babiri cyangwa batatu.’nU“Mwene so nakugirira nabi,ugendeumumenyeshe icyaha cye mwiherereye, nakumvirauzabaubonye mwene so.NNuko So wo mu ijuru ntashaka ko hagira n'umwe muri aba batourimbuka.s_ Kandi iyo ayibonye, ndababwiraukuriyuko ayishimira cyane kurusha izo mirongourwenda n'icyenda zitazimiye."= “Mbese muratekereza mute? Umuntuufiteintama ijana, imwe muri zo iyo izimiye ntasiga izo mirongourwenda n'icyenda, akajya ku misozi agashaka iyazimiye?6~g Umwana w'umuntu yaje gukizaicyari cyazimiye.]}! “Mwirinde mudasuzuguraumwe muri aba bana bato. Ndababwira yuko abamarayika babo bo mu ijuru bahora bareba mu maso ha Data wo mu ijuru. [@|y Cyangwa ijisho ryawe nirikugushaurinogoreuritekure yawe. Ibyiza ni uko wakwinjira mu bugingousigaranye ijisho rimwe gusa, biruta ko wajugunywamuri Gehinomu y'umuriroufiteamaso yombi.k{O“Arikoukubokokwawe cyangwaukugurukwawe nibigucumuzauguceugutekure yawe. Ibyiza ni uko wakwinjira mu bugingousigaranyeukubokokumwe cyangwaukuguru, biruta ko wajugunywamu muriroutazimaufiteamaboko yombi cyangwa amaguru yombi.zIsi izaboneshwa ishyano n'ibigusha abantu, kuko ibyo bigusha bitazabura kuza, ariko uwo muntuuzanaibigusha azabona ishyano.y“Arikoushuka umwe muri aba bato banyizera akamugusha, ikiruta ni uko yahambirwaurusyo mu ijosi rye, akazikwa imuhengeri mu nyanja.MxUwemeraumwana umwe muto nk'uyu mu izina ryanjye, ni jye aba yemeye.RwNukouzicisha bugufink'uyu mwana muto, ni we mukurumu bwami bwo mu ijuru.yvkarababwira ati “Ndababwiraukuriyuko nimudahinduka ngo mumerenk'abana bato, mutazinjira mu bwami bwo mu ijuru.6ugAhamagaraumwana muto amuhagarika hagati yabo,bt ?Icyo gihe abigishwa begera Yesu baramubazabati “Umukurumu bwami bwo mu ijuru ni nde?”4saAriko kugirango tutababera igisitaza, jya ku nyanjaujugunyemoururobo, ifi uri bubanze gufatauyende,uyasamureurasangamo sitateri,uyijyaneuyibahe ku bwanjye no ku bwawe.”orWAramusubizaati “Ni rubanda.”
Yesu aramubwira ati “Nuko rero abana bo bibereye mu mudendezo.PqArabasubizaati “Arayitanga.”
Yinjiye mu nzu, Yesu aramutanguranwa aramubazaati “Utekereza ute, Simoni? Abami bo mu isi abo bakaumusoron'ihoro ni abahe? Ni abana babo cyangwa ni rubanda?”p+Bagera i Kaperinawumu, abantu basoreshaumusorow'ididarakama baza aho Petero ari baramubazabati “Mbeseumwigisha wanyu ntatanga ididarakama?”Lobazamwica maze ku munsi wa gatatu azurwe.”
Barababara cyane.mnSBakigenda i Galilaya, Yesu arababwira ati “Umwana w'umuntu arenda kuzagambanirwa afatwe n'abantu,SmAriko bene uwo ntavanwamo n'ikindi keretse gusenga no kwiyirizaubusa.]”Il Arabasubizaati “Niukwizera kwanyu guke: ndababwiraukuriyuko mwaba mufitekwizera kungana n'akabuto ka sinapi, mwabwira uyu musozimuti ‘Va hano ujye hirya’wahava, kandi ntakizabananira. [ikKMaze abigishwa begera Yesu biherereye bati “Ni iki cyatumye twebwe bitunanira kumwirukana?”EjYesu aramucyaha, dayimoni amuvamo,umuhungu aherako arakira.i'Yesu aramusubizaati “Yemwe bantu b'iki gihe biyobagiza batizera, nzageza he kubananamwe? Nzabihanganira kugezaryari? Nimumunzanire hano.”:hoNamuzaniye abigishwa bawe ntibabasha kumukiza.”g}“Mwami, babariraumuhungu wanjye kuko arwaye igicuri, kiramubabaza cyane kuko kenshi cyane kimuturamu murirono mu mazi.PfBageze mu bantu,umuntu araza aramwegera, aramupfukamira aramubwira atiEe Nuko abigishwa bamenya yuko ababwiye ibya Yohana Umubatiza.{do Ariko ndababwira yuko Eliya yaje ntibamumenya, ahubwo bamugirauko bashaka. N'Umwana w'umuntu ni ko bazamugira.”ac; Arabasubizaati “Niukuriko Eliya akwiriye kubanza kuza, akagarura byose akabitunganya.rb] Abigishwa be baramubazabati “Ni iki gituma abanditsi bavuga bati ‘Eliya akwiriye kubanza kuza’?” a  Bakimanukaumusozi, Yesu arabihanangiriza ati “Ntihagireumuntu mubwira ibyo mweretswe, kugezaaho Umwana w'umuntu azazukira.”A`}Buburaamaso ntibagira undi babona, keretse Yesu wenyine.M_Yesu arabegera abakoraho arababwira ati “Nimuhagurukemwitinya.”E^Abigishwa babyumvise bikubitahasi bubamye, baratinya cyane.}]sAkibivuga igicu kirabakingiriza, ijwi rikivugiramo riti “Nguyu Umwana wanjye nkunda nkamwishimira, mumwumvire.”\Petero abwira Yesu ati “Mwami, ni byiza ubwo turi hano. Nushaka ndaca ingando eshatu hano, imwe yawe, indi ya Mose, indi ya Eliya.”9[mMaze Mose na Eliya barababonekera bavuganana we._Z7Ahindurirwa imbere yabo, mu maso he harabagirana nk'izuba, imyenda ye yera nk'umucyo.~Y wIminsi itandatu ishize, Yesu ajyana Petero na Yakobo na Yohana mwene se, bajyana mu mpinga y'umusozimuremure bonyine.XNdababwiraukuriyuko muri aba bahagaze hano harimo bamwe batazapfa, kugezaubwo bazabona Umwana w'umuntu aziye mu bwami bwe.”WwKuko Umwana w'umuntu azazana n'abamarayika be afiteubwiza bwa Se, agaherako yituraumuntu wese ibikwiriye ibyo yakoze. VKandiumuntu byamumarira iki gutunga ibintu byose byo mu isi, niyakwaubugingo bwe? Cyangwaumuntu yatanga iki gucunguraubugingo bwe?eUCkukoushaka kurengeraubugingo bwe azabubura, arikoutitaku bugingo bwe ku bwanjye, azabubona.sT_Maze Yesu abwira abigishwa be ati “Umuntu nashaka kunkurikira yiyange, yikorereumusaraba we ankurikire,S/Arahindukiraabwira Petero ati “Subirainyuma yanjye Satani,umbereye igisitaza kuko ibyoutekereza atari iby'Imana, ahubwoutekereza iby'abantu.”jRMPetero aramwihererana atangira kumuhanaati “Biragatsindwa Mwami, ibyo ntibizakubahona hato.”5QcYesu aherako yigisha abigishwa be ko akwiriye kujya i Yerusalemu, akababazwauburyo bwinshi n'abakuru n'abatambyi bakuru n'abanditsi, akicwa, akazazurwa ku munsi wa gatatu.QPMaze yihanangiriza abigishwa ngo batagira uwo babwira ko ari we Kristo.!O;Nzaguha imfunguzo z'ubwami bwo mu ijuru, kandi icyouzahambira mu isi kizaba gihambiriwe mu ijuru, n'icyouzahambura mu isi kizaba gihambuwe mu ijuru.”N Nanjye ndakubwira nti ‘Uri Petero, kandi nzubakaItorero ryanjye kuri urwo rutare, kandi amarembo y'ikuzimuntazarishobora.’MYesu aramusubizaati “Urahirwa Simoni wa Yona, kukoumubirin'amaraso atari byo byabiguhishuriye, ahubwo ni Data wo mu ijuru.PLSimoni Petero aramusubizaati “Uri Kristo, Umwana w'Imana ihoraho.”DKArababaza ati “Ariko mwebweubwanyu mugirango ndi nde?”J/Baramusubizabati “Bamwe bagira ngo uri Yohana Umubatiza, abandi ngo uri Eliya, abandi ngo uri Yeremiya, cyangwa ngo uri umwe wo mu bahanuzi.”I Nuko Yesu ajya mu gihugu cy'i Kayisariya ya Filipo abaza abigishwa be ati “Abantu bagira ngo Umwana w'umuntu ndi nde?”H Nuko bamenya yuko atababwiye ko birindaumusemburo w'imitsima, ahubwo ko birinda imyigishirize y'Abafarisayo n'iy'Abasadukayo.G{ Ni iki kibabujijekumenya yuko ntababwiye iby'imitsima? Keretse ko mwirindaumusemburo w'Abafarisayo n'uw'Abasadukayo.”TF! Cyangwa ya mitsima irindwi ku bantu ibihumbi bine, mwujujeibitebo bingahe?fEE Ntimurajijuka, ntimwibuka ya mitsima itanu ku bantu ibihumbi bitanu, mwujujeintonga zingahe?|DqYesu arabimenya arababaza ati “Mwa bafite kwizera guke mwe, igitumye mwiburanyaubwanyu ni uko mudafite imitsima?@C{Bariburanyaubwabo bati “Ni uko tutazanye imitsima.”_B7Yesu arababwira ati “Mumenye, mwirindeumusemburo w'Abafarisayo n'uw'Abasadukayo.”AA}Abigishwa bajya hakurya ariko bibagiwe kujyana imitsima.@Abantu b'iki gihe kibi bishimiraubusambanyi bashaka ikimenyetso, ariko nta cyo bazahabwa, keretse icya Yona.”Abasiga aho aragenda.#??Na mu gitondo muti ‘Harabaumuvumbi kuko ijuru ritukurakandi ryirabura.’Muzi kugenzura ijuru uko risa, ariko munanirwa kugenzura ibimenyetso by'ibihe.d>AArabasubizaati “Iyo bugorobye, muravuga muti ‘Hazaramukaumucyo kuko ijuru ritukura.’r= _Abafarisayo n'Abasadukayobaraza, bamusabango abereke ikimenyetso kivuye mu ijuru, kugirango bamugerageze.I< 'Asezerera abantu, yikira mu bwato ajya mu gihugu cy'i Magadani.K;&Abariye bari abagabo ibihumbi bine, abagore n'abana batabariwemo.X:)%Bose bararya barahaga, bateranyaubuvungukirabusigaye, bwuzuraibitebo birindwi.s9_$Yenda iyo mitsima irindwi n'udufi, arabishimira, arabimanyagura, abiha abigishwa be, na bo babiha abantu.'8I#Ategeka abantu ko bicara hasi.r7]"Yesu na we arababaza ati “Mufiteimitsima ingahe?”
Baramusubizabati “Ni irindwi n'udufiduke.”v6e!Abigishwa baramubazabati “Muri ubu butayutwakura he imitsima ingana ityo yo guhazaabantu bangana batya?”N5 Yesu ahamagara abigishwa be arababwira ati “Mbabariye abo bantu kuko uyu munsi ari uwa gatatu turi kumwe, none ntibafite ibyokurya. Sinshaka kubasezerera batariye, isari itabatsinda ku nzira.”4!bituma abantu batangara babonye ibiragi bivuga, ibirema ari bizima, abacumbagira bagenda, n'impumyi zireba, bahimbaza Imana y'Abisirayeli.3'Abantu benshi baza aho ari, bazana abacumbagira n'ibirema, n'impumyi n'ibiragi n'abandi barwayi benshi, babarambika hasi imbere ye arabakiza,H2 Yesu avayo ajya ku Nyanja y'i Galilaya, azamukaumusoziaricara.y1kMaze Yesu aramusubizaati “Mugore, kwizera kwawe ni kwinshi, bikubereukoushaka.”Umukobwa we aherako arakira.n0UNa we ati “Ni koko Mwami, ariko imbwa na zo ziryaubuvungukirabugwa buvuyeku meza ya ba nyirazo.”Y/+Aramusubizaati “Si byiza kwenda ibyokurya by'abana ngo mbijugunyire imbwa.”I. Na we araza aramupfukamira aramubwira ati “Mwami, ntabara.”e-CArabasubizaati “Sinatumiweabandi, keretse intama zazimiye zo mu muryango wa Isirayeli.”|,qNtiyagira icyo amusubiza. Nuko abigishwa be baramwegera baramwinginga bati “Musezerere kuko adutakira inyuma.”+Umunyakanānikazi aturukamuri icyo gihugu arataka cyane ati “Mwami mwene Dawidi, mbabarira,umukobwa wanjye atewe na dayimoni cyane.”:*oYesu arahava ajya mu gihugu cy'i Tiro n'i Sidoni.f)EIbyo ni byo bihumanyaumuntu, ariko kurisha intoki zitajabitse mu mazi ntiguhumanyaumuntu.”( Kuko mu mutimaw'umuntu ari ho haturukaibitekerezo bibi: kwica no gusambana no guheheta, kwiba no kubeshyera abandi n'ibitutsi.M'Ariko ibiva mu kanwa biba bivuye mu mutima, ni byo bihumanyaumuntu.Z&-Ntimuzi yuko ikintu cyose kigiye mu kanwa kijya mu nda kikanyura mu nzira yacyo?3%aAramubazaati “Mbese namwe ntimurajijuka?<$sPetero aramusubizaati “Dusobanurireuwo mugani.”x#iNimubareke ni abarandata impumyi kandi na bo bahumye. Ariko impumyi iyo irandase indi zombi zigwa mu mwobo.”N" Arabasubizaati “Igiti cyose Data wo mu ijuru adateye kizarandurwa.n!U Maze abigishwa baramwegera baramubazabati “Uzi yuko Abafarisayo barakajwe no kumva ayo magambo?”^ 5 Ikijya mu kanwa si cyo gihumanyaumuntu, ahubwo ikiva mu kanwa ni cyo kimuhumanya.”D Ahamagara abantu arababwira ati “Nimwumve musobanukirwe.S Bansengeraubusa,
Kuko inyigisho bigisha ari amategeko y'abantu.’”L‘Ubu bwoko bunshimisha iminwa,
Ariko imitima yabo imba kure.:oMwa ndyarya mwe, Yesaya yahanuye ibyanyu neza atiLNuko ijambo ry'Imana mwarihinduyeubusango mukomeze imigenzo yanyu.'GAriko mwebweho muravuga muti ‘Umuntu weseubwira se cyangwa nyina ati: Icyo najyaga kugufashisha nagituyeImana,umezeatyo ntahatwa kubahase cyangwa nyina.’iKKuko Imana yavuze iti ‘Wubaheso na nyoko’, kandi iti ‘Ututse se cyangwa nyina bamwice.’_7Na we arababaza ati “Namwe ni iki gituma mucumuriraitegeko ry'Imana imigenzo yanyu?ve“Ni iki gituma abigishwa bawe bataziririza imigenzo y'abakera, ntibajabike intoki mu mazi bagiye kurya?”Z /Nuko Abafarisayo n'abanditsi bavuye i Yerusalemu baza aho Yesu ari baramubazabati[/$baramwinginga ngo bakore ku nshunda z'umwenda we gusa, abazikozeho bose barakira.U##Ab'aho baramumenya, batuma muri icyo gihugu cyose bamuzanira abarwayi bose,M"Nuko bamaze gufatahakurya, bagera imusozimu gihugu cy'i Genesareti.[/!Abari mu bwato baramupfukamira, baramubwira bati “Niukuriuri Umwana w'Imana.”3a Baratambuka bajya mu bwato,umuyagauratuza.{Uwo mwanya Yesu aramburaukubokokwe aramufata, aramubwira ati “Yeweufitekwizera guke we, ni iki gitumyeushidikanya?”kOAriko abonyeumuyagako ari mwinshi aratinya, atangiye kurengerwa arataka ati “Databuja nkiza.”lQAramusubizaati “Ngwino.”Petero ava mu bwato, agendesha amaguru hejuru y'amazi ngo asange Yesu.p YPetero aramusubizaati “Mwami niba ari wowe,untegeke nze aho uri ngendesha amaguru hejuru y'amazi.”T !Ariko uwo mwanya Yesu avuganana bo ati “Nimuhumureni jyewe, mwitinya.” Ariko abigishwa bamubonye agendesha amaguru hejuru y'inyanja bahagarika imitima, batakishwa n'ubwoba bati “Niumuzimu.”H  Nuko mu nkoko aza aho bari agendesha amaguru hejuru y'inyanja.[ /Arikoubwato bugezeimuhengeri buteraganwa n'umuraba, kukoumuyagaubaturutse imbere.kOAmaze kubasezerera aragenda, azamukaumusoziwenyine ajya gusenga. Bwari bugorobye, ari yo wenyine.eCUwo mwanya ahata abigishwa be ngo bikire mu bwato babanze hakurya, amare gusezerera abantu.H Abariye bari nk'ibihumbi bitanu, abagore n'abana batabariwemo.jMBararya bose barahāga, bateranyaubuvungukirabw'imitsima busigaye, bwuzuraintonga cumi n'ebyiri.A{Ategeka abantu ko bicara mu byatsi, yenda iyo mitsima itanu n'izo fi ebyiri, arararama areba mu ijuru arabishimira, amanyagura iyo mitsima ayiha abigishwa be, abigishwa bayiha abantu.1]Arababwira ati “Nimubinzanire hano.”Y+Baramusubizabati “Nta cyo dufitehano, keretse imitsima itanu n'ifi ebyiri.”NYesu arabasubizaati “Ntakibajyanayo, mube ari mwe mubagaburira.”7Umunsiukuze, abigishwa be baramwegera bati “Aha ngaha ntihagira abantu noneumunsiurakuze, sezerera abantu bajye mu birorero bīhahire ibyokurya.”H Yomotse abona abantu benshi arabababarira, abakiriza abarwayi.~3 Yesu abyumvise arahava, agenda mu bwato ajya aho abantu bataba kwiherera. Abantu benshi babyumvise bava mu midugudubaramukurikira, baca iy'ubutaka.T}! Abigishwa be barazabajyanaumurambo, barawuhamba maze bajya kubibwira Yesu.H|  Bazana igihanga cye ku mbehe bagihaumukobwa, agishyīra nyina. $,~~^~}}A}||5{{T{)zz_yyyxxqx-wwbw/vv}vEuupttt ssrrqqqhq%pp]poo~nmllkk jjYjihh[gg?fleeYdddYdc4b_baWa$``6_^^^Q]]H]\\E\[[ZZoZ-YYYCXXSWWhVVVUU^TSS5RRIQQQPP#OO_ONNFMMlM*LLLEKKK!JJJ-IIIGHHdHGGVGFF5EEE6DD$CCBmAA@@@R??? >>T==L<<_;;;:u:988<777*66d5555444/33222)11T00J0//L..B--6,,o++***@))C((c''D&&\%%s%$f$.##%""V!!Y =Hn"lK=W jw4aSQ e  k  ' z o- G9G97m2Ariko Yesu yongera kuvugaijwi rirenga, aratanga.G61Ariko abandi bati “Bauretse turebeko Eliya aza kumukiza.”y5k0Uwo mwanya umwe muri bo arirukanka, yenda sipongo ayuzuzainzoga isharira, ayishyira ku rubingo arayimushomesha.j4M/Ariko bamwe mu bari bahagaze aho babyumvise baravuga bati “Umva wa mugaboarahamagara Eliya.”$3A.Maze ku isaha ya cyenda Yesu avuga ijwi rirenga ati “Eli, Eli, lama sabakitani?”Bisobanurwa ngo “Mana yanjye, Mana yanjye, ni iki kikundekesheje?”b2=-Uhereye ku isaha ya gatandatu habaubwirakabiri mu gihugu cyose kugezaku isaha ya cyenda.;1q,N'abambuzi babambanywe na we, na bo bamutukabatyo.k0O+Yiringiye Imana, ngaho nimukizenonaha, niba imukunda kuko yavuze ati ‘Ndi Umwana w'Imana.’”/w*“Yakijije abandi, ntabasha kwikiza. Ko ariumwami w'Abisirayeli, namanuke ave ku musaraba nonaha, natwe turamwemera.N.)Abatambyi bakuru n'abanditsi n'abakuru na bo bashinyagura batyo bati-(baravuga bati “Woweusenyaurusengeroukarwubakamu minsi itatu, ikize. Niba uri Umwana w'Imana, manuka uve ku musaraba.”0,['Abahisi baramutuka, bamuzungurizaimitweO+&Maze abambuzi babiri bababambana na we, umwe iburyo bwe undi ibumoso.k*O%Bashyira hejuru y'umutwe we ibirego bamureze, byanditswe ngo “UYU NI YESU, UMWAMI W'ABAYUDA.” );$bicara aho baramurinda.>(w#Bamaze kumubamba, bagabana imyenda ye, barayifindira,L'"bamuha vino ivanze n'indurwe ngo anywe, asogongeye yanga kuyinywa.@&{!Bageze ahitwa i Gologota, hasobanurwa ngo i Nyabihanga,s%_ Bagisohoka, bahura n'Umunyakurenewitwaga Simoni, uwo bamuhatakujyana na bo ngo yikorereumusaraba wa Yesu.a$;Bamaze kumushinyagurirabamwambura wa mwenda, bamwambika imyenda ye bamujyana kumubamba.D#Bamuciraamacandwe, benda rwa rubingo barumukubitamu mutwe.%"Cbaboha ikamba ry'amahwa barimwambika mu mutwe, n'urubingo mu kubokokwe kw'iburyo baramupfukamira, baramushinyagurirabati “Ni amahoro, mwami w'Abayuda!”2!_Baramucuza, bamwambikaumwenda w'umuhemba,` 9Maze abasirikare b'umutegeka bajyana Yesu mu rukiko, bamuteraniranirizaho ingabo zose.\1Maze ababohorera Baraba, ariko amaze gukubitaYesu imikoba, aramutanga ngo abambwe.PAbantu bose baramusubizabati “Amaraso ye natubehono ku bana bacu.”KNuko Pilato abonye ko arushywa n'ubusa, ahubwo ko barushijeho gushega, yenda amazi akarabira imbere y'abantu ati “Jyeweho nta cyaha kindiho ku bw'amaraso y'uyu mukiranutsi, birabe ibyanyu.”r]Na we arababaza ati “Kuki? Yakoze cyaha ki?”
Ariko barushaho gusakuza cyane bati “Nabambwe!”c?Pilato arabasubizaati “Yesu witwa Kristo ndamugirante?”
Bose bati “Nabambwe!”yNukoumutegeka yongera kubabaza ati “Muri abo bombi, uwo mushaka ni nde nkamubabohorera?”
Bati “Ni Baraba.”Y+Ariko abatambyi bakuru n'abakuru boshya abantu ngo basabe Baraba, bicishe Yesu. 9Kandi ubwo yari yicaye ku ntebe y'imanza,umugorewe amutumahoati “Ntugireicyoutwara uwo mukiranutsi, kuko naraye ndose byinshi kuri we byambabaje.”<sKuko yamenye yuko ishyari ari ryo rimubatangishije.wNuko bateranye Pilato arababaza ati “Uwo mushaka ko mbabohorera ni nde? Ni Baraba, cyangwa ni Yesu witwa Kristo?”GIcyo gihe bari bafite imbohe y'ikimenywabose, yitwaga Baraba.wMuri iyo minsi mikuru, ukoumwakautashyeumutegeka yagiraga akamenyero ko kubohorera abantu imbohe imwe, iyo bashakaga.LAriko ntiyamusubizaijambo na rimwe, bitumaumutegeka yumirwa cyane.J  Maze Pilato aramubazaati “Ntiwumvise ko bagushinje byinshi?”W' Abatambyi bakuru n'abakuru baramurega, ariko ntiyagira icyo yireguza na hato.# Ubwo Yesu yari ahagaze imbere y'umutegeka. Umutegeka aramubazaati “Ni wowe mwami w'Abayuda?”
Yesu aramusubizaati “Wakabimenye.”A} babigura isambu y'umubumbyink'uko Uwiteka yanyeretse.”)K Ni bwo ibyavuzwe n'umuhanuzi Yeremiya byasohoye ngo “Bajyanye ibice by'ifeza mirongo itatu, ari cyo giciro cy'uwo baciriye, uwo bamwe mu Bisirayeli baciriye,J  Ni cyo gituma iyo sambu yitwa Isambu y'amaraso na bugingo n'ubu.Q Bajya inama bazigura isambu y'umubumbyi, ngo ijye ihambwamo abashyitsi. 9Ariko abatambyi bakuru bajyana bya bice by'ifeza baravuga bati “Amategeko ntiyemera ko tubishyira mu bubikobw'Imana, kuko ari ibiguzi by'amaraso.”F Ifeza azijugunya mu rusengero arasohoka, aragenda arimanika. {“Nakoze icyaha, kuko nagambaniye amaraso atarihourubanza.”
Ariko bo baramusubizabati “Biramaze! Ni ibyawe.”Maze Yuda wamugambaniye abonye kourubanza rutsinze Yesu, aricuza asubizaabatambyi bakuru n'abakuru bya bice by'ifeza mirongo itatu ati<sBaramuboha, baramujyana bamushyiraumutegeka Pilato.d CUmusekeutambitse, abatambyi bakuru bose n'abakuru b'ubwo bwoko bigīra inama yo kwica Yesu.zmKPetero yibuka ijambo Yesu yari yavuze ati “Inkoko itarabika uri bunyihakane gatatu.”Arasohoka ararira cyane.jMJMaze atangira kwivuma no kurahira ati “Uwo muntu simuzi.”
Muri ako kanya inkoko irabika./IHashizeumwanya muto, abari bahagaze aho baraza babwira Petero bati “Niukurinawe uri umwe muri bo, ndetse ni imvugo yawe irakumenyekanishije.”?yHYongera kubihakana arahira ati “Uwo muntu simuzi.”GArasohoka ageze mu bikingi by'amarembo undi muja aramubona, abwira abahari ati “N'uyu yari kumwe na Yesu w'i Nazareti.”PFMaze abihakanira imbere ya bose ati “Ibyouvuzesinzi ibyo ari byo.”~uEUbwo Petero yari yicaye hanze mu rugo,umujaaramwegera aramubwira ati “Nawe wari kumwe na Yesu w'Umunyagalilaya.”0~[D“Duhanure Kristo, ni ndeugukubise?”[}/CNuko bamuciraamacandwe mu maso, bamukubitaibipfunsi, abandi bamukubitainshyi batiJ| BMuratekereza iki?”
Baramusubizabati “Akwiriye kwicwa.”{-AUmutambyi mukuruabyumvise atyo ashishimura imyenda ye ati “Arigereranije. Turacyashakira iki abagabo? Dore noneho mwiyumviye kwigereranya kwe.'zG@Yesu aramusubizaati “Wakabimenye, kandi ndababwira yuko hanyuma muzabona Umwana w'umuntu yicaye iburyo bw'ubushobozi bw'Imana, aje ku bicu byo mu ijuru.” y ?Yesu aricecekera. Umutambyi mukuruaramubwira ati “Nkurahirije Imana ihoraho, tubwire niba ari wowe Kristo, Umwana w'Imana.”jxM>Umutambyi mukuruarahagurukaaramubazaati “Ntiwiregura na hato? Ntiwumvise ibyo aba bakureze?”jwM=baravuga bati “Uyu yagize ngo yabasha gusenyaurusengero rw'Imana, akarwubakamu minsi itatu.”NvNuko abigishwa bose baramuhāna, barahunga.7qg7Uwo mwanya Yesu abaza igitero ati “Harya muhurujwe no kumfata nk'uko muziraumwambuzi, mufiteinkota n'inshyimbo? Nicaraga mu rusengero iminsi yose nigisha, kuki mutamfashe?]p36Ariko rero bibaye bityo, ibyanditswe byasohora bite kandi ari ko bikwiriye kuba?”so_5Mbese wibwira yuko ntabasha gusabaData, akanyoherereza abamarayika nonaha basāga legiyoni cumi n'ebyiri?tna4Maze Yesu aramubwira ati “Subizainkota yawe mu rwubatirwayo, kuko abatwara inkota bose bazicwa n'inkota.my3Umwe muri abo bari kumwe na Yesu aramburaukuboko, akura inkota ye, ayikubitaumugaragu w'Umutambyi mukuru, amucaugutwi.nlU2Yesu aramubwira ati “Mugenzi wanjye, kora ikikuzanye.”
Maze baraza basumiraYesu, baramufata.Yk+1Uwo mwanya yegera Yesu aramubwira ati “Ni amahoro Mwigisha”, aramusomagura.cj?0Arikoumugambanira yari yabahaye ikimenyetso ati “Uwo ndi busome, ni we uwo mumufate.”i3/Akibivuga, Yuda umwe muri abo cumi na babiri azana n'igitero kinini gifite inkota n'inshyimbo, giturutse ku batambyi bakuru n'abakuru b'ubwo bwoko.4hc.Nimubyuke tugende, doreungenza ari hafi.”(gI-Maze agaruka aho abigishwa bari arababwira ati “Musinzire noneho, muruhuke. Dore igihe kirenda gusohora, Umwana w'umuntu agambaniwe mu maboko y'abanyabyaha.\f1,Arongera abasiga aho aragenda, asenga ubwa gatatu avuga amagambo amwe n'aya mbere.Ie +Yongeye kugaruka asanga basinziriye, kuko amaso yabo aremereye.d'*Yongera kugenda ubwa kabiri arasenga ati “Data, niba bidashoboka ko iki kindenga, ngo kereka nkinywereyeho, ibyoushaka abe ari byo biba.”cc?)Mube maso, musenge mutajya mu moshya. Umutimani woukunze, arikoumubiriufiteintege nke.”}bs(Agaruka aho abigishwa bari asanga basinziriye, abaza Petero ati “Harya ntimubashije kubanamaso nanjye isaha imwe?#a?'Yigira imbere ho hato arunama, arasenga ati “Data, niba bishoboka iki gikombe kindenge, ariko bye kuba uko jyewe nshaka, ahubwo bibe uko woweushaka.”s`_&Maze arababwira ati “Umutimawanjyeufiteagahinda kenshi kenda kunyica. Mugumehano, mubanemaso nanjye.”\_1%Ajyana Petero na bene Zebedayo bombi, atangira kubabara no guhagarikaumutimacyane.|^q$Maze Yesu agerana na bo ahitwa i Getsemani, abwira abigishwa be ati “Nimube mwicaye aha nigire hariya nsenge.”]#Petero aramubwira ati “Naho byatuma mpfana nawe, na bwo sindi bukwihakane na hato.”N'abandi bigishwa bose bavuga batyo.o\W"Yesu aramubwira ati “Ndakubwiraukuriyuko muri iri joro, inkoko itarabika uri bunyihakane gatatu.”g[G!Maze Petero aramusubizaati “Nubwo bose ibyawe biri bubagushe, jyeweho ntabwo bizangusha.”DZ Ariko nimara kuzūrwa, nzababanziriza kujya i Galilaya.”Y-Maze Yesu arababwira ati “Mwebwe mwese iri joro ibyanjye birabahemuza, kuko byanditswe ngo ‘Nzakubitaumwungeri,umukumbi w'intamausandare.’@X{Bamaze kuririmba barasohoka, bajya ku musoziwa Elayono.W!Ariko ndababwira rwose yuko ntazanywa ku mbuto z'imizabibu, mpereye none nkagezaumunsi nzasangirira namwe vino nshya mu bwami bwa Data.”cV?kuko aya ari amaraso yanjye y'isezerano rishya, ava ku bwa benshi ngo bababarirwe ibyaha.\U1Yenda igikombe aragishimira, arakibaha, arababwira ati “Munywere kuri iki mwese,TBakirya Yesu yendaumutsima arawushimira, arawumanyagura, awuha abigishwa be arababwira ati “Nimwende murye, uyu niumubiriwanjye.”tSaYuda uwo wariugiyekumugambanira aramubazaati “Mwigisha, ni jye?”
Aramusubizaati “Wakabimenye.”*RMUmwana w'umuntu aragenda nk'uko byanditswe kuri we, ariko uwo muntuugambanira Umwana w'umuntu azabona ishyano, ibyajyaga kumuberabyiza ni uko aba ataravutse.”WQ'Na we arabasubizaati “Uwo duhurizaamaboko ku mbehe, ni we uri bungambanire.PPBarababara cyane, baherako bamubazaumwe umwe bati “Mwami, ni jye?”\O1Bakirya arababwira ati “Ndababwiraukuri, yuko umwe muri mwe ari bungambanire.”FNBugorobye yicarana n'abigishwa cumi na babiri ngo basangire.HM Abigishwa bagenza uko Yesu yababwiye, baringaniza ibya Pasika.9LkArabasubizaati “Mujye mu murwa kwa ntuza, mumubwire muti ‘Umwigisha aravuze ngo igihe cye kirenda kugera, ngo iwawe ni ho ari busangirire ibya Pasika n'abigishwa be.’”K5Ku munsi wa mbere wo kurya imitsima idasembuwe, abigishwa begera Yesu baramubazabati “Urashaka ko dutunganiriza he aho uri burīre ibya Pasika?”.JWaherako ashakauburyo yamubagenzereza.bI=arababaza ati “Mwampa iki nkamubagenzereza?”Bamugerera ibice by'ifeza mirongo itatu,`H9Hanyuma umwe muri abo cumi na babiri witwaga Yuda Isikariyota, asanga abatambyi bakuru G Ndababwiraukuriyuko ahoubutumwa bwiza buzigishirizwa hose mu isi yose, icyo uyu mugoreankoreye kizavugirwa kugirango bamwibuke.”WF' Igitumye uyu mugoreansukahoayo mavuta ku mubiri, niukuwutunganiriza guhambwa.LE Abakene muri kumwe na bo iteka, ariko jyeweho ntituri kumwe iteka.lDQ Ariko Yesu abimenye arababaza ati “Uyu mugoremuramuterera iki agahinda, ko ankoreyeumurimomwiza?@C{ ko yajyaga kugurwa impiya nyinshi zigafasha abakene?”NBAbigishwa babibonye bararakara bati “Aya mavuta apfiriye ikiubusa,Aumugoreaza aho ari afiteumukondo w'amavuta meza, ameze nk'amadahano y'igiciro cyinshi cyane, ayamusukaku mutwe yicaye arya.6@gYesu ari i Betaniya mu nzu ya Simoniumubembe,g?GAriko baravuga bati “Twe kumufatamu minsi mikuru, kugirango bidatera abantu imidugararo.”Q>bagira inama hamwe yo koshyoshya Yesu ngo babone uko bamufata, bamwice.m=SMaze abatambyi bakuru n'abakuru b'ubwo bwoko, bateranira mu rugo rw'Umutambyi mukuruwitwaga Kayafa,f<E“Muzi yuko iminsi ibiri nishira hazabaho Pasika, Umwana w'umuntu azagambanirwa abambwe.”D; Nuko Yesu arangije ayo magambo yose abwira abigishwa be ati\:1.Abo bazajya mu ihaniro ry'iteka, naho abakiranutsi bazajya mu bugingo buhoraho.”9-Azabasubizaati ‘Ndababwiraukuriyuko ubwo mutabikoreye umwe muri bene Data aba boroheje bari hanyuma y'abandi, nanjye mutabinkoreye.’F8,“Na bo bazamusubizabati ‘Mwami, twakubonye ryariushonje, cyangwaufiteinyota, cyangwa uriumushyitsi, cyangwa wambayeubusa, cyangwaurwaye, cyangwa uri mu nzu y'imbohe, ntitwagukorera?’|7q+nariumushyitsi ntimwancumbikira, nari nambayeubusantimwanyambika, nariumurwayi no mu nzu y'imbohe ntimwansūra.’S6*kuko nari nshonje ntimumfungurire, nari mfite inyota ntimwampa icyo nywa, 5 )“Azabwira n'abari ibumosoati ‘Nimuve aho ndi mwa bivume mwe, mujye mu murirow'iteka watunganirijwe Umwanzi n'abamarayika be,4'(Umwami azabasubizaati ‘Ndababwiraukuriyuko ubwo mwabikoreye umwe muri bene Data aba boroheje bari hanyuma y'abandi, ari jye mwabikoreye.’V3%'Kandi twakubonye ryariurwaye, cyangwa uri mu nzu y'imbohe tuza kugusūra?’a2;&Kandi twakubonye ryari uriumushyitsi turagucumbikira, cyangwa wambayeubusaturakwambika?1w%“Abakiranutsi bazamubazabati ‘Mwami, twakubonye ryariushonje turagufungurira, cyangwaufiteinyota tuguhaicyounywa?f0E$nari nambayeubusamuranyambika, nari ndwaye muransūra, nari mu nzu y'imbohe muza kundeba.’m/S#kuko nari nshonje mukamfungurira, nari mfite inyota mumpa icyo nywa, nariumushyitsi murancumbikira,."Umwami azabwira abari iburyo bwe ati ‘Nimuze mwebwe abo Data yahayeumugisha, muragweubwami bwabatunganirijweuhereye ku kuremwa kw'isi,F-!intama azazishyira iburyo bwe, naho ihene azishyire ibumoso.h,I Amahanga yose azateranirizwa imbere ye, abarobanure nk'ukoumwungeri arobanura intama mu ihene,s+_“Umwana w'umuntu ubwo azazana n'abamarayika bose afiteubwiza bwe, ni bwo azicara ku ntebe y'ubwiza bwe.q*[N'uyu mugaragu nta cyo amaze, mumujugunye mu mwijima hanze. Ni ho bazaririra bakahahekenyera amenyo.’X))Kukoufitewese azahabwa akarushirizwaho, arikoudafite azakwa n'icyo yari afite.4(cNuko nimuyimwake, muyiheufiteitalanto cumi.c'?italanto yawe ntiwariukwiriye kuyihaabagenza, nanjye nazaukampana iyanjye n'inyungu yayo?&“Ariko shebuja aramusubizaati ‘Wa mugaragu mubi we, wa munyabute we, ko wari uzi ko nsarura aho ntabibye, mpunikaibyo ntagosoye,\%1ndatinya, ndagenda mpisha italanto yawe mu butaka. dore ngiyo, ibyaweurabifite.’$“N'uwahawe imwe araza aravuga ati ‘Databuja, nari nzi ko uriumunyamwaga, kousarura ahoutabibye, kouhunikaibyoutagosoye#Shebuja aramubwira ati ‘Nuko nuko mugaragu mwizaukiranuka, wakiranutse mu bike, nzakwegurirabyinshi, injira mu munezero wa shobuja.’"“N'uwahawe italanto ebyiri araza aravuga ati ‘Databuja, wansigiye italanto ebyiri, dore nazigenzuyemoizindi ebyiri.’!Shebuja aramubwira ati ‘Nuko nuko mugaragu mwizaukiranuka, wakiranutse mu bike, nzakwegurirabyinshi, injira mu munezero wa shobuja.’ 1Uwahawe italanto eshanu araza, azana izindi talanto eshanu ati ‘Databuja, wansigiye italanto eshanu, dore nazigenzuyemoizindi talanto eshanu.’mS“Maze iminsi myinshi ishize, shebuja w'abo bagaragu araza, abarana na boumubarew'ibyo yabasigiye.QArikouwahawe imwe aragenda acukuraumwobo, ahishamo italanto ya shebuja.A}N'uwahawe ebyiri abigenza atyo, agenzuramoizindi ebyiri.a;Uwo mwanyauwahawe italanto eshanu aragenda arazigenza, agenzuramoizindi talanto eshanu.fEaha umwe italanto eshanu, undi amuha ebyiri, undi amuha imwe ukoumuntu ashoboye, arazinduka.s_“Bizaba nk'iby'umuntu wariugiyekuzindukiramu kindi gihugu, ahamagara abagaragu be abasigira ibintu bye,<s “Nuko mube maso, kuko mutaziumunsi cyangwa igihe.@{ Na we arabasubizaati ‘Ndababwiraukuriyuko ntabazi.’dA “Hanyuma ba bakobwa bandi na bo baraza, barahamagara bati ‘Nyakubahwa, dukingurire.’^5 Bagiye kugura,umukwe araza, abari biteguye binjirana na we mu bukwe,urugirurakingwa.wg Ariko abanyabwenge barabahakanira bati ‘Oya, ntiyadukwira twese, ahubwo nimujye mu bahanjuzi muyigurire.’dAAbapfu babwira abanyabwenge bati ‘Nimuduheku mavuta yanyu, kuko amatabaza yacu azima.’BMaze ba bakobwa bose barahagurukababoneza amatabaza yabo.b=“Ariko nijoro mu gicuku habahourusakungo ‘Umukwe araje, nimusohoke mumusanganire!’6gUmukwe atinze bose barahunikira, barasinzira.W'ariko abanyabwenge bo bajyana amavuta mu mperezo zabo hamwe n'amatabaza yabo.=uAbapfu bajyanye amatabaza yabo ntibajyana n'amavuta,T!Ariko muri abo cumi, abatanu bari abapfu, abandi batanu bari abanyabwenge.y  m“Icyo giheubwami bwo mu ijuru buzagereranywa n'abakobwa cumi bajyanye amatabaza yabo, bajya gusanganiraumukwe.V %3amucemokabiri amuhanane n'indyarya. Ni ho bazaririra bakahahekenyera amenyo.I  2shebuja w'uwo mugaragu azazaumunsi atamutegereje n'igihe atazi,O 1maze agatangira gukubitaabagaragu bagenzi be no gusangira n'abasinzi,P 0Arikoumugaragu mubi niyibwira mu mutimawe ati ‘Databuja aratinze’,:o/Ndababwiraukuriyuko azamweguriraibintu bye byose.>w.Uwo mugaragu arahirwa, shebuja naza agasanga abikora.xi-“Mbese ni nde mugaraguukiranuka w'ubwenge, shebuja yasigiye abo mu rugo rwe kubagerera igerero igihe cyaryo?Z-,Nuko namwe mwitegure, kuko igihe mudatekereza ari cyo Umwana w'umuntu azaziramo.w+Ariko ibi mubimenye, iyaba nyir'urugoyari amenye igicukuumujuraazaziramo yabaye maso, ntiyamukundiye gucukurainzu ye.B*“Nuko mube maso kuko mutaziumunsi Umwami wanyu azazaho.L)abagore babiri bazaba basya ku rusyo, umwe azajyanwa undi asigare.V%(Icyo gihe abagabo babiri bazaba bari mu murima, umwe azajyanwa undi asigare,fE'ntibabimenya kugezaahoumwuzurewaziyeukabatwara bose. Ni ko no kuza k'Umwana w'umuntu kuzaba."=&kuko nk'uko bari bameze muri iyo minsi yabanjirijeumwuzure, bararyaga, baranywaga, bararongoraga, barashyingiraga, bagezaumunsi Nowa yinjiriye mu nkuge,N~%Uko iminsi ya Nowa yari iri, no kuza k'Umwana w'umuntu ni ko kuzaba,|}q$“Ariko uwo munsi n'icyo gihe nta wubizi, naho baba abamarayika bo mu ijuru cyangwa Umwana, keretse Data wenyine.J| #Ijuru n'isi bizashira, ariko amagambo yanjye ntazashira na hato.[{/"Ndababwiraukuriyuko ab'ubu bwoko batazashiraho kugezaaho ibyo byose bizasohorera.Wz'!Nuko namwe nimubonaibyo byose, muzamenye yuko ari hafi, ndetse ageze ku rugi. y “Murebere ku mutinini wo cyitegererezo: ishami ryawo, iyo ritoshye ibibabi bikamera, mumenya yuko igihe cy'impeshyi kiri bugufi.xAzatumisha abamarayika be ijwi rirenga ry'impanda, bateranye intore ze mu birere bine,uhereye impera y'ijuruukageza iyindi mpera yaryo.FwUbwo ni bwo ikimenyetso cy'Umwana w'umuntu kizabonekera mu ijuru, n'amoko yose yo mu isi ni bwo azaboroga abonye Umwana w'umuntu aje ku bicu byo mu ijuru, afiteubushobozi n'ubwiza bwinshi.Cv“Ariko hanyuma y'umubabaro wo muri iyo minsi, uwo mwanya ‘Izuba rizijima, n'ukwezi ntikuzavaumwezi wako, n'inyenyeri zizagwa ziva mu ijuru, n'imbaraga zo mu ijuru zizanyeganyega.’=uu“Aho intumbi iri hose, ni ho inkongoro ziteranira.vteKuko nk'ukoumurabyourabiriza iburasirazubaukabonekera aho rirengera, ni ko no kuza k'Umwana w'umuntu kuzaba.s}“Nuko nibababwira bati ‘Dore ari mu butayu’, ntimuzajyeyo, cyangwa bati ‘Dore ari mu kirambi’, ntimuzabyemere."r?Dore mbibabwiye bitaraba.q3Kuko abiyita Kristo n'abahanuzi b'ibinyoma bazaduka bakora ibimenyetso bikomeye n'ibitangaza, kugirango babone uko bayobya n'intore niba bishoboka.qp[“Icyo giheumuntu nababwira ati ‘Dore Kristo ari hano’, n'undi ati ‘Ari hano’, ntimuzabyemere.ro]Iyo minsi iyaba itagabanijweho ntihajyaga kuzarokoka n'umwe, ariko ku bw'intore iyo minsi izagabanywaho.nkuko muri iyo minsi hazabahoumubabaro mwinshi,utigeze kubahouhereye ku kuremwa ku isiukageza none, kandi ntuzongera kubaho.bm=Namwe musengere kugirango guhunga kwanyu kutazabaho mu mezi y'imbeho cyangwa ku isabato,BlAbazaba batwite n'abonsa muri iyo minsi bazabona ishyano.Hk n'uzabaari mu mirima ye ntazasubiraimuhirango azaneumwenda we.Tj!n'uzabaari hejuru y'inzu ye ntazamanuka ngo atware ku bintu byo mu nzu ye,>iwicyo gihe abazaba bari i Yudayabazahungire ku misozi,xhi“Ariko ubwo muzabona ikizira kirimbura cyahanuwe n'umuhanuzi Daniyeli gihagaze Ahera, (ubisoma abyitondere),gKandi ubu butumwa bwiza bw'ubwami buzigishwa mu isi yose, ngo bubeubuhamya bwo guhamiriza amahanga yose, ni bwo imperuka izaherako ize.8fk Arikouwihangana akageza imperuka ni weuzakizwa.Ae} Maze kukoubugomebuzagwira,urukundo rwa benshi ruzakonja.?dy N'abahanuzi benshi b'ibinyoma bazaduka bayobye benshi.Ac} Ni bwo benshi bazasubirainyuma, bazagambanirana bangane.xbi “Ubwo ni bwo bazabagambanira ngo mubabazwe, ndetse bazabica, muzangwa n'amahanga yose abahora izina ryanjye.>awAriko ibyo byose bizaba ari itangiriro ryo kuramukwa.w`gIshyanga rizatera irindi shyanga, n'ubwami buzateraubundi bwami, hazabaho inzara n'ibishyitsi hamwe na hamwe. _ Muzumva iby'intambara n'impuha z'intambara, mwirinde mudahagarika imitima kuko bitazabura kubaho, ariko imperuka izaba itaraza.]^3kuko benshi bazaza biyita izina ryanjye bati ‘Ni jye Kristo’, bazayobya benshi.@]{Yesu arabasubizaati “Mwirinde hatagiraumuntuubayobya,4\aYicaye ku musoziwa Elayono, abigishwa baza aho ari biherereye baramubazabati “Tubwire, ibyo bizaba ryari, n'ikimenyetso cyo kuza kwawe n'icy'imperuka y'isi ni ikihe?”[}Arababwira ati “Ntimurebaibi byose? Ndababwiraukuriyuko aha hatazasigara ibuye rigeretse ku rindi ritajugunywehasi.”qZ ]Yesu asohoka mu rusengero. Akigenda, abigishwa be baramusanga bashaka kumwereka imyubakire y'urusengero.uYc'Ndababwira yuko mutazambonauhereye noneukageza ubwo muzavuga muti ‘Hahirwa uje mu izina ry'Uwiteka.’”/XY&Dore inzu yanyu muyisigiwe ariumusaka.>Wu%“Yerusalemu, Yerusalemu, wica abahanuziugatera amabuye abagutumweho, ni kangahe nshaka kubundikira abana bawe, nk'uko inkoko ibundikira imishwi yayo mu mababa yayo ntimunkundire?AV}$Ndababwiraukuriyuko ibyo byose bizasohora ku b'iki gihe.PU#muhereko mugibweho n'amaraso yose y'abakiranutsi yaviriye ku isi,uhereye ku maraso ya Abeliumukiranutsi,ukageza ku maraso ya Zakariya mwene Berekiya, mwiciye hagati y'Ahera h'urusengero n'igicaniro.IT "Nuko rero ku bw'ibyo, ngiye kubatumahoabahanuzi n'abanyabwenge n'abanditsi: bamwe muri bo muzabica muzababamba, abandi muzabakubitira mu masinagogi yanyu, muzabirukanamu miduguduyose bajyamo,SS!Mwa nzoka mwe, mwa bana b'incira mwe, muzahunga mute iteka ry'i Gehinomu?5Re Ngaho, nimwuzuzeurugerorwa ba sekuruzawanyu.@Q{Uko ni ko mwihamya, yuko muri abana b'abishe abahanuzi.Pwmukavuga muti ‘Iyaba twariho mu gihe cya ba sogokuruza, ntituba twarafatanije na bo kuvusha amaraso y'abahanuzi.’O%“Mwebwe banditsi n'Abafarisayo, mwa ndyarya mwe, muzabona ishyano kuko mwubakaibituro by'abahanuzi, mukarimbisha inzibutso z'abakiranutsi,tNaNi ko muri namwe, inyuma mugaragarira abantu muri abakiranutsi, ariko mu mutimamwuzuyeuburyarya n'ubugome.NM“Mwebwe banditsi n'Abafarisayo, mwa ndyarya mwe, muzabona ishyano kuko mumezenk'ibituro byasizwe ingwa, bigaragara inyuma ari byiza, nyamara imbere byuzuyeamagufwa y'abapfuye n'ibihumanya byose.gLGWa Mufarisayouhumye we, banza woze imbere y'igikombe n'imbehe, inyuma yabyo habone kuba heza.,KQ“Mwebwe banditsi n'Abafarisayo, mwa ndyarya mwe, muzabona ishyano kuko mwoza inyuma y'igikombe n'imbehe, ariko imbere yabyo huzuyeubwambuzi bwanyu no kutirinda.TJ!Mwa barandasi bahumye mwe, mumiminaumubuariko ingamiya mukayimira bunguri.I#“Mwebwe banditsi n'Abafarisayo, mwa ndyarya mwe, muzabona ishyano kuko mutanga kimwe mu icumi cy'isogi na anisi na kumino, mukirengagiza amagambo akomeye yo mu mategeko, ari yo kutabera n'imbabazi no kwizera. Ibyo mwari mukwiriye kubikora, na bya bindi ntimubireke.GHKandi ūrahiye ijuru, aba arahiye intebe y'Imana n'Iyicaraho.=Gukandiurahiyeurusengero ni rwo aba arahiye n'Irubamo.EFNukourahiye igicaniro ni cyo aba arahiye n'ibikiriho byose,cE?Mwa mpumyi mwe, ikiruta ikindi ni ikihe, ni ituro cyangwa ni igicaniro cyubahiriza ituro?DwKandi ngo ‘Urahiye igicaniro nta cyo bitwaye, arikourahira ituro rikiriho azaba yibohesheje iyo ndahiro arahiye.’vCeMwa bapfu mwe, mwa mpumyi mwe, ikiruta ikindi ni ikihe, ni izahabu cyangwa niurusengero rwubahiriza izahabu?LB“Mwa barandasi bahumye mwe, muzabona ishyano mwebwe abavuga muti ‘Urahiyeurusengero nta cyo bitwaye’, ariko ngo ‘Urahiye izahabu yo mu rusengero azaba yibohesheje iyo ndahiro arahiye.’pAY“Mwebwe banditsi n'Abafarisayo, mwa ndyarya mwe, muzabona ishyano kuko muzererezwa mu nyanja no mu misozi no guhinduraumuntu umwe ngo yemere idini yanyu, ariko iyo ahindutse, mutumaabaruta inkubwe ebyiri kubaumwana w'i Gehinomu.O@Mwebwe banditsi n'Abafarisayo, mwa ndyarya mwe, muzabona ishyano kuko murya ingo z'abapfakazi, kandi mugakomeza kuvugaamasengesho y'urudacamuryarya. Ni cyo gituma muzacirwa ho iteka riruta ayandi.]Y?+ “Ariko mwebwe banditsi n'Abafarisayo, mwa ndyarya mwe, muzabona ishyano kuko mwugariraubwami bwo mu ijuru ngo abantu batabwinjiramo, namweubwanyu ntimwinjiremo kandi n'abashaka kwinjiramo ntimubakundire. [M> Uzishyira hejuru azacishwa bugufi,uzicisha bugufiazashyirwa hejuru.<=s Ahubwourutaabandi muri mwe ajye abaumugaragu wanyu.J<  Kandi ntimuzitwe abakuru, kukoumukuruwanyu ari umwe, ari Kristo.[;/ Kandi ntimukagireumuntu wo mu isi mwita Data, kuko So ari umwe, ari uwo mu ijuru.e:CAriko mwebweho ntimuzitwe Rabi, kukoumwigisha wanyu ari umwe, namwe mwese muri abavandimwe.?9yno kuramukirizwa mu maguriro, no kwitwa n'abantu Rabi.Y8+kandi bakunda imyanya y'abakuru mu birori, n'intebe z'icyubahiro mu masinagogi,'7GAhubwo imirimo yabo yose bayikorera kugirango abantu babarebe: n'impapuro bambara zanditsweho amagambo y'Imana bazāgura, bakongēra inshunda z'imyenda yabo,6Bahambira imitwaro iremereye idaterurwa bakayihekesha abantu ku ntugu, arikoubwabo ntibemere kuba bayikozaho n'urutokirwabo.5Nuko rero ibyo bababwira byose mubikore mubiziririze, ariko imigenzo yabo mwe kuyikurikiza kuko ibyo bavuga atari byo bakora.<4s“Abanditsi n'Abafarisayo bicaye ku ntebe ya Mose.A3 Maze Yesu avuganan'iteraniro ry'abantu n'abigishwa be ati|2q.Ntihagiraumuntu wabasha kumusubizaijambo, ndetseuhereye uwo munsi nta muntu watinyutse kongera kugiraicyo amubaza.P1-Nuko ubwo Dawidi amwitaumwami we, none abasha ate no kubaumwana we?” 0 ,‘Uwiteka yabwiye Umwami wanjye ati:
Icara iburyo bwanjye,
Ugeze aho nzashyirira abanzi bawe munsi y'ibirenge byawe.’c/?+Arababaza ati “Nuko rero ni iki cyatumye Dawidi yabwirijwe n'Umwuka amwitaumwami we atij.M*“Ibya Kristo murabitekereza mute? Ni mwene nde?”
Baramusubizabati “Ni mwene Dawidi.”4-c)Abafarisayo bagiteranye, Yesu arababaza atiS,(Muri ayo mategeko yombi, amategeko yose n'ibyahanuwe ni yo yuririraho.”W+''N'irya kabiri rihwanye na ryo ngiri ‘Ukunde mugenzi wawe nk'uko wikunda.’/*Y&Iryo ni ryo tegeko rikomeye ry'imbere.)%Na we aramusubizaati “‘Ukundishe Uwiteka, Imana yaweumutimawawe wose n'ubugingo bwawe bwose n'ubwenge bwawe bwose.’?(y$“Mwigisha, itegeko rikomeye mu mategeko ni irihe?”@'{#umwe muri bo w'umwigishamategeko amubazaamugerageza atih&I"Ariko Abafarisayo bumvise yuko yatsinze Abasadukayo, bakananirwa kumusubiza, bateranira hamwe,6%g!Abantu babyumvise batangazwa no kwigisha kwe.$w ‘Ni jye Mana ya Aburahamu n'Imana ya Isaka n'Imana ya Yakobo?’Imana si Imana y'abapfuye, ahubwo ni iy'abazima.”]#3Ariko se ibyerekeye ku kuzukakw'abapfuye, ntimwari mwasoma icyo Imana yababwiye ngo`"9Mu izuka ntibarongora kandi ntibashyingirwa, ahubwo bamera nk'abamarayika bo mu ijuru.`!9Yesu arabasubizaati “Mwarahabye kuko mutamenye ibyanditswe cyangwa imbaraga z'Imana.b =Mbese mu izuka, azaba ari muka nde muri bose uko ari barindwi, ko bose bari bamufite?”'IHanyuma wa mugorena we arapfa.W'Nuko n'uwa kabiri n'uwa gatatu kugezakuri bose uko ari barindwi bamera batyo.{Nuko iwacu habayeho abavandimwe barindwi, uwa mbere yararongoye arapfa, maze kuko batabyaranye araga mwene seumugorewe.q[“Mwigisha, Mose yaravuze ngoumuntu napfa batarabyarana, mwene se nahungureumugorewe acikure mwene se.Z-Uwo munsi Abasadukayobahakanaga yuko ari nta wuzuka, baza aho ari baramubazabati5eBabyumvise barumirwa, bamusigaaho baragenda.Baramusubizabati “Ni ibya Kayisari.”
Maze arababwira ati “Nuko rero ibya Kayisari mubiheKayisari, iby'Imana mubiheImana.”?yArababaza ati “Iyi shusho n'iri zina ni ibya nde?”BNimunyereke ifeza y'umusoro.”
Bamuzanira idenariyo.a;Ariko Yesu amenyauburiganya bwabo, arababaza ati “Mungeragereje iki, mwa ndyarya mwe?eCNuko tubwire,utekereza ute? Amategeko yemera ko duha Kayisariumusoro, cyangwa ntiyemera?”OBamutumahoabigishwa babo hamwe n'Abaherode bati “Mwigisha, tuzi yuko uri inyangamugayokandi ko wigisha inzira y'Imana by'ukuri, nturobanura abantu ku butoni, kukoutitaku cyubahiro cy'umuntu wese. &~y!~~}}9||g|{{YzzbyyGxxwwBvvv+uu*tt?sss%rr]r qqhppfpoonnmmllXkkkhjjj7iiYi!hh9ggg;fffreeseddkdcc^cbbbaaUa``_^^^6^]W\\\$[ZZeZ#YxYXWW(VUU&TT+SbRRR'QVPPP^POON~NMMLLJKKKeJJJJIINHHHGGdG*FFBB9BAATA@@??y>>R===<<<:;;\:999v988P77Y66x55d444C33222B111G00F///..g.'--,,,+++,**7))d(((>'';&&& %%\$$n###$""=!!Q e +eJvd | u0 {R9MV U 2 ! z |  ]X.%=D~i]K kuko Mose yavuze ati ‘Wubaheso na nyoko’, kandi ati ‘Uzatuka se cyangwa nyina bamwice.’U\# Kandi ati “Musuzuguraneza itegeko ry'Imana ngo muziririze imigenzo yanyu,G[“Itegeko ry'Imana murirekera gukomeza imigenzo y'abantu.”PZBansengeraubusa,
Kuko inyigisho bigisha ari amategeko y'abantu.’+YOArabasubizaati “Yesaya yahanuye ibyanyu neza mwa ndyarya mwe, nk'uko byanditswe ngo
‘Ubu bwoko bunshimisha iminwa yabo,
Ariko imitima yabo indi kure.%XCAbafarisayo n'abanditsi baramubazabati “Ni iki gituma abigishwa bawe bataziririza imigenzo ya ba sekuruza, bagapfa kurisha ibyokurya intoki zihumanye?”cW?Kandi iyo babaga bavuye mu iguriro, ntibaryaga batabanje kwiyibiza mu mazingo babe bahumanutse. Hariho n'ibindi byinshi bategetswe na ba sekuruzababo kubiziririza, nko kujabika ibikombe n'inzabya n'inkono z'imiringa.) Vkuko Abafarisayo n'Abayuda bose bataryaga batabanje kujabika intoki mu mazingo zibe zihumanuwe, bakurikije imigenzo ya ba sekuruza.sU_Babona abigishwa be bamwe barisha ibyokurya byabo intoki zihumanye, (bisobanurwa ngo zitajabitse mu mazi,OT Abafarisayo n'abanditsi bamwe bavuye i Yerusalemu, bateranira aho ari.RS8N'aho yajyaga hose, ari mu birorero cyangwa mu miduguducyangwa mu ngo bashyiraga abarwayi mu maguriro, bakamwinginga ngo nibura abemerere gukoraku nshunda z'umwenda we gusa, abazikozeho bose bagakira.xRi7birukanka impande zose muri icyo gihugu cyose, batangira guhekaabarwayi mu ngobyi babazererana aho bamwumvise.'QI6Bacyomoka ab'aho bamenya Yesu,ZP-5Nuko bamaze gufatahakurya, bagera imusozimu gihugu cy'i Genesareti batsīka aho.XO)4kuko batari basobanukiwen'ibya ya mitsima, kandi imitima yabo yari ikinangiwe.IN 3Aratambuka ajya mu bwato barimo,umuyagauratuza. Barumirwa cyanerM]2kuko bose bari bamubonye bagakuka imitima.
Aherako arababwira ati “Nimuhumure, ni jye mwitinya.”_L71Ariko bamubonye agendesha amaguru hejuru y'inyanja, batekereza ko ariumuzimubarataka,K%0Abonye ko bananiwe kuvugamakukoumuyagaubaturutse imbere, mu nkoko aza aho bari agendesha amaguru hejuru y'inyanja, asa n'ushaka kubanyuraho.]J3/Bumwirirahoubwato bumazekugeramu nyanja imuhengeri, naho we akiri ku butakawenyine.BI.Amaze kubasezerera aragenda azamukaumusozi, ajya gusenga.xHi-Uwo mwanya ahata abigishwa be ngo bikire mu bwato bamubanzirize hakurya i Betsayida, asigara asezerera abantu.:Go,Abariye iyo mitsima bari abagabo ibihumbi bitanu.SF+bateranyaubuvungukirabw'imitsima n'ubw'ifi, bwuzuraintonga cumi n'ebyiri.E9*Bose bararya barahaga,=Ds)Yenda iyo mitsima itanu n'izo fi ebyiri, arararama areba mu ijuru arabishimira, amanyagura imitsima ayiha abigishwa be na bo bayishyīra abantu, n'izo fi ebyiri azibagaburirabose.gCG(Bicara imirongo imirongo, hamwe ijana ijana, ahandi mirongo itanu mirongo itanu, batyo batyo.GB'Abategeka ko bicara mu bwatsi butoshye, bigabanyijemo inteko.A&Na we arababaza ati “Mufiteimitsima ingahe? Mujye kureba.”
Babimenye baramusubizabati “Ni itanu n'ifi ebyiri.”@%Arabasubizaati “Mube ari mwe mubagaburira.”
Baramubazabati “Tugende tugureimitsima y'idenariyo magana abiri tuyibahe barye?”\?1$basezerere bajye mu ngo no mu birorero by'impande zose, bihahire yo ibyo kurya.”f>E#Nukoumunsiukuzeabigishwa be baramwegera bati “Dore aha ntihagira abantu noneumunsiurakuze,~=u"Yomotse abona abantu benshi bimuteraimpuhwe, kuko bari bameze nk'intama zitagiraumwungeri, aherako abigisha byinshi.r<]!Ariko bababonye bagenda benshi barabamenya, bava mu miduguduyose barirukanka baca iy'ubutakababatangayo.@;{ Bagenda mu bwato bajya aho abantu bataba ngo biherēre.(:IArazibwira ati “Muze mwenyine ahiherereye, aho abantu bataba muruhukeho hato.”Kuko hāri benshi banyuranamo bikaba ariurujya n'uruza, babura uko barya.”]93Nuko intumwa ziteranira aho Yesu ari, zimubwira ibyo zakoze byose n'ibyo zigishije.M8Abigishwa be babyumvise baraza, bajyanaumubyimba bawushyira mu mva.E7akizana ku mbehe agiha uwo mukobwa, na we agishyīra nyina.r6]Nuko uwo mwanya atumaumusirikare, amutegeka kuzanaigihanga cya Yohana. Aragenda agicira mu nzu y'imbohe,f5EUmwami arababara cyane, ariko kuko yarahiriye imbere y'abasangira na we, ananirwa kukimwima. 4Muri ako kanya agaruka ahoumwami ari n'ingoga, aramusabaati “Ndashaka ko umpa nonaha igihanga cya Yohana Umubatiza ku mbehe.”q3[Arasohoka abaza nyina ati “Nsabe iki?”
Aramusubizaati “Saba igihanga cya Yohana Umubatiza.”j2MAramurahira ati “Icyounsaba cyose ndakiguha, bona nubaumugabane wa kabiri w'ubwami bwanjye.”17Umukobwa wa Herodiya araza arabyina, Herode n'abashyitsi be baramushima. Umwami ni ko kubwira uwo mukobwa ati “Nsaba icyoushaka cyose ndakiguha.”0+Nonehouburyo buraboneka, ku munsi wo kwibuka kuvukakwa Herode ararika abatware be, n'abatwara ingabo n'abakire b'i Galilaya ngo baze mu birori. / kuko Herode yatinyaga Yohana azi ko ariumukiranutsi wera aramurinda, ndetse Herode amwumvise akora byinshi amwumvira anezerewe.M.Ni cyo cyatumye Herodiya amuhigira, ashaka kumwica ntiyabonauburyo,b-=Kandi Yohana yari yarabwiye Herode ati “Amategeko ntiyemera koucyura muka mwene so.”&,Ekuko Herode ubwe yari yaratumye ngo bafate Yohana, aramubohaamushyira mu nzu y'imbohe, ku bwa Herodiya wari muka mwene se Filipo kuko Herode yari yamucyuye.X+)Ariko Herode abyumvise aravuga ati “Yohana naciye igihanga ni we wazutse”,j*MAriko abandi baravuga bati “Ni Eliya.”
Abandi bati “Niumuhanuzi nk'abandi bahanuzi.”)!Nuko Umwami Herode arabyumva kuko izina rya Yesu ryamamaye aravuga ati “Yohana Umubatiza yazutse, ni cyo gituma akora ibyo bitangaza.”O( birukanaabadayimoni benshi, basīga amavuta abarwayi benshi barakira.2'_ Nuko baragenda bigisha abantu ngo bihane,&' Aho abantu batazabacumbikira ntibabemere, nimuvayomuzakunkumureumukungugu wo mu birenge byanyu, ngo bibabere ikimenyetso cyo kubahamiriza.”m%S Kandi arababwira ati “Inzu yose muzacumbikamo abe ari yo mugumamo, mugezeaho muzayicumbukuriramo.G$ ahubwo mukwete inkweto kandi ntimwambare n'amakanzu abiri.”#'Abihanangiriza kutajyana ikintu cy'urugendo, keretse inkoni yonyine ati “Mwijyana impamba cyangwa imvumba, cyangwa amakuta mu mifuka yanyu,r"]Bukeyeahamagara abo cumi na babiri, aherako atuma babiri babiri, abahaubutware bwo gutegeka abadayimoni.U!#atangazwa n'uko batizeye.
Agendagenda mu birorero impande zose yigisha.w gNuko ntiyashobora kugiraigitangaza ahakorera na kimwe, keretse abarwayi bake yarambitseho ibiganza arabakiza,yYesu arababwira ati “Umuhanuzi ntabura icyubahiro keretse mu gihugu cy'iwabo, no mu muryango wabo no mu nzu yabo.”Mbese si we wa mubajimwene Mariya, mwene se wa Yakobo na Yosefu, na Yuda na Simoni? Bashiki be na bo ntiduturanye?”Ibye birabayobera.A{Isabato isohoye aherako yigishiriza mu isinagogi, benshi babyumvise baratangara bati “Ibi byose uyu yabikuye he? Kandi ubu bwenge yahawe n'ibitangaza bingana bitya akora abikura he?6 iAvayo ajya iwabo, abigishwa be baramukurikira.eC+Yesu arabihanangiriza cyane ngo hatagiraumuntu weseubimenya, abategeka gufunguriraako kana.w*Uwo mwanya ako gakobwa karabyuka karagenda, kuko kari kamaze imyaka cumi n'ibiri kavutse. Uwo mwanya barumirwa cyane.r])Amufataukubokoaramubwira ati“Talisa, kumi”bisobanurwa ngo “Gakobwa, ndakubwira nti ‘Byuka.’”r](Baramusekacyane. Arabaheza bose ajyana se w'umwana na nyina n'abari kumwe na we, ajya aho uwo mwana ari.wg'Nuko yinjiye arababaza ati “Ni iki gitumye musakuza kandi murira? Umwana ntiyapfuye ahubwo arasinziriye.”hI&Bageze mu muryango w'inzu y'umutware w'isinagogi, ahasangaurusakurw'abarira n'ababoroga cyane.hI%Ntiyakundira undi muntu kujyana na we, keretse Petero na Yakobo na Yohana, mwene se wa Yakobo.Z-$Ariko Yesu ntiyabyitaho abwiraumutware w'isinagogi ati “Witinya izere gusa.”|q#Akivuganana we haza abavuye kuri wa mutware w'isinagogi bati “Wa mwana ko yapfuyeuracyaruhiriza ikiumwigisha?”r]"Aramubwira ati “Mwana wanjye, kwizera kwawe kuragukijije, wigendere amahoroukirerwose icyago cyawe.”ta!Uwo mugorearatinya, ahindaumushyitsi kuko azi ikimubayeho, araza amwikubitaimbere amubwira iby'ukuribyose.8k Abararanganyamo amaso agira ngo aboneumukozeho.nUAbigishwa be baramusubizabati “Ese ye, abantu barakubyiga naweukagira ngo ‘Ni ndeunkozeho?’”Yesu na we yiyumvamo koubushobozi bumugabanutsemo, ahindukiraabyigana n'abantu arababaza ati “Ni ndeukozeumwenda wanjye?”W 'Uwo mwanya isōko y'amaraso irakama, amenya mu mubiriwe yuko akize cya cyago.F kuko yari yibwiye ati “Ninkora imyenda ye gusa ndakira.”S Yumvise ibya Yesu araza aca mu bantu, amuturukainyuma akora ku mwenda we,' Gababazwa n'abavuzi cyane benshi bagerageza kumukiza, bamumarisha ibintu bye byose abitangamo ingemu, ariko ntibagira icyo bamumarira ahubwo arushaho kurwara.P Nuko harihoumugorewari mu mugongo, wariubimaranye imyaka cumi n'ibiri,H Aragenda ajyana na we, abantu benshi baramukurikira bamubyiga.{aramwinginga cyane ati “Agakobwa kanjye karenda gupfa, ndakwinginze uzeukarambikeho ibiganza byawe, gakire kabeho.”b=Umwe mu batware b'isinagogi witwaga Yayiro araza, amubonye yikubitaimbere y'ibirenge byeiKNuko Yesu agenda mu bwato asubirahakurya, abantu benshi bateranira aho ari iruhande rw'inyanja.dAAragenda, atangira kwamamaza i Dekapoli ibyo Yesu yamukoreye byose, abantu bose barumirwa. ariko ntiyamukundira ahubwo aramubwira ati “Witahire ujye mu banyu,ubabwire ibyo Imana igukoreye byose n'uko ikubabariye.”V%Acyikira mu bwato, wa muntu wariutewen'abadayimoni aramwinginga ngo bajyane,8kbaherako baramwinginga ngo ave mu gihugu cyabo.KAbabonye ibyabaye kuri uwo muntu n'ingurubebabitekerereza abandi,xiBageze aho Yesu ari basangauwariutewen'ingabo z'abadayimoni yicaye, yambaye afiteubwenge nk'abandi, baratinya._~7Abungeri bazo barahunga, babibwira abo mu mudugudun'abo mu ngo baza kurebauko bibaye.}1 Arabakundira. Abadayimoni bamuvamobinjira muri izo ngurube,umuganawirukiraku gacuri zīsuka mu nyanja, zihotorwa n'amazi, zari nk'ibihumbi bibiri.Q| nuko baramwinginga bati “Twohereze muri ziriya ngurubetuzinjiremo.”={u Kuri uwo musozihariumuganaw'ingurubenyinshi zirisha,Undi ati “Ingabo ni ryo zina ryanjye, kuko turi benshi.”‘Kurebababirebe ariko be kubibona,
No kumva babyumve ariko be kubisobanukirwa,
Ngo ahari badahindukirabakababarirwa ibyaha byabo.’”{Ro Arabasubizaati “Mwebweho mwahawe kumenyaubwiru bw'ubwami bw'Imana, ariko abo hanze byose babibwirirwa mu miganiZQ- Yiherereye, abari kumwe na we n'abo cumi na babiri, bamusobanuza iby'uwo mugani.9Pm Arababwira ati “Ufite amatwi yumva niyumve.”O+Izindi zigwa mu butakabwiza ziramera, zirakura zera imbuto, kandi imwe ibyara mirongo itatu, indi mirongo itandatu, indi ijana, bityo bityo.”MNIzindi zigwa mu mahwa, amahwa ararāruka araziniga, ntizera imbuto.MMariko izuba rivuye ziraraba, kandi kuko zitari zifite imizi ziruma.fLEIzindi zigwa ku kāra kadafiteubutakabwinshi, uwo mwanya ziramera kukoubutakaatari burebure,EKakibiba zimwe zigwa mu nzira, inyoni ziraza zirazitoragura..JW“Nimwumve:umubibyi yasohoye imbuto,BIAbigishiriza byinshi mu migani, akibigisha arababwira ati:H oYongera kwigishiriza mu kibaya cy'inyanja, abantu benshi cyane bateranira aho ari, ari cyo cyatumye yikira mu bwato bwari mu nyanja abwicaramo, abantu bose bari mu kibaya cyayo.bG=#umuntu weseukoraibyo Imana ishaka ni we mwene data, ni we mushiki wanjye, ni we mama.”lFQ"Abararanganyamo amaso, abari bicaye impande zose bamugosearababwira ati “Dore mama na bene data:GE!Na we arababaza ati “Mama ni nde, na bene data ni bande?”mDS Abantu benshi bari bicaye bamugose, baramubwira bati “Nyoko na bene so bari hanze baragushaka.”IC Maze nyina na bene se baraza, bamutumahongo aze bahagaze hanze.?ByIcyatumye avuga atyo ni uko bavuze ngo afite dayimoni.rA]arikoumuntu weseutukaUmwuka Wera ntabwo azabibabarirwa rwose, ahubwo aba akoze icyaha cy'iteka ryose.”b@=“Ndababwiraukuriyuko abantu bazababarirwa ibyaha byabo byose, n'ibitutsi batuka Imana,?#“Kandi nta muntu wabasha kwinjira mu nzu y'umunyamaboko, ngo amusahure ibintu atabanje kumuboha, kuko ari bwo yabona uko asahura inzu ye.P>cyangwa Satani iyo yihagurukiyeakīgabanya, ntabasha kugumahoashiraho.6=gInzu iyo yigabanyijeubwayo ntibasha kugumaho,H< Iyoubwami bwigabanyijeubwabwo, ubwo bwami ntibubasha kugumaho.Q;Arabahamagara abacira imigani ati “Satani abasha ate kwirukanaSatani?:%Kandi abanditsi bavuye i Yerusalemu na bo bati “Afite Belizebuli”, kandi bati “Umukuruw'abadayimoni ni weumuhakwirukanaabadayimoni.”U9#Nuko ab'iwabo babyumvise barasohoka ngo bamufate, kuko bagiraga ngo yasaze.Q8Ajya iwabo abantu benshi bongera guterana, bituma babura uko bafungura.27_na Yuda Isikariyota ari we wamugambaniye.x6ina Andereya na Filipo, na Barutolomayo na Matayo, na Toma na Yakobo mwene Alufayo, na Tadayo na Simoni Zeloti,}5sna Yakobo mwene Zebedayo na Yohana mwene se wa Yakobo na bo abita Bowanerige, risobanurwa ngo “Abana b'inkuba”,@4{Nuko atoranya abo cumi na babiri, Simoni amwita Petero,03[abahaubutware bwo kwirukanaabadayimoni.h2IAtoranyamo cumi na babiri bo kubanana we, ngo abone uko ajya abatuma kubwiriza abantuubutumwa,A1} Bukeyeazamukaumusozi, ahamagara abo ashaka baza aho ari.20_ Arabihanangiriza cyane ngo batamwamamaza.f/E Abadayimoni na bo bamubonye bamwikubitaimbere, barataka cyane bati “Uri Umwana w'Imana.”b.= Kuko yakijije benshi, ni cyo cyatumye abari bafite ibyago bose bamugwira ngo bamukoreho.Q- Abwira abigishwa be kugumishaubwato butoyahafi, ngo abantu batamubyiga.,n'i Yerusalemu, na Idumayano hakurya ya Yorodani, n'ab'ahahereranye n'i Tiro n'i Sidoni, bumvise ibyo yakoze baza aho ari.+Maze Yesu n'abigishwa be barahava bajya ku nyanja, abantu benshi baramukurikira bavuye i Galilaya, n'abandi benshi b'i Yudaya`*9Uwo mwanya Abafarisayo barasohoka, bigīra inama n'Abaherode ngo babone uko bazamwica.)Abararanganyamo amaso arakaye, ababazwa n'uko binangiye imitima, abwira uwo muntu ati “Ramburaukubokokwawe.”Arakurambura kurakira.(/Arababaza ati “Mbese amategeko yemera koumuntu akora neza ku isabato cyangwa ko akora nabi, gukizaumuntu cyangwa kumwica?”
Baramwihorera.W''Abwira uwo muntuunyunyutseukubokoati “Hagurukauhagarare hagati mu bantu.”L&bagenza Yesu ngo barebe ko amukizaku isabato, babone uko bamurega.G% Yongera kwinjira mu isinagogi asangamoumuntuunyunyutseukuboko,F$ni cyo gituma Umwana w'umuntu ari Umwami w'isabato na yo.”_#7Arababwira ati “Isabato yabayeho ku bw'abantu, abantu si bo babayeho ku bw'isabato,L"ko yinjiye mu nzu y'Imana ubwo Abiyatari yariumutambyi mukuru, akarya imitsima yo kumurikwa kandi amategeko atemera ko abandi bayirya keretse abatambyi bonyine, akayiha n'abo bari bari kumwe?”o!WArabasubizaati “Ntimwari mwasoma icyo Dawidi yakoze, ubwo yifuzagaashonje we n'abo bari bari kumwe,T !Abafarisayo baramubazabati “Ni iki gitumye bakora ibizira ku isabato?”lQNuko ku isabato agenda anyura mu mirima y'amasaka, abigishwa be bakigenda batangira guca amahundo.DKandi nta wusukavino y'umutobemu mifuka y'impu ishaje. Uwagira atyo vino yaturitsa iyo mifuka, vino igasandara hasi, imifuka ikononekara. Ahubwo vino y'umutobeisukwa mu mifuka mishya.”“Nta wudodaikiremo cy'igitambaro gishya mu mwendaushaje. Yagira atyo icyo kiremo gishya cyaca uwo mwenda,umwengeukarushaho kuba mugari._7Ariko iminsi izaza, ubwoumukwe azabavanwamo, ni bwo bazaherako babone kwiyirizaubusa.wYesu arabasubizaati “Mbese abasangwa bakwiyirizaubusabakiri kumwe n'umukwe? Bakiri kumwe na we ntibakwiyirizaubusa.^5Icyo gihe abigishwa ba Yohana n'ab'Abafarisayo biyirizagaubusa, nuko baraza baramubazabati “Ni iki gituma abigishwa ba Yohana n'abigishwa b'Abafarisayo biyirizaubusa, nyamara abigishwa bawe ntibiyirizeubusa?”'Yesu abyumvise arababwira ati “Abazima si bo bifuzaumuvuzi, keretse abarwayi. Sinazanywe no guhamagara abakiranuka, keretse abanyabyaha.”,QAbanditsi bo mu Bafarisayo babonye asangira n'abanyabyaha n'abakoresha b'ikoro, babwira abigishwa be bati “Mbega asangira n'abakoresha b'ikoro n'abanyabyaha!”H Arahaguruka, aramukurikira. Hanyuma ubwo Yesu yari yicaye mu nzu y'uwo bafungura, abakoresha b'ikoro benshi n'abanyabyaha basangira na Yesu n'abigishwa be, kuko abajyanaga na we bari benshi.q[Nuko akigenda abona Lewi mwene Alufayoyicaye aho yakoresherezaga ikoro, aramubwira ati “Nkurikira.”Y+ Avayo yongera kunyura iruhande rw'inyanja, abantu bose baza aho ari arabigisha.&E Arabyuka, yikorera ingobyi ye uwo mwanya asohokera imbere yabo. Nuko bose baratangara, bahimbaza Imana baravuga bati “Bene ibi ntabwo twigeze kubibona!”>w “Ndagutegetse byuka, wikorere ingobyi yaweutahe.”y Ariko nimumenye yuko Umwana w'umuntu afiteubutware mu isi, bwo kubabarira abantu ibyaha.”Nuko abwira icyo kirema ati3 Icyoroshye ni ikihe, ariukubwira iki kirema nti ‘Ibyaha byaweurabibabariwe’, cyangwa ariukumubwira nti ‘Byuka, wikorere ingobyi yaweutahe’?Uwo mwanya Yesu amenya mu mutimawe, yuko biburanya batyo mu mitima yabo arababaza ati “Ni iki gitumye mwiburanya mutyo mu mitima yanyu?ta“Ni iki gitumye uyu avuga atyo? Arigereranyije. Ni ndeushobora kubabarira ibyahauretse Imana yonyine?”NAriko hariho abanditsi bamwe bicayemo, biburanya mu mitima yabo batie CYesu abonye kwizera kwabo abwira ikirema ati “Mwana wanjye, ibyaha byaweurabibabariwe.”, Qariko babuze uko bakimwegereza kuko abantu bahuzuye, basambura hejuru y'inzu aharinganiye n'aho ari, bamaze kuhapfumurabamanuriramo ingobyi ihetswemo icyo kirema.* OHaza abantu bane bahetse ikirema,b =Benshi bateranira aho buzurainzu, barenga no mu muryango, nuko ababwira ijambo ry'Imana.O  Nuko hahise iminsi asubirai Kaperinawumu, bimenyekana yuko ari mu nzu.k Q-Nyamara asohotse atangira kubivuga no kubyamamaza hose. Ni cyo cyatumye Yesu atabasha kongera kujya mu muduguduwose ku mugaragaro, ahubwo yabaga imusozino mu butayu, abantu bakaba ari bo baturukaimpande zose bamusanga aho ari.? y,ati “Uramenye ntugireuwoubibwira, ahubwougende wiyerekeumutambyi,uturen'ituro ryo kwihumanura nk'uko Mose yabitegetse, kugirango bibabere ikimenyetso cyo kubahamiriza yukoukize.”- W+Akimusezerera aramwihanangiriza cyane. Y*Uwo mwanya ibibembe bimuvamo, arakira.K )Aramubabarira, aramburaukubokoamukoraho ati “Ndabishaka kira.”h K(Umubembe aza aho ari aramupfukamira, aramwinginga aramubwira ati “Washaka wabasha kunkiza.”U %'Ajya mu masinagogi y'ab'i Galilaya yose, abwiriza kandi yirukanaabadayimoni.w i&Arabasubizaati “Ahubwo tujye ahandi mu yindi miduguduiri bugufi, nigishe yo na ho kuko ari cyo cyanzanye.”A %bamubonye baramubwira bati “Abantu bose baragushaka.”8 m$Simoni n'abandi bari kumwe na we baramukurikira,D~ #Nuko mu musekearabyuka, arasohoka ajya mu butayuasengerayo.} y"Akiza benshi bari barwaye indwara zitari zimwe, yirukanaabadayimoni benshi, ntiyabakundira ko bavuga kuko bari bamuzi..| Y!ab'umuduguduwose bateranira ku irembo.T{ # Nimugoroba izuba rirenze, bamuzanira abarwayi bose n'abatewe n'abadayimoni,Hz  Araza amufataukubokoaramubyutsa,ubuganga bumuvamoarabazimanira.Ty #Ubwo nyirabukwe wa Simoni yari aryamye arwayeubuganga, nuko bamubwira ibye.`x ;Bamaze gusohoka mu isinagogi, bajyana na Yakobo na Yohana mu nzu ya Simoni na Andereya.Vw 'Uwo mwanya inkuru ye yamamara hose, mu gihugu cyose gihereranye n'i Galilaya. v ;Bose baratangara barabazanya bati “Ibi ni ibiki? Ko ari imyigishirize y'inzaduka! Mbegauburyo ategekanaubutware, n'abadayimoni na bo baramwumvira!”9u oDayimoni aramutigisa, ataka ijwi rirenga amuvamo..t YYesu aramucyaha ati “Hora muvemo.”Vs '“Duhuriyehe Yesu w'i Nazareti? Uje kuturimbura? Ndakuzi uriuweraw'Imana.”Jr Mu isinagogi yabo harimoumuntuutewena dayimoni, arataka cyane atiZq /Batangazwa no kwigisha kwe, kuko yabigishaga nk'ufiteubutware, ntase n'abanditsi.Np Bagera i Kaperinawumu, nuko ku isabato yinjira mu isinagogi arigisha.bo ?Uwo mwanya arabahamagara, basiga se Zebedayo mu bwato hamwe n'abakozi be, baramukurikira.~n wYicumye imbere ho hato, abona Yakobo mwene Zebedayo na Yohana mwene se, na bo bari mu bwato bapfundikanya inshundura.4m eUwo mwanya basiga inshundura baramukurikira.Nl Yesu arababwira ati “Nimunkurikire, nzabagira abarobyi b'abantu.”k  Anyura iruhande rw'inyanja y'i Galilaya, abona Simoni na Andereya mwene se barobeshaurushundura mu nyanja, kuko bari abarobyi._j 9“Igihe kirasohoye,ubwami bw'Imana buri hafi. Nuko mwihane, mwemereubutumwa bwiza.”\i 3Nuko bamaze kubohesha Yohana, Yesu ajya i Galilaya avugaubutumwa bwiza bw'Imana atijh O amarayo iminsi mirongo ine ageragezwa na Satani, aba hamwe n'inyamaswa, abamarayika bakamukorera.-g W Uwo mwanya Umwuka amujyana mu butayu,Uf % Ijwi rivugiramu ijuru riti “Ni wowe Mwana wanjye nkunda, nkakwishimira.”be ? Avuye mu mazi uwo mwanya abona ijuru ritandukanye, Umwuka aramanuka amujyaho asa n'inuma.cd A Muri iyo minsi Yesu ava i Nazareti y'i Galilaya, araza abatirizwa na Yohana muri Yorodani.Rc Jyeweho ndababatirisha amazi, ariko uwo we azababatirisha Umwuka Wera.”b Yabwirizaga avuga ati “Undushaubushobozi azaza hanyuma yanjye, ntibinkwiriye kunamango mpfundureudushumi tw'inkweto ze.}a uYohana yari yambayeumwambaro w'ubwoya bw'ingamiya, abukenyejeumushumi. Ibyokurya bye byari inzige n'ubukibw'ubuhura.`  Abatuye mu gihugu cy'i Yudayan'ab'i Yerusalemu bose barahagurukabaramusanga, ababatiriza mu ruzi Yorodani bavuga ibyaha bakoze.p_ [Ni ko Yohana yaje abatiriza mu butayu, abwiriza abantu iby'umubatizo wo kwihana ngo bababarirwe ibyaha.p^ [“Ijwi ry'urangururiramu butayuati
‘Nimutunganye inzira y'Uwiteka,
Mugorore inzira ze.’”] Nk'uko byanditswe n'umuhanuzi Yesaya ngo
“Nuko ndenda gutumainteguza yanjye mbere yawe,
Izatunganya inzira yawe.”E\ Itangiriro ry'ubutumwa bwiza bwa Yesu Kristo, Umwana w'Imana.v[emubigisha kwitondera ibyo nababwiye byose. Kandi dore ndi kumwe namwe iminsi yose kugezaku mperuka y'isi.”ZNuko mugende muhindure abantu bo mu mahanga yose abigishwa, mubabatiza mu izina rya Data wa twese n'Umwana n'Umwuka Wera,ZY-Nuko Yesu arabegera avuganana bo ati “Nahaweubutware bwose mu ijuru no mu isi.?XyBamubonye baramupfukamira, ariko bamwe barashidikanya.PWNuko abigishwa cumi n'umwe bajya i Galilaya ku musoziYesu yabategetse.pVYNuko baherako bijyanira ifeza, babigenza uko bohejwe. Iryo jambo ryamamara mu Bayuda na bugingo n'ubu.PUUmutegeka naramuka abyumvise tuzamwemeza, namwe tuzabakiza amakuba.”YT+ bati “Mujye muvugamuti ‘Abigishwa be baje nijoro dusinziriye, baramwiba.’SS Bateranira hamwe n'abakuru bajya inama, baguriraabasirikare ifeza nyinshibR= Bakigenda, bamwe muri ba barinzi bajya mu murwa babwira abatambyi bakuru ibyabaye byose.sQ_ Maze Yesu arababwira ati “Mwitinya, nimugende mubwire bene Data bajye i Galilaya, ni ho bazambonera.”pPY Maze Yesu ahura na bo arababwira ati “Ni amahoro!”Baramwegera bamufataku birenge, baramupfukamira.iOKBava mu gituro vuba bafiteubwoba n'ibinezaneza byinshi, birukanka bajya kubibwira abigishwa be.NNimugende vuba mubwire abigishwa be yuko yazutse, kandi azababanziriza kujya i Galilaya. Iyo ni ho muzamubonera dore ndabibabwiye.”VM%Ntari hano kuko yazutse nk'uko yavuze, nimuze murebeaho Umwami yari aryamye.fLEAriko marayika abwira abagore ati “Mwebweho mwitinya, kuko nzi yuko mushaka Yesu wabambwe.OKBa barinzi bamubonye bagiraubwoba bahinda imishitsi, basa n'abapfuye.GJIshusho ye yasaga n'umurabyo, n'imyenda ye yeraga nk'urubura.~IuHabaho igishyitsi cyinshi, kuko marayika w'Umwami Imana yari amanutse avuye mu ijuru, abirindura igitare acyicaraho.H !Nukoumunsi w'isabatoushize, ku wa mbere w'iminsi irindwi,umusekewenda gutambika, Mariya Magadalena na Mariya wundi bajya kurebacya gituro.G/BNa bo baragenda barindisha igituro, bahomaubushishi ku gitare kugirango bagiteranye n'umunwa w'igituro, babushyiraho ikimenyetso abarinzi bahari.XF)APilato arababwira ati “Ngaba abarinzi, nimugende mukirindishe uko mubizi.”:Em@Nuko tegeka barinde igituro cyane bazageze ku munsi wa gatatu, kugirango abigishwa be bataza kumwiba bakabwira abantu ngo arazutse, maze kuyobakwa nyuma kukaruta ukwa mbere.”uDc?Baramubwira bati “Mutware, twibutse yuko wa mubeshyi akiri muzimayagize ngo iminsi itatu nishira azazuka.zCm>Nuko bukeyebwaho, ari wo munsi wakurikiraga uwo Kwitegura, abatambyi bakuru n'Abafarisayo bateranira kwa Pilato.MB=Mariya Magadalena na Mariya wundi bari bahari bicaye berekeye imva.pAYc9Nuko nimugoroba hazaumuntu w'umutunzi wo muri Arimataya witwaga Yosefu, kandi na we yariumwigishwa wa Yesu.k=O8Muri bo harimo Mariya Magadalena, na Mariya nyina wa Yakobo na Yosefu, na nyina wa bene Zebedayo.p<Y7Hariho n'abagore benshi bari bahagaze kure bareba, ni bo bakurikiye Yesu ava i Galilaya, baramukorera.(;I6Umutwareutwaraumutwe w'abasirikare n'abari kumwe na we barinda Yesu, babonye igishyitsi n'ibibaye baratinya cyane bati “Niukuri, uyu yari Umwana w'Imana.”T:!5bava mu bituro, maze amaze kuzukabinjira mu murwa wera, babonekera benshi.T9!4ibituro birakinguka, intumbi nyinshi z'abera bari barasinziriye zirazurwa,8}3Umwendaukingiriza Ahera cyane h'urusengeroutabukamokabiri,utangirira hejuruugezahasi, isi iratigita, ibitare birameneka, v[~~)}}}-||!{{{zzFyy[xxhxwwKvvvuu7ttDss`rr~qqqDqppGoozonnnmmrllkkkjjHiiZhh\h#gsgfmeefedcc\bbWbaa?``n___7^^]]>]\[[hZZZYYdXXBXWW VV;UUU)TT>SSRRYQQXPPgOOwNNN5MLLLDKKhKJJWJ IIrIHHAGGGFF&EE DD'CCBB1AA @*?? >]==h=0<<8;;"::;9998W77y666,5594333!22{211W00_//?..--Q-),,p,>++**$))5((^''X&&%%W$$$%##t#""4!!W XHny\aMNt2#/e\Xg* ~ I J S yq)qaSvRr !Mujye mwirinda, mube maso musenge, kuko mutaziigihe ibyo bizasohoreramo.q} “Ariko uwo munsi cyangwa icyo gihe nta wubizi, naho baba abamarayika bo mu ijuru cyangwa Umwana w'Imana, keretse Data.Jp  Ijuru n'isi bizashira, ariko amagambo yanjye ntazashira na hato.\o1 Ndababwiraukuriyuko ab'ubu bwoko batazashiraho, kugezaaho ibyo byose bizasohorera.\n1 Nuko namwe nimubonaibyo bisohoye, muzamenya yuko ari hafi ndetse ko ageze ku rugi.m' “Nuko rero murebere ku mutini, ni wo cyitegererezo, ishami ryawo iyo ritoshye ibibabi bikamera, mumenya yuko igihe cy'impeshyi kiri bugufi.plY Azatuma abamarayika, ateranye intore ze mu birere bine,uhereye ku mpera y'isiukageza ku mpera y'ijuru.]k3 Ubwo ni bwo bazabona Umwana w'umuntu aje ku bicu, afiteubushobozi bwinshi n'ubwiza.Sj n'inyenyeri zizagwa ziva mu ijuru, n'imbaraga zo mu ijuru zizanyeganyega.hiI “Ariko muri iyo minsi, hanyuma y'uwo mubabaro, izuba rizijima n'ukwezi ntikuzavaumwezi wako,?hy Ariko mwebwe mwirinde, dore mbibabwiye byose bitaraba.g! kuko hazaduka abiyita Kristo n'abahanuzi b'ibinyoma bakora ibimenyetso n'ibitangaza, kugirango babone uko bayobya n'intore niba bishoboka.wfg “Icyo giheumuntu nababwira ati ‘Dore Kristo ari hano’, cyangwa ati ‘Dore ari hariya’ntimuzabyemere,e  Iyaba Umwami Imana itagabanyije iyo minsi, ntihajyaga kuzarokokaumuntu n'umwe, ariko ku bw'intore yatoranyije yayigabanyijeho.d# kuko muri iyo minsi hazabahoumubabaro mwinshiutigeze kubaho,uhereye mu itangiriro ubwo Imana yaremagaukageza none, kandi ntuzongera kubaho.Abenshi bo muri iryo teraniro bamutegera amatwi banezerewe.?Iw $Dawidi ubwe yabwirijwe n'Umwuka Wera aravuga ati
‘Uwiteka yabwiye Umwami wanjye ati:
Icara iburyo bwanjye,
Ugeze aho nzashyirira abanzi bawe munsi y'ibirenge byawe.’zHm #Ubwo Yesu yigishirizaga mu rusengero arababaza ati “Ni iki gituma abanditsi bavuga ko Kristo ari mwene Dawidi?G/ "Yesu abonye amushubijanyeubwenge aramubwira ati “Nturi kure y'ubwami bw'Imana.”
Nuko ntihagira undi wongera gutinyuka kugiraicyo amubaza.:Fm !Kandi no kuyikundishaumutimawawe wose, n'ubugingo bwawe bwose, n'imbaraga zawe zose, kandi no gukunda mugenzi wawe nk'uko wikunda, biruta ibitambo byose byokeje n'ibitokeje.”wEg Uwo mwanditsi aramubwira ati “Ni koko mwigisha,uvuzeukuriyuko Imana ari imwe, nta yindi keretse yo yonyine.oDW Irya kabiri ngiri: ‘Ukunde mugenzi wawe nk'uko wikunda.’Nta rindi tegeko rirusha ayo gukomera.”C Nuko reroukundishe Uwiteka Imana yaweumutimawawe wose, n'ubugingo bwawe bwose, n'ubwenge bwawe bwose n'imbaraga zawe zose.’qB[ Yesu aramusubizaati “Iry'imbere ni iri ngo ‘Umva Isirayeli, Uwiteka Imana yacu ni we Mwami wenyine.A- Nuko umwe mu banditsi yumvise bajya impaka amenya yuko abashubijeneza, aramwegera aramubazaati “Mbese itegeko ry'imbere muri yose ni irihe?”N@ Imana si Imana y'abapfuye ahubwo ni iy'abazima, mwarahabye cyane.”K? Mbese ibyerekeye ku kuzukakw'abapfuye, ntimwari mwasoma mu gitabo cya Mose uko Imana yavuganye na we iri muri cya gihuru iti ‘Ni jye Mana ya Aburahamu, n'Imana ya Isaka, n'Imana ya Yakobo’?`>9 Mu izuka ntibarongora kandi ntibashyingirwa, ahubwo bamera nk'abamarayika bo mu ijuru.q=[ Yesu arabasubizaati “Aho si cyo gituma muyoba, kuko mutamenya ibyanditswe cyangwaubushobozi bw'Imana?_<7 Mbese mu izuka azaba muka nde muri bose, ko bose uko ari barindwi bamugizeumugore?”X;) ndetse bose uko ari barindwi bapfa basizeubusa, hanyuma wa mugorena we arapfa.Z:- uwa kabiri aramuhungura na we apfa adasize abana, n'uwa gatatu amera atyo na we,Z9- Nuko habayeho abavandimwe barindwi, uwa mbere arongoraumugeniapfa batarabyarana,8 “Mwigisha, Mose yatwandikiye yuko mwene se w'umuntu napfa agasigaumugorebatarabyarana, mwene se azahungure uwo mugoreacikure mwene se.U7# Maze Abasadukayobahakanaga yuko ari nta wuzuka, baza aho ari baramubazabati}6s Yesu arababwira ati “Nuko rero ibya Kayisari mubiheKayisari, iby'Imana mubiheImana.”
Baramutangarira cyane.y5k Barayizana. Arababaza ati “Iyi shusho n'iri zina ni ibya nde?”
Baramusubizabati “Ni ibya Kayisari.”4 Tuwutange cyangwa turorere?”
Ariko amenyauburyarya bwabo arababaza ati “Mungeragereza iki? Nimunzanire idenariyo nyirebe.”z3m Baje baramubwira bati “Mwigisha, tuzi yuko uri inyangamugayokandi nturobanura abantu ku butoni, kukoutitaku cyubahiro cy'umuntu wese, ahubwo wigisha inzira y'Imana by'ukuri. Mbese amategeko yemera ko duha Kayisariumusorocyangwa ntiyemera?N2 Bamutumahobamwe mu Bafarisayo n'Abaherode, ngo bamutegeshe amagambo.1 Bashakauburyo bamufatakuko bamenye yuko ari bo arengererezaho uwo mugani, ariko ku bwo gutinya abantu bamusigaaho baragenda.N0 Ibyo byavuye ku Uwiteka,
Kandi ni ibitangaza mu maso yacu.’”x/i Mbese ntimwari mwasoma ibyanditswe ngo
‘Ibuye abubatsi banze,
Ni ryo ryahindutse irikomeza imfuruka?n.U “Mbese nyir'uruzabibu nabimenya azabagenza ate? Azaza arimbure abo bahinzi,uruzabibu aruhe abandi.B- Nuko baramufatabaramwica, bamujugunya inyuma y'uruzabibu.g,G Ariko abo bahinzi baravuganabati ‘Uyu ni we mutware, nimucyo tumwiceubutware bubeubwacu.’n+U Bigeze aho asigaranaumwana we akunda, aba ari we aherutsa kubatumahoati ‘Bazubahaumwana wanjye.’[*/ Atuma undi uwo we baramwica, n'abandi benshi bamwe barabakubita, abandi barabica.])3 Shebuja yongera kubatumahoundi mugaragu. Uwo bamuremaurugumamu mutwe, baramuhemura.A(} Baramufatabaramukubita, baramwirukanaagenda amāra masa.s'_ Nuko igihe cyo gusarura imyaka gisohoye, atumaumugaragu kuri abo bahinzi ngo bamuhe ku mbuto z'imizabibu.,& S Atangira kubigishiriza mu migani ati “Habayehoumuntu wateyeumuzabibu azitirahouruzitiro, acukuramourwina, yubakamoumunara, asigamo abahinzi ajya mu kindi gihugu.% !BasubizaYesu bati “Ntitubizi.”
Yesu arababwira ati “Nuko rero nanjye simbabwiraubutware buntera gukoraibyo ubwo ari bwo.”$w Keretse tuvuzetuti ‘Kwavuye mu bantu.’”Ariko batinya abantu kuko bose bemeraga ko Yohana yariumuhanuzi nyakuri.#w Biburanya mu mitima yabo bati “Nituvugatuti ‘Kwavuye mu ijuru’, aratubazaati ‘Ni iki cyababujijekumwemera?’T"! Kubatiza kwa Yohana kwavuye mu ijuru, cyangwa ni mu bantu? Nimunsubize.”{!o Yesu arabasubizaati “Nanjye reka mbabaze ijambo rimwe munsubize, maze mbone kubabwiraubutware buntera kubikora.r ] baramubazabati “Ni butware ki buguteragukoraibyo? Cyangwa ni nde waguhayeubwo butware bwo kubikora?”uc Bongera kujya i Yerusalemu. Akigendagenda mu rusengero, abatambyi bakuru n'abanditsi n'abakuru baza aho aria; Ariko nimutababarira abandi, So wo mu ijuru na we ntazabababarira ibyaha byanyu.]’” Kandi nimuhagarara musenga hakaba hariumuntu wabagiriye nabi, mumubabarire kugirango So wo mu ijuru na we abababarire ibyaha byanyu. [uc Ni cyo gitumye mbabwira nti ‘Ibyo musababyose mubishyizehoumutimamwizere yuko mubihawe, kandi muzabibona."= Ndababwiraukuriyukoumuntu wese wabwira uyu musoziati ‘Shingukautabwe mu nyanja’, ntashidikanye mu mutimawe, yizeye yuko icyo avuze gikorwa yakibona..W Yesu arabasubizaati “Mwizere Imana.[/ Petero yibutse ibyawo aramubwira ati “Mwigisha, dore wa mutiniwavumye wumye.”V% Bukeyebwaho mu gitondo kare, bakigenda babona wa mutiniwumyeuhereye ku mizi.$C Bugorobye asohoka mu murwa. Abatambyi bakuru n'abanditsi babyumvise bashaka uko bamwica, ariko baramutinya kuko abantu bose batangazwaga no kwigisha kwe.(I Arigisha ati “Mbese ntimuzi ko byanditswe ngo ‘Inzu yanjye izitwa inzu yo gusengerwamo n'amahanga yose’? Ariko mwebwe mwayihinduye isenga y'abambuzi.”@{ ntiyakundiraumuntu wese kugiraicyo anyuza mu rusengero.mS Bagera i Yerusalemu yinjira mu rusengero, yubikaameza y'abavunjaga ifeza n'intebe z'abaguragainuma,a; Arawubwira ati “Umuntu ntakarye ku mbuto zawe iteka ryose.”Abigishwa be barabyumva.6e Areba kure abonaumutiniurihoibibabi, arawegera ngo ahari yawubonaho imbuto. Nyamara awugezeho ntiyagira icyo abona keretse ibibabi, kuko kitāri igihe cyo kwera kw'imitini.A} Bukeyebwaho mu gitondo bamaze kuva i Betaniya, arasonza..U Agera i Yerusalemu yinjira mu rusengero, amaze kuraranganya amaso ngo arebe byose arasohoka, maze kuko bwari bugorobye ajya i Betaniya, ajyana n'abo cumi na babiri.^5 hahirwe n'ubwami buje ari bwo bwami bwa sogokuruzaDawidi. Hoziyana ahasumba hose!”V % Abamushagaye bararangururabati “Hoziyana, hahirwe uje mu izina ry'Uwiteka,d A Benshi basasa imyenda yabo mu nzira, abandi baca amashami y'ibiti na yo bayasasa mu nzira.b = Bashorera icyana cy'indogobe bakigeza aho Yesu ari, bagitegurahoimyenda yabo acyicaraho.< s Nabo babasubizank'uko Yesu yababwiye, barabemerera.f E Bamwe mu bari bahagaze aho barababaza bati “Ni iki gitumye muzitura icyana cy'indogobe?”Z- Baragenda basanga icyana cy'indogobe kiziritse ku irembo ku nzira, barakizitura.1 Kandi nihagiraumuntuubabaza ati ‘Ni iki gitumye mukoramutyo?’mumubwire muti ‘Databuja ni weugishaka.’Nuko uwo mwanya aracyohereza hano.”*M arababwira ati “Mujye mu kirorero kiri imbere yanyu, mukihagera uwo mwanya muri buboneicyana cy'indogobe kiziritse kitigeze guhekaumuntu, mukiziture mukizane.t c Bageze bugufibw'i Yerusalemu bajya i Betifage n'i Betaniya ku musoziwa Elayono, atuma babiri mu bigishwa bewg 4Yesu arayibwira ati “Igendere, kwizera kwawe kuragukijije.”
Uwo mwanya arahumukaamukurikira mu nzira.~u 3Yesu arayibaza ati “Urashaka ko nkugirira nte?”
Iyo mpumyi iramusubizaiti “Mwigisha, ndashaka guhumuka.”6g 2Na yo itaumwenda wayo, irabaduka yegera Yesu.  1Yesu arahagarara arababwira ati “Nimumuhamagare.”
Bahamagara impumyi barayibwira bati “Humura, hagurukaaraguhamagara.”fE 0Abantu benshi baramucyaha ngo ahore, ariko arushaho gutakaati “Mwene Dawidi, mbabarira.”pY /Yumvise ko Yesu w'i Nazareti ari we uje, aherako arataka cyane ati “Yesu mwene Dawidi, mbabarira.”)~K .Nuko bagera i Yeriko. Akivana i Yeriko n'abigishwa be n'abantu benshi, asangaumwana wa Timayo witwaga Barutimayo, umusēzi w'impumyi yicaye iruhande rw'inzira.} -kuko Umwana w'umuntu na we ataje gukorerwa, ahubwo yaje gukorera abandi no gutangiraubugingo bwe kuba incungu ya benshi.”F| ,kandiushaka kuba uw'imbere muri mwe ajye aba imbata ya bose,^{5 +Ariko muri mwe si ko biri. Ahubwoushaka kuba mukurumuri mwe ajye abaumugaragu wanyu,z! *Yesu arabahamagara arababwira ati “Muzi yuko abavugwa ko ari abatware b'amahanga bayatwaza igitugu, n'abakomeye bo muri yo bakayategeka.Jy  )Ba bandi cumi babyumvise, batangira kurakarira Yakobo na Yohana.hxI (ariko kwicara iburyo bwanjye cyangwa ibumososi jyeubigaba, ahubwo bibikiwe abo byateguriwe.”%wC 'Baramusubizabati “Turabishobora.”Yesu arababwira ati “Koko igikombe nzanyweraho muzakinyweraho, kandi n'umubatizo nzabatizwa ni wo muzabatizwa namwe,v &Maze Yesu arababwira ati “Ntimuzi icyo musaba. Mwashobora kunywera ku gikombe nzanyweraho, cyangwa kubatizwaumubatizo nzabatizwa?”_u7 %Baramusubizabati “Uduhe kuzicara mu bwiza bwawe, umwe iburyo bwawe undi ibumoso.”4tc $Arababaza ati “Murashaka ko mbaha iki?”sy #Nuko Yakobo na Yohana bene Zebedayo baramwegera, baramubwira bati “Mwigisha, turashaka kouduhaicyo tugusabacyose.”lrQ "bazamushinyagurira, bamucireamacandwe, bamukubiteimikoba bamwice, iminsi itatu nishira azazuka.”+qO !“Dore turazamuka tujya i Yerusalemu, Umwana w'umuntu azagambanirwa mu batambyi bakuru n'abanditsi, bazamuciraurubanza rwo kumwica, bazamugambanira mu bapagani,>pu Bari mu nzira bazamuka bajya i Yerusalemu, Yesu abagiye imbere baratangara, bakimukurikiye baratinya. Arobanura abo cumi na babiri barajyana, atangira kubabwira ibigiye kumubahoatiVo% Ariko benshi b'imbere bazaba ab'inyuma, kandi ab'inyuma bazaba ab'imbere.”[n/ utazahabwa ibibiruta incuro ijana muri iki gihe cya none, ari amazu, ari bene se, ari bashiki be, ndetse na ba nyina, n'abana, n'amasambu, hamwe no kurenganywa, maze mu gihe kizaza akazahabwaubugingo buhoraho.Hm  Yesu aramubwira ati “Ndababwiraukuriyuko ntawasize inzu, cyangwa bene se, cyangwa bashiki be, cyangwa nyina, cyangwa se, cyangwa abana, cyangwa amasambu ku bwanjye no ku bw'ubutumwa bwiza,Vl% Nuko Petero aramubwira ati “Dore twebweho twasize byose turagukurikira.”k Yesu arabitegereza arababwira ati “Ibyo ntibishobokera abantu, ariko ku Mana ko si ko biri kuko byose bishobokera Imana.”Nj Barumirwa cyane bati “Ubwo bimeze bityo ni ndeushobora gukizwa?”tia Icyoroshye ni uko ingamiya yanyura mu zuru ry'urushinge, kurutakoumutunzi yakwinjira mu bwami bw'Imana.”h/ Abigishwa be batangazwa n'amagambo ye. Nuko Yesu arabasubizaati “Bana banjye, niukuribiraruhijeko abiringiyeubutunzi binjira mu bwami bw'Imana!ugc Yesu araranganya amaso abwira abigishwa be ati “Erega biraruhijeko abatunzi binjira mu bwami bw'Imana!”ifK Yumvise iryo jambo mu maso he harahonga, agenda afite agahinda kuko yari afiteubutunzi bwinshi.8ei Yesu amwitegereje aramukunda aramubwira ati “Ushigaje kimwe: genda ibyoufitebyoseubigure impiyauzifashishe abakene, ni bwouzagiraubutunzi mu ijuru,uhereko uzeunkurikire.”Xd) Aramubwira ati “Mwigisha, ayo yose narayitondeye mpereye mu buto bwanjye.”{co Uzi amategeko ngo ‘Ntukice, ntugasambane, ntukibe, ntukabeshyere abandi, ntukariganye, wubaheso na nyoko.’”\b1 Yesu na we aramubazaati “Unyitira iki mwiza? Nta mwiza keretse umwe: ni we Mana.a# Ageze mu nziraumuntu aza aho ari yirukanka, aramupfukamira aramubazaati “Mwigisha mwiza, nkore nte ngo mbone kuragwaubugingo buhoraho?”;`q Arabakikira, abahaumugisha abarambitseho ibiganza.__7 Ndababwiraukuriyukoutemeraubwami bw'Imana nk'umwana muto, atazabwinjiramo na hato.” ^ Ariko Yesu abibonye ararakara arababwira ati “Murekeabana bato bansange, ntimubabuze kuko abameze batyoubwami bw'Imana ariubwabo.E] Bamuzanira abana bato ngo abakoreho, abigishwa barabacyaha.R\ kandi n'umugorewahukanan'umugabowe agashyingirwa undi, aba asambanye.”U[# Arababwira ati “Umuntu weseusendaumugorewe akarongora undi aba asambanye,=Zu Bageze mu nzu, abigishwa bongera kumubazairyo jambo.GY Nuko icyo Imana yateranije hamwe,umuntu ntakagitandukanye.”_X7 bombi bakabaumubiriumwe, bigatuma baba batakiri babiri ahubwo baba babayeumubiriumwe.PW Ni cyo gitumaumuntu azasiga se na nyina akabana n'umugorewe akaramata,VV% Arikouhereye mu itangiriro ryo kurema, Imana yaremye abantuumugabon'umugore.fUE Yesu arababwira ati “Icyatumye abandikira iryo tegeko, ni uko imitima yanyu yari inangiwe.nTU Baramusubizabati “Mose yemeye koumuntu yandikaurwandiko rwo kumusenda ngo abone uko amwirukana.”8Sk Na we arababaza ati “Mose yabategetse iki?”xRi Abafarisayo baza aho ari baramugerageza, baramubazabati “Mbese amategeko yemera koumuntu asendaumugorewe?”*Q O Nuko arahagurukaavayo, ajya mu gihugu cy'i Yudayano hakurya ya Yorodani. Iteraniro ry'abantu ryongera guteranira aho ari, arongera arabigisha nk'uko yamenyereye.P 2“Umunyu ni mwiza, arikoumunyu iyoukayutse mwawuryohesha iki? Mwebwe mugireumunyu mu mitima yanyu, kandi mubaneamahoro.”QO 1“Kandiumuntu wese azasābwa n'umuriro, nk'ukoumunyu usāba ibyokurya.?Ny 0aho ‘urunyo rwabo rudapfa kandi n'umurirontuzime.’%MC /N'ijisho ryawe nirigucumuzaurinogore. Ibyiza ni uko wakwinjira mu bwami bw'Imanausigaranye ijisho rimwe, biruta ko wajugunywamuri Gehinomuufiteamaso yombi,AL} .aho ‘urunyo rwabo rudapfa, kandi n'umurirontuzime.’]&KE -N'ikirenge cyawe, nikigucumuza,ugice: ibyiza ni uko wakwinjira mu bugingousigaranye ikirenge kimwe, biruta ko wajugunywamuri Gehinomuufiteibirenge byombi, [@J{ ,aho ‘urunyo rwabo rudapfa kandi n'umurirontuzime.’](II +Ukubokokwawe nikugucumuzauguce. Ibyiza ni uko wakwinjira mu bugingousigaranyeukubokokumwe, biruta ko wajya muri Gehinomu y'umuriroutazimaufiteamaboko yombi, [H *“Umuntu weseuzashuka umwe muri aba bato banyizera akamugusha, ibyiza ni uko yahambirwaurusyo mu ijosi akarohwa mu nyanja.sG_ )Umuntuuzabaha agacuma kamwe k'amazi kuko muri aba Kristo, ndababwiraukuriyuko atazabura ingororano ye.”8Fk (kukoutariumwanzi wacu aba ari mu ruhande rwacu.yEk 'Yesu aramusubizaati “Ntimumubuze, kukoumuntuukoraigitangaza mu izina ryanjye atābasha kunsebya bitamuruhije, D &Nuko Yohana aramubwira ati “Mwigisha, twabonyeumuntu wirukanaabadayimoni mu izina ryawe, turamubuzakuko adasanzwe adukurikira.”C# %“Uwemera umwe mu bana bato nk'uyu mu izina ryanjye ni jye aba yemeye, kandiunyemera si jye yemera gusa, ahubwo aba yemeye n'uwantumye.”NB $Azanaumwana muto amuhagarika hagati yabo, aramukikira arababwira atiA! #Aricara ahamagara abo cumi na babiri arababwira ati “Umuntuushaka kuba uw'imbere nabe inyuma ya bose, ndetse abe n'umugaragu wa bose.”T@! "Baramwihorera, kuko mu nzira bahoze bajya impaka z'umukuruwabo uwo ari we.t?a !Bagera i Kaperinawumu, yinjiye mu nzu arababaza ati “Icyo mwahoze mugiraimpaka tukirimu nzira ni iki?”>>w Ariko ntibamenya iryo jambo, ndetse batinya kumubaza.=! kuko yigishaga abigishwa be yuko Umwana w'umuntu azagambanirwa, agafatwa n'abantu bakamwica, ariko hashira iminsi itatu bamwishe, akazuka.H<  Bavayo banyura i Galilaya, ariko ntiyashaka ko hagiraubimenya,_;7 Arabasubizaati “Bene uwo ntavanwamo n'ikindi, keretse gusenga no kwiyirizaubusa.”:w Yinjiye mu nzu abigishwa be babonye ko biherereye baramubazabati “Ni iki gitumye twebwe tutashoboye kumwirukana?”89k Yesu amufataukubokoaramuhagurutsa, arahagarara.q8[ Arataka aramutigisa cyane, amuvamoasigaumuhungu asa n'upfuye, bituma benshi bavuga bati “Arapfuye.”(7I Yesu abonye iryo teraniro ry'abantu rimushikiye biruka acyaha dayimoni ati “Yewe dayimoniutavuga kandiutumva, ndagutegetse muvemo, ntukamugarukemoukundi.”R6 Uwo mwanya se w'uwo mwana avuga cyane ati “Ndizeye, nkiza kutizera.”^55 Yesu aramubwira ati “Uvuze ngo ‘Niba mbishobora’? Byose bishobokerauwizeye.”v4e Kenshi cyane amuta mu murirocyangwa mu mazi ngo amwice. Ariko nibaubishobora, tugirire imbabaziudutabare.”]33 Yesu abaza se ati “Yafashwe ryari?”
Aramusubizaati “Yafashwe akiriumwana.m2S Baramumuzanira.
Dayimoni abonye Yesu, atigisa uwo mwana cyane, aragwa arigaragura, abira ifuro.1} Arabasubizaati “Yemwe bantu b'iki gihe batizera, nzageza he kubananamwe? Nzabihanganira kugezaryari? Nimumunzanire.”(0I aho amusanze hose iyo amufashe amuturahasi, akamubirisha ifuro, akamuhekenyesha amenyo, akamugagaza. Mbwira abigishwa bawe ngo bamwirukane, ntibabishobora.”a/; Umwe muri bo aramusubizaati “Mwigisha, nkuzaniyeumwana wanjyeutewena dayimoniutavuga,9.m Arababaza ati “Mwabagishaga impaka z'ibiki?”d-A Uwo mwanya abantu bamubonye baratangara cyane, barirukanka baramusanganira, baramuramutsa.m,S Bageze aho abigishwa be bari babona iteraniro ry'abantu ribakikije, n'abanditsi bajya impaka na bo.j+M Ariko ndababwira yuko Eliya yamaze kuza, kandi bamugizeuko bashaka nk'uko byanditswe kuri we.”-*S Arabasubizaati “Ni koko, Eliya ni weukwiriye kubanza kuza ngo atunganye byose, akababazwa cyane kandi agashinyagurirwa nk'uko byanditswe ku Mwana w'umuntu na we.e)C Baramubazabati “Ni iki gituma abanditsi bavuga bati ‘Eliya akwiriye kubanza kuza’?”N( Bazigama iryo jambo bagenda babazanya bati “Mbese kuzukani iki?”x'i Bakimanukaumusoziarabihanangiriza ngo batagira uwo babwira ibyo babonye, keretse Umwana w'umuntu amaze kuzuka.Y&+ Bakebaguza vuba, ariko ntibagira undi babona keretse Yesu gusa uri kumwe na bo.p%Y Maze igicu kiraza kirabakingiriza, ijwi rikivugiramo riti “Nguyu Umwana wanjye nkunda mumwumvire.”D$ Ntiyari azi icyo akwiriye kuvuga, kuko bari batinye rwose. # Petero abwira Yesu ati “Mwigisha, ni byiza ubwo turi hano. Reka duce ingando eshatu, imwe yawe, indi ya Mose n'indi ya Eliya.”;"q Maze Eliya na Mose barababonekera bavuganana Yesu.c!? Imyenda ye irarabagirana yera de de, kandi nta mumeshi wo mu isi wese wabasha kuyezaatyo. + Nuko iminsi itandatu ishize, Yesu ajyana Petero na Yakobo na Yohana bonyine abageza mu mpinga y'umusozimuremure,umubiriweuhindukiraimbere yabo.   Arababwira ati “Ndababwiraukuriyuko aba ngaba bahagaze hano, harimo bamwe bazabonaubwami bw'Imana buzanyeububasha batarapfa.”Y+&Umuntu weseugiraisoni zo kunyemera no kwemera amagambo yanjye muri iki gihe cy'ubusambanyi kandi kibi, Umwana w'umuntu na we azagira isoni zo kumwemera, ubwo azazana n'abamarayika bera afiteubwiza bwa Se.”:o%Mbeseumuntu yatanga iki ngo acungureubugingo bwe?[/$Kandiumuntu byamumarira iki gutunga ibintu byose byo mu isi, niyakwaubugingo bwe?|q#kukoushaka kurengeraubugingo bwe azabubura, kandiutitaku bugingo bwe ku bwanjye no ku bw'ubutumwa bwiza azabukiza.}"Ahamagara abantu n'abigishwa be arababwira ati “Umuntu nashaka kunkurikira niyiyange, yikorereumusaraba we ankurikire,+O!Ariko Yesu ahindukiyeareba abigishwa be, acyaha Petero aramubwira ati “Subirainyuma yanjye Satani, kuko ibyo wibwira atari iby'Imana, ahubwo ari iby'abantu.”R Avuga iryo jambo aryeruye, nuko Petero aramwihererana atangira kumuhana.+OAherako abigishauburyo Umwana w'umuntu akwiriye kuzababazwauburyo bwinshi, akangwa n'abakuru n'abatambyi bakuru n'abanditsi akicwa, hashira iminsi itatu akazuka.5eArabihanangiriza ngo batagira uwo babibwira.kOArababaza ati “Ariko mwebweho mugirango ndi nde?”
Petero aramusubizaati “Uri Kristo.”  Baramusubizabati “Bamwe bagira ngo uri Yohana Umubatiza, abandi ngo uri Eliya, abandi bakagira ngo uri umwe wo mu bahanuzi.”-Yesu avanayo n'abigishwa be, ajya mu birorero by'i Kayisariya ya Filipo. Bakiri mu nzira abaza abigishwa be ati “Abantu bagira ngo ndi nde?”KNuko aramubwira ngo atahe ati “Nturushyewinjira mu kirorero.”\1Arongera ayishyira ibiganza ku maso, iratumbīra irakira isigara ireba byose neza.U#Irararama iramusubizaiti “Ndareba abantu ariko barasa n'ibiti bigenda.” Ayifataukubokoayisohokana mu kirorero, acira amacandwe mu maso yayo, ayirambikaho ibiganza arayibaza ati “Hari icyoureba?”MBagera i Betsayida, bamuzanira impumyi baramwinginga ngo ayikoreho.7 iArababaza ati “Noneho ntimurasobanukirwa?”) K“Kandi ubwo namanyuriraga abantu ibihumbi bine ya mitsima irindwi, mwateranyijeubuvungukirabwuzuraibitebo bingahe?”
Baramusubizabati “Ni birindwi.”% CUbwo namanyuriraga abantu ibihumbi bitanu ya mitsima itanu, mwateranyijeubuvungukirabwuzuraintonga zingahe?”
Baramusubizabati “Ni cumi n'ebyiri.”R Kuko mufiteamaso ntimurebe, mufiteamatwi ntimwumve! Mbese ye ntimwibuka?! ;Yesu arabimenya arababaza ati “Igitumye mubazanya ni uko mudafite imitsima? Mbese ntimurajijuka ngo musobanukirwe? Mbega imitima yanyu iracyanangiwe!?yBarabazanya bati “Ahari ni kuko tudafiteumutsima.”iKArabahana arababwira ati“Mumenye, mwirindeumusemburo w'Abafarisayo n'umusemburo wa Herode.”X)Ariko bari bibagiwe kujyana imitsima nta yo bari bafite mu bwato keretse umwe.<s Abasiga aho yongera kwikira mu bwato, ajya hakurya.  Asuhuzaumutimacyane ati “Ab'iki gihe bashakira iki ikimenyetso? Ndababwiraukuriyuko ab'iki gihe nta kimenyetso bazahabwa.”nU Abafarisayo baraza batangira kumugisha impaka, bamushakaho ikimenyetso kivuye mu ijuru bamugerageza.U# Uwo mwanya yikirana mu bwato n'abigishwa be, ajya mu mpande z'i Dalumanuta..W Bari nk'ibihumbi bine, arabasezerera.RBararya barahaga, bateranyaubuvungukirabusigaye bwuzuraibitebo birindwi.KBari bafite n'udufiduke na two aradushimira, ategeka ko batubaha.~Ategeka abantu ko bicara hasi, yenda iyo mitsima irindwi arayishimira, arayimanyagura ayiha abigishwa be ngo bayibashyire, barayibaha.\}1Na we arababaza ati “Mufiteimitsima ingahe?”Baramusubizabati “Ni irindwi.”~|uAbigishwa be baramubazabati “Umuntu yabasha ate guhazaaba bantu imitsima, ko hano ari mu butayuhatagira abantu?”k{ONimbasezerera ngo basubireiwabo biriweubusa, baragwira isari mu nzira kuko bamwe ari aba kure.”qz[“Aba bantu banteye impuhwe kuko uyu munsi ari uwa gatatu turi kumwe, none bakaba badafite ibyo kurya.qy ]Muri iyo minsi abantu benshi bongeye guterana ntibabona ibyokurya, ahamagara abigishwa be arababwira atizxm%Baratangara cyane bikabije baravuga bati “Byose abikoze neza: azibura ibipfamatwi kandi akavugisha ibiragi.”w$Arabihanangiriza ngo batagira uwo babibwira, ariko uko yarushagaho kubihanangiriza, ni na ko barushagaho kumwamamaza rwose.Nv#Amatwi ye arazibuka, n'intananya y'ururimirwe irahambuka avuga neza.iuK"Arararama areba mu ijuru, asuhuzaumutimaarakibwira ati “Efata”risobanurwa ngo “Zibuka.”htI!Agikura mu bantu aracyihererana, agishyira intoki mu matwi, acira amacandwe agikora ku rurimi.[s/ Bamuzanira igipfamatwi kandi kidedemanga, baramwinginga ngo agishyireho ikiganza.krOAva mu gihugu cy'i Tiro anyura i Sidoni, agera ku nyanja y'i Galilaya anyuze hagati y'i Dekapoli.PqAsubiramu nzu ye, asanga wa mwana aryamye ku buriridayimoni amuvuyemo.Vp%Aramubwira ati “Ubwouvuzeutyo igendere, dayimoni avuye mu mukobwa wawe.”poYNa we aramusubizaati “Ni koko Mwami, ariko imbwa zo ziri munsi y'ameza ziryaubuvungukirabw'abana.”{noAramubwira ati “Reka abana babanze bahage, kuko atari byiza kwenda ibyokurya by'abana ngoubijugunyire imbwa.”vmeUwo mugoreyari Umugirikikazi,ubwoko bwe ni Umusirofoyinike, aramwinginga ngo yirukanedayimoni mu mukobwa we.mlSUwo mwanyaumugoreufiteumukobwa mutoutewena dayimoni amwumvise araza, yikubitaimbere y'ibirenge bye.kArahagurukaarahava ajya mu gihugu cy'i Tiro n'i Sidoni. Yinjira mu nzu adashaka ko hagiraubimenya, ariko ntiyabasha kwihisha.=juIbyo bibi byose biva mu muntu ni byo bimuhumanya.”zimkwiba no kwica, kwifuza kubi no kugiranabi,uburiganya n'iby'isoni nke, ijisho ribi n'ibitutsi,ubwibone n'ubupfu.Nhkuko mu mitima y'abantu havamo imigambi mibi, guheheta no gusambana,:goAravuga ati “Ibiva mu muntu ni byo bimuhumanya,{fokuko kitajya mu mutimawe ahubwo kijya mu nda, kikanyura mu nzira yacyo?”Uko ni ko kubonezwa kw'ibyokurya byose.e Na we arababaza ati “Mbese namwe ntimugiraubwenge? Ntimuzi yuko ikintu kinjiye mu muntu kivuye inyuma atari cyo kimuhumanya,RdNuko avuye mu bantu yinjira mu nzu, abigishwa be bamubazaiby'uwo mugani.6cgNiba hariumuntuufiteamatwi yumva niyumve.]”hbINtakinjira mu muntu kivuye inyuma ngo kimuhumanye, ahubwo ibiva mu muntu ni byo bimuhumanya. [RaArongera ahamagara abantu arababwira ati “Mutegeamatwi mwese munyumve.`' nuko ijambo ry'Imana mukarihinduraubusakugirango mukomeze imigenzo yanyu yababayemo akarande. Kandi hariho n'ibindi byinshi mukorank'ibyo.”<_s muba mutakimukundiye kugifashisha se cyangwa nyina, ^9 Nyamara mwebweho muravuga muti: Umuntu nabwira se cyangwa nyina ati ‘Icyo najyaga kugufashisha ni Korubani’(risobanurwa ngo ‘Ituro ry'Imana’), +l~~~_}}/|E{{{)zzLyyGxxwvvv*uuuffSfeeKedccjcbbaa8``B__F^]]w]D\\\[[Z[ZZQYYYOXXoXWWqVVRVUUfU>TTTMSSSRR$Q|QP~PFOOLNNCMMWLLKKKJJAIIwHHYGGEFFFAEE=DDDCCABBYAA@A@^??z? >>G===<<2;;::9|9.88k8$77H66q655544m33B3 22$11s100a0///#...'---B,,,H++}+=***X))(((](''y''&&&e%%%8$$Q###K""[""!!? =T|7+.@KHI)jzPy '* _ 2 b p 4_U8[bMmwene Matati, mwene Lewi, mwene Meluki, mwene Yanayi, mwene Yosefu;  Ubwo Yesu yatangiraga kwigisha yari amaze imyaka nka mirongo itatu avutse, abantu bibwiraga ko ari we mwene Yosefu, mwene Heli;%Umwuka Wera aramumanukiraafite ishusho y'umubiriusa n'inuma, ijwi rivugiramu ijuru riti “Ni wowe Mwana wanjye nkunda nkakwishimira.”9.35Z-Nuko abantu bose babatijwe, na Yesu amaze kubatizwa, agisenga ijuru rirakinguka,Pkuri ibyo byose yongeraho iki: afata Yohana amushyira mu nzu y'imbohe.Ariko muri icyo gihe, Umwami Herode acyashywe na Yohana ku bwa Herodiya muka mwene se, no ku bw'ibindi bibi yari yarakoze,I Akomeza kubwiriza abantuubutumwa bwiza, kandi abahuguzabyinshi. Intara ye iri mu kubokokwe, kandi azeza imbuga ye cyane, amasaka ayahunikemu kigega cye nahoumuramaazawucanishaumuriroutazima.”V%Nuko Yohana abasubizabose ati “Ni koko jyeweho ndababatirisha amazi ariko hazazaundushaubushobozi, ndetse ntibikwiriye ko napfunduraudushumi tw'inkweto ze. Uwo ni weuzababatirisha Umwuka Wera n'umuriro.a;Nuko abo bantu bagira amatsiko, bose bibwira yuko ahari none Yohana yaba ari we Kristo.9kN'abasirikare na bo baramubazabati “Natwe tugiredute?”
Arabasubizaati “Ntimukagireumuntu muhongesha cyangwa ngo mumuregeibinyoma, kandi ibihembo byanyu bibanyure.”H  Arabasubizaati “Ntimukakeabantu ibiruta ibyo mwategetswe.”b= N'abakoresha b'ikoro na bo baje ngo babatizwe baramubazabati “Mwigisha, tugiredute?”kO Arabasubizaati “Ufite imyenda ibiri umwe awuheutawufite, n'ufiteibyokurya nagire atyo na we.”8k Abantu baramubazabati “None se tugiredute?”zm N'ubu intorezo igezwe ku bishyitsi by'ibiti, igiti cyose kitera imbuto nziza kiracibwa kikajugunywamu muriro.”U #Ngaho nimwere imbuto zikwiriye abihannye, kandi ntimutangire kwibwira muti ‘Ko dufiteAburahamu akaba ari we sogokuruza!’Ndababwira yuko ndetse Imana ibasha guhinduriraAburahamu abana muri aya mabuye. #Nuko abwira iteraniro ry'abantu benshi bari baje kubatizwa na we ati “Mwa bana b'incira mwe, ni nde wababuriyengo muhungeumujinyauzatera?4 cAbantu bose bazabona agakiza k'Imana.’” Igikombe cyose kizuzuzwa,
N'umusoziwose n'agasozi bizaringanizwa,
N'ibigoramye bizagororoka,
N'inzira zidaharuwe zizaharurwa.. Unk'uko byanditswe mu gitabo cy'amagambo y'umuhanuzi Yesaya ngo
“Ijwi ry'urangururiramu butayuati
‘Nimutunganye inzira y'Uwiteka,
Mugorore inzira ze.veAjya mu gihugu cyose giteganye na Yorodani, abwiriza abantu iby'umubatizo wo kwihana ngo bababarirwe ibyaha,veAna na Kayafa ari abatambyi bakuru, ni bwo ijambo ry'Imana ryageze kuri Yohana mwene Zakariya ari mu butayu. yNuko mu mwaka wa cumi n'itanu wo ku ngoma ya Kayisari Tiberiyo, ubwo Pontiyo Pilato yariumutegeka w'i Yudaya, na Herode ariumwami w'i Galilaya, na Filipo mwene se ariumwami wa Iturayan'uw'igihugu cy'i Tirakoniti, na Lusaniya ariumwami wa Abilene,I 4Yesu akomeza kugwizaubwenge, abyiruka ashimwa n'Imana n'abantu.a;3Amanukanana bo ajya i Nazareti, agahora abumvira. Ibyo byose nyina abibika mu mutimawe.0[2Ntibasobanukirwa n'iryo jambo ababwiye.`91Arabasubizaati “Mwanshakiraga iki? Ntimuzi yuko binkwiriye kuba mu rugo rwa Data?”#0Bamubonye baratangara nyina aramubazaati “Mwana wanjye, ni iki cyatumyeutugenza utya? Dore jye na so twagushatse dufiteumutimauhagaze.”E/Abamwumvise bose batangazwa n'ubwenge bwe n'ibyo abasubiza.kO.Hashize iminsi itatu bamubonamu rusengero yicaye hagati y'abigisha, abateze amatwi kandi ababaza.0~[-bamubuzebasubirai Yerusalemu bamushaka.}5,Icyakora bibwiraga yuko ari mu itara ry'abantu bajyanye na bo, nuko bagendaurugendo rw'umunsi umwe maze bamushakira muri bene wabo no mu ncuti zabo,`|9+Bamaze iyo minsi basubirayo, uwo mwana Yesu asigara i Yerusalemu ababyeyi be batabizi.g{G*Nuko amaze imyaka cumi n'ibiri avutse, barazamuka nk'ukoumugenzo w'iyo minsi mikuru wari uri.Wz')Ukoumwakautashye, ababyeyi be bajyaga i Yerusalemu mu minsi mikuru ya Pasika.eyC(Nuko uwo mwana arakura, agwiza imbaraga, yuzuzwaubwenge kandiubuntu bw'Imana bwari muri we.x}'Ababyeyi ba Yesu barangije ibyategetswe n'amategeko y'Umwami Imana byose, basubirai Galilaya mu muduguduwabo i Nazareti.}ws&Muri uwo mwanya na we araza ashima Imana, avuga ibya Yesu abibwira bose bari bategereje gucungurwa kw'i Yerusalemu.v%noneho amara imyaka mirongo inani n'ine ariumupfakazi. Yahoraga mu rusengero aramya Imana, yiyirizaubusa, asenga ku manywa na nijoro.%uC$Hariho n'umuhanuzikazi witwaga Ana, mwene Fanuweliwo mu muryango wa Asheri, yariumukecuru wa kera. Amaze gushyingirwa yamaranye n'umugabowe imyaka irindwi,ntU#ngo ibyo abantu benshi batekereza mu mitima bizahishurwe, kandi nawe inkota izagucumitamu mutima.”)sK"Simiyoni abaha impundu abwira nyina Mariya ati “Dore uyu ashyiriweho kugirango benshi mu Bisirayeli bagwe, benshi babyuke, abe n'ikimenyetso kigīrwa impaka,=ru!Se na nyina batangazwa n'ayo magambo avuzwe kuri we.Wq' Kubaumucyouviraamahanga,
No kubaubwiza bw'ubwoko bwawe bw'Abisirayeli.”,pSAko witeguye mu maso y'abantu bose,/oYKuko amaso yanjye abonye agakiza kawe,Ln“Mwami, nonehourasezerereumugaragu wawe amahoro nk'uko wabivuze,.mWSimiyoni aramuterura ashima Imana ati}lsAjyanwa n'Umwuka mu rusengero, maze ababyeyi bajyanyeumwana Yesu ngo bamugenze nk'ukoumuhango w'amategeko wari uri,Vk%Yari yarahanuriwen'Umwuka Wera, ko atazapfa atarabona Kristo w'Umwami Imana.j%I Yerusalemu harihoumuntu witwaga Simiyoni. Uwo yariumukiranutsi witonda kandi yategerezaga Ihumurery'Abisirayeli, Umwuka Wera yari muri we.|iqbatamba n'igitambo nk'uko byavuzwe mu mategeko y'Umwami ngo “Intungura ebyiri cyangwa ibyana by'inuma bibiri.”jhM(nk'uko byanditswe mu mategeko y'Umwami ngo “Umuhungu wese w'uburizaazitwauweraku Uwiteka”),|gqIminsi yo kwezwa kwabo ishize, bakurikije amategeko ya Mose, bamujyana i Yerusalemu ngo bamumurikire Umwami Imana,yfkNuko iminsi munaniishize arakebwa bamwita Yesu, rya zina ryari ryaravuzwe na marayika, nyina atarasama inda ye.teaMaze abungeri basubirayo bahimbaza, bashima Imana ku byo bumvise byose no ku byo babonye nk'uko babibwiwe.NdAriko Mariya abika ayo magambo yose mu mutimawe, akajya ayatekereza.>cwAbabumvise bose batangazwa n'ibyo abungeri bababwiye.Ab}Babibonye babatekerereza iby'uwo mwana nk'uko babibwiwe.daABagenda bihuta, basanga Mariya na Yosefu n'umwana w'uruhinja aryamishijwe mu muvurew'inka.`)Abamarayika bamaze gusubiramu ijuru abungeri baravuganabati “Nimuze tujye i Betelehemu turebeibyabayeyo, ibyo Umwami Imana itumenyesheje.”^_5“Mu ijuru icyubahiro kibe icy'Imana,
No mu isi amahoro abe mu bo yishimira.”m^S Muri ako kanya haboneka ingabo zo mu ijuru nyinshi ziri kumwe na marayika uwo, zisingiza Imana ziti] Iki ni cyo kiri bubabere ikimenyetso: ni uko muri busangeumwana w'uruhinja yoroshwe imyenda y'impinja, aryamishijwe mu muvurew'inka.”O\ kuko uyu munsi Umukizaabavukiyemu murwa wa Dawidi,uzabaKristo Umwami.t[a Marayika arababwira ati “Mwitinya, dore ndababwiraubutumwa bwiza bw'umunezero mwinshiuzabaku bantu bose,Z Nuko marayika w'Umwami Imana abahagarara iruhande,ubwiza bw'Umwami burabagirana bubagota impande zose bagiraubwoba bwinshi._Y7Muri icyo gihugu harimo abungeri bararaga ku gikumba, bahindana kurindaumukumbi wabo.|Xqabyaraumuhungu w'imfura amworosa imyenda y'impinja, amuryamisha mu muvurew'inka kuko bari babuzeumwanya mu icumbi.5WeBakiri iyo igihe cye cyo kubyara kirasohora,AV}ajya kwiyandikishanya na Mariya, uwo yasabye wariutwite.&UEYosefu na we ava i Galilaya mu muduguduw'i Nazareti, ajya i Yudayamu muduguduwa Dawidi witwa i Betelehemu, kuko yari uwo mu nzu ya Dawidi no mu muryango we,GTBose bajya kwiyandikisha,umuntu wese ajya mu muduguduw'iwabo.MSUko ni ko kwandikwa kwa mbere, kwabayeho Kureniyo ategeka i Siriya.fR GNuko muri iyo minsi itegeko riva kwa Kayisari Awugusito, ngo abo mu bihugu bye bose bandikwe.jQ OPUwo mwana arakura, agwiza imbaraga z'umutima, aguma mu butayukugezaumunsi yerekewemo Abisirayeli.uP eOUkamurikira abicaye mu mwijima no mu gicucu cy'urupfu,
No kuyobora ibirenge byacu mu nzira y'amahoro.”`O ;NKu bw'umutimaw'imbabazi w'Imana yacu,
Ni wouzatumaumusekeudutambikirauvuyemu ijuru,RN MNo kumenyesha abantu be iby'agakiza,
Ko ariukubabarirwa ibyaha byabo.oM YL“Kandi nawe mwana,uzitwaumuhanuzi w'Isumbabyose,
Kukouzabanziriza Umwami ngoutunganye inzira ze,;L sKTuri abera dukiranuka imbere yayo iminsi yacu yose.MK JKo nitumaragukizwa amaboko y'abanzi bacu,
Tuzayisenga tudatinya,.J YIIndahiro yarahiye sogokuruzaAburahamu,NI HKugirira ba sogokuruzaimbabazi,
No kwibuka isezerano ryayo ryera,2H aGKudukizaabanzi n'amaboko y'abatwanga bose,QG F(Nk'uko yavugiyemu kanwa k'abera bayo,
Bahanuragauhereye kera kose.)UF %EKandi iduhagurukirije ihembe ry'agakiza,
Mu nzu y'umugaragu wayo Dawidi,`E ;D“Umwami ahimbazwe, Imana y'Abisirayeli,
Kuko igendereye abantu bayo ikabacungura.5D gCSe Zakariya yuzuzwa Umwuka Wera arahanura atiC  BAbabyumvise bose babishyira mu mitima yabo bati “Mbese uyu mwana azaba iki?”Nukoukubokok'Umwami Imana gukomeza kubanana we.YB -AAbaturanyi bose baterwa n'ubwoba, ibyo byose byamamara mu misozi y'i Yudayayose.pA [@Bose baratangara. Muri ako kanya akanwa ke karazibuka, n'ururimirwe ruragobodoka aravuga, ashima Imana.I@  ?Atumiraicyo kwandikiraho arandika ati “Izina rye ni Yohana.”@? }>Bacira se amarenga kugirango bamubazeuko ashaka kumwita.P> =Baramubwira bati “Ko ari nta wo mu muryango wanyu witwa iryo zina!”<= uKo azazigirira Aburahamu n'urubyaro rwe iteka ryose.”E7 6Atabaye Isirayeliumugaragu we,
Kuko yibutse imbabazi ze,P6 5Abashonje yabahagije ibyiza,
Naho abakire yabasezereye amāra masa.D5 4Anyaze abakomeye intebe zabo,
Ashyize hejuru aboroheje.b4 ?3Yerekanishije imbaragaukubokokwe,
Atatanije abibone mu byo batekereza mu mitima yabo.D3 2Imbabazi ze ziri ku bamwubaha,
Uko ibihe bihaye ibindi.J2 1Kuko Ushoborabyose ankoreye ibikomeye,
N'izina rye ni iryera.a1 =0Kuko yabonyeubukenebw'umujawayo,
Kandiuhereye none ab'ibihe byose bazanyita Uhiriwe.90 o/N'ubugingo bwanjye bwishimiye Imanaumukizawanjye,F/ .Mariya aravuga ati
“Umutimawanjyeuhimbaza Umwami Imana,N. -Kandi hahirwauwizeye, kuko ibyo yabwiwe n'Umwami Imana bizasohora.”i- M,Ijwi ry'indamutso yawe ryinjiye mu matwi yanjye,umwana asimbaguritswa mu nda yanjye no kwishima.F, +Mbese ibi nabikesha iki ko nyina w'Umwami wanjye angendereye?W+ )*avuga ijwi rirenga ati “Mu bagoreurahirwa, n'imbuto yo mu nda yawe irahirwa.n* W)Maze Elizabeti yumvise indamutso ya Mariyaumwana asimbagurikamu nda ye, Elizabeti yuzuzwa Umwuka Wera;) s(yinjira mu nzu ya Zakariya aramukanya na Elizabeti.h( K'Muri iyo minsi Mariya arahagurukaagenda yihuta, ajya mu gihugu cy'urukigamu muduguduw'i Yudaya,u' e&Mariya aramubwira ati “Dore ndiumujaw'Umwami Imana, bimbere ukouvuze.”Nuko marayika amusigaaho aragenda.5& g%kuko ari nta jambo Imana ivuga ngo rihere.” % $Kandi dore mwene wanyu Elizabeti na we afite inda y'umuhungu yo mu za bukuru,uwitwaga ingumba none uku niukwezi kwe kwa gatandatu,$ '#Marayika aramusubizaati “Umwuka Wera azakuzaho, n'imbaraga z'Isumbabyose zizagukingiriza, ni cyo gituma Uwerauzavuka azitwa Umwana w'Imana.V# '"Mariya abaza marayika ati “Ibyo bizabaho bite ko ntararyamana n'umugabo?”G"  !azima mu nzu ya Yakobo iteka ryose,ubwami bwe ntibuzashira.”p! [ Azaba mukuru, azitwa Umwana w'Isumbabyose kandi Umwami Imana izamuha intebe y'ubwami ya sekuruzaDawidi,=  wKandi doreuzasama inda,uzabyaraumuhunguuzamwite Yesu.H  Marayika aramubwira ati “Witinya Mariya, kukouhiriwe ku Mana.Z /Ariko we ahagarikaumutimacyane w'iryo jambo, atekereza iyo ndamutso icyo ari cyo.d CAmusanga aho yari ari aramubwira ati “Ni amahoro Uhiriwe, Umwami Imana iri kumwe nawe.”k Qku mwari wari warasabwe n'umugabowitwaga Yosefu wo mu nzu ya Dawidi, izina ry'uwo mwari ni Mariya.m UMu kwezi kwa gatandatu, Marayika Gaburiyeli atumwa n'Imana mu muduguduw'i Galilaya witwa i Nazareti,g Iaravuga ati “Uku ni ko Umwami Imana yankoreye mu minsi yandebagamo, ikantetururamu bantu.”C Bukeyeumugorewe Elizabeti asama inda, abihisha amezi atanu. YIminsi y'imirimo ye ishize asubiraiwe.  Maze asohotse ntiyabasha kuvuganana bo, bamenya yuko hari icyo yerekewe mu rusengero, akajya abacira amarenga akomeza kuba ikiragi.J Abantu bategereza Zakariya, batangazwa n'uko atinze mu rusengero. #Nuko doreuragobwaururimi, kandi ntuzabasha kuvugakugezaumunsi ibyo bizakuberaho, kukoutemeye ko amagambo yanjye azasohora mu gihe cyayo.”  Marayika aramusubizaati “Ndi Gaburiyeliuhagarara imbere y'Imana, kandi natumwe kuvugananawe ngo nkubwire ubwo butumwa bwiza.s aZakariya abaza marayika ati “Ibyo nzabibwirwa n'iki, ko ndiumusazan'umugorewanjye akaba ariumukecuru?”R azagendera imbere yayo mu mwuka n'ububasha bya Eliya, asanganye imitima ya ba se n'iy'abana, n'abatumvira Imana azabayobora mu bwenge bw'abakiranutsi, ngo ategureubwoko bwatunganirijwe Umwami Imana.”? {Benshi mu Bisirayeli azabahinduriraku Mwami Imana yabo, %kuko azaba mukuruimbere y'Umwami Imana. Ntazanywa vino cyangwa igishindisha cyose, kandi azuzuzwa Umwuka Wera ahereye akiva mu nda ya nyina.N Azakuberaumunezero n'ibyishimo, kandi benshi bazanezererwa kuvukakwe, # ariko marayika aramubwira ati “Witinya Zakariya, kuko ibyo wasabye byumviswe. Umugorewawe Elizabeti azakubyariraumuhungu,uzamwite Yohana./  [ Zakariya amubonye arikanga agiraubwoba,Y  - Maze marayika w'Umwami Imana amubonekera ahagaze iburyo bw'igicaniro cy'imibavu,L   Muri icyo gihe cyo kōserezamo imibavu, rubanda rwasengeraga hanze.p  [ ubufindo buramufatank'ukoumugenzo w'abatambyi wari uri, ngo ajye mu rusengero rw'Uwiteka kōsa imibavu.k  QNuko ubwo Zakariya yari agikoraumurimow'ubutambyi imbere y'Imana, kukoumugabane weutahiwe n'igihe,c AAriko ntibagiragaumwana kuko Elizabeti yari ingumba, kandi bombi bari bageze mu za bukuru.y mBombi bari abakiranutsi imbere y'Imana, bagendera mu mategeko n'imihango by'Umwami Imana bose ari inyangamugayo.  ;Ku ngoma ya Herodeumwami w'i Yudayaharihoumutambyi witwaga Zakariya, wo mu mugabane wa Abiya, wariufiteumugorewo mu bakobwa ba Aroni witwaga Elizabeti.9 okugirangoumenye ibyo wigishijwe ko ari iby'ukuri. +Nuko nanjye maze gukurikiranya byose neza mpereye ku bya mbere, nabonye ko ari byiza kubikwandikira uko bikurikirana wowe Tewofilo mwiza rwose,x knk'uko twabibwiwe n'abahereye mbere bigitangira babyiboneraubwabo, kandi bakaba ari abigisha b'ijambo ry'Imana.[ 3Abantu benshi bagerageje kuringaniza igitekerezo cy'imvaho cy'ibyemewe natwe rwose,Abo barasohoka bigisha hose, Umwami Yesu ari kumwe na bo abafasha, akomeresha ijambo rye ibimenyetso byagendanaga na ryo.]X)Nuko Umwami Yesu amaze kuvuganana bo, ajyanwa mu ijuru yicara iburyo bw'Imana.~ubazafata inzoka, kandi nibanywa ikintu cyica nta cyo kizabatwara na hato, bazarambika ibiganza ku barwayi bakire.”u~cKandi ibimenyetso bizagumanan'abizera ngibi: bazirukanaabadayimoni mu izina ryanjye, bazavuga indimi nshya,E}Uwizera akabatizwa azakizwa, arikoutizera azacirwaho iteka.X|)Arababwira ati “Mujye mu bihugu byose, mwigishe abaremwe boseubutumwa bwiza.0{YUbwa nyuma abonekera abigishwa be cumi n'umwe bicaye bafungura, abagaya ku bwo kutizera kwabo no kunangirwa kw'imitima kwabo, kuko batemereye abamubonye amaze kuzuka.Kz Na bo basubirayo babibwira ba bandi, nyamara ntibabemerera na bo.`y9 Hanyuma y'ibyo Yesu abonekera babiri muri bo afite indi shusho, bagenda bajya imusozi.Bx Na bo bumvise yuko ari muzimaabonywe na we, ntibabyemera.Vw% Uwo aragenda abibwira ababanaga na we, asanga baganya barira bari mu majune. v Nuko amaze kuzukamu musekeku wa mbere w'iminsi irindwi, abanza kubonekera Mariya Magadalena, uwo yirukanyemo abadayimoni barindwi.uwBava mu gituro batangara bahindaumushyitsi, nuko barahunga. Ariko ntibagiraumuntu babibwira, kuko bari batinye.
[ t Nimugende mubwire abigishwa be na Petero muti ‘Arababanziriza kujya i Galilaya, iyo ni ho muzamubonera nk'uko yababwiye.’” s Arababwira ati “Mwitangara. Nzi yuko mushaka Yesu w'i Nazareti wabambwe, ariko yazutse ntari hano, dore aho bari baramushyize.lrQBinjiye mu gituro babonaumusorewicaye mu ruhande rw'iburyo wambayeumwenda wera, baratangara cyane.Vq%Ariko bararamye babona igitare kibirunduriwehirya, nubwo cyari kinini cyane.^p5Barabazanya bati “Ni nde uri butubirindurirecya gitare kiri ku munwa w'igituro?”_o7Nuko mu musekeku wa mbere w'iminsi irindwi baragenda, bagera ku gituro izuba rirashe.{n qIsabato ishize, Mariya Magadalena na Mariya nyina wa Yakobo na Salome, bagura ibihumuraneza ngo bajye kubimusīga.Im /Mariya Magadalena na Mariya nyina wa Yosefu babona aho ahambwe.-lS.Na we aguraumwenda w'igitare, arayibambūra ayizingira muri uwo mwenda w'igitare, amushyira mu mva ye yakorogoshowe mu rutare, abirinduriraigitare ku munwa w'imva.Gk-Amaze kubyemezwa n'umutware w'abasirikare aha Yosefu intumbi.j,Ariko Pilato yari agitangara yuko yaba amaze gupfa, ni ko guhamagazaumutware w'abasirikare, amubazayuko amaze gupfa koko.i+Yosefu Umunyarimataya,umujyanama w'icyubahiro kandi na we yategerezagaubwami bw'Imana, aratinyuka ajya kwa Pilato asaba intumbi ya Yesu.Qh*Bugorobye kuko wariumunsi wo Kwitegura, ari wo munsiubanziriza isabato,vge)Abo ubwo yabaga i Galilaya ni bo bamukurikiraga bamukorera, n'abandi bagore benshi bazamukanye i Yerusalemu. f (Hari n'abagore bari bahagaze kure bareba, muri bo harimo Mariya Magadalena, na Mariya nyina wa Yakobo muto na Yosefu, na Salome.e'Umutwareutwaraumutwe w'abasirikare wariuhagaze yerekeye Yesu, abonye apfuye atyo aravuga ati “Niukuriuyu muntu yari Umwana w'Imana.”_d7&Umwendaukingiriza Ahera cyane h'urusengeroutabukamokabiri,uhereye hejuruukageza hasi.4cc%Maze Yesu avuga ijwi rirenga,umwukaurahera.b)$Nuko umwe arirukanka yenda sipongo ayuzuzainzoga ikerēta, ayishyira ku rubingo arayimusomesha ati “Reka turebeko Eliya aza kumubambūra.”]a3#Maze bamwe mu bahagaze aho babyumvise baravuga ngo “Dorere, arahamagara Eliya.”#`?"Ku isaha ya cyenda Yesu avuga ijwi rirenga ati “Eloyi, Eloyi, lama sabakitani?”Risobanurwa ngo “Mana yanjye, Mana yanjye, ni iki kikundekesheje?”a_;!Maze isaha zibaye esheshatu, habaubwirakabiri mu gihugu cyose bugezaku isaha ya cyenda.^ Kristo, Umwami w'Abisirayeli! Namanuke ave ku musaraba nonaha, tubirebe twemere.”
Ndetse n'abari babambanywe na we baramutuka.]Abatambyi bakuru n'abanditsi na bo baramucyurira, bamushinyagurirabatyo barenguranabati “Yakijije abandi, ntabasha kwikiza.)\Mikizeumanuke uve ku musaraba.”t[aAbahisi baramutuka, bamuzungurizaimitwe bavuga bati “Ngaho woweusenyaurusengeroukarwubakamu minsi itatu,KZNi bwo ibyanditswe byasohoye ngo “Yabaranywe n'abanyabyaha.”]KYBamubambana n'abambuzi babiri, umwe iburyo bwe, n'undi ibumoso. [OXUrwandiko rw'ikirego rwandikwa hejuru ye, ngo “UMWAMI W'ABAYUDA.”$WCBamubambye ku isaha eshatu.XV)Baramubamba, bagabana imyenda ye bayifindiye ngoumuntu amenye uwo ari butware.>UwBaha Yesu vino ivanze na sumuruna, ariko ntiyayinywa.JT Bamujyana ahitwa i Gologota, hasobanurwa ngo “I Nyabihanga.”S)Batangīraumugenzi waturukagaimusoziwitwaga Simoni w'Umunyakurene, ari we se wa Alekizanderi na Rufo, baramuhatango yikorereumusaraba wa Yesu.~RuBamaze kumushinyagurirabamwambura wa mwenda w'umuhengeri, bamwambika imyenda ye baramusohokana, bamujyana kumubamba.QQBamukubitaurubingo mu mutwe, bamuciraamacandwe, barapfukamabaramuramya.PPbaherako batangira kumuramutsa bati “Ni amahoro, mwami w'Abayuda!”QOBamwambikaumwenda w'umuhengeri, baboha ikamba ry'amahwa bararimwambika,bN=Maze abasirikare bamujyana imbere mu rugo rw'urukiko, bahamagara ingabo zose ziraterana.vMeNuko Pilato ashatse gushimisha abantu ababohorera Baraba, amaze gukubitaYesu imikoba aramutanga ngo abambwe.qL[Pilato arababaza ati “Kuki? Yakoze cyaha ki?”
Maze barushaho gusakuza cyane bati “Mubambe.”2K_ Maze bongera gusakuza bati “Mubambe.”SJ Pilato yongera kubabaza ati “Ndamugirante uwo mwitaumwami w'Abayuda?”_I7 Maze abatambyi bakuru boshya rubanda bati “Ahubwo Baraba abe ari we ababohorera.”PH Kuko yamenye yuko ishyari ari ryo ryatumye abatambyi bakuru bamutanga.NG Pilato arababaza ati “Murashaka ko mbabohoreraumwami w'Abayuda?”MFAbantu barazamuka, batangira gusabako abagirira nk'uko yamenyereye.nEUNuko muri icyo gihe harihouwitwaga Baraba wabohanywe n'abari bagomye, bishe abantu muri ubwo bugome.~DuNuko muri iyo minsi mikuru, ukoumwakautashye yari yaramenyereye kubohorera abantu imbohe imwe, iyo babaga bamusabye.HC Ariko Yesu ntiyagira ikindi amusubiza, bituma Pilato atangara.UB#Pilato yongera kumubazaati “Mbese nta cyo wireguza ko bakurezebyinshi?”/AYMaze abatambyi bakuru bamuregabyinshi.h@IPilato aramubazaati “Ni wowe mwami w'Abayuda?”
Na we aramusubizaati “Wakabimenye.”? +Umusekeutambitse, uwo mwanya abatambyi bakuru n'abakuru n'abanditsi, n'abanyarukikobose bajya inama baboha Yesu, baramujyana bamushyira Pilato.A>{HMuri ako kanya inkoko ibika ubwa kabiri. Petero yibuka ijambo Yesu yari yamubwiye ati “Inkoko itarabika kabiri, uri bunyihakane gatatu.”Ariyumvīra, agira agahinda kenshi ararira.X=)GNa we atangira kwivuma no kurahira ati “Sinzi uwo muntu muvugauwo ari we.”</FNa we yongera kubihakana.
Hashizeumwanya muto, abahagaze aho bongera kubwira Petero bati “Uri uwo muri bo rwose kuko uri Umunyagalilaya.”\;1EUmuja amubonye aherako yongera kubwira abahagaze aho ati “Uyu ni uwo muri bo.”:DNa we arabihakana ati “Ibyouvuzesinzi ibyo ari byo, kandi simbimenye”, maze arasohoka. Ageze mu bikingi by'amarembo inkoko irabika.n9UCabonye Petero yotaumuriro, aramwitegereza aramubwira ati “Nawe wari kumwe na Yesu w'i Nazareti.”T8!BUbwo Petero yari akiri hanze mu rugo haza umwe mu baja b'umutambyi mukuru,7}ABamwe baherako bamuciraamacandwe, bamupfuka mu maso, bamukubitaibipfunsi bati “Hanura.”N'abagaragu bamukubitainshyi.w6g@Dore noneho mwiyumviye kwigereranya kwe. Muratekereza iki?”
