SQLite format 3@ ~+=j~+- }D~~+}i%!indexverses_indexversesCREATE UNIQUE INDEX verses_index on "verses" (book_number, chapter, verse) tablebooks_allbooks_allCREATE TABLE "books_all" ("book_color" TEXT, "book_number" NUMERIC, "short_name" TEXT, "long_name" TEXT, "is_present" NUMERIC)wItableversesversesCREATE TABLE "verses" ("book_number" NUMERIC, "chapter" NUMERIC, "verse" NUMERIC, "text" TEXT){UtablebooksbooksCREATE TABLE "books" ("book_color" TEXT, "book_number" NUMERIC, "short_name" TEXT, "long_name" TEXT)=_tableinfoinfoCREATE TABLE info (name TEXT, value TEXT) $gO8$regionGuatemala'right_to_leftfalse)strong_numbersfalse/russian_numberingfalselanguageQyol Mam)chapter_stringChapterM# descriptionAcʼaj testamento (El Nuevo testamento in Mam de Todos Santos) }iJ+~~~~~p~T~8~!~}}}}}}l}S};}##ff7c80TchTchiky'b'in#00ff00JudJudas#00ff003Ju3 Juan#00ff002Ju2 Juan#00ff001Ju1 Juan#00ff002Pe2 Pegr#00ff001Pe1 Pegr#00ff00SanSantyaw#ffff00EbrAj Ebrey#ffff00FlmnFilemón#ffff00vTitTito#ffff00l2Ti2 Timotey#ffff00b1Ti1 Timotey"-#ffff00X2Tes2 Aj Tesalónica" -#ffff00N1Tes1 Aj Tesalónica #ffff00DColAj Colosa !#ffff00:PhilAj Filipos #ffff000EphAj Éfeso !#ffff00&GalAj Galacia##ffff002Cor2 Aj Corint##ffff001Cor1 Aj Corint#ffff00RomAj Rom%#00ffffKybKyb'inchb'in#ff6600JuaJuan#ff6600LucLucas#ff6600MarMarks#ff6600MatMatey2~9|vpjd^XRLF@:4.(" ~~~~~~~~876~5]4>3 2z1W0?/.s-;,+Z*()~(Y'"&r%W$D#+"!Z O(uAdfo_J.  ueJ 4 ' c =" Bx{bI4~~~~~v~Y~@~)~}}}}}r}R}7}}||||||n|S|6||{{{{{{W{={zzzzzzjzFz)z yyyyyynyTy:y yx&B7 #ff7c80ApApocalipsis (de Juan)A #00ff00JudJudas@ #00ff003Jn3 Juan? #00ff002Jn2 Juan> #00ff001Jn1 Juan= #00ff002P2 Pedro< #00ff001P1 Pedro; #00ff00StgSantiago: #ffff00HeHebreos9 #ffff00FlmFilemón8 #ffff00vTitTito7 #ffff00l2Ti2 Timoteo6 #ffff00b1Ti1 Timoteo"5- #ffff00X2Ts2 Tesalonicenses"4- #ffff00N1Ts1 Tesalonicenses3! #ffff00DColColosenses2! #ffff00:FilFilipenses1 #ffff000EfEfesios0 #ffff00&GaGálatas/# #ffff002Co2 Corintios.# #ffff001Co1 Corintios- #ffff00RoRomanos*,= #00ffffHchHechos de los Apóstoles+ #ff6600JnJuan* #ff6600LcLucas) #ff6600MrMarcos( #ff6600MtMateo'!#ffff99MalMalaquías&#ffff99ZacZacarías%#ffff99HagAgeo$#ffff99SofSofonías##ffff99HabHabacuc"#ffff99NahNahún!#ffff99MiMiqueas #ffff99JonJonás#ffff99|AbdAbdías#ffff99rAmAmós#ffff99hJlJoel#ffff99^OsOseas#ff9fb4TDnDaniel#ff9fb4JEzEzequiel'#ff9fb46LmLamentaciones#ff9fb4,JerJeremías#ff9fb4"IsIsaías(9#66ff99CntCantar de los Cantares%#66ff99EcEclesiastés!#66ff99PrProverbios#66ff99SalSalmos#66ff99JobJob#ffcc99EstEster#ffcc99NehNehemías#ffcc99EsdEsdras##ffcc992Cr2 Crónicas ##ffcc991Cr1 Crónicas #ffcc99x2R2 Reyes #ffcc99n1R1 Reyes #ffcc99d2S2 Samuel #ffcc99Z1S1 Samuel#ffcc99PRtRut#ffcc99FJueJueces#ffcc99A<;w:U977755,4Y2210o//.M-,@++*)(Q&%[$#)!! lr (zMsY = s R b~kh;aV %Tuj cywitza, ka jun xjal yaa'n ocslal at tuya tmoj ocslal, chebe c'oquel ocslal. Pero at maj yaa'n ju'wa. Key hermano, mintii' tumel ka c'oquel tmoja ocslal, amale tent tmoja tuyey cykil tyem ojxe tcyim. ) KJatzen jun najlel yaa'n ocslal bix taj tu'n tcub tpa'n tiib tuya tmoj ocslal, ba'n tu'n t-xi' tzakpet. Min-al nk'on il ti'j tu'nxix twe' tuyaj tmoj. Ka tuj fuerzal ctemela tuya jun tmoj ocslal, nuk k'oj taj, bix yaa'n ba'n tuj twitz Dios, cuma te Dios taj tu'n knajan tuj ttz̈yal. V %cuma oj tnajanxin tuya jun t-xu'lxin ocslal, ntk'o'n Dios t-xtalbil cyibaj nuk tu'nj ocslal t-xu'lxin, amale yaa'nt ocslal xinak. Jax ju'x jun xuuj yaa'n ocslal, ntk'o'n Dios t-xtalbil cyibaj nuk tu'nj ocslal tchmilxuj. Katzen ma cub cypa'n cyiib, yaltzen ke cycwal matzen che'x cyxol ke xjal yaa'n ocslal, bix mas chi xe'l tuj il. % C Bix jax ju'x ka at jun xuuj ocslal pero yaa'n ocslal tchmilxuj, bix tajxin tnajle'nxin tuya t-xu'lxin ocslalxuj, jax mi'n tu'n tcub tpa'n tiibxuj tuyaxin,  Ja tzunkej xjal najlel bix at jun yaa'n ocslal, mlay chin n-oc ten k'umlte ti toc tu'n Kaaw ti'j, pero jac'a t-xi' nk'umena cyey jun tumel. Ka at jun xinak ocslal pero yaa'n ocslal t-xu'lxin, bix taj xuuj we' tuyaxin, mi'n tu'n tcub tpa'n tiibxin tuyaxuj. `9 Pero katzen ma cyaj tcye'yen jun xuuj tchmil, ya mi'n majetl tuya juntl xinak. Ba'n tu'n tcub ten tjunal, bix ba'n tu'n tcub tninc'un tiib tuya tchmil juntl maj. Jax ju'x te xinak, mintii' tu'n tex tlojo'n t-xu'l. -S Yaltzen cyej xjal najlel bix ocslalke, cxe'ltzen nk'umena mas tumel cye. Pero yaa'n nuk wexwe nyol, sino te te Kaaw tyol. Jun xuuj mi'n cyaj tcye'yen tchmil. ~u Pero ka mlay cypa, mas ba'n tu'n cymaje, cuma mas ba'n at cymoj twitzj nchi k'a'bac ti' juntl pero mlay bint cyu'n. yEntonces jtumel nxi' nk'o'na cyej xjal sortelx bix cyej xjal viuda, mas ba'n tu'n cycyaj min-al cymoj, tisen inayena. 'GPero tuj nwitza ba'nxitle cykil xjal min-al cyxu'l, tisen inayena min-al nxu'la. Pero n-el nni'ya ti'j min o tak' Dios te cykilca tu'n cypante min-al cymoj. Entonces ba'n tu'n cymajey. Yaa'n lojo'nkey ti'j tu'n cymajey, sino nuk jun tumel ma txi' nk'umena cyey ka cyaja chi majey. 3Ju' tzunj mi'n cub t-xq'ueyen tiib jun te juntl. Pero katzen at jun moj najlel cyaj cyniman jun ch'in tyem tu'ntzen cyna'n Dios ti' jun cypena, ba'nte. Pero mi'n cub cypa'n cyiib nim k'ij, tu'n mi'n chi cub caman tu'n taaw il tu'n t-xi' cyjyo'n juntl pajbaj tu'nj mlay cypa. FJun xuuj yaa'n jax taaw t-xumlal. Mintii' tu'n tel t-xoo'n tchmil tuj wetbil oj taj tchmil. Jax ju'x xinak, yaa'n xinak taaw t-xumlal. Yaa'n ba'n tu'n t-xi' tkba'n ka tcy'i oj taj t-xu'l. 9kYaltzen jun xuuj at tchmil, oj taj xuuj tz'oc ipan tchmil ti'j, il ti'j tu'n tcuyante xinak. Ju'xsen jun xinak, ka taj tz'oc ipan ti' t-xu'l, il ti'j tu'n tcuyante xuuj. ~Pero at nim niy'bebl cyxol xjal tu'n cyxi' ti' pajbaj. Ju' tzunj mas ba'n tu'n tten t-xu'l juun xinak, bix tu'n tten tchmil juun xuuj. s} aKey hermano, ya pon t-xel wu'na ti' nimc'a cykanbila tuj cyu'ja o tzul wuyena. O tzaj cykanena weya ka ba'n tu'n mi'n chi majey. Cxe'l nk'umena cyey mas ba'n ja'lewe tu'n mi'n chi majey tuya xuuj, cuma cyiw ta' twitz tx'otx' ja'lewe. S|Lok'ajtzen o ko tema tuya nim twi', cuma tu'n tcyimlen Tcwal Dios e tlok' ejoo'. Ju' tzunj il ti'j c'oquel cyc'u'ja ti' cyxumlala tu'n tajben te tja Dios. Mi'n tz'oc cytz'ilsa'na cyuya juntl xuuj.9{k¿Mimpa tz'el cyni'ya ti'j ke kxumlal tnajbil Espíritu Santo? O tzaj tk'o'nte Dios Tspirit te najal kuya. Ju' tzunj ejoo' tisen jun jaa', pero yaa'n te ke, sino te Dios tja. jzMJu' tzunj, cyk'oncja cyachbila cyuya xuuj. Jatzen cyey tzin cykba'na min txi' tnaabl jun xjal tuj il oj nbint il tu'n. Pero we nxi' nkba'na cyey yaa'n ju'wa. Ka at jun n-oc ipan cyi' ch'imac'a xuuj, bi'x nxi' tnaabl tuj il. yPero at juntl kmojbabl kiib mas jawnex twitzj kmojbabl kiib tuya kxu'l. Oj t-xi' kk'on kiib te Kaaw, junx kanem otk tz'e'la tuyaxin. \x1¿Mimpa tz'el cyni'ya ti'j oj toc ipan jun xjal ti' xuuj aj paj, junx cyxumlal otk tz'e'la? Tz̈itzen tyol Dios: “Oj toc ipan jun xinak ti' jun xuuj, twitz Dios junx cyxumlal otk tz'e'la,” tz̈i tyol Dios. Ww'Key hermano, ¿mimpatzen tz'el cyni'ya ti' kxumlal at tu'n tniman te Kaaw? Katzen tu'n tniman kxumlal te Cristo, yaa'ntzen tumel tu'n tel k'i'n tuj tk'ab Cristo tu'ntzen toc k'o'n tuj tk'ab jun puta xuuj. uvcTisen o jatz tii'n Dios Kaaw tuj mukbil, jaxse ju'x cjawetz tii'n Dios ejoo' tuj kcyamecy tu'n tipemalxin. kuO Jatzen cyey, tzin cykba'na oj taj kxumlal ch'imac'a xuuj, ju' tisenj oj kaj waabj twitz Dios. Oj ntkanen kc'u'j waabj, ba'n tu'n t-xi' kwaa'n. Bix ju'x oj tkanen kxumlal ch'imac'a xuuj, ba'n tu'n t-xi' kbincha'n, bix tzul jun k'ij tu'n Dios tu'n tbaj tilel waa'n bix pajbaj, tz̈ikey ju'wa. Junelne n-e'la waabj tuya pajbaj tuj cywitza. Pero yaa'n tumel cyrasona. Min e jaw tbincha'n Kaaw kxumlal te pajbaj. E jaw tbincha'n texin kxumlal te texin, bix tu'n tiik'ente t-xtalbilxin. Et Ya juntl yol. At juun cyey nk'umente cykilca ba'n tu'n tbint. Pero we cxe'l nk'umen cyey, amale cykilcat ba'n, pero yaa'n cykil najben. Ka at jun kajbil ka' mlay we', jatzen kaawja. rs] Nejl ju' tzunkey tisen kej lu. Pero yaltzen ja'lewe ya txjo'nkey tuj cyila tu'n Dios. Dios o scy'onte cyey tu'ntzen cyoca te t-xjal. Bix jiquentltzen ete'y twitz Dios nuk tu'nj o bint tu'n Kaaw Jesucristo cyi'ja. Bix tu'n Espíritu Santo ocslanakey. Ju' tzunj mi'n che'xa cywitz ke xjal yaa'n ocslal te jyol stis ti' jun cyuyey ocslal. C'ajbel kxumlal te Dios _r7 bix kej nchi alk'an, bix kej n-oc chi'l cyc'u'j ti' tik'ch te juntl, bix kej bola, bix kej nchi yasen cyi' cabtl, bix kej ncub cytzyu'n xjal tu'n tel cypwak, cykilca tzunkej lu mintii' cyoquelex tuj tcawbil Dios. Tq! ¿Mimpatzen tz'el cyni'ya ti'j kej nchi binchan ka' mi'n chi oc tuj tcawbil Dios? Mi'n chi tzpeta ti'j lu. Jax tej yol lu. Kej xjal at cypaj, bix kej niy' cyii' t-xu'l cyuya, bix kej nchi niman twitz cysant, bix kej xinak ncub cyk'on cyiib te xuuj tu'n toc ipan juntl xinak cyi'j, bix kej xuuj nchi jaw meltz'aj cyuya juntl xuuj, 9pkPero yaa'nj ba'n tzin cyjyo'na, sino nchi jyona k'oj ti' juntl. Bix yaa'n o'cx, pero hasta nchi alk'ana. Bix yaa'n nuk nchi alk'ana, sino hasta ti' juntl ocslal nchi alk'ana. "o=¡Nimxsen jun ch'ixbajil oj nche'xa jyolte ley ti' juntl ocslal! Mas ba'n tu'n tiy'x jun yasbil cyu'na tu'n jun ka' n-oc tbinche juntl ocslal cyi'ja bix mas ba'n tu'n tiy'x cyu'na oj n-alk'an juntl ocslal cyi'ja, twitzj tu'n cyxi'y jyolte ley ti' cyuyey cywitz xjal yaa'n ocslal. gnGNchi k'ojla cyxolalexa, bix yaa'n o'cx, sino bi'x npon baj cyk'oja cywitz xjal yaa'n ocslal. mJa tzunj lu nxi' nk'umena cyey nuk tu'n ttzaj cych'ixewa. ¿Mimpatzen-al jun tocx cyxola at ch'in tnaabl te nic'ul te cyey ti' cyk'oja? 8liOj at jun k'oj cyxola, ¿tu'n tiken nchi jyona stis cywitzj xjal yaa'n ocslal? Masetnele ba'n tu'n toc cyk'o'na jun ocslal mas ajnintz tnaabl te nic'ul cyey ti' jun cyk'oja. 'kG¿Mimpatzentii' tumel cyuyey hasta ke ángel ko cawel cyibaj? Katzen ju'wa, ¿mlaypale bint tu'n tcub kninc'u'n ti jilel ch'in yaa'n nim t-xi'len nbaj kxol? !j;¿Mimpatzentii' tumel cyuyey ke ocslal chi binchal stis bix chi cawel cyibaj xjal te twitz tx'otx' la' alcye jun k'ij? ¡Bix lux ke cyey mix nbina cyu'na tu'n tbint jun ch'in stis cyxola! Tzinx nchi jyona kej xjal yaa'n ocslal te nic'ulte cyey, ejee'y ocslal. Yaa'n tumel ja lu. |i sKey hermano, at juntl il o nbi cyi'ja. O nbi'ya oj at ch'in cyk'oja cyxola ejee'y ocslal, bi'x nchi pon baja cywitz cawel yaa'n ocslal tu'n tbaj cycye'yen al tzinen tyol bix al min. ¿Tikentzen min nbint cyu'na cyxolxa tu'n tbaj twi' cyk'oja? tha Ja te Dios tzul cyey'lcye. Ju' tzunj, key hermano, cyimetz cyxola jxinak n-oc meltz'aj ti' tcab ttxu./gW Ju'tzen jac'a tz'e'la cyniy' ocslal aj il ti' cyil, tu'ntzen tul cych'ixew, tu'ntzen tcyaj cyk'o'n cyil. Jatzen cyej yaa'n ocslal, mintii' ke koclen te cyey'leccye. ofW Nuk o'cx waja txi' nkba'na ka at jun ocslal, bix nbinchan nim til, mi'n cub cyjunen cyiiba tuya. Ka at jun ocslal at tpaj, bix ka nuk tik'ch taj, bix ka nna'n Dios twitz tsant, bix ka nyasen ti' juntl xjal, bix ka nc'an k'e'n, bix ka n-alk'an, mi'ntzen tz'oc cymojban cyiiba tuya, mi nuket tu'n cywaa'na junx tuya, te yec'bil yaa'n ba'n tnaabl tuj cywitza. 1e[ Pero mintii' e xi' nkba'na tu'n tel cypa'n cyiiba cyi'j kej xjal yaa'n ocslal, amale aj pajletke, bix kej nuk tik'ch cyaj, bix kej nchi alk'an, bix kej nchi na'n Dios twitz cysant, cuma ete'q'uey twitz tx'otx' cyuya, cuma kej te twitz tx'otx' cykilca ete'c'a cyuyey. Katzen cyaja tu'n mi'n chi yolena cyuya, entonces iletnele ti'j tu'n cyi'ya twitz tx'otx'. Mlay txi' nkba'na tu'n tel tpa'n cyiiba cyi'j xjal yaa'n ocslal. |dq Key hermano, o txi' ntz'i'bena juntl u'j te cyey tu'n mi'n tz'oc cymojban cyiiba cyuya kej ocslal aj pajlel. DcJu' tzunj, tu'ntzen kajben te Dios, cyjeltzen kk'o'n kka'yel e bint ku'n nejl, tisentzen cye aj Israel etz cyii'nxin levadura tuj cyjaxin tu'ntzen tiy' cyiy'sa'nxin Pascua. Tej Pascua tisen kchunk'lal ja'lewe, bix yaa'n tumel tu'n knimante tuya mastl kil. Mas ba'n tu'n knimante tuya jun knaabl sakxix bix jaxxix. ,bQJu' tzunj cyimetz cyxola cykilj tka'yel tocx cyxola. Nejl ke xjal te Israel e clet cychunk'lal tu'n carnel e xi' cyoyen te Dios. Bix tej tiy' jnink'ij te co'pbil cyexin, e waa'nkexin pan mintii' levadura tocx te tk'anel. Jlevadura ajben te techel il tej tocx tuj cypanxin. Yal te ke ja'lewe, jatzen Cristo e cyim te co'pbil ke. Ju' tzunj cxe'l kii'n kchunk'lal mintii' kil, cuma ejoo'tzen tisenj pan etz levadura tuj. aNuket ntiina cyxola, j-ocslal aj il tisetle yaa'n ocslal tuj nwitza, pero cyey, ba'n tuj cywitza ti'j tocx cyxola, bix jawnex cyk'on cyiiba cuma nuk niy'xec til cyu'na. ¿Mimpatzen tz'el cyni'ya ti'j ka ma tz'ocx ten jun ocslal binchal il cyxola, c'oquel lpe cabtl ti'j? Ka at il cyxola, cxe'l tz̈'iy tisen jun cluj k'otj te ttx'otx'el pan njaw punntz'aj tu'n n-ocx levadura te tk'anel. @`ytu'n t-xi' nkba'n tu'n tex cyxoo'na jxjala cyxola, tu'ntzen taj tuj tcawbil taaw il jun rato, tu'ntzen tel tniy'xin ti'j tu'n il nimxsen ka' tzin tk'o'n te texin. Oj tiy'x q'uixc'aj tu'nxin ju'wa, kapetzen tu'n tmeltz'ajxin, tu'ntzen tocxxin te tajlal cyuyaj xjal chi co'pjel oj tul Kaaw Jesucristo juntl maj. (_Ibix entera ke cyey cychmo'nc cyiiba ti'j xinak aj il. Bix tuj nnaabla ntiina jatzewe cyxola tuya jun woclena tu'n Kaaw Jesucristo bix tuya nim wipemala tu'n, i^KNuket intin cyxola, inayentla o cub k'onte tuj castiwa. Tuj nnaabla ntiina cyxola te cyey'lte, H] ¡Bix amale atet jun nimxsen il cyxola, pero tzinx n-oc cyk'on cyiiba te jawnex bix mas ba'n cyu'na! Yaj tzunj xinak tocx binchal il cyxola, masetle ba'n ka tuj bis ete'y ti'j twitzj nuk nchi jaw tz̈'iya. Bix masetle ba'n tu'n tetz cyxoo'na ja aj il cyxola twitzj ete'c'a clolte. Pero mintii' o cybinchay ti'j aj il. ?\ yO tz'el tz̈itj tyol jilj at jun nim ch'ixbajil cyxola. At jun ocslal n-oc ipan ti' tcab ttxu. Ja il lu mintlpe bintja cyxol kej xjal yaa'n ocslal. ¡Nimxsen jun ch'ixbajil te cyey! H[ ¿Entonces alcye cyaja? ¿Cyajpey tu'n npona tuya i'lbil yol, tisen jun mambaj cyiw oj tpon cyxol ke tcwal ka min cybi? ¿Bix ka cyajpey tu'n toc k'ak'en nc'u'ja cyi'ja oj npona cyuyey?Z{Yaa'n nuk tu'nj nxi' kk'umen ba'n ko', sino tu'nj ba'n tzin kbincha'n, ejoo' ocslal nko yeec'an ncawen Dios tuj kanem. PYPero ka ma tak' Kaaw weya, chin pomel naj cyxola. Bix oj npona, c'oquel ncye'yena bix c'oquel nniy'be'na cynaabl jxjal nchi jaw tz̈'iy, ka nuk tuya nintzaj yol nchi yolen, bix ka at tipemal cyyol. X9Attzen juun cyey tuj cywitza at cytz̈iy wi'ja tu'n npona cyxola tu'n woc ilena cyi'ja, tu'n cycyaja tuj tumel, bix ju' tzunj nchi jaw tz̈'iya. W5Tu'ntzen tel cyni'ya ti'j ti tten wu'na, o txi' nchk'o'n Timoteo tu'n tpon cyxola, cuma ya ttzki'ntlxin ti tten nnaabla. Tisen cyey, ja Timoteo jun xjal ocslan ti' Kaaw tu'n nyola. Ju' tzunj tisen ncwalxin tuj kocslabl, bix ja jun ocslal jiquenxix tuj tyol Dios. Oj tponxin cyxola, jatzen ctzaal tna'nxin cyey ti ntena tuj wocslabla ti' Cristo bix ti tten nnaabla, bix junx ta' nyola cyxol cykil ocslal. JV Ju' tzunj ncub nwitza cywitza tu'n t-xi' cyii'na ti tten wu'na. WU'Ejee'y tisen ncwalkey, cuma inayena tisen cymana tuj tyol Dios. Amale atet hasta laaj mil cyxnak'tzala ti' tyol Cristo cyxola, nuk junx cymana at tuj tyol Dios. Inayena. Inayena tneel xjal in pona cyxola tuyaj yol ti'j colbil cyey tu'n Cristo Jesús. Bix tu'nj nyola itz'ja cyocslabla. Ju' tzunj inayena tisen cymana tuj cyocslabla. PTCykilj lu niy'x ku'na. Nxi' ntz'i'bena jlu te cyey, yaa'n tu'n tcub cych'ixewa, sino nuk te nimsabl cyc'u'ja tu'n cytena mas tuj tumel. Nxi' nkba'na ju'wa cuma n-oc cyak'a weya tisen ncwalkey. #S? Bix tejtzen tjaw jlet ẍtak'bil yol ki'ja tu'n cabtl, aj ktzak'be'na tuj tumel. Nejl, bix ju'x ja'lewe, cywitz xjal nuk tisen tx'ajbil twitz lak ko'ya. GR Bix tuj kaak'ena ti' tyol Dios mintii' twi' kc'u'ja. Tu'n kitz'ja, at maj sictnin ko'ya tuj cyiw ak'untl tu'n kk'aba. Bix tej tiy'x cykilj lu ku'na ¿ti kse'ya? Tejtzen cyoc yasen xjal ki'ja, nuk e kkaniya t-xtalbil Dios cyibaj. Bix tejtzen toc cypju'n xjal ejoo'ya, nuk e cub kpa'na. Mintii' oc kbincheya cyi' xjal. BQ} Cykil tyem hasta ja'lewe keya o tziy'x weyaj bix tak' a' ku'na tuj kaak'ena, bix at maj mintii'xix ch'in kxbalena. Bix nim xjal o tz'oc pjunte keya, bix at maj mintii' kwetbila ncnet. SP Oj kak'anana tuj taak'en Cristo, tuj cywitz xjal tisen otk jaw tuj kwi'ya. Yaltzen cyey, oj cyak'anana tuj taak'en Cristo, jawnex ejee'y tuj cywitz xjal. Keya, mintii' kipemala tuj cywitz xjal. Cyey, nim cyipemala at tuj cywitz xjal. Keya t-xel Jesús, nuk jun ch'ixbajil ko'ya. Cyey, nintzajkey tuj cywitza bix tuj cywitz xjal. O/ Pero yaa'n ju'wa, sino tisenc'a ja Dios o cub yeec'ante keya t-xel Jesús cywitz xjal tu'ntzen nuk chi tze'l xjal ki'ja. Ejoo'ya tisen jun pres tu'n tcub byet bix nim nbaj xmucchet. O ko oca te cycye'ybil cywitz cykilca ke ángel cyuyax ke xjal, tu'ntzen cyxmucchan ki'ja. N7Key ocslal tuj Corinto, tuj cywitza cykilca ba'n cyu'na bix ya mintii' juntl il ti'j te cyey. Tuj cywitza cawelkey. Tuj cywitza mintii' ba'n wu'na bix yaa'n il wi'ja. Lastim ken weya yaa'n cawelkey. Nukettzen ju' otk pon k'ij te cawel, tu'ntzen in cawenttzen loya cyuyey. MCxe'l nkanena cyey, ¿tikentzen nchi jaw tz̈'iya twitz cabtl? ¿Titzen mastl at cyuyey tec'axtlpa tzunj e tzaj tk'o'n Dios te cyey? Pero katzen o cyiik'a cykilca te Dios, jey', ¿tikentzen nchi jaw tz̈'iya jaac'aca tej ejee'xa o chi jyonte cyu'nxa? ?LwKey hermano, cykil t-ak'anal Dios at tu'n cyajben cyey, yaa'n nuk inayena tuya Apolos. Pero najben jkbi'ya tuj j-u'j lu te cyey, cuma ejoo'ya te jun yec'bil ti tten tu'n tajben jun xjal te Dios. Nxi' ntz'i'bena nuk o'cx kajbelela te Cristo tu'n kajbena te cyey, tu'ntzen tbint cyu'na tu'n taajtz ti' cynaabla, tisentzen tkba'n tyol Dios, bix tu'ntzen mi'n chi jaw tz̈'iya oj cyxi' lpey ti' jun xnak'tzal mas ba'n tu'n tuj cywitza. 2K]Ju' tzunj yaa'n tumel tu'n cyoc tena te cyey'lte ti tten waak'ena. Tzul tej k'ij oj tul Kaaw te cyey'lte cykil ak'untl, tu'n tchic'ajax tii'n taak'en jaca juun xjal. Bix oj tulxin, te cyey'lte ti niy' tuj tc'u'j jaca juun xjal. Bix kej xjal e binchan ba'n cyc'ma'n jun ba'n yol cyibaj tu'n Dios. JTuj nwitza ba'n nbint waak'ena wu'na, pero mintii' il ti'j tu'n t-xi' nkba'na ka ba'n waak'ena, cuma nuk ja te Kaaw kbalte ka ba'n. jIMYaltzen weya, yaa'n il ti'j tuj nwitza ti niy' tuj cyc'u'ja ti' waak'ena. Bix jax mintii' il ti'j tuj nwitza tu'n toc tc'u'j juntl xjal ti' waak'ena, ka ba'n bix ka min. Mi nuket inayena mlay tz'oc nwitza ti' waak'ena. 'HGApolos bix inayena nuk t-ak'anal Cristo, bix cytzki'na te jun ak'anal il ti'j tu'n tbint taak'en k'o'n tu'n taaw, tu'ntzen ba'n toc ke tc'u'j tpatrón ti'j. G 7Ju' tzunj, key hermano, keya nuk te kajbelela te Cristo tu'n t-xi' kxnak'tza'na cyey alcye tumelj e'wen ta' tu'n Dios ootxa pero ya chic'aj ja'lewe. ,FQYaa'n cykilcaj lu tu'n tajben te cawlte cyey, sino cykilca te ajbel te cyey, pero mas il ti'j ejee'y tu'n cyajbena te Cristo, bix ja Cristo te ajbel te Dios.AE{Yaa'n nuk Apolos c'ajbel te cyey, bix yaa'n nuk inayena c'ajbel te cyey, sino kca'bela ko ajbela te cyey, bix tuyax Pedro c'ajbel te cyey, bix cykil tik'ch at twitz tx'otx' c'ajbel te cyey, bix hasta chunk'lal bix cyamecy c'ajbel te cyey, bix ja tyem te ja'lewe, bix cykil tyem te yaj, cykilca c'ajbel te cyey. \D1Ju' tzunj mi'n tz'oc cyk'on cyiiba mas ba'n cyu'na oj cyxi' lpey ti'j jun xnak'tzal mas ba'n tu'n tuj cywitza. Mi'n txi' cyk'umena nuk te Pedro key bix ka te Apolos key, cuma cykilcakexin c'ajbel te cyey. C Bix tz̈i juntl tyol Dios cyjulu: “Ttzki'n Dios mintii' c'abela jawnex cynaabl kej xjal te twitz tx'otx',” tz̈i tyol Dios. zBmKej mas ba'n cyu'n tuj cye cywitz, tzcaj n-e'la tuj twitz Dios. Ju' toc tuj tyol Dios cyjulu: “Dios cwel xitente kej xjal jawnex ba'n cyu'n tuj cywitz. Ejee'x chi xe'l tz'ak tuj jnbaj bint cyu'n tisen tuj jun c'o'bil,” tz̈i tyol Dios. 8AiCyc'ojlanx cyiiba tu'n mi'n chi jaw tz̈'iya. Kej xjal te twitz tx'otx' ba'n n-el tuj cywitz oj taj jun xjal tz'oc te tneel. Pero tuj twitz Dios, yaa'n ba'n. Ka cyaja chi oca te mas ba'n cyu'na tuj twitz Dios, ya iltzen ti'j otk chi oca tisen mintii' ba'n cyu'na tuj cywitz xjal te twitz tx'otx'. (@IKatzen at jun xjal ma cub xitente jtja Dios tuya t-xnak'tzbil yaa'n tumel, jax cwel t-xiten Dios ja xjal, cuma sakxix tnajbil Dios, bix tnajbil Dios tzunkey. 1?[Yaltzen cyey, hermano, ¿mimpatzen tz'el cyni'ya ti'j ejee'y tisen jun tja Dios? Tisen najben cyjay te cynajbila, ju'tzen nchi ajbena te tnajbil Espíritu Santo. @>yPero ka min xnak'tzan ba'n cye xjal, mintii' tcotz tk'a' Dios, amale ccletelet tuj k'ak'. C'oquele tisen jun xjal n-etz ok tuj tken k'ak' pero mintii' q'ueletz tii'n tuj tken k'ak'. =}Ka ma xnak'tzan ba'n cye xjal, bix jtaak'en min txi' tuj il oj toc tcye'yen Dios, tcotzentzen jun tcotz ti'j tu'n Dios. w<g Tzul jun k'ij te niy'belte tipemal taak'en jaca juun xjal, ka jaxxix taak'en, bix ka min. Tuj tzunj k'ij tzul tu'n Dios cwel tz'ak alcyej xnak'tzbil yaa'n jaxxix, tisen jun jaa' nuk ptz'unt t-xee' jun rato cwel tz'ey' oj toc k'ak' ti'j. ];3 Tibaj tzunja tk'uk'lel cyocslabla, jun t-ak'anal Dios ya ba'ntltzen tu'n t-xi' tk'o'n t-xnak'tzbil, tisen njaw tbincha'n jun jaa' tibaj tk'uk'lel jaa'. Katzen nxnak'tzan ba'n, ju'tzen taak'en tisen oro bix plata bix tisen xak cyecaxsen bix cyiw te junx maj. Pero ka min xnak'tzan ba'n, ju'tzen taak'en tisen tzee' bix tz̈'im bix ptz'unt. l:Q Ja tzunj tk'uk'lel o cyaj wu'na cyxola, jatzen Jesucristo. Mintii' juntl tk'uk'lel cyocslabla at. W9' Weya tisen jun nintzaj binchal jaa' kena. Ntzki'na ti tten tu'n tcu'x tk'uk'lel jaa'. Dios o tzaj k'onte waak'ena tu'n tcub cyi'ja wu'na tu'n cyocslana ti' colbil ke. Ja tzunj waak'ena lu tisentzen ncu'x tk'uk'lel t-xee' jaa' wu'na. Bix juntl t-ak'anal Dios at taak'en te xnak'tzal cyey ti' tyol Dios. Jlu tisen nxi' tk'o'n look' twi' tk'uk'lel jaa'. Bix jaca juun binchal jaa' njaw tk'o'n look' twi' tk'uk'lel jaa' c'oquel tc'u'j ti'j tu'n tcyaj taak'en ba'n. ?8w Ju' tzunj nko ak'anana Apolos bix inayena kuya kiiba tuj tawal Dios. Yaltzen cyey, tisen tawal Dioskey. Cxe'l nk'umena tuya juntl tumel. Cyey tisen jun jaa'key njaw tbincha'n Dios. 7/Ja tzunj jxjal awaal bix xsunj k'ol a', junx japenina cyaak'en. Dios cchjolcye, teeylex juun tuya taak'en la' tii'n taak'en, ka ba'n bix ka min. *6MJu' tzunj jxjal awaal yaa'nxix nim t-xi'len, bix xsunj k'ol a' tibaj awal, jax yaa'n nim t-xi'len. Ja te nim t-xi'lenj ja te Dios, cuma jaxin tzpetsalcye awal. m5SEjee'y tisen jun awal. Tej npona cyxola te kbalte tyol Dios, tisen e cyaj wawa'na iyaj. Tejtzen tpon Apolos te k'olte mas xnak'tzbil cyey, tisen e xi' a' tibaj iyaj, tu'n ttz̈'iy awal. Pero ja te Dios nojsal awal tuj cyanema. .4UCxe'l nkanena cyey, ¿inayenpa tzuna jun xjal jawnex? ¿Bix japatzen Apolos juntl xjal jawnex? ¿Altzen ko'ya tu'ntzen at k'oj nbaj ki'ja cyu'na? O'cx tu'n kajben keya te Kaaw tu'n kk'umena tyol Dios cyey, tu'ntzen cyocslana. Teeylex juun keya o'cx e bint ku'na cyxola jkaak'ena e tkba Dios. :3mCybisenx ti'j ti nbaj cyey oj nxi' cykba'na, “Keya te Pablo ko'ya,” bix cabtl nxi' cykba'na, “Te Apolos ko'ya.” Tej k'oj lu tzin tkba'n yaa'n cyiw ete'y tuj tyol Dios. 2+cuma nxi' cynimanxa nuk o'cx tajbil cyxumlala. Cyxola at k'oj, at ic'bil, at chi'len, bix pabl cyiiba. Ju' tzunj yaa'n cyiwkey tuj cyocslabla. b1=Tej npona tuj tneel, min el cyni'ya ti'j. Ju' tzunj e xi' nk'o'na xnak'tzbil cyey yaa'n nim t-xi'len, tisen jun xuuj nuk tch'u' tal nxi' tk'o'n cuma mina'n tak' waa'l. Nuket e xi' nk'o'na xnak'tzbil cyiw cyey nejl, tisentzele nxi' nk'o'na waabj te jun ẍlak. Bix ju'x ja'lewe mina'x tel cyni'ya ti'j tu'n cyiik'entey xnak'tzbil mas tz'aklxix, 40 cPero cyey, hermano, tej npona cyxola te kbalte tyol Dios cyey tuj tneel, bix maatk ac'aj ocslalkey. Mitkna'x cytzketa tuj cyocslabla. Cynaabla nuk tisex cynaabl xjal te twitz tx'otx'. Ju' ke cyey tisen jun nee' mix n-e'la tniy' ti'j. Ju' tzunj mlay chin yolena cyuyey tisen tuya jun xjal ma xjaltl. /Tz̈i tyol Dios cyjulu: “¿Alj yaa'n ocslal twitz tx'otx' q'uelel tniy' ti'j tnaabl Kaaw? ¿Bix alj c'oquel xnak'tzante? Min-alx jun,” tz̈i tyol Dios. Perotzen ke, n-el kniy' ti'j tnaabl Cristo. Ju' tzunj kej te twitz tx'otx' mlay tz'el cyniy' ki'j..Pero ke nko'x lpe ti'j Espíritu Santo, n-el kniy' ti'j alcyej jaxxix. Pero kej xjal te twitz tx'otx', min che'x lpe ti'j Espíritu Santo, bix min tz'el cyniy' ti'j alcyej jaxxix. Ju' tzunj mlay chi oc ten tu'n tbaj cycye'yen knaabl, cuma min tz'el cyniy' ki'j. X-)Pero ja tzunkej xjal te twitz tx'otx', min cyocsla t-xnak'tzbil Tspirit Dios, cuma te cye nuk jun tzcaj yol tuj cywitz. Bix mlayx tz'el cyniy' ti'j, cuma mintii' Espíritu Santo at cyuya te onlte cye. 4,a Oj t-xi' nk'umena jun jaxxix yol cye kej nche'x lpe ti' Espíritu Santo, yaa'n cynaabl xjal te twitz tx'otx' tuya nintzaj yol, sino tnaabl Espíritu Santo tzin nk'umena. @+y Bix ja tzunj Espíritu Santo o kiik' te Dios. Yaa'n eto' tjak' jcawbil cynaabl xjal te twitz tx'otx', sino eto' tjak' tcawbil Espíritu Santo o kiik'. Bix tu'n Espíritu Santo q'uelela kniy' ti'j ti niy' tuj tc'u'j Dios, tu'n tel kniy' ti'j alcyej tumel at tu'n Dios ki'j bix alcyej t-xtalbil Dios tzul te ke. `*9 Yaltzen cye xjal, nuk ja xjal n-el tniy' ti'j ti niy' tuj tc'u'j. Ya tu'n tel tniy' ti'j ti niy' tuj tc'u'j juntl xjal, mlay. Jax ju'x te Dios. Ja Tspirit Dios itzkilte ti niy' tuj tc'u'j Dios bix nuk ja itzkilte. ,)Q Yaltzen ke ejoo' ocslal, q'uelel kniy' ti'j ti o baj tninc'u'n Dios, cuma at Espíritu Santo te Dios kuya, bix ttzki'n Tspirit Dios ti niy' tuj tc'u'j Dios. ^(5 Ju' tzunj at tumel tuj tyol Dios tej ttz̈i cyjulu: “Bajx cyla' xjal bix bajx cybi' xjal bix bajx tzula tuj cyc'u'j xjal jun chunk'lal o tbincha Dios cye kej xjal n-oc tak' Dios ti' cyanem,” tz̈i tyol Dios. B'}Ch'ixc'a yaa'n entera cawel te twitz tx'otx' min el cyniy' ti'j ja lu. Tisen tzunkej cawel tuj Jerusalén, nuket el cyniy' ti'j, mintetle e cub cybyo'n nintzaj Kaaw Jesús twitz cruz. Q&Ja tumel lu te Dios. Pero nimxe tyem mintii' tumel kuya, cuma jun tumel tuj ewjel ta' tu'n Dios. Pero ya chic'ajte te ke. Tej tumel lu tu'n Dios atte jatxe tuj tneel, jaj tu'ntzen kclet te junx maj. l%QOj nyolena cyxolj ocslal ya n-el cyniy' ti'j, nchin yolena ti' jun yol yaa'n te twitz tx'otx'. Jyol lu min tz'el ba'n tuj cywitz kej nenel te twitz tx'otx'. Ejee' nenel ocsla'nke cyu'n xjal ja'lewe, pero chi xe'l tuj il. $3tu'ntzen e cub cyi'ja tu'n tke cyc'u'ja ti' Kaaw, yaa'n tu'n mas ba'n cyu'n xjal, sino tu'n tipemal Dios. Tu'n Espíritu Santo n-el kniy' ti' Dios 1#[Jnyola e xi' nkba'na cyey yaa'n tisen tyol jun xjal mas ba'n tu'n, tisenj cye nmak xjal tuya jawnex cyyol. Jweya nyola nuk tu'n tipemal Dios bix tu'n Espíritu Santo, s"_Tej npona kbaltej tyol Dios cyey, e cub ttz̈i wi'ja tu'n mi'n paltex tk'umj cykil tyol Dios wu'na cyey. !O'cx jwe waj tej ntena cyxola, jaj tu'n t-xi' nk'umena tpocbalj tcyimlenj Jesucristo, jxin Kcawel e cyim twitz cruz ti' kil. n  WKey hermano, tej npomlena cyxola te kbalte jun jaxxix tyol Dios at-xe k'ij te tneel maj, min in pona yec'lte jun wexa nyola mas ba'n wu'na, bix min in pona kbalte jun jawnex yol cyey nuketle ejee'j ke xjal jawnex el cyniy' ti'j.  9Ju' tzunj ko nimanxit Kaaw, tisen toc tuj tyol Dios: “Alj taj tu'n tjaw tnimsan tiib, mas ba'n jaj te Kaaw cjawel tnimsa'n,” tz̈i tyol Dios.g ICyey, mintii' tu'n tjaw cyniman cyiiba, cuma cykilca cynaabla bix t-xtalbil Dios cyibaja bix cychunk'lala ma tzaj k'o'n tu'n Dios nuk tu'nj o cymojba cyiiba tuya Cristo Jesús. Dios o tzaj k'onte Cristo ke, bix nuk tu'n Cristo n-el kniy' ti'j, bix nuk tu'nxin jiquen ko' twitz Dios, bix nuk tu'nxin sak ko', bix nuk tu'nxin o ko colpet tuj tk'ab il. Y -O bint jlu tu'n Dios tu'ntzen min-al jun xjal ba'n tjaw tniman tiib twitz Dios. H  E jaw tscy'o'n Dios kej xjal tal mebe bix kej xjal ic'bil bix kej mintii' ba'n cyajbe'na tuj cywitzj nintzaj xjal, tu'ntzen la' alcye jun k'ij ctzaal cych'ixew kej mas ba'n cyu'n tuj cywitz. 3 aTe cye xjal te twitz tx'otx' ejee' cyey min tz'el cyniy' ti'j. Pero ejee'xix cyey e tsicy' Dios tu'n cyoca te t-xjal. Ju'tzen e tzaj tk'o'n Dios cych'ixew kej xjal mas ba'n cyu'n tuj cywitz. Bix o tscy'o Dios ejee'y mintii' cyilbil ti'j tu'ntzen ttzaj cych'ixew kej at nim cyilbil ti'j tuj cywitz.   Key hermano, ejee'y jun techel te ja lu. Cybisenx ti'j ti xjalelkey tej ttxconte Dios ejee'y. Tej cyocslana, yaa'n ejee'y nintzaj xjal, sino nuk yalxj xjalkey. Cywitzj xjal te twitz tx'otx' yaa'n nim cybaja ba'n cyu'na, bix yaa'n nim tawil xjal at cyxola. C Ja tzunj yol ti'j tcyimlen Cristo, mas jawnex tnaabl twitzj cye xjal cynaabl. Bix jtzin cykba'n kej xjal mintii' tipemal Dios, pero mas tipemal tibaj cye xjal cyipemal te twitz tx'otx'. M Yaltzen te cyej xjal e cybi tej ttxquet tu'n Dios, judíoleke, yaa'nle judíoke, Dios o jkonte cywitz tu'ntzen tel cyniy' ti'j tu'n tcyimlen Cristo o tyeec'a Dios tipemal bix alcyej ba'n tu'nxin. F Ju' tzunj, ka' tuj cywitz xjal judío oj nxi' kk'umen e cyim Cristo twitz cruz te clol xjal, cuma min cyocsla xjal tu'n tcawen Cristo cyibaj. N-e'la tuj cywitz nuk e cub cyim Cristo twitz cruz tisen jun ka' xjal. Bix ju'x cyej xjal yaa'n judío, min cub cyi'j tu'nj yol lu, cuma tuj cywitz nuk ajnintz bix tzcaj yol. l SKej xjal judío, tu'n cyocslante ka jaxxix, cyajxix tu'n toc cycye'yen jun nintzaj techel te cycye'ybil ka jaxxix. Yal tzunkej xjal yaa'n judío, nuk tu'n jun yol jawnex ncwa' cyi'j. Ka ajnintz jun yol tuj cywitz, min cyocsla. R Cykilcaj ba'n cyu'n xjal te twitz tx'otx', amale cyecat bix jawnex, pero yaa'nja ba'n tu'n t-xi' tii'n jun xjal tuj be te colbil tu'n tpon tuya Dios. Pero te Dios, mas ba'n tu'nxin. Ttzki'nxin yaa'n tu'nj jawnex ba'n cyu'n xjal te twitz tx'otx' cnetele tbexin cyu'n xjal, sino cnetelte tu'n jun yol ajnintz pero tzinen. Tej colbil ke ja tej tu'n toc ke kc'u'j ti' Dios, yaa'n tu'n mas ba'n ku'n. Pero ke xjal te twitz tx'otx', ajnintz ja yol lu tuj cywitz.  yKey hermano, cxe'l nkanena cyey ¿nintzajpa tuj twitz Dios cynaabl kej xjal te twitz tx'otx' nchi yolenx tuya jawnex yol? ¡Min! ¿Bix nintzajpa tuj twitz Dios cynaabl kej xjal xnak'tzal cyley judío bix mas jawnex cynaabl tuj cywitz? ¡Min! ¿Bix nintzajpa tuj twitz Dios cynaabl kej xjal ncub cyi'j xjal cyu'n tuya jawnex cyyol? ¡Min! Tuj twitz Dios tzpetpajnin cynaabl. l STzin tkba'n tuj tyol Dios mas najben tilbil Dios tibaj cykilca. Tz̈i cyjulu: “Kej mas n-el cyniy' ti'j tuj cywitz, bix kej ba'n tbint cykilca cyu'n tuj cywitz, mlay tz'ajben cynaabl. Cwel ntzpetsa'na cynaabl,” tz̈i Dios.  Key hermano, jyol ti'j tcyimlen Cristo twitz cruz, tzcaj yol tuj cywitz kej xjal nche'x tuj be te xitbil. Pero jatzen ke, ejoo' o ko clet, ja yol ti' tcyimlen Kaaw twitz cruz at nimc'a tipemal Dios ti'j, cuma najben tu'n tcub cyi'j xjal tu'n cyco'pj tuj cyil. ' IPero q'uelel cyni'ya ti'j jweya waak'en o tzaj tk'o'n Cristo we, yaa'n te k'iljaw a' cywi' xjal, sino te kbalte tpocbal jcolbil cye xjal ti' cyil tu'n tcyimlen Cristo twitz cruz. Ka ma chin yolena tuya jawnex yol, chi ulel lpe ke xjal wi'ja. Ju' tzunj chin yolela tuya chebe yol, tu'ntzen cyxi' lpe ke xjal ti' Cristo, tu'ntzen mi'n tz'el tipemal tcyimlen Cristo twitz cruz. Ja Cristo tipemal Dios bix tnaabl Dios  ¡Aa! ma tzul juntl tuj nc'u'ja. Tuyax Estéfanas cyuyax ke te tja e bautizarjke wu'na. Bix o'cx kej lu n-ul tuj nc'u'j. R Bix ju' tzunj min-al jun cyey ba'n tk'umente ka ti' nbi'ya e bautizarja. ( KKa ju' n-e'la tuj cywitza nchin jyona xjal tu'n cyoc lpe wi'ja tej cybautizarja wu'na, chjonte Dios min-al jun cyey o bautizarj wu'na, nuk ja Crispo bix Gayo. f  G Jey', ¿titzen nbaj cyey? ¿Ch'imapatzen elnina Cristo cyxola? ¿Inayenpa tzuna Pablo e jaw k'o'n twitz cruz cyi'ja tu'n cycleta? ¿Bix wuyapa tzuna cyk'on cyiiba tej cybautizarja? ¿Titzen tten n-oc lpe juun cyey wi'ja? T  # Ejee'tzen nchi k'umente we at cab cyey nk'umente: “Te Pablo ko'ya”; bix cabtl nk'umente: “Te Apolos ko'ya”; bix cabtl nk'umente: “Te Pedro ko'ya”; bix cabtl nk'umente: “Te Cristo ko'ya.” [  1 Key hermano, nxi' nkba'na ju'wa cuma o nbi'ya cyu'n ke te tja Cloé ti'j cyk'oja.   Key hermano, amale nxi't nk'o'na chjonte te Dios cyi'ja, pero il ti'j tu'n cyxi' ncawena. Ja Kaaw Jesucristo nkbante tu'n t-xi' nk'umena cyey chi cwel tena tuya junx cynaabla, tu'ntzen mi'n baj cypa'n cyiiba tu'n cyk'oja, tu'ntzen cytena tuj ttz̈yal. Y  - Dios o txconte cyey tu'n cyk'onte cyiiba tuya Tcwalxin, ja Kaaw Jesucristo. Bix te Dios njapan bajxixte ti' tyol te ke. Ju' tzunj jaxxix at kmojbabl kiib tuya Kaaw. Jun pabl cyiib kej ocslal tuj tnom Corinto  /Jaxin ncyiwsante cyey tu'n cywe'xixa tuj cyocslabla, tu'ntzen sakxixkey oj tul Kaaw Jesucristo te cyey'lte cyey ka ba'n xbint cyu'na bix ka min. j OO tzaj tk'o'n Dios cyipemala tu'n tbint cykil cyu'na, bix ju' tzunj yaa'n at-x cyaja ti'j tu'n tbint alcyexja cyu'na. Cykilcaj k'i'n cyu'na te tajbel te Dios jooc'tzen nchi ayona ti' Kaaw Jesucristo texe oj tulxin juntl maj. L Jaj lu ncyiwsante at tipemal tpocbal Cristo o cyaj nk'o'na cyxola. # ATu'nxin at cyipemala tu'n tbint cykil cyu'na. At cyipemala tu'n cykbantey tuj tzinenxix jn-el cyni'ya ti'j, bix tu'n tel cyni'ya ti'j ti tten jaxxix yol. ! =Key hermano, nxi' nk'o'nxwe chjonte te Dios cyi'ja. Nchin tzalajwe cuma Dios e tzaj k'onte nim t-xtalbil cyibaja tu'n Cristo Jesús tej cyocslana. ! =Waja nuket ma cyc'aman jun cy'iwlabl cyey tu'n Kman Dios bix tu'n Kaaw Jesucristo, bix nuket ete'y tuj ttz̈yal. Jun ak'bil chjonte ti'j t-xtalbil Dios  Ejee' tzuna t-xjal Dios. At cymojbabl cyiiba tuya Cristo Jesús, bix ju' tzunj ejee'y t-xjal Dios, tu'n cyajbena te. J-u'j lu c'ajbel te cyey, bix yaa'n nuk te cyey, sino tuyax te cykil kej xjal nxi' cyna'n tbi Kaaw Jesucristo, cuma jaxin Taaw cykilca ocslal. X -Inayena, Pablo, nxi' ntz'i'bena j-u'j lu te cyey ocslal tuj tnom Corinto. Dios o scy'onte weya tu'n wajbena te t-xel Jesucristo. Tuyax Hermano Sóstenes at wuyena, bix tuyax nxi' k'onte jun k'olbebl te cyey. ~}}W}|{@zz xxxw#utt@sirr%qpponnTll;kjjhigg>edccmbar``_x^]\R\ [OZOYWtVVPTTS#RZQfONMpM KJKIXH+FFF.E]DCBA@@??I=h<Ejoo'tzen ocslal tisen jun xumlalbaj. Yaltzen te jun xumlalbaj, nim iken tu'n. Yaa'n nuk junx iken tu'n. $A Tej kocslan, Espíritu Santo e tzaj tchmo'n ejoo' tu'n at kmojbabl kiib. Judíole, yaa'nle judío, eto'cxle tjak' tcawbil kpatrón, yaa'nle eto'cx tjak' tcawbil kpatrón, cykilca ko' junx cloj elnina ko', bix eto'c tuj tk'ab Kaaw. Bix nuk o'cx junx Espíritu Santo at, bix o kc'am. *M Cxe'l nk'umena cyey jun techel. Tisenc'a ch'imac'a iken tu'n kxumlal najben te junx kxumlal, jaxse ju'x ejoo' ocslal tuya ch'imac'a kaak'en nko ajben te junx Cristo. Ejoo'tzen ocslal tisen t-xumlal Cristo. Amale ch'imac'at kbaj, pero junx elnina ko', cuma mintii' ca'ba t-xumlalxin. *M Ejeeyle tzunj lu ba'n tbint tu'n juun ocslal, la' ti cyaak'en. Pero jax Espíritu Santo nk'onte te cye, bix ja nk'onte te jaca juun la' alcye tipemal taj tak'.  Bix at juuntl nim cyipemal o cyiik' tu'n Espíritu Santo tu'n tbint jun ak'untl jawnex cyu'n. Bix at juuntl ba'n cyu'n tu'n t-xi' cyk'umen tyol Dios cye xjal. Bix at juuntl ntzaj k'o'n cyipemal tu'n tel cyniy' ti'j ti niy' tuj tc'u'j juntl, ka jax bix ka ẍtak', ka te Dios bix ka yaa'n te Dios. Bix at juuntl ntzaj k'o'n tu'n cyyolen tuj ch'imac'a wika yol min tz'el cyniy' ti'j. Bix at juuntl ntzaj k'o'n tu'n tel cyniy' ti'j ti japenina jch'imac'a wik yol tzin cyyolen cabtl pero min tz'el cyniy' ti'j.  Bix at juuntl ntzaj tk'o'n Espíritu Santo nim n-oc juch cyc'u'j ti'j tu'n tbint nim cyu'n, cuma n-oc ke cyc'u'j ti' Dios cuma jaxin ba'n tbint cykilca tu'nxin. Bix at juuntl ntzaj tk'o'n Espíritu Santo jun cyipemal tu'n cyk'anen ti' cyyabel xjal.  At juun ntzaj tk'o'n Espíritu Santo tu'n ttzaj mas cynaabl. Bix at juuntl ntzaj tk'o'n Espíritu Santo tu'n cytzket ch'intl ti'j. wg Ntzaj tk'o'nte Espíritu Santo te jaca juun ocslal alcye ba'n tbint tu'n, tu'ntzen tajben cye niy'tl ocslal. kO Bix amale ch'imac'at tten cyu'n ocslal tuj taak'en Dios, pero junx Kman Dios taaw tibaj cykilca. `9 Bix amale ch'imac'at wik ak'untl at cyxol ocslal, cykilca ko' nko ajben te junx Kaaw. W' Tujtzen cywitza nuk jun wik ak'untl c'ajbel tuj taak'en Dios. Pero cxe'l nkba'na cyey tuj taak'en Dios, at nim wik kaak'en, bix k'o'n tu'n Espíritu Santo te teeylex juun taak'en. Pero amale jacat juun ocslal tec'ax taak'en, jax Espíritu Santo o tzaj k'onte cykilca, bix junx Espíritu Santo ncawen tibaj cykilca taak'en Dios. lQ Ju' tzunj nxa' nkba'na tu'n toc cyc'u'ja ti'j, cuma at ca'ba wik espíritu tu'n toc ten cawel cyey. Atte biman, bix atte Espíritu Santo. Cxe'l nk'umena cyey ti tten tu'n tel cyni'ya ti'j alcyej ncawen cyi'ja oj nchi yolena. Ka at jun xjal nxi' sbunte Kaaw Jesús, ktzki'ntl yaa'nte Espíritu Santo njaw k'inte taak'xin. Pero ka at jun xjal nkbante “Ja Jesús Kaaw,” ka tz̈i ju'wa, ktzki'ntl Espíritu Santo njaw k'inte taak'xin, cuma te biman mlay txi' tkba'n ja Jesús Kaaw. + Tej mitkna'x cyocslana, tej ete'cxa tjak' cycawbil biman, cytzki'ntla tu'n cyipemal biman e xi' kitetkey tu'n cyoc lpey cyi' sant cyimne. , S Key hermano, ya waja txi' nk'umena cyey jun tumel ti'j ti tten tu'n cyak'anana junx tuj taak'en Dios tjak' tcawbil Espíritu Santo. Il ti'j tu'n tel cyni'ya ti'j. ;o "Jsanta cena yaa'n tu'n cynoja. Ka at juun cyey tak' weyaj cye, mas ba'n tu'n cywaa'na nejl cyjay, tu'ntzen cynimantey tcyimlen Jesús tuj tumel, tu'ntzen mi'n tz'oc jun cycastiwey tu'n Dios. Bueno, at juntl cykanbila o tzaj cykanena weya. La' alcye jun k'ij, oj npona cyxola, cxe'ltzen nk'umena cyey.S !Entonces, tu'ntzen tjapan baj twi' nyola ti'j santa cena, cxe'l nkba'na cyey oj nchi chmeta waa'l te nablte tcyimlen Jesús, cyyo'y ojxe cypon baja cykil ocslal, tu'ntzen cywaa'na junx tuj tumel. 4 a Pero ka ma tzaj tk'o'n Dios jun cycastiwey, yaa'n tu'n cyxi'y tuj castiwa te junx maj tisen oj cyxi' xjal yaa'n ocslal tuj castiwa tu'n Dios, sino tu'n cyxi'y tuj tumel. $ A Entonces, key hermano, ka ma cyaj cyk'o'na jka' nbint cyu'na oj nchi binchana ti' santa cena, mintii' il ti'j tu'n cyoca tuj castiwa tu'n Dios ti'j. e C Ju' tzunj at nim ocslal yaab cyxola bix at juuntl bajnen cyipen, bix at juuntl o chi cyim. ; o Pero ka min tz'oc cyc'u'ja ti'j tcyimlen Kaaw oj cywaa'na santa cena, sino ka junxitl niy' tuj cyc'u'ja, at cyila tocsan ti'j twitz Dios, bix tzultzen jun cycastiwey tu'n Dios. 9 Ju' tzunj teeylex juun il ti'j q'uelel cyni'ya ti'j ti niy' tuj cyc'u'ja oj cypona te nimlte santa cena, ka cyaja txi' cyna'na tcyimlen Jesús cyi'ja, bix ka junxitl niy' tuj cyc'u'ja. Katzen jaxxix cyaja tu'n t-xi' cyna'na tcyimlen Jesús, ba'n tu'n t-xi' cywaa'na santa cena.  Ju' tzunj, oj ncub bint santa cena cyu'na bix min tz'oc cyc'u'ja ti'j ti japenina tcyimlen Kaaw, n-eltzen cyiiq'uena tcyimlen Kaaw. ,Q Entonces, key hermano, jaca maj nchi waa'na bix nchi c'ana santa cena, ntzaj cyna'na tcyimlen Kaaw ki'j, hasta ojxe tul meltz'ajxin juntl maj twitz tx'otx'. uc Tbajlenxitl waa'n, e jaw tii'nxin jun vaso vino, bix e xi' tkba'nxin: “Jvino lu techel ntz̈q'uela q'uelel wi'ja te k'ol tipemal jun ac'aj trat tuya Dios cyi' xjal. Jaca maj oj cyc'ana ti'j, cybinchama te nabl weya,” tz̈i Jesús. 5c bix e xi' tk'o'nxin chjonte te Dios ti' pan, bix e cub tpiẍenxin, bix e xi' tkba'nxin cye tuyaxin cyjulu: “Cyii'nx bix cywaa'nx ja lu. Jatzen techel nxumlalja. Tisenj pan lu ma baj piẍen, jaxse ju'x nxumlala pjel toket te colbil cyey. Cywaa'nx ja lu te nabl weya,” tz̈i Jesús cye tuyaxin. P Cxe'l nna'na cyey jaj e tzaj tk'umen Dios weya bix e cyaj nxnak'tza'na cyey nejl ti'j tixix tten jsanta cena. Texj koniyan tej t-xi' q'ueyet Kaaw Jesús tu'n tcub byet, e jaw tii'nxin jun pan, =s ¿Titzen tten jun santa cena ju'wa? Cxe'l nk'umena cyey mas ba'n bi'x chi waa'la bix chi wc'ala cyjay twitzj jatzen nchi noja tuj santa cena. Jnbaj cyey ja'lewe oj nchi chmeta jun ch'ixbajil te cykil ocslal, bix ncub cyk'o'na cych'ixew kej mebe mlay pon cyii'n waabj cyxola. ¿Ocpale cxe'l nkba'na ba'nj ma bint cyu'na? ¡Mlay! Yaa'n jax cyu'na nbint cyu'na cykilj nxnak'tzbila e cyaj nkba'na cyey nejl. Jun xnak'tzbil ti'j santa cena dA Il ti'j cxe'l cypa'na waabj t-xol cykilca oj nchi chmeta te waa'l te iy'salte santa cena, pero yaa'n ju' tten cyu'na. Pero jtzin cyse'na, nchi waa'na tec'ax, teeylex juun tuya twa. Min cyyoy oj nchi pon baj ke cyuyey tu'n cywaa'na junx. Ju' tzunj at juun min nchi noj, bix at juuntl nchi nojxsen tuya cywa bix cyc'a vino hasta ojxe nchi oc bola.   Ju' tzunj oj ncub cychmon cyiiba, yaa'n tej tu'n ttzaj cyna'na tcyimlen Kaaw, sino nuk ja tej tu'n tchic'ajax alcye cyey tneel. kO Te cyey il ti'j tu'n ncub cypa'n cyiiba ju'wa, tu'ntzen tchic'ajax alcye cyey mas jawnex cyxola. J  Mlay txi' nkba'na ba'n nbint cyu'na, cuma ma nbi'ya oj nchi chmeta ejee'y ocslal te waa'l bix te iy'salte santa cena, ncub cypa'n cyiib teeylex juun cloj cytena. Tuj nwitza jax jyol o nbi'ya. R~ Jax at jun palt tuj santa cena niy' cyiy'sa'na tuj cycultey. Oj nchi chmeta tu'n tiy' cyiy'sa'na santa cena, mlay txi' nkba'na ba'n nbint cyu'na, cuma ma nbi'ya at mas ka' n-e'la twitzj at ba'n. }w Ju' nxi' nk'umena cyey, pero ka at jun cyxola yaa'n tumel nyola tuj twitz, q'uelel tniy' ti'j ju' tzin nk'umena cyxol cykilca ocslal bix ju' nbint cyuj tja Dios tuj cykilca tnom. At jun palt tuj santa cena cyxol aj Corinto, tz̈i apóstol Pablo | Yaltzen te jun xuuj, tumel oj tcub tz̈'iy ttzmal twi', cuma ju' ttena. Ja tzunj ttzmal twi'xuj nmak najben te t-xel potzbil twi'xuj, te techel xuujxuj bix at-xuj tjak' tcawbil tchmilxuj. Jatzen jun techel at jun xuuj tuj tumel oj potzen twi' tuj jun culto. {} Tu'n ttzaj cytzak'be'na, cycye'yenc'a ti tten cyxol xjal. ¿Tumelpa oj tcub tz̈'iy ttzmal twi' jun xinak? Yaa'n tumel. ozW Key hermano, cxe'l nkanena cyey ¿tumelpa tuj cywitza oj tna'n jun xuuj Dios yaa'n potzen twi'? :ym Jaxte ja tneel xuuj el itz'j ti' xinak, pero yaj cykilca xinak o chi el itz'j ti' xuuj, bix cyca'bel, xinak tuya xuuj, o tzaj tk'o'n Dios. Ju' tzunj il ti'j nbaj cyonen cyiib. x+ Pero amale jat xinak ncawen tibaj xuuj, pero t-xol, cyca'bel il ti'j. Cyxol t-xjal Kaaw, junelne ko'. At tajbel xinak bix at tajbel xuuj. w1 Ju' tzunj ja xuuj c'oquel tpotzen twi' tuj culto te yec'bil at tjak' tcawbil tchmil tu'ntzen t-xi' tyeec'an tnimbil cywitz ke nenel cyxol ocslal. v Ju'tzen q'uelela kniy' ti'j min e cub tbincha'n Dios ja xinak te te xuuj, sino e cub tbincha'n Dios ja xuuj te te xinak. Ru Tuj tneel min el itz'j xinak ti' xuuj, sino ja xuuj el itz'j ti' xinak. Rt Entonces, key hermano, te cyey xinak yaa'n tumel tu'n toc potzet cywi'y tuj jun culto, cuma at cycawbil xinak tu'n Dios tu'n cycawen. Yaltzen te cyey xuuj, jcawbil k'i'n cyu'na, cychmila k'olte. 0sY Ke cyey xuuj ocslal tuj Corinto, ka cyaja bint tu'n mi'n potzet cywi'y, ba'nttzele tu'n tcub matzet ttzmal cywi'y tu'ntzen tcyaj cywi'y sc'o'j. Jun ch'ixbajilettzele te cyey, bix ka jun cych'ixewa tu'n tcub matzet ttzmal cywi'y, jax ju'x jun cych'ixewa oj tel cyii'na potzbil cywi'y tuj culto. (rI Yaltzen cye xuuj, ka min tz'oc potzet cywi'xuj oj cyna'nxuj Dios bix oj cyk'umenxuj tyol Dios tuj jun culto, jun ch'ixbajil te cychmilxuj. Ja tzunj lu tzin tyeec'an mintii' cynimbilxuj, cuma tisentzen ju'xkexuj cyisenj xuj ma tzo'n ttzmal cywi' te yec'bilte ejee'tzen xuja tisen xinak. Wq' N-eltzen kniy' ti'j ka potzen twi' jun xuuj tuya jun xbalen tuj jun culto, tetzen techel attzen tjak' tcawbil tchmil. Nukettzen ejee' xinak potzen cywi' oj nchi na'n Dios bix oj nchi k'umen tyol Dios tuj jun culto, jun ch'ixbajilettzele te cycawel Cristo, cuma nchi yeec'attzele xinak ete'cx tjak' tcawbil cabtl xinak, yaa'n Cristo. p9 Pero waja tu'n tel cyni'ya ti'j juntl tumel. Dios cawel tibaj Cristo, bix Cristo cawel tibaj jaca juun xinak, bix jaca juun xinak cawel tibaj t-xu'l. ioK Key hermano, nchin tzalaja cyi'ja, cuma nbint cyu'na jnxnak'tzbila e cyaj nyeec'ana cyey. n 5 Ju' tzunj cyii'nx jun cynaabla tisen weya k'i'n nnaabla wu'na. Cycnomela wi'ja, tisen weya n-el ncno'na ti'j tnaabl Cristo. Jun xnak'tzbil cye xuuj l1 Ju' tzunj mi'n cub kyeec'an jun kbinchbil tu'n tcub tz'ak juntl tuj il ku'n, mi nuk jun judío bix mi nuk jun yaa'n judío bix mi nuk jun ocslal. kw Jax cyu'na cykilca chi'pj ba'n tu'n t-xi' kchyo'n. Pero cxe'l nkba'na cyey, amale ba'nt tu'n t-xi' kchyo'n cykilca, bix tu'n t-xi' kc'a'n cykilca, bix tu'n t-xi' kbincha'n cykilca, mas il ti'j tu'n kajben te Dios twitzj tu'n tbint cykilca ku'n. j+ bix yaa'n tumel oj toc ten juntl xjal yolel cyi'ja oj t-xi' cytz̈iybe'na alcye ntzaj tk'o'n Dios cyey bix nxi' cyk'o'na chjonte te Dios ti'j. $iA Pero n-el kniy' ti'j nuk te te texin il tuj twitzxin, yaa'n te cyey. Pero cxe'l cykba'na yaa'n tumel tu'n mi'n txi' cychyo'na chi'pj nuk tu'n tyol juntl, 5hc Pero ka ma tk'umen jun xjal te cyey, “O'yen tej chi'pj lu cye sant,” ka tz̈i ju'wa, mi'n txi' cychyo'na jchi'pj, tu'n mi'n cybinchay jun il tuj twitzj xin nk'umente. wgg Katzen ma ttxoc jun xjal yaa'n ocslal ejee'y te waa'l tuya, ka cyaja che'xa, ba'n tu'n cyxi'y, bix ba'n tu'n t-xi' cychyo'na la' alcye chi'pj ctzaal k'o'n cyey. Mi'n chi oca te kanlte ka otk tx'aj oyet chi'pj twitz sant bix ka min. 1f[ cuma cykilca wikan chi'pj o tzaj tk'o'n Dios ke. Tz̈i tyol Dios cyjulu: “Entera twitz tx'otx' tuyax cykilca at twitz tx'otx' ntzaj tk'o'n Dios,” tz̈i tyol Dios. neU Pero oj cypona te lok'ol chi'pj tuj q'ueybil chi'pj, mintii' il ti'j tu'n tbaj cykanena alcye chi'pj otk tx'aj oybaj twitz sant. Ka mintii' tumel cyuyey ka o'yen chi'pj cye sant bix ka min, mintii' tu'n tbaj cyc'u'ja ti'j, d bix yaa'n entera ba'n te yec'bil te juntl. Cyxi'mex alcye jun ba'n te juntl ocslal. Yaa'n nuk chi ximela ti'j alcye cyaja. Fc Jax cyu'na cykil ba'n tu'n tbint tu'n jun ocslal, pero nxi' nkba'na cyey yaa'n cykilca najben. Jac'a bint te alcye kaj, pero yaa'n cykilca jac'a tz'ajben tu'n ktz̈'iy tuj tyol Dios, b  Oj tcub kpa'n kanem ti' Dios, tzultzen tk'oj Dios ki'j, bix mlay we' tk'oj Dios ku'n, cuma at mas tipemalxin twitz ke kipemal. N-oc juch tc'u'j Dios ki'j, bix tajxin nuk ti'jxin c'oquela juch ke kc'u'j. Cykil ba'n tu'n tbint ku'n pero yaa'n cykilca najben +aO Mlay tu'n tbaj cysmo'na c'aal cyanema ti' Dios bix c'aal cyanema cyi' biman, pero ju' tzin cyse'na ka nchi nimana santa cena bix nche'xtla te nimal cywitz sant. ` Jnxi' nkba'na kej xjal yaa'n ocslal oj nxi' cyoyen jun cyoybil te jun sant, yaa'n te Dios nxa' cyoyen, sino cye biman nxa' cyoyen. Ju' tzunj cyk'o'nc cyc'u'ja ti'j tu'n mi'n txi' cychyo'na chi'pj o'yen cye sant, cuma ncy'iya tu'n cymojban cyiiba cyuya biman. c_? ¿Titzen nxa' nkba'na jlu ju'wa? Min tzin nkba'na tec'axit jchi'pj nxi' oyet cye sant twitzj chi'pj min txi' oyet, bix min tzin nkba'na ejee't sant at cyipemal. Jnxi' nkba'na ja te il ti'j jaj jaa' nxa' kk'o'n kanem. r^] Junxitl techel cxe'l nk'umena cyey. Cyxol aj Israel nejl e cub cypaten ke pala alimaj te Dios twi' altar, bix e xi' cychyo'ntlxin cychu'l alimaj. Tej t-xi' cychyo'nxin ju'wa, e xi' cyyeec'anxin at cymojbabl cyiibxin tuya Dios. r]] Ju'c'a japenina ko' tisenj pan te santa cena ch'imac'a n-e'la. Amale nbaj piẍet pero junx pan, jax ju'x ke. Amale nimet kbaj ocslal, pero junx elnina ko'. Jpan nbaj piẍet pero junx, jatzen jun techel junx elnina ko' ti' Cristo. s\_ Oj t-xi' kc'a'n santa cena te nabbil tetzlen ttz̈q'uel Cristo tuj t-xumlal, nko yeec'antzen at kmojbabl kiib tuyaxin. Ju'x oj t-xi' kwaa'n juun piẍ pan te nabbilte tcyimlen Cristo, nko yeec'antzen junx elnina ko' ti' t-xumlalxin. [ Ejee'y xjal n-el cyey cyniy' ti'j. Ju' tzunj cxe'l nk'umena jun tumel cyey. Cybisenx ti'j ka tumel nyola bix ka min. sZ_ Entonces, key hermano, e xi'ke wiy'jila tuj castiwa tu'n oc majeke cywitz sant. Ju' tzunj cyxomela sant. ]Y3 Nuk ch'innch'e oj cycub tz'aka tu'n niy'bebl cyi'ja. Pero kej niy'bebl niy' cyxola, cyxol cykilca ocslal ni'ya, yaa'n nuk cyxol ejee'y ocslal tuj Corinto. Pero oj toc niy'bebl ti' jun xjal, jatzen xjalja ba'n tu'n toc ke tc'u'j ti' Dios te onlte tu'n twe' twitz niy'bebl. N-el tniy' Dios ti'j, bix mlay tak' Dios tu'n toc niy'bebl ti' jun xjal ka mlay tziy'x tu'n xjal oj toc niy'bebl ti'j. Oj toc niy'bebl ti' jun xjal, Dios c'onlte, tu'ntzen mi'n cub tz'ak tuj il. ^X5 Ju' tzunj, alj cyey tuj cywitza mlay chi cub tz'aka tuj il, ¡k'o'nc cyc'u'ja ti'j! VW% Cykilj castiwa lu e baj cyi'j wiy'jila, amale nimet t-xtalbil Dios at cyibajxin. O cyaj tz'i'bet tuj tyol Dios te yec'bil te ke ja'lewe tuj manc'bil tyem, tu'ntzen toc kcwent ti'j tu'ntzen mi'n ko tzpet. mVS Bix mi'n nuk chi txololona ti' Dios. Ju' e baj cye wiy'jila, bix e cyimke tu'n Dios tu'n t-ángel. `U9 Mi'n tz'oc cycyakwusa'na Dios tuya nim cyila. Ju' e bint cyu'nj ootxa aj Israel, ¿bix ti e baj cye? Tu'n nimxsen nchi yaan, e tzaj tk'oj Dios cyi'j, bix oc tsma'n Dios lbaj te tx'a'leccye, bix nimxse xjal e cyim. \T1 Bix mi'n chi achena tuya pajbaj. C'ulel tuj cyc'u'ja ke ootxa xjal te Israel wiy'jila oc ipanke cyi' kej xuuj te Moab tuj pajlel, bix ju' tzunj e tzaj tk'oj Dios bix e cyim winak ox mil aj Israel te junx k'ij. |Sq Mi'n chi oc majey twitz sant, tisen e baj cye ke ootxa xjal wiy'jila. Tz̈i tyol Dios cyjulu: “Tneel e cub keke twitz cysant tisen wacẍ bix ak'ke waa'l bix wc'al, bix lwewa e jaw we'ke bixel twitz cysant tisen wacẍ,” tz̈i tyol Dios. FR Ju' tzunj, key hermano, nim cyk'o'nc cyc'u'ja ti'j e baj nejl. Nim ka' e cyajbe ke ootxa xjal wiy'jila, bix e xi' tzpetkexin tu'n. Ju' tzunj cyc'ojlam cyiiba tu'n mi'n chi e'la ju'xa WQ' Pero amale nimet e ten ke aj Israel tjak' t-xtalbil Dios, pero ch'ixc'a yaa'n cykil xjal min el ba'n twitz Dios, bix ju' tzunj min e ponkexin tuj tx'otx' otk tkba Dios, sino e cyimkexin tuj tzkij tx'otx'. MP Bix Dios e tzaj k'onte cyc'a'xin etz itz'j ti' jun xak, bix cykilcakexin e xi' wec'ante. Cxe'l nk'umena cyey tej xak etz a' tuj, jatzen jun techel te te Cristo, cuma e ten tipemalxin cyuya xjal. bO= Bix Dios e tzaj k'onte cywaxin etz tz̈itj twitz cya'j, bix cykilcakexin e xi' waa'nte. ]N3 Bix oc cyk'on cyiibxin tu'n cyxi' lpexin ti' Moisés, jxin otk tak' Dios te nenel. 4M c Key hermano, cycye'yenc kej ootxa xjal wiy'jila te Israel el xe'tke tu'n Dios tu'n cyil. Ejee'tzen xjalja e ten tjak' t-xtalbil Dios. Dios e cub k'onte jun muj cyibajxin te c'ojlal cyexin bix te k'ilx cyexin tuj cybexin. Bix Dios e cub pa'nte tej Cyak Mar tu'ntzen cyiy'x kej xjal te Israel jlajxe. )LK Nxumlala taj nuk tik'ch ka' bix taj cawen wibaja. Pero min txi' nk'on wiiba te nxumlala, sino inayena nchin cawena tibaj nxumlala, tu'ntzen ncamana tibaj yaa'n ba'n. Jun ch'ixbajilettzele te weya ka min ma nnimana jnxi' nk'umena cye ocslal bi'x cxe'l t-xoo'n Dios inayena tu'n wila.oKW Ju' tzunj n-oc wipena tu'n ncamana, yaa'n ju' tisen jun k'ojlel nbu'n nuk tuj cyk'i'k bix min tz'oc tk'o'n ti' juntl, bix yaa'n ju' tisen jun ajkelel najkelen nuk jak'ch n-exa txelpaj, sino ju' tisen jun ajkelel najkelen jiquen. 3J_ Il ti'j cyc'ojla' cyiiba tu'n cycamana cycotza tu'n Dios, tisen kej pelotel cyc'ojlan cyiib tu'ntzen cycaman cycotz ti' cysakech. Pero ke kẍal pelot n-oc cyipen tu'n cycaman ti' jun cycotz jun rato nbaj twi'. Pero ejoo' ocslal kaj ko'x lpe ti'j Cristo tu'n kcaman ti' jun kcotz mintii' tbajlel. I Entonces, key hermano, ju'x cyey il ti'j tu'n toc cyipena tu'n cyoc lpey ti' Cristo tuya cykil cyc'u'ja. Cwel nk'o'na jun techel cyey. Tuj jun ajkelbil at nim xjal najkelen. Pero junx ncaman ti' ajkelbil bix ncaman jun tcotz. Nukettzen ju'ke cyey tisen jun camal ncaman ti' tajkelbil. Cyii'nxa jun cynaabla ba'n tu'n ba'n ẍi e'ley twitz Dios oj toc tcye'yen Dios cynaabl. bH= Cykil woclena ncyaj nk'o'na, tu'ntzen ttz̈'iy tpocbal at co'pbil cye xjal tu'n Jesús. G7 Bix oj ntiina cyxolj ocslal yaa'n cyiw ete' tuj cyocslabl, mlay txi' nchyo'na chi'pj o'yen cye sant cywitz, tu'n mi'n cub nbajsa'na cyc'u'j, bix chebe q'uelel cyniy' ti'j. Alcyexja xjal ntiina cyuya, n-oc nk'on wiiba cyuya, tu'ntzen tcub cyi'j wu'na tu'n cyocslante tyol Dios. )FK Bix ju'x oj ntiina cyuya kej xjal yaa'n ete'cx tjak' tley Moisés, jax yaa'n nuk n-ocx ntx'omena cyley, tu'ntzen cyocslante. Pero amale tzint n-ocx nk'on wiiba cyxol, ka at jun cycostumbre ka' ti' tyol Dios, mas il ti'j tu'n ntiina tjak' tcawbil Dios cywitz, cuma lepch kena ti' Cristo. "E= Oj ntiina cyxol xjal judío, yaa'n nuk c'oquex ntx'omena cyley. Amale minttii' il ti'j tu'n ncuyanteya cyley, pero tzinx n-oc nk'on wiiba cyuya judío, tu'ntzen toc cybi'n nyola bix tu'n cyocslan ti' Cristo. Jax amale atet woclena tu'n mi'n tz'oc nbi'na tley Moisés, pero oj ntiina cyxol kej xjal n-oc cybi'n tley Moisés, jax n-oc nbi'nwe, tu'ntzen mi'n chin n-el cyiiq'uen bix n-octzen cybi'n jweya nyol. pDY Min-al jun xjal nchjonte weya. Ju' tzunj min-al jun xjal at toclen tu'n tcawen wibaja. Pero amale yaa'nt ntiincxa tjak' tcawbil mi nuket jun xjal, ma chin oca te ajbel te cykilca xjal, tu'ntzen cyxi' lpe nim xjal ti' Cristo. EC ¿Titzen jilel t-xel cncamiya? Jaj tu'n t-xi' nkba'na tpocbal co'pbil ke cyey min chin kanena twi' nc'u'ja cyey ti' waak'ena ti' tyol Dios. Ju' tzunj ncyaj nk'o'na tu'n mi'n chin chjete. gBG Ja waak'enja te kbalte tyol Dios yaa'n tu'n wexa nganiya, sino ja Dios oc k'onte weya ti'j. Nuket inayena e jyontej ak'untl lu, jac'atzen t-xi' nkaniya twi' nc'u'ja ti'j. Pero Dios o k'umente, bix ju' tzunj nxi' ncuyana. A% Il ti'j tu'n t-xi' nkba'na tpocbal co'pbil ke ti' kil. Ju' tzunj yaa'n tu'n tjaw nniman wiiba ti'j, cuma ka min xbint wu'na, tzul il wi'ja. $@A Pero ja nyola lu ma cub ntz'i'bena cyey yaa'n tu'n cychjontey twi' nc'u'ja ti'j. ¡Min! Weya, waja tu'n ncamante jun chojbil weya mas jawnex twitzj twi' nc'u'ja. Ja tzunj chojbil weya waja, jaj tu'n wak'anana ti' tyol Dios mintii' twi' nc'u'ja ti'j. Bix ja chojbil te weya ncy'iya tu'n tel tii'n juntl. Ju' tzunj mlay txi' nkaniya mi nuket jun centavo cyey. Mas ba'n tu'n ncyima twitzj tu'n nchjeta ti'j. ? Ju'xse e tkba Kaaw cyi'j kej nchi ak'anan ti' k'oj tpocbal jyol te co'pbil, ba'n tu'n cyitz'j ti' cyaak'en tuj tyol Dios. >) Cytzki'ntla e tkba Dios cye xjal judío kej nchi ak'anan tuj tja Dios at cyoclen tu'n t-xi' cychyo'n cychu'lj alimaj e xi' oyet te Dios. = Jayle tzunj lu woclena o cyaj nk'o'na. Ntzki'ntl at juntl ak'anal ti' tyol Dios nxi' cyonena. Attzen cyexin cyoclen tu'n cyiik'entexin onbil cyexin. Yajtzen weya, mas weya woclen at cywitzxin tu'n wiik'enteya onbil weya. Pero min o nkaniya tu'n wiik'ente cyonbila, sino o chin ak'ananwe cyiw tu'n witz'ja. Ju' tzunj mlay tzaj cykba'na nchin k'umena tpocbal Cristo nuk tu'n pwak wu'na. C< Ju'x weya at woclena tu'n ncamana ti' waak'ena. Inayen tzuna tisen jun awaal ti' tx'otx', bix ejee'y tzuna tisen tx'otx'. Jax tx'otx' ck'olte chojbil te awaal. Ja iyaj o cyaj wawa'na cyxola, jatzen tyol Dios. Ja jun iyaj mas jawnex twitzj iyaj te kwa. Ju' tzunj at woclena tu'n ttzaj cyonena ti chin nitz'jeleya. |;q sino ju' japenina ti' jun ak'anal ti' tyol Dios. Jun ak'anal ti' tyol Dios at toclen tu'n tiik'ente twi' tc'u'j cyekej najbenxin cye. Ktzki'ntl jun cjol tuya wacẍ ncjon ti' tx'otx', bix xsunj cjtx'ol at cyoclen tu'n cycaman ti' cyja'tx'en. ::m Tz̈i tley Moisés cyjulu: “Mi'n tz'oc cyk'o'na paa' ti' ttzi wacẍ, tu'n twaa'njil jooc'tzen nbaj pjunjil triwa,” tz̈i tyol Dios. Pero yaa'n nuk ti' wacẍ ja tumel lu, B9 Yaa'n nuk wexa nyol jlu, sino ju' tzin tkba'n tyol Dios. w8g At woclena tu'n cyc'ojlantey inayena tisen jun soldado c'ojla'n tu'n gobierno. Yaa'n tcwent-x ti' i'tzen. Bix jun ak'anal ti' tx'otx' at toclen tu'n twaa'n ti' tawal. Jax ju'x jun cylel wacẍ at toclen tu'n tetz tii'n tal tin wacẍ te tc'a'. Bix jax ju'x jun t-xel Jesús at toclen tu'n titz'j ti' taak'en tuj tyol Dios, cuma ka nak'anan jun xjal, at chojbil te. 07Y At woclena tu'n cychjontey inayena, pero inayena tuya Bernabé nko ak'anana tuya kk'aba ti' juntl kaak'ena tu'n kitz'ja jooc'tzen nchi onj cabtl t-xel Jesús cyu'na. s6_ Bix yaa'n o'cx, sino at woclena tu'n nmajeya, bix nuket at nxu'la ocslal, iletle ti'j tu'n toc cyc'ojla'na, tisen tzunj cabtl t-xel Jesús cyuya ke titz'en Jesús bix tuya Pedro at cyxu'l bix tzin cyiik'entexin onbilte te cyxu'lxin. #5? Waj chin yola cyuyey ti'j jun woclena o cyaj nk'o'na. Cuma t-xel Jesús kena, ju' tzunj at woclena ti' chojbilte weya tuj waak'ena tuj tyol Dios, tu'ntzen mi'n chin ak'anantla tuj juntl ak'untl tu'n witz'ja. At woclena tu'n nwe'ya cyjay tu'n ttzaj cyk'o'na nwaya bix nc'a'ya. 24_ Jatzen jun yec'bil inayena t-xel Jesús. 3- Amale atet juntl wik xjal nk'umente yaa'n t-xel Jesús kena te cye, pero te cyey, jaxte inayena t-xel Jesús, cuma wu'na o chi oquey tuya Kaaw. $2 C Key hermano, cyii'nx ti tten wu'na. Inayena jun t-xel Jesús. Ju' tzunj at nim woclena. Pero te weya woclen, mintii' cnkaniya ti'j. Pero at juun ocslal nk'umente yaa'n t-xel Jesús kena. Pero jaxte inayena jun t-xel Jesús, cuma o wila Kaaw Jesús, bix o chi ocslana tu'nj waak'ena. O1 Ju' tzunj tuj ncwenta, ka nxi' nchyo'na chi'pj o'yen cye sant bi'x nxi' juntl ocslal tuj il wu'na, bajx t-xa' nchyo'na chi'pj o'yen cywitz sant, tu'ntzen cycyaj wermaniya jiquen tuj cyocslabl.N0 Ka n-oc cytzpetsa'na juntl ocslal, jax nchi binchana il ti' Cristo. m/S Mas ba'n mi'n cub tyeec'an jun twitz juntl, cuma yaa'n nuk ti' jun xjal cyiw ta' tuj tocslabl e cyma' Cristo, sino tuyax ti'j yaa'n cyiw e cyma'. Ju' tzunj, yaa'n tumel tu'n t-xi' cytzpetsa'na juntl cyermaney bi'x nxi' tuj il. . Oj t-xi' tchyo'n jun ocslal cyiw tuj tocslabl jchi'pj o'yen te sant tuj jun tja sant, bix ch'innch'e oj toc tcye'yen juntl ocslal yaa'n cyiw ta' tuj tocslabl, yaa'n ba'n jlu, cuma tu'n tyec'bil, cxe'l tchyo'n juntl jchi'pj o'yen te sant, amale nbajet tc'u'j ti'j. u-c Pero at juntl tumel. Ejee'y cyiw ete' tuj cyocslabla, cyc'ojlanx cyiiba oj t-xi' cyk'umena ba'n tu'n t-xi' cychyo'na jchi'pj o'yen cye sant, tu'ntzen mi'n che'x tuj il kej ocslal yaa'n cyiw tuj cyocslabl. Oj nxi' cychyo'na jchi'pj o'yen cye sant, amale yaa'nt ka' tu'n t-xi' cychyo'na, pero jcabtl ocslal yaa'n cyiw ete' tuj cyocslabl ncub baj cyc'u'j ti'j. X,)Ka ma txi' kchyo'n jchi'pj, bix ka min, yaa'n tu'nja ko elel ba'n twitz Dios. + Pero at juun ocslal cyxola mina'x tel cyniy' ti'j o'cx jun Dios at. Tzinx tzaj cyna'n cycostumbre te nejl. Ju' tzunj jchi'pj nxi' oyet cye sant cy'iwla'n tu'n sant tuj cywitz. Ju' tzunj, amale ocslaletke, oj t-xi' cychyo'n tzunj chi'pj cy'iwla'n cyu'n sant tuj cywitz, tuj cywitz nchi chucj, cuma tuj cywitz nchi na'n dios cywitz sant. Pero ejee' tzunj ocslal mas cyiw ete' tuj cyocslabl, n-el cyniy' ti'j jun sant yaa'n Dios, bix ju' tzunj mintii' pjel tu'n, amale mat txi' cychyo'n jchi'pj n-ocx oyet te sant. =*sYaltzen ke, ktzki'ntl o'cx jun Dios at, bix jaxin Kman Dios, bix te texin cykilca at. Bix o'cx jun Kaaw at, ja Kaaw Jesucristo. Bix tu'nxin e binne cykilca. Kuyax e bint tu'nxin. )Tuj cywitz xjal yaa'n ocslal, at nim dios twitz tx'otx' bix twitz cya'j, bix ncub cybincha'n cysant tu'ntzen cyna'n cydios cywitz. o(WYaltzen ti'j ka ba'n tu'n t-xi' cychyo'na tchu'l alimaj o'yen cye sant, cxe'ltzen nk'umena cyey cyjulu. Ya ktzki'ntl kej sant nchi oc maje xjal cywitz, yaa'n dioske. Nuk tbinche xjal. O'cx jun Dios i'tzxix at, min-al juntl. L'Pero jxjal n-oc tak' Dios te, jatzen xjalja n-el ba'n twitz Dios. l&QKa at jun xjal nk'umente mas ba'n tu'n, tz'oc tcwent ti'j, cuma kape min tz'el tniy' ti' cykilca. &% GBueno, key hermano, o tzaj cykanena ti'j cychu'l alimaj n-ocx oyet te cycotz sant, ka ba'n tu'n t-xi' cychyo'na, bix ka min. Attzen juun cyey nk'umente ba'n, bix at juuntl cyey nk'umente yaa'n ba'n. At juun cyey o chi jaw tz̈'iya tu'n t-xi' cychyo'na, bix at juuntl cyey o chi jaw tz̈'iya tu'n mi'n txi' cychyo'na. Cxe'ltzen nk'umena cyey yaa'n ba'n ju'wa. Ja te Dios taj tu'n toc tak' cyuyey cyey, yaa'n k'oj. $}(Pero tuj nwitza mas aleyrexuj ka mi'n ma majexuj juntl maj. Bix tuj nwitza cuyan tu'n Espíritu Santo tuyaj yol lu.H# 'Tu'n tpon baj nyola ti'j mejoblenel, il ti'j tu'n tten jun xuuj ocslal tuya tchmil ka i'tzx tchmil. Pero katzen ma cyim tchmil, ba'ntzen tu'n tmaje xuuj tuya juntl tchmil ka ocslalxin. i"K&Ju' tzunj, jaj xinak cmajebel, ba'n tbint tu'n. Pero ja tzunj mi'n maje, mas ba'n cbinel tu'n. !7%Pero ka jun xinak taj tu'n tcub ten tjunal, bix katzen ba'n tu'n tpante tu'n tiy'x tu'n tu'n mi'n tajbe xuuj, ba'ntzen tu'n mi'n maje tuya jun xuuj. J  $Katzen at juunk'a cyajxix n-oc juch cyc'u'j tu'n cymaje, bix min tz'el cyganak'a tu'n cymajek'a cyuyatxin, ba'nxitnele tu'n cymaje. Ba'n oj cymajek'a cyuyatxin, cuma yaa'n ka' oj cymaje. 5#Cykilj nyola lu nxi' nk'umena cyey tu'n tajben cyey. Yaa'n tu'n nchi oc nlojo'na tu'n mi'n chi majey, sino nuk waja tu'n cyajbena mas te Kaaw. (I"Jax ju'x jun xuuj. Ka yaa'n najlel, mas k'i'n taak'en Kaaw tu'nxuj. Pero katzen at tchmilxuj, mas ju' naj tc'u'jxuj ti' tchmilxuj tu'ntzen aleyrexin tuyaxuj. !!Pero jun xinak najlel mas najkel tuya ti chi itz'jela tcwal bix tu'ntzen aleyre t-xu'l. Jatzen xjalja minxix pon tc'u'j ti' taak'en Kaaw. S Entonces, ncy'iwa cyk'on cyiiba nuk te cykilca at twitz tx'otx', sino jaj te Kaaw taak'en c'oquel cyk'o'na il ti'j. Ju' tzunj mas ba'n tu'n cytena sortel, tu'ntzen mas t-xi' cyii'na taak'en Kaaw. wBix kej nchi tzalaj ti' tik'ch at twitz tx'otx', mi'n nuk ja tz'oc tilel cyu'n. Cykilca pjel. Nuk jaj te Dios cyjel. LBix kej at nim bisbajil cyi'j, mi'n cybis tz'oc nuk o'cx tak' cye. Bix kej nuk nchi tzalaj, mi'n txi' cybisen nuk o'cx chi tzalajel. Bix kej nchi lok'on, mi'n txi' cybisen nuk o'cx nchi lok'on. Key hermano, cxe'l nk'umena cyey juntl maj il ti'j cwel kbisen ti'j cyuj ja cyiw tyem lu. Ya yaa'n nimtl tyem eto' tuj ttz̈yal. Ch'ix t-xi' twitz tx'otx' tuj il. Ju' tzunj il ti'j tu'n t-xi' kii'n tu'n kak'anan te Dios. Mas nintzaj tu'n kk'on kiib tuj taak'en Dios twitzj nuk nko ajkel ti' tik'ch at twitz tx'otx', cuma cykilca pjel. Kej at cyxu'l, mi'n nuk cyk'on cyiib o'cx te najlel s_Pero ka cyaja chi majey, ba'nte. Bix xsunkej txin sortel oj cymajetxin, yaa'n jun il tuj twitz Dios. O'cx cxe'l nk'umena nimx q'uixc'aj chi i'yela tuj cynajle'na tu'n tik'ch ilel tzul, bix waja tu'ntzen mi'n cyc'ulbay nim q'uixc'aj. oWKa najlela, mi'n cub tpa'n tiiba. Pero katzen yaa'n najlela, mi'ntzen majey tuj ja ka' tyem ja'lewe. ^5Ya cytzki'ntla at nim yajbil tzul. Ju' tzunj, ba'nxittzele tu'n mi'n maje jun xjal. -Bueno, e tzaj cykanena weya cyi'j txin xuuj mina'n cymaje', ka ba'n tu'n cymajetxin. Amale minttii'xix o tzaj tk'umen Kaaw weya ti'j lu, pero cxe'l nk'umena jun tumel cyey. Tz'oc kex cyc'u'ja ti' jun nyola, cuma tu'n t-xtalbil Dios wibaja, n-oc ke tc'u'j Kaaw wi'ja. $AEntonces, key hermano, mintii' il ti'j tuj twitz Dios ti cytena tej cyocslana. Ja te mas il ti'j, jaj tu'n kxi' lpe ti' Dios, bix tu'n kten tuj ttz̈yal.  Tzyu'n ko', cuma o ko tlok' Kaaw tuya jun nim chojbilte. Ju' tzunj mi'n cyaj kk'o'n Kaaw nuk tu'nj kk'on kiib alcye cyaj xjal. A{Ka ak'anankey tjak' tcawbil cypatróna tej cyocslana, mintii' nbaj tu'n, cuma o chi etza tuj tk'ab taaw il. Pero ka min-al cypatróna tej cyocslana, yal te ja'lewe ya attzen cypatróna, ja Kaaw Cristo. Ke cyey yaa'n ejee'y taaw tibaj ti taj cyxumlala. Ju' tzunj, tuj tcwent Cristo, tzakpi'n ko' bix tzyu'n ko'. Ka ak'anankey tuj jun cyiw taak'en cypatróna tej cyocslana, mi'n baj cyc'u'ja ti'j. Pero ka ma ttzakpi cypatróna ejee'y, cycuyam. =uJaca juun xjal tu'n tten tisex tten tej toc ocslal.  Tuj twitz Dios yaa'n il ti'j ka jun xjal k'i'nx techel judío tu'n, bix ka min. Ja te mas il ti'j ka ma txi' cyocsla'na Dios. X)Ka judíokey tej cyocslana, mi'n chi labta ejee'y xinak tu'nj ttz'umel el cpet twi' cytz'albila te yec'bil judíokey. Bix ka yaa'n judíokey tej cyocslana, yaa'ntzen il ti'j tu'n toc jtechel judío cyi'ja. = sEntonces, key hermano, mintii' il ti'j tu'n tbaj cych'ixben cyiiba tu'n cyxi' lpey ti'j Kaaw. Ka najlelkey, cyii'nx cynajle'na. Bix ka sortelkey, cyii'nx sortelxkey. Ja yol lu nxi' nk'umena, inayena Pablo, tuj cykilca tja Dios. Chi tenxixa tuj ttxubtxjal tuya alcye k'o'n tu'n Dios cyey tej cyocslana. s~y~'}||X{{mxbwutsrOq p1o9nmlkkXihgfeddba=`]__ ^]]r\[ZYY4X~WVUwSRR@QP0ON_MLLKlJIIH!GeFFEDD,CNBBdA_@?>=m<;;r:99c88H7z655U4w32210//7.,,W++%))r((Z'&b%)$#""]! 7,+& ^xys { E wqX[tCo= YKatzen nxi' kkba'n mintii' kil, ncub ksbun kiib, cuma min nxi' kocsla'n yol jaxxix ti'j ti kten. %< EPero ka nko bet tuj spi'yen, tisen te Dios at tuj spi'yen, attzen kmojbabl kiib kxolx, bix txjo'n ko' ti' cykilca kil tu'n tcyamecy Jesucristo, Tcwal Dios. ; Ka nxi' kkba'n at kmojbabl kiib tuya Dios pero ka nko bet tuj klolj, nko ẍtak'entzen, bix min nko'x lpe ti'j yol jaxxix. :  Jatzen yolja e kbiya te Jesucristo bix nxi' kk'umena te cyey, cyjulu: Ja te Dios spi'yen, bix mintii' ch'in klolj at tuya. W9 )Nxi' ntz'i'bena kej yol lu tu'n cytzalaja kuyena. Ja te Kman Dios jun spi'yen y8 mBix j-o kila bix j-o kbiya, ja tzunja nxi' kk'umena te cyey, tu'ntzen jax ju'x cyey tenxit cymojbabl cyiiba tuya K'olte cychunk'lala, tisen keya at kmojbabl kiiba. Tzin nkba'na at kmojbabl kiib tuya Kman Dios bix tuya Tcwalxin, Jesucristo. 7 %E tzaj tyeec'an jun chunk'lal tzin tk'o'n Dios, bix oc kcye'yena. Jaxxix ku'na. Bix keya kaak'en tu'n t-xi' kk'umente cyey ti tten kchunk'lal ntzaj tk'o'n Dios te junx maj. E ten jxjal k'ilte kchunk'lal tuya Kman Dios, bix e tzaj tyeec'an te keya ti tten tnaabl Dios. 6 Nxi' ntz'i'bena cyey ti'j Cristo, Yol I'tz K'olte Kchunk'lal te Junx Maj. Tej mitkna'x tbint twitz cya'j bix twitz tx'otx', ya attl. O kbi'na jaxin, ejoo'ya t-xelxin, bix o kila tu'n tbak' kwitza. O tz'oc kcye'yena, bix o tz'oc kmoco'na tu'n kk'aba. o5WTe cykilca tzunkey n-oc ke cyc'u'ja ti' Cristo Jesús, nxi' nsma'na wanema cyibaja. O'cx nyolja.14]Cyiik'axita t-xtalbil Kaaw Jesús. n3UKa at jun xjal mintii' ch'in tk'ak'bil tc'u'j ti' Kaaw, sbu'nxittzen ta'. Tzulxit Kaaw Jesús. 2 Jax ju'x inayena, Pablo, nxi' nk'o'na jun k'olbebl te cyey, pero yaa'n jun ntz'i'bila ncub tz'i'bente nk'olbebla, sino inayena. 1Bix nxi' cyk'o'n jun k'olbebl te cyey cykil ocslal tzalu tuj tnom te Efeso. Bix ju'x cyey, cyk'olbem cyiiba tuya nim tk'ak'bil cyc'u'ja. n0UYaltzen ke ocslal cye ke tja Dios tzalu tuj tx'otx' te Asia, nxi' cyk'o'n jun k'olbebl te cyey jatzewe. Bix kej ocslal nchi chmet tuj culto tuj cyja Aquila bix Priscila nxi' cyk'o'n tuya cykil cyc'u'j jun k'olbebl te cyey. /1Ejee' tzunxin o tzaj nimsante nc'u'ja, bix oj cypon meltz'aj cyxola, ju'x cxe'l cynimsa'n cyc'u'ja. Ju' tzunj c'oquel cybi'na bix cyocslay cyyol. A.{Yal te weya, junxe ch'in njunala tzalu, cuma min-al key wuyena. Pero nchin tzalaja o chi ulj oxe xjal te cytanema wuyena tzalu, jatzen Estéfanas tuya Fortunato bix tuya Acaico. -5Ju' tzunj nchin cubsana nwitza cyey tu'n cyxi' lpey ti' tnaablxin, bix tu'n t-xi' cyii'na tisen kej xjal nchi onen cyi' cabtl xjal tisenxsen jaxin. d,AWajtzen tu'n tel cyni'ya ti' Estéfanas bix ti' ke te tja. Cytzki'ntl tzuna tuj enterax tx'otx' te Acaya, Estéfanas cyuya ke te tja ejee'tzen tneel ocslalja, bix nim o chi ak'anan tu'n cyajben cye niy'tl ocslal. F+bix cykilca ti pjel cybinchama, tuyaxix tk'ak'bil cyc'u'ja. w*g Manc'biltzen, key hermano, tu'n tbaj twi' nyola cyuyey, cxe'l nkba'na cyey tu'n cyitz'lente cyiiba, bix tu'n chi we'bilxixa tuj kocslabl ti' Cristo, bix mi'n chi cub yut'paja tu'n ttz̈i, sino cyiw chi oqueley, bix tu'n toc cyipey, )  Yaltzen te Apolos, nim ma chin cubsan nwitza te tu'n t-xi' tjunen tiib cyuyaj xjal tu'n tpon cyii'n ja u'j lu cyey, pero tcy'ixin t-xi'xin ja'lewe. Pero kape ponxin mas yaj oj ttzaj amle'n ti'jxin. Jun k'olbebl tu'n Pablo cye ocslal tuj tnom Corinto 4(a Mi'n tz'el cyiiq'uen ch'ina, sino bix chi onen ch'ina ti'jk'a, tu'ntzen tul meltz'ajk'a wi'ja tuj ttz̈yal. Cnyo'k'a tzalu tuyax cabtl ocslal hasta ojxe tul meltz'ajk'a. Z'- Pero cpomel nej Timoteo nwitza cyuyey. Jak'a nak'anan tuj taak'en Kaaw tisen inayena. Pero attzen ch'in ttz̈i. Ju' tzunj, oj tponk'a cyxola, ccyiik'el ch'in k'ey tuj tumel, tu'ntzen tel ttz̈i ti'jk'a. & cuma tzalu ma tzaj tk'o'n Dios weya tu'n nk'umena tyol Dios nim, bix at nim xjal n-oc ebinte, amale atet nim xjal nk'ojlec wi'ja. e%CPero te ja'lewe chin cyjela tzalu tuj tnom te Efeso hasta ojxe tbaj jnink'ij Pentecostés, b$=Ka ma tak' Dios, waja chin tena cyxola nim tyem. Yaa'n nuk chin xe'l aalxe te cab k'ij. #3Kape chin cyjela cyxola nim k'ij. Kape enterax jbalel chin temela. Bix yajtltzen chin cyonena tzuna tu'n ttzyet nbe'ya, la' alcye be cxe'l wii'na. "Ojtzen nxi'y cyuyey, chin i'yel tzuna tuj Macedonia te cyey'lcye ke ocslal jatzewe. Bix yajtltzen chin pomela cyuyey. s!_Bix ka at amle'n wi'ja, chin xe'l tzuna cyuyaxin. Tej tcub tbisen Pablo ti'j tu'n t-xi' tuj tnom Corinto b =Oj npon cyxola, bix cyjoya cab xinak ba'nxix tu'n t-xi' cyii'n jcy-ofrendey maa tuj Jerusalén. Bix cxe'l nk'o'na cyu'j tzin cykba'n alcyekexin bix ti cysanlalxin, tu'ntzen mintii' chi oc iy'k'anxin tuj be ti' pwak. (IOj cychmeta jaca tneel k'ij te smant, jaca juun cyey q'uelel cyii'na ch'in ti'j pwak ma cycamey tuj smant, tu'n tcub cyk'o'na te ofrenda. Ka nim ch'in ma cycamey, jaxle ba'n tu'n nim ch'in cwel cyk'o'na, bix ka yaa'n nim ma cycamey, jax yaa'n nim ch'in cy-ofrendey. Ju'tzen cychmetel cy-ofrendey nim. Ka nchi ayona ojxe npona cyxola tu'ntzen tcub cyk'o'na cy-ofrendey nuk te jun k'ij, yaa'nxix nim pwak cychmetel. m UCxe'ltzen ntzak'be'na cyey ti'j cykanbila ti' pwak nbaj cychmo'na cyxol ejee'y ocslal tuj Corinto tu'n t-xi' cysma'na cye mebe ocslal tuj Jerusalén. Tisenj e xi' nkba'na cye ocslal tuj tnom te Galacia, ju'x cxe'l nkba'na cyey. 'G:Entonces, key hermano n-oc cyak'a weya, jaxte ko camal tibaj il bix tibaj cyamecy. Yaa'n tu'n kcyaj tuj cyamecy. Ju' tzunj chi we'xixa tuj kocslabl ti' Kaaw, tu'ntzen mi'n chi cub tz'aka. Bix chi ak'ananxa tuya cykil cyanema tuj taak'en Kaaw, cuma yaa'n nuk kajx nko ak'anan.9Pero chjonte te Kman Dios o tzaj tk'o'n co'pbil ke tu'n mi'n ko'x tuj tk'ab taaw il tu'nj e baj bint tu'n Kaaw Jesucristo. }s8Yaltzen tipemal taaw cyamecy, ¿titzen jilel tipemal taaw cyamecy tu'n toc tis̈jsa'n ejoo' ja'lewe? Jaj tu'n tbinchaj il ku'n, bix j-il nxi' tii'n ejoo' tuj cyamecy. Tzin tyeec'an tley Dios at nim kil, bix tu'n kil, at tu'n kxi' tuj cyamecy. w7Ju' tzunj, oj kjatz itz'j tuj cyamecy, bixsen ko al meltz'aj xmucchal ti' taaw cyamecy. Cxe'l kkba'n: “Taaw cyamecy, ¿ti e baj tey? E tajbey tu'n ktzyeta tu'na, pero min e camana. ¿Tii'n o txi'j tipemala tu'n toc is̈j ki'ja?” tz̈i kbel. {o6Ojtzen tcyaj kk'o'n jkxumlal ncu'x k'ey, tu'ntzen kocx tuj juntl kxumlal mintii' tbajlel, otktzen bint jun yol tuj tyol Dios tz̈i cyjulu: “Pjeltzen twi' cyamecy kibaj cuma ccamal kchunk'lal te junx maj tibaj kcyamecy,” tz̈i tyol Dios. ve5Cyjel kk'o'n jkxumlal nxi' tuj cyamecy tu'ntzen kocx tuj jun kxumlal mi'n k'ey, ac'aj, bix mintii' tbajlel. `94Jlu pjel tuj ajkelbil, nuk tisen ncub yutz'paj ttzi kwitz. Tzul jun k'ij oj tk'ajt tzunj manc'bil tk'ajk'ajel xux. Oj tk'ajt xux, cykilca t-xjal Dios cyimne chi jawetz itz'j bix mlay chi cyim juntl maj. Kej ocslal mitkna'x cycyim jax ko ch'ixpetel tuya jun ac'aj kxumlal, pero mi'n ko cyim. Te tzunj k'ij tzul cch'ixpetel cykilca ko' ocslal. +3Ju' tzunj cxe'l nk'umena cyey jun tumel o tzaj tyeec'an Dios weya. Amale yaa'nt cykilca ko' ocslal ko cymel, pero cykilca kxumlal cch'ixpetel. 2Key hermano, cxe'ltzen ntzak'be'na ja'lewe ti'j ti tten oj kjatz itz'j juntl maj. Ja tzunj kxumlal tuya kchu'l bix ktz̈q'uel at ja'lewe twitz tx'otx', mlay tz'ocx tuj tcawbil Dios, cuma tej at tu'n tcu'x k'ey, mlay tz'ajben jaa'j mintii' cyamecy. /1Tisen ja'lewe at kxumlal tisen t-xumlal jxjal itz'j te twitz tx'otx', jax ju'x at kxumlal la' alcye jun k'ij tisenj tej xin tzajninxe tuj cya'j. T!0Yal te cykil xjal te twitz tx'otx', jaca juun xjal at kxumlal tisenj te Adán, tu'n najben te twitz tx'otx'. Pero kej xjal nchi oc lpe ti' Cristo, ctemel jun cyxumlal tisenj te Cristo e tzaj tuj cya'j. +O/Adán el itz'j ti' tx'otx', bix ju' tzunj ajben t-xumlalxin te twitz tx'otx'. Pero te Cristo, amale twitz tx'otx'et itz'jaxin, pero texin tuj cya'j tzajninaxin. oW.Jkxumlal najben nuk te twitz tx'otx', jatzen tneelj, bix jkxumlal c'ajbel te junx maj, jatzen tcabj. ^5-Cycye'yenc ti toc tu'n tyol Dios ti'j kchunk'lal te twitz tx'otx'. Tz̈i cyjulu: “Tneel xjal Adán e cub bint tu'n toc te jun xjal,” tz̈i tyol Dios. Pero Cristo, jaxin k'olte kchunk'lal c'ajbel te junx maj. V%,Kxumlal at ja'lewe cwelex k'ey tisen jun iyaj, pero jun ac'aj kxumlal ckiik'el alcye jun k'ij. Katzen at kxumlal najben te twitz tx'otx', jax ju'x at jun kxumlal ckiik'el tu'n tajben te ac'aj kchunk'lal. -+Kxumlal at ja'lewe yaa'n cyiw, bix ncyim. Pero ja tzunj ac'aj kxumlal q'uitz'jel oj kjatz itz'j juntl maj, masxsen tbanel bix te junx maj cyiw. 5 c*Entonces, key hermano, cykilj at twitz tx'otx' bix twitz cya'j nyeec'an te ke ti pjel oj kjatz itz'j tuj cyamecy. Jun iyaj, oj tcu'x awet, cwelex k'ey, pero cjawel itz'j jun t-xul. Bix ju'tzen kten. Ko cymel, bix ko jawetz itz'j tuya junxitl kxumlal, bix ja jun kxumlal te junx maj. Mi'n k'ey. O )Tec'ax juun tuya tcye'yenc. K'ij tec'ax tcye'yenc twitz xjaw. Bix xjaw tec'ax tcye'yenc cywitz che'w. Bix jax ju'x ke che'w. At juun nim twitz juntl. Key hermano, katzen o tak' Dios jun xumlalbaj tu'n tajben te cykil wikan at twitz tx'otx' bix twitz cya'j, ctk'a'tzen Dios jun kxumlal tu'n tajben ke oj kjaw itz'j juntl maj. ! ;(Ma chin yolena cyi'j alcyekch xumlalbaj te twitz tx'otx'. Pero jax ju'x at cabtl te twitz cya'j. Pero yaa'n juniy' cycye'yenc cyuyaj te twitz tx'otx'.  1'Tec'alex juun wik tuya t-xumlal. Ke xjal, tec'ax cyxumlal. Ke alimaj, tec'ax cyxumlal. Ke ch'it, tec'ax cyxumlal. Bix ke quis̈, tec'ax cyxumlal. u c&O bint tu'n Dios jaca juun iyaj cjawetz itz'j jun awal ti'j tuya tec'ax t-xumlal. Yaa'n cykilca awal junx. |q%Yaa'n te iyaj njatz. Ja tej cjawel pok'ch junxitl twitzj cwelex awet, cjo'nle, triwale, bix tiixjale iyajel ti'j. 0Y$Tneelxix c'aal ntzak'be'na ti'j tii'n kxumlal oj kjatz itz'j. Ka tuj cywitza mintii' tu'n kjatz itz'j tuj cyamecy, min tz'el cyni'ya ti'j. C'oquel cycye'yena jcjo'n nitz'j. ¿Jaa' ntzaa' itz'j? ¿Mimpatzen tz'el cyni'ya ti'j oj ncu'x cyiyaja tuj tx'otx', njatz pok'ch awal tuj, bix ncyim iyaj? 9#Yaltzen ti'j ac'aj kxumlal, at juun cyey c'oquel kanente weya, ¿ti tten oj cyjatz itz'j cyimne juntl maj? ¿Bix tii'n cyxumlal oj cyjatz itz'j?  "Cycwentem cyiiba tu'n mi'n tz'oc cybi'na cyyol, cuma min cytzki'n Dios. ¡Nim jun ch'ixbajil te cyey nchin yolena ju'wa cyi'ja! !;!Pero yaa'n ju'wa. Mi'n chi oc tzpeta tu'n cyyol kej xjal tzin cykba'n mi'n ko jatz itz'j tuj cyamecy, cuma ka n-oc cybi'na cyyol, cxe'l xitj cynaabla. % Oj nchi ak' xjal te Efeso yaslecte weya tisen león tu'n t-xi' tchyo'n xjal, ¿titzen tajbel weya jq'uixc'aj n-oc weya ka yaa'n jax tu'n kitz'j juntl maj? Masxetzele ba'n tu'n tbaj kniy'be'n tik'ch at twitz tx'otx' twitzj tu'n niy'x q'uixc'aj ku'n, cuma ko cymel naj. 3Jax wu'na mi nuket jun k'ij mint niy'x q'uixc'aj wu'na ju'wa. Ka n-oc cyocsla'na nyola oj tzin nkba'na nchin tzalaja tu'nj e cyocslay ti' Kaaw Cristo Jesús tej t-xi' nk'umena cyxola, cybi'nc'a nyola ti'j ch'ix mi'n chin cub byeta jaca k'ij, cuma junelne ta' cyca'bel nyola. 1[At juntl tumel. Oj t-xi' nk'umena tyol Dios, cyaj xjal chin cub byeta. Katzen mi'n ko jatz itz'j tuj cyamecy juntl maj, ¿tikentzen nchin oca tuj q'uixc'aj ti'j? c?Key hermano, oj cybautizarja te t-xel cyimne, n-e'latzen tuj cywitza chi jawetz itz'j cyimne tuj cyamecy juntl maj. Tuj cywitza najben jlu te cyimne. ¿Pero ti c'ajbela jlu ka jun cyimne cyimnen ta' te junx maj? V%Yaa'n c'oquex Dios tjak' tcawbil Tcwalxin, sino ja Tcwalxin c'oquex tjak' tcawbilxin oj t-xi' tk'o'n Tcwalxin texin cykilcaj otk tz'oc tk'o'nxin tjak' tken Tcwalxin. Ju'tzen ccawel Dios tibaj cykilca at. w~gTuj tyol Dios tzin tkba'n cyjulu: “Cyjel tk'o'n Dios cykilca tjak' tken Tcwalxin,” tz̈i tyol Dios. Pero tej tkbante tyol Dios cyjel tk'o'n Dios cykilca tjak' tcawbil Tcwalxin, pero yaa'n jaan Dios tu'n tcyaj tjak' tcawbil Tcwalxin. <}sBix manc'biltzen ccamalxin ti'j mintii'tl cyamecy. 6|eMaxetzen cxe'l tk'o'nxin tcawbilxin te tmanxin, il ti'j ccawelxin, cuma mlay txi' tk'o'nxin tcawbilxin te tmanxin te mitkna'x tcamanxin tibaj cykil kej nchi k'ojl ti'jxin. R{Bix yajxitl cpomeltzen baj twi' tu'n tbaj twitz tx'otx'. Bix tuj manc'bil k'ij, pjeltzen twi' kej cykilca aj k'oj ti'jxin, bix ojtzen tbaj bint tcawbilxin tuj tumel, cxe'ltzen tk'o'nxin te Kman Dios. Zz-Pero yaa'n junx ko jawetz itz'j tuya Cristo. Texin il ti'j e jatz itz'jxin te tneel. Yaltzen ke, ko jawel itz'j mas yaj ojxe tulxin. Oj tul meltz'ajxin twitz tx'otx', cykilca t-xjalxin chi itz'jel juntl maj. sy_Ju' tzunj, nko cyim, cuma tiy'jil Adán ko'. Pero tu'ntzen kk'on kiib tuya Cristo, ko itz'jel juntl maj. zxmCykilca xjal twitz tx'otx' il ti'j chi cymel tu'n il cuma oc il twitz tx'otx' tej tcub tz'ak tneel kxe'chel tuj il. Ju'tzen tu'n jun xjal e tzyet cyamecy twitz tx'otx'. Pero jax tu'n jun xjal tzul co'pbil ke tuj cyamecy la' alcye jun k'ij. -wSPero jaxte o jatz itz'j te Cristo tuj cyamecy juntl maj. Bix tej tjatz itz'jxin juntl maj, e tyeec'axin chi jawel itz'j cykilcatl xjal tuj cyamecy juntl maj. Jv Ju' tzunj ka o tz'oc ke kc'u'j ti' Cristo nuk ti'j kchunk'lal te twitz tx'otx' bix yaa'n ti'j kchunk'lal te junx maj, lastim ko', cuma niy'x q'uixc'aj ku'n ti'j jun kocslabl mintii' c'oquela. uBix ka ejoo' ocslal i'tzx eto' tjak' kil, kej ocslal o chi cyim jax ete' tjak' cyil, bix te junx maj cyimneke. Mintii' cyitz'jeltl. tKane min e jatz itz'j Cristo tuj mukbilte, jaxsele mintii' tajbel cyocslabla, bix yaa'n o'cxj, jaxsele ete'xa tjak' cyila. gsGcuma ka min-al xjal cjawetz itz'j juntl maj, mi nuketnele ja Cristo o jaw itz'j tuj cyamecy. rBix kane ju'wa, ejoo'tzen loya t-xel Jesús ẍtak' ti' tyol Dios, cuma nko k'umena o jatz titz'jsa'n Dios ja Cristo tuj cyamecy. Pero ka yaa'n jax chi jawetz itz'j cyimne juntl maj, entonces yaa'n jax kyola ti'j o jatz titz'jsa'n Dios ja Cristo tuj cyamecy, qBix kane min e jaw itz'j Cristo juntl maj, nuknele kajxa jkyola ti'j Cristo, bix ju'xse loj cyocslabla ti' Cristo jaxsele nuk cyajxa. hpI Kane min-al cjawetz itz'j tuj cyamecy, entonces cyimnexnele ta' Cristo tuj mukbil te ja'lewe. Do Pero katzen cykilca ke t-xel Jesús o ko kba'na o jatz itz'j Cristo juntl maj tuj cyamecy, ¿titzen tten at juun cyxola tzin cykba'n min-al jun cjawetz itz'j juntl maj tuj cyamecy? Dn Pero mintii'xix il ti'j al ak'anan mas, ka inayena bix ka ejee' cabtl t-xel Jesús. Ja te il ti'j jaj tkbaj junx kyola ti'j tjatzlen itz'j Cristo juntl maj. Bix o tz'el jax tuj cywitza. Nm Pero amale minttii' wajbela tu'n woca te t-xel Jesús, pero tu'n t-xtalbil Dios wibaja o tz'oc woclena te t-xel Jesús. Bix yaa'n nuk tajx o tz'oc tk'o'n Cristo weya tu'n woca te t-xel, cuma o chin najbe'na mas ti' tk'umj tyol Dios cywitz niy'tl t-xel Jesús. Pero min e najbe'na tu'n wexa wipemala, sino tu'n tipemal Dios. lw Tuj nwitza inayena jun t-xel Jesús yaa'n nim wajbela cywitzj cabtl t-xel Jesús, hasta minxtii' wajbela tu'n woca te t-xel Jesús. Nxi' ntz'i'bena ju'wa cuma tuj tneel inayena in oc lpe te tzulcye ke ocslal tu'n cyxi' tuj tzee' bix tu'n cycub. OkManc'biltzen e jaw jlet Jesús nwitza, inayena Pablo. E jaw jlet-xin nwitza, amale inayenta tuj tneel min e najbe'na twitzxin. In tena twitzxin tisen jun elsa'n cwal mintii' tajbel oj titz'j. FjBix mas yaj e jaw jlet Jesús twitz Jacobo, bix mas yajtl e jaw jlet-xin cywitz cykilcatl xjal lepchec ti'jxin. Cykilca tzunkej xjal lu e lonte otk jaw itz'j Jesús tuj cyamecy juntl maj. i{Bix mas yaj e jaw jlet Jesús cywitz mas te jwe' syent ocslal tuj jun lugar. Ejee' tzunja ba'n cyajben te tstiwa ti'j e jatz itz'j Cristo juntl maj, cuma cyxol tzunj jwe' syent xjal lu ch'ixc'a yaa'n cykilca ke xjal i'tzx ja'lewe. Nuk cab o cyim. qh[Bix e til jxin Pedro ja Jesús mas yaj, bix mas yaj e cyitl cykilcatlj t-xel Jesús otk jatz itz'jxin. sg_bix e cu'x maket, bix te toxen k'ij tej tjatz itz'j tuj cyamecy, tisen otk tkba tyol Dios at tu'n tjatz. Zf-Jba'n yol e xi' nk'umena cyey, yaa'n inayena binchalte, sino e wiik'a te Dios. Bix tuj tpocbal co'pbil ke, jmas il ti'j jaj e cyim Cristo twitz cruz ti' kil, tisen otk tkba tyol Dios nejl at tu'n tcyim, e+bix tu'nj tzunj ba'n yol chi copjela, ka k'i'nxix cyu'na bix ka min xcyaj cyiiq'uena. Katzen ma cyaj cyiiq'uena, nuktzen ocslankey nuk cyajxa. ed EKey hermano, at juun cyey tzin cykba'n mlay jatz itz'j kxumlal juntl maj. C'ulel tuj cyc'u'ja nyola tej t-xi' nk'umena cyey nejl tpocbal co'pbil ke. E cyiik' tzunja jyol lu. Ja tzunj ba'n yol jatzen tloq'uel cyocslabla, _c7(Ja mas il ti'j jaj tu'n cytena tuj tumel tuj jun culto, yaa'n tuj tzpetpajlenel.Db'Key hermano, cyk'o'nc cyipena ti'j cyk'umena tyol Dios tuj tzinen, pero mi'n txi' cykba'na cye kej ocslal nchi yolen tuj jun wikxitl yol min-al n-el tniy' ti'j tu'n mi'n chi yolen. a&Ka at jun k'uml tyol Dios cyxola min tz'el tniy' ti'j jaxxix jnxi' ntz'i'bena cyey, mi'n tz'oc tajlal te kbalte tyol Dios. 8`i%Ka jaxxix cyu'na n-el cyni'ya ti'j alcyej jaxxix, bix ka jaxxix cyu'na at cyipemala tu'n t-xi' cyk'umena jaxxix, q'uelel cyni'ya ti'j jnxi' ntz'i'bena cyey jaj tcawbil Dios. k_O$Yaltzen key, ¿tzimpa niy' tuj cyc'u'ja ti'j ejee'pa tzuna e jaw itz'jsante tyol Dios? ¿Bix tzimpa niy' tuj cyc'u'ja ti'j nuk ejee'y n-el cyniy' ti' tyol Dios? Ka ju' niy' tuj cyc'u'ja, ju'tzen loj njaw cyniman cyiiba. $^A#Ka cyaj xuuj tu'n tel cyniy' ti'j ti toc cyu'n k'uml tyol Dios, ba'n tu'n t-xi' cykanen te cychmil cyja, cuma yaa'n ba'n tu'n cyocx ten labtel tuj culto. ]5"Bix at juntl nbaj cyxola. Ke xuuj oj min tz'el cyniy' ti' cyyol k'uml tyol Dios, bixsen nchi ocx te kanlte te ke cychmil ti tten, bix ka'ca jun tbi'nc tuj culto. Ke xuuj mixbe cyyolen ju'wa tuj culto. Il ti'j tu'n cybinte jley ti tten tu'n cycub ten tuj tumel tuj culto. \!cuma te Dios taj tu'n cykilca ten tuj ttz̈yal, yaa'n tu'n cykil ten tuj tzpetpajlenel. Ju' tten cyxol ocslal tuj cykilca tja Dios. [5 Jnxi' nk'umena jaj oj at nim cybaja cyaja chi k'ona tyol Dios tuj jun culto, ilxsen ti'j ttxolan cyse' cyiiba jooc'tzen ncana cyi'ja tu'n cyyolena, DZMas ba'n juunc'a c-yolel ti' tyol Dios tuj tumel twitzj oj tjaw nilj entera ocslal te k'olte tyol Dios. Ju'tzen q'uelel cyniy' ocslal ti'j tyol Dios bix chi cycywixeltzen tuj cyocslabl. SYBix oj nk'on jun ocslal tyol Dios, bix nebinj juntl ocslal k'uklecx, bix at ch'intl tumel tuya ti tten tyol Dios, iltzen ti'j tk'a'j ocslal nk'on tyol Dios ttyem tej juntl ocslal tu'n tyolen jun rato. .XUJa tzunkej k'uml tyol Dios, o'cx ca'ba oxe ba'n tyolen tuj jun culto. Jatzen cabtl nuk chi ebil ti toc cyu'n kej nchi k'on tyol Dios, la' ka tumel bix ka min. -WSPero katzen min-al jun ba'n ttx'olbante ti elpenina cyyol tuj culto, mi'n chi yolen tuj wikxitl yol min-al n-el tniy' ti'j. Mejor e cyyole cyjunalx bix tuya Dios. V1Ka ma yolen juun tuj jun wikxitl yol min-al n-el tniy' ti'j, ca'bax ba'n tyolen ju'wa, bix ka ma yolen oxe, pero o'cx xsunj. Bix juntl, oj cyyolen xjal tuj jun wikxitl yol, mi'n chi yolen junx, sino nuk juunc'a c-yolel. Bix iltzen ti'j at juntl te kbalte ti japenina cyyol. mUSEntonces, key hermano, jnxi' nkba'na cyey jaj oj cychmeta tuj jun culto, cab cyey bitzel, bix cabtl cyey k'umlte tyol Dios, bix cabtl cyey kbalte ti o tyeec'a Dios cye, bix cabtl cyey yolel tuj jun wikxitl yol min-al n-el tniy' ti'j, bix cabtl cyey kbal ti japeninaj jun wikxitl yol. Pero cybinchama cykilca tu'n ttzket cynaabl ocslal tuj tyol Dios. T/Cykil tzunj ewen tu'n tanem c'uleltzen tuj tc'u'j, bix cyjeltzen tk'o'n til, bix cwel maje na'l Dios, bix q'uelel tniy' ti'j Diostzen at cyuyey. 'SGPero katzen nchi k'umena tyol Dios tzinenxix, ojtzen tocx jun xjal yaa'n ocslal cyxola, c'oqueltzen tbi'n, bix jketel tnaabl, bix q'uelel tniy' ti'j at til. dRAPero yaa'n ju'wa. Ka cykilca key ocslal nchi chmeta tuj jun lugar, bix cykilca key nchi ak'a yolel tuj jun wikxitl yol yaa'n telniy', ¿ti pjel oj tocx jun xjal yaa'n ocslal cyxola? Q'uelela tuj twitz njaw tuj cywi'y. Q9N-oc kcye'yen tuj tyol Dios tej tpon juntl wik xjal tuya juntl wik yol cyxolj xjal min e cybi tyol Dios, minxtii' oca tu'n cyiik'ente tcawbil Dios. Yaltzen cyey tuj cywitz, jax ju'x oj kyolen tuj jun wikxitl yol min-al n-el tniy' ti'j, q'ueleltzen ba'n tuj twitzj xjal yaa'n ocslal, tz̈ikey. Bix tuj cywitza oj kk'umen tyol Dios tuj tzinen, c'ajbel te jun xjal ocslal pero yaa'n te jun xjal yaa'n ocslal. ^P5Cxe'lxix cybisena ti'j ti toc tu'n ootxa tyol Dios ti'j jun wikxitl yol at tu'n tul cyxol xjal te Israel nejl. Tz̈i Kaaw cyjulu: “Ja nyola cycy'i xjal te Israel. Ju' tzunj c'oquel nchk'o'n juntl tnom tuya jun wikxitl yol te cawlcye. Pero amale cwelet nk'o'na cycastiwa ju'wa, pero cycy'i t-xi' cybi'n nyola,” tz̈i Kaaw tuj tyol Dios. }OsKey hermano, oj t-xi' kbisen ti'j tu'n tbint jun ak'untl ku'n, mi'ntzen ko oc tisen jun nee' tuya knaabl, sino tisen jun xjal ma xjaltl nxi' tbisen ti'j. Pero tu'n t-xi' kbincha'n jun ka', ba'ntzen tu'n koc tisen jun nee' mlay bint tu'n. N9Pero cyxol ocslal mas waja nuk jwe' yol cxe'l nkba'na pero telniy', twitzj oj t-xi' nk'umena laaj mil yol tuj jun wikxitl yol min-al n-el tniy' ti'j. 2M]Yaltzen weya, chjonte te Dios ba'n wu'na tu'n nyolena tuj jun wikxitl yol min-al n-el tniy' ti'j. Bix mas nchin yolena tuj jun wikxitl yol twitz cykilcaj ke cyey. |LqAmaloj ba'nxsen kna'j Dios tuj jun wikxitl yol, pero ejee' tzunj ocslal min tz'el cyniy' ti'j, mlay tz'ajben cye. KKa njaw knimsa'n Dios tuj jun wikxitl yol min tz'el cyniy' niy'tl ocslal ti'j, yaj tzunkej xjal min tz'el cyniy' ti'j knabl Dios, mlay cykba “Amen” te yec'bilte ba'n tuj cywitz oj t-xi' kk'o'n chjonte te Dios, cuma min tz'el cyniy' ti'j knabl Dios. (JIKey hermano, ¿alcye ba'n tu'n tbint? Ba'n tu'n kna'n Dios tuj kanem tuj jun wikxitl yol min tz'el kniy' ti'j, bix ba'n tu'n kna'n Dios tuya kyol n-el kniy' ti'j. Bix ko bitzel yaa'n nuk tuya jun wikxitl yol min-al n-el tniy' ti'j, sino ju'xa ko bitzel bix q'uelelxix kniy' ti'j kbitz. "I=Oj kna'n Dios tuj jun wikxitl yol min-al n-el tniy' ti'j, ja te kanem nyolen te Dios, yaa'n knaabl. Ju' tzunj min tz'el kniy' ti'j titzen tkba'n kanem. ^H5 Ju' tzunj, key hermano, katzen at jun ocslal nyolen tuj jun wikxitl yol min-al n-el tniy' ti'j, e t-xi' tkanen te Dios tu'ntzen jax q'uelel tniy' ti'j titzen tyola, tu'ntzen t-xi' ttx'olba'n tyol cye cabtl. G  Ju' tzunj ka cyaja chi ak'anana tu'n Espíritu Santo, il ti'j cyaja cyipemala tu'n cyonena cyi'j ocslal tu'n tel cyniy' ti'j. F Pero ka at jun xjal ma tzaj yolen wi'ja bix min tz'el nni'ya ti'j tyol, te nakch xjal kena te texin, bix te nakch xjalxin te weya. zEm Cxe'l nk'umena juntl tumel. At nim wik yol twitz tx'otx', bix tec'alex juun tuya tyol bix n-el tniy' ti'j. Dw Ju'x oj nchi yolena. Ka min chi yolena tuj tzinen, ¿ti tten tu'n tel cyniy' xjal ti'j? Nuk tuj cyk'i'k nchi yolena. KCJu'xsen oj cyxi' soldado tuj k'oj. Jxjal cxe'l k'onte tumel cye soldado tuya trompeta la' alcye otk tkba cycawel, ka min s-oc tk'o'n tuj tzinen, mlay tz'el cyniy' soldado ti'j ti cbinel cyu'n. \B1Cxe'l nk'o'na juntl tumel cyey. Kej nchi oc k'onte jun quitar bix ka jun xux, ka min bint chinbelte cyu'n, nuk nlililin. Mintii' tumel ti toc tu'n. Ja tej ka ttxolante chinbelte, attzen tumel ti toc tu'n. aA;Ka oj npona cyxola bix chin yolela tuj jun wikxitl yol min-al n-el tniy' ti'j, ¿ti c'ajbele nyola cyey? ¡Mintii'! Pero ka ma txi' nk'umena cyey alcye o tkba Dios weya, bix alcye n-el nni'ya ti'j tyol Dios, bix ka tzinen n-oc wu'na alcye toc tu'n tyol Dios, bix ka nxi' nkba'na cyey alcye o nxnak'tzaya tuj tyol Dios, c'ajbeltzen nyola cyey. w@gKatzen cyaja cykilca key chi cyyolela tuj jun wikxitl yol min-al n-el tniy' ti'j, ba'n. Pero jawe waj mas ka cykilcakey nchi k'umena tyol Dios. Ja tej tkbaj tyol Dios mas il ti'j twitzj yol mintey' telniy'. Pero katzen at jun te tx'olbalte ti elpenina jun wikxitl yol min-al n-el tniy' ti'j, ba'ntzen, cuma c'ajbeltzen cye ocslal tu'n cytz̈'iy tuj tyol Dios. ?7Jun ocslal nyolen tuj jun wikxitl yol min-al n-el tniy' ti'j, nuk te te najbe'na. Pero jun ocslal nk'umen tyol Dios, tetzen cykilca ocslal najbe'na. {>oPero oj t-xi' tk'umen jun ocslal tyol Dios tu'n tipemal Espíritu Santo, q'ueleltzen tniy' cabtl ocslal ti'j, bix cbinel tu'n tu'ntzen cytz̈'iy ocslal tuj tyol Dios, bix tu'n cyxi' onet tuj cyocslabl ti' Dios, bix tu'n n-oc nimset cyc'u'j. ]=3Ojtzen tyolen jun ocslal tuj jun wikxitl yol min-al n-el tniy' ti'j, nuk o'cx nyolen te Dios, yaa'n cyuya xjal. Amale nyolet tu'n tipemal Espíritu Santo, min-al q'uelel cyniy' ti'j tyolxin, cuma yaa'n telniy'. q< ]Ju' tzunj, key hermano, c'oquel cyk'o'na tilel tu'n at tk'ak'bil cyc'u'ja cyxola. Pero jax ju'x ba'n tu'n tbint cyu'na tu'n Espíritu Santo jun cyaak'ena tuj taak'en Dios. Bix tibaj cykilca, cyjyonxa tu'n t-xi' cyk'umena tyol Dios. ;  Entonces, key hermano, tu'n tpon baj twi' nyola ti'j tk'ak'bil kc'u'j, cxe'l nkba'na cyey at k'ukl kc'u'j ti' Dios, bix at nko ayon ti'jxin, bix at tk'ak'bil kc'u'j kxol. Bix cyxol tzunj oxe tumel lu ja te mas il ti'j, jaj tk'ak'bil kc'u'j kxol.":= At juntl tumel. Oj kaj kil kwitz, mlay kil. Nuk tuj jun respej kla'tzen ch'in. Ju'tzen tten n-el ch'in kniy' ti' Dios ja'lewe. Nuk tisen n-oc kcye'yen ch'in kwitz tuj respej ja'lewe, pero at jun k'ij c'oqueltzen kcye'yen twitz Dios tisen te Dios n-oc tcye'yen kwitz ja'lewe. 9 Cxe'l nkba'na jun tumel. Tej nee' kena, in yolena tisen jun nee', bix at jun nnaabla tisen jun nee'. Yaltzen ja'lewe ma xjaltltzen kena, bix ya yaa'ntltzen ju'tl nnaabla tisen nee'. Ju'tzen kten ja'lewe. Tisen nee' eto' ja'lewe, hasta ojxe toc kcye'yen jmera jaxxix. Pero oj toc kcye'yen jmera jaxxix alcye jun k'ij, ya tisentzen jun xjal ya ma xjaltl, bix q'ueleltzen kniy' ti'j. 87 Ju' tzunj ojtzen kpon tuya Dios, bixsen pjel tilel tpocbal Dios, cuma ya mintii'tl il ti'j. Mintii'tltzen nuk tpocbal, cuma tcubtltzen Dios ya kuya. 7 Jn-el kniy' ti'j ja'lewe, yaa'n enterax. At mastl. Bix cykilcaj nbyan ti' Dios ja'lewe yaa'n ju' tisej oj tocc'a kcye'yen. U6# Tk'ak'bil kc'u'j mintii' tbajlel, cuma c'oquel k'ak'en kc'u'j tuj cya'j te junx maj. Pero yaltzen tk'umj tyol Dios, bix jyol tuj jun wikxitl yol min-al n-el tniy' ti'j, bix tk'umj jcykilca ba'n ku'n, cykilca pjel twi' la' alcye jun k'ij oj kpon tuya Dios, cuma mintii' chi ajbeletl. Nuk o'cx cyjel tk'ak'bil kc'u'j kuya kxol. 65e Ka n-oc cyak' xjal ke, cweltzen knajsa'n cyil, bix nuk cxe'l kbisen ba'n ti' jun xjal, bix kaj nuket cykilca ba'n te jun xjal, bix q'uiyax ku'n cykilca ka' n-oc xe't ki'j. 45 Oj at tk'ak'bil kc'u'j, mi'n ko tzalaj ka ma txi' jun xjal tuj il tu'n til, sino o'cx ko tzalajel ti'j ka ma txi' tii'n jun xjal tchunk'lal jiquen. t3a Tu'n toc cyak' xjal ke, iltzen ti'j ko yeec'an ba'n knaabl cye xjal, yaa'n nuk c'oquex kcu'tzen kiib, bix yaa'n nuk te ke jun ba'n cxe'l kbisen, bix min ko jaw k'oj naj, bix ka at jun ka' n-oc tbincha'n juntl ki'j, mi'n tzaj kna'ntl. k2O Katzen at tk'ak'bil kc'u'j, attzen kpasensya, bix jun xtalbil cxe'l kk'o'n cye cabtl, bix mi'n nuk chi'lec kc'u'j ka at jun tii' at tuya juntl, bix yaa'n cjawel kniman kiib, bix mi'n ko iy' tibaj mas knaabl tibaj cabtl. +1O Bix ka ma txi' kk'o'n cykilca at kuya cye mebe xjal, pero nuk te nimbil kiib, bix mintii' tk'ak'bil kc'u'j cyuya mebe, mintii' tajbelel jnbint ku'n twitz Dios. Bix ka ma cub tzey' kxumlal nuk tu'n nko k'umen tyol Dios, pero ka mintii' tk'ak'bil kc'u'j cyuya xjal, mintii' tajbel kcyamecy. W0' Bix ka at nim kajbel tu'n t-xi' kk'umen tyol Dios, bix kane ma tz'el kniy' ti'j cykilca, hasta cykilcaj e cyaj tk'o'n Dios ti pjel yaj, pero ka min tz'oc cyak' kuya ke, mintii' tajbelel. Bix ka nim kocslabl ti' Dios at, hasta jac'anele tsiy' yucch witz ku'n tu'n kocslabl, pero ka mintii' tk'ak'bil kc'u'j cyi' kuya, mintii' kajbel. C/  Kane ba'n ko yolen cyuya xjal, bix kane ba'n tu'n kjaw yolen tuj jun wikxitl yol mintii' tumel, hasta ba'ntetnele kyola cyuya ke ángel tuj cya'j, pero ka mintii' tk'ak'bil kc'u'j cyi' xjal, mintzen nko ajben twitz Dios. Ka min tz'oc cyak' kuya ke, nuk kyol nk'ajt, tisen jun xcbil nuk ntzininin mintii' najbe'na. N. Yaltzen cyey, jaca juun cyey cyaja tu'n cyoca tuj cyaak'ena mas jawnex tuj cywitza. Ba'nte tu'n cyjyona jun ak'untl jawnex, pero cxe'l nk'umena cyey ti tten tu'n tbint jun mas ba'nxix cyu'na.?-w ¿Bix atpa cyipemal ti'j cykilca tu'n cyk'anen cyyabel xjal? ¿Bix atpa cyipemal ti' cykilca tu'n cyyolen tuj juntl wik yol min-al n-el tniy' ti'j? ¿Bix atpa cyipemal ti' cykilca tu'n tcub cych'ixbe'n ja juntl wik yol tu'n tel cyniy' xjal ti'j? ¡Min! Yaa'n ju'wa. Teeylex juun tuya taak'en k'o'n tu'n Dios. X,) Cxe'l nkanena cyey, ¿atpa cyipemal ti'j cykilca ocslal tu'n t-xi' cyk'umen tyol Dios cye xjal? ¿Atpa cyipemal ti'j cykilca tu'n toc cycyiwsa'n cyc'u'j niy'tl ocslal? ¿Atpa cyipemal ti'j cykilca ocslal tu'n t-xi' cyxnak'tza'n cye xjal ti toc tu'n tyol Dios? ¿Atpa cyipemal ti'j cykilca ocslal tu'n tbint jun nintzaj ak'untl cyu'n? + O baj tninc'u'n Dios nim wik ocslal te cyajbel cye cabtl. Bix o tz'oc tk'o'n Dios jaca juun ocslal jaa' toca tajbelel cye niy'tl ocslal. At juun at cyipemal tu'n cyajben te apóstol tu'n t-xi' cyk'umen tpocbalj co'pbil tu'n Jesús cyxol xjal yaa'n ocslal. Bix at juuntl at cyipemal tu'n cyajben te profeta tu'n toc cycyiwsa'n cyc'u'j ocslal tuj tyol Dios. Bix at juuntl at cyipemal tu'n cyajben te maystro te tx'olbalte cye xjal ti japenina tyol Dios. Bix at juuntl o tzaj cyipemal tu'n tbint jun nintzaj ak'untl cyu'n. Bix at juuntl o tzaj cyipemal tu'n cyk'anen cyyabel xjal. Bix at juuntl at cyipemal te onlcye xjal. Bix at juuntl at cyipemal te nic'ulte bix cawel ti' jun ak'untl. Bix at juuntl at cyipemal tu'n cyyolen tuj juntl wik yol min tz'el cyniy' ti'j. t*a Jaxse ju'x ke ocslal. Ejoo'tzen tisen t-xumlal Cristo. Jaca juun ke tisen jun iken tu'n t-xumlalxin. q)[ Ka at jun at nchyon te, cykilca ntna'n tchyonel, bix ka at jun ntna'n tzalajebl, cykilca ntzalaj tuya. p(Y tu'ntzen tbaj cyonen cyiib tuj ttz̈yal, bix tu'ntzen jaca juun c'ajbel te kxumlal tu'ntzen tel ba'n. F' tisenx kej tu'n tchic'ajax jawnex. Tuj twitz Dios jawnexsen kej iken tu'n kxumlal potzenke. Jaxin e binchante cykilca iken tu'n kxumlal, bix o baj tninc'u'nxin cykilca jaa' toca tajbelel, & Bix kej iken tu'n kxumlal yaa'n tumel tu'n toc cye'yet, ejee'tl mas c'ojla'n ku'n. Oj cyoc kpotzen, nyeec'atzen jawnexke tuj kwitz, O% Kej iken tu'n kxumlal yaa'n cyiw tuj kwitz, ejee'tlpeje mas cyajbel. v$e Tbak' kwitz mlay txi' tk'umen te kk'ab, “Tey yaa'n ju' tisen inayena. Ju' tzunj min tz'ajbena we.” Jax ju'x kwi', ka nxi' tk'umen kwi' te kken, “Min tz'ajben tey cuma junxitla bix ajnintza,” ka tz̈i ju'wa, yaa'n jax tyol. #  Mlay tz'ajben ju'wa. Ẍquinbajle, tbak' witzbajle, kenbajle, k'abbajle, taj jun xumlalbaj cykilca tu'n toc te junx xumlalbaj. Y~}}||,{mzz0y)xxwwuttsrXqAprooBnumllljii^hJg[ffsfedccQbbCybinchama nuk jaj ba'n, tu'n junx ta' cybinchbena tuyaj tzin tkba'n cyanema. Ojtzen tchic'ajax mintii' cypaltiya, ctzaaltzen cych'ixew kej xjal nchi yasen cyi'ja tu'n cybinchbena ba'n bix cyocslabla ti' Cristo. _yMi'n chi xoba cywitz xjal, sino nuket chi nimanxa Cristo tuj cyanema, cuma Kaaw. Bix binne cytena tu'n t-xi' cytx'olba'na cye xjal ka ma tzaj cykanen cyey tiken ma tz'oc ke cyc'u'ja ti' Cristo. Pero chebe cykbanxa cye, bix tuya cynimbila cywitz. E^Pero ka ma k'ojl jun xjal cyi'ja tu'n tlaj tzin cybincha'na ba'n, jun xtalbil jlu tu'n niy'x q'uixc'aj cyu'na tuj taak'en Dios. Ju' tzunj, mi'n tzaj ttz̈i cyi'ja, bix mi'n baj cyc'u'ja. ] Cxe'l nkanena cyey, ka ma tz'oc cyk'on cyiiba tu'n cybinchantiya nuk jaj ba'n, ¿nchi k'ojlelpale xjal cyi'ja? Min. ^\5 Cyk'o'nc cyipena ti'j tu'n tbint jlu cyu'na, cuma tzin tc'ojla'n Dios kej xjal ba'n nbint cyu'n, bix tzin tbi'n Dios oj nchi na'n ti'jxin. Pero kej xjal ka' nbint cyu'n, ka'ke tuj twitz Dios,” tz̈i tyol Dios. [ Bix il ti'j tu'n tcyaj tcye'yen jka' bix tu'n tbinchante ba'n bix tu'n toc tipen ti'j tu'n tten tuj ttz̈yal cyuya xjal. WZ' Tzin tkba'n tyol Dios cyjulu: “Alcye taj tu'n tten nim k'ij twitz tx'otx', bix tu'n tnoj tchunk'lal tuya ba'n, il ti'j tu'n tcub ttzyu'n ttzi, tu'n mi'n yolen yaa'n ba'n, bix tu'n mi'n cub tsbu'n juntl. tYa Mi'n xe'len cyu'na oj toc bint jun ka' cyi'ja bix oj cyoc yasen xjal cyi'ja, sino cykanenx te Dios tu'n tk'onte jun ba'n te cye. E tzaj ttxco'n Dios ejee'y tu'n ttzaj tk'o'n jun ba'n te cyey. Ju' tzunj, cyk'o'nxa jun ba'n te cykilca. dXAYaltzen te cykilca key, chi bet-xita cykilcakey junx. At-xit cyanema cyxola, bix c'oquel cyak' ocslal cyey, cuma tisen cyitz'en cyiiba tu'nj cyocslabla. Q'uelel cyni'ya ti'j ka at il ta' juntl, bix chi oca maans. OWYaltzen cyey chmilbaj, chi ten tzuna tuj tumel. Chi najana tuya cyxu'la tuya cynaabla ba'n. Q'uelel cyni'ya ti'j yaa'n nimxix cyipenxuj cywitza. Cyk'onxa nimbil cyexuj, tu'ntzen mi'n ten jun xitbil oj nchi na'na Dios, cuma cyca'bela ma cyiik'a cychunk'lala te junx maj. Kej niy'x q'uixc'aj cyu'n tu'nj nchi binchan ba'n dVAJun yec'bil te cyey e cyaj tk'o'n Sara, t-xu'l Abraham te ootxa. Oc tbi'nxuj tyol tchmilxuj, bix oc tk'o'nxuj tbixin te “Taat.” Chi oquela tisen Sara ka ma chi binchay jba'n bix mintii'tzen ttz̈i cychmila cyi'ja. iUKJatxe ootxa, kej xuuj cyxol ttanem Dios mas oc cyk'o'nxuj cycwent ti'j ti tten cyanemxuj twitzj tii'n cycye'ncxuj. Oc kexuj cyc'u'jxuj ti' Dios, bix e xi' cynimanxuj cychmilxuj. Ju' tzunj, chi oquel lpey ti'j cyyec'bilxuj. KTMas il ti'j tu'n tocxix cycwenta ti'j cyanema, ka ba'n bix ka yaa'n ba'n. Tenxit cyanema maans bix txubtx. Pjel cyxbalena, pero cyanema tbanelxix, mi'n baj, bix mas il ti'j jlu tuj twitz Dios. S-Mi'n cybinchay nuk tu'n ba'n cycye'nquey. Cxebjil cywi'y, bix cycwencha oro, bix cyxbalena wi'yel, pero mi'n tz'oc cyk'o'na te cynimbil cyiiba. RRKape chi ocslal oj toc cycye'yen cynimbila bix jun cychunk'lala sakxix. hQ KJax ju'x cyey xuuj, il ti'j chi yeec'ala cynimbila. Cynimanx cychmila. Ka yaa'n ocslal ke cychmila, bix ka cycy'i cyyolena ti' tyol Dios, pero ka ma cub cycuyana cyyol, kape at jun k'ij chi ocslal ti' Dios tu'nj cynimbila. P Nejl, otk chi el tzpeta tisen ke carnel. Pero ja'lewe, ma chi ul meltz'aja tuya Cristo, ja cylel cyey bix c'ojlal cyanema.1O[Jaxxin e xi' ikente kil tej tjaw k'o'n t-xumlalxin twitz cruz, tu'ntzen tel ttzakpi'nxin ejoo' ti'j knaabl aj il, tu'n kbinchante ba'n. Tu'nj tcyimlenxin ma ko cleta. `N9Tej toc cyxmuccha'n xjal jaxin, mintii' ak'xin. Tej tiy'x q'uixc'aj tu'nxin cyu'n xjal, min e xi' tkanenxin te Dios tu'n tcub cycastiwa. Nuk o'cx e xi' tk'on tiibxin tuj tk'ab Dios, jxin binchal cykilca jiquenxix. :MoMintii' il e tbinchaxin, bix min e ẍtak'enxin. DLAt-xit cypasensyey, cuma ma chi txqueta tu'n Dios tu'n cyxi' lpey ti'j yec'bil e cyaj tk'o'n Cristo. Iy'x q'uixc'aj tu'n Cristo, bix tu'nj q'uixc'aj iy'x tu'nxin, ma tz'el ba'n te cyey. GKKa ma chi binchana jun ka' ti' cypatróna, bix ma tz'oc cypju'n ejee'y tu'n tlaj cyila, ¿ti c'ajbela ka ma tziy'x cycastiwiya cyu'na tuya cypasensyey? Pero ka ma chi binchana nuk ba'n, pero n-ocx tpju'n cypatróna ejee'y, bix ka ma tziy'x ja q'uixc'aj lu cyu'na tuya cypasensyey, ba'ntzen nchi e'ley tuj twitz Dios. JAmale cyiwet tcawbil cypatróna cyibaja, pero cynimanxa jaxin tuya cypasensyey, tu'n cynimana Dios, cuma ba'n jlu tuj twitz Dios. OIYaltzen key xjal nchi ak'anana tjak' tcawbil cypatróna, tu'n toc cybi'na cyyol, yaa'n nuk o'cx tu'n t-xi' cynimana ke patrón ba'n cynaabl, pero jax ju'x tu'n t-xi' cynimana ke patrón cyiw. uHcJu' tzunj, cyk'onx nimbil te cykilca. C'oq'uelxix cyak' ocslal cyey. Cybi'y Dios. Bix cynimanxa kej cawel. tGaMa ttzakpi Dios ejee'y, pero yaa'n tu'n cyxi' lpey ti'j tik'ch cyaja, sino tu'n tbint tajbil Dios cyu'na. sF_Taj Dios tu'n cybinchantiya ba'n tu'n tmaket cytzi kej xjal cycy'i jaxxix yol cuma mintii' cynaabl ti'j. E7bix jax cynimanx ke gobernador, cuma sma'nke tu'n cawel tu'n cyk'onte cycastiwa kej xjal binchal ka', bix tu'n cyyolen ba'n cyi'j xjal binchal ba'n. qD[ Il ti'j cxe'l cynimana cykilca cawel tcub cyxol xjal, cuma ju' taj Kaaw. Cynimanx jnintzaj cawel, C Cxe'l cyii'na cychunk'lala tuj tumel cywitz xjal yaa'n ocslal, tu'ntzen toc cycye'yen cybinchbena ba'n. Amale nchi yolet ka' cyi'ja ja'lewe, pero la' alcye jun k'ij cjawel cynimsa'n tbi Dios, cuma tu'nj n-oc cycye'yen jba'n nbint cyu'na, chi ocslaltzen ti' Dios. {Bo Key ocslal n-oc cyak'a weya, tisen jun wikxitl xjalkey cyxol xjal te twitz tx'otx'. Nuk jun rato ete'y tzalu. Ju' tzunj, cxe'l ncubsa'na nwitza cyey tu'n mi'n txi' cynimana tajbil cynaabla aj il, cuma nk'ojl cynaabla aj il ti' cyanema. +AO Nejl, yaa'n ttanem Dioskey. Pero ja'lewe, ma chi oca te ttanem Dios. Nejl, min e cyiik'a tlastim Dios. Pero ja'lewe, ma cyiik'a. Il ti'j cbinel tajbil Dios ku'n g@G Perotzen cyey, t-xjal Dioskey. Scy'o'nkey tu'n Dios tu'n cyajbena te kbalte tyolxin cyxol xjal bix tu'n cyajbena tuj taak'en jrey tibaj cykilca. Ttanem Dios sakxixkey, bix taj Dios tu'n cytena nuk te texin. Ma ttxoc Dios ejee'y tu'n cyetza tuj klolj bix tu'n cytena tuj spi'yen, tu'ntzen t-xi' cykba'na jawnex colbil cye xjal o bint tu'n Dios. 8?iJax tzin tkba'n: “Tuj cywitz xjal, ti'j Clol cye cxe'l nk'o'na, tisen jun xak tcub tuj cybe nchi jaw pitc'aj ti'j, bix tisen jun tzlom nchi jaw jilpaj xjal twitz,” tz̈i tyol Dios. Nchi jaw tz'ak ti'j cuma cycy'i tu'n toc cybi'n. Ju' tzunj, il ti'j nchi jaw tz'ak. Ejee' kej xjal scy'o'n tu'n Dios q>[Ju' tzunj, cyey ma chi ocslana, jawnexsen ja xak lu tuj cywitza. Pero te cyej xjal min ma chi ocslan, tzin tkba'n tyol Dios cyjulu: “Jxak el cyiiq'uen kej binchal jaa', ma tz'oc te tk'uk'lel jaa', bix jawnex,” tz̈i tyol Dios. ~=uKtzki'n jlu, cuma tzin tkba'n tyol Dios cyjulu: “Jey', cwel nk'o'na jun jawnex xak te cytanem nxjala, jun tk'uk'lel jaa' scy'o'n wu'na, bix kej xjal n-oc ke cyc'u'j ti'j ja xak lu, yaa'n nuk cyajx c'oquel ke cyc'u'j ti'j,” tz̈i tyol Dios. ~<uTisen oj njaw cybincha'n xjal look' tibaj tk'uk'lel jaa' tu'n tbint jun jaa', jax ju'x cyey, cymojbanx cyiiba tuya Kaaw tu'n cyoca tisen jun tja Dios jaa' najla Dios. Bix tisenj tej t-xi' cyk'o'n pala oybil te Dios, ju'x cyey, chi ajbena te Dios. Oj nchi ajbena te Dios ju'wa, jax jun oybilkey te Dios, bix tiik'el Dios cyoybila, cuma at cymojbabl cyiiba tuya Jesucristo. o;WTisen najben jun xak te tk'uk'lel jun jaa', jax ju'x te Kaaw. Jaxin tk'uk'lel kchunk'lal, tisen jun xak i'tz. Ju' tzunj, chi lk'etza tuyaxin. El cyiiq'uen xjal jaxin, pero te Dios, ma jaw tscy'o'n jaxin, bix nimxsen c'ajbelaxin. p:YMa cyiik'a t-xtalbil Dios jun maj. Chi oca tisen jun tal nee' ma txi' jun maj tch'u', bix tajx mastl. #9?Tisen jun ẍlak ntzey' tc'u'j ti' cych'u', jax ju'x cyey, ntzey'xit cyc'u'ja ti'j tyol Dios sakxix yaa'n tz'il, tu'ntzen cytz̈'iy tu'n tuj cyocslabla. i8 MCuma ma chi oca te ttanem Dios, ju' tzunj, key ocslal, cyk'o'ncj cykilca yaa'n ba'n. Mi'n cub cyyajla'na ke xjal, bix mi'n chi oca te xmeletz'. Mi'n chi'l cyc'u'ja ti' cyuyena, bix mi'n chi cub tena iken yol ka' ti' cyuyey. 