Bose bamuciraurubanza, ngo akwiriye kwicwa.b5=?Umutambyi mukuruabyumvise atyo ashishimura imyenda ye ati “Turacyashakira iki abagabo? 4 >Yesu aramusubizaati “Ndi we, kandi muzabona Umwana w'umuntu yicaye iburyo bw'ubushobozi bw'Imana aje ku bicu byo mu ijuru.”3=Aricecekera ntiyagira icyo amusubiza. Umutambyi mukuruyongera kumubazaati “Mbese ni wowe Kristo koko, Umwana w'Imana idahinyuka?”2Nuko bose bavuga batyo. Yesu aramubwira ati “Ndakubwiraukuriyuko muri iri joro rya none, inkoko itarabika kabiri, woweubwawe uri bunyihakane gatatu.”^5Ariko Petero aramubwira ati “Naho bose bari buhemuke, ariko jye sindi buhemuke.”BAriko nimara kuzurwa, nzababanziriza kujya i Galilaya.”xiMaze Yesu arabwira ati “Mwese muri bugushwe, kuko byanditswe ngo ‘Nzakubitaumwungeri, intama zisandare.’@{Bamaze kuririmba barasohoka, bajya ku musoziwa Elayono.Ndababwiraukuriyuko ntazongera kunywaku mbuto z'imizabibu, kugezaumunsi nzasangirira namwe vino nshya mu bwami bw'Imana.”X)Arababwira ati “Aya ni amaraso yanjye y'isezerano rishya, ava ku bwa benshi.G Yenda igikombe, amaze kugishimira arakibaha banywera ho bose. yBakirya yendaumutsima, amaze kuwushimira arawumanyagura, arawubahaarababwira ati “Nimwakire, uyu niumubiriwanjye.”( IUmwana w'umuntu aragenda nk'uko byanditswe kuri we, ariko uwo muntuugambanira Umwana w'umuntu azabona ishyano! Ibyajyaga kumuberabyiza ni uko aba atavutse.”e CArabasubizaati “Umwe muri mwebwe cumi na babiri, uwo duhurizaamaboko ku mbehe, ni we uwo.@ {Batangira kubabara bamubazaumwe umwe bati “Ni jye?”taBicaye barya, Yesu arababwira ati “Ndababwiraukuriyuko umwe muri mwe, uwo dusangira ari bungambanire.”.WBugorobye azana n'abo cumi na babiri.`9Abigishwa baragenda bajya mu murwa, babisanga uko yabibabwiye, batunganya ibya Pasika.c?Nuko ari bubereke icyumba cyo hejuru gishashwemo giteguwe, abe ari mo mudutunganiriza.”%Aho ari bwinjire mubwire nyir'urugomuti ‘Umwigisha arababaza ngo: Icumbi rye riri hehe, aho ari busangirire ibya Pasika n'abigishwa be?’{ Atuma babiri mu bigishwa be arababwira ati “Mujye mu murwa,umugabomuri buhurewikoreye ikibindi cy'amazi mumukurikire.Q Nuko ku munsi wa mbere w'iyo minsi y'imitsima idasembuwe, ari wo babagirahoumwana w'intama wa Pasika, abigishwa be baramubazabati “Urashaka ko tujya he ngo tugutunganirize ibya Pasika ngoubirye?”W' Babyumvise baranezerwa, basezerana kumuhaifeza. Ashakauburyo yamubagenzereza.pY Nuko Yuda Isikariyota wari umwe muri abo cumi na babiri, asanga abatambyi bakuru ngo abamugambanireho.  Ndababwiraukuriyuko ahoubutumwa bwiza buzigishirizwa hose mu isi yose, icyo uyu mugoreankoreye kizavugirwa kugirango bamwibuke.”Z~-Akoze uko ashoboye, abanje kunsīga amavuta ku mubiri, kuwutunganiriza guhambwa.{}oAbakene bo muba muri kumwe na bo iteka, kandi aho mwashakira mwabagirira neza, ariko jyeweho ntituzahorana iteka.d|AAriko Yesu arababwira ati “Nimumureke! Muramuterera iki agahinda ko angiriye neza cyane?`{9ko yajyaga kugurwa idenariyo zisaga magana atatu zigahabwa abakene?”Baramwivovotera.LzBamwe muri bo bararakara bati “Aya mavuta apfushirijwe ikiubusa,eyCUbwo Yesu yari i Betaniya mu nzu ya Simoniumubembe yicaye arya, hazaumukobwaufiteumukōndo w'amavuta meza y'igiciro cyinshi cyane, ameze nk'amadahano y'agati kitwa narada, nuko amena umukōndo amavuta ayamusukaku mutwe.]x3ariko baravuga bati “Twe kumufatamu minsi mikuru, bidatera abantu imidugararo.”Jw Hari hasigaye iminsi ibiri hakabaho iminsi mikuru ya Pasika, ari yo bariramo imitsima idasembuwe. Abatambyi bakuru n'abanditsi bashakauburyo bwo koshyoshya Yesu, ngo babone uko bamufatabamwice,>vw %Icyo mbabwiye ndakibwira bose nti ‘Mube maso.’”-uU $atazabatungura agasanga musinziriye.t# #Nuko namwe mube maso kuko mutaziigihe nyir'urugoazaziramo, niba ari nimugoroba cyangwa mu gicuku, cyangwa mu nkoko cyangwaumusekeutambitse,s "Ni nk'umuntu wasizeurugorwe ajya mu kindi gihugu, aha abagaragu beubutware,umuntu wese ahabwaumurimowe, ategekaumukumirizi kuba maso. rY~~~[~}}]}||d|{{y{%zzHyyyxxcwww5vvvuuPttssTrryqq{pp6ooRnnninmmallfl%kk.jjiihhZgg`ffnfee#dd-cc-baawa@`a__`_^o^]\\\[}[DZZYYoXXX/W_VVuV UU TSSSFRRMQQHPPPFOOO?NINMM?LLDKKdJJ^JIIhI)HH|HGeFFVEDDDCBB9A@@@D?>>>==P<Nuko abwira abigishwa be ati “Nimwicaze abantu inteko, inteko yose ibemo abantu mirongo itanu mirongo itanu.”&&E Arababwira ati “Mube ari mwe mubagaburira.”
Bati “Dusigaranye imitsima itanu n'ifi ebyiri, keretse twagenda tukaguriraaba bantu bose ibyokurya.”8%i Nukoumunsiukuzeabo cumi na babiri baramwegera bati “Sezerera abantu ngo bajye mu birorero no mu ngo biri hafi, bacumbike babone ibyokurya kuko aho turi ari mu kidaturwa.”u$c Abantu babimenye baramukurikira, arabākira avuganana bo iby'ubwami bw'Imana, n'abashaka gukizwa arabakiza.{#o Intumwa zigarutse zitekerereza Yesu ibyo zakoze byose, arazijyana azīhererana ahegereyeumuduguduwitwa Betsayida.w"g Herode we ati “Yohana sinamuciyeigihanga? None se uwo ni nde numvaho ibimeze bityo?”Nuko ashaka kumureba.f!E abandi bati “Ni Eliya wabonetse”, abandi bati “Ni umwe mu bahanuzi ba kera wazutse.”u c Nuko Umwami Herode yumvise ibyabaye byose biramuyobera, kuko abantu bamwe bavugagango “Yohana yazutse”,gG Nuko barahagurukabajya mu birorero byose, babwira abantuubutumwa bwiza kandi hose barabakiza.# Kandi abatazabemera bose, nimuva muri uwo mudugudumukunkumureumukungugu wo mu birenge byanyu, ngo bibabere ikimenyetso cyo kubahamiriza.”U# Inzu yose mucumbikamo abe ari yo mugumamo, kandi muzagenda ari yo muvuyemo.  ati “Ntimujyane ikintu cy'urugendo, ari inkoni cyangwa imvumba, cyangwaumutsima cyangwa ifeza, kandi ntimujyane amakanzu abiri.I  Abatuma kubwiriza abantu iby'ubwami bw'Imana no gukizaabarwayi,  Ahamagara abigishwa be cumi na babiri arabateranya, abahaubushobozi n'ubutware bwo gutegeka abadayimoni bose no gukizaindwara.a;8Ababyeyi be baratangara cyane, ariko arabihanangiriza ngo batagira uwo babwira ibibaye.U#7Umwuka weuragaruka uwo mwanya arahaguruka, Yesu abategeka ko bamufungurira.<s6Amufataukubokoavuga cyane ati “Mukobwa, byuka!”3a5Baramusekacyane kuko bari bazi ko yapfuye.fE4Asanga bose barira bamuborogera. Arababwira ati “Mwirira ntapfuye, ahubwo arasinziriye.”3Ageze mu muryango w'inzu ntiyagira undi muntu akundira kwinjiranamo na we, keretse Petero na Yohana na Yakobo, na se w'umukobwa na nyina.P2Ariko Yesu abyumvise aramusubizaati “Witinya, izere gusa arakira.”1Nuko akivuga hazaumuntuuvuyemu nzu ya wa mutware w'isinagogi ati “Umukobwa wawe yapfuye, wikwirirwaurushyaumwigisha.”\10Yesu aramubwira ati “Mwana wanjye, kwizera kwawe kuragukijije, genda amahoro.” 9/Nuko uwo mugoreabonye ko adahishwa, aza ahindaumushyitsi amwikubitaimbere, amubwirira mu maso ya bose icyatumye amukoraho, n'uko akize muri ako kanya.T!.Yesu aramubwira ati “Harihounkozeho, kuko menye ko imbaraga imvuyemo.”H -Yesu arabaza ati “Ni ndeunkozeho?”
Bose bamaze guhakana, Petero na bagenzi be baravuga bati “Erega Databuja, abantu barakugose, barakubyiga naweukabaza uti ‘Ni ndeunkozeho?’”Y +,Nuko amuturukainyuma akora ku nshunda z'umwenda we, uwo mwanya amaraso arakama. 7+Hazaumugoreuri mu mugongo wariubimaranye imyaka cumi n'ibiri, kandi wari warahaye abavūzi ibintu bye byose, nyamara ntihagira n'umweubasha kumuvura. !*kuko yari afiteumukobwa w'ikinege wariumazeimyaka nka cumi n'ibiri avutse, kandi yari agiye gupfa.
Akigenda abantu benshi baramubyiga. {)Nuko hazaumuntu witwaga Yayiro,umutware w'isinagogi, araza yikubitaimbere y'ibirenge bya Yesu aramwinginga ngo aze iwe,I  (Yesu akigaruka abantu baramwakira, kuko bose bari bamutegereje.+'“Witahire ujye iwawe,ubatekerereze ibyo Imana igukoreye byose.”
Aragenda yamamaza ibyo Yesu yamukoreye byose, abyogeza mu muduguduwose.jM&N'uwo muntu wavanywemo abadayimoni, amwingingira kujyana na we.
Ariko Yesu aramusezerera ati,Q%Abantu bose bo mu gihugu cy'Abagadareni gihereranye n'aho, baramusabango abavire mu gihugu kuko bari batewe n'ubwoba bwinshi. Nuko Yesu yikira mu bwato asubirayo.L$Ababonye ukouwariwatewe n'abadayimoni yakijijwe, babibwira abandi.%C#Barahagurukabajya kubireba, baza aho Yesu ari basanga uwo muntu wavanywemo abadayimoni yicaye ku birenge bya Yesu yambaye, aziubwenge nk'abandi, baratinya.Z-"Abungeri bazo babibonye barahunga, babwira abo mu miduguduno mu mihana ibyabaye.!arabemerera. Abadayimoni bava muri uwo muntu binjira muri izo ngurube,umuganawirukiraku gacuri, zīsuka mu nyanja zihotorwa n'amazi.mS Kuri uwo musozihariumuganaw'ingurubenyinshi zirisha, nuko baramwinginga ngo abakundire kuzinjiramo,5eBaramwinginga ngo atabategeka kujya ikuzimu.Yesu aramubazaati “Witwa nde?”
Aramusubizaati “Ingabo ni ryo zina ryanjye”, kuko abadayimoni bamurimobari benshi.m~S(Icyatumye abivuga atyo ni uko Yesu yari ategetse dayimoni kumuvamo. Dayimoni yajyaga amuterakenshi, ni cyo gituma bamurindaga bamubohesheje iminyururuy'amaboko n'ingoyi y'amaguru akabicagagura, dayimoni akamwirukanamu butayu.)%}CAbonye Yesu arataka, amwikubitaimbere avuga ijwi rirenga ati “Duhuriyehe, Yesu Mwana w'Imana Isumbabyose? Ndakwinginze ntunyiceurupfu n'agashinyaguro.”$|AYomotse imusozi,umuntuutewen'abadayimoni wavuye mu muduguduahura na we. Uwo yari amaze iminsi myinshi yambayeubusa, nta nzu yabagamo ahubwo yabaga mu mva.O{Nuko bafata hakurya mu gihugu cy'Abagadareni, giteganye n'i Galilaya.#z?Arababaza ati “Kwizera kwanyu kuri he?”
Na bo baratinya, barumirwa baravuganabati “Mbega uyu ni muntu ki,utegekaumuyagan'amazi bikamwumvira?” yBaraza baramukangura bati “Databuja, Databuja! Turapfuye.”
Akangutse acyahaumuyagan'amazi yihindurijebirahosha, haba ituze.vxeBakigenda arasinzira, mu nyanja hamanukaumuyagaurimoishuheriubwato bwenda kurengerwa n'amazi, bajya mu kaga.wwNuko ku munsi umwe, yikirana mu bwato n'abigishwa be arababwira ati “Twambuke tujye hakurya y'inyanja.”Baratsuka.av;Na we arabasubizaati “Mama na bene Data ni aba bumva ijambo ry'Imana bakarikomeza.”Tu!Abantu baramubwira bati “Nyoko na bene so bahagaze hanze baragushaka.”jtMNuko nyina na bene se baza aho ari, ariko ntibabasha kumugeraho kuko abateraniye aho ari benshi.ksO“Nuko mwirinde uko mwumva, kukoufiteazahabwa, n'udafite akazākwa n'icyo yibwiraga ko afite.”jrMkuko ari nta cyahishwe kitazagaragara, cyangwa icyakorewe mu rwiherero kitazerekanirwa mu mucyo.*qM“Nta wukongeza itabaza ngo aryubikeho inkangara, cyangwa ngo arishyire munsi y'urutara, ahubwo arishyira ku gitereko cyaryo kugirango abinjira basange habona,~puIzo mu butakabwiza, abo ni bo bumva ijambo bakarifata neza mu mitima inyuzwe myiza, bakera imbuto ku bwo kwihangana.o!Izaguye mu mahwa ni bo bumva ijambo, maze bakigenda amaganya n'ubutunzi n'ibinezeza byo muri ubu bugingo bikabaniga, ntibere imbuto nziza.'nG Izaguye ku kāra, abo ni bo bumva ijambo bakaryemera banezerewe, ariko ntibagire imizi. Bīzeraumwanya muto, maze ibibagerageza byabageraho bagasubirainyuma.m Izo mu nzira, abo ni bo bumva ijambo hanyuma Umwanzi akaza agakura ijambo mu mitima yabo, kugirango batizera ngo bakizwe.Al} “Dore iby'uwo muganini ibi: imbuto ni ijambo ry'Imana.Nk Arababwira ati “Mwebweho mwahawe kumenyaubwiru bw'ubwami bw'Imana, ariko abandi bo babibwirirwa mu migani, kugirango kurebababirebe ariko be kubibona, no kumva babyumve ariko be kubisobanukirwa.3ja Nuko abigishwa be bamusobanuza uwo mugani.1i[Izindi zigwa mu butakabwiza ziramera, zera imbuto imwe ijana, indi ijana, bityo bityo.”
Amaze kuvugaibyo avuga ijwi rirenga ati “Ufite amatwi yumva niyumve.”?hyIzindi zigwa mu mahwa, amahwa amerana na zo araziniga.Ig Izindi zigwa ku kāra, zimaze kumeraziruma kuko zihabuze amazi.xfi“Umubibyi yasohoye imbuto, akibiba zimwe zigwa mu nzira barazikandagira, inyoni zo mu kirere zirazitoragura.`e9Nuko abantu benshi bamusanga bavuye mu miduguduyose, bamaze guterana abaciraumuganiatiidKna Yowana muka Kuza igisonga cya Herode, na Suzanan'abandi bagore benshi babafashishaga ibyabo.~cun'abagore bamwe bakijijwe abadayimoni n'indwara, barimo Mariya witwaga Magadalena wirukanywemo abadayimoni barindwi,b Hanyuma ajya mu midugudun'ibirorero yigisha, avugaubutumwa bwiza bw'ubwami bw'Imana ari kumwe n'abigishwa be cumi na babiri,Oa2Abwira uwo mugoreati “Kwizera kwawe kuragukijije, genda amahoro.”_`71Nuko abasangiraga na we batangira kubazanya bati “Uyu ni nde,ubabarira n'ibyaha?”7_i0Abwiraumugoreati “Ubabariwe ibyaha byawe.” ^ /Ni cyo gitumye nkubwira yuko ababariwe bya byaha bye byinshi, kuko yagizeurukundo rwinshi. Arikoubabarirwa bike, akunda buke.”U]#.Ntiwansīze amavuta mu mutwe, ariko uyu we ansīze amavuta meza ku birenge.L\-Ntiwansomye, ariko aho ninjiriye uyu ntiyahwemye kunsoma ibirenge.A[{,Akebuka uwo mugoreabwira Simoni ati “Urareba uyu mugore? Ninjiye mu nzu yawe ntiwampa amazi yo koza ibirenge, ariko uyu we antonyangirije amarira ku birenge, abihanaguzaumusatsi we.tZa+Simoni aramusubizaati “Ngira ngo ni uwo yahariye inyinshi.”
Na we aramubwira ati “Uvuze neza.”tYa*Ariko kuko bari babuzeubwishyu azibaharira bombi. Mbese muri abo bombiuwarushije undi kumukunda ni nde?”X3)Ati “Harihoumuntu wagurizaga, wariufiteabantu babiri bamubereyemo imyenda. Umwe yarimoumwenda w'idenariyo magana atanu, undi arimo mirongo itanu.`W9(Yesu aramusubizaati “Simoni, mfite icyo nkubwira.”
Ati “Mwigisha, mbwira.”/VW'Uwo Mufarisayo wamurarits, abibonye aribwira ati “Uyu muntu iyo abaumuhanuzi, yajyaga kumenya uyu mugoreumukozeho uwo ari we kandi uko ameze, ko ariumunyabyaha.”&UE&ahagarara inyuma ye hafi y'ibirenge bye arira, atangira kumutonyangiriza amarira ku birenge abihanaguzaumusatsi we, asoma ibirenge bye, abisīga ayo mavuta.T%Umugorewo muri uwo muduguduwariumunyabyaha, amenya yuko arīra mu nzu y'uwo Mufarisayo, azanaumukondo w'amavuta meza ameze nk'amadahano,`S9$Umwe mu Bafarisayo aramurarika ngo asangire na we, yinjira mu nzu ye aricara ngo arye.KR#Arikoubwenge bugaragazwa n'abana babwo bose, ko ari ubw'ukuri.”Q"Umwana w'umuntu aje arya, anywa, muravuga ngo ‘Dore iki kirura cy'umunywiw'inzoga, n'incuti y'abakoresha b'ikoro n'abanyabyaha.’aP;!Yohana Umubatiza yaje ataryaumutsima, atanywa vino, muravuga muti ‘Afite dayimoni.’O} Ni nk'abahungu bato bicaye mu magurirobahamagarana bati ‘Twabavugirije imyironge ntimwabyina, twaboroze ntimwarira.’IN “Mbese ab'iki gihe ndabagereranya n'iki? Kandi bameze nk'iki?]M3Ariko Abafarisayo n'abigishamategeko ubwo batabatijwe na we, bivukijeinama z'Imana.rL]Abantu bose n'abakoresha b'ikoro bamwumvise bemera ko Imana idaca urwa kibera, kuko babatijwe na Yohana.pKYNdababwira yuko mu babyawe n'abagore ari nta wurutaYohana, nyamaraumutomu bwami bw'Imana aramuruta.”JUwo ni we wandikiwe ngo
‘Dore ndenda gutumainteguza yanjye mbere yawe,
Izakubanziriza itunganye inzira yawe.’kIOAriko se mwajyanywe no kurebaiki? Niumuhanuzi? Ni koko, kandi ndababwira ko arutaumuhanuzi cyane.H)Ariko se mwagiye kurebaiki? Niumuntu wambaye imyenda yorohereye? Erega abambara imyenda y'abarimbyi n'abagaburirwa ibyiza baba mu ngo z'abami!G5Intumwa za Yohana zimaze kugenda, atangira kuvuganan'abantu ibya Yohana ati “Mwajyanywe mu butayuno kurebaiki? Niurubingo ruhungabanywa n'umuyaga?3FaKandi hahirwa uwo ibyanjye bitazagusha.”\E1Arabasubizaati “Nimugende mubwire Yohana ibyo mubonye n'ibyo mwumvise. Impumyi zirahumuka, abacumbagira baragenda, ababembe barakira, ibipfamatwi birumva, abapfuye barazurwa, abakene barabwirwaubutumwa bwiza.jDMNuko muri uwo mwanya akiza benshi indwara n'ibyago n'abadayimoni, n'impumyi nyinshi arazihumura.CBasohoye kuri Yesu baramubwira bati “Yohana Umubatiza akudutumyeho ngo ‘Ni wowe wa wundiukwiriye kuza, cyangwa dutegereze undi?’”B Yohana ahamagara babiri muri bo, abatuma ku Mwami Yesu ati “Mbese ni wowe wa wundiukwiriye kuza, cyangwa dutegereze undi?”Uwariupfuye arabaduka atangira kuvuga, Yesu amusubizanyina.e=CYegera ikiriba agikoraho, abacyikoreye barahagarara. Ati “Muhungu, ndagutegetse byuka.”N< Umwami Yesu amubonye amugirira imbabazi aramubwira ati “Wirira.”9;k Ageze hafi y'irembo ry'umuduguduahura n'abikoreye ikiriba. Uwari wapfuye yariumwana w'ikinege, kandi nyina yariumupfakazi, abantu benshi bo muri uwo mudugudubari bamuherekeje.Y:+ Bukeyeajya mu muduguduwitwa Nayini, abigishwa be n'abantu benshi bajyana na we.>9w Izo ntumwa zisubiyemu nzu zisanga uwo mugaragu akize.$8A Yesu abyumvise aramutangarira, ahindukirira abantu bamukurikiye ati “Ndababwira yuko ntabwo nari nabona kwizera kungana gutya, habe no mu Bisirayeli.”Q7Kuko nanjye ndiumuntuutwarwa n'abandi, mfite n'abasirikare ntwara. Iyo mbwiye umwe nti ‘Genda’aragenda, nabwira undi nti ‘Ngwino’akaza, nabwiraumugaragu wanjye nti ‘Kora iki’akagikora.”y6kni cyo gitumye ntekereza ko bitankwiriye ndetse ko nza aho uriubwanjye. Ahubwo tegeka,umugaragu wanjye arakira.$5AYesu ajyana na bo, ageze hafi y'inzu uwo mutware w'abasirikare amutumahoincuti ze ati “Nyagasani, ntiwirushyekuko bitankwiriye ko winjira mu nzu yanjye,R4kuko akundaubwoko bwacu, ndetse n'isinagogi yacu ni we wayitwubakiye.”W3'Na bo basanze Yesu baramuhendahenda bati “Niumuntuukwiriye koumugirira utyoh2IUwo yumvise inkuru ya Yesu, amutumahoabakuru b'Abayuda kumwinginga ngo aze gukizaumugaragu we.p1YHariyoumutwareutwaraumutwe w'abasirikare, yari afiteumugaragu we akunda cyane, wariurwaye yenda gupfa.K0 Nuko ayo magambo yose amaze kuyabwira abantu, ajya i Kaperinawumu.-/S1Naho rerouwumva ntabikore, asa n'umuntu wubatse inzu ku butakaadacukuyeurufatiro. Nukoumugeziuyihururiraho ako kanya iragwa, kandi kurimbuka kwayo kwabaye kubi.”3._0asa n'umuntu wubakainzu, agacukurahasi cyane akagezaurufatiro ku rutare. Nukoumugeziwuzuyeuhururirakuri iyo nzu ariko ntiwabasha kuyinyeganyeza, kuko yubatswe ku rutare.Y-+/Umuntu wese uza aho ndi, akumva amagambo yanjye akayakomeza, ndabereka uko asa:Z,-.“Mumpamagarira iki muti ‘Databuja, Databuja’, nyamara ntimukoreibyo mvuga?3+_-Umuntu mwiza atanga ibyiza abikuye mu butunzi bwiza bwo mu mutimawe, n'umuntu mubi atanga ibibi abikuye mu butunzi bwe bubi, kuko ibyuzuyemu mutimaari byo akanwa kavuga.~*u,Igiti cyose kimenyekanishwa n'imbuto zacyo: ntibasoroma imbuto z'umutiniku mugenge, cyangwa imizabibu ku mufatangwe.])3+“Kuko ari nta giti cyiza cyera imbuto mbi, cyangwa igiti kibi cyera imbuto nziza.(}*Wabasha ute kubwira mwene so uti ‘Mwene data, henga ngutokore agatotsi kari mu jisho ryawe’, nawe nturebeumugogouri mu ryawe? Wa ndyarya we, banza wikuremoumugogouri mu jisho ryawe, abe ari houbonaukoutokora agatotsi kari mu jisho rya mwene so.i'K)“Ni iki gitumaurebaagatotsi kari mu jisho rya mwene so,ukirengagizaumugogouri mu jisho ryawe?z&m(Umwigishwa ntarutaumwigisha, ahubwoumwigishwa wese iyo atunganye rwose mu byo yigishijwe, amera nk'umwigisha we.m%S'Abacira n'umuganiati “Mbese impumyi yabasha kurandata indi mpumyi? Mbese zombi ntizagwa mu mwobo?$3&mutange namwe muzahabwa. Urugerorwiza rutsindagiye, rucugushije, rusesekaye ni rwo muzagererwa, kukourugeromugeramo ari rwo muzagererwamo namwe.”2#]%“Kandi ntimugacire abandiurubanza mu mitima yanyu kugirango namwe mutazarucirwa, kandi ntimugatsindishe namwe mutazatsindishwa. Mubabarire abandi namwe muzababarirwa,5"e$Mugirirane imbabazi nk'uko So na we azigira.Q!#Ahubwo mukunde abanzi banyu, mubagirire neza, mugurizeabantu mudatekereza ko bazabishyura. Ni bwo ingororano zanyu zizaba nyinshi, namwe muzabaabana b'Isumbabyose kuko igirira neza ababi n'indashima.1 ["Kandi nimugurizaabo mutekereza ko bazabaguzuriramuzashimwa iki? Abanyabyaha na bo ni ko bagurizaabandi banyabyaha, kugirango bazaguzurirwe ibihwanye n'ibyo babagurije.]3!Kandi nimugirira neza abayibagirira muzashimwa iki? Abanyabyaha na bo ni ko bakora.W' “Nimukunda ababakunda muzashimwa iki? Abanyabyaha na bo bakunda ababakunda.NKandi uko mushaka ko abantu babagirira, abe ari ko mubagirira namwe.;qUgusabaweseumuhe,unyaga ibyawe ntuzabimwakeukundi.X)Ugukubisemu musayaumuhinduriren'uwa kabiri,uzakwakaumwitero ntuzamwime ikanzu.8kmwifurizeneza ababavuma, musabire ababangiriza.Z-“Ariko ndababwira mwebwe abumva, mukunde abanzi banyu, mugirire neza ababanga,oW“Muzabona ishyano abantu nibabavuga neza, kuko ari ko ba sekuruzawabo bagenje abahanuzi b'ibinyoma.Namwe muzabona ishyano mwebwe abahāze ubu,
Kuko muzasonza.
Muzabona ishyano mwebwe abaseka ubu,
Kuko muzaboroga murira.NAriko muzabona ishyano mwa batunzi mwe,
Kuko mumazekugubwa neza.  Uwo munsi muzīshime mwitere hejuru, kuko ingororano zanyu ari nyinshi mu ijuru, kuko ba sekuruzababo ari ko bagenje abahanuzi.“Muzahirwa abantu nibabanga bakabaha akato, bakabatuka, bakanegura izina ryanyu nk'aho ari ribi, babahora Umwana w'umuntu.lQHahirwa mwebwe mushonje ubu,
Kuko muzahāzwa.
Hahirwa mwebwe muriraubu,
Kuko muzaseka.veYuburiraabigishwa be amaso arababwira ati
“Hahirwa mwebwe abakene,
Kukoubwami bw'Imana ariubwanyu.RAbantu bose bashaka kumukoraho, kuko imbaraga yamuvagamo ikabakiza bose.6gkandi n'abababazwaga n'abadayimoni arabakiza.q[Amanukanana bo, ahagarara aharinganiye ari kumwe n'abigishwa be benshi, n'abantu benshi bavuye i Yudayahose n'i Yerusalemu, no mu gihugu cy'i Tiro n'i Sidoni gihereranye n'Inyanja Nini, bazanywe no kumwumva no gukizwa indwara zabo,J na Yuda mwene Yakobo, na Yuda Isikariyota wahindutseumugambanyi.K na Matayo na Toma na Yakobo mwene Alufayo, na Simoni witwa Zelotef ESimoni uwo yise Petero na Andereya mwene se, na Yakobo na Yohana, na Filipo na Barutolomayo,W ' Ijoro rikeye ahamagara abigishwa be, atoranyamo cumi na babiri abita intumwa:U # Nuko muri iyo minsi avayo ajya ku musozigusenga, akesha ijoro asenga Imana.J   Maze bazabiranywa n'uburakari, bajya inama y'uko bazagenza Yesu.iK Abararanganyamo amaso bose abwira wa wundi ati “Ramburaukubokokwawe.”Arakurambura kurakira. Nuko Yesu arababwira ati “Ndababaza yuko amategeko yemera gukoraneza ku isabato cyangwa ko akora nabi, gukizaumuntu cyangwa kumwica?” Ariko amenya ibyo batekereza, abwira uwo muntuunyunyutseukubokoati “Hagurukauhagarare hagati mu bantu.”Arahagurukaarahagarara.dAAbanditsi n'Abafarisayo bagenza Yesu ngo barebe ko amukizaku isabato, babone uko bamurega.gGNuko ku yindi sabato yinjira mu isinagogi arigisha. Asangamoumuntuunyunyutseukubokokw'iburyo.I Kandi arababwira ati “Umwana w'umuntu ni Umwami w'isabato.”+Oko yinjiye mu nzu y'Imana akenda imitsima yo kumurikwa akayirya, akayiha n'abo bari bari kumwe amategeko atemeye ko abandi bayirya, keretse abatambyi bonyine?”nUYesu arabasubizaati “Ntimwari mwasoma icyo Dawidi yakoze, ubwo yasonzaga we n'abo bari bari kumwe,_7Nuko Abafarisayo bamwe barababaza bati “Ni iki gitumye mukoraibizira ku isabato?” }Ku munsi w'isabato agenda anyura mu mirima y'amasaka, abigishwa be baca amahundo, bayavunga mu ntoki zabo barayahekenya.h~I'Kandi nta muntu wanyoye vino ihiye washaka idahiye, kuko agira ngo ‘Ihiye ni yo nziza.’”A}}&Ahubwo ibikwiye niugusukavino y'umutobemu mifuka mishya. |9%Kandi nta muntuusukavino y'umutobemu mifuka y'impu ishaje,uwagira atyo vino y'umutobeyaturitsa iyo mifuka, vino igasandara hasi n'imifuka ikononekara.K{$Maze abaciraumuganiati “Nta muntuutabura igitambaro ku mwenda mushyango akidode mu mwendaushaje,uwagira aty, cyaca wa wundi cyadozweho, kandi igitambaro atabuye ku mushyanticyahwana n'ushaje.Tz!#Icyakora iminsi izaza, ubwoumukwe azabavanwamo, ni bwo baziyirizaubusa.”[y/"Yesu arababaza ati “Mbese mwabasha kwirizaubusaabasangwa bakiri kumwe n'umukwe?x!Baramubwira bati “Abigishwa ba Yohana biyirizaubusakenshi bagasenga, n'Abafarisayo ni uko, naho abawe barya bakanywa!”Rw Sinazanywe no guhamagara abakiranuka, keretse abanyabyaha ngo bihane.”RvYesu arabasubizaati “Abazima si bo bakwiriyeumuvuzi, keretse abarwayi. u Nuko Abafarisayo n'abanditsi babo banegura abigishwa be bati “Ni iki gitumye musangira n'abakoresha b'ikoro n'abanyabyaha?”t%Lewi amujyana iwe, amutekeshereza ibyokurya barasangira. Hari n'inteko y'abakoresha b'ikoro benshi n'abandi bari bararitswe, bicarana na bo.5seNa we asiga byose, arahagurukaaramukurikira. rNuko ibyo bishize arasohoka, abonaumukoresha w'ikoro witwaga Lewi yicaye aho yakoresherezaga ikoro, aramubwira ati “Nkurikira.”mqSBose barumirwa bahimbaza Imana, baterwa n'ubwoba bati “Uyu munsi wa none tubonye ibidutangaza.”cp?Muri ako kanya abyuka imbere yabo, yikorera ingobyi yari aryamyeho, ataha ahimbaza Imana.3o_Ariko mumenye yuko Umwana w'umuntu afiteubutware mu isi bwo kubabarira abantu ibyaha.”Nuko abwira icyo kirema ati “Ndagutegetse, byuka wikorere ingobyi yaweutahe.”lnQIcyoroshye ni ikihe, ariukuvuganti ‘Ibyaha byaweurabibabariwe’, cyangwa nti ‘Byukaugende’?\m1Maze Yesu amenya ibyo biburanya, arababaza ati “Muriburanya iki mu mitima yanyu?lAbanditsi n'Abafarisayo batangira kwiburanya bati “Uyu ni nde wigereranije? Ni ndeushobora kubabarira ibyahauretse Imana yonyine?”Xk)Abonye kwizera kwabo aravuga ati “Wa mugabowe, ibyaha byaweurabibabariwe.”j!Babuze aho bamwinjiriza kuko abantu bahuzuye, burirahejuru y'inzu bamucisha mu mategura, bamumanuranan'ingobyi hagati yabo imbere ya Yesu.diANuko abagabo bazanaumuntu mu ngobyi waremaye, bashaka kumwinjiza ngo bamushyire imbere ye.Zh-Nuko ku munsi umwe muri iyo yarigishaga, Abafarisayo n'abigishamategeko bari bicaye aho bavuye mu birorero byose by'i Galilaya n'i Yudayan'i Yerusalemu, kandi imbaraga z'Umwami Imana zari muri we zo kubakiza.3gaariko we abavamo yiherera mu butayuasenga.wfgNyamara inkuru ye irushaho kwamamara, iteraniro ry'abantu benshi riteranira kumwumva no gukizwa indwara zabo,MeAramwihanagiriza cyane ngo atagira uwo abibwira ati “Ahubwo genda wiyerekeumutambyi,uturen'ituro ryo kwihumanura nk'uko Mose yabitegetse, ngo bibabere ikimenyetso cyo kubahamiriza yukoukize.”edC Yesu aramburaukubokoamukoraho, ati “Ndabishaka kira.”Muri ako kanya indwara ye imuvamo..cU Bukeyeubwo Yesu yari ari mu mudugudu, hazaumuntuurwaye ibibembe byinshi. Abonye Yesu yikubitahasi yubamye, aramwinginga ati “Databuja, washaka wabasha kunkiza.”Ib  Bamaze kugezaamato yabo ku nkombe, basiga byose baramukurikira.a5 na Yakobo na Yohana bene Zebedayo bari bafatanije na Simoni na bo birabatangaza. Yesu abwira Simoni ati “Witinya,uhereye noneuzajyaurobaabantu.”O` Kuko ubwe yari yumiwen'abari kumwe na we bose babonye izo fi bafashe,s__Simoni Petero ngo abibone atyo yikubitaimbere ya Yesu ati “Va aho ndi Databuja, kuko ndiumunyabyaha!”{^oBarembuza bagenzi babo bari mu bundi bwato ngo baze babatabare, baraza buzuzaamato yombi bituma yenda kurengerwa.Q]Babikoze bafata ifi nyinshi cyane, ndetse inshundura zabo zenda gucika. \ Simoni aramusubizaati “Databuja, twakesheje ijoro dukoracyane, nyamara nta cyo twafashe. Ariko kukoubivuze reka nzijugunye.”_[7Arangije kuvugaabwira Simoni ati “Igira imuhengeri, mujugunye inshundura murobe.”Z}Yikira mu bwato bumwe bwari ubwa Simoni, amusabakubutsurahohato ngo buve ku nkombe, aricara yigisha abantu ari mu bwato.oYWAbona amato abiri atsītse ku nkombe y'inyanja, ariko abarobyi bari bayavuyemobamesa inshundura zabo.zX oYesu yari ahagaze mu kibaya cy'inyanja ya Genesareti, nuko abantu benshi bamubyiganaho ngo bumve ijambo ry'Imana.5We,Nuko yigishiriza mu masinagogi y'i Galilaya.{Vo+Ariko arababwira ati “Nkwiriye kwigishaubutumwa bwiza bw'Imana no mu yindi midugudu, kuko ari ibyo natumiwe.”lUQ*Bukeyeajya mu butayu, abantu benshi baramushaka bagera aho ari, bashaka kumubuzango atava muri bo.T)Kandi n'abadayimoni bava muri benshi bataka bati “Uri Umwana w'Imana.”
Arabacyaha, ababuza kuvugakuko bari bazi yuko ari Kristo.S(Nuko izuba rigiye kurenga, abafite abarwayi bose barwaye indwara zitari zimwe barabamuzanira. Abarambikaho ibiganza umwe umwe arabakiza.`R9'Amuhagarara iruhande acyahaubuganga bumuvamo, muri ako kanya arahagurukaarabagaburira.Q&Arahagurukaasohoka mu isinagogi, yinjira mu nzu ya Simoni. Nyirabukwe wa Simoni yari arwayeubuganga bwinshi, nuko baramumwingingira.=Pu%Inkuru ye yamamara hose mu gihugu gihereranye n'aho.O$Bose barumirwa barabazanya bati “Mbega rino jambo ni jambo ki? Arategekesha abadayimoniubutware n'ububasha bakavamo!”oNW#Yesu aramucyaha ati “Hora muvemo.”Dayimoni amuturahasi hagati yabo, amuvamoatagize icyo amutwara.bM="“Ayii we! Duhuriyehe Yesu w'i Nazareti? Uje kuturimbura? Ndakuzi uri Uwera w'Imana.”ML!Nuko mu isinagogi harimoumuntuutewena dayimoni, atakambira Yesu atiMK Batangazwa no kwigisha kwe, kuko ijambo rye ryari rifiteubushobozi.SJAramanuka ajya i Kaperinawumu,umuduguduw'i Galilaya, abigisha ku isabato. I;ariko abacamo aragenda.jHMbarahagurukabamwirukanamu mudugudu, bamugezaku manga y'umusozibatuyehobashaka kuyimutembagazamo,HG Abo mu isinagogi bose babyumvise batyo bagiraumujinya mwinshi,FKandi hāriho ababembe benshi mu Bisirayeli mu gihe cy'umuhanuzi Elisa, nyamara ntihakizwa n'umwe muri bo keretse Nāmani w'Umusiriya.”}EsNyamara Eliya ntiyatumwa kuri umwe muri bo, ahubwo atumwa ku mugorew'umupfakazi w'i Sarefati mu gihugu cy'i Sidoni.?Dw“Ariko ndababwiraukuriyuko hāriho abapfakazi benshi mu Bisirayeli mu gihe cya Eliya, ubwo ijuru ryakingwaga imyaka itatu n'amezi atandatu, inzara nyinshi igatera mu gihugu cyose.OCArababwira ati “Ndababwiraukuriyuko ari nta muhanuzi wemerwa iwabo.&BEArababwira ati “Ntimuzabura kunciraho uyu muganimuti ‘Muvuzi, wivure. Ibyo twumvise byose ko wakoze i Kaperinawumu, bikore n'ino mu muduguduwanyu.’”uAcBose baramushima, batangazwa n'amagambo meza avuye mu kanwa ke bati “Mbese aho uyu si we mwene Yosefu?”^@5Nuko atangira kubabwira ati “Uyu munsi ibyo byanditswe bisohoye mu matwi yanyu.”o?WAmaze kubumba igitabo agisubizaumurinzi w'inzu, aricara. Abantu bose bari mu isinagogi baramutumbira.G>No kumenyesha abantu iby'umwaka Umwami agiriyemo imbabazi.”^=5“Umwuka w'Uwiteka ari muri jye,
Ni cyo cyatumye ansīgira,
Kugirango mbwirize abakeneubutumwa bwiza.
Yantumye kumenyesha imbohe ko zibohorwa,
N'impumyi ko zihumuka,
No kubohora ibisenzegeri,W<'Bamuha igitabo cy'umuhanuzi Yesaya, arakibumbura abona igice cyanditswemo ngoz;mAjya i Nazareti iyo yarerewe, ku munsi w'isabato yinjira mu isinagogi nk'uko yamenyereye, arahagarara ngo asome.<:sYigishiriza mu masinagogi yabo, bose baramuhimbaza.o9WYesu asubirai Galilaya afite imbaraga z'Umwuka, inkuru ye yamamara mu bihugu byose bihereranye n'aho.S8 Umwanzi arangije ibyo amugerageresha byose aramureka, amutegaikindi gihe.Y7+ Yesu aramusubizaati “Haravuzwe ngo ‘Ntukagerageze Uwiteka Imana yawe.’”W6' kandi ngo ‘Bazakuramira mu maboko yabo ngoudakubitaikirenge ku ibuye.’”L5 kuko handitswe ngo ‘Izagutegekera abamarayika bayo bakurinde’,4w Amujyana i Yerusalemu, amuhagarika ku gasongero k'urusengero aramubwira ati “Niba uri Umwana w'Imana, ijugunye hasim3SYesu aramusubizaati “Handitswe ngo ‘Uramye Uwiteka Imana yawe, abe ari youkorera yonyine.’”A2}Nuko numpfukamiraukandamya, buriyabwose burabaubwawe.”1waramubwira ati “Ndaguha ubu butware bwose n'ikuzo ryabwo, kuko ari jye wabugabanye kandi mbugabira uwo nshaka wese.L0Umwanzi aramuzamura amwerekaubwami bwose bwo mu isi mu kanya gato,X/)Yesu aramusubizaati “Handitswe ngo ‘Umuntu ntatungwan'umutsima gusa.’”a.;Umwanzi aramubwira ati “Niba uri Umwana w'Imana, bwira iri buye rihindukeumutsima.”t-aamarayo iminsi mirongo ine ageragezwa n'Umwanzi. Muri iyo minsi ntiyagira icyo arya, nuko ishize arasonza.P, Yesu yuzuzwa Umwuka Wera, ava kuri Yorodani ajyanwa n'Umwuka mu butayu,8+k&mwene Enoshi, mwene Seti, mwene Adamu, w'Imana.V*%%mwene Metusela, mwene Henoki, mwene Yeredi, mwene Mahalalēli, mwene Kenani;Q)$mwene Kenani, mwene Arupakisadi, mwene Shemu, mwene Nowa, mwene Lameki;L(#mwene Serugi, mwene Rewu, mwene Pelegi, mwene Heberi, mwene Shela;O'"mwene Yakobo, mwene Isaka, mwene Aburahamu, mwene Tera, mwene Nahori;R&!mwene Aminadabu, mwene Aruni, mwene Hesironi, mwene Perēsi, mwene Yuda;S% mwene Yesayi, mwene Obedi, mwene Bowazi, mwene Salumoni, mwene Nahashoni;M$mwene Meleya, mwene Mena, mwene Matata, mwene Natani, mwene Dawidi;R#mwene Simiyoni, mwene Yuda, mwene Yosefu, mwene Yonamu, mwene Eliyakimu;N"mwene Yesu, mwene Eliyezeri, mwene Yorimu, mwene Matati, mwene Lewi;L!mwene Meluki, mwene Adi, mwene Kosamu, mwene Elumadamu, mwene Eri;X )mwene Yohanani, mwene Resa, mwene Zerubabeli, mwene Sheyalutiyeli, mwene Neri;Pmwene Māti, mwene Matatiya, mwene Semeyini, mwene Yoseki, mwene Yoda;Omwene Matatiya, mwene Amosi, mwene Nahumu, mwene Esili, mwene Nagayi;  {C~~-}}E|{{{#zzyyxxqwwwvv]]5\\[[TZZZ#YXXX5WWVVYUUgTTLSSSRR`QQwQ.PP0OO$NNHMMRMLwKKJJIIH|GGFFF*EEWDDCC6BB9AAX@@b??3>>q==Q<)wUndi ati ‘Narongoye ni cyo gituma ntabasha kuza.’d(AUndi ati ‘Naguze amapfizi cumi yo guhinga ngiye kuyagerageza, ndakwinginze mbabarira.’'#Bose batangira gushaka impamvu z'urwitwazo bahujeumutima. Uwa mbere ati ‘Naguzeumurimankwiriye kujya kuwureba, ndakwinginze mbabarira.’q&[Igihe cyo kurya gisohoye atumaumugaragu we kubwira abararitswe ati ‘Nimuze kuko bimaze kwitegurwa.’]%3Na we aramubwira ati “Harihoumuntu watekesheje ibyokurya byinshi, ararika benshi.s$_Nuko umwe muri abo bicaranye basangira abyumvise aramubwira ati “Hahirwa uzarīra mu bwami bw'Imana.”`#9ni bwouzahirwa kuko bo badafite ibyo bakwitura, ahubwouziturwa abakiranuka bazutse.”L" Ahubwo nurarikautumireabakene n'ibirema, n'abacumbagira n'impumyi,]!3 Kandi abwirauwamuraritse ati “Nurarika abantu ngo musangire ku manywa cyangwa nijoro, ntukararike incuti zawe cyangwa bene so, cyangwa bene wanyu cyangwa abaturanyi b'abatunzi, batazakurarika nawe bakakwitura.e C kukoumuntu wese wishyira hejuru azacishwa bugufi, kandiuwicisha bugufiazashyirwa hejuru.”?w Ahubwo nutorwaugende wicare inyuma y'abandi bose, kugirangouwagutoyeaze kukwibwirira ati ‘Ncuti yanjye, igira imbere.’Ni bwouzabona icyubahiro imbere y'abo mwicaranye musangira,} mazeuwabatoye mwembi akaza akakubwira ati ‘Imukirauyu’, naweukahavaumarwa n'isoni ujya kwicara inyuma y'abandi bose.nU“Nutorerwa gutahaubukwe ntukicare ku ntebe y'icyubahiro, hataboneka undi watoweukurusha igitinyiro^5Nuko acira abararitsweumugani, abonye uko bashaka intebe z'icyubahiro arababwira ati,SNtibagira icyo bamusubizamuri ibyo.#Nuko arababaza ati “Ni nde muri mwe wabaufiteindogobe cyangwa inka, icyagwa mu iriba ntiyagikuramomuri ako kanya nubwo ari ku isabato?”=uMaze baraceceka. Amukoraho aramukiza, aramusezerera. Yesu abaza abigishamategeko n'Abafarisayo ati “Mbese amategeko yemera ko ari byiza gukizaumuntu ku isabato, cyangwa ntiyemera?”/YImbere ye harihoumuntuurwayeurushwima.f GKu munsi w'isabato, yinjiye mu nzu y'umwe mu batware b'Abafarisayo ngo basangire baramugenza.# #Dore inzu yanyu muyisigiwe ariumusaka, kandi ndababwira yuko mutazambona kugezaubwo muzavuga muti ‘Hahirwa uje mu izina ry'Uwiteka.’”I  "“Ayii! Yerusalemu, Yerusalemu we, wica abahanuziugatera amabuye abagutumweho! Ni kangahe nashatse kubundikira abana bawe, nk'uko inkoko ibundikira imishwi yayo mu mababa yayo ntimunkundire?oW !Ariko nkwiriye kugenda none n'ejo n'ejo bundi, kuko bidashoboka koumuhanuzi yicwa atari i Yerusalemu.'G Arababwira ati “Nimugende mubwire iyo ngunzu muti ‘Dore arirukanaabadayimoni, arakiza abantu none n'ejo, maze ku munsi wa gatatu azaba arangije rwose.’lQ Uwo munsi haza Abafarisayo bamwe baramubwira bati “Va hano,ugende kuko Herode ashaka kukwica.”eC Kandi rero, hariho ab'inyuma bamwe bazaba ab'imbere, n'ab'imbere bamwe bazaba ab'inyuma.”q[ Hazaza abava iburasirazuba n'iburengerazuba, n'ikasikazi n'ikusi, bicare basangirire mu bwami bw'Imana.%C Aho ni ho bazaririra bakahahekenyera amenyo, mubonye Aburahamu na Isaka na Yakobo n'abahanuzi bose bibereye mu bwami bw'Imana, namwe mukabamujugunywehanze._ 7 Ariko azababwira ati ‘Sinzi aho muturutse. Nimumve imbere mwa nkozi z'ibibi mwe!’ { Ni bwo muzavuga muti ‘Kandi twarīraga imbere yawe, tukanywera imbere yawe, ndetse ukīgishiriza mu nzira z'iwacu!’< q Nyir'inzu namara guhagurukaagakingaurugi, namwe mugatangira kurukomangaho muhagaze hanze muvugamuti ‘Mwami, dukingurire’, azabasubizaati ‘Simbazi, sinzi n'aho muturutse.’t a “Mugireumwete wo kunyura mu irembo rifunganye. Ndababwira yuko benshi bazashaka kurinyuramontibabibashe.^ 5 umuntu aramubazaati “Databuja, mbese abakizwa ni bake?”
Na we aramusubizaatiN Ajya mu midugudun'ibirorero yigisha, ari mu nzira ajya i Yerusalemu,lQ Busa n'umusemburoumugoreyenze akawuhisha mu myariko itatu y'ifu, kugezaaho yose iri butubukire.”D Yongera kuvugaati “Ubwami bw'Imana ndabugereranya n'iki?'G Dore bugereranywa n'akabuto ka sinapi,umuntu yenze akakabiba mu murimawe, kagakura kakaba igiti maze inyoni zo mu kirere zikarika ibyari mu mashami yacyo.”dA Nuko arabaza ati “Mbeseubwami bw'Imana bwagereranywa n'iki, cyangwa nabushushanya n'iki?uc Amaze kuvugaatyo abanzi be bose baramwara, abahateraniye bose bishimira imirimo myiza itangaza yose yakoze."= Kandi uyu ko ariumukobwa wa Aburahamu, akaba amaze iyi myaka cumi n'umunaniaboshywe na Satani, ntiyari akwiye kubohorwa iyi ngoyi ku munsi w'isabato?”-S Umwami Yesu aramusubizaati “Mwa ndyarya mwe, mbeseumuntu wese muri mwe ntazitura inka ye cyangwa indogobe ye, ayikura mu kiraro ku isabato, akayijyana akayuhira?R Arikoumutware w'isinagogi arakazwa n'uko Yesu akijijeumuntu ku isabato, abwira abantu ati “Hariho iminsi itandatu ikwiriye gukorerwamo imirimo, abe ari yo muzamomukizwe hatari ku munsi w'isabato.”\1 Amurambikaho ibiganza, muri ako kanya aragororoka ahagarara yemye, ahimbaza Imana.V~% Yesu amubonye aramuhamagara aramubwira ati “Mugore,ubohoweubumugabwawe.”}} Asangamoumugoreufitedayimoniuteraubumuga, uwo mugoreyari amaze imyaka cumi n'umunaniahetamye, atabasha kunamuka na hato.:|o Nuko ku munsi w'isabato yigishiriza mu isinagogi.E{ ahari hanyuma wakwera imbuto. Icyakora nuterauzawuce.’”[z/ Na we aramusubizaati ‘Databuja,uwurekeuyu mwaka na wo, nywuhingire nywufumbire,y- Abwiraumuhinzi ati ‘Dore none uyu mwaka ni uwa gatatu, nza gushaka imbuto kuri uyu mutinisinzibone. Uwuce,urakomeza kunyunyurizaikiubutaka?’}xs Kandi abacira uyu muganiati “Hārihoumuntu wateyeumutinimu ruzabibu rwe, bukeyearaza awushakaho imbuto arazibura.\w1 Ndababwira yuko atari ko biri, ahubwo namwe nimutihana muzarimbuka mutyo mwese.”v Cyangwa se ba bandi cumi n'umunani, aboumunaraw'i Silowamu wagwiriyeukabica, mugirango bari abanyabyaha kurutaabandi b'i Yerusalemu bose?Yu+ Ndababwira yuko atari ko biri, ahubwo namwe nimutihana muzarimbuka mutyo mwese.t Yesu arabasubizaati “Mbese mugirango abo Banyagalilaya bari abanyabyaha kurutaabandi Banyagalilaya, ubwo bababajwe batyo?s  Muri icyo gihe hari abantu bari bahari bamutekerereza iby'Abanyagalilaya, abo Pilato yavangiye amaraso yabo n'ibitambo byabo.irK ;Ndakubwira yukoutazavamo rwose, keretseumazekwishyuraumwenda wose hadasigaye ikuta na rimwe.”Fq :Nujyana n'ukuregakuburanira ku mutware,ugireumwete mukirimu nzira wikiranure na we ngo ye kugukururiraku mucamanza,umucamanza akagushyikirizaumusirikare, na we akagushyira mu nzu y'imbohe.Fp 9“Kandi namweubwanyu, ni iki kibabuza guhitamo ibitunganye?ao; 8Mwa ndyarya mwe, ko muzi kugenzura isi n'ijuru, ni iki kibabuza kugenzura iby'iki gihe?cn? 7N'iyo mubonyeumuyagauturutse ikusi, muravuga ngo ‘Harabaubushyuhe’, kandi ni ko biba.m- 6Nuko abwira abateraniye aho na bo ati “Iyo mubonye igicu kivuye iburengerazuba, uwo mwanya muravuga ngo ‘Imvura iragwa’, kandi ni ko biba.Ql 5Umwana ntazahuza na se, na se n'umwana we ntibazahuza. Umukobwa ntazahuza na nyina, na nyina n'umukobwa we ntibazahuza. Umukazana ntazahuza na nyirabukwe, na nyirabukwe n'umukazana we ntibazahuza.”wkg 4Kukouhereye none hazabaho batanu mu nzu imwe badahuje, abatatu n'ababiri, kandi n'ababiri n'abatatu badahuje.|jq 3Mbese mutekereza yuko nazanywe no kuzanaamahoro mu isi? Ndababwira yuko atari ko biri, ahubwo naje gutanya abantu!\i1 2Harihoumubatizo nkwiriye kuzabatizwa. Nyamunauburyo mbabazwa kugezaahouzasohorera!Vh% 1“Naje kujugunyaumuriromu isi, none nibaumazegufatwa ndacyashaka iki kandi?(gI 0Arikouwariutabizi agakora ibikwiriye kumuhanisha, azakubitwa nkeya. Uwahawe byinshi wese azabazwa byinshi, n'uweguriwebyinshi ni we bazarushaho kwaka byinshi.{fo /“Kandi uwo mugaragu wari uzi ibyo shebuja ashaka, ntiyitegure ngo akore ibyo ashaka, azakubitwa inkoni nyinshi.se_ .shebuja w'uwo mugaragu azazaumunsi atamutegereje n'igihe atazi, azamucamokabiri amuhanane n'abakiranirwa.d -Ariko uwo mugaragu niyibwira ati ‘Databuja aratinze’, agatangira gukubitaabagaragu n'abaja, no kurya no kunywano gusinda,:co ,Ndababwiraukuriyuko azamweguriraibyo afite byose.=bu +Hahirwa uwo mugaragu shebuja azaza agasanga abikora.a *Umwami Yesu aramusubizaati “Ni nde gisonga gikiranuka cy'ubwenge, shebuja azasigira abo mu rugo rwe ngo abagerere igerero igihe cyaryo?h`I )Petero aramubazaati “Databuja, uwo muganini twe twenyineuwuciriye cyangwa ni abantu bose?”T_! (Namwe muhoremwiteguye, kuko Umwana w'umuntu azaza mu gihe mudatekereza.”y^k 'Kandi mumenye ibi yuko nyir'inzu iyaba yamenyaga igiheumujuraazazira, yabaye maso, ntiyakunze ko inzu icukurwa.P] &Naza mu gicuku cyangwa mu nkoko agasanga bameze batyo, bazaba bahirwa.t\a %Hahirwa abagaragu shebuja azaza agasanga bari maso. Ndababwiraukuriyuko azakenyera, akabicaza akabahereza.y[k $mumerenk'abantu bategereza shebuja aho agarukiraava mu bukwe, kugirango ubwo azaza nakomanga bamukingurirevuba.7Zi #“Muhoremukenyeye kandi amatabaza yanyu yake,EY "kuko ahoubutunzi bwanyu buri, ari ho n'imitima yanyu izaba.X5 !Mugureibyo mufite, mutange ku buntu. Mwidodereudusahotudasaza, ari bwo butunzi budashira buri mu ijuru, ahoumujuraatabwegera n'inyenzi ntizibwonone,MW “Mwa mukumbi muto mwe, ntimutinye kuko So yishimira kubahaubwami.BV Ahubwo mushakeubwami bwe, kuko ari ho ibyo muzabyongerwa.^U5 Ibyo byose abapagani bo mu isi ni byo bashaka, burya So aba azi ko namwe mubikennye.ZT- “Ntimugahagarikeumutimawo gushaka ibyokurya n'ibyokunywa, kandi ntimwiganyire.S7 Ariko Imana ubwo yambikaubwatsi bwo mu gasozi ityo, burihonone n'ejo bakabujugunya mu muriro, ntizarushaho kubambika mwebwe abafite kwizera guke mwe?"R= Mwitegerezeuburabyo uko bumera: ntibugiraumurimobukora, ntibubohaimyenda, ariko ndababwira yuko Salomo mu bwiza bwe bwose atarimbaga nka kamwe muri bwo.LQ Nuko ubwo mutabasha gukoraigito rwose, ni iki kibaganyisha ibindi?UP# Ni nde muri mwe wabasha kwiyungurahoumukonoumwe, abiheshejwe no kwiganyira?O Mwitegereze ibikona bitabiba ntibisarure, ntibigireububikocyangwa ikigega, nyamara Imana irabigaburira. Mwe se ntimurutaibisiga cyane??Ny Kukoubugingo burutaibyokurya, n'umubiriurutaimyambaro.0MY Abwira abigishwa be ati “Ni cyo gituma mbabwira nti: Ntimukīganyire ngo mutekereze iby'ubugingo muti ‘Tuzarya iki?’Cyangwa iby'umubirimuti ‘Tuzambara iki?’SL “Ni koumuntu wirundanirizaubutunzi amera, atariumutunzi mu by'Imana.”{Ko Ariko Imana iramubwira iti ‘Wa mupfu we, muri iri jorouranyagwaubugingo bwawe. Ibyo wabitse bizaba ibya nde?’J Ni bwo nzabwiraumutimawanjye nti: Mutima,ufiteibintu byinshi bibikiwe imyaka myinshi, ngaho ruhuka, uryeunywe,unezerwe.’I Aribwira ati ‘Ndabigenza ntya: ndasenyaurugarama rwanjye nubakeurundi runini, abe ari mo mpunikaimyaka yanjye yose n'ibintu byanjye.]H3 nuko aribaza mu mutimawe ati ‘Ndagira nte ko ntafite aho mpunikaimyaka yanjye?’SG Nuko abaciraumuganiati “Harihoumukungu wariufiteimirima irumbuka cyane,{Fo Arababwira ati “Mwitonde kandi mwirinde kwifuza kose, kukoubugingo bw'umuntu butavamu bwinshi bw'ibintu bye.”xEi Na we aramusubizaati “Wa mugabowe, ni nde wanshyizeho kubaumucamanza wanyu, cyangwa ngo ngabanye ibyanyu?”qD[ Nukoumuntu umwe wo muri iryo teraniro aramubwira ati “Mwigisha, bwira mwene data tugabane imyandu.”TC! kuko Umwuka Wera azabigisha ibyo muzabamukwiriye kuvugamuri uwo mwanya.” B “Kandi nibabajyana mu masinagogi no mu batware no mu bakomeye, ntimuzahagarikeumutimaw'icyo muzireguza cyangwa w'ibyo muzavuga,kAO “Kandiumuntu weseusebya Umwana w'umuntu azabibabarirwa, arikoutukaUmwuka Wera ntazabibabarirwa.]@3 arikounyihakanira imbere y'abantu, na we azihakanirwa imbere y'abamarayika b'Imana.?} “Kandi ndababwira yukouzampamiriza imbere y'abantu, nanjye Umwana w'umuntu nzamuhamiriza imbere y'abamarayika b'Imana,j>M Ndetse n'umusatsi wo ku mitwe yanyu wose warabazwe. Ntimutinye rero, kuko murutaibishwi byinshi.v=e “Mbese ibishwi bitanu ntibigurwa amakuta abiri? Nyamara nta na kimwe muri byo cyibagirana mu maso y'Imana.<- Ahubwo ndabereka uwo mukwiriye gutinya: mutinyeumarakwicaumuntu agashobora kumujugunya muri Gehinomu. Ni koko, ndababwira abe ari we mutinya.’w;g “Kandi ndababwira mwebwe ncuti zanjye nti ‘Ntimugatinye abicaumubiri, hanyuma ntibagire ikindi babatwara.: Nuko ibyo mwavugiyemu mwijima byose bizumvikanira mu mucyo, n'icyo mwongoreraniye mu mazu imbere kizavugirwa hejuru yayo.Y9+ kuko ari nta cyatwikiriwe kitazatwikururwa, cyangwa icyahishwe kitazamenyekana.>8 w Muri icyo gihe abantu ibihumbi byinshi bateranira aho ari, ndetse bigeza aho bakandagirana. Nuko abwira abigishwa be ati “Mubanze mwirindeumusemburo w'Abafarisayo ari wo buryarya,B7 6bashaka kumutegakugirango bamufateho ijambo rizamushinja.x6i 5Nuko asohotse, abanditsi n'Abafarisayo batangira kumuhataniraho cyane no kumwiyenzaho ngo bamuvugishe byinshi,5 4“Muzabona ishyano abigishamategeko, kuko mwatwayeurufunguzo rw'ubwengeubwanyu ntimwinjira, n'abashakaga kwinjira mwarababujije!”4' 3uhereye ku maraso ya Abeliukageza ku maraso ya Zakariya wiciwe hagati y'igicaniro n'urusengero. Ni koko ndababwira yuko azabazwa ab'iki gihe.`39 2kugirango amaraso y'abahanuzi bose yavuyeuhereye ku kuremwa kw'isi abazwe ab'iki gihe, 2 1Ni cyo cyatumye Imana ivugishaubwenge bwayo iti ‘Nzabatumahoabahanuzi n'intumwa bamwe muri bo bazabica, abandi bazabarenganya’,y1k 0Uko ni ko mwihamije ko mushima ibyo ba sogokuruzabanyu bakoze, kuko ari bo babīshe namwe mukabubakira ibituro.`09 /Muzabona ishyano kuko mwubakaibituro by'abahanuzi, ba sogokuruzabanyu ari bo babīshe!/# .Aramubwira ati “Namwe abigishamategeko muzabona ishyano, kuko mwikoreza abantu imitwaro idaterurwa, namweubwanyu ntimuyikozeho n'urutoki!_.7 -Umwe mu bigishamategeko aramusubizaati “Mwigisha, ubwouvuzeutyo natweuradututse.”`-9 ,Muzabona ishyano kuko mumezenk'ibituro bitagaragara, abantu bakabigendaho batabizi!”w,g +“Muzabona ishyano Bafarisayo, kuko mukunda intebe z'icyubahiro mu masinagogi, no kuramukirizwa mu maguriro!a+; *“Ariko muzabona ishyano Bafarisayo, kuko mutanga kimwe mu icumi cy'isogi na nyiragasogereza n'imboga zose, mukirengagiza gukiranuka no gukunda Imana! Ibyo mwari mukwiriye kubikora na byo, na bya bindi ntimubireke.X*) )Ahubwo ibiri imbere abe ari byo mutanganaubuntu, ni bwo byose bizabatunganira.@){ (Mwa bapfu mwe, iyaremye inyuma si yo yaremye no mu nda? (  'Umwami Yesu aramubwira ati “Mwebwe Abafarisayo mwoza inyuma y'igikombe n'imbehe, ariko mu nda yanyu huzuyemoubwambuzi n'ububi.f'E &Umufarisayo abibonye atyo, aratangara kuko atabanje kujabika intoki mu mazi ngo abone kurya.c&? %Akivuga ibyo Umufarisayo aramurarika ngo aze iwe basangire, arinjira, aricara arafungura. %9 $Nibaumubiriwawe wose usābwa n'umucyo, ari nta mwanya n'umweufiteumwijima,umubiriwoseuzabaufiteumucyo nk'uko itabaza rikumurikishirizaumucyo waryo.”0$[ #Witonde reroumucyoukurimoutabaumwijima.##? "Itabaza ry'umubirini ijisho. Nuko rero ijisho ryawe iyo rirebye neza, n'umubiriwawe woseugiraumucyo. Ariko iyo ribaye ribi,umubiriwawe woseugiraumwijima." !“Nta wukongeza itabaza ngo arishyire mu mwobo cyangwa munsi y'intonga, ahubwo arishyira ku gitereko cyaryo ngo abinjira baboneumucyo.%!C Kandi ab'i Nineve bazahagurukanan'ab'iki gihe ku munsi w'amateka babatsindishe, kuko bihannye ubwo bumvaga kwigisha kwa Yona, kandi doreurutaYona ari hano.> u Umugabekazi w'igihugu cy'ikusi, azahagurukanan'ab'iki gihe ku munsi w'amateka abatsindishe, kuko yavanywe ku mpera y'isi no kumvaubwenge bwa Salomo, kandi doreurutaSalomo ari hano.dA Nk'uko Yona yabereye ab'i Nineve ikimenyetso, ni ko Umwana w'umuntu azakibera ab'iki gihe.$A Abantu benshi bateraniye aho atangira kubabwira ati “Ab'iki gihe ni abantu babi, bashaka ikimenyetso nyamara nta kimenyetso bazahabwa keretse icya Yona.Z- Na we aramusubizaati “Ahubwo hahirwa abumva ijambo ry'Imana bakaryitondera.” Akivuga ibyo,umugorewari muri iryo teraniro ashyira ejuru aramubwira ati “Hahirwa inda yakubyaye n'amabere yakonkeje.”"= akagenda akazana abandi badayimoni barindwi bamurusha kuba babi, bakinjira bakayibamo. Nuko ibyo hanyuma by'uwo muntu bikarusha ibya mbere kuba bibi.”0[ Yagerayo agasanga ikubuyekandi iteguye,' “Dayimoni iyo avuye mu muntu, azerera ahadafite amazi ashakauburuhukiro, akabuburaakavuga ati ‘Reka nisubirire mu nzu yanjye navuyemo.’V% “Uwo tutabana niumwanzi wanjye, kandi uwo tudateraniriza hamwe arasandaza.{ Arikoumurusha amaboko iyo amuteyeakamunesha, izo ntwaro ze zose yari yizigiye arazimwambura, n'ibyo amunyaze akabigaba.R “Umunyamabokoufiteintwaro iyo arinzeurugorwe, ibintu bye biba amahoro.nU Arikourutokirw'Imana niba ari rwo rumpa kwirukanaabadayimoni, nonehoubwami bw'Imana bubaguye gitumo.# Ariko jyewe niba Belizebuli ari we umpa kwirukanaabadayimoni, abana banyu ni ndeubahakubirukana? Ni cyo gituma abo ari bo babaciraurubanza.zm Na Satani niba yigabanije ubweubwami bwe bwakomeza bute, ko muvugayuko ari Belizebuli umpa kwirukanaabadayimoni?|q Ariko amenya ibyo bibwira arababwira ati “Ubwami bwose iyo bwigabanijeubwabwo burarimbuka, n'inzu ikagwira indi.E Abandi bamushakaho ikimenyetso kiva mu ijuru, bamugerageza.oW Ariko bamwe muri bo baravuga bati “Ni Belizebuliumutware w'abadayimoniumuhakwirukanaabadayimoni.”r] Yesu yirukanye dayimoniuterauburagimu muntu, dayimoni amaze kuva mu kiragi kiravuga, abantu baratangara. None se ko muzi guha abana banyu ibyiza kandi muri babi, So wo mu ijuru ntazarushaho rwose guha Umwuka Wera abamumusabye?”0 [ Cyangwa yamusabaigi akamuha sikorupiyo?g G Mbese ni nde muri mweufiteumwana, yamusabaumutsima akamuha ibuye? Cyangwa ifi akamuha inzoka?P  kukoumuntu weseusabaahabwa,ushatse abona, n'ukomanga agakingurirwa.’j M “Nanjye ndababwira nti ‘Musabemuzahabwa, mushake muzabona, mukomange ku rugi muzakingurirwa,  Ndababwira yuko nubwo atabyukijwe no kuyimuherako ari incuti ye, ariko kuko amutitirije biramubyutsa amuhe ibyo ashaka byose.   uwo mu nzu akamusubizaati ‘Windushyanamaze kugarira, ndaryamye n'abana banjye na bo ni uko, sinshoboye kubyuka ngo nyiguhe.’dA kuko incuti yanjye impingutseho ivuye mu rugendo, none nkaba ntafite icyo nyizimānira’, Arababwira ati “Ni nde muri mweufiteincuti, wayisanga mu gicuku akayibwira ati ‘Ncuti yanjye, nzimānira imitsima itatu|q Utubabarire ibyaha byacu,
Kuko natwe duharira abarimo imyenda yacu bose,
Kandi ntuduhāne mu bitwoshya.’9m Uko bukeyeujyeuduhaibyokurya byacu by'uwo munsi.}s Arababwira ati “Nimusenga mujye muvugamuti
‘Data wa twese,
Izina ryawe ryubahwe,
Ubwami bwawe buze. - Nuko ari ahantu hamwe asenga, arangije umwe mu bigishwa be aramubwira ati “Databuja, twigishe gusenga nk'uko Yohana yigishije abigishwa be.”R *ariko ngombwa ni kimwe, kandi Mariya ahisemoumugabane mwiza atazakwa.”V% )Umwami Yesu aramusubizaati “Marita, Marita,uriganyira wirushyamuri byinshiG (Ariko Marita yari yahagaritsweumutiman'imirimo myinshi yo kuzimāna. Aho bigeze aramwegera aramubazaati “Databuja, ntibikubabaje yuko mwene data yampariye imirimo? Wamubwiye akamfasha?”n~U 'Uwo yari afite mwene se witwaga Mariya, yari yicaye hafi y'ibirenge by'Umwami Yesu yumva ijambo rye.Y}+ &Nuko bakigenda bajya mu kirorero,umugorewitwaga Marita aramwakira amujyana iwe.i|K %Aramusubizaati “Niuwamugiriye imbabazi.”
Yesu aramubwira ati “Genda naweugireutyo.”c{? $“Nonehoutekereza ute? Muri abo batatu ni nde wabaye mugenzi w'uwo waguye mu bambuzi?”z3 #Bukeyebwaho yenda idenariyo ebyiri aziha nyir'icumbi ati ‘Umurwaze kandi ibyouzatanga byose birenze ku byo ngusigiye, nzabikwishyura ngarutse.’ y "aramwegera amupfuka inguma, amwomoza amavuta ya elayo na vino, amushyira ku ndogobe ye amujyana mu icumbi ry'abashyitsi aramurwaza.Wx' !Ariko Umusamariya wari mu rugendo na we amugeraho, amubonye amugirira impuhweNw N'Umulewiahageze na we abigenza atyo, amubonye arakikira arigendera.Nv Nukoumutambyi amanuka muri iyo nzira, amubonye arakikira arigendera.2u] Yesu aramusubizaati “Harihoumuntu wavaga i Yerusalemu amanuka i Yeriko, agwa mu gico cy'abambuzi baramwambura, baramukubita, barigendera bamusigaashigaje hato agapfa.^t5 Ariko uwo ashatse kwigira shyashya abaza Yesu ati “Harya mugenzi wanjye ni nde?”Os Yesu aramubwira ati “Unshubijeneza. Nugenza utyouzagiraubugingo.”=rs Aramusubizaati “Ukundishe Uwiteka Imana yaweumutimawawe wose, n'ubugingo bwawe bwose, n'imbaraga zawe zose, n'ubwenge bwawe bwose, kandiukunde na mugenzi wawe nk'uko wikunda.”Uq# Na we aramubazaati “Byanditswe bite mu mategeko? Icyouyasomamo ni iki?”p Nuko umwe mu bigisha amategeko ahagurutswano kumugerageza ati “Mwigisha, nkore nte kugirango ndagweubugingo buhoraho?”o} kandi ndababwira yuko abahanuzi benshi n'abami bifuje kurebaibyo murebantibabireba, no kumva ibyo mwumva ntibabyumva.”]n3 Ahindukirira abigishwa, ababwira biherereye ati “Hahirwa amaso areba ibyo mureba,#m? “Byose nabihawe na Data, kandi nta wuzi Umwana uwo ari we keretse Se, kandi nta wuzi Se uwo ari we keretse Umwana n'uwo Umwana ashatse kumumenyesha.”Xl) Muri uwo mwanya yishimira cyane mu Mwuka Wera aravuga ati “Ndagushima Data, Mwami w'ijuru n'isi, kuko ibyo wabihishe abanyabwenge n'abahanga,ukabimenyesha abana bato. Ni koko Data, kuko ari ko wabishatse.ukc Ariko ntimwishimire yuko abadayimoni babumvira, ahubwo mwishimire yuko amazina yanyu yanditswe mu ijuru.”j! Dore mbahayeubutware bwo kujya mukandagira inzoka na sikorupiyo, n'imbaraga z'Umwanzi zose, kandi nta kintu kizagira icyo kibatwara rwose.Oi Arababwira ati “Nabonye Satani avuye mu ijuru, agwa asa n'umurabyo.xhi Nuko abo mirongo irindwi bagaruka bishīma bati “Databuja, abadayimoni na bo baratwumvira mu izina ryawe.”kgO “Ubumvira ni jye aba yumviye, n'ubanga ni jye aba yanze, kandiunyanga aba yanze n'Uwantumye.”Wf' Nawe Kaperinawumu,ushyizwe hejuru ndetseugezeku ijuru? Uzamanukaugereikuzimu.geG Ariko ku munsi w'amateka, i Tiro n'i Sidoni hazahanwa igihano cyakwihanganirwa kurutaicyanyu.Od “Uzabona ishyano Korazini, nawe Betsayidauzabona ishyano! Kuko ibitangaza byakorewe muri mwe iyaba byarakorewe muri Tiro n'i Sidoni, baba barihannye kera bakicara bambaye ibigunira, bīsīze ivu.qc[ Ndababwira yuko ku munsi w'amateka, i Sodomu hazahanwa igihano cyakwihanganirwa kurutaicy'uwo mudugudu.b ‘Umukungugu wo mu muduguduwanyu wariufashe mu birenge byacu, turawubakunkumuriye. Ariko mumenye ibi yukoubwami bw'Imana bubegereye.’Ta! Arikoumuduguduwose mujyamo ntibabākire, musohoke mujye mu nzira zawo mutiS` mukizeabarwayi bawurimomubabwire muti ‘Ubwami bw'Imana burabegereye.’F_ Kandiumuduguduwose mujyamo bakabākīra murye ibyo babahaye,^+ Kandi iyo nzu abe ari yo mugumamo, musangire na bo ibyokurya n'ibyokunywa, kukoumukoziakwiriye guhembwa. Ntimuzacumbukuremu nzu ngo muraraguze.f]E Niba harimoumunyamahoro, amahoro yanyu azaba kuri we. Natahaba, amahoro yanyu azabagarukira.`\9 Nimujya mugirainzu yose mwinjiramo, mubanze muvugemuti ‘Amahoro abe muri iyi nzu.’u[c Ntimujyaneuruhagorurimoifeza, cyangwa imvumba, cyangwa inkweto, kandi ntimugireuwo muramutsa muri mu nzira.LZ Nimugende, dore mbatumye mumezenk'abana b'intama hagati y'amasega.Y Arababwira ati “Ibisarurwa ni byinshi ariko abasaruzi ni bake, nuko mwinginge nyir'ibisarurwa ngo yohereze abasaruzi mu bisarurwa bye.X 1 Hanyuma y'ibyo Umwami Yesu atoranya abandi mirongo irindwi, atuma babiri babiri ngo bamubanzirize, bajye mu miduguduyose n'aho yendaga kujya hose.cW? >Ariko Yesu aramubwira ati “Nta muntuufashe isukaurebainyuma,ukwiriyeubwami bw'Imana.”}Vs =Nuko undi muntu na we aramubwira ati “Ndi bugukurikire Databuja, ariko reka mbanze mare gusezera ku b'iwanjye.”wUg Na we ati “Databuja, reka mbanze ngende mpambe data.”S :Yesu aramubwira ati “Ingunzu zifite imyobo n'ibigurukamu kirere bifite ibyari, ariko Umwana w'umuntu ntafite aho kurambikaumusaya.”QR 9Bakiri mu nziraumuntu aramubwira ati “Ndagukurikira aho ujya hose.”&QG 8Nuko bajya mu kindi kirorero.P! 7Ariko arahindukiraarabacyaha ati “Ntimuziumwukaubarimo uwo ari wo, kuko Umwana w'umuntu ataje kurimbura abantu, ahubwo yaje kubakiza.”O7 6Abigishwa be, Yakobo na Yohana, babibonye baramubazabati “Databuja,urashaka ko dutegekaumurirongo uve mu ijuru,ubarimbure nk'uko Eliya yabikoze?”Ariko bose bagitangarira ibyo Yesu yakoze byose, abwira abigishwa be atiqC[ *Umuhungu akīza dayimoni amuturahasi, aramutigisa cyane. Yesu acyaha dayimoni, akizaumwana amusubizase.B )Yesu arabasubizaati “Yemwe bantu b'iki gihe biyobagiza, nzageza he kubananamwe no kubihanganira? Zana hanoumuhungu wawe.”IA  (Ninginze abigishwa bawe ngo bamwirukane, ariko ntibabibasha.” @ 'Dayimoni iyo amufashe aramwanisha, akamutigisa akamubirisha ifuro, kandi amaze kumuteraimibyimba myinshi akamuvamobimuruhijecyane.?  &Nukoumugabowo muri bo avuga ijwi rirenga ati “Mwigisha, ndakwinginze ndebera uyu muhungu wanjye, kuko namubyaye ari ikinege.M> %Nuko bukeyebwaho, bamanutse ku musoziabantu benshi baramusanganira.u=c $Iryo jwi ricecetse babona Yesu ari wenyine, barabizigama ntibagira uwo babwira ikintu cyose mu byo babonye.[</ #Ijwi rivugiramuri icyo gicu riti “Nguyu Umwana wanjye natoranije mumwumvire.”H;  "Akibivuga igicu kiraza kirabakingiriza, bakinjiyemo baratinya.S: !Nuko bagiye gutandukanana we Petero abwira Yesu ati “Databuja, ni byiza ubwo turi hano. Reka duce ingando eshatu, imwe yawe, indi ya Mose, n'indi ya Eliya.”Yabivugiyeatyo kuko atari azi icyo avuga.9 Petero n'abo bari bari kumwe barahunikiraga, bakangutse rwose babonaubwiza bwe burabagirana, n'abo bantu babiri bahagararanye na we.Y8+ baboneka bafiteubwiza bavuga iby'urupfu rwe, urwo agiye kuzapfira i Yerusalemu.;7q Abantu babiri bavuganana we, ari bo Mose na Eliya,_67 Agisenga ishusho yo mu maso he ihindukaukundi, n'imyenda ye iba imyeru irarabagirana.n5U Hanyuma y'ibyo hashize iminsi munani, ajyana Petero na Yohana na Yakobo, azamukaumusoziajya gusenga.4 Ariko ndababwiraukuriyuko muri aba bahagaze hano, harimo bamwe batazumvaubusharire bw'urupfu batari babonaubwami bw'Imana.”<3q Kukoumuntu weseugiraisoni zo kunyemera no kwemera amagambo yanjye, Umwana w'umuntu na we azagira isoni zo kumwemera, ubwo azaza afiteubwiza bwe n'ubwa se, n'ubw'abamarayika bera.t2a Umuntu byamumarira iki gutunga ibintu byose byo mu isi narimbuzaubugingo bwe, cyangwa nabwakwaho indishyi?l1Q kukoushaka kurengeraubugingo bwe azabubura, ariko utīta ku bugingo bwe ku bwanjye ni weuzabukiza.o0W Abwira bose ati “Umuntu nashaka kunkurikira niyiyange, yikorereumusaraba we iminsi yose ankurikire,/5 ati “Umwana w'umuntu akwiriye kubabazwauburyo bwinshi, akazangwa n'abakuru n'abatambyi bakuru n'abanditsi, akicwa, akazurwa ku munsi wa gatatu.”B. Arabihanangiriza, arabategeka ngo batagira undi babibwiras-_ Arababaza ati “Ariko mwebweho mugirango ndi nde?”
Petero aramusubizaati “Uri Kristo w'Imana.” (XJ~~~}}>}|{{{@zzDyyyxxGwwhwvv@uu-ttfsss=rrEqqspp_oo;nnrmm?llkk7jj)iihsh ggfpf&eeAdcc,bbtb!aa_```.__o^^A]]Z\\Z\ [[p["ZZ}Z.YYTXXPWWMVVV UU-TTYT:SSaSRR?QQQ$PPMOOyONN-MlMLNKK=JJZIII"HH/GGGFFiFEnED\CCC2BBB]BAA\A@@U@)??Y?>>c==N<<;;~;::99@888D77@66q6755x5844,33t3222\11&00k08//c...---,,$+++**^))o((h('''&&E%%N$$#z#'""h"!q! $ y0HKv+#FS<7?  V ? d  _ / J+u-if XN]Yenda igikombe aragishimira, arababwira ati “Mwende iki musangire._\7Ndababwira yuko ntazongera rwose kuyirya, kugezaaho izasohorera mu bwami bw'Imana.”U[#Arazibwira ati “Kwifuza nifujijegusangira namwe Pasika iyi, ntarababazwa.RZIgihe gisohoye aricara ngo afungure, kandi intumwa na zo zicarana na we.FY Baragenda babisanga uko yabibabwiye, batunganya ibya Pasika._X7 Na we ari bubereke icyumba kinini cyo hejuru giteguye, abe ari ho mubitunganiriza.”W Nuko mubwire nyir'inzu muti ‘Umwigisha arakubazango: Icumbi riri hehe, aho ari busangirire ibya Pasika n'abigishwa be?’ V Arabasubizaati “Dore nimumarakugeramu murwa, murazaguhuran'umugabowikoreye ikibindi cy'amazi, mumukurikire mu nzu ari bwinjiremo.?Uy Baramubazabati “Urashaka ko tubitunganiriza hehe?”aT;Atuma Petero na Yohana ati “Nimugende mudutunganirize ibya Pasika kugirango turye.”jSMNukoumunsi w'imitsima idasembuweurasohora, ari woukwiriye kubāgirwamoumwana w'intama wa Pasika.FRAremera maze ashakauburyo yamubagenzereza, rubanda rudahari.,QSBaranezerwa basezerana kumuhaifeza.\P1Aragenda avuganan'abatambyi bakuru n'abatware b'abasirikare, uko azamubagenzereza.[O/Satani yinjira muri Yuda witwaga Isikariyota, yari mu mubarew'abo cumi na babiri.SNAbatambyi bakuru n'abanditsi bashaka uko bamwica, kuko batinyaga rubanda.QM Nuko iminsi mikuru y'imitsima idasembuwe yitwa Pasika, yendaga gusohora.TL!&Abantu bose bakazinduka mu gitondo, bakajya aho ari mu rusengero kumwumva.nKU%Iminsi yose yirirwaga mu rusengero yigisha, ariko bwakwira agasohoka akarara ku musoziwitwa Elayono.J%$Nuko rero mujye muba maso, musenge iminsi yose kugirango mubonekurokoka ibyo byose byenda kubaho, no guhagarara imbere y'Umwana w'umuntu.”FI#kukouzatungura abantu bose bari mu isi yose,umezenk'umutego.zHm"“Ariko mwirinde, imitima yanyu ye kuremererwa n'ivutu no gusinda n'amaganya y'iyi si, uwo munsiukazabatungura,JG !Ijuru n'isi bizashira, ariko amagambo yanjye ntazashira na hato.`F9 “Ndababwiraukuriyuko ab'ubu bwoko batazashira na hato, kugezaaho byose bizasohorera.RENuko namwe nimubonaibyo bibaye, muzamenye yukoubwami bw'Imana buri hafi.ZD-Iyo bimaze gutoha, murabireba mukamenyaubwanyu ko igihe cy'impeshyi kiri bugufi.MCKandi abaciraumuganiati “Nimwitegerezeumutinin'ibindi biti byose.wBgNuko ibyo nibitangira kubahomuzararame, mwubureimitwe yanyu, kuko gucungurwa kwanyu kuzabakwenda gusohora.”\A1Ubwo ni bwo bazabona Umwana w'umuntu aje mu gicu, afite imbaraga n'ubwiza bwinshi.w@gAbantu bazagushwaigihumuran'ubwoba no kwibwira ibyenda kuba mu isi, kuko imbaraga zo mu ijuru zizanyeganyega.?'“Kandi hazaba ibimenyetso ku zuba no ku kwezi no ku nyenyeri, kandi no hasi amahanga azababara, bumirwe bumvise inyanja n'umurababihōrera./>WBamwe bazicwa n'inkota, abandi bajyanwe mu mahanga yose ari imbohe, kandi i Yerusalemu hazasiribangwa n'abanyamahanga, kugezaubwo ibihe by'abanyamahanga bizashirira.=Abazaba batwite n'abonsa muri iyo minsi bazabona ishyano, kuko hazaba kubabara kwinshi mu gihugu, kandiumujinyauzabauri kuri ubu bwoko.Q<kuko iyo minsi izaba ari iyo guhoreramo ngo ibyanditswe byose bisohore. ;9Icyo gihe abazaba bari i Yudayabazahungire ku misozi miremire, n'abazaba bari hagati muri Yerusalemu bazayivemo, n'abazaba bari imusozintibazayijyemo,o:W“Ariko ubwo muzabona i Yerusalemu hagoswe n'ingabo, muzamenye yuko kurimbuka kwaho kwenda gusohora..9WNimwihangana muzakizaubugingo bwanyu.>8wariko ntimuzapfūka agasatsi na kamwe ku mitwe yanyu.17]Muzangwa na bose babahora izina ryanjye,}6sAriko muzagambanirwa n'ababyeyi banyu, ndetse n'abavandimwe na bene wanyu n'incuti zanyu, bazicisha bamwe muri mwe.f5Ekuko nzabahaururimin'ubwenge, ibyo abanzi banyu bose batazabasha kuvuguruzacyangwa gutsinda.`49Nuko mumaramaze mu mitima yanyu, yuko mutazashaka ibyo mwireguza icyo gihe kitaragera,33a ibyo bizababeraho kugirango mube abahamya.27 Ariko ibyo byose bitaraza bazabafata babarenganye, babajyane mu masinagogi no mu mazu y'imbohe, babashyīre abami n'abategeka babahora izina ryanjye,.1U Kandi mu isi hamwe na hamwe hazaba ibishyitsi bikomeye, kandi hazabaho inzara n'ibyorezo by'indwara. Hazabaho n'ibiteraubwoba, n'ibimenyetso bikomeye biva mu ijuru.c0? Arongera arababwira ati “Ishyanga rizatera irindi shyanga, n'ubwami butereubundi bwami./7 Ariko nimwumva intambara n'imidugararo ntimuzahagarike imitima, kuko ibyo bikwiriye kubanza kubaho, ariko imperuka ntizaherako isohora uwo mwanya.”0.YArabasubizaati “Mwirinde batabayobya, kuko benshi bazaza biyita izina ryanjye bati ‘Ni jye Kristo’, kandi bati ‘Igihe kiri bugufi’, ariko ntimuzabakurikire.-Baramubazabati “Mwigisha, ibyo bizabaho ryari? N'ikimenyetso kigaragaza ko igihe bizasohorezwamo cyegereje ni ikihe?”g,G“Ibyo murebaibi, mu minsi izaza ntihazasigara ibuye rigeretse ku rindi ritajugunywehasi.”g+GNuko bamwe bavuga iby'urusengero, uko rwarimbishijwe n'amabuye meza n'amaturo. Arababwira atin*Ukuko bose batuye amaturo y'ibibasagutse, ariko we mu bukenebwe atuye ibyo yari atezeho amakiriro.”d)AArababwira ati “Ndababwiraukuri, yukouriyamupfakazi atuye byinshi kurutaiby'abandi bose,9(mAbonaumupfakazi wariumukeneatura amasenga abiri._' 9Nuko yuburaamaso abona abatunzi batura amaturo yabo, bayashyira mu isanduku y'amaturo.&/Barya ingo z'abapfakazi, kandi bakavuga amashengesho y'urudacabaryarya. Abo bazacirwaho iteka rirusha ayandi kuba ribi.”=%s.“Mwirinde abanditsi bakunda kugenda bambaye ibishura, bagakunda kuramukirizwa mu maguriro, no kwicara ku ntebe z'icyubahiro mu masinagogi no mu myanya y'abakuru, bari mu birori.7$i-Nuko abwira abigishwa be abantu bose bumva atiN#,Mbese ko Dawidi amwita Umwami, none yabasha ate no kubaumwana we?”D"+Ugeze aho nzashyira abanzi bawe munsi y'ibirenge byawe?’{!o*ko Dawidi ubwe avuga mu gitabo cya Zaburi ati
‘Uwiteka yabwiye Umwami wanjye ati:
Icara iburyo bwanjye,D )Arababaza ati “Bavuga bate yuko Kristo ari mwene Dawidi,2_(Ntibaba bagitinyuka kumubazairindi jambo.F'Bamwe mu banditsi baramusubizabati “Mwigisha,uvuzeneza.”dA&Nuko rero Imana si Imana y'abapfuye, ahubwo ni iy'abazima kuko bose kuri yo ari bazima.”1[%Ariko ibyemeza yuko abapfuye bazuka, Mose na we yabigaragarije ku byabereye kuri cya Gihuru, ubwo yitaga Uwiteka Imana ya Aburahamu n'Imana ya Isaka n'Imana ya Yakobo.|q$kandi ntibazaba bagishobora gupfa kuko bazamera nk'abamarayika, bakaba ari abana b'Imana kuko ari abana b'umuzuko. #ariko abemerewe kuzagera muri ya si yindi, bakaba bakwiriye no kugeraku kuzukamu bapfuye, ntibazarongora kandi ntibazashyingirwa,L"Yesu arabasubizaati “Abana b'iyi si bararongora, bagashyingirwa,eC!None se mu izuka azaba ari muka nde muri bose, ko bose uko ari barindwi bamugizeumugore?”'I Hanyuma wa mugorena we arapfa.[/n'uwa gatatu aramuhungura, nuko bose uko ari barindwi bapfa batyo badasize abana.5n'uwa kabiri ni uko,Z-Nuko habayeho abavandimwe barindwi: uwa mbere arongoraumugeniapfa batarabyarana,“Mwigisha, Mose yatwandikiye yuko mwene se w'umuntu napfa afiteumugorebatarabyarana, mwene se azahungure uwo mugoreacikure mwene se.V%Abasadukayobamwe bahakanaga yuko ari nta wuzuka, baza aho ari baramubazabatiMuri ayo magambo ashubirije imbere y'abantu ntibashobora kubonaijambo na rimwe ryatuma bamurega, batangarira ibyo abashubijebaraceceka.]3Arababwira ati “Nuko rero ibya Kayisari mubiheKayisari, iby'Imana mubiheImana.”}“Nimunyereke idenariyo.”Ati “Ishusho n'izina biyiriho ni ibya nde?”
Baramusubizabati “Ni ibya Kayisari.”4cAriko amenyeuburiganya bwabo arababwira atiO Mbese amategeko yemera ko duha Kayisariumusoro, cyangwa ntiyemera?” /Baramubazabati “Mwigisha, tuzi yukouvuganeza, kandiukigisha ibitunganye ntiwite ku cyubahiro cy'abantu, ahubwo wigisha inzira y'Imana by'ukuri. 9Baramugenza, batuma abatasi bigize nk'abakiranutsi ngo bakūre impamvu mu byo avuga, bahereko babone uko bamushyīra Umutegeka, na we amucireurubanza.  Uwo mwanya abanditsi n'abatambyi bakuru bashaka kumufata, kuko bamenye yuko ari bo yaciriyeho uwo mugani, ariko batinya rubanda.V %Uzagwira iryo buye wese azavunagurika, ariko uwo rizagwira rizamugiraifu.”)Arabitegereza arababwira ati “None se ibi byanditswe ni ibiki ngo
‘Ibuye abubatsi banze,
Ni ryo ryahindutse irikomeza imfuruka?’xiAzaza arimbure abo bahinzi,uruzabibu aruhe abandi.”
Abantu babyumvise baravuga bati “Biragatsindwa.”b=Bamwirukanamu ruzabibu, baramwica.
“Mbese nyir'uruzabibu nabimenya azabagenza ate?r]Ariko ba bahinzi bamubonye bajya inama bati ‘Uyu ni we mutware. Nimucyo tumwiceubutware bubeubwacu.’zm Nyir'uruzabibu aravuga ati ‘Noneho mbigenze nte? Reka ntumeumwana wanjye nkunda, ahari none we bazamwubaha.’I  Yongera gutuman'uwa gatatu, uwo baramukomeretsa, baramwirukana.Z- Yongera gutumaundi mugaragu na we baramukubita, baramuhemura agenda amāra masa.$A Igihe cyo gusarura imyaka gisohoye, atumaumugaragu kuri ba bahinzi ngo bamuhe ku mbuto z'imizabibu, ariko abahinzi baramukubita, baramwirukanaagendaubusa.w Atangira guciraabantu uyu muganiati “Harihoumuntu wateyeuruzabibu, asigamo abahinzi ajya mu kindi gihugu, atindayo.hIYesu arababwira ati “Nuko rero nanjye simbabwiraubutware buntera gukoraibyo ubwo ari bwo.”0~[Nuko bamusubizayuko batazi aho kwavuye.z}mKandi nituvugatuti ‘Kwavuye mu bantu’, abantu bose baraduteraamabuye kuko bemera ko Yohana yariumuhanuzi.”|wBiburanya mu mitima yabo bati “Nituvugatuti ‘Kwavuye mu ijuru’, aratubazaati ‘Ni iki cyababujijekumwemera?’J{ Kubatiza kwa Yohana kwavuye he? Ni mu ijuru cyangwa mu bantu?”?zyArabasubizaati “Nanjye reka mbabaze ijambo mumbwire.hyIBaramubwira bati “Tubwire. Ni butware ki buguteragukoraibi? Cyangwa se ni nde wabuguhaye?”x +Nuko ku munsi umwe muri iyo, yigishirizaga abantu mu rusengero avugaubutumwa bwiza, abatambyi bakuru n'abanditsi hamwe n'abakuru bajya aho ari.Rw0icyakora babura uko babikora kuko abantu bose bari bitaye ku magambo ye.vw/Nuko yigishiriza mu rusengero iminsi yose, ariko abatambyi bakuru n'abanditsi n'abakuru b'ubwo bwoko bashaka kumwica,u.arababwira ati “Handitswe ngo ‘Inzu yanjye izaba inzu yo gusengerwamo’, ariko mwebwe mwayihinduye isenga y'abambuzi.”>tw-Yinjira mu rusengero atangira kwirukanaabaguriragamo, s ,kandi bazagutsembana n'abana bawe batuye muri wowe. Ntibazagusigira ibuye rigeretse ku rindi, kukoutamenye igihe wagenderewe.”prY+Kuko iminsi izaza, ubwo abanzi bawe bazakubakahouruzitiro. Bazakugota, bazakurinda cyane impande zose,]q3*“Uyu munsi nawe, iyoumenya ibyaguhesha amahoro! Ariko noneho bihishwe amaso yawe./pY)Ageze hafi abonaumurwa arawuririra atiOo(Arabasubizaati “Ndababwira yuko aba bahoze, amabuye yarangurura.”dnA'Abafarisayo bari muri iryo teraniro baramubwira bati “Mwigisha, cyaha abigishwa bawe.”vme&“Hahirwa Umwami uje mu izina ry'Uwiteka,
Amahoro abe mu ijuru,
N'icyubahiro kibe ahasumba hose.”7lg%Yenda kugeramu ibanga rw'umusoziwa Elayono, iteraniro rinini ry'abigishwa be bose batangira kunezerwa, no guhimbarisha Imana ijwi rirenga ku bw'ibitangaza babonye byose bati/kY$Akigenda basasa imyenda yabo mu nzira.Ej#Bakizanira Yesu, bagitegurahoimyenda yabo bacyicazaho Yesu.7ii"Barabasubizabati “Databuja ni weugishaka.”]h3!Bakizitura icyana cy'indogobe, ba nyiracyo barababaza bati “Murakizituriraiki?”9gm Izo ntumwa ziragenda zibisanga nk'uko yazibwiye.wfgKandi nihagiraumuntuubabaza ati ‘Murakizituriraiki?’Mumubwire mutya muti ‘Databuja ni weugishaka.’”e)“Mujye mu kirorero kiri imbere yanyu, nimwinjiramo muri buboneicyana cy'indogobe kiziritse, kitigeze guhekaumuntu. Nuko mukiziture mukizane.kdOAgeze bugufibw'i Betifage n'i Betaniya ku musoziwitwa Elayono, atuma babiri bo mu bigishwa be atiIti “Databuja, ndashaka guhumuka.”ND(Yesu arahagarara, ategeka ko bayimuzanira. Igeze bugufiarayibaza atiiCK'Abagiye imbere barayicyaha ngo iceceke, ariko irushaho gutakaiti “Mwene Dawidi, mbabarira.”>Bw&Irataka cyane iti “Yesu mwene Dawidi, mbabarira.”:Ao%Barayibwira bati “Ni Yesu w'i Nazaretiuhita.”9@m$yumvise abantu benshi bahita ibaza ibyo ari byo.V?%#Nuko yenda kugerai Yeriko, impumyi yari yicaye iruhande rw'inzira isabiriza,l>Q"Ariko ntibagira icyo bamenya muri ibyo, kuko ayo magambo bari bayahishwe, ntibamenya ibyo babwiwe.Y=+!kandi nibamara kumukubitaimikoba bazamwica, maze ku munsi wa gatatu azazuka.”Y<+ Azagambanirwa mu bapagani, azashinyagurirwa, bazamukozaisoni bamucireamacandwe,&;EYesu yihererana n'abo cumi na babiri arababwira ati “Dore turazamuka tujye i Yerusalemu, kandi ibyanditswe n'abahanuzi byose bizasohora ku Mwana w'umuntu.c:?utazongerwa ibirutahocyane muri iki gihe, no mu gihe kizaza agahabwaubugingo buhoraho.”"9=Arababwira ati “Ndababwiraukuriyuko ari nta muntu wasize inzu ye cyangwaumugore, cyangwa bene se cyangwa ababyeyi cyangwa abana ku bw'ubwami bw'Imana,P8Petero aramubwira ati “Dore twebwe twasize ibyacu turagukurikira.”G7Arabasubizaati “Ibidashobokera abantu bishobokera Imana.”J6 Ababyumvise bati “Ubwo bimeze bityo ni ndeushobora gukizwa?”{5oNdetse icyoroshye ni uko ingamiya yanyura mu zuru ry'urushinge, kurutakoumutunzi yakwinjira mu bwami bw'Imana.”d4AYesu amwitegereje aramubwira ati “Erega biraruhijeko abatunzi binjira mu bwami bw'Imana!B3Abyumvise agira agahinda kenshi, kuko yariumutunzi cyane.21Yesu abyumvise aramubwira ati “Nonehoushigaje kimwe: ibyoufitebyoseubigure uhe abakene, ni bwouzagiraubutunzi mu ijuru,uhereko uzeunkurikire.”N1Aramubwira ati “Ayo yose narayitondeye mpereye mu buto bwanjye.”m0SUzi amategeko ngo ‘Ntugasambane, ntukice, ntukibe, ntukabeshyere abandi, wubaheso na nyoko.’”\/1Yesu na we aramusubizaati “Unyitira iki mwiza? Nta mwiza keretse umwe, ni Imana.c.?Umutware aramubazaati “Mwigisha mwiza, nkore nte ngo mbone kuragwaubugingo buhoraho?”_-7Ndababwiraukuriyukoutemeraubwami bw'Imana nk'umwana muto, atazabwinjiramo na hato.”|,qMaze Yesu arabahamagara ati “Murekeabana bato bansange, ntimubabuze kuko abameze batyoubwami bw'Imana ariubwabo.Z+-Nuko bamuzanira abana bato ngo abakoreho, ariko abigishwa babibonye barabacyaha..*UNdababwira yuko uwo muntu yamanutse ajya iwe, ari weutsindishirijwe kurutawa wundi, kukouwishyira hejuru azacishwa bugufi, arikouwicisha bugufiazashyirwa hejuru.”1)[ “Naho uwo mukoresha w'ikoro ahagarara kure, ntiyahangara no kūbura amaso ngo arebe mu ijuru, ahubwo yikubitamu gituza ati ‘Mana, mbabarira kuko ndiumunyabyaha.’d(A Mu minsi irindwi hose niyirizaubusakabiri, ntanga kimwe mu icumi mu byo nungutse byose.’<'q “Umufarisayo arahagarara, asengera mu mutimawe ati ‘Mana, ndagushimiye yuko ntameze nk'abandi b'abanyazi n'abakiranirwa n'abasambanyi, cyangwa ndetse n'uyu mukoresha w'ikoro.w&g Ati “Abantu babiri bazamutse bajya mu rusengero gusenga, umwe yari Umufarisayo undi, ariumukoresha w'ikoro.Y%+ Uyu muganiyawuciriye abiyiringiyeubwabo ko bakiranuka, bagahinyura abandi bose.p$YNdababwira yuko izazirengera vuba. Ariko Umwana w'umuntu naza, mbese azasanga kwizera kukirimu isi?”v#eUbwo bibaye bityo, Imana se yo ntizarengera intore zayo ziyitakira ku manywa na nijoro? Mbese yazirangarana?V"%Nuko Umwami Yesu arabaza ati “Ntimwumvise ibyoumucamanzaukiranirwa yavuze?f!Eariko kuko uyu mupfakazi anduhijendamurengera, ngo adahora aza iminsi yose akandushya.’”i KAmara iminsi atemera, ariko aho ageze aribwira ati ‘Nubwo ntubahaImana kandi sinite ku bantu,gGMuri uwo muduguduharimoumupfakazi, aramusanga aramubwira ati ‘Ndengera ku mwanzi wanjye.’L“Harihoumucamanza mu muduguduumwe,utubahaImana ntiyite ku bantu.\ 3Abaciraumuganiwo kubigisha ko bakwiriye gusenga iteka ntibarambirwe. Arababwira atiy%Baramubazabati “Databuja, bizabera he?”
Arababwira ati “Aho intumbi iri hose, ni ho inkongoro ziteranira.”I $Ababiri bazaba bari mu murima, umwe azajyanwa undi asigare.]”L#Abagore babiri bazaba basera hamwe, umwe azajyanwa undi asigare. [pY"Ndababwira yuko muri iryo joro, ababiri bazaba baryamye ku buriribumwe, umwe azajyanwa undi agasigara.a;!Ushaka kurengeraubugingo bwe wese azabubura, arikouzaburaubugingo bwe wese azaburokora.1 Mwibuke muka Loti. “Uwo munsiuzabahejuru y'inzu, ibintu bye bikaba biri mu nzu, ye kuzamanuka kubikuramo, n'uri mu mirima ni uko ntazasubirainyuma.?yNi na ko bizameraumunsi Umwana w'umuntu azabonekeraho.eCmazeumunsi Loti yavuye i Sodomu,umuriron'amazuku biva mu ijuru biragwa, birabarimbura bose.r]No mu minsi ya Loti na yo byari bimeze bityo: bararyaga, baranywaga, baraguraga, barabibaga, barubakaga,bararyaga, baranywaga, bararongoraga, barashyingiraga, bagezaumunsi Nowa yinjiriye mu nkuge,umwuzureurazaurabarimbura bose.\1Kandi uko byari biri mu minsi ya Nowa, ni ko bizaba no mu minsi y'Umwana w'umuntu:SAriko akwiriye kubanza kubabazwauburyo bwinshi, no kwangwa n'ab'iki gihe.}Nk'ukoumurabyourabiriza mu ruhande rumwe rw'ijuru,ukarabagiranira mu rundi, uko ni ko Umwana w'umuntu azaba ku munsi we.xiKandi bazababwira bati ‘Dore nguriya’, cyangwa bati ‘Dore nguyu.’Ntimuzajyeyo kandi ntimuzabakurikire. wAbwira abigishwa be ati “Hazabaho igihe muzifuza kubonaumunsi umwe mu minsi y'Umwana w'umuntu, ariko ntimuzawubona.} skandi ntibazavuga bati ‘Dore ngubu’, cyangwa bati ‘Nguburiya’, kukoubwami bw'Imana buri hagati muri mwe.” yAbafarisayo baramubazabati “Ubwami bw'Imana buzazaryari?”Arabasubizaati “Ubwami bw'Imana ntibuzazaku mugaragaro,Q Kandi aramubwira ati “Byuka wigendere, kwizera kwawe kuragukijije.”K Nta bandi bagarutse guhimbaza Imana, keretse uyu munyamahanga?”NYesu aramubazaati “Ntimwakize muri icumi? Ba bandi cyenda bari he?Oyikubitaimbere y'ibirenge bye aramushima, kandi uwo yari Umusamariya.J Umwe muri bo abonye akize agaruka ahimbaza Imana n'ijwi rirenga,X)Ababonye arababwira ati “Nimugende mwiyerekeumutambyi.”Bakigenda barakira.<s barataka cyane bati “Mutware Yesu, tubabarire.”J  Akigera mu kirorero asanganirwa n'ababembe cumi, bahagarara kureY+ Nuko bari mu nzira bajya i Yerusalemu, anyura hagati y'i Samariya n'i Galilaya.5 Nuko namwe nimumaragukoraibyo mwategetswe byose mujye muvugamuti ‘Turi abagaragu batagiraumumaro, kuko twashohoje gusa ibyo twabwiwe gukora.’”?y Mbese yashima uwo mugaragu kuko yakoze ibyo ategetswe?7Ahubwo ntiyamubwira ati ‘Banzauntunganirize ibyokurya byanjye,ukenyereumpereze kugezaubwo ndangiza kurya no kunywa, maze hanyuma naweubonekurya’?~)“Ariko ni nde muri mweufiteumugaraguumuhingira cyangwaumuragirira intama, wamubwira akiva ku murimoati ‘Igira hano vuba wicareufungure?’ }Umwami ati “Mwagira kwizera kungana n'akabuto ka sinapi, mwabwira uyu mukuyumuti ‘Randukauterwe mu nyanja’, na wo wabumvira.I| Maze intumwa zibwira Umwami Yesu ziti “Twongerere kwizera.”n{UKandi nakugirira nabi ku munsi umwe, akaguhindukirira karindwi ati ‘Ndihannye’,uzamubabarire.”MzMwirinde!
“Mwene so nakora nabiumucyahe, niyihanaumubabarire.vyeIbyamuberabyiza ni uko yahambirwaurusyo mu ijosi akarohwa mu nyanja, biruta ko yagusha umwe muri aba batoya.bx ?Nuko abwira abigishwa be ati “Nta cyabuza ibisitaza kuza, arikoubizana azabona ishyano._w7Aramubwira ati ‘Nibatumvira Mose n'abahanuzi, ntibakwemera nahoumuntu yazuka.’”[v/Na we ati ‘Oya sogokuru Aburahamu, ahubwo nihagirauzukaakabasanga bazīhana.’Ou“Aburahamu aramubwira ati ‘Bafite Mose n'abahanuzi, babumvire.’etCkuko mfite bene data batanu, ababurirengo na bo batazaza aha hantu ho kubabarizwa cyane.’KsNa we ati ‘Ndakwinginze sogokuru ngo niburaumwohereze kwa data,“Agiturukakure, se aramubonaaramubabarira, arirukanka aramuhobera, aramusoma.JK ntibinkwiriye kwitwaumwana wawe, mpaka mbe nk'umugaragu wawe.’]J3Reka mpagurukenjye kwa data mubwire nti: Data, nacumuyeku Yo mu ijuru no maso yawe, INuko yisubiyemo aribwira ati ‘Abagaragu ba data ni benshi kandi bahazwa n'imitsima bakayisigaza, naho jye inzara intsinze hano.KHYifuza guhazwa n'ibyo izo ngurubezaryaga, ariko ntihagiraubimuha.dGAAragenda ahakwa ku muntu wo muri icyo gihugu, amwohereza mu gikingi cye kuragira ingurube.OFAbimaze byose inzara nyinshi itera muri icyo gihugu, atangira gukena.E Iminsi mike ishizeumuhererezi ateranya ibintu bye byose, aragenda ajya mu gihugu cya kure, yayisha ibintu byeubugoryi bwe.iDK Umuhererezi abwira se ati ‘Data, mpaumugabane w'ibintuunkwiriye.’Nuko agabanya amatungo ye.HC  Kandi arababwira ati “Harihoumuntu wariufiteabahungu babiri.{Bo Ndababwira yuko ari ko habaumunezero mwinshi imbere y'abamarayika b'Imana, bishimiraumunyabyaha umwe wihannye.”yAk Iyo akibonye ahamagara incuti ze n'abaturanyi be akababwira ati ‘Twishimane kuko mbonye igice nari nabuze.’@3“Cyangwaumugorewaba afite ibice cumi by'ifeza, yaburamokimwe ntiyakongeza itabaza, agakuburamu nzu, akagiraumwete wo gushaka kugezaaho akibonera??!Ndababwira yuko mu ijuru bazishimira batyoumunyabyaha umwe wihannye, kumurutisha abakiranuka mirongourwenda n'icyenda badakwiriye kwihana.>yagera mu rugo agahamagara incuti ze n'abaturanyi be akababwira ati ‘Twishimane kuko mbonye intama yanjye yari yazimiye.’3=aIyo ayibonye ayiterera ku bitugu yishimye,2<]“Ni nde muri mwe waba afite intama ijana akazimiza imwe muri zo, ntasige izindi mirongourwenda n'icyenda mu gasozi, akajya gushaka iyazimiye kugezaaho ari buyibonere?;7Abacira uyu muganiatip:YAbafarisayo n'abanditsi barabyivovotera bati “Uyu yiyegereza abanyabyaha, kandi agasangira na bo.”M9 Nuko abakoresha b'ikoro bose n'abanyabyaha baramwegera ngo bamwumve.j8M#Nta n'ubwoukwiriyeumurimahabe n'icukiro, bapfa kuwujugunya hanze. Ufite amatwi yumva niyumve.”E7"“Umunyu ni mwiza, arikoumunyu iyoukayutseuryoshywa n'iki?i6K!Nuko rero namwe,umuntu wese muri mweudasiga ibyo afite byose, ntashobora kubaumwigishwa wanjye. 5~~m~}}l} ||#{{c{'z|zyy3xxwuvvv'uuuttWsssrrHqqppbooo$nngmmblllBkkk=jjjKiiiThh]gggSffDfee4ddcc|cGbbb2aaa&``y__f_ ^^+]]^] \\*[[2ZZZ@YYgYXXRWWzWVVCUUWUTTeSSSRRRCQQoPPPcOOONqNGNMMqLL0KK,JJeIImI HHSGG}G"FF&EELDDD,CCDBBB}AA|A@@~???Y?>>~>M===]=%<<<';;;F::P99o9877766@655A44433@22+111K10o//s/ ..&--2,,H++R**))t)!((u''s'&h%%:$$i###3"""(!!t! Hg]1 `HD7(FHX]  { t { 2 *{rVhI"Yesu arababwira ati “Ibyokurya byanjye niugukoraibyouwantumye ashaka, no kurangizaumurimowe.N!Abigishwa be barabazanya bati “Mbese hariuwamuzaniye ibyokurya?”5e Arababwira ati “Mfite ibyokurya mutazi.”U#Batarahagera abigishwa be baramwinginga bati “Mwigisha, akiraufungure.”*OBava mu mudugudungo baze aho ari.X )“Nimuze murebeumuntuumbwiye ibyo nakoze byose, murebeahari ko ari Kristo!”W 'Nuko uwo mugoreasiga ikibindi cye, aragenda ajya mu muduguduabwira abantu ati) KUwo mwanya abigishwa be baraza batangazwa n'uko avuganan'uwo mugore, ariko ntihagiraumubazaati “Urashaka iki?”Cyangwa ati “Ni iki gitumyeuvuganana we?”3 aYesu aramubwira ati “Ni jye tuvugana.”t aUmugorearamubwira ati “Nzi yuko Mesiya azaza, ari we witwa Kristo, kandi ubwo azaza azatubwira byose.”U#Imana ni Umwuka, n'abayisenga bakwiriye kuyisengera mu Mwuka no mu kuri.”)Ariko igihe kiraje ndetse kirasohoye, ubwo abasenga by'ukuribasengera Data mu Mwuka no mu kuri, kuko Data ashaka ko bene abo ari bo bamusenga.hIDore mwebweho musenga icyo mutazi, ariko twebwe dusenga ibyo tuzi kuko agakiza kava mu Bayuda.}Yesu aramusubizaati“Mugore, nyizera. Igihe kizaza, ubwo bazaba batagisengera Data kuri uyu musozicyangwa i Yerusalemu.wgBa sogokuruzabacu basengeraga kuri uyu musozi, namwe mukagira ngo i Yerusalemu ni ho hakwiriye gusengerwa.”EUmugorearamubwira ati “Databuja, menye yuko uriumuhanuzi.W'kuko wariufiteabagabo batanu, n'uwoufiteubu siuwawe. Ibyo byoubivuzeukuri.”oWUmugorearamusubizaati “Nta mugabomfite.”
Yesu aramubwira ati “Uvuzeukuriyukoudafiteumugabo,OYesu aramubwira ati “Gendauhamagareumugabowawe mazeugaruke hano.”wUmugorearamubwira ati “Databuja, mpa kuri ayo mazi ntazagira inyota, kandi ntazagaruka kuvomahano kuko ari kure.” ~9arikounywaamazi nzamuha ntazagira inyota rwose iteka ryose, ahubwo amazi nzamuha azamuhindukiramo isoko y'amazi adudubizakugezamu bugingo buhoraho.”P} Yesu aramusubizaati “Umuntu weseunywaaya mazi azongera kugirainyota,|} Mbese yeurutasogokuruzaYakobo wadufukuriyeiri riba, kandi akaba yaranywaga amazi yaryo ubwe n'abana be n'amatungo ye?”|{q Undi ati “Databuja, koudafite icyouvomesha n'iriba rikaba ari rirerire, none se ayo mazi y'ubugingo wayakura he?z) Yesu aramusubizaati “Iyaba wari uzi impano y'Imana,ukamenya n'ugusabye amazi uwo ari we, nawe ubaumusabye na we akaguha amazi y'ubugingo.”y7 Umusamariyakazi aramusubizaati “Ko uri Umuyudankaba Umusamariyakazi,uransaba amazi ute?”Icyatumye abaza atyo ni uko Abayuda banenaga Abasamariya.Fx(kuko abigishwa be bari bagiye mu mudugudukuguraibyo kurya.)SwUmusamariyakazi aza kuvoma, Yesu aramubwira ati “Mpautuzitwo kunywa”,vkandi aho hari iriba rya Yakobo. Nuko Yesu ananijwe n'uko yagenze cyane apfa kwicara kuri iryo riba, hari nk'isaha esheshatu.kuONuko agera mu muduguduw'i Samariya witwa Sukara, bugufibw'igikingi Yakobo yahayeumwana we Yosefu,2t_yiyumvamo ko akwiriye kunyura i Samariya.9smni cyo cyatumye ava i Yudayaagasubirai Galilaya,Hr (icyakora Yesu ubwe si we wabatizaga, ahubwo ni abigishwa be),iq MNuko Umwami Yesu amenya yuko Abafarisayo bumvise ko yigisha kandi abatiza benshi, arusha Yohana,p$uwizera uwo Mwana aba abonyeubugingo buhoraho, arikoutumvira uwo Mwana ntazabonaubugingo, ahubwoumujinya w'Imanaugumakuri we.4oc#Se akunda Umwana we kandi yamweguriyebyose,Sn"Uwatumwe n'Imana avuga amagambo yayo, kuko Imana idatanga Umwuka imugeze.Em!Uwemera ibyo ahamya, aba yemeye n'uko n'Imana ari inyakuri.Zl- kandi ibyo yabonye n'ibyo yumvise ni byo ahamya, nyamara nta wemera ibyo ahamya.k!Uwavuye mu ijuru ni weusumba byose, naho uwo mu isi we ni uw'isi nyine, kandi n'ibyo avuga ni iby'isi. Uwavuye mu ijuru ni weusumba byose,EjUwo akwiriye gukuzwa, naho jye nkwiriye kwicisha bugufi.”"i=Uwoumugeniasanga ni we mukwe, kandiumuranga iyo ahagaze iruhande rw'umukwe amwumva anezezwa n'ijwi rye. None uwo munezero wanjye mwinshi cyaneurasohoye.dhANamwe murambere abagabo yuko navuze nti ‘Si jye Kristo, ahubwo natumwe kumubanziriza.’hgIYohana arabasubizaati “Nta cyoumuntu yashobora kwiha ubwe, keretse yagihawe kivuye mu ijuru.f1Basanga Yohana baramubwira bati “Mwigisha,uwarikumwe nawe hakurya ya Yorodani, uwo wahamyaga dore na we arabatiza, n'abantu bose baramusanga.”BeAbigishwa ba Yohana bajya impaka n'Umuyudaku byo kwiyeza.7dikuko Yohana yari atarashyirwa mu nzu y'imbohe.cwAriko Yohana we yabatirizaga muri Ayinoni bugufibw'i Salimu, kuko aho hari amazi menshi. Abantu barazaga bakabatizwa,kbOHanyuma y'ibyo Yesu ajyana n'abigishwa be mu gihugu cy'i Yudaya, atindanayo na bo abatiza abantu.`a9arikoukoraiby'ukurini we uza mu mucyo, ngo ibyo akora bigaragare ko byakorewe mu Mana.c`?kukoumuntu weseukoraibibi yangaumucyo, kandi ntaza mu mucyo ngo ibyo akora bitamenyekana,_Uko gucirwaho iteka ni uku: ni ukoumucyo waje mu isi, abantu bagakundaumwijima kuwurutishaumucyo babitewe n'uko ibyo bakora ari bibi,p^YUmwizera ntacirwaho iteka,utamwizera amaze kuricirwaho kuko atizeye izina ry'Umwana w'Imana w'ikinege.]Kuko Imana itatumye Umwana wayo mu isi guciraabari mu isi ho iteka, ahubwo yabikoreye kugirango abari mu isi bakizwe na we.\+Kuko Imana yakunze abari mu isi cyane, byatumye itanga Umwana wayo w'ikinege kugirangoumwizera wese atarimbuka, ahubwo ahabweubugingo buhoraho.B[kugirangoumwizera wese abone guhabwaubugingo buhoraho.”dZA“Kandi nk'uko Mose yamanitse inzoka mu butayu, ni ko Umwana w'umuntu akwiriye kumanikwa,hYI Ntawazamutse ngo ajye mu ijuru, keretse Umwana w'umuntu wavuye mu ijuru, akamanuka akaza hasi.PX Ubwo nababwiye iby'isi ntimwemere, nimbabwira iby'ijuru muzemera mute?yWk Niukuri, niukuri, ndakubwira yuko tuvugaibyo tuzi kandi duhamya ibyo twabonye, nyamara ntimwemera ibyo duhamya.PV Yesu aramusubizaati “Ukaba uriumwigisha w'Abisirayeli ntumenye ibyo!y Icyo ni cyo kimenyetso cya mbere Yesu yakoreye i Kana y'i Galilaya, yerekana icyubahiro cye, abigishwa be baramwizera.$=A aramubwira ati “Abandi bose babanza vino nziza, abantu bamara guhagabakabona kuzanaizitaryoshye, ariko wowe ho washyinguye inziza aba ari zouherutsa.”+<O Uwo musangwa mukuruasogongeye amazi ahindutse vino ntiyamenya aho iturutse, keretse ba bahereza badashye amazi ni bo bari babizi. Umusangwa mukuruahamagaraumukweW;'Arababwira ati “Nimudahenoneho mushyireumusangwa mukuru.”Barayamushyīra.S:Yesu arababwira ati “Mwuzuzeintango amazi.”Barazuzuzabageza ku ngara.&9EHariho intango esheshatu zaremwe mu mabuye, zashyiriweho kwiyeza nk'ukoumugenzo w'Abayuda wari uri, intango yose irimo incuro ebyiri cyangwa eshatu z'amazi.H8 Nyina abwira abahereza ati “Icyo ababwira cyose mugikore.”\71Yesu aramubwira ati “Mubyeyi, tubigendanyemo dute? Igihe cyanjye ntikiragera.”O6Nuko vino ishize, nyina wa Yesu aramubwira ati “Nta vino bafite.”>5wYesu bamutorana n'abigishwa be ngo batahe ubwo bukwe.d4 CKu munsi wa gatatu hacyujijweubukwe i Kana y'i Galilaya, kandi na nyina wa Yesu yari ahari.23 _3Kandi arongera aramubwira ati “Niukuri, niukuri, ndababwira yuko muzabona ijuru rikingutse, abamarayika b'Imana bazamuka bavuye ku Mwana w'umuntu, bakamumanukiraho.”y2 m2Yesu aramusubizaati “Mbese wijejwe n'uko nkubwiye yuko nakubonye uri munsi y'umutini? Uzabona ibiruta ibyo.”d1 C1Natanayeli aramusubizaati “Rabi, uri Umwana w'Imana koko. Ni wowe Mwami w'Abisirayeli.” 0  0Natanayeli aramubazaati “Wamenyeye he?”Yesu aramusubizaati “Filipo ataraguhamagara, ubwo wari munsi y'umutininakubonye.”j/ O/Yesu abona Natanayeli aza aho ari amuvugahoati “Dore Umwisirayeli nyakuri,udafiteuburiganya.”x. k.Natanayeli aramubazaati “Mbese i Nazareti hari icyiza cyahaturuka?”Filipo aramusubizaati “Ngwinourebe.”- 3-Filipo abona Natanayeli aramubwira ati “Uwo Mose yanditse mu mategeko, n'abahanuzi bakamwandika twamubonye. Ni Yesu mwene Yosefu w'i Nazareti.”O, ,Filipo uwo yari uw'i Betsayida,umuduguduw'iwabo wa Andereya na Petero._+ 9+Bukeyebwaho Yesu ashaka kujya i Galilaya. Abona Filipo aramubwira ati “Nkurikira.”~* w*Amuzanira Yesu, na we aramwitegereza aramubwira ati “Uri Simoni mwene Yona,uzitwa Kefa.”(Risobanurwa ngo: ibuye).d) C)Abanza kubonamwene se Simoni aramubwira ati “Twabonye Mesiya”(risobanurwa ngo: Kristo).h( K(Andereya mwene se wa Simoni Petero, yari umwe muri abo babiri bumvise Yohana bagakurikira Yesu. ' 'Arababwira ati “Nimuze murahabona.”Barajyana babona aho acumbitse. Hari nk'isaha cumi, baherako bamarana na weumwanya burīra.& #&Yesu arahindukiraabona bamukurikiye arababaza ati “Murashaka iki?”Baramusubizabati “Rabi, (risobanurwa ngo: Mwigisha)ucumbitse he?”?% {%Abo bigishwa bombi bumvise avuze atyo, bakurikira Yesu.P$ $Yitegereza Yesu agenda aravuga ati “Nguyu Umwana w'intama w'Imana.”I#  #Bukeyebw'aho, Yohana yongera guhagararana n'abigishwa be babiri.;" s"Nanjye mbibonye, mpamya yuko ari Umwana w'Imana.”&! G!Icyakora sinari muzi, keretse yuko Iyantumye kubatirisha amazi yambwiye iti ‘Uwouzabona Umwuka amanukiraakagwa kuri we, uwo ni weubatirisha Umwuka Wera’.f  G Kandi Yohana arahamya ati “Nabonye Umwuka amanuka ava mu ijuru asa n'inuma, atinda kuri we.l SIcyakora sinari muzi, ariko kugirango yerekwe Abisirayeli, ni cyo cyatumye nza mbatirisha amazi.”e EUyu ni we navuze nti ‘Nyuma yanjye hazazaumugaboundutaubukuru, kuko yahozeho ntarabaho.’x kBukeyebw'aho abona Yesu aza aho ari aravuga ati “Nguyu Umwana w'intama w'Imana,ukurahoibyaha by'abari mu isi.P Ibyo byabereye i Betaniya hakurya ya Yorodani, aho Yohana yabatirizaga.T #uwo ni weunsimbura kandi ntibinkwiriye gupfunduraudushumi tw'inkweto ze.”b ?Yohana arabasubizaati “Jye ndabatirisha amazi, ariko muri mwe hahagaze uwo mutaramenya,j ONuko baramubazabati “Noneubatiriza iki, koutariKristo, ntube na Eliya, ntube na wa muhanuzi?”' KAbari batumwe bari Abafarisayo.{ qAti “Ndi ijwi ry'urangururiramu butayungo ‘Nimugorore inzira y'Uwiteka’, nk'ukoumuhanuzi Yesaya yabivuze.”V 'Baramubazabati “None se uri nde ngo dusubizeabadutumye? Wowe wiyita nde?” Nuko baramubazabati “Tubwire, uri Eliya?”
Na we ati “Sindi we.”
Bati “Uri wa muhanuzi?”
Arabasubizaati “Oya.”K Nuko ntiyabahishaukuri, ahubwo araberuriraati “Si jye Kristo.”  Ibi ni byo Yohana yahamije, ubwo Abayuda bamutumagaho abatambyi n'Abalewi, bavanywe i Yerusalemu no kumubazabati “Uri nde?” {Uhereye kera kose nta muntu wigeze kubonaImana, ahubwo Umwana w'ikinege uri mu gituza cya Se, ni we wayimenyekanishije.Z /kuko amategeko yatanzwe na Mose, arikoubuntu n'ukuribyo byazanywe na Yesu Kristo.R Kandi ibimwuzuyeakaba ari byo twahaweho twese, niubuntu bukurikiraubundi, Yohana yahamije iby'uwo avuga yeruye ati “Uwo ni we navuze nti ‘Uzaza hanyuma ni weunduta, kuko yahozeho ntarabaho.’”w iJambo uwo yabayeumuntu abana natwe (tubonaubwiza bwe busa n'ubw'Umwana w'ikinege wa Se), yuzuyeubuntu n'ukuri.w  i Abo ntibabyawe n'amaraso cyangwa n'ubushake bw'umubiri, cyangwa n'ubushake bw'umugabo, ahubwo babyawe n'Imana.`  ; Icyakora abamwemeye bose bakizera izina rye, yabahayeubushobozi bwo kuba abana b'Imana.,  U Yaje mu bye, ariko abe ntibamwemera.I    Yari mu isi ndetse ni we wayiremye, nyamara ab'isi ntibamumenya.k  Q Uwo Mucyo ni we Mucyo nyakuri, kandi ubwo ni bwo yatangiraga kuza mu isi ngo amurikireumuntu wese.D Icyakora uwo si we uwo Mucyo, ahubwo ni we wahamije ibyawo.C Uwo yazanywe no guhamya iby'Umucyo, ngo atume bose bizera.4 eHarihoumuntu watumwe n'Imana witwaga Yohana.= wUwo Mucyouviramu mwijima, arikoumwijima ntiwawumenya.J Muri we harimoubugingo, kandi ubwo bugingo bwari Umucyo w'abantu.] 5Ibintu byose ni we wabiremye, ndetse mu byaremwe byose nta na kimwe kitaremwe na we.- WUwo yahoranye n'Imana mbere na mbere.X -Mbere na mbere hariho Jambo; Jambo uwo yahoranye n'Imana kandi Jambo yari Imana.1]5baguma mu rusengero iteka bashima Imana.F4Na bo baramuramya, basubirana i Yerusalemuumunezero mwinshi,>~w3Akibahaumugisha atandukanywa na bo, ajyanwa mu ijuru.T}!2Abajyana hanze, abageza i Betaniya arambura amaboko hejuru, abahaumugisha.|1Kandi dore ngiye kuboherereza ibyo Data yasezeranye, ariko mugumemu murwa kugezaubwo muzambikwa imbaraga zivuye mu ijuru.”{70Ni mwe bagabo b'ibyo.yzk/kandi ko kwihana no kubabarirwa ibyaha bikwiriye kubwirwa amahanga yose mu izina rye, bahereye kuri Yerusalemu.[y/.ati “Ni ko byanditswe ko Kristo akwiriye kubabazwa no kuzukaku munsi wa gatatu,>xw-Maze abunguraubwenge ngo basobanukirwe n'ibyanditswe,:wm,Maze arababwira ati “Aya ni amagambo nababwiraga nkiri kumwe namwe, yuko ibyanditswe kuri jye byose mu mategeko ya Mose, no mu byahanuwe no muri Zaburi bikwiriye gusohora.”*vO+aracyākira akirīra imbere yabo.$uC*Bamuha igice cy'ifi yokeje,mtS)Nuko ibinezaneza bikibabujijekubyemera, bagitangara arababaza ati “Hari icyo kurya mufitehano?”8sk(Avuze ibyo abereka ibiganza bye n'ibirenge bye.'rG'Nimurebeibiganza byanjye n'ibirenge byanjye, mumenye ko ari jyeubwanjye. Ndetse nimunkoreho murebe, kukoumuzimuatagiraumubirin'amagufwa nk'ibyo mundebana.”kqO&Arababwira ati “Ikibahagaritse imitima ni iki, kandi ni iki gitumye mwiburanya mu mitima yanyu?Kp%Maze barikanga, bagiraubwoba bwinshi bagira ngo niumuzimubabonye.^o5$Bakivuga ibyo, Yesu ahagarara hagati yabo arababwira ati “Amahoro abe muri mwe.”{no#Nuko ba bandi babiri na bo babatekerereza ibyabereye mu nzira, n'uburyo bamumenyeshejwe n'uko amanyaguyeumutsima.Wm'"bumva bavuga bati “NiukuriUmwami Yesu yazutse, ndetse yabonekeye Simoni.”hlI!Uwo mwanya barahagurukabasubirai Yerusalemu, basanga abo cumi n'umwe bateranye hamwe n'abandi, k Baravuganabati “Yewe, ntiwibukaukuntu imitima yacu yari ikeye, ubwo yavuganaga natwe turi mu nzira adusobanuriraibyanditswe!”Wj'Amaso yabo arahumukabaramumenya, maze aburiraimbere yabo ntibongera kumubona.Zi-Yicaye ngo asangire na bo, yendaumutsima arawushimira, arawumanyagura arawubaha.thaBaramuhatabati “Se waretse tukagumanakuko bwije kandiumunsiukabaukuze?”Nuko arinjira ngo agumanena bo.Hg Bageze bugufibw'ikirorero bajyagamo, agira nk'ushaka kugicaho.ifKAtangirira kuri Mose no ku bahanuzi bose, abasobanuriramu byanditswe byose ibyanditswe kuri we.]e3None se Kristo ntiyari akwiriye kubabazwa atyo, ngo abone kwinjira mu bwiza bwe?”jdMArababwira ati “Mwa bapfu mwe, imitima yanyu itinze cyane kwizera ibyo abahanuzi bavuze byose.cKandi bamwe mu bari bari kumwe na twe bagiye ku gituro basanga ari ko biri, uko abagore batubwiye, ariko we ntibamubona.”pbYntibasangamo intumbi ye. Nuko baraza batubwira ko babonekewe n'abamarayika, bakababwira ko ari muzima.OaNone abagore bo muri twe badutangaje, kuko bazindutse bajya ku gituro`kandi twiringiraga yuko ari weuzacungura Abisirayeli. Uretse ibyo, dore uyu munsi ni uwa gatatuuhereye aho ibyo byabereye.w_gkandi twavuganagauburyo abatambyi bakuru n'abatware bacu, bamutanze ngo acirweurubanza rwo gupfa bakamubamba,)^KArababaza ati “Ni ibiki?”
Bati “Ni ibya Yesu w'i Nazareti, wariumuhanuziukomeye mu byo yakoraga n'ibyo yavugagaimbere y'Imana n'imbere y'abantu bose,]Umwe muri bo witwaga Kilewopa aramusubizaati “Mbese ni wowe wenyine mu bashyitsi b'i Yerusalemu,utaziibyahabaye muri iyi minsi?”\\1Arababaza ati “Muragenda mubazanya ibiki?”
Bahagarara bagaragajeumubabaro.3[aAriko amaso yabo arabuzwa ngo batamumenya.;ZqBakiganira babazanya, Yesu arabegera ajyana na bo,&YGNuko baganira ibyabaye byose. X  Nuko uwo munsi babiri muri bo bajyaga mu kirorero cyitwa Emawusi. (Kuva i Yerusalemu kugerayo ni nka sitadiyo mirongo itandatu.)W# Maze Petero arahagurukayirukanka ajya ku gituro, arunamaarungurukamo, abona imyenda y'ibitare iri yonyine. Asubiraiwe atangazwa n'ibyabaye.9Vm Ariko ayo magambo ababera nk'impuha ntibayemera.U Abo ni Mariya Magadalena na Yowana, na Mariya nyina wa Yakobo, n'abandi bagore bari hamwe na bo babwira intumwa ibyo babonye.^T5 Bava ku gituro basubirayo, ibyo byose babibwira abigishwa cumi n'umwe n'abandi bose.S3Bibuka amagambo ye.R‘Umwana w'umuntu akwiriye kugambanirwa ngo afatwe n'amaboko y'abanyabyaha, abambwe maze azazuke ku munsi wa gatatu.’”VQ%Ntari hano ahubwo yazutse. Mwibuke ibyo yavuganye namwe akiri i Galilaya ativPeAbagore baratinya bubikaamaso, nuko abo bagabo barababaza bati “Ni iki gitumye mushakiraumuzimamu bapfuye?\O1Bakiguye mu kantu, abagabo babiri bahagarara aho bari bambaye imyenda irabagirana.6Ngbinjiramo ntibasangamo intumbi y'Umwami Yesu.5MeBabona igitare kibirinduye kivuye ku gituro,kL QKu wa mbere w'iminsi irindwi, kare mu musekebajya ku gituro bajyanye bya bihumuraneza batunganije.sK_8basubirayo batunganya ibihumuraneza n'imibavu.
Kandi ku munsi w'isabato bararuhukank'uko byategetswe.eJC7Nuko abagore bavanye na Yesu i Galilaya bamukurikiye, babona imva n'intumbi ye uko ihambwe,=Iu6Hāri ku munsi wo Kwitegura, isabato yenda gusohora.uHc5Arayibambūra ayizingira mu mwenda w'igitare, ayihamba mu mva yakorogoshowe mu rutare, itarahambwamoumuntu.4Gc4Nuko ajya kwa Pilato asaba intumbi ya Yesu.F}3Uwo ntiyafatanije n'inama zabo n'ibyo bakoze, yari Umunyarimataya,umuduguduw'Abayuda, na we yategerezagaubwami bw'Imana.aE;2Umuntu witwaga Yosefu, yariumujyanama wo mu Bayuda, w'umunyangeso nziza kandiukiranuka.UD#1N'incuti ze zose n'abagore bavanye i Galilaya, bari bahagaze kure babireba.gCG0Inteko z'abantu bari bateraniye aho kurebēra, babonye ibibaye basubirayo bīkubitamu bituza.oBW/Nukoumutware w'abasirikare abonye ibibaye ahimbaza Imana ati “Niukuriuyu muntu yariumukiranutsi.”}As.Yesu avuga ijwi rirenga ati “Data, mu maboko yawe ni ho nshyizeubugingo bwanjye.”Amaze kuvugaatyoumwukaurahera.S@-izuba ntiryava,umwendaukingiriza Ahera cyane h'urusengeroutabukamokabiri.`?9,Nuko isaha zibaye nk'esheshatu, hazaubwirakabiri mu gihugu cyose kugezaku isaa cyenda,X>)+Aramusubizaati “Ndakubwiraukuri, yuko uyu munsi turi bubanemuri Paradiso.”Q=*Nuko abwira Yesu ati “Mwami,uzanyibuke ubwouzazira mu bwami bwawe.”e<C)Twebweho duhoweukuri, tukabatwituwe ibihwanye n'ibyo twakoze, ariko uyu nta kibi yakoze.”l;Q(Ariko uwa kabiri amusubizaamucyaha ati “No kūbaha Imana ntuyubaha, uri mu rubanza rumwe n'urwe?d:A'Umwe muri abo bagome babambwe aramutukaati “Si wowe Kristo? Ngaho ikize natweudukize.”O9&Hejuru ye hariurwandiko rwanditswe ngo “UYU NI UMWAMI W'ABAYUDA.”38a%bati “Niba uriumwami w'Abayuda ikize.”R7$Abasirikare na bo baramushinyagurira, bamwegereye bamuha inzoga isharira63#Abantu barahagarara bareba. Abatware na bo baramukobacyane bati “Yakijije abandi, ngaho na we niyikize niba ari we Kristo watoranijwe n'Imana.”q5["Yesu aravuga ati “Data,ubababarire kuko batazi icyo bakora.”
Bagabana imyenda ye barayifindira.f4E!Nuko bageze ahitwa i Nyabihanga, bamubambanaho n'abo bagome, umwe iburyo bwe n'undi ibumoso.Q3 Kandi bajyana n'abandi babiri bari inkozi z'ibibi, ngo babīcane na we.V2%Mbese ubwo bagenje batya igiti kikiri kibisi, nikimara kuma bizacura iki?”o1WNi bwo bazatangira kubwira imisozi bati ‘Nimutugwire’, babwire n'udusozibati ‘Nimudutwikire.’e0Ckuko iminsi izaza bazavuga bati ‘Hahirwa ingumba n'inda zitabyaye, n'amabere atonkeje.’r/]Yesu arabakebuka arababwira ati “Bakobwa b'i Yerusalemu, ntimundirire, ahubwo mwiririre n'abana banyu,X.)Abantu benshi baramukurikira, barimo n'abagore bikubitamu bituza bamuborogera. - Baramujyana, batangīraumuntu witwaga Simoni w'Umunyakurenewaturukagaimusozi, bamukoreraumusaraba ngo awikorere akurikiye Yesu.,yabohorauwashyizwe mu nzu y'imbohe bamuhoraubugomen'ubwicanyi, uwo bashakaga, maze atanga Yesu ngo bamugireuko bashaka.<+sNuko Pilato acaurubanza ngo icyo bashaka bagihabwe:i*KAriko baramukoranira basakuza n'amajwi arenga, bamuhatako Yesu abambwa, amajwi yabo aramuganza. ) Ababaza ubwa gatatu ati “Kuki? Uyu yakoze cyaha ki? Simubonyeho icyaha cyo kumwicisha. Nuko nimara kumukubita, ndamubohora.”9(mAriko bo barasakuza bati “Mubambe! Mubambe!”<'sPilato yongera kuvuganana bo, ashaka kubohora Yesu.Y&+Uwo bari bamushyize mu nzu y'imbohe, bamuhoraubugomen'ubwicanyi bwari mu murwa.Q%Ariko bose basakurizaicyarimwe bati “Kurahouyu,utubohorere Baraba.”_$7Ibyo yabivugiye kuko yabaga akwiriye kubabohorera imbohe imwe, mu minsi mikuru yose.]1#]Nuko nimara kumukubita, ndamubohora.”[r"]Ndetse Herode na we nta cyo yabonye kuko yamutugaruriye, kandi dore nta cyo yakoze gikwiriye kumwicisha.'!Garababwira ati “Mwanzaniye uyu muntu ngo yagandishije abantu, none doreubwanjye namubarije imbere yanyu, nyamara nta cyaha mbonye kuri we mu byo mwamureze.D  Pilato ateranya abatambyi bakuru n'abatware n'abantu bose,J  Herode na Pilato baherako buzurauwo munsi, kuko mbere banganaga.xi Herode n'abasirikare be baramunegura, baramushinyagurira, maze bamwambikaumwendaubengerana bamugaruriraPilato.L Abatambyi bakuru n'abanditsi barahagarara, bakomeza kumuregacyane.@{ Amubazaamagambo menshi, ariko ntiyagira icyo amusubiza.Herode abonye Yesu aranezerwa cyane, kukouhereye kera yashakaga kumubona, kuko yumvaga inkuru ze kandi yifuzagakubonaikimenyetso yakora.taAmenye ko ari uwo mu gihugu cya Herode, amwohereza kwa Herode kuko na we yari i Yerusalemu muri iyo minsi.6gPilato abyumvise abaza ko ari Umunyagalilaya.jMNa bo barashega bati “Agomesha abantu, yigisha i Yudayahoseuhereye i Galilayaukageza n'ino.”^5Pilato abwira abatambyi bakuru na rubanda ati “Nta cyaha mbonye kuri uyu muntu.”b=Pilato aramubazaati “Ni wowe mwami w'Abayuda?”
Aramusubizaati “Wakabimenye.” Batangira kumuregabati “Uyu twamubonye agandishaubwoko bwacu, ababuza guha Kayisariumusoro, avuga kandi ko ari Kristo Umwami.”. YBose barahagurukabamujyana kwa Pilato.X)GNa bo bati “Turacyashakira iki abagabo, ko twumviseubwacu abyivugiyeubwe?”eCFBose bati “Noneho uri Umwana w'Imana?”
Arabasubizaati “Mwakabimenye ko ndi we.”[/EArikouhereye none, Umwana w'umuntu azaba yicaye iburyo bw'ubushobozi bw'Imana.”%EDnaho nababaza ntimwansubiza.fEC“Niba uri Kristo, tubwire.”
Arababwira ati “Nubwo nababwira ntimwabyemera na hato,}BNuko iryo joro rikeye abakuru b'ubwo bwoko baraterana, ari bo batambyi bakuru n'abanditsi, bamujyana mu rukikorwabo bati- UABamubwira n'ibindi byinshi bamutuka.I  @bamupfuka mu maso baramubazabati “Hanura, ni ndeugukubise?”E ?Abagabo bari bafashe Yesu baramushinyagurira, baramukubita,, S>Arasohoka ajya hanze ararira cyane." ==Umwami Yesu arakebuka yitegereza Petero, nuko Petero yibuka amagambo Umwami yari yamubwiye ati “Uyu munsi inkoko itarabika, uri bunyihakane gatatu.”r]Akibivuga, muri ako kanya inkoko irabika.  ;Hashizeumwanya nk'isaha imwe, undi amuhamiriza abikomeje cyane ati “Niukurin'uyu yari kumwe na we, kuko ari Umunyagalilaya.”:Hashizeumwanya muto, undi aramubonaaramubwira ati “Nawe uri uwo muri bo.”
Petero ati “Wa muntu we, si ndiuwabo.”.W9Arabihakana ati “Mugore, simuzi.”fE8Umuja amubonye yicaye ahabona aramwitegereza aravuga ati “N'uyu na we yari kumwe na we.”\17Nuko bamaze gucanaumuriromu rugo hagati baricara, Petero na we yicara hagati yabo.pY6Baramufatabaramujyana, bamushyira mu nzu y'Umutambyi mukuru, ariko Petero amukurikira arenga ahinguka.)5Nahoranaga namwe mu rusengero iminsi yose, ko mutarambuye amaboko ngo mumfate? Ariko noneho iki ni igihe cyanyu n'icy'ubutware bw'umwijima.”"=4Yesu abwira abatambyi bakuru n'abatware b'abasirikare barindaurusengero, n'abakuru bamuteyeati “Munteye nk'abateyeumwambuzi, mufiteinkota n'inshyimbo.F3Yesu aravuga ati “Rekera aho.”Amukoraku gutwi aragukiza.T~!2Umwe muri bo ayikubitaumugaragu w'Umutambyi mukuru, amucaugutwi kw'iburyo.b}=1Abari kumwe na we babonye ibyenda kubahobaramubazabati “Databuja, tubakubiteinkota?”R|0Yesu aramubazaati “Yuda,uragambanishiriza Umwana w'umuntu kumusoma?” {/Akibivuga haza igitero kizanywe n'uwitwa Yuda, umwe muri abo cumi na babiri akigiye imbere. Nuko Yuda uwo yegera Yesu ngo amusome.cz?.Arababaza ati “Ikibasinjirije ni iki? Nimubyuke musenge kugirango mutajya mu moshya.”Wy'-Amaze gusenga arahagurukaajya ku bigishwa be, asanga basinjirijwe n'agahinda.yxk,kuko yari ababaye bikabije, asenga cyane, n'ibyuya bye byari bimeze nk'ibitonyanga by'amaraso bitonyanga hasi.]@w{+Marayikauvuyemu ijuru aramubonekera, amwongera imbaragafvE*“Data, nubishakaundenze iki gikombe, ariko bye kuba uko nshaka, ahubwo bibe ukoushaka.”[Pu)Atandukanana boumwanyaureshya n'ahaterwa ibuye, arapfukamaarasenga atiMt(Agezeyo arababwira ati “Nimusenge kugirango mutajya mu moshya.”\s1'Arasohoka ajya ku musoziwa Elayono nk'uko yamenyerey, abigishwa be baramukurikira.drA&Baramubwira bati “Mwami, dore inkota ebyiri ngizi.”
Arababwira ati “Ziramaze!”q{%Ndababwira yuko ibi byanditswe bikwiriye kunsohoraho, ngo ‘Yabaranywe n'abagome’, kuko ibyanjye byenda gusohora.”p+$Arababwira ati “Ariko nonahaufiteuruhagorurimoifeza arujyane, n'ufiteimvumba ni uko. Arikoutabifite agureumwitero we, ngo abone kugurainkota.#o?#Kandi arababaza ati “Ubwo nabatumagamudafite impago, cyangwa imvumba cyangwa inkweto, mbese hari icyo mwakennye?”
Baramusubizabati “Nta cyo.”tna"Aramubwira ati “Petero, ndakubwira yuko uyu munsi inkoko itaza kubika,utaranyihakana gatatu koutanzi.”_m7!Aramubwira ati “Mwami, niteguye kujyana nawe mu nzu y'imbohe ndetse no mu rupfu.”nlU ariko weho ndakwingingiye ngo kwizera kwawe kudacogora. Nawe numaraguhindukaukomeze bagenzi bawe.”pkYKandi Umwami Yesu aravuga ati “Simoni, Simoni, dore Satani yabasabye kugirango abagosore nk'amasaka,&jEkugirango muzarye munywemwegereye ameza yanjye mu bwami bwanjye. Kandi muzicara ku ntebe z'icyubahiro, mucireimanza imiryango cumi n'ibiri y'Abisirayeli.”8ikNanjye mbabikiyeubwami nk'uko Data yabumbikiye,Gh“Ni mwe mwagumanye nanjye, twihanganana mu byo nageragejwe.qg[Umukuruniuwuhe? Niuherezwa cyangwa niuhereza? Siuherezwa? Ariko jyewe ndi hagati yanyu meze nk'uhereza.jfMAriko mwebweho ntimukabemutyo, ahubwoukomeye muri mwe abe nk'uworoheje, n'utwara abe nk'uhereza.teaArababwira ati “Abami b'amahanga barayategeka, n'abafiteubutware bwo kuyatwara bitwa ba ruhekerababyeyi._d7Maze habyuka impaka muri bo, ngo ni nde muri boukwiriye gutekerezwa ko ari we mukuru.BcBatangira kubazanya muri bo,uwenda kugiraatyo uwo ari we.ibKKuko Umwana w'umuntu agenda nk'uko byamugenewe, ariko uwo muntuumugambanira azabona ishyano!”Ja “Ariko doreukubokok'ungambanira kuri kumwe n'ukwanjye ku meza.{`oN'igikombe akigenza atyo bamaze kurya ati “Iki gikombe ni isezerano rishya ryo mu maraso yanjye ava ku bwanyu.]_7Yendaumutsima arawushimira, arawumanyagura arawubaha, arababwira ati “Uyu niumubiriwanjye [ubatangiwe. Mujye mukorera mutya kugirango munyibuke.”l^QNdababwira yukouhereye none ntazanywa ku mbuto z'imizabibu,ukageza ahoubwami bw'Imana buzazira.” &af~~~D}}R}|Z|{{'zyyyGxxWwwWvvv"utttss6rrEqqq&ppEoonn9mm]ll~kk jjtjihhhRhgg_ffIeeye;edd_ccxc'bbjbaa```)__O^^a]]s\\\S[[[ ZZ~YY)XXKWVVVRUUtTTvT,SSbS RRQbQPP\OOpO NNNGMM9LL7KK_KJJIIDHHuHGpFFFBEEEDDCC^BBB0AAMA@@9??~?,>>~>=x=<---1,,O,'+{+ *))(((-''&&i%%r$$y$##W""=" !!W D5*6.9o l:+3 9k# 2 d ( B (gb_8av8e Umurinzi w'irembo aramwugururira, kandi intama zumva ijwi rye. Ahamagara intama ze mu mazina yazo akazahura.77i Arikounyura mu irembo ni we mwungeri w'intama.6  “Niukuri, niukuri, ndababwira yukouwinjira mu rugo rw'intama atanyuze mu irembo, ahubwo akuririra ahandi, uwo aba ariumujuran'umunyazi.5 )Yesu arababwira ati “Iyo muba impumyi nta cyaha muba mufite, ariko none kuko muvugayuko mureba, icyaha cyanyu gihoraho.”h4I (Abafarisayo bamwe bari kumwe na we bumvise ibyo baramubazabati “Mbese natwe turi impumyi?”m3S 'Yesu aravuga ati “Nazanywe muri iyi si no guca amateka ngo abatabona barebe, n'ababona bahume.”F2 &Na we aramubwira ati “Databuja, ndizeye.”Aramupfukamira.D1 %Yesu aramubwira ati “Wamubonye, kandi ni we muvugana.”@0{ $Na we aramusubizaati “Databuja, ni nde nkamwizera?”s/_ #Yesu yumvise yuko bamusunikiye hanze aramushaka, amubonye aramubazaati “Mbese wizeye Umwana w'Imana?”a.; "Baramusubizabati “Wowe wavukiyemu byaha bisa, ni woweutwigisha?”Bamusunikira hanze.G- !Uwo muntu iyaba atavuye ku Mana, nta cyo yabashije gukora.”Q, Uhereye kera kose, ntihari habonekaumuntu wahumuyeuwavutse ari impumyi._+7 Tuzi yuko Imana itumva abanyabyaha, arikouyubahaagakora ibyo ishaka, uwo ni we yumva.Z*- Arabasubizaati “Iri ni ishyano, ko mutaziaho yaturutse kandi ari we wampumuye!V)% Tuzi yuko Imana yavuganye na Mose, ariko uwo muntu ntituzi aho yaturutse.”d(A Baramutukabaramubwira bati “Ni wowe mwigishwa we, ariko twebweho turi abigishwa ba Mose.' Arabasubizaati “Maze kubibabwira ntimwabyumva. Icyo mushakira kubyumva ubwa kabiri ni iki? Mbese namwe murashaka kuba abigishwa be?”?&y Baramubazabati “Yakugenjeje ate? Yaguhumūye ate?”z%m Na we arabasubizaati “Niba ariumunyabyaha simbizi, icyo nzi ni kimwe, ni uko nari impumyi none nkaba ndeba.”$  Nuko rerouwariimpumyi bamuhamagara ubwa kabiri, baramubwira bati “Shima Imana, twebwe tuzi yuko uwo muntu ariumunyabyaha.”U## Ni cyo cyatumye ababyeyi be bavuga bati “Niumugabomukurunimumwibarize.”+"O Icyatumye ababyeyi be bavuga batyo ni uko batinyaga Abayuda, kuko Abayuda bari bamaze guhuzainama, yukoumuntu weseuzerura Yesu ko ari Kristo acibwa mu isinagogi.! None arareba ariko igituma areba ntitukizi, kandi n'uwamuhumūye ntitumuzi. Nimumwibarize namwe, niumugabomukuruarivugira.”b = Ababyeyi be barabasubizabati “Tuzi yuko uyu ariumwana wacu, kandi yavutse ari impumyi.dA Barababaza bati “Uyu niumwana wanyu muvugako yavutse ari impumyi. None yahumuwen'iki?”s_ Ariko Abayuda ntibemera yuko yari impumyi agahumuka, kugezaaho bamariye guhamagara ababyeyi b'uwahumutse.ve Nuko bongera kubazauwariimpumyi bati “Ku bwaweumuvugahoiki ubwo yaguhumūye?”
Ati “Niumuhanuzi.”:m Bamwe mu Bafarisayo baravuga bati “Uwo muntu si uw'Imana kuko ataziririza isabato.”
Abandi bati “Umunyabyaha yabasha ate gukoraibimenyetso bingana bityo?”Baramupfa. Nuko Abafarisayo na bo bongera kumubazauko yahumutse. Arababwira ati “Yansīze akondo ku maso, ndiyuhagira ndahumuka.”V% Kandi ubwo hari ku munsi w'isabato, uwo Yesu yatobeyemo akondo akamuhumūra..W Uwari impumyi bamushyira Abafarisayo.>w Baramubazabati “Ari hehe?”
Ati “Simbizi.”(I Arabasubizaati “Wa muntu witwa Yesu yatobye akondo, akansīga ku maso arambwira ati ‘Jya i Silowamu wiyuhagire.’Nuko ndagenda ndiyuhagira, ndahumuka.”2_ Baramubazabati “Mbese wahumutse ute?”yk Bamwe bati “Ni we.”
Abandi bati “Si we, icyakora asa na we.”
Na we arabasubizaati “Ni jye.”oW Abaturanyi be n'abamubonaga kera ahora asabiriza barabazanya bati “Uyu si we wicaraga asabiriza?”/ aramubwira ati “Genda wiyuhagire mu kidendezi cy'i Silowamu”, (hasobanurwa ngo “Yaratumwe”). Nuko aragenda ariyuhagira, agaruka ahumutse.V% Amaze kuvugaatyo acira amacandwe hasi, ayatobesha akondo akamusīga ku maso,)M Nkiri mu isi ndiumucyo w'isi.”lQ Nkwiriye gukoraimirimo y'uwantumye hakiri ku manywa, bugiyekwira ni igiheumuntu atakibasha gukora. Yesu arabasubizaati “Uyu nta cyaha yakoze cyangwa ababyeyi be, ahubwo niukugirango imirimo y'Imana yerekanirwe muri we.~u Abigishwa baramubazabati “Mwigisha, ni nde wakoze icyaha, ni uyu cyangwa ni ababyeyi be ko yavutse ari impumyi?”1  _ Akigenda abonaumuntu wavutse ari impumyi.T !;Nuko batora amabuye yo kumutera, ariko Yesu arihisha asohoka mu rusengero.a ;:Yesu arababwira ati “Niukuri, niukuri, ndababwira yuko Aburahamu ataravuka, ndiho.”c ?9Abayuda baramubwira bati “Koutaramara imyaka mirongo itanu, Aburahamu wamubonye ute?”b =8Aburahamu sekuruzawanyu yifujijecyane kurebaumunsi wanjye, kandi awubonye aranezerwa.”7nyamara ntimumuzi, ariko jye ndamuzi. Kandi navuga yuko ntamuzi, naba ndiumunyabinyoma nkamwe, ariko ndamuzi kandi nitondera ijambo rye.  6Yesu arabasubizaati “Niba niha icyubahiro, icyo cyubahiro ni icy'ubusa. Umpa icyubahiro ni Data, uwo muvugango ni Imana yanyu,\15MbeseurutasogokuruzaAburahamu wapfuye, n'abahanuzi bapfuye? Wibwira ko uri nde?”0Y4Abayuda baramusubizabati “Noneho tumenye koufitedayimoni. Aburahamu yarapfuye, n'abahanuzi nuko, naweukavuga ngoumuntu niyumvira ijambo ryawe, ntazapfa iteka ryose!b=3Niukuri, niukuri, ndababwira yukoumuntu niyumva ijambo ryanjye, atazapfa iteka ryose.”^52Icyakora jye sinishakira icyubahiro, nyamara hariho Ugishaka kandi ni we uca imanza.]31Yesu arabasubizaati “Simfite dayimoni, ahubwo nubahaData ariko mwe muransuzugura.eC0Abayuda baramusubizabati “Ntitwavuze neza yuko uri Umusamariya, kandi koufitedayimoni?”[//Uw'Imana yumva amagambo y'Imana, mwebwe igituma mutumva ni uko mutariab'Imana.”S.Ni nde muri mweunshinja icyaha? Ko mvugaukuri, ni iki gituma mutanyizera?;~q-Ariko jyewe kuko mbabwira iby'ukuri, ntimunyizera.},Mukomoka kuri so Satani, kandi ibyo so ararikira ni byo namwe mushaka gukora. Uwo yahereye kera kose ariumwicanyi, kandi ntiyahagaze mu by'ukurikukoukurikutarimuri we. Navuga ibinyoma, aravuga ibye ubwe kuko ariumunyabinyoma, kandi ni se w'ibinyoma.W|'+Ni iki gituma mutamenya imvugo yanjye? Ni uko mutabasha kumva ijambo ryanjye. { *Yesu arababwira ati “Iyaba Imana yari so muba munkunze, kuko naje nkomotse ku Mana. Sinaje ku bwanjye, ahubwo ni yo yantumye.yzk)Ibyo mukorani nk'ibya so.”
Baramubwira bati “Ntituri ibibyarwa, ahubwo dufitedata umwe, ari we Mana.” y (Ariko none dore murashaka kunyica kandi ndiumuntuubabwiye iby'ukuri, ibyo numvise ku Mana, nyamara Aburahamu we ntiyagize atyo.x+'Baramusubizabati “Aburahamu ni we data.”
Yesu arababwira ati “Iyo muba abana ba Aburahamu koko, muba mukorank'uko Aburahamu yakoraga.iwK&Jyeho ibyo nabonanye Data ni byo mvuga, kandi namwe ni uko, ibyo mwumvanye so ni byo mukora.”vve%Nzi yuko muri abuzukuruzaba Aburahamu, ariko murashaka kunyica kuko ijambo ryanjye ridafiteumwanya muri mwe.=uu$Nuko Umwana nababātūra, muzabamubātūwe by'ukuri.Pt#Imbata ntiba mu rugo iteka, ahubwo mwene nyirarwo ni weurugumamoiteka.msS"Yesu arabasubizaati “Niukuri, niukuri, ndababwira yukoumuntu weseukoraibyaha ari imbata y'ibyaha.r3!Baramusubizabati “Ko turiurubyaro rwa Aburahamu, akaba ari ntabwo twigeze na hato kuba imbata z'umuntu wese, noneuvugiyeiki ngo tuzabātūrwa?”?qy namwe muzamenyaukurikandiukurini ko kuzababātūra.”mpSNuko Yesu abwira Abayuda bamwemeye ati “Nimugumamu ijambo ryanjye muzabaabigishwa banjye nyakuri,.oWAvuze atyo abantu benshi baramwizera.Yn+Kandiuwantumye turi kumwe, ntiyansize jyenyine kuko mpora nkora ibyo ashima.”8miNuko Yesu arababwira ati “Ubwo muzamanika Umwana w'umuntu ni bwo bazamenya ko ndi we, kandi ko ari nta cyo nkora ku bwanjye, ahubwo yuko uko Data yanyigishije ari ko mvuga..lWAriko bo ntibamenya yuko ababwiye Se. k Mfite byinshi byo kubavugahombaciraurubanza, arikouwantumye ni uw'ukuri, nanjye ibyo namwumvanye ni byo mbwira abari mu isi.”^j5Baramubazabati “Uri nde?”
Yesu arabasubizaati“Ndi uwo nababwiye bwa mbere.vieNi cyo gitumye mbabwira yuko muzapfana ibyaha byanyu, kuko nimutizera ko ndi We, muzapfana ibyaha byanyu.”{hoArababwira ati “Mwebwe mukomoka hasi, jyewe nkomoka hejuru. Mwebwe muri ab'iy'isi, ariko jyewe sindi uw'iy'isi.kgOAbayuda barabazanya bati “Mbese aziyahura? Kuko avuze ati ‘Aho njya ntimubasha kujyayo.’”fNuko yongera kubabwira ati “Ndagenda kandi muzanshaka, nyamara muzapfana ibyaha byanyu. Aho njya ntimubasha kujyayo.” e Ayo magambo yayababwiriye mu ruturiroubwo yigishirizaga mu rusengero, nyamara ntihagiraumufatakuko igihe cye cyari kitarasohora. dBaramubazabati “So ari hehe?”
Yesu arabasubizaati “Ntimunzi kandi na Data ntimumuzi. Iyo mumenya, na Data muba mumuzi.”?cyNdihamyaubwanjye, na Data wantumye na we arampamya.”\b1Kandi no mu mategeko yanyu, handitswe ngo ibyo abantu babiri bahamya ni iby'ukuri.vaeAriko naho nacaurubanza, urwo naca ruba ari urw'ukurikuko ntari jyenyine, ahubwo ndi kumwe na Data wantumye.I` Mucaurubanza nk'abantu, ariko jyeweho nta n'umwe nciraurubanza.#_?Yesu arabasubizaati “Nubwo nihamya ibyo nihamya ni iby'ukuri, kuko nzi aho naturutse n'aho njya. Ariko mwebweho ntimuzi aho naturutse cyangwa aho njya.]^3 Abafarisayo baramubwira bati “Cyo ye, ko wihamya n'ibyo wihamije si iby'ukuri.” ] Yesu yongera kubabwira ati “Ni jye mucyo w'isi. Unkurikira ntazagenda mu mwijima na hato, ahubwo azaba afiteumucyo w'ubugingo.”w\g Ati “Nta we Databuja.”Yesu aramubwira ati “Nanjye singuciraho iteka, genda ntukongere gukoraicyaha.”]m[S Yesu arunamuka aramubazaati “Wa mugorewe, ba bandi bakuregaga bari he? Nta wuguciriyeho iteka?”'ZG Na bo ngo babibone batyo ibyaha byabo birabarega, basohokaurusorongouhereye ku basazaukageza kuuheruka, hasigara Yesu wenyine na wa mugorewariuhagaze hagati.$YCYongera kunamayandika hasi.qX[Bakomeje kumubazaarunamuka arababwira ati “Muri mweudafite icyaha, abe ari weubanza kumuteraibuye.”iWKIbyo babivugiyekumugerageza ngo baboneuburyo bamurega. Ariko Yesu arunamayandikishaurutokihasi.iVKkandi Mose mu mategeko yadutegetse kwicisha amabuye abakoze batyo. None woweuravuga ngo iki?”EUBaramubwira bati “Mwigisha, uyu mugorebamufashe asambana,STAbanditsi n'Abafarisayo bamuzaniraumugorebafashe asambana, bamuta hagati.dSAAzinduka mu musekeyongera kujya mu rusengero, abantu bose baza aho ari aricara arabigisha.&R IYesu ajya ku musoziwa Elayono.'QI5Barataha,umuntu wese ajya iwe.P 4Baramusubizabati “Mbega nawe waturutse i Galilaya? Irebere mu byanditswe,urasanga ko nta muhanuziuturukai Galilaya.”
[dOA3“Mbese amategeko yacu aciraumuntuurubanza, batabanje kumwumva no kumenya ibyo yakoze?”_N72Nikodemo, wa wundi wigeze gusanga Yesu kera, kandi wari umwe wo muri bo arababaza ati7Mi1Ariko abo bantu batazi amategeko baravumwe.”IL 0Hariumuntu n'umwe wo mu bakuru cyangwa mu Bafarisayo wamwizeye?@K{/Abafarisayo barabasubizabati “Mbese namwe mwayobejwe?XJ).Abasirikare barabasubizabati “Yemwe, ntabwo higeze kubaumuntuuvuganka we.”|Iq-Nuko ba basirikare basubiraku batambyi bakuru n'Abafarisayo. Na bo barababaza bati “Mubujijwe n'iki kumuzana?”IH ,Bamwe muri bo bashaka kumufataariko ntihagira n'umukozaurutoki.G9+Nuko abantu baramupfa.|Fq*Ibyanditswe ntibivuga ngo Kristo azakomoka mu rubyaro rwa Dawidi, aturukei Betelehemu, ikirorero Dawidi yarimo?”aE;)Abandi bati “Uyu ni we Kristo.”Ariko abandi bati “Mbese Kristo aturukai Galilaya?bD=(Bamwe muri rubanda bumvise ayo magambo baravuga bati “Niukuriuyu ni we wa muhanuzi.”C'Ibyo yabivuze yerekeje ku Mwuka Wera, uwo abamwizera bendaga guhabwa, ariko ubwo Umwuka yari ataraza kuko Yesu yari atarahabwaubwiza bwe.dBA&Unyizera, imigezi y'amazi y'ubugingo izatemba iva mu nda ye, nk'uko ibyanditswe bivuga.”A'%Nuko ku munsiuheruka w'iyo minsi mikuru, ari wo munsiurutaiyindi, Yesu arahagarara avuga cyane ati “Umuntu nagira inyota aze aho ndi anywe.z@m$Iryo jambo avuze ni iriki ngo ‘Muzanshaka mwe kumbona’, kandi ngo ‘Aho nzaba ndi ntimubasha kujyayo?’”?%#Nuko Abayuda baravuganabati “Mbese uyu agiye kujya he, aho tutazamubona? Aho ntagiye kujya mu batataniye mu Bagiriki akaba ari bo yigisha?L>"Muzanshaka mwe kumbona, kandi aho nzaba ndi ntimubasha kujyayo.”i=K!Yesu aherako aravuga ati “Hasigayeumwanya muto nkiri kumwe namwe, hanyuma nkajya ku wantumye.<  Abafarisayo bumva ibyo rubanda bamuvugiramu byongorerano, nuko abatambyi bakuru n'Abafarisayo batuma abasirikare ngo bamufate.;!Nuko abantu benshi mu bahateraniye baramwizera bati “Harya Kristo naza, mugirango azakora ibimenyetso byinshi biruta ibyo uyu yakoze?”\:1Nuko bashaka kumufataariko ntihagiraubihangara, kuko igihe cye cyari kitarasohora.N9Nyamara jyewe ndayizi kuko navuye kuri yo, kandi ari yo yantumye.”*8MNuko Yesu avuga cyane yigishiriza mu rusengero ati “Jyewe muranzi n'aho naturutse murahazi, ariko sinaje ku bwanjye, ahubwo Iyantumye ni iy'ukuri, iyo mutazi.S7Uyu tuzi aho yaturutse, ariko Kristo naza nta wuzamenya aho yaturutse.” 6 Nyamara dore aravugiraku mugaragaro ko ari nta cyo bamugira! Mbese harya, niukurikoko abakuru bacu bemeye ko uyu ari we Kristo?T5!Nuko bamwe mu b'i Yerusalemu barabazanya bati “Uwo bashaka kwica si uyu?L4Mwe guca imanza ku bigaragara gusa, ahubwo muce imanza z'ukuri.” 3Ubwoumuntu akebwa ku isabato ngo amategeko ya Mose atazirurwa, none kuki mundakarira kuko nakijijeumubiriw'umuntu wose ku isabato?2)Mose yabahayeumuhango wo gukeba, (icyakora ntiwakomotse kuri Mose, ahubwo wakomotse kuri ba sokuruzabanyu), ndetse mukebaabantu no ku isabato.P1Yesu arabasubizaati “Nakozeumurimoumwe, namwe mwese murawutangarira.M0Abantu baramusubizabati “Ufite dayimoni. Ni ndeushaka kukwica?”e/CMbese Mose ntiyabahaye amategeko? Ariko muri mwe nta wuyumvira. Murashakira iki kunyica?”.Uvuga ibye ubwe aba yishakiye icyubahiro, arikoushakira Iyamutumye icyubahiro uwo ni we w'ukuri, gukiranirwa ntikuri muri we.v-eUmuntu nashaka gukoraibyo Ikunda, azamenya ibyo nigisha ko byavuye ku Mana, cyangwa yuko mbivuga ku bwanjye.S,Yesu arabasubizaati “Ibyo nigisha si ibyanjye, ahubwo ni iby'Iyantumye.S+Abayuda baratangara bati “Uyu yakuye hehe ubu bwenge ko atigishijwe?”N*Iminsi mikuru igeze hagati, Yesu azamuka ajya mu rusengero arigisha.F) Ariko ntihagiraumuvugaku mugaragaro, kuko batinyaga Abayuda.m(S Abantu bamugiraimpaka cyane, bamwe bati “Niumuntu mwiza”, abandi bati “Oya, ayobya abantu.”T'! Abayuda bamushakira muri ya minsi mikuru bati “Mbese wa wundi ari he?”&{ Ariko bene se bamaze kwikuburabagiye mu minsi mikuru, na we aragenda ariko atari ku mugaragaro, ahubwo nko mu rwihisho.2%_ Amaze kubabwira ibyo, asigara i Galilaya.p$YMwebweho nimujye muri iyo minsi mikuru, ariko jyeweho sinjyayo ubu kuko igihe cyanjye kitarasohora.”k#OAb'isi ntibabasha kubanga, ariko jyewe baranyanga kuko mpamya ibyabo, yuko imirimo yabo ari mibi.`"9Yesu arababwira ati “Igihe cyanjye ntikirasohora, ariko igihe cyanyu gihoraho iteka.6!g(Bene se babivugiyebatyo kuko batamwizeraga). kuko ari nta muntuushaka kumenyekana wakorera ikintu mu rwihisho. Kukoukoraiyo mirimo, ngaho genda wiyereke abari mu isi bose!”oWNuko bene se baramubwira bati “Va hano ujye i Yudaya, kugirango abigishwa bawe barebe imirimoukora,@{Iminsi mikuru y'Abayuda yitwa Ingando yendaga gusohora.h KHanyuma y'ibyo Yesu aba i Galilaya, ntiyashakaga kuba i Yudaya, kuko Abayuda bashakaga kumwica.~uGUwo yavugagani Yuda Isikariyota mwene Simoni kuko ari we wariugiyekuzamugambanira, ari umwe muri abo cumi na babiri.|qFYesu arabasubizaati “Mbese si jye wabitoranyirije uko muri cumi na babiri? None dore umwe muri mwe niumwanzi.”EEnatwe tukabatwizeye tuzi yuko uri Kristo, Uwera w'Imana?”r]DSimoni Petero aramusubizaati “Databuja, twajya kuri nde, ko ari woweufiteamagambo y'ubugingo buhoraho,Y+CYesu abaza abigishwa be cumi na babiri ati “Kandi namwe murashaka kugenda?”U#BBenshi mu bigishwa be bahera ubwo basubirainyuma, barorera kugendana na we.taANuko aravuga ati “Ni cyo cyatumye mbabwira yuko hatarihoubasha kuza aho ndi, keretse abihawe na Data.”@ariko hariho bamwe muri mwe batizera.”(Kukouhereye mbere na mbere Yesu yari azi abatizera abo ari bo, n'uzamugambanira uwo ari we.)mS?Umwuka ni weutangaubugingo,umubirinta cyoumaze. Amagambo mbabwiye ni yo mwuka, kandi ni yo bugingo,R>None mwabona Umwana w'umuntu azamuka ajya aho yahoze mbere byamera bite?uc=Yesu amenya mu mutimawe yuko abigishwa be babyitotombeye, arababaza ati “Mbese ibyo bibabereye igisitaza?yke“Niukuri, niukuri, ndababwira yukouwumva ijambo ryanjye akizerauwantumye, aba afiteubugingo buhoraho kandi ntazacirwaho iteka, ahubwo aba avuye mu rupfu ageze mu bugingo.n=Ukugirango abantu bose bubaheUmwana nk'uko bubahaSe. Utubahauwo Mwana ntaba yubashye na Se wamutumye.i<KKuko ari nta n'umwe Data aciraho iteka, ahubwo yabihaye Umwana ngo abe ari we uca amateka yose,Z;-Nk'uko Se azura abapfuye akabahaubugingo, ni ko n'Umwana ahaubugingo abo ashaka.z:mkuko Se akunda Umwana we akamwereka ibyo akora byose, ndetse azamwereka n'imirimo iruta iyi kugirango mutangare.-9SYesu arabasubizaati “Niukuri, niukuri, ndababwira yuko ari nta cyo Umwana abasha gukoraubwe atabonye Se agikora, kuko ibyo Se akora byose n'Umwana ari byo akora,85Ni cyo cyatumye Abayuda barushaho gushaka kumwica, kukouretse kuzirura isabato gusa, ahubwo ahora yita n'Imana ko ari Se bwite, akīgereranya na yo.N7Ariko arabasubizaati “Data arakora kugezan'ubu, nanjye ndakora.”a6;Ni cyo cyatumagaAbayuda bashaka kurenganya Yesu, kuko yakoraga bene nk'ibyo ku isabato.E5Uwo muntu aragenda abwira Abayuda yuko ari Yesu wamukijije.4Hanyuma y'ibyo Yesu amubonamu rusengero aramubwira ati “Doreubayemuzima, ntukongere gukoraicyahautazabona ishyano riruta irya mbere.”c3? Arikouwakijijwe ntiyamenya uwo ari we, kuko Yesu yari yigendeye kandi hari abantu benshi.M2 Baramubazabati “Uwo muntu ni nde wakubwiye ngo wikorereugende?”c1? Na we arabasubizaati “Uwankijije ni we wambwiye ati ‘Ikorereuburiribwaweugende.’”0w Nuko Abayuda babwiraukijijwe bati “Dore uyu munsi ni isabato, kandi amategeko ntiyemera ko wikorerauburiribwawe.”j/M Muri ako kanya uwo muntu arakira, yikorerauburiribwe aragenda.
Ubwo hari ku munsi w'isabato.E.Yesu aramubwira ati “Byuka wikorereuburiribwaweugende.” -Umurwayi aramusubizaati “Databuja, simfiteumuntuunjugunya mu kidendezi iyo amazi yihindurije, nkīza undi antanga kumanukamo.”q,[Yesu amubonye aryamye amenya yuko amaze igihe kirekire arwaye, aramubazaati “Mbeseurashaka gukira?”S+Harihoumuntu wariufiteindwara, ayimaranye imyaka mirongo itatu n'umunani.;*okuko rimwe na rimwe marayika yamanukagaakajya muri icyo kidendezi, agahindurizaamazi. Nukoumuntu wabanzaga kujyamo amazi yihindurije, ni we wakiraga indwara ye iyo ari yo yose.]){Muri ayo mabaraza hari abarwayi benshi, barimo impumyi n'ibirema n'abanyunyutse, [bari bategereje ko amazi yihinduriza,(wKandi i Yerusalemu bugufibw'irembo ry'intama hariho ikidendezi, mu Ruheburayokitwa Betesida, cyariho amabaraza atanu.R' Hanyuma y'ibyo haba iminsi mikuru y'Abayuda, nuko Yesu ajya i Yerusalemu.X&)6Icyo ni cyo kimenyetso cya kabiri Yesu yakoze, avuye i Yudayaageze i Galilaya.%5Nuko se amenya yuko ari yo saha Yesu yamubwiriyemo ati “Umwana wawe ni muzima.”Nuko uwo mutware aramwizera ubwe n'ab'inzu ye bose.g$G4Ababaza igihe yoroherewe baramusubizabati “Ejo ku isaha ndwi, ni houbuganga bwamuvuyemo.”p#Y3Bukeyebwaho akiri mu nzira, abagaragu be baramusanganira baramubwira bati “Umwana wawe ni muzima.”x"i2Yesu aramubwira ati “Genda,umwana wawe ni muzima.”
Uwo muntu yizera iryo jambo Yesu amubwiye aragenda.S!1Uwo mutware aramusubizaati “Databuja, manuka akana kanjye katarapfa.”[ /0Yesu aramubwira ati “Ntimwakwizera keretse mubonye ibimenyetso n'ibitangaza.”/Yumvise yuko Yesu avuye i Yudayaasohoye i Galilaya aramusanga, amwingingira kumanuka ngo akizeumwana we kuko yendaga gupfa./.Bukeyeyongera kujya i Kana y'i Galilaya, aho yahinduriyeamazi vino. Kandi i Kaperinawumu harihoumutware w'umwami, wariurwajeumwana we w'umuhungu.5-Ageze i Galilaya, Abanyagalilaya baramwakira kuko babonye ibyo yakoreye i Yerusalemu byose mu minsi mikuru, kuko muri iyo minsi na bo bari bagiyeyo.Q,kuko Yesu yahamije yukoumuhanuzi atagira icyubahiro mu gihugu cy'iwabo.7i+Iyo minsi ibiri ishize, avayo ajya i Galilaya,$A*Maze babwira uwo mugorebati “Noneho si amagambo yawe yonyine aduteyekwizera, kuko natwe twiyumviye tukamenya ko uyu ari we Mukizaw'abari mu isi koko.”K)Hizera abandi benshi baruta aba mbere, kuko biyumviye ijambo rye.V%(Nuko Abasamariya bamusanze baramwinginga ngo agumanena bo, asibirayo kabiri.'Nuko benshi mu Basamariya bo muri uwo mudugudubizera Yesu, kuko bumvise amagambo y'uwo mugoreahamya ati “Yambwiye ibyo nakoze byose.”\1&Nabatumye gusarura ibyo mutahinze, abandi barakoze namwe mwazunguyeumurimowabo.”M%kuko iri jambo ari iry'ukuringo ‘Habiba umwe, hagasarura undi.’mS$Umusaruzi ahabwe ibihembo, ateranirize imyakaubugingo buhoraho ngoumubibyi n'umusaruzi banezeranwe,##Mbese ntimuvugango ‘Hasigaye amezi ane isarura rigasohora?’Dore ndababwira, nimwubureamaso murebeimirima yuko imaze kwera ngo isarurwe. *K~~D}}E||Z|{{zzyyy]xxxx-wwIw vv@uuuttntss%rrXrqq"qppoonnnSmmem%llekkkPjjjYiii.hhhLggg$ffufesddwdccc4bb2aao``___O^^Z]]f\\w\B[[ZZYY0XfX WWVVvUUUfTTYT SRRRQQ]PPP5OO*NNMMLLvL,KKJhIIHHHGGKGFF}F.EEDDC_BBB*AAT@@_??D>>a>==Y<<<;;>::j999688%7666*5544[33T222111'00`0/U..#--1,,,_++|+ **+))9((('n&&&4%%|$$$#r"""5!!L ^ &P6w>:+Gm)9,je#n E  l f z 1 R zfL\kbJyewe mbe muri bo nawe ube muri jye, ngo babe umwe rwose, ngo ab'isi bamenye ko ari wowe wantumye,ukabakunda nk'uko wankunze.MaNanjye mbahayeubwiza wampaye, ngo babe umwe nk'uko natwe turi umwe.`!ngo bose babe umwe nk'uko uri muri jye, Data, nanjye nkaba muri wowe ngo na bo babe umwe muri twe, ngo ab'isi bizere ko ari wowe wantumye.T_!“Sinsabira aba bonyine, ahubwo ndasabira n'abazanyizezwa n'ijambo ryabo,F^kandi nanjye niyeza ku bwabo ngo na bo babe bereshejweukuri.;]qUko wantumye mu isi nanjye ni ko nabatumye mu isi,1\]Uberesheukuri: ijambo ryawe ni ryo kuri..[WSi ab'isi nk'uko nanjye ntari uw'isi.8ZkSinsaba koubakura mu isi, ahubwoubarinde Umubi.fYENabahaye ijambo ryawe, kandi ab'isi barabanga kuko atari ab'isi, nk'uko nanjye ntari uw'isi.pXY Ariko none ndaza kuri wowe, kandi ibyo mbivuze nkiri mu isi, ngo bagireumunezero wanjye wuzuremuri bo.+WO Nkiri kumwe na bo, nabarindiraga mu izina ryawe wampaye. Narabarinze, muri bo nta muntu wabuze ngo arimbuke, keretseumwana wo kurimbuka ngo ibyanditswe bisohore.V7 Jye sinkiri mu isi ariko bo bari mu isi, naho jye ndaza kuri wowe. Data Wera,ubarindire mu izina ryawe wampaye, ngo babe umwe nk'uko natwe turi umwe.`U9 kandi ibyanjye byose ni ibyawe, n'ibyawe na byo ni ibyanjye kandi nubahirijwe muri bo.XT) “Ndabasabira. Sinsabira ab'isi, ahubwo ndasabira abo wampaye kuko ari abawe, Skuko amagambo wampaye nayabahaye na bo bakayemera, bakamenya by'ukuriko naturutse kuri wowe, bakizera kandi ko ari wowe wantumye.DRNone bamenye yuko ibyo wampaye byose byaturutse kuri wowe,pQY“Abo wampaye mu isi mbamenyesheje izina ryawe. Bari abaweurabampa, none dore bitondeye ijambo ryawe.gPGNa none Data, imbere yaweunyubahirishe cya cyubahiro nahoranye ndi kumwe nawe isi itararemwa.EONakūbahishije mu isi, kuko narangijeumurimowampaye gukora.NyUbu ni bwo bugingo buhoraho, ko bakumenya ko ari wowe Mana y'ukuriyonyine, bakamenya n'uwo watumye ari we Yesu Kristo.cM?nk'uko wamuhayeubutware ku bantu bose, kugirango abo wamuhayebose abaheubugingo buhoraho.L Yesu amaze kuvugaibyo, yuburaamaso areba mu ijuru ati “Data, igihe kirasohoye,ubahiriza Umwana wawe ngo Umwana akūbahishe,wKg!Ibyo mbibabwiriye kugirango mugireamahoro muri jye. Mu isi mugiraumubabaro, ariko nimuhumurenanesheje isi.”"J= Dore igihe kirenda gusohora ndetse kirasohoye, ubwo muri butataneumuntu wese ukwe, mukansiga jyenyine. Ariko sindi jyenyine, kuko Data ari kumwe nanjye..IWYesu arabasubizaati “None murizeye?HyUbu tuzi yuko uzi byose kandi koutagomba koumuntu wese agira icyo akubaza, ni cyo gituma twizera ko wavuye ku Mana.”MGAbigishwa baravuga bati “Dore nonehoureruye, nta muganiuduciriye.OFNavuye kuri Data nza mu isi, kandi isi ndayivamo nsubirekuri Data.”TE!kuko Data na we abakunda ubwe kuko mwankunze mukizera yuko navuye ku Mana.YD+Uwo munsi muzasaba mu izina ryanjye, kandi simbabwira ko nzabasabira kuri Data,Cw“Ibyo mbibabwiriye mu migani, ariko igihe kizaza sinzavuganira namwe mu migani, ahubwo nzababwira ibya Data neruye.fBEKugezanone nta cyo mwasabye mu izina ryanjye. Musabemuzahabwa ngoumunezero wanyu ube wuzuye.}AsUwo munsi nta cyo muzambaza. Niukuri, niukuri, ndababwira yuko icyo muzasaba Data cyose mu izina ryanjye azakibaha.@ Ni ko namwe mubabara none, ariko nzongera kubonana namwe kandi imitima yanyu izanezerwa, n'umunezero wanyu nta muntuuzawubaka.?1Umugoreiyo aramukwa arababara kuko igihe cye gisohoye, ariko iyoumwana amaze kuvukantaba akibuka kuribwa, kuko anejejwe n'ukoumuntu avutse mu isi.!>;Niukuri, niukuri, ndababwira yuko mwebweho muzarira mukaboroga, ariko ab'isi bazanezerwa. Mwebweho muzababara, arikoumubabaro wanyuuzahindukaumunezero.*=MYesu amenye ko bashaka kumubazaarababaza ati “Murabazanya ibyo mbabwiye ibyo ngo ‘Hasigaye igihe gito ntimumbone, maze hazabaho ikindi gihe gito mumbone’?R<Kandi bati “Ibyo ni ibiki ngo ‘Igihe gito’? Ntituzi ibyo avuze.”=;sBamwe mu bigishwa be barabazanya bati “Ibyo atubwiye ni ibiki ngo ‘Hasigaye igihe gito ntimumbone, maze hazabaho igihe gito mumbone’, kandi ngo ‘Kuko njya kuri Data.’”W:'“Hasigaye igihe gito ntimumbone, maze hazabaho ikindi gihe gito mumbone.”i9KIbyo Data afite byose ni ibyanjye, ni cyo gitumye mvuga nti ‘Azenda ku byanjye abibabwire.’A8}Uwo azanyubahiriza, kuko azenda ku byanjye akabibabwira.7 Uwo Mwuka w'ukurinaza azabayobora mu kuri kose kuko atazavuga ku bwe, ahubwo ibyo azumva ni byo azavuga, kandi azababwira ibyenda kubaho.T6! “Ndacyafite ibyo kubabwira byinshi, ariko ubu ntimubasha kubyihanganira.@5{ n'iby'amateka kukoumutware w'ab'iyi si aciriweho iteka.N4 n'ibyo gukiranuka kuko njya kwa Data, kandi namwe muzabamutakimbona,&3G iby'icyaha, kuko batanyizeye,Z2-Ubwo azaza azatsinda ab'isi, abemeze iby'icyaha n'ibyo gukiranuka n'iby'amateka;1/“Ariko ndababwiraukuriyuko ikizagira icyo kibamarira ari uko ngenda, kuko nintagenda Umufasha atazaza aho muri, ariko ningenda nzamuboherereza.@0{Ariko kuko mbabwiye ibyo, imitima yanyu yuzuyeagahinda.Y/+Ariko none ndajya ku Uwantumye, kandi muri mwe nta wumbaza ati ‘Urajya he?’-.SAriko ibyo mbibabwiriye kugirango igihe cyabyo nikigera, muzibuke ko ari jye wabibabwiye.
“Uhereye mbere na mbere sinabibabwiye, kuko nari nkiri kumwe namwe.O-Kandi ibyo bazabikorera batyo kuko batamenye Data, nanjye ntibamenye.h,IBazabaca mu masinagogi, kandi igihe kigiye kuza,uzabica wese azibwira ko akoreye Imanaumurimo.A+ “Icyo mbabwiriye ibyo niukugirango hatagira ikibagusha.P*Kandi namwe muzampamya, kukouhereye mbere na mbere mwari kumwe nanjye.n)U“Umufasha naza, uwo nzaboherereza ava kuri Data, ari we Mwuka w'ukuriukomoka kuri Data, azampamya.o(WAriko byabaye bityo kugirango ijambo risohore, ryanditswe mu mategeko yabo ngo ‘Banyangiyeubusa.’'Iyaba ntakoreye muri bo imirimo itakozwe n'undi muntu, nta cyaha baba bafite. Ariko noneho barayibonye, nyamara baratwanga jyewe na Data.#&AUnyanga aba yanze na Data.o%WIyaba ntaje ngo mvuganena bo ntibaba bafite icyaha, ariko noneho ntibafite uko biregura icyaha cyabo.c$?Ariko ibyo byose bazabibagirira babahora izina ryanjye, kuko batazi Uwantumye uwo ari we./#WMwibuke ijambo nababwiye nti ‘Umugaragu ntaruta shebuja.’Niba bandenganyije namwe bazabarenganya, niba bitondeye ijambo ryanjye, n'iryanyu na ryo bazaryitondera."Iyo muba ab'isi, ab'isi baba babakunze. Ariko kuko mutariab'isi, ahubwo nabatoranyije mu b'isi, ni cyo gituma ab'isi babanga.G!“Ab'isi nibabanga, mumenye ko babanje kunyanga batarabanga.0 [Ibyo mbibategekeye kugirango mukundane.A{Si mwe mwantoranyije, ahubwo ni jye wabatoranyije kandi mbashyiriraho kugirango mugende mwere imbuto, imbuto zanyu zigumehokugirango icyo muzasaba Data cyose mu izina ryanjye akibahe. Sinkibita abagaragu kukoumugaragu atazi ibyo shebuja akora, ahubwo mbise incuti kuko ibyo numvise kuri Data byose mbibamenyesheje.4cMuri incuti zanjye, nimukoraibyo mbategeka.=u Nta wufiteurukundo rurutaurw'umuntuupfira incuti ze.;q Ngiri itegeko ryanjye: mukundane nk'uko nabakunze.jM “Ibyo mbibabwiriye kugirangoumunezero wanjye ube muri mwe, kandi n'umunezero wanyu ube wuzuye. Nimwitondera amategeko yanjye muzaguma mu rukundo rwanjye, nk'uko nanjye nitondeye amategeko ya Data nkaguma mu rukundo rwe.Z- “Uko Data yankunze ni ko nanjye nabakunze. Nuko rero mugumemu rukundo rwanjye.[/Ibyo ni byo byubahisha Data, ni uko mwera imbuto nyinshi, mukabaabigishwa banjye.b=Nimugumamuri jye amagambo yanjye akaguma muri mwe, musabeicyo mushaka cyose muzagihabwa.taUmuntuutaguma muri jye ajugunywahanze nk'ishami ryumye, maze bakayateranya bakayajugunya mu muriroagashya."=“Ni jye muzabibu, namwe muri amashami. Uguma muri jye nanjye nkaguma muri we, uwo ni we wera imbuto nyinshi, kuko ari nta cyo mubasha gukoramutamfite. 9Mugumemuri jye, nanjye ngume muri mwe. Nk'uko ishami ritabasha kwera imbutoubwaryo ritagumye mu muzabibu, ni ko namwe mutabibasha nimutaguma muri jye..WNone mumazekwezwa n'ijambo nababwiye.Ishami ryose ryo muri jye ritera imbuto arikuraho, iryera imbuto ryose aryanganyaho amahage yaryo ngo rirusheho kwera imbuto.A “Ndiumuzabibu w'ukuri, kandi Data ni nyirawouwuhingira.oWahubwo nkora uko Data yantegetse, kugirango ab'isi bamenye ko munkunda.
“Nimuhaguruketuve hano.X)Sinkivugananamwe byinshi, kukoumutware w'ab'iyi si aza kandi nta cyo amfiteho,A }Nuko rero mbibabwiye bitaraba, ngo ubwo bizaba muzizere. !Mwumvise uko nababwiye nti ‘Ndagenda kandi nzagaruka aho muri.’Iyaba mwankundaga, muba munejejwe n'uko njya kwa Data kuko Data anduta. “Mbasigiye amahoro, amahoro yanjye ndayabahaye. Icyakora simbaha nk'uko ab'isi batanga. Imitima yanyu ntihagarare kandi ntitinye. ariko Umufasha ari we Mwuka Wera, uwo Data azatuma mu izina ryanjye ni weuzabigisha byose, abibutse ibyo nababwiye byose.. W“Ibyo mbibabwiye nkiri kumwe namwe,{oArikoutankunda ntiyitondera amagambo yanjye, kandi iryo jambo mwumvise si iryanjye, ahubwo ni irya Data wantumye.|qYesu aramusubizaati “Umuntu nankunda azitondera ijambo ryanjye, na Data azamukunda, tuzazaaho ari tugumanena we.nUYudautariIsikariyota aramubazaati “Databuja, bibaye bite kougiyekutwiyereka ntiwiyereke ab'isi?”}s“Ufite amategeko yanjye akayitondera ni weunkunda, kandiunkunda azakundwana Data, nanjye nzamukunda mwiyereke.”[/Uwo munsi muzamenya ko ndi muri Data namwe mukabamuri jye, nanjye nkaba muri mwe.mSHasigayeumwanya muto ab'isi ntibabe bakimbona, ariko mwebweho muzambona, kuko ndiho namwe muzabaho.;q“Sinzabasiga nk'impfubyi, ahubwo nzaza aho muri.7ni we Mwuka w'ukuri. Ntibishoboka ko ab'isi bamuhabwa, kuko batamurorakandi batamuzi, ariko mwebweho muramuzi kuko abana namwe, kandi azaba muri mwe.U#Nanjye nzasaba Data, na we azabaha undi Mufasha wo kubananamwe ibihe byose,4c“Nimunkunda muzitondera amategeko yanjye.=~uNimugiraicyo musabacyose mu izina ryanjye nzagikora.i}K Kandi icyo muzasaba cyose mu izina ryanjye, nzagikorera kugirango Data yubahirizwe mu Mwana we.|y Niukuri, niukuri, ndababwira yukounyizera, imirimo nkora na we azayikora ndetse azakora n'iyiruta, kuko njya kwa Data.{ Nimunyizere mwemere ko ndi muri Data, na Data akaba muri jye, ariko rero nimutizezwa n'ibyo mvuga, munyizezwe n'imirimo nkoraubwayo.z- Ntiwizeye yuko ndi muri Data, na Data akaba ari muri jye? Amagambo mbabwira sinyavuga ku bwanjye, ahubwo Dataugumamuri jye ni weukoraimirimo ye.,yQ Yesu aramubazaati “Nabanye namwe iminsi ingana ityo, kandi ntiwari wamenya, Filipo? Umbonye aba abonye Data. Ni iki gitumyeuvugauti ‘Twereke Data wa twese’?Vx%Filipo aramubwira ati “Databuja, twereke Data wa twese biraba bihagije.”_w7Iyaba mwaramenye, muba mwaramenye na Data. Uhereye none muramuzi kandi mwamurebye.”`v9Yesu aramubwira ati “Ni jye nzira n'ukurin'ubugingo: nta wujya kwa Data ntamujyanye.Yu+Toma aramubwira ati “Databuja, ntituzi aho ujya, inzira twayibwirwa n'iki?”,tSKandi aho njya, inzira murayizi.”fsEKandi ubwo ngiye kubateguriraahanyu, nzagaruka mbajyane iwanjye, ngo aho ndi namwe muzabeyo.jrMMu rugo rwa Data harimo amazu menshi: iyaba adahari mba mbabwiye, kuko ngiye kubateguriraahanyu.Hq “Ntimuhagarike imitima yanyu, mwizere Imana nanjye munyizere.xpi &Yesu aramusubizaati “Uzampfira? Niukuri, niukuri, ndakubwira yuko inkoko itaza kubika,utaranyihakana gatatu.bo= %Petero aramusubizaati “Databuja, icyambuza kugukurikira ubu ni ik, ko nzanagupfira?”n1 $Simoni Petero aramubazaati “Databuja,urajya he?”
Yesu aramusubizaati “Aho njya ntubasha kunkurikira ubu, arikouzahankurikira hanyuma.”Tm! #Ibyo ni byo bose bazabamenyeraho ko muri abigishwa banjye, nimukundana.”]l3 "Ndabaha itegeko rishya ngo mukundane nk'uko nabakunze, mube ari ko namwe mukundana.k7 !Bana bato, ndacyari hamwe namweumwanya muto. Muzanshaka, kandi uko nabwiye Abayuda nti ‘Aho njya ntimubasha kuhajya’, namwe ni ko mbibabwira ubu.njU Kandi Imana ubwo yubahirijwe muri we, na yo izamwubahiriza muri youbwayo, kandi izamwubahiriza vuba.xii Amaze gusohoka Yesu aravuga ati “Noneho Umwana w'umuntu arubahirijwe, kandi Imana na yo yubahirijwe muri we.Th! Nuko Yuda amaze kwakira inogo, muri ako kanya arasohoka kandi hari nijoro.@gy Kuko Yuda yari afiteumufukaw'impiya, ni cyo cyatumye bamwe bakeka yuko Yesu yamubwiye ati “Gendaugureibyo dushaka kurya ku munsi mukuru”, cyangwa ati “Gira icyo uha abakene.”^f5 Ariko nta n'umwe wo mu bari bicaye basangira na we, wamenye icyatumye amubwira atyo.weg Hanyuma yo guhabwa iyo nogo, ni bwo Satani yamwinjiyemo. Nuko Yesu aramubwira ati “Icyoukoragikore vuba.”d Yesu aramusubizaati “Uwo ndi bukoreze inogo nkayimuha, ni we uwo.”Nuko akojeje inogo, arayenda ayiha Yuda Isikariyota mwene Simoni.ecC Uwo ahengamira inyuma aho yari ari mu gituza cya Yesu, aramubazaati “Databuja, ni nde?”Tb! Simoni Petero aramurembuza aramubazaati “Umubazeuwo avuze uwo ari we.”oaW Hariho umwe mu bigishwa be, wari wiseguye igituza cya Yesu bafungura. Uwo ni wa wundi Yesu yakundaga.F` Abigishwa bararebana, kuko batari bazi uwo avuze uwo ari we._ Yesu amaze kuvugaatyo, ahagarikaumutimaarahamya ati “Niukuri, niukuri, ndababwira yuko umwe muri mwe ari bungambanire.”^ Niukuri, niukuri, ndababwira yukoumuntu wese wemera Uwantumye ari jye aba yemeye, kandiunyemera aba yemeye n'Uwantumye.”P] Dore ubu mbibabwiye bitari byaba, kugirango nibiba muzizere ko ndi We.\- “Simbavuze mwese kuko nzi abo natoranije, keretse ko ibyanditswe bikwiriye gusohora, ngo ‘Urya ibyokurya byanjye ni weumbangiriyeumugeri.’1[] Nimumenye ibyo, murahirwa niba mubikora.fZE Niukuri, niukuri, ndababwira yukoumugaragu ataruta shebuja, kandi intumwa itarutauwayitumye.BY Mbahaye icyitegererezo, kugirango mukorenk'uko mbakoreye.kXO Nuko rero, ubwo mbogeje ibirenge kandi ndi Shobuja n'Umwigisha, ni ko namwe mukwiriye kubyozanya.OW Munyita Shobuja n'Umwigisha, ibyo mubivuga neza kuko ari ko ndi koko.wVg Nuko amaze kubōza ibirenge yambara imyenda ye, arongera aricara arababaza ati “Aho mumenye icyo mbagiriye?dUA Icyatumye avuga ati “Ntimuboneye mwese”, ni uko yari azi uri bumugambanire uwo ari we.T Yesu aramubwira ati “Uwuhagiwe nta kindi agomba keretse kōga ibirenge ngo abe aboneye rwose. Namwe muraboneye, ariko si mwese.”S Simoni Petero aramubwira ati “Databuja, noneho ntunyoze ibirenge byonyine, ahubwounyuhagire n'amaboko,umesen'umutwe.”R) Petero aramubwira ati “Reka! Ntabwo nzemera na hato kounyoza ibirenge.”
Yesu aramusubizaati “Nintakōza nta cyo tuzabaduhuriyeho.”TQ! Yesu aramusubizaati “Ibyo nkora ubu ntubizi, arikouzabimenya hanyuma.”^P5 Nuko yegera Simoni Petero na we aramubazaati “Databuja, ni woweunyoza ibirenge?”pOY Aherako asuka amazi ku mbehe, atangira koza ibirenge by'abigishwa no kubihanaguza igitambaro akenyeje.RN ahagurukaaho yarīraga yiyamburaumwitero, yenda igitambaro aragikenyeza.]M3 Yesu amenye ko Se amweguriyebyose, kandi ko yavuye ku Mana kandi ko asubirakuri yo,zLm Bakirya ibyokurya bya nijoro, Satani yari yamaze koshyaumutimawa Yuda Isikariyota mwene Simoni ngo amugambanire.7K i Umunsi wa Pasikautarasohora, Yesu amenya yuko igihe cye gisohoye cyo kuva mu isi agasubirakuri Se. Urukundo yakunze abe bari mu isi, ni rwo yakomeje kubakunda kugezaimperuka.uJc 2Nanjye nzi yuko itegeko rye ari ryo bugingo buhoraho. Nuko rero ibyo mvuga, mbivuga uko Data yabimbwiye.”vIe 1Sinabivuze ku bwanjye, ahubwo Data wantumye ni we wantegetse ibyo nkwiriye kuvuga, n'ibyo nkwiriye kwigisha.~Hu 0Unyanga ntiyemere amagambo yanjye afiteumuciraho iteka. Ijambo navuze ni ryo rizamuciraho iteka ku munsi w'imperuka.G+ /Arikoumuntu niyumva amagambo yanjye ntayitondere, si jyeumuciriyeho iteka, kuko ntazanywe no guciraabari mu isi ho iteka, ahubwo naje kubakiza.KF .Naje mu isi ndiumucyo, kugirangounyizera wese ataguma mu mwijima.&EG -numbonye aba abonyeuwantumye.[D/ ,Yesu aravuga cyane ati “Unyizera si jye aba yizeye, ahubwo aba yizeyeuwantumye,AC} +kuko bakundaga gushimwa n'abantu kurutagushimwa n'Imana.wBg *Nyamara mu batware na bo benshi baramwizeye, ariko ku bw'Abafarisayo ntibabyerura ngo badacibwa mu isinagogi,IA  )Ibyo byavuzwe na Yesaya, kuko yabonyeubwiza bwa Yesu akamuvuga.@ (“Yabahumye amaso, ibanangira imitima,
Ngo be kurebesha amaso no kumenyesha imitima,
Bagahindukirango mbakize.”L? 'Ni cyo cyatumye badashobora kwizera, kuko Yesaya yongeye kuvugaati!>; &kugirango ijambo ry'umuhanuzi Yesaya risohore, iryo yavuze ngo
“Mwami, ni nde wizeye ibyo twumvise?
Kandiukubokok'Uwiteka kwahishuriwende?”T=! %Nubwo yakoreye ibimenyetso byinshi bingana bityo imbere yabo ntibamwizeye,z<m $Mwizereumucyo mugifiteumucyo, kugirango mube abana b'umucyo.”
Yesu amaze kuvugaatyo aragenda, arabīhisha.);K #Yesu arababwira ati “Hasigayeumwanya muto,umucyoukirimuri mwe. Nimugende mugifiteumucyo butabiriraho mukirimu nzira, kukougenda mu mwijima atamenya iyo ajya.H:  "Rubanda baramusubizabati “Twumvise mu mategeko ko Kristo azagumahoiteka ryose; none ni iki gitumyeuvugango ‘Umwana w'umuntu akwiriye kumanikwa’? Ese uwo Mwana w'umuntu ni nde nyine?”E9 !Ibyo yabivugiyekugaragazaurupfu yendaga gupfa urwo ari rwo.F8 Nanjye nimanikwa hejuru y'isi, nzireherezaho abantu bose.”S7 Ubuurubanza rw'ab'isi rurasohoye, ubuumutware w'ab'iyi si abaye igicibwa.M6 Yesu arabasubizaati “Iryo jwi ntirije ku bwanjye, rije ku bwanyu.s5_ Abantu bahagaze aho baryumvise baravuga bati “Ni inkuba.”Abandi bati “Ni marayikauvuganye na we.”4y Data,ubahiriza izina ryawe.”
Nuko ijwi rivugiramu ijuru riti “Ndaryubahirije, kandi nzongera kuryubahiriza.” 3  “Noneumutimawanjyeurahagaze, kandi navuga iki? Nti ‘Data, nkizaundokore iki gihe’, kandi ari byo byanzanye ngo nkigeremo?~2u Umuntu nankorera ankurikire, kuko aho ndi n'umugaragu wanjye ari ho azaba. Umuntu nankorera Data azamuha icyubahiro.r1] Ukundaubugingo bwe arabubura, arikouwangaubugingo bwe muri iyi si, azaburinda ageze ku bugingo buhoraho.0 Niukuri, niukuri, ndababwira yuko iyo akabuto k'ishaka kataguye hasi ngo gapfe kagumahokonyine, ariko iyo gapfuye kera imbuto nyinshi.W/' Yesu arabasubizaati “Igihe kirasohoye ngo Umwana w'umuntu ahabweubwiza bwe.Y.+ Filipo araza abibwira Andereya, Andereya na Filipo na bo baraza babibwira Yesu.l-Q basanga Filipo w'i Betsayida y'i Galilaya, baramwinginga bati “Mutware, turashaka kurebaYesu.”:,o Hariho Abagiriki mu baje gusenga mu minsi mikuru,s+_ Nuko Abafarisayo baravuganabati “Murarora yuko murushywa n'ubusa, dore rubanda rwose ruramukurikiye.”j*M Kandi ni cyo cyatumye abantu benshi bajya kumusanganira, kuko bumvise ko yakoze icyo kimenyetso.q)[ Nuko ba bantu bari kumwe na we, ubwo yahamagaraga Lazaro ngo ave mu gituro akamuzura, bamuberaabahamya.#(? Ibyo abigishwa be ntibabimenye bwa mbere, ariko rero Yesu amaze guhabwaubwiza bwe ni bwo bibutse ibyo ko byanditswe kuri we, kandi ko ari ko bamugenjeje.j'M “Witinya, mukobwa w'i Siyoni,
Dore Umwami wawe araje,
Ahetswe n'icyana cy'indogobe.”J&  Yesu abonye icyana cy'indogobe, acyicaraho nk'uko byanditswe ngo%' benda amashami y'imikindo bajya kumusanganira, batera hejuru bati “Hoziyana, hahirwa uje mu izina ry'Uwiteka, ni we Mwami w'Abisirayeli.”m$S Bukeyebwaho, abantu benshi bari baje i Yerusalemu gutegereza iminsi mikuru bumvise yuko Yesu azayo,=#u kuko Abayuda benshi babavagamo ku bwe bakizera Yesu.A"} Nuko abatambyi bakuru bajya inama yo kwica Lazaro na we,! Abantu benshi b'Abayuda bamenye ko ahari baraza, icyakora si ku bwa Yesu gusa, ahubwo niukugirango barebe na Lazaro yazuye.T ! kuko abakene muri kumwe na bo iteka, ariko jyeweho ntituri kumwe iteka.”A} Yesu aravuga ati “Nimumurekeayabikireumunsi nzahambwa,  Icyatumye avuga atyo siukubabarira abakene, ahubwo ni uko yariumujurakandi ari we wariufiteumufukaw'impiya, akība ibyo babikagamo.c? “Ni iki gitumye aya mavuta atagurwa idenariyo magana atatu ngo bazifashishe abakene?”V% Nuko Yuda Isikariyota, umwe mu bigishwa be wendaga kumugambanira aravuga atiE Mariya yenda igice cy'indatira y'amavuta meza nk'amadahano y'agati kitwa narada y'igiciro cyinshi cyane, ayasiga ku birenge bya Yesu abihanaguzaumusatsi we, inzu yose itāmamo ayo mavuta.xi Bamutekerayo ibyokurya bya nijoro, Marita arahereza, kandi na Lazaro yari umwe mu bicaranye na Yesu basangira.m U Nuko hasigaye iminsi itandatu Pasika ikaba Yesu ajya i Betaniya, aho Lazaro, uwo Yesu yazuye yabaga.s_ 9Ariko abatambyi bakuru n'Abafarisayo bari bategetse yukoumuntu namenya aho ari, abibamenyesha bakamufata.wg 8Bashaka Yesu, babazanya bahagaze mu rusengero bati “Mbese mutekereza mute? Ntazaza hano mu minsi mikuru?” 7Kuko Pasika y'Abayuda yendaga gusohora, benshi bava mu gihugu barazamuka bajya i Yerusalemu, Pasika itarasohora ngo biyeze.$A 6Nuko Yesu ntiyaba akigenda mu Bayuda ku mugaragaro, ahubwo avayo ajya mu gihugu kiri bugufibw'ubutayumu muduguduwitwa Efurayimu, agumanayo n'abigishwa be.1] 5Bahera uwo munsi bajya inama zo kumwica.hI 4ariko si ubwo bwoko bwonyine, ahubwo niukugirango abana b'Imana batatanye abateranirize hamwe.w 3Ibyo ntiyabivuze ku bwe, ahubwo kuko yariumutambyi mukurumuri uwo mwaka, yahanuye yuko Yesu yenda gupfira ubwo bwoko,wg 2Mbese ntimutekereza yuko ari byiza ku bwacu, koumuntu umwe yapfira abantu kurutakoubwoko bwose bwarimbuka?”uc 1Ariko umwe muri bo witwaga Kayafa, kandi wariumutambyi mukurumuri uwo mwaka arababwira ati “Nta cyo muzi.kO 0Nitumurekera dutya bose bazamwizera, kandi Abaroma bazaza barimbureumurwa wacu n'ubwoko bwacu.”{ /Abatambyi bakuru n'Abafarisayo bateranyaurukiko, barabazanya bati “Tugiredute ko uwo muntu akora ibimenyetso byinshi?O  .ariko abandi muri bo bajya ku Bafarisayo, bababwira ibyo Yesu yakoze.T ! -Nuko benshi mu Bayuda bari baje kwa Mariya babonye icyo akoze baramwizera,$ A ,Uwariupfuye arasohoka azingazingiwe mu myenda amaguru n'amaboko, n'igitambaro gipfutse mu maso he. Yesu arababwira ati “Nimumuhambure mumurekeagende.”K  +Amaze kuvugaibyo arangururaijwi rirenga ati “Lazaro, sohoka.”y k *Ubwanjye nari nzi yukounyumva iteka, ariko mbivugiyeku bw'abantu bangose, ngo bizere yuko ari wowe wantumye.”^5 )Nuko bakurahoigitare. Yesu arararama aravuga ati “Data, ndagushimye kukounyumvise.]3 (Yesu aramubwira ati “Sinakubwiye nti ‘Niwizera uri buboneubwiza bw'Imana’?”' 'Yesu arababwira ati “Nimukurehoigitare.”
Marita mushiki w'uwapfuye aramubwira ati “Databuja, none aranuka kuko amaze iminsi ine.”b= &Yesu yongera gusuhuzaumutima, agera ku gituro. Cyari isenga ishyizweho igitare ku munwa.nU %Ariko bamwe muri bo baravuga bati “Uyu ko ahumuraimpumyi, ntaba yarabashije kubuzan'uyu ntapfe?”J  $Abayuda baravuga bati “Dore ye, nimurebeuburyo yamukundaga!”' #Yesu ararira.eC "arababaza ati “Mbese mwamushyize he?”
Baramusubizabati “Databuja, ngwinourebe.”[/ !Yesu amubonye arira, n'Abayuda bazanye na bo barira, asuhuzaumutimaarawuhagarika,) Mariya ageze aho Yesu ari, amubonye yikubitaimbere y'ibirenge bye aramubwira ati “Databuja, iyaba wari hano musazawanjye ntaba yarapfuye.”~1 Abayuda bari bari kumwe na Mariya mu nzu bamuhoza, babonyeuburyo ahagurutse vuba asohoka baramukurikira, batekereza ko agiye mu gituro kuririrayo.]}3 Icyakora Yesu yari atarasohora mu kirorero, ahubwo yari akiri aho Marita yamusanze.,|S Abyumvise ahagurukavuba aramusanga.{{o Amaze kuvugaibyo aragenda, ahamagara mwene se Mariya rwihishwa aramubwira ati “Umwigisha yaje araguhamagara.”hzI Aramusubizaati “Yee, Databuja, nizeye yuko uri Kristo Umwana w'Imanaukwiriye kuza mu isi.”Vy% kandiumuntu weseukirihounyizera ntazapfa iteka ryose. Mbese wizeye ibyo?”s^x5 Yesu aramubwira ati “Ni jye kuzukan'ubugingo,unyizera naho yaba yarapfuye azabaho,Ww' Marita aramubwira ati “Nzi yuko azazuka mu muzukowo ku munsi w'imperuka.”5ve Yesu aramubwira ati“Musazawawe azazuka.”Ju  Kandi n'ubu nzi yuko ibyousabye Imana byose, Imana izabiguha.”[t/ Marita abwira Yesu ati “Databuja, iyaba wari hano musazawanjye ntaba yarapfuye.\s1 Marita yumvise ko Yesu aje ajya kumusanganira, ariko Mariya asigara yicaye mu nzu.hrI Nuko Abayuda benshi bari baje kwa Marita na Mariya kubahumuriza, kuko musazawabo yari yapfuye.Lq I Betaniya hari bugufibw'i Yerusalemu, nka sitadiyo cumi n'eshanu.?py Yesu agezeyo asanga Lazaro amaze iminsi ine mu gituro.`o9 Toma witwaga Didumo abwira abigishwa bagenzi be ati “Natwe tugende dupfane na we.”hnI Nanjye nezerewe ku bwanyu kuko ntari mpari, kugirango noneho mwizere. Nimuze tujye aho ari.”6mg Yesu ni ko kuberuriraati “Lazaro yarapfuye.klO Nyamara Yesu yavugagaiby'urupfu rwa Lazaro, ariko bo batekereza yuko avuze gusinzira kw'ibitotsi.Mk Abigishwa baramubwira bati “Databuja, niba asinziriye azakira.”kjO Avuze atyo aherako arababwira ati “Incuti yacu Lazaro irasinziriye, ariko ngiye kumukangura.”\w 'Nuko bongera gushaka kumufata, ariko abava mu maboko.[ &Ariko ninyikora, nubwo mutanyizera mwizere imirimoubwayo, kugirango mumenye neza yuko Data ari muri jye, nanjye nkaba ndi muri Data.”3Za %Niba ntakora imirimo ya Data ntimunyizere.zYm $mubwirira iki uwo Data yejeje akamutumamu isi muti ‘Wigereranije’, kuko navuze nti ‘Ndi Umwana w'Imana’?aX; #Nuko ubwo yabise imana, abo ijambo ry'Imana ryajeho kandi ibyanditswe bitabasha gukuka,bW= "Yesu arabasubizaati “Ntibyanditswe mu mategeko yanyu ngo ‘Navuze ngo: Muri imana’? V  !Abayuda baramusubizabati “Ku bw'imirimo myiza ntituguteraamabuye, ahubwo tuguhorakwigereranya, kuko uriumuntuukigira Imana.” U  Yesu arababwira ati “Naberetse imirimo myinshi myiza yavuye kuri Data, noneho niuwuhemurimomuri youbatera kuntera amabuye?”6Tg Abayuda bongera gutoraamabuye ngo bayamutere.$SC Jyewe na Data turi umwe.”OR Data wazimpaye aruta bose, nta wubasha kuzivuvunuramu kubokokwa Data.uQc Nzihaubugingo buhoraho, kandi ntizizarimbuka na hato iteka ryose, kandi nta wuzazivuvunuramu kubokokwanjye.OP Intama zanjye zumva ijwi ryanjye, nanjye ndazizi kandi zirankurikira.9Om Ariko ntimwizera kuko mutariabo mu ntama zanjye.wNg Yesu arabasubizaati “Narababwiye ariko ntimwizera, kandi n'imirimo nkora mu izina rya Data na yo irampamya.eMC Abayuda baramugotabaramubazabati “Uzageza he kutuyoberanya? Niba uri Kristoutwerurire.”GL Yesu agendagenda mu rusengero, mu ibaraza ryitwa irya Salomo.tKa Icyo gihe hariumunsi mukuruwo kwibuka kwezwa k'urusengero rw'i Yerusalemu, kandi hari no mu mezi y'imbeho.iJK Abandi bati “Ayo magambo si ay'utewena dayimoni. Mbese dayimoni yabasha guhumūra impumyi?”[I/ Benshi muri bo baravuga bati “Afite dayimoni kandi yasaze. Muramwumvira iki?”3Ha Abayuda bongera kumupfa ku bw'ayo magambo.G1 Nta wubunyaka, ahubwo mbutanga ku bushake bwanjye. Nshobora kubutanga kandi nshobora kubusubirana, kuko iryo ari ryo tegeko nategetswe na Data.”PF “Igituma Data ankunda ni uko ntangaubugingo bwanjye ngo mbusubirane.E' Mfite n'izindi ntama zitari izo muri uru rugo, na zo nkwiriye kuzizana. Zizumva ijwi ryanjye kandi zizabaumukumbi umwe, zigireumwungeri umwe.KD nk'uko Data amenya nanjye nkamumenya, kandi mpfira intama zanjye.FC Ni jye mwungeri mwiza kandi menya izanjye, izanjye zikamenya9Bm Kuko ari uw'ibihembo, arahunga ntiyite ku ntama.A3 arikouragirira ibihembo,utariumwungeri bwite kandi n'intama atari ize, iyo abonye isega rije asiga intama agahunga, isega rikazifata rikazitatanya.E@ “Ni jye mwungeri mwiza. Umwungeri mwiza apfira intama ze,?% Umujurantazanwa n'ikindi keretse kwiba no kwica no kurimbura, ariko jyeweho nazanywe no kugirango ziboneubugingo, ndetse ngo zibone bwinshi.`>9 Ni jye rembo,umuntu niyinjira muri jye azakizwa, azinjira asohoke kandi azabonaurwuri.P= Abambanjirije bose bari abajura n'abanyazi, ariko intama ntizabumvise.i<K Nuko Yesu arongera arababwira ati “Niukuri, niukuri, ndababwira yuko ari jye rembo ry'intama.B; Yesu abacira uwo mugani, ariko ntibamenya ibyo yababwiye.P: Undi ntizamukurikira, ahubwo zamuhunga kuko zitazi amajwi y'abandi.”]93 Iyo amaze kwahura ize zose azijya imbere, intama zikamukurikira kuko zizi ijwi rye. r~~}}||| {{\zzyysyxxGww vquutttssZrrqq>ppooo!nn)malkkNjjj4iiQhhggfffgeeddc4bbb=aa`z`7_L^D]]N\\R[[]ZZYYvYXXGWZVVFUUkTT?SSS6RRKQQQQPPhOONN%MaLKKK)JJlJIH=GGBFFzEEDD6CCYBBAuA&@@2??H>>%=o9888 7776655;44!33T22"1F00H//c..7--6,,9+++1**o*))2((_( '&&{&(%%.$$##=""?!!" 1U6 3{#$#rA6u t   < V pEK:J7aiBabategeka kuva mu rukikomaze bajya inama batiW`'Kandi babonye uwo muntu wakijijwe ahagararanye na bo, babura icyo babasubiza._ Babonyeubushizi bw'amanga bwa Petero na Yohana, kandi bamenye ko ari abaswa batigishijwe baratangara, maze bibuka ko babanaga na Yesu.~^u Kandi nta wundi agakiza kabonerwamo, kuko ari nta rindi zina munsi y'ijuru ryahawe abantu, dukwiriye gukirizwamo.”Z]- Yesu ni we buye ryahinyuwe namwe abubatsi, kandi ryahindutse irikomeza imfuruka.F\ Ariko mumenye mwese n'abantu bose bo mu Bisirayeli, yuko ari izina rya Yesu Kristo w'i Nazareti, uwo mwabambye Imana ikamuzura, ari ryo ritumye uyu muntu ahagarara imbere yanyu ari muzima.b[= uyu munsi turabazwa ibyo twagiriye nezaumuntu wariuremaye, kandi turabazwa icyamukijije.XZ)Nuko Petero yuzuyeUmwuka Wera arababwira ati “Batware b'abantu namwe bakuru,eYCBabata hagati barababaza bati “Ni mbaraga ki, cyangwa ni zina ki byabateye gukoraibyo?”lXQna Anaumutambyi mukuruna Kayafa, na Yohana na Alekizanderi n'ab'umuryango bose w'abatambyi bakuru.NWBukeyebwaho, abatware n'abakuru n'abanditsi bateranira i Yerusalemu,oVWAriko benshi mu bumvise iryo jambo ry'Imana barizera,umubarew'abagabouragwira uba nk'ibihumbi bitanu.\U1Barabafata maze kuko bwari bugorobye, babashyira mu nzu y'imbohe kugezamu gitondo.fTEbababajwe cyane n'uko bigisha abantu, bababwira yuko kuzukakw'abapfuye kwabonetse kuri Yesu.]S 5Bakivuganan'abantu, abatambyi bazana aho bari n'umutware w'urusengero n'Abasadukayo,RNi mwebwe Imana yabanje gutumahoUmugaragu wayo imaze kumuzura, kugirango abaheumugisha abahindure,umuntu wese ngo ave mu byaha bye.”CQNamwe muri abana b'abahanuzi, kandi muri ab'isezerano Imana yasezeranye na ba sekuruzawanyu, ibwira Aburahamu iti ‘Mu rubyaro rwawe ni mo imiryango yose yo mu isi izaherwaumugisha.’P“Kandi n'abahanuzi bose,uhereye kuri Samweli n'abamukurikiyeho, uko bahanuye bose ni na ko bajyaga bavuga iby'iyi minsi.OONuko rero,umuntu weseutazumvira uwo muhanuzi azarimburwa mu bantu.’NMose yaravuze ati ‘Umwami Imana izabahagurukirizaumuhanuzi muri bene wanyuumezenkanjye, nuko muzamwumvire mu byo azababwira byose.#M?uwo ijuru rikwiriye kwakira kugezaibihe ibintu byose bizongera gutunganirizwa, nk'uko Imana yavugiyemu kanwa k'abahanuzi bera bayo boseuhereye kera kose.7Liitume Yesu ari we Kristo wabatoranirijwe kera,|KqNuko mwihane muhindukire, ibyaha byanyu bihanagurwe ngo iminsi yo guhemburwa ibone uko iza iturukaku Mmwami Imana,rJ]Ariko ibyo Imana yahanuriyemu kanwa k'abahanuzi bose yuko Kristo wayo azababazwa, ibyo yabishohoje ityo.[I/Kandi none bene Data, nzi yuko mwabikoze mutabizi, n'abatware banyu na bo ni uko.$HA“Kandi uyu, uwo murebakandi muzi, kuko yizeye izina ry'Uwo ni ryo rimuhayeimbaraga, kandi kwizera ahawe n'Uwo ni ko kumukirije rwose imbere yanyu mwese.hGInuko wa Mukuruw'ubugingo muramwica, ariko Imana iramuzura. Natwe turi abagabo bo guhamya ibyo.SFAriko mwihakana Uwera kandi Umukiranutsi, musabako bababohoreraumwicanyi,BE} Imana ya Aburahamu na Isaka na Yakobo, ari yo Mana ya ba sogokuruza, yashimishije Umugaragu wayo Yesu, uwo mwatanze mukamwihakanira imbere ya Pilato, amaze gucaurubanza rwo kumurekura.ID  Petero abibonye abaza abo bantu ati “Yemwe bagabo ba Isirayeli, ni iki gitumye mutangarira ibi? Mudutumbirira iki nk'aho ari imbaraga zacu cyangwa kūbaha Imana kwacu, biduhayekumugendesha?zCm Agifashe Petero na Yohana abantu bose birukankira kuri bo, bateranira ku ibaraza ryitwa irya Salomo bumiwecyane.B# baramumenya ko ari we wajyaga yicara ku irembo ry'urusengero ryitwaga Ryiza asabiriza ngo bamuhe, barumirwa cyane batangazwa n'ibimubayeho.0A[ Abantu bose babona agenda ashima Imana,q@[arabandaduka arahagarara, aratambuka yinjirana na bo mu rusengero, atambuka yitera hejuru ashima Imana.j?MMaze amufataukubokokw'iburyo aramuhagurutsa, uwo mwanya ibirenge bye n'ubugombambari birakomera,>)Petero aramubwira ati “Ifeza n'izahabu nta byo mfite, ahubwo icyo mfite ndakiguha. Mu izina rya Yesu Kristo w'i Nazareti, hagurukaugende.”-=UAbītaho agira ngo hari icyo bamuha.N<Petero na Yohana baramutumbira, Petero aramubwira ati “Uturebe.”U;#Abonye Petero na Yohana bagiye kwinjira mu rusengero, arabasaba ngo bamuhe.:)Harihoumuntu wavutse aremaye ibirenge, yarahekwaga agashyirwa ku irembo ry'urusengero ryitwa Ryiza, kugirango asabirize abinjira mu rusengero.e9 ENuko Petero na Yohana barazamuka bajya mu rusengero mu gihe cyo gusenga, ari cyo saa cyenda.f8E/bahimbaza Imana, bashimwa n'abantu bose, kandi uko bukeyeUmwami Imana ikabongerera abakizwa.7.Kandi iminsi yose bakomezaga kujya mu rusengero n'umutimauhuye, n'iwabo bakamanyaguraumutsima bakarya bishimye, bafite imitima itishāma^65-ubutunzi bwabo n'ibintu byabo barabiguraga, bakabigabanya bose nk'ukoumuntu akennye.<5s,Abizeye bose babaga hamwe bagasangira ibyabo byose,Y4++Abantu bose bagiraubwoba, nuko intumwa zikora ibitangaza n'ibimenyetso byinshi.p3Y*Bahoraga bashishikariye ibyo intumwa zigishaga, bagasangira ibyabo, no kumanyaguraumutsima no gusenga.l2Q)Nuko abemeye amagambo ye barabatizwa, abongewe ku basanzwe kuri uwo munsi baba nk'ibihumbi bitatu.p1Y(Nuko akomeza kubahamiriza n'andi magambo menshi, arabahuguraati “Mwikize ab'iki gihe bīyobagiza.”l0Q'kuko isezerano ari iryanyu n'abana banyu n'abari kure bose, abazahamagarwa n'Umwami Imana yacu.”7/g&Petero arabasubizaati “Nimwihane,umuntu wese muri mwe abatizwe mu izina rya Yesu Kristo ngo mubonekubabarirwa ibyaha byanyu, kandi namwe muzahabwa iyi mpano y'Umwuka Wera,.%Abo bantu bumvise ibyo bibacumitamu mitima, nuko babaza Petero n'izindi ntumwa bati “Bagabo bene Data, mbese tugiredute?” - $“Nuko abo mu muryango wa Isirayeli bose, nibamenye badashidikanya yuko Yesu uwo mwabambye, Imana yamugizeUmwami na Kristo.”D,#Ugeze aho nzashyira abanzi bawe munsi y'ibirenge byawe.’ +"Kuko atari Dawidi wazamutse mu ijuru, ahubwo ubwe yaravuze ati
‘Uwiteka yabwiye Umwami wanjye ati:
Icara iburyo bwanjye,*'!Nuko amaze kuzamurwa n'ukubokokw'iburyo kw'Imana, no guhabwa na Se ibyo yasezeranije ari byo Mwuka Wera, none asutse icyo murebakandi mwumva.J)  Imana yazuye Yesu uwo, natwe twese turi abagabo bo guhamya ibyo.(yavugagaibyo kuzukakwa Kristo abibonye bitari byaba. Ni cyo cyatumye avuga ko atārekewe ikuzimu, kandi ngo n'umubiriwe nturakabora.'Nuko rero, kuko yariumuhanuzi akamenya ko Imana yamurahiye indahiro, yuko izamuha umwe mu buzukuruzabe ngo abe ari weusubiraku ngoma ye,"&=“Bagabo bene Data, nta kimbuza kubabwira nshize amanga ibya sogokuruzamukuruDawidi, yuko yapfuye agahambwa ndetse n'igituro cye kiracyari iwacu n'ubu.Z%-Wamenyesheje inzira y'ubugingo,
Uzanyuzuzaumunezero kuko ndi imbere yawe.’b$=Kukoutazarekeraubugingo bwanjye ikuzimu,
Cyangwa ngo uhāne Uwera wawe abone kubora.#{Ni cyo gitumaumutimawanjyeunezerwa,
Ururimirwanjye rukīshima,
Kandi n'umubiriwanjyeuzaruhukawiringiye ibizaba. "Kuko Dawidi yavuze iby'uwo ati
‘Nabonye Umwami ari imbere yanjye iteka ryose,
Kuko ari iburyo bwanjye ngo ntanyeganyezwa.f!EAriko Imana yaramuzuyeibohoyeumubabarouterwa n'urupfu, kuko bitashobotse ko akomezwa na rwo. }uwo muntu amaze gutangwa nk'uko Imana yabigambiriye, ibimenye bitari byaba, mwamubambishije amaboko y'abagome muramwica.U#“Yemwe bagabo ba Isirayeli mwe, nimwumve aya magambo: Yesu w'i Nazareti, wa muntu Imana yabahamirishije imirimo ikomeye n'ibitangaza n'ibimenyetso, ibyo yamukoresheje hagati yanyu nk'uko mubiziubwanyu,?yKandiumuntu weseuzambaza izina ry'Uwiteka azakizwa.’xiIzuba rizahindukaumwijima,
N'ukwezi guhinduke amaraso,
Uwo munsi mukurukandiutangaje w'Uwitekautaraza.~uNzashyira amahano mu ijuru hejuru,
Nshyire n'ibimenyetso mu isi hasi,
Amaraso n'umurirono gucumba k'umwotsi.mSNdetse n'abagaragu banjye n'abaja banjye muri iyo minsi,
Nzabasukiraku Mwuka wanjye bazahanura.fE‘Imana iravuze iti:
Uku ni ko bizaba mu minsi y'imperuka,
Nzasuka ku Mwuka wanjye ku bantu bose,
Kandi abahungu n'abakobwa banyu bazahanura,
N'abasore banyu bazerekwa,
N'abakambwe babarimo bazarota.>wahubwo ibyo murebaibi byavuzwe n'umuhanuzi Yoweli ngoOAba ntibasinze nk'uko mwibwira kuko ubu ari isaha ya gatatu y'umunsi,;oAriko Petero ahagararana n'abo cumi n'umwe, ababwiza ijwi rirenga ati “Yemwe bagabo b'i Yudayan'abatuye i Yerusalemu mwese mwe, ibi mubimenye kandi mwumvirize amagambo yanjye.6g Abandi barabanegura bati “Basinze ihira.”O Bose barumirwa, bibayobeye barabazanya bati “Mbese ibi ni ibiki?”`9 kandi n'Abakirete n'Abarabu, turabumva bavuga ibitangaza by'Imana mu ndimi z'iwacu.”5 n'i Furugiyan'i Pamfiliya no muri Egiputa, no mu gihugu cy'i Libiya gihereranye n'i Kurene, n'Abaroma b'abashyitsi n'Abayuda n'abakomeza idini yabo, Kandi turi Abapariti n'Abamedi n'Abanyelamu, n'abatuye i Mezopotamiya n'i Yudaya, n'i Kapadokiya n'i Ponto no muri Asiya,QNone se ni iki gitumye twese tubumva bavuga indimi z'iwacu za kavukire?U#Barumirwa bose baratangara bati “Mbese aba bose bavuga si Abanyagalilaya?veUwo muririubayeabantu benshi baraterana, batangazwa n'ukoumuntu wese yumvise ba bandi bavugaururimirw'iwabo.ucMuri Yerusalemu habaga Abayuda b'abaturageb'abanyadini, bari baraturutse mu mahanga yose ari munsi y'ijuru.a ;Bose buzuzwa Umwuka Wera, batangira kuvugaizindi ndimi nk'uko Umwuka yabahaye kuzivuga.[ /Haboneka indimi zīgabanije zisa n'umuriro,ururimirujya ku muntu wese wo muri bo.c ?Nukoumuririubatungurauvuyemu ijuruumezenk'uw'umuyagauhuhacyane,ukwira inzu bari bicayemo.W  )Umunsi wa Pentekoteusohoye, bose bari bari hamwe mu mwanya umwe bahujeumutima.T  #Barabafindira,ubufindo bufataMatiyasi. Nuko abaranwa n'intumwa cumi n'imwe.@ }abe intumwa, ahabwe uyu murimoYuda yataye akajya ahe.”h KBarasenga bati “Mwami Mana,umenya imitima y'abantu bose, werekane uwoutoranije muri aba bombia =Bahitamo babiri, umwe ni Yosefu witwaga Barisaba, uwo bahimbye Yusito, undi ni Matiyasi. !uhereye ku kubatiza kwa Yohanaukageza ku munsi Yesu yadukuriwemo azamuwe, bikwiriye ko umwe abaumugabohamwe natwe wo guhamya kuzukakwe.”S !“Nuko muri abo twagendanaga iteka, ubwo Umwami Yesu yari akiri muri twe,% E“Ndetse byanditswe mu gitabo cya Zaburi ngo
‘Iwe hasigareubusa,
Kandi he kugiraundiuhaba.’
Kandi ngo
‘Ubusonga bwe bugabane undi.’ %Bimenyekana mu batuye i Yerusalemu bose, ni cyo cyatumye iyo sambu mu rurimirwabo bayita Akeludama, risobanurwa ngo “Isambu y'amaraso.”)  (Kandi uwo muntu, amaze kuguraisambu ku byo yahawe ho igihembo cyo gukiranirwa kwe, agwa yubamye araturika, amara ye yose arataraka.I  kuko yari yarabazwe muri twe, agahabwaumugabane w'uyu murimo.” !“Bagabo bene Data, ibyanditswe byari bikwiriye gusohora, ibyo Umwuka Wera yahanuriyemu kanwa ka Dawidi kuri Yuda wayoboye abafashe Yesu,~ Muri iyo minsi Petero ahagaze hagati ya bene Data, (umubarew'abantu bose bari bahateraniye bari nk'ijana na makumyabiri), aravuga atig} IAbo bose hamwe n'abagore na Mariya nyina wa Yesu na bene se, bakomezaga gusenganaumutimauhuye.W| ) Basohoyeyo barurirabajya mu cyumba cyo hejuru, aho Petero na Yohana na Yakobo, na Andereya na Filipo na Toma, na Barutolomayo na Matayo na Yakobo mwene Alufayo, na Simoni Zelote na Yuda mwene Yakobo babaga.{{ q Basubirai Yerusalemu bavuye ku musoziwitwa Elayono, uri bugufibw'i Yerusalemu nk'urugendo rwo kugendwa ku isabato..z W Barababaza bati “Yemwe bagabo b'i Galilaya, ni iki gitumye muhagaze murebamu ijuru? Yesuubakuwemoakazamurwa mu ijuru, azaza atyo nk'uko mumubonye ajya mu ijuru.”~y w Bakiraramye batumbira mu ijuru akigenda, abagabo babiri barababonekera bahagaze iruhande rwabo, bambaye imyenda yera.Gx   Amaze kuvugaatyo azamurwa bakimureba, igicu kiramubakingiriza.$w CIcyakora muzahabwa imbaraga Umwuka Wera nabamanukira, kandi muzabaabagabo bo kumpamya i Yerusalemu n'i Yudayayose n'i Samariya, no kugezaku mpera y'isi.”mv UArabasubizaati “Si ibyanyu kumenya iby'iminsi cyangwa ibihe Data yagennye, niubutware bwe wenyine.wu iNuko bamaze guterana baramubazabati “Mbese Mwami, iki ni cyo gihe wenda kugaruriramoubwami mu Bisirayeli?”et Ekuko Yohana yabatirishaga amazi, ariko mwebweho mu minsi mike muzabatirishwa Umwuka Wera.”s yNuko abateraniriza hamwe, abategeka kutavai Yerusalemu ati “Ahubwo murindire ibyo Data yasezeranije, ibyo nababwiye:r Amaze kubabazwa ababonekera ari muzima, atanga ibimenyetso byinshi, agumya kubabonekera mu minsi mirongo ine avuga iby'ubwami bw'Imana.gq Ikugezaku munsi yazamuriwemu ijuru amaze gutegeka intumwa yatoranije, azitegekesha Umwuka Wera.fp ITewofilo we:
Muri cya gitabo cya mbere nanditse ibyo Yesu yabanje gukorano kwigisha byose,{ooAriko hariho n'ibindi byinshi Yesu yakoze, byakwandikwa byose ngira ngo ibitabo byakwandikwa ntibyakwirwa mu isi.lnQUyu ni we wa mwigishwauhamya ibyo, ni na we wabyanditse kandi tuzi yuko ibyo ahamya ari iby'ukuri.Ym+Ni cyo cyatumye iryo jambo ryamamara muri bene Data ngo uwo mwigishwa ntazapfa. Ariko Yesu ntiyabwiye Petero yuko uwo atazapfa, ahubwo yaramubwiye ngo “Niba nshaka ko agumahokugezaaho nzazira, upfa iki?”al;Yesu aramusubizaati “Niba nshaka ko agumahokugezaaho nzazira, upfa iki? Nkurikira.”KkPetero abonye uwo abaza Yesu ati “Mwami, uyu se azamera ate?”=jsPetero arakebuka, abonaumwigishwa Yesu yakundaga na we abakurikiye, ari we wari wariseguye igituza cya Yesu basangira nijoro akamubazaati “Databuja, ni ndeugiyekukugambanira?”tiaIcyatumye avuga atyo niukwerekanaurupfu azubahisha Imana. Amaze kuvugaatyo aramubwira ati “Nkurikira.”!h;Niukuri, niukuri, ndakubwira yukoukiriumusorewikenyezagaukajya ahoushaka hose, ariko nusazauzarambura amaboko undi agukenyeze, akujyane ahoudashaka.”}gsAmubazaubwa gatatu ati “Simoni mwene Yona,urankunda?”
Petero ababazwa n'uko amubajije ubwa gatatu ati “Urankunda?”Nuko aramusubizaati “Mwami,umenya byose, uzi kandi ko ngukunda.”
Yesu aramubwira ati “Ragira intama zanjye.1f[Yongera kumubazaubwa kabiri ati “Simoni mwene Yona,urankunda?”
Aramusubizaati “Yee, Mwami, uzi ko ngukunda.”
Aramubwira ati “Ragira intama zanjye.”ReNuko bamaze kurya Yesu abaza Simoni Petero ati “Simoni mwene Yona,urusha aba kunkunda?”
Aramusubizaati “Yee, Mwami, uzi ko ngukunda.”
Aramubwira ati “Ragira abana b'intama banjye.”Hd Ubwo ni ubwa gatatu Yesu abonekera abigishwa be, amaze kuzuka.Hc  Yesu araza yendaumutsima arawubaha, n'ifi na zo azigenza atyo.b+ Yesu arababwira ati “Nimuze murye.”Ntihagira n'umwe wo muri abo bigishwa beutinyuka kumubazaati “Uri nde?”Kuko bari bazi ko ari Umwami.,aQ Simoni Petero yikira mu bwato, akururiraurushundura imusozirwuzuyeifi nini ijana na mirongo itanu n'eshatu, ariko nubwo zari nyinshi zityourushundura ntirwacitse.?`y Yesu arababwira ati “Nimuzaneku ifi mumazegufata.”K_ Bomotse imusozibabonaumurirow'amakara, n'ifi zokejeho n'umutsima. ^Ariko abandi bigishwa baza mu bwato, bakururaurushundura rurimoifi kuko batari kure y'inkombe, ahubwo hari nka mikono magana abiri.0]YWa mwigishwa Yesu yakundaga abwira Petero ati “Ni Umwami Yesu.”Nuko Simoni Petero yumvise ko ari Umwami, akenyeraumwenda kuko yari yambayeubusa, yiroha mu nyanja.\)Arababwira ati “Nimujugunyeurushundura iburyo bw'ubwato, murafata.”Nuko bararujugunya ntibaba bakibasha kurukurura, kuko ifi zari nyinshi.k[OYesu arababaza ati “Yemwe bana banjye, mufiteicyo kurya?”
Baramusubizabati “Nta cyo.”jZMUmusekeumazegutambika Yesu ahagarara mu kibaya cy'inyanja, ariko abigishwa ntibamenya ko ari we.:YmNuko Simoni Petero arababwira ati “Ngiye kuroba.”
Baramubwira bati “Natwe turajyana nawe.”Barahagurukabīkira mu bwato, ariko bakesha iryo joro ari nta cyo bafashe. XSimoni Petero na Toma witwa Didumo, na Natanayeli w'i Kana y'i Galilaya, na bene Zebedayo n'abandi bigishwa babiri bari bari kumwe.cW AHanyuma y'ibyo Yesu yongera kwiyereka abigishwa be ku Nyanja ya Tiberiya, yiyerekana atya:VAriko ibi byandikiwe kugirango mwizere yuko Yesu ari Kristo Umwana w'Imana, kandi ngo nimwizera muherwaubugingo mu izina rye.kUOHariho n'ibindi bimenyetso byinshi Yesu yakoreye imbere y'abigishwa, bitanditswe muri iki gitabo.UT#Yesu aramubwira ati “Wijejwe n'ukoumbonye, hahirwa abizeye batambonye.”DSToma aramusubizaati “Mwami wanjye! Kandi Mana yanjye!”.RUMaze abwira Toma ati “Zana hanourutokirwaweurebeibiganza byanjye, kandiuzanen'ikiganza cyaweugishyire mu rubavurwanjye, kandi we kubautizera ahubwo ubeuwizeye.”NQNuko iminsi munaniishize, abigishwa bongera guterana mu nzu nka mbere na Toma ari kumwe na bo. Yesu araza abahagarara hagati, kandi inzugi zari zigikinze arababwira ati “Amahoro abe muri mwe.”lPQNi cyo cyatumye abandi bigishwa bamubwira bati “Tubonye Umwami!”
Na we arabasubizaati “Nintabona inkovu z'imbereri mu biganza bye ngo nzishyiremourutokirwanjye, sinshyire n'ikiganza cyanjye mu rubavurwe sinzemera.”gOGAriko Toma umwe muri abo cumi na babiri witwaga Didumo, ntiyari kumwe na bo ubwo Yesu yazaga.oNWAbo muzababarira ibyaha bose bazaba babibabariwe, abo mutazabibabarira bose bazaba batabibabariwe.”FMAmaze kuvugaatyo abahumekeraho ati “Nimwakire Umwuka Wera.iLKYesu yongera kubabwira ati “Amahoro abe muri mwe. Uko Data yantumye ni ko nanjye mbatumye.”cK?Amaze kuvugaatyo abereka ibiganza bye n'urubavurwe. Abigishwa babonye Umwami baranezerwa._J7Nuko kuri uwo munsi bugorobye, ari wo wa mbere w'iminsi irindwi, abigishwa bari bateraniye mu nzu, inzugi zikinze kuko batinyaga Abayuda. Yesu araza ahagarara hagati yabo arababwira ati “Amahoro abe muri mwe.”|IqMariya Magadalena aragenda, abarira abigishwa inkuru ati “Nabonye Umwami”, kandi abatekerereza ibyo yamubwiye.?HwYesu aramubwira ati “Ntunkoreho kuko ntarazamuka ngo njye kwa Data, ahubwo jya kubwira bene Data yuko nzamutse ngiye kwa Data ari we So, kandi ku Mana yanjye ari yo Mana yanyu.”GYesu aramubwira ati “Mariya.”
Arahindukiraamwitaba mu Ruheburayoati “Rabuni”(risobanurwa ngo “Databuja.”)PFYesu aramubazaati “Mugore,urarizwa n'iki? Urashaka nde?”
Yibwira ko ariumurinzi w'agashyamba aramubwira ati “Mutware, niba ari woweumujyanye ahandi, mbwira ahoumushyize nanjye mukureyo.”TE!Amaze kuvugaatyo arakebuka, abona Yesu ahagaze ariko ntiyamenya ko ari we. D  Baramubazabati “Mugore,urarizwa n'iki?”
Arabasubizaati “Ni uko bakuyemoUmwami wanjye, nanjye sinzi aho bamushyize.”C  abona abamarayika babiri bambaye imyenda yera bicaye, umwe ku musegon'undi ku mirambizo, aho intumbi ya Yesu yari yarashyizwe.XB) Ariko Mariya yari ahagaze ku gituro arira. Akirira arunamaarungurukamu gituro,/AY Maze abigishwa basubirayo bajya iwabo.>@w kuko bari bataramenya ibyanditswe ko akwiriye kuzuka.?yNi cyo cyatumye na wa mwigishwa wundi wabanje kugeraku gituro na we yinjira. Abibonye yizeraibyo yabwiwe na wa mugore,w>gn'igitambaro cyari mu mutwe we kidashyizwe hamwe n'imyenda y'ibitare, ahubwo cyari kizinze kiriukwacyo hirya.l=QMaze Simoni Petero na we aza amukurikiye, yinjira mu gituro abona imyenda y'ibitare ishyizwe hasi,X<)Arunamaarungurukamo, abona imyenda y'ibitare ishyizwe hasi ariko ntiyinjiramo.e;CBombi birukiraicyarimwe, ariko uwo mwigishwa asiga Petero aba ari weubanza kugeraku gituro.@:{Petero asohokana na wa mwigishwa wundi bajya ku gituro.97Arirukanka asanga Simoni Petero na wa mwigishwa wundi Yesu yakundaga arababwira ati “Bakuye Umwami Yesu mu gituro, kandi ntituzi aho bamushyize.”8 Ku wa mbere w'iminsi irindwi, mu rubungabungo hatarabona Mariya Magadalena aza ku gituro, asanga igitare gikuwe ku gituro.h7I*Aho ni ho bahambye Yesu, kuko wariumunsi wo kwitegura kw'Abayuda, kandi iyo mva yari iri hafi.k6O)Aho hantu yabambwe hari agashyamba, kandi muri ako gashyamba hari imva nshya itarahambwamoumuntu.w5g(Bajyana intumbi ya Yesu bayizingira mu myenda y'ibitare hamwe n'iyo mibavu, nk'uko Abayuda bagenzaga bahamba.4!'Na Nikodemo wa wundi wigeze kumusanga nijoro cya gihe, araza azanye ishangi ivanze n'umusaga, kuremera kwayo kwari nk'ibiro mirongo itanu.h3I&Hanyuma y'ibyo haza Yosefu wo mu Arimataya, na we yariumwigishwa wa Yesu ariko rwihishwa, kuko yatinyaga Abayuda. Uwo ajya kwa Pilato amwaka intumbi ya Yesu ngo ayikureho, Pilato aramwemerera, araza akurahointumbi ya Yesu.T2!%Byongeye kandi ibindi byanditswe biravuga ngo “Bazabona uwo bacumise.”a1;$Kuko ibyo byabereyeho kugirango ibyanditswe bisohore ngo “Nta gufwa rye rizavunwa.”n0U#Uwabibonye ni weubihamije, kandi ibyo ahamya ni iby'ukuri, kandi azi ko avugaukuringo namwe mwizere.Y/+"ariko umwe muri bo amucumitaicumu mu rubavu, uwo mwanya havamo amaraso n'amazi.H. !ariko bageze kuri Yesu basanga amaze gupfa ntibamuvunaamaguru,l-Q Abasirikare baraza babanza kuri umwe bamuvunaamaguru, n'undi wariubambanywe na we bamugenza batyo,I, Uwo munsi wari uwo kwitegura Pasika, kandi Abayuda ntibashakaga ko imibiri iguma ku musaraba ku isabato, kuko iyo sabato yariumunsi mukuru, ni ko gusabaPilato kubavuna amaguru ngo babamburwe.b+=Yesu amaze gusomaiyo vino aravuga ati “Birarangiye.”
Acurikaumutwe,umutimauraca. * Hari hateretse ikibindi cyuzuyevino isharira. Nuko benda sipongo yuzuyeiyo vino isharira, bayishyira ku rubingo barayimusomesha. )Hanyuma y'ibyo, Yesu amenye yuko noneho byose birangiye, agira ngo ibyanditswe bisohore rwose ni ko kuvugaati “Mfite inyota.”h(IMaze abwira uwo mwigishwa ati “Nguyu nyoko.”Uhereye uwo mwanya uwo mwigishwa amujyana iwe.y'kNuko Yesu abonye nyina n'umwigishwa yakundaga ahagaze bugufi, abwira nyina ati “Mubyeyi, nguyuumwana wawe.”u&cNyina wa Yesu na nyina wabo, na Mariya muka Kilopa na Mariya Magadalena, bari bahagaze ku musaraba wa Yesu.%Nuko baravuganabati “Twe kuyitanyagura, ahubwo tuyifindire turebeuri bube nyirayo uwo ari we.”Bavuze ibyo ngo ibyanditswe bisohore ngo
“Bagabanye imyenda yanjye,
Kandi bafindiraumwambaro wanjye.”
Nuko abasirikare babigenza batyo.f$ENuko abasirikare bamaze kubamba Yesu, bajyana imyambaro ye bayigabanyamo kane,umusirikare weseumugabane we, ariko hasigara ikanzu ye. Iyo kanzu ntiyari ifiteumubariro, ahubwo yari iboshywe yoseuhereye hejuruukageza hasi.?#yPilato arabasubizaati “Icyo nanditse nacyanditse.”"/Nuko Abatambyi bakuru b'Abayuda babwira Pilato bati “Ntiwandike ngo ‘Umwami w'Abayuda’, ahubwo wandike uti ‘Yiyiseumwami w'Abayuda.’”(!IUrwo rwandiko benshi mu Bayuda bararusoma, kuko ahantu babambye Yesu hari bugufibw'umurwa, kandi rwari rwanditswe mu Ruheburayo, no mu Ruroma, no mu Rugiriki.r ]Pilato yandikaurwandiko arushyira ku musaraba, rwanditswe ngo “YESU W'I NAZARETI, UMWAMI W'ABAYUDA.”GBamubambanaho n'abandi babiri hirya no hino, Yesu ari hagati.gGasohoka yiyikorereyeumusaraba agera ahantu hitwa i Nyabihanga, mu Ruheburayohitwa i Gologota.=uAherako aramubahango abambwe.
Nuko bajyana Yesu,KNa bo batera hejuru bati “Mukureho, mukurehoumubambe!”
Pilato arababaza ati “Mbese mbambeumwami wanyu?”
Abatambyi bakuru baramusubizabati “Nta mwami dufitekeretse Kayisari.”}(Ubwo hari ku munsi wo kwitegura ibya Pasika, hari nk'isaha esheshatu.) Nuko abwira Abayuda ati “Nguyuumwami wanyu.” Nuko Pilato yumvise ibyo asohora Yesu, yicara ku ntebe y'imanza ahantu hitwa Amabuye ashashwe, mu Ruheburayohitwa Gabata.>u Uhereye ubwo Pilato ashakauburyo bwo kumurekura. Ariko Abayuda batera hejuru bati “Nurekura uyuurabautariincuti ya Kayisari, kukoumuntu wese wigizeumwami aba agomeye Kayisari.”  Yesu aramusubizaati “Ntiwagiraububasha bwo kugiraicyountwarautabuhawebuvuyemu ijuru, ni cyo gitumaukungabije akurusha icyaha.”y Pilato aramubazaati “Uranyihorera? Ntuzi yuko mfiteububasha bwo kukurekura, kandi ko mfiteububasha bwo kukubamba?”ve Nuko yongera kwinjira mu rukikomaze abaza Yesu ati “Wavuye he?”
Ariko Yesu ntiyagira icyo amusubiza..WPilato yumvise ibyo arushaho gutinya.taAbayuda baramusubizabati “Dufiteitegeko, ku bw'iryo tegeko akwiriye gupfa kuko yigize Umwana w'Imana.”?wAbatambyi bakuru n'abasirikare bamubonye batera hejuru bati “Mubambe! Mubambe!”
Pilato arababwira ati “Mube ari mwe mumujyana mumubambe, kuko jyewe ntamubonyeho icyaha.”ykNuko Yesu asohoka yambaye ikamba ry'amahwa n'umwenda w'umuhengeri, Pilato arababwira ati “Uwo muntu nguyu!”yPilato yongera gusohoka arababwira ati “Dore ndamusohoye, ndamubazaniye ngo mumenye yuko ari nta cyaha mubonyeho.”Z-Baramwegera baramubwira bati “Ni amahoro, Mwami w'Abayuda!”Bamukubitainshyi.gGAbasirikare baboha ikamba ry'amahwa barimwambika mu mutwe, bamwambika n'umwenda w'umuhengeri.: qNuko Pilato aherako ajyana Yesu, amukubitaimikoba.m S(Ariko bongera gusakuza bati “Si we dushaka, ahubwoutubohorere Baraba.”Baraba uwo yariumwambuzi. 'Icyakora mufiteumugenzo ko mbabohorera imbohe imwe mu minsi ya Pasika. Mbese murashaka ko mbabohoreraumwami w'Abayuda?”$ A&Pilato aramubazaati “Ukuri ni iki?”
Amaze kubivuga atyo aherako arasohoka, ajya aho Abayuda bari bari arababwira ati “Jyewe nta cyaha mubonyeho.] 3%Pilato aramubazaati “Noneho ga uriumwami?”
Yesu aramusubizaati “Wakabimenye ko ndiumwami. Iki ni cyo navukiyekandi ni cyo cyanzanye mu isi: niukugirango mpamyeukuri, uw'ukuriwese yumva ijwi ryanjye.”C $Yesu aramusubizaati “Ubwami bwanjye si ubw'iyi si, iyabaubwami bwanjye bwari ubw'iyi si, abagaragu banjye baba barwanye ngo ntahabwa Abayuda, ariko nonehoubwami bwanjye si ubw'ino.”{#Pilato aramusubizaati “Uragira ngo ndi Umuyuda? Ab'ubwoko bwanyu n'abatambyi bakuru ni bo bakunzaniye. Wakoze iki?”nU"Yesu na we aramubazaati “Mbese ibyoubibajije ku bwawe, cyangwa se ni abandi bakubwiye ibyanjye?”hI!Pilato yongera kwinjira mu rukiko, ahamagara Yesu aramubazaati “Wowe uriumwami w'Abayuda?”Q ngo ijambo rya Yesu risohore, iryo yavuze rimenyeshaurupfu agiye gupfa.0YPilato arababwira ati “Nimumujyane, abe ari mwe mumuciraurubanza nk'uko amategeko yanyu ari.”
Abayuda baramubwira bati “Twebwe ntitwemererwa kwicaumuntu”,OBaramusubizabati “Uyu iyaba atakoze icyaha ntituba tumukuzaniye.”PNuko Pilato arasohoka ajya aho bari ati “Uyu muntu muramuregaiki?”Bavana Yesu kwa Kayafa bamujyana mu rukiko, hari mu museke. Ubwabo ntibinjira mu rukikongo batihumanya, bakabura uko barya ibya Pasika.BPetero yongera kubihakana, muri ako kanya inkoko irabika./Umwe mu bagaragu b'umutambyi mukuru, mwene wabo w'uwo Petero yaciyeugutwi aramubazaati “Harya sinakubonye uri kumwe na we muri ka gashyamba?”~/Ubwo Simoni Petero yari ahagaze yota. Baramubazabati “Mbese nawe nturi uwo mu bigishwa be?”
Arabihakana ati “Oya, sindi uwo muri bo.”F}Nuko Ana amwohereza ari imbohe kuri Kayafa,umutambyi mukuru.]|3Yesu aramusubizaati “Niba mvuze ikibi kimpamye. Ariko niba ari nezaumpoye iki?”|{qAmaze kuvugaatyo, umwe mu basirikare wariuhagaze aho akubitaYesuurushyiati “Uku ni kousubizaumutambyi mukuru?”[z/Urambariza iki? Abumvaga ba ari boubazaibyo nababwiye, ni bo bazi ibyo navuze.” y9Yesu aramusubizaati “Nigishaga ab'isi neruye, iteka nigishiriza mu masinagogi no mu rusengero aho Abayuda bose bateranira, nta cyo navuze rwihishwa.KxNukoumutambyi mukuruabaza Yesu iby'abigishwa be n'ibyo yigishaga.w!Abagaragu n'abasirikare bari bahagaze aho, bacanyeumurirow'amakara kuko hari imbeho barota, na Petero na we yari kumwe na bo ahagaze yota.v'Uwo muja ukumīra abaza Petero ati “Mbese aho nawe nturi uwo mu bigishwa b'uriyamuntu?”
Aramusubizaati “Oya, sindiumwigishwa we.”u1Ariko Petero yari ahagaze hanze ku irembo. Wa mwigishwa wundi wari uzwi n'umutambyi mukuru, arasohoka avuganan'umujaukumīra, nuko yinjiza Petero.t!Simoni Petero n'undi mwigishwa bakurikira Yesu. Uwo mwigishwa yari azwi n'umutambyi mukuru, yinjirana na Yesu mu rugo rw'umutambyi mukuru.fsEKandi Kayafa ni we wagiriye Abayuda inama ati “Birakwiriye koumuntu umwe apfira abantu.”drA babanza kumujyana kwa Ana kuko yari sebukwe wa Kayafa, wariumutambyi mukurumuri uwo mwaka.Vq% Nuko izo ngabo n'umutware wazo n'abagaragu b'Abayuda bafata Yesu baramuboha,upc Nuko Yesu abwira Petero ati “Subizainkota mu rwubatirwayo, mbese igikombe Data ampaye ne kukinyweraho?”o Nuko Simoni Petero yari afite inkota, arayikura ayikubitaumugaragu w'umutambyi mukuruamucaugutwi kw'iburyo. Uwo mugaragu yitwaga Maluko.gnG Yabivugiyeatyo kugirango rya jambo yavuze risohore, ngo “Mu bo wampaye sinabuzehon'umwe.”jmMYesu arabasubizaati “Mbabwiye ko ari jye. Nuko rero niba ari jye mushaka murekeaba bagende.”]l3Nuko yongera kubabaza ati “Murashaka nde?”
Bati “Ni Yesu w'i Nazareti.”Hk Amaze kubabwira ati “Ni jye”, bagenza imigongo bagwa hasi.jBaramusubizabati “Ni Yesu w'i Nazareti.”
Arababwira ati “Ni jye.”Na Yudaumugambanira yari ahagararanye na bo.^i5Yesu amenye ibyenda kumubahobyose, arabasanganira arababaza ati “Murashaka nde?”hNuko Yuda amaze guhabwa ingabo z'abasirikare n'abagaragu b'abatambyi bakuru n'ab'Abafarisayo, ajyayo afite amatabaza n'imuri n'intwaro.jgMKandi na Yudaumugambanira na we yari azi aho hantu, kuko Yesu yahajyanaga n'abigishwa be kenshi. f Yesu amaze kuvugaayo magambo asohokana n'abigishwa be, yambukaumugeziwitwa Kidironi, hariho agashyamba akajyanamo n'abigishwa be.uecNabamenyesheje izina ryawe kandi nzaribamenyesha, ngourukundo wankunze rube muri bo, nanjye mbe muri bo.”odWDataukiranuka, ab'isi ntibakumenye ariko jyewe narakumenye, n'aba na bo bamenye ko ari wowe wantumye. c “Data, abo wampaye ndashaka ko aho ndi na bo bahabana nanjye, ngo baboneubwiza bwanjye wampaye, kuko wankunze isi itararemwa.  En~~~}}3||S{zzyyxyx~wwvvzvuuMttt sIrrrPqqppIooAnnFmmTT.SSjSRRSQQPPP1OOINNNMMGLLUKKcJJfIHHrGG=FF+E$DyCCBBB0AAI@@ ??k>>>>==R<Zw Bakivuganaarinjira, asanga abantu benshi bahateraniyeQY Ariko Petero aramuhagurutsa ati “Haguruka, nanjye ndiumuntu nkawe.”fXE Petero agiye kwinjira, Koruneliyo aramusanganira, yikubitaimbere y'ibirenge bye, aramuramya.mWS Bukeyebagera i Kayisariya, basanga Koruneliyo abategereje, yateranije bene wabo n'incuti z'amagara. V Nuko arabinjiza arabacumbikira.
Bukeyebw'aho Petero arahagurukaavanayo na bo, na bene Data bamwe b'i Yopa na bo bajyana na we.[U/ Baramusubizabati “Koruneliyoumutwareutwaraumutwe w'abasirikare ijana,umuntuukiranuka wubahaImana,ushimwa n'ubwoko bwose bw'Abayuda, yabwirijwe na marayika wera kugutumira, ngo uze iwe yumve amagambo yawe.”gTG Petero aramanuka asanga abo bantu arababwira ati “Ni jyewe uwo mushaka, mwazanywe n'iki?”LS Hagurukaumanukeujyane na boudashidikanya, kuko ari jyeubatumye.”dRA Petero agitekereza ibyo yeretswe, Umwuka aramubwira ati “Dore abantu batatu baragushaka.FQ barahamagara babaza yuko Simoni wahimbwe Petero acumbitsemo.$PA Petero agishidikanya mu mutimawe uko ibyo yeretswe bisobanurwa, abantu batumwe na Koruneliyo bamaze kubazainzu ya Simoni iyo ari yo, bahagarara ku irembo,DO Biba bityo gatatu, icyo kintu giherako gisubizwa mu ijuru.YN+ Iryo jwi rimusubizaubwa kabiri riti “Ibyo Imana ihumanuye wibyita ibizira.”TM! Petero ati “Oya Mwami, kuko ntigeze kurya ikizira cyangwa igihumanya.”>Lw Ijwi riramubwira riti “HagurukaPetero,ubageurye.”qK[ Harimo inyamaswa z'amoko yose zigenza amaguru ane, n'ibikururukahasi byose, n'ibigurukamu kirere byose.{Jo abona ijuru rikingutse, maze ikintu kiramanuka gisa n'umwenda w'umukomahasi, gifashwe ku binyita bine kijya hasi.:Io Arasonza ashaka kurya, bakibyitegura aba nk'urotaHw Bukeyebw'aho bakiri mu nzira benda gusohora mu mudugudu, Petero ajya hejuru y'inzu gusenga nko mu isaha ya gatandatu.4Gc amaze kubabwira ibyo byose, abatuma i Yopa.F Marayika wavuganaga na we amaze kugenda, ahamagara abagaragu be babiri, n'umusirikare w'umunyadini wo mu bamukorera iteka,NE Acumbitse kwa Simoni w'umuhazi,urugorwe ruri iruhande rw'inyanja.”SD Kandi none tuma abantu i Yopa,utumireumuntu witwa Simoni wahimbwe Petero. C9 Aramutumbira, aramutinya, aramubazaati “Ni iki Mwami?”
Aramusubizaati “Gusenga kwawe n'ubuntu bwawe byazamukiyekubaurwibutso imbere y'Imana. B Abona ku mugaragaro mu iyerekwa marayika w'Imana yinjiye iwe nko mu isaha ya cyenda y'umunsi, aramuhamagara ati “Koruneliyo.”A} Yariumuntu w'umunyadini wubahana Imana n'abo mu rugo rwe bose, wagiriraga abantuubuntu bwinshi, agasenga Imanaubudasiba.w@ i Harihoumuntu w'i Kayisariya witwaga Koruneliyo,umutwareutwaraumutwe w'abasirikare wo mu ngabo zitwa Italiyana.K? +Nuko amara iminsi myinshi i Yopa, acumbitse kwa Simoni w'umuhazi.7>i *Bimenyekana i Yopa hose, benshi bizera Umwami.d=A )Petero amufataukubokoaramuhagurutsa. Maze ahamagara abera n'abapfakazi, amubahaari muzima.< (Petero abaheza bose, arapfukamaarasenga, ahindukirira intumbi ati “Tabita, haguruka.”Arambura amaso, abonye Petero arabyuka aricara.C; 'Petero arahaguruka, ajyana na bo. Asohoyeyo bamujyana muri icyo cyumba cyo hejuru, abapfakazi bose bahagarara iruhande rwe barira, berekana amakanzu n'imyenda Doruka yababoheye akiriho.$:A &Kandi kuko i Luda hari bugufibw'i Yopa, abigishwa bumvise ko Petero ari yo ari, bamutumahoabantu babiri bamwinginga bati “Ngwino uze iwacu, ntutinde.”]93 %Muri iyo minsi ararwara arapfa, bamaze kumwuhagira bamushyira mu cyumba cyo hejuru.8' $Kandi i Yopa hariumugorew'umwigishwa witwaga Tabita, risobanurwa ngo “Doruka”. Uwo mugoreyagiraga imirimo myiza myinshi n'ubuntu bwinshi.M7 #Abatuye i Luda n'i Saroni bose bamubonye bahindukirira Umwami Yesu.p6Y "Petero aramubwira ati “Ayineya, Yesu Kristo aragukijije, hagurukawisasire.”Uwo mwanya arahaguruka.`59 !asangayoumugabowitwaga Ayineya wamaze imyaka munaniatava ku buriri, kuko yari aremaye.I4  Nuko Petero ajya hose kubasūra, ajya no ku bera batuye i Luda,)3K Nuko Itorero ryose ryari i Yudayahose n'i Galilaya n'i Samariya rigira amahoro, rirakomezwa kandi rigenda ryubahaUmwami Yesu, rifashwa n'Umwuka Wera riragwira.Q2 Ariko bene Data babimenye bamujyana i Kayisariya, bamwohereza i Taruso._17 akaganira n'Abayuda ba kigiriki ajya impaka na bo, bigeza ubwo na bo bashaka kumwica.]03 Abana na bo i Yerusalemu akajya abasura, abwiriza mu izina ry'Umwami ashize amanga,9/k Maze Barinaba aramujyana amushyīra intumwa, azisobanurirauko yabonye Umwami Yesu mu nzira, kandi uko yavuganye na we, n'uko yavuze ashize amanga mu izina rya Yesu i Damasiko.s._ Asohoye i Yerusalemu agerageza kwifatanya n'abigishwa, ariko bose baramutinya ntibemera ko ariumwigishwa.c-? Abigishwa be ni ko kumujyana nijoro, bamucisha mu nkike z'amabuye, bamumanuriramu gitebo.g,G ariko Sawuli amenya inama yabo. Bubikirira ku marembo ku manywa na nijoro, kugirango bamwice.?+y Hashize iminsi myinshi Abayuda bajya inama yo kumwica,* Ariko Sawuli arushaho kugwiza imbaraga, atsinda Abayuda batuye i Damasiko arabamwaza, abahamiriza yuko Yesu ari we Kristo.4)a Abamwumvise bose barumirwa bati “Uyu si we warimburiraga i Yerusalemu abāmbaza iryo zina? Kandi icyamuzanye n'ino siukugirango ababohe, abashyīre abatambyi bakuru?”F( aherako abwiriza mu masinagogi yuko Yesu ari Umwana w'Imana.T'! amaze gufungura abona intege.
Amarana iminsi n'abigishwa b'i Damasiko,Y&+ Uwo mwanya ibisa n'imboneranyi bimuva ku maso arahumuka, arahagurukaarabatizwa,B%} Ananiya aragenda yinjira mu nzu, amurambikaho ibiganza aramubwira ati “Sawuli mwene Data, Umwami Yesu wakubonekereye mu nzira waturutsemo, arantumye ngouhumukewuzuzwe Umwuka Wera.”^$5 nanjye nzamwereka ibyo azababazwa na weuburyo ari byinshi, bamuhoraizina ryanjye.”#1 Umwami aramusubizaati “Genda kuko uwo muntu ari igikoreshwa nitoranirije, ngo yogeze izina ryanjye imbere y'abanyamahanga n'abami n'Abisirayeli,b"= kandi n'ino afiteubutware abuhawen'abatambyi bakuru, bwo kubohaabāmbaza izina ryawe.”!w Ananiya aramusubizaati “Mwami, uwo muntu numvise benshi bamuvuga, uko yagiriraga nabi abera bawe bari i Yerusalemu,q [ Kandi na we abonye mu iyerekwaumuntu witwa Ananiya yinjira, amurambikaho ibiganza kugirango ahumuke.”' Umwami aramubwira ati “Hagurukaujye mu nzira yitwa Igororotse,ushakire mu nzu ya Yudaumuntu witwa Sawuli w'i Taruso, kuko ubu ngubu asenga. I Damasiko hariumwigishwa witwaga Ananiya. Umwami Yesu aramubonekera aramuhamagara ati “Ananiya.”
Na we ati “Karame, Mwami.”6g Amarayo gatatu atareba, atarya kandi atanywa.b= Sawuli arabyuka arambuye amaso ntiyagira icyo areba, baramurandata bamujyana i Damasiko.b= Abagabo bajyanye na we bahagarara badakoma, kuko bumvise iryo jwi batagizeumuntu babona.J  Ariko hagurukaujye mu mudugudu,uzabwirwa ibyoukwiriye gukora.”U# Aramubazaati “Uri nde, Mwami?”
Na we ati “Ndi Yesu, uwourenganya.S Agwa hasi yumva ijwi rimubazariti “Sawuli, Sawuli,undenganiriza iki?”V% Akigenda yenda gusohora i Damasiko,umucyouramutungurauvuyemu ijuruuramugota.!; amusabainzandiko zo guha ab'amasinagogi y'i Damasiko, kugirango nabona abantu b'Inzira ya Yesu, abagabo cyangwa abagore, ababohe abajyane i Yerusalemu.] 5 Ariko Sawuli akomeza gukangisha abigishwa b'Umwami ko bicwa, ajya ku mutambyi mukuru{(Ariko Filipo abonekera muri Azoto, agenda abwira abantuubutumwa bwiza mu miduguduyose, kugezaaho yagereye i Kayisariya.q['Bavuye mu mazi Umwuka w'Imana ajyana Filipo inkone ntiyasubirakumubona, nuko ikomeza kugenda inezerewe.dA&Itegeka ko bahagarika igare, baramanukanabajya mu mazi bombi Filipo n'inkone, arayibatiza. %Filipo arayisubizaati “Niba wizeye mu mutimawawe wose birashoboka.”Na yo iti “Nizeye Yesu Kristo ko ari Umwana w'Imana.”]q[$Bakigenda mu nzira bagera ku mazi, iyo nkone iramubazaiti “Dore amazi, ikimbuza kubatizwa ni iki?”[^5#Filipo aterura amagambo, ahera kuri ibyo byanditswe amubwiraubutumwa bwiza bwa Yesu. "Iyo nkone ibaza Filipo iti “Ndakwinginga mbwira, ayo magamboumuhanuzi yayavuze kuri nde? Yayivuzehocyangwa yayavuze ku wundi?” !!Ubwo yacishwaga bugufi,
Urubanza rwari rumukwiriye barumukuyeho.
Umuryango weuzamenyekana ute?
Koubugingo bwe bukuwemu isi?”E  Ibyo yasomaga mu byanditswe byari ibi ngo
“Yajyanywe nk'intama bajyana mu ibagiro,
Kandi nk'ukoumwana w'intamaucecekera imbere y'uwukemuraubwoya,
Ni ko atabumbuye akanwa ke.a ;Undi ati “Nabibasha nte ntabonyeubinsobanurira?”Yinginga Filipo ngo yurirebicarane.o WFilipo arirukanka yumva asoma igitabo cy'umuhanuzi Yesaya, aramubazaati “Ibyousomaibyourabyumva?”H  Umwuka abwira Filipo ati “Sanga ririya gareujyane na ryo.”NYasubiragayo yicaye mu igare rye, asoma igitabo cy'umuhanuzi Yesaya.4aArahagurukaaragenda. Nuko haza Umunyetiyopiya w'inkone,umutware n'umunyabyuma w'ibintu byose bya Kandake,umugabekazi w'Abanyetiyopiya. Yari yaragiye i Yerusalemu gusenga. 9Bukeyemarayika w'Umwami Imana abwira Filipo ati “Hagurukauganeikusi,ugeremu nzira imanuka iva i Yerusalemu ikajya i Gaza, ya yindi ica mu butayu.”Na bo bamaze guhamya no kubwira abantu ijambo ry'Umwami, basubirai Yerusalemu babwirizaubutumwa bwiza mu birorero byinshi by'Abasamariya.hISimoni aramusubizaati “Munsabire Umwami, kugirango hatagira ikintu kimbaho mu byo muvuze.”>wNdakurebauri mu birura no mu ngoyi zo gukiranirwa.”ykNuko wihane ubwo bubi bwawe,usabeUmwami kugirango ahari niba bishoboka, ibyo wibwira mu mutimawaweubibabarirwe.V%Nta mugabane haba n'urutabeufitemuri byo, kukoumutimawaweudatunganiye Imana.dAPetero aramubwira ati “Pfana ifeza yawe, kuko wagize ngo impano y'Imana iboneshwa ifeza.lQarazibwira ati “Nanjye nimumpe ubwo bubasha ngo uwo nzarambikaho ibiganza ahabwe Umwuka Wera.”j~MAriko Simoni abonye yuko abarambitsweho ibiganza by'intumwa bahabwa Umwuka Wera, azizanira ifeza:}oNuko babarambikaho ibiganza, bahabwa Umwuka Wera.q|[kuko hari hataragira n'umwe wo muri bo amanukira, ahubwo bari barabatijwe gusa mu izina ry'Umwami Yesu.?{yna bo basohoyeyo barabasabira ngo bahabwe Umwuka Wera,uzcNuko intumwa zari i Yerusalemu zumvise yuko Abasamariya bemeye ijambo ry'Imana, zibatumahoPetero na Yohana, y  Na Simoni ubwe aremera, kandi amaze kubatizwa agumya kubanana Filipo. Abonyeuburyo akora ibimenyetso n'imirimo ikomeye arumirwa. x Ariko bamaze kwizeraubutumwa bwiza Filipo ababwira bw'ubwami bw'Imana n'ubw'izina rya Yesu Kristo, barabatizwa, abagabo n'abagore.\w1 Icyatumagabamwitaho, ni ukouhereye kera yajyaga abatangarisha iby'ubukonikoni bwe.xvi Baramwumvaga bamwitayeho bose, abakomeye n'aboroheje bati “Uyu muntu ni we Mbaraga y'Imana yitwa ikomeye.”}us Harihoumuntu w'umukonikoni witwaga Simoni wabaga muri uwo mudugudu, agatangazaubwoko bw'Abasamariya akiyitaukomeye.1t]Habaumunezero mwinshi muri uwo mudugudu.syKuko benshi muri bo bari bafite abadayimoni babavamo basakuza cyane, n'abari baremaye n'abacumbagira benshi barakizwa.r}Ab'aho benshi baraterana, bumva ibyo Filipo avuga n'umutimauhuyebamwitayeho, bumvise kandi babonye ibimenyetso yakoraga.PqFilipo aramanuka ajya mu muduguduw'i Samariya, ababwiriza ibya Kristo.>pwNuko abatatanye bajya hose, bamamaza ijambo ry'Imana.o1Ariko Sawuli we akomeza guca igikuba mu Itorero no kuryonona cyane, akinjira mu mazu yose agafata abagabo n'abagore, akabakurubanamu nzu y'imbohe.GnAbantu bubahaga Imana bahamba Sitefano, baramuborogera cyane.m 'Uhereye uwo munsi hāduka akarengane gakomeye mu Itorero ry'i Yerusalemu, bose batatanira mu bihugu by'i Yudayan'i Samariya, keretse intumwa.lNuko Sawuli na we ashima ko yicwa.Xk);Bakimuteraamabuye, arāmbaza aravuga ati “Mwami Yesu, akiraumwuka wanjye.” j:baramukurubanabamuvanamu murwa, bamwicisha amabuye. Abagabo bamushinje bashyira imyenda yabo ku birenge by'umusorewitwaga Sawuli.@i{9Barasakuza cyane bīziba amatwi, bamugwirira icyarimwe,dhA8aravuga ati “Dore mbonye ijuru rikingutse, n'Umwana w'umuntu ahagaze iburyo bw'Imana.”}gs7Ariko Sitefano yuzuyeUmwuka Wera arararama, atumbira mu ijuru abonaubwiza bw'Imana na Yesu ahagaze iburyo bw'Imana,Lf6Ngo babyumve batyo bazabiranywa n'uburakari, bamuhekenyera amenyo.Ke5kandi ari mwe mwahawe amategeko n'abamarayika ntimwayitondera.”d34Ni nde mu bahanuzi ba sekuruzawanyu batarenganije? Bishe abāvuze ibyo kuza kwa wa Mukiranutsi bitari byaba, none namwe mwaramugambaniye muramwica,c)3“Yemwe abatagonda ijosi, mwe abatakebwe mu mitima no mu matwi, iteka murwanya Umwuka Wera! Uko ba sekuruzawanyu bakoraga ni ko namwe mukora.9bm2Mbese intoki zanjye si zo zaremye ibyo byose?’%aC1‘Ijuru ni ryo ntebe yanjye,
Isi ni yo ntebe y'ibirenge byanjye.
Muzanyubakira nzu ki?
Ni ko Uwiteka ababaza.
Cyangwa nzaruhukirahantu ki?``90“Nyamara Isumbabyose ntiba mu mazu yubatswe n'amaboko, nk'uko wa muhanuzi yavuze ati,_S/Ariko Salomo ni we wayubakiye inzu.M^.wariutonnye imbere y'Imana, asaba kūbakira Imana ya Yakoboubuturo.3]_-Iryo ba sogokuruzabarihawe na ba se ribauruhererekane, barizana Yosuwa abagiye imbere ubwo batsindaga amahanga, ayo Imana yirukanaga imbere yabo kugezamu gihe cya Dawidi'\G,“Ba sogokuruzabari bafite ihema ry'ubuhamya bari mu butayu, nk'uko Iyavuganye na Mose yamutegetse kurirema, arishushanije n'icyitegererezo cy'iryo yabonye.&[E+Mwateruye ihema rya Moleki,
N'inyenyeri y'ikigirwamana Refani,
Ari ibishushanyo mwaremeye kubisenga.
Nanjye nzabīmurirahakurya y'i Babuloni.’Z}*Nuko Imana irahindukirairabazibukira, ibarekera gusenga ingabo zo mu ijuru nk'uko byanditswe mu gitabo cy'abahanuzi ngo
‘Yemwe muryango w'Abisirayeli,
Mbese mwantambiriye amatungo abazwe cyangwa ibitambo,
Imyaka mirongo ine mu butayu?yYk)Nuko bīremera ikimasa muri iyo minsi, icyo gishushanyo bagitambira ibitambo, bīshimira imirimo y'intoki zabo.X(babwira Aroni bati ‘Uturemere imana zo kutujya imbere, kuko Mose uwo wadushoreraga adukuramu gihugu cya Egiputa tutaziuko yabaye.’jWM'“Ba sogokuruzabanze kumwumvira, ahubwo bamusunikira hirya basubiramuri Egiputa mu mitima yabo,BV}&Kandi Mose ni we wari mu itorero ryo mu butayu, hamwe na marayika wavuganiye na we ku musoziwa Sinayi, kandi yari kumwe na ba sogokuruza, ni na we wahawe amagambo y'ubugingo yo kuduha.|Uq%“Mose uwo ni we wabwiye Abisirayeli ati ‘Imana izabahagurukirizaumuhanuziuvuyemuri bene wanyu,umezenkanjye.’ T9$Kandi ni na we wabakuye muri Egiputa, amaze gukorera ibitangaza n'ibimenyetso muri icyo gihugu no mu Nyanja Itukura, no mu butayumu myaka mirongo ine.JS #“Uwo ni we Mose wa wundi banze bati ‘Ni nde wakugizeumutware cyangwaumucamanza?’Ni we Imana yatumye kubaumutware n'umucunguzi, abihawe n'ukubokokwa marayika uwo wamubonekereye mu gihuru.R"Niukurimbonyeumubabaro w'ubwoko bwanjye buri muri Egiputa kandi numvise baniha, namanuwe no kubakiza none ngwino ngutumemuri Egiputa.’bQ=!Uwiteka aramubiraati ‘Kwetura inkweto mu birenge byawe, kuko ahouhagaze aho ari ahera.P ‘Ni jye Mana ya ba sekuruzabawe, n'Imana ya Aburahamu na Isaka na Yakobo.’Mose ahindaumushyitsi ntiyatinyuka kwitegereza.bO=Mose abibonye biramutangaza, akibyegera ngo abyitegereze yumva ijwi ry'Umwami Imana ritiN“Imyaka mirongo ine ishize, marayika amubonekerera mu birimi by'umurirowaka mu gihuru, mu butayubwo ku musoziwa Sinayi.fMEMose abyumvise atyo aracika, abaumusuhukemu gihugu cy'i Midiyani abyarirayo abahungu babiri.BLMbeseurashaka kunyica nk'uko ejo wishe wa Munyegiputa?’tKaArikouwarenganyaga mugenzi we aramusunika, aramubazaati ‘Ni nde wakugizeumutware cyangwaumucamanza wacu? J Bukeyebw'aho asanga abarwana, agerageza kubakiranura ati ‘Yemwe bagabo, ko muri abavandimwe ni iki gitumye mugirirana nabi?’]I3Yibwiraga yuko bene wabo bamenya ko Imana ibakirishaukubokokwe, ariko ntibabimenya.PHAbonyeumuntuurengana aramutabara, ahoreraurengana akubitaUmunyegiputa.}Gs“Ariko amaze imyaka mirongo ine avutse, yigira inama mu mutimawe kugenderera bene wabo, ari bo bana ba Isirayeli.cF?Mose yigishwaubwenge bwose bw'Abanyegiputa, agira imbaraga mu magambo ye no mu byo akora.REhanyuma amaze gutabwaumukobwa wa Farawo aramujyana, amurerank'umwana we.nDUMuri icyo gihe Mose aravuka, yari mwiza cyane imbere y'Imana. Bamurerera mu rugo rwa se amezi atatu,CUwo mwami agirauburiganya bwo kurimburaubwoko bwacu, agirira ba sogokuruzanabi, abateshereza abana babo b'impinja kugirango batabaho.=Bukugezaaho undi mwami yimiye muri EgiputautaziYosefu.Ay“Ariko igihe cy'isezerano cyenda gusohora, iryo Imana yarahiye Aburahamu, abantu baragwira baba benshi muri Egiputa,o@Wbabajyana i Shekemu, babahamba mu buvumoAburahamu yaguze igiciro cy'ifeza na bene Hamori w'i Shekemu.H? Yakobo aramanuka ajya muri Egiputa, arapfa we na ba sogokuruzaT>!Yosefu atumirase Yakobo na bene wabo bose, bari mirongo irindwi na batanu._=7 Maze ubwa kabiri Yosefu amenywa na bene se, nukoumuryango wa Yosefuumenywa na Farawo.]<3 Ariko Yakobo yumvise yuko muri Egiputa hari amasaka, atuma ba sogokuruzaubwa mbere.v;e Bukeyeinzara itera muri Egiputa hose n'i Kanāni, habaumubabaro mwinshi, nuko ba sogokuruzababura ibyokurya.: imukizamu makuba ye yose, imuha gutonan'ubwenge imbere ya Farawoumwami wa Egiputa, maze amugiraumutware wa Egiputa n'uw'urugorwe rwose.j9M “Ba sogokuruzabagirira Yosefu ishyari, baramuguraajyanwa muri Egiputa, ariko Imana ibana na we'8GMaze imuha isezerano ryo gukebwa. Bukeyeabyara Isaka, amukebaku munsi wa munani. Isaka na we abyara Yakobo, Yakobo abyara ba sogokuruzabakuru cumi na babiri.7Kandi ishyanga bazakorerauburetwa ni jyeuzaricira ho iteka’, ni ko Imana yavuze, kandi iti ‘Hanyuma bazavayo bansengere aha hantu.’6Maze Imana iravuga iti ‘Urubyaro rwawe ruzabaabasuhukemu gihugu cy'abandi, bazabahindura abaretwa, babagirire nabi imyaka magana ane.(5IAriko ntiyamuhayeho ikibanza naho haba aho gukandagiza ikirenge, ahubwo yamusezeraniye kuzakimuha ngo abe nyiracyo n'urubyaro rwe, kandi yari ataragiraumwana.4)Maze ava mu gihugu cy'Abakaludaya, atura i Harani. Se amaze gupfa Imana iramwimura imuzanamuri iki gihugu, ari cyo mugituyemona bugingo n'ubu.`39iramubwira iti ‘Va mu gihugu cyanyu no muri bene wanyu ujye mu gihugu nzakwereka.’23Aramusubizaati “Yemwe bene Data kandi ba data, nimwumve. Imana y'icyubahiro yabonekeye sogokuruzaAburahamu ari i Mesopotamiya ataratura i Harani,;1 sUmutambyi mukuruaramubazaati “Ibyo ni ko biri?”^05Abicaye mu rukikobose bamutumbiriye, babona mu maso ha Sitefano hasa n'aha marayika.{/okuko twumvise avuga ati ‘Yesu w'i Nazareti azasenya aha hantu, kandi azahindura imigenzo twahawe na Mose.’”n.U Nuko bahagurutsa abagabo b'ibinyoma baravuga bati “Uyu muntu ntabwo asiba gutukaAhera n'amategeko,_-7 Boshya abantu n'abakuru n'abanditsi baramusumira, baramufatabamushyīra abanyarukiko.a,; Nuko baguriraabagabo bo kuvugabati “Twumvise avuga amagambo yo gutukaMose n'Imana.”A+} nyamara ntibabasha gutsindaubwenge n'Umwuka bimuvugisha.7*g Ariko abantu bamwe bo mu isinagogi yitwa iy'Abaliberutinon'iy'Abanyakurenen'iy'Abanyalekizanderiya n'iy'Abanyakilikiya n'iy'Abanyasiya, barahagurukabajya impaka na Sitefano,n)USitefano wari wuzuyeubuntu bw'Imana n'imbaraga, yakoraga mu bantu ibitangaza n'ibimenyetso bikomeye.(Nuko ijambo ry'Imana rikomeza kwamamara,umubarew'abigishwaugwira cyane i Yerusalemu, abatambyi benshi bumvira uko kwizera.R'babashyira imbere y'intumwa kandi bamaze gusenga babarambikaho ibiganza.V&%Abahateraniye bose bashima ayo magambo, batoranya Sitefanoumuntu wuzuyekwizera n'Umwuka Wera, na Filipo na Purokoro na Nikanori na Timoni, na Parumenana Nikolawo wo muri Antiyokiya watoye idini y'Abayuda,K%Ariko twebweho tuzakomeza gusenga no kugabura ijambo ry'Imana.”$wNuko bene Data, mutoranye muri mwe abantu barindwi bashimwa, buzuyeUmwuka Wera n'ubwenge, tubashyire kuri uwo murimo. # Abo cumi na babiri bahamagara abigishwa bose bati “Ntibikwiriye ko turekera kwigisha ijambo ry'Imana kwicara ku meza tugabura.%" ENuko muri icyo gihe abigishwa bakigwira, Abayuda ba kigiriki batangira kwitotombera Abaheburayo, kuko abapfakazi babo bacikanwaga ku igerero ry'iminsi yose.k!O*Nuko ntizasiba kwigisha no kuvugaubutumwa bwiza bwa Yesu Kristo iminsi yose mu rusengero n'iwabo.` 9)Ziva imbere y'abanyarukikozinejejwe n'uko zemerewe gukorwa n'isoni bazihora iryo zina.ta(Baramwumvira, nuko bahamagara intumwa barazikubita, bazibuza kwigisha mu izina rya Yesu maze barazirekura.mS'ariko nibiba bivuye ku Mana ntimuzabasha kubatsinda. Mwirinde mutazaboneka ko murwanya Imana.’”&Kandi none ndababwira nti ‘Muzibukireaba bantu mubarekure, kuko iyi nama n'ibyo bakora, nibiba bivuye ku bantu bizatsindwa,$A%Hanyuma ye mu minsi yo kwandikwa hāduka Umunyagalilaya witwaga Yuda, agomesha abantu benshi baramukurikira, na we aricwa n'abamwumviraga bose baratatana.9k$Muzi ko mu minsi yashize Teyuda yahagurutse avuga yuko ariumuntuukomeye, nuko abantu nka magana ane baramukurikira. Bukeyearicwa, abamwumviraga bose baratatana bahindukaubusa.gG#Maze arababwira ati “Yemwe bagabo b'Abisirayeli, nimwitonde mumenye uko mugirira aba bantu.'"Ariko mu rukikoUmufarisayo witwaga Gamaliyeli, wariumwigishamategeko wubahwa n'abantu bose, arahagurukaategeka ko baheza intumwa akanya gato.=u!Babyumvise bazabiranywa n'uburakari, bashaka kubica.a; Natwe turi abagabo bo guhamya ibyo hamwe n'Umwuka Wera, uwo Imana yahaye abayumvira.”yImana yaramuzamuye imushyira iburyo bwayo ngo abe Ukomeye n'Umukiza, aheshe Abisirayeli kwihana no kubabarirwa ibyaha.H Imana ya sogokuruzayazuye Yesu, uwo mwishe mumubambye ku giti.^5Petero n'izindi ntumwa barabasubizabati “Ibikwiriye niukumvira Imana kurutaabantu.:mumutambyi mukuruarababaza ati “Ntitwabīhanangirije cyane kutigisha muri rya zina? None dore mwujujei Yerusalemu ibyo mwigisha, murashaka kudushyiraho amaraso ya wa muntu!”1]Bamaze kubashyira imbere y'abanyarukiko,s_Maze uwo mutware n'abasirikare baragenda babazana ku neza, kuko batinyaga rubanda ngo batabatera amabuye.wAriko hazaumuntu arababwira ati “Dore ba bantu mwashyize mu nzu y'imbohe bahagaze mu rusengero barigisha abantu.”{Umutware w'urusengero n'abatambyi bakuru bumvise ayo magambo, bayoberwa iby'intumwa ibyo ari byo, bībaza uko bizamera.}“Inzu y'imbohe dusanze ikinze neza, n'abarinzi bahagaze inyuma y'inzugi, maze dukinguye ntitwagiraumuntu dusangamo.”U #Ariko bagiye ntibazisanga mu nzu y'imbohe. Nuko baragaruka barababwira batia ;Babyumvise batyo, binjira mu rusengero mu musekebarigisha.
Bakiriyoumutambyi mukuruajyana n'abari bafatanije na we, bahamagara abanyarukikon'abakuru bose b'Abisirayeli, maze batuma mu nzu y'imbohe kuzanaintumwa.^ 5“Nimugende muhagarare mu rusengero, mubwire abantu amagambo yose y'ubu bugingo.”i KMaze nijoro marayika w'Umwami Imana akingura inzugi z'inzu y'imbohe, arabasohora arababwira ati8 kbafata intumwa bazishyira mu nzu y'imbohe zose.Ibyo ni byo byatumyeumutambyi mukuruahagurukanan'abari kumwe na we bose, ari bo gice kitwa icy'Abasadukayo, buzuraishyari~uHateraniraga benshi bavuye no mu miduguduihereranye n'i Yerusalemu, bazanye abababazwa n'abadayimoni bose bagakizwa.byatumagabazana abarwayi mu nzira bakabashyira ku mariri no mu ngobyi, kugirango Petero nahanyura nibura igicucu cye kigere kuri bamwe.a;Nyamara abizeye Umwami Yesu bakomezaga kubongerwaho, abantu benshi b'abagabo n'abagore,nU Ariko nubwo abantu bose babahimbazaga cyane, ntihagiraga n'umwe muri bo watinyukagakwifatanya na bo. Ibimenyetso n'ibitangaza byinshi byakorwaga mu bantu n'amaboko y'intumwa, kandi bose bateraniraga mu ibaraza rya Salomo n'umutimauhuye.?y Itorero ryose n'ababyumvise bose bagiraubwoba bwinshi.  Muri ako kanya amugwa ku birengeumwukaurahera. Ba basore binjiye basanga amaze gupfa, baramujyana bamuhamba hamwe n'umugabowe.5c Petero aramubazaati “Ni iki gitumye muhuzainama yo kugerageza Umwuka w'Umwami Imana? Dore ibirenge by'abamaze guhambaumugabowawe bigeze ku muryango, nawe barakujyana.”ykPetero aramubazaati “Mbwira, mbese ibi biguzi ni byo mwaguze isambu?”
Aramusubizaati “Yee, ni byo.”H~ Hahise nk'amasaha atatu,umugorewe arinjira atazi uko byagenze,I} Nuko abasore barahagurukabaramukubira, baramujyana baramuhamba.\|1Ananiya abyumvise atyo aragwaumwukaurahera, ababyumvise bose bagiraubwoba bwinshi.<{qUkiyifite ntiyari iyawe? Kandiumazekuyigura, ibiguzi byayo ntibyari ibyaweubyigengaho? Ni iki gitumye wigīra inama yo gukorautyo? Si abantuubeshye, ahubwo Imana ni youbeshye.”zPetero aramubazaati “Ananiya, ni iki gitumye Satani yuzuzaumutimawawe kubeshya Umwuka Wera, ukīsigariza igice cy'ibiguzi by'isambu?Zy-agabanya ku biguzi byayoumugorena we abizi, maze azana igice agishyīra intumwa.Lx Harihoumugabowitwaga Ananiya hamwe n'umugorewe Safira, agura isambuNw%yari afite isambu arayigura, azana ibiguzi byayo abishyīra intumwa.uvc$Na Yosefu Umulewiwavukiyei Kupuro, uwo intumwa zahimbye Barinaba, risobanurwa ngo “Umwana wo guhugura”,^u5#bakabishyīra intumwa, na zo zikabigabanya abantu,umuntu wese agahabwa icyo akennye.ytk"Nta mukenewababagamo, kuko abari bafite amasambu bose cyangwa amazu babiguraga, bakazana ibiguzi by'ibyo baguzes!Kandi intumwa zagiraga imbaraga nyinshi zo guhamya kuzukak'Umwami Yesu, nuko reroubuntu bw'Imana bwinshi bukabakuri bo bose.vre Abizeye bose bahuzagaumutiman'inama, kandi nta n'umwe wagiragaubwiko ku kintu, ahubwo byose barabisangiraga.~quBamaze gusenga, aho bari bateraniye habaumushyitsi, bose buzuzwa Umwuka Wera, bavuga ijambo ry'Imana bashize amanga.~puukiramburiraukubokokwawe kugirango gukize, gukoren'ibimenyetso n'ibitangaza mu izina ry'Umugaragu wawe wera Yesu.”toaKandi none Mwami Mana, reba ibikangisho byabo, uhe abagaragu bawe kuvugaijambo ryawe bashize amanga rwose,]n3ngo basohoze ibyoukubokokwawe n'ubwenge bwawe byategetse mbere, byose bitari byaba.(mIKandi koko Herode na Pontiyo Pilato, hamwe n'abanyamahanga n'imiryango y'Abisirayeli bateraniye muri uyu murwa kurwanya Umugaragu wawe wera Yesu, uwo wasīze,plYAbami bo mu isi batejeurugamba,
N'abakuru bateraniye hamwe,
Kurwanya Uwiteka n'Uwo yasīze.’:kmkandi wavugiyemu kanwa ka sogokuruzaDawidiumugaragu wawe,ubivugisha Umwuka Wera ngo
‘Ni iki gitumye abanyamahanga bagira imidugararo,
N'abantu bagatekereza iby'ubusa?j#Na bo babyumvise bavuga ijwi rirenga n'umutimauhuye, babwira Imana bati “Databuja, ni wowe waremye ijuru n'isi n'inyanja n'ibirimo byose,ri]Nuko barekuwe basubiramuri bagenzi babo, babatekerereza ibyo babwiwe byose n'abatambyi bakuru n'abakuru.fhEKuko uwo muntu wakorewe icyo kimenyetso cyo kumukizayari ashagije imyaka mirongo ine avutse.~guNa bo bongeye kubakangisha barabarekura, babuze uko babahana batinya abantu, kuko bose bahimbarizaga Imana ibyabaye.Wf'kuko tutabasha kwiyumanganya ngo turekekuvugaibyo twabonye kandi twumvise.”neUPetero na Yohana barabasubizabati “Niba ari byiza imbere y'Imana kubumvira kurutaImana nimuhitemo,gdGBongera kubahamagara, barabategeka ngo bareke rwose kuvugacyangwa kwigisha mu izina rya Yesu.}csAriko kugirango bitarushaho kwamamara mu bantu, tubakangishe batongera kugiraumuntu wese babwira muri iryo zina.” b“Aba bantu tubagire dute ko bimenyekanye mu batuye i Yerusalemu bose yuko bakoze ikimenyetso cyogeye, natwe tutubasha kubihakana? Q7~~z~<}}I||j|{{HzzIyyy%xx wuvv8uuottrt>5==p<;;=::Y9n9887766D65544M33\211700w0!//...--- ,e,'++F***"))R((x(''^&&Q%%Z$##X""V!! Ph 4vx -y9/T\^[+ G <  V_UxQzpmAherako avayo, yinjira mu nzu y'umuntu witwaga Titiyo Yusitowubahaga Imana, inzu ye yari ihereranye n'isinagogi.$oANa bo bamugisha impaka batuka Yesu, akunkumuraimyenda ye arababwira ati “Amaraso yanyu ababeho, jyeweho ntandiho. Uhereye none ngiye ku banyamahanga.”nMaze Sila na Timoteyo baje bavuye i Makedoniya, Pawulo ahatwa n'ijambo ry'Imana, ahamiriza Abayuda yuko Yesu ari we Kristo.OmAgira impaka mu isinagogi amasabato yose, yemeza Abayuda n'Abagiriki.klOKandi kuko basangiraumwuga, abana na bo bakorana imirimo, kukoumwuga wabo wari uwo kubohaamahema.=ksAsangayo Umuyudawitwaga Akwila wavukiyei Ponto, wariuvanye muri Italiya vuba n'umugorewe Purisikila, kuko Kilawudiyoyari yarategetse Abayuda bose kuva i Roma. Nuko ajya kubasūra.?j {Hanyuma y'ibyo, Pawulo ava muri Atenayi ajya i Korinto.i"Ariko abagabo bamwe bifatanya na we barizera. Harimo Diyonisiyo wo mu ba Areyopago, kandi n'umugorewitwaga Damari n'abandi hamwe na bo.!h=!Nuko Pawulo ava muri bo.Vg% Bumvise ibyo kuzukabamwe barabinegura, abandi bati “Uzabitubwiraubundi.”#f?kuko yashyizehoumunsi wo gucirahourubanza rw'ukurirw'abari mu isi bose, izarucishaumuntu yatoranije kandi ibyo yabihamirije abantu bose ubwo yamuzuye.”neUNuko iyo minsi yo kujijwa Imana yarayirengagije, ariko noneho itegeka abantu bose bari hose kwihana,@dy“Nuko rero ubwo turiurubyaro rw'Imana, ntidukwiriye kwibwira yuko Imana isa n'izahabu cyangwa ifeza cyangwa ibuye, cyangwa ikindi kibajijwe n'ubukorikori bw'abantu n'ubwenge bwabo.c!kuko ari muri yo dufiteubugingo bwacu, tugenda turiho, nk'uko bamwe bo mu bahimbyi b'indirimbo banyu bavuze bati ‘Turiurubyaro rwayo.’wbgkugirango bashake Imana ngo ahari babashe kuyibona bakabakabye, kandi koko ntiri kure y'umuntu wese muri twe,FaKandi yaremye amahanga yose y'abantu bakomoka ku muntu umwe, ibakwiza mu isi yose. Ni na yo yashyizeho ibihe by'imyaka ko bikuranwa uko yategetse, igabaniriza abantu ingabano z'aho batuye,~`ukandi ntikorerwa n'amaboko y'abantu nk'ugiraicyo akennye, kuko ari yo yahaye boseubugingo no guhumekan'ibindi byose.x_iImana yaremye isi n'ibiyirimo byose, Iyo kuko ari yo Mwami w'ijuru n'isi, ntiba mu nsengero zubatswe n'abantu,^3Ubwo nagendagendaga nitegereza ibyo musenga, nasanze igicaniro cyanditsweho ngo ‘ICY'IMANA ITAMENYWA.’Nuko iyo musenga mutayizi ni yo mbabwira. ]Nuko Pawulo ahagarara hagati ya Areyopago aravuga ati “Bagabo b'Abanyatenayi, mbonye muri byose ko mukabije kwibanda mu by'idini.u\cKuko Abanyatenayi bose n'abasuhukebaho batagiraga icyo bakora, keretse gushyushyainkuru no kumva ibyadutse.b[=Kouzanye amagambo y'inzaduka mu matwi yacu! Nuko rero turashaka kuyamenya ayo ari yo.”zZmBaramufatabamujyana muri Areyopago baramubazabati “Mbese twashobora kumenya izo nyigisho nshyauvugaizo ari zo?+YOBamwe mu banyabwenge bitwa Abepikureyo, n'abandi bitwa Abasitoyiko bahura na we. Bamwe muri bo barabazanya bati “Uyu munyamagambo arashaka kuvugaiki?”
Abandi bati “Ubanza ariuwigisha abantu imana z'inzaduka.”(Babivugiyebatyo kuko yavugagaubutumwa bwiza bwa Yesu n'ubwo kuzuka.)}XsNuko agira impaka mu isinagogi y'Abayuda n'abubahaImana, kandi no mu iguriroiminsi yose ajya impaka n'abamusangaga.~WuAriko Pawulo akibarindiriye muri Atenayi ahagarikaumutimacyane, kuko abonye uwo muduguduwuzuyeibishushanyo bisengwa. V Nuko abaherekeje Pawulo bamujyana mu Atenayi. Amaze kubategeka kubwira Sila na Timoteyo ngo bamukurikire vuba cyane, basubirayo.kUOUwo mwanya bene Data bohereza Pawulo ngo aveyo ajye ku nyanja, ariko Sila na Timoteyo basigarayo. T Ariko Abayuda b'i Tesalonike bamenye yuko ijambo ry'Imana rivugwa na Pawulo i Beroya, na ho bajyayo boshya rubanda, barababangisha.bS= Nuko benshi muri bo barizera, n'abagore b'icyubahiro b'Abagiriki, n'abagabo batari bake.@Ry Ariko abo bo bari beza kurutaab'i Tesalonike, kuko bakīranye ijambo ry'Imanaumutimaukunze, bashaka mu byanditswe iminsi yose kugirango bamenye yuko ibyo bababwiye ari iby'ukurikoko.zQm Uwo mwanya muri iryo joro bene Data bohereza Pawulo na Sila i Beroya. Basohoyeyo binjira mu isinagogi y'Abayuda.9Pm Nuko baka Yasoni n'abandi ingwate, barabarekura.GOAbatwaraumuduguduna rubanda bumvise ibyo, bahagarika imitima.tNaYasoni arabacumbikira. Aba bose bagomeye amategeko ya Kayisari, bavuga ko hariho undi Mwami witwa Yesu.”MBababuze bakurubanaYasoni na bene Data bamwe, babajyana imbere y'abatwaraumudugudu, barasakuza bati “Abubitse ibihugu byose baje n'ino,bL=Ariko Abayuda bagira ishyari, bajyana abagabo babi b'inzererezi ziba mu magurirobateranya igitero, batera imidugararo mu mudugudu, batera inzu ya Yasoni bashaka gukuramoPawulo na Sila, ngo babashyire imbere y'abantu.KBamwe muri bo barabyemera bifatanya na Pawulo na Sila, n'Abagiriki bubahaImana benshi na bo ni uko, n'abagore b'icyubahiro batari bake.J abibasobanuriraabamenyesha yuko Kristo akwiriye kubabazwa no kuzukamu bapfuye, kandi ati “Yesu uwo mbabwira ni we Kristo.”lIQNuko Pawulo nk'uko yamenyereye yinjira muri bo, ajya impaka na bo mu byanditswe ku masabato atatu,aH =Banyura muri Amfipoli no muri Apoloniya bagera i Tesalonike, hariho isinagogi y'Abayuda.gGG(Bamaze gusohoka mu nzu y'imbohe binjira mwa Ludiya, babona bene Data barabahugura, baragenda.QF'baraza babasaba imbabazi, barabasohora babasaba kuva muri uwo mudugudu.[E/&Ayo magambo abasirikare bayabwira abacamanza. Bumvise yuko ari Abaroma baratinya,fDE%Ariko Pawulo arabasubizaati “Badukubitiye imbere y'abantu nta rubanza rwadutsinze kandi turi Abaroma, badushyira mu nzu y'imbohe. None barashaka kudukuramorwihishwa? Reka da! Ahubwo abe ari bo bazaubwabo badusohore.”C$Umurinzi w'inzu y'imbohe abwira Pawulo ayo magambo ati “Abacamanza baratumye ngo murekurwe. Nuko rero nimusohoke mugende amahoro.”XB)#Ijoro rikeye ba bacamanza batuma abasirikare babo bati “Rekura abo bantu.”kAO"Arabazamura abajyana iwe arabagaburira, yishimana cyane n'abo mu rugo rwe bose kuko yizeye Imana.]@3!Mu gicuku cy'iryo joro arabajyana abuhagira inguma, aherako abatizanywa n'abe bose.@?{ Bamubwira ijambo ry'Umwami Yesu n'abo mu rugo rwe bose.U>#Baramusubizabati “Izere Umwami Yesu,urakiraubwawe n'abo mu rugo rwawe.”V=%maze arabasohokana arababaza ati “Batware nkwiriye gukorante ngo nkire?”`<9Atumiraitabaza, aturumbukiramu nzu ahindaumushyitsi, yikubitaimbere ya Pawulo na Sila,d;ANuko agiye kwiyahura Pawulo avuga ijwi rirenga ati “Wikwigirira nabi twese turi hano.”u:cUwo murinzi arakanguka, abonye inzugi z'inzu y'imbohe zikingutse agira ngo imbohe zacitse, akura inkota ye.9Uwo mwanya habaho igishyitsi cyinshi, imfatiro z'inzu ziranyeganyega, inzugi zose ziherako zirakinguka, iminyururuya bose iradohoka.]83Ariko mu gicuku Pawulo na Sila barasenga baririmbira Imana, izindi mbohe zirabumva.[7/Na we ategetswe atyo, abajugunya mu nzu yo hagati, akomeza amaguru yabo mu mbago.g6GBamaze kubakubitainkoni nyinshi babashyira mu nzu y'imbohe, bategekaumurinzi kubarinda cyane.y5kAbari bahateraniye babahagurukirira icyarimwe, abacamanza babatanyagurizaimyenda, bategeka ko babakubitainkoni.U4#kandi bigisha imigenzo tuzirakwemera cyangwa kuyikora kuko turi Abaroma.”b3=babashyira abacamanza bati “Aba Bayuda bahagarika imitima cyane y'abo mu muduguduwacu,2yBa shebuja babonye yuko nta ndamu bakimutezeho, bafata Pawulo na Sila barabakurubanababajyana no mu iguriroku batware,=1sIminsi myinshi agumya kubigenza atyo. Ariko Pawulo abonye ko amurembeje, arahindukiraabwira dayimoni ati “Ndagutegetse mu izina rya Yesu Kristo, muvemo!”Amuvamomuri ako kanya.0 Uwo akurikira Pawulo natwe arasakuza ati “Aba bantu ni abagaragu b'Imana Isumbabyose, kandi barababwira inzira y'agakiza.”q/[Bukeyetujya aho basengera, duhuran'umujauragurautewena dayimoni, yungukiraga ba shebuja cyane n'ingemu../Amaze kubatizanywa n'abo mu rugo rwe, aratwinginga ati “Nimuba mubonye ko nizeye Umwami Yesu by'ukuri, nimuze iwanjye mucumbikeyo.”Araduhata.<-qUmugorewitwa Ludiyawaguragaimyenda y'imihengeri, wo mu muduguduwitwa i Tuwatira, wubahaga Imana aratwumva. Umwami Yesu amwugururiraumutima, kugirango yite ku byo Pawulo yavugaga.,1 Ku munsi w'isabato tuva mu mudugudutujya ku mugeziinyuma y'irembo, dukekayuko hariho ahantu ho gusengera. Turicara tuvuganan'abagore bahateraniye. + tuvayotugerai Filipi, niumuduguduwa mbere wo mu ntara y'i Makedoniya wubatswe n'Abaroma bahimukiye. Tumaraiminsi muri uwo mudugudu.a*; Nuko dutsukirai Tirowa, turaromboreza tujya i Samotirake, bukeyebwaho tugerai Neyapoli,) Amaze kurotaizo nzozi, uwo mwanya dushaka kujya i Makedoniya, kuko tumenye yuko Imana iduhamagariye kubabwiraubutumwa bwiza.~(u Nijoro Pawulo ararota, abonaumugabow'Umunyamakedoniya ahagaze amwinginga ati “Ambuka uze i Makedoniyaudutabare.”.'WNuko banyura i Musiyabagera i Tirowa.l&QBageze ahabangikanye n'i Musiya, bagerageza kujya i Bituniya, ariko Umwuka wa Yesu ntiyabakundira.t%aBukeyebanyura mu gihugu cy'i Furugiyan'i Galatiya, babuzwa n'Umwuka Wera kuvugaijambo ry'Imana muri Asiya.Y$+Nuko amatorero akomerera mu byo kwizera,umubarewaboukomeza kugwira iminsi yose.y#kBakinyura mu mudugudu, bagenda babwira ab'aho ibyo intumwa n'abakuru b'i Yerusalemu bategetse ngo babyitondere."uwo Pawulo ashaka ko bajyana. Nuko aramujyana aramukebaku bw'Abayuda bari bahari, kuko bose bari bazi yuko se ari Umugiriki.A!}Yashimwaga na bene Data b'i Lusitira n'abo muri Ikoniyo,  }Nuko agera i Derube n'i Lusitira. Hariyoumwigishwa witwaga Timoteyoumwana w'Umuyudakazi wizeye, ariko se yari Umugiriki.9m)Anyura i Siriya n'i Kilikiya, akomeza amatorero.]3(Pawulo na we atoranya Sila, avayo bene Data bamaze kumuragizaubuntu bw'Umwami Yesu.xi'Nuko bagira intonganya nyinshi bituma batandukana, Barinaba ajyana Mariko atsukiraho, arambuka afata i Kupuro.a;&ariko Pawulo ntiyashima kumujyana, kuko yabahanye i Pamfiliya ntajyane na bo mu murimo.:o%Barinaba ashaka kujyana na Yohana witwaga Mariko,!;$Hashize iminsi Pawulo abwira Barinaba ati “Dusubiretugenderere bene Data bo mu miduguduyose, aho twavuze ijambo ry'Umwami Yesu tumenye uko bameze.”#Pawulo na Barinaba na bo baguma muri Antiyokiya, bigisha abantu bababwira ijambo ry'Umwami Yesu, bafatanyije n'abandi benshi.*O"Ariko Sila we ashima gusigarayo.]S!Bamaze iminsi bene Data babasezerera amahoro, ngo basubireku babatumye. [c? Yuda na Sila kuko na bo bari abahanuzi, bahugūza bene Data amagambo menshi barabakomeza.+QBarusomye bishimira uko guhugurwa.fENuko bamaze gusezererwa baramanuka bajya muri Antiyokiya, bateranya Itorero babahaurwandiko.+kwirinda inyama zaterekerejwe ibishushanyo bisengwa, n'amaraso, n'ibinizwe, no gusambana. Ibyo nimubyirinda muzabamukozeneza. Nuko murabeho.”c?Umwuka Wera hamwe natwe, twashimye kutabīkoreza undi mutwaro wose keretse ibi bikwiriye:RNuko dutumye Yuda na Sila, na boubwabo bazababwira n'ururimibimwe n'ibi.Labantu bahaze amagara yabo ku bw'izina ry'Umwami wacu Yesu Kristo.lQtwashimye guhuzainama yo gutoranya aba bagabo no kubabatumanaho, n'abo dukunda Barinaba na Pawulo,Kuko twumvise yuko abantu bavuye muri twe bababwiye amagambo yo guhagarika imitima yanyu, no kuyitera gushidikanya kandi tutabibategetse,2 ]Bandikaurwandiko bararubaha, rwanditsemo ngo
“Intumwa na bene Data bakuru turabatashya, bene Data bo mu banyamahanga bari muri Antiyokiya n'i Siriya n'i Kilikiya.Q Maze intumwa n'abakuru hamwe n'ab'Itorero bose bashima gutoranya abagabo muri bo: ni Yuda witwaga Barisaba na Sila, abantu bakomeye muri bene Data ngo babatumanena Pawulo na Barinaba muri Antiyokiya.x ikukouhereye kera kose Mose afite mu miduguduyose ababwiriza ibye, bisomerwa mu masinagogi ku masabato yose.”q [ahubwo tubandikire ngo bareke ibihumanya by'ibishushanyo bisengwa, no gusambana, n'ibinizwe, n'amaraso,h I“Ni cyo gitumye ku bwanjye ntegeka ko turekakurushyaabo mu banyamahanga bahindukirira Imana,W'Ni ko Uwiteka avuga, ari weukoraibyo byose,
Abimenyeuhereye kera kose.’hIKugirango abantu basigaye bashakane Uwiteka,
N'abanyamahanga bose bitirirwe izina ryanjye.|q‘Hanyuma y'ibyo nzahindukira,
Nongere nubakeinzu ya Dawidi yaguye,
Nzasana ahasenyutse hayo nyihagarike,@{Amagambo y'abahanuzi ahura n'ibyo nk'uko byanditswe ngo{oSimoni yabatekerereje uko Imana yatangiye kugenderera abanyamahanga, kubatoranyamoubwoko bwo kūbaha izina ryayo.K Barangije kuvugaYakobo aravuga ati “Bagabo bene Data, munyumve.' Abahateraniye bose barahora, bumva uko Barinaba na Pawulo babatekerereza ibimenyetso n'ibitangaza byose Imana yabahaye gukoramu banyamahanga.hI Ahubwo twizera yukoubuntu bw'Umwami Yesu ari bwo buzadukiza, nk'uko na bo bazakizwa na bwo.” Nuko ni iki gitumye mugerageza Imana, mwikoreza abigishwa imitwaro ba sogokuruzabatashoboye kwikorera, ndetse natwe ni uko?X) Ntiyashyiraho itandukaniro ryacu na bo, ahubwo yogesheje imitima yabo kwizera.j~MImana irondōra imitima y'abantu yarabahamije, ubwo yabahaye Umwuka Wera nk'uko yamuduhayenatwe.f}EHabaho imburanya nyinshi, maze Petero arahaguruka, arababwira ati “Bagabo bene Data, muzi yuko kera Imana yantoranyije muri mwe, kugirango akanwa kanjye abe ari ko abanyamahanga bumvamo ijambo ry'ubutumwa bwiza bizere.@|{Intumwa n'abakuru bateranira kujya inama y'ayo magambo.{/Ariko bamwe bo mu gice cy'Abafarisayo bizeye barahaguruka, bavuga yuko abanyamahanga bakwiriye gukebwa no gutegekwa kwitondera amategeko ya Mose. z Basohoye i Yerusalemu, ab'Itorero n'intumwa n'abakuru barabākīra. Nuko na bo babatekerereza ibyo Imana yakoranye na bo byose.7ygAbo bamaze guherekezwa n'Itorero banyura i Foyinike n'i Samariya, basobanurirabene Datauburyo abanyamahanga bahindukiriye Imana. Ibyo bituma bose banezerwaumunezero mwinshi.dxAHabaho impaka nyinshi n'imburanya kuri Pawulo na Barinaba n'abo bantu, maze bene Data bahuza inama yo gutumaPawulo na Barinaba n'abandi muri bo, kujya i Yerusalemu ku ntumwa n'abakuru kugirango bajye inama y'izo mpaka.w Nuko abantu bamwe bavuye i Yudayabigishaga bene Data bati “Nimudakebwa nk'ukoumugenzo wa Mose uri, ntimubasha gukizwa.”8vkBamarayo iminsi myinshi bari hamwe n'abigishwa.u Bagezeyo bateranya Itorero, babatekerereza ibyo Imana yakoranye na bo byose, n'uko yugururiyeabanyamahanga irembo ryo kwizera.ttaBatsukiraaho barambuka bafata mu Antiyokiya, aho bari bararagirijweubuntu bw'Imana ku bw'umurimobarangije.OsBamaze kuvugaijambo ry'Imana i Peruga, baramanuka bajya muri Ataliya./rYBanyura i Pisidiya bagera i Pamfiliya.xqiNuko bamaze kubatoraniriza abakuru mu matorero yose, basenga biyirizaubusa, babaragiza Umwami Yesu uwo bizeye.#p?bakomeza imitima y'abigishwa, babahugurango bagumirize kwizera. Bababwirauburyo dukwiriye guca mu makuba menshi, niba dushaka kwinjira mu bwami bw'Imana.oBamaze kubwira abantuubutumwa bwiza muri uwo muduguduno guhindura benshi abigishwa, basubirai Lusitira no muri Ikoniyo no mu Antiyokiya,jnMAbigishwa bamugose, arabyuka asubiramu mudugudu. Bukeyebwaho avayo, ajyana na Barinaba i Derube.!m;Ariko Abayuda bavuye muri Antiyokiya no muri Ikoniyo baraza boshya rubanda, batera Pawulo amabuye, bamukurubanira inyuma y'umudugudubibwira ko yapfuye.SlBamaze kuvugaibyo, babuza rubanda gutamba ibitambo ariko bibaruhijecyane.?kwAriko ntiyīrekeraho itagira icyo kuyihamya, kuko yabagiriraga neza mwese, ikabavubiraimvura yo mu ijuru, ikabaha imyaka myiza ikabahaza ibyokurya, ikuzuzaimitima yanyuumunezero.”Wj'ari na yo yakundiye amahanga yose mu bihe byashize kugendera mu migenzo yayo.si_“Mwa bagabo mwe, ni iki gitumye mugiramutyo? Natwe turi abantu buntu, tumezenkamwe kandi turababwiraubutumwa bwiza, ngo murekeibyo bitagira icyo bibamarira muhindukirire Imana ihoraho, yaremye ijuru n'isi n'inyanja n'ibirimo byose,~huAriko intumwa Barinaba na Pawulo babyumvise bashishimura imyenda, baturumbukiramuri rubanda bavuga ijwi rirenga batiCg Nukoumutambyi wa Zewu, ari yo yari ifiteurusengero rwayo imbere y'umudugudu, azana amapfizi yambaye imyishywa ku irembo ry'umudugudu, ashaka gutamba igitambo we na rubanda rwari ruhari.]f3 Maze Barinaba bamwita Zewu, na Pawulo bamwita Herume, kuko ari we warushaga kuvuga.e Abahateraniye babonye icyo Pawulo akoze, bavuga ijwi rirenga mu Runyalukayoniya bati “Imana zitumanukiyemo zishushanije n'abantu.”bd= Avuga ijwi rirenga ati “Byukauhagarike ibirenge byawe weme.”Arabambaduka aratambuka.cc? Uwo yumvise Pawulo avuga na we amuhanze amaso, abona ko afite kwizera kwamuhesha gukizwa.Zb-I Lusitira harihoumuntu wavutse aremaye ibirenge, ntabwo yari yarigeze atambuka..aWzigumayozibwira abantuubutumwa bwiza.u`cariko zirabimenya zihungira i Lusitira n'i Derube, imiduguduy'i Lukawoniyo, no mu gihugu gihereranye na ho, _Aho bigeze abanyamahanga n'Abayuda, na bo hamwe n'abatware babo bagerageza guteraintumwa, ngo bazigirire nabi no kubicisha amabuye,g^GAriko abantu bo muri uwo mudugudubirema ibice, bamwe bajya ku Bayuda, abandi bajya ku ntumwa.]Nuko bamara iminsi myinshi bavuga bashize amanga, biringiye Umwami Yesuuhamya ijambo ry'ubuntu bwe, abaha gukoraibimenyetso n'ibitangaza.V\%Ariko Abayuda batizeye boshya imitima y'abanyamahanga, bayangisha bene Data.[ Pawulo na Barinaba bari muri Ikoniyo binjirana mu isinagogi y'Abayuda, bavuga amagambo atuma Abayuda n'Abagiriki benshi cyane bizera.1Z] 4Abigishwa buzuraumunezero n'Umwuka Wera.QY 3Na bo babakunkumuriraumukungugu wo mu birenge byabo, bagera mu Ikoniyo.X3 2Ariko Abayuda boshya abagore b'icyubahiro bubahaImana n'abakuru b'uwo mudugudu, bagira ngo barenganye Pawulo na Barinaba babirukanemu gihugu cyabo.>Ww 1Ijambo ry'Umwami Yesu rikwira muri icyo gihugu cyose.V{ 0Abanyamahanga babyumvise batyo barishima bahimbaza ijambo ry'Imana, abari batoranirijweubugingo buhoraho bose barizera.U+ /kuko uku ari ko Umwami yadutegetse ati
‘Ngushyiriyeho kubaumucyo w'abanyamahanga,
Ngoujyane agakiza kurindaugezaku mpera y'isi.’”iTK .Pawulo na Barinaba bavuga bashize amanga bati “Byari bikwiriye ko muba ari mwe mubanza kubwirwa ijambo ry'Imana, ariko none ubwo muryanze, kandi ntimwirebe ko mukwiriyeubugingo buhoraho, ngaho duhindukiriye abanyamahanga,wSg -Ariko Abayuda babonye abantu ko ari benshi bagira ishyari ryinshi, bagisha impaka ibyo Pawulo avuga bamutuka.\R1 ,Ku isabato ikurikiraho, ab'umuduguduhafi ya bose bateranira kumva ijambo ry'Imana.Mutangare murimbuke,
Kuko nkoraumurimomu gihe cyanyu,
Uwo mutazemera nahoumuntu yawubasobanurira.’”JN  (Nuko mwirinde kugirango ibyavuzwe n'abahanuzi bitabasohoraho ngovMe 'kandiuwizera wese atsindishirizwa na we mu bintu byose, ibyo amategeko ya Mose atabashaga kubatsindishiriza.VL% &Nuko bagabo bene Data, mumenye ko ari muri uwo tubabwira kubabarirwa ibyaha,,KS %ariko uwo Imana yazuye ntarakabora.oJW $Kuko Dawidi amaze gukoraibyo Imana yashatse mu gihe cye arasinzira, ashyirwa kuri ba sekuruzaarabora,WI' #No muri Zaburi yindi yaravuze ati
‘Ntuzakundire Uwera wawe ko abora.’H "Kandi kuko yamuzuyeubutazasubiramu iborero, ni cyo cyatumye avuga atya ati
‘Nzabaha imigisha ya Dawidi itazakuka.’0GY !yuko Imana ari twe yabisohorejeho, twebwe abana babo ubwo yazuragaYesu, nk'uko byanditswe muri Zaburi ya kabiri ngo
‘Uri Umwana wanjye, uyu munsi ndakubyaye.’RF Natwe turababwira inkuru nziza y'isezerano ryasezeranijwe ba sogokuruza, E Iminsi myinshi abonekera abajyanaga na we ava i Galilaya ajya i Yerusalemu, abo ni bo bagabo bo kumuhamya ubu imbere y'abo bantu.D9 Ariko Imana iramuzura.ZC- Bamaze gusohoza ibyanditswe kuri we byose, bamumanura ku giti bamushyira mu mva.IB  kandi nubwo babuze impamvu zo kumwicisha basaba Pilato kumwica.5Ac Kuko abatuye i Yerusalemu n'abakuru babo batamenye uwo, cyangwa amagambo y'ubuhanuzi asomwa ku masabato yose, ni cyo cyatumye babusohoza ubwo bamuciragaurubanza rwo gupfa,w@g “Bene Data, bana b'umuryango wa Aburahamu namwe abubahaImana, kuri twe ni ho ijambo ry'ako gakiza ryatumwe.T?! Nuko Yohana yenda kurangizaurugendo rwe arababaza ati ‘Mutekereza ko ndi nde?’Ati ‘Si ndi we, ahubwo harihouzazahanyuma yanjye, ntibinkwiriye ko napfunduraudushumi tw'inkweto zo mu birenge bye.’d>A Yohana yamubanjirije ataraza, yigishaubwoko bw'Abisirayeli bwose iby'umubatizo wo kwihana.c=? Mu rubyaro rw'uwo ni ho Imana yakomōreye Abisirayeli UmukizaYesu, nk'uko yabisezeranije.&<E Imukuyehoibahagurukiriza Dawidi, iramwimika iramuhamya iti ‘Mbonye Dawidi mwene Yesayi,umuntuumezenk'ukoumutimawanjyeushaka, azakora ibyo nshaka byose.’; “Bukeyebasaba Imana kubahaumwami, nuko ibaha Sawuli mwene Kishi wo mu muryango wa Benyamini, amara imyaka mirongo ine ari ku ngoma.i:K Maze hashize nk'imyaka magana ane na mirongo itanu, ibaha abacamanza kugezaku muhanuzi Samweli.c9? Imaze kurimburiraamahanga arindwi mu gihugu cy'i Kanāni, ibaha igihugu cyabo ho gakondo.G8 Yihanganira ingeso zabo nk'imyaka mirongo ine bari mu butayu.&7E Imana y'ubu bwoko bwa Isirayeli yatoranije ba sogokuruza, kandi ishyira abantu hejuru ubwo bari abasuhukemu gihugu cya Egiputa, ibakurishayoukubokogukomeye.o6W Pawulo arahagurukaarabamama, arababwira ati
“Bagabo b'Abisirayeli, namwe abubahaImana nimwumve.#5? Bamaze gusomamu mategeko no mu byahanuwe, abakuru b'isinagogi babatumahobati “Bagabo bene Data, niba mufiteamagambo yo guhuguraabantu nimuyatubwire.”4 Ariko bo bava i Peruga, bararomboreza bagera muri Antiyokiya y'i Pisidiya. Ku munsi w'isabato binjira mu isinagogi baricara.3w Pawulo n'abo bari kumwe batsukirai Pafo, barambuka bafata i Peruga y'i Pamfiliya, Yohana abasigayo ajya i Yerusalemu.P2 Uwo mutware abonye ibibaye arizera, atangarira kwigisha k'Umwami Yesu.L1 Nuko doreukubokok'Umwami kuraguhannye,urabaimpumyiutarora izuba,ubimarane iminsi.”