7 Pero tyol Dios ctemel te junx maj,” tz̈i tyol Dios. Bix ja tzunj tyol Dios lu e k'umj cyey tej tpon tpocbal colbil cyey cyxola.c6 ATzin tkba'n tyol Dios cyjulu: “Cykilca xjal tisen c'ul, bix cybinchben bix cynimbil cyiib jawnex tisen txmaquel c'ul, bix tisen oj ntzkijtl c'ul bix txmaquel n-el tz'ak, ju'x xsunj pjel cye xjal tuyaj ma bint cyu'n. ~5 wMa k'oj jun ac'aj cychunk'lala. Min e tzaj ja ac'aj cychunk'lala lu ti'j cyiy'jila tej cyul itz'ja, cuma yaa'n te junx maj ja cychunk'lala lu oj n-ul itz'j jun xjal, sino ma tzaj ac'aj cychunk'lala lu tu'n tyol Dios nim tipemal mintii' tbajlel. T4 #Tu'nj Espíritu Santo, ma tz'oc cybi'na jaxxix yol, bix ma chi oca sakxix. Ya ma k'oj cyipemala tu'n tocxix cyak' ke ocslal cyey. Ju' tzunj, c'oquel cyak' ke ocslal cyuyey cyey tuya cykil cyc'u'ja. 3 Nuk tu'n Cristo nbint cyu'na tu'n cyocslana ti' Dios e jatz titz'jsa'n Dios ja Cristo tuj cyamecy, bix ma tzaj tk'o'n Dios texin tu'n toc te mas jawnex tibaj cykilca. Nuk tu'n Cristo ba'n tu'n cyoc lpey ti' Dios, bix ba'n tu'n cyayona ti'j tu'n cytena tuya Dios. -2 UTej mitkna'x tbint twitz tx'otx', otk baj tninc'u'n Dios tu'n cycleta tu'n Cristo, pero maa ja'lewe ma tzaj yeec'an Cristo twitz tx'otx' tu'n t-xi' tco'pan ejee'y. 1 Chi lok'eta tuyaj jawnex tcyamecy Cristo tej tel tz̈itj ttz̈q'uel ti'j, tisen oj nxi' oyet jun tal carnel mintii' tpalt bix sakxix. S0 !Jcychunk'lala e xi' cyii'na nejl, otk cyxnak'tza cyiy'jila cyey, pero mintii' c'ajbela. Ma chi co'pja tuj ja cychunk'lala lu, bix cytzki'na twi'j cycolbila yaa'n oro bix yaa'n pwak te plata at tbajlel. e/ EN-oc cyk'o'na Dios te cymana. Pero jax ju'x ja Cymana Dios c'oquel te Juez tibaj taak'en cykilca xjal. Bix oj cyoc xjal tuj xkelbil twitzxin, mi'n txi' tcye'yenxin ka jawnex jun xjal bix ka ajnintz. Ju' tzunj, cyyeec'anx nim cynimbila twitzxin tzalu twitz tx'otx' jooc'tzen nchi ayona tu'n cypona tuya Dios, bix tu'n tten ba'n cykilca cybinchbena. e. ETzin tkba'n tyol Dios cyjulu: “Chi tena sakxix, cuma sakxix kena,” tz̈i Dios tuj tyol. j- OE ttxoc Dios ejee'y tu'n cyoca te ttanem Dios. Ju' tzunj, chi tena sakxix, tisen te Dios sakxix. , +Cuma tcwal Dioskey, ju' tzunj cybima tyol. Mi'n txi' cycuyana tajbil cyxumlala yaa'n ba'n, tisenj e cysey tej min el cyni'ya ti'j tajbil Dios. f+ G Ju' tzunj, nuk binne cytena tu'n cybinchantiya tajbil Dios, bix cytzyum cyiiba twitz tka'yel. Bix mi'n baj cyc'u'ja ti'j xtalbil ctzaal k'o'n cyey oj tul meltz'aj Jesucristo. Nuk chi ayonxa ti'j tuya cykil cyc'u'ja. * } Tu'nj Espíritu Santo, e tyeec'aj cyexin j-e cyk'ume at tu'n tbaj, yaa'n tu'n tbaj te cye, sino mas yaj te ke. Bix ma k'umj tpocbalel ja colbil lu cyey cyu'n kbalte tyol Dios. O chi k'umenxin tu'nj tipemal Espíritu Santo o tzaj sma'n tuj cya'j, bix tpocbalel cycolbila, jax ju'x ke t-ángel Dios tuj cya'j cyaj tu'n tel cyniy' ti'j. Ma ko txquet tu'n Dios tu'n koc te ttanem 0) [ Tu'nj Espíritu Santo e k'oj tu'n Cristo, e cyk'ume at tu'n tul jun xjal la' alcye jun k'ij scy'o'n tu'n Dios, bix at tu'n tiy'x nim q'uixc'aj tu'n ja xjal lu, bix at tu'n toc te cawel tibaj cykilca. Bix nim e cyajbe tu'n tel cyniy' ti'j alcyej xjal scy'o'n tu'n Dios, bix alcyej k'ij tu'n tul. *( O Jatxe ootxa, kej tyolel Dios e cyk'ume ti'j jun xtalbil at tu'n tul, jaj colbil ma cyiik'a. Pero min el cyniy' ti'j colbil, bix nim e cub tenke ximal ti'j. @' } bix cuma tu'nj ja cyocslabla ti'jxin, chi cletel tzuna. I&  Bajx cyiley Jesucristo, pero n-oc tak'xin cyey. Bix amale mint n-oc cycye'yena jaxin ja'lewe, pero nimxsen nchi tzalaja ti'jxin tuya jun cytzalajebla mlay kbaj, cuma n-oc ke cyc'u'ja ti'jxin, H%  Cyocslabla tisen oro. Il ti'j tu'n tocx oro tuj k'ak', tu'ntzen tyeec'aj ka oro. Katzen il ti'j tu'n tocx oro tuj k'ak', amale pjelet oro la' alcye jun k'ij, mas il ti'j tu'n toc pena cyi'ja, tu'ntzen tyeec'aj ka jaxxix cyocslabla ti' Dios. Amale nimxsen c'ajbel oro, pero mas c'ajbel cyocslabla. Bix oj tul meltz'aj Jesucristo, ka ma chic'aj jaxxix cyocslabla, chi elela ba'n tuj twitz, bix cjawel tnimsa'n ejee'y, bix ctzaal tk'o'n nimbil cyey. l$ SJu' tzunj, chi tzalajxa, amale atet maj il ti'j ja'lewe tu'n tiy'x q'uixc'aj cyu'na jun rato. H#  Cuma ma tz'oc ke cyc'u'ja ti' Dios, ctzaaltzen tonen Dios ejee'y tu'n tipemal tu'n tiy'x cyu'na ojxe cyiik'entey cycotza. Bix tuj manc'bil k'ij ccyiik'ela jcolbil ma baj tninc'u'n Dios cyey. |" sCkiik'el jun kkab mintii' tbajlel bix mlay txi' tuj il bix mlay tzkij. Ja kkab lu c'u'n tu'n Dios tuj cya'j te ke. !  Knimsa'waxittzen tbi Dios, ja tman Kaaw Jesucristo. Nimxsen ma tzaj tk'o'n Dios lastim ke, cuma ma tzaj tk'o'n jun ac'aj kchunk'lal. Cuma e jatz itz'j Jesucristo tuj cyamecy, ju' tzunj ko tzalajel cuma la' alcye jun k'ij ko temel tuyaxin te junx maj.   Jatxe tuj tneel ttzki'n Kman Dios alcyej xjal at c'oquel te ttanem. Ma tz'el tpa'n Espíritu Santo ejee'y cyi' niy'tl xjal tu'n cyoca te ttanem Dios. Ma chi jaw scy'o'na tu'n toc cybi'na Jesucristo, bix tu'n cycleta tu'nj tcyamecy tej t-xi' toyen ttz̈q'uel te chojbil kil. Tzajxit nim t-xtalbil Dios cyibaja, bix nimxit chi temela tuj ttz̈yal. At k'ukbabl kc'u'j ti'j kkab mintii' tbajlel W +Inayena Pedro, jun t-xel Jesucristo. Nxi' ntz'i'bena ja u'j lu te cyey ocslal cyuj departamento te Ponto, Galacia, Capadocia, Asia, bix Bitinia. Ma chi el tz̈itja. Cyisen jun wikxitl xjalkey twitz tx'otx'. `9Key wuya nim n-oc cyak'a weya, mi'n chi na'na Dios cywitz sant. O'cx nyolja.kOBix ktzki'n ul Tcwal Dios twitz tx'otx', bix ma tzaj tk'o'n knaabl, tu'ntzen ktzki'n ja, jaj Tcwal Dios jaxxix. Bix at kmojbabl kiib tuya jaxxix Tcwal Dios, Jesucristo. Jatzente Dios jaxxix, ja K'olte kchunk'lal te junx maj. [/Ktzki'n ka te Dios ko', bix cykilca xjal twitz tx'otx' at tjak' tcawbil taaw il. !Ktzki'n kej xjal ma chi oc te tcwal Dios yaa'n binchal ilke. C'ojla'n ko' tu'n Tcwal Dios, bix ju' tzunj mlay cub ki'j tu'n taaw il. yCykilcaj yaa'n tuj tumel, jatzen ilja tuj twitz Dios. Pero nuk jaj il lu nxi' tii'n jun xjal tuj cyamecy te junx maj. .UKa ma cyila oj nbinchan jun ocslal jun il, pero yaa'n ja il tu'n tel tpa'n ocslal ti'j tchunk'lal te junx maj, ba'n tu'n t-xi' cycubsa'na cywitza te Dios ti'j ocslal nbinchan il, tu'ntzen tnajset til tu'n Dios. Pero at jun il tu'n t-xi' tii'n jun ocslal tuj cyamecy te junx maj, jaj tu'n n-el tiiq'uen ja Cristo. Ka at jun ocslal nbinchan ja il lu, mi'n txi' cycubsa'na cywitza te Dios ti'j tu'n tnajset ja til lu. hIBix ka ma tzaj tbi'n kkanbil junx ta' tuya tajbil, jax ju'x ktzki'n ckiik'el jma txi' kkanen. pYBix alcyej nxi' kkanen twitz Dios, bix ka junx ta' tkanbil tuyaj tajbil Dios, ktzki'n nko tzaj tbi'n.  Key ma chi ocslana ti'j Tcwal Dios, ma txi' ntz'i'bena ja u'j lu te cyey, tu'ntzen tel cyni'ya ti'j at cychunk'lala te junx maj. A{ Alcyej xjal o tiik' Tcwal Dios, attzen tchunk'lal te junx maj. Pero alcyej xjal min o tiik' Tcwal Dios, mintii' tchunk'lal te junx maj. Tej t-xi' tk'o'n Juan juntl maj cynaabl ocslal   Bix jma tzaj tkba'n Dios ti'j Tcwal, cyjulu: Ma tzaj tk'o'n Dios kchunk'lal te junx maj, bix nuk tu'nj Tcwal ma tzaa' tk'o'n. lQ Alcyej xjal nxi' tocsla'n ka Tcwal Dios ja Jesús, tzin tkba'n tanem nxi' tocsla'n ti' yol jaxxix. Pero alcyej xjal min txi' tocsla'n ja yol lu, tzin tkba'n ẍtak' Dios, cuma min txi' tocsla'n jma tzaj tkba'n Dios ti' Tcwal. b= Oj nchi yolen xjal ti'j jma cyil tuya tbak' cywitz, tzintzen kocsla'n cyyol. Tejtzen ttzaj yolen Dios ti' Tcwal, ¿yaa'mpatzen mas il ti'j tu'n t-xi' kocsla'n tyol, cuma mas jawnex? Bix ma tkba Dios ja Jesús Tcwal. "=Ju' tzunj, at oxe tumel tzin cykba'n oc Tcwal Dios te xjal. At Espíritu Santo, at titz'jlen Jesús, bix at tcyimlen Jesús. Junx ta' cyyec'bil cyoxel. xiBix jax ju'x tzin tkba'n Espíritu Santo ka Tcwal Dios ja Jesús, bix ktzki'n mlay ẍtak'en Espíritu Santo. ;oJa Jesucristo lu el itz'j ti' ttxu tisex tten itz'j jun xjal, bix lwewa el ttz̈q'uel tej tcyim. Yaa'n nuk ul itz'j. Jax ju'x e cyim, te yec'bil oc Tcwal Dios te jun xjal. %C¿Bix alj xjal ncub ti'j ka' twitz tx'otx' tu'n? Nuk jaj xjal ma txi' tocsla'n ka ja te Jesús Tcwal Dios. Ja Espíritu Santo nyole jaxxix ti'j tcwal Dios . UYaa'n cyiw, cuma alcyej xjal tcwal Dios, attzen tipen tu'n tcub ti'j cykilcaj yaa'n ba'n twitz tx'otx' tu'n. Bix tu'n tbint tley Dios ku'n, at kocslabl ti' Cristo.  Bix il ti'j q'uelel cyni'ya ti'j ka kaj tz'oc tak' Dios ke, il ti'j cbinel tley ku'n. Pero yaa'n cyiwxix tu'n tbint tley. 0 Y¿Bix ti tten q'uelel kniy' ti'j ka ma tz'oc cyak' tcwal Dios ke? Ka ma tz'oc tak' Dios te bix ka nko binchan tley Dios, q'ueleltzen kniy' ti'j n-oc cyak' ocslal ke. 7  iAlcyej xjal tzin tkba'n ja te Jesús ja Scy'o'n tu'n Dios te cawel tibaj cykilca, tcwaltzen Dios ja xjal lu. Bix ka jax tu'n ka n-oc tak' Dios te, jax c'oquel tak' Tcwal te.  -Bix yaa'n nuk o'cx jlu, bix jax ju'x ma cyaj tk'o'n Dios ja ley lu ke: Alcyej xjal n-oc tak' Dios te, ilxsen ti'j tu'n toc cyak' ocslal te.zmKa ma txi' tkba'n jun xjal, “N-oc tak' Dios weya,” ka tz̈i ju'wa pero n-el tiiq'uen juntl ocslal, ẍtak' xjal lu, cuma ka min tz'oc tak' jun ocslal te ba'n tu'n toc tcye'yen, mlay bint tu'n toc tak' Dios te, cuma bajx tz'oc tcye'yen. <sN-oc tak' Dios ke cuma tneel oc kak' te Dios. taMintii' ttz̈i ki'j ka ma tz'oc cyak' xjal ke. Ka tz'aklxix tk'ak'bil kc'u'j ju'wa, mlaytzen tten ttz̈i ki'j, cuma min ko ayon castiwa ki'j tu'n Dios. Ka min n-oc cyak' xjal te jun xjal tisen taj Dios, attzen ttz̈i castiwa ti'jxin. CKa at kmojbabl kiib tuyaxin ju'wa, n-octzen cyak' xjal ke tisen taj Dios, bix mintii' ttz̈i ki'j oj kocx twitz Dios tuj xkel, cuma nxi' kii'n kchunk'lal twitz tx'otx' tisen te Cristo.  Ejoo'ya t-xel Cristo, n-el kni'ya ti'j ti tten tk'ak'bil tc'u'j Dios ki'j, bix ju' tzunj o tz'oc ke kc'u'ja ti'j. Tnaabl Dios, jaj tu'n toc cyak' xjal te. Ju' tzunj, alcyej ocslal n-oc cyak' xjal te, attzen tmojbabl tiib tuya Dios, bix attzen Dios tuya. wAlcyej xjal nxi' tkba'n tuya cykil tc'u'j ja te Jesús Tcwal Dios, attzen Dios tuya, bix at tmojbabl tiib tuya Dios.  Bix jax ba'n ku'n at Dios kuya, cuma o kila Tcwal Dios bix nxi' kk'umena e tzaj tsma'n Dios Tcwal tu'n toc te Clolte cye xjal. w Bix jax n-el kniy' ti'j at kmojbabl kiib tuya Dios bix at Dios kuya tu'nj ma tzaj tk'o'n Dios Espíritu Santo te ke. % Amale mint o kil twitz Dios, pero n-el kniy' ti'j najl Dios tuj kanem ka n-oc kak' kxol. Ka ma bint ku'n ju'wa, nbinttzen tajbil Dios ku'n. 2] Key ocslal n-oc cyak'a weya, cuma e tzaj tyeec'an Dios tk'ak'bil tc'u'j ki'j tu'nj ttzaj tsma'n Tcwal tu'n tcyim te kxel, ju' tzunj ilxsen ti'j c'oquel kak' kiib kxol. J~  Yaa'n tz'aklxix tk'ak'bil kc'u'j ti' Dios. Pero ya te Dios tk'ak'bil tc'u'j ki'j, tz'aklxix. E tzaj tsma'nxin Tcwalxin kxol, tu'ntzen tcyim te chojbil kil, tu'ntzen tel tii'n tk'oj Dios ki'j. &}E E tzaj tyeec'an Dios tk'ak'bil tc'u'j ki'j tej ttzaj tsma'n junx Tcwal kxol twitz tx'otx', tu'ntzen kten kchunk'lal te junx maj tu'nj e bint tu'n Tcwalxin. |Alcyej xjal min n-oc cyak' ocslal te, ntyeec'antzen min ttzki'n ja Dios. Yaa'n tnaabl tisen tnaabl Dios, cuma n-oc cyak' tcwal Dios te. {Key ocslal n-oc cyak'a weya, tz'ocxit cyak' kuya ke, tu'ntzen tchic'ajax tnaabl Dios k'i'n ku'n, cuma ka ma tz'oc tak' kiib ke, tzin tyeec'an jlu tcwal Dios ko'. Alcyej xjal n-oc cyak' tcwal Dios te, ntyeec'antzen tcwal Dioste bix ttzki'ntzen ja Dios. az;Perotzen keya, te Dios ko'ya, ejoo'ya xnak'tzal jaxxix. Kej xjal cytzki'n Dios, n-octzen cybi'n kyola. Pero kej xjal yaa'n te Dios, min tz'oc cybi'n kyola. Ka ma tz'oc tbi'n jun xjal kyola, ma tz'el kniy' ti'j lepchexsen ti'j yol jaxxix. Pero ka tcy'i txi' tbi'n ki'ja, ktzki'n ka taj tz'oc lpe ti'j yol ẍtak'. At tk'ak'bil tc'u'j Dios ki'j y Kej xnak'tzal ẍtak', aj ilke, bix ju' tzunj, nchi yolen tu'n tel cyyol ba'n tuj cywitz ke aj il, bix nxi' cybi'n aj il cyyol. Jx Key wuya nim n-oc cyak'a weya, te Dioskey, bix min ma che'x lpey cyi'j xnak'tzal ẍtak', cuma at mas tipemal Espíritu Santo at cyuyey twitzj taaw il nchi oc lpe xnak'tzal ẍtak' ti'j. hwIPero ka min nxi' tk'umen jun xnak'tzal yaa'n Tcwal Dios te Jesús, yaa'ntzen te Dios, sino junx ta' tyol tuya tyol nintzaj ẍtak' xjal nk'ojl ti' Cristo. O cybiy ka tzul, bix kej nchi oc lpe ti'j ya ete'tl twitz tx'otx'. LvTz'elxitzen cyni'ya ti'j tyol jun xnak'tzal ti'j Jesucristo ka nyolen tu'n Espíritu Santo. Ka nxi' tk'umen ul Tcwal Dios twitz tx'otx' bix oc te jun xjal, Jesucristo, tetzen Dios xnak'tzal lu. u Key ocslal n-oc cyak'a weya, mi'n txi' cyocsla'na tyol jaca xnak'tzal tzin tkba'n tyolel Dioste. Oj nyolen jun xnak'tzal, cyk'o'nc cyipena ti'j tu'n tel cyni'ya ti'j ka nyolen tu'n Espíritu Santo bix ka min, cuma at nim xnak'tzal ẍtak' nchi bet cyxol xjal. Wt'Alcyej xjal ma tz'oc tbi'n jma txi' tkba'n Dios, attzen tmojbabl tiib tuya Dios, bix at Dios tuya. Bix tu'ntzen Espíritu Santo ma tzaj tk'o'nxin te ke, ma tz'el kniy' ti'j at kmojbabl kiib tuya Dios.&sEBix jtaj Dios tu'n tbint ku'n, cyjulu: Tu'n t-xi' kocsla'n ka Tcwal Dios jxin Jesucristo, bix tu'n tten tk'ak'bil kc'u'j kxol, tisen ma kbaj tu'nxin te ke. ryBix alcyej nxi' kkanen texin, ctzaal tk'o'nxin te ke, ka ma tz'oc kbi'n jtzin tkba'nxin bix nbinttzen tajbilxin ku'n. qKey ocslal n-oc cyak'a weya, ka ba'n ku'n mintii' il nbint ku'n, ba'ntzen tu'n t-xi' kcubsa'n kwitz te Dios tuya cykil kc'u'j. p#Amale atet maj nxi' tkba'n kanem yaa'n ba'n jnbint ku'n, pero mas nim t-xtalbil Dios twitzj kil, bix ba'n tu'n Dios cykilca il nbint ku'n. o9Tu'nj toc cyak' ocslal ke tuya cykil kc'u'j, q'ueleltzen kniy' ti'j ka ma ko oc lpe ti' yol jaxxix, bix q'uelel kniy' ti'j ka jiquen eto' twitz Dios. #n?Key wuya n-oc cyak'a weya, yaa'n nuk o'cx cxe'l kkba'n n-oc cyak' xjal ke, sino cxe'l kyeec'an ka jaxxix kyol ti'j tk'ak'bil kc'u'j tuya kbinchben. =msKa at jun ocslal mintii' titz'jel, bix ka ma til juntl ocslal at te titz'jel, pero min ma txi' tonen ocslal mebe, ¿ti toc cyu'na? ¿Atpa tk'ak'bil tc'u'j tisej te Dios? Mintii'. ulcN-eltzen kniy' ti'j ti tten tu'n toc cyak' ocslal ke, cuma e cyaj tk'o'n Cristo jun yec'bil te ke, jaj tej tcyimxin te kxel. Jax ju'x ke, ba'n tu'n t-xi' kk'on kiib tu'n kcyim tu'nj tk'ak'bil kc'u'j ti' juntl ocslal ka at-xix il ti'j. kAlcyej ocslal n-el tiiq'uen juntl ocslal, byol xjaltze, bix n-el kniy' ti'j min-al jun byol xjal at tchunk'lal te junx maj. jyPero kxol, at tk'ak'bil kc'u'j, bixsen tzin tyeec'an jlu ma ko etz tuj jun be nxi' k'inte ke tuj cyamecy, bix ma ko ocx tuj jun be nxi' tii'n ejoo' tuj kchunk'lal. Alcyej xjal min n-oc cyak' ocslal te, nbettzen tuj jun be nxi' tii'n tuj cyamecy. ]i3 Key ocslal, mi'n chi jaw klee'y ka ma tz'el cyiiq'uen kej xjal yaa'n ocslal ejoo'. hw Mi'n ko oc tisenj xin Caín. Lepchxin ti'j taaw il, bix e cub tbyo'nxin titz'enxin. ¿Tikentzen e cub tbyo'nxin? Cuma ka' tbinchbenxin. Yal tzunj te titz'enxin, ba'n texin tbinchben titz'en, bix ju' tzunj e tzaj chi'l tc'u'jxin ti'j titz'enxin. egC Jatxe tej tpon tpocbal colbil cyxola, o cybiy il ti'j tu'n tten tk'ak'bil cyc'u'ja cyxola. )fK Tzinen ta' alcyej xjal tcwal Dios bix alcyej xjal n-oc lpe ti'j taaw il, cuma kej xjal min nbint ba'n cyu'n bix min n-oc cyak' ocslal cye, yaa'n tcwal Dioske. e Ka ma tz'oc jun xjal te tcwal Dios, ncyaj tcye'yen il, cuma nxi' tii'n tnaabl Dios. Il ti'j cyjel tcye'yen il, cuma tcwal Dioste. Td!Alcyej xjal nbinchan il, tzin tyeec'antzen ka lepch ti'j taaw il, cuma ja te taaw il binchal il jatxix tej tjaw tk'oj tuya Dios. Pero ul Tcwal Dios twitz tx'otx' tu'n tcub xitj cykilca taak'en taaw il. LcKey wuya n-oc cyak'a weya, mi'n chi oc lpey cyi' kej xjal ẍtak'. Alcyej xjal nbint ba'n tu'n, tzin tyeec'antzen ka jiquenxix ta', bix ntyeec'an ka lepch ti'j Cristo, cuma jiquenxix te Cristo. qb[Ju' tzunj, alcyej xjal mojl ta' tuya Cristo, min nbinchan il. Kej xjal binchal il, min cytzki'n jaxin. naUBa'n cyu'na ul Cristo twitz tx'otx' tu'n tel tii'n kil, bix ba'n cyu'na mintii' il e cub tbincha'n. y`kAlcyej xjal nbinchan il, nk'ojl ti'j tley Dios, cuma tu'nj nbinchan il, junx ta' tuyaj n-el tiiq'uen ley. i_KBix alcyej xjal nayon ti'j Cristo, ncyajtzen tcye'yen il, tu'n toc sakxix tisen te Cristo sak. k^OKey ocslal n-oc cyak'a weya, amale mat ko oc te tcwal Dios ja'lewe, pero mina'x tchic'ajax ti ko oquela. Pero n-el kniy' ti'j oj tul jlet Tcwal Dios juntl maj, bix oj klonte tii'n tcye'ncxin, ko oqueltzen sakxix tisex texin. ] Nimxsen ma tzaj tyeec'an Kman Dios tk'ak'bil tc'u'j ki'j, cuma ma tak' te ke tu'n koc te tcwal Dios. Tu'n tzunj tcwal Dios ko', min tz'el cyniy' xjal te twitz tx'otx' ki'j. Ka min tz'el cyniy' xjal ti'j Kman Dios, jax ju'x min tz'el cyniy' ki'j, ejoo'j tcwalxin. \3N-el cyni'ya ti'j jiquenxix te Dios. Ju' tzunj, oj nxi' tii'n jun xjal tnaabl jiquenxix, n-eltzen cyni'ya ti'j jatzen xjal ja tcwal Dios.?[wKey wuya nim n-oc cyak'a weya, ja'lewe cxe'l nkba'na cyey tu'n cycyaj tena junx tuya Cristo, tu'ntzen mintii' ttz̈i cyi'ja bix mintii' cych'ixewa twitzxin oj tul meltz'ajxin. MZCyey, ja Espíritu Santo e tzaj tk'o'n Jesucristo cyey at cyuyey. Ju' tzunj, mintii' il ti'j tu'n cytena tjak' juntl wik xnak'tzal yaa'n jiquen. Nxnak'tzan Espíritu Santo cykilca jaxxix te cyey. Jaxxix t-xnak'tzbil, yaa'n ẍtak' yol. Ju' tzunj, junx chi tena tuya Cristo, tisen ma txi' t-xnak'tza'n Espíritu Santo cyey. YKej yol lu nxi' ntz'i'bena cyey tu'n cyc'ojlan cyiiba cywitz kej ẍtak' xnak'tzal n-oc cyk'on cyiib tu'n cyel tzpeta. ZX-Bix j-o cyaj tkba'n Jesucristo tu'n ttzaj tk'o'n ke, ja kchunk'lal te junx maj. QWYaltzen cyey, cyaj tenxit tuj cyanema ja jaxxix yol e cybiy tej tpon tpocbal Cristo cyxola. Ka ma cyaj ten ja jaxxix yol tuj cyanema, attzen cymojbabl cyiiba tuya Tcwal Dios bix tuya Kman Dios. "V=Alcyej xjal n-el tiiq'uen ja Cristo te Clol te, yaa'ntzen t-xjal Kman Dios. Pero alcyej xjal tzin tkba'n Tcwalte Dios ja Cristo, attzen Kman Dios tuya. IU Cxe'l nkba'na cyey alcye xjal tzin tkba'n yaa'n Jesús ja Scy'o'n tu'n Dios te cawel, jatzen ẍtak' xjal. Alcye xjal tzin tkba'n jlu, jatzen xjalja aj k'oj ti'j Kman Dios bix ti'j Tcwalxin. (TIJu' tzunj, min nxi' ntz'i'bena tu'n tel cyni'ya ti'j, cuma ma tz'el cyni'ya ti'j yol jaxxix, bix n-el cyni'ya ti'j mlay tzaj jun yol ẍtak' ti'j yol jaxxix. SyPerotzen cyey, yaa'n tisen ejee'. Ma k'oj Espíritu Santo te cyey, bix cykilca key n-el cyni'ya ti'j yol jaxxix. KRKxol ma chi exke. Pero amale e tentke kxol, pero mintii' kmojbabl kiib cyuya. Nuket at cymojbabl cyiib kuyake, jaxitle ete' kxol. Pero ma chi ex, bix ju' tzunj e cyyeec'a yaa'n junx ete' kuya. QKey wuya n-oc cyak'a weya, ma ko ocx cyuj manc'bil k'ij. O cybiy cyuj manc'bil k'ij tzul jun jawnex ẍtak' xjal k'ojlel ti' Cristo. Pero ya ja'lewe ma chi ul jlet nim xjal ẍtak' nchi k'ojl ti' Cristo. Ju' tzunj, n-el kniy' ti'j o ko ocx cyuj manc'bil k'ij. +POPjel twitz tx'otx' tuyax cykilca achbil at twitz tx'otx. Pero tej xjal nbinchan tajbil Dios, ctemel te junx maj. Tzul jun jawnex ẍtak' xjal k'ojlel ti' Cristo OMi'n tz'oc cyk'a'bena alcyej taj kxumlal bix alcyej taj tbak' kwitz, bix mi'n tz'oc cyk'on cyiiba te nintzaj bix tu'n tcnet nimc'a cyu'na, tu'n tjaw nimsan cyiiba, cuma yaa'n junx ta' tk'ak'bil kc'u'j ti'j tik'ch at twitz tx'otx' tuya tk'ak'bil kc'u'j ti' Dios. .NUMi'n tz'oc cyk'a'bena ti'j achbil te twitz tx'otx' bix tik'ch at twitz tx'otx'. Ka nuk o'cx taj jun xjal tik'ch at twitz tx'otx', min tz'oc tak' Kman Dios te. $MAKey ocslal mas tij, nxi' ntz'i'bena cyey cuma cytzki'na jxjal ya attl tej mitkna'x tbint twitz tx'otx', ja te Cristo. Key ocslal maa cwalx, nxi' ntz'i'bena te cyey cuma cyiw ete'y tuj cyocslabla, bix cuma nak'anan Dios tuj cyanema tu'nj tyolxin, bix cuma ma chi xcyey ti'j taaw il. L  Key ocslal mas tij, nxi' ntz'i'bena cyey cuma cytzki'na Cristo, jaj xjal at jatxe tuj tneel. Key ocslal maa cwalx, nxi' ntz'i'bena te cyey cuma ma chi xcyey tibaj taaw il. Key ocslal n-oc cyak'a weya, nxi' ntz'i'bena te cyey cuma ma cytzki'na Kman Dios. {Ko Key wuya nim n-oc cyak'a weya, nxi' ntz'i'bena cyey cuma o najset cyila tu'n Dios tu'nj o bint tu'n Cristo. J Pero j-ocslal n-el tiiq'uen juntl ocslal, jatztzen ta' tuj klolj bix nbet tuj klolj. N-el tzpet tuj tbe, cuma tisen jun mos̈ tuj klolj. I/ Yaltzen te cyej ocslal n-oc tak' niy'tl ocslal cye, jatzen ocslalja nbet tuj spi'yen. Bix mlay jaw tz'ak tuj tbe, tisen tej tbet tuj klolj nejl. qH[ Ka at jun ocslal tzin tkba'n ka nbet tuj spi'yen, pero n-el tiiq'uen juntl ocslal, lux nbet tuj klolj. GPero ja'lewe cxe'l ntz'i'bena cyey ti'j jun ley ac'aj, jaj tu'n toc cyak' cyuyey cyey. Ja ley lu o cyaj yeec'at tu'n Jesucristo, bix jax ju'x cyey ma cyaj cyyeec'ana. Tzinen ta' jlu, cuma nbaj tilel tyem te klolj, bix ma tzyet tyem te spi'yen. )FKKey ocslal n-oc cyak'a weya, ja mandamyent lu yaa'n jun ac'aj ley bajx cybiy, sino jun yol o cybiy te ootxa, ja jun yol o cybiy jatxe tuj tneel. Jun ac'aj ley EAlcyej xjal tzin tkba'n junx ta' tuya Cristo, ilxix ti'j tu'n t-xi' tii'n tnaabl tisen e bint tu'n Cristo tej tten twitz tx'otx'. ;DoPero nuk la' alcyexja jun xjal ma tz'oc tbi'n tyol Cristo, tzin tyeec'an ma tzket-xix tk'ak'bil tc'u'j ti' Dios. Tu'nj knimbil ti' Cristo n-el kniy' ti'j at kmojbabl kiib tuya. C/Ka nxi' tkba'n jun xjal: “Ntzki'na Cristo,” ka tz̈i, pero min nbint tley Cristo tu'n, jun ẍtak' xjal. Min ma tz'ocx yol jaxxix tuj tanem. FBOjtzen n-oc kbi'n tyol Cristo, n-eltzen kniy' ti'jxin. Abix cuma e cyim te chojbil kil. Bix yaa'n nuk o'cx tu'n tlaj kil e cyim. E cyim te chojbil cyil cykilca xjal twitz tx'otx'. x@ kKey wuya nim n-oc cyak'a weya, nxi' ntz'i'bena jyol lu te cyey tu'ntzen mi'n chi binchana il. Pero ka ma chi binchana il, at jun Onel ke nyolen te kxel twitz Kman Dios, ja te Jesucristo. At toclen tu'n tyolen twitz Dios, cuma mintii' til, z? o Pero ka nxi' kkba'n min nko binchan il, nxi' kkba'n ka ẍtak' Dios, bix min nxi' kocsla'n yol ti'j ti kten.e> E Pero ka nxi' kkba'n kil twitz Dios, cnajseteltzen kil tu'nxin, bix q'uelel ttxjo'nxin kanem ti' cykilca il, cuma cbinel jma cyaj tkba'nxin, bix at toclen tu'n tcub tnajsa'nxin kil, cuma ma cyim Tcwalxin tu'n tchjet kil. }}l||zz-y|xxww>vutLs^rpqqp-ofnmlkkjxiixhgffsedd=bbia.`_^]\[[ ZvYQXWWVmUTTSnRgQPYO N/LKK7J IHGGEFECD-CCCBAAy@@>>S==/<;;r:99:8[7655%33 22>10//>..J- ,,&+**D))((n(A''v' &&q%}$$$-##P"q!H[d=9 z 2  m ]6Fa[ n UbJxjal ma tz'oc te tajwilel tja Dios, yaa'nt loj jun maantk tzke toclen te ocslal, cuma ch'innch'e axse q'uelela tuj twitz ma taj tuya cubsaj witzbaj, bix cwelx tz'ak, tisex tcublen tz'ak Satanás tuj cya'j bix ocxin te taaw il. iKbCuma ka jun xjal mixben ninc'un tex tja, jey', ¿titzen tse' tu'n tbint tninc'un tuj tja Dios? 8kbCbinelxix tninc'un tuj tja, bix ebil ke tcwal. }bJun cawel tuj tja Dios mintii' tu'n toc te bola, mitetpe jyol k'oj, bix mitetpe lmolec xjal ti'j te taj. Yaa'ntzen ju' ctemela, sino jun xinak mixbenxix k'ojl, jun xinak ba'n chewsan k'oj cyxol xjal, bix mitetpe tziy' tuj tc'u'j nuk te cambl pwak. 'Gbpero al ma tz'oc te ninc'ul ti'j tuj tja Dios, tu'n mi'n yolj cyu'n xjal. Cwelxix ten tuj tbanel tuya junx t-xu'l, bix cxe'l tii'n jun tchunk'lal nuk yalnix, bix cxe'lxix tbisen ti'j, ba'ntzen tbi'nc cyu'n xjal bix tcuyan tu'n twutan jun xjal tja, bix ba'nxix te xnak'tzal cyxol xjal. u ebO kbaj al jun taj tz'oc tk'a'ben te ninc'ul ti'j ma te cawel cyibaj xjal tuj tja Dios, ba'nte. Ba'n tocxte, ObJu' tzunj, e xa' k'o'n cye xuuj cycastiwa tu'n toc cytz̈'is̈ente cye cyal. Pero amale e k'ojet cycastiwa, chi cletel, ka juchxix cyc'u'j ti' Dios, ka tu'n cykil cyanem, bix ka sakxix cyanem.lQbTcabtzen, jatzen xuuj e jkonte tbe il, cuma ja te xuuj e cub yajlet tu'n Satanás, yaa'nte Adán. hIb Tneel, cuma ja te Adán, xinak, e cub tbinchen Dios nejl. Tcabxitltzen tcub bintte Eva, xuuj. {b Ncy'iwa tu'n tel tii'n xuuj tipemal xinak tuj xnak'tza'n, bix ncy'iwa tu'n cycawen xuuj cyibaj xinak. Cuma ca'ba tten. b Kej xuuj, oj cyxi' tuj tja Dios, c'oquelxix cybi'n, bix nuk chi cwel yut'e, yaa'n cwel cyyeec'an cyiib ka cutzen ba'n cyu'n. ~)b Tetzen t-xelj amle'n cxe'l tii'nj tbinchaj cyiib, ja tzunj tu'n tbintl jtbanel cyu'n. Bix jatzen te ba'nj te cyej xuuj cyaj chi nimante Dios. }b Bix kej xuuj, tu'n cybaj bint tuya cyxbalen, pero tujxix tumel, yaa'n te cynimbil cyiib cywitz xjal. Bix mi'n txi' cyii'n nim amle'n te tbinchaj cyiib, tu'n tbaj xebat cywi', tu'n tocx tuj cyẍquin, ma cycwenchj te oro ma te perla, bix ma nintzaj cyxbalen. |5bYaltzen ja'lewe wajtzen nuket jak'ch chi cwa' ten xinak na'l Dios. Pero wajwe chi na'lxix xinak Dios tuya jun cyanem sakxix, yaa'n nchi k'ojl. {7bEjee'tzen cye yol jlu jaxxix, bix jawnex, bix ke cyej yol lu yaa'n nuk te cye kej xjal judío, sino te cykil xjal twitz tx'otx'. Bix tu'ntzen tkbaj ja yola te cykil xjal, otzen chin oc tch'iquen Dios te tsanjel bix te tyolel Jesús. Jwe nxi' nkba'na jaxte, yaa'n ẍtak'bilte. Vz%bcuma tej tpon tumel jaxte Jesús e xi' k'onte tiib tuj cyamecy tu'n tclet cykil xjal tuj tk'ab il. Tej mintkna'x tpon tumel tu'n tcyim Jesús, min cytzki'n xjal ka taj Dios tu'n cyclet cykil xjal tuj il. kyObJunxte Dios at, bix junxte xjal at te mojbalec cye xjal tuya Dios. Ja Jesús, Scy'o'n tu'n Dios, yxkbBix taj tzunxin tu'n cykil xjal clet tuj tk'ab il, bix tu'n tel cyniy' ti'j alcyej jaxxix, yaa'n nuk ejoo'c'a. @w{bJatzente ba'nja, bix ba'ntzen tuj twitz Dios, Clol ke. ;vobBix cxe'l cykanen te Dios cyibaj xjal cawel bix cykilca kej tocsen cyajwalel, tu'ntzen tbint cycawen, tu'ntzen kten tuj ttz̈yal bix tuj txubtx, tu'ntzen kcub yut'e twitz Dios. u bNkba'xsen tey ti ctemela tuj tja Dios. Tneelxixsen cxe'l nkba'n tey tu'n t-xi' tkba'na cye xjal cxe'lxix cycubsa'n cywitz te Dios ti' cabtl xjal, yaa'n nuk ti'jc'a cna'la Dios, bix cxe'l cyk'o'n chjonte te Dios ti'j tik'ch tzin tk'o'n Dios te cykil xjal. Wt )bJu'tzen e baj cye Himeneo bixse Alejandro. Ejee' tzunja weya o chin na'n Dios cyi'j tu'n tcuyante Dios tu'n cyoc tuj cawbil tu'n taaw il, Satanás, tu'n tul tuj cyc'u'j tu'n mi'n baj cyyasen Kman Dios.Bs bC'ojlam tiiba ti'j tajbela, bix ti'j ncub tbinchena. Ba'nx tc'u'ja ti' Dios, bix tc'ojla'xa tnaabla. At cabtl xjal min txi' cyc'u'j ti' cynaabl. Ju' tzunj o txa' tz'ak cyanem ti' Dios. Tr #bJa'lewe, Timoteo, wey ncwala, ja tzuna o tz'oc k'o'n ti'j te xnak'tzal tyol Dios cyu'n tij tajwilel tja Dios. Yaltzen ja'lewe inayentzen chin oquel k'onte taak'ena. K'imtzen tuya cykil tc'u'ja. K'o'nc nim tipena te bajsalc'a twi'j nic'bil xnak'tza'n. K'o'nc tipena ti'j taak'ena lu cyiw, tisen oj nk'ojl jun soldado tuj k'oj. vq gbJu' tzunj knimac'atzen Dios, cuma jaxin Cawel, mintii' titz'jlenxin bix mi'n cyimxin, bix mlay baj twi' tu'nxin, bix mi nuketpe chic'ajax Dios, bix nuk jac'axin junx maj iy'na tilbil ti'j. Nukettzen jac'axin s̈-ij bix na'j te junx maj. Bp bBix amale inayentwe mas aj il cywitz aj il, pero te Jesús e tzaj tyeec'a texin tanemxin wi'j, tu'n toc tyeec'axin ka min jaa' ba'n toca baj tc'u'jxin. Bix tu'ntzen nim tc'u'jxin wi'ja, matzen cub tk'o'nxin jun techlal cywitzj xjal at tu'n cyocslan te Jesús alcye k'ij bix ccyiik'eltzen cychunk'lal te junx maj. 1o ]bAt jun tyol jilj cykil xjal ba'n toc ebinte. Nbyan cyjulu: “Ul Jesús twitz tx'otx' te co'pl cyej aj il,” tz̈i tyol jilj. Cyxoltzen aj il, inayena mas aj il. n bAmale otket tz'oc nbinchena ti'jxin, pero nimx t-xtalbilxin e tzaj wibaja. Ju' tzunj n-oca wocsla'n Jesús, bix n-ocx tak'xin we. m }b Cykil ma bint tu'nxin wi'ja, bix jaj o tz'oc nk'o'na q'uixc'aj te Jesús tuya nyola, bix e njoy ke ocslal lepch ti' Jesús te biybil bix te pjetel. Pero te Kaaw Jesús e tenx texin tanem we wi'j, cuma weya mintkna'x woca te ocslal, bix min el nni'ya ti'j ti jilel e cub nbinchena, cuma e'la tuj nwitza ba'n ncub nbinchena twitz Dios, bix min el nni'ya ti'j ka ja Jesús Dios. +l Qb Nxi' nk'o'na chjonte te Kaaw Jesús, cuma o tzaj tk'o'n wipemala tu'n npanteya tuj waak'ena, bix cuma ma ke tc'u'jxin wi'ja, bix ma chin k'oja te wajbelela. +k Qb Oj nxi' nkba'na jba'n tpocbal Jesús, jxin oc k'onte wajwalela te kbalte cye xjal, bixse n-el cyniy' xjal ti' cyil. Tej t-xi' tk'o'n Pablo chjonte te Kaaw Jesús Pj b te cyej xjal at cypaj, bix te cyej xinak nchi jaw meltz'aj tuya juntl xinak bix te cyej xuuj nchi jaw meltz'aj tuya juntl xuuj, te cyej tzyul xjal te q'ueybil te juntl wik, te cyej ẍtak', bix xsunkej ẍtak' tstiwa n-oc cyniq'uen ka jax cyu'n twitz Dios, bix xsunkej xjal ncub cybinchen tik'chtl jilel tka'yel tuj tley Dios. 4i cb Tcublen bintte tley Moisés yaa'n te cye cyej xjal nuk jaj ba'n ncub cybinchen. E cub bintte ley te tzuybel cyej xjal aj il. Ejee'tzen aj ilj yuwin, bix xool cynaabl, te cyej sbu'n, bix xsunkej xjal min cybi Dios bix min cybi ti jilel jxjan, cyej xjal ncub byonte cyman bix cytxu, cykilca kej byol, hh KbKtzki'nte ka ba'nte tley Moisés, pero ka ma tz'ajben tuj tajbel-lel tisex o tzaj tk'o'n Dios. g bNuk ja n-oc tak' cyej tu'n cyoc te nmak xnak'tzal tley Moisés, bix nke cyc'u'j tu'n cyyol, pero min tz'el cyniy' ti'j ti nxi' cyyolen. ;f qbPero kej xjal nchi xnak'tzan ti'j jnic'bil yola, lastimxse, cuma kej yol nbaj cyxnak'tza'n cye xjal, yaa'n ju' n-ocatle, sino nuk ncub meltz'ajtl cyyol te mintii' ba'n tajbe'na. ne WbNxi'tzen nkba'n tey ju'wa jaj tu'n toc tak' jun xjal cye ocslal tu'n cykil cyanem, bix tu'ntzen toc tak' cye, il ti'j ctzaal tkba'n cyanem, il ti'j ctzaal itz'j ti' jun cynaabl ba'n, bix jaxxix cyu'n ka k'uklec cyc'u'j ti' Dios. +d QbCawenxsen kej xjala tu'n mi'n tz'oc cyxnak'tza'n cypocbal ootxa xjal o baj cyniq'uen, cuma nuk nic'bil yol, nuk k'oj tzin tjyo'n, bix min pon baj twi', bix nuk amle'n nxi' tii'n. Jaxitle at amle'n cyi' xjal te tja Dios te xnak'tzalec jaxxix tyol Dios, bix tu'n toc ke cyc'u'j xjal ti'jxin. tc cbAt-xe k'ij tej nxi'ya tuj tx'otx' te Macedonia. Tzulc'atzen tuj tc'u'ja oc ncubsa'n nwitz tey tu'n tcyaja tuj tnom te Efeso. Ncubtzen ntz'i'ben ja u'j lu tey tu'n toc tilel tu'na tu'nx tcyaja te cawel cyibaj xjal tuj tja Dios tuj Efeso, cuma cyxol xjal tuj tja Dios at xjal nxnak'tzan nic'bil yol. Wajtzen jay cawen cyibaj xjal tu'n tbaj twi' jnic'bil yola. %b EbTimoteo, jay tisen jun ncwal, cuma k'uklecxix tc'u'ja ti' Jesús. Wajtzen tu'n ttzaj t-xtalbil Dios tibaja, bix nuket tzaj k'a'ben tc'u'jxin ti'ja, bix tente tuj ttz̈yal tu'n Kman Dios bix tu'n Kaaw Jesús. Tej tkbante Pablo tu'n mi'n t-xi' cybi'n ocslal cyyol xnak'tzal nic'bil yol [a 3bInayena, Pablo, ma cub ntz'i'bena ja u'j lu te tey, Timoteo, cuma inayena sma'n tu'n Jesús te tyolel tu'n tajwalel Dios, Co'pl ke, bix tu'n tajwalel Kaaw Jesús, Scy'o'n tu'n Dios, jaj xin k'uklec kc'u'j ti'j. I` NTenxit t-xtalbil Kaaw Jesucristo cyuyey. O'cx nyolja. _NCxe'l nkba'na cyey tu'n tcyaj cyk'o'na cyyola twitz Kaaw tuya jun jurament tu'n tjaw cys̈i'na ja u'j lu cywitz cykil ocslal. ^NCyk'onxa nim kk'olbebla cye cykil ocslal tuya jun tz'ubj witzbaj, tisex tten tu'n t-xi' kyeec'an tk'ak'bil kc'u'j kxol. 0][NKey ocslal, chi na'na Dios ki'ja. \NNpon baj Dios ti' cykilca tyol. Ma txconxin cyey tu'n cyoca t-xjalxin, bix cbinel tu'nxin tu'n cycleta. Jun manc'bil yol tu'n Pablo p[YNTzajxittzen tk'o'n Dios tu'n cytena sakxix te junx maj, jaxj Dios k'ol cyey tu'n cytena tuj txubtx. Bix tc'ojla'xit-xin cychunk'lala bix cynaabla bix cyxumlala, tu'ntzen cycneta mintii' cyila oj tul meltz'aj Kaaw Jesucristo. 9ZmNPero cypa'mel cyiiba ti'j cykil yol yaa'n ba'n. pYYNPero oj nchi k'umenxin, cyabinx ti toc cyu'nxin, la' ka tumel bix ka min. Katzen jaxxix, cybi'nctzen. SXNMi'n tz'el cyxoo'na cyyol kej xjal nchi k'umen jma tyeec'an Dios cyexin. BWNMi'n tz'oc cymayo'na tu'n tak'anan Espíritu Santo. V}NCyk'onx chjonte te Dios ti' cykilca. Kej lu taj Dios tu'n tbint cyu'na, ejee'ja at cymojbabl cyiiba tuya Cristo Jesús. *UONMi'n chi we'y tu'n cyna'na Dios. T3NChi tzalajxa. S)NKa ma tz'oc bint jun ka' cyi'ja, c'oquel cycwenta ti'j tu'n mi'n xe'len cyu'na. Nuk o'cx tu'n cybinchantiya jba'n cyxolxa bix cye cykil xjal. R'NJax cxe'l kcubsa'na kwitza cyey, key hermano, tu'n t-xi' cykba'na cyej xjal cy'aj tu'n cyak'anan, bix tu'n cycyiwsantiya cyc'u'j kej xjal at ttz̈i cyi'j, bix tu'n t-xi' cyonena kej xjal yaa'n cyiwxix tuj cyocslabl, bix tu'n tten cypasensyey cyi'j cykilca ocslal. yQkN Cyk'onxa cynimbila bix tk'ak'bil cyc'u'ja cyexin, cuma t-ak'anal Kaawkexin. Bix tenx cymojbabl cyiiba cyxolxa. WP'N Key ocslal, cxe'l kkubsa'na kwitza cyey tu'n tel cyni'ya ti'j at c'ajbel kej t-ak'anal Kaaw cyxola. Nchi cawen cyxola bix nchi k'on xnak'tzbil cyey tuya cykil cyc'u'j. Ju' tzunj, chi nimana cyi'jxin. ON Ju' tzunj, cycyiwsam cyc'u'ja cyxolxa tu'nj ja yol lu, tisen nbint cyu'n nimtl cyxola. Tej t-xi' tk'o'n Pablo cynaabl ocslal lNQN E cyimxin te kxel, tu'ntzen kten tuyaxin te junx maj, ka i'tzx ko' oj tulxin, bix ka otk ko cyim. MN Ko ayol ti'j colbil ke, cuma min ma baj tninc'u'n Dios tu'n tcub tk'o'n castiwa kibaj, sino tu'n kclet tu'n Kaaw Jesucristo. &LENPero ke, xjal te k'ij ko', bix il ti'j tu'n kten i'tz, tisen jun soldado. Tisen n-oc xcbil ttzii' t-xuuc' soldado bix njax maksbil twitz tu'n binne tten, jax ju'x ke. Binne ko temel tu'nj n-oc ke kc'u'j ti' Dios, bix tu'n toc tak' Dios ke, bix tu'n kayon ti'j jcolbil ke ctk'a' Dios. wKgNMi'n ko ten tisen kej xjal nuk nchi wutan bix nchi c'an k'e'n te koniyan, bix min tz'el cyniy' ti'j ti nbaj. wJgNJu' tzunj, mi'n ko wutan tisen ke mastl xjal. Nuk o'cx tu'n tten knaabl i'tz, tu'ntzen binne kten oj tulxin. nIUNCykilca ke cyey tuj spi'yen ete'y bix te k'ijl. Yaa'n ejoo' ocslal tisen tuj klolj bix tuj koniyan. H!NPerotzen cyey, hermano, yaa'n atl cynaabla tuj klolj, tisen cynaabl aj il. Ju' tzunj, nchi ayona ti'j jk'ij oj tul Cristo juntl maj. Yaa'n ejee'y tisen jun taaw jaa' bix ch'innch'e oj toc jun alak' tuj tja te koniyan, cuma n-el cyni'ya ti'j tzul jk'ij te Kaaw. G NTuj tzunj k'ij tzul, cykba' xjal: “Mintii' pjel ke. Ko temel tuj ttz̈yal,” tz̈i cybel xjal. Pero jun k'ij mintii' tumel cwel tcastiwa Dios cyibaj, bix mlay chi tzokpaj, tisen il ti'j q'uiyel tchyonex tal jun xuuj tu'n oj tpon tumel tu'n tul itz'j. hFINYa cytzki'ntla tzul meltz'aj Kaaw oj min chi ayon xjal ti'j, tisen jun alak' n-ul te koniyan. E NYaltzen te alcyej k'ij bix alcyej jnabk'i tu'n tul meltz'aj Kaaw, mintii' il ti'j tu'n t-xi' nxnak'tza'ntla cyey ti'j lu. DDNJu' tzunj, cycyiwsam cyc'u'ja cyxolxa tu'n ja yol lu.ECNLepchxetzen ko', ejoo'j i'tzx ko' twitz tx'otx', ko jawel k'i'n tuj muj, tu'n kchmet junx cyuyaj niy'tl ocslal, tu'ntzen kclunte kiib tuyaj Kaaw tzul. Bix ko temel tuya Kaaw te junx maj. LBNJax Kaaw cweletz tuj cya'j, bix tuya jun jawnex tk'ajk'ajel cwel k'ajt, cxe'l tkba'n tu'n cyjatz itz'j kej xjal ocslan ti' Cristo juntl maj tuj cyamecy tuya ac'aj cyxumlal. Bix cjawel ts̈i'n jtsanjel Dios mas jawnex tuj cya'j, bix ck'ajtel t-xux Dios, bix chi jawetz itz'j kej ocslal cyimne, nejl cywitz kej ocslal i'tz. 1A[NCxe'l nkba'na cyey jun tumel ma tzaj tkba'n Kaaw weya. Oj tul meltz'ajxin, kej ocslal i'tzx twitz tx'otx' oj tulxin, mlay ko'x tuyaxin nejl cywitzj ocslal o chi cyim. T@!NC'oquel cycwenta ti'j e cyim Jesús pero ma jatz titz'jsa'n Dios jaxin tuj cyamecy. Katzen jaxxix ja lu, iltzen ti'j ctzaal tii'n Dios cykilca kej cyimne ocslal junx tuya Jesús oj tul meltz'aj Jesús. m?SN Key ocslal, ja'lewe cxe'l nkba'na cyey ti pjel cyej ocslal ma chi cyim, tu'n tel cyni'ya ti'j, tu'ntzen mi'n baj cyc'u'ja ti'j ti pjel cyi'jxin, tisen nbaj cyc'u'j kej xjal yaa'n ocslal oj nchi cyim xjal. Mi'n chi bisena. 4>aN Chi ak'anana, tu'ntzen mi'n chi oca te jun ch'ixbajil cywitzj xjal yaa'n ocslal, bix tu'n cytena mintii' palt cyey. Tej tkbante Pablo ti tten oj tul meltz'aj Kaaw Jesús [=/N Bix cyk'o'nc cyipena ti'j tu'n cytena tuj ttz̈yal cyuya xjal, bix nuk o'cx tu'n cyak'anana ti'j cyey cyaak'en, bix tu'n mi'n cyiik'a cy'aja, sino tu'n cyak'anana tu'n cyitz'ja, tisen e xi' kkba'na cyey nejl. ><uN Tzinen ta' ma chi yeec'ana tk'ak'bil cyc'u'ja ti'j cykilca ocslal tuj entera departamento te Macedonia. Pero cxe'l kkanena cyey tu'n tz̈'iyne tz̈'iy tk'ak'bil cyc'u'ja cyi'jxin. 2;]N Yaltzen tk'ak'bil cyc'u'ja cyxolxa, key ocslal, mintii' il ti'j tu'n t-xi' ktz'i'bena cyey ti'j lu, cuma jax Dios ma xnak'tzante cyey tu'n toc cyak'a cyuyey cyey. <:qNJu' tzunj, alcyej xjal tcy'i tu'n tniman ja yol lu, yaa'n nuk n-el t-xoo'n jun yol nkbaj ku'na, sino n-el t-xoo'n Dios, ja Dios e tzaj smante Espíritu Santo ke tu'n koc sakxix. ^95NMin e ttxoc Dios ejoo' tu'n kbinchante jyaa'n ba'n, sino tu'n koc t-xjalxin sakxix. b8=NTcy'ixin tu'n cybinchana jun ka' ti' juntl ocslal tu'nj tu'n cyoc ipana ti' t-xu'l. Ctzaal tk'o'n Kaaw castiwa tibaj cykilca kej xjal nchi oc ipan cyi'j t-xu'l juntl, tisen e xi' kkba'na cyey nejl tuya jun cyiw yol. s7_NMi'n che'x lpey ti'j nuk tik'ch jyaa'n ba'n taj cyxumlala, tisen nbint cyu'n kej xjal min cytzki'n Dios. {6oNTaj Dios tu'n cytzyunte cyiiba ti'j cyxumlala, tu'ntzen tten cynaabla sakxix bix tu'ntzen cyniman xjal cynaabla. "5=NCytzki'na taj Dios tu'n t-xi' cyii'na jun cynaabla sakxix. Cyk'oncja cyachbila tu'n cyoc ipana cyi'j xuuj yaa'n cyxu'la bix cyi'j xinak yaa'n cychmila. 4NCytzki'na ti tten tu'n cyela ba'n twitz Dios, cuma e xi' kk'o'na jxnak'tzbil cyey ti'j lu, ejee'j xnak'tzbil e tzaj tkba'n Kaaw Jesús. /3 YNYal ja'lewe, key ocslal, tu'nj koclena ma k'oj keya tu'n Kaaw Jesús, cxe'l kkba'na cyey ti tten tu'n t-xi' cyii'na cychunk'lala tujxix tumel. Cxe'l kcubsa'na kwitza cyey, cyk'o'ncxix cyipena ti'j tu'n xi'ne txi' cyii'na cynaabla tisenj e xi' kxnak'tza'na cyey, bix tu'n cyela ba'n twitz Dios. G2N Bix tzajxit tk'o'nxin cyey tu'n cycyaja cyiw tuj cyocslabla, tu'ntzen mintii' cypaltela twitz Kman Dios bix tu'n cytena sakxix oj tul meltz'aj Kaaw Jesucristo cyuya cykilcaj t-xjalxin.1N Bix tak'xit-xin cyey tu'n tz̈'iyne tz̈'iy tk'ak'bil cyc'u'ja cyxolxa, bix tu'n toc cyak' cykil xjal cyey, tisen n-oc cyak'a keya. j0MN Jket-xittzen kbe'ya tu'n Kman Dios tuyax Kaaw Jesucristo, tu'ntzen kpona cyuyey juntl maj. O/N Te k'ij bix te koniyan nxi' kkubsa'na kwitza texin tu'n ttzaj tk'o'nxin tu'n toc kcye'yena cywitza, bix tu'n t-xi' kk'o'na jxnak'tzbil cyey min e xi' kk'o'na cyey nejl, tu'ntzen tz'akl cyocslabla. .N Min cnet ku'na tu'n t-xi' kk'o'na chjonte te Dios cyi'ja, bix mintii' yol tu'n t-xi' kkba'na ktzalajebla twitz Dios cyi'ja. ]-3NMa tz'el kbisa bix at tzalajebl tuj kchunk'lala cuma k'i'nxix cyocslabla ti' Kaaw. ,NJu' tzunj, key hermano, ma cyiwset kc'u'ja cyu'na tu'n tiy'x jq'uixc'aj bix pena ku'na, cuma ma kbi'ya ma cywix cyocslabla. +NPero ya mintl nko labta cyi'ja, cuma ma tzul meltz'aj Timoteo, bix ma tzaj tkba'nxin ba'n cyocslabla bix n-oc kak'a cyey. Ma tzaj tkba'nxin nko tzaj cyna'na tuya tzalajebl, bix cyaja tu'n toc cycye'yena kwitza. Jax ju'x keya, kaja tu'n toc kcye'yena cywitza. I* NTej nbintiya niy' q'uixc'aj cyi'ja, min iy'x wu'na tu'n min tz'el nni'ya ti'j ti tten cyocslabla, bix ju' tzunj e xi' nsma'na Timoteo te cyey'lte cyey. Oc niy'bebl cyi'ja tu'n taaw il tu'ntzen tcyaj cycye'yena cyocslabla, bix e wajbe'ya tu'n tel nni'ya ti'j ka k'i'nx cyocslabla, bix ka nuk kajxa ak'anan ko'ya cyxola. 1)[NYa o tz'el cyni'ya ti'j lu, cuma tej ktena cyxola, e xi' kkba'na cyey q'uelel cyiiq'uen xjal ejoo' nuk tu'nj kocslabl ti'j Cristo. Bix ju'tzen o baja, tisenj o cyila. 0(YNE xi' ksma'na jaxin tu'n mi'n baj cyc'u'ja tu'nj q'uixc'aj n-oc cyi'ja nuk tu'nj cyocslabla. Q'uelel cyni'ya ti'j il ti'j tu'n tiy'x q'uixc'aj ku'n, cuma ocslal ko'. V'%NJun t-ak'anal Dios hermano Timoteo, bix nak'ananxin junx kuyena tu'n t-xi' kk'umena jba'n tpocbal Cristo. E xi' ksma'na jaxin cyuyey, tu'ntzen cycywixa tuj cyocslabla, bix tu'n tcyiwset cyc'u'ja tu'nxin. Q& NCuma oc mayo'n kena tu'n npona cyuyey, bix cuma mlay tziy'x ku'na tu'n mi'n tz'el kni'ya ti'j ti cytena, ju' tzunj e cub kximana tu'n t-xi' ksma'na Timoteo cyuyey, bix tu'n ncyaja njunala tuj Atenas. a%;NJax ku'na. Ejee'y jyec'bil cxe'l kyeec'ana ti'j kaak'ena, bix cyu'na ko tzalajela.'$GNKaja tu'n toc kcye'yena cywitza cuma oj kpon twitz Kaaw Jesucristo, oj tul meltz'aj, ¿alcyetzenke c'ajbel te yec'bil c'ajbel jkaak'ena twitz tx'otx'? ¿Alcyetzenke ko tzalajela cyi'j? ¿Bix tu'nj alcyetzenke ctzaal tk'o'nxin jun kcotza tu'nj ak'anan ko'ya ba'n? ¿Yaa'mpatzen ejee'y? #NPero tej toc kipena ti'j tu'n kpona cyuyey, oc tmayo'n taaw il ejoo'ya. Nim maj e wajbe'ya, inayena, Pablo, tu'n nxi'ya, pero mlay. " NPerotzen keya, key hermano, tej ketz lojo'na tuj cytanema, tuj jun rato e kajbe'ya tu'n ktena cyuyey juntl maj. Etz cyii'n xjal ejoo'ya cyxola, pero mix etze cyii'nxin tk'ak'bil kc'u'ja cyi'ja, bix nim e kajbe'ya tu'n toc kcye'yena cywitza juntl maj. T!!NN-oc cymayo'nxin ejoo'ya tu'n t-xi' kk'umena tyol Dios cyej xjal yaa'n judío, cuma cycy'ixin tu'n cyclet. Nimxsen cyil cyiy'jilxin, bix tzinx nchi chmonxin il jaca k'ij ja'lewe. Ju'tzen tten ma cub tk'oj Dios cyibajxin, bix tzul tk'o'nxin jun nintzaj cycastiwaxin. E tajbe Pablo tu'n t-xi' juntl maj k'olbelte cye aj Tesalónica W 'NBix nejl, e cub cybyo'nxin Kaaw Jesús. Bix e cub cybyo'n ke tyolel Dios te ootxa. Jax ju'x keya, etz lojo'n ko'ya cyu'nxin. Min chi elxin ba'n tuj twitz Dios, bix nuk ka' nchi binchanxin ti'j cykil xjal. KNNchic'ajax nchi nimana jaxxix yol, cuma niy'x q'uixc'aj cyu'na nuk tu'nj cyocslabla. At xjal tuj cytanema nuk nchi k'ojl cyi'ja tu'nj cyocslabla ti' Cristo, tisenj e baj tuj Judea te cyej judío oc te t-xjal Dios tu'nj cyocslabl ti'j Cristo Jesús. Kej judío cycy'i Cristo nuk e xi' cyyajla'n kej judío otk chi ocslan. DN Key ocslal, jaca k'ij nxi' kk'o'na chjonte te Dios yaa'n nuk kajxa e xi' kk'o'na tyol Dios cyey, sino e xi' cyocsla'na. Tej t-xi' cyocsla'na, cuma yaa'n nuk cyyol xjal tuj cywitza. E xi' cyocsla'na cuma jaxxix tyol Dios tuj cywitza. Bix cyak'anan tyol Dios tuj cyanema tu'n tch'ixpet cynaabla, ejee'y ocslal. B}N Cykilcaj lu e bint ku'na tu'n t-xi' cyii'na cychunk'lala tuj tumel twitz Dios, jaj Dios e tzaj txconte cyey tu'n cyoca t-xjalxin, bix tajxin tu'n cypona tuj tbanel najbil jaa' ta'xin. N Jax ju'x cytzki'na ti tten e xi' kkba'na cyey tu'n t-xi' cyii'na cychunk'lala tuj tumel, bix ti tten e xi' kcyiwsa'na cyc'u'ja, bix ti tten e xi' kkba'na cyey tu'n tcyaj cyk'o'na cyila. E kbinchaya cyey tisen nbinchan jun mambaj te jaca juun tcwal. N Cytzki'na, bix ttzki'n Dios, ti tten e xi' kii'na knaabla cyxola, ejee'y ocslal. Sakxix bix jiquenxix bix mintii' kpaltela e cyila. ]3N Key hermano, na'nx cyu'na ti tten ak'anan ko'ya tu'n kitz'ja. Te koniyan bix te k'ij ak'anan ko'ya, tu'ntzen mi'n cub kk'o'na jun gast cyibaja. Nim e sict ko'ya nuk tu'n tabij tyol Dios cyu'na ti'j colbil cyey. T!NTu'n tzunj tk'ak'bil kc'u'ja cyi'ja, e xi' kk'o'na jyol lu cyey ti'j ti tten tu'n cycleta. Bix yaa'n nuk jaj lu, pero tuya cykil kc'u'ja e xi' kk'on kiiba tu'n konena cyi'ja, cuma il cyi'ja tuj kwitza. 0YNpero min e kajbe'ya jlu. Nuk e kajbe'ya tu'n kc'ojlana ejee'y tuya jun tk'ak'bil kc'u'ja cyi'ja, tisen jun txuybaj nc'ojlan cye tal cuma at tk'ak'bil tc'u'jxuj ti'j. NBix bajx o kajbe'ya tu'n kjaw nimsa'na cyu'na, mi nuk cyu'n mastl xjal. Amale atet koclena tu'n kjaw nimsa'na, cuma t-xel Cristo ko'ya, %CNCytzki'na, bix jax ju'x ttzki'n Dios, mi nuket jun maj e kbinchaya xmoxbil cyey tuya cyeca kyola tuya jun kajbila e'wen ta' ku'na tu'n tel kii'na cypwaka. |qNYaa'n ju'wa, sino jaxxix yol ti'j colbil ke tzin kk'umena, cuma e jaw tscy'o'n Dios ejoo'ya tu'n t-xi' kpocba'na. Bix nko k'umena yaa'n tu'n kela ba'n cywitz xjal, sino o'cx tu'n kela ba'n twitz Dios, jxin n-el tniy' ti'j ti niy' tuj kc'u'j. !;NBix cytzki'na jyol e xi' kk'o'na cyey yaa'n nuk jun tzpetpajlenel, bix yaa'n tu'n kcamana cypwaka, bix yaa'n tu'n cyxi' tz'aka tuj jun ẍtak'bil yol. !;NCytzki'na tej mitkna'x kpona cyxola, otk tziy'x nim q'uixc'aj ku'na tuj tnom te Filipos, bix nim otk chi yasen xjal ki'ja. Pero min e cyaj kcye'yena ak'untl, sino e tcyiwsa Dios kc'u'ja tu'n t-xi' kk'umentla jba'n tyolxin tuj cytanema, amale e jawet cyk'oj xjal ki'ja juntl maj. & GNKey ocslal, ejee'xa cytzki'na nim ajben kyola cyey tu'n cyxi' lpey ti' Cristo. Yaa'n nuk kajxa iy'x q'uixc'aj ku'na tu'n t-xi' kk'umena tpocbal Cristo cyey. = uN Tzin cykba'nxin ti tten nchi ayona ti'j jk'ij oj tul meltz'aj Tcwalxin tuj cya'j, jxin Jesús, jax xjal e jatz titz'jsa'nxin tuj cyamecy, bix jxjal Clolte ke tuj castiwa tzul.? yN Ejee'x xjal tuj cykil tnom tzin cykba'n weya ti tten oc cybi'na kyola, bix ti tten e cyaj cyk'o'na cysanta tu'n cyxi' lpey ti' Dios, bix ja'lewe nchi ajbena te Dios i'tz bix jaxxix.  9NJax wu'na jun ba'n yec'bilkey, cuma cyu'na ma tz'abij jyol ti'j Kaaw, yaa'n nuk tuj Macedonia bix tuj Acaya, pero jax ju'x tuj cykilca lugar. Cykil xjal ma txi' cybi'n tpocbal cyocslabla ti' Dios. Ju' tzunj, mintii' il ti'j tu'n t-xi' kkba'na mastl yol cye xjal ti'j ti cytena. 4 cNAmale e jawet cyk'oj xjal cyi'ja, pero e cyk'umena jba'n tpocbal colbil ke, bix ju' tzunj ockey jun ba'n yec'bil te cykil ocslal cyuj departamento te Macedonia bix Acaya.   NBix tisenx iy'x q'uixc'aj ku'na bix tu'n Kaaw Jesucristo nuk tu'n tlaj tyol Dios, jax ju'x cyey. Ma tziy'x q'uixc'aj cyu'na nuk tu'nj cyocslabla ti' Cristo. Bix amale oquet pena cyi'ja, pero oc cybi'na tyol Dios tuyaj tzalajebl k'o'n tu'n Espíritu Santo. F  Ncuma tej t-xi' kk'umena jba'n yol ti'j colbil ke cyxola, yaa'n nuk kajxa e xi' kk'umena. E cybiy kyola tuya cykil cyc'u'ja, bix ak'anan Espíritu Santo tuj cyanema tu'n tcub cyi'ja, bix el jax tpocbal colbil cyey tuj cywitza. E xi' cycye'yena ejoo'ya tej tiy'x q'uixc'aj ku'na tuj taak'en Dios nuk tu'n kajbena cyey. U  %NKey hermano n-oc cyak'a te Dios, tzinen ta' tuj kwitza t-xjal Dioskey, 7  iNNchic'ajax at cyocslabla ti' Dios, cuma ba'nxsen cybinchbena. Tuya cykil cyc'u'ja nchi ak'anana tu'n cyyeec'ana cyanema cye xjal, bix amale n-oquet q'uixc'aj cyi'ja, pero tuya cypasensyey nchi ayona ti'j jba'n ccyiik'ela oj tul meltz'aj Cristo. Cykilcaj lu n-ul tuj kc'u'ja oj nko oca twitz Kman Dios. d  CNCykilca k'ij nxi' kk'o'na chjonte te Dios ti'j cykilcakey, bix nko na'na Dios cyi'ja. i ONInayena, Pablo, nxi' ntz'i'bena ja u'j lu te cyey ocslal tuj tnom te Tesalónica, ejee'y at cymojbabl cyiiba tuya Kman Dios bix tuya Kaaw Jesucristo. Jax nxi' cyk'o'n Silvano tuyax Timoteo jun cykolbebl te cyey. Tzajxit tk'o'n Dios bix Jesucristo xtalbil cyey, bix tu'n cytena tuj ttz̈yal. Kej ocslal te Tesalónica ajbenke te yec'bil cye cykil ocslal #Jax ju'x cyey cyxola, cyk'olben cyiiba tuya tk'ak'bil cyc'u'ja cyel cyiiba. Chi tenxita tuj ttz̈yal, ejee'y at cyocslabla ti' Cristo.+O Kej ocslal tzalu tuj Babilonia, junx ete' cyuyey tuj cyocslabla, bix nxi' cyk'o'n jun cyk'olbebl te cyey. Jax ju'x ncwala Marcos, nxi' tk'o'n tk'olbebl te cyey. jM Cxe'l tii'n jxin Silvano ja u'j lu cyey, cuma n-oc kexix nc'u'ja ti'jxin. Tu'nj ja ca'ba oxe yol lu ma txi' ntz'i'bena cyey, cutz̈it cywix cyocslabla tu'n, bix tu'n mi'n cyaj cycye'yena jaxxix yol ti'j t-xtalbil Dios. uc ¡Jawxit nimset tbi Dios, bix tu'n tcawen tibaj cykilca te junx maj! Ju'xit tzuna. Manc'bil yol cye ocslal } Cybajlenxittzen yaa'na cab k'ij, ctz'aksaltzen Dios cyey, bix cjawel twa'baxin ejee'y, bix k'olte cyipemala, bix cyiwsalte cyey, jax Dios ntzaj k'onte cykil xtalbil, bix ma ttxoc ejoo' tu'n kten tuya te junx maj tuj jawnex tcawbil tu'n Jesucristo. 1 Pero chi we'xixa twitz, bix chi tena cyiw tuj cyocslabla, cuma cytzki'na cykilcatl ocslal twitz tx'otx' niy'x q'uixc'aj cyu'n tisen niy'x cyu'na. c?Cytzyun cyiiba twitz il, bix cyc'ojlanx cyiiba, cuma nk'ojl taaw il cyi'ja, bix tisen n-oc lpe jun león ti'j jun masat tu'n t-xi' tchyo'n, jax ju'xa n-oc tipen taaw il ti'j ti tten tu'n cytzyeta tu'n tuj tk'ab. gGBix cykilca najkelen cyc'u'ja ti'j, cyk'onxa tuj tcwent Dios, cuma tzin c'ojlan Dios cyi'ja. Ju' tzunj, c'oquel cyk'on cyiiba te ch'in twitz jawnex Dios te nim tipemal, tu'ntzen ttzaj tk'o'n cyey tu'n cyoca te nim oj tpon tumel. ~ Yaltzen key xinak cwalx, cxe'l cyyeec'ana cynimbila cye nejenel tuj tja Dios. Bix cykilca key, chi oca maans cyxolxa, cuma at tk'oj Dios cyi' kej xjal nuk nbaj cyniman cyiib, pero kej xjal n-oc cyk'on cyiib te ch'in, tzin tk'o'n Dios t-xtalbil cye. `}9Ojtzen tul meltz'aj Nejenel cye cylel, ccyiik'ela jun cycotza jawnex mintii' tbajlel. *|MBix mi'n tz'oc cyk'on cyiiba nuk tu'n cyoca te cawel cyibaj kej ocslal ete' tuj cycwenta. Mas ba'n tu'n cyoca te jun yec'bil ba'n, tu'n cyoc lpe ocslal cyi'ja. x{iTisen jun cylel nc'ojla'n ke tcarnel tu'n, cyc'ojlanxa ke ocslal ma cyaj tk'o'n Dios tuj cycwenta. Mi'n chi cawena cyibaj cuma ja cyaak'ena, sino tu'nxix cykil cyanema, bix yaa'n nuk tu'n cycamana twi' cyc'u'ja, sino tuya cykil cyc'u'ja. uz eKey nejenel cyxola, jax ju'x weya jun nejenel cyxol ocslal kena cyuyey. Oc ncye'yena tej tiy'x q'uixc'aj tu'n Cristo. Bix jaan kena cyuyena cwiik'ela jun jawnex nchunk'lala oj tyeec'an tiib Cristo. Ju' tzunj, nxi' nk'o'na consejo cyey. Xy)Ju' tzunj, oj tiy' q'uixc'aj cywitza cuma taj Dios, mi'n cyaj cycye'yena tu'n cyokxenena cyiiba ti'j, bix tu'n cybinchana ba'n, cuma jaxin binchalte cykilca, bix ba'n tu'n toc ke cyc'u'ja ti'jxin.CxTzin tkba'n tyol Dios te ootxa cyjulu: “Ka ma tzaj tk'o'n Dios tu'n toc pena ti'j jun xjal jiquen twitz Dios, yaj tzunj xjal yaa'n jiquen bix aj il, ¿ti pjel te?” tz̈i tyol Dios. ]w3Key ocslal, ma pon tumel tu'n ttzaj tk'o'n Dios castiwa cyibaj xjal. Katzen ma tak' Dios tu'n toc pena ki'j, ejoo' tcwal Dios, ¿ti pjel cyej xjal min ma chi niman jyol ti'j colbil cye ma tzaj tk'o'n Dios? v'Pero ka ma tziy'x q'uixc'aj cyu'na cuma ocslalkey, mi'n tzaj cych'ixewa. O'cx tu'n t-xi' cyk'o'na chjonte te Dios ti'j ocslalkey ti' Cristo. CuKa at jun cyey niy'x q'uixc'aj tu'n, cutz̈it ka yaa'n tu'n tlaj nbyon, bix ka tu'n tlaj n-alk'an, bix ka tu'n tlaj nbinchan yaa'n ba'n, bix ka tu'n tlaj nuk n-ex tk'ij ttzi cyja xjal. jtMKa ma chi yasen xjal cyi'ja cuma ocslalkey ti'j Cristo, chi tzalaja, cuma tcub jawnex Espíritu Santo cyibaja, sma'n tu'n Dios te yec'bil ttanem Dioskey. Xmuccha'n Espíritu Santo cyu'n xjal, pero cyey, njaw cynimsa'na tbi. jsM Oj nbaj jlu, chi tzalaja, cuma at cyoclena tu'n tiy'x q'uixc'aj cyu'na tisen e bint tu'n Cristo. Ka ma tziy'x q'uixc'aj tu'n tlaj cyocslabla ti'j Cristo, nim chi tzalajela oj tyeec'an tiib Cristo tu'n ttzyet tcawbil jawnex. 7rg Key ocslal n-oc cyak'a weya, mi'n chi jaw klee'y oj n-oc pena cyiw cyi'ja tisen jun k'ak'. C'oquel q'uixc'aj cyi'ja tu'n tel niy'baj cyi'ja, bix yaa'n jun wikxitl jlu. }qs Ka ma tzaj tk'o'n Dios cyey tu'n t-xi' cyk'umena tyol cywitz ocslal, chi k'umenxita jaxxix tyol Dios. Bix ka ma tak' Dios cyey tu'n cyajbena cye cabtl, chi ajbena tuya cykil cyipena ma tak' Dios cyey, tu'ntzen tjaw nimsa'n Dios tuj cykilca nchi binchana tu'n Jesucristo. Jawxit nimset tbi Dios, bix cawenxit te junx maj. Ju' ttena. Q'uiyel q'uixc'aj ku'n cuma ocslal ko' 2p] Bix chi ajbenxa cye ocslal tuya la' alcyej cyaak'ena ma tak' Dios cyey, tu'n cyajbena te Dios, cuma o tzaj tk'o'n te jaca juun cyey tuya jun ak'untl ba'n tbint cyu'na. ?oy Cyk'onxa posada cyxola, bix yaa'n tuya nbaj cyc'u'ja. n#Mas il ti'j, c'oquel cyak' cyuyey cyey tuya cykil cyc'u'ja, cuma ka at tk'ak'bil cyc'u'ja cyi' cabtl, yaa'n cyiw tu'n tnajset cyil cyu'na. mNtzaj lk'e jk'ij tu'n tbaj cykilca. Ju' tzunj, tenx cynaabla bix cwelxix cytzyun cyiiba, tu'ntzen tbint cyu'na tu'n cyna'na Dios. Jl Yal tzunkej ttanem Dios o chi cyim, mi'n baj cyc'u'ja cyi'j, cuma e k'umj yol te colbil cye, tu'ntzen tten cychunk'lal te junx maj, tisenj te Dios, amale ilet ti'j e cyimke tisen niy'tl xjal. -kSPero tzul jun k'ij cyk'a' xjal cycwent twitz Cristo, jaj xjal binne tten tu'n tul k'olecte stis te cykilca xjal, kej xjal i'tzx oj tul, bix kej xjal otk chi cyim. !j;Bix cuma ma cyaj cycye'yena cykilca ja lu, bix mi'ntl nchi binchana ka' cyuya kej cyuyey te nejl, nchi jawtzen klee' cyi'ja, bix nchi xmucchan cyi'ja. ;ioNejl, nim ka' e bint cyu'na, tisenj nbint cyu'n kej xjal min cytzki'n Dios. Min e cytzuy cyiiba twitzj ka' tajbil cyxumlala, sino oc cybi'na tik'ch taj cynaabla aj il. Nuk jaj pajbaj lepchkey ti'j. E bolayinkey, bix nim s̈itz̈'bil yaa'n tumel ete'y. Bix juntl ka' e bint cyu'na. Oc na'nkey cywitz sant. }hsMa cyaj cyk'o'na il tu'n cyxi' lpey ti'j tajbil Dios cykilca k'ij twitz tx'otx', yaa'n ti'j cykilca taj cyxumlala. Wg )Cuma iy'x q'uixc'aj tu'n Cristo tuya t-xumlal bix e cyim tu'n tchjet kil, ju' tzunj il ti'j tu'n tten jun cynaabla tisen te Cristo. Cuma tu'nj cymojbabl cyiiba ti'j tcyimlen Cristo, mintii'tl cyaja ti' il. fYal te Jesucristo, ma pon tuj cya'j, bix at tuj tmank'ab Dios. Bix at cykilca ángel bix biman bix cawel tjak' tcawbil.e+Bix tisen e clet ke Noé tu'n barc, ma chi cleta tu'nj cymojbabl cyiiba tuya Jesucristo, cuma e jatz itz'jxin juntl maj tuj cyamecy. Min e cletkey tu'nj costumbre tu'n tjaw a' cywi'y, sino cuma e xi' cykanena te Dios tu'n ttzaj tk'o'n cyey jun ac'aj bix sakxix cynaabla. idKJatxe ootxa min e cybi kej xjal lu Dios. Tisen tzunj, tej tjaw tbincha'n Noé jun barc, nim ayon Dios cyi'j xjal tu'n cyajtz meltz'aj tuya Dios, bix tuya nim cypasensya, pero cycy'i. Nuk wajxak xjal e clet tuj barc tuj a'. Y~X}}k||{3zzxewvuuJtgssr7qq poo7ndmllkkj*iGhhPgfeddcbbPas`__^]\\4[NZpYX/WcVUUTT_SRQzPgONNLKKJ5ITHG$FoEE6DCBAA @B?G=<;;Y:s9908,7L66m5a44-321I0p/..D-,++o*o)<(#'%$u#"8!!_7i Qw$ M 6 B Lg(j{Y$'A Ju' tzunj waja tu'n wela ba'n tuj twitz Kaaw. Katzenle tu'nj taak'en Kaaw chin cymela, bix ka min, pero c'oquelx wipena ti'j tu'n wela ba'n tuj twitzxin, w&gN-el nni'ya ti'j ti pjel wi'ja, bix nchin ayona tu'n wexa tuj nxumlala at ja'lewe, tu'ntzen npona tuya Kaaw. j%MAmale mina'xet toc ncye'yena twitzxin, pero cnla'ya twitzxin tu'nj o tz'oc ke nc'u'ja ti' Dios. $wJu' tzunj, key hermano, ma cywix nc'u'ja. Ntzki'na ntiinxa tuya kxumlal te ja'lewe, bix mina'x npona tuya Kaaw. :#mJa te Dios o binchante ke tu'n at juntl ac'aj kxumlal, bix o tzaj tk'o'nxin Espíritu Santo tu'n tten kuya, te techel il ti'j cbinel tu'nxin tu'n at ac'aj kxumlal te junx maj. g"GTej ti'j lux kxumlal at ja'lewe, nim q'uixc'aj niy'x tu'n, bix nim bisbajil toc ki'j. Pero amale atet q'uixc'aj, ja te kaj, yaa'n tu'n kcyim, sino tu'n kocx tuj juntl kxumlal ac'aj. Kaj tu'n toc jmi'n baj te t-xel jpjel. Q!Jaxxixte ko oquel tuj jun ac'aj kxumlal, tu'ntzen yaa'n ẍbikl kanem.  Tej ti'j lux ko' eto' tuj kxumlal te ja'lewe, nim q'uixc'aj at ki'j. Ju' tzunj kaj tu'n kocx tuj juntl kxumlal ac'aj tuj cya'j. _ 9Amale tu'nt taak'en Dios chin cwel byeta, pero min chin xyut'ena ti'j, cuma ktzki'n oj tbaj twi' kxumlal, kcaman jun ac'aj kxumlal. Cjawel bint, yaa'n cyu'n xjal, sino tu'n Dios, bix c'ajbel te junx maj tuj cya'j. %CJu' tzunj min tz'oc nk'on wiiba ti'j chic'aj, cuma pjel la' alcye jun k'ij, sino ju' n-oc nk'on wiiba ti'j mina'x tchic'ajax, cuma ctemel te junx maj.|qTej niy'x tu'n nxumlala ja'lewe yaa'n nimxix te ja twitzj ncotza cncamela la' alcye jun k'ij tu'nj q'uixc'aj niy'x wu'na tuj taak'en Cristo. Jq'uixc'aj niy'x tu'n nxumlala ja'lewe pjel tilel, pero tbaneyil j-ac'aj nchunk'lal mintii' tbajlel. GO tz'el nni'ya ti'j ko jawel itz'j tuj cyamecy. Ju' tzunj min chin xyut'ena tuj waak'ena. Amale bajnent baj tipen nxumlala tu'nj cykilca n-oc wi'ja, pero jax jaca k'ij ncywix nc'u'ja. r]Ju' tzunj cykilca q'uixc'aj n-oc wi'ja tzin npa'na. Bix tzin npa'na te cyey, tu'ntzen at t-xtalbil Dios cyibaja. Ka at nim xjal ccyiik'el t-xtalbil Dios, jax nim xjal cxe'l k'onte chjonte te Dios, tu'ntzen tjaw nimset tbi Dios mas. :mNtzki'na Dios cjawel itz'jsante ke ocslal tuj cyamecy, cuma ntzki'na o jatz titz'jsa'n Dios ja Kaaw Jesús tuj cyamecy. Cjawel tii'n Dios inayena cyuyey tu'n kpon jaa' ta'xin. 2] Pero n-octzen ke nc'u'ja ti' Dios. Inayena tisenj xjal e tkba cyjulu tuj tyol Dios jatxe ootxa: “ ‘E xi' wocsla'na, bix ju' tzunj e xi' nk'umena jaj tpocbal j-e wocslaya,’ tz̈i jun xjal,” tz̈i tyol Dios. Jax ju'x weya o txi' wocsla'na. Ju' tzunj jax nxi' nk'umena jaj e wocslaya. eC Tu'nj o tziy'x q'uixc'aj wu'na ju'wa tuj waak'ena, o cnet cyu'na cychunk'lala te junx maj. +O Lo'j tzunj i'tzx kena, jaca k'ij at xjal cyaj tu'n ncub byeta tu'nj taak'en Jesús. Niy'x wu'na ju'wa tu'ntzen tcnet cyu'n xjal jcychunk'lal tzin tk'o'n Jesús. S Jaca k'ij niy'x q'uixc'aj tu'n nxumlala tuj taak'en Jesús, tu'ntzen toc cycye'yen xjal yaa'n jawnex kena, tu'ntzen yaa'n jweya nbi cjawel cyniman, sino tu'ntzen cyjyon cychunk'lal tzin tk'o'n Jesús. ,Q Bix ju'x nim nchi oc lpe xjal wi'ja te yasl te weya, pero Dios min o cyaj tcye'yen inayena. Bix ju'x ma chin iy' tz'aka cyu'n k'ojlel wi'ja, pero lux kena i'tza. >uJaxte at nim wik q'uixc'aj n-oc weya, pero Dios n-onen wi'ja tu'n mi'n xcye wibaja. Bix ju'x min tz'el nni'ya ti'j tiken nuk tik'ch nbaj wi'ja, pero min nbaj nc'u'ja tuj waak'ena. ykYal weya, ju' kena nuk tisen jun wicy'il ajnintz bix yaa'n cyiw bix ncub pax. Pero tuj wicy'il at k'inemal, bix ju'xsen weya k'i'n jun nintzaj wu'na. Jaj tpocbalj Cristo. Jwipemal tu'n tbint taak'en Dios yaa'n weya, sino te Dios, tu'ntzen tchic'ajax yaa'n inayena at wipemala tu'n tbint taak'en Dios, sino ja te Dios at nimxsen tipemal tu'n tbint taak'en wu'na. [/Tuj tneel, tej nuk klolj ta' twitz tx'otx', e xi' tkba'n Dios, “Tu'nxit ttxakan spi'yen,” tz̈i Dios. Tisen e cub naj klolj tej tul txakpaj spi'yen jatxe ootxa, ju'xsen q'uelelj klolj twitz knaabl ja'lewe oj ttzaj tonen Dios ejoo' tu'n tel kniy' ti'j. Bix oj tel kniy' ti'j jawnexte Cristo, otktzen tz'el kniy' ti'j jaxse jawnex Kman Dios, cuma ja Cristo yec'bil te ke ti tten Dios. Tu'n tzunja nchin k'umen weya ti' Cristo. Il ti'j tu'n toc ke kc'u'j ti' Dios {Yaa'n wi'ja jnxi' nk'umena, sino ti'j Kaaw Cristo Jesús. Ntiina tzalu nuk tu'n wajbe'na cyey tu'n wajbe'na te Jesús. V%Jaj taaw il ncawen twitz tx'otx' ja'lewe ncub tmos̈en cynaabl kej xjal yaa'n ocslal, tu'ntzen mi'n tz'el cyniy' ti'j tpocbal jxin Cristo jawnex, jxin nyeec'an ke tii'n Dios, cuma jaxin juniy' tuya Dios. ~uYal kej xjal min tz'el cyniy' ti'j nxi' nk'umena, ejee' tzunja nche'x tuj k'ak'. At jun potzbil tcub tibaj cynaabl. 6eMin tzaj nch'ixewa oj nchin k'umena ti'j ac'aj trat, cuma min cub nsbu'na ke xjal, bix min nchin k'umena tyol Dios tu'n tel wii'na cypwak xjal, tisen nbint cyu'n kej xjal nchi yolen nuk ten cyu'n. Twitz Dios bix twitz cykilca xjal nxi' nk'umena nuk alcyej jaxxix, tu'ntzen tchic'ajax jiquenxix kena. %  EJu' tzunj, key hermano, tu'n t-xtalbil Dios wibaja, o wiik'a waak'ena te k'umlte tpocbal j-ac'aj ttrat Dios, bix ju' tzunj mi'n chin xyut'ena tuj waak'ena. \ 1Bix otktzen tz'el potzbil tibaj knaabl, tu'ntzen tel kniy' ti'j. At koclen tu'n koc twitz Kaaw. Pero min kil twitzxin. Jkocslabl ti'jxin ja'lewe tisen n-ocx kcye'yen tuj jun respej. Pero amale mint kil twitzxin, tu'nj kocslabl ti'jxin, tz̈'iynen tz̈'iy knaabl tu'n toc tisenj tbanel tnaablxin, cuma ja tzunxin nk'onte ac'aj knaabl. Jatzen xinj Kaaw nk'onte tu'n kaj tz'oc kbi'n ti taj Dios. Ejee' tzunkeje nche'x k'inte ja lu, tzakpi'ntltzenke tjak' trat te ootxa. l QPero ojtzen tocslan jun xjal ti' Kaaw, q'ueleltzen potzbil tibaj tnaabl, tu'ntzen tel tniy' ti'j.  1Ja'lewe oj n-oc cybi'n jttrat Dios te ootxa tz'i'ben tu'n Moisés, mlayx tz'el cyniy' ti'j ti japenina. Tisentzen tcub jun potzbil tibaj cynaabl. 2]Pero ke aj Israel te ootxa min el cyniy' ti'j at tu'n tbaj tilel jtrat te ootxa, tisen e cub baj tkoptz'aj twitz Moisés. Jax ju'x ke aj Israel te ja'lewe, oj nxi' cycye'yen xjal k'anak ttrat Dios te cye, min tz'el cyniy' ti'j min tz'ajbentl. Min tz'el cyniy' ti'j ja tbaj tilelj tej tul Cristo. [/ Min txi' nk'umena jun trat pjel tilel tisenj e tk'umen Moisés. Tej t-xi' tk'o'n Moisés tley Dios cye aj Israel, bix oc tk'o'nxin potzbil twitzxin, tu'ntzen mi'n cyil xjal cubne tcub baj jnkoptz'aj twitzxin. + Ju' tzunj, key hermano, oj nxi' nk'umena tpocbal j-ac'aj trat, cyequey c'oquela nkba'na tixix tten, cuma ntzki'na c'ajbel ke te junx maj. ve J-ac'aj trat mas jawnex twitzj trat te ootxa, cuma katzen jawnex j-o baj tilel, mas jawnex jmi'n baj tilel. R J-ootxa trat yaa'n jawnex twitzj te ja'lewe. Ac'aj trat masxsen jawnex. 1[ Katzen jawnex jtrat te ootxa, amale e tyeec'at min el ba'n ke xjal twitz Dios, mas jawnex j-ac'aj trat te ja'lewe, cuma nbint tu'n tu'n cycyaj xjal jiquen twitz Dios. /Katzen nintzaj jley te ootxa, ¿mimpatzen tz'el kniy' ti'j ac'aj ttrat Dios cyi' xjal k'o'n tu'n Espíritu Santo mas jawnex twitzj ley te ootxa? Z-Ja tzunj ley k'anak, twitz xak e cyja' tz'i'bet. E tkba jley nejl kej xjal min e cynima cykil ley, il ti'j tu'n cycub byet. Jawnexsen jun ley e cyaj tk'o'n Dios. Ju' tzunj tej t-xi' tk'o'n Moisés cye xjal, tzinxsen nkoptz'aj twitz Moisés bix min e bint toc cycye'yen xjal twitzxin, amale cubnentl e cub bajtl nkoptz'aj twitzxin. r]Dios o tzaj tk'o'n weya wipemal tu'n t-xi' nk'umena tpocbalj ac'aj ttrat Dios tu'n cyclet xjal tuj cyil. Jk'anak ttrat Dios cyi' xjal nuk tz'i'ben ta', bix e tkba alj min e tbi tley Dios bi'x e cub byet. Pero j-ac'aj trat yaa'n ju'wa, cuma tzin tkba'n ctk'a' Espíritu Santo te xjal tu'n tbint jti taj Dios tuya cykil tc'u'j, bix tk'a' tchunk'lal te junx maj. PYaa'n tu'n wexa wipemala nchin ak'anana ba'n, sino tu'n tipemal Dios. ~}Ju' tzunj, ntzki'na nxi' nk'umena tyol Dios jiquenxix, bix nbint wu'na tu'nj n-oc ke nc'u'ja ti' Dios tu'n Cristo. }/Tzinen ta' ejee'y t-xjal Cristo. Yal weya, nchin ajbena cyey tuj taak'en Cristo, tisen najben jun xjal tz'i'bel tuj taak'en tpatrón oj tcub tbincha'n u'j cye cabtl xjal. Yal te u'j, tz'i'ben tuya tint q'uelel baj tik'bil. Bix ju'xse ootxa e cyaj tz'i'bet ley twitz xak yaa'n i'tz. Pero te cyey ja'lewe, o tak' Dios Espíritu Santo i'tz te junx maj, tu'ntzen tel cyni'ya ti'j tuj cyanema ti taj Dios. |-Ntzki'na tu'nj e bint wu'na cyxola, o chi oca t-xjal Cristo. Ju' tzunj ejee' tzuna jun yec'bil cywitz cykil xjal ka jaxxix t-ak'anal Dios kena. K{ Key hermano, ma txi' nkba'na inayena jun t-ak'anal Dios jaxxix, pero mi'n cub cybisena ti'j ka te nimbil wiiba. Mintii' il ti'j tu'n tcub ttz'i'ben jun xjal u'j te okxenbal weya cyuyey ka jiquen kena. At juun il ti'j k'i'n jun cyu'j tu'n t-xi' cyyeec'an ka ak'analke tuj taak'en Dios, pero weya yaa'n il ti'j k'i'n wu'ja. Fzcuma yaa'n ju' kena tisen juntl wik xjal nchi ak'anan ti' tyol Dios nuk tu'n pwak cyu'n. Jwaak'ena nbint wu'na o tzaj tk'o'n Dios weya, bix nbint wu'na, yaa'n nuk tu'n pwak wu'na, sino jaxxix nchin k'umena tyol Dios bix tuya tipemal Cristo, cuma Dios cyey'lte weya la' ka ba'n nbint taak'enxin wu'na bix ka min.yKej n-el cyiiq'uen nyola, tzin cyna'n tisen t-xewel anem, cuma tzin techla'n te cyamecyke. Pero kej nchi ocslan ti' nyola, tisentzen c'o'cj tuj cywitz. ¿Altzen ba'n tbint jun nintzaj ak'untl tu'n ju'wa? Tuj twitz juun cyey mlay bint wu'na. Pero yaa'n jax cyu'n, x#bix ba'nxsen tuj twitz Dios oj t-xi' nk'umena ju'wa. Tisen jun c'oc'sbil n-el pax tc'o'cjel tzin cyna'n xjal, ju'tzen japenina oj nxi' nk'umena ja yol lu ti'j Cristo cyekej chi ocslalte nyola bix chi cletel tuj cyil, bix ja tzunkej q'uelel cyiiq'uen chi xe'l tuj il. /wWPero amale ajkelet nc'u'ja, bix nxi' nk'o'na chjonte te Dios. Tu'nj nmojbabl wiiba tuya Cristo, at woclena tuya Dios oj tcamanxin ti'j cykilca nk'oj ti'jxin. Bix tisen n-el pax tc'o'cjel jun tii' tuj cyk'i'k, ju'tzen o tak' Dios weya tu'n t-xi' nk'umena tpocbal Cristo jaa' nchin poniya, |vq Pero mix e binne wak'anana ba'n jatzewe, cuma min otk pon Hermano Tito tuj Troas tuya cypocbala tii'n ete'y. Ju' tzunj ajkelen nc'u'ja, bix e cyaj nk'o'na ke ocslal te Troas tu'n wula tuj Macedonia te jyolte. Ncub ti' il ku'n nuk tu'n Cristo ~uu Tejtzen npona tuj tnom te Troas te k'umlte tpocbal Cristo, at nim amle'n wi'ja tu'n wajbe'na tuj taak'en Kaaw. -tS Ka min knajsa j-ocslal aj il, taaw iltzen ke ccamal ki'j. N-el kniy' ti'j taj taaw il tu'n tcub tyaa'n ejoo', tu'ntzen kcub xitj. Tej tpon Pablo tuj tnom te Troas as; O tz'el nni'ya ti'j o cybiy nyola. Pero ja'lewe, katzen cwel cynajsa'na j-ocslal aj il, jax ju'x weya. Amale yaa'nt wi'ja oca tbincha'n il, ttzki'n Cristo o cub nnajsa'na. O bint wu'na ju'wa te jun yec'bil te cyey. :rm Nejl e xi' nsma'na wu'ja cyey, tu'n tcub cyk'o'na j-ocslal aj il tuj castiwa. Pero e xi' nk'umena ju'wa nuk tu'n tel nni'ya ti'j ka nbint cyu'na cykilcaj ti nxi' nkba'na cyey. qwJu' tzunj nchin cubsana nwitza cyey tu'n tcub cynajsa'na tilxin, tu'ntzen t-xi' cyyeec'ana tk'ak'bil cyc'u'ja texin. p/Matzen pon tumel tu'ntzen tbaj tilel jtil ocslal cyu'na, tu'ntzen t-xi' cycyiwsa'na tc'u'j. Katzen tzinx n-oc cyk'o'na tuj castiwa, cweltzen tbisenxin ti'j ka min cub cynajsa'na tilxin tej tcyaj tk'o'nxin tilxin, bix jac'a tu'n tbisxin mi'n tz'ajbentlxin tuj taak'en Dios. oTnimal cybaja e cyajbey tu'n tcub tuj castiwa. Pero ma tzul til tuj tc'u'j tcublen tuj castiwa, bix nim tken tcastiwa e cub. Un#Ja tzunj ocslal cyxola e tbincha jun ka', o tzaj ch'in nbisa ti'j. Pero yaa'n nuk te weya ja bis lu, sino mas nim te cyey. Pero min txi' nkba'na ka cykilca key e bisenkey ti'j, cuma kape yaa'n jax. Xm)Tej t-xi' nsma'na wu'ja cyuyey, e tzaj ch'in nbisa bix e xi' wok'je'na, cuma il ti'j oc wilenkey. Pero min e wajbe'ya tu'n cybisena. Nuk e wajbe'ya tu'n t-xi' nyeec'ana nim tk'ak'bil nc'u'ja cyi'ja. Ju' tzunj min in pona cyxola tisenj otk cub nninc'u'na. Il ti'j tu'n tcub cynajsa'na jtil jun ocslal bix tu'n t-xi' cycyiwsa'na tc'u'j l/Ju' tzunj e xa' nsma'na wu'ja cyey nejl. E wajbe'ya tu'n tcyaj cyk'o'na cykilj ka' nbint cyu'na looj mitkna'x npona cyxola, tu'ntzen ntzalaja cyi'ja, yaa'n tu'n nbisena cyi'ja. Tuj nwitza junelne ta' cyyola wuyena nuket min chin tzalaja cyi'ja, jax mlay chi tzalaja wi'ja. fkEPero nuket e cyajkey tuj bis tu'n nyola, ¿altzen ba'n ttzaj k'ukbante nc'u'ja? Mintlen-al. j Ju' tzunj, key hermano, min in i'ya cyey'lte cyey, cuma nuket in i'ya cyxola, otle chi oc wilena, bix e cyajet lokey tuj bis tu'n nyola. i /Katzen nchi oc wilena, yaa'n tu'nj yaa'n kena taaw cyocslabla. O'cx tu'n cyxi' wonena tu'n cytzalaja. Yal tej cyocslabla ti' Dios, cyiw ta'.h  E cub nninc'u'na tu'n npona cyxola, pero mas yaj e cub nch'ixbe'na nyola, cuma nuket in i'ya cyxola, iletltzele ti'j tu'n cyoc wilena. Pero ttzki'n Dios min e wajbe'ya tu'n cyoc wilena. Ju' tzunj e nch'ixbe'ya tu'n mi'n chin i'ya cyxola tuj Corinto. Ng Tex Dios e tzaj tk'o'n Espíritu Santo ke te techel t-xjal Dios ko'. f O tak' Dios weya bix te cyey tu'ntzen kten cyiw tuj kmojbabl kiib tuya Cristo. Ja Dios lu e scy'onte weya tu'n woca tuj taak'en. \e 3Ktzki'ntltzen elpe baj Cristo ti' tyol, cuma tu'nxin elpe baj Dios cykilcaj otk cyaj tkba'n cye xjal. Ju' tzunj oj t-xi' kkba'n “Amen” te Dios te yec'bil njaw knimsa'n tbixin, tu'n Cristo tzin kkba'n ju'wa. d {cuma il ti'j tu'n nxi' lpeya ti' tnaabl jxjal tzin nk'umena. Tej ntena cyxola tuya Silvano bix tuya Timoteo, e xi' nk'umena tpocbal Tcwal Dios, Cristo Jesús, bix cytzki'na bajx tkba' Cristo tu'n tbint jun tii' tu'nxin bix mint elpe bajxin twitz. _c 9Pero ttzki'n Dios taj nc'u'ja tu'n tbint wu'na alcyej cxe'l nkba'na tu'n tbint wu'na, ]b 5Ju'tzen otk cub nbisena ti'j nejl, pero e cub nchi'xbe'ntla j-e wajbe'ya tuj tneel. Ju' tzunj at juun cyey tzin cykba'na yaa'n jaxxix toclen nyola. Tuj cywitza ncub nch'ixbe'na nyola tisen kej xjal yaa'n ocslal. ba ?Otk cub nninc'u'na tu'n wi'ya cyxola tuj Corinto, tu'ntzen wula mas yaj tuj Macedonia. Mas yajxe at npomlela cyxola juntl maj. Bix jax ju'x otk cub nninc'u'na tu'n ttzaj cyk'o'na onbil weya tu'n nxi'ya maa tuj Judea. }` uTuj tneel tuj nwitza at tu'n cytzalaja oj toc cycye'yena inayena. At npomlela cyuyena ca'ba maj te onlte cyey. L_ Nuk alx juun cyey n-el cyni'ya ti'j nyola. Ojat tel cyni'ya ti'j waja tu'n cytzalaja wi'ja, tisenj chin tzalajela cyi'ja tej k'ij oj tul meltz'aj Kaaw Jesús te cyey'lte ka ba'n waak'ena cyxola. }^ u Cytzki'ntla jiquen nnaabla, cuma kej wu'ja nxi' ntz'i'bena cyey tzinen cya'. Jnyola nxi' tuj wu'ja yaa'n ca'ba tten tu'n cycub tzpeta tu'n. Cutz̈it tel cyni'ya ti'j nyola te junx maj. Weya nyol, yaa'n squetc'ajnin ta' tu'n cyxi'y tuj il tu'n. ] - Key hermano, jaxxix jweya nyol bix ju' tzin tkba'n nc'u'ja o txi' wii'na nchunk'lala tuj tumel bix yaa'n e cub yaa'nkey. Min in xi' lpeya ti' tnaabl te twitz tx'otx', sino o tz'oc ke nc'u'ja ti' Dios tu'n ttzaj tonenxin inayena, tu'ntzen t-xi' wii'na nchunk'lala jiquenxix. O txi' wii'na nchunk'lala tuj tumel cywitz cykil xjal, pero ejee'tzen cyey, mas cytzki'na nnaabla cywitz cykilcatl xjal. w\ i Bix ka nchi na'na Dios wi'ja, nim tajbel te onbil weya. Ka nim cybaja nchi na'na Dios wi'ja, jax nim xjal ba'n t-xi' cyk'o'n chjonte te Dios oj tk'ontexin t-xtalbilxin wibaja. Tej tcub tchi'xbe'n Pablo tu'n t-xi' mas yaj tuj tnom Corinto G[   Jaxin e clonte weya tej ch'itk ncyima, bix n-oc ke nc'u'ja ti'jxin tu'n tco'pantexin inayena tu'n mi'n chin cyima. Jaxin cco'plte weya tuj cyk'ab xjal tu'n mi'n chin cyima cyuj k'ij chi ul. #Z A El jax tuj nwitza tu'n ncyima. Ju' e baj weya, tu'ntzen toc ke nc'u'ja ti' Dios tu'n witz'ja, yaa'n nuk wi'ja. Dios ba'n tjatz itz'jsante ke tuj cyamecy. bY ?Key hermano, waja tu'n tel cyni'ya ti'j ti ttenj q'uixc'aj iy'x wu'na tej ntena tuj tx'otx' te Asia. Nim q'uixc'aj oc weya, tejxe tbaj wipena tu'n tiy'x wu'na, bix tuj nwitza tu'n ncyima tu'nj q'uixc'aj oc weya. uX eWeya k'ukl nc'u'ja cyi'ja ka niy'x cyu'na oj toc pena cyi'ja. Ntzki'na tisen te Dios ntzaj tcyiwsa'n weya nc'u'j tu'n tiy'x wu'na oj toc pena wi'ja, jaxsen ju'x cyey. Ctzaal tcyiwsa'n Dios cyc'u'ja tu'n tiy'x cyu'na oj toc pena cyi'ja. W #Jatzen weya, o tziy'x q'uixc'aj wu'na tuj waak'ena te kbalte cyey ti tten tu'n cycleta. Bix oj toc cycye'yena tii'n o tcyiwsa Dios nc'u'ja tu'n tiy'x q'uixc'aj wu'na, jax ju'x cyey ccyiwsetel cyc'u'ja, tu'ntzen oj toc pena cyi'ja tisen oc pena wi'ja, q'uiyax cyu'na. V  Nim q'uixc'aj q'uiyax ku'n oj kxi' lpe ti' Cristo. Katzen nim niy'x q'uixc'aj ku'n, jax nim ncyiwsan Dios kc'u'j tu'n Cristo. :U oOj niy'x q'uixc'aj ku'n, Dios ncyiwsante kc'u'j, tu'ntzen oj niy'x q'uixc'aj cyu'n cabtl ocslal, ejoo'tzen ba'n t-xi' cyiwsante cyc'u'j, tisenj n-oc tcyiwsa'nte Dios ke kc'u'j. xT kJawxit knimsa'n tbi Dios, Tman Kaaw Jesucristo. N-oc k'a'ben tc'u'jxin ki'j, bix jaxin ncyiwsante kc'u'j. 1S ]At-xit t-xtalbil Kman Dios bix Kaaw Jesucristo cyibaja, bix nuket tzaj cyk'o'nxin cyey tu'n cytena tuj ttz̈yal. Jun q'uixc'aj ti' Pablo pero ja Dios ncyiwsante tc'u'j sR cKey hermano tuj tnom te Corinto, Inayena Pablo. Dios o scy'onte weya tu'n wajbena te jun t-xel Cristo Jesús. Nxi' ntz'i'bena ja u'j lu te cyey t-xjal Dios tuj Corinto. Tu'nxit tajben jwu'ja, yaa'n nuk te cyey, sino tuyaxa te cykilca ocslal tuj cykilcatl tnom iken tu'n tx'otx' te Acaya. At Hermano Timoteo tzalu wuyena, bix ba'n tuj twitzj nxi' ntz'i'bena cyey. 5QcbMi'n chi oc tbi'na, cuma at xjal o tz'oc lpe ti'j tise ka jax, bi'x o chi cub tzpet, bix o cub tzpet cyc'u'j ti' Dios. Tzajxit t-xtalbil Dios cyibaja. O'cxsen nyolja.]P3bO'cx xsunj, Timoteo. C'ojlam tzunj jax yol ma tz'oc k'o'n tuj tk'aba. C'ojlam tiiba tuj cyyol jxjal n-oc cyniq'uen tise ka cytzki'n tii'n Dios, pero mintii' ttxolan cyyol, bix mintii' toclen tuyaj jax yol. [O/bOjtzen tbint ju'wa cyu'n, nbajtzen cyninc'un cyiib tuj chunk'lal tzul, cuma tej chunk'lal tzul, jatzente chunk'lalj jaxxix, bix te junx maj. Tej t-xi' tcyiwsa'n Pablo tnaabl Timoteo ti'j alcye tu'n tbinchante ,NQbKbanxse cye xjal k'inan tu'n yaa'n jk'inemal c'oquel tak' cye, sino tu'n toc tak' cye tu'n tbint tik'ch tbanel cyu'n, bix tu'n tcub cypa'n cyk'inemal cyuya mebe. +MObKej ocslal nim cyk'inemal twitz ja tx'otx'a, kbanx cye tu'n mi'n tz'oc cyk'on cyiib te nintzaj, bix tu'n mi'n tz'oc ke cyc'u'j ti' cyk'inemal, cuma tej k'inemal mintii'xix ba'n toc ke c'u'jbaj ti'j. Nuk jac'ate Dios ba'n toc ke kc'u'j ti'j. Jaxin ntzaj k'onte tik'ch ke te kniy'bebl. L-bNuk jac'axin mlay cyim. Najlxin tuj tken luz tzinxse ntxaken mas twitz tken k'ij. Min-alxse juntl ba'n tocpan canan ti'jxin. Min-al jun xjal o tz'oc cye'yente texin, bix min-alx ba'n toc cye'yente texin. Jawnexxit tzunxin, bix nimxit tipemalxin te junx maj. Ju'xit tzuna. GKbTzultzen jlet Jesús juntl maj, pero ojxe tpon tumel tuj twitz Dios. Nuk jac'ate Kman Dios jawnex twitz tik'ch jilel, bix cy'iwla'n. Jaxin Cawel cyibaj cawel, bix Taaw cykil twitz tx'otx'. !J;bctbi'c'a tzuna cykilj nxi' nkba'n tey. Mi'n cub tzpeta, bix cbinelxix tu'na tu'n mi'n chi el t-xoo'na xjal ti'ja, ojxe tul jlet Kaaw Jesús juntl maj. bI=b Twitz Dios, nk'onte tchunk'lal tik'ch jilel at twitz tx'otx', bix twitz Jesús, Scy'o'n tu'n Dios, jxin mintii' ttz̈i ti'j tej ttzak'be'n te cawel Poncio Pilato alcyexin bix ti taak'enxin, cxe'ltzen nkba'n tey Hb Tz'ocxix tilel tu'na ti' tyol Dios bix k'ojl ti'j tka'yel. Oj tbint tu'na ju'wa, ju'tzen cpomela caney ti'j tchunk'lala te junx maj. Ti'j tzunj tchunk'lala te junx maj o tzaa' ttxco'n Dios jay, bix cywitz nim tstiwa o tzaa' tkba'na ka o tz'ocsla'na ti' Jesús. G b Perotzen tey, Timoteo, najben te Dios, cteltzen ok ti'j k'a'bj pwak. Tetzen t-xel ja lu, jyonxsen te ja ba'n, bix k'inx tchunk'lala tujxix jiquen, bix ke'c tc'u'ja ti' Dios, bix c'oquel tak' cykil xjal tey, bix nimxsen tc'u'ja, bix maansx tz'oquey. Fb Tej nuk pwak n-oc tak', jatzen tloq'uel nim wik tka'yel. At juun xjal nuk tu'n cyk'a'bentz ti' pwak o tzpet cyanem ti' Dios, bix tzin cynojsa'n cychunk'lal tuya nim bisbajil. Ti tten tu'n t-xi' kii'n kchunk'lal jiquen bix tu'n toc ke kc'u'j ti' Dios MEb Yal tzunkej cyaj chi oc k'inan, mintzen cycol cyiib twitzj tka'yel ncub jlet cywitz. Tu'ntzen nuk tik'ch cyaj nchi cwa' tz'ak tuj c'o'bil, ja c'o'bilj tbanel n-el tuj cyc'u'j, bix nche'x tuj il. ^D5bNuk ka at ch'in ba'n t-xi' kwaa'n bix tu'n toc ch'in ki'j, ya ba'ntze tkete kc'u'j. [C/bcuma mintii'te k'i'n ku'n ktzaj twitz ja tx'otx'a, bix mintii'te ba'n taj kii'n. sB_bJaxte ju' tewa. Te kocslabl ti' Dios tbeyel xtalbilte, pero la' alj ntzalaj tuyaj ch'in ncnet tu'n, lAQbbix k'oj min pon baj twi'. Alj ma cub xnak'tzante cyej nic'bil xnak'atz, junxse maj otk tzpet ya min tz'eltl cyniy' ti'j alcyej jax, bix n-e'latzen tuj cywitz nuk te cambl pwak ocslabl ti' Dios. Cyimeltzen cyiiba cyi'j xjala. [@/bNuk n-oc cyk'on cyiib jxjala te nintzaj, bix min tz'el cyniy' ti'j tixix ttenj jax yol. Nuk nchi jyon jaa' q'ueletza jun k'oj. Ti'j tzunja n-etza itz'j xchi'len c'u'j, k'oj, cyakwusaj xjal, ic'bil twitz xjal, H? bAttzen xjal nyeec'an juntl wik xnak'atz. Axse tbi'nc cyxnak'atz, pero yaa'n junx tten cyyol tuyaj xnak'atz nxi' k'inte ke te niml Dios, bix yaa'n ba'n tten cyyol tuya tyol Kaaw Jesús. ^>5bBix ka at jun ocslal nak'ana'ncx tuya jun tpatrón ocslal, c'oquelx tbi'n xina tisen jun cawel. Masx c'oquel tilel tu'na tuyaxin twitz tuya junxin yaa'n ocslal, cuma alj nk'inte tkbel jtaak'ena jax ocslal, bix n-oc tak' te Dios. Bix xnak'tzanx bix kbanx xsunja lu cye xjal. Ba'n tu'n t-xi' kniman Dios bix tu'n ktzalaj ti'j ntzaj tk'o'n ke [= 1bKej ocslal nchi ak'anancx tjak' tcawbil cypatrón, ba'nxix toc cybi'n tyol tpatrón. Mi'n chi oc te cy'aj. Cycuyaxix cyaak'en, tu'ntzen mi'n txi' na'n tbi Dios bix tu'ntzen mi'n txi' na'n kxnak'atz cyu'n xjal. Z<-bJaxse ju'x ttena, jba'n ncub cybinchen xjal, chic'ajte. Bix amale atet tbanel taak'en ncub tbinchen jun xjal tuj ewjel, mlayx bint tewj te junx maj. Ju' tzunj mi'n baj bint naj tu'na ti' tnaabl jun xjal.b;=bAt xjal ncub bint til tuj chic'aj, bix cykil xjal itzkilte ka maxe cwel baj twi' stis twitz Dios. Bix at xjal ncub bint til tuj ewjel. Pero tixja tten ti'j, cjawel chic'ajax oj tcub bajset twi' stis twitz Dios. |:qbTimoteo, nukx yaaba. Ju' tzunj yaa'n nuk a' cxe'l tc'a'na, sino tuyax ch'in vino tu'n tiy' tchyonel tc'u'ja. 9bTu'n toc jun xjal te tajwilel tja Dios, chebe cxe'l tjyo'na. Mi'n tz'oc tk'o'n naja. Ka ma tz'oc tk'o'na jun xjal te tajwilel tja Dios, bix cchic'ajaxel jxjala ka at nim til, tisec'atzen ba'n tilj xjala tuj twitza. Mi'n tz'ocx tk'on tiiba tjak'j luwe. 98kbTwitz Dios, twitz Kaaw Jesús, bix cywitz tsanjel Dios tuj cya'j, cxe'lxix nkba'n tey tu'n tbint jma txi' nkba'n tey, bix mi'n tz'oc tcye'yena ka mas nintzaj jun twitz juntl. 7'bPero cyej xjal tajwilel tja Dios otk chic'ajax otk chi cub tz'ak tuj cyil, il ti'j cxe'l tkba'na te cywitz cykil xjal tu'n toc ttz̈i cyi'j. k6ObMi'n tz'oc tbi'na til jun xjal tij tajwilel tja Dios ka min-al ca'ba ma oxe te tstiwa ti'j. 5}bJu'tzen toc tu'n tyol Dios tuj k'anak stament cyjulu: “Mi'n tz'oc tk'o'na tzuybil ttzi junjil boys ka npjunjil triwa, tu'n ba'n twaa'njil, tu'n at tipenjil te ak'anal.” Bix juntl: “Tej xjal ak'anal atte tumel tu'n tchjet,” tz̈i tyol Dios. a4;bKej xjal tij tajwilel nbinxix tninc'un tja Dios, ba'nxixsen cyoc ocslet bix cyoc c'ojlet, bix ejee'xixj xin tocsen cyaak'en te kbal tyol Dios bix te xnak'tzal, cuma ncyaj cyk'o'nxin cyaak'enxin tu'n tyol Dios. Y3+bNa'mc'atzen ka at jun najaj xjal ocslal, bix at jun viuda tuj tja, il ti'j c'oquel tonen, tu'ntzen mi'n tz'oc tiken tja Dios, sictzen ba'n toc tonen tja Dios kej viuda jaxxix min jaa' ba'n cyoca itz'j. r2]bNxi' nkba'na ja lu cuma at xuuj viuda o cub binchen tej tka'yel, o tz'oc cybi'n tyol taaw il, Satanás. O1bJu' tzunj we tuj nwitz tu'n cymaje kej xuuj viuda cwalx juntl maj, e tten cyal, bix e toc cyc'ojla'n cyja. Katzen ma bint cyu'nj xuuj viuda ju'wa, mintzentii' ba'n t-xi' cyyolen xjal ti' tja Dios. g0Gb Bix juntl, nuk nchi iy' ttzii' jaa', bix tzin cyiik'en cy'ajel, bix yaa'ntzen nuk nchi oc te cy'aj, sino tuyaxe xtz'iml yolke, bix n-ocx cyk'on cyiib te cawel cyxol xjal, te kbalecx tej yol yaa'n tumel tu'n tocx cykba'n. >/wb ya otktzen chi cub tz'akxuj tuj cyyolxuj twitz Dios. n.Ub Pero yaltzen cyej xuj viuda cwalx, mi'n tz'oc tk'o'n ke xuja te tajlal, cuma la' ti taj cyc'u'jxuj, cwel cybinchexuj. Chebetzen ccyajbe'xuj cychmilxuj juntl maj. Cwatzen oj tel cypa'n cyiibxuj tuj cyaak'enxuj tuj tja Dios, 1-[b Ja tloj jun viuda itzki'n twitz tu'nj ba'n o cub tbinche, tisen tzunj: ka ba'nxix o tz'oc ttz̈'is̈en ke tal, ka ba'n tnaabl cyuyaj xjal e pon tja, ka o tz'oc tc'ojla'n tuya cykil tc'u'j kej xjal ocslal, ka o tz'oc tc'ojla'n kej xjal tuj tcyajlal e tema, bix ma ti jileltl tbanel o bint cyu'n. *,Mb T-xoltzen tajlal cybi jxuj viuda nchi onj tu'n tja Dios, nuk o'cxc'a kej xuj te oxc'al jnabk'i ma masj, bix ba'nx otk chi cub tenxuj tuya junx cychmilxuj. 3+_bCuma alj ocslal min tz'oc tc'ojla'n ke te tja, mix nbina tu'n tisej te Dios taj, bix masxse iy'nan twitz jun xjal yaa'n ocslal, cuma n-ocxtlpe cyc'ojla'ncye ke te cyja. ^*5bKbanxse cykil ja lu cye xjal tu'ntzen tbint cyu'n, tu'ntzen min-al yolen cyi' xjal. )bPero jun viuda nuk n-extl tk'ij te jyoj titlte taj ma nuk tik'chtl tzin tlok'o'n ti' pwak, jatzen viudaj mixben tc'ojlaj tu'n tja Dios. _(7bKa jun xuuj viuda jaxxix ka viuda, min-alx jun i'tztlte, bix nuk Dios tzin tyo'nxuj tu'n tcyajlal, bix min cyaj tna'nxuj Dios te k'ijl bix te koniyan tu'n tcyajlal, ba'ntzen toc cyc'ojla'n xjal te tja Dios jaxuj. U'#bPero ka at viuda at tal bix ma at ke tchman, entonces cyna'xixse cwal bix cbineltzen cyu'n tu'n toc cyc'ojla'n cytxu ma cyyaa', tu'ntzen tchjet tz̈'is̈bencye tu'n cytxu. Ja tzunja ba'n tuj twitz Dios. &bYal tzunkej xuuj viuda, ka jaxxix ka viudakexuj, bix min-al ba'n toc c'ojlancye, ke xjaltzen te tja Dios ba'n toc c'ojlancye. %wbC'oquel tc'ojla'na kej xuj tij tisex ttxuy. Bix kej txin cwalx, tisen jun taneba. Mi'n tz'oc tena chilsalec cyetxin. "$ ?bCwalxa. Ju' tzunj oj tcub tilen jun tij til, mi'n tz'oc tilena. Chebe cxe'l tkba'na te tisen tmana. Bix kej xjal cwalx, ju' chi tse'y tisen jun te tjay. =#sbC'ojlam tiiba, bix c'ojlam ti nbaj t-xnak'tza'na, bix cwelxix we'y twitz tixja jilel. Katzen ma bint ju'wa, bix ka cuyan tey tu'n tu'n t-xi' tkba'na jyol te co'pbil, bix cmeltz'ajel te co'pbil cyej xjal ma tz'oc ebinte tey. Ju'tzen ctemela tey, yaa'ntzen tu'ntl tey ka min ẍi co'pj xjal tuj tk'ab il.d"AbJunx maj k'o'nc tc'u'ja ti'j, tu'ntzen toc cycye'yen xjal jay ka xi'nen t-xi'y tuya Dios. O!bTimoteo, mi'n tz'el tuj tc'u'ja ka tu'n t-xjik'ben Dios e yolenke tyolel Dios tibaja bix e cub cyk'o'n tij xjal cawel tuj tja Dios cyk'ab tibaja tu'n toc tajwalela te xnak'tzal tyol Dios cye xjal. b Jooc'tzen nchin ponwe, tenctzen te s̈-ilwe tyol Dios tuj u'j tuj tja Dios, bix te nimsalec cyc'u'j ocslal, bix te xnak'tzaleccye. b Amale cwalxita, pero tc'ojla' tiiba tu'n mi'n tz'el xe'ta, sino cwelxix tk'o'na jun techlal ba'nxix cywitz ocslal tuya tnaabla te yolel, tuyaxix jun tbey jiquen, bix tuya ba'n tanema cyi' xjal, bix juch tc'u'ja ti' Dios, bix sakxix jun tnaabla. 9mb Jayle tzunj yol lu ccawel bix cxnak'tzal tu'na. [/b N-oc kipen tuya kyol tu'n cyco'pj xjal tuj cyil. Nko ak'anantzen bix niy'x ku'n cuma ktzki'n i'tzte Dios jaa' ma tz'oca ke kc'u'j. Ja tzunxin C'ojlal cykil xjal, bix tzin tco'paxin kej xjal ocslal te tyolxin. I b Jaxxix tej we ma txi' nkba'na, bix cykilcakey ba'n toc ebinte. FbAlj ma baj t-xnak'tza'n tu'n tkinpaj tchu'l, ba'nte, pero nuk te twitz tx'otx' teja. Pero tej tu'n tbaj t-xnak'tzan tiiba ti' tyol Dios, yaa'n nuk te twitz tx'otx' teja, sino te junx maj. 1bPero mi'n txi' tc'u'ja ti'j tpocbal cyu'nj ẍtak' xjala, a te tbi'nc pero na'c yol. Yaa'ntzen ju'wa, sino xnak'tzam tiiba tu'ntzen tnimena Dios. B}bXnak'tza'nc tzunja lu cye ocslal tu'ntzen jay ba'n tajben te Jesús. Tisenj waabj tzin tk'o'n tipen kchu'l, ju'xse tzin tk'o'n tyol Dios tipemal kanem. K'o'ncxixsen tc'u'ja ti'j. _7bTu'n tna'j Dios ti' waabj, n-eltzen cyniy' xjal ti'j ka ja Dios k'oltzte, bix cuma ju' toc tu'n Dios. Bix ka o tzaj tk'o'n Dios, cykiltzen ba'n, yaa'n nuk alcyexte ba'n. Jun tbanel xnak'tzal tu'n tajben te Jesús bCykil tej e cub tbinchen Dios, ba'nte. Ju' tzunj mintii' ch'in ba'n tel cyxoo'n xjal, sino ccyiik'elxix tu'n t-xtalbil Dios. bJa tzunkej xjal ju' ba'n cyu'na cycy'itltzen chi oc maje xinak tuya cyxu'l, bix n-octzen cyxnak'tza'n cye xjal ka at juun wik waabj mixben tniy'bej. Pero o cub tbincha'nte Dios cykil wik waabj cye tcwalxin tu'n t-xi' cywaa'n, bix tu'n toc chjonte te Dios ti'j. #bKej xjal chi cwel ten xnak'tzal cyej cynic'bil biman, ejee'tzen xjalj junx maj ẍtak'. Nimxse cyẍtak'bil ya tzpetpajninxtltzen cynaabl. ` ;bPero tzinenxix tcyaj tuj chic'aj tu'n Espíritu Santo ka cyuj k'ij chi ul nim xjal q'uelel tpa'n tiib tanem ti' tyol Dios. Ju' chi xe'l lpetl ti' cyxnak'atz jxjal lepch cyxnak'atz cyi'j xewbaj yajlal bix ma bimanj. -bJatzen jax tyol Dios, jkocslabl, o tzaj tk'o'n Dios, ma'xse t-xi'len, tisen toc tu'nj bitz: “Oc Dios te xjal, Jesús. E cub tyeec'an Espíritu Santo ka ja Jesús Scy'o'n tu'n Dios, bix cykilj e bint tu'n Jesús ba'nxse e'la. Axse e'laxin tuj cywitz tsanjel Dios. Bix ex tpocbalxin tuj cykil yol twitz tx'otx'. Bix oc cyocsla'n nim xjal jaxin. Bix e k'iijxin tuj cya'j juntl maj,” tz̈i bitz.Kbyaa'n ka nchin tzyetc'a, cuma wajtzen ttzki'ntla ti ctemela cynaabl jxjal te tja Dios, cuma te tja Dios te te Dios i'tz, bix cuma ejee'cye xjal te tja Dios iklte bix c'ojlal tej jax tyol Dios. ^5bXi'man wu'na tu'n nxi' naja cyey'l tey, pero ncubtzen ntz'i'bena ja u'j lu tey W'b Kej onel nbint-xix cyaak'en cyu'n tuj tja Dios, ejee' tzunj a cyanem xjal cyi'j, bix k'uklxix cyc'u'j oj nchi ak' yolel ti' cyocslabl ti' Jesús cyuya xjal. Jun kocslabl o tzaj tk'o'n Dios nimxse t-xi'len wb Jun onl tajwilel tja Dios c'oquelxix nuk te tchmil junx xuuj, bix cbinelxix tninc'un ke tcwal bix tik'ch te tuj tja. W'b Jaxse ju'x kej xuuj onl tajwilel, ba'nx chi cwel ten, yaa'n tu'n cycub ten xtz'iml yol, mitetpe tu'n cycub ten balk'ajel ma iken yol, sino nukxix yalnix ti' cynaabl, bix ba'nxix toc ke cyc'u'j xjal cyi'j. w gb Ba'n cyniy'bet jxjala nejl ka ba'nke te onel. Katzen mintii' jun cyka'yel, ba'ntzen cyajben te onl tajwiyel. p Yb Bix cwelxix cyc'u'n tyol Dios tisec'ax tten ttzajlen tk'o'n Dios, cuma cytzki'nxixa ka jax tyol Dios. < qbJaxse ju'x kej onlte tajwilel tja Dios, cybi'xix ch'in. Mi'n chi cub tz'ak tuj cyyol cywitz xjal, bix mitetpe tu'n cyoc bola, bix jax mitetpe tu'n cycaman pwak tuj tka'yel. d AbBix jax il ti'j cwel ten tuya jun tnaabl ba'n cyuyaj xjal yaa'n ocslal, tu'n mi'n jaw ikj yol ti' tja Dios cyu'n xjal. Jatzen tc'o'bel bimanj, tu'n tel iiq'uet tyol tajwilel tja Dios. Ti ctemel tchunk'lal jun diácono ~}|{zyxx#wvu?tsrqq-onm"l,k,jiiWhgg6eedwc2b"a'`__O]]\([=YCXQWRVWUUdTSS^RR8Q]OOMLKKAJlIMH3GG#FKEDDC'BcAA,?><;::9~97f6r55444]21s009/q.-,+**a)('&%B$s$#Q"w!<?plCP<)It0   2F.o4W Ti'j tzunj nintzaj xtalbil lu e tzaj tk'o'n Dios tej ocslal lu, nchin tzalaja ti'j. Pero te weya, yaa'n te nnimbil wiiba, sino nuk jaj ti'j q'uixc'aj o tziy'x wu'na cxe'l ntx'olba'na, tu'ntzen tel cyni'ya ti'j yaa'n jawnex kena. W3' pero e jax tii'n Dios jaxin tuj cya'j. Jatztzen oca tbi'nxin jyol jawnexsen nunca tz'el cyniy' xjal te twitz tx'otx' ti'j, bix min e k'oj texin tu'n tcub tenxin tx'olbalte ti otk tz'oc tbi'nxin tuj cya'j. H2  Pero jax wu'na, kale tuyax t-xumlalxin, bix kale yaa'n tuyax, 1! Ntzki'na jun ocslal ti' Cristo. Aj tii'n Dios jaxin tuj toxen cya'j jun rato maa jaa' ta' Dios. Ma bint cyajlaaj jnabk'i tbajlen jlu. Mintii' tumel wuyena ka tuyax t-xumlalxin e jax tii'n Dios tuj cya'j bix ka e cyaj t-xumlalxin twitz tx'otx'. Nuk ja Dios itzkilte. h0 K Amale yaa'nt tumel te nimsaljaw nbi'ya, pero cjawel wiin wiiba ch'intl mas, tu'n t-xi' nyeec'ana jun jaxxix t-ak'anal Cristo kena. Ju' tzunj, cxe'l nkba'na cyey ti'j e tzaj tyeec'an Dios weya bix j-e tzaj tkba'n Dios weya. b/= !Tu'ntzen wetza tuj tnom, tuj ewjel in ex k'o'na cyu'n wuyena tuj jun ventan te tapya nakchxsen tjawen, bixsen e cu'x cyxtunen inayena ti'jxe tapya tuj jun chi'l, bix ju'tzen in e'leya libre tuj tk'ab gobernador.o.W Bix jax ju'x ttzki'n Dios ti' jun ch'ixbajil e baj weya tuj tnom te Damasco. Tej ntena tuj Damasco, at junxin gobernador otk tz'ocx tk'o'n jxin rey Aretas. Tcy'ixin tu'n wak'anana tuj taak'en Dios. Ju' tzunj ja tzunj xin gobernador e cub k'onte soldado tuj cykilca ttzii' tapya toc ti' tnom te xmuklte weya, tu'ntzen ntzyeta cyu'nxin tej wetza tuj Damasco. -  Kman Dios, Tman Kaaw Jesús, niman tbixin ku'n te junx maj, ttzki'nxin alcyej tzin nkba'na ti'j o baj wi'ja yaa'n nẍtak'bila. 6,e Key hermano, at il ti'j tu'n tjaw nnimsan ch'in wiiba. Pero nuk nchin yolena ti'j tik'ch q'uixc'aj o tziy'x wu'na tuj taak'en Dios, tu'n tchic'ajax yaa'n jawnex kena. /+W Ka at juun ocslal yaa'n cyiw ete' tuj cyocslabl, bi'x nchin bisena ti'j. Bix ka at jun ocslal ma cub tz'ak tuj il tu'n t-xmoxbil juntl ocslal, tzultzen nk'oja ti'j. * Bix yaa'n nuk o'cx iy'x q'uixc'aj tu'n nxumlala. Jax ju'x tu'n tk'ak'bil nc'u'ja nipax wanema jaca k'ij cyi' ocslal tuj cykilca tnom. c)? Nimxsen in sicta tuj taak'en Dios. At maj min in wutana. At maj in cyima tu'n weyaj bix tu'n tak' a' wi'ja, cuma mintii' nwaya e cnet bix mintii' a'. At maj at tak' che'w wi'ja, bix yaa'n nimxix nxbalena k'i'n wu'na. (# Bix tej wi'ya cyuj tnom te kbalte tpocbal Jesús, at jaa' in i'ya cyuj nima' xobajilxsen tu'n wi'ya cyuj. Bix ch'ima maj el wi'ja cyu'n alak' tuj be. Bix tuj cykilca tnom in yasja cyu'n xjal judío, bix ju'x cyu'n ke xjal yaa'n judío. Nim oc k'ojl ke xjal wi'ja cyuj tnom, bix ju'x tiy' tuj c'ul bix tuj mar oc q'uixc'aj weya. Bix at maj ejee' ocslal yaa'n jaxxix n-el cyii'n tipemal waak'ena. ('I Bix oxe maj in pjeta tuya tzee' cyu'n xjal te Roma. Bix jun maj oc tz̈itj ke xjal te xol xak wi'ja tu'n ncuba. Tuj taak'en Cristo oxe maj in xi'ya tuj a' tej tcub xitj barc tuj mar, bix at jun maj in cyaja jun k'ij tuya jun ak'bil tuj a'. Twitz tzlom in beteya tu'n njawela ttzii' a'. g&G Jwe' maj e xi' tz'u'n wi'ja cyu'n judío. Winaklaaj tuya beljaj tz'u'n e xi' wi'ja jaca maj. u%c Tzin cykba'nxin nchi ajbenxin te Cristo, pero weya mas nchin ajbena te Cristo. Amale tx'u'j xjalet kena tuj cywitza, pero cjawelx wiin wiiba mas. O chin ak'anana bix o tziy'x q'uixc'aj wu'na tuj taak'en Cristo mas twitzj cyexin. Mas o chin oca tuj tzee' nuk ti' tyol Dios. Mlay bint tajlaj jte' maj o chin pjeta cyu'n xjal. Bix nim maj o tz'el wi'ja tu'n ncyima. }$s Nbaj cyniman cyiibxin cuma aj hebreokexin. Jax ju'x weya aj hebreo kena. Bix nbaj cyniman cyiibxin cuma tiy'jil Israelkexin. Jax ju'x weya tiy'jil Israel kena. Bix tzin cykba'nxin tiy'jil Abrahamkexin. Jax ju'x weya tiy'jil Abraham kena. K# Katzen il ti'j tu'n jun t-xel Jesús tu'n tbint ju'wa tu'n t-xi' tyeec'an at nim tipemal, attzele nch'ixewa ti'j, cuma min o bint wu'na ju'wa. Pero amale mint o bint cykilj lu wu'na, pero jaxsele cjawel wii'n ch'in wiiba, cuma amatzele cykba'te ejee' jawnex, pero inayena yaa'n jun t-ak'anal Dios mas cubnin kena cywitz. "y Cyey o cyiik'a kej ẍtak' t-ak'anal Dios, kej cyaj chi cawel cyibaja, bix n-el cyii'n cypwaka, bix tu'n ẍtak'bil cyyol nbint cyu'n tu'n chebe chebe tu'n cyajbe'na te cye, bix tzin cykba'n mintii' cyajbela cywitz, bix n-oc cylokan yol cywitza. t!a N-e'la tuj cywitza nim ba'n cyu'na, pero tuya cykil cyc'u'ja n-oc cybi'na cyyol kej xjal nuk nchi tx'ujt. Q  Kej ẍtak' ak'anal ti' tyol Dios njaw cyocsabla cyiib tisen nbint cyu'n xjal te twitz tx'otx'. Ju' tzunj jaxse ju'x weya cxe'l nkba'na ka jun jawnex xjal kena, tu'ntzen jax ju'x chin oquel cybi'na. 7 Yaa'n njaw tniman te Kaaw tiib tisen jun xjal nuk ntx'ujt. Pero yal weya, cxe'l nkba'na cyey cykilcaj ba'n o bint wu'na, tisen jun xjal nuk ntx'ujt. 9k Key hermano, cxe'l ncubsa'n nwitz cyey juntl maj. Mi'n cub cybisena wi'ja inayena jun xjal min tz'el nni'ya ti'j, amale njawet nnimsan wiiba cywitza. Pero katzen tuj cywitza nuk nchin tx'ujta, cyk'o'nctzen cyc'u'ja ti' nyola, tisen o tz'oc cybi'na cyyol kej ẍtak' t-ak'anal Dios nuk nchi tx'ujt.  Ka taaw il, ja Satanás, nsbun xjal tuya cyeca tyol, jax ju'x pjel cyej kej nche'x lpe ti'j taaw il. Chi chic'ajaxel tisenj jaxxix t-ak'anal Dios, pero ccyiik'el cycastiwa, la' niy' ch'in ka' otk bint cyu'n. Nim q'uixc'aj iy'x tu'n Pablo nuk tu'nj t-xel Jesús { Mi'n chi jaw klee'y ti'j yaal xjalke, cuma jax ju'x taaw il n-oc tisen jun t-ángel Dios tuj cya'j te sbulte cye xjal.  Nxi' cykba'n ejee' t-xel Cristo tisen inayena, pero nuk ten cyu'n. Oj nxi' cykba'n sma'nke tu'n Cristo, ncubtzen cyyaa'n ejee'y. oW Pero il ti'j tu'n mi'n wiik'a cypwaka, tu'ntzen cywe' jẍtak' xnak'tzal cyyolen ka nchi ak'anana tuj taak'en Dios tisenj weya. Cyaj tu'n wiik'enteya twi' nc'u'ja, tu'ntzen cyel junx tuj taak'en Dios wuyena tuj cywitz xjal. { Pero ojtzen ncy'iya wiik'a cypwaka, ¿tzimpa nyeec'ana ka min tz'oc cyak'a weya? ¡Min! Ttzki'n Dios n-oc cyak'a weya. 9 Ttzki'n Cristo jax wu'na mi'n chin kaniya cyey chojbil weya. Tuj cykilca tcwentel Acaya min-al jun cyey ba'n tjaw tnic'an wi'ja ka nchin kanena pwak. M Tej ntena cyxola, cyiw ch'in tu'n witz'ja, pero mintii' onbil weya oc nkanena te mi jun cyey. Tej cypon ke ocslal te Macedonia te cyey'lte weya tej ntena cyxola tuj Corinto, e cyaj cyk'o'n nim onbil weya tu'n witz'ja, tu'ntzen mintii' il ti'j tu'n t-xi' nk'o'na jun iktz cyibaja tu'n woc cyc'a'china. Bix mintii' cnkaniya. /W ¿Ka'pa tuj cywitza e wiik'a ch'in onbil weya cyu'n cabtl ocslal te nakch tuj cabtl tnom, amale mint in ak'anana te cye, nuk tu'n ntena te kbalte tyol Dios te cyey? 5c ¿Tu'n tikentzen mintii' ba'n wajbe'neya cyey ja'lewe? ¿Ka'pa tuj cywitza cubninxse in temana cyxola tu'nj wak'anana tuya nk'aba tu'n witz'ja, tu'ntzen cyxi' wonena ti'j jun cychunk'lala mas ba'n? ¿Chin elelpa cyiiq'uena tu'n min e nkaniya twi' nc'u'ja cyey tej t-xi' nkba'na tyol Dios cyey?  Kape jax min txi' nk'umena tuya jun jawnex yol, pero o k'oj te weya tu'n tel nni'ya ti'j nim, bix nim maj o txi' nyeec'ana jlu te cyey. }s Jaj weya nyol c'oquelxix cybi'na, cuma tuj nwitza yaa'n cubnin kena cywitz kej tzin cykba'n jawnex t-xel Jesúske. yk Nipax nc'u'ja cyi'ja. Kej ẍtak' xnak'tzal nchi pon cyxola, tec'axtl cyyol ti'j Jesús twitzj weya nyol, bix jac'a tej n-octltzen cybi'na mas cyyol twitzj weya nyol. Bix n-oc cybi'na kej xjal jun wikxitl cynaabl twitzj t-xnak'tzbil Espíritu Santo e cyaj nk'o'na cyuyey. Bix n-oc cybi'na jun wikxitl xnak'tzbil twitzj ba'n tpocbal colbil ke e xi' nkba'na cyey nejl. 7g Pero najkelen nc'u'ja cyi'ja cyu'nj ẍtak' t-ak'anal Dios o chi pon cyxola te sbulte cyey. C'ulel tuj cyc'u'ja tu'n tẍtak'bil lbaj e cub ti' Eva tu'n tel t-xoo'n tyol Dios. Tuj nwitza kape cyuyaxloy nchi cub sbu'n, tu'n mi'ntl che'x lpey ti' Cristo tuya cykil cyc'u'ja bix tuya jun sakxix cyanema. V% Tisen jun mambaj cxe'l tc'ojla'n tmeel tu'n mi'n cub tz'ak naj tuj il te mitkna'x tmaje, ju' tzunj weya. Waja tz'oc nc'u'ja cyi'ja tu'n cyela sak twitz Cristo, cuma o tak' Dios weya tu'n toc cyak'a weya. F  Key ocslal, waja tziy'xxit ch'in cyu'na wi'ja, cuma cjawel nnimsa'na ch'in nbi'ya. Ka at jun xjal nbint tu'n ju'wa, jatzen jun xjalja nuk ntx'ujt, pero ntzki'na q'uiyax ch'in cyu'na wi'ja. U# Ba'nte jun xjal, yaa'n tu'nj jax nkbante, sino ka ba'n tuj twitz Kaaw.K  Cyk'o'nc cyc'u'ja ti'j ti toc tu'n tyol Dios cyi'j xjal n-oc cyniman cyiib: “Jun xjal mintii' tu'n tjaw tnimsan tiib, sino o'cx kyo' oj tkbante Kaaw ka ba'n ma bint ku'n,” tz̈i tyol Dios. P  te kbalte jba'n tpocbal Jesús cyuj juntl tnom jaa' min-al jun xjal o k'umen tpocbalxin. Ka nchin ak'anana jaa' min-ala t-ak'anal Dios, mintzen o chin ocxa tuj tak'mal juntl tu'n tel wii'na toclen. t a Min in ocxa tuj tak'mal juntl t-ak'anal Dios. Ncy'iwa tu'n npon ak'anal jaa' ete'tl t-ak'anal Dios, sino nuk o'cx nchin ayona tu'n cycywixa tuj cyocslabla, tu'ntzen ntzakpeta cyxola tu'n nxi'ya cyuj jun wikxitl lugar o tak' Dios weya   Mlay chin i'ya tibaj ak'untl o tzaj tk'o'n Dios weya. Nuket min e tzaj tk'o'n Dios weya tu'n wak'anana cyxola, mintzeletii' woclena ti'j tu'n npona te ak'anal cyxola. Inayena tneel t-ak'anal Dios tu'n npona maa Corinto te kbalte tpocbal Cristo cyey. v e Yaltzen weya, min njaw nniman wiiba tu'n wexa nnaabla tisenj cye nbint cyu'n. Chin yolelwa nuk ti'j ak'untl o tzaj tk'o'n Dios weya tu'n tbint wu'na. Yal tzunj waak'ena o tzaj tk'o'n Dios weya, tuyaxa tu'n wak'anana cyxola tuj Corinto. M Weya ncy'iya bint jaj tisenj nbint cyu'nj ẍtak' t-ak'anal Dios. Tzin cykba'n ka ejee' mas jawnex ak'anal te Cristo, bix nchi mlon nuk cyex cynaabl, bix ba'n n-e'la tuj cywitz. Tzin cykba'n jcye cynaabl mas jawnex twitz cynaabl juntl wik. Pero oj nchi oc ten mlol cynaabl ju'wa, telniy'tzen ka min tz'el cyniy' ti'j. ! Pero il ti'j q'uelel cyni'ya ti'j oj npona cyxola, tuya nim wipemala ba'n nyolena cyi'ja, tisenxj tuya nim wipemala nxi' ntz'i'bena cyey. zm Kej ẍtak' t-ak'anal Dios cyxola tzin cykba'n cyjulu: “Oj ntzaj tsma'n Pablo u'j keya, cyiwxsen tyol bix nimxse tipemal. Pero oj n-ulxin kxol, mintii'xix tzin tyeec'anxin ka at nim tipemalxin, bix min tz'ajben tyolxin,” tz̈ike ju'wa. >u At juun tzin cykba'n ka nuk tu'n wu'ja nchin ila cyi'ja tu'n ttzaj ttz̈i cyi'ja. Pero mi'ntzen tziy' tuj cyc'u'ja nxi' nkba'na at woclena cyibaja nuk o'cx ka nakch ntiina cyi'ja. 1[ Bix yaa'n nuk o'cx nchin ak'anana tuj taak'en Cristo, sino tuyax at woclena tu'n ncawena cyibaja, yaa'n tu'n cyxi'y tuj il, sino tu'n wonena cyi'ja tu'n cycywixa tuj cyocslabla. Kane cxe'l nk'umena cyey o tak' Kaaw woclena cyibaja, mintii'tzele nch'ixewa ti'j, cuma yaa'ntetle ẍtak'bil nyola. B} C'oquel cyc'u'ja ti'j tii'n cynaabl kej ẍtak' t-ak'anal Dios. Tuj cywitz jawnexke tuj taak'en Cristo, pero nuket tz'el cyniy' ti'j yaa'n ajnintz kena cywitz tuj taak'en Cristo. 9k Bix ojtzen tel cyxoo'na cyyol kej ẍtak' t-ak'anal Dios min cybi nyola, tisen e xi' nkba'na cyey tu'n tel cyxoo'na, inayen tzuna chin k'olte cycastiwa kej ocslal min e cybi. D Nchin k'ojla ti' cynaabl jxjal jawnex cynaabl tuj cywitz bix nchi iy' tibaj tyol Dios. N-oc wipena ti' ka' cynaabl xjal, tu'ntzen taajtz ti' cynaabl, tu'ntzen cyoc tjak' tcawbil Cristo. % Mlay chin xcyeya cyi'ke aj k'oj ti' Dios tu'n wexa wipemala, pero tuya tipemal Dios k'o'n weya nchin xcyeya cyi'j, amale nimet cyipemal at. 1 Jax cyu'n nuk jun xjal kena, pero min chin k'ojla cyi'j xjal nchi k'ojl ti' Dios tuya wexa wilbela ti'j, tisen nbint cyu'n xjal te twitz tx'otx'. 1~[ Chin cubsal nwitza cyey tu'n t-xi' cynimana nyola bix tu'n tel cyxoo'na cyyol kej ẍtak', tu'ntzen mintii' il ti'j tu'n cyoc wilena oj npona cyxola, cuma jax wu'na at wipemala tu'n cyoc wilena. Tzin cykba'n kej ẍtak' nchin ak'anana tuj taak'en Dios nuk tuya tnaabl te twitz tx'otx', tz̈ike. 1} ] Ja'lewe inayena, Pablo, cxe'l ncubsa'na nwitza cyey tu'n t-xi' cynimana nyola, bix mi'n tz'oc cybi'na cyyol ke ẍtak' t-ak'anal Dios. Cxe'l ncubsa'na nwitza cyey tuya jun nnaabla maans, tisenx te Cristo maansxin. Tzin cykba'n jẍtak' t-ak'anal Dios oj nchin tena cyxola at cytz̈iy wi'ja tu'n t-xi' nkba'na cyey o chi binchana il, bix tzin cykba'n nuk o'cx oj nchin tena nakch cyi'ja nxi' nk'o'na nyola tuya ilbil cyi'ja. <|s Chjonte te Dios jun nimxsen t-xtalbil cyibaja.{! Bix cxe'l cyk'o'n chjonte te Dios cyi'ja, bix c'oquel cyak'a cye, cuma tu'nj t-xtalbil Dios cyey o txi' cyk'o'na cye tuya cykil cyc'u'ja. :zm Bix cxe'l cyk'o'n chjonte te Dios, yaa'n o'cx tu'nj ẍi onena cyi'j bix cyi'j cabtl mebe, sino tuyaxsen tzin cyyeec'ana k'i'n tyol Cristo cyu'na, yaa'ntzen nuk tzin cykba'na. }ys Oj t-xi' cyonena ke mebe ocslal, nxi' cyonena yaa'n nuk tu'n cyitz'j, sino jax ju'x cxe'l cyk'o'n chjonte te Dios. pxY Ka nchi oney cye mebe, ctzaal tk'o'n Dios mastl cyey, tu'ntzen t-xi' cyonena tuya mastl kej xjal pena nchi itz'ja. Bix oj t-xi' nk'o'na cyonbila cyej ocslal tuj Jerusalén pena nchi itz'ja, jax cxe'l cyk'o'n chjonte te Dios ti'j. w1 Dios ntzaj k'onte iyaj tej xjal awaal tu'ntzen tawan, bix mas yaj ntzaj tk'o'nxin jkjatx'en tu'ntzen at twa. Ju'tzen tten oj cyonena cye mebe. Tisen ntzaj tk'o'n Dios iyaj tej xjal awaal tu'n tawan, ju'xse ntzaj tk'o'n Dios cyey tu'n cyonena cye mebe. Katzen nchi k'ona onbil cye mebe, tisentzen chi awana. Bix tisexsen ntzaj tk'o'n Dios jkjatx'en, ju'xsen ntzajtzen tk'o'nxin cyey tu'n cyonena mastl. uvc Tz̈i tuj tyol Dios cyjulu: “Jxjal n-onen tuya nim cye mebe, ju'x cxe'l tuya tonbil,” tz̈i tyol Dios. u At tipemal Kman Dios tu'n tk'onte cykilcaj il ti'j te cyey tu'ntzen cyitz'ja, bix tuyax tu'n cyonena cyi'ke cyuyey mebe. rt] Teeylex juun xjal cwel tbisen jte' tk'a' te cyonbil, bix oj tk'onte, yaa'n tuya bisbajil ti'j bix yaa'n lojo'n ti'j tu'n tcub tk'o'n, sino tuyaxix cykil tc'u'j, cuma ntzalajtzen Dios ti'j jun xjal oj t-xi' tk'o'n tuya cykil tc'u'j. 8si Key hermano, cxe'l nk'o'na tumel cyey ti'j ti tten tu'n tcub cyk'o'na. Jxjal yaa'n nim tawal, jax yaa'n nim tja'tx'en cjawel. Jxjal nim tawal, jax nim tja'tx'en cjawel. r Ju' tzunj ma txi' nkanena j-oxe ocslal tu'n cypon nejl cyxola nwitza. Ejee'tzen chi pon te nimsal cyc'u'ja tu'n tcub cyk'o'na jcyonbila nim o cyk'umey, tu'ntzen otk cub baj cyu'na oj npona. Waja tu'n tcub cyk'o'na tuya cykil cyc'u'ja, yaa'n tuya ẍpiẍen. Mq tu'ntzen mintii' ch'ixbajil cyxola. La' alcye jun k'ij chin pomela cyxola, bix kape tuya cab ocslal te tzalu tuj Macedonia cxe'l wuyena. Ojtzen kpona, bix kla' tzuna ka cycy'iy chi onena, nimtzele nch'ixewa ti'j, bix cyuyaxa attzele cych'ixewa ti'j, cuma cchic'ajaxel amale ba'nt nyola cyi'ja nejl, pero min ma tz'etl jax. ?pw Pero amale ot txi' nk'umena tzalu ka cyaja chi onena, cxe'ltzen nchk'o'na Tito cyuyey tuya tzunj ca'batl ocslal, tu'ntzen t-xi' cyonen tu'n tbint cyu'na, tu'ntzen tel nyola jax cywitz xjal tzalu cyi'ja. E xi' nkba'na cye ocslal tzalu: “Ntzk'i'ntla cbinel cye ocslal aj Corinto cyu'n tu'n ttzket cyonbil,” ntz̈iya. Ju' tzunj ejee' tzunj oxe ocslal lu chi pon te nimsalte cyc'u'ja tu'n tchmet cyonbila, tu'ntzen tel nyola jax cyi'ja, Mo cuma ntzki'na tuya cykil cyc'u'ja cyaja tu'n cyonena. Nxi' nkba'na cye ocslal tzalu tuj Macedonia ma bint jun jnabk'i ke cyey ejee'y ocslal tuj tcwentel te Acaya ak'key tu'n t-xi' cyonena ke ocslal mebe tuj Jerusalén, bix tej toc cybi'n ke ocslal tzalu ti e cub cynic'u'na, jax ju'x tzalu nim ocslal e cyajbe tu'n cyonen. in M Pero kape mintii' il ti'j tu'n t-xi' ntz'i'bena cyey ti tten tu'n t-xi' cyonena ke ocslal mebe, GmJu' tzunj cyyeec'ax cyej oxe ocslal bix cyej cykil ocslal tzalu, at tk'ak'bil cyc'u'ja cyi'j ocslal mebe, bix cyyeec'ax nyola jaxxix ti'j oj tzin nkba'na tu'n tcub baj cyoybila cyu'na.