Muri ako kanya igihu kiramugwira, n'umwijimaucuramu maso ye, arindagira akabakaba ashaka abo kumurandata.-0S “Wa muntu we, wuzuyeuburiganya n'ububibwose, wa mwana wa Satani we, wa mwanzi w'ibyo gukiranuka byose we, ntuzarorera kugoreka inzira z'Umwami Imana zigororotse?H/  Maze Sawuli, ari we Pawulo, yuzuyeUmwuka Wera aramutumbira atiz.m Ariko Eluma w'umukonikoni (izina rye ni ko risobanurwa) abagisha impaka, ashaka kuyobya uwo mutware ngo atizera.-w ari kumwe n'umutware SerugiyoPawulo wariumunyabwenge. Uwo ahamagaza Barinaba na Sawuli, ashaka kumva ijambo ry'Imana.,y Baromboreza muri icyo kirwa cyose bagera i Pafo, basangayoumukonikoni w'Umuyuda,umuhanuzi w'ibinyoma witwaga Bariyesu,d+A Bageze i Salamini bamamaza ijambo ry'Imana mu masinagogi y'Abayuda, Yohana na we abafasha.^*5 Nuko batumwe n'Umwuka Wera bajya i Selukiya. Batsukiraho barambuka, bafata i Kupuro.])3 Nuko bamaze kwiyirizaubusano gusenga, baherako babarambikaho ibiganza barabohereza.(3 Ubwo basengaga Umwami Imana biyirizaubusa, Umwuka Wera yarababwiye ati “MundobanurireBarinaba na Sawuli, bankorereumurimombahamagariye gukora.”B'  Mu Itorero ryo muri Antiyokiya hariho abahanuzi n'abigisha, ari bo Barinaba na Simoni witwaga Nigeru, na Lukiyosi w'Umunyakurenena Manayeni wareranywe n'Umwami Herode, hariho na Sawuli. & Kandi Barinaba na Sawuli bamaze kubashyikiriza za mfashanyo bahawe, bava i Yerusalemu basubirayo, bajyana Yohana wahimbwe Mariko.4%c Ariko ijambo ry'Imana riragwira riramamara.$ Ariko muri ako kanya marayika w'Umwami Imana aramukumbanya kuko adahaye Imana icyubahiro, aherako agwa inyoumwukaurahera.T#! Abantu barasakuza bati “Yemwe noneho ni ijwi ry'Imana, si iry'umuntu!”l"Q Nuko ku munsi wategetswe Herode yambara imyenda y'ubugabe, yicara ku ntebe y'ubwami arabaganirira.H!  BukeyeHerode arakarira ab'i Tiro n'i Sidoni, ariko bahuza inama baramusanga, bahongera Bulasitoumutware w'abashashi b'umwami, basaba amahoro kuko igihugu cyabo cyahahaga mu cy'Umwami Herode. w Herode na we amushatse aramuburaabaza abo barinzi, ategeka ko babīca. Ava i Yudayaajya i Kayisariya, aba ari ho aba.Y+ Bukeyeabasirikare bashiguka imitima cyane, bananirwa kumenya uko Petero yabaye. 9 Arabamama, abasobanurirauko Umwami Imana yamukuyemu nzu y'imbohe, arababwira ati “Mubitekerereze Yakobo na bene Data bandi.”Arasohoka ajya ahandi.R Ariko Petero akomeza gukomanga, bakinguye basanga ari we koko barumirwa.mS Baramusubizabati “Urasaze!”Ariko akomeza guhamya ko ari koko. Bati “Ahubwo ni marayika we.” Amenya ijwi rya Petero, ibinezaneza bimubuzagukingura, nuko yirukanka asubiramu nzu ababwira yuko Petero ahagaze ku irembo.L Petero akomanga ku rugi rw'irembo,umujawitwaga Rode ajya kubyumva.|q Akibitekereza atyo, asohora kwa Mariya nyina wa Yohana wahimbwe Mariko, aho abantu benshi bari bateraniye basenga.A{ Petero agaruyeumutimaaribwira ati “Noneho menye by'ukuriyuko Umwami Imana yatumye marayika wayo, ikankura mu maboko ya Herode, ikankiza ibyoubwoko bw'Abayuda bwategerezaga byose.”K Banyuze ku barinzi ba mbere no ku ba kabiri, bagera ku irembo rikingishijweurugirw'icyuma rijya mu murwa. Rurabīkinguriraubwarwo barasohoka banyura inzira imwe, uwo mwanya marayika amusigaaho.|q Arasohoka aramukurikira, ariko ntiyamenya ibyo marayika akoze ko ari iby'ukuri, ahubwo agira ngo abirose mu nzozi. Marayika aramubwira ati “Kenyeraukwete inkweto zawe.”Abigenza atyo. Arongera aramubwira ati “Wifubikeumwitero wawe,unkurikire.”/W Nuko marayika w'Umwami Imana ahagarara aho,umucyo waka mu nzu, marayika akoma Petero mu mbavu aramukangura ati “Byuka n'ingoga.”Iminyururuimuva ku maboko iragwa.4a Herode araye ari bumusohore, iryo joro Petero yari asinziriye hagati y'abasirikare babiri, aboheshejwe iminyururuibiri, abarinzi na bo bari ku rugi barinda inzu y'imbohe.eC Nuko Petero arindirwa mu nzu y'imbohe, ariko ab'Itorero bagiraumwete wo kumusabira ku Mana.) Amaze kumufataamushyira mu nzu y'imbohe, amuha abasirikare cumi na batandatu kumurinda bane bane, agira ngo azamushyīre abantu Pasika ishize.oW Abonye ko anejeje Abayuda, ariyongeza afata na Petero. Icyo gihe hari mu minsi y'imitsima idasembuwe.3a Yicisha Yakobo inkota, mwene se wa Yohana.X + Nuko muri icyo gihe Umwami Herode afatira abo mu Itorero bamwe kubagirira nabi.M  Babigenza batyo, babyoherereza abakuru babihaye Barinaba na Sawuli.v e Nuko abigishwa bagambirira koherereza bene Data batuye i Yudayaimfashanyo,umuntu wese akurikijeubutunzi bwe.& E Nuko umwe muri bo witwaga Agabo, arahagurukaarahanura abwirijwe n'Umwuka ati “Inzara nyinshi izatera mu isi yose.”(Ni yo yateye ku ngoma ya Kilawudiyo.)J   Muri iyo minsi abahanuzi bava i Yerusalemu, bajya mu Antiyokiya.0 Y amubonye amujyana mu Antiyokiya. Bamarayoumwaka wose baterana n'ab'Itorero, bigisha abantu benshi, kandi muri Antiyokiya ni ho abigishwa batangiriye kwitwa Abakristo.2_ Bukeyeavayo ajya i Taruso gushaka Sawuli,q[ Kuko Barinaba yariumunyangesonziza, wuzuyeUmwuka Wera no kwizera. Abantu benshi bongererwa Umwami Yesu. Asohoyeyo kandi abonyeubuntu bw'Imana aranezerwa, abahugurabose ati “Mugumemu Mwami Yesu mumaramaje mu mitima yanyu.”iK Iyo nkuru irumvikana igera mu matwi y'itorero ry'i Yerusalemu, batuma Barinaba muri Antiyokiya.X) Ukubokok'Umwami kuba kumwe na bo, abantu benshi barizera bahindukirira Umwami. Ariko bamwe muri bo b'i Kupuron'ab'i Kurenebageze muri Antiyokiya, bavuganan'Abagiriki na bo bababwiraubutumwa bwiza bw'Umwami Yesu.%C Nuko abatatanijwe n'akarengane katewe n'ibya Sitefano bagera i Foyinike n'i Kupurono muri Antiyokiya, ari nta wundi babwira ijambo keretse Abayuda bonyine. Bumvise ibyo barihorera, bahimbaza Imana bati “Nuko noneho Imana ihaye n'abanyamahanga kwihana, kugirango na bo bahabweubugingo.”  Nuko ubwo Imana yabahaye impano ihwanye n'iyo natwe twahawe, ubwo twizeraga Umwami Yesu Kristo, ndi nde wo kuvuguruzaImana?”   Nibuka rya jambo ry'Umwami Yesu, iryo yavugagaati ‘Yohana yababatirishaga amazi, ariko mwebweho muzabatirishwa Umwuka Wera.’X~) Nteruye amagambo, Umwuka Wera arabamanukirank'uko natwe yatumanukiyebwa mbere.G} azakubwira amagambo azagukizanya n'abo mu rugo rwawe bose.’y|k Adutekerereza uko yabonye marayika mu nzu ye ahagaze amubwira ati ‘Tuma i Yopa,utumireSimoni wahimbwe Petero, { Umwuka antegeka kujyana na bo ntaruhijenshidikanya. Kandi bene Data aba uko ari batandatu, turajyana twinjira mu nzu y'uwo mugabo.jzM Uwo mwanya abagabo batatu bavuye i Kayisariya bantumweho, bahagarara imbere y'inzu twari turimo.Gy Biba bityo gatatu, nuko byose birazamurwa bisubizwa mu ijuru.jxM Maze ijwi rivugiyemu ijuru rinsubizaubwa kabiri riti ‘Ibyo Imana ihumanuye wibyita ibizira.’ewC Nanjye nti ‘Oya Mwami, kuko ikizira cyangwa igihumanya kitigeze kugeramu kanwa kanjye.’Hv  Kandi numva ijwi rimbwira riti ‘HagurukaPetero,ubageurye.’u Ndagitumbira ndacyitegereza, mbonamo ibigenza amaguru ane byo mu isi, n'inyamaswa z'inkazi, n'ibikururukahasi, n'ibigurukamu kirere.$tA “Nari mu muduguduwitwa Yopa nsenga, nerekwa nko mu nzozi ikintu gisa n'umwenda w'umukomahasi kimanuka kivuye mu ijuru, gifashwe ku binyita bine kinzaho.Fs Petero aterura amagambo, abibasobanurirauko bikurikirana ati:ro “Ko wagendereye abatakebwe,ugasangira na bo?”Rq nuko Petero azamutse i Yerusalemu abo mu bakebwe bajya impaka na we baticp A Intumwa na bene Data bari i Yudayabumvise yuko abanyamahanga na bo bemeye ijambo ry'Imana,co? 0Ategeka ko babatizwa mu izina rya Yesu Kristo. Baherako baramwinginga ngo amareyo iminsi.^n5 /“Aba ngaba bahawe Umwuka Wera nkatwe, ni ndeubasha kubimaamazi ngo batabatizwa?” Ja~~t~&}}G|{{{Gz]yyy>xx0wvv,uuttss0rrrVqqppMoonn!mmlkkjjajihh0gPff9eekddLcbbb$aa4```'__0^^I]] \[[ZZYYY7XtX2WWKVVQUUTTTTSS#RR[QQWPPOO}O8NN@MMVLLQL KJJJjII8HH=GG\GFFXEDDD]CBB8A@@8??)>==]=<<;;::;9987766S55k44~43q322_11z000//.`--m,,Q+**)))'''&2%$$y$6##"!!Q 1wt1%Tp$f_B;OGz  T b XKXOJ l Nanjye binyobeye mbuze uko menyaukurikwabyo, ni ko kumubazako ashaka kujya i Yerusalemu ngo abe ari ho acirirwaurubanza rw'ibyo.rk]ahubwo bamuregaimpaka zo mu idini yabo n'iz'umuntu witwa Yesu wapfuye, uwo Pawulo yavugagako ari muzima.LjAbarezi bahagurutse ntibamuregaikirego cyose cyo mu bibi nakekaga,niUNuko bateraniye hano sindagatinda, ahubwo bukeyebw'aho nicara ku ntebe y'imanza mpamagaza uwo muntu.hNdabasubizanti ‘Siumuhango w'Abaroma gutangaumuntu ngo apfe abamuregabatari imbere ye, akemererwa kwiregura ibirego.’qg[Ubwo nari i Yerusalemu, abatambyi bakuru n'abakuru b'Abayuda bandegeye ibye, bashaka ko muciraho iteka.tfaBamazeyo iminsi myinshi, Fesito atekererezaumwami ibya Pawulo ati “Harihoumuntu Feliki asize ari imbohe.Ye+ Hashize iminsi Umwami Agiripa na Berenike bajya i Kayisariya, baramutsa Fesito.qd[ Fesito amaze kujya inama n'abanyarukikoaramusubizaati “Ujuririye kuri Kayisari, nuko rerourajyeyo.”6ce Nuko niba narakiraniwe, cyangwa narakoze ibikwiriye kunyicisha sinanga gupfa. Ariko niba ari ibinyoma ibyo aba bandeze, nta muntuubasha kubampa. Njuririye kuri Kayisari.”$bA Pawulo aramusubizaati “Mpagaze imbere y'intebe y'imanza ya Kayisari, ni ho nkwiriye gucirirwaurubanza. Nta kibi nagiriye Abayuda kandi naweurabizi neza. a  Fesito ashatse kwikundisha Abayuda abaza Pawulo ati “Urashaka kujya i Yerusalemu gucirirwayourubanza rw'ibyo imbere yanjye?”x`iPawulo ariregura ati “Nta cyaha nakoze ku mategeko y'Abayuda cyangwa ku rusengero, habe no kuri Kayisari.” _Ageze aho Abayuda bavuye i Yerusalemu baramugota, bamuregaibirego byinshi kandi bikomeye, ibyo batabasha guhamya ko ari iby'ukuri.^)Amaze iminsi idasagaumunanicyangwa icumi ari kumwe na bo, aramanuka ajya i Kayisariya. Bukeyebw'aho yicara ku ntebe y'imanza ahamagaza Pawulo.i]KArababwira ati “Nuko abakomeye muri mwe bamanuke tujyane, bamuregeniba hari icyaha yakoze.”g\GAriko Fesito abasubizayuko Pawulo arindirwa i Kayisariya, kandi yuko ubwe agiye kujyayo vuba.[}baramwinginga bamusabakubagirira neza ngo atumirePawulo aze i Yerusalemu, biteguye kuzamwubikira ngo bamwicire mu nzira.HZ Abatambyi bakuru n'abakomeye mu Bayuda bamuregera ibya Pawulo,bY ?Fesito ageze mu butware bwe amara iminsi itatu, maze ava i Kayisariya, ajya i Yerusalemu.yXkImyaka ibiri ishize, PorukiyoFesito akura Feliki. Kandi Feliki ashatse kunezeza Abayuda, asiga Pawulo aboshywe.gWGKandi yiringiraga ko Pawulo azamuhongera impiya. Ni cyo cyatumye ahora amutumirango baganire.V/Akivuga ibyo gukiranuka n'ibyo kwirinda n'iby'amateka azacibwa, Feliki aratinya cyane aramusubizaati “None genda, nimbonauburyo nzagutumira.”wUgBukeyeFeliki azana n'umugorewe Dirusilaw'Umuyudakazi, atumiraPawulo yumva ibyo avuga byo kwizera Kristo Yesu.mTSAtegekaumutwareutwaraumutwe kurindisha Pawulo amaso, no kutabuzaumuntu wese mu ncuti ze kumukorera.S-Maze Feliki kuko arusha abandi kumenya iby'iyo Nzira arabirazika ati “Lusiyaumutware w'ingabo namara kuza, nzacaurubanza rw'amagambo yanyu.”R}uretse ijambo rimwe navuze mpagaze muri bo nti ‘Kuzukakw'abapfuye ni ko kunzanye muri izi manza zanyu uyu munsi.’”RQCyangwa aba na bo nibavuge icyaha bambonyeho ngihagaze imbere y'urukiko,MPari bo bari bakwiriye kukuzahobakandega, iyo babona ikibi kuri jye.O)Nkiri muri ibyo bansanga mu rusengero nezwa, ari nta bantu nteranije, kandi nta n'urusakururiho. Ariko hariho Abayuda bamwe bavuye muri Asiya,gNG“Nuko imyaka myinshi ishize, ndaza nzanira ab'ubwoko bwacu iby'ubuntu, kandi ntura amaturo.kMONi cyo gituma mpirimbanira kugiraumutimautandega ikibi, ngirira Imana cyangwa abantu iminsi yose.yLkKandi niringiye Imana, ntegereje icyo aba na bo bategereza, yuko hazabaho kuzukakw'abakiranutsi n'abakiranirwa.(KIAriko ndakwemerera iki, yuko iyo Nzira aba bita igice, ari yo ngenderamo nkorera Imana ya ba sogokuruza, nizeye ibyanditswe mu mategeko byose no mu byahanuwe.VJ% Kandi ibyo bandeze none ntibashobora kubihamya imbere yawe ko ari iby'ukuri.&IE Kandi ntibasanze njya impaka n'umuntu wese, cyangwa ngo nteranye abantu kubatera imidugararo, naho haba mu rusengero cyangwa mu masinagogi cyangwa mu murwa.nHU kukoubasha kumenya yuko iminsi itarasaga cumi n'ibiri,uhereye aho nagiriye i Yerusalemu gusengerayo.5Gc Umutegeka mukuruamaze kumurembuza ngo avuge, Pawulo aramusubizaati
“Nzi yukoumazeimyaka myinshi uriumucamanza w'ubu bwoko. Ni cyo gitumye niregura ibyanjye nezerewe,IF  Abayuda na bo bamuregabimwe n'ibyo, bavuga ko ari ko biri koko.cE?ategeka abarezi be kukuzaho.] Naweumubajijeubwawe, wabasha kumenya ibyo tumurezebyose.”@D{Arikoumutware w'ingabo Lusiyaaraza amutwakisha amaboko,vCeNdetse yagerageje guhumanyaurusengero. Nuko turamufata, [dushaka kumuciraurubanza nk'uko amategeko yacu ari.B!Twabonye uyu muntu ari icyago, agomesha abantu bo mu Bayuda bose bari mu bihugu byose, kandi ni we mutware w'igice cyitwa icy'Abanazareti.]A3Ariko ndeke kukurambira, ndakwingingautwumve ku bw'ineza yawe, tuvugeamagambo make.<@sNuko turabyakira hose iminsi yose, tugushima cyane.&?EBamaze kumuhamagara, Teritulo aramuregaati
“Nyakubahwa Feliki, ni wowe dukesha aya mahoro, kandi n'ibindi byatunganirijwe ubu bwoko ku bw'umwete wawe.> 7Hashize iminsi itanu,umutambyi mukuruAnaniya amanukanan'abakuru bamwe n'uwo kubaburanira witwaga Teritulo, babwiraumutegeka mukuruibyo barega Pawulo.|=q#abwira Pawulo ati “Abarezi bawe nibamara kuza nzumva ibyawe byose.”Ategeka ko bamurindira mu rukikorwa Herode.[</"Amaze kurusomaabaza igihugu Pawulo yaturutsemo. Bamubwiye yuko ari Umunyakilikiya^;5!Abo bageze i Kayisariya, bahaumutegeka mukururwa rwandiko, bamushyikiriza na Pawulo.k:O Bukeyebw'aho basubiramu rugo rw'igihome, basiga abagendera ku mafarashi ngo abe ari bo bamujyana.^95Nuko nijoro abasirikare bajyana Pawulo nk'uko bategetswe, bamujyana muri Antipatiri. 8Bukeyemburiweyuko benda kumwubikira mukoherereza uwo mwanya, kandi ntegeka abarezi be ko bamuregera imbere yawe. Nuko murabeho.”w7gMbona yuko aregwa impaka zo mu mategeko yabo, ariko nta cyo yarezwe gikwiriye kumwicisha cyangwa kumubohesha.Q6Nuko nshatse kumenya icyo bamuregaicyo ari cyo, mujyana mu rukikorwabo. 5Ndakumenyesha yuko uyu muntu yari amaze gufatwa n'Abayuda bari bagiye kumwica, mpubukanan'ingabo turamukiza, menye ko ari Umuroma.Y4+“Nyakubahwa Feliki, Mutegeka mukuru, jyewe KilawudiyoLusiyandagutashya cyane.35Yandikaurwandiko ati|2qKandi bashake inyamaswa ziheka kugirango bazitwareho Pawulo, bamushyikirize Felikiumutegeka mukuru, ari muzima.”c1?Nuko ahamagara abatwara imitwe babiri arababwira ati “Mwitegure abasirikare magana abiri bo kujya i Kayisariya, n'abagendera ku mafarashi mirongo irindwi, n'abafite amacumu magana abiri, bagende nijoro isaha eshatu.v0eUmutware w'ingabo asezerera uwo muhungu, amaze kumwihanangiriza ati “Ntugireuwoubwira yukoumburiyeibyo.”5/cAriko ntubumvire kuko abantu babo basāga mirongo ine bamwubikiye, barahiye bahize yuko batazarya ntibanywe bataramwica, kandi none biteguye bategereje isezerano ryawe.”..UAramusubizaati “Abayuda bahuje inama yo kukwinginga ngo ejouzamanure Pawuloumujyane mu rukiko, na bo bigire nk'abashaka kumubazaibye ngo barusheho kubimenya neza.i-KUmutware w'ingabo amufataukuboko, aramwihererana aramubazaati “Icyoushaka kumbwira ni iki?”%,CNa we aramujyana amushyīraumutware w'ingabo ati “Imbohe Pawulo yampamagaye, aranyinginga ngo nkuzanire uyu muhungu, kuko afite icyo ashaka kukubwira.”+Pawulo ahamagara umwe mu batwara imitwe aramubwira ati “Jyana uyu muhungu ku mutware w'ingabo, kuko afite icyo amubwira.”x*iAriko mwishywa wa Pawulo yumva ko bagiye kumuciraigico, nuko araza yinjira mu rugo rw'igihome abibwira Pawulo.9)kNuko mwebwe n'abanyarukikomubwireumutware w'ingabo amumanure amubagezeho, maze mwigire nk'abashaka kurushaho kumenya ibye neza. Natwe turabatwiteguye kumwica atarabageraho.”q([Bajya ku batambyi bakuru n'abakuru bati “Twarahiye, twahize ibikomeye yuko tutazarya tutarica Pawulo.?'y Abahuje inama yo kurahira batyo basāgaga mirongo ine._&7 BukeyeAbayuda baraterana, bararahira bahiga yuko batazarya ntibanywe batarica Pawulo.%7 Mu ijoro ry'uwo munsi, Umwami Yesu amuhagarara iruhande aramubwira ati “Humura, uko wampamirije i Yerusalemu ni koukwiriye kumpamiriza n'i Roma.”-$S Habaho intonganya nyinshi,umutware w'ingabo atinya yuko batanyagura Pawulo, ni ko gutegeka ingabo kumanuka ngo zimubanyage ku maboko, zimujyane mu rugo rw'igihome.Y#+ Habahourusakurwinshi, abanditsi bamwe bo mu gice cy'Abafarisayo barahagurukabajya impaka bati “Nta kibi twabonye kuri uyu muntu. Nibaumwuka cyangwa marayika yaravuganye na we, ibyo bidushishikajeho iki?”"kuko Abasadukayobahakanaga yuko ari nta wuzuka, cyangwa ko habaho marayika n'umwuka, ariko Abafarisayo babyemeraga byose.]!3Amaze kuvugaatyo habaho intonganya z'Abafarisayo n'Abasadukayo, abantu birema ibice #Maze Pawulo amenye yuko igice kimwe cyabo ari icy'Abasadukayo, ikindi akaba ari icy'Abafarisayo, avuga cyane mu rukikoati “Bagabo bene Data, ndi Umufarisayo, ndiumwana w'Abafarisayo. Ibyanzanye muri izi manza ni byo niringira kuzabona, ari byo kuzukakw'abapfuye.” Pawulo ati “Bene Data, sinari nzi ko ari we mutambyi mukuru, kuko byanditswe ngo ‘Ntukavuge nabiumutware w'ubwoko bwawe.’”A}Abahagaze aho bati “Uratukaumutambyi mukuruw'Imana?”:mMaze Pawulo aramubwira ati “Imana izagukubita, wa rusikarwasīzwe ingwa we. Wicajwe no kunciraurubanza nk'uko amategeko ategeka, mazeugategeka ko bankubitauca ku mategeko?”QAnaniyaumutambyi mukuruategeka abamuhagaze iruhande kumukubitaku munwa. #Pawulo atumbira abanyarukikoarababwira ati “Bagabo bene Data, nahoranyeumutimautagira ikibiundega imbere y'Imana kugezakuri uyu munsi.”6eBukeyebw'aho ashatse kumenya neza icyo Abayuda bamuregaicyo ari cyo, aramubohora ategeka abatambyi bakuru guterana n'abanyarukikobose, amanura Pawulo amushyira imbere yabo.}Nuko abari bagiye kumutatabaherako baramureka, kandiumutware w'ingabo aratinya, amenya yuko ari Umuromakandi yamuboshye.Umutware w'ingabo aramusubizaati “Jyeweho nagombye kuguraUburomaimpiya nyinshi.”
Pawulo ati “Ariko jyeweho narabuvukanye.”lQUmutware w'ingabo araza aramubazaati “Mbwira, mbese uri Umuromakoko?”
Na we ati “Yee.”wUwo mutware abyumvise ajya kubibwiraumutware w'ingabo, aramubazaati “Urenda gukoraiki, ko uyu muntu ari Umuroma?”2]Bamaze kumubohesha imishumi, Pawulo abazaumutwareutwaraumutwe wariuhagaze aho ati “Mbese amategeko yemera ko mukubitaumuntu w'Umuroma, ari nta rubanza rwamutsinze?”$Abigeza ahoumutware w'ingabo abategeka kumwinjiza mu rugo rw'igihome, ababwira kumutatisha ibiboko kugirango amenye icyateye abantu kumuvugiriza iyo nduru.Y+Barasakuza kandi bajugunya hejuru imyenda yabo, batumuriraumukungugu mu kirere,}Baramwumviriza kugezakuri iryo jambo, maze bavuga ijwi rirenga bati “Kūra icyo kigabo mu isi, ntigikwiriye kubaho.”J Aransubizaati ‘Genda kuko nzagutumakure mu banyamahanga.’”Kandi ubwo bavushaga amaraso ya Sitefano wahamyaga ibyawe, nanjye nari mpari mbyishimiye, ndinda imyenda y'abamwicaga.’}sNanjye nti ‘Mwami, na boubwabo bazi yuko nashyiraga abakwizeye mu nzu y'imbohe, nkabakubitira mu masinagogi yose.`9mbona Yesu ambwira ati ‘Ihute uve i Yerusalemu vuba, kuko batazemera ibyoumpamya.’Q “Nuko maze gusubirai Yerusalemu ndi mu rusengero nsenga, mba nk'urotab =None ikigutinza ni iki? Hagurukaubatizwe, wiyuhagire ibyaha byawe, wambaje izina rye.’S kukouzabaumugabowe wo guhamiriza abantu bose ibyo wabonye n'ibyo wumvise. Aravuga ati ‘Imana ya ba sogokuruzayagutoranirije kera kumenya ibyo ishaka, no kubonawa Mukiranutsi, no kumva ijwi riva mu kanwa ke,t a aransanga ampagarara iruhande arambwira ati ‘Sawuli mwene Data, humuka.’Uwo mwanya ndahumukandamureba.s_ “Umuntu witwa Ananiya wubahaga Imana, akumvira amategeko kandi yashimwaga n'Abayuda bose bari batuyeyo,r] Kandiubwiza bw'uwo mucyo burampumisha, ni cyo cyatumye ndandatwa n'abo twari turi kumwe njya i Damasiko.  Ndamubazanti ‘Ngire nte, Mwami?’Umwami aransubizaati ‘Hagurukaujye i Damasiko, ni houzabwirirwa ibyougenewe gukorabyose.’T! Abari bari kumwe nanjye babonaumucyo, ariko ntibumva ijwi ry'uwo tuvugana.iKNanjye ndabaza nti ‘Uri nde, Mwami?’Aransubizaati ‘Ndi Yesu w'i Nazareti uwourenganya.’V%Nikubitahasi numva ijwi rimbaza riti ‘Sawuli, Sawuli,undenganiriza iki?’~u“Nuko nkigenda ngeze hafi y'i Damasiko, nko ku manywa y'ihangu mbonaumucyo mwinshiuvuyemu ijuruuntunguye,urangota.kOKandi n'umutambyi mukuruniumugabowanjye w'ibyo, n'abakuru bose b'abanyarukikona bo ni uko, kuko ari bo bampaye inzandiko zandikiwe bene Data b'i Damasiko, njyanwayo no kuzanan'ab'aho i Yerusalemu ari imbohe kugirango bahanwe.veKandi narenganyaga ab'iyi Nzira ya Yesu ngo bicwe, nkababoha nkabashyira mu nzu y'imbohe, abagabo n'abagore.eC“Ndi Umuyudawavukiyei Taruso y'i Kilikiya, ariko nakuriyemuri uyu murwa, nigishirizwa ku birenge bya Gamaliyeli kwitondera cyane amategeko ya ba sogokuruzayose, ngira ishyaka ry'Imana nk'uko namwe mwese murigira none.G~Bumvise ababwiye mu Ruheburayobarushaho guceceka. Aravuga atiV} '“Yemwe bagabo bene Data na ba data, nimwumve amagambo nireguza kuri mwe.”n|U(Aramukundira. Pawulo ahagarara ku rwuririro, amama abantu barahora rwose. Ababwira mu Ruheburayoati:{!'Pawulo aramusubizaati “Ndi Umuyudaw'i Taruso, ari wo muduguduw'i Kilikiya w'ikimenywabose, kandi ndakwinginzeunkundire mbwire abantu.”yzk&Si wowe wa Munyegiputa wagomesheje abantu mu gihe gishize,ukajyana mu butayuabantu b'abicanyi ibihumbi bine?” y9%Benda kumwinjiza mu rugo rw'igihome, Pawulo abazaumutware w'ingabo ati “Ntiwakwemera ko nkubwira ijambo?”
Na we aramubazaati “Uzi Urugiriki?Ix $kuko abantu benshi babakurikiraga basakuza bati “Mukureho!”Jw #Ageze ku rwuririro,umujinya w'abantuutumaabasirikare bamuterura,v"Abo mu iteraniro barasakuza, bamwe bavuga bimwe, abandi ibindi. Ananizwa n'urusakukumenyaukuri, ategeka ko bamujyana mu rugo rw'igihome.u !Mazeumutware w'ingabo arabegera aramufata, ategeka ko bamubohesha iminyururuibiri, abaza uwo ari we n'icyo akoze icyo ari cyo.#t? Muri ako kanya ajyana abasirikare n'abatwara imitwe, amanuka yirukanka abīrohamo. Na bo babonyeumutware w'ingabo n'abasirikare, barorera gukubitaPawulo.|sqBagishaka kumwica, inkuru igera ku mutware w'ingabo z'abasirikare, yuko i Yerusalemu hose hari hagize imidugararo. r Umurwa woseuravurungana, abantu baterana birukanka bafata Pawulo, baramukurubanabamukuramu rusengero, uwo mwanya bakinga inzugi. q (Babivugiyebatyo kuko bari babonye Tirofimo Umunyefeso ari kumwe na we mu murwa, bībwira yuko Pawulo yamujyanye mu rusengero.)Yp+barasakuza bati “Bagabo ba Isirayeli, nimudutabare! Uyu ni wa muntu wigisha hose abantu bose gusuzuguraubu bwoko n'amategeko n'aha hantu, kandi yazanye n'Abagiriki mu rusengero, ahumanya aha hantu hera.”oNuko iyo minsi irindwi yenda gusohora, Abayuda bavuye muri Asiya bamubonye mu rusengero, batera abantu bose imidugararo baramusumira,=nsNuko Pawulo ajyana abo bagabo bukeyebwaho berezwa hamwe, yinjirana na bo mu rusengero, avuga igihe iminsi yo kwezwa izashirira, ari bwo igitambo cy'umuntu wese muri bo kizatangwa.#m?Ariko abizeye bo mu banyamahanga bo twanditse ibyo twanoganije, ko birinda ibiterekerejwe ibishushanyo bisengwa, n'amaraso, n'ibinizwe, n'ubusambanyi.”6leUbajyane mwerezwe hamwe,ubatwerere ibikwiriye mwiyogosheshe. Nuko bose bazamenya yuko ibyo bumvaga bakuvugaari ibinyoma, ahubwo ko naweugenza neza witondera amategeko yose.RkNuko genza utya nk'uko tukubwira. Dore dufiteabagabo bane bahizeumuhigo.9jmNone tugiredute ko batari buburekumva yuko waje?-iSBabwiwe ibyawe, yuko wigisha Abayuda bose bari mu banyamahanga kurekagukurikiza Mose,ukavuga yuko badakwiriye gukebaabana babo cyangwa gukomeza imihango y'Abayuda.1h[Na bo babyumvise bahimbaza Imana, baramubwira bati “Urareba nawe mwene Data,uburyo abo mu Bayuda bizeye ari ibihumbi byinshi, kandi bose bagira ishyaka ry'amategeko!kgOAmaze kubaramutsa, abatekerereza ibyo Imana yamuhayegukoramu banyamahanga byose uko bikurikirana.RfBukeyebwaho Pawulo yinjirana natwe kwa Yakobo, abakuru bose bari bahari.;eqTugezei Yerusalemu bene Data batwakiranaumunezero.dAbigishwa bavuye i Kayisariya turajyana, batugezakwa Munasoni w'Umunyakupurowariumwigishwa wa kera, kugirango aducumbikire.ScHanyuma y'iyo minsi dutekera ibintu byacu, turazamuka tujya i Yerusalemu.MbYanze kutwumvira turicecekera tuti “Ibyo Umwami ashaka bibeho.”%aC Ariko Pawulo aratubazaati “Ni iki gitumye muriramukamenaumutima? Uretse kuboherwa i Yerusalemu gusa, niteguye no gupfirayo ku bw'izina ry'Umwami Yesu.”R` Tubyumvise twebwe n'abantu b'aho, turamwinginga ngo atajya i Yerusalemu.W_' Ageze aho turi, yendaumushumi wa Pawulo awibohesha amaguru n'amaboko aravuga ati “Umwuka Wera avuze ngo ‘Nyir'uyu mushumi ni ko Abayuda bazamubohera i Yerusalemu, bamutange mu maboko y'abapagani.’”I^  Tugitinzeyo iminsi, hazaumuhanuzi witwaga Agabo avuye i Yudaya.:]o Uwo yari afite abakobwa bane b'abāri bahanuraga.\Bukeyebwaho tuvayotugerai Kayisariya, twinjira mu nzu ya Filipoumubwiriza w'ubutumwa bwiza, n'umwe muri ba bandi barindwi ducumbika iwe.{[oNatwe turangijeurugendo rwacu rwo kuva i Tiro, tugerai Putolemayi turamutsa bene Data, dusibira iwaboumunsi umwe.BZTumazegusezeranaho twikira mu nkuge, na bo basubiraiwabo.YTumazeiyo minsi tuvayoturagenda, bose baduherekeranya n'abagore n'abana baturenzaumudugudu, dupfukamamu kibaya cy'inyanja turasenga.nXUTuhasanga abigishwa dusibirayo karindwi, na bo babwirijwe n'Umwuka babuza Pawulo kujya i Yerusalemu. W Tugezeaho turebai Kupuro, tuhasiga ibumosobwacu tujya i Siriya, dufatai Tiro, kuko ari ho bashatse gukūrira imitwaro mu nkuge.XV)Dusanze inkuge yenda kwambuka ijya i Foyinike, tuyikiramo turatsuka turagenda.}U uTumazegutandukanana bo tugenda mu nkuge, turaromboreza tujya i Kosi. Bukeyebwaho dufatai Rodo, tuvayodufatai Patara.sT_&Cyane cyane bababajwe n'ijambo yababwiye yuko batazongera kumubona. Nuko baramuherekeza bamugezaku nkuge.AS}%Bose bararira cyane, Pawulo bamugwa mu ijosi baramusoma.9Rm$Amaze kuvugaatyo, arapfukamaasengana na bo bose.WQ'#Nababereye icyitegererezo muri byose, yuko ari ko namwe mukwiriye gukoraimirimo ngo muboneuko mufasha abadakomeye, no kwibuka amagambo Umwami Yesu yavuze ati ‘Gutanga guheshaumugisha kurutaguhabwa.’”ePC"Ubwanyu muzi yuko aya maboko yanjye ari yo yankenuragaibyo nkennye, n'abo twari turi kumwe.TO!!Sinifuje ikintu cy'umuntu wese, ari ifeza cyangwa izahabu cyangwa imyenda.zNm “Kandi none mbaragije Imana n'ijambo ry'ubuntu bwayo, ribasha kubūbaka no kubahāna ibiragwa n'abejejwe bose.M{Nuko rero mube maso, mwibuke yuko namaze imyaka itatu ndahwema ku manywa na nijoro, guhuguraumuntu wese muri mwe ndira.nLUKandi muri mweubwanyu hazaduka abantu bavugiraibigoramye, kugirango bakururireabigishwa inyuma yabo.RKNzi yuko nimara kuvaho, amasega aryana azabinjiramo ntababarireumukumbi.J/Mwirindeubwanyu, murinde n'umukumbi wose Umwuka Wera yabashyiriyeho kuba abarinzi, kugirango muragire Itorero ry'Imana, iryo yaguze amaraso yayo.=Iukuko ntikenze mbabwira ibyo Imana yagambiriye byose.LHNi cyo gituma mbahamiriza uyu munsi yuko amaraso ya bose atandiho,gGG“None dore nzi yuko mutazongera kumbona, abo nanyuzemomwese mbabwiriza iby'ubwami bw'Imana.FFAriko sinita ku bugingo bwanjye ngo nibwire ko ari ubw'igiciro kuri jye, kuko nkwiriye kurangizaurugendo rwanjye n'umurimonahawe n'Umwami Yesu, wo guhamyaubutumwa bwiza bw'ubuntu bw'Imana.iEKkeretse yuko Umwuka Wera ampamiririza mu miduguduyose, yuko ingoyi n'imibabaro bintegererejeyo.VD%None dore ngiye i Yerusalemu mboshywe mu mutima, ibizambaho ngezeyo simbizi,_C7Nahamirije Abayuda n'Abagiriki kwihana imbere y'Imana, no kwizera Umwami Yesu Kristo.BKandi muzi yuko ari nta jambo ribafitiye akamaro nikenze kubabwira, cyangwa kubigishiriza imbere ya rubanda no mu ngo zanyu rumwe rumwe.`A9nkorera Umwami nicisha buguficyane kandi ndira, nterwa ibingerageza n'inama z'Abayuda.@wBamaze kuza arababwira ati “Ubwanyu muzi uko nabanaga namwe iteka ryose,uhereyeumunsi natangiriye kujya muri Asiya,>?wAri i Mileto atumiraabakuru b'Itorero ryo muri Efeso.>>ukuko Pawulo yari yagambiriye kunyura bugufibwa Efeso, ariko aromboreje kugirango adatinda muri Asiya, kuko yihutagakugirango niba bishobokaumunsi wa Pentekoteuzabeari i Yerusalemu.r=]Tuvayobukeyebwaho tugeraahateganye n'i Kiyo, ku munsi wa gatatu dufatai Samo, ku wa kane dufatai Mileto,E<Adusanze muri Aso turamuturira, turambuka dufatai Mitulene.>;u Ariko twebweho tujya imbere tugeraku nkuge, turatsuka twambukirakujya muri Aso, aho twashakaga guturirira Pawulo kuko ari ko twari twanoganije na we, ashaka guca iy'ubutakawenyine.;:q Bazana uwo muhungu ari muzima, birabanezeza cyane.9  Amaze gusubiramuri icyo cyumba cyo hejuru, amanyuraumutsima aryaho, akomeza kubaganiriza byinshi kugezamu musesomaze aragenda.e8C Pawulo aramanuka amwubamahejuru, aramuhobera ati “Mwiboroga kukoubugingo bwe bumurimo.”V7% Umusorewitwaga Utuko yari yicaye mu idirishya, arasinzira cyane. Nuko Pawulo akomeza kuganira amagambo menshi biratinda, Utuko arahunyiza ava mu cyumba cyo hejuru aragwa, basanga amaze gupfa baramuterura.S6Kandi hariho amatabaza menshi mu cyumba cyo hejuru, aho twari duteraniye.5'Ku wa mbere w'iminsi irindwi duteranira kumanyagura imitsima, Pawulo arabaganirira ashaka kuvayomu gitondo, akomeza amagambo ageza mu gicuku.4 Tuva i Filipi nyuma y'iminsi y'imitsima idasembuwe, turatsuka tubasanga i Tirowa hashize iminsi itanu, nuko tumarayo karindwi.53eBatubanziriza imbere baturindirira i Tirowa.)2KAbajyanaga na we ni Sopatero mwene Puro w'i Beroya, na Arisitariko na Sekondo b'i Tesalonike, na Gayo w'i Derube, na Timoteyo na Tukikona Tirofimo bo mu Asiya.#1?amarayo amezi atatu, maze Abayuda bajya inama yo kumuterayenda gutsura ngo yambuke ajye i Siriya. Ni cyo cyatumye agambirira kujyayo anyuze i Makedoniya.K0Anyura muri ibyo bihugu abahuguzaamagambo menshi, ajya i Bugirikim/ UImidugararo imaze gushira, Pawulo atumiraabigishwa arabahugura, abasezeraho avayo ajya i Makedoniya.(.K)Avuze ibyo asezerera iteraniro.l-Q(Erega ubu turi mu kaga ko kuregwaubugome, kuko nta mpamvu y'iyi mivurungano ihari twakwireguza!”O,'Ariko rero niba hari ikindi mushaka, kizategekerwa mu rukikorusanzwe.+)&Nuko Demetiriyo n'abacuzi bari kumwe na we, niba bafite uwo barega, hariho iminsi yagenewe kuburanirwamo kandi n'abacamanza barahari baregane.[*/%kuko muzanye aba bantu batibye ibyo mu rusengero, kandi batatutse imanakazi yacu.l)Q$Nuko kuko ari nta wubasha guhakana ibyo, mukwiriye guhorantimuhutireho kugiraicyo mukoramutitonze,Y(+#Aho bigezeumwanditsi w'umuduguduahoza abantu arababwira ati “Bagabo bo muri Efeso, ni ndeutaziyukoumuduguduw'Abefeso ari wourindaurusengero rw'imanakazi ikomeye Arutemi, n'igishushanyo cyamanutse mu ijuru?w'g"Bamenye ko ari Umuyudabose basakurizaicyarimwe bamara nk'amasaha abiri bati “Arutemiy'Abefeso irakomeye!”q&[!Nuko Abayuda batera Alekizanderi sentiri, bamukuramu bantu, ariko arabamama ashaka kwiregūra ku bantu.%%C Nuko abo mu iteraniro bamwe basakuzaukwabo abandiukwabo, badahuriyeku kintu kimwe kuko iteraniro ryari rivurunganye, abenshi batari bazi igitumye baterana.}$sNdetse kuko bamwe bo mu batwaraga Asiya bari incuti ze, bamutumahobamuhana, ngo ye kwiroha mu iteraniro ry'ibirori.I# Pawulo ashaka kujya muri abo bantu, ariko abigishwa baramubuza.$"AMazeumuduguduwoseuravurungana, bose birukiraicyarimwe bajya mu iteraniro ry'ibirori, bakururaGayo na Arisitariko b'Abanyamakedoniya bagendanaga na Pawulo.j!MNa bo babyumvise batyo bagiraumujinya mwinshi, barasakuza bati “Arutemiy'Abefeso irakomeye!”[ /Nukouretse koumwuga wacu wajya mu kagaugahinyurwa, n'urusengero rw'imanakazi ikomeye Arutemina rwo rwahinyurwa, kandi iyo abo muri Asiya bose n'abari mu isi yose basenga yakurwaho icyubahiro cyayo gikomeye.”@yMurareba kandi murumva yuko atari muri Efeso honyine, ahubwo no mu Asiya hafi ya hose, Pawulo uwo yoheje abantu benshi akabahindura ati ‘Imana zaremwe n'abantu si imana nyakuri.’Nuko abateraniriza hamwe n'abandi bakoraga uwo mwuga, arababwira ati “Mwa bagabo mwe, muzi yukoubutunzi bwacu buva kuri uyu mwuga.  Umuntu witwaga Demetiriyo,umucuziw'ifeza, yacuragamu ifeza ibishushanyo by'urusengero rwa Arutemi, akungukiraabacuzi be byinshi.FIcyo gihe habaho impagarara nyinshi zitewe n'Inzira ya Yesu.}sAtuma abamufashaga babiri, ari bo Timoteyo na Erasito kujya i Makedoniya, ubwe asigara mu Asiya amarayo indi minsi.,QIbyo bishize, Pawulo agambirira mu mutimawe kunyura i Makedoniya na Akaya ngo ajye i Yerusalemu, yibwira ati “Nimara kugerayo, nkwiriye kureban'i Roma na ho.”NUko ni ko ijambo ry'Umwami ryagwiriye cyane, kandi rikomeza kuganza.GKandi benshi mu bakoraga iby'ubukonikoni bateranya ibitabo byabo by'ubukonikoni, babitwikira imbere ya rubanda rwose, babaze ibiciro byabyo babona yuko bugezeku bice by'ifeza inzovu eshanu.RNuko benshi mu bizeye baraza bātura ibyaha byabo, bavuga n'ibyo bakoze.Ibyo bimenyekana mu Bayuda n'Abagiriki bose batuye muri Efeso, bose baterwa n'ubwoba kandi izina rya Yesu rishyirwa hejuru. Nukoumuntu warimo dayimoni uwo abasimbukirabombi arababasha, arabanesha bigeza ubwo bahunga muri iyo nzu bambayeubusabakomeretse.lQBukeyedayimoni arabasubizaati “Yesu ndamuzi na Pawulo ndamumenye, ariko mwebweho muri ba nde?”kOKandi hariho abahungu barindwi b'Umuyudawitwaga Sikewa, umwe mu batambyi bakuru, bagenzaga batyo.H  Ariko inzererezi zimwe zo mu Bayuda na zo zirukanaga abadayimoni, zīhimbira kuvugiraizina ry'Umwami Yesu ku batewe n'abadayimoni ziti “Ndabategetse mu izina rya Yesu, uwo Pawulo avuga.”|q Ndetse bashyīraga abarwayi ibitambaro n'imyenda bivuye ku mubiriwe bagakira indwara zabo, abadayimoni bakabavamo.H  Kandi Imana yakoreshaga amaboko ya Pawulo ibitangaza bikomeye.~u Agumya kugiraatyo amara imyaka ibiri. Nuko abatuye muri Asiya bose bumva ijambo ry'Umwami Yesu, Abayuda n'Abagiriki.=s Ariko bamwe binangiye imitima banga kwizera, batukiraInzira ya Yesu imbere y'abantu. Ava muri bo arobanura abigishwa, iminsi yose agīra impaka mu nzu yo kwigishirizamo ya Turano.u cYinjira mu isinagogi, amara amezi atatu avuga ashize amanga, ajya impaka na bo abemeza iby'ubwami bw'Imana.0 [Abo bantu bose bari nka cumi na babiri.b =Pawulo amaze kubarambikaho ibiganza Umwuka Wera abazaho, bavuga izindi ndimi barahanura.< sBabyumvise batyo babatizwa mu izina ry'Umwami Yesu.r ]Pawulo ati “Yohana yabatijeumubatizo wo kwihana, abwira abantu kwizerauzazahanyuma ye, ari we Yesu.”eCArababaza ati “Mwabatijwe mubatizo ki?”
Baramusubizabati “Umubatizo wa Yohana.” Arababaza ati “Mwahawe Umwuka Wera, mutangiye kwizera?”
Baramusubizabati “Ntabwo twari twumva yuko Umwuka Wera yaje.”o YApolo ari i Korinto, Pawulo anyura mu bihugu byo haruguruasohora muri Efeso, asangayo abigishwa bamwe.iKkuko yatsindiraga Abayuda cyane imbere y'abantu, abereka mu byanditswe yuko Yesu ari we Kristo.(IAshatse kwambuka ngo ajye muri Akaya bene Data baramukomeza, bandikira abigishwa ngo bamwakire. Na we asohoyeyo,ubuntu bw'Imana bumuteragufasha cyane abizeye,-SAtangira kuvugiramu masinagogi ashize amanga, maze Purisikila na Akwila bamwumvise bamujyana iwabo, bamusobanuriraInzira y'Imana kugirango arusheho kuyimenya neza.%CUwo yari yarigishijwe Inzira y'Umwami Yesu, yagiragaumwete mwinshi mu mutima, avuga ibya Yesu kandi abyigisha neza, ariko yari aziumubatizo wa Yohana gusa.#?Hariho Umuyudawitwaga Apolo wavukiyemu Alekizanderiya, bukeyeagera muri Efeso. Yariumuntu w'intyoza w'umunyabwenge, kandi akaba n'umuhanga mu byanditswe.Amarayo iminsi, bukeyearagenda anyura mu gihugu cy'i Galatiya n'i Furugiya, ajya mu miduguduuko ikurikirana, akomeza abigishwa bose.wgArambuka afata i Kayisariya, arazamuka ajya i Yerusalemu aramutsa ab'Itorero, aramanuka ajya muri Antiyokiya.n~UAhubwo abasezeraho arababwira ati “Nzagarukaubundi, Imana nibishaka.”Atsukiraaho ava muri Efeso.E}Bamwingingira gutindayo iyindi minsi, ariko ntiyabakundira.`|9Bagera muri Efeso ba bandi abasigayo. Nuko yinjira mu isinagogi ajya impaka n'Abayuda.e{CNuko hanyuma y'ibyo Pawulo amarayo iyindi minsi myinshi, maze asezera kuri bene Data, atsukiraho arambuka ajya i Siriya, Purisikila na Akwila bajyana na we amaze kwiyogosheshereza i Kenkireya, kuko yari yarahizeumuhigo.zwAbagiriki bose bafata Sositeniumutware w'isinagogi, bamukubitira imbere y'intebe y'imanza. Ariko Galiyo ntiyabyitaho.+yQAbirukanaimbere y'intebe y'imanza.xariko ubwo hariho impaka z'amagambo n'iz'amazina n'iz'amategeko yanyu, nimubyirangirize, sinshaka gucaurubanza rw'ibyo, ni ibyanyu.”4waPawulo yenda guterura amagambo, Galiyo abwira Abayuda ati “Mwa Bayuda mwe, iyo haba hariho igicumurocyangwa icyaha kibi, haba habonetse impamvu ko mbihanganira kubumva,Nv “Uyu yemeza abantu gusenga Imana mu buryo budahura n'amategeko.”u  Ariko ubwo Galiyo yariumutware wo muri Akaya, Abayuda bahuza inama. Nuko batera Pawulo bamujyana imbere y'intebe y'imanza batiJt  Amarayoumwaka n'amezi atandatu, yigisha ijambo ry'Imana muri bo.vse kuko ndi kumwe nawe, kandi nta muntuuzaguterakukugirira nabi, kuko mfite abantu benshi muri uyu mudugudu.”orW Maze Umwami Yesu abonekera Pawulo nijoro mu nzozi, aramubwira ati “Ntutinye, ahubwouvugewe gucecekaq-Ariko Kirisipo,umutware w'isinagogi, yizerana Umwami Yesu n'abo mu rugo rwe bose, n'Abakorinto benshi bumvise Pawulo na bo barizera barabatizwa. ~d}}|Y{{{*zzyoyxEwwvv$uuVttXssirrFqq-p|oo}o n{n1mm5llslkwjjDiiihh@ggfxfddjdcc+bUaaa`R___^^]]i\\Z[[[ ZZYYY6XWW#VVUUQTTuSSdRR0QQQPP8POnONIMLLAKK6JJ%IJI HgGFFtF+EE3DDqD&CCBBAA @@X??.>>==E<<_;:::3998{77 6W5554S3322_211002//`..g--,,r, ++I***D))J((O''K&&%%$$)#j"""u"!!\!$ Q_Y]jT~ <^9%m(I 6 f i P+'8T,gAriko amategeko yaziye hanyuma kugirango ibyaha bigwire, nyamara aho ibyaha byagwiriye ni ho n'ubuntu bwarushijeho gusaga,f-Kandi nk'uko kutumvira Imana k'umuntu umwe kwateye ko abenshi baba abanyabyaha, ni ko no kuyumvira k'umwe kuzatera ko abenshi baba abakiranutsi.FeNuko rero, ubwo igicumurocy'umuntu umwe cyateye ko abantu bose bacirwa ho iteka, ni na ko icyo gukiranuka cyakozwe n'umuntu umwe cyahesheje abantu bose gutsindishirizwa, bagahabwaubugingo.9dkkuko ubwo igicumurocy'umwe cyateye kourupfu rwimikwa n'umwe, ni na ko abahaweubuntu busesekaye n'impano yo gukiranuka bazarushaho kwimikanwaubugingo n'umwe ari we Yesu Kristo._c7Iherezo ry'ubwo buntu ntirigira isano n'iry'icyaha cy'uwo muntu umwe, kuko iherezo ry'icyo cyaha ryari iryo gucirwa ho iteka, naho iherezo ry'iyo mpano y'ubuntu yatanzwe ku bw'ibicumurobyinshi n'ugutsindishirizwa,jbMAriko impano y'ubuntu bw'Imana ntigira ihuriron'icyo gicumuro, kuko ubwo igicumurocy'umwe cyateje abantu benshiurupfu, ni koubuntu bw'Imana n'impano y'ubuntu bw'umuntu umwe ari we Yesu Kristo, byarushijeho gusagakuri benshi.a-Icyakorauhereye kuri Adamuukageza kuri Mose,urupfu rwatwaraga ndetse n'abatakoze ibyaha bihwanye n'igicumurocya Adamu, wasūragauwajyaga kuzaza.a`; Amategeko ataratangwa icyaha cyahozeho mu isi, ariko ntawe kibarwaho amategeko adahari._3 Kuko bimeze bityo, nk'uko ibyaha byazanywe mu isi n'umuntu umwe,urupfu rukazanwa n'ibyaha, ni kourupfu rugeraku bantu bose kuko bose bakoze ibyaha.^w Ariko si ibyo byonyine, ahubwo twishimira Imana ku bw'Umwami wacu Yesu Kristoukiduhesha kuzurana yo na bugingo n'ubu."]= Ubwo twunzwen'Imana ku bw'urupfu rw'Umwana wayo wadupfiriye tukiriabanzi bayo, none ubwo tumazekūngwa na yo, ntituzarushaho gukizwa ku bw'ubugingo bwe?n\U Nkanswe none ubwo tumazegutsindishirizwa n'amaraso ye, ntituzarushaho gukizwaumujinya w'Imana na we?b[=ariko Imana yerekanyeurukundo rwayo idukunda, ubwo Kristo yadupfiraga tukiriabanyabyaha.ZBirakomeye kugirangoumuntu apfireumukiranutsi,nkansweumunyabyaha. Icyakora ahari byashoboka koumuntu yatinyuka gupfiraumunyangeso nziza,OYTukiriabanyantegenke, mu gihe gikwiriye Kristo yapfiriye abanyabyaha.yXkBene ibyo byiringiro ntibikoza isoni, kukourukundo rw'Imana rwasābye mu mitima yacu ku bw'Umwuka Wera twahawe.\W1kandi kwihangana kugatera kunesha ibitugerageza, uko kunesha kugatera ibyiringiro.oVWAriko si ibyo byonyine, ahubwo twishimira no mu makuba yacu, kuko tuzi yuko amakuba atera kwihangana,Uywadushyikirije ubu buntu dushikamyemo ku bwo kwizera,ngo tuboneuko twishimira ibyiringiro byo kuzabonaubwiza bw'Imana.jT ONuko rero ubwo twatsindishirijwe no kwizera, dufiteamahoro ku Mana ku bw'Umwami wacu Yesu Kristo,IS watangiwe ibicumurobyacu akazurirwa kugirango dutsindishirizwe.RRahubwo no ku bwacu abazabiheshwa n'uko twizeye Iyazuye Yesu Umwami wacu,KQIcyakora ntibyanditswe ku bwe yuko byamuhwanirijwe no gukiranuka,6PgNi cyo cyatumye bimuhwanirizwa no gukiranuka.AO}amenya neza yuko ibyo yasezeranije ibasha no kubisohoza.{Noahubwo abonye isezerano ry'Imana ntiyashidikanishwa no kutizera, ahubwo akomezwa cyane no kwizera ahimbaza Imana,M%Kandi nubwo abonyeumubiriweumazegusa n'upfuye kuko yari amaze imyaka nk'ijana avutse, akabona na Sara yaracuze, kwizera kwe ntikuragacogora,L+Aburahamu uwo yizeraga yiringiye ibitākwiringirwa, ngo abe sekuruzaw'amahanga menshi nk'uko byavuzwe ngo “Urubyaro rwawe ni ko ruzangana.”K5(nk'uko byanditswe ngo “Nkugizesekuruzaw'amahanga menshi”) imbere y'Iyo yizeye, ari yo Mana izura abapfuye, ikīta ibitariho nk'aho ari ibiriho.jJMNi cyo gituma byose biheshwa no kwizera ngo bibe iby'ubuntu, iryo sezerano ribone uko rikomerezwaurubyaro rwose. Nyamara si urw'abakomeza amategeko gusa, ahubwo ni urw'abafite kwizera kwa Aburahamu ari we sogokuruzawa twese,^I5kuko icyo amategeko azana ariumujinya, ariko aho amategeko atari nta gicumurokihaba.wHgAbiringira amategeko iyaba ari bo baragwa, kwizera kuba guhindutseubusan'iryo sezerano na ryo rikaba ripfuye, G9 kuko amategeko atari yo yahesheje Aburahamu cyangwaurubyaro rwe isezerano ry'uko azaragwa isi yose, ahubwo yariheshejwe no gukiranuka kuva ku kwizera.'FG na we abone kuba sekuruzaw'abakebwe. Nyamara si abakebwe gusa, ahubwo ni abagera ikirenge mu cya sogokuruzaAburahamu ku bw'uko kwizera yari afite atarakebwa,bE= Bukeyeahabwa ikimenyetso cyo gukebwa, kuba ikimenyetso cyo gukiranuka kwavuye kuri kwa kwizera yari afite atarakebw, a kugirango abe sekuruzaw'abizera bose, nubwo baba batakebwe ngo na bo babone kubarwaho gukiranuka, D Kwamuhwanirijwe ryari? Ni ubwo yari yarakebwe, cyangwa ni ubwo yari atarakebwa? Si ubwo yari amaze gukebwa, ahubwo yari atarakebwa. C9 Mbese ayo mahirwe yasezeranijwe abakebwe bonyine, cyangwa n'abatakebwe na bo? Ko tuvugatuti “Kwizera kwa Aburahamu kwamuhwanirijwe no gukiranuka”?5BeHahirwaumuntu Uwiteka atazabaraho icyaha.”VA%“Hahirwa abababarirwa ibicumurobyabo,
Kandi ibyaha byabo bigatwikirwa.p@Ynk'uko Dawidi na we yeruye amahirwe y'umuntu, uwo Imana ibaraho gukiranuka atabiheshejwe n'imirimo atip?YAriko reroudakora ahubwo akizera Utsindishiriza abanyabyaha, kwizera kwe kumuhwanirizwa no gukiranuka,Z>-Nyamaraukoraibihembo bye ntibimuhwanira no guherwaubuntu, ahubwo abyitaubwishyu.t=aMbese ibyanditswe bimuvugaiki? Ntibivuga ngo “Aburahamu yizeye Imana, bikamuhwanirizwa no gukiranuka”?h<IIyaba Aburahamu yaratsindishirijwe n'imirimo aba afite icyo yīrāta, ariko si imbere y'Imana.K; Niba ari uko biri, twavuga iki kuri Aburahamu sogokuruzaku mubiri?W:'Mbese none duhinduzeubusaamategeko kwizera? Ntibikabeho! Ahubwo turayakomeza.9kandi ubwo Imana ari imwe izatsindishiriza abakebwe ku bwo kwizera, n'abatakebwe na bo izabatsindishiriza ku bwo kwizera.g8GMbese Imana ni iy'Abayuda bonyine? Si iy'abanyamahanga na bo? Yee, ni iy'abanyamahanga na bo,c7?kuko duhamije yukoumuntu atsindishirizwa no kwizera, atari imirimo itegetswe n'amategeko.6None se twakwīrāta iki? Nta cyo. Ni ayahe mategeko yabitubujije? Ni ay'imirimo? Reka da! Ahubwo twabibujijwe n'amategeko yo kwizera,5kandi yabikoreye kugirango no muri iki gihe yerekane gukiranuka kwayo, ngo ibe Ikiranuka kandi Itsindishirizauwizeye Yesu.@4yNi we Imana yashyizeho kuba impongano y'uwizera amaraso ye, kugirango yerekane gukiranuka kwayo kwayiteye kwirengagiza ibyaha byakozwe mbere y'icyo gihe, ubwo Imana yabyihanganiraga,p3Yahubwo batsindishirizwa n'ubuntu bwayo ibibahereyeubusa, ku bwo gucungurwa kubonerwa muri Yesu Kristo.@2{kuko bose bakoze ibyaha, ntibashyikīraubwiza bw'Imana,e1Cni ko gukiranuka kw'Imana abizeye bose baheshwa no kwizera Yesu Kristo ari nta tandukaniro,0Ariko noneho hariho gukiranuka kw'Imana kwahishuwe kudaheshwa n'amategeko, nubwo amategeko n'ibyahanuwe ari byo biguhamya,/kuko imbere yayo ari nta muntuuzatsindishirizwa n'imirimo itegetswe n'amategeko, kuko amategeko ari yo amenyekanisha icyaha.&.ETuzi yuko ibyo amategeko avuga byose abibwira abatwarwa na yo, kugirango akanwa kose kazibwe, kandi abari mu isi bose batsindirwe n'urubanza imbere y'Imana,1-]“Kūbaha Imana ntikuri imbere yabo.”.,WInzira y'amahoro ntibarakayimenya.”2+_Kurimbuka n'umubabaro biri mu nzira zabo,4*c“Ibirenge byabo byihutirakuvusha amaraso,=)u“Akanwa kabo kuzuyeibitutsi n'amagambo abishye.”}(s “Umuhogowabo ni imva irangaye,
Bariganishije indimi zabo.”
“Ubusagwe bw'incira buri mu minwa yabo.”S' Bose barayobye, bose bahindutse ibigwari,
Nta wukoraibyiza n'umwe.”(&K Nta wumenya, nta wushaka Imana.<%s nk'uko byanditswe ngo
“Nta wukiranuka n'umwe,$ Nuko tuvugeiki? Mbese turabaruta? Oya da, habe na gato! Kuko tumazeguhamya Abayuda n'Abagiriki yuko bose batwarwa n'ibyaha:#mKandi ni iki kitubuzagukorera ibibi kugirango ibyiza bibeho? (Nk'uko batubeshyera kandi bamwe bagahamya yuko ari ko twigisha). Abagira batyo bazatsindwa n'urubanza rubakwiriye."#Niba ibinyoma byanjye bitumaukurikw'Imana kurushaho kumenyekana bikayihesha icyubahiro, ni iki gituma nanjye ncirwaurubanza nk'umunyabyaha?P!Ntibishoboka! Iyo biba bityo Imana yazacira ite abari mu isi ho iteka? -Ariko se niba gukiranirwa kwacu guhamya gukiranuka kw'Imana tuvugeiki? Mbese Imana irakiranirwa kuko ihanishaumujinya? (Ibyo mbivuze nk'umuntu.)KNtibishoboka! Ahubwo Imana iboneke ko ari inyangamugayo, nubwoumuntu wese yabaumubeshyi nk'uko byanditswe ngo
“Mu magambo yaweuboneke koukiranuka,
Kugirangoutsinde nucirwaurubanza.”c?Mbese ye, niba bamwe muri bo batizeye, kutizera kwabo kwahinduraubusagukiranuka kw'Imana?Z-Abayuda babarusha mu buryo bwose. Irya mbere ni uko babikijwe ibyavuzwe n'Imana.G Nuko Abayuda barusha abandi iki? Cyangwa se gukebwa kumazeiki?4aAhubwo Umuyudawo mu mutimani we Muyuda, kandi gukebwa ko mu mutiman'umwuka kutariuk'umubiri, ni ko gukebwa nyakuri. Umeze atyo ntashimwa n'abantu, ahubwo ashimwa n'Imana.~uKukougaragara ko ari Umuyudaatari we Muyudanyakuri, kandi gukebwa kugaragara ko ku mubiri, atari ko gukebwa nyakuri.ucKandiutakebweumubiriniyitondera amategeko, ntazagutsindisha woweucumuraamategeko kandi warakebwe ku mubiri?jMMbeseutakebwe niyitondera ibyategetswe n'amategeko, kudakebwa kwe ntikuzamuhanirizwa no gukebwa?Ni koko gukebwa kugiraicyo kumara, iyo witondeye amategeko: ariko nucumuraamategeko, gukebwa kwawe kuba guhindutse kudakebwa.J Izina ry'Imana ritukwa mu bapagani ku bwanyu, nk'uko byanditswe.A}Ko wīrāta amategeko, naweugayishisha Imana kuyacumura?nUKouvugango “Ntugasambane”, naweusambana? Ko wanga ibishushanyo bisengwa, naweukanduzaurusengero?FMbese wigisha abandi, ntiwiyigisha? Kouhanakwiba, naweukiba? n'umubwiriza w'abanyabwenge buke n'umwigisha w'abana, kuko mu mategekoufiteicyitegererezo cy'ukurin'ubwenge kibonerwa muri yo.Nukīzigira yuko uriumurandasi w'impumyi n'umucyo w'abari mu mwijima,U#ukamenya ibyo ishaka,ukarobanura iby'ingenzi kuko wigishijwe iby'amategeko,@{Ubwo witwa Umuyudaukiringira amategeko, ukīrāta Imana/Kandi ni na byo Imana izatanga houmugaboku munsi izacirira abantu ho iteka muri Yesu Kristo ku byahishwe byabo, nk'ukoubutumwa bwiza nahawe buri.3 _bakagaragaza koumurimoutegetswe n'amategeko wanditswe mu mitima yabo,ugahamywa n'imitima ihana ibabwiriza, igafatanya n'ibitekerezo byabo kubarega cyangwa se kubaregura.~ uAbapagani badafite amategeko y'Imana, iyo bakoze iby'amategeko ku bwabo baba bihīndukiyeamategeko nubwo batayafite,s _ kuko abumva gusa amategeko atari bo bakiranuka ku Mana, ahubwo abayumvira ni bo bazatsindishirizwa na yo. ) Abakoze ibyaha bose batazi amategeko bazarimbuka badahowe amategeko, kandi abakoze ibyaha bose bazi amategeko bazacirwa ho iteka ry'amategeko,1 ] kuko Imana itarobanura abantu ku butoni.yk Arikoubwiza n'icyubahiro n'amahoro, ni byo izīturaumuntu weseukoraibyiza,uhereye ku Muyudaukageza ku Mugiriki,hI n'amakuba n'ibyago. Ni byo izatezaumuntu weseukoraibyaha,uhereye ku Muyudaukageza ku Mugiriki.Ariko abafite imitima ikunda kwirema ibice ntibumvire iby'ukuriahubwo bakumvira gukiranirwa, izabīturaumujinya n'uburakaris_Abashakaubwiza n'icyubahiro no kudapfa babishakisha gukoraibyiza badacogora, izabīturaubugingo buhoraho.?ykuko Imana izīturaumuntu wese ibikwiriye ibyo yakoze.Ariko kukoufiteumutimaunangiweutihana, wirindirijeumujinyauzabaku munsi w'uburakari, ubwo amateka y'ukuriy'Imana azahishurwa,7kandiusuzuguraubutunzi bwo kugiraneza kwayo, n'ubw'imbabazi zayo n'ubwo kwihangana kwayo? Ntuzi yuko kugiraneza kw'Imana ari ko kukurehereza kwihana?lQWowe muntuuciraurubanza abakora bene ibyo naweukabikora, mbese wibwira yukouzakira iteka ry'Imana,PAriko tuzi yuko iteka Imana izacira ku bakora bene ibyo ari iry'ukuri.) MNi cyo gitumautagira icyo kwireguza, wa muntu weuciraabandiurubanza. Ubwouciraundiurubanza uba witsindishirije, kuko woweumuciraurubanzaukorabimwe n'ibyo akora.~  nubwo bamenye iteka ry'Imana yuko abakora ibisa bityo bakwiriye gupfa,uretse kubikoraubwabo gusa bashima n'abandi babikora.W} )n'indakurwa ku izima, n'abava mu masezerano n'abadakunda ababo n'intababarira,n| Wn'abatukana, n'abanga Imana n'abanyagasuzuguro, n'abīrarīra n'abahimba ibibi, n'abatumvira ababyeyi/{ YBuzuyegukiranirwa kose n'ububi, no kurarikira n'igomwa, buzuyen'ishyari n'ubwicanyi, n'intonganya n'ubugambanyi no gukinaku mubyimba, no gusebaniriza mu byongorerano,z yKandi ubwo banze kumenya Imana, ni cyo cyatumye Imana ibareka ngo bagire imitima yabaye akāhebwe bakora ibidakwiriye.hy KKandi n'abagabo ni uko, bareka kugirira abagore ibyo imibiri yabo yaremewe, bashyushywa no kurarikirana. Abagabo bagirirana n'abandi bagabo ibiteye isoni, bituma mu mibiri yabo bagarurirwa ingaruka mbi ikwiriye kuyobakwabo.x 'Ni cyo cyatumye Imana ibarekera kurarikira ibyonona, ndetse bigeza ubwo abagore babo bakoresha imibiri yabouburyo bunyuranye n'ubwo yaremewe.w )kuko baguraniyeukurikw'Imana gukurikiza ibinyoma, bakaramya ibyaremwe bakabikorera kubirutisha Imana Rurema, ari yo ishimwa iteka ryose, Amen.}v uNi cyo cyatumye Imana ibareka ngo bakurikize ibyo imitima yabo irarikiye, bakor ibiteye isoni bononane imibiri yabo, u mazeubwiza bw'Imana idapfa babuhindura ibishushanyo by'abantu bapfa, n'iby'ibiguruka, n'iby'ibigenza amaguru ane, n'iby'ibikururuka..t YBīyise abanyabwenge bahinduka abapfu,(s Kkuko ubwo bamenye Imana batayubahirije nk'Imana, habe no kuyishima, ahubwo bahinduka abībwira ibitagiraumumaro, maze imitima yabo y'ibirimarima icuraumwijima.6r gkuko ibitaboneka byayo ari byo bubasha bwayo buhoraho n'ubumanabwayo, bigaragara nezauhereye ku kuremwa kw'isi, bigaragazwa n'ibyo yaremye kugirango batagira icyo kwireguza,Zq /kuko bigaragara ko bazi Imana, Imana ikaba ari youbwayo yabahishuriyeubwo bwenge,p Umujinya w'Imanauhishurwa uva mu ijuru,ubyukirijweubugomeno gukiranirwa by'abantu byose, bashikamizaukurigukiranirwa kwabo+o Qkuko muri bwo ari na mo gukiranuka kuva ku Mana guhishurirwa, guheshwa no kwizera kugakomezwa na ko, nk'uko byanditswe ngo “Ukiranuka azabeshwaho no kwizera!” n  Eregaubutumwa bwiza ntibunkoza isoni: kuko ari imbaraga y'Imana iheshauwizera wese gukizwa,uhereye ku Muyudaukageza ku Mugiriki,Tm #ni cyo gituma ku bwanjye nshaka kubabwiraubutumwa bwiza namwe abari i Roma.Ol Abagiriki n'abatari Abagiriki, abanyabwenge n'abaswa mbafitehoumwenda,2k _ Ariko bene Data, sinshaka ko mutamenya yuko kenshi nagambiriraga kuza iwanyu, ngo mbone imbuto muri mwe namwe nko mu yandi mahanga, ariko ngira ibisībya kugezana n'ubu.oj Y tuboneuko duhumurizanya mwebwe nanjye, mpumurizwe no kwizera kwanyu namwe mube muhumurijwe n'ukwanjye.Ri  kuko nifuza kubonana namwe kugirango mbahe impano y'Umwuka ngo ibakomeze,[h 1 kugirango naho byamera bite, Imana yemere kungendesha amahoro ubu ikangeza iwanyu,g } Imana nkorera mu mutimawanjye mvugaubutumwa bwiza bw'Umwana wayo, ni yo ntanze houmugaboyuko mbasabiraurudacauko nsenze,nf WIrya mbere mwese mbashimiye Imana yanjye muri Yesu Kristo, kuko kwizera kwanyu kwamamaye mu isi yose./e Yndabandikiye abari i Roma mwese bakundwan'Imana, bahamagariwe kuba abera.
Ubuntu bube muri mwe n'amahoro biva ku Mana Data wa twese, no ku Mwami wacu Yesu Kristo.Fd kandi namwe muri muri bo, abahamagariwe kuba aba Yesu Kristo, c Ni we waduhesheje igikundiro no kuba intumwa ku bw'izina rye, kugirango mu mahanga yose habemo abumvira Imana babiheshwa no kwizera, b kandi werekanywe n'ubushobozi ko ari Umwana w'Imana mu buryo bw'Umwuka Wera bigahamywa no kuzukakwe, ni we Yesu Kristo Umwami wacu.Ga  buvugaiby'Umwana wayo wavutse mu rubyaro rwa Dawidi ku mubiri,N` ubwo yasezeranije kera mu kanwa k'abahanuzi bayo mu byanditswe byera,l_ UPawulo imbata ya Yesu Kristo, wahamagariwe kuba intumwa, kandi watoranirijweubutumwa bwiza bw'Imana,t^aakabwiriza iby'ubwami bw'Imana, akigisha iby'Umwami Yesu Kristo ashize amanga rwose, kandi nta wamubuzaga.|]qAmara imyaka ibiri itagabanije mu icumbi rye, bamucumbikiyemo kujya atanga ibiguzi. Yākīraga abaje kumusurabose,E\Amaze kuvugaatyo, Abayuda bagenda bagishanya impaka cyane.]l[Q“Nuko mumenye yuko abanyamahanga bohererejwe ako gakiza k'Imana, kandi abo bazakumvira.”
[cZ?Kukoumutimaw'ubu bwokoufiteibinure,
Amatwi yabo akaba ari ibihuri,
Amaso yabo bakayahumiriza,
Ngo batarebesha amaso,
Batumvisha amatwi,
No kumenyeshaumutima,
No guhindukira,
Ngo mbakize.’Y%yabivuze neza ati
‘Jya kuri abo bantuubabwire uti
Kumva muzumva ariko ntimuzabimenya,
Kurebamuzareba ariko ntimuzabyitegereza.X3Ntibahuza imitima, nuko Pawulo abasezeraho amaze kuvugaijambo rimwe ati “Ibyo Umwuka Wera yabwiriye ba sekuruzawanyu mu kanwa k'umuhanuzi Yesaya,=WuBamwe bemera ibyo yavuze, ariko abandi ntibabyemera.VV%Bamusezeranyaumunsi, bamusanga ari benshi mu nzu bamucumbikiyemo arabibasobanurira, ahamyaubwami bw'Imana, abemeza ibya Yesu abikuye mu mategeko ya Mose no mu byahanuwe, ahera mu gitondo ageza nimugoroba.^U5Ariko turashaka kumva ibyoutekereza, kuko icyo gice tuzi yuko bakivuga nabi hose.”*TMNa bo baramusubizabati “Nta nzandiko z'ibyawe twabonye zivuye i Yudaya, kandi na bene Data baje nta wigeza atubarira inkuru mbi yawe, cyangwa ngo akuvugenabi. SNi cyo nabatumiriye ngo tuvuganeduhanganye, kuko ibyo Abisirayeli bīringira kuzabona, ari byo byatumye mboheshwa uyu munyururu.”uRcAriko Abayuda bagiye impaka, mpatwa kujuririra kuri Kayisari, icyakora si uko mfite icyo ndegaubwoko bwacu.]Q3Na bo bamaze kumbaza bashaka kundekura, kuko nta mpamvu yambonetseho yo kunyicisha.nPUIminsi itatu ishize ahamagaza abakomeye bo mu Bayuda, bamaze guterana arababwira ati “Bagabo bene Data, nubwo ntagize ikibi nagiriyeubwoko bwacu cyangwa imigenzo ya ba sogokuruza, nabohewe i Yerusalemu, bankurayobampa Abaroma./OWTumazekugerai Roma,umutwareutwaraumutwe ashyikiriza imboheumutware w'abasirikare barinda Kayisari, ariko bakundira Pawulo kuba ukwe, ari kumwe n'umusirikareumurinda.4NaBene Data b'i Roma bumvise inkuru yacu, baza kudusanganirira mu miduguduyitwa Igurirorya Apiyo, n'Amatundiro atatu. Pawulo ababonye ashima Imana, ashyitsa agatima mu nda.hMITuhasanga bene Data bamwe, baratwinginga ngo tumarane na bo iminsi irindwi. Nuko tujya i Roma.L Bukeyetuvayo, turagoronzoka tugerai Regiyo. Hashizeumunsi umweumuyagauturutse ikusiurahuha, nuko tugenda iminsi ibiri dufatai Puteyoli.0K[ Dufatai Surakusa tumarayo iminsi itatu.&JE Tumazeyo amezi atatu dutsuka mu nkuge yavuye mu Alekizanderiya, yari imaze amezi y'imbeho ku kirwa, ikimenyetso cyayo cyari ishusho y'Abavandimwe b'Impanga.jIM Baduha icyubahiro cyinshi, kandi tugiyegutsuka bashyira ibyo twari dukennye byose mu nkuge yacu.UH# Ibyo bibaye, abandi barwayi bari mu kirwa baherako na bo baraza, arabakiza.G{Se wa Pubiliyo yari arwayeubuganga n'amacinya. Nuko Pawulo yinjira mu nzu ye arasenga, amurambikaho ibiganza aramukiza.FwBugufibw'aho hantu hari igikingi cy'umutware w'icyo kirwa witwaga Pubiliyo, aratwakira atuzimanira neza iminsi itatu.,EQBa bandi bategereza yuko ari bubyimbe cyangwa ari bupfe akindutse, ariko bamazeumwanya muninibakibitegereje, babona nta cyo abaye barahindura bati “Ni imana.”ID Ariko akunkumuriraicyo gikururukamu muriro, ntiyagira icyo aba.?CwBene igihugu babonye icyo gikururukakirereta ku gikonjo cye baravuganabati “Niukuriuyu muntu niumwicanyi. Nturoran'ubwo yakize mu nyanja, idaca urwa kibere ntimukundira kubaho!”hBIAriko Pawulo amaze guteranyaumuganda w'inkwi arazicana, incira iva mu muriroimurumaku kiganza.lAQBene igihugu batugirira neza cyane, baducaniraumuriro, batwakīra twese kuko hari imvura n'imbeho.:@ qTumazegukiratumenya yuko icyo kirwa cyitwa Melita.?,n'abandi na bo bamwe bagenda ku mbaho, abandi ku bindi bivuye mu nkuge. Nuko muri ubwo buryo bagera ku nkombe bose barakira.(>I+Arikoumutwareutwaraumutwe ashatse gukizaPawulo, agwabiza imigambi yabo, ategeka yuko abazi kōga bīroha mu mazi kugirango abe ari bo babanza kugeraku nkombe,X=)*Abasirikare bashaka kwica imbohe, kugirango hatagira uwo muri zo woga agacika.;<o)Ariko bageze mu ihurirory'amazi, basekura inkuge ku butakabwo hasi y'amazi. Nukoumutwe w'inkuge w'imbereurashinga ntiwanyeganyega, maze uw'inyumaumenagurwa n'imbaraga y'umuraba.G;(Bahambura imirunga yari ifashe ibyuma bitsītse inkuge babisiga mu nyanja. Bakibikora bahambura imirunga yakomeje ibyerekeza inkuge, bazamuraumwenda w'imbereuyigendesha berekeza ku musenyi.:}'Ijoro rikeye ntibamenya icyo gihugu, ariko babonye ikigobe kirihoumusenyi bajya inama y'uko bashobora komoreraho inkuge.L9&Bamaze guhagabaroha amasaka mu nyanja kugirango borohereze inkuge.Y8+%Twese abari mu nkuge twari abantu magana abiri na mirongo irindwi na batandatu.,7S$Bose babona ihumure, na bo bararya.k6O#Amaze kuvugaatyo yendaumutsima, ashimira Imana imbere yabo bose, arawumanyagura atangira kuryaho.5"Ni cyo gitumye mbinginga ngo murye kuko ari byo biri bubakize, kandi hatazagira agasatsi kamwe gapfūka ku mitwe yanyu.”4!Bwenda gucya Pawulo arabinginga bose ngo barye ati “None uyu munsi ni uwa cumi n'ine mutegereza mutarya, mudakoza intoki ku munwa.F3 Maze abasirikare baca imigozi y'indere, barayireka iragenda.n2UPawulo abwiraumutwareutwaraumutwe n'abasirikare ati “Aba nibataguma mu nkuge ntimubasha gukira.”1 Abasare bashatse guhunga mu nkuge bamanuriraindere mu nyanja, basa n'abashaka kujugunya imbere y'inkuge ibyuma byo kuyitsīka.~0uKandi kuko batinya gusekura ku ntaza, bajugunya mu mazi inyuma y'inkuge ibyuma bine byo kuyitsīka, bifuza ko bucya. /Bagerauburebure bw'amazi y'imuhengeri babona nka metero mirongo ine, bicumyeho hato bongera kugerababona nka metero mirongo itatu. .Ijoro rya cumi n'ane risohoye, duteraganwa hirya no hino mu nyanja ya Adiriya, mu gicuku abasare bakeka yuko hari igihugu begereye.--UAriko dukwiriye gusukwa ku kirwa.”S,Nuko nimuhumuremwa bagabo mwe, kuko nizeye Imana yuko bizaba uko nabwiwe.+}akambwira ati ‘Pawulo, witinyaukwiriye guhagarara imbere ya Kayisari, kandi dore Imana iguhayen'abo mugendana bose.’U*#kuko iri joro iruhande rwanjye hahagaze marayika w'Imana, ndiuwayonyikoreraZ)-Kandi none ndabakomeza, nimuhumurekuko muri mwe hatazapfa n'umwe keretse inkuge,G(Kandi bamaze iminsi myinshi batarya, Pawulo ahagarara muri bo hagati arababwira ati “Yemwe bagabo, mwari mukwiriye kunyumvira ntimuve i Kirete, ngo mutabona ibi byago no gupfusha ibyanyu.'!Kandi hashize iminsi myinshi izuba n'inyenyeri bitaboneka, duterwa na ruhuhumay'umuyagamwinshi, ibyo bituma twiheba rwose ko nta wuzakira.;&qKu munsi wa gatatu bajugunya iby'inkuge mu nyanja.[%/Dukomeza guteraganwa n'umuyagacyane, nuko bukeyebw'aho baroha imitwaro mu nyanja.Q$Bamaze kuyiterura benda imirunga bayinyuza munsi y'inkuge barayihambira, kandi kuko batinyaga gusukwa ku musenyiusayawitwa Suriti, bamanura imyenda igendesha inkuge, bagenda batyo bajyanwa n'umuyaga.#yDuhitamunsi y'akarwa kitwa Kilawuda twikingahoumuyaga, maze tubonauko dushyira indere mu nkuge, ariko bituruhijecyane.O"Inkuge irahehwa ntiyabasha kugemaumuyaga, turayireka ijya aho ishaka.c!?Mazeumwanya mutoushize, baterwa n'umuyagauhuhacyane witwa Urakulo,uturukakuri icyo kirwa. } Nukoumuyagauturutse ikusiuhushyebuhoro, bibwira yuko babonye icyo bashakaga, baratsuka bakikira buguficyane bw'i Kirete.5 Kandi kukoumwaro atari mwiza gutsīkamo kuhamarira amezi y'imbeho, abenshi babagira inama yo gutsuka bakavayo ngo ahari bashobora kugerai Foyinike kuba ari ho bamarira amezi y'imbeho, ari houmwaro w'i Kirete werekera hagati y'ikasikazi h'iburasirazuba n'ikusi h'iburasirazuba.`9 Arikoumutwareutwaraumutwe yumviraumwerekeza na nyir'inkuge, kurusha ibyo Pawulo avuze./ “Yemwe bagabo, mbonye yuko uru rugendo rugiyekubamoibyago no gupfusha byinshi, si iby'inkuge n'ibirimo gusa, ahubwo n'ubugingo bwacu na bwo.”7g Ariko kuko hari hashize iminsi myinshi, kandi kunyura mu nyanja kukabakwari gufiteakaga, kuko ndetse n'iminsi yo kwiyirizaubusayari yarashize, nuko Pawulo abagīra inama atihITugikikira bituruhijecyane, tugeraahantu hitwa i Myaro myiza bugufibw'umuduguduwitwa i Lasaya.9kTumaraiminsi myinshi tugenda buhoro, tugerabugufibw'i Kinido bituruhijecyane, mazeumuyagautubujijeduhitamunsi y'ikirwa kitwa i Kirete imbere y'i Salumoni, kucyikingahoumuyaga.gGUmutwareutwaraumutwe asangayo inkuge yavuye mu Alekizanderiya ijya muri Italiya, adushyiramo.dATwambutse inyanja ihereranye n'i Kilikiya n'i Pamfiliya, dufatai Mura,umuduguduw'i Lukiya.oWDutsukiraaho duhitamunsi y'ikirwa cy'i Kupurodushaka kucyikingahoumuyaga, kuko wariuduturutse imbere.ykBukeyebw'aho dufatai Sidoni, Yuliyoagirira Pawulo neza amukundira kugenderera incuti ze kugirango zimugaburire.1[Twikira mu nkuge yavuye muri Adaramutiyoyendaga gutsuka ngo ijye mu bihugu byo muri Asiya, turatsuka. Twari turi kumwe na Arisitariko, Umunyamakedoniya w'i Tesalonike. Bamaze gutegeka ngo dutsuke tujye muri Italiya, Pawulo n'izindi mbohe babaha Yuliyo,umutwareutwaraumutwe wo mu ngabo zitwa iza Awugusito.a; Agiripa abwira Fesito ati “Uyu muntu aba arekuwe, iyaba atajuririye kuri Kayisari.”kObasohotse baravuganabati “Nta cyo uyu muntu yakoze gikwiriye kumwicisha cyangwa kumubohesha.”OUmwami ahagurukanan'umutegeka mukuruna Berenike n'abo bari bicaranye,%CPawulo ati “Ndasaba Imana kugirango haba hato haba hanini,uretse wowe wenyine ahubwo n'abanyumva uyu munsi bose bamere nkanjye, keretse iyi minyururu.”NAgiripa asubizaPawulo ati “Ubuze hatoukanyemeza kuba Umukristo!”FMbese Mwami Agiripa, wemeye ibyahanuwe? Nzi yukoubyemeye.” Ndetse n'umwami azi ibyo neza kandi ndabimubwira nshize amanga, kuko nzi ko ari nta cyo muri byo ayobewe, kuko bitakozwe rwihishwa.l QPawulo aramusubizaati “Sinsaze nyakubahwa Fesito, ahubwo ayo magambo nyavuganyeukurino kwitonda.q [Akiregura atyo Fesito avuga ijwi rirenga ati “Urasaze Pawulo! Ubwenge bwawe bwinshi buragushajije!” yuko Kristo atazabura kubabazwa, kandi ko ari weuzabanza kuzukano kubwiraubwoko bwacu n'abanyamahangaubutumwa bw'umucyo.”, QAriko mbona gutabarwa kwavuye ku Mana, na n'ubu ndacyariho mpamiriza aboroheje n'abakomeye. Icyakora nta cyo mvuga keretse ibyo abahanuzi na Mose bavuze ko bizabaONi cyo cyatumye Abayuda bamfatira mu rusengero, bakagerageza kunyica.A{Ahubwo mbanza ab'i Damasiko, maze mbwira ab'i Yerusalemu n'abo mu gihugu cyose cy'i Yudayan'abanyamahanga, mbabwiriza kwihana no guhindukirira Imana bakora imirimo ikwiriye abihannye.S“Mwami Agiripa, mperako sinanga kumvira ibyo neretswe byavuye mu ijuru.Gkugirangoubahumureamaso na bo bahindukirebave mu mwijima bajye mu mucyo, bave no mu butware bwa Satani bajye ku Mana, bahereko bababarirwe ibyaha byabo baraganwe n'abejejwe no kunyizera.’Dngukizeab'ubwoko bwanyu n'abanyamahanga ari bo ngutumyeho,"=Ariko hagurukauhagarare, kuko igitumye nkubonekera ariukugirango ngutoranye nkugireumukoziwanjye, n'umugabowo guhamya ibyoubonye n'ibyo nzakubonekerana,`9Nanjye ndabaza nti ‘Uri nde, Mwami?’Umwami aransubizaati ‘Ndi Yesu uwourenganya.#Twese twikubitahasi, numva ijwi rimbwira mu Ruheburayoriti ‘Sawuli, Sawuli,undenganiriza iki? Biragukomereye guteraimigeri ku mihunda.’pY Nkigenda ku manywa y'ihangu, Mwami, mbonaumucyouvuyemu ijuruurusha uw'izuba,unsangana n'abo tugendana.V% “Ngikora ibyo, njya i Damasiko mpaweubutware ntegetswe n'abatambyi bakuru.4~a No mu masinagogi yose nabahanaga kenshi nkabahata gutukaYesu, kandi kuko nasazwaga cyane no kubarakarira, ni cyo cyanteraga kubarenganiriza no mu miduguduy'abanyamahanga.!}; No kubikora nabikoreraga i Yerusalemu, ngashyira abera benshi mu mazu y'imbohe mpaweubutware n'abatambyi bakuru, kandi uko babicaga nemeraga ko babica.a|; “Ubwanjye nibwiraga yuko nkwiriye gukorabyinshi birwanya izina rya Yesu w'i Nazareti.Y{+Ni iki gituma mugirango ni ikintu kidashoboka kwemerwa ko Imana izura abapfuye?7zgibyo imiryango yacu cumi n'ibiri yiringira kuzabona, ikorera Imana n'umwete mwinshi ku manywa na nijoro. Kuko ari byo niringira, none Mwami, ni cyo gitumye ndegwa n'Abayuda.jyMNone mpagaritswe gucirwaurubanza, kuko niringira kuzabona ibyo Imana yasezeranije ba sogokuruza,x7Kandi baranziuhereye mbere na mbere, ndetse bakwemera guhamya yuko nari Umufarisayo wo mu gice cyarushaga ibindi byo mu idini yacu gukomeza imihango.w“Ingeso zanjyeuhereye mu buto bwanjye, ubwo nahoraga mu b'ubwoko bwacu n'i Yerusalemuuhereye mbere na mbere, Abayuda bose barazizi.vwkandi cyane cyane kuko uzi imigenzo n'impaka byo mu Bayuda byose, ni cyo gitumye nkwinginga ngo wihanganire kunyumva.fuE“Ibyo narezwe n'Abayuda byose, Mwami Agiripa, ndishimye ko ari wowe ngiye kubyireguriraho,dt CAgiripa abwira Pawulo ati “Wemerewe kwiregura.”Maze Pawulo aramburaukubokoariregura atiYs+kuko ngira ngo ni icy'ubwenge buke kohereza imbohe, sinsobanure ibyo irezwe.”Ar{None mbuze ijambo rigaragara ryo kwandikiraumwami wanjye, ni cyo gitumye muzanaimbere yanyu kandi cyane cyane imbere yawe, Mwami Agiripa, kugirango nitumarakumubazambone icyo nandika,qyAriko menya yuko atakoze igikwiriye kumwicisha, kandi na we ubwe ajuririye kuri Awugusito, ngambirira kumumwoherereza.;poMaze Fesito abwira Agiripa ati “Mwami Agiripa, namwe mwese abo turi kumwe hano murareba uyu, uwo Abayuda bose bansabiraga i Yerusalemu n'ino, basakuza ngo ntagikwiriye kubaho.-oSBukeyebw'aho Agiripa na Berenike bazana icyubahiro cyinshi, binjirana mu rukikon'abatwara ingabo n'abakomeye bo muri uwo mudugudu, Fesito ategeka ko bazana Pawulo.sn_Agiripa asubizaFesito ati “Nanjyeubwanjye ndashaka kumva uwo muntu.”
Undi ati “Ejouzamwumva.”omWAriko Pawulo ajuririye kuri Awugusito, nuko ntegeka ko arindwa kugezaaho nazamwoherereza Kayisari.” \\~~a}}6||q|${{`zzyyy xtxwvvuv uptttsrjqqpKooUonnLmXlll8kk^kjj:jiiHhh=gffheee+dd:cc>D==L<< ;::]99g8877^6655R444!322R211A00 /U.~---,,h,++***)n(('',&&%%;$$u$###K""c"!n %,$817%WCbx@W?S 4 I j  } }  jIDj`\jmMkuko ab'i Makedoniya na Akaya bashimye gusonzoraniriza impiya abakene bo mu bera b'i Yerusalemu.8lkAriko none ndajya i Yerusalemu kugaburiraabera,kubwo nzajya i Sipaniya niringira kuzabasura nimpanyura, kugirango namwe muboneuko mumperekeza, njyeyo maze kubashiraurukumbuzi ho hato.wjgariko none ubwo ntagifite aho nshigaje muri ibi bihugu, nkaba narahereye mu myaka myinshi nifuza kuza iwanyu,EiNi cyo cyatumye ngira igisībya kenshi kimbuza kuza iwanyu,|hqahubwo ngo bimere nk'uko byanditswe ngo
“Abatabwiwe ibye bazabibona,
Kandi abatabyumvise bazabimenya.”gKandi nashishikariraga kuvugaubutumwa bwiza aho izina rya Kristo ritari ryamenywa, ngo ntubakaku rufatiro rwubatswe n'undi,Uf#Yampaye amagambo n'imirimo, n'imbaraga z'ibimenyetso bikomeye, n'ibitangaza n'imbaraga z'Umwuka Wera. Ibyo byatumye nsohozaubutumwa bwiza bwa Kristo,uhereye i Yerusalemu,ukazengurukaukagera muri Iluriko.meSSinzatinyuka kugiraicyo mvuga, keretse icyo nakoreshejwe na Kristo ngo abanyamahanga bumvire Imana.Id Ni cyo gituma niyogeza mu murimonkorera Imana muri Yesu Kristo.Ic yuko nkwiriye kubaumukoziwa Yesu Kristo mu banyamahanga, wo kubagaburiraubutumwa bwiza bw'Imana nk'umutambyi, kugirango abanyamahanga babone uko baba igitambo gishimwa cyejejwe n'Umwuka Wera.ubcNyamara muri uru rwandiko hamwe na hamwe nabandikiye ntabobera, nsa n'ubibutsa ku bw'ubuntu nahawe n'Imana,}asBene Data, nanjye nzi neza ibyanyu yuko mwuzuyeingeso nziza, mwuzuyen'ubwenge bwose mukabamwashobora no guhugurana.`/ Imana nyir'ibyiringiro ibuzuzeumunezero wose n'amahoro biheshwa no kwizera, kugirango murusheho kwiringira mubiheshejwe n'imbaraga z'Umwuka Wera.#_? Yesaya na we yarabisongeye ati
“Hazabaho igitsina cya Yesayi,
Ni weuzahagurukagutwara abanyamahanga,
Ni na we abanyamahanga baziringira.”g^G Kandi ngo
“Banyamahanga mwese mwe, mushime Uwiteka,
Kandi amoko yose amuhimbaze.”P] Kandi ngo
“Banyamahanga mwese mwe, mwishimane n'ubwoko bwayo.”'\G kandi ngo abanyamahanga bahimbarize Imana imbabazi zayo nk'uko byanditswe ngo
“Nzavuga ishimwe ryawe mu mahanga,
Kandi nzaririmbira izina ryawe.”[Ndavuga yuko Kristo yabayeumukoziw'abakebwe wo kubagaburiraiby'Imana ku bw'ukurikwayo, kugirango asohoze ibyo ba sogokuruzabasezeranijwe,QZNuko mwemerane nk'uko Kristo na we yabemeye, kugirango Imana ihimbazwe.iYKkugirango muhimbaze Imana y'Umwami wacu Yesu Kristo ari yo na Se, n'umutimaumwe n'akanwa kamwe.nXUNuko rero Imana nyir'ukwihangana no guhumurizwa ibahe guhuzaimitima yanyu nk'uko Kristo Yesu ashaka,W}Ibyanditswe kera byose byandikiwe kutwigisha, kugirango kwihangana no guhumurizwa bitangwa na byo biduheshe ibyiringiro.`V9kuko Kristo na we atinejeje nk'uko byanditswe ngo “Ibitutsi bagututse byangezeho.”YU+Umuntu wese muri twe anezeze mugenzi we kugirango amubereinyunganizi amukomeze,XT +Twebwe abakomeye dukwiriye kwihanganira intege nke z'abadakomeye, ntitwinezeze.SAriko urya ashidikanya wese aba aciriwe ho iteka kuko atabiryanye kwizera, kandi igikorwa cyose kidakoranywe kwizera kiba ari icyaha.yRkMbeseufitekwizera? Nibaugufiteukwigumanire mu mutimawawe imbere y'Imana. Hahirwauticira ho iteka ku byo yemeye.QIbyiza niukutarya inyama cyangwa kutanywa vino, cyangwa kudakora ikindi cyose cyasitaza mwene So, kikamugusha cyangwa kikamuca intege.vPeNtimugasenyeumurimow'Imana ku bw'ibyokurya. Byose ntibihumanya, ariko urya ibisitaza abandi azabona ishyano.BONuko rero dukurikize ibihesha amahoro n'ibyo gukomezanya.GNUkorera Kristo atyo aba anezeza Imana kandi ashimwa n'abantu.vMekukoubwami bw'Imana atariukurya no kunywa, ahubwo ari ubwo gukiranuka n'amahoro no kwishimira mu Mwuka Wera.#LAIcyiza cyawe cye gusebywa,KNiba mwene So aterwa agahinda n'ibyo urya, ntubaukigendera mu rukundo. Uwo Kristo yapfiriye ntukamurimbuze ibyokurya byawe. J Ndabizi kandi nemejwe rwose n'Umwami Yesu, yuko ari nta gihumanyaubwacyo, keretseutekereza ko ikintu gihumanya ni we gihumanya.I Uhereye none twe gucirirana imanza mu mitima, ahubwo tugambirire iki: koumuntu adashyira igisitaza cyangwa ikigusha imbere ya mwene Se.OH Nuko reroumuntu wese muri twe azimurikira ibyo yakoze imbere y'Imana.G/ kuko byanditswe ngo
“Uwiteka aravuga ati ‘Ndirahiye,
Amavi yose azampfukamira,
Kandi indimi zose zizavuga ishimwe ry'Imana.’”F Ariko ni iki gitumauciramwene Sourubanza? Kandi nawe ni iki gitumauhinyura mwene So? Twese tuzahagarara imbere y'intebe y'imanza y'Imana,\E1 kuko icyatumye Kristo apfa akazuka, ariukugirango abe Umwami w'abapfuye n'abazima.DNiba turihoturihoku bw'Umwami, kandi niba dupfa dupfa ku bw'Umwami. Nuko rero niba turihocyangwa niba dupfa, turi ab'Umwami;CqNta muntu muri tweurihoku bwe cyangwa upfa ku bwe.B3Urobanuraumunsi awurobanura ku bw'Umwami wacu, urya arya ku bw'Umwami kuko ashima Imana, kandiutarya yanga kurya ku bw'Umwami na we agashima Imana.A!Umuntu umwe yubahaumunsi umwe kuwurutisha iyindi, naho undi akubahaiminsi yose akayihwanya. Umuntu wese namenye adashidikanya mu mutimawe.3@_Uri nde woweuciraumugaragu w'abandiurubanza, kandi imbere ya Shebuja ari ho ahagarara cyangwa akaba ari ho agwa? Ariko azahagarara kuko Imana ari yo ibasha kumuhagarika.f?EUrya byose ye guhinyurautabirya, kandiutabirya ye guciraubiryaurubanza kuko Imana yamwemeye.U>#Umuntu umwe yizera ko ashobora kurya byose, arikoudakomeye arya imboga nsa.V= 'Udakomeye mu byo yizera mumwakire, mwe kumugisha impaka z'ibyo ashidikanyaho.p<Y Ahubwo mwambare Umwami Yesu Kristo, kandi ntimuheurwaho imibiri yanyu ngo ibone uko ikora ibyo yifuza.#;? Tugendane ingeso nziza nk'abagenda mu mucyo, tutagira ibiganiro bibi, tudasinda, tudasambana, tudakora iby'isoni nke, tudatongana kandi tutagira ishyari.f:E Ijoro rirakuze burenda gucya. Nuko twiyambure imirimo y'umwijima, twambare intwaro z'umucyo. 9 Nuko mujye mugenza mutyo, kuko muzi yuko igihe cyo gukanguka gisohoye rwose. Dore agakiza kacu karatwegereye kurutaigihe twizereye.d8A Ufiteurukundo ntagirira mugenzi we nabi, ni cyo gitumaurukundo ari rwo rusohoza amategeko."7= kuko ibi ngo “Ntugasambane, ntukice, ntukibe, ntukifuze”n'ayandi mategeko yose, bihuriramuri iri jambo ngo “Ukunde mugenzi wawe nk'uko wikunda.”\61 Ntimukagireumwenda wose keretse gukundana, kukoukunda undi aba ashohoje amategeko,5 Mwishyure bose ibibakwiriye: abasoresha mubasorere, abahinisha mubahinire, abo gutinywa mubatinye n'abo kubahwa mububahe.`49 Ni cyo gituma musora, kuko abatware ari abagaragu b'Imana bītangiye gukorauwo murimo.l3Q Ni cyo gitumaukwiriye kugandukautabiterwa no gutinyaumujinya gusa, ahubwoubyemejwe n'umutimauhana.2 kuko ariumukoziw'Imanauguhesha ibyiza. Ariko nukoranabiutinye, kuko adatwarira inkotaubusa. Niumukoziw'Imana, uhōreshaumujinyaukoranabi.1 Abatware si abo gutinywa n'abakora ibyiza, keretse abakora nabi. Mbeseushaka kudatinyaumutware? Kora neza na we azagushima,k0O Ni cyo gitumaugandiraumutware aba yanze itegeko ry'Imana, kandi abaryanga bazatsindwa n'urubanza.}/ u Umuntu wese agandukireabatware bamutwara, kuko ari nta butware butavaku Mana, n'abatware bariho bashyizweho n'Imana.;.q Ikibi cye kukunesha, ahubwounesheshe ikibi icyiza.- Ahubwoumwanzi wawe nasonzaumugaburire, nagira inyotaumuheicyo anywa, kuko nugirautyouzabaumurunzeho amakara yaka ku mutwe.$,A Bakundwa, ntimwihōranire ahubwo murekeImana ihōresheuburakari bwayo, kuko byanditswe ngo “Guhōra niukwanjye, ni jye uzītura, ni ko Uwiteka avuga.”H+  Niba bishoboka, mu rwanyu ruhande mubaneamahoro n'abantu bose.q*[ Ntimukītureumuntu inabi yabagiriye. Mwirinde kugirango ibyo mukorabibonekere abantu bose ko ari byiza.o)W Muhuzeimitima, ntimukararikire ibikomeye ahubwo mwemere kubanan'ibyoroheje. Ntimukiyite abanyabwenge.3(a Mwishimane n'abishima, murirane n'abarira.B' Ababarenganya mubasabireumugisha, mubasabire ntimubavume.N& mugabanye abera uko bakennye, mushishikarire gucumbikira abashyitsi.W%' Mwishime mufiteibyiringiro mwihanganira amakuba, mukomeze gusenga mushikamye,T$! ku by'umwete ntimube ibyangwe, muhirimbane mu mitima mukorere Umwami wacu.j#M Ku byo gukunda bene Data mukundane rwose, ku by'icyubahiroumuntu wese ashyire imbere mugenzi we,T"! Urukundo rwanyu rwe kugirauburyarya. Mwange ibibiurunukamuhorane n'ibyiza.! cyangwauhuguraagireumwete wo guhugura. Ugiraubuntu abugireatikanyiza,utwara atwaraneumwete,ugiraimbabazi azigire anezerewe. { cyangwa niba twarahaweumurimowo kugabura iby'Imana tugireumwete wo kubigabura, cyangwauwigisha agireumwete wo kwigisha, Nuko kuko dufiteimpano zitandukanye nk'ukoubuntu twahawe buri, niba twarahaweubuhanuzi duhanure uko kwizera kwacu kungana,wg natwe ni ko turi kuko turi benshi, nyamara turiumubiriumwe muri Kristo,umuntu wese niurugingo rwa mugenzi we.dA Nk'uko mu mubiriumwe dufiteingingo nyinshi, kandi ingingo zose zikaba zidafiteumurimoumwe,!; Ndababwiraumuntu wese muri mwe, mbwirijwe n'ubuntu nahawe, mwe kwifata uko mutari, ahubwo mutekereze mwitonze nk'uko Imana yagereyeumuntu wese kwizera.4a Kandi ntimwishushanye n'ab'iki gihe, ahubwo muhinduke rwose mugizeimitima mishya, kugirango mumenye neza ibyo Imana ishaka, ari byo byiza bishimwa kandi bitunganye rwose.& G Nuko bene Data, ndabinginga ku bw'imbabazi z'Imana ngo mutange imibiri yanyu, ibe ibitambo bizima byera bishimwa n'Imana, ari ko kuyikorera kwanyu gukwiriye.xi $Kandi byose ari we bikomokaho akabibeshaho, akaba ari na we tubikesha! Icyubahiro kibe icye iteka ryose, Amen..W #Ni nde wabanje kumuhango azamwīture?M "Ni nde wamenya ibyo Uwiteka atekereza cyangwa ngo abeumujyanama we? !Mbegauburyoubutunzi n'ubwenge n'ubumenyi by'Imana bitagira akagero! Imigambi yayo ntihishurika, n'inzira zayo ntizirondoreka._7 kuko Imana yabumbiye hamwe abantu bose mu bugome, kugirango ibone uko ibabarira bose.]3 ni ko na bo bagomye ubu, kugirango imbabazi mwagiriwe zibaheshe na bo kubabarirwa ,_7 Nk'uko mwebwe mwagomeraga Imana kera, ariko none mukabamubabariwe ku bw'ubugomebwabo,?y kuko impano z'Imana no guhamagara kwayo bitavuguruzwa.   Ku by'ubutumwa bwiza babaye abanzi b'Imana ku bwanyu, ariko ku byo gutoranywa n'Imana, bayifiteho igikundiro ku bwa ba sekuruza,O “Iryo ni ryo sezerano mbasezeranije,
Ubwo nzabakurahoibyaha.”   Ni bwo Abisirayeli bose bazakizwa nk'uko byanditswe ngo
“Umukizaazava i Siyoni,
Azakura muri Yakobo kutubahaImana.”R Bene Data kugirango mutabona uko mwirata ndashaka ko mumenya iby'iri banga: Abisirayeli bamwe banangiwe imitima ariko si bose, kugezaubwo abanyamahanga bazinjira mu Itorero bakagera ku mubareushyitse./ W Ko wahwanyuwe ku giti cyavutse ariumunzenze,ugaterwa nk'ingurukirakuri elayo nzizautavutseho, nkanswe ba bandi bene yo, ntibazarushaho cyane guterwa muri elayo yabo?u c Kandi ba bandi na bo nibatagundira kutizera kwabo, bazaterwa nk'ingurukirakuko Imana ishobora kubagaruraho.: m Nukourebekugiraneza kw'Imana kandi no kutabera kwayo. Ku baguye niukutabera, ariko kuri wowe niukugiraneza nugumamuri uko kugiraneza kwayo, kuko nutagira utyo naweuzahwanyurwa.Q  kuko ubwo Imana itababariye amashami ya kavukire, nawe ntizakubabarira.k O Ni koko kutizera ni ko kwayahwanyuje, none nawe kwizera ni ko kuguteyeho. Ntukibon, ahubwoutinye,I  Ahari wavuga uti “Amashami yahwanyuriwekugirango nterweho.” ntukīrarire ngougayeayo mashami. Niba wirarirauyagaya,wibuke yuko atari igishyitsi kimeze kuri wowe, ahubwo ni woweumezeku gishyitsi./W Ariko niba amashami amwe yarahwanyuwe, nawe uriumunzenze wo ku gasozi,ukabawaratewe nk'ingurukirahagati y'amashami,ugasangira na yo amakakama y'igishyitsi cya elayo,{ Ubwo ifu y'umuganura ari iyera, n'irobe na ryo ni ko riri, kandi ubwo igishyitsi ari icyera n'amashami na yo ni ko ari.fE Ubwo gucibwa kwabo guhesheje abari mu isi kwiyunga n'Imana, kugarurwa kwabo ntikuzabakuzuka?Q kugirango ahari nteze ishyari bene wacu, mbone uko nkiza bamwe muri bo.nU Ariko ndababwira mwebwe abanyamahanga yuko nubahirizaumurimowanjye, kuko ndi intumwa ku banyamahanga  Ariko ubwo kugwa kwabo kwabereye abari mu isiubutunzi, kandi gutūba kwabo kukabera abanyamahangaubutunzi, nkanswe kugwira kwabo!&E Nuko ndabaza nti “Basitariye kugwa rwose?”Ntibikabeho! Ahubwo kugwa kwabo kwatumye agakiza kagera ku banyamahanga, kugirango bitere Abisirayeli ishyari.W' Amaso yabo ahumwe be kureba,
Kandiugumye kubahetaumugongo iminsi yose.”r~] Kandi Dawidi yaravuze ati
“Ameza yabo ababera nk'umutegon'ikigoyi,
N'igisitaza n'ingaruka mbi.} nk'uko byanditswe ngo “Imana yabahayeumutimawo guhunikira, n'amaso atabona, n'amatwi atumva.”Uko ni ko bikimeze na bugingo n'ubu. |  Nuko tuvugedute? Icyo Abisirayeli bashatse ntibakibonye, ahubwo abatoranijwe ni bo bakibonye abandi basigara binangiye imitima,o{W Ariko ubwo bibaye ku bw'ubuntu ntibikiri ku bw'imirimo, kuko bitabaye bityoubuntu ntibwaba ariubuntu.pzY Nuko rero uko ni ko bikimeze no muri iki gihe, hariho abantu bakeya basigaye batoranijwe ku bw'ubuntu.wyg Mbese Imana yamushubijeiki? Yaramushubijeiti “Nisigarije abantu ibihumbi birindwi batarapfukamira Bāli.”wxg “Mwami, bishe abahanuzi bawe basenya n'ibicaniro byawe, nanjye nsigaye jyenyine kandi barashaka kunyica.”w Imana ntiyaciyeubwoko bwayo yamenye kera. Ntimuzi ibyo ibyanditswe bivuga kuri Eliya,uburyo yivovoteye Abisirayeli abarega ku Mana ativ 7 Nuko ndabaza nti “Mbese Imana yaciyeubwoko bwayo?”Reka da! Kuko nanjye ndi Umwisirayeli wo mu rubyaro rwa Aburahamu, wo mu muryango wa Benyamini.qu[ Ariko ku Bisirayeli aravuga ati “Ubwoko butumva kandi butongana nabutegeraga amabokoumunsi ukīra.”vte Kandi Yesaya ashira amanga cyane aravuga ati
“Nabonywe n'abatanshatse,
Neretswe abatambaririje.”Cs Ariko ndabaza nti “Abisirayeli ntibabimenye?”Mose ni we wabanje kuvugaati
“Nzabateza ishyari ku batari ishyanga nyashyanga,
Nzabarakaza nkunze ishyanga ritagiraubwenge.”r5 Ariko ndabaza nti “Ntibumvise?”Yee, rwose barumvise ndetse
“Ijwi ryabo ryasākaye mu isi yose,
Amagambo yabyo agera ku mpera y'isi.”Qq Dore kwizera guheshwa no kumva, no kumva kukazanwa n'ijambo rya Kristo.rp] Icyakora abumviyeubutumwa bwiza si bose, kuko Yesaya yavuze ati “Mwami ni nde wizeyeubutumwa bwacu?”o Kandi bābwiriza bate batatumwe? Nk'uko byanditswe ngo “Mbegauburyo ibirenge by'abavugaubutumwa bwiza ari byiza cyane!”|nq Ariko se bamwambaza bate bataramwizera? Kandi bamwizera bate bataramwumva? Kandi bakumva bate ari nta wababwirije?:mo kukoumuntu weseuzambaza izina ry'Umwami azakizwa.|lq Nta tandukaniro ry'Umuyudan'Umugiriki, kuko Umwami umwe ari Umwami wa bose, ni weubereye abamwambaza boseubutunzi,Nk Kuko ibyanditswe bivuga biti “Umwizera wese ntazakorwa n'isoni.”jjM kukoumutimaari woumuntu yizeza akabarwaho gukiranuka, kandi akanwa akaba ari ko yatuza agakizwa.fiE Niwatuza akanwa kawe yuko Yesu ari Umwami,ukizera mu mutimawawe yuko Imana yamuzuyeuzakizwa,h Ahubwo kuvugakuti “Ijambo rirakwegereye, ndetse riri mu kanwa kawe no mu mutimawawe. Ni ryo jambo ryo kwizera, iryo tubabwiriza.”ogW “Cyangwa uti ‘Ni ndeuzamanuka ikuzimu?’”(Bisobanurwa ngo: kuzamura Kristo amukuyemu bapfuye). f9 Ariko gukiranuka guheshwa no kwizera kuvugagutya kuti “Ntukībaze uti ‘Ni ndeuzazamuka ngo ajye mu ijuru?’”(Bisobanurwa ngo: kumanura Kristo).meS Mose yanditse ibyo gukiranuka guheshwa no gukomeza amategeko ati “Ugusohoza azabeshwaho na ko.”Zd- kuko Kristo ari we amategeko asohoraho kandi ni weuheshauwizera wese gukiranuka.c kuko ubwo bari batazi gukiranuka kw'Imana uko ari ko, bagerageje kwihangira gukiranuka kwaboubwabo, bituma basuzuguragukiranuka kw'Imana,Ib  Ndabahamya yuko bafite ishyaka ry'Imana ariko ritava mu bwenge,fa G Bene Data, ibyoumutimawanjye wifuza n'ibyo nsabira Abisirayeli ku Mana, niukugirango bakizwe.` !nk'uko byanditswe ngo
“Dore ndashyira muri Siyoni Ibuye risitaza,
Urutarerugusha,
Arikourwizera ntazakorwa n'isoni.”w_g Ni kuki? Ni uko batashishikajwe no kwizera, ahubwo bashishikajwe n'imirimo, bagasitara kuri rya Buye risitaza[^/ naho Abisirayeli bakurikiye amategeko yo gukiranuka, bakaba ari bo batayashohoje.]  Noneho tuvugeiki? Tuvugeyuko abanyamahanga batakurikiye ibyo gukiranuka bagushyikiriye, ari ko gukiranuka guheshwa no kwizera,!\; Kandi nk'uko Yesaya yavuze kera ati
“Iyaba Umwami Nyiringabo atadushigarije imbuto,
Tuba twarabaye nk'i Sodomu, tukagereranywa n'i Gomora.”`[9 kuko Umwami azasohoza ijambo rye mu isi, akarirangiza bidatinze kandi akarigabanya.”"Z= Yesaya na we yavuze iby'Abisirayeli ati “Umubarew'abana ba Isirayeli naho waba nk'umusenyi wo ku nyanja, igice gito kizaba gisigaye ni cyo kizarokoka,vYe Kandi aho hantu babwiriwe ngo
‘Ntimuriubwoko bwanjye’,
Ni ho bazitirwa abana b'Imana ihoraho.”X+ Nk'uko yavugiyeno mu kanwa ka Hoseya iti
“Abatariubwoko bwanjye nzabītaubwoko bwanjye,
Kandiuwariinyungwakazi nzamwita inkundwakazi.ZW- ari zo twebwe abo yahamagaye, atari mu Bayuda honyine ahubwo no mu banyamahanga?nVU kugirango yerekanireubutunzi bw'ubwiza bwayo ku nzabya z'imbabazi, izo yīteguriyeubwizauhereye kera9Uk None se bitwaye iki niba Imana, nubwo yashatse kwerekanaumujinya wayo no kugaragaza imbaraga zayo, yihanganiranye imbabazi nyinshi inzabya z'umujinya zari zikwiriye kurimbuka,T# Mbeseumubumbyintategeka ibumba, ngo mu mugomaumwe abumbemourwabya rumwe rwo gukoresha iby'icyubahiro, n'urundi rwo gukoresha ibiteye isoni?S{ Ariko wa muntu we, uri ndeugisha Imana impaka? Mbese icyabumbwecyabazauwakibumbyekiti “Ni iki cyatumyeundema utya?”jRM None wambaza uti “None se ni iki gituma ikomeza kugayaumuntu? Ni nde wagandira ibyo ishaka?”GQ Nuko ibabarira uwo ishaka, kandi inangiraumutimaw'uwo ishaka.%PC Ibyanditswe byabwiye Farawo biti “Icyatumye nkwimika niukugirango nkwerekanireho imbaraga zanjye, kandi ngo izina ryanjye ryamamazwe hose mu isi yose.”nOU Ni cyo gituma bitaba ku bushake bw'umuntu cyangwa ku mwete abigirira, ahubwo biva ku Mana ibabarira.qN[ kuko yabwiye Mose iti “Nzababarira uwo nzababarira, kandi nzagirira impuhwe uwo nzagirira impuhwe.”8Mk Nuko tuvugeiki? Imana irakiranirwa? Ntibikabeho L  K  .JU na we yabwiwe ngo “Umukuruazabaumugaragu w'umuto”nk'uko byanditswe ngo “Yakobo naramukunze, naho Esawu naramwanze”, kandi yabibwiwe abana bataravuka kandi batarakora icyiza cyangwa ikibi, ngo ibyo Imana yagambiriye itoranya bibeho bitavuye ku mirimo, ahubwo bivuye kuri Iyo ihamagara.mIS Kandi si ibyo gusa, ahubwo na Rebeka ubwo yari afite inda atwitswe n'umwe, ari we Isaka sogokuruza,kHO kuko ijambo ry'isezerano ryari iri ngo “Mu mwakautahamagingo aya nzaza, Sara abyareumuhungu.”Gw Ibyo niukuvugayuko abana b'umubiriatari bo bana b'Imana, ahubwo abana b'isezerano ni bo bemerwa ko ariurubyaro rwayo,F! kandi kuko ariurubyaro rwa Aburahamu si cyo kibagira abana be bose, ahubwoyabwiwe ngo “Kuri Isaka ni hourubyaro rwawe ruzakwitirirwa.”zEm Icyakora siukugirango ijambo ry'Imana ryahindutseubusa, kuko abakomotse kuri Isirayeli atari bo Bisirayeli bose,D Ni bo bakomotse kuri ba sogokuruzandetse ni bo Kristo yakomotseho ku mubiri, ni weutegeka byose, ni na we Mana ishimwa iteka ryose, Amen.C3 kuko ari Abisirayeli,umugabane waboukabauwo guhinduka abana b'Imana no guhabwa icyubahiro, n'amasezerano n'amategeko, n'imihango yo gukorera Imana.vBe Ndetse nakwiyifurizakuvumwa no gutandukanywa na Kristo ku bwa bene wacu, ari bo b'umuryango wanjye ku mubiriHA  yuko mfite agahinda kenshi n'umubabaroudatuza mu mutimawanjye.[@ 1 Ndavugaukurimuri Kristo simbeshya, kukoumutimawanjyeuhamanya nanjye mu Mwuka Wera,:?m'cyangwauburebure bw'igihagararo, cyangwauburebure bw'ikijyepfo, cyangwa ikindi cyaremwe cyose, bitazabasha kudutandukanya n'urukundo rw'Imana ruri muri Kristo Yesu Umwami wacu.#>?&kuko menye neza yuko naho rwabaurupfu cyangwaubugingo, cyangwa abamarayika cyangwa abategeka, cyangwa ibiriho cyangwa ibizaba, cyangwa abafiteubushobozi,I= %Oya, ahubwo muri ibyo byose turushishwaho kunesha n'uwadukunze,o<W$Nk'uko byanditswe ngo
“Turicwaumunsi ukīra bakuduhōra,
Twahwanijwe n'intama z'imbagwa.”K;#Ni nde wadutandukanya n'urukundo rwa Kristo? Mbese ni amakuba, cyangwa ni ibyago, cyangwa niukurenganywa, cyangwa ni inzara, cyangwa niukwambaraubusa, cyangwa niukubamu kaga, cyangwa ni inkota?:}"Ni ndeuzazicira ho iteka? Ni Kristo Yesu kandi ari we wazipfiriye, ndetse akaba yarazutse ari iburyo bw'Imana adusabira?O9!Ni ndeuzarega intore z'Imana? Ni Imana kandi ari yo izitsindishiriza?j8M Mbese ubwo itimanye Umwana wayo ikamutanga ku bwacu twese, izabura ite kumuduhanan'ibindi byose?`79None ubwo bimeze bityo tuvugeiki? Ubwo Imana iri mu ruhande rwacuumubisha wacu ni nde?}6sAbo yatoranije kera yarabahamagaye, kandi abo yahamagaye yarabatsindishirije, n'abo yatsindishirije yabahayeubwiza.5kuko abo yamenye kera yabatoranirije kera gushushanywa n'ishusho y'Umwana wayo, kugirango abe imfura muri bene se benshi.~4uKandi tuzi yuko ku bakunda Imana byose bifataniriza hamwe kubazanira ibyiza, ari bo bahamagawe nk'uko yabigambiriye,j3Mkandi Irondora imitima izi ibyo Umwuka atekereza, kuko Umwuka asabira abera nk'uko Imana ishaka.2Uko ni ko n'Umwuka adufasha mu ntege nke zacu kuko tutaziuko dukwiriye gusenga, ariko Umwuka ubwe ni weudusabira aniha iminiho itavugwa,Q1Nyamara twebwe ubwo twiringira ibyo tutabonye, tubitegereza twihangana.+0Okuko twakijijwe dufiteibyiringiro. Ariko rero ibyoumuntu yiringira iyo byabonetse, ntibiba bikiri ibyiringiro. Ni nde se wakwiringira kuzabona icyo amaze kubona?*/Mariko si byo bisa, ahubwo natwe abafiteumuganura w'Umwuka, natwe tunihira mu mitima yacu dutegereza guhindurwa abana b'Imana, ari ko gucungurwa kw'imibiri yacu,Q.Tuzi yuko ibyaremwe byose binihira hamwe bikaramukirwa hamwe kugezaubu,z-myiringira yuko na byo bizabāturwa kuri ubwo bubatabwo kubora, bikinjira mu mudendezo w'ubwiza bw'abana b'Imana.,kuko ibyaremwe byashyizwe mu bubatabw'ibitagiraumumaro. Icyakora si ku bw'ubushake bwabyo ahubwo ni ku bw'ubushake bw'Uwabubishyizemo,[+/kuko ndetse n'ibyaremwe byose bitegerezanya amatsiko guhishurwa kw'abana b'Imana,[*/Mbonye yuko imibabaro y'iki gihe idakwiriye kugereranywa n'ubwiza tuzahishurirwa,)1kandi ubwo turi abana bayo turi n'abaragwa, ndetse turi abaragwa b'Imana, turi abaraganwana Kristo niba tubabarana na we ngo duhānweubwiza na we.M(Umwuka w'Imana ubwe ahamanya n'umwuka wacu yuko turi abana b'Imana,'kuko mutahaweumwuka w'ububataubasubizamu bwoba, ahubwo mwahaweumwukaubahindura abana b'Imana,udutakisha uti “Aba, Data!”=&uAbayoborwa n'Umwuka w'Imana bose ni bo bana b'Imana,o%W kuko niba mukurikiza ibya kamere y'umubirimuzapfa, ariko nimwicisha Umwuka ingeso za kamere muzarama.g$G Nuko rero bene Data, turi mu mwenda ariko si uwa kamere y'imibiri yacu ngo dukurikize ibyayo, #  Ariko niba Umwuka w'Iyazuye Yesu aba muri mwe, Iyazuye Kristo Yesu izazura n'imibiri yanyu ipfa ku bw'Umwuka wayo uba muri mwe.l"Q Niba Kristo aba muri mwe, nubwoumubiriubaupfuyeuzizeibyaha,umwuka uba uri muzimaku bwo gukiranuka.!- Ariko mwebwe ntimuri aba kamere, ahubwo muri ab'Umwuka niba Umwuka w'Imana aba muri mwe. Arikoumuntu weseutagira Umwuka wa Kristo ntaba ari uwe.N Erega burya abari mu butware bwa kamere ntibashobora kunezeza Imana!oWkukoumutimawa kamere ariumwanzi w'Imana, kukoutumvira amategeko y'Imana, ndetse ntushobora kuyumvira.SUmutimawa kamereuteraurupfu, arikoumutimaw'Umwukauzanaubugingo n'amahoro,oWAbakurikiza ibya kamere y'umubiribita ku by'umubiri, naho abakurikiza iby'Umwuka bakita ku by'Umwuka.}kugirango gukiranuka kw'amategeko gusohozwe muri twe, abadakurikiza ibya kamere y'umubiri, ahubwo bakurikiza iby'Umwuka.T!kuko ibyo amategeko yananiwe gukoraku bw'intege nke za kamere yacu, Imana yabishohoje ubwo yatumagaUmwana wayo afite ishusho ya kamere y'ibyaha kuba igitambo cy'ibyaha, icira ibyaha bya kamere ho iteka,q[kuko itegeko ry'Umwuka w'ubugingo bwo muri Kristo Yesu ryambātuyeububatabw'itegeko ry'ibyaha n'urupfu,F Nuko rero noneho abari muri Kristo Yesu nta teka bazacirwaho,<qImana ishimwe!Kuko izajya inkiza ku bwa Yesu Kristo Umwami wacu.
Nuko jyewe mu mutimawanjye ndi imbata y'amategeko y'Imana, ariko muri kamere ndi imbata y'amategeko y'ibyaha.GYemwe, mbonye ishyano! Ni nde wankiza uyu mubiriunteraurupfu?jMariko mbona irindi tegeko ryo mu ngingo zanjye, rirwanya itegeko ry'ibyaha ryo mu ngingo zanjye.5eNishimira amategeko y'Imana mu mutimawanjye,nUNuko rero mbona yuko amategeko anyifurizagukoraibyiza, nyamara ibibi bikaba ari byo bintanga imbere.U#Ariko ubwo nkora ibyo nanga si jye uba nkibikora, ahubwo ni icyaha kimbamo.U#kuko icyiza nshaka atari cyo nkora, ahubwo ikibi nanga akaba ari cyo nkora.Nzi yuko muri jye, ibyo niukuvugamuri kamere yanjye, nta cyiza kimbamo, kuko mpora nifuza gukoraicyiza ariko kugikora nta ko,J Nuko rero noneho si jye uba nkibikora, ahubwo ni icyaha kimbamo.GAriko ubwo nkora ibyo ndashaka, nemera ko amategeko ari meza.c?Sinzi ibyo nkora kuko ibyo nshaka atari byo nkora, ahubwo ibyo nanga akaba ari byo nkora.j MTuzi yuko amategeko ari ay'umwuka, ariko jyewe ndi uwa kamere ndetse naguriwegutegekwa n'ibyaha.o W Mbese none icyo cyiza cyampindukiyeurupfu? Ntibikabeho! Ahubwo icyaha ni cyo cyaruhindutse, kugirango kigaragare ko ari icyaha koko, kuko cyakoresheje icyiza kunzaniraurupfu ngo amategeko agaragazeuburyo icyaha ari kibi bikabije.c ? Noneho amategeko ni ayera, ndetse n'itegeko ryose ni iryera, rirakiranuka kandi ni ryiza.P  kuko icyaha kibonye ako kīto mu mategeko, kiranyoshya kirayanyicisha.J   Nuko iryo tegeko ryagenewe kuzanaubugingo mbona rinzaniraurupfu,hI Nanjye kera nari muzimantafite amategeko, maze itegeko rije icyaha kirahembuka mperako ndapfa.Ariko icyaha kibonye akīto mu mategeko ni ko gukorera muri jye kwifuza kose, kuko aho amategeko atari icyaha kiba gipfuye.KNuko rero tuvugeiki? Amategeko ni icyaha? Ntibikabeho! Icyakora simba naramenye icyaha iyo ntakimenyeshwa n'amategeko, kuko ntaba naramenye kwifuza iyaba amategeko atavuze ngo “Ntukīfuze.”5cAriko noneho ntitugitwarwa n'amategeko, kuko twapfuye ku mategeko yari atuboshye. Ni cyo gituma turi imbata mu bubatabushyabw'Umwuka, butaribwa bundi bwa kera bw'inyuguti.Ubwo twari tukiriabantu ba kamere, irari ry'ibibi ryabyukijwe n'amategeko ryakoreraga mu ngingo zacu, kugirango ryere imbuto z'urupfu.0YNuko rero bene Data, ni ko namwe mwapfuye ku mategeko ku bw'umubiriwa Kristo, kugirango muboneuko muba ab'undi ari we wa wundi wazutse, muboneno kwerera Imana imbuto.dANuko rero, ni cyo gituma iyoumugabowe akiriho, niba abaye uw'undi mugaboyitwaumusambanyikazi, ariko iyoumugabowe apfuye, ntaba agitegekwa n'ayo mategeko, ni cyo gituma atābaumusambanyikazi naho yacyurwa n'undi mugabo.Ni cyo gituma amategeko ahambiraumugoreku mugabowe akiriho, ariko iyoumugaboamaze gupfa,umugoreaba ahambuwe ku mategeko y'umugabowe.Z /Mbese bene Data muzi amategeko, ntimuzi yuko amategeko atwaraumuntu gusa akiriho?s_kuko ibihembo by'ibyaha ariurupfu, ariko impano y'Imana niubugingo buhoraho muri Yesu Kristo Umwami wacu.~#Ariko noneho ubwo mwabātuwe ku byaha mukabaimbata z'Imana, mwifitiye imbuto zanyu ari zo kwezwa kandi amaherezo yanyu niubugingo buhoraho,g}GMbese icyo gihe mweraga mbuto ki zitari ibibakoza isoni ubu, amaherezo yabyo akaba ariurupfu?H| Ubwo mwari mukiriimbata z'ibyaha ntimwatwarwaga no gukiranuka.x{iIbyo mbivuze nk'umuntu ku bw'intege nke z'imibiri yanyu, kuko nk'uko mwahaga ibiteye isoni n'ubugomeingingo zanyu kuba imbata zabyo bigatuma muba abagome, abe ari ko na none muha gukiranuka ingingo zanyu kuba imbata zako kugirango mwezwe.Az}maze mubātuwe ku byaha, muhinduka imbata zo gukiranuka.mySAriko Imana ishimwe kuko nubwo mwari imbata z'ibyaha, mwumviye ibyo mwigishijwe mubikuye ku mutima,'xGNtimuzi yuko uwo mwihaye kuba imbata zo kumwumvira, muri imbata z'uwo mwumvira uwo, imbata z'ibyaha bizanaurupfu, cyangwa izo kumvira Imana kuzanagukiranuka?qw[Nuko tugiredute? Mbese dukoreibyaha kuko tudatwarwa n'amategeko, ahubwo dutwarwa n'ubuntu? Ntibikabeho!Wv'Ibyaha ntibikabategeke kuko mudatwarwa n'amategeko, ahubwo mutwarwa n'ubuntu.)uK Kandi ntimuhe ibyaha ingingo zanyu kuba intwaro zo gukiranirwa, ahubwo mwitange mwihe Imana nk'abazuke, n'ingingo zanyu muziheImana kuba intwaro zo gukiranuka.Yt+ Noneho ntimukīmike ibyaha mu mibiri yanyu izapfa, ngo mwumvire ibyo irarikira.as; Abe ari ko namwe mwiyumvamo ko mwapfuye ku byaha, mukabamurihoku Mana muri Kristo Yesu.drA Urwo rupfu yapfuye yarupfuye rimwe risa ku bw'ibyaha, ariko ubwo ariho, ariho ku bw'Imana.Xq) kuko tuzi yuko Kristo amaze kuzukaatagipfa,urupfu rukabarutakimufitehourutabi.Ip Ariko niba twarapfanye na Kristo twizera yuko tuzabanaho na we,1o]kukouwapfuye aba atsindishirijwe ibyaha. nKandi tumenye iki, yukoumuntu wacu wa kera yabambanywe na we, kugirangoumubiriw'ibyahaukurweho, twe kugumya kuba imbata z'ibyaha,qm[Ubwo twateranijwe na we gusangiraurupfu nk'urwe, ni ko tuzabaduteranijwe na we gusangira kuzukank'ukwe.1l[Nuko rero, ku bw'umubatizo twahambanywe na we mu rupfu rwe, kugirango nk'uko Kristo yazuwe n'ubwiza bwa Data wa twese, abe ari na ko natwe tugendera mu bugingo bushya.Yk+Ntimuzi yuko twese ababatirijwe muri Yesu Kristo, twabatirijwe no mu rupfu rwe?Xj)Ntibikabeho! Mbese twebwe abapfuye ku byaha, twakomeza kuramira muri byo dute?>i yNuko tuvugeiki? Tugumye gukoraibyaha ngoubuntu busage?h7kugirango nk'uko ibyaha byimitswe n'urupfu, abe ari na ko n'ubuntu bwimikwa no gukiranuka, buduheshaubugingo buhoraho ku bwa Yesu Kristo Umwami wacu. *i~~~}}W}||+{{?zz}yyyZyxxww_vvv uttt0ss~rrqqEppxoo8nnnGmmxmlOkkjj;iihhh g{fffee=dcc}c@bbuaaoa ``9__^]]s\\F[[ ZZ@YY(XXWWEVVVAUU;TTSSCRRiQQBPPPOOVONwN LLKyJJHIIHH3GGGGFfF%EEQDDZCCCBBZBAa@@a?>>W=={<<;;`;:^99@88!766555:4433q322 1|1:00K//r/.i.-T,,,++**J))V)((3''e&&6%%[$$##P""$!!2 j1m'q@c@ 6x $;  6 ( T"g*:pm Ntibishoboka ko munywera ku gikombe cy'Umwami wacu kandi ngo munywere ku gikombe cy'abadayimoni. Ntimushobora gusangira ibyo ku meza y'Umwami wacu n'ibyo ku meza y'abadayimoni.o+ Reka da! Ahubwo mvuze yuko ibyo abapagani baterekereza babiterekereza abadayimoni batabitura Imana, nanjye sinshaka ko musangira n'abadayimoni.znm Icyo mvuze ni iki? Boshye ibyaterekerejwe ibishushanyo ari ikintu, cyangwa ko igishushanyoubwacyo ari cyo kintu?^m5 MurebeAbisirayeli bo ku mubiri. Mbese abarya igitambo ntibaba basangiye n'igicaniro?vle Nuko ubwo uwo mutsima ari umwe, twebwe nubwo turi benshi turiumubiriumwe, kuko twese dusangiraumutsima umwe.k/ Gusangira igikombe, icyo dusabiraumugisha, mbese si ko gusangira amaraso ya Kristo?Gusangiraumutsima tumanyagura si ko gusangiraumubiriwa Kristo?[j/ Ndababwira namwe muri abanyabwenge, mutekereze ibyo mvuga niba ari iby'ukurikoko.>iw Nuko rero bakundwa, nimuzibukirekuramya ibishushanyo.sh_ Nta kigeragezo kibasha kubageraho kitariurusange mu bantu, kandi Imana ni iyo kwizerwa kuko itazabakundira kugeragezwa ibiruta ibyo mushobora, ahubwo hamwe n'ikibagerageza izabacira akanzu, kugirango muboneuko mubasha kucyihanganira.6gg Nuko rerouwibwira ko ahagaze, yirinde atagwa.sf_ Ibyo byababereyeho kutuberaakabarore, kandi byandikiwe kuduhuguratwebwe abasohoreweho n'imperuka y'ibihe.Oe Ntimukivovote, nk'uko bamwe bo muri bo bivovose bakicwa n'umurimbuzi.cd? Kandi ntimukagerageze Umwami wacu, nk'uko bamwe bo muri bo bamugerageje bakicwa n'inzoka.c  Kandi ntimugasambane nk'uko bamwe bo muri bo basambanaga, bigatuma hapfa abantu inzovu ebyiri n'ibihumbi bitatu ku munsi umwe.&bE Nuko rero ntimugasenge ibishushanyo nk'uko bamwe bo muri bo babisengaga, nk'uko byanditswe ngo “Abantu bicajwe no kurya no kunywabahagurutswano gukina.”gaG Ariko ibyo byababereyeho kugirango bitubereakabarore, ngo tutifuza ibibi nk'uko bo babyifuje.Z`- Ariko abenshi muri bo Imana ntiyabashimye, ni cyo cyatumye barimbukiramu butayu.\_1 kuko banywaga ku gitare cy'Umwuka cyabakurikiraga, kandi icyo gitare cyari Kristo.L^ bose bagasangira bya byokurya by'Umwuka na bya byokunywaby'Umwuka,Q] bose bakabatirizwa muri icyo gicu no muri iyo nyanja gutegekwa na Mose,\  Bene Data, sinshaka ko mutamenya yuko ba sogokuruzabose bari munsi ya cya gicu, kandi yuko bose baciye mu nyanja yigabanije,[{ Ahubwo mbabazaumubiriwanjye nywukozauburetwa, ngo ahari ubwo maze kubwiriza abandi nanjyeubwanjye ntaboneka ko ntemewe.`Z9 Nuko nanjye ndiruka ariko si nk'utaziaho ajya, nkubitana ibipfunsi ariko si nk'uhusha..YU Umuntu weseurushanwa yirinda muri byose. Abandi bagenzereza batyo kugirango bahabwe ikamba ryangirika, naho twebwe tugenzereza dutyo kugirango duhabwe iritangirika.X Ntimuzi yuko mu birori abasiganwa biruka bose, arikougororerwa akaba umwe? Namwe abe ari ko mwiruka kugirango mugororerwe.RW Kandi ibyo byose mbikora ku bw'ubutumwa, ngo mfatanye n'abandi muri bwo.V Ku badakomeye nabaye nk'udakomeye, kugirango nunguke abadakomeye, kuri bose nabaye byose kugirango mu buryo bwose nkize bamwe bamwe..UU Ku badafite amategeko nabaye nk'udafite amategeko, kugirango nunguke abadafite amategeko, ariko ku Mana sindiudafite amategeko ahubwo ntwarwa n'amategeko ya Kristo.CT Ku Bayuda nabaye nk'Umuyudakugirango nunguke Abayuda, no ku batwarwa n'amategeko nabaye nk'utwarwa n'amategeko nubwo ku bwanjye ntatwarwa na yo, kugirango nunguke abatwarwa n'amategeko.hSI Nubwo kuri bose ndi uw'umudendezo, nihinduye imbata ya bose kugirango ndusheho kunguka benshi.Ry nzagororerwa iki? Nuko rero iyo mvugaubutumwa mbuvugaku buntu, ntakurikije rwoseubutware bwanjye bw'umubwirizabutumwa.iQK Iyo mbikora mbikunze ndagororerwa, ariko iyo mbikora ngononwa mbitewe gusa n'uko mpaweubusonga,wPg Iyo mbwirizaubutumwa singira icyo nirata kuko ari byo mpatirwa gukora, ndetse ntavuzeubutumwa nabona ishyano.9Ok Ariko jyeweho nta cyo muri byo nakurikije, kandi sinandikiye ibyo kugirango mubinkorere. Ibyambera byiza ahubwo ni uko napfa, kurutakoumuntu yahinduraubusauko kwirata kwanjye.UN# N'Umwami wacu ni ko yategetse, ko abavugaubutumwa bwiza batungwan'ubutumwa. M Ntimuzi yuko abakora imirimo yo mu rusengero batungwan'iby'urusengero, kandi abakora imirimo y'igicaniro bakagabana iby'igicaniro?9Lk Abandi ko bafite ubwo butware kuri mwe, nkanswe twebwe?
Ariko ntituragakoresha ubwo butware, ahubwo twihanganira byose kugirango tutabera inkomyiubutumwa bwiza bwa Kristo.^K5 Mbese ubwo twababibyemo iby'Umwuka, ntibikwiriye ko tubasaruramoibyo gutungaumubiri?9Jk cyangwa se yabivuze ku bwacu? Yee, siugushidikanya byanditswe ku bwacu, kukoumuhinzi akwiriye guhinga afite ibyiringiro, kandi umuhūzi akwiriye guhūra yiringira kuzahabwaho.Iy Byanditswe mu mategeko ya Mose ngo “Ntugahambireumunwa w'inka ihonyora ingano.”Mbese inka ni zo Imana yitaho gusa,RH Mbese ibyo mbivuze nk'umuntu gusa, cyangwa amategeko na yo ntavuga atyo?G Ni nde wigeze kubaumusirikare akitunga? Ni ndeuterauruzabibu ntarye imbuto zarwo? Cyangwa se ni ndeuragira ishyo ntarikame?RF Cyangwa jyewe na Barinaba ni twe twenyine tutemererwa kuruhukakwikorera?E} Ntitwakwemererwa kugiraabagore bizera, ngo tujyane na bo nk'uko izindi ntumwa zigenza, na bene se b'Umwami Yesu na Kefa?-DU Mbese ntitwemererwa kurya no kunywa?(CK Ibi ni byo nireguza ku bandega.B Niba ku bandi ntari intumwa ariko kuri mwe ndi yo, kuko mwebweubwanyu ari mwe kimenyetso cyanjye cyo kuba intumwa y'Umwami.uA e Mbese si ndi uw'umudendezo? Si ndi intumwa? Sinabonye Umwami wacu Yesu? Namwe ntimuriumurimowanjye mu Mwami?q@[ Nuko rero niba ibyokurya bigusha mwene Data, sinzarya inyama iteka ryose kugirango ntagusha mwene Data.m?S Nuko ubwo mucumurakuri bene Data mugakomeretsa imitima yabo idakomeye, muba mucumuyeno kuri Kristo.c>? mazeudakomeye akaba arimbuwe no kujijuka kwawe, kandi ari we mwene Data Kristo yapfiriye?'=G kukoumuntu nakubonawoweujijutse wicaye urīra mu ngoro y'ikigirwamana, mbese ibyo ntibizateraumutimaweudakomeye guhangāra kurya ibiterekerejwe ibigirwamana,`<9 Ariko mwirinde kugirango uwo mudendezo wanyuudahindukiraabadakomeye igisitaza na hato,~;uNyamara ibyokurya si byo bitwegereza Imana, iyo tutabiriye nta cyo dutubirwa, cyangwa iyo tubiriye nta cyo twunguka.i:KAriko ubwo bwenge ntibuzwi n'abantu bose kuko bamwe ku bwo kumenyera gukorera ibigirwamana barya inyama zabiterekerejwe, bakiyumvamo ko ari imana nyamana baziterekereje, nuko ibyo bigatuma imitima yabo idakomeye yononekara.?9wariko kuri twe hariho Imana imwe ari yo Data wa twese ikomokwamo na byose, ari yo natwe dukesha byose, kandi hariho Umwami umwe ari we Yesu Kristoubeshaho byose, natwe akatubeshaho.{8oNubwo hariho ibindi byitwa imana, ari ibyo mu ijuru cyangwa mu isi, (nk'uko hariho imana nyinshi n'abami benshi),57cNuko rero ibyerekeye ibyo kurya ibyaterekerejwe ibishushanyo bisengwa, tuzi yuko igishushanyo ari nta cyo ari cyo mu isi, kandi yuko ari nta mana yindi iriho keretse imwe./6YArikoukunda Imana ni weumenywa na yo).q5[Umuntu niyibwira yuko hari icyo azi, ntaba yari yagira icyo amenyaukurikije ibyo yari akwiriye kumenya.4 #Ibyerekeye ku byaterekerejwe ibishushanyo bisengwa turabizi, (kuko twese twahaweubwenge. Ubwenge buterakwihimbaza arikourukundo rurakomeza.3}(Ariko naguma uko ari ni ho azarushaho guhirwa, uko ni ko nibwira ku bwanjye kandi ngira ngo nanjye mfite Umwuka w'Imana. 2'Umugoreahambirwa ku mugabowe akiriho, ariko iyoumugaboapfuye nta kimubuzagucyurwa n'uwo ashaka, icyakora iyo ari uri mu Mwami wacu.\11&Nuko rero ku bw'ibyourongora akora neza, arikoutarongora ni weurushaho gukoraneza.0+%Arikouwamaramaje mu mutimawe, akaba adahatwa n'irari ry'umubiriwe kandi akaba ashobora kwitegeka, nahitamo kwirinda uwo mwari azaba akoze neza. / $Niba hariumuntuurarikiraumwari, akumva ko iryo rari rizamuterakumugirira ibidakwiriye amurongore, kuko ari nta cyaha aba akoze. .#Ibyo mbivugiyekubafasha siukubatega ikigoyi, ahubwo mbivugiyekugirango mukorere Umwami mwitonda, mudahwema kandi mudafite kirogoya.F-"Kandi hariho itandukaniro ry'umugoren'umwari. Utarongowe yiganyira iby'Umwami kugirango abeuweraku mubirino ku mutima, arikouwarongowe yiganyira iby'iyi si, ngo abone uko anezezaumugabowe.K,!arikouwarongoye yiganyira iby'isi ngo abone uko anezezaumugorewe.[+/ Ariko ndashaka ko mutiganyira. Ingaragu yiganyira iby'Umwami wacu uko yamunezeza,Y*+n'abakoresha iby'isi bamere nk'abatarenzaurugero, kuko ishusho y'iyi si ishira.z)mkandi abarira bamere nk'abatarira, n'abishīma bamere nk'abatishīma, n'abagura bamere nk'abatagira icyo bafite,x(iAriko bene Data, ibi ni ibyo mvuga yuko igihe kigabanutse. Uhereye none abafite abagore bamere nk'abatabafite,.'UIcyakora warongora nta cyaha wabaukoze. N'umwari yashyingirwa nta cyaha yaba akoze. Ariko abameze batyo bazagira imibabaro mu mubiri, ku bwanjye nakunda kuyibakiza.d&AMbese wahambiriwe ku mugore? Ntushake guhamburwa. Wahambuwe ku mugore? Nuko ntushake undi.b%=Nuko ndibwira yuko ari byiza ku bw'iki gihe kirushyakiriho none, koumuntu aguma uko ari.$Ibyerekeye abari simfite itegeko ry'Umwami wacu, ariko ndababwira ibyo nibwira ndiumuntu wababariwe n'Umwami ngo nkiranuke.P#Bene Data,umuntu wese abane n'Imana ameze uko yari ameze agihamagarwa.A"}Mwacungujwe igiciro, nuko rero ntimukabeimbata z'abantu. !Uwahamagawe n'Umwami wacu ari imbata aba abātūwe n'Umwami, kandiuwahamagawe n'Umwami ari uw'umudendezo aba ari imbata ya Kristo._ 7Mbese wahamagawe uri imbata? Ntibikubabaze. Icyakora nibaushobora kubātūrwaubikore.5eUmuntu wese agume uko yari ari agihamagarwa.~uGukebwa nta cyo kumazeno kudakebwa na ko nta cyo kumaze, ahubwo ikigira icyo kimara niukwitondera amategeko y'Imana.  Mbese harihoumuntu wahamagawe yarakebwe? Nuko rero ntagahinduke nk'utakebwe. Harihoumuntu wahamagawe atakebwe? Nuko ntagakebwe.!Arikoumuntu wese agenze nk'uko Umwami wacu yabimugeneye, kandi amere uko yari ari Imana ikimuhamagara. Uko ni ko ntegeka mu matorero yose.veWa mugorewe,ubwirwa n'iki yukoutazakizaumugabowawe? Nawe wa mugabowe,ubwirwa n'iki yukoutazakizaumugorewawe?)KIcyakora wa wundiutizera, niba ashaka gutanaatane. Mwene Data w'umugabocyangwa w'umugorentaba agihambiriwe iyo bimeze bityo, kuko Imana yaduhamagariye amahoro.-Skukoumugaboutizera yezwa ku bw'umugorewe, kandiumugoreutizera yezwa ku bwa mwene Data uwo. Iyo bitameze bityo abana banyu baba bahumanye, ariko none dore ni abera._7 Kandiumugoreufiteumugaboutizera na we agakunda kugumanana we, ye kwahukanan'umugabowe Ariko abandi bo ni jyeubabwira si Umwami wacu. Mwene Data niba afiteumugoreutizera, kandi uwo mugoreagakunda kugumanana we ye kumusenda.nU Ariko niba yahukanye, abe igishubaziko cyangwa yiyunge n'umugabowe, kandiumugaboye gusendaumugorewe.oW Abamaze kurongorana ndabategeka, nyamara si jye ahubwo ni Umwami wacu,umugoreye kwahukanan'umugabowe.b= Ariko niba badashobora kwirinda barongorane, kuko ibyiza ariukurongorana kurutagushyuha.lQAbatararongorana kandi n'abapfakazi, ndababwira yuko icyiza kuri bo ari uko bagumya kumerankanjye.{okuko nashaka ko abantu bose bamera nkanjye, arikoumuntu wese afite impano ye yahawe n'Imana, umwe ukwe undi ukwe.>wAriko ibyo mbivuze ku bwanjye si amategeko mbategeka,7Ntimukimane keretse ahari musezeranye igihe, kugirango muboneuburyo bwo gusenga, kandi mwongere guhuraSatani atabagerageresha iruba ry'imibiri yanyu.kukoumugoreadatwaraumubiriwe ahubwoutwarwa n'umugabowe, kandi n'umugabona we adatwaraumubiriwe ahubwoutwarwa n'umugorewe.Z-Umugaboaheumugorewe ibimukwiriye kandi n'umugorena we abigenze atyo ku mugabowe,g GAriko ku bwo kwirinda gusambana,umugabowese agire uwe mugore, n'umugorewese agire uwe mugabo.N  Ibyerekeye ibyo mwanyandikiye, ibyiza ni ukoumugaboadakora ku mugore.N kuko mwaguzwe igiciro. Nuko rero mutumeimibiri yanyu ihimbaza Imana. Mbese ntimuzi yuko imibiri yanyu ari insengero z'Umwuka Wera uri muri mwe, uwo mufitewavuye ku Mana? Kandi ntimuri abanyu ngo mwigenge Muzibukīre gusambana. Ibindi byaha byoseumuntu akora bikorerwa inyuma y'umubiri, arikousambana aba akoze icyaha cyo mu mubiriwe.BArikouwifatanya n'Umwami Yesu aba abayeumwuka umwe na we.{oNtimuzi yukouwifatanya na maraya aba abayeumubiriumwe na we? Kuko Imana yavuze iti “Bombi bazabaumubiriumwe.”Ntimuzi yuko imibiri yanyu ari ingingo za Kristo? Mbese noneho ntore ingingo za Kristo, nkazihindura ingingo za maraya? Ntibikabeho!PKandi ubwo Imana yazuye Umwami Yesu, natwe izatuzurisha imbaraga zayo.8i Ibyokurya ni iby'inda, n'inda na yo ni iy'ibyokurya, nyamara Imana izabitsemba byombi. Nuko reroumubirisi uwo gusambana ahubwo ni uw'Umwami, kandi Umwami na we ni uw'umubiri.zm Byose ndabyemererwa, nyamara ibingirira akamaro si byose. Byose ndabyemererwa ariko sinzategekwa n'ikintu cyose. Kandi bamwe muri mwe mwari nka bo ariko mwaruhagiwe mwarejejwe, mwatsindishirijwe n'Umwuka w'Imana yacu mu izina ry'Umwami Yesu Kristo. cyangwa abajura cyangwa abifuza, cyangwa abasinzi cyangwa abatukanacyangwa abanyazi, bene abo ntibazaragwaubwami bw'Imana.4a Ntimuzi yuko abakiranirwa batazaragwaubwami bw'Imana? Ntimwishuke. Abahehesi cyangwa abasenga ibishushanyo cyangwa abasambanyi, cyangwa ibitingwa cyangwa abagabo bendana,a;Ariko ni mweubwanyu mugirirana nabi muhuguzanya, kandi abo mugirira mutyo ni bene Data."~=Nuko mumazekubonekaho icyaha rwose, kuko muburanamusubiranamo. Mbese ni iki gituma mudahitamo ahubwo kugirirwa nabi? Ni iki gituma mudahitamo guhuguzwa?W}'Ahubwo mwene Data akaburanana mwene Data wundi, kandi baburanira ku batizera?X|)Mbese koko nta munyabwenge n'umwe uba muri mwe, wabasha gucirabene Seurubanza?@{yNuko rero niba mufiteimanza zo gucibwa zerekeye ku by'ubu bugingo, ni iki gituma mubishyiraho abatagira icyo bahuriyeho n'Itorero ngo abe ari bo bazica? Ibyo mbivugiyekubakoza isoni.Tz!Ntimuzi ndetse yuko tuzacira abamarayikaurubanza, nkanswe iby'ubu bugingo?y3Ntimuzi yuko abera bazacira ab'isiurubanza? Kandi ubwo ari mwe muzacira ab'isiurubanza, ntimushobora no guca imanza z'ibintu bito hanyuma y'ibindi?|x sIyoumuntu wo muri mwe afite icyo apfa na mugenzi we, mbese ahangāra kuburanira ku bakiranirwa ntaburanire ku bera?Xw) Ariko abo hanze Imana ni yo izabacira ho iteka. Mukureuwo munyabyaha muri mwe._v7 Mbese mpuriyehe no guciraabo hanzeurubanza? Namwe abo muciraurubanza si abo muri mwe?Zu- Ahubwo none nabandikiye ko mutifatanya n'uwitwa mwene Data, niba ariumusambanyi cyangwauwifuza ibibi, cyangwausenga ibishushanyo cyangwautukana, cyangwaumusinzi cyangwaumunyazi,umezeatyo ntimugasangire na we.Ct Ariko sinavuze yuko mudaterana rwose n'abasambanyi bo mu b'iy'isi, cyangwa abifuza ibibi cyangwa abanyazi cyangwa abasenga ibishushanyo, kuko iyo biba bityo mwari mukwiriye kuva mu isi.Es Nabandikiye muri rwa rwandiko ko mutifatanya n'abasambanyi.2r]Nuko rero tujye tuziririza iminsi mikuru tudafiteumusemburo wa kera, cyangwaumusemburo ari wo gomwa n'ibibi, ahubwo tugireimitsima idasembuwe ari yo kuri no kutaryarya.q-Nuko nimwiyezehoumusemburo wa kera kugirango mube irobe rishya, mube mutakirimoumusemburo wa kera koko kuko Pasika yacu yatambwe, ari we Kristo.Vp%Kwīrāta kwanyu si kwiza. Ntimuzi yuko agasemburo gake gatuburairobe ryose?ioKkugirango uwo muntu muhe Sataniumubiriweurimbuke,umwuka weubonekuzakira ku munsi w'Umwami Yesu.xnikandi ubwo nari nteraniye hamwe namwe mu mutimawanjye dufiteububasha bw'Umwami wacu Yesu, nahaweubutware na wem5kuko jyewe nubwo ntari kumwe namwe mu mubirinahoranye namwe mu mwuka, kandi ubwo bimeze bityo namaze guciraho itekauwakoze ibisa bityo nk'aho mpari,plYNamwe murihimbaza aho kubabara, kandi ari byo byari bibakwiriye ngouwakoze icyo cyaha akurwe muri mwe,k Inkuru yamamaye hose yuko muri mwe habonetseubusambanyi, ndetse bw'uburyo butaboneka no mu bapagani,umuntu kwenda muka se.kjOMbese murashaka iki? Ko nza iwanyu nzanye inkoni, cyangwa ko nzanaurukundo n'umutimaw'ubugwaneza?Ji kukoubwami bw'Imana atari ubw'amagambo, ahubwo ari ubw'imbaraga.h{Nyamara nzaza vuba Umwami nabishaka, kandi sinzamenya amagambo y'abo bishyashyarika gusa, ahubwo nzamenya imbaraga zabo=guAriko bamwe barihimbaza bibwira yuko ntazaza iwanyu.%fCNi cyo gitumye mbatumahoTimoteyo,umwana wanjye nkundaukiranukiraUmwami wacu. Azabibutsa inzira zanjye zo muri Kristo, nk'uko nigisha hose mu matorero yose.3eaNuko rero ndabinginga kugirango munyigane.d}kuko nubwo mufitemuri Kristo ababayobora inzovu, ntimufiteba so benshi. Ni jye wababyajeubutumwa bwiza muri Kristo Yesu.ac;Ibyo simbyandikiye kubakoza isoni, ahubwo mbyandikiye kubahugurank'abana banjye nkunda,ebC iyo dushebejwe turinginga. Kugezaubu twagizwe nk'umwavu w'isi n'ibiharurwa by'ibintu byose.sa_ dukoresha amaboko yacu imirimo y'imiruho. Iyo badututse tubasabiraumugisha, iyo turenganijwe turihangana,m`S Kugezana n'ubu twishwe n'inzara n'inyota kandi twambayeubusa, dukubitwa ibipfunsi, turi inzererezi,?_w Twebweho turi abapfu ku bwa Kristo, naho mwebweho muri abanyabwenge muri Kristo: turi abanyantege nke, ariko mwe muri ab'imbaraga, muri ab'icyubahiro naho twe turi ab'igisuzuguriro.,^Q Nibwira yuko twebwe intumwa Imana yatwerekanye hanyuma y'abandi nk'abaciriweurubanza rwo gupfa, kuko twahindutse ibishungero by'ab'isi n'iby'abamarayika n'abantu.|]qMumazeguhaga, mumazegutunga ndetse mwimye nk'abami tutarikumwe. Yemwe icyampa mukimakugirango natwe twimane namwe.\Mbese ni nde wabatandukanije n'abandi? Kandi icyo mufitemutahawe ni igiki? Ariko niba mwaragihawe ni iki gituma mwīrāta nk'abatagihawe?g[GNuko bene Data, ibyo mbyigereranijeho jyewe na Apolo ku bwanyu nk'ubaciraumugani, kugirango ibyo mvuze kuri twe bibigishe kudatekereza ibirenze ibyanditswe, hatagiraumuntu wihimbaza arwana ishyaka ry'umwe agahinyura undi.Z Ni cyo gituma mudakwiriye gucaurubanza rw'ikintu cyose igihe cyarwo kitarasohora, kugezaubwo Umwami wacu azaza agatangaza ibyari byahishwe mu mwijima, kandi akagaragaza n'imigambi yo mu mitima. Ubwo ni bwoumuntu wese azahabwa n'Imana ishimwe rimukwiriye.iYKkuko ari nta cyo niyiziho. Nyamara si icyo kintsindishiriza, ahubwo Umwami ni weunciraurubanza.X5Ni cyo gituma kuri jye bitagira icyo bintwara rwose gucirwaurubanza namwe cyangwa n'abanyarukikob'abantu, kuko ndetse nanjyeubwanjye nticiraurubanza8WkKandi ibisonga bishakwaho ko biba abanyamurava.nV WNuko rero abantu bajye badutekereza yuko turi abakozi ba Kristo, n'ibisonga byeguriweubwiru bw'Imana.9Umnamwe muri aba Kristo, Kristo na we ni uw'Imana.*TMkuko byose ari ibyanyu naho yaba Pawulo cyangwa Apolo cyangwa Kefa, cyangwa isi cyangwaubugingo cyangwaurupfu, cyangwa ibiriho cyangwa ibizaba. Byose ni ibyanyu0S[Nuko ntihakagireumuntu wīrāta abantu,VR%Kandi ngo “Uwiteka azi ibyo abanyabwenge batekereza ko bitagiraumumaro.”QwMbese ntimuzi koubwenge bw'iyi si ariubupfu ku Mana? Kuko byanditswe ngo “Itegesha abanyabwengeuburiganya bwabo.”P7Ntihakagireumuntu wishuka:umuntu wese wo muri mwe niyibwira ko ariumunyabwenge ku by'iki gihe, abeumuswa kugirango abone uko abaumunyabwenge nyakuri.}OsUmuntuutsembaurusengero rw'Imana, Imana izamutsemba kukourusengero rw'Imana ariurwera, kandi urwo rusengero ni mwe.UN#Ntimuzi yuko muriurusengero rw'Imana, kandi ko Umwuka w'Imana aba muri mwe?dMAarikoumurimow'umuntu nushyaazabura inyungu, nyamara ubwe azakizwa ariko nk'ukuwemu muriro.VL%Umurimow'umuntu, uwo yubatse kuri urwo rufatiro nugumahoazahabwa ingororano,K umurimow'umuntu weseuzerekanwa. Urya munsi ni wouzawerekana kukouzahishuzwaumuriro, akaba ari wo kandiuzageragezaumurimow'umuntu wese.J1 Arikoumuntu niyubakakuri urwo rufatiro izahabu cyangwa ifeza, cyangwa amabuye y'igiciro cyinshi cyangwa ibiti, cyangwa ibyatsi cyangwa ibikenyeri,dIA kuko nta rundi rufatiroumuntu abasha gushyiraho keretseurwashyizweho, ari rwo Yesu Kristo.H+ Nk'ukoubuntu bw'Imana nahawe bungana, nashyizehourufatiro nk'umwubakisha mukuruw'ubwenge, undi yubakaho. Arikoumuntu wese yirinde uko yubakaho,SG kuko twembi Imana ari yo dukorera namwe mukabaumurimaw'Imana n'inzu yayo.XF)Utera n'uwuhīra barahwanye kandiumuntu wese azahembwa nk'uko yakozeumurimowe,MENukouteranta cyo aba ari cyo cyangwa uwuhīra, keretse Imana ikuza.SDNi jye wateye imbuto Apolo na we arazuhira, ariko Imana ni yo yazikujije.qC[Mbese ye, Apolo ni iki? Kandi Pawulo ni iki? Si abagaragu batumye mwizera nk'uko Imana yabahayeumurimo?BUbwoumuntu umwe avuga ati “Jyeweho ndi uwa Pawulo”, undi akavuga ati “Jyeweho ndi uwa Apolo”, ntibigaragaza ko muri aba kamere?}Askuko mukiriaba kamere. Ubwo muri mwe harimo ishyari n'amahane, mbese ntimubayeaba kamere koko ntimugenza nk'abantu?t@aNabaramije amata, sinabagaburiyeibyokurya bikomeye, kuko mwari mutarabibasha. Kandi na none ntimurabibasha? 1Bene Data, sinabashije kuvugananamwe nk'uvuganan'ab'Umwuka, ahubwo navuganye namwe nk'uvuganan'aba kamere, cyangwa abana b'impinja bo muri Kristo.w>gMbese ni nde wigeze kumenya icyo Uwiteka atekereza ngo amwigishe? Nyamara twebwe dufitegutekereza kwa Kristo.L=Arikoumuntu w'Umwuka arondora byose, nyamara ubwe nta wumurondora.<Arikoumuntu wa kamere ntiyemera iby'Umwuka w'Imana kuko ariubupfu kuri we, akaba atabasha kubimenya kuko bisobanurwa mu buryo bw'Umwuka.;7 ari byo tuvugaariko ntitubivugisha amagambo akomoka mu bwenge bw'abantu, ahubwo tubivugisha akomoka ku Mwuka, dusobanuza iby'Umwuka iby'umwuka bindi. :  Ariko twebweho ntitwahawe ku mwuka w'iyi si, ahubwo twahawe uwo Mwuka uva ku Mana kugirango tumenye ibyo Imana yaduhereyeubuntu,9+ Mbese ni nde mu bantu wamenya ibyo undi atekereza, keretseumwuka wa wa wundiumurimo? N'iby'Imana ni ko biri, nta wabimenya keretse Umwuka wayo.n8U Ariko Imana yabiduhishurishije Umwuka wayo, kuko Umwuka arondora byose ndetse n'amayoberane y'Imana.E7 Ariko nk'uko byanditswe ngo
“Ibyo ijisho ritigeze kureba,
N'ibyougutwi kutigeze kumva,
Ibitigeze kwinjira mu mutimaw'umuntu,
Ibyo byose Imana yabyiteguriyeabayikunda.”i6KMu batware b'iki gihe nta wabumenye, kuko iyo babumenya ntibaba barabambye Umwami w'icyubahiro.5Ahubwo tuvugaubwenge bw'ubwiru bw'Imana ari bwo bwenge bwahishwe, Imana yaringanije ibihe byose bitarabaho ngo buduheshe icyubahiro.4Icyakoraubwenge tubuvugamu batunganijwe rwose, ariko ubwo bwenge si ubw'iki gihe cyangwa ubw'abatware b'iki gihe bashiraho.a3;kugirango kwizera kwanyu kudahagararira ku bwenge bw'abantu, ahubwo mu mbaraga z'Imana.~2un'ibyo navugagankabwiriza ntibyari amagambo y'ubwenge yo kwemeza abantu, ahubwo byari ibigaragaza Umwuka n'imbaraga,K1Nabanaga namwe mfite intege nke, ntinya mpindaumushyitsi mwinshi,h0Ikuko nagambiriye kutagira ikindi mbamenyesha keretse Yesu Kristo, ari we Yesu Kristo wabambwe./ %Ni cyo gituma bene Data, ubwo nazaga iwanyu ntaje ndiumuhanga n'intyoza yo kuvuga, cyangwa mfiteubwenge buhebuje mbabwira ibihamya by'Imana,O. kugirango bibe nk'uko byanditswe ngo “Uwīrāta yīrāte Uwiteka.”t- cNi yo ibaha kuba muri Kristo Yesu waduhindukiyeubwenge buva ku Mana, no gukiranuka no kwezwa no gucungurwa,9, okugirango hatagiraumuntu wīrāta imbere y'Imana.p+ [kandi n'ibyoroheje byo mu isi n'ibihinyurwa n'ibitariho, Imana yarabitoranije ngo ihindureubusaibiriho,* 'Ahubwo Imana yatoranije abaswa bo mu isi ngo ikoze isoni abanyabwenge, kandi yatoranije ibinyantege nke byo mu isi ngo ikoze isoni ibikomeye,,) SMuzirikane guhamagarwa kwanyu bene Data, yuko ab'ubwenge bw'abantu bahamagawe atari benshi, n'abakomeye bahamagawe atari benshi, n'imfura zahamagawe atari nyinshi.e( Ekukoubupfu bw'Imana burusha abantuubwenge, kandi intege nke z'Imana zirusha abantu imbaraga.k' Qariko ku bahamagawe b'Abayuda n'Abagiriki ni Kristo, ari we mbaraga z'Imana kandi niubwenge bwayo,n& Wariko twebweho tubabwiriza ibya Kristo wabambwe. Uwo ku Bayuda ni ikigusha, ku banyamahanga niubupfu,O% Dore Abayuda basaba ibimenyetso naho Abagiriki bo bashakashakaubwenge,$ 3Kuko ubwoubwenge bw'Imana bwategetse ko ab'isi badaheshwa kumenya Imana n'ubwenge bw'isi, Imana yishimiye gukirisha abayizeraubupfu bw'ibibwirizwa. # Mbese noneumunyabwenge ari he? Umwanditsi ari he? Umunyampaka wo muri iki gihe ari he? Ubwenge bw'iyi si Imana ntiyabuhinduyeubupfu?w" ikuko byanditswe ngo
“Nzarimburaubwenge bw'abanyabwenge,
N'ubuhanga bw'abahanga nzabuhinduraubusa.”c! AIjambo ry'umusaraba ku barimbuka niubupfu, ariko kuri twebwe abakizwa ni imbaraga z'Imana,"  ?kuko Kristo atantumye kubatiza, ahubwo yantumye kubwirizaubutumwa bwiza ariko ntavugishaubwenge bw'amagambo, kugirangoumusaraba wa Kristoudahindukaubusa.V 'Icyakora nabatije n'abo kwa Sitefana,uretse abo sinzi yuko hari undi nabatijeG  kugirango hatagiraumuntuuvugayuko mwabatijwe mu izina ryanjye.W )Nshimira Imana yuko ari nta n'umwe nabatije muri mwe keretse Kirisipo na Gayo,l S Mbese Kristo yagabanijwemo ibice? Pawulo ni we wababambiwe? Cyangwa mwabatijwe mu izina rya Pawulo?c A Icyo mvuze ngiki, ni ukoumuntu wese muri mwe avuga ati “Jyeweho ndi uwa Pawulo”, undi akavuga ati “Ariko jyeweho ndi uwa Apolo”, undi na we ati “Jyeweho ndi uwa Kefa”, undi ati “Jyeweho ndi uwa Kristo.”] 5 kuko bene Data nabwiwe ibyanyu n'abo kwa Kilowe, yuko habonetse intonganya muri mwe.A } Ariko bene Data, ndabingingira mu izina ry'Umwami wacu Yesu Kristo kugirango mwese muvugekumwe, kandi he kugiraibice biremwa muri mwe, ahubwo muhurizehamwe rwose muhujeimitima n'inama,_ 9 Imana ni iyo kwizerwa, yabahamagariye gufatanya n'Umwana wayo Yesu Kristo Umwami wacu.j ONi weuzabakomeza kugezaku mperuka, kugirango mutazabahoumugayoku munsi w'Umwami wacu Yesu Kristo.] 5bituma mutagira impano yose mubura, mutegereza guhishurwa k'Umwami wacu Yesu Kristo.: qkukoubuhamya twahamije Kristo bwakomejwe muri mwe,S !kuko muri byose mwatungiwe muri we, mu byo muvugabyose no mu bwenge bwose,X +Mbashimira Imana yanjye iteka nishimiraubuntu bwayo mwaherewe muri Kristo Yesu,\ 3Ubuntu n'amahoro bibe muri mwe, biva ku Mana Data wa twese no ku Mwami Yesu Kristo.[ 1turabandikiye mwebwe abo mu Itorero ry'Imana ry'i Korinto, berejwe muri Kristo Yesu kandi bahamagariwe kuba abera, hamwe n'abantu bose bambariza hose izina ry'Umwami wacu Yesu Kristo, ari we Mwami wabo n'uwacu.f IPawulo wahamagariwe kuba intumwa ya Yesu Kristo nk'uko Imana yashatse, na Sositeni mwene Data,_7Icyubahiro kibe icy'Imana ifiteubwenge yonyine iteka ryose, ku bwa Yesu Kristo, Amen./Wariko noneho rikaba rihishuwe ku bw'itegeko ry'Imana ihoraho, kugirango ibyanditswe n'abahanuzi bimenyeshwe n'abanyamahanga, bibayobore inzira yo kumvira no kwizera. Imana ibasha kubakomereshaubutumwa bwiza no kubwiriza ko ibya Yesu Kristo nababwirije bihuza n'ibanga ryahishweuhereye kera kose,E Ubuntu bw'Umwami wacu Yesu Kristo bubanenamwe mwese, Amen.]' GGayo arabatashya,uncumbikiye kandi agacumbikira abo mu Itorero bose. Erasitoubikaimpiya z'umusorow'ab'uyu mudugudu, na Kwaruto mwene Data barabatashya.