@lyYaltzen te Tito, jaxin jun ak'anal wuyena bix jaxin npon te nxela cyxola. Ja tzunj ca'batl ocslal, ejee'ja nchi pon te cyxel cyxol ocslal tzalu, bix ba'nkexin tuj twitz Cristo. fkEBix at-x juntl ocslal cxe'l nsma'na cyey junx cyuya Tito. Bix ch'impaxe maj txi' nk'o'na taak'en, bix e bint tu'n tuya cykil tnaabl. Nim taj tzaj tonen ejee'y ti' tchmoj cyoybila, cuma nim n-oc ke tc'u'jxin cyi'ja. jTuya cykil nc'u'ja waja tu'n wak'anana tuj tumel, tu'ntzen wela ba'n twitz Kaaw, pero yaa'n nuk twitz Kaaw, sino tuyax cywitz xjal. vieCxe'l tzunj ocslal lu wuyena, tu'ntzen min-al cjawel wi'ja ka min e xi' nk'o'na j-onbil cye mebe tuj tumel. +hOBix yaa'n nuk o'cx n-oc ke cyc'u'j ocslal cyuj cykilca tja Dios ti'j tnaablxin, sino jax ju'x o jyet-xin cyu'n ocslal tu'n t-xi'xin wuyena oj nxi'ya Jerusalén te k'olte onbil cye mebe. Tu'nj onbil lu cynimet tbi Dios, bix chic'ajaxet waja tu'n t-xi' wonena ke mebe ocslal tuj Jerusalén. Tg!Attzen juntl ocslal cxe'l nsma'na junx tuya Tito tu'n cypon cyuyey. Cykilca ocslal cyuj cykilca tja Dios tzalu cytzki'n ba'n tnaablxin, cuma tuya cykil tc'u'jxin o tz'oc tk'on tiibxin tuj taak'en Dios. fE tbixin nyola tej t-xi' nkanena texin tu'n tponxin cyxola, pero cpomelxin yaa'n nuk tu'nj e xi' nk'umena, sino cuma tajx texxin ponxin. veeChjontetzen te Dios jaxin o cux k'onte tuj tanem Tito tu'n at tk'ak'bil tc'u'jxin cyi'ja, tisexj weya. d%Tz̈i tyol Dios cyjulu: “Jxjal e jaw tchmo'n nim waabj e cutz tk'o'n Dios, mintii' ttx'aken e cyaj. Ja tzunj xjal e jaw tii'n nuk ch'in, at twa jaca k'ij tu'n titz'j,” tz̈i tyol Dios cyi'j xjal tuj tzkij tx'otx' tej tcu'tz tuj cya'j jun wik cywa “maná” tbi. c/Pero ntzki'nwe ja'lewe yaa'n mebekey. Ju' tzunj ba'n cyonena cyi'j xjal pena nchi itz'ja. Kape la' alcye jun k'ij chi oquela te mebe xjal, bix ja tzunkej xjal mebe ja'lewe chi oquel te k'ine, bix ejee'tltzen chi onel cyey tu'n cyitz'ja. Ju'tzen at kitz'jel te cykilca ko'. Qb Tzin nkba'na ba'n tu'n t-xi' cyk'o'na cyoybila la' niy' ch'in ncnet cyu'na, cuma yaa'n ba'n tu'n mintii'tl cyey cyjel oj t-xi' cyk'o'na onbil cye mebe. Nuktzen tzin nkba'na il ti'j ko onel cye mebe. 6ae Ka tuya cykil cyc'u'ja nchi k'ona la' niy' ch'in ba'n t-xi' cyk'o'na, ntzalaj Dios cyi'ja. Ka at juun cyey mlay cnet nim cyu'n, pero cyk'a'x ch'in, ntzalajtzen Dios cyi'j. u`c Pero ma pon tumel tu'n tjaw baj cychmona jcyoybila. Tuj tneel e cyajbey tu'n tcub cychoo'na tuya cykil cyc'u'ja, pero ma pon tumel tu'n tcub baj cyu'na j-o tz'oc cytx'aakena. Teeylex juun cyey ck'olte la' niy' ch'in ba'n tcnet cyu'na. _ Cxe'l nk'o'na jun consejo te cyey, cuma ja c'abel te onbil te cyey. Ma bint jun jnabk'i e cub cybisena tu'n cychmona jun cyoybila cye mebe judío. Ejee'y tneel ocslal tu'n tcub cybisena ju'wa. Bix yaa'n nuk e cub cybisena, bix ak'key binchalte. ^' Il ti'j cxe'l cyk'o'na cyoybila, cuma cytzki'na xtalbil o cyaj tk'o'n Kaaw Jesucristo cyey. Amale k'inet xsunxin tuj cya'j, pero ocxin te mebe xjal twitz tx'otx' nuk tu'n tyeec'axin tk'ak'bil tc'u'jxin cyey, tu'ntzen tajben tmebeyilxin tu'n cyiik'entey t-xtalbil Dios. c]?Min chi oc nlojo'na ti'j tu'n cychmona pwak. Nuk nxi' nkba'na cyey ke ocslal tzalu tuj Macedonia nim nchi yeec'an lastim cye mebe, tu'ntzen toc ncye'yena ka ju'x cyey ka at lastim cye mebe cyu'na tuya cykil cyc'u'ja. [\/Ch'imac'a o bint cyu'na ba'n. Nim n-oc ke cyc'u'ja ti' Dios. Bix ba'n t-xi' cyk'umena tyol Dios. Bix n-el cyni'ya ti'j tyol Dios. Bix nchi ak'anana tuya cykil cyc'u'ja tu'n cyela ba'n tuj nwitza. Bix at cyanema wi'ja. Yal ja'lewe, tisen cykilca o bint cyu'na tuj tumel, jax ju'x cyk'o'nc cyipena ti'j tu'n t-xi' cyonena kej judío mebe. W['Ojat tbint cyu'na ju'wa. Ju' tzunj o chin cubsan nwitza te Tito tu'n tpon cyxola juntl maj, tu'ntzen tbaj bint taak'en otk tzyet cyxola nejl, jaj tej cyak'a chmolte pwak te cye ocslal mebe tuj Jerusalén. ;ZoE xi' cyonen kej ocslal tisenj e wajbe'ya, bix e bintl mas jawnextl cyu'n. Yaa'n nuk e tzaj cyk'o'n cypwak, sino e xi' cyk'on cyiib te Kaaw bix mas yaj te weya, tisen taj Kaaw. dYANim e cubsanke cywitz weya tu'n t-xi' nk'o'na xtalbil cye tu'n cyonen cyi' ocslal judío. X Inayena tstiwa e xi' cyk'o'n onbil tuya cykil cyc'u'j, bix e xi' cyk'o'n la' niy' ch'in e cnet cyu'n, bix e xi' ch'intl tibaj. 3W_Amale nimet e niy'bet ke ocslal te Macedonia tuj q'uixc'aj, bix amale penat nchi itz'ja tu'n tcyajlal, pero tu'n cytzalajebl e xi' cyk'o'n jun onbil tuya cykil cyc'u'j. >V wKey hermano, ja'lewe waja txi' nkba'na cyey ti nbaj cyxol ocslal tuj cykilca tnom tuj Macedonia. Tu'n t-xtalbil Dios cyibaj, o cycaman pwak te onbil cye mebe ocslal tuj Jerusalén. SUBix yaltzen weya, nchin tzalaja cyi'ja, cuma n-oc ke nc'u'ja cyi'ja.T+Oj nchi ula tuj tc'u'j Tito, nim ntzalaj Tito cyi'ja, cuma cykilcakey e cybiy tyol bix tuya cykil cyc'u'ja e bint cyu'na cykilcaj e tkba cyey. wSgE xi' nkba'na te Tito: “Ctzaal cybi'n aj Corinto nyola,” ntz̈iya, bix yaa'n ch'ixbajil weya nyol, cuma jax o tz'e'la nyola. Tisenx e xi' nkba'na cyey nuk o'cx alcyej jaxxix, jaxse ju'x o tz'el jaxxix j-e xi' nkba'na te Tito cyi'ja. {Ro Ju' tzunj ya mi'ntl chin bisena, sino nchin tzalaja. Pero min chin tzalaja nuk o'cx cuma o tzaj cynimsa'na nc'u'ja, sino jax ju'x nchin tzalaja cuma ntzalaj Tito cyi'ja. Nim otk tz'ajkel tc'u'jxin cyi'ja, pero o til mintii'tl cyk'oja wi'ja. nQU E xi' nsma'na jun wu'ja cyey cyiw t-xi'len, pero ttzki'n Dios yaa'n nuk tu'n tcub cyk'o'na j-ocslal aj il tuj castiwa, bix yaa'n nuk tu'n tajben tej xjal iiq'uen tu'n til, sino tu'n tel cyni'ya ti'j at jun jaxxix cyanema wi'ja. vPe Pero cyey, o chi bisena tisen taj Dios. Ju' tzunj tuya cykil cyc'u'ja o cyajbey tu'n cywe'y cyk'ojla wi'ja. E cyajbey tu'n tel nni'ya ti'j min tziy'xtl til j-ocslal aj il cyu'na. Bix tzin cyna'na cych'ixewa ti'j. Bix e tzaj ttz̈i cyi'ja tu'nj ilbil cyey at tu'n tpon wu'na. Bix cyajtla cyila inayena. Bix cyajtla tu'n ntzalaja cyi'ja, bix o cub cyk'o'na tcastiwa jxjal e binchan jnintzaj tka'yel. Ti'j cykilcaj lu o tz'el nni'ya ti'j o cyaj cyk'o'na te junx maj j-il otk tziy'x cyu'na nejl. gOG Jkbis ba'n tuj twitz Dios jaj ka ma cyaj cyk'o'n xjal cyil tu'n, tu'ntzen cyclet. Bix ka tu'n cyclet, mlay tzajtl cybis ti'j. Pero yal kej xjal te twitz tx'otx' min cyaj cyk'o'n cyil, o'cx tajbel cybis tu'n cyxi' tuj il. cN? Amale e bisetkey ti'j wu'ja, pero ja'lewe nchin tzalaja e xi' nsma'na j-u'j cyey, cuma tu'nj cybisa e cyaj cyk'o'na cyila. Tu'nj cybisa min e xi' xitjkey tu'n, sino nuk ajben tu'n tcyaj cyk'o'na cyila tisen taj Dios. AM{Amale e bisetkey tej t-xi' nk'o'na ilbil cyey tuj wu'ja nejl, pero tuj nwitza ba'n te cyey. In bisena, cuma tu'nj wu'ja e xi' cyey, e jaw bisenkey. Pero nuk jun rato e bisenkey. wLgBix in tzalaja, yaa'n nuk tu'nj otk tzul Tito wi'ja, sino ju'x in tzalaja cuma ulxin tuya ba'n cypocbala. Tej tten Tito cyuyey, e cywix tc'u'j cyu'na. E tzaj tkba'nxin weya n-oc juch cyc'u'ja wi'ja, bix ultl wilela cyey cuma otk chi oc k'ojla wi'ja, bix ya cyajtla tu'n cyonena wi'ja tuya cykil cyc'u'ja. Tej nbintiya cypocbala ba'n, nimxsen in jaw tzalaja cyi'ja. xKiPero Dios ncub k'ukbante cyc'u'j j-ocslal nchi bisen. Tu'n tk'ukbante nc'u'ja, jaxin e xi' smante Tito wi'ja. :JmTej wula tzalu tuj Macedonia te ebilte cypocbala, nchin ajkelena cyi'ja cuma mintii' cypocbala. Nim q'uixc'aj oc wi'ja. At wajkelbila cyi'ja, bix nim xjal tzalu oc k'oj wi'ja. I/Nim nchin yolena ba'n cyi'ja cywitz xjal. Amale niy'xet q'uixc'aj wu'na, ma jaw nimset nc'u'ja bix ma chin jaw tzalaja tu'nj o nbi'ya cypocbala. wHgYaa'nja wajbila tu'n cyoc wilena, cuma c'ulel tuj cyc'u'ja ti e nkbaya cyey nejl. E xi' nk'umena cyey nim n-oc cyak'a weya. Kale ma chin cyima bix kale chin itz'jela, pero we tk'ak'bil nc'u'j cyi'ja mlay we'. Nim n-oc ke nc'u'ja cyi'ja. GKey hermano, juntl maj cxe'l ncubsa'na nwitza cyey tu'n toc k'ak'en cyc'u'ja wi'ja. Mintii' jun ka' o tz'oc nbincha'na ti' jun xjal, bix min o txi' tnaabl jun xjal tuj il wu'na, bix min-al jun o cub yaa'na tu'n tel wii'na tpwak, tisen tzin tkba'n juun. AF }Nim o tkba Dios tu'n tk'onte ke. Ju' tzunj cyk'oncja cyka'yela. Key hermano n-oc cyak'a weya, il ti'j cyjel cyk'o'na ti'j cykil ka' taj cychu'la bix mi'n che'x lpey ti'j cynaabla ka'. Ka cyaja tu'n cynimana Dios, cyk'o'nc cyc'u'ja ti'j tu'n cyoca sak. O tzalaj Pablo cyi'j aj Corinto tej toc ke cyc'u'j ti' Dios E!Ju'tzen chin oquela te Cymana jaxxix, bix ejee'y chi oquela te ncwala,” tz̈i Dios, Cawel tibaj cykilca, cye aj Israel jatxe ootxa.MDJu' tzunj q'uelel cypa'n cyiiba cyi' kej xjal yaa'n nxjala, tu'ntzen mi'n chi binchana j-il nbint cyu'n, bix tu'ntzen cyajbena o'cx te weya. Ka cbinel cyu'na ju'wa, chi xe'l wocsla'na te nxjala. RC¿Bix ti tten ka ma tz'ocx jun sant tuj tja Dios? Kej nchi niman Dios mlay tu'n at cymojbabl cyiib cyuyaj kej nchi niman sant, cuma najl Dios kxol ejoo' ocslal, jxin Dios i'tz. Jatxe ootxa e tzaj tkba'n Dios cyej e xi' lpe ti'jxin: “Chin najala cyxola bix chin betela cyxola. Chin oquela te Cydiosa, bix chi oquela te nxjala. B'¿Ti tten at tmojbabl tiib Cristo tuya taaw il? ¿Bix ti tten at tmojbabl tiib jun ocslal ti' Cristo tuya jun xjal min tz'ocslan ti' Cristo? [A/Key hermano, mi'n tz'oc cylich'on cyiiba junx maj cyuya kej xjal yaa'n ocslal. Kej xjal jiquen nbint cyu'n yaa'n junx ta' cynaabl cyuyaj xjal nuk ka' nbint cyu'n, tisen spi'yen yaa'n junx ta' tuya klolj. #@? N-oc cyak'a weya tisen jun mambaj n-oc cyak' tcwal te. Ju' tzunj c'oquel wak'a cyey tisentzen n-oc cyak' cyman cwal cye. Tja Dios ko', jaj jun Dios i'tz K? Jmina'n tbint jaj tk'ak'bil cyc'u'ja wi'ja, yaa'n jweya te cyey. q>[ Key ocslal tuj Corinto, ma txi' nkba'na cyey cykilca niy' tuj nc'u'ja, cuma nim n-oc cyak'a weya. = Tuj cywitz juun xjal, nchin bisena, pero nchin tzalaja. Bix amale tzint cykba'n juun xjal mebe xjal kena, pero nim xtalbil te tyol Dios nxi' nk'o'na cye nim xjal. Bix amale minttii' at wuyena, pero at cykilca k'inemal at wuyena tu'nj mojbabl wiiba tuya Cristo. |<q Amale atet juun xjal tzin cykba'n yaa'n jun jaxxix t-xel Cristo kena, pero at nim xjal n-el cyniy' ti'j jaxxix t-xel Cristo kena. At xjal cyaj tu'n ncub byeta, pero lux kena i'tza. Nim o chin i'ya tuj castiwa, pero mina'n cycaman tu'n ncuba. r;]Oj t-xi' nk'umena tyol Dios, at xjal tzin cybi'n inayena, pero at juuntl n-el cyiiq'uen inayena. At juun nchi yolen ba'n wi'ja, pero at juuntl nchi yolen ka' wi'ja. Amale tujet tumel nchin yolena, at juun tzin cykba'n ẍtak' kena. v:eTu'nj tk'umj jun jaxxix tyol Dios, bix tu'nj tchic'ajax tipemal Dios oj t-xi' nk'umena tyol, nxi' nyeec'ana jun jaxxix t-ak'anal Dios kena. Tisen ke soldado nchi k'ojl tuya macbil te biybil tuj cymank'ab ta', bix cyneẍ k'ilte juntl macbil te makbilte tu'n mi'n chi ak', ju'xsen nchin k'ojla weya tuya ka' tu'nj ba'n nbint wu'na bix tu'nj ncolbil wiiba twitz il. N9Bix jax ju'x tu'n jun ba'n nnaabla ncub nyeec'ana jun t-ak'anal Dios jaxxix kena. Jiquen jun nnaabla nxi' wii'na, bix n-el nni'ya ti'j alcye jaxxix bix nxi' nnimana. Niy'x wu'na oj toc cyyajla'n xjal inayena, bix nchin binchana jun ba'n cye cabtl. Nchix lpewa ti' Espíritu Santo, bix at tk'ak'bil nc'u'ja jaxxix ti' cabtl. ;8oAt maj nxi' tz'u'n wi'ja cyu'n xjal, bix at maj nchin ocxa tuj tzee' nuk ti'j tyol Dios. At maj cyakbajnin ete' xjal wi'ja hasta nchi jaw k'ojl weya. At maj sicninxsen kena tuj taak'en Dios cuma cyiwxsen nchin ak'anana. Bix at maj n-ex juun ak'bil wu'na mintii' nwatla n-oc, bix at maj ncub npa'na weyaj. B7}N-oc wipena ti'j tu'n t-xi' nyeec'ana jaxxix jun t-ak'anal Dios kena. Ju' tzunj, tuj taak'en Dios niy'x q'uixc'aj wu'na tuya pasensya. At maj nimxsen q'uixc'aj bix bisbajil n-oc weya. $6ATuj taak'en Dios n-oc nc'u'ja ti'j tu'n mi'n bint ka' wu'na, tu'ntzen min-al jun xjal ba'n tjaw yolen wi'ja, tu'n mi'n tz'el t-xoo'n jnxi' nk'umena. ]53C'oquel cycye'yena ti toc tu'n tyol Dios. Tz̈i Dios te jun xjal cyjulu: “Tej tpon tumel tu'n t-xi' nk'o'na xtalbil tey, e nbi'ya tyola bix e tzaj wonena. Bix tej tpon tumel tu'n tcleta wu'na, bix e xi' wonena,” tz̈i Dios. Ja tzunj yol lu nyeec'an at jun k'ij tu'n kiik'ente jun t-xtalbil Dios, bix nxi' nk'umena cyey jatzen k'ij lu. 4 Nchin ak'anana tuya Dios te k'umlte t-xtalbil. Ju' tzunj cxe'l ncubsa'n nwitza cyey tu'n mi'n tz'el cyxoo'na jnxi' nk'umena. 53cKaaw Jesús mintii' texin til. Pero ja Dios aj k'onte cykil kil tibaj Jesús bix o penayinxin te kxel, tu'ntzen jiquen ko' twitz Dios oj at kmojbabl kiib tuya Jesús.K2Ju' tzunj inayena jun t-xel Cristo. Tu'n nyola, Dios ncubsan twitz cye cykil xjal tu'n cyoc tuyaxin. Inayena, t-xel Cristo, nchin kba'na cye xjal: “Tu'nxit twe' cyk'oja tuya Dios,” ntz̈i. 1}Nxi' nk'umena Dios e binchante o tz'oc Cristo tuj castiwa nuk ti' cyil xjal. Nuk tu'nj tcyimlen Cristo ti' cyil xjal o bint tu'n Dios tu'n tel ttzakpi'n ke xjal tuj castiwa. Jwaak'ena o tzaj tk'o'n Dios, jaj tu'n t-xi' nk'umena ja yol lu cye xjal. 0Cykilcaj lu jatzen jun t-xtalbil Dios kibaj. Nejl aj k'oj ko' ti' Dios, pero jax Dios e binchante tu'n tcyim Cristo twitz cruz, tu'ntzen tbaj tilel kk'oj tuya Dios. Bix o tzaj tk'o'n Dios jwaak'ena te k'umlte cye cykil xjal tu'ntzen twe' jcyk'oj tuya Dios. /1Ka at tmojbabl tiib jun xjal tuya Cristo, attzen jun ac'aj tnaabl. Ya mintl nxi' lpe ti'j tnaabl te ootxa, cuma ya k'i'ntl jun tnaabl ac'aj tu'n. .+Ya mi'ntl chin jyona jwexa wajbila, sino nuk jaj tajbil Cristo. Ju' tzunj oj toc ncye'yena cynaabl xjal, ya mi'n chin octla te mlolte cynaabl tisenj tej yaa'n ocslal kena. Tej yaa'n ocslal kena, tuj nwitza mintii' tajbel Cristo, pero ja'lewe min cub nbisetla ju'wa. Y-+E cyimtzen Cristo ti' cykilca ko' tu'ntzen mi'n txi' kjyo'ntl nuk tik'ch te kex, sino tu'ntzen kajben tej xjal e cyim te kxel bix e jatz itz'jxin tuj cyamecy tu'ntzen ttzaj tk'o'nxin kchunk'lal te junx maj. ,yTu'nj o tbincha Cristo wi'ja, waja tu'n nxi' lpeya ti'j ti tten tu'nxin, bix yaa'n te tajbel weya. N-el kniy' ti'j tu'nj oc k'ak'en tc'u'jxin ki'j, e cyimxin ti' kil. E cyimxin te kxel. Ju' tzunj n-el kniy' ti'j tisen e cyim cykilca ko' tuyaxin. e+C Yal weya, jnbint wu'na yaa'n tu'n toc cyniman xjal nbi'ya. Ka nchin tx'ujta tuj cywitza, pero nuk tu'n wajbela te Dios. Bix ka nxi' nk'umena tuj ttxolan, tetzen tajbel te cyey. Pero mintii' nbint wu'na tet weya c'abel. w*g Nxi' nkba'na nchin ak'anana tuj tumel, yaa'n te nimbil wiiba cywitza, sino nxi' nkba'na tu'ntzen ba'n cyyola wi'ja cyej xjal nchi binchan taak'en Dios, yaa'n tu'n cyajxix chi ajben te Dios tuya cykil cyanem, sino nuk te cycye'ybil xjal. <)q N-el nni'ya ti'j c'oquel tcye'yen Kaaw ti tten in ak'anana tuj taak'enxin. Ju' tzunj nimxix cnnimiya, bix ju' tzunj n-oc wipena ti'j tu'n tcub cyi' xjal tu'n cyocslan ti'j Cristo. Ttzki'n Dios nchin k'umena tyol tuj tumelxix, bix nuket ju'x cyey tz'elxit cyni'ya ti'j nchin k'umena tyolxin tuj tumel. (' cuma cykilca ke ocslal ko pomel twitz Cristo la' alcye jun k'ij, tu'ntzen toc tcye'yenxin cykilcaj e bint ku'n twitz tx'otx'. Ka ba'n e bint ku'n, kcaman jun kcotz ti'j. Pero ka min e bint ba'n ku'n, cxe'l kxoo'n kcotz. Nkba'n Pablo cye xjal tu'n tbint cyten tuya Dios \~}}G{z^y;x~wuuDtsrqdonmlakZihh6gWfedHcbba``j_U^^$]b\\[9ZVYY XWWHV8UjT]S]RRQJP?ONNM{LKJJIHH!GwEED=C4B@Am@@>==;:9i8775433n21e00 /:--z,+*)(''1&%#"! p\FU%h1k  / q~2fO\7JgXInayena, Pablo, ncub ntz'i'bena ja manc'bil yol tzalu, tisenx nbint wu'na tuj cykilca wu'ja, tu'n tel cyni'ya ti'j yaa'n juntl nxi' tz'ibente ja u'j lu, sino inayenxa. IXNuk ja Kaaw k'olte kmojbabl kiib. Tzajxit tk'o'nxin tu'n cytena tuj ttz̈yal jaca k'ij. Tenxit-xin cyuyey cykilcakey. +HOXPero mi'n tz'oc cyk'o'na tisen jun aj k'ojxin cyi'ja. Nuk o'cx tu'n t-xi' cyk'o'na xnak'tzbil texin tisen jun ocslalxin. Jun k'olbebl tu'n Pablo te manc'bil yol >GuXKatzen at jun ocslal tcy'i tz'oc tbi'n ja yol ti'j ak'untl nxi' ktz'i'bena tuj ja ku'ja lu, cykbanxa cye ocslal, bix mi'n chi waa'na tuyaxin, tu'ntzen tna'ntexin tch'ixewxin. RFX Perotzen cyey, key ocslal, mi'n cyaj cyk'o'na tu'n cybinchantiya jba'n. /EWX Tu'nj yol k'o'n keya tu'n Kaaw Jesucristo, cxe'l kkba'na cyej xjal cy'aj lu tu'n mi'n nuk tz'ex cyk'ij, sino tu'n cyak'ananxin, bix tu'n cywaa'nxin cyexxin cywaxin. D9X Nchin tz'i'bena ju'wa cuma ma kbi'ya at juun cyxola min nxi' cyii'n cychunk'lal tuj tumel. Min chi ak'ananxin, sino nuk n-ex cyk'ij ttzii' cyja xjal. rC]X Bix yaa'n nuk jlu, sino tuyax e xi' kxnak'tza'na cyey, ka at jun xjal tcy'i tz'ak'anan, jax mi'n waa'n. !B;X Amale atet koclena tu'n kwaa'na cyi'ja, pero ak'anan ko'ya tu'n tcnet kwaya, tu'ntzen t-xi' kk'o'na jun yec'bil cyey ti tten tu'n mi'n chi tena cy'aj. #A?XMin e waa'n ko'ya ka min e chjet ku'na. Ak'anan ko'ya te k'ij bix te koniyan bix nim e sict ko'ya tu'n kitz'ja, tu'n mi'n cub kk'o'na jun iketz cyibaja. m@SXBa'n cyu'na tu'n cyxi' lpey ti'j jyec'bil e cyaj kk'o'na, cuma yaa'n cy'aj ko'ya tej ktena cyxola. ?{XJa'lewe, key ocslal, tu'nj kipemala k'o'n keya tu'n Kaaw Jesucristo, cxe'l kkba'na cyey tu'n tel cypa'n cyiiba cyi'j kej ocslal cycy'i tu'n t-xi' cyk'on cyiib ti' ak'untl bix cycy'i tu'n t-xi' cyii'n cychunk'lal tisen e xi' kxnak'tza'na cye. {>oXBix tzajxit tk'o'n Kaaw tu'n toc tak' Dios cyey bix tu'n tten cypasensyey tisen te Cristo. Il ti'j tu'n kak'anan =!XBix n-oc ke kc'u'ja ti'jxin tu'n ttzaj tonenxin cyi'ja tu'n tbint cyu'na jma txi' kkba'na cyey, yaa'n nuk ja'lewe, ju'x cyuj k'ij chi ul. <XYaltzen te Kaaw, cbinel tu'nxin jma tkbaxin tu'n tbint tu'nxin, bix ctzaal tk'o'nxin cyipemala tu'n mi'n cub cyi'ja tu'n taaw il. ;XJax chi na'na Dios ki'ja tu'n kcleta tuj cyk'ab kej xjal yaa'n ba'n. At xjal ka', cuma yaa'n cykilca xjal at cyocslabl ti' Cristo. l: SXYaltzen ja'lewe, key ocslal, tu'n tpon baj kyola, cxe'l kcubsa'na kwitza cyey tu'n cyna'na Dios ki'ja, tu'ntzen kcamana tu'n tabij tpocbal Kaaw cyu'n nim xjal, bix tu'n tnimj cyu'n xjal, tisen e baj tej tpon tpocbalxin cyxola. l9QXTcywixxit cyc'u'ja tu'nxin tu'n tbint ba'n cyu'na ti'j cykilca nkbaj cyu'na bix nbint cyu'na.{8oXTzajxit tk'o'n Kaaw Jesucristo bix Kman Dios tu'n mi'n chi yuccha tuj cyocslabla. Ma tz'oc kak' texin, bix tu'n t-xtalbilxin ma tzaj tk'o'nxin ke, mintii' tu'n ttzaj ttz̈i ki'j ti pjel, bix ba'n kayon ti'j jun ac'aj kchunk'lal te junx maj. 7XJu' tzunj, key ocslal, chi we'bilxixa tuj cyocslabla, bix cytzyumxa jxnak'tzbil e xi' kk'umena cyey bix e xi' ktz'i'bena cyey. ~6uXE pon kii'na jyol ti'j colbil cyey cyuyey cuma e tajbe Dios tu'n tk'oj cyey jun cyoclena junx tuya Kaaw Jesucristo. 57X Perotzen cyey, ejee'y n-oc cyak'a te Kaaw, yaa'n ju'key. Il ti'j bix tumel tu'n t-xi' kk'o'na chjonte te Dios cyi'ja jaca k'ij, cuma jatxe tuj tneel ma chi jaw scy'o'na tu'n Dios tu'n cycleta tu'nj ttxjet cyanema tu'n Espíritu Santo bix tu'nj cyocslabla ti'j jaxxix yol. $4AX Bix ju' tzunj, cwel tk'o'n Dios cycastiwaxin, cuma el cyxoo'nxin jaxxix yol, bix nuk e tzalajkexin ti'j yaa'n ba'n. Ma ko jaw scy'et tu'n Dios tu'n kclet 3X Cuma cycy'ixin jax yol, ju' tzunj chi xe'l ttzokpi'n Dios tu'n cyyajlaj, bix cxe'l cyocsla'nxin jẍtak'bil ctkba' jcawel binchal il. ,2QX Tu'nj tbinchbenxin yaa'n ba'n cwel tsbu'nxin ke xjal. Kej xjal at tu'n cyxi' tuj castiwa, chi cwel tuj ẍtak'bil cuma min e cyajbe jjaxxix yol, tu'ntzen cyclet. Q1X Jatzen cawelja ck'ojlel ti' tley Dios, junx tnaablxin bix tbinchbenxin tuya taaw il. Cxe'l tyeec'anxin nimxsen tipemalxin bix jawnex techlal tu'n cyklee' xjal ti'jxin, pero tu'n cysbuj xjal tu'nxin. )0KXPero oj tel k'i'n jmakolte, c-yec'jeltzen jcawel ck'ojl ti' tley Dios. Bix cwel tbyo'n Kaaw nuk tu'nj t-xew n-etz tuj ttzi. Cxitjel tu'n tipemalxin oj tulxin. 3/_XMina'x tk'onte Dios tu'n tyec'jxin, pero c-yec'jelxin, bix ya ma tzyet tu'n taaw il tu'n tak'anan tuj ewjel tu'n cyk'ojl cykil xjal ti' Cristo. Pero at jun nmakonte te taaw il ja'lewe. Mlay tak' tipemal te ja xjal at tu'n tk'ojl ti' Cristo tu'n tcawen, bix ja xjal lu mlay tz'oc te cawel ja'lewe. c.?XCytzki'na alj ncub twa'ban jaxin ja'lewe, tu'n mi'n chic'ajaxxin nuk o'cx oj tpon tumel. T-!X¿Mimpa na'n cyu'na e xi' nkba'na ja xnak'tzbil lu cyey tej ntena cyxola? s,_XJa xjal lu q'uelel tii'n cykil sant, bix c'oquel te cyxel sant, tu'ntzen cycub maje cykil xjal twitzxin. C'oquelxin tu'n tcawenxin tibaj cykilca, hasta tu'n tocxxin tuj jjawnex templo te Dios tu'n toc tk'on tiibxin tisenc'a Diosxin. 5+cXMi'n chi jaw tz'aka tuj ja tzpetpajlenel lu. Ktzki'n mina'x tul jk'ij tu'n tul meltz'aj Cristo, cuma mlay tzul meltz'ajxin nejl twitzj oj cyk'ojl ch'ixc'a yaa'n cykil xjal ti'j tley Dios. Bix jax il ti'j ctyeec'a tiib jxjal cawel q'uelel t-xoo'n tley Dios te junx maj, jaj xjal cwel t-xita cykilca. m*SXMi'n chi labta bix mi'n chi jaw sey'paja ti'j cyyol kej xjal tzin cykba'n ma pon jk'ij tu'n tul Kaaw te xkelte te cykil xjal. Tzin cykba'n ma cyiik' ja tyol Dios lu tu'n jun ku'ja bix ka tu'n Espíritu Santo, pero yaa'n ju'wa. !) =XKey ocslal, cxe'l kcubsa'na kwitza cyey tu'n mi'n baj cyc'u'ja ti'j tu'n tul meltz'aj Kaaw Jesucristo twitz tx'otx' bix ti'j jk'ij tu'n kchmet tuyaxin. E( X Nko na'na Dios cyi'ja tu'ntzen tjaw nimset tbi Kaaw Jesucristo, bix tu'n cyela ba'n tuj twitzxin. Tu'nj t-xtalbil Kdios bix tu'n Kaaw Jesús, cjawel nimsa'n cybiy tuj tzunj k'ij tzul.' -X Tu'ntzen tbint tu'n tnimsaj tbi Kaaw cyu'na, jaca k'ij nko na'na Kman Dios cyi'ja. Nko na'na Dios tu'n cyoca jun wik t-xjal Dios tu'n ttzalajxin ti'j, bix tu'n toc cyipena ti'j tu'n tbint jba'n cyu'na, bix tu'n tonenxin cyi'ja tuya tipemalxin tu'n ttzket cyocslabla. \& 3X Nuk ck'ojel cycastiwa oj tulxin tu'n tjaw nimsa'nxin cyu'n t-xjalxin bix tu'n cyjaw klee' cykilca ocslal ti'jxin. Bix cyuyaxa chi k'ola nimbil texin tuj tzunj k'ij, cuma ocslankey tej kk'umena tyol Dios cyxola. '% IX Cycastiwatzen ctzaal tk'o'nxin, jaj tu'n tel tpa'nxin ejee' ti'jxin te junx maj. Chi elel k'i'n twitzxin, bix mlay chi ten jaa' nkoptz'aj jjawnex tipemalxin. $ XTzulxin tuj tken k'ak' tu'n t-xi' tk'o'nxin cycastiwa kej xjal cycy'i Dios bix el cyxoo'n jcolbil e tak' Kaaw Jesucristo. # /XBix te cyey bix te keya nko yajlaj, ctzaal tk'o'nxin co'pbil oj ttzaj tsma'nxin Kaaw Jesucristo tuj cya'j cyuyax t-ángel tuya nimxsen cyipemal. z" oXCuma tuj tumel c'oquel tcye'yenxin cykil xjal, ju' tzunj ctzaal tk'o'nxin cycastiwa kej xjal nchi yajlan cyi'ja. 7! iXPjeltzen t-xke'len Dios te cykilca xjal tuj tumel, bix tzinen ta' cxe'l tkba'nxin ba'n tu'n cyocxa tuj tcawbilxin, cuma niy'x q'uixc'aj cyu'na nuk tu'n tlaj tcawbilxin. v  gXEjoo'ya tzalu nim nko tzalaja cyi'ja tu'n cyocslabla ti' Cristo bix tu'nj tk'ak'bil cyc'u'ja, bix nxi' kkba'na cye t-xjal Dios at cypasensyey bix min cyaj cyk'o'na cyocslabla, amale niy'xet q'uixc'aj bix pena cyu'na nuk tu'n cyocslabla. 9 mXKey ocslal, il ti'j bix tumel tu'n t-xi' kk'o'na chjonte te Dios jaca k'ij cyi'ja, cuma tz̈'iyne tz̈'iy cyocslabla ti' Cristo tuyax tk'ak'bil tc'u'j teeyle juun cyxola. } uXTzajxit cyk'o'nxin xtalbil cyey bix tu'n cytena tuj ttz̈yal. Oj tul meltz'aj Cristo cwel cycastiwa aj il tu'n Dios & IXInayena, Pablo, tuyax Silvano bix Timoteo, nxi' ntz'i'bena ja u'j lu te cyey ocslal tuj tnom te Tesalónica, key t-xjal Kman Dios bix t-xjal Kaaw Jesucristo. eCMas ba'n tu'n cytz̈'iynen cytz̈'iya tuj cyocslabla tu'nj tel cyni'ya ti'j xtalbil o k'oj te cyey tu'n Clol ke, bix tu'nj tel cyni'ya ti' Kaaw Jesucristo. ¡Chi nimanxita tbi ja'lewe bix te junx maj! Ju'xit ttena.~uKey ocslal n-oc cyak'a weya, cuma ya n-el cyni'ya ti'j cyaj xnak'tzal ẍtak' tu'n cytzpeta tuj cyocslabla, ju' tzunj cyc'ojlanxix cyiiba, tu'ntzen mi'n baj cyc'u'ja ti'j jaxxix yol oj nchi ẍtak'en, tu'n mi'n cyaj cycye'yena cyocslabla. Tuj cykilca u'j nxi' tsma'n Pablo, nyolen ti'j ti tten oj tul meltz'aj Kaaw bix tu'n binne cytena oj tul. At juun tyol Pablo cyiw tu'n tel kniy' ti'j, bix ju' tzunj, kej ocslal min tz'el cyniy' ti'j bix yaa'n cyiwke tuj cyocslabl, nuk nbaj cymeltz'u'n kej yol lu, tisen nuk nbaj cymeltz'u'n yol tz'i'ben tuj tyol Dios. Ka ma che'x lpe ti'j ẍtak' yol ju'wa, chi xe'ltzen tuj il. Bix q'uelel cyni'ya ti'j nayon Kaaw tu'n tul meltz'aj, tu'n t-xi' tk'o'n amle'n cye kej xjal kxol mina'x tclet, tu'n cycyajtz meltz'aj tuya Dios. Jax ju'x Pablo n-oc tak' ke, o txi' ttz'i'ben cyey ti'j ti pjel, bix jyol e cub ttz'i'ben, e k'oj te tu'n Dios. Key ocslal n-oc cyak'a weya, cuma nchi ayona cyi'j ac'aj twitz cya'j bix twitz tx'otx', ju' tzunj c'oquel cyc'u'ja ti'j tu'n cytena tuj ttz̈yal oj tul meltz'aj Kaaw, bix tu'n sakxix ta' cyanema, tu'ntzen mintii' ch'in tz'il cyi'ja bix mintii' cypaltela. J  Pjel twitz cya'j bix twitx tx'otx' te ja'lewe, pero ma cyaj tkba'n Dios cbinel jun ac'aj twitz cya'j bix jun ac'aj twitz tx'otx', jaa' tumel chi temel nuk o'cx kej ba'n. Bix nko ayon ti'j lu. jM Cuma cwel tz'ey' twitz cya'j tu'n k'ak' bix cwel ulj cykilca che'w bix xjaw bix k'ij bix twitz tx'otx' tu'n k'ak' oj tul meltz'aj Kaaw, ju' tzunj, bincham cytena, bix tuya cykil cyc'u'ja chi ayona ti'j k'ij oj tul meltz'aj.  Key ocslal, il ti'j pjel cykilca ju'wa. Ju' tzunj, mas ba'n tu'n t-xi' cynimana Dios bix tu'n tel cypa'n cyiiba ti'j yaa'n ba'n. \1 Jaxxixxsen tzul meltz'aj Kaaw, bix tzulxin jun k'ij mintii' tumel, tisen jun alak' ch'innch'e oj ntzaj te koniyan. Bix tuj tzunj k'ij lu oj tul meltz'ajxin, pjel twitz cya'j tuya jun tk'ajk'ajel tisen oj najkelen tken k'ak' tuj c'ul. Cwel patet ke che'w tuyax xjaw tuyax k'ij, bix pjel tz'ey' twitz tx'otx' tuya cykilca at twitz tx'otx'. mS Mi'n yajtl Cristo tu'n tjapan baj tuya jun yol tu'n tul meltz'aj, tisen tzin cykba'n juun xjal, sino nayon cyi'ja tuya pasensya. Tcy'ixin tu'n t-xi' jun xjal tuj il. Nuk o'cx tajxin tu'n cyajtz meltz'aj cykilca xjal tuya Dios. oWKey ocslal n-oc cyak'a weya, kape tuj cywitza nimxsen tyem nayon Kaaw ti'j tu'n tul meltz'aj. Pero tz'el cyni'ya ti'j lu: Tuj twitz Kaaw, jun k'ij junx ta' tisen jun mil jnabk'i, bix jun mil jnabk'i junx ta' tisen jun k'ij. 1[Jax ju'x cwel xiten Dios twitz cya'j bix twitz tx'otx' te ja'lewe. Tzyu'nke tu'nx tyol Dios tu'n cyocx tuj k'ak' oj tpon k'ij tu'n cypon ke aj il tuj xkel twitz Dios. r]Tu'nj a' e cyaj tibajxe cya'j, e cub xiten Dios cykilca twitz tx'otx' tej tcyaj twitz tx'otx' tjak' a'. GPero yaa'n jax cyyol ka ttenx cykilca jatxe tej tbint twitz tx'otx', cuma el cyiiq'uen e cub xiten Dios twitz tx'otx' jun maj. Tej tbinchante Dios twitz cya'j bix twitz tx'otx' tuya tyol tuj tneel, e xi' tkba'n tu'n tcub pax a', tu'n tcyaj jun tkiy' a' te jawne tibajxe cya'j, bix tu'n tcyaj juntl tkiy' a' te cubne. KCykba' cyjulu: “Tzin tkba'n tyol Dios tzul meltz'aj Cristo, pero nuk ten. ¿Ti ma baj ti'j yol lu? Jatxe tej cycyim t-xel Jesús, ttenx cykilca tisex tej tbint twitz tx'otx',” tz̈i cybel. ? wIlxix ti'j q'uelel cyni'ya ti'j cyuj manc'bil k'ij chi ul juntl wik xjal te xmucchalte cyey cuma nchi ayona oj tul meltz'aj Jesús. Cuma nuk tik'ch cyajbil yaa'n ba'n cbinel cyu'n.  #Mi'n tz'el cyyol jxin xjan tyolel Dios te ootxa tuj cyc'u'ja, bix jyol e tkba jxin Kaaw, Clol ke, bix jk'i'n cyu'nj xin t-xel Jesús cyey. 0  [Key ocslal n-oc cyak'a weya, ja tcab u'j lu nxi' ntz'i'bena te cyey tu'n tcyaj nk'umena te cyey ti'j xnak'tzbil jaxxix, tu'ntzen t-xi' cyii'na jun cynaabla tz'aklxix. Q Jma bint cyu'n tisenj nbyan ti' jun yol nkbaj cyxol xjal. Tzin tkba'n cyjulu: “Ke txyan nchi aj meltz'aj lo'lte cyxa'b.” Bix at juntl yol tzin tkba'n cyjulu: “Ke boch oj nbaj txjet cyi'j, nche'x juntl maj tuj xook'l,” tz̈i yol. Ju'tzen e baj cyej xin xnak'tzal ẍtak' aj meltz'ajkexin tjak' tcawbil taj cyxumlal. Masxsetle ba'n te cye nuket min e xi' cyii'n be jiquen twitzj tu'n tcyaj cycye'yen xjan tley Dios ti'j colbil e tzaj k'o'n te cye. Z-Nejl, el tzakpetke ti'j ka' at twitz tx'otx' tu'nj cytzki'n Clol ke, Kaaw Jesucristo, pero ja'lewe ma chi cub tz'ak juntl maj tu'nj il bix ma chi ocx tjak' tcawbil. Ju' tzunj, masxsen tuj il ete' twitz nejl. Tzin cykba'n mintii' il ti'j tu'n cyten xjal tjak' tley Dios, cuma at tzakpibl tu'n tbint nuk tik'ch taj kxumlal. Pero tu'nj lu n-el cyiiq'uen tcawbil Dios. Ete'cxsen tjak' tcawbil cyxumlal, cuma ka cyk'on cyiib tuya alcye taj cyxumlal, jatzen cyaawa. -Nchi yolen tuya jawnex cyyol pero mintii' cynaabl ti'j, tu'ntzen tcub cyi' ocslal cyu'n tu'n cyxi' lpe ti'j nuk tik'ch ka' taj cyxumlal. Bix mas n-oc cyipen ti'j tu'n tcub cyi' kej ocslal cyu'n, ejee'x o chi etz ok cyxol kej tzpetsal xjal pero yaa'n cyiwke tuj cyocslabl. `9Kej xnak'tzal ẍtak' lu tisen jun twi' a' mintii' a' tzin tk'o'n bix tisen jun muj k'i'n tu'n cyk'i'k pero mintii' jbal tzin tk'o'n, cuma mintii' cynaabl n-etz oj nchi yolen. At jun jawnex klolj nayon cyi'j. 9kPero cuma e tajbe Balaam tu'n tbinchan il, at jun oc ilente jaxin. Oc ilet-xin tu'n tburxin mixbe yolen. E yolenjil tisen jun xjal, tu'n mi'n tz'oc taawjil te jun yuwin xjal. ?wMa cyaj cycye'yen jbe jiquen, bix ma chi tzpet. Ma chi oc lpe ti'j tyec'bil jxin tyolel Dios Balaam, tcwal Beor. Tu'n tcambilxin pwak, e tajbe Balaam tu'n tcyaj tsbu'n ttanem Dios. 6eOj n-oc cycye'yen ke xuuj, nuk nchi k'a'bec tu'n tbint pajlel cyu'n. Min tz'el cygana tu'n cybinchan il cyuya xuuj. Ncub cyi' kej ocslal yaa'n cyiw tuj cyocslabl cyu'n tu'n cybinchante jyaa'n ba'n cyuya. Ma nak'et cyanem nuk tu'n toc cyk'a'ben nuk tik'ch cye cyuyey. Cwel tk'o'n castiwa Dios cyibaj. 0Y Tuj cywitz, chi camal tu'nj cybinchben, pero cxe'l tz'ak cycotz nchi ayon ti'j. Yaa'n nuk te koniyan, sino jax ju'x te k'ij nche'x lpe ti'j nuk tik'ch taj cyxumlal. Ejee' tzunja tisen jun tz'il ti' xbalen sakxix, cuma oj nchi chmet cyuyey te iy'salte santa cena, nuk o'cx cyaj ti'j tu'n cynoj. D Pero kej xnak'tzal ẍtak' lu, tisen jilke nchi itz'j nuk tu'n cytzyet bix tu'n cycyim. Min chi ximan ti'j, sino nuk nche'x lpe ti'j alcye tzin tkba'n cyxumlal. Nchi yolen xnak'tzal ka' ti'j jmin tz'el cyniy' ti'j, pero tisen nchi cub byet ke jil cyu'n xjal, ju'xsen chi xe'l xnak'tzal tuj castiwa tu'n Dios. 7 Pero ke tsanjel Dios tuj cya'j, amale atet mas cyipemal bix mas cyoclen cywitz xnak'tzal, pero min chi yolen ka' cyi'j xnak'tzal ẍtak' twitz Dios. {~o Bix mas ctzaal tk'oj Dios cyi' kej xjal nche'x lpe nuk ti'j tajbil cyxumlal bix kej xjal n-el cyiiq'uen ley. Kej xnak'tzal lu, mintii' ttz̈i cyi'j, bix iy'nen tibaj cynaabl. Mintii' ch'in ttz̈i cyi'j tu'n cyxmucchan cyi'j ke jawnex cawel. O} Katzen o bint tu'n Dios tu'n e cub tk'o'n cycastiwa aj il te nejl, bix ka o tco'pan ttanem tuj cyk'ab binchal il, jaxsen ju'x cbinel tu'nxin ja'lewe tu'n mi'n chi cub tz'aka tuj j-il cyaj xnak'tzal ẍtak' tu'n tbint cyu'na, bix at tipemalxin tu'n tcub ttzyu'nxin ejee' ojxe tpon tumel tu'n cyxi' tuj k'ak' te junx maj. 1|[Najl Lot cyxol xjal lu, bix cykil k'ij, tej toc tcye'yenxin cybinchben ka' bix tej tbintexin, ocxsen nim bis tuj tanemxin, cuma ba'n xjalxin bix jiquenxsen tnaablxin. {9Pero e clet jxin Lot tu'n Dios twitz k'ak'. Jiquenxix te Lot, bix e tzaj nim tbisxin tu'n tlaj cybinchben xinak ka'xsen tej cyoc ipan cyi'j xinakxtl. OzJax ju'x e tzaj tk'o'n Dios cycastiwa kej aj Sodoma bix kej aj Gomorra. E cu'tz k'ak' cyibaj, bi'x e cub tza'jex kej ca'ba tnom lu, tu'n cyajben te jun yec'bil te cyej xjal cycy'i Dios te mas yaj. pyYJax ju'x e tzaj tk'o'n Dios cycastiwa kej xjal e ten jatxe ootxa. Tej tcub tmaksi'nxin entera twitz tx'otx' tuya a', e cub baj cykilca xjal aj il. O'cx tej xin tyolel Dios jiquen, Noé, tuya wuuktl ke te tjaxin, e clet tu'n Dios. xJaxxix cwel tk'o'nxin cycastiwa, cuma jaxxix e xi' tk'o'nxin cycastiwa kej tsanjelxin tuj cya'j tej cybinchante il. E cu'tz t-xoo'nxin ejee' maa tuj jun lugar klolj Tártaro tbi, te c'u'lcye jooc'tzen nchi ayon jk'ij tu'n cyocx tuj k'ak' te junx maj. ]w3Kej xnak'tzal ẍtak' cyaj tu'n tel cyii'n cypwaka, bix ju' tzunj, tzin cyyajla'nkey tuya cyyol ẍtak'. Pero jatxe ootxa e cub tninc'u'n Dios tu'n tcub tk'o'n cycastiwa, bix ch'ix tpon tumel tu'n cyxi' tuj il. v+Nim xjal cyxola chi oquel lpe ti'j cyyec'bil, tu'n tbint nuk jaj tajbil cyxumlal cyu'n, bixsen chi yolel xjal yaa'n ba'n ti'j kocslabl jaxxix. 8u kPero cyxol xjal te ootxa, yaa'n nuk o'cx e cypocba tyolel Dios jaxxix. Jax ju'x e ten kej xjal e xi' cykba'n ka tyolel Dioske, pero yaa'n jax cyu'n. Bix jax ju'x ja'lewe, at xnak'tzal ẍtak' cyxola. Chebe chebe tzin chi xnak'tzan tuya cynaabl ẍbi'lke pero ẍtak'ke bix te xitelke. Tzin cykba'n ka mintii' c'ajbela jchojbil tu'n Kaaw tu'n kclet ti' kil. Ju' tzunj, tzin cyjyo'n tu'n tcub castiwa cyibaj, bix ch'innch'e oj tcub. &t GBajx cwa' cytz'i'ben ke tyolel Dios cyex cyajbil, sino nuk o'cx ajbenke te Dios. K'i'nkexin tu'n Espíritu Santo, bix nuk tyol Dios e cub cytz'i'benxin. s Il ti'j q'uelel cyni'ya ti'j tej tcub cytz'i'ben ke tyolel Dios tyol Dios twitz t-xak u'j, yaa'n cyexxin cyyol e cub cytz'i'ben. r 'Bix yaa'n nuk ejoo'ya at kyola ti' Cristo. Jax ju'x at cyyol kej tyolel Dios te ootxa jaxxixxsen. Ba'n tu'n toc cyc'u'ja ti'j yol jaxxix, tu'ntzen tel cyni'ya ti'j alcyej jiquen bix alcyej ẍtak'. Tej yol jaxxix tisen jun jul tzaj, tu'n tchic'ajax tik'ch jilel tuj klolj. Cynimanxa jaxxix ojxe tul meltz'aj Kaaw bix q'uelel cyni'ya ti'j te junx maj tuj cyanema, tisen oj n-el klolj oj n-ul k'ij. xq kEjoo'xa e binte kej yol lu tej ttzaj kbet tuj cya'j, tej kjapana twi' witz tuya Jesús jaa' e c'u'la ten Dios. jp OOc kcye'yena tej ttzaj tk'o'n Kman Dios nimbil te Jesús bix e jaw tnimsa'nxin tbi. Bix e kbi'ya tej ttzaj tkba'n Dios jawnex ti'j Tcwal cyjulu: “Ja weya Ncwal jlu n-oc tak' weya. Nimxsen nchin tzalaja ti'j,” tz̈i Dios. "o ?Tej t-xi' kk'umena cyey, ejoo'ya t-xel Kaaw Jesucristo, ti'j tipemalxin bix ti'j tu'n tul meltz'ajxin juntl maj, yaa'n nko yolena tisenj nic'bil yol tzin cyxnak'tza'n juuntl xnak'tzal ẍbi'lke pero ẍtak'ke, cuma oc kcye'yena tej tul jlet-xin kwitza tuya jawnex tipemalxin. n 9Lo'j lux kena i'tza, c'oquel wipena ti'j tu'n tcyaj wokxenena cyey, tu'ntzen tul nyola tuj cyc'u'ja oj ncyima. Kej apóstol o cyil tipemal Jesucristo m 'Il ti'j cyjel nk'umena cyey, cuma n-el nni'ya ti'j ch'ixc'a tu'n taj wanema cjawetz tuj nxumlala, cuma o tzaj tyeec'an Kaaw Jesucristo weya. l  Ti'j lux kena i'tza, ba'n tuj nwitza tu'n tcyaj nk'umena cyey ti'j lu, tu'ntzen tjaw cyitz'jsa'na cynaabla bix tu'n tul tuj cyc'u'ja. ok Y Ilxsen ti'j jyol ma txi' nkba'na cyey, tu'n cycywixa mas tuj cyocslabla. Ju' tzunj, mi'n cyaj nk'o'na tu'n t-xi' nkba'na ja consejo lu nim maj te cyey, amale elet cyni'ya ti'j bix ma cub cyi'ja wu'na ja'lewe ka jaxxix nyola. j ; Cykilcaj ma txi' nkba'na cyey, ka nbint cyu'na ju'wa, tuya cykil tc'u'j Kaaw Jesucristo, Clol ke, ctk'a' tu'n cyoca tuj lugar jaa' ccawel te junx maj. i   Ju' tzunj, key ocslal, juntl maj cxe'l nkba'na cyey tu'n toc cyipena ti'j tu'n cytena jiquenxix, tu'ntzen cycyaj tena tuj cyocslabla. E ttxoc Dios ejee'y bix e tscy'oxin ejee'y tu'n cyoca te t-xjalxin. Ka ma tz'oc cyipena ti'j ju'wa, mi'n che'xa tuj il. Dh  Pero ka min nbint cyu'na tu'n cytz̈'iya tuj cyocslabla ju'wa, tisentzen sjuman ti' cywitza min nak', bix ka mos̈key, cuma ma tz'el tuj cyc'u'ja o chi txjeta tu'nxin ti' cyila te ootxa. g -Katzen ma bint cykilca jlu cyu'na bix ka tz̈'iyne tz̈'iy cynaabla ju'wa, nchi ajben tzuna, bix c'ajbel jlu tu'n cytzki'na ja Kaaw Jesucristo. *f OBix yaa'n nuk o'cx jlu. Jax ju'x tu'n toc cyak' ke niy'tl ocslal cyey. Bix yaa'n nuk o'cx tu'n toc cyak' ocslal cyey. Jax ju'x tu'n toc cyak' cykilca xjal cyey. |e sBix yaa'n nuk tu'n tel cyni'ya ti'j. Jax ju'x cyk'o'nc cyipena ti'j tu'n ttzyunte cyiiba twitz il. Bix yaa'n o'cx tu'n ttzyun cyiiba. Jax ju'x tu'n tten cypasensyey. Bix yaa'n nuk o'cx jlu. Jax ju'x tu'n t-xi' cyii'na cynaabla tisen taj Dios. d  Cuma ma tzaj tk'o'n Dios xtalbil te ke tu'n koc te ttanem jiquen, ju' tzunj, yaa'n nuk chi ocslala ti' Cristo, pero jax ju'xa c'oquel cyipena ti'j tu'n cytena jiquenxix. Bix yaa'n nuk jaj lu, sino jax ju'x cyk'o'nc cyipena ti'j tu'n tel cyni'ya ti'j. Jc Tu'nj tipemalxin bix tu'nj ktzki'n jaxin, ma cyaj tk'o'nxin jawnex tyolxin te ke tu'n t-xi' kii'n jun knaabl jiquen tisenj texin Dios bix tu'n ktzakpet ti'j tik'ch yaa'n ba'n at twitz tx'otx'. b Tu'nj tipemalxin bix tu'nj ktzki'n jaxin, ma tzaj tk'o'nxin ke cykilca najben tu'n tten kchunk'lal te junx maj bix tu'n t-xi' kii'n kchunk'lal tisen taj Dios. Ma ttxocxin ejoo' tu'n kten tuyaxin tuj tcawbilxin jawnex bix tu'n koc te ttanemxin tbanelxix. a Tzajxit nim xtalbil cyey bix chi tenxita tuj ttz̈yal tu'nj cytzki'na Dios tuya Kaaw Jesús. Ti tten cychunk'lal ke ocslal v` iInayena Simón Pedro. Jun t-ak'anal bix jun t-xel Jesucristo kena. Nxi' ntz'i'bena ja u'j lu te cyey xjal ma chi ocslana ti' Cristo tisen keya, ejoo'ya t-xel Jesús. Clol ke bix Diosxin, bix cuma jiquenxin, ma k'oj ke tu'n koc te ocslal. ?_ { Kej ocslal tzalu nxi' cyk'o'n jun cyk'olbebl cyey.L^  At nimtl waja txi' nkba'na cyey. Pero mas waja tu'n t-xi' nkba'na cyey oj toc ncye'yena cywitza twitzj tu'n tcub ntz'i'bena mas twitz ja u'j lu. Waja chin pona cyuyey, tu'ntzen ktzalaj nim. w] i cuma alcyej xjal nxi' tkanen t-xtalbil Dios tibaj, tzin tyeec'an n-el jtbinchben ba'n tuj twitz. Manc'bil yol _\ 9 Ka at jun xnak'tzal ẍtak' taj tz'ocx tuj cyjay tu'n tyolen cyuyey ti'j jun xnak'tzbil yaa'n junx ta' tuya yol jaxxix ti' Cristo, mi'n txi' cyk'o'na amle'n tu'n tocx. Mi'n txi' cykanena t-xtalbil Dios tibaj, T[ # Alcyej xjal ncyaj tcye'yen t-xnak'tzbil Cristo, sino n-oc lpe ti' juntl xnak'tzbil, min-altzen Dios tuya. Pero alcyej xjal ncyaj ten tujx xnak'tzbil ti'j Cristo, attzen Kman Dios tuya bix Tcwalxin. pZ [O ko ak'anana tu'n cyiik'ena t-xtalbil Dios. Cyc'ojlanx cyiiba tu'n mi'n tz'el cyxoo'na ja xtalbil lu. ZY /At nim xnak'tzal ẍtak' nchi bet twitz tx'otx'. Tzin cykba'n ka nuk ten jyol oc Jscy'o'n tu'n Dios te jun xjal Jesús tbi. Pero jun xjal nyolen ju'wa, nuk jun xnak'tzal ẍtak' bix jun aj k'oj ti' Dios. >X wBix tu'n toc cyak' cyuyey cyey, il ti'j cbinel cyu'na cykilcaj ma tkba Dios tu'n tbint cyu'na. Juntl maj cxe'l nkba'na cyey, jatxe tuj tneel o tkba Dios tu'n toc cyak' cyuyey cyey. Nim in tzalaja tej t-xi' nbi'na nchi oc lpey ti'j yol jaxxix, tisen e tzaj tkba'n Kman Dios ke. U Tzajxit xtalbil cyibaja tu'n Kman Dios tuyax Kaaw Jesucristo, Tcwal Kman Dios. Bix tzajxit k'a'ben cyc'u'j cyi'ja, bix tu'n cytena tuj ttz̈yal cyu'n. Cbinel jlu ka ma tz'oc cybi'na yol jaxxix bix ka ma tz'oc cyak' cyuyey cyey. At nim tzpetsal cyxol kej xnak'tzal }T uN-oc cyak'a weya cuma junx ta' knaabl tu'nj tocx yol jaxxix tuj kanem. Bix ctemel yol jaxxix tuj kanem te junx maj. S Inayena, jun nejenel cyxol ocslal, nxi' ntz'i'bena te cyey ocslal. Ejee'y tisen jun jawnex xuuj ma scy'et tu'n jun cawel te t-xu'l. N-oc cyak'a weya tuya cykil wanema, bix yaa'n nuk o'cx weya, pero n-oc cyak'a cye cykilca xjal ma chi ocslan ti' yol jaxxix. R' Tenxittzen t-xtalbil Kaaw Jesucristo cyxola, bix juchxit cyc'u'ja ti' Kman Dios, bix junxit chi e'ley tuya Espíritu Santo. O'cx nyolja.EQ Kej ocslal at wuyena tzalu nxi' cyk'o'n jun k'olbebl cyey. ?Py Cyk'olbem ke cyuyey tuya jun ttz̈yalxix ti' cyanema. (OI Key hermano, o'cxsen nyol jlu. Aleyrexitkey. Cyk'o'nc cyipena tu'n cytzketa. Bix cycyiwsanx ke cyuyey. Tz'elxittzen cywi'y junx. Tujxittzen ttz̈yal chi temana. Ka nbint cyu'na ju'wa, Diostzen at cyuyey. N-octzen cyak'a te bix ja tzunxin cwel k'onte cyey tu'n cytena tuj ttz̈yal. _N7 Ju' tzunj nxi' nsma'na wu'ja cyey jooc'tzen mina'x npona cyxola. Waja tu'n tcyaj cyk'o'na cyila, tu'ntzen oj npona cyxola, mintii' il ti'j tu'n t-xi' nyeec'ana cyey tipemal Dios. Waja tu'n tajben tipemal Dios weya, yaa'n te k'olte cyey tuj il, sino te cyiwsablte cyey tuj cyocslabla. Jun k'olbebl tu'n Pablo cye ocslal tuj tnom Corinto Mw Nchin tzalaja ka mintii' ka' nbint cyu'na, tu'ntzen mintii' il ti'j tu'n t-xi' nyeec'ana wipemala te cawlte cyey. Oj nchin na'na Dios cyi'ja, yaa'n nxi' nkanena tu'n t-xi' nyeec'ana wipemala cyey, sino nxi' nkanena tu'n cycywixa tuj cyocslabla. %LC Yaa'n ba'n tu'n t-xi' nyeec'ana wipemala te cawlte cyey ka tzin cynimana jaxxix tyol Dios. Ka ba'n tzin cybincha'na, jax cxe'l nk'o'na ba'n nyola te cyey. [K/ Pero mas waja tu'n t-xi' cyii'na cynaabla tuj tumel twitzj tu'n t-xi' nyeec'ana wipemala te k'olte cycastiwey tu'nj ka' nbint cyu'na. Mas ba'n ka jiquenxix ete'y twitzj tu'n tchic'ajax at tipemal Dios wuyena. 'JG Tz'elxit cyni'ya ti'j ocslalkey, cuma ka ocslalkey, q'uelel cyni'ya ti'j jun jaxxix t-xel Cristo ken weya, cuma tu'nj tkbaj tyol Dios wu'na ockey te ocslal. PI Cyk'o'nc cyc'u'ja ti'j ti niy' tuj cyanema, tu'ntzen tel cyni'ya ti'j ka o tz'oc ke cyc'u'ja ti' Cristo. Ejee'x cyey q'uelel cyni'ya ti'j at Jesucristo tuj cyanema. Ntzki'na cykba'y ocslalkey. !H; Jaxte tej tcyim Cristo twitz cruz, min chic'aj tipemalxin tu'n tcamanxin cyibaj kej nchi k'ojl ti'jxin. Pero i'tzxin ja'lewe, bix nimxsen tzin tyeec'anxin tipemal Dios. Ju'x xsunj weya. Jwipemala e tzaj tk'o'n Cristo weya yaa'n nim e chic'ajax nejl, pero tisen te Cristo e tyeec'an tipemal Dios mas yaj, ju'xse weya. Yajtzen cxe'l nyeec'ana tipemal Dios cyey wu'na tu'n ncamana cyibaj kej nchi k'ojl wi'ja. G O tzaj cykba'na il ti'j tu'n t-xi' nyeec'ana cyey o tzaj tk'o'n Cristo wipemala tu'n wajbena te tyolelxin. Ba'n tbint wu'na, bix q'uelel cyni'ya ti'j Cristo yaa'n tu'n mintii' tipemalxin tu'n t-xi' tk'o'nxin castiwa cyey wu'na, sino at nim tipemal. AF{ Tejtzen nx-aja cyxola tcab maj, e xi' nkba'na cyey, “Ojtzen wula juntl maj cyxola, jatzen chi ex nk'o'nja cykilcakej min cyaj cyk'o'n cyil,” ntz̈iya. Amatzele mintn-al kena cyxola, cxe'l nkba'na cyey juntl maj oj npona cyxola juntl maj, iltzen ti'j cxe'l nk'o'na cycastiwey te cykilcakej nchi binchan ka'. E  Ojtzen npona cyxola, te toxen maj te cyey'lte cyey. Tzin tkba'n tyol Dios: “Oj ncub tk'o'n cawel jun xjal tuj castiwa, il ti'j at ca'ba oxe tstiwa ti' til xjal,” tz̈i tyol Dios. Ju'xsen weya. Kej oxe maj nkena cyxola chi ajbel tisen oxe tstiwa cyi'ja. GD Najkel nc'u'ja, cuma kape oj npona cyxola juntl maj, at nch'ixewa twitz Dios tu'nj ka' nbint cyu'na. Kape at tu'n wook'a cyi'j ocslal mina'n tcyaj cyk'o'n pajbaj bix yaa'n ba'n bix il.aC; Ma txi' nkba'na cykilcaj lu cyey, cuma najkel nc'u'ja cyi'ja. Kape oj npona cyxola, mintzen otk cyaj cyk'o'na cyila, bix ju' tzunj iltzen ti'j chi oquel wilena, amale cyajata tu'n nyolena cyuyey tujxix ttz̈yal. Oj npona, kape at k'oj cyxola. Kape min tz'oc cyc'u'ja ti' cyk'oja, bix kape nchi'lec cyc'u'ja ti' juntl, bix kape nbaj cypa'n cyiiba, bix kape at ẍtak' cyxola, bix kape nchi yolena ka' ti' juntl, bix kape nchi jaw tz̈'iya, bix kape yaa'n tuj tumel ete'y. )BK Key hermano n-oc cyak'a weya, oj t-xi' cycye'yena wu'ja, kape tuj cywitza nchin clon wiiba cywitza tu'ntzen wela ba'n tuj cywitza. Pero yaa'n ju'wa. Ttzki'n Dios inayena, jun ocslal ti' Cristo, ma chin yolena yaa'n tu'n wela ba'n tuj cywitza, sino tu'ntzen cycywixa tuj cyocslabla. A5 Tej t-xi' nsma'na Tito tuya juntl tuyaxin cyxola nejl te cyiwsalte cyc'u'ja tu'n tchmet cypwaka te cye mebe, ¿elpa tii'n Tito cypwaka tu'n ttzaj tk'o'n weya? ¡Min! Ejee'xa itzkilte e xi' texin tuya jun tnaablxin ba'nxix cyxola, tisenxj weya, bix junelne ta' kyola cyuyaxin. K@ Pero cxe'l nkanena cyey, ¿ti tten tej cycub yaa'nkey tu'n tel wii'na cypwaka? Kej e xi' nsma'na cyuyey nejl, ¿tzimpa cub cybisena e cykanen cyonbila otk chmet te cye mebe tu'n ttzaj te weya? >?u Amale mint e xi' nkanena pwak cyey, pero at juun cyxola tzin cykba'n tu'n xtz'imj yol o tz'el wii'na cypwaka, cuma n-el nni'ya ti'j ti tten tu'n tcub yaa'na ke xjal, tz̈ike. ># Ju' tzunj nimxsen nchin ak'anana nuk tu'n jun ba'n te cyey. Nimxsen n-oc cyak'a weya. Yajtzen cyey, ¿tikentzen nuk ch'in wak'a n-oc cyey? 9=k Key hermano, ca'ba maj o chin pona cyxola, bix waja tu'n npona te toxen maj. Bix oj npona, mi'n chin kanewa pwak cyey. Yaa'n cypwaka tzin njyo'na. Nuk jun ba'n te cyey waja. Yaa'n tumel oj cyc'ojlan nee' ti' cyman, sino ejee' cyman nee' chi c'ojlalcye nee'. Tujtzen tyol Dios inayena tisen cymana. `<9 O txi' nyeec'ana tuj cykilca tnom t-xel Cristo kena. O'cx min e bint wu'na cyxola min e nkaniya twi' nc'u'ja cyey. Ju' tzunj, ¿tzimpa cykba'na yaa'n il cyi'ja wu'na cywitzj ocslal cyuj juntl tnom? Katzen tuj cywitza yaa'n il cyi'ja wu'na, cynajsam ch'in wi'ja min e nkaniya twi' nc'u'ja cyey. Tej t-xi' tile Pablo ke ocslal tuj tnom Corinto 9;k Tej ntena cyxola, tu'nj jawnex ak'untl e bint wu'na, bix tu'nj jawnex techlal e bint wu'na, e xi' nyeec'ana cyey jun jaxxix t-xel Jesús kena, bix e bint tuya nim iy'x wu'na. :7 Key hermano, junxsen nch'ixewa xjaw nnimsan wiiba, pero nuket e yolenkey ba'n wi'ja cywitz kej ẍtak' xnak'tzal, mintetletii' il ti'j tu'n tjaw nnimsan wiiba. Amale jawnexit t-ak'anal Cristo ejee' tuj cywitz, pero yaa'n mas ajnintz kena cywitz, amale yaa'nt jawnex kena. b9= Ju' tzunj ba'n tuj nwitza yaa'n jawnex xjal kena. Nchin tzalaja oj nchi jaw cyakbitl xjal wi'ja tu'nj nchin ak'anana tuj taak'en Cristo. Bix nchin tzalaja oj at pena wi'ja, bix oj nchi jaw ilen xjal wi'ja, bix oj nim ka' toc wi'ja, cuma oj tchic'ajax yaa'n jawnex kena, q'ueleltzen cyniy' xjal ti'j nuk tu'nj tipemalxin nbint taak'enxin wu'na. 8w Pero min e tcuyaxin, sino e tzaj tkba'nxin weya: “Cxe'l nk'o'na wipemala tey te onl tey. Ka yaa'n jawnexa, mas cchic'ajaxel weya wipemal oj woniya ti'ja,” tz̈i Kaaw weya. Ju' tzunj mas nchin tzalaja ti'j yaa'n jawnex kena, twitzj nbaj nniman wiiba ti'j oc ncye'yena tuj cya'j, cuma ka yaa'n jawnex kena, mas nchic'ajax tipemal Cristo weya oj tbint taak'en Dios wu'na. T7! Oxe maj e xi' ncubsa'na nwitza te Kaaw tu'n tel tii'nxin jpena toc wi'ja. 6 Tu'nj tik'ch e tzaj tyeec'an Dios weya tuj cya'j, kape njaw nnimsan wiiba ti'j. Ju' tzunj jun nimxsen pena oc weya, tisen jun ch'i'x n-oc ẍuy'j tuj nchu'la, tu'ntzen taajtz ti' nnaabla. Jpena niy'x wu'na tisen jun tsanjel taaw il toc yajlal te weya. O5 Nuket waja tu'n t-xi' nk'umena inayen tzuna in x-aja tuj cya'j, jac'a baj nk'umena, cuma jaxte in x-aja. Pero mi'n txi' nkba'na mas ti tten, cuma ncy'iya tu'n toc cynimana inayena nuk tu'nj nx-ajlena tuj cya'j jun maj. Waja tz'oc cynimana inayena nuk tu'nj ba'n nnaabla nxi' nyeec'ana cyxola bix tu'nj nyola o tz'oc cybi'na. |~}'|{{&z6xwvfuut srqqppm==5<;}::39a76555 4~320/.-,F**,)(&'&%$]""] eX?Iz'g ) T J@ N|vee Jatzen Scy'o'n tu'n Dios ja Jesús, e jatz titz'jsa'nxin juntl maj tu'n Dios. Cykilxsen ko' te tstiwa ti'j. \d1Ti'j tzunj t-xe'chel David e tkbatzen David alcyej k'ij tul-lelxin, bix jaxsen xinj e tkba David tu'n tjatz itz'j tuj tx'otx', bix mintii' tu'n tcyaj tanemxin cyxol cyimne, bix tu'n mi'n cu'x k'ey t-xumlalxin. @cyYaltzen te David e yolen texin ti'j cpjel mas yaj, bix ttzki'ntexin ka otk tkbate Dios tuyaxix jun tyol jax, bix ka ja jun t-xe'chel David tscy'etlel tu'n Dios te cawel te junx maj. 1b[Ke cyey te ntanem, min e yolen jxin kxe'chel David ti'jxxin, cuma cykilte ko' itzkilte ka e cyimte David bix e mket-xin, bix jax lu'x tjayelxin at-x tuj tx'otx'. :amCtzaal tmeltz'u'n wey nchunk'lal juntl maj. Bix chin pomel meltz'ajwe twitza bixsen chin temela tuj tbanel tu'na,” tz̈itzen Tcwal Dios, tz̈i David tcyaj tkba'n at-xe k'ij. `Dios nman, ntzki'nwe mlay cyaj tk'o'n wey wanem cyxol cyimne, bix jax mlay tcuyey tu'n tcub k'ey nxumlal, cuma inayena sant tcwala. _5Ju' tzunj axsen ttz̈yal ta'we wanem. Cxe'ltzen nkba'n ch'in ti'j ttz̈yal ta' wanem, jaj cuma ntzki'ntl oj ncyim, chin jawetz itz'jtlwe juntl maj. ^Ja tzunj tpocbala e cyaj ttz'i'ben jxin David nejl tuj Salmos. Tz̈i tzunj xin Scy'o'n tu'n Dios cyjulu, tz̈i David: “Ntzki'nwe ka cykil tyem at Dios wuya. Jatzen weya wuyaj at tuya nk'aba tuj nmank'aba te onl weya. Ju' tzunj mintii'wa ttz̈i wi'j. *]MPero amale e byetet-xin, o jatz titz'jsa'n Dios jaxin. O tco'pan Dios jaxin tuj cyamecy, cuma yaa'n tumel tu'n toc ten cyamecy c'ojlalte Jesús tisen jun pres. p\YPero tisenx tcublen tuj twitz Dios jatxe nejl, ja tzunj xin Jesús lu oc k'o'n tuj cyk'aba, bix tejtzen tpon tumel, ejee' tzuna e cub byonte texin cyu'nj xjal min tz'oc tak' Dios cye. Ejee'tzen xjal e jaw k'onte texin twitz cruz. X[)Cybimc'atzen nyol, key te ntanem Israel. Jesús te Nazaret jatzen jun xjalj o tzaj tchk'o'n Dios twitz tx'otx'. Bix cywitz tzuna toc tajwalelxin tu'n Dios tuya nim techlal tipemalxin, tisenxj o cyila. Z Pero jaca juun xjal ma txi' kanente najsbil ti' til te Dios cco'pjeltzen tuj il tzul,” tz̈itzen Dios tu'n Joel jatxe nejl. QYKloljxsen c'oquela k'ij bix cyakxsen c'oquela xjaw tisen tz̈iy'. Bix yajxitltzen oj tpon k'ij tu'n tak' Taaw twitz tx'otx' te ninc'ul cykil xjal, jatzen k'ij oj t-xi' tyeec'an Dios nintzaj tipemal. CXBix cyuj tzunj manc'bil k'ij cxe'ltzen nyeec'an ke techlal tuya nim sey'pajlenel twitz cya'j, bix ka'c'axsen pjel twitz tx'otx'. Nimxsen tz̈iy' q'uelel, nimxsen k'ak' bix nimxsen sib. OWJaxxix wu'n cyuj tzunj k'ij chi ul, cxe'ltzen nchk'o'n Espíritu Santo te cykil kej xjal ma tz'oc ebinte we bix chin cybi' aljxele ti'j, xuujle, xinakle. Bix cykba' la' alcyej we cxe'l nkba'n cye. V“La' alcye jun k'ij tzul nchk'o'n Espíritu Santo tu'n tten cyuya tiẍte xjalel ti'j, tu'ntzen cxe'l cyk'umen ke cycy'aala bixsen ke cymeela nyola cye xjal. Bix ke xjal c'oquel cycye'yen tuj cywitziy' ti jilel waj txi' nyeec'an cye, cyele cwal, cyele tij. UYaa'n ju' tewa. Ja te ja lu e cyaj tk'umen Dios jatxe tyem tu'n tbint tu'n. Ba'n cyu'na o tzaj tk'umen Dios tu'n tyolel Joel cyjulu: (TIKeya yaa'n bola ko'ka tisenj cyey tuj cywitz. Cybisenxa ti'j, maa beljaj tajlal hora ja'lewe, bix cykil xjal itzkilte min-alte jun n-ak' c'al k'e'n te jya'x. STejtzen toc cybi'n jcablajajxin t-xel Jesús tyol, bix e jaw we'kexin. Cyxolx xsunxin ak'a Pedro yolel cyiw cye xjal bixsen cyej xjal xmucchal: —Ke cyey xjal te ntanem judío, bix xsunkey xjal najl tuj Jerusalén, cybimc'atzen ti jilel cxe'l nkba'n cyey. CR Pero attzen cab xjal oc ten xmucchalec cyej xin t-xel Jesús kbal tyol Dios. Tz̈i tzunkexin cyjulu: —Cuma ma txi' cyc'a'n k'e'n—tz̈itzen ke xjal. Tej tpocban Pedro tneel maj ,QQ Pero e jawxsen klee' ke xjal minxsentii' ba'n t-xi' cybisen ti'j bix ak'ke kanlte cyxolelex: —¿Titzen elpenina ja lu? ¿Titzen nbaj?—tz̈itzen ke xjal. XP) Ju'nawa, pero mi'n tz'el tuj kc'u'j tu'n cyxi' kna' kej xjal te Creta bix xsun kej xjal te Arabia, ¡Tiẍtate ti'j, ja te cxe'l kc'u'j ti'j ba'n tbinchben Dios nkbet ke tuj kyol!—tz̈itzen cykilca xjal. KO te Frigia, te Panfilia, te Egipto, cye tnom tuj ttx'otx' Africa mas nakch twitz Cirene, bixsen te Roma. Kxol at ke judío cuma jax itz'ja ko' tzalu, bix at ke nuk o tz'oc kk'on kiib te judío. N+ Bix nim ke kyol. Kxol at xjal te ttx'otx' Partia, te ttx'otx' Media, ttx'otx' Elam, te Mesopotamia, te Judea, te Capadocia, te Ponto, te Asia, VM%¿Pero tikentzenle ju'wa? Lu ke nchi yolen kuya tuj ke kyol te jaca juunke. LMin e bint cybisen xjal ti'j, bix e xi' tkba'n cab te cabtl: —¿Tikentzenle nimxsen yol ba'n cyu'n? Pero nuk te tnom Galilea ke xjal. wKgTejtzen toc cybi'n jxjal tex tnom bix xsun kej xjal te nakch, cybinte tzunj tij k'ajtlenel, bix oc cychmon cyiib xjal junx. Tejtzen toc cybi'n xjal cyyol t-xel Jesús nchi kban tyol Dios tuj jcye xjal cyyol, bix e baj jaw klee' ke xjal. CJTu'ntzen tiy'set jk'ij te nink'ij, nimxsen xjal judío otk pon tuj Jerusalén. Te cykil twitz tx'otx' otk chi baj tzaa' xjal, bix tec'alex yolen juun wik xjal e baj tzaj te nakch. =IsJu'tzen tten toc Espíritu Santo tuya jaca juun xjal. Bix oc tk'o'n cyipemal xjal, bix ak'ke yolel tuj jun wikxitl yol la' alcye oc tk'o'n Espíritu Santo cye tu'n t-xi' cyyolen. H Bix e cub jlet nim techlal tisen taak' xjal, bix tisen tken k'ak', bix e baj cub paxke bix e cub tenke tibaja jaca juun xjal. NGTejtzen cychmon cyiibxin, ch'innch'e t-xi' cybi'nxin tjaw jun tij k'ajtlenel tzajninxe tuj cya'j. E k'ajt-xsen tisen jun tij cyk'i'k njitx'itx'in. E k'ajk'ajaxsen tuj cykil lugar jaa' ete'c'axin. *F OTcublen bajxitl tzunj cya'wnak tuya lajaj k'ij at-xsen cye xjal judío cycostumbre tu'n t-xi' cyk'o'n cab twitz cyawal te Dios, bixsen tziy' jun cynink'ij xjal. Ja tzunj nink'ija Pentecostés tbi. Tejtzen tpon tumel ja nink'ij te Pentecostés, jatzen junx n-oc cychmon cyiib t-xel Jesús. VE 'Tejtzen cybaj na'nxin Dios, bixsen ak'kexin kẍal ti' cysuertexin la' altzen jun cyexin tu'n tcaman te t-xel Judas. Jatzen Matías e caman, ja tzunxin ocx tuj taak'en Jesús tuyaj junlajajtlxin.#D Ate t-xel Judas, tu'n tbint jtaak'en Judas ma cyaj tk'o'n tej t-xi' tjyo'n til bix o cyim, o txi' tuj k'ak' ja tzunja o tiik'—tz̈itzen ke xjal te Dios. C Bix ak'kexin na'l Dios cyjulu: —Taat, ja tey itzkilte tii'n tanem cykil xjal. Nuksama, yeec'antz tzuna keya al jun cyej xjal lu taja *B OEntonces cyxoltzen xjal bix etz cyscy'o'nxin ca'ba xjal. Jatzen José bixsen Matías. Jatzen José at maj n-ocxin te Barsabás bix at maj n-ocxin te Justo. A 'Ju' tzunj ctzaal kjyo'n jun xjal te t-xel Judas, jaj junxin xjal e bet kuya junx tuya Jesús tej tbautizarjxin tu'n Juan Bautista bix tejxe taj k'i'nxin tuj cya'j. Jatzen xjalaja cwel ten kbalte tyol Dios kuya ka o jatz itz'jte Kman Jesús—tz̈i Pedro cye xjal. &@ GTuj Salmos at jun yol nbya'n cyjulu: “E tcyajtzen tk'o'n tja bix min-al juntl ba'n tocx najan tuj.” Bix juntl tzin tkba'n cyjulu: “Jun wikxitltzen xjal e tk'in tej taak'en tocsen,” tz̈i tyol Dios, tu'ntzen telniy' ka tu'n tcyim Judas bix tu'n tcyaj taak'enxin otk tz'oc nejl. ?? yYaltzen ke xjal te Jerusalén, tej toc cybi'n xjal ja ila, bixsen oc cyk'o'n xjal tbi ja tx'otx'a te Acéldama, jatzen elpenina “Jtx'otx' Tlok'aj Pwak Byol Xjal” tuj cyyol xjal. +> QPero bix e xi' tq'ueyen Judas ja Jesús tuj ewjel. Mas yaj, ya ktzki'ntltzen keya, bix e xi' Judas tuj jun lugar jaa' e tzaa' t-xoo'n tiibxin lenchl e ponxin twitz tx'otx'. Tcubtzen tz'akxin, bi'x el tzac'ch ttzoo'nxin bix etz baj tuj tc'u'jxin ti'jxe. Ju'tzen tten tcyimxin. Yajc'atltzen bixsen e cylok'tl ke pala cyibaj xjal judío ja tx'otx'a tuyaj pwak e tcama Judas ti'j t-xi'len tq'ueyenxin ja Jesús tuj ewjel. = /Tej xin Judas lu ja te xinja jun kuya, cuma jax e scy'et-xin tu'n Jesús tu'ntzen tbint jkaak'en, tu'n tchic'ajax jba'n tpocbalj yol te co'pbil. ^< 7Bix e xi' tkba'n Pedro cyjulu: —Key ocslal wuya, tej e cu'x tz'i'bet tuj tyol Dios at-xe tyem ox bintte. E cyaj tkba'n Espíritu Santo tuya tyol ktzan David ti jilel tbinlel tu'n Judas Iscariote. Bix yaltzen ja'lewe ox bintte ju'wa. Cykil ko' itzkilte ti tten tonen bix ti tten tcub nej Judas cywitz jxjal e tzyunte Jesús tu'n tbyet-xin. 6; gCabtltzen k'ij mas yaj tuj jun wikxitl lugar bix oc cychmon cyiib jun syent tuya wink'an xjal otk tz'ocslante Jesús, bixsen e cub we' Pedro cyxol xjal te yolel cyuya. w: iJatztzen oca cychmon cyiibxin jaca k'ij tu'n toc cyk'on cyiibxin te na'l Dios te junx maj bix cyjunen cyiibxin. Cyuya cab xuuj e pon cyuyaxin te na'l Dios cyuyaxin, cyxoltzen xuuj tocxa jxuj María, ttxu Jesús, bixsen ke titz'en Jesús. 9  Tejtzen cyponxin tuj tnom, bix e jaxkexin tuj tcab cxo'len jaa' jaa'j ta' cyposadaxin. Bixsen oc cyk'o'nxin te tajlal kej xin Pedro, Jacobo, juntl tbixin Santiago, Juan, Andrés, Felipe, Tomás, Bartolomé, Mateo, Jacobo, tcwal jxin Alfeo, jxin Simón, junxin otk ten nejl tej cloj e tajbe tk'ojl tuya Roma, bixsen Judas, juntl tbixin Tadeo, tcwal Jacobo, yaa'nte Judas Iscariote. 8 } Entonces bix e xi' ke t-xel Jesús twi' jwitz Olivos, bix ajtz meltz'ajkexin tuj Jerusalén te jun kilómetro ta'. u7 e Bix e xi' cykba'nxin cye t-xnak'tzal Jesús: —Ke cyey xjal aj Galilea, ¿tikentzen nim nchi cye'yenxa tuj cya'j? Tej xin Jesús lu ma cyaj tk'o'n texin ejee'y. Ma tz'aj k'i'n texin tuj cya'j. Ma cyila ma jaxxin, bix la' alcye jun k'ij tzul meltz'aj texin twitz tx'otx'. Tisenx ma jaxxin ju'x oj tulxin—tz̈i ke tsanjel Dios cyexin. Tej tjaw scy'et t-xel Judas 6   Maatkxsen n-el jac'ch cyanemxin ti'j tjaxlen Jesús tuj cya'j, tjaw jlet ca'baxin tsanjel Dios cytxlajxin sc'apenxsen cyi'jxin. 35 a T-xi'len tkba'nxitltzen Jesús ja lu, bix ak' jawexxin tuj cya'j, maatkxsen nchi cye'yenx t-xnak'atzxin ti'jxin. Cwa tcyaj bajxin tuj jun muj. Minx e cyilxin jaxin. _4 9Jcyey il ti'j tu'n cybinte ja tej tzul cyey cyipemal ojtzen tul Espíritu Santo najal cyuyey bixsen ckebel cyc'u'ja oj cyak'a yol we. Chi xe'la tz̈itpul we nuk jak'ch tumel, tzalu tuj tnom te Jerusalén, tuj ttx'otx' Judea, tuj ttx'otx' Samaria, bixsen cyuj tx'otx' mas nakch twitz tx'otx'. Chi oquela te nxel—tz̈i Jesús cye t-xnak'atz. I3  Bix aj ttzak'be'n Jesús: —Yaa'n ilxixte ti'j tu'n cybinte cyey jntzaj cykanena. Nuk o'cxc'ate Kman Dios itzkil te ja, cuma nuk ja texin at tajwalel te scy'olte jtoj pjel tik'ch jilel. m2 UJuntltzen k'ij tbajlenxitl ju'wa, tej toc cychmon cyiib t-xnak'atz Jesús tuyaxin, ttxa'n Jerusalén, twi' jun witz Olivos tbi, bix e xi' cykanenxin: —Taat, keya ejoo'ya xjal te judío lu ko'ya eto'cx tjak' cycawbil jxjal tzajninxa. Jey', ¿mapatzen pon tumel tu'n kel tco'pana tjak' cycawbil bix tu'ntzen ja tey cawen?—tz̈i tzunkexin te Jesús. E1 N-ultzen tuj cyc'u'ja tej xin Juan Bautista e cu'x tk'o'nxin ke xjal tuj a' kej e cyajbe cymeltz'aj tuya Dios. Pero tujtzen cabtl k'ij attzen juntl ch'ixbe'n c'oquel. Tzultzen Espíritu Santo te k'olte mas cyipemala tu'n t-xi' cyii'na jcyaak'ena cyjel nk'o'na—tz̈i Jesús cye t-xnak'atz. Tej taj Jesús tuj cya'j ,0 SAt jun k'ij tej mintkna'n t-xi' Jesús tuj cya'j bix e xi' tkba'nxin cye t-xnak'atzxin: —Mi' chi exa tuj tnom te Jerusalén. Cyyo'm cabtl k'ij tzalu, ojxe tul Espíritu Santo tzinen o tzaj kbet cyey, ka tu'n ttzaj chk'et Espíritu Santo tu'n tten cyuyey, otzen txi' nkba'n cyey nejl. / 'Bix tej tjatz itz'jxin tej tcyimlenxitlxin, bix e xi'xin jaa'j ete' ke t-xnak'atzxin, bix e pon Jesús i'tz cyi'jxin, bix nim maj e cub tyeec'axin techlalxin ka i'tzxin. Bix e tenxin cyuya ke t-xnak'atzxin cya'wnak k'ij bix e baj tyeec'anxin ti tten tcawbil Dios. f. Gtejxe tjaxxin tuj cya'j. Tuj tzunj libro lu cxe'ltzen nkba'n cyey ti e baj cyej xin oc lpe ti'j Jesús tej tajlenxitlxin tuj cya'j. Tej ttenxin twitz tx'otx', nuk e tyeec'axin cyej t-xnak'atzxin otk baj tjyo'nxin tu'n cycyajxin te t-xel Jesús. E baj tninc'u'n Jesús ejee'xin tuya tonbil Espíritu Santo tu'n ti ctemela jtaak'enxin otk tzaj tzyet. y- oKey xjal n-oc tak' Dios cyey, Inayen Lucas. Ncub ntz'i'ben tcab u'j cyey. J-u'j e xi' ntz'i'ben cyey tneel, e xi' nkba'n cyey cykilj e baj te Jesús bix cykilj e baj t-xnak'tza'nxin cye xjal, jatxe tej ttzaj tzyet t-xnak'tzanxin tneel k'ij, , 7Tenxita tuj ttz̈yal. Kej ocslal tzalu cytzki'n twitza nxi' cyk'o'n cyk'olbebl tey. K'onxa jun nk'olbebla cye ocslal at tuyey, teeyle juun.^+ 7Waja mas tu'n npona tuyey tu'n nyolena tuyey oj toc ncye'yena twitza tuj cabtl k'ij. e* E At nimtl waja txi' nkba'na tey, pero ncy'iya tu'n tcub ntz'i'bena twitz jun t-xak u'j. )   K'onx tonbila tej xin Demetrio. Cykilca xjal nchi yolen ba'n ti'jxin. Junx ta' tbinchbenxin tuyaj yol jaxxix, bix chic'aj jiquen jun xjal. Jax ju'x weya, ntzki'na ka ba'n jun xjal, bix cytzki'na ba'n tu'n toc ke cyc'u'ja ti'j nyola. Manc'bil k'olbebl ( 9 Hermano, mi'n tz'oc lpey ti'j ka', nuk o'cx ti'j ba'n. Kej xjal nchi binchan ba'n, te Dioske, pero kej xjal nchi binchan ka', min cytzki'n Dios. D'  Ju' tzunj, ka ma chin pona cyxola, cxe'l nkba'na cywitz ocslal jma tbinchaxin, tu'n tchic'ajax ti ttenxin. Nyolenxin ka' yol wi'ja, pero ẍtak'. Bix yaa'n nuk jaj lu, pero jax ju'x tcy'ixin tu'n ttzaj tk'o'nxin cyposada t-ak'anal Dios. Bix ka at ocslal cyaj tu'n t-xi' cyk'o'n cyposada t-ak'anal Dios, mintii' nxi' tkba'nxin cye tu'n t-xi' cyk'o'n cyposada, sino nuk n-etz tlojo'nxin ejee' cyxol ke ocslal. Jun tbanel tbinchben jxin Demetrio N&  E xi' ntz'i'bena jun wu'ja cye ocslal jaa' ta'y, pero nuk wajxa e xi' nsma'na, cuma at jxin Diótrefes cyxola. Tajxin tu'n tocxin te nejenel cyxol ocslal, bix ju' tzunj min oc tbi'nxin nyola. 2% _Ju' tzunj, ilxix ti'j tu'n t-xi' kk'o'n onbil cyej t-ak'anal Dios lu, tu'ntzen kak'anan junx cyuya tuj cyaak'en te kbalte tpocbal Cristo. Jun tley Diótrefes yaa'n ba'n $ Nchi bet cyuj tnom tu'n ttz̈itpaj yol ti'j colbil cye xjal tu'n Cristo, bix mintii' ch'in onbil ccyiik'el cyu'n ke xjal yaa'n ocslal. # Tej cyul tzalu, e xi' cyk'umen cywitz ke ocslal ti tten e xi' tyeec'ana tnaabla cye. Cxe'l ncubsa'na nwitza tey tu'n t-xi' tk'o'ntla ch'in onbil cye oj cypon tuyey, tu'ntzen cyitz'j tuj cybe oj cyiy' ttanema tu'n tk'umj tyol Dios cyu'n, cuma nchi ajben te Dios. !" =Hermano, ba'nxix nbint tu'na, cuma nxi' tonena cyi'j ocslal. Amale mint ttzki'na cywitz t-ak'anal Dios nchi bet cyuj tnom, pero nxi' tonena cyi'j. ! !Jawnex ntzalajebla jaca maj oj nbintiya ka nchi oc lpe ti'j jaxxix yol kej xjal ocslan tu'nj waak'ena. Tej tyole Juan ba'n ti'j jxin Gayo   5Ntzki'na ba'n ta' tanema tuya Dios, cuma ul cab ocslal te kbalte weya ti ttena, bix nim in jaw tzalaja tej ttzaj cykba'n k'i'nxix yol jaxxix tu'na.  !Hermano, nchin cubsana nwitza te Dios ti'ja, tu'n tel ba'n cykilcaj te tey bix tu'n ba'n ta'y, tisen ba'n ta' tchunk'lala tuya Dios. w kInayena, jun nejenel cyxol ocslal, nxi' ntz'i'bena ja u'j lu te tey, Gayo. N-oc tak'a weya tuya cykil nc'u'ja. lTenxittzen Kaaw Jesús tuyey, bix nukxittzen tzaj tk'o'n Kman Dios t-xtalbil tibaj cykilcakey ocslal. O'cx xsunj.A{lBix tz'oc tilel tu'na tu'n tul canana te mintkna'x tul tyem te nim cyk'i'k tibaj mar. Ma txi' jun k'olbebl tey cyu'nj xjal lu: Eubulo, Pudente, Lino, bixse Claudia, bix cabtl ocslal. zmlYal tej xin Erasto, ma cyajxin tuj tnom te Corinto, bixse Trófimo ma cyajxin tuj tnom te Mileto, cuma yaabxin. gGlK'onxa jun k'olbebl tej xuj Prisca bix te tchmilxuj Aquila bixse cye te tja Onesíforo. QlYal ja'lewe Dios q'uelel k'inte naj we tuj tka'yel te junx maj, bix chin aal tii'nxin tuj cya'j jaa' ncawenaxin. ¡Nimaxit tbi Dios te junx maj! ¡Ju' ttzuna! Jun k'olbebl tu'n Pablo te manc'bil yol _7lPero te Kman Dios e ten wexin wuya, bix e tzaj tk'o'n wexin wipemal, tu'ntzen tbint nkbanteya tpocbal tyol Dios te co'pbil, tu'ntzen toc cybi'ntl nim xjal te jun wikxitl tnom tocx tuj stisbil, tu'ntzen toc cybi'n jxjal yaa'n judío mintii' tumel Dios cyuya. Ju'tzen in cleta tuj tk'ab cawel, tisenc'a in cleta tuj ttzi jun balen, tu'n Dios. 7glTej npona tneel maj te stisel twitz cawel, min-al juntl oc clonte we. Cykilca ke ocslal wuya e cyaj cye'yente we. Pero cutz̈it ka min s-oc tk'o'n Dios te tajlal cyil. b=lJu'x tey, c'ojlam tiiba twitzxin, cuma may'xse tz'oc meltz'ajxin k'ojlel ti' kxnak'atz. )KlYal te Alejandro, jxin txnol xcbil, nimxse tka'yel ma tz'oc tbinchexin wi'j. Diostzele c'oquel k'onte t-xel texin tisenx tik'ch ma tz'oc tbinchexin wi'j. <ql Oj ttzaja, na'mc'a tu'n ttzaj tii'na ja ncapa e cyaj nk'o'na tja Carpo tuj tnom te Troas, cyuyaxj libro, bix ejee'xixj tz'u'n tz'i'ben cywitz, ejee'xix xsunja mas il cyi'j. ^5l Yal jxin Tíquico, min-al tzalu, cuma o txi' nchk'o'nxin tuyey tuj tnom Efeso. zml Cyxoltzen wuyena tzalu, nukxix jac'atl Lucas at wuyena. K'intztzen Marcos tuyey oj ttzaja, cuma at c'ajbela we. tal cuma ma chin cyaj cye'yena tu'nj xin Demas tu'n tik'ch jilelj te twitz tx'otx'a, bix ma txi'xin tuj tnom te Tesalónica. Yal tej xin Crescente, o txi'xin tuj ttx'otx' Galacia. Yal tej xin Tito, ju' ma txi'tlxin tuj ttx'otx' Dalmacia. Ll Nuksama, Timoteo, tz'oc tilel tu'na tu'n tul naja cyey'l we, :mlJu' tzunj, te tzunj k'ij oj tak' jxin Kaaw cyey'lx tumel, cwiik'elwe jun nin ncotz texin, cuma jaxin cyey'lx tumel tujxix tumel cyibaj xjal. Bix yaa'n nuk wec'awe ctzaala tk'o'n texin, sino tuyaxe te cykilj xjal n-oc tak' cye tu'n tul meltz'ajxin juntl maj. E tkba Pablo te Timoteo alcye tu'n tbint tu'n  lYaltzen te wajbelela te Jesús, bajx cyja' ncye'yen wexin, ox tz'oc nbi'n wexin tuj tyolxin, bix ox chin we'we twitz tyolxin. h IlYal weya, ma pon tumel tu'n nbyeta nuk ti'jc'a Jesús. Ya ma tzul canan tumel ncyamecya. ! ;lPerotzen tey, c'u'm alcyej tbey, q'uiyax tchyonel tu'na, nuk xnak'tzanx cyxol xjal ti tten tpocbalj co'pbil tu'n Jesús, bix cuyamxix alcyej taak'ena. g GlNuk c'aaltz cyk'o'ntl tzalcyi'j twitzj jax tyol Dios, bix cxe'l cybi'n tik'ch nic'bil yolel. S lCpomel jun k'ij mlay tziy'xtl jba'n xnak'tza'na cyu'n xjal. Cxe'l cyjyo'ntl cyxnak'tzal te xnak'tzaleccye ti'j alcyej cye cyaj tz'oc cybi'n, cuma mintzentii' c'oquel tbinchen cye xjal tuj cywitz. B }lJu' tzunj, ka cyaj xjal cybi bix ka min, pero tey binne ttena te kbalx tyol Dios, cuma Dios c'oquel cye'yente tey tii'na tuj tyolxin. K'o'nc tipena ti'j tu'n tcub tc'u'j xjal ka ka' ncub tbinche, bix cxe'l tkba'na tu'n tcyaj il cyu'n, bix cxe'l tkba'na cye ti cwel bint cyu'n, bix nimx tc'u'ja oj t-xi' tkba'na. ( KlTimoteo, twitz Dios bix twitz Jesús cxe'lxix wokxenan tey tu'n t-xi' tkba'na tyol Dios cye xjal, cuma la' alcye jun k'ij tzul meltz'aj Jesús, Scy'o'n tu'n Dios, te cawel tibaj cyil jxjal i'tzx bixsen te cawel tibaj cyil cykilj xjal chi jawetz itz'j, bix ccawelxin tibaj twitz tx'otx'. hIlbix tu'ntzen jun t-xjal Dios ba'n tbint tu'n, bix tu'n binne tten tuj cykil taak'en Dios.PlCykilj e cu'x cytz'i'ben xjal tuj tyol Dios, cykilte oc t-xjik'en Dios. Ja te Dios e xi' k'onte cynaabl xjal te tz'iblc'ate, yaa'n ke cye xjal e kbante. Ju' tzunj najbente te xnak'tzabl tej jaxxix, bix tu'n toc ch'iquet jka', bix tu'n tel kniy' ti'j tka'yel te ninc'ul kchunk'lal, bix tu'n kbaj xnak'tzet te kajbelel te Dios, Rlbix ttzki'ntla jatxe tuj tcwalela ti toc tu'n tyol Dios. Jatzen tyol Dios ck'olte tnaabla tu'n tiy' tilbila ti'j, bix tzin tyeec'an alcyej tbeyel co'pbil tuj tk'ab il, ti'j k'uklec kc'u'j ti' Jesús. )KlPero amale cykilet ja lu pjel, we'c'axix tey tuj cykilj ma tcana, bix ma tz'oc ke tc'u'ja ti'j, cuma ttzki'ntl tzuna min baj kxnak'tza'n key tuya nic'bil yol, l Pero tzunkej xjal ka' bix kej yajlal xjal mas pjel cyyajla'n xjal bix ejee'xsen q'uelel pa'nte mas cyiib ti'j jax tyol Dios. J l Jaxse alj ma tajbe txi' lpe ti' Jesús q'uiyaxse tchyonel tu'n. dAl bix tii'nj ttzyet ntzyuja, bixse q'uixc'aj nuk ti'jc'a tyol Dios. Ttzki'ntl tzuna tik'ch e baj we bix tik'ch q'uixc'ajel in i'ya cyuj tnom te Antioquía, Iconio, bix Listra. Pero jaxse Dios e co'pante we tuj cykil il. kOl Pero tey, yaa'n ju'y. May'x tz'el tey tniy' ti'j we nxnak'atz, bix ti tten weya nnaabl, bix ti waja, bix ti tten k'uklec nc'u'j ti' Dios, bix nimxse nc'u'ja, bix tii'n tak' Dios n-oc we, bixse wipemala tu'n tiy'x wu'na, jMl Nuk jaa'x chi pomela we'xin tuya cyyolxin, pero cwa mlay chi eltlxin ba'n tu'n tcub tc'u'j nimtl xjal cyu'nxin, cuma tisen kej xin chmambaj te Egipto cwa cycub tz'akxin, jaxse ju'x kej xjala lwewa cchic'ajaxel cyẍtak'bil. z~mlKe cyej yajlal xjal, ju'tzen ke cyeja tisen kej xin tchman cawel te Egipto nejl, jxin Janes bix Jambres, e cub bint jun techlal cyu'nxin tisenj te Moisés, pero bix oc meltz'ajkexin k'ojlel ti' Moisés. N-oc cyxnak'tza'n cyej xjal ca'ba cywitz ocslabl, pero nchi oc meltz'ajxin k'ojlel ti'j jax yol, cuma at ttzacaj cynaablxin, bix min tz'el cyniy'xin ti'j alcye jax. W}'lEjee'tzen xuuj nuk nchi xnak'tzanx, pero mlay pon cnetj jax tyol Dios cyu'n. |7lcuma cyxol tzunj xjala tocxa cabtl chi oquex tiy' cyuj jaa' te yolel ti' tyol Dios pero jun wikxitl cye cyaj. Tisen tzunj, at xuuj ba'n tcub cyc'u'j cyu'n ka jax cyxnak'atz, cuma ke cyej xuuj na'cke bix cht'ol cynaabl tu'n cyil, bix cuma ke cyej xuuj cykilcye yol n-oc cybi'n. o{WlBix at xjal c'oquel cyk'on cyiib te ocslal Dios nuk ti' cycye'yenc, pero mintii' tipemal cyocslabl, cuma nuk ten cyu'n. Tisen kej xjal ca'ba cywitz tisen kej lu matzen chi ak' jawel jlet ja'lewe. Mintzentii' toclena cyi'j xjala, z1lcxe'l cyk'o'n jun cyuya tuj tk'ab juntl xjal, bix cyxoo' cyiib, axse chi elela tuj cywitz, bix cxe'l cyjyo'n la' alcye cyaj, yaa'ntl Dios cyjya'. nyUlmintii'tl cyanem, bix ya mi'n tz'oc k'a'ben cyc'u'j ti' juntl xjal, nuk chi cwel ten xtz'iml yol, mlay bint cytzyunte cyiib bix ya mi'n cycuyatl tu'n toc juntl xjal te tzyulcye, chi oquel te yuwin, bix cyaj k'ojxse cykilj ba'n, xlKe xjal nuk ejee'x c'oquel cyak' cye, nuk pwak ccyajbe', c'oquel cyk'on cyiib te nintzaj cywitz xjal, q'uiyel tuj cyc'u'j ka nintzajke, bix nim chi oquel chi'l ti' Dios, mi'n tz'oc cybi'n cyman, ya mintii'tl cybanel, bix ya mi'n tz'oc tocl tyol Dios ti' cywi', w /lTimoteo, wajtzen tz'el tni'ya ti'j cyej manc'bil k'ij chi ultzen tuya nim pena, bix wajtzen tz'el tni'ya ti'j tii'n cynaabl xjal cyuj kej k'ija. vltu'n tel cywatl, bix tu'n cytzokpaj tuj tk'ab taaw il, jaa'j tzyu'nake tu'n tcub cybincha'nj ti jilel tajbil taaw il.^u5lbix cxe'l tkba'n tuyaxix tanem cyej xjal n-oc jyonte tuya k'oj. Ojtzen t-xi' tkba'n onlte Dios cyej xjal jyol k'oj ju'wa, kapetzen jac'a tz'el cyniy' ti' cyil twitz Dios, bix tu'n tel cyniy' ti'j alcyej yol jax, 7tglJun onlte Dios, mixben tcub ten tuj k'oj. Yaa'n ju' tewa, sino cwelxix tente tuj ba'n tuya cykil xjal, tbanelxix tnaabl te xnak'tzal, bix nimx tc'u'j oj toc bint jka' ti'j, vselMi'n tz'oc tk'o'na tc'u'ja ti' tyol jun xjal oj tak' petxl tyol. Ttzki'ntl tzuna nuk k'oj tzin tjyo'n. mrSlJu' tzunj xomel jka' tajbela tuj tcwalela. Tetzen t-xelja bincham tzunj ba'nxix tuj twitz Dios, c'oquelxix tak' tey, ba'nx cwel we'y twitz Jesús, bix cwel tena tuj ttz̈yal. Jyom tzunja lu cyuyaj xjal jaxxix cyu'n twitz Dios. 0qYlJaxse ju'x ka at jun xjal ma ttx'aj tiib cyuj tka'yel o byan wu'na, ba'ntltzen te tajbel-lel tuj nintzaj taak'en Dios, tisen tzunj lak nintzaj tmunel tuj twitz taaw. 1p[lTuj jun jaa' te jun k'ina at lak te oro bix te plata. Ejee' tzunja nintzaj cymunel. Bix jax atte lak te tzee' bix te tx'otx'. Ejee' tzunja yaa'n nintzaj cymunel. olPero te Dios tyol o cyajte tloq'uel mlay cub xitj. Bix al tzunj ma tz'oc ebinte tyolxin, tz̈itzen Dios cyjulu: “Ttzki'nte Kman Dios al kej texin t-xjal,” bix “Al kej ma chi na'nte ka ja Dios Cyaaw, il ti'j q'uelel cypa'n cyiib ti'j tka'yel,” tz̈i Dios. FnlO chi cub tzpet tuj yol jaxxix, cuma ete'c'a kbalte cye xjal ka yaa'n ju' ttenj tyol Dios nbyan ka cjawetz itz'j kxumlal juntl maj. Cyu'n tzunj yol lu nxa' cyxoo'n cyanem xjal ti' Jesús. mlTisen veneno nxi' le'n tuj cychu'l xjal, ju'xse cyten jyola te cyanem xjal. Ju'tzen tten cyxnak'atz Himeneo bix Fileto cye xjal. CllOj tak'a xnak'tzal xjal, xomel jtik'ch yolel mintii' ba'n tajbe'na, bix te twitz tx'otx', bix jun wikxitl tten tuya tyol Dios, cuma ja tzunja n-el lak'bante cye xjal mas ti' Dios. vkelPjelxix t-xnak'tza'na ti'j ti ctemela tu'n toca te jun xjal sey' bix ba'n twitz Dios. Oj tbint tu'na ju'wa, mintii'xix il ti'j tjaw ch'ixewey ti'j tii'n xnak'tzana cye xjal. Xnak'tzam tyol Dios cye xjal tu'n tcyajxix tzinen tuj cywitz. gjGlKbanxse ti toc wu'n cye xjal, bix tzinenxse kbanx cye twitz Dios tu'n mi'n baj cypetxen cyiib ti'j yol tuj tyol Dios. Oj cyak' petxl cyiib ju'wa, mintii' ba'n tajbe'na, bix alj ma tz'oc ebinte, nuk ak'bilcye tuj il. Wi'l Pero texin tzinx nbint texin tu'n ti jilel tzin tkba'nxin, bix mlay cub tch'ixbe'n texin tyolxin, amale mint bint ke ku'n alcyej nxi' kyolen,” tz̈i tyol jilj. Jun sey' bix ba'n xnak'tzal tuj twitz Dios Jh l Ka ma tziy'x q'uixc'aj ku'n nuk ti'jc'axin, attzen koclel tuyaxin tuj tcawbilxin. Ka min xcyaj kk'o'n tuj chic'aj ka te Jesús ejoo', ja tzunxin cyjel k'onte tuj chic'aj ka yaa'n texin ejoo'. gl Te ja tyol jilj lu, jax teja. Tz̈i cyjulu: “Ka ma txi' kk'on kiib tuj cyamecy nuk ti'jc'a Jesús, ko itz'jeltzen tuyaxin. fl Pero cykilj q'uixc'aj q'uiyax wu'n, q'uiyaxwe wu'n cuma tu'ntzen cybinte jxjal xi'nen te ocslal Jesús, tu'ntzen ba'n cyiik'ente jco'pbil o toye Jesús, bix tu'ntzen cypon tuya Jesús, tu'n cyten tuyaxin te junx maj tuj jun lugar axse banel bix tzinxse ntxakakan. `e9l Tu'n tzunj ba'n tpocbala niy'xsewe tak' wu'n, hasta nchin cub ẍpet tuya cadena tuj tzee' tisen jun byol xjal. Pero te Dios tyol, tzakpi'nxte tu'n tel tpocbal tuj cykil twitz tx'otx'. Yaa'n ẍpo'nte tisenj weya. sd_lMi'n tz'el tuj tc'u'ja ka Jesús, Scy'o'n tu'n Dios, xjal texin, jatze e'la itz'jxin cyi' te tja cawel David. Bix jax Diosxin, cuma e telni'yax tej tjatz itz'jxin tuj tcyamecyxin. Ja tzunj lu tloq'uel jba'n tpocbal k'i'n wu'na. Tziy'xse tu'na ti jilel q'uixc'aj q'uiyeley tuj taak'en Jesús, tisenj weya, bix tisenxix jun soldado niy'x tu'n tuj taak'en tcawel. ^lTi jilel kej yol o tz'oc tbi'na wi'j cywitz nim xjal, kbanxse cyej xjal ba'n toc ke kc'u'j cyi'j tu'n tbint-xix cyxnak'tzan te cabtl. ] 7lNim xjal o cyaj cye'yente Jesús. Yaltzen tey ncwal, tcuya tzuna tu'n ttzaj tipemala tu'n Dios, tu'n tcub we'y twitz Dios, cuma mojleca tuya Jesús. )\ MlN-el tni'ya ti'j ti tten toc tonenxin ke xjal tuj tnom te Efeso jaa' najley. Nuket tz'oc t-xel texin tu'n Kaaw Jesús oj tpon tumel tu'n kbaj tninc'u'nxin.`[ ;lTej ttenxin Roma, min in xi' tcye'yen wexin, sino e jyonxin wi'j, tejxe ncnet tu'nxin. ^Z 7lPero at-x juuntl xjal min cyaj cye'yente we, tisenj jun najaj te tja Onesíforo. Cy'iwla'nxitke tu'n Dios, cuma amale intii'nctzetwe tuj tzee', jatzen Onesíforo oc nimsante nc'u'j, bix min el ch'ixwe wexin wi'j. 1Y ]lTimoteo, ttzki'ntl tzuna ch'ixc'a yaa'n cykil xjal itzkil twitz Dios tuj tx'otx' te Asia jaa' ta'y, cyuyac'axtl jxin Figelo bix Hermógenes, ma cyaj cye'yente we. X }lTuyatzen tonbil Espíritu Santo i'tz kuya, tc'ojla'y jcyeca tyol Dios o txi' tkba'nxin tey, tu'n min-al cub ch'ixbente. xW kl Cye'yencxix ka jay nxi' kban te ja yol lu o tz'oc tbi'na wi'j, bix mi'n cub tch'ixbe'na, bix kbanxse tuya jun tnaabla ka k'uklec tc'u'ja ti' Jesús bix k'ak' tanema ti' Dios bix cyi' xjal, la' jaa' cpomela canan tipemala tu'n Jesús. EV l Tu'nxix xsunja luxse niy' nwitza. Pero k'uklwe nc'u'j, cuma ntzki'nwe ali'j k'ukleca nc'u'j, bix ntzki'nxixwe ka cwel tc'u'n wexin wanem o txi' wokxenan texin, texaj k'ij oj npon tuyaxin. U !l Tu'n tzunj kbaj te ja yol lu, Dios o tzaj k'onte we wajwalela te tyolelxin bix te xnak'tzal cye cykil xjal, cyuyax kej xjal yaa'n judío. CT l Nejl min e telni'yaxte ti e cub tniq'uenxin ti'j co'pbil ke. Pero tejtzen tul jlet Jesús, Co'pl ke, twitz tx'otx', bixse e jaw chic'ajax tnic'benxin ti'j tu'n kco'pj. Tejtzen tjatz itz'j Jesús juntl maj, o cyaj ttzinenxin ti'j ke ocslal chi jawel itz'j juntl maj, bix te junx maj, tuya ac'aj cyxumlal mlay cyim. #S Al Jatzente Diosj o co'pente ke, bix o ko'x ttxco'nxin tu'n t-xi' kii'n jun kchunk'lal jiquenxix. O ko tco'pete Dios tu'n koc te t-xjalxin, yaa'n nuk tu'n kiik'ente tco'pbil Dios tu'nj ba'n ncub kbinchen, sino tu'n t-xtalbilte Dios kibaj. Ju' tcublen tniq'uenxin ti'j jatxe tuj tneel. ^R 7lJu' tzunj mi'n tz'el ch'ixewey ti' tyol Kaaw Jesús, bix mi'n tz'el ch'ixewey wi'j, ti'j lu ken intii'nctz tuj tzee' nuk ti'jc'a tyol Jesús, sino cuyanx jtey q'uixc'aj tzul ti'j oj t-xi' tpocba'na ka ba'n cyco'pj xjal, tisenj weya lu kena intii'nctz tuj tzee'wa. Dios tey tzul k'onte tipemal tu'n tiy'x q'uixc'aj tu'na oj tcub tz'aka. lQ SlBincham taak'ena tuya cykil tc'u'ja, cuma o tzaj tk'o'nte Dios Espíritu Santo ke. Ju' tzunj yaa'n ilxixte ti'j tu'n ttzaj ttz̈i ki'j, cuma tu'n Espíritu Santo at kipemal, bixsen kanem ti' Dios, bix tu'n t-xi' kii'n ttxolan. )P MlJu' tzunj we waj txi' wokxenan tey tu'n tjaw titz'jsa'na jtipemala te cawel tuj tja Dios o tiik'a te Dios tej tcub nk'o'n nk'ab tibaja tu'n toc tajwalela. HO  lTzinx n-ul tuj nc'u'j ti'j tey tanem k'i'n tu'na ti' Dios. Tneelxix oc ten tanem tyaa'y Loida bixsen ttxuy Eunice. Ejee'tzen xuj e ten cyanem ti' Dios nejl, bix tzinen tuj nwitz ka ju'x tey. N lTzinx n-ul tuj nc'u'j tetz ta'l twitza tej kbaj k'olben tu'n kpax. Wajxse tz'oc ncye'yen naja juntl maj, tu'n njaw tzalaj. fM GlOjtzen nchin yolen tuya Dios, tzin nchin ajbenwe texin tuya jun sak nnaabl, tisex ke te njaya ootxa e xi' cyna'n cyexin Dios, nxi' nk'o'nwe chjonte te Dios ti'ja, bix nchin na'nwe Dios ti'ja te k'ijl bix te koniyan. L /lTimoteo ncwal, achena wu'n. Ntz'i'bex xsunja juntl u'j lu tey. Tzajxit cyxtalbil Kman Dios bix Kaaw Jesús tibaja, bix tzajxit k'a'ben cyc'u'jxin ti'ja, bix tente tuj ttz̈yal. Inayena Pablo, tyolel Jesús. Sma'n kena tu'n Dios te kbalte cye xjal ma cyaj tk'o'n Dios tyol alj ma tz'oc maje tchunk'lal tuya Jesús, Scy'o'n tu'n Dios, at tchunk'lal te junx maj. Il ti'j tu'n kyolen ti'j Cristo cye xjal OKXTenxit t-xtalbil Kaaw Jesucristo cyuyey cykilcakey. O'cx nyolja. {~P}}=|0{1zyXxx>wBvvuzttsEqq_ppwo nmmWlkjhggSfOedd1ccba&`O^]\[[0ZZ YX_WWTUTTRRmRQZPbONN7MLTKJIHGGFEDD%CiBB}A{@@3>=Jatzen jun xin cyxol jcablajajxin itz'jsalcatej, jxin José. Otkx tzaj texin te co'pl t-xjalxin tuj weyaj. Pero yaa'ntzen telniy'xin ka ju' xina, sino el xoo'nxin. Yaltzen ke ttzicyxin tzinxsen nk'ak'en cyanemxin tuya tchi'lel cyc'u'j, bix e xi' q'ueyet-xin cye xjal te Egipto tu'n tak'ananxin nuk cotz. E bint cyu'nxin ju'wa cuma jaxin achen tu'n cymanxin cywitzxin. Ju'tzele tewa. Pero atte Dios tuya José. tBix tu'ntzen tcyaj kej yola tuj chic'aj, bixsen e cub bint jun tyol Dios tuya Abraham. Jatzen cyyolxin e cub bint, jatzen Abraham cyuya ke t-xe'chel, ke xjal te Israel, cyocleltzen te t-xjal Dios. Yaltzen te Abraham, cyuya ke tcwal, t-xi'leltzen tyeec'anxin techlal tyolxin, teltzen keset ttz'umel twi' cytz'albil jxjal xinak. Ju' tzunj tej titz'j tcwal Abraham, Isaac, bix el tkesenxin ttz'umel twi' ttz'albil Isaac te wajxak k'ij titz'jlen. Jaxsen ju'x te Isaac tuya tcwal Jacob, bix ju'x e tse Jacob tuyaj cablaaj tcwalxin. Ejee' tzunj cablajajxin tcwal Jacob e cub itz'jsante jcablajaj cloj xjal te Israel, tisen cyey cytzki'ntla. "s=Pero cwax oj cyetz jatzewe, bix chi altz meltz'aj tuj ja tx'otx' lu juntl maj, tu'n cyajben we. Yal tzun kej xjal c'oquel binchen tej ka' cyi'j tcwala, inayenxsenwe chin cwel k'onte il cyibaj,” ju'tzen toc tu'n Dios te Abraham tej tpon Abraham tuj tx'otx' otk tz'oc oyet texin. :rmBix jax e xi' tk'o'n Dios juntl tumel te Abraham: “Kej tey t-xe'chel chi najalcye tuj juntl tx'otx'. Cyaja syent jnabk'i chi najal tey tloq'uel jatzewe. Chi ak'analcye, pero mintii' chojbilcye. Chi ak'anal nuk cotz. Tetzen t-xel twi' cyc'u'j, jatzen cyiik'el jnimxsen ka' c'oquel cybinchen xjal cyi'j. DqYaltzen ja'lewe, ketltzen, pero tej k'ij tej tul Abraham, pero mi nuketpe jun bara oc tetzen Abraham. Mitkx n-oca tk'o'n Dios texin. Pero otk txi' tkba'n Dios texin tu'n tcub tcmo'nxin, bix la' altzen cye k'ij tetzen ke tchmanxin tu'n cyeke tisen cycotz. Bix e tkba te Dios ja lu jatxe tej min-alte Abraham tcwal. pBix etz Abraham tuj ttx'otx' Mesopotamia, juntl tbi Caldea. Pero tejtzen tponxin tuj Harán, bix e cyajxin cab k'ij jatzewe. Cwa tcyim tmanxin tuj tnom Harán. Mas yajtl, bixsen iy'tii' Dios jaxin tuj ttx'otx' Canaán, jaa' tcwa' Israel ja'lewe, jaa'j najla ko'we. >ouBix e xi' tkba'n Dios te Abraham: “Abraham, k'onj ttx'otx'a bixsen alkch te tjay, bix ctexsen tzalu, bix lpetztzen wi'j tuj tx'otx' cxe'l nyeec'an tey,” tz̈i Dios te Abraham. n1Bix aj ttzak'be'n Esteban: —Cybintza, taat, key te ntanem, cybintz ch'ina jun rato. Wajtzen txi' ntx'olba'n ch'in ti'j nbint tu'n Dios ti' kloq'uel bix cyi' kxe'chel ootxa, bix ti'j ox chi cub tzpet kloq'uel tuj taj Dios bint. Tneelxsen cxe'l nkba'n ti'j jxin kxe'chel Abraham. Tej i'tzx Abraham tuj ttx'otx' Mesopotamia, ja tzunj xin nintzaj Kdios el jlet twitz Abraham tisen cyey cytzki'ntla. cm AEntonces ja tzunj xin pala nintzaj cycawel cyibaj mas pala cyxol xjal judío e xi' kanente te Esteban: —¿Jaxpa ka ma tz'oc meltz'aja ti' tley Moisés? Jatzen cykanbil xjal jti'ja, ¿jaxpa?—tz̈i tajwil na'l Dios. LlYaltzen ke cawel, bixsen ke cykil kej xjal k'ukl, occa cycye'yen xjal ja Esteban. Pero tej toc cycye'yenxin twitzxin, nkoptz'ajxsen twitzxin tisenxsen twitz jun tsanjel Dios tuj cya'j.vkeBixsen oc tyol Esteban te cysakchbilxin. Tz̈i tzunkexin cyjulu: —O tz'oc kbi'na tyol xjal lu ka jxin Jesús te Nazaret cwel t-xitenxin nin tja Dios bix ctch'ixbe'xin jcostumbre o cyaj tk'o'n Moisés—tz̈itzen ke ẍtak' cye cawel. j  Bixsen e pon kej xin ẍtak' tstiwa, bix e cykbaxin ka min cyaj tyolen ka' yol Esteban tibaj tja Dios bixsen ti' tyol Moisés. 7ig Ju'tzen tten tbaj cyxtz'imenxin cywitz xjal bixsen ke tij xjal bixsen ke tx'olbal ley. Bixsen e cytzuyxin ja Esteban, bix e xi' k'i'nxin cywitz ke nintzaj cyconsejo judío. Qh Entonces tu'ntzen tchi'lel cyc'u'jxin, bixsen oc cychjo'nxin tuj ewjel cabtl xjal tu'ntzen tbaj bint ẍtak'bil ti' Esteban tisen ka otk tz'oc cybi'nxin tyol Esteban ka' ti' Moisés bixsen ti' Dios. g  Ejee' tzunj xin lu e k'ojlkexin tuya Esteban, pero mix e xcyebake ti'jxin, cuma texin e yolenxin tuya tonbil Espíritu Santo. wfg Pero attzen cabxin oc ten cyakwusalecte Esteban, bix e k'ojlke tuya Esteban. Ejee' tzunj xin oc k'ojl ti' Esteban, te jun camon jaa' te xnak'tzabl tyol Dioskexin jaa'j e chmeta kej xjal otk chi tzakpet tuj ak'untl tjak' tcawbil Roma. Jatzen otk chi tzaa'xin tuj tnom te Cirene, Alejandría, bix Cilicia, bixsen tuj ttx'otx' Asia, tu'n cyponxin tuj Jerusalén. e7Ja tzunj xin Esteban nimxsen tipemal Dios at tuyaxin, bix nim xtalbil tibajxin, bix jax nimxsen techlal tipemal Dios e bint tu'nxin cyxol xjal. d%Ju'tzen tten tbinlen ke ocslal te Dios, bix xi'ne e xi' tz̈'iy. Tyol Dios e xi' tz̈'iy cyxol xjal, bix jawnexsen e jaw tken tajlal ocslal tuj Jerusalén, bix nimxsen pala cye judío e cub cych'ixbe'n cynaabl tu'n oc ke cyc'u'jxin ti' Jesús. Tej ttzyet Esteban c3Cykil tzun kej xin lu e pon cywitz t-xel Jesús bix e baj na't Dios cyibajxin, bixsen oc cyajwalelxin tu'nj tcublen cyk'ab t-xel Jesús cyibajxin. cb?Cykilxsen ke ocslal oc ebinte ju'wa. Bix etz scy'et ja wuuk xjal lu: Esteban, junxin xjal axsen tanemxin ti' Dios, bix nuk ebilxxin ti' Espíritu Santo, ju'x jxin Felipe, jxin Prócoro, jxin Niconor, jxin Timón, jxin Parmenas, bixsen Nicolás, jun xjal te Antioquía nejl ocslalxin ti' cyreligión judío, pero ya otk tz'ocslanxin Jesús. |aqYaltzen keya, cxe'lx kii'nke kaak'en te na'l Dios bix te kbalte tyol Dios—tz̈itzen ke t-xel Jesús cye ocslal. S`Ju' tzunj, key ocslal, cyjyonxa wuuk xinak cyxola te ninc'ulte cyey. Ja tzunj wuuk xjala c'oquelxix ke cyc'u'j xjal cyi'j bix c'oquelxix cybi'n xjal ejee', bix cbinelxix cyu'n, bix ejee'j ebilte Espíritu Santo. Ojtzen tcnet wuuk xjal tisenj nxi' kkba'na cyey, ejoo'tzen keya ko oquel wa'bencye ti'j ja ak'untla te pa'lte cyway. x_iEntonces bixsen oc chmet cykil ocslal tu'nj cablajaj xin t-xel Jesús, bix e xi' cykba'nxin: —Cyajtzen cyey ejoo' keya ko xe'l ninc'unte cyey cyk'oj. Pero yaa'n ba'n tu'n tcyaj kk'o'na kxnak'atza nuk tu'n ejoo'ya ko xe'l pa'n te cyway. /^ YYaltzen tajlal ocslal, tz̈'iynax ttz̈'iy. Pero maatkxsen txolen ttz̈'iy, attzen jun yol e jaw. Attzen ocslal judío cye chi yolen tuj cyyol xjal griego, bix atl judío ba'n yolen tuj hebreo. Cyxol jca'ba cloj xjal at nim viuda. Ejee' tzunj xuuj viuda bix e baj paax cywa jaca k'ij. Pero ejee' tzunj viuda aj griego octzen cykanbil xjal ka yaa'n ju'x tken cywa n-etz tisenx kej xuuj aj hebreo. Ju' tzunj e jaw jun k'oj. +]O*Bix min oc cybi'nxin cyyol cawel, sino jaca k'ij iy'kexin ttzii' cyja xjal, bixsen tuj nin tja Dios e kbankexin ti'j ti tten Jesús, jxin Scy'o'n tu'n Dios.Q\)Entonces bix etz ke t-xel Jesús cywitz nintzaj consejo te stis cyxol xjal judío. Axsen ttz̈yal cuma otk tcuya Dios tu'n tiy'x cawbil cyu'nxin nuk ti'jc'a Jesús. Ba'nxsen e'la tuj cywitzxin. [9(Cykil xsunkexin oc ebin tej tyol Gamaliel. Entonces bixsen e tzaj cytxco'nxin ke t-xel Jesús juntl maj, bixsen el k'i'nke cyi'jxin, bixsen e xi' nim tz'u'n cyi'jxin. Bix juntl maj e xi' kbet cyexin tu'n mi'n chi yolenxin mas ti'j Jesús. Yajc'atltzen bix ex tzakpetkexin. VZ%'Pero ka jax te Dios cyaak'en ncub bint, mlayx bint cyu'na tu'n tcub cybajsa'na. Cyk'o'ncxix cyc'u'ja ti'j mi'n tz'oc cyk'on cyiiba te k'ojlel ti' Dios—tz̈itzen Gamaliel cye ke nintzaj consejo te stis. NY&Ch'innch'etzen ju'x pjel te ja lu. Ju' tzunj cxe'l nkba'n cyey tu'n mi'n chi cub cybyo'na, cuma ka yaa'n te Dios cyaak'en, ka nuk cyex, cykil pjel twi', tisen e baj cyej xjal ma txi' nkba'n cyey. cX?%Ju'x e baj tuyaj xin Judas tuj Galilea. Te tzun kej k'ij tej njaw tumel tajlal xjal tu'n gobierno, bixsen oc k'ojlkexin ti' gobierno cyuya ke tuyaxin. Pero cwax tcubxin bix cykilca kej xjal oc lpe ti'jxin el tz̈itj. iWK$Tzulc'axna tuj cyc'u'ja ma bint cab tyem jxin Teudas ocxin te nintzaj xjal, bix oc meltz'ajxin k'ojlel ti' gobierno tuya cyaja syent xjal. Pero cwax tbyet Teudas. Yal tzun kej oc lpe ti'j, bix el tz̈itjke, bix e baj twi'. V#Entonces bixsen e xi' tkba'n Gamaliel cyej cabtlxin tuyaxin: —Key te ntanem Israel, cxe'lxix cycye'yena ti chi temeley cyuyaj xjal lu. U "Pero cyxoltzen nintzaj consejo at jun tij xjal tej cloj fariseo, kej xin nimal tuj tley Moisés. Jxin xjal Gamaliel tbixin. Gamaliel tx'olbal leyxin, bix ebi'n xsunxin cyu'n xjal. Ja tzunj xin Gamaliel bix e jaw we'xin cyxol ke tuyaxin, bix e xi' tkanenxin tu'n tyolenxin. Bix e xi' tkba'nxin tu'n cyetz k'i'n t-xel Jesús jun tkiy' tu'ntzen mi'n tz'oc cybi'nxin ti' tyol Gamaliel. #T?!Tejtzen toc cybi'n ke cawel tuj consejo kej yola, bix e tzaj k'ojlkexin nim. Tu'ntzen tchi'lel cyc'u'jxin cyajxin e cub cybyo'nxin ke t-xel Jesús. AS{ Keya jaxxix ke kyol, bix ba'n tu'n Espíritu Santo kyola, cuma la' alj ma tz'oc ebinte tyol Dios, ntzaj tk'o'nte Dios Espíritu Santo te cycotz—tz̈itzen ke t-xel Jesús cye cawel. PRPero tej xin Jesús oc cycye'yena tisen jun byol, jatzente xjalj o jax tii'n Dios tuj cya'j. O cub kexin tuj tmank'ab Dios, bix o tz'oc nim tajwalelxin tu'n Dios. O tz'ocxin te mas nintzaj cawel cye xjal, bix co'pl xjal, tu'ntzen ba'n cyco'pj xjal te Israel tuj cyil. Bix ka ma chi etza tuj cyila, chi co'pjel cyey tuj cyila. nQUJa Dios, jaj xin Cydios kej xin ootxa kxe'chel, jatzen xinj e jatz itz'jsante Jesús tuj tcyamecy. Pero ejee'tzen cyey xjal, ejee'tzen cyey e binchante tu'n tcubxin, bix e cubxxin cyu'na twitz cruz tisen jun nuk yalx xjal byol. BP}Pero bix aj ttzak'be'n Pedro tuyaj cabtlxin t-xel Jesús: —May'te, taat, ma bint ke ku'n ti jilel o cykbay keya. Pero keya te ke, ja tej tyol Dios mas il ti'j twitz cyyol xjal. OO—Cyiw o txi' kkba'na cyey tu'n mi'n chi yolena ti' Jesús. ¿Pero titzen ma cybinchey? ¡Jun wikxitl ma cybinchey! Ma tz'ex baj ttz̈itpuj tyol Jesús cyu'na tuj cykil Jerusalén. Yaa'ntzen o'cx ma tz'oca cyu'na, sino cyaj tzuna tz'oc cyk'o'na te kiketzen cyimlen jxjal Jesús—tz̈itzen tneel pala cye t-xel Jesús. mNSTejtzen cyul k'i'nxin, bix e cub wabatkexin cywitz consejo. Bixsen e xi' tkanen tneel pala cyexin: MToctzen cybi'n xin jcawel cyibaj c'ojlal tja Dios ju'wa, ja tzunj xin cawel cyuya cabtl c'ojlal bix e xi'kexin jaa' ete' t-xel Jesús, tu'ntzen cytzaj k'i'nxin cywitz nintzaj cawel. Pero min ocxix tenke c'ojlal yajlalte cyexin, cuma cytz̈i xjal cyi' c'ojlal. BL}Pero lwewa ul naj jun xjal bix ocx kbet cyexin: —¡Cycye'yentz! Kej xjal ocx cyk'o'na tuj tzee', lu ke nchi xnak'tzan ja'lecuwe tuj nintzaj tja Dios—tz̈i tzunj xjal cye ke cawel. 4KaTejtzen toc tbi'n jxin cawel cyibaj c'ojlal tja Dios bixsen tneel pala, e jaw klee'kexin, bix ak'kexin kanlte te cyeeylexxin ti otk baj, bix ti tten oj tel tpocbal. _J7Bix e xi' cykba'nxin cye cawel: —Kej tlemel tzee' jaa' ete'cxa kej pres jpu'nte, bix ke c'ojlal nchi c'ojlan cyexin pe'n. Pero tejtzen tocx kjko'na tzee', min-altl tocx tunwen—tz̈itzen ke policía cye cawel. 2I]Entonces bixsen e xi' ke cypolicía nintzaj xjal te k'il cyexin, pero tej cypon policía, min-altlkexin tuj tzee'. Bixsen ajtzkexin te kbalte cyuya pala cyuya consejo. =HsTejtzen toc cybi'n t-xel Jesús, tetzen klaxc'a, bix ocxkexin tuj nintzaj tja Dios, bix ak'kexin xnak'tzalec cye xjal. Jooc'tzen nbaj, tchmonte tneel pala tiib cyuya nintzaj consejo te ni'c'ul cyley tuj cyreligión judío tujx jjaa' jaa' n-oca cychmon cyiibxin. Bixsen e tzaj cytxco'nxin kej xin nintzaj tij cyxol xjal judío. Tejtzen tbaj cychmon cyiibxin, bix e xi' ik'bajkexin tuj tzee' tu'n cypon jxin t-xel Jesús cywitzxin. 0GY—Cyix cyxi'y. Cyocxsen tuj nintzaj tja Dios, bix mi'n baj cyc'u'ja tu'n cyk'umenxsen ti ttenj ac'aj chunk'lal tuya Dios, bix ti elpenina—tz̈i tsanjel Dios. 0FYPero tejtzen tcub klolj, bix e pon jun tsanjel Dios e tzaj tuj cya'j, bix el tjko'nxin tlemel tzee', bix etzkexin, bixsen e xi' tkba'n tsanjel Dios cye t-xel Jesús: {EoTu'ntzen tchi'lel cyc'u'jxin bix ex cysma'nxin tu'n cytzyet ke t-xel Jesús, bix ocxkexin tuj tzee' cywitz xjal. GDPero tejtzen toc cycye'yen nimxsen xjal lepchec cyi' t-xel Jesús, bixsen oc chi'l jxin tneel cawel cyibaj pala tuj nintzaj tja Dios, bix xsun kej xin at tuyaxin, bix kej xin saduceo. ECJax ju'x cyuj nim tnom ttxlaj Jerusalén, nimxsen xjal ul Jerusalén, k'i'ntzen ke yaab cyu'n, bix xsun kej otk tz'oc biman cyi'j. Cykilxsenke ul cynaabl. Tej cyjaw tzyet Pedro tuya Juan tBaTu'ntzen nim techlal e bint cyu'n t-xel Jesús, nimxsen tpocbal el, hasta etz cyii'n xjal ke cyyaab tuj be twitz wetbil, twitz pop, tu'ntzen oj tiy' bet Pedro tuj be, amatzen nuk t-xlequemal Pedro tziy' cyibaj yaab, tu'n tul cynaabl. XA)Pero mixsen jtoo ju'wa. Nimxsen xjal ak' ebilec tyol Jesús, xuujle, xinakle. n@U Yal tzun kej xjal yaa'n ocslal, tej tcyim Ananías tuya Safira cywitz t-xel Jesús, bix e tzaj ttz̈i cyi' xjal kej xin t-xel Jesús, pero nim oc cybi'n xjal ejee'xin. Pero chebe ak'ke xjal ebil cyyolxin, bix oc ke xjal ocslal. ;?o Nimxsen techlal bixsen k'anj ke xjal e bint cyu'n t-xel Jesús cyxol xjal. Bixsen ke cye ocslal jaca k'ij nchi chmet tuj nintzaj tja Dios, twitz tpe'n tunwen Salomón tbi. p>Y Cykil xsunj xjal te tja Dios, bix cykilkej ebin tej ju'wa bix xsun kej oc cyeyente tcyamecy Ananías bixsen t-xu'lxin Safira tu'n cyẍtak'bil, nimxsen ttz̈i e cub cyi'j xjal. Nimxsen techel bix tbanel e bintl cyu'n t-xel Jesús k=O Tzinxix nxi' baj tkbante Pedro ju'wa, tzin ncub tz'ak Safira t-xee' tken Pedro cyimnentlxuj. Tejtzen cyocpan jk'a xjal, cyimnenxuj toc cycye'yenk'a. Jax bix etz cyii'nk'a jaxuj te mukbil, bix e cu'xxuj ttxlaj tchmilxuj. <% Entonces bix e xi' tkba'n Pedro: —¿Titzen tten ma chi ẍtak'ena twitz Dios? Yaltzen ja'lewe, ebin xsunj alj tzul beta. Lu tzajne tzaj nkayena ejee'j k'a xjal ẍi cu'x mkunte tchmila. Bix ju'x tey, ejeexk'a chi xe'l k'inte tey tuj mukbil—tz̈i Pedro texuj. /;WBix e xi' tkanen Pedro texuj: —Kbantz we, jpwak ma tzaj cyk'o'na keya, ¿cykilpa twi' jtx'otx' ja lu?—tz̈i Pedro. —Jaxte cykilte twi' tx'otx'—tz̈i Safira. s:_Otktzen bint oxe hora tej tocpan jxuj Safira, t-xu'l jxin cyimne. Mintii' tumel tuyaxuj ti otk baj. 9Yajc'atltzen bix ul cabk'a xjal tuya jun sábana, bix iy'x cymaksi'nk'a t-xumlal cyimne tuya, bix iy' cyii'nk'a te mukbil. 48aTejtzen toc tbi'n Ananías kej yol ju'wa, bix e cub tz'akxin cyimnetlxin twitz tx'otx'. Cykilxsen xjal oc ebinte ti otk baj te Ananías, bixsen oc ttz̈i cyi' xjal. K7Mintii'xix te il ti'j tu'n t-xi' tq'ueyena ttx'otx'a. Bix ka taja t-xi' tq'ueyena, ja tey taaw. Te tey, bixet t-xi' tc'u'na cykil twi' ttx'otx'a, cuma tey. ¿Pero tu'n tikentzen xcwa' tbisena ti'j tu'n tcub tyajla'na ejoo'ya cyjulu? Pero jaxxix min ma ẍtak'en tey twitz xjal, sino twitz Dios—tz̈i Pedro te Ananías. N6Pero bix e xi' tkba'n Pedro te Ananías: —¿Tu'n tikentzen ncwa' tc'u'n tey juntl tkiy' twi' jtx'otx'a te tey? Jma tzaj tk'o'na keya nuk tisenc'a cykil twi' tx'otx' ma tzaj tk'o'na keya. Yaltzen tey matzen ẍtak'ena twitz Espíritu Santo. ¿Tu'n tiken ma tz'oca tbi'na ti jilel ma tz'oc tk'o'n taaw il Satanás tey? ?5wBixsen e cub cyniq'uenxin tuya t-xu'lxin tu'n tcyaj cyii'nxin jun tkiy' ti'j twi' cytx'otx'xin, bixsen e cub cyu'nxin tu'n t-xi' cykba'nxin cye t-xel Jesús ka cykil twi' tx'otx' toclel cyk'o'nxin cyexin. Entonces bixsen e xi' Ananías k'olte tej jun tkiy' twi' tx'otx', bix e xi' tk'o'nxin cye t-xel Jesús. @4 {Pero attzen junxin xjal min e cub tpa'nxin tik'ch texin tuya cykil tc'u'jxin. Ananías tbixin, bixsen t-xu'lxin Safira tbixuj. Bixsen e xi' cyq'ueyenxin jun cytx'otx'xin cyca'belxin. 3y%Ja tzunj xin José e xi' q'ueyente jun ttx'otx'xin, bix e xi' tk'o'nxin twi' cye t-xel Jesús tu'n tajben cyexin.~2u$Tisen tzunj junxin xjal José tbi, jaxsen xinj n-oc tbi cyu'n t-xel Jesús te Bernabé, jatzen elpeninaj “nimsal cyanem xjal.” Jatz elnina itz'jxin cyxol xjal levita. Jatzen itz'jaxin tuj jun lugar Chipre tbi. Jatztzen najlaxin Jerusalén. U1##Cye t-xel Jesús, tu'n tcub cypa'nxin cywitz mebe la' ti' tcyajlalel ete'. 0"Minxsen-al jun ocslal e ten tuj tcyajlal, cuma alcyej at cytx'otx' bix ma at juntl cyja, bix e xi' cyq'ueyen, bix e tzaj cyii'n twi'. 8/i!Yaltzen ke t-xel Jesús, tuyaxsen nim cyipemalxin t-xi' cykba'nxin ti tten tjatz itz'j Jesús tuj cyamecy. Bix enterax ke ocslal e ten tjak' t-xtalbil Dios bix tuj ttz̈yal. @.y Yaltzen cye ocslal, cykilxsenke cychmon cyiib tuya cykil cyanem. Min-alxsen jun e kbante ka nuk cye tik'ch cye, sino e baj cypa'ncye xjal tuya juntl wik la' ti tcyajlalel ete'. |-qTejtzen cybaj na'nxin Dios, bixsen e tzaj yucch jaa' jaa'j cychmona cyiibxin. Bix oc nim cyipemalxin tu'n Espíritu Santo tu'ntzen k'uklxix cyc'u'jxin oj t-xi' cykba'nxin tyol Dios. Kej ocslal cykilxsenke cychmon cyiib tuya cykil cyanem b,=Nuksama, tu'ntzen tipemala tzula cynaabl yaab tu'n toc cybi'n xjal tyola. K'ontza mas tipena keya tu'n tcub kbincha'na mas techlala cywitz xjal, tu'n tipemal Tcwala Jesús—ju'tzen tten cyna'n t-xel Jesús te Dios. :+mBix ju'x nbaja. Kman Dios, cye'nctza ti nbaj ki'ja. Nko baj siy'pu'na tu'n nko tz̈itpuna tyola. Keectzen tc'u'ja ki'ja tu'ntzen mi'n tzaj ttz̈i ki'ja oj t-xi' kyolena tyola. H* Cykil o baj cybincha'n, ja tzunja e tkbay ti jilel tu'n tbaj. )yBix jax ju'tzen nbaj. Tuj tnom lu, ja tzunj xin cawel Herodes bix xsunj xin cawel Poncio Pilato matzen tz'oc cymojban cyiibxin cyuya kej xjal judío bix xsun kej xjal yaa'n judío tu'n cyoc k'ojlxin ti'j xin sant Tcwala, jxin e tsicy'a te cawel. X()Ke nmak cawel twitz tx'otx' bixsen ke cawel cyuj tnom matzen tzak' oquel cychmon cyiib tu'n cyoc k'ojlxin ti' Dios bixsen ti'j xin Scy'o'n tu'n Dios te cawel twitz tx'otx',” tz̈i tzuna te tyolela David. ]'3Jay e kbante tu'n Espíritu Santo tu'n tyol kxe'chela David tyolela: “¿Tikentzen n-oca cyk'on cyiib te nintzaj cykil tnom twitz tx'otx'? ¿Tikentzen nuk tik'ch nbaj cyniq'uen xjal ti' Dios? Mintii' q'uelela. }&sTejtzen tbaj cybi'nxin, bixsen el cyniy'xin ti'j ka tu'n cyak'xin xnak'tzal cye xjal tjak' tc'ojlabatz ke cawel, bixsen ak'kexin te na'l Dios cyjulu: —Taat, jay Kaawa, ja tey e cub binchante cya'j, bix twitz tx'otx', bix mar, bix tik'ch at. 6%eTzinxix nchi tzakpet-xin, bix e xi' Juan tuya Pedro jaa' ta' jcabtlxin t-xel Jesús, bixsen e baj cykba'nxin tik'ch toc cyu'n tajwil na'l Dios bix ke tij xjal cyexin. B$}Jxin xjal otk tzul tnaabl k'i'nxin mas te cya'wnak jnabk'i tej tiy' bet-xin tneel maj. Tej t-xi' cykane ocslal tuj na'j Dios tu'n ttzaj k'o'n nim cyipemalxin tu'n cykba'nxin tyol Dios #+Pero bix oc meltz'aj ke cawel te siy'pulec cyexin juntl maj tu'nx mi'n chi cub tenxin tz̈itpulte tpocbal Jesús. Yajc'atltzen bixsen e tzakpetkexin. Min e cub kexin tuj castiwa tu'n mintii' il baj, cuma cykilxsen xjal nchi k'on chjonte te Dios ti'j tik'ch otk baj. "#Yaltzen keya, mlay cyaj kk'o'na ti'jxe ti jilel o tz'oc kbi'na bix o tz'oc kcye'yena, cuma ju' toc tu'n Kman Dios—tz̈i Pedro tuya Juan. >!uPero bix aj ttzak'be'n Pedro tuya Juan: —¿Titzen cyey nxi' cybisen ti'j? Altzen cye mas jiquen twitz Dios, ¿japaj tu'n toc kbi'na ejee'y, bix ma jaj tu'n toc kbi'na Dios? L Bixsen etz cytxco'nxin Pedro tuya Juan juntl maj, bix e xi' cykba'nxin: —Matzen txi' kkba'na cyey ya mintzentii'tl tu'n cyyolena bix tu'n cyxnak'tzana xjal ti'j Jesús—tz̈i tzunkexin. taPero jax mitetpe tu'n kcuyante tu'n t-xi' itz̈en cyxnak'atz cyxol xjal. Entonces tu'ntzen tbaj twi', chi oqueltzen ksiy'pu'n tu'ntzen te ja'lewe bix ma txi' bet tyem ya mi'n chi yolentl ti' Jesús te juntl xjal—tz̈itzen ke cawel. $ATz̈i tzunkexin cyjulu cyxolxxin: —¿Titzen kbincha cyuyaj xjal lu? Cykilxsen xjal te Jerusalén itzkilte ka ma tzul tnaabl xjal cox cyu'n. Mlay kewen. hIEntonces bix ex chk'etkexin tuj juntl cwart, bixsen e cyaj ke nin cawel te yolel cyjunalxxin. eCBix cuma wa'lc'a tzunj xin otk tzul tnaabl, ju' tzunj mix e bina cyyolenxin ka' yol cyi'j. 9k Tejtzen toc cybi'n nin cawel cyiw cyc'u'j Pedro tuya Juan nchi yolen, e jawxsen klee' ke xjal, cuma oc cycye'yen xjal ejee'xin nuk tisen yalx xjalkexin. Min otk chi xa'cx tuj scwela bixsen el cyniy' ke cawel ti'j Pedro bix Juan ka ejee'xin otk chi bet tuya Jesús, bix ju' tzunj nim ba'n cyu'nxin. W' Tuj cykil twitz tx'otx', min-al juntl tisen Jesús ba'n kco'pj tu'n. Junx biybaj tjak' cya'j twitz cykil twitz tx'otx' o tz'oc tk'o'n Dios tajwalel te co'pl xjal, ja Jesús—tz̈i Pedro cye nintzaj xjal.  Ti'j tzunj xin Jesús lu nyolena tyol Dios nbya'n tu'n cyjulu: “Ja tzunj xak ex cyxoo'n xjal binchal jaa', ja tzunja ma tzul meltz'aj tu'n toc te mas nintzaj xak te t-xee' jaa'.” Ejee'y tisen binchal jaa', bix ja xak mas nintzaj, jatzen Jesús. \1 chin ttzakpi' tzuna tu'n t-xi' ntx'olba'n cyey bix te cykil xjal te Israel, tej xin xjal lu o k'anj texin tu'n tipemal Jesús te Nazaret, jxin Scy'o'n tu'n Dios, jaxj xin cyey e cybiy twitz cruz, bix jaxj xin e jatz titz'jsa'n Dios tuj cyamecy. Tu'ntzen tajwalel bix tipemal jxin Jesús lu jxin xjala wa'lc'a kuyena cywitza ya ba'ntlxin. r] kane nchi kanena keya ti'j ba'n ma tz'oc kbincha'na ti'j coxa, tu'ntzen cybintey ti tten tul tnaablxin, Pero te Pedro nimxsen tipemalxin tu'n Espíritu Santo, bix aj ttzak'be'nxin: —Key nin cawel bix xsun kej nintzaj xjal te Israel, +OBixsen e cykanenxin tu'n cypon Pedro tuya Juan cywitzxin tuyaxe jxin cox otk tzul tnaabl, bix e xi' cykanenxin cye Pedro: —¿Titzen tten toc cyk'anena ja xjal lu? ¿Altzen o tzaj k'onte cyipemala? ¿Altzen cyey o tz'oc k'onte cyajwalel tu'n toc cyk'a'nena jxjal lu?—tz̈itzen ke pala. zmtuyaj xin Anás, nintzaj tneel pala, tuyaxe cabtl te tjaxin, jaantzen Caifás, juntlxin Juan, bixsen Alejandro. %Tetzen juntl k'ij bix oc cychmon cyiibxin tuj Jerusalén ke cycawel xjal te judío, bix ke nintzaj tij, bix kej xin nmak tx'olbal ley, Pero amale ju'te, nimxsen xjal cyxolj otk tz'oc ebinte tyol Pedro jax e'la tuj cywitz. Nukxix xinakc'a atle jwe' mil ocslal. H Bixsen e cytzuyxin Pedro tuya Juan, bix ocx k'o'nkexin tuj tzee' texe juntl k'ij, cuma ya kaletl bix mintii'tl tyem tu'n t-xi' niq'uet ti' cyilxin, bixsen e cyaj t-xke stis texa juntl k'ij. ^5Otkxsen chi tzaj k'ojlxin cuma nchi xnak'tzan Pedro tuya Juan cye xjal, bix tuj cywitzxin otk tz'el cyipemalxin bix cuma nchi xnak'tzantzen Juan tuya Pedro ka cykil xjal cjawetz itz'j tisenx otk tyeec'an Jesús.  Pedro tuya Juan nchi yolenxxin cyuya xjal, tej cyul kej pala cye xjal judío cyẍklun cyiibxin tuyaj xin cycawel ke c'ojlal tuj nintzaj tja Dios, bix xsun kej xin tej cloj saduceo, ejee'xsen xinj min el jax tuj cywitz ka nchi jatz itz'jtl cyimne juntl maj. @yEjee'y te Israel tneel tnom o tscy'o Dios tu'n tcy'iwlet tu'nj xin xjal, ba'n tcyaj cyk'o'na cyila. Ju' tzunj, cubsanx cywitza—tz̈i Pedro cye aj judío tuj nin tja Dios. -Ke cyey te ntanem, tisenx cyey bix tisenx keya, jatza e'la itz'j ko' cyi'j kej xin kxe'chel ootxa e yolen tej tyol Diosa. Ke cyey bix ko keya ejoo' tzunj cotzl tej tyol Dios e cyaj tk'o'n cyuya ootxa. Ju'tzen tten tcyajlen tkba'n Dios tyol tej xin itz'jsal kxe'chel, jxin Abraham: “Cykil ke tnom twitz tx'otx' cy'iwla'n chi temela tu'n jun cyey itz'j cyxol ke t-xe'chela,” tz̈i Dios te Abraham. S Bix e xi' tkba'ntl Pedro: —Ju'xsen tten cyyolen cykil tyolel Dios, jatxe tuyaj xin tyolel Dios Samuel o tzaj bet tyem nyolj ti'j ti tten Jesús tzalu twitz tx'otx'a, tejxe taj Jesús tuj cya'j. f EAl tzunj min ma tz'oc ebinte texin, junxsen maj q'uelel pax cyi'j te Dios t-xjal,” tz̈i Moisés tcyaj tkba'n—tz̈i Pedro cye xjal, tu'ntzen tel cyniy' xjal ti'j ka ti' Jesús nyolena Moisés tej tkbante xinj ju'wa. ~ uCxe'ltzen nkba'n cyey tu'ntzen cymeltz'aja. C'ulelcaxixna tuj cyc'u'ja ti e tkba jxin kxe'chel Moisés: “Jatzente Kman Dios q'ueletz scy'o'nte jun tyolelxin tisenj weya cyxola ejee'y te Israel. Ja tzunxin c'oquel cybi'na bix cycuyey tyolxin. 