[J  Nanjye Terutiyowanditse uru rwandiko mu Mwami wacu, ndabatashya.` 9Timoteyo dukorana arabatashyanya na Lukiyosi, na Yasoni na Sosipatiro dusangiyeubwoko.Imana nyir'amahoro izamenaguriraSatani munsi y'ibirenge byanyu bidatinze.
Ubuntu bw'Umwami wacu Yesu Kristo bubanenamwe.4aIgitumye mbabwira ibyo ni uko kumvira Imana kwanyu kwamamaye mu bantu bose. Ni cyo gitumye mbīshimira, ariko ndashaka ko muba abanyabwenge mu byiza mukabaabaswa mu bibi.'Gkuko abameze batyo atari imbata z'Umwami wacu Kristo, ahubwo ari iz'inda zabo, kandi imitima y'abatagirauburiganya bayohesha amagambo meza n'ibyo kubanezeza.|qAriko bene Data, ndabinginga ngo mwirinde abazana ibyo gutandukanya n'ibigusha binyuranan'ibyo mwize, mubazibukireOMuramukanishe guhoberana kwera. Amatorero ya Kristo yose arabatashya.hIMuntahirize Filologo na Yuliya, na Neru na mushiki we, na Olumpa n'abera bose bari hamwe nabo.mSMuntahirize Asunkirito na Fulegoni, na Herume na Patiroba, na Heruma na bene Data bari hamwe na bo.F Muntahirize Rufo watoranijwe mu Mwami, na nyina ni nka mama.wg Muntahirize Tirufayina na Tirufosabakorera mu Mwami wacu. Muntahirize Perusiukundwa, wakoreye mu Mwami cyane.gG Muntahirize Herodiyoni dusangiyeubwoko. Muntahirize abo mu bo kwa Narukisobari mu Mwami wacu.V~% Muntahirize Apele wemewe muri Kristo. Muntahirize abo mu bo kwa Arisitobulo.M} Muntahirize Urubanoukorana natwe muri Kristo, na Sitaku uwo nkunda.9|mMuntahirize Ampuliyato uwo nkunda mu Mwami wacu.{Muntahirize na Andironiko na Yuniyadusangiyeubwoko, bari babohanywe nanjye ari ibirangirire mu ntumwa. Ni bo bambanjirije muri Kristo.-zUMuntahirize Mariya wabakoreye cyane. yMuntahirize Itorero ryo mu rugo rwabo, muntahirize na Epayineto uwo nkunda, ari we muganura w'abo muri Asiya bahindukiriye Kristo.x#kandi bemeye gutanga imitwe yabo gucibwa kugirango bankize. Si jye jyenyineubashima, ahubwo n'amatorero yo mu banyamahanga yose arabashima.NwMuntahirize Purisikila na Akwila, bakoranye nanjye muri Kristo Yesu,v!ngo mumwakire ku bw'Umwami wacu nk'uko bikwiriye abera, kandi mumufashe mu byo azabashakaho byose, kuko na we yafashije benshi barimo jye.Wu )Mbashimiye Foyibe mushiki wacu ari we mudiyakonikazi w'Itorero ry'i Kenkireya,4tc!Imana nyir'amahoro ibane namwe mwese, Amen.Js  mbone uko nza aho muri nishimye, Imana nibikunda nduhukanenamwe.hrInkire ab'i Yudayabatanyumvira, kandi kugirango imfashanyo njyana i Yerusalemu zishimwe n'aberaqNuko ndabinginga bene Data, ku bw'Umwami wacu Yesu Kristo, no ku bw'urukundo ruva ku Mwuka, ngo mushishikarane nanjye kunsabira ImanaPpKandi nzi yuko ubwo nzaza aho muri, nzazanaumugisha wa Kristougwiriye.loQNindangiza ibyo maze kubashyikiriza neza izo mbuto z'ubuntu, nzavayo nyure iwanyu njye i Sipaniya.nBashimye kuzibaha kandi babafitiyeumwenda, kuko ubwo abanyamahanga basangiye iby'umwuka byabo, bafiteumwenda wo kubafasha ku by'umubiri. &/~~~~M}}8||[{{{zz_yydxxTwww&vvVuuu'tt"ss9rrkqq>ppSS*RRLQQ[Q POO(NNMMiLKKIJJ=I:HH8GGG>>)==Q<<<;;k;:999e8877D66+55]444333E2211@006//|/..-- ,+++G**_))=((r(''%&&&%$$$R##i#""%!!!5 A"=a}V0Nz7!n ? 6 Q  | eZ5R&H Ariko twebwe twese ubwo turebaubwiza bw'Umwami, tuburebanko mu ndorerwamo mu maso hacu hadatwikiriye, duhindurirwa gusa na we tugahabwaubwiza burutaubundi kuba bwiza, nk'ubw'Umwami w'Umwuka.[~/Nuko rero Umwami ni we Mwuka, kandi aho Umwuka w'Umwami ari ni ho habaumudendezo.E}nyamara iyoumuntu ahindukiriye Umwami iyo nyegamo ikurwaho.X|)Ahubwo kugezana n'ubu, ibya Mose iyo bisomwa iyo nyegamo ihora ku mitima yabo,7{gAriko imitima yabo yarahumye ndetse kugezana bugingo n'ubu, iyo Isezerano rya Kera risomwa cya gitwikirizo kiba kigitwikiriye imitima yabo, ntibamenye ko cyakuwehona Kristo.~zu Ntitumezenka Mose watwikiriraga mu maso he, kugirango Abisirayeli batareba iherezo rya bwa bwiza uko bwamushiragaho.Fy Nuko ubwo dufiteibyo byiringiro, tuvugadushize amanga cyane.x) Nuko rero, nibaubwiza bw'imitegekere ya mbere bwarahindutseubusaku bw'ubwiza bw'iya kabiri, noneho igumahoni yo izarushaho cyane kugiraubwiza.ywk Kukoubwiza bwa ya yindi ya mbere butagisa nk'aho ariubwiza, kuko bwamazweho n'ubwiza buhebuje bw'iyaje hanyuma.jvM Niba imitegekere yateraga gucirwa ho iteka yarahaweubwiza, nkanswe imitegekere itera gukiranuka!Ounkanswe imitegekere y'Umwuka! Ntizarushaho kugiraubwiza n'icyubahiro?tNuko rero, niba imitegekere y'urupfu yanditswe igaharaturwa ku mabuye yarahaweubwiza n'icyubahiro, bigatuma Abisirayeli badashobora kwihanganira gutumbīra mu maso ha Mose, ku bwo kurabagirana ko mu maso he (kandi kwari uk'umwanya muto gusa kugashira),s+Ni yo yatubashishije kuba ababwiriza b'isezerano rishya batari ab'inyuguti, ahubwo ni ab'umwuka kuko inyugutiyicisha, nahoumwukauheshaubugingo.urcsi uko twihagijeubwacu ngo dutekereze ikintu cyose nk'aho ari twe cyaturutseho, ahubwo tubashishwa n'Imana.?qyIbyo ni byo byiringiro twiringira Imana ku bwa Kristo:ipKKandi koko biragaragara ko muriurwandiko rwa Kristo rwanditswe natwe, rutandikishijwe wino ahubwo rwandikishijwe Umwuka w'Imana ihoraho, rutanditswe ku bisate by'amabuye ahubwo rwanditswe ku by'inyama, ari byo mitima yanyu._o7Ni mwe rwandiko rwacu rwanditswe mu mitima yacu, urwo abantu bose bamenya bakarusoma.$n CMbese noneho dutangiye kongera kwiyogeza? Cyangwa dukwiriye inzandiko zo kutwogeza mwandikiwe, cyangwa zanditswe namwe nk'uko abandi bamwe bajya bazishaka?mNi twe kuko tutameze nka benshi bagoreka Ijambo ry'Imana, ahubwo tumezenk'abatariganya batumwe n'Imana, bakavuga ibya Kristo imbere yayo. l Kuri bamwe turi impumuroy'urupfu izanaurupfu, ariko ku bandi turi impumuroy'ubugingo izanaubugingo. Kandi ibyo ni ndeubukwiriye?Rkkuko turi impumuronziza ya Kristo ku Mana hagati y'abakira n'abarimbuka.jAriko Imana ishimwe kuko ihora iturangaje imbere, ikaduha kuneshereza muri Kristo no gukwiza hose impumuronziza yo kuyimenya,yik nabuze uko nduhuraumutimawanjye kuko ntasanzeyo Tito mwene Data, ni cyo cyatumye mbasezeraho njya i Makedoniya.rh] Ubwo nazaga i Tirowa nzanywe no kubwirizaubutumwa bwiza bwa Kristo, nubwo nakinguriweurugin'Umwami wacu,Qg kugirango Satani atagira icyo adutsindisha kuko tutayobewe imigambi ye.$fA Ariko uwo mugiraicyo mubabarira nanjye mba nkimubabariye, kuko nanjyeubwanjye iyo hari uwo ngize icyo mbabarira, nkimubabarira ku bwanyu imbere ya Kristo,heI Indi mpamvu yanteye kubandikira ni iyi: niukugirango mbagerageze menye ko mwumvira muri byose.KdKu bw'ibyo ndabingingira kugirango mumugaragarizeurukundo rwanyu.dcAni cyo gituma mukwiriye kumubabarira no kumuhumuriza, kugirango aticwa n'agahinda gasāze.GbNoneho rero, igihano wa wundi yahanwe na benshi kiramuhagije,a7Ariko niba harihoumuntu wateye agahinda uwo yagateye si jye, ahubwo ni mwebwe mwese. Ariko ne kubihamya bikabije, ahubwo mvuge ko ari bamwe muri mwe.H` Nabandikiye mfite agahinda kenshi n'umubabaro mwinshi wo mu mutima, ndira amarira menshi. Icyakora siukugirango mbatere agahinda, ahubwo niukugirango mumenyeuburyourukundo mbakunda ruhebuje. _9Ibyo mbyandikiye kugirango ubwo nzaza ne kuzaterwa agahinda n'abari bakwiriye kunezeza, kuko mbiringira mwese yukoumunezero wanjye ari wo wanyu mwese.K^kuko nimbatera agahindauwanezeza ni nde atari uwo ntera agahinda?M] Ariko nagambiriye mu mutimawanjye kutagaruka iwanyu nzanye agahinda,\ 7Icyakora ibyerekeye ku kwizera kwanyu ntabwo tubatwaza igitugu, ahubwo dufatanya namwe mu byishimo byanyu, kuko kwizera ari ko mushikamyemo mukomeye.w[ iAriko Imana ni yo ntanze houmugaboku bugingo bwanjye, yuko icyatumye ntongera kuza i Korinto ariukubababarira.UZ %Ni yo yadushyizeho ikimenyetso, iduha Umwuka wayo mu mitima yacu ho ingwate.JY Imana ni yo idukomezanya namwe muri Kristo kandi ni yo yadusīze.X Ibyo Imana yasezeranije byose, muri we ni mo “Yee”iri. Ni cyo gituma ari weuduterakuvugango “Amen”, ngo Imana ihimbazwe natwe.+W Qkuko Umwana w'Imana Yesu Kristo, uwo twababwirije ibye jyewe na Siluwanona Timoteyo atari “Yee”, kandi ngo abe “Oya”, ahubwo muri we harimo “Yee”gusa.rV _Ahubwo nk'uko Imana ari iyo kwizerwa, ni ko n'ijambo tubabwira atari “Yee”, maze kandi ngo “Oya”,4U cMbese ubwo nashakaga gukorantyo narahindahinduraga? Cyangwa ibyo ngambirira mbigambirira mu buryo bw'abantu, ngo nikiranye nti “Yee, Yee”, maze ngo nti “Oya, Oya”?jT Onimbanyurahonjya i Makedoniya, nkagaruka iwanyu mvuye i Makedoniya ngo mumperekeze njye i Yudaya.bS ?Ubwo niringiye ibyo nagambiriraga kuba ari mwe mbanza gusūra, kugirango munezerwe kabirizR onk'uko mwatwemeyeho igice yuko turi ibyirato byanyu, kandi nk'uko namwe muzabaibyacu ku munsi w'Umwami wacu Yesu.zQ o Kuko tutabandikira ibindi keretse ibyo musomaibyo n'ibyo mwemera, kandi niringiye ko muzabyemera kugezaku mperukacP A Kwishima kwacu ni uku: ni ibyoumutimawacuuhanauhamya yuko ingeso twagiraga mu isi, kandi cyane cyane kuri mwe, ariukwera no kutaryarya kuva ku Mana no kudakurikizaubwenge bwa kavukire, ahubwo gukurikizaubuntu bw'Imana.rO _ namwe mufatanije natwe gusenga kugirango impano twaheshejwe na benshi, benshi bayishimire Imana ku bwacu.lN S Yaturokoyeurupfu rukomeye rutyo na none iracyaturokora, kandi twiringira yuko izakomeza kuturokora,qM ] twibwira ko duciriwe ho iteka ryo gupfa kugirango tutiyiringira, ahubwo twiringire Imana izura abapfuye.L 3Bene Data, ntidushaka yuko mutamenya amakuba yatubereyeho muri Asiya, ko twaremerewe cyane kurutaibyo dushobora ndetse bigatuma twiheba ko tuzapfa,zK oNi cyo gituma ibyo tubīringiyeho bishikamye, kuko tuzi yuko ubwo mufatanije imibabaro mufatanije no guhumurizwa.MJ Iyo tubabazwa tuba tubabarizwa kugirango muhumurizwe no gukizwa, kandi iyo duhumurizwa tuba duhumurijwe no kugirango muhumurizwe namwe, muboneuko mwihanganira imibabaro imwe n'iyo natwe tubabazwa.qI ]kuko nk'uko ibyo Kristo yababajwe byadusesekayeho cyane, ni ko no guhumurizwa kwatugwijijwemo na Kristo.H  iduhumurizamu makuba yacu yose kugirango natwe tuboneuko duhumurizaabari mu makuba yose, tubahumurisha ihumuretwahawe n'Imana,}G uHashimwe Imana y'Umwami wacu Yesu Kristo ari yo na Se, ari na yo Data wa twese w'imbabazi n'Imana nyir'ihumureryose,[F 1Ubuntu bube muri mwe n'amahoro biva ku Mana Data wa twese no ku Mwami Yesu Kristo.9E oPawulo wagizwe intumwa ya Kristo Yesu nk'uko Imana yabishatse, na Timoteyo mwene Data turabandikiye, mwebwe abo mu Itorero ry'Imana ry'i Korinto n'abera bose bari mu Akaya hose.DDUrukundo rwanjye rubanenamwe mwese muri Kristo Yesu, Amen.7CiUbuntu bw'Umwami wacu Yesu Kristo bubanenamwe.KBNihagiraumuntuudakunda Umwami wacu avumwe.
Umwami wacu araza!OADore uku ni ko gutashya kwanjye Pawulo, kwanditswe n'ukwanjye kuboko.J@ Bene Data bose barabatashya.
Mutashyanishe guhoberana kwera. ? Abo mu matorero yo muri Asiya barabatashya. Akwila na Purisikila barabatashya cyane mu Mwami wacu, n'Itorero ryo mu rugo rwabo.J> kuko baruhuyeumutimawanjye n'uwanyu, nuko mwemere abameze batyo.d=ANishimiye yuko Sitefana na Forutunatona Akayiku baje, bamazeurukumbuzi nari mfitiye mwebwe]<3Nuko namwe mugandukireabameze batyo, n'undi weseufashaumurimowa Kristo ashishikaye.;Hari n'ikindi mbingingira bene Data. Muzi abo kwa Sitefana ko ariumuganura w'Abanyakaya, kandi bītangiye gukorera abera.-:UIbyo mukorabyose mubikoraneurukundo.Q9 Mube maso! Mukomerere mu byo mwizeye, mube abagabo nyabagabo mwikomeze.&8E Ariko ibya Apolo mwene Data, naramwinginze cyane ngo ajye iwanyu ajyane na bene Data abo, ariko ntiyakunda na hato kugenda ubu, icyakora nabonauburyo azaza. 7  Nuko ntihazagireumuhinyura, ahubwo mumuherekeze mumusezerere amahoro, kugirango ansange kuko mutegereza ko azazana na bene Data.q6[ Niba Timoteyo azaza muzamwemere kugirango abane namwe adatinya, kuko akoraumurimow'Umwami wacu nkanjye.^55 kuko nugururiweirembo rinini rijya mu mirimo ikomeye kandi abandwanya bakaba benshi.84kAriko nzatinda muri Efeso kugezakuri Pentekote,s3_Sinshaka kubakubitaurubandu none mpita, ahubwo niringiye kuzamarana namwe iminsi, Umwami wacu nankundira.}2skandi ahari nzamarana namwe iminsi ndetse ahari nzahamara n'igihe cy'imbeho, kugirango mumperekeze aho nzajya hose.Q1Nzabasūra nyuze i Makedoniya kuko ngambiriye kuzajya muri icyo gihugu,<0sKandi niba nanjye nzaba nkwiriye kugenda tuzajyana./Kandi ubwo nzasohora abo muzashima nzabatuma mbahaye inzandiko, kugirango abe ari bo bajyana iby'ubuntu bwanyu i Yerusalemu..7Ku wa mbere w'iminsi irindi hose,umuntu wese muri mwe abike iwe ibimushobokera nk'uko atunze, kugirango ubwo nzaza ataba ari ho impiya zisonzoranywa.z- oIbyerekeye ku byo gusonzoranyiriza abera impiya nk'uko nategetse amatorero y'i Galatiya, abe ari ko namwe mukora.,#:Nuko bene Data bakundwa, mukomere mutanyeganyega murushaho iteka gukoraimirimo y'Umwami, kuko muzi yukoumuhatiwanyu atari uw'ubusaku Mwami.J+ 9Ariko Imana ishimwe iduha kunesha ku bw'Umwami wacu Yesu Kristo.N*8Ibyaha ni byo ruborirw'urupfu, kandi imbaraga z'ibyaha ni amategeko.Y)+7“Wa rupfu we, kunesha kwawe kuri he?
Wa rupfu we,uruborirwawe ruri he?”(56Ariko uyuuboranumarakwambikwa kutabora, n'uyu upfaukambikwa kudapfa, ni bwo hazasohora rya jambo ryanditswe ngo
“Urupfu rumizwe no kunesha.”l'Q5kuko uyu mubiriuboraukwiriye kuzambikwa kutabora, kandi uyu mubiriupfaukwiriye kuzambikwa kudapfa.%&C4mu kanya gato, ndetse mu kanya nk'ako guhumbya, ubwo impanda y'imperuka izavuga. Impanda izavuga koko, abapfuye bazurweubutazongera kuboranatwe duhindurwe,P%3Dore mbamenere ibanga: ntituzasinzira twese, ahubwo twese tuzahindurwa$-2Nuko bene Data, icyo mvuga ni iki yuko abafiteumubirin'amaraso bisa batabasha kuragwaubwami bw'Imana, kandi ibibora bitabasha kuragwa ibitabora.[#/1Kandi nk'uko twambaye ishusho y'uw'ubutaka, ni ko tuzambara n'ishusho y'uw'ijuru.s"_0Nk'uko uw'ubutakaari ni ko n'ab'ubutakabandi bari, kandi nk'uko uw'ijuru ari ni ko n'ab'ijuru bandi bari.e!C/Umuntu wa mbere yaturutse mu butakaari uw'ubutaka, nahoumuntu wa kabiri yaturutse mu ijuru.M .Arikoumwuka si woubanza, ahubwoumubirini woubanza hagaherukaumwuka. -Uko ni ko byanditswe ngo “Umuntu wa mbere ari we Adamu yabayeubugingo buzima”, naho Adamu wa nyuma yabayeumwukautangaubugingo.uc,ubibwa ariumubiriwa kavukireukazazurwa ariumubiriw'umwuka. Niba harihoumubiriwa kavukirehariho n'uw'umwuka.dA+ubibwaufiteigisuzuguriroukazazurwaufiteubwiza,ubibwautagira integeukazazurwaufiteimbaraga,dA*No kuzukakw'abapfuye ni ko kuri:umubiriubibwa ari uwo kuboraukazazurwa ari uwo kutazabora,5)Ubwiza bw'izuba buriukwabwo, n'ubwiza bw'ukwezi buriukwabwo, n'ubwiza bw'inyenyeri buriukwabwo, kuko inyenyeri imwe itanganyaubwiza n'indi nyenyeri. (Kandi hariho imibiri yo mu ijuru n'imibiri yo mu isi, arikoubwiza bw'iyo mu ijuru buriukwabwo, n'ubw'iyo mu isi na bwo buriukwabwo.'Inyama zose si zimwe ahubwo iz'abantu ziriukwazo, n'iz'inyamaswa ziriukwazo, n'iz'ibisiga ziriukwazo, n'iz'ifi ziriukwazo.a;&Ariko Imana igahaumubirink'uko yawukageneye, kandi akabuto kose igahaumubiriwakoukwako.{%Kandi icyoubibantikiba gifiteumubirikizagira hanyuma, ahubwoubibaakabutoubwako kenda kaba ishaka cyangwa akandi kabuto.>w$Wa mupfu we, icyoubibantikiba kizima kitabanje gupfa.^5#Ariko bamwe bazabaza bati “Abapfuye bazurwa bate? Kandi bazaba bafite mubiriki?”  "Nimuhugukiregukiranuka nk'uko bibakwiriye, ntimukongere gukoraibyaha kuko bamwe batamenye Imana. Ibyo mbivugiyekubakoza isoni).<s!(Ntimuyobe, kwifatanya n'ababi konona ingeso nziza.7 Niba nararwanye n'inyamaswa muri Efeso nk'uko abantu bamwe babigenza byamariye iki? Niba abapfuye batazuka reka twirīre, twinywere kuko ejo tuzapfa.q[Ndabarahira yuko mpora mpfa uko bukeye, mbiterwa n'ishema mfite ku bwanyu muri Kristo Yesu Umwami wacu.I Ni iki gituma natweubwacu duhoratwishyira mu kaga hato na hato?}sNiba bitabaye bityo, ababatirizwa abapfuye bazagira bate? Niba abapfuye batazuka rwose ni iki gituma bababatirizwa?  Nuko byose nibamara kumwegurirwa, ni bwo n'Umwana w'Imana ubwe aziyeguriraIyamweguriyebyose kugirango Imana ibe byose kuri bose.? wkuko handitswe ngo “Yamuhayegutwara byose abishyira munsi y'ibirenge bye.”Ariko ubwo ivuga iti “Ahawe gutwara byose”, biragaragara yuko Iyamuhayegutwara byose itabibariwemo.- UUmwanziuzaheruka gukurwaho niurupfu,V %kuko akwiriye gutegeka kugezaaho azashyirira abanzi be munsi y'ibirenge bye. 5Ni bwo imperuka izaherako isohore, ubwo azashyikiriza Imanaubwami, ari yo Data wa twese, amaze gukurahoingoma zose n'ubutware bwose n'imbaraga zose,y karikoumuntu wese mu mwanya we kuko Kristo ari we muganura, maze hanyuma aba Kristo bakazabona kuzukaubwo azaza.W'Nk'uko bose bokojwe gupfa na Adamu, ni ko bose bazahindurwa bazima na Kristo,\1kuko ubwourupfu rwazanywe n'umuntu, ni ko no kuzukakw'abapfuye kwazanywe n'umuntu.GAriko noneho Kristo yarazutse, ni we muganura w'abasinziriye,}sNiba muri ubu bugingo Kristo ari we twiringiye gusa, tuba duhindutse abo kugirirwa impuhwe kurutaabandi bantu bose.KKandi niba bimeze bityo, n'abasinziriye muri Kristo bararimbutse.gGkandi niba Kristo atazutse kwizera kwanyu ntikugiraumumaro, ahubwo muracyari mu byaha byanyu.6gNiba abapfuye batazuka na Kristo ntarakazuka,+Ndetse natwe tuba tubonetse ko turi abagabo bo guhamya Imana ibinyoma, kuko twayihamije yuko yazuye Kristo, uwo itazuye niba abapfuye batazuka.hIkandi niba Kristo atazutse ibyo tubwiriza ni iby'ubusa, no kwizera kwanyu kuba kubayeuk'ubusa..W Niba nta wuzukana Kristo ntarakazuka,k~O Ariko ubwo abantu babwiriza ibya Kristo yuko yazutse, bamwe muri mwe bavuga bate yuko nta wuzuka?V}% Nuko rero ari jye cyangwa bo, ibyo ni byo tubabwiriza, namwe ni byo mwizeye.S| Arikoubuntu bw'Imana ni bwo bwatumye mba uko ndi, kandiubuntu bwayo nahawe ntibwabaye ubw'ubusa, ahubwo nakoze imirimo myinshi iruta iya bose, nyamara si jye ahubwo niubuntu bw'Imana buri kumwe nanjye.{w kuko noroheje hanyuma y'izindi ntumwa zose, ndetse ntibinkwiriye ko nitwa intumwa kuko narenganyaga Itorero ry'Imana.Jz Kandi nyuma ya bose nanjye arambonekera ndi nk'umwana w'icyenda,DyYongeye kubonekera Yakobo, abonekera n'izindi ntumwa zose.yxkhanyuma akabonekera bene Data basāga magana atanu muri abo benshi baracyariho n'ubu ariko bamwe barasinziriye.>wwakabonekera Kefa maze akabonekera abo cumi na babiri,Qvagahambwa akazuka ku munsi wa gatatu nk'uko byari byaranditswe na none,yukMuzi ko nabanje kubahaibyo nanjye nahawe kumenya, yuko Kristo yapfiriye ibyaha byacu nk'uko byari byaranditswe,etCkandi mugakizwa na bwo, niba mubukomeza nk'uko nabubabwirije, keretse mwaba mwizereyeubusa.\s 3Bene Data, ndabamenyeshaubutumwa bwiza nababwirije, ubwo mwakiriye mukabukomereramoAr}(Ariko byose bikorwe neza uko bikwiriye, no muri gahunda.\q1'Nuko bene Data, mwifuze guhanura kandi ntimubuzeabandi kuvugaindimi zitamenyekana.3pa&Arikoumuntu natabyemera na we ye kwemerwa.o{%Nihagiraumuntu wibwira ko ariumuhanuzi cyangwa ko afite Umwuka, amenye ibyo mbandikiye yuko ari itegeko ry'Umwami wacu.`n9$Mbese kuri mwe ni ho ijambo ry'Imana ryaturutse? Cyangwa se ryageze kuri mwe mwenyine?~mu#Kandi nibagira icyo bashaka kumenya babibarize abagabo babo imuhira, kuko biteye isoni koumugoreavugiramu iteraniro.ulc"abagore nibacecekere mu materaniro, kuko batemererwa kuvuga, ahubwo baganduke nk'uko amategeko na yo avuga.nkU!kuko Imana itari iy'umuvurungano, ahubwo ari iy'amahoro.
Nk'uko bimeze mu matorero yose y'abera,*jO Imyuka y'abahanuzi igengwa na bo,ai;kuko mwese mubasha guhanura umwe umwe, kugirango bose babone uko bigishwa no guhugurwa.>hwAriko undi wicaye, nashoka ahishurirwa,uwabanje ahoreQgN'abahanuzi na bo bavuge ari babiri cyangwa batatu, abandi babigenzure.vfeAriko nihaba hatarihousobanura,uvugaururimiacecekere mu iteraniro, yibwire kandi abwirire Imana mu mutimawe.eNiba hariho abavugaururimirutamenyekana, havuge babiri cyangwa batatu badasaga, kandi bavuge bakurikirana umwe asobanure.~duNuko bene Data, iyo muteranye bimera bite? Umuntu wese afite indirimbo cyangwa amagambo yo kwigisha, cyangwa amagambo ahishuriwe, cyangwaururimirutamenyekana, cyangwa amagambo yo kurusobanura. Nuko rero byose bikorerwe kugirango abantu bunguke. c ibihishwe byo mu mutimawe bikērurwa, maze yakwikubitahasi yubamye akaramya Imana, kandi akamamaza yuko Imana iri muri mwe koko.ybkAriko bose niba bahanura, hakinjiramoutizera cyangwa injiji, yakwemezwa ibyaha bye na bose akarondorwa na bose,a5Nuko rero Itorero ryose iyo riteraniye hamwe, bose bakavuga indimi zitamenyekana hakinjiramo abatarajijuka cyangwa abatizera, ntibazavuga ko musaze?`3Ni cyo gituma indimi zitamenyekana zitagenewe kuberaabizera ikimenyetso keretse abatizera, naho guhanura ko ntikwagenewe abatizera keretse abizera.V_%Byanditswe mu mategeko ngo
“Nzavuganira n'ubu bwoko,
Mu kanwa k'abavuga izindi ndimi,
No mu kanwa k'abanyamahanga,
Nyamara nubwo bimeze bityo ntibazanyumvira.”
Ni ko Uwiteka avuga.t^aBene Data, ntimube abana bato ku bwenge, ahubwo mube abana b'impinja ku bibi, ariko ku bwenge mube bakuru.%]Cariko mu iteraniro aho kuvugaamagambo inzovu mu rurimirutamenyekana, nahitamo kuvugaamagambo atanu nyavugishijeubwenge bwanjye, kugirango nigishe n'abandi.H\ Nshimira Imana yuko mwese mbarusha kuvugaindimi zitamenyekana,M[Ku bwawe ubaushimye neza koko, ariko wa wundi nta cyo aba yungutse.3Z_Utabikoze naweugashima Imanauyishimishijeumwuka wawe wonyine,umuntu uri mu ruhande rw'injiji akaba atamenye icyouvuze, yabasha ate kwikiriza ati “Amen”,umazegushima?&YENuko noneho ngire nte? Nzajya nsengeshaumwuka wanjye ariko kandi nzajya nsengesha n'ubwenge, nzaririmbishaumwuka wanjye ariko kandi nzaririmbisha n'ubwenge.zXmIyo nsenga mu rurimirutamenyekanaumwuka wanjyeurasenga, ariko ubwo bwenge bwanjye ntibugiraicyo bwungura abandi.NW Nukouvugaururimirutamenyekana asabe, kugirango ahabwe no gusobanura.yVk Nuko rero namwe ubwo mushimikira kubonaimpano z'Umwuka, abe ari ko murushaho gushishikarira kuzūnguza Itorero.pUY Nuko ntamenye ukoururimirusobanurwa, naberauvugaumunyamahanga kandi n'uvugana we yamberaumunyamahanga.OT Indimi zo mu isi nubwo ari nyinshi zite nta rudafite uko rusobanurwa.S Namwe ni uko,ururimirwanyu nirutavuga ibimenyekana, bazabwirwa n'iki ibyo muvugaibyo ari byo, ko muzabamugosorera mu rucaca?VR%Kandi n'impanda na yo ivuze ijwi ritamenyekana, ni nde wakwitegura gutabara?5QcDore ibidafiteubugingo na byo bigira amajwi, ariumwironge cyangwa inanga, ariko iyo bidatandukanije amajwi yabyo, babwirwa n'iki ikivuzwa cyangwa igicurangwa icyo ari cyo?3P_Ariko none bene Data, ninza iwanyu mvuga indimi zitamenyekana nzabamarira iki, nintababwira ibyo mpishuriwecyangwa ibyo mpawe kumenya, cyangwa guhanura cyangwa kwigisha?O-Nakunda ko mwese muvugaizindi ndimi, ariko ibirutahoko muhanura. Uhanura arutauvugaizindi ndimi, keretse azisobanuye kugirango Itorero ryunguke.MNUvugaururimirutamenyekana ariyungura, arikouhanura yungura Itorero.^M5Arikouhanura we abwira abantu ibyo kubungura n'ibyo kubahugura, n'ibyo kubahumuriza.xLiUvugaururimirutamenyekana si abantu abwira keretse Imana, kuko ari ntawumva ahubwo mu mwuka avuga amayoberane._K 9Mushimikireurukundo kandi mwifuze impano z'Umwuka, ariko cyane cyane mwifuze guhanura.vJe Ariko none hagumyeho kwizera n'ibyiringiro n'urukundo, ibyo uko ari bitatu, ariko ikiruta ibindi niurukundo.4Ia Icyakora none turebera mu ndorerwamo ibirorirori, ariko icyo gihe tuzarebana duhanganye mu maso. None menyaho igice, ariko icyo gihe nzamenya rwose nk'uko namenywe rwose. H  Nkiriumwana muto navugagank'umwana muto, ngatekereza nk'umwana muto nkibwira nk'umwana muto. Ariko maze gukuramva mu by'ubwana.TG! ariko ubwo igishyitse rwose kizasohora, bya bindi bidashyitse bizakurwaho.4Fc kuko tumenyaho igice kandi duhanurahoigice,|Eq Urukundo ntabwo ruzashira. Guhanura kuzarangizwa no kuvugaizindi ndimi kuzagira iherezo,ubwenge na bwo buzakurwahoPD rubabarira byose, rwizera byose, rwiringira byose, rwihanganira byose.EC ntirwishimira gukiranirwa kw'abandi ahubwo rwishimiraukuri,bB= ntirukoraibiteye isoni, ntirushaka ibyarwo, ntiruhutiraho, ntirutekereza ikibi ku bantu,lAQ Urukundo rurihangana rukagira neza,urukundo ntirugiraishyari,urukundo ntirwirarira, ntirwihimbaza,@ Kandi nubwo natanga ibyanjye byose ngo ngaburireabakene, ndetse nkitangaubwanjye ngo ntwikwe ariko singireurukundo, nta cyo byamarira.??w Kandi nubwo nagira impano yo guhanura, nkamenya ibihishwe byose n'ubwenge bwose, kandi nubwo nagira kwizera kose nkabasha gukurahoimisozi, ariko singireurukundo nta cyo mba ndi cyo.>  Nubwo navuga indimi z'abantu n'iz'abamarayika, ariko singireurukundo, mba mpindutse nk'umuringauvugacyangwa icyuma kirenga.l=Q Ariko nimwifuze cyane impano ziruta izindi.
Nyamara dore ndabereka inzira irushaho kuba nziza.`<9 Bose bafite impano zo gukizaindwara? Bose bavuga izindi ndimi? Bose basobanura indimi?];3 Mbese bose ni intumwa? Bose ni abahanuzi? Bose ni abigisha? Bose bakora ibitangaza?}:s Imana yashyize bamwe mu Itorero: ubwa mbere intumwa, ubwa kabiri abahanuzi, ubwa gatatu abigisha, maze ishyiraho abakora ibitangaza n'abahawe impano zo gukizaindwara, n'abahawe gufasha abandi, n'abahawe gutwara, n'abahawe kuvugaindimi nyinshi.X9) Nuko rero muriumubiriwa Kristo, kandiumuntu wese wo muri mwe niurugingo rwawo.8 Urugingo rumwe iyo rubabaye, ingingo zose zibabarana na rwo, cyangwa iyourugingo rumwe ruhaweicyubahiro, ingingo zose zishīmana na rwo.B7 kugirangoumubiriutirema ibice, ahubwo ingingo zigirirane.6# Nyamara izidateye isoni ntizigomba kwambikwa, ariko Imana yateranijeumubirihamwe,urugingo rukennye icyubahiro iruha icyubahiro kurutaizindi5/ kandi izo ku mubirizizwi ko ari iz'icyubahiro gike ni zo turushaho kwambika icyubahiro, kandi ingingo zacu ziteye isoni ni zo zirushaho gushimwa.r4] Ahubwo biriukundi rwose: ingingo z'umubirizizwi ko ari iz'intege nke hanyuma y'izindi ni zo zo kutabura,3 Ijisho ntiribasha kubwira ikiganza riti “Nta cyoumariye”, cyangwaumutwe ngoubwire ibirenge uti “Nta cyo mumariye.”=2u Ariko noneho ingingo ni nyinshi, nahoumubirini umwe.J1  Mbese noneho iyo zose zibaurugingo rumwe,umubiriuba warabaye he?Y0+ Ariko Imana yashyize ingingo mu mubiri, izigenera aho ishatse zose uko zingana.d/A Mbese iyoumubiriwose uba ijisho, kumva kwabaye he? Iyo wose uba kumva, kunukirwa kwaba he?w.g Kandiugutwi kwavuga kuti “Ko ntari ijisho sindi uwo ku mubiri”, ibyo ntibyatuma kuba kutariuko ku mubiri.x-i Ikirenge cyavuga kiti “Ko ntari ikiganza sindi uwo ku mubiri”, ibyo ntibyatuma kiba kitari icyo ku mubiri.3,a Umubirisiurugingo rumwe ahubwo ni nyinshi.8+i kuko mu Mwuka umwe twese ari mo twabatirijwe kubaumubiriumwe, naho twaba Abayuda cyangwa Abagiriki, naho twaba imbata cyangwa ab'umudendezo. Kandi twese twujujwe Umwuka umwe.* Nk'ukoumubiriari umweukagira ingingo nyinshi, kandi nk'uko ingingo z'umubirizose, nubwo ari nyinshi ariumubiriumwe, ni ko na Kristo ari,`)9 ariko ibyo byose uwo Mwuka umwe ni weubikorera muri bo, agabiraumuntu wese uko ashaka.'(G Undi agahabwa gukoraibitangaza, undi agahabwa guhanura, undi agahabwa kurobanura imyuka, undi agahabwa kuvugaindimi nyinshi, undi agahabwa gusobanura indimi,a'; undi agaheshwa n'uwo Mwuka kwizera, undi agaheshwa n'uwo Mwuka impano yo gukizaindwara.a&; Umwe aheshwa ijambo ry'ubwenge n'Umwuka, undi agaheshwa n'uwo Mwuka ijambo ryo kumenya,M% umuntu wese agahabwa ikimwerekanaho Umwuka kugirango bose bafashwe.Z$- Hariho n'uburyo bwinshi bwo gukora, ariko Imana ikorera byose muri bose ni imwe,R# Kandi harihouburyo bwinshi bwo kugabura iby'Imana, ariko Umwami ni umwe.H"  Icyakora hariho impano z'uburyo bwinshi, ariko Umwuka ni umwe.B!} Ni cyo gituma mbamenyesha yuko ari nta muntuubwirijwe n'Umwuka w'Imanauvugaati “Yesu ni ikivume”, kandi nta muntuubasha kuvugaati “Yesu ni Umwami”, atabibwirijwe n'Umwuka Wera.r ] Muzi yuko mukiriabapagani mwayobywaga mukajya ku bigirwamana bitabasha kuvuga, uko mwabijyanwagaho kose.G  Bene Data, ibyerekeye impano z'Umwuka sinshaka ko mutabimenya.~u "Umuntu nasonza arye iby'iwe, kugirango guterana kwanyu kutabashyirishahourubanza. Ibisigaye nzabitegeka aho nzazira.<s !Nuko bene Data nimuteranira gusangira, murindirane.ve Nyamara iyo duciriweurubanza n'Umwami wacu, duhanirwa na we kugirango tutazacirirwa ho iteka hamwe n'ab'isi.4c Ariko twakwisuzumantitwagibwaho n'urubanza.yk Ndetse ni cyo gituma benshi muri mwe bagira intege nke, abandi bakarwaragura, abandi benshi bakaba basinziriye.|q kuko upfa kurya, akanywa atitaye ku mubiriw'Umwami, aba arīriye kandi aba anywereye kwishyiraho gucirwa ho iteka._7 Nukoumuntu yinire yisuzumeabone kurya kuri uwo mutsima no kunywera kuri icyo gikombe,0Y Ni cyo gitumaumuntu weseuzaryaumutsima w'Umwami wacu, cyangwauzanywera ku gikombe cye uko bidakwiriye, azagibwaho n'urubanza rwo gucumuraku mubirin'amaraso by'Umwami.}s Uko muzajya murya uwo mutsima mukanywera kuri icyo gikombe, muzabamwerekanaurupfu rw'Umwami Yesu kugezaaho azazira..U N'igikombe akigenza atyo, bamaze kurya ati “Iki gikombe ni isezerano rishya ryo mu maraso yanjye, mujye mukoramutya uko muzajya munyweraho kugirango munyibuke.”~u akawushimira, akawumanyagura akavuga ati “Uyu niumubiriwanjyeubatangiwe, mujye mukoramutya kugirango munyibuke.”|q Nuko icyo nahawe n'Umwami wacu kumenya ni cyo nabahaye namwe, yuko Umwami Yesu ijoro bamugambaniyemo yenzeumutsima;o Mbese ye, ntimufiteingo zanyu ngo abe ari zo muriramo no kunyweramo? Mugayisha mutyo Itorero ry'Imana mugakoza isoni abakene? Mbese mbabwire iki? Mbashime? Kuri ibyo simbashima.iK kuko iyo murya,umuntu wese yikubiraibye agacura abandi, nuko umwe arasonza naho undi akarengwa.q[ Byongeye kandi iyo muteraniye hamwe, ntimuba muteranijwe no gusangira Ifunguro ry'Umwami wacu by'ukuri,U# kuko na none ibice bikwiriye kuba muri mwe ngo abemewe bagaragarizweukwabo.kO Irya mbere iyo muteraniye mu iteraniro numva yuko mwiremamo ibice, kandi ibyo ndabyemera ho hato,v e Ariko ibyo ngiye kubategeka ubu simbibashimira, kuko amateraniro yanyu aho kubungura abatera gusubirainyuma.  Ariko niba hagiraumuntuushaka kujya impaka, amenye yuko tudafiteumugenzo nk'uwo ashaka, kandi n'amatorero y'Imana ntawufite.v e nahoumugoreiyo ahirimbijeumusatsiukabaariubwiza bwe? Koko yahaweumusatsi mu cyimbo cy'umwambaro wo ku mutwe.Y + Kamere yanyuubwayo ntibahamiriza yukoumugaboiyo ahirimbijeumusatsiumukozaisoni,d A Ubwanyu mubitekereze uko biri. Mbese birakwiriye koumugoreasenga Imana adatwikiriyeumutwe?fE Nk'ukoumugoreyakomotse ku mugaboni koumugaboabyarwa n'umugore, ariko byose bikomoka ku Mana.dA Ariko mu Mwami wacuumugorentabaho hatarihoumugabo, ni ko n'umugaboatabaho hatarihoumugore.dA Ni cyo gitumaumugoreakwiriye kwambara ku mutwe ikimenyetso cyo gutwarwa ku bw'abamarayika.Y+ Kandiumugabontiyaremwe ku bw'umugore, ahubwoumugoreni we waremwe ku bw'umugabo.S kukoumugaboatakomotse ku mugore, ahubwoumugoreari we wakomotse ku mugabo.ve Umugabontakwiriye gutwikiraumutwe kuko ari ishusho y'Imana n'ubwiza bwayo, arikoumugoreniubwiza bw'umugabowe Nibaumugoreadatwikiriyeumutwe yikemuze, ariko niba ari ibiteye isoni koumugoreyikemuza cyangwa yimoza, ajye atwikiraumutwe.{ Arikoumugorewese iyo asenga cyangwa ahanura adatwikiriyeumutwe we, aba awukojeje isoni kuko ari bimwe rwose no kwimoza.`9 Umugabowese iyo asenga cyangwa ahanuraumutwe weutwikiriwe, aba akojeje isoniumutwe we. Ariko ndashaka yuko mumenya koumutwe w'umugabowese ari Kristo, kandi koumutwe w'umugoreariumugabowe, kandi koumutwe wa Kristo ari Imana.b~= Ndabashimira kuko mwibuka ibyo nabigishije byose, mugakomeza imigenzo nk'uko nayibahaye.H}  Mugereikirenge mu cyanjye, nk'uko nanjye nkigera mu cya Kristo.||q !nk'uko nanjye nezeza bose muri byose, sinishakira ikinyunguraubwanjye, keretse icyungura benshi kugirango bakizwe.S{ Ntimukabere Abayuda ikigusha, cyangwa Abagiriki cyangwa Itorero ry'Imana,ozW Namwe iyo murya cyangwa munywacyangwa mukoraikindi kintu cyose, mujye mukorera byose guhimbaza Imana.Oy Nuko rero niba ndya mbishimiye, ni iki gituma ngayirwa ibyo nshimira?x icyakoraumutimamvuze siuwaweahubwo ni uwa wa wundi.
Ni iki cyatumaumudendezo mfiteuhinyurwa n'umutimauhanaw'undi muntu?zwm Ariko nihagiraumuntuubabwira ati “Icyo cyaterekerejwe”, ntimukakirye ku bw'uwoubivuze no ku bw'umutimauhana,v Umuntu wo mu batizera nabararika namwe mugashaka kugenda, icyo bazabahereza cyose mujye mukirya ari nta cyo mubajije ku bw'umutimauhana.-uU kuko isi n'ibiyuzuyeari iby'Uwiteka.]t3 Ibiguzwe mu igurirory'inyama mujye mubirya, mutagize icyo mubazaku bw'umutimauhana,Ls Ntihakagireumuntu wizirikana ubwe, ahubwo azirikane na mugenzi we.ry Nubwo twemererwa byose, ariko ibigira icyo bitumarira si byose. Byose turabyemererwa koko, ariko ibitwungura si byose.Hq  Mbese icyo mushaka niuguteraUmwami ishyari? Tumurusha amaboko? ~~y}}R||#{{mzzmzy{y"xzwwwvvRuuu tt9ssdsrNqppponnlmmill-kjjjii2hhIggff~fee1dLccCbbKaaX``p_^^]\\[mZZFYYY XX-WW!VdUUCT~TSSFRRQQUPPOOfNNMM`LLKJJ?II>HH7GGuFF\F E|DDCCYCBnAAA@??W>>==g= <<%;::v:99#8\777666{55"44G3322h11B0//E..o.$--^,,++Q**)((''&h%%T$n##-""3! U71KvAD=GGO"V m R B x   <I|ss a&Yemwe Bagalatiya b'abapfapfa, ni nde wabaroze, mweretswe Yesu Kristo nk'ubambwe ku musaraba mu maso yanyu?orW&Simpinduraubusaubuntu bw'Imana, kuko niba gukiranuka kuzanwa n'amategeko Kristo aba yarapfiriyeubusa.Bq}&Nabambanywe na Kristo ariko ndiho, nyamara si jyeuriho, ahubwo ni Kristourihomuri jye. Ibyo nkora byose nkiriho mu mubiri, mbikoreshwa no kwizera Umwana w'Imana wankunze akanyitangira.?py&Amategeko yanteye gupfa ku mategeko ngo mbeho ku Mana.Lo&Kuko niba nongera kūbaka ibyo nashenye, mba nihinduyeumunyabyaha.&nE&Ariko se nidushaka gutsindishirizwa na Kristo, tugasanga ko twebweubwacu turi abanyabyaha, ibyo byatuma Kristo avugwa ko ariumugabura w'ibyaha? Ntibikabeho!Cm&nyamara tumenye yukoumuntu adatsindishirizwa n'imirimo itegetswe n'amategeko, ahubwo atsindishirizwa no kwizera Yesu Kristo. Dore ndetse natwe twizeye Kristo Yesu kugirango dutsindishirizwe no kumwizera, bitavuye ku mirimo itegetswe n'amategeko kuko ari nta muntuuzatsindishirizwa n'imirimo itegetswe n'amategeko.Ul#&Dore twebweho twavutse turi Abayuda ntituri abanyabyaha bo mu banyamahanga,ykk&Ariko mbonye ko batagenda mu nzira igororotse ihura n'ukurik'ubutumwa bwiza, mbwirira Kefa imbere ya bose nti “Ubwo wowe uri Umuyudaukifata nk'abanyamahanga, ntiwifate nk'Abayuda, ni iki gitumauhatira abanyamahanga kwifata nk'Abayuda?”sj_& Nuko abandi Bayuda na bo bose baryaryana na we, ndetse ibyo bituma na Barinaba ayobywa n'uburyarya bwabo.i & kuko intumwa za Yakobo zitaragerayo yasangiraga n'abanyamahanga, ariko zigezeyo ariyufūra, arabanena kuko yatinyaga abakebwe.sh_& Ariko ubwo Kefa yazaga muri Antiyokiya, namugishije impaka duhanganye kuko yari yarabonetsweho n'umugayo,ugc& Ariko hariho kimwe banyongereyeho, ni uko twibuka abakene, kandi ibyo nari nsanzwe mfiteumwete wo kubikora.fy& Nuko bamaze kumenyaubuntu nahawe, (abo mvuga ni Yakobo na Kefa na Yohana abashimwa ko ari inkingi), badusezeranira jyewe na Barinaba ko bazafatanya natwe, babihamirishije gukorana mu ntoki ngo twebwe tujye mu banyamahanga, na bo bajye mu bakebwe.se_&kuko Uwahaye Peteroubutware ngo atumwe ku bakebwe, ari na we wabumpaye nanjye ngo ntumwe ku banyamahanga.qd[&Ahubwo babona yuko nahaweubutumwa bwo kwigisha abatakebwe, nk'uko Petero yahawe ubwo kwigisha abakebwe,Ec&Ariko abashimwa ko ari bakuru (uko bameraga kera simbyitayeho, kuko ku bwanjye byose bimpwaniye. Imana ntirobanura abantu ku butoni), abo bashimwa nta cyo banyongereyeho ku byo nigishaga.gbG&Abo ntitwabumviye na hato ngo dutegekwe na bo, kugirangoukurik'ubutumwa bwiza kugumemuri mwe. a9&ahubwo hanyuma byatewe na bene Data b'indyarya, binjijwe rwihereranwa no gutataumudendezo wacu dufitemuri Kristo Yesu, kugirango badushyire mu bubata.E`&Nubwo Tito twari kumwe ari Umugiriki ntibamuhatiye gukebwa,M_&njyanyweyo n'ibyo nahishuriwe. Nuko mbasobanuriraubutumwa bwiza mbwiriza mu banyamahanga, icyakora mbubasobanuriraabakuru bashimwa twiherereye ngo ntirukiraubusa, cyangwa ngo mbe narirukiyeubusa.j^ O&Hashize imyaka cumi n'ine nsubirakuzamuka njya i Yerusalemu ndi kumwe na Barinaba, njyana na Tito6] i&nuko ibyo bigatuma bahimbaza Imana ku bwanjye.p\ [&keretse kumva gusa abamvugagabati “Uwaturenganyaga kera noneho arigisha iby'idini yarimburagakera”,D[ &Ab'amatorero y'i Yudayayo muri Kristo ntibari bazi uko nsa,6Z i&Bukeyenjya mu bihugu by'i Siriya n'i Kilikiya.GY  &(Ndabarahira imbere y'Imana yuko ibyo mbibandikiye ntabeshya.)[X 1&Ariko mu zindi ntumwa nta wundi nabonye, keretse Yakobo mwene nyina w'Umwami Yesu.iW M&Nuko imyaka itatu ishize ndazamuka njya i Yerusalemu gusūra Kefa, mara iwe iminsi cumi n'itanu. V &cyangwa ngo nzamuke njye i Yerusalemu gusanga abambanjirije kuba intumwa, ahubwo nagiye muri Arabiya kandi mvuyeyonsubirai Damasiko.U '&Kandi ubwo yashimaga kumpishuriraUmwana wayo ngo mvugeubutumwa bwe bwiza mu banyamahanga, sinahereye ko ngisha inama abafiteumubirin'amaraso,UT %&Ariko Imana yantoranije nkiri mu nda ya mama, impamagara ku bw'ubuntu bwayo.S /&Kandi narushije benshi bo mu bwoko bwacu tungana gukurikiza idini y'Abayuda, kuko nabarushaga kugiraishyaka ry'imigenzo twahawe na ba sogokuruza. R & Mwumvise ingeso zanjye nari mfite kera ngikurikiza idini y'Abayuda, yuko nari nkabije kurenganya Itorero ry'Imana no kuririmbura.mQ U& kuko nanjye ntabuhawen'umuntu, kandi sinabwigishijwe n'umuntu, ahubwo ni Yesu Kristo wabumpishuriye.LP & Bene Data, ndabamenyesha yukoubutumwa bwiza navuze atari ubw'abantu!O =& Mbese noneho ni ishimwe ry'abantu nshaka, cyangwa ni iry'Imana? Cyangwa se ni abantu nshaka kunezeza? Iyaba nkinezeza abantu simba ndi imbata ya Kristo.N & Nk'uko twabanje kubivuga na none nongeye kubivuga nti “Nibaumuntu ababwiraubutumwa budahura n'ubwo mwemeye mbere avumwe.”xM k&Ariko nihagiraubabwirizaubutumwa butariubwo twababwirije, ari twe cyangwa ndetse marayikauvuyemu ijuru, avumwe.|L s&nyamara siubundi ahubwo ni ikindi. Hariho abantu babahagarika imitima, bagashaka kugorekaubutumwa bwiza bwa Kristo.yK m&Ndatangazwa n'uko mwimuye vuba mutyo, mukarekauwabahamagariye guhabwaubuntu bwa Kristo mukajya ku bundi butumwa,1J _&Icyubahiro kibe icyayo iteka ryose. Amen.lI S&witangiye ibyaha byacu ngo aturokore iki gihe kibi cya none, nk'uko Imana Data wa twese yabishatse.aH =&Ubuntu bube muri mwe n'amahoro, biva ku Mana Data wa twese no ku Mwami wacu Yesu Kristo,]G 5&jye na bene Data turi kumwe bose, turabandikiye mwebwe abo mu matorero y'i Galatiya.F }&Pawulo (intumwa itari iy'abantu, kandi itatumwe n'umuntu, ahubwo yatumwe na Yesu Kristo n'Imana Data wa twese yamuzuye),lEQ Ubuntu bw'Umwami wacu Yesu Kristo, n'urukundo rw'Imana, no kubanan'Umwuka Wera bibane namwe mwese.!D= Abera bose barabatashya.(CK Mutashyanishe guhoberana kwera.B Ibisigaye bene Data, murabeho. Mutungane rwose, muhugurikemuhuzeimitima, mubanen'amahoro kandi Imana y'urukundo n'amahoro izabana namwe.)AK Igitumye nandika ibyo ntari kumwe namwe, niukugirango nimpaba ne kuzacaimanza z'imbabazi nke, kuko nahaweubutware n'Umwami wacu bwo kubaka, atari ubwo gusenya.w@g Turishima iyo tugizeintege nke namwe mukagira imbaraga, kandi icyo dusabira ni iki: ni uko mutunganywa rwose.N? Kuko nta cyo dushobora gukorango turwanyeukuri, keretse kukurwanira.>+ Nuko ndasaba Imana kugirango mutagira ikibi mukora, icyakora siukugirango duse n'abemewe, ahubwo niukugirango mukoreneza nubwo twasa n'abagawa.B= Ariko niringiye yuko muzamenya ko twebweho tutariabagawa.4<a Ngaho nimwisuzumeubwanyu, mumenye yuko mukirimu byo twizera kandi mwigerageze. Mbese ntimwimenya kandi ntimuzi yuko Yesu Kristo ari muri mwe? Keretse ahari mubayeabagawa.j;M Kuko intege nke zateye ko abambwa, ariko none ariho ku bw'imbaraga z'Imana izerekanira muri mwe.:% kuko mushaka ikimenyetso cyo kugaragaza yuko Kristo avugiramuri jye, Kristoutariumunyantege nke kuri mwe, ahubwo agiraububasha hagati yanyu.&9E Nabivuze kera ubwo nabasuragaubwa kabiri, na none nubwo ntahari ni ko nkibivuga bitaraba, mbwira abacumuyekera n'abandi bose yuko ningaruka ntazabababarira,u8 e Dore none ubu ni ubwa gatatu nzaza iwanyu. Mu kanwa k'abagabo babiri cyangwa batatu ijambo ryose rizahamywa.57c Kandi ndatinya yuko ubwo nzaza Imana yanjye izongera kuncisha bugufimuri mwe, nanjye ndirire benshi bacumuyekera, ntibīhane ibyonona n'ubusambanyi n'iby'isoni nke bakoze.6# Kuko ntinya yuko ubwo nzaza ahari nzasanga mumezeuko ntashaka, nanjye mugasanga meze uko mudashaka. Kandi ndatinya yuko ahari hazabaho intonganya n'ishyari, n'umujinya no kwirema ibice, no gusebanya no kuneguranira mu byongorerano, no kwihimbarizaubusano kuvurungana. 5 Uhereye kera mwibwira yuko tubireguraho, ariko imbere y'Imana, Kristo ni weutuvugiramo. Nuko bakundwa, byose tubivugiyekubakomeza.4% NahuguyeTito mutumanana mwene Data wundi. Mbese hari indamu Tito yabenzeho? Siumwuka umwe twagendeyemo? Na we ntiyageze ikirenge mu cyanjye?[3/ Mbese koko, hari ubwo nigeze ngiraumuntu wese mu bo nabatumyeho mbākisha indamu?~2u Muravuga muti “Ibyo byo ni ko biri koko. Ubwawe ntiwaturemereye, ariko wagizeubwenge bwo kudutegeshauburiganya.”:1m Ku bwanjye nanezezwa cyane no gutanga ibyanjye, ndetse no kwitanga rwose nitangiraubugingo bwanyu, nubwo uko ndushaho kubakunda ari kourukundo mwankundaga rurushaho kugabanuka.a0; Dore ubu ni ubwa gatatu nitegura kuza iwanyu, kandi sinzababera ikirushya. Si ibyanyu nshaka ahubwo ni mweubwanyu nshaka, kuko abana badakwiriye guhunikira ababyeyi, ahubwo ababyeyi ni bo bakwiriye guhunikira abana.s/_ Mbese ayandi matorero yabarushije iki? Keretse yukoubwanjye ntababereye ikirushya, mumbabarire iryo futi..) Niukurinakoze ibimenyetso byerekana ko ndi intumwa, mbikorera hagati yanyu nihangana cyane, ari byo bimenyetso n'ibitangaza n'imirimo ikomeye..-U Mpindutseumupfu ariko ni mwe mwabimpase, kuko ibyari bikwiriye ari uko mba narogejwe namwe. Dore za ntumwa zikomeye cyane nta cyo zandushije, nubwo nta cyo ndi cyo.>,u Ni cyo gituma ku bwa Kristo nzishimira intege nke zanjye no guhemurwa, nzishimira n'imibabaro no kurenganywa n'ibyago. Kuko iyo mbayeumunyantege nke ari ho ndushaho kugiraimbaraga.K+ Ariko arampakanira ati “Ubuntu bwanjye buraguhagije, kuko aho intege nke ziri ari ho imbaraga zanjye zuzura.”Nuko nzanezerwa cyane kwirata intege nke zanjye, ngo imbaraga za Kristo zinzeho.A*} Kuri icyo kintu ninginze Umwami wacu gatatu ngo kimvemo.x)i Kandi kugirango ne guterwa kwishyira hejuru kurenze ibikwiriye ni uko nahishuriweibikomeye cyane, ni cyo cyatumye mpabwa igishākwe cyo mu mubiri, ari cyo ntumwa ya Satani yo kunkubitaibipfunsi, ngo ne kwishyira hejuru kurenza ibikwiriye.(1 Kandi nashaka kwirata sinabaumupfu, kuko navugaukuri. Ariko ndarorereye kugirango hatagirauntekereza ibiruta ibyo andebana cyangwa ibyo anyumvana.]'3 Ku bw'uwo muntu ndirata ariko ku bwanjye sinirata, keretse ku bw'intege nke zanjye.[&/ yazamuwe akajyanwa muri Paradiso akumva ibitavugwa, ibyoumuntu adakwiriye kuvuga.t%a Kandi nzi yuko uwo muntu (niba yari ari mu mubiri, cyangwa niba yari atari mu mubiri, simbizi bizi Imana),=$s Nziumuntu wo muri Kristo wazamuwe akajyanwa mu ijuru rya gatatu, ubu hashize imyaka cumi n'ine (niba yari mu mubirisimbizi, cyangwa niba atari mu mubirina byo simbizi bizi Imana).m# U Nkwiriye kwirata nubwo bitagiraumumaro. Reka mbabwire ibyo neretswe n'ibyo nahishuriwen'Umwami wacu.^"5 !Bancisha mu idirishya ryo mu nkike z'amabuye ndi mu gitebo, ndahunga muva mu maboko.m!S Ubwo nari ndi i Damasiko,umutegeka w'umwami Areta yarindishijeumuduguduw'Abanyadamasiko ngo amfate.Q  Imana y'Umwami Yesu ari yo na Se ishimwe iteka ryose, izi ko ntabeshya.G Niba binkwiriye kwirata, nzajya nirata iby'intege nke zanjye.\1 Ni ndeudakomeye ngo nanjye mbeudakomeye? Ni ndeugushwango nanjye ndeke kugurumana?r] Ariko ne kuvugaibindi, keretse ko hariho ikindemerera iminsi yose: niuguhagarikiraumutimaamatorero yose.xi mu miruho n'imihati. Mba maso kenshi, ngira inzara n'inyota, nirirwaubusakenshi, nicwa n'imbeho, nambaraubusa.wg nari mu ngendo kenshi, mu kaga gatewe n'inzuzi, mu kaga gatewe n'abambuzi, mu kaga gatewe na bene wacu, mu kaga gatewe n'abapagani, mu kaga ko mu midugudu, mu kaga ko mu butayu, mu kaga ko mu nyanja, mu kaga ko muri bene Data b'ibinyoma,y Ibihe bitatu nakubiswe inga, igihe kimwe natewe amabuye, ibihe bitatu inkuge zaramenetse, naraye imuhengeri nirirwamo,G Ibihe bitanu Abayuda bankubiseinkoni mirongo itatu n'icyenda.V% Si abakozi ba Kristo bagabura ibye? (Noneho ndavuga nk'umusazi), ndabarusha. Mbarusha mu mihati, mbarusha gushyirwa mu mazu y'imbohe, mbarusha cyane gukubitwa birenzeurugero: kenshi nari mu kaga k'urupfu.zm Mbese abo si Abaheburayo? Nanjye ni uko. Si Abisirayeli? Nanjye ni uko. Siurubyaro rwa Aburahamu? Nanjye ni uko.+ Ibyerekeye ibyo bigawa, ni koko twabigizemo intege nke.
Nyamara icyo undi wese ahangāra gukora(ibi mbivuze nk'umupfu) nanjye nagihangāra.ta Murihangana iyoumuntu abahinduye imbata, iyo abamize, iyo abafashe, iyo yishyize hejuru akabakubitainshyi.G Mwishimira kwihanganira abapfu kukoubwanyu muri abanyabwenge.;q Ubwo benshi birata iby'umubiri, nanjye ndabyirata.' Ibyo ngiye kuvugasimbivuga nk'aho ari ijambo ry'Umwami wacu, ahubwo ndabivuga nk'ubwirizwa n'ubupfu, niringiye yuko mfite impamvu yo kwirata.&E Kandi ndavuga nti “Ntihakagireuntekereza ko ndiumupfu.”Ariko rero niba muntekereza mutyo, munyemere nk'umupfu kugirango nanjye mbone uko nirata ho hato.)K Nuko rero ubwo bimeze bityo, ntibyaba igitangaza kugirango abakozi be na bo bigire nk'abakozi bagabura ibyo gukiranuka: iherezo ryabo rizahwana n'imirimo yabo.X) Kandi ibyo si igitangaza, kuko na Satani ubwe yihindura nka marayika w'umucyo.[/ Bene abo ni intumwa z'ibinyoma, ni abakozi bariganya bigira nk'intumwa za Kristo.   Ariko ibyo nkora, nzakomereza kubikora, kugirango nkureurwitwazo ku bashaka impamvu yo guhamya ko bameze nkatwe mu byo birata.3 a Kuki? Ni uko mweho ntabakunda? Bizi Imana.^ 5 Niukurikwa Kristo kuri muri jye, nta wuzambuza kwirata ntyo mu mahugu yo muri Akaya!B } kandi ubwo nari kumwe namwe ngakena sinagize uwo mbera ikirushya, kuko bene Data bavuye i Makedoniya bankenuye. Muri byose nirindaga kutabaremerera, kandi na none nzakomeza kubyirinda.` 9 Nanyaze ayandi matorero, mbaka ibihembo kugirango mbone uko ngaburiramwebwe iby'Imana,xi Mbese ye, nakoze icyaha ubwo nicishije bugufingo mushyirwe hejuru, mbabwirizaubutumwa bwiza bw'Imana ku buntu?oW Nubwo ndiumuswa mu magambo sindiumuswa mu bwenge, kandi ibyo twabiberekeye muri byose imbere ya bose.J  kandi nibwira yuko izo ntumwa zikomeye cyane zitandusha na hato.:m kuko iyo hajeumuntuubabwira Yesu wundi tutababwiye, mukakira undi mwuka mutakiriye mbere, cyangwaubundi butumwa mutemeye mumwihanganira mubikunze,ariko jye ko mutanyihanganira,3 Ariko ndatinya yuko nk'uko ya nzoka yohesheje Evauburyarya bwayo, ko ari na ko intekerezo zanyu zayobywa mukareka gutungana no kubonera bya Kristo,  kuko mbafuhiraifuhe ryo mu buryo bw'Imana, kuko nabakwereyeumugaboumwe ari we Kristo, ngo mubashyingire mumezenk'umwariutunganye.T # Icyampa mukanyihanganira ho hato ku bupfu bwanjye! Nyamunekamunyihanganire,V% kukouwiyogeza atari weushimwa, keretse uwo Umwami wacu yogeza, ni weushimwa.)M Ahubwouwirata, niyirate Uwiteka,ve kuvugaubutumwa bwiza mu bihugu biri hirya yanyu. Siukugirango twirate ibyo dusanze byiteguwe byagenewe undi.1~[ Ntitwirata kurenzaurugero, ntitwirata n'ibyo abandi bakoze, ahubwo twiringiye yuko kwizera kwanyu nigukuratuzashyirwa hejuru ku bwanyu, ku byo twagerewe ngo twagurirwe} Ntidusingira kurenga ingabano zacu, ngo tumerenk'abatageze kuri mwe, kuko twageze no kuri mwe koko tuzanyeubutumwa bwiza bwa Kristo.| Naho twe ntitwirata kurenzaurugero, ahubwo dutekerezaurugerorwacu ko ruhwanye n'ingabano z'aho Imana yatugereye, ngo tugereno kuri mwe.{ Kuko tudatinyuka kwibarana cyangwa kwigereranya na bamwe biyogeza ubwo abo biringanizaubwabo, kandi bigereranyaubwabo nta bwenge bagira.zw Uvuga ibisa bityo yibwire ibi, yuko uko tumezeku magambo yo mu nzandiko tudahari ari ko tumezeno ku byo dukoraduhari.y5 Kuko bavuga bati “Inzandiko ze zivugishaubutware zivuga ihanjagari, ariko iyo ari aho agira igisuzuguriro, kandi amagambo ye ni ayo guhinyurwa.”Bx ne gutekerezwa ko meze nk'ubatezaubwoba inzandiko zanjye.zwm Kuko nubwo nkabya kwirataubutware bwacu Umwami wacu yaduhereye kugirango tububaketutabasenya, sinzakorwa n'isoniv Ibiri imbere yanyu ni byo mureba: niba hariumuntu wiringiye ko ari uwa Kristo yibwire n'ibi, yuko uko ari uwa Kristo ari ko natwe turi.Qu Kandi twiteguye guhōra kutumvira kose, ubwo kumvira kwanyu kuzasohora.t+ Dukubitahasi impaka n'ikintu cyose kishyiriye hejuru kurwanya kumenya Imana, dufatampiri ibitekerezwa mu mitima byose ngo tubigomōrere Kristo.s kuko intwaro z'intambara yacu atari iz'abantu, ahubwo imbere y'Imana zigira imbaraga zo gusenya ibihome no kubikubitahasi.Lr Nubwo tugenda dufiteumubiriw'umuntu ntiturwana mu buryo bw'abantu,'qG Nuko ndabahendahenda kugirango ninza iwanyu ne kuzahatirwa gutinyuka, nk'uko binkwiriye gutinyuka abantu bamwe bibwira ko tugenda dukurikiza kamere y'abantu.p 9 Jyewe Pawuloubwanjye ndabinginga ku bw'ubugwaneza n'ineza bya Kristo, ni jye woroheje muri mwe imbere yanyu, ariko iyo ntari kumwe namwe ndabatinyuka.8ok Imana ishimirwe impano yayo nziza itarondoreka.gnG Ku bw'ubuntu bw'Imana burushijeho kuba muri mwe, ni cyo gituma babasabira no kubakunda cyane.)mK bayihimbaza ku bw'ubuhamya bw'uyu murimomwitangiye, mukemera kugandukiraubutumwa bwiza bwa Kristo, mukagiraubuntu bwinshi bwo kubafasha no gufasha abandi bose.cl? Kuko uwo murimowo kugaburautamara gusaubukenebw'abera, ahubwouterabenshi guhimbaza Imana,Wk' Namwe muzatungishwa muri byose ngo mugireubuntu bwose, butumeImana ihimbazwa.j Ihaumubibyi imbuto n'imitsima yo kumugaburirani yo izabaha, ibongerere imbuto zanyu zo kubibakandi igwize imbuto zo gukiranuka kwanyu.niU nk'uko byanditswe ngo
“Yaranyanyagije aha abakene,
Gukiranuka kwe guhoraho iteka ryose.”h{ Kandi rero Imana ishobora kubasāzahoubuntu bwose, kugirango murusheho gukoraibyiza byose, mufiteibibahagije muri byosewgg Umuntu wese atange nk'uko abigambiriye mu mutimawe, atinuba kandi adahatwa kuko Imana ikundautanga anezerewe.cf? Ariko ndavuga ibi ngo “Ubiba nke azasarura bike, nahoubibanyinshi azasarura byinshi.”Te! Ni cyo cyatumye nibwira yuko nkwiriye kwinginga bene Data abo kumbanziriza kujya iwanyu, ngo babanze gutunganya iby'ubuntu mwasezeranije kera, bibe byiteguwe nk'iby'ubuntu koko bitameze nk'iby'ubugūgu.d% kuko ntashaka ko twebwe (simvuze mwe) tuzakorwa n'isoni z'ibyo twiringiye, niba Abanyamakedoniya bamwe bazazana nanjye bagasanga mutiteguye.c Ariko natumye bene Data abo, kugirango uko kwirata twirata mwebwe kutazapfaubusa, kandi no kugirango muzabemwiteguye nk'uko nababwiye,,bQ kuko nziumutimawanyuukunze ari wo mbirataho mu Banyamakedoniya, mbabwira yuko Abanyakaya bamazeumwaka biteguye, kandi ko guhirimbana kwanyu kwateye abenshiumwete.3a c Ibyo kugaburiraabera sinaruha mbibandikira,v`eNuko muberekere imbere y'amatorero ibihamyaurukundo rwanyu, kugirango bibemeze ko nabirase ibyirato nyakuri.&_EIbyerekeye Tito: uwo ni we dufatanyaumurimokandi ni mugenzi wanjye dukorana ibyanyu, kandi ibya bene Data abo bandi ni intumwa z'amatorero zihimbaza Kristo.%^CTwatumanye na bo mwene Data wundi, uwo twagerageje kenshi akaboneka ko ariumunyamwete muri byinshi, ariko none arushaho kugiraumwete kuko abiringira cyane.Y]+dushaka gukoraibyiza,uretse imbere y'Umwami wacu gusa ahubwo n'imbere y'abantu.U\#Kuko twirinda ngo hatagiraumuntuutugayaku bw'izo mpano nyinshi tugwiza hoseL[Arikouretse ibyo gusa, ahubwo ni na we watoranijwe n'amatorero kujya ajyana natwe ku bw'uwo murimow'ubuntu dushyirahoumwete, kugirango Umwami wacu ahimbazwe kandi ngo twerekaneumutimawacuukunze.dZATwamutumanye na mwene Data wundi, washimwaga mu matorero yose ku by'ubutumwa bwiza yakoze.fYEkuko yemeye guhwiturwa kwacu kandi kuko afiteumwete mwinshi, yagiye iwanyu ari nta wumuhase.QXAriko Imana ishimwe, ishyize mu mutimawa Tito kubagiriraumwete nkanjye,xWink'uko byanditswe ngo “Uwatoraguye byinshi nta cyo yatubukiwe, kandi n'uwatoraguye bike nta cyo yatubiwe.”1V[ahubwo niukugirango munganye, ngo ibibasagutse muri iki gihe bihabwe abandi mu bukenebwabo, kandi ngo ibizasaguka ba bandi na byo muzabihabwe mu bukenebwanyu, munganyeIU  Simvugiyentyo kugirango abandi boroherezwe namwe ngo murushywe,qT[ kuko iyoumuntu yemeye gutanga akurikije ibyo afite, ibyo birahagije nta wukwiriye gutanga ibyo adafite.rS] Nuko rero mubirangize, kugirango nk'uko mwakunze kubyemera abe ari ko mubisohoza mukurikije ibyo mufite,@Ry Ibyo mbibabwiriye kubagisha inama kuko bibakwiriye kubikora, mwebwe ababanjirije abandiuhereye mu mwakaushize, nyamara siugupfa kubikora gusa, ahubwo niukugirango mubikore mubikunze.Q  kuko muziubuntu bw'Umwami wacu Yesu Kristo uko yariumutunzi, maze agahindukaumukeneku bwanyu kugirangoubukenebwe bubatungishe.PIbyo simbivugiyekubategeka, ahubwo mbivugiyekugeragezaurukundo rwanyu ndugeragereshaumwete w'abandi kugirango menye ko ari urw'ukuri,8OiNuko rero nk'uko musāga muri byose, ariukwizera no kuvuganeza no kumenya, no kugiraumwete no kudukunda, mube ari ko murushaho kugiriraumwete uwo murimowo kugiraubuntu na wo.jNMIbyo ni byo byaduteyeguhuguraTito ngo asohozeumurimow'ubuntu, uwo yatangiye muri mwe namwe kera.M+Icyakora ntibagenje nk'uko twibwiraga ko bazabigenza, ahubwo babanje kwitangaubwabo bīha Umwami wacu, kandi bīha natwe nk'uko Imana yashatse.rL]batwingingira cyane kugirango twakireubuntu bwabo batanze, babone uko bafatanyaumurimowo gukenura abera.eKCNdahamya yuko babutanze ku bwende bwabo nk'uko bashoboye, ndetse no kurenza ibyo bashoboye,JBakigeragezwa cyane n'amakuba menshi,umunezero wabouhebuje n'ubukenebwabo bwinshi byasesekariyemoubutunzi, ku bw'iby'ubuntu batanze.RI Bene Data, turabamenyeshaubuntu bw'Imana amatorero y'i Makedoniya yahawe.MHNishimiye yuko muri byose nshobora kubiringira rwose ntashidikanya.xGiUmutimaweurushaho kubakunda iyo yibutse uko mwumviye mwese, kandi uko mwamwakiriye mutinya muhinda imishyitsi.&FENiba hariho icyanteye kumubiratira sinakozwe n'isoni, ahubwo nk'uko twababwiye byose mu kuri, ni ko kwirata kwacu twiratiye Tito kwabonetse ko ari uk'ukuri.E Ni cyo cyatumye duhumurizwa, kandi muri iryo humuretwarushijeho kwishimishwa n'ibyishimo bya Tito, kukoumutimawe waruhuwenamwe mwese.)DK Nuko ubwo nabandikiraga, ibyanyandikishije si iby'uwagize nabi cyangwa si iby'uwagiriwe nabi, ahubwo niukugirangoumwete mutugirira werekanirwe mu maso y'Imana.]C3 Aho ntimuroraako gahinda ko mu buryo bw'Imanauburyo kabateyeumwete mwinshiungana utyo,ukabatera kwiregura no kurakara no gutinya, n'urukumbuzi n'ishyaka no guhōra? Muri byose mwiyerekanye ko muboneye muri ibyo. B  Agahinda ko mu buryo bw'Imana gatera kwihana kuticuzwa, na ko kukazana agakiza, ariko agahinda ko mu buryo bw'isi gateraurupfu.CA none ndishimye. Icyakora sinishimishijwe n'uko mwagize agahinda, ahubwo ni uko ako gahinda kabateye kwihana, kuko mwagize agahinda ko mu buryo bw'Imana ngo mutagira icyo muburaku bwacu.(@INubwo nabateje agahinda rwa rwandiko sinicuza. Kandi nubwo nicuzaga, mbonye yuko urwo rwandiko rwabateye agahinda (nubwo kari ak'umwanya muto gusa kagashira),W?'Nyamara siukuzakwe konyine, ahubwo no guhumurizwa yahumurijwe namwe n'uko yadutekererejeurukumbuzi rwanyu mwankumburaga, n'umubabaro mwangiriraga n'ishyaka mwandwaniraga, ni cyo cyatumye ndushaho kwishima.N>Ariko Imana ihumurizaabicisha bugufi, yaduhumurishije kuza kwa Tito.=Ubwo twazaga i Makedoniya imibiri yacu ntirakaruhukana hato, ahubwo twababajweuburyo bwose. Inyuma hāri intambara, imbere hāriubwoba.<wMbashiraho amanga cyane, kandi ndabirata cyane. Nuzuyeihumure, ndetse no mu makuba yacu yose ngiraumunezerousesekaye.l;QIbyo simbivugiyekubagaya, kuko maze kuvugayuko muri mu mitima yacu ngo dupfane kandi ngo tubaneho.g:GNimutwakire mu mitima yanyu dore nta we twagiriye nabi, nta we twononnye, nta we twariganije.9 Nuko bakundwa, ubwo dufiteibyo byasezeranijwe, twiyezeho imyanda yose y'umubirin'umutima, tugende twiyejesha rwose kubahaImana.p8YKandi nzababera So,
Namwe muzambere abahungu n'abakobwa,
Ni ko Uwiteka Ushoborabyose avuga.”7Nuko muve hagati ya ba bandi,
Mwitandukanye ni ko Uwiteka avuga,
Kandi ntimugakore ku kintu gihumanye.
Nanjye nzabākīra,`69Mbeseurusengero rw'Imana rwahuza rute n'ibishushanyo bisengwa, ko turiurusengero rw'Imana ihoraho? Nk'uko Imana yabivuze iti
“Nzatura muri bo ngendere muri bo,
Nzaba Imana yabo na bo bazabaubwoko bwanjye.]53Kandi Kristo ahuriyehe na Beliyali, cyangwauwizera n'utizera bafitanye mugabane ki?4Ntimwifatanye n'abatizera mudahwanye. Mbese gukiranuka no gukiranirwa byafatanya bite? Cyangwaumucyo n'umwijima byabana bite?\31 Nuko ndababwira nk'abana banjye, namwe mwaguke kugirango mwiture nk'uko mwagiriwe.I2  Ntimubyigana muri twe, ahubwo mubyigana mu mitima yanyuubwanyu.O1 Mwa Bakorinto mwe, akanwa kacu karababumbukiye,umutimawacu uragūtse. 0 dusa n'abababara ariko twishima iteka, dusa n'abakene nyamara dutungisha benshi, dusa n'abatagira icyo bafite nyamara dufitebyose./# dutekerezwa ko turi abatamenyekana nyamara turi ibirangirire, dusa n'abagiye gupfa ariko dore turi bazima, dusa n'abahanwa ariko ntitwicwa,q.[mu cyubahiro no mu buhemu, mu mugayono mu ishimwe. Dutekerezwa ko turi abashukanyi ariko turi ab'ukuri,p-Ytuvugaijambo ry'ukuri, dufiteimbaraga z'Imana kandi dufiteintwaro zo gukiranuka z'iburyo n'iz'ibumoso,x,idufiteumutimauboneye, dufiteubwenge, tutarambirwa, tugiraneza, dufiteUmwuka Wera, dufiten'urukundo rutaryarya;]+3mu biboko, mu mazu y'imbohe, mu midugararo, no mu mihati; tuba maso, twirirwaubusa,*Ahubwo ku kintu cyose twihe agaciro nk'abakozi b'Imana bagabura ibyayo, twihangana cyane mu makuba, mu mibabaro, mu byago,a);Ntitugireigisitaza dushyira mu nzira y'umuntu wese, kugirangoumurimowacuutagiraumugayo.H( kuko yavuze iti
“Mu gihe cyo kwemererwamo narakumviye,
No ku munsi wo gukirizwamo naragutabaye.”
Dore none ni cyo gihe cyo kwemererwamo, dore none ni wo munsi wo gukirizwamo._' 9Kandi ubwo dukorana na yo, turabinginga kugirango mudaherwaubuntu bw'Imana gupfaubusa,~&ukuko Utigeze kumenya icyaha Imana yamuhinduye kuba icyaha ku bwacu, kugirango muri we duhinduke gukiranuka kw'Imana.5%cNi cyo gituma tuba intumwa mu cyimbo cya Kristo, ndetse bisa n'aho Imana ibingingira muri twe. Nuko rero, turabahendahenda mu cyimbo cya Kristo kugirango mwiyunge n'Imana,$kuko muri Kristo ari mo Imana yiyungiye n'abari mu isi ntiyaba ikibabaraho ibicumurobyabo, kandi noneho yatubikije ijambo ry'umwuzuro.j#MAriko ibyo byose biturukaku Mana yiyunze natwe ku bwa Kristo, ikaduhaumurimowo kuyunga n'abandi,~"uUmuntu wese iyo ari muri Kristo aba ari icyaremwe gishya, ibya kera biba bishize. Dore byose biba bihindutse bishya.!5Ni cyo gitumauhereye none tutazagira uwo dutekereza dukurikije amasekuruza, nubwo ari ko twatekerezaga Kristo, ariko noneho ntitukimutekereza dutyo. wkandi yapfiriye bose kugirango abariho be gukomeza kubahoku bwabo, ahubwo babeho ku bw'uwo wabapfiriye akanabazukira.lQUrukundo rwa Kristo ruraduhata, kuko twemejwe yuko nk'uko Umwe yapfiriye bose ari ko bose bapfuye,_7 Niba dusaze, dusazeku bw'Imana, kandi niba tudasaze ni ku bwanyu kugirango tubafashe./W Ibyo ntitubivugiyekongera kwiyogeza kuri mwe, ahubwo turabaha impamvu yo kwirata ku bwacu, kugirango muboneicyo musubizaabirata ibigaragara, batirata ibyo mu mutima..U Nuko iyo nemeza abantu, mbikoreshwa n'uko nzi igitinyiro cy'Uwiteka. Uko ndi ni ko bigaragarira Imana, kandi niringira yuko ari ko namwe bigaragarira imitima yanyu.0Y Kuko twese dukwiriye kuzagaragarizwa imbere y'intebe y'imanza ya Kristo, kugirangoumuntu wese ahabwe ibikwiriye ibyo yakoze akiri mu mubiri, ari ibyiza cyangwa ibibi.]3 Ni cyo gituma tugiraumwete wo kumunezeza, iyo turi iwacu mu mubiricyangwa tudahari.wnyamara dukomeraumutimakandi icyo turushaho gukunda niukwitandukanya n'uyu mubiri, kugirango twibanire n'Umwami wacu.N(kuko tuba tugenda tuyoborwa no kwizera, tutayoborwa n'ibyo tureba),zmNi cyo gituma dukomeraumutimaiteka, kandi tukamenya yuko iyo turi iwacu mu mubiri, tuba dutuyekure y'Umwami wacuRImana ni yo yaturemeye iyo ngiyo, ndetse yayiduhereye Umwuka ho ingwate.-SKuko twebwe abari muri iyi ngando tunihaturemerewe, icyakora si uko dushaka kuyamburwa, ahubwo ni uko dushaka kwambikwaya nzu yindi, ngo igipfa kimirwe n'ubugingo.8kkugirango tuyambare tutazasangwa twambayeubusa.SKuko tunihira muri iyi ngando twifuza kwambikwa inzu yacu izava mu ijuru, Tuzi yuko niba inzu y'ingando yacu yo mu isi izasenywa, dufiteinyubakoiturukaku Mana, inzu itubatswe n'intoki, itazashira yo mu ijuru. Natwe ntiturebaku biboneka, ahubwo turebaku bitaboneka kuko ibiboneka ari iby'igihe gito, naho ibitaboneka bikaba iby'iteka ryose.zmkuko kubabazwa kwacu kw'igihwayihwayi kw'akanya ka none kwiyongeranya, kuturemeraubwiza bw'iteka ryose bukomeye.yNi cyo gituma tudacogora, kandi nubwoumuntu wacu w'inyuma asāza,umuntu wacu w'imbere ahora ahinduka mushyauko bukeye,#?Burya ibyo byose bibaho ku bwanyu, kugirango ukoubuntu bw'Imana burushaho gusāga, abe ari ko n'ishimwe rya benshi rirushaho gusāga ngo Imana ihimbazwe.U #Tuzi yuko iyazuye Umwami Yesu izatuzuranana we, kandi izatwishyirana namwe.   Ariko dufiteuwo mutimawizerauvugwa mu byanditswe ngo “Nizeye, ni cyo cyatumye mvuga”, natwe turizeye ni cyo gituma tuvuga.a ; Nuko rerourupfu ni rwo rukorera muri twe, naho muri mwebweubugingo ni bwo bubakoreramo.  kuko twebwe abazima dutangwa iteka ngo dupfe baduhōra Yesu, kugirangoubugingo bwa Yesu na bwo bugaragarire mu mibiri yacu izapfa.k O Tugendana mu mubiriitekaurupfu rwa Yesu, ngoubugingo bwa Yesu na bwo bugaragarire mu mibiri yacu,S turarenganywa ariko ntiduhānwa, dukubitwa hasi ariko ntidutsindwa rwose.[/Dufiteamakuba impande zose ariko ntidukukaimitima, turashobewe ariko ntitwihebye,{oAriko dufiteubwo butunzi mu nzabya z'ibumba, kugirango imbaraga zisumba byose zibe iz'Imana zidaturutse kuri twe.+OImana yategetseumucyo kuvauturutse mu mwijima, ni yo yaviriye mu mitima yacu, kugirango imurikisheubwenge bwo kumenyaubwiza bw'Imana buri mu maso ha Yesu Kristo.Kuko tutabwiriza abantu ibyacu, ahubwo tubabwiriza ibya Kristo Yesu ko ari we Mwami, natwe tukabaabagaragu banyu ku bwa Yesu.%ari bo batizera, abo imana y'iki gihe yahumiyeimitima, kugirangoumucyo w'ubutumwa bw'ubwiza bwa Kristo, ari we shusho y'Imanautabatambikira.PAriko nibaubutumwa bwiza twahawe butwikiriwe, butwikiririwe abarimbukaRntiducogora ahubwo twanga ibiteye isoni bikorwa rwihishwa, tutagendera mu buriganya kandi tutagoreka ijambo ry'Imana, ahubwo tuvugaukuritweruye bigatumaumuntu wese adushimishaumutimawe imbere y'Imana.X +Nuko rero, ubwo dufiteuwo murimowo kugabura iby'Imana ku bw'imbabazi twagiriwe, |g~~*}}||n{{6zz*yxx"wbvvuu tessms"rrqqqppJoonnn(mZm"lllkfjjjii.hhgggffNfeSddccc-bb^aa````G__ ^^6]]{]\u\)[[2ZYYYjY+XX@WWWVVV8UU]TTTSzRRzRQQ`PPxOONNNMMuLLnLKWJJJFIIHH(G{GFFmEEDDNCCnCBBHA@@@?s?>>4==Q<<<7;;};*:99o88H77b66|6H6554g43322H111N000 //5..2-m,,>+]**:)))I((('''m'C&&%%3$$$ ##"n!!!i! HWh,,i-+MsnsMG'&+ U \ ) p  PnLL3B|u  e:Ariko rero niba kubahomu mubiriari cyo kizantera gukomeza kwera imbuto z'umurimowanjye, sinzi icyo nahitamo.I   :Erega ku bwanjye kubahoni Kristo, kandi gupfa kumbereye inyungu!l  S:kuko ntegerezanya ibyiringiro yuko ntazakorwa n'isoni z'ikintu cyose, ahubwo nzajya ngiraubushizi bw'amanga bwose, buzatuma Kristo akomeza gukuzwa n'umubiriwanjye iteka ryose nk'uko bimeze ubu, nubwo nabaho cyangwa nubwo napfa.i M:kuko nzi yuko amaherezo ibyo bizampindukiraagakiza, munsabiye kandi mpawe Umwuka wa Yesu Kristo,' I:Mbese ibyo bitwaye iki? Nta cyo kuko uko bimeze kose, ari mu buriganya cyangwa mu kuri Kristo yamamazwa, kandi ibyo ndabyishimiye kandi nzagumya kubyishimira, 1:naho ba bandi bamamaza ibya Kristo babitewe no kwirema ibice, babikoranaumutimaubarega bibwira ko bashobora kunyongereraumubabaro mu ngoyi zanjye.\ 3:Abo babivugishijwe n'urukundo, kuko bazi yuko nashyiriweho kurwaniraubutumwa bwiza, :Icyakora koko, bamwe babwiriza ibya Kristo babitewe n'ishyari no kwirema ibice, naho abandi bakabivugishwa n'umutimaukunze.' I:Nuko ibyo bituma abenshi bo muri bene Data bari mu Mwami Yesu na bo biringizwa n'ingoyi zanjye, bakarushaho gutinyuka no kuvugaijambo ry'Imana bashize amanga.q ]: kuko byamenyekanye mu basirikare barinda Kayisari bose no mu bandi bose, yuko ari ku bwa Yesu naboshywe.t c: Bene Data, ndashaka ko mumenya yuko ibyambayeho bitabereyeubutumwa bwiza inkomyi ahubwo byabushyize imbere,f G: mwuzuyeimbuto zo gukiranuka ziheshwa na Yesu Kristo, kugirango Imana ishimwe kandi ihimbazwe.t c: muboneuko murobanura ibinyuranye, kandi muboneuko muba abataryarya n'inyangamugayokugezaku munsi wa Kristo,j~ O: Kandi iki ni cyo mbasabira, niukugirangourukundo rwanyu rurusheho kugwizaubwenge no kumenya kose,U} %:Imana ni yo ntanze houmugaboyuko mbakumbura mwese mu mbabazi za Kristo Yesu.J| :kandi birankwiriye ko mbatekereza ntyo mwese, kuko mu ngoyi zanjye no mu mpaka ngira kurwaniraubutumwa bwiza mpamya ko ari ubw'ukuri, mbahoza ku mutimanibuka ko musangiye nanjyeubuntu bw'Imana.{ :Icyo nzi neza rwose ntashidikanya, ni uko Iyatangiyeumurimomwiza muri mwe izawurangiza rwose, kugezaku munsi wa Yesu Kristo,pz [:kuko mwafatanije nanjyeumurimowo kwamamazaubutumwa bwiza, muhereye ku munsi wa mbere mukageza na n'ubu.Ay :kandi uko mbasabiye mwese iteka ryose mbasabira nezerewe,/x [:Nshima Imana yanjye iteka uko mbibutse,\w 3:Ubuntu bube muri mwe n'amahoro, biva ku Mana Data wa twese no ku Mwami Yesu Kristo.v %:Pawulo na Timoteyo imbata za Kristo Yesu, turabandikiye mwebwe abera bo muri Kristo Yesu b'i Filipi bose, hamwe n'abepisikopi n'abadiyakoni.Su0Ubuntu bw'Imana bubanen'abakunda Umwami wacu Yesu Kristo bose bataryarya.{to0Amahoro abe muri bene Data, n'urukundo rufatanije no kwizera, biva ku Mana Data wa twese no ku Mwami Yesu Kristo.Ws'0Ni we mwatumyeho ku bw'ibyo ngo mumenye ibyacu, kandi ahumurizeimitima yanyu.r/0Kandi Tukiko, mwene Dataukundwaw'umubwiriza w'iby'Imanaukiranukaukorera mu Mwami, azabasobanurirabyose kugirango namwe mumenye ibyanjye uko meze.uqc0ari bwo mbereye intumwa yabwo kandi mbohesherejweumunyururu, mvuge ibyabwo nshize amanga nk'uko binkwiriye.p0Kandi nanjye munsabire mpabwe kuvuganshize amanga uko mbumbuye akanwa, kugirango menyeshe abantuubwiru bw'ubutumwa bwiza, o 0musengeshe Umwuka iteka mu buryo bwose bwo gusenga no kwinginga, kandi ku bw'ibyo mugumye rwose kuba maso, musabire abera bose.Yn+0Mwakire agakiza kabe ingofero, mwakire n'inkota y'Umwuka ari yo Jambo ry'Imana,m}0kandi ikigeretse kuri byose mutware kwizera nk'ingabo, ari ko muzashoboza kuzimisha imyambi ya wa mubi yose yakaumuriro.Fl0mukwese inkweto, ari zo butumwa bwiza bw'amahoro bubiteguza,`k90Muhagarare mushikamye mukenyeyeukuri, mwambaye gukiranuka nk'icyuma gikingira igituza,j0 Nuko rero mutware intwaro zose z'Imana, kugirango mubashe gukomera ku munsi mubi, kandi murangije byose mubashe guhagarara mudatsinzwe.*iM0 Kuko tudakīrana n'abafite amaraso n'umubiri, ahubwo dukīrana n'abatware n'abafiteubushobozi n'abategeka iyi si y'umwijima, n'imyuka mibi y'ahantu ho mu ijuru.jhM0 Mwambare intwaro zose z'Imana, kugirango mubashe guhagarara mudatsinzwe n'uburiganya bwa Satani.Og0 Ibisigaye mukomerere mu Mwami no mu mbaraga z'ubushobozi bwe bwinshi.%fC0 Namwe ba shebuja, abe ari ko mugirira abagaragu banyu namwe, murekekubakangisha kuko muzi yuko musangiye Shobuja uri mu ijuru,utarobanura abantu ku butoni.xei0Kuko muzi yukoumuntu wese iyo akoze ikintu cyiza azacyiturwa n'Umwami, naho yaba imbata cyangwa uw'umudendezo.Vd%0Mubakorere mubyishimiye nk'abakorera Umwami wacu, mutarink'abakorera abantu.c10Ntimukabakorere bakibahagarikiye gusa ngo mumerenk'abanezeza abantu, ahubwo mumerenk'imbata za Kristo, mukoreibyo Imana ishaka mubikuye ku mutima.b!0Namwe mbata, mujye mwumvira ba shobuja bo ku mubirink'uko mwumvira Kristo, mububashye muhinda imishyitsi kandi mutaryarya mu mitima yanyu.haI0Namwe ba se ntimugasharirire abana banyu, ahubwo mubarere mubahana, mubigisha iby'Umwami wacu.-`U0kugirangouboneamahorouramire mu isi.L_0Wubaheso na nyoko (iryo ni ryo tegeko rya mbere ririmo isezerano),U^ %0Bana, mujye mwumvira ababyeyi banyu mu Mwami wacu, kuko ari byo bibakwiriye.p]Y0!Nuko namweumuntu wese akundeumugorewe nk'uko yikunda, kugirangoumugorena we abone uko yubahaumugabowe.Y\+0 Ibyo niubwiru bukomeye cyane, ariko ibyo mvuga byerekeye kuri Kristo n'Itorero.i[K0Ni cyo gitumaumuntu azasiga se na nyina akabana n'umugorewe akaramata, bombi bakabaumubiriumwe.'ZI0kuko turi ingingo z'umubiriwe.qY[0kuko ari nta muntu wakwangaumubiriwe, ahubwo yawugaburiraakawukuyakuya nk'uko Kristo abigirira Itorero,hXI0Uko ni ko abagabo bakwiriye gukunda abagore babo nk'imibiri yabo. Ukundaumugorewe aba yikunda,W0aryishyīre rifiteubwiza, ridafite ikizinga cyangwaumunkanyari cyangwa ikintu cyose gisa gityo, ahubwo ngo ribe iryera ridafite inenge.8Vk0ngo aryeze, amaze kuryogesha amazi n'ijambo ryeSU0Bagabo, mukunde abagore banyu nk'uko Kristo yakunze Itorero akaryitangirahTI0Ariko nk'uko Itorero rigandukiraKristo, abe ari ko abagore bagandukiraabagabo babo muri byose.xSi0kukoumugaboari we mutwe w'umugorewe, nk'uko Kristo ariumutwe w'Itorero ari ryo mubiriwe, ni na we Mukizawaryo.IR 0Bagore, mugandukireabagabo banyu nk'uko mugandukiraUmwami wacu,3Qa0kandi mugandukirane ku bwo kūbaha Kristo.rP]0Mujye mushima Imana Data wa twese ku bw'ibintu byose, mubiyishimira mu izina ry'Umwami wacu Yesu Kristo,qO[0Mubwirane zaburi n'indirimbo n'ibihimbano by'Umwuka, muririmba mucurangira Umwami wacu mu mitima yanyu.MN0Kandi ntimugasinde inzoga zirimoubukubaganyi, ahubwo mwuzureUmwuka.GM0Nuko ntimukabeabapfu, ahubwo mumenye icyo Umwami wacu ashaka.4Lc0mucunguzeuburyoumwete kuko iminsi ari mibi.hKI0Nuko mwirinde cyane uko mugenda mutagenda nk'abatagiraubwenge, ahubwo mugende nk'abanyabwenge,lJQ0Ni cyo gituma bivugwa ngo
“Usinziriye we, kangukauzuke,
Kristo abone uko akumurikira!”}Is0 Ariko byose iyo bitangajwe n'umucyo na byoubwabyo bihindukaumucyo, kuko ikimurikiwe n'umucyo cyose gihindukaumucyo.@H{0 kuko ibikorwa na bo rwihishwa biteye isoni no kubivuga.PG0 Ntimukifatanye n'imirimo y'ab'umwijima itagiraumumaro, ahubwo muyihane6Fg0 Mushakashake uko mwamenya ibyo Umwami ashima.KE0 kuko imbuto z'umucyo ari ingeso nziza zose no gukiranuka n'ukuri.fDE0kuko kera mwariumwijima none mukabamuriumucyo mu Mwami wacu. Nuko mugende nk'abana b'umucyo,#CA0Nuko ntimugafatanye na bo,pBY0Ntihakagireumuntu ubohēsha amagambo y'ubusa, kuko ibyo ari byo bizaniraumujinya w'Imana abatayumvira.&AE0Kuko ibi mubizineza yuko ari nta musambanyi cyangwaukoraibyonona cyangwaurarikira, ari weusenga ibigirwamana,ufiteibyo azaragwa mu bwami bwa Kristo n'Imana.@w0cyangwa ibiteye isoni cyangwa amagambo y'ubupfu, cyangwa amashyengo mabi kuko ibyo bidakwiriye, ahubwo mushime Imana.l?Q0Ariko gusambana n'ibyonona byose no kurarikira ntibikavugwe rwose muri mwe nk'uko bikwiriye abera,>{0Kandi mugendere mu rukundo nk'uko Kristo yadukunze, akatwitangira kuba ituro n'igitambo cy'Imana n'umubabweuhumuraneza.-= W0Nuko mwigane Imana nk'abana bakundwa.l<Q0 Mugirirane neza, mugirirane imbabazi, mubabarirane ibyaha nk'uko Imana yabababaririye muri Kristo.g;G0Gusharira kose n'uburakari n'umujinya n'intonganya, no gutukanahamwe n'igomwa ryose bibavemo.t:a0Kandi ntimutezeagahinda Umwuka Wera w'Imana wabashyiriweho kuba ikimenyetso, kugezaku munsi wo gucungurwa..9U0Ijambo ryose riteye isoni ntirigaturukemu kanwa kanyu, ahubwo uko mubonyeuburyo mujye muvugairyiza ryose ryo gukomeza abandi, kugirango riheshe abaryumviseumugisha.v8e0Uwibaga ntakongere kwiba, ahubwo akore imirimo akoreshe amaboko ibyiza, kugirango abone ibyo gufashaumukene.&7G0kandi ntimubererekere Satani.F60Nimurakara ntimugakore icyaha, izuba ntirikarenge mukirakayel5Q0Nuko mwiyambure ibinyoma,umuntu wese avuganeukurina mugenzi we, kuko turi ingingo za bagenzi bacu.j4M0mukambaraumuntu mushyawaremewe ibyo gukiranuka no kwera bizanywe n'ukurink'uko Imana yabishatse.63g0mugahinduka bashya mu mwuka w'ubwenge bwanyu,v2e0bibabwiriza iby'ingeso zanyu za kera ko mukwiriye kwiyamburaumuntu wa kerauheneberezwa no kwifuza gushukana,P10niba mwaramwumvise mukigishirizwa muri we ibihura n'ukuriko muri Yesu,.0W0Ariko mwebweho ntimwize Kristo mutyo,g/G0Kandi babaye ibiti bīhaubusambanyi bwinshi, gukoraiby'isoni nke byose bifatanije no kwifuza. . 0ubwenge bwabo buri mu mwijima kandiubujijiburi muri bo no kunangirwa kw'imitima yabo, byabatandukanije n'ubugingo buva ku Mana.-0Ni cyo gituma mvuga ibi, nkabihamya mu Mwami yuko mutakigenda nk'uko abapagani bagenda, bakurikiza ibitagiraumumarobyo mu mitima yabo,\,10Kuri uwo ni ho Umubiriwoseuteranywa neza,ugafatanywa n'uko ingingo zose zigirirana, nuko igice cyose kigakoraumurimowacyo cyagenewe. Muri Kristo uwo ni houmubiriukūra gukurakwawo, kugirangoukurizwe mu rukundo.h+I0ahubwo tuvugeukurituri mu rukundo, dukuriremuri we muri byose. Uwo ni we mutwe, ari wo Kristo.>*u0kugirango tudakomeza kuba abana duteraganwa n'umuraba, tujyanwa hirya no hino n'imiyaga yose y'imyigishirize, n'uburiganya bw'abantu n'ubwenge bubi, n'uburyo bwinshi bwo kutuyobya,@)y0 kugezaubwo twese tuzasohora kugiraubumwe bwo kwizera no kumenya Umwana w'Imana, kandi kugezaubwo tuzasohora kuba abantu bashyitse bageze ku rugerorushyitse rw'igihagararo cya Kristo,n(U0 kugirango abera batunganirizwe rwose gukoraumurimowo kugabura iby'Imana no gukomezaumubiriwa Kristo, '0 Nuko aha bamwe kuba intumwa ze, n'abandi kuba abahanuzi, n'abandi kuba ababwirizabutumwa bwiza, n'abandi kuba abungeri n'abigisha,Y&+0 Uwamanutse ni we wazamutse ajya hejuru y'amajuru yose, kugirango asohoze byose.u%c0 Ariko iryo jambo ngo “Yazamutse mu ijuru”risobanurwa rite? Ntirigaragaza yuko yabanje kumanuka ikuzimu?x$i0Ni cyo gituma ivuga iti
“Amaze kuzamuka mu ijuru,
Ajyana iminyago myinshi,
Aha abantu impano.”W#'0Arikoumuntu wese muri twe yahaweubuntu nk'ukourugerorw'impano ya Kristo ruri.h"I0hariho Imana imwe ari yo Data wa tweseudusumba twese, uri hagati yacu twese kandiuturimotwese.>!w0Hariho Umwami umwe no kwizera kumwe n'umubatizo umwe,h I0Harihoumubiriumwe n'Umwuka umwe, nk'uko mwahamagariwe ikiringiro kimwe cyo guhamagarwa kwanyu.H 0mugireumwete wo gukomereshaubumwe bw'Umwukaumurunga w'amahoro.`90mwicisha bugufirwose, mufiteubugwaneza bwose no kwihangana, mwihanganirana mu rukundo,c A0Nuko ndabinginga, jyewe imbohe y'Umwami Yesu ngo mugende uko bikwiriye ibyo mwahamagariwe,lQ0icyubahiro kibe icyayo mu Itorero no muri Kristo Yesu, kugezaiteka ryose ry'ibihe bidashira, Amen.{o0Nuko Ibasha gukoraibiruta cyane ibyo dusaba, ndetse n'ibyo twibwira byose nk'uko imbaraga zayo ziri zidukoreramo,a;0mumenye n'urukundo rwa Kristo rurutauko rumenywa, ngo mwuzuzwe kugezaku kuzurakw'Imana.'G0muhabwe imbaraga zo kumenyera hamwe n'abera boseubugarin'uburebure bw'umurambararo, n'uburebure bw'igihagararo, n'uburebure bw'ikijyepfo bwarwo ubwo ari bwo,0kandi ngo Kristo ahore mu mitima yanyu ku bwo kwizera, kugirango ubwo mumazegushōrera imizi mu rukundo mukabamushikamye,fE0ngo abahe nk'ukoubutunzi bw'ubwiza bwe buri gukomezwa cyane mu mitima yanyu ku bw'Umwuka we,?y0uwo imiryango yose yo mu ijuru n'iyo mu isi yitirirwa,0[0Ni cyo gituma mpfukamira Data wa twese,nU0 Ni cyo gituma mbinginga ngo mudacogozwa n'amakuba yanjye yo ku bwanyu, kuko ari yo cyubahiro cyanyu.pY0 Muri we ni mo duherwaubushizi bw'amanga ngo twegere Imana dushizeubwoba, tubiheshejwe n'uko tumwizeye.F0 nk'uko yabigambiriye kera kose muri Kristo Yesu Umwami wacu.'0 kugirango muri iki gihe abatware n'abafiteubushobozi bwo mu ijuru mu buryo bw'umwuka, bamenyeshwe n'Itoreroubwenge bw'Imana bw'uburyo bwinshiy0 njijure bose ngo bamenyeuburyo iby'ubwiru bikwiriye kugenda, ari bwo bwahishwe n'Imana yaremye byoseuhereye kera kose,30Nubwo noroheje cyane hanyuma y'abera bose, naherewe ubwo buntu kugirango mbwirize abanyamahangaubutumwa bwiza bw'ubutunzi bwa Kristo butarondoreka,|q0Nanjye nahindutseumubwiriza wabwo nk'uko impano iri y'ubuntu bw'Imana, iyo naheshejwe n'imbaraga zayo zinkoreramo.+ O0yuko abanyamahanga ari abaraganwa natwe kandi bakaba ingingo z'umubiriumwe natwe, abaheshejwe n'ubutumwa bwiza kuzagabana natwe muri Kristo Yesu ibyasezeranijwe. 0Ubwo ntibwamenyeshejwe abana b'abantu mu bindi bihe, nk'uko muri iki gihe intumwa ze zera n'abahanuzi babuhishuriwen'Umwuka,O 0Namwe nimuyasoma muzireberaubwanyuuburyo menyeubwiru bwa Kristo koko.Y +0ko mpishurirwaubwiru bwayo mu iyerekwa nk'uko nabanje kwandika mu magambo make.Y +0Kandi namwe mwumvise iby'ubutware bwo kugaburaubuntu bw'Imana nahawe ku bwanyu,\ 30Ni cyo gituma jyewe Pawulo ndi imbohe ya Kristo Yesu, mbohewe mwebwe abanyamahanga.W'0Muri we namwe murubakanwa, kugirango mube inzu yo kubabwamo n'Imana mu Mwuka.[/0Muri we inzu yose iteranijwe neza, irakura ngo ibeurusengero rwera mu Mwami Yesu.lQ0kuko mwubatswe ku rufatiro rw'intumwa n'abahanuzi, ariko Kristo Yesu ni we buye rikomeza imfuruka.oW0Nuko ntimukiriabashyitsi n'abasuhuke, ahubwo muriubwoko bumwe n'abera ndetse muri abo mu nzu y'Imana,_70kuko ari weuduhesha uko turi amaharakubiri, kwegera Data wa twese turi mu Mwuka umwe.uc0Yaraje ababwiraubutumwa bwiza bw'amahoro mwebwe abāri kure, kandi abāri bugufina bo ababwira iby'amahoro,_70kandi ngo bombi abagireumubiriumwe, abungishe n'Imanaumusaraba awicishije bwa bwanzi.  0amaze gukuzahoamategeko y'iby'imihangoumubiriwe, kugirango ba babiri abarememoumuntu umwe mushyamuri we ngo azane amahoro atyo,0Uwo ni we mahoro yacu, kuko yahinduye twebwe ababiri kuba umwe akuyehoubwanzi, ari bwo rusikarwari hagati yacu rutugabanya,l~Q0 Ariko none kuko muri muri Kristo Yesu, mwebwe abāri kure kera, mwigijwe hafi n'amaraso ya Kristo.T}!0 mwibuke ko icyo gihe mwari mudafite Kristo mutandukanijwe n'Ubwisirayeli, muri abashyitsi ku masezerano y'ibyasezeranijwe, ari nta byiringiro mufiteby'ibizaba, ahubwo mwari mu isi mudafite Imana Rurema.p|Y0 Nuko mwibuke yuko kera mwebwe abanyamahanga ku mubiri, abo abakebwe n'intoki ku mubiribita abatakebwe,{{o0 kuko turi abo yaremye ituremeye imirimo myiza muri Kristo Yesu, iyo Imana yiteguriyekera kugirango tuyigenderemo.Dz0 Ntibyavuye no ku mirimo kugirango hatagiraumuntu wirarira,[y/0Mwakijijwe n'ubuntu ku bwo kwizera, ntibyavuye kuri mwe ahubwo ni impano y'Imana.uxc0kugirango mu bihe bizaza izerekaneubutunzi bw'ubuntu bwayo buhebuje byose, itugirira neza muri Kristo Yesu.cw?0nuko ituzuranana we, itwicaranya na we mu ijuru mu buryo bw'umwuka turi muri Kristo Yesu,pvY0ku bw'urukundo rwinshi yadukunze, ubwo twari dupfuye tuzizeibicumurobyacu (ubuntu ni bwo bwabakijije),Ru0Ariko Imana kuko ariumutunzi w'imbabazi, yaduhinduranye bazima na KristoFt0Kandi natwe twese twahoze muri bo dukurikiza ibyo kamere yacu yifuza, tugakora ibyo kamere n'imitima byacu byishakira, kandi ku bwa kavukireyacu twari abo kugirirwaumujinya nk'abandi bose.s0ibyo mwagenderagamo kera mukurikiza imigenzo y'iyi si, mugakurikizaumwamiutegeka ikirere, ari we mwukaukorera mu batumvira.Or 0Namwe yarabazuye, mwebwe abari bapfuye muzizeibicumuron'ibyaha byanyu,@q }0na ryo ribeumubiriweushyitse kandiushyikirwamo na byose.sp a0Kandi yamuhayegutwara byose ibishyira munsi y'ibirenge bye, imuha Itorero ngo abeumutwe waryousumba byose,(o K0imushyize hejuru y'ubutware bwose n'ubushobozi bwose, n'imbaraga zose n'ubwami bwose, n'izina ryose rivugwauretse muri iki gihe gusa, ahubwo no mu bihe bizaza.gn I0izo yakoreye muri Kristo ubwo yamuzuragamu bapfuye ikamwicaza iburyo bwayo ahantu ho mu ijuru,m 0mumenye n'ubwinshi bw'imbaraga zayo butagira akagero, izo iha twebwe abizeye nk'uko imbaraga z'ububasha bwayo bukomeye ziri,l 0ngo amaso y'imitima yanyu abone uko ahweza mumenye ibyo mwiringizwa n'Iyabahamagaye, mumenye n'ubutunzi bw'ubwiza bw'ibyo azaraga abera,k 0kugirango Imana y'Umwami wacu Yesu Kristo, ari yo Data wa twese w'icyubahiro, ibaheumwuka w'ubwenge no guhishurirwa bitume muyimenya,6j i0mbashimira Imanaurudacankabasabira uko nsenze,Xi +0Ni cyo gituma nanjye maze kumvauburyo mwizera Umwami Yesu mugakunda abera bose,wh i0uwo twahawe ho ingwate yo kuzaragwa wa muragekugezaubwo abo Imana yaronse izabacungura. Ubwiza bwayo bushimwe.;g q0 Ni we namwe mwiringiye mumazekumva ijambo ry'ukuri, ari ryo butumwa bwiza bw'agakiza kanyu, kandi mumazekwizera ni we wabashyizeho ikimenyetso, ari cyo Mwuka Wera mwasezeranijwe,Sf !0 ngo tube abo gushimishaubwiza bwayo, twebwe abiringiye Kristouhereye kera.e 0 Ku bw'uwo natwe twarazweumuragetubitoranirijwe kera nk'uko Imana yabigambiriye, ikora byose nk'uko ibishaka mu mutimawayo|d s0 kugirango ibihe nibisohora ibone uko iteraniriza ibintu byose muri Kristo, ari ibiri mu ijuru cyangwa ibiri mu isi.bc ?0 itumenyeshejeubwiru bw'ibyo ishaka ku bw'ineza y'ubushake bwayo, ari byo yagambiriye kera@b }0ubwo yadushagirijeho bukatuberaubwenge bwose no kumenya,~a w0Ni we waduhesheje gucungurwa ku bw'amaraso ye, ari ko kubabarirwa ibicumurobyacu nk'ukoubutunzi bw'ubuntu bwayo buri,Z` /0kugirangoubuntu bwayo butagira akagero bushimwe, ubwo yaduhereye mu Mukunzi wayo._ 0Kuko yagambiriye kera ku bw'urukundo rwayo ko duhinduka abana bayo, tubiheshejwe na Yesu Kristo ku bw'ineza y'ubushake bwayo,g^ I0nk'uko yadutoranirije muri we isi itararemwa, kugirango tube abera tutarihoumugayoimbere yayo.] y0Imana y'Umwami wacu Yesu Kristo, ari yo na Se ishimwe, kuko yaduhereye muri Kristo imigisha yose y'umwuka yo mu ijuru,[\ 10ubuntu bube muri mwe n'amahoro biva ku Mana Data wa twese no ku Mwami Yesu Kristo.[ 0Pawulo wagizwe intumwa ya Kristo Yesu nk'uko Imana yabishatse, ndabandikiye mwebwe abera bari muri Efeso bizera Kristo Yesu,RZ&Bene Data,ubuntu bw'Umwami wacu Yesu Kristo bubanen'imitima yanyu. Amen.UY#&Uhereye none ntihakagireumuntuundushya, kuko mfite ku mubiriinkovu za Yesu.gXG&Nuko abazajya bakurikiza ibyo amahoro n'imbabazi bibe muri bo, bibe no mu Bisirayeli b'Imana.VW%&Kuko gukebwa kutagiraumumarocyangwa kudakebwa, keretse kuba ikiremwa gishya.!V;&Ariko jyeweho sinkiratana ikindi, keretseumusaraba w'Umwami wacu Yesu Kristo wateye ko iby'isi bimbera nk'ibibambwe, nanjye nkabera iby'isi nk'ubambwe.U{& Ndetse abakebweubwabo nubwo badakomeza amategeko, nyamara bashaka ko mukebwa ngo babone uko birata ku bw'imibiri yanyu.'TG& ABASHAKA BOSE KWIHA IGIKUNDIRO KU BY'UMUBIRI NI BO BABAHATA GUKEBWA. NTA YINDI MPAMVU IBIBATEYE, KERETSE KUGIRA NGO BATARENGANYWA BAZIZE UMUSARABA WA KRISTO.KS& Murebenamweuburyo mbandikishirije inyugutinini n'ukwanjye kuboko:^R5& Nuko rero tugirire bose neza uko tubonyeuburyo, ariko cyane cyane ab'inzu y'abizera.VQ%& Twe gucogorera gukoraneza, kuko igihe nigisohora tuzasarura nitutagwa isari.}Ps&Ubibiraumubiriwe muri uwo mubiriazasaruramokubora, arikoubibira Umwuka muri uwo Mwuka azasaruramoubugingo buhoraho.WO'&Ntimuyobe: Imana ntinegurizwa izuru, kuko ibyoumuntu abiba ari byo azasarura.EN&Uwigishwa ijambo ry'Imana agabane n'umwigisha ibyiza byose.1M]&kukoumuntu wese aziyikorera uwe mutwaro.}Ls&Ibyiza ni uko yakwisuzumamu murimowe ubwe, kuko ari bwo azabona icyo yirata ku bwe wenyine atari ku bwa mugenzi we,QK&Umuntu niyibwira ko ari ikintu kandi ari nta cyo ari cyo, aba yibeshye.UJ#&Mwakirane ibibaremerera, kugirango abe ari ko musohoza amategeko ya Kristo.I 1&Bene Data,umuntu niyadukwaho n'icyaha, mwebwe ab'Umwuka mugaruze uwo muntuumwuka w'ubugwaneza, arikoumuntu wese yirinde kugirango na we adashukwa.GH&Twe kwifata uko tutari, twenderanya kandi tugirirana amahari.;Gq&Niba tubeshwaho n'Umwuka tujye tuyoborwa n'Umwuka.BF&Aba Kristo Yesu babambanye kamere, n'iruba n'irari byayo.HE &no kugwa neza no kwirinda. Ibimeze bityo nta mategeko abihana.D{&Ariko rero imbuto z'Umwuka niurukundo n'ibyishimo n'amahoro, no kwihangana no kugiraneza, n'ingeso nziza no gukiranuka,+CO&no kugomanwa no gusinda, n'ibiganiro bibi n'ibindi bisa bityo. Ndababwira hakiri kare nk'uko nababwiye kera, yuko abakora ibisa bityo batazaragwaubwami bw'Imana.B &no gusenga ibishushanyo, no kurogano kwangana no gutongana, n'ishyari n'umujinya n'amahane, no kwitandukanya no kwirema ibice,fAE&Dore imirimo ya kamere iragaragara ni iyi: gusambana no gukoraibiteye isoni n'iby'isoni nke,H@ &Ariko niba muyoborwa n'Umwuka, ntimuba mugitwarwa n'amategeko. ?9&kuko kamere irarikira ibyo Umwuka yanga, kandi Umwuka yifuza ibyo kamere yanga kuko ibyo bihabanye, ni cyo gituma ibyo mushaka gukoraatari byo mukora.]>3&Ndavuga nti “Muyoborwe n'Umwuka”, kuko ari bwo mutazakora ibyo kamere irarikiraH= &Ariko rero nimushikuranamugaconshomerana, mwirinde mutamarana!k<O&kuko amategeko yose asohorera mu ijambo rimwe ngiri ngo “Ukunde mugenzi wawe nk'uko wikunda.”;!& Bene Data, mwahamagariweumudendezo, arikoumudendezo wanyu ntimukawugireurwitwazo rwo gukurikiza ibya kamere, ahubwo mukorerane mu rukundo,7:i& Icyampa ababahagarika imitima bakīkona rwose.$9A& Mbese bene Data, niba nkibwiriza gukebwa ni iki gituma nkirenganywa? Iyo mba nkibikora, cya gisitaza giterwa no kubwiriza iby'umusaraba kiba cyaramvuyeho.8& Ndabiringiye ku bw'Umwami wacu yuko mutazagira undi mutimawundi, arikoubahagarika imitima uwo ari we wese, azagibwaho n'urubanza rwe.47c& N'ubundi igituburagike gituburairobe ryose.56e&Uko koshywa ntikwavuye kuri Iyo ibahamagara.A5}&Mbese ko mwagendaga neza, ni nde wababujijekumviraukuri?~4u&Muri Kristo Yesu gukebwa nta cyo kumazecyangwa kudakebwa, ahubwo ikigira icyo kimaze niukwizera gukorera mu rukundo.b3=&Naho twebwe ku bw'Umwuka dutegereje kuzakiranuka, twiringiye ko tuzabiheshwa no kwizera.u2c&Mwebwe abashaka gutsindishirizwa n'amategeko mutandukanijwe na Kristo, kuko mwaguye muretseubuntu bw'Imana.o1W&Kandi ndabwiraumuntu weseukebwa, yuko azaba afiteumwenda wo kurangiza ibyategetswe n'amategeko byose.X0)&Dore njyewe Pawulo ndababwira yuko nimukebwa, Kristo atazagira icyo abamarira.p/ [&Ubwo Kristo yatubaturiyekuba ab'umudendezo, nuko muhagarare mushikamye, mutacyongera kubohwa n'ububata.M.&Nuko bene Data, ntitukiriabana b'inshoreke, ahubwo turi ab'umugeni.-+&Mbese ibyanditswe bivuga bite? Biravuga biti “Senda inshoreke n'umuhungu wayo, kukoumuhungu w'inshoreke atazaraganwa n'umuhungu w'umugeni.”i,K&Ariko nk'uko icyo giheuwabyawe n'umubiriyarenganyagauwabyawe n'Umwuka, na n'ubu ni ko bikimeze.R+&Nuko rero bene Data, namwe muri abana b'isezerano nk'uko Isaka yari ari.**M&kuko byanditswe ngo
“Ishime ngumba itabyara,
Tera hejuruuvugecyaneutaramukwa,
Kuko abana b'inyungwakazi ari benshi,
Baruta ab'inkundwakazi.”H) &Ariko Yerusalemu yo mu ijuru ni yo mugeni, ni yo mama wa twese(&ari we kandiugereranywa n'umusoziwa Sinayi wo muri Arabiya, kandiusobanurwa ngo Yerusalemu ya none, kuko iri mu bubatahamwe n'abana bayo.!';&Ibyo birimoumugani, kuko abo bagore bameze nk'amasezerano abiri. Rimwe ryavuye ku musoziwa Sinayi ribyariraububata: iryo ni ryo rigereranywa na Hagari,i&K&Uw'inshoreke yavutse nk'uko iby'umubiribigenda, naho uw'umugeniyavutse ku bw'isezeranory'Imana.j%M&Byanditswe yuko Aburahamu yari afite abahungu babiri, umwe ari uw'inshoreke undi ari uw'umugeni.S$&Abashaka gutwarwa n'amategeko nimumbwire. Ntimurasobanukirwa n'amategeko?l#Q&icyampa nkaba ndi kumwe namwe ubu ngo noroshye ijwi ryanjye, kuko mpeze mu rungabangabo ku bwanyu.W"'&Bana banjye bato, abo nongera kuramukwa kugezaaho Kristo azaremerwa muri mwe,t!a&Icyakora byaba byiza ko mwakundwamukundiwe mu byiza, atari igihe ndi kumwe namwe gusa, ahubwo iminsi yose. !&Ba bandi barabikundisha, nyamara si mu buryo bwiza kuko icyo bashaka ariukubakingiranira hanze, kugirango namwe muboneuko mubihakirizwaho.:o&Mbese mpindujweumwanzi wanyu n'uko mbabwiraukuri?  &Ariko none kwa kwishima kwanyu kuri he? Ndabahamya yuko muri icyo gihe, iyo bishoboka muba mwaremeye kwinogora amaso mukayampa.*M&kandi nubwo iby'umubiriwanjye byababereye ikirushyantimurakabihinyura ngo mubicire ifudika, ahubwo mwanyemeye nka marayika w'Imana, ndetse nka Kristo Yesu ubwe.{o& Ntimurakangirira nabi, nubwo muzi yuko indwara y'umubiriari yo yanzanye iwanyu bwa mbere kubabwiraubutumwa bwiza,G& Ndabinginga bene Data, mumerenkanjye kuko nanjye meze nkamwe.?y& Ndatinya yuko ahari ibyo nabakoreye naruhijwe n'ubusa.4c& Muziririza iminsi n'amezi n'ibihe n'imyaka.I & ariko none ubwo mwamenye Imana, kandi cyane cyane ubwo mwamenywe na yo, ni iki cyatumye musubirainyuma mu bya mbere bidafite imbaraga kandi bikenaumumaro, mugashaka kongera kuba imbata zabyo?X)&Icyakora icyo gihe kuko mutarimuzi Imana mwari imbata z'ibitari Imana nyakuri,q[&Ni cyo gitumautakiri imbata ahubwo uriumwana, kandi rero ubwo uriumwana, uri n'umuragwaubihawe n'Imana.&Kandi kuko muri abana bayo, ni cyo cyatumye Imana yohereza Umwuka w'Umwana wayo mu mitima yacu avuga ati “Aba, Data.”J &ngo acungure abatwarwa na yo, biduheshe guhinduka abana b'Imana.wg&Maze igihe gikwiriye gisohoye Imana yohereza Umwana wayo wabyawe n'umugore, kandi wavutse atwarwa n'amategekob=&Natwe ni ko turi. Tukiribato twari imbata, dutegekwa n'amategeko ya mbere yahoze mu isi.O&Ahubwo ategekwa n'abamureran'ibisonga, kugezaigihe cyategetswe na se.y m&Ariko ndavuga yukoumuragwa iyo akiriumwana atagira icyo atandukanaho n'imbata, nubwo yaba ari nyir'ibintu byose.a;&Ubwo muri aba Kristo muriurubyaro rwa Aburahamu, muri n'abaragwa nk'uko byasezeranijwe.'G&None ntihakiriho Umuyudacyangwa Umugiriki, ntihakiriho imbata cyangwa uw'umudendezo, ntihakirihoumugabocyangwaumugore, kuko mwese muri umwe muri Kristo Yesu.B &kuko mwese ababatirijwe muri Kristo muba mwambaye Kristo.G &Mwese muri abana b'Imana mubiheshejwe no kwizera Kristo Yesu,G &Ariko kwizera kumazekuza ntitwaba tugitwarwa na wa mushorera.s _&Ubwo ni bwo buryo amategeko yatubereyeumushorera wo kutugezakuri Kristo, ngo dutsindishirizwe no kwizera.} s&Icyakora uko kwizera kutaraza twarindwaga tubohewe gutwarwa n'amategeko, dutegereje kwizera kwari kugiyeguhishurwa.7&Ariko ibyanditswe bivuga yuko byose byakingiraniwe gutwarwa n'ibyaha, kugirango abizera bahabwe ibyasezeranijwe, babiheshejwe no kwizera Yesu Kristo.3_&Mbese ubwo bibaye bityo, amategeko arwanya amasezerano y'Imana? Ntibikabeho kuko iyaba harabayeho amategeko abasha kubeshaho abantu, gukiranuka kuba kwaraheshejwe na yo.@{&(Icyakora uwo muhuzasi uw'umwe, nyamara Imana ni imwe).W'&None se amategeko yazanywe n'iki? Yategetswe hanyuma ku bw'ibicumurokugezaahourubyaro ruzazira, urwo byasezeranijwe. Kandi yahawe abamarayika kugirango bayatange, bayaheumuhuzamu ntoki, na we ayahe abantu.}s&Kuko iyoumurageuva mu mategeko wabautakivuye mu byasezeranijwe, ariko dore Imana yawuhayeAburahamu iwumusezeranije.;o&Ibyo mvuze ni ibi: ni uko isezerano Imana yasezeranije mbere, ritakuwehon'amategeko yaje hashize imyaka magana ane na mirongo itatu, ngo aryice cyangwa avuguruzeuwarisezeranije.I &Nuko rero ibyasezeranijwe byasezeranijwe Aburahamu n'urubyaro rwe, nyamara Imana ntirakavuga iti “Imbyaro”nko kuvugabenshi, ahubwo iti “Niurubyaro rwawe”nko kuvugaumwe, ari we Kristo.7&Bene Data, ibi ndabibabwira nk'umuntu. Isezerano naho ryaba ari iry'umuntu, iyo rimaze gukomezwa nta muntu washobora kuryica cyangwa ngo aryongereho.&kugirangoumugisha wa Aburahamuugereno ku banyamahanga bawuheshejwe na Yesu Kristo, kwizera kuboneuko kuduhesha wa Mwuka twasezeranijwe.5& Kristo yaducunguriyekugirango dukizweumuvumow'amategeko, ahindutse ikivume ku bwacu (kuko byanditswe ngo “Havumweumuntu weseumanitswe ku giti”),e~C& Nyamara amategeko ntagira icyo ahuriyeho no kwizera, ariko rerouyakomeza azabeshwaho na yo.z}m& Biragaragara yuko ari nta muntuutsindishirizwa n'amategeko imbere y'Imana, kukoukiranuka azabeshwaho no kwizera.5|c& Abīringira imirimo itegetswe n'amategeko bose ni ibivume, kuko byanditswe ngo “Havumweumuntu weseudahirimbanira ibyanditswe mu gitabo cy'amategeko byose ngo abikore.”J{ & Nuko abīringira kwizera bahānwaumugisha na Aburahamu wizeraga.Lz&Kandi ibyanditswe byamenye bitaraba yuko Imana izatsindishiriza abanyamahanga kuko bizeye, bibwira Aburahamuubutumwa bwiza bw'ibitaraba biti “Muri wowe ni mo amahanga yose azaherwaumugisha.”Ny&mumenye yuko ari na ko abīringira kwizera ari bo bana ba Aburahamu.Gx&Nk'uko Aburahamu yizeye Imana bikamuhwanirizwa no gukiranuka,w&Mbese Ibaha Umwuka, igakora ibitangaza muri mwe, ibikoreshwa n'uko mukoraimirimo itegetswe n'amategeko, cyangwa ni uko mwumvise mukizera?Jv &Ya mibabaro myinshi mwayibabarijweubusa? Niba yari iy'ubusakoko.Su&Muri abapfapfa mutyo? Mwatangiye iby'Umwuka none mubiherukijeiby'umubiri?t!&Ibi byonyine ni byo nshaka ko mumbwira. Mbese imirimo itegetswe n'amategeko ni yo yabahesheje Umwuka, cyangwa se ni uko mwumvise mukizera? WF~~i}y||g|{h{zhzyyhxxx#ww4v|v4uuNtt*ssus0rrSqqq pooo%nnmllkkyk#jIiihh`gghffweemddccbc baaj``s_^^k^]M]\[[[DZZYYYYXXmWWW!VVUU>TT SqS"RRoR!Q5PPnP+OO,NMMLL KJJJIRIHHGG5FSFEEDCCCBbBAL@???S>> ==n< X   AwMxP(W3aNMutahishe bene Data bose guhoberana kwera.9NBene Data, mudusabire.<sNIbahamagara ni iyo kwizerwa, no kubikora izabikora.%CNImana y'amahoro ibeze rwose, kandi mwebweubwanyu n'umwuka wanyu, n'ubugingo n'umubiribyose birarindwe, bitazabahoumugayoubwo Umwami wacu Yesu Kristo azaza.&GNmwirinde igisa n'ikibi cyose.2_Nahubwo mugerageze byose mugundire ibyiza,) MNkandi ntimugahinyure ibihanurwa,$ CNNtimukazimye Umwuka w'ImanaX )Nmu bibaho byose muhoremushima, kuko ari byo Imana ibashakaho muri Kristo Yesu. /Nmusengeubudasiba, +NMwishime iteka, NMurebehatagirauwitura undi inabi yamugiriye, ahubwo mujye mukurikiza icyiza iteka mu byo mugirirana no mu byo mugirira abandi bose.NKandi turabahugurabene Data, kugirango mucyahe abica gahunda, mukomeze abacogora, mufashe abadakomeye, mwihanganire bose.I N Mububahecyane mu rukundo ku bw'umurimowabo. Mugirirane amahoro.taN Ariko bene Data, turabingingira kugirango mwite ku bakorera muri mwe, babategekera mu Mwami wacu babahana.KN Nuko rero muhumurizanye kandi muhuguranenk'uko musanzwe mubikora._7N wadupfiriye, kugirango nituba turi maso cyangwa nituba dusinziriye, tuzabaneho na we.fEN Kuko Imana itatugeneyeumujinya, ahubwo yatugeneye guheshwa agakiza n'Umwami wacu Yesu Kristo9kNAriko twebweho ubwo turi ab'amanywa, twirinde ibisindisha twambaye kwizera n'urukundo nk'icyuma gikingira igituza, kandi twambaye ibyiringiro byo kuzabona agakiza nk'ingofero.H Nkuko abasinzira basinzira nijoro, n'abasinda bagasinda nijoro.RNNuko rero twe gusinzira nk'abandi ahubwo tube maso, twirinde ibisindishaa~;Nkuko mwese muri abana b'umucyo n'abana b'amanywa. Ntituri ab'ijoro cyangwa ab'umwijima.Z}-NAriko mwebweho bene Data, ntimuri mu mwijima ngo uwo munsiubatungure nk'umujura,,|QNUbwo bazaba bavuga bati “Ni amahoro nta kibi kiriho”, ni bwo kurimbuka kuzabatungura nk'uko ibise bitunguraumugoreutwite, kandi ntibazabasha kubikira na hato.U{#Nkukoubwanyu muzi neza yukoumunsi w'Umwami wacuuzazank'ukoumujuraaza nijoro.Fz NAriko bene Data, iby'ibihe n'iminsi ntimugomba kubyandikirwa,:yoNNuko mumaranishe imibabaro kubwirana ayo magambo.#x?Nmaze natwe abazaba bakiriho basigaye duhereko tujyananwe na bo, tuzamuwe mu bicu gusanganirira Umwami mu kirere. Nuko rero tuzabana n'Umwami iteka ryose.6weNKuko Umwami ubwe azaza amanutse ava mu ijuru aranguruyeijwi rirenga, hamwe n'ijwi rya marayikaukomeye n'impanda y'Imana, nuko abapfiriye muri Kristo ni bo bazabanza kuzuka,(vINIki ni cyo tubabwira tukibwirijwe n'ijambo ry'Umwami wacu yuko twebwe abazaba bakiriho, basigaye kugezaku kuza k'Umwami, tutazabanziriza na hato abasinziriye.yukNUbwo twemeye yuko Yesu yapfuye akazuka, abe ari ko twizera yuko Imana izazanana na Yesu abasinziririye muri we.rt]N Ariko bene Data, ntidushaka ko mutamenya iby'abasinziriye, mutababara nka ba bandi badafite ibyiringiro.NsN kugirango mugendane ingeso nziza ku bo hanze mudafite icyo mukennye.irKN kandi mugireumwete wo gutuzamutariba kazitereyemo, mukoreshe amaboko yanyu nk'uko twabategetse,q#N ndetse musigaye mukundana na bene Data bose b'i Makedoniya hose. Ariko bene Data, turabahugurirakugirango murusheho kugiraurukundo rusāze,ppYN Ariko rero ibyo gukunda bene Data, ntimugomba kubyandikirwa kukoubwanyu mwigishijwe n'Imana gukundana,so_NNi cyo gitumauwirengagiza ibyo ataba ariumuntu yanze, ahubwo aba yanze Imana iha mwebwe Umwuka wayo wera.Jn NImana ntiyaduhamagariye kwanduzwa, ahubwo yaduhamagariye kwezwa.,mQNkandi ngoumuntu wese areke kurengēra cyangwa kuriganya mwene Se kuri ibyo, kuko Umwami wacu ahōra inzigo y'ibyo byose nk'uko twabanje kubabwira no kubahamiriza.DlNmudatwarwa n'irari ryo kurigira nk'abapagani batazi Imana,PkNngoumuntu wese muri mwe amenye gutegekaumubiriwe wezweufiteicyubahiro,KjNIcyo Imana ishaka ni iki: niukwezwa kwanyu no kwirinda gusambana,EiNMuzi amategeko twahawe n'Umwami Yesu kubategeka ayo ari yo.9h mNNuko bene Data, ibisigaye turabinginga tubahuguriramu Mwami Yesu, kugirango nk'uko mwabwiwe natwe uko mukwiriye kugenda no kunezeza Imana, mube ari ko mugenda ndetse murusheho.g!N kugirango abakomeze imitima itabahoumugayo, yere mu maso y'Imana yacu ari yo Data wa twese, ubwo Umwami wacu Yesu azazana n'abera be bose.jfMN Namwe Umwami wacu abuzuze, abasesekaze gukundana no gukunda abandi bose nk'uko natwe twabakunze,re]N Icyampa Imana yacuubwayo ari yo Data wa twese, n'Umwami wacu Yesu, bakatubonereza inzira yo kuza iwanyu.fdEN Dusabira cyane ku mwanywa na nijoro, kugirango tubarebe twuzuzeibyasigaye ku kwizera kwanyu.lcQN Mbese ni shimwe ki twabasha kwitura Imana, ku bw'ibyishimo byose tubīshimira imbere y'Imana yacu?Ab}Nkuko none turi bazima ubwo muhagaze mushikamye mu Mwami.maSNNi cyo cyatumye bene Data, duhumurizwa ku bwanyu no kwizera kwanyu mu mubabaro wacu wose n'amakuba,M`NAriko none Timoteyo atugezeho avuye iwanyu, yatuzaniye inkuru nziza y'ibyo kwizera kwanyu n'urukundo rwanyu, kandi yuko mutwibuka neza iteka, mudukumbura mushaka kuturebank'uko natwe tubakumbura.3__NNi cyo cyatumye mbatumahombonye ko ntakibashije kwiyumanganya, kugirango menye ibyo kwizera kwanyu yuko yendaumushukanyi yaba yarabashutse, natwe tukabatwarakoreyeubusa.r^]NNdetse ubwo twari kumwe namwe mbere twababwiye yuko tugiyekubabazwa, kandi ni ko byabaye namwe murabizi.r]]Nkugirango hatagiraumuntu muri mweunyeganyezwa n'aya makuba, kukoubwanyu muzi yuko ari cyo twashyiriweho.\+NNuko dutumaTimoteyo mwene Data,umukoziw'Imana wo kubwirizaubutumwa bwiza bwa Kristo ngo abe ari weubakomeza, no kubahuguraku byo kwizera kwanyux[ kNNuko rero tubonye yuko tutagishoboye kwiyumanganya, twibwira ko ibyiza ari uko twasigara muri Atenayi twenyine.8ZkNKuko ari mwe cyubahiro cyacu n'ibyishimo byacu.YNIbyiringiro byacu ni iki, cyangwa ibyishimo, cyangwa ikamba ryo kwirata? Si mwebwe se mu maso y'Umwami wacu Yesu, ubwo azaza?XyNkuko twashakaga kuza iwanyu. (Icyakora jyewe Pawulo sinabishatse rimwe gusa ahubwo ni kabiri), ariko Satani aratubuza."W=NAriko twebweho bene Data, ubwo twatandukanywaga namwe igihe gito ku mubiri, ariko si ku mutimatwiyongeranije kugiraumwete wo kubabona, tubakumbura cyaneV)NBatubuzakubwiriza abanyamahanga ngo na bo bakizwe, bahora buzuzaurugerorw'ibyaha byabo. Ariko ubu bwo,umujinyaubasohoreyeho kubarangiza rwose.pUYNBishe Umwami Yesu n'abahanuzi kandi natwe baratwirukanye ntibanezeza Imana, baba abanzi b'abantu bose.#T?Nkuko bene Data mwigānye amatorero y'Imana y'i Yudayaari muri Kristo Yesu, kuko ibyo mwababajwe n'ubwoko bwanyu ari bimwe n'ibyo abo bababajwe n'Abayuda.tSaN Icyo dushimira Imanaubudasiba ni uko ubwo twabahaga ijambo ry'ubutumwa bwiza, ari ryo jambo ry'Imana, mutaryemeye nk'aho ari ijambo ry'abantu, ahubwo mwaryemeye nk'ijambo ry'Imana nk'uko riri koko kandi rigakorera no muri mwe abizera,mRSN kugirango mugende uko bikwiriye ab'Imana, ari yo ibahamagarira kujya mu bwami bwayo n'ubwiza bwayo.Q}N kandi nk'uko mubizitwahuguragaumuntu wese muri mwe, tukabahumurizano kubihanangiriza nk'uko se w'abana agirira abana be,P}N Mwebwe n'Imana ni mwe ntanze ho abagabo b'uburyo twameranaga namwe abizera turi abera, dukiranuka kandi tutarihoumugayo,#O?N Bene Data, mwibukeumuhatiwacu n'imiruho nk'uko twababwirijeubutumwa bwiza bw'Imana dukoraku manywa na nijoro, kugirango hatagira uwo muri mwe turemerera.)NKNNi cyo cyatumye muduteraimbabazi tukabakunda cyane, tukishimira kutabahaubutumwa bwiza gusa, ahubwo no kubahaubugingo bwacu kuko mwatubereye inkoramutimacyane.M}Nnubwo twabashaga kubaremerera kuko turi intumwa za Kristo. Ahubwo twitonderaga muri mwe nk'ukoumureziakuyakuya abana be.VL%NKandi ntitwashatse icyubahiro mu bantu, naho haba muri mwe cyangwa mu bandi,K1NNtitwigeze kuvugaijambo ryo gushyeshya nk'uko mubizi, cyangwa ngo tugireurwiyerurutso rwo kwifuza inyungu muri mwe. Imana ni yo dutanze houmugabo./JWNahubwo nk'uko Imana yatwemereye kugirango tube abo guhabwaubutumwa bwiza, ni ko tubuvuga. Ntituvugank'abashaka kunezeza abantu, keretse Imana igerageza imitima yacu.bI=NKuko guhugurakwacu atari uko kuyobya, kutavamu byanduye kandi kukabaatari uko kuriganya,.HUNahubwo tumazekubabarizwa i Filipi no kuhahemurirwa nk'uko mubizi, duhabwa n'Imana yacu gushira amanga ngo tubabwireubutumwa bwiza bw'Imana turi mu ntambara nyinshi.DG NBene Data,ubwanyu muzi yuko kubasūra kwacu kutariuk'ubusa,pF [N no gutegereza Umwana wayouzavamu ijuru, uwo yazuye mu bapfuye ari we Yesu, uwouzadukizaumujinyauzatera.E )N kukoubwabo bajya bavugauburyo twabasūye, n'uko mwahindukiriye Imana mwimuye ibigirwamana, ngo muboneuko mukorera Imana nyakuri kandi ihoraho,cD ANkuko muri mwe ari ho havuyeubwaku bw'ijambo ry'Umwami wacu. Iyakora ntibwageze i Makedoniya no muri Akaya honyine, ahubwo hose kwizera kwanyu mwizera Imana kwaramamaye. Ni cyo gituma tutaruha tugiraicyo tubwira abantu,]C 5NNi cyo cyatumye muba icyitegererezo cy'abizera bose bari i Makedoniya no muri Akaya,B NNamwe ni ko mwadukurikije mukurikiza n'Umwami wacu, mumazekwakirira ijambo ry'Imana mu makuba menshi, mufiteibyishimo by'Umwuka Wera.?A yNkukoubutumwa twahawe butabagezeho ari amagambo gusa, ahubwo bwabagezeho bufiten'imbaraga n'Umwuka Wera no kubemeza mudashidikanya. Namweubwanyu muzi uko twameraga muri mwe ku bwanyu.?@ {NBene Data bakundwan'Imana, tuzi yuko mwatoranijwe na yo.? WNtwibuka iteka imirimo yanyu yo kwizera n'umuhatiw'urukundo mugira, no kwihangana ku bwo kwiringira Umwami wacu Yesu Kristo, imbere y'Imana yacu ari yo Data wa twese.D> NMwese tubashimira Imana iminsi yose tubasabira uko dusenze,4= eNPawulo na Siluwanona Timoteyo, turabandikiye mwebwe abo mu Itorero ry'Abatesalonike, bari mu Mana Data wa twese no mu Mwami Yesu Kristo.
Ubuntu n'amahoro bibe muri mwe.<}DUku ni ko gutashya kwanjye Pawulo, kwanditswe n'ukwanjye kuboko. Mwibuke ingoyi zanjye.