0 YPero te lwewa naj ctemelxte Jesús tuj cya'j, ojxetzen tpon jk'ij te tu'n tbaj tninc'u'n Jesús cykilca nbaj twitz tx'otx', jaj e tkba Dios cye ke tyolel at-xe tyem. hIbix tu'ntzen tajtz tmeltz'u'n Dios jxin Jesús, Scy'o'n tu'n Dios, jaxj xin otk k'oj te cyey. ,QPero amale otket bint cyu'na cuma min cytzki'na ka jaxin Tcwal Dios, pero cyu'nx cyey. Ju' tzunj chi meltz'aja cycyaj meltz'aj tuya Dios, tu'ntzen tnajset cyila, a;Pero amale otket cybinchey ka', yal te Dios max bint texin tu'n ti jilel tajxin, cuma at-xe k'ij cyyolbil-lente ke tyolel Dios ka tu'n tiy'x q'uixc'aj bix tu'n tcyim jxin Scy'o'n tu'n Dios. Jax o tz'e'la tyol Dios. Ke cyey te ntanem, weya ntzki'na ka minxix otk tz'el cyni'ya ti'j tuya ke cycawela ka ja Jesús Scy'o'nxix tu'n Dios. yBix lu tzunj xin xjal cox nejl lu, bix cytzki'na twitzxin, matzen tz'oc ke tc'u'jxin ti' tbi jxin Jesús, bix tu'ntzen tipemal tbi Jesús ma tzula tnaablxin. Tu'nj a tanemxin ti' Jesús, ju'tzen ma tzula tnaabl xina tisenxj tten n-oc cycye'yena. /Ju' tzunj ejee'y e byonte tej xin xjal tbeyel jchunk'lal te junx maj. Pero o jatz titz'jsa'n Dios jaxin. O kila o jatz itz'jxin. Ejoo'ya tstiwa. (IJaj xin Scy'o'n tu'n Dios te cawel, jaj xin Jesús ba'n tanem, min e cycuyey. Pero tzunj xin byol xjal Barrabás, jatzen xin e cycuyey tu'n tetz tzakpet-xin. _7 Yaa'n ju' tewa. Tej ma baja tu'n Dioste, jaj xin Tdios Abraham, Tdios jxin kiy'jil Isaac, tej xin kiy'jil Jacob, bixsen cykil ke kiy'jil. Ja te Dios ma binchan te ja lu tu'ntzen t-xi' tyeec'anxin ka o jax tk'o'nxin Tcwalxin mas jawnex bix o txi' tk'o'nxin nim tipemal Tcwalxin. Jatzen Tcwal xinj Jesús, jaxj xin cyey e xi' cyk'o'n tej xin cawel Pilato tu'ntzen tbyet-xin, bix jaxj xin cyey el cyxoo'n, amale otket cub te Pilato tuj twitz tu'n tex ttzakpi'nxin Jesús. >u Tejtzen toc cychmon cyiib xjal cyi' Pedro, bix e xi' tkba'n Pedro: —Key te ntanem te Israel, ¿tu'n tikentzen nimxsen nchi klee'y? ¿Tikentzen nim nchi klee'y oj nko oc cycye'yena jac'a xsunj nuk ku'n keya ma tzula tnaabl jxin coxa? Min bet texin tu'n jun keya kipemal, bix yaa'n nuk tu'nj nko na'na Dios. b= Tejtzen cybaj na'nxin Dios, bixsen etzkexin twitz pe'n Salomón tbi. Yal tzunj xin otk tzul tnaabl, minxsen elxin cyi' Pedro tuya Juan. Yal cye xjal, tzinxsen chi klee' xjal, bix binxsen toc cychmon cyiib xjal. *~M Nimxsen e jaw klee' ke xjal toc cycye'yen xjal jaj xin cox ncubxix ten ttzii' Cyeca Ttzi'yen te kanl tcotzxin. Tej tpocban Pedro twitz jun pe'n te Salomón tbi ]}3 Cykil xsunj xjal tcub oc cyeyente jxin cox nbet-xin bix nk'o'nxin chjonte te Dios. F|Bix e jaw lipenxin tej tjaw we'xin, bix ak'xin betel. Axsen e'la tuj twitzxin tjaw lipenxin bix tiy' bet-xin. Tzinxsen na'nxin Dios. Ju'tzen tten tocxxin tuj tja Dios tuya Pedro bix Juan. { Bix e tzaj ttzyu'n Pedro tk'abxin te tmank'abxin bix e jaw tii'n Pedro jaxin. Tujx naj tcywix ke tkenxin bix ke tmopxin. fzEPero bix e xi' tkba'n Pedro: —Pwak mintii'ke k'i'n ku'n, mitetpe plata bix mitetpe oro. Yaa'n k'ina ko'ya. Keya k'i'n ku'n nuk ja tej keya kipemal o tz'oc tk'o'n Jesús Kajwalela. Tuya tzunja c'oquela konena jay. Tu'n tajwalel Jesús te Nazaret, jxin Scy'o'n tu'n Dios, cxe'ltzen nkba'n tey tu'n tjaw we'y bix tu'n tiy' beta—tz̈i Pedro texin. mySBixsen ocxix tk'o'n jxin cox tc'u'jxin cyi'jxin. Tujtzen twitzxin, ch'in pwak tu'n toc texin. uxcCyiwc'a oc cycye'yen t-xel Jesús jaxin, bix e xi' tkba'n Pedro texin: —Ko tcye'c'a—tz̈i Pedro texin. wTejtzen tak' twitzj xin cox cyi' Pedro tuya Juan, ya ch'itk cyocxxin tuj tja Dios bix e xi' tkanenxin jun pwak tcotzxin. [v/Ch'itktzen cypon cananxin ta' tja Dios, t-xi' cycye'yenxin cab xjal k'i'n juntl xjal cox cyu'n, xi'ninke tuj tja Dios. Pero jxjal cox ju'x tten ttzajlen itz'ja, bix nak'lx tu'n t-xi' k'it ttzii' jtja Dios. Oc cyk'o'n xjal tbi Cyeca Ttzi'yen, bixsen ncub kej xin xjal cox ttzii' tja Dios te kanl pwak tcotzxin cye xjal nchi ocx ttzi'yen. 9u mAttzen jun k'ij ca'ba tzunxin t-xel Jesús, ja Pedro tuya Juan, bix e xi'kexin tuj nintzaj tja Dios te oxe tajlal hora te kale, texj hora oj nchi pon xjal judío te na'l Dios. ^t5/Bix nim e xi' cyk'o'n chjonte te Dios, cuma nimxsen cyanem ti' Dios. Bix nimel ke xjal cywitz ocslal. Jacaxsen k'ij oc mas nim xjal ocslalte tyol Jesús. Ju'tzen tten ttz̈'iy cybet ke ocslal tu'n Kman Dios.s.Jacaxsen k'ij e chmetke xjal te na'l Dios tuj nintzaj tja Dios. E waa'nke xjal junx cyja bix nchi tzalajxsen xjal bix junx e'la cyanem. r/-E xi' cyq'ueyen tibaj cytx'otx' bix tik'chtl cye at. Tuya tzunj twi' e cyiik', bix ajben cye te onlec cyej ocslal mebe tuya alcye tcyajlal ete'. 'qG,Bix cykilca kej xjal oc ocslante Jesús oc cychmon cyiib jaca k'ij junx. Ojtzen n-oc cycye'yen jun xjal tuj tcyajlal, e cub cypa'ncye xjal tik'ch cye cyxol. {po+Bix cykilxsen ke xjal te Jerusalén e jaw klee' cuma nimxsen tajwalel techlal cyaak'en t-xel Jesús e bint. xoi*Bix oc cysmon cyiib xjal cyuya nimtl ocslal tu'n toc cyk'on cyiib nuk te ebil cyxnak'atz t-xel Jesús. E ten ke xjal tuj ttz̈yal tuya cabtl. E waa'nke bix e na'nke Dios junx, bix e cub cypa'n tik'ch cye. Ti tten cychunk'lal tneel ocslal rn])At-xsen nim xjal oc ocslante tyol Pedro bix e bautizarj. Tex xsunj k'ija atle oxe mil xjal e bautizarj. !m;(Jayle tzunja e tyole Pedro, bix at-x nimtl tyolxin. E tkbaxin tu'n il ti'j tel cypa'n cyiib xjal cyi'j xjal judío cycy'i tu'n cyiik'ente Jesús. &lE'Jatzen jun tyol Dios o cyaj te cyey, bix te cycwala, bixsen te cyej xjal chi itz'jel la' alcye jun k'ij, te cykilj xjal ttxca' Dios—tz̈i Pedro cye xjal. +kO&Pero bix aj ttzak'be'n Pedro: —Cyjel cyk'o'na cyila, bix chi xe'la tuj a' tu'ntzen t-xi' cyyeec'ana ka ma chi meltz'aja, bix ya cyk'ontltzen cyiiba tuyaj xin Scy'o'n tu'n Dios, jaj xin Jesús. Ju'tzen ctemela tu'n tnajset cyila bix cyiik'a tzuna t-xtalbil Dios, ja Espíritu Santo. {jo%Tejtzen cybinte xjal jtyol Pedro, bixsen e cyna' xjal tchyonel, cuma el cyniy' xjal ti' cyka'yel, bix e xi' cykba'n xjal te Pedro bix tej cabtl t-xel Jesús: —Key ktanem, ¿titzen ko temela ya tu'ntzen kco'pja?—tz̈itzen ke judío. i $Ju' tzunj cyjel nk'o'n tuj chic'aj cyey, ejee'y te Israel, jxin Jesús nko yolen ti'j, jatzente xinj jaxxix Scy'o'n tu'n Dios. Otzen tz'oc tk'o'n Dios jaxin te Kaaw. Bix jax xsun ja xjal lu cyey e cybiya twitz cruz—tz̈itzen Pedro cye xjal judío. Uh##ojxe nxcye cyibaj taj k'oja,’ tz̈i Dios te Tcwal,” tz̈i ktzan David. 7gg"Ba'n, tzinenx ti'j yaa'nte David aj k'i'n tuj cya'j, sino ja te Jesús. Jax David e kbante cyjulu: “Jax Kman Dios e kbante te Waaw: ‘Keca tuj nmank'ab tisen tneel xjal, ,fQ!Yaltzen ja'lewe o tz'aj k'i'nxin tuj cya'j, jaa' o tz'oca tajwalelxin te cawel junx tuya Dios tibaj cykil twitz tx'otx'. Bix jax o tz'oc tk'o'nte Kman Dios Espíritu Santo te Jesús tisenx e tkbaxin tuj tneel, bix tu'ntzen ttzaj tchk'o'n Jesús Espíritu Santo twitz cykil twitz tx'otx'. Ja tzunja ma bint tu'n Dios ja'lewe, bix xsunj ma cyila bix ma cybiy ejee'tzen techlal J-espíritu Santo ma tzaj tk'o'n te kcotz. 4~~ |{zyyx,wvv uTtts=rqpVonmm(l@kjWhgfedcb`_]][[4ZYXX VUT=SRQQ&P=ONMLKJJ5IHqH$FEEDCBBA:@?? >k=<<;:n9\766C54321k0A/U.r-,t++ )"(7'C&`%%e$Q#"n![ B|4$n*4_K ;*Jh40Y Bix oc ten Cornelio cyey'lte tsanjel Dios tuya nim ttz̈i ti'jxin, bix e xi' tkanenxin: —¿Ti, taat?—tz̈itzen Cornelio. Bix aj ttzak'be'n tsanjel Dios: —Tu'nj nna'n tey Dios, bix xsunj tonbila cyej xjal mebe jatzen ma tbinchaja, nimxsen ma tz'oc tcye'yen Dios jay tuya nim xtalbil. '~G Attzen jun k'ij, te oxe tajlal hora te kale, tej nna'n Cornelio Dios, tisen tii' tcub klee' tuj twitzxin. Tej tzunj tcub klee'j ju'wa tuj twitzxin, e tilxixxin jun tsanjel Dios tuj cya'j, bix e pon jtsanjel Dios jaa'j tcwa'xin. Tz̈itzen cyjulu: —Cornelio—tz̈i tsanjel Dios. 3}_ Jatzente Cornelio ebilx texin tyol Dios, bix cykilke te tjaxin, pero mitkx nchi ocslanaxin Jesús. Nimx e k'on texin cotz cyej xjal judío mebe. Bix nuk e na'xxin Dios. \| 3 Tuj tzunj tnom te Cesarea, attzen junxin xjal Cornelio tbixin. Yaa'n aj judíoxin, sino ju' otk tzaj tloc'alxin cyxol xjal romano. Jatzen Cornelio cawel tibaj jun cloj te syent soldado te jun cloj Italiano tbi. q{[ +Bixsen e ten Pedro nim k'ij tuj tnom te Jope. Jatztzen e temaxin tja junxin xjal kesl tz'u'n.Zz- *Exsen baj tpocbal tuj tnom te Jope. Nimxsen xjal ocslante Jesús tu'nj tpocbal. y3 )Bix e tzaj ttzyu'n Pedro tk'abxuj, bix e jaw tii'nxin jaxuj. Bixsen ocx ttxco'nxin ke ocslal, bixsen ke viuda, bix oc tyeec'axin Dorcas i'tztlxuj. x (Pero bix etz tchk'o'n Pedro cykil xjal pe'n, bix e cub majexin te na'l Dios. Ncye'yenc tzunxin ti'j cyimne, bix e xi' tkba'nxin cyjulu: —Tabita, we'wey—tz̈i Pedro. Bix e jaw tjko'nxuj ke twitzxuj. Tejtzen toc tcye'yenxuj Pedro, bix e jaw kexuj. w# 'Entonces bix e xi' Pedro cyuyaxin. Tejtzen tponxin, bix e xi' k'it-xin tuj cwart jaa' tocxe Dorcas, pero ya otk cyimxuj. Nimxsen xuuj viuda nook' ti'jxuj. Otktzen chi ul cyii'nxuj al cyek'ch ke t-xbalen Dorcas e xi' cye viuda, te yec'bil tnaablxuj tej i'tzxxuj. zvm &Pero tej mitkna'x tcyimxuj, bix e xi' chket ca'ba sanjel tuj tnom te Lida te txcolte Pedro tu'n tul tuj Jope te k'anlte Dorcas cuma nka ta' Lida ti' tnom Jope. Bix otktzen tz'abij ka at Pedro jatzewe. Bix e xi' cykba'n sanjel te Pedro: —Taat, nuksama, quixtey ch'ina tuj tnom te Jope, cuma ch'ix tbaj jxuj ocslal Dorcas—tz̈i tzunkexin t-xi' cyk'umenxin te Pedro. :um %Pero tuj tzunj tyem lu, bixsen e yebt Dorcas, bix e cyimxuj. Bixsen e baj txjet t-xumlalxuj. Pero min e maket, sino ju' e jax t-xumlalxuj tuj jun cwart te tcab cxo'len tjaxuj. at; $Jooc'tzen nbaj ju'wa, tuj tzunj juntl tnom te Jope attzen junxuj ocslal Tabita tbixuj tuj yol te judío, bixsen tuj cyyol xjal griego Dorcas tbixuj. Cyecaxsen tnaablxuj, bix nimxsen e tbinchexuj cye xjal mebe. ksO #Cykil xsun kej xjal najl tuj tnom te Lida e cyil nbet Eneas. Ju'x kej xjal najl tuj jun lugar chk'ajlaj Sarón tbi e cyil nbet Eneas. Bix nim e cyaj cycostumbre te ootxa, bix ak' xe'l lpeke ti' Jesús. Tej tuj cyamecy Dorcas Pr "Bix e xi' tkba'n Pedro: —Eneas, tzul tey tnaabl tu'n Jesús. ¡We'wey! Binchanc'a twetbila, cuma ya mintii'tl ba'n tajbena tey—tz̈i Pedro te Eneas. Tujx naj tul tnaabl Eneas, bix e jaw we'xin. &qE !Tuj tzunj tnom lu bix oc noj junxin xjal Eneas tbixin twitz Pedro. Ja tzunj xin Eneas mintii' tanem t-xumlalxin, bix otk tenxin twi' wetbil wajxak jnabk'i. p9 Jatzen t-xel Jesús Pedro nbet tzunxin tuj jaca juun tnom te k'olbelcye ocslal. Attzen jun k'ij bix e xi'xin k'olbelcye ocslal tej tnom te Lida. loQ Ju'tzen tten tcub ch'in tuj ttz̈yal. Jatzen Saulo tneel oc ten yaalcye ocslal. Entonces cykiltzen ke tja Dios te ttx'otx' Judea, te Galilea, bixsen te Samaria ete'tzen tuj ttz̈yal, bix otktzen tz'oc mas cyipemal. Bix e tz̈'iy ke ocslal mas ti tten tu'n toc cybi'n Espíritu Santo bix ti tten tu'n cyiik'ente k'ukbil cyc'u'j. Tej tul tnaabl Eneas n3 Tejtzen tel cyniy' ocslal ti'j, bix iy' k'i'nxin tu'n tponxin tuj tnom te Cesarea bix iy' smet-xin tu'n tponxin tuj tnom te Tarso, jaa' itz'jaxin. m+ Pero tejtzen tyolen Saulo cyuya xjal judío yaa'n ocslal, bix ja cyyolj griego, bix e tzaj k'ojlkexin, bix e cub cyniq'uenxin tu'n tcub Saulo. l Bix e cyiik' t-xel Jesús jaxin tisen jun cyuyaxin, bix iy'xin cyuyaxin kbalte tyol Jesús tuj cykil Jerusalén tuyaxsen nim cyc'u'jxin. @ky Pero cyxoltzen ocslal tocxe junxin Bernabé tbi, jaj xin e tzaj tuj tx'otx' te Chipre, jaxj xin otk txi' tq'ueyen ttx'otx' te onl cye mebe. Ja tzunj xin Bernabé oc ke tc'u'j ti' Saulo, bix e xi' tii'nxin ja Saulo cywitz t-xel Jesús, bix oc ten Bernabé kbalte cye t-xel Jesús ti tten toc noj Jesús twitz Saulo tuj be te Damasco, bix ti tten toc yolen Jesús ti'jxin, bix ti tten tyolenxin ti' Jesús tuj Damasco tu'n cykil tc'u'jxin. j  Tejtzen tpon Saulo tuj Jerusalén, bix ak'xin jyolte tu'n toc tmojban tiibxin cyuya ocslal. Pero cykil ke ocslal e cub ttz̈i cyi'j. Min el jax tuj cywitzxin ka jaxxix otk tz'oc Saulo te ocslal. E'la tuj cywitz xjal nuk tu'n cycub yajla'n tu'n Saulo. ]i3 Pero bix e baj cynic'u'n cye ocslal ti'j, bix e cu'x cyk'o'nxin Saulo tuj jun tij chi'l tetzen koniyan, bix e cu'x xtunet-xin twitzj penwen tocsen ti' tnom. Ocxsen e tema tu'n tzokpaj Saulo tuj tnom te Damasco. #h? Pero bix e pon tumel te Saulo. Ke tajk'oj Saulo e cub ten c'ojlal jak'ch n-exa be bix n-octza be tuj nim tnom, te k'ijl bix te koniyan, tu'n ttzyet-xin. g) Cabtltzen k'ij mas yaj, tu'ntzen tchi'lel cyc'u'j jxjal judío yaa'n ocslal, bix e jaw cychmon cyiibxin te ninc'ul ti'j tu'n tcub Saulo. @fy Pero te Saulo tzinx nkba'nxin tyol Dios tuya mas tilbilxin ti'j, mix e bina tmojtzaj tyolxin cyu'n xjal judío tuj Damasco, kej oc ten jyolec texin. Kej tyol Saulo ti' Jesús, ka jaxin mero Scy'o'n tu'n Dios, jaxsen otk tz'e'la tuj cywitz xjal. Ya min-al juntl iy'x tu'n. Tej ttzokpaj Saulo cywitz judío 5ec Cykil xsun kej oc ebinte nimxsen e jaw klee'ke, bix e xi' cyyolen cyxolelex: —¿Yaa'mpatzen jaj xjal lu oc ten yaa'lcye ocslal tuj Jerusalén? ¿Bix yaa'mpatzen jaxja ma tzaj tzalu te jyol mas ocslal, tu'n cyxi' tii'n te pres cywitz nintzaj pala tuj Jerusalén?—tz̈itzen ke ocslal tuj Damasco. zdm Tneeltzen ke tk'ijxin bix ak' Saulo yolel cyuj camon jaa' te xnak'tzal tyol Dios ka ja Jesús jaxin Tcwal Dios. Tc! Bix ak' Saulo waa'l juntl maj. Ju'tzen tten tul tipen Saulo juntl maj. Bix e xi'xin cyuya ocslal. Tej tpocban Saulo tuj Damasco Bixsen cabtl k'ij attzen Saulo cyuyaj xjal oc lpe ti' Jesús tuj Damasco. b5 Bix tujxsen naj tel tz'ak tuj twitz Saulo jun tz'is tisen ttz'umel quis̈, bix ak'xin cye'yel juntl maj. Bix e jaw we'xin, bix e bautizarjxin. a Entonces bix e tcuya Ananías, bix e xi'xin ta'j jaa' jaa' otk cneta tposada Saulo. Jatztzen e cwa' tk'o'n Ananías tk'ab tibaj Saulo, bix e xi' tkba'nxin: —Tey Hermano Saulo, jxin Kman Jesús, jaxj xin tey e til tuj be, ma chin tzaj tchk'o'nxin ti'ja tu'ntzen tbint tcye'yena juntl maj, bix tu'ntzen nim tipemala tu'n Espíritu Santo tu'n tiy' tilbila ti'j—tz̈i Ananías te Saulo. >`u Ju' tewa, nimxsen q'uixc'aj o tak' cye ocslal. Pero we, ma txi' nyeec'an te nejl cykilj q'uixc'aj q'uiyela tu'nj tk'on tiib wuya—tz̈itzen Dios te Ananías, tu'n tcub chewaxxin. I_  Pero bix e xi' tkba'n Dios: —Junawe, pero cutxa, cuma tej Saulo may'xsen tzaj nscy'o'n te kbalte nyol te co'pbil cye xjal tuj juntl wik tnom, cye nim cawel, bixsen cye xjal te Israel. 5^c Yaltzen ja'lewe tzultzen tuj tnom te Damasco tuya tajwalel cyu'n cawel bix tu'n nintzaj pala tu'ntzen kxi' k'i'n keya pres, ejoo'ya ocslal tyola—tz̈i Ananías te Dios. B]} Tejtzen toc tbi'n Ananías ju'wa, bix e xi' tkba'n Ananías: —Nuksama, taat, nimxsen tka'yel o nbi'ya ti'j xjal Saulo. Nimxsen bi'yen o baj te cyi'j xjal ocslal tuj Jerusalén. \# Matzen cub klee' tey tuj twitz. Jaxsen ju'x tewa, jax tuj twitz. Matzen cub klee' tuj twitz Saulo. Yal tuj twitzxin, xi'nen t-xi' lk'ey ti'jxin, bix tuj twitz otk cub tk'o'na tk'aba tibaj, tu'n tbint tcye'yen juntl maj, cuma mos̈—tz̈i Dios te Ananías tuj twitz. [ Bix e tzaj tkba'n Dios te Ananías: —At jun tsanlala ma txi'y ti'j. Cutxa tuj jbe “Jiquen Be” tbi. Tuj tzunj be'wa najla Judas. Kanenxse te Judas junxin xjal ma tziy' tuyaxin, Saulo tbi. Jatza itz'ja tuj tnom te Tarso. Lu Saulo nna'n Dios ja'lecuwe. bZ= Tujtzen tnom te Damasco najla junxin xjal lepch ti' Jesús Ananías tbixin. Ja tzunj xin Ananías tisen tii' tcub klee' tuj twitzxin tisen tuj twitziy'xin. Jatzen e cub klee' tuj twitzxin, Dios e tzaj txconte texin tuj twitzxin. Tz̈itzen Dios cyjulu: —Ananías—tz̈i Dios. Bix aj ttzak'be'n Ananías: —¿Ti, taat?—tz̈i Ananías. zYm Bix e cyaj Saulo mos̈ te oxe k'ij. Cyuj tzunj oxe k'ija minxsentii' ch'in e xi' tc'a'nxin bix e xi' twaa'nxin. X Cytzajlen bajxitltzen yol tuj cya'j, bix e jaw we' Saulo. Pero junx maj otk cyajxin mos̈, amale jaklet texin ttzi twitz. Mix e bina tcye'yenxin. Entonces bixsen iy' cyii'n jxin tuyaxin tk'abxin tu'n tbet-xin. Ju'tzen tten cypon bajxin tuj tnom te Damasco. W Yal tzun kej xin xjal tuya Saulo bixsen e cyajkexin me tu'n sey'pajlenel, cuma e cybi xinj yol, pero min-al e cyilxin. nVU Pero wey'tzen. Tocx tuj tnom. Jatztzen c'oquela kba'n tey ti ctbinchay—tz̈itzen Jesús te Saulo. _U7 Bix aj ttzak'be'n Saulo: —Taat, ¿altzen cyey?—tz̈itzen Saulo. Bix e tzaj ttzak'be'n jyol: —Inayen wej Jesús, jaxj xjal tzin yasena ti'j, jaca maj nk'ojla cyi'j kej xjal nchi oc lpe wi'j. Inayen wej. pTY Ja tzunj tken k'ij iy' xoo'n texin twitz tx'otx'. Lenchltzen e ponxin twitz tx'otx'. Bix e tbi Saulo jun xjal tjaw yolen. Tz̈i cyjulu: —Saulo, Saulo, ¿tikentzen nim ka' n-oc tbinchena wi'j?—tz̈itzen jun yol tzaj tuj cya'j. gSG Tel-lenxitltzen cabtl k'ij tuj be, ch'itktzen tpon canan Saulo cyuya ke tuya jaa'j xa'ninakexin tuj tnom te Damasco. Ch'innch'exsen tcub tz'ak nka cyi'jxin jun tij tken k'ij tzinxsen ntxakakan. Otk tzajxe tuj cya'j. gRG Bix ak'xin yolel cyi' ocslal otk chi el ok tuj tnom te Damasco. Bixsen e tkane Saulo te tneel pala tu'n tcub ttz'i'benxin jun u'j tuya tajwalelxin te cye ke cawel cyuj camon jaa' te xnak'tzabl tyol Dios tuj Damasco, te kanbilte tu'n cyonenxin, bix tu'n toc tajwalel Saulo cyu'nxin tu'n tjaw ttzyu'n Saulo alj xjal lepch ti' tbe Jesús, xuujle, xinakle, la' al ma cnet tu'nxin, tu'ntzen cyaj tmeltz'u'nxin juntl maj Jerusalén. Bix e k'oj texin ju'wa, bix e xi'xin tuj Damasco. Q  Yaltzen te Saulo, nuktzen toc te siy'pul bix te byolc'a cye ocslal. Attzen jun k'ij bix e xi'xin tuyaj tneel pala cye xjal judío. SP(Yaltzen te Felipe, jatza e jawa jlet-xin tuj tnom te Azoto. Jatztzen e tzaa' tzyet tbexin tu'n tponxin tuj tnom te Cesarea. Tujtzen tbexin iy'xin tuj jaca tnom te kbalte jba'n tpocbal Jesús.=Os'Tejtzen cyjatzxin tuj a', bix e tzaj Espíritu Santo k'ilxte Felipe, bix tujx naj t-xi'xin tuj juntl lugar. Yal jxin aj Etiopía, e cyajxin tjunalxin. Min oc tcye'yentlxin twitz Felipe juntl maj. Pero amale otket cub naj Felipe, pero tej xin xjal e tzyet-x texin tbe tuj ttz̈yal, cuma ya ocslaltl tzunxin. 9Nk&Entonces bix e xi' tkba'nxin cye tc'ojlalxin tu'n twe' tcarwajxin. Bix e cu'x jxin tij nintzaj xjal te Etiopía tuj a' tuya Felipe, bixsen e jaw tii'n Felipe a' twi'xin. _M7%Bix e xi' tkba'n Felipe: —Ka ma tbiy tuya cykil tanema, min-alte ba'n tel k'inte—tz̈itzen Felipe. Bix aj ttzak'be'n nintzaj xjal: —Weya tuj nwitz, jxin Jesús, jatzen texin Tcwal Dios—tz̈i tzunxin. hLI$Bix ocslan jxin nintzaj c'ojlal pwak. Tejtzen xi'ninkexin tuj jun lugar at a' tuj, bix e tkba jxin nintzaj xjal: —Cye'yentz tey. Atte a' tzalu. ¿Mlaypala chin cu'x weya tu'na tuj a'?—tz̈i tzunj xin tij nintzaj xjal. &KE#Bix aj ttzak'be'n Felipe: —Ju'tzen tten tyolen Isaías ti'j jxin Scy'o'n te co'pl twitz tx'otx', jatzen Jesús—tz̈i Felipe, bix ak'xin k'umlxte tyol Isaías, bix cabtl tpocbal tuj tyol Dios. Bix e xi' ttx'olba'n Felipe tej xin c'ojlal pwak te Etiopía jba'n tpocbal Jesús. #J?"Bix aj tkba'nxin te Felipe: —Weya te we, ¿tixsenle jilel? Kbantz we ti'jxpe Isaías nyolena, ma ti' juntl xjalj—tz̈i aj Etiopía txi' tkanen. mIS!Tisen texin nukxsen yalnex ti'jxin, min e bint tstisenxin. Jatzen cyka'yel xjal e ten cyuj tyema, minxsen-al jun ba'n tcub yolente, cuma nimxsen cyka'yel xjal,” tz̈itzen tyol Dios tuj u'j tjaw ts̈-in jxin xjal te Etiopía. ~Hu Kej tyol Isaías nxi' tcye'yen jxin xjal te Etiopía, ejee' tzunj lu: “E xi' k'i'nxin tuj biybil tisen jun carnel tuj biybil chi'pj. Bix tisen jun carnel mutz'l twitz oj ncub byet, jaxsen ju'x texin min e jket ttzixin te co'pel tiibxin. G Bix aj ttzak'be'n nintzaj c'ojlal pwak: —Mlay tz'el nniy' ti'j. ¿Ti tten oj tel nniy' ti'j? ¡Aj cyiw yolke! Waja tu'n al jun tzaj k'onte jun tumel we tu'n tel nniy' ti'j—tz̈i jxin xjal te Felipe. Bix e jax ttxco'nxin Felipe tuyaxin tuj carwaj. ,FQBix e xi' ajkelen Felipe ttxlaj carwaj, bix e bet-xin ttxlaj, bix e tbixin jxin tocx tuj carwaj ncye'yenxin tyol Dios otk cyaj ttz'i'ben ktzan tyolel Dios Isaías. Bix e xi' tkanen Felipe te aj Etiopía: —Taat, nuksama, ¿pero tzimpa n-el tni'ya ti'j nxi' tcye'yena?—tz̈i Felipe. 3E_Bix e xi' tkba'n Espíritu Santo te Felipe: —K'o'nc tipena ti'j tu'n tpon cnet jcarwaja tu'na. Mojba'nctzen tiiba tuyaj xjal tocx tuja—tz̈i tsanjel Dios te Felipe. (DIOtktzen meltz'ajxin tuj be te ttanemxin. Tocxxin tuj jun carwaj kiten tu'n tz̈ej. K'uklc'a tzunxin, ncye'yenxin tyol Dios tz'i'ben tu'n tyolel Dios Isaías. 2C]Bix e tcuya Felipe, bix exxin. Tujtzen be, tisen tii' toc nojxin twitzj xin nintzaj c'ojlal pwak tej tx'otx' te Etiopía. Jxin nintzaj chmol pwak sortelxxin, cuma jun xjal otk binchet-xin te ju'wa, tu'n minx tten t-xu'lxin, bix minxtii' tajxin te xuuj, bix tu'n mi'n tz'oc ipanxin ti' nintzaj reina, cuma jaxin c'u'l pwak tej nintzaj xuuj reina tibaj Etiopía. Jxin nintzaj xjal otk txi' ajxin Jerusalén te na'l Dios. BYaltzen te Felipe bix el jlet jun tsanjel Dios otk tzaj tuj cya'j twitzxin, bix e tkba te Felipe: —Taat, at jun tbey cxe'l tii'na. Cutxa k'inx jbe n-ex ttxa'n Jerusalén npon tuj tzkij tx'otx' npon tuj ootxa tnom te Gasa—tz̈i tsanjel Dios te Felipe. :AmTbajlentzen cykba'nxin ti' txolen tyol Dios cye xjal te Samaria, jatzen Pedro, Juan, bixsen Felipe bix e meltz'ajkexin tuj be te Jerusalén juntl maj. Tujtzen be e cyja' cyk'o'nxin tuj chic'aj tbanel tpocbal Jesús cyuj niy' tnom te Samaria. Cwa cyponxin tuj Jerusalén. Felipe bix jxin te Etiopía O@Bix aj ttz'ak'be'n Simón: —Nuksama, na'm ch'in Dios wi'j, tu'ntzen min chixa tuj k'ak' tisenj toc tu'na—tz̈i Simón tej ttz'ak'be'n, cuma tcy'ixin e xi'xin tuj cawbil tu'n tbinchbenxin. s?_Jac'a tej k'i'nx tey tanem tu'n tisenx tanem chmambaj, bix pres tzuna tu'nj ila—tz̈i Pedro te Simón. ^>5Jtey toclen ja'lewe, ja tej tu'n tmeltz'aj tc'u'ja ti'j taja tlok'ontey tipemal Dios. Tzin tk'o'n Dios te jun xjal ti jilel taj, pero yaa'n tu'n pwak. Na'm Dios, tu'ntzen kape jac'a najset ka' tbisa tuj tc'u'ja. =Tey mintii' tumel tu'n toca tajlal ja tajwalel Dios. Min tz'el tni'ya ti'j ti nbaj tzalu. Tnaabla bix tanema yaa'n jiquen twitz Dios. <5Pero bix aj ttzak'be'n Pedro: —¡Cutxa tuj infierno tuya tpwaka! Jtey ma tz'oc tcye'yena, te Dios teja. Yaa'n ba'n tu'n tlek'ette tu'n pwak. 5;cTz̈i tzunxin cyjulu: —Nuksamkey, cyk'ontz cyipemala we, tu'ntzen oj tcub nk'o'n nk'ab cyibaj xjal, jaxsen cycyiik'el Espíritu Santo—tz̈i Simón te Pedro tuya Juan. S:Tejtzen toc tcye'yen jxin Simón ke techlal tul cyibaj ocslal, tej cyiik'ente ocslal Espíritu Santo cyu'n t-xel Jesús, bixsen e tajbete Simón ju'wa. Bix e xi' toyenxin pwak te Juan tuya Pedro. 9+Entonces bix ak'ke t-xel Jesús k'olc'a cyk'ab cyibaj ocslal. Tuya tzunj cyajwalelxin, e cyiik'a xjal Espíritu Santo tisenx cyej xjal judío. H8 E na'nkexin Dios, cuma mitkx n-ocxa Espíritu Santo tuj cyanem xjal te Samaria. Otk cyiik'cye jawsaj a' te techlal ka otk chi ocslan ti' Jesús. Pero te Espíritu Santo mitkna'x cyiik'ente. r7]Bix e pon ke Juan tuya Pedro tuj Samaria. Tejtzen cyponxin, toctzen cycye'yenxin ti nbaj, bix e cykanexin te Dios tu'n cyiik'ente xjal te Samaria Espíritu Santo, tisenx kej xjal ocslal judío otk cyiik' Espíritu Santo tuj cyanem. K6Jooc'tzen ete'xcye t-xel Jesús tuj Jerusalén, cybintexin txolen cyocslan xjal te Samaria. Ke cyej xjal te Samaria, yaa'n judíoke cye xjal. Bix e xi' chk'et Pedro tuya Juan te cyey'lte. h5I Bix jaan Simón e cub ti'j, bix e bautizarjxin. Tu'nxsen cykil tc'u'jxin toc tcye'yenxin kej techlal bix tik'ch e bint tu'n Felipe. E jawxsen klee' Simón cuma j-oc tcye'yenxin jax, yaa'n yajla'n tisenj texin e bint tu'n. s4_ Pero yal te Felipe, oc cybi'n xjal tyol Felipe ti'j tcawbil Dios tuj cyanem xjal bix ti'j Scy'o'n tu'n Dios, jxin Jesús. Bix tejtzen tak' Felipe yolel bix k'anel, nimxsen xjal oc te ocslal, bix e jaw a' cywi', xuujle, xinakle. K3 Axsen otk tz'e'la tuj cywitz xjal, lepchx ke xjal ti'j junx maj. _27 Cykilxsen xjal, nmak xjal-le, ajnintz xjal-le, ocxsen cybi'n xjal jaxin ti' ttz̈yal tyolxin, bix nchi yolentzen xjal: “Tej xin Simón at-xsen texin nintzaj tipemal, bix juntl Dios looxin,” tz̈itzen ke xjal. A1{ Tuj tzunj tnom te Samaria najla junxin chmambaj Simón tbixin. Nimxsen tyem otk tz'ex tu'nxin t-xnak'tzanxin ti' chmambaj bix e baj tyajla'nxin ke xjal. Cykil maj oc ten cyc'u'j xjal ti' tyolxin, bix e sey'paj ke xjal tu'nxin tuya ke ba'n tbinchbenxin, bix e jaw tniman tiibxin ka jaxin jun ba'nxsen xjal. J0 Tu'n tzunja cykilxsen ke xjal te Samaria axsen e cyja' cyc'u'j. /Bix e xi' tyeec'an Felipe tipemal Jesús cyibaj biman toc cyi' xjal, bix e baj pjetz ke biman cyi' xjal. Tejtzen cyel biman cyi' xjal, elxsen cywi'jil. Bix at xjal mintii' tanem t-xumlal bix nim cox, bix ul cynaabl xjal tu'n tipemal Jesús tu'n tyol Felipe. 0.YBix jax ju'x te Felipe nimxsen techel e bint tu'nxin, bix nimxsen xjal oc cyeyente, bix oc ebinte tyolxin, bix tu'nxsen tbi'nc, oca we' cyc'u'j xjal ti' tyol Felipe. -Ju'xsen e xa' Felipe, jun onl cye xjal cyxol ocslal, tuj Samaria, bixsen ak'xin yolel ti'j jxin Scy'o'n tu'n Dios, jatzen Jesús. J, Tu'n tzunj otk baj bix tu'n tzunj cyel-len tz̈itj ocslal, bixsen el tz̈itj mas tyol Dios, cuma kej xjal otk chi el tz̈itj, tzinx nchi yolen xjal tyol Dios jaa'xja nchi i'ya xjal ti'j. P+Cyxoltzen k'ojlel cyi' ocslal tocxe junxin xjal nintzaj xjal, Saulo tbixin. Jaan tzunxin oc ten k'ojlel nim cyi' xjal ocslal. Ocxxin tuj jaca juun jaa', bix ocxxin tunwen nuk ka ma cnet jun ocslal tu'nxin, xuujle, xinakle, bix etz tii'nxin tu'n cyocx tuj tzee'. Tej tyole Felipe ti'j jxin Scy'o'n tu'n Dios jatzen Jesús *7Attzen cabtl xjal n-oc tak' Dios cye, bix e xi'kexin jaa'j cyimneca Esteban. Chebexsen e cu'x maket-xin. Nimxsen ok'kexin ti' tcyamecy Esteban. ) 1Te xsunj k'ij tej tbyet Esteban, bix e tzaj tzyet jun tij k'oj cyi' ocslal tuj Jerusalén. Ju' tzunj nimxsen ocslal el tz̈itj cyuj juntl lugar ti'jxe Jerusalén, bix e baj ponke tuj Judea bix tuj Samaria. Pero cykil ke t-xel Jesús jax e cyja'kexin tuj tnom te Jerusalén. [(/<Bix e cub mejtz'ajxin, ns̈-inxin txi' tkba'nxin te Dios: —Nuksama, mi'n tz'oc tk'o'na cybinchben jxjala te tajlal—tz̈i Esteban. T-xi'len bajxitltzen tkbante Esteban, bix e cyimxin tuj ttz̈yal.1'[;Maatkxsen nbaj xoo'nxin cyu'n kej xjal cymoj consejo, bix e xi' tkba'n Esteban te Jesús tuj cya'j: —Nuksama, Taat Jesús, k'inxsen wanem tuj cya'j—tz̈i Esteban. e&C:Bix ex kitet-xin ttxa'n tnom te Jerusalén, bix nbajtzen cyxoo'nxin tuya xak. Tu'ntzen at mas cyipen jxin xool xak, bix el cyi'jxin, tu'nx tbaj Esteban. Bixsen e cyaj cyk'o'nxin cyi'jxin twitz junxin xjal Saulo tbixin. -%S9Pero cycy'i nintzaj cawel e cybi ke tyol Esteban ka at Jesús tuya Dios, bix oc cymaksi'nxin cyẍquinxin, bix ak'kexin s̈-il, bix e xi'kexin tibaj Esteban. R$8Toctzen tcye'yen Esteban, tz̈i tzunxin cyjulu: —Q'uelelc'a cyni'ya ti'j, lu cya'j jakl tuj nwitza, lu Jesús, jxjal Sma'n tu'n Dios tu'n tten cyuya xjal, wa'lc'a tuj tmank'ab Dios—tz̈i Esteban. ]#37Pero te Esteban maans texin tnaabl. Tujxsen tnoj tanemxin tu'n tipemal Espíritu Santo. Bix e xi' tcye'yenxin tuj cya'j. E til tzunxin tilbil Dios tzinxsen ntxililin, bixsen Jesús wa'lc'axin tuj tmank'ab Dios. +"O6Tejtzen toc cybi'n pala cyibaj judío kej tyol Esteban, e tzajxsen tij k'ojlkexin. E jawxsen kitx'itx'in t-xee' twitz cyexin ti' Esteban yec'bil cyk'ojxin. W!'5Ejee'y xjal o tz'oc k'o'n tley Dios cyey tu'n tsanjel Dios, pero minx oc cybi'na, ejee' xsuna o cub byo'nte jxin xjal Scy'o'n tu'n Dios—tz̈itzen Esteban tcyaj tk'o'n tuj chic'aj cywitz nintzaj consejo. i K4¿Pero alcyej tyolel Dios min oc cyyasen ke ootxa xjal? ¡Mi nuket jun cye! ¡Cykilcake minx e cybi! Bix xsun kej e kbante ka alcye jun k'ij tul-lel kuya junxin Scy'o'n tu'n Dios, junxin nuk jaj ba'n tcublel tbinchenxin, ja tzun kej kbalte e cub byetke. Bix yaltzen ja'lewe, otzen tzul jxin e kbaj, pero o txi' cyq'ueyen xina, bix o cub cybyo'n xina. y3Bix oc ttz'aktza'n Esteban tuya manc'bil tyol te colbil tiibxin: —Entonces, key taat, alj toc chilsalec tc'u'j Dios ejee' cyey. Tisenc'ax kej cyey cychman ootxa e cub cykipan cyiib twitz Espíritu Santo tej tcub cykipan cyiib twitz Moisés, ju'xsen ke cyey cyiw xsun key tuya cyanema, tisenc'ax kej min cytzki'n twitz Dios. ¡Ju'x ke cyey tisen ke kchman ootxa xjal! "=2¿Yaa'mpatzen inayena in cub binchan tej cykilj at twitz tx'otx'a?” tz̈i Dios cye ootxa xjal at-xe tyem, tz̈i Isaías tcyaj tkba'n—tz̈i Esteban. 1“Maan tuj cya'j nchin tzaa' cawen twitz tx'otx'. Bix ka ja cya'j te we nuk jun nk'a'j, yal te twitz tx'otx' nuk tu'n tcub we'we nken tibaj. Yaltzen cyey ejee'y xjal, ¿titzen tten tu'n tjaw cybincha'na jun jaa' te nnajbila bix ma tu'n wajlana tuj? -0Perotzen cyey tuj cywitz, ¿jatztzen najla Dios tuj jun jaa' tbinchben xjal? ¡Min! Tej xin jawnexsen, tej xin binchal twitz tx'otx', jxin Dios, yaa'n tuj jun jaa' najla texin. Cybintzney tyol ktzan Isaías, tyolel Kman Dios. Tz̈itzen Dios tu'n tyolelxin Isaías cyjulu: \1/Bix e xi' tcuyan Dios tyol David, pero yaa'n ja David, sino ja tcwalxin Salomón. 9k.Pero nimxsen t-xtalbil David tuya Dios, bix e xi' tkanenxin xtalbil te Dios tu'ntzen tjaw tbincha'nxin jun jaa' te tja Dios jaa' tu'n kocxa na'nke Dios ejoo' t-xe'chel Jacob. hI-Ja xbalen tja Dios, bix e xi' cyii'n ootxa xjal tuj ttx'otx' Canaán. Tuya cycawelxin Josué bixsen e cub cychmo'nxin tuj Canaán. Tuyatzen tonbil Dios e xcyebakexin cyibaj xjal ka' te Canaán. Cykilxsen tyem, jatxe tuj ttyem Moisés tejxe tpon baj ttyem cawel David, ke ootxa xjal e tenx cyexin tjayel Dios cyxol. Mintii' cyexin nin tja Dios cyuya. &E,Bix ak'x Esteban yolel: —Yaltzen ja'lewe c'aaltzen ntzak'be'n cabtl yol ti'j yol wi'ja ti'j nin tja Dios. Cytzki'ntltzen cyey ke kchman ootxa e ten jun tja Dios puro xbalen, jaa' e tema Dios, jaa'xja che'xaxin ti'j tuj tzkij tx'otx' bix tziy' cyii'nxin Dios cyuyaxin. Ja xbalen tcublel Dios e bint cyu'nxin tisenxj otk tkba Dios te Moisés, bix tisenc'axj otk tz'oc tcye'yen Moisés twi' jwitz te Sinaí. oW+Te t-xelj tu'n cyoc tena na'l we, bix oc tenkey na'l tdios k'ij Moloc tbi, bix e na'nkey dios twitz jun dios che'w, dios te Renfán. Ejee'tzen cyey cydios ajben cyey. E na'nkey dios twitz kej diosa nuk tu'n cyk'aba. Ju' tzunj ma chi ex wii'na tuj cytx'otx'a. Matzen che'x nchk'o'na tuj jun tx'otx' nakch, mas nakch ti' tx'otx' te Babilonia,” tz̈i Dios cyej xjal te Israel, kej min oc cybi'n Dios, tz̈i tyolel Dios Amós at-xe jnabk'i—tz̈itzen Esteban cye judío tuj Jerusalén. &E*Entonces bix el tpa'n tiib Dios cyi' xjal, bix e cyaj tcye'yen Dios ejee' xjal la' ti jilel e cyajbe tcub bint cyu'n. Bixsen e na'nke xjal ke che'w tuj cya'j. Ootxa tyol Dios nyolen tuj libro te Amós ti'j e baj. Tz̈i Dios cyjulu tuj u'j te Amós: “¡Xjal te Israel! ¿Tepatzen we jkej jil alimaj e tzaj cyoyena we tej cytena tuj tzkij tx'otx' cya'wnak jnabk'i? ¡Min! Ju' tten cyu'na, pero tuj cyanema, min. Z-)Entonces bixsen e cub cybincha'n xjal junjil wacẍ nukxsen oro ttx'otx'eljil, bixsen oc ten ke xjal patlc'a alimaj te cyoybil twitz. Bix axsen ttz̈yal ta' cyc'u'j xjal ti'j otk bint cyu'n xjal tuya cyk'ab. #(Pero min oc cybi'n ja Moisés, sino oc cykanbil twitz Aarón, ttzicy Moisés: “Taat, min ktzki'na ti ma baj te Moisés, jxin etz k'inte keya tuj Egipto. Jatzen tey, keya kuya kbincha'c'atzen cab kdios tu'ntzen t-xi' k'inte ke,” tz̈itzen ke ootxa xjal te Aarón. {o'Nuket bix oc cybi'n ke ootxa xjal ke ja yola, bixitle e tzaj tk'o'n Dios cychunk'lal te junx maj, pero bix el cyxoo'n. Min e cybi, bix el cyxoo'n Moisés. Yaltzen tuj cyanem e cyajbex tu'n cyaj meltz'aj tujx cychunk'lal te ootxa tuj Egipto. :m&Jaxsen Moisésj el xoo'n cyu'n xjal, jajxsen xinj ajben te yolel cyxol xjal tuya Dios tej cychmet xjal t-xee' jwitz te Sinaí. Nuktzen tu'nc'a Moisés e binne cyyolen kchman tuya Dios, bix nuk tu'nc'a Moisés e tzaa' tk'o'n Dios ke tley cye xjal. Kej yol lu ejee'tzen yol jte cychunk'lal xjal tuya Dios. mS%Bix jaxsen Moisésj e xi' kbante cye xjal te Israel: “La' alcye jun k'ij q'ueletz tscy'o'n Dios jun nintzaj xjal yec'l be cyxol aj Israel te kbalte tyol Dios cye xjal, tisenj ma chin etz tscy'o'n weya Dios,” tz̈i Moisés.  $Jatzen Moisésj etz k'inte cye kchman ootxa tuj ttx'otx' Egipto. Cytzki'ntltzen cyey ja Moisésj e binchan tej techlal bix nim sey'pajlenel tuj Egipto, bixsen ttzii' Cyak Mar. Bix jaxsen xinj oc c'ojlancye aj Israel te cya'wnak jnabk'i tuj tzkij tx'otx'. }s#Bix ak'x Esteban kbalte: —Key taat, ja xsunj xin Moisés lu el cyxoo'n xjal te Israel tuya cyyol cyjulu: “¿Altzen ma tz'oc k'onte tey te cawel keya kibaj?” tz̈i tzunkexin. Bix jaj xsunj Moisés lu e cyaj tk'o'n Dios tajwalel te cawel bix te co'pel cye xjal te Israel tuj tk'ab cawel te Egipto. Ja te Dios e yolen tu'n tyol tsanjel tuj tken k'ak' tuj ch'i'x. 6e"Cxe'l nkba'n tey ma tz'oc ncye'yen ti' tka'yel ete' nxjal te Israel tuj cyk'ab xjal te Egipto. O nbi tzinxsen nchi kanen xtalbil, bix matzen chin tzaj te co'plcye. Pero tuya tonbila chi co'pjela. Quixtetzen. Matzen txi' nsma'na Egipto,” tz̈i Dios te Moisés—tz̈i Esteban cye cawel tuj consejo. + O!Pero te Dios, bix ak'x texin yolel: “K'imal ke t-xaaba tu'n ttzaj tyeec'ana mas tanema we tuj ja lugar lu, cuma ja tx'otx' jaa' tcwa'y xjan tx'otx' teja. d A “Inayenwe Jcydios ke cychmana, Tdios Abraham, Tdios Isaac, bixsen Tdios Jacob,” tz̈itzen tyol Dios. Tejtzen toc tbi'n Moisés tuj twi' Dios, bix e jaw lu'lenxin tu'n ttz̈i. Ya min ocxix tcye'yentlxin tken k'ak'. ? wTejtzen toc tcye'yen Moisés, e jawxsen klee'xin, bix e xi' lk'exin te cyey'lecte nka tu'n tocxix tcye'yenxin tixix tten. Pero tujtzen tken k'ak' etza tyol Dios. Tz̈i tyol cyjulu: _ 7Exsen cya'wnak jnabk'i. Attzen jun k'ij ncylen Moisés tuj chk'ajlaj nka ta'j witz Sinaí, tej t-xi' tcye'yenxin jun wi' ch'i'x njulen tuya k'ak'. Bix e jaw jlet jun tisenc'a jun tsanjel Dios tuj tken k'ak'. " =Toctzen tbi'n Moisés ju'wa, bix el tniy'xin ti'j ka otk tz'el niy' ti'jxin ka jaxin otk cub byon tej xin aj Egipto. Bix el okxin. Bix e ponxin tuj ttx'otx' Madián. Jaxsen e temaxin jtisen jun te nakch xjal. Bix e majexin tuya jun xuuj te Madián, bix itz'j ca'ba tcwalxin. _7¿Tajpey chin cub tbyo'na tisenj e tsey jxjal aj Egipto ewe?” tz̈ixin te Moisés. )KPero tzunj juntlxin toc pjulec tej juntlxin, bix ex tlomo'nxin ja Moisés, bix oc tkba'nxin te Moisés: “¿Al tey ma tz'oc k'onte te cawel keya kibaja? ykTetzen juntl k'ij bix e xi' Moisés k'olbelcye xjal te Israel juntl maj. Pero te tzunja juntl maj lu, bix oc tcye'yenxin ca'ba te ttanemxin nchi k'ojl cyil cyiibx cyiib. Taj tzunxin e cub tpa'nxin ejee', bix e xi' tkba'nxin cye cyjulu: “Key taat, mixben cyk'ojl cyey cyjulu, cuma te cytanem cyiiba. ¡Mi'n chi k'ojla mas!” tz̈i Moisés t-xi' tkba'n cyexin. 9kJatzen tuj twitz Moisés tel-leltzen cyniy' te ttanemxin ti'j ka tu'nxin tel-leltzen tco'pan Dios ke te ttanemxin tuj cyk'ab aj Egipto. Pero min el ba'n tuj cywitz aj Israel. FPero tejtzen tponxin tuj lugar, bix oc tcye'yenxin nimxsen il ni'ya cabtl te ttanemxin tu'n junxin te Egipto. Toctzen tcye'yenxin, bix e tzaj k'ojlxin, bix e cub tbyo'nxin jxin aj Egipto. -SAttzen jun k'ij ya nukxix n-elactlxin twi' cya'wnak jnabk'i, bix ul tuj tc'u'j Moisés tu'n t-xi'xin k'olbelcye te ttanemxin, ke te Israel, jatzex najlake Egipto. )Ju'tzen tten t-xnak'tzetlen Moisés tuya tik'ch ba'n tu'n Egipto. Bix tejtzen tocxin ma xjal, axsen jun yolenxin, bix nimxsen e bint tu'nxin. H Pero cwa tpon jk'ij tu'n ya mixben tcub ewetl nee' cwal, bix e pon jk'ij tu'n tcyaj cyeyet. Pero jatltzen tmeel cawel tibaj Egipto iy' k'inte, bix oc tz̈'is̈entxin nee' tisen jun taltxin. +Tuj tzunj tyem lu tej titz'j Moisés. Jun nee' cwal na'n twitz Dios, bix nee' cyeca xsunxin, bix el ewet-xin tunwen cyu'n tmanxin te oxe xjaw. [/Ja tzunj xin cawel lu nimxsen e baj tyajla'nxin bix nimxsen tcyajlal i'ya ke kchman tu'nxin. Bix oc tlomo'nxin ke xjal tu'n tcyaj cycye'yen ke cycwal xinak, tu'ntzen cycyim ke nee' ac'aj xinak txolen cyitz'j. ~Pero tuj xsunj tyem lu attzen junxin cawel tibaj Egipto, junxin cawel min ul José tuj tc'u'jxin, bix min oc tbi'nxin tyol José. b}=Ke ootxa xjal e najankexin nim tyem tuj Egipto. Bix e tz̈itpajkexin, bix tij e tz̈'iy xsunkexin. Pero cwax tpon tyem tu'n tbintj otk toye Dios te Abraham, tu'nx cyaj meltz'aj ke kchman ootxa tujx ke ktx'otx'. e|CTejtzen cybaj cyimxin, bix aj k'it cyxumlalxin mas yaj tuj ktanem. Tzalutzen moku'nakexin tuj cyjayelxin otk tlok' Abraham. Otk tz'el tlok'o'nxin te junxin xjal Hamor tbixin, tej tnom te Siquem, tisen cyey cytzki'ntla. "{=Ju'tzen tten tpomlen Jacob najal Egipto, bix jatztzen e cyma' xina. Bix tujtzen Egipto e cyma' José, bixsen ke ttzicyxin, ejee'tzen kxe'chel te ootxa. zBix ajtz meltz'aj ke ttzicy José Egipto tu'n cyponxin tuj Canaán. K'i'ntzen jun txoquen José cyu'nxin tu'n cyxi'xin cykilke te cyjaxin najal tuj Egipto. Tejtzen cyul meltz'ajxin te toxen maj, bixsen e xi'kexin cykilcakexin, atle ama nuk oxc'al tuya olajaj xjal. :ym Eltzen cabtl xjaw, bix e baj cywaxin tuj Canaán. Iltzen ti'j tu'n cyxi'xin Egipto juntl maj. Entonces bix e xi'kexin te tcab maj. Te tzunj juntl maja, bixsen e tyeec'a tiib José cye ttzicy. Bix te xsunja maj lu tej tel tniy' cawel ti' José te jaa'xin, bixsen el tniy'xin ti'j jaa' elnina itz'j José. x Pero tejtzen tbintte Jacob tumel ka at triwa tuj Egipto, bixsen e xi' tchk'o'nxin ke tcwalxin te lok'olte. Ju'tzen tten cyxi'len ke ootxa xjal te tneel maj cykenxin te lok'ol waabj tuj Egipto. Jatztzen e pona cnet José cyu'nxin. Pero min el cyniy'xin ti' José. Rw Entonces bixsen e tzaj weyaj tibaj cykil ttx'otx' Egipto. Jaxsen tyemj tul weyaj tibaj Canaán, jaa'j najla ttzicy José, ke kchman ootxa. Cyiwxsen cychunk'lalxin tu'n weyaj. Min e cnet cywaxin. v/ Pero cwax tco'pjxin tuj il, bix e tak' Dios nim tu'n tiy' tilbilxin ti'j, bix e tak' Dios texin tu'n tten t-xtalbil cawel te Egipto ti'jxin, bix ocxin te tcab cawel tibaj cykil ttx'otx' Egipto tu'n nin cawel. Bix oc tk'o'n cawel tajwalelxin tu'n tcawenxin tibaj tja cawel. 1G~w}}|%{{zHyxx8wpvfuu#tdsqqp_ooUnmRlukk8jhggBf)e^d\cmbaa` _^]\[[ZYXXXW`VV]UU^TSRR4QPOfMLKKNJzIlHHFF$DDCkBBHA9@U?>=<;:988'7755I43f1/..i-`,+*h)O(_'&w% $#^"z!`r;[l Z 1 A/5o1Z - *Tejtzen otk pon baj tyolen Pablo, bix etz Pablo tuya Bernabé tuj camon jaa' te xnak'tzabl tyol Dios. Pero tej cyetzxin, bix e cykanen xjal tu'n cyyolenxin tuj juntl sábado cyuya xjal ti'jx kej yol lu. \ 1 )“Ke cyey min tz'oc cybi'nja. Nuk n-oc cyxmoccha'na. ¡Q'uelelc'atzen cyni'ya ti'j! ¡O chi tzaj k'o'n cyey tu'n cycyima junx maj! Pero tetzen mitkna'x cycyima, chi jawelxsen klee'y, cuma weya, inayena Dios, cwel nbincha'na tik'ch jilel cyibaja. Pero amale chic'ajat nyol cykil tyem, bix amale nxi't cyk'umen nsanjel tzinen cyey, minx tz'el cyni'ya ti'j, bix minx cybiy,” tz̈i Dios cye judío nejl. Ja tzunja e tkba Dios cyej xjal tu'n cyoc tuj cawbil, cuma min e cyocslaj jax yol. Dios cyjel tk'o'n ke xjal judío te junx maj ka min ma cybi Jesús—tz̈i Pablo cye judío tuj camon jaa'. { o (Cybi'nc'a tzunj kej yola. Cyk'o'nc cyc'u'ja ti'j nuk cub cyibaja tisenj tzin nbya'n tuj tyol Dios. Tz̈i cyjulu: 2 ] 'Ya nimxsen tyem tzin cyajbe'na tu'n tnajset cyila. Tu'n tbint jtley Moisés cyu'na, cyey mix nchi tzokpajey tuj cyila. Pero tuya Jesús, ba'n cycyaj cyey junx maj sak.  &Entonces, key te ntanem, cyjeltzen kk'o'na tuj tzinen ka ja Jesús. Jatzen xjal jsma'n tu'n Dios tuya tajwalelxin te najsalc'a kil. *M %Entonces jax ke cyej yol tuj Salmos ti'j jun xjal min tcublel k'ey, yaa'n ti'j David. C'oquel cycye'yena t-xumlal jxjal e jatz titz'jsa'n Dios min e cu'x k'ey. ;o $Cytzki'ntl tzuna tej otk tz'ajben cawel David te Dios tisenxj te Dios e tajbe, bix e cyimxin, bix e cu'x maket-xin jaa'xj maku'ne ke ootxa xjal, bix e cu'x k'ey texin t-xumlal.   #Tz̈i cyjulu tuj juntl Salmo: “Mi'n tcuyey tu'n tcu'x k'ey Tcwala tuj camposant,” tz̈itzen Tcwal Dios te Tman at-xe tyem.  "Tuj juntl tyol Dios, tuj Isaías, tz̈i cyjulu: “Cxe'l nk'o'n cy'iwla'n cyey, tisenj e cyaj nkba'n te cawel David,” tz̈i Dios cyej xjal Israel at-xe tyem. Kej yol ti'j cy'iwla'n nxi' nkba'n cyey, ja tzunj japeninaj ti'j tjatzlen itz'j Jesús tuj cyamecy. hI !Ejoo'tzen cycwal ke ootxa xjal. Bix ma tz'oc ttz'aktza'n Dios ke ti jilelj o cyaj tkba'nxin cye kman ootxa. Jatzen e tkba Diosj tu'n tjatz itz'j Jesús tuj cyamecy. Ju'tzen elpeninaj tuj tcab Salmo. Nbya'n cyjulu: “Jay ncwala. Ja'lewe cxe'l nk'o'n tchunk'lala twitz tx'otx',” tz̈i Dios te Tcwal. Jatzen nbya'na jyola ti'j tjatzlen itz'j Jesús. s_ Yaltzen keya, jaxsen lu ko'ya nko kban jba'n tpocbalj tyol Jesús. Bix ja'lewe, tu'ntzen cybintey ja ba'n yola. Tyol e tkba Dios cye ootxa xjal o bint. Yal tzunj xin Scy'o'n tu'n Dios, matzen tzulxin. Ya mintzentii' tu'n kyonte mas. J  Tej tetz Jesús tuj Galilea tu'n tpon tuj Jerusalén te cyimlel, ẍklu'n tzunxin cyu'n t-xnak'atzxin. Ejee' xsunj xin t-xnak'atzxin oc cycye'yente Jesús tej tul meltz'aj juntl maj. Ja'le tzuna ejee' xsunxin tstiwa ti'j ti jilel o baj te Jesús. Ti'j tzunj tjatzlen itz'jxin ktzki'ntzen ka ja Jesús Scy'o'n tu'n Dios. <s Pero bix e jatz titz'jsa'n Dios jaxin tuj cyamecy. +O Ju'tzen e baj tisenj e tyola ootxa tyol Dios ti'j tcyamecy Jesús. Tejtzen tbyet Jesús cyu'n xjal, bixsen e cu'tz k'it Jesús twitz cruz, bix e cu'x maket-xin. w~g Amale minxet e cnet jun til Jesús tu'n tcubxin, pero e cyjoyx ti ctemela tu'nx tbyet-xin tu'n cawel Pilato. n}U Tuj Jerusalén min tz'el cyniy' xjal ti'j ka ja Jesús co'pbil, bix mitetpe ja cycawel n-el tniy' ti'j. O'cxtl e bint cyu'nj e cykanen tu'n tbyet Jesús. Mitetpe el cyniy' ti'j ttxolen tbint cyu'n ti jilel e cykba tyolel Dios jatxe nejl tuj u'j ti jilel tu'n tbaj. Amale e jawet s̈-it kej yola cywitz xjal jaca sábado, minx e'la cyniy' ti'j ti elpenina. 7|g Ja'le tzuna, key taat, ejee'x cyey t-xe'chel Abraham. Bixsen niy'tl kej xjal cyxola n-oc ebinte tyol Dios. Wajtzen txi' nkba'n cyey ka te cyeja ja jun yol te co'pbila. {y Tej tzunj ch'itk tpon baj taak'en Juan Bautista te k'olc'ax xjal tuj a', bixsen e tkbaxin: “Ka yaa'n nxi' cybisen cyey ti'j ka inayen weya jsma'n tu'n Dios, jxjal cyey tzin cyyo'n. Pero yaa'n inayen weya. Tzulte juntl xjal tuya nim tipemal bix nim tajwalel. Yal weya, axsele jac'a tz'e'la nuket ba'n tel npju'na ke t-xaab cyi' tken,” tz̈itzen Juan Bautista ti' Jesús. )zK Key cytzki'na ch'itk tak' Jesús xnak'tzal cye xjal, Juan Bautista e k'umente cye xjal Israel ilx ti'j tu'n tcyaj cyk'o'n cyil, bix tu'n cymeltz'aj tuya Dios. 0yY Key taat, cytzki'n cyey o byan tu'n Dios ka jun t-xe'chel David toclel te co'pl Israel. Bix ya ti'jtzen David, ma tzula tii'n Dios co'pbil e tkbaxin, ja Jesús. x) Pero cwax tel tii'n Dios jaxin. Bixsen ocx David te t-xel Saúl. Jatzen xinj e tsicy' Dios te cawel. Ti'j tzunj xin David lu e bya'na tu'n Dios cyjulu: “Ntzki'n tnaabl David, jxin tcwal Isaí. Nuk cuyante David tu'n alcyej we waj, bix chin oquel tbi'n,” tz̈i Dios. $wA Pero yaj, bix ak'ke xe'chel kanl jun rey cawel te ni'c'ul. Entonces bixsen e tcuya Dios, bixsen el tscy'o'n Dios Saúl, tcwal Cis. Jxin Saúl jatzen e'la itz'jxin ti'j kxe'chel Benjamín, bix oc tk'o'n Dios jaxin te nin cawel cyibaj xjal te Israel. Ocxin te cawel cya'wnak jnabk'i. v Tejtzen cynajanxin Canaán, bixsen oc tch'iquen Dios jun ni'c'ul cyexin tu'n tcawen cyibaj xjal te Israel. Jatxe tuj tyem te tneel ninc'ul cye xjal, tejxe tpon baj manc'bil tyem tuj tcwent Samuel, atle jun cyaja syent tuya cya'wnak tuya lajaj jnabk'i. u3 Yajc'atltzen bix e tak' Dios cyipemalxin tu'n cyxcyexin tibaj wuuktl wik xjal tuj ttx'otx' Canaán, bix oc tk'o'nxin cytx'otx' te cycotz kxe'chel. \t1 Tetzlen tco'panxitl Dios ke xjal tu'n Moisés, bix ak'xte Dios co'pl xjal. Ya cytzki'ntlcyey cya'wnak jnabk'i e c'ojlan Dios cyi' xjal jaa' mintii' waabj, pero e tak'xte Dios cywa xjal, bix tuya nim tc'u'jxin. %sC Cytzki'ncyey Dios, jaj xin Dios te Israel. Bix ba'n cyu'na e tsicy'xin ke kxe'chel ootxa, Abraham, bix Isaac, bixsen Jacob, tu'n cyocxin te t-xjalxin. Cyi'j tzunxin e'la tz̈itpaj nim xjal. Bix tajtzen tiy' bint Jacob cyuya ke tcwal tu'n cyponxin tuj ttx'otx' Egipto, jatztzen e tzaa' tk'o'n Dios tu'n tel itz'j jun tij nin tnom cyi'jxin. Cwatzen tetz tco'pan Dios ke kxe'chel tuj ttx'otx' Egipto tu'n Moisés. rw Entonces bixsen e jaw we' Pablo, bix e xi' tyeec'axin tk'abxin te techlal tu'n tak'xin yolel bix e xi' tkba'nxin cye xjal: —Achenkey wu'na, ke te ntanem Israel, bix key xjal te juntl wik tnom, key nchi oc ebinte tyol Dios, chin cybi'tza. q Bix e cybixin tej t-xi' s̈-itj u'j te tley Moisés bix xsun kej xin profeta, tyolel Dios. Tejtzen tpon baj ts̈-ij tyol Dios, bixsen e xi' cykba'n jxin k'il txolen culto tuj camon jaa' cye Pablo tuya Bernabé: —Ke cyey te ktanem judío, ch'innch'e ka at jun ba'n yol te keya, ma txi' kk'o'na tumel cyey tu'n cyyolena—tz̈itzen ke cawel tuj camon jaa' cye Pablo tuya Bernabé. Hp  Tel-len tpa'nxitltzen tiib Juan Marcos cyi'jxin, bix e xi' Pablo tuya Bernabé mas jawne tu'n cyponxin tuj ttx'otx' Pisidia. Cwa cyponxin tuj tnom te Antioquía, jun wikxitl Antioquía. Tetzen jun k'ij sábado, jun k'ij tu'n cyajlan xjal judío, bix ocxkexin tuj camon jaa' te xnak'tzbil tyol Dios, bix e cub kekexin. o Tbajlenxitl tzunj ju'wa, bix etz Pablo cyuya ke tuya tuj tnom te Pafos, bix iy'xkexin tuj mar. Bix e ponkexin tuj tnom te Perge tuj ttx'otx' Panfilia. Tuj tzunj tnom te Perge bix el tpa'n tiib Juan Marcos cyi'jxin, bix ajtzxin tuj cytanemxin Jerusalén. )nK Tejtzen toc tcye'yen jxin cawel Sergio Paulo ti otk baj te Elimas, bixsen ocslanxin tyol Dios, cuma otkxsen jaw klee'xin bix otktzen tz'el tniy'xin ti'j t-xnak'atz Taaw twitz tx'otx' cyu'n tyolelxin Pablo bixsen Bernabé. Tej tiy' Pablo tuya Bernabé tuj tnom Antioquía te Pisidia `m9 ¡Chin tbic'aney! Ja'lac'a naja ma tzak' jawel tk'ab Dios ti'ja tu'n tcawja. Ya ch'ixc'a toca te mos̈. Mitetpe k'ij tzak' twitza ti'j—tz̈i Pablo te Elimas. Ya tujx naj tcub jpet tibaj Elimas tisen jun tij muj. Junxsen maj e cyaj bajxin tuj klolj, bi'x e cyajxin mos̈ junx maj. Tu'ntzen tetzxin, e xi'c'a jyet jun xjal k'ilbatz tk'abxin. l% Bix e xi' tkba'nxin: —Elimas, tey yajlal xjal tey. Tey tisen jun alak'a, tuya cyiw tanema. Ja tey n-oc tbi'n jti jilelj taj biman. N-oc chi'l tey ti'j alcyej ba'n. Oj tzin cyajben xjal jax yol, tey nuk nchi cub tyajla'na tuya ẍtak'bil. ¿Jtojtzen pjel twi' tu'na? `k9 Jatzen Saulo bix juntl tbixin Pablo. Toctzen tcye'yen Pablo ti jilel ncub tbinchen Elimas, bix oc tilen Pablo jaxin. Nojne tanem Pablo tuya nim tipemal Espíritu Santo. Bix cyiwc'a ocx tcye'yen Pablo tuj twitzxin. &jE Pero min e tcuya Elimas, jxin aj cy'a', bix ak'xin cyakwusalec cye Bernabé tuya Saulo, bix oc tenxin kbalecte te cawel tu'n mi'n tz'oc tbi'nxin tyol Dios. iy Ja tzunj xin Elimas otktzen tz'oc tk'on tiibxin tuya cawel tuj Chipre. Sergio Paulo tbi cawel. Jxin cawel nimx ba'n tu'nxin, bix elnaxsen tniy'xin ti' tcawbilxin. Taj tzunxin oc tbi'nxin tyol Dios. Ju' tzunj e xa' ttxco'nxin Bernabé tuya Saulo. ghG Cyetz tzunxin tuj tnom te Salamina, bix e xi'kexin elne tuj tnom te Pafos, te juntl jlajxitl ttx'otx' Chipre, bix nuk jak'ch i'yakexin te kbal tyol Dios. Tejtzen cyponxin tuj tnom te Pafos, bix oc nojkexin tuya jun aj cy'a' judío. Barjesús tbixin. Yaltzen tuj yol griego Elimas tbixin. Octzen tniq'uenxin kbaj tyol Dios, pero yajlal xjalxin. g Tejtzen cyponxin tuj tnom te Salamina tuj tx'otx' te Chipre, bix e xi'kexin k'olbel cyuj camon jaa' te xnak'tzbil tyol Dios cyej xjal judío tetzen kbal tyol Dios. Jaantzen Juan Marcos cyuyaxin, cuma jaanxin e xi' te onlcye Bernabé te kbal tyol Dios. Zf- Ju'tzen tten tetz tscy'o'n Espíritu Santo bix t-xi' tchk'o'n ja Bernabé tuya Saulo. Bix e xi'kexin tuj tnom te Seleucia, ttzii' mar. Jatztzen ocxakexin tuj barc tu'n cyxi'xin tuj tx'otx' te Chipre tuj mar. leQ Entonces cybajtzen na'nxin Dios bix tpon baj twi' cypan texin weyaj, bixsen oc cyk'o'n ocslal cyajwalel Bernabé bixsen Saulo tu'nj tcublen cyk'o'n ocslal cyk'ab cyibajxin. Yajtltzen bix e baj k'olbenkexin tu'n cypaxxin. d# Juntzen k'ij cyjwe'yel tzunj xin lu cyuya niy'tl ocslal nchi na'ntzen xjal Dios, bixsen e cub cyyo'n weyaj tu'n cyna'n mas Dios, bix e tzaj tkba'n Espíritu Santo cyexin: —Cyk'ontz Bernabé tuya Saulo we. Chi ajbel we tuj jun cyaak'en wu'n—tz̈i Espíritu Santo. ;c q Entonces cyxoltzen ocslal tuj tnom te Antioquía tocxsen Saulo bixsen Bernabé. Bix jax tocx Simón, juntl tbixin “K'ek,” juntlxin Lucio tej tnom te Cirene, bixsen Manaén, junxsen e jaw tz̈'iy jxi'na tuya Herodes, jxin cawel tuj Galileo. Cyjwe'yel tzunj xina oc ten xnak'tzalte tyol Dios cye ocslal. b+ Yaltzen te Bernabé bix Saulo, e bint-x cyexin cyaak'en cyu'n tej t-xi' cyii'nxin cyonbil ocslal te Antioquía cye ocslal tuj Jerusalén, bix aj meltz'ajkexin tuj Jerusalén tu'n cyponxin Antioquía juntl maj. E xi' cyii'nxin Juan cyuyaxin, juntl tbixin Marcos.a) Otkxsen baj ttzyu'nxin ke ocslal, bix otkxsen chi baj tsiy'pu'nxin. Pero te Dios tyol, xi'nax e xi' tz̈'iy, bix nimx xjal oc te ocslal. ` Pero bix e tzaj tc'u'j Herodes cyibaj xjal tu'n toclen cykba'n xjal texin ka Diosxin. Min e xi' tk'o'nxin chjonte te Dios. Ju' tzunj, tujx naj tpon jun tsanjel Dios k'olec jun tij tyabelxin. Lwewa e jaw jletkil ẍuk' chyol texin, bix e cyimxin. _  Tejtzen tpon baj tyolxin, bix ak'ke xjal s̈-il: —Jaxxixsen te ja tyol Dios. Yaa'n nuk jun xjal—tz̈i cys̈itz̈'bil xjal. M^ Bixsen e ttxoc Herodes ke cyyolel xjal te Tiro bix Sidón. Te tzunj k'ij tu'n cypon xjal, bix oc nintzaj t-xbalen Herodes, bixsen e cub kexin tuj tk'a'jxin te cawbil, bix e yolenxin cywitz xjal. ]/ Otkxsen tzaj k'ojl Herodes cyi'j xjal najl tuj tnom te Tiro bixsen Sidón nchi cyaj tibajxe tnom te Cesarea. Ju' tzunj, ya min e tcuyatlxin tu'n t-xi' cyk'o'n t-xjalxin triwa tuj Tiro bixsen tuj Sidón, amale nimet xjal najbente triwa. Entonces bix e xi' tsma'n Tiro bix Sidón cab xjal te tyolel tuj tnom te Cesarea, tu'ntzen cycaman xjal t-xtalbil Herodes juntl maj. Cwa cycamanxin t-xtalbil Blasto, junxin nintzaj t-ak'anal cawel Herodes. Te tzunj xin oca cykanen xjal tu'n tcub tuj ttz̈yal, cuma nchi ajben xjal waabj. |\q Tejtzen tbintte rey Herodes, bix ex tchk'o'nxin xjal te jyolte Pedro. Tejtzen minx e cneta Pedro, bixsen e tzaj ttxco'nxin kej soldado e cub ten te c'ojlal Pedro. Tbajlen tkanenxitl tzunxin cab yol cye, bix e xi' tsma'nxin ejee' tuj biybil. Tbajlen tzunj ju'wa, bix etz Herodes tuj ttx'otx' Judea, bix e xi'xin najal tuj tnom Cesarea tuj mlaj tx'otx'. Tej tcyim Herodes *[M Tejtzen kskix, bixsen ul juntl cloj soldado te c'ojlalte Pedro. Nimxsen jun tzpetpajlenel e baj cyxol soldado, cuma mintii' tumel cyuya ti e baj te Pedro. 1Z[ Pero bix e xi' tk'o'n Pedro jun techlal tu'n mi'n chi k'ajt xjal, bix e xi' tkba'nxin ti tten tetz tii'n tsanjel Dios jaxin tuj tzee', bix e xi' tkba'nxin: —Tiyla tzunj ma txi' nkba'n cyey, cykbanxsen te Jacobo, titz'en Jesús, bix cye niy'tl ocslal—tz̈i Pedro, bix iy'xin tuj juntl lugar. +YO Jooc'tzen, tocxte Pedro tcol ttzi'yen. Cwaxsen tocx jket ttzi'yen. Tejtzen toc cycye'yen jax Pedro, e jawxsen tzalajkexin, bix nimxsen e jaw klee' ke xjal. ;Xo Pero bix aj cytzak'be'n jcabtl xjal te Rode: —Male jaw tuj twi'y—tz̈i tzunkexin. Pero bix e xi' tkba'n Rode ka jax, pero yalx tej cabtl xjal min el jax tuj cywitz, bix ju' toc cyu'n cyjulu: —Yaa'nle Pedro. Ka yaa'n ja tsanjel Dios c'ojlalte Pedro. Matzele tzul tisenc'ax Pedro—tz̈itzen ke xjal. lWQ Pero tej tocx yolen Pedro, bix el tniy' Rode ti'j tuj twi'xin, pero tu'n tzunj tjaw tzalajebltxin bix el tuj tc'u'jtxin tu'n tocx tjko'ntxin tlemel jaa', bix ocx ajkelentxin te kbalte cye cabtl xjal ka otk pon Pedro ttzi'yen. V Tejtzen tponxin tja María, bix oc tco'nxin tlemel jaa' te twitz pe'n, bix e'lal juntxin k'opaj Rode tbitxin te cyey'lte al. nUU Tejtzen tel tniy' Pedro ti'j ti nbaj, bix e xi'xin tja junxuj xuuj María tbixuj. Ja tzunj xuj María ttxu junxin xjal Juan tbi, juntl tbixin Marcos. Tjatzen María nimxsen xjal ocslal cychmon cyiib te na'l Dios ti' Pedro. T Te tzunj ju'wa, tel tniy' Pedro ti'j ka jaxj, yaa'n nuk witziy', bix e xi' tbisenxin ti'j: —Ma tz'el nniy' ti'j jale Dios s-aj smante jun tsanjel wi'j tu'n ntzokpaj tuj tk'ab Herodes bix tuj tik'ch jilelj tzin cyyo'n xjal judío tu'n toc cycye'yen—tz̈i Pedro. !S; Tbajlenxitl tzunj ju'wa, ejee' tzunj xin soldado c'ojlal jaa'j tocxe Pedro tuj tzee', bix e ponkexin ti'j tlemel jaa' junx maj xcbil toc te tuj be. Pero bix ocx jakpaj tjunalx, bix etzkexin, bix e xi' betkexin junx tuj jun be. Entonces bix e cyaj tk'o'n sanjel ja Pedro tjunalx. .RU Entonces bix etz Pedro tuj tzee', bix oc lpexxin ti'j sanjel. Pero min el tniy' Pedro ti'j ka jaxj txolen tbint tu'n Pedro. E'la tuj twitzxin nuk twitziy'xin. |Qq Bix e xi' tkba'n sanjel te Pedro: —Ẍpo'nc tcy'itza, bix k'o'nc t-xaaba—tz̈i sanjel. Bix e tcuya Pedro, bix e xi' tkba'n Pedro may'tzen. Bix e xi' tkba'n sanjel: —Ja'le tzuna k'o'nctzen tcapey. Lpetztzen wi'j—tz̈itzen sanjel. P/ Tujxsen tej tul jlet jun tsanjel Dios tuj cya'j tuj tzee', bixsen e noj tunwen tuya tken luz. Bix ocx tc'asen sanjel ja Pedro ti' t-xuuc'xin tu'n ttzaj cy'isjxin, bix e xi' tkba'n: —We'wey, Pedro. Nix tu'na—tz̈i sanjel. Bix el tz'ak kej cadena ẍipbel tk'abxin. rO] Ex cabtl k'ij. Ya otktzen pon jmanc'bil koniyan tu'n tetz tii'n Herodes jaxin tu'n tocx keset tkulxin. Nwutantzen Pedro t-xol ca'ba soldado, cyẍpon cyiib tuya Pedro tuya cadena. Pe'nxitltzen tcwa' ca'batl soldado te c'ojlal. *NM Ju'tzen tten tocxlen Pedro tuj tzee'. Maatkxsen tocxxin tuj tzee', nchi na'ntzen ocslal Dios tu'n cykil cyc'u'jxin ti' Pedro. Tej ttzokpaj Pedro tuj tzee' `M9 Tujtzen tzee' e c'ojleta Pedro tu'n waklaaj soldado. Te cyaja pa' elninakexin tuj tki'yen e cwa' tenkexin. Jatzen ttxolaj otk bint tu'n Herodesj, tu'n tetz Pedro tuj tzee' tbajlenxitl jnink'ij, tu'ntzen tbyet-xin. L Tejtzen toc tcye'yen Herodes axsen e'la tuj cywitz judío, bix e ttzuyxin jxin t-xel Jesús Pedro, bix ocxxin tuj tzee'. Jatzen tocx xinj tuj tzee' tej nink'ij tej t-xi' cywaa'n xjal judío jun wik pan jawnex mintii' tk'anel ocx tuj tu'n tjaw tz̈'iy. WK' Bix e ttzuyxin jxin Jacobo, ttzicy Juan, bix el tx'omet twi'xin tuya espada. EJ  Te tzun kej k'ij lu jatzen Herodes cawel cyibaj xjal judío. Ja tzunj xin Herodes, titzen tajaxin tu'n toc onet-xin cyu'n niy'tl cawel judío. Ju' tzunj ak'xin yajlalecte cab xjal ocslal. ,IQ Tejtzen tbaj cychmo'nxin cykil onbil, bixsen aj cyokxenanxin ti' Bernabé tuya Saulo, tu'n t-xi' cyk'o'nxin cye ke tij cyxol ocslal tuj Jerusalén tuj Judea.:Hm Tejtzen toc ebin tyol Agabo, bixsen e cub cyniq'uen ocslal ti'j tu'n t-xi' cysma'nxin ch'in onbil cye xjal ocslal tuj tx'otx' te Judea, la' jniy' ch'in ba'n tk'onte xjal. GG Jun tzunxin ba'n yolen tu'n Espíritu Santo Agabo tbixin. Bix e cub we' Agabo cyxol ocslal, bix e cub tenxin kbalte ka tul-lel jun tij weyaj tuj tx'otx', bixsen q'uiyel a' cyc'u'j xjal ocslal tuj tx'otx' te Judea. Bix e bajx ja weyaja tej tocx Claudio te nin cawel tibaj cykil twitz tx'otx'. Ju'tzen tten tyol Agabo. 3F_ Maatkxsen at Bernabé tuya Saulo tuj tnom te Antioquía, cypon cabxin tyolel Dios otk tzajxe Jerusalén. Nchi yolen tzunxin ke yol Espíritu Santo otk tak' cyexin. 3E_ Tejtzen tcnet-xin, bix e xi' tii'n Bernabé jaxin tuj Antioquía. Jun jnabk'i e tenkexin cyuya ke ac'aj ocslal tuj Antioquía bix nim e yeec'ankexin tyol Dios te nim xjal. Tujtzen Antioquía oca cybi'n xjal tneel maj te “Cristiano,” jatzen elpeninaj ke lepch ti' t-xnak'atz Scy'o'n tu'n Dios. D} Bix etz Bernabé tuj tnom te Antioquía, bix e xi'xin ti'jxe tnom te Tarso te jyolte Saulo, cuma jatza najla xina. PC Bix e ke tc'u'j Bernabé ti'j ti nbaj, cuma jun ba'n xjal xsunxin. Ebil tyol Espíritu Santoxin, bix k'uklecxsen tc'u'jxin ti' Dios. Bix tu'n tzunj tpomlen Bernabé cyuya xjal, nimxsen xjal ocslan. B  Tejtzen tpon Bernabé Antioquía, tuyatzen cyca'bel tbak' twitzxin toc tcye'yenxin txolen tco'pante Dios kej xjal yaa'n judío, yaa'n nuk ejee'c'acye judío. Ju' tzunj e jawxsen tzalajxin, bix ak'xin ocsalec cyc'u'j xjal tu'n mi'n cyaj cyk'o'n tbe Jesús. PA Bix e pon tpocbal cyxol ocslal tuj Jerusalén ti nbaj tuj Chipre bix tuj Cirene, bix at ac'aj ocslal tuj tnom te Antioquía. Bixsen e xi' cychk'o'n ocslal jxin Bernabé maan Antioquía te cyey'lte. y@k O txi' tk'o'n Dios nim cyipemalxin, cuma nimxsen xjal yaa'n judío e cyaj cyk'o'n cycostumbre nuk ti'j Jesús. =?s Pero tuj tzunj tx'otx' te Chipre bix tuj tnom te Cirene attzen cab ocslal, bix e ponkexin tuj tnom te Antioquía. Bix ak'kexin pocbal tbanel tpocbal Jesús cye xjal yaa'n judío. h>I Cyuj tzunja tyem lu nimxsen ocslal najl cyuj juntl wik tnom ti'jxe Jerusalén, cuma ete'c xjal yajlalec cye ocslal tcyimlenxitl Esteban. Attzen cab ocslal ex ok tuj Jerusalén, bix e xi'ke tuj tnom te Fenicia bix tuj tnom te Antioquía, bix tuj tx'otx' te Chipre. Bix e cub ten ke xjal pocbal tyol Dios jaa' e ponake, pero nuk cyej xjal judío. k=O Tejtzen toc cybi'n xjal tyol Pedro, bixsen e baj twi' cyyol xjal, bixsen ak' ke xjal tzalajel ti' Dios, bix e jaw yolen ke xjal: —¡Axsen tbanel! Yaa'n nuk keca, sino tuyaxe te cyej xjal yaa'n judío ma txi' tk'o'n Dios xtalbil cyi'jxin tu'n cymeltz'aj tuyaxin, tu'n cycaman cychunk'lal te junx maj—tz̈itzen ke xjal. Kej ocslal tuj Antioquía R< —Key taat o cyiik' cyexin Jesús te Cyaawxin, bix te Scy'o'n tu'n Dios, tisenxj kewa. Bix ju' tzunj o txa' tk'o'n Dios Espíritu Santo cyexin. Katzen ma txi' tk'o'n Dios cye xjal tisenxj ke, ¿titzen jilel ken weya tu'n woc meltz'aja ti' Dios?—tz̈i Pedro cyej xjal min e cycuya tu'n cyocx xjal yaa'n judío te ocslal. Y;+ Tejtzen toc ncye'yen ju'wa, bix ul tuj nc'u'j kej tyol Kman Jesús otk tzaj tkba'n ke: “Jxin Juan Bautista e bautizaran xjal, pero cyey ccyiik'ey Espíritu Santo,” tz̈i Jesús ke jun maj—tz̈i Pedro. :' Entonces bix in ak' yolel cyuyaxin. Maatkxsen nchi yolenwe cyuyaxin, bix ul Espíritu Santo cyuyaxin, tisenx tten tul-len ke kuya tuj tneel. 9  Ja tzunj xin Pedro kbalte tey bix cye te tjay tik'ch pjel cyey tu'n cyco'pja tuj cyila,” tz̈itzen tsanjel Dios te Cornelio. b8= Ja tzunj xin xjal Cornelio tbi. Bix e tzaj tkba'nxin keya ti tten tpon jlet jun tsanjel Dios tuj cya'j tjaxin. Otk tkba texin cyjulu: “Chk'onx cabtl xjal tuj tnom te Jope te txcolte Simón, jaxj xin n-oc te Pedro. d7A Bix e tzaj tkba'n Espíritu Santo weya tu'n nxi'ya cyuya, bix tu'n mi'n baj nc'u'ja ti'j yaa'n judío ke xjal. Bix jax ejee' tzunj wukak ocslal lu e xi' wuyena. Tej kpona, bix ocx ko'ya tuj tja jxjal otk txconte weya. K6 Cybintztzen. Te xsunj tpon baj jyol e cub klee' tuj nwitza, bix e pon oxexin xjal jaa'j ta' kposadaya. Otktzen che'x chk'et te txcolte weya tu'ntzen waajtz meltz'aja cyuya tuj tnom te Cesarea. j5M Oxe maj e yolen ko'ya ju'wa. Yajtltzen bix e jax k'i'n xbalen cyuya alimaj juntl maj tuj cya'j. 4 Pero bix e tzaj tkba'n jyol tuj cya'j juntl maj: “Waa'nx, cuma tej o cub tbincha'n Dios jsak, yaa'n ka'te,” tz̈i tzunj yol we. 3 Pero bix aj ntzak'be'n: “Nuksam xsuna, Taat. Bajxsen t-xa' nwaa'nwe waabj ka' txi' waa't te cyej xjal judío,” ntz̈i tzuna. q2[ Bix e nbi jun yol e tzaj tkba'n we: “Pedro, byom tzun kej alimaja, bix chyo'nxke,” tz̈itzen Dios. 41a Tejtzen tc'u'l, bix ocxix ncye'yen, bix ocx ncye'yen tuj. At jil alimaj ch'it, lbaj, bix at juntl wikjil talen c'ul chyoljil, tuya kej jil ka' txi' cychyo'n xjal judío. X0) —Key taat, in tinwe tuj tnom te Jope. Jun k'ij nchin na'n Dios, bix oc ncye'yen tisen tuj nwitziy'. E cu'tz jun xbalen tisen jun sábana ma tij, ẍpo'n cycyaal ttx'u'c, bix e c'u'l jaa'j in tinc'a. a/; Pero bix ak' Pedro kbalxte tik'ch jilel bix tik'ch otk baj. Tz̈i tzunxin cyjulu: ,.Q Al tzun kej xjal oc ebin tej ju'wa, bix e xi' cykba'n te Pedro: —¿Tikentzen e cyja' ten tey tuj tja jun xjal yaa'n judío, jun yaa'n t-xjal Dios? Yaa'n tumel junx maj. Pero tey, e waa'n tey cyuya xjal. Ttzki'n tzuna junxsen maj ka' kwaa'n tuya jun xjal yaa'n judío—tz̈itzen ke xjal. |-q Pero tej tpon meltz'aj Pedro tuj Jerusalén, at cab ocslal judío e yolen ti' Pedro tiken otk tbinche xinj ju'wa. ., W Tpontzen tpocbal tuj Judea ka otk cyiik' jxjal yaa'n judío tyol Dios bix otk cybi xjal Dios, bixsen ke ocslal bixsen ke t-xel Jesús twitz tx'otx' oc ebinte ja lu. +5 0Entonces bix e xi' tkba'n Pedro te Cornelio bix cye tuya: —Ke cyey xjal chi bautizarjela, tu'ntzen telniy' ka tuya Jesús ete'y—tz̈i Pedro. Bix e cycuya xjal. Yajtltzen bix e cytxocxin Pedro tu'n ttenxin cyuyaxin cabtl k'ij te xnak'tzalcye mas ti'j tyol Jesús.:*m /—Kej xjal lu yaa'n judíoke, pero ma cybi Jesús tisenj keya, bix ma cyiik' Espíritu Santo tisenxj kewa. Ba'na atet ti pjel tu'n oj cybautizarj—tz̈i Pedro cye tuya. 9)k .Ti e baj cyej xjal otk tzul Espíritu Santo cyibaj, bixsen ak'ke yolel tuj juntl wik yol mixbix cyu'n. Bix ju'x otk baj cye xjal judío tu'nx Espíritu Santo nejl. Ja tzunj tuj cywitz judío jun nim techlal otk tak' Dios cye xjal yaa'n judío. Bix e xi' cyk'o'n chjonte te Dios, bix e xi' tkba'n Pedro: [(/ -Toctzen cycye'yen otk txi' k'o'n Espíritu Santo cye jxjal yaa'n judío, e jawxsen klee' kej tuya Pedro, ocslal judío, cuma min otk tziy' tuj cyc'u'j ka ba'n toc k'o'n Espíritu Santo cyej xjal yaa'n judío. Q' ,Maatkxsen nyolen Pedro, tujx naj tul Espíritu Santo cyibaj xjal. u&c +Ti'j tzunj xin Jesús lu e yolena ke tyolel Dios. E cyaj cytz'i'benxin ka nuk tu'nxin ba'n tbaj twi' til jun xjal, ka ma tz'oc ke tc'u'j xjal ti'jxin te junx maj—ju'tzen tten tyolen Pedro tuya Cornelio, ke tuyaxin, bix ke te tjaxin. 5%c *Bix e xi' tchk'o'n Jesús ejoo'ya te kbalte ka nuk jac'a Jesús o tz'oc tajwalel tu'n Dios te binchal stis cyibaj cykil xjal, cyimne cyuyax kej i'tz. Kla' alcye jun k'ij. 5$c )Min ul jlet-xin tuj chic'aj juntl maj cywitz cykil xjal, sino nuk kwitz keya, ejoo'ya t-xel Jesús, bix juuntl xjal. E waa'n ko'ya, bix e wc'ana tuyaxin juntl maj tej tjatzlen itz'jtlxin. Ejoo' keya tstiwa ka o jatz itz'j Jesús juntl maj tej tcyimlenxin. Tetzen ju' e scy'eta ko'ya tu'n Dios nejl. v#e (Pero tej tcyimxin, e jatz titz'jsa'n Dios jaxin juntl maj, te toxen k'ij, tu'ntzen tjaw jlet-xin juntl maj. k"O 'Cytzki'n tzuna, bix keya, ejoo'ya t-xel Jesús, oxexsen tz'oc kcye'yena tuya tbak' kwitza tik'ch o bint tu'n Jesús, tuj tnom te Jerusalén, bix tuj cytx'otx' judío. Bix o kila nimxsen tak' i'ya Jesús tej tbyet twitz cruz. ~!u &Ja te Jesús, tej tnom te Nazaret, cytzki'ntl tzuna ti tten tzaj tk'o'n Dios nin Espíritu Santo te texin. Bix cytzki'ntl tzuna ti tten jak'ch i'ya Jesús te k'anel bix te onl xjal, bix te co'pl xjal tuj tk'ab biman. E tenxte Dios tuya Jesús. G  %Tej xin Jesús lu, cytzki'nxixa tik'ch o baj, jatxix tej nkba Juan Bautista tyol Dios bix tej nbautizara cye xjal, cykilj e baj tuj ttx'otx' Galilea bixtl mas e baj yaj tuj ttx'otx' Judea. # $Yaltzen ja'lewe, jtyol Dios e cyaj tk'o'n jatxe nejl cyuyaj xjal te Israel, ja tej ttz̈yal chi temela xjal tuya Dios, bix ja te ttz̈yal jba'n ttema jun xjal tu'nj xin Scy'o'n tu'n Dios, jxin Jesús. Ja te Jesús taaw cykil xjal twitz tx'otx', yaa'n nuk cye judío. 9 #Ja te xinj toclen ti'j, ja jun xjal n-oc ebinte texin, bix ja jun ba'n tcub tbinchen. Tuj alcyex ja tnom ti'j, jun xjal ju'wa, ba'nte tuj twitz Dios.  "Tejtzen toc tbi'n Pedro ju'wa, bixsen ak'xin kbal tyol Dios cyexin. Tz̈itzen ke tyolxin cyjulu: —Key taat, ja'lewe ma tz'el nniy' ti'j te Dios min tz'oc tcye'yen texin ti xjalel. Te Dios mintii' texin toclen ti'j ka judío jun xjal bix ka min. 9 !Entonces tzinxix nbaj ju'wa, tzin nxi' nchk'o'nj oxe xjal te txcol tey. Bix yaltzen tey, matzen tbinchey jun xtalbil wi'j ti'j ma tzaja. Lu tzuna lu, bix lutzen ko' eto' twitz Dios, tu'n toc kbi'na tyola. La' ti toc tu'n Dios tu'n ttzaj tk'umena keya—tz̈i Cornelio te Pedro. 9 Jatzen Dios ctzaal kbante tey tu'n tyolelxin Simón, juntl tbixin Pedro. Entonces chk'onxsen tsanjela te txcolte Pedro tuj tnom te Jope, tu'n tul tzalu. Jatztzen ta' Pedro tja jxin Simón, kesl te tz'u'n, jxin tcub tja ttzii' mar,” ju'tzen tten ttzaj tkba'n jtsanjel Dios we. } Jatzen xjalj e tzaj kbante we: “Cornelio, matzen tbi Dios ka nna'na Dios, bix ma tz'oc tcye'yenxin jtanema cyi' mebe. 3_ Bix aj ttz'ak'be'n Cornelio: —Ja'la tcyaa'n k'ij tisenx ja hora lu, in tin nja tzalu, nchin na'n Dios, tej tcub jlet jun xjal nwitz. Tzinxsen nt'ililin t-xbalen. Y+ Bix cuma ju' toclen t-xnak'tza'n Dios inayen, ma chin tzajwe tu'n cykil nc'u'j, bix lwewaxsen ẍin tzajwe tej ẍi pon tsanjela. Yaltzen ja'lewe, ¿titzen cyaja we?—tz̈i Pedro cyej xjal at tja Cornelio. zm Bix e xi' tkba'nxin: —Amale yaa'nt judío ke cyey, cytzki'na ka ka' toc cychmon cyiib xjal judío tisen keya cyuya xjal yaa'n judío, mitetpe tu'n cyocx tunwen tuj cyja. Ka'xsen toc tk'on tiib jun xjal judío cyuya xjal yaa'n judío, mitetpe te k'olbelcye. Yaltzen tisenj weya, Diostzente ma tzaj yeec'ante tuj chic'aj mintii' tu'n toc nk'o'n tbi jun xjal te tz'il. { Tejtzen tbaj k'olbenxin Pedro te Cornelio, bix ocxxin tunwen, bix ocpan nojxin ti' nim xjal cychmon cyiib tunwen.  Pero bix e jaw tii'n Pedro jaxin. Tz̈i Pedro cyjulu: —Wey'tza. Yaa'n Dios kenwe. Xjal kenwe tisenxj tey—tz̈i Pedro. w Tejtzen tocx Pedro twitz tpe'n Cornelio, bix etzxin clul texin, bix e cub majexin twitz Pedro te tyec'bil tc'u'jxin. 9 Texetzen juntl k'ij tpon Pedro tuj Cesarea cyuya ke tuyaxin. Otktzen tz'oc tchmo'n Cornelio ke te tja bix ke tuya. Nchi ayon tzunxin cyi' Pedro. G Bix ocx ttxc'on Pedro ejee'xin tunwen. Tuya tzunxin ewtanakexin te koniyan. Tetzen juntl k'ij bix e xi' Pedro cyuyaxin tuj tnom te Cesarea, bix e xi' cabtl ocslal te Jope te cyuyaxin. s_ Bix aj cytzak'be'nxin: —Jaj xin kcawela Cornelio ma tzaj chk'onte keya. Jxin Cornelio jaxin cawel tibaj syent soldado, bix ba'n xjal texin. Tzin tbi'nxin tyol Dios. Ja xsunxin jun xjal ebin cyu'n xjal judío tuj tnom te Cesarea. N-oc tak'xin cye xjal, bix n-oc ke cyc'u'j xjal ti'jxin. O tiik'xin jun yol te jun sanjel te Dios tu'n ttzaj txocbaja tu'n t-xi'y tjaxin tuj tnom te Cesarea, bix tu'ntzen toc tbi'nxin alcyej cxe'l tkba'na texin—tz̈itzen ke tsanjel Cornelio te Pedro. / Bixsen e cu'tz Pedro cyi' tsanjel Cornelio, bix e xi' tkba'nxin: —Key taat, inayen wej xjal tzin cyjyo'na. ¿Titzen cyaja?—tz̈i Pedro. ;o We'wey, bix tcu'x cyi'j te cyey'lcye. Ojtzen t-xi' cytxco'n jay, cutxa cyuya. Mi'n baj tc'u'ja, cuma inayenx ma chix chk'onte tey te cyuya—tz̈itzen Espíritu Santo te Pedro. 3_ Pero tjaxte Pedro tuj tcab cxo'len tposadaxin, nbisenxin ti'j twitziy'xin, bix e xi' tkba'n Espíritu Santo te Pedro: —Cye'yenx. At oxe xjal ma tzul te jyol tey.    Tejtzen cyponxin, bix e jaw s̈-inkexin: —¿Jatzpa najla jxjal Simón tbi tzalu, jaxj xin n-oc te Pedro?—tz̈i tzunkexin.   Yal te Pedro, nuk otk jaw tzpet-xin ti'j tcublen klee' tuj twitzxin. Nbisen tzunxin ti'j ti elpenina. Pero maatkxsen nbisenxin ti'j, tej cypon jxin tsanjel Cornelio tjaxin. Otktzen cykanenxin jaa' ta' tja Simón, taaw jaa'. Cwa cyponxin ttzi'yen. D  Oxe maj tcy'i Pedro ju'wa. Tetzen toxen maj, tzinenxsen e tzaj tkba'n jyol te Pedro ka cxe'l tchyo'n Pedro cychu'ljil, bix ba'nte. Bix aj jaw meltz'aj manta cyuya alimaj tuj cya'j.  3 Bix e tzaj jyol juntl maj te Pedro: —Pero ba'n. Cuma alcyej o cub tbincha'n Dios tuj sak, mixben toc tkba'n tey te tz'il—tz̈i tzunj yol. j M Pero bix aj ttzak'be'n Pedro: —Taat, mlayxte, cuma ka'xsen t-xi' chyetke, cuma ka'xsen tu'n tleya. Weya, tuj cykil nchunk'lal, bajxsen t-xa' nwaa'nwe ch'in tka'yel tz'il tisenj luwe. Nuksam xsuna, taat—tz̈i Pedro. ~u Bix e tbi Pedro jun yol. Tz̈i cyjulu: —Pedro, we'wey. Byo'nc'a kej jil alimaja. Chyon xsun ke jila—tz̈i Dios. C Bix e cu'tz twitz tx'otx'. Tujtzen tocxe cykil wik alimaj te cyaja tken, bix nimjil mintii' tken tisen lbaj bix cykil wik ch'it. Octzen nimjil te tajlal ka' tu'n t-xi' cychyo'n judío. pY E xi' tcye'yenxin ka e jket cya'j tixsenle jilel tij el txakpaj ti' jun manta ẍpo'n cycyaal ttxa'n. 7 Pero ya otktzen tz'oc tak' weyaj te Pedro. Taj tzunxin e waa'nxin. Jooc'tzen nbint twaxin cubne, bix e cub klee' tuj twitz Pedro tisen tuj twitziy'. iK Tetzen juntl k'ij te chil k'ij, ya matktzen chi ak' pomel canan tsanjel Cornelio tuj tnom te Jope. Ch'itktzen cypon cananxin, bix e jax Pedro na'l Dios tuj tcab cxo'len jaa', tisenx ttenxin nna'nxin Dios te chil k'ij. !; Bixsen e xi' tkba'nxin ti jilel e cub klee' tuj twitzxin tisen tuj twitziy'xin. Tex xsunj k'ij, bix e xi' tchk'o'n Cornelio ejee'xin tuj tnom te Jope. <q Tejtzen tkbante tsanjel Dios ju'wa, bix aj. Bixsen e tzaj ttxco'n Cornelio jun tsoldado jax ebil tyol Diosxin, jaa' k'ukleca tc'u'j Cornelio, bixsen ca'ba tk'opajxin xinak. L Ja tzunj xin Pedro, jatztzen ta' tposadaxin tuya juntlxin xjal Simón tbi, jxin kesl tz'u'n najl ttzii' mar. Attzen jun tyol Pedro tzul tk'o'n te tey—tz̈i tsanjel Dios tuj cya'j te Cornelio. 5c Yaltzen ja'lewe, tejtzen Dios t-xi' tchk'o'na cab tsoldadey tuj tnom te Jope, te jyolte junxin xjal Simón tbi, bix juntl tbixin Pedro, bix tu'ntzen ttzaj k'it-xin tzalu. >~}| yxxwwvXuZtsrrdqqpyonmlk ihmgff{dcb{a2_)^^#\[[Y$WVwULSR|QuPONMwLWKJJBHH$GFE&CBA-??%>==U<;:: 988,7*6654d322l0//8. -H,+k*l){('&q$#?"?!vKo o:3O D }  7:5 Kej xjal judío najl tuj tnom te Berea mas ba'nke xjal cywitzj xjal najl tuj tnom te Tesalónica. Bix listo ete' xjal te ebil tyol Pablo, bix nim oc ten cyc'u'j xjal ti' tyol Dios. Cykilxsen k'ij e cyeyen ke xjal ti'j tyol Dios tz'i'ben, la'tzen ka junx ta' tuyaj tyol Pablo. Q  Entonces texsen k'ij, te koniyan, cykil ke ocslal ex chk'o'ncye Pablo, Silas, bixsen Timoteo tuj tnom te Berea. Tejtzen cyponxin, bix ocxkexin tuj camon jaa' te xnak'tzabl tyol Dios cye judío. $ A Entonces bixsen el cyii'n cawel pwak ti' Jasón bixsen cyi' ocslal, bix e xi' cytzakpetkexin, bixsen e xi' kbet cyexin: —Ya ba'ntzen cyexa. Ojtzen cyex Pablo cyuya ke tuya tzalu, c'aal kmeltz'u'nke cyey cypwak—tz̈i tzunkexin te Jasón. Tej tpon Pablo tuya Silas tuj tnom Berea ` 9Tejtzen toc cybi'n kej yol ju'wa, cykilxsen ke xjal bixsen ke cawel e jaw k'ojl. = sPero lutzen Jasón k'i'n ku'na. Jatzen xinja o k'inte cyexin tja. Ejee'tzen xina bixsen cykil ke ocslal ma chi oc meltz'aj k'ojlel ti' tley cawel te Roma. Nbya'ntzen cyu'nxin ka at juntl xin cawel mas nintzaj, junxin cawel Jesús tbi. ¡Q'ueyl xjal ke cyeja!—tz̈itzen ke judío cyuya ka' xjal cye cawel. ( IPero min e cnet Pablo tuya Silas tunwen. Entonces bixsen e cytzuyxin Jasón, bix etz kitet-xin junx tuya cabtl ocslal cywitz ke cawel tuj tnom. Bix ak' ke xjal s̈-il cye cawel: —Kej xjal Pablo tuya Silas tuj cykil twitz tx'otx' o cwa' ti' nim xjal cyu'n tu'n cyoc meltz'aj yuwin ti' cawel te Roma. Ju'tzen tten nchi jyon k'oja. Matzen cub cymeltz'en twitz tx'otx', bix ya ma chi ul tzalu tu'n ju'x bint cyu'na. s_Pero cabtlxin judío min oc cybi'nxin tyol Pablo, bix oc chi'lkexin, cuma jcabtlxin judío ya lepchtlkexin ti' ac'aj be. Ejee' tzunj xin judío nchi k'ojla, bix e xi'kexin tuj plaza te jyol cyej xjal cy'aj bix ka' xjal. Entonces bixsen e baj niy'q'uetkexin te tzpetsalc'a tnom tuya tik'ch ba'n cyu'nxin bix tik'ch tzpetpajlenel. Tejtzen tbaj cyyajla'nxin tnom, bixsen e jaw chi'l ke tnom, bix e tzaj cyk'oj xjal, bixsen e jaw meltz'aj ke xjal, bix oc ten ke xjal k'ojlel ti' tja Jasón, jaa'j ta' tposada Pablo cyuya ke tuya. Cyaj xsunxin etz cyii'nxin Pablo tuya Silas tu'ntzen cyxi' k'o'nxin cye xjal te tnom. Cyuya ke tyol Pablo ti'j Jesús e cwa' tuj twitz cabxin judío, bix ockexin te ocslal, bix oc cyonenxin ke Pablo tuya Silas. Bix cyuyax nim xjal aj griego otk tz'oc ebinte tyol Dios, bix ocslan kej yol nyolj ti' Jesús, tuyax cabxuj nintzaj xuuj. q[Tz̈itzen Pablo cye judío cyjulu: —Key taat, tzin tkba'n tyol Dios jaj xin Scy'o'n tu'n Dios, ja te xinj tbej tu'n tcyimxin bix tu'n tjatz itz'jxin juntl maj tuj cyamecy. Bix nuk o'cxc'a jun xjalj o til ja lu, jaj xin Jesús nxi' nkba'n cyey. Jatzen cye'ybil ka ja Jesús Scy'o'n tu'n Dios, jaj xin cyey tzin cyyo'n ejee'y judío—tz̈i Pablo cye judío. CEntonces bix e bint tu'n Pablo tisenx nbint tu'nxin oj nponxin tuj jun ac'aj lugar. E xi'xin te sábado tuj camon jaa' te yolel cyuya xjal judío. Oxe sábado e x-ajxin tuj camon jaa'.  Cyetzlenxitl tzunxin tuj tnom te Filipos, bix e xi' Pablo cyuya ke tuya te elne tuj ttx'otx' Macedonia. Excaxin tuj tnom te Anfípolis bix Apolonia. Cwax cyponxin tuj tnom te Tesalónica, jaa' ta' jun camon jaa' te xnak'tzabl tyol Dios cyej xjal judío. `9(Bix e tcuya Pablo tuya Silas, bix etzkexin tuj tzee' bix tuj tnom te Filipos. Pero te mitkna'x cyexxin tuj tnom, bix e xi'kexin tja Lidia, bix e k'olbenkexin cye cykil ocslal, bix oc cynimsa'nxin cyc'u'j.'Bix e xi' ajkelenkexin tuj tzee', bix e xi' cykba'nxin te Pablo tuya Silas: —¡Nuksamkey, taat, cybajsama kila ti'j ti jilel xkbinchaya! Bix cxe'l kcubsa'na kwitza cyey tu'n cyexa tuj ja tnom lu, bix ba'nxit che'xa tuj cybey—tz̈itzen ke cawel. R&Bix e xi' cyii'n policía ke tyol Pablo cye nin cawel. Tejtzen toc cybi'nxin, bix tej tel cyniy'xin ti'j ka aj Roma Pablo tuya Silas, bix e jaw lu'len tuj cychu'lxin, bix e tzaj ttz̈i cyi'jxin. %Pero bix aj ttzak'be'n Pablo: —Min. Keya, aj Roma ko'ya. Yaa'n nuk tik'ch xjalel ko'ke. Pero ti'j ju'wa, min e tzaj cyc'u'j ki'ja tisenxix tten, sino e bajxsen cypju'n ejoo'ya cywitz xjal tisen jun byol xjal. O ko octzen tuj tzee' twitz cykil xjal. Ja'le tzuna cyajtzen ko ex cyii'na tuj ewjel. ¡Min! Yaa'n tumel. Ejee'x cawel e cytzaj te k'ilbax keya tuj tumel—tz̈i Pablo. L$Entonces bix e xi'kexin tuj tzee'. Tejtzen cyponxin, bix e xi' tkba'n jxin c'ojlal te Pablo: —Ma wiik' jun tumel tu'n cyex tzakpeta. Quixtakey. Ya ba'ntzen cyexa tuj ttz̈yal—tz̈i tzunxin. w~g#Tejtzen kskix, bix e xi' cychk'o'n nin cawel ke policía te kbalte tu'n cyetz tzakpet Pablo tuya Silas. }{"Tej cybautizarjxin, bix aj tii'n jxin jkol tzee' ejee'xin juntl maj tjaxin, bix e xi' tk'o'nxin ch'in cywaxin, bix ocx meltz'ajkexin tuj tzee' juntl maj. Bix xsunj xin c'ojlal tzee' bix ke te tjaxin e tzalaj ke xjal tu'n otk chi ocslan tyol Dios. U|#!Texsen koniyan, bix e baj ttxjo'n jxin c'ojlal kej is̈jnin ti' Pablo bix Silas. Tbajtzen twi'j ju'wa, ja tzunj xin jkol tzee' cyuyax ke te tjaxin e bautizarjkexin te techel ka otk chi ocslanxin Jesús. V{% Bixsen e baj cykba'nxin te cykil ke te tjaxin tik'ch tten tyol Jesús. SzBix aj cytzak'be'nxin: —Ocslama Jesús, jxin Scy'o'n tu'n Dios, jxin taaw tik'ch jilel. Ju'tzen ctemeley bix cykil ke te tjay, bix chi co'pjel tuj cyila bixsen cawbil cyibaja—tz̈i tzunkexin. Jy Bix tujx naj tetz tii'nxin ke Pablo tuj tzee'. Tejtzen t-xi' tii'nxin ke Pablo tjaxin, bix e xi' tkanenxin: —Key taat, ¿titzen cnbincha'ya tu'n nco'pja tuj wila?—tz̈i tzunj xin c'ojlal. xTejtzen toc tbi'nxin tuj twi' Pablo, bix e xi' tsma'nxin tu'n cytzaj k'it luz. Tejtzen cyul luz, bixsen ocxxin ajkelenxin jaa'j tocxa Pablo tuya Silas. Bix e jaw lu'lenxin tu'n ttz̈i, bix e cub tz'akxin cywitz Pablo tu'n t-xi' tyeec'anxin cykil tanemxin. wPero bix oc tcye'yen Pablo ju'wa, bix etz s̈-inxin cyiw ti' c'ojlal: —Mi'n cub tbyon tiiba, cuma cykilca ko'ke eto'ctz—tz̈i Pablo. ,vQYal tzunj xin c'ojlal cars, tej ttzaj tna'n tiibxin, toctzen tcye'yenxin cykil ke tlemel tzee' jaktl, bix etz tii'nxin jun espada tu'n tcub tbyon tiibxin, cuma e'la tuj twitzxin cykil ke pres otk chi etz baj, bix ttzki'n tzunxin ka tu'n tbyet-xin cyu'n cawel tu'n min tz'oc tc'u'jxin ti'j. (uICh'innch'etzen ttzaj jun xcyaklajnab, bix e cub xitj t-xee'yel tzee'. Cykil ke tlemel e jket, bix el co'pj cykilj cadena bix toyajil tzee' ẍipbel cye pres. .tUTejtzen tpon chil ak'bil, tocxsen Pablo tuya Silas tuj tzee'. Nchi na'nxin Dios bix nchi bitzenxin ti' tbanel Dios. Yaltzen tnimal pres, nuktzen nchi ebinxin. ~suJa tzunj xin taaw tzee' taj tik'en texin yol ju'wa, bixsen ocx tk'o'nxin ke Pablo maan t-xee'xa tzee' tuj jun cwart min jaa' ba'n cyetzaxin, bix oc tk'o'nxin cyken Pablo tuya Silas tuj toyajil ke tij laa'n tzee', tu'n mi'n chi tzokpajxin. rE bajxsen pjetkexin cyiw, bixsen ocxkexin tuj tzee'. Bixsen e xi' cykba'n cawel tej xin taaw tzee' tu'n cyc'ojlet-xin tuya nim c'ojla'n. \q1Tejtzen toc ebi'n jyol ju'wa, cykilxsen xjal e jaw k'ojl, bix ak' ocax cykba'n xjal ka' cyyol cyi'jxin. Bixsen e xi' cykba'n cawel tu'n tel cyxbalen Pablo tuya Silas, tu'ntzen ttzyet cypjujxin tuya tzee'. p1Lu ke nchi xnak'tzan xjal tuya juntl costumbre yaa'n tisenj ke kley, bix jaj mintii' tu'n toc kbi'n, cuma te Roma ko'ke—tz̈itzen ke ẍtak'el. >ouTejtzen cypon k'i'nxin cywitz nmak cawel, bixsen ocx cyniq'uen jxin taaw jtxin xuuj cyi' Pablo tuya Silas cyjulu: —Kej xjal lu judíoke. Nuktzen tik'ch ntzaj cyk'o'n tuj ktanem. Tejtzen toc cycye'yenxin tej tetz biman ti'jtxin, bixsen e jaw k'ojl kej xin taawtxin, cuma el cyniy'xin ti'j ka ya mintii'tl tipemaltxin te kbal suerte. Yaltzen cyc'a's̈xin ti'jtxin, otktzen cub baj. Bixsen e cytzuyxin Pablo tuya Silas, bix e xi' k'i'nkexin cywitz cawel tuj tnom tuj maa nim plaza. #m?Pero e jaw kej ts̈itz̈'bil jtxin xuuj jaca k'ij, tejxe ttzaj k'ojl Pablo. Bix e xi' tkba'n Pablo tej biman najl tuj t-xumlaltxin: —Biman, tu'n tajwalel tbi Jesús, cxe'l nkba'n tey tu'n tetz tuj t-xumlal jxuuja—tz̈i Pablo. Yalj ka' xewbaj n-etztl naj tuj t-xumlaltxin. |lqPero bixsen oc lpetxin ti' Pablo bix ki'ja tuj be. Njawxe s̈-intxin: —Kej xjal lu nchi ajben cyeja tej xin jaxxix Dios, jxin Dios tibaj cykil. Bix jyol tzin cykba'n cyey, jatzente be ja te co'pbil—tz̈i tzunj txin xuuj tjaw ts̈i'ntxin. 'kGTetzen juntl k'ij bix e xi' ko'ya tuj lugar jaa'j nchi na'na judío Dios. Pero tujtzen be ttzii' nima' oca noj ko'ya ti' juntxin xuuj. Pero jtxin xuuja tzyu'ntxin tu'n biman najl tuj t-xumlaltxin. Tu'ntzen biman ncyja' tuj tzinen tu'nj txin xuuj ti pjelte jun xjal mas yaj. Pero at cab xjal taaw jtxin xuuj. Nimxsen pwak e cycama jxin xjal taawtxin, cuma chjo'n tzuntxin tu'n tkban tetxin tsuerte juun xjal. jBix e bautizarj Lidia cyuyaxj xjal najl tjaxuj. Yajc'atltzen bix e tzaj tkba'nxuj keya: —Katzen jaxxix ba'n tuj cywitz ti'j ma tz'oc wocsla'n jyol te tco'pbil Jesús, quixtakey nja tu'n cyposadayina te k'umlte keya mas ti' Jesús—tz̈i Lidia te Pablo tuya Silas bixsen te Timoteo bixsen we. Ju'tzen tten toclen tcubsa'nxuj twitzxuj keya. Cwatzen kcuyan teya kcyaja tjaxuj. ci?Juntzen cyej xuj xuuj Lidia tbixuj. Otk tzajxexuj nakch te jun tnom te Filipos te ttx'otx' Tiatira. Jatzen taak'enxuj te q'ueyl xbalen tuya tilbil tisen t-xmaquel San Juan. Jatzen tilbil jmas jawnex te cyxbalen xjal Romano. Ebil tyol Dios texuj, bix oc tenxuj ebil tyol Pablo. Bix e tjak' Dios tanemxuj tu'n toc tbi'nxuj yol, bix oc tocslanxuj. h Tejtzen tpon jk'ij te ajlabl, jk'ij te sábado, bix etz ko'ya ttzi pwert te tnom, tu'n kpona ttzii' nima'. Jatztzen e xa' kej xjal judío tej tnoma te na'l Dios. Tejtzen cypon, attzen cabxuj xuuj cychmon cyiib, bix e cub ke ko'ya, bix ak' ko'ya yolel cyi'jxuj. g Tujtzen Neápolis e xa' ko'ya tuj tnom te Filipos, jun tnom nintzaj tuj ttx'otx' Macedonia, jun tnom jaa' najla nim xjal te Roma. mfS Bix ocx ko'ya tuj jun barc, bix etz ko'ya tuj Troas, bix iy'x ko'ya tuj mar jiquen tejxe kpona tuj tx'otx' tuj mar Samotracia tbi. Tetzen juntl k'ij bix iy' ko'ya tu'n kpona tuj ttx'otx' Macedonia, tuj jun tnom Neápolis. {eo Tejtzen ttzaj tna'n tiib Pablo tu'n twitziy', bixsen e cub ku'na ka jun tyol Dios, bix ja Dios otk txconte keya tuj Macedonia. Entonces lwewax e jaw bint ko'ya tu'n kxi'ya tuj Macedonia. Tej cyocx Pablo tuya Silas tuj tzee' tuj tnom Filipos ;do Tetzen koniyan, bix ocx jun twitziy' Pablo. Jatzen oc tcye'yenxin ja lu. Attzen junxin xjal wa'lc'a. Te Europa jxin xjal, tej lugar te Macedonia. Toc tzunj xin xjal kanlte te Pablo cyjulu: “Ctiy'tz tuj mar. Quixtey tzalu tuj Macedonia te k'umlte keya ti tten jtyol Dios,” tz̈itzen ttxocan xjal. c-Entonces bixsen e xi'kexin te elne cyuj tnom tuj Misia. Tejtzen cyponxin tuj mlaj tx'otx', tuj tnom te Troas, jaa'j in tina weya inayena Lucas. Tb!Yajc'atl cyponxin twitz mojón tuya Misia. Tejtzen cyponxin tuj Misia, e cyajbe tzunxin tu'n cyxi'xin mas jawne tej lugar te Bitinia, pero juntl maj min e tcuya Espíritu Santo te Jesús tu'n cyxi'xin. a!Tuj tzunj tyem lu tajtzen Pablo bix xsunj ca'batlxin e xi'kexin elne te tuj ttx'otx' Asia te kbalte tyol Dios. Pero te Espíritu Santo jun wikxitlte txolen k'i'n tu'n. Min e tcuya tu'n cyxi'xin tuj Asia. Entonces bix exkexin tuj tnom te Frigia bix tuj Galacia. <`qJu'tzen tten cyoc chmet ke ocslal tuya mas ttz̈yal, bix ju' tzunj mas cyipemal cyuj tja Dios, bix e xi' tz̈'iy mas cybaj ocslal. Tej tocx twitziy' Pablo ti'j xjal te Macedonia _Entonces bixsen ak'ke Pablo, Silas, bixsen Timoteo te betel. Tujtzen jaca juun tnom e xa'kexin kbalte cyej xjal yaa'n judío ti otk cub cyniq'uen t-xel Jesús ti'j bixsen ke tij xjal tuj Jerusalén alcye tbinlel cyu'n xjal ocslal yaa'n judío. i^KTajtzen Pablo e xi' jxin xjal te cyuyaxin tuj be, bix jax ba'nte Timoteo tuj twitz. Pero ttzki'n Pablo ka at nim xjal judío cyuj tnom jaa' xa'ninakexin. Tu'ntzen mintii' k'oj cyuyaj xjal judío lu, bix el tcpu'n Pablo ttz'umel twi' ttz'albil Timoteo, cuma cykil xjal itzkilte ka tcwal griego jaxin, bix mintzentii' cye xjal griego cycostumbre ju'wa. Z]-Ejee'tzen ocslal te Listra bixsen te tnom Iconio ba'nxsen cyyolxin ti' Timoteo. \ Cyetz tzunxin tuj ttx'otx' Cilicia, bix e pon Pablo juntl maj tuj kej tnom te Derbe bix Listra, junx tuya tuyaxin Silas. Tujtzen tnom te Listra, attzen jun xin ocslal Timoteo tbixin. Ja tzunj xin Timoteo tal junxuj ocslal judío, pero texin tman te griego. [ )Bix ak'kexin betel tuj ttx'otx' Siria bix Silicia, bix nuk jak'ch i'yakexin. Oc cynimsa'nxin cyc'u'j ocslal cyuj tja Dios.1Z[(Yaltzen te Pablo, bix iy' tii'nxin Silas te tuyaxin tuj tbexin. E na'n ke ocslal Dios cyibajxin, tu'ntzen ttzaj nim tc'u'j Dios cyibajxin tuj be, bix e tzyet cybexin. hYI'Mix e cyja'kexin ba'n. Cwa cycub paxxin tu'n mix e bina cytenxin. Bix oc tmojban tiib Bernabé tuya Juan Marcos. Cyca'bel tzunxin ocxkexin tuj jun barc tu'n cyponxin tuj ttx'otx' Chipre, te yolel cyuya xjal ti' tyol Dios. ;Xo&Pero min e tcuya Pablo, cuma jxin Juan Marcos tuj tneel maj cybexin bix otk cyaj tcye'yenxin ejee' Pablo tuya Bernabé tuj Panfilia, bix min oc lpexin cyi'jxin tuj cyaak'enxin. cW?%Ba'n e'la tuj twitz Bernabé. Pero e tajbe tzunxin tu'n t-xi' Juan Marcos cyuyaxin. ~Vu$Tel-lenxitltzen cab cyk'ijxin, bix e xi' tkba'n Pablo te Bernabé: —Nchin ximan cyi'j ocslal cyuj tnom jak'ch o ko i'ya te kbal tyol Jesús. Titzele min ko'x te k'olbelcye juntl maj te cyey'lcye la' tii'n ete'—tz̈i Pablo te Bernabé. ,UQ#Pablo tuya Bernabé bix e cyajkexin tuj Antioquía. Tuya cabtl xjal bix e xnak'tzanxke cye xjal, bix e kbankexin tyol Dios. Tej tel tpa'n tiib Pablo ti' Bernabé @T{"Pero cwa tcub tu'n Silas tu'n tcyajxin tuj Antioquía. hSI!E ten ke Judas tuya Silas cabtl k'ij. Tel-lenxitl tzunj cab cyk'ijxin tuj Antioquía, bix e k'olben ke ocslal cyexin, tu'n tuj ttz̈yal chi temelaxin oj cymeltz'ajxin tuj Jerusalén cyuyaj xjal e xi' chk'onte cyexin. #R? Bix oc cytzak'tza'n ch'intl Judas tuya Silas cabtl yol. At-xix cyexin cyipemal te kbalx tyol Dios. Nimxsen oc cynimsa'nxin cyc'u'j ocslal tuya cyyolxin. dQATejtzen t-xi' cycye'yenxin u'j, bix e jaw tzalajkexin tu'nj ba'n ocsabl cyc'u'jxin e pon. tPaEntonces bixsen e xi' cysma'n ocslal ke Pablo, Bernabé, Judas, bixsen Silas maan Antioquía tuyaj u'j. Cycyaal tzunxin e xi'kexin. Tejtzen cyponxin, bix oc cychmo'nxin cykil ke ocslal tuj jun lugar, bixsen e xi' cyk'o'nxin u'j. @Oy‘Mi'n txi' cychyo'na kej alimaj otk txi' oyet cye sant. Mi'n txi' cyc'a'na tz̈iy'. Mi'n txi' cychyo'na ke alimaj at-x tz̈iy' tuj t-xumlal. Mintii' cyoclena ti' juntl xinak ma juntl xuuj yaa'n t-xu'la ma yaa'n tchmila.’ Ka ma cub cyc'u'na kej yola, ba'ntzen chi xe'la. Cyk'o'nc cyipena,” tz̈itzen u'j. NJatzen yol ja lu. Te Espíritu Santo bixsen keya, ba'n ma tz'el tuj kwitza tu'n mi'n jaw cyikena jun ley cyiw. O'cx xsun cye ja lu: Cykilxsen ke t-xel Jesús, ke cawel, bixsen ke ocslal el tyol Jacobo ba'n tuj cywitz, bixsen etz cyscy'o'nxin ca'ba xjal te tuya Pablo bix Bernabé, tu'n cyxi'xin cyuya ocslal tuj tnom te Antioquía. Nintzaj k'il txolen xsunkexin cyxol ocslal te Jerusalén. Judasxin, juntl tbixin Barsabás, bixsen Silas. QGJatzen cyaja tumel lu cxe'l kkba'n cye, tu'ntzen mintii' tak' ti' cyanem ocslal judío, cuma ete' tuj cykil kej tnoma, bix tzinx n-oc cybi'n tyol Moisés, nxi' cyeyette jaca sábado, jaca smant at-xe k'ij. Cyuya tzunja yol cxe'l kkba'n cbinela cye cyu'n. Ju'tzen ko temel ch'in cyuyey tuj ttz̈yal—tz̈itzen Jacobo te cabtl. (FINuk cab yol ti'j yaa'n ba'n cxe'l kkba'n tuj jun u'j, nuk jaj ti jilelj n-el cyxoo'n xjal judío. Min-al jun ocslal cxe'l chyonte jchi'pj otk txi' oyet cye sant, kej mintii' cyanem. Min-al juntl xuuj tajbe xinak, bix min-al juntl xinak tajbe xuuj. Nuk ja t-xu'l, nuk ja tchmil. Min-al jun toclen ti'j chyoj jun alimaj nuk otk jaw jtz'et, cuma min ma tz'el ttz̈iy', bix tu'n mi'n txi' cyc'a'n tz̈iy'. O'cx xsunj. @EyJu' tzunj, key taat, weya tuj nwitz min tz'oc kyajla'n ke xjal yaa'n judío tuyaj cycostumbre judío, cuma ya ma cyaj cyk'o'n cycostumbre nuk tu'n ma tz'oc lpe cyanem ti' Dios. D ju'tzen toc tu'n Kaawa,” tz̈itzen Amós. Entonces o cyaj tk'o'n Dios tuj chic'aj at-xe tyem ka tajxin kej xjal yaa'n judío. CCbinel ja lu wu'n tu'ntzen cykil ke tnom twitz tx'otx' yaa'n judío tu'n t-xi' cyjyo'n Taaw entera twitz tx'otx', tu'n cyoc te nxjal,’ B“Tz̈itzen Kman Dios cyjulu: ‘Cyuj tzunj k'ij chi ul, inayena Dios chi oquel nc'ojla'na juntl maj kej xjal el itz'j ti' cawel David. Ya cycawbil t-xe'chel David ma tzak' pjel twi', tisenxj nintzaj tja Dios e bint tu'n David mintii'tl tipemal. Pero tzul jun k'ij oj tjaw ntz̈'iysa'n tcawbil jun t-xe'chel David, tisen jun jaa' ma cub xitj pero cjawel cybincha'n juntl maj. A9Kej tyol Pedro lu junxc'ake tuyaj tu'l cyyol tyolel Dios twitz tx'otx' jatxe nejl. Cybintzney ti tten tyol ktzan tyolel Dios Amós. Tz̈itzen cyjulu: .@UOtzen tz'oc cybi'na ti'j tyol jxin Simón Pedro. Ma tzaj tyolenxin ke ti tten tscy'onte Dios ke xjal yaa'n judío tu'n cyoc te ocslal bix tu'n cyoc te t-xjal Dios. ;?o Tejtzen cybaj yolen Pablo tuya Bernabé, bix ak' Jacobo yolel, titz'en Jesús, bix jaxin tneel cawel cyibaj ocslal. Tz̈i tzunxin cyjulu: —Key hermano, cybintz nyol, nuksama. >1 Tbajlenxitl tzunj ju'wa, mintzentii'tl yol e baj. Bix ak' Pablo tuya Bernabé yolel. Cykil xjal oc ebinte cyexin tej cyyolenxin ti', tik'ch tcyecayil bixsen techlal e bint tu'n Dios cyu'nxin te yec'bil ka ncy'iwlan Dios cyi'j xjal yaa'n judío tisenx cyej xjal judío. = ¡Min, key taat! Min chi oc cylomo'na ti' tley Moisés. Ktzki'ntl tej co'pbil ke tu'n a tanem Kman Jesús, bix ju'xsen ke xjal yaa'n judío, jax co'pl te cye tu'n Kman Jesús. Mintii'tl juntl mas. Mintii'tl menos. O'cx Jesús—tz̈i Pedro cye niy'tl xjal. P< Katzen ju'wa, ka nuk tu'nc'a Jesús ta' co'pbil, ¿tikentzen ete'q'uey cyakwusalecte Dios? ¿Tikentzen n-oca cyk'o'na cykilj tley Moisés cyej xjal yaa'n judío? Tej tley Moisés tisen jun iktz te ja kibaj, mitetpe ejoo'ke mitetpe ke ootxa xjal mix ebina tjaw cyiken, bix ya cyajtltzen cyey tz'oc cychk'o'na cabtl te ikjawte. >;u Yaa'ntzen ti elpenina ja lu jaj min tz'oc tcye'yente Dios ka tec'ax xjal ko'. Min-alte jun mas achen twitz juntl. Cuma o chi ocslan, cykilkecye o tz'el ttxjo'n Dios il ti' cyanem. U:#Ttzki'nte Dios alj ba'n taj, bix e xi' tk'o'nxin Espíritu Santo cye tisenx tten tzaj tk'o'nxin Espíritu Santo ke. Ju'tzen tten tkbamlente Dios ka tu'n tiik'en texin kej xjal yaa'n judío tisenxj kewa. 9Nimxsen tyem e yolenkexin tibaj ju'wa. Nimxsen jun yol otk jaw. Pero cwa tjaw we' Pedro, bix e xi' tkba'nxin: —Key hermano, cytzki'ntl tzuna at-xe tyem tscy'o'n kena tu'n Dios tu'n t-xi' nkba'na jba'n tpocbal kej xjal yaa'n judío tu'n cyocsla'n. "8=Tbajlenxitl tzunj yola, cykil ke t-xel Jesús cyuya ke cawel tuj tja Dios bix oc cychmon cyiibxin te cyey'lte, bix te ninc'ulte ti chi temela jxjal yaa'n judío ka tu'n cyoc lmet ti'j tu'n tel keset ttz'umel twi' cytz'albil bix ka min, tu'ntzen tbint cyu'nxin tixix ctemela. &7EPero cyxoltzen ocslal tocxe cabxin cyiw cyk'o'na cyiib tuya tley Moisés. Bix e jaw we'kexin, bix ak'kexin yolel cyjulu: —Ba'nte ti'j kej xjal yaa'n judío ma chi ak' ocslal tco'pbil Jesús. Pero il ti'j chi oquel kchk'o'n tu'n cycuyante tik'chj e tkba Moisés, tu'n toc cyechel ti' twi' cytz'albil tisenx tten cyxol xjal judío—tz̈i tzun kej xin ocslal cyiw cyk'ona cyiib tuj cyley. Ejee' ke fariseo. '6GCwax cypon Pablo tuya ke tuya tuj tnom te Jerusalén, bix e k'ijkexin cyu'n t-xel Jesús twitz tx'otx' bix cyu'n cawel tuj tja Dios, bix cyu'n cykil xjal tuj tja Dios. Bix e xi' cykba'n Pablo cyexin tik'ch otk bint tu'n Dios cyuj juntl lugar, bix ti tten otk tonen Dios ejee'xin. `59Entonces bixsen e xi' bintkexin tuj tnom te Jerusalén. Tu'n cyponxin, il ti'j iy'kexin tuj tx'otx' te Fenicia bix Samaria. Tejtzen cybet-xin cyuj ja tx'otx'a, bix e cyaj cyk'o'nxin tuj chic'aj cyej xjal judío tii'n ke xjal yaa'n judío otk cyaj cyk'o'n cycostumbre tu'n cyoc lpe ti' Dios. N-ocxetzen cybi'n ocslal ju'wa, nchi jawxe tzalaj. E4Pero te Pablo tuya Bernabé, min el ba'n tuj cywitzxin ti'j cyxnak'atzxin, bix e jaw jun k'oj. Pero tu'ntzen tbaj twi' ja k'oja, bix aj cysma'n ke ocslal ja Pablo tuya Bernabé bixsen cabtl xjal tuj tnom te Jerusalén, tu'n cyiik'en texin mas txolen ti'j cyk'oj ti'j tley Moisés cye t-xel Jesús bix cye tij. a3 =Maatkxsen ete' Pablo tuya Bernabé tuj tnom te Antioquía, bix e pon jun clojxin xjal judío, te ttx'otx' Judeakexin. Bixsen ak'kexin kbal cye ocslal ka tu'n cyco'pja tuj il, il ti'j cbinel cyu'na tisenx tten tcostumbre Moisés e cyaj ttz'i'ben. Tz̈i tzunkexin: —Te tzun kej k'ij ootxa ke cye xjal il ti'j el cpette ttz'umel twi' cytz'albil te techel ka te Dios ke t-xjal. Ju'x ley ja'lewe ke cyey ejee'y judío, il ti'j cxe'l cyii'na ja costumbrewa, bixsen ke cyey xjal yaa'n judío, ju'xa il ti'j cycuyey ja costumbre te ootxa. Ka min, mlay chi co'pja—tz̈itzen ke judío te Judea cye ocslal. F2Bix e ten ke Pablo tuya Bernabé cyuya ocslal nim tyem.z1mTejtzen cypon Pablo tuya Bernabé, bix oc cychmo'nxin cykil ke ocslal tuj tja Dios, bixsen e baj cykba'nxin tik'ch e baj cyexin tuj be, ti tten toc tonen Dios ejee'xin, bix ti tten tk'ontete Dios tu'n cyiik'en jxjal yaa'n judío ja Jesús. O0Bixsen tuj Atalia ocxakexin tuj jun barc tu'n cyiy'xin tuj mar, tu'n cyponxin juntl maj tuj Antioquía, jaa'xj otk chi exaxin. Antioquíatzen, jatzen jun tnomj jaa'j otk chi na'na xjal Dios cyi' Pablo cyuya ke cyuyaxin, tu'n t-xi' tc'ojla'n Dios ejee'xin tuj be. Bix ya otk chi pon meltz'ajxin, cuma otk pon baj cyaak'enxin. /Tujtzen tnom te Perge e yolenkexin ti' tyol Dios cye xjal. Yajc'atltzen bix e xi'kexin tuj jun nka tnom te Atalia tuj mlaj tx'otx'. q.[Bix iy'kexin tuj ttx'otx' Pisidia, bix e ponkexin tuj ttx'otx' Panfilia, jaa' ta' jtnom te Perge. -Cyuj tzunj tnoma e xa' cyjyo'n Pablo tuya Bernabé cab xjal te ninc'ul bix c'ojlal cyxol ocslal. Bix e na'nke t-xel Jesús, bix e cub cyyo'nxin weyaj, bixsen e cub cyk'o'nxin cyk'abxin tibaj cywi' kej xjal otk chi etz cyscy'o'nxin cawel cyxol ocslal, tu'ntzen at cyajwalelxin, bix tu'ntzen cyxi' k'o'nxin tuj tk'ab Jesús. Tz̈i tzunkexin cyjulu: —Jaxettzen Jesús c'ojlalte cyey, cuma ma cyocsla xina—tz̈itzen Pablo tuya Bernabé, bix etzkexin cyuj tnom. Tej cypon Pablo juntl maj tuj Antioquía E,Cyuj tzunj lugara nukxsen ju' iy'kexin nimsalec cyc'u'j ocslal. Bix e xi' cykba'n cyjulu: —Ilx ti'j chi cwel tena tuj tumel twitz Jesús, cuma tzulxte q'uixc'aj nuk ti'jc'a Jesús. Mi'n cyaj cycye'yen xina. La' alcye jun k'ij ko temel tuyaxin tuj tcawbil Dios—tz̈itzen ke t-xel Jesús cye ocslal te nimsalcye. 4+aTejtzen cyponxin tuj tnom te Derbe, bix ak'kexin kbalte jba'n tpocbal. Nimxsen xjal oc ocslante cyyolxin, bix ocslan ke xjal Jesús. Tejtzen tpon baj twi' cyxnak'atzxin tuj tnom te Derbe, bix ajtz meltz'ajkexin tuj Listra, bix tuj Iconio, bixsen tuj Antioquía, bixsen tuj tx'otx' te Pisidia. r*]Pero ke ocslal te Listra oc cysut'en cyiib ti'jxin. Pero maatkxsen ete'c xjal ti'jxin, bix e jaw Pablo, bix ocx meltz'ajxin tuj tnom juntl maj. Tetzen juntl k'ij bix iy' Pablo tuya Bernabé tu'n cyponxin tuj jun nka tnom Derbe tbi. N)Maatkxsen ete' Pablo tuya Bernabé cyxol jxjal, ya npon jun clojxin judío otk tzajxe tuj tnom te Antioquía Pisidia bixsen Iconio. Ejee'j xin ete'cx yajlal cye Pablo tuj tneel. Bix e cub cyi' xjal cyu'nxin tuya cyyolxin tu'n cyoc meltz'aj xjal ti' Pablo tuya Bernabé, bixsen e jaw jun nim k'oj, bix e jaw meltz'aj ke xjal cyi'jxin tu'n tcub cyk'o'n xjal ja Pablo tuya xak. Bix iy' tuj cyc'u'j xjal ka otk byet-xin, bix ex kitet-xin ti'jxe tnom. w(gPero mitetpe cyuya jyol ju'wa, mix e bina tu'n tcub cywaban xjal tu'n t-xi' oyet kej jil wacẍ cyexin. f'EPero at-x tumel techlal ka at-x jun Dios jaxxix. Tisen tzunj, ntzaj tk'o'nxin jbal, nim twitz awal, nimxsen waabj, ttz̈yal, bix tik'ch jba'n. Ejeeyla tzunja tstiwa ti'j ka jax at Dios—tz̈itzenke Pablo tuya Bernabé. & Cyuj tyem ootxa e na'nkecye xjal ke dios tisenx cye cycostumbre, bix e tzakpite Dios ejee'. Min cytzki'n alxix tej jaxxix Dios. %y—¿Tu'n tiken ncwa' cybincha'na ju'wa? Yaa'n tumel, cuma xjal ko'ya tisenxj cyey. Yaa'n Dios ko'ka. Yaa'n ti ma ko tzaa' keya cyxola jaj tu'n tbaj twi'j nchi na'na cydiosa, cuma mintii' ba'n tajbe'na. Kajka tu'n tcyaj cyk'o'na kej cydiosa cyimnewe, tu'n cyajbena te Dios i'tz. Ja texin e cub binchante tik'ch jilel, cya'j, mar, twitz tx'otx', bixsen tik'ch jilel at. $!Toc cycye'yen ke toro, bix el cyniy'xin ti'j ti jilel tcublel bint cyu'n xjal. Teltzen cyniy'xin ti'j, bix el cyrotenxin cyi'jxin, tu'n t-xi' cyyeec'anxin cye xjal ka yaa'n ba'n tuj cywitzxin. Bix ocxkexin cyxol tnimal xjal te s̈-il cyxol xjal. Tz̈itzenke cyjulu: O# Tuj be n-octz ttxa'n tnom te Listra, at jun tja dios jaa' nchi na'na xjal dios Júpiter tuya cycostumbre. Tuj tzunj tja Júpiter attzen junxin pala te binchalte cyoybil. Tuj tzunj cyoybilxin nbaj cyabechenxin toro, bixsen ncub tbyo'n jxin pala ejee'jil tu'n cyxi' oyetjil te Júpiter. Tej tbinte texin ka otk jaw jlet Júpiter tuj Listra, bix e xi' ajkelenxin te k'il cabjil wacẍ abechen, bix e tzaj tii'nxin ejee'jil jaa'j tcwa' Pablo tuya Bernabé. ^"5 Pero bix ak' elelx cywi' xjal tu'n cyklee'batz. Tz̈itzen ke xjal ka ja Bernabé dios Júpiter, cycawel dios. Yaltzen te Pablo, jatzen dios Mercurio, cysanjel niy'tl dios, cuma jatzen Pablo mas nim e yolen. /!W Tejtzen toc tcye'yen tnimal xjal ti jilel otk bint tu'n Pablo, bix ak'ke xjal s̈-il tuj cyyol tuya nim tzalajebl: —¡Ke dios ma cub cych'ixbe'n cyiib te xjal, bix lutzen ke lu!—tz̈itzen ke xjal. Pero te Pablo tuya Bernabé, min e yolenkexin tuj cyyol aj Licaonia. Min el cyniy'xin ti'j.  7 Entonces bix cyiw tuj twi' Pablo t-xi' tkba'n: —Taat, we'wey jiquen cyibaj tkena—tz̈i Pablo. Ya tujx naj tjaw lipen jxin cox, bix ak'xin betel. a; Attzen jun k'ij nabi'nc tzunj xin cox cyi' tyol Pablo. Bix ak' twitz Pablo ti'jxin, bix e tna' Pablo ka wa'lec tc'u'jxin cyi' tyol Pablo, bix otkxsen tz'oc ke tc'u'jxin ti' Jesús ka ba'n tul tnaablxin tu'n Jesús. Tuj tzunj tnom te Listra najl junxin xjal cox. Jatxe titz'jlenxin bajx jawa bet-xin jun maj. Mintii' tipenxin cyuj tkenxin. ~uTuj tzunj nim tnoma bix ke tnom tiy' ttxa'n bix ak'kexin kbal tpocbal jba'n. Oc xeet Pablo tuya xak tuj tnom Listra W'Pero te Pablo tuya Bernabé, e cybixin tpocbal ti jilel nbaj bint, bix e bint cyu'nxin tu'n cyetzxin tuj Iconio, bix ex okkexin cubne tuj tnom te Listra bix tnom te Derbe, ca'ba tnom te ttx'otx' Licaonia. zmCwaxsen tbint cyyol cycawel griego tuya cycawel judío tu'n cyoc yaset-xin bix tu'n cycub peek'et-xin tuya xak. -SPero tujtzen cynic'bil judío bixsen ke cyyol t-xel Jesús, bix e cub pax tnom. At cab oc ebinte cyyol judío, bix at cabtl oc ten cyuya Pablo tuya Bernabé. +OJu' tzunj e cwa' tuj cywitzxin tu'n cytenxin tuj Iconio te nim k'ij. Tuya nim cyipemalxin bix nim toc ke cyc'u'jxin ti' Dios nchi yolen tzunxin ti' t-xtalbil Dios. Bix e tzaj tk'o'n Dios nim cyajwalelxin tu'n tcub cybincha'nxin tik'ch techlal, tu'ntzen t-xi' cyyeec'anxin ka jax cyyolxin. #Pero attzen cab xjal judío min e cub cyi'j, bix ak'ke yolel ka' cyi' Pablo tuya Bernabé, tu'n tcyaj wi't cyka'yelxin cywitz xjal griego. z oE pontza ke Pablo tuya Bernabé tuj tnom te Iconio. Tejtzen cyponxin, bix ocxkexin tuj camon jaa' cye judío. Jatztzen e yolenakexin tuya nim cyipemalxin. Nimxsen xjal ocslante cyyolxin, bix oc cybi'n. At xjal judío, bixsen at xjal griego. ,Q 4Yaltzen cyej ac'aj ocslal, e cyaj tuj tnom te Antioquía tuj Pisidia. Bix e tzaj tk'o'n Dios nim ttz̈yal cyexin, bix e noj cyanem tu'n Espíritu Santo.8i 3Pero tejtzen cyexxin tuj Antioquía, bix el cytz̈to'n Pablo tuya Bernabé kuk ti' cyxaab ti'j ja tnoma te techlal cyi'j xjal judío, bix e xi'kexin ocne tuj tnom te Iconio. E 2Pero kej xin tajwil cyxol judío e cub cyi'jxin xjal nintzaj tuj tnom bix ke xuuj cyiw tuj cyreligión, tu'n cyoc ten te yajlalcye Pablo tuya Bernabé, tu'n cyexxin tuj ja tx'otx'a. T! 1Bix ju'tzen tten tkbaj tyol Dios ti' Jesús tuj cykil tx'otx' te Pisidia. zm 0Tejtzen toc cybi'n xjal yaa'n judío ke ja yol lu, ejee'tzen xjal e na'nte ttz̈yal, bix e jaw yolen ke xjal ka ba'nxsen tyol Dios. Bix nimxsen xjal oc ocslante tyol Dios, kej xjal otkx chi tzaj k'o'n tu'n Dios tu'n cyocslante Jesús. 'G /O tzaj tk'o'nte Dios ejoo' tisenxix tten ttzajlen tk'o'nxin kej xjal judío at-xe tyem, tej ttzaj tkba'nxin cye judío tu'n tyolelxin Isaías cyjulu: “Lu ken nchin chk'o'n cyey te k'ol nyol cyej xjal yaa'n judío. Tisen jun luz ntxaken tuj be, ju'xsen oj tjaw txaken tuj cywitz xjal yaa'n judío oj tel cyniy' ti'j nyol. Ejee'tzen cyey chi xe'l k'inte ja yol te co'pbila la' jaa'xja pomnina baj twitz tx'otx',” tz̈i Dios cye xjal judío, tcyajlen tkba'n te Isaías jatxe nejl, bix tz̈i Dios ke ja'lewe—tz̈i Pablo cye tajwil judío. 1[ .Pero bix aj ttzak'be'n Pablo tuya Bernabé tuya cykil cyc'u'jxin. Mintii' ttz̈i cyi'jxin t-xi' cykba'nxin: —Keya te ke, il ti'j t-xi' kkba'na jba'n tpocbal Jesús cyey nejl, cuma judíokey. Pero cycy'iy tzuna tco'pbil Dios tisenj texin taj. Ju'tzen tten tzin cyyeec'ana tu'n mintii' cyoclena ti'j chunk'lal te junx maj. Matzen ko'xa cyuyaj xjal yaa'n judío, tu'ntzen toc cybi'ncye bix tu'n cyocslan ti'j ja co'pbil lu. pY -Pero tejtzen toc cycye'yen kej xin judío tajwil tuj camon jaa' nimxsen xjal toclel ebin tej t-xi'lel cykba'n Pablo, bix oc chi'lkexin. Bix ak'kexin iic'belcye Pablo, bix oc cykba'nxin nim ka' yol cye Pablo, bix ẍtak' te Pablo.  ,Bix e pon juntl sábado. Ch'ix yaa'n cykil tnom oc tchmon tiib te ebilecte tyol Dios k'i'n tu'n Pablo tuya Bernabé. > u +Tejtzen otk chi el tz̈itj xjal, nimxsen xjal judío bix yaa'n judío oc lpe cyi' Pablo tuya Bernabé. Bix oc cyocsa'nxin cyc'u'j xjal tu'n toc ke cyc'u'j xjal ti' t-xtalbil Dios. Te~}|| {7x^wEvvNuyss!rqponmkjjlihg$fJedjbMa}``_4^]] [[ZYX WCVUTSRyQ0NM8KJIHGGFEEDCXBB=AX?>><<5;;R::9987:54w322A11 /.-d,,S++)})('"%{$p#C! VV&ZJl\T!O 5 Q   xt; Tta Cyaja tmeelxin sortel at. Bix nchi kbantxin tyol Dios otk cyiik'txin te Dios, cuma ejee'txin tyolel Dios. *MTetzen juntl k'ij bix etz ko'ya tuj Tolemaida, bix e xi' ko'ya tu'n kkena cubne tuj tnom te Cesarea, jaa'j najla Felipe, junxin cyxol jwuukxin onel tuj tja Dios otk cub pan tej waabj cyxol viuda te Jerusalén. Ya jatl tzunxin kbalte tpocbal Jesús cye xjal, bix e cyaj ko'ya tuya Felipe. 6eBix ex ko'ya tuj barc tejxa kpona tuj tnom te Tolemaida, bix etz ko'ya tuj barc. Bix e xi' ko'ya jyol cye ocslal. E k'olben ko'ya cye, bix e ten ko'ya jun k'ij cyuya. V%Bix ocx ko'ya juntl maj tuj barc, bix ajtz meltz'aj ke ocslal te Tiro cyja. +OPero te Pablo min e tcuyaxin, bix etzx ko'ya tej wuuk k'ij. Tejtzen ketza, cykilca ke ocslal tuya ke cyxu'l bix ke cycwal bix e tzajke wabl keya ttxa'nxe tnom ttzii' mar. Tejtzen kpona ttzii' mar, bix e cub maje ko'ya, bix e na'n ko'ya Dios. Kbajtzen na'na Dios, bix e k'olben ko'ya. 5cTujtzen Tiro bix e xi' kjyo'na ke ocslal, bix e ten ko'ya cyuya wuuk k'ij. Tejtzen cybinte ocslal ka xi'nin Pablo Jerusalén, bix e cykbaxin te Pablo: —Taat, nuksama. Mi'n txi'y tuj Jerusalén. At-xsen tka'yel te tey. O tzaj tkba'n Espíritu Santo keya tu'n mi'n txi'y—tz̈i tzunkexin te Pablo. yTujtzen be tuj mar e kila tx'otx' te Chipre, pero min e we' ko'ya, sino ju' ex ko'ya tuj kmank'aba te Chipre. K'inx kbeya tejxe kpona tuj tx'otx' te Siria. Pero tu'ntzen tcyaj tk'o'n barc iktz tuj tnom te Tiro, ttzii' mar, bix ocx ko'ya jatzewe. Tujtzen Patara e kch'ixbe kiiba tuj juntl barc. Ja tzunj barc e xi' k'inte keya ju' xi'nin tuj tx'otx' te Fenicia, parte te Siria. x kJatztzen ta' barc, axsen tcyiwel tcub kpa'n kiiba cyuya tij otk chi ul tuj Mileto, bix ocx ko'ya tuj barc. Bix e xi' ko'ya txucl tuj tx'otx' te Cos. Tetzen juntl k'ij kpona tuj tx'otx' te Rodas. Kiy'tla bix e pon ko'ya tuj tnom te Patara. "=&Otkxsen chi bisenxin, cuma otk tkba Pablo cyexin ka mi nuket juntl maj tz'oc cycye'yenxin twitz tx'otx'. Cwa t-xi' cyẍklu'nxin ja Pablo tuj barc.c?%Cykilcakexin ook', bix e tzaj cyxke'nxin Pablo, bix nim maj el cytz'ubanxin twitz Pablo. zm$Tejtzen tpon baj tkba'nte Pablo cykil ju'wa, bix e cub majexin, bix e na'nxin Dios cyuya ninc'ul tja Dios. ? w#In ak'ananxsenwe cyiw. Ju'tzen e nse weya tu'n tcyaj jun techlal te cyey. Jaxsen ju'x cyey cwel cyk'o'na jun techlal cywitz ac'aj ocslal ti tten tu'n tcub cypa'n tik'ch cye cyuya kej ete' tuj tcyajlal. Tzulc'ax tyol Kman Jesús tuj cyc'u'ja. Tz̈ixin cyjulu: “Mas ttz̈yal chi temela kej k'ol cotz cywitz chi k'ilte te juntl,” tz̈i Jesús—ju'tzen tten tyolen Pablo cyuya ninc'ul tja Dios ke ocslal te Efeso otk chi ul tuj Mileto. V %"Cytzki'ntzen cyey tuya nk'abwe ẍin itz'ja, bix e xi' wonewe kej xin wuya.  !Yaltzen weya, matzen chin ak'anana cyxola, pero bajx t-xa' nkanewa cyk'inemala. Yal cyej yajlalca xjal, pwakcye cyjya'.  % Ja'le tzuna matzen chi cyaj nk'o'na tuj tk'ab Dios tu'n cyxi' c'ojleta. Jatzen tyol Dios cxe'l k'inte cyey, bix c'oquel nimsante cyey, cuma nimte tipemal. Te Dios tyol, atte tipemal te ch'ixbelc'a cynaabla. Bix te Dios tyol, tzin tkba'nte ka at cykab tcwal Dios. N Ju' tzunj cxe'l nkba'n cyey tu'n t-xi' cyc'ojlan cyiiba. Cytzki'n tzuna tii'n wanem cyi'ja, bix tii'n ma jawel baj oxe jnabk'iwe bix oc wocsa'n cyc'u'ja tuya tal nwitz tu'n mi'n chi cub yajla'na. A{Jax wu'n, bix cyxolxa cjawela jlet cab xnak'tzal tej nic'bel yol. Cxe'ltzen nkba'n cyey tzul jun k'ij oj tjaw cyniq'uena ẍtak'bil tu'n tcub cyi' ocslal cyu'na tu'n cyoc lpe cyi'ja. )Ilx ti'j tu'n cyxi' c'ojlet, cuma ntzki'ntlwe oj wex, chi ultltzen xjal te yajlal cye ocslal bix te k'ilbaxcye, tisen jun ski't cyxol carnel. FManc'biltzen nyol cyey. Cyc'ojlamtzen cyiiba, bix cyk'o'nctzen cyc'u'ja cyi' ocslal. Tisen jun cylel c'ojla'n ke cycarnel cyu'n, ju'xsen tten o tzaj tokxena Espíritu Santo te cyey tu'n cyc'ojla'na ke ocslal. Ke cyej ocslala te Kman Jesús ke cye, cuma o tchoj texin tuya ttz̈iy'xin. Entonces cyc'ojlanxsenke. Cuma cykilte jax tyol Dios o txi' nkba'nwe cyey. Mintii'we o cub we'wen, bix min o cyaj nk'o'nwe tkbalte cykil tyol Dios. pYJu' tzunj cxe'l nkba'n cyey ja'lewe aljxe xjal tuj ttanem at tuj tbeyel k'ak' yaa'n tu'n wewe nculpa. <qO chin bet cyxola te yolel tii'n jtcawbil Dios. Pero ya tzinen ta' tuj nwitz mi nuketpe juntl maj chin n-oc cycye'yena twitz ja tx'otx'a. Mi nuketpe chin ul meltz'aj tzalu. 1Pero min tzajwe ttz̈i wi'j. Mintii'we woclen ti'j ka ma chin etz k'i'n ojxe tbaj twi' nchunk'lal. Ja we mas n-oc tak' wej, jaj tu'n tbint wu'n jwaak'en o tzaj tk'o'n Jesús. Jatzen waak'en jaj tu'n t-xi' nkba'na mas tuj tumel jba'n tpocbal t-xtalbil Dios te twitz tx'otx'. 1[Pero te ja ntzki'ntlwe, tuj jaca tnom jaa' o chin i'ya, o wil q'uixc'aj bix tuj tzee', bix ntzaj tkba'n Espíritu Santo we tzinen ka jax ja nayon wi'j tuj Jerusalén. 'GYaltzen ja'lewe, tisen tzunj n-oc cycye'yena, lu nbe tzyu'n Jerusalén. Jac'a Espíritu Santo smalx te we tuj Jerusalén. Pero oj npon, tila pjel wi'j. Y+Oc wocsa'nxkey, te cyey xjal judío, bix te cyey xjal yaa'n judío. Jweya nyola, ja tej tu'n tcyaj cyk'o'na jka', bix tu'n cyxi' lpey ti' tyol Dios, bix tu'n tke cyc'u'ja ti' Kman Jesús, Scy'o'n tu'n Dios. ~Pero we, nunca e cyaj nk'o'nwe nkbante kej nyol il ti'j tu'n toc cybi'na te cyey. Tuj tnom bix cyja xjal in xnak'tzanxwe. Z}-Cykil tyem nchin ajbenwe te Dios tuya cykil wanem. Bajx tz'oca nk'onwe wiib te nmak xjal. In ook' tej cyoc ncye'yen xjal n-el cyxoo'n tyol Jesús. Bix q'uixc'aj in tema cyu'nj yajlabl oc cyk'o'n judío wi'j. |#Tejtzen cyponxin tuj Mileto, bix e xi' tkba'n Pablo cyexin: —Key wuya, cytzki'n cyey tik'chwe nten tej wul tuj Asia, bix tii'n xjal ken. t{aEto' tzuna tuj Mileto, bix e xi' tchk'o'n Pablo txocbilcye ocslal ti'j cawel tuj tja Dios tuj Efeso. gzGPero otk txi' ktzyu'na jun barc mintii' tu'n twe' tuj Efeso, cuma ilx ti' Pablo tu'n tpon tuj Jerusalén, bix ya min e tcuyatl Pablo tu'n tex ttyem tuj ttx'otx' Asia. Ju' tzunj e xa' ko'ya txucl ti' Efeso, cuma e tajbe Pablo tu'n kpona tuj Jerusalén te iy'sal tnink'ij awal. Pero tuj Mileto e cyja' ko'ya cab k'ij. Manc'bil tyol Pablo cye aj Efeso GyEntonces bixsen etz ko'ya tuj Mitilene. Tetzen juntl k'ij bix e pon ko'ya tuj ttx'otx' Quio. Texetzen juntl k'ij kpona tuj ttx'otx' Samos. Te juntl k'ij bix e pon ko'ya tuj tnom te Mileto. xTejtzen kpona tuj Asón, bix e kyoya Pablo. Tejtzen tponxin, bix etz kii'n xina tuj barc. Bix junxsen e xi' ko'ya tuj tnom te Mitilene. Ow Pablo e tajbexin tu'n t-xi'xin tu'n tkenxin tuj tnom Asón, tu'n ttzyet barc tu'nxin jatzewe. Pero keya bix ocx ko'ya junx maj tuj barc tuj Troas, bix e xi' ko'ya tuj Asón te k'iltzte Pablo. +vO Yaltzen ke ocslal bix iy' cyii'nxin jk'a xjal otk jaw itz'j. Ju' tzunj e temakexin tuya nim cyc'u'jxin. Tej t-xi' Pablo tuj tnom Troas tu'n tpon tuj tnom Mileto Xu) Entonces bix e jax meltz'aj Pablo juntl maj, bix e tzaj tii'nxin ch'in pan, bix e xi' twaa'nxin. Yajc'atltzen bix ak'xxin yolel cyuya ocslal mas tyem, tejxe ttzaj t-xee' cya'j. Tetzen klax, bix exxin. Nt Tejtzen tbinte Pablo, bix e cu'tzxin, bix e xi' t-xkinan tiibxin tibajk'a, bix e tzaj t-xk'e'nxin jak'a, bix e xi' tkba'nxin cye ocslal: —¡Mi'n chi jaw sey'paja! Lu te k'a i'tza—tz̈i Pablo. |sq Cyxoltzen xjal tocx junk'a xjal k'uklc'a ttzii' ventan. Eutico tbik'a, bix mas e tyole Pablo, bix masx e tzaj twatlk'a. Cwax tiy'k'a tu'n watl, bix etz tz'akk'a ttzii' ventan te toxen cxo'len jaa' maan twitz tx'otx'. Tu'ntzen wolp e cymak'a. frEJlugar jaa'j oca kchmoon kiiba tuj jun cwart te toxen cxo'len jaa', bix nimxsen luz txko'n. q#Tetzen tneel k'ij te smant, jk'ij domingo, keya cyuya ocslal bix oc kchmoon kiiba cyuya te iy'sal jun waa'n. Bix ak' Pablo yolel cyuya ocslal. Ttzki'ntlxin ka tu'n tetzxin te juntl k'ij tuj Troas. Entonces bix e yolenxin tuj jun nim yol, tejxe tpon chil ak'bil. gpGPero Pablo bix weya bix e cyaj ko'ya cab k'ij tuj Filipos, te iy'sal cynink'ij judío oj nchi waa'n pan mintii' tk'anel tocx tu'n tjaw tz̈'iy. Tejtzen tpon baj nink'ij, bix etz ko'ya tuj Filipos tuj barc. E bet barc jwe' k'ij tu'n tpon tuj tnom te Troas. Tejtzen kpona, bix e ten ko'ya wuuk k'ij. Tej tpon Pablo k'olbelte cye ocslal tuj tnom Troas )oKYaltzen weya, inayena Lucas, in tin tzuna tuj tnom te Filipos tuj tx'otx' te Macedonia. Tejtzen tpon Pablo tuj Filipos, bix oc kmojban kiiba juntl maj. Yal tzunj wuuktlxin ocslal bix e xi' cyii'nxin jun barc tu'n cyponxin tuj ttx'otx' Asia, jatztzen e cyyoxin ejoo'ya tuj tnom te Troas. nTujtzen tbexin tu'n tponxin Macedonia, bix e xi' ẍklu'nxin tu'n wuuk xjal, ejee'tzen wuuk xjal lu: Sópater te tnom Berea, Aristarco bix Segundo te tnom te Tesalónica, Gayo te tnom te Derbe, bixsen Timoteo, Tíquico, bix Trófimo te tx'otx' te Asia. #m?Jatztzen Grecia e tema Pablo oxe xjaw. Tejtzen tpon baj oxe xjaw tuj Grecia, bix e cub tniq'uen Pablo ti'j tu'n tocxxin tuj tbarcxin, tu'n t-xi'xin tuj ttx'otx' Siria, te ocne. Pero tejtzen binne ttenxin tu'n tocxxin tuj barc, bix e tbixin ka tu'n niq'uen cyu'n judío tu'n ttzyet-xin. Entonces bix e cub tch'ixbe'nxin ti'j, bix e xi'xin tu'n tkenxin tuj Macedonia juntl maj, tu'n t-xi' tii'n jun barc jaxin. al;Tejtzen tponxin tuj Macedonia, bix ak' Pablo betel tuj jaca juun tnom. Tuj jaca juun lugar oc tnimsa'nxin, bix oc tk'o'nxin cyipemal ocslal tuya tyolxin. Cwa tetzxin tuj Macedonia, bix e ponxin tuj ttx'otx' Grecia. k Tejtzen tbaj twi' jk'oj e jaw, bix e tzaj ttxco'n Pablo ke ocslal te Efeso, tu'n t-xi' tk'o'nxin ke tyolxin ba'n cye. Tejtzen tpon baj ke tyolxin, bix e k'olbenxin cyuya ocslal, bix e xi'xin tu'n tiy'xxin tuj mar, tu'n tponxin tuj ttx'otx' Macedonia. kjO)Tejtzen tbaj tkba'nxin ju'wa, bix e tkbaxin tu'n tel cypa'n cyiib xjal, bix e baj twi' k'oj.i!(Pero oj cycub tena labtel, mintii' tumel cyuyey. Nuk tisen ka' xjal ke cyey. ¿Tu'n tiken? ¡Ka' tzunj ju'wa! cuma ka'xsen q'uelela te ke ka ma tbi jxin cawel te Roma ti ma kbinche ja'lewe. C'oquel we' cywitz ki'j ka ka' ko', bix ko cwel tuj cyiw castiwa. ¿Tu'n tikentzen? Jcyey ma cybinchewe yaa'n tumel. Mintii' ttxolen, bix mlay bint kclon kiib—ju'tzen tten tyolen secretario cyxol xjal. yhk'Bix ka cyaja chi yolena tuj tumel, ba'n ayoncyey ojxe toc cychmon cyiib kej xjal sinica te yolel tujxix tumel. >gu&Cxe'l nk'umen te Demetrio bix cye xjal ak'anal, ka at jun cyk'oj tuya jun xjal, chi xe'l k'umlte tuj stis twitz cawel. ¡Tzalu, min! cuma o'cx tuj stis ba'n tclonte jun xjal tiib. f-%Yaa'n ba'n ti'j ma tzaj cyii'na Gayo tuya Aristarco, cuma mintii' cyexin ma cyalk'a ti' tja dios Diana, bix mitetpe ka' cyyol ti' kdiosa Diana. peY$Min-alte jun ba'n tel xoo'nte. C'olke cyey. Mintii' cub cybinchena ka mintii' otk txi' cybisena ti'j. /dW#Cwaxsen tetz secretario te myolcye xjal. Tejtzen cywe' xjal cys̈-in, bix ak'xin yolel. Tz̈i tzunxin cyjulu: —Key taat te Efeso, cykil twitz tx'otx' itzkilte ka jaj tnom te Efeso at te c'ojlal tej tja dios Diana. Keya junx maj c'ojla'n ku'na jxak techlal Diana e tzaj tz'ak tuj cya'j. $cA"Pero toc cycye'yen ka ja Alejandro e tajbe tu'n tyolen. Bix itzki'nxin ka judíoxin, cykil xjal ak' jawel s̈-in juntl maj: —¡I'tzte Diana cye xjal Efeso! ¡Jaxuj dios cyibaj ke entera xjal te Efeso!—tz̈i cys̈itz̈'bil xjal. Ca'ba hora e s̈-inkexin mintii' wa'len cyu'nxin. Gb!Cyxoltzen xjal tocxe cabxin judío. Attzen jun cyexin Alejandro tbi. Bixsen ocx cylomo'n jmastl xjal judío jaxin cywitz cykil xjal tu'n tocxxin te rasonel tu'n taj tk'o'nxin culpa tibaj Pablo tu'ntzen tel il cyibaj judío. Bix e xi' tyeec'an Alejandro tk'ab te techel tu'n cywe' xjal cyyolen, tu'ntzen tyolen texin. Tujxsen camon jaa' nim tzpetpajlenel e baj. At cab xjal e kbante jun wikxitl yol, bix at cabtl nuk tik'ch e cyyole, bix nimtl xjal min el tniy' ti'j ti cyaj tuj camon jaa'. t`aBix tuyaxe cabxin cawel te Asia, cytzki'nxin twitz Pablo, e kbante tu'n mi'n tz'ocx tk'on tiib Pablo tuj. $_ATejtzen tbinte Pablo ka otk che'x k'i'n tuyaxin tuj camon jaa', e tajbetzen Pablo tu'n t-xi' rasonel, pero min e cycuya ocslal tu'n t-xi'xin tu'n ttz̈i. a^;Junxsen rato el tz̈itj naj tuj cykil tnom. Ca'ba tuya Pablo, ja Gayo bix Aristarco te Macedonia, e tzyetkexin cyu'nj xjal nchi k'ojl. Bix junxsen rato e xi' kitet Gayo tuya Aristarco tuj camon jaa' tuj plaza. %]CTejtzen toc cybi'n xjal ju'wa, cykil ke xjal e tzaj k'ojl, bix ak' elel cywi' xjal: —I'tzxte Diana cyej xjal te Efeso—tz̈i ke xjal cyjaw s̈-in. \Ka' xsunja lu. Ch'innch'e oj tbaj twi' kaak'en, bix yaa'n o'cxj, sino cwa oj tcyaj cyk'o'n xjal jxuj diosa Diana, bix ya min chi ocxtl xjal tuj tja dios binne te texuj tu'n tna'jxuj. Jxuj diosa Diana nna'j cyu'n cykil xjal te Asia, bix yaa'n nuk o'cxc'aj, sino tu'n cykil twitz tx'otx'. ¡Axsen jun ilbelal! Matzele cyaj cyeyet-xuj—tz̈itzen Demetrio cye niy'tl t-xjal Diana. 7[gPero ya matzen tzul Pablo te yajlal ke, bix o tz'oc cybi'na bix o cyila ti tten ncub cyi' xjal tu'nxin tu'n tcyaj cyk'o'n xjal ke kdios. Tzin tkba'nxin ka mintii' ba'n tajbena jcyechlal dios nbint tu'n k'abbaj. Bix yaa'n nuk tujc'a Efeso, sino tuj cykil ttx'otx' Asia n-oca k'ojlxin ti' cyechel dios. YZ+Pero attzen jun k'ij bix oc tchmo'n Demetrio cykil ke ak'anal bix cabtl xjal ju'x taak'en tisenx te Demetrio, bix e xi' tkba'nxin: —Key taat, cytzki'ntl tzuna ti'j ke kaak'en nbinta, jatztzen i'tza ko'ya. YJu'tzen tten tjawlen jk'oja cyjulu. Attzen junxin binchal plata Demetrio tbixin. Ja tzunj xin Demetrio nchi binttzen sant tu'nxin tuya jun wik xcbil plata te ttx'otx'el binchbilte jxuuj sant Diana tbi. Bix nim t-ak'analxin at. Nimxsen e q'ueyenxin. |XqBix jooc'tzen at-xte Pablo tuj tnom te Efeso tujx tx'otx' te Asia, bix e jaw jun tij k'oj tu'n t-xnak'atz Jesús. xWiBix e xi' tchk'o'n Pablo ca'ba onl texin tuj Macedonia nejl. Pero te Pablo, e cyaj texin tuj tx'otx' te Asia. 7VgAttzen jun k'ij e xi' tbisen Pablo tu'n nxi' k'olbel tuj Macedonia juntl maj, bixsen tuj Acaya, bix yaj tu'n t-xi' tuj Jerusalén, bix yaj tu'n t-xi' tuj tnom te Roma. |UqJu'tzen tten t-xi' tz̈'iy cybet ocslal, bix nim oc ebinte tyol Dios. Tej cyjaw labtl ke xjal tuj tnom Efeso T-Bix nim nxnak'tzante magia, bix oc cychmo'n cyu'j bix ak' cwel cypaten cywitz cykil xjal. Atle jun cincuenta mil plata twi' cyu'j e baj tz'ey'. BSBix jax nim ocslal otk tz'aj tuya chmambaj e cykba cyil. =RsCykilxsen xjal ebinte, ke griego bixsen ke judío, ti otk baj. Tejtzen toc cybi'n xjal ju'wa, cykilxsen xjal oc ebinte tbi Jesús, bix nimxsen ba'n yol e cyyolen xjal ti' Jesús. QTej tkbante biman ju'wa, yal tzunj xin xjal jaa' iklte biman bix e xi' tzokpajxin te pjulec cyexin, bix e xcyexin ti' cywuukal tcwal Esceva. Nimxsen e bajkexin, tejxa tel rotj cyi'jxin cyu'n biman, bix e cyaj ẍbiktz'ajkexin, bix otkxsen chi is̈jxin. dPAAttzen jun maj e cyajbexin tbint cyu'nxin ju'wa. Pero bix aj ttzak'be'n ka' xewbaj: —Ntzki'nwe twitz Jesús, bix Pablo ntzki'nwe alcyexin. Perotzen cyey, ¿altzen cyekey?—tz̈itzen jun biman cyej xin tcwal Esceva. 0OYCyxol tzunj xjal e bint cyu'n ju'wa, attzen wuukxin tcwal Esceva, jun nim cyyolel xjal twitz Dios cyxol judío. Ja tzunj wuuk xina el lojo'ncye biman cyi' xjal. 2N] Cyuj tzunj tyem lu attzen cabxin judío e bet tuj jaca tnom. Nchi kban tzunxin ka at cyipemalxin tu'n tel biman cyi' xjal cyu'nxin. Tujtzen tnom te Efeso bix ak'kexin ajbel tbi Jesús tu'n tetz biman tuj cychu'l xjal. Jatzen nxi' cykba'n xinj cye bimanj ja tzunja lu: —¡Biman, cxe'l nk'umen tey, ctel ti'j xjala! Cxe'l nk'umen tu'n tipemal tbi Jesús, ja Jesús nyolen Pablo ti'j—tz̈i tzunkexin judío cye biman. aM; Axsen tbaneyil ke tbinchben Pablo, bix oc cyk'o'n xjal cysuut' bix twitz cyken ti' Pablo, bix oc cyk'o'ntl cyi'j xjal yaab. Bix tej toc cyk'o'n xjal ju'wa, ul cynaabl yaab tu'n, bix etz biman tuj cychu'l xjal tu'n. xLi Bix e tzaj tk'o'n Dios tipemal Pablo tu'n t-xi' tyeec'anxin ka jaxxix tyolxin, bix nim tik'ch e bint tu'nxin. K1 Nyolenxsen Pablo tuj Efeso te ca'ba jnabk'i. Ju'tzen oca cybi'n cykilj xjal najl tuj ttx'otx' Asia jyol ti' Jesús, judíole, bix yaa'nle judío. J Pero cyxol tzunj xjal oc ebinte tyol Pablo, attzen cabxin e cub tcyiwsan tiib. Cycy'ixin oc cybi'nxin. Cywitztzen nimal xjal bix e yolen kej xin xool cynaabl ka' ti' tyol Pablo. Entonces bix el tpa'n tiib Pablo ti' camon jaa', jaa'j ete'cxa jxin ka' xjal, bix e xi' Pablo cyuya jcabtlxin ocslal tuj tja jun xjal Tiranno tbi. Jatztzen e yolena Pablo ti' tyol Dios cykil k'ij cyuya xjal. 'IGE tentzen Pablo tuj Efeso oxe xjaw. Bix coc'c'ax ocxxin cyuj camon jaa', bix tuyaxsen nim tajwalelxin e yolenxin tu'n tcub cyi' xjal ti'j tcawbil Dios. .HWCablajaj cybet xjal ocslante Jesús. {GoTejtzen tpon baj tej cybautizarj xjal, bix e cub tk'o'n Pablo tk'ab tibaj cywi' xjal. Tejtzen tbint tu'n Pablo ju'wa, bix ul Espíritu Santo te cyuya junx maj, bix ak'ke xjal yolel tuj yol bajx binne cyu'n, tu'n tcyaj tyol Dios tuj chic'aj. |FqTejtzen toc cybi'nxin ttxolen, cykil ke xjal e bautizarj, tu'ntzen cykbante ka otk chi oc tuya Cyaaw Jesús. gEGBix e xi' tkba'n Pablo: —N-el cyey cyniy' ti'j e bautizaran Juan Bautista jxjal e tajbe tjatz tkba'n til bix otk tzul til tuj tc'u'j. Bix ba'nte. Pero te Juan Bautista, e tkba texin cye xjal tu'n toc cyocsla'n xjal jxin Scy'o'n tu'n Dios, jxin tul-lel mas yaj. Bix ya ktzki'ntltzen ka ja Jesús. ¡Ja tzunxin ma tzul!—tz̈i Pablo cye xjal. 3D_Bix aj tkanen Pablo: —Jey', ¿titzen jilel cyey jawsaj a' o cyiik'? ¿Titzen jilel e baj tej cybautizarja?—tz̈i Pablo t-xi' tkanen. Bix aj cytzak'be'nxin: —Tzin kiik'en keya te Juan Bautista tbautismo cye xjal. Nxi' kocsla'na bix nxi' kyolena jtexin oc t-xnak'tza'n—tz̈i tzunkexin. C3Bix ajtz cytzak'be'nxin: —Min. Mitetpe o tz'oc kbi'na ka o tzaj k'o'n Espíritu Santo te cycotz jxjal nchi ocslan Jesús—tz̈i tzunkexin. SB !Jooc'tzen at-xte Apolos tuj Corinto, yal te Pablo nbet-xin cyuj tx'otx' cywi' witz. Cwa tponxin tuj tnom te Efeso. Jatztzen e cneta nim ocslal tu'nxin. Pero cye ocslal o'cx cye ba'n cyu'nj tisenj otk tkba Juan Bautista. Bix e xi' tkanen Pablo: —Key taat, tej cyoc cyey tmoj Jesús, ¿e cyiik'pey Espíritu Santo?—tz̈i Pablo. SABix tuya nim tipemalxin tu'n tcub cyi' xjal, bix e cub tyeec'anxin ti toc cyu'n tyol Dios, ka ja Jesús Scy'o'n tu'n Dios, jxin ayo'n te co'pl xjal, bix ayo'n cyu'n judío. Cywitztzen cykil xjal bix e cub tk'o'nxin tuj chic'aj ti tten cyxnak'atz yaa'n jiquen xjal judío ti'j Jesús. Bix jax min el cyii'n cyexin cyiib ti'j.$@ABix e tcuya Apolos kej yola. Yajc'atltzen bix e tajbexin tiy'xin tuj mar tu'n tponxin tuj ttx'otx' Acaya te kbalte tbanel ac'aj yol. Ke ocslal te Efeso el cye xjal ba'n tuj cywitz, bix oc cyonen xjal jaxin, bix e cub cytz'i'benxin jun u'j cye ocslal te Acaya tu'n cyiik'ente xjal jaxin. Cwa tpon Apolos tuj tnom te Corinto tuj Acaya. Jatztzen oca tonenxin kej xjal otk cyiik' co'pbil tu'n t-xtalbil Dios. L?Ju'tzen tten xnak'tzan Apolos. K'ukbaj c'u'l xsunxin tak'xin yolel tuj camon jaa'. Pero tejtzen toc tbi'n Priscila bix Aquila ke tyol Apolos, bix el cyniy'xin ti'j ka at-x ch'intl min tz'el tniy'xin ti' Jesús. Entonces bix ex cyii'nxin Apolos tjunal, bixsen e baj cykba'nxin mas tuj chic'aj jax yol. Tz̈i tzunkexin cyjulu: —Apolos, lu tey nkban cye xjal: “Ya lu Scy'o'n tu'n Dios tzula. Cybincham cyiiba, bix chi meltz'aja te k'il texin,” tz̈i tzuna, tisenx e tkba Juan Bautista. Pero q'uelel tey tniy' ti'j tej xin Scy'o'n tu'n Dios o tzul aj texin—tz̈i tzunkexin. E>Bix jax ttzki'nxin tik'ch otk tkba Juan Bautista tibaj Kman Jesús. Tuyaxsen cykil tc'u'j Apolos e xnak'tzan cyi' xjal tuj Efeso ti'j alcyej n-el tniy'xin ti' Jesús. Otk tz'el texin tniy' ti'j ka oj tbautizarj jun xjal, nxi'tzen tyeec'an ka otk cyaj tcye'yen til. Pero min el tniy' Apolos ti'j otk tzul aj Jesús. = Jooc'tzen at-xte Pablo tuj Galacia bix Frigia, bix e ponxin tuj tnom Efeso junxin judío Apolos tbi. Jxin Apolos te Alejandríaxin te ttx'otx' Egipto. Jatzen jun xjalj ttzki'n ti tten tu'n tcub cyc'u'j xjal, bix junx maj ttzki'nxin tyol Dios tuj u'j. <3Tel-lenxitltzen cab tk'ijxin jatzewe, bix etz Pablo juntl maj tuj tbe. Bix aj meltz'ajxin tuj cykil kej tnom tuj ttx'otx' Galacia bix Frigia, jaa'j otk tziyaxin xnak'tzal nejl. Jak'ch i'yaxin n-ocxa tnimsa'nxin cyc'u'j ocslal. Tej tkba'n Apolos tyol Dios tuj tnom Efeso _;7Cwax tpon barc tuj tnom te Cesarea, bix e xi' Pablo tuj Jerusalén. Jatztzen e k'olbena Pablo cye ocslal tuj tja Dios, bix ajc'atz meltz'ajxin tuj Antioquía juntl maj, jaa'j e tzaa' tzyet tbexin jatxe nejl. K:Bixsen e k'olbenxin cyexin, bix e xi' tkba'nxin ke manc'bil tyolxin: —Weya il ti'j tu'n npona Jerusalén te iy'sal tej nink'ij tzul. Pero ka ma tcuya Dios, chin ul meltz'ajwe k'olbel cyey juntl maj—tz̈i Pablo cye judío. Bix etzxin tuj Efeso tuj jun barc. Tej t-xi' tzyet toxen maj taak'en Pablo te kbalte tyol Dios f9EBix oc ten ke judío cubsal cywitz texin tu'n tcyaj Pablo cyuyaxin. Pero min e tcuya Pablo. D8Tujtzen cybexin e ponakexin tuj tnom Efeso, jaa'xsen e cyja' te Priscila tuya Aquila te junx maj. Jaan Pablo e ten tuj Efeso cab k'ij. Bix ocxxin tuj camon jaa' te rasonel cyuya judío. M7Nimxtl k'ij e ten Pablo tuj Corinto. Pero cwa tk'olbenxin cye ocslal, bix etzxin. Yaltzen cye Aquila tuya Priscila, bix e xi' cyjunen cyiibxin tuya Pablo, bix e ponkexin tuj jun nka tnom te Cencrea. Jatztzen e'la mtzet ttzmal twi' Pablo te techlal ka otk tcuyante Pablo jun tyol otk tkba twitz Dios nejl. Tbajlenxitl tzunj ju'wa, bix ocxkexin tuj jun barc tu'n tcub cyxajbenxin a', tu'n cyponxin tuj ttx'otx' Siria, jaa' ta' jtnom te Antioquía. \61Bix e cytzuy xjal judío jxin Sóstenes, jxin ac'aj cawel tibaj camon jaa', bix e baj cypju'n xjal jaxin twitz stisbil. Pero amale otket tz'oc tcye'yen Galión tik'ch jilel, min e xi' tk'o'nxin tc'u'jxin ti'j. Z5-Tejtzen tkbante xinj ju'wa, bix etz tlojo'n cawel ejee'xin ti'jxe stisbil. X4)Pero yaa'n ju' ttena. Nuk ti' cyley judío te ja. Yaa'n cyeycye Roma cyley. Nuk yol te ja cyey cyxola. Mintii'te til binne tten. Cyninc'u'nx cyiiba. Mlay tz'ocx nk'onwe wiib tuj cyleya—tz̈itzen Galión. 3Bix e jket ttzi Pablo te co'pl tiib. Pero tujx naj tak' Galión, jxin cawel, yolel cyuya judío. Tz̈i tzunxin cyjulu: —Key taat judío, nuket ma tz'octz cyk'o'na jun techel ka at tka'yel ma cub tbinchen Pablo, tuyatzen cykil nc'u'j che'x ncye'yena ti'j. L2 Bix e xi' cykba'nxin te cawel: —Taat, tej xjal lu niy' te ja te yajlalc'a ke xjal tu'n cyna'n Dios, pero jtley jun wikxitl tten bix junx maj ka' twitzj ley te Roma—tz̈itzen ke xjal judío. D1 Pero tejtzen tjax jxin Galión te cawel tuj ttx'otx' Grecia, juntl tbi ttx'otx' Acaya, bix oc cychmon cyiib cykil ke judío te k'ojlel ti' Pablo, bix e xi' k'i'nkexin cywitz cawel. 0 Entonces bix e cyaj Pablo tuj Corinto te jun jnabk'i tuya niy'jan. Tujtzen cykil ja tyema e xnak'tzan Pablo tyol Dios cye xjal. J/  cuma lu kenwe ntiin tuyey. Cxe'l nkba'n tey min-al c'oquel ipan ti'ja, bix min-al c'oquel k'ojl ti'ja tuj ja tnom lu. Nimxsen xjal c'oquel lpe wi'j tzalu—tz̈i Jesús te Pablo tuj twitziy'. ,.Q Attzen jun k'ij te koniyan bix ul Kman Jesús tuj twitziy' Pablo, bix e tkbaxin: —Mi'n tzaj ttz̈i ti'ja. Ba'nte oj tyolen tey we wi'j. Mi'n we'y tyolena, G-Mastzen yaj ja tzunj xin Crispo, cawel tuj camon jaa', bix cykil ke te tjaxin, bix ocslanke. Bix nim xjal te Corinto, tejtzen toc cybi'n jtyol Pablo, bix ocslan ke xjal, bix e bautizarjke. L,Tej t-xi' tkba'n Pablo yol ju'wa, bix etz Pablo tuj camon jaa', bix e xi'xin tja junxin xjal Tito Justo tbi, nka najlacxin ttxlaj camon jaa'. Ja tzunj xin Justo nuk nabinx texin tyol Dios. ++Pero min e cybi judío ja yol lu, bix ak' ke xjal judío xool cyiw yol bix k'oj yol ti' Pablo. Entonces bix e cyaj ttz̈to'n Pablo kuk cyi' ti'j te yec'bilte ka otk cyaj tcye'yen Pablo ejee'xin tuj cyilxin. Bix e xi' tkba'nxin cye: —Ma txi' nk'o'n jun tumel tu'n cyiik'entey chunk'lal te junx maj. Katzen ma che'xa tuj k'ak', junxsen maj cyey cyculpey, yaa'ntzen wetlwe. Ke cyey ejee'y judío, may'xsen tz'el cyxoo'na tyol Dios junx maj. Matzen chixwe cyi'j xjal yaa'n judío te oylxte cye—tz̈itzen Pablo cye judío. #*?Cwa cyetz Silas tuya Timoteo tuj Macedonia, bix e ponkexin tuj Corinto. Tejtzen cyponxin, bix e cyaj tk'o'n Pablo taak'en junx maj, tu'n toc tenxin junx maj bix tuya cykil tanemxin te kbalte cye xjal judío ka ja Jesús Scy'o'n tu'n Dios, jaxsen xinj tzin cyyo'n xjal judío. 5)cKe sábadotzen bix el Pablo tuj taak'en tu'n tocxxin cyuj camon jaa', bix nuk e yolenxin cyuya xjal judío bix ke xjal griego, tu'n tcub cyc'u'j tu'n cyocslan ti' Jesús. V(%Bixsen e posadayin Pablo tjaxin. Te Aquila taak'en, binchal ke nee' coc' jaa'xin. Jaj najben cye soldado oj nche'x tuj k'oj. Bix jax ju'xte Pablo, ba'n texin tz'ak'anana ju'wa, bix ak'kexin ak'anal junx. P'Jatztzen oca noj Pablo ti' junxin judío Aquila tbi. Jxin Aquila jatzen otk tz'itz'jaxin maan tuj ttx'otx' Ponto. Pero maatkxsen tpomlenxin tuya t-xu'lxin Priscila te najal tuj tx'otx' te Italia. Pero attzen jun k'ij ja tzunj xin Claudio, cawel tibaj cykil twitz tx'otx', otktzen tkbaxin tu'n cyetz baj cykilj xjal judío tuj tnom te Roma tuj Italia. Ju'tzen tten tpomlen Aquila najal tuj Corinto. Jatztzen e cnetakexin tu'n Pablo, bix e xi'xin k'olbel. & Tbajlenxitl tzunj ju'wa, bix e cub tch'ixbe'n Pablo tbeyel taak'en, bix etzxin tuj tnom te Atenas, bix e xi'xin tuj tnom te Corinto. ^%5"Tejtzen tetz Pablo, attzen cabxin oc lpe ti' Pablo, bix oc cyocsla'nxin tyol Pablo. Dionicio jatzen jun xinj tocxxin cymoj ocsal, bix ocxe te ocslal. Bix cabtl xjal ocslan, tuyaxa junxuj xuuj Damaris tbixuj.F$!Jaxsen e pona baj twi' yolj, bix etz Pablo cyxol xjal. 2#] Cabtl tzunxin tocx tmoj crinsipal, toc cybi'nxin ka at jun xjal jaxxix otk jatz itz'j tuj cyamecy, bix ak' jawel tze'nkexin, cuma min el jax tuj cywitzxin. Pero cabtlxin e kbante: —Cutzen tbi'nc. Ka yaa'n c'oquel kbi'n juntl maj juntl k'ij cyi'j yola—tz̈i tzunkexin tuya mas cyanemxin. H" Ja lu junx maj il ti'j, cuma o tzaj tk'o'n Dios jun k'ij tzul. Oj tul jk'ij, jaxin cxe'l ninc'unte xjal twitz cykil twitz tx'otx'. Jaca juun xjal ck'ilte la' alcyej te, la' ti jilel xbint tu'n. Ja Dios tzul k'onte stis te cykil xjal tu'n jun xjal o tsicy'xin te ninc'ul. Jatzen xjalj Jesús. O jaw tii'n Dios jaxin tuj cyamecy. Ju'tzen o tniy'be Dios ka ja Jesús c'oquel te ninc'ul—tz̈i Pablo. Ju'tzen tten tyolen Pablo cyuya xjal te Atenas. {!oTtzki'n Dios ka at nim xjal tuj cykil twitz tx'otx' min tz'el tniy' ti'j ka jaxin mero Dios. Pero ma pon tyem tu'n ttzaj tk'o'n Dios tu'n tel cyniy' xjal ti'j jak'ch tumel tu'n mi'n chi oc lpe cyi'j nic'bil diosa, tu'ntzen cyoc lpe ti'jxin. \ 1Katzen ju'wa ka tcwal Dios ejoo', mintzen txi' kbisen ti'j ka jxin Dios o tzaj k'onte kchunk'lal tisen oro, ma plata, ma xakxin, ma ti jilel juntl ba'n tbaj tbincha'n jun xjal tuya tk'ab. ¡Titzen jilel ju'wa!  Ja Dios binchal ke. Jaxin k'oltz kchunk'lal. Jatza e'la itz'j ko' ti'jxin. Tik'ch nbint ku'n te texin t-xtalbilxin. Ejee'x ootxa xjal o cyaj tz'i'bente: “Ejoo' tcwal Dios, cuma ja Dios o binchante ke,” ju'tzen tcyajlen cytz'i'ben ootxa xjal te cyey. wgBix o cub tbincha'n Dios xjal tu'n toc tipen tu'n tlonte twitz Dios. Taj Dios tu'n cykil xjal jyonte texin. Bix alj xjal ma jyonte texin, cnetelxin, cuma te Dios nka ta' texin ti' cykil xjal. Binne texin tten te tu'n tyeec'ante tiibxin. }Jaxin e cub binchante tneel xjal, bix ti'j tzunj xin xjal lu o tz'ela itz'j cykil xe'chel. Jaxsen Dios o tz'el tz̈itente cye xjal te nojsal twitz tx'otx', bix jax Dios o kbante la' ni' ch'in tyem ctemel jun wik xe'ch, bix jaa' pomnina baj tmojon. {oTexin min tz'ajben texin tonbil juntl xjal. Tex texin. Pero ja tzunxin k'ol chunk'lal te cykil xjal tu'n titz'j. QJxin Dios lu jatzente mero Diosj, binchal cykil twitz tx'otx'. Jaxin taaw cya'j bixsen twitz tx'otx' entera. Bix tej xin Dios lu min tz'ajben texin jaa' tisenj nbint cyu'n xjal tu'n tten jun tlugar. wCyey junxsen maj nuk nchi na'na ke cydiosa. Nimal xsunkey tuj cyreligióna. Jatzen oc ncye'yen tej wiy' cyey'lec tej jun cynaabl Dios simyent xak jaa'j nbya'nc'a cyjulu: “Ja simyent xak lu te tej xin Dios min-al itzkil twitz.” Ju'tzen toc tu'nj tz'i'benc twitz simyent xak. Ja'le tzuna cxe'ltzen nkba'n ch'in ti'j xin Dios cyey n-oc cybi'n pero min cytzki'na twitzxin. QBix e cub we' Pablo cyxol epicúreo twi' jwitz te Aerópogo, bix aj ttzak'be'nxin: —Key taat te Atenas, o tz'oc ncye'yen cyey nim nbaj cybisena ti'j ti tten tu'n toc mas tak' ke cydiosa cyey. #Tz̈i tzunkexin ju'wa, cuma kej xjal te Atenas bixsen ke xjal te nakch najl tuj Atenas nim cye xjal cyanem tu'n cyyolen ti' jun ac'aj yol. [/Jtey tzin tkba'na jun wikxitl. Kajtzen ke kbi—tz̈itzen ke epicúreo te Pablo. #Bix e xi' cyii'n ke epicúreo bix ke estoico ja Pablo twi' jun witz Aerópogo tbi. Jaa'j cychmona cyiib jxin crinsipal te tnom te ninc'ul ti'j. Bix e xi' cykanenxin te Pablo: —Ma tz'oc kbi'na jay nyolena ti' juntl ac'aj yol. Tx'olbantz keya jyol nbaj tkba'na. U#Bix jatztzen tuj plaza ak'ake yolel tuya Pablo cab xjal epicúreo bixsen cab xjal estoico. Kej xjal epicúreo jatzen jun cloj n-e'la tuj cywitz jaj ti jilel ttz̈yal at twitz tx'otx' tzin cyna'n xjal, jatzen il ti'j. Yal tzun kej estoico, ejee'tzen xjalj n-e'la tuj cywitz ka jaca juun xjal tcuya ta' ti tsuerte. Mintii' tu'n tcub tch'ixbe'n, tu'ntzen ba'n ttema jun xjal tuya twitz tx'otx'. Attzen jun cyexin oc xmucchante Pablo. Tz̈i tzunxin cyjulu: —¿Ti toc tu'nj jun cht'ol min we' tyolen?—tz̈itzen cab. Bix aj ttzak'be'n cabtl: —Jac'a tej nkba'n texin yol ti' cab ac'aj dios. La' tii'ntzenke—tz̈i tzunkexin. E xi'tzen cybisen xinj ju'wa, cuma nyolen Pablo ti'j jun xjal otk jatz itz'j tuj cyamecy. RBix ocx Pablo cyuj camon jaa' te yolel cyuya xjal judío bix cyuya xjal yaa'n judío n-oc ebinte Dios. Bix ju'x tuj nin plaza e xi' Pablo jaca k'ij te kbalte tpocbal Jesús te cykilj xjal at jatzewe. &ENayontzen Pablo tuj Atenas tu'n cypon Silas bix Timoteo. Jooc'tzen nayonxin, bix e tilxin nim sant nchi oc na'n xjal Dios twitz, bix oc bisenxin ti'j. B}Cab tzunxin ocslal te Berea e xi' ẍklunte Pablo tuj tbe. Cwa cyponxin tuj nakch tnom te Atenas tuj ttx'otx' Grecia. Jatztzen e tkba' Pablo cye ke tuya tu'n cymeltz'ajxin tuj Berea bix tu'n t-xi' cysma'nxin Silas tuya Timoteo tuj tnom te Atenas, tu'n toc cymojban cyiibxin lwewa. Tej tpon Pablo tuj tnom Atenas !Pero ke ocslal te Berea lwewa e xi' cychk'o'n xjal ja Pablo tuj mlaj tx'otx' ttzii' mar. Bix e cyaj Silas tuya Timoteo tuj tnom te Berea. L Pero tej cybinte ke judío te Tesalónica nkba'n Pablo tyol Dios tuj tnom te Berea, jax ju'x cyexin bix e xi'kexin jatzewe, bix ak'kexin txcoltz il juntl maj tu'n cyoc chil xjal ti' Pablo. ' Cwa tk'onte tumel nim xjal judío ocslan ti' Jesús. Bix nim xjal griego ocslan, bix oc nim nintzaj xinak bix ke nintzaj xuuj tajlal ocslal. >}}P|Q{{/z#yy xvuuttrponmlYkk9jBi,hgIfeid?c.b5a`_Q^P\\c[ZZVYlXX:WtVVUSTTS R[QFP ONMLAK_J[IGzFEbCC*B@@?7=<;::q988765432q10/d..A-t,+**)Z(('%$}##g!!2 f4_%L M y  Ggr   Tejtzen toc tbi'nxin ju'wa, bix e xi' tkanen Festo cye ocsal. Yajc'atltzen bix aj ttzak'be'nxin te Pablo: —Ma tkaney tu'n tcub tila tuya mas jawnex cawel. Pon tzuna twitz nintzaj cawel tuj Roma—tz̈i Festo. Tej tpon k'i'n Pablo twitz rey Agripa % Katzen jax at il o cub bint wu'n, bix ka ilxix ti'j tu'n ncyim ti'j, entonces mlay tz'el nxoo'nwe ncyamecy. Lu kenwe lu. Pero ka nuk ẍtak'bil kej wila, yaa'n ba'n tu'n woc tk'o'na tuj cyk'ab jxjal cyaj chi cub byonte we. Min-al jun at tajwalel tu'n t-xi' k'onte we ju'wa. Yaltzen ja'lewe, cxe'ltzen nkanen tey tu'n toc tbi'n jxin nintzaj cawel te Roma ti nten—tz̈i tyol Pablo te gobernador. X) Pero bix aj ttzak'be'n Pablo: —Twitzj xin t-xel tneel nintzaj cawel te Roma in tina. Jatzete tzalu, yaa'n Jerusalén, cwela we wil. Ttzki'n tey minxtii' jun we wil o tz'oc nbinchen cyi' xjal judío. % Pero jxin Festo e tajbexin tu'n tcyajxin ba'n cyuya judío, bix tu'n mintii' tz'oc tbinchenxin cyi'j. Ju'tzen e xa' tkba'nxin: —Pablo, ¿ba'mpa tuj twitza tu'n t-xi'y Jerusalén, tu'ntzen tcub nbincha'n stis ti'j ncub cyk'o'n xjala?—tz̈itzen Festo te Pablo. W'Cwa t-xi' tkba'n Pablo: —Key taat, mintii'wa wil o cub bint wu'n, mitetpe ti' cyley xjal judío, mitetpe ti' tcostumbre nin tja Dios, bix mitetpe ti' cyley xjal romano—tz̈i Pablo tu'n tco'pante tiib. $ATejtzen tpon jlet Pablo twitzxin, bix oc cysut'en cyiib judío te Jerusalén ti' Pablo, bix ak'ke xjal k'olc'a nim tilxin. Pero mix e tk'a' tumel tilxin. 4aBix e cyaj Festo Jerusalén juntl wajxak k'ij ma lajaj k'ij. Tejtzen tpon baj tajlal k'ij ju'wa, bix aj meltz'ajxin tuj Cesarea tuya cabxin cawel cyxol judío. Tetzen juntl k'ij cypomlenxin, bix ocx Festo tuj tk'a'j gobernador tuj jaa' jaa' npja' ninc'u'n, bix e xi' tsma'nxin ik'bilte Pablo. CPero at juntl ba'n tbint. Yajtzen ẍe'x cyey ejee'y cawel wuya tuj Cesarea. Vayatzen, jatzewe nuk ka at jun til jxjala o cub bint, ba'ntzen cykanena—tz̈itzen Festo cye xjal judío. +OPero bix aj ttzak'be'n Festo: —Mlay, cuma ma chin aj najwe tuj Cesarea. Mintii' amle'n wi'j tu'n ncyaj te stisel. Mlay. Ma cyajte Pablo tuj tzee' tuj Cesarea. 8iBix e xi' cykanenxin te gobernador tu'n t-xi' tkba'nxin tuj Cesarea tu'ntzen t-xi' smet Pablo tuj Jerusalén. Pero at e cyajbexin. Cyajxin e cub cybyo'nxin tuj ewbil tuj be. PTejtzen tpon Festo, ejee'tzen nintzaj pala bixsen ke mas nintzaj cawel cyxol xjal judío bix e baj ponkexin twitz Festo, bix ocx cykanbilxin juntl maj ti' Pablo. Cyiwxsen cykanbilxin ocx ti' Pablo. g IOxetltzen k'ij tocxlen jxin ac'aj gobernador Festo, etzxin tuj Cesarea te k'olbel Jerusalén. Pero mintii' e baj, bix ex ca'ba jnabk'i ju'wa. Cwaxsen tocx t-xel Felix jxin Porcio Festo te gobernador, pero ju'x jxin Festo minx e tzakpixin Pablo, cuma e tajbexin tu'n tocxin cyeca cyuya xjal judío. Ju' tzunj e cyja' tk'o'nxin Pablo tuj tzee'.GBix e xi' tbisen Felix ti'j ka tu'n tocx tk'o'n Pablo pwak tcotzxin tu'n ttzakpet-xin. Ju' tzunj e cwa' ttzyu'nxin Pablo. Min e tzakpixin. Attzen maj e txocxin Pablo te yolel tuyaxin. }sEntonces bix ak'kexin yolel. Bix e yolen Pablo ti'j oj tcub tena jiquen twitz Dios, ti tten tu'n tcub ttzyun tiiba twitz tka'yel, bix ti'j k'ij tzul oj t-xi' tcye'yen Dios cykil twitz tx'otx' tu'n t-xi' tcye'yenxin ka ba'n bix ka ka' otk cub tbinchan jun xjal. Tejtzen toc tbi'n Felix ju'wa, bix e tzaj ttz̈i ti'jxin, bix e xi' tkba'nxin te Pablo: —Jaxle ba'n tu'n taj meltz'aj tey ja'lewe. Ojtzen ttzaj amle'n wi'j, ba'ntzen ttzaj ntxco'na juntl maj tu'n toc nbi'n tyola—tz̈i Felix te Pablo. 1Exsen cab k'ij. Attzen jun k'ij bix aj meltz'aj jxin gobernador Felix tuj Cesarea. Bix e ponxin tuya t-xu'lxin Drusila, aj judíoxuj. Tejtzen tponxin, bix e xi' tk'o'nxin txocbilte Pablo, tu'n cyyolenxin bix tu'n t-xi' tkanenxin ti tten oj tocslan jun xjal ti' Jesús. wgEntonces bix e xi' tkba'n Felix tej xin capitán tu'n tocx tenx Pablo tuj tzee', bix jax tu'nx ttzakpet-xin bix tu'n cyocx tzakpet ke tuyaxin te k'olbel texin, bix tu'n toc cye'yet-xin. Yaltzen te Felix bix e xi'xin tuj juntl tnom. A{Pero tejtzen toc cybi'nxin tyol Pablo tco'pbil tiib, taj Felix e cyaj tk'o'n stis texa juntl k'ij. Ttzki'nxin ka at nim ocslal, bix ti tten cyocslabl. Entonces tz̈i tzunxin cyjulu: —Cnyo' ojxe tul comandante Lisias tzalu. Tzul tkba'nxin we mas, bixsen cxe'l ncye'yen ti cnbinche—tz̈itzen gobernador. )KBix e jaw ns̈i'n jun yol tu'n tjaw itz'j jun cyyol cyxol. Ju'tzen cyjulu: “Key taat ocsal, tej cyey cyk'oj wi'j, ja tej ka tuj nwitza chi jawetz itz'j cykil cyimne juntl maj,” ntz̈i tzuna. Ju'tzen toc wu'na tjaw ns̈i'na tej wa'lc'a kena cyxol. Vaya tzunj, ju'wa ba'ntzen toc cyniq'uena wi'j, cuma ju' toc wu'na. Pero te ja lu, mintii' mas ba'n toc cyniq'uen jxjal lu wi'j—tz̈itzen Pablo twitz gobernador. - SPero min-alke ma chi ul. Entonces yal tzun kej ma chi ula, e cykbantetzen ti jilel wil ma cub nbincha'n bix ti jilel wil ma cykba cywitz nintzaj cyconsejo judío. J  Tz̈itzenke ka otk tz'ocx wii'n xjal griego wuya tuj tja Dios. Pero yaa'n ju' tewa. Pero min-al kej xjal tzalu ja'lewe, amale ejee'tlcye xjal ba'n cyul tzalu tu'n tiwa wil cye, ka at cyaj we. v eTu'n tzunj ju'wa, otk chin ocxawe tuj nin tja Dios mintii'wa ttz̈i wi'j. Otk baj ntxjo'n ch'inwe wiib tisenx cye judío cycostumbre, bix otktzen chin ocxwe. In tincxsen tej ntzyet. Pero mintii'wa tka'yel ncub bint wu'n, bix mintii'wa k'oj e jaw wii'n cyxol xjal, cuma nuk cabwe xjal tcub wuya. Pero tuj xsunj ju'wa, tocpan cab judío te Asia te nic'jaw yol wi'j. Bix tejtzen tel nim cab jnabk'i tuj juntl wik tnom, cwa npon tuj ntanem te onlcye mebe tuya pwak, bix te k'olxte jun cotz te Dios.  #Ju' tzunj nxa' nbisenwe ti'j ti tten tu'n tten jun ba'n nchunk'lal twitz Dios bix cywitz xjal, tu'ntzen ba'n nna'nte cykil ncub bint wu'n. wgKej xjal ete'c twitza n-oc ke cyc'u'j ti' Dios, bix jax ju'x weya. Ntzki'nxixwe ti tten, bix jax ju'x cyewe cytzki'nxixcye ti tten, ka ko jawel itz'j cykil ko' oj kcyim, junelne ejee' loj n-oc ebinte tyol Dios, cyuyaxj min tz'oc cybi'n. "=Pero attzen jun yol jaxxix, bix ba'ntzen nk'onte wiib ti'j. Ti'j cloj aj Nazareno, min, yaa'n in tincwe cyuya. Pero tej cloj Tbe Jesús tbi, jatztzen in tinca weya. Jatzenwe be jlepch ken ti'j. Yal tzun kej xjal lu, tuj cywitz nuk ten, pero jaxxix. Jatzente bej npon tuya Dios, jax Dios cye xjal ootxa, cuma junx maj ba'n cyten ti'j ley cye judío. Cykil ke yec'l tbe Dios nejl e cyaj tz'i'bente at-xe tyem. A} Ju' tzunj, mlay bint tcub cyk'o'n jxjal lu ti' wil cye. s_ Tuj tzunj cab k'ija, mintii'wa ma cub nbinchen, mitetpe tuj nin tja Dios, bix mitetpe cyuj camon jaa' te xnak'tzabl tyol Dios, mitetpe jaa' tumel tuj tnom, min jaa' ẍin jawa cnetwe tzint nchin k'ojl, matitet tka'yel ncub nbinchen. % Nukxix cablajaj k'ij wexlen tuj ja tnom lu tu'n npon tuj Jerusalén te na'l Dios. Ba'ntzen tel naj tey tniy' ti'j maa'tkxix nchin pon. .U Entonces bix oc tch'iquen gobernador ja Pablo tu'n tco'pante tiibxin, bix e yolen Pablo cyjulu: —Taat gobernador, we ntzki'nwe nimxsen jnabk'i tak'lena cawel kibaja ejoo'ya judío. Bix ya ttzki'ntla ti tten tu'n toc tbi'na kajbela. Ju' tzunj k'ukbaj c'u'lxix ma chin ak' co'pl wiib twitza. lQ Jaan tzunj cabtlxin judío tcub, oc k'onte tipemal tyol Tertulo ka cykilj otk tkba'nxin jax. s_Bixsen e tkba keya la' alj at tk'oj ti' Pablo, tu'ntzen ktzaja twitza, tu'ntzen jaq'uey tz'oc ebinte. Kanextlpey tewa. Sictzen ba'n tel tni'ya ti'j ka jaxj nxi' kkba'na tey—tz̈i Tertulo, jxin licenciado, tej xin gobernador Felix. c?Pero bix e pon jxin comandante, Lisias, te k'olecx tiib cyuya soldado te k'ilbetz texin. <qBix juntl. Taj tzaj tii'n xjal yaa'n judío keya tuj xjan tja Kdiosa. Keya te ke, junxsen maj ka'. Ju' tzunj e tzyeta ku'na tu'n tcub tuj castiwa tisen tzin tkba'n cyley judío. q~[Jatzen kajbela ja lu. Ja tzunj xin xjal lu Pablo, junxsen ilbelalke kxola. Nuk coc'c'a nx-ajte cyxol xjal judío tuj cykil twitz tx'otx' te itz'jsalwe k'oj cyuya tyol. N-ocx tk'on tiib tuj keya tajbelel kxola. Mintii'te toclen ti'j. Bix at jun cloj xjal Nazareno cybi nchi oc k'ojl ti' cycostumbre xjal judío, bix ja tzunj xin Pablo nintzajxin cyxolj xjala. }Pero nuksama, ncy'i tz'el wii'n nim ttyema. Nuk waj txi' nkanena te t-xjalela tu'n ttzaj tk'o'na tanema jun rato te ebilecte kajbela. |wNukxsen jaq'uey Felix, jaa'xja ti'j ktzki'nke ma bintke tten kchunk'lala tu'na, bix nimke chjonte tzin kk'o'na ti'j. t{aTejtzen cyponxin, bix e tzaj k'it Pablo twitz cawel gobernador. Cykiltzen otk bint tten, bix ak' Tertulo te k'olc'a til Pablo. Tz̈i tzunxin te gobernador Felix: —Taat gobernador, chjonte tey keya ejoo'ya judío tzinxsen kna'nke ttz̈yal bix jtbanela, bix xsun xobl keya yasbil keya xmucchabl keya ma tz'ajtz lk'eete. Cykil tzunja ma bint tu'n t-xjalela. z Jwe'tltzen k'ij mas yaj, bix e xi' Ananías, cycawel pala tuj Jerusalén, tu'n tponxin tuj tnom te Cesarea, cymojba cyiibxin tuya cabtlxin cawel cyxol judío, bix junxin licenciado Tertulo tbixin. Cykilca tzun kej xina e pon twitz cawel te k'olc'a til Pablo. y##Entonces bix aj ttzak'be'n cawel: —Jax ba'n. Cnyo'we oj cyul jxjal k'ojlel ti'ja. Ojtzen cyul, cxe'l nbi'na tco'pbil tiiba—tz̈i cawel, bix e xi' tchk'o'n cawel tu'n t-xi' k'it Pablo tja cawel Herodes, jaa' ta' juntlxin comandante tuya cabtlxin soldado.Ox"Bix e xi' tcye'yen cawel u'j. Tejtzen tbaj tcye'yenxin u'j, bix e xi' tkanenxin te Pablo: —¿Te jaa' tey? Bix aj ttzak'be'n Pablo: —Taat, te tx'otx' te Cilicia ken weya—tz̈i Pablo te cawel. fwE!Cwax cyponxin tuj tnom te Cesarea, bix e xi' cyk'o'nxin tu'j comandante bix Pablo te cawel. >vu Pero tetzen juntl k'ij cykil kej xin soldado nchi bet tu'n cyken bix ajtz meltz'ajkexin Jerusalén. Nuk o'cx ketlj oxc'al tuya lajaj xin tibaj caballo e xi'x jaa'j tu'n cyponexin. u1Entonces bix iy' cyii'n soldado ja Pablo ti'jxe Jerusalén te koniyan, tisenx otk cybixin. Bix te koniyan, cyocxxin tuj tnom te Antípatris. .tUYaltzen ja'lewe, matzen nbi ka ma bint cyu'n judío tu'n tcubxin tuj be. Ju' tzunj ma txa' nchk'o'n jiquen tey. Bix ma txi' nkba'n cyej xjal nchi kanen ti'j, tu'n t-xi' cyjyo'n stis twitza junx maj. Ti'jtltzen tey toca ti pjel tey.” Ju'tzen toc tu'n comandante tuj u'j te cawel gobernador. QsTejtzen toc nbi'n yol, bix el nniy' ti'j ka nbaj niq'uet ti'jxin nuk tu'nj cye cyley. Pero tisenj ke kley ejoo' te Roma, mintii' texin ma cub tbinchen tu'n tbyet-xin, mitetpe tu'n tocxxin tuj tzee'. -rSPero waj e nbi tiken e tzyetaxin cyu'n judío te pres, bix tu'n tiken npja' niq'uet ti'jxin. Entonces bix e xi' wii'n cywitz nintzaj cyconsejo judío te cye'ybil. Iq Ma txi' nchk'o'n jxjal Pablo tey. E tzyet-xin cyu'n judío tzalu, bix tu'n tcubxin cyu'n. Pero bix in pon cyuya soldado, bix e kco'piya. Bix el ntzakpi'n cye judío, cuma ntzki'n ka aj Roma. |pq“Nukxsen jaq'uey Cawel Felix, jun k'olbebl tey. Inayenwe jClaudio Lisias, comandante cye soldado te Jerusalén. o9Jooc'tzen nchi binchancye soldado cyiib tu'n ttzyet cybe te koniyan, bix e cub tk'o'n comandante jun u'j te cawel. Tz̈i tzunxin tuj u'j cyjulu: 6neEjee'tzen cyey chi xe'l k'in tej xin pres Pablo. Entonces cybincham jun caballo te texin. Waj pon cyu'na ba'n twitzj cawel Felix—tz̈i comandante cyej ca'baxin capitán. lmQTejtzen tetzlenxitl jk'a xjal, bix e tzaj ttxco'n comandante ca'baxin capitán, bix e xi' tkba'nxin: —Cybincham cyiiba tu'n cyxi'y tuj jun cybey tuj tnom te Cesarea tuj mlaj tx'otx'. Chi betela te koniyan. Chi elaxe beljaj tajlal hora. Chi xe'la tuya ca'ba syent soldado tu'n cyken, bix oxc'al tuya lajaj tibaj caballo, bix ca'ba syent tuya lans. _l7Cyiwxsen aj tkba'n comandante tej k'a cwal: —Mi'n jaa' tz'oca tkba'na ka ma tkbay we—tz̈i comandante, bix e xi' tkba'nxin te k'a tu'n tajk'a. Tej t-xi' cyk'et Pablo tu'n tpon twitz Félix jun gobernador *kMMi'n txi' tk'o'na tc'u'ja ti'j, cuma at mas te cya'wnak judío chi ayol tuj ewjel tuj be. Ma cub cyu'n tu'n mi'n chi waa'n, mitetpe cyc'a' t-xi' ka mitkx ncwa' Pablo cyu'n. Ya luke binne cytena. Ya nuktzen tzin cyyo'ntl tu'n tkba'ntey tu'n tex Pablo—tz̈i tzunj k'a xjal te comandante. jBix aj ttzak'be'n jk'a xjal: —Kej xjal judío ma tz'oc cychmon cyiib ti' jun cynic'bil. Tzul cykanen tey tu'n t-xi' tii'na Pablo cywitz consejo juntl maj nchi'j, tu'ntzen cyjyonte juntl maj til Pablo, tuj mas chebe yol. Pero nuk jun ẍtak'bil. [i/Entonces bix e tzaj tii'n comandante jaj k'a xjal tuj tk'abxin, bix e xi' tii'nxin jak'a cyjunalxin, bix e xi' tkanenxin: —¿Ti jilel k'i'n tu'na tu'n ttzaj tkba'na we?—tz̈i comandante t-xi' tkanen. h!Entonces bix e tcuya capitán, bix e xi' tii'nxin jak'a twitz comandante. Tz̈i tzunxin cyjulu: —Taat, jxin pres Pablo xi' ttxco'nte we, bix s-aj tkba'n we tu'n ttzaj wii'n jk'a lu twitza. Tisen ka at il ti'j tu'n t-xi' tkba'n tey—tz̈i capitán te tcawel. g+Tejtzen toc tbi'n Pablo, bix e tzaj ttxco'nxin junxin capitán, bix e xi' tkba'n Pablo texin: —Taat, jk'a cwal lu at nim yol k'i'n tu'nk'a tu'n t-xi' tkba'nk'a te comandante. Nuksama, k'inx ch'ink'a twitz comandante, tu'n t-xi' tkba'nk'a yol—tz̈i Pablo te capitán. xfiPero junk'a tal taneb Pablo oc ebin tej nbaj niq'uet ti'j, bix e xi'k'a cyja soldado te kbalte te Pablo. _e7Yaltzen ja'lewe, kaj tzuna tu'n cyonena kuyena. Ke cyey bixsen ke consejo tu'n cyxi'y twitz comandante te kbalte ka tu'n cyaja txi' cykanena te Pablo mas tuj tumel twitzj nejl. Cykanex te tu'n t-xi' tii'nxin ja Pablo cywitza nchi'j. Yaltzen keya, tujtzen ewjel kyoya, tu'ntzen tcub ku'na tuj be te mitkna'x tpon—tz̈i tzunkexin cye cawel. RdBix e xi'kexin cywitz cawel cye pala, bix ke cycawel judío. Tz̈i tzunkexin cyjulu: —Cybimq'uey, taat, keya ma tz'oc kk'o'na Dios te tstiwa tu'n mintii' t-xi' kwaa'na ka mitkna'x tcub Pablo ku'na. Pc Ejee' tzunj xin e cub niq'uen tej ju'wa atle mas te cya'wnakxin xjal. Cb Tetzen juntl k'ij cabtl tzunxin judío e cub tu'n cyjulu. Bix e tzaj cyii'nxin Dios te tstiwa ka tu'n mi'n chi waa'nxin bix tu'n mi'n chi wc'anxin ka mitkna'x tcub Pablo cyu'nxin. Aa{ Pero te tzunj koniyan, bix ul jlet Jesús ttxlaj Pablo, bix e xi' tkba'nxin: —Pablo, mi'n baj tc'u'ja. Ma baj tyeec'ana alcyej we waj tuj Jerusalén. Yaltzen ja'lewe, matzen txi'y yec'lte we tuj Roma. Jatzen niq'uen wu'nj—tz̈i Jesús te Pablo. Tej tbint ti'j cyu'n xjal judío tu'n tcub cybyo'n Pablo `% Pero jawnex e jaw tz̈'iy tzpetpajlenel yol, tejxa ttzaj ttz̈i ti'j xin cawel cye soldado ka tu'n tcub cytz'akenxin Pablo. Ju'tzen e xa' tkba'nxin cye soldado tu'n tetz k'it-xin tuj jaa' cychmoon cyiibxin te yolel, bix e xi' k'i'nxin juntl maj tuj cyja soldado. I_  Bix e cub meltz'aj yol te jun tzpetpajlenel. Cwax tjaw we' cabxin tx'olbal ley cyxol xjal fariseo te clolte Pablo, bix e jaw s̈-inkexin: —Tej xjal lu mintii'te til, bix ka yaa'n junle espíritu ma jun tsanjel Dios tuj cya'j o tzaj k'onte tipemal, bix katzen ju'wa, mlay ko yolen ka' ti' Dios—tz̈itzen ke fariseo. J^ Ke saduceo e cubx cycyiwsan cyiib ka yaa'n espíritu ke anem, yaa'n ba'nke bix yaa'n ka'ke. Bix mintii' tu'n cyjatz itz'j tuya cyxumlal juntl maj. Pero ke fariseo oc cyocsla'ncye cykil ja lu. ]%Tejtzen t-xi' tkba'n Pablo ju'wa, bix e jaw jun k'oj cyxol ke fariseo cyuya ke saduceo. Mix e binne tten cyu'nxin ti tu'n ttema Pablo. q\[Ttzki'nte Pablo ka at cabxin ocsal cyxol consejo tej cloj saduceo bix cabtlxin tej cloj fariseo. Bix ul tuj tc'u'jxin tu'n tjaw titz'jsa'nxin jun k'oj cyxol nmak xjal. Bix ak'xin s̈-il: —Key te ntanem, aj fariseo kenwe. Bix weya nman aj fariseo. Ke cyey ete'c'a jyol wil, cuma weya tuj nwitz ke cye cyimne chi jawetz itz'jcye juntl maj—tz̈i Pablo. [Entonces bix e xi' tkba'n Pablo: —Cynajsama, key te ntanem, min ntzki'nwe ka jaj xin lu cycawel pala. Tej n-oc ncyakwusa'nxin yaa'n tumel n-oca wu'n, cuma tuj tyol Dios tz̈i cyjulu: “Mi'n tyoley ka' ti' jun cawel te ttanema,” tz̈i Dios—tz̈i Pablo. 9ZkPero bix aj cytzak'be'n kej xin ete'c nka ttxlaj Pablo: —¡K'o'nc tc'u'ja ti'j! Jxin lu ja te xin ja nintzaj cycawel pala ¿Miman ttzki'na?—tz̈i tzunkexin te Pablo. wYgPero bix e xi' tkba'n Pablo te Ananías: —Tey, taat, ca'ba twitz. Ju' tey tisen jun tzlom sak ti'jxa, pero k'eyna tuj tc'u'j. Dios cwel k'onte tey tuj cawbil. Lu tey k'uklc'a jatzewe te binchal stis wibaj. Pero jaxa min tbiy ley, cuma taja chin n-oc pjeta. Mina'x tzlooj wil. Ju' tzunj mintii' toclena te pjul we—tz̈itzen Pablo toc ilen ti' nintzaj pala. $XAPero tej toc tbi'nxin kej yol, bix e jaw k'ojl jxin tneel pala Ananías tbixin, bix e xi' tkba'nxin cyej xjal ete'c nka ttxlaj Pablo: —Cytzakpi'ncx jun tuj ttzi jxin lu tu'n toc kyeec'an te tu'n mi'n tz'oc ten yajlalec te Dios—tz̈itzen tneel pala. Bix oc tpju'nxin Pablo. lW SBix oc we' twitz Pablo cyi' ke nintzaj xjal judío, bix e xi' tkba'nxin: —Key taat, key te ntanem, mintii' junwe wil. Hasta ja'lewe o chin cub ten ch'inwe twitz Dios junx maj sak. Mintii'xixwe n-oc yajlante we—tz̈i Pablo. V}Pero jxin comandante e tajbexin txi' tjyo'nxin tu'n tiken nchi kanena judío ti' Pablo. Entonces tetzen juntl k'ij bix e xi' tsma'nxin tu'n cyel k'it jcadena ẍipbelte Pablo, bix tu'ntzen cyoc chmet ke nintzaj pala cye judío cyuya ke consejo te stis. Tejtzen toc cychmoon cyiibxin, bix e xi' tii'n comandante ja Pablo tuj sesión, bixsen e cub wa'bet-xin cyxolxin.WU'Tejtzen toc tbi'nxin ke tyol Pablo, bix el cytzakpi'n kej xin soldado binne cyten te pjulec te Pablo. Bix e jaw lu'len tuj tchu'lxin, cuma aj Roma Pablo. Jaxin toclel c'ojlante Pablo tjak' tcawbilxin, pero otk cub tẍpo'nxin Pablo tuya cadena. Tej cytxquet kej nejenel cye judío tu'n cawel cye soldado tu'n toc Pablo tuj xkel TyBix e xi' tkba'n comandante: —Ju'x weya aj Roma kena, pero nimxsen pwak ajben we tu'n cycnet wu'j tu'n woc te aj Roma—tz̈i tzunxin te Pablo. Bix aj ttzak'be'n Pablo: —Ba'nte, pero weya aj Roma kenwe, cuma ju' witz'jlen—tz̈i Pablo. ^S5Entonces bix e xi' lk'e comandante ta' Pablo, bix e xi' tkanenxin: —Kbantz we, ¿jaxpa ka aj Roma?—tz̈i tzunxin t-xi' tkanenxin. Bix aj ttzak'be'n Pablo: —Ju' tewa, taat, te Roma kenwe—tz̈i Pablo. ORTejtzen tbinte capitán ju'wa, bix e xi'xin twitz nin cawel cye soldado te kbalte, bix e xi' tkba'nxin: —Nuksama, taat, cye'yentz, jxjal lu jun xjal romano—tz̈i ch'in cawel te nin cawel. gQGEntonces bix ak' ke soldado te ẍpolc'a tkenxin tk'abxin tu'n ttzyet tpjujxin. Pero bix aj tkba'n Pablo te junxin ch'in cawel tcub nka: —Judío kenwe. Pero jax aj Roma kenwe. Ju' tzunj mintii' ba'n toc cypju'n cyey inayena, cuma mix nchixa cyii'na twitz jun cawel tu'n t-xi' tcye'yen wil tuj tumel—tz̈itzen Pablo te capitán cye soldado. P Tejtzen toc tcye'yen ju'wa, bix e tkba jxin cycawel soldado tu'n tocx Pablo tunwen tuj cyja soldado. Bix e xi' tkba'n najxin cye tsoldadoxin: —Cyk'o'nxsen tz'u'n ti'j ojxe ttzaj tkba'n ke tu'n tiken nim cykanbil xjal ti'j—tz̈i cawel cye soldado. zOmBix ak'xke s̈-il, bix el cyrotan xjal cyi'j, bix e jaw cytz̈iten kuk, cuma tzinxsen nchi'l cyc'u'j xjal. 8NiMaatz'e ja'lewe oc cybi'n judío ja Pablo. Min-al e k'ajt, pero tej cybinte tbya'n tu'n Pablo kej xjal yaa'n judío, bix ak' ke xjal cyakwusal juntl maj, bix e jaw s̈i'nke: —Mlay kpa jun ka' xjal. Mintii' tu'n tten twitz tx'otx'. ¡E tcyim! Yaa'n ba'n tu'n titz'j—tz̈i ke xjal cyjaw s̈i'n. MPero bix ajtz ttzak'be'n Jesús: “Min. Mlay tz'oc cybi'n jay. Pero at-x juntl taak'ena wu'n. Cutxa. Ma txi' nchk'o'na nakch cyuyaj xjal yaa'n judío,” tz̈i Jesús we—ju'tzen tten tyolen Pablo cye xjal judío. Tej tpon k'i'n Pablo tuj tk'ab cycawel soldado .LUCye'yentz, taat, tej nbyet Esteban tuya xak, jaantzen ken weya cyey'lxte tik'ch e baj cyi' ocslal, bix nchin c'ojlan tzuna cyxbalen jxin xool xak,” ntz̈i tzuna. KBix aj ntzak'be'na: “Taat, ka yaa'n chin oquel cybi'nwe bix cybiwe nyol, cuma cytzki'ntl ti tten n-oc nclo'n Dios, bix cuma weya nchixa tuj jaca camon jaa' te jyolcye ocslal te pjuleccye, bix k'olecxcye tuj tzee'. O'cx cyilj ti'j n-oc cybi'n jay. 6JeTej tcub klee' tuj nwitz, oc ncye'yen Jesús, bix e tzaj tkba'nxin we: “Nix tu'na. Ctex naj tuj Jerusalén, cuma mlay cycuya xjal kej yol o wak' tey,” tz̈i Jesús we. I{Bix in cuyaya, bix in ajtz meltz'aj tzalu Jerusalén, bix in ocx tuj tja Dios te na'l Dios, bix e cub klee' tuj nwitz. Tejtzen kpona Damasco, attzen junxin xjal Ananías tbi. Ebil xsunxin ti' tley Moisés. Cykil xsun kej xjal judío najl tuj Damasco ba'nxsen cyyol ti'jxin. Cy Bix in jaw we'ya, pero min ak' nwitz tu'n tken jluz. Ju' tzunj in xa' cyii'na wuyena nk'aba tejxe kpona Damasco. fBE Bix aj nkanen tej yol: “Taat, ¿titzen jilel tey taj bint wu'na?” ntz̈i tzuna. Bix ajtz tkba'nxin weya: “We'wey. K'inx jtbey Damasco. Ojtzen tpona, la' altzen ctzaal kbante tey ti cbinel tu'na,” tz̈itzen weya. Aw Kej xjal weya wuya e cyil jtken luz, bi'xsen e jaw sey'pajke, pero min el cyniy' ti'j ti jilel e tzaj tkba'n yol we. 1@[Bix aj ntzak'be'na: “Taat, ¿altzen cyey?” ntz̈i tzuna. Bix ajtz ttzak'be'n weya: “Inayen wej Jesús te Nazaret. Inayenxj nchin baj tzyu'na,” tz̈itzen weya. R?Tzinxsen tij nt'ilpaj bix tij cyiwxsen, bi'x in cub tz'ak tu'n. Pero bix in bi'ya jun yol e tzaj kbante weya: “¡Saulo, Saulo! ¿Tu'n tikentzen nim q'uixc'aj ntzaj tk'o'na weya?” tz̈itzen ju'wa. > In ten weya tuj be te Damasco, bix ya ch'itk npona. Pero tetzen chil k'ij ttzaj txakpaj jun tij tken luz wibaj tuj cya'j. \=1Bix ba'n toc te tstiwa ti'j jaj xin tneel pala bix nintzaj consejo tuj nin tja Dios. Ejee' tzunxin e k'onte jun u'j weya te wajwalela cywitz cawel te judío tuj tnom te Damasco, tu'n t-xi' njyo'n ke ocslal. Ju'tzen in xa' weya te jyol cye ocslal, tu'n cytzaj wii'na tzalu Jerusalén, tu'n cycub tuj castiwa. Nk'umen Pablo ti tten tocslan }<sBix yal weya tuj nwitz, kej xjal lepchec ti'j t-xnak'atz Jesús nchi oc k'ojl ti' Dios. Ju' tzunj nim in oc k'ojl weya cyi' ocslal lepchec ti' tbe Jesús, tejxe cybyet wu'na. Xinakle ke ocslal, xuujleke, bix e xi' wii'nkeya tuj tzee' te pres. (;I—Aj judío kenwe. Jatzen in itz'ja tuj tnom te Tarso, parte te Cilicia. Pero tejtzen cwalx kena, bix ajtz bint ko'ya tzalu Jerusalén. Jatztzen ma chin tz̈'iya wewe. Jatztzen in ocxawe tuj scwela. Ja weya xnak'tzal we jGamaliel, jxin cyiwxsen e tema tuj tley Moisés, octzen cycye'yen ke kxe'chel ootxa. Bix axsenwe nc'u'j ti'j, bix tuyaxsen cykil wanem waj oc ncye'yen tley Dios tisenxj tzin cyse'n cyey. ":=Tejtzen toc cybi'n xjal tej tyolen Pablo tujx cyyol, tuj yol hebreo, bix e we'ke xjal mas, bix oc cyk'o'n xjal cyc'u'j ti'j. Bix ak'x Pablo yolel: 9 Bix e xi' tkba'n Pablo: —Key te ntanem, bix key cawel, cyk'ontz ch'in cyc'u'ja ti' nyola te co'pbil weya, nuksamkey—tz̈i Pablo. u8c(Bix e tak' cawel tu'n tyolen Pablo, bix e cub we'xin cyuj yotx te jaa', bix e xi' tk'o'nxin techlal tuya tk'abxin tu'n cywe' xjal cyyolen. Tejtzen cywe' xjal, bix ak'xin yolel tuj yol hebreo, cyyol xjal judío bix tyol Pablo. 7'Bix aj tkba'n Pablo: —Min, taat, yaa'n inayen weja. Aj judío kenwe, bix tej tnom Tarso kenwe, jaj jun tnom mas il ti'j tuj tx'otx' Cilicia. Pero wajtzen txi' nkanen jun xtalbil tey. Nuksama, chin tzakpi'y te kbalx cab nyol cyej xjal lu—tz̈i Pablo. &6E&Bix e xi' tkba'n comandante cye soldado te Pablo: —Ka ba'n yolena tuj griego, yaa'n aj Egipto tey tisenj we tuj nwitz. At jun xjal te Egipto ma bint-xe cab tyem e jaw tii'n jun k'oj tzalu. Yajtltzen bix e xi' tii'n cyaja mil byol xjal jaa' min-al xjal najl—tz̈i comandante. 95k%Tejtzen ch'itk tocx Pablo cyu'nxin tunwen, bix e xi' tkba'nxin te cawel cye soldado: —Taat, waj jun xtalbil. Waj txi' nyolen cab nyol tuyey—tz̈i Pablo. Bix aj ttzak'be'n cawel: —A, ba'n tey yolen tuj griego—tz̈i comandante, cuma otk txi' tkanen Pablo tuj griego. —Ba'nte—tz̈i Pablo. 47$Otkxsen chi oc lpe xjal, bix tzinxsen nchi s̈-in: —¡Cybyo'nc'a! ¡cybyo'nc'a!—tz̈itzen cys̈itz̈'bil xjal. Tej tyole Pablo tu'n tco'pan tiib 63e#Tejtzen cyponxin tuj jaa', bix ak' jawexkexin cyuj yotx te jaa', bix e jaw cyii'n soldado ja Pablo ti' cykulxin tu'n tclet-xin cywitz xjal, cuma cyaj xjal tu'n tcub Pablo. %2C"Pero tzinxsen n-el cywi' xjal, ya minx iy'xtl tyol Pablo tuj twi'xin, bix mitetpe el tniy'xin ti cyyol xjal, cuma tec'ax tzin tyolen jun wik yol, bix cabtl juntl wik cyyol. Mix e'la tniy'xin ti'j. Entonces cwa t-xi' tchk'o'nxin tu'n t-xi' k'i'n Pablo tuj jaa' jaa' najla ke soldado. 1!Entonces bix e xi' lk'e cawel ti' Pablo, bix e tzaj ttzyu'nxin Pablo, bix e xi' tkba'nxin cye tsoldadoxin tu'n tcub ẍpet Pablo tuya ca'ba cadena, bix e bint cyu'nxin ju'wa. Bix ak'xin kanlte te Pablo alcye Pablo, bix ti otk cub tbinchenxin, bix ti jilel tilxin. s0_ Ja tzunj xin cawel cye soldado bix e tzaj ttxco'nxin ke tsoldadoxin, bix ke tcapitánxin, bix junxsen cyxi' ajkelenxin jaa' npja' il. Tejtzen toc cycye'yen xjal jxin cawel cyuya soldado otk chi ponxin, ya min oc cywolpsa'nxin Pablo. a/;Bi'xitle e byet-xin nuket min e pon tumel k'oj tuyaj xin cawel cyibaj soldado te Roma. 8.iTejtzen cybi'n kej yol, bix e tzaj k'ojl cykil tnom, bix e tzaj cychmoon cyiib xjal, bix e tzyet Pablo, bix etz kitet-xin ti'jxe tja Dios, bix e jpetke ttzii' tja Dios. 7-gJu'tzen cyyol xina cyibaj xjal griego, cuma otk tz'oc cycye'yenxin Trófimo te Efeso, jun tuya Pablo, tuj tja Dios, bix tuj cywitzxin ja Pablo k'il texin. Pero yaa'n ju'wa. ,+Bix ak'kexin s̈-ilcye xjal: —Key xjal te Israel, ¡ko cyoneca tzalu! Ma tzyet jxjal niy' tuj jaca tnom kbalte ka mintii' il ti'j tu'n toc ebi'nj tzin t-xnak'tzan ktanem, bix tley Moisés, bix tley nin tja Dios. Bix ka tzul tii'n cab xjal griego tuj nin tja Dios, jaa' nuk ejee'c'acye xjal judío ba'n cyoctz. Ju'tzen ma tz'oc cytz'ilsa'n ja lugar sant—tz̈i tzun kej xin judío otk chi tzajxe. -+SJu'tzen tten tpon baj twi' jwuuk k'ij nimbil tuj nin tja Dios. Tejtzen ch'itk cypon baj wuuk k'ij, bix ocpan cabxin judío tuj tja Dios. Otk chi ponxin Jerusalén. Otk chi tzajxexin tuj tx'otx' te Asia. Tejtzen toc cycye'yenxin Pablo bix ak'kexin cyakwusal xjal, bix e cytzuyxin Pablo. *!Kej yol lu ba'n e'lake tuj twitz Pablo. Tetzen juntl k'ij bix e xi' tii'nxin kej cyaja xjal, bix e xi'xin tuj nin tja Dios te ichlalca costumbre cyuya, bix tu'ntzen tpon baj twi' jwuuk k'ij costumbre te mitkna'x cyxi' oyet jil alimaj te Dios te jaca juun xjal. )Yaltzen ke ocslal yaa'n judío, matzen cub ktz'i'bena jun u'j cye tzin tkba'n ti chi temela ku'n. Mi'n tz'oc cyk'o'n cye cyc'u'j ti'j cyley judío. Nuktzen jaj tu'n mi'n txi' cychyo'n jchi'pj otk txi' cyoyen cye sant, mitetpe tz̈iy', mitetpe cychu'l alimaj min otk tz'el tz̈iy' cye, bix min-al jun ba'n twutan tuya juntl xuuj, nuk ja te t-xu'j—tz̈itzen ke tij tuj tja Dios te Pablo. t(aYa nukxix nbinactl ja lu cyu'n. Cutxetzen tey, bix k'i'nxsenke, tu'ntzen tbint cyu'na cykil cycostumbre judío cyu'na jcye cbinel cyu'n. Bix juntl, jax tey c'oquel chjonte cyej jil alimaj te oybil cxe'l cyoyej jcyaja xjala tu'ntzen tpon baj twi' cyyol twitz Dios. Bix oj tpon baj oybil, bixsen cwel mtzet twi'y cyuyaj cyaja xjala. Ti'j tzunj ju'wa cykilca ke xjal judío c'oquel cye'yente ka min cub tch'ixbe'n tey tley Moisés. C'oquel cycye'yen ka jaan tey ncuyan tej cycostumbre judío. l'QAt jun ba'n ttema tu'n cycub chewex. Bincham jcxe'l kkba'na tey. Keya kxol at cyaja xjal o cyaj cyk'o'n cyyol twitz Dios cwelx cyc'u'ncye jun cycostumbre judío, bix mi'n cub cymatzo'n ttzmal cywi' ojxe tbint ja yol lu cyu'n. p&YEntonces ¿titzen kse'? Jax cybi'xcye ka ma tzul tey tzalu, bix c'oquel cychmoon cyiib ti'j cye cyaj. %Pero kej judío o chi oc ebinte cyxolj xjal judío najl nakch cyxol juntl wik xjal, jatzen tey umla'n kbal tej tu'n mi'n chi oc lpe ti' tley Moisés, mitetpe cycostumbre judío, mitetpe il ti'j tu'n toc cyechel judío ti' twi' cytz'albil nee' cwalxke. $%Tejtzen toc cybi'n tawil tja Dios judío kej tpocbal, bix ak'kexin k'ol chjonte te Dios. Pero yajc'atltzen bix e xi' cykba'nxin te Pablo: —Taat, ba'nxsente cyxolj xjal yaa'n judío at nim ma chi ocslan. Pero attzen jaa' toca ch'in. Matzen tz'oc tcye'yena cyxol xjal judío nimxsen mil xjal ma tz'ocslan. Pero kej ocslal judío ncubx cycyiwsan cyiib ka ilx ti'j tu'n cyxi' lpe ti' tley Moisés. ~#uKbajxitltzen k'olbena, bix ak' Pablo k'umlte tik'ch otk bint tu'n Pablo tu'n tipemal Dios cyxolj xjal yaa'n judío. 6"eTetzen juntl k'ij bix e xi' Pablo kuyena te k'olbel Jacobo, titz'en Jesús bix jaxin tneel tajwil cye ocslal. Bix tuya Jacobo otk pon cychmoon cyiib ke tajwil ocslal. Z!-Bixsen ke ocslal te Jerusalén e cyiik' ko'ya tuya nim ttz̈yal tej kpona.   Bix e xi' junxin ocslal te Cesarea kuyena tuj kbeya. Tejtzen kpona Jerusalén, bix e xi' cyii'nxin ejoo'ya tja junxin Mnasón tbi, tu'n kcyaja tjaxin. Jxin Mnasón te tx'otx' te Chipre, bix nimxsen tyem toclenxin ocslal. Tej tjaw ttzyet Pablo tuj templo r]Tbajlenxitltzente k'olbena tuj Cesarea, bix oc kchmo'na tik'ch keya, bix e tzyet kbeya Jerusalén. )KMix e cwa' ti'jxin ku'na tu'n mi'n txi'xin Jerusalén. Cwa tpon baj twi' o kyolena tuyaxin, bix e xi' kkba'na texin: —¡Nukxna ja t-xtalbil Dios tuyey! {o Pero bix aj ttzak'be'n Pablo: —¿Tikentzen nchi ook'ey bix ju' cyyole tu'n tcub cynajsa'na nc'u'j tii'n xi'nin kena? Lu kenwe binne nten tu'n ncub ẍpet, bix yaa'n o'cxj, sino tuyaxa tu'n ncyim nuk ti'jc'a Kman Jesús—tz̈i Pablo keya.   Tejtzen toc kbi'na kej yol ju'wa, bix oc kcubsa'na kwitza cyuya ocslal te Cesarea te Pablo tu'n mi'n txi'xin Jerusalén. ^5 Ja tzunj xin Agabo e pon te k'olbel keya. Tejtzen tponxin, bix el tii'nxin tq'uelbil Pablo. Tuyatzen tq'uelbil Pablo oca tẍpo'nxin ke tk'abxin bix ke tkenxin. Tz̈i tzunxin cyjulu: —Ma tzaj tkba'n Espíritu Santo ka cwel ẍpet jtaaw jq'uelbil lu, tisenj ma cub wichla'na, cyu'n judío, bix cxe'l k'o'na cye xjal te Roma—tz̈i Agabo. >u E ten ko'ya cab k'ij tuya Felipe. Attzen jun k'ij e tzajxin junxin tyolel Dios tuj Judea, bix e ponxin tuj Cesarea. Ttzki'nxin ti jilel tu'n tbaj. Agabo tbi jxin tyolel Dios. ~}|{zz4yzxwvunts[qq=<<;;998%7655+44321W//].--,H+m*!)('&&q%$$"" |^<5JpJO 1 zLIM`N. DBix e tajbe Dios tu'n tten cykilca at twitz cya'j tuyaj cykilca at twitz tx'otx' tuj ttz̈yal tuya Dios nuk tu'n Cristo. Bix tu'n tcyamecyxin twitz cruz e bint tu'n Dios tu'n tbint kten tuya Dios. o- YDTzin techla'nxin tii'n Dios, cuma e tajbe Kman Dios tu'n tk'oj texin cykilca tipemal bix tnaabl Dios. a, =DBix tisen ncawen kwi' tibaj kxumlal, ju'tzen nejenelxin kibaj cykilca ko' ocslal. Bix jaxin tneel xjal tu'n tjatz itz'j juntl maj tuj cyamecy te junx maj, tu'ntzen tocxin te Cawel tibaj cykilca, hasta tibaj cyamecy. + DE tenxin tuj tneel tej mitkna'x tbint twitz cya'j bix twitz tx'otx', bix tu'n tipemalxin at cykilca tuj tumel. K'i'n tu'nxin cykilca at. D* DMas jawnexxin, cuma tu'nxin e bint cykilca at. E tbinchaxin cykilca at twitz cya'j bix cykilca at twitz tx'otx'. E tbinchaxin cykilca chic'aj bix cykilca yaa'n chic'aj. Kej nejenel aj te tuj cya'j bix alcyejtl-le nchi cawen, e tbincha Tcwal Dios cykilca. Jaxin binchalte cykilca at, bix cykilca at te tajbel texin. 0) [DKey hermano, ja tzunj xin Tcwal Dios lu tzin techla'n te ke tii'n Dios, cuma min chic'aj Dios. Mas jawnex Tcwal Dios cyxol cykilca xjal bix at-xin tibaj cykilca. {( qDNuk tu'n tcyimlen Tcwalxin ma chjet kil bix ma cub najset. Ma bint kten tuya Dios tu'n tcyimlen Cristo twitz cruz ' }D Ma ko etz tii'nxin tjak' tcawbil taaw il, bix ma cub tk'o'nxin ejoo' tuj tcawbil Tcwalxin, jxin Cristo n-oc tak' texin. 7& iD Bix nchin kanena te Kman Dios tu'n cyk'ontiya chjonte texin tuj cyanema. Tu'nxin ma ko ch'ixpet, tu'ntzen at koclen tu'n kiik'ente kkab ctzaal tk'o'nxin te ke, ejoo' ocslal. $% CD Nimxsen tipemalxin, bix nchin kanena texin tu'n cycywixa tu'n jawnex tipemalxin, tu'ntzen cywe'xixa tuya pasyensya bix tzalajebl oj n-oc q'uixc'aj cyi'ja. G$  D tu'ntzen t-xi' cyii'na cychunk'lala ba'nxix twitz Kaaw, tu'n ttzalajxin cyi'ja tuj cykilca nbint cyu'na. Nchin kanena texin tu'n cybinchana ba'n cye cabtl, bix tu'n tel mas cyni'ya ti'jxin. # D Yal weya, jatxe tej nbintiya e cyocslay Cristo, min ma cyaj nk'o'na tu'n nna'na Dios cyi'ja. Nchin kanena texin tu'n tel cyni'ya ti'j tajbilxin tu'nj cyilbila k'o'n tu'n Espíritu Santo bix tu'nj ti tten tu'n tel cyni'ya ti'j alcyej jaxxix bix alcyej ẍtak', g" IDBix ma tzaj tkba'nxin weya nim n-oc cyak' niy'tl ocslal cyey, cuma at Espíritu Santo cyuyey. s! aDJa tzunj ba'n xnak'tzbil lu ti'j colbil cyey, jaj xin Epafras e pon k'inte cyey. Jaxin jun wuyena tuj taak'en Cristo. N-oc tak'xin weya, bix nak'ananxin cyiw tuj taak'en Dios. Ma tz'ajbenxin te jun nxela ba'n tuj ak'untl cyxola. <  sDBix tisen ma pon pocbablte colbil cyey cyxola, jax ma pon tuj nimtl tnom. Bix tisen jawne njaw tz̈'iy jun awal, jaxse ju'x ntz̈'iy tyol Dios tuj cykilca twitz tx'otx'. Bix jaxse ju'x cyxola, jatxe tej cybintiya jjaxxix yol ti'j colbil cyey, bix el cyni'ya ti'j ka jaxxix, otzen cub cych'ixpu'na cynaabla.  #DBix chjonte te Dios at jun ba'n te cyey kayon cyi'ja tuj cya'j. Tpocbalj tbanel e cub cybi'na tej tpon jaxxix yol ti'j colbil cyey cyxola.  DNchin k'ona chjonte texin, cuma ma nbi'ya ma tz'oc ke cyc'u'ja ti' Cristo Jesús, bix cuma n-oc cyak' cykil ocslal cyey. e EDJaca maj oj nchin na'na Dios, Tman Kaaw Jesucristo, nxi' nk'o'na chjonte texin cyi'ja.  9DNxi' ntz'i'bena ja u'j lu te cyey ocslal tuj tnom te Colosas, ejee'y hermano cyiw ete'y tuj cymojbabl cyiiba tuya Cristo, jxjal e tscy'o Dios tu'n tcawen. At-xit t-xtalbil Kman Dios cyibaja, bix tzajxit tk'o'nxin cyey tu'n cytena tuj ttz̈yal. Tej tna'n Pablo Dios cyi'j ocslal m WDInayena Pablo. Dios o scy'onte weya tu'n wajbena te jun t-xel Jesucristo. At hermano Timoteo wuyena. :mMintii' texin il ti'j tu'n ley te Roma tu'n t-xi' tyolenxin tyol Dios cye xjal. Nuk e yolenx texin ti' Jesús, jxin Scy'o'n tu'n Dios. Min-al jun e cub wabante texin ti'j.%Pablo e najanxin ca'ba jnabk'i tuj Roma. Jaxxin e chjon tej jaa' jaa' e najanaxin, bix e tcuyaxin nuk la' aljxe xjal ul k'olbel texin. ucTejtzen tbaj yolen Pablo ju'wa, bix aj ke judío cyja. Pero cyxoltzen e jaw nim yol cyi'j tyol Pablo. RKey xjal judío te ntanem, ke xjal judío tzinenxix ma tz'el cyxoo'n tyol Dios. Q'uelelc'atzen cyni'ya ti'j, te Dios ma txi' toyen texin tyolxin te co'pbil cyej xjal yaa'n judío. Min ma cyiik' ke xjal judío tco'pbil Dios, pero ke xjal yaa'n judío ccyiik'el tyol Dios te co'pbil cye—jutzen toc tu'nxin cye xjal judío. gGJa tzunja cxe'l tkba'na cye xjal, Isaías. Kbanx ja lu, cuma cyiwxsen cyanem jxjala, bix cycy'ix tz'oc cybi'n nyol, bix ncub cymutz'ba'n cywitz ti'j jax yol. Min tziy'x tuj cywi', cuma cycy'i cybi. Min tzak' cywitz ti'j, cuma cycy'i tz'el cyniy' ti'j. Cyiw cyten, cuma cycy'i chi meltz'aj tuj cyil tu'n tcub nnajsa'n cyil,” tz̈i Dios te Isaías. `9Ju'tzen toc tu'n Dios te Isaías: “Isaías, cutxa bix yolen cyuya xjal te Israel ja nyol lu: ‘Pero c'oquel cybi'na, pero mlay tz'el cyni'ya ti'j nyol. Pero c'oquel cycye'yena, pero mlay tz'oc cyc'u'ja ti'j.’  Cyxolela xsunxin min e cubkexin tuj tumel, bix nim tyol juun bix cabtl. Cwa cyak' eletztl. Pero te mitkna'x cyetz xjal, bix e xi' tyolen Pablo juntl maj cye xjal. Tz̈ixin cyjulu: —Tej te Dios tyol, ju' e'late tisenj otk tyola jxin tyolel Dios Isaías. LCab tzunxin k'olbel oc ebinte tyol Pablo, pero cabtl tzunxin min. +OPero tu'ntzen toc cybi'nxin tyol Pablo, bixsen e cub cyk'o'nxin juntl k'ij tu'n toc cychmon cyiibxin tuya Pablo. Tejtzen tpon jk'ij, nimxsen xjal judío e pon tuj jaa' jaa' ta' Pablo. Te tzunj k'ija, te klax hasta texa koniyan, e tx'olba Pablo cyexin ti tten tcawbil Dios tibaj twitz tx'otx', bix e baj ttx'olba'nxin ti elpenina tley Moisés, bix ti elpenina cyyol ke tyolel Dios nejl. Cyi'j tzunj yol otk cyaj ttz'i'ben Moisés bix kej tyolel Dios, e tyeec'atzen Pablo ka ti' Jesús otk chi yolena. Ju'tzen tajbe Pablo tu'n tcub cyi'jxin. A{Pero jaxte nuk jak'ch nchi yolena cye xjal ka' ti' cyocslabl xjal lepch ti' Jesús, bix ja tey jun xjal ju'wa. Pero kaja kbiya ti tten cyocslabl. Kbantz ch'inke ke—tz̈i tzunkexin. X)Bix aj cytzak'be'nxin: —Taat, bajx kiik'eke mi nuketpe jun u'j ka' ti'ja cyu'nj xjal judío ete' tuj ttx'otx' Judea. Bix mi nuketpe jun xjal o tzul aj kbal ka' yol ti'ja. Mintii'te yol ka' tey ti'j. FMa chi tzaj ntxco'na tzalu tu'n toc cybi'na ti nten cyey, tu'ntzen tel cyni'ya ti'j ti waj cywitza tzalu. Lu ken nchin n-oc cycye'yena ẍpon tuya cadena tisen jun pres. Bix niy'x wu'na ja lu nuk ti'j nyol ti'j Scy'o'n tu'n Dios o tzulte cyuya xjal te Israel—tz̈itzen Pablo cye nintzaj xjal judío najl tuj Roma. Pero mi tu'nj ju'wa minx e cycuya ke judío. Min el ba'n tuj cywitz. Ju' tzunj, e nkana najsbil tu'n ja nintzaj cawel te Roma toclel ebinte nyol, tu'ntzen ka at bix ka mintii' wil. Ju' tzunj, ma chin ul tzalu, amale minttii'wa na'n wu'n cyi' nxjal.  Entonces bixsen e cyjoy aj Roma wila, pero mintii' wil e cnet cyu'n. Ju' tzunj, mintzen in cuba, bix jax min in tzakpeta.  %Tetzen oxe k'ij tuj Roma bix e xi' tsma'n Pablo txocbil cyej xjal nintzaj cyxol judío najl tuj Roma, tu'n cytzaj chmet, bix e xi' tkba'nxin cyjulu: —Key te ntanem, mintii' junwe wil ma cub nbinchen ti' ktanem judío, mitetpe ti' cycostumbre ke ootxa xjal. Pero tzunj lu, ke xjal judío tuj Jerusalén e jaw tzyunte we tisenc'a jun ka' xjal ken, bix e n-oc k'o'n tuj cyk'ab cawel te Roma.  -Tejtzen kpona tuj Roma, bix e xi' tk'o'n Julio, jxin capitán, ke pres cye ke cawel cyibaj ke c'ojlal te cars. Pero te Pablo bix e k'oj tumel texin tu'n ttenxin najal tuj jun jaa' tjunalxin, tuya jun soldado te c'ojlal texin. Tej tkba'n Pablo tyol Dios tuj tnom Roma  Ke ocslal te Roma ya otk cybi ka eto'ya tuj be tu'n kpona. Entonces bix etzke tuj Roma te clul keya te k'olbel keya tuj be. At cab e pon maan tuj tnom Mercado te Apio, bix at cabtl jax e ponakej tuj tnom te Oxe Posada. Tejtzen toc kc'ulban kiiba cyuya ca'ba cloj ocslala, nimxsen oc nimset tc'u'j Pablo, bix e xi' tk'o'nxin chjonte te Dios. Junxsen kxi'ya tuj nin tnom te Roma. ! ;Tuj tzunj tnom te Puteoli oca noj cab ocslal kwitza, bix e t-xquet ko'ya tu'n ktena jun smant. Tel tzunj wuuk k'ij, bix e tzyet kbeya tu'n kpona Roma. lQ Bix etz ko'ya. E bet ko'ya nka ttxa'n mlaj tx'otx'. Cwaxsen kpona tuj tx'otx' Italia, tuj tnom te Regio. Juntzen k'ij mas yaj bix e tzaj tzyet jun cyk'i'k te cubne, bix e xi' tlomo'n ejoo'ya jawne. Jey', te juntl k'ij bix e pon ko'ya tuj tnom te Puteoli, nakchxsen ti' Regio. Jatztzen e tzaa' ko'ya tuj barc junx maj, c'ojla'ntzen ke pres cyu'n soldado. s_ Bix etz ko'ya tuj Malta, bix e pon ko'ya tuj tnom Siracusa tuj tx'otx' te Sicilia. E ten ko'ya oxe k'ij.  Oxe xjaw e ten ko'ya tuj ttx'otx' Malta. Attzen jun barc otk tzajxe Alejandría. Otktzen pon tuj Malta bix e ten cykil jbalel tuj Malta. “Kej Yoẍ” tbi barc. Oc tbi ju'wa cyej ca'ba tcwal junxin dios Zius. Tel tzunj oxe xjaw, bix ocx ko'ya tuj barc. L Nimxsen otk tz'oc ten ti' cyanem xjal, bix nim kcotza e tzaj cyu'n xjal. Tejtzen tul canan jk'ij tu'n ttzyet kbeya, bix e tzaj cyk'o'n xjal nim kcotza te tuj kbeya. Tej tpon Pablo tuj tnom Roma c? Tejtzen tbinte, cykil xjal yaab te Malta e xi'ke jaa' ta' Pablo, bix jax u'lcye cynaabl. veYajc'atltzen ch'intl bix e kbiya ka yaab jxin tman Publio tu'n cyak bix nim a' tuj tc'u'jxin. Bixsen e xi' Pablo te k'olbel texin. Tbajlen na'nxitltzen Pablo Dios tibajxin, bix e cub tk'o'n Pablo tk'ab tibajxin. Ju'tzen u'la tnaablxin. mSNkatzen ta' jtx'otx' lu ta' ttx'otx' jxin xjal mas nintzaj tuj tx'otx' te Malta. Publio tbixin. Ja tzunj xin Publio oyente ttx'otx'xin keya tu'n kposadayina twitz, bix ba'n e cyja' ko'ya tuyaxin. Oxe k'ij e tak'xin kwaya. wgTu'n tzunj bix el klee' tuj cywitz xjal. Nuktzen e cyyotl xjal tu'n t-xi' mal Pablo tu'n veneno, ma nuk tu'n tcyimxin. Pero yajc'atl toc cycye'yen xjal mintii' otk tz'oc ik'en Pablo. Ju' tzunj, ak'a ke xjal bislx ti'j ka jun dios Pablo. a;Pero nuk o'cx el ts̈to'n Pablo jajil lbaj tuj k'ak', bix mintii' texin oc ik'en. H Tejtzen toc cycye'yen jxjal te Malta jjil lbaj otk tz'oc tbalk'i'n tiibjil ti' tk'ab Pablo, bix e xi' cyyolenxin cyxolelaxin: —Jaxte tej xjal lu jun byol xjalte. Ma tco'pate tiib tu'n mi'n cyim tuj mar, pero jatl tzunj jil lbaja ma tz'oc ttx'a'nte tu'n tchjet til ti'j o tbiy—tz̈itzen ke xjal t-xi' cybisen ti'j. W~'Jaan Pablo ak' onel te chmol sii', pero tejtzen tak'xin k'olecxte tuj k'ak', bix etz junjil lbaj nim tvenenojil, tu'n tcykal k'ak', bix oc ttx'a'njil tk'ab Pablo, bix oc tbalk'i'n tiibjil ti' tk'ab Pablo. D}Kej xjal najl tuj tx'otx'a oc c'ojlet ko'ya cyu'n, bix axsen jun cynaabl. Bix ak' jbal. Nimxsen tak' che'w, bix e cub cyk'o'n xjal k'ak', bix e xi' t-xquet ko'ya ti' k'ak' tu'n kmek'ta. z| oCykilca ko'ya u'la ba'n twitz tx'otx'. Bix tej kpona twitz tx'otx', bix el kni'ya ti'j ka jaj tx'otx' Malta tbi. {,Bix cykilca tzun kej mixben chi xjon a', cyii'ntz jun tzlom ma tixja jila jun ba'n tel jlet cyu'na ti' barc, sic ba'n cyiy'pena twitz tx'otx—tz̈itzen capitán cye soldado cye xjal. Ju'tzen tten tiy'x ku'na, bix cykil ko'ya ba'n kpon baja twitz tx'otx'.:zm+Pero min e tcuya jxin capitán. E tajbexin tu'n tcyaj itz'j Pablo. Bix e xi' tk'o'nxin tumel: —Cykilj xjal ba'n xjon a' cyxoo'nx cyiiba tuj a', tu'n cyiy'pena twitz tx'otx'. y)*Tejtzen toc cycye'yen xjal ju'wa, e cyajbe soldado tu'n tcub cybyo'n ke pres, tu'n mi'n bint cyiy'x tuj a', bix tu'n cytzokpaj twitz tx'otx'. Zx-)Pero at jun lugar jaa' n-oca tmojban tiib ca'ba a' tuj mar. Jun n-ajtz meltz'aj tuj arena, bix juntl n-ajtz tuj mar. Ojtzen nchi oc maje, bixsen njaw tz̈'iy jun lom tjak' twitz mar. Toctzen moc'ch barc ti'j, bix e xi' wi't barc tuj arena. Pero yaltzen tzalti'j barc, n-ocxsen punntz'aj mar. Tu'ntzen tipemal a' bix ak' cwel xitj barc. Iw (Ju' tzunj e cwa cytx'omenxin cykil kej akwil ẍipbel cyej xcbil, bix e cyaj cycye'yenxin tuj mar. Bix e xi' cytzakpi'nxin jtimón tzalti'j barc, tu'ntzen tbint tk'ij jaa' cyajaxin. Bix e jax cyk'o'n xinj jun tij xbalen twitz barc tu'n t-xi' tii'n cyk'i'k barc tuj arena. Ju'tzen tten cyak' pomel cananxin tuj arenawa. Mv'Tejtzen tcub spi'yen, bix e cyilxin twitz tx'otx', pero min el cyniy'xin ti'j. Min cytzki'nxin jaa' ete'xin. Bix e cyilxin at jun ttxa'n mar ocxnin tuj tx'otx'. Jaa' pomnina baj ttxa'n mar, at jun tkiy' chk'ajlaj puro arena. Tejtzen t-xi' cycye'yenxin, bix e xi' cyniy'be'nxin tu'n t-xi' cyii'nxin barc maa tuj arena. u &Tejtzen otk chi baj waa'nxin, bix ex cyko'nxin cykil triwa tuj mar tu'n toc barc mas sasj. Tej tcub xitj barc tu'n tipemal a' ^t5%Ca'ba syent tuya oxc'al tuya waklaaj xjal tocx tuj barc, bix cykil ke xjal e waa'n. Fs$Tuya tzunj ju'wa, cykil xjal e cywix tc'u'j, bix e waa'nke. Gr#Tejtzen t-xi' tkba'n Pablo ju'wa, tile jilel ch'in e tzaj tii'n Pablo, bix cywitztzen cykil xjal e xa' tkanenxin xtalbil te Dios. Bix e cub tpiẍenxin jun piẍ, bix ak'xin waa'lxte. zqm"Ba'n txi' nkba'n cyey tu'n t-xi' cywaa'na jch'intl kwa at-x. Il ti'j tu'n at kipen tu'n kiy'x tuj mar tu'n kiy'pan twitz tx'otx'. Mi'n tzaj ttz̈i cyi'ja. Tzinen cxe'l nkba'n cyey min-alte cymel, bix mitetpe chi oquel is̈ja—tz̈i Pablo. (pI!Tejtzen ttzaj t-xee' cya'j, bix e xi' tkba'n Pablo te cykil xjal: —Key taat, ja'letzen te tcyajlajan k'ija cyiw te cyey, bix mintii' ma txi' cywaa'na. o{ Entonces bix el cytx'omen soldado kej akwil otk chi oc ẍpet ti'j ch'in choc, bix ex tz'ak choc junx maj tuj a'. enCPero bix e xi' tkba'n Pablo tej xin capitán bix cye soldado: —Key taat, il ti'j kej ak'anal txolen cyexa tuj ch'in choca, jax e cytemaj tzalu. Nuk ka ma chi tzakpaj, chi cymel cykilca cyey—tz̈i Pablo cye soldado. dmAAttzen cab ak'anal ak' k'ilc'atz tej ch'in choc tuj a' tu'ntzen cyok jtwitz tx'otx' tu'n cyco'pj. Pero tu'ntzen tcub cyyajla'n jcabtl xjal, bix ak'ke k'ilc'atz cabtl tij xcbil tuj ch'in choc, pero nuktzen ti cyajaxin. l+Bix e cub ttz̈i cyi'jxin ka tu'n toc moc'ch barc ti' xak twitz tx'otx'. Ju' tzunj e cu'xa cyk'o'nxin cyaja tij al xcbil tuj mar tuya ke tij cyiw akwil, tu'ntzen cycupan twitz tx'otx', bix tu'ntzen twe' barc. Nimxsen ayonke tu'n ttzaj t-xee' cya'j, bix nim ttz̈i cyi'j. &kEEntonces bix e cu'x cyechenxin t-xee' mar. At-x wink'an tuya waklajaj metro t-xee'. Yaj ch'intl bix e cu'x cyechenxin juntl maj. Ya nuk winak wuuktl metro. Jj Ca'ba smant e cub we' cyk'i'k kibaja. Min e we'. Jatzen eto'ya tuj mar Adriático. Te tzunj koniyan te tcyajlajan k'ij, tel cyniy' ak'anal ti' barc ka ch'itk kpon canana ti' jun tx'otx'. piYPero jaxte c'oquel moc'chte barc ti' jun tx'otx', bix cwel xitj—tz̈i Pablo te cykil xjal tuj barc. h3Ju' tzunj, chi tzalaja, taat, bix c'olkey, cuma k'uklecwe nc'u'j ti' tyol Dios, bix we tuj nwitz ju' q'uelelate tisenc'axj ma tzaj tkba'n Dios we. g}Bixsen s-aj tkba'nxin we: “Pablo, mi'n tzaj ttz̈i ti'ja. Mi'n tcuya Dios tu'n tcub cyima. Taj Dios pona twitz nintzaj cawel te Roma. Bix juntl, Dioste cc'ojlalte cyej xjal tuj barc. Min-alte ccymel,” ju'tzen tten sul tsma'n Dios we tuj cya'j. (fICytzki'n cyey ka ocslal ken weya ti' Dios, bix nchin ak'anana te texin. Te koniyan jatxe may' sul tsma'n Dios jun tsjanel tuj cya'j wuya. Sul jlet-xin nwitz. ~euPero at juntl wocsabl cxe'l nkba'n cyey. Tej barc lu cwel xitj. Pero mi'n baj cyc'u'ja, cuma min-al jun cyey cymel. -dSBix ex nim k'ij ku'na. Minx e waa'n ko'ya. Axsen tak' weyaj, bix ttz̈i. Bixsen e xi' Pablo yolel cyuya xjal. Tz̈i tzunxin cyjulu: —Key taat, lastim ko' min oc cyc'u'ja ti'j nyol e xi' nyolen tuj Creta. Bixet in oc cybi'na, mintle ma txi' kxoo'n iktz bix kwa, bix mintle ma kil ja il lu. Xc)Pero xjtij cyk'i'k tzinx ti'j nipan. Jacax juun k'ij mintii' e kila, mitetpe ke che'w, bix mitetpe k'ij. Bix ak' ko'ya bislte ka tu'n mintii' tu'n kitz'jela tu'nj tij cyk'i'k, bix tu'n kcu'x cyima tuj mar. ybkPero nuk ttz̈ix tu'n a' njaw punntz'aj. Tetzen juntl k'ij il ti'j ex kxoo'na tuj mar niy' jte barc najben te. aPero xjtij nin cyk'i'k minxa jun e we'. Tetzen juntl k'ij bix ak' ko'ya xolbax cykil iktz tuj mar, tu'n mas sasj barc tibaj mar. 3`_Tjaxlenxitl tzunj ch'in choc ku'na tuj barc, bixsen ak' ke xjal ẍpolacte barc tuya akwil tu'n cyiw tten bix tu'n mi'n tz'el pax. Bix e cu'tz cyii'n xjal kej tij nmak pin xbalen tjawsen tibaj barc tu'n t-xi' tlomo'n cyk'i'k barc. E cu'tzke tu'n mi'n txi' tii'n cyk'i'k barc maan ttxa'n mlaj tx'otx' te Africa, jaa' ch'in t-xee' mar, bix jaa' tu'n t-xi' barc tuj il tuj arena. Pero ya mintzentii'tl kej tij xbalen ete'wa, ya mixbentzen t-xi' tlomo'n cyk'i'k barc ttxa'n Africa. Pero ya mintii' ttxolen barc tej tbet tibaj mar. Nuktzen cyk'i'k e kbante. 9_kJu'tzen tten kpona tuj juntl tx'otx', Clauda tbi, jun nee' nu'ẍ tx'otx' tuj mar. Ja tzunj tx'otx' lu e k'onte ch'in colbil keya te cyk'i'k. E tak' tumel tu'n tjatz kii'na juntl choc tocx ku'na tuj nim barc. Otk tzaj kkitena juntl choc tu'ntzen sewur ko'ya. Pero cyiwxsen tu'n tjaw jnu'ẍ choc ku'na. @^yMix e kpaya tu'n kpona tuj Fenice tu'n cyk'i'k. Entonces bix e xi' ktzakpi'na barc tu'n t-xi' tii'n cyk'i'k. Nuktzen ju' e xi' ko'ya tuj jaa' xa'nina cyk'i'k. Mintii' oc bint ku'na. 6]eBa'nte tzyet kbeya, pero tujxsen kbeya e cwa' tch'ixbe'nte cyk'i'k tbe te jawne bix te ocne, bix e cub tuj a'. Bix cyiwxsen jun tij cyk'i'k, bix cyiwxsen tak'pan ti' barc. U\# Entonces cwaxsen tcub tu'n kpona tuj tnom te Fenice. Bix e tzaj jlet jun cyk'i'k te iy'na chebe, ba'nte te tuj be tu'n kpona tuj Fenice, bix ex ko'ya. Bix e bet ko'ya ttxa'nele mlaj ttx'otx' Creta. |[q Tuyaxa tnimal xjal tuj barc e cyajbe tu'n cyetz, bix e cyajbe tu'n cypon canan amale nuket tuj tnom te Fenice, jatzen ncyja' te ttxlaj tx'otx' te Creta te elne. Ja tzunj tnom Fenice e k'onte mas colbilte cyk'i'k te jbalel twitz tcolbil cyk'i'k e tak' Buenos Puertos. Jatztzen Fenice jcyk'i'k te ocne bix te jawne minx e xcyebe cyi' barc. Tej ttzaj nim cyk'i'k tibaj mar DZ Pero jxin taaw barc bix xsunj xin k'ilte barc e xi' cybisenxin ti'j ka mas ba'n oj t-xi' cyiin cyiibxin, bix cwax tcub ti'j capitán Julio tu'n tyol taaw barc twitzj te Pablo tyol. iYK Tz̈i tzunxin cyjulu: —Key taat, nxi' nbisen ti'j tu'n min ko bet mas tuj ja tyem luwe. Ka max ko bet, ch'innch'e oj t-xi' kxoo'n cykil iktz, bix tuyax barc, bix yaa'n nuk jac'a barc, sino kuyaxle ko cymel—tz̈i Pablo. |Xq Otkxsen tz'el k'ij, bix otkxsen ko yajta. Bix nimxsen tu'n kpon canana Italia, pero ya ch'itk tul canan ttxa'n jbalel bix che'w bix cyk'i'k, jun tyem tujxsen il cye barc tuj mar. Ju' tzunj e xa' tkba'n Pablo cab tyol te ocsabl cye xjal. EWChebexsen ex ko'ya ttxa'n mlaj tx'otx' te Creta, pero chebex e pon ko'ya tuj jun lugar Buenos Puertos tbi, jaa' nchi pona we' barc te ajlal nka ttxa'n tx'otx'. Bix nka ta' tnom te Lasea. FVNimxsen k'ij e bet ko'ya tibaj mar, pero chebexsen, cuma nimx cyk'i'k. Cwaxsen, tuya nim ak'untl, kpona tuj tnom te Gnido tuj ttx'otx' Asia. Pero tu'nx kbeta mas tuj cyk'i'k, mix e binte. Entonces bix e cub kch'ixbe'na kbeya, bix e xi' ko'ya tuj Creta, jun tx'otx' tuj mar. Bix e pon ko'ya tuj jun lugar Salmón tbi, ja lugar mas ocne ti'j ttx'otx' Creta, bix ex ko'ya ttxlaj te iy'na ti'j ja tx'otx'a. Jatztzen e cleta ko'ya te cyk'i'ka. tUaJatztzen etza ko'ya tuj barc. Ja tzunj xin cycawel soldado Julio e xi' jyonte juntl barc xi'nin jiquen Italia, bix e cnet jun barc tu'nxin otk tzaj tuj Alejandría ttx'otx' Egipto. Bix ocx tk'o'n Julio ejoo'ya tuj, bix e tzyet kbeya. 0TYJu'tzen tten kexa tuj mar ttxa'n mlaj tx'otx' te Cilicia, te Panfilia, bix te Licia. Cwa kpona tuj tnom te Mira tuj ttx'otx' Licia, jun tnom jaa' nchi pona we' barc. S!Ti'jxitl tzunja bix etz ko'ya tuj Sidón, jiquen tuj mar. Pero bix e jaw itz'j jun cyk'i'k te tzpetsalc'a tbe barc. Mixsen e betet, bix e ch'ixpet kbeya, bix e xi' ko'ya jawne tibaj tx'otx' tuj mar Chipre tbi. Ja tzunj tx'otx' Chipre e clonte ch'in keya te cyk'i'k. rR]Tetzen juntl k'ij bix e pon ko'ya tuj tnom te Sidón, jaa' ttzki'na Pablo nim tuya. Jatztzen tzalu e tyeec'a capitán Julio tanem ti' Pablo, bix e tak'xin tumel te Pablo tu'n t-xi'xin k'olbelcye tuyaxin, bix tu'n toc onet-xin. 2Q]Jaan junxin xjal Aristarco tbi e xi' kuyena, tej tnom te Tesalónica tuj ttx'otx' Asia. Tejtzen tbint ktena, cykilcatzen ko'ya ocx tuj jun barc otk tzaj tuj tnom te Adramitio. Otktzen tzul tzalu tuj Cesarea. Ya nukxixsen tu'n tex barc tu'n t-xi' cyuj tnom mlaj tx'otx' te Asia. Cwa ttzyet kbeya. xP kEntonces bix e xi' cysma'n cawel ja Pablo tuj barc tuj nakch tx'otx' te Italia, tu'n tponxin twitz nintzaj rey te Roma. Tu'n ja lu, e xi' k'o'n Pablo te junxin ch'in cycawel soldado Julio tbixin. Jxin Julio bixsen ke soldado ete'cxxin tjak' tc'ojlabatz nintzaj rey tuj Roma. Inayen weya Lucas bixsen cab pres, bix e xi' kẍklun kiiba tuya Pablo tuj kbeya tibaj mar. MO Juntl, bix e xi' tkba'n Agripa te Festo: —Ja weya cxe'l nkba'n jnuket min o tkane jxjal lu tu'n t-xi' twitz nintzaj cawel te Roma tu'nj tjyet til, oxetle t-xi' tzakpet—tz̈i Agripa._N7Bix e cub cypa'n cyiibxin, bix ak'kexin yolel cyil cyiibxin. Bix e xi' cyyolenxin: —Jaxte tej xjal lu minxtii'te ka' ma cub tbinchen. Mintii' tu'n tcub byette, bix mitetpe tu'n tocx tuj tzee'—tz̈i tzunkexin. M}Tejtzen t-xi'len tkba'n Pablo ju'wa, ja tzunj xin rey jxin gobernador, bix Berenice, bix cykilcatlkexin e jaw we'. BL}Bix aj ttzak'be'n Pablo: —Tuyale cab yol ma tuya nim yol, wajwe yaa'n nuk jac'a tey, sino cykilca key chi ponte tisenj weya, amale yaa'nt tuya cadena tisenj weya—tz̈i Pablo. $KABix aj tkba'n Agripa te Pablo: —Tuyaj cab yol lu q'uelela tuj twitza c'oquel nbi'na, bix chin oquel te ocslal, pero yaa'n ju' tewa—tz̈i Agripa. LJ—Rey Agripa, ¿tzimpa n-oc tbi'n tey cyyol tyolel Dios, kej yol e cyaj cytz'i'benxin nejl ti'j tu'n tjaw itz'j Jesús tuj tcyamecy? Weya tuj nwitz, ba'n tu'na ka jax cyu'n—tz̈i Pablo. ,IQLu jxin cawel Agripa lu. Kanenxna texin. Ttzki'n texin kej we nyola jaxte. Ju' tzunj, k'ukl nc'u'j nchin yolen twitzxin. We tuj nwitz, ttzki'n texin cykilj we ma txi' nyolen jax nyol, cuma mintii'te te Jesús o cub tbincha'n tuj ewjel—tz̈i Pablo. Entonces bix e xi' tkanenxin te Agripa: ~HuPero bix e xi' tkba'n Pablo: —Taat Festo, yaa'n ma jaw tuj nwi', sino tej we nxi' nkba'na jatzente jaxxixja. G1Jooc'tzen nyolenx Pablo, bix e jaw s̈-in Festo: —Pablo, ¡ma jaw tey tuj twi'! Tu'n nim xnak'tzan tu'na yaa'n tz'akl twi'y—tz̈i Festo. F/Tz̈i tzunkexin nejl ka tu'n tul jxin Scy'o'n tu'n Dios, bix tu'n tcyimxin, bix mas yaj tu'n tjaw itz'jxin juntl maj tuj tcyamecy. Ja Jesús tneel xjal ajtz meltz'aj tuj tcyamecy te tu'n tocx tuj chunk'lal te junx maj. Ju' tzunj, at tajwalel te kbalte ka tu'nxin chi co'pjela xjal, judíole, bix yaa'nle judío—tz̈i Pablo te Rey Agripa. Tej t-xi' tkba'n Pablo te Rey Agripa tu'n tocslan ti' Cristo E}Pero Dios e clonte we, bix hasta ja'lewe lux ken ini'tz. Nuk nchin yolenx ti' tyol Jesús jak'ch ta' xjal, cye nintzaj xjal, bix kej yaa'n nintzaj xjal. Nxi' nkba'n ti jilel e cykba ke tyec'l tbe Dios nejl, bix ti jilel e tk'ume Moisés tu'n tbaj. yDkTu'n tzunj tkbaj tej yol lu, attzen cab xjal judío e jaw tzyunte we tuj nin tja Dios, bix e cyajbe tu'n ncub. C-E tzaj ntzyu'n siy'puplxsen tej tyol Jesús tuj Damasco, bix mas yaj tuj Jerusalén, bix tuj cykil twitz ttx'otx' Judea, bix te cykil kej xjal yaa'n judío. Jatzen weya nyolj, tu'n cymeltz'aj tuj cyil, tu'n cymeltz'aj tuya Dios, bix tu'n cycub ten jiquen tuj cychunk'lal. gBGCawel Agripa, mlay tz'el nxoo'n weya kej yol el jlet nwitza tuj cya'j. Ma bint we wu'n. `A9Ma txi' nsma'na, cuma ncy'i tu'n toc cybi'n xjal ke cybibl yaa'n jax. Waj cyaj cyk'o'n jcybe tuj klolj, tu'n cyocx tuj tbe Dios. Ka ma chi oc lpe wi'j, cwel nnajsa'n cyil, bix chi oquel te nxjal, tu'n tel cypa'n cyiib ti'j ka', bix tu'n toc ke cyc'u'j wi'j,” ju'tzen tten tyol Jesús we. Tej t-xi' tniman Pablo alcyej e tzaj tkba'n Dios te @Cxe'l nsma'na cyuya xjal judío, bix tuyaxe cyej xjal yaa'n judío, bix cnc'ojla'y twitz cykil xjal tu'n mi'n cub byeta. 3?_Bix at nim e tzaj tkba'nxin weya ju'wa: “We'watzen. Ma chin cub jlet twitza, cuma c'ajbela we. Ja tey c'ajbel te nxel te kbalte ti jilel ma tz'oc tcye'yena juntl maj. ,>QBix aj ntzak'be'n: “Taat, ¿altzencye tey?” ntz̈i tzuna. Bix ajtz ttzak'be'n jxjal: “Inayen wej Jesús, jax xjal tey nbaj tyajla'n,” tz̈i tzunxin weya. 7=gCykilca ko'ya e cub tz'ak twitz tx'otx' junx maj. Bix e nbi jun xjal. Jxjal e tzaj yolen tuj nyol hebreo, bix e tzaj tkba'n we: “Saulo, Saulo, ¿tiken nim nbaj tyajla'na ke nxjal? Jtey ncub tbincha'na, mintii' c'ajbela. Nuk ti'j xtey n-oca tbincha'na ka',” tz̈i tzunj xjal ttzaj yolen tuj cya'j. R< Nintzaj cawel Agripa, cxe'l nkba'n tey ti e baj we tuj be. Te chil k'ij at jun tken luz e tzaj tuj cya'j. Tzinxsen ntxaken, mas ntxaken twitz tken k'ij. Bix e cub txakpaj ntxlaj, cyuya kej xjal wuya. ; Attzen jun k'ij xi'nin ken tuj tnom te Damasco te tzyulcye ocslal. Otk tz'oc cyk'o'n ke cycawel cyyolel xjal twitz Dios wajwalel. :7 Nimxsen castiwa i'ya ke wu'n cyuj camon jaa', bix at maj nim bujbil i'yake wu'n, tu'n tcyaj cyk'o'n Jesús. Nimxsen in oc chi'l cyi' ocslal. In jyon cyi'j tuj Jerusalén bix cyuj cabtl tnom, hasta tujxe juntl wik tx'otx'. Tej tyole Pablo ti'j juntl maj ti tten tajtz ti' tanem 9- Tuj Jerusalén, jatzen e bint wu'nj. Yaa'n nuk o'cx nk'o'n ke ocslal tuj tzee' tuya wipemal, sino tej cybyet ocslal, nimxsen ba'n el tuj nwitz. m8S Maatktzen n-ocxix weya nc'u'j ti' cycostumbre judío, bixsen e xi' nbisen weya ti'j kej lepch ti'j t-xnak'atz Jesús te Nazaret ka' n-oc cybinchen ti'j ti tijel niman cyu'n judío. Ju' tzunj nimxsen ka' oc nbinchen cyi'j. C7Jatzen tey, cawel Agripa, bixsen ke cyey judío, ¿tikentzen axsen n-ela tuj cywitza ka at tipemal Dios tu'n tjatz titz'jsa'n ke cyimne? Tej tyole Pablo ti'j ti tten tk'ojl cyi' ocslal 6wBixsen cybim ja lu ke judío tej cablajaj cloj el itz'j ti'j cablajajxin tcwal Israel, jxin ootxa kxe'chel. Bix tu'n tzunj nchi ajben te Dios coc'c'a, bix nchi k'on chjonte te Dios, cuma cytzki'n at jun ac'aj chunk'lal te junx maj tzul. Bixsen nintzaj cawel Agripa, ti'j xsunj cyexin tzin cyyo'n bix lepchx ken weya ti'j, n-oca niq'uet wi'ja ka ka' kena. ¡Tixsenle jilel! ^55Pero ja'lewe lu ken in tin tzalu, cuma at cynic'bil judío wi'j. Jaj yaa'n ba'n tuj cywitz, jaj weya tzin nyo'n ka cyitz'jel cyimne juntl maj. Yaa'n o'cx cycyimlenx cyej. Ja tzunja o tkba Dios cye kxjalel ootxa. `49Bix cytzki'n bix ba'n cyoc tstiwa wi'j, tej woc weya ma xjal, bix oc nk'o'n weya wiib cyuyaj xjal fariseo. Bix ttzki'n tey kej xjal fariseo cyiwxsen ete'cye tuj cycostumbre xjal judío, mas twitz juntl wik judío. |3qKe cye judío cytzki'ncye jwe tbanel nchunk'lal cyxol tuj ntx'otx' bix tuj Jerusalén jat-xix ntzajlen cwal. u2cJa tey jun xjal itzkilte ti tten cycostumbre xjal judío, bix xsunj n-etza itz'j kk'oja. Ju' tzunj cxe'l nkanen xtalbil tey tu'n ntzaj tbi'n ch'ina tuya nim tc'u'ja wi'ja. E yolen Pablo ti'j ti tten tchunk'lal nej tej mitkna'x tocslan 1—Taat Agripa, nchin tzalajxsen ma tzul canana tu'n nclonte wiib twitza ti'j cykanbil tzin cykba'n xjal judío wi'ja. 0 3Entonces bix e pon hora tu'n tyolen Agripa, bix e xi' tkba'n Agripa te Pablo cyjulu: —Yaltzen tey, ba'ntzen tyolena tu'n tco'pana tiiba—tz̈i Agripa. Entonces bix e xi' tnukpi'n Pablo tk'ab tisenx ttenxin te jun techlal tu'n tyolenxin, bix ak'xin yolel tco'pbil tiibxin: 9/kcuma tuj nwitz jun na'c xjal kena oj t-xi' nsma'n twitz cawel bix mintii' til cxe'l kbet—ju'tzen tten tyolen Festo twitz Agripa bix cywitz xjal otk tz'oc cychmon cyiib.^.5Pero at ch'inee' tka'yel. ¿Titzen tten oj t-xi' nsma'n jun pres mintii' til twitz nintzaj cawel? Pero bix mintii' ba'n t-xi' ntz'i'ben te. Ju' tzunj waj txi' nkanen cyocsabla. Ma tzaj wii'n jxjal lu cywitza, bix twitzxixa, cawel Agripa, tu'ntzen toc cybi'na, tu'ntzen ttzaj cykba'na we ti tten til cwel nk'o'n twitz nintzaj cawel te Roma, 4-aPero weya tuj nwitz, mintii'te til tu'n tbyet. Pero, cuma jax o kanente tu'n t-xi' twitz Augusto ti ctemela stis ti' til, matzen ncuyan wej ju'wa. Cxe'l nchk'o'nwe Roma. W,'Tejtzen tpon Pablo tunwen, bixsen ak' Festo yolel cyjulu: —Nintzaj cawel Agripa, bix cykilkey ete' tzalu, ch'in cybi'tza, nuksamkey. Lu tzunj jun xjal lu n-oc cycye'yena. Nim xjal judío o tzul k'inte kanbil nwitz ti'j. O tz'oc cychmon cyiib nwitz tzalu tuj Cesarea, bix tuj Jerusalén. Nuk coc'c'a tzin cyajbe'n tu'n tcub nbyo'n. h+IEntonces tetzen juntl k'ij attzen jun tij sesión tuj jun jaa' ma nim. Bix ocxke Agripa tuya Berenice. Ocxkexin tuya nintzaj cyxbalenxin te yec'bil ka ma nintzaj xjalkexin, bix cyuya cyk'o'pajxin. Bix ocpan ke nintzaj cycawel soldado, bix ke nintzaj xjal tuj tnom. Tejtzen toc cychmon cyiibxin, bix e xi' tsma'n gobernador Festo ik'bilte Pablo. 6*eBix aj ttzak'be'n Agripa te Festo: —Wachexsela ojat toc nbi'n tyol Pablo—tz̈i Agripa. Bix e xi' tkba'n Festo: —Cuna, taat, nchi'jna tz'oc tbi'na—tz̈i Festo. 3)_Pero min e tcuyaxin. Jaxsen Pablo e tzaj kanente we tu'n ja nintzaj cawel te Roma, jax te Augusto, cxe'l cye'yente tilxin. Ju' tzunj e xa' nkba'n tu'n tcyajxin pres tzalu ojxetzen tk'onte tumel tu'n t-xi' nsma'n tibaj mar tu'n tpon twitz nintzaj cawel. ¿Ti tey toc tu'n?—tz̈i Festo te Agripa. +(OJu' tzunj ya mix e binne tele nniy' ti'j stis, jaa'le otk tzaa' jlet. Ju' tzunj e xa' nkba'n te Pablo tu'n taj meltz'aj tuj Jerusalén tu'n tcub tilxin jatzewe. 6'eCykanbilxin nuk ti'j yaa'n ba'n cytenxin ti' cyreligión judío. Bix juntl. E yolenke ti' jun xjal Jesús. O cyimxin, tz̈i ke judío, pero te Pablo tuj twitz, i'tz texin. 2&]Otktzen bint tten, ejee' tzunj xin kanel bix e jaw we'kexin, bix ak'ke tx'olbal cykanbilxin. Pero jcykanbilxin ti' Pablo mintii' elpenina ti'j we otk txi' nbisen ti'j. g%GJu'tzen tten cyul-len ke kbalte til Pablo tzalu. Tejtzen cyul, min e xi' nk'o'n tyem te, sino bix in cub ke twi' nk'a'j te binchal stis te juntl k'ij, bixsen oc nchmo'nke cykilke nwitz, bix e xi' nchk'o'n ik'bilte Pablo. o$WPero bix aj ntzak'be'n ka yaa'n ju' ctemela, bix ka min tcuya tley Roma tu'n tcub jun xjal nuk yalx. Bix e xi' nkba'n cye il ti'j tu'n tcub cyk'o'n tilxin tujxix chic'aj oj tmaje cywitzxin tuya Pablo, tu'ntzen tco'pante tiibxin. D#Tejtzen nx-aj Jerusalén, ejee' tzunj xin mas nintzaj yolel tuya Dios bix ninc'ul cyxol xjal judío ul k'inte nim kanbil ti'j xjal Pablo. Bix e cykana we tu'n tcub nk'o'n til tu'n tcub. "E tentzen Agripa bix Berenice cab k'ij tuya Festo. Attzen jun k'ij bix e xi' tkba'n Festo te Agripa ti tten Pablo. Tz̈itzen Festo cyjulu: —Kape jac'a tzaj tk'o'na jun ocsabl we. At jun pres tzyu'n wu'n, Pablo tbi. Ja gobernador Felix e cyaj k'on texin we. [!/ Exsen cab k'ij, bix e pon jxin Agripa tuya tanebxin Berenice tbixuj tuj tnom te Cesarea. Ja tzunj xin Agripa jatzen xin jrey cyxol judío. Jatzen nintzaj cawel tibaj Roma bix tibaj cykil twitz tx'otx' otk tz'oc k'onte texin te cawel cyibaj judío. Bixsen e ponxin tuj Cesarea te k'ol jun nintzaj k'olbebl te ac'aj gobernador Festo. W~}|{{9zyx~wvvGuttSsqqrpon>1=<<#;R::98{7x6654403w22B11L0O/D..-,K++)(''%$#""#!i : zfC;1A %  G U U+WPJ0Mi'n kbinche tisen kej ẍtak' xjal, sino cxe'lxix kkba'n alcyej jaxxix. Bix oj t-xi' kk'umen, il ti'j tuya jun tk'ak'bil kc'u'j. Ka nbint ku'n ju'wa, ctzketeltzen knaabl tisenj te Kaaw, ja Cristo. QI0Oj ttzket knaabl ju'wa, wa'lxixse ko' tuj kocslabl. Yaa'ntzen tisen jun nee' ko' mintii' tipen oj tul juntl xjal ẍbi'l tuya jun ac'aj t-xnak'tzbil te ya'lc'ate ke. Katzen yaa'n wa'lxix ko' tuj kocslabl, bixsen q'uiyel tiken jt-xnak'tzbil ejoo' tu'n kpon tuj il, tisen jun cyk'i'k niy' tiken jun tii' tu'n tpon t-xoo'n nakch. QH0 Katzen najben kaak'en te jaca juun te tajbel te cabtl, ko pomeltzen maje junx tuj kocslabl, bix q'uelel kniy' ti' Tcwal Dios, bix ctzketeltzen knaabl, hasta ojxe tpon knaabl tisenj te Cristo tnaabl. 4Ga0 Bix otzen tzaj tk'o'nxin cyaak'en te cykilca, tu'ntzen cyonen cye niy'tl ocslal tu'n cyajben tuj taak'en Dios, bix tu'ntzen cyajben tu'n ttzket cynaabl ke t-xjal Cristo. XF)0 Yaltzen ti'j ti japenina jyol “e tzaj tk'o'nxin tec'ax taak'en juun,” jaj ti tten tu'n tak'anan jun ocslal tu'n tajben cye niy'tl ocslal te tajbel cye. O tzaj tk'o'nxin te juun cye tu'n cyajben te t-xelxin. Bix te juuntl o tzaj tk'o'nxin te k'umlte ti otk tyeec'a Dios cye. Bix te juuntl o tzaj tk'o'nxin tu'n tcub cyc'u'j kej xjal yaa'n ocslal tu'n cyocslan. Bix te juuntl o tzaj tk'o'nxin te yec'lecte cye xjal bix te xnak'tzal ti japenina tyol Dios. 3E_0 Jaxj xin e cu'tz tuj cya'j bix ul twitz tx'otx', jaxxin o japan tuj cya'j cyibajxe twitz cya'j, tu'ntzen ttenxin tibajxe cykilca. Mintii' jun lugar mint o tziy'xin tuj. 1D[0 Yaltzen ti'j ti japenina jyol “e jaxxin tuj cya'j,” katzen jax e jaxxin tuj cya'j, jax il ti'j e cu'tzxin tuj cya'j tuj tneel tu'n tulxin hasta maa twitz tx'otx'. nCU0C'oquel cycye'yena ti toc tu'n tyol Dios ti'j t-xtalbil Cristo cye t-xjal Dios. Tz̈i cyjulu: “Tej tjax Cristo tuj cya'j, e tyeec'atzen otk tcolxin ke xjal tuj il, bix e tzaj tk'o'nxin tec'ax taak'en juun,” tz̈i tyol Dios. =Bs0Junx elnina ko', pero kaak'en tec'alex te juun. O tzaj tk'o'n Cristo te jaca juun ke tec'alex taak'en tu'n kajben cyxol ocslal, la' niy' ch'in o tak' Cristo te jaca juun ke. A0Bix nuk junx Kman Dios at kibaj. Jaxin ncawen tibaj cykilca ko', bix nak'ananxin kxol cykilca ko', bix at-xin tuj cykilca kanem. @ 0Junx Kaaw at, bix nuk junx kocslabl ti' Kaaw at, bix at nuk junx bautismo, jaj junx chombil ke tu'n koc te junx cloj tuya Dios. T?!0Nxi' nkba'na cyey junx q'uelel cynaabla, cuma tuj twitz Dios nuk junx cloj elnina t-xjal. Bix nuk junx Espíritu Santo at. Bix nuk junx tcawbil Dios tzul, bix o txcon Dios ki'j te ayolte tzunj tcawbil. >#0Mi'n txi' cyxoo'na cymojbabl cyiiba o tzaj tk'o'n Espíritu Santo cyey, sino cyjyoma tu'n tel cynaabla junx, tu'ntzen cytena tuj ttz̈yal. '=G0Mi'n jaw cyniman cyiiba, bix mi'n baj t-xelen tiib cyk'oja, bix tenx cypasensyey. Ka cyaja t-xi' cyyeec'ana tk'ak'bil cyc'u'ja te juntl xjal, cxe'l cyonena. l< S0Entonces, key hermano, Dios o txconte cyey tu'n cyoca te t-xjalxin. Ju' tzunj nchin cubsan nwitza cyey tu'n t-xi' cyii'na jun cynaabla jiquen, cuma t-xjal Dioskey. Yaltzen weya, ntiina tuj tzee' nuk tu'n nchin ajbe'na te Kaaw. f;E0¡Nimjxit Dios te junx maj ku'n, ejoo' t-xjal Dios at kmojbabl kiib tuya Cristo Jesús!s:_0¡Ko nimanxit tbi Dios! ¡Jawnexsen tipemal Dios! Bix tuya nim tipemalxin nak'ananxin tuj kanem. Mintii' jun mi'nt bint tu'nxin. Ba'n tu'n ttzaj tk'o'nxin mastl twitzj nxi' kkanen, bix mas ba'n nbint tu'nxin twitzj ncub kbisen. &9E0Mlay bint tmloj cuma nimxsen. Ojtzen tel cyni'ya ti'j jtk'ak'bil tc'u'j Cristo, amale mint tz'el cyni'ya ti'j entera, jax ctzketel cynaabla tisen taj Dios. 80Ka nbint cyu'na ju'wa, ejee'y ocslal cyuyax cykil niy'tl ocslal q'uelel cyni'ya ti'j niy' ch'in pomnina baj tk'ak'bil tc'u'j Cristo. 70Bix nchin kanena te Dios tu'n toc ke cyc'u'ja te junx maj ti'j Cristo, tu'ntzen tten Cristo tuj cyanema. Ka wi'l cyocslabla ti'j Cristo tuj cyanema ju'wa, cyiwtzen ta' tk'ak'bil cyc'u'ja, tisen jun tzee' min yucch ka wi'l tloc' junx maj tuj tx'otx'. 06Y0Bix jawnexsen tbixin. Ojtzen nchin na'na Kman cyi'ja, tzin nkaniya texin tu'n ttzaj tk'o'nxin tipemalxin tuj cyanema tu'n Espíritu Santo, tu'ntzen tcyiwset cyanema. 5 0Jatzen Kmanj, bix ju' tzunj ejoo' ocslal tcwal Dios. Jaxin Cyman kej o chi pon tuj cya'j, bix Cyman cyej ete'x twitz tx'otx'. l4Q0Cuma n-el nni'ya ti'j ejee'y t-xjal Dios, ju' tzunj nchin cub majeya twitz Kman Dios cyi'ja. !3;0 Entonces, key hermano, ntiina tuj tzee' tzalu, cuma e xi' nkba'na tyol Dios cyey. Niy'x q'uixc'aj wu'na, pero cxe'l ncubsa'na nwitza cyey mi'n baj cyc'u'ja ti pena ntiiniya, sino o'cx cxe'l cyk'o'na chjonte wi'ja. Mlay tz'el kniy' ti'j niy' ch'in pomnina tk'ak'bil tc'u'j Cristo 2#0 Bix at kmojbabl kiib tuya Cristo tu'nj kocslabl ti'j. Ju' tzunj tuya cykil kc'u'j bix mintii' ttz̈i ki'j, ba'n tu'n kocx twitz Kman Dios. j1M0 Cykil tzunj lu e baj tninc'u'n Dios jatxe tuj tneel, bix tu'n Cristo Jesús, Kaaw, e pja' bint. e0C0 tu'ntzen cyjaw klee' ja'lewe cykilca ke ángel bix ke biman. E tajbe Dios tu'n kajben ejoo' ocslal te jun yec'bil cywitz kej ángel bix kej biman nchi cawen cyxol cya'j, tu'ntzen tel cyniy' ti'j nimxsen ba'n tu'n Dios. I/ 0 O tzaj tk'o'n Dios weya tu'n t-xi' nk'umena cye cykil xjal ti'j e baj tninc'u'n Dios jatxe ootxa tuj ewjel. Tuj tneel, jxin e binchante cykilca at min e cub tyeec'anxin j-e baj tninc'u'nxin, .0Amale inayenta mas aj il nejl twitz cykilca xjal tuj nwitza, pero o tzaj tk'o'n Dios waak'ena te cxe'l nk'umena tyol Dios cye xjal yaa'n judío. Bix jnxi' nk'umena, jaj ka ma tz'oc tk'on tiib jun xjal ti' Cristo, attzen tk'inemal tbanelxsen mi nuk binel tajlaj. "-=0Yaa'n inayena scy'olte tu'n tk'umj tyol Dios wu'na. Jatzen Dios o tzaj k'onte weya tu'n t-xi' nk'umena ja yol lu, bix tu'n tipemalxin nbint wu'na. ,%0Bix alcyej o tzaj tyeec'an Dios cye t-xel Jesús bix ke tyolel Dios ja tzunj lu: Yaa'n nuk ejee' ocslal judío, sino cyuyax ke ocslal yaa'n judío ccyiik'el cykilj o tak' Dios. Tu'nj oj toc cyocsla'n co'pbil tu'n Cristo Jesús, cyuyaxsen chi oquel tajlal t-xjal Dios. T+!0Ootxa min-al jun el tniy' ti'j ti e baj tninc'u'n Dios, pero ja'lewe o tzaj tyeec'an Dios tu'n Espíritu Santo cye ke t-xel Jesús bix ke tyolel Dios o tz'oc cyk'on cyiib tu'n cyajben tuj taak'en Dios. y*k0Oj cyak'a xnak'tzal ti'j ma ntz'i'biya tuj wu'ja, q'uelel cyni'ya ti'j nim o tz'el weya nni'ya ti'j ti e baj tninc'u'n Dios min e chic'ajax nejl. Jatzen e cub tninc'u'n Dios ti'j, jaj tu'n tcub tk'o'n Dios cykilca at tjak' tcawbil Cristo. ,)Q0O cybiy Dios o tzaj tyeec'an weya j-e baj tninc'u'n nejl pero min e tyeec'a. Matzen cyaj ntz'i'bena ch'in ti'j e baj tninc'u'n Dios ki'j cykilca ko' jatxe ootxa. Y(+0Jatzen waak'enja o tzaj tk'o'n Dios, bix ntzki'na o cybiy ti'j ja waak'ena lu. \' 30Entonces, key hermano, ejee'y ocslal yaa'n judío ete'y tajlal t-xjal Dios, bix ju' tzunj inayena, Pablo, nchin na'na Dios cyi'ja. Ntiinc'tza tuj tzee' nuk ti' tk'umj tpocbal Cristo Jesús te cyey yaa'n judío. &y0Bix cyuyaxa, tu'nj cymojbabl cyiiba tuya Cristo, bix t-xjaltltzen Dios ejee'y, bix attzen Espíritu Santo cyuyey.%70tu'ntzen cyiw jaa', tu'ntzen mi'n tz'el xitj niy' ttx'otx'el. Tisentzen jun jaa' tlichon tiib tuya xcbil bix ju'tzen nbinne jun jaa', ju'xsen kewa ejoo' ocslal tuya Cristo. Tu'nj kmojbabl kiib tuya Cristo, junx elnina t-xjal Dios ko', tu'ntzen kajben te Dios te sakxix t-xjal. C$0Ejoo' t-xjal Dios tisen jun jaa'. Ke cyxnak'tzbil ke tyolel Dios bix ke t-xel Jesús o cyaj cyk'o'n ke, ejee' tzunja tisen tk'uk'lel jaa'. Bix Cristo Jesús tisentzen xcbil te tipemal, 6#e0Entonces, key hermano yaa'n judío, nejl yaa'n ejee'y t-xjal Dios. Pero yaa'ntl ti'jxe ete'y te t-xjal Dios, sino t-xjal Dios key kuyena. Ya junx elninakey tuya Dios. !";0Judíole ko', bix yaa'nle judío ko', tu'n Cristo ba'n tu'n kocx cykilca ko' twitz Dios. Bix tu'n junx Espíritu Santo at koclen tu'n kocx twitz Dios. p!Y0Tej tul Cristo twitz tx'otx', bixsen e tkbaxin tpocbalj ttxubtxjal cye cykilca xjal. E tk'umexin cyey, ejee'y yaa'n judío min otk cyiik'a ley te Dios, bix e tk'umexin te cye judío otk cyiik' ley te Dios bix oc cybi'n jaca k'ij. i K0Tu'ntzen tcyimlen Cristo twitz cruz, ejoo' judío bix ejee'y yaa'n judío o ko oc te junx cloj xjal. Cykiltzen ko' ba'n kten tuj ttz̈yal tuya Kman Dios. Tu'n tcyimlen Cristo e cyma' k'oj cyxol judío bix kej yaa'n judío. A{0Jtapya tcu'x cyxol cyca'bel wikan xjal nejl, jatzen leyj e cyaj tk'o'n Dios te cye judío nejl nimc'a iken tu'n. Pero tej tcyim Cristo twitz cruz, bi'x el tii'n tipemal jcyley judío te pa'lte cye xjal, tu'ntzen cyoc cykil xjal te junx t-xjal Dios. Ju'tzen e cwa' tk'o'n Cristo ttxubtxjal t-xol cyca'bel wikan. #0Nejl at jun k'oj cyxol xjal judío bix kej xjal yaa'n judío. Ja k'oj lu tisen jun tapya tcu'x cyxol cyca'bel wikan. Pero ja'lewe ejee'y yaa'n judío bix ejoo' judío mintii' k'oj tcu'x kxol. Cykilca ko' at kmojbabl kiib tuya Cristo, bix ju' tzunj junx wik xjal ko'. 50 Pero ja'lewe at cymojbabl cyiiba tuya Cristo Jesús. Amale nakchet ete'y ti' Dios nejl, pero ja'lewe, tu'nj tcyimlen Cristo, at cyoclena tuya Dios. nU0 Nejl ti'jxe xjal te Israel ete'y. Mintii' cymojbabl cyiiba tuya Cristo, bix mintii' tumel cyuyey ti'j cykilcaj otk tkba Dios tu'n tk'onte. E tenkey twitz tx'otx' min-al jaxxix Dios cyuyey, bix min ayonkey ti'j jun co'pbil cyey. ^50 Ju' tzunj, key hermano, cyna'mc'a yaa'n ejee'y t-xjal Dios nejl, cuma yaa'n aj Israelkey. Ncub cybisen aj Israel ja'lewe nuk ejee' t-xjal Dios, cuma at jun techel n-oc cyk'o'n ti' cyxumlal. Ejee' tzin cykba'n juntl wik xjal yaa'n te Dioskey, cuma mintii' techel n-oc ti' cyxumlala. Pero n-oc cyk'o'n techel cyi'j nuk tu'n cyex cyk'ab. }0 O ko clet nuk tu'nj t-xtalbil Dios o tzaj tk'o'n ke. Tu'nj kmojbabl kiib tuya Cristo Jesús o ko oc te t-xjal Dios, tu'ntzen tbint jun ba'n ku'n. Ti'j tzunja e tbincha' Dios ejoo' jatxe tuj tneel. At ttxubt xjal kxol jaj tcyimlen Cristo twitz cruz 70 Yaa'n tu'n ti jilel ba'n nbint ku'n ko cletel, sino tu'nj co'pbil ke o tak' Dios, tu'ntzen min-al jun ke ba'n tu'n tjaw tniman tiib ti'j twitz Dios. !;0Tu'n t-xtalbil Dios kibaj, bix cuma o tz'oc ke kc'u'j ti' Tcwalxin, o ko clet tuj il. Yaa'n ku'nx ma ko cleta, sino ja co'pbil ke jun kcotz tu'n Dios. 5c0Ejee' tzunj lu kk'inemal o tzaj tk'o'nxin te ke, ejoo' at kmojbabl kiib tuya Cristo Jesús. Bix tu'n tzunj kk'inemal tu'n Dios te ke, ejoo' t-xjalxin, cxe'l tyeec'an Dios te cykil xjal cyuj kej tyem chi ul, nimxsen jun t-xtalbilxin te ke, ejoo' ocslal, tu'ntzen tchic'ajax tk'ak'bil tc'u'jxin ki'j. !0At mas tipemal Cristo Jesús tu'n tcawen tibaj cykilca, bix tu'n kmojbabl kiib tuyaxin, nko cawen junx tuyaxin, tu'n kcaman ti'j taaw il. ]30Nejl cyimne ko' tu'n kil. Pero tu'nj kmojbabl kiib tuya Cristo, o tzaj tk'o'n Dios ke jaxj chunk'lal e tzaj tk'o'nxin te Cristo tej tjatz titz'jsa'nxin tuj cyamecy. Tu'n tzunj t-xtalbil Dios kibaj, ma ko cleta. D0Nim n-oc tk'o'ntlxin lastim ke, cuma nim n-oc kak' texin. 0Ju' e tema cykil ko' nejl. E tena ko' cyxolj xjal yaa'n ocslal. Nuk e xi' lpe ko' ti'j nuk tik'ch taj kxumlal bix ti'j nuk tik'ch ka' e cub kbisen. Ju' tzunj e tzaa' nim tk'oj Dios kibaj, tisen ja'lewe ntzaj tk'oj Dios cyibaj kej xjal min cyocsla Dios. yk0Nejl ka' e cybinchay, tisen nbint cyu'n kej xjal lepch nuk ti' tnaabl te twitz tx'otx'. Bix e cynimey taaw il, jaj taaw il ncawen cyibaj biman ete' kibajxe min chic'aj, jaxj taaw il nak'anan tuj cyanem kej xjal min txi' cyniman tyol Dios. h K0Key hermano, nejl cyimne ete'y. Amale i'tzet cyxumlala, cyimne ete'y, cuma e tenkey tuj cyila.   0Ejoo' ocslal tisen t-xumlal Cristo, jkwi' nk'onte kchunk'lal te junx maj. Mintii' jun lugar mintn-alxin tuj, sino at-xin.  0O cyaj tk'o'n Dios cykilca at te Cristo tu'n tten tjak' tcawbil. Bix tex Cristo o tzaj tk'o'nxin tu'n tcawen tibaj cykilca ocslal. ! =0O tzaj tk'o'n Dios te Cristo tu'n tcawen cyibaj cykil cawel. O tzaj tk'o'nxin te Cristo tu'n tcawen yaa'n nuk tuj ja tyem lu, sino ju'x tuj jtyem tzul. 5  e0ju'xse tipemalxin ajben texin tej tjatz titz'jsa'nxin Cristo tuj cyamecy, bix ju'xse tipemalxin e tzaj tk'o'nxin te Cristo tu'n tcub ke tuj tmank'abxin tuj cya'j te cawel. +  Q0Bix nxi' nkaniya texin tu'n tel cyni'ya ti'j jawnexsen junx maj tipemalxin kibaj, bix mintey'xse tumel tii'n. Jtipemalxin najben texin tu'n ttzaj tonenxin ejoo', e  E0Bix nxi' ncubsa'na nwitza texin tu'n tjkontexin cynaabla tu'ntzen tel cyni'ya ti'j cykilcaj tzin cyyo'na o tkba Dios tu'n tk'onte bix o tzaj ttxco'nxin ejee'y te niy'belte. Ejoo' ocslal ckiik'el jun jawnex kxab te Dios. N  0nxi'xix ncubsa'na nwitza te jawnex Kman Dios, tman Kaaw Jesucristo, tu'n ttzaj tk'o'nxin cynaabla. Bix nxi' nkaniya texin tu'n t-xi' tyeec'axin cyey ti ttenxin, tu'ntzen tel mas cyni'ya ti'j Dios. #  C0Ojtzen nna'na Dios cyi'ja, 4 c0Cuma t-xjal Dios ejee'y, ju' tzunj min nchin we'ya nna'na Dios cyi'ja. O nbi'ya nim n-oc ke cyc'u'ja ti' Kaaw Jesús bix nim tk'ak'bil cyc'u'ja at cyi' cabtl ocslal.  