Ubuntu bw'Imana bubanenamwe.v;eDKandi muzabwire Arukipomuti “Ujyeurindaumurimowo kugabura iby'Imana wahawe ku bw'Umwami wacu,uwusohoze.”t:aDUru rwandiko nimumarakurusomerwa ruzasomerwe n'Itorero ry'i Lawodikiya, namwe muzasomeuruzavai Lawodikiya.Q9DMuntahirize bene Data b'i Lawodikiya, na Numfa n'Itorero ryo mu nzu ye.48cDLuka umuvūziukundwa, na Dema barabatashya.j7MD Ndiumugabowo kumuhamya yuko abagiriraumwete mwinshi, mwebwe n'ab'i Lawodikiya n'ab'i Hiyerapoli.T6!D Epafura mwene wanyu arabatashya, na we ni imbata ya Kristo Yesu ibarwanira iteka ikabasabira, kugirango muhagarare mushikamye kandi mutunganye rwose, mumenya neza mudashidikanya ibyo Imana ishaka byose.5D Na Yesu witwa Yusitoarabatashya, abo ni bo bonyine bo mu bakebwe bakorana nanjye ku bw'ubwami bw'Imana kandi bamazeumubabaro."4=D Arisitariko uwo tubohanywe arabatashya, na Mariko mwene se wabo wa Barinaba arabatashya na we. (Uwo ni we mwategetswe, naramuka aje iwanyu muzamwakire.)n3UD mutumanye na Onesimo mwene Data wo kwizerwa kandiukundwa, mwene wanyu, bazabamenyesha iby'ino byose.V2%DNi we mbatumyeho ku bw'ibyo ngo mumenye ibyacu kandi ahumurizeimitima yanyu,1DTukiko, mwene Dataukundwaw'umubwiriza w'iby'Imanaukiranuka, niumugaragu mugenzi wanjyeukorera mu Mwami wacu, azababwira ibyanjye byose.}0sDIjambo ryanyu rifatanye iteka n'ubuntu bw'Imana risīzeumunyu, kugirango mumenye uko mukwiriye gusubizaumuntu wese.O/DMugendere mu bwenge ku byo mugirira abo hanze, mucunguzeuburyoumwete.5.eDkugirango mbwerekane nk'uko nkwiriye kuvuga.-yDKandi natwe mudusabire kugirango Imana idukingurireurugirwo kuvugaijambo ryayo, tuvugeubwiru bwa Kristo, ubwo nabohewe-,UDMukomeze gusenga muba maso, mushima.u+ eDBa shebuja, mugirire imbata zanyu ibitunganye n'ibikwiriye, kuko muzi yuko namwe mufiteShobuja uri mu ijuru.\*1DArikoukiranirwa aziturwa nk'uko yakiraniwe, kandi ntihariho kurobanurwa ku butoni.\)1Dmuzi yuko muzagororerwa na we muhawewa murage, kuko mukorera Shobuja mukuruKristo.e(CDIbyo mukorabyose mubikore mubikuye ku mutima, nk'abakorera Shobuja mukurubadakorera abantu,2']DMbata, mwumvire ba shobuja bo ku mubirimuri byose, ntimubakorere bakibareba gusa ngo muse n'abanezeza abantu, ahubwo mubakorere mutaryarya mu mitima yanyu mwubahaImana.6&gDBa se, ntimukarakaze abana banyu batazinukwa.T%!DBana, mwumvire ababyeyi banyu muri byose, kuko ibyo ari byo Umwami ashima.>$wDBagabo, namwe mukunde abagore banyu ntimubasharirire.P#DBagore, mugandukireabagabo banyu nk'uko bikwiriye abari mu Mwami wacu. " DKandi icyo muzavuga cyose n'ibyo muzakora, mujye mubikora byose mu izina ry'Umwami Yesu, mushima Imana Data wa twese ku bw'uwo.>!uDIjambo rya Kristo ribe muri mwe rigwiriye rifiteubwenge bwose, mwigishanye, muhuguranemuri zaburi n'indirimbo n'ibihimbano by'umwuka, muririmbirirana Imana ishimwe mu mitima yanyu.z mDMurekeamahoro ya Kristo atwarire mu mitima yanyu, ayo mwahamagariwe kubaumubiriumwe, kandi mugireimitima ishima.eCDAriko ibigeretse kuri ibyo byose mwambareurukundo, kuko ari rwo murunga wo gutungana rwose.#D mwihanganirana kandi mubabarirana ibyaha, ukoumuntu agize icyo apfa n'undi. Nk'uko Umwami wacu yabababariye, abe ari ko namwe mubabarirana.!D Nuko nk'uko bikwiriye intore z'Imana zera kandi zikundwa, mwambareumutimaw'imbabazi n'ineza, no kwicisha bugufin'ubugwaneza no kwihangana,J D Aho ntihaba Umugiriki cyangwa Umuyuda,uwakebwe cyangwautakebwe, cyangwaumunyeshyanga rigawa cyangwa Umusikuti, cyangwa imbata cyangwa uw'umudendezo, ahubwo Kristo ni byose kandi ari muri bose.iKD mukambaraumushyauhindurirwa mushyakugirango agireubwenge, kandi ngo ase n'ishusho y'Iyamuremye.ED Ntimukabeshyane ubwo mwiyambuyeumuntu wa kera n'imirimo ye,DAriko none mwiyambure ibi byose:umujinya n'uburakari, n'igomwa no gutukana, kandi ntihakagire amagambo ateye isoni aturukamu kanwa kanyu.EDKandi namwe mwabigenderagamo kera, ubwo mwahoraga muri byo.9mDibyo ni byo bizaniraumujinya w'Imana abatumvira.5DNuko noneho mwice ingeso zanyu z'iby'isi: gusambana no gukoraibiteye isoni, no kurigira no kurarikira, n'imyifurizeyose ari yo gusenga ibigirwamana,oWDKandi ubwo Kristo ari we bugingo bwacu azerekanwa, namwe muzaherako mwerekananwe na we muri mu bwiza.T!Dkuko mwapfuye kandiubugingo bwanyu bukababwarahishanywe na Kristo mu Mana.?yDMujye muhozaumutimaku biri hejuru atari ku biri mu si,s aDNuko rero niba mwarazuranywe na Kristo, mujye mushaka ibiri hejuru aho Kristo ari, yicaye iburyo bw'Imana.NDNi koko ibyo bisa n'aho ari iby'ubwenge kugirango abantu bihimbireuburyo bwo gusenga, bigire nk'abicisha bugufi, bigomwe iby'umubiri. Nyamara nta mumarobigira na hato wo kurwanya irari ry'umubiri.a;Dkandi ibyo byose biba biheze iyo biriwe), mugakurikiza amategeko n'inyigisho by'abantu??yD(ngo “Ntugafateho, ntugasogongereho, ntugakoreho”,,QDNuko rero niba mwarapfanye na Kristo, mukabamwarapfuye ku migenzereze ya mbere y'iby'isi, ni iki gituma mwemera kuyoboka amategeko y'imihango nk'aho mukiriab'isi, /Dntiyifatanye na wa Mutwe, ari woumubiriwoseuvanaho gukurakwawo gutangwa n'Imana,ugatungwan'ibyo ingingo n'imitsi bitanga,ugateranywa neza na byo.@ yDNtihakagireumuntuubavutsa ingororano zanyu, azibavukishije kwihindura nk'uwicisha bugufino gusenga abamarayika, akiterera mu byo atazi atewe kwihimbarizaubusan'ubwenge bwa kamere ye,M Dkuko ibyo ari igicucu cy'ibizaba, nahoumubiriwabyoufitwe na Kristo.0 YDNuko rero ntihakagireubaciraurubanza ku bw'ibyo murya cyangwa ibyo munywa, cyangwa ku bw'iminsi mikuru, cyangwa ku bwo kuziririza imboneko z'ukwezi, cyangwa amasabatou cDKandi imaze kunyaga abatware n'abafiteubushobozi, ibahemura ku mugaragaro, ibīvuga hejuru ku bw'umusaraba.[/Digahanaguraurwandiko rw'imihango rwaturegaga, ikarudukuzahokurubamba ku musaraba.1D Kandi ubwo mwari mupfuye muzizeibicumurobyanyu no kudakebwa kw'imibiri yanyu, yabahinduranye bazima na we imaze kutubabarira ibicumurobyacu byose,yD Kuko mwahambanywe na we mu mubatizo kandi ni mo mwazuranywe na we, ku bwo kwizera imbaraga z'Imana yamuzuyemu bapfuye.D Muri we ni na mo mwakebewe gukebwa kutariukw'intoki, ahubwo niugukebwa kuva kuri Kristo, ari ko kwiyamburaumubiriw'ibyaha bya kamere.SD Kandi mwuzuriyemuri we, ari we Mutwe w'ubutware bwose n'ubushobozi bwose.OD Nyamara muri we ni ho hari kūzura k'Ubumanakose mu buryo bw'umubiri.]3DMwirinde, hatagiraumuntuubanyagishaubwenge bw'abantu n'ibihendo by'ubusabikurikiza imihango y'abantu, iyo bahawe na ba sekuruzaho akarande, kandi bigakurikiza imigenzereze ya mbere y'iby'isi bidakurikiza Kristo.Dmushōreye imizi muri we kandi mwubatswe muri we, mukomejwe no kwizera nk'uko mwigishijwe, mufiteishimwe ryinshi risesekaye.Z-DNuko rero nk'uko mwakiriye Kristo Yesu Umwami wacu abe ari ko mugendera muri we,3Dkuko nubwo ntari kumwe namwe ku mubirindi kumwe namwe mu mutima, nishima kandi mbona gahunda yanyu nziza n'uburyo mushikamye mu byo kwizera Kristo.D~DMvugiyeibyo kugirango hatagiraubashukisha amagambo yoshya,F}DMuri we ni moubutunzi bwose bw'ubwenge no kumenya bwahishwe.1|[Dkugirango imitima yabo ihumurizwe, ubwo bafatanirije hamwe mu rukundo ngo bahabweubutunzi bwose bwo kumenya neza mu mitima yabo, bamenyeubwiru bw'Imana ari bwo Kristo.u{ eDNdashaka ko mumenyauburyo mbarwanira intambara, mwebwe n'ab'i Lawodikiya ndetse n'abatarambona ku mubiribosebz ?DIcyo ni cyo gituma nkora cyane, ndwananaumwete nk'uko imbaraga ze ziri zinkoreramo cyane.y #DNi we twamamaza tuburiraumuntu wese, tumwigishaubwenge bwose kugirango tumurikire Imanaumuntu wese, amaze gutunganirizwa rwose muri Kristo.x 1Dabo Imana yishimiye kumenyeshaubutunzi bw'ubwiza bw'ubwo bwiru bwageze mu banyamahanga, ari bwo Kristo uri muri mwe, ari byo byiringiro by'ubwiza.ow YDari ryo bwa bwiru bwahishweuhereye kera kose n'ibihe byose, ariko none bukababwarahishuriweabera bayo,v yDiryo nahindukiyeumubwiriza nkurikijeubusonga Imana yampaye ku bwanyu, kugirango mbwirize abantu ijambo ry'Imana ryose,u 9DNone nishimiye amakuba yanjye yo ku bwanyu, kandi ibyasigaye ku byo Kristo yababajwe mbishohojeubwanjye mu mubiriwanjye ku bw'umubiriwe ari wo Torero,wt iDniba mugumamu byo twizera mwubatswe neza ku rufatiro, mutanyeganyega kandi mutimurwa ngo muvanwe mu byiringiro biheshwa n'ubutumwa mwumvise, bwabwirijwe mu baremwe bose bari munsi y'ijuru, ari bwo jyewe Pawulo nahindukiyeumubwiriza wabwo.rs _Dnone yiyungishije namweurupfu rw'umubiriwe, ngo abashyire imbere yayo muri abera n'abaziranenge mutagawa,rr _DNamwe abari baratandukanijwe n'Imana kera, mukabamwari abanzi bayo mu mitima yanyu no ku bw'imirimo mibi,q DKandi imaze kuzanisha amahoro amaraso yo ku musaraba we imwiyungisha n'ibintu byose, ari ibyo ku isi cyangwa ibyo mu ijuru.?p {Dkuko Imana yashimye ko kūzura kwayo kose kuba muri we.o  DNi we Mutwe w'umubiri, ni we Torero kandi ni we Tangiriro, ni imfura yo kuzukamu bapfuye kugirango abe uwa mbereuhebuje byose,7n kDYabanjirije byose kandi byose bibeshwaho na we.gm IDkuko muri we ari mo byose byaremewe, ari ibyo mu ijuru cyangwa ibyo mu isi, ibiboneka n'ibitaboneka, intebe z'ubwami n'ubwami bwose, n'ubutware bwose n'ubushobozi bwose. Ni we wabiremye byose kandi rero ni na we byaremewe.Jl DNi na we shusho y'Imana itaboneka, ni we mfura mu byaremwe byose,Ik  DNi we waducunguje amaraso ye ngo tubonekubabarirwa ibyaha byacu.bj ?D Ni we wadukijijeubutware bw'umwijima, akadukuramoakatujyana mu bwami bw'Umwana we akunda.Ki D mushima Data wa twese waduhayekuraganwa n'aberaumuragewo mu mucyo.h !D mukomereshejwe imbaraga zose nk'ukoubushobozi bwayo bw'icyubahiro bungana, ngo muboneuko mwiyumanganya muri byose mukihanganana ibyishimo,g  D mugende nk'uko bikwiriye ab'Umwami wacu, mumunezeze muri byose, mwere imbuto z'imirimo myiza yose kandi mwunguke kumenya Imana,#f AD Ni cyo gituma tudasiba kubasabirauhereye igihe twabyumviye, twifuza ko mwuzuzwaubwenge bwose bw'Umwuka no kumenya kose ngo mumenye neza ibyo Imana ishaka,>e yDkandi watubwiye iby'urukundo rwanyu muheshwa n'Umwuka.d yDnk'uko mwigishijwe na Epafuraumugaragu mugenzi wacu dukunda, wababereyeumukoziukiranuka wa Kristo wo kubagaburiraibye,)c MDbwabagezeho namwe, nk'uko bwageze no mu isi yose bukeraimbuto bugakura, nk'uko no muri mwe bwazezeuhereye wa munsi mwumviyemo mukamenyaubuntu bw'Imana by'ukuri,lb SDku bw'ibyiringiro by'ibyo mwabikiwe mu ijuru, ibyo mwumvise kera mu ijambo ry'ukurik'ubutumwa bwiza^a 7Dkuko twumvise ibyo kwizera kwanyu mwizeye Kristo Yesu, n'urukundo mukunda abera bose,O` DDushima Imana Se w'Umwami wacu Yesu Kristo uko tubasabiye iteka ryose,_ Dturabandikiye bene Data bo muri Kristo bera bo kwizerwa, bari i Kolosayi.
Ubuntu n'amahoro bibe muri mwe, biva ku Mana Data wa twese.^^ 9DPawulo wagizwe intumwa ya Kristo Yesu nk'uko Imana yabishatse, na Timoteyo mwene Data,<]s:Ubuntu bw'Umwami Yesu Kristo bubanen'imitima yanyu.F\:Abera bose barabatashya, ariko cyane cyane abo kwa Kayisari.\[1:Nimuntahirize abera bose bari muri Kristo Yesu. Bene Data turi kumwe barabatashya.QZ:Icyubahiro kibe icy'Imana yacu, ari yo Data wa twese iteka ryose, Amen.pYY:Kandi Imana yanjye izabamaraubukenebwanyu bwose, nk'ukoubutunzi bw'ubwiza bwayo buri muri Kristo Yesu.=Xs:Dore mfite ibinkwiriye byose ndetse mfite n'ibisaga, ndahaze ubwo maze guhabwa na Epafuradito ibyo mwohereje, bimbereye nk'umubabweuhumuraneza n'igitambo cyemewe gishimwa n'Imana.TW!:Nyamara burya si impano nshaka, ahubwo nshaka ko imbuto zongerwa kuri mwe.[V/:Ndetse n'i Tesalonike mwoherejeyo ibyo kunkenura, si rimwe risa ahubwo ni kabiri.OU:Kandi mwa Bafilipi mwe, namweubwanyu muzi yukoubutumwa bwiza bugitangira kubwirizwa ubwo navaga i Makedoniya, nta rindi Torero ryafatanije nanjye mu byo gutanga no guhabwa, keretse mwebwe mwenyine.FT:Ariko mwagize neza, ubwo mwese mwafatanije imibabaro yanjye.0S[: Nshobozwa byose naKristo umpa imbaraga.?Rw: Nzi gucishwa bugufinzi no kugiraibisaga, n'aho naba ndi hose n'uko naba ndi kose, nigishijweuburyo bwo kwihanganira byose, ariuguhaga, ariugusonza, ariukugiraibisaga cyangwa gukena.VQ%: Ibyo simbivugiyeyuko nakenaga, kuko uko ndi kose nize kunyurwa n'ibyo mfite. P: Nishimiye cyane mu Mwami wacu, kuko na none nubwo byatinze mwongeye kunzirikana, icyakora mwaranzirikanaga ariko mwaburagauburyo.O: Ibyo nabīgishije, ibyo nababwirije, ibyo mwanyumvanye, n'ibyo mwambonanye abe ari byo mukora. Ni bwo Imana itanga amahoro izabana namwe.[N/:Ibisigaye bene Data, iby'ukuribyose, ibyo kūbahwa byose, ibyo gukiranuka byose, ibiboneye byose, iby'igikundiro byose n'ibishimwa byose, nihaba hariho ingeso nziza kandi hakabaho ishimwe abe ari byo mwibwira.zMm:Nuko amahoro y'Imana ahebuje rwose ayoumuntu yamenya, azarindire imitima yanyu n'ibyo mwibwira muri Kristo Yesu.uLc:Ntimukagire icyo mwiganyira, ahubwo ibyo mushaka byose bimenywe n'Imana mubisabiye, mubyingingiye, mushima.DK:Ineza yanyu imenywe n'abantu bose, Umwami wacu ari bugufi.`J9:Mujye mwishimira mu Mwami wacu iminsi yose. Yewe, nongeye kubivuga nti “Mwishime!”qI[:Kandi nawe, uwo dufatanije uwo murimoby'ukuri, ndakwinginze ujyeufasha abo bagore kuko bakoranaga nanjye, bakamfasha kurwaniraubutumwa bwiza bo na Kilementi n'abandi bafatanyaga nanjye, amazina yabo yanditswe mu gitabo cy'ubugingo.RH:NdahuguraEwodiya, ndahugurana Sintike ngo bahurizeimitima mu Mwami Yesu.G :Nuko rero bene Data, abo nkunda kandi nkumbura, ibyishimo byanjye n'ikamba ryanjye, muhagarare mushikamye mu Mwami Yesu, bakunzi banjye.F:uzahindura uyu mubiriwo gucishwa bugufikwacu akawushushanya n'umubiriw'ubwiza bwe, kuko afite imbaraga zo kumubashisha kwigandurirabyose.eEC:Naho twebweho iwacu ni mu ijuru, ni ho dutegereje Umukizako azava ari we Mwami Yesu Kristo,pDY:Amaherezo yabo niukurimbuka, imana yabo ni inda, biratana ibiteye isoni byabo, bahozaumutimaku by'isi.~Cu:Hariho benshi bagendaukundi, abo nababwiye kenshi, na none ndabababwira ndira yuko ari abanzi b'umusaraba wa Kristo.B:Bene Data, mugereikirenge mu cyanjye muhujeimitima, kandi mwite ku bakurikiza ingeso zacu, izo mudufiteho icyitegererezo.:Ao:Ariko rero,ukuridusohoyemo abe ari ko dukurikiza..@U:Nuko rero, mwa batunganijwe mwese uko mungana mwe, namwe mube ari ko muhuzauwo mutima, kandi niba hariho ikibatekerereshaukundi cyose, Imana izakibahishurirana cyo.}?s:ndamaranira kugeraaho dutanguranwa, ngo mpabwe ingororano zo guhamagara kw'Imana muri Kristo Yesu kwavuye mu ijuru.s>_: Bene Data, sinibwira yuko maze kugifata, ariko kimwe cyo nibagirwa ibiri inyuma, ngasingira ibiri imbere,=: Si uko maze guhabwa cyangwa ngo mbe maze gutunganywa rwose, ahubwo ndakurikira kugirango ahari mfate icyo Kristo yamfatiye.-<U: ngo ahari ngere ku muzukow'abapfuye.w;g: kugirango mumenye, menye n'imbaraga zo kuzukakwe no gufatanya imibabaro ye, no kujya nshushanywa no gupfa kwe.:U: kandi mboneke ko ndi muri we ntafite gukiranuka kwanjye kuva mu mategeko, ahubwo mfiteukuzanwa no kwizera Kristo, ari ko gukiranuka kuva ku Mana guheshwa no kwizeraU9#:ndetse n'ibintu byose mbitekereza ko ari igihombo ku bw'ubutunzi butagira akagero, ari bwo kumenya Kristo Yesu. Ku bw'uwo nahombye ibyanjye byose, ndetse mbitekereza ko ari amase kugirango ndonke Kristo,R8:Nyamara ibyari indamu yanjye nabitekereje ko ari igihombo ku bwa Kristo,g7G:Ku by'ishyaka narenganyaga Itorero, ku byo gukiranuka kuzanwa n'amategeko nari inyangamugayo.,6Q:Dore nakebwe ku munsi wa munani, ndi uwo mu bwoko bw'Abisirayeli, ndi uwo mu muryango wa Benyamini, ndi Umuheburayow'Abaheburayo, ndi Umufarisayo ku by'amategeko.c5?:Niba hari undi wese wibwira ko afite impamvu imuterakwiringiraumubiri, jyeweho namurusha..4U:kuko twebwe turi abakebwe gukebwa kwiza, abasenga mu buryo bw'Umwuka w'Imana, tukishimira Kristo Yesu ntitwiringire iby'umubiri, nubwo jyeweho nabasha kubyiringira.S3:Mwirinde za mbwa, mwirinde inkozi z'ibibi, mwirinde n'abakeba gukebakubi,2 :Ibisigaye bene Data, mwishimire mu Mwami Yesu. Kubandikira ibyo nigeze kubandikiraubundi ntibindambira, kandi namwe bibagirira akamaro.1:kuko yagarukiyehafi yo gupfa ku bw'umurimowa Kristo, ntiyita ku magara ye kugirango asohoze ibyasigaye byo kumfasha kwanyu.X0):Nuko rero, mumwakire mu Mwami Yesu mwishimye kandi abasa n'uwo mujye mububaha,p/Y:Ni cyo gituma mutumye mbikunze cyane, kugirango nimwongera kumubonamuzishime nanjye ngabanyeumubabaro.:.m:Kurwara koko yari arwaye, ndetse yari agiye gupfa ariko Imana iramubabarira, nyamara si we wenyine ahubwo nanjye yarambabariye, ngo ntongerwaho undi mubabaro ku uwo nsanganywe.Q-:kuko yabakumburagamwese agahagarikwaumutiman'uko mwumvise yuko yarwaye.#,?:Icyakora nibwira yuko binkwiriye ko mbatumahoEpafuradito, mwene Data dufatanijeumurimon'ubusirikare. Ni we ntumwa yanyu kandi ni weunkorera ibyo nkennye,E+:Ariko niringiye Umwami Yesu yuko nanjyeubwanjye nzaza vuba.U*#:Nuko uwo ni we niringiye kuzamubatumahouwo mwanya, nimara kumenya ibyanjye. ):Ariko muzi yuko uwo we yagaragaye ko ari mwiza, ubwo yakoranaga nanjyeumurimowo kwamamazaubutumwa bwiza nk'ukoumwana akorana na se.G(:kuko bose basigaye bashaka ibyabo badashaka ibya Yesu Kristo.A'}:Simfite undi duhujeumutimanka weuzitaku byanyu by'ukuri,x&i:Niringiye mu Mwami Yesu kuzabatumahoTimoteyo vuba, kugirango nanjye nshyitseumutimahamwe maze kumenya ibyanyu.5%e:abe ari ko namwe mwishima mwishimana nanjye.$:Ariko nubwo amaraso yanjye yaba ayo kumīshwa ku gitambo cyo kwizera kwanyu ngo abe ituro, ibyo nabyishimira nkanezeranwa namwe mwese, # :mwerekane ijambo ry'ubugingo kugirango mbone uko nzirata ku munsi wa Kristo, yuko ntirukiyeubusakandi nkaba ntaruhijwe n'ubundi.&"E:kugirango mutabahoumugayocyangwauburyarya, mube abana b'Imana batagira inenge hagati y'ab'igihe kigoramye cy'ubugoryi, abo mubonekeramo nk'amatabaza mu isi,7!i:Mukorebyose mutitotombana, mutagishanya impakaD : kuko Imana ari yo ibatera gukunda no gukoraibyo yishimira.3_: Nuko abo nkunda, nk'uko iteka ryose mwajyaga mwumvirauretse igihe mpari gusa, ahubwo cyane cyane ntahari, mube ari ko musohoza agakiza kanyu mutinya, muhinda imishyitsi,b=: kandi indimi zose zihamye ko Yesu Kristo ari Uwiteka, ngo Imana Data wa twese ihimbazwe.: kugirango amavi yose apfukamemu izina rya Yesu, ari ay'ibyo mu ijuru, cyangwa ay'ibyo mu isi, cyangwa ay'ibyo munsi y'isi,`9: Ni cyo cyatumye Imana imushyira hejuru cyane ikamuha izina risumba ayandi mazina yose,T!:yicisha bugufi, araganduka ntiyanga no gupfa ndetseurupfu rwo ku musaraba.:ahubwo yisigaubusaajyana akamero k'umugaragu w'imbata, agira ishusho y'umuntu, kandi amaze kuboneka afite ishusho y'umuntupY:Uwo nubwo yabanje kugiraakamero k'Imana, ntiyatekereje yuko guhwana n'Imana ari ikintu cyo kugundirwa,.W:Mugirewa mutimawari muri Kristo Yesu.V%:Umuntu wese muri mwe areke kwizirikana ubwe gusa, ahubwo azirikane n'abandi.):Ntimukagire icyo mukorera kwirema ibice cyangwa kwifata uko mutari, ahubwo mwicishe bugufimu mitima,umuntu wese yibwire ko mugenzi we amuruta._7:musohoresheumunezero wanjye guhurizaimitima mu rukundo, mwibwira kumwe muhujeimitima.( K:Nuko niba hariho gukomezwa kuri muri Kristo, kandi niba hariho guhumurizwa kuzanwa n'urukundo, niba hariho no gusangira Umwuka, niba hariho imbabazi n'impuhwe,N :mufitekwa kurwana mwambonanaga kandi ari na ko mukinyumvana na n'ubu.O :Kuko mutahawe kwizera Kristo gusa, ahubwo mwahawe no kubabazwa ku bwe,: o:mudakangwa n'ababisha bo mu buryo bwose.Ubwo butwari bwo kudatinya kwanyu kuri bo ni ikimenyetso cyo kurimbuka kwabo, naho kuri mwe ni ikimenyetso cy'agakiza kanyu kava ku Mana.k Q:Icyakora, ingeso zanyu zimere nk'uko bikwiriyeubutumwa bwiza bwa Kristo, kugirango ninza kubasura cyangwa nintaza, nzumve ibyanyu yuko mushikamye mu Mwuka umwe muhujeumutima, kandi murwanira hamwe ku bwo kwizeraubutumwa bwiza,_ 9:kandi kugirango muzarusheho kunyirata muri Kristo Yesu, ubwo nzasubirakugaruka iwanyu.v g:Nuko ubwo nizeye ibyo nzi neza yuko nzagumahonkagumananamwe mwese, kugirango mujye imbere mwishimire kwizera,>  y:nyamara ku bwanyu ho kugumamu mubirini byo binkwiriye.t  c:Mpeze mu rungabangabo, kuko nifuza kugenda ngo mbane na Kristo, kuko ari byo birushaho kumbera byiza cyane, w~~}}I||v{{vzz]yxxwwvmv/uuottstssXrr"qpppooionmmlll#kkjjQiihhh>ggf{eee5ddcmcbb-aa`e__E^^S]]]]\\m\ [[ZGYYYTY XX:WWVVEUUoUTuT$SS>RRKR QZPqOOlNNN[MMmLLKKK+JJiIIIBHHGGQGFF^EE!DDYCCBB!Av@@@R??.>>M==L<< ;U::z:(997887666 5_44@33B22;1000$//E.--K,,0++f+ **H))p(((''d'&& %%,$$y##o#""B! ]p]oM={j%2Ppb+M U  : ^ | .hgDwY!vUhugureabasaza kugirango be gukunda ibisindisha, bitonde, badashayisha, babe bazima mu byo kwizera n'urukundo no kwihangana.4 evAriko wowe houvugeibihuye n'inyigisho nzima. 7vBavuga yuko bazi Imana, ariko bayihakanisha ibyo bakora. Bene abo ni abo kwangwaurunuka, ni abatumvira Imana, no ku mirimo myiza yose nta cyo bamaze.w ivByose bibonereye ababoneye, nyamara nta kibonereye abanduye batizera, ahubwo bononekayeubwenge n'imitima yabo.X +vbatita ku migani y'ibinyoma y'Abayuda n'amategeko y'abantu bateraumugongoukuri.m Uv Uko guhamya ni uk'ukuri. Ni cyo gitumaukwiriye kubacyaha cyane kugirango babe bazima mu byo kwizera, v Umwe muri bo w'umuhanuzi wabo yaravuze ati “Abanyakirete ni abanyabinyoma iteka, ni inyamaswa mbi, ni abanyanda mbi b'abanyabute.”  v bakwiriye kuzibwa iminwa kuko hariho imiryango y'abantu bubikabakayimaraho, bigishiriza ibidakwiriye kugirango babone indamu mbi.e Ev Kuko hariho benshi b'ibigande n'abashukanyi, cyane cyane mu bakebwe bavuga ibitagiraumumaro, !v kandiukomeza ijambo ryo kwizerwa nk'uko yaryigishijwe, kugirango abone uko ahugūza abantu inyigisho nzima, no gutsinda abamugisha impaka.d Cvahubwo abeukunda gucumbikira abashyitsi,ukunda ibyiza,udashayisha,ukiranuka, wera, wirinda,K vKukoumwepisikopi akwiriye kutabahoumugayonk'uko bikwiriye igisonga cy'Imana, kandi ntakwiriye kuba icyigenge cyangwa ikirara, cyangwaumunywiw'inzoga cyangwaumunyarukonicyangwauwifuza indamu mbi,   vIbyo niukuvugaabagabo batarihoumugayobafiteumugoreumwe, bafite abana bizera kandi bataregwa ko ari inkubaganyi cyangwa ibigande.  +vIcyatumye ngusigai Kirete niukugirangoutunganye ibyasigaye bidatunganye, kandi ngoushyire abakuru b'Itorero mu miduguduyose nk'uko nagutegetse.,  SvNdakwandikiye Tito,umwana wanjye nyakuri ku bwo kwizera dusangiye.
Ubuntu n'amahoro bibe kuri wowe, biva ku Mana Data wa twese no kuri Kristo Yesu Umukizawacu.q  ]vAriko mu bihe yatoranije, yumvikanishije ijambo ryayoubutumwa nahawe nk'uko Imana Umukizawacu yategetse.i  Mvniringiye kuzabonaubugingo buhoraho, ubwo Imana itabasha kubeshya yasezeranijeuhereye kera kose.  vPawulo imbata y'Imana n'intumwa ya Yesu Kristo, mbiherewe kwizeza intore z'Imana no kuzimenyeshaubwenge bw'ukuriguhujeno kubahaImana,FlUmwami Yesu abane n'umutimawawe. Ubuntu bw'Imana bubanenawe.lGiraumwete wo kuza, igihe cy'imbeho kitarasohora. Ewubuloaragutashya, na Pudenti na Lino na Kilawudiya, na bene Data bose.LlErasito yagumye i Korinto, ariko Tirofimo namusizei Mileto arwaye.>wlUntahirize Purisikila na Akwila, n'abo kwa Onesiforo./lKandi Umwami wacu azankiza ibibi bangirira byose, andindire kugirango anjyane mu bwami bwe bwo mu ijuru. Icyubahiro kibe icye, iteka ryose, Amen.-SlNyamara Umwami wacu yarampagarikiye arankomeza, kugirangoubutumwa bubwirizwe n'akanwa kanjye butagabanije, abanyamahanga bose babwumve. Nuko nkira akanwa k'intare.c?lMu iburanaryanjye rya mbere nta wampagarikiye, ahubwo bose barampānye. Ntibakabibarweho!;qlNaweumwirinde, kuko yarwanije amagambo yacu cyane.pYlAlekizanderi,umucuziw'imiringa yangiriye inabi nyinshi. Umwami wacu azamwitura ibikwiriye ibyo yakoze.fEl Nuzauzazaneumwitero nasize i Tirowa kwa Karupo n'ibitabo, ariko cyane cyaneuzazane iby'impu.3~al Ariko Tukikonamaze kumwohereza muri Efeso.o}Wl Luka ni we wenyineukirikumwe nanjye. Shaka Marikoumuzane, kuko angiriraumumarowo kunkorera. Kolo 4.10|%l Dema yaransigiriye kuko akunze iby'iki gihe cya none, ajya i Tesalonike. Kiresikenti na we yagiye i Galatiya, naho Tito yagiye i Dalumatiya.){Ml Giraumwete wo kuza aho ndi vuba..zUlIbisigaye mbikiwe ikamba ryo gukiranuka, iryo Umwami wacu,umucamanzautabera azampa kuri urya munsi, nyamara si jye jyenyine, ahubwo ni abakunze kuzaboneka kwe bose.LylNarwanye intambara nziza, narangijeurugendo, narinze ibyo kwizera.^x5lKuko jyeweho maze kumerank'ibisukwa ku gicaniro, igihe cyo kugenda kwanjye gisohoye. wlAriko wowe ho wirinde muri byose, wemere kurengana,ukoreumurimow'umubwirizabutumwa bwiza,usohozeumurimowawe wo kugabura iby'Imana.Yv+lkandi baziziba amatwi ngo batumvaukuri, bazayoba bakurikize imigani y'ibinyoma.&uElkuko igihe kizaza batazihanganira inyigisho nzima, ahubwo kuko amatwi yabo azaba abarya yifuza kumva ibibanezeza, bazigwiriza abigisha bahuje n'irari ryabo,tlUbwirize abantu ijambo ry'Imanaugireumwete mu gihe kigukwiriye no mu kitagukwiriye,uhane,uteshe,uhugureufitekwihangana kose no kwigisha,s lNdagutongerera mu maso y'Imana no mu ya Kristo Yesuuzacira ho iteka abazima n'abapfuye, ubwo azaboneka aje kwima ingoma ye.frElkugirangoumuntu w'Imana abe ashyitse, afite ibimukwiriye byose ngo akore imirimo myiza yose.q3lIbyanditswe byera byose byahumetswe n'Imana kandi bigiraumumarowo kwigishaumuntu, no kumwemeza ibyaha bye no kumutunganya, no kumuhanira gukiranukap5lkandi uzi yukouhereye mu buto bwawe wamenyaga ibyanditswe byera bibasha kukumenyeshaubwenge, bwo kukuzanira agakiza gaheshwa no kwizera Kristo Yesu.Io lAriko wowe hougumemu byo wizeukabyizezwa kuko uziuwakwigishije,[n/l Kandi abantu babi n'abiyita uko batari bazarushaho kuba babi, bayobya bakayobywa.am;l Icyakora n'ubundi abashaka kujya bubahaImana bose bari muri Kristo Yesu, bazarenganywa.=lsl no kurenganywa kenshi no kubabazwa kenshi, n'ibyambereyeho muri Antiyokiya no muri Ikoniyo n'i Lusitira, n'ibyo nihanganiye byose ndenganywa, nyamara Umwami wacu akabinkiza byose. kl Ariko wowe ho wakurikije neza inyigisho zanjye n'ingeso zanjye, n'imigambi no kwizera no kwiyumanganya, n'urukundo no kwihangana,|jql Ariko ntibazabasha kurengaho kukoubupfu bwabo buzagaragarira abantu bose, nk'uko ubwa ba bandi na bwo bwagaragaye.ilNk'uko Yane na Yambure barwanije Mose, ni ko n'abo bagabo barwanyaukuri. Abo ni abononekayeubwenge badashimwa ku byo kwizera.Bhlbahora biga ariko ntabwo babasha kugiraubwo bamenyaukuri.glKuko muri bo harimo abagabo bomboka mu mazu bakanyaga abagore batagiraumutima, baremerewe n'ibyaha, batwarwa n'irari ry'uburyo bwinshi,bf=lbafite ishusho yo kwera ariko bahakana imbaraga zako. Abameze batyo ujyeubateraumugongo.Pelbagambana, ibyigenge, bikakaza, bakunda ibibanezeza aho gukunda Imana,ad;lbadakunda n'ababo, batūzura, babeshyerana, batirinda, bagiraurugomo, badakunda ibyiza,clkuko abantu bazaba bikunda, bakunda impiya, birarīra, bibona, batukana, batumvira ababyeyi babo, indashima, batari abera,>b ylUmenye yuko mu minsi y'imperuka hazaza ibihe birushya,\a1lbasinduke bave mu mutegowa Satani wabafashe mpiri, babone gukoraibyo Imana ishaka.m`Slagahanishaubugwaneza abamugisha impaka ngo ahari nibishoboka, Imana ibahe kwihana ngo bamenyeukuri, _ lArikoumugaragu w'Umwami wacu ntakwiriye kubaumunyamahane, ahubwo akwiriye kugiraineza kuri bose, agakunda kwigisha, akihangana,[^/lNyamara ibibazo by'ubupfu n'iby'abaswa ntukabyemere, uzi nawe ko bibyara amahane.]-lNukouhunge irari rya gisore, ahubwoukurikize gukiranuka no kwizera n'urukundo n'amahoro,ufatanije n'abambaza Umwami wacu bafite imitima iboneye.>\ulNuko reroumuntu niyiyeza akitandukanya n'ibidatunganye, azaba abaye ikintu cyo gukoreshwa iby'icyubahiro cyejejwe, kigirira nyiracyoumumarokandi cyatunganirijwe imirimo myiza yose.A[{lMu nzu y'inyumba ntihabamo ibintu by'izahabu n'iby'ifeza gusa, ahubwo habamo n'iby'ibiti n'iby'ibumba, kandi bimwe babikoresha iby'icyubahiro, naho ibindi bakabikoresha ibiteye isoni.8ZilNyamaraurufatiro rukomeye rw'Imana ruracyahagaze, rwanditsweho iki kimenyetso ngo “Uwiteka azi abe”, kandi ngo “Umuntu weseuvugaizina ry'Uwiteka ave mu bidatunganye.”_Y7lkuko bayobye bakava mu kuri bavuga koumuzukowamaze kubaho, bakubikakwizera kwa bamwe.^X5lkandi ijambo ryabo rizaryana nk'igisebe cy'umufunzo. Muri abo ni Humenayo na Fileto,dWAlAriko amagambo y'amanjwe atari ay'Imanauyazibukire, kuko abayavuga bazarushaho gushayisha,yVklUjyeugiraumwete wo kwishyira Imana nk'ushimwa,umukoziudakwiriye kugiraipfunwe,ukwiriranya neza ijambo ry'ukuri.U lUjyeubibutsa ibyo,ubihanangiririze imbere y'Imana ko bareka kurwanira amagambo kuko ari nta cyo bimaze, ahubwo bigusha abumva.WT'l kandi nubwo tutizera we ahora ari uwo kwizerwa, kuko atabasha kwivuguruza.”TS!l kandi nitwihangana tuzīmana na we, naho nitumwihakana na we azatwihakana,TR!l Iri jambo ni iryo kwizerwa ngo “Niba twarapfanye na we tuzabanaho na we,Q'l Ni cyo gituma nihanganira byose ku bw'intore z'Imana, kugirango na zo zibone agakiza kabonerwa muri Kristo Yesu gafatanije n'ubwiza buhoraho.{Pol ubwo ndenganyirizwa ndetse nkaboheshwa iminyururunk'umugome, nyamara ijambo ry'Imana ryo ntiribohwa n'iminyururu.sO_lUjye wibuka Yesu Kristo wakomotse mu rubyaro rwa Dawidi, akazuka mu bapfuye nk'ukoubutumwa nahawe buvuga,JN lZirikana ibyo mvuze, kuko Umwami wacu azaguhaubwenge muri byose.>MwlUmuhinziuhinga ni weukwiriye kubanza kwenda ku mbuto.nLUlKandi iyoumuntu ashatse kurushanwa mu mikino ntahabwa ikamba, keretse arushanijwe nk'uko bitegetswe.nKUlNta wabaumusirikare kandi ngo yishyire mu by'ubu bugingo, ngo abe akinejejeuwamwandikiyeubusirikare.gJGlUjyeufatanya nanjye kwihanganira imibabaro, nk'uko bikwiriyeumusirikare mwiza wa Kristo Yesu.wIglkandi ibyo wanyumvanye imbere y'abahamya benshi,ubimenyeshe abantu bo kwizerwa bazashobora kubyigisha abandi.NH lNuko rero mwana wanjye,ukomerere mu buntu bubonerwa muri Kristo Yesu,G }lUmwami amuhe kuzabona imbabazi z'Umwami kuri urya munsi. Ibyo yankoreye muri Efeso uko bingana, nta wukurusha kubimenya.=F wlahubwo ageze i Roma agiraumwete wo kunshaka arambona.~E wlUmwami wacu agirire imbabazi abo kwa Onesiforo kuko yanduhuragakenshi, kandi ntaragakorwa n'isoni z'umunyururuwanjye,WD )lUzi yuko abo muri Aziya bose banteyeumugongo, muri abo ni Fugelona Herumogene.DC lIkibitsanyo cyiza wabikijwe,ukirindishe Umwuka Werautubamo.~B wl Ujyeukomeza icyitegererezo cy'amagambo mazima wanyumvanye,ugikomeresha kwizera n'urukundo rubonerwa muri Kristo Yesu.,A Sl Ni cyo gituma mbabazwa ntya nyamara singira isoni, kuko nzi uwo nizeye uwo ari we, kandi nzi neza yuko abasha kurinda ikibitsanyo namubikije kugezakuri urya munsi.f@ Gl Ubwo butumwa ni bwo nashyiriweho kubaumubwiriza wabwo, n'intumwa n'umwigisha w'abanyamahanga.? l ariko none bukababwarerekanywe no kuboneka k'Umukizawacu Kristo Yesu, wahinduyeurupfuubusaakerekanishaubugingo no kudapfaubutumwa bwiza.:> ol yadukijije, ikaduhamagara guhamagara kwera itabitewe n'imirimo yacu, ahubwo ibitewe n'uko yabigambiriyeubwayo, no ku bw'ubuntu bwayo twaherewe muri Kristo Yesuuhereye kera kose, = ;lNuko ntukagire isoni zo guhamya Umwami wacu cyangwa izanjye imbohe ye. Ahubwoufatanye nanjye kurenganyirizwaubutumwa bwiza,ufashijwe n'imbaraga z'Imana`< ;lKuko Imana itaduhayeumwuka w'ubwoba, ahubwo yaduhayeuw'imbaraga n'urukundo no kwirinda.w; ilNi cyo gituma nkwibutsa gusesaimpano y'Imana ikurimongo yake, iyo waheshejwe no kurambikwaho ibiganza byanjye. : lkuko nibutse kwizera kutaryarya kukurimo, kwabanje kuba muri nyogokuru Loyisi no muri nyoko Unike, kandi nzi neza yuko kukurimonawe.E9 lNibuka amarira yawe, ngakumbura kukurebango nuzureumunezero,8 lImana nkorera nkurikije ba sogokuruzamfiteumutimautanciraurubanza, ni yo nshimira yuko nkwibukaubudasiba uko nsenze ku manywa na nijoro.!7 =lndakwandikiye Timoteyo,umwana wanjye nkunda.
Ubuntu n'imbabazi n'amahoro bibe kuri wowe, biva ku Mana Data wa twese no kuri Kristo Yesu Umwami wacu. 6 lPawulo wagizwe intumwa ya Kristo Yesu nk'uko Imana yabishatse, kandi nk'uko isezerano ry'ubugingo bubonerwa muri Kristo Yesu riri,t5abHariho abantu bivuga ko babufite, bikaba byarabateye kuyobabakava mu byo kwizerwa.
Ubuntu bubanenamwe.4bTimoteyo we, ujyeurinda icyo wagabiweuzibukireamagambo adakwiriye kandi atagiraumumaro, n'ingirwabwenge zirwanya iby'Imana.p3Ybbibikireubutunzi buzabaurufatiro rwiza mu gihe kizaza, kugirango babone uko basingiraubugingo nyakuri.^25bkandi bakore ibyiza babe abatunzi ku mirimo myiza, babe abanyabuntu bakunda gutanga,81ibWihanangirize abatunzi bo mu by'iki gihe, kugirango be kwibona cyangwa kwiringiraubutunzi butariubwo kwizigirwa, ahubwo biringire Imana iduha byose itimana ngo tubinezererwe,%0CbNi yo yonyine ifite kudapfa, iba mu mucyoutegerwa: nta muntu wigeze kuyireba kandi nta wabasha kuyireba. Icyubahiro n'ubutware budashira bibe ibyayo, Amen.x/ibkuzerekanwa mu gihe cyako n'Iyo ifiteubutware yonyine ihiriwe, ari yo Mwami w'abami n'Umutwareutwara abatware.i.Kbwitondere itegeko, ntugireikizinga habe n'umugayo, kugezaku kuboneka k'Umwami wacu Yesu Kristo,- b Ndakwihanangiririza mu maso y'Imana ibeshaho byose, no mu maso ya Kristo Yesu wahamije kwatura kwiza imbere ya Pontiyo Pilato,,b Ujyeurwana intambara nziza yo kwizerausingireubugingo buhoraho, ubwo wahamagariweukabwaturirakwatura kwiza imbere y'abahamya benshi. + b Ariko wowe ho muntu w'Imana ujyeuhunga ibyo, ahubwoukurikize gukiranuka, kubahaImana, kwizera,urukundo, kwihangana n'ubugwaneza.*b Kuko gukunda impiya ariumuziw'ibibi byose, hariho abantu bamwe bazirarikiye barayoba, bava mu byo kwizera bihandisha imibabaro myinshi.)/b kuko abifuza kuba abatunzi bagwa mu moshya no mu mutego, no mu irari ryinshi ry'ubupfu ryangiza, rikaroha abantu mu bibahenebereza bikabarimbuza.M(bAriko ubwo dufiteibyo kurya n'imyambaro biduhagije tunyurwe na byo,N'bkuko ari nta cyo twazanye mu isi kandi nta cyo tuzabasha kuyivanamo.a&;bIcyakora koko kubahaImana iyo gufatanije no kugiraumutimaunyuzwe kuvamoinyungu nyinshi,r%]bn'impaka z'abantu bononekayeubwenge bakamyemoukuri, bibwira yuko kubahaImana ari inzira yo kubonaindamu.1$[baba yikakarije kwihimbaza ari nta cyo azi, ahubwo ashishikazwa no kubazaibibazo, akagira n'intambara z'amagambo zivamo ishyari n'intonganya, n'ibitutsi no gukekaibibi,x#ibNihagirauwigishaukundi ntiyemere amagambo mazima y'Umwami wacu Yesu Kristo, n'ibyigisho bihura no kubahaImana,@"ybKandi abafite ba shebuja bizera be kubasuzuguzwa n'uko ari bene Data, ahubwo barusheho kubakorera kuko abagirirwa uwo mumaroari abizera n'abakundwa.
Ujye wigisha ibyoubibahugure.! bAbagaragu b'imbata bajye batekereza ko ba shebuja bakwiriye kubahwa rwose, kugirango izina ry'Imana n'inyigisho zacu bidatukwa.p YbUko ni ko n'imirimo myiza igaragara hakiri kare, ndetse n'itagaragara na yo ntishobora guhishwa iteka.xibIbyaha by'abantu bamwe bigaragara hakiri kare, bikabakururiramu rubanza, naho iby'abandi bizagaragara hanyuma.a;bUhereye none reka kunywaamazi gusa, ahubwounywevino nke ku bw'inda yawe kukourwaragura.ykbNtukihutirekugirauwourambikaho ibiganza kandi ntugafatanye n'ibyaha by'abandi, ahubwo wirindire kuba intungane."=bNdakwihanangiririza imbere y'Imana na Yesu Kristo n'abamarayika batoranijwe, kugirango witondere ibyoudacaurw'umwe cyangwa ngougireubwo uca urwa kibera.RbAbakora ibyahaubahanire mu maso ya bose, kugirango abandi na bo batinye.LbNtukemere ikirego ku mukuruhatariho abagabo babiri cyangwa batatu.zmbkuko ibyanditswe bivuga ngo “Ntugahambireumunwa w'inka ihonyōra”, kandi ngo “Umukoziakwiriye guhembwa.”&EbAbakuru b'Itorero batwara neza batekerezwe ko bakwiriye guhabwa icyubahiro incuro ebyiri, ariko cyane cyane abarushywa no kuvugaijambo ry'Imana no kwigisha,'GbNihagirauwizera w'umugabocyangwa w'umugoreufiteindushyiz'abapfakazi, abafashe, kugirango Itorero ritaremererwa, ahubwo ribone uko rifasha abapfakazi nyakuri.J bkuko n'ubu bamwe bamaze guteshuka inzira, ngo bakurikize Satani. bNi cyo gituma nshaka ko abapfakazi bato bashyingirwa, bakabyara abana, bagategeka ingo zabo, ntibahe abanziurwitwazo rwo kudutuka;(Ib Kandiuretse ibyo, biga no kugiraubute, bakagenda imihana; nyamara si abanyabute gusa, ahubwo kandi ni n'abanyamazimwe na ba kazitereyemo, bavuga ibidakwiriye.J b bakagibwaho n'urubanza kuko bavuye mu isezerano ryabo rya mbere.veb Ariko abapfakazi bato ntukemereko bandikwa, kuko iyo bamaze kwidamararira baharika Kristo bakifuza gucyurwa,9kb agashimirwa imirimo myiza: niba yarareraga abana, yaracumbikiraga abashyitsi, yarozaga ibirenge by'abera, yarafashaga abababaye, agashishikarira gukurikiza imirimo myiza yose.{ob Ntihakagireumupfakazi wandikwa, keretse amaze imyaka mirongo itandatu avutse akaba yarashyingiweumugaboumwe gusa,bAriko nibaumuntu adatunga abe cyane cyane abo mu rugo rwe, aba yihakanye ibyizerwa, kandi aba abaye mubi hanyuma y'utizera.2_bUbategeke ibyo kugirango batabahoumugayo./ Ybarikouwidamararira aba apfuye ahagaze.o WbUmupfakazi by'ukuriusigaye wenyine yiringira Imana, akomeza kwinginga no gusenga ku manywa na nijoro,8 ibArikoumupfakazi niba afite abana cyangwa abuzukuru, babanze kwiga kubahaabo mu muryango wabo no kwitura ababyeyi babo ibibakwiriye, kuko ibyo ari byo bishimwa imbere y'Imana.3 abWubaheabapfakazi bari abapfakazi by'ukuri. babagore bakuruubahugurenka ba nyoko, n'abagore bakiri bato n'abakobwaubahugurenka bashiki bawe,ufiteumutimautunganye rwose.N bNtugacyaheumukuruahubwoumuhugurenka so n'abasoreubahugurenka bene so,b=bWirinde ku bwawe no ku nyigisho wigisha. Uzikomeze kuko nugirautyouzikizanya n'abakumva.kObIbyo ujyeubizirikana kandi abe ari byouhugukiramo, kugirango kujya mbere kwawe kugaragarire bose.mSbNtukirengagize impano ikurimo, iyo waheshejwe n'ibyahanuwe ubwo warambikwagaho ibiganza by'abakuru.Mb Kugezaaho nzazira, ujyeugiraumwete wo gusomano guhugurano kwigisha.7b Ntihakagireuhinyuraubusorebwawe, ahubwo ube icyitegererezo cy'abizera ku byouvuga, no ku ngeso zawe no ku rukundo, no ku kwizera no ku mutimauboneye.)Mb Ujyeutegeka ibyo kandiubyigishe.yb kuko igituma tugokatukarwana ari uko twiringiye Imana ihoraho, ari yo Mukizaw'abantu bose ariko cyane cyane w'abizera.Eb Iryo jambo ni iryo kwizerwa kandi rikwiriye kwemerwa rwose,5bkuko kwitoza k'umubirikugiraumumarokuri bike, naho kubahaImana kukagiraumumarokuri byose, kuko gufiteisezerano ry'ubugingo bwa none n'ubuzazana bwo.\~1bAriko imigani itari iy'Imana n'iy'abakecuru ntukayemere, ahubwo witoze kubahaImana } bNiwibutsa bene Data ibyo,uzabaubayeumugabura mwiza w'ibya Kristo Yesuutunzwen'amagambo yo kwizera n'inyigisho nziza wakurikije.2|_bkuko cyezwa n'ijambo ry'Imana no gusenga.b{=bkuko ibyo Imana yaremye byose ari byiza, ntiharimo icyo gutabwa iyo cyakiranywe ishimwe,qz[bbabuza kurongorana baziririza ibyo kurya Imana yaremye kugirango abizera bakamenyaukuribabirye bashima,qy[bbayobejwe n'uburyarya bw'abigisha b'abanyabinyoma, bafite inkovu z'ibyaha mu mitima yabo nk'iz'ubushye, x bAriko Umwuka avuga yeruye ati “Mu bihe bizaza bamwe bazagwa bave mu byizerwa, bīte ku myuka iyobya n'inyigisho z'abadayimoni”dwAbSiugushidikanya,ubwiru bw'ubumanaburakomeye cyane: Imana kwerekanwa ifiteumubiri, ikagaragara ko ariumukiranutsi mu mwuka, ikabonwa n'abamarayika, ikamamazwa mu banyamahanga, ikizerwa mu isi, ikazamurwa igahabwaubwiza.+vObkandi mbikwandikiriye kugirango, nintinda,uzamenye ibikwiriye kugenzerezwa mu nzu y'Imana ari yo Torero ry'Imana ihoraho, ari na yo inkingi y'ukuriigushyigikiye.=uubNkwandikiye ibyo, niringiye ko nzaza kugusūra vuba, tb Kuko abakora neza uwo murimow'ubudiyakoni biboneraumwanya w'icyubahiro mwiza, n'ubushizi bw'amanga bwinshi bwo kwizera Yesu Kristo.]s3b Abadiyakoni babe abagabo b'umugoreumwe, bategeka neza abana babo n'abo mu ngo zabo.}rsb N'abadiyakonikazi na bo ni uko: babe abitonda, abatabeshyera abandi, abadakunda ibisindisha, bakiranuka muri byose.aq;b Bakwiriye kubanza kugeragezwa, maze nibatabahoumugayobabone gukoraumurimow'ubudiyakoni.Mpb ahubwo bakomezeubwiru bwo kwizera bafite imitima itabaciraurubanza.obKandi n'abadiyakoni na bo ni uko: bakwiriye kuba abitonda, batari intereganya cyangwa abamenyereye vino nyinshi bakifuza indamu mbi,cn?bKandi akwiriye gushimwa neza n'abo hanze, kugirango adahinyuka akagwa mu mutegowa Satani.zmmbKandi ntakwiriye kubauhindutse Umukristo vuba, kugirango atikakaza akagwa, agacirwa ho iteka Satani yaciriwe ho.Tl!b(Mbeseutazigutegeka abo mu rugo rwe yabasha ate kurinda Itorero ry'Imana?)Pkbutegeka neza abo mu rugo rwe, agatera abana be kumvira no kubaharwose.gjGbutariumunywiwa vino cyangwaumunyarukoni, ahubwo abeumugwanezautarwana,utariumukunzi w'impiya,GibNukoumwepisikopi akwiriye kuba inyangamugayo, no kubaumugabow'umugoreumwe, abeudakunda ibisindisha wirinda,ugiragahunda mu kubahokwe,ukunda gucumbikira abashyitsi,ufiteubwenge bwo kwigisha,fh GbIri jambo ni iryo kwizerwa ngo “Umuntu nashaka kubaumwepisikopi, aba yifujeumurimomwiza.”ggGbNyamara abagore bazakizwa mu ibyara nibakomeza kwizera, bakagiraurukundo no kwera, bakirinda.bf=bKandi Adamu si we wayobejwe, ahubwoumugoreni we wayobejwe rwose, ahindukaumunyabicumuro.Eeb kuko Adamu ari we wabanje kuremwa nyuma hagakurikiraho Eva.Td!b kuko nanga koumugoreyigisha cyangwa ngo ategekeumugabo, ahubwo agire ituza,cSb Umugoreyigane ituza aganduke rwose,gbGb ahubwo birimbishishe imirimo y'ingeso nziza nk'uko bikwiriye abagore bavuga yuko bubahaImana.Kab Kandi n'abagore ni uko ndashaka ko bambara imyambaro ikwiriye, bakagira isoni birinda, kandi batirimbisha kubohaumusatsi, cyangwa izahabu cyangwa imaragarita, cyangwa imyenda y'igiciro cyinshi,o`WbNuko ndashaka ko abagabo basenga hose barambuye amaboko yera, badafiteumujinya kandi batagira impaka._bari cyo cyatumye nshyirirwaho kubaumubwiriza n'intumwa (ndavugaukuri, simbeshya) n'umwigisha wo kwigisha abanyamahanga kwizera n'ukuri.I^ bwitangiye kuba incungu ya bose. Ibyo byahamijwe mu gihe cyabyo,o]WbKuko hariho Imana imwe, kandi hariho Umuhuzaumwe w'Imana n'abantu, na we niumuntu, ari we Yesu Kristo6\gbishaka ko abantu bose bakizwa bakamenyaukuri.?[ybIbyo ni byo byiza byemerwa imbere y'Imana Umukizawacu,Zwbariko cyane cyane abami n'abatware bose kugirango duhoremu mahoro tutabona ibyago, twubahaImana kandi twitonda rwose.oY YbIrya mbere ya byose ndaguhugurirakwingingira abantu bose, no kubasengera no kubasabira no kubashimira,fX GbMuri abo ni Humenayo na Alekizanderi, abo nahaye Satani kugirango babyigireho kudatuka Imana.W bukomeje kwizera kandiufiteumutimauticiraurubanza. Uwo mutimabamwe barawuretse bahinduka nk'inkuge imenetse ku byo kwizera. V bMwana wanjye Timoteyo, ndakwihanangiriza nkurikijeubuhanuzi bwa kera bwahanuye ibyawe, kugirango buduheshe kurwana intambara nziza, U bUmwami nyir'ibihe byoseudapf, kandiutaboneka, ari we Mana imwe yonyine, ihimbazwe kandi icyubahiro kibe icyayo iteka ryose, Amen.2T _bAriko icyatumye mbabarirwa niukugirango Yesu Kristo yerekanire muri jye uw'imbere kwihangana kwe kose, ngo mbe icyitegererezo cy'abazamwizera bagahabwaubugingo buhoraho. S bIri jambo ni iryo kwizerwa rikwiriye kwemerwa rwose, yuko Kristo Yesu yazanywe mu isi no gukizaabanyabyaha, muri bo ni jye w'imbere.{R qbkandiubuntu bw'Umwami wacu bwarushijeho kunsagirizwa, bufatanije no kwizera n'urukundo rubonerwa muri Kristo Yesu.vQ gb nubwo nabanje kubaumutukanyi n'urenganya n'umunyarugomo. Ariko narababariwe kuko nabikoze mu bujijintarizera;sP ab Ndashimira Kristo Yesu Umwami wacu wambashishije, yuko yatekereje ko ndi uwo kwizerwa, akangabiraumurimoweKO b zihuje n'ubutumwa bwiza bw'ubwiza bw'Imana ihimbazwa, ubwo nahawe.N #b n'abasambanyi n'abagabo bendana, n'abanyaga abantu bakabagura, n'ababeshyi n'abarahira ibinyoma, n'ibindi byose bidahura n'inyigisho nzima,GM  b kandi tuzi ko amategeko atashyiriwehoumukiranutsi, keretse abagome n'ibigande, n'abatubahaImana n'abanyabyaha, n'abatari abera n'abatita ku by'Imana, n'abakubitaba se na ba nyina, n'abicanyi_L 9bIcyakora tuzi ko amategeko ari meza koko iyoumuntu ayagenjeje uko bikwiriye amategeko,uK ebbashaka kuba abigisha b'amategeko, nyamara batazi ibyo bavuga ibyo ari byo cyangwa ibyo bahamya babishegera.GJ  bIbyo bamwe babiteshutsemo biyobagiriza mu biganiro by'amanjwe,~I wbIbyo mbibategekeye kugirango bagireurukundo ruva mu mutimauboneye kandiuticiraurubanza, bagire no kwizera kutaryarya.H  bcyangwa kwita ku migani y'ibinyoma cyangwa amasekuruzaatagira iherezo, bidafashaumurimow'Imana wo kwizera ahubwo bizana impaka.vG gbUgume muri Efeso nk'uko nakwinginze ubwo najyaga i Makedoniya, kugirango wihanangirize bamwe kutigishaukundi,7F ibndakwandikiye Timoteyo,umwana wanjye nyakuri nibyariye mu byo kwizera. Ubuntu n'imbabazi n'amahoro bibe kuri wowe, biva ku Mana Data wa twese no kuri Kristo Yesu Umwami wacu.yE obPawulo wagizwe intumwa ya Kristo Yesu, ku bw'itegeko ry'Imana Umukizawacu na Kristo Yesu ari we byiringiro byacu,=DuXUbuntu bw'Umwami wacu Yesu Kristo bubanenamwe mwese.CXUku ni ko gutashya kwanjye Pawulo kwanditswe n'ukwanjye kuboko, ni cyo kimenyetso mu nzandiko zanjye zose, ni ko nandika.rB]XNuko rero Umwami wacu w'amahoro ajye abaha amahoro iteka ryose mu buryo bwose. Umwami abane namwe mwese.SAXAriko ntimumutekereze ko ariumwanzi wanyu, ahubwo mumuhugurenka mwene So.x@iXKandi nihagiraumuntuutumvira ijambo ryacu ryo muri uru rwandiko, mumenye mumuheakato kugirango akorwe n'isoni.>?wX Ariko mwebweho bene Data, ntimugacogorere gukoraneza.>X Nuko rero abameze batyo turabategeka tubihanangiririza mu Mwami Yesu Kristo, gukorana ituza ngo babone uko barya ibyokurya byaboubwabo.z=mX Twumvise yuko hariho bamwe bo muri mwe bagenda bica gahunda, batagira icyo bakora ahubwo bakaba ba kazitereyemo._<7X kuko iki ari cyo twabategetse tukirikumwe namwe, ngoumuntu wese wanga gukorantakarye.r;]X Icyakora si uko tudafiteubutware, ahubwo niukugirango tubiheho icyitegerezo ngo mugereikirenge mu cyacu,:-Xcyangwa ngo tugireuwo turya iby'ubusa, ahubwo twagiragaumuhatin'imiruho dukoraku manywa na nijoro, kugirango tutagiraumuntu muri mwe turemerera.N9XUbwanyu muzi uko mukwiriye kutwigana kuko tuticaga gahunda muri mwe,)8KXNuko bene Data, turabategeka mu izina ry'Umwami wacu Yesu Kristo kuzibukīra mwene Data weseugenda yica gahunda, cyangwaudakurikiza ibibabwiriza mwahawe natwe.b7=XUmwami ayobore imitima yanyu, ayerekeze ku rukundo rw'Imana no ku kwihangana kwa Kristo.d6AXKandi ibyanyu tubyiringijwe n'Umwami, yuko ibyo dutegetse mubikora kandi muzajya mubikora.N5XAriko Umwami ni uwo kwizerwa, ni weuzakomeza mwebwe, abarinde Umubi.P4Xkandi ngo dukireabantu babi b'ibigoryi kuko kwizera kudafitwe na bose.y3 mXIbisigaye bene Data, mudusabire kugirango ijambo ry'Umwami wacu ryamamare vuba rishimishwe nk'uko biri muri mwe,X2)Xihumurizeimitima yanyu, ibakomereze mu mirimo yose myiza n'amagambo yose meza.1XNuko Umwami wacu Yesu Kristo ubwe, n'Imana Data wa twese yadukunze ikaduha ihumurery'iteka ryose n'ibyiringiro byiza, ku bw'ubuntu bwayo05XNuko rero bene Data, muhagarare mushikamye, mukomeze inyigisho mwigishijwe, naho zaba ari izo mwigishijwe n'amagambo yacu cyangwa n'urwandiko rwacu.p/YXNi byo yabahamagariye ibahamagajeubutumwa twahawe, kugirango muhabweubwiza bw'Umwami wacu Yesu Kristo.=.sX Ariko bene Data bakundwan'Umwami wacu, dukwiriye kubashimira Imana iteka kukouhereye mbere na mbere, Imana yabatoranirije agakiza gaheshwa no kwezwa kuva ku Mwuka no kwizeraukuri.V-%X kugirango abatizeye iby'ukuribose bakishimira gukiranirwa, bacirwe ho iteka.Z,-X Ni cyo gituma Imana izabohererezaubushukanyi bukomeye cyane ngo bizere ibinyoma,_+7X n'ubuhenzi bwose bwo gukiranirwa ku barimbuka, kuko batemeye gukundaukuringo bakizwe.z*mX Kuza k'uwo mugomekuri mu buryo bwo gukorakwa Satani, gufiteimbaraga zose n'ibimenyetso n'ibitangaza by'ibinyoma,z)mXNi bwo wa mugomeazahishurwa, uwo Umwami Yesu azicishaumwuka uva mu kanwa ke, akamutsembesha kuboneka k'ukuzakwe.j(MXkuko amayoberane y'ubugomen'ubu atangiye gukora, ariko ntazahishurwa keretseuyabuza ubu akuweho.N'XKandi none muzi yuko ikimubuzaariukugirango azahishurwe mu gihe cye,:&oXNtimwibuka yuko nababwiye ibyo nkiri kumwe namwe?%XNiumubisha wishyira hejuru y'icyitwa imana cyose cyangwa igisengwa, kugirango yicare mu rusengero rw'Imana, yiyerekane ko ari Imana.+$OXNtihakagireumuntuuboshyauburyo bwose, kuko uwo munsiutazaza kurya kwimūra Imana kutabanje kubaho, kandi urya munyabugomeatarahishurwa ari we mwana wo kurimbuka._#7Xkugirango mutanamuka vuba mukavamu bwenge cyangwa ngo muhagarike imitima, naho mwaba mubitewe n'umwuka cyangwa n'ijambo cyangwa n'urwandiko rukekwa ko ruvuyekuri twe, bihamya yukoumunsi w'Umwami wacuumazegusohora.e" EXTurabinginga bene Data, ku bwo kuzazak'Umwami wacu Yesu Kristo no kuzamuteranirizwaho kwacu,! X kugirango izina ry'Umwami wacu Yesu rihimbarizwe muri mwe, namwe mumuhimbarizwe nk'ukoubuntu bw'Imana yacu n'ubw'Umwami Yesu Kristo buri.D  X Ni cyo gituma tubasabira iteka, ngo Imana yacu ibatekereze ko mumezenk'uko bikwiriye abahamagawe na yo, kandi isohoreshe imbaraga imyifurizemyiza yose n'imirimo yanyu yose iva ku kwizera,  X ubwo azazanwa no gushimirwa abera be kuri uwo munsi, no gutangarirwa ku bw'abamwizeye bose kukoubuhamya twabahamirije bwemewe.  X Bazahanwa igihano kibakwiriye ari cyo kurimbuka kw'iteka ryose, bakohērwa ngo bave imbere y'Umwami no mu bwiza bw'imbaraga ze,m UXhagati y'umurirowaka, ahōre inzigo abatamenye Imana n'abatumviraubutumwa bwiza bw'Umwami wacu Yesu.  Xkandi namwe abababazwa kubitura kuzaruhukananatwe, ubwo Umwami Yesu azahishurwa ava mu ijuru, azanye n'abamarayika b'ubutware bweC Xkuko ari ibitunganiye Imana kwitura ababababaza kubabazwa,  XIbyo ni ibyerekana ko Imana idaca urwa kibera, ngo mutekerezwe ko mukwiriye kwinjira mu bwami bwayo kandi ari bwo mubabarizwa, XNi cyo gitumaubwacu tubirata mu matorero y'Imana, turatakwihangana kwanyu no kwizera mu byo murenganywa byose n'amakuba mushinyiriza.! =XDukwiriye kubashimira Imana iteka bene Data nk'uko bikwiriye, kuko kwizera kwanyu kugwira cyane, n'urukundo rw'umuntu wese muri mwe mukundana rugasāga.\ 3XUbuntu n'amahoro bibe muri mwe, biva ku Mana Data wa twese no ku Mwami Yesu Kristo. XPawulo na Siluwanona Timoteyo, turabandikiye mwebwe abo mu Itorero ry'Abatesalonike, bari mu Mana Data wa twese no mu Mwami Yesu Kristo.7iNUbuntu bw'Umwami wacu Yesu Kristo bubanenamwe.J NMbarahirije Umwami wacu, muzasomere bene Data bose uru rwandiko. Sr$~~U}}H||l|"{{zzyy=xtxwZwvuuttussvrrsrqq@qppooHnnn8mmwmllkkbjjhjiidhhhIgffeeNdd+cbbaa[``x__X^^e]]=\e[yZZpZYXXX>WW0VV1UUXTT$SSRRRUQQQ POOONNMMQL`KKK J$IIuI HwGsFFoEEMDDGCCBByAAA0@@?z?>==C=<w kandi ubwo dufiteumutambyiukomeyeutwara inzu y'Imana,e C tunyuze mu nzira yaduciriye nshya kandi y'ubugingo, inyura mu mwendaukinze ari wo mubiriwe,d A Nuko bene Data, ubwo dufiteubushizi bw'ubwoba bwo kwinjizwa Ahera cyane n'amaraso ya Yesu,] 3 Noneho rero ubwo ibyo bibababariwe, ntihakiriho kongera gutamba ibitambo by'ibyaha.> w “Ibyaha byabo n'ubugomebwabo sinzabyibukaukundi.”P  “Iri ni ryo sezerano nzasezerana na bo,
Hanyuma y'iyo minsi, ni ko Uwiteka avuga,
Nzashyira amategeko yanjye mu mitima yabo,
Kandi mu bwenge bwabo ni ho nzayandika.”
Arongera atiO Kandi n'Umwuka Wera ni we mugabowo kuduhamiriza ibyo, amaze kuvugaatiN Kuko abezwa yabatunganishije rwose igitambo kimwe kugezaiteka ryose.Q ahera ubwo arindira igihe abanzi be bazashyirirwa munsi y'ibirenge bye.`9 Ariko wa wundi amaze gutamba igitambo kimwe cy'iteka cy'ibyaha yicara iburyo bw'Imana, Kandiumutambyi wese ahagarara iminsi yose akoraumurimowe, atamba kenshi ibitambo bidahinduka bitabasha iteka kugiraubwo bikurahoibyaha. Uko gushaka kw'Imana ni ko kwatumye twezwa, tubiheshejwe n'ukoumubiriwa Yesu watambwe rimwe gusa ngo bibe bihagije iteka.oW aherako aravuga ati “Dore nzanywe no gukoraibyoushaka.”Akuriraho ibya mbere gukomeza ibya kabiri.4a Amaze kuvugaibyo ngo “Ibitambo n'amaturo n'ibitambo byokeje, n'ibitambo by'ibyaha ntiwabishatse kandi ntiwabyishimiye”, (ari byo bitambwa nk'uko amategeko yategetse), Mperako ndavuga nti ‘Dore ndaje Mana,
(Mu muzingo w'igitabo ni ko byanditswe kuri jye),
Nzanywe no gukoraibyoushaka.’”H  Ntiwishimiye ibitambo byokeje,
Cyangwa ibitambo by'ibyaha.~ Ni cyo cyatumye ubwo Yesu yazaga mu isi avuga ati
“Ibitambo n'amaturo ntiwabishatse,
Ahubwo wanyiteguriyeumubiri.L} Erega ntibishoboka ko amaraso y'amapfizi n'ay'ihene akurahoibyaha!M| ahubwo bahora bibutswaibyaha byabo n'ibyo bitambo ukoumwakautashye.u{c Iyo abibasha ntibaba bararorereye kubitamba? Kuko abasenga baba barejejwe rwose ntibabe bakimenyaho ibyaha,Ez  Ubwo amategeko ari igicucu cy'ibyiza bizaza akaba adafite ishusho yabyoubwabyo, ntabwo yabasha gutunganya rwose abegera igicaniro, abatunganishije ibitambo bahora batamba ukoumwakautashye.4ya ni ko na Kristo amaze gutambwa rimwe ngo yishyireho ibyaha bya benshi, azaboneka ubwa kabiri atazanywe no kwitambira ibyaha, abonekerere abamutegereza kubazanira agakiza.Ox Kandi nk'uko abantu bagenewe gupfa rimwe hanyuma yaho hakazaurubanza,1w[ kuko iyo biba bityo aba yari akwiriye kubabazwa kenshi,uhereye ku kuremwa kw'isi. Ahubwo none abonetse rimwe gusa ku mperuka y'ibihe, kugirango akuzehoibyaha kwitamba.v Kandi ntiyinjiriyemo kwitamba kenshi, nk'ukoumutambyi mukuruyinjira Ahera cyane ukoumwakautashye afite amaraso atari aye, u9 Kuko Kristo atinjiye Ahera haremwe n'intoki hāsuragaha handi h'ukuri, ahubwo yinjiye mu ijuruubwaho kugirango none ahagarare imbere y'Imana ku bwacu.t1 Nuko rero, byari bikwiriye ko ibishushanyo by'ibyo mu ijuru byezwa muri bene ubwo buryo, naho ibyo mu ijuruubwabyo bikezwa n'ibitambo biruta ibyo.|sq kukoukurikije amategeko ibintu hafi ya byose byezwa n'amaraso, kandi amaraso atavuye ntihabaho kubabarirwa ibyaha.Rr Nuko ihema n'ibintu byose barikoreshagamo na byo abiminjagiraho amaraso,Oq arababwira ati “Aya ni yo maraso y'isezerano Imana yabategekeye.”xpi Mose amaze kubwira abantu bose amategeko yose nk'uko yategetswe yose, yenda amaraso y'ibimasa n'ay'ihene, n'amazi n'ubwoya bw'intama bwazigishijwe inzigo itukura, yenda n'urubingo, nuko abiminjagira ku gitabo cy'amategeko no ku bantu boseKo Ni cyo gituma n'isezerano rya mbere ritakomejwe hatariho amaraso.nw Isezerano ryo kuragarisohozwa n'urupfu rwa nyiraryo rwonyine, kuko ritagira icyo rimara rwoseuwarisezeranije akiriho.cm? Iyo isezerano ryo kuragaribonetse, hakwiriye kuboneka ibihamya kouwarisezeranije yapfuye.Pl Ku bw'ibyo, ni cyo gituma abaumuhuzaw'isezerano rishya, kugirango abahamagawe bahabwe ibiragwa bidashira byasezeranijwe, ubwo habayehouwapfiriye gucungura abacumuyebagitegekwa n'isezerano rya mbere.Dk nkanswe amaraso ya Kristo witambiye Imana atagira inenge ku bw'Umwuka w'iteka, ntazarushaho guhumanura imitima yanyu akayezaho imirimo ipfuye, kugirango muboneuko mukorera Imana ihoraho?j{ None ubwo amaraso y'ihene n'ay'amapfizi n'ivu ry'inka y'iriza, iyo biminjiriwe ku bahumanye ko byezaumubiriugahumanuka,i- Kandi ntiyinjijwe Ahera cyane n'amaraso y'ihene cyangwa n'ay'ibimasa, ahubwo yahinjijwe rimwe n'amaraso ye amaze kutubonera gucungurwa kw'iteka.Lh Ariko Kristo amaze kuza, ahindukaumutambyi mukuruw'ibyiza bizaza, anyura mu ihema rirusha rya rindi gukomera no gutungana rwose ritaremwe n'intoki. Ibyo niukuvugango ritari iryo mu byaremwe ibi.@gy kuko ibyo hamwe n'ibibwiriza iby'ibyo kurya no kunywa, no kwiyibiza no kujabika by'uburyo bwinshi, ari amategeko yo mu buryo bw'abantu gusa, yategetswe kugezaku gihe cyo gutunganywa.)fK ari ryo ryashushanyaga iby'iki gihe cya none, ubwo abakurikiza amategeko yaryo batura amaturo bagatamba ibitambo, bitakibasha gutunganya rwoseumutimaw'ubitura,|eq Nuko rero icyo Umwuka Wera atumenyesha, ni uko inzira ijya Ahera cyane yari itarerekanwa ihema rya mbere rikiriho,Cd Ariko mu rya kabiri ryo, hakinjiramoumutambyi mukuruwenyine rimwe gusa ukoumwakautashye, ariko ntiyinjiragamo atazanye amaraso yo kwituririra no guturirira ibyaha abantu batakoze nkana. c  Icyakora ibyo bimaze kwitegurwa bityo, abatambyi binjiraga iminsi yose mu ihema ribanzirizwamo, kugirango basohoze imirimo yabo.b Hejuru yayo hariho Abakerubi b'icyubahiro bateye igicucu intebe y'imbabazi, ariko ibyo ntitwakwirirwa tubirondora nonaha.~au Aho harimo icyotero cyacuzwe mu izahabu, n'isanduku y'isezerano yayagirijweho izahabu impande zose, irimourwabya rw'izahabu rurimomanu, irimo na ya nkoni ya Aroni yapfunditseuburabyo na bya bisate by'amabuye byanditsweho isezerano. Guteg 10.3-5[`/ Kandi hirya y'inyegamo y'umwenda wa kabiriukinze hariho ihema, hitwa Ahera cyane. _  kuko hariho ihema ribanzirizwamo, ryarimo igitereko cy'amatabaza n'ameza, n'imitsima iyateretseho imbere y'Imana, rikitwa Ahera.]^ 5 Isezerano rya mbere na ryo ryari rifite imihango y'ubutambyi rifite n'Ahera h'iyi si]+ Ubwo Uwiteka yavuze ati “Isezerano rishya”, ibyo bigaragaza yuko yashajishije irya mbere, kandi igishaje kikaba gikuru kiba cyenda gushira.]\3 Kuko nzabababarira gukiranirwa kwabo,
Kandi ibyaha byabo sinzabyibukaukundi.”[[/ Ntibazigishanya ngoumuntu wese yigishe mugenzi we,
Cyangwa ngo yigishe mwene se ati ‘Menya Uwiteka’,
Kuko bose bazamenya,
Uhereye ku woroheje hanyuma y'abandi,
Ukageza kuukomeyeurutaabandi.Z{ Kuko iri sezerano ari ryo nzasezerana n'inzu ya Isirayeli,
Hanyuma y'iyo minsi, ni ko Uwiteka avuga,
‘Nzashyira amategeko yanjye mu bwenge bwabo,
Nyandike mu mitima yabo,
Kandi nzaba Imana yabo,
Na bo bazabaubwoko bwanjye.’UY# Ridahwanye n'isezerano nasezeranye na ba sekuruza,
Ku munsi nabafatagaukuboko,
Nkabakura mu gihugu cya Egiputa,
Kuko batagumye mu isezerano ryanjye,
Nanjye simbiteho. Ni ko Uwiteka avuga.#X?Kuko yavuze ibagaya iti
“Dore iminsi igiye kuza, ni ko Uwiteka avuga,
Ubwo nzasezerana isezerano rishya
N'inzu ya Isirayeli n'inzu ya Yuda,\W1Iyo rya sezerano rya mbere ryinonosora, ntihajyaga kuba hakwiriye gushakwa irindi.VAriko noneumurimoYesu yahaweurusha uw'abo kuba mwiza kuko ariumuhuzaw'isezerano riruta iryabo, kuko ryakomejwe n'amasezerano aruta ayabo.UU#(Kandiumurimoabo bakora ni igishushanyo n'igicucu cy'ibyo mu ijuru, nk'uko Mose yabwiwe n'Imana agiye kuremarya hema, ngo “Giraumwete wo gukorabyoseukurikije icyitegererezo werekewe kuri wa musozi.”)TIyaba yari mu isi ntaba abona uko abaumutambyi, kuko hasanzwe abandi batambyi batura amaturo nk'uko bitegetswe n'amategeko.SUbwoumutambyi wese ashyirirwahoumurimowo guturaamaturo no gutamba ibitambo, ni cyo gituma na wa wundi na we akwiriye kugiraicyo atura.eRCukorera Ahera ho mu ihema ry'ukuri, iryo abantu batabambye ahubwo ryabambwe n'Umwami Imana.Q Mu byo tuvugaigikomeye ni iki ngiki: Dufiteumutambyi mukuruumezeatyo wicaye iburyo bw'intebe y'Ikomeye cyane yo mu ijuru,DPAmategeko ashyiriraho abanyantegenke kuba ari bo baba abatambyi bakuru, naho ijambo rya ya ndahiro ryaje nyuma y'amategeko, rishyiraho Umwanaw'Imana watunganijwe rwose kugezaiteka ryose.XO)utagomba iminsi yose nka ba batambyi bakuru bandi kubanza kwitambirira ibitambo by'ibyaha bye ubwe, hanyuma ngo abone uko abitambirira abandi kuko ibyo yabikoze rimwe ngo bibe bihagije iteka ubwo yitambaga.N1Byari bikwiriye ko tugiraUmutambyi mukuruumezeatyo wera,utagirauburiganya,utandura, watandukanijwe n'abanyabyaha kandi washyizwe hejuru y'amajuru,dMANi cyo gituma abasha gukizarwose abegerezwa Imana na we, kuko ahoraho iteka ngo abasabire.DLnaho Uwo kuko ahoraho iteka ryose afiteubutambyi budakuka.QKKandi ba bandi babaye abatambyi ni benshi kukourupfu rubabuza guhoraho,XJ)ni cyo cyatumye Yesu abaumwishingizi w'isezerano rirusha rya rindi kuba ryiza.5Ic(dore Abalewi bahaweubutambyi ari nta ndahiro, nyamara Iyabuhayeuwo yararahiye imubwiye iti “Uwiteka ararahiye kandi ntazivuguruzaati ‘Uriumutambyi iteka ryose’”),-HUKandi ubwo bitabaye ari nta ndahiro,|Gqkuko amategeko atagize icyo yatunganije rwose, ahubwo yari ibanze ry'ibyiringiro biyaruta biduhesha kwegera Imana.TF!Nuko rero itegeko rya mbere ryakuwehoku bw'intege nke zaryo n'umumaromuke,]E3kuko ahamywa ngo
“Uriumutambyi iteka ryose,
Mu buryo bwa Melikisedeki.”D3utatoranirijweubutambyi nk'uko byategetswe n'amategeko yo mu buryo bw'abantu, ahubwo wabuheshejwe n'uko afite imbaraga z'ubugingo butagira iherezo,[C/Ndetse birushaho kugaragara, ubwo habonetse undi mutambyiuhwanye na Melikisedeki,BKandi biragaragara rwose yuko Umwami wacu yakomotse kuri Yuda, ari nta cyo Mose yavuze kuri uwo muryango cyerekeyeubutambyi.kAO kukouwavuzweho ibyo, ari uwo mu wundi muryangoutigeze gukomokwaho n'uwakozeumurimowo ku gicaniro.a@; Nuko rero ubwoubutambyi bwahindutse ni cyo gituma n'amategeko na yo akwiriye guhinduka,~?u Nuko, niba gutunganywa rwose kuba kwarazanywe n'ubutambyi bw'Abalewi (kuko mu gihe cyabwo ari ho abantu baherewe amategeko), ni iki cyatumye bigikwiriye ko undi mutambyi aboneka wo mu buryo bwa Melikisedeki,utavugwaho ko ari mu buryo bwa Aroni?U># kuko yari akiri mu rukiryi rwa sekuruza, ubwo Melikisedeki yamusanganiraga.l=Q Ndetse byabasha kuvugwa yuko Lewiuhabwa kimwe mu icumi, na we ubwe yagikoreshejwe ku bwa Aburahamum<SKandi muri twe abantu bapfa ni bo bahabwa kimwe mu icumi, naho icyo gihe cyahaweuhamywa ko ahoraho.;;qNta wahakana kouworoheje ahabwaumugisha n'ukomeye.:Ariko dore wa wundiutakomotse mu muryango wabo yakoresheje Aburahamu kimwe mu icumi, kandi ahaumugisha nyir'ibyasezeranijwe!(9IKandi abana ba Lewi ari bo bahabwaubutambyi, bafite itegeko ryo gukoresha abantu kimwe mu icumi, ni bo bene wabo nubwo abo bakomotse ku rukiryi rwa Aburahamu.8#Nuko mutekereze namweuburyo uwo muntu yari akomeye, byatumye ndetse Aburahamu sogokuruzamukuruamuha kimwe mu icumi cy'iminyago y'inyamibwa.@7yNtagira se ntagira nyina, ntagira ba sekuruzakandi ntafite itangiriro ry'iminsi cyangwa iherezo ry'ubugingo, ahubwo ubwo ashushanywa n'Umwana w'Imana, ahora ariumutambyi iteka ryose.X6)ni na we Aburahamu yahaye kimwe mu icumi cya byose). Ubwa mbere izina rye risobanurwa ngo “Umwami wo gukiranuka”, kandi irya kabiri yitwa “Umwami w'i Salemu”, risobanurwa ngo “Umwami w'amahoro.”'5 IMelikisedeki uwo wariumwami w'i Salemu, n'umutambyi w'Imana Isumbabyose (wa wundi wasanganiye Aburahamu, ubwo yatabarukagaavuye gutsinda abami, amuhaumugisha,t4aaho Yesu yatwinjiriye atubanjirije, amaze guhinduka Umutambyi mukuruiteka ryose mu buryo bwa Melikisedeki.3wIbyo byiringiro tubifite nk'igitsikaumutimagikomeye kandi gishikamye, cyinjira hirya y'umwendaukingiriza Ahera cyane,)2Kkugirango ibintu bibiri bidahinduka, ibyo Imana itabasha kubeshyeramo, biduheshe ihumurerikomeye twebwe abacikiye gusingira ibyiringiro byashyizwe imbere yacu.1Ni cyo cyatumye Imana ishatse kurushaho kugaragariza abaragwa ibyasezeranijwe uko imigambi yayo idakuka, yongeraho indahirom0SAbantu barahiraubaruta, no mu mpaka zabo zose indahiro ni yo izirangiza, kuko iba ikomeje amagambo.W/'Uko ni ko byabaye, kuko Aburahamu amaze kwihangana yahawe ibyo yasezeranijwe.T.!“Niukurino guhaumugisha nzaguhaumugisha, kandi no kugwiza nzakugwiza.”-w Ubwo Imana yasezeraniraga Aburahamu kuko ari nta we yajyaga kurahirauyirutaubwayo, ni cyo cyatumye yirahiraubwayo iti{,o kugirango mutabaabanebwe, ahubwo mugereikirenge mu cy'abaragwa amasezerano babiheshejwe no kwizera no kwihangana.+{ Ariko rero, turifuza cyane koumuntu wese wo muri mwe yerekana uwo mwete, wo kurinda ibyiringiro byuzuyekugezaku mperuka*5 kuko Imana idakiranirwa ngo yibagirwe imirimo yanyu n'urukundo mwerekanye ko mukunze izina ryayo, kuko mwakoreraga abera na none mukabamukibakorera.){ Ariko bakundwanubwo tuvuzedutyo, twiringiye tudashidikanya yuko ibyanyu birusha ibyo kuba byiza n'uko bizazana agakiza,x(iAriko niba bumeramo amahwa n'ibitovu, buba buhinyutse bugezehafi yo kuvumwa kandi amaherezo yabwo niugutwikwa. ' Kuko dore iyoubutakabwanyoye imvura yabuguyehokenshi, bukameramo imyaka igirira akamaro ababuhingirwa, buhabwa n'Imanaumugisha.#&?maze bakagwa bakavamo, ntibishoboka kongera kubahindura bashya ngo bihane, kuko baba bongeye kwibambira Umwana w'Imana, bakamukoreza isoni ku mugaragaro.J% bakanasogongera ijambo ryiza ry'Imana, n'imbaraga z'igihe kizazat$aKuko bidashoboka ko abamaze kuvirwa n'umucyo, bagasogongera impano iva mu ijuru, bakagabana ku Mwuka Wera,-#UIcyakora Imana nibikunda tuzabikora."wcyangwa ngo twongere kubigisha ibyo kubatizwa no kurambikwaho ibiganza, no kuzukakw'abapfuye n'iby'urubanza rw'iteka.]! 5Ni cyo gituma dukwiriye kuba turetse guhoramu bya mbere bya Kristo, tukigira imbere ngo tugereaho dutunganirizwa rwose, twe kongera gushyirahourufatiro ubwa kabiri ari rwo kwihana imirimo ipfuye no kwizera Imana,o Wariko ibyokurya bikomeye ni iby'abakuru bafiteubwenge, kandi bamenyereye gutandukanya ikibi n'icyiza.[/ kukounywaamata aba ataraca akenge mu by'ijambo ryo gukiranuka kuko akiriuruhinja, Kandi nubwo mwari mukwiriye kuba abigisha ubu kuko mumazeigihe kirekire mwiga, dore musigaye mukwiriye kongera kwigishwa namwe iby'ishingiro rya mbere ry'ibyavuzwe n'Imana, kandi mwahindutse abakwiriye kuramizwa amata aho kugaburirwa ibyokurya bikomeye,Y+ Tumufiteho byinshi byo kuvugwa kandi biruhijegusobanurwa, kuko mwabaye ibihuri.I  Imanaubwayo imwiseumutambyi mukuruwo mu buryo bwa Melikisedeki.[/ kandi amaze gutunganywa rwose abera abamwumvira boseumuhesha w'agakiza kadashira,[/Nyamara nubwo ari Umwana w'Imana, yigishijwe kumvira ku bw'imibabaro yihanganiye,Yesu akiri mu mubiri, amaze kwinginga no gusabacyane Iyabashije kumukizaurupfu ataka cyane arira, yumviswe ku bwo kubahakwe.nUKandi nk'uko yavuze n'ahandi iti
“Uri Umutambyi iteka ryose,
Mu buryo bwa Melikisedeki.”/Ni ko na Kristo atihimbarishije kwigira Umutambyi mukuru, ahubwo yabihawe n'Iyamubwiye iti
“Uri Umwana wanjye,
Uyu munsi ndakubyaye.”U#Nta wiha icyo cyubahiro, ahubwo ahamagarwa n'Imana nk'uko Aroni yahamagawe._7Ndetse ni cyo gituma akwiriye no kwitambirira ibye byaha, nk'uko abitambirira abandi.`9kandi abasha kwihanganira abatagiraubwenge n'abayobye, kuko na we agoswe n'intege nke. 5Umutambyi mukuruwese iyo atoranijwe mu bantu, ashyirirwaho gukoraibyerekeye Imana ku bw'abantu kugirango ature amaturo, atambe n'ibitambo by'ibyaha,|qNuko rero, twegere intebe y'ubuntu tudatinya, kugirango tubabarirwe tuboneubuntu bwo kudutabara mu gihe gikwiriye.3Kuko tudafiteumutambyi mukuruutabasha kubabarana natwe mu ntege nke zacu, ahubwo yageragejweuburyo bwose nkatwe, keretse yuko atigeze akora icyaha.{Nuko ubwo dufiteumutambyi mukuruukomeye wagiye mu ijuru, ari we Yesu Umwana w'Imana, dukomeze ibyo twizera tukabyatura.zm Nta cyaremwe kitagaragara imbere yayo, ahubwo byose bitwikuruwenk'ibyambayeubusamu maso y'Izatubazaibyo twakoze.w Kuko ijambo ry'Imana ari rizima, rifite imbaraga kandi rikagiraubugiburutaubw'inkota zose, rigahinguranya ndetse kugezaubwo rigabanyaubugingo n'umwuka, rikagabanya ingingo n'umusokōro kandi rikabangukirakugenzura ibyoumutimawibwiraukagambirira.  Nuko tugireumwete wo kwinjira muri ubwo buruhukiro, kugirango hatagiraumuntu ugwa akurikije icyitegererezo cya ba bandi cyo kutumvira.e C kukouwinjiye mu buruhukirobwayo na we aba aruhutse imirimo ye nk'uko Imana yaruhutse iyayo.Y + Nuko rero, ku bw'ibyo haracyarihouburuhukirobw'isabato bubikiwe abantu b'Imana,N Iyo Yosuwa abaruhura, Imana ntiyajyaga kuvugahanyuma iby'undi munsi.b =Imana yongera gutoranyaumunsi, ari wo uyu munsi, ivugiramu kanwa ka Dawidi nubwo hashize igihe kirekire cyane, ya magambo yamaze kuvugwa harugurungo
“Uyu munsi nimwumva ijwi ryayo,
Ntimwinangire imitima.” Nuko rero, ubwo bisigariye bamwe kubwinjiramo, ba bandi ba kera bumviseubutumwa bwiza bakaba barabujijwe kwinjiramo no kutumvira,DKandi na none ngo “Ntibazinjira mu buruhukirobwanjye.”ykKuko hariho aho yavuze iby'umunsi wa karindwi iti “Imana yaruhutse imirimo yayo yose ku munsi wa karindwi.”lQNaho twebwe ubwo twizeye twinjira muri ubwo buruhukiro, (ubwo yavuze iti
“Narahiranyeumujinya wanjye nti
‘Ntibazinjira mu buruhukirobwanjye’”),
ari bwo Imana yaruhutse irangije imirimo yayo imaze kuremaisi.Kuko natwe twabwiweubutumwa bwiza nka ba bandi, nyamara ijambo bumvise ntiryabagiriyeumumarokuko abaryumvise bataryakiranyeumutimawizera. %Nuko rero, ubwo isezerano ryo kwinjira mu buruhukirobwayo rikiriho, dutinye kugirango ahari hatagira uwo muri mwe wasa nk'aho atarishyikira.=uKandi tubonako batashoboye kwinjiramo kuko batizeye.QNi bande yarahiriye ko batazinjira mu buruhukirobwayo? Si abatayumviye?ucKandi ni bande yagiriragaumujinya imyaka mirongo ine? Si abacumuyebakagwa, intumbi zabo zigahera mu butayu?^5Mbese ni bande bumvise bakayirakaza? Si abavuye muri Egiputa bose bashorewe na Mose?~nk'uko bivugwa ngo
“Uyu munsi nimwumva ijwi ryayo,
Ntimwinangire imitima,
Nk'uko mwayinangiye mu gihe cyo kurakaza.”}yKuko twahindutse abafatanije Kristo niba dukomeza rwose ibyiringiro byacu twatangiranye, ngo bikomere kugezaku mperukat|a Ahubwo muhuguraneiminsi yose bikitwa uyu munsi, hatagira uwo muri mweunangirwaumutiman'ibihendo by'ibyaha.n{U Nuko bene Data, mwirinde hatagira uwo muri mweugiraumutimamubiutizera,umuterakwimūra Imana ihoraho.[z/ Nuko ndahiranaumujinya wanjye nti
‘Ntibazinjira mu buruhukirobwanjye.’”y Ni cyo cyatumye ngiriraumujinya ab'icyo gihe,
Nkavuga nti ‘Imitima yabo ihora iyoba,
Kandi ntibarakamenya inzira zanjye’,exC Aho ba sekuruzabanyu bangeragereje bantata,
Bakabona imirimo yanjye imyaka mirongo ine.twaNtimwinangire imitima,
Nk'uko mwayinangiye mu gihe cyo kurakaza,
Ku munsi wo kugerageza mu butayu,Vv%Nuko rero nk'uko Umwuka Wera avuga ati
“Uyu munsi nimwumva ijwi ryayo,-uSAriko Kristo akiranuka nk'Umwanautwara inzu yayo. Iyo nzu yayo ni twe niba dukomeza rwoseubushizi bw'amanga n'ibyiringiro twiratana, ngo bikomere kugezaku mperuka.~tuKandi koko Mose yakiranukagamu nzu yayo hose nk'umugaragu, kugirango abeumugabowo guhamya ibyajyaga kuvugwa hanyuma.Oskuko amazu yose agirauyubaka, ariko Imana ni yo yubatse ibintu byose.r{Kuko Yesu yatekerejwe ko akwiriye guhabwa icyubahiro kirusha icya Mose, nk'uko icyubahiro cy'umwubatsi kiruta icy'inzu,LqukiranukiraIyamutoranije nk'uko Mose yakiranukagamu nzu yayo hose.*p ONi cyo gituma bene Data bera, mwebwe abafatanije guhamagarwa kuva mu ijuru mukwiriye gutekereza Yesu, ari we ntumwa n'umutambyi mukuruw'ibyo twizera tukabyatura,Xo)Kuko ubwo yababajwe no kugeragezwa ubwe, abasha no gutabara abageragezwa bose.-nSNi cyo cyatumye yari akwiriye gushushanywa na bene Se kuri byose, ngo abeumutambyi mukuruw'imbabazi kandiukiranuka mu by'Imana, abe n'impongano y'ibyaha by'abantu.Ym+Kandi rero tuzi yuko atari abamarayika yatabaye, keretseurubyaro rwa Aburahamu.Ul#abone uko abātūra abahoze mu bubatabwo gutinyaurupfu mu kubahokwabo kose.&kENuko rero nk'uko abana bahujeumubirin'amaraso, ni ko na we ubwe yahuje ibyo na bo, kugirangourupfu rwe aruhinduzeubusaufiteubutware bw'urupfu ari we Satani,mjS Kandi ati “Nzaba ari yo niringiye”, kandi ati “Dore ndi hano, jyewe n'abana Imana yampaye.”\i1 “Nzabwira bene Data izina ryawe,
Nkuririmbire ishimwe hagati y'iteraniro.”ihK Kukouwezan'abezwa bose bakomotse kuri Imwe, ni cyo gituma adakorwa n'isoni zo kubitabene Se atig' Kuko byari bikwiriye koImana, byose byaremewe ikabibeshaho, iyobora abana benshi mu bwiza itunganishije rwoseumugabaw'agakiza kabo kubabazwa.gfG ahubwo tubonaYesu wacishijwe bugufiakaba hasi y'abamarayika ho hato, tubonako ari we wambitsweubwiza n'icyubahiro nk'ikamba ku bw'umubabaro w'urupfu yapfuye, kugirango ku bw'ubuntu bw'Imana asogongerere abantu boseurupfu.SeUmuha gutwara ibintu byoseubishyira munsi y'ibirenge bye.”
Ubwo Imana yamuhayegutwara ibintu byose, nta cyo yasize itakimuhayehourutabe. Nyamara kugezaubu ntiturabona ibintu byose bitwarwa na we,#d?Wamuremyeumucishije bugufi,
Aba hasi y'abamarayika ho hato,
Wamwambitseubwiza n'icyubahiro nk'ikamba.
Wamuhayegutegeka imirimo y'intoki zawe,|cqAhubwo hariho ahoumuntu yigeze guhamya ati
“Umuntu ni iki koumwibuka,
Cyangwaumwana w'umuntu koumwitaho?Ib Abamarayika si bo Imana yahaye gutwara isi izabaho, iyo tuvuga.!a;Imana ifatanije na bo guhamya ihamirisha ibimenyetso n'ibitangaza n'imirimo ikomeye y'uburyo bwinshi, n'impano z'Umwuka Wera zagabwe nk'uko yabishatse? `twebweho tuzarokoka dute nitwirengagiza agakiza gakomeye gatyo, kabanje kuvugwa n'Umwami wacu natwe tukagahamirizwa n'abamwumvise, _ Mbese ubwo ijambo ryavugiwemu kanwa k'abamarayika ryakomeye, kandi ibicumurobyose no kutaryumvira bikiturwa ingaruka ibikwiriye,t^ cNi cyo gituma dukwiriye kurushaho kugiraumwete wo kwita ku byo twumvise, kugirango tudatembanwa tukabivamo.g] IMbese abamarayika bose si imyuka iyikorera, itumwa gukoraumurimowo gufasha abazaragwa agakiza?\ ) Ariko ni nde wo mu bamarayika yigeze kubwira iti
“Icara iburyo bwanjye,
Ugeze aho nzashyirira abanzi bawe munsi y'ibirenge byawe”?[  Kandiuzabizinga nk'umwitero,
Bihindurweukundi.
Ariko wowe ho uri uko wahoze,
Imyaka y'ubugingo bwawe ntizagira iherezo.”VZ ' Ibyo bizashiraho ariko wowe houzahoraho,
Ibyo byose bizasāza nk'umwenda,Y 5 Yongera kuvugaiby'Umwana wayo iti
“Uwiteka, mbere na mbere,
Ni wowe washyizehourufatiro rw'isi,
N'ijuru na ryo niumurimow'intoki zawe.X 9 Kuko wakunze gukiranukaukangaubugome,
Ni cyo cyatumye Imana, ari yo Mana yawe,
Igusīga amavuta yo kwishima,
Ikakurutisha bagenzi bawe.”W Ariko iby'Umwana wayo byo yarabyeruye iti
“Intebe yawe Mana, ni iy'iteka ryose,
Inkoni y'ubugabebwawe ni inkoni yo gukiranuka.V  Iby'abamarayika yarabivuze iti
“Ihindura abamarayika bayo imiyaga,
N'abagaragu bayo ibahindura ibirimi by'umuriro.”mU UKandi ubwo izongera kuzanaimpfura yayo mu isi, izavuga iti “Abamarayika b'Imana bose bamuramye.”CT Mbese ni nde wo mu bamarayika Imana yigeze kubwira iti
“Uri Umwana wanjye,
Uyu munsi ndakubyaye”?
Cyangwa ngo ivuge iti
“Nzaba Se,
Na we azaba Umwana wanjye”?SS !Amaze kurusha abamarayika icyubahiro, nk'uko n'izina yarazwe riruta ayabo.RR Uwo kuko ariukurabagirana k'ubwiza bwayo n'ishusho ya kamere yayo, kandi akaba ari weuramiza byose ijambo ry'imbaraga ze, amaze kweza no gukurahoibyaha byacu yicara iburyo bw'Ikomeye cyane yo mu ijuru.Q naho muri iyi minsi y'imperuka yavuganiye natwe mu kanwa k'Umwana wayo, uwo yashyiriyeho kubaumuragwa wa byose ari we yaremesheje isi.gP KKera Imana yavuganiye na ba sogokuruzamu kanwa k'abahanuzi mu bihe byinshi no mu buryo bwinshi,AO Ubuntu bw'Umwami Yesu Kristo bubanen'imitima yanyu, Amen.gN Ina Mariko na Arisitariko. na Dema na Luka, abo dusangiyeumurimobaragutashya. 14; 2 Tim 4.10,11=M wEpafura, uwo tubohanywe muri Kristo Yesu aragutashya,hL KKandi n'ikindi,untegurireaho nzacumbika kuko niringiye yuko ku bw'amasengesho yanyu muzampabwa.SK !Nkwandikiye niringiye kouzanyumvira, nzi yukouzakora n'ibiruta ibyo mvuze.YJ -Bibe bityo mwene Data, nkubonemoumumaromu Mwami wacu,unduhureumutimamuri Kristo.I +Ni jye Pawulo wanditse n'ukwanjye kubokoyuko nzabyishyura, ne kwirirwa nkubwira yuko naweubwawe uri mu mwenda wanjye, uwo mwenda ni woweubwawe.VH 'kandi niba hari icyo yagucumuyeho, cyangwa akaba afiteumwenda waweubimbareho.NG Nuko rero, niba wemera ko dufatanijeumurimoumwakire nk'uko wanyakira,F /atakiri imbata yawe ahubwo aruta imbata, ari mwene Soukundwa,ukundwananjye cyane ariko akarushaho gukundwanawe ku by'umubirino ku by'Umwami wacu.RE Ahari icyatumye atandukanywa nawe igihe gito niukugirango muzabane iteka,pD [Ariko nta cyo nshaka gukorantakugishije inama, kugirango icyizaukorautabaugihaswe, ahubwougikoreukunze.sC a Icyakora nari nkunze kumugumanakugirango ankorere mu cyimbo cyawe, mboshywe n'ingoyi ku bw'ubutumwa bwiza.FB  Ni we nkugaruriye,ndakwinginzeumwakire nk'inkoramutimayanjye.FA  utakugiriragaumumarokera ariko none akaba awutugirira twembi.J@  Ndakwingingiraumwana wanjye nabyariye mu minyururuyanjye Onesimo,t? c mpisemo kukwinginga ku bw'urukundo kuko ndi uko ndi, Pawuloumusaza, kandi none ndi n'imbohe ya Kristo Yesu.^> 7Ku bw'ibyo nubwo mfiteubushizi bw'amanga bwose muri Kristo bwo kugutegeka ibikwiriye,g= IMwene Data, nanejejwe cyane kandi nahumurijwe n'urukundo rwawe, n'uko waruhuyeimitima y'abera. < kugirango gusangira ko kwizera kwawe kubabereukugiraakamaro, ku bwo kumenya icyiza cyose kiri muri twe duheshwa no kuba muri Kristo.Z; /kuko numvise iby'urukundo rwawe no kwizera kwaweugirira Umwami Yesu n'abera bose,7: kNshima Imana yanjye iteka, ngusabira uko nsenze\9 3Ubuntu bube muri mwe n'amahoro, biva ku Mana Data wa twese no ku Mwami Yesu Kristo._8 9na Afiya mushiki wacu, na Arukipoumusirikare mugenzi wacu n'Itorero ryo mu rugo rwawe.l7 UPawulo imbohe ya Kristo Yesu na Timoteyo mwene Data, turakwandikiye Filemoniukundwadusangiyeumurimo,|6qvAbo turi kumwe bose baragutashya. Untahirize abadukunda dufatanije kwizera.
Ubuntu bw'Imana bubanenamwe mwese.5wvKandi abacu na bo bige kumaramaza gukoraimirimo myiza, babone uko bakenura ababikwiriye kugirango abacu be kugumbaha.u4cv Ugire n'umwete wo guherekeza neza Zena,umuhanga mu by'amategeko na Apolo, kugirango batazagira icyo babura.3{v NingutumahoArutemacyangwa Tukikouzagireumwete wo kunsanga i Nikopoli, kuko ari ho nagambiriye kumarira igihe cy'imbeho.L2v kuko uzi yukoumezeatyo agoramye kandi akora ibyaha yiciraurubanza.U1#v Nihagirauwirema ibice, numarakumuhanaubwa mbere n'ubwa kabiri ntukamwemere,0'v Ariko ibibazo by'ubupfu n'amasekuruza, n'intonganya no kujya impaka z'amategeko ujyeubizibukira, kuko ari nta cyo bimaze kandi ari iby'ubusa.P/vIryo jambo ni iryo kwizerwa kandi ndashaka kouhamya ibyoubikomeyeho cyane, kugirango abizeye Imana bagireumwete wo kumaramaza gukoraimirimo myiza. Ibyo ni byo byiza kuko bigira icyo bimarira abantu.}.svkugirango dutsindishirizwe n'ubuntu bwayo duhereko tube abaragwa, dufiteibyiringiro byo kuzahabwaubugingo buhoraho.F-vuwo yahaye Yesu Kristo Umukizawacu kuducunshumuriraho cyane,=,sviradukiza, itabitewe n'imirimo yo gukiranuka twakoze, ahubwo ku bw'imbabazi zayo idukirisha kuhagirwa ari ko kubyarwa ubwa kabiri, ikadukirisha no guhindurwa bashya n'Umwuka Wera,T+!vNyamara kugiraneza kw'Imana Umukizawacu n'urukundo ikunda abantu bibonetseD*vKuko natwe kera twari abapfapfa tutumvira kandi tuyobagurika, turi mu bubatabw'irari ribi n'ibinezeza bitari bimwe, duhoratugiraigomwa n'ishyari, turi abo kwangwaurunuka, natwe twangana.g)Gvbatagira uwo basebya, batarwana, ahubwo bagira ineza, berekanaubugwaneza bwose ku bantu bose.o( YvUbibutse kugandukiraabatware n'abafiteubushobozi, no kubumvira, babe biteguye gukoraimirimo myiza yose`'9vUjyeuvugaibyo kandiubibahugure,ubahana nk'ufiteubutware rwose. Ntihakagireugusuzugura.&#vwatwitangiriye kugirango aducungure mu bugomebwose, kandi yuhagirire abantu kugirango babeubwoko bwe bwite, bugiraishyaka ry'imirimo myiza.}%sv dutegereje ibyiringiro by'umugisha, ari byo kuzaboneka k'ubwiza bwa Yesu Kristo, ari we Mana yacu ikomeye n'Umukiza$v butwigisha kurekakutubahaImana n'irari ry'iby'isi, bukatwigisha kujya twirinda, dukiranuka, twubahaImana mu gihe cya noneF#v Kukoubuntu bw'Imana buzanira abantu bose agakiza bwabonetse,k"Ov batiba, ahubwo bakiranuke neza rwose kugirango muri byose bizihize inyigisho z'Imana Umukizawacu.i!Kv Huguraabagaragu b'imbata kugirango bagandukireba shebuja, babanezeze muri byose batajya impaka, yvn'ijambo ryawe ribe rizima ritarihoumugayo, kugirangoumuntu uri mu ruhande rw'ababisha amware atabonye ikibi yakuvuga.vwiyerekane muri byose nk'icyitegererezo cy'imirimo myiza, kandi mu iyigisha ryaweugaragaze ukouboneyeudapfa guterawaraza,/YvN'abasore ni ukoubahugurekudashayisha,'vno kudashayisha, no kwirinda gusambana, no kwita ku by'ingo zabo, no kugiraneza, bagandukiraabagabo babo kugirango ijambo ry'Imana ridatukwa.J vkugirango batoze abagore bato gukunda abagabo babo n'abana babo,  vN'abakecuru ni ukoubabwire bifate nk'uko bikwiriye abera batabeshyera abandi, badatwarwaumutiman'inzoga nyinshi, bigisha ibyiza F~~~%}||n|*{{AzzPyyyxxwwYvmuuOtyss@rr_qppp^oonnHmmXll4kkQjjFiiShhmgg%fkeeQddccIbaa?``P__s_^]]U] \\#[[ZYYY!XXWyVVVUUTYT)SSxSRwQQFPPdOOCNNUN MM>LKKiKJII]IHHiGG~G5FFNEEwE5DDCCUBB]AAA#@@F??k?>>k==0<< ;v::>9988Q7766655544C33 22311'00G//]..?-,,A++M**y*0))(''&&y%%\%$J##/""i!! NJl.2^F:fPea  H N  /)zX7oFv eNi ibuye risitaza n'urutarerugusha.”
Basitara ku ijambo ry'Imana ntibaryumvire kandi ari bo ryagenewe.* MNuko rero, mwebwe ubwo mwizeye, muzi ko ari iby'igiciro cyinshi koko, naho ku banga kwizera,
“Ibuye abubatsi banze ni ryo ryahindutse irikomeza impfuruka,C Kuko mu byanditswe harimo aya magambo ngo
“Dore ndashyira muri Siyoni ibuye rikomeza impfuruka,
Ryatoranijwe kandi ry'igiciro cyinshi,
Kandiuryizera ntazakorwa n'isoni.”(Inamwe mwubakwe nk'amabuye mazima kugirango mube inzu y'umwuka, n'ubwoko bw'abatambyi bwera bwo gutamba ibitambo by'umwuka bishimwa n'Imana ku bwa Yesu Kristo.pYNimumwegere ni we Buye rizima ryanzwe n'abantu, ariko ku Mana ryaratoranijwe riba iry'igiciro cyinshi,Dniba mwarasogongeye mukamenya yuko Umwami wacu agira neza.pYmumerenk'impinja zivutse vuba, mwifuze amata y'umwuka adafunguye, kugirango abakuze abageze ku gakiza,b ?Nuko mwiyambure igomwa ryose n'uburiganya bwose, n'uburyarya n'ishyari no gusebanya kose,q ]Ariko ijambo ry'Uwiteka ryo rihoraho iteka.”
Kandi iri ni ryo jambo ry'ubutumwa bwiza mwabwirijwe." ?Kuko,
“Abafite imibiri bose bahwanye n'ibyatsi,
Ubwiza bwabo bwose bumezenk'uburabyo bw'ibyatsi.
Ibyatsi birumauburabyo bwabyo bugahunguka, kuko mwabyawe ubwa kabiri, mutabyawe n'imbuto ibora ahubwo mwabyawe n'imbuto itabora, mubiheshejwe n'ijambo ry'Imana rizima rihoraho. Nuko rero ubwo mwiyejesheje imitima kumviraukurikugirango muboneuko mukunda bene Data mutaryarya, mukundane cyane mu mitimay mabo yahaye kwizera Imana yamuzuyeikamuha icyubahiro, kugirango kwizera kwanyu n'ibyiringiro byanyu bibe ku Mana.]~ 5wamenywe n'Imana kera isi itararemwa, ariko akerekanwa ku mperuka y'ibihe ku bwanyu,z} oahubwo mwacungujwe amaraso y'igiciro cyinshi, nk'ay'umwana w'intamautagira inenge cyangwa ibara, ari yo ya Kristo| -Kuko muzi yuko ibyo mwacungujwe ngo muve mu ngeso zanyu zitagiraumumaromwatojwe na ba sekuruzabanyu, atari ibyangirika nk'ifeza cyangwa izahabu,{ 5Kandi ubwo uwo mwambaza mumwita So, ariuciraumuntu weseurubanza rukwiriye ibyo yakoze ntarobanure ku butoni, mumareiminsi y'ubusuhukebwanyu mutinya.Ubuntu n'amahoro bigwire muri mwe.k 9Petero intumwa ya Yesu Kristo, ndabandikiye mwebwe abimukirab'intore bo mu batataniye i Ponto n'i Galatiya, n'i Kapadokiya no muri Asiya n'i Bituniya,j}mumenye yukouyoboraumunyabyaha akamukuramu nzira ye yayobeyemo, azakizaubugingourupfu, kandi azatwikīra ibyaha byinshi.RiBene Data, nihagiraumuntu muri mweuyoba, avuye mu kuri undi akamuyobora,QhArongera arasenga, nuko ijuru rigusha imvura,ubutakabumezaimyaka yabwo.{goDore Eliya yariumuntuumezenkatwe asaba cyane ko imvura itagwa, imvura imara imyaka itatu n'amezi atandatu itagwa. f Mwaturirane ibyaha byanyu kandi musabirane, kugirango mukizwe. Gusenga k'umukiranutsi kugiraumumaromwinshi, iyo asenganyeumwete.yekKandi isengesho ryo kwizera rizakizaumurwayi Umwami amuhagurutse, kandi naba yarakoze ibyaha azaba abibabariwe.ldQMuri mwe harihourwaye? Natumireabakuru b'Itorero, bamusabire bamusīze amavuta mu izina ry'Umwami.Tc! Mbese muri mwe harihoubabaye? Nasenge. Harihounezerewe? Naririmbire Imana.Ib  Ariko bene Data ikiruta byose, ntimukarahire naho ryaba ijuru cyangwa isi, cyangwa n'indi ndahiro yose, ahubwo ijambo ryanyu ribe “Yee, Yee”, “Oya, Oya”, kugirango mudacirwa ho iteka.1a[ Mwibuke yuko abihanganye tubitaabanyehirwe. Mwumvise ibyo kwihangana kwa Yobu, kandi muzi ibyo Umwami Imana yaherutse kumugirira kuko ifite imbabazi nyinshi n'impuhwe.m`S Abahanuzi bahanuye mu izina ry'Umwami Imana mubakurehoicyitegererezo cyo kurenganywa no kwihangana.W_' Ntimwitotombane bene Data, mudacirwa ho iteka doreumucamanza ahagaze ku rugi.]^3Mube ari ko namwe mwihangana, mwikomeze imitima kuko kuza k'Umwami Yesu kubegereye.>]uNuko bene Data, mwihangane mugezeaho Umwami Yesu azazira. Doreumuhinzi ategereza imyaka y'ubutakay'igiciro, ayirindira yihanganye kugezaaho azabonera imvura y'umuhindo n'iy'itumba.B\Umukiranutsi mwamuciriye ho iteka, muramwica atabarwanya.f[EMwadamarariye mu isi mwishimira ibibanezeza bibi, mwihagije mu mitima ku munsi wo kurimbuka.(ZIDore, ibihembo by'abasaruzi basaruye imirima yanyu, ibyo mwabimishijeuburiganya birataka, kandiumuborogo w'abo basaruzi winjiye mu matwi y'Uwiteka Nyiringabo.0YYizahabu zanyu n'ifeza zanyu ziriwe n'ingese. Ingese yazo ni yo izabaumugabowo kubahamya, izarya imibiri yanyu nk'umuriro. Mwabitseubutunzi bwanyu mu minsi y'imperuka.DXUbutunzi bwanyu buraboze, n'imyenda yanyu iriwe n'inyenzi,NW Ngaho yemwe batunzi mwe, nimurizwe muborozwe n'ibyago mugiyekuzabona.:VoNuko uzi gukoraneza ntabikore, bimubereye icyaha.YU+Ariko dore mwiratana ibyo mudashobora kwigezaho, bene iyo myirato yose ni mibi.}TsAhubwo ibyo mwari mukwiriye kuvugani ibi, ngo “Umwami Imana nibishaka tuzarama, kandi tuzakora dutya na dutya.”ySknyamara mutaziibizaba ejo. Mbeseubugingo bwanyu ni iki? Muri igihu kibonekaumwanya muto kigaherako kigatamūka.R} Nimwumve yemwe abavuga muti “Uyu munsi cyangwa ejo tuzajya mu muduguduw'inaka tumareyoumwaka, dutunde tuboneindamu”,~Qu Utegeka agaca imanza, ni Imwe yonyine ari yo ibasha gukizano kurimbura, ariko wowe uri ndeuciramugenzi waweurubanza?VP% Bene Data, ntimugasebanye. Usebya mwene se cyangwa agacira mwene seurubanza aba asebya amategeko, kandi ni yo aba aciriyeurubanza. Ariko nuciraamategekourubanza ntubauyashohoje, ahubwo ubaubayeumucamanza.OO Mwicishe bugufiimbere y'Umwami Imana kuko ari bwo izabashyira hejuru.gNG Mubabare, muboroge murire, ibitwenge byanyu bihinduke kuboroga, ibyishimo bihinduke agahinda.qM[Mwegere Imana na yo izabegera. Yemwe banyabyaha, nimukarabe. Namwe ab'imitima ibiri, nimwiyeze imitima.MLNuko rero mugandukireImana ariko murwanye Satani, na we azabahunga.K7Arikonubwo bimeze bityo Imana irushaho kutugirira imbabazi ni cyo gituma ivuga iti “Imana irwanya abibone, ariko abicisha bugufiikabaheraubuntu.”sJ_Mbese mutekereza yuko ibyanditswe bivugiraubusango “Umwuka uba muri tweurararikiraukagira n'ishyari”?6IeYemwe basambanyi, namwe basambanyikazi, ntimuzi yukoubucutibw'iby'isi buterakwangwa n'Imana? Nuko reroumuntu weseushaka kuba incuti y'iby'isi, aba yihinduyeumwanzi w'Imana.SHmurasaba ntimuhabwe kuko musabanabi mushaka kubyayisha irari ryanyu ribi.G+Murararikira ariko nta cyo mubona, muricakandi mugiraishyari ariko ntimushobora kunguka, muratabara mukarwana nyamara ntimuhabwa kuko mudasaba,{F qMbese muri mwe intambara ziva he, n'intonganya ziva he? Ntibiva ku byo mwishimira bibi, birwanira mu ngingo zanyu?QEKandi imbuto zo gukiranuka zibibwa mu mahoro n'abahesha abandi amahoro.DDArikoubwenge buva mu ijuru, irya mbere buraboneye kandi ni ubw'amahoro, n'ubw'ineza, bwemera kugirwa inama, bwuzuyeimbabazi n'imbuto nziza, butarobanura ku butonikandi butagirauburyarya.cC?kuko aho amakimbirane n'intonganya biri, ari ho no kuvurungana kuri no gukoraibibi byose.~BuBene ubwo bwenge si bwo bumanuka buvuyemu ijuru, ahubwo ni ubw'isi, ni ubw'inyamaswabantu ndetse ni ubw'abadayimoni,}AsAriko niba muhorana amakimbirane akaze mu mitima yanyu mugahorana intonganya, ntimukabyiratane ngo mubeshyereukuri.|@q Ni nde muri mwe w'umunyabwenge kandi w'umuhanga? Niyerekanishe ingeso nziza imirimo ye, afiteubugwaneza n'ubwenge.*?M Bene Data,umutiniwabasha kwera imbuto za elayo, cyangwaumuzabibu wakwera imbuto z'umutini? Ni ko n'isōko itabasha kuvamoamazi y'umunyu kandi ngo ivemo n'ameza.E> Mbese ye, amazi meza n'akereta yabasha kuva mu isōko imwe?\=1 mu kanwa kamwe havamo gushima no kuvuma. Bene Data, ibyo ntibikwiriye kumerabityo.p<Y Urwo ni rwo dushimisha Umwami Data wa twese, kandi ni rwo tuvumisha abantu baremwe mu ishusho y'Imana,h;Iarikoururimirwo nta muntu wabasha kurumenyereza rwose, niububibudatuza, rwuzuyeubusagwe bwica.:Kuko amoko yose y'inyamaswa n'ibigurukan'ibikururukan'ibyo mu nyanja, abantu babasha kubimenyereza kandi barabimenyereje,99kKandi kokoururiminiumuriro. Yemwe niububibungana n'isi! Ururimirwashyizwe mu ngingo zacu, ni rwo rwononaumubiriwose, rukongeza kamere yacu yose, na rwo rukongezwa na Gehinomu.!8;N'ururimina rwo ni ko ruri: niurugingo ruto rukirarira ibikomeye.
Murebenamwe ishyamba naho ari rinini rite,uburyo ritwikwa n'agashashi gato cyane!7#Kandi dore n'inkuge nubwo zaba ari nini zite, zikagendeshwa n'umuyagauhuhacyane, ingashya ntoya cyane ni yo izerekeza ahoumwerekeza ashaka.6 Dore dushyira ibyuma byo kuyobora amafarashi mu kanwa kayo kugirango atwumvire, kandi dushobora guhindura n'imibiri yayo yose. 5kuko twese ducumuramuri byinshi. Umuntu weseudacumuramu byo avuga aba ariumuntuutunganye rwose, yabasha no gutegekaumubiriwe wose.q4 ]Bene Data, ntihakabe benshi muri mwe bashaka kuba abigisha: muzi yuko tuzacirwaurubanza rurutaiz'abandi,q3[Nuko rero nk'ukoumubiriudafiteumwuka ubaupfuye, ni ko no kwizera kudafite imirimo kumeze, kuba gupfuye.~2uDore na maraya uwo Rahabu. Mbese ntiyatsindishirijwe n'imirimo ubwo yacumbikiraga za ntumwa, akaziyobora indi nzira?Z1-Mubonye yukoumuntu atsindishirizwa n'imirimo, adatsindishirizwa no kwizera gusa.0#Ni cyo cyatumye ibyanditswe bisohora, bya bindi bivuga ngo “Aburahamu yizeye Imana bimuhwanirizwa no gukiranuka”, yitwa incuti y'Imana.n/UUbonye yuko kwizera kwafatanije n'imirimo ye, kandi ko kwizera kwe kwatunganijwe rwose n'imirimo ye.y.kMbese sogokuruzaAburahamu ntiyatsindishirijwe n'imirimo, ubwo yatangaga Isakaumwana we ngo atambwe ku gicaniro?V-%Wa muntuutagiraumumarowe, ntuzi yuko kwizera kutagira imirimo ari impfabusa?v,eWizera yuko Imana ari imwe rukumbi. Ibyo ni byiza, ariko abadayimoni na bo barabyizera bagahinda imishyitsi.:+mAhariumuntu yazavuga ati “Wehohoufitekwizera, jyeweho mfite imirimo.”Nyereka kwizera kwawe kutagira imirimo, nanjye ndakwereka kwizera kwanjye kugaragazwa n'imirimo yanjye.V*%Uko ni ko no kwizera iyo kudafite imirimo, ahubwo kuri konyine kuba gupfuye.})smaze umwe muri mwe akamubwira ati “Genda amahoroususurukeuhage”, ariko ntimumuheibyoumubiriukennye byavura iki?{(oCyangwa se, hagira mwene Data w'umugabocyangwa w'umugorewambayeubusa, kandi akaba abuze ibyokurya by'iminsi yose,'Mbese bene Data, byavura iki nibaumuntu avuga yuko afite kwizera, nyamara akaba ari nta mirimo akora? Bene uko kwizera kwabasha kumukiza?n&U kukoutagira imbabazi atazababarirwa mu rubanza, nyamara imbabazi zirutaurubanza zikarwishima hejuru.R% Muvugekandi mukorenk'abajya gucirwaurubanza n'amategeko ateraumudendezo,$  kukouwavuze ati “Ntugasambane”, ni we wavuze ati “Ntukice.”Nuko rero nudasambana arikoukica, ubaucumuyeamategeko yose.V#% Umuntu wese witondera amategeko yose agasitara kuri rimwe, aba ayacumuyeyosei"K Ariko niba murobanura abantu ku butonimuba mukozeicyaha, mutsinzwe n'amategeko y'uko mwacumuye. ! Nyamara niba musohoza amategeko y'Umwami wacu, nk'uko byanditswe ngo “Ukunde mugenzi wawe nk'uko wikunda”, muba mukozeneza.0 [Si bo batuka rya zina ryiza mwitirirwa?xiAriko dore mwebweho mwasuzuguyeumukene. Mbese ye, abatunzi si bo babatwaza igitugu, bakabakurubanira mu nkiko?*MNimwumve bene Data bakundwa, mbese Imana ntiyatoranyirije abakene b'iby'isi ngo babe ari bo baba abatunzi mu byo kwizera, baragweubwami yasezeranije abayikunda?`9mbese iyo mugenje mutyo ntimuba mwirobanuye, mukabaabacamanza batekereza ibidakwiriye?Onamwe mukitakuuwambaye imyenda y'akataraboneka mukamubwira muti “Mwicare aha heza”, naho wa mukenemukamubwira muti “Wehoho hagarara iriya cyangwa wicare munsi y'agatebe k'ibirenge byanjye”,Nihagiraumuntu uza mu iteraniro ryanyu yambaye impeta y'izahabu n'imyenda y'akataraboneka, akinjirana n'umukenewambayeubushwambagara,y mBene Data, kwizera kwanyu mwizera Umwami wacu Yesu Kristo w'icyubahiro, ntikube uko kurobanura abantu ku butoni.$ CIdini ritunganye kandi ritanduye imbere y'Imana Data wa twese ni iri: ni ugusūra impfubyi n'abapfakazi mu mibabaro yabo, no kwirinda kutanduzwa n'iby'isi.{ qUmuntu niyibwira ko ariumunyadini, ntagengeururimirwe ahubwo akishuka mu mutima, idini ry'uwo muntu riba ariubusa.7 iArikouwitegereza mu mategeko atunganye rwose ateraumudendezo, agakomeza kugiraumwete wayo, atariuwumva gusa akibagirwa ahubwo ariuyumvira, ni weuzahabwaumugisha mu byo akora.@ }Amaze kwireba akagenda, uwo mwanya akiyibagirwa uko asa.a =kukouwumva ijambo gusa ntakore ibyaryo, ameze nk'umuntuurebeye mu maso he mu ndorerwamo.S !Ariko rero mujye mukoraiby'iryo jambo, atariugupfa kuryumva gusa mwishuka,  Ubwo bimeze bityo mwiyambure imyanda yose n'ububibusāze, mwakiraneubugwaneza ijambo ryatewe muri mwe ribasha gukizaubugingo bwanyu.E kukouburakari bw'abantu budasohoza ibyo gukiranuka kw'Imana.k QNuko rero bene Data bakundwa,umuntu wese yihutirekumva ariko atinde kuvuga, kandi atinde kurakara,j OYatubyarishije ijambo ry'ukurink'uko yabigambiriye, kugirango tube nk'umuganura w'ibiremwa byayo.' IGutanga kose kwiza n'impano yose itunganye rwose ni byo biva mu ijuru, bimanuka biturukakuri Se w'imicyoudahinduka, cyangwa ngo agire n'igicucu cyo guhinduka.' KNtimukayobe bene Data bakundwa._  9Nuko iryo rari riratwita rikabyara ibyaha, ibyaha na byo bimaze gukurabikabyaraurupfu.N  Ahubwoumuntu wese yoshywa iyo akuruwen'ibyo ararikiye bimushukashuka.!  = Umuntu niyoshywa gukoraibyaha ye kuvugaati “Imana ni yo inyoheje”, kuko bidashoboka ko Imana yoshywa n'ibibi, cyangwa ngo na yo igire uwo ibyohesha.    Hahirwaumuntu wihanganira ibimugerageza, kuko namara kwemerwa azahabwa ikamba ry'ubugingo, iryo Imana yasezeranije abayikunda.0  [ Kuko izuba iyo rirashe rifiteubushyuhe bwotsa, ryumisha ibyatsiuburabyo bwabyo bugahunguka,ubwiza bw'ishusho yabyo bukabura. Uko ni koumutunzi azumiramu nzira ze zose.^ 7 nahoumutunzi yishimire yuko acishijwe bugufi, kuko azashiraho nk'uburabyo bw'ibyatsi.9 o Mwene Data w'umukeneyishimire yuko afite isumbwe,> ykukoumuntu w'imitima ibiri anāmūka mu nzira ze zose.F Umeze atyo ye kwibwira ko azagira icyo ahabwa n'Umwami Imana,  Ariko rero asabe yizeye ari nta cyo ashidikanya, kukoushidikanya ameze nk'umurabawo mu nyanja,ujyanwa n'umuyagaushushubikanywa.x kAriko niba harihoumuntu muri mweubuzeubwenge, abusabeImana iha abantu bose itimana, itishāma kandi azabuhabwa.g IAriko murekekwihangana gusohozeumurimowako, mubonegutungana rwose mushyitse mutabuzehona gato.E mumenye yuko kugeragezwa ko kwizera kwanyu guterakwihangana.e EBene Data, mwemere ko ari iby'ibyishimo rwose nimugubwa gitumo n'ibibagerageza bitari bimwe,~ yYakobo imbata y'Imana n'Umwami Yesu Kristo ndabandikiye, mwebwe abo mu miryango cumi n'ibiri y'abatatanye ndabatashya.1~] Ubuntu bw'Imana bubanenamwe mwese. Amen.`}9 Muntahirize ababayobora bose, muntahirize n'abera bose. Abo muri Italiya barabatashya.W|' Ndababwira yuko mwene Data Timoteyo yabohowe, naza vuba nzababona turi kumwe.t{a Bene Data, ndabinginga kugirango mwihanganire uku guhugurakwanjye, kuko dore nkubandikiye mu magambo make.*zM ibatunganye rwose mu byiza byose kugirango mukoreibyo ishaka, ikorera muri mwe ibishimwa imbere yayo ku bwa Yesu Kristo, icyubahiro kibe icye iteka ryose. Amen.y Nuko Imana nyir'amahoro, yazuye Umutahiza w'intama ari we Mwami wacu Yesu, imuzurishije amaraso y'isezerano ry'iteka ryose,Wx' Kandi ndiyongeza kubahugurakudusabira, kugirango ntebutswevuba kubagarurirwa.uwc Mudusabire kuko twiringiye yuko tudafiteumutimawiciraurubanza, tukabadushaka kugiraingeso nziza muri byose.kvO Mwumvire ababayobora mubagandukire, kuko ari bo baba maso barinda imitima yanyu nk'abazabibazwa. Nuko rero, mubumvire kugirango babikore banezerewe kandi batagononwa, kuko kubikorana akangononwa kutagira icyo kumarira mwebwe.huI Kugiraneza no kugiraubuntu ntimukabyibagirwe, kuko ibitambo bisa bityo ari byo binezeza Imana.t{ Nuko tujye dutambira Imana iteka igitambo cy'ishimwe tubiheshejwe na Yesu, ari cyo mbuto z'iminwa ihimbaza izina ryayo.As} kuko hano tudafiteumuduguduuhoraho, ahubwo dushakauzaza.Hr  Nuko dusohoke, tumusange inyuma y'urugotwemeye gutukwa ku bwe,bq= Ni cyo cyatumye na Yesu ababarizwa inyuma y'irembo, kugirango yejeshe abantu amaraso ye.p Kuko intumbi z'amatungo, izoumutambyi mukuruajyana amaraso yazo Ahera kuba impongano y'ibyaha, zitwikirwa inyuma y'urugo.]o3 Dufiteigicaniro, icyo abakoraumurimowa rya hema badahaweuburenganzira bwo kuriraho.;no Ntimukayobywe n'inyigisho z'uburyo bwinshi bw'inzaduka, kuko ibyiza ari ukoumutimawakomezwa n'ubuntu bw'Imana,udakomezwa n'ibyokurya kuko abītaye kuri ibyo bitabagiriyeumumaro.^m5 Yesu Kristo uko yari ari ejo, n'uyu munsi ni ko ari kandi ni ko azahora iteka ryose.|lq Mwibuke ababayoboraga kera, bakababwira ijambo ry'Imana. Muzirikane iherezo ry'ingeso zabo, mwigane kwizera kwabo.k Ni cyo gituma tuvugadushizeubwoba tuti
“Uwiteka niumutabazi wanjye, sinzatinya.
Umuntu yabasha kuntwara iki?”$jA Ntimukagire ingeso zo gukunda impiya ahubwo mujye munyurwa n'ibyo mufite, kukoubwayo yavuze iti “Sinzagusigana hato, kandi ntabwo nzaguhāna na hato.”i# Kurongorana kubahwe na bose, kandi kuryamana kw'abarongoranye kwe kugiraikikwanduza, kuko abahehesi n'abasambanyi Imana izabacira ho iteka.ch? Mwibuke imbohe nk'ababohanywe na zo, mwibuke n'abagirirwa nabi kuko namwe muri mu mubiri.wgg Ntimukirengagize gucumbikira abashyitsi, kuko bamwe bacumbikiye abashyitsi, bacumbikiye abamarayika batabizi.2f a Mukomeze gukundanaurukundo rwa kivandimwe.,eS kuko Imana yacu ariumuriroukongora.)dK Ni cyo gituma ubwo twakiraubwami butabasha kunyeganyezwa, dukwiriye gukomezaubuntu bw'Imana kugirango tuboneuko dukorera Imana nk'uko ishaka, tuyubahatuyitinyac% Iryo jambo ngo “Hasigaye rimwe”, risobanurwa ngo gukurahoibinyeganyezwa kuko ari ibyaremwe, kugirango ibitabasha kunyeganyezwa bihoreho./bW Ijwi ryayo ryateye isi igishyitsi icyo gihe, ariko none ubu irasezeranije iti “Hasigaye rimwe ngatera isi igishyitsi, ariko si yo yonyine ahubwo n'ijuru na ryo.”$aA Mwirinde mutanga kumva Iyo ivuga. Ubwo ba bandi batakize kuko banze kumva Iyababuriyeiri mu isi, nkanswe twebwe niba duteraumugongo Ituburirairi mu ijuru!v`e Mwegereye na Yesuumuhuzaw'isezerano rishya, mwegereye n'amaraso aminjagirwa, avuga ibyiza kurusha aya Abeli. _  n'Itorero ry'abana b'impfura banditswe mu ijuru, mwegereye n'Imanaumucamanza wa bose n'imyuka y'abakiranutsi batunganijwe rwose.^1 Ahubwo mwegereyeumusoziwa Siyoni n'ururembo rw'Imana ihoraho, ari rwo Yerusalemu yo mu ijuru, kandi mwegereye iteraniro ry'abamarayika batabarika,t]a Ibyo byose byari ibiteyeubwoba, ni cyo cyatumye Mose avuga ati “Mfiteubwoba cyane ndahindaumushyitsi.”{\o kuko batashoboye kwihanganira ibyategetswe, ngo “Naho yaba inyamaswa ikoze kuri uwo musozibayicishe amabuye.”Y[+ n'ijwi ry'impanda n'iry'amagambo, abaryumvise bakingingira kutongerwaho ijambo,Z  Ntimwegereye wa musoziubasha gukorwaho wakagaumuriro, cyangwa ngo mwegere igicu n'umwijima w'icuraburindi n'umuyagaw'ishuheri,Y} Kuko muzi yuko hanyuma ubwo yashakaga kuragwaumugisha atemerewe, kuko atabonye uko yihana nubwo yabishakaga cyane arira.|Xq kandi hatabahoumusambanyi cyangwaukerensa iby'Imana nka Esawu, waguranyeumuragewe w'umwana w'imfura igaburo rimwe. W Mwirinde hatagiraumuntu ugwa akava mu buntu bw'Imana, kandi hatagiraumuziwo gushariraumeraukabahagarika imitima abenshi bagahumana,hVI Mugireumwete wo kubanan'abantu bose amahoro n'uwo kwezwa, kukoutejejwe atazareba Umwami Imana.zUm kandi muharurireibirenge byanyu inzira zigororotse, kugirango ikirenge gicumbagira kidakuka rwose ahubwo gikire.DT Nuko mumanike amaboko atentebutse, mugorore amavi aremaye,S# Nta gihano kinezezaukigihanwa ahubwo kimuteraumubabaro, ariko rero hanyuma cyera imbuto zo gukiranuka zihesha amahoro abamenyerejwe na cyo. R Kuko ba bandi baduhanaga iminsi mike nk'uko byari bibabereye byiza, naho uwo aduhanira kugirango bituberebyiza dusangire kwera kwe. Q Ko dufiteba data batubyaye ku mubiri, bakaduhananatwe tukabubaha, ntidukwiriye kurushaho cyane kugandukiraSe w'imyuka tugahoraho?^P5 Ariko niba mudahanwa nk'abandi bose, noneho muba muri ibibyarwa mutariabana nyakuri.iOK Nimwihanganira ibihano, muba mugaragaje ko muri abana b'Imana. Mbese ni mwana kiudahanwa na se?lNQ Kuko uwo Uwiteka akunze ari we ahana,
Kandi akubitaibiboko abo yemera bose ko ari abana be.”M' kandi mwibagiwe kwa guhugurakubabwira nk'abana ngo
“Mwana wanjye, ntugasuzugureigihano Uwiteka ahana,
Kandi ntugwe isari nagucyaha.OL Mwebweho ntimuragera aho muvusha amaraso mu ntambara murwanya ibyaha,K Nuko muzirikane uwo wihanganiyeubwanzi bw'abanyabyaha bukomeye butyo, kugirango mudacogora mukagwa isari mu mitima yanyu.HJ  dutumbira Yesu wenyine, ari we Banze ryo kwizera kandi ari weugusohoza rwose, yihanganiyeumusaraba ku bw'ibyishimo byamushyizwe imbere ntiyita ku isoni zawo, yicara iburyo bw'intebe y'Imana.0I [ Nuko natwe ubwo tugoswe n'igicucu cy'abahamya bangana batyo, twiyambure ibituremerera byose n'icyaha kibasha kutwizingiraho vuba, dusiganirwe aho dutegekwa twihanganyehHI (kuko Imana yatugambiriye ikirushaho kuba cyiza, kugirango abo badatunganywa rwose tutarikumwe.fGE 'Abo bose nubwo bamaze guhamywa neza ku bwo kwizera kwabo, nyamara ntibahabwa ibyasezeranijwe{Fo &Yemwe, n'isi ntiyari ikwiriye ko bayibamo! Bazereraga mu mashyamba no mu bihanamanga, no mu mavumo no mu masenga..EU %Bicishwaga amabuye bagakerezwa inkerezo, bakageragezwa bakicishwa inkota, bakazerera bambaye impu z'intama n'iz'ihene, banyazwe byose, bakababazwa bakagirirwa nabi.~Du $Abandi bakageragereshwa gushinyagurirwa no gukubitwa ibiboko, ndetse no kubohwa no gushyirwa mu mazu y'imbohe. 38.6.C #Abagore bahabwaga abo bapfushije bazutse.
Abandi bakicishwa inkoni ntibemere kurokorwa, kugirango bahabwe kuzukakurushaho kuba kwiza.5Bc "no kuzimyaumurirougurumanacyane, no gukiraubugibw'inkota no gukurwa mu ntege nke bagahabwa imbaraga nyinshi, no kuba intwari mu ntambara no kunesha ingabo z'abanyamahanga.}As !baheshejwe no kwizera gutsinda abami, no gukoraibyo gukiranuka no guhabwa ibyasezeranijwe, no kuzibaiminwa y'intareB@} Mbese mvuge kindi ki? Igihe cyandenga mvuze ibya Gideyoni n'ibya Baraki, n'ibya Samusonin'ibya Yefuta, n'ibya Dawidi n'ibya Samweli, n'iby'abahanuzi 16.1--1 Abami 2.11; 1 Sam 1.1--25.1t?a Kwizera ni ko kwatumye maraya uwo Rahabu atarimburanwa n'abatumviye Imana, kuko yakiranye abatasi amahoro.j>M Kwizera ni ko kwatumye inkike z'amabuye z'i Yeriko ziriduka, bamaze kuzizengurukaiminsi irindwi.x=i Kwizera ni ko kwatumye baca mu Nyanja Itukurank'abaca ku musozi. Abanyegiputa na bo babigerageje bararengerwa.s<_ Kwizera ni ko kwatumye arema Pasika no kuminjagira amaraso, kugirangourimbura abana b'imfura atabakoraho.o;W Kwizera ni ko kwatumye ava muri Egiputa ntatinyeumujinya w'umwami, kuko yihanganye nk'urebaItaboneka.: kuko yatekereje yuko gutukwa bamuhoraKristo, ariubutunzi burutaubwo Abanyegiputa babitse bwose, kuko yatumbiraga ingororano azagororerwa.s9_ ahubwo agahitamo kurengananywa n'ubwoko bw'Imana, abirutisha kumaraumwanya yishimira ibinezeza by'ibyaha,h8I Kwizera ni ko kwatumye Mose ubwo yari amaze gukura, yanga kwitwaumuhungu w'umukobwa wa Farawo,7# Kwizera ni ko kwatumye Mose ahishwa n'ababyeyi be amezi atatu amaze kuvuka, kuko babonye ako kana ko ari keza ntibatinye itegeko ry'umwami.6 Kwizera ni ko kwatumye Yosefu ubwo yari agiye gupfa, yibuka ibyo kuva mu Egiputa kw'Abisirayeli, agategeka iby'amagufwa ye.5% Kwizera ni ko kwatumye Yakobo ubwo yari agiye gupfa, ahesha imigisha abana ba Yosefu bombi, agasenga yishingikirije ku ipfundo ry'inkoni ye.Q4 Kwizera ni ko kwatumye Isaka ahesha Yakobo na Esawu imigisha y'ibizaba.i3K Kuko yibwiye yuko Imana ibasha ndetse kuzuran'abapfuye, ni cyo cyatumye amugarurirwa nk'uzutse.M2 uwo yabwiwe ibye ngo “Kuri Isaka ni hourubyaro ruzakwitirirwa.”11 Kwizera ni ko kwatumye Aburahamu atamba Isaka, ubwo yageragezwaga. Kandi doreuwasezeranijwe ibyasezeranijwe yari agiye gutambaumwana we w'ikinege,20] Ariko noneho barashaka gakondo irusha icyo gihugu kuba cyiza, ari yo yo mu ijuru. Ni cyo gituma Imana idakorwa n'isoni zo kwitwa Imana yabo, kuko yabiteguriyeumudugudu.Q/ Iyo baba barakumbuye iyo bavuyemo, baba barabonyeuburyo bwo gusubirayo.:.o Abavuga batyo baba berekana yuko bashaka gakondo.#-? Abo bose bapfuye bacyizera batarahabwa ibyasezeranijwe, ahubwo babiroraga biri kure cyane bakabyishimira, bakavuga ko ari abashyitsi n'abimukīra mu isi.A,{ Ni na cyo cyatumyeumuntu umwe (kandi uwo yari ameze nk'intumbi), akomokwaho n'abangana n'inyenyeri zo ku ijuru kuba benshi, kandi bangana n'umusenyi uri mu kibaya cy'inyanjautabarika.+ Kwizera ni ko kwatumye na Sara abashishwa gusamainda nubwo yari acuze, kuko yatekereje ko Iyasezeranije ari iyo kwizerwa.U*# kuko yategerezagaumuduguduwubatswe ku mfatiro, uwo Imana yubatse ikawurema./)W Kwizera ni ko kwatumye abaumusuhukemu gihugu yasezeranijwe, akaba nk'umushyitsi muri cyo akabana mu mahema na Isaka na Yakobo, abaraganywe na we ibyo byasezeranijwe,(y Kwizera ni ko kwatumye Aburahamu yumvira Imana imuhamagariye kujya aho yari agiye kuragwa, nuko agenda atazi iyo ajya.Q' Kwizera ni ko kwatumye Nowa atinya Imana amaze kuburirwa na yo iby'ibitaraboneka, akabāza inkuge yo gukizaabo mu nzu ye, ari yo yacishije iteka ry'abari mu isi, aragwa gukiranuka kuzanwa no kwizera.x&i arikoutizera ntibishoboka ko ayinezeza, kukouwegera Imana akwiriye kwizera yuko iriho, ikagororera abayishaka.%3 Kwizera ni ko kwatumye Henoki yimurirwa mu ijuru ngo adapfa, kandi ntiyaboneka kuko Imana yamwimuye, kuko yahamijwe atarimurwa yuko yanejeje Imana,g$G Kwizera ni ko kwatumye Abeli aha Imana igitambo kiruta icya Kayini kuba cyiza, ni na ko kwamuhayeguhamywa ko ariumukiranutsi ubwo Imana yahamyaga ko amaturo ye ari meza, kandi ni ko kwatumye na none akivuga nubwo yapfuye.{#o Kwizera ni ko kutumenyesha yuko isi yaremwe n'ijambo ry'Imana, ni cyo cyatumye ibiboneka bitaremwa mu bigaragara.@"{ Icyatumye aba kera bahamywa neza, ni uko bari bagufite.! } Kwizera niukumenya rwose ibyiringirwaudashidikanya ko bitazaba, kandi ni ko kuduhamiriza ibyo tutareba ko ari iby'ukuri.v e 'Ariko twebweho ntidufitegusubirainyuma ngo turimbuke, ahubwo dufitekwizera kugirango tuzakizeubugingo bwacu.wg &Arikoumukiranutsi wanjye azabeshwaho no kwizera.
Nyamara nasubirainyuma,umutimawanjye ntuzamwishimira.”H  %“Haracyasigaye igihe kigufi cyane,
Kandiuzazantazatinda.iK $Kuko mukwiriye kwihangana kugirango nimumaragukoraibyo Imana ishaka, muzahabwe ibyasezeranijwe.N #Nuko rero ntimuteubushizi bw'ubwoba bwanyu bufiteingororano ikomeye.- "Kuko mwababaranaga n'imbohe, mukemera munezerewe kunyagwa ibintu byanyu, mumenye yuko mufiteibindi mwabikiwe birusha ibyo kuba byiza bizahoraho.oW !ubundi mugahinduka ibishungero mugatukwa mukababazwa,ubundi mugasangira imibabaro n'abagirirwa batyo.r] Ariko mwibuke iminsi ya kera,uburyo mwihanganiraga imibabaro y'intambara nyinshi mumazekuvirwa n'umucyo,@{ Erega biteyeubwoba gusumirwa n'amaboko y'Imana ihoraho!|q Kuko tuziuwavuze ati “Guhōra niukwanjye, ni jye uzītūra.”Kandi ati “Uwiteka azaciraurubanzaubwoko bwe.”:m nkansweukandagiye Umwana w'Imana, agakerensa amaraso y'isezerano yamwejesheje, agahemura Umwukautangaubuntu! Ntimugirango azaba akwiriye igihano gikabije cyane kurutabya bindi?ta Uwasuzuguyeamategeko ya Mose ko atababarirwaga, ahubwo bakamwica abagabo babiri cyangwa batatu bamushinje,jM keretse gutegerezanyaubwoba gucirwa ho iteka, no gutegerezaumurirow'inkaziuzarya abanzi b'Imana.[/ Niba dukoraibyaha nkana tumazekumenyaukuri, ntihaba hagisigaye igitambo cy'ibyaha!; Twe kwirengagiza guteranira hamwe nk'uko bamwe bajya bagira, ahubwo duhuguranekandi uko mubonye urya munsi wegera, mube ari ko murushaho kugenza mutyo.dA kandi tujye tuzirikanaubwacu kugirango duterane ishyaka ryo gukundana n'iry'imirimo myiza. ~~}h|||#{{\zzpyy*xxwww[vv\uuJttbsmrr8qq)ppRoo nnm]]]\[[ZZZYY#XXWHVV\UUmTTRSSORRqR QOPP?OONNMM@LL2KJJIIIWHH G|FF&EEDD+C|BB#A@@I??I>> ==N<<;1::99877666 5h4443322)1100B//L..[--r-,,,c+**))u('''F&&i%%u%I$\##""=!!!T Ox) =vvegr2D9oG]m  P K  A\9m+n7FK" ?Uru ni rwo rukundo: ni uko tugenda dukurikiza amategeko ye. Itegeko ry'Imana ngiri: ni uko tugendera mu rukundo nk'uko mwigishijweuhereye mbere na mbere.~ /Nuko rero ndakwinginga, mubyeyi (si uko nkwandikira itegeko rishya ahubwo ni iryo dusanganywe, dufiteuhereye mbere na mbere) kugirango dukundane.p} [Nishimiye cyane kuko nasanze bamwe mu bana bawe bagendera mu kuri, nk'uko twategetswe na Data wa twese.| Ubuntu n'imbabazi n'amahoro biva ku Mana Data wa twese no kuri Yesu Kristo Umwana we, bibane namwe mu kuri no mu rukundo.F{ ku bw'ukurikuri muri twe kandi kukazaba muri twe iteka ryose."z AJyewe Umukurundabandikiye, Kuriyawatoranijwe, wowe n'abana bawe, abo nkunda by'ukuri, nyamara si jye jyenyineubakunda ahubwo n'abaziukuribose barabakunda,3yaBana bato, mwirinde ibishushanyo bisengwa.8xiKandi tuzi yuko Umwana w'Imana yaje akaduhaubwenge, ngo tumenye Iy'ukurikandi turi mu Y'ukuri, kuko turi mu Mwana wayo Yesu Kristo. Iyo ni yo Mana y'ukurin'ubugingo buhoraho.>wwTuzi ko turi ab'Imana, naho ab'isi bose bari mu Mubi.~vuTuzi yukoumuntu wese wabyawe n'Imana adakora ibyaha, ahubwo Umwana Imana yabyaye amurinda kandi wa Mubi ntamukoraho.FuGukiranirwa kose ni icyaha, nyamara hariho icyaha kiticisha.CtUmuntu nabona mwene Se akora icyaha kitari icyo kumwicisha, nasabe kandi Imana izamuheraubugingo abakora ibyaha bitari ibyo kubicisha. Hariho icyaha cyicisha, si cyo mvuze ko agisabira.Ws'kandi ubwo tuzi ko yumva icyo dusabye cyose, tuzi n'uko duhaweibyo tumusabye.hrIKandi iki ni cyo kiduteragutinyuka imbere ye: ni uko atwumva iyo dusabye ikintu nk'uko ashaka,uqc Ibyo ndabibandikiye mwebwe abizeye izina ry'Umwana w'Imana, kugirango mumenye yuko mufiteubugingo buhoraho._p7 Ufite uwo Mwana ni weufiteubwo bugingo, nahoudafite Umwana w'Imana nta bugingo afite.wog Kandi uko guhamya ni uku: ni uko Imana yaduhayeubugingo buhoraho, kandi ubwo bugingo bubonerwa mu Mwana wayo.n) Uwizera Umwana w'Imana aba afite uko guhamya muri we, nahoutizera Imana aba ayiseumunyabinyoma kuko atemeye ibyo Imana yahamije ku Mwana wayo. m  Ubwo twemera ibyo abantu bahamya ibyo Imana ihamya birabiruta, kuko ibyo Imana ihamya ari ibi, ari uko yahamije iby'Umwana wayo.RlIbihamya ni bitatu:umwuka n'amazi n'amaraso, kandi ibyo bitatu birahuje.:kokandi Umwuka ni weubihamya, kuko Umwuka ariukuri.mjSNi we Yesu Kristo waje agaca mu mazi n'amaraso, si mu mazi yonyine ahubwo ni amazi n'amaraso na yo,LiNi ndeunesha iby'isi, keretseuwizera yuko Yesu ari Umwana w'Imana?uhckuko icyabyawe n'Imana cyose kinesha iby'isi, kandi uku ni ko kunesha kwanesheje iby'isi, niukwizera kwacu.ggGKuko gukunda Imana ari uku: ari uko twitondera amategeko yayo kandi amategeko yayo ntarushya,mfSIki ni cyo kitumenyesha ko dukunda abana b'Imana, ni uko dukunda Imana tugakurikiza amategeko yayo.te cUwizeye wese yuko Yesu ari Kristo ni we wabyawe n'Imana, kandiukunda wese iyabyaye akunda n'uwabyawe na yo.Ud#Kandi dufiteiri tegeko ryavuye kuri yo, ngoukunda Imana akunde na mwene Se.cUmuntu navuga ati “Nkunda Imana”akanga mwene Se aba ariumunyabinyoma, kukoudakunda mwene Se yabonye atabasha gukunda Imana atabonye.3baTurayikunda kuko ari yo yabanje kudukunda..aUMu rukundo ntiharimoubwoba, ahubwourukundo rutunganijwe rwose rumaraubwoba, kukoubwoba buzanaigihano kandiufiteubwoba ntiyari yashyikiraurukundo rutunganijwe rwose.`Ibyo ni byo bimaze gutunganya rwoseurukundo muri twe, kugirango tuzatinyuke ku munsi w'amateka, kuko uko ari ari ko turi muri iyi si._Natwe twamenye kandi twizeyeurukundo Imana idukunda.
Imana niurukundo, kandiugumamu rukundo aguma mu Mana, Imana ikaguma muri we.X^)Uvuga yuko Yesu ari Umwana w'Imana, Imana iguma muri we na we akaguma mu Mana.j]MNatwe twarabibonye, kandi duhamya ko Data wa twese yatumye Umwana we kuba Umukizaw'abari mu isi.h\I Iki ni cyo kitumenyesha ko tugumamuri yo na yo ikaguma muri twe, ni uko yaduhayeku Mwuka wayo.[- Uhereye kera kose ntihigeze kubahoumuntu wabonye Imana, nyamara nidukundana Imana iguma muri twe,urukundo rwayo rugatunganirizwa muri twe rwose.IZ  Bakundwa, ubwo Imana yadukunze ityo, natwe dukwiriye gukundana.Y1 Muri iki ni mourukundo ruri: si uko twebwe twakunze Imana ahubwo ni uko Imana ari yo yadukunze, igatuma Umwana wayo kuba impongano y'ibyaha byacu.X Iki ni cyo cyerekanyeurukundo rw'Imana muri twe: ni uko Imana yatumye Umwana wayo w'ikinege mu isi, kugirango tuboneuko tubeshwaho na we.5WeUdakunda ntazi Imana kuko Imana ariurukundo.kVOBakundwa, dukundane kukourukundo ruva ku Mana. Umuntu weseukunda yabyawe n'Imana kandi azi Imana.#U?Ariko twebweho turi ab'Imana kandi uzi Imana aratwumvira, nahoutariuw'Imana ntatwumvira. Icyo ni cyo kitumenyeshaumwuka w'ukurin'umwukauyobya uwo ari wo.IT Abo ni ab'isi: ni cyo gituma bavuga iby'isi ab'isi bakabumvira.gSGBana bato, muri ab'Imana kandi ba bandi mwarabanesheje, kuko uri muri mwe aruta uri mu b'isi.Rarikoumwuka woseutavuga Yesu utyo ntiwavuye ku Mana, ahubwo niumwuka wa Antikristo, uwo mwumvise kouzazakandi noneumazekugeramu isi.{QoIki abe ari cyo kibamenyesha Umwuka w'Imana:umwuka woseuvugako Yesu Kristo yaje afiteumubirini wo wavuye ku Mana, P Bakundwa, ntimwizere imyuka yose ahubwo mugerageze imyuka ko yavuye ku Mana, kuko abahanuzi b'ibinyoma benshi badutse bakaza mu isi.OKandiuwitondera amategeko yayo aguma muri yo na yo ikaguma muri we, kandi ikitumenyesha ko iguma muri twe ni Umwuka yaduhaye.pNYItegeko ryayo ni iri: ni uko twizera izina ry'Umwana wayo Yesu Kristo, tugakundana nk'uko yadutegetse.pMYkandi icyo dusabacyose tugihabwa na yo, kuko twitondera amategeko yayo tugakora ibishimwa imbere yayo.OLBakundwa, imitima yacu nitaduciraurubanza, turatinyuka imbere y'Imana\K1nubwo imitima yacu iduciraurubanza, kuko Imana iruta imitima yacu kandi izi byose.gJGIcyo ni cyo kizatumenyesha ko turi ab'ukuri, tukabona uko duhumurizaimitima yacu imbere yayo,tIaBana bato, twe gukundanaurumamomu magambo cyangwa ku rurimi, ahubwo dukundane mu byo dukorano mu by'ukuri.HAriko seufiteibintu byo mu isi, akareba ko mwene Se akennye akamukingira imbabazi ze,urukundo rw'Imana rwaguma muri we rute?$GAIki ni cyo kitumenyeshaurukundo icyo ari cyo, ni uko Yesu yatanzeubugingo bwe ku bwacu, natwe ikidukwiriye ni uko twatangaubugingo bwacu ku bwa bene Data.qF[Umuntu wese wanga mwene Se niumwicanyi, kandi muzi yuko ari nta mwicanyiufiteubugingo buhoraho muri we.qE[Twebwe tuzi yuko twavuye mu rupfu tukagera mu bugingo, kuko dukunda bene Data. Udakunda aguma mu rupfu.7Di Bene Data, ntimutangazwe n'uko ab'isi babanga.C- tutamera nka Kayini wari uw'Umubi, akica murumunawe. Mbese icyatumye amwica ni iki? Ni uko ingeso ze zari mbi, naho iza murumunawe zikaba nziza.KB Ubwo ni bwo butumwa mwumviseuhereye mbere na mbere, ngo dukundaneA Icyo ni cyo kimenyekanisha abana b'Imana n'abana ba Satani. Umuntu weseudakiranuka cyangwaudakunda mwene Se, si uw'Imana.@ Umuntu wese wabyawe n'Imana ntakora ibyaha kuko imbuto yayo iguma muri we, kandi ntabasha gukoraibyaha kuko yabyawe n'Imana.$?AUkora ibyaha ni uwa Satani, kukouhereye mbere na mbere Satani akora ibyaha. Ibyo Umwana w'Imana yerekaniwe ni ibi: niukugirango amareho imirimo ya Satani.a>;Bana bato, ntihakagireubayobya. Ukiranuka ni we mukiranutsi nk'uko uwo ariumukiranutsi.h=IUmuntu weseugumamuri we ntakora ibyaha,umuntu weseukoraibyaha ntiyamubonye kandi ntiyamumenye.K<Muzi yuko uwo yerekaniwe gukurahoibyaha kandi nta cyaha kimurimo.I; Umuntu weseukoraicyaha, aba agomye, kandi icyaha ni bwo bugome.I: Kandiufiteibyo byiringiro muri we, yiboneza nk'uko uwo aboneye.93Bakundwa, ubu turi abana b'Imana ariko uko tuzamera ntikurerekanwa. Icyakora icyo tuzi ni uko Yesu niyerekanwa, tuzasana we kuko tuzamurebauko ari.8 7Nimurebeurukundo ruhebuje Data wa twese yadukunze, rwatumye twitwa abana b'Imana kandi ni ko turi. Ni cyo gituma ab'isi batatumenye kuko batayimenye.X7)Ubwo muzi ko ariumukiranutsi, mumenye n'ukoumuntu weseukiranuka yabyawe na we.z6mNa none bana bato, mugumemuri we, kugirango niyerekanwa tuzabone uko dutinyuka, tutabebera imbere ye ubwo azaza.h5Ikuko gusīgwa mwasīzwe na we kugumamuri mwe, ari cyo gituma mutagombaumuntu wo kubigisha, kandi nk'uko uko gusīga kwe kubigisha byose kukabaari uk'ukuriatari ibinyoma, kandi nk'uko kwabigishije mube ari ko mugumamuri we.(4KIbyo mbibandikiriye ababayobya,A3}Iri ni ryo sezerano yadusezeranije: niubugingo buhoraho.*2MMurekeicyo mwumviseuhereye mbere na mbere kigume muri mwe, kuko icyo mwumviseuhereye mbere na mbere nikiguma muri mwe, namwe muzaguma muri uwo Mwana no muri Se.W1'Umuntu weseuhakana uwo Mwana ntafite na Se,uwemera uwo mwana ni weufitena Se.~0uMbeseumunyabinyoma ni nde, keretseuhakana ko Yesu atari Kristo? Uhakana Data wa twese n'Umwana we, ni we Antikristo.e/CSimbandikiriye ko mutaziukuri, ahubwo ni uko mukuzikandi kuko ari nta binyoma biva mu kuri.=.uNyamara mwebweho mwasīzwe n'Uwera kandi muzi byose.4-aAbo bavuye muri twe, icyakora ntibari abacu by'ukuri, kuko iyo baba abacu baba baragumanye natwe, ariko icyatumye biba bityo niukugirango bagaragare ko atari abacu rwose.G,Bana bato, tugezemu gihe cy'imperuka kandi nk'uko mwumvise yuko Antikristo azaza, ni ko na none hamaze kwaduka ba Antikristo benshi ndetse ni byo bitumenyesha ko igihe cy'imperuka gisohoye.c+?Kandi isi irashirana no kwifuza kwayo, arikoukoraibyo Imana ishaka azahoraho iteka ryose.*7kuko ikiri mu isi cyose ari irari ry'umubiriari n'irari ry'amaso, cyangwa kwibona ku by'ubugingo bidaturukakuri Data wa twese, ahubwo biturukamu isi.x)iNtimugakunde iby'isi cyangwa ibiri mu isi. Umuntu nakunda iby'isi, gukunda Data wa twese ntikuba kuri muri we,2(]Ndabandikiye ba se, kuko mwamenyeuwahozeho mbere na mbere. Ndabandikiye basore, kuko mufiteimbaraga kandi ijambo ry'Imana rikaguma muri mwe, mukabamwaranesheje wa Mubi.+'O Namwe ba se, ndabandikiye kuko mwamenyeuwahereye mbere na mbere. Ndabandikiye basore, kuko mwanesheje Umubi. Ndabandikiye bana bato, kuko mwamenye Data wa twese.S& Ndabandikiye bana bato, kuko ibyaha byanyu mwabibabariwe ku bw'izina rye.n%U nahouwanga mwene Se ari mu mwijima kandi agendera mu mwijima, ntazi aho ajya kukoumwijima wamuhumye.B$ Ukunda mwene Se aguma mu mucyo, nta kigusha kiri muri we,V#% Uvuga ko ari mu mucyo akanga mwene Se, aracyari mu mwijima na bugingo n'ubu. " Ariko kandi ndabandikira itegeko rishya, ari ryo ry'ukurikuri we no kuri mwe, kukoumwijimaushize,umucyo w'ukuriukabaumazekurasa.!1Bakundwa, si itegeko rishya mbandikiye ahubwo ni itegeko rya kera, iryo mwahoranye mbere na mbere. Iryo tegeko rya kera ni ryo rya jambo mwumvise.L kukouvugako ahora muri we akwiriye na we kugenda nk'uko yagendaga.)Arikoumuntu wese witondera ijambo rye,urukundo akunda Imana ruba rumazegutunganirizwa rwose muri we. Icyo ni cyo kitumenyesha ko turi muri we,U#Uvuga ko amuzi ntiyitondere amategeko ye, niumubeshyi,ukurintikuri muri we.NIki ni cyo kitumenyesha yuko tumuzi, ni uko twitondera amategeko ye.jMUwo ni we mpongano y'ibyaha byacu, nyamara si ibyaha byacu gusa ahubwo ni iby'abari mu isi bose.- UBana banjye bato, mbandikiriye ibyo kugirango mudakora icyaha. Icyakora nihagiraumuntuukoraicyaha, dufiteUmurengezi kuri Data wa twese, ari we Yesu Kristoukiranuka.q ] Nituvugayuko ari nta cyaha twakoze tuba tuyiseumunyabinyoma, kandi n'ijambo ryayo ntiriba riri muri twe.  Ariko nitwatura ibyaha byacu, ni yo yo kwizerwa kandi ikiranukirakutubabarira ibyaha byacu no kutwezaho gukiranirwa kose.R Nituvugayuko ari nta cyaha dufitetuba twishutse,ukurikuba kutarimuri twe. #ariko rero iyo tugendeye mu mucyo nk'uko na yo iri mu mucyo, tuba dufatanijeubwacu kandi amaraso ya Yesu Umwana wayo atwezaho ibyaha byose._ 9Nituvugayuko dufatanije na yo tukagendera mu mwijima, tuba tubeshye tudakurikizaukuri, yUbu ni bwo butumwa twumvise buvuyekuri we tukabubabwira, yuko Imana ariumucyo kandi ko muri yo hatariumwijima na muke.G  Ibyo ni byo tubandikiye, kugirangoumunezero wanyu ube mwinshi. !Ibyo twabonye tukabyumva ni byo tubabwira kugirango namwe mufatanye natwe, kukoubwacu dufatanije na Data wa twese n'Umwana we Yesu Kristo. 5kandi ubwo Bugingo bwarerekanywe turabubona, turabuhamya kandi none turababwira iby'ubwo Bugingo buhoraho, bwahoranye na Data wa twese tukabwerekwa. 3Uwahozehouhereye mbere na mbere, uwo twumvise, uwo twiboneye n'amaso yacu, kandi uwo twitegereje intoki zacu zikamukoraho, ari we Jambo ry'ubugingoAhubwo mukuriremu buntu bw'Imana no kumenya Yesu Kristo Umwami wacu n'Umukiza. Icyubahiro kibe icye none n'iteka ryose. Amen.}Nuko rero bakundwa, ubwo muburiwehakiri kare, mwirinde mutayobywa n'uburiganya bw'abanyabyaha mukareka gushikama kwanyu.Endetse no mu nzandiko ze zose yavuze ibyerekeye ibyo. Icyakora zirimo bimwe biruhijegusobanukirwa, ibyo abaswa bahindagurikabagoreka, nk'uko bagira ibyanditswe bindi bakizanira kurimbuka. Mumenye yuko kwihangana k'Umwami wacu ari agakiza, nk'uko mwene DataukundwaPawulo yabandikiye abwirijwe n'ubwenge yahawe, #Ni cyo gituma bakundwa, ubwo mutegereje ibyo, mukwiriye kugiraumwete wo kuzasangwa mu mahoro, mutagira ikizinga, mutarihoumugayomu maso ye.b = Kandi nk'uko yasezeranije dutegereje ijuru rishya n'isi nshya, ibyo gukiranuka kuzabamo." = twebwe abategereza tugatebutsaumunsi w'Imanauzatuma ijuru rigurumanarikayenga, kandi iby'ishingiro, ibyo byose biremeshwa bigashongeshwa no gushyacyane!w g Nuko ubwo ibyo byose bizayenga bityo, yemwe uko dukwiriye kuba abantu bera, kandi twubahaImana mu ngeso zacu,L Arikoumunsi w'Umwami wacuuzazank'umujura, ubwo ijuru rizavaho hakaba n'umuririukomeye, maze iby'ishingiro, ibyo byose biremeshwa bikayengeshwa no gushyacyane, isi n'imirimo iyirimo bigashirīra.-S Umwami Imana ntitinza isezerano ryayo, nk'uko bamwe batekereza yuko iritinza. Ahubwo itwihanganira idashaka ko hagira n'umweurimbuka, ahubwo ishaka ko bose bihana.#Ariko bakundwa, iri jambo rimwe ntirikabasobe, yuko ku Mwami Imanaumunsi umwe ari nk'imyaka igihumbi, n'imyaka igihumbi ari nk'umunsi umwe.Ariko ijuru n'isi bya none, iryo jambo ni ryo na none ryabibikiyeumurirouzatera ku munsi w'amateka,urimbure abatubahaImana.Dari byo byatumye isi ya kera irengwaho n'amazi ikarimbuka.Nuko biyibagiza nkana yuko ijuru ryahozehouhereye kera kose, n'isi yakuwe mu mazi ikazengurukwa na yo ku bw'ijambo ry'Imana,+babaza bati “Isezerano ryo kuza kwe riri he? Kouhereye aho ba sogokuruzabasinziririye, byose bihora uko byahoze,uhereye ku kuremwa kw'isi.”kOMubanze kumenya iki, yuko mu minsi y'imperuka hazaza abakobanyi bakobana, bakurikiza irari ryabo, kugirango mwibuke amagambo yavuzwe kera n'abahanuzi bera, mwibuke n'itegeko ry'Umwami ari we Mukizamwabwiwe n'intumwa zabatumweho. -Bakundwa, uru ni rwo rwandiko rwa kabiri mbandikiye. Muri izo zombi imigambi yanjye yari iyo gukangura imitima yanyu itarimouburiganya, mbibutsa~)Ibyabasohoyeho ni iby'uyu muganiw'ukuringo “Imbwa isubiyeku birutsi byayo”, kandi ngo “Ingurubeyuhagiwe isubiyekwigaragura mu byondo.”}-Icyajyaga kubabera cyiza, iyaba batigeze kumenya inzira yo gukiranuka, biruta ko basubirainyuma bamaze kuyimenya, bakareka itegeko ryera bahawe.S|Niba kumenya neza Yesu Kristo Umwami wacu n'Umukizakwarabateye guhunga, bakava mu by'isi byonona maze bakongera kubyizingitiranirizamo bikabanesha, ibya nyuma byabo biba birushije ibya mbere kuba bibi.}{sBabasezeranyaumudendezo nyamaraubwabo ari imbata z'ibiboze, kuko icyaneshejeumuntu kiba kimuhinduye n'imbata yacyo.*zMkuko bavuga amagambo akakaje yo kwihimbaza, bashukashuka abari mu ihunga ryo guhunga abagenda bayobye, babashukashukisha irari ry'umubirin'imigenzo y'isoni nke.mySAbo ni amasōko akamye kandi ni ibihu bijyanwa n'inkubi y'umuyaga, barindiweumwijima w'icuraburindioxWariko ahanwaubugomebwe ubwo indogobe itavuga yavugagaijwi ry'umuntu, ikabuza ibisazi by'uwo muhanuzi.xwiBaretse inzira igororotse barayoba, bakurikiza inzira ya Balāmu mwene Bewori wakunze ibiguzi byo gukiranirwa,v%Amaso yabo yuzuyeubusambanyi ntahaga ibyaha, bashukashuka ab'imitima idakomeye bafite imitima yamenyerejwe kurarikira ibibi, ni abo kuvumwa.u5 bahabwe ingaruka yo gukiranirwa kwabo. Bakunda kwidamararira ku manywa, abo ni ibizinga n'inenge bishīmira ibihendo byabo bagisangira namwe ibyiza..tU Ariko izo nyamaswabantu zimeze nk'inyamaswa zitagiraubwenge koko, zaremewe gutegwa no kwicwa batuka ibyo batazi, amaherezo bazarimbukirabuheriheri mu byonona byabo, s nyamara abamarayika nubwo barusha abo bantu imbaraga n'ubushobozi, ntibahangāra kuregaabo banyacyubahiro ku Mwami Imana babatuka.Ir  ariko cyane cyane abagenda bakurikiza kamere, bamazwe no kurarikira ibyonona bagasuzuguragutegekwa.