y0Najben Espíritu Santo ke tu'ntzen tzinen ta' alcye jun k'ij cxe'l tii'n Dios ejoo' tu'n kten tuyaxin te junx maj. Jatzen kkabj. O cub tninc'u'n Dios ju'wa tu'ntzen tjaw knimsa'n tbixin. Tej tna'n Pablo Dios tu'n ttzaj tk'o'n Dios cynaabl ocslal  }0 Yaltzen cyey ocslal yaa'n judío, jax t-xjal Dioskey. Tej toc cybi'na jyol jaxxix ti'j co'pbil ke, oc ke cyc'u'ja ti' Jesús. Ju' tzunj e tzaj tk'o'n Dios Espíritu Santo tuj cyanema, tisen otk tkba Dios, tetzen techel t-xjaltzen Dios ejee'y.  0 Ejoo'tzen judío tneel tnom ayon ti'j tulel Cristo. E bint tu'n Dios tu'n koca te t-xjalxin tu'ntzen tjaw knimsa'n tbixin. A }0 Key hermano, tu'n kmojbabl kiib tuya Kaaw Jesús o ko oc te t-xjal Dios. Jatxe tuj tneel o tnic'u Dios tu'n kocx te t-xjalxin, bix nbint tu'nxin cykilcaj o baj tninc'u'nxin ki'j.  }0 Oj tjapan baj cykilca tk'ijlal, o niq'uet tu'n Dios cykilcaj at tuj cya'j bix twitz tx'otx' cyjel tjak' tcawbil Cristo. M 0 J-e baj tninc'u'n Dios jatxe ootxa, jaj tu'n tel cykilca junx tjak' tcawbil Cristo. Bix o tzaj tk'o'n Dios ke tu'n tel kniy' ti'j jaj e cub tninc'u'nxin jatxe tuj tneel pero e'wen ta' kwitz nejl. ` ;0¡Nimxsen jun ba'n o tzaj tk'o'nxin ke! ¡Nimxsen tnaabl Dios te nic'ulte cykilcaj lu! z o0Tisen pres ko' tjak' kil nejl, pero ya at kmojbabl kiib tuya Cristo. Ju' tzunj ya o ko clet tuj kil. E chjet kil tu'n Tcwalxin tej tel ttz̈q'uel bix e cyim te kxel. Yal ja'lewe o najset kil. ¡Nimxsen jun t-xtalbil Dios ntzaj tk'o'nxin ke! ) M0tu'ntzen tjaw knimsa'n tbixin cykil t-xtalbilxin kibaj. A tanemxin ti'j Tcwalxin, bix tu'nj kmojbabl kiib tuya Tcwalxin, jax ju'x o tiik'xin ejoo' te tcwalxin. "~ ?0Tu'nj tk'ak'bil tc'u'jxin ki'j, jatxe tuj tneel e baj tninc'u'nxin tu'n koc te tcwalxin tu'n Jesucristo. Ju' e cub tninc'u'nxin tu'n ttzaj tk'o'nxin ke, >} w0Jatxe ootxa otk cub tninc'u'n Dios tu'n kco'pj tu'n kel junx tuya Cristo. Tej mitkna'x tbint twitz tx'otx', otk baj tninc'u'n Dios tu'n ttzaj tk'o'n xinj xtalbil lu te ke. E tbincha Dios lu ki'j nuk tu'n Cristo. E cub tninc'u'nxin tu'n kel junx tuya Cristo tu'ntzen kten sakxix bix tu'n mintii' kil twitzxin. <| s0Ko nimanxit Dios, tman Kaaw Jesucristo. Tu'nj kmojbabl kiib tuya Cristo o tzaj tk'o'n Dios ke cykil xtalbil at tuj cya'j, bix ja Espíritu Santo ntzaj k'inte jxtalbil te ke. F{ 0Tzajxit t-xtalbil Kman Dios tuya Kaaw Jesucristo cyibaja, bix cyu'nxit-xin chi temey tuj ttz̈yal. Ntzaj tk'o'n Dios cykil t-xtalbilxin kibaj nuk tu'nj o tz'el ttz̈q'uel Jesús twitz cruz Qz 0Key hermano tuj tnom te Efeso, Inayena Pablo. Scy'o'n kena tu'n Dios tu'n wajbena ti'j waak'ena te t-xel Cristo Jesús. Ncub ntz'i'bena ja u'j lu te cyey, ejee'y n-ocxix ke cyc'u'j ti'j Cristo Jesús. hyIDInayena, Pablo, nxi' nk'o'na jun nk'olbebla te cyey, pero yaa'n jun ntz'i'bila ncub tz'i'bente, sino inayena tu'nx nk'aba. Chi na'na Dios wi'ja, cuma tuj tzee' ntiiniya. Tenxit t-xtalbil Dios cyuyey. O'cx nyolja.x+DCykbanxa ja nyola lu tej xin Arquipo: “K'o'nc tc'u'ja ti'j tu'n tpon baj jtaak'ena ma k'oj tey tuj taak'en Kaaw,” tz̈i cybela texin. KwDNajsama, oj tbaj cys̈i'na ja u'j lu cyxola, cysmanxa cye ocslal tuj Laodicea, tu'ntzen tjaw cys̈i'nxin cyxolxin. Jax waja tu'n tjaw cys̈i'na j-u'j nxi' nsma'na cye ocslal tuj Laodicea. v/DCyk'onxa jun nk'olbebla te cyej ocslal najlke tuj Laodicea. Bix cyk'onxa jun nk'olbebla te Ninfas bix te cyej ocslal nchi chmet tuj tjaxuj. u DJax ju'x nxi' tk'olbe'n jxin Lucas ejee'y, jaj xin k'anel n-oc tak' weya. Bix nxi' tk'o'n jxin Demas jun k'olbebl te cyey. ltQD Jax wu'na, nim nchin labta cyi'ja, bix cyi'j kej ocslal cyuj tnom te Laodicea bix te Hierápolis. PsD Nxi' tk'o'n jxin Epafras jun k'olbebl te cyey. Aj cytanema jaxin, bix jun t-ak'anal Cristoxin. Nim nna'nxin Dios cyi'ja, tu'n cyk'on cyiiba ti'j tajbil Dios, bix tu'n cywe'xixa tuj cyocslabla. yrkD Jax ju'x junxin Jesús, juntl tbixin Justo, nxi' tk'o'n jun k'olbebl te cyey. Cyxol kej ocslal n-onen wi'ja ja'lewe tuj waak'ena tzalu ti'j tu'n ttz̈'iy tcawbil Dios, o'cx kej oxe xjal lu aj judíoke. Nim ma nimset nc'u'ja cyu'nxin. q%D At Aristarco tuj tzee' wuyena, bix nxi' tk'o'nxin jun k'olbebl te cyey. Jax ju'x nxi' tk'o'n Marcos jun k'olbebl te cyey. Tcwal titz'en tman Bernabéxin. N-ul tuj cyc'u'ja j-e xi' nkba'na cyey tu'n tbint cyu'na ka ma ponxin cyuyey. Cyk'imxin tuya cykil cyc'u'ja. GpD Jax ju'x nxi' nsma'na jxin Onésimo tuyaxin. Aj cytanema ja Onésimo, bix at nim tk'ak'bil nc'u'ja ti'jxin. Nim ma tz'ajbenxin weya. Cxe'l cyk'umenxin cyca'belxin cyey cykilcaj nbaj tzalu. joMDNxi' nchk'o'na jaxin cyuyey tu'n tel tniy'xin ti'j ti cytena, bix tu'n tcywix cyc'u'ja tu'nxin. 5ncDYaltzen weya tzalu, cxe'l ttx'olba'n jxin Tíquico ti ntena cyey. Nim n-oc tak'xin weya, bix n-oc ke nc'u'ja ti'jxin tuj ak'untl. Junx nko ak'anana tuj taak'en Kaaw. Um#DTisen tzin tk'o'n atz'en ttz̈yal ti' waabj, tenxit cyyola tuj ttz̈yal, tu'ntzen cynak'eta ti'j tu'n taj cytzak'be'na te juun xjal tuj tumel. Jun k'olbebl tu'n Pablo cyuya ke tuya cye ocslal aj Colosas l%DCxe'l cyii'na cychunk'lala tuya cynaabla cywitzj xjal min ma chi ocslan ti' Cristo. Cyjyonx amle'n tu'n cybinchana jun ba'n te cyexin. ikKDJu' tzunj, chi na'na Dios wi'ja, tu'n tchic'ajax ja xnak'tzbil lu wu'na, cuma ja weja waak'en. OjDBix chi na'na Dios wi'ja, tu'n ttzaj tk'o'nxin amle'n weya tu'n t-xi' nk'umena jxnak'tzbil ti' Cristo, jaj yol e'wen ta' nejl pero chic'aj tu'n Dios ja'lewe. Ntiina tuj tzee' cuma e nk'umena nejl. iDKey ocslal tuj Colosas, mi'n cyaj cyk'o'na tu'n cyna'na Dios. Bix chi ximala oj cyna'na Dios, bix tuya chjonte texin. h %DKey taaw ak'untl, cyk'onx jun twi' cyc'u'j cy-ak'anala jiquen, tu'ntzen ba'n tuj twitz Dios, bix ka ba'n ak'analke, jun twi' cyc'u'j ba'n, cuma cyuyaxa ete'y tjak' tcawbil cypatróna tuj cya'j, jaj Dios nxi' cyeyente cyey ka ma chi binchana cye cy-ak'anala tuj tumel. ?gwDPero kej xjal ma chi binchan ka' tuj cyaak'en, ccyiik'eltzen jun cycastiwa tu'n Cristo. Tuj twitzxin min-al jun xjal mas nintzaj twitz juntl oj t-xi' tcye'yenxin cyaak'en xjal.Bf}DAmale mint tzin cyk'o'n cypatróna jun cykaba, pero chi ak'anana ba'n, cuma cytzki'ntla ctzaal tk'o'n Kaaw jun ba'n cychojbila te t-xel jcyajbela. Ja Kaaw Cristo jxjal nchi ajbena te. e3DCykilcaj ak'untl nbint cyu'na, cybinchama tuya cykil cyc'u'ja, tisenxsen nchi ak'anana tuya Kaaw bix yaa'n nuk jaj nchi ak'anana cyuya cypatróna. :dmDKey ak'anal, cxe'l cybi'na taaw cyaak'ena twitz tx'otx' tuj cykilca. Chi ak'anala tuj tumel yaa'n nuk o'cx oj at cypatróna te cyey'lte cyey, sino sey'x chi ak'anala, bix tuya cykil cyc'u'ja. Chi ak'ananx yaa'n nuk tu'n cyela ba'n cywitz cypatróna, sino tu'n t-xi' cyyeec'ana cynimbila twitz Dios. c DYaltzen cyey mambaj bix txuybaj, mi'n tz'oc cyilena cycwala ka mintii' ka' ma bint cyu'nk'a, tu'ntzen mi'n baj cyc'u'jk'a. b DYaltzen cyey cwal, cxe'l cybi'na cymana bix cytxuy tuj cykilca, cuma ntzalaj Dios cyi'ja oj nchi nimana cymana bix cytxuy. SaDKey xinak, c'oquel cyak' cyxu'la cyey. Mi'n chi yolena cyiw cyexuj. f`EDKey xuuj, cxe'l cyyeec'ana cynimbila twitz cychmila, cuma ocslalkey, bix ju' taj Kaaw. 6_eDBix cykilcaj ncub cybincha'na bix nxi' cykba'na, cybinchama tisenc'a tyolel Kaaw Jesúskey. Bix cyk'onxa chjonte te Kman Dios tu'nxin. Ti tten tnaabl jun ocslal cyxol xjal ^-DCyk'o'nc cyipena ti'j tu'n tnojxsen cyanema tuya xnak'tzbil ti' Cristo. Tu'n tbint jlu, cyxnak'tzam tyol Dios cyxolxa tuya cynaabla, bix cyk'onx cynaabla cyxolxa. Bix oj cybitzena ti' salmo bix ti' bitz bix ti' tyol Dios, chi bitzela tuya nim chjonte te Dios tuj cyanema. ]DCyk'onx cyiiba tu'n cytena tuj ttz̈yal tuya cykil ocslal, cuma e tscy'o Dios ejee'y tu'n cytena junx. Bix cyk'onx chjonte te Dios. \yDBix mas il ti'j twitzj cykilca, jaj tu'n toc cyak' cyiiba cyey, cuma tu'n tk'ak'bil cyc'u'ja ctemel cymojbabl cyiiba. A[{D Tziy'x cyu'na cyxolxa oj at cypaltela. Oj nbinchan jun ocslal jun ka' cyi'ja, cynajsam til. Tisen te junx maj ma cub tnajsa'n Cristo cyila, jax ju'x cyey, cynajsam cyil juntl ocslal. Z1D At jun ac'aj cynaabla. T-xjal Dioskey bix sakxixkey bix n-oc cyak'a te Dios. Ju' tzunj il ti'j chi yeec'ala cyanema cyi' juntl, bix tu'n cyk'ona xtalbil cye juntl, bix tu'n mi'n jaw cyniman cyiiba, sino tu'n t-xi' cyii'na jun cynaabla maans, bix tu'n tten cypasensyey. 1Y[D Bix cuma at jun ac'aj cynaabla, yaa'ntzen il ti'j ka aj griegokey bix ka yaa'n aj griegokey. Judío lokey, yaa'nle judíokey, jun wikxitl-le xjalkey, ajnintzle xjalkey, tjak'le tcawbil juntl xjal ete'y, cawel lokey, yaa'n il ti'j. Nuk o'cx ja te Cristo il ti'j. Bix jaxin at cyuya cykil ocslal. #X?D Ma k'oj jun ac'aj cynaabla e bint tu'n Dios, bix cyak'anan Dios tu'n toc ja ac'aj cynaabla lu junx tuyaj texxin tnaabl, tu'ntzen telxix cyni'ya ti'jxin. vWeD Bix mi'ntl chi ẍtak'ena cyxola, cuma ma chi ela tjak' tcawbil cynaabla ka' nuk taj tu'n tbint ka' cyu'na. VyDPero ja'lewe, ocslalkey. Ju' tzunj, cyk'o'ncja kej il lu. Mi'n tzaj cyk'oja. Mi'n chi k'ojla cyi' xjal. Cybajsanc'aja cyiic'bila cyi' xjal. Mi'n chi yolena ka' cyi'j xjal, bix mi'n tz'oc cyk'o'na xmucchbil cye xjal. Mi'n txi' cykba'na tz'il yol. 6UgDNejl, tej aj ilkey, e bint kej il lu cyu'na. jTMDMi'n chi binchana kej il lu, cuma ctzaal tk'o'n Dios castiwa cyibaj kej xjal nbint cyu'n ju'wa. >SuDJu' tzunj, oj taj cyxumlala jka', cybyom tzuna ja tajbil lu. Tisen tzunj, ka taj cyxumlala tu'n cyjyona pajbaj, mi'n cyak'a amle'n te cyxumlala. Mi'n chi jaw meltz'aja xinak tuya xinak, xuuj tuya xuuj. Mi'n nuk tz'oc tak' xuuj te xinak, bixse xuuj ti' xinak. Mi'n tz'oc cybi'na cyxumlala oj taj jcyachbila yaa'n tumel. Bix mi'n tz'oc cyk'a'bena tik'ch at, cuma oj cyaja tik'ch at, bix yaa'n Dios, tisenc'a nchi nimana cywitz sant. JR DJaxin K'ol cychunk'lala te junx maj, bix oj tyeec'anxin tiibxin juntl maj, cchic'ajaxeltzen ka jawnexsenxin, bix chi temela tuyaxin oj tcawenxin. Jun ootxa kchunk'lal bix jun ac'aj kchunk'lal EQDcuma ejee'y tisen jun cyimne ma tzakpet ti'j tik'ch at twitz tx'otx'. At cychunk'lala tuya Cristo. Bix cychunk'lala ac'aj tuya Cristo, yaa'n chic'aj ja'lewe, cuma e'wen Cristo tuya Dios. ZP-DChi jyona alcye taj Dios. Mi'n tz'oc cyk'o'na tajbel o'cx jat te twitz tx'otx', zO oDKey ocslal, cuma e jatz itz'j Cristo juntl maj tuj cyamecy, jax ju'x cyey, tu'nj cymojbabl cyiiba tuyaxin, o chi jatza tuyaxin tuya jun ac'aj cychunk'lala. Ju' tzunj, cyk'o'nc cyc'u'ja ti' Cristo tuj cya'j, jaa' k'uklexin tuj tmank'ab Dios. NDTuj cywitza, cyeca kej ley lu. Nchi yolen ti'j alcyej costumbre tu'n tbint cyu'na tu'n cyela ba'n twitz Dios, bix nchi k'on tumel ti'j ti tu'n tbint cyu'na tu'n cyyeec'an cyiiba cywitz xjal ka maanskey, bix nchi xnak'tzan il ti'j tu'n toc cyk'o'na castiwa cye cyxumlala. Pero amale ba'nt tcye'yenc cyxnak'tzbil, pero mintii' c'ajbel tu'n cytzakpeta ti'j tajbil cynaabla ka'.hMIDMin tz'ajben kej waabj bix kej c'aabj lu tu'n tcnet cychunk'lala te junx maj, cuma oj cyajben kej lu cye xjal, n-el baj cyipen. Nuk cyxnak'tzbil xjal kej ley ti'j alcyej tu'n t-xi' cywaa'na bix alcyej tu'n t-xi' cyc'a'na. #L?DOj t-xi' cykba'n xjal: “Mi'n txi' cywaa'na jlu. Mi'n txi' cyniy'be'na jlu. Mi'n tz'oc cymco'na jlu. Xjan kej lu,” tz̈ike ¿tiken nchi cuyana cyuya? nKUDMa cyim cynaabla ka' tuya Cristo, bix mintii' il ti'j tu'n cyxi' lpey ti'j cynaabl xjal te twitz tx'otx' tu'n cyela ba'n twitz Dios. Ju' tzunj, ¿tikentzen nxi' cyii'na cychunk'lala tisenc'a tjak'x ley te twitz tx'otx'key? zJmDTisen o chi el tx'omet-xin ti' t-xnak'tzbil Cristo. Q'uelel cyni'ya ti'j ma tz̈'iy jun xumlalbaj bix ttzyun tiib cyu'n tyakayil nuk o'cx ka min ma tz'el tx'omet ti' twi'. Jax ju'x ejoo'. Tisen kwi' ja Cristo, bix ejoo' ocslal tisen tocslabl Cristo. Ko tz̈'iyal tuj kocslabl tisen taj Dios bix ko temel junx nuk o'cx ka min ma ko el tx'omet ti'j t-xnak'tzbil Cristo. nIUDMi'n tz'oc cybi'na kej xjal tzin cykba'n min pon cyyola tuya Dios. Mas ba'n tneel ju' cxe'l cye ángel, tz̈ike, tu'n cyyeec'ana ka maanskey. Tzin cykba'nxin o tzaj tk'o'n Dios jun yec'bil tuj cywitziy'xin, bix ju' tzunj at cyoclenxin tuj cywitzxin tu'n cycawenxin cyibaja. Pero mintii' cyoclenxin, cuma jnche'x lpexin ti'j, nuk ja cynaablxin ka' nkbante. LHDTisen n-ocx nejl tipemal jun xjal tuj jaa' twitz, kej ley te ootxa lu ajben nuk tisen jun xlequemal tej at tulel. Pero ma pon baj twi' c'ajbela nuk te techel, cuma ma tzul jttxuylal, ja Cristo. 8GiDJu' tzunj, mi'n txi' cyk'o'na amle'n cyej xjal cyaj tu'n cynimana jley te ootxa tzin tkba'n alcyej ba'n tu'n t-xi' cywaa'na, bix alcyej ba'n tu'n t-xi' cyc'a'na, bix alcyekej nink'ij il ti'j tu'n cyiy'santey, bix alcyej k'ij xjan tuj xjaw il ti'j tu'n cynimana, bix tu'n cynimana jk'ij te ajlabl. uFcDBix tej tjatz titz'jsa'nxin ja Cristo juntl maj tuj cyamecy, el tii'nxin tipemal taaw il bix cyipemal cykil biman. E tzaj cych'ixew cywitz cykilca at tuj cya'j bix entera twitz tx'otx' tej t-xcyexin cyibaj tu'nj tjatzlen itz'j Cristo. wEgDNejl, e tkba ley il ti'j tu'n kcyim te junx maj, tu'n tchjet kc'asben te Dios tu'n tlaj kil. Pero ja'lewe, ma tkba Dios mintii'tl kc'asben, cuma el tii'nxin kc'asben bix aj tk'o'nxin tibaj Cristo, tu'ntzen tchjet tu'n Cristo twitz cruz. UD#D Nejl, tisen cyimnekey tuj twitz Dios, cuma e cybinchay il bix cuma yaa'n t-xjal Dioskey. Pero ja'lewe, ma tak' Dios cychunk'lala tu'nj cymojbabl cyiiba tuya Cristo, bix ma cub tnajsa'nxin cykilca cyila. lCQD Tu'nj cymojbabl cyiiba tuyaxin, tisenc'a e cu'x maketkey tuyaxin tej tcyimxin. E cyim jcynaabla aj il tuyaxin. Jax tej tjatz itz'jxin juntl maj tuj cyamecy, jax tu'nj cymojbabl cyiiba tuyaxin, tisenc'a e jatz itz'jkey tuyaxin. Ma k'oj jun ac'aj cychunk'lala tu'nj cyocslana ti' Dios, ja Dios e tyeec'a tipemal tej tjatz titz'jsa'n ja Cristo tuj cyamecy. hBID Bix mintii' il ti'j tu'n tel keset ttz'umel twi' cytz'albila. Nejl, cyxol aj Israel il ti'j tu'n tel keset ttz'umel twi' cytz'albil. Pero ja'lewe, ttanem Dioskey tu'nj tel tii'n Cristo jcynaabla ka' tej cyocslana ti'jxin. VA%D Bix cuma at cymojbabl cyiiba tuya Cristo, tetzen junx maj ma k'oj cychunk'lala tu'n Dios. Mintii' juntl. Yaa'ntzen tumel tu'n cyocxa tjak' cycawbil juntl cawel, cuma ja Cristo Cawel cyibaj cykilca cawel. l@QD Chi oquel lpey nuk ti'jxin, cuma jaxin Dios. Tujx t-xumlalxin at cykilca tipemal bix tnaabl Dios. 4?aDKey ocslal, cyc'ojlanx cyiiba tu'n mi'n chi cub sbu'na, cuma at xjal cyaj tu'n cyoc lpey ti'j cyex cyxnak'tzbil. Pero mintii' tajbel bix ẍtak' cyxnak'tzbilxin. Jt-xee' cyxnak'tzbilxin nuk cyyol xjal te ootxa bix cynaabl nuk ti'j tik'ch te twitz tx'otx'. Min tzaj cyxnak'tzbilxin ti' Cristo. 6>eDCyiwxit ta' cyocslabla ti'jxin, tisen jun tzee' min yucch ka wi'lxix tloc' tuj tx'otx'. Chi tz̈'iyxita tuj tyol Dios tu'nj cymojbabl cyiiba tuyaxin. C'oquel cyipena ti'j tu'n cywe'xixa tuj jxnak'tzbil jaxxix k'o'n cyey. Bix nimxix cyk'onxa chjonte te Dios. Jun ac'aj kchunk'lal o tzaj tk'o'n Cristo '=GDCuma o tz'oc ke cyc'u'ja ti' Cristo Jesús, bix ma tz'el cyni'ya ti'j jaxin Cawel cyibaja, ju' tzunj cxe'l cyii'na cychunk'lala tuya cynimbila ti'jxin. [</DTumelte tu'n t-xi' nk'o'na ja yol lu cyey, cuma amale mintn-al kena cyxola, pero nim nchin labta cyi'ja. Pero jax nchin tzalaja cyi'ja, cuma ma nbi'ya junx ta' cynaabla bix min ma yucch cyocslabla ti' Cristo. g;GDMa txi' nkba'na jlu cyey tu'n mi'n chi cub tzpeta tu'nj cyeca xnak'tzbil, pero ẍtak'. m:SDJcynaabla taj tzaj tk'o'n Dios tisen jun k'inemal. Pero nuk tu'n Cristo ccyiik'ela ja k'inemal lu. 9DNbint wu'na ju'wa tu'n cycywixa tu'nj cymojbabl cyiiba oj n-oc cyak' cyuyey cyey. Bix nchin na'na Dios tu'n telxix cyni'ya ti'j jjawnex tumel ma cub tninc'u'n Kman Dios. E'wen ta' j-e cub tninc'u'n Dios nejl, pero chic'aj ja'lewe, jaj tu'n cycleta tu'n Cristo. 08 [DJaxte nim n-oc wipena cyi'ja. Waja tz'el cyni'ya ti'j nim nchin na'na Dios cyi'ja, bix cyi'j ocslal tuj tnom te Laodicea, bix cyi'j niy'tl ocslal min cytzki'n nwitza. 7 DTu'n cypon tz'akl, nchin ak'anana cyiw. Nim n-oc wipena ti'j, bix ma tzaj tk'o'n Cristo tipemal weya tu'n tbint wu'na.6 DJu' tzunj, nuk ti'j Cristo nchin yolena oj nxi' nk'umena cye xjal. Nxi' ncubsa'na nwitza cye cykil xjal tu'n cyocslan ti'jxin, bix tuj tumel nxi' nk'o'na xnak'tzbil ti'jxin cye cykil xjal, tu'ntzen cypon tz'aklxix twitz Dios tu'nj cymojbabl cyiib tuya Cristo. 5 -DE tajbexin tu'n tyeec'anxin cye t-xjalxin jawnexsen jun xtalbil o baj tninc'u'nxin, tu'n ttzaj tk'o'nxin cyexin, judíole, yaa'nle judío. Bix ja jawnex tyolxin lu e'wen ta' nejl, pero chic'aj ja'lewe, jaj tu'n tocx Cristo tuj kanem, tu'ntzen kpon junx tuyaxin tuya Dios. {4 qDJatxe tuj tneel, e'wen ta' ja tyolxin lu cywitz xjal. Pero ja'lewe, ma yec'aj te cyej xjal o chi oc te t-xjalxin. F3 DJweya waak'en tu'n wajbena cye t-xjal Cristo, te cyey ocslal yaa'n judío, cuma e jaw tscy'o'n Dios inayena tu'n wajbena cyej xjal yaa'n judío. Tajxin tu'n tabij tyolxin cyu'n cykil xjal. {2 qDNchin tzalaja tzalu tuj tzee', cuma ma tak' Dios weya tu'n tiy'x q'uixc'aj wu'na tuj taak'en Cristo. Jq'uixc'aj niy'x wu'na najben tu'n cytz̈'iya tuj cyocslabla, bix n-el nni'ya ti'j jniy'x wu'na tuj nxumlala c'ajbel cye t-xjal Cristo. D1 DPero chi pomela nuk ka wi'lxix cyocslabla ti' Cristo bix ka min cyaj cycye'yena tu'n cyayona ti'j tbanel ctzaal tk'o'n Dios cyey. Ja yol lu ti'j colbil cyey ma tz'oc cybi'na, jaxj yol nk'umj tuj cykilca twitz tx'otx'. Tu'n t-xi' npocba'na ja yol lu e tscy'o Dios inayena. Jun taak'en Pablo tu'n tajben cyxol ocslal I0  DPero amale aj iletkey nejl, pero ja'lewe ma bint tu'n Dios tu'n tbint cytena tuyaxin. Tu'n tcyamecy Tcwalxin tej toc te xjal, chi pomela sakxix bix mintii' cyila bix mintii' cypalta twitzxin. h/ KDYaltzen cyey, nejl cycy'iy Dios. Oc cyk'oja ti'jxin tuj cyanema, bix nuk ka' e cybinchay. >}}/|{{zz#yxxww:vuutss*rqdp\ovnnYm!llYkkj>i\hhlgffDeehdd0cbbaa `y`Q_=^o]}\\a[ZZYBXXVAUTSRMLKJIHGGsFmEERDDBCB]A@?3>>C=?<;:9988\8 7Y6(55#3210.-,+u*)(q'5%%T#""!5:,^r$ X f>;_o&Pero tej tpon jtumel otk tkba Dios tu'n tul Tcwal twitz tx'otx', e tzaj tsma'nxin Tcwalxin. Itz'j Tcwalxin ti' jun xuuj tu'n tocxin te jun xjal, bix itz'jxin tjak' tcawbil ley. ^y&Jaxse ju'x ke, tisen nee' yaa'n tzakpi'n ko' nejl, cuma eto' tjak' jcycawbil nim ley bix xnak'tzbil at twitz tx'otx'. ]%&Jun nee' tjak' cycawbil c'ojlalte ta', bix tkabk'a tjak' cycawbil c'ojlal tek'a ta' ojxe tpon jk'ij ctkba' tmank'a tu'n tcawenk'a tuj jaa'. f\ G&Cxe'l nkba'na jun techel ti cytena tej mitkna'x cytzakpeta ti' tcawbil ley. Tisen jun maan mlay cawen tuj jun jaa', jaxse ju'x mlay cawen tcwal taaw jaa' ka nee'xk'a, amale c'oqueletk'a te taaw jaa' oj tock'a ma' xjaltl. 1[[&Bix tu'nj junx ete'y tuya Cristo, bix t-xe'chel Abraham ja Cristo, ju' tzunj tcwal Abrahamkey, bix at cyoclena tu'n cyiik'a jcykaba e cyaj tkba'n Dios te Abraham.jZM&Tuj twitz Dios, min-al jun wik xjal cyxola mas jawnex twitz juntl wik. Judío lokey, yaa'nle judíokey, ajnintz lokey, nmak lokey, xinak lokey, xuuj lokey, junx ta' cykilcakey twitz Dios, cuma junx ete'y tuya Cristo Jesús. kYO&Junx ete'y tuya Cristo, ejee'xa at cymojbabl cyiiba tuyaxin, cuma o tz'oc cyk'on cyiiba tuyaxin. MX&Key ocslal, tcwal Dioskey tu'nj cyocslabla ti' Cristo Jesús. W&Pero ja'lewe, cuma o ko ocslan ti' Cristo, ju' tzunj mintii'tl il ti'j tu'n tajben ley tu'n t-xi' tii'n ejoo' tuya Cristo. V1&Ju' tzunj, il ti'j q'uelel kniy' ti'j ajben ley nuk tu'n t-xi' tii'n ejoo' tuya Cristo, tu'ntzen koc jiquen twitz Dios tu'nj kocslabl ti' Cristo. U &Tej mitkna'x tpon tumel tu'n tyeec'ante Dios ti tten tu'n ktzakpet tu'nj kocslabl ti' Jesucristo, tisenc'a tuj tzee' eto'cxe, bix ajben ley tisen jun c'ojlal cars, tu'ntzen kajbente jba'n tpocbal tu'n ktzakpet tu'n Cristo tej tul ja pocbablte lu mas yaj. aT;&O cyaj tk'o'n Dios ley nuk o'cx tu'n tel kniy' ti'j o ten cykil xjal tuj tk'ab il tisen ke pres, tu'ntzen nuk tu'nj cyocslabl ti' Jesucristo ctzaal tk'o'n Dios t-xtalbil te cyej xjal n-oc ke cyc'u'j ti' Jesucristo. XS)&Katzen ma ko oc jiquen twitz Dios nuk o'cx tu'n t-xtalbil Dios, bix yaa'n tu'n ley, ¿q'uelelpatzen kniy' ti'j nk'ojl ley e tzaj tk'o'n Dios te Moisés ti'j jyol e cyaj tk'o'n Dios te Abraham? ¡Min! Min k'ojl, sino at juntl taak'en. Nuket at kipemal tu'n ley tu'n knimante, ajbentzenle ley tu'n koc jiquen twitz Dios. Pero min. R!&Bix c'oquel cyc'u'ja ti'j il ti'j ajben jun tyolel Dios tu'n t-xi' tk'o'n ley cye xjal. Pero tej ttzaj tkba'n Dios tyol te Abraham, jax Dios e yolen tuyaxin. Ja lu tzin tyeec'an mas ba'n t-xtalbil Dios e cyaj tk'o'n te Abraham twitzj ley e xi' tk'o'nxin te Moisés. _Q7&Pero ka ju'wa, ¿titzen tajbel tley Moisés? E tzaj tk'o'n Dios ley te Moisés mas yaj tu'n tel kniy' ti' kil. Pero tej ttzaj cyk'o'n tsanjel Dios tuj cya'j ley te ke tuj tk'ab Moisés, yaa'n tu'n tten ley te junx maj. E tajbe Dios tu'n tcawen ley kibaj, pero nuk o'cx mitkx n-u'la jt-xe'chel Abraham e cyaj tk'o'nxin tyolxin tu'n tul. 0PY&Ju' tzunj, nuket e kiik' t-xtalbil Dios nuk tu'nj knimbil ti' ley, mintetzele e kiik' t-xtalbilxin tu'nj yol e cyaj tk'o'nxin. Pero tzin tyeec'an Abraham yaa'n ju'wa. E tzaj tk'o'n Dios xtalbil te Abraham nuk o'cx tu'nj otk cyaj tk'o'nxin tyolxin. Tej tyole Pablo ti'j ti tajbelel tley Moisés ?Ow&Cxe'l ntx'olba'na jtechel cyey. Tisen mlay bint tu'n tcub xitj jun trat cyxol xjal, jax mlay cub t-xiten Dios jyol e cyaj tk'o'n te Abraham, jyol e cywix tuya cyiwsabl yol. Jley e cyaj tk'o'nxin te Moisés cyaja syent tuya winaklaaj jnabk'i mas yaj, mlay tz'el tii'n tipemal jyol e cyaj tk'o'nxin te Abraham. =Ns&Ju'tzen tten tuyaj yol e cyaj tk'o'n Dios te Abraham bix te t-xe'chel. Bix tej tcyaj tk'o'n Dios tyol te Abraham bix te t-xe'chel, c'oquel cyc'u'ja ti'j min tzin tkba'n tyol Dios “cye t-xe'chel.” Nuk o'cx tzin tkba'n “te t-xe'chel.” Tzin tkba'n ju'wa cuma nyolen ti'j jt-xe'chel Abraham, ja Cristo. M&Key hermano, cxe'l nkba'na jun techel cyey ti nbaj cyxol xjal. N-el kniy' ti'j mlay bint tu'n tcub xitj jun trat cyxol xjal. Amale binnet trat nuk cyu'n xjal, pero oj tcywix tuj juzgado, mlay bint tu'n tel xe't bix mlay bint tu'n tch'ixpet tu'n juntl xjal. JL &El ttzakpi'n Cristo ejoo' tuj tcwent ley tu'n tpon baj twi' jtyol Dios e cyaj tk'o'n te Abraham, jaj tu'n ttzaj tk'o'n Dios t-xtalbil te cykil wik xjal tu'nj tiy'jil Abraham. El ttzakpi'n Cristo ejoo' tu'n kiik'ente Espíritu Santo tu'nj kocslabl ti' Cristo, J-espíritu Santo e cyaj tk'o'n Dios tyol ke tu'n kiik'ente. xKi& Key ocslal, tu'nj min e kbincha jtzin tkba'n ley, ju' tzunj at tcublel kcastiwa kibaj. Pero tu'n ktzakpet ti'j kcastiwa, e xi' tchjo'n Cristo chojbil kil. E xi' tiken texin kcastiwa tej tcyaj sbu'nxin twitz cruz. Sbu'n ta'xin, cuma tzin tkba'n tyol Dios cyjulu: “Jawnexsen tch'ixew jun xjal njaw c'let tk'ab jun tzee' oj n-oc tuj castiwa,” tz̈i tyol Dios. wJg& Pero te ley, ka ma tz'oc ke kc'u'j ti' ley tu'n koc jiquen twitz Dios, mlaytltzen tz'oc ke kc'u'j ti' Dios. Tzin tkba'n tyol Dios cyjulu: “Jxjal taj tu'n tcnet tchunk'lal tu'nj ley, ilxsen ti'j cbinchal entera ley,” tz̈i tyol Dios. RI& Tzinen ta' min-al jun xjal c'oquel jiquen twitz Dios tu'nj nniman ley, cuma tzin tkba'n tyol Dios cyjulu: “Jiquen ta' jun xjal twitz Dios nuk o'cx tu'nj n-oc ke tc'u'j ti' Dios,” tz̈i tyol Dios. >Hu& Bix il ti'j q'uelel cyni'ya ti'j kej xjal n-oc cyipen ti'j tu'n cycaman ti'j t-xtalbil Dios tu'nj nchi niman ley, cwel cycastiwa tu'n Dios, cuma mlay bint cykilca ley cyu'n. Tzin tkba'n tyol Dios cyjulu: “Cwel tk'oj Dios tibaj cykil kej xjal min chi binchan cykil yol tz'i'ben tuj ley,” tz̈i tyol Dios. *GM& Ju' tzunj, il ti'j q'uelel cyni'ya ti'j ntk'o'n Dios t-xtalbil cyej xjal n-oc ke cyc'u'j ti'jxin, tisen e tak'xin te Abraham tej toc ke tc'u'j Abraham ti'jxin. !F;&Bix c'oquel cyc'u'ja ti'j jatxe tuj tneel e cub tninc'u'n Dios tu'n cyoc kej xjal yaa'n judío jiquen twitzxin ka ma chi ocslan ti'jxin. Ju' tzunj, e xi' tkba'n Dios te Abraham: “Tu'na chi oquela cykilca wik xjal wunak twitz tx'otx',” tz̈i Dios te Abraham, tz̈i tyol Dios. E&Ju' tzunj, il ti'j q'uelel cyni'ya ti'j nuk o'cx kej xjal n-oc ke cyc'u'j ti' Dios, ejee' tzunja t-xjal Dios tisen Abraham. JD &C'oquel cyc'u'ja ti'j ti toc tu'n tyol Dios ti' Abraham. Tz̈i cyjulu: “Oc ke tc'u'j Abraham ti' Dios. Ju' tzunj e tzaj k'o'n te Abraham tu'n toc jiquen twitz Dios,” tz̈i tyol Dios. ^C5&Cxe'l nkanena cyey juntl maj, oj ntzaj tk'o'n Dios Espíritu Santo cye xjal, bix nxi' tyeec'anxin jawnex tipemalxin cyxol xjal, ¿tzimpa tk'o'nxin ju'wa cuma n-oc cybi'n xjal tley Moisés? Min. Tzin tk'o'nxin nuk o'cx tu'nj ma txi' cyocsla'na jba'n pocbal ti tten tu'n koc jiquen twitzxin. O tz'oc ke tc'u'j Abraham nuk ti'j tyol Dios B&Bix juntl. Nim q'uixc'aj iy'x cyu'na tej cyocslana ti' Cristo. ¿Nukpa cyajxa iy'x ja q'uixc'aj lu cyu'na? Cutz̈it ka min. CA&¿Mimpatii' cynaabla? Tej cyocslana tuj tneel, ockey jiquen tu'nj e bint tu'n Espíritu Santo. ¿Tikentzen n-oc cyipena ti'j ja'lewe tu'n cyoca jiquen twitzxin tu'nj cyexa cybinchbena? ,@Q&Cxe'l nkanena cyey, ¿e cyiik'pey Espíritu Santo tu'nj cynimbila ti' tley Moisés, bix ka tu'nj cyocslabla ti' Cristo tej cybintey ti e bint tu'nxin twitz cruz? '? I&Key ocslal tuj Galacia, mintii' cynaabla. ¿Tikentzen ma che'x lpey ti' jun yol sbul? Nejl, tzinenxix e xi' nk'umena cyey tiken e cyim Jesucristo twitz cruz. (>I&Mi'n cyaj ncye'yena t-xtalbil Dios weya. Nuket nko oc jiquen twitz Dios tu'nj kbinchben tjak' ley, nukettzenle ganax e cyim Cristo,” ntz̈iya te Pedro.K=&Te junx maj ma tz'oc ke nc'u'ja nuk o'cx ti' Cristo e jaw k'o'n twitz cruz te nxela. Ya mi'ntl txi' njyo'na nchunk'lala tu'nj weya nbinchben, sino at nchunk'lala tu'n Cristo najl tuj wanema. Jchunk'lal nxi' wii'na ja'lewe, ma tzaj k'o'n weya tu'nj wocslabla ti'j Tcwal Dios, jaj xjal oc wak'a te, bix e cyimxin te nxela. b<=&cuma e tkba ley ki'j mlay ko oc jiquen twitz Dios tu'nj knimbil ti' ley. Ju' tzunj, ya mintl n-oc wipena ti'j tu'n woca jiquen twitz Dios tu'n ley, tu'ntzen woca jiquen nuk o'cx tu'nxin, tu'n wajbena nuk o'cx texin. };s&Katzen ma tz'oc ke kc'u'j ti'j knimbil ti' ley tu'n koc jiquen twitz Dios, tzin kyeec'an min tz'oc kbi'n ley, ':G&Pero ka jax cyu'n judío oc ko' te aj il tisen kej xjal yaa'n judío tej kocke jiquen twitz Dios nuk o'cx tu'n Cristo, bix yaa'ntl tu'nj jknimbil ti' tley Moisés, tu'n tzunj Cristo o ko oc aj il. Cxe'l nkanena tey, ¿tumelpa tu'n t-xi' kkba'n tu'n Cristo nko oc te aj il? ¡Min! 9 &pero el kniy' ti'j jun xjal jiquen twitz Dios nuk o'cx tu'nj tocslabl ti' Jesucristo, yaa'n tu'n tbinchan alcyej tzin tkba'n tley Moisés. Ju' tzunj, amale judíot ko', pero o ko ocslan ti' Cristo Jesús, tu'ntzen jiquen ko' twitz Dios tu'n kocslabl ti' Cristo. Min o ko clet tu'nj knimbil ti' tley Moisés, cuma min-al jun xjal n-el jiquen twitz Dios tu'nj tnimbil ti' tley Moisés. o8W&Amale judíot ko' cuma judío ke kiy'jil, bix yaa'n jun wikxitl xjal ko' min e kiik' ley te Moisés, k7O&Pero tej t-xi' ncye'yena yaa'n junx cybinchbenxin tuyaj jaxxix xnak'tzbil ti'j colbil ke, e xi' nkba'na te Pedro twitz cykil ocslal: “Jun judío tey, pero o tzakpeta ti'j cyley judío, bix nwaa'na tisenx tten cyu'n xjal yaa'n judío. Ju' tzunj, ¿tikentzen tzin tyeec'ana il ti'j tu'n cyniman xjal yaa'n judío cyley judío tu'n cyel ba'n twitz Dios? 86i& Bix cuma yaa'n junx j-e bint tu'nxin tuyaj e xi' tk'umenxin, bix el cypa'n cyiib niy'tl ocslal judío tuj Antioquía cyi'j ocslal yaa'n judío, amale elet cyniy'xin ti'j ba'n tu'n cywaa'nxin junx cyuya cykil ocslal. Hasta Bernabé e cub ti'j cyu'n judío tu'n mi'n waa'nxin cyuyaj ocslal yaa'n judío. N5& Tuj tneel, ba'n e bint tu'nxin, cuma e waa'nxin cyuyaj cykil ocslal, amale atet juun yaa'n judío. Pero tej cypon cab judío tuj tnom sma'n tu'n Jacobo, ak' elel tpa'n tiibxin cyi' ocslal yaa'n judío, cuma at cytz̈i judío ti'jxin, cuma tzin cykba'n judío nchucj jun xjal twitz Dios ka ma waa'n cyuyaj xjal yaa'n judío. g4G& Mas yaj, e yec'j juntl maj e tzaj nxnak'tzbila tu'n Dios, yaa'n cyu'n t-xel Jesús. Tej tpon Pedro tuj tnom te Antioquía, il ti'j oc wilen xina tibajc'a twitzxin oca nkba'na, cuma min e tnimaxin jaxxix jxnak'tzbil. C3& Nuk o'cx oc cyocsa'nxin nc'u'ja tu'n mi'n cyaj ncye'yena tu'n t-xi' wonena kej judío mebe, bix tu'n ja lu e ncuyana tuya cykil nc'u'ja. Tej toc tile Pablo ja Pedro tuj tnom Antioquía 2& Ja tzunkej ocslal crinsipal tuj cywitz cykil ocslal, ja Jacobo, Pedro, bix Juan, el cyniy'xin ti'j otk tzaj tk'o'n Dios t-xtalbil weya tu'n wak'anana tuj taak'enxin. Ju' tzunj, e tzaj cyk'o'nxin cyk'abxin weya bix te Bernabé te yec'bil ba'n tuj cywitzxin tu'n t-xi' nk'umena tyol Dios tuya Bernabé cyxol xjal yaa'n judío, jooc'tzen ejee'xxin tu'n t-xi' cyk'umen cyxol judío. @1y&El cyniy'xin ti'j tisen oc tk'o'n Dios tipemal Pedro tu'n tajben te t-xel Jesús cyxol xjal judío, jax oc tk'o'n Dios wipemala tu'n wajbena te t-xel Jesús cyxol xjal yaa'n judío. 00Y&Pero cyej t-xel Jesús tuj Jerusalén, min e k'ojlke wi'ja, sino e cycuyaxin jweya nxnak'tzbil. El cyniy'xin ti'j otk tzaj tk'o'n Dios jjaxxix xnak'tzbil ti'j colbil ke weya tu'n t-xi' nk'umena cyej xjal yaa'n judío, jax tisenj otk tzaj tk'o'nxin te Pedro tu'n t-xi' tk'umen cyej xjal judío. /&Yaltzen kej nejenel cye ocslal tuj Jerusalén, tz'aklxix el nxnak'tzbila tuj cywitzxin. Tzin cykba'n tzpetsal ka mas tz'aklxix cyxnak'tzbil t-xel Jesús twitzj weya nxnak'tzbil, cuma e ten ke t-xel Jesús tuyaxin nejl. Pero yaa'n il ti'j tuj nwitza ka mas jawnex niy'tl ke t-xel Jesús tuj cywitz tzpetsal cyxola, cuma tuj twitz Dios min-al jun xjal mas jawnex twitz juntl. .&Pero mi nuket jun minuto in keya tuyaj cyajbilxin, cuma ilxsen ti'j tu'n tcyaj jaxxix jxnak'tzbil ti'j colbil ke cyxola. 5-c&In yolena cyuya nejenel cye ocslal nuk o'cx tu'n mi'n tz'oc cyc'u'j ti'j cyyol kej xjal tzin cykba'n ocslalke pero ẍtak'ke. Tuya ẍtak' cyyol, ocx ke ẍtak' ocslal kxola, ejoo'ya ocslal tuj Jerusalén. Nuk o'cx oc cycwent-xin ti'j ka nko nimana cycostumbre judío bix ka min. Cycy'ixin tu'n ktzakpet ti' kil nuk tu'nj kmojbabl kiib tuya Cristo Jesús. Nuk o'cx cyajxin tu'n kten tjak' tley Moisés, tisen jun xjal ẍpo'n. ,!&Bix e cycuyaxin wuyena mintii' il ti'j tu'n tel keset ttz'umel ttz'albil jun xjal tu'n tclet, tisen tzin cykba'n kej xjal judío. C'oquel cyc'u'ja ti'j ti e bint ti' Tito, jxjal e xi' wii'na. Mi nuket jaxin min e cykbaxin tu'n tel keset-xin, amale yaa'nt judíoxin. H+ &Pero in xi'ya nuk o'cx tu'n jun tumel otk tzaj tk'o'n Dios weya. Min in xi'ya tu'n cyajbil xjal. Bix in yolena cyuya nejenel cye ocslal, tu'n t-xi' ntx'olba'na alcyej xnak'tzbil nxi' nk'umena cyej xjal yaa'n judío, tu'ntzen mi'n chi k'ojl ti'j waak'ena nbint wu'na bix otk bint wu'na, tu'n mi'n txi' waak'ena tuj il. * 7&Tbajlenxitltzen cyajlaaj jnabk'i nxi'lena Jerusalén tneel maj, in xi'ya juntl maj tuj Jerusalén. E xi' Bernabé wuyena, bix jax e xi' wii'na Tito. `) ;&Bix tej cybinte ocslal tuj Judea ja yol lu, nimxsen e jaw cynimsa'nxin Dios wi'ja.-( U&Pero ejee'j ocslal el cyniy' ti'j ka jaxxix xnak'tzbil e nk'umena, cuma e cybixin cyyol kej ocslal otk chi nyajlaya nejl. Tz̈i kej ocslal otk chi yajlet wu'na: “Jxin xjal e tyajla ejoo'ya nejl, ja'lewe ntk'umentlxin kocslabl, jaj kocslabl oc tipenxin ti'j nejl tu'n t-xitj,” tz̈ikexin. ,' S&Min in cyaja cyxol niy'tl t-xel Jesús cyuj tja Dios tuj departamento Judea. Kej ocslal ti' Cristo ete' tjak' cyxnak'tzbil t-xel Jesús, mi nuket cytzki'n nwitza. P& &Yajxitltzen, bix in xi'ya cyuj ke departamento Siria bix Cilicia. K% &Jnxi' nkba'na cyey, jax wu'na. Ttzki'n Dios min nchin ẍtak'ena. i$ M&Bix min-al juntl t-xel Jesús e wila. Nuk o'cx t-xelxin Jacobo e wila, jxin titz'en Cawel kxol. a# =&Min in xi'ya tuj Jerusalén tu'n nyolena cyuya t-xel Jesús tejxe tbint oxe jnabk'i ttzajlen tyeec'an Dios Tcwal weya. Manc'biltzen in xi'ya Jerusalén tu'n wlontiya twitz Pedro, pero nuk olaaj k'ij in tena tuyaxin. m" U&Jax min in xi'ya cyuya kej t-xel Jesús tuj tnom Jerusalén, ejee'j oc te t-xel Jesús nejl nwitza. Nuk o'cx in xi'ya nakch tuj tx'otx' te Arabia tu'n ntena njunala jaa' min-al xjal. Mas yaj, in ajtz meltz'aja tuj tnom Damasco. X! +&e tak'xin weya tu'n tel nni'ya ti'j Tcwalxin, tu'ntzen t-xi' nk'umena ti' Tcwalxin cyej xjal yaa'n judío. Tejtzen tel nni'ya ti' Tcwalxin, min in xi'ya cyuya xjal tu'n t-xi' nkanena ka iy'nen cyilbil ti'j. ;  q&Pero amale in k'ojleta ti' Dios, pero tu'n t-xtalbilxin weya e tak'xin weya wajbena texin. Tej mitkna'x witz'ja, ya scy'o'ntl kena tu'nxin. Bix tej tpon tumel tuj twitzxin, 4 c&Bix mas cyiw in tiina tuj cyley judío cywitzj ch'ixc'a yaa'n cykilcatl ntanema. Nim oc wipena ti'j tu'n cyniman cykil ntanema kej costumbre otk cyaj cyk'o'n ke wiy'jila.  {& Cxe'l nkba'na cyey ti tten e wiik'a jxnak'tzbila tu'n Cristo. O cybiy ti e bint wu'na tej nxi' lpeya ti' cyley judío. Nimxsen in k'ojla cyi'j t-xjal Dios tu'n cyxi'xin tuj tzee' bix tu'n cycubxin, tu'ntzen tcub xitj cyocslablxin ti' Cristo. g I& Yaa'n k'o'n weya cyu'n xjal, bix min in xnak'tzana ti'j. Jax Jesucristo e tzaj tyeec'an weya.  & Key ocslal, ilxsen ti'j q'uelel cyni'ya ti'j jba'n xnak'tzbil ti'j colbil ke e xi' nk'umena cyey, yaa'n cyyol xjal. ' I& Cyiw ch'in nyola, pero jey', tu'nj ja cyiw yol lu, ¿yaa'mpa tzinen tuj cywitza ncy'iya nuk tu'n wela ba'n tuj cywitz xjal? ¿Wajpiya tuj cywitza nuk tu'n cyyolen xjal ba'n wi'ja, tisen cykba'n juun cyxola? ¿Yaa'mpa tzinen waja nuk tu'n wela ba'n tuj twitz Dios? Nuket oc wipena nuk tu'n wela ba'n tuj cywitz xjal, yaa'ntzenle jax jun t-ak'anal Cristo kena. E yole Pablo ti'j ti tten tej toc te t-xel Jesús " ?& Juntl maj cxe'l nkba'na jma txi' nkba'na cyey, ka at jun xjal ma t-xnak'tza juntl xnak'tzbil twitzj xnak'tzbil ocslankey ti'j, ¡tzajxit tsbu'n Dios ja! U %&Junx xnak'tzbil tu'n cyclet xjal, jaj e xi' nk'umena cyey. Ka at jun xjal ma t-xnak'tza juntl xnak'tzbil ti'j ti tten tu'n kclet, tzajxit tsbu'n Dios ja, amale inayenta bix ka jun tsanjel Dios tuj cya'j. 1 ]&Mintii' juntl xnak'tzbil ti'j ti tten tu'n cycleta, pero at juun cyxola nchi ch'ixben nxnak'tzbila te tzpetsal cyey. Cyajxin tu'n t-xitj jjaxxix xnak'tzbil ti' Cristo. , S&Key ocslal, ma baj nc'u'ja ti'j ma bint cyu'na. Ma bint nuk cab k'ij ocslankey ti'j jaxxix yol e xi' nk'umena cyey. Pero ja'lewe ma tzak' cyjel cycye'yena Dios. E tzaj tk'o'n Dios tu'n cycleta nuk tu'nj xtalbil k'o'n cyey tu'n Cristo, pero cyaja tu'n cyoc lpey ti'j junxitl xnak'tzbil. o Y&¡Jawxit nimset Kman Dios te junx maj! Ju'xit ttena. Mintii' juntl xnak'tzbil ti'j ti tten tu'n kclet  /&E xi' tk'on tiib Jesucristo tu'n tbyet tu'n kil, tu'ntzen kclet tu'nxin ti'j ka' at ja'lewe twitz tx'otx'. E cyimxin cuma ju' e tajbe Kman Dios. q ]&Tzajxit t-xtalbil Kman Dios tuya Kaaw Jesucristo cyibaja, bix cyu'nxit-xin chi temey tuj ttz̈yal. # A&Nxi' ntz'i'bena ja u'j lu te cykilca cloj ocslal ti' Cristo tuj departamento Galacia. Jax ju'x kej ocslal at wuyena ma txi' cyk'o'n jun k'olbebl te cyey.  &Inayena Pablo. Jun t-xel Jesucristo kena. Yaa'n xjal e scy'onte weya tu'n woca te jun t-xel Jesucristo, bix yaa'n xjal e smante weya. Scy'o'n kena bix sma'n kena nuk o'cx tu'n Jesucristo bix tu'n Kman Dios e jaw titz'jsa'n ja Jesucristo tuj cyamecy. 0Tenxit t-xtalbil Dios cyibaj cykilcakey jn-oc tak' Kaaw Jesucristo cyey tuya jun tk'ak'bil cyc'u'ja jax. O'cx nyolja.K0Key hermano, chi tenxita tuj ttz̈yal tzin tk'o'n Kman Dios tuya Kaaw Jesucristo cyey, bix cyu'nxit-xin at tk'ak'bil cyc'u'ja ti' niy'tl ke hermano tu'nj cyocslabla ti' Dios bix ti' Kaaw. P0Ttzki'nxin cykilca ti nbaj wi'ja, bix ju' tzunj cxe'l nsma'na xina cyuyey, tu'ntzen t-xi' tk'umenxin cyey tii'n ntena bix tii'n cyten wuyena. Oj cybintey tii'n eto'ya tzalu, bixsen chi jaw tzalaja. zm0Yaltzen weya, mi'n txi' nkba'na tuj ja wu'ja lu ti nbaj weya, cuma jxin Tíquico cpomel cyxola, bix oj tponxin, ja tzunxin pjel k'umentexin cyey ti nbaj weya tzalu. Nim n-oc tak' Tíquico weya, bix nim najbenxin weya tuj taak'en Kaaw.  0Bix tu'nj o txi' nk'umena ti'j o tyeec'an Dios weya, ju' tzunj ntiina tuj tzee'. Ju' tzunj chi na'na Dios wi'ja tu'ntzen ttzaj tk'o'n Dios t-xtalbil wibaja, tu'ntzen mintii' ttz̈i wi'ja te kbalte tyol Dios mas. Jun k'olbebl tu'n Pablo te manc'bil yol u c0Ojtzen cyna'na Dios, key hermano, tuyax wi'ja, tu'ntzen at nim tipemal nyola oj t-xi' nk'umena cye xjal j-e'wen nejl pero ya o chic'ajax tu'n Dios. Bix waja tu'n cyna'na Dios wi'ja tu'ntzen mintii' ttz̈i wi'ja oj t-xi' nk'umena. | q0Tuj cykilca ti nbaj, chi na'la Dios, bix tuya tonbil Espíritu Santo te cyey. Oj cyna'na Dios, nchi binchama tisenxsen nchi itz'le'na cyiiba, bix cypa'xixa tuj k'oj. Bix yaa'n nuk cyi'jquey chi na'la Dios, sino tuyax ti' cykilca ocslal. x i0Ju' tzunj, key hermano, chi ajbenxit jcymacbila tzin tk'o'n Dios cyey, tisen nchi ajben cymacbil soldado tuj k'oj tu'n cycaman. Jun soldado n-oc tsinch tc'u'j tu'ntzen tbint tk'ojl. N-oc xcbil ttzii' t-xuuc' tu'n mi'n tz'ocx twi' espada tuj. Toc t-xaab tbanel tu'n mi'n cub tuj k'oj. K'i'n jun makbil tu'nxin tu'n mi'n tzak'xin cyu'n tbak' scopet oj cyoc xe't ti' tanemxin. Cjawex tpasbil tisen jo's̈ tuyax te maksbil twitz te colbil twitz tu'n mi'n tzak' cyu'n tbak' scopet. Bix k'i'n tspada tu'n tu'ntzen t-xcye tuj k'oj. Ejee' tzunj lu najben cye soldado tu'n cyk'ojl cyuya enemiwa. Yaltzen cyey cymacbil oj cyk'ojla cyuya biman, ejee' tzunj lu. Jaj nchi yolena jaxxix. Bix jaj k'i'n cyu'na jun cynaabla jiquenxix. Bix jaj n-el cyni'ya ti'j tzul Kaaw te cawel twitz tx'otx' tu'n tten twitz tx'otx' tuj ttz̈yal. Bix jaj n-oc ke cyc'u'ja ti' Dios, tu'n twe' jcyniy'bebl biman n-oc cyxoo'n cyi'ja tisen tbak' scopet. Bix jaj cytzki'ntla o tcol Dios ejee'y tuj tk'ab taaw il. Bix jaj tyol Dios najben cyey tu'n cyxcyey ti'j niy'bebl ntzaj cyi'ja tu'n taaw il. Ejee' tzunj lu te cymacbila tu'n tajben cyey tuj cyk'oja cyuya ke biman. b =0 Ju' tzunj il ti'j binne cytena tuyaj tipemal Kaaw tzin tk'o'n Dios cyey. Katzen binne cytena ju'wa, ba'ntzen cypantey oj tpon jun k'ij nojne tuya ka' cyi'ja. Mintzen otk chi iy' tz'aka oj tbaj twi' cyk'oja tuya ka'. '0 Oj kk'ojl, yaa'n cyuya xjal, sino cyuya kej biman, jawnexsen cyipemal. Min chic'ajke, bix nim cybaj. Ejee'tzen bimanja ete' twitz cya'j tuj klolj. Bix nchi cawen tu'n tbint ka' twitz tx'otx', bix nimxsen pomnina baj cyilbil ti'j tu'n cycaman cyibaj xjal twitz tx'otx'. yk0 Tisen jun soldado te twitz tx'otx' ikenxsen tbanel t-xbalen bix tmacbil tuj k'oj, jaxsen ju'x cyey. Jax cyikem cyey jtbanel tipemal Kaaw tu'n tajben cyey tu'ntzen cywe'xixa twitz taaw ka' oj cyoca tuj niy'bebl tu'n, tu'n tbint ka' cyu'na. $A0 Tu'ntzen tpon baj twi' nyola cyey, key hermano, cxe'l nkba'na cyey ti tten tu'n cyxcyey tibaj ka'. At cymojbabl cyiiba tuya Kaaw. Nimxsen tipemalxin at. Bix cuma at cymojbabl cyiiba tuyaxin, ju' tzunj at tipemalxin te cyey tu'n cyxcyey tibaj ka'. Tz'ajbentzen tipemalxin cyey. V%0 Yaltzen ke cyey patrón, jax ju'x ba'nx cyse'y cynaabla cye cy-ak'anala. Cyk'oncj cyiw cynaabla cyi' ke cy-ak'anala. C'ulel tuj cyc'u'ja yaa'n nuk o'cxc'a ke cy-ak'anala ete' tjak' tcawbil Kaaw at tuj cya'j, sino cyuyaxa ete'y tjak' tcawbilxin. Chi elela junx cyuya cy-ak'anala twitzxin, cuma tuj twitzxin min-al jun mas nintzaj twitz juntl. Ju'tzen tten tu'n t-xi' cyyeec'ana cynimbila cyxola. Kej macbil ntzaj tk'o'n Dios ke tu'n kk'ojl cyuya kej biman #0Cytzki'ntla alcye jun k'ij jaca juun xjal ctcaman jun tcotz tk'a' Kaaw la' alcye ak'untl otk bint tu'n, atle tpatrón, minlen-al tpatrón.  0Cyk'o'nc cyipey ti'j tu'n cyajbena te cypatróna, tisenxsen nchi ak'anana tuya Kaaw bix yaa'n nuk jaj nchi ak'anana cyuya xjal. O0Chi ak'anala ba'n yaa'n nuk o'cx oj at cypatróna te cyey'lte cyey, sino sey'x chi ocaley, tisexsen nchi ak'anana twitz Cristo. Chi ak'anala tuya cykil cyc'u'ja, cuma ju' taj Dios tu'n cyak'anana. W'0Yaltzen cyey ak'anal tjak' tcawbil jun patrón, cxe'l cybi'na cypatróna ti' cyaak'ena. Chi nimela twitz cypatróna, bix chi ak'anala tuya cykil cyc'u'ja tisenxsen nchi ak'anana tjak' tcawbil Cristo. mS0Yaltzen cyey mambaj bix txuybaj, yaa'n tumel tu'n cyoc tena cyakwusalte ke cycwala tuya jun cawbil yaa'n tuj tumel, sino cytz̈'is̈ecke tuya jun cawbilcye tujxix tumel, bix chi xe'l cyxnak'tza'na tu'n cyxi' lpe ti' Kaaw. }s0Ka ma bint cyu'na ju'wa, chi temela tuj ttz̈yal twitz tx'otx', bix nim tken cytyema at,” tz̈i Laaj Mandamyent. ~0Jtneel tcawbil Dios tuj Laaj Mandamyent tuya jun cotz tu'n Dios ka nbint cyu'n xjal, ja tzunja lu: “Cxe'l cynimana cymana bix cytxuy. } 0Yaltzen ejee'y cwal, cxe'l cybi'na cymana, tu'ntzen t-xi' cyyeec'ana cynimbila twitz Kaaw, tu'ntzen cytena tujxix tumel. n|U0!Pero jax ju'x nyolen ja yol lu ti'j ti tten tmojbabl tiib jun xinak tuya t-xu'l. Ju' tzunj, key hermano, il ti'j cyey xinak tu'n toc tak' cyxu'la cyey tisen n-oc tak' cyiiba cyey, bix cyey xuuj tu'n t-xi' cynimana cychmila.J{ 0 Ja yol lu tuj ewjel ta' ch'in bix min chic'ajax cykilca ti japenina nejl. Pero yaltzen ja'lewe jawnexsen japenina te ke. Tuj nwitza nyolen ja yol lu ti'j tmojbabl tiib Cristo cyuya ke t-xjal. z0Cycye'yenc ti toc tu'n ootxa tyol Dios. Tz̈i cyjulu: “Oj tpon tumel tu'n tmaje jun xinak tuya t-xu'l, mintii'xix tu'n tnajantl tuya tman bix tuya ttxu, sino ya at tu'n tnajantl tec'ax tuya t-xu'l, bix cyca'bel chi oquel te junx xumlalbaj,” tz̈i tyol Dios. %yE0cuma tisen t-xumlalxin ko'. x0Min-al xjal n-el iiq'uente t-xumlal, sino nuk o'cx n-oc tc'a'chen bix n-oc tc'ojla'n. Ju'xsen nc'ojlan Cristo ki'j, ejoo' t-xjalxin, Qw0Ju' tzunj, key xinak, tisen cyey c'ojla'n cyxumlala cyu'na, jaxsen ju'x cyc'ojlay ke cyxu'la. Jxinak n-oc tak' tiib te, jax ju'x n-oc tak' t-xu'lxin texin, cuma t-xu'lxin tisenx ja t-xumlalxin. (vI0Ju'tzen tzin bint kten tu'nxin, tu'ntzen alcye jun k'ij ko pomel twitzxin mintii' ktz'ilel, bix sakxix te junx maj. Ko oquel tisen jun oybil mintii' tpaltel. euC0tu'ntzen tel txjet kil ki'j, tisen tzin tkba'n tyol Dios, bix tu'ntzen koc te t-xjal Dios. It 0Yaltzen cyey xinak, c'oquel cyak' cyxu'la cyey, tisenxj oc cyak' ocslal te Cristo. Jaxin jun yec'bil te ke ti tten tu'n toc tak' jun xjal ke. Oc tk'on tiibxin kuya hasta e cyimxin ki'j, ksO0Il ti'j jac'a chi niman ke xuuj twitz cychmil tuj cykilca, tisen ejoo' ocslal n-oc kbi'n Cristo. erC0Tisenx ja Cristo ncawen kibaj ejoo' ocslal, jaxsen ju'x at tcawbil jun xinak tibaj t-xu'l. Lq0Key hermano, cxe'l nkba'na ch'in cyey ti'j ti tten tu'n t-xi' cyyeec'ana cynimbila cye xjal. Key xuuj, cxe'l cycuyana alcye tkba cychmila, tu'ntzen t-xi' cyyeec'ana cynimbila twitz Cristo. Wp'0Bix cxe'l cyyeec'ana cynimbila cye xjal tu'nj nchi nimena twitz Cristo. ow0Bix ti' tbi Kaaw Jesucristo cxe'l cyk'o'na chjonte te Kman Dios ti' cykilca. Ti tten tu'n tten kmojbabl kiib tuj kja 3n_0Ka ete'y tjak' tcawbil Espíritu Santo, chi bitzela cyxola te Kaaw ti' jun bitz tuya cykil cyc'u'ja bix tuya jun tzalajebl ntzaj itz'j tuj cyanema tu'n Espíritu Santo. 6me0Oj n-oc jun xjal te bola tu'n vino, ja vino ncawen tibaj, bix nxi' tnaabl tuj il tu'n. Ju' tzunj mi'nxit cawen vino cyibaja, sino jaxit Espíritu Santo cawen cyibaja. 3l_0Ju' tzunj mi'n chi oca tisen mintii' tumel cyuyey ti'j nbaj ja'lewe, sino cyk'o'nc cyc'u'ja ti'j tu'n tel cyni'ya ti'j ti taj Kaaw tu'n tbint cyu'na te ja tyem ja'lewe. Pk0Cybinchama jun ba'n looj lux tyem ata, cuma nim tka'yel nbaj ja'lewe. j+0Entonces, key hermano, cybisenx ti'j ti tten tu'n cybeta tuj tumel. Mi'n chi oca tisen min tz'el cyni'ya ti'j, sino q'uelel cyni'ya ti'j. ^i50Tzin tkba'n tyol Dios cyjulu: “Ejee'y min tz'el cyni'ya ti'j, cyc'asem cyiiba, bix chi wey'tza bix cypa'mel cyiiba cyi'kej ete' tuj klolj, bix Cristo cjkolte cynaabla tu'n tel cyni'ya ti'j,” tz̈i tyol Dios. Th!0 Pero oj t-xi' cyii'na jun cynaabla jiquen, bix c'oquel maje cynaabla tuya cynaabl kej nbint ka' cyu'n tuj ewjel, cchic'ajaxeltzen cynaabl yaa'n jiquen, tisentzen tuj spi'yen nchic'ajaxtzen ti jilel at. ggG0 Ka'xsen jnbint cyu'n tuj ewjel, hasta jun kch'ixew n-el kii'n ka nko yolen ti'j nbint cyu'n. Uf#0 Mi'n chi cub tena cyuya kej ete' tuj klolj oj nchi binchan jun yaa'n ba'n min tz'ajben, sino cxe'lxix cyii'na tuj tumel. Katzen tuj tumel k'i'n cyu'na cywitz, cchic'ajaxeltzen cynaabl kej lu yaa'n ba'n. Re0 C'oquelxix cyc'u'ja ti'j tu'n tbint cyu'na jaj q'uelel ba'n twitz Kaaw. pdY0 Ka ete'y tuj spi'yen, k'i'ntzen jun cynaabla ba'n, bix jiquenxix chi beteley, bix jaxxix chi yoleley. 4ca0Nejl ete' tzuna tuj klolj, cuma min el cyni'ya ti'j ti tten tu'n t-xi' cyii'na jun cynaabla jiquen. Pero yaltzen ja'lewe, ete' tzuna tuj spi'yen, cuma ya ocslal tzunkey ti' Kaaw bix n-eltzen cyni'ya ti'j ti tajxin. Ju' tzunj chi tenc'axixa tuj tumel, cuma ya ete'y tuj spi'yen bix yaa'n tuj klolj. Lb0Ju' tzunj mi'ntzen chi cub majey cyuya kej xjal tzin cykba'n jlu. Ja 0Attzen juun xjal tzin cykba'n ba'n tu'n tbint cykilj lu cyu'n. Pero mi'n chi cub sbu'na cyu'n, cuma ke cyej n-el iiq'uente Dios chi oqueltzen tuj jun nintzaj castiwa oj ttzaj tk'oj Dios. b`=0Cytzki'na kej xjal nchi yaẍen cyuya pajbaj bix kej nchi yolen tz'il yol, bix kej nuk tik'ch cyaj tisenxsen nchi niman twitz sant, ejee' tzunja mintii' tu'n cykaben tuj lugar jaa' nchi cawena Cristo tuya Kman Dios. _0Bix mi'n chi yolena ti' jun ch'ixbajil yol bix mi'n cyyoley ti' yol mintii' tajbelel, bix mi'n chi yolena tuya jawnex yol nuk nxi' xe't nuk te cynimbil cyiiba twitz cyuyey tajbelel, sino cyyeeq'uey cyyola ejee'y jun wik xjal nk'onte chjonte te Dios. '^G0Yaltzen ti'j achbil te aj pajlel, mi'ntzen cybinchaja cyxola. Bix mi'ntzen tz'oc cyachena jte cyuyey at. Kej xjal ocslal mlay cybinchatl kej ka' ju'wa. ]'0Juch cyc'u'ja ti' cyuyey, tisen te Cristo oc juch tc'u'jxin ki'j. Tu'n tk'ak'bil tc'u'jxin ki'j, oc tk'on tiibxin ki'j bix e cyimxin te kxel tu'n kil. Tcyimlenxin te jun oybil twitz Dios, bix ba'n e'la twitz Dios, tisen ba'n n-e'la jun c'oc'sbil c'o'cj twitz jun xjal. \ 0E cub tnajsa'n Dios cyey cyil, bix ejee'y tcwal Kman Dios. Ju' tzunj cycnomale tu'n tcub cynajsa'na cyil xjal, cuma tcwal Dioskey. ][30 Mi'ntzen cybinchay jlu, sino tk'ak'bil cyc'u'ja ti' cyuyey cbinel cyu'na, bix q'uelel cyni'ya ti'j ti ilel ta' juntl. Cwel cynajsa'na til juntl cyuyey, tisen o cub tnajsa'n Dios ke kil tu'n tcyimlen Cristo.{Zo0Cybajsanc'aja cyiic'bila bix jtik'ch cyk'oja, bix cys̈itz̈'bila, bix jka' cyyola tzin cykba'na ti' juntl xjal. YY+0Mi'n cub cyk'o'na Espíritu Santo tuj bis. At Espíritu Santo te Dios cyuyey te techel ejee'y t-xjal Dios, bix najben tu'n tzinen ta' tu'n cyco'pja tu'n Dios te junx maj oj tpon alcye k'ij tu'n kco'pj. !X;0Ojtzen cyocxa tuj ac'aj cynaabla, mi'ntzen cyyoley xmeletz'tzen yol, sino chi yolela tujxix tumel, tu'ntzen tajben cyyola cye kej nchi oc ebinte. W/0Bix kej o chi alk'an, mi'ntzen chi alk'antl. Ba'n tu'n cyak'anana tuj tumel tu'n cyitz'ja, bix tu'n t-xi' cyonena juntl xjal pena n-itz'ja. \V10Katzen tzinxa chi k'ojla, nxi'tzen cyk'o'na amle'n te taaw il tu'n tcaman cyi'ja. rU]0Bix ka ma chi jaw k'ojla, mi'n cyak'a amle'n te cyk'oja, sino cybincha'y tu'n tbaj tilel tex k'ij. hTI0¿Titzen tten tu'n cyocxa tuj ac'aj cynaabla? Il ti'j cyjel cyk'o'na cyẍtak'bila. Oj cyyolena cyuya ke cyuyey, pero tujxix tumel bix jaxxix cyyola, cuma ka nchi ẍtak'ena, bi'x chi xe'l xitja tuj cymojbabl cyiiba. jSM0Tej cyocslana ti' Dios, e tzaj tk'o'n Dios cyey jun ac'aj cynaabla. Ja tzunj ac'aj cynaabla tisenj tnaabl Dios, bix jiquen bix sakxix bix tbanelxix tnaablxin. Iltzen ti'j tu'n tel cyxoo'na jk'anak bix tu'n cyocxa tuj ac'aj. 8Rk0Il ti'j cych'ixpum cynaabla tu'n toc te ac'aj. ?Qw0cyk'oncjtzen tisenj cytena nejl. Ya mi'ntzen chi jyontla ti'j tik'ch e cyajbey nejl, cuma puro tz'il ootxa cychunk'lala. Niy'j cyachbila nejl nuk te sbulte cyey tu'n cyxi'y tuj il. P/0Ka o tz'el cyni'ya ti'j jaxxix e cyaj t-xnak'tza'n Jesús bix e cyaj tyeec'anxin tej ttenxin twitz tx'otx', bix ka cyaja che'x lpey ti' tyolxin, hOI0Katzen ejee'y ocslal nbint cyu'na ju'wa, pero yaa'n te Cristo kbalte tu'n tbint cyu'na ju'wa. N'0Ya mintii'tl cych'ixew oj nbint il cyu'n. O tz'oc cyk'on cyiib te nuk tik'ch cyaj. Min nchi we' tu'n nuk nchi yaẍen cyuya nuk alk'ch xjal. M90bix min tz'el cyniy' ti'j ti taj Dios. Bix nakchxsen ete' ti' Dios. Nuk mos̈ ta' cynaabl tu'n cyxi' tuj be jiquen, cuma nuk o'cx tuj be ka' nche'xa. 7Lg0Entonces, key hermano, tu'n tcawbil Kaaw cxe'l nkba'na cyey tu'n mi'n cybinchatla tisen kej xjal yaa'n ocslal ti' Dios. Ejee' tzunja mintii' tajbel cynaabl twitz Dios, K0Jaxin tisen kwi', bix ejoo' t-xjalxin tisen t-xumlalxin. Ja kwi' ncawen ti cbinel tu'n kxumlal. Bix tec'ax juun iken tu'n kxumlal najben jaa' tu'n tajbe'na. Ka najben jaca juun iken tu'n kxumlal, n-onentzen te juntl, bix ba'ntzen ta' kxumlal ju'wa, bix ntz̈'iytzen. Ju'xse te ke ejoo' ocslal. Oj najben jaca juun ke, ejoo' ocslal, cye niy'tl ocslal tuyaj kaak'en o kiik' tu'n Kaaw, jatzen n-oc k'ak'en tc'u'j jun ti' juntl, bix ko cywixeltzen tuj kocslabl. Tej kocslan ti' Dios, e tzaj tk'o'n Dios jun ac'aj kchunk'lal ~S}?|{zz{y{xxw)vtut4s3rHqponmmk~jihh-g>feedQcbbja`_~_*^(]z\[[2ZYXlWTVUYTTSRRR QoPPaONN1MQLKJ*HHmGFF{FDCBJ@@ ?*>=<Yaltzen tej Scy'o'n tu'n Dios, jatzen xjalja o tz'oc te tneel pala, cuma min oc tk'on tiib te nintzaj pala, sino ja te Dios e k'onte taak'en tuj tk'ab te pala. Ja lu tzin yec'j tu'n tyol Dios. Cycye'yenc ti toc tu'n Dios te Tcwal: “ ‘Jay ncwala. Ja'lewe ma txi' nk'o'na tey te nintzaja,’ tz̈i Dios te Tcwal,” tz̈i tyol Dios. 7mgBix juntl. Tu'ntzen tajben te jawnex pala, yaa'n nuk o'cx jun xjal, sino ju'x il ti'j jun xjal o scy'et tu'n Dios. Min-al jun ba'n toc tk'on tiib te nintzaj pala tu'nx, sino ja te Dios nk'umente al c'oquelte nintzaj pala, tisenj e tk'umexin ja Aarón te nintzaj pala cyxol aj Israel jatxe ootxa. tlaOj t-xi' toyenxin chojbil il twitz Dios, ti'j texin til junx tuyaj cye xjal nxi' toyenxin, cuma xjalxxin. PkTi' tzunj xjal pala jax tzin tna'n bix at tpasensya oj at cytzpetpajlenel xjal bix oj nchi cub tz'ak xjal tuj il, cuma jax xsunxin n-el tniy' ti'j ti tten tu'n mintii' tipen twitz il, cuma xjalxin. nj W¿Altzen ba'n tajben te jun nintzaj pala? Tu'ntzen tajben te nintzaj pala, il ti'j jun xjal, tu'ntzen toc yolel cyi' xjal twitz Dios, bix tu'n t-xi' cyk'o'n cyoybil xjal te Dios, bix tu'n t-xi' cyk'o'n chojbil cyil xjal te Dios. $iAJu' tzunj, tu'nxix cykil kc'u'j ko lk'ex twitz Dios jaa' ncawena, tu'ntzen kiik'ente t-xtalbil Dios, bix tu'ntzen ktzaj tonenxin oj kniy'bet tu'n il.h Jatzen yolel ki'j twitz Dios, bix at jun tk'ak'bil tc'u'jxin ki'j, cuma n-el tniy'xin ti'j ti tten j-oj nko oc tuj niy'bebl tu'n il, cuma tej tten texin twitz tx'otx' tuya t-xumlal, iy' texin twitz cykil niy'bebl tu'n il, pero min e cub tz'akxin tuj il. Ag{At juntl tumel. O pon Jesús, Tcwal Dios, tuj cya'j twitz Dios. Bix ja Jesús jatzen nintzaj kpalaj. Ojtzen kpon twitz Dios te kanel, attzen Tcwal Dios te kuya te onl ke. Jatzen kpala jnintzaj te junx maj. Jatzen yolel ki'j twitz Dios. Ju' tzunj, mi'n cyaj kcolen ja Jesús, bix mi'n cyaj kcolen kocslabl. +fO Min-al jun ba'n tcub ewen twitz Dios. Cykilca chic'aj tuj twitz Dios. Bix twitz Dios kk'a' jun kumel ti xbaj kbinche bix ti xbaj kbisen. Ja Jesús nintzaj kpala \e1 Pero mi'ntzen cub cybisena ka ba'nj nbint cyu'na nuk tuya cytziy pero yaa'n ju' tuj cyanema, bix mi'n cub cybisena ba'n tu'n tcub cyewena ti niy' tuj cyc'u'ja tuj twitz Dios. Mlay tz'oc cyya'na Dios. Te tyol Dios i'tzxixte bix at tipemal. Tisen jun machet ca'ba ttzii' bix binne ttzii' ba'n tocx tuj kxumlal, ju'tzen elpenina jtyol Dios ba'n tocx tuj kanem. C'oquex te cye'yel cykil niy' tuj kc'u'j, ka ba'n bix ka ka'. Jniy' tuj kc'u'j ẍbi'k tuj twitz Dios. &dE Ju' tzunj ilxix ti'j tu'n toc kc'u'j ti'j tu'n kpon tuj ajlabl tuya Dios, bix mi'n txi' kii'n cynaabl kej xjal el cyxoo'n tyol Dios bix min ocke tuya Dios. ucc Alcyej ocslal oj tcyim c'oquex tuj ajlabl bix cwe'bel taak'en, tisenj te Dios ajlan tej tbaj bint taak'en. b Ti'j tzunj yol lu q'uelele kniy' ti'j yaa'n Canaán jaj ajlabl e tkba Dios, sino at juntl ajlabl mas jawnex tu'n kocx tuj. a7Ju' tzunj mi'n cub cybisena ka jaj tx'otx' te Canaán ajlabl e tkba Dios tu'n cypon tuj. Canaán nuk jun techel ti tten tu'n kpon tuj juntl ajlabl. Nukettzen ja Canaán manc'bil najbil te ajlabl, minttzenle e tkba Dios mas yaj ti'j jun k'ij tu'n cypon xjal tuj ajlabl tuyaxin. u`cN-el kniy' ti'j lux ba'n kocx tuj ajlabl tuya Dios, cuma tz̈i tyol Dios tu'n kpon ja'lewe. Jyol ja'lewe e tkba Dios tu'n David, e tk'umexin nim jnabk'i mas yaj twitzj tneel maj e tzaj tk'o'nxin jun k'ij tu'n cypon xjal tuyaxin. E tkba David tu'n Dios ja yol lu ya ma kba'j: “Ja'lewe, ka cybi'y jtzin tkba'n Dios, mi'n tz'el cyiiq'uena tyolxin,” tz̈i David. _9Entonces e bint tu'n Dios tu'n cypon xjal tuj ajlabl tuyaxin. Pero tuj tneel kej oc ebinte tej ttxconte Dios cyi'j tu'n cypon, min e ponke tu'n tel-len cyxoo'n tyolxin. Ju' tzunj at-x tu'n cypon xjal tuj ajlabl lu, bix at tumel kuya lux Dios ntxcon ki'j tu'n kpon tuyaxin. 7^gBix cyi'j xjal min cyocsla tu'n cypon tuj ajlabl tuya Dios, tzin tkba'n tuj tyol Dios cyjulu: “Mi'n chi octz ajlal wuyena kej xjal n-el cyiiq'uen,” tz̈i Dios tuj tyol. #]?Ti'j tej tajlan Dios, tzin tkba'n tuj tyol Dios cyjulu: “E ke tc'u'j Dios bix ajlanxin te twuukan k'ij tbinlen cykilca taak'enxin,” tz̈i tyol Dios. 4\aPero ejoo'tzen o kocsla jyol te co'pbil, ejoo' tzunja ko oquex tuj jun ajlabl tuya Dios, cuma jax at jun ajlabl ke la' alcye jun k'ij. Ja tzunj ajlabl nbyan tuj tyol Dios tej ttz̈i Dios cyjulu: “E tzaj nk'oja cyi'j xjal min e cybi nyol, bix e xi' nkba'n cye jaxxix tu'n mi'n chi oc tuj ajlabl wuyena,” tz̈i Dios. Ja tzunj yol lu nyeec'ante ya at jun ajlabl te Dios nejl bi'x e baj bint jatxe te tbaj bint twitz tx'otx'. <[qKe, o tz'oc kbi'n tyol Dios te co'pl ke, tisen ke kxe'chel ootxa oc cybi'n tyol Dios. Pero min ajben cye, cuma nuk oc cybi'n bix min e cyocsla. Nuket e cyocsla, ajbentzenle cye. AZ }Tisen nejl, ju'x ja'lewe, lux tyol Dios tcyajsen kuyawe tu'n kocx tuj ajlabl tuyaxin. Ju' tzunj c'oquelxix kc'u'j ti'j tu'ntzen mi nuket jun kxol cyaj tu'n mi'n tz'ocx tuj ja ajlabla. qY[Tz'elc'atzen kniy' ti'j min ocxke tuj tx'otx' te Canaán tuya Dios tu'n min e cyocsla tyol Dios. Ju'tzen min ocx ke kxe'chel tuj ajlabl, bix ju'tzen ke, mi'n ko ocx tuj jun ajlabl tzin tk'o'n Dios ka nbaj kc'u'j ti' tyol Dios."X=¿Bix aluyatzen e tkba' Dios jaxxix tyol tu'n mi'n chi ocx tuj jun lugar te ajlabl otk tak' Dios te cynajbil? Cyuya tzun kej xjal min e cybi tyol Dios. W7¿Bix aluyatzen e k'ojle Dios cya'wnak jnabk'i? Cyuya tzunj aj Israel min e cybi, bix cuma min e cybi, ejee' tzunja e cyim tuj najbil tzkij tx'otx'. V¿Altzen cyej xjal el xoo'nte tyol Dios, amale otket cybi? Cykilca kej xjal etz tii'n Moisés tuj tx'otx' te Egipto, ejee'tzen kxe'chel. 3U_Cyna'ntztzen ti toc tu'n tyol Dios: “Ja'lewe, ka ma cybiy titzen ntkba'n Dios, mi'n cycyiwsay cyanema, tisen e baj cyej xjal el cyxoo'n tyol Dios,” tz̈i tyol Dios. yTkKa k'i'nxix ku'n ojxe kcyim tisenj tej kocslan tuj tneel, attzen mojbabl kiib tuya Jesús, Jscy'o'n tu'n Dios. Sw Nuk o'cx cynimsam cyc'u'ja cyxola jaca k'ij looj lux tyem at ja'lewe, tu'n min-al jun cyey cub tzpet tnaabl tu'n il. jRM Ju' tzunj, key hermano, ka n-el kxoo'n tyol jxjal jatzen mero Dios i'tz, tu'n tzunj ja lu n-el kpa'n kiib ti' Dios. K'o'nc cyc'u'ja ti'j ti e baj cye ke kxe'chel ootxa tej tel cyiin cyiib ti' tyol Kman Dios. Ju' tzunj cyc'ojlam cyiiba mi'n tz'el cypa'n cyiiba ti' Dios i'tz, bix mi'n baj cyc'u'ja ti' tyol, bix mi'n cyaj cyk'o'na cybey tuya Dios. ^Q5 Ju'tzen e tzaa' nk'oja cyi'j, bix jaxxix e nkbaya cyexin mlayx chi oc tuj lugar te ajlabl tuj tx'otx' te Canaán at tu'n t-xi' nk'o'na cyexin,’ tz̈i Dios cye aj Israel,” tz̈i Espíritu Santo tuj tyol Dios. WP' Tu'n tzunj cyniy'bebl wi'ja, e tzaj nk'oja cyi'j, bix e xi' nkba'n cye: Tuj cyanema nuk cyajx cyey nchi bet-xa tzpetpajninkey. Bix cycy'ixa tu'n tbint cyu'na tu'n cybeta tuj nbe'ya, ntz̈i cye cyxe'chela. "O= Jatztzen e n-oqueya tuj niy'bebl cyu'n ke cyxe'chela ka tu'n ttzaj nk'oja cyi'j, amale tet cya'wnak jnabk'i toclen cycye'yen cykilcaj ba'n e wak'a cye. N+mi'n tz'el cyiiq'uena, tisen kej cyiy'jila el cyiiq'uen j-e nkba'ya tej cybet tuj jun najbil tzkij tx'otx', bix ju'tzen oc tenke iylelte weya. kMOWajtzen txi' nk'umena cyey jun tumel ti'j tu'n tiy'x cyu'na tu'n cyxi' lpey ti' Jesús hasta ojxe tjapan baj cychunk'lala. Ka minx cypay, ka cab cyc'u'ja cyxi'y, ju' pjel cyey tisen e baj cye kxe'chel. Cyna'ntztzen ti toc tu'n Espíritu Santo tuj tyol Dios. Tz̈i cyjulu: “Tz̈i Dios cye xjal judío: ‘Ja'lewe, ka ma cybiy titzen tzin nkba'na, ^L5Yaltzen tej Scy'o'n tu'n Dios, ju'xa e tbi texin te junx maj cykil tyol Dios, pero yaa'n tisen jun ak'analxin, sino Tcwal Dios texin, Taaw tibaj cykil t-xjal Dios, bix ktzki'n jun taaw mas nintzaj twitz jun ak'anal. Yaltzen ke, ejoo' t-xjal Dios ka k'i'nxix ku'n tu'ntzen kcaman alcyej nko ayon ti'j. Ntzaj tk'o'n Dios ajlabl cye ke ocslal 7KgJatzen te Moisés e tbi texin te junx maj cykil tyol Dios tuj taak'enxin te yolel ti'j ti cbinel tu'n Dios mas yaj, pero nuk jun ak'analxin tuj tja Dios cyibaj t-xjal Dios. \J1Jaca juun jaa' cbinel tu'n juun xjal. Pero te Dios jaxin binchalte te cykilca at. qI[At juun cyxola ncub cybisena ka ja Moisés mas nintzaj twitzj Jesús bix ju'x mas il ti'j tley Moisés twitzj tyol Jesús. Pero yaa'n ju'wa. Ja te Jesús mas nintzajxin twitz Moisés, tisen jun binchal jaa' mas nintzaj twitz jaa'. JH Cybisenx ti'j Jesús ja jun xjal ba'n tu'n toc ke kc'u'j ti'jxin. E tbixin te junx maj cykilj e tkba Dios, tisen te Moisés e tbi cykilca tyol Dios tej tak'ananxin cyxol t-xjal Dios te ootxa. G }Ju' tzunj, key hermano sakxix twitz Dios bix scy'o'nkey tu'n Dios tu'n cyajbena te te t-xjal, cybisenx ti'j Jesús, Scy'o'n tu'n Dios, cuma tuj kocslabl ja Jesús sma'n tu'n Dios te onel ke bix cuma jaxin te nintzaj kpala te yolel ki'j twitz Dios. F#Otzen tziy'x q'uixc'aj tu'nxin, bix ocxin tuj niy'bebl tu'n taaw il, pero min e tkeyxin. Ju' tzunj jaxin onlte ke oj koc tuj niy'bebl.|EqIlxix ti'j tu'n ocxin junx kuya, ejoo' termanoxin, tu'ntzen tbint tu'n tponxin twitz Dios te yolel ki'j. O ponxin twitz Dios tu'ntzen tocxin te nintzaj kpala jiquenxix bix n-oc k'ak'en tc'u'jxin ki'j, bix tu'ntzen tchjet chojbil kil tu'nxin. ~DuAt juntl tumel tiken il ti'j oc Tcwal Dios te xjal. Nuket ju' tajxin tu'n tonenxin cye ángel, ju'tle il ti'j tu'n tocxin te ángel. Pero ju' e labte texin te onlte cye xjal. Ju' tzunj oquexin te xjal, bix te tiy'jil ootxa kchman Abraham. CJu'tzen e tbinchaxin tu'ntzen cytzokpaj xjal ti'j ttz̈i cyamecy cyi'j, cuma tu'ntzen ttz̈i cyamecy cyi'j ete'cx tjak' tcawbil taaw il. 4BaKe tcwal jun xjal jax ttz̈q'uel bix tchu'l cyuya cabtl titz'en. Jaxse ju'x te Jesús oc te xjal tu'ntzen telxin junx cyuya xjal, bix tu'n tbint tu'n tcyimxin tisen ke xjal nchi cyim, bix tu'ntzen tjaw itz'jxin tuj cyamecy, tu'n tel tii'nxin tipemal taaw cyamecy. Ju'tzen e tcamaxin tibaj taaw il. A Bix juntl tumel. Tz̈i Tcwal Dios cyjulu: “Ju'x weya n-oc ke nc'u'ja ti' Dios,” tz̈i tyol Dios. Ju'tzen tumel junx Tcwal Dios cyuya xjal. Bix tuj tyol Dios tz̈i Tcwal Dios cyjulu: “Lu kena ntiina cyuya ke tcwal Dios e tzaj tk'o'n Dios we.” !@; Tuj tyol Dios tzin tkba'n Tcwal Dios ka ejoo' termano. C'oquel cyc'u'ja ti'j tz̈i Tcwal Dios te Dios cyjulu: “Chin yolela ti'ja cyuya ke wermaniya tu'n tel cyniy' ti'ja al cyey. Bix chin nimela twitza cyxol ke wermaniya tuj tjay,” tz̈i Tcwal Dios te Dios, tz̈i tyol Dios. ? Ke, o ko jaw tii'nxin tuj tz'il tu'ntzen sakxix ko' twitz Dios, ejoo'tzen tcwal Dios. Bix Tcwal Dios ja Jesús, o txjonte ke tu'n kajben te Dios. Ju'x te Jesús bix ejoo', junx Kman tuyaxin. Ju' tzunj te Tcwal Dios min ch'ixewxin tu'n tkbante hermano ko' tuyaxin. T>! Entonces, tej tcyim Jesús, ja tzunja e baj tninc'u'n Dios. Cykil e bint tu'n Dios, bix cykilca te te Dios. Bix taj Dios cykilca ke tcwal tu'n cypon jaa' ta'xin. Ju'tzen jun tumel e tkba Dios tu'n ttzket-xix tu'n Jesús tuj q'uixc'aj, cuma ja Jesús tu'n tcub nejl cywitz xjal jaa' ta' Dios, bix te k'ilx cye xjal tuya Dios. = Pero te Jesús o kil jun xjal o tz'oc ttzyu'n tu'n tbint alcyej nbyan tuj tyol Dios oc pjel. Tej tcubxin twitz tx'otx', ocxin menos ch'in cywitz ke ángel. Ocxin te xjal tu'n tcub tenxin kuya, tu'ntzen tcyimxin te t-xel cykilca xjal, tu'ntzen cyiik'ente xjal t-xtalbil Dios. Pero ya o jaw tnimsa'n Dios ja Jesús mas tbanel bix mas nintzaj, cuma o tziy'x q'uixc'aj tuj cyamecy tu'nxin. <yCykil cyjel tjak' tcawbil tu'na. ¡Axsen tbanel jun tumel tu'na!” tz̈i jun xjal te Dios, tz̈i tyol Dios. Ju'tzen n-e'la kniy' ti'j la' alcye jun k'ij Dios ctzaal k'onte cykil, cyuyax ke ángel, tuj tk'ab jun xjal. ¿Pero opa kil jlu? Mina'x. (;IJay e kbante yaa'n nim tcawbil ke xjal cywitz ke ángel jun rato ja'lewe. Pero at jun k'ij tk'a'y jun tajwalel xjal tu'n tcawen, bix tibaj cykilj e tbinchay. : K'o'nc cyc'u'ja ti'j ti toc tuj tyol Dios. Tz̈i jun xjal te Dios cyjulu: “Nuk xjal ko'ya, pero tey nintzaj Diosa. Pero amale Diosate, ntzaj tk'o'na nimxix il ti'j ki'ja. ¿Tu'n tikentzen nna'najey ki'ja, bix tu'n tikentzen nlabtey ki'ja, ejoo'ya xjal? 9+Tzultzen jun k'ij oj tul jun ac'aj cawbil twitz tx'otx'. Tuj tzunj cawbil yaa'n ke ángel chi cawel twitz tx'otx', sino ja te Tcwal Dios. 8Jax Kman Dios e yeec'ante jax tu'n nim tipemalxin bix tu'n tbaj bint-xin bix tuya nim techlal, bix tu'n tipemal Espíritu Santo o tzaj tk'o'n ke, te teeylex juun la' alcye tk'a'xin. Oc Cristo te jun xjal, bix n-el tniy' ti'j ti tten tu'n tniy' q'uixc'aj tu'n G7Katzen o chi cub ke kxe'chel tuj castiwa tu'n min e cybi tley Moisés, jaxse ju'x ke ja'lewe, mlay ko el libre ti'j kcastiwa tzul yaj ka ma tz'el kxoo'n jun co'pbil ke mas jawnex twitzj ley nejl. Ja Kman Jesús tneel xjal e k'umente jyol te co'pbil, bix mas yajxitl ke t-xel Jesús e cyyeec'a ke ka jax, bix kocsla'. 16[Ja tzunj tley Moisés k'o'n cye ke kxe'chel cyu'n tsanjel Dios tuj cya'j, ilxix ti'j tu'n tbint cyu'n. Ja tzunkej min e cynima, bix e cubke tuj castiwa jaxxix toclen. =5 uBueno, cuma n-el kniy' ti'j Tcwal Dios mas nintzaj, il ti'j c'oquel kocsla'n tyolxin. Ju' tzunj c'oquelxix kc'u'j ti'j jaxxix yol te co'pbil o kbi, tu'ntzen mi'n ko el tzpet ti'j. +4 Q¡Min! Ke cye ángel nuk espírituke nchi ajben te onlte Dios. Yaa'n cawelke tisen Tcwal Dios. Jatzen Dios nxi' k'oncye te onel bix c'ojlal cyej xjal ocslal.3   Dios bajx tkba' te jun tsanjel tuj cya'j tisen e xi' tk'umenxin jun maj te Tcwalxin. Tz̈i cyjulu: “Kequey tuj nmank'aba, ojxetzen tcub nk'o'na tjak' tkena kej xjal chi'lel ti'ja bix cycy'i tu'n tcawena cyibaj,” tz̈i Dios te Tcwal, tz̈i tyol Dios. ]2 5 Cwel buchj tx'otx' tuya cya'j tisen jun xbalen k'anak mintii' c'ajbeletl, bix il ti'j cch'ixpetel. Pero tey, jaxa te junx maj. Mlay pon baj ttyema, bix mlay ch'ixpeta,’ tz̈i Dios te Tcwal,” tz̈i tyol Dios. 1 % Pero ja tzunkej e tbinchay chi na'l, twitz tx'otx' tuya cya'j, pero jay, mintii' tbajlela. Cuma cykil kej e tbinchay tisen xbalen chi tiil. F0  Bix at juntl e kbet nejl. Tuj tyol Dios nk'umente: “Tz̈i Dios te Tcwal: ‘Jay, Taaw, ja tzuna e binchante cykil twitz tx'otx' tuj tneel, bix tuya tk'aba e binne cykil twitz cya'j. I/   Bix te junx maj o tjoya jun ba'n bix o tz'el t-xoo'na jun ka'. Ju' tzunj ma scy'eta te cawel wu'n. Ju' tzunj te tey at mas tzalajebl cywitz ke ángel,” tz̈i Dios te Tcwal, tz̈i tyol Dios. . !Pero ti'tzen Tcwal Dios, tz̈i Dios te Tcwal: “Tujtzen tk'uk'bila, jay Dios, ccawela te junx maj. Jun tcawbila jaxse jun cawbil jiquen. \- 3Bix cyi'j tzunj tsanjel Dios tuj cya'j tz̈i Dios: “Tisen jun cyk'i'k c'ulel bix q'uiyel bix tisen jun tken k'ak' cjawel julen bix cwel baj, ju'tzen ke ángel nuk chi ulel ajx yec'l cyiib,” tz̈i tyol Dios. G,  Bix juntl. Oj ttzaj tii'n Dios Tcwal twitz tx'otx' juntl maj tu'n toc te tneel cawel, cxe'l tkba'nxin: “Enterake tsanjel Dios tuj cya'j chi cwel maje twitz Tcwal Dios,” tz̈i tyol Dios. q+ ]Ktzki'n mas jawnex Tcwal Dios twitzj cye tsanjel Dios tuj cya'j cuma nuk te Tcwal e cyja' tk'umen Dios ja yol lu: “Ja'lewe c'oquel nk'o'n tbiy te Ncwal, bix tuya jawnex taak'ena.” Ju' e tkba Dios te Tcwal jatxe nejl, yaa'n te jun ángel. Bix ju'x min e tk'umexin tuj tyolxin ti'j jun ángel ja yol lu: “Inayena Tmana, bix jay Ncwala,” tz̈i tyol Dios. @* {Attzen juun xjal cyxola ncub cybisena ti'j ka jaj tley Moisés k'o'n cye ke kxe'chel mas nintzaj twitzj te Jesús ja'lewe, cuma ejee' tsanjel Dios tuj cya'j e tzaj k'onte. Pero ja te Tcwal Dios mas jawnex twitzj cyej tsanjel Dios tuj cya'j, bix ju' tzunj mas tz'akl tyolxin. ¡Jawnexsen jun tbi toclenxin! _) 9Tisen tken k'ij tzin techla'n tii'n tzunj k'ij, ju'tzen Tcwal Dios tzin techla'n te ke tii'n jawnex tnaabl bix tipemal bix tbanel Dios. Ja tzunxin k'ilte te cykilca tuj tumel tu'n tipemal tyolxin. Ja tzunxin e cyim tu'ntzen ttxjonte kil, bix o ponxin tuj tmank'ab Dios tuj cya'j te cawel tuya Dios. Mas nim toclen tcwal Dios cywitz ke ángel ( Yaltzen tuj jtyem te ja'lewe, tu'n Tcwalxin o cyaj tyolenxin ke te junx maj. Bix tu'n Tcwalxin e tbincha Dios cykilca at twitz tx'otx' bix twitz cya'j. Tetzen te Tcwalxin o cyja' tk'o'nxin cykilca tuj tk'ab, bix o tz'ocxin te Taaw tibaj cykilca twitz tx'otx'. v' iTuj tyem ootxa Dios e k'umente cye ke kxe'chel nim maj bix ch'imac'a tten. Cyu'ntzen ke tyolelxin e tkba'xin. g&G&Cyiik'xita t-xtalbil Cawel kxol, Jesucristo, tuj cyanema, key hermano. O'cx nyolja.]%3&Tetzen ja'lewe mi'ntltzen tz'oc cybi'na cyyol ẍtak' xnak'tzal, cuma nimxsen ma tz'oc pjet nxumlala tuj taak'en Jesús, te yec'bil inayenja kbalte jaxxix yol. Jun k'olbebl tu'n Pablo cye ocslal aj Galacia #$?&Cykilca kej xjal ma chi oc ac'aj tuj cyanem, chi temeltzen tuj ttz̈yal tuya Dios, bix ctzaal k'a'ben tc'u'j Dios cyi'jxin, bix jaxxix t-xjal Dioskexin. p#Y&Mintii' il ti'j ka ma tz'oc jun techel ti' kxumlal bix ka min. J-il ti'j, jaj ka ma ko oc ac'aj xjal. F"&Yal weya, min jaw nnimsan wiiba tu'nj nbint wu'na. Nuk o'cx cxe'l nk'umena ti'j o bint twitz cruz tu'n Kaaw Jesucristo. Tu'nj tcyimlenxin twitz cruz, ma naj nmojbabl wiiba tuya cynaabl xjal te twitx tx'otx'. Mintii'tl wajbila tu'n wela ba'n tuj cywitz xjal te twitz tx'otx', bix jax mintii'tl wajbela tuj cywitzxin. Q!& Jax wu'na nuk cyajxin tu'n mi'n chi oc i'lenxin cyu'n jawnex judío, cuma amale tzint cykba'nxin il ti'j tu'n tel keset ttz'umel cytz'albila tu'n cycuyatey tley Moisés, pero ejee'xxin min chi nimanxin cykil tley Moisés. Cyajxin tu'n cycpeta nuk o'cx tu'n t-xi' cykba'nxin cyej jawnex judío aj Galacia ma cub cyi'j cyu'nxin. 7 g& Kej xjal cyxola tzin cykba'n il ti'j tu'n tel keset ttz'umel cytz'albila, nchi yolenxin ju'wa nuk tu'n cyelxin ba'n tuj cywitz xjal, bix yaa'n tuj twitz Dios. Cycy'ixin tu'n ttzaj cyk'oj kej jawnex judío cyi'jxin tu'nj tzin cyk'umenxin ka nchi clet ke xjal nuk tu'nj tcyimlen Cristo twitz cruz. & Cycye'yenx ke nmak letra nxi' ntz'i'bena ja'lewe tu'nx nk'aba, tu'ntzen tbaj twi' nyola. C'oquel cyc'u'ja ti'j manc'bil nyola cyey. \1& Jatzen tyem ja'lewe tu'n tcu'x kawa'n. Ju' tzunj, kk'a'c kipen ti'j tu'n kbinchante jba'n te cykilca xjal, bix tneelxix cyekej ocslal ti' Cristo. Njaw tnimsa'n Pablo ti'j o bint twitz cruz tu'n Kaaw Jesucristo 1& Ju' tzunj, mi'n ko sict tu'n kbinchante jba'n, cuma oj tpon tumel, cjawel kchmo'n jun ba'n tu'n Dios, ka min ma cyaj kk'o'n tu'n tbint ba'n ku'n. _7&Katzen ma cu'x cyawa'na tajbil cynaabla ka', cjaweltzen cychmo'na cycyamecya te junx maj. Pero ka ma cu'x cyawa'na tajbil Espíritu Santo, cjaweltzen cychmo'na cychunk'lala te junx maj k'o'n tu'n Espíritu Santo. )K&Mi'n chi el tzpeta ti'j te Dios ba'n tu'n. Mlay cub cyyajla'na jaxin. Jnbint cyu'na tisen jun awal twitzxin. Alcyej ncu'x cyawa'na, jax cjawel cychmo'na. #&Ejee'y o cyiik'a jxnak'tzbil ti' tyol Dios, ba'n tu'n t-xi' cyk'o'na ch'in waabj cye kej cyxnak'tzala bix ti'j alcyej ba'n at cyuyey. r]&Ma k'oj te jaca juun xjal taak'en tu'n tbint tu'n. Ju' tzunj, il ti'j tu'n toc kc'u'j ti'j kex kaak'en. +&Yaa'n tumel tu'n ktzalaj ti'j ka mas ma bint ku'n cywitz juntl. Mas ba'n tu'n kmlonte kex knaabl, bix ka ba'n ma bint ku'n, tu'n ktzalaj ti'j. q[&Yaa'n tumel tu'n tjaw kniman kiib, cuma ka mintii' kpaltel tuj kwitz, nko tzpet, cuma at kpaltel. ve&Cyonenx cyiiba oj toc pena cyi'ja. Oj nchi onena ti'j cyiketz mastl ju'wa, njapan baj tajbil Cristo cyu'na. u e&Key ocslal, ka at tumel cyuyey at jun cyxola ma cub tz'ak tuj jun til, cywa'bajawtzen juntl maj, bix tuya mansbajil cyc'u'ja oj cyyolena tuya, key nchi nima Espíritu Santo. Pero cyc'ojlanx cyiiba, tu'ntzen mi'n chi cub tz'aka tuj til. &Mi'n cub kbisen mas jawnex ko' cywitz juntl. Mi'n ko jyon tu'n ttzaj cyk'oj juntl. Mi'n ko achen jte kuya at bix ti' cyaak'en.ve&Key ocslal, o kiik' kchunk'lal tu'n Espíritu Santo. Ju' tzunj, ko kbincha'c'a ti taj Espíritu Santo. Z-&Kej t-xjal Cristo, ma cyaj cycye'yen tachbil cyxumlal bix ti taj cynaabl aj il. B}&Maansxseke oj nchi yolen cyuya xjal. Bix nchi tzyun cyiib twitz tka'yel. Kej xjal lepchec ti' Espíritu Santo ju'wa, mintii' il ti'j tu'n t-xi' tkba'n jun ley alcyej tu'n tbint cyu'n. 1[&Pero cyekej xjal nche'x lpe ti'j Espíritu Santo, tzin tk'o'n Espíritu Santo cye cyjulu: N-octzen cyak' xjal cye, bix at cytzalajebl, bix at tuj ttz̈yal, bix at cypasensya. Min chi k'ojl cyi' xjal, sino n-oc cyipen ti'j tu'n tbint jun ba'n cye juntl. Nchi japan baj ti' cyyol cyuya xjal. !&Nchi achen jte cyuya at. Byol xjalke. Bix nuk jaj taj cyxumlal nbint cyu'n. Bix nimtl ka' ncybincha kej xjal nchi niman cynaabl aj il. Cxe'l nkba'na cyey, tisenx e xi' nkba'na cyey tej ntena cyxola nejl, kej xjal nchi binchan jka' lu, mlay chi ocx tuj tcawbil Dios. gG&Nchi ocx sukel t-xee' cyken sant. Bix n-oc ke cyc'u'j cyi' chmambaj. Bix n-oc cyipen tu'n tbint ka' cyi' juntl xjal. At k'oj cyxol bix at chi'l cyc'u'j cyi' juntl xjal. Nuk ntzaj cyk'oj ti'j cykilca nbaj. Bix n-oc cyipen ti'j nuk tu'n cycaman cyibaj niy'tl xjal. Ncub ten pabl cyiib cyxol. N-el cyiiq'uen cyej xjal nchi oc lpe ti' juntl xnak'tzbil. D &Tzinente ti nbint cyu'nj xjal nche'x lpe ti'j cynaabl aj il. Nchi oc ipan cyi'j xuuj yaa'n cyxu'l bix cyi'j xinak yaa'n cychmil. Nuk nchi jyon cyi'j pajbaj bix tik'ch taj cyxumlal.  &Pero q'uelel cyni'ya ti'j, oj nche'x lpey ti'j Espíritu Santo, yaa'n ete'tla tjak' tcawbil ley, sino tjak' tcawbil Espíritu Santo. 8 i&Tcy'i knaabl aj il jtaj Espíritu Santo, bix jax tcy'i Espíritu Santo jtaj knaabl aj il. Kej ca'ba lu cyajk'oj cyiib. Ju' tzunj, mi'n chi binchana nuk alcyej taj cyxumlala.  )&Cxe'l nkba'na cyey, cyii'nx cynaabla tu'n junx q'uelela tuya tajbil Espíritu Santo, tu'ntzen mi'ntl txi' cynimana nuk tajbil cyxumlala. l Q&Pero ka nuk nchi jaw k'ojla cyxolxa, tisen oj n-oc cytx'an cyiib txyan, cyk'o'nc cwent cyi'ja, cuma jac'a chi naja cykilca cyu'nx cyiiba. ¿Alcye tu'n tbint ku'n? ¿Jun tajbil Espíritu Santo bix ka alcyej jun tajbil kxumlal? *M&Chi ajbena cyxolxa ju'wa, cuma cykilca yol tuj ley njapan baj twi' tu'n ja yol lu: “C'oquel cyak' ke cyuyey cyey tisenj n-oc cyak'a cyey,” tz̈i tyol Dios. ~u& Key ocslal, o tzaj ttxco'n Dios ejee'y tu'n cytena tzakpi'n ti'j tcawbil ley. Pero min e tzaj tk'o'nxin cycolbila ti' ley tu'n cybinchana nuk tik'ch taj cyxumlala, sino tz'ajbenxit cycolbila tu'n cyonen cyiiba tuya nim tk'ak'bil cyc'u'ja. Q& Kej xjal cyaj tu'n cycpeta, jaxitle ba'n tu'n tel kesettzen cye cyjos. ]3& Yajtzen weya, yaa'n jax cyu'n xjal ka lux kena nchin k'umen il ti'j q'uelel keset kchu'l tu'n kclet. Nuket txi' nk'umena ju'wa, tisen tzin cykba'n juun xjal, minttzenle ntzaj cyk'oj xjal judío wi'ja. Nuket e cyaj ncye'yena jyol ma chi clet xjal nuk tu'nj e cyim Cristo twitz cruz, jaxettzele ncyaj cyk'o'n judío tu'n cyk'ojl wi'ja. L& Cuma ma tcyiwsa Kaaw nc'u'ja, ju' tzunj c'oquel ke nc'u'ja ti'j mi'n tz'el cypa'n cyiiba ti'j ma txi' nkba'na cyey. Pero jxjal tzpetsal cyxola, amale jawnexet, pero ctzaal tk'o'n Dios tcastiwa. 7g& Cyc'ojlanx cyiiba cywitzj cabtl tzpetsal cyxola, cuma cxe'l tz̈'iy cyxnak'tzabl cyxola, tisen jun cluj k'otj te ttx'otx'el pan njaw punntz'aj oj n-ocx levadura te tk'anel. &Pero jxjal ma cub cyi'ja tu'n, tu'n cyoca tjak' ley, yaa'n te Dios, cuma ma tzaj ttxco'n Dios ejee'y tu'n cytzakpeta ti' tcawbil ley. '&Nejl, ba'n nche'x lpey ti' jaxxix yol. Pero ja'lewe, ¿ti ma baj? Ma txi' ttzpetsa'n jun xjal ejee'y, tu'n tcyaj cycye'yena jaxxix yol. 4a&Kxol ocslal ti' Jesucristo, mintii' il ti'j ka ma tz'el keset kchu'l bix ka min, cuma junx ta' cykilca ko'. Nuk kocslabl at tajbel, bix tu'n kocslabl n-oc cyak' kuya ke. F&ntzaj k'o'n tu'n Espíritu Santo. Ko oquel jiquen twitz Dios nuk o'cx tu'nj kocslabl ti' Dios tuj kanem, bix nuk o'cx tu'n tzunj kocslabl ba'n kayon ti'j kchunk'lal te junx maj tuya Dios. 6~e&Key xjal ma tz'oc cyk'on cyiiba ti'j cynimbila ti' ley tu'n cyoca jiquen twitz Dios, matzen chi el tx'ometey ti' colbil cyey tu'n Cristo. Ma cyaj cycye'yena t-xtalbil Dios B}}&Bix jax cxe'l nkba'na cyey, jaca juun xinak cyxola, ka cyaja tu'n tel keset ttz'umel cytz'albila tu'n cycleta, jax ilxsen ti'j tu'n tbint cykilcaxsen tley Moisés cyu'na tu'n cycleta. |7&Inayena, Pablo, cxe'l nkba'na cyey, ka ma chi cuyana tu'n tel keset ttz'umel cytz'albila tu'n cycleta, mi'ntltzen tz'ajben Cristo cyey tu'n cycleta. k{ Q&Key hermano, cuma ma tz'el ttzakpi'n Cristo ejoo' ti' ley tu'n kten tzakpi'ntl, ju' tzunj cyk'o'nc cyipena ti'j tu'n cywe'xixa cywitzj xjal cyaj tu'n cyocxa juntl maj tjak' ley tu'n cycleta, tisen oj toc yugo ti' twi' wacẍ. {zo&Ju' tzunj, key ocslal, ejoo' ocslal yaa'n tisen tal jun xuuj k'opaj, sino tisen tal jxuuj yaa'n k'opaj.zym&Pero mlay chi caman. C'oquel cyc'u'ja ti'j ti toc tu'n tyol Dios. “Xomax jxuuj ak'anal lu tuyax tal, cuma yaa'n tumel tu'n tk'oj jun kab tal jxuuj k'opaj. Nuk o'cx tal jxuuj yaa'n k'opaj at toclen tu'n tiik'ente tkab,” tz̈i tyol Dios. x9&Bix jk'oj e baj nejl, jax nbaj ja'lewe. Nejl, jtcwal Abraham ul itz'j nuk tu'n tipen tocslabl e k'oj ti'j tcwalxin ul itz'j tu'n tipemal Dios. Jax ju'x ja'lewe, kej xjal n-oc ke cyc'u'j ti'j cyex cybinchben tu'n cyclet nchi k'oj cyi'j xjal n-oc ke cyc'u'j ti' Dios tu'n cyclet. -wS&Key ocslal, tisenx ul itz'j Isaac nuk tu'nj e cyaj tk'o'n Dios tyol te Abraham, jax ju'x cyey o chi oca tcwal Dios nuk tu'nj t-xtalbil e cyaj tk'o'nxin cyey. v}&Tu'n tyeec'an at juntl wik Jerusalén, tzin tkba'n tyol Dios cyjulu: “Tz̈i Dios te Jerusalén, ‘Jay xuuj mlay tz'alena ja'lewe, tzalaja. Jay xuuj min ttzki'na ti tten tu'n tiy'x tchyonel tu'na, s̈-ina tu'n ttzalajebla. Jay xuuj tjunala ja'lewe, mas chi ul tala twitzj xuuj at tchmil,’ tz̈i Dios te Jerusalén,” tz̈i tyol Dios. Bix te ja Jerusalén lu ko' ja'lewe. u&Pero kej xjal aj Jerusalén te tuj cya'j ko', tzakpi'n eto'. Tcwal jun tnom te tuj cya'j ko', bix tzin techla'n Sara ja tnom lu. Mt&C'oquel cyc'u'ja ti'j oc cyk'o'n kej xjal Arabe tbi jwitz Sinaí te Agar, te yec'bil junx ta' Agar cyuyaj na'l ley te ja'lewe. Tzin techla'ntxin Jerusalén, cuma tisenx jatxin yaa'n tzakpi'n tu'nj e tentxin tjak' tcawbil juntl xjal, jax ju'x yaa'n tzakpi'n kej na'l ley te Jerusalén tu'nj ete' tjak' tcawbil tley Moisés. rs]&Ja tzunkej ca'ba xuuj lu cyuya cyal tzin cyechla'n kej ca'ba trat lu. Ja trat e bint twi'j witz Sinaí, nbint tu'n nuk tu'n cyten xjal tjak' jcyiw cawbil. Bix ja xuuj Agar tzin techla'n ja trat lu, cuma tocxtxin tjak' tpatróntxin. Cr&Yal talj xuuj k'opaj, itz'jk'a tisex nbaj cyxol xjal, cuma cwalx ttxuk'a. Pero jtal xuuj yaa'n k'opaj, itz'jk'a nuk o'cx tu'nj tipemal Dios otk cyaj tkba'n Dios te ttxuk'a ya tijtlxuj. q&C'oquel cyc'u'ja ti'j jun yol tz'i'ben tuj tley Moisés. Ul itz'j ca'ba tcwal Abraham. Jun tcwalxin e tzaj ti'j tk'opaj t-xu'lxin, Agar, jun xuuj tocx tjak' tcawbil juntl xjal, bix juntl tcwalxin e tzaj ti'j t-xu'lxin, Sara, bix yaa'ntzen k'opaj texuj. p)&Key xjal cyaja tu'n cytena tjak' tcawbil tley Moisés, cxe'l nkanena cyey, ¿tu'n tikentzen min tz'oc cybi'na j-e cub ttz'i'ben Moisés? goG&Waja chin tena cyxola ja'lewe tu'n nyolena cyuyey, tu'n tcub cych'ixpu'na cynaabla, tu'ntzen mintii'tl il ti'j tu'n cyoc wilena. Min tz'el nni'ya ti'j ti tten tcyaj cycye'yena nxnak'tzbila. Jun techel ti'j Sara tuya Agar }ns&Key ncwala min tz'el cyni'ya ti'j, tisen niy'x tchyonel tu'n jun xuuj ojxe ttzaj tal, ju'xsen niy'x q'uixc'aj wu'na cyu'na. Pero niy'x q'uixc'aj wu'na tcab maj tu'n cyitz'ja. Pero q'uiyex q'uixc'aj wu'na ojxe toc cynaabla mas tisen te Cristo. Lm&Ba'nte tu'n toc cyipenxin ti'j tu'n cyelxin ba'n tuj cywitza, pero yaa'n ba'nj tu'n toc cyipenxin ti'j nuk tu'n t-xi' cynaabla tuj il. Weya, oj nchin yolena cyuyey, nuk o'cx tu'n tk'oj jun ba'n te cyey wu'na. Oc wipena ti'j tu'n cycyaja tuj ba'n tej ntena cyxola, bix tuyaj jax wajbila lu, nchin tz'ibena te cyey ja'lewe. llQ&Yal kej tzpetsal cyxola, nim n-oc cyipenxin ti'j tu'n cyelxin ba'n tuj cywitza. Pero min tzin cybincha'nxin ju'wa tu'n t-xi' cyk'o'nxin jun ba'n te cyey, sino nuk tu'n tel cypa'n cyiiba wi'ja, tu'ntzen cyoc lpey nuk cyi'jxin. 1k[&Tzinen ta' jun tyolel Dios kena tuj cywitza nejl. Ju' tzunj, ¿tumelpa tu'n t-xi' cykba'na ma chin oca te aj k'oj cyi'ja nuk tu'nj e nkbaya jba'n tpocbal Cristo cyey? ljQ&Pero ja'lewe, ¿ti ma baj? Mintl chi tzalaja wi'ja tisen tuj tneel. Nejl, nuket ba'n e bint cyu'na wi'ja, otle jatz cyii'na tbak' cywitza tu'n ttzaj cyk'o'na weya, tu'n ncyaja ba'n, nimtzen oc wak'a cyey. Cytzki'na jax wu'na. Yi+&Bix amale atet nyabela, pero min el cyiiq'uena inayena bix min el cylojo'na inayena, sino e cyk'olbey inayena. Tej npona cyxola, tsanjel Dios kena tuj cywitza, bix sma'n kena tu'n Cristo Jesús tuj cywitza. h{& C'ulel tuj cyc'u'ja nuket mi'n e tzaj jun yabel wi'ja, minttle in tena cyxola tu'n t-xi' nk'umena tpocbal Cristo cyey. |gq& Key ocslal, cxe'l ncubsa'na nwitza cyey tu'n cyxi' lpey ti'j e bint wu'na. E cyaj ncye'yena tu'n toc ke nc'u'ja ti' ley, bix in oca tisen jun yaa'n judío tisen cyey. C'oquel cyc'u'ja ti'j jba'n e binchankey wi'ja tej ntena cyxola nejl. yfk& Nbaj nc'u'ja cyi'ja, cuma ka ma cyaj cycye'yena colbil cyey tu'n Cristo, nuktzen wajxa o chin ak'anana cyxola. 5ec& Ma tzak' cwel cynimana kej k'ij xjan cye judío, bix kej xjaw xjan, bix kej nink'ij xjan, bix kej jnabk'i tu'n mi'n tz'ak'anan cytx'otx'a, nuk tu'n cynimana cyley judío. d-& Pero ja'lewe cytzki'ntla Dios, bix ka ja Dios ma tak' tu'n texin ejee'y. Ju' tzunj, ¿titzen tten tu'n t-xi' cybi'na juntl maj jxnak'tzbil te ootxa mintii' tipemal tu'n cycleta bix mlay tu'n tk'on t-xtalbil Dios cyey? ¿Cyajpey tu'n cyoca te pres tjak' tcawbil juntl maj? ncU&Pero amale tcwalet Dioskey ja'lewe, nejl min cytzki'na Dios, bix ajbenkey cyej dios yaa'n jax. b&Ju'tzen tten yaa'ntl preskey tjak' tcawbil ley, sino tcwal Dioskey. Bix tu'nj tcwal Dioskey, ccyiik'ela jcykaba e cyaj tkba'n Dios cyey tu'n Cristo. Tej t-xi' tcubsa'n Pablo twitz cye ocslal tu'n mi'n chi aj meltz'aj tuj jxnak'tzbil te ootxa jaj mintii' tipemal *aM&Ju' tzunj, tcwal Dioskey, bix o tzaj tsma'n Dios Espíritu Santo cyuyey, jaj Espíritu e cyaj tkba'n Tcwalxin tu'n ttzaj tsma'n cyey, tu'n tajben te jun tstiwa tuj cyanema tcwal Dioskey. Tu'nj Espíritu Santo n-el cyni'ya ti'j ka Dios Cymana, bix ju' tzunj tzin cykba'na “Kman Dios.” |`q&Itz'jxin tjak' tcawbil ley tu'n kclet tjak' tcawbil ley tu'nxin, tu'ntzen kiik'ente cykilca koclen te tcwal Dios. w*~ }{|{{G<;9g77G6J5z433211&0R/. -,+z*)(L&q%O$""h!R dPl` K  V HYj*da*Xf) Kk'a'c kipen tu'n ktenx tuj kocslabl, bix tu'n mi'n cub ki'j tu'n kaj meltz'ajtl tuj kreligión te ootxa. Ki'x kocslabl o ko clet te junx maj. C'oquel ke kc'u'j ti'j Dios, cuma mlay tz'exxin tibaj tyolxin. e Ju' tzunj, key hermano, cuma ba'n kocx tuya Dios bix cuma at kpala twitz Dios, ko lk'ex twitz Dios tuya cykil kc'u'j bix k'uklxix kc'u'j ti' Dios, bix mi'n tzaj kna'n kil, cuma o ko txjet ti' kil tu'n Jesús tisenj kxumlal ntxjet tuya tz'il tu'n a' sakxix. Dd Bix jaxin nintzaj pala twitz Dios cyi' cykil t-xjal Dios. cw Te nejl, e jaw jun nintzaj xbalen cywitz xjal tu'n mi'n chi ocx jaa' e tema Dios. Pero tu'nj tcyimlen Jesús, o cub rotj jmaksbil be twitz Dios te junx maj. Ya ba'n kpon tuj lugar jaa' ta' Dios, cuma o jket jun ac'aj kbe, bix jatzen Jesús kbe. Bb} Ju'tzen ttena, key hermano, nuk tu'n ttz̈q'uel Jesús at tu'n koc twitz Dios tuj xjan lugar jaa' ta' texin at koquel ja'lewe tuya Dios. Ju' tzunj c'oquelxix ke kc'u'j tu'n kocx. qa[ Ju'wa, cuma o cub najset kil te junx maj, mintii'tl il ti'j tu'n t-xi' oyet mastl chojbil kil. O bint. o`W Bix juntl e xi' tkba'n Dios: “Mlay tzaj nna'na cyil xjal bix yaa'n ba'n o cybincha,” tz̈i Dios. 1_[ “Cwel nk'o'n jun trat cyi' xjal la' alcye jun k'ij, bix ju'tzen nse'ya. C'oquex nk'o'na nleya tuj cyanem, bix c'oquex ntz'i'bena ti waja tuj cynaabl,” tz̈i Dios. !^; N-eltzen kniy' ti'j jaxxix ja yol lu cuma nk'ontzen Espíritu Santo tipemal tuya tyol. E xi' tkba'n Dios tuj tyolxin tu'n Espíritu Santo cyjulu: ]  Ju'xsen Jesús, tu'n nuk jun oybil bix te junx maj, o ko cyja' ba'n twitz Dios, bix ju'x cykil kej xjal cyk'on cyiib tuya Dios. ^\5 Lu ate nayonxin ojxe tcamanxin cyi' kej iic'l texin, tu'ntzen cycyaj tjak' tkenxin. k[O Yaltzen tej Scy'o'n tu'n Dios, jun maj bix te junx maj e xi' toyen tiib te chojbil il, bix e cub ke tuj tmank'ab Dios. Wa'lecx ke pala, pero te Jesús, k'uklte. K'ukltexin, cuma o pon baj twi' taak'enxin te oylte chojbil il. Z  Bix juntl tumel. Cxe'l nk'umena ch'in ti'j te junx maj. Cykil kej pala cyxol judío wa'lecxke twitz altar te oylecxte chojbil cyil xjal jaca k'ij, amale minttii' n-oca tu'n tel cyil xjal. Wa'lecxke, cuma min pon baj twi' cyaak'en te oylte chojbil il. Y Ja tzunja taj Dios. Taj Dios tu'n koc te texin, bix ja lu nuk tu'n t-xi'len tk'on tiib Tcwalxin tuj cyamecy te chojbil kil te junx maj. MX At tzak'beblte tej t-xi' tkba'n julu: “Taat, lu kenwe lu tu'n tbint wu'n ti taja,” tz̈i Tcwal Dios. Tzinen ta' n-el tii'nxin jchojbil il te alimaj tu'ntzen tocx juntl chojbil il, jaj texin. \W1 Key hermano judío, k'o'nc cyc'u'ja ti'j yol e xi' tkba'n Tcwal Dios te Dios. E xi' tkba'nxin tcy'i Dios twabl il te alimaj, bix yaa'n ba'n oybil te alimaj tuj twitz, bix tcy'i tz'eynak twi' altar te k'ilbil il, amale tleyet Dios otk tkba tu'n tbint cykilj lu cyu'n xjal. ¿Tu'n tiken tz̈i Tcwal Dios yaa'n ba'n jlu tuj twitz Dios? V) Ju' tzunj nxi' nkba'n tey: Taat, lu kenwe lu tu'n tbint wu'n ti taja, tu'ntzen tbint cykil tyola wi'j tuj tyola,” tz̈i Tcwal Dios te Dios. OU Min ncub tuj twitza ke alimaj paten tz'eynakke te chojbil cyil xjal. cT? ju' tzunj, tej ch'itk tul Tcwal Dios twitz tx'otx', e xi' tkba'nxin te Dios: “Tcy'iy twabl bix oybil cytz̈q'uel alimaj te chojbil il. Ju' tzunj o tbinchay jun xumlalbaj te weya tu'n tcub te chojbil il te junx maj. VS% Cuma mintii' tipemal ttz̈q'uel toro bix ttz̈q'uel chiva tu'n tel il tu'n, R} Pero min e bint tu'n cycyaj xjal jiquenxix. Jaj e bint tu'nj ley nuk tu'n tul tuj cyc'u'j xjal jaca jnabk'i cykil cyil. Q Nukettzen e bint tu'nj chojbil cyil ttz̈q'uel alimaj tu'n cycyaj sakxix bix jiquenxix cynaabl xjal te junx maj, ya minttzele e chjet te juntl maj, cuma mintii' il ti'j. Bix nukettzen e cyaj ke xjal jiquenxix, minttzele na'n tu'n cyc'u'j at-x cyil. P ) Ju' tzunj tzinen ta' tley Moisés mlay chi cyaj xjal jiquenxix tu'n. Cyej xjal n-oc ke cyc'u'j ti'j tley Moisés tu'n cyoc lk'e ti' Dios, mlay, cuma nuk o'cx jun techel. Tisen oj taj jun xjal tzyet t-xlequemal jun xjal twitzj tu'nxix ttzyet jac'a xjal. Tley Moisés te ootxa nuk o'cx jun xlequemal ti'j co'pbil at tulel mas yajxe tu'n Jesús. Jchojbil il nxi' tk'o'n tley Moisés, il ti'j tu'n t-xi' oyet jaca jnabk'i. Ju' tzunj mlay cyaj jiquen te junx maj cyej xjal n-oc ke cyc'u'j ti' jun chojbil cyil nuk te juun jnabk'i. O! Pero te Jesús, min tz'octl texin tuj cye'ybil, cuma ox tchojxin tuj castiwa tu'n Dios tu'n kil. Tneel maj tej tul Jesús, te chjolte cyil xjal. Pero oj tulxin juntl maj, yaa'n te chjolte cyil xjal, sino te clolte cyej xjal nchi ayon ti'jxin tuya cykil cyc'u'j./NW Ju'tzen e cyma' Jesús jun maj. Bix jax ju'x jaca juun xjal il ti'j tu'n tcyim jun maj oj tpon tumel. Tetzen yaj, iltzen ti'j tu'n cyoc tuj cye'ybil tu'n Dios. SM Nukettzen il ti'j texe juun jnabk'i cxe'l toyenxin ttz̈q'uelxin te Dios, jaxittzele il ti'j tu'n tcyimxin jaca jnabk'i jatxe titz'jlen twitz tx'otx'. ¡Pero min! O pon baj twi' jtyem bix jley te ootxa, bix ma tzul jun ac'aj tyem. Ja'lewe o tiik' Dios jun toybil te ttz̈q'uel Tcwal junx maj bix te junx maj te chojbil cykil il. GL Cyxol judío tuj tley Moisés, texe juun jnabk'i tz'oc jtneel pala tuj Masxsen Xjan cwart jaa' e tema Dios, tu'ntzen t-xi' toyen tz̈iy'. Yal te Jesús, yaa'n texe juun jnabk'i n-ocx twitz Dios, cuma junx maj o tz'ocx. Bix yaa'n texin tisenj cyej nintzaj pala e xi' cyoyen tz̈iy' nuk te alimaj, sino tex ttz̈q'uel. K  Bix ja tzunj chojbil mas ba'n jatzen Jesús. Cuma Jscy'o'n tu'n Dios min ocx texin tuj jun xjan jaa' bincha'n nuk cyu'n xjal, bix nuk jun techel tej jaxxix xjan jaa' at, sino ju' o tz'ocx texin tuj cya'j. Jatztzen ta'xin twitz Dios te kanl xtalbil ki'j. #J? Jatzen tumel jniy' kej tik'ch ajben te cynaabl Dios il ti'j tu'n cytxjet twitz Dios tuya tz̈iy'. Pero ja lu nuk te techel ti'j ti tten tuj cya'j tu'n kna'n Dios. Bix cykilj at tuj cya'j il ti'j tu'n ttxjet tuya jun wik chojbil mas ba'n twitz kej chojbil ajbenke te twitz tx'otx'. 0IY N-eltzen kniy' ti'j tu'nj ley te ootxa ilxix ti'j tu'n toc tz̈iy' ti'j cykilcaj najben cye xjal tu'n cyna'n Dios, tetzen techel tu'ntzen sakxix twitz Dios. Tuj tley Moisés, ka mintii' tz̈iy' oc ti'j cykilca, min e tocsla Dios. Bix ka mintii' tz̈iy' te chojbil il, min e cub najset il. 8Hi Ju'x ti'j nintzaj tja Dios, oc ttz̈iten Moisés jtz̈iy' ti' tja Dios tuyax cykilca macbil najben tuj tja Dios cye pala tu'n cyniman Dios. Nuk tu'n tcyamecy Cristo n-el kil IG  bix e xi' tkba'nxin cye xjal: “Ja tzunj tz̈iy' lu ncyaj k'onte ba'n jtrat te Dios o cyaj cyuyey tu'n t-xi' cynimana,” tz̈i Moisés cye kxe'chel tej tcyaj tneel trat te Dios cyuya xjal. XF) Cyna'ntztzen tej tk'umente Moisés cykil tley Dios cye xjal, e tzaj tii'nxin jun tzbil hisopo tbi tuya jun ttx'aka xbalen tlant carnel cyak tilbil, bix e cu'x tmu'nxin tuj ttz̈q'uel wacẍ bix ttz̈q'uel chiva smo'n tuya a', bixsen oc ttz̈itenxin ti'j jaa' tz'i'benc tley Dios twitz xak, bix ju'x oc ttz̈itenxin tz̈iy' cyi' xjal, uEc Ja lu nyeec'an ke katzen mintii' tz̈iy', mintii' chewsbil il, bix mintii' tipen jun trat. Ju' tzunj, tu'n tcyaj bint tneel trat te Dios ootxa, oc tk'o'n Moisés tz̈iy' ti'j. Il ti'j e cyim jun alimaj te k'ol tipemal tneel trat nejl. ;Do Pero at tumel kuya mlay k'oj naj cye ka i'tzx cyman. Ojxe tcyim cyman, bixsen tcyjel cye tcwal. N-eltzen kniy' ti'j tu'n at tipen jun tu'l yol ti'j tkab, il ti'j ojxe tcyim binchal jtu'l yol. Ka mixe jun cyim, mintii' cykab tcwal. Ju'xsen tten tuya ac'aj trat tuya Dios cyi' xjal. Pero nuk tcyimlen Jesús ba'n el twitz Dios. Nuket min e cyim Jesús, mintetletii' tipen j-ac'aj trat Dios ki'j, tu'ntzen kiik'ente jun kkab tu'n Dios. jCM Pero at juntl tajbel tcyimlen Jesús. Tu'ntzen at tipen j-ac'aj trat tuya Dios cyi' xjal, ilxix ti'j tu'n toc tz̈iy' ti'j. Icxa tzunj cyxol xjal. Ojtzen tcyim jun xjal, ke tcwal ck'ilte cykab tuya jun tu'l tyol cyman. B Tu'ntzen tcyimlen Jesús, o chjeten niy' tik'ch cyil xjal e baj bint tuj tcwent tneel trat te Dios ootxa, bix tu'n tcyimlenxin otzen cyaj jun cyoclen tu'n cyiik'ente chunk'lal te junx maj tetzen cyej xjal tzin cybi'n ntxcon Dios cyi'j tuj ac'aj trat te Dios. 6Ae Katzen ajben cytz̈q'uel alimaj cye xjal nejl te tx'ajbil cye xjal, yaltzen ja'lewe mas jawnex tipemal ttz̈q'uel Jscy'o'n tu'n Dios te tx'ajbil ke. Mas tipemal ttz̈q'uel Jesús te chojbil il, cuma e xi' tk'o'nxin te Dios jun tchunk'lalxin te junx maj, bix cuma mintii' tilxin. Jatzen ttz̈q'uel Jesús ntxjonte knaabl tu'n jiquen ta' knaabl, bix tu'ntzen kajben te Dios I'tzxix twitzj tej kajben tuj ley ootxa ya cyimnen ta'. )@K Nejl, tej toc tz̈itet ttz̈q'uel chiva bix ttz̈q'uel toro cyi'j xjal, ajben tu'n tchewset cyil xjal, pero nuk te techel. Bix tej toc tz̈itet cyi'j xjal ttza'l nee' wacẍ otk baj patet twi' xjan altar, ajben te tx'ajbil ttz'ilel jun xjal tej toc tmoco'n jun anem, pero nuk te techel. ?5 Bix yaa'n ocpanxin twitz Dios tuya tz̈iy' te chiva bix te wacẍ nee' tisenj cye nintzaj pala n-ocpan cyu'n, sino tuya texte ttz̈q'uel. Bix yaa'n ch'ima maj ocxin tuya Dios, tisen kej te twitz tx'otx', sino nuk jun maj, tu'ntzen tlok'ontexin ejoo' tuj tk'ab il te junx maj. W>' Bix o tzul jaxxix. O tzul jun ac'aj ti tten tu'n ktxjet, jaj jxin Scy'o'n tu'n Dios. Bix ja tzunxin te nintzaj pala ti'j tbanel at tulel. Cxe'l nk'umena cyey ti'j ac'aj o tzul tu'n ktxjet te junx maj. Tisenj nintzaj pala cyxol judío iy' ajx tuj tneel cwart tuj tja Dios tu'n tocpan maa t-xee' jaa' e ten Dios, ju'xsente Jesús nuk iy' ajx cykilca bix o pon tuya Dios, pero yaa'n tuj jun lugar te twitz tx'otx' tbinche xjal, sino tuj jun mas jawnex lugar. 6=e cuma ka ntxjon jun xjal ti'j tisenj tten tu'n, nuk ti' t-xumlalxin n-el ttxjo'nxin, yaa'n tuj tanemxin. Max cyaj tanemxin tisex tten. Ju'x te cykil oybil, waabjle, c'a'pjle, bix cykiltl costumbre at, nuk techlal. Mintii' n-oc tbinchen ti' cyanem xjal. Ajben nuk te techel jooc'tzen n-ul mero jaxxix. U<# Ja tzunj lu nk'umente katzen k'i'nx cyreligión xjal cyu'n te ootxa tu'n cypon tuya Dios, mlay chi pon. Bix ja tzunj lu tzin techla'n te ke ti nbaj ja'lewe. At-x xjal nxi' cyoyen chojbil cyil te Dios, bix at-x xjal tzin cynimanx cycostumbre n-el cytxjo'n cyk'ab te jun cynimbil tuj cyley, pero min tz'ajben te tx'ajbil tuj cyanem, ;' Cyuya ja lu, jatzen Espíritu Santo nk'onte tumel ke ka najbenx tneel cwart, cykilca xjal mintii' toquel tuj cwart xjanxsen jaa' e ten Dios. :9 Yaltzen tej xjanxsen cwart tujxe xbalen, nuk ja mas nintzaj pala ocx tuj, bix nuk jun maj jaca jnabk'i, bix mlay tz'ocxxin ka mintii' tz̈iy' k'i'n tu'nxin. Tejtzen tocxxin tuj, bix e xi' ttz̈itenxin tz̈iy' te alimaj twi' caxa te chojbil jtexin til bix xsunj cye niy'tl xjal. |9q Kane cykilcake binne ju'wa tuj tja Dios, ocx ke pala jaca k'ij tuj xjan tneel cwart tu'n tbint cyaak'en tuj. l8Q Bix tcub twi' caxa at ca'ba techel jun wik querubín cybi, bix liy'pu'n cyxiicy' twi' caxa jaa' e tnajsa Dios cyil xjal. Pero ya ktzki'ntl ttxo'lan te nejl tuj tja Dios. Mintii' amle'n tu'n woc tena kbalte mastl cyey ti tten. :7m Ti'jxetzen xbalen tcwa' jun altar te oro te patbil incienso te Dios. Bix tujtzen cwart mas xjan tocxe jun nintzaj caxa oro ttx'otx'el. Tujxetzen caxa tcu'xa jun xara. Tujtzen xara tcu'xa jun txab jpan e tzaj ttz̈iten Dios cye aj Israel tej cynajan tuj tzkij tx'otx'. Bix ju'x tcu'x tuj caxa tbardón Aarón j-otk tzaj xulen bix j-otk tzaj xmacalin. Bix ju'x kej ca'ba pisar te xak tcu'x tuj caxa jaa' tz'i'bena jlaaj tcawbil Dios. 6 Cyxoltzen jca'ba cwart at jun nintzaj xbalen tcu'x cyxol. Tujxe tzunj xbalen te cwart Masxsen Xjan jatztzen e tena Dios. P5 Bix tuj nintzaj tja Dios at ca'ba cwart. Tneel cwart Xjan tbi. Bix tcab cwart maa t-xee' Masxsen Xjan tbi. Tujtzen tneel cwart at jun jawnex tcublel ten luz bix jun jawnex mes tcublel ten xjan pan. 4 9 Yaltzen ti'j tneel trat tu'n Dios cyuya xjal at ttxo'lan ti tten tu'n cyna'n xjal Dios. Bix tu'ntzen cyna'n Dios, at jun nintzaj xjan tja Dios cyxol. R3 Tej tyolen Dios ti'j jun ac'aj trat, nyeec'an ya tuj twitzxin ya k'anaktl trat te nejl. Otk tz'oc tley Moisés te k'anak, bix ktzki'n alcyej n-oc k'anak, ya tu'n tex xe't, ya min tz'ajbentl.b2= Bix cwel nnajsa'na cyil, bix mlay tzaj nna'ntla juntl maj,” tz̈i Dios tuj tyol Dios. +1O Ojtzen tel cyniy' cykil ke xjal wi'j, mintii' il ti'j tu'n toc tk'umen jun xjal cye cabtl tu'n tel cyniy' wi'j, mi nuket cyeke tuya bix mi nuket cyeke te tja, cuma tuj tzunj k'ij tzul cyajbe xjal nyola yaa'n lomo'n ke xjal ti'j sino tu'n cyex cygana, tele ajnintz xjal bix tele nmak xjal. C0 Ja tzunj trat cwel nk'o'n cyuya xjal aj Israel la' alcye jun k'ij ju'tzen ctemela julu. C'oquex nk'o'n nyol tuj cyanem xjal, tu'ntzen cyocslante xjal nyol. Yaa'n tisen nejl, nuk twitz jun xak e cub bint te tz'ibbil e cyja' ntz'i'ben nyol. Bix inayen tzuna chin oquel te Cydios, bix ejee'tzen chi oquel te nxjala. L/ Ja tzunj ac'aj trat yaa'ntzen ju'tl tisenj e cub bint wu'na nejl cyuya kej ootxa cyxe'chel tej cyetz wii'na tuj tx'otx' te Egipto. Min e cybi tzunj trat nejl. Ju' tzunj e cyja' nk'o'nke ti'jxe. y.kCxe'l nyeec'ana cyey tuj tyol Dios tneel trat e cyaj cye xjal yaa'nxix tz'akl bix ju' tzunj il ti'j tu'n tul juntl ac'aj. Tuj tyol Dios tz̈i Dios cyjulu: “Cpomel jun k'ij oj tcub nk'o'n jun ac'aj trat cyuya xjal aj Israel bix aj Judá. -Tneel trat min ajben tu'n cypon xjal sakxix ti' cyil te junx maj. Nuket e bint tu'nj tneel trat te Dios, mintle e tzaj juntl te tcab. , Ju' tzunj kej pala najbenke tuj tja Dios tzalu twitz tx'otx' nuk techlal tej ttxuylal at tulel. Pero yaltzen ja'lewe, ja tzunj ttxuylal at tulel o tzul, bix jax mas jawnex bix mas najben jun ttxuylal twitz techlal. Bix yaa'n nuk jaj lu, sino tuyax ti'j ac'aj trat e ninc'un Jesús tuya Dios ki'j mas ba'n twitzj trat te nejl. Mas ba'n ac'aj trat, cuma mas e bint twitzj tneel. |+qOotxa, jatzen Dios e cyaj tyol tu'n tbint jun nintzaj jaa' jaa' ak'anana ke pala. E tajbexin cyoybil xjal bix tja Dios tzalu twitz tx'otx' nuk jun xlequemal tej at jawne, bix nuk jun techel ti'j jun jaxxix at tulel, jaj Kman Jesús jun mero o'cxc'a chojbil il at pomlel twitz Dios tuj mero tlugar Dios. Kcye'yenc ti toc tu'n Dios te Moisés tej ttzyet tbinchante tneel nintzaj tja Dios. Tz̈i Dios cyjulu: “K'o'nc tc'u'ja ti'j tu'n tbint tja Dios tisex e xi' nyeec'an tey tej tjapey twi' witz,” tz̈i Dios te Moisés. Ja lu nyeec'an tej tcyaj tk'umen Dios te Moisés ja techel lu, nuk te jun techel ti' jun ttxuylal. `*9Nukettzen tcub Jesús twitz tx'otx', yaa'ntetle pala te oylxte chojbil kil, cuma tzin tkba'n tley Moisés at-x jun cloj nchi ajben te pala. Ju' tzunj min tz'ajben Jesús te pala twitz tx'otx', sino tuj cya'j. x)iYaltzen cyaak'enj cykilca nintzaj pala tzalu twitz tx'otx', jatzen cyaak'enj te oylxte cotz bix chojbil il te Dios. Ju'tzen tten cyxol ke pala te twitz tx'otx', bix jax ju'x te Jesús tuj cya'j, jax il ti'j tu'n t-xi' toyen jun chojbil il cyi' xjal. Kej xin pala te twitz tx'otx', nuk nxi' cyoyen alimaj. Pero te Jesús, jaxin o txi' toyen tiibxin te junx maj. J( Jatzen nak'anana te pala tuj mero ttxuylal tuj cya'j Dios binchalte. Yaa'ntzen nak'anana tuj nintzaj tja Dios cyxol xjal judío xjal binchalte, bix nuk techel ti'j mero ttxuylal at tuj cya'j. r' _Key hermano, alcyej nxi' nkba'n ja tzunj lu: At jun nintzaj kpala. Jaxin mas jawnex cywitz cykil pala te ootxa. Bix nuk jac'axin jun pala il ti'j o japaxin tuj cya'j jaa' ncawen Dios tibaj cykilca, bix o cub kexin tuj tmank'ab Dios. &Bueno, key hermano, nejl, jtley Moisés oc tk'o'n juun xjal tu'n cyoc te pala, pero amale tocxet juun te mas nintzaj pala cyxol, mintii' cyipen tu'n tel cyxoo'n il, bix cwa cycyim. Pero ya ja'lewe, mas yaj tibajxe tley Moisés, at jun wikxitl kpala, yaa'n tu'n tley Moisés, sino tu'n tjurament Dios. Jatzen kpala jtz'aklxix bix mintii' tcyimlel, bix scy'o'n tu'n Dios.b%=Te Jesús, yaa'n tisen juntl wik nintzaj pala. Ejee' tzunja il ti'j cwel cybyo'n alimaj cykil k'ij, tu'ntzen t-xi' cyoyen te Dios te chojbil il, tneel ti'j cye cyil, bix tec'axtl ti'tl cye xjal cyil. Pero te Jesús, e xi' tk'o'n jun chojbil te junx maj, bix te cykil cyil xjal, jaj tej t-xi' toyen tiibxin te junx maj ti' cyil xjal twitz cruz. ^$5Ju' tzunj tzinenxix ti'j jatzen jun nintzaj kpala jkajbe'xix te junx maj. Jiquenxix, mintii' tilxin, bix puro sakxix, taj junxitl twitzj ke'j binchal il, bix o jaxxin mas tibajxe twitz cya'j, jaa' ta' Dios. #yJu' tzunj jaxin ba'n tco'pante ke jaxxix toclen ka ma ko'x lk'e twitz Dios nuk tu'n Jesús. Bix ka nko cubsan kwitz te Dios, bix tocxsen Jesús onlte ke twitz Dios. Bix cuma te Jesús mintii' tbajlel texin, junx maj at-xin yolel ki'j twitz Dios. s"_Pero te Jesús, mintii' tbajlelxin. Min tz'oc taak'en tuj tk'ab juntl. Min-al juntl ba'n tcyaj te t-xel. "!=Bix juntl tumel. Ja Jesús jun pala mas ba'n yaa'n nuk ti'j e cyja' tjurament Dios, sino tuyax jaxin pala te junx maj. Nejl nimxsen cybaj pala e ten te nic'ul ti'j cyi' xjal tuya Dios. Pero bix e cyimke, bix e cyaj we' cyaak'en, bix il ti'j ocxtl cyxel. Yaa'n te junx majke.  Bix yaa'n nuk o'cx jun mas ba'n piador, sino tuyax jaxin o tz'oc te piador ti'j jun mas ba'n trat ki'j twitz trat te nejl. lQYaltzen cyekej tiy'jil Leví, ocke te pala, pero yaa'n tu'n tipemal tjurament Dios. Bajx tkba' Dios tu'n cyoc te pala te junx maj. Nuk ti'jc'a Jesús tzin tkba'na tyol Dios jaxxix tu'n toc Jesús te pala te junx maj. Tz̈i tyol Dios cyjulu: “E tk'ume Dios te Tcwal tuya jun jurament yol, bix ya mlay tch'ixpetl tyolxin. Bix ja yol e tk'umexin te Tcwalxin tuya jun jurament cyjulu: ‘Jay c'oquel te pala te junx maj, tisen Melquisedec,’ tz̈i Dios te Tcwal,” tz̈i tyol Dios. $AJatzen nic'ul ti'j mas ba'n ja Jesús, bix jaxin mas ba'n cuma najbenxin te piador ti'j ac'aj trat, cuma ocxxin te pala tu'n tipemal tjurament Dios. gGPero min e bint. Ju' tzunj il ti'j cyjel ti'jxe, tu'ntzen t-xi' kii'n jun mas ba'nxix, tu'ntzen kpon tz'aklxix twitz Dios. Ja tzunj lu jaj tu'n ba'n kpon twitz Dios tu'n jun nic'ul ti'j mas ba'n cywitz kej pala te ootxa. kONukettzen e bint tley Moisés ootxa tu'n cycyaj xjal jiquenxix, jaxitle k'i'n ku'n ja'lewe. 8iJu'x ttena, cuma ju' tz̈i Dios. Cycye'yenc juntl maj ti toc tu'n Dios te Tcwal tuj tyol Dios: “Jay c'oquel te pala te junx maj, tisen Melquisedec,” tz̈i Dios te Tcwal. wgBix ja tzunj pala at tulel o tzul. Jatzen Jesús. Min oc Jesús te pala tu'n tipemal jun ley nuk cyex xjal te Leví bix at tbajlel cychunk'lal, sino ocxin te pala tu'n tipemal jun chunk'lal te tex, mintii' tbajlel, tisen te Melquisedec. a;Bix juntl. Mas tzinen ta' at jun ac'aj ley te ke ja'lewe, cuma o tz'oc jun wikxitl pala tisen Melquisedec. Tuj tyol Dios min nbyan at tulel jun pala tisen Aarón. Te tzin tkba'n at tulel jun pala tisen Melquisedec. 3 Ktzki'n tuj tley Moisés, il ti'j nuk ejeeylex ke tiy'jil Leví oc te pala. Pero te Kman Jesús, yaa'n tiy'jil Leví, cuma jatz itz'ja cyxol xjal te Judá, bix at tumel min-al jun xjal tiy'jil Judá e jaw k'onte chojbil cyil xjal twi' altar tuj tja Dios. Tuj tley Moisés min-al jun xjal tiy'jil Judá oc taak'en te pala. Ju' tzunj tzinen ta' o ch'ixpet ley, cuma te Jesús yaa'n jun pala tisen Aarón.  Ktzki'n ka o pon baj cyaak'en pala te Leví, jax ju'x il ti'j o pon baj tley Moisés. Te ke ja'lewe, at jun wikxitl pala. S Yaltzen cye pala tiy'jil Leví cyxol judío, ajbenke te tloc' tley Moisés. ¿Pero ajbenpake te k'ol cyipemal xjal tu'n cyoc xjal tz'aklxix? Min. Cyexin cyaak'en nuk te kanlte xtalbil cyibaj xjal tuya chojbil cyil. Nuket e bint cyu'n tu'n cyoc xjal tz'aklxix bix tu'n cyco'pj xjal tuj cyil, mintetletii' il ti'j ttzaj jun wikxitl pala tisen Melquisedec, jatzen Jesús, junxitl pala yaa'n t-xe'chel Aarón, jnintzaj tneel pala cyxol pala tiy'jil Leví.  cuma tej t-xi' tk'o'n Abraham toybil te Melquisedec, icxa jaxin e yolen cyi'j cykilca tchman, cuma jaxin tiy'jil cykilca kxe'chel. pY Yaa'n te Leví bix ke tcwal oc te pala mas jawnex twitz Melquisedec. Amale e cyiik'et-xin cyoybil xjal, jax jaan ke cyexin e cyak' cyoybil te Melquisedec. Yaa'na ejee'xin e xi' k'onte, cuma mitkna'x cyitz'jxin, sino tu'n Abraham,  Bix at juntl tumel tzin tyeec'an mas jawnex Melquisedec cywitz kej pala tiy'jil Leví. Ke pala tiy'jil Leví nchi cyimke, cuma xjalke. Yaltzen te Melquisedec, mintii' tumel tcyimlen. Ja jun pala te junx maj. Bix jax jun pala mintii' t-xee' tbajlel mas jawnex twitz kej pala nchi cyim. Ju'tzen ja Melquisedec jun pala mas jawnex, bix jaxsen n-echlan ti' kpala Jesús te ja'lewe. {Ja lu nyeec'an mas jawnex Melquisedec twitz Abraham, cuma jax jaj ncy'iwlante tibaj juntl mas jawnex twitzj ncy'iwlet. yPero jatzen te Melquisedec, amale yaa'nt tiy'jil Leví, bix e tiik' jun toybil Abraham, tij tchman Leví. Jaj lu nyeec'an at tajwalel Melquisedec tu'n toc te pala bix tu'n tk'inte toybil jun xjal tec'ax tley Moisés. Bix yaa'n nuk e tiik' Melquisedec toybil Abraham, bix tuyax e tcy'iwlaxin ja Abraham, amale jat Abraham nimxsen il ti'j tu'n tcyaj tk'o'n Dios tyol tuyaxin. Yaltzen cye xjal judío, ke pala cyxol ejee'j tiy'jil Leví, ke tchman Abraham. Bix tu'nj tley Moisés at cyoclen kej pala tiy'jil Leví tu'n tel cyii'n tlajan pa' cyoybil cye kej niy'tl xjal judío. Amale cyiy'jilalexit cyiib, ja ley e k'umente tu'n cykanen. c?Yaltzen cyey, at juun ncuble cybisena ejee' pala cyxol tiy'jil Abraham mas jawnex twitz Jesús, kpala te ja'lewe. Pero yaa'n ju'wa. Cycye'yenctzen nimxsen t-xi'len Melquisedec, ja techlal te Jesús. Hasta ja kiy'jil Abraham e xi' k'onte toybil te Melquisedec, bix n-el kniy' ti'j jaj nk'inte jun toybil juntl mas jawnex twitzj nxi' k'onte. !;Bix ju'x e ten Melquisedec jun pala te junx maj mintii' t-xee' titz'jlenxin bix mintii' t-xee' tcyimlenxin, cuma mintey' tumel alcye tmanxin bix alcye ttxuxin, cuma mintii' tzin tkba'n tyol Dios cyi'jxin. Bix mintii' tzin tk'umen tyol Dios tej titz'j Melquisedec bix tej tcyimxin. Ju' tzunj ja tzunxin jun techlal te Jesús, Tcwal Dios, cuma ja Tcwal Dios kpala te ja'lewe te junx maj mintii' tbajlel. o WBix e xi' tk'o'n Abraham te tcotz Melquisedec jun tlajan pa' ti'j tik'ch otk tz'el tii'nxin tuj cyk'ab alak' tuj k'oj. Yaltzen te Melquisedec tbi, jatzen japeninaj “jiquenxix.” Bix at juntl tbixin, “cawel te ttxubtxjal.” Z  /Jax e ten Melquisedec jun jawnex bix te junx maj pala jatxe ootxa. Bix jaxin jun techlal ti' Jesús te pala ja'lewe. Jatxe ootxa jxin Melquisedec jaxse jun xinj nintzaj cawel tuj tnom te Salem, bix palaxin twitz Dios. Bix at jun e baj. Tejtzen tul meltz'aj Abraham cyuya ke t-ak'analxin tej otk xcye Abraham tibaj jun cloj alak' cawel, bix e xi' Melquisedec te clulte Abraham tuj be. Tejtzen cymojbante cyiibxin tuya Abraham, bix e tcy'iwla Melquisedec ja Abraham. W 'Cytzki'na tuj cyreligión judío te ootxa, nuk ja nintzaj pala cyxol judío oc tuj xjan cwart tujxe xbalen jaa' e ten Dios, bix nuk jun maj jaca jnabk'i. Pero tejtzen tcub rotj jxbalen tcub maksbil cywitz xjal, bixsen e pon baj twi' tu'n tocxtl tzunj nintzaj pala twitz Dios te yolel ki'j, cuma ya jatzen Jesús o pon twitz Dios tuj cya'j te yolel ki'j te junx maj. Ja tzunxin o tz'oc te kpala te junx maj, bix jaxin o jkonte be kwitz tu'n kocx twitz Dios. Jawnex bix te junx maj toclen Jesús te jawnex pala ja'lewe, tisex te Melquisedec jun nintzaj bix te junx maj pala jatxe ootxa.Z -Bix tej kyo' jatzen jun kchunk'lal tuya Dios te junx maj. Bix jatzen Jesús o binchante jaxxix tej kyo', cuma ya o ponxin nejl kwitz tuya Dios. Jatzen mojbalecte ke tuya Dios. Jatzen e jkonte jun be kwitz tu'n kocx twitz Dios. At jun tumel. Cytzki'na tuj nintzaj tja Dios cyxol judío at jun nintzaj xbalen tcub maksbil ttzi'j cwart xjanxsen jaa' e ten Dios, tu'n mi'n chi ocx xjal twitz Dios. Pero tejtzen tcyim Jesús, e cub t-xiten Dios jnintzaj xbalen. Jatzen jun techel ya ba'n kocx twitz Dios, yaa'ntzen tisen nejl. Ya ja'lewe mintzentii' maksbil kwitz tcub tu'n Dios tu'n mi'n ko ocx. 6 eJu'tzen n-el kniy' ti'j te tyol Dios o cyaj tk'o'n ke tu'n tk'onte xtalbil kibaj, jax. Tneel e cyaj tyolxin, bix n-el kniy' ti'j mlay ẍtak'en Dios. Tcab, e xi' tk'o'nxin tipemal ti' tyolxin tuya jun jawnex jurament. Nuktzen kyo' ti'j t-xtalbilxin o cyaj tk'o'nxin ke, ejoo' ma ko clet tuj il. Yaltzen te Dios, min-al juntl xjal mas nintzaj twitzxin tu'n tocx tk'o'n tipemal tyolxin. Cycye'yenc tej tcyaj tk'o'n Dios tyol te Abraham, tu'n t-xi' tk'o'n mas tipemal tyolxin tu'n tcyaj mas jaxxix tyolxin, nuk o'cx tu'n Dios e tzaj tipemal tyol te Abraham. “Jaxwe wu'n” tz̈i Dios te Abraham. Ti'j tzunj jurament lu e cyaj tuj tzinen ja Dios mlay tch'ixbe tyol te kxe'chel Abraham cyuya ke tchman. Il ti'j tu'n tbint tu'nxin. Bix tej tcyaj tk'o'n Dios tuya Abraham ja yol ti'j xtalbil, jax yol te ke ja'lewe. QOjtzen taj jun xjal tu'n tcyaj tyol mas jaxxix cywitz juntl xjal tu'n tcub cyi'j, nxi' tk'o'n tipemal tyol tu'n tocx tipen ti' tipemal juntl xjal mas nintzaj twitzxin. Tisetzen tkba'n jun xjal, “Jaxxixwe wu'n, tzkinn Dios jurament,” ya otktzen cyaj tyol tuj tzinen ju'wa, bix mintzentii' ba'n cycub ten txololol tu'n. Bix oc ke tc'u'j Abraham ti' tyol Dios bix e tyo tuya chew' tnaabl, bix ju'tzen e tcamanaxin alcyej otk tkba Dios texin. wE tkba Dios te Abraham cyjulu: “Jax wu'na cxe'l nk'o'na nim xtalbil tibaja bix nk'a'ya nim tchmana,” tz̈i Dios. iK Cyii'nx tisen te Abraham. Oc ke texin tc'u'j ti' tyol Dios e cyaj tk'o'n Dios tuyaxin. Min e baj tc'u'jxin, cuma tuya jun jurament mintii' tu'n tcub tch'ixbe'n tyol e cyaj tk'o'n Dios tyol tuya Abraham. E cyaj tk'o'n Dios tyol tuya jun jurament ti' tex tbi, bix mintii'tl biybaj mas jawnex twitz te Dios tu'n tajben te jun “tzkinn Dios jurament.”   Cyk'o'ncja cht'olkey. Cyii'nxa ti e baj cye kej o chi caman ti'j cycotz e tkba Dios. Cye e camanke ti'j nuk tu'n oc ke cyc'u'j ti' Dios bix tu'n minx e baj cygana. Bix ju'x ke, min tz'oc ke kc'u'j nuket mintii' il ti'j, cuma ctzketel tu'n Dios cykil tyol. ~u Pero tisenx sey'key tuj tk'ak'bil cyc'u'ja cyi'j cyermaney, ju'xsen waja sey'key tu'n tel cyni'ya ti'j jaca juun cyey jawnen chi jawela tuj mas jawnex xnak'tzbil, tu'n cytzketa, ojxe cycyima, tu'ntzen cycamana ti'j entera cycotza tzin cyyo'na. b= Bix ttzki'n Dios. Bix ba'nxix te Dios. Mlay tz'el tuj tc'u'jxin cykilj ba'n o cybinchay bix jun tk'ak'bil cyc'u'ja cyi'j kej cyermaney. Bix ncye'yen Dios o chi onena cyi'ke cyuyey tu'n cyitz'j, bix chi onenxa ju'xa. pY Jatzen cyey hermano, ma txi' nkba'na cyey tu'n mi'n txi' cybi'na cyyol kej nchi xmoxa tu'n tcyaj cyk'o'na cyocslabla ti' Jesús. Pero min tzin nkba'na ma cyaj cyk'o'na. Ntzki'nwe nchi binchana jba'n nbint cyu'nj xjal ocslal. 5cKatzen ma tak' tx'otx' nuk ch'i'xc'a, ju'tzen japenina tisen tzunj kej xjal oj tel cyiiq'uen yol te co'pbil. Tisentzen ch'i'x nuk cwel patet, ju'x xsunkej xjal n-el cyiiq'uen tyol Dios il ti'j chi cyjel tjak' tcawbil Dios, bix sbu'ntltzenke tu'n Dios. Mlay ko yucch ka ma tz'oc ke kc'u'j ti' Cristo m~STi'j tzunj yol ma txi' nk'umena cyey cyjel nkba'na jun techel. Cyanem xjal tisen jun tx'otx'. Jtyol Dios n-ocx tuj cyanem tisen jun jbal ncub twitz tx'otx'. Katzen ma tak' tx'otx' jun ba'n awal te cyej xjal nchi ak'anan twitz tx'otx', jatzen jun t-xtalbil Dios. Ju'tzen japenina awal tisen tzunkej xjal oj cyiik'ente jyol te co'pbil bix chi tzketel. _}7katzen ma tz'el cyiiq'uen Tcwal Dios, bix ka ma chi aj meltz'aj tuj cyreligión te ootxa, ya mlay tak' Dios tu'n cyaj meltz'aj juntl maj. Katzen nchi k'umen cywitz xjal ka ya o tz'el cyiiq'uen Tcwal Dios, ju'xsen japenina tisen njaw cyk'o'n Jesús twitz cruz juntl maj, bix nchi xmucchan ti'jxin cyisen kej e cub byonte Jesús e xmucchanke. l|Qbix e cub cytz̈iy'be'n tbanel tyol Dios, bix e cyiik' tipemal Dios tu'n tbint nim techlal cyu'n, d{ANxi' nkba'n ka ma tak' Dios cuma kape at juun min ma tak' Dios tu'n tiik'ente jaj mastl tu'n ttzket, cuma ya ma cyaj cyk'o'n cyocslabl. Cyk'o'nc cyc'u'ja ti'j tu'n mi'n tz'el cyiiq'uena cyocslabla, cuma kej xjal o tz'el cyniy' ti'j jun jaxxix yol ti'j co'pbil cye, bix e cyiik' jun cychunk'lal mintii' tbajlel, bix e cyiik' Espíritu Santo, }zsTu'ntzen ttzket knaabl, bix tu'n mi'n ko ex jilpaj tuj kocslabl, il ti'j kk'a'c kc'u'j ti' mastl, ka ma tak' Dios. GyBix il ti'j ko yeec'al jun techel bautismo cye niy'tl xjal ka ma ko oc tuya Jesús. Bix xnak'tzbil tu'n tcub kk'o'n kk'ab tibaj jun ac'aj ocslal te techel otktzen tiik' Espíritu Santo. Bix xnak'tzbil at jun k'ij ko jawetz itz'j tuya ac'aj kxumlal tuj cyamecy juntl maj. Bix ka min xi' kocsla'n colbil ke ko oqueltzen tuj cye'ybil tu'n Dios bix ko pontzen tuj q'uixc'aj te mintii' tbajlel twi'. Ejee' tzunj lu tneel xnak'tzbil nxi'x kmeltz'u'n. Rx Ju' tzunj kiy'xxix tu'n tbint ku'n tu'ntzen tel kniy' ti'j cykil tyol Dios, tu'ntzen koc te tz'aklxix. Mi'n nuk ko oc ten ti'j tneel xnak'tzbil s-oc kxnak'tza'n tej xko ocslan, nuk jax nxi' kmeltz'u'n. Nuk tu'n cykil tyol Dios ko pomela tu'ntzen ttzket knaabl. Jtneel xnak'tzbil s-oc kbi'n tej xko ocslan, ejee' tzunj lu. Il ti'j q'uelel kxoo'n jniy' tik'ch nbint ku'n nxi' k'onte ke tuj cyamecy te junx maj. Bix tu'n toc ke kc'u'j ti' Dios ko cletel tu'n. RwYaltzen te waabj, nuk ejee' kej ma xjal nxi' waa'nte, yaa'n ke nee'. Ju'tzen japenina tyol Dios mas cyiw. Kej ocslal nchi xnak'tzan ti'j t-xnak'tzbil Dios mas cyiw tuj cyocslabl, ejee' tisenj jun xjal ya ma xjaltl bix nwaa'ntl, yaa'n nuk tch'u' nxi'. Ju'tzen chi tzketel ti'j ti japenina tyol Dios, bix ti tten ttxo'lan alcye ba'n bix alcye ka'. Pero cyey, nuk cytenxa ajnintz cynaabla ti' tyol Dios, bix jatzen ka'ja cuma ba'n tu'n cyex jilpaja ti'j.v Jcyey cyten tuj cyocslabla nuk tisen jun nee' tzinx ch'u'n, bix min chi xcyey ti'j tu'n tbint tej mas jawnex tuj cyocslabla. wug ¡Bix kaape ootxa chi oca ocslal! Nimxe jnabk'i cyoclena. ¿Tu'n tikentzen mix n-e'la cyni'ya ti'j tyol Dios? ¿Ti nbaj cyey ti'j min tz'el cyni'ya ti'j? Lastim key mlay chi oca te xnak'tzal tyol Dios tu'n min tz'el cyni'ya ti'j, sino ilne ti'j tu'n cyxnak'tzetla juntl maj tuj tneel xnak'tzbil te cyocslabla. Cyey tisen jun nee'key tzinx ch'u'n mina'n tak' waa'l. t Key hermano, at nimc'atl waja txi' nkba'n cyey, pero cyiw ch'in tu'n tel cyni'ya ti'j, cuma cht'ol key tu'n toc cyxnak'tza'na. msS Bix oc tch'iquen Dios jaxin te nintzaj palaxin, tetzen yolelxin ki'j twitz Dios, tisen tzunj xin nintzaj pala Melquisedec e ten nejl twitz Aarón jatxe ootxa. Kej xjal n-el cyiiq'uen tyol Dios, chi xe'l tuj castiwa te junx maj 8ri Tejtzen tbaj bint jlu tu'nxin, bix ju'x e tyeec'axin jaxin tz'aklxix, bixsen ocxin te Clol xjal, tu'ntzen tclontexin kej xjal nchi ocslante texin ti'j cycastiwa te junx maj. qAmale Tcwal Dioset-xin, il ti'j tu'n iy'x q'uixc'aj tu'nxin, tu'n tyeec'antexin ti tten tu'n tnimantexin tyol Dios tuj q'uixc'aj. qp[Bix jatzen Jesús najben te nintzaj kpala cuma ocxin te xjal bix iy'x pena tu'nxin tisen ejoo'. Tejtzen tten Jscy'o'n tu'n Dios tzalu twitz tx'otx', tetzen jun koniyan te ch'itk tcyimxin bix ak'xin na'l Dios bix e xi' ts̈i'nxin te Dios tu'n tak' ti' tanemxin, tu'ntzen tclet-xin tu'n Dios tuj cyamecy. Bix e tbi Dios, cuma otk tnimanxin tyol Dios junx maj. Pero min e tcol Dios jaxin tu'n min e cubxin, sino nuk tipemalxin e xi' tk'o'n Dios tu'n iy'x tu'nxin tuj cyamecy tu'n kil. ~}A}||,{Xyfx"wvutss9rqqHpbnmlki$gedczbh`_^]\\.ZZXWUTZSMQPNM~LIH&G E{D:CA@p??=;;:88 766"54K32Y10/G-,+**)"('&%A$##j"! Diz! s S S }Pj)`}_d 9cuma nuk jaj cotz ba'n bix nuk jaj tbanelxix tzin tk'o'n Kman Dios tuj cya'j ke. Jk'ij bix xjaw bix ke che'w e tbinchaxin, nchi bet jaca hora, bix nch'ixpet xlequen tzin cyk'o'n. Pero te Dios, min tch'ixpu tnaabl. Ec Key ocslal n-oc cyak'a weya, mi'n chi tzpeta ti' Dios, ~b wBix oj n-oc tbi'nxin, bix nxi' tz'akxin tuj il, bix ntz̈'iy tilxin. Ctk'a'tzen tcyamecyxin te junx maj tu'n tilxin. sa aTi'jx tnaabl xjal n-el itz'j niy'bebl te, cuma npon tc'u'j xjal ti'j tajbil tnaabl aj il, bix nsbuj tu'n. `  Katzen at jun xjal n-oc niy'bebl ti'j tu'n tbint jun ka' tu'n, mi'n txi' tkba'n ka ja Dios ma tz'oc cyakwusante tu'n tbint jyaa'n ba'n tu'n, cuma tcy'i te Dios tu'n tbinchante jun ka', bix bajx tzaa' tk'o'nxin jun yol te jun xjal tu'n tbint jun ka' tu'n. V_ ' Cy'iwla'n ta' jxjal min cyaj tk'o'n tocslabl ti' Cristo oj n-oc q'uixc'aj ti'j, cuma ka ma tziy'x q'uixc'aj tu'n, ck'ojeltzen tcotz, jaj tchunk'lal te junx maj o tkba Dios te cyej xjal n-oc tak' cye. ^ - Oj n-ul k'ij, nk'on nim cyak, bi'x ntzkij c'ul, bix n-el tz'ak txmaquel, bix naj tilbil. Jaxsen ju'x jxjal k'ine. N-oc tk'on tiib ti' tik'ch at twitz tx'otx', pero cymel, tisen txmaquel c'ul. Cy'iwla'n ta' jxjal mi'n cyaj tk'o'n tocslabl ti' Cristo oj n-oc q'uixc'aj ti'j ?] y Jax kej ocslal k'ine, tu'n cytzalaj, pero yaa'n ti'j cyk'inemal, sino ti'j ma tzaj tk'o'n Dios tu'n cyoc te ch'in, cuma n-el cyniy' ti'j cykilca k'ine chi pjel, tisen txmaquel c'ul. \ } Yal kej ocslal mebe, tu'n cytzalaj, cuma ma k'oj jawnex cyoclen tu'n tiy'x q'uixc'aj cyu'n tisen iy'x tu'n Cristo. ^[ 7cuma tuya ca'ba twi' cyc'u'ja nxi' cykanena, bix yaa'n cyiw cyc'u'ja tuj cyocslabla. cZ AKa ma txi' cykanena te Dios pero min tz'oc ke cyc'u'ja ti'jxin, mlay tzaj tk'o'nxin cyey, CY Pero oj t-xi' kkanen, ilxsen ti'j c'oquel ke kc'u'j ti'jxin, bix mi'n baj kc'u'j, cuma ka ma baj tc'u'j jun xjal ti' Dios oj nxi' tkanen, ju'tzen tisen mar nyucch jaca maj tu'n cyk'i'k. RX Katzen at jun xjal cyxola ka at-x taj tnaabl ti', kanenx te Dios, bix ctzaal tk'o'n Dios tnaablxin, cuma taj Dios tu'n ttzaj tk'o'n nim ba'n cye xjal. Min tz'oc ilen Dios ki'j oj nko kanen texin. mW UIltzen ti'j tu'n tten cypasensyey, tu'ntzen tz'akl cynaabla, tu'n mintii' palt cyey tuj cyocslabla. V cuma cytzki'na ka ma tziy'x kej q'uixc'aj lu cyu'na, nchi ajbentzen tu'n tcywix cyocslabla ti' Cristo, bix ctemel mas cypasensyey. oU YKey ocslal, ka ma tzaj pena bix q'uixc'aj bix jun ka' cyi'ja, mi'n chi bisena, sino chi tzalaja, HT Inayena Santiago. Jun t-ak'anal Dios kena, bix jun t-ak'anal Kaaw Jesucristo. Nxi' nk'o'na jun nk'olbebla te cyey judío ma chi el tz̈itja tuj cykilca twitz tx'otx'. Ntzaj tk'o'n Dios knaabl >Sw Diosxit cy'iwlante cykilcakey. O'cx nyolja.R3 Nxi' nk'o'na jun k'olbebl cyeke entera ke ak'anal tuj tyol Dios, bix cykilcatl ocslal. Bix ke ocslal te Italia at jun k'olbebl cyu'n te cyey. Q  At jun tpocbal Hermano Timoteo. O tz'etz tuj tzee'. Katzen ma pon naj wuyena, jatzele cxe'l k'inte weya oj npona cyuyey. P/ Bueno, key hermano, cxe'l ncubsa'n nwitz cyey tu'n cyocslantey ja yol lu te nimsabl cyc'u'ja. Ja u'j lu cyiw ch'in tyol jilj, pero il ti'j. ~Ou Nuket chi cub tena tuj jun ba'n cynaabla, tu'n tbint cykil tajbil Dios cyu'na. Bix nuket cyaja tu'n tak'anan Dios tuj cyanema tu'n cycyaj tz'aklxix cynaabla. Tu'n Jesús nak'anan Dios tuj cyanema. ¡Nimjxit tbi Jesús te junx maj! Nuket ju'wa. nNU Key hermano, Dios o tz'oc tuj jun nintzaj bix ac'aj trat ninc'u'n tu'n tcyamecy Jesús, bix o jaw titz'jsa'nxin Kaaw Jesús tuj cyamecy, bix o tz'oc tk'o'nxin Jesús te nintzaj cylel ke. Ja jun Dios tzin tk'o'n nim tbanel. M Chi na'na Dios wi'ja tu'ntzen npon najtla cyuyey. Jun manc'bil k'olbebl cye ke ak'anal tuj tyol Dios bix te cykilcatl ocslal L  Chi na'nxa Dios wi'ja. Tuj nwitza ba'n nnaabla cuma mintii' jun nka'yel n-oc tak' weya, bix waja tu'n nnaja'na jiquenxix. qK[ Cybinx kej nchi cawen cyibaja tuj taak'en Dios. Jax cyk'a' jun cycwent te Dios, cuma ejee'tzen k'il cwent cyi'ja ti xbaj cyey tuya cynaabla cywitz. Ju' tzunj, chi elelxixa ba'n, tu'ntzen jun cyaak'en te cawel cyibaja ttz̈yalxix, yaa'ntzen bisbajil, bix tu'ntzen ba'n t-xi' cyk'o'n jun ba'n cycwent cyi'ja. Ka ejee'y nuk jun tq'ueyel cyexin, lastim key. J1 Bix mi'n tz'el tuj kc'u'j tu'n kbinchante jun ba'n bix tu'n tbaj konen kiib. Ju'x jlu jun oybil ba'n t-xi' kk'o'n te Dios, bix ba'n tuj twitzxin. MI Ju' tzunj, cuma tu'n Jesús at koclen tu'n kpon tuya Dios, cxe'l kk'o'n chjonte te Dios bix cjawel kniman tbi bix ko bitzen te Dios. Oj tbint jlu ku'n, jatzen jun oybil nxi' kk'o'n te Dios. H Tisen ti'jxe tnom eto' ja'lewe. Pero te ke, mintii' jun tnom twitz tx'otx' te junx maj. Alcyej tzin kyo'n ja tej tnom te junx maj. UG# Ju' tzunj mi'n cub kbisen ti'j min tz'ajbentl, sino ju' ko xe'l lpe ti' Jesús. Pero cyiw ch'in. Jatzen Jesús iy'xe jun ch'ixew tu'nxin ex xe't ti'jxe tnom, bix ju'xse ke, ka eto'c tuya Jesús, il ti'j tu'n tiy'x ch'ixew ku'n. Il ti'j q'uiyax xmucchaj yol ku'n ka ma tz'el kxoo'n kreligión te ootxa tu'ntzen kxi' lpe ti' Jesús. F/ Tisenj ncub patet ke alimaj ti'jxe tnom te techel, ju'xse e cub byet Jesús ti'jxe Jerusalén, tu'ntzen toc ttz̈q'uelxin te tx'ajbil cykil kil. gEG Ktzki'ntl tuj religión te ootxa o cyaj kk'o'n ke pala nxi' cyoyen ttz̈q'uel alimaj te Dios twi' altar bix nxi' cychyo'n cychu'l alimaj. Pero jun maj jaca jnabk'i n-ocx jnintzaj pala tuj Masxsen Xjan Lugar te tz̈itlte ttz̈q'uel alimaj te chojbil il. Ja tzunj alimaj nxi' oyet te k'olte jttz̈q'uel bix ncub patet ti'jxe tnom jaa' najle ke xjal. Bix mintii' tu'n t-xi' cychyo'n pala t-xumlal ja alimaj lu. Min najben te k'ol tipemal cychunk'lal xjal. Ja tzunj lu jun techel. D  Kej nxi'x cyc'u'j ti' alimaj te chojbil cyil mintii' cyoclen tu'n cyiik'ente t-xtalbil Jesús, tisenj mintii' cyoclen tu'n cyiik'ente tchu'l alimaj nxi' oyet te chojbil cyil, cuma ja tzunj chojbil cyil jatzen jun techel ti' Jesús, bix ja tzunj tchu'l chojbil cyil jatzen jun techel t-xtalbil ncyiik'ente te Jesús. Pero te ke at koclen, cuma nxi' kc'u'j ti' Jesús te chojbil kil. C  Ju' tzunj mi'n ko oc ten ebilte niy'tl j-ac'aj xnak'tzbil tzul kxol, tisen tzunj xnak'tzbil k'i'n cyu'nj xjal nchi xnak'tzan ke tu'n at kipemal tu'n Dios il ti'j tu'n t-xi' kii'n ttxolanj te nejl ti'j ti cxe'l kwaa'n. Pero tej ttxolanj lu mintii' o tz'ajbe'na cyej xjal nxi' cyii'n. Ckiik'elte kipemal tu'n Dios, yaa'n tu'n t-xi' kii'n jun ley te waabj, sino tu'n t-xtalbil Jesús. B3 Bix cwel kbisen tisenj cye. E cykba cyjulu: “Tuj tneel bix ja'lewe bix te yaj Jesús jax. Mlay tch'ixbe tnaabl,” tz̈i ke t-ak'anal Dios nejl. (AI C'ulel tuj kc'u'j ti'j kej tneel xjal ul k'inte tyol Dios ti'j Jesús te ke. Cwel kbisen ti' i'tzenke tuya cyocslabl ti' Jesús, bix kii'xse tisenj cye. 0@Y Ju' tzunj ba'n t-xi' kk'umen tuya cykil kc'u'j jyol lu tuj tyol Dios: “Ja Kman Kaaw onl te ke. Ju' tzunj mintii' ttz̈i ki'j alcye c'oquel cybincha'n xjal ki'j.” #?? Mi'n ko cub ten nuk kk'inemal kaj. Mi'n tziy' tuj kc'u'j tisenj te kuya at, sino ko temel tuj tumel tuya alcye ch'in at kuya, nimle, ch'inle. Mi'n tz'oc ke kc'u'j ti' pwak, cuma ja Dios c'ojlal ke. Tz̈i Dios: “Te junx maj mlay chi cyaj nk'o'na bix mlay chi el wiq'uena.” f>E Cykilca ko' c'oquel kc'u'j ti'j knajle'n. Ba'n tuj twitz Dios oj najben t-xu'l xinak te te twetbil ka ti taj xinak tuya t-xu'l, bix ju'x te xuuj tuya tchmil. Katzen nko jyon juntl pajbaj, ja tzunja yaa'n ba'n tuj twitz Dios. Ck'ol Dios castiwa ka ch'imac'a xuuj tzyu'n tu'n jun xjal yaa'n najlel, bix ju'x kej najlel ka nchi jyon juntl cypaj. w=g C'ulel tuj kc'u'j cyi'j kej ocslal ete'cx tuj tzee' nuk ti' tyol Dios. Ko xe'l cyey'lcye, tu'ntzen tel kniy' ti'j alcye q'uixc'aj ete'. Bix c'ulel tuj kc'u'j tu'n at lastim cyi'j kej nchi baj yaset, cuma ch'innch'e pjel ki'j ju'wa. <! Cxe'lxix kc'u'j ti' jun xjal oj tpon kja. Mi'n tz'etz klomo'n kja cywitz. Tu'n nxi' kk'o'n posada te juntl, kape jac'a kiik' jun nim xtalbil. Ju' e baj nejl. At juun xjal e xi' k'onte cyposada te cab xjal min cytzki'n xjal cywitz, bix yaj eltl cyniy' ti'j ángelke. %; E Yaltzen ja'lewe, key hermano, cxe'l nk'umena jun tumel tu'n ti tten tu'n t-xi' kii'n jun kchunk'lal tuj tumel. Cyii'nx tu'n toc tak' cyermaney ocslal cyey. [:/ Nim c'oquel kc'u'j ti'j, cuma Kman Dios tisen jun k'ak' te xitlte entera at.Q9 Jtcawbil Dios tuj kanem mixbe ttz̈toj. Chunk'lal o tak' Dios, jatzen te junx maj. Ju' tzunj kc'ojla'xix tu'n mi'n cyaj kxoo'n. Kc'ojla'xix tu'n kajben te Dios tu'n kna'n Dios bix tu'n kniman twitz. 89 cuma jyol “juntl maj” nyeec'an ke oj tjaw ttz̈to'n Dios cykil at, cxe'l tz'ak niy' jtik'ch ba'n ttz̈toj, bix cyjeljx nuk alcyej mixbe ttz̈toj. =7s Nejl, tu'n tk'ajk'ajel tyol e tzaj lu'len ch'in twitz tx'otx'. Pero ja'lewe tz̈i Dios tuj tyol Dios cyjulu: “Juntl maj ctzaal lu'len twitz tx'otx' wu'na, pero yaa'n nuk twitz tx'otx', sino tuyax cya'j,” tz̈i Dios. Ju' tzunj cxe'l cynimana tyol Dios, cuma tzul jun k'ij cjawel ttz̈to'n Dios cykil at, :6m C'oquel cycwenta ti'j tu'n mi'n tz'el cyxoo'na tyol Dios. Jnejl, tej tyolen Dios twi' jun witz, min-al jun xjal el libre tuj castiwa tej tel cyxoo'n tyol Dios. Yajtzen ke, ka ma tz'el kxoo'n tyol Dios oj tyolen ki'j yaa'n nuk twi' witz sino tuj cya'j, masxsen mlay ko ttzokpi tu'n kpon tuj castiwa. q5[ bix jaa'j ta' jax Jesús, jnic'ul ti'j ac'aj trat, bix jxjal ocx toyen ttz̈q'uel te chojbil kil. Ttz̈q'uel Jesús at tipemal te co'pbil xjal, yaa'n tisenj ttz̈q'uel alimaj e xi' toyen Abel nuk ajben te techel ttz̈q'uel Jesús. j4M bix jaa'j o chi pona cykil t-xjal Dios bix ya tz'aklxixke, bix jaa'j ta' jax Dios Nintzaj Juez, ~3u Katzen jawnex jun sey'pajlenel tej cypon xjal twitz xjan witz nejl, yaltzen ja'lewe mas jawnex ttz̈i tu'n kpon mero twitzc'a Dios ka yaa'n jiquenxix eto'. Ju' tzunj ilxix ti'j tu'n ko ten jiquenxix twitz Dios, cuma ko pomel tuj tnom jaa'j ta' Dios I'tzxix, jaj Witz Sión tbi tnom bix tuyax Jerusalén Tuj Cya'j tbi, bix jaa'j at nim cyajlal tsanjel Dios tuj cya'j, A2} Ti'j si'puplxsen cykilj lu, tuyax Moisés e jaw lu'len. x1i Min e cypaxin tu'n cyoc tenxin ebilte jyol e cub cyibajxin tz̈itzen cyjulu: “Alj xjal c'oquel maconte t-xee' jwitz xjan, bi'x cwel byet tuya xak bix ma tuya machet, cyuyax ke alimaj oj cypon lk'e,” tz̈i tk'ajk'ajel yol twitz cya'j. R0 bix at tk'ajk'ajel twi' jun bocina, bix e xi' cybi'nxin jun tk'ajk'ajel yol cyibaj jawnexsen tbi'nx. Tu'n sey'pajlenel tu'nj yol bix ak'kexin cubsal cywitzxin tu'n mi'n cybixin mastl tk'ajk'ajel yol. X/) Key hermano, nejl nim sey'pajlenel cyi' kxe'chel tej cypon lk'eke twitz xjan witz jaa' etza k'ajt tyol Dios. Tej cypon t-xee' witz, oc cycye'yenxin njulen tuya k'ak', bix at klolj, bix at nim cyk'i'k, -.S Bix ktzki'ntl yajxitl, tej ch'itk tcyim tmanxin Isaac bix e pon tumel tu'n t-xi' tpa'n Isaac cykab tcwalxin, bix e tajbetl Esaú tu'n tiik'ente jtoclen ka ja tneel cwal, pero ya min e k'ojtl. Bix amale ook'et-xin nim ti'j tel-len t-xoo'nxin, mix e binne tu'n tch'ixbenxin tej otk tbinchaxin tuj tneel. Ju' tzunj mi'n tz'el kxoo'n tej o cyaj tkba'n Dios, tisentzen te Esaú e baj te, cuma bi'x cxe'l kxoo'n te junx maj. a-; Jun ocslal min txi' tii'n tbe tuya Jesús sino n-ex balk'aj tuj tocslabl ti' Jesús, ju'x tisentzen jun xjal tzin nach'in tuya jun tpaj. Ju'tzen e baj te kxe'chel Esaú. El tiq'uexin alcye e tajbe Dios. Tu'n min oc tc'ojla'nxin otk cyaj tkba'n Dios, e xi' tq'ueyenxin te titz'enxin Jacob jun toclenxin te jaxin tneel cwal nuk tu'n jun twaxin. ],3 C'oquel kc'u'j ti'j tu'n min-al jun kxol cub tz'ak tuj yol lu bix cxe'l tperdere co'pbil te. Ka at jun xjal min tz'el tiin tiib ti' il, ja tzunja tisen jun veneno n-ocx tk'o'n te tyabel cabtl tuya jun tq'ueyel. H+  Kjyom tu'n mintii' k'oj kxol bix cyuya cykilca niy'tl xjal, pero mas jawnex twitzj lu tu'n t-xi' kii'n jun kchunk'lal jiquenxix, cuma ka min s-el kiin kiib ti' il, mlay kil twitz Dios. :*m Tisen jun xjal cox nxi' binchet tbe tu'n juntl xjal, ju'xsen cyi'j kej ncub baj cyc'u'j tuj tbe Dios, il ti'j chi xe'l onet. Bix tisen jun cox chebe tu'n tbet bix tu'n mi'n jaw tz'ak tuj tbe ka at onbil ti'j, ju'xsen tuj tbe Dios cxe'l nimset tc'u'j jun ocslal tu'n mi'n txi' tzpet mas ka at onbil ti'j. 0)Y Pero at juun cyxola min tpa q'uixc'aj. Ju' tzunj ba'n tu'n t-xi' cyonena, cuma cyocslabl tisen jun cyk'ab o tz'el mejtz'aj bix tisex jun cych'ecy mintii' tipen. O( Bix jaxsente kcy'i jun cawbil, cuma tak' tuj kwitz. Pero katzen niy'x q'uixc'aj ku'n, kcamantzen jun tbanelxix knaabl bix mas tuj ttz̈yal ko temel. Jawnex ttz̈i ka ma tz'el kxoo'n t-xtalbil Dios 'y Ke kman te twitz tx'otx' nchi xnak'tzan ki'j la' alcye ba'n tuj cywitz te cye. Yaltzen te Kman Dios, masxsen tz'akl tcawbil kibaj, cuma taj te ke jun ba'n, yaa'n nuk te texin. Tajxin tu'n kten jiquenxix tisen texin, tu'ntzen koc sakxix twitzxin. &&E Tejtzen nee' ko', tzintzen kbi'n kman oj ntzaj cawen ki'j. Ju' xsunj te Kman Dios tuj cya'j, masxsen cxe'l kbi'n tcawbil, tu'ntzen at kchunk'lal tbanelxix. 2%] Yajtzen te Dios, mas ba'n tcawbil tibaj cykilca tcwal. Katzen mintii' tcawbil Dios ki'j, yaa'ntzen tcwal Dios ko'. Nuktzen tisen sicy'bel cwal ko'. Min-al kman jaxxix. $ Ju' tzunj il ti'j q'uiyax q'uixc'aj ku'n, cuma tcwal Dios ko'. Twitz tx'otx' min-al jun cwal minttii' cawbilte tu'n tman. :#m Oj toc tcawenxin jay, yaa'n tu'n n-el tiq'uenxin jay, sino cuma n-oc tak'a texin, bix cuma tajxin jun ba'n te tey,” tz̈i jun xjal n-el tniy' ti'j te tcwal, tz̈i tyol Dios. N" Pero cykilcaj q'uixc'aj cyla'y tec'ax juun tuya tak'mal, tu'ntzen cycyaja tz'aklxix. ¿Na'mpa cyu'na ti toc tu'n tyol Dios? At jun tumel tu'n jun mambaj n-el tniy' ti'j ti ctemela tcwal. Tz̈i cyjulu: “Ncwala, mi'n tz'el t-xoo'na jun cawbil cxe'l tk'o'n Kman Dios tey, bix mi'n cub baj tc'u'ja oj toc i'lena tu'nxin. !y Pero at juntl wik q'uixc'aj mina'n tul cyi'ja. Bajx cyla'y tisej te Jesús e byet tu'n cyk'ab aj il. Mina'x cylonte cyey ju'wa, pero cyk'o'nc cyipena ti'j tu'n t-xi' cyii'na cyocslabla ti' Dios hasta ojxe cycyima tu'n mi'n chi cub tz'aka tuj il. T ! Ju' tzunj cybisec'a cyey ti'j ti e baj te Jesús. Iy'x nim q'uixc'aj tu'nxin cyu'n kej xjal e jaw yolen ti'jxin. Ju' tzunj mi'n baj cyipena bix mi'n chi cub xitja ojtzen cycaney tuj jun q'uixc'aj. 7g Il ti'j cxe'l kwitz ti' Jesús, cuma jaxin nejl kwitz o ponxin tuya Dios, bix jaxin nic'ulte ke tu'n kpon tz'akl twitz Dios. Junxse ch'ixbajil tej tjaw jun xjal twitz cruz tu'n tcyim, pero te Jesús mas il ti'j e xi' tniman alcye e tajbe Dios twitzj tu'n tel t-xoo'nxin jun tch'ixewxin tej tjawxin twitz cruz tu'n kil, cuma ttzki'ntlxin at tu'n tiik'enxin jun tcotzxin. Bix o camanxin, cuma o ponxin tuj tmank'ab Dios tuj cya'j. ] 5 Ejee'tzen kxe'chel jlu o cyaj k'onte nim tumel te ke ti tten tu'n toc ke kc'u'j ti' Dios. Ju' tzunj il ti'j tu'n mi'n cyaj kxoo'n kocslabl ti' Jesús tu'n kaj meltz'aj tuj kreligión te ootxa, cuma jaja tcub mokonte kwitz ti' Dios. O'cx tumelj, kk'a'c kipen tu'n kxcye tu'n kxi'x tuj be tzin tkba'n Dios, jaj tu'n toc ke kc'u'j ti' Jesús.  (¿Tiken? Cuma tuj twitz Dios mas ba'n tu'n junx chi elc'axin kuya la' alcye jun k'ij, tu'n kcaman junx cyuyaxin ti'j o tak' Dios ke.C 'Bueno, cykilj t-xjal Dios lu tu'n oc ke cyc'u'jxin ti' Dios elkexin ba'n tuj twitz Dios. Pero jooc'tzen ete'xke twitz tx'otx', min e camankexin ti' cycotzxin otk cyaj tkba'n Dios. 1 &amale yaa'nt tba'nke cywitz ke t-xjal Dios. Bix cuma el cyiiq'uen ke xjal ke ocslal, bix e bet ke ocslal tiy' t-xol witz bix tiy' jaa' mintii' a' bix mintii' c'ul, bix e wutankexin tiy' t-xee' xak bix tiy' tuj t-xpaa'xil xak tu'n chi ewenxin, cuma min jaa' ba'n cywe'baxin.  %At cabtl bix e cub byetke tuya xak, bix at cabtl e cub keset cymij tuya sierra, bix tuya twi' cchil, bix e k'umj te cabtl ka tu'n t-xi' cytzakpi'n cyocslabl ti' Dios mi'ntzen chi cub byet pero min e xi' cytzakpi'nxin bix e cubkexin, bix cabtl bix el okke nuk tu'n oc ke cyc'u'jxin ti' Dios bix nuk jak'ch e betekexin. Mintii' cyi'jxin, nuk ttz'umel carnel bix ttz'umel chiva oc cyi'jxin. Niy' mebexsenke. Nim bisbajil bix nim q'uixc'aj iy'x cyu'nxin, cuma ke ka' xjal te twitz tx'otx' el cyiiq'uen ke t-xjal Dios, % $Bix at cabtl iy'x q'uixc'aj cyu'n xmucchabl, bix at cabtl e xi' tz'u'n cyi'j, bix at juuntl ocx ẍpetke tuya cadena tuj tzee' cyu'n cawel. =s #At cab xuuj bix oc cycye'yentl cywitz kej cyal e jaw itz'jke bix otk chi cyim. At cabtl xjal ocke tuj q'uixc'aj nuk ti' tyol Dios hasta e cyimxke ti'j. Min el cyxoo'nxin cyocslablxin ti' Dios tu'n cyclet-xin tuj cyk'ab ke byol xjal, cuma cytzki'ntlxin at juntl chunk'lal mas ba'n bix te junx maj tuya Dios. !; "bix at juuntl etzke tuj k'ak' mintii' otk baj tz'ey' cyexin tej cyocxxin tuj k'ak' cyu'n ka' xjal, bix at juuntl e cletke cywitz ke byol xjal, bix at juuntl mas ocx cyipen twitzj tuj tneel tej mintii'tl cyipen, bix at juuntl e xcyeke tuj k'oj cyibaj soldado te juntl wik tnom otk chi ul te alk'albil cytx'otx'. Cykilj luwe e bint cyu'n tu'n oc ke cyc'u'j ti' Dios. Bix yaa'n o'cx lu. At mastl e bint cyu'n. } !Kej xjal lu bix cabtl xjal, tu'n cyocslabl, tec'alex taak'en juun bix e xcyeke cyibaj ke tnom, bix at juun e cawenke ba'n, bix at juuntl e cyc'am kej otk cyaj tkba'n Dios, bix at juuntl oc cymaksi'n ttzi león tu'n mi'n tz'oc cytx'a'njil ejee'xin, _7 Bueno, cykilca tzunkej xjal lu e yeec'anke oc ke cyc'u'j ti' Dios tej cynimante ti otk tkba Dios. Pero at mastl xjal oc ke cyc'u'j ti' Dios, ¿pero jaa'le ko oca te k'umlte cykil e baj cye xjal ootxa? Mlayle ko xcye kk'umente jun k'ij ti e baj te Gedeón, te Barac, te Sansón, te Jefte, te David, te Samuel, bix ke tx'olbal tyol Dios. {o Tejtzen tcub xitj tnom te Jericó, nuk jac'a xuj Rahab e cyaj itz'j cyuyax ke te tjaxuj. Jatzen jun xuj mero aj paj nejl, pero tu'ntzen oc ke tc'u'jxuj ti' tyol Dios e cyaj i'tzxuj, cuma e tocslaxuj at tu'n t-xitj ttanemxuj tu'n Dios. Ju' tzunj, te mitkna'x tocx yuchj tapya ti' Jericó, ya min oc tk'on tiibxuj cyuya ke ka' xjal aj Jericó, sino ju' oc tk'on tiibxuj cyuya ke xjal ba'n te Israel, bix e cub tewenxuj tuj tjaxuj cab ox xjal te Israel otk x-aj cye'yel tuj ewjel ti nbaj tuj Jericó, tu'ntzen mi'n chi cubxin cyu'n aj Jericó, bix tu'ntzen cypon meltz'ajkexin cyuya ke cyuyaxin te byolcye Jericó mas yaj. r] Bix mas yaj, tej cypon aj Israel tuj Canaán tu'n cyxcye cyibaj ke ka' xjal tisen otk tkba Dios cyexin, tu'n oc ke cyc'u'jxin e cybi j-e tkba Dios, jaj tu'n cyoc tenxin sutel wuuk k'ij ti'j tapya toc ti'j entera tnom te Jericó tuj Canaán. Tetzen twuukan k'ij bix a'c tyuch'en Dios jtapya toc ti' tnom, tu'ntzen cyocxxin tuj Jericó te byolcye cykil aj tnom. {o Ju'x oc ke cyc'u'j ti' Dios kej xjal aj Israel. Tej cyex jxin kxe'chel tuj Egipto, e ponke ttzii' Cyak Mar. Dios aj pa'nte mar, tu'n cyiy'x xjal tuj be tzkij, bix iy'xke, cuma oc ke cyc'u'jxin at tu'n ttzyunte Dios a' tu'n tcyaj be t-xol. Jatzen ke aj Egipto bix e xi' lpeke te tzyulcye xjal Israel, pero n-ajtz tjuptz'intl Dios a' cyibaj, bix nchi jaw jik'bantl. pY Ju'x oc ke tc'u'jxin ti' tyol Dios tej ttzaj tk'umen Dios texin at tu'n tcub tbyo'n Dios cykilca ke tneel cycy'aal cyxol xjal te Egipto. Ju' tzunj e tkbaxin cye xjal aj Israel tu'n toc cysuu'n ttz̈q'uel carnel ttzii' cyja, cuma ja Dios otk k'umente texin ejee' xinak tneel xinak tocx cyxol tcwal jun xjal at cybyetel tu'n tsanjel Dios at ttzajlel tuj cya'j te byolcye ka mintii' tz̈iy' ttzii' cyja. Tu'ntzen tbint tu'nxin ju'wa, ju'tzen i'ya tiy'sa'nxin tneel nink'ij te Pascua. {o Tu'n oc ke tc'u'jxin ti' Dios etzxin tuj Egipto. Amale e tajbet cawel tibaj Egipto tu'n twe'xin cyuya ke ttanemxin tuj Egipto, min e cub ttz̈i tk'oj cawel ti'jxin, sino oc tipenxin, cuma ttzki'nxin at Dios tuyaxin, amale mint chic'aj Dios. Y+ Tisej tej Scy'o'n tu'n Dios la' alcye jun k'ij at tiy'lel tak' q'uixc'aj tu'nxin nuk tu'n t-xi'xin tuj jiquen, jax ju'x tuj twitz Moisés mas k'inemal tu'n tiy'x tak' q'uixc'aj tu'nxin nuk tu'n t-xi'xin tuj jiquen twitzj tu'n tiik'entexin cykil k'inemal tuj Egipto, cuma e xi' twitzxin ti'j alcyej tk'a' Dios texin la' alcye jun k'ij.   Cuma el tniy'xin ti'j mas at tu'n tcamanxin tej tiy'x q'uixc'aj tu'nxin cyuyake te ttanemxin twitzj tu'n tcub ttz̈iybe'nxin il tuj Egipto, ju'tzen e tajbexin tu'n toc tk'on tiibxin cyuya ke t-xjal Dios. El tniy'xin ti'j nuk te jun rato tz'ajbenxixtl il. - S Ju'xsen te Moisés tej ttz̈'iyxin oc ke tc'u'jxin ti' Dios. Tej tpon tumel tu'n t-xi' tbisenxin ti'j jaa' c'aalaxin tuj twitzxin, bix aj tk'on tiibxin cyuya ke t-xjalxin te Israel. Tcy'ixin oc tk'on tiibxin cyuya xjal te Egipto. Ju' tzunj tcy'ixin ocxin te tal tmeel cawel tuj Egipto. r ] Ju'x cye tman Moisés oc ke cyc'u'j ti' Dios. Tu'n oc ke cyc'u'jxin ti' Dios e cybixin tyol Dios mas twitzj tyol gobierno te Egipto. E tkba gobierno tu'n cybaj byet cykilca ke nee' xinak itz'j cyxol aj Israel tuj Egipto. Ju' tzunj, tej titz'j Moisés, bix xinak tzunxin, bix ni' cyeca xsunxin tej ttzaj itz'jxin, bixse el ewet-xin oxe xjaw cyu'n tmanxin.  ! Ju'x te José oc ke tc'u'j ti' Dios. Tej mintkna'x tcyimxin, e xi' tkba'nxin cye ke xjal te ttanemxin tu'ntzen taj meltz'aj tbakelxin tuj Canaán, cuma oc ke tc'u'jxin ti' tyol Dios la' alcye jun k'ij tu'n cyex xjal aj Israel tuj Egipto tu'n cypon tuj Canaán. g G Ju'x te Jacob oc ke tc'u'j ti' Dios. Tu'n oc ke tc'u'jxin ti' Dios el tniy'xin ti'j ti at tbajlel mas yaj cye tchmanxin, bix tej ch'itk tcyimxin e xi' tk'umenxin ti at tbajlel te cyca'bel tcy'aal tcwalxin José. Bix jun maj tej tpon José tuyaxin, tu'n tijlel e cub tk'o'nxin tibaj twitzxin twi' tbardónxin, bix tu'n tocslablxin e xi' tk'o'nxin chjonte te Dios, cuma ttzki'ntlxin at tajlel meltz'aj tbakelxin maan tuj jtx'otx' otk cyaj tkba'n Dios te tiy'jilxin Abraham. K  Ju'x te Isaac oc ke tc'u'j ti' Dios. Tu'n oc ke tc'u'jxin ti' Dios, e xi' tkba'nxin te tcwalxin Jacob bix te tcwalxin Esaú ti'j otk cyaj tkba'n Dios texin bix ti pjel la' alcye jun k'ij. W' Oc ke tc'u'jxin ka e xi' toyenxin tcwalxin, tu'n tipemal Dios at tjawlel itz'j tcwalxin tuj cyamecy. Amatzele mint e cyim Isaac, tuj twitz Abraham tisex otk cyim, bix tej min e cyim Isaac, tuj twitz Abraham tisex otk jaw itz'j tuj cyamecy. Elxin ba'n tuj niy'beblte tu'n Dios cuma oc ke tc'u'jxin ti' tipemal Dios bix e tbixin tyol. kO Amatzele otket tz'el tniy'xin ti'j tu'n ttz̈'iy tiy'jilxin nuk tu'n Isaac, bix cucx e tcuyaxin. 4a Bix juntl maj e xi' tyeec'an Abraham tocslabl te Dios. Jatzen toc xinj tuj niy'bebl tu'n Dios. Bix e tzaj tkba'n Dios texin tu'n t-xi' tk'o'nxin o'cxc'a junx tcwalxin Isaac te oybil te Dios, tu'n tchic'ajax ka at tu'n tnimantexin tyol Dios hasta tejxe tbint jlu. Bix e xi' tk'o'nxin tcwalxin. 1 Pero min. Jaj e cub cybisen cyexin ja jun manc'bil cynajbilxin mas ba'n, yaa'n jun tx'otx' tzalu twitz tx'otx'. Cuma e cub cybisenxin ju'wa, min el tiq'uen Dios tu'n toc te Cydiosxin, sino e tcuya Dios tu'n cyponxin tuya, bix e tbincha Dios jun cytanemxin jawnex te cyexin. G Bix jax min e cub cybisenxin tu'n cymeltz'ajxin tuj tx'otx' te Mesopotamia, jaa' itz'ja Abraham. Bixettzen e cub cybisenxin ju'wa, ba'ntettzenle e'la e ponkexin jaa' otk tz'itz'ja Abraham. D Cuma e cykbaxin nuk jun beten xjalkexin, jaxsen jun tumel te ke tuj cywitzxin yaa'n Canaán jun manc'bil cylugarxin, sino e xi' cyc'u'jxin ti'j juntl cylugarxin te manc'bil cynajbilxin. ]3 Ejee' tzunkej xjal lu, Abraham, bix Isaac, bix Jacob, e ten jun cychunk'lal tuya nim cyocslabl ti' Dios, bix e cyimke. Pero tej cynajanxin, ¿e cyiik'pa alcye otk cyaj tkba'n Dios cyexin, ka tu'n tcyaj tk'o'n Dios tx'otx' te Canaán cyexin? Min. Pero e cyocslaxxin la' alcye jun k'ij at tcyajlel tk'o'n Dios. Ju'tzen e chic'ajaxexin at cyocslablxin ti' tyol Dios. Tejtzen cynajanxin tuj Canaán, bix e cykbaxin nuk jun beten xjalkexin bix jun wikxitl xjalkexin.  Amale minttii't tu'n ttzaj jun tcwalxin cuma ni' tijtlxin, pero e tzaj, bix ti'jtzen tchmanxin ma tz̈'iy cybajxin ya nimtl cybajxin ja'lewe mintetpe binnen tajlaj, tisentzen arena ttzii' mar mlay bint tajlaj, bix tisentzen che'w twitz cya'j mlay bint tajlaj. 5 Ju'x oc ke tc'u'j Abraham ti' Dios tu'n ttzaj tk'o'n Dios jun tcwalxin. Amale ya ni' tijtlxuj t-xu'lxin Sara tbixuj bix bajx tzaa' jun talxuj, bix ju'x te Abraham ni' tijtlxin, e tiik' tzunxin tipemalxin te Dios tu'n toc jlet jun tcwalxin, tu'n oc ke tc'u'jxin ti' Dios. [/ E tcuyaxin tu'n tnajanxin nuk jak'ch tzalu twitz tx'otx' nuk te oybil ch'in, cuma otk tz'el tniy'xin ti'j tu'n tponxin tuj jun tnajbilxin binne tu'n Dios, bix te junx maj. N-eltzen kniy' ti'j, amatzele e tiik'et-xin tx'otx' te Canaán te tcotzxin tu'n toc ke tc'u'jxin ti' Dios, pero mas e xi' tc'u'jxin ti'j jun tnajbilxin te junx maj. >~u Cyiw ch'in tu'n tnajanxin tuj ac'aj tx'otx', pero tu'n oc ke tc'u'jxin ti' Dios, e cyajxin. E tnimsa tc'u'jxin tu'n tnajanxin tuj jun wikxitl tnom t-xol jun wikxitl xjal. Nuk e najanxin tuj juun tjaxin nuk tal ttz'umel jil e jaw tibajxin nuk te oybil ch'in. Ju'x e baj tuya tcwalxin, Isaac, bix tuya tcwal Isaac, Jacob, cuma j-otk cyaj tkba'n Dios tuyax te cye tcwalxin. Ju'tzen e temaxin tuj ac'aj ttx'otx'xin tisen jun te nakch xjal. c}? Ju'x te Abraham. E tzaj ttxco'n Dios jaxin tu'n texxin tuj ttanemxin, pero mintii' tumel tuyaxin jaa' tu'n tponaxin. Bix cuma oc ke tc'u'jxin ti' Dios, bix e tcuyaxin tu'n tponxin tuj jun nakch tnom, bix e cyaj tk'o'n Dios jtnom texin te tcotzxin. Amale mint e tiik' najxin, oc ke tc'u'jxin ka tu'n tajben cye tchmanxin la' alcye jun k'ij. 6|e Ju'x te Noé jun tumel ja jun xjalj oc ke tc'u'jxin ti' Dios. E tkba Dios te Noé tu'n tjaw tz̈'iy a' twitz tx'otx' te xitbelte twitz tx'otx'. Amale bajxit tla'xin jun tpunlel a' titz'jlenxin, pero tu'n tyol Dios otk cyaj tuyaxin e tocslaxin at tjawlel tz̈'iy a', bix e jaw tbincha'nxin jun barc tu'n tclet-xin bix cyuya ke te tjaxin tibaj a'. Yaltzen niy' ke xjal, min e cyocsla tyol Dios tu'n cyclet. Tejtzen tbaj xitj twitz tx'otx' tu'n a', bix e cyim ke xjal tuj a', jatzen e chic'ajaxe otk tzpet kej xjal tu'n min e cyocsla tyol Dios. Pero te Noé, tu'n oc ke tc'u'jxin ti' Dios, jaxin e cyaj itz'j. Bix tu'n tzunj tocslablxin ti' tyol Dios jiquen e'laxin tuj twitz Dios. 8{i Katzen min s-oc ke kc'u'j ti' Dios, min tzalajxin ki'j. Ka taj jun xjal tu'n tpon lk'e twitz Dios, il ti'j tocsla' at Dios, bix tzul ttzak'be'ntexin oj tjyonen ti'jxin. gzG Bix juntl tumel te Enoc. Tu'n tocslabl Enoc ti' Dios, ba'n e'laxin tuj twitz Dios, bix aj tii'n Dios jaxin tuj cya'j. Min e cyimxin. I'tzxin tej tjaw tii'n Dios jaxin tuj cya'j, bix min-altl o tz'oc cye'yente texin. Sy Tisen tzunj te Abel. Tu'n tocslabl Abel e xi' tk'o'nxin toybilxin te alimaj te Dios, bix mas e tzalaj Dios ti'j twitz toybil Caín nuk te awal. Tu'ntzen tocslablxin ti' Dios, jiquen e'laxin tuj twitz Dios, bix e tiik' Dios toybilxin. Bix amale otet cyimxin, tzinx tkba'nxin te ke ja'lewe nuk o'cx taj Dios tz̈iy' te chojbil il. x} Icxa tzunj min e kil tej tbint twitz tx'otx' tu'n Dios, pero kocsla' ja Dios binchalte. O bint twitz tx'otx' bix twitz cya'j nuk tu'n tyolxin, bix nuktzen tu'n kocslabl ti' tyolxin n-e'la kniy' ti'j jaxin binchalte. Ke kxe'chel te ootxa, tu'n k'uklec cyc'u'jxin ti' tyol Dios ba'n e'lakexin tuj twitz Dios. Cyjel nk'o'na tumel cyey ti tten cyocslabl juun ktzan kxe'chel nejl. bw ? ¿Titzen ttenj tu'n toc ke kc'u'j ti' Dios? C'oquel ke kc'u'j ti' Dios jatzen nko ayonj, min baj kc'u'j ti'j, cykilj o cyaj tkba'n Dios. Amale mint kil, pero kocsla' alcyej e cyaj tkba'n Dios, cuma tuj kwitz, jaxxix. 1v[ 'Jatzen ke, nuket yaa'n ejoo' cyjel kcolen kocslabl, tu'n kxi' tuj il, sino nuket ejoo' tisen kej k'i'nxix cyu'n tu'ntzen toc ke cyc'u'j ti' Dios, tu'ntzen cyclet.Cu &Bix tej xjal jiquen nwitza, jatzen junx maj n-oc ke tc'u'j ti'j Nscy'o'n, bix ccaman tchunk'lal te junx maj. Pero ka ma cyaj tcolen tocslabl, ya mintii' waj te,” tz̈i Dios tuj tyol. rt] %Cycye'yenc ti toc tu'n Dios tuj tyolxin: “Jxjal Scy'o'n wu'na o k'umj tu'n tul, tzul. Mlay we'. Tzul. s $Il ti'j tu'n tiy'x ku'n tu'n tbint ku'n ti taj Dios, jaj tu'n mi'n ko aj meltz'aj, tu'ntzen kcaman kcotz e cyaj tkba'n Dios. drA #Cykilj lu iy'x cyu'na nejl tu'n tlaj cyocslabla ti' Tcwal Dios. ¿Tu'n tiken cyaja t-xi' cytzakpi'n ja'lewe? ¡Min! Mi'n txi' cytzakpi'na cyocslabla, cuma nuk tu'n cyocslabla ccyiik'ela jun cycotza o cyaj tkba'n Dios. Mq "E xi' cyk'o'na jun tk'ak'bil cyc'u'ja cyi' ocslal otk chi oc tuj tzee' tu'n tlaj cyocslabl. Bix min e baj cyc'u'ja tej tel cyii'n xjal niy' tik'ch cyey tu'n tlaj cyocslabla. Bix e xi' cyk'o'na tujxix tumel, cuma el cyni'ya ti'j at jun mas ba'n tuya Dios tuj cya'j bix te junx maj twitzj n-el alk'et cyi'ja nuk te cab k'ij. =ps !Te nejl, at juun xjal cyxola oc ilet bix oc yaset cywitz nim xjal nuk tu'n min el cyxoo'na cyocslabla ti' Tcwal Dios, bix iy'x cyu'na. Bix e xi' cyonena kej iy'x q'uixc'aj cyu'n. bo= Ju' tzunj mi'n cub cybisena ti'j tu'n tcyaj cyk'o'na cyocslabla ti' Tcwal Dios, sino c'ulelxix tuj cyc'u'ja tej cyoca te ocslal. Tuj tzunj k'ij nejl iy'x cyu'na nim q'uixc'aj nuk tu'n cyocslabla ti' Tcwal Dios. {no Key hermano, ¡cyc'ojlanx cyiiba! Jawnexsen jun ttz̈i ka ma chi cub tz'aka tuj tk'ab Dios I'tz oj tul meltz'aj. @my Ju' tzunj at castiwa tu'n Dios. Ktzki'n jax Dios nk'umente tuj tyolxin: “Inayena k'olte castiwa. Bix la' alcye jun k'ij cxe'l nk'o'na cycastiwa jaca juun ka' xjal ti' til,” tz̈i Dios. Bix tuj juntl tyol Dios tz̈i cyjulu: “Ja Dios c'oquel cye'nte ke t-xjal alcye ba'n bix alcye ka',” tz̈i tyol Dios. nlU Katzen at nim castiwa ti'j jun xjal el t-xoo'n nuk jaj tley Moisés, yaj tzunj xjal n-el t-xoo'n Tcwal Dios, mas jawnex til xjal ti'j, bix mas jawnex tcastiwa. Ju'tzen nbya'na jtuj k'ak'. Tcyimlen Jesús jatzen jtk'uklel j-ac'aj trat tuya Dios ki'j tu'n koc te t-xjalxin. Oj tel tiq'uen jun xjal colbil te tu'n tcyimlen Tcwal Dios bix c'aal meltz'aj tu'n toc ke tc'u'j ti' ttz̈q'uel alimaj tu'n ttxjet til, ka'xsen, cuma ncub twa'ben jxjala Tcwal Dios, bix njaw ti' Espíritu Santo. Pk Jax tzul jun jawnex castiwa cuma cye'nja ti e baj cye xjal e ten tuj tley Moisés. Tej tel t-xoo'n jun xjal jtley, bix ka at ca'ba oxe tstiwa ti'j, junxse maj bi'x cwel byet mintii' lastim te xjal. !j; Ka n-el kxoo'nte, o'cxsen kyo' jun cawbil jawnex bix tuj ilxsen tu'n Dios, bix tu'n kpon tuj jun k'ak' njulen jaa' chi pomela kej xjal iic'belte Dios. ^i5 Katzen ncyaj kcye'yen manc'bil chojbil kil, ya mintzentii'tl. Amale otket kocslaj jaxxix, yaj chojbil il tu'n Jesús ya mintii'tl ba'n tajbe'na ke, cuma jkil tzin kbincha'n, jaj n-el kxoo'n chjol kil, ja Jesús. h  Mi'n cyaj cycolena tu'n mi'n cub cyjunen cyiiba bix tu'n mi'n cyk'olbe cyiiba, tisen juuntl cyxola cycy'i cub cyjunen cyiib cyuya ocslal. Il ti'j tu'n tcub cyjunen cyiiba tu'n tbaj cyonen cyiiba tuj cyocslabla, bix ilxsen ti'j tu'n tbaj cyonen cyiiba mas ja'lewe twitzj nejl, cuma tzajnen tzaj lk'e jk'ij oj tul meltz'aj Jesús te k'ol castiwa cyibaj kej xjal cycy'i Tcwal Dios. ;go Bix cwel kbisen ti'j ti tten tu'n kcyiwsante kiib kxol tu'n c'oquel k'ak'en kc'u'j te kuya bix tu'n kbinchante ba'n. Jawnexsen jun ttz̈i ka ma ko cub tz'ak tuj tk'ab Dios I'tz  ~n~8}}||2{1zyykxwvutt}ssMrqipxo:nfn mHlk2jGiih~gcfeddFc3b}aa`B_^^q^.]\[[%Z|YXX!WzVBUTSSRRQ$PONMLLkKK*JJIHGFFDD~CVBA]??_>>=n<<#;::O:(99^88q877466`55@4O3>221U0/d.-B,+**3)((7'&&I$$j##]#"W!V 2PKB3Uw g _ I)4oWBix e xi' tkba'n Jesús texin: —Min tz'el tni'ya ti'j tcawbil Dios. Cxe'l nkba'na tey, nuket min ma tzaj tk'o'n Dios tu'n titz'j jun xjal tuya jun ac'aj chunk'lal, mlaytzen tz'ocx ja xjala tuj tcawbil Dios—tz̈i Jesús. s _At jun koniyan e pon Nicodemo tuya Jesús te yolel. E xi' tkba'nxin te Jesús: —Taat Xnak'tzal, ntzki'na ka sma'na tu'n Dios te xnak'tzal keya, cuma nuket min tzaj tonen Dios jay, mlayettzenle bint cykilcaj nbint tu'na—tz̈ixin. "  ?Attzen junxin xjal Nicodemo tbi. Cyxol fariseoxin, kej xjal cyiw tuj cyley judío. Bix tocxxin te nejenel te cycloja judío nchi cawen tuj cyley judío. | qMintii' il ti'j tu'n tkbaj texin ti tten tnaabl jun xjal, cuma ttzki'nxin alcyej at tuj tanem jaca juun xjal.s _Pero ttzki'n Jesús min oc ke cyc'u'j xjal ti'jxin, cuma el tniy'xin ti'j ti iy' tuj cyc'u'j cykil xjal. 4 aEntonces, e ten Jesús tuj Jerusalén te iy'sal nink'ij te Pascua. Bix tuj cywitz nim xjal, jaxin Jscy'o'n tu'n Dios, cuma e cyil jnim tipemalxin e xi' tyeec'anxin. r]Pero yal kej t-xnak'atz Jesús, tej tjatz itz'j Jesús juntl maj tuj cyamecy mas yaj, e tzaj cyna'nxin ti otk tkbaxin ti'j tu'n tbinchaj tja Dios, bix el jax tyol Dios bix tyolxin tuj cywitzxin. Ttzki'n Jesús tuj cyanem cykil xjal oWMin el cyniy'xin ti'j e yolen Jesús ti'j t-xumlal tisen tja Dios. Min e yolenxin ti'j nin tja Dios. B}Ju' tzunj, e xi' cykba'n judío texin: —Ak'anan ke binchal jaa' cya'wnak jnabk'i tuya wukak e binne ja tja Dios lu. ¿Ti tten tu'n tjaw tbincha'ntey nuk oxe k'ij?—tz̈ikexin. Bix aj ttzak'be'n Jesús cyexin: —Ka ma cub cyxitena ja tja Dios lu, cjaweltzen nbincha'na juntl maj tuj oxe k'ij—tz̈i Jesús. ucYaltzen kej nejenel cye judío, tej cylonte ti otk baj te Jesús, e xi' cykanenxin texin: —¿Jaa' ma tzaa' k'o'n tu'n tcawena tibaj tja Dios ju'wa? K'ontz jun yec'bil keya, tu'ntzen tel kni'ya ti'j at toclena—tz̈i ke judío. $ATej cylonte t-xnak'atz Jesús ti e bint tu'nxin tuj tja Dios, ultzen tuj cyc'u'jxin ti e tkba tyol Dios. Tz̈i cyjulu: “E xi' tkba'n Tcwal Dios te Tman: ‘Cuma waja tu'n tajben tjay nuk tu'n tjaw cynimsa'n xjal tbiy, chin cweltzen cybyo'n xjal ti'j,’ tz̈i Tcwal Dios.” !Bix e xi' tkba'nxin cyej xjal nchi q'ueyen cucu': —¡Cyii'nx kej cucu' lu! Mi'n tz'oc cyk'o'na tja Nmana tisen jun q'ueybil—tz̈ixin. Ka'xsen el jlu tuj twitz Jesús, bix e xi' tbincha'nxin jun charyon te cyjaj, bix etz tlojo'nxin cykilca ke q'ueyel alimaj cyuyax ke cycarnel bix cywacẍ tuj tja Dios. Bix e cub ttz̈itexin cypwak ch'ixpul twitz pwak, bix e jaw tpac'tz'enxin cymes. ?wTej tponxin, e xi'xin tuj jnin tja Dios. Tuj tapya ti' tja Dios ocx ten kej xjal nchi q'ueyen wacẍ bix carnel bix cucu', kej jil nchi ajben te cyoybil judío te Dios. Bix xsunkej k'uklecke ti' cymes kej xjal ncub cych'ixpu'n pwak te Roma tuya pwak te tja Dios, cuma nuk pwak te tja Dios ajben tuj tja Dios. I  Bix at tu'n tpon tumel tu'n tiy' iy'set jnink'ij te Pascua, jk'ij tej tul tuj cyc'u'j judío etz tco'pan Dios ke xjal te Israel tuj tk'ab Egipto. Ju' tzunj, e xi' Jesús tuj Jerusalén. Z~- Tbajlenxitltzen jlu, e xi' Jesús tuj tnom te Capernaum, tuyax ttxuxin, cyuyax titz'enxin, bix cyuyax t-xnak'atzxin, bix e tenkexin tuj ja tnoma cab k'ij. Tej tetz tlojo'n Jesús ke q'ueyel tuj tja Dios Z}- Ja tzunja e bint tu'n Jesús, tneel maj e tyeec'axin tipemalxin. E tbinchaxin tneel tyec'bilxin tuj tnom te Caná, tuj departamento te Galilea, bix e cyocsla ke t-xnak'atzxin ka jaxin Scy'o'n tu'n Dios. i|K bix e xi' tkba'nxin te: —Cykilca xjal nejl nxi' cyk'o'n vino ba'n cye xjal. Mas yaj, ojtzen t-xi' cyc'a'n xjal nim, min tz'el cyniy' xjal ti'j ka ba'n vino tzin cyc'a'n bix ka yaa'n ba'n, bix nxi' cyk'o'nx jvino yaa'n ba'nxix. Pero tey, yaa'n nejl ma tzaj tk'o'na jvino tbanelxix keya, sino texa yaj—tz̈i tneel calpul te chmilbaj tuj mejoblenel. v{e Amale otket cyil jcabtlxin jaa' otk tzaa' a', pero min ttzki'n jxin tneel calpul. Bix oc tniy'be'nxin j-a' k'i'n cyu'n tuyaxin ya otk tz'octl te vino. Bix ba'nxsen e'la jvino tuj twitzxin. Ju' tzunj, e tzaj ttxco'nxin j-ac'aj chmilbaj, $zABix e xi' tkba'n Jesús cyexin: —Cyii'nctz ch'in a' ja'lewe, bix cyii'nxa te tneel calpul—tz̈ixin. E cycuyaxin, bix e xi' cyii'nxin te tneel calpul. -ySBix e xi' tkba'n Jesús cyej xjal ajben tuj mejoblenel: —Cynojsanx kej chcanne tuya a'—tz̈i Jesús. Bix e cycuyaxin, bix e baj noj ke chcan tuya a' cyu'nxin. MxTuj tzunj jaa' at wukak chcan xak cytx'otx'el. Tuj jaca juun e xi' wink'an ẍok' a' tuj. Otk cub k'o'n tuj jaa' tu'n cyajben tuj mejoblenel te tx'ajbil cyk'ab xjal tisex tten cyxol judío. wBix e xi' tkba'nxuj cyej niy'tl xjal nchi ajben: —Oj tpon hora, alcyej ctkba' Jesús cyey, cybinchama—tz̈ixuj. 1v[Bix e xi' tkba'n Jesús texuj: —¿Tikentzen nbaj tc'u'ja ti'j lu, naa? Mina'x tpon hora te tu'n tchic'ajax wipemala. Oj tpon tumel, Dios kbalte—tz̈i Jesús. uTuj tzunj mejoblenel, e cub baj vino. Bix e xi' tkba'n ttxu Jesús texin: —At jun il ti'j. Mintii'tl vino—tz̈ixuj. ftEJax ju'x e pon Jesús cyuya ke t-xnak'atzxin tuj jmejoblenel, cuma otk chi tzaj txquet-xin. 0s [Tetzen toxen k'ij tbajlen yolen Jesús tuya Natanael, attzen jun mejoblenel tuj tnom te Caná, tuj departamento te Galilea. Bix jaan ttxu Jesús ajben tuj mejoblenel. _r 93Jaxxix cxe'l nkba'na cykilca cyey, la' alcye jun k'ij cyla'y oj tjket cya'j, bix cyla'y oj cyjax bix oj cycu'tz tsanjel Dios tuj cya'j wi'ja, inayena, jxjal Sma'n tu'n Dios—tz̈i Jesús cye ac'aj t-xnak'atz.Aq }2Bix aj ttzak'be'n Jesús te Natanael: —¡Nim nchin tzalaja ti'ja! Ma chin tocslay nuk tu'nj xi' nkba'na xwila jay tjak' tken higo. Pero ctla'y nim yec'bil mas jawnex twitzj lu. +p Q1Tej tbinte Natanael ja yol lu, e xi' tkba'nxin te Jesús: —Taat Xnak'tzal, jaxte jay Tcwal Dios. Jay Cawel kibaja ejoo'ya xjal te Israel—tz̈i Natanael. go I0Bix e xi' tkba'n Natanael te Jesús: —¿Titzen ttzki'natla ka jiquen nnaabla?—tz̈i Natanael. Bix aj ttzak'be'n Jesús: —Tej mitkna'x ttzaj ttxco'n Felipe jay, otk wila jay tej tocxa tjak' tken higo—tz̈ixin. 9n m/Tejtzen tlonte Jesús tpon lk'e Natanael ti'jxin, e xi' tkba'n Jesús: —Lu jun aj Israel tzula tuya jun tnaabl jiquen, cuma mintii' ẍtak'bil tuj tanem—tz̈i Jesús. bm ?.Bix e xi' tkba'n Natanael te Felipe: —Yaa'n Nazaret jun nintzaj tnom. ¿Ti tten tu'n tetz jun ba'n tuj ja tnoma?—tz̈i Natanael. Bix e xi' tkba'n Felipe: —Ko'tzen, tu'ntzen toc tcye'yena jxjala—tz̈ixin. ul e-E xi' Felipe jyol tej xin Natanael. Tejtzen tcnet tu'nxin, e xi' tkba'nxin: —Jxin jawnex xjal e ttz'iben Moisés tuj ley bix e cykba tyolel Dios at tulel, ma tz'oc nojxin kwitza. Jatzen Jesús te Nazaret, tcwal jxin José—tz̈ixin. ek E,Ja tzunj xin Felipe aj tnomxin te Betsaida tuj Galilea, jaxj ttanem Andrés bix Pedro. Oj +Te juntl k'ij, e tajbe Jesús tu'n t-xi' tuj departamento te Galilea. Pero mitkna'x ttzyet tbexin, tej toc noj jxin Felipe twitzxin, bix e xi' tkba'n Jesús texin: —Lpe'c'a wi'ja—tz̈ixin. mi U*Bix e xi' tii'n Andrés ttzicy tuya Jesús. Ocx tcye'yen Jesús tuj twitz Simón, bix e xi' tkba'nxin te: —Jay Simón tbiy, tcwal Jonás. Pero c'oquel nk'o'na tbiy Sefas, cuma c'oquela tisen jun cyiw xak te junx maj—tz̈i Jesús. E tkbaxin ju'wa, cuma japenina jyol Sefas bix Pedro “cyiw xak.” Tej ttzaj ttxco'n Jesús ja Felipe tuya Natanael h 7)Jtneel e bint tu'nxin, jaj tu'n t-xi'xin tuya ttzicyxin Simón, bix e xi' tkba'nxin te: —Ma cnet Jscy'o'n tu'n Dios ku'na—tz̈ixin te ttzicyxin. g y(Cyxol tzunkej ca'ba xjal otk cybi tyol Juan bix oc lpeke ti'j Jesús, jaj xin titz'en Simón Pedro, Andrés tbi. }f u'Bix e xi' tkba'nxin cyexin: —Ko'tzen. Cxe'l nyeec'ana cyey jaa' nchin posadayina—tz̈ixin. Ju' tzunj, e xi'kexin tuyaxin, bix e xi' cycye'yenxin jaa' nposadayinaxin. Bix ex cyk'ijxin tuyaxin, cuma mitkna'x tpon chil k'ij tej cyponxin. +e Q&Bix aj tcye'yen Jesús, bix tej tlontexin oc lpekexin ti'jxin, e xi' tkba'nxin cyexin: —¿Ti cyaja?—tz̈ixin. —Taat Xnak'tzal, ¿jaa' najley?—tz̈ikexin. Td #%Tejtzen cybinte kej ca'ba t-xnak'atzxin tyolxin, oc lpeke ti' Jesús. c -$Bix iy' Jesús cyi'jxin. Cyiw oc tcye'yen Juan ti' Jesús, bix e xi' tkba'nxin: —Lu tzunj Carnel te chojbil il ma tak' Dios ni'ya—tz̈ixin. mb U#Te juntl k'ij, e ten Juan juntl maj ttzii' nima', cyuyax ca'ba xjal lepch ti' t-xnak'tzbilxin. a  "Bix ju'x e baj ti'jxin, bix e wila. Ju' tzunj tzin nk'umena ka jaxin Tcwal Dios—tz̈i Juan cye xjal. Kej tneel t-xnak'atzxin O` !Min el nni'ya ti'j ka jaxin Jscy'o'n tu'n Dios. Pero ja Dios e tzaj kbante weya tu'n cycu'x xjal tuj a' wu'na, e tzaj tkba'n weya: “Oj toc tcye'yena tcu'tz Espíritu Santo tibaj junxin xjal bix jax cyjela ten tuyaxin, jatzen xjalja ctzaal tk'o'n Espíritu Santo cye xjal,” tz̈i Dios weya, bixsen el nni'ya ti'j alcyexin. !_ = Pero el nni'ya ti'j jaxin Jscy'o'n tu'n Dios tej toc ncye'yena tcu'tz Espíritu Santo tuj cya'j tisen jun cucu' bix e cyaj ten Espíritu Santo tuyaxin. 2^ _Nejl, min ntzki'na twitz. Pero amale mint el nni'ya ti'j alcyexin, pero in ula tu'n cycu'x xjal tuj a' wu'na, tu'ntzen tel cyniy' xjal te Israel ti'j ya at tu'n tulxin. ] Ja tzunj xjal lu e xi' nk'umena: “Lepchexe wi'ja tzul jun xjal mas jawnex nwitza, cuma atlxin tej mitkna'x wul itz'ja,” ntz̈iya. ,\ STe juntl k'ij, oc tcye'yen Juan tpon lk'e Jesús ti'jxin, bix e xi' tkba'nxin: —Lu tzunj Carnel tzula te chojbil il ma tak' Dios, tu'n tel tii'n cyil xjal. [ 1E baj jyol lu ttxa'n tnom te Betania, te ocne ttzii' nima' Jordán, jaa' nchi cu'xa xjal tuj a' tu'n Juan. N-ul jlet jchojbil il e tak' Dios )Z MJa tzunj xjala, jatzen xjalja at tulel lepchexe wi'ja pero mas jawnex nwitza. Jxjal at cyxola, mintlpetii' woclena tu'n tel npju'na tak'el t-xaab—tz̈i Juan. &Y GBix aj ttzak'be'n Juan: —Inayena nuk jun xjal tu'n cycu'x xjal tuj a' wu'na. Pero cyxola at jun jawnexsen xjal, bix min tz'el cyni'ya ti'j at cyxola. [X 1E xi' cykba'nxin te Juan: —Katzen yaa'n jay Jscy'o'n tu'n Dios, bix yaa'n Elías, bix jax yaa'n jnintzaj tyolel Dios at tu'n tul, ¿tikentzen nchi cu'xa xjal tuj a' tu'na? Mintii' toclena—tz̈i ke fariseo. [W 1Kej xjal e tzaj sma'n, fariseoke, ejee'x judío cyiw xsunkexin tuj cyleyxin. $V CBix aj ttzak'be'n Juan: —Nuk jun sanjel kena. Inayena jxjal e tkba tyolel Dios Isaías at tulel jaa' min-al xjal najl. Weya waak'en tu'n t-xi' nk'umena cye xjal: “Tzul Jcawel kxol. Cybinchanx cybey twitz Dios, tu'ntzen binne cytena oj tulxin, tisen e tkba ktzan Isaías.” IU  Bix e xi' cykba'nxin texin: —Kbantz keya alcye tzuna, tu'ntzen t-xi' ktx'olba'na cyej xjal e tzaj cysma'n ejoo'ya tuyey. ¿Alcyey cxe'l kkba'na? ¿Alcye tzuna tuj twitza?—tz̈ikexin. QT Bix e xi' cykanenxin texin juntl maj: —Ka yaa'n jay Jscy'o'n tu'n Dios, ¿japatzen tey ktzan tyolel Dios Elías?—tz̈ikexin. Aj ttzak'be'n Juan cyexin: —Yaa'n inayen wej tyolel Dios Elías—tz̈ixin. Bix e xi' cykanenxin: —¿Japa tey jjawnex tyolel Dios e tkba Moisés at tulel?—tz̈ikexin. —Min—tz̈i Juan. S ;Bix aj ttzak'be'n Juan tuya jun yol jiquen. Min e cub tewenxin. E xi' tkba'nxin: —Yaa'n inayena Cristo, Jscy'o'n tu'n Dios te cawel—tz̈ixin. IR  At junxin xjal e k'umen cye xjal: “Ma pon tumel tu'n tul jxin Sma'n tu'n Dios, ja Cristo,” tz̈ixin. Jatzen Juan Bautista e k'umente. At jun k'ij e pon juun pala bix juun xjal cyxol Leví tuya Juan Bautista. Otk chi tzaj cysma'n judío tuj Jerusalén. Bix e xi' cykanen te Juan: —¿Alcye tzuna?—tz̈ikexin. @Q {Min-al xjal o til twitz Dios. Nuk o'cx Tcwal Dios at ttxlaj Dios o tilxin, bix o tzaj tyeec'an te ke ti tten Dios. Tej tk'umen Juan Bautista cye xjal ka tu'n tul jxin Sma'n tu'n Dios P #Tu'n Moisés e tzaj tk'o'n Dios ley te ke, pero tu'n Jesucristo e tzaj tk'o'nxin xtalbil te ke bix tu'n tel kniy' ti'j ti tten jaxxix yol. O  Nuk jaj ba'n tzin tk'o'nxin ke, cuma nuk jaj ba'n o kiik' cykilca ko' ti'jxin. Mintii' tbajlel t-xtalbilxin ntzaj tk'o'nxin ke. N Ti'j tzunj xjal lu e yolena Juan Bautista cye xjal. E xi' tk'umen Juan cyjulu: “Ja tzunj xjal lu e xi' nk'umena nejl: ‘Jtzul lepchexe wi'ja, mas jawnex nwitza. Amale nejlet in itz'ja twitzxin, pero at-xxin tej mitkna'x witz'ja,’ ntz̈iya,” tz̈i Juan. mM UJyol I'tz oc te xjal, bix e najan kxol. Bix e kil ti tten tchunk'lalxin. Min-al juntl xjal tisen jaxin. E xi' tii'nxin tnaablxin jawnex, cuma Tcwal Diosxin. Nuk jaj ba'n e tbinchaxin cye xjal, bix nuk jaj jaxxix e tkbaxin. L 7 Ocke te tcwal Dios yaa'n tu'nj cyiy'jil, bix yaa'n tu'nj xjalke, bix yaa'n tu'nj cyex cyajbil. Nuk o'cx tu'nj e tzaj tk'o'n Dios tu'n cyoc te tcwal. {K q Pero kej xjal e cyiik' jaxin, ejee'j xjal oc ke cyc'u'j ti'jxin, e xi' tk'o'nxin cyoclen tu'n cyoc te tcwal Dios. DJ  Ulxin cyxol ttanemxin, pero mi nuket ejee' e cyiik' jaxin. I   Pero amale e tzajet Jyol I'tz te Dios twitz tx'otx', bix amale tu'nxet-xin e binne twitz tx'otx', pero el cyiiq'uen xjal jaxin. yH m Jspi'yen jaxxix, jaj ul jlet cyxol xjal tej tk'umente Juan, bix jaj nyeec'an alcyej jaxxix te cykilca wik xjal. PG Yaa'n ja Juan spi'yen. Nuk o'cx ajbenxin tu'n tk'umenxin ti'j spi'yen. kF QJtaak'en Juan tu'n tk'umen cye xjal otk tzul spi'yen cyxol, tu'ntzen cyocslan cykil xjal ti'jxin. VE 'Ultzen junxin xjal Juan Bautista tbi. Ja tzunj xjal lu sma'n tu'n Dios. D Jaxin tisen spi'yen nkoptz'aj tu'n tnaj klolj cyxol xjal. Pero min e cyocsla xjal t-xnak'tzbilxin. Nuk e cyajbe tu'n cycyaj tuj klolj. pC [Ti'jxin e tzaa' itz'j tchunk'lal cykilca, bix jaxin e k'onte cye xjal tu'n tel cyniy' ti'j jaxxix yol. TB #Tu'nxin e binte twitz cya'j bix twitz tx'otx'. Tu'nxin e binne cykilca at. $A ETuj tneel at-xin tuya Dios. s@ cTej mitkna'x tbint twitz tx'otx', ya atlj Yol I'tz te Dios. Junx ta' Jyol I'tz tuya Dios, bix jax Diosxin. Y?+tz'elxix cyni'ya ti'j jlu, oj ntzaj tonen jun ocslal juntl ocslal tu'n tcyaj tk'o'n jbe yaa'n ba'n, ccleteltzen ja ocslal binchal il lu twitz cyamecy te junx maj, bix cnajsetel cykilca til. O'cx nyolja.~>uKey ocslal, ka at jun cyxola ma cyaj tcye'yen jyol jaxxix, bix ka ma tzajtz meltz'aj tu'n tonbil juntl ocslal, q=[Bix lwewa juntl maj e na'n Dios, tu'n ttzaj jbal. Bix e tzajtzen jbal, bix e tak' tx'otx' twitz tawal. S<C'oquel cyc'u'ja ti'j Elías, ja tyolel Dios te ootxa. Nuk xjalxin tisen ke. Pero e na'n Dios tuya cykil tc'u'j tu'n mi'n tzaj jbal tuj ttanem, bix mintii' jbal e tzaj tuj oxe jnabk'i tuya wukak xjaw. $;ACykbanx cyila cyxolxa, bix chi na'na Dios cyi'ja cyxolxa, tu'ntzen cycyaja ba'n. Nimxsen nbaj oj nna'n jun xjal jiquen twitz Dios tuya cykil tc'u'j. :Bix oj cyna'n Dios ti' yaab, ka ma tz'oc ke cyc'u'j ti' Dios, ck'anjeltzen tu'n Kaaw, bix ka otk binchan il, cnajsetel til. ;9oKa at jun yaab cyxola, ba'n tu'n ttzaj ttxco'n kej nejenel cyxol ocslal, tu'n tcub cyk'o'n aseyt te olivo tibaj, bix tu'n cyna'n Dios ti'j yaab, tu'ntzen tk'anj tu'n Kaaw. 8 Pero ka ma tz'oc q'uixc'aj cyi'ja, ba'ntzen tu'n ttzaj cyna'na tbi Dios. Bix ka at cytzalajebla, ba'ntzen tu'n cybitzena. r7] Ejee'y ocslal, ilxsen ti'j tu'n cyyolena tuya jun cyyola jaxxix. Mi'n txi' cykba'na “tzkinn Dios” tu'n tcywix cyyola. Mi'n txi' cykba'na “jax tu'n Dios tuj cya'j” bix ka jax tu'n juntl biybaj twitz tx'otx', tu'n tcywix cyyola. Ka oc, nuk o'cx cykbay ka oc. Pero ka min, nuk o'cx cykbay ka min. Cybinchama ju'wa, tu'ntzen mi'n cub castiwa cyibaja. 46a Jey', cy'iwla'n tuj kwitz kej xjal ma chi xcye oj n-oc pena cyi'j. N-ul tuj cyc'u'ja jyec'bil te ktzan kiy'jil Job. Nimxsen q'uixc'aj iy' twitzxin, pero o cybiy ti e baj texin te manc'bil. Nimxsen xtalbil e tzaj tk'o'n Kaaw texin, cuma n-oc cy'ixbe tc'u'j Kaaw ki'j, bix ntzaj tk'o'nxin lastim ke. =5s Ejee'y ocslal, chi lpec'a ti'j yec'bil e cyaj cyk'o'n kej tyolel Dios te ootxa. Nim pena oc cyi'jxin tuj cyaak'enxin te t-xel Dios, pero iy'x cykilca cyu'nxin tuya cypasensyaxin. $4A Ejee'y ocslal, mi'n chi yolena yaa'n ba'n cyi' juntl cyxola, tu'ntzen mi'n cub castiwa cyibaja tu'n Kaaw. Yaa'n ja cyey cyaak'ena tu'n cyoc xjal tuj xkelbil cywitza. Cpomel tej k'ij tu'n tul Kaaw, bix oj tulxin, jaxin kbalte ka ba'n bix ka yaa'n ba'n tbinchben cykilca juun ocslal. j3MJax ju'x cyey, ten cypasensyey, bix tu'n tke cyc'u'ja, cuma cpomel k'ij tu'n tul meltz'aj Kaaw. /2WJu' tzunj, key ocslal, ten cypasensyey. Tzul meltz'aj Kaaw. Ju' tzunj, cyk'o'nc cyipena ti'j tu'n tiy'x q'uixc'aj cyu'na ojxe tulxin. C'oquel cyc'u'ja ti'j jun awaal. At tpasensya tu'n nayon alcye k'ij tu'n tul canan ttzi jbalel, bix oj ttzaj jbal, nayontzen ti'j jaatx'en c'ajbel te te. +1OKej xjal mintii' cyil bix mlay bint tu'n cyco'pante cyiib cywitza, ma che'x cyii'na cywitz juez tu'n cycub byet. Il ti'j tu'n tten kpasensya bix tu'n kna'n Dios 0Ma tz'oc cyk'on cyiiba nuk ti'j tu'n tiy' cynink'ija twitz tx'otx' bix ti'j jawnexsen tbel cyway. Pero tisen jun wacẍ nwaa'n bix ncub laa'nexjil nuk tu'n tcub byetjil tu'n q'uey chi'pj, jax ju'x cyey, ch'ixc'a tul canan jk'ij tu'n Dios tu'n tcub tk'oj cyibaja. ./UJey', ¿ti min e xi' cyk'o'na twi' cyc'u'j kej ak'anal e jaw chmonte twitz cyawala? Nchi s̈-in, bix tk'ajk'ajel cywi' ma canan tuj tẍquin Dios, ja Taaw cykilca. .Pjel cypwaka, tisen oj nbaj acumax jun xcbil. Bix oj tbaj cypwaka, c'ajbeltzen jlu te jun yec'bil jax ju'x cyey chi pjela, cuma chi xe'la tuj k'ak'. Cyuj k'ij ja'lewe te ja mitkna'x tul meltz'aj Kaaw, nuk o'cx n-oc tilel cyu'na tu'n tchmet cyk'inemala. q-[Pjel cyk'inemala bix cyxbalena tbanel, tisen tzunj oj nk'ey at cyey bix oj nbaj twaa'n poc' cyxbalena. , +Ja'lewe at jun nyola te cyej xjal nuk ma tz'oc cyk'on cyiib tu'n tchmet cyk'inemal. Chi ook'ela bix chi s̈-ila, cuma cwel tk'oj Dios cyibaja. x+iJu' tzunj, n-el cyni'ya ti'j alcyej ba'n tu'n tbint cyu'na, bix ka min ma bint cyu'na, attzen cyila ti'j.4*aPero ja'lewe, min txi' cykba'na ju'wa, sino ncub cynic'u'na cychunk'lala bix min txi' cyxi'mana ti'j ka ma tzaj tk'o'n Dios cyk'ija. Pero yaa'n ba'n njaw cyniman cyiiba. )Mas ba'n tu'n cykbantiya cyjulu: “Ka ma tzaj tk'o'ntl Dios kchunk'lal, ckbincha'tzen jlu bix ka jaj lu,” tz̈i cybela. |(qPero mintii' tumel cyuyey ti pjel tuj cychunk'lala nchi'j. Jkchunk'lal tisen ch'in muj tuj nuk jun rato n-el naj. i'K Ja'lewe at jun tumel cxe'l nkba'na cyej xjal cyxola min nchi ximan ti' Dios. Tzin cykba'n cyjulu: “Ja'lewe bix ka nchi'j ko xe'l tuj jun tnom. Ko temel jun jnabk'i tu'n kq'ueyen bix tu'n kcaman nim pwak,” tz̈ike. e&C Pero junx K'olte ley at, bix jaxin kbalte ka ba'n bix ka ka' ma bint tu'n jun xjal. Yaa'n ejee'y chi kbalte alcye kej xjal chi cletel bix alcye kej xjal chi xe'l tuj k'ak', sino jaxin. Mi'n ko bisen ti'j ti pjel nchi'j 7%g Key ocslal, mi'n chi yolena ka' ti' juntl ocslal cyxola. Ka ma chi yolena ka' ti'j juntl ocslal, nchi k'ojl tzuna ti'j jtzin tkba'n ley, bix ju' tzunj tzin cykba'na at mas cynaabla twitz ley. Ka ma chi i'ya tibaj ley ju'wa, yaa'ntzen ete'y tjak' tley Dios, sino ma chi oca k'olte ley tisen Dios. $ Ka ma tz'oc cyk'on cyiiba te ch'in twitz Dios, ctzaaltzen tk'o'nxin cyey tu'n cyoca te nim. Yaa'n ba'n tu'n kyole ka' ti' juntl ocslal # Tu'n t-xi' cyyeec'ana ka ma cyaj cyk'o'na ka', chi bisena bix chi ok'a. Tz'ocxit cytzebla te cyook'bila bix cytzalajebla te bisbajil. g"GKa ma chi tzaj lk'ey ti' Dios, jax ctzaal lk'e cyuyey. Key ma chi binchan il, mi'n tz'ajbentl cyk'aba tu'n tbint mas ka' tu'n. Bix key at ca'ba twi' cyanem, mi'n che'x lpey ti'j tik'ch at twitz tx'otx'. Cytxjoma cyanema. !1Ju' tzunj, mi'n chi nimana tajbil taaw il, sino cyk'onx cyiiba tjak' tcawbil Dios. Ka ma chi we'xixa twitz taaw il, q'ueleltzen lk'e cyi'ja.  +Bix at mas tipemal Dios twitzj tipemal knaabl aj il, bix taj Dios ko tzaj tonen. Ju' tzunj, tzin tkba'n tyol Dios cyjulu: “At tk'oj Dios cyi'j ke xjal nuk nbaj cyniman cyiib, pero kej xjal n-oc cyk'on cyiib te ch'in, tzin tk'o'n Dios t-xtalbil cye,” tz̈i tyol Dios. ¿Ti toc cyu'na? ¿Nukpa tajx nbyan tuj tyol Dios nim taj Dios tu'n kten nuk te texin? Min. E bint ko' tu'nxin te texin. ROj cyaja nuk cyexa cyajbila bix yaa'nj te Dios, ju' key tisen jun xuuj at tchmil pero nxi' ttziyan juntl xinak. ¿Mimpa tz'el cyni'ya ti'j ka ma pon cyc'u'ja nuk ti'j tik'ch at twitz tx'otx', nchi k'ojl tzuna ti' Dios? Ju' tzunj, alcyej xjal taj tu'n t-xi' lpe ti'j tik'ch at twitz tx'otx', n-oc tk'on tiib te aj k'oj ti' Dios. #Oj nchi na'na Dios, min txi' cykanena texin ti tten tu'n cyajbena texin. Nuk nchi k'umena texin ti cyaja. Ju' tzunj, mintii' ma k'oj cyey. 4aN-oc cyk'a'bena tik'ch cye cyuyey, pero min ncnet cyu'na. Ncub cybyo'na xjal, bix nuk nchi jyona cyexa cyajbila, pero min ncnet cyu'na. Nchi'lec cyc'u'ja cyi' juntl, bix at nim k'oj cyxola. N-oc cyipena ti'j tu'n tcnet cyu'nxa, pero min txi' cykanena te Dios. Ju' tzunj, mintii' ma k'oj cyey tu'n. # A¿Tikentzen n-el cyiiq'uen cyiiba bix nchi k'ojla? At k'oj cyxola tu'n tlaj cyexa cyajbila. Jtaj cynaabla aj il nk'ojl ti'j cynaabla ma tzaj tk'o'n Dios. Kej xjal at cynaabl, tuj ttz̈yal bix tuj tumelxix n-oc cyipen ti'j tu'n t-xi' cyii'n cychunk'lal juntl xjal jiquen./WPero jxjal at tnaabl ntzaj tk'o'n Dios, jatzen xjalja sak ta' tanem, bix n-oc tipen ti'j tu'n tten tuj ttz̈yal cyuya xjal, bix nyeec'an jun tanem ba'n cywitz xjal, bix nxi' tbi'n cyyol juntl, bix n-oc tk'o'n lastim cye xjal. At ba'n tbinchben, bix yaa'n ca'ba twi' tanem, bix yaa'n xmeletz'. 3cuma jaa'j nchi'lec cyc'u'j xjal cyi' juntl bix jaa'j nuk nchi jyon cyex cyajbil, yaa'ntzen ete' xjal tuj tumel, bix nuk nchi binchan cykilca ka'. %COj nbint tu'n jun xjal ju'wa, ja tnaabl lu yaa'n te Dios, sino te twitz tx'otx'. Nuk n-oc lpe ja xjal lu ti'j tajbil t-xumlal. Tisen cynaabl biman tnaabl, 'GPero ka nchi'lec cyc'u'ja cyi' juntl bix ka nuk nchi jyona cyexa cyajbila bix njaw cyniman cyiiba, mi'n txi' cykba'na at cynaabla, cuma nuk nchi ẍtak'ena. X) ¿Atpa ocslal cyxola at cynaabl bix n-el cyniy' ti'j? Tu'n tel cyni'ya ti'j ka at cynaabl, cycye'yenxa ka nxi' cyii'n jun cychunk'lal ba'n. Ka nchi yeec'an tu'nj cybinchben ka maanske, attzen cynaabl. $A Key ocslal, ¿jac'apa bint tu'n tel twitz olivo ti'j jun tzee' higo? ¿Bix jac'apa bint tu'n tel twitz higo ti'j jun wi' uva? Mlay. Bix jax ju'x tuj junx twi' a' mlay jatz a' c'a bix a' tz̈i'. Ju' tzunj, mi'n tz'ajben cytziy tu'n tyolen ka' tuya ba'n. Jun knaabl ntzaj tk'o'n Dios W' Nxi' nkanena cyey, ¿njatzpa a' tz̈i' bix a' yaa'n tz̈i' tuj junx twi' a'? @{ Tujx ktzi n-etza yol ka'. Key ocslal, yaa'n tumel jlu. xi Amale najbent ktzi tu'n tjaw knimsa'n tbi Kman Dios, pero tu'nx ktzi nko sbun xjal o cub bint tisenx te Dios. V%Pero kej yol nchi etz tuj cytzi xjal, mintzen-al ba'n tcawen tibaj. Tcy'i ktzi tniman ejoo'. Tisen n-ocx veneno tuj kchu'l tu'n kxi' tuj il tu'n, jax najben kyol tu'n t-xi' cytzalajebl cabtl tuj il tu'n. ykCykilca wik alimaj, cykilca wik ch'it, cykilca wik lbaj, bix cykilca wik quis̈, tjak'tzen cycawbil xjal ete'. QNim ka' nbint tu'n ch'in k'ak', bix jax ju'x ktzi. Nim ka' nbint tu'n. Bi'xsen nxi' kxumlal tuj il tu'nj nbint tu'n ktzi, cuma tu'n kyol ntzpet cykilca kxumlal. Jka' nbint tu'n, tuya taaw il ntzaa'.  7Ju'tzen tten ktzi. Tal nu'ẍ twitz kxumlal, pero nim nbint tu'n, tisen jun k'ak' nuk ch'in njaw itz'j nbaj tz'ey' cykilca tzee' twi' jun witz tu'n. ? wJax ju'x jun barc. Amale ma tijet, bix amale cyiwet jcyk'i'k n-oc ti'j, pero nxcye jun xjal ti' barc tu'n jun niy' nu'ẍ timón. Il ti'j cxe'l barc jaa' taj xjal tu'n t-xi' tii'n. 2 ]Cycyeyenc kej tz̈ej. Oj njax jun xjal tibajjil, nxcyexin ti'jjil nuk tu'nj xcbil tocx tuj ttzijil. Tu'nj xcbil tocx tuj ttzi tz̈ej, ncawentzen ti' cykil t-xumlaljil.  Tzinen ta' cykilca ko' at kil. Bix mas nko binchan il tu'n kyol twitzj tu'nj k'i'n tu'n cykilcatl kxumlal. Ka at jun xjal min tzpet ti' tyol n-etz tuj ttzi, jatzen xjalja tz'aklxix, bix yaa'n cyiw tu'n t-xcye tibaj cykil t-xumlal, tu'n mi'n bint ka' tu'n. 5  eKey ocslal, ka yaa'n ba'n cytena, mi'n txi' cyxnak'tza'na juntl, cuma ka yaa'n junx ta' kxnak'tzbil tuya kbinchben, mastzen ctzaal tk'o'n Dios kcastiwa cywitz niy'tl xjal. yCytzki'na cyimne ta' jun xjal mintii'tl t-xew. Jaxsen ju'x cyocslabla, cyimne ta' ka mintii' ba'n ma bint cyu'na.  Ju' e cyja' jxuj xuuj Rahab aj paj jiquen twitz Dios jatxe ootxa. E tyeec'axuj at tocslablxuj ti' Dios tej e'wen ke tsanjel Dios tu'nxuj tuj tjaxuj, bix e tzaj tonenxuj ejee'xin tu'n cyel okxin, tu'n tco'pantexuj ejee'xin twitz cawel tuj tnom te Jericó. OJu' tzunj, key hermano, il ti'j q'uelel cyni'ya ti'j ka jiquen ete'y twitz Dios ka at yec'bil te cyocslabla tu'nj cybinchbena, bix yaa'n nuk tu'nj cyocslabla bix ka mintii' cyak'bila ma bint. 'Ju'tzen e japan baj Dios ti'j tyol tzin tkba'n cyjulu: “Oc ke tc'u'j Abraham ti' Dios, bix ju' tzunj e tzaj k'o'n te Abraham tu'n jiquen ta' tuj twitz Dios,” tz̈i tyol Dios. Bix cuma e tbincha Abraham j-e tkba Dios, ju' tzunj oc tk'o'n Dios jaxin te tuya Diosxin. yTzinenxsen ta' junx ete' tbinchbenxin tuya tocslablxin, bix tu'nj e bint tu'nxin, e tyeec'axin tocslablxin tz'aklxix. X)C'oquel cyc'u'ja ti' kxe'chel Abraham. ¿Mimpa e tyeec'axin ka jiquenxin twitz Dios tu'nj tbinchbenxin? E tbixin tajbil Dios. At jun maj e xi' toyenxin tcwalxin Isaac te Dios twi' altar, tisen e tkba Dios. fEKey xjal min tz'el cyni'ya ti'j, min tz'ajben cyocslabla ka mintii' ba'n nbint cyu'na. gGNchi ocslana junx Dios at, bix ba'n ja lu. Pero c'oquel cyc'u'ja ti'j jax ju'x ke biman ocsla'n cyu'n junx Dios at. Pero min tz'ajben cyocslabl, cuma min nchi binchan ba'n bix ju' tzunj nuk nchi lu'len tu'n ttz̈i cyi'j. ~uPero kape at jun cyxola nbaj tc'u'j ti'j ja yol luwe, bix nxi' tkba'n cyjulu: “At ca'ba wik ocslal. At juun at nim cyocslabl, bix at juuntl at nim cybinchben ba'n,” tz̈i tzunj xjal yaa'n jax tu'n. Pero cxe'l nkba'na te, ka mintii' tbinchben ba'n jun xjal, mintzentii' tyec'bil ka at tocslabl ti' Dios. Pero ka ba'n nbint tu'n, nyeec'antzen at tocslabl ti' Dios. Ju' tzunj, min tz'ajben kocslabl ka nuk nko yolen at kocslabl pero min ma txi' kyeec'an ka at-xix kocslabl tu'nj ba'n tzin kbincha'n. ?~wbix ka ma txi' cykba'na te: “Tenxita tuj ttz̈yal. Cutz̈it ka ma cnet t-xbalena bix tway tu'na,” ka tz̈ikey te, pero mintii' onbil ma txi' cyk'o'na te, ¿ti tajbel cyyola te? X})Cxe'l nkanena cyey, ka at jun ocslal cyxola mintii' t-xbalen bix mintii' twa, P|Key ocslal, cxe'l nkanena cyey, ka at jun xjal tzin tkba'n at tocslabl ti' Dios, pero ka mintii' tonbil nbint tu'n ti' juntl, ¿titzen tajbel tocslabl? ¿Jac'apa clet ka min tz'ajben tocslabl? :{m Ka mintii' lastim cyu'na cye xjal, jax mintii' lastim tk'a' Dios cyey oj cyoca tuj xkel twitzxin. Pero ka ma tzaj k'ak'en cyc'u'ja cyi' juntl, tzul k'ak'an tc'u'j Dios cyi'ja oj cypona twitzxin. Ka at jun xjal tzin tkba'n at tocslabl ti' Dios, pero ka mintii' n-oc tonen juntl, mintii' tajbelel tocslabl mzS Chi yolena tuya tk'ak'bil cyc'u'ja cyi' xjal, bix cybinchama ba'n cye xjal, cuma oj toc tcye'yen Dios ejee'y ka ma bint ba'n cyu'na bix ka min, cmloltzen ejee'y tii'nkey ti' ley tzin tkba'n c'oquel kk'o'n lastim cye xjal. Pero ka ma tz'oc cyak' ke cyuyey cyey tisenj n-oc cyak' cyiiba cyey, ba'ntzen tzin cybincha'na, cuma nintzaj ja ley lu tuj jawnex tley Dios. Zu-¿Yaa'mpatzen jax kej k'ina nchi xmucchan ti'j jawnex tbi Jesús, jxjal Cyaawa? Yt+Pero cyey, nuk n-el cyiiq'uena kej xjal mebe. ¿Pero alcye kej xjal nchi binchan ka' cyi'ja? ¿Yaa'mpatzen ejee'x kej xjal k'ina? ¿Yaa'mpatzen cyu'n k'ina tu'n cycambil n-el cyii'n tik'ch cyey tuj juzgado? s)Key ocslal n-oc cyak'a weya, c'oquel cycwenta ti'j nyola. Kej xjal mebe tuj cywitz xjal te twitz tx'otx', ma jaw tscy'o'n Dios tu'n cyoc te k'ina, cuma tu'nj cyocslabl ck'ojel cye tu'n cyoc tuj tcawbil Dios, tisen ma cyaj tkba'n Dios te cye kej xjal n-oc tak' Dios cye. 5rcyaa'ntzen junx ta' cyc'u'ja cyi' xjal cyxola. Matzen tz'oc cyk'on cyiiba tisen ke juez nuk cyaj tu'n cyajben cyej xjal nintzaj, tu'n cycaman pwak. Yaa'ntzen tumel cyu'na. %qCmi'n tz'oc cyk'o'na mas tajbel jxjal k'inawe. Ka ma txi' cykba'na tej xjal toc t-xbalen wi'yel ti'j: “Kequey tzalu tuj jun k'ukbil tbanelxix,” bix ka ma txi' cykba'na tej xjal mebe: “Kequey tzalu twitz tx'otx', bix ka we'q'uey jatzewe cyi'jxe xjal,” ka ma bint cyu'na ju'wa, 2p]Ka ma tz'ocx jun xjal cyxola tuj tja Dios, bix tcub t-xmulk'ab te oro, bix toc tbanel t-xbalen ti'j, bix jax ju'x ka ma tz'ocx jun xjal mebe bix toc t-xbalen ttx'akan, o Key ocslal, tuj cyocslabla ti'j jawnex Kaaw Jesucristo, mi'n txi' cyximana cyi'j xjal ka at jun mas nintzaj twitz juntl. /n YChi elela ba'n tuj twitz Kman Dios ka ma chi onena cyi'j nee' mebe bix cyi'j xuuj viuda oj n-oc pena cyi'j, bix ka ma cytzuy cyiiba twitz il tzalu twitz tx'otx'. m  Ka at jun xjal cyxola najben te Dios tuj twitz, pero min ttzuy tiib ti' tyol, nuk nsbun tiib, bix mintii' tajbel tocslabl. }l uPero alcyej xjal n-oc tk'on tiib jaca k'ij tu'n tel tniy' ti'j ti toc tu'n tley Dios, bix min n-el tuj tc'u'j ti toc tu'n ley, sino n-oc tipen ti'j tu'n tbint tu'n, cweltzen xtalbil tibaj, cuma tbanelxix tley Dios, bix nko tzakpet ti' il tu'n. Nk Oj tbaj tcye'yen twitz, nxi'tzen, bix n-el tuj tc'u'j tii'n tcye'nc. ~j wAlcyej xjal nuk nxi' tbi'n tyol Dios pero min bint tu'n, ju'tzen tisen jun xjal n-ocx tcye'yen twitz tuj jun respej. i yIl ti'j tu'n tbint tyolxin cyu'na, cuma ka nuk ma tz'oc cybi'na tyolxin pero min cybiy, ncubtzen cysbun cyiiba ju'wa. .h WJu' tzunj, cyk'o'ncj cykilcaj yaa'n ba'n bix jka', bix tuya jun cynaabla maans, chi lpexa ti'j tyol Dios ma cu'x awet tuj cyanema, bix at tipemal tu'n cycleta tu'n. 3g ccuma mlay chi ajbena te Dios tuya cyk'oja. .f WKey ocslal n-oc cyak'a weya, cybi'nc ja yol lu. Mas ba'n tu'n t-xi' cybi'na tyol Dios twitzj tu'n t-xi' cykba'na nuk cyexa cyyola. Bix mi'n chi jaw k'ojl naja, \e 3Ju' e tajbexin tu'n ttzaj tk'o'nxin ke tu'n koc te tcwalxin tu'nj jaxxix tyolxin, tu'ntzen koc te tneel ocslal cyxol xjal, tisen tneel twitz awal. Il ti'j tu'n tbint tyol Dios ku'n yaa'n nuk o'cx tu'n toc kbi'n F~}~ }|{{zyxx0wyvuuGtssGr|qqBp\onmkkjiiQhh5g[ffMeedd^ccqb5a`6_Z^]]&\\2[['Z9YlXWqVVUTTS]SRRQPONNKMLL4KJJII2HGFFiEEhDD(CCRB6A@@f?>>==Bix e xi' tkba'n Jesús cyexin: —¿Tikentzen nchi jaw yolena wi'ja cyxolxa ju'wa? U>#*E xi' cykba'nxin cyxolxxin: —¿Yaa'mpatzen jaj xjal lu nuk Jesús, tcwal jxin José? Ktzki'n twitz tmanxin bix twitz ttxuxin María. ¿Titzen tten nxi' tkba'nxin ka e cu'tzxin tuj cya'j?—tz̈ikexin. =#)Tejtzen cybinte ke judío tyol Jesús, el ka' tyolxin tuj cywitzxin, cuma otk txi' tkba'nxin: “Inayena jwaabj e cu'tz tuj cya'j.” <(Jtaj Nmana, jaj tu'n tten cychunk'lal te junx maj jaca juun xjal ma tz'el tniy' ti'j alcye kena bix ma tz'ocslan wi'ja. Kej xjal nbint cyu'n ju'wa, inayena cjawetz itz'jsa'ncye tuj cyamecy tuj manc'bil k'ij—tz̈i Jesús cye kej judío nchi k'ojl ti'jxin. f;E'Jtajbil Nmana ma tzaj tsma'n inayena, jaj tu'n mi'n cyaj mi nuket jun xjal tuj cyamecy kej xjal ma tzaj tk'o'nxin tuj nk'aba tu'n cyclet. Taj Nmana tu'n cyjaw itz'j cykilca tuj cyamecy wu'na juntl maj tuj manc'bil k'ij. :'&Mlay che'x nxoo'na, cuma ma chin cu'tza tuj cya'j yaa'n tu'n nbinchana weya wajbil, sino tu'n nbinchana tajbil Nmana ma tzaj tsma'n inayena. 9%Tuj nk'aba ma tak'a Nmana cykil kej xjal at tu'n cyclet. Bix mi nuket jun xjal, oj tul wuyena tu'n tclet, q'uelelet nxoo'na. ~8u$Jatzen cyey, nim maj ma txi' nk'o'na nxnak'tzbila cyey, bix amale matet cyila wipemala, pero min chi ocslana wi'ja. `79#Bix e xi' tkba'n Jesús cyexin: —Inayenja jwaabj tzin tk'o'n chunk'lal te junx maj. Alcye kej xjal chi tzaal wuyena, mintii'tl tak' weyaj cye, bix jax alcye kej xjal chi ocslal wi'ja, ya mintii'tl ccyajbe'. 6"Tej cybinte ke xjal kej tyolxin lu, e xi' cykba'nxin texin: —Taat, k'ontzne ja jawnex waabj lu keya jaca k'ij—tz̈ikexin. 5!cuma tej waabj tzin tk'o'n Dios ntzaj tuj cya'j, bix c'ajbel tu'n tk'onte chunk'lal te junx maj cye xjal—tz̈i Jesús. l4Q Ju' tzunj e xi' tkba'n Jesús cyexin: —Jaxxix cxe'l nkba'na cyey, yaa'n ja Moisés e tzaj k'onte waabj te twitz cya'j cyexin, sino ja te Nmana. Bix tzinx tk'o'nxin ja'lewe, pero jaj waabj ntk'o'n cychunk'lala mlay baj, |3qJma bint tu'na, yaa'n jawnex tisenj e bint tu'n Moisés tej t-xi' cywaa'n kxe'chel jwaabj e cu'tz twitz cya'j jaca k'ij tuj jlugar jaa' mintii' cynajbil xjal tuj. “E tzaj tk'o'n Dios waabj te tuj cya'j cye,” tz̈i tyol Dios—tz̈ikexin. 22]E xi' cykba'nxin texin: —Ka jay sma'n tu'n Dios, k'ontz jun yec'bil jawnex, tu'ntzen kocslana ti' tyola. ¿Ti cbinel tu'na, tu'ntzen tchic'ajax ka jaxxix tyola? 11Bix aj ttzak'be'nxin cyexin: —J-ak'untl taj Dios tu'n tbint cyu'na, jaj tu'n cyocslana ti'j ma tzaj tsma'nxin inayen tzuna—tz̈i Jesús. 0yBix e xi' cykba'nxin texin: —¿Alcyej ak'untl taj Dios tu'n tbint ku'na, tu'n ttzalaj Dios ki'ja?—tz̈ikexin e/CMi'n tz'oc cyipena nuk ti'j cyway nbaj tipen. Jax ju'x c'oquel cyipena ti'j tu'n tcnet jwaabj tzin tk'o'n cychunk'lala mlay baj. Jatzen waabja cxe'l nk'o'na cyey, inayena, jxjal Sma'n tu'n Dios tu'n ntena cyuya xjal. Tu'n wipemala o cyila, ma tzaj tyeec'an Kman Dios scy'o'n kena tu'n t-xi' nk'o'na jwaabj te cychunk'lala mlay baj—tz̈i Jesús. . Aj ttzak'be'nxin cyexin: —Jaxxix cxe'l nkba'na cyey, tej t-xi' nyeec'ana wipemala ewe, nuk tu'n tel cyni'ya ti'j sma'n kena tu'n Dios, pero min ma tz'el cyni'ya ti'j techel. Nchi jyona wi'ja cuma cyaja nuk o'cx tu'n tnoj cyc'u'ja tisen ke alimaj. -}Tejtzen tcnet-xin cyu'nxin jlajxe a', e xi' cykanenxin texin: —Taat Xnak'tzal, ¿jtoo tzula tzalu?—tz̈ikexin. +,OJu' tzunj, tej cylontexin min-alx Jesús cyuya t-xnak'atzxin, ocxkexin cyuj choc, tu'ntzen cyponxin tuj Capernaum te jyolte Jesús. Ja Jesús waabj te chunk'lal +!Maatkxsen ete'xin jaa' otk chi waa'naxin tej t-xi' tk'o'n Cawel kxol chjonte te Dios, attzen juuntl choc e tzaj tuj tnom te Tiberio. $*ATe juntl k'ij, min e cnet Jesús cyu'n kej xjal otk chi cyaj ttzii' tnijabel a' jaa' otk k'oja cywa tu'nxin. Ultzen tuj cyc'u'jxin nuk junx choc otk ten ttzii' a', bix e cyilxin min otk tz'ocxin tuj ja choca tej cyiy' t-xnak'atzxin. Min el cyniy'xin ti'j ti tten tej tiy'xxin. W)'Tej tel cyniy'xin ti'j ka ja Jesús, e jawxsen tzalajkexin, bix e tzaj cytxco'nxin tu'n tocxxin tuj choc. Bix tujx naj e cub k'o'n cychocxin ttzii' a' jaa' tu'n cyponaxin. Tej cyjyo'n xjal ti' Jesús ](3Pero e xi' tkba'nxin cyexin: —Inayen weja. Mi'n tzaj ntz̈iya cyi'ja—tz̈ixin. o'WNimxsen oc cyipenxin ti'j tu'n cyiy'xxin tuj tnijabel a'. Otktzen chi iy'xxin ca'ba ajlabl tej toc cycye'yenxin ja Jesús. Nbet-xin tibaj a', bix tzajne e tzaj lk'exin ti' cychocxin. Tej cylontexin jaxin, e jawxsen sey'pajkexin. c&?Bix nimxsen oc punntz'aj a', cuma nuk tisen tii' tej ttzaj jun nintzaj cyk'i'k tibaj a'. .%UBix ocxkexin tuj cychocxin, bix ak' i'yexkexin tuj a' tu'n cyponxin tuj tnom te Capernaum. Otk cub klolj tej cyocxxin tuj choc, pero mitkna'x tpon Jesús cyuyaxin. \$1Tejtzen tex k'ij, e cu'x ke t-xnak'atz Jesús ttzii' tnijabel a' te Galilea. Q#Tejtzen tel tniy' Jesús ti'j e cyajbe xjal tu'n ttzyet-xin, tu'ntzen t-xi' cyii'n jaxin tisen cycawelxin, mas e jax lk'exin twi' witz, tu'n ttenxin tjunalxin. Tej tbet Jesús tibaj tnijabel a' "'Yaltzen ke xjal, tej cylonte jjawnex tipemal Jesús, e cykbaxin: —Tzinente ja xjal lu jtyolel Dios at tu'n tul twitz tx'otx'—tz̈ikexin. x!i Bix e jaw cychmo'nxin ttx'akan pan otk cyaj cyu'n xjal ti'j jwe' pan te cebada, bix e noj cablaaj chi'l. " = Tejtzen cybaj noj ke xjal, e xi' tkba'nxin cye t-xnak'atzxin: —Cychmonwe ttx'akan cywa xjal min xbaj cyu'n, tu'ntzen mintii' q'uelex xe't—tz̈ixin. { Bix e tzaj ttzyu'n Jesús ke pan, bix e xi' tk'o'nxin chjonte te Dios ti'j, bix e xi' tk'o'nxin pan cye t-xnak'atzxin, tu'ntzen t-xi' cypa'nxin cyxol xjal otk chi cub ke. Bix ju'x e xi' tk'o'nxin ke quis̈. Jax nimc'a otk tz'e'la te cykilca xjal. fE Tejtzen cypon baj xjal ti'jxin, e xi' tkba'n Jesús cye t-xnak'atz: —Cykbanx cye xjal tu'n cycub ke—tz̈ixin. Tc'u'jtzen witz at jun chk'ajlaj toc, bix e cub ke ke xjal tuj tz̈'im. Atle jwe' mil xinak otk pon. + —Taat, lu jk'a ma tzul tii'nk'a jwe' pan te cebada tuya ca'ba quis̈. Pero, ¿ti tten tu'n tcanan jlu cye nimc'a xjal?—tz̈i Andrés. pYAt juntlxin t-xnak'atz Jesús, Andrés tbi, titz'en Simón Pedro, bix e xi' tkba'nxin te Jesús: }sAj ttzak'be'n Felipe texin: —Taat, mlay tu'n tlek'et waabj ku'n. Mitle tu'n xcnet ca'ba syent pwak te denario ku'n, mlayx canan tu'n t-xi' klok'o'n waabj te cykilca xjal, tu'ntzen t-xi' twa jaca juun xjal bix nuk ch'inee' at—tz̈i Felipe. E xi' tkba'nxin ju'wa nuk tu'n tchic'ajax ka at tocslabl Felipe ti'jxin, cuma ttzki'ntlxin alcye tu'n tbint tu'nxin. {oTejtzen tten Jesús tc'u'j witz, oc tcye'yenxin, bix e tilxin nimxsen xjal otk k'on vwelt ti' a' tu'n tcnet-xin cyu'n. Ju' tzunj, e xi' tkba'nxin te Felipe: —¿Ti tten tu'n tcnet waabj, tu'ntzen cywaa'n kej xjal nchi ul wi'ja?—tz̈ixin. =uCh'itktzen tpon jjawnex cynink'ij judío te Pascua. RBix oc lpe ke xjal cnol texin tu'n cyken ttziyela a'. Tejtzen tiy'paxin jlajxe a', e tajbe tzunxin tu'n ttenxin tjunalxin. Ju' tzunj e jaxxin twi' jun witz cyuya t-xnak'atzxin, bix e cub kexin cyuya. 1Cyuj tzunkej k'ij, tbet-xin nimxsen cyajlal xjal oc lpe ti'jxin, tu'ntzen toc cycye'yen jjawnex tipemalxin tej tco'pantexin kej yaab tuj cyyabel. Z /Yajxitltzen, bix iy'x Jesús tuj tnijabel a' te Galilea, bix juntl tbi Tiberias. !/Pero cuma ma tz'el cyxoo'na j-e cyaj ttz'i'ben Moisés, ¿titzen tten tu'n cyocslantey jnxi' nkba'na cyey?—tz̈i Jesús cye judío.wg.Nuket ocslankey tyol Moisés, jax otle chi ocslana wi'ja, cuma j-e cyaj ttz'i'ben Moisés, nbya'ntzen wi'ja. <q-Pero mintii' il ti'j tu'n t-xi' nkba'na te Nmana at cyila, cuma jax tley Moisés tzin kbante min tz'oc cybi'na, amale tujet cywitza chi cletela tu'nj cynimbila ti' tley Moisés. )K,Cycy'iy tu'n cyocslana wi'ja, cuma nuk cyaja ejee'y nejenel cye judío tu'n tjaw nimset cybiy cyu'n xjal. Mintii' cyajbila tu'n cyela ba'n twitzj jun Dios at. "=+Ma chin tzaja cyxola te t-xel Nmana, pero cycy'iy tu'n cyocslana wi'ja. Pero oj cyul juntl wik nuk cyu'nx cyiib, chi ocslala cyi'j tuya cykil cyc'u'ja. _7*Ma txi' nkba'na cuma ntzki'na tiken cycy'iy nyola. Jaj cuma min n-oc tak' Dios cyey. O)Ma txi' nkba'na yaa'n tu'n waja tu'n wela ba'n tuj cywitz xjal. U #(Pero cycy'iy tu'n cyocslana wi'ja, tu'ntzen tten cychunk'lala te junx maj. N 'Njaw cys̈i'na ootxa tyol Dios, cuma tuj cywitza ck'ojel cychunk'lala te junx maj nuk tu'nj nchi cye'yena tuj. Pero jtaak'en tyol Dios yaa'n tu'n tk'onte cychunk'lala. Nuk jaj tu'n ncneta cyu'na. _ 7&Min ma tz'ocx tyolxin tuj cyanema tu'n n-el cyiiq'uena tyol jxjal ma tzaj tsma'nxin.  !%Bix jax Nmana o tzaj tyeec'an sma'n kena tu'nxin. Pero min o txi' cybi'na tk'ajk'ajel twi'xin bix min o cyajbey tu'n tel cyni'ya ti'jxin.  !$J-e tk'ume Juan nim e tyeec'a ka junx weya waak'en tuya taak'en Dios, pero jnbint wu'na mas tzin tyeec'an twitzj tyol Juan. J-ak'untl ma tzaj tk'o'n Nmana weya tu'n tbint wu'na, tisenj tej nk'aneya jxjal mintii' tipen, tzin tkba'n ma tzaj tsma'n Nmana inayena. #Jaxte ajben Juan tisen jun jul tzaj, te cyeybil tuj be. Bix jun rato ba'n e'la tuj cywitza tu'n cybinteya j-e tk'umexin. 5c"Te weya, mintii' il ti'j tu'n tajben tyol jun xjal tu'n tcywix yol wi'ja ka sma'n kena tu'n Dios. Pero ma chin yolena ti' Juan tu'n tajben tyolxin cyey, tu'ntzen cycleta. 1!At juntl. Tuj cywitza najben Juan Bautista te jun tstiwa ka sma'n kena tu'n Dios. O txi' cysma'na cysanjela tuyaxin, bix o cyiik'a tyolxin wi'ja. ~u Pero at juntl xjal tstiwa wi'ja. Jatzen Nmana. Bix ntzki'na ilxsen ti'j tu'n cyocslana ti'j tyol, cuma jaxxix tyol.  Nuket nuk inayena nxi' nkba'na ka junx waak'ena tuya taak'en Dios, tujtzen kley mintii'tle il ti'j tu'n cyocslana nyola. Pero yaa'n wu'nxwe cxe'l nkba'na alcye kej xjal ck'ojel cycastiwa. N-oc nc'u'ja ti'j ti taj Nmana, tu'ntzen ba'n txi' nkba'na ti pjel cye xjal. Ju' tzunj, tuj tumelxix jnxi' nkba'na, cuma yaa'n weya wajbil. Jaj tajbil Nmana e tzaj tsma'n inayena. hIbix il ti'j chi jawetz tuj cyamecy. Kej xjal o chi binchan ba'n, chi jawetz tu'n tk'oj cychunk'lal, bix kej xjal o chi binchan ka', chi jawetz tu'n tk'oj cycastiwa. Tu'nj tbinchben Jesús tzin tkba'n o tzaj tsma'n Dios ja |qMi'n baj cyc'u'ja ti'j nxi' nkba'na cyey. Tzul jun k'ij cykilca xjal o chi cyim c'oquel cybi'n oj ntxco'na cyi'j, 0YBix cuma in oca te xjal, ju' tzunj ma tzaj tk'o'n Nmana woclena te kbalte alcye kej xjal chi xe'l tuj castiwa bix alcye kej xjal chi oquel tuj cychunk'lal tuya Dios. 0YBa'n txi' nk'o'na cychunk'lal, cuma ma tzaj tk'o'n Nmana wipemala tu'n t-xi' nk'o'na. Tisenx ntzaj chunk'lal ti'j Nmana Dios, jax at chunk'lal wuyena, inayena Tcwal. E~Cybi'ncxix nyola. Tzul jun k'ij, bix ya ma tzyet tu'n tul, kej xjal at tuj be te cyamecy te junx maj, c'oquel cybi'n nyola, bix kej cxe'l cybi'n, chi oqueltzen tuj cychunk'lal tuya Dios. } Jaxxix cxe'l nkba'na cyey, kej xjal c'oquel cybi'n nyola bix chi ocslal ti' Dios, j-e tzaj tsma'n inayena, attzen cychunk'lal te junx maj, bix mlay che'x tuj castiwa, sino ma chi clet tuj cyamecy te junx maj, tu'ntzen cypon tuj cychunk'lal tuya Dios. *|Mtu'ntzen cyniman cykil xjal inayena tisenxsen nchi niman Kman Dios. Alcyej xjal min tz'oc tbi'n inayena, jax min tz'oc tbi'n Nmana, cuma sma'n kena tu'n Nmana. -{Scuma yaa'n Nmana kbalte alcyej xjal ck'ojel cycastiwa, sino o k'oj tu'n Nmana weya tu'n nkbante alcyej xjal ck'ojel cychunk'lal bix alcyej xjal ck'ojel cycastiwa, z{Tisen tzunj, cjawel itz'j ke cyimne tuj cyamecy wu'na. Tisenx njatz itz'j cyimne tu'n Nmana tuj cyamecy bix nxi' tk'o'n cychunk'lal, jax ju'x weya, inayena Tcwal, cxe'l nk'o'na cychunk'lal xjal. Bix inayena kbalte alcyej xjal ck'ojel cychunk'lal, oyWN-oc wak'a te Nmana. Ju' tzunj, ntzaj tyeec'an weya cykilcaj tzin tbincha'n. Ma chin k'anen jun xjal mintii' tipen t-xumlal, pero ctzaal tyeec'antl Nmana ak'untl mas jawnex twitzj lu tu'n tbint wu'na, tu'ntzen cyjaw klee'y ti'j. Ix E xi' tkba'nxin cyexin: —Cyk'o'ncxix cyc'u'ja ti'j cxe'l nkba'na cyey. Alcyej nbint wu'na, yaa'n nuk waja tu'n tbint. N-oc ncye'yena, inayena, Tcwal Dios, ti'j ti nbint tu'n Nmana, tu'ntzen junx ta' waak'ena tuya taak'en Nmana. Alcyej nbint tu'n Nmana, n-oc wipena ti'j tu'n tbint wu'na tisenx nbint tu'n Nmana. w}Tej cybinte judío tyol Jesús, masxsen e cyajbexin tu'n tcub cybyo'nxin, cuma yaa'n nuk o'cx el t-xoo'nxin k'ij te ajlabl tuj cywitzxin, sino jax ju'x e tkbaxin ka Diosxin, cuma e tkbaxin ka Dios Tmanxin. Jtipemal o tzaj tk'o'n Dios te Tcwal v Tejtzen tbinte Jesús min el ba'n j-e bint tu'nxin tuj cywitz nejenel cye judío, e xi' tkba'nxin cyexin: —Bajx cyja' tk'o'n Nmana Dios tu'n mi'n tc'ojla twitz tx'otx' cykil k'ij. Bix jax ju'x weya, ilxsen ti'j tu'n wak'anana tuya Nmana—tz̈ixin. u%Yal kej judío, cuma e k'ane Jesús cye xjal tuj k'ij te ajlabl, ju' tzunj e k'ojl ke judío ti'jxin, bix e cyajbe tu'n tcub cybyo'n jaxin. t3Tej tel tniy'xin ti'j ka ja Jesús otk k'anen texin, e xi'xin cyuya nejenel cye judío, bix e xi' tk'umenxin cye ka tu'n Jesús otk k'anjxin. s1Ch'intzen tbajlen, e xi' Jesús tuj tja Dios tu'n tcnet jxin xjal otk k'anj tu'nxin, bix e xi' tkba'nxin te: —Jey', ma cyaj t-xumlala ba'n. Pero at-x juntl cxe'l nkba'na tey. Mi'ntzen tbinchatla mas il, tu'n mi'n txi'y tuj jun il mas ka' twitzj jnejl—tz̈i Jesús. %rC Pero jxjal otk k'anj, mintii' tumel tuya alcye otk k'anen te, cuma tej njaw tbalk'i'nxin tpopxin, otk tz'el lk'e Jesús ti'j tx'ajbil cyxol nim xjal. q Ju' tzunj, e xi' cykanenxin texin: —¿Alcyej xjal s-aj kbante tey tu'n tjaw tbalk'i'na tpopa bix tu'n tbeta?—tz̈ikexin 4pa Pero aj ttzak'be'n yaab cyexin: —Nuk s-oc nbi'na tyol jxjal xk'anen weya ja'lewe. Jaj xjala s-aj kbante weya tu'n tjaw nbalk'i'na npopa bix tu'n nbeta—tz̈ixin. -oS Ju' tzunj, e xi' cykba'n kej judío cyiw ete' tuj cyley tej yaab otk k'anj: —Jk'ij te ajlabl ja'lewe. Yaa'n k'o'n tu'n ley tu'n t-xi' tii'na tpopa—tz̈ikexin. Hn  Tejtzen t-xi' tkba'n Jesús ju'wa, tzin nk'anjtl yaab, tzin jaw tii'ntlxin tpopxin, bix nxi' betlxin. Pero e k'anj yaab tuj k'ij te ajlabl, jk'ij xjan tu'n mi'n ak'anan ke xjal judío. Ym+E xi' tkba'n Jesús te: —Wey'tztzen, k'inwe tpopa, bix beta—tz̈ixin. Xl)—Taat, waja, pero min-al jun wuyena ntzaj onente weya, tu'n ncu'x k'o'na nejl tuj a' oj tjaw yucch. N-oc wipena ti'j tu'n npona tneel tuj a', pero jaca maj ncu'x nejl juntl xjal nwitza—tz̈i yaab. %kCTej tlonte Jesús ja yaab, el tniy'xin ti'j otk tz'el nim k'ij tyabtlenxin. Bix e xi' tkba'nxin te yaab: —¿Tajpey tu'n tco'pja tuj tyabela?—tz̈ixin. cj?Tuj tzunj lugar e ten junxin xjal otk tz'oc jun tyabel ti'jxin winakoxlaaj jnabk'i. MiTuj cywitz xjal, at maj e cu'tz jun tsanjel Dios tuj cya'j bix e yucch a' tuj tx'ajbil tu'n, tu'n tk'onte tipemal a'. Jtneel xjal e cu'x tuj a' tej tyucch a', e k'anen ti'j alcyej yabel ni'k'an. h#Cyujtzen pach cotz'lecx nim xjal yaab cyuj, ke mos̈, ke cox, bix kej xjal mintii' cyipen. Nchi ayontzen xjal tu'n tyucch a' tuj tx'ajbil. g)Nkatzen ttzii' jtapya tocsen ti' tnom te Jerusalén jaa' nchi pona xjal q'ueylecxte carnel, tocxsen jun tx'ajbil cye xjal tuj tapya. Betesda tbi tx'ajbil tuj cyyol judío. Bix ttzii'tzen tx'ajbil tcub jwe' pach nuk te pa'tbil, bix tu'n cyxmuun xjal cyuj tu'n k'ij. Yf -Mas yaj, attzen jun nink'ij cye judío. Ju' tzunj, e xi' Jesús tuj Jerusalén. weg6Ja tzunja e bint tu'nxin, te tcab maj e xi' tyeec'an Jesús tipemal tuj Galilea tej tetz tuj Judea..dU5Ultzen tuj tc'u'jxin jatzen horaj tej tkbante Jesús texin: “Ma k'anj tcwala.” Ju' tzunj, e tocslaxin Jesús ka Scy'o'nxin tu'n Dios, cyuyax ke te tjaxin. c 4Bix e xi' tkanenxin cyexin: —¿Ni' hora tk'anj ncwala?—tz̈ixin. —E k'anj ewe jun hora tibaj chil k'ij—tz̈ikexin. qb[3Bix e tzaj c'ulbajxin cyu'n t-ak'analxin tuj be, bix e xi' cykba'nxin texin: —Taat, ma k'anj tcwala. a 2E xi' tkba'n Jesús texin: —Ba'n taja. Ma k'anj tcwala—tz̈i. Oc ke tc'u'j cawel ti' tyol Jesús, bix e tzyet tbexin. {`o1E xi' tkba'n cawel te Jesús: —Taat, najsama, pero waja txi' naja, cuma ya ch'ix tcyim ncwala—tz̈ixin. _30Ju' tzunj, e xi' tkba'n Jesús texin: —Jey', ¿chi ocslalpa key judío wi'ja ma nuk o'cx ka ma txi' nyeec'ana nim wipemala cyey?—tz̈i Jesús. u^c/Tej tbinte tzunj xjal ka otk tz'etz Jesús tuj Judea bix otk tzul tuj Galilea, e xi'xin tuya Jesús tuj Caná, bix e cubsanxin twitzxin te tu'n t-xi' tuj ttanemxin tu'n tco'pante Jesús tcwalxin tuj tyabel, cuma ch'itk tcyim tcwalxin. -]S.Bixsen e xi'xin juntl maj tuj tnom te Caná tuj Galilea, jtnom jaa' otk cub tch'ixpu'nxin a' te vino. Tujtzen tnom te Capernaum, otktzen yaabt tcwal junxin cawel. 6\e-Tejtzen tponxin tuj Galilea, e jaw tzalaj ke xjal ti'jxin, cuma otk cyil cykilcaj otk bint tu'nxin tuj nink'ij tej cyten tuj Jerusalén, cuma ejee'x otk che'x tuj nink'ij. '[G,Tuj Judea otk tz'el cyiiq'uen fariseo jaxin. Ju' tzunj, e xi'xin tuj Galilea, cuma e tkbaxin jun kbalte tyol Dios te tex tnom yaa'n nimxix n-oc cybi'n xjal. `Z9+Tbajlenxitltzen ca'ba k'ij, etztzen Jesús tuj Samaria bix e xi'xin tuj Galilea. zYm*Bix e xi' cykba'nxin te xuuj: —Yaa'n nuk tu'nj tey tyol nko ocslana, cuma ejoo'xa ma ko ebinte tyol jxjal e yolen tuyey, bix ktzki'na jaxin jjaxxix Clol cye cykil xjal—tz̈ikexin texuj. Tej tul tnaabl junxin t-ak'anal cawel tu'n Jesús 9Xm)Bix nimc'atl xjal ocslan ti'jxin tu'nx tyolxin. #W?(Tejtzen cypon xjal te Sicar cyuya Jesús, e cubsanke cywitzxin texin tu'n tcyaj tenxin cyuyaxin. Bix e tcuyaxin, bix e tenxin tuj Sicar ca'ba k'ij. =Vs'Bix ju' e baj. Nim xjal aj Samaria te tnom te Sicar ocslan ti' Jesús. Ocslanke tu'n tyol jxuuj oc kbante cye: “Ma tzaj tk'umenxin weya cykilcaj o nbinchaya witz'jlena.” +UO&cuma ma txi' nsma'na cyey tu'n tjaw cychmo'na jun awal min ma chi ak'anana ti'j. Junxitl xjal xcub awante, pero ejee'y te chmolte—tz̈i Jesús cye t-xnak'atz. T%Kxol ejoo' judío at jun yol tzin tkba'n: “Ncub tawa'n jun xjal, pero junxitl cjawel chmonte.” Q'uelel jax ja yol lu ja'lewe, S$Yaa'n yaj, sino ja'lewe. Yaltzen ke cyey n-oc cyipena ti'j tu'n tjaw cychmo'na ja awal lu, cjaweltzen cychmo'na jun awal yaa'n nuk te jun rato, sino jun awal mi'n pon baj twi'. Bix tujx k'ij ja'lewe chi tzalajela ejee'y chmol awal junx wuyena, inayenja awaal. hRI#At juntl cxe'l nkba'na cyey. Cyxola at jun yol tzin tkba'n: “At-x cyajatl xjaw tu'n tchmet twitz awal.” Pero cxe'l nkba'na cyey, c'oquel cyc'u'ja ti'j twitz awal lu ata. Ma knax awal, bix matzen pon tumel tu'n tchmet. IQ "E xi' tkba'n Jesús cyexin: —Min. Yaa'n jwaabj tu'n t-xi' nwaa'na nchin yolena ti'j. Weya nwa, jaj ak'untl k'o'n weya tu'n Dios e tzaj tsma'n inayena, bix tu'n tbint jtajbilxin wu'na. tPa!Ju' tzunj ak' ke t-xnak'atzxin kanlte cyxolx: —¿Atpale jun xjal ma tzul k'olte twa?—tz̈ikexin. oOW Pero e xi' tkba'nxin cyexin: —Ya ma txi' nwaa'na jun nwaya min tz'el cyni'ya ti'j—tz̈ixin. }NsMaatktzen nchi ul aj Sicar, bix e yolen ke t-xnak'atz Jesús tuyaxin. Bix e xi' cykba'nxin texin: —Waa'na, Taat. KMJu' tzunj etz nim xjal tuj tnom tu'ntzen cypon tuya Jesús. 1L[—¡Ko'tzen! Ti'jxe tnom at jun xjal ma tzaj tkba'n weya cykilcaj o nbinchaya witz'jlena. ¿Ti toc cyu'na? ¿Yaa'mpale xjalja lu Jscy'o'n tu'n Dios?—tz̈ixuj. "K=Yal te xuuj, e xi'xuj tuj tnom. Tu'n nim e jaw klee'xuj, el tuj tc'u'jxuj tu'n t-xi' tii'nxuj twicy'ilxuj. Bix e xi' tkba'nxuj cye xinak tuj tnom: YJ+Te tzunj hora, e pon meltz'aj ke t-xnak'atz Jesús. Tej t-xi' cycye'yenxin nyolen Jesús tuya jun xuuj, e jaw klee'kexin. Pero min-al e xi' kanente texin ti tajxin bix tu'n tiken e yolenxin tuyaj xuuj. vIeE xi' tkba'n Jesús texuj: —Inayena, jxjal nyolen tuyey, inayenja Scy'o'n tu'n Dios kena—tz̈ixin. H)Bix e xi' tkba'nxuj texin: —Ntzki'na tzul Cristo, jaj xjal Scy'o'n tu'n Dios. Oj tulxin, ctzaal ttx'olba'nxin cykilca keya—tz̈ixuj. CGYaa'n jun xumlalbaj Dios. Ju' tzunj, ka cyaj xjal chi na'n Dios, il ti'j tu'n cyna'n jaxin yaa'n nuk tuya cyxumlal, sino tuya cyanem, bix tuya jun cyanem jaxxix—tz̈i Jesús te xuuj. F+Pero yaa'n il ti'j jaa' tu'n tjaw cynimsa'na Dios. Tzul jun k'ij, bix ya ma tzyet tu'n tul, kej xjal cyaj chi na'n Kman Dios tuya jun jaxxix cyanem, cbinel cyu'n yaa'n nuk tuj jun lugar, sino tuj cyanem tuya cykil cyc'u'j. Taj Kman Dios tu'n tjaw cynimsa'n tbixin ju'wa. ZE-Ejee'y aj Samaria njaw cynimsa'na jmin tz'el cyni'ya ti'j, bix ju' tzunj mlay tz'itz'j colbil cye xjal cyxola. Pero ejoo'ya judío n-el kni'ya ti'j jnjaw knimsa'na, cuma te keya o tz'itz'ja jcolbil cye xjal. ID E xi' tkba'n Jesús texuj: —Naa, k'o'nc tc'u'ja ti'j cxe'l nkba'na tey. Tzul jun k'ij tu'n mi'n jaw cynimsa'ntl xjal tbi Kman Dios mi nuk twi'j witz jatzewe bix mi nuk tuj Jerusalén. jCMAt jun nkanbila tey. Ke kiy'jila e na'nke Dios tzalu twi' ja witz lu. Pero ejee'y judío tzin cykba'na il ti'j tu'n tjaw knimsa'na ejoo'ya aj Samaria tbi Dios nuk tuj Jerusalén. ¿Ti toc tu'na ti'j ti taj Dios?—tz̈ixuj. oBWE xi' tkba'nxuj texin: —Taat, ¿ti tten at tumel tuyey wi'ja? Tuj nwitza jay jun tyolel Dios. A#cuma o tz'el tpa'n tiiba ti' jwe' tchmila, bix jxinak at tuyey ja'lewe yaa'n tchmila. Ju' tzunj, ba'n ma tkbay mintii' tchmila—tz̈ixin. k@O—Mintii' nchmila—tz̈ixuj. Bix e xi' tkba'n Jesús texuj: —Jax tu'na mintii' tchmila, ?}E xi' tkba'nxin texuj: —Cutxey tjay, kbanx te tchmila tu'n ttzaj tzalu, bix ctzaal meltz'aja tuyaxin—tz̈ixin. 6>eBix e xi' tkba'nxuj te Jesús: —Taat, k'ontz j-a' lu weya, tu'ntzen mintii'tl tak' a' wi'ja, bix tu'n mintii'tl il ti'j tu'n wula maa tzalu te k'ilte a'—tz̈ixuj. =Pero alcyej xjal cxe'l c'ante j-a' cxe'l nk'o'na te, mlay tzaj tak' a' te juntl maj. J-a' cxe'l nk'o'na te, c'oqueltzen te jun twi' a' tuj tanem mintii' tbajlel twi'. I'tz, bix ja tzunja tu'n tk'onte tchunk'lal xjal te junx maj—tz̈i Jesús te xuuj. m<S Bix aj ttzak'be'n Jesús texuj: —Ka nuk jax j-a' lu nchi c'an xjal ti'j, n-ocx tak' a' cye. X;) J-a' tuj ja pozo lu ajben te Jacob cyuya tcwalxin, bix nimte te cyc'a' cywacẍ. Bix o cyaj tk'o'nxin ja pozowe te keya. ¿Japa tey mas jawnex twitzxin, tu'n ttzaj tk'o'na jun a' mas ba'n weya?—tz̈ixuj. W:' E xi' tkba'nxuj texin: —Taat, mintii' k'iljawtzte a' tu'na, bix nakch tcu'xa te a' tuj jul. ¿Ti tten tu'n ttzaj tk'o'na a' weya ctk'a' nchunk'lala? ¿Japatzen tey mas jawnex twitzj kiy'jila Jacob? 99 Bix aj ttzak'be'n Jesús texuj: —Ma txi' nkanena ch'in nc'aya tey, pero nuket s-el tni'ya ti'j taj Dios tzaj tk'o'n xtalbil tey, bix nuket s-el tni'ya wi'ja alcye kena, matle tzaj tkanena a' weya, bix matle txi' nk'o'na j-a' tzin tk'o'n tchunk'lala—tz̈i Jesús texuj. 88i Bixsen e jaw klee' tzunj xuuj aj Samaria ti'j tkanbil Jesús, bix e xi' tkanenxuj texin: —¿Titzen tten ntzaj tkanena tu'n wajbena tey tuya jun tc'ay? Jay jun xjal judío, bix jun xuuj aj Samaria kena—tz̈i tzunxuj, cuma el tniy'xuj ti'j kej xjal te Samaria mintii' ajbenke tuj cywitz judío. Y7+Otk cyajxin tjunalxin, cuma otk che'x t-xnak'atzxin tuj Sicar te lok'ol waabj. 6Bix ultzen junxuj xuuj aj Samaria ti' pozo te k'iljatz a'. Bix e xi' tkba'n Jesús texuj: —K'ontz ch'in a' weya—tz̈ixin. 5Ti'jxetzen tnom ta' jpozo otk cyaj tbincha'n Jacob. Bix tu'nj otk sict Jesús tuj be, e cub kexin ttzii' pozo. Otk pon chil k'ij. 4Bix e ponxin tuj jun tnom te Samaria, Sicar tbi. Tcub Sicar nka ta' jtx'otx' otk txi' tk'o'n Jacob te José, tcwalxin, jatxe ootxa. [3/Tu'ntzen tponxin Galilea, il ti'j tu'n tiy'xin tuj departamento te Samaria. l2QTejtzen tbinte Jesús otk cybi fariseo jlu, etzxin tuj Judea, bix e xi'xin juntl maj tuj Galilea. S1amale yaa'nt tu'n Jesús e cu'x ke xjal tuj a'. Nuk cyu'n t-xnak'atzxin. 40 cE pontzen tpocbal cyuya fariseo nche'x lpe xjal mas ti'j t-xnak'tzbil Jesús twitzj t-xnak'tzbil Juan Bautista, bix mas e cu'x ke xjal tuj a tu'n Jesús twitzj tu'n Juan, V/%$Alcyej xjal ma tz'ocslan ti'j Tcwal Dios, attzen tchunk'lal te junx maj. Pero kej xjal cycy'i tz'oc cybi'n Tcwal Dios, mlay k'oj cychunk'lal te junx maj. Nuk o'cx chi cyjel ten tuj castiwa tu'n Dios.m.S#N-oc tak' Tcwal Dios te Tman, bix o txi' tk'o'n Dios cykilca at tuj tk'abxin tu'n tcawenxin tibaj. (-I"cuma jxjal e tzaj tsma'n Dios, tex Dios tyol ntk'umen. At tipemalxin tu'n tyolenxin j-e tkba Dios, cuma o txi' tk'o'n Dios Espíritu Santo texin te junx maj. d,A!Pero ja tzunkej xjal ma cyocsla tyolxin, tzin cyyeec'an jax ma cyocsla jtzin tkba'n Dios, d+A ttzki'n ti tten tuj cya'j, bix ntx'olban j-o til bix o tbi. Pero min-al xjal taj tyolxin. _*7Jxjal ma tzaj tuj cya'j, mas jawnex twitz cykilca xjal. Kej xjal, nchi itz'j twitz tx'otx', bix te twitz tx'otx' cynaabl. Ba'n chi tx'olban nuk ti'j ti tten jnbaj twitz tx'otx'. Pero jxjal ma tzaj tuj cya'j, %)CTumel tu'n cypon xjal tuya Jesús, cuma il ti'j tu'n tjaw nimset tipemal Jesús, bix tu'n tcub jweya wipemal cubne—tz̈i Juan. Jun xjal o tzaj tuj cya'j (Tisen jun mejoblenel. Yaa'n jxjal t-amiwa chmilbaj cmajebel tuya xuuj, sino ja te chmilbaj. Jtaak'en jun t-amiwa chmilbaj, nuk ja tej tu'n tninc'un tunwen, bix c'ayoltzen ti toc tu'n chmilbaj, ka ma tz'el ba'n taak'en tuj twitz chmilbaj. Katzen ma tkba chmilbaj ma tz'el taak'en ba'n, cjaweltzen tzalaj jt-amiwa chmilbaj. Ju' tzunj weya nuk tisen jun tuya chmilbaj kena. Ju' tzunj, nimxsen nchin tzalaja tu'n nim xjal nchi pon tuya Jesús, cuma ba'n ma tz'el waak'ena, tisen taak'en jun xjal tuj mejoblenel. P'Yaa'n jawnex kena tisenj xjal nchi yolena ti'j. Ejee'xa tstiwa e xi' nk'umena: “Yaa'n inayena Jscy'o'n tu'n Dios. Nuk jun sanjel kena sma'n tu'n Dios tu'n binne cyten xjal oj tulxin,” ntz̈iya. &Bix aj ttzak'be'n Juan: —Mi'n chi labta ti'j ch'in woclena. Mlay tu'n tten mas woclena twitzj o k'oj tu'n Dios weya tuj cya'j. ;%oJu' tzunj e pon lk'e ke t-xnak'atz Juan ti' Juan, bix e xi' cykba'n texin: —Taat Xnak'tzal, jxjal e ten tuyey jlajxe nima' te Jordán bix e xi' tk'o'na jun ba'n te te tej tjaw tnimsa'na tbi, nchi cu'x xjal tuj a' tu'n, bix cykilca xjal ncyaj cyk'o'n jay tu'n cyaj tuyaxin. Yaa'n tumel jlu—tz̈ikexin. b$=Tu'nj e bautizarj ke xjal tuj a' cyu'n t-xnak'atz Jesús, ju' tzunj e jaw jun k'oj cyxol ke judío bix kej t-xnak'atz Juan. Yaa'n ba'n tuj cywitz t-xnak'atz Juan tu'n cycu'x xjal tuj a' cyu'n t-xnak'atz Jesús. U##Tzinx chi cu'x xjal tuj a' tu'nxin, cuma mitkna'x tocx k'o'nxin tuj tzee'. ^"5Jax ju'x e ten Juan Bautista tuj Judea nchi bautizarj xjal tuj a' tu'nxin. E tenxin tuj tnom te Enón, nka ta' tnom te Salim, cuma at nim a' tuj Enón. Bix nchi ponxetzen xjal tuyaxin tu'n cycu'x tuj a' tu'nxin. G!Tbajlenxitltzen jlu tuj Jerusalén, bix iy' Jesús tuj tnom cyuyax t-xnak'atzxin, bix e bet-xin cyuyaxin cab k'ij tuj departamento te Judea. Nchi cu'x xjal tuj a' cyu'n t-xnak'atzxin. 2 ]Pero kej xjal nchi oc lpe ti'j jiquen, nchi jyon jjaxxix yol, cuma cyaj tu'n tel ba'n cybinchben tuj twitz Dios. Tej tyole Juan juntl maj ti' Jesús Jscy'o'n tu'n Dios Kej xjal nchi binchan ka' n-el cyiiq'uen jspi'yen. Cycy'i tu'n cyul nka ti' spi'yen, cuma cycy'i tu'n tchic'ajax ti'j jka' nbint cyu'n. 0YCk'ojeltzen cycastiwa tu'nj cycy'i jxjal ul k'ol spi'yen cye. Min e jaw tzalajke ti'j spi'yen sma'n tu'n Dios, cuma mas e cyajbe jcyil twitzj jaxxix yol ul tii'nxin. (IAlcyej xjal ma tz'ocslan ti'j Tcwalxin, mlay cub castiwa tibaj. Pero kej xjal min chi ocslan ti'j, ck'ojeltzen cycastiwa, cuma n-el cyxoo'n jjunx Tcwal Dios. Min e tzaj tsma'n Dios Tcwal twitz tx'otx' te k'ol castiwa cye xjal, sino e tzaj tsma'nxin tu'n cyclet xjal tuj castiwa tu'n Tcwalxin. mSNimxsen oc cyak' cykil xjal te Dios, bix ju' tzunj e tzaj tk'o'nxin jaj junx Tcwalxin cye xjal. Ju' tzunj, alcyej xjal ma tz'ocslan ti'j Tcwalxin, ck'ojeltzen tchunk'lal te junx maj, bix mi'n txi' tuj cyamecy te junx maj. 3_tu'ntzen cyiik'ente cykilca xjal cychunk'lal te junx maj n-oc ke cyc'u'j wi'ja, inayena, jxjal Sma'n tu'n Dios—tz̈i Jesús te Nicodemo. N-oc cyak' cykil xjal te Dios KBix ma chin ula tu'n njaw k'o'na cywitz xjal. Tisenj e jaw tk'o'n Moisés techel lbaj te xcbil tuj jlugar mintii' najbil tuj, tu'ntzen cyclet xjal, jax ju'x weya. Ilxsen ti'j tu'n njaw k'o'na, _7 Min-al jun xjal ba'n t-xi' tk'umen cyey ti nbaj tuj cya'j, cuma min-al o japan tuj cya'j. Nuk o'cx jxjal o cu'tz tuj cya'j ba'n t-xi' tk'umen tii'n tuj cya'j, inayen tzuna, Jsma'n tu'n Dios tu'n ntena cyuya xjal. V% Ka mlay tz'el cyni'ya ti'j nyola ti'j tu'n cyitz'j xjal juntl maj twitz tx'otx' tuya jun ac'aj cychunk'lal, ¿titzen tten tu'n tel cyni'ya ti'j ka ma txi' nkba'na cyey ti'j ti cbinel tu'n Dios tuj cya'j? ^5 Cxe'l nkba'na tey, cykilcaj tzin nkba'na tey, jaxxixte, pero ejee'y judío cycy'iy. ~u Bix aj ttzak'be'n Jesús texin: —Jay jun jawnex xnak'tzal cyxol Israel. ¿Titzen tten min tz'el tni'ya ti'j? }s Bix e xi' tkba'n Nicodemo te Jesús: —¿Ti tten tu'n titz'j jun xjal tuya jun ac'aj tchunk'lal?—tz̈ixin. kOMi'n tz'el t-xoo'na ja yol lu nuk tu'nj min tz'el tni'ya ti'j. Min chic'aj cyk'i'k, pero nxi' nuk jaak'ch, bix ntbi'na tk'ajk'ajel, amale mint tz'el tni'ya ti'j jaa' n-itz'ja bix jaa' npona baj. Jax ju'x jaca juun xjal k'o'n jun tchunk'lal ac'aj tu'n Espíritu Santo. Amale mint tz'el tni'ya ti'j, pero chi itz'jel juntl maj—tz̈i Jesús te Nicodemo. zmJu' tzunj, mi'n jaw klee'y oj nxi' nkba'na tey il ti'j tu'n titz'ja tuya jun ac'aj tchunk'lala k'o'n tu'n Dios. pYJn-itz'j ti' jun xjal, jax nuk xjalx. Pero jn-itz'j tu'n Espíritu Santo, jun ac'aj wikan tchunk'lal. EAj ttzak'be'n Jesús: —Jax wu'na. Mlay tz'ocx jun xjal tuj tcawbil Dios nuk o'cxj titz'jlen tu'n ttxu, sino c'oquex oj titz'j tuya jun ac'aj tchunk'lal k'o'n tu'n Espíritu Santo. 6eBix e xi' tkanen Nicodemo te Jesús: —¿Ti tten tu'n titz'j jun xjal tijtl juntl maj? ¿Jac'apatzen tz'ocx juntl maj tuj tc'u'j ttxu, tu'ntzen titz'jtl?—tz̈ixin. e~~g}||{zsz$yxpwqvv$uRtzt:rr-qqpcoo.numm5lkk-jyjiDhhrgfff&e_ddLc;baaaB_^^ ]f\[ZkYYGWWVVUT`SRQQPROOiNMMLLG\FFE DJDC+BA@@>==\<<:: 9.8y77#655l4N33221<00 //.N-,,+O*))i(''e&&1%$$&#"">!O }7\?@ y]., i 7  s _U/yu ! Bix e xi' tkba'ntl Jesús cye fariseo: —Jaxxix cxe'l nkba'na cyey, ejee'y yaa'n cylel jaxxix cye xjal. C'oquel cyc'u'ja ti'j jun techel. Alcye cylel tcy'i tz'ocx ttzii' cypenwen carnel, sino ju' n-ocx twi' penwen, jatzen xjalja yaa'n jaxxix cylel, sino jun alak'. [t/ )—Nuket mos̈key, mintii'tle cyila. Pero tzin cykba'na: “Mintii' il ti'j tu'n tk'oj xnak'tzbil keya, cuma ma tz'el kni'ya ti'j cykilca,” tz̈ikey. Ju' tzunj, chi cyjela tuj cyila—tz̈i Jesús.2s] (Cyxoltzen xjal at cab fariseo. Tej cybinte fariseo tyol Jesús cyi'j mos̈, e xi' cykanenxin texin: —¿Jaxpa ju'x ko'ya, mos̈pa ko'ya tuj twitza?