Ni abantu bahangāra nta cyo batinya, ni ibyigenge ntibatinya no gutukaabanyacyubahiro,xqi Umwami Imana izi gukizaabayubahaibibagerageza, no kurindira abakiranirwa kugezaku munsi w'amateka ngo bahanwe,p(kuko uwo mukiranutsi ubwo yabaga muri bo yibabarizagaumutimaweukiranuka iminsi yose, imirimo yabo y'ubugomeyarebaga akumva.)bo=ikarokora Lotiumukiranutsi, wagiriraga agahinda kenshi ingeso z'isoni nke z'abanyabyaha,n'kandi ubwo yaciriye ho iteka imiduguduy'i Sodomu n'i Gomora iyitwitse ikayigira ivu, ikayishyiraho kuba akabarore k'abazagenda batubahaImana,!m;kandi ubwo itababariye isi ya kera, ahubwo ikarokorana Nowaumubwiriza wo gukiranuka n'abandi barindwi gusa, ubwo yatezaga isi y'abatubahaImanaumwuzure,"l=Kuko ubwo Imana itababariye abamarayika bakoze icyaha ahubwo ikabajugunya mu mworera, ikababohesha iminyururuy'umwijima ngo barindirwe gucirwa ho iteka,3k_Kandi irari ryabo rizabatera gushaka indamu kuri mwe bababwiye amagambo y'amahimbano, ariko iteka baciriwe houhereye kera ntirizatinda, no kurimbuka kwabo ntiguhunikira.RjIngeso zabo z'isoni nke benshi bazazikurikiza, batukishe inzira y'ukuri.i Ariko nk'uko hariho abahanuzi b'ibinyoma badutse mu bwoko bw'Abisirayeli, ni ko no muri mwe hazabaho abigisha b'ibinyoma, bazazana rwihereranwa inyigisho zirema ibice zitera kurimbuka, ndetse bazihakana na Shebuja wabacunguye bizanire kurimbuka gutebutse.h kuko ari nta buhanuzi bwazanywe n'ubushake bw'umuntu, ahubwo abantub'Imana bavugagaibyavaga ku Mana bashorewe n'Umwuka Wera.tg cAriko mubanze kumenya yuko ari nta buhanuzi bwo mu byanditswe bubasha gusobanurwa ukoumuntu wese yishakiye,kf QNyamara rero dufiteijambo ryahanuwe rirushaho gukomera, kandi muzabamukozeneza nimuryitaho, kuko rimeze nk'itabaza rimurikira ahacuzeumwijima rigakesha ijoro, rikageza aho inyenyeri yo mu ruturuturuizabanduriramu mitima yanyu.Ze /Iryo jwi twaryumvise rivugiramu ijuru, ubwo twari kumwe na we kuri wa musoziwera.-d Ukuko yahawe n'Imana Data wa twese ishimwe n'icyubahiro, ubwo ijwi ryavugiraga mu bwiza bukomeye cyane rimubwira riti “Nguyu Umwana wanjye nkunda nkamwishimira.”6c gBurya ntitwakurikije imigani yahimbwe n'ubwenge, ubwo twabamenyeshaga imbaraga z'Umwami wacu Yesu Kristo no kuzazakwe, ahubwo twiboneye n'amaso yacu icyubahiro cye gikomeye,cb AAriko nzajya ngiraumwete, kugirango nimara gupfa muzabashe guhoramwibuka ibyo iminsi yose.{a qkuko nzi yuko igihe cyo kunyagwa ingando yanjye kigiye gusohora vuba, nk'uko Umwami wacu Yesu Kristo yamenyesheje.[` 1 Kandi rero ndibwira ko binkwiriye ko mbateraumwete mbibutsa nkiri muri iyi ngando,_  Ni cyo gituma nanjye iminsi yose ntazagira ubwo nirengagiza kubibutsa ibyo, nubwo musanzwe mubizimugakomera mu kuri kuri muri mwe ubu.k^ Q ahubwo bizabaha rwose kwinjira mu bwami butazahanguka bwa Yesu Kristo, ari we Mwami n'Umukizawacu.] 5 Ni cyo gituma bene Data, mukwiriye kurushaho kugiraumwete wo gukomeza guhamagarwa no gutoranywa kwanyu, kuko nimukoraibyo ntabwo muzasitara na hato,u\ e Kandi reroutagira ibyo aba ari impumyi ireba ibiri hafi gusa, akibagirwa yuko yejejweho ibyaha bye bya kera. [ Kuko ibyo nibiba muri mwe bikabagwiriramo, bizatuma mutabaabanyabute cyangwa ingumba ku byo kumenya neza Umwami wacu Yesu Kristo.\Z 3kūbaha Imana mukongereho gukunda bene Data, gukunda bene Data mukongerehourukundo.mY Ukumenya mukongereho kwirinda, kwirinda mukongereho kwihangana, kwihangana mukongereho kūbaha Imana,wX iIbyo abe ari byo bituma mugiraumwete wose, kwizera mukongereho ingeso nziza, ingeso nziza muzongereho kumenya,GW  Ibyo ni byo byatumye aduha ibyo yasezeranije by'igiciro cyinshi, bikomeye cyane kugirango bibatere gufatanya na kamere y'Imana, mumazeguhunga no gukirakononekara kwazanywe mu isi no kwifuza.*V Okuko imbaraga z'ubumanabwayo zatugabiye ibintu byose bizanaubugingo no kūbaha Imana, tubuheshejwe no kumenya nezauwaduhamagarishijeubwiza bwe n'ingeso ze nziza.\U 3Ubuntu n'amahoro bigwire muri mwe, mubiheshwa no kumenya Imana na Yesu Umwami wacu,NT Simoni Petero imbata ya Yesu Kristo n'intumwa ye, ndabandikiye mwebwe abagabanye kwizera kw'igiciro cyinshi guhwanye n'ukwacu, muguheshejwe no gukiranuka kwa Yesu Kristo, ari we Mana yacu n'Umukiza.`S9Mutashyanishe guhoberana k'urukundo.
Amahoro abe muri mwe mwese abari muri Kristo.mRS Itorero ry'i Babuloniry'abatoranijwe nkamwe rirabatashya, na Marikoumwana wanjye na we arabatashya.UQ# Mbandikiye uru rwandiko rw'amagambo make, rwanditswe n'ukubokokwa Siluwano, mwene Data wo kwizerwa, uko ntekereza mbahugura, mpamya, yukoubuntu bw'Imana navuze ari ubw'ukuri, nimubuhagararemo mushikamye.=Pu Icyubahiro n'ubutware bibe ibyayo iteka ryose. Amen.5Oc Kandi Imana igiraubuntu bwose yabahamagariyeubwiza bwayo buhoraho buri muri Kristo, izabatunganya rwoseubwayo ibakomeze, ibongerere imbaraga nimumarakubabazwa akanya gato.nNU Mumurwanye mushikamye kandi mufitekwizera gukomeye, muzi yuko bene Data bari mu isi muhujeimibabaro.rM]Mwirinde ibisindisha mube maso, kukoumureziwanyu Satani azerera nk'intare yivuga ashaka uwo aconshomera.U Bakundwa, mwe gutangazwa n'ikome ryo kubagerageza riri hagati yanyu ngo mumerenk'abagushije ishyano.T=! Umuntu navuga avuge nk'ubwirijwe n'Imana, nagabura ibyayo abigabure nk'ufiteimbaraga Imana itanga, kugirango Imana ihimbazwe muri byose, ku bwa Yesu Kristo nyir'icyubahiro n'ubutware, iteka ryose. Amen. < kandi nk'ukoumuntu yahawe impano abe ari ko muzigaburirana, nk'uko bikwiriye ibisonga byiza by'ubuntu bw'Imana bw'uburyo bwinshi.#;A Mucumbikirane mutitotomba,_:7Ariko ikiruta byose mukundaneurukundo rwinshi, kukourukundo rutwikira ibyaha byinshi.t9aIherezo rya byose riri bugufi. Nuko mugireubwenge mwirinda ibisindisha, muboneuko mugiraumwete wo gusenga.#8?Kuko icyatumye abapfuye na bo babwirwaubutumwa bwiza, ariukugirango bacirweurubanza mu mubirimu buryo bw'abantu, ariko babeho mu mwuka mu buryo bw'Imana.K7nyamara bazabibazwa n'uwiteguye guca imanza z'abazima n'abapfuye.u6cBasigaye batangazwa n'uko muri ibyo mudafatanya na bo gushayisha no gukabyaubukubaganyi nka bo bakabasebya,l5QKuko igihe cyashize cyari gihagije gukoraibyo abapagani bakunda gukora, no kugiraingeso z'isoni nke, n'izo kurarikira no kunywainzoga nyinshi, no kugiraibiganiro bibi no gusinda, n'imigenzo izira cyane y'abasenga ibishushanyo.4}ngo ahereko amare iminsi isigaye akiri mu mubiriatakigengwa n'irari rya kamere y'abantu, ahubwo akora ibyo Imana ishaka.3 Nuko ubwo Kristo yababarijwe mu mubirimube ari ko namwe mwambara uwo mutimawe nk'intwaro, kukoubabarizwa mu mubiriaba amaze kurekaibyaha,s2_uri iburyo bw'Imana, kuko yagiye mu ijuru amaze guhabwa gutwara abamarayika n'abafiteubutware n'imbaraga.Z1-Na n'ubu amazi ni yo akibakiza namwe mu buryo bw'igishushanyo cyo kubatizwa, icyakora si uko akurahoico ryo ku mubiri, ahubwo ni isezerano ku Mana ry'umutimauticīraurubanza, ribakirisha kuzukakwa Yesu Kristo.0Uya yindi itumviraga Imana kera, ubwo kwihangana kwayo kwategerezaga mu minsi ya Nowa inkuge ikibāzwa. Muri yo bake bararokotse ndetse niumunani, bakijijwe n'amazi.8/kNi wo yabwiririshije imyuka yo mu nzu y'imbohe,G.Kuko na Kristo yababarijwe ibyaha by'abantu rimwe,umukiranutsi ababarizwa abakiranirwa kugirango atuyobore ku Mana amaze kwicwa mu buryo bw'umubiri, ariko ahinduwe muzimamu buryo bw'umwuka.-wIbyiza ni uko mwababazwa babahōra gukoraibyiza niba ari byo Imana ishaka, kurutako mwababazwa babahōra gukoraibibi.|,qkandi mufiteimitima itabaciraurubanza, kugirango nubwo babasebya batuka ingeso zanyu nziza zo muri Kristo bamware.5+cahubwo mwubaheKristo mu mitima yanyu ko ari we Mwami, kandi mube mwiteguye iteka gusubizaumuntu weseubabajije impamvu z'ibyiringiro mufite, ariko mufiteubugwaneza, mwubaha* Icyakora, nubwo mwababazwa babahōra gukiranuka, mwaba muhiriwe. Ntimugatinye ibyo babatinyisha kandi ntimugahagarike imitima,@){ Mbese ni ndeuzabagirira nabi nimugiraishyaka ry'ibyiza?( Kuko amaso y'Uwiteka ari ku bakiranutsi,
N'amatwi ye ari ku byo basaba.
Ariko igitsūre cy'Uwiteka kiri ku nkozi z'ibibi.”c'? Kandi azibukireibibi akore ibyiza,
Ashake amahoro, ayakurikire kugirango ayashyikire.#&? Kuko byanditswe ngo
“Ushaka gukundaubugingo,
No kubonaiminsi myiza,
Abuzeururimirwe rutavuga ikibi,
N'iminwa ye itavuga iby'uburiganya.)%K Ntimukitureumuntu inabi yabagiriye cyangwa igitutsi yabatutse, ahubwo mumwiture kumusabiraumugisha kuko ari byo mwahamagariwe, kugirango namwe muragweumugisha.$}Ibisigaye, mwese muhuzeimitima, mubabarane kandi mukundane nk'abavandimwe, mugirirane imbabazi mwicisha bugufimu mitima.p#YNamwe bagabo ni uko; mubanen'abagore banyu, mwerekaneubwenge mu byo mubagirira kuko bameze nk'inzabya zidahwanije namwe gukomera, kandi mubūbahe nk'abaraganwa namweubuntu bw'ubugingo, kugirango amasengesho yanyu ye kugirainkomyi."}nk'uko Sara yumviraga Aburahamu akamwitaumutware we. Namwe muri abana b'uwo, niba mukoraneza ntimugireubwoba bubahamura.]!3Abagore bera ba kera biringiraga Imana, ni ko birimbishaga bagandukiraabagabo babo, ahubwo ube uw'imbereuhishwe mu mutima,umurimboutangirika w'umwukaufiteubugwaneza n'amahoro ari wo w'igiciro cyinshi mu maso y'Imana.{oUmurimbo wanyu we kuba uw'inyuma, uwo kubohaumusatsi cyangwa uwo kwambara izahabu cyangwa uwo gukānisha imyenda,?ybabonye ingeso zanyu zitunganye zifatanije no kūbaha.7 iNamwe bagore ni uko mugandukireabagabo banyu, kugirango nubwo abagabo bamwe batumvira ijambo ry'Imana bareshywe n'ingeso nziza z'abagore babo, nubwo baba ari nta jambo bavuzexiKuko mwari nk'intama zizimiye, ariko none mukabamwaragarukiyeUmwungeri w'ubugingo bwanyu ari we Murinzi wabwo./Ubwe yikoreye ibyaha byacu mu mubiriwe abibambanwa ku giti, kugirango dupfe ku byaha duhereko tubehoku gukiranuka. Imibyimba ye ni yo yabakijije.gGyaratutswentiyabasubiza, yarababajwe ntiyabakangisha, ahubwo aritanga yiha Idaca urwa kibera.DNta cyaha yakoze, nta n'uburiganya bwabonetse mu kanwa ke:kandi ibyo ni byo mwahamagariwe, kuko na Kristo yabababarijwe akabasigira icyitegererezo, kugirango mugereikirenge mu cye.8iAriko se niba mwihanganira gukubitwa ibipfunsi babahora icyaha, muzashimwa iki? Icyakora niba mukoraneza, akaba ari byo mubabarizwa mukabyihanganira, ibyo ni byo Imana ishimalQkuko igishimwa ari ukoumuntu yakwihanganira imibabaro bamuhoyeubusa, azizeumutimautunganiye Imana.xiBagaragu b'imbata, mugandukireba shobuja mububashye rwose, atari abeza n'abagira ineza gusa ahubwo n'ibigoryi,MMwubaheabantu bose, mukunde bene Data, mwubaheImana, mwubaheumwami.r]mumezenk'ab'umudendezo koko, ariko uwo mudendezo mutawutwikiriza ibibi ahubwo mugenze nk'imbata z'Imana.nUKuko ibyo Imana ishaka ari uko mujibisha abantu b'abapfapfa batagira icyo bamenya, gukoraneza kwanyuc?cyangwa abatware kuko ari bo batumwe na we guhanainkozi z'ibibi, no gushima abakora neza.hI Mugandukireubutware bwose bw'abantu ku bw'Umwami wacu, naho yabaumwami kuko ari weusumba bose,0Y Mugireingeso nziza hagati y'abapagani, kugirango, nubwo babasebya nk'abakora nabi, nibabona imirimo yanyu myiza, izabatere guhimbaza Imana ku munsi wo kugendererwamo. Bakundwa, ndabahuguraubwo muri abasuhuken'abimukira, kugirango mwirinde irari ry'umubiriry'uburyo bwinshi rirwanyaubugingo.o W Kera ntimwariubwoko ariko none muriubwoko bw'Imana. Kera ntimurakababarirwa ariko none mwarababariwe.a ; Ariko mwebweho muriubwoko bwatoranijwe, abatambyi b'ubwami, ishyanga ryera n'abantu Imana yaronse, kugirango mwamamaze ishimwe ry'Iyabahamagaye, ikabakura mu mwijima ikabageza mu mucyo wayo w'itangaza. 2.14; Yes 9.1 Nm ~~~}}|||'{{i{zzQyyxx7wwQwvvuut(sjrqqappoQnvmmblkk~jjjFiii2hgg8ffceddjcc9bb,an``c__V^^!]]K\I[ZZoZY~YX~WW>VLUUKTtSScRR3QxPP OOWNMMM&LLuL4K`JJ9IHHGG,FjEEDgD&CpCBBA#@@T??>>E=<<0;:99N877K66A554@33'2/1150//3.|---,++S*))b(('s&&%%J$$(#n""D!i  nH0  `fuEK D  @ I @[9+!DNX arahira Ihoraho iteka ryose yaremye ijuru n'ibirimo, n'isi n'ibiyirimo n'inyanja n'ibiyirimo ati “Ntihazabaho igiheukundi,gWG Marayika nabonye ahagaze ku nyanja no ku butakaamanikaukubokokwe kw'iburyo, agutunga mu ijuruNV Kandi guhinda kurindwi kw'inkuba kumazekuvuga, nari ngiye kwandika nuko numva ijwi rivugiramu ijuru rimbwira riti “Iby' uko guhinda kurindwi kw'inkuba kuvuzeubizigame, bibeubwiru ntubyandike.”{Uo Arangururaijwi rirenga nk'uko intare yivuga, avuze iryo jwi rirenga guhinda kurindwi kw'inkuba kuvugaamajwi yako.T Mu intoki ze yari afite agatabo kabumbutse. Nuko ashyira ikirenge cye cy'iburyo ku nyanja, n'icy'ibumosoagishyira ku butaka.&S G Mbona marayika wundiukomeye amanuka ava mu ijuru yambaye igicu,umukororombya uri ku mutwe we, mu maso he hasa n'izuba, ibirenge bye bisa n'inkingi z'umuriro.[R/ habe ngo bihaneubwicanyi bwabo cyangwauburozi, cyangwaubusambanyi cyangwaubujura. Q  Nyamara abantu basigaye batishwe n'ibyo byago, ntibarakihana imirimo y'intoki zabo ngo bareke gusenga abadayimoni n'ibishushanyo byacuzwe mu izahabu no mu ifeza, no mu miringa n'ibyaremwe mu mabuye no mu biti bitabasha kurebacyangwa kumva cyangwa kugenda, P Kuko akanwa kayo n'imirizo yayo ari byo byayabashishaga kurwana, kuko imirizo yayo isa n'incira ifite imitwe kandi ni yo aryanisha. O Kimwe cya gatatu cy'abantu cyicwa n'ibyo byago uko ari bitatu, ari byoumuriron'umwotsi n'amazuku bivuye mu kanwa k'ayo mafarashi.`N9 Kandi nerekwa amafarashi n'abari bayicayeho. Bari bambaye ibyuma bikingira ibituza bisa n'umurirona huwakinto n'amazuku. Imitwe y'ayo mafarashi yasaga n'iy'intare, mu kanwa kayo havagamwoumuriron'umwotsi n'amazuku.jMM Umubarew'ingabo z'abarwanira ku mafarashi wariuduhumbagiza magana abiri,umubarewabo narawumvise.L% Nuko abo bamarayika bane bari biteguriweiyo saha n'uwo munsi n'uko kwezi n'uwo mwaka, babohorerwa kugirango bice kimwe cya gatatu cy'abantu.vKe ribwira marayika wa gatandatuufiteimpanda riti “Bohora abamarayika bane baboheye ku ruzi runiniUfurate.”yJk Marayika wa gatandatu avuza impanda, numva ijwi riva ku mahembe ane y'igicaniro cy'izahabu kiri imbere y'Imana,QI Ishyano rya mbere rirashize, dore ayandi mahano abiri ari bukurikireho.{Ho Zari zifite n'umwami wazo ari we marayika w'ikuzimu, mu Ruheburayoyitwa Abadoni naho mu Rugiriki yitwa Apoluwoni.zGm Kandi zari zifite imirizo nk'iya sikorupiyozifite n'imbōri mu mirizo yazo, zihabwa kubabaza abantu amezi atanu.-FS Zari zifite n'ibikingira ibituza bisa n'ibyuma, guhinda kw'amababa yazo kwari kumezenko guhinda kw'amagare akururwa n'amafarashi menshi yirukanka ajya mu ntambara.\E1 Kandi zari zifiteubwoya busa n'umusatsi w'abagore, amenyo yazo yasaga n'ay'intare."D= Ishusho y'izo nzige yasaga n'iy'amafarashi yiteguriweintambara. Ku mitwe yazo zari zifite ibisa n'amakamba asa n'izahabu, mu maso hazo hasa n'ah'abantu.sC_ Muri iyo minsi abantu bazashakaurupfu ariko ntibazarubonana hato, bazifuza gupfa arikourupfu ruzabahunga.Bw Zihabwa kutabica keretse kubababaza amezi atanu. Kandi kubabaza kwazo gusa no kubabaza kwa sikorupiyoiyo iriyeumuntu.3A_ Ariko zitegekwa kutagira icyo zitwara ibyatsi byo mu isi, cyangwa ikintu cyose kibisi cyangwa igiti cyose, keretse abantu badafite ikimenyetso cy'Imana mu ruhanga rwabo.t@a Mu mwotsi havamo inzige zijya mu isi, zihabwaubushobozi bwo gukoraibyo sikorupiyozo mu isi zibasha gukora.? Ifunguraurwobo rw'ikuzimuruvamoumwotsiucumba nk'uw'itanura rinini, izuba n'ikirere byijimishwa n'umwotsi wo muri urwo rwobo.>  Marayika wa gatanu avuza impanda. Mbona inyenyeri iguye mu isi ivuye mu ijuru, ihabwaurufunguzo rwo gufunguraurwobo rw'ikuzimu.T=! Ndareba numva ikizu kigurukakiringanije ijuru kivuga ijwi rirenga kiti “Ni ishyano, ni ishyano, ni ishyano rizabonwa n'abari mu isi ku bw'ayandi majwi y'impanda z'abamarayika batatu zigiye kuvuzwa.”u<c Marayika wa kane avuza impanda. Kimwe cya gatatu cy'izuba na kimwe cya gatatu cy'ukwezi, na kimwe cya gatatu cy'inyenyeri bikorwaho, kugirango kimwe cya gatatu cyabyo cyijime amanywa atavira kuri kimwe cya gatatu cyayo, n'ijoro ni uko.; Iyo nyenyeri yitwa Muravumba. Kimwe cya gatatu cy'amazi gihinduka apusinto, abantu benshi bicwa n'ayo mazi kuko yasharirijwe.:3 Marayika wa gatatu avuza impanda: inyenyeri nini iva mu ijuru iragwa yaka nk'urumuri, igwa kuri kimwe cya gatatu cy'inzuzi n'imigezi no ku masōko.{9o kimwe cya gatatu cy'ibyaremwe byo mu nyanja bifiteubugingo birapfa, kandi kimwe cya gatatu cy'inkuge kirarimbuka.8'Nuko marayika wa kabiri avuza impanda. Ikimeze nk'umusozimuniniwakaumurirokijugunywamu nyanja, kimwe cya gatatu cy'inyanja gihinduka amaraso,Y7+Uwa mbere avuza impanda. Hakurikirahouruburan'umurirobivanze n'amaraso, bijugunywamu isi. Nuko kimwe cya gatatu cy'isi kirashya, kimwe cya gatatu cy'ibiti na cyo kirashya kandi ibyatsi bibisi byose birashya.Q6Nuko ba bamarayika barindwi bari bafite impanda ndwi bitegura kuzivuza.!5;Nuko marayika ajyana icyo cyotero acyuzuzaumurirowo ku gicaniro akijugunya mu isi, hakurikiraho amajwi avuga n'inkuba zihinda, n'imirabyo n'igishyitsi.d4AUmwotsi w'umubavuuva mu kubokokwa marayika,uzamukanaimbere y'Imana n'amashengesho y'abera.R3Haza marayika wundi ahagarara ku gicaniro afite icyotero cyacuzwe mu izahabu, ahabwa imibavu myinshi ngo ayongere ku mashengesho y'abera bose, ayishyire ku gicaniro cy'izahabu kiri imbere ya ya ntebe.[2/Mbona abamarayika barindwi bahora bahagarara imbere y'Imana bahabwa impanda ndwi.c1 AUmwana w'Intama amennye ikimenyetso cya karindwi, mu ijuru habaho ituze nk'igice cy'isaha.$0Akuko Umwana w'Intama uri hagati y'intebe y'ubwami, azabaragira akabuhiraamasōko y'amazi y'ubugingo, kandi Imana izahanagura amarira yose ku maso yabo.”t/aNtibazicwa n'inzaraukundi, kandi ntibazicwa n'inyotaukundi kandi izuba ntirizabica cyangwa icyokere cyose,./Ni cyo gituma baba imbere y'intebe y'Imana, bakayikorera mu rusengero rwayo ku manywa na nijoro, kandi Iyicaye ku ntebe izababambaho ihema ryayo.8-iNdamusubizanti “Mwami wanjye, ni woweubizi.”Arambwira ati “Aba ni abavuye muri urya mubabaro mwinshi, kandi bameshe ibishura byabo babyejesha amaraso y'Umwana w'Intama.e,C Umwe muri ba bakuru arambaza ati “Aba bambaye ibishura byera ni bande kandi bavuye he?” + “Amen, amahirwe n'icyubahiro n'ubwenge n'ishimwe, no guhimbazwa n'ubutware n'imbaraga bibe iby'Imana yacu iteka ryose, Amen.”*' Nuko abamarayika bose bari bahagaze bagose ya ntebe na ba bakuru na bya bizima bine, bikubitahasi bubamye imbere y'intebe, baramya Imana batig)G bavuga ijwi rirenga bati “Agakiza ni ak'Imana yacu yicaye ku ntebe n'ak'Umwana w'Intama.”(} Hanyuma y'ibyo mbona abantu benshiumuntu atabasha kubara, bo mu mahanga yose n'imiryango yose n'amoko yose n'indimi zose, bahagaze imbere ya ya ntebe n'imbere y'Umwana w'Intama, bambaye ibishura byera kandi bafite amashami y'imikindo mu ntoki zabo,G'Abo mu muryango wa Zebuluni
ni inzovu n'ibihumbi bibiri.
Abo mu muryango wa Yosefu
ni inzovu n'ibihumbi bibiri.
Abo mu muryango wa Benyamini
ni inzovu n'ibihumbi bibiri.C&Abo mu muryango wa Simiyoni
ni inzovu n'ibihumbi bibiri.
Abo mu muryango wa Lewi
ni inzovu n'ibihumbi bibiri.
Abo mu muryango wa Isakari
ni inzovu n'ibihumbi bibiri.D%Abo mu muryango wa Asheri
ni inzovu n'ibihumbi bibiri.
Abo mu muryango wa Nafutali
ni inzovu n'ibihumbi bibiri.
Abo mu muryango wa Manase
ni inzovu n'ibihumbi bibiri.V$%Abo mu muryango wa Yuda bashyizweho ikimenyetso
ni inzovu n'ibihumbi bibiri.
Abo mu muryango wa Rubeni
ni inzovu n'ibihumbi bibiri.
Abo mu muryango wa Gadi
ni inzovu n'ibihumbi bibiri. #9Numvaumubarew'abashyizweho ikimenyetso ngo ni agahumbi n'inzovu enye n'ibihumbi bine. Ni bo bashyizweho ikimenyetso bo mu miryango yose y'Abisirayeli."y“Ntimubabaze isi cyangwa inyanja cyangwa ibiti tutaramara gushyira ikimenyetso mu ruhanga rw'imbata z'Imana yacu.”5!cMbona na marayika wundi azamuka ava i burasirazuba, afite ikimenyetso cy'Imana ihoraho, arangururaijwi rirenga, abwira ba bamarayika bane bahawe kubabaza isi n'inyanja ati:  oHanyuma y'ibyo mbona abamarayika bane bahagaze ku mpfurukaenye z'isi bafashe imiyaga ine yo mu isi, kugirango hatagiraumuyagauhuhamu isi cyangwa mu nyanja cyangwa ku giti cyose._7kukoumunsiukomeye w'umujinya wabousohoye kandi ni ndeubasha guhagarara adatsinzwe?”{babwira imisozi n'ibitare bati “Nimutugweho, muduhishe amaso y'Iyicaye kuri iriya ntebe n'umujinya w'Umwana w'Intama,,QAbami bo mu isi n'abatware bakomeye n'abatware b'ingabo, n'abatunzi n'ab'ububasha n'imbata zose n'ab'umudendezo bose bihisha mu mavumo no mu bitare byo ku misozi,oWijuru rikurwaho nk'uko bazinga igitabo cy'umuzingo, imisozi yose n'ibirwa byose bikurwa ahantu habyo.{o inyenyeri zo mu ijuru zigwa hasi, nk'ukoumutiniiyounyeganyejwe n'umuyagamwinshiuragarika imbuto zawo zidahishije,"= Nuko mbona amena ikimenyetso cya gatandatu, habaho igishyitsi cyinshi, izuba ririrabura nk'ikigunirakiboheshejweubwoya,ukwezi kose guhinduka nk'amaraso,0Y Umuntu wese muri bo ahabwa igishura cyera, babwirwa kumaran'ikindi gihe gito baruhuka, kugezaahoumubarew'imbata bagenzi babo na bene Se bagiye kwicwa nka bouzuzurira. Batakana ijwi rirenga bati “Ayii Mwami wera w'ukuri! Uzageza he kudacaamateka no kudahōra abari mu isi, uhōrere amaraso yacu?” Umwana w'Intama amennye ikimenyetso cya gatanu, mbona munsi y'igicaniro imyuka y'abishwe bahōwe ijambo ry'Imana n'ubuhamya bahamyaga.c?Nuko, ngiye kubonambona ifarashi y'igitare igajutse, kandiuyicayeho yitwa Rupfu, kandi Kuzimuaramukurikira. Nuko bahabwaubutware bwa kimwe cya kane cy'isi, ngo babicishe inkota n'inzara n'urupfu, n'ibikoko byo mu isi.pYUmwana w'Intama amennye ikimenyetso cya kane, numva ijwi ry'ikizima cya kane kivuga kiti “Ngwino.”SNumva hagati y'ibyo bizima bine igisa n'ijwi rivuga riti “Urugerorumwe rw'ingano rugurwe idenariyo imwe, n'ingero eshatu za sayiri zigurwe idenariyo imwe, naho amavuta na vino ntugireicyoubitwara.”PUmwana w'Intama amennye ikimenyetso cya gatatu, numva ikizima cya gatatu kivuga kiti “Ngwino.”Nuko ngiye kubonambona ifarashi y'umukara, kandiuyicayeho yari afiteurugerorw'indatira mu intoki ze.{oNuko haza indi farashi itukuracyane,uyicayeho ahabwa gukuraamahoro mu isi ngo bicane, kandi ahabwa inkota ndende.lQUmwana w'Intama amennye ikimenyetso cya kabiri, numva ikizima cya kabiri kivuga kiti “Ngwino.” Ngiye kubonambona ifarashi y'umweru, kandiuyicayeho yari afiteumuhetoahabwa ikamba, nuko agenda anesha kandi ngo ahore anesha.2 _Nuko mbona Umwana w'Intama amena kimwe muri ibyo bimenyetso birindwi bifatanije cya gitabo, numva kimwe muri bya bizima bine kivuga ijwi nk'iry'inkuba kiti “Ngwino.”lQNuko bya bizima bine birikiriza biti “Amen!”Ba bakuru bikubitahasi baramyaIhoraho iteka ryose!a ; Nuko numva ibyaremwe byose byo mu ijuru no mu isi, n'ikuzimuno mu nyanja n'ibibirimo byose bivuga biti “Ishimwe no guhimbazwa n'icyubahiro n'ubutware bibe iby'Iyicaye ku ntebe n'iby'Umwana w'Intama iteka ryose.”' G Bavuga ijwi rirenga bati “Umwana w'Intama watambwe ni weukwiriye guhabwaubutware, n'ubutunzi n'ubwenge n'imbaraga, no guhimbazwa n'icyubahiro n'ishimwe!” 5 Ndareba numva ijwi ry'abamarayika benshi bagose ya ntebe na bya bizima na ba bakuru,umubarewabo wari inzovu incuro inzovu n'uduhumbi n'agahumbagiza.S  ukabahinduriraImana yacu kuba abami n'abatambyi, kandi bazīma mu isi.”s _ Nuko baririmba indirimbo nshya bati “Ni woweukwiriye kwenda igitabo no kumenaibimenyetso bigifatanije, kuko watambweugacunguriraImana abo mu miryango yose no mu ndimi zose, no mu moko yose no mu mahanga yoseubacunguje amaraso yawe,CAmaze kwenda icyo gitabo, bya bizima bine na ba bakuru makumyabiri na bane bikubitaimbere y'Umwana w'Intama, bafite inanga n'inzabya z'izahabu zuzuyeimibavu, ari yo mashengesho y'abera.MAraza akura cya gitabo mu kubokokw'iburyo kw'Iyicaye kuri ya ntebe.X)Nuko mbona hagati ya ya ntebe na bya bizima bine no hagati ya ba bakuru, Umwana w'Intamauhagaze usa n'uwatambwe, afite amahembe arindwi n'amaso arindwi ari yo Myuka irindwi y'Imana itumwa kujya mu isi yose.=sUmwe muri ba bakuru arambwira ati “Wirira dore Intare yo mu muryango wa Yuda n'Igishyitsi cya Dawidi aranesheje, ngo abumbure igitabo amene ibimenyetso birindwi bigifatanije.”^5Nuko ndizwa cyane n'uko hatabonetseukwiriye kubumbura icyo gitabo, habe no kukireba.ucNtihagira uwo mu ijuru cyangwa uwo mu isi cyangwa uw'ikuzimu,ubasha kubumbura icyo gitabo cyangwa kukireba. Mbona marayikaukomeye abaririza n'ijwi rirenga ati “Ni ndeukwiriye kubumbura kiriya gitabo no kumenaibimenyetso bigifatanije?” %Mbonana Iyicaye kuri ya ntebe igitabo mu kubokokw'iburyo cyanditswe imbere n'inyuma, kandi gifatanishijwe ibimenyetso birindwi by'ubushishi.7g “Mwami wacu, Mana yacu,ukwiriye guhabwa icyubahiro no guhimbazwa n'ubutware koko, kuko ari wowe waremye byose. Igituma biriho kandi icyatumye biremwa ni uko wabishatse.”(I ba bakuru makumyabiri na bane bikubitaimbere y'Iyicara kuri iyo ntebe, bakaramya Ihoraho iteka ryose, bakajugunya amakamba yabo imbere y'iyo ntebe bavuga batio~W Iyo ibyo bizima bihaye Iyicara kuri ya ntebe ihoraho iteka ryose, icyubahiro no guhimbazwa n'ishimwe,}Ibyo bizima uko ari bine byari bifite amababa atandatu atandatu, byuzuyeamaso impande zose no mu nda. Ntibiruhukaku manywa na nijoro, ahubwo bihora bivuga biti “Uwera, Uwera, Uwera, ni we Mwami Imana Ishoborabyose, ni yo yahozeho kandi iriho kandi izahoraho.”%|CIkizima cya mbere cyasaga n'intare, icya kabiri gisa n'ikimasa, icya gatatu cyari gifite mu maso hasa n'ah'umuntu, naho icya kane cyasaga n'ikizu kiguruka.*{MImbere y'iyo ntebe hariho igisa n'inyanja y'ibirahuri isa n'isarabwayi, kandi hagati y'iyo ntebe no kuyizengurukahari ibizima bine byuzuyeamaso imbere n'inyuma.@zyKuri ya ntebe y'ubwami haturukagaimirabyo n'amajwi no guhinda kw'inkuba, kandi amatabaza arindwi yakaumuriroyamurikiraga imbere y'iyo ntebe. Ayo matabaza ni yo Myuka irindwi y'Imana.DyIyo ntebe yari igoswe n'izindi ntebe makumyabiri n'enye. Kuri izo ntebe mbona abakuru makumyabiri na bane bicayeho bambaye imyenda yera, no ku mitwe yabo bari bambaye amakamba y'izahabu.x}Uwariuyicayeho yasaga n'ibuye ryitwa yasipi n'iryitwa sarudiyo, kandiumukororombya wariugoseiyo ntebe usa na simaragido.hwIMuri ako kanya mba mu Mwuka. Nuko mbona intebe y'ubwami iteretswe mu ijuru, mbona n'Uyicayeho.Yv -Hanyuma y'ibyo ngiye kubonambona mu ijuruurugirukinguye, kandi numva rya jwi nabanje kumva rivuganananjye rimeze nk'iry'impanda rimbwira riti “Zamuka uze hano nkwereke ibikwiriye kuzabaho hanyuma y'ibyo.”@u{“Ufiteugutwi niyumve ibyo Umwuka abwira amatorero.”}ts“Unesha nzamuha kwicarana nanjye ku ntebe yanjye y'ubwami, nk'uko nanjye nanesheje nkicarana na Data ku ntebe ye.rs]Dore mpagaze ku rugi ndakomanga. Umuntu niyumva ijwi ryanjye agakinguraurugi, nzinjira iwe dusangire.’Ur#Abo nkunda bose ndabacyaha, nkabahana ibihano. Nuko rero giraumwete wihane.lqQDore ndakugirainama:ungurehoizahabu yatunganirijwe mu rugandauboneuko ubaumutunzi, kandiungurehon'imyenda yera kugirango wambare isoni z'ubwambure bwawe zitagaragara, kandiungurehoumutiwo gusīga ku maso yawe kugirangouhumuke.)pKKukouvugauti “Ndiumukire, ndatunze kandi ndatunganiwe nta cyo nkennye”,utaziyuko uriumutindi wo kubabarirwa, kandi uriumukenen'impumyi ndetse wambayeubusa.Ho Nuko rero kuko uri akazuyazi,udakonje ntubire, ngiye kukuruka.^n5‘Nzi imirimo yawe, yukoudakonje kandi ntubire. Iyaba wariukonje cyangwa wariubize!1m[“Wandikire marayika w'Itorero ry'i Lawodikiya uti
“Uwiyita Amen,umugabowo guhamya kandiukiranuka w'ukuri, inkomoko y'ibyo Imana yaremye aravuga aya magambo ati=lu “Ufiteugutwi niyumve ibyo Umwuka abwira amatorero.k/ “Unesha nzamugirainkingi yo mu rusengero rw'Imana yanjye kandi ntazasohokaukundi, nanjye nzamwandikaho izina ry'Imana yanjye n'iry'ururembo rw'Imana yanjye ari rwo Yerusalemu nshya, izamanuka iva mu ijuru iturutse ku Mana yanjye, kandi nzamwandikaho izina ryanjye rishya.Gj Ndaza vuba, komeza ibyoufitehatagiraugutwara ikamba ryawe.’i Kuko witondeye ijambo ryo kwihangana kwanjye, nanjye nzakurinda igihe cyo kugerageza kigiye kuza mu bihugu byose kugerageza abari mu isi.=hs Dore nguhayebamwe bo mu isinagogi ya Satani biyita Abayuda nyamara atari bo, ahubwo ari abanyabinyoma. Dore nzabahata kuza bikubiteimbere y'ibirenge byawe, bamenye yuko nagukunze.5gc‘Nzi imirimo yawe. Dore nshyize imbere yaweurugirukinguye kandi nta wubasha kurukinga, kukoufiteimbaraga nke nyamaraukitondera ijambo ryanjye, ntiwihakane izina ryanjye.Df“Wandikire marayika w'Itorero ry'i Filadelifiya uti
“Uwera kandi w'ukuriufiteurufunguzo rwa Dawidi,ukingura ntihagireukinga kandiukinga ntihagireukingura, aravuga aya magambo ati=eu“Ufiteugutwi niyumve ibyo Umwuka abwira amatorero.3d_“Unesha ni weuzambikwa imyenda yera, kandi sinzahanagura izina rye na hato mu gitabo cy'ubugingo, ahubwo nzatūrira izina rye imbere ya Data n'imbere y'abamarayika be. cIcyakoraufiteamazina make y'ab'i Sarudi batanduje imyenda yabo. Ni bo bazagendana nanjye bambaye imyenda yera kuko babikwiriye.’b-Nuko ibuka ibyo wākiriye n'ibyo wumvise,ubyitondere kandi wihane. Ariko rero nutabamaso nzaza nk'umujura, nawe ntuzamenya igihe nzagutungurira.aJya uba masoukomeze ibisigaye bigiye gupfa, kuko nabonye ko ari nta mirimo mwakoze itunganye rwose imbere y'Imana yanjye.O` “Wandikire marayika w'Itorero ry'i Sarudi uti
“Ufite Imyuka irindwi y'Imana n'inyenyeri ndwi aravuga aya magambo ati ‘Nzi imirimo yawe n'ukoufiteizina ry'ukouriho, nyamaraukabauri intumbi.=_u“Ufiteugutwi niyumve icyo Umwuka abwira amatorero.2^_Kandi nzamuha Inyenyeri yo mu ruturuturu.w]gazayaragiza inkoni y'icyuma nk'aho ari inzabya z'ibumba, ayiyamenagurizerimwe nk'uko nanjye nabihawe na Data.l\Q“Unesha akitondera imirimo yanjye akageza ku mperuka, nzamuhaubutware bwo gutwara amahanga yose,8[kko mukomeza ibyo mufitemukageza aho nzazira.’QZ“‘Ariko mwebwe mwese abasigaye b'i Tuwatira, badakurikiza izo nyigisho kandi batazi ibyo ba bandi bītaubwiru (ari bwo bwiru bwa Satani!) Ndababwira nti: Nta wundi mutwaro mbīkoreza keretse uyu,*YMKandi n'abana be nzabicishaurupfu, amatorero yose amenye yuko ari jyeurondoraubwenge n'imitima, kandi ko nzīturaumuntu wese wo muri mwe ibikwiriye ibyo yakoze.jXMDore nzamugusha ku buriri, mutezane amakuba menshi n'abasambane be nibatihana imirimo yabo mibi.WW'Icyakora namuhayeuburyo bwo kwihana, ariko ntiyashaka kwihanaubusambanyi bwe.*VMNyamara mfite icyo nkugaya, kukoukundira urya mugoreYezebeli wiyitaumuhanuzikazi akigisha imbata zanjye, akaziyobya kugirango zisambane kandi zirye intonōrano.$UA‘Nzi imirimo yawe n'urukundo rwawe no kwizera kwawe, no kugabura kwawe no kwihangana kwawe, n'uburyo imirimo yawe ya nyuma iruta iya mbere kuba myinshi.6Te“Wandikire marayika w'Itorero ry'i Tuwatira uti
“Umwana w'Imana,ufiteamaso asa n'ibirimi by'umuriron'ibirenge bye bigasa n'umuringa w'umutekearavuga aya magambo ati“Unesha nzamuha kuri manu yahishwe, muhe n'ibuye ryera ryanditsweho izina rishya ritazwi n'umuntu wese keretseurihabwa.kRONuko wihane kuko nutihana nzaza aho uri vuba, ndwanye abo mbatikure inkota yo mu kanwa kanjye.’JQ Nawe ni koumeze,ufiteabakomeza inyigisho z'Abanikolayiti nka bo.>PuAriko rero mfite bike nkugaya, kuko iwanyuufiteabakomeza inyigisho za Balāmu, wigishije Balaki gushyira igisitaza imbere y'Abisirayeli kugirango barye intonōrano kandi basambane.RO ‘Nzi aho uba ko ari ho intebe y'ubwami bwa Satani iri, nyamaraugakomeza izina ryanjye ntiwihakane kunyizera, ndetse no mu minsi ya Antipaumugabowakiranukiraga kumpamya, wiciwe iwanyu aho Satani aba.N “Wandikire marayika w'Itorero ry'i Perugamouti
“Ufite inkota ityaye ifiteubugiimpande zombi aravuga aya magambo atisM_ “Ufiteugutwi niyumve ibyo Umwuka abwira amatorero.
“Unesha nta cyo azatwarwa n'urupfu rwa kabiri.mLS Ntutinye ibyougiyekuzababazwa. Dore Satani agiye gushyirisha bamwe muri mwe mu nzu y'imbohe kugirango mugeragezwe, kandi muzamara iminsi cumi mubabazwa. Ariko ujyeukiranukauzageze ku gupfa, nanjye nzaguha ikamba ry'ubugingo.’K- ‘Nzi amakuba yawe n'ubukenebwawe, (ariko rero uriumutunzi), n'ukoutukwa n'abiyita Abayuda nyamara atari bo, ahubwo ari ab'isinagogi ya Satani.J1“Wandikire marayika w'Itorero ry'i Simurunauti
“Uwa mbere ari na we w'imperuka,uwariwarapfuye none akaba ari muzimaaravuga aya magambo atiI“Ufiteugutwi niyumve ibyo Umwuka abwira amatorero.
“Unesha nzamuha kurya ku mbuto z'igiti cy'ubugingo kiri muri Paradiso y'Imana.dHAAriko reroufiteicyo ngushimira, ni uko wanga imirimo y'Abanikolayiti, iyo nanjye nanga.’G)Nuko ibuka aho wavuyeukagwa wihane,ukoreimirimo nk'iya mbere kuko nutabikora nzaza aho uri, nkūre igitereko cy'itabaza cyawe ahacyo nutihana.PFAriko rero mfite icyo nkugaya, ni uko waretseurukundo rwawe rwa mbere.HE Uzi kwihangana kandi warenganirijwe izina ryanjye ntiwacogora.AD{‘Nzi imirimo yawe n'umuhatiwawe no kwihangana kwawe, kandi nzi yukoutabasha kwihanganira abanyageso mbi, n'uko wagenzuye abiyita intumwa kandi atari zo,ukabona ko ari abanyabinyoma.CC “Wandikire marayika w'Itorero ryo muri Efeso uti
“Ufashe inyenyeri ndwi mu kubokokw'iburyo, akagendera hagati y'ibitereko by'amatabaza birindwi by'izahabu aravuga aya magambo ati}B un'ubwiru bw'inyenyeri ndwi, izoumbonanye mu kubokokwanjye kw'iburyo, n'iby'ibitereko by'amatabaza birindwi by'izahabu. Dore izo nyenyeri ndwi ni zo bamarayika b'ayo matorero arindwi, naho ibitereko by'amatabaza birindwi ni byo matorero arindwi.HA  Nuko wandike ibyoubonye n'ibiriho, n'ibiri bukurikireho hanyuma@ kandi ndi Uhoraho. Icyakora nari narapfuye ariko none dore mporaho iteka ryose, kandi mfite imfunguzo z'urupfu n'iz'ikuzimu. ?  Mubonye ntyo mwikubitaimbere nk'upfuye, anshyirahoukubokokw'iburyo arambwira ati “Witinya. Ndi uwa mbere kandi ndi uw'imperuka"> ?Mu kubokokwe kw'iburyo yari afashe inyenyeri ndwi, mu kanwa ke havamo inkota ityaye ifiteubugiimpande zombi. Mu maso he hari hameze nk'izuba iyo rityaye.= ibirenge bye bisa n'umuringa w'umutekeutunganijwe n'umurirowo mu ruganda, n'ijwi rye ryari rimeze nk'iry'amazi menshi asuma.< yUmutwe we n'umusatsi we byeraga nk'ubwoya bw'intama bwera cyangwa nka shelegi, n'amaso ye yasaga n'ibirimi by'umuriro, ;  kandi hagati y'ibyo bitereko by'amatabaza mbona usa n'Umwana w'umuntu, yambaye igishura kandi yambayeumushumi w'izahabu mu gituza.w: i Nuko mpindukizwa no kurebaijwi ryavuganaga nanjye, mpindukiyembona ibitereko by'amatabaza birindwi by'izahabu,99 m rivuga riti “Icyoubonaucyandike mu gitabo,ucyoherereze amatorero arindwi ari muri Efeso n'i Simuruna, n'i Perugamon'i Tuwatira n'i Sarudi, n'i Filadelifiya n'i Lawodikiya.”b8 ? Ku munsi w'Umwami wacu nari ndi mu Mwuka, inyuma yanjye numva ijwi rirenga nk'iry'impanda"7 ? Jyewe Yohana, mwene So musangiye amakuba n'ubwami no kwihangana biri muri Yesu, nari ku kirwa cyitwa Patimo bampōra ijambo ry'Imana no guhamya kwa Yesu.6 “Ndi Alufa na Omega, itangiriro n'iherezo”, ni ko Umwami Imana ivuga, iriho kandi yahozeho kandi izahoraho, ari yo ishobora byose.5 +Dore arazana n'ibicu kandi amaso yose azamureba, ndetse n'abamucumisena bo bazamureba, kandi amoko yose yo mu isi azamuborogera. Na none, Amen.s4 aakaduhindura abami n'abatambyi b'Imana ye ari yo na Se, icyubahiro n'ubutware bibe ibye iteka ryose, Amen.3 9no kuri Yesu Kristo, ari we mugabowo guhamyaukiranuka n'imfura yo kuzuka,utwara abami bo mu isi,udukunda kandi watwejeshejeho ibyaha byacu amaraso ye,Y2 -Jyewe Yohana, ndabandikiye mwebwe abo mu matorero arindwi yo muri Asiya.
Ubuntu bube muri mwe n'amahoro biva ku Mana iriho kandi yahozeho kandi izahoraho, biva no ku Myuka irindwi iri imbere y'intebe yayoz1 oHahirwausomaamagambo y'ubu buhanuzi, hahirwa n'abayumva bakitondera ibyanditswe muri bwo, kuko igihe kiri bugufi.S0 !uhamya ibyo yabonye byose, ari ijambo ry'Imana no guhamya kwa Yesu Kristo.'/ KIbyahishuwe na Yesu Kristo, ibyo Imana yamuhereye kugirango yereke imbata ze ibikwiriye kuzabaho vuba, agatuma marayika we na we akabimenyesha imbata ye YohanaF. ari yo Mana imwe yonyine n'Umukizawacu wadukirishije Yesu Kristo Umwami wacu, icyubahiro n'ubushobozi no kuganza n'ubutware bibe ibyayo,uhereye kera koseukageza na none n'iteka ryose. Amen.- yNuko Ibasha kubarinda ngo mudasitara, no kubahagarika imbere y'ubwiza bwayo mudafite inenge ahubwo mwishimye bihebuje,f, Gabandi mubakirisheubwoba mubahubujemu muriro, mwanga ndetse n'umwendauteweibizinga n'umubiri.-+ WAbabagisha impaka mubagirire impuhwe,u* emwikomereze mu rukundo rw'Imana, mutegereze imbabazi z'Umwami wacu Yesu Kristo zisohoza ku bugingo buhoraho._) 9Ariko mwebweho bakundwa, mwiyubakeku byo kwizera byera cyane, musengere mu Mwuka Wera,J( Abo ni bo bazana kwirema ibice, ni abantu buntu ntibafite Umwuka.' uko zababwiye ziti “Mu gihe cy'imperuka hazabaho abakobanyi bagenda bakurikiza kwifuza kwabo kunyuranye n'iby'Imana.”d& CAriko mwebweho bakundwa, mwibuke amagambo yavuzwe kera n'intumwa z'Umwami wacu Yesu Kristo,% /Abo ni abitotomba n'ababuburabagenda bakurikiza irari ryabo, akanwa kabo kavuga amagambo atumbyemo agasuzuguro, bubahira abantu kubakurahoindamu.X$ +kugirango agirire bose ibihura n'amateka baciriwe ho, no kwemeza abatubahaImana boseukurikw'imirimo yose yo kutubahaImana bakoze batubahaImana, n'amagambo yose akomeye abanyabyaha batubahaImana bayitutse.”w# iHenoki uwa karindwiuhereye kuri Adamu yahanuye ibyabo ati “Dore Uwiteka yazanye n'inzovu nyinshi z'abera be," # Niumurabawo mu nyanja ushēga, babira ifuro ari ryo ibiteye isoni byabo, ni inyenyeri zizerera zibikiweumwijima w'icuraburindi iteka ryose.V! ' Abo ni intaza mu isangira ryanyu ryo gukundana bagisangira namwe ibyiza bigaburirabadatinya, ni ibicu bitagira amazi bijyanwa hose n'umuyaga, ni ibiti bikokotse bidafite imbuto, byapfuye kabiri byaranduwe./  Y Bazabona ishyano kuko bagendeye mu nzira ya Kayini, bagahomboka birukanka batirinda, bakiroha mu cyaha cya Balāmu bohejwe n'ibiguzi, bakarimbukiramu bugomebwa Kōra.   Ariko abo bantu batuka ibyo batazi ndetse n'ibyo bazi, babwirijwe na kamere yabo barabyiyononesha nk'inyamaswa zitagiraubwenge.J  Nyamara Mikayeli ari we marayikaukomeye, ubwo yatonganaga na Satani agira impaka na we intumbi ya Mose, ntiyahangaye kumuciraurubanza amuvuma, ahubwo yaramubwiye ati “Umwami Imana iguhane.”m UUko ni ko na ba bandi b'abarosi bonona imibiri yabo, bagasuzuguragutegekwa bagatuka abanyacyubahiro.Z /Kandi n'i Sodomu n'i Gomora n'imiduguduyari ihereranye na ho, kuko abaho na bo bitanze bakihaubusambanyi no kwendana mu buryo imibiri itaremewe, iyo miduguduyashyiriweho kuba akabarore ihanwa n'umuriroutazima.4 cN'abamarayika batarinzeubutware bwabo ahubwo bakarekaubuturobwabo, ibarindira mu minyururuidashira no mu mwijima w'icuraburindi kugirango bacirwe ho iteka ku munsiukomeye.9 mNdashaka kubibutsa, nubwo byose hariubundi mwigeze kubimenya, yuko Umwami Imana imaze gukirishaubwoko bw'Abisirayeli kubakura mu gihugu cya Egiputa, hanyuma irimbura abatizeye.V 'Kuko hariho bamwe baseseye muri mwe rwihishwa bagenewe kera gucirwa ho iteka: ni abantu batubahaImana, bahinduraubuntu bw'Imana yacu isoni nke, bakihakana Yesu Kristo ari we wenyine Databuja n'Umwami wacu.L Bakundwa, ubwo nagiragaumwete wo kubandikira iby'agakiza dusangiye niyumvisemo ko mpaswe no kubahugura, kugirango mushishikarire kurwanira ibyo kwizera abera bahawe rimwe, bakazageza iteka ryose.7 kImbabazi n'amahoro n'urukundo bigwire muri mwe.  =Yuda imbata ya Yesu Kristo kandi mwene se wa Yakobo, ndabandikiye mwebwe abahamagawe, bakundwakuko muri mu Mana Data wa twese, mukarindirwa Yesu Kristo.X +Urasigare amahoro.
Incuti ziragutashya. Untahirize incutiuzivuze mu mazina.= wahubwo niringiye kuzakubonavuba tukavuganaduhanganye.] 5 Nari mfite byinshi byo kukwandikira ariko sinshaka kukwandikishiriza wino n'ikaramu, { Demeteriyo ahamywa na bose kandi n'ukuriubwako kuramuhamya natwe turamuhamya, nawe uzi yuko ibyo duhamya ari iby'ukuri.z o Ukundwa, ntukīgane ikibi ahubwo wīgane icyiza. Ukora ibyiza ni we w'Imana, nahoukoraibibi ntiyari yabona Imana.S ! Ni cyo gituma ubwo nzaza, nzabibutsa ibyo akora n'uko atuvugaamagambo mabi y'ubupfu, nyamara ibyo ntibimunyura ahubwo arengaho akanga no gucumbikira bene Data, n'ababishaka akababuza akabaca mu Itorero.] 5 Hari icyo nandikiye Itorero, ariko Diyotirefeushaka kubaukomeye muri bo araturosera._ 9Ni cyo gituma dukwiriye kwakira neza abameze batyo, kugirango dufatanye gukoreraukuri.Q  kuko bavuye iwabo ku bw'izina rya Yesu ari nta cyo bātse abanyamahanga.n  Wbahamijeurukundo rwawe mu maso y'Itorero. Uzabaugizeneza nubaherekeza neza nk'uko bikwiriye ab'Imana,M  Ukundwa,ukiranuka mu byoukorera bene Data byose kandi ari abashyitsiR  Nta cyanteraumunezero waruta uwo kumva ko abana banjye bagendera mu kuri.d  Ckuko nishimiye cyane ubwo bene Data bazaga, bagahamyauburyoushikamye mu kuriukakugenderamo.g IUkundwa, ndagusabira kugirangougubwe neza muri byose, ube mutaraga nk'ukoumutimawaweuguweneza,F Jyewe Umukuru, ndakwandikiye Gayoukundwa, uwo nkunda by'ukuri./ [ Abana b'intore, mwene so, baragutashya.' I Nubwo mfite byinshi byo kubandikira sinshatse kubyandikisha wino ku rupapuro, ahubwo niringiye kuzazaiwanyu ngo tuvuganeduhanganye,umunezero wacu ube mwinshi.G   kukouzamuramutsa atyo azaba afatanije na we mu mirimo ye mibi.t c Nihagira uza iwanyu atazanye iyo nyigisho, ntimuzamucumbikire kandi ntimuzamuramutse muti “Ni amahoro”,   Umuntu weseurengaho ntagume mu byo Kristo yigishije ntafite Imana, nahougumamu byo yigishije ni weufiteData wa twese n'Umwana we.\ 3Mwirinde mutabura iby'imirimo mwakoze, ahubwo ngo muzahabwe ingororano itagabanije. Kuko abayobya benshi badutse bakaza mu isi, batemera ko Yesu Kristo yaje afiteumubiri. Uvuga atyo ni weuyobya kandi ni we Antikristo. P~}}=||P{{0zzyZxx?wwvuu*tt-ss*r qEppPonnXmm*ll,k)jiihhuhgfee?ddcc;bbaa4``0__^s]]*\`[ZYYXXJWVV USTSS`RROQQPOO0NXM|LL_KK3JnII*HHBGG;FFjEEUDDQCC BB=AA @U@?[>>D=<<9;;*:99"88766e55D44v322O11N0h//+.V-,r++ *)((m'' &U%Y$$#~""{!!Y Lg2U[e[+|~ > a  1iQirV%%Imfatiro z'inkike z'urwo rurembo zarimbishijwe amabuye y'igiciro cyinshi y'amoko yose. Urufatiro rwa mbere rwari yasipi, urwa kabiri rwari safiro, urwa gatatu rwari kalukedoni, urwa kane rwari simaragido,u$cInkike zarwo zubakishijwe yasipi, nahoururemboubwarwo rwubakishijwe izahabu nziza imeze nk'ibirahuri byiza.#Agera inkike zarwo, ageramo imikono ijana na mirongo ine n'ine, akurikijeurugerorw'abantu, ibyo niukuvugango urw'abamarayika.^"5Urwo rurembo rungana impande zose,uburebure bungana n'ubugari. Ageresha urwo rurembo rwa rubingo, ageramo sitadiyo inzovu n'ibihumbi bibiri,uburebure bw'umurambararo n'ubugarin'uburebure bw'igihagararo birangana.!Uwavuganaga nanjye yari afiteurugerorw'urubingo rw'izahabu, kugirango agere urwo rurembo n'amarembo yarwo n'inkike zarwo.  Inkike z'urwo rurembo zifite imfatiro cumi n'ebyiri, zanditsweho amazina cumi n'abiri y'intumwa cumi n'ebyiri z'Umwana w'Intama.! Iburasirazuba hariho amarembo atatu, ikasikazi hariho amarembo atatu, ikusi hariho amarembo atatu, n'iburengerazuba hariho amarembo atatu.;o Rufiteinkike nini kandi ndende n'amarembo cumi n'abiri, no ku marembo hariho abamarayika cumi na babiri, kandi handitsweho amazina y'imiryango cumi n'ibiri y'abana ba Isirayeli. rufiteubwiza bw'Imana. Kurabagirana kwarwo gusa n'ukw'ibuye ry'igiciro cyinshi cyane nk'ibuye ryitwa yasipi, ribonerana nk'isarabwayi.w Anjyana ku musozimuninikandi muremure ndi mu Mwuka, anyerekaururembo rwera Yerusalemu rumanuka ruva mu ijuru ku Mana,C Haza umwe wo muri ba bamarayika barindwi bari bafite za nzabya ndwi zuzuyeibyago birindwi by'imperuka, avuganananjye arambwira ati “Ngwino nkwerekeumugeni,umugorew'Umwana w'Intama.”Y+Ariko abanyabwoba n'abatizera, n'abakora ibizira n'abicanyi, n'abasambanyi n'abarozi n'abasenga ibishushanyo n'abanyabinyoma bose,umugabane wabouzabamu nyanja yakaumuriron'amazuku ari yo rupfu rwa kabiri.”NUnesha azaragwa byose, nanjye nzaba Imana ye na we abeumwana wanjye.Kandi iti “Birarangiye. Ni jye Alufa na Omega, itangiriro n'iherezo. Ufite inyota nzamuheraubuntu kunywaku isoko y'amazi y'ubugingo.#Iyicara kuri ya ntebe iravuga iti “Dore byose ndabihindura bishya.”Kandi iti “Andika kuko ayo magambo ari ayo kwizerwa n'ay'ukuri.”)KIzahanagura amarira yose ku maso yabo kandiurupfu ntiruzabahoukundi, kandiumuborogo cyangwa gutakacyangwa kuribwa ntibizabahoukundi kuko ibya mbere bishize.”GNumva ijwi rirenga rivuye kuri ya ntebe rivuga riti “Dore ihema ry'Imana riri hamwe n'abantu kandi izaturanana bo, na bo bazaba abantu bayo kandi Imanaubwayo izabana na bo ibe Imana yabo.~uMbonaururembo rwera Yerusalemu nshya rumanuka ruva mu ijuru ku Mana, rwiteguwe nk'ukoumugeniarimbishirizwaumugabowe.v gMbona ijuru rishya n'isi nshya, kuko ijuru rya mbere n'isi ya mbere byari byashize, n'inyanja yari itakiriho.taKandiumuntu weseutabonetse ko yanditswe muri cya gitabo cy'ubugingo, ajugunywamuri iyo nyanja yakaumuriro.mSUrupfu n'Ikuzimubijugunywamuri ya nyanja yakaumuriro. Iyo nyanja yakaumurironi yo rupfu rwa kabiri. Inyanja igarura abapfuye bo muri yo, Urupfu n'Ikuzimubigarura abapfuye bo muri byo, bacirwa imanza zikwiriye ibyoumuntu wese yakoze.uc Mbona abapfuye, abakomeye n'aboroheje bahagaze imbere y'iyo ntebe, nuko ibitabo birabumburwa. Kandi n'ikindi gitabo kirabumburwa, ari cyo gitabo cy'ubugingo. Abapfuye bacirwa imanza z'ibyanditswe muri ibyo bitabo zikwiriye ibyo bakoze.yk Mbona intebe y'ubwami nini yera mbona n'Iyicayeho, isi n'ijuru bihunga mu maso hayo, ahabyo ntihaba hakiboneka.* M kandi Satani wabayobyaga ajugunywemuri ya nyanja yakaumuriron'amazuku, irimo ya nyamaswa na wa muhanuzi w'ibinyoma. Bazababazwa ku manywa na nijoro iteka ryose. w Bazazamuka bakwire isi yose, bagote amahema y'ingabo z'abera n'umurwaukundwa. Umurirouzamanuka uva mu ijuru,ubatwike, 3Azasohoka ajye kuyobya amahanga yo mu mpfurukaenye z'isi, Gogi na Magogi kugirango ayakoranirize intambara,umubarewabo ni nk'umusenyi wo ku nyanja.M Iyo myaka igihumbi nishira, Satani azabohorwa ave aho yari abohewe.U #Ufiteumugabane wo kuzukakwa mbere arahirwa kandi niuwera. Urupfu rwa kabiri ntirubasha kugiraicyo rutwara abameze batyo, ahubwo bazaba abatambyi b'Imana na Kristo kandi bazimana na yo iyo myaka igihumbi._7Uwo ni wo muzukowa mbere. Abapfuye basigaye ntibazuka, iyo myaka igihumbi itarashira.$AMbona intebe z'ubwami, mbona bazicaraho bahabwaubucamanza. Kandi mbona imyuka y'abaciwe ibihanga babahōra guhamya kwa Yesu n'ijambo ry'Imana, ari bo batāramije ya nyamaswa cyangwa igishushanyo cyayo kandi batashyizweho ikimenyetso cyayo. Barazuka bimana na Kristo imyaka igihumbi.\1akijugunya ikuzimuarahakinga, ashyiriraho ikimenyetso gifatanya, kugirango kitongera kuyobya amahanga kugezaaho iyo myaka igihumbi izashirira, icyakora nishira gikwiriye kubohorerwa kugirango kimare igihe gito.zmAfata cya kiyoka, ari cyo ya nzoka ya kera, ari yo Mwanzi na Satani, akibohera kugirango kimare imyaka igihumbi,t cMbona marayika amanuka ava mu ijuru afiteurufunguzo rufungura ikuzimu, afite n'umunyururumuninimu ntoki ze.nUAbasigaye bicishwa inkota ivuye mu kanwa k'Uhetswe na ya farashi. Ibisiga byose bihaga intumbi zabo. Iyo nyamaswa ifatwa mpiri, na wa muhanuzi w'ibinyoma wakoreraga ibimenyetso imbere yayo, akabiyobesha abashyizweho ikimenyetso cya ya nyamaswa n'abaramya igishushanyo cyayo, na we afatanwa na yo. Bombi bajugunywamu nyanja yakaumuriron'amazuku ari bazima.wgNuko mbona ya nyamaswa n'abami bo mu isi n'ingabo zabo bakoraniye kurwanya Uhetswe na ya farashi n'ingabo ze.5cmurye intumbi z'abami n'iz'abatware b'ingabo n'iz'ab'ubushobozi, n'iz'amafarashi n'iz'abahekwa na yo n'iz'abantu bose, ab'umudendezo n'ab'imbata, aboroheje n'abakomeye.”%CMbona marayika ahagaze mu zuba arangururaijwi, abwira ibisiga byose bigurukiramu kirere ati “Nimuze muteranire kurya ibyokurya byinshi Imana ibagaburira,u~cKandi ku mwenda we no ku kibero cye afite izina ryanditsweho ngoUMWAMI W'ABAMI, N'UMUTWARE UTWARA ABATWARE.*}MMu kanwa ke havamo inkota ityaye kugirango ayikubiteamahanga, azayaragize inkoni y'icyuma. Yengesha ibirenge mu muvurew'inkazi y'umujinya w'Imana Ishoborabyose.|{Ingabo zo mu ijuru ziramukurikira zihetswe n'amafarashi y'imyeru, zambaye imyenda y'ibitare myiza, yera kandi itanduye.G{ Yambayeumwenda winitswe mu maraso kandi yitwa Jambo ry'Imana.z# Amaso ye ni ibirimi by'umurirono ku mutwe we afite ibisingo byinshi, kandi afite izina ryanditswe ritazwi n'umuntu wese keretse we wenyine.4ya Mbona ijuru rikinguye kandi ngiye kubonambona ifarashi y'umweru. Uhetswe na yo yitwa Uwo kwizerwa, kandi Uw'ukuri. Ni we uca imanza zitabera akarwana intambara zikwiriye.nxU Nikubitira hasi imbere y'ibirenge bye kumuramya, ariko arambwira ati “Reka! Ndi imbata mugenzi wawe, kandi ndi mugenzi wa bene So bafite guhamya kwa Yesu: Imana abe ari yousenga. Kuko guhamya kwa Yesu ariumwuka w'ubuhanuzi.” w  Arambwira ati “Andika uti ‘Hahirwa abatoreweubukwe bw'Umwana w'Intama.’”Kandi ati “Ayo ni amagambo y'ukurikw'Imana.” vkandi ahawe kwambaraumwenda w'igitare mwiza,urabagiranautanduye.”(Uwo mwenda w'igitare mwiza ni wo mirimo yo gukiranuka y'abera.)juMTunezerwe twishime, tuyihimbaze, kukoubukwe bw'Umwana w'Intama busohoyeumugeniwe akaba yiteguye,MtNumva ijwi risa n'iry'abantu benshi n'irisa n'iry'amazi menshi asuma, n'irisa n'iryo guhinda kw'inkuba gukomeye kwinshi rivuga riti “Haleluya! Kuko Umwami Imana yacu Ishoborabyose iri ku ngoma! sIjwi riva kuri iyo ntebe rivuga riti “Nimushime Imana yacu mwa mbata zayo mwese mwe, namwe abayubaha, aboroheje n'abakomeye!” rNuko ba bakuru makumyabiri na bane na bya bizima bine bikubitahasi, basenga Imana yicara kuri irya ntebe bati “Amen, Haleluya!”KqBarongera bati “Haleluya! Umwotsi weuhoraucumba iteka ryose.”/pWkuko amateka yayo ari ay'ukurino gukiranuka. Yaciriye ho iteka maraya uwoukomeye, wononeshaga abari mu isiubusambanyi bwe, kandi imuhōreye amaraso y'imbata zayo.”o +Hanyuma y'ibyo numva mu ijuru ijwi rirenga risa n'iry'abantu benshi bavuga bati “Haleluya! Agakiza n'icyubahiro n'ubutware ni iby'Imana yacu,inKKandi muri uwo muduguduni ho amaraso y'abahanuzi n'ay'abera n'abiciwe mu isi bose yabonetse.”LmUmucyo w'itabaza ntuzaboneka muri woweukundi, kandi ijwi ry'umukwe n'iry'umugenintazumvikana muri woweukundi. Abatunzi bawe bari abakomeye bo mu isi, kuko amahanga yose yayobejwe n'uburozibwawe.wlgNtihazumvikana muri woweukundi abacuranzi n'abahimbyi b'indirimbo, n'abavuza imyironge n'abavuza impanda, kandi nta muhanga naho yabaumunyabukorikori bwoseuzaboneka muri woweukundi, ndetse n'ijwi ry'urusyo ntirizumvikana muri woweukundi.2k]Nuko marayikaukomeye aterura igitare kimeze nk'urusyo runini, akiroha mu nyanja ati “Uko ni ko Babuloniumuduguduukomeyeuzatembagazwa, kandi ntuzongera kubonekaukundi.vjeWa juru we, namwe abera n'intumwa n'abahanuzi, muwishime hejuru kuko Imana iwuciriye ho iteka ibahōrera!”bi=Bītumuriraumukungugu ku mitwe, bavuga amajwi arenga, barira baboroga bati “Ni ishyano, ni ishyano! Umuduguduukomeye watungishijeubutunzi bwawo abafite inkuge mu nyanja,ubonye ishyano kuko warimbutse mu isaha imwe.~hukandi bakirebaumwotsi wo gutwikwa kwawo bavuga amajwi arenga bati “Ni mudugudukiuhwanye n'uriyamuduguduukomeye?”Qgubonye ishyano kuko mu isaha imweubutunzi bwinshi bungana butyo burimbutse!”
Kandi aberekeza bose n'umuntu wese wambukiramu nkuge hose, n'abasare n'abatunda bambutse inyanja bari bahagaze kure,If bavuge bati “Ni ishyano, ni ishyano! Umuduguduukomeye wambitswe imyenda y'ibitare myiza n'iy'imihengeri n'iy'imihemba, kandiukarimbishwa n'izahabu n'amabuye y'igiciro cyinshi n'imarigarita,veeAbatundaga ibyo, abo uwo muduguduwatungishije bazahagarikwa kure no gutinya kubabazwa kwawo, barira baborogad}(Kandi imbutoumutimawawe wifuzagazigukuweho, n'ibintu byose biryoha neza n'ibisa neza bigushizeho, ntibazabibonaukundi.)Yc+ na mudarasini n'ibinzari, n'imibavu n'amavuta meza nk'amadahano, n'icyome n'inzoga n'amavuta ya elayo, n'ifu y'ingenzi n'amasaka, n'inka n'intama, n'amafarashi n'amagare, n'imibiri y'abantu n'ubugingo bwabo.rb] ari izahabu ari ifeza, ari amabuye y'igiciro cyinshi n'imaragarita, n'imyenda y'ibitare myiza n'imyenda y'imihengeri, na hariri n'imyenda y'imihemba, n'ibiti byose by'imibavu n'ibintu byose byaremwe mu mahembe y'inzovu, n'ibintu byose byabajwe mu biti by'igiciro cyinshi cyane, n'ibyacuzwe mu miringa n'ibyacuzwe mu cyuma, n'ibyaremwe mu ibuye ryitwa marimari,iaK N'abatunzi bo mu isi na bo bazawuririra bawuborogere, kuko ari nta wuzabaakiguraurutundo rwabo,P` bahagaritswe kure no gutinya kubabazwa kwawo bati “Ni ishyano ni ishyano! Wa mudugudumuniniwe. Yewe Babuloniwa muduguduukomeye we,ubonye ishyano kuko mu isaha imwe itekauciriwe ho rigusohoyeho!” _  Kandi abami bo mu isi basambanaga na wo bakadabagirana na wo, bazawuririra bawuborogere ubwo bazabonaumwotsi wo gutwikwa kwawo,*^MKu bw'ibyo, ibyago byawo byose bizaza ku munsi umwe,urupfu n'umuborogo n'inzara kandiuzatwikwaukongoke, kuko Umwami Imana iwuciriye ho iteka ari iy'imbaraga.”a];Nk'uko wihimbazagaukidamarariraukishima ibyishimo bibi, mube ari ko muwuhakubabazwa agashinyaguro no kuboroga, kuko wibwira uti ‘Nicara ndiumugabekazi sindiumupfakazi, ni cyo gituma nta gahinda nzagira na hato.’\#Muwiture ibihwanye n'ibyo wabagiriye, kandi muwusagirizeho kabiri ibikwiriye ibyo wakoze. Mu gikombe wafunguragamo, muwufunguriremo kabiri.c[?Kuko ibyaha byawo byarundanijwe bikagera mu ijuru, kandi Imana yibutse gukiranirwa kwawo.Z)Numva irindi jwi rivugiramu ijuru riti “Bwoko bwanjye, nimuwusohokemo kugirango mwe gufatanya n'ibyaha byawo, mwe guhabwa no ku byago byawo.PYKuko amahanga yose yanyoye inzoga ari zo ruba ry'ubusambanyi by'uwo mudugudu, kandi abami bo mu isi basambanaga na wo, abatunzi bo mu isi bagatungishwa n'ubwinshi bw'ubutunzi bwawo no kudamarara.”0XYArangururaijwi rirenga ati “Iraguye iraguye, Babuloniikomeye! Ihindutse icumbi ry'abadayimoni, aharindirwa imyuka mibi yose n'ibisiga byose bihumanye kandi byangwa.uW eHanyuma y'ibyo mbona marayika wundi amanuka ava mu ijuru afiteubutware bukomeye isi imurikirwa n'ubwiza bwe.QV“Wa mugorewabonye ni we wa muduguduukomeyeutegeka abami bo mu isi.”U5Kuko Imana yashyize mu mitima yabyo gukoraibyo yagambiriye, no guhuzainama no guha ya nyamaswaubwami bwabyo, kugezaaho amagambo y'Imana azasohorera.zTmYa mahembe cumi wabonye na ya nyamaswabizanga maraya uwo, bimunyage bimucuzebirye inyama ze, bimutwike akongoke.zSmNuko arambwira ati “Ya mazi wabonye wa maraya yicaraho, ni yo moko n'amateraniro y'abantu n'amahanga n'indimi.MRBazarwanya Umwana w'Intama, ariko Umwana w'Intama azabanesha, kuko ari we Mutwareutwara abatware n'Umwami w'abami, kandi abari hamwe na we bahamagawe batoranijwe bakiranutse na bo bazayinesha.”LQ Abo bahuje inama, baha ya nyamaswa imbaraga zabo n'ubutware bwabo.P  “Ya mahembe cumi wabonye ni yo bami cumi batarīma, ariko bahabwa gutegekera hamwe na ya nyamaswa nk'abami kumaraisaha imwe. O Ya nyamaswa yariho ikaba itakiriho, iyoubwayo ni uwa munani, nyamara kandi ni umwe muri ba bandi barindwi kandi arajya kurimbuka.{No Kandi ni yo bami barindwi: abatanu baraguye, umwe ariho undi ntaraza, kandi naza azaba akwiriye kumaraigihe gito.nMU “Aha ni ho hakwiriyeubwenge n'ubuhanga. Iyo mitwe irindwi ni yo misozi irindwi uwo mugoreyicaraho.LIyo nyamaswaubonye yahozeho nyamara ntikiriho, kandi igiye kuzamuka ive ikuzimuijye kurimbuka. Abari mu isi amazina yabo atanditswe mu gitabo cy'ubugingo,uhereye ku kuremwa kw'isi, bazatangara babonye iyo nyamaswa yahozeho ikaba itakiriho, kandi ikazongera kubaho.K-Marayika arambaza ati “Ni iki kigutangaje? Reka nkumenere ibanga ry'uriyamugoren'iry'inyamaswa imuhetse, ifite imitwe irindwi n'amahembe cumi.lJQMbona ko uwo mugoreasinze amaraso y'abera n'amaraso y'abahōwe Yesu.
Mubonye ndatangara cyane.I Mu ruhanga rwe afite izina ry'amayoberane ryanditswe ngoBABULONI IKOMEYE, NYINA W'ABAMARAYA, KANDI NYINA W'IBIZIRA BYO MU ISI.bH=Uwo mugoreyari yambayeumwenda w'umuhengeri n'uw'umuhemba. Yari arimbishijwe n'izahabu n'amabuye y'igiciro cyinshi n'imaragarita, mu intoki ze yari afite igikombe cy'izahabu cyuzuyeibizira n'imyanda y'ubusambanyi bwe.GAnjyana mu butayundi mu Mwuka, mbonaumugoreyicaye ku nyamaswa itukurayuzuyeamazina yo gutukaImana, ifite imitwe irindwi n'amahembe cumi.jFMNi we abami bo mu isi basambanaga na we, abari mu isi bagasinda inzoga ari zo busambanyi bwe.”$E CHaza umwe wo muri ba bamarayika barindwi bari bafite za nzabya ndwi arambwira ati “Ngwino nkwereke iteka marayaukomeye azacirwaho, yicara ku mazi menshi.7DgUruburarukomeye rumanukiraabantu ruvuyemu ijuru, ibuye ryarwo rimwe riremera nk'italanto. Icyo cyago cy'uruburagituma abantu batuka Imana, kuko icyago cyarwo gikomeye cyane.:CoIbirwa byose birahunga kandi imisozi ntiyaboneka.3B_Wa muduguduukomeyeugabanywamo gatatu, imiduguduy'abanyamahanga iragwa. Babuloniikomeye yibukwa imbere y'Imana, ngo ihabwe agacuma k'inzoga, ari yo nkazi y'umujinya wayo.$AAHabaho imirabyo n'amajwi no guhinda kw'inkuba, habaho n'igishyitsi cyinshi, igishyitsi gikomeye gityo nticyigeze kubahouhereye aho abantu babereye mu isi.@}Marayika wa karindwi asukaurwabya rwe mu kirere. Ijwi rirenga rivugiramu rusengero kuri ya ntebe riti “Birarangiye!”>?wIbateraniriza ahantu mu Ruheburayohitwa Harimagedoni.>(Dore nzaza nk'umujura. Hahirwa uba maso akarinda imyenda ye, kugirango atagenda yambayeubusabakareba isoni z'ubwambure bwe.)%=Ckuko ari yo myuka y'abadayimoni, ikora ibitangaza igasanga abami bo mu isi yose, ngo ibahururizekujya mu ntambara yo ku munsiukomeye w'Imana Ishoborabyose.<' Nuko mbona mu kanwa ka cya kiyoka no mu kanwa ka ya nyamaswa, no mu kanwa ka wa muhanuzi w'ibinyoma, havamwo imyuka itatu mibi isa n'ibikeri,;# Marayika wa gatandatu asukaurwabya rwe mu ruzi runiniUfurate. Amazi yarwo akamira kugirango inzira y'abami baturukaiburasirazuba yitegurwe.f:E kandi kuribwa kwabo n'ibisebe byabo bituma batuka Imana nyir'ijuru, ntibīhana imirimo yabo.9 Marayika wa gatanu asukaurwabya rwe ku ntebe y'ubwami ya ya nyamaswa. Ubwami bwayo bucuraumwijima, kuribwa gutumabahekenya indimi zabo,{8o Abantu botswa n'icyokere cyinshi, batuka izina ry'Imana ishobora kubateza ibyo byago, ntibīhana ngo bayihimbaze.X7)Nuko marayika wa kane asukaurwabya rwe mu zuba, rihabwa kokesha abantuumuriro.q6[Numva igicaniro kivuga kiti “Yee Mwami Imana Ishoborabyose, amateka yawe ni ay'ukurino gukiranuka.”u5cBavushije amaraso y'abera n'ay'abahanuzi, naweubahaye amaraso ngo abe ari yo banywa, ni byo bibakwiriye.” 4 Numva marayika w'amazi avuga ati “Wa Wera we,urihokandi wahozeho kandiuzahoraho, uriumukiranutsi kuko uku ari ko wabitegetse.]33Uwa gatatu asukaurwabya rwe mu nzuzi n'imigezi n'amasoko, na byo bihinduka amaraso.2}Uwa kabiri asukaurwabya rwe mu nyanja ihinduka amaraso nk'ay'intumbi, ikintu cyose cyo mu nyanja gifiteubugingo kirapfa.13Uwa mbere aragenda asukaurwabya rwe mu isi, abantu bafite ikimenyetso cya ya nyamaswa bakaramya igishushanyo cyayo bafatwa n'ibisebe bikomeye bibi.0 5Numva ijwi rirenga rivugiramuri rwa rusengero, ribwira abo bamarayika barindwi riti “Nimugende musukemu isi izo nzabya ndwi z'umujinya w'Imana.”@/yRwa rusengero rwuzuraumwotsi uva mu bwiza bw'Imana no mu mbaraga zayo, ntihagiraumuntu n'umweubasha kurwinjiramo kugezaaho bya byago birindwi by'abo bamarayika barindwi byarangiriye..Kimwe muri bya bizima bine giha abo bamarayika barindwi inzabya ndwi z'izahabu, zuzuyeumujinya w'Imana ihoraho iteka ryose.-3ruvamoba bamarayika barindwi bafite bya byago birindwi, bambaye imyenda y'ibitare itanduye irabagirana, kandi bambaye imishumi y'izahabu mu bituza.U,#Hanyuma y'ibyo mbonaurusengero rw'ihema ryo guhamya ryo mu ijuru rukinguye,?+wMwami, ni ndeutazakubahacyangwa ngo ye guhimbaza izina ryawe, ko ari wowe wenyine wera? Amahanga yose azaza akwikubitaimbere akuramye, kuko imirimo yawe yo gukiranuka igaragajwe.”W*'baririmba indirimbo ya Mose imbata y'Imana n'indirimbo y'Umwana w'Intama bati “Mwami Imana Ishoborabyose, imirimo yawe irakomeye kandi iratangaje. Mugabew'amahanga, inzira zawe ni izo gukiranuka n'ukuri.S)Mbona igisa n'inyanja y'ibirahuri bivanze n'umuriro, mbona n'abatabarutse banesheje ya nyamaswa n'igishushanyo cyacyo n'umubarew'izina ryayo, bahagaze kuri iyo nyanja y'ibirahuri bafite inanga z'Imana,3( aMbona mu ijuru ikindi kimenyetso gikomeye gitangaza: ni cyo bamarayika barindwi bafite ibyago birindwi, ari byo by'imperuka kuko muri ibyo arimoumujinya w'Imana wuzurira.&'EUwo muvurewengesherezwamo ibirenge inyuma ya wa mudugudu,uvamoamaraso agera ku mikoba yo ku majosi y'amafarashi, ageza sitadiyo igihumbi na magana atandatu.z&mNuko marayika yahuraumuhorowe mu isi, aca imbuto z'umuzabibu w'isi azijugunya mu muvuremuniniw'umujinya w'Imana.^%5Hakurikiraho undiuvuyemu gicaniro ari we mutware w'umuriro, arangururaijwi abwira wa marayika wundiufiteumuhoroutyaye ati “Ahuraumuhorowaweutyaye, uce amaseri yo ku muzabibu w'isi kuko inzabibu zawo zinetse.”W$'Marayika wundi ava muri rwa rusengero rwo mu ijuru, na we afiteumuhoroutyaye.E#Nukouwicaye ku gicu yahuraumuhorowe mu isi, isi irasarurwa.C"Marayika wundi ava mu rusengero arangururaijwi rirenga, abwirauwicaye kuri icyo gicu ati “Ahuramoumuhorowawe,usarure kuko isarura risohoye, kandi ibisarurwa byo mu isi byeze cyane.”!'Mbona igicu cyera, no ku gicu mbonauwicayeho usa n'Umwana w'umuntu, wambaye ikamba ry'izahabu ku mutwe kandi afiteumuhoroutyaye mu intoki ze.g G Numva ijwi rivugiramu ijuru rimbwira riti “Andika uti ‘Uhereye none hahirwa abapfa bapfira mu Mwami wacu.’”Umwuka na we aravuga ati “Yee, ngo baruhukeimihati yabo, kuko imirimo yabo ijyanye na bo ibakurikiye.”gG Aho ni ho kwihangana kw'abera kuri, bitondera amategeko y'Imana bakagira kwizerank'ukwa Yesu.5c Umwotsi wo kubabazwa kwaboucumba iteka ryose, ntibaruhukaku manywa na nijoro abaramya ya nyamaswa n'igishushanyo cyayo,umuntu weseushyirwaho ikimenyetso cy'izina ryayo.”L uwo ni weuzanywa ku nzoga ari yo mujinya w'Imana, yiteguwe idafunguwemoamazi mu gacuma k'umujinya wayo. Kandi azababazwa n'umuriron'amazuku imbere y'abamarayika bera, n'imbere y'Umwana w'Intama.;o Marayika wundi wa gatatu akurikiraho avuga ijwi rirenga ati “Umuntu naramya ya nyamaswa n'igishushanyo cyayo, agashyirwaho ikimenyetso cyayo mu ruhanga rwe cyangwa ku kiganza,'GMarayika wundi wa kabiri akurikiraho ati “Iraguye, iraguye! Babuloniwa muduguduukomeye, wateretse amahanga yose inzoga ari zo ruba ry'ubusambanyi bwawo.”#?Avuga ijwi rirenga ati “NimwubaheImana muyihimbaze, kuko igihe cyo guciraabantuurubanza gisohoye, muramye Iyaremye ijuru n'isi n'inyanja n'amasōko.”;oNuko mbona marayika wundi agurukaaringanije ijuru, afiteubutumwa bwiza bw'iteka ryose ngo abubwira abari mu isi, bo mu mahanga yose n'imiryango yose, n'indimi zose n'amoko yose.GMu kanwa kabo ntihabonetsemo ibinyoma, kuko ari abaziranenge.7gAbo ni bo batandujwe n'abagore kuko ari abāri. Abo ni bo bakurikira Umwana w'Intama aho ajya hose. Bacunguriwemu bantu kugirango babeumuganura ku Mana no ku Mwana w'Intama.gGbaririmba indirimbo nshya imbere ya ya ntebe y'ubwami n'imbere ya bya bizima bine na ba bakuru. Nta muntu wabashije kwiga iyo ndirimbo, keretse ba bantu agahumbi n'inzovu enye n'ibihumbi bine bacunguwe ngo bakurwe mu isi.6eNumva ijwi rivugiramu ijuru rimeze nk'iry'amazi menshi asuma, kandi nk'iry'inkuba ihinda cyane, kandi iryo jwi numvise ryari rimeze nk'iry'abacuranzi bacuranga inanga zabo,E Nuko ngiye kubonambona Umwana w'Intama ahagaze ku musoziwa Siyoni, ahagararanye n'abantu agahumbi n'inzovu enye n'ibihumbi bine, bafite izina rye n'izina rya Se yanditswe mu ruhanga rwabo."= Aha ni houbwenge buri:ufiteubwenge abareumubarew'iyo nyamaswa kuko ariumubarew'umuntu, kandiumubarewe ni magana atandatu na mirongo itandatu n'itandatu.3 kugirango hatagiraumuntu wemererwa kuguracyangwa gutunda, keretse afite icyo kimenyetso cyangwa izina rya ya nyamaswa, cyangwaumubarew'izina ryayo.7 Itera bose aboroheje n'abakomeye, n'abatunzi n'abakene, n'ab'umudendezo n'ab'imbata, gushyirwaho ikimenyetso ku kiganza cy'iburyo cyangwa mu ruhanga,jM Ihabwa guha icyo gishushanyo cy'inyamaswa guhumeka, ngo kivuge kandi cyicishe abatakiramya bose.&E Iyobesha abari mu isi ibyo bimenyetso yahawe gukorera imbere ya ya nyamaswa, ibabwira kuremaigishushanyo cya ya nyamaswa yari ikomerekejwe n'inkota ikabaho.dA kandi ikora ibimenyetso bikomeye, imanuraumurirouva mu ijuru ugwa mu isi mu maso y'abantu. ' Itegekeshaububasha bwose bwa ya nyamaswa ya mbere mu maso yayo, ihata isi n'abayirimo ngo baramye ya nyamaswa ya mbere yakizeurugumarwayishe,  Nuko mbona indi nyamaswa izamuka iva mu butaka. Iyo yo yari ifite amahembe abiri nk'ay'umwana w'intama, ivuga nk'ikiyoka.> u Nihagiraujyana abandi ho iminyago na we ubwe azajyanwa houmunyago, kandiuwicisha abandi inkota na we akwiriye kwicishwa inkota. Aho ni ho kwihangana kw'abera kuri no kwizera kwabo. 5 Ufiteugutwi niyumve. % Abari mu isi bose bazayiramya,umuntu wese izina rye ritanditswe mu gitabo cy'ubugingo cy'Umwana w'Intama, watambweuhereye ku kuremwa kw'isi.{o Ihabwa kurwanya abera no kubanesha, ihabwa no gutwara imiryango yose n'amoko yose, n'indimi zose n'amahanga yose.a; Ibumburiraakanwa kayo gutukaImana, no gutukaizina ryayo n'ihema ryayo n'ababa mu ijuru.q[ Ihabwa akanwa kavuga ibikomeye n'ibyo gutukaImana, ihabwa no kuramango imare amezi mirongo ine n'abiri.&E Baramya icyo kiyoka kuko cyahaye iyo nyamaswaubutware bwacyo, baramya n'iyo nyamaswa bati “Ni ndeuhwanye n'iyi nyamaswa, kandi ni ndeubasha kuyirwanya?”"= Nuko mbona umwe mu mitwe yayo usa n'ukomeretseurugumarwica, ariko urwo rugumarwawishe rurakira. Abari mu isi yose bakurikira iyo nyamaswa bayitangarira.?w Iyo nyamaswa nabonye yasaga n'ingwe, amajanja yayo yasaga n'aya aruko, akanwa kayo kasaga n'ak'intare. Cya kiyoka kiyiha imbaraga zacyo n'intebe yacyo y'ubwami, n'ubutware bukomeye.S ! Ngihagarara ku musenyi wo ku nyanja, ngiye kubonambona inyamaswa iva mu nyanja ifite amahembe cumi n'imitwe irindwi. Ku mahembe yayo hariho ibisingo cumi, no ku mitwe yayo hariho amazina yo gutukaImana.% Ikiyoka kirakarira wa mugore, kiragenda ngo kirwanye abo mu rubyaro rwe basigaye, bitondera amategeko y'Imana kandi bafite guhamya kwa Yesu.T! Ariko isi iramutabara, yasamya akanwa kayo imirauruzicya kiyoka cyaciriye.Y+ Icyo kiyoka gicira amazi ameze nk'uruziinyuma y'uwo mugorekugirango amutembane.)~K Umugoreahabwa amababa abiri y'ikizu kinini, kugirango agurukeahungire mu butayuahantu he, aho agaburirirwa igihe n'ibihe n'igice cy'igihe, arindwa icyo kiyoka.Z}- Nuko cya kiyoka kibonye yuko kijugunywemu isi, gihīga wa mugorewabyayeumuhungu.A|{ Nuko rero wa juru we, namwe abaribamo nimwishime. Naho wowe wa si we, nawe wa nyanja we, mugushije ishyano kuko Satani yabamanukiyeafiteumujinya mwinshi, azi yuko afite igihe gito.”{y Na bo bamuneshesheje amaraso y'Umwana w'Intama n'ijambo ryo guhamya kwabo, ntibakunda amagara yabo, ntibanga no gupfa.~zu Numva ijwi rirenga rivugiramu ijuru riti “Noneho agakiza karasohoye, gasohoranye n'ubushobozi n'ubwami bw'Imana yacu n'ubutware bwa Kristo wayo, kuko Umureziwa bene Data ajugunywehasi, wahoraga abarega ku manywa na nijoro imbere y'Imana yacu.9yk Cya kiyoka kinini kiracibwa, ari cyo ya nzoka ya kera yitwa Umwanzi na Satani, ari cyo kiyobya abari mu isi bose. Nuko kijugunywamu isi, abamarayika bacyo bajugunyanwa na cyo.Aransubizaati “Endaugaconshomere, karagusharirira mu nda ariko mu kanwa kawe karakuryohera nk'ubuki.”0ZY Nuko rya jwi numvise rivugiramu ijuru, nongera kuryumva rimbwira riti “Genda wende ka gatabo kabumbutse kari mu intoki za marayikauhagaze ku nyanja no ku butaka.”+YO ahubwo mu minsi y'ijwi rya marayika wa karindwi ubwo azatangira kuvuzaimpanda, ni houbwiru bw'Imana buzababusohoye nk'uko yabwiye imbata zayo ari zo bahanuzi.” p~~}|||S|{{z yyLxwwvv=uuDttssorrqippUp7BiUbuntu bw'Umwami Yesu bubanenamwe mwese. Amen.UA#Uhamya ibyo aravuga ati “Yee, ndaza vuba.”
Amen, ngwino Mwami Yesu.6@eKandi nihagiraumuntuukuraku magambo y'igitabo cy'ubu buhanuzi, Imana izamukuraku mugabane wa cya giti cy'ubugingo no ku wa rwa rurembo rwera, byanditswe muri iki gitabo.”$?AUwumva wese amagambo y'ubuhanuzi bw'iki gitabo ndamuhamiriza nti “Nihagiraumuntuuzongera kuri yo, Imana izamwongeraho ibyago byanditswe muri iki gitabo.>7Umwuka n'umugenibarahamagara bati “Ngwino!”Kandiuwumva nahamagare ati “Ngwino!”Kandiufiteinyota naze,ushaka ajyane amazi y'ubugingo ku buntu.4=a“Jyewe Yesu ntumye marayika wanjye guhamiriza mwebwe ibyo ku bw'amatorero. Ni jye Gishyitsi cya Dawidi n'umwuzukuruzawe, kandi ni jye Nyenyeri yaka yo mu ruturuturu.”<{Hanze hazaba imbwa n'abarozi n'abasambanyi, n'abicanyi n'abasenga ibishushanyo, n'umuntu weseukunda kubeshya akabikora.;“Hahirwa abamesera ibishura byabo kugirango bemererwe kwegera cya giti cy'ubugingo, kandi banyure mu marembo binjire muri rwa rurembo.J:  Ndi Alufa na Omega, uwa mbere n'uwa nyuma, itangiriro n'iherezo.f9E “Dore ndaza vuba nzanye ingororano, kugirango ngororereumuntu wese ibikwiriye ibyo yakoze.x8i Ukiranirwa agumye akiranirwe,uwanduye mu mutimaagumye yandure,umukiranutsi agumye akiranuke,uweraagumye yezwe.y7k Kandi arambwira ati “Amagambo y'ubuhanuzi bw'iki gitabo ntuyazigame ngouyagireubwiru, kuko igihe kiri bugufi.*6M Ariko arambwira ati “Reka! Ndi imbata mugenzi wawe kandi ndi mugenzi wa bene So b'abahanuzi, n'uw'abitondera amagambo y'iki gitabo. Imana abe ari youramya.”55Jyewe Yohana numvise ibyo kandi ndabireba. Maze kubyumva no kubireba nikubitira hasi imbere y'ibirenge bya marayika wabinyeretse, kugirango muramye.Y4+Kandi dore ndaza vuba. Hahirwauwitondera amagambo y'ubuhanuzi bw'iki gitabo.”23]Arambwira ati “Ayo magambo ni ayo kwizerwa n'ay'ukuri, kandi Umwami Imana itegeka imyuka y'abahanuzi, yatumye marayika wayo kwereka imbata zayo ibikwiriye kubahovuba.$2ANta joro rizabahoukundi kandi ntibazagomba kumurikirwa n'itabaza cyangwa kuvirwa n'izuba, kuko Umwami Imana izabavira kandi bazahora ku ngoma iteka ryose.H1 Zizabona mu maso hayo izina ryayo ryanditswe mu ruhanga rwazo.0Nta muvumouzabahoukundi, ahubwo intebe y'Imana n'Umwana w'Intama izaba muri urwo rurembo, kandi imbata zayo zizayikorera.n/Urutembera mu nzira nyabagendwa hagati. Hakurya no hakuno y'urwo ruzi, hariho igiti cy'ubugingo cyera imbuto z'uburyo cumi na bubiri, cyera imbuto z'uburyo bumwe bumwe ukoukwezi gutashye. Ibibabi byacyo byari ibyo gukizaamahanga.l. SAnyerekauruzirw'amazi y'ubugingo rubonerana nk'isarabwayi, ruva ku ntebe y'Imana n'Umwana w'Intama,-Muri rwo ntihazinjiramo ikintu gihumanya cyangwaukoraibizira akabeshya, keretse abanditswe mu gitabo cy'ubugingo cy'Umwana w'Intama.9,mKandi bazazanayoubwiza n'icyubahiro by'amahanga.L+Amarembo yarwo ntazugarirwa ku manywa na hato kuko ijoro ritabayo.R*Amahanga azagendera mu mucyo warwo, abami bo mu si bazaneyoubwiza bwabo.)+Kandi urwo rurembo ntirugomba kuvirwa n'izuba cyangwa n'ukwezi, kukoubwiza bw'Imana ari bwo buruvirakandi Umwana w'Intama ari we tabaza ryarwo.{(oIcyakora sinabonyeurusengero muri rwo, kuko Umwami Imana Ishoborabyose n'Umwana w'Intama ari bo rusengero rwarwo._'7Amarembo uko ari cumi n'abiri, yari imaragarita cumi n'ebyiri, irembo rimwe ryubakishijwe imaragarita imwe, atyo atyo. Inzira nyabagendwa yo muri urwo rurembo yashigirijwe izahabu nziza isa n'ibirahuri bibonerana.&{urwa gatanu rwari sarudonikisi, urwa gatandatu rwari sarudiyo, urwa karindwi rwari kirusolito, urwa munanirwari berulo, urwa cyenda rwari topazi, urwa cumi rwari kirusoparaso, urwa cumi na rumwe rwari huwakinto, urwa cumi n'ebyiri rwari ametusito. {ri`WNE<3*!~~~~~~~~~~~~~~~~t~j~`~V~L~B~8~.~$~~~}}}}}}}}}}}}}}{}q}g}]}S}I}?}5}+}!}} }||||||||||||||x|n|d|Z|P|F|<|2|(||| |{{{{{{{{{{{{{{u{k{a{W{M{C{9{/{${{{zzzzzzzzzzzzzuzjz_zTzIz>z3z(zzzyyyyyyyyyyyyyyynycyXyMyBy7y,y!yy yxxxxxxxxxxxx}xrxgx\xQxFx;x0x%xxxwwwwwwwwwwwwwvwkw`wUwJw?w4w)wwwvvvvvvvvvvvvvzvovdvYvNvCv8v-v"vv vuuuuuuuuuuuu}urugu\uQuFu;u0u&uuutttttttttttttvtkt`tUtJt?t4t)tttssssssssssssszsosdsYsNsCs8s-s"ss srrrrrrrrrrrr~rsrhr]rRrGro3o(ooonnnnnnnnnnnnnxnmncnXnMnBn7n,n!nn nmmmmmmmmmmmm|mqmfm[mPmEm:m/m$mmmllllllllllllluljl_lTlIl>l3l(lllkkkkkkkkkkkkkxkmkbkXkMkBk7k,k!kk kjjjjjjjjjjjj}jrjgj\jQjFj;j0j%jjjiiiiiiiiiiiiiuiji_iTiIi>i3i(iiihhhhhhhhhhhhhyhnhchXhMhBh7h,h!hh hgggggggggggg}grggg\gQgFgc3c(cccbbbbbbbbbbbbbybnbcbXbMbBb7b,b!bb baaaaaaaaaaaa|aqaga\aQaFa;a0a%aaa`````````````u`j`_`T`I`>`3`(```_____________x_n_c_X_M_B_7_,_!__ _^^^^^^^^^^^^}^r^g^\^Q^F^;^0^%^^^]]]]]]]]]]]]]u]j]_]T]I]>]3](]]]\\\\\\\\\\\\\y\n\c\X\M\B\7\,\!\\ \[[[[[[[[[[[[|[q[f[[[P[E[:[/[%[[[ZZZZZZZZZZZZZuZjZ_ZTZIZ>Z3Z(ZZZYYYYYYYYYYYYYxYmYbYWYLYAY6Y+Y YY XXXXXXXXXXXXX|XqXfX[XPXEX:X/X$XXXWWWWWWWWWWWWWtWjW_WTWIW>W3W(WWWVVVVVVVVVVVVVyVnVcVXVMVBV7V,V!VV VUUUUUUUUUUUU|UqUfU[UPUEU;U0U%UUUTTTTTTTTTTTTTuTjT_TTTIT>T3T(TTTSSSSSSSSSSSSSySnScSXSMSBS7S,S!SS SRRRRRRRRRRRR|RqRfR[RPRER:R/R%RRRQQQQQQQQQQQQQuQjQ_QTQIQ>Q3Q(QQQPPPPPPPPPPPPPyPnPcPXPMPBP7P,P!PP POOOOOOOOOOOO|OqOfO[OQOFO;O0O%OOONNNNNNNNNNNNNuNjN_NUNJN?N4N)NNNMMMMMMMMMMMMMyMnMcMYMNMCM8M-M"MM MLLLLLLLLLLLL}LrLgL\LQLFL;L0L%LLLKKKKKKKKKKKKKuKjK_KTKIK>K3K(KKKJJJJJJJJJJJJJyJnJcJXJMJBJ7J,J!JJ JIIIIIIIIIIII|IqIfI[IPIFI;I0I%IIIHHHHHHHHHHHHHuHjH_HTHIH>H3H(HHHGGGGGGGGGGGGGyGnGcGXGMGBG7G,G!GG GFFFFFFFFFFFF|FqFfF\FQFFF;F0F%FFFEEEEEEEEEEEEEuEjE_ETEIE>E3E)EEEDDDDDDDDDDDDDyDnDcDXDMDBD7D,D!DD DCCCCCCCCCCCC}CrCgC\CQCFC;C0C%CCCBBBBBBBBBBBBBuBjB`BUBJB?B4B)BBBAAAAAAAAAAAAAyAoAdAYANACA8A-A"AA A@@@@@@@@@@@@}@r@g@\@Q@F@;@0@%@@@?????????????v?k?`?U?J???4?)???>>>>>>>>>>>>>>{>q>g>]>S>I>?>5>+>!>> >============~=s=h=]=R=G=<=1=&===<<<<<<<<<<<<434(4443333333333333x3m3b3W3L3B373,3!33 3222222222222}2r2g2\2Q2F2;202%2221111111111111u1j1_1T1I1>131(1110000000000000y0n0c0X0M0B070,0!00 0////////////}/r/g/\/Q/F/;/0/%///.............u.j.`.U.J.?.4.)...-------------y-n-c-X-M-B-8---"-- -,,,,,,,,,,,,},r,g,\,Q,F,;,0,%,,,+++++++++++++v+k+`+U+J+?+4+)+++*************z*o*d*Y*N*C*8*-*"** *))))))))))))~)s)h)])R)G)<)1)&)))(((((((((((((w(l(a(V(K(@(5(*((( '''''''''''''{'p'e'Z'O'D'9'.'#'' '&&&&&&&&&&&&~&s&h&]&R&G&<&1&&&&&%%%%%%%%%%%%%w%l%a%V%K%@%5%*%%% $$$$$$$$$$$$${$p$e$Z$O$D$9$.$#$$ $############~#s#h#^#S#H#=#2#'###"""""""""""""x"m"b"W"L"A"6"+" "" !!!!!!!!!!!!!{!p!e!Z!O!D!9!.!#!! !  t i ^ S H = 2 '   wlaVLA6+  {pf[PE:/$ti^SH=2'xmbWLA6+  {peZOD9.# ti^SH=2'wlaVK@5* {peZOD9/$ti^SH=2'xmbWLA6+  |qf[PE:/$ti^SH=3( # # # # # # #  # "# "" "! " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " " "  " ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! !  !  #  "  !                                                                      ~  }  |  {  z  y  x  w   v & u % t $ s # r " q ! p  o  n  m  l  k  j  i  h  g  f  e  d  c  b  a  `  _  ^  ]  \  [  Z  Y  X  W  V  U  T  S  R  Q   P . O - N , M + L * K ) J ( I ' H & G % F $ E # D " C ! B  A  @  ?  >  =  <  ;  :  9  8  7  6  5  4  3  2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #   " + ! * )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                                                % $ # " !                                        ( ' & % $ # " !                                                                !     ~ } | { z y x w v u t s r q p o  n  m  l  k  j i h g f e d c  b a ` _ ^ ] \ [ Z Y X W V U T S R Q  P  O  N  M  L K J I H G F E  D %C $B #A "@ !?  > = < ; : 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 / . - ,  +  *  )  (  ' & % $ # " !                                                                                                                          $ # " !                                                                            ~ } | { z y x w v u t s r q p  o  n  m  l  k j i h g f e d  c  b  a  `  _  ^  ]  \  [  Z  Y  X  W  V  U  T  S  R  Q  P  O  N   M  3L  2K  1J  0I  /H  .G  -F  ,E  +D  *C  )B  (A  '@  &?  %>  $=  #<  ";  !:  9  8  7  6  5  4  3  2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                                                                 #  "  !                                                                                                                                                                    ~ } | { z  y x w v u t s r q p o  n  m  l  k  j i h g f e d c  b a ` _ ^ ] \ [ Z Y X W V U T S R Q P  O  N  M  L  K J I H G F E D  C B A @ ? > = < ; :  9  8  7  6  5 4 3 2 1 0 / .  - , + * ) ( ' & % $ # " !                                                                     2  2  2  2  2  2  2  2  2  2  2  2  2  2   2   2   2   2   2  2  2  2  2  2  2   2  1!  1   1  1  1  1  1  1  1  1  1  1  1  1  1  1  1  1  1  1  1   1   1   1   1   1  1  1  1  1  1  1   1  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0   0   0   0   0   0  0  0  0  0  0  0   0  /  /  /  /  /  /  /  /  /  /  /  /  /  /  /  /  /  /  /   /   /   /   /   /  /  /  /  /  /  /   /  ."  .!  .   .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .  .~  .}  .|  .{  .z  .y  . x  . w  . v  . u  . t  .s  .r  .q  .p  .o  .n  .m   .l  -k  -j  -i  -h  -g  -f  -e  -d  -c  -b  -a  -`  -_  -^  -]  - \  - [  - Z  - Y  - X  -W  -V  -U  -T  -S  -R  -Q   -P  ,"O  ,!N  , M  ,L  ,K  ,J  ,I  ,H  ,G  ,F  ,E  ,D  ,C  ,B  ,A  ,@  ,?  ,>  ,=  ,<  ,;  , :  , 9  , 8  , 7  , 6  ,5  ,4  ,3  ,2  ,1  ,0  ,/   ,.  +"-  +!,  + +  +*  +)  +(  +'  +&  +%  +$  +#  +"  +!  +  +  +  +  +  +  +  +  +   +   +   +   +   +  +  +  +  +  +  +   +  *&  *%  *$  *#  *"  *!  *   *  *  *  *  *  *  *  *  *  *  *  *  *  *  *  *  *  *  *   *   *   *   *   *  *  *  *  *  *  *   *  )9  )8  )7  )6  )5  )4  )3  )2  )1  )0  )/  ).  )-  ),  )+  )*  ))  )(  )'  )&  )%  )$  )#  )"  )!  )   )  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )   )   )   )   )   )  )  )  )  )  )  )   )  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (   (   (   (   (   (  (  (  (  (  (  (   (  '  '  '  '  '  '  '  '  '  '  '   '   '   '   '   '  '  '  '  '  '  '   '  &~  &}  &|  &{  &z  &y  &x  &w  &v  &u  &t  &s  &r  &q  &p  &o  &n  & m  & l  & k  & j  & i  &h  &g  &f  &e  &d  &c  &b   &a  %$`  %#_  %"^  %!]  % \  %[  %Z  %Y  %X  %W  %V  %U  %T  %S  %R  %Q  %P  %O  %N  %M  %L  %K  %J  % I  % H  % G  % F  % E  %D  %C  %B  %A  %@  %?  %>   %=  $+<  $*;  $):  $(9  $'8  $&7  $%6  $$5  $#4  $"3  $!2  $ 1  $0  $/  $.  $-  $,  $+  $*  $)  $(  $'  $&  $%  $$  $#  $"  $!  $  $  $   $   $   $   $   $  $  $  $  $  $  $   $  #  #  #  #  #  #  #  #  #  #  #  #  #  #  #  #  #   #   #   #   #   #  #  #  #  #  #  #   #  "  "  "  "  "  "  "  "  "  "  "  "  "  "  "  "  "  "  "   "   "   "   "   "  "  "  "  "  "  "   "  !  !  !  !  !  !  !  !   !   !   !   !   !  !  !  !  !  !  !   !  !                                                                   6  5  4  3  2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                           ~  }  |  {  z  y  x   w   v   u   t   s  r  q  p  o  n  m  l   k  +j  *i  )h  (g  'f  &e  %d  $c  #b  "a  !`   _  ^  ]  \  [  Z  Y  X  W  V  U  T  S  R  Q  P  O  N  M   L   K   J   I   H  G  F  E  D  C  B  A   @  #?  ">  !=   <  ;  :  9  8  7  6  5  4  3  2  1  0  /  .  -  ,  +  *   )   (   '   &   %  $  #  "  !                                                             .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                                         #  "  !                                                                         "  !                                                                         C  B  A  @  ?  >  =  <  ;  :  9  8  7  6  5  4  3  2  1  0  /  .~  -}  ,|  +{  *z  )y  (x  'w  &v  %u  $t  #s  "r  !q   p  o  n  m  l  k  j  i  h  g  f  e  d  c  b  a  `  _  ^   ]   \   [   Z   Y  X  W  V  U  T  S  R   Q  P  O  N  M  L  K  J   I   H   G   F   E  D  C  B  A  @  ?  >   =  <  ;  :  9  8  7  6  5  4  3  2   1   0   /   .   -  ,  +  *  )  (  '  &   %  "$  !#   "  !                                                                                                              &  %  $  #  "  !                                                                         !                                                                                                                                                                           ~  }  |  {  z  y  x  w   v   u   t   s   r  q  p  o  n  m  l  k   j  i  h  g  f  e  d  c  b  a  `  _   ^   ]   \   [   Z  Y  X  W  V  U  T  S   R  Q  P  O  N  M  L  K  J  I  H  G  F  E  D  C  B  A   @  ?  >  =  <  ;  :  9  8  7  6  5  4  3  2  1  0  /  .  -   ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                ~  }  |  {  z  y  x   w   v   u   t   s  r  q  p  o  n  m  l  k  j  i  h  g  f  e  d  c  b  a  `  _  ^   ]   \   [   Z   Y  X  W  V  U  T  S  R  Q  P  O  N  M  L  K  J  I  H  G  F   E   D   C   B   A  @  ?  >  =  <  ;  :  9  8  7  6  5  4  3  2  1  0  /  .  -   ,   +   *   )   (  '  &  %  $  #  "  !                                                                |qf[PE:/$~~~~~~~~~~~~~u~j~_~T~I~>~3~(~~~}}}}}}}}}}}}}x}m}b}W}L}A}6},}!}} }||||||||||||||q|f|[|P|E|:|/|$|||{{{{{{{{{{{{{u{j{_{T{I{>{3{({{{zzzzzzzzzzzzzyznzczXzMzBz7z,z!zz zyyyyyyyyyyyy|yqyfy[yPyEy:y/y$yyyxxxxxxxxxxxxxuxjx_xTxIx>x3x(xxxwwwwwwwwwwwwwxwmwbwWwLwAw6w+w"wwwvvvvvvvvvvvvvvxvmvbvWvLvAv6v+v vv uuuuuuuuuuuuu|uqufu[uPuEu:u/u$uuutttttttttttttutjt_tTtIt>t3t(tttsssssssssssssysnscsXsMsBs7s,s!ss srrrrrrrrrrrr|rrrgr\rQrFr;r0r%rrrqqqqqqqqqqqqqvqkq`qUqJq?q4q)qqqpppppppppppppypnpcpXpMpBp7p,p!pp poooooooooooo}orogo\oQoFo;o0o%ooonnnnnnnnnnnnnunjn_nTnJn?n4n)nnnmmmmmmmmmmmmmymnmcmXmMmCm8m-m"mm mllllllllllll}lrlhl]lRlGle3e(eeedddddddddddddydndcdXdMdBd7d,d!dd dcccccccccccc}crcgc\cQcFc;c0c%cccbbbbbbbbbbbbbubjb_bTbIb>b4b)bbbaaaaaaaaaaaaazaoadaYaNaCa8a-a"aa a````````````}`r`g`\`Q`F`<`1`&```_____________v_k_`_U_J_?_4_)___^^^^^^^^^^^^^z^o^d^Y^N^C^8^-^"^^ ^]]]]]]]]]]]]~]s]h]]]R]G]<]1]&]]]\\\\\\\\\\\\\w\l\a\V\K\@\5\*\\\ [[[[[[[[[[[[[z[o[d[Y[N[C[8[-["[[ [ZZZZZZZZZZZZ~ZsZhZ]ZRZGZP3P(PPPOOOOOOOOOOOOOxOmObOWOLOAO6O+O OO NNNNNNNNNNNNN|NqNfN[NPNEN:N/N$NNNMMMMMMMMMMMMMtMiM^MSMHM=M2M'MMMLLLLLLLLLLLLLxLmLbLWLLLAL6L+L LL KKKKKKKKKKKKK{KpKeKZKOKDK9K.K#KK KJJJJJJJJJJJJJtJiJ^JSJHJ=J2J'JJJIIIIIIIIIIIIIwIlIaIVIKI@I6I+I II HHHHHHHHHHHHH{HpHeHZHOHDH9H.H#HHHGGGGGGGGGGGGGtGiG^GSGHG=G2G'GGGFFFFFFFFFFFFFwFlFaFVFKF@F5F*FFF EEEEEEEEEEEEEzEoEdEYENECE8E-E"EE EDDDDDDDDDDDD}DrDgD\DQDFD>>>>>>>>>>>~>s>i>^>S>H>=>2>'>>>=============w=l=a=V=K=@=5=*=== <<<<<<<<<<<<<{,3,(,,,+++++++++++++x+m+b+W+L+A+6+++ ++ *************{*p*e*Z*O*D*9*.*#** *)))))))))))))t)i)^)S)H)=)2)')))(((((((((((((x(m(b(W(L(A(6(+( (( '''''''''''''|'q'f'['P'E':'/'$'''&&&&&&&&&&&&&t&i&^&S&H&=&2&'&&&%%%%%%%%%%%%%x%m%b%W%L%A%6%,%!%% %$$$$$$$$$$$$|$q$f$[$P$E$:$/$$$$$#############t#i#^#S#H#=#2#'###"""""""""""""x"m"b"W"L"A"6"+" "" !!!!!!!!!!!!!{!p!e!Z!O!D!9!.!#!!!  t i ^ S H = 2 '   wlaVK@5* {peZOD9.# ~si^SH=2'wlaVK@5* {pg]SI?5+! wmcYOE;1' zodYNC8-" }rg\QF;0%vk`UJ?4)zodYNC8-" }rg\QF;0%vk`UJ?4) 2 2 2 2 2 2 2 2  2  2  2  2  2 2 2 2 2 2 2  2 21 20 2/ 2. 2- 2, 2+ 2* 2) 2( 2' 2& 2% 2$ 2# 2" 2! 2  2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2  2  2  2  2  2 2 2 2 2 2 2  2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2~ 2 } 2 | 2 { 2 z 2 y 2x 2w 2v 2u 2t 2s 2r  2q 2%p 2$o 2#n 2"m 2!l 2 k 2j 2i 2h 2g 2f 2e 2d 2c 2b 2a 2` 2_ 2^ 2] 2\ 2[ 2Z 2Y 2 X 2 W 2 V 2 U 2 T 2S 2R 2Q 2P 2O 2N 2M  2L  2.K  2-J  2,I  2+H  2*G  2)F  2(E  2'D  2&C  2%B  2$A  2#@  2"?  2!>  2 =  2<  2;  2:  29  28  27  26  25  24  23  22  21  20  2/  2.  2-  2,  2+  2 *  2 )  2 (  2 '  2 &  2%  2$  2#  2"  2!  2  2 2 ($  ($  ($  ($  ($  ($ ($ ($ ($ ($ ($ ($  ($ (#" (#! (#  (# (# (# (# (# (# (# (# (# (# (# (# (# (# (# (# (# (# (#  (#  (#  (#  (#  (# (# (# (# (# (# (#  (# (" (" (" (" (" (" (" (" (" (" (" (" (" (" (" (" ("  ("  ("  ("  ("  (" (" (" (" (" (" ("  (" (!8 (!7 (!6 (!5 (!4 (!3 (!2 (!1 (!0 (!/ (!. (!- (!, (!+ (!* (!) (!( (!' (!& (!% (!$ (!# (!" (!! (!  (! (! (! (! (! (! (! (! (! (! (! (! (! (! (! (! (! (! (!  (!  (!  (!  (!  (! (! (! (! (! (! (!  (! ( * ( ) ( ( ( ' ( & ( % ( $ ( # ( " ( ! (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  ( ~ ( } ( | ( { ( z ( y ( x ( w ( v ( u ( t ( s ( r ( q  ( p (6o (5n (4m (3l (2k (1j (0i (/h (.g (-f (,e (+d (*c ()b ((a ('` (&_ (%^ ($] (#\ ("[ (!Z ( Y (X (W (V (U (T (S (R (Q (P (O (N (M (L (K (J (I (H (G ( F ( E ( D ( C ( B (A (@ (? (> (= (< (;  (: (9 (8 (7 (6 ( 5 ( 4 ( 3 ( 2 ( 1 (0 (/ (. (- (, (+ (*  () ('( (&' (%& ($% (#$ ("# (!" ( ! ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( (  (  (  (  (  ( ( ( ( ( ( (  ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( (  (  (  (  (  ( ( ( ( ( ( (  ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( (  (  (  (  (  ( ( ( ( ( ( (  ( (A (@ (? (> (= (< (; (: (9 (8 (7 (6 (5 (4 (3 (2 (1 (0 (/ (. (- (, (+ (* () (( (' (& (% ($ (# (" (! (  ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( (  (  (  (  (  ( ( ( ( ( ( (  ( ( ( ( ( ( (  (  (  (  (  ( ( (~ (} (| ({ (z  (y (x (w (v (u (t (s (r (q (p (o (n (m ( l ( k ( j ( i ( h (g (f (e (d (c (b (a  (` (_ (^ (] (\ ([ (Z (Y (X (W (V (U (T (S (R (Q (P (O ( N ( M ( L ( K ( J (I (H (G (F (E (D (C  (B ()A ((@ ('? (&> (%= ($< (#; (": (!9 ( 8 (7 (6 (5 (4 (3 (2 (1 (0 (/ (. (- (, (+ (* () (( (' (& ( % ( $ ( # ( " ( ! ( ( ( ( ( ( (  ( (# (" (! (  ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( (  (  (  (  (  ( ( ( ( ( ( (  ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( (  (  (  (  (  ( ( ( ( ( ( (  ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( (  (  (  (  (  ( ( ( ( ( ( (  ( (  ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( (  (  (  (  (  ( ( ( ( ( ( (  ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( (  (  (  (  (  ( ( ( ( ( ( (  ( (# (" (! (  ( ( ( ( (~ (} (| ({ (z (y (x (w (v (u (t (s (r (q ( p ( o ( n ( m ( l (k (j (i (h (g (f (e  (d ()c ((b ('a (&` (%_ ($^ (#] ("\ (![ ( Z (Y (X (W (V (U (T (S (R (Q (P (O (N (M (L (K (J (I (H ( G ( F ( E ( D ( C (B (A (@ (? (> (= (<  (; (-: (,9 (+8 (*7 ()6 ((5 ('4 (&3 (%2 ($1 (#0 ("/ (!. ( - (, (+ (* () (( (' (& (% ($ (# (" (! ( ( ( ( ( ( (  (  (  (  (  ( ( ( ( ( ( (  ( ( ! (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (   (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (   (  ( # ( " ( ! (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (   (  ( $ ( # ( " ( ! (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (   (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (  (   (  (~ (} (| ({ (z (y (x (w (v (u (t (s (r ( q ( p ( o ( n ( m (l (k (j (i (h (g (f  (e (Yd (Xc (Wb (Va (U` (T_ (S^ (R] (Q\ (P[ (OZ (NY (MX (LW (KV (JU (IT (HS (GR (FQ (EP (DO (CN (BM (AL (@K (?J (>I (=H (<G (;F (:E (9D (8C (7B (6A (5@ (4? (3> (2= (1< (0; (/: (.9 (-8 (,7 (+6 (*5 ()4 ((3 ('2 (&1 (%0 ($/ (#. ("- (!, ( + (* () (( (' (& (% ($ (# (" (! ( ( ( ( ( ( ( ( (  (  (  (  (  ( ( ( ( ( ( (  ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( (  (  (  (  (  ( ( ( ( ( ( (  ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( (  (  (  (  (  ( ( ( ( ( ( (  ( (1 (0 (/ (. (- (, (+ (* () (( (' (& (% ($ (# (" (! (  ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( (  (  (  (  (  ( ( ( ( ( ( (  ( (3 (2 (1 (0 (/ (. (- (, (+ (* () (( (' (& (% ($ (# (" (! (  ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( (~ (} (| ({ ( z ( y ( x ( w ( v (u (t (s (r (q (p (o  (n ("m (!l ( k (j (i (h (g (f (e (d (c (b (a (` (_ (^ (] (\ ([ (Z (Y ( X ( W ( V ( U ( T (S (R (Q (P (O (N (M  (L  (6K  (5J  (4I  (3H  (2G  (1F  (0E  (/D  (.C  (-B  (,A  (+@  (*?  ()>  ((=  ('<  (&;  (%:  ($9  (#8  ("7  (!6  ( 5  (4  (3  (2  (1  (0  (/  (.  (-  (,  (+  (*  ()  ((  ('  (&  (%  ($  (#  ( "  ( !  (   (   (   (  (  (  (  (  (  ( ( " !                                    . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                  7 6 5 4 3 2 1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                                    ~  }  |  {  z  y   x , w + v * u ) t ( s ' r & q % p $ o # n " m ! l  k  j  i  h  g  f  e  d  c  b  a  `  _  ^  ]  \  [  Z  Y  X  W  V  U  T  S  R  Q  P  O  N  M   L ! K  J  I  H  G  F  E  D  C  B  A  @  ?  >  =  <  ;  :  9  8  7  6  5  4  3  2  1  0  /  .  -  ,   +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                                      % $ # " !                                                                                  " !                                  !      ~  }  |  {  z  y  x  w  v  u  t  s  r  q  p  o  n  m  l  k  j  i  h  g  f  e  d  c   b 9 a 8 ` 7 _ 6 ^ 5 ] 4 \ 3 [ 2 Z 1 Y 0 X / W . V - U , T + S * R ) Q ( P ' O & N % M $ L # K " J ! I  H  G  F  E  D  C  B  A  @  ?  >  =  <  ;  :  9  8  7  6  5  4  3  2  1  0  /  .  -  ,  +  *   )  ; (  : '  9 &  8 %  7 $  6 #  5 "  4 !  3  2   1   0   /   .   -   ,   +   *   )   (   '   &   %   $   #   "   !                                                                                     /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                                                                                                         $ # " !           ~  }  |  {  z  y  x  w  v  u  t  s  r  q  p  o  n  m  l  k  j  i  h   g & f % e $ d # c " b ! a  `  _  ^  ]  \  [  Z  Y  X  W  V  U  T  S  R  Q  P  O  N  M  L  K  J  I  H  G  F  E  D  C  B   A  @  ?  >  =  <  ;  :  9  8  7  6  5  4  3  2  1  0  /  .  -  ,  +   *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                   #  "  !                                                                                                               (& (% ($ (# (" (! ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( (  ( '+ '* ') '( '' '& '% '$ '# '" '! ' ' ' ' ' ' ' ' ' ' '  ' ~ ' } ' | ' { ' z ' y ' x ' w ' v ' u ' t ' s ' r ' q ' p ' o ' n ' m ' l ' k  ' j & i & h & g & f & e & d & c & b & a & ` & _ & ^ & ] & \ & [ & Z & Y & X & W & V & U & T & S & R & Q & P & O & N & M & L  & K % J % I % H % G % F % E % D % C % B % A % @ % ? % > % = % < % ; % : % 9 % 8 % 7 % 6 % 5 % 4 % 3 % 2 % 1 % 0 % /  % . $& - $% , $$ + $# * $" ) $! ( $ ' $ & $ % $ $ $ # $ " $ ! $ $  $  $  $  $  $  $  $  $  $  $  $  $  $  $  $  $  $  $ $ $ $ $  $  ##  #"  #!  #  #  #  #  # # # # # # # # # # # # # # # # # # # 2 |rg\QF;0%~~~~~~~~~~~~~u~j~`~U~J~?~4~)~~~}}}}}}}}}}}}}y}n}c}X}M}C}8}-}"}} }||||||||||||}|r|h|]|R|G|<|1|&|||{{{{{{{{{{{{{v{k{`{U{J{?{4{*{{{ zzzzzzzzzzzzzzzozdzYzNzCz9z.z#zz zyyyyyyyyyyyy~ysyhy]yRyGys3s(sssrrrrrrrrrrrrryrnrcrXrMrBr7r,r!rr rqqqqqqqqqqqq}qrqgq\qQqFq;q0q%qqqpppppppppppppvpkp`pUpJp?p4p)pppooooooooooooozooodoYoNoCo8o-o"oo onnnnnnnnnnnn~nsnhn]nRnGnh3h(hhhgggggggggggggxgmgbgWgLgAg6g+g gg fffffffffffff{fpfefZfOfDf9f.f#ff feeeeeeeeeeeeeteie^eSeHe=e2e'eeedddddddddddddxdmdbdWdLdAd6d+d dd ccccccccccccc|cqcfc[cPcEc:c/c$cccbbbbbbbbbbbbbubjb_bTbIb>b3b(bbbaaaaaaaaaaaaaxamabaWaLaAa6a+a aa `````````````{`q`f`[`P`E`:`/`$```_____________t_i_^_S_H_=_3_(___^^^^^^^^^^^^^^u^k^a^W^M^C^9^/^%^^^]]]]]]]]]]]]]y]n]c]X]M]B]7],]!]] ]\\\\\\\\\\\\}\r\g\\\Q\F\<\1\&\\\[[[[[[[[[[[[[v[k[`[U[J[?[5[*[[[ ZZZZZZZZZZZZZ{ZpZeZZZOZDZ9Z.Z#ZZ ZYYYYYYYYYYYY~YsYiY^YSYHY=Y2Y'YYYXXXXXXXXXXXXXwXlXaXVXLXAX6X+X XX WWWWWWWWWWWWW{WpWeWZWOWDW9W.W#WW WVVVVVVVVVVVVVtViV^VSVHV=V2V'VVVUUUUUUUUUUUUUxUmUbUWULUAU6U+U UU TTTTTTTTTTTTT{TpTeTZTOTDT9T.T#TT TSSSSSSSSSSSSStSiS^SSSHS=S2S'SSSRRRRRRRRRRRRRxRmRbRWRLRAR6R+R RR QQQQQQQQQQQQQ|QqQfQ[QPQEQ:Q/Q$QQQPPPPPPPPPPPPPtPiP_PTPIP>P3P(PPPOOOOOOOOOOOOOyOnOcOXOMOBO7O,O!OO ONNNNNNNNNNNN|NqNfN[NPNEN:N/N$NNNMMMMMMMMMMMMMtMiM^MSMHM=M2M'MMMLLLLLLLLLLLLLyLnLcLXLMLBL7L,L!LL LKKKKKKKKKKKK}KrKgK\KQKFK;K0K%KKKJJJJJJJJJJJJJvJkJ`JUJJJ?J4J)JJJIIIIIIIIIIIIIyInIcIXIMIBI7I,I!II IHHHHHHHHHHHH|HrHgH\HQHFH;H0H%HHHGGGGGGGGGGGGGvGkG`GUGJG?G4G)GGGFFFFFFFFFFFFFyFnFcFXFMFBF7F,F"FF FEEEEEEEEEEEE}ErEgE\EQEFE;E0E%EEEDDDDDDDDDDDDDvDkD`DUDJD?D4D)DDDCCCCCCCCCCCCCzCoCdCYCNCCC8C-C"CC CBBBBBBBBBBBBBwBmBcBYBOBEB;B1B'BBB AAAAAAAAAAAAAA}AsAiA_AUAKAAA7A-A"AA A@@@@@@@@@@@@}@r@g@\@Q@F@;@1@&@@@?????????????v?k?`?U?J???4?)???>>>>>>>>>>>>>z>o>d>Y>N>C>8>->">> >============~=s=h=]=R=G=<=1=&===<<<<<<<<<<<<.3.(...-------------y-n-c-X-M-B-7-,-!-- -,,,,,,,,,,,,},r,g,\,Q,F,;,0,%,,,+++++++++++++u+j+`+U+J+?+4+)+++*************y*n*c*X*M*B*7*,*!** *))))))))))))|)q)f)[)Q)F);)0)%)))(((((((((((((u(j(_(T(I(@(6(,("(((''''''''''''''x'n'd'Y'N'C'8'-'"'' '&&&&&&&&&&&&}&r&h&]&R&G&<&1&&&&&%%%%%%%%%%%%%w%l%a%V%K%@%5%*%%% $$$$$$$$$$$$$$w$m$c$Y$O$E$;$1$'$$$ ##############z#o#d#Y#N#C#8#-#"## #""""""""""""}"r"g"\"Q"F";"0"%"""!!!!!!!!!!!!!v!k!`!U!J!?!4!*!!! z o d Y N C 9 . #  ti^SH=2'xmbWLA6+  |qf[PE:/%uj_TI>3(yncXMB7,! }rg\QF;1&vk`UJ?4) zodYNC8-# ~sh]RG<1&vk`UJ?4)zodYNC8-" }rh]RG<1& Z Z  Z  Z  Z  Z  Z Z Z Z Z Z Z  Z Z# Z" Z! Z  Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z  Z  Z  Z  Z  Z Z Z Z Z Z Z  Z Z4 Z3 Z2 Z1 Z0 Z/ Z. Z- Z, Z+ Z* Z)~ Z(} Z'| Z&{ Z%z Z$y Z#x Z"w Z!v Z u Zt Zs Zr Zq Zp Zo Zn Zm Zl Zk Zj Zi Zh Zg Zf Ze Zd Zc Z b Z a Z ` Z _ Z ^ Z] Z\ Z[ ZZ ZY ZX ZW  ZV Z U Z T Z S Z R Z Q Z P Z O Z N Z M Z L Z K Z J Z I Z H Z G Z F Z E Z D Z C Z B Z A Z @  Z ? Z > Z = Z < Z ; Z : Z 9 Z 8 Z 7 Z 6 Z 5 Z 4 Z 3 Z 2 Z 1 Z 0 Z / Z . Z - Z , Z + Z * Z ) Z ( Z '  Z & Z % Z $ Z # Z " Z ! Z  Z  Z  Z  Z  Z  Z  Z  Z   Z  Z  Z  Z  Z  Z  Z  Z  Z  Z  Z  Z  Z  Z  Z  Z  Z  Z  Z  Z  Z  Z  Z  Z  Z  Z  Z   Z  Z  Z  Z  Z  Z  Z  Z  Z  Z  Z  Z  Z  Z  Z  Z  Z  Z  Z  Z  Z  Z  Z  Z  Z  Z  Z   Z  Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z  Z  Z  Z  Z  Z Z Z Z Z Z Z  Z Z Z Z Z Z  Z  Z  Z  Z  Z Z Z Z Z Z Z  Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z  Z  Z  Z  Z  Z Z Z Z Z Z Z  Z Z  Z  Z  Z  Z Z Z Z Z Z Z  Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z  Z  Z  Z  Z  Z Z Z Z Z Z Z  Z Z Z Z Z Z~ Z} Z| Z{ Z z Z y Z x Z w Z v Zu Zt Zs Zr Zq Zp Zo  Zn Z$m Z#l Z"k Z!j Z i Zh Zg Zf Ze Zd Zc Zb Za Z` Z_ Z^ Z] Z\ Z[ ZZ ZY ZX ZW Z V Z U Z T Z S Z R ZQ ZP ZO ZN ZM ZL ZK  ZJ  ZI  ZH  ZG  ZF  ZE  ZD  ZC  ZB  ZA  Z@  Z?  Z>  Z=  Z<  Z;  Z :  Z 9  Z 8  Z 7  Z 6  Z5  Z4  Z3  Z2  Z1  Z0  Z/ Z. P- P, P+ P* P) P( P' P& P% P $ P # P " P ! P  P P P P P P P  P P P P P P P  P  P  P  P  P P P P P P P  P P P P P P P P P P P P  P  P  P  P  P P P P P P P  P  P  P  P  P  P  P  P  P  P  P   P   P   P   P   P  P  P  P  P  P  P P F F F F F F F F F F F F F  F  F  F  F  F F F F F F F  F F0 F/ F. F- F, F+ F* F) F( F' F& F% F$ F# F" F! F  F F F F F F F F F F F F F F F F F F F  F  F  F  F  F F F F F F F  F F F F F F F F F F F F F F F F F F F ~ F } F | F { F z Fy Fx Fw Fv Fu Ft Fs  Fr Fq Fp Fo Fn Fm Fl Fk Fj Fi Fh Fg Ff Fe Fd Fc Fb Fa F` F _ F ^ F ] F \ F [ FZ FY FX FW FV FU FT  FS F R F Q F P F O F N FM FL FK FJ FI FH FG  FF FE FD FC FB FA F@ F? F> F= F< F; F: F9 F8 F7 F6 F5 F4 F 3 F 2 F 1 F 0 F / F. F- F, F+ F* F) F(  F' F& F% F$ F# F" F! F F  F  F  F  F  F F F F F F F  F F F F F F F F F  F  F  F  F  F F F F F F F  F F  F  F  F  F  F  F  F  F  F  F  F  F  F  F  F  F  F  F  F  F  F  F  F   F  F  F  F  F  F  F  F  F  F  F  F  F  F  F   F  F ( F ' F & F % F $ F # F " F ! F  F  F  F  F  F  F  F  F  F  F  F  F  F  F  F  F  F  F  F  F  F  F  F  F  F  F  F  F  F  F   F  F  F  F  F  F  F  F  F  F  F  F  F  F  F  F  F  F   F  F 9 F 8 F 7 F 6 F 5 F 4 F 3 F 2 F 1 F 0 F / F . F - F , F + F * F ) F ( F ' F & F % F $ F # F " F ! F  F  F  F  F  F ~ F } F | F { F z F y F x F w F v F u F t F s F r F q F p F o F n F m F l F k F j F i F h F g F f F e  F d F#c F"b F!a F ` F_ F^ F] F\ F[ FZ FY FX FW FV FU FT FS FR FQ FP FO FN F M F L F K F J F I FH FG FF FE FD FC FB  FA F@ F? F> F= F< F; F: F9 F8 F7 F6 F5 F 4 F 3 F 2 F 1 F 0 F/ F. F- F, F+ F* F)  F( F(' F'& F&% F%$ F$# F#" F"! F! F  F F F F F F F F F F F F F F F F F F F  F  F  F  F  F F F F F F F  F F F F F F F F F F F F F F F F F F F F  F  F  F  F  F F F F F F F  F F F F F F F F F F F F F  F  F  F  F  F F F F F F F  F F F F F F F F F F F F F F F F F F F F  F  F  F  F  F F F F F F F  F F F F F F F F F F F F  F  F  F  F  F F F F F F F  F  F$  F#  F"  F!  F   F  F  F  F  F  F  F  F  F  F  F  F  F  F  F  F~  F}  F|  F {  F z  F y  F x  F w  Fv  Fu  Ft  Fs  Fr  Fq  Fp Fo <!n < m <l <k <j <i <h <g <f <e <d <c <b <a <` <_ <^ <] <\ <[ < Z < Y < X < W < V <U <T <S <R <Q <P <O  <N <M <L <K < J < I < H < G < F <E <D <C <B <A <@ <?  <> <"= <!< < ; <: <9 <8 <7 <6 <5 <4 <3 <2 <1 <0 </ <. <- <, <+ <* <) < ( < ' < & < % < $ <# <" <! < < < <  < <- <, <+ <* <) <( <' <& <% <$ <# <" <! <  < < < < < < < < < < < < < < < < < < <  <  <  <  <  < < < < < < <  < <  < < < < < < <  < <3 <2 <1 <0 </ <. <- <, <+ <* <) <( <' <& <% <$ <# <" <! <  < < < < < < < < < < < < < < < < < < <  <  <  <  <  < < < < < < <  < < < < < < < < < < < < < < < < <  <  <  <  <  < < < < < < <  < < < < < < <  <  <  <  <  < < < < < < <  < <  <  < < < < <~ <} <|  <{ <?z <>y <=x <<w <;v <:u <9t <8s <7r <6q <5p <4o <3n <2m <1l <0k </j <.i <-h <,g <+f <*e <)d <(c <'b <&a <%` <$_ <#^ <"] <!\ < [ <Z <Y <X <W <V <U <T <S <R <Q <P <O <N <M <L <K <J <I < H < G < F < E < D <C <B <A <@ <? <> <=  << <; <: < 9 < 8 < 7 < 6 < 5 <4 <3 <2 <1 <0 </ <.  <- < !, < + < * < ) < ( < ' < & < % < $ < # < " < ! <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <   <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <   <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <   <  < + < * < ) < ( < ' < & < % < $ < # < " < ! <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <   <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <  <   <  <# <" <! <  < < < < < < < < < < < < < < < < < < <  <  < ~ < } < | <{ <z <y <x <w <v <u  <t <s <r <q <p <o <n <m <l <k <j <i <h <g < f < e < d < c < b <a <` <_ <^ <] <\ <[  <Z <Y <X <W <V <U <T <S <R <Q <P <O <N <M <L < K < J < I < H < G <F <E <D <C <B <A <@  <? <> <= < < < ; < : < 9 < 8 <7 <6 <5 <4 <3 <2 <1  <0 </ <. <- <, <+ <* <) <( <' <& <% < $ < # < " < ! <  < < < < < < <  < < < < < <  <  <  <  <  < < < < < < <  < < < < < < < < < < < < <  <  <  <  <  < < < < < < <  <  <  <  <  <  <  <   <   <   <   <   <  <  <  <  <  <  < < 2"  2"  2"  2"  2" 2" 2" 2" 2" 2" 2"  2" 2! 2! 2! 2! 2! 2! 2! 2! 2! 2! 2! 2! 2! 2! 2! 2! 2!  2!  2!  2!  2!  2! 2! 2! 2! 2! 2! 2!  2! 2 4 2 3 2 2 2 1 2 0 2 / 2 . 2 - 2 , 2 + 2 * 2 ) 2 ( 2 ' 2 & 2 % 2 $ 2 # 2 " 2 ! 2  2  2  2  2  2  2  2  2  2  2  2  2  2  2  2  2  2  2  2  2  2  2  2  2  2  2  2  2  2  2   2  2 2~ 2} 2| 2{ 2z 2y 2x 2w 2v 2u 2t 2s 2r 2q 2p 2o 2 n 2 m 2 l 2 k 2 j 2i 2h 2g 2f 2e 2d 2c  2b 2a 2` 2_ 2^ 2] 2\ 2[ 2 Z 2 Y 2 X 2 W 2 V 2U 2T 2S 2R 2Q 2P 2O  2N 2M 2L 2K 2J 2I 2H 2G 2F 2E 2D 2C 2B 2A 2@ 2? 2 > 2 = 2 < 2 ; 2 : 29 28 27 26 25 24 23  22 2E1 2D0 2C/ 2B. 2A- 2@, 2?+ 2>* 2=) 2<( 2;' 2:& 29% 28$ 27# 26" 25! 24 23 22 21 20 2/ 2. 2- 2, 2+ 2* 2) 2( 2' 2& 2% 2$ 2# 2" 2! 2  2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2  2  2  2  2  2 2 2 2 2 2 2  2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2  2  2  2  2  2 2 2 2 2 2 2  2 2 2 2 2 2 2 2  2  2  2  2  2 2 2 2 2 2 2  2 2 2 2 2 2 2 2  2  2  2  2  2 2 2 2 2 2 2  2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2  2  2  2  2  2 2 2 2 2 2 2  2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2  2  2  2  2  2 2 2 2 2 2 2~  2} 2| 2{ 2z 2y 2x 2w 2v 2u 2t 2s 2r 2q 2p 2o 2n 2m 2 l 2 k 2 j 2 i 2 h 2g 2f 2e 2d 2c 2b 2a  2` 2_ 2^ 2] 2\ 2[ 2Z 2Y 2X 2W 2V 2 U 2 T 2 S 2 R 2 Q 2P 2O 2N 2M 2L 2K 2J  2I 2H 2G 2F 2E 2D 2C 2B 2 A 2 @ 2 ? 2 > 2 = 2< 2; 2: 29 28 27 26  25 24 23 22 21 20 2/ 2. 2- 2 , 2 + 2 * 2 ) 2 ( 2' 2& 2% 2$ 2# 2" 2!  2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2  2  2  2  2  2 2 2 2 2 2 2  2 2 2 2 2 2 2 2 2  2  2  2  2  2 2 2 2 2 2 2  2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2  2  2  2  2  2 2 2 2 2 2 2  2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2  2  2  2  2  2 2 2 2 2 2 2  2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2  2  2  2  2  2 2 2 2 2 2 2  2 2  2  2  2  2  2  2  2  2  2  2  2  2  2  2  2  2  2   2  2  2  2  2  2  2  2  2  2  2  2  2  2  2  2  2  2  2  2  2  2  2  2  2  2  2  2 ~ 2 } 2 | 2 {  2 z 2 y 2 x 2 w 2 v 2 u 2 t 2 s 2 r 2 q 2 p 2 o 2 n 2 m 2 l 2 k 2 j 2 i 2 h 2 g 2 f 2 e 2 d 2 c 2 b 2 a 2 ` 2 _ 2 ^ 2 ] 2 \ 2 [  2 Z 2 Y 2 X 2 W 2 V 2 U 2 T 2 S 2 R 2 Q 2 P 2 O 2 N 2 M 2 L 2 K 2 J 2 I 2 H 2 G 2 F 2 E  2 D 2 C 2 B 2 A 2 @ 2 ? 2 > 2 = 2 < 2 ; 2 : 2 9 2 8 2 7 2 6 2 5 2 4 2 3 2 2 2 1 2 0 2 / 2 . 2 - 2 , 2 + 2 * 2 ) 2 (  2 ' 2& 2% 2$ 2# 2" 2! 2 2  2  2  2  2  2 2 2 2 2 2 2  2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2  2  2  2  2  2 2 2 2 2 2 2  2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2  2  2  2  2  2 2 2 2 2 2 2  2 2! 2  2 2 2 2 2 2 2 2 2 Z }rg\QF;0%~~~~~~~~~~~~~u~j~_~T~I~>~3~(~~~}}}}}}}}}}}}}x}m}b}W}L}A}6}+}!}} }||||||||||||||q|f|[|P|E|:|/|$|||{{{{{{{{{{{{{u{j{_{T{I{>{3{({{{zzzzzzzzzzzzzyznzczXzMzBz7z,z!zz zyyyyyyyyyyyy|yqyfy[yPyEy:y/y$yyyxxxxxxxxxxxxxuxjx_xUxJx?x4x)xxxwwwwwwwwwwwwwywnwcwYwNwCw8w-w"ww wvvvvvvvvvvvv}vrvgv\vQvFv;v0v&vvvuuuuuuuuuuuuuvuku`uUuJu?u4u*uuu tttttttttttttztotdtYtNtCt8t-t"tt tssssssssssss}srsgs\sQsGsf3f(fffeeeeeeeeeeeeeyeneceXeMeBe7e,e!ee edddddddddddd}drdgd\dQdFdN3N(NNNMMMMMMMMMMMMMxMmMbMWMLMAM6M+M MM LLLLLLLLLLLLL|LqLfL[LPLEL:L/L$LLLKKKKKKKKKKKKKtKiK_KTKIK>K3K(KKKJJJJJJJJJJJJJyJnJcJXJMJBJ7J,J!JJ JIIIIIIIIIIII|IqIfI[IPIEI:I/I%IIIHHHHHHHHHHHHHuHjH_HTHIH>H3H(HHHGGGGGGGGGGGGGyGnGcGXGMGBG7G,G!GG GFFFFFFFFFFFF|FqFfF[FPFEF:F/F$FFFEEEEEEEEEEEEEtEiE^ETEIE>E3E(EEEDDDDDDDDDDDDDxDmDbDWDLDAD6D+D DD CCCCCCCCCCCCC{CpCeCZCOCDC9C.C#CC CBBBBBBBBBBBBBtBiB^BSBHB=B2B'BBBAAAAAAAAAAAAAwAlAaAVALAAA6A+A AA @@@@@@@@@@@@@{@p@e@Z@O@D@9@.@#@@@?????????????t?i?^?S?H?=?2?'???>>>>>>>>>>>>>w>l>a>V>K>@>6>+> >> ============={=p=e=Z=O=D=9=.=#== =<<<<<<<<<<<<&3&(&&&%%%%%%%%%%%%%y%n%c%X%M%B%7%,%!%% %$$$$$$$$$$$$|$q$f$[$Q$F$;$0$%$$$#############u#j#_#T#I#>#3#(###"""""""""""""y"n"c"X"M"B"7","!"" "!!!!!!!!!!!!|!q!f![!P!E!:!0!%!!! u j _ U J ? 4 )   yndYNC8-" }rg\RG<1&vk`UJ?4) zodYNC8-" }sh]RG<1&wlaVK@5* zodYNC8-" ~sh]RG<1&vk`UJ@5* zodYNC8-" ~sh]RG<1&wlaVK@5*  x' x' x' x' x' x' x' x' x' x ' x ' x ' x ' x ' x' x' x' x' x' x' x'  x' x' x' x' x' x' x' x' x' x ' x ' x ' x ' x '~ x'} x'| x'{ x'z x'y x'x x'w  x'v x%'u x$'t x#'s x"'r x!'q x 'p x'o x'n x'm x'l x'k x'j x'i x'h x'g x'f x'e x'd x'c x'b x'a x'` x'_ x'^ x '] x '\ x '[ x 'Z x 'Y x'X x'W x'V x'U x'T x'S x'R  x'Q x%'P x$'O x#'N x"'M x!'L x 'K x'J x'I x'H x'G x'F x'E x'D x'C x'B x'A x'@ x'? x'> x'= x'< x'; x': x'9 x '8 x '7 x '6 x '5 x '4 x'3 x'2 x'1 x'0 x'/ x'. x'-  x', x)'+ x('* x'') x&'( x%'' x$'& x#'% x"'$ x!'# x '" x'! x' x' x' x' x' x' x' x' x' x' x' x' x' x' x' x' x' x ' x ' x ' x ' x ' x' x' x' x' x' x' x'  x' x' x' x' x& x& x& x& x & x & x & x & x & x& x& x& x& x& x& x&  x& x&& x%& x$& x#& x"& x!& x & x& x& x& x& x& x& x& x& x& x& x& x& x& x& x& x& x& x& x & x & x & x & x & x& x& x& x& x& x& x&  x& x& x& x& x& x& x& x& x& x& x& x& x& x& x& x& x& x & x & x & x & x & x& x& x& x& x& x& x&  x& x & x & x & x & x & x & x & x & x & x & x & x & x & x & x & x & x & x & x & x & x & x & x & x &  x & x & x & x & x & x & x & x & x & x & x & x & x & x & x & x & x & x & x & x & x & x &~  x &} x &| x &{ x &z x &y x &x x &w x &v x &u x &t x &s x &r x &q x &p x &o x &n x &m x &l x &k x &j  x &i x $&h x #&g x "&f x !&e x &d x &c x &b x &a x &` x &_ x &^ x &] x &\ x &[ x &Z x &Y x &X x &W x &V x &U x &T x &S x &R x &Q x &P x &O x &N x &M x &L x &K x &J x &I x &H x &G x &F  x &E x %&D x $&C x #&B x "&A x !&@ x &? x &> x &= x &< x &; x &: x &9 x &8 x &7 x &6 x &5 x &4 x &3 x &2 x &1 x &0 x &/ x &. x &- x &, x &+ x &* x &) x &( x &' x && x &% x &$ x &# x &" x &!  x & x& x& x& x& x& x& x& x& x& x& x& x& x& x& x& x& x & x & x & x & x & x& x& x& x& x& x& x&  x& x& x& x& x% x% x% x% x % x % x % x % x % x% x% x% x% x% x% x%  x% x!% x % x% x% x% x% x% x% x% x% x% x% x% x% x% x% x% x% x% x% x % x % x % x % x % x% x% x% x% x% x% x%  x% x% x% x% x% x% x% x% x% x% x% x% x% x% x% x % x % x % x % x % x% x% x% x% x% x% x%  x% x,% x+% x*% x)% x(% x'% x&% x%% x$% x#% x"% x!% x % x% x% x% x% x% x% x% x% x% x% x% x% x% x% x% x% x% x% x % x % x % x % x % x% x% x% x% x% x% x%  x% x% x% x% x% x% x% x% x% x%~ x%} x%| x%{ x%z x%y x %x x %w x %v x %u x %t x%s x%r x%q x%p x%o x%n x%m  x%l x%k x%j x%i x%h x%g x%f x%e x%d x%c x%b x%a x%` x %_ x %^ x %] x %\ x %[ x%Z x%Y x%X x%W x%V x%U x%T  x%S  x%R  x%Q  x%P  x%O  x%N  x %M  x %L  x %K  x %J  x %I  x%H  x%G  x%F  x%E  x%D  x%C  x%B x%A n6%@ n5%? n4%> n3%= n2%< n1%; n0%: n/%9 n.%8 n-%7 n,%6 n+%5 n*%4 n)%3 n(%2 n'%1 n&%0 n%%/ n$%. n#%- n"%, n!%+ n %* n%) n%( n%' n%& n%% n%$ n%# n%" n%! n% n% n% n% n% n% n% n% n% n % n % n % n % n % n% n% n% n% n% n% n%  n% n% n% n% n% n% n% n% n% n% n% n% n$ n$ n$ n$ n$ n $ n $ n $ n $ n $ n$ n$ n$ n$ n$ n$ n$  n$ n+$ n*$ n)$ n($ n'$ n&$ n%$ n$$ n#$ n"$ n!$ n $ n$ n$ n$ n$ n$ n$ n$ n$ n$ n$ n$ n$ n$ n$ n$ n$ n$ n$ n $ n $ n $ n $ n $ n$ n$ n$ n$ n$ n$ n$  n$ n$ n$ n$ n$ n$ n$ n$ n$ n $ n $ n $ n $ n $ n$ n$ n$ n$ n$ n$ n$  n$ n.$ n-$ n,$ n+$ n*$ n)$ n($ n'$ n&$ n%$ n$$ n#$ n"$ n!$ n $ n$ n$ n$ n$ n$ n$ n$ n$ n$ n$ n$ n$ n$ n$ n$ n$ n$ n$ n $ n $ n $ n $ n $ n$ n$ n$ n$ n$ n$ n$  n$ n$ n$~ n$} n$| n${ n$z n$y n$x n$w n$v n$u n $t n $s n $r n $q n $p n$o n$n n$m n$l n$k n$j n$i  n$h n"$g n!$f n $e n$d n$c n$b n$a n$` n$_ n$^ n$] n$\ n$[ n$Z n$Y n$X n$W n$V n$U n$T n$S n $R n $Q n $P n $O n $N n$M n$L n$K n$J n$I n$H n$G  n$F n"$E n!$D n $C n$B n$A n$@ n$? n$> n$= n$< n$; n$: n$9 n$8 n$7 n$6 n$5 n$4 n$3 n$2 n$1 n $0 n $/ n $. n $- n $, n$+ n$* n$) n$( n$' n$& n$%  n$$ n$# n$" n$! n$ n$ n$ n$ n$ n$ n$ n$ n$ n$ n$ n$ n$ n$ n$ n $ n $ n $ n $ n $ n$ n$ n$ n$ n$ n$ n$  n$ n "$ n !$ n $ n $ n $ n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n #  n # n !# n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n #  n # n +# n *# n )# n (# n '# n &# n %# n $# n ## n "# n !# n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n #  n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n # n #~ n #} n #| n #{  n #z n #y n #x n #w n #v n #u n #t n #s n #r n #q n #p n #o n #n n #m n #l n #k n #j n #i n #h n #g n #f n #e n #d n #c n #b n #a n #` n #_  n #^ nB#] nA#\ n@#[ n?#Z n>#Y n=#X n<#W n;#V n:#U n9#T n8#S n7#R n6#Q n5#P n4#O n3#N n2#M n1#L n0#K n/#J n.#I n-#H n,#G n+#F n*#E n)#D n(#C n'#B n&#A n%#@ n$#? n##> n"#= n!#< n #; n#: n#9 n#8 n#7 n#6 n#5 n#4 n#3 n#2 n#1 n#0 n#/ n#. n#- n#, n#+ n#* n#) n #( n #' n #& n #% n #$ n## n#" n#! n# n# n# n#  n# n3# n2# n1# n0# n/# n.# n-# n,# n+# n*# n)# n(# n'# n&# n%# n$# n## n"# n!# n # n# n# n# n# n# n# n# n# n" n" n" n" n" n" n" n" n" n" n " n " n " n " n " n" n" n" n" n" n" n"  n" n&" n%" n$" n#" n"" n!" n " n" n" n" n" n" n" n" n" n" n" n" n" n" n" n" n" n" n" n " n " n " n " n " n" n" n" n" n" n" n"  n" n " n" n" n" n" n" n" n" n" n" n" n" n" n" n" n" n" n" n" n " n " n " n " n " n" n" n" n" n" n" n"  n" n" n" n" n" n" n" n" n " n " n " n " n " n" n" n" n" n" n" n"  n" n" n" n" n" n" n" n" n" n" n" n" n" n" n" n" n " n "~ n "} n "| n "{ n"z n"y n"x n"w n"v n"u n"t  n"s n."r n-"q n,"p n+"o n*"n n)"m n("l n'"k n&"j n%"i n$"h n#"g n""f n!"e n "d n"c n"b n"a n"` n"_ n"^ n"] n"\ n"[ n"Z n"Y n"X n"W n"V n"U n"T n"S n"R n "Q n "P n "O n "N n "M n"L n"K n"J n"I n"H n"G n"F  n"E  n5"D  n4"C  n3"B  n2"A  n1"@  n0"?  n/">  n."=  n-"<  n,";  n+":  n*"9  n)"8  n("7  n'"6  n&"5  n%"4  n$"3  n#"2  n""1  n!"0  n "/  n".  n"-  n",  n"+  n"*  n")  n"(  n"'  n"&  n"%  n"$  n"#  n""  n"!  n"  n"  n"  n"  n "  n "  n "  n "  n "  n"  n"  n"  n"  n"  n"  n" n" d" d" d" d" d" d" d" d" d" d" d" d" d " d " d " d " d ! d! d! d! d! d! d! d!  d! d'! d&! d%! d$! d#! d"! d!! d ! d! d! d! d! d! d! d! d! d! d! d! d! d! d! d! d! d! d! d ! d ! d ! d ! d ! d! d! d! d! d! d! d!  d! d3! d2! d1! d0! d/! d.! d-! d,! d+! d*! d)! d(! d'! d&! d%! d$! d#! d"! d!! d ! d! d! d! d! d! d! d! d! d! d! d! d! d! d! d! d! d! d! d ! d ! d ! d ! d ! d! d! d! d! d! d! d!  d! d! d! d! d! d! d! d! d! d! d ! d ! d ! d ! d ! d! d! d! d! d! d! d!  d! d! d! d! d! d! d! d! d! d!~ d!} d!| d!{ d!z d !y d !x d !w d !v d !u d!t d!s d!r d!q d!p d!o d!n  d!m d,!l d+!k d*!j d)!i d(!h d'!g d&!f d%!e d$!d d#!c d"!b d!!a d !` d!_ d!^ d!] d!\ d![ d!Z d!Y d!X d!W d!V d!U d!T d!S d!R d!Q d!P d!O d!N d !M d !L d !K d !J d !I d!H d!G d!F d!E d!D d!C d!B  d!A d !@ d!? d!> d!= d!< d!; d!: d!9 d!8 d!7 d!6 d!5 d!4 d!3 d!2 d!1 d!0 d!/ d!. d !- d !, d !+ d !* d !) d!( d!' d!& d!% d!$ d!# d!"  d!! d! d! d! d! d! d! d! d! d! d! d! d! d! d! d! d! d ! d ! d ! d ! d ! d! d! d! d! d! d! d!  d! d! d! d! d! d d d d d d d d d d d d d d d d d d  d d% d$ d# d" d! d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d  d d! d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d d  d d ' d & d % d $ d # d " d ! d d  d  d  d  d  d  d  d  d  d  d  d  d  d  d  d  d  d  d d d d d d  d  d  d  d  d  d   d d   d  ~ d  } d  | d  { d  z d  y d  x d  w d  v d  u d  t d  s d  r d  q d  p d  o d  n d m d l d k d j d i d  h d  g d  f d  e d  d d  c d  b  d a d  ` d  _ d  ^ d  ] d  \ d  [ d  Z d  Y d  X d  W d  V d  U d  T d  S d R d Q d P d O d N d  M d  L d  K d  J d  I d  H d  G  d F d  E d  D d  C d  B d  A d  @ d ? d > d = d < d ; d  : d  9 d  8 d  7 d  6 d  5 d  4  d 3 d 2 d 1 d 0 d / d . d  - d  , d  + d  * d  ) d  ( d  '  d & d % d $ d # d " d ! d d  d  d  d  d  d  d  d  d  d  d   d  d  d  d  d  d  d  d d d d d d  d  d  d  d  d  d  d  d d  d d d d d d d  d d d d d d d d d d d d  d  d  d  d  d d d d d d d  d d d d d d d d d d d d d d  d  d  d  d  d d d d d d d  d d  d  d  d  d d d d d d d  d d' d& d% d$ d# d" d! d  d d d d d d d d d d d d d d d d d d d  d  d  d  d  d d d d d d d  d d  d d d d d d d d d d d d d d d d d d d  d  d ~ d } d | d{ dz dy dx dw dv du  dt  ds  dr  dq  dp  do  dn  dm  dl  dk  dj  di  dh  dg  df  d e  d d  d c  d b  d a  d`  d_  d^  d]  d\  d[  dZ dY Z X Z W Z V Z U Z T ZS ZR ZQ ZP ZO ZN ZM  ZL ZK ZJ ZI ZH ZG ZF ZE ZD ZC ZB ZA Z@ Z? Z> Z= Z< Z; Z: Z 9 Z 8 Z 7 Z 6 Z 5 Z4 Z3 Z2 Z1 Z0 Z/ Z.  Z- Z , Z + Z * Z) Z( Z' Z& Z% Z$ Z#  Z" Z! Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z  Z  Z  Z  Z  Z Z Z Z Z Z Z  Z Z  Z  Z  Z  Z Z Z Z Z Z Z  Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z  Z  Z  Z  Z  Z Z Z Z Z Z Z  Z Z, Z+ Z* Z) Z( Z' Z& Z% Z$ Z# Z" Z! Z  Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z  Z  Z  Z  Z  Z Z Z Z Z Z Z  Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z  Z  Z  Z  Z  Z Z Z Z Z Z Z  Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z  Z  Z  Z  Z  Z Z Z Z Z Z Z  Z Z Z Z Z Z Z Z~ Z} Z| Z{ Z z Z y Z x Z w Z v Zu Zt Zs Zr Zq Zp Zo  Zn Zm Zl Zk Z j Z i Z h Z g Z f Ze Zd Zc Zb Za Z` Z_  Z^ Z*] Z)\ Z([ Z'Z Z&Y Z%X Z$W Z#V Z"U Z!T Z S ZR ZQ ZP ZO ZN ZM ZL ZK ZJ ZI ZH ZG ZF ZE ZD ZC ZB ZA Z @ Z ? Z > Z = Z < Z; Z: Z9 Z8 Z7 Z6 Z5  Z4 Z3 Z2 Z1 Z0 Z/ Z. Z- Z, Z+ Z* Z) Z ( Z ' Z & Z % Z $ Z# Z" Z! Z Z Z Z  Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z  Z  Z  Z  Z  Z Z Z Z Z Z Z  Z Z: Z9 Z8 Z7 Z6 Z5 Z4 Z3 Z2 Z1 Z0 Z/ Z. Z- Z, Z+ Z* Z) Z( Z' Z& Z% Z$ Z# Z" Z! Z  Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z  Z  Z  Z  Z  Z Z Z Z Z Z Z  Z Z Z Z Z Z Z Z x' 8}rg\QF;0%~~~~~~~~~~~~~v~k~`~U~J~?~4~)~~~}}}}}}}}}}}}}y}o}d}Y}N}C}8}-}"}} }||||||||||||~|s|h|]|R|G|<|1|&|||{{{{{{{{{{{{{v{k{`{U{K{@{5{*{{{ zzzzzzzzzzzzzzzozdzYzNzCz8z-z"zz zyyyyyyyyyyyy}yrygy\yQyFy;y0y%yyyxxxxxxxxxxxxuxix]xQxEx9x-x!xx wwwwwwwwwwwwywmwawUwIw=w1w%ww wvvvvvvvvvvv}vqvfvZvNvBv6v*vvvuuuuuuuuuuuuvuju^uRuGu;u/u#uu tttttttttttt{totctWtKt?t3t'tttssssssssssssssgs[sOsDs8s,s ssrrrrrrrrrrrrxrlr`rTrHrg2g&gggfffffffffff~frfffZfNfBf6f*fffeeeeeeeeeeeeweke_eSeGe;e/e#ee dddddddddddd{dodcdWdKd?d3d'dddcccccccccccctchc\cPcDc8c,c cc bbbbbbbbbbbbybmbabUbIb>b2b&bbbaaaaaaaaaaa~arafaZaNaBa6a*aaa````````````w`k`_`S`G`;`/`#`` ____________{_o_c_W_K_?_3_'___^^^^^^^^^^^^t^h^\^P^D^8^,^ ^^]]]]]]]]]]]]y]m]a]U]I]=]1]%]] ]\\\\\\\\\\\~\r\f\Z\N\B\6\*\\\[[[[[[[[[[[[x[l[`[T[H[<[0[$[[ [ZZZZZZZZZZZ|ZpZdZXZLZ@Z4Z)ZZZYYYYYYYYYYYYuYiY]YQYFY:Y.Y"YY XXXXXXXXXXXXzXnXbXVXJX>X2X&XXXWWWWWWWWWWWWsWgW[WOWCW7W+WWWVVVVVVVVVVVVwVkV_VTVHVS2S&SSSRRRRRRRRRRR~RrRfRZRNRBR6R*RRRQQQQQQQQQQQQwQkQ_QSQGQ;Q/Q#QQ PPPPPPPPPPPP|PpPdPXPLP@P4P(PPPOOOOOOOOOOOOtOjO_OTOIO>O3O(OOONNNNNNNNNNNNNtNhN\NPNDN8N,N NNMMMMMMMMMMMMyMmMaMUMIM=M1M%MMMLLLLLLLLLLL~LrLfLZLNLBL6L*LLLKKKKKKKKKKKKwKkK`KTKHKH2H&HHHGGGGGGGGGGGGsGgG[GOGCG7G+GGGFFFFFFFFFFFFwFkF_FSFGF;F/F#FF FEEEEEEEEEEE|EpEdEXELE@E5E)EEEDDDDDDDDDDDDuDiD]DQDED9D-D"DD CCCCCCCCCCCCzCnCcCWCKC?C3C'CCCBBBBBBBBBBBBsBgB[BPBDB8B,B BBAAAAAAAAAAAAyAmAaAUAIA=A1A%AA A@@@@@@@@@@@~@r@f@Z@N@B@6@*@@@????????????w?k?_?S?G?>>>>>>>>>>|>p>d>X>L>@>4>(>>>============u=i=]=Q=E=9=-="== <<<<<<<<<<<<2<&<<<;;;;;;;;;;;~;r;g;[;O;C;7;+;;;::::::::::::x:l:`:T:H:<:0:$:: :99999999999}9q9e9Y9M9A959)999888888888888v8j8^8R8F8:8.8"88 777777777777{7o7c7W7K7?737'777666666666666s6g6\6P6D686,6 66555555555555x5l5`5T5I5=515%55 544444444444~4r4f4Z4N4B464*444333333333333w3k3_3S3G3;3/3#33 222222222222{2o2c2W2K2?232'222111111111111t1h1\1P1D181,1 11000000000000y0m0a0U0I0=010%00 0///////////~/r/f/Z/N/B/6/*///............v.j.^.R.F.:...#.. ------------{-o-c-W-K-?-3-'---,,,,,,,,,,,,t,h,\,P,D,8,,, ,,++++++++++++x+m+a+U+I+=+1+%++ +***********}*q*e*Y*M*A*5*****))))))))))))v)j)^)R)F):).)")) )(((((((((((({(o(c(W(K(?(3('(((''''''''''''s'g'['O'C'7'+'''&&&&&&&&&&&&w&k&_&S&G&;&/&#&& %%%%%%%%%%%%{%o%c%X%L%@%4%(%%%$$$$$$$$$$$$u$i$]$Q$E$9$-$!$$ ############z#n#b#V#J#>#2#&###""""""""""""s"g"["O"C"7"+"""!!!!!!!!!!!!x!l!`!T!H!2&sg[OC7+wk_SG;/# |pdXL@4(ui]QE9-! ymaUI=1% ~rfZNB6*wk_SG;0$ |pdXMA5)ui]QE9-! ymaUI=1% }qeYMA5)  0 0 0 0 0 0 0 0  0 I0 H0 G0 F0 E0 D0 C0 B0 A0 @0 ?0 >0 =0 <0 ;0 :0 90 80 70 60 50 40 30 20 10 00 /0 .0 -0 ,0 +0 *0 )0 (0 '0 &0 %0 $0 #0 "0 !0  0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0  0  0  0  0  0 0 0 0 0 0 0 0  0 0 0 0 0 0 0  0  0  0  0  0~ 0} 0| 0{ 0z 0y 0x 0w  0v 0u 0t 0s 0r 0q 0p  0o  0n  0m  0l  0k 0j 0i 0h 0g 0f 0e 0d  0c 0b 0a 0` 0_  0^  0]  0\  0[  0Z 0Y 0X 0W 0V 0U 0T 0S  0R &0Q %0P $0O #0N "0M !0L  0K 0J 0I 0H 0G 0F 0E 0D 0C 0B 0A 0@ 0? 0> 0= 0< 0; 0: 09  08  07  06  05  04 03 02 01 00 0/ 0. 0-  0, 0+ 0* 0) 0( 0' 0& 0%  0$  0#  0"  0!  0 0 0 0 0 0 0 0  0   0   0   0  0  0  0  0  0  0  0  0  ,0  +0  *0  )0  (0  '0  &0  %0  $0  #0  "0  !0  0  /  /  /  /  /  /  /  /  /  /  /  /  /  /  /  /  /  /  /  /  /  /  /  /  /  /  /  /  /  /   /  /  /  /  /  /  /  /  /  /  /  /  /  /  /   / $/ #/ "/ !/  / / / / / / / / / / / / / / / / / / /  /  /  /  /  / / / / / / / /  / / / / / / / / / / / / / / / /  /  /  /  /  / / / / / / / /  / / / / / / / / / /  /  /  /  /  / / / / / / /~ /}  /| /{ /z /y /x  /w  /v  /u  /t  /s /r /q /p /o /n /m /l  /k /j /i /h /g /f /e /d /c /b /a /`  /_  /^  /]  /\  /[ /Z /Y /X /W /V /U /T  /S  /R  /Q  /P  /O  /N /M /L /K /J /I /H /G  /F F/E E/D D/C C/B B/A A/@ @/? ?/> >/= =/<  .= .< .; .: .9  .8 $.7 #.6 ".5 !.4  .3 .2 .1 .0 ./ .. .- ., .+ .* .) .( .' .& .% .$ .# ." .!  .  .  .  .  . . . . . . . .  . . . . . . . . . . . . . . .  .  .  .  .  . . - - - - - -  -  - - - - - - - -  - - - - - - - - - - -  -  -  -  -  - - - - - - - -  - - - - - - - - - - - - - - - -  -  -  -  -  - - - - - - - -  - - - - - - - - - - - - - - -  -  -  -  -  - - - - - - - -  - - - - - - - - -  -  -  -  -  - - - - - - - -  -  -  -  -  - - - - - - - -  - - - -~ -} -| -{ -z  -y  -x  -w  -v  -u -t -s -r -q -p -o -n  -m %-l $-k #-j "-i !-h  -g -f -e -d -c -b -a -` -_ -^ -] -\ -[ -Z -Y -X -W -V -U  -T  -S  -R  -Q  -P -O -N -M -L -K -J -I  -H  -G  -F  -E -D -C -B -A -@ -? ->  -= "-< !-;  -: -9 -8 -7 -6 -5 -4 -3 -2 -1 -0 -/ -. -- -, -+ -* -) -(  -'  -&  -%  -$  -# -" -! - - - - -  - - - - - - -  -  -  -  -  - - - - - - - -  - -  -  -  -  -  - - - , , , , ,  , , , , , , ,  ,  ,  ,  ,  , , , , , , , ,  , ,  ,  ,  ,  ,  , , , , , , , ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,   ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,   ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,   ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,   ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,  ,~  ,}  ,|  ,{  ,z  ,y  ,x  ,w  ,v  ,u  ,t  ,s  ,r  ,q  ,p  ,o  ,n  ,m  ,l  ,k  ,j   ,i ,h ,g ,f ,e ,d  ,c  ,b  ,a  ,`  ,_ ,^ ,] ,\ ,[ ,Z ,Y ,X  ,W ,V ,U ,T ,S ,R ,Q ,P ,O ,N  ,M  ,L  ,K  ,J  ,I ,H ,G ,F ,E ,D ,C ,B  ,A *,@ ),? (,> ',= &,< %,; $,: #,9 ",8 !,7  ,6 ,5 ,4 ,3 ,2 ,1 ,0 ,/ ,. ,- ,, ,+ ,* ,) ,( ,' ,& ,% ,$  ,#  ,"  ,!  ,  , , , , , , , ,  , ,  ,  ,  ,  ,  , , , , , , , ,  , , , , , , , , , ,  +  +  +  +  + + + + + + + +  + + + + +  +  +  +  +  + + + + + + + +  + + + + +  +  +  +  +  + + + + + + + +  +  +  +  +  +  +   +   +   +   +   +  +  +  +  +  +  +  +  + + + + + + + + + + + + + + + + + +  +  +  +  +  + + + + + + + +  + + + + + + + + +  +  +  +  +  + + + + + + + +  + "+ !+  + + + + + + + + + + + +~ +} +| +{ +z +y +x +w  +v  +u  +t  +s  +r +q +p +o +n +m +l +k  +j  +i +h +g +f +e +d +c +b +a +` +_ +^ +] +\ +[ +Z +Y +X +W  +V  +U  +T  +S  +R +Q +P +O +N +M +L +K  +J +I +H +G +F +E +D +C +B +A +@ +? +> += +< +; +: +9 +8  +7  +6  +5  +4  +3 +2 +1 +0 +/ +. +- +,  ++ +* +) +( +' +& +% +$ +# +" +! + + + + + + + +  +  +  +  +  + + + + + + + +  +  + + + + + + + + + + + + * * * * * * *  *  *  *  *  * * * * * * * *  * * * * * * *  *  *  *  *  * * * * * * * *  * * * * * * * * * * * * * * * * * *  *  *  *  *  * * * * * * * *  * * * * * * * *  * * * * * * *  *  *  *  *  * * * * * * * *  * * * * *  *  *  *  *  * * * * * * * *  * * * * * * * * * * * * * * *  *  *  *~  *}  *| *{ *z *y *x *w *v *u  *t +*s **r )*q (*p '*o &*n %*m $*l #*k "*j !*i  *h *g *f *e *d *c *b *a *` *_ *^ *] *\ *[ *Z *Y *X *W *V  *U  *T  *S  *R  *Q *P *O *N *M *L *K *J  *I *H *G *F *E *D *C *B *A *@ *? *> *= *< *; *: *9  *8  *7  *6  *5  *4 *3 *2 *1 *0 */ *. *-  *, *+ ** *) *(  *'  *&  *%  *$  *# *" *! * * * * *  *  *  *  *  *  *  *  *  *  *  *  *  *  *   *  )*  (*  '*  &*  %*  $*  #*  "*  !*  *  *  *  *  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )   )  /)  .)  -)  ,)  +)  *)  ))  ()  ')  &)  %)  $)  #)  ")  !)  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )   )  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )   )  ,)  +)  *)  ))  ()  ')  &)  %)  $)  #)  ")  !)  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )  )~  )}  )|   ){ ()z ')y &)x %)w $)v #)u ")t !)s  )r )q )p )o )n )m )l )k )j )i )h )g )f )e )d )c )b )a )`  )_  )^  )]  )\  )[ )Z )Y )X )W )V )U )T  )S ()R ')Q &)P %)O $)N #)M ")L !)K  )J )I )H )G )F )E )D )C )B )A )@ )? )> )= )< ); ): )9 )8  )7  )6  )5  )4  )3 )2 )1 )0 )/ ). )- ),  )+ B)* A)) @)( ?)' >)& =)% <)$ ;)# :)" 9)! 8) 7) 6) 5) 4) 3) 2) 1) 0) /) .) -) ,) +) *) )) () ') &) %) $) #) ") !)  ) ) ) ) ) ) ) ) ) ( ( ( ( ( ( ( ( ( (  (  (  (  (  ( ( ( ( ( ( ( (  ( )( (( '( &( %( $( #( "( !(  ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( (  (  (  (  (  ( ( ( ( ( ( ( (  ( +( *( )( (( '( &( %( $( #( "( !(  ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( (  (  (  (  (  ( ( ( ( ( ( ( (  ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( ( (  (  (  (  (  ( ( ( ( ( ( ( (~  (} 7(| 6({ 5(z 4(y 3(x 2(w 1(v 0(u /(t .(s -(r ,(q +(p *(o )(n ((m '(l &(k %(j $(i #(h "(g !(f  (e (d (c (b (a (` (_ (^ (] (\ ([ (Z (Y (X (W (V (U (T (S  (R  (Q  (P  (O  (N (M (L (K (J (I (H (G  (F  6(E  5(D  4(C  3(B  2(A  1(@  0(?  /(>  .(=  -(<  ,(;  +(:  *(9  )(8  ((7  '(6  &(5  %(4  $(3  #(2  "(1  !(0   (/  (.  (-  (,  (+  (*  ()  ((  ('  (&  (%  ($  (#  ("  (!  (  (  (  (   (   (   (   (   (  (  (  (  (  (  (  (  ( x( x( x( x( x( x( x( x( x( x( x( x( x( x( x( x( x' x ' x ' x ' x ' x ' x' x' x' x' x' x' x'  x' x' x' x' x' x' x' x' x ' x ' x ' x ' x ' x' x' x' x' x' x' x'  x' x%' x$' x#' x"' x!' x ' x' x' x' x' x' x' x' x' x' x' x' x' x' x' x' x' x' x' x ' x ' x ' x ' x ' x' x' x' x' x' x' x'  x' x' x' x' x' x' x' x' x ' x ' x ' x ' x ' x' x' x' x' x' x' x'  x' x' x' /s}qeYMA5)~~~~~~~~~~~~u~i~]~Q~E~9~-~!~~ }}}}}}}}}}}}z}n}b}V}J}>}2}&}}}|||||||||||~|r|f|Z|N|B|6|*|||{{{{{{{{{{{{w{k{_{S{G{;{/{#{{ zzzzzzzzzzzz{zozczWzKz@z4z(zzzyyyyyyyyyyyytyhy\yPyDy8y,y yyxxxxxxxxxxxxxxlx`xTxHx_2_&___^^^^^^^^^^^~^r^f^Z^N^B^6^*^^^]]]]]]]]]]]]w]k]_]S]G];]/]#]] \\\\\\\\\\\\|\p\d\X\L\@\4\(\\\[[[[[[[[[[[[u[i[][Q[E[9[-[![[ ZZZZZZZZZZZZzZnZbZVZJZ>Z2Z&ZZZYYYYYYYYYYYYsYgY[YOYCY7Y+YYYXXXXXXXXXXXXwXkX_XSXHXU2U&UUUTTTTTTTTTTTTsTgT[TOTCT7T+TTTSSSSSSSSSSSSwSkS_STSHSA2A&AAA@@@@@@@@@@@@s@g@[@O@C@7@+@@@????????????w?k?_?S?G?;?/?#?? ?>>>>>>>>>>>|>p>d>X>L>@>4>(>>>============u=i=]=Q=E=9=-=!== <<<<<<<<<<<<,2,&,,,++++++++++++s+g+[+O+C+8+,+ ++************y*m*a*U*I*=*1*%***)))))))))))~)r)f)Z)N)B)6)*)))((((((((((((w(l(`(T(H(<(0($(( ('''''''''''|'p'e'Y'M'A'5')'''&&&&&&&&&&&&u&i&]&R&F&:&.&"&& %%%%%%%%%%%%z%n%b%V%J%>%2%&%%%$$$$$$$$$$$$s$h$\$P$D$8$,$ $$############x#l#`#T#H#<#0#$## #"""""""""""}"q"e"Y"M"A"5")"""!!!!!!!!!!!!v!j!^!R!F!:!.!"!! { o c W K ? 3 '   th\QE9-! {ocWK?3'sg[OD8, xmaUI=1% ~rg[OC7+xl`TH<0$ }qeYMA5)vj^RF:." {ocWK?3(uj^RF:." znbVK?3'th\PD8,  znbVJ>2&s <: <: <: <: <:  <: ;: ;: ;: ;: ;9 ; 9 ; 9 ; 9 ; 9 ; 9 ;9 ;9 ;9 ;9 ;9 ;9 ;9  ;9 : 9 : 9 : 9 : 9 :9 :9 :9 :9 :9 :9 :9  :9 9 9 9 9 9 9 9 9 99 99 99 99 99 99 99  99 89 8 9 8 9 8 9 8 9 8 9 89 89 89 89 89 89 89  89 79 79 79 79 79 79 79 79 79 79 79 7 9 7 9 7 9 7 9 7 9 79 79 79 79 79 79 79  79 6 9 69 69 69 69 69 69 69  69 59 59 59 59 59 59  59 4 9 4 9 4 9 49 49 49 49 49 49 49  49 39 39 39 39 39 39 39 39 3 9 3 9 3 9 3 9 3 9 39 39 39 39 39 39 39  39 29 29 29 29 29 29~ 29} 29| 29{ 29z 2 9y 2 9x 2 9w 2 9v 2 9u 29t 29s 29r 29q 29p 29o 29n  29m 19l 19k 19j 19i 19h 19g 19f 19e 1 9d 1 9c 1 9b 1 9a 1 9` 19_ 19^ 19] 19\ 19[ 19Z 19Y  19X 09W 09V 0 9U 0 9T 0 9S 0 9R 0 9Q 09P 09O 09N 09M 09L 09K 09J  09I / 9H / 9G /9F /9E /9D /9C /9B /9A /9@  /9? . 9> . 9= . 9< . 9; .9: .99 .98 .97 .96 .95 .94  .93 -92 -91 -90 -9/ -9. - 9- - 9, - 9+ - 9* - 9) -9( -9' -9& -9% -9$ -9# -9"  -9! ,9 ,9 ,9 ,9 ,9 ,9 ,9 ,9 ,9 ,9 ,9 ,9 ,9 ,9 , 9 , 9 , 9 , 9 , 9 ,9 ,9 ,9 ,9 ,9 ,9 ,9  ,9 +9 +9 +9 +9  +9 * 9 * 8 * 8 * 8 *8 *8 *8 *8 *8 *8 *8  *8 )8 ) 8 ) 8 ) 8 ) 8 ) 8 )8 )8 )8 )8 )8 )8 )8  )8 (8 (8 (8 (8 (8 ( 8 ( 8 ( 8 ( 8 ( 8 (8 (8 (8 (8 (8 (8 (8  (8 '8 ' 8 ' 8 ' 8 ' 8 ' 8 '8 '8 '8 '8 '8 '8 '8  '8 &8 &8 &8 &8 &8 &8 &8 &8 &8 &8 & 8 & 8 & 8 & 8 & 8 &8 &8 &8 &8 &8 &8 &8  &8 %(8 %'8 %&8 %%8 %$8 %#8 %"8 %!8 % 8 %8 %8 %8 %8 %8 %8 %8 %8 %8 %8 %8 %8 %8 %8 %8 %8 %8 %8 % 8 % 8 % 8 % 8 % 8 %8 %8 %8 %8 %8 %8 %8  %8 $ 8 $ 8 $ 8 $ 8 $ 8 $8 $8 $8 $8 $8~ $8} $8|  $8{ #8z #8y #8x #8w #8v #8u #8t #8s #8r #8q #8p #8o #8n #8m #8l # 8k # 8j # 8i # 8h # 8g #8f #8e #8d #8c #8b #8a #8`  #8_ "8^ "8] "8\ "8[ "8Z "8Y "8X "8W "8V "8U " 8T " 8S " 8R " 8Q " 8P "8O "8N "8M "8L "8K "8J "8I  "8H !8G !8F !8E !8D !8C !8B !8A !8@ !8? ! 8> ! 8= ! 8< ! 8; ! 8: !89 !88 !87 !86 !85 !84 !83  !82  81  80  8/  8.  8-  8,  8+  8*  8)  8(   8' 8& 8% 8$ 8# 8" 8! 8 8 8 8 8 8  8  8  8  8  8 8 8 8 8 8 8 8  8  8  8  8  8  8 8 8 8 8 8 8 8  8  8  7  7 7 7 7 7 7 7 7  7  7 7 7 7 7 7 7 7  7 7  7  7  7  7  7 7 7 7 7 7 7 7  7  7  7  7  7 7 7 7 7 7 7 7  7 7 7 7 7 7 7 7 7 7  7  7  7  7  7 7 7 7 7 7 7 7  7  7  7 7 7 7 7 7 7 7  7 7 7 7 7 7  7  7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7 7  7  7  7  7  7 7 7 7 7 7 7 7  7 7  7  7  7  7  7 7 7 7 7 7 7 7  7  7~  7} 7| 7{ 7z 7y 7x 7w 7v  7u 7t 7s  7r  7q  7p  7o  7n 7m 7l 7k 7j 7i 7h 7g  7f 37e 27d 17c 07b /7a .7` -7_ ,7^ +7] *7\ )7[ (7Z '7Y &7X %7W $7V #7U "7T !7S  7R 7Q 7P 7O 7N 7M 7L 7K 7J 7I 7H 7G 7F 7E 7D 7C 7B 7A 7@  7?  7>  7=  7<  7; 7: 79 78 77 76 75 74  73 72 71  70  7/  7.  7-  7, 7+ 7* 7) 7( 7' 7& 7%  7$  7#  7"  7! 7 7 7 7 7 7 7  7 7 7 7 7  7 7 7 7 7 7 7  7  7  7  7  7  7   7  7  7  7  7  7  7  7  6   6  6  6  6  6  6  6   6  6  6  6  6  6  6  6  6  6  6  6  6  6  6  6  6  6   6  6  6  6  6  6  6  6  6  6  6  6  6  6  6  6  6  6  6  6  6   6  6  6 6 6 6 6 6 6 6  6 6 6 6 6 6  6  6  6  6  6 6 6 6 6 6 6 6  6  6  6  6 6 6 6 6 6 6 6  6  6  6  6  6  6 6 6 6 6 6 6 6  6  6 6 6 6 6 6 6 6  6  6 6 6 6 6 6 6 6  6  6  6  6  6 6 6 6 6 6 6 6  6~  6}  6|  6{  6z  6y  6x *6w *6v *6u *6t * 6s * 6r * 6q * 6p * 6o *6n *6m *6l *6k *6j *6i *6h  *6g )6f )6e )6d )6c )6b )6a )6` )6_ )6^ )6] )6\ )6[ )6Z ) 6Y ) 6X ) 6W ) 6V ) 6U )6T )6S )6R )6Q )6P )6O )6N  )6M ( 6L (6K (6J (6I (6H (6G (6F (6E (6D (6C (6B (6A (6@ (6? (6> (6= (6< (6; (6: ( 69 ( 68 ( 67 ( 66 ( 65 (64 (63 (62 (61 (60 (6/ (6.  (6- '6, '6+ '6* '6) '6( '6' '6& '6% '6$ '6# '6" '6! '6 '6 '6 '6 '6 ' 6 ' 6 ' 6 ' 6 ' 6 '6 '6 '6 '6 '6 '6 '6  '6 &)6 &(6 &'6 &&6 &%6 &$6  &"6 &!6 & 6 &6 &6 &6 &6 &6 &5 &5 &5 &5 &5 &5 &5 &5 &5 &5 &5 &5 &5 & 5 & 5 & 5 & 5 & 5 &5 &5 &5 &5 &5 &5 &5  &5 %5 %5 %5 %5 %5 %5 %5 %5 %5 %5 %5 % 5 % 5 % 5 % 5 % 5 %5 %5 %5 %5 %5 %5 %5  %5 $!5 $ 5 $5 $5 $5 $5 $5 $5 $5 $5 $5 $5 $5 $5 $5 $5 $5 $5 $5 $5 $ 5 $ 5 $ 5 $ 5 $ 5 $5 $5 $5 $5 $5 $5 $5  $5 #5 #5 #5 # 5 # 5 # 5 # 5 # 5 #5 #5 #5 #5 #5 #5 #5  #5 "%5 "$5 "#5 ""5 "!5 " 5 "5 "5 "5 "5 "5 "5 "5 "5 "5 "5 "5 "5 "5 "5 "5 "5 "5 "5 " 5 " 5 " 5 " 5 " 5 "5 "5~ "5} "5| "5{ "5z "5y  "5x !!5w ! 5v !5u !5t !5s !5r !5q !5p !5o !5n !5m !5l !5k !5j !5i !5h !5g !5f !5e !5d ! 5c ! 5b ! 5a ! 5` ! 5_ !5^ !5] !5\ !5[ !5Z !5Y !5X  !5W  5V  5U  5T  5S  5R  5Q  5P  5O  5N  5M  5L  5K  5J  5I  5H  5G  5F  5E  5D  5C  5B   5A (5@ '5? &5> %5= $5< #5; "5: !59  58 57 56 55 54 53 52 51 50 5/ 5. 5- 5, 5+ 5* 5) 5( 5' 5&  5%  5$  5#  5"  5! 5 5 5 5 5 5 5  5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5  5  5  5  5  5 5 5 4 4 4 4 4  4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4  4  4  4  4  4 4 4 4 4 4 4 4  4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4  4  4  4  4  4 4 4 4 4 4 4 4  4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4  4  4  4  4  4 4 4 4 4 4 4 4  4 4  4  4  4  4  4 4 4 4 4 4 4 4  4 4 4 4 4 4  4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4  4  4  4  4  4 4 4 4 4 4 4 4  4 4 4 4~ 4}  4|  4{  4z  4y  4x 4w 4v 4u 4t 4s 4r 4q  4p 4o 4n 4m 4l 4k 4j 4i 4h 4g 4f 4e 4d 4c 4b 4a 4` 4_  4^  4]  4\  4[  4Z 4Y 4X 4W 4V 4U 4T 4S  4R "4Q !4P  4O 4N 4M 4L 4K 4J 4I 4H 4G 4F 4E 4D 4C 4B 4A 4@ 4? 4> 4=  4<  4;  4:  49  48 47 46 45 44 43 42 41  40 4/ 4. 4- 4, 4+ 4* 4) 4( 4' 4& 4% 4$ 4# 4" 4! 4  4  4  4  4  4 4 4 4 4 4 4 4  4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4  4  4  4  3  3 3 3 3 3 3 3 3  3 3 3 3 3 3 3 3 3  3  3  3  3  3 3 3 3 3 3 3 3  3 3 3 3  3  3  3  3  3 3 3 3 3 3 3 3  3 3 3 3 3 3 3 3 3 3  3  3  3  3  3 3 3 3 3 3 3 3  3 #3 "3 !3  3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3 3  3  3  3  3  3 3 3 3 3 3 3 3  3 3 3 3 3 3 3 3 3 3  3  3  3  3  3 3 3 3 3 3 3 3  3  3  3  3  3~  3}  3|  3{  3z  3y  3x  3w  3v  3u  3t  3s  3r  3q  3p  3o  3n  3m  3l  3k  3j  3i  3h  3g   3f  3e  3d  3c  3b  3a  3`  3_  3^  3]  3\  3[  3Z  3Y  3X  3W  3V  3U  3T  3S  3R  3Q  3P  3O  3N   3M  3L  3K  3J  3I  3H  3G  3F  3E  3D  3C  3B  3A  3@  3?  3>  3=  3<  3;  3:   39  38  37  36  35  34  33  32  31  30  3/  3.  3-  3,  3+  3*  3)  3(  3'  3&  3%  3$   3#  #3"  "3!  !3  3  3  3  3  3  3  3  3  3  3  3  3  3  3  3  3  3  3  3  3  3  3  3  3  3  3  3  3  3  3  3   3 2 2 2 2 2 2 2 2 2  2  2  2  2  2 2 2 2 2 2 2 2  2 2 2 2 2 2 2 2 2  2  2  2  2  2 2 2 2 2 2 2 2  2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2  2  2  2  2  2 2 2 2 2 2 2 2  2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2  2  2  2  2  2 2 2 2 2 2 2 2  2 2 2 2 2 2 2 2 2  2  2  2  2  2 2 2 2 2 2 2 2  2 2 2 2 2 2 2 2 2 2~ 2} 2| 2{ 2z  2y  2x  2w  2v  2u 2t 2s 2r 2q 2p 2o 2n  2m  2l  2k  2j  2i  2h 2g 2f 2e 2d 2c 2b 2a  2`  2_  2^  2]  2\  2[  2Z  2Y  2X  2W   2V   2U   2T   2S   2R  2Q  2P  2O  2N  2M  2L  2K  2J  2I  2H   2G  2F  2E  2D  2C  2B  2A  2@  2?  2>  2=  2<  2;  2:  29  28  27  26  25  24  23  22  21  20  2/  2.  2-  2,  2+  2*  2)  2(   2' 2& 2% 2$ 2#  2"  2!  2  2  2 2 2 2 2 2 2 2  2  2  2 2 2 2 2 2 2 2  2 2  2  2  2  2  2 2 2 2 2 2 2 1  1 1  1  1  1  1  1 1 1 1 1 1 1 1  1 1 1 1 1  1  1  1  1  1 1 1 1 1 1 1 1  1 1 1  1  1  1  1  1 1 1 1 1 1 1 1  1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1  1  1  1  1  1 1 1 1 1 1 1 1  1  1  1  1  1  1  1  1  1  1   1   1   1   1   1  1  1  1  1  1  1  1  1  1  1  1  1  1  1  1  1  1  1  1  1  1  1  1  1  1  1  1  1  1  1  1  1  1  1  1  1  1  1   1  /1  .1  -1  ,1  +1  *1~  )1}  (1|  '1{  &1z  %1y  $1x  #1w  "1v  !1u  1t  1s  1r  1q  1p  1o  1n  1m  1l  1k  1j  1i  1h  1g  1f  1e  1d  1c  1b  1a  1`  1_  1^  1]  1\  1[  1Z  1Y  1X  1W  1V   1U  $1T  #1S  "1R  !1Q  1P  1O  1N  1M  1L  1K  1J  1I  1H  1G  1F  1E  1D  1C  1B  1A  1@  1?  1>  1=  1<  1;  1:  19  18  17  16  15  14  13  12   11  (10  '1/  &1.  %1-  $1,  #1+  "1*  !1)  1(  1'  1&  1%  1$  1#  1"  1!  1  1  1  1  1  1  1  1  1  1  1  1  1  1  1  1  1  1  1  1  1  1  1   1  %1  $1  #1  "1  !1  1  1  1  1  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0   0 0 0 0 0 0  0  0  0 <: ;}qeYMA6*~~~~~~~~~~~~w~k~_~S~G~;~/~#~~ ~}}}}}}}}}}}}}q}e}Y}M}A}5})}}}||||||||||||v|j|^|R|F|:|.|"|| {{{{{{{{{{{{|{p{d{X{L{@{4{({{{zzzzzzzzzzzztzhz\zPzDz8z,z zzyyyyyyyyyyyyyymyayUyIy=y1y%yy yxxxxxxxxxxx}xqxexYxMxAx5x*xxxwwwwwwwwwwwwwwkw_wSwGw;w/w#ww vvvvvvvvvvvv|vpvdvXvLv@v4v(vvvuuuuuuuuuuuuuuiu]uQuEu9u-u!uu ttttttttttttztntbtVtJt>t2t&tttsssssssssss~sssgs[sOsCs7s+sssrrrrrrrrrrrrxrlr`rUrIr=r1r%rr rqqqqqqqqqqq}qqqeqZqNqBq6q*qqqppppppppppppvpjp^pRpFp:p.p"pp oooooooooooozonoboVoJo>o2o&ooonnnnnnnnnnn~nrnfnZnNnBn6n*nnnmmmmmmmmmmmmwmkm`mTmHma2a&aaa````````````t`h`\`P`D`8`,` ``____________y_m_b_V_J_>_2_&___^^^^^^^^^^^^t^h^\^Q^E^9^-^!^^ ]]]]]]]]]]]]z]n]b]V]J]>]2]&]]]\\\\\\\\\\\\s\g\[\O\C\7\+\\\[[[[[[[[[[[[x[l[`[T[H[<[0[$[[ [ZZZZZZZZZZZ|ZpZdZXZLZ@Z4Z(ZZZYYYYYYYYYYYYuYiY]YQYEY9Y-Y!YY XXXXXXXXXXXXyXmXaXUXIX=X1X%XX XWWWWWWWWWWW~WrWfWZWNWBW6W*WWWVVVVVVVVVVVVvVjV^VRVFV:V.V"VV UUUUUUUUUUUU{UoUcUWUKU?U3U'UUUTTTTTTTTTTTTsTgT[TOTCT7T+TTTSSSSSSSSSSSSxSlS`STSHS@1@%@@ ???????????|?o?b?U?H?>>>>>>>>>>{>n>a>T>G>:>-> >>===========x=k=^=Q=D=7=*===<<<<<<<<<<2&sg[OC7+wk_SG<0$ |pdXL@4(ui]QE9-! znbVJ>2&~rf[OC7+wk_SG;/# |pdXL@4(ui]QE9-! ymaUI=1% ~rfZNB6*vj^SG; C! C  C "C !C  C C C C C C C C C C C C C C C C C C C  C  C  C  C  C C C C C C B B  B #B "B !B  B B B B B B B B B B B B B B B B B B B  B  B  B  B  B B B B B B B B  B B B B B B B B B B B B B B B B B  B  B  B  B  B B B B B B B B  B B B B B B B B B B B B B B B B B B B  B  B  B  B  B B B B B B B B  B B B B B B B B B B B B B B B B B B  B  B  B  B  B B B B B B B B  B B B~ B} B| B{ Bz By Bx Bw Bv Bu Bt Bs Br Bq Bp  Bo  Bn  Bm  Bl  Bk Bj Bi Bh Bg Bf Be Bd  Bc Bb Ba B` B_ B^ B] B\ B[ BZ BY BX  BW  BV  BU  BT  BS BR BQ BP BO BN BM BL  BK BJ BI BH BG BF BE BD BC BB BA B@ B? B> B= B<  B;  B:  B9  B8  B7 B6 B5 B4 B3 B2 B1 B0  B/ !B.  B- B, B+ B* B) B( B' B& B% B$ B# B" B! B B B B B B  B  B  B  B  B B B B B B B B  B !B  B B B B B B B B B B B B B A A A A A A  A  A  A  A  A A A A A A A A  A #A "A !A  A A A A A A A A A A A A A A A A A A A  A  A  A  A  A A A A A A A A  A  A  A  A  A  A  A  A  A  A  A  A  A  A  A  A  A  A  A  A  A  A  A  A  A   A  A  A  A  A  A  A  A  A  A  A  A  A  A  A  A  A  A  A  A  A  A  A  A  A  A  A  A   A  A  A  A  A  A  A  A  A  A  A  A  A  A  A  A  A  A  A  A  A  A  A  A~  A}  A|  A{  Az  Ay  Ax  Aw   Av  Au  At  As  Ar  Aq  Ap  Ao  An  Am  Al  Ak  Aj  Ai  Ah  Ag  Af  Ae  Ad  Ac  Ab  Aa  A`  A_  A^  A]  A\  A[  AZ  AY  AX   AW  AV  AU  AT  AS  AR  AQ  AP  AO  AN  AM  AL  AK  AJ  AI  AH  AG  AF   AE $AD #AC "AB !AA  A@ A? A> A= A< A; A: A9 A8 A7 A6 A5 A4 A3 A2 A1 A0 A/ A.  A-  A,  A+  A*  A) A( A' A& A% A$ A# A"  A! A A A A A A A A A A A A A A  A  A  A  A  A A A A A A A A  A #A "A !A  A A A @ @ @ @ @ @ @ @ @ @ @ @ @ @ @ @  @  @  @  @  @ @ @ @ @ @ @ @  @ @ @ @ @ @ @ @ @ @ @  @  @  @  @  @ @ @ @ @ @ @ @  @ @ @ @ @ @ @ @ @ @ @ @ @ @ @  @  @  @  @  @ @ @ @ @ @ @ @  @ #@ "@ !@  @ @ @ @ @ @ @ @ @ @ @ @ @ @ @ @ @ @ @  @  @  @  @  @ @ @ @ @ @ @ @  @ @ @ @ @ @ @ @ @ @  @  @  @  @  @ @ @~ @} @| @{ @z @y  @x  !@w   @v  @u  @t  @s  @r  @q  @p  @o  @n  @m  @l  @k  @j  @i  @h  @g  @f  @e  @d   @c   @b   @a   @`   @_  @^  @]  @\  @[  @Z  @Y  @X  @W @V @U @T @S @R  @Q  @P @O @N @M @L @K @J @I  @H @G  @F  @E  @D  @C  @B @A @@ @? @> @= @< @;  @: @9 @8 @7 @6 @5 @4 @3  @2  @1  @0  @/  @. @- @, @+ @* @) @( @'  @&  @%  @$ @# @" @! @ @ @ @  @ @ @ @ @ @ @ @ @  @  @  @  @  @ @ @ @ @ @ @ @  @ @ @  @  @  @  @  @ ? ? ? ? ? ? ?  ?  ?  ?  ?  ? ? ? ? ? ? ? ?  ? ? ? ? ? ? ? ?  ?  ?  ? ? ? ? ? ? ? ?  ? ?  ?  ?  ?  ?  ? ? ? ? ? ? ? ?  ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ?  ?  ?  ?  ?  ? ? ? ? ? ? ? ?  ? ? ? ? ? ? ? ?  ?  ? ? ? ? ? ? ? ?  ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ?  ?  ?  ?  ?  ? ? ? ? ? ? ? ?  ? ? ? ? ? ? ? ? ?  ?  ?  ?~  ?}  ?| ?{ ?z ?y ?x ?w ?v ?u  ?t ?s ?r  ?q ?p ?o  ?n ?m ?l ?k ?j ?i  ?h  ?g  ?f  ?e  ?d ?c ?b ?a ?` ?_ ?^ ?]  ?\ ?[ ?Z  ?Y ?X ?W ?V ?U ?T ?S ?R  ?Q ?P ?O ?N ?M ?L ?K ?J  ?I ?H ?G ?F ?E ?D  ?C ?B ?A ?@ ??  ?> ~?= ~?< ~?; ~?: ~?9  ~?8 }?7 }?6 }?5 }?4  }?3 |?2 |?1 |?0 |?/ |?. |?- |?,  |?+ {?* {?) {?(  {?' z ?& z?% z?$ z?# z?" z?! z? z?  z? y? y? y? y? y? y? y?  y? x? x? x? x? x? x?  x? w? w? w? w? w? w? w? w? w? w? w? w? w? w? w? w> w> w> w> w> w> w> w> w> w> w> w> w> w> w> w> w> w> w> w> w> w> w> w> w> w> w> w> w> w> w> w> w> w> w> w~> w}> w|> w{> wz> wy> wx> ww> wv> wu> wt> ws> wr> wq> wp> wo> wn> wm> wl> wk> wj> wi> wh> wg> wf> we> wd> wc> wb> wa> w`> w_> w^> w]> w\> w[> wZ> wY> wX> wW> wV> wU> wT> wS> wR> wQ> wP> wO> wN> wM> wL> wK> wJ> wI> wH> wG> wF> wE> wD> wC> wB> wA> w@> w?> w>> w=> w<> w;> w:> w9> w8> w7> w6> w5> w4> w3> w2> w1> w0> w/> w.> w-> w,> w+> w*> w)> w(> w'> w&> w%> w$> w#> w"> w!> w >~ w>} w>| w>{ w>z w>y w>x w>w w>v w>u w>t w>s w>r w>q w>p w>o w>n w>m w>l w >k w >j w >i w >h w >g w>f w>e w>d w>c w>b w>a w>`  w>_ v>^ v>] v>\ v>[ v>Z v>Y v>X v>W v>V v>U v>T v>S v>R v>Q v>P v>O v >N v >M v >L v >K v >J v>I v>H v>G v>F v>E v>D v>C  v>B u>A  u>@ t>? t>> t>= t>< t>; t>: t >9 t >8 t >7 t >6 t >5 t>4 t>3 t>2 t>1 t>0 t>/ t>.  t>- s>, s>+ s>* s>) s>( s >' s >& s >% s >$ s ># s>" s>! s> s> s> s> s>  s> r> r> r> r> r> r> r>  r> q > q> q> q> q> q> q> q>  q> p > p > p> p> p> p> p> p> p>  p> o = o = o= o= o= o= o= o= o=  o= n= n= n= n= n= n=  n= m= m= m= m= m= m= m= m= m= m= m= m= m= m= m= m= m= m= m = m = m = m = m = m= m= m= m= m= m= m=  m= l= l = l = l = l = l = l= l= l= l= l= l= l=  l= k+= k*= k)= k(= k'= k&= k%= k$= k#= k"= k!= k = k= k= k= k= k= k= k= k= k= k= k= k= k= k= k= k= k= k= k = k = k = k = k = k= k= k= k= k= k= k=  k= j0= j/= j.= j-= j,= j+= j*= j)= j(= j'= j&= j%= j$= j#= j"= j!= j = j= j= j= j= j= j= j= j=~ j=} j=| j={ j=z j=y j=x j=w j=v j=u j=t j =s j =r j =q j =p j =o j=n j=m j=l j=k j=j j=i j=h  j=g i-=f i,=e i+=d i*=c i)=b i(=a i'=` i&=_ i%=^ i$=] i#=\ i"=[ i!=Z i =Y i=X i=W i=V i=U i=T i=S i=R i=Q i=P i=O i=N i=M i=L i=K i=J i=I i=H i=G i =F i =E i =D i =C i =B i=A i=@ i=? i=> i== i=< i=;  i=: h#=9 h"=8 h!=7 h =6 h=5 h=4 h=3 h=2 h=1 h=0 h=/ h=. h=- h=, h=+ h=* h=) h=( h=' h=& h=% h=$ h =# h =" h =! h = h = h= h= h= h= h= h= h=  h= g= g= g= g= g= g= g= g= g= g = g = g = g = g = g= g= g= g= g= g= g=  g= f= f< f< f< f< f< f< f< f< f< f< f< f< f< f< f< f < f < f < f < f < f< f< f< f< f< f< f<  f< e< e< e< e< e< e< e<  e< d< d< d< d<  d< c < c< c< c< c< c< c< c<  c< b < b< b< b< b< b< b< b<  b< a < a < a < a < a< a< a< a< a< a< a<  a< ` < ` < ` < ` < ` < `< `< `< `< `< `< `<  `< _ < _ < _ < _< _< _< _< _< _< _<  _< ^< ^< ^< ^< ^< ^< ^< ^< ^< ^< ^ < ^ < ^ < ^ < ^ < ^< ^< ^< ^< ^< ^< ^<  ^< ]< ]< ]< ]<  ]< \< \< \< \ < \ < \ < \ <~ \ <} \<| \<{ \ Y<= Y<< Y<; Y<: Y<9 Y<8 Y<7 Y<6 Y<5 Y<4 Y<3 Y<2 Y<1 Y<0 Y; N=; N<; N;;~ N:;} N9;| N8;{ N7;z N6;y N5;x N4;w N3;v N2;u N1;t N0;s N/;r N.;q N-;p N,;o N+;n N*;m N);l N(;k N';j N&;i N%;h N$;g N#;f N";e N!;d N ;c N;b N;a N;` N;_ N;^ N;] N;\ N;[ N;Z N;Y N;X N;W N;V N;U N;T N;S N;R N;Q N ;P N ;O N ;N N ;M N ;L N;K N;J N;I N;H N;G N;F N;E  N;D M;C M;B M;A M;@ M;? M;> M;= M;< M ;; M ;: M ;9 M ;8 M ;7 M;6 M;5 M;4 M;3 M;2 M;1 M;0  M;/ L ;. L ;- L ;, L ;+ L ;* L;) L;( L;' L;& L;% L;$ L;#  L;" K ;! K ; K ; K; K; K; K; K; K; K;  K; J; J; J; J; J; J; J; J; J; J; J ; J ; J ; J ; J ; J; J; J; J; J; J; J;  J; I: I: I: I: I: I: I: I: I: I: I: I: I: I: I: I : I : I : I : I : I: I: I: I: I: I: I:  I: H: H: H: H: H: H: H: H : H : H : H : H : H: H: H: H: H: H: H:  H: G: G: G: G: G: G: G: G: G: G: G: G : G : G : G : G : G: G: G: G: G: G: G:  G: F: F: F: F: F:  F: E%: E$: E#: E": E!: E : E: E: E: E: E: E: E: E: E: E: E: E: E: E: E: E: E: E: E : E : E : E : E : E: E: E: E: E: E: E:  E: D$: D#: D": D!: D : D: D: D: D: D: D: D: D: D: D:~ D:} D:| D:{ D:z D:y D:x D:w D:v D :u D :t D :s D :r D :q D:p D:o D:n D:m D:l D:k D:j  D:i C:h C:g C:f C:e C:d C:c C:b  C:a B:` B:_ B:^ B:] B:\ B:[ B:Z B :Y B :X B :W B :V B :U B:T B:S B:R B:Q B:P B:O B:N  B:M A:L A :K A :J A :I A :H A :G A:F A:E A:D A:C A:B A:A A:@  A:? @ :> @ := @ :< @:; @:: @:9 @:8 @:7 @:6 @:5  @:4 ? :3 ? :2 ? :1 ? :0 ?:/ ?:. ?:- ?:, ?:+ ?:* ?:)  ?:( > :' > :& > :% > :$ > :# >:" >:! >: >: >: >: >:  >: = : =: =: =: =: =: =: =:  =: <: < : < : < : < : < : C" 2o|pdXL@4(~~~~~~~~~~~~u~i~]~Q~E~9~-~!~~ }}}}}}}}}}}}z}n}b}V}J}>}2}&}}}|||||||||||~|r|f|Z|N|C|7|+|||{{{{{{{{{{{{w{k{_{S{G{;{/{#{{ zzzzzzzzzzzz|zpzdzXzLz@z4z(zzzyyyyyyyyyyyyuyiy]yQyEy9y-y!yy xxxxxxxxxxxxyxmxaxUxIx=x1x&xxxwwwwwwwwwww~wrwfwZwNwBw6w*wwwvvvvvvvvvvvv}vrvgv\vQvFv;v0v%vvvuuuuuuuuuuuuvuju^uRuFu:u.u"uu tttttttttttt{totctWtKt?t3t'tttsssssssssssstshs\sPsDs8s,s ssrrrrrrrrrrrryrmrarUrIr=r1r%rr rqqqqqqqqqqq~qsqgq[qOqCq7q+qqqppppppppppppwpkp_pSpGp;p/p#pp pooooooooooo|opodoXoMoAo5o)ooonnnnnnnnnnnnvnjn^nRnFn:n.n"nn mmmmmmmmmmmm{momcmWmKm?m3m'mmmlllllllllllltljl_lTlIl>l3l(lllkkkkkkkkkkkkkskgk[kOkCk7k+kkkjjjjjjjjjjjjxjljajUjIj=j1j%jj jiiiiiiiiiii~irifiZiNiBi6i*iiihhhhhhhhhhhhwhkh_hThHh]2]&]]]\\\\\\\\\\\~\r\g\[\O\C\7\+\\\[[[[[[[[[[[[x[l[a[U[I[=[1[%[[ [ZZZZZZZZZZZ}ZqZeZZZNZBZ6Z*ZZZYYYYYYYYYYYYvYjY^YRYFY:Y.Y"YY XXXXXXXXXXXX{XpXdXXXLX@X4X(XXXWWWWWWWWWWWWuWiW]WQWEW9W-W"WW VVVVVVVVVVVV{VoVcVWVKV?V3V'VVVUUUUUUUUUUUUtUhU]UQUEU9U-U!UU TTTTTTTTTTTTzTnTbTVTJT>T2T&TTTSSSSSSSSSSS~SrSgS[SOSCS7S+SSSRRRRRRRRRRRRxRlR`RTRHRH2H&HHHGGGGGGGGGGGGtGhG\GPGDG8G,G GGFFFFFFFFFFFFyFmFaFUFIF=F1F%FF FEEEEEEEEEEE}EqEeEYEMEAE5E)EEEDDDDDDDDDDDDvDjD^DRDFD:D.D"DD CCCCCCCCCCCC{CoCdCXCLC@C4C(CCCBBBBBBBBBBBBtBhB\BPBDB8B,B BBAAAAAAAAAAAAyAmAaAUAIA=A1A%AA A@@@@@@@@@@@~@r@f@Z@N@B@6@*@@@????????????v?k?_?S?G?;?/?#?? >>>>>>>>>>>>{>o>c>W>K>?>3>'>>>============t=h=\=P=D=8=,= ==<<<<<<<<<<<525&55544444444444~4s4g4[4O4C474+444333333333333x3l3`3T3I3=313%33 322222222222}2q2e2Y2N2B262*222111111111111w1k1_1S1G1;1/1#11 000000000000|0p0d0X0L0@040(000////////////u/i/]/Q/E/9/-/"// ............{.o.c.W.K.?.3.'...------------t-h-\-P-D-8---!-- ,,,,,,,,,,,,y,m,a,U,I,=,1,%,, ,+++++++++++~+r+f+Z+N+B+6+*+++*************v*k*`*U*J*?*4*)***))))))))))))w)k)_)S)G);)/)#)) (((((((((((({(o(c(X(L(@(4(((((''''''''''''t'h'\'P'D'8'-'!'' &&&&&&&&&&&&y&m&a&U&I&=&1&%&& &%%%%%%%%%%%~%r%f%Z%N%B%6%*%%%$$$$$$$$$$$$v$j$^$R$G$;$/$#$$ ############{#o#c#W#K#?#3#'###""""""""""""t"h"\"P"D"8"," ""!!!!!!!!!!!!x!l!`!T!I!=!1!%!! ! } q e Y M A 6 *   vj^RF:." {ocWK?3'th\PD8, ymaUI=1% ~rfZNB6*wk_SG;/# |pdXL@4(ui]QE9-! znbVJ>2&sg[OC7+wl`TH<0$ }qeYMA5)vj^RF;/# {o ,LT ,LS ,LR ,LQ ,LP , LO , LN , LM , LL , LK ,LJ ,LI ,LH ,LG ,LF ,LE ,LD  ,LC ,LB , LA , L@ , L? , L> , L= ,L< ,L; ,L: ,L9 ,L8 ,L7 ,L6  ,L5 ,L4 ,L3 ,L2 ,L1 ,L0 , L/ , L. , L- , L, , L+ ,L* ,L) ,L( ,L' ,L& ,L% ,L$  ,L# ,L" ,L! , L , L , L , L , L ,L ,L ,L ,L ,L ,L ,L  ,L ,L ,L ,L ,L ,L ,L ,L ,L ,L ,L , L , L , L , L , L ,L ,L ,L ,L ,L ,K ,K  ,K ,K ,K ,K ,K ,K ,K ,K ,K ,K ,K ,K ,K ,K ,K , K , K , K , K , K ,K ,K ,K ,K ,K ,K ,K  ,K ,K ,K ,K ,K ,K ,K ,K ,K , K , K , K , K , K ,K ,K ,K ,K ,K ,K ,K  ,K ,K ,K ,K ,K ,K ,K ,K ,K , K , K , K , K , K ,K ,K ,K ,K ,K ,K ,K  ,K ,K ,K ,K ,K ,K ,K ,K ,K ,K , K , K , K , K , K ,K ,K ,K ,K ,K ,K ,K  ,K , K , K , K , K , K , K , K , K , K , K , K , K , K , K , K , K , K , K , K , K , K , K , K , K , K , K  , K , K , K , K , K , K , K , K , K , K~ , K} , K| , K{ , Kz , Ky , Kx , Kw  , Kv , Ku , Kt , Ks , Kr , Kq , Kp , Ko , Kn , Km , Kl , Kk , Kj , Ki , Kh , Kg , Kf , Ke , Kd , Kc , Kb , Ka , K`  , K_ , K^ , K] , K\ , K[ , KZ , KY , KX , KW , KV , KU , KT , KS , KR , KQ , KP , KO , KN , KM , KL , KK , KJ , KI , KH , KG  , KF , KE , KD , KC , KB , KA , K@ , K? , K> , K= , K< , K; , K: , K9 , K8 , K7 , K6 , K5 , K4 , K3 , K2 , K1 , K0 , K/ , K.  , K- ,K, ,K+ ,K* ,K) ,K( ,K' ,K& ,K% ,K$ ,K# , K" , K! , K , K , K ,K ,K ,K ,K ,K ,K ,K  ,K ,"K ,!K , K ,K ,K ,K ,K ,K ,K ,K ,K ,K ,K ,K ,K ,K ,K ,K ,K ,K ,K , K , J , J , J , J ,J ,J ,J ,J ,J ,J ,J  ,J ,J ,J ,J ,J ,J ,J ,J ,J ,J ,J ,J ,J ,J ,J ,J ,J ,J , J , J , J , J , J ,J ,J ,J ,J ,J ,J ,J  ,J ,J ,J ,J ,J ,J ,J ,J ,J ,J ,J ,J ,J ,J ,J ,J ,J ,J ,J , J , J , J , J , J ,J ,J ,J ,J ,J ,J ,J  ,J ,J ,J ,J ,J ,J ,J ,J ,J ,J ,J ,J ,J ,J ,J ,J ,J ,J ,J , J , J , J , J , J ,J ,J ,J ,J ,J ,J ,J  ,J ,J ,J ,J ,J ,J ,J ,J ,J ,J ,J ,J ,J , J , J , J , J , J ,J ,J ,J ,J ,J ,J ,J  ,J ,%J~ ,$J} ,#J| ,"J{ ,!Jz , Jy ,Jx ,Jw ,Jv ,Ju ,Jt ,Js ,Jr ,Jq ,Jp ,Jo ,Jn ,Jm ,Jl ,Jk ,Jj ,Ji ,Jh ,Jg , Jf , Je , Jd , Jc , Jb ,Ja ,J` ,J_ ,J^ ,J] ,J\ ,J[  ,JZ  ,JY  ,JX  ,JW  ,JV  ,JU  ,JT  , JS  , JR  , JQ  , JP  , JO  ,JN  ,JM  ,JL  ,JK  ,JJ  ,JI  ,JH  ,JG "BJF "BJE "BJD "BJC "BJB "BJA "BJ@ "BJ? "BJ> "BJ= "BJ< "B J; "B J: "B J9 "B J8 "B J7 "BJ6 "BJ5 "BJ4 "BJ3 "BJ2 "BJ1 "BJ0  "BJ/ "AJ. "AJ- "AJ, "AJ+ "AJ* "AJ) "AJ( "AJ' "AJ& "AJ% "AJ$ "AJ# "A J" "A J! "A J "A J "A J "AJ "AJ "AJ "AJ "AJ "AJ "AJ  "AJ "@ J "@ J "@ J "@J "@J "@J "@J "@J "@J "@J  "@J "?J "?J "?J "?J "?J "?J "? J "? J "? J "? J "? J "?I "?I "?I "?I "?I "?I "?I  "?I "> I "> I "> I "> I ">I ">I ">I ">I ">I ">I ">I  ">I "= I "= I "= I "=I "=I "=I "=I "=I "=I "=I  "=I "<I "<I "<I "<I "<I "<I "<I "<I "<I "< I "< I "< I "< I "< I "<I "<I "<I "<I "<I "<I "<I  " "3I= "3I< "3I; "3I: "3I9 "3I8  "3I7 "2 I6 "2 I5 "2 I4 "2I3 "2I2 "2I1 "2I0 "2I/ "2I. "2I-  "2I, "1I+ "1I* "1I) "1I( "1I' "1I& "1I% "1I$ "1I# "1I" "1I! "1I "1I "1 I "1 I "1 I "1 I "1 I "1I "1I "1I "1I "1I "1I "1I  "1I "0I "0I "0I "0I "0I "0I "0I "0I "0I "0 I "0 I "0 I "0 I "0 I "0I "0I "0I "0I "0H "0H "0H  "0H "/H "/H "/ H "/ H "/ H "/ H "/ H "/H "/H "/H "/H "/H "/H "/H  "/H ". H ". H ". H ". H ". H ".H ".H ".H ".H ".H ".H ".H  ".H "-H "-H "-H "-H "-H "-H "-H "-H "-H "-H "-H "-H "- H "- H "- H "- H "- H "-H "-H "-H "-H "-H "-H "-H  "-H ",H ",H ",H ",H ",H ",H ",H ",H ",H ",H ",H ",H ",H ",H ",H ", H ", H ", H ", H ", H ",H ",H ",H ",H ",H ",H ",H  ",H "+H "+H "+H "+H "+H "+H "+H "+H "+H "+H "+H "+H "+H "+H "+H "+ H "+ H "+ H "+ H "+ H "+H "+H "+H "+H "+H "+H "+H  "+H "*H "*H "*H "*H "*H "*H "*H "*H "*H "*H "*H "*H "* H "* H "* H "* H "* H~ "*H} "*H| "*H{ "*Hz "*Hy "*Hx "*Hw  "*Hv ")Hu ")Ht ")Hs ")Hr ")Hq ")Hp ")Ho ")Hn ")Hm ")Hl ")Hk ")Hj ")Hi ")Hh ")Hg ")Hf ") He ") Hd ") Hc ") Hb ") Ha ")H` ")H_ ")H^ ")H] ")H\ ")H[ ")HZ  ")HY "(HX "(HW "(HV "(HU "(HT "(HS "(HR "(HQ "(HP "(HO "(HN "(HM "(HL "(HK "(HJ "(HI "(HH "(HG "( HF "( HE "( HD "( HC "( HB "(HA "(H@ "(H? "(H> "(H= "(H< "(H;  "(H: "'H9 "'H8 "'H7 "'H6 "'H5 "'H4 "'H3  "'H2 "&H1 "&H0 "&H/ "&H. "&H- "&H, "&H+ "&H* "&H) "& H( "& H' "& H& "& H% "& H$ "&H# "&H" "&H! "&H "&H "&H "&H  "&H "%&H "%%H "%$H "%#H "%"H "%!H "% H "%H "%H "%H "%H "%H "%H "%H "%H "%H "%H "%H "%H "%H "%H "%H "%H "%H "%H "% H "% H "% H "% G "% G "%G "%G "%G "%G "%G "%G "%G  "%G "$G "$G "$G "$G "$G "$G "$G "$G "$G "$ G "$ G "$ G "$ G "$ G "$G "$G "$G "$G "$G "$G "$G  "$G "# G "# G "#G "#G "#G "#G "#G "#G "#G  "#G ""G ""G ""G ""G "" G "" G "" G "" G "" G ""G ""G ""G ""G ""G ""G ""G  ""G "!G "!G "!G "!G "!G "!G "!G "!G "!G "!G "!G "! G "! G "! G "! G "! G "!G "!G "!G "!G "!G "!G "!G  "!G " G " G " G " G " G " G " G " G " G " G " G " G " G " G " G " G " G " G " G  " G " G "G "G "G "G "G "G "G  "G "!G " G "G "G "G "G "G "G "G "G "G "G "G "G "G "G "G "G~ "G} "G| " G{ " Gz " Gy " Gx " Gw "Gv "Gu "Gt "Gs "Gr "Gq "Gp  "Go "Gn "Gm "Gl "Gk "Gj "Gi "Gh "Gg "Gf "Ge "Gd " Gc " Gb " Ga " G` " G_ "G^ "G] "G\ "G[ "GZ "GY "GX  "GW "GV "GU "GT "GS "GR "GQ "GP "GO "GN "GM "GL "GK "GJ "GI "GH "GG " GF " GE " GD " GC " GB "GA "G@ "G? "G> "G= "G< "G;  "G: " G9 " G8 " G7 " G6 " G5 "G4 "G3 "G2 "G1 "G0 "G/ "G.  "G- "G, "G+ "G* "G) "G( "G' "G& "G% " G$ " G# " G" " G! " G "G "G "G "G "G "G "G  "G " G " G " G " G "G "G "G "G "G "G "G  "G "G "G "G "G "G "G "G "G "G "G " G " G " F " F " F "F "F "F "F "F "F "F  "F "F "F "F "F "F " F " F " F " F " F "F "F "F "F "F "F "F  "F "F "F "F "F "F "F "F "F "F "F "F "F " F " F " F " F " F "F "F "F "F "F "F "F  "F "F "F "F "F " F " F " F " F " F "F "F "F "F "F "F "F  "F "F "F "F "F "F  "F "F "F "F "F "F "F "F "F "F "F "F "F " F " F " F " F " F "F "F "F "F "F "F "F  "F "F "F "F "F "F "F  "F "F " F " F " F " F " F "F "F "F "F "F "F "F  "F "F " F " F " F " F " F "F~ "F} "F| "F{ "Fz "Fy "Fx  "Fw " Fv "Fu "Ft "Fs "Fr "Fq "Fp "Fo  "Fn " Fm "Fl "Fk "Fj "Fi "Fh "Fg "Ff "Fe "Fd "Fc "Fb "Fa "F` "F_ "F^ "F] "F\ "F[ " FZ " FY " FX " FW " FV "FU "FT "FS "FR "FQ "FP "FO  "FN " FM " FL " FK " FJ " FI " FH " FG " FF " FE " FD " FC " FB " FA " F@ " F? " F> " F= " F< " F; " F: " F9  " F8 " F7 " F6 " F5 " F4 " F3  " F2 " F1 " F0 " F/ " F. " F- " F, " F+ " F* " F) " F( " F' " F& " F% " F$ " F#  " F" " "F! " !F " F " F " F " F " F " F " F " F " F " F " F " F " F " F " F " F " F " F " F " F " F " F " F " F " F " F " F " F " F " F " F  " F " E " E " E " E " E " E " E " E " E " E " E " E " E " E " E " E " E " E " E  " E "E "E "E "E "E "E "E "E "E "E " E " E " E " E " E "E "E "E "E "E "E "E  "E "E "E "E "E "E "E "E "E "E "E "E "E " E " E " E " E " E "E "E "E "E "E "E "E  "E " E " E " E " E " E "E "E "E "E "E "E "E  "E "E "E "E "E "E "E "E "E "E "E "E "E "E "E "E "E "E " E " E " E " E " E "E "E "E "E "E "E "E  "E "E "E "E "E "E  "E "E "E "E "E "E "E "E "E "E "E "E "E "E~ " E} " E| " E{ " Ez " Ey "Ex "Ew "Ev "Eu "Et "Es "Er  "Eq "Ep "Eo "En "Em "El "Ek "Ej "Ei "Eh " Eg " Ef " Ee " Ed " Ec "Eb "Ea "E` "E_ "E^ "E] "E\  "E[  "EZ  "EY  "EX  "EW  "EV  "EU  "ET  "ES  "ER  "EQ  "EP  "EO  "EN  "EM  "EL  "EK  "EJ  "EI  " EH  " EG  " EF  " EE  " ED  "EC  "EB  "EA  "E@  "E?  "E>  "E=  "E< E;  E:  E9  E8  E7  E6 E5 E4 E3 E2 E1 E0 E/  E. E-  E,  E+  E*  E)  E( E' E& E% E$ E# E" E!  E  E  E  E  E E E E E E E E  E E E E  E  E  E  E  E E E E E E E E  E E E E  E  D  D  D  D D D D D D D D  D  D  D  D D D D D D D D  D D D D D  D  D  D  D  D D D D D D D D  D  D  D  D  D   D   D   D   D   D  D  D  D  D  D  D  D  D  D  D  D  D  D  D  D  D  D  D  D  D  D   D  D  D  D  D  D  D  D  D  D   D  D  D  D  D  D  D  D  D  D  D  D  D  D  D  D  D  D  D  D   D  D  D  D  D  D  D  D  D  D  D  D  D  D  D  D  D  D   D D D D D  D  D  D  D  D D D~ D} D| D{ Dz Dy  Dx Dw Dv Du Dt Ds Dr Dq Dp Do Dn Dm Dl Dk Dj Di Dh  Dg  Df  De  Dd  Dc Db Da D` D_ D^ D] D\  D[  DZ  DY  DX  DW DV DU DT DS DR DQ DP  DO DN DM DL DK DJ DI  DH  DG  DF  DE  DD DC DB DA D@ D? D> D=  D< D; D: D9 D8  D7  D6  D5  D4  D3 D2 D1 D0 D/ D. D- D,  D+ D* D) D( D' D& D% D$ D# D"  D!  D  D  D  D D D D D D D D  D D D D D D D D D D D D D D  D  D  D  D  D D D D C C C C  C  C  C  C  C  C   C   C   C   C   C  C  C  C  C  C  C  C  C C C C C C C C C C C C C C C C C C C  C  C  C  C  C C C C C C C C  C !C  C C C C C C C C C C C C C C C C C C C  C  C  C  C  C C C C C C C C  C C C C C C C C C C C C C C C  C  C  C  C  C C C C C C C C  C C C C C C C C C C C C C C C C  C~  C}  C|  C{  Cz Cy Cx Cw Cv Cu Ct Cs  Cr Cq Cp Co Cn Cm Cl Ck Cj Ci Ch Cg Cf Ce Cd  Cc  Cb  Ca  C`  C_ C^ C] C\ C[ CZ CY CX  CW CV CU CT CS CR CQ CP CO CN CM CL CK CJ CI CH  CG  CF  CE  CD  CC CB CA C@ C? C> C= C<  C; C: C9 C8 C7 C6 C5 C4 C3 C2 C1 C0 C/ C. C- C,  C+  C*  C)  C(  C' C& C% C$ ,LU /i|qeYMA5)~~~~~~~~~~~~u~i~]~Q~E~9~-~!~~ }}}}}}}}}}}}z}n}b}V}J}>}2}&}}}||||||||||||s|g|[|O|C|7|+|||{{{{{{{{{{{{w{k{_{T{H{<{0{${{ {zzzzzzzzzzz|zpzdzXzLz@z5z)zzzyyyyyyyyyyyyuyiy]yQyEy9y.y"yy xxxxxxxxxxxxzxnxcxWxKx?x3x'xxxwwwwwwwwwwwwswgw[wOwCw7w+wwwvvvvvvvvvvvvxvlv`vTvHvs2s&sssrrrrrrrrrrr~rrrfrZrNrBr6r*rrrqqqqqqqqqqqqwqkq_qSqGq;q/q#qq pppppppppppp|pppdpXpLp@p4p(pppoooooooooooouoio]oQoEo9o-o!oo nnnnnnnnnnnnznnnbnVnJn>n2n&nnnmmmmmmmmmmm~mrmfmZmNmBm7m+mmmllllllllllllwlkl_lSlGlb2b&bbbaaaaaaaaaaa~araga[aOaCa7a+aaa````````````w`k`_`S`G`;`/`#`` ____________|_p_d_X_L_@_4_(___^^^^^^^^^^^^t^h^\^P^D^8^,^ ^^]]]]]]]]]]]]x]m]a]U]I]=]1]%]] ]\\\\\\\\\\\}\q\e\Y\M\A\5\)\\\[[[[[[[[[[[[u[i[][Q[E[9[-[![[ ZZZZZZZZZZZZyZnZbZVZJZ>Z2Z&ZZZYYYYYYYYYYY~YrYfYZYNYBY6Y*YYYXXXXXXXXXXXXXuXjX_XTXIX>X3X(XXXWWWWWWWWWWWWzWnWbWVWJW>W2W&WWWVVVVVVVVVVVVsVgV[VOVCV7V+VVVUUUUUUUUUUUUwUkU_USUGU;U/U#UU TTTTTTTTTTTT{ToTcTWTKT?T3T'TTTSSSSSSSSSSSStShS\SPSDS8S,S SSRRRRRRRRRRRRyRmRaRURIR=R1R%RR RQQQQQQQQQQQQyQnQcQXQMQBQ7Q,Q!QQ QPPPPPPPPPPPP{PoPcPWPKP?P3P'PPPOOOOOOOOOOOOtOhO\OPODO8O,O OONNNNNNNNNNNNyNmNaNUNIN=N1N%NN NMMMMMMMMMMM~MrMfMZMNMBM7M+MMMLLLLLLLLLLLLxLlL`LTLHL>>>>>>>>>>>s>g>\>P>D>8>,> >>============y=m=a=U=I===1=%== =<<<<<<<<<<<}:2:&:::999999999999s9g9[9O9C979+999888888888888x8l8`8T8H8<808$88 877777777777|7p7d7X7L7@747(777666666666666t6h6\6P6D686-6!66 555555555555y5m5a5U5I5=515%55 544444444444~4r4f4Z4N4B464*444333333333333w3k3_3S3G3;3/3$33 322222222222|2p2d2X2L2@242(222111111111111u1i1]1Q1E191-1!11 000000000000y0m0a0U0I0>020&000///////////~/r/f/Z/N/C/7/+///............w.k._.S.G.;./.#.. .-----------|-p-d-X-L-@-5-)---,,,,,,,,,,,,u,i,],Q,E,9,-,!,, ++++++++++++z+n+b+V+J+>+2+&+++***********~*r*f*Z*N*B*6*+***))))))))))))w)k)_)S)G);)/)#)) ((((((((((((|(p(d(X(L(@(4(((((''''''''''''u'i']'Q'E'9'-'!'' &&&&&&&&&&&&y&m&a&U&I&>&2&&&&&%%%%%%%%%%%~%r%f%Z%N%B%6%*%%%$$$$$$$$$$$$w$k$_$S$G$;$/$#$$ ############|#p#d#X#L#@#4#(###""""""""""""u"i"]"Q"E"9"-"!"" !!!!!!!!!!!!y!m!a!U!I!=!1!%!! ! } q e Y M A 6 *   vj^RF:." {ocWK?3'th\PD8, ymaUI=1% }qeZNB6*vj^RF:/# {ocWK?3'th\PD8, ymaUI=1% }qe[PE:/$th\PD8, xl`TH<0$ |pdXL@4)ui TU TU TU TU T U T U T U~ T U} T U| TU{ TUz TUy TUx TUw TUv TUu  TUt T1Us T0Ur T/Uq T.Up T-Uo T,Un T+Um T*Ul T)Uk T(Uj T'Ui T&Uh T%Ug T$Uf T#Ue T"Ud T!Uc T Ub TUa TU` TU_ TU^ TU] TU\ TU[ TUZ TUY TUX TUW TUV TUU TUT TUS TUR TUQ TUP T UO T UN T UM T UL T UK TUJ TUI TUH TUG TUF TUE TUD  TUC  TUB  TUA  TU@  TU?  TU>  TU=  TU<  TU;  T U:  T U9  T U8  T U7  T U6  TU5  TU4  TU3  TU2  TU1  TU0  TU/  TU. J0#U- J0"U, J0!U+ J0 U* J0U) J0U( J0U' J0U& J0U% J0U$ J0U# J0U" J0U! J0U J0U J0U J0U J0U J0U J0U J0U J0U J0 U J0 U J0 U J0 U J0 U J0U J0U J0U J0U J0U J0U J0U  J0U J/U J/U J/U J/U J/U J/U J/U J/U J/U J/U J/ U J/ T J/ T J/ T J/ T J/T J/T J/T J/T J/T J/T J/T  J/T J.T J.T J.T J.T J.T J.T J.T J.T J.T J.T J.T J. T J. T J. T J. T J. T J.T J.T J.T J.T J.T J.T J.T  J.T J-T J-T J-T J-T J-T J-T J-T J-T J-T J-T J-T J-T J- T J- T J- T J- T J- T J-T J-T J-T J-T J-T J-T J-T  J-T J,T J,T J,T J,T J,T J,T J,T J,T J,T J,T J,T J,T J,T J,T J,T J,T J,T J,T J, T J, T J, T J, T J, T J,T J,T J,T J,T J,T J,T J,T  J,T J+T J+T J+T J+T J+T J+T J+T J+T J+T J+T J+T J+T J+T J+T J+ T J+ T J+ T J+ T J+ T J+T J+T J+T J+T J+T J+T J+T  J+T J*T J*T J*T J*T J*T J*T J*T J* T J* T J* T J* T~ J* T} J*T| J*T{ J*Tz J*Ty J*Tx J*Tw J*Tv  J*Tu J)Tt J)Ts J)Tr J)Tq J)Tp J)To J)Tn J)Tm J)Tl J)Tk J)Tj J)Ti J)Th J) Tg J) Tf J) Te J) Td J) Tc J)Tb J)Ta J)T` J)T_ J)T^ J)T] J)T\  J)T[ J(1TZ J(0TY J(/TX J(.TW J(-TV J(,TU J(+TT J(*TS J()TR J((TQ J('TP J(&TO J(%TN J($TM J(#TL J("TK J(!TJ J( TI J(TH J(TG J(TF J(TE J(TD J(TC J(TB J(TA J(T@ J(T? J(T> J(T= J(T< J(T; J(T: J(T9 J(T8 J(T7 J( T6 J( T5 J( T4 J( T3 J( T2 J(T1 J(T0 J(T/ J(T. J(T- J(T, J(T+  J(T* J'T) J'T( J'T' J'T& J'T% J'T$ J'T# J'T" J'T! J'T J'T J'T J'T J'T J'T J'T J' T J' T J' T J' T J' T J'T J'T J'T J'T J'T J'T J'T  J'T J&T J&T J&T J&T J&T J&T J&T J&T J&T J&T J& T J& T J& T J& S J& S J&S J&S J&S J&S J&S J&S J&S  J&S J%S J%S J%S J%S J%S J%S J%S J%S J%S J%S J%S J%S J%S J%S J%S J% S J% S J% S J% S J% S J%S J%S J%S J%S J%S J%S J%S  J%S J$&S J$%S J$$S J$#S J$"S J$!S J$ S J$S J$S J$S J$S J$S J$S J$S J$S J$S J$S J$S J$S J$S J$S J$S J$S J$S J$S J$ S J$ S J$ S J$ S J$ S J$S J$S J$S J$S J$S J$S J$S  J$S J#S J#S J# S J# S J# S J# S J# S J#S J#S J#S J#S J#S J#S J#S  J#S J"S J"S J"S J"S J"S J"S J"S J"S J"S J"S J"S J"S J"S J"S J"S J"S J"S J"S J" S J" S J" S J" S J" S J"S J"S J"S J"S J"S J"S J"S  J"S J!!S J! S J!S J!S J!S J!S J!S J!S~ J!S} J!S| J!S{ J!Sz J!Sy J!Sx J!Sw J!Sv J!Su J!St J!Ss J!Sr J! Sq J! Sp J! So J! Sn J! Sm J!Sl J!Sk J!Sj J!Si J!Sh J!Sg J!Sf  J!Se J Sd J Sc J Sb J Sa J S` J S_ J S^ J S] J S\ J S[ J SZ J SY J SX J SW J SV J SU J ST J SS J SR J SQ J SP J SO J SN J SM J SL J SK J SJ J SI J SH J SG J SF  J SE JSD JSC JSB JSA JS@ J S? J S> J S= J S< J S; JS: JS9 JS8 JS7 JS6 JS5 JS4  JS3 JS2 JS1 JS0 JS/ JS. JS- JS, JS+ JS* JS) JS( JS' JS& J S% J S$ J S# J S" J S! JS JS JS JS JS JS JS  JS JS JS JS JS JS JS JS JS J S J S J S J S J S JS JS JS JS JS JS JS  JS JS JS JS JS JR JR JR JR JR JR JR JR JR J R J R J R J R J R JR JR JR JR JR JR JR  JR J$R J#R J"R J!R J R JR JR JR JR JR JR JR JR JR JR JR JR JR JR JR JR JR JR J R J R J R J R J R JR JR JR JR JR JR JR  JR JR JR JR JR JR JR JR JR J R J R J R J R J R JR JR JR JR JR JR JR  JR JR JR JR JR J R J R J R J R J R JR JR JR JR JR JR JR  JR JR JR JR JR JR JR JR JR JR JR JR JR JR JR J R J R J R J R J R JR JR JR JR JR JR JR  JR J1R J0R J/R J.R J-R J,R J+R~ J*R} J)R| J(R{ J'Rz J&Ry J%Rx J$Rw J#Rv J"Ru J!Rt J Rs JRr JRq JRp JRo JRn JRm JRl JRk JRj JRi JRh JRg JRf JRe JRd JRc JRb JRa J R` J R_ J R^ J R] J R\ JR[ JRZ JRY JRX JRW JRV JRU  JRT JRS JRR JRQ JRP JRO JRN JRM JRL JRK JRJ JRI JRH JRG JRF JRE JRD JRC JRB J RA J R@ J R? J R> J R= JR< JR; JR: JR9 JR8 JR7 JR6  JR5 J%R4 J$R3 J#R2 J"R1 J!R0 J R/ JR. JR- JR, JR+ JR* JR) JR( JR' JR& JR% JR$ JR# JR" JR! JR JR JR JR J R J R J R J R J R JR JR JR JR JR JR JR  JR J,R J+R J*R J)R J(R J'R J&R J%R J$R J#R J"R J!R J R JR JR JR JQ JQ JQ JQ JQ JQ JQ JQ JQ JQ JQ JQ JQ JQ JQ J Q J Q J Q J Q J Q JQ JQ JQ JQ JQ JQ JQ  JQ JQ J Q J Q J Q J Q J Q JQ JQ JQ JQ JQ JQ JQ  JQ J Q JQ JQ JQ JQ JQ JQ JQ JQ JQ JQ JQ JQ JQ JQ JQ JQ JQ JQ J Q J Q J Q J Q J Q JQ JQ JQ JQ JQ JQ JQ  JQ JQ JQ JQ JQ JQ JQ JQ JQ JQ JQ JQ J Q J Q J Q J Q J Q JQ JQ JQ JQ JQ JQ JQ  JQ J?Q J>Q J=Q J J Q= J Q< J Q; J Q: J Q9 J Q8 J Q7 J Q6 J Q5 J Q4 J Q3 J Q2 J Q1 J Q0 J Q/ J Q. J Q- J Q, J Q+ J Q*  J Q) J Q( J Q' J Q& J Q% J Q$ J Q# J Q" J Q! J Q J Q J Q J Q J Q J Q J Q J Q J Q J Q J Q J Q J Q J Q J Q J Q J Q J Q J Q  J Q J Q J Q J Q J Q J Q J Q J Q J Q J Q J Q J Q J Q J Q J P J P J P J P J P J P J P J P J P J P J P  J P J P J P J P J P J P J P J P J P J P J P J P J P J P J P J P J P J P J P J P J P J P  J P J P J P J P J P J P J P J P J P J P J P  J P JP JP JP JP JP J P J P J P J P J P JP JP JP JP JP JP JP  JP JP JP JP JP JP JP JP JP JP JP JP JP JP JP J P J P J P J P J P JP JP JP JP JP JP JP  JP JP J P J P J P J P J P JP JP JP JP JP JP JP  JP JP JP JP JP J P J P J P J P J P JP JP JP JP JP JP JP  JP JP JP JP JP J P J P J P J P J P~ JP} JP| JP{ JPz JPy JPx JPw  JPv JPu JPt JPs JPr JPq JPp JPo JPn JPm JPl JPk JPj JPi JPh J Pg J Pf J Pe J Pd J Pc JPb JPa JP` JP_ JP^ JP] JP\  JP[ J PZ J PY JPX JPW JPV JPU JPT JPS JPR  JPQ  JPP  JPO  JPN  JPM  JPL  JPK  JPJ  JPI  JPH  JPG  JPF  JPE  JPD  JPC  JPB  J PA  J P@  J P?  J P>  J P=  JP<  JP;  JP:  JP9  JP8  JP7  JP6  JP5 6P4 6P3 6P2 6P1 6P0 6P/ 6P. 6P- 6P, 6 P+ 6 P* 6 P) 6 P( 6 P' 6P& 6P% 6P$ 6P# 6P" 6P! 6P  6P 6P 6P 6P 6P 6P 6P 6P 6P 6P 6 P 6 P 6 P 6 P 6 P 6P 6P 6P 6P 6P 6P 6P  6P 6BP 6AP 6@P 6?P 6>P 6=P 6Ov ,3=Ou ,3 ,3O= ,3O< ,3O; ,3O:  ,3O9 ,2.O8 ,2-O7 ,2,O6 ,2+O5 ,2*O4 ,2)O3 ,2(O2 ,2'O1 ,2&O0 ,2%O/ ,2$O. ,2#O- ,2"O, ,2!O+ ,2 O* ,2O) ,2O( ,2O' ,2O& ,2O% ,2O$ ,2O# ,2O" ,2O! ,2O ,2O ,2O ,2O ,2O ,2O ,2O ,2O ,2O ,2 O ,2 O ,2 O ,2 O ,2 O ,2O ,2O ,2O ,2O ,2O ,2O ,2O  ,2O ,1'O ,1&O ,1%O ,1$O ,1#O ,1"O ,1!O ,1 O ,1O ,1O ,1O ,1N ,1N ,1N ,1N ,1N ,1N ,1N ,1N ,1N ,1N ,1N ,1N ,1N ,1N ,1N ,1 N ,1 N ,1 N ,1 N ,1 N ,1N ,1N ,1N ,1N ,1N ,1N ,1N  ,1N ,0/N ,0.N ,0-N ,0,N ,0+N ,0*N ,0)N ,0(N ,0'N ,0&N ,0%N ,0$N ,0#N ,0"N ,0!N ,0 N ,0N ,0N ,0N ,0N ,0N ,0N ,0N ,0N ,0N ,0N ,0N ,0N ,0N ,0N ,0N ,0N ,0N ,0N ,0 N ,0 N ,0 N ,0 N ,0 N ,0N ,0N ,0N ,0N ,0N ,0N ,0N  ,0N ,/N ,/N ,/N ,/N ,/N ,/N  ,/N ,.N ,.N ,.N ,.N ,.N ,.N ,.N ,.N ,.N ,.N ,.N ,.N ,.N ,.N ,.N ,. N ,. N ,. N ,. N ,. N ,.N ,.N ,.N ,.N ,.N ,.N ,.N  ,.N ,-N ,-N ,-N ,-N  ,-N ,,N ,,N ,,N ,,N ,,N ,,N ,,N ,,N ,,N ,,N ,,N ,,N ,,N ,,N ,,N~ ,,N} ,,N| ,, N{ ,, Nz ,, Ny ,, Nx ,, Nw ,,Nv ,,Nu ,,Nt ,,Ns ,,Nr ,,Nq ,,Np  ,,No ,+ Nn ,+ Nm ,+ Nl ,+ Nk ,+ Nj ,+Ni ,+Nh ,+Ng ,+Nf ,+Ne ,+Nd ,+Nc  ,+Nb ,*Na ,*N` ,*N_ ,*N^ ,*N] ,*N\ ,*N[ ,*NZ ,*NY ,* NX ,* NW ,* NV ,* NU ,* NT ,*NS ,*NR ,*NQ ,*NP ,*NO ,*NN ,*NM  ,*NL ,)NK ,)NJ ,)NI ,)NH ,)NG ,) NF ,) NE ,) ND ,) NC ,) NB ,)NA ,)N@ ,)N? ,)N> ,)N= ,)N< ,)N;  ,)N: ,(N9 ,(N8 ,(N7 ,( N6 ,( N5 ,( N4 ,( N3 ,( N2 ,(N1 ,(N0 ,(N/ ,(N. ,(N- ,(N, ,(N+  ,(N* ,'N) ,'N( ,'N' ,'N& ,'N% ,' N$ ,' N# ,' N" ,' N! ,' N ,'N ,'N ,'N ,'N ,'N ,'N ,'N  ,'N ,&N ,&N ,&N ,&N ,&N ,&N ,&N ,&N ,&N ,&N ,&N ,&N ,&N ,&N ,&N ,& N ,& N ,& N ,& N ,& N ,&N ,&N ,&N ,&N ,&M ,&M ,&M  ,&M ,%M ,%M ,%M ,%M ,%M ,%M ,%M ,%M ,% M ,% M ,% M ,% M ,% M ,%M ,%M ,%M ,%M ,%M ,%M ,%M  ,%M ,$ M ,$M ,$M ,$M ,$M ,$M ,$M ,$M ,$M ,$M ,$M ,$M ,$M ,$M ,$M ,$M ,$M ,$M ,$M ,$ M ,$ M ,$ M ,$ M ,$ M ,$M ,$M ,$M ,$M ,$M ,$M ,$M  ,$M ,#M ,#M ,#M ,#M ,#M ,#M ,# M ,# M ,# M ,# M ,# M ,#M ,#M ,#M ,#M ,#M ,#M ,#M  ,#M ,"M ,"M ,"M ,"M ,"M ,"M ,"M ,"M ,"M ," M ," M ," M ," M ," M ,"M ,"M ,"M ,"M ,"M ,"M ,"M  ,"M ,!M ,!M ,!M ,!M ,!M ,!M ,!M ,!M ,!M ,!M ,!M ,!M ,!M ,! M ,! M ,! M ,! M ,! M ,!M ,!M ,!M ,!M ,!M ,!M ,!M  ,!M , ,M , +M , *M , )M , (M , 'M~ , &M} , %M| , $M{ , #Mz , "My , !Mx , Mw , Mv , Mu , Mt , Ms , Mr , Mq , Mp , Mo , Mn , Mm , Ml , Mk , Mj , Mi , Mh , Mg , Mf , Me , Md , Mc , Mb , Ma , M` , M_ , M^ , M] , M\ , M[ , MZ , MY  , MX ,(MW ,'MV ,&MU ,%MT ,$MS ,#MR ,"MQ ,!MP , MO ,MN ,MM ,ML ,MK ,MJ ,MI ,MH ,MG ,MF ,ME ,MD ,MC ,MB ,MA ,M@ ,M? ,M> ,M= , M< , M; , M: , M9 , M8 ,M7 ,M6 ,M5 ,M4 ,M3 ,M2 ,M1  ,M0 ,M/ ,M. ,M- ,M, ,M+ ,M* ,M) ,M( ,M' ,M& ,M% , M$ , M# , M" , M! , M ,M ,M ,M ,M ,M ,M ,M  ,M , M ,M ,M ,M ,M ,M ,M ,M ,M ,M ,M ,M ,M ,M ,M ,M ,M ,M ,M , M , M , M , M , M ,L ,L ,L ,L ,L ,L ,L  ,L ,L ,L ,L ,L , L , L , L , L , L ,L ,L ,L ,L ,L ,L ,L  ,L ,L ,L ,L ,L ,L ,L ,L ,L ,L , L , L , L , L , L ,L ,L ,L ,L ,L ,L ,L  ,L ,L ,L ,L ,L ,L ,L ,L ,L ,L ,L ,L , L , L , L , L , L ,L ,L ,L ,L ,L ,L ,L  ,L ,&L ,%L ,$L ,#L ,"L ,!L , L ,L ,L ,L ,L ,L ,L ,L ,L ,L ,L ,L ,L ,L ,L ,L ,L ,L ,L , L , L , L , L , L ,L ,L ,L ,L ,L ,L ,L  ,L , L , L ,L ,L ,L ,L ,L ,L ,L  ,L ,(L ,'L ,&L ,%L ,$L ,#L ,"L ,!L , L ,L ,L~ ,L} ,L| ,L{ ,Lz ,Ly ,Lx ,Lw ,Lv ,Lu ,Lt ,Ls ,Lr ,Lq ,Lp ,Lo ,Ln , Lm , Ll , Lk , Lj , Li ,Lh ,Lg ,Lf ,Le ,Ld ,Lc ,Lb  ,La ,L` ,L_ ,L^ ,L] ,L\ ,L[ ,LZ ,LY ,LX ,LW TU :|pdXLA5)~~~~~~~~~~~~u~i~]~Q~E~9~-~!~~ }}}}}}}}}}}}z}n}b}V}J}>}2}&}}}|||||||||||~|r|f|Z|N|C|7|+|||{{{{{{{{{{{{w{k{_{S{G{;{/{#{{ zzzzzzzzzzzz|zpzdzXzLz@z4z(zzzyyyyyyyyyyyyuyiy]yQyEy9y-y!yy xxxxxxxxxxxxyxmxaxVxJx>x2x&xxxwwwwwwwwwww~wrwfwZwNwBw6w*wwwvvvvvvvvvvvvwvkv_vSvGv;v/v#vv vuuuuuuuuuuu|upuduXuLu@u4u(uuuttttttttttttttht\tPtDt8t,t ttssssssssssssysmscsXsMsBs7s,s!ss srrrrrrrrrrr|rprdrXrLr@r4r(rrrqqqqqqqqqqqqvqjq^qRqFq:q.q"qq pppppppppppp{popcpWpKp?p3p'pppoooooooooooouoio]oQoEo9o-o!oo nnnnnnnnnnnnznnnbnVnJn>n2n&nnnmmmmmmmmmmmmsmgm[mPmDm8m,m mmllllllllllllylmlalUlIl=l1l%lllkkkkkkkkkkk~krkgk[kOkCk7k+kkkjjjjjjjjjjjjxjlj`jTjHj>j3j(jjjiiiiiiiiiiiiiximibiViJi>i2i&iiihhhhhhhhhhh~hrhfhZhNhBh6h*hhhggggggggggggxglg`gTgHge2e&eeeddddddddddddsdgd[dOdCd8d,d ddccccccccccccxclc`cTcHc[2[&[[[ZZZZZZZZZZZZsZgZ[ZOZCZ7Z+ZZZYYYYYYYYYYYYxYlY`YTYHYR2R&RRRQQQQQQQQQQQQsQgQ[QOQCQ7Q-Q"QQ QPPPPPPPPPPPP|PpPdPXPLP@P4P(PPPOOOOOOOOOOOOvOkO`OUOJO?O4O)OOONNNNNNNNNNNNNsNgN[NONCN7N+NNNMMMMMMMMMMMMyMmMaMUMIM=M1M%MM MLLLLLLLLLLL~LrLfLZLOLCL7L+LLLKKKKKKKKKKKKxKlK`KTKHK>>>>>>>>>>>v>j>^>R>F>:>.>">> ============z=n=b=V=J=>=2=&===<<<<<<<<<<<828&88877777777777~7r7f7Z7N7B767*777666666666666w6k6_6S6G6;6/6#66 555555555555{5o5c5W5K5?535'555444444444444t4h4\4P4D484,4 44333333333333x3l3`3T3H3<303%33 322222222222}2q2e2Y2M2A252)222111111111111u1i1]1Q1E191-1!11 000000000000z0n0b0V0J0>020&000///////////~/r/f/Z/N/B/6/*///............v.j.^.R.F.:...".. ------------{-o-c-W-K-?-3-'---,,,,,,,,,,,,s,h,\,P,D,8,,, ,,++++++++++++x+l+`+T+H+<+0+$++ +***********}*q*e*Y*M*A*5*)***))))))))))))u)i)])Q)F):).)")) ((((((((((((z(n(b(V(J(>(2(&(((''''''''''''s'g'['O'C'7'+'''&&&&&&&&&&&&w&k&`&T&H&<&0&$&& &%%%%%%%%%%%|%p%d%X%L%@%4%(%%%$$$$$$$$$$$$u$i$]$Q$E$9$-$!$$ ############y#m#b#V#J#>#2#&###"""""""""""~"r"f"Z"N"B"6"*"""!!!!!!!!!!!!v!j!^!R!F!;!/!#!! { o c W K ? 3 '   sg[OC7+xl`TH<0$ |pdXLA5)ui]QE9-! ymaUI=1% ~rfZNB6*vj^RF:." {ocWK?3'sg[OC7+wk_SG;/# {ocWK?4(th\PD8, xl`TH<0$  :^ 9^ 8^ 7^ 6^ 5^ 4^ 3^ 2^ 1^ 0^ /^ .^ -^ ,^ +^ *^ )^ (^ '^ &^ %^ $^ #^ "^ !^  ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^  ^  ^  ^  ^  ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^  ^ K^ J^ I^ H^ G^ F^ E^ D^~ C^} B^| A^{ @^z ?^y >^x =^w <^v ;^u :^t 9^s 8^r 7^q 6^p 5^o 4^n 3^m 2^l 1^k 0^j /^i .^h -^g ,^f +^e *^d )^c (^b '^a &^` %^_ $^^ #^] "^\ !^[  ^Z ^Y ^X ^W ^V ^U ^T ^S ^R ^Q ^P ^O ^N ^M ^L ^K ^J ^I ^H  ^G  ^F  ^E  ^D  ^C ^B ^A ^@ ^? ^> ^= ^<  ^; .^: -^9 ,^8 +^7 *^6 )^5 (^4 '^3 &^2 %^1 $^0 #^/ "^. !^-  ^, ^+ ^* ^) ^( ^' ^& ^% ^$ ^# ^" ^! ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^  ^  ^  ^  ^  ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^  ^ 3^ 2^ 1^ 0^ /^ .^ -^ ,^ +^ *^ )^ (^ '^ &] %] $] #] "] !]  ] ] ] ] ] ] ] ] ] ] ] ] ] ] ] ] ] ] ]  ]  ]  ]  ]  ] ] ] ] ] ] ] ]  ] '] &] %] $] #] "] !]  ] ] ] ] ] ] ] ] ] ] ] ] ] ] ] ] ] ] ]  ]  ]  ]  ]  ] ] ] ] ] ] ] ]  ] .] -] ,] +] *] )] (] '] &] %] $] #] "] !]  ] ] ] ] ] ] ] ] ] ] ] ] ] ] ] ] ] ] ]  ]  ]  ]  ]  ] ] ] ] ] ] ] ]  ] .] -] ,] +] *] )] (]~ ']} &]| %]{ $]z #]y "]x !]w  ]v ]u ]t ]s ]r ]q ]p ]o ]n ]m ]l ]k ]j ]i ]h ]g ]f ]e ]d  ]c  ]b  ]a  ]`  ]_ ]^ ]] ]\ ][ ]Z ]Y ]X  ]W "]V !]U  ]T ]S ]R ]Q ]P ]O ]N ]M ]L ]K ]J ]I ]H ]G ]F ]E ]D ]C ]B  ]A  ]@  ]?  ]>  ]= ]< ]; ]: ]9 ]8 ]7 ]6  ]5 ]4 ]3 ]2 ]1 ]0 ]/ ]. ]- ], ]+ ]* ]) ]( ]' ]& ]% ]$  ]#  ]"  ]!  ]  ] ] ] ] ] ] ] ]  ] #] "] !]  ] ] ] ] ] ] ] ] ] ] ] ] ] ] ] ] ] ] ]  ]  \  \  \  \ \ \ \ \ \ \ \  \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \  \  \  \  \  \ \ \ \ \ \ \ \  \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \  \  \  \  \  \ \ \ \ \ \ \ \  \ '\ &\ %\ $\ #\ "\ !\  \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \  \  \  \  \  \ \ \ \ \ \ \ \  \ $\ #\ "\ !\  \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \ \  \~  \}  \|  \{  \z \y \x \w \v \u \t \s  \r  :\q  9\p  8\o  7\n  6\m  5\l  4\k  3\j  2\i  1\h  0\g  /\f  .\e  -\d  ,\c  +\b  *\a  )\`  (\_  '\^  &\]  %\\  $\[  #\Z  "\Y  !\X  \W  \V  \U  \T  \S  \R  \Q  \P  \O  \N  \M  \L  \K  \J  \I  \H  \G  \F  \E  \D  \C  \B  \A  \@  \?  \>  \=  \<  \;  \:  \9   \8  2\7  1\6  0\5  /\4  .\3  -\2  ,\1  +\0  *\/  )\.  (\-  '\,  &\+  %\*  $\)  #\(  "\'  !\&  \%  \$  \#  \"  \!  \  \  \  \  \  \  \  \  \  \  \  \  \  \  \  \  \  \  \  \  \  \  \  \  \  \   \  \  \  \  \  \  \  [  [  [  [  [  [  [  [  [  [  [  [  [  [  [  [  [  [  [  [  [  [  [   [  *[  )[  ([  '[  &[  %[  $[  #[  "[  ![  [  [  [  [  [  [  [  [  [  [  [  [  [  [  [  [  [  [  [  [  [  [  [  [  [  [  [  [  [  [  [   [  &[  %[  $[  #[  "[  ![  [  [  [  [  [  [  [  [  [  [  [  [  [  [  [  [  [  [  [  [  [  [  [  [  [  [  [  [  [  [  [   [ "[ ![  [ [ [ [ [ [ [ [ [ [ [ [ [ [ [ [ [ [ [  [  [  [  [  [~ [} [| [{ [z [y [x [w  [v [u [t  [r [q [p [o [n [m [l [k [j [i [h [g [f  [e  [d  [c  [b  [a [` [_ [^ [] [\ [[ [Z  [Y "[X ![W  [V [U [T [S [R  [P [O [N [M [L [K [J [I [H [G [F [E [D  [C  [B  [A  [@  [? [> [= [< [; [: [9 [8  [7 0[6 /[5 .[4 -[3 ,[2 +[1 *[0 )[/ ([. '[- &[, %[+ $[* #[) "[( !['  [& [% [$ [# [" [! [ [ [ [ [ [ [ [ [ [ [ [ [  [  [  [  [  [ [ [ [ [ [ [ [  [ [ [ [ [ [ [ [ Z Z Z Z Z  Z  Z  Z  Z  Z Z Z Z Z Z Z Z  Z Z Z Z Z  Z  Z  Z  Z  Z Z Z Z Z Z Z Z  Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z  Z  Z  Z  Z  Z Z Z Z Z Z Z Z  Z  Z  Z  Z  Z  Z  Z  Z  Z  Z  Z  Z  Z   Z   Z   Z   Z   Z  Z  Z  Z  Z  Z  Z  Z  Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z  Z  Z  Z  Z  Z Z Z Z Z Z Z Z  Z Z Z Z Z  Z  Z  Z  Z  Z Z Z Z Z Z Z Z  Z  Z   Z   Z   Z   Z   Z~  Z}  Z|  Z{  Zz  Zy  Zx  Zw  Zv Zu Zt Zs Zr Zq Zp Zo Zn  Zm  Zl  Zk  Zj  Zi Zh Zg Zf Ze Zd Zc Zb  Za  Z`  Z_  Z^  Z]  Z\  Z[  ZZ  ZY   ZX  ZW  ZV  ZU  ZT  ZS  ZR  ZQ  ZP  ZO  ZN  ZM  ZL  ZK   ZJ  ZI  ZH  ZG  ZF  ZE  ZD  ZC  ZB  ZA  Z@  Z?  Z>  Z=  Z<  Z;  Z:   Z9  Z8  Z7  Z6  Z5  Z4  Z3  Z2  Z1  Z0  Z/  Z.   Z-  Z,  Z+  Z*  Z)  Z(  Z'  Z&  Z%  Z$  Z#  Z"  Z!  Z  Z  Z  Z   Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z Z  Z  Z  Z  Z  Z Z Z Z Z Z Z Z  Z Z  Z  Z  Z  Z  Y Y Y Y Y Y Y Y  Y Y Y  Y  Y  Y  Y  Y Y Y Y Y Y Y Y  Y  Y  Y  Y Y Y Y Y Y Y Y  Y Y  Y  Y  Y  Y  Y Y Y Y Y Y Y Y  Y  Y  Y Y Y Y Y Y Y Y  Y Y Y Y Y  Y  Y  Y  Y  Y Y Y Y Y Y Y Y  Y  Y  Y  Y  Y   Y   Y   Y   Y   Y  Y  Y  Y  Y  Y  Y  Y  Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y Y  Y  Y  Y  Y  Y Y Y Y Y Y Y Y  Y  Y  Y   Y   Y   Y   Y   Y  Y  Y  Y  Y  Y  Y  Y~  Y} Y| Y{ Yz Yy Yx Yw Yv  Yu  Yt  Ys  Yr  Yq Yp Yo Yn Ym Yl Yk Yj  Yi Yh Yg  Yf  Ye  Yd  Yc  Yb Ya Y` Y_ Y^ Y] Y\ Y[  YZ  YY  YX  YW  YV  YU   YT   YS   YR   YQ   YP  YO  YN  YM  YL  YK  YJ  YI  YH YG YF YE YD YC YB  YA  Y@  Y?  Y>  Y= Y< Y; Y: Y9 Y8 Y7 Y6  Y5 Y4 Y3 Y2 Y1 Y0 Y/ Y.  Y-  Y,  Y+  Y*  Y) Y( Y' Y& Y% Y$ Y# Y"  Y!  Y  Y  Y  Y   Y   Y   Y   Y   Y  Y  Y  Y  Y  Y  Y  Y  Y Y Y Y Y Y Y  Y  Y  Y  Y  Y Y Y Y Y Y X X  X X  X  X  X  X  X X X X X X X X  X  X   X   X   X   X   X  X  X  X  X  X  X  X  X X X X X X X X  X  X  X  X  X X X X X X X X  X X X X  X  X  X  X  X X X X X X X X  X X  X  X  X  X  X X X X X X X X  X X  X  X  X  X  X X X X X X X X  X  X  X  X  X X X X X X X X  X  X  X  X  X  X X X X X X X X  X  X  X  X   X   X   X   X   X  X  X~  X}  X|  X{  Xz  Xy  Xx  Xw  Xv  Xu Xt Xs Xr Xq Xp Xo Xn  Xm  Xl  Xk Xj Xi Xh Xg Xf Xe Xd  Xc  Xb  Xa  X` X_ X^ X] X\ X[ XZ XY  XX  XW  XV  XU   XT   XS   XR   XQ   XP  XO  XN  XM  XL  XK  XJ  XI  XH  |XG  |XF  |XE  |XD  |XC  |XB  |XA  |X@  | X?  | X>  | X=  | X<  | X;  |X:  |X9  |X8  |X7  |X6  |X5  |X4  |X3 r X2 r X1 r X0 r X/ r X. r X- r X, r X+ r X* r X) r X( r X' r X& r X%  r X$ rX# r X" r X! r X r X r X rX rX rX rX rX rX rX  rX rX rX rX rX r X r X r X r X r X rX rX rX rX rX rX rX  rX rX r X r X r X r X r W rW rW rW rW rW rW rW  rW rW rW rW rW rW rW rW rW rW rW rW rW rW rW r W r W r W r W r W rW rW rW rW rW rW rW  rW r W r W r W r W r W rW rW rW rW rW rW rW  rW rW rW r W r W r W r W r W rW rW rW rW rW rW rW  rW rW rW rW r W r W r W r W r W rW rW rW rW rW rW rW  rW  rW  rW  r W  r W  r W  r W  r W  rW  rW  rW  rW  rW  rW  rW  rW hW hW hW hW hW hW hW hW h W h W h W h W h W hW hW hW hW hW hW hW  hW hW hW hW hW  hW hW hW hW hW hW hW hW hW hW~ hW} hW| hW{ hWz hWy h Wx h Ww h Wv h Wu h Wt hWs hWr hWq hWp hWo hWn hWm  hWl  hWk  hWj  hWi  hWh  hWg  hWf  hWe  h Wd  h Wc  h Wb  h Wa  h W`  hW_  hW^  hW]  hW\  hW[  hWZ  hWY  hWX ^ WW ^ WV ^WU ^WT ^WS ^WR ^WQ ^WP ^WO  ^WN ^ WM ^ WL ^ WK ^ WJ ^ WI ^ WH ^ WG ^ WF ^ WE ^ WD ^ WC ^ WB ^ WA ^ W@  ^ W? ^ W> ^ W= ^ W< ^ W; ^ W: ^ W9 ^ W8 ^ W7 ^ W6 ^ W5 ^ W4 ^ W3 ^ W2 ^ W1  ^ W0 ^ W/ ^ W. ^ W- ^ W, ^ W+ ^ W* ^ W) ^ W( ^ W' ^ W&  ^ W% ^ W$ ^ W# ^ W" ^ W! ^ W ^ W ^ W ^ W ^ W ^ W ^ W ^ W ^ W ^ W  ^ W ^ W ^ W ^ W ^ W ^ W ^ W ^ W ^ W ^ W ^ W ^ W ^ W ^ W ^ W ^ W ^ W  ^ W ^W ^ W ^ W ^ W ^ W ^ V ^V ^V ^V ^V ^V ^V ^V  ^V ^V ^V ^V ^ V ^ V ^ V ^ V ^ V ^V ^V ^V ^V ^V ^V ^V  ^V ^ V ^ V ^ V ^V ^V ^V ^V ^V ^V ^V  ^V ^V ^V ^ V ^ V ^ V ^ V ^ V ^V ^V ^V ^V ^V ^V ^V  ^V ^V ^V ^V ^V ^V ^V ^ V ^ V ^ V ^ V ^ V ^V ^V ^V ^V ^V ^V ^V  ^V ^V ^V ^V ^V  ^V ^V ^V ^V ^V ^V ^V ^V ^V ^V ^V ^V ^V ^ V ^ V ^ V ^ V ^ V ^V ^V ^V ^V ^V ^V ^V  ^V  ^ V  ^V  ^V  ^V  ^V  ^V  ^V  ^V  ^V T V T V T V T V T V T V T V T V T V T V T V T V  T V T -V T ,V T +V T *V T )V T (V T 'V T &V~ T %V} T $V| T #V{ T "Vz T !Vy T Vx T Vw T Vv T Vu T Vt T Vs T Vr T Vq T Vp T Vo T Vn T Vm T Vl T Vk T Vj T Vi T Vh T Vg T Vf T Ve T Vd T Vc T Vb T Va T V` T V_ T V^ T V] T V\ T V[ T VZ  T VY T VX T VW T VV T VU T VT T VS T VR T VQ T VP T VO T VN T VM T VL T VK T VJ T VI T VH T VG T VF T VE  T VD T VC T VB T VA T V@ T V? T V> T V= T V< T V; T V: T V9 T V8 T V7 T V6 T V5 T V4 T V3 T V2 T V1 T V0 T V/ T V. T V- T V, T V+ T V*  T V) TV( TV' TV& TV% TV$ TV# TV" TV! TV TV TV TV TV TV T V T V T V T V T V TV TV TV TV TV TV TV  TV TV TV TV TV TV TV TV TV TV TV TV TV TV TV TU T U T U T U T U T U TU TU TU TU TU TU TU  TU TU TU TU TU TU TU TU TU TU TU TU TU TU TU TU TU T U T U T U T U T U TU TU TU TU TU TU TU  TU TU TU TU TU TU TU TU TU TU TU TU TU TU TU TU TU TU T U T U T U T U T U TU TU TU TU TU TU TU  TU T"U T!U T U TU TU TU TU TU TU TU TU TU TU TU TU TU TU TU TU TU TU T U T U T U T U T U TU TU TU TU TU TU TU  TU T!U T U TU TU TU TU TU TU TU TU TU TU TU TU ;^ 4t}qeYMA5)~~~~~~~~~~~~|~q~f~[~P~E~:~/~$~~~}}}}}}}}}}}}}t}i}^}S}H}=}2}'}}}||||||||||||||p|d|X|L|@|4|(|||{{{{{{{{{{{{u{i{]{Q{E{9{-{!{{ zzzzzzzzzzzzyzmzazUzIz=z1z%zz zyyyyyyyyyyy~yryfyZyNyBy6y*yyyxxxxxxxxxxxxvxjx^xRxFx:x.x"xx wwwwwwwwwwww{wowcwWwKw?w3w'wwwvvvvvvvvvvvvsvgv[vOvCv7v+vvvuuuuuuuuuuuuxulu`uTuHu_2_(___^^^^^^^^^^^^^x^m^b^W^L^A^6^+^ ^^ ]]]]]]]]]]]]]{]p]e]Z]O]D]9].]#]] ]\\\\\\\\\\\\~\s\h\]\R\G\<\1\&\\\[[[[[[[[[[[[|[p[d[X[L[@[4[([[[ZZZZZZZZZZZZtZhZ\ZPZDZ8Z,Z ZZYYYYYYYYYYYYxYlY`YTYIY=Y1Y%YY YXXXXXXXXXXX}XqXeXYXMXAX5X)XXXWWWWWWWWWWWWvWjW^WRWFW:W.W"WW VVVVVVVVVVVVzVnVbVVVJV>V2V&VVVUUUUUUUUUUU~UsUgU[UOUCU7U+UUUTTTTTTTTTTTTwTkT_TSTGT;T/T#TT SSSSSSSSSSSS|SpSdSXSLS@S4S(SSSRRRRRRRRRRRRtRhR\RPRDR8R,R RRQQQQQQQQQQQQxQlQ`QUQIQ=Q1Q%QQ QPPPPPPPPPPP}PqPePYPMPAP5P)PPPOOOOOOOOOOOOuOiO]OQOEO9O-O!OO NNNNNNNNNNNNzNnNbNVNJN>N2N&NNNMMMMMMMMMMM~MrMfMZMNMBM6M*MMMLLLLLLLLLLLLvLjL_LSLGL;L/L#LL KKKKKKKKKKKK{KoKcKWKKK?K3K'KKKJJJJJJJJJJJJsJgJ[JOJCJ7J+JJJIIIIIIIIIIIIxIlI`ITIHIC2C&CCCBBBBBBBBBBB~BrBfBZBNBBB7B+BBBAAAAAAAAAAAAwAkA_ASAGA;A/A#AA @@@@@@@@@@@@|@p@d@X@L@@@4@(@@@????????????t?h?\?P?D?8?,? ??>>>>>>>>>>>>y>m>a>U>I>=>1>%>> >===========}=r=f=Z=N=B=6=*===<<<<<<<<<<<+2+&+++***********~*r*f*Z*N*B*6*****)))))))))))){)p)e)Z)O)D)9).)#)) )((((((((((((~(s(h(](R(G(<(1(&((('''''''''''''v'k'_'S'G';'/'#'' &&&&&&&&&&&&{&o&c&W&K&@&4&(&&&%%%%%%%%%%%%t%h%\%P%D%8%,% %%$$$$$$$$$$$$y$m$a$U$I$=$1$%$$ $###########}#q#e#Y#M#A#5#)###""""""""""""u"i"]"Q"E"9"-"!"" !!!!!!!!!!!!z!n!b!V!J!>!2!&!!! ~ r f Z N B 6 *   wk_SG;/# {ocWK?3'sg[OC7+xl`TH<0$ |pdXL@4(th\PD8,  ymaUI=1% }qeYMA5)ui]QF:." znbVJ>2&~rf[OC7+wk_SG;/# {odXL@4(t  g  g  g  g  g  g  g  g  g  g  g  g  g  g  g  g  g  g  g  g   g  *g  )g  (g  'g  &g  %g  $g  #g  "g  !g  g  g  g  g  g  g  g  g  g  g  g  g  g  g  g  g  g  g  g  g  g  g  g  g  g  g  g  g  g  g  g   g  )g  (g  'g  &g  %g  $g  #g  "g  !g  g  g  g  g  g  g  g  g  g  g  g  g  g  g  g  g  g  g  g  g  g  g  g  g  g  g  g  g  g  g  g   g ;g :g 9g 8g 7g 6g 5g 4g 3g 2g 1g 0g /g .g -g~ ,g} +g| *g{ )gz (gy 'gx &gw %gv $gu #gt "gs !gr  gq gp go gn gm gl gk gj gi gh gg gf ge gd gc gb ga g` g_  g^  g]  g\  g[  gZ gY gX gW gV gU gT gS  gR 5gQ 4gP 3gO 2gN 1gM 0gL /gK .gJ -gI ,gH +gG *gF )gE (gD 'gC &gB %gA $g@ #g? "g> !g=  g< g; g: g9 g8 g7 g6 g5 g4 g3 g2 g1 g0 g/ g. g- g, g+ g*  g)  g(  g'  g&  g% g$ g# g" g! g g g  g Gg Fg Eg Dg Cg Bg Ag @g ?g >g =g   f=  f< f; f: f9 f8 f7 f6 f5  f4  3f3  2f2  1f1  0f0  /f/  .f.  -f-  ,f,  +f+  *f*  )f)  (f(  'f'  &f&  %f%  $f$  #f#  "f"  !f!   f  f  f  f  f  f  f  f  f  f  f  f  f  f  f  f  f  f  f   f   f   f   f   f  f  f  f  f  f  f  f  f 5f 4e 3e 2e 1e 0e /e .e -e ,e +e *e )e (e 'e &e %e $e #e "e !e  e e e e e e e e e e e e e e e e e e e  e  e  e  e  e e e e e e e e  e 8e 7e 6e 5e 4e 3e 2e 1e 0e /e .e -e ,e +e *e )e (e 'e &e %e $e #e "e !e  e e e e e e e e e e e e e e e e e e e  e  e  e  e  e e e e e e e e  e Ge Fe Ee De Ce Be Ae @e ?e >e =e  e= e< e; e: e9 e8 e7 e6 e5 e4  e3  e2  e1  e0  e/ e. e- e, e+ e* e) e(  e' /e& .e% -e$ ,e# +e" *e! )e (e 'e &e %e $e #e "e !e  e e e e e e e e e e e e e e e e e e e  e  e  e  e  e d d d d d d d  d 0d /d .d -d ,d +d *d )d (d 'd &d %d $d #d "d !d  d d d d d d d d d d d d d d d d d d d  d  d  d  d  d d d d d d d d  d +d *d )d (d 'd &d %d $d #d "d !d  d d d d d d d d d d d d d d d d d d d  d  d  d  d  d d d d d d d d  d %d $d #d "d !d  d d d d d d d d d d d d d d d d d d d  d  d  d  d  d d d~ d} d| d{ dz dy  dx dw dv du dt ds dr dq dp do dn dm dl dk dj di dh dg df  de  dd  dc  db  da d` d_ d^ d] d\ d[ dZ  dY  dX dW dV dU dT dS dR dQ dP dO dN dM dL dK dJ dI dH dG dF  dE  dD  dC  dB  dA d@ d? d> d= d< d; d:  d9 #d8 "d7 !d6  d5 d4 d3 d2 d1 d0 d/ d. d- d, d+ d* d) d( d' d& d% d$ d#  d"  d!  d  d  d d d d d d d d  d  #d  "d  !d  d  d  d  d  d  d  d  d  d  d  d  d  d  d  d  d  d  d  d  c  c  c  c  c  c  c  c  c  c  c  c   c  ;c  :c  9c  8c  7c  6c  5c  4c  3c  2c  1c  0c  /c  .c  -c  ,c  +c  *c  )c  (c  'c  &c  %c  $c  #c  "c  !c  c  c  c  c  c  c  c  c  c  c  c  c  c  c  c  c  c  c  c  c  c  c  c  c  c  c  c  c  c  c  c   c  6c  5c  4c  3c  2c  1c  0c  /c  .c  -c  ,c  +c  *c  )c  (c  'c  &c  %c  $c  #c  "c  !c  c  c  c  c  c  c  c  c  c  c  c  c  c  c  c  c  c  c  c  c  c  c  c  c  c  c  c  c  c  c  c   c  *c  )c  (c  'c~  &c}  %c|  $c{  #cz  "cy  !cx  cw  cv  cu  ct  cs  cr  cq  cp  co  cn  cm  cl  ck  cj  ci  ch  cg  cf  ce  cd  cc  cb  ca  c`  c_  c^  c]  c\  c[  cZ  cY   cX  >cW  =cV   $c=  #c<  "c;  !c:  c9  c8  c7  c6  c5  c4  c3  c2  c1  c0  c/  c.  c-  c,  c+  c*  c)  c(  c'  c&  c%  c$  c#  c"  c!  c  c  c  c  c  c   c 8c 7c 6c 5c 4c 3c 2c 1c 0c /c .c -c ,c +c *c )c (c 'c &c %c $c #c "c !c  c c b b b b b b b b b b b b b b b b b  b  b  b  b  b b b b b b b b  b 2b 1b 0b /b .b -b ,b +b *b )b (b 'b &b %b $b #b "b !b  b b b b b b b b b b b b b b b b b b b  b  b  b  b  b b b b b b b b  b 1b 0b /b .b -b ,b +b *b )b (b 'b &b %b $b #b "b !b  b b b b b b b b b b b b b b b b b b b  b  b  b  b  b b b b b b b b  b 'b~ &b} %b| $b{ #bz "by !bx  bw bv bu bt bs br bq bp bo bn bm bl bk bj bi bh bg bf be  bd  bc  bb  ba  b` b_ b^ b] b\ b[ bZ bY  bX ,bW +bV *bU )bT (bS 'bR &bQ %bP $bO #bN "bM !bL  bK bJ bI bH bG bF bE bD bC bB bA b@ b? b> b= b< b; b: b9  b8  b7  b6  b5  b4 b3 b2 b1 b0 b/ b. b-  b, &b+ %b* $b) #b( "b' !b&  b% b$ b# b" b! b b b b b b b b b b b b b b  b  b  b  b  b b b b b b b b  b 4b 3b 2b 1b 0b /b .a -a ,a +a *a )a (a 'a &a %a $a #a "a !a  a a a a a a a a a a a a a a a a a a a  a  a  a  a  a a a a a a a a  a  Pa  Oa  Na  Ma  La  Ka  Ja  Ia  Ha  Ga  Fa  Ea  Da  Ca  Ba  Aa  @a  ?a  >a  =a   Ga= Fa< Ea; Da: Ca9 Ba8 Aa7 @a6 ?a5 >a4 =a3   `=  `<  `;  `:  `9  `8  `7  `6  `5  `4  `3  `2  `1  `0  `/  `.  `-  `,  `+  `*  `)  `(  `'  `&  `%  `$  `#  `"  `!  `   ` &` %` $` #` "` !`  ` ` ` ` ` ` ` ` ` ` ` ` ` ` ` ` ` ` `  `  `  `  `  ` ` _ _ _ _ _ _  _ %_ $_ #_ "_ !_  _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _  _  _  _  _  _ _ _ _ _ _ _ _  _ 8_ 7_ 6_ 5_ 4_ 3_ 2_ 1_ 0_ /_ ._ -_ ,_ +_ *_ )_ (_ '_ &_ %_ $_ #_ "_ !_  _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _  _  _  _  _  _ _ _ _ _ _ _ _  _ +_ *_ )_ (_ '_ &_ %_ $_ #_ "_ !_  _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _~  _}  _|  _{  _z  _y _x _w _v _u _t _s _r  _q )_p (_o '_n &_m %_l $_k #_j "_i !_h  _g _f _e _d _c _b _a _` __ _^ _] _\ _[ _Z _Y _X _W _V _U  _T  _S  _R  _Q  _P _O _N _M _L _K _J _I  _H #_G "_F !_E  _D _C _B _A _@ _? _> _= _< _; _: _9 _8 _7 _6 _5 _4 _3 _2  _1  _0  _/  _.  _- _, _+ _* _) _( _' _&  _% _$ _# _" _! _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _  _  _  _  _  _ _ _ _ _ _ _ _  _  -_  ,_  +_  *_  )_  (_  '_  &_  %_  $^  #^  "^  !^   ^  ^  ^  ^  ^  ^  ^  ^  ^  ^  ^  ^  ^  ^  ^  ^  ^  ^  ^   ^   ^   ^   ^   ^  ^  ^  ^  ^  ^  ^  ^  ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^  ^  ^  ^  ^  ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^ ^  ^ B^ A^ @^ ?^ >^ =^  g  0p|pdXL@4(~~~~~~~~~~~~t~h~\~Q~E~9~-~!~~ }}}}}}}}}}}}y}m}a}U}I}=}1}%}} }|||||||||||}|q|e|Y|M|A|5|)|||{{{{{{{{{{{{v{j{^{R{F{:{.{"{{ zzzzzzzzzzzzzznzbzVzJz>z3z'zzzyyyyyyyyyyyysygy[yOyCy7y+yyyxxxxxxxxxxxxxxlx`xTxHxu2u&uuuttttttttttttstgt[tOtCt7t+tttsssssssssssswsks_sSsGs;s/s#ss rrrrrrrrrrrr|rprdrXrLr@r4r(rrrqqqqqqqqqqqqtqhq\qPqDq8q,q qqppppppppppppypmpapUpIp=p1p%pp pooooooooooo}orofoZoNoBo6o*ooonnnnnnnnnnnnvnjn^nRnHn=n2n'nnnmmmmmmmmmmmmmwmlmamVmKm@m5m*mmmllllllllllllvljl^lRlFl:l.l"ll kkkkkkkkkkkkzknkbkVkJk>k2k&kkkjjjjjjjjjjjjsjgj[jOjCj7j+jjjiiiiiiiiiiiixili`iTiHi^2^&^^^]]]]]]]]]]]~]r]f]Z]N]B]6]*]]]\\\\\\\\\\\\v\k\_\S\G\;\/\#\\ [[[[[[[[[[[[{[o[c[W[K[?[3['[[[ZZZZZZZZZZZZtZhZ\ZPZDZ8Z,Z ZZYYYYYYYYYYYYyYmYaYUYIY=Y1Y%YY YXXXXXXXXXXX}XqXeXYXMXAX5X)XXXWWWWWWWWWWWWuWjW^WRWFW:W.W"WW VVVVVVVVVVVVzVnVbVVVJV>V2V&VVVUUUUUUUUUUUUsUgU[UOUCU7U+UUUTTTTTTTTTTTTwTkT_TSTGT;T0T$TT TSSSSSSSSSSS|SpSdSXSLS@S4S(SSSRRRRRRRRRRRRtRhR\RQRER9R-R!RR QQQQQQQQQQQQyQmQaQUQIQ=Q1Q%QQ QPPPPPPPPPPP~PrPfPZPNPBP6P*PPPOOOOOOOOOOOOvOkO_OSOGO;O/O#OO NNNNNNNNNNNN{NoNcNWNKN?N3N'NNNMMMMMMMMMMMMtMhM\MPMDM8M,M MMLLLLLLLLLLLLxLlL`LTLHLI2I&IIIHHHHHHHHHHH~HsHgH[HOHCH7H+HHHGGGGGGGGGGGGwGkG_GSGGG;G/G#GG FFFFFFFFFFFF|FpFdFXFLF@F4F(FFFEEEEEEEEEEEEuEiE]EQEEE9E-E!EE DDDDDDDDDDDDyDmDaDUDJD>D2D&DDDCCCCCCCCCCC~CrCfCZCNCBC6C*CCCBBBBBBBBBBBBwBkB_BSBGB;B/B#BB AAAAAAAAAAAA{AoAcAWAKA?A3A'AAA@@@@@@@@@@@@t@h@\@P@D@8@,@ @@????????????x?l?`?T?J???4?)???>>>>>>>>>>>>>y>n>c>X>M>B>7>,>!>> >===========~=r=f=Z=N=B=6=*===<<<<<<<<<<<$2$&$$$############s#g#[#O#C#7#+###""""""""""""x"l"`"T"H"<"0"$"" "!!!!!!!!!!!}!q!e!Y!M!A!5!)!!! u i ] Q E : . "  znbVJ>2&sg[OC7+wk_SG;0$ }qeYMA5)ui]QE9-! znbVJ>2&~rfZNB6*vj^RF:." {ocWK?3'~sh]RG<1&ymaUI=1%~rfZNB7+wk`TH<0$ |p q& q% q$ q# q" q! q q  q  q  q  q  q q q q q q q q  q q q q q q  q  q  q  q  q q q q q q q q  q p p p p p  p  p  p  p  p p p p p p p p  p p p p p  p  p  p  p  p p p p p p p p  p  p  p  p  p  p  p  p  p  p  p  p   p   p   p   p   p  p  p  p  p  p  p  p  p p p p p p p p p p p p  p  p  p  p  p p p p p p p p  p :p 9p 8p 7p 6p 5p 4p 3p 2p 1p 0p /p .p -p ,p +p *p )p (p 'p &p %p $p #p "p !p  p p p p p p p p p p p p p p p p p p p  p  p~  p}  p|  p{ pz py px pw pv pu pt  ps (pr 'pq &pp %po $pn #pm "pl !pk  pj pi ph pg pf pe pd pc pb pa p` p_ p^ p] p\ p[ pZ pY pX  pW  pV  pU  pT  pS pR pQ pP pO pN pM pL  pK  pJ  pI  pH  pG  pF  pE  pD  pC  pB  pA  p@  p?   p>  p=  p<  p;  p:  p9  p8  p7  p6  p5  p4  p3  p2  p1  p0  p/  p.  p-  p,  p+  p*  p)  p(  p'  p&  p%  p$  p#  p"  p!  p   p  "p  !p  p  p  p  p  p  p  p  p  p  p  p  p  p  p  p  p  p  p  p  p  p  p  p  p  p  p  p  p  p  o  o   o  !o  o  o  o  o  o  o  o  o  o  o  o  o  o  o  o  o  o  o  o  o  o  o  o  o  o  o  o  o  o  o  o   o  o  o  o  o  o  o  o  o  o  o  o  o  o  o  o  o  o  o  o  o  o  o  o  o  o  o   o  o  o  o  o  o o o o o o o o  o (o 'o &o %o $o #o "o !o  o o o o o o o o o o o o o o o o o o o  o  o  o  o  o o o o o o o o  o o o o o o o o  o  o  o  o  o o o~ o} o| o{ oz oy  ox  ow  ov  ou  ot  os or oq op oo on om ol  ok oj oi oh og of oe od oc  ob  oa  o`  o_  o^ o] o\ o[ oZ oY oX oW  oV oU oT oS oR oQ oP oO oN oM oL  oK  oJ  oI  oH  oG oF oE oD oC oB oA o@  o? o> o= o<  o;  o:  o9  o8  o7 o6 o5 o4 o3 o2 o1 o0  o/  o.  o-  o,  o+  o*  o)  o(  o'  o&  o%  o$  o#  o"  o!  o  o  o  o   o   o   o   o   o  o  o  o  o  o  o  o  o o o o o o o o o o o o o o o  o  o  n  n  n n n n n n n n  n !n  n n n n n n n n n n n n n n n n n n n  n  n  n  n  n n n n n n n n  n n n n n n n n n n n  n  n  n  n  n n n n n n n n  n  n  n  n  n  n  n  n  n  n  n  n  n  n   n  n  n  n  n  n  n  n  n  n  n  n  n  n  n  n  n  n  n  n  n   n  $n  #n  "n  !n  n  n  n  n  n  n  n  n  n  n  n  n  n  n  n  n  n  n  n  n  n  n  n  n~  n}  n|  n{  nz  ny  nx  nw   nv  nu  nt  ns  nr  nq  np  no  nn  nm  nl  nk  nj  ni  nh  ng  nf  ne  nd  nc  nb   na  !n`  n_  n^  n]  n\  n[  nZ  nY  nX  nW  nV  nU  nT  nS  nR  nQ  nP  nO  nN  nM  nL  nK  nJ  nI  nH  nG  nF  nE  nD  nC  nB  nA   n@ 'n? &n> %n= $n< #n; "n: !n9  n8 n7 n6 n5 n4 n3 n2 n1 n0 n/ n. n- n, n+ n* n) n( n' n&  n%  n$  n#  n"  n! n n n n n n n  n n n n n n n n n n n n n  n  n  n  n  n n n n n n n n  n m m m m m m m m m m  m  m  m  m  m m m m m m m m  m m m m m m m m m  m  m  m  m  m m m m m m m m  m m m m m m m m m m m m m  m  m  m  m  m m m m m m m m  m m m m m m m m m m m m m m m m m m m  m  m  m  m  m m m m m m m m  m m m m m m m m m m m m m m m m m  m  m  m  m  m m m m m m m m  m   m~  m}  m|  m{  mz  my  mx  mw  mv  mu  mt  ms  mr  mq  mp  mo  mn  mm  ml   mk   mj   mi   mh   mg  mf  me  md  mc  mb  ma  m`  m_ m^ m] m\ m[ mZ mY mX mW mV mU mT mS mR mQ mP mO mN mM  mL  mK  mJ  mI  mH mG mF mE mD mC mB mA  m@ ,m? +m> *m= )m< (m; 'm: &m9 %m8 $m7 #m6 "m5 !m4  m3 m2 m1 m0 m/ m. m- m, m+ m* m) m( m' m& m% m$ m# m" m!  m  m  m  m  m m m m m m m m  m  m m m m m m m m m m m m m m m m m m m  m  l  l  l  l l l l l l l l  l l l l l l l l l l l l l l l  l  l  l  l  l l l l l l l l  l l l l l l l l l l l l l l l  l  l  l  l  l l l l l l l l  l #l "l !l  l l l l l l l l l l l l l l l l l l l  l  l  l  l  l l l l l l l l  l l l l l l l l l l l l l l l l l l  l  l  l  l  l l l l l l l l~  l} (l| 'l{ &lz %ly $lx #lw "lv !lu  lt ls lr lq lp lo ln lm ll lk lj li lh lg lf le ld lc lb  la  l`  l_  l^  l] l\ l[ lZ lY lX lW lV  lU &lT %lS $lR #lQ "lP !lO  lN lM lL lK lJ lI lH lG lF lE lD lC lB lA l@ l? l> l= l<  l;  l:  l9  l8  l7 l6 l5 l4 l3 l2 l1 l0  l/ )l. (l- 'l, &l+ %l* $l) #l( "l' !l&  l% l$ l# l" l! l l l l l l l l l l l l l l  l  l  l  l  l l l l l l l l  l l l l l l l k k k k k k k k k  k  k  k  k  k k k k k k k k  k "k !k  k k k k k k k k k k k k k k k k k k k  k  k  k  k  k k k k k k k k  k (k 'k &k %k $k #k "k !k  k k k k k k k k k k k k k k k k k k k  k  k  k  k  k k k k k k k k  k )k (k 'k &k %k $k #k "k !k  k k k k k k k k k k k k k k k k k k k  k  k  k  k  k k~ k} k| k{ kz ky kx  kw kv ku kt ks kr kq kp ko kn km kl kk kj ki kh  kg  kf  ke  kd  kc kb ka k` k_ k^ k] k\  k[  4kZ  3kY  2kX  1kW  0kV  /kU  .kT  -kS  ,kR  +kQ  *kP  )kO  (kN  'kM  &kL  %kK  $kJ  #kI  "kH  !kG  kF  kE  kD  kC  kB  kA  k@  k?  k>  k=  k<  k;  k:  k9  k8  k7  k6  k5  k4  k3  k2  k1  k0  k/  k.  k-  k,  k+  k*  k)  k(   k'  k&  k%  k$  k#  k"  k!  k  k  k  k  k  k  k  k  k  k  k  k  k  k  k  k  k  k   k  k  k  k  k  k  k  k  k  k  k  k  k  k  k  j  j  j  j  j  j  j  j  j  j  j  j  j  j  j   j  0j  /j  .j  -j  ,j  +j  *j  )j  (j  'j  &j  %j  $j  #j  "j  !j  j  j  j  j  j  j  j  j  j  j  j  j  j  j  j  j  j  j  j  j  j  j  j  j  j  j  j  j  j  j  j   j  +j  *j  )j  (j  'j  &j  %j  $j  #j  "j  !j  j  j  j  j  j  j  j  j  j  j  j  j  j  j  j  j  j  j  j  j  j  j  j  j  j  j  j  j  j  j  j   j (j 'j &j %j $j #j "j !j  j j j j j j j j j j j j j j j~ j} j| j{ jz  jy  jx  jw  jv  ju jt js jr jq jp jo jn  jm   j=  j<  j;  j:  j9 j8 j7 j6 j5 j4 j3 j2  j1 j0 j/  j.  j-  j,  j+  j* j) j( j' j& j% j$ j#  j" *j! )j (j 'j &j %j $j #j "j !j  j j j j j j j j j j j j j j j j j j j  j  j  j  j  j i i i i i i i  i %i $i #i "i !i  i i i i i i i i i i i i i i i i i i i  i  i  i  i  i i i i i i i i  i i i i i i i i i i i i i i  i  i  i  i  i i i i i i i i  i /i .i -i ,i +i *i )i (i 'i &i %i $i #i "i !i  i i i i i i i i i i i i i i i i i i i  i  i  i  i  i i i i i i i i  i  i  i  i  i  i  i  i  i  i  i  i  i~  i}   i|   i{   iz   iy   ix  iw  iv  iu  it  is  ir  iq  ip io in im il ik ij ii ih ig if ie id  ic  ib  ia  i`  i_ i^ i] i\ i[ iZ iY iX  iW iV iU iT iS iR iQ iP iO iN iM iL iK iJ iI iH iG iF iE  iD  iC  iB  iA  i@ i? i> i= i< i; i: i9  i8 *i7 )i6 (i5 'i4 &i3 %i2 $i1 #i0 "i/ !i.  i- i, i+ i* i) i( i' i& i% i$ i# i" i! i i i i i i  i  i  i  i  i i i i i i i i  i (i 'i &i %i $i #i "i !i  i i i i i i h h h h h h h h h h h h h  h  h  h  h  h h h h h h h h  h h h h h h h h h h h h h h  h  h  h  h  h h h h h h h h  h !h  h h h h h h h h h h h h h h h h h h h  h  h  h  h  h h h h h h h h  h h h h h h h h h h h h h h h  h  h  h  h  h h h h h h h h  h h h h h h h h h h h h h h h h h h h~  h}  h|  h{  hz  hy hx hw hv hu ht hs hr  hq  &hp  %ho  $hn  #hm  "hl  !hk  hj  hi  hh  hg  hf  he  hd  hc  hb  ha  h`  h_  h^  h]  h\  h[  hZ  hY  hX  hW  hV  hU  hT  hS  hR  hQ  hP  hO  hN  hM  hL   hK  2hJ  1hI  0hH  /hG  .hF  -hE  ,hD  +hC  *hB  )hA  (h@  'h?  &h>  %h=  $h<  #h;  "h:  !h9  h8  h7  h6  h5  h4  h3  h2  h1  h0  h/  h.  h-  h,  h+  h*  h)  h(  h'  h&  h%  h$  h#  h"  h!  h  h  h  h  h  h  h   h  9h  8h  7h  6h  5h  4h  3h  2h  1h  0h  /h  .h  -h  ,h  +h  *h  )h  (h  'h  &h  %h  $h  #h  "h  !h  g  g  g  g  g  g  g  g  g |pdXL@4)~~~~~~~~~~~~u~j~^~R~F~:~.~"~~ }}}}}}}}}}}}z}n}b}V}K}?}3}'}}}||||||||||||t|h|\|P|D|8|,| ||{{{{{{{{{{{{y{m{a{U{I{={1{%{{ {zzzzzzzzzzz}zqzezYzMzAz6z*zzzyyyyyyyyyyyyvyjy^yRyFy;y/y#yy xxxxxxxxxxxxxtxix^xSxHx=x2x'xxxwwwwwwwwwwwwwuwiw]wQwEw9w-w!ww vvvvvvvvvvvvzvnvbvVvJv>v2v&vvvuuuuuuuuuuu~urufuZuNuBu7u+uuuttttttttttttwtkt_tStGt;t/t#tt ssssssssssss|spsdsXsLs@s4s(sssrrrrrrrrrrrrurir]rQrEr9r-r!rr qqqqqqqqqqqqquqjq_qTqIq>q3q(qqqpppppppppppp~prpfpZpNpBp6p*pppoooooooooooowoko_oSoGo;o/o#oo nnnnnnnnnnnn|npndnXnLn@n4n(nnnmmmmmmmmmmmmtmhm\mPmDm9m-m!mm llllllllllllylmlalUlIl=l1l%ll lkkkkkkkkkkk~krkfkZkNkBk6k*kkkjjjjjjjjjjjjzjojdjYjNjCj8j-j"jj jiiiiiiiiiiii}irigi\iQiFi:i.i"ii hhhhhhhhhhhhzhnhbhVhJh>h2h&hhhggggggggggggsggg[gOgCg7g+gggffffffffffffxflf`fTfHfP2P(PPPOOOOOOOOOOOOOxOmObOWOLOAO6O+O OO ONNNNNNNNNNNN|NpNdNXNLN@N4N(NNNMMMMMMMMMMMMuMiM]MQMEM9M-M!MM LLLLLLLLLLLLzLnLbLVLJL>L2L&LLLKKKKKKKKKKKKsKgK\KPKDK8K,K KKJJJJJJJJJJJJxJmJaJUJIJ=J1J%JJ JIIIIIIIIIII}IqIeIYIMIAI5I)IIIHHHHHHHHHHHHwHkH_HSHGH;H/H#HH GGGGGGGGGGGG{GoGcGWGKG?G4G(GGGFFFFFFFFFFFFtFhF\FPFDF8F,F FFEEEEEEEEEEEExElEaEUEIE=E1E%EE EDDDDDDDDDDD}DqDeDYDMDAD5D)DDDCCCCCCCCCCCCvCjC^CRCFC:C.C"CC BBBBBBBBBBBBzBnBbBVBJB>B2B'BBBAAAAAAAAAAAAsAgA[AOACA7A+AAA@@@@@@@@@@@@@y@n@c@X@M@B@7@,@!@@ @????????????t?h?\?P?D?8?,? ??>>>>>>>>>>>>y>m>a>U>I>=>1>%>> >===========~=r=f=Z=N=B=6=*===<<<<<<<<<<<(2('(((''''''''''''s'g'\'P'D'8',' ''&&&&&&&&&&&&y&m&a&U&I&=&1&%&& &%%%%%%%%%%%~%r%f%Z%N%C%7%+%%%$$$$$$$$$$$$w$k$`$T$H$<$0$$$$ $###########}#q#e#Y#M#A#5#)###""""""""""""v"j"^"R"F":"."""" !!!!!!!!!!!!{!p!d!X!L!@!4!(!!! u i ] Q E 9 - !  znbVJ>2&sg[OC7+xl`TH<0$ }qeYMA5)vj^RF:."  y y y y y y y y  y  y  y  y  y y y y y y y y  y y y y y y y y y y y y y y y  y  y  y  y  y y y y y y y y  y y y  y  y  y  y  y y y y y y y y  y y y y y y y~ y} y|  y{  yz  yy  yx  yw yv yu yt ys yr yq yp  yo yn ym yl yk yj yi yh yg yf ye yd  yc  yb  ya  y`  y_ y^ y] y\ y[ yZ yY yX  yW yV yU yT yS yR  yQ  yP  yO  yN  yM yL yK yJ yI yH yG yF  yE yD yC yB yA y@ y? y> y=  y<  y;  y:  y9  y8 y7 y6 y5 y4 y3 y2 y1  y0 y/ y. y- y, y+ y* y)  y( y' y& y% y$ y# y" y!  y  y  y  y  y y y y y y y y  y  y  y  y  y  y  y  y  y  y  y  y  y  y  y  y  y  y   y  y  y  x  x  x  x  x  x  x  x  x  x  x  x  x  x   x  x  x  x  x  x  x  x  x  x  x  x  x  x  x  x  x  x  x   x  x  x  x  x  x  x  x  x  x  x   x  x  x  x  x  x  x  x  x  x  x  x  x  x  x  x  x  x  x  x  x   x  x  x  x  x  x x x x x x x x  x x x x x  x  x  x  x  x x x x x x x x  x x x x x  x  x  x  x  x x x x x x x x  x x  x  x  x  x  x x x x x x x x  x  x  x  x~ x} x| x{ xz xy xx xw  xv xu xt xs xr xq xp xo xn xm  xl  xk  xj  xi  xh xg xf xe xd xc xb xa  x` x_ x^ x] x\ x[ xZ xY xX xW xV xU xT xS xR xQ xP  xO  xN  xM  xL  xK xJ xI xH xG xF xE xD  xC  xB  xA  x@  x?  x>  x=  x<   x;   x:   x9   x8   x7  x6  x5  x4  x3  x2  x1  x0  x/  x.  x-  x,  x+  x*  x)  x(  x'  x&  x%  x$  x#   x"   x!   x   x   x  x  x  x  x  x  x  x  x  x  x   x   x   x   x   x  x  x  x  x  x  x  x  x   x   x   x   x   x  x  x  w  w  w  w  w  w w w w w w w w w  w  w  w  w  w w w w w w w w  w w w w w w w w w  w  w  w  w  w w w w w w w w  w w w w w w w w w w w w  w  w  w  w  w w w w w w w w  w w w w w w w w w w w w w w w w w  w  w  w  w  w w w w w w w w  w   w   w  w  w  w  w  w  w  w  w w w w w w  w  w  w  w  w w w w w w w w  w w~ w} w| w{ wz wy wx ww wv  wu  wt  ws  wr  wq wp wo wn wm wl wk wj  wi  wh  wg  wf  we  wd  wc  wb  wa   w`   w_   w^   w]   w\  w[  wZ  wY  wX  wW  wV  wU  wT wS  wR  wQ  wP  wO  wN wM wL wK wJ wI wH wG  wF wE wD wC wB wA w@  w?  w>  w=  w<  w; w: w9 w8 w7 w6 w5 w4  w3 w2 w1 w0 w/ w. w- w, w+ w*  w)  w(  w'  w&  w% w$ w# w" w! w w w  w w w w w w w w w w w w w  w  w  w  w  w w w w w w w w  w  w  w  w  w  v  v  v  v  v  v  v  v   v   v   v   v   v  v  v  v  v  v  v  v  v v v v v v v v  v  v  v  v  v v v v v v v v  v v v v v  v  v  v  v  v v v v v v v v  v v v v v v  v  v  v  v  v v v v v v v v  v v v v v v v v v v v v v v  v  v  v  v  v v v v v v v v  v  v  v  v  v  v  v  v  v  v  v  v  v  v  v   v   v   v   v   v  v  v  v  v  v  v  v  v  v~  v}  v|  v{  vz  vy  vx  vw  vv  vu  vt  vs  vr  vq  vp  vo  vn  vm  vl  vk  vj  vi  vh  vg   vf  ve  vd  vc  vb  va  v`  v_  v^  v]  v\  v[  vZ  vY  vX  vW  vV  vU  vT  vS  vR  vQ  vP  vO  vN  vM  vL  vK  vJ   vI  (vH  'vG  &vF  %vE  $vD  #vC  "vB  !vA  v@  v?  v>  v=  v<  v;  v:  v9  v8  v7  v6  v5  v4  v3  v2  v1  v0  v/  v.  v-  v,  v+  v*  v)  v(  v'  v&  v%  v$  v#  v"   v!  'v  &v  %v  $v  #v  "v  !v  v  v  v  v  v  v  v  v  v  v  v  v  v  v  v  v  v  v  v  v  v  v  v  v  v  v  u  u  u  u  u   u  u  u  u  u  u  u  u  u  u  u  u  u  u  u  u  u  u  u  u  u  u  u  u  u  u  u  u   u  u  u  u  u  u u u u u u u u  u u u u u u u u u u u u u u u u  u  u  u  u  u u u u u u u u  u u u u u u u u  u  u  u  u  u u u u u u u u  u u  u  u  u  u  u u u u u u u u  u u u u  u  u  u  u  u u u u u u u u  u u u u u u~ u}  u|  u{  uz  uy  ux uw uv uu ut us ur uq  up uo un um ul uk  uj  ui  uh  ug  uf ue ud uc ub ua u` u_  u^  u]   u\   u[   uZ   uY   uX  uW  uV  uU  uT  uS  uR  uQ  uP  uO  uN  uM  uL  uK  uJ  uI  uH  uG  uF  uE  uD   uC   uB   uA   u@   u?  u>  u=  u<  u;  u:  u9  u8  u7 vu6 vu5 v u4 v u3 v u2 v u1 v u0 vu/ vu. vu- vu, vu+ vu* vu)  vu( vu' vu& v u% v u$ v u# v u" v u! vu vu vu vu vu vu vu  vu  vu  vu  vu  v u  v u  v u  v u  v u  vu  vu  vu  vu  vu  vu  vu  vu lu lu lu lu lu lu lu lu lu l t l t l t l t l t lt lt lt lt lt lt lt  lt lt lt lt lt l t l t l t l t l t lt lt lt lt lt lt lt  lt lt lt lt lt lt lt lt lt lt lt lt lt lt l t l t l t l t l t lt lt lt lt lt lt lt  lt  lt  lt  lt  lt  lt  l t  l t  l t  l t  l t  lt  lt  lt  lt  lt  lt  lt  lt bt bt bt bt bt bt bt bt b t b t b t b t b t bt bt bt bt bt bt bt  bt bt bt bt bt bt bt bt bt bt bt bt bt b t b t b t b t b t bt bt bt bt bt bt bt  bt bt bt bt b t b t b t b t b t bt bt~ bt} bt| bt{ btz bty  btx btw btv btu b tt b ts b tr b tq b tp bto btn btm btl btk btj bti  bth btg btf b te b td b tc b tb b ta bt` bt_ bt^ bt] bt\ bt[ btZ  btY  btX  btW  btV  btU  btT  btS  btR  b tQ  b tP  b tO  b tN  b tM  btL  btK  btJ  btI  btH  btG  btF  btE XtD XtC XtB XtA Xt@ X t? X t> X t= X t< X t; Xt: Xt9 Xt8 Xt7 Xt6 Xt5 Xt4  Xt3 Xt2 Xt1 Xt0 Xt/ X t. X t- X t, X t+ X t* Xt) Xt( Xt' Xt& Xt% Xt$ Xt#  Xt"  X t!  X t  X t  X t  Xt  Xt  Xt  Xt  Xt  Xt  Xt  Xt Nt Nt Nt Nt Nt Nt Nt Nt Nt Nt Nt Nt Nt Nt Nt N t N t N t N t N t Nt Nt Ns Ns Ns Ns Ns  Ns Ns Ns Ns Ns Ns N s N s N s N s N s Ns Ns Ns Ns Ns Ns Ns  Ns N s N s N s N s N s Ns Ns Ns Ns Ns Ns Ns  Ns Ns Ns Ns Ns Ns Ns Ns N s N s N s N s N s Ns Ns Ns Ns Ns Ns Ns  Ns  N s  N s  Ns  Ns  Ns  Ns  Ns  Ns  Ns  Ns Ds Ds Ds Ds Ds D s D s D s D s D s Ds Ds Ds Ds Ds Ds Ds  Ds Ds Ds Ds Ds Ds Ds Ds Ds Ds Ds Ds Ds D s D s D s D s D s Ds Ds Ds Ds Ds Ds Ds  Ds Ds Ds Ds Ds Ds Ds Ds Ds Ds Ds D s D s D s D s D s Ds Ds Ds Ds Ds~ Ds} Ds|  Ds{  Dsz  Dsy  Dsx  Dsw  Dsv  Dsu  Dst  Dss  Dsr  Dsq  Dsp  Dso  Dsn  Dsm  Dsl  Dsk  D sj  D si  D sh  D sg  D sf  Dse  Dsd  Dsc  Dsb  Dsa  Ds`  Ds_  Ds^ :s] :s\ :s[ :sZ :sY :sX :sW :sV :sU :sT : sS : sR : sQ : sP : sO :sN :sM :sL :sK :sJ :sI :sH  :sG :sF :sE :sD :sC :sB :sA :s@ :s? : s> : s= : s< : s; : s: :s9 :s8 :s7 :s6 :s5 :s4 :s3  :s2 :s1 :s0 :s/ :s. :s- :s, :s+ :s* :s) :s( :s' :s& :s% :s$ :s# :s" :s! : s : s : s : s : s :s :s :s :s :s :s :s  :s  :s  :s  :s  :s  :s  :s  :s  :s  :s  :s  :s  :s  :s  :s  :s  :s  :s  : s  : s  : s  : r  : r  :r  :r  :r  :r  :r  :r  :r  :r 0r 0r 0r 0r 0r 0r 0r 0r 0r 0r 0r 0 r 0 r 0 r 0 r 0 r 0r 0r 0r 0r 0r 0r 0r  0r 0!r 0 r 0r 0r 0r 0r 0r 0r 0r 0r 0r 0r 0r 0r 0r 0r 0r 0r 0r 0r 0 r 0 r 0 r 0 r 0 r 0r 0r 0r 0r 0r 0r 0r  0r 0 r 0r 0r 0r 0r 0r 0r 0r 0r 0r 0r 0r 0r 0r 0r 0r 0r 0r 0r 0 r 0 r 0 r 0 r 0 r 0r 0r 0r 0r 0r 0r 0r  0r 0r 0r 0r 0r 0r 0r 0r 0r 0 r 0 r 0 r 0 r 0 r 0r 0r 0r 0r 0r 0r 0r  0r 0r 0r 0r 0r 0r 0r 0r 0r 0r 0 r~ 0 r} 0 r| 0 r{ 0 rz 0ry 0rx 0rw 0rv 0ru 0rt 0rs  0rr  0rq  0rp  0ro  0rn  0rm  0rl  0rk  0rj  0ri  0rh  0 rg  0 rf  0 re  0 rd  0 rc  0rb  0ra  0r`  0r_  0r^  0r]  0r\  0r[ &rZ &rY &rX &rW &rV & rU & rT & rS & rR & rQ &rP &rO &rN &rM &rL &rK &rJ  &rI &rH &rG &rF &rE &rD &rC &rB &rA &r@ &r? &r> &r= &r< & r; & r: & r9 & r8 & r7 &r6 &r5 &r4 &r3 &r2 &r1 &r0  &r/ &r. &r- &r, &r+ &r* &r) &r( &r' &r& &r% &r$ &r# &r" &r! &r &r &r &r & r & r & r & r & r &r &r &r &r &r &r &r  &r &r &r &r &r &r &r &r &r &r &r &r &r &r &r &r &r & q & q & q & q & q &q &q &q &q &q &q &q  &q &q &q &q &q &q &q &q &q & q & q & q & q & q &q &q &q &q &q &q &q  &q  &q  &q  &q  &q  &q  &q  &q  &q  &q  &q  &q  & q  & q  & q  & q  & q  &q  &q  &q  &q  &q  &q  &q  &q  q  q  q  q  q  q  q  q  q  q  q  q  q   q  q  q  q  q  q  q  q  q  q  q  q  q  q  q  q  q  q  q  q  q   q  !q  q  q  q  q  q  q  q  q  q  q  q  q  q  q  q  q  q  q  q  q  q  q  q  q  q  q  q  q  q  q  q   q  q  q  q  q~  q}  q|  q{  qz  qy  qx  qw  qv  qu  qt  qs  qr  qq   qp  qo  qn  qm  ql  qk  qj  qi  qh  qg  qf  qe  qd  qc  qb   qa q` q_ q^ q] q\ q[ qZ qY qX qW qV  qU  qT  qS  qR  qQ qP qO qN qM qL qK qJ  qI qH qG qF  qE  qD  qC  qB  qA q@ q? q> q= q< q; q:  q9 q8 q7 q6 q5 q4  q3  q2  q1  q0  q/ q. q- q, q+ q* q) q(