—tẍikexin. "r= 'Mas yaj ch'intl, e xi' tkba'n Jesús cye xjal: —In tzaja twitz tx'otx' tu'n tcyaj tuj tzinen alcye kej xjal chi cyjel mos̈. Kej xjal ma tz'el cyniy' ti'j ka mos̈ cynaabl, cjketeltzen cynaabl. Pero kej xjal n-el cyniy' ti'j tuj cywitz, cyjeltzen cynaabl mos̈—tz̈ixin. q &Tej tbintexin jlu, e cub majexin tu'n t-xi' tyeec'anxin tnimbilxin, bix e xi' tkba'nxin: —Taat, chin ocslala ti'ja—tz̈ixin. sp_ %E xi' tkba'n Jesús te: —Ma tila jaxin. Jaxj xjal nyolen tuyey ja'lecuwe. Inayena—tz̈i Jesús. Wo' $—Taat, kbantz weya alcyexin, tu'ntzen wocslana ti'jxin—tz̈i mos̈. dnA #Tejtzen tbinte Jesús otk tz'etz cylojo'n fariseo ja mos̈ tuj tja Dios bix tuj camon jaa', e jyonxin ti'j mos̈, bix e xi' tkba'nxin te: —¿Mapa tz'ocslaney ti'j ma tzul jxjal Sma'n tu'n Dios kxol?—tz̈ixin. m "Bix e xi' cykba'nxin texin: —¿Ti tten ntx'olbana keya? Nuk jun aj iltey, cuma ul itz'ja mos̈a. Te ja'lewe, mintii'tl toclena tu'n tocxa tuj tja Dios bix tzalu tuj camon jaa'—tz̈ikexin. Kej xjal mi'n n-el cyniy' ti' Cristo, mos̈ke tuj twitz Dios Ul# !Nuket min e tzaj ja xjal lu ti' Dios, mlayettzele k'anen wi'ja—tz̈ixin. gkG Jatxe tej tbint twitz tx'otx', bajx kbi'ya o k'anj jun xjal mos̈ titz'jlen tu'n juntl xjal. j Cykilca ko' ktzki'n min tak' te Dios tipemal cyej xjal aj il, sino nk'onxin tipemalxin tej xjal nniman jaxin bix nbinchan tajbilxin. 7ig Aj ttzak'be'nxin cyexin: —Jey', ¿titzen tten mintii' cynaabla? Ma tzaj tk'o'n Jesús weya tu'n ncye'yena, pero tzinx cykba'na min tz'el cyniy' ti'j jaa' e tzaa'xin. sh_ Ba'n ku'na o cyaj tk'o'n Dios tyol te Moisés. Yal tej xjal lu, mintii' tumel jaa' e tzaa'—tz̈ikexin. g% Tej cybintexin ja yol lu, e tzaj cyk'ojxin, bix e xi' cykba'nxin texin: —Tey, nxi' lpey ti'jxin, pero keya, nko'x lpeya ti' Moisés. bf= Aj ttzak'be'nxin cyexin: —Ya ma txi' nkba'na cyey, pero cycy'iy tu'n cyocslantey nyola ti'j Jesús. Ka cycy'iy nyola, ¿tikentzen ntzaa' cykanena weya juntl maj? ¿Cyajpey tu'n cyxi' lpey ti'jxin?—tz̈ixin. .eU Pero min el ba'n tyolxin tuj cywitzxin. Ju' tzunj e xi' cykanenxin texin: —¿Ti xtbincha Jesús ti'ja? ¿Ti xbint tu'nxin, tu'ntzen tcye'yena?—tz̈ikexin. ?dw Bix aj ttzak'be'nxin cyexin: —Mintii' woclena tu'n t-xi' nkba'na ka aj ilxin bix ka min. Pero ntzki'na ja lu. Mos̈ kena nejl. Pero ja'lewe, ba'ntl chin cye'yena—tz̈ixin. ~cu Tejtzen tel cyniy' fariseo ti'j cycy'i tman mos̈ e yolenke, juntl maj e tzaj cytxco'nxin jxin otk ten mos̈, bix e xi' cykba'nxin texin: —Kbantz ka ma k'anja tu'n Dios, pero yaa'n tu'n Jesús, cuma ktzki'na jun aj il teja—tz̈ikexin. ab; Tu'n cytz̈i cyi'jxin, ju' tzunj e xi' cykba'nxin: “Ma xjaltlxin. Cykanenx texin.” paY E yolen ke tmanxin ju'wa cuma at cytz̈i nejenel cye judío cyi'jxin, cuma otk cykba judío ka at jun xjal ma kbante Jscy'o'n tu'n Dios ja Jesús, n-etztzen lejetl tuj camon jaa' te xnak'tzbil tyol Dios, tu'n mi'ntl tz'ocx tentl. S` Pero min tz'el kni'ya ti'j ti tten sul tnaabl twitzxin ja'lewe, bix mintii' tumel kuyena alcye xjal s-oc tk'anen ke tbak' twitzxin. Cykanenx texin, cuma ma xjaltlxin. Jaxxin kbalte—tz̈i ke tmanxin. j_M Bix aj cytzak'be'n tmanxin cye fariseo: —Jaxte kcwala, bix jaxte mos̈xin tej titz'jxin. +^O Bix e xi' cykanenxin cye tmanxin: —¿Japa tzunj xjal lu cycwala? ¿Jaxpa mos̈pa tej titz'j? Katzen mos̈xin, ¿titzen tten sul tnaabl twitzxin?—tz̈ikexin. ] Pero cycy'i nejenel cye judío tyolxin ka otk tenxin mos̈ bix ka otk k'anjxin. Ju' tzunj, e cytxocxin tmanxin tuya ttxuxin. D\ Manc'biltzen, e xi' cykanenxin te mos̈: —Tzin tkba'na ma k'anen jxin lu cyi'j twitza. Ju' tzunj, ctzaal tkba'na alcyexin tuj twitza—tz̈ikexin. —Jaxin jun tyolel Dios—tz̈ixin. k[O Ju' tzunj, e xi' cykba'n juun fariseo cyxolx: —Yaa'n sma'n tu'n Dios ja xjal lu, cuma ma binchanxin xook'l tuj k'ij yaa'n ba'n te ak'untl. Min tniman jley tej k'ij te ajlabl—tz̈ikexin. Pero at juuntl cyxolxin e xi' cykba'nxin: —Yaa'n tumel cyyola. ¿Ti tten ba'n tk'ane jun aj il mos̈?—tz̈ikexin. Bix ju' tzunj e tzaj jun k'oj cyxolxin. {Zo Ju' tzunj e xi' cykanen fariseo te mos̈: —¿Ti tten xk'anja, tu'n tcye'yena? ¿Ti xbaj tey?—tz̈ikexin. Bix e xi' tkba'nxin cye fariseo: —S-oc tsu'n Jesús xook'l ti' nwitza, bix s-el ntxjo'na nwitza, bix ncyajtltzen ba'n—tz̈ixin. RY Tuj k'ij te ajlabl tej tbinchante Jesús xook'l bix e k'anj xjal mos̈. OX Entonces, e xi' cyii'nxin ja xjal otk ten mos̈ cywitz fariseo. EW Bix e xi' cykba'nxin texin: —¿Jaa'tzen ta' jxjal xk'anente tey?—tz̈ikexin. —Mintii' tumel wuyena jaa' ta'—tz̈ixin. Nchi xkelen fariseo te jxjal otk jket twitz tu'n Jesús :Vm Aj ttzak'be'nxin: —At junxin xjal Jesús tbi. Ja tzunxin xcub binchante ch'in xook'l, bix s-oc tsu'nxin xook'l ti' nwitza, bix s-aj tkba'nxin weya tu'n tel ntxjo'na nwitza tuj tx'ajbil te Siloé. Ẍin pona tuj tx'ajbil, bix s-el ntxjo'na nwitza, bix xcyaj nwitza ba'n—tz̈ixin cye tvesint-xin. lUQ Ju' tzunj, e xi' cykba'nxin texin: —¿Ti xbina twitza, ti'j lutle ncye'yena?—tz̈ikexin. WT' At juuntl e xi' cykba'n: —Ja tzunxin. Pero at juuntl e xi' cykba'n: —Min, yaa'n jaxin, sino nuk jun xjal ju' tcye'nc tisenj mos̈—tz̈ikexin. Pero e xi' tkba'n jmos̈ otk k'anj: —Inayen weja. -SS Bix e xi' cykba'n ke tvesint-xin bix kej xjal otk cyil jaxin tej tkanenxin pwak: —¿Yaa'mpa ja xjal jlu mos̈ ncub ke twitz tja Dios te kanl pwak?—tz̈ikexin. zRm Bix e xi' tkba'nxin te mos̈: —Cutxey txjol twitza tuj jtx'ajbil Siloé tbi, jatzen japeninaj O Tzaj K'o'n—tz̈ixin. Bix e tcuya mos̈, bix el ttxjo'nxin twitzxin tuj tx'ajbil. Bix e bint twitzxin tu'n tcye'yenxin, bix e ponxin tjaxin. -QS Tej tkbante Jesús jlu, e cub ttzubanxin twitz tx'otx', bix e cub tbincha'nxin ch'in xook'l tuya ta'l ttzixin, bix oc tsu'nxin xook'l cyi' tbak' twitz mos̈. ^P5 Ti'j lux kena ntiina twitz tx'otx', il ti'j chin k'ola spi'yen cye xjal—tz̈ixin. uOc Bix ma pon tumel. Iltzen ti'j tu'n tbint ku'n j-ak'untl o k'oj ke tu'n Nmana e tzaj tsma'n inayena. Bix il ti'j tu'n kak'anan ti' taak'en Nmana tuj tyem te ja'lewe, cuma oj tul tyem te koniyan, otktzen pon baj twi' tyem tu'n kak'anan. ZN- Aj ttzak'be'n Jesús: —Min ul itz'jxin mos̈ tu'n tlaj jun tilxin. Jax ju'x ke tmanxin, min ul itz'j cycwal mos̈ tu'n tlaj jun cyil. Ul itz'j ja xjal lu mos̈ tu'ntzen tyeec'aj tipemal Dios oj tbint. *MM Bix e xi' cykanen t-xnak'atz Jesús te: —Taat Xnak'tzal, ¿alcye e binchan il, ti'j itz'j ja xjal lu mos̈? ¿Japa mos̈, bix ka ejee' tmanxin?—tz̈ikexin. bL ? Tejtzen tetz Jesús tuj nintzaj tja Dios, tcub junxin xjal mos̈. Mos̈xin titz'jlenxin. iKK;Tejtzen cyebinte judío ja yol lu, el cyniy'xin ti'j oc tk'on tiibxin te junx tuya Dios. Ju' tzunj, e jaw cytzyu'nxin xak tu'n toc cyxoo'nxin ti'jxin. Pero e xi' tewenx tiibxin cyxol xjal, bix etzxin tuj tja Dios.}Js:E xi' tkba'n Jesús cyexin: —Jaxxix cxe'l nkba'na cyey, tej mitkna'x titz'j Abraham, inayena at—tz̈ixin. kIO9Ju' tzunj, e xi' cykba'n judío texin: —¿Tzimpa tkba'na e tena junx tuya Abraham twitz tx'otx' kaape ootxa? At-x nim jnabk'i tu'n tpona cya'wnak tuya laaj jnabk'i. ¿Ti tten nxi' tkba'na o tila Abraham?—tz̈ikexin. H/8Yaltzen te Abraham, tej tel tniy'xin ti'j at tu'n ntzaja, e tajbexin tu'n ntzaja, bix e tilxin tej ntzaja, bix e jaw tzalajxin wi'ja—tz̈ixin. 0GY7Min cytzki'na Dios. Pero weya, ntzki'na jaxin. Nuket t-xi' nkba'na min ntzki'na jaxin, ẍtak'tzen kenle tisenj ejee'y. Pero ntzki'na jaxin, bix n-oc nbi'na tyolxin. F6Aj ttzak'be'n Jesús: —Ka ma jaw nnimana wiiba, nuk wajxe nchin yolena. Pero jax Nmana njaw nimsante weya, Cydiosa tuj cywitza. 1E[5¿Japa tey mas jawnex twitzj tneel kiy'jila Abraham e cyim? ¿Bix japa tey mas jawnex cywitzj tyolel Dios e cyim? ¿Titzen tten njaw tniman tiiba ju'wa?—tz̈ikexin. QD4E xi' cykba'n judío texin: —Tzinenxsen njaw tuj twi'y. E cyim Abraham kaape ootxa, bix jax ju'x ke tyolel Dios o chi cyim. Pero tey, tzin tkba'na ka ma txi' tniman jun xjal tyola, mlay cyim. ~Cu3Jaxxix cxe'l nkba'na cyey, kej xjal cxe'l cyniman nyola, ck'ojel cye jun cychunk'lal tu'n mi'n chi cyim—tz̈ixin. B)2Pero min n-oc wipena tu'n woca te jawnex. At juntl xjal ctzaal tk'o'n weya tu'n woca te jawnex, bix ctkba' ka ba'n nchin e'leya tuj twitzxin. A!1Aj ttzak'be'n Jesús: —Min njawwe tuj nwi', sino nchin nimana Nmana. Pero cyey, nchi xmucchana wi'ja nuk tu'nj nchin nimana Nmana. @0Bix e xi' cykba'nxin texin: —Jax ku'na jay jun xjal nk'ojla ti' Dios tisen ke aj Samaria, bix njaw tuj twi'y—tz̈ikexin. M?/Kej xjal te Dios, nxi'tzen cybi'n tyol Dios. Ju' tzunj, nchic'ajax yaa'n t-xjal Dioskey, cuma min nxi' cybi'na tyol Dios—tz̈i Jesús cye judío. Tej mitkna'x tul itz'j Abraham ya atlte Cristo >7.¿Atpa jun cyey o tz'ebinta mi nuket jun ẍtak' nyola? Min-al. Ju' tzunj, ¿tikentzen cycy'iy tu'n cyocslana nyola oj nxi' nkba'na jaxxix yol cyey? K=-Pero weya, jaxxix yol tzin nkba'na, bix ju' tzunj cycy'iy nyola. $<A,Cyey cyman, ja taaw il. Cyaja tu'n cyxi' lpey ti'j ti tajxin. Jaxin jun byol xjal jatxe tcublen itz'j twitz tx'otx'. O tz'el tpa'n tiibxin ti'j jaxxix yol, cuma tcy'ixin jjaxxix. Oj nẍtak'enxin, nuk nxi' lpexin ti'j texxin tnaablxin. Ẍtak'xin, bix jaxin cyman kej xjal ẍtak'. m;S+¿Tikentzen min tz'el cyni'ya ti'j nyola? Min tz'el cyni'ya ti'j cuma cycy'iy tz'oc cybi'na nyola. 5:c*E xi' tkba'n Jesús cyexin: —Nuket Dios cymana, n-octle wak'a cyey, cuma ti' Dios ma chin tzaja. Yaa'n wu'nx wiiba ma chin tzaja, sino jaxin e tzaj tsma'n inayena. @9y)At juntl cymana, jatztzen nche'x lpey ti'j tnaabl—tz̈ixin. E xi' cykba'nxin texin: —Jaxte t-xe'chel Abraham ko'ya. Yaa'n sicy'bel cwal ko'ya. Bix tcwal Dios ko'ya—tz̈ikexin. L8(Pero min nche'x lpey ti'j tbinchben Abraham. Nuk o'cx n-oc cyipena tu'n ncub cybyo'na, inayena, jxjal ma txi' nkba'na jjaxxix yol cyey, jaj yol ma nbi'ya te Dios. Min e bint tu'n Abraham ju'wa. .7U'E xi' cykba'nxin texin: —Keya kman, ja kiy'jila Abraham—tz̈ikexin. E xi' tkba'n Jesús cyexin: —Ka tcwal Abrahamkey, cybinchamna j-e bint tu'n Abraham. =6s&Pero jyol nxi' nkba'na cyey bix cycy'iy, jatzen yolj ma tzaj tk'o'n Nmana weya. Yaltzen cyey cyyol, nxi' cykba'na jaj ma cybiy te cyey cyman—tz̈i Jesús. Kej t-ak'anal taaw il 5w%Jax cyu'na tiy'jil Abrahamkey. Pero yaa'n t-xjal Dioskey, cuma cycy'iy nyola bix ju' tzunj cyaja tu'n ncub cybyo'na. 4$Jmaan mintii' toclen ntechla'n ejee'y xjal ete'y tuj tk'ab il. Nuk inayena, Tcwal Dios, ba'n tel ntzakpi'na ejee'y tuj tk'ab il. %3C#C'oquel cycwenta ti'j jun techel. Tuj jun jaa', jun maan mlay cyjel te junx maj tuj jaa'. Pero tcwal taaw jaa', at toclen tu'n tcyaj tuj jaa' te junx maj. p2Y"Aj ttzak'be'n Jesús cyexin: —Jaxxix cxe'l nkba'na cyey, alj nbinchan il, attzen tuj tk'ab il. X1)!Bix e xi' cykba'n kej judío te Jesús: —Tchman kiy'jila Abraham ko'ya, bix bajx o ko tema tjak' cycawbil juntl wik xjal. ¿Titzen tten nxi' tkba'na at jun il ti'j tu'n ktzakpeta?—tz̈i ke judío. s0_ Bix q'uelel cyni'ya ti'j ka jaxxix nxnak'tzbila, bix tu'n tzunj nxnak'tzbila, chi tzakpetela—tz̈ixin. /Ju' tzunj, e xi' tkba'nxin cyej judío otk chi ocslan ti'jxin: —Ka cyaja tu'n cyxi' lpey wi'ja, c'oqueltzen cybi'na nyola. .Tej t-xi' tkba'n Jesús kej yol lu, nim xjal e cykba ka ocslalke ti'jxin. Tu'n tzunj nxnak'tzbila, chi tzakpetela, tz̈i Jesús -+Bix Nmana e tzaj tsma'n inayena at-xin wuyena. Min ma chin cyaj tcye'yenxin, sino ntzalaj wi'ja, cuma nuk nchin binchana tajbilxin—tz̈ixin. ,-Ju' tzunj e xi' tkba'nxin cyexin: —Oj njaw cyk'o'na twitz cruz, q'ueleltzen cyni'ya ti'j ka inayena jxjal Sma'n tu'n Dios tu'n ntena cyuya xjal. Bix q'uelel cyni'ya ti'j ka jnxi' nkba'na cye xjal, yaa'n jweya wajbila, sino nxi' nkba'na nuk alcyej e tyeec'an Nmana weya. N+Pero min el cyniy'xin ti'j e yolen Jesús ti'j Dios, Jtmanxin. E*At nim cyka'yela ba'n t-xi' nkba'na cyi'ja, pero waja txi' nk'umena nuk tyol j-e tzaj tsma'n inayena. Jaxxix tyolxin, bix j-e nbi'ya texin, ja tzunj yol nchin yolena cye xjal—tz̈ixin. )+—¿Alcye tzuna?—tz̈ikexin E xi' tkba'n Jesús cyexin: —Ma txi' nkba'na alcye kena jatxe tuj tneel. ¿Tikentzen min cyocslay nyola? 7(gCuma at cynaabla te twitz tx'otx', ju' tzunj chi cymeela tjak' cyila, cuma ka min ma cyocslay ti'j ma txi' nkba'na ti'j alcye kena, chi cymeela min najset cyila—tz̈ixin. ''Bix e xi' tkba'nxin cyexin: —Ejee'y nche'x lpey ti'j naabl te twitz tx'otx'. Inayena at nnaabla te tuj cya'j, yaa'n te twitz tx'otx'. 1&[Ju' tzunj, e xi' cykba'n judío cyxolxxin: —¿Tu'nxpaxin cwel tbyo'n tiibxin? Cuma ma txi' tkba'nxin: “Jaa' tumel chin pomela, mlay chi pona”—tz̈ikexin. Z%-Bix juntl maj e xi' tkba'nxin cye fariseo: —Chin aal tzuna. Bix oj waja, chi jyola wi'ja, inayena, Colbil cyey, pero chi cymeela bix min najset cyila. Jaa' tumel chin pomela, mlay chi pona—tz̈ixin. n$UKej yol lu e xi' tkba'nxin tuj tja Dios jaa' e cyk'a xjal cyoybil te tja Dios. Pero min-al e tzaj tzyunte texin, cuma mitkna'x tpon jk'ij tu'n tcubxin. Tej tkbante Jesús cyjulu: “Jaa' tumel chin pomela, mlay chi pona” #Ju' tzunj, e xi' cykba'nxin texin: —¿Jaa' ta' tmana, tu'ntzen tajben te tstiwa ti'ja?—tz̈ikexin. Aj ttzak'be'n Jesús: —Min tz'el cyni'ya ti'j alcye kena bix alcye Nmana. Nuket ma tz'el cyni'ya ti'j alcye kena, jax cytzki'ntla Nmana—tz̈ixin. *"MJu' tzunj, jaxxix ta' nyola ti'j alcye kena, cuma yaa'n nuk inayena tstiwa wi'ja, sino jax Nmana e tzaj tsma'n inayena tstiwa wi'ja—tz̈i Jesús cye fariseo. !1Tujtzen cywitza, mintii' tajbel nyola nbyan wu'na. Pero c'oquel cyc'u'ja ti'j cyleya. O tz'ibj ka at ca'ba xjal junx ta' cyyol, jaxxixtzen cyyol.  -Oj nmlona tnaabl jun xjal, cxe'l nkba'na ti tten tuya jun yol jaxxix, cuma min chin mlona njunala, sino junx tuyax Nmana e tzaj tsma'n inayena. kOTzin cykba'na yaa'n inayena jxjal sma'n tu'n Dios tu'n tlaj nche'x lpey nuk ti'j cynaabl xjal, bix tzin tkba'n cynaabl xjal nuk jun aj Galilea kena. Weya, min nbint wu'na tu'n ntzpeta ju'wa tu'n nxi' lpeya ti'j cynaabl xjal. .UPero aj ttzak'be'n Jesús cyexin: —Jax at tajbel nyola. Jaxxix nyola ti'j alcye kena, cuma nuk inayena ba'n wu'na jaa' tumel in tzaja bix jaa' tumel chin xe'la. Pero cyey, min-al jun cyxola ba'n tajben te tstiwa wi'ja, cuma min cytzki'na jaa' tumel in tzaja bix jaa' tumel chin xe'la. )K Ju' tzunj, e xi' cykba'n fariseo texin: —Mintii' c'ajbel tyola, cuma jax tey nyolena te tstiwa ti'jxa. Min-al juntl tu'n tcyiwsante tyola—tz̈ikexin. nU Juntl maj e yolen Jesús cyuya aj fariseo. E xi' tkba'nxin cyexin: —Inayena tisen spi'yen cye xjal. Kej xjal ma chi oc lpe wi'ja, mlay chi bet tuj klolj, sino chi temel tuj spi'yen. At cychunk'lal te junx maj—tz̈ixin. J  —Min-al, taat—tz̈ixuj. Bix e xi' tkba'n Jesús texuj: —Jax ju'x weya, mlay cub nk'o'na tcastiwey. Cutxey, bix mi'n binchantla il juntl maj—tz̈ixin. Ja Jesús spi'yen cyxol xjal 7 Bix e jaw we' Jesús, bix e xi' tkanenxin te xuuj: —Naa, ¿tii'n ma che'x ke kbal tila? ¿Mimpanal ma cyaj tu'n toc cyxoo'n xak ti'ja?—tz̈ixin. S Tejtzen cybintexin tyol Jesús, e tzaj cych'ixewxin, bix ak' elex juun cyexin. Nejl, ex kej nejenel mas nintzaj, bix manc'biltzen ex baj ke fariseo. Nuk ja Jesús e cyaj ten tuya xuuj cyxol xjal. Ebix e cub pch'exin te tz'iblc'ate juntl maj twitz tx'otx'. ?wPero tej t-xi' cykanenxin texin juntl maj, e jaw tcye'yenxin, bix e xi' tkba'nxin: —Ka at jun cyxola mintii' til tuj twitz, ba'ntzen toc t-xoo'n tneel xak ti'jxuj—tz̈i Jesús, Pero e xi' cykba'nxin jlu nuk tu'n tcub cyk'o'nxin jun c'o'bil tuj tbexin, tu'n tcub tz'akxin tuj tyolxin, tu'ntzen tcnet tilxin cyu'nxin. Mintii' aj ttzak'be'nxin cyexin. Nuk e cub pch'exin, bix ak'xin tz'iblc'ate twitz tx'otx' tu'n twi' tk'abxin. (ITaat, e cyaj tkba'n Moisés tuj ley, ka at jun xuuj aj paj, iltzen ti'j tu'n tcub byet-xuj tu'n xak. Yaltzen tey, ¿ti toc tu'na ti'j lu?—tz̈ikexin texin. )Bix e xi' cykba'nxin te Jesús: —Xnak'tzal, ja xuuj lu jun aj paj. Xtzyet ku'na tej toc kcye'yena nwutanxuj tuya jun xinak yaa'n tchmilxuj. ^5Maatktzen nxnak'tzanxin, e pon ke tx'olbal ley cyuya ke fariseo twitzxin. Matkx tjaw tzyet jun xuuj aj paj cyu'nxin tej nbinchan jyaa'n ba'n, bix ul cyii'nxin jaxuj, bix e cub cywa'baxin cyxol xjal tuj tja Dios. 3Te juntl k'ij, tej kskix, ocx Jesús juntl maj tuj tja Dios tuj Jerusalén. Bix nim xjal e pon tuyaxin. E cubtzen kexin, bix ak'xin xnak'tzal cye. : qYaltzen te Jesús, e xi' tc'u'j jwitz Olivos tbi. @{5Tejtzen tbaj nink'ij, cykilca xjal ajke cyja.^54Bix aj cytzak'be'nxin te Nicodemo: —Nyolena tisen junx ta' tnaabla cyuyaj yalx xjal te Galilea. C'oquel tc'u'ja ti'j tyol Dios, tu'n tel tni'ya ti'j min-al jun tyolel Dios nitz'j tuj Galilea—tz̈ikexin. N3—Tuj kley, yaa'n tumel tu'n tcub kk'o'n tcastiwa jun xjal ka mitkna'x kbinte tyol tu'n tco'pan tiib, bix ka mitkna'x kcye'yen tbinchben, tu'n tel kniy' ti'j ka yaa'n ba'n—tz̈i Nicodemo. + O2Pero at jun aj fariseo cyxolxin yaa'n junx cyuya niy'tl fariseo. Nicodemo tbixin, jaj xin e pon tuya Jesús jun koniyan. E xi' tkba'n Nicodemo cye fariseo: w g1Kej tnimal xjal lu min cytzki'n ley tisen ejoo'ya. Min chi ajben. ¡Cubxit tsbubl Dios cyibaj!—tz̈ikexin. n U0¿Atpa jun keya kxola, ejoo'ya nejenel cye xjal bix ejoo'ya aj fariseo, ma ko ocslana ti'jxin? Min. n U/Ju' tzunj, e xi' cykba'n fariseo cye c'ojlal tja Dios: —¿Ju'xpa cyey ma chi tzpeta tu'nxin? ) K.Bix aj cytzak'be'n c'ojlal tja Dios: —Min xknimsaya kc'u'ja tu'n xtzyet ku'na, cuma min-al jun xjal o yolen tuya tipemal tisen ja xjal lu—tz̈ikexin. iK-Yaltzen ke c'ojlal tja Dios, e pon meltz'ajke cyuya nejenel cye pala bix cyuya ke fariseo. Min-al Jesús k'i'n cyu'nxin. Ju' tzunj, e xi' cykba'nxin cye c'ojlal tja Dios: —¿Tikentzen min tzaj cyii'na?—tz̈ikexin. -S,At juun e cyajbe tu'n ttzaj cytzyu'n jaxin, pero min-al jun cye e tzyunte, tu'n tocx cyk'o'n jaxin tuj tzee'. Min-al jun xjal o yolen tuya tipemal tisen te Jesús N+Ju'tzen tten e jaw jun k'oj cyxol xjal tu'n tlaj alcye Jesús. !*¿Yaa'mpatzen tzin tkba'n tyol Dios ka ti'j tiy'jil David tuj ttanem David, jtnom te Belén, q'uitz'jel Jscy'o'n tu'n Dios?—tz̈ikexin. 9k)At juuntl e xi' cykba'n: —Jatzen xjal jlu jmero Scy'o'n tu'n Dios—tz̈ikexin. Pero at juuntl e xi' cykba'n: —Min. Mlay tz'itz'j Jscy'o'n tu'n Dios maa tuj Galilea. 'G(Tej cybinte xjal ti otk tkba Jesús tuj nink'ij, at juun e xi' cykba'n: —Jatzen xjal jlu jjawnex tyolel Dios e tkba Moisés at tu'n tul—tz̈ikexin. =s'Pero ja yol lu ti'j a' e xi' tkba'nxin ti'j Espíritu Santo, cuma at tu'n tk'oj Espíritu Santo te cyej xjal ocslan ti'jxin, cuma mitkna'x tk'oj Espíritu Santo cye ocslal, cuma mitkna'x tjatz itz'j Jesús tuj cyamecy bix mitkna'x tjaxxin tuj cya'j. Tej tjaw jun k'oj cyxol xjal tu'n tlaj alcye Jesús .U&Alcyej xjal c'ocslal wi'ja, j-a' cxe'l nk'o'na, c'oqueltzen te jun nima' tuj tanem ctk'a' tchunk'lal te junx maj, tisen tzin tkba'n ootxa tyol Dios—tz̈i Jesús. /W%Tujtzen manc'bil k'ij te nink'ij, jk'ij mas xjan, e cub we' Jesús, bix e jaw ts̈i'nxin: —Alcyej xjal at tak' a' te, tzajxit wuyena, bix cxe'l nk'o'na tc'a. #?$¿Ti japenina ja yol: “Chi jyola wi'ja, pero mlay chin cneta cyu'na, cuma mlay chi pona jaa' chin temela”?—tz̈i ke judío. Nima' i'tz te junx maj ~#Ju' tzunj, e xi' cykba'n nejenel cye judío cyxolx: —¿Jaa' tumel cxe'la jxjal lu, tu'ntzen mi'n cnet ku'n? ¿Cxe'lpaxin cyxol kej judío o chi el tz̈itj cyuj cytanem xjal yaa'n judío? ¿Jac'apa txi' tk'o'nxin t-xnak'tzbil te cyej xjal yaa'n judío? h}I"Chi jyola wi'ja, pero mlay chin cneta cyu'na, cuma mlay chi pona jaa' chin temela—tz̈ixin. |!Ju' tzunj, e xi' tkba'nxin cyexin: —Nuk ch'intl chin temela cyxola, cuma chin aal meltz'aja tuya Nmana j-e tzaj tsma'n inayena. 0{Y Tej cybinte kej fariseo nchi yolen xjal ti'j Jesús Jscy'o'n tu'n Dios, e xi' cysma'n aj fariseo bix ke nejenel cye pala cab tc'ojlal tja Dios te tzyulte texin. wzgPero cyxol xjal otk chi pon tuj Jerusalén, at nim e xi' tocsla'n ka jaxin Scy'o'nxin tu'n Dios, ja Cristo. Bix e xi' cykba'n cyej xjal min ocslante: —Ka yaa'n Jscy'o'n tu'n Dios jxjal lu tuj cywitza, oj tul jxjal nchi ayona ti'j, ¿ba'mpale cbinchal mas twitzj ya ma bint tu'n ja xjal lu?—tz̈i ke xjal ocslal. Ex cysma'n fariseo ke c'ojlal tu'n ttzyet Jesús 1y[Tejtzen cybinte nejenel cye judío kej yol lu, oc cyipen ti'j tu'n tcub cytzyu'n ja Jesús. Pero mixbe cyu'n, cuma mitkna'x tpon tumel e tkba Dios tu'n tcyimxin. lxQWeya, ntzki'na twitzxin, cuma in tiina tuyaxin bix e tzaj tsma'nxin inayena tzalu—tz̈i Jesús. Vw%Maatktzen at Jesús tuj tja Dios, e tbixin tej t-xi' cykba'n aj Jerusalén ka yaa'n jaxin jCristo. Ju' tzunj, e jaw ts̈i'nxin: —¿Tzimpa cykba'na alcye kena bix jaa' in itz'ja bix alcye kej nmana? Pero mintii' tumel cyuyey. Yaa'n wu'nxa ma chin tzaja, tisenj tzin cykba'na. At jun e tzaj tsma'n inayena, pero cycy'iy jaxin. gvGPero n-el kniy' ti'j yaa'n jaxin Jscy'o'n tu'n Dios, cuma ktzki'n jaa' itz'jaxin bix alcye ke tmanxin. Yal tej xjal Scy'o'n tu'n Dios, oj tulxin, min-al ttzki'n jaa' ctzaalaxin bix alcye tmanxin—tz̈i ke aj Jerusalén. 2u]Pero lux nyolen cyuya xjal bix min-al jun nejenel cye xjal ma txi' tkbante texin tu'n twe'xin tyolxin. ¿Japale xjal jlu Scy'o'n tu'n Dios te Cawel tuj cywitz nejenel? #t?Cuma otk yolen Jesús cyiw cye xjal, ju' tzunj at juun aj Jerusalén e xi' cykba'n: —¿Yaa'mpa ja xinak lu nchi jyon xjal ti'j tu'n tcub cybyo'n? as;Tuj cywitza in binchana jun il, pero mi'n chi kbana ka ka' j-e bint wu'na, sino c'oquel cyc'u'ja ti'j tu'n tel cyni'ya ti'j ka jiquen waak'ena twitz ley—tz̈i Jesús cye xjal. ¿Japale xjal jlu Scy'o'n tu'n Dios? 8riKatzen ju' nbint cyu'na tuj k'ij te ajlabl tu'ntzen cynimana tley Moisés, ¿tikentzen njaw cyk'oja wi'ja tu'nj ul tnaabl cykilca t-xumlal jun yaab wu'na tuj k'ij te ajlabl? qPero c'oquel cyc'u'ja ti'j ti toc tu'n Moisés tu'n tonen cyi' xjal. E tak' te Moisés jley cyey tu'n tcpet tchu'l ttz'albil jaca juun ẍlak xinak. Bix yaa'n nuk Moisés e tzaj k'onte ja ley lu, sino ak' ke tneel cyxe'chela binchal jlu. C'oquel cyc'u'ja ti'j, ka k'ij te ajlabl oj npon twajxakan k'ij titz'jlen jun ẍlak, cpeteltzen cyu'na tu'n cycuyana tuya ley, amale k'ijet te ajlabl. p+Bix aj ttzak'be'n Jesús cyexin: —Nuk jun maj e cub nco'pana jun yaab tuj tyabel tuj k'ij te ajlabl, bix ka'xsen o tz'e'la tuj cywitza. owBixsen e jaw cys̈i'n xjal texin: —¡Njaw tuj twi'y! ¿Alcye xjal taj tu'n tcub byo'na tu'n?—tz̈i ke xjal. Vn%Ejee'xa kej xjal tzpetsal xjal. E tak' te Moisés tley Dios cyey. Pero mi nuket jun cyey n-oc ebinte ley te Moisés. Ka ma cykbay n-oc cybi'na, ¿ti tten cyaja tu'n tcub cybyo'na inayena?—tz̈i Jesús. mNuket nxi' nk'o'na wexa nyola cyey, wajattzen loya tu'n tjaw nimset nbi'ya cyu'n xjal. Pero yaa'n ju'wa, cuma waja tu'n tjaw nimset Nmana e tzaj tsma'n inayena. Ju' tzunj, jun jaxxix xnak'tzal kena, yaa'n jun xnak'tzal min tz'ajben, tisenj cyey tzin cykba'n. {loKej xjal cyaj tz'oc cybi'n tajbil Dios, q'ueleltzen cyniy' ti'j nxnak'tzbila, ka te Dios, bix ka nuk wexwe nyol. kJu' tzunj, e xi' tkba'n Jesús cyexin: —Jxnak'tzbil nxi' nk'o'na cyey, yaa'n weya nyola, sino tyol Nmana e tzaj tsma'n inayena. CjTej cybinte nejenel cye judío t-xnak'tzbilxin, e jaw klee'kexin, bix e xi' cykba'nxin: —¿Ti tten nimxsen ba'n tu'nj xjal lu? Bix min o xnak'tzet cyu'n maystro escuela—tz̈ikexin. jiMOtk tz'ex niy'jan nink'ij tej tocx Jesús tuj nin tja Dios. Bix ak'xin xnak'tzal cye xjal. Xh) Pero nuk tuj ewjel e yolen ke xjal, cuma at cytz̈i nejenel cye judío cyi'j. Ng Cyxol kej xjal otk chi pon tuj nink'ij, at nim yol ti' Jesús cyu'n, pero tuj ewjel. At juun e xi' kbante: “Jun ba'n xjalxin.” Pero at juuntl e xi' kbante: “Jaxin jun tzpetsal xjal.” .fU Tejtzen cypon aj Galilea tuj Jerusalén pero min-al Jesús cyxolxin, e jyon ke judío ti'jxin, bix e xi' cykanenxin: —¿Jaa' ta' jxjal Jesús?—tz̈ikexin. ~eu Pero mas yaj, cyxi'lenxitltzen titz'enxin tuj nink'ij, yal texxin e xi'xin, pero yaa'n cywitz xjal, sino tjunalxin. Nd Tej t-xi' tkba'n Jesús kej yol lu, bix e cyajxin tuj Galilea. 9ckEjee'xa nche'xa tuj nink'ij. Weya, mi'n chixa tuj nink'ij cyuyey, cuma mina'x tpon tumel tu'n njawa—tz̈i Jesús cye titz'en. E ten Jesús tuj nink'ij jaa' nchi chmete xjal ubcMlay tz'el cyiiq'uen xjal ejee'y. Pero weya, cycy'i xjal inayena, cuma wu'na nchic'ajaxa jka' nbint cyu'n. 0aYJu' tzunj, e xi' tkba'n Jesús cyexin: —Mina'x tpon jk'ij tu'n woca te nintzaj cyibaj xjal. Pero cyey, cykil k'ij ba'n tu'n cyyeec'ana jawnex key cywitz xjal. Y`+Amale titz'et-xin ejee'xin, pero min e cyocslaxin ka jaxin Jscy'o'n tu'n Dios. _Ka taja tz'oca te jun cawel, mi'n txi' tyeec'ana tipemala nuk cyxol kej xjal tzalu yaa'n nintzaj. Oj tyeec'ana tipemala, yeec'anx tiiba twitz cykil xjal, yaa'n nuk cywitz ca'ba oxe yalx xjal tzalu—tz̈i ke titz'enxin, tu'n toc cyxmuccha'nxin jaxin. ^7Ju' tzunj, e xi' cykba'n titz'enxin texin: —Ctex tzalu, ju' txi'y Judea, tu'ntzen toc cycye'yen kej xjal nchi oc lpe ti'ja jatzewe ti nbint tu'na. n]UPero ch'itk tpon jun jawnex nink'ij cye xjal judío, jk'ij tu'n cyten xjal jun smant cyuj ni' pach. K\ Tbajlenxitltzen jlu, e cyaj ten Jesús tuj Galilea, bix iy'xin te kbalte tcawbil Dios cyuj tnom. Min e tajbexin tu'n tiy'xin tuj Judea, cuma e cyajbe nejenel cye judío tu'n tcub cybyo'n jaxin. 5[cGJyol lu e xi' tkba'nxin ti'j Judas, tcwal Simón Iscariote, cuma ja Judas tu'n t-xi' q'ueyente texin. ¡Pero cyimel niy', jaanxin cyxol kej cablaaj t-xnak'atz Jesús!EZFBix aj ttzak'be'n Jesús cye t-xnak'atzxin: —Inayen weja ma scy'onte cyey cablaaj cybaja tu'n cyoca te nxnak'atza. Pero at jun cyey ma tz'oc tnaabl tisen jun biman—tz̈i Jesús. iYKEN-el kni'ya ti'j ka jay jjawnex xjal scy'o'n tu'n Dios, bix ma ko ocslana ti'ja—tz̈i Pedro. /XWDBix aj ttzak'be'n Simón Pedro texin: —Taat, mi'n cyaj kcye'yena. Min-al juntl tu'n kxi'ya tuya. Nuk jay nxi' tii'na kej yol ntk'o'n kchunk'lala te junx maj. WCJu' tzunj, e xi' tkba'nxin cyej cablaaj t-xnak'atzxin: —Yaj cyey, ¿jax cyajpey cyaj cycye'yena inayena?—tz̈i Jesús. V BCuma otk txi' tk'umen Jesús kej yol lu cye xjal, ju' tzunj nim xjal e cyaj cycye'yen jaxin, bix mintl e betkexin tuyaxin. =UsATu'n tpon baj tyolxin, e xi' tkba'nxin cyjulu: —Ma txi' nkba'na cyey, min-al jun xjal c'ocslal wi'ja ka min ma tzaj tk'o'n Nmana te xjal tu'n tocslan wi'ja—tz̈i Jesús. HT @Pero at juun cyxola mi'n cyiik' cychunk'lal, cuma n-el cyxoo'n nyola—tz̈i Jesús. E xi' tkba'nxin ju'wa cuma ttzki'nxin jatxe tej cyak' oquel lpe xjal ti'jxin alcyej min e cyocsla jaxin. Bix jax ju'x ttzki'nxin alcyej cyxol t-xnak'atzxin at tu'n t-xi' tq'ueyen jaxin tuj cyk'ab kej xjal at tu'n tcub cybyo'n jaxin. =Su?Tu'n tcnet cychunk'lala, ja nyola c'oquel te cyway. TR!>Katzen yaa'n telniy' tuj cywitza ja'lewe, ¿ti toc cyu'na nuket cyila oj njaxa jaa' in tiina nejl bix min-atl nxumlala? Tuj cywitza, jac'a nxumlala cxe'l cywaa'na, pero min ma tz'el cyni'ya ti'j nyola. NQ=Pero el tniy' Jesús ti'j e jaw yolen kej xjal e xi' lpe ti'jxin ti'j tyolxin, bix e xi' tkba'nxin cyexin: —¿N-elpa cyiiq'uena ja yol lu tu'n t-xi' cywaa'na nxumlala cuma ka' tuj cywitza? (PI<Kej xjal e bet tuya Jesús, tej cybinte kej yol lu, at nim xjal cyxolxin e xi' cykba'n: —Yaa'n tumel kej yol lu. Mlay tu'n kocslan cyi'j—tz̈ikexin. O3;tej t-xi' t-xnak'tza'nxin cye xjal tuj camon jaa' te xnak'tzbil ti' tyol Dios tuj tnom te Capernaum. Tyol Jesús tzin tk'o'n chunk'lal te junx maj {No:Key xjal, inayena ja waabj o cu'tz tuj cya'j. Jwaabj e xi' cywaa'n cyxe'chela yaa'n jwaabj jaxxix te tuj cya'j, cuma e tiinkexin bix e cyimkexin. Pero ja waabj jaxxix lu, alcyej xjal cwaa'l ti'j, attzen tchunk'lal te junx maj—tz̈i Jesús *MM9O tzaj itz'j cykil chunk'lal ti'j Nmana i'tz, bix cuma junx kena tuya Nmana e tzaj tsma'n inayena, ju' tzunj at chunk'lal wuyena tu'n t-xi' nk'o'na cye xjal. Bix tisenj at chunk'lal wuyena tu'nj ti'jxxin o chin tza'ya, jax ctemel tchunk'lal jxjal cwaa'l wi'ja, cuma otktzen tz'oc wuyena. L}8Alcyej xjal cxe'l waa'nte nchu'la bix cxe'l c'ante ntz̈q'uela, c'oqueltzen junx wuyena, bix jax chin oquela junx tuya. LK7Ntk'o'n chunk'lal, cuma jwaabj jaxxix ja nchu'la bix ntz̈q'uela. J56Alcyej xjal cxe'l twaa'n nchu'la bix cxe'l tc'a'n ntz̈q'uela, attzen tchunk'lal te junx maj, bix cjawel witz'jsa'na tuj cyamecy tuj manc'bil k'ij. yIk5Ju' tzunj, e xi' tkba'n Jesús cyexin: —Jaxxix cxe'l nkba'na cyey, ka min ma txi' cywaa'na nchu'la, bix ka min ma txi' cyc'a'na ntz̈q'uela, mlay ten cychunk'lala, cuma inayena jxjal sma'n tu'n Dios tu'n nk'onteya cychunk'lal xjal. `H94Tejtzen cybinte judío tyol Jesús ti'j t-xumlal, ak'kexin k'ojlel cyxolxxin ti'j ti japenina ja yol lu. E baj cykanenxin: —¿Ti tten tu'n ttzaj tk'o'n jxin lu t-xumlal ke, tu'n t-xi' kchyo'n?—tz̈ikexin. G}3Bix ja waabj i'tz lu e cu'tz tuj cya'j bix ntk'o'n chunk'lal cye xjal, inayen tzuna. Alcyej xjal cwaa'l ti'j jwaabj lu, attzen tchunk'lal te junx maj. Bix jwaabj cxe'l nk'o'na tu'n tten cychunk'lal xjal, jatzen nxumlalja—tz̈i Jesús cye judío. hFI2Pero jwaabj nchin yolen weya ti'j, e cu'tz tuj cya'j, bix oj twaa'n jun xjal ti'j, mi'n cyim. YE+1Yal tej waabj e cu'tz twitz cya'j, e xi' cywaa'n ke cyxe'chela, pero e cyimke. ={<<;>:b9877A6>5T44=3d22A1,00 /.-,+N*?)-(}'''&& $#\"a!! "KoIHPT CP  & Q -Cl$V2R( Tej tetz, e xi' tkba'n Jesús cye t-xnak'atzxin: —Ya ma pon tumel tu'n tbint wu'na jma tzaj k'o'n weya tu'n tbint, bix tu'n tjaw nimset tbi Nmana tu'nj cbinel wu'na, inayena, jxjal Sma'n tu'n Dios. j'M Tejtzen t-xi' ttzyu'n Judas jpan otk txi' tk'o'n Jesús, n-etztl Judas. Bix otk cub klolj. d&A Cuma ajben Judas te c'ojlal cypwak Jesús, ju' tzunj tuj cywitz juun t-xnak'atzxin e tajbexin tu'n t-xi' Judas te lok'ol jwaabj te nink'ij, bix ka tu'n t-xi' tk'o'n Judas jun onbil cyej xjal mebe. Jun ac'aj mandamyent % Pero cyxol kej niy'tl t-xnak'atzxin k'ukl ti' mes, min-al el cyniy' ti'j tiken e xi' tkba'nxin kej yol lu te Judas Iscariote. $$A Pero tej t-xi' toyenxin te Judas, bi'x oc Judas tuj tk'ab taaw il. Bix e xi' tkba'n Jesús te: —J-at tu'n tbint tu'na, bincham tuj ajkelbil—tz̈ixin. 8#i —Alcye tzunj cxe'l nk'o'na pan te, oj tcu'x nmu'na. Ja tzunja—tz̈i Jesús. Bix e cu'x tmu'nxin jun piẍ pan, bix e xi' tk'o'nxin te Judas, tcwal Simón Iscariote. e"C Ju' tzunj, jt-xnak'atz Jesús toc ttxlajxin e xi' tkanen texin: —Taat, ¿alcyetzen? J!  Bix oc tch'iquen Simón Pedro ti'j jxin toc ttxlaj Jesús, te yec'bil e tajbe tu'n tyolen tuya, bix e xi' tkanen Pedro te: —¿Mapa tbiy alcyej nyolen Jesús ti'j? Kbantz keya—tz̈i Pedro. E  Toctzen ttxlaj Jesús jun t-xnak'atzxin nim oc tak' texin. S Tej t-xi' tkba'n Jesús at jun t-xnak'atzxin tu'n tq'ueyen jaxin, nimxsen e jaw sey'pajkexin, bix ak'kexin cyey'lte tuj cywitzxin. Mintey' tumel cyuyaxin alcyej tocx cyxolxin e yolen Jesús ti'j. fE Tej tbaj tkba'nxin kej yol lu, e tzaj jun nintzaj bisbajil ti'jxin, bix e xi' tkba'nxin tuj tzinen: —Jaxxix cxe'l nkba'na cyey, at jun cyxola cxe'l tq'ueyen inayena tuj cyk'ab kej xjal cyaj tu'n ncuba—tz̈ixin. 9 Jaxxix cxe'l nkba'na cyey, chi oquela te nxela, bix alcye c'oquel tbi'n cyyola oj t-xi' nsma'na ejee'y, jax n-oc tbi'n weya. Bix alcye c'ocslal wi'ja, jax n-ocslan ti'j Nmana e tzaj tsma'n inayena—tz̈i Jesús cye t-xnak'atzxin. E tkba Jesús ka ja Judas tu'n t-xi' q'ueyente Q At jun cyxola cbinchal jun ka' wi'ja. Bix tzin nkba'na jlu cyey te mitkna'x tbint, tu'ntzen mi'n baj cyc'u'ja wi'ja oj tbint tu'nxin ju'wa, sino c'oquel ke cyc'u'ja wi'ja Jscy'o'n tu'n Dios inayena. W' Pero yaa'n cykilcakey chi temela tuj cytzalajebla. Tej tjaw nscy'o'na ejee'y tu'n cyoca te nxela, el nni'ya ti'j at jun yaa'n tu'n tel ba'n. Pero tocx ja xjal lu cyxola tu'ntzen tel jax tyol Dios. Tzin tkba'n tyol Dios cyjulu: “Cyxol kej xjal chi waa'l wuyena, at jun cjawel tken tu'n toc t-xjo'n inayena,” tz̈i tyol Dios.   Pero ma tz'el ntxjo'na cykena te jun techel ti tten tu'n cyajbena cye juntl. Ka ju' chi ajbela cye juntl, attzen cytzalajebla. A{ Jaxxix cxe'l nkba'na cyey, yaa'n ejee'y mas jawnex nwitza, cuma jun ak'anal yaa'n mas jawnex twitz tpatrón, bix jxjal ma tzaj sma'n yaa'n mas jawnex twitzj xjal e tzaj smante jaxin. zm Ma txi' nyeec'ana cyey jun yec'bil ti tten tu'n cyajbena cye juntl, tu'ntzen tbint cyu'na tisenx ma bint wu'na.  Katzen ma tz'el ntxjo'na cykena, amale Cawelet kena cyxola bix Cyxnak'tzala kena, ju' tzunj il ti'j tu'n cyajbena cyxolxa ju'wa. a; Tzin cykba'na inayena Xnak'tzal cyey bix Cawel cyxola, bix jax cyu'na, cuma ju' ttena. Y+ Tejtzen tbaj txjet cyken t-xnak'atzxin tu'nxin, oc tk'o'nxin t-xbalenxin, bix e cub kexin ti' mes. Bix e xi' tkba'nxin cye t-xnak'atzxin: —¿Mapa tz'el cyni'ya ti'j ti elpenina jma bint wu'na cyi'ja? # Ttzki'nxin alcyej t-xnak'atzxin tu'n t-xi' k'onte texin tuj cyk'ab byol xjal. Ju' tzunj otk txi' tkba'nxin: “At jun cyxola yaa'n sak.” q[ E xi' tkba'n Jesús te Pedro: —Jun xjal, ka ma txjon tiib, mintii'tzen il ti'j tu'n ttxjon tiib juntl maj. Nuk o'cx tu'n ttxjet tken. Q'uelel ntxjo'na nuk cykena, cuma sak cyxumlala. Pero at jun cyxola yaa'n sak—tz̈ixin. "= Ju' tzunj, e xi' tkba'n Pedro: —Taat, ka ju' tten, waja tu'n tel ttxjo'na yaa'n nuk nkena, sino jax ke nk'aba tuyax nwi'ya—tz̈i Simón Pedro. E Bix e xi' tkba'n Pedro texin: —Te junx maj cxe'l nkba'na tey, mlayx tz'el ttxjo'na nkena—tz̈i Pedro. —Ka min ma tz'el ntxjo'na tkena, mintzentii' tmunela weya—tz̈i Jesús. "= Bix aj ttzak'be'nxin: —Ja'lewe min tz'el tni'ya ti'j tiken nchin txjona cykena. Pero tuj juntl rato q'uelel tni'ya ti'j ja techel lu—tz̈ixin.   Tej tponxin twitz Simón Pedro, e xi' tkba'n Pedro texin: —Taat, ¿wepaya nkena q'uelel ttxjo'na? Yaa'n tumel—tz̈i Pedro. 7 Bix e cu'x tko'nxin a' tuj jun jo's̈, bix ak'xin txjol cyken t-xnak'atzxin. Bix el tsu'nxin cykenxin tuyaj toalla otk tz'oc tẍpo'nxin tcy'itzxin. - S Pero amale elet tniy'xin ti'j at cykilca tuj tk'abxin, pero e jaw we'xin tej nchi waa'nxin, bix el tii'nxin t-xbalenxin, bix oc tẍpo'nxin jun toalla tcy'itzxin. 9 Bix el tniy'xin ti'j otk tzaj tk'o'n Tmanxin tipemalxin tibaj cykilca at, bix otk tzajxin tuya Dios bix at tu'n tpon meltz'ajxin tuya Dios juntl maj. # ? Bix otk cu'x tk'o'n taaw il tuj tanem Judas Iscariote, tcwal Simón, jun tajbil tu'n tq'ueyen Judas ja Jesús tuj cyk'ab kej xjal e cyajbe tu'n tcubxin.   ) Tetzen tneel k'ij te Pascua, e cub ke Jesús cyuya t-xnak'atzxin te koniyan te waa'l. El tniy'xin ti'j otk pon tumel tu'n tcyimxin bix tu'n tiy'xin twitz tx'otx' tu'n tponxin tuya Tmanxin. Tuya cykil tc'u'jxin otk tz'oc cyak' kej xjal lepchec ti'jxin texin. Kej xjal lepchec ti'jxin tu'n cycyaj cyxol xjal twitz tx'otx', bix ya otk pon tumel tu'n tyeec'anxin te junx maj tk'ak'bil tc'u'jxin cyi'j. ; o 2Bix ja yol ma tzaj tkba'n Nmana weya, jaj tu'n t-xi' nk'o'na cychunk'lal xjal. Ju' tzunj, nxi' nk'umena cye xjal nuk o'cx tisenj ma tzaj tkba'n Nmana weya,” tz̈i Jesús.5 1C'ajbel nyola ju'wa, cuma yaa'n wexwe nyol tzin nkba'na, sino tyol Nmana e tzaj tsma'n inayena. Ma tzaj tkba'n Nmana weya alcye tu'n t-xi' nkba'na. &E 0At juntl ctkba' at cyil xjal. Kej xjal q'uelel cyiiq'uen inayena bix cycy'i nyola, tuj manc'bil k'ij j-e xi' nkba'na c'ajbel tu'n tcyaj tuj tzinen at cyil. V% /Kej xjal ma chi ebinte nyola pero min cyocsla, cwel cycastiwa, pero yaa'n wu'na cwel castiwa cyibaj, cuma min in ula twitz tx'otx tu'n t-xi' nk'o'na cycastiwa xjal, sino tu'n t-xi' nk'o'na cycolbil xjal. jM .Ma chin ula twitz tx'otx' tisen spi'yen. Kej xjal ma chi ocslan wi'ja, mi'n chi cyaj tuj klolj. lQ -Bix oj n-el tniy' jun xjal wi'ja, jax n-el tniy' ti Nmana e tzaj tsma'n inayena, cuma junx ko'ya. S ,Jyol e tk'ume Jesús cye xjal tej tten twitz tx'otx', ju'tzen cyjulu: “Alcyej xjal cxe'l tocsla'n ti'j nyola, yaa'n o'cx wi'ja n-ocslan, sino jax n-ocslan ti'j tyol Nmana e tzaj tsma'n inayena. } +Mas e cyajbexin tu'n cyelxin ba'n cywitz xjal twitzj tu'n cyelxin ba'n twitz Dios. Tu'n tyol Jesús cwel cycastiwa xjal (I *Amale el ch'ixc'at yaa'n cykilca nejenel cye xjal el cyxoo'n Jscy'o'n tu'n Dios, pero at nim cyxol ocslan ti'jxin ka jaxin Cristo. Pero at cytz̈i fariseo cyi'jxin, bix cycy'ixin tu'n cyetz lojo'nxin cyxol xjal judío. Ju' tzunj min e cykbaxin cywitz xjal ka lepcheckexin ti'jxin. s_ )Tej tyolen Isaías ju'wa, e yolenxin ti'j Scy'o'n tu'n Dios, cuma otk tilxin tej tjaw tii'n Dios ja Isaías tuj cya'j jun maj. Bix jax e yolen Isaías jun maj ti'j Jscy'o'n tu'n Dios tu'n tiy'x nim q'uixc'aj tu'n twitz tx'otx'. fE (“O cyaj tk'o'n Kaaw ejee' tu'n tcub mutz'ba'n cynaabl, bix tu'n mi'ntl tz'ajben cyanem tu'n cyiik'ente tyola. Ju' tzunj, mlay tz'el cyniy' xjal ti'j, tu'ntzen mi'n cyaj cyk'o'n cyil, tu'ntzen cyclet,” tz̈i Isaías. X~) 'Bix cuma el cyiiq'uen xjal tyol Cawel kxol, ju' tzunj e xi' tkba'ntl Isaías: Z}- &Ju' tzunj, jax e'la tyol Isaías, jtyolel Dios te ootxa. Tz̈i Isaías cyjulu: “Kman Kaaw, min e cyajbe ke xjal tey tyol tej t-xi' kk'umena, bix min ocslanke tej t-xi' cycye'yen tipemala,” tz̈i Isaías. p|Y %Amale otket tyeec'axin nimxsen tipemalxin cye xjal judío, pero min ocslanke ti'jxin ka jaxin Cristo. w{g $Ma pon tumel tu'n waja. Chi ocslana wi'ja loj lux kena ntiina, tu'ntzen cyoca junx wuyena—tz̈ixin cye xjal. Min e xi' cyocsla'n xjal judío ja Jesús Tej tbaj tkba'nxin kej yol lu, el lk'exin cyi'jxin, tu'n tewente tiibxin cywitzxin. Cz #Bix aj ttzak'be'nxin cyexin: —Cycy'iy tz'el cyni'ya ti'j. Cycy'iy nxnak'tzbila. Pero nuk ch'intl ctemel nxnak'tzbila cyxola. Mi'n chin cyaja tzalu. Ju' tzunj, c'oquel cyipena ti'j tu'n tajben nxnak'tzbila cyey jooc'tzen at-x, tu'ntzen mi'n chi beta tuj klolj. Kej xjal nchi bet tuj klolj, chi tzpeteltzen. fyE "Bix e xi' cykba'n xjal texin: —O kbi'ya tzin tkba'n tley Dios, oj tul jxjal Scy'o'n tu'n Dios, cyjeltzen te junx maj. Mi'n cyim. Pero tzin tkba'na: “Il ti'j tu'n tcyim jxjal Sma'n tu'n Dios twitz cruz,” tz̈iy. Jey', ¿alcye tzuna? ¿Titzen tten cymeela twitz cruz oj tzin tkba'n tyol Dios mlay cyim Jscy'o'n tu'n Dios?—tz̈i ke xjal. x !E yolenxin ti'j tu'n tjawxin tibaj twitz tx'otx' tu'ntzen tel cyniy' xjal ti'j at tu'n tjawxin twitz jun cruz tu'n tcyimxin. w Bix weya, ojtzen njaw k'o'na tibaj twitz tx'otx', jatzen tumelja te cykil xjal tu'n cyclet tjak' tcawbil taaw il—tz̈i Jesús. ,vQ Ma pon tumel tu'n ncyima, bix tu'nj ncyamecya, cyjel tuj tzinen alcye c'oquel te cawel tibaj twitz tx'otx'. Ma pon tumel tu'n tetz lojo'n taaw il ncawen ja'lewe. "u= Tu'n tel cyniy' xjal ti'j, e xi' tkba'n Jesús: —Ja yol e tzaj tuj cya'j najben te jun techel, yaa'n te weya, sino te cyey, tu'ntzen cyocslana wi'ja. ,tQ Kej tnimal xjal e ten ti'j Jesús, tej cybinte tk'ajk'ajel, e xi' cykba'n otk k'ajt jun k'ancyok. Pero at juuntl e xi' cykba'n otk yolen jun ángel tuyaxin. s Taat, bint-xit jtajbila wu'na, tu'ntzen tjaw nimset tbiy—tz̈i Jesús. Bixsen e tzaj tyol Dios tuj cya'j, bix tz̈i cyjulu: —Tu'nj ma bint tu'na, ya ma jaw nimset nbi'ya. Bix juntl maj ctzaal nk'o'na tu'n tajbena tu'n tjaw nimset nbi'ya—tz̈i twi' Dios. r Pero weya, ma pon tumel tu'n ncyima. Bix yaa'n tuj ttz̈yal ta' wanema. ¿Ti cxe'l nkba'na? ¿Cxe'lpa nkba'na: “Taat Nmana, najsama. Chin tcla'y, tu'ntzen mi'n pon hora tu'n ncyima,” ntz̈ipaya? Pero mlay txi' nkanena jlu, cuma in ula tu'n ncyima. Fq Ka taj jun xjal tz'ajben weya bix yaa'n nuk tz'oc tc'u'j ti'j tchunk'lal, iltzen ti'j tu'n tiy'x q'uixc'aj tu'n wi'ja, ojxe tcyim ka at il ti'j, tisenxj ma wak' wiiba tu'n ncyima. Kej xjal chi ajbel weya ju'wa, chi temeltzen jaa' chin xe'la, bix cxe'l tk'o'n Nmana tu'n cyoc te jawnex. Tej tyole Jesús ti' tcyamecy p5 Jax ju'x cye xjal. Al tzunj xjal min ma cyaj tcye'yen tchunk'lal, sino nuk o'cx ma tz'oc tc'u'j tu'n tten tchunk'lal te twitz tx'otx', mlay caman tchunk'lal te junx maj tzin nk'o'na. Pero ja tzunj xjal cyjel tcye'yen tchunk'lal te jun rato, ccamaltzen tchunk'lal te junx maj. %oC Cxe'l nkba'na jun techel cyey. Jaxxix cxe'l nkba'na cyey, jun iyaj te triwa, ka min ma cu'x maku'n tuj tx'otx' tu'n tcyim, ju'x cwel ten iyaj tjunal. Mlay jatz pok'ch. Pero ka ma cyim, nim twitz c'oquel. Jaxse ju'x weya, il ti'j tu'n ncyima, tu'ntzen t-xi' nk'o'na cychunk'lal xjal. $nA Bix e xi' tkba'n Jesús cyexin: —Ma pon tumel tu'n tbint wu'na jk'o'n weya tu'n tbint wu'na, inayena, jxjal Sma'n tu'n Dios tu'n ntena cyuya xjal. ~mu Ju' tzunj, e xi' Felipe tu'n t-xi' tkba'n te Andrés, bix e xi'kexin kbalte te Jesús ti cyaj kej xjal griego. 3l_ E pon lk'e kej griego lu ti' Felipe, jxjal aj Betsaida tuj departamento te Galilea. Bix e xi' cykba'nxin te Felipe: —Taat, kaja tu'n kyolena tuya Jesús—tz̈ikexin. fkE Cyxoltzen xjal e pon tuj Jerusalén te nimal Dios tuj nink'ij, attzen cab xjal griego. j Bix cuma e jaw cynimsa'n xjal tbi Jesús, ju' tzunj e xi' cykba'n fariseo cyxolx: —Mintii' tz'ajben jma baj kninc'u'n ti'j Jesús, tu'n tul cyii'n xjal jaxin kwitz. Cycye'yenc. Cykil xjal ma che'x lpe ti'jxin—tz̈ikexin. Tej cypon kej xjal griego tuya Jesús _i7 Ti'j tzunj tpocbal tipemalxin otk tz'etz tnimal xjal tuj Jerusalén te clulte texin. =hs Kej xjal otk ten tuyaxin tej tetz ttxco'nxin Lázaro tuj mukbil bix e jaw titz'jsa'nxin tuj cyamecy juntl maj, otk txi' cyk'umen cye xjal tuj Jerusalén ti otk bint tu'nxin. Ug# Yal ke t-xnak'atz Jesús, min el cyniy'xin ti'j nyolen kej yol lu ti'j Jesús. Pero mas yaj, tej taj k'i'nxin tuj cya'j, ul tuj cyc'u'jxin ti otk baj, bix el cyniy'xin ti'j otk tz'el tyol Dios jax. }fs “Mi'n tzaj ttz̈i cyi'ja, key xjal te Jerusalén, cuma tzul Cycawela tjax tibaj jun tal bur,” tz̈i tyol Dios. e Yal te Jesús tuj Betania, e tzaj ttzyu'nxin jun tal bur, bix e jaxxin tibajjil. Ju' tzunj jax e'la jyol tuj tyol Dios tzin tkba'n: fdE el cytx'omen tk'ab xa'j, bix etzkexin tuj Jerusalén te clulte texin. Bix ak'kexin s̈-il: —¡Jawnexsen Cawel kxol! ¡Cy'iwla'nxit jxjal tzul te t-xel Dios! ¡Ma tzul jmero Cawel kxol ejoo' aj Israel!—tz̈i ke xjal. cw Yal te nink'ij te Pascua, nimxsen xjal otk chi pon tuj Jerusalén te iy'sal nink'ij. Tetzen juntl k'ij toclen tk'on María c'oc'sbil ti' Jesús, e pon tpocbal tu'n t-xi' Jesús tuj Jerusalén. Tejtzen cybinte tnimal xjal tu'n t-xi' Jesús, $bA cuma tu'n tlaj e jaw itz'j Lázaro tuj cyamecy, nim xjal judío el lk'e tjak' cycawbil pala tu'n cyocslan ti' Jesús. Tej tocx Jesús tuj tnom Jerusalén a+ Pero yal kej nejenel cye pala, e tzaj cychmon cyiibxin tu'n tbaj cyninc'u'nxin ti tten tu'n tcub byet yaa'n nuk ja Jesús, sino tuyax Lázaro, `) Yal cyej txkentl xjal judío otk chi chmet te iy'sal nink'ij, tej cybinte e ten Jesús tuj Betania, e tzajkexin te cyey'lte Jesús, bix yaa'n nuk tu'n toc cycye'yen ja Jesús, sino jax jux' tu'n toc cycye'yen ja Lázaro, cuma otk jaw itz'j tuj cyamecy tu'n Jesús. <_q Ka taja txi' tyeec'ana tanema cye mebe, attzen mebe cyxola cykil k'ij. Pero weya, nuk ch'intl chin temela cyxola—tz̈i Jesús. Tej tbint ti'j cyu'n xjal tu'n tcub byet Lázaro X^) Bix e xi' tkba'n Jesús te Judas: —Mi'n tz'oc tena yaa'l xuuj. Yaa'n nuk tajx ma cyaj tclo'nxuj jc'oc'sbil tu'n tcub tko'nxuj cyibaj nkena. Jma bint weya najben tu'n tbaj bint nxumlala tu'n nmaketa. Y]+ Pero mintii' tanemxin cye mebe. E xi' tkba'nxin ju'wa cuma alak'xin. Ajbenxin te c'ojlal jcajon te pwak te Jesús cyuya ke t-xnak'atzxin, bix at maj el tii'nxin cyoybil xjal e cu'x cyk'o'n tuj tcublel pwak. +\O —¿Tikentzen min xi' q'ueyet ja c'oc'sbil lu? Nuket xi' q'ueyet, matle tz'oc twi' te oxe syent pwak te denario, bixetle xi' cyej xjal mebe—tz̈i Judas. -[S Bix tocxsen Judas Iscariote tunwen, jun t-xnak'atz Jesús, tcwal Simón. Bix jatzen Judas tu'n t-xi' q'ueyente Jesús tuj cyk'ab byol xjal. E tkbatzen Judas: Z- Yal te María, tu'n t-xi' tyeec'an María tanem texin, e tzaj tii'nxuj jun lmet nojne tuya c'oc'sbil cyi' xjal nardo tbi, wi'yelxsen, bix yaa'n smo'n tuya a'. Bix e cub tko'nxuj c'oc'sbil ti' tkenxin, bix e baj tsu'nxuj tuya ttzmal twi'xuj. Bix e noj jaa' tuya tc'o'cjel. SY Bix tu'n cyk'onte aj tnom chjonte te Jesús, iy' cyiy'sa'nxin jun tnink'ijxin. Bix oc ten Marta cyxol kej xjal ajbel cye xjal nchi waa'n. Bix at Lázaro cyxol kej xjal k'uklc'a ttxa'n mes tuya Jesús. gX I Cuma ch'itk tpon nink'ij te Pascua, ju' tzunj e tzyet tbe Jesús tu'n tponxin tuj Jerusalén. At-x wukak k'ij tu'n ttzyet nink'ij tej tponxin tuj Betania, jtnom jaa' najle Lázaro, jxjal otk jaw titz'jsa'nxin tuj cyamecy. WW' 9E yolenkexin ju'wa cuma otk tz'etz jun yol cyu'n fariseo bix kej nejenel cye pala, ka ma tbi jun xjal jaa' ta' Jesús, ya tu'n tpon naj cywitzxin te kbalte jaa' tumel, tu'ntzen tcub cytzyu'nxin jaxin.YV+ 8Bix tuj Jerusalén e jyonkexin ti' Jesús. Bix tej cychmonte cyiibxin tuj nintzaj tja Dios, e xi' cykanenxin cyxolxxin: —¿Titzen toc cyu'na? ¿Tzulpale Jesús tuj nink'ij tuj ja jnabk'i lu?—tz̈ikexin. eUC 7Tejtzen ch'itk tul nink'ij te Pascua, kej k'ij xjan cye judío, etz nim xjal cyuj tnom tu'n cyponxin tuj Jerusalén, te k'olte chojbil cyilxin, tu'n cycyajxin sak nejl twitz nink'ij, tisenx cye judío cycostumbre. RT 6Ju' tzunj, mintl e bet Jesús cyxol nejenel cye judío, sino el lk'exin cyi'j. E ponxin tuj jun tnom Efraín tbi, nka ti'j tx'otx' mintii' cynajbil xjal tuj. Tuj Efraín e tenxin cyuya t-xnak'atzxin. xSi 5Tej t-xi' tkba'n Caifás ju'wa, tex k'ij oc cyk'on cyiib nejenel cye judío tu'n tcub cybyo'n ja Jesús. 0RY 4bix yaa'n nuk te cyxel judío, sino te cyxel cykilca xjal te twitz tx'otx', tu'ntzen cyoc te junx tnom cykilca kej xjal cyuj juntl tnom cyaj tu'n cyoc te tcwal Dios. oQW 3Min el tniy' tneel pala ti'j ka k'i'n tyol Dios tu'nxin, pero cuma tneel oylxte chojbil ilxin, ajbenxin te Dios tu'n tkbantexin alcyej wik chojbil cyil xjal at tu'n toyet tujx jnabk'i, jaj tu'n tcyim Jesús te cyxel judío, P! 2¿Mimpa tz'el cyni'ya ti'j ka mas ba'n te cyey tu'n tcyim jun xjal te cyxel cykilca xjal, twitzj tu'n cyxi' xjal tuj il?—tz̈i Caifás. KO 1Attzen junxin pala cyxol, Caifás tbi, jxjal mas nintzaj cyxol pala tej tcub byet Jesús, bix e xi' tkba'nxin: —¿Tikentzen min tz'el cyni'ya ti'j alcye tu'n tbint ku'n ti'j ja xjal lu? pNY 0Ka ma txi' tzakpet-xin tu'n tcub cyi'j xjal tu'nxin, cykilcatzen xjal chi ocslal ti'jxin, bix c'oquelxin te cawel. Bix ctzaal tk'oj gobierno te Roma ki'j, bix q'uelel tii'n kcawbil tuj tja Dios bix kxol ejoo' judío—tz̈ikexin. aM; /Tejtzen cybinte fariseo tpocbal e jaw titz'jsa'n Jesús jun xjal tuj cyamecy, oc cychmon cyiibxin cyuyaj nejenel cye pala, bix e xi' cykba'nxin: —¿Ti pjel ke? Nimxsen nbint tu'n ja xjal lu tuya nim tipemal. ^L5 .Pero at juuntl e xi' cyuya fariseo tu'n t-xi' cykba'n cyexin ti otk tbincha Jesús. K -Kej xjal judío otk chi ul tuj camposant tuya María, tej cylontexin ti otk bint tu'n Jesús, e cyocslaxin ka tu'n Dios jaxin. sJ_ ,Bix n-etztl jcyimne. Balk'i'n tk'abxin bix tkenxin tuya jun tz̈omj, bix potzen twitzxin. Bix e xi' tkba'n Jesús cye xjal: —Cyco'pamel t-xbalenxin, tu'ntzen tbet-xin—tz̈ixin. Tej tjaw cychmon cyiib xjal tu'n ttzyet Jesús gIG +Tej tbaj nna'n Jesús Dios, cyiwxix e jaw ts̈i'nxin: —¡Lázaro, ctetza!—tz̈ixin. hHI *Weya, ntzki'na ntzaj tbi'na nyola jaca maj oj nxi' nna'na tey. Pero tzin nk'o'na chjonte tey ja'lewe, tu'ntzen tel cyniy' kej xjal lu ti'j ka jay e tzaj tsma'na inayena twitz tx'otx'—tz̈i Jesús te Tmanxin cywitz xjal. G )Tejtzen tel cyii'n xjal xak twitz tjayel anem, e jaw tcye'yen Jesús twitz cya'j, bix e xi' tkba'nxin te Dios: —Taat Nmana, nxi' nk'o'na chjonte tey, cuma e tzaj tbi'na nkanbila tej t-xi' nkanena tey wipemala tu'n tjaw witz'jsa'na ja xjal lu. .FU (Bix e xi' tkba'n Jesús texuj: —¿Tikentzen mintii' n-oc ke tc'u'ja wi'ja? ¿Mimpa txi' nkba'na tey, ka ma tz'ocslana wi'ja, tla'y tipemal Dios?—tz̈ixin. _E7 'Ju' tzunj, e xi' tkba'n Jesús cye xjal: —Cyimel xak—tz̈ixin. Bix e xi' tkba'n Marta, taneb jxjal otk cyim: —Taat, yaa'n tumel, cuma q'ueletz nim t-xewel anem. Ma bint cyaja k'ij tcyimlenxin—tz̈i Marta. ID  &Ju' tzunj, juntl maj e tzaj tk'oj Jesús, cuma min oc ke cyc'u'jxin ti'jxin. Tejtzen cyponxin tuj camposant, tocx anem tuj jun jul twitz xak, bix tocx jun xak paatz' ttzii' tjayel anem. +CO %Pero at juun cyxol e xi' cykba'n: —Jxin lu e xi' tk'anen jun xjal mos̈. ¿Titzen tten min oc tipenxin ti'j tu'n mint e cyim ja tuyaxin lu?—tz̈ikexin. aB; $Ju' tzunj, e xi' cykba'n judío cyxolx: —Nimxsen oc tak' Lázaro texin—tz̈ikexin. $AC #Bix e jaw ok' Jesús. @- "Bix e xi' tkanenxin cye xjal: —¿Jaa' tumel e cu'xa cymaku'na jaxin?—tz̈i Jesús. —Taat, ko'tzen, tu'n t-xi' kyeec'ana tey—tz̈ikexin. ?) !Tej tlonte Jesús nchi s̈-in María cyuya nejenel cye judío, e tzajtzen tbisxin, bix e tzaj tk'ojxin ti'j nchi cyim xjal tu'n tlaj il. Y>+ Pero e xi'xuj tuya Jesús. Tej tpon María tuya Jesús, bix e tilxuj jaxin, bix e cub mutzk'ajxuj t-xee' tkenxin, bix e xi' tkba'nxuj texin: —Taat, nuket e tena tzalu, minttzele e cyim nxibena—tz̈ixuj. ={ Pero mitkx n-exa María tjunal, cuma kej nejenel cye judío ete' tuj tjaxuj tu'n tcywix tc'u'jxuj, tej t-xi' cycye'yenxin otk jaw we' María bix e xi'xuj tuj ajkelbil, bix oc lpekexin ti'jxuj, cuma tuj cywitzxin xi'ninxuj tuj camposant te ook'el. c<? Mitkna'x tul Jesús tuj tmij tnom, sino at-xxin ttxa'n tnom jaa' otk pona Marta tuyaxin. ;y Tej tbinte María ka otk txcon Jesús ti'jxuj, tujxse naj e jaw we'xuj, bix e tzyet tbexuj tu'n tponxuj tuyaxin. S: Tej tbaj tkba'n Marta ja yol lu, e xi'xuj tjaxuj te txcolte titz'enxuj. E xi' tkba'nxuj te María, pero yaa'n cywitz judío: —Ma tzul jjawnex Xnak'tzal tuj tnom, bix taj yolen tuyey—tz̈ixuj. t9a Aj ttzak'be'n Marta texin: —Tzin, taat. Ya ma txi' wocsla'na jay jxjal Scy'o'n tu'n Dios te Cawel. Jay Tcwal Dios at tulel twitz tx'otx', bix tu'na chi jawel itz'j xjal tuj cyamecy juntl maj—tz̈ixuj. Tej tjatz itz'j Lázaro 8 Cykilca kej xjal i'tz, ka ma chi ocslan wi'ja, mlay chi cyaj tuj jcyamecy te junx maj. ¿Tocsla'pa te ja lu?—tz̈ixin. n7U Bix e xi' tkba'nxin texuj: —Inayena k'olte cye xjal tu'n cyjaw itz'j tuj cyamecy, bix inayena k'olte cychunk'lal xjal te junx maj. Ka c'ocslal jun xjal wi'ja, amale ncyimet, pero wu'na cjawel itz'j tuj cyamecy juntl maj. &6E Bix e xi' tkba'n Marta texin: —Ntzki'na oj tpon tumel tu'n tjaw itz'j cykil xjal tuj manc'bil k'ij, jax cjawel itz'j nxibena tuj cyamecy—tz̈ixuj. e5C E xi' tkba'n Jesús texuj: —Cjawel itz'j t-xibena juntl maj tuj cyamecy—tz̈ixin. t4a Pero amale mint ula, pero ba'nx wu'na alcyej cxe'l tkanena te Dios, ctzaal tk'o'n Dios tey—tz̈i Marta. t3a Tej tpon Marta tuya Jesús, e xi' tkba'nxuj texin: —Taat, nuket e tena tzalu, minttzele e cyim nxibena. 2 Tejtzen tbinte Marta otk tzul Jesús tuj ttanemxuj, etzxuj tuj tjaxuj te clulte Jesús tuj be. Yal te María, e cyaj tuj cyjaxuj. 1 ju' tzunj e xi' nim xjal judío cyuya Marta bix María, te yec'bil tk'ak'bil cyc'u'jxin cyi'jxuj, cuma otk cyim cyitz'enxuj. 90m Cuma ta' Betania nuk jun ajlabl ti' Jerusalén, u/c Tejtzen cyponxin tuj Betania, e tbitzen Jesús cyaja k'ij tcyajlen Lázaro tuj tjayel anem twitz xak. P. Pero tu'n ttz̈i cyi'j, cycy'i t-xnak'atzxin tu'n cyxi'. Pero bix e xi' tkba'n Tomás cye niy'tl t-xnak'atz Jesús: —Ka taj Jesús tu'n tcub byet, jax ju'x ke. Ko'tzen, tu'ntzen kcyim tuyaxin—tz̈i Tomás, jxjal Yoẍ tbi cyu'n xjal. Bix e xi'kexin cykilcakexin. Cjawel itz'j cykil xjal tu'n Jesús tuj manc'bil k'ij o-W Bix ba'n tuj nwitza min in pona nejl tu'n nco'pana jaxin tuj yabel, cuma mas ba'n te cyey tu'n tcywix cyocslabla wi'ja oj toc cycye'yena jun mas jawnex twitzj tu'n nco'pana jun yaab tuj yabel. Ko'tzen jaa' ta'xin—tz̈i Jesús. l,Q Cuma min el cyniy'xin ti'j, ju' tzunj e xi' tkba'nxin cyexin tuj tzinen: —Ma cyim Lázaro. + cuma min el cyniy' t-xnak'atzxin ti'j ka otk yolenxin ti'j tcyamecy Lázaro. Tuj cywitzxin, nyolenxin ti'j najlan Lázaro. g*G —Taat, ka ma wutanxin, jatzen jun yec'bil ba'n, cuma tzultzen tnaablxin—tz̈ikexin, l)Q Bix e xi' tkba'ntlxin: —Jkuya Lázaro nwutan. Pero ma chixa tu'n tjaw nc'asena—tz̈ixin. d(A Pero ka ma bet jun xjal te koniyan, cjawel tz'ak tuj klolj,” tz̈i yol. Jax ju'x weya. Mina'x tpon baj tyem tu'n tbint waak'ena, bix mi'n ko ak'anan tuya ttz̈i ki'j, tisen oj nchi bet xjal tuj klolj—tz̈i Jesús. o'W Bix aj ttzak'be'nxin cyexin: —Il ti'j tu'n nxi'ya, cuma mina'x tpon baj waak'ena. Cyxol xjal at jun yol tzin tkba'n: “Tuj jun k'ij at cablaaj hora te spi'yen. Ka ma bet jun xjal te k'ij, mlay cub tz'ak, cuma at spi'yen. W&' Bix aj cytzak'be'n t-xnak'atzxin: —Taat Xnak'tzal, ma bint ca'ba oxe k'ij oc cyipen judío jatzewe ti'j tu'n tcub cybyo'n jay tuya xak. ¿Tikentzen taja t-xi'y juntl maj tuj ja tnoma?—tz̈ikexin. z%m Bix tej tpon tumel tu'n t-xi'xin, e xi' tkba'nxin cye t-xnak'atzxin: —Ko'tzen juntl maj tuj Judea—tz̈ixin. $ Ju' tzunj, tej tbintexin ka yaab Lázaro, e tcuyaxin tu'n t-xi'xin cyey'lte. Pero nejl, e cyajxin ca'batl k'ij tuj lugar jaa' e tenaxin. D# Nim oc cyak' Marta bix María bix Lázaro te Jesús. c"? Tej tbinte Jesús tyol sanjel, e xi' tkba'nxin: —Jt-xi'len ja yabel lu yaa'n tu'n t-xi' tii'n Lázaro tuj cyamecy, sino tu'n tchic'ajax tipemal Dios, tu'ntzen tjaw nimset nbi'ya, inayena Tcwal Dios—tz̈ixin. /!W Tejtzen tyebt Lázaro, e xi' cysma'n ke ttzicyxin jun sanjel kbalte te Jesús: —Taat, jxjal n-oc tak' tey nim ma yebt, bix ma tz̈'itz̈'exin—tz̈i sanjel.  % Ja tzunj xuj María, jaxj María otk cub tsu'n c'oc'sbil tibaj tken Cawel kxol, bix otk tz'el tsu'nxuj ti' tken Jesús tuya ttzmal twi'xuj.  ! E yebttzen junxin xjal Lázaro tbi tuj tnom te Betania, nka ti' Jerusalén. Jun tuya Jesús Lázaro, bix cyitz'en Marta bix María jaxin. M *Bix nim xjal ocslan ti'j Jesús jatzewe ka jaxin jCristo.W' )Bix nim xjal e pon tuyaxin, bix e xi' cykba'nxin: —Amale mint e bint jun ak'untl te nim tipemal tu'n Juan, te yec'bil tyolel Dios jaxin, pero o tz'el jaxxix cykilcaj e tkbaxin ti'j xjal lu—tz̈ikexin.  (Bix e xi'xin juntl maj jlajxe nima' te Jordán, tu'n tcyajxin tuj lugar jaa' otk tzak'a Juan Bautista tu'n cycu'x xjal tuj a' tu'nxin. mS 'Ju' tzunj, te juntl maj oc cyipenxin ti'j tu'n tcub cytzyu'n jaxin, pero el lk'exin cyi'jxin. 6e &Pero ka jnbint wu'na nyeec'an Tcwal Dios kena, amale cycy'iyet nyola, pero tu'nj taak'en Dios nbint wu'na, il ti'j tu'n cyocslana ti'j junx kena tuya Nmana—tz̈i Jesús. mS %Ka ja ak'untl nbint wu'na mi'n tzin tyeec'an ka sma'n kena tu'n Nmana, ba'ntzen tu'n wel cyxoo'na.  $Ju' tzunj, ka dios kej xjal nuk xjal te twitz tx'otx'ke, ¿tikentzen tzin cykba'na nchin xmucchana Dios oj nxi' nkba'na Tcwal Dios kena? ¿Tikentzen nchi jaw yolena ti'j xjal e tscy'o Dios bix e tzaj tsma'n Dios tzalu twitz tx'otx' tu'n tbint taak'en Dios tu'nxin? 1[ #E tkba Dios ju'wa cye cycawel aj Israel cuma ajbenke tisen t-xel Dios cyxol xjal tu'n cyk'umen tyolxin. Oc tk'o'n Dios cybi te dios, bix ktzki'n mlay tzpet tyol Dios. - "Aj ttzak'be'n Jesús cyexin: —¿Mimpa tzul tuj cyc'u'ja at maj dios cybi xjal tuj tyol Dios? Tzin tkba'n Dios tuj cyleya: “Dioskey.” fE !Aj cytzak'be'n judío texin: —Mlay tz'oc kxoo'na xak ti'ja tu'n tlaj jba'n o bint tu'na. Pero il ti'j tu'n tcyima tu'n tlaj ncub t-xmuccha'na Dios, cuma tzin tkba'na Diostey, amale nuket jun xjaltey—tz̈ikexin. %C Tej tel tniy'xin ti'j e cyajbexin tu'n tcubxin, e xi' tkba'nxin cyexin: —Nim nbinchbena ba'n o bint wu'na cywitza tu'n tipemal Nmana, te yec'bil junx ko'ya tuya Nmana. ¿Alcyetzen nbinchbena tzin tyeec'an min e bint tu'n tipemal Nmana, tu'ntzen toc cyxoo'na xak wi'ja?—tz̈ixin. |q Tej cybinte judío tyol Jesús ka junx tuya Dios, juntl maj e jaw cyii'nxin xak tu'n toc cyxoo'nxin ti'jxin. 8k Inayena tuya Nmana, junx ko'ya—tz̈i Jesús.  O tzaj tk'o'n Nmana ejee' weya, bix at mas tipemal Nmana cywitz cykilca. Ju' tzunj, min-al ba'n cyel k'inte tuj tk'ab Nmana. wg Bix nxi' nk'o'na cychunk'lal te junx maj. Mi'n chi cyaj tuj cyamecy. Bix min-al ba'n cyel k'inte tuj nk'aba. R N-oc cybi'n ncarnela nwi'ya, bix ntzki'na ejee', bix nchi oc lpe wi'ja. >w Pero cycy'iy cyocslay wi'ja, cuma yaa'nkey ncarnela. I   Aj ttzak'be'n Jesús cyexin: —Nim maj e xi' nkba'na cyey, pero cycy'iy tu'n cyocslana ti' nyola ti'j alcye kena. Jax ju'x kej o bint wu'na tuya tipemal Nmana, tzin cykba'n alcye kena. I   Tej t-xi' cycye'yen judío e ten Jesús tuj tja Dios, e jaw cychmon cyiibxin ti'jxin, bix e xi' cykba'nxin texin: —¿Jtojtzen tkbay tuj tzinen ka jay jxjal Scy'o'n tu'n Dios?—tz̈ikexin. T ! Otk pon tyem te ncub che'w. Bix nbet Jesús tuj jtwitz pe'n Salomón tbi. ^ 5 Yajc'atltzen bix e pon juntl nink'ij, ja tnink'ij nin tja Dios tuj Jerusalén. w g Pero juuntl xjal e xi' cykba'n: —Min. Mlay yolen jun xjal tuj tumel ju'wa ka ma jaw tuj twi'. Bix at juntl. Mlay bint tu'n jun xjal tu'n tjket twitz jun mos̈ ka ma tz'oc jun biman ti'j—tz̈ikexin. El cyiiq'uen judío ja Jesús  At nim xjal e xi' cykba'n: —Ma tz'oc jun biman ti'j, bix njaw tuj twi'xin. ¿Tiken nxi' cybi'na tyolxin?—tz̈ikexin. U# Tejtzen cybinte judío kej yol lu, juntl maj e jaw jun k'oj cyxolxin. nU Min-al ba'n tel k'inte nchunk'lala. Oj tpon tumel tu'n ncyima, tu'nj weya wajbil chin cymeela. At wipemala tu'n ncyima, bix at wipemala tu'n njaw itz'ja juntl maj. Bix cbinel wu'na cuma ju' taj Nmana—tz̈i Jesús cye fariseo.  Bix cuma cnk'a' wiiba tu'n ncyima tu'n cyclet carnel, ju' tzunj n-oc wak'a te Nmana. Bix chin cymeela tu'n njaw itz'ja juntl maj. kO Bix juuntl carnel ete' cyuj juuntl tnom at tu'n cyoc te ncarnela. Il ti'j tu'n ttzaj wii'na tuj penwen. Oj cytzaj ntxco'na, c'oqueltzen cybi'n nwi'ya, bix chi oquel te junx cyuya ncarnela tzalu, bix junx cycylel chin oquela. #? Ntzki'na ke ncarnela tisen Nmana ttzki'n inayena, bix cytzki'n ncarnela inayena tisen ntzki'na Nmana. Bix cnk'a' wiiba tu'n ncyima tu'n cyclet ncarnela. _7 Pero inayena, jcylel ba'n kena. Ntzki'na ke ncarnela, bix cytzki'n ncarnela inayena. G Cuma mintii' tc'u'j cyi' carnel, n-el ok, cuma nuk jun maan. mS Pero jxjal yaa'n cylel, bix yaa'n cyaaw carnel, sino nuk jun tmaan cylel, oj tlonte jun xo'j, mi'n tc'ojla ke carnel, sino cyjel tcye'yen ke carnel tu'n tel ok. Bix c'ulel tzul xo'j te tzyul ke carnel, bix chi elel tz̈itjjil. Y+ Inayena jcylel ba'n. Jun cylel ba'n ctk'a' tiib tu'n tcyim tu'n cyclet carnel. .~U Yaltzen te alak', tzul nuk tu'n talk'an, bix te byol, bix tu'n t-xi' cykilca tuj il. Pero weya, in ula tu'n tten cychunk'lal, bix tu'n tnoj cychunk'lal tuyaj ba'n. }) Junx ttzii' penwen at, bix inayen tzunja junx ttzii' penwen. Alcye ma tz'octz wu'na, cc'ojleteltzen, bix ck'ojel te tu'n tex, tu'n tcnet twa. u|c Cykilca kej xjal ul nejl nwitza te k'umlte jaxxix cylel ejee', alak'ke. Pero min oc cybi'n ncarnela cyyol. q{[ Ju' tzunj, e xi' tkba'nxin juntl yol cyexin: —Jaxxix cxe'l nkba'na cyey, inayena jjaxxix cylel. zw Pero tej t-xi' tkba'n Jesús ja techel lu cye fariseo, min el cyniy'xin ti'j ti elpenina. Ja Jesús jba'n cylel y' Pero jun wikxitl xjal, mlay chi oc lpejil ti'j, sino chi elel okjil ti'j, cuma min cytzki'njil twi' junxitl xjal—tz̈i Jesús cye fariseo. x N-etz tii'nxin kej carnel at te texin, bix nbet-xin nejl cywitzjil. Bix nchi oc lpejil ti'jxin, cuma cytzki'njil twi'xin. !w; Oj npon jcylel jaxxix ttzii' penwen te klax, jxjal nc'ojlan ke carnel te koniyan ttzki'n twitzxin, bix njkon ttzii' penwen, tu'ntzen tocx jxin cylel. Bix cytzki'n carnel twi' cycylel. Bix nchi tzaj ttxco'n cylel teeylex juun carnel alcye cybijil, bix nche'x tii'nxin tuj penwen. bv= Pero jcylel n-ocx ttzii' penwen tuj tumel, nyeec'antzen ka jaxxix jun cylel cye carnel. V~4}||{vzyy-xx3wvvunt?s:rNqipp9ooznYnmlkjii#hgfeeH;GFF4DDBA@@?9>^==Pero bix e jaw cys̈i'n xjal: —¡Yaa'n jxin lu tu'n tetz ttzakpi'na! ¡Tzokpimax jaj xin Barrabás keya!—tz̈i ke xjal. Bix ja Barrabás, jun k'ojlel ti' gobierno te Roma.PK'Pero at jun costumbre cyxola. Tzin tkba'n costumbre tu'n tel ntzakpi'na jun aj judío tuj tzee' jaca nink'ij te Pascua. ¿Cyajpey tu'n tex ntzakpi'na jxin xjal lu Cycawel ejee'y judío?—tz̈ixin. ~Ju&Bix e xi' tkba'n Pilato: —Tuj nwitza, min cnet jjaxxix yol twitz tx'otx'—tz̈ixin. Tej tbaj tyol Pilato tuya Jesús, etz Pilato juntl maj tu'n tyolen cyuya judío. Bix e xi' tkba'nxin cyexin: —Mintii' jun til jxjal lu ma cnet wu'na. NI%Cuma e yolen Jesús ti'j tcawbilxin, ju' tzunj e xi' tkba'n Pilato texin: —Jey', jun cawel tzuna—tz̈ixin. Aj ttzak'be'n Jesús: —Ju' tzuna. Ma chin ula twitz tx'otx' bix ma chin ul itz'ja tu'n woca te cawel. In ula tu'n t-xi' nk'umena jyol jaxxix. Kej xjal cyaj jaxxix yol, chi oquel lpeke wi'ja—tz̈i Jesús. pHY$Aj ttzak'be'n Jesús: —Ma tzaj tkanena weya ka inayena jun cawel. At jun ncawbila, pero yaa'n cyu'n xjal te twitz tx'otx' ma k'oj weya tu'n ncawena. Nuket te twitz tx'otx' ncawbila, matle chi k'oj kej xjal lepchec wi'ja, tu'ntzen mi'n nxi' k'o'na tuj cyk'ab nejenel cye judío. Pero yaa'n te twitz tx'otx' jncawbila ma tzaj k'o'n weya—tz̈i Jesús. 3G_#Aj ttzak'be'n Pilato: —Yaa'n jun aj judío kena, bix mintii' il ti'j tuj nwitza ti nchi yolena ejee'y judío ti'j jun cawel cyxola. Jmas il ti'j tuj nwitza, jaj tiken njawe cyk'oj ttanema ti'ja. ¿Tikentzen ma tzula cyii'n kej tneel pala nwitza tu'n tcub nk'o'na tcastiwey?—tz̈i Pilato. 3F_"Aj ttzak'be'n Jesús: —¿Tzimpa kanena weya cuma taja tz'el tni'ya ti'j ka nchin k'ojla ti'ja, bix ka cuma ma chi jaw yolen nejenel cye judío wi'ja?—tz̈ixin. |Eq!Cuma e cyajbe judío tu'n tbyet Jesús tu'n gobierno te Roma, ju' tzunj ocx Pilato tuj tja bix e xi' ttxco'nxin Jesús tu'n tpon twitzxin. Bix e xi' tkanenxin: —¿Jaxpa cyu'n kej xjal lu ka ja tey jcawel cyibaj judío?—tz̈i Pilato. D9 Tejtzen t-xi' cykba'n judío e cyajbe tu'n tcub cybyo'n kej aj Roma ja Jesús, el jax tyol Jesús otk txi' tkba'n nejl, jaj tcyimlel twitz cruz. sC_E xi' tkba'n Pilato cyexin: —Ka cycy'iy tu'n ttzaj cykba'na weya tuj tzinen alcyej tilxin, cyii'nxa, bix cyk'onx tcastiwaxin tisenj tzin tkba'n tuj cyexa cyleya—tz̈i gobernador cye judío. Aj cytzak'be'nxin texin: —Jxin lu, il ti'j tu'n tcyim. Pero judío ko'ya, bix yaa'n k'o'n keya tu'n ley te Roma tu'n tcub kbyo'na jun binchal ka'—tz̈ikexin. B%Aj cytzak'be'nxin texin: —Nuket yaa'n binchal ka' jxjal lu, mintle ma tzul kii'na twitza tu'n tcub tk'o'na tcastiwaxin—tz̈ikexin. A!Ju' tzunj, etz Pilato, ja gobernador, tuj tja, bix e xi' tkanenxin cye judío: —¿Alcye til ja xjal lu tuj cywitza?—tz̈i gobernador. @'Tejtzen tbaj tkanen Caifás te Jesús, e xi' cyii'n judío ja Jesús twitz pe'n te tja gobernador. Mitkna'x tul k'ij. Tej cypon judío tja gobernador aj Roma, min ocxke tunwen, cuma tuj cyley ka' tu'n tocx jun xjal judío tuj tja jun xjal yaa'n judío. Eltzen cyniy' k'ilte Jesús ti'j ka ma chi ocx tuj tja jun xjal yaa'n judío, otktzen chucj, bix mlaytltzen txi' cywaa'n jwaabj te Pascua. ?+Pero juntl maj e cubx tewen Pedro tu'n min e tk'umexin. Tzinxix xi'c'a tkba'nxin ju'wa tej took' coo'. Tej tpon k'i'n Jesús twitz Pilato U>#Attzen cyxol xjal junxin t-ak'anal tneel pala, titz'en jxin xjal otk tz'el ttx'oman Pedro tẍquin. E xi' tkba'n tzunxin te Pedro: —¿Yaa'mpa ja tey xwila t-xol tken awal tuya Jesús?—tz̈ixin. =Jatzen Simón Pedro, luxxin wa'lecx ti' k'ak' tu'n tmek't-xin. Bix e xi' cykba'n niy'tl xjal toc ti' k'ak' texin: —¿Jaanpatey lepchec ti' ja xjal lu?—tz̈ikexin. Pero tcy'i Pedro jcyyolxin ju'wa, bix e xi' tkba'nxin: —Yaa'n jaan kenwa—tz̈ixin. .<UMix e caman Anás ti' Jesús. Ju' tzunj e xi' tsma'nxin ja Jesús tuya Caifás, tneel pala. Ẍpo'nx Jesús. Tej tel tii'n tiib Pedro ti' Jesús te tca'ba maj <;qAj ttzak'be'n Jesús te c'ojlal: —Ka min ma chin yolena tuj tumel, kbantz weya ti tten ma chin tzpeta. Pero ka tuj tumel nyola, ¿tikentzen n-oc tloka nwitza?—tz̈ixin. ":=Tejtzen t-xi' tkba'nxin jlu, oc tloka jun c'ojlal tja Dios twitzxin, bix e xi' tkba'nxin texin: —Mi'n tz'oc t-xmuccha'na jawnex pala—tz̈ixin. )9K¿Tikentzen ntzaj tkanena weya? At nim tstiwa ma cybi nyola. Kanenx cyexin, tixix tten tuj cyleya. Ba'n cyu'n alcyej ma txi' nk'umena cye xjal—tz̈i Jesús. w8gBix aj ttzak'be'n Jesús: —Cywitz cykil xjal ma txi' nkba'na. Cyuj camon jaa' ma txi' nk'o'na nxnak'tzbila, bix ma txi' nk'umena tyol Dios tuj nintzaj tja Dios, jaa' n-oca cychmon cyiib cykil judío. Mintii' ma txi' nkba'na tuj ewjel. \71Yal te Anás, e xi' tkanen te Jesús cyi'j t-xnak'atz bix ti'j t-xnak'tzbil. e6CAttzen che'w, bix otk cub cyk'o'n t-ak'anal taaw jaa' bix ke c'ojlal tja Dios jun k'ak'. Wa'leckexin ti' k'ak' nchi mek'en cyiibxin. Tuyax Pedro ocx cyxolxin te mek'l tiibxin. Tej toc Jesús tuj xkelbil tu'n Anás 25]Bix e xi' tkanen jtxin c'ojlal ttzii' jaa' te Pedro: —¿Yaa'mpatey juntl cyxol t-xnak'atz ja xjal at tunwen?—tz̈itxin. —Yaa'n t-xnak'atzxin kenwa—tz̈i Pedro. u4cPero min ocx Pedro tunwen. Nuk e cyaj ten ti'jxe tlemel jaa'. Ju' tzunj, jt-xnak'atz Jesús otk tz'oc tunwen cuma ttzki'n tneel pala twitz, etz tuj jaa' tu'n tkanen tej txin c'ojlal ttzii' jaa' tu'n tocx Pedro tunwen, bix e tcuyatxin. 33Tejtzen t-xi' cyii'n soldado ja Jesús, e xi' lpe Simón Pedro ti' Jesús, pero nakch ch'in. Bix at juntl t-xnak'atz Jesús e xi' lpe ti' Jesús. Ttzki'n Caifás twitz t-xnak'atz Jesús, bix ju' tzunj e tcuyaxin tu'n tocx ja t-xnak'atz Jesús lu tuj tjaxin tuya Jesús. 2-Caifás jaj xin tneel pala otk txi' tkba'n cye judío ka mas ba'n tu'n tcyim jun xjal te cyxel cykil xjal. Tej tel tii'n tiib Pedro ti'j Jesús 1/ Bix e xi' cyii'nxin jaxin tuj tja Anás. E ponkexin tuya Anás nejl, cuma at nim tipemal tyol Anás tibaj jtneel pala, cuma tjii'xin tneel pala. 0 Bix e xi' tzyet Jesús tu'n capitán bix ke soldado bix kej judío c'ojlal tja Dios, bix oc cyẍpo'nxin tk'abxin tzalti'jxexin. L/ Pero e xi' tkba'n Jesús te Pedro: —K'onc'ax tmacheta tuj tjayel. Ja q'uixc'aj ma tzaj tk'o'n Nmana weya tu'n tiy'x wu'na, q'uiyex wu'na—tz̈i Jesús. Tej tpon k'i'n Jesús twitz tneel pala . Yaltzen te Simón Pedro, k'i'n jun machet tu'nxin tcu'x tuj tjayel. Tej tlontexin tu'n ttzyet Jesús, e jatz tii'nxin tmachet-xin, bix e xi' tjubacxin tmachet-xin ti' twi' jxin Malco, bix el jun tẍquinxin te tmank'abxin. T-xel jxin pala mas jawnex ja Malco. -{ tu'ntzen tjapan baj jyol otk txi' tkba'nxin te Dios: “Min-al nxnak'atza e tzaj tk'o'na tuj nk'aba ma txi' tuj il.” *,MBix aj ttzak'be'n Jesús: —Ma txi' nkba'na cyey ka inayena jxjal nchi jyona ti'j. Katzen inayena, cytzakpinxna ke nxnak'atza tu'n cyex libre—tz̈ixin, +Ju' tzunj e xi' tkanen Jesús juntl maj cyexin: —¿Al tzin cyjyo'na?—tz̈ixin. —Nko jyona Jesús, aj Nazaret—tz̈ikexin. z*mTejtzen t-xi' tkba'n Jesús “inayena” cye soldado, el lk'ekexin bi'x e pjiy' tz'akkexin twitz tx'otx'. H) —Nko jyona Jesús, aj Nazaret—tz̈ikexin. Bix e xi' tkba'nxin cyexin: —Inayena jxjal nchi jyona ti'j—tz̈ixin. Bix at Judas, jq'ueyl texin, cywitz c'ojlal tja Dios bix soldado. >(uEltzen tniy' Jesús ti'j otk pon tumel tu'n tbint tcyamecyxin tu'nxin. Ju' tzunj, e pon lk'exin cywitz soldado, bix e xi' tkba'nxin cyexin: —¿Al tzin cyjyo'na?—tz̈ixin. k'OJu' tzunj, te tzunj koniyan e pon Judas tuj awal cyuya nimxsen soldado te Roma bix cyuyaj c'ojlal tja Dios otk txi' cysma'n kej nejenel cye pala bix kej xjal fariseo. E xi' cyii'nxin lampara bix tzaj bix cymacbilxin te k'oj. 7&gYaltzen te Judas, otk txi' te q'ueylte Jesús. Ttzki'nxin jaa' e tena Jesús, cuma nim maj otk tz'oc cychmon cyiib Jesús cyuya t-xnak'atz tuj awal lu tu'n cywutanxin. % ;Tejtzen tbaj na'n Jesús Dios, etzxin tuj Jerusalén tuya t-xnak'atzxin, bix e ponkexin jlajxe jnima' Cedrón tbi. Bix ocxkexin tuj jun awal te lo'pj. B$}Ma txi' nyeec'ana cyexin ti tten tnaabla, bix cxe'l nyeec'antla, cuma waja tu'n toc cyak' cyuya cye tisenj n-oc wak'a tey. Bix waja tu'n woca junx cyuya—tz̈i Jesús te Tmanxin.L#Taat, jiquentey te junx maj. Min cytzki'n kej xjal te twitz tx'otx' ti tten tnaabla. Pero weya, n-el nni'ya ti'ja. Bix kej xjal lepchecke wi'ja ma tz'el cyniy' ti'j e tzaj tsma'na inayena. "{Taat, kej ocslal wi'ja ctzaal tk'o'na weya, waja tu'n cyten wuyena jaa' chin pomela, tu'ntzen t-xi' cycye'yen jjawnex wipemala ma tzaj tk'o'na. Cxe'l ncubsa'na nwitza tey ju'wa, cuma ma tz'oc wak'a tey jatxe tej mitkna'x tbint twitz tx'otx'. !Ma txi' nk'o'na cye tu'n junx ctemel nnaabla cyuya, tisenx junx ko', tu'ntzen junx ten cynaabl tuya jun cymojbabl cyiib tz'aklxix, tu'ntzen tel cyniy' xjal yaa'n ocslal ti'j e tzaj tsma'na inayena, bix ti'j ma tz'oc cyak' tey tisenx n-oc wak'a tey. | qTisenx ma tzaj tk'o'na tnaabla weya, jax ma txi' nk'o'na tnaabla cye, tu'ntzen junx ten cynaabl, tisenx junx ko'. 3_Nxi' ncubsa'na nwitza tey tu'n cyoc te junx cykilca kej xjal chi ocslal wi'ja. Taat Nmana, tisenx junx ta'y wuyena bix junx kena tuyey, chi ocxit junx cykilca ocslal tu'nj chi oc junx kuya, cuma oj toc cycye'yen kej xjal yaa'n ocslal ka junxke, q'ueleltzen jax tuj cywitz ma tzaj tsma'na inayena. +Taat, yaa'n nuk cyi'j nxnak'atza cxe'l ncubsa'na nwitza tey, sino cyuyaj cykilca kej xjal chi ocslal wi'ja oj t-xi' cyk'umenxin npocbala.  Ma txi' nk'on wiiba tu'n tbint tajbila wu'na, te jun techel cyexin ti tten tu'n cyajbenxin tuya cykil cyc'u'jxin tuj taak'ena. 5Tisenj tej ttzaj tsma'na inayena twitz tx'otx' tu'n nk'umena tyola, ju'x xsunj cxe'l nsma'na ejee'xin cyxol cykilca xjal tu'n cyk'umen jyol jaxxix. hIPa'melkexin te tey, tu'n cyajbenxin tu'n cyk'umenxin jaxxix tyola, cuma nuk tey tyola jaxxix.  Yaa'n junx cynaablxin tuyaj cynaabl xjal te twitz tx'otx', tisenx weya yaa'n junx nnaabla tuyaj cynaabl xjal te twitz tx'otx'. 6eMin chin cubsana nwitza tey tu'n tetz tii'na ejee'xin cyxol kej xjal q'uelel cyiiq'uen ejee'xin, sino tu'n tc'ojlana ejee'xin tu'n mi'n chi cub tz'akxin tuj tk'ab taaw il. kOMa txi' nk'o'na tyola cyexin. Ju' tzunj q'uelel cyiiq'uen kej xjal te twitz tx'otx' ejee'xin, cuma yaa'n junx cynaablxin tuyaj cynaabl xjal te twitz tx'otx', tisen weya yaa'n junx nnaabla tuyaj cynaabl xjal te twitz tx'otx'. Z- Pero ya ma pon tumel tu'n npona tuyey. Pero jooc'tzen nchin tena twitz tx'otx', nchin cubsana nwitza tey cyi'jxin. K'ontz cyexin tu'n tnoj cyanemxin tuya jun jawnex cytzalajeblxin, tisen at ntzalajebla.  Tej nbeta tzalu twitz tx'otx' cyuyaj nxnak'atza e tzaj tk'o'na weya, e xi' nxnak'tza'na cyexin tu'n cyoc lpexin ti' tyola. Min-al cyexin ma txi' tuj il. Nuk jaj xjal at tu'n t-xi' tuj castiwa ma tz'oc tuj tk'ab il, tu'ntzen tel jax tyol Dios te ootxa. s_ Taat, ma pon tumel tu'n tcyaj nk'o'na twitz tx'otx', tu'n npona tuyey. Pero kej nxnak'atza, chi cyjel tzalu twitz tx'otx'. O chi tzaj tk'o'n xina weya. K'ontz tc'ojlabla cyexin, tu'ntzen junx ctemel cynaablxin, tisenx junx ko'. ,Q Tey t-xjalke xina, cuma cykilcaj xjal at te weya, jax at te tey. Jax cykilcaj xjal at te tey, attzen te weya. Bix cyu'nj nchi ocslan wi'ja, ma jaw nimset nbi'ya. +O Chin cubsal nwitza tey nuk cyi'j nxnak'atza ma chi jaw tscy'o'na, cuma tey t-xjalke xina. Yaa'n cyi'j xjal te twitz tx'otx' chin cubsal nwitza tey ja'lewe. +OMa txi' nkba'na cyexin nuk jyol e tzaj tk'o'na weya, bix ma txi' cyocsla'nxin, bix ma tz'el cyniy'xin ti'j tuyey in tzaa'ya, bix jax tey e tzaj tsma'na inayena. iKMa tz'el cyniy'xin ti'j kej yol ma txi' nkba'na bix jwipemala ma txi' nyeec'ana tuyey e tzaa'. GYal kej xin nxnak'atza etz tscy'o'na cyxol xjal tuj twitz tx'otx', ma txi' nyeec'ana cyexin ti tten tnaabla. T-xjalke xina, bix e tzaj tk'o'na ejee' weya, bix ma chi ocslan ti' tyola. +OBix cuma ma bint waak'ena twitz tx'otx', ju' tzunj k'ontz weya tu'n woca te jawnex juntl maj, tisenx tej ntena tuj tneel tuyey tej mitkna'x tbint twitz tx'otx'. veMa bint wu'na j-ak'untl e tzaj tk'o'na weya tu'n tbint twitz tx'otx', bix tu'nj jlu, ma jaw nnimsa'na tbiy.  +At cychunk'lal xjal te junx maj nuk tu'nj cyocslabl ti'j o'cx jay jaxxix Dios bix wi'ja, inayena Jesucristo, jxjal ma tzaj tsma'na cyxol xjal. yChin tonentza tu'n ncyima, cuma tuj ncwenta ma tzaj tk'o'na cykil xjal. Te weya ma tzaj tk'o'na j-ak'untl tu'n t-xi' nk'o'na cye xjal cychunk'lal te junx maj, bix nuk wu'na chi cletel kej xjal ma tzaj tk'o'na weya tu'n t-xi' nk'o'na cychunk'lal. y  mTejtzen tbaj tkba'n Jesús cye t-xnak'atzxin, e jaw tcye'yen twitz cya'j, bix e xi' tkba'nxin te Tmanxin: —Taat, ma pon hora tu'n ncyima, inayena, Tcwala. K'ontz weya tu'n tbint ncyamecya wu'na, tu'ntzen tjaw nimset tbiy tu'nj ncyamecya. t a!Kej yol lu ma txi' nkba'na cyey tu'n cyocslana wi'ja, tu'ntzen cytena tuj ttz̈yal. Twitz tx'otx' c'oquel nim pena cyi'ja, pero mi'n baj cyc'u'ja, cuma inayena chin camal tibaj twitz tx'otx'—tz̈i Jesús cye t-xnak'atzxin.. U Jey', ch'ixc'a tpon hora tu'n tcyaj cycye'yena inayena. Chi elel tz̈itja. Teeylex juun cyey cxe'l tii'n tbe. Pero yaa'n njunala chin cyjela, cuma at Nmana wuyena. QE xi' tkba'n Jesús cyexin: —¿Jaxpa cyu'na nchi ocslana wi'ja? ]3Bix ktzki'na at cykil tumel tuyey. N-el tni'ya ti'j ti niy' tuj cyc'u'j xjal, tu'ntzen mintii' il ti'j tu'n t-xi' tkanena ti cyaj tu'n tel cyniy' ti'j. Ju' tzunj, nxi' kocsla'na ma tzaja tuya Dios—tz̈ikexin. kOE xi' cykba'n t-xnak'atzxin texin: —Jey', ja'lewe nyolena tuj tzinen bix yaa'n tuj ewjel. #?In tzaja tuya Nmana, bix in ula twitz tx'otx'. Pero ya cyjel nk'o'na twitz tx'otx', bix chin aala tu'n npona tuya Nmana juntl maj—tz̈i Jesús cyexin. /sino cuma jax texin at tk'ak'bil tc'u'j cyi'ja. N-oc cyak'a texin cuma ma tz'oc wak'a cyey, bix ma chi ocslana ti'j nyola ka tuya Dios in tzaja. 1Tuj tzunj k'ij oj tel cyni'ya ti'j Nmana, cxe'l cykanena wajbila te Nmana. Bix ctk'a'xin cykanbila, yaa'n nuk cuma cxe'l nkanena texin te cyxela, !;Kej yol ma txi' nkba'na cyey, e'wen ch'in ta'. Pero tzul jun k'ij oj t-xi' nkba'na cyey tujxix tzinen ti tten Nmana, bix q'uelel cyni'ya ti'jxin. W'Nejl, min ma txi' cykanena texin tuya jun cynaabla junx ta' tuya wajbila. Cykanenx, tu'ntzen tk'ontexin cykanbila, tu'n tnoj cyanema tuya tzalajebl. Jun yaa'n ba'n at twitz tx'otx' ma cub ti'j tu'n Jesús b=Tuj tzunj k'ij te cytzalajebla, q'uelel cyni'ya ti'j, bix mlay cykanetla weya ti japenina nyola. Jaxxix cxe'l nkba'na cyey, alcyej cxe'l cykanena te Nmana, ctzaal tk'o'nxin cyey, ka junx ta' cykanbila tuyaj wajbila. 7gJax ju'x cyey, il ti'j tu'n tiy'x q'uixc'aj cyu'na ja'lewe. Pero chi wila'ya juntl maj, bix cnool cyanema tuya tzalajebl, bix min-al q'uelel tii'n cytzalajebla tuj cyanema. ~Jbisbajil tzul cyi'ja tisen tchyonel tal jun xuuj. Oj tpon tumel tu'n talenxuj, nbisenxuj, cuma nim q'uixc'aj q'uiyel tu'nxuj. Pero oj titz'j talxuj, mi'ntl tzul tuj tc'u'jxuj iy'x q'uixc'aj tu'nxuj, cuma ctzalajelxuj ti'j ma tz'itz'j talxuj twitz tx'otx'. A}{Jaxxix cxe'l nkba'na cyey, tuj jun rato chi jawel ook'a tu'n ncyamecya, bix chi tzalajel kej xjal te twitz tx'otx'. Cnool cyanema tuya nim bisbajil, pero c'oquel cybisa te tzalajebl. d|AEltzen tniy' Jesús ti'j e cyajbe t-xnak'atzxin tu'n t-xi' cykanenxin texin tu'n tcyaj tyolxin mas tuj tzinen. Ju' tzunj, e xi' tkba'nxin cyexin: —¿Tikentzen nchi kanena cyxola ti japenina nyola tej xi' nkba'na cyey: “Nuk ch'intl chin temela cyuyey, bix mlay cyitla inayena. Pero tuj juntl rato c'oquel cycye'yena inayena juntl maj”? z{m¿Ti japenina ja yol “nuk ch'intl chin temela cyuyey”? ¿Ti tten tu'n tel kniy' ti'j tyolxin?—tz̈ikexin. z3Yal kej t-xnak'atzxin, cuma min el cyniy'xin ti'j tyolxin, ju' tzunj at juun e xi' cykanenxin cyxolxxin: —Yaa'n telniy' kej yol lu ma tzaj tkba'n taat ke. ¿Tikentzen tzin tkba'naxin ju'wa: “Nuk ch'intl chin temela cyuyey, bix mlay cyitla inayena. Pero tuj juntl rato c'oquel cycye'yena inayena juntl maj,” tz̈ixin? ¿Bix tiken tzin tkba'naxin ju'wa: “Chin pomela tuya Nmana,” tz̈ixin? #y?Nuk ch'intl chin temela cyuyey, bix mlay cyitla inayena. Pero tuj juntl rato c'oquel cycye'yena inayena juntl maj—tz̈i Jesús cye t-xnak'atzxin. \x1Junx nnaabla tuya tnaabl Nmana. Ju' tzunj, tumel tu'n t-xi' nkba'na cyey cxe'l ttx'olba'n Espíritu Santo ti elpenina jma txi' nkba'na cyey, cuma junx ta' nyola tuya tyol Nmana. Jaj cybisa c'oquel te tzalajebl }wsCjawel tnimsa'n nbi'ya, cuma weya nyol cxe'l ttx'olba'n cyey, tu'n tcyaj tuj tzinen cykilcaj ma txi' nkba'na cyey. vw Pero n-el tniy' Espíritu Santo ti'j cykilca jaxxix, bix oj tul, cxe'ltzen tonen ejee'y, tu'ntzen tel cyni'ya ti'j jaxxix yol. Yaa'n tex tyol cxe'l tkba'n, sino cxe'l tk'o'n jyol ma tzaj tkba'n Nmana te. Bix cxe'l tyeec'an cyey ti pjel mas yaj. juM At nimtl waja tu'n t-xi' nkba'na cyey, pero mlay chi camana tu'n tel cyni'ya ti'j ja'lewe. t3 Bix cuma o tkba Dios at tu'n tcub tcastiwa taaw twitz tx'otx', ju' tzunj cxe'l tyeec'an Espíritu Santo cye xjal jax cwel cycastiwa cykilca aj il. @sy Bix cuma chin pomela tuya Nmana, ya mi'n cyitla inayena. Pero c'ak'analtzen Onlte cyey te nxela tu'n t-xi' tyeec'an cye xjal ti tten tu'n t-xi' cyii'n cychunk'lal jiquen twitz Dios. 0r[ At cyil, cuma min ma chi ocslan wi'ja. Wh'Cxe'l nsma'na Onlte cyey. At tuya Nmana. Ja Espíritu Santo, bix ju' ctzaal tuya Nmana. Jtaak'en tu'n tchic'ajax alcyej jaxxix. Oj tul, c'ak'analtzen tuj cyanem xjal tu'n tcyaj tuj tzinen alcye kena. ggGAmale e cyilet wipemala, pero el cyxoo'n inayena. Ju'tzen ma tz'el jax jun yol tz'i'ben tuj ley te Dios e k'oj cye. Tz̈i cyjulu: “Amale c'oquelet cycye'yen wipemala, pero q'uelel cyiiq'uen inayena,” tz̈i tyol Dios. dfANuket min in tzaja cyxol xjal te twitz tx'otx' bix e xi' nyeec'ana wipemala, minttzenle e xi' cyxoo'n nyec'bila. Min-al juntl o binchan jma bint wu'na cyxol. Pero amale e xi't cycye'yen nbinchbena, pero cycy'i inayena. Tejtzen t-xi' cycye'yen inayena, jax ju'x e xi' cycye'yen Nmana. Ju' tzunj, tej tel cyiiq'uen inayena, jax el cyiiq'uen Nmana. EeAlcyej ma tz'el tiiq'uen inayena, jax n-el tiiq'uen Nmana. jdMKej xjal te twitz tx'otx', nuket min in tzaja tu'n t-xi' nxnak'tza'na alcye kena, minttzenle el cyxoo'n inayena. Pero in tzaja, bix ju' tzunj mlaytl txi' cykba'n min tz'el cyniy' ti'j, cuma o tz'oc cybi'n nyola, bix cycy'i. cKej xjal cycy'i jweya nyol, chi yajlal cyi'ja nuk tu'n tlaj lepcheckey wi'ja. Bix cycy'i inayena cuma cycy'i Dios e tzaj tsma'n inayena. ybkC'oquel cyc'u'ja ti'j jun yol xi' nkba'na cyey nejl. Yaa'n jun ak'anal mas jawnex twitzj tpatrón. Ju' tzunj, ka ma chi k'ojl xjal wi'ja, jax chi k'ojlel cyi'ja. Pero jax at juun o cybi nyola. Jax ju'x cyey, at juun c'oquel cybi'n cyyola. aNuket junx cynaabla tuyaj cynaabl xjal te twitz tx'otx', n-oqueltzele cyak'a cye, cuma junxseke cyuyey. Pero yaa'n junx cynaabla tuya cynaabl xjal te twitz tx'otx'. Ma jaw nscy'o'nkey tu'n tel cypa'n cyiiba cyi'j. Ju' tzunj, q'uelel cyiiq'uen ejee'y. /`WKej xjal ete' tjak' tcawbil taaw twitz tx'otx', q'uelel cyiiq'uen ejee'y. Bix oj cyel cyiiq'uen ejee'y, q'uelel cyni'ya ti'j o tz'el cyiiq'uen inayena nejl cywitza. ]_3Juntl maj cxe'l nkba'na cyey, tu'n cybintey nyola, c'oquel cyak' cyiiba cyey. l^QYaa'n ejee'y e kbante tu'n cyak'anana junx wuyena, sino inayena e jaw scy'onte cyey, bix ma txi' nk'o'na cyaak'ena, jaj tu'n cyxi'y kbalte cye xjal tu'n cyocslan wi'ja. Jaj ak'untl lu tisen jun awal mlay cub baj. Bix cuma ma txi' nk'o'na ja cyaak'ena lu, ju' tzunj alcyej cxe'l cykanena te Nmana, ctzaal tk'o'nxin cyey. Q'uelel cyiiq'uen xjal kej ocslal ]Mi'n tz'oc nk'o'ntla cybiy nuk ak'anal, cuma min tz'el tniy' jun ak'anal ti'j ti niy' tuj tc'u'j tpatrón. C'oquel nk'o'ntla cybiy wuyena, cuma cykilca ma tzaj tkba'n Nmana weya, ma txi' nkba'na cyey, tu'ntzen tel cyni'ya ti'j ti niy' tuj tc'u'jxin. *\OCyey, wuyakey ka ma cybiy nyola. [  Mlay txi' tyeec'an jun xjal jun tk'ak'bil tc'u'j mas jawnex twitzj tu'n t-xi' tk'on tiib tu'n tcyim, tu'n tclet jun tuya tu'n. dZA Cxe'l nk'o'na juntl yol cyey. C'oquel cyak' cyuyey cyey, tisen ma tz'oc cyak'a weya. Y Ka ma tz'oc cybi'na kej yol lu ma txi' nkba'na cyey, chi tzalajela tisen weya nchin tzalaj. Waja tu'n tten jun cytzalajebla jawnex. X Ka ma cybiy nyola, ju'tzen chi yeec'ala n-oc wak'a cyey, tisenx ma txi' nyeec'ana n-oc tak' Nmana weya tu'nj e nbiya tyol. W Tisen ma tz'oc wak'a te Nmana, ju'xse weya, ma tz'oc cyak'a weya. Ju' tzunj, mi'n chi e'lkey ti'j tk'ak'bil nc'u'ja cyi'ja. iVKOj t-xi' cyyeec'ana ka nche'x lpey wi'ja tu'nj nim cbinel cyu'na, cjaweltzen nimset tbi Nmana. }UsKa junxkey wuyena, bix ka ma cyaj nyola tuj cyanema, alcyej ma txi' cykanena te Nmana, ctzaal tk'o'nxin cyey. MTAlcyej xjal yaa'n toc wi'ja, ju'tzen ctemela tisen jun tk'ab lo'pj ka min tak' twitz. Nuk q'uelex xe't tk'ab, bix ctzki'l. Bix c'ajbel nuk tu'n tocx cyk'o'n xjal tuj k'ak', tu'ntzen tbaj tz'ey'. 2S]Inayen weja tken uva. Cyey, tk'ab uvakey. Ka junx chi temela wuyena, tu'ntzen junx ntena cyuyey, nim cbinel cyu'na. Pero ka ma chi e'lkey wi'ja, mintii' cbinel cyu'na. ]R3Cyk'o'nc cyipena ti'j tu'n cytena junx wuyena, tu'ntzen ntena junx cyuyey. Jun tk'ab lo'pj, ka yaa'n toc ti' tken, mlay tak' twitz. Bix jax ju'x cyey, mintii' ba'n cbinel cyu'na ka min ma chi cyaja junx wuyena. ]Q3Ejee'y tisen kej tk'ab ba'n, cuma ma chi cyaja sak tu'nj yol ma txi' nkba'na cyey. WP'Bix ejee'y tisen kej tk'ab toc wi'ja. Kej tk'ab uva toc wi'ja, ka min ma cyak' twitz, q'ueleltzen ttx'oman Nmana wi'ja. Pero kej tk'ab at twitz, q'uelel tii'n Nmana ttzkijil cyi'j, tu'ntzen toc mas twitz. 'O ITej cyetz Jesús, e xi' tkba'ntlxin cye t-xnak'atzxin: —Cxe'l nkba'na jun techel cyey. Inayena tisen jun jaxxix tken lo'pj te uva. Bix Nmana taaw tken uva. NPero amale minttii' tipemal taaw twitz tx'otx' wibaja, pero chin oquela tjak' jctbincha wi'ja, tu'n nnimana tyol Nmana, tu'ntzen tel cyniy' cykil xjal ti'j n-oc tak' Nmana weya. Chi we'wetzen cyey. Ko'tzen tzalu—tz̈i Jesús cye t-xnak'atzxin.;MoYaa'n nimtlxix chin yolela cyuyey, cuma ch'ix tpon tumel tu'n tul taaw il, jxjal ncawen tibaj twitz tx'otx' ja'lewe. Taj tu'n tpon baj nk'ija, pero mintii' tipemal wibaja. iLKMa txi' nkba'na cyey te mitkna'x tbaj ti pjel wi'ja, tu'ntzen tcywix cyocslabla wi'ja oj tbaj. K)Jatxe may' xi' nkba'na cyey: “Chin xe'la, bix chin ul meltz'aja,” ntz̈iya. Nuket oc wak'a cyey tuya cykil cyc'u'ja, matle chi jaw tzalaja tej xi' nkba'na chin xe'la tuya Nmana, cuma te weya, jun nin xtalbil tu'n ntena tuya Nmana, cuma mas jawnex Nmana nwitza. 1J[Cxe'l nk'o'na cyey tu'n tten cyanema tuj ttz̈yal. Cyxol xjal te twitz tx'otx', n-oc cyipen ti'j tu'n cyten tuj txubtx, pero mintii' jaa' tu'n toc ke cyc'u'j. Pero weya, tuya wipemala nxi' nk'o'na cyey tu'n cycyaja tuj txubtx. Ju' tzunj, mi'n baj cyc'u'ja. Mi'n tzaj ttz̈i ti pjel cyi'ja. SIBix oj tul J-onlte cyey, cxe'l ttx'olba'n cykilca te cyey, tu'ntzen tcyaj tuj tzinen jma txi' nxnak'tza'na cyey. Ctzaal tsma'n Nmana Espíritu Santo te nxela, bix tu'n tzul cykilca nyola tuj cyc'u'ja. PHTej ntena tzalu cyxola, nim nxnak'tzbila ma cyaj nk'o'na cyuyey. EGPero alcye kej xjal min tz'oc wak'a cye, jax mi'n tz'oc cybi'n nyola, bix mi'n chin tena cyuya. Kej yol lu ma txi' nkba'na cyey, yaa'n wexwe nyola, sino tyol Nmana e tzaj tsma'n inayena. bF=Aj ttzak'be'n Jesús: —Mintii' nmojbabla cyuyaj xjal cycy'i tu'n toc cybi'n nyola. Alcye kej xjal ma tz'oc wak'a cye, n-octzen cybi'n nyola. Bix c'oquel cyak' te Nmana, bix junx tuya Nmana ko temela cyuyaxin. PEBix e xi' tkanen Judas texin, yaa'n Judas Iscariote: —Taat, ¿ti ma baj? Ka at tu'n tco'pana ktanem, ¿tikentzen ctzaal tyeec'an tiiba nuk kwitza, bix yaa'n cywitz cykil xjal?—tz̈i Judas. ]D3Ka ma tz'oc cybi'na nyola, n-octzen wak'a cyey. Bix ka ma tz'oc wak'a cyey, c'oqueltzen cyak'a te Nmana. Bix jax ju'x weya, c'oquel cyak'a weya, bix chin temela cyuyey tu'nj Espíritu Santo—tz̈i Jesús. CBix oj njaw itz'ja tuj cyamecy, q'uelel cyni'ya ti'j ka junx kena tuya Nmana, bix junx kena cyuyey, bix junx ete'y wuyena. }BsNuk ch'intl chin temela twitz tx'otx', bix mlay chin oc cycye'yentl xjal te twitz tx'otx'. Pero cyey, chin oquel cycye'yena juntl maj oj njaw itz'ja tuj cyamecy. Bix cuma chin jawel itz'ja juntl maj, jax ju'x cyey, chi jawel itz'ja juntl maj. EAMi'n chi cyaja cyjunala. Jax ju'x weya, chin ultla cyuyey. @3Ja Espíritu Santo ja tzunja Onlte cyey, bix cxe'l t-xnak'tza'n alcyej jaxxix cyey. Pero kej xjal te twitz tx'otx', mlay k'oj Espíritu Santo cye, cuma cycy'i jaxin, bix n-el cyiiq'uen jaxin. Pero cyey, cytzki'na jaxin, cuma at-xin cyuyey. Bix mas yaj ctemelxin tuj cyanema. ?yBixsen cxe'l nkanena te Nmana tu'n ttzaj tsma'nxin juntl Onlte cyey. Ctzaal tsma'nxin, bix ctemel cyuyey te junx maj. 8>kKa ma tz'oc wak'a cyey, chi nimala nyola. }=sJax wu'na. Alcyej cxe'l cykanena, ka junx cykanbila tuya wajbila, cbinel wu'na. Ctzaal tsma'n Dios Espíritu Santo ,<Q Bix oj waja, alcyej cxe'l cykanena te Nmana, ka junx cykanbila tuya wajbila, cbinel wu'na, cuma waja tu'n tjaw nimset tbi Nmana tu'nj nbint wu'na, inayena Tcwal. a;; Jaxxix cxe'l nkba'na cyey, ka ma tz'oc ke cyc'u'ja wi'ja, j-ak'untl ma bint wu'na tuya tipemal Nmana, jax cbinel cyu'na. Bix jun ak'untl mas jawnex mina'x tbint wu'na cbinel cyu'na, cuma weya, chin aala tuya Nmana. h:I Bix e xi' tkba'ntlxin cye t-xnak'atzxin: —Cyocslama nyola ka junx kena tuya Nmana bix junx ta' Nmana wuyena. Pero ka cycy'iy tu'n cyocslana wi'ja tu'nj nyola, chi ocslana wi'ja tu'n wipemala ma txi' nyeec'ana cyey. 9{ ¿Mimpa tocslay ka junx kena tuya Nmana bix junx ta' Nmana wuyena? Kej yol nxi' nkba'na te cyey nxnak'atza, yaa'n wexwe nyol, sino tyol Nmana at wuyena. Bix jnbint wu'na, yaa'n tu'n wexwe wipemal, sino tu'n tipemal Nmana—tz̈i Jesús te Felipe. +8O E xi' tkba'n Jesús te Felipe: —Nim k'ij ma chin tena cyuyey, Felipe. ¿Mimpana'x tel tni'ya ti'j alcye kena? Ka ma tz'oc cycye'yena inayena, jax ma tz'oc cycye'yena Nmana, cuma inayen weja jyec'bil ti tten Nmana. ¿Tikentzen ntzaj tkanena weya: “Yeec'antz Tmana keya”? tz̈iy. 7!E xi' tkba'n Felipe texin: —Taat, yeec'antz Tmana keya, tu'n toc kcye'yena. Oj toc kcye'yena jaxin, mintii'tl kaja—tz̈i Felipe. g6GNuket el cyni'ya ti'j alcye kena bix alcyej il ti'j tu'n tbint wu'na, jaxettzenle ma tz'el cyni'ya ti'j Nmana bix ti tajxin. Pero te ja'lewe q'uelel cyni'ya ti'jxin, bix q'uelel cyni'ya ti'j ya ma cyila jaxin—tz̈ixin. 59Aj ttzak'be'nxin: —Inayen weja jbe. Inayen weja jjaxxix. Inayenja k'ol cychunk'lala te junx maj. Nuk wu'na at cyoclena tu'n cypona tuya Nmana. 4-E xi' tkba'n Tomás texin: —Taat, min ktzki'na jaa' cxe'ley. ¿Titzen tten q'uelel kni'ya ti'j alcyej be ctzyetel tu'na?—tz̈i Tomás. e3CYal tzunj be ctzyetel wu'na, n-el cyni'ya ti'j alcyej be—tz̈i Jesús cye t-xnak'atzxin. 2Bix ka ma chin aja jkolte cynajbila, jax chin ul meltz'aja juntl maj, bix cxe'l nchmo'na ejee'y, cuma waja tu'n cytena junx wuyena. 1Tuj tnajbil Nmana at nim lugar te cyey. Nuket mintii', matle txi' nkba'na cyey. Pero tneelxix, il ti'j tu'n nneja jkolte najbil cywitza. 80 kTu'n tcywix cyc'u'j t-xnak'atz Jesús, e xi' tkba'nxin cyexin: —Nim nchi bisena ti'j ti pjel, pero mi'n tzaj ttz̈i cyi'ja. C'oquel ke cyc'u'ja ti' Dios bix jax ju'x wi'ja. r/] &Aj ttzak'be'n Jesús te Pedro: —¿Jaxpa tu'na ccymela tu'n toc lpeya wi'ja? Jaxxix cxe'l nkba'na tey, te mitkna'x kskix, oj took' jun coo', tu'n ttz̈i ti'ja otktzen tkbay oxe maj min ttzki'na nwitza—tz̈ixin te Pedro..# %E xi' tkba'n Pedro texin: —Taat, waja tu'n woc lpeya ti'ja ja'lewe. Ka at il ti'j, chin cymeela tu'n woc lpeya ti'ja—tz̈i Pedro. M- $E xi' tkba'ntzen Simón Pedro texin: —Taat, ¿jaa'tzen cxe'ley?—tz̈i Pedro. —Mlay tz'oc lpey wi'ja ja'lewe jaa' chin xe'la. Pero la' alcye jun k'ij c'oquel lpey wi'ja—tz̈i Jesús. ;,o #Ka ma tz'oc cyak' cyiiba cyey ju'wa, tu'n tzunj jlu q'uelel cyniy' cykil xjal ti'j ka nxnak'atzkey—tz̈i Jesús. Tej t-xi' tkba'n Jesús te Pedro, jay cwel e'wente we oxe maj + "Cxe'l nk'o'na cyey jun ac'aj ley. C'oquel cyak' cyiiba cyey. Tisen ma tz'oc cyak'a weya, ju'x cyii'nx tu'n toc cyak' cyiiba cyey. *5 !Key wuya nim n-oc cyak'a weya, cxe'l ntx'olba'na cyey tuj tzinen ti japenina nyola. Nuk ch'intl chin temela cyuyey. Bix cyaja tu'n cyxi'y wuyena, pero mlay che'xa wuyena. Tisen e xi' nkba'na cye nejenel cye judío, jax cxe'l nkba'na cyey ja'lewe, mlay che'xa jaa' chin xe'la. &)E Bix ka ma jaw nnimsa'na tbi Dios tu'nj at tu'n tbint wu'na, jax ctzaal tyeec'an Dios tnimbil weya. Bix ch'ixc'a tpon tumel tu'n tjaw nimset nbi'ya tu'nxin.  ~-||({{zAxwTv]u9ssZrr3qxpoonlkjj/ihgeddWccba`Z_N^^"]c\[HZZ#YYXWVVUTSSKR Q.OO9N%MrLKJJVI HG FEED?CBAAb@?>==K<;;C::87685 4(221d0/.-,*(&%$"r dH,?>tKo ` (  .u67Z iBix aj ttzak'be'n ángel: —Inayena Gabriel. Inayena tsanjel Dios ebilte tyol Dios jaa'xix ta' Dios. O chin tzaj sma'na tu'n Dios te kbalte tey jba'n tpocbalel tcwala. )Y MBix e xi' tkba'n Zacarías te ángel: —¿Ti tten tu'n tel nni'ya ti'j ka jaxxix tyola? Tijtl kena, bix ju'x nxu'la tijtlxuj—tz̈i Zacarías te ángel. X Ckbal Juan cyxol Israel nejl ojtzen tul Cyaaw. Ckbalxin mintii' ttz̈i ti'jxin bix tuya nim tipemalxin, tisenj e bint tu'n Elías, jxin tyolel Dios ootxa. Ckbalxin tu'ntzen toc cyak' mambaj cye cycwal, bix tu'ntzen t-xi' cyii'n cynaabl tujxix tumel twitz Dios kej xjal min tz'oc cybi'n Dios. Ckbalxin tu'ntzen binnen cyten xjal twitzj tul-len Cyaaw—tz̈i ángel te Zacarías. VW 'Bix nim xjal te Israel c'oquel cybi'n tyol tu'n cymeltz'aj tuya Dios, Cyaaw. V 'cuma ctzaal tk'o'n Dios jawnex jun taak'en. Bix mlay tz'oc c'al k'e'n. Bix oj titz'j, ctemel Espíritu Santo tuya cykil tyem tuj tchunk'lal. KU Nimxsen ctzalajela ti'j tcwala, bix ju'x nim xjal ctzalajel ti'j, GT   Bixsen e xi' tkba'n ángel te Zacarías: —Mi'n tzaj ttz̈i ti'ja. Dios tzul k'onte j-o txi' tkanena te Dios. Jxuj t-xu'la Elisabet tzul jun tcy'aala ti'jxuj, bix c'oquel tk'o'na tbi Juan. NS  Tej toc tcye'yenxin ángel, bi'x el tanemxin, bi'x e jaw sey'pajxin. 6R g Maatktzen tocx Zacarías tuj xjan cwart, tej tjaw jlet jun ángel sma'n tu'n Kaaw. Tjaw tcye'yen Zacarías, wa'lc'atl ángel tuj mank'ab te altar jaa' npatja incienso. Q 5 Nim xjal otk chmet tuj tja Dios tec'ax ja tocxe jxjan cwart jaa' npatja incienso, bix tej tak' pala patlte incienso, nchi ak'tltzen xjal na'l Dios. 5P e E cye'yen kej xin pala tuj cysuertexin al c'oquex tuj xjan cwart jaca juun k'ij, tisex tten cyu'nxin, bixsen e cana suerte tej k'ij tu'n tocx Zacarías te patlte incienso. O +Nponxetzen smant tu'n tajben jcloj Abías tuj tja Dios, e pontzen jk'ij tu'n tocx Zacarías tuj xjan cwart te patlte incienso twitz Dios. NN Kej xjal lu min-al cycwal itz'j, cuma mixbe tz'alenxuj, bix tijtlke. "M ?Cyca'bel tzunj xjal lu e xi' cyii'n cynaabl ba'nxix twitz Dios. Min-al ka' tyol cyi'jxin, cuma e xi' cynimanxin cykilca tley Dios e cyaj tk'o'n Moisés. UL %Tejtzen tocx Herodes cawel tuj cytanem judío, attzen junxin pala, k'olxte chojbil il, Zacarías tbixin. Jaj xin te jun cloj pala Abías tbi. Bix at jun t-xu'lxin Elisabet tbixuj. Tiy'jil Aarónxuj. K tu'ntzen telxix cyni'ya ti'j jaxxix j-o tz'oc cybi'na ti' Jesús. Tej tul jun ángel k'olte tpocbal ka tu'n titz'j Juan Bautista 4J cJu' tzunj ba'n e'la tuj nwitza jax ju'x weya cwel ntz'i'bena jti e baj texin, cuma o tz'oc wipena tu'n tjaw wii'na tumel tu'n tixix tten ti'j cykilca e baj texin jatxe titz'jlenxin. Ncub ntz'i'bena tixix tten e baj ti'jxin bix tu'n tcyaj tpocbalelxin wu'na tujxix tumel te cyey n-oc tak' Dios cyey, I 1O cub cytz'i'ben j-oc cybi'n cyej xjal oc cyeyente j-e bint tu'n Jesús jatxe tej ttzaj tzyet taak'enxin bix e cykba tpocbalelxin te cykilca ko'. mH WNim xjal o tz'oc cyipen tu'n tcub cytz'i'ben ti'j e bint tu'n Jesús tej ttenxin twitz tx'otx' kxol. XG +Jaxin o'cx jun Dios. Min-al juntl at. Bix jaxin co'pbil te ke tu'n Kaaw Jesucristo. Tbanelxix Dios, bix nimxsen tipemal at, bix tibaj cykil tcawbil. Nimjxit tbi te cykil tyem. Ju'xit tzuna. O'cx nyolja.NF Pero Kman Dios at tipemal te c'ojlalte cyey tu'n mi'n chi cub tz'aka tuj il, bix at tipemalxin tu'n t-xi' tii'nxin ejee'y sakxixkey bix aleyrekey twitzxin, jawnex Diosxin, la' alcye jun k'ij. 2E _Bix at juuntl ocslal cyxola ya ma che'x lpe cyi'j ẍtak' xjal. C'oquel cyipena cyi'j tu'n cyaj meltz'aj tuj jiquen be, tisen n-etz cykiten key tuj k'ak'. Pero at juun may'x che'x tz'ak tuj il. C'oquel cyk'o'na lastim cye, pero q'uelel cyxoo'nja tzin cybincha'n, tisen n-el cyxoo'na jun xbalen mintii'tl tajbel bix tz'ilxsen. Cyc'ojla'tl cyey cyiib tu'n mi'n chi cub tz'aka tuj cyila tisenj cye. Njaw tnimsa'n Judas tbi Dios yD mPero cyxola at juun ocslal n-oc cybi'n cyyol ẍtak' xjal tzin cykba'n ba'n tu'n kbinchan cykil il. Ch'ixc'a tcub cyi'j tu'n cyxi' lpe cyi'j. Cxe'ltzen cyonen cyey ejee'j yaa'n cyiw tuj cyocslabl tu'ntzen mi'n che'x lpe cyi'j ẍtak'. dC CMi'n cyaj cycye'yena Dios, cuma n-oc kak' te Dios. Q'uiyax cyu'na tu'n t-xi' cyii'na kocslabl hasta manc'bil k'ij, cuma at tk'ak'bil tc'u'j Kaaw Jesucristo ki'j, bix tzulxin juntl maj k'olte jun kchunk'lal te junx maj. B Jatzen cyey, hermano, mi'ntzen chi oca tisen kej lu, sino cyk'o'nc cyc'u'ja ti'j tu'n tbint tajbil Dios, tu'ntzen cycywixa tuj kocslabl, cuma ja jun kocslabl sakxix twitz Dios. At Espíritu Santo cyuyey, bix jatzen k'ilte cyey oj cyna'na Dios. 2A _Otzen chi ul jlet cyxolj jun wik xjal. Ejee' tzunja nchin k'onte k'oj cyxola tu'n cypaxa. Nuk jaj ka' te twitz tx'otx' lepchke ti'j, cuma mintii' Espíritu Santo cyuya. F@ Ch'ima maj e cykba cyey cyjulu: “Tzul jun k'ij chi ul cyxola jun wik xjal te xmucchatlte tyol Dios. O'cx nuk tik'ch jun cyajbil yaa'n ba'n cbinel cyu'n,” tz̈i ke t-xel Jesús ke nejl. i? MPero yaltzen key, hermano, tzulc'a ch'in tuj cyc'u'ja cyyol ke t-xel Kaaw Jesucristo cyey. > Ju' tzunj, kej o chi ocx cyxola yaa'n k'i'nxix tyol Dios cyu'n. Ejee' tzunja tisen kej cyiw cynaabl ootxa. Min n-oc ke cyc'u'j ti' Dios, sino nuk nchi txololonx tu'n. O'cx at cygane ti'j cyex cyajbil. Nim nchi yolen te nimbil cyiib. Tzin cyyeec'an cywitz ba'n cye xjal, pero tuj cyanem, min, cuma nuk tu'n cycaman cyi' cabtl te cye. Cjawel jlet jun wik xjal kxol te xmucchalte tyol Dios i= Mte cyey'lte cykil xjal kej ba'n bix kej min, bix te k'olte castiwa cyibaj kej xjal ka' tu'n ka' e cybincha bix tu'n cyiw nchi juben yol ti' Dios,” tz̈i Enoc tuj u'j. Cyi'jtzen xjal tisen kej ẍtak' cyxola e yolena Enoc. 7< iJu' e tkba Enoc jatxe ootxa. Enoc te twuukan xe'ch elnin itz'j ti' Adán. E tkba Enoc cyjulu: “Tzul Kaaw cyuya nim tajlal tsanjel Dios tuj cya'j, miles y miles cybaj, ]; 5 Bix tisen tswaqueyil mar ncyaj t-xoo'n tz'is twitz tx'otx', ju'x xsunkej xjal lu nuk n-ul cyk'a'tz jun tka'yel oj cyocxin cyxola. Bix tisen kej che'w iken tjee' nchi el tz'ak twitz cya'j mintii' cylugar tu'n cywe' bix jun rato chi ocx baj tuj jun nintzaj klolj, ju'xsen ejee'j ẍtak' yaa'n tuj tumel ete'xin bix chi pomel baj tuj castiwa. m: U Oj nchi chmeta te waa'l bix te iy'salte santa cena, ete'cxxin ẍtak'el cyxola. Min ncub cybisenxin ti'j ti elpenina santa cena, sino nuk ncub cybisenxin nuk jaj cyexin tu'n cynojxin. Mintii' tzin cyyeec'axin jun cynimbilxin ti'j. Ju' tzunj jun ch'ixbajil n-ocx cyk'o'nxin cyi'ja oj nchi chmeta tu'n cynimantey santa cena. Bix mintii' ba'n cyajbe'na, tisen jun muj min najben oj tiy' kibaj tu'n cyk'i'k pero mintii' jbal tzin tk'o'n. Bix jun tzee' tken lo'pj oj min tak' twitz min najben, bix il ti'j cjawetz lequet tloc' tu'nx tcyim junx maj, ju'tzen chi pomel tuj castiwa jxjal cyxola min cybi tyol Dios. '9 I Ju' tzunkexin tisen Caín jatxe ootxa. Tcy'ixin e bint tisenj taj Dios. Bix ju' tzunkexin tisen Balaam. Nuk pwak e tajbexin. Bix ju' tzunkexin tisen Coré. O'cx e tajbexin tu'n tocxin cyiw ti' tley Dios. ¡Ax lo kej xina cyxola tzin cybincha'nxin tisen kej xin nchi byan ootxa! cuma nbint cyu'n tisen Caín bix Balaam bix Coré jatxe ootxa, bix chi xe'l tuj castiwa tisen tzunkej xin te ootxa o che'x tuj castiwa. a8 = Pero ejee'tzen ẍtak' cyxola min ncub cybisen ti'j toclen Dios ju'wa. Nuk nchi yolenxin xmucchbil ti' alcyej min tz'el cyniy' ti'j. O'cx n-el cyniy'xin ti'j la' alcye taj cychu'lxin, bix nxi' cynimanxin alcye taj cychu'lxin, tisen ke alimaj nxi' cyniman alcye taj cychu'ljil. Pero ja tachbil cychu'lxin lu chi xe'l tii'n ejee'xin tuj castiwa. %7 E Jatxe ootxa mi nuk ja mas nintzaj tsanjel Dios tuj cya'j, Miguel tbi, e ttzuy tcawbil Dios jun maj tej tk'ojxin tuya taaw il. E xi' tkba'n taaw il te Miguel t-xumlal ktzan Moisés te texxin, yaa'n te Dios. Pero Miguel mintii'xix e tkba te taaw il, sino nuk e xi' tkba'nxin: “Jaxit Dios c'oquel ila tey,” tz̈ixin te taaw il. Min oc tile Miguel ja taaw il, cuma tcy'ixin tziy' nejlxin twitz toclen Dios. %6 ECykilke tzunkej lu e cybincha il bix e xi'ke tuj castiwa. Ju'xsen chi xe'l tuj castiwa kej ete'cx cyxola min cybi Kaaw Jesús. Tisen kej aj il te ootxa ba'n e'la tuj cywitzj e cub cybincha'n pero yaa'n ba'n, ju'x ja'lewe. Kej ẍtak' ete'cx cyxola tuj cywitz ba'n tu'n cybinchan il bix mintii' cycastiwa ti'j tuj cywitz. Nim ka' nbint cyu'n. N-el cyxoo'n tcawbil Cristo, bix ju'x n-oc cyilen ke tsanjelxin. 5 Toxen tumel, na'n ku'n ti e baj cye tnom te Sodoma bix Gomorra bix cye cabtl tnom cyi'j. Ke xjal cyuj ja tnoma e cybincha nim ka'. Nim e yas̈enke, hasta xinak tuya xinakx. Ka'xsen el tuj twitz Dios. Ju'tzen e tzaa' tk'o'n Dios k'ak' cyibaj, bi'x e cub bajke te junx maj. Ejee' tzunj lu te jun tumel te ke ja'lewe at jun k'ak' te junx maj jaa' chi pomela kej xjal min cybi Dios. D4 Tcab tumel, at cab cyxol ke tsanjel Dios tuj cya'j jatxe ootxa min e cybi tcawbil Dios bix ju' tzunj o txi' cyxoo'n cyaak'en tuj cya'j, bix yaa'n ete'tl tuj cya'j. Mlay chi pon tuj cya'j juntl maj, sino ti'jxe cya'j tuj klolj ete', bix Dios c'u'lcye jooc'tzen npon jawnex k'ij tu'n cyxi' tuj cycastiwa te junx maj. *3 OCxe'l nk'o'na cyey oxe tumel ti' kej kiy'jil min e cybi Kaaw bix e xi'ke tuj castiwa. Tneel tumel, amale cytzki'nta ti tten cypocbal kej kiy'jil, ctzaal nna'na cyey ti e baj cyej kiy'jil tej tetz tcolpan Kaaw ejee'xin tuj tx'otx' te Egipto. Tej cytenxin tuj tzkij tx'otx', min oc ke cyc'u'jxin ti' Kaaw, bix ju' tzunj Kaaw e cyaj k'onte cyexin tuj cyamecy tuj ja lugar, bix e cub bajkexin cykilcakej min e cybi. 2 Nxi' nkba'na ju'wa cuma cyxola chebe chebe o chi ocx juun xjal n-ocx cytz'ilsa'n tu'n ẍtak' cyyol kxnak'tzbil o kiik'en tu'n Kaaw Jesús. Nchi yolenxin tisen ocslalkexin, pero yaa'n jax. Tzin cykba'n ba'n tu'n kbinchan cykil il cuma cwel tnajsa'nte Dios, tz̈i cybel. Bix tzin cykba'n mintii' il ti'j tu'n toc kocsla'n tyol Jesucristo, bix yaa'n o'cx jaxin Kaaw. Pero mintzen tkba'n kxnak'tzbil ju'wa. Kej nxi' cyii'n jun cynaabl ju'wa chi pon tuj castiwa, jaj castiwa o byan tuj tyol Dios kaape ootxa. }1 uKey hermano, at tcublel ntz'i'bena jun u'j cyey ti'j co'pbil ke ti' kil, tu'ntzen tel mas cyni'ya ti'j tzunj kocslabl. Nimc'a waja e xi' ntz'i'bena cyey ti'j co'pbil ke, bix otk tzyet ttz'ibj wu'na, pero mlay chin xcyeya ti'j cuma at juntl mas il ti'j. Bix ja tzunj mas il ti'j, ju'tzen cyjulu. O cyaj tk'o'n Dios tyol tuj tzinen te ke ocslal, bix tajxin tu'n t-xi' kniman tyolxin. Ju' tzunj cxe'l ncubsa'n nwitz cyey tu'n cyk'o'nc cyipena tu'n mi'n ch'ixpet cyocslabla tuya ẍtak' xnak'tzbil. 0 Jaxit Kman Dios tzaj k'onte cyey jun tk'ak'bil tc'u'jxin cyibaja, bix tu'nxit-xin chi temeley tuj ttz̈yal, bix tu'nxit-xin at jun tk'ak'bil cyc'u'ja cyxola. Il ti'j tu'n toc kipen tu'n mi'n ch'ixpet kocslabl cuma at nim xjal kxol nocx cytz'ilsa'n jun jaxxix yol j/ QKey Hermano, Inayena Judas. Jun t-ak'anal Jesucristo kena, bix titz'en Santiago kena. Bix nxi' ntz'i'bena j-u'j lu te cyey ocslal, ejee'y t-xjal Kman Dios, ejee'y n-oc cyak'a te Dios, bix ejee'y c'ojla'n tu'n Cristo twitz il. `.9At nimtl e bint tu'n Jesús min ma cub ntz'i'bena. Nuket ma cub ntz'i'bena cykilcaj tbinchbenxin, tuj nwitza mlayle bint tu'n tcnet lugar twitz tx'otx' tu'n cyten libro tu'n tcub tz'i'bet cykilca. O'cx nyolja.-Inayena jt-xnak'atzxin e wila cykilcaj e baj, bix e cub ntz'i'bena ti e baj. Bix ntzki'na jaxxix yol cykilcaj ma cub ntz'i'bena. F,Cuma otk txi' tkba'nxin ja yol lu, ju' tzunj tuj cywitz ocslal mas yaj, yaa'n tu'n tcyim ja t-xnak'atzxin lu. Pero yaa'n ju'wa, cuma min e xi' tkba'n Jesús te Pedro tu'n mi'n tcyim ja juntl t-xnak'atzxin. Nuk o'cx e xi' tkba'nxin: “Ka waja tu'n tcyajxin i'tz hasta ojxe wul meltz'aja, mintii' tey taj te.” .+UE xi' tkba'n Jesús texin: —Ka waja tu'n tcyajxin i'tz hasta ojxe wul meltz'aja, mintii' tey taj te. Tey, il ti'j tu'n t-xi' lpey wi'ja—tz̈ixin te Pedro. /*WBix tej tlonte Pedro ja t-xnak'atzxin lu toc lpe cyi'jxin, e xi' tkba'nxin te Jesús: —Taat, yaj tzunj t-xnak'atza lu, ¿ti pjel texin oj ttiinxin?—tz̈i Pedro. [)/E tcuya Pedro, bix tej nchi etz lk'ekexin cyi' niy'tl t-xnak'atzxin, ajtz tcye'yen Pedro ti'j, bix e til lepchec cyi'jxin jt-xnak'atzxin oc tak' te Jesús, jatzenj t-xnak'atzxin otk cub ttxlaj Jesús tej cywaa'nxin manc'bil maj tuyaxin, bix otk txi' tkanen texin: “Taat, ¿alcyej kxola cxe'l tq'ueyen jay tuj cyk'ab byol xjal?” t(aE xi' tkba'nxin jlu tu'n tyeec'anxin ti tten tu'n tcyim Pedro, bix at tjawlel tnimsa'n Pedro tbi Dios tu'n tcyamecy. Tej tkbantexin jlu, e xi' tkba'ntlxin te Pedro: —Ttzaja wuyena—tz̈ixin. Jun t-xnak'atz Jesús nim oc tak' texin '!Jaxxix cxe'l nkba'na tey, tej cwalx tey, e tbincha tey tajbila. N-oc tẍpo'na t-xbalena tcy'itza, tu'ntzen t-xi'y nuk jaa'xja taja. Pero oj ttiina, juntl xjal c'oquel ẍponte tey, bix cxe'l tii'n jay jaa' tcy'iy tu'n t-xi'y. Bix cxe'l tnukpi'na tk'aba—tz̈ixin. z&mBix te toxen maj e xi' tkanenxin te Pedro: —Simón, tcwal Jonás, ¿n-ocpa wak'a tey?—tz̈ixin. Cuma otk tzaj tkanenxin toxen maj: “¿N-ocpa wak'a tey?” ju' tzunj e tzaj tbis Pedro, bix e xi' tkba'n te Jesús: —Taat, tzki'n tu'na cykilca. Tzki'n tu'na n-oc tak'a weya—tz̈i Pedro. Bix e xi' tkba'n Jesús te Pedro: —C'ojlanx kej xjal lepchec wi'ja. o%WJuntl maj e xi' tkanenxin te Pedro: —Simón, tcwal Jonás, ¿n-ocpa wak'a tey?—tz̈ixin. Aj ttzak'be'n Pedro: —Tzin, taat. Tzki'n tu'na n-oc tak'a weya—tz̈i Pedro. —C'ojlanx kej xjal lepchec wi'ja—tz̈i Jesús. c$?Tejtzen cybaj waa'nxin, e xi' tkba'n Jesús te Simón Pedro: —Simón, tcwal Jonás, ¿n-ocpa wak'a tey mas twitzj taak'ena te tzyul quis̈?—tz̈ixin. —Tzin, taat. Tzki'n tu'na n-oc tak'a weya—tz̈i Pedro. E xi' tkba'nxin te Pedro: —Ka ju' tten, c'ojlanx kej xjal lepchec wi'ja, tisenj jun cylel nc'ojlan ke tal carnel—tz̈ixin. B#}Tej t-xi' tk'o'n Jesús waabj cye t-xnak'atz, toxentzen maj e cub tyeec'an tiibxin cywitzxin tjatzlen itz'jxin tuj cyamecy juntl maj. C'ojlanx kej ncarnela, tz̈i Jesús te Pedro j"M E xi' ttzyu'n Jesús jwaabj, bix e xi' tk'o'nxin cyexin, bix jax e xi' tk'o'nxin quis̈ cyexin. 3!_ Bix e xi' tkba'n Jesús cyexin: —Chi tzaja, bix chi waa'na—tz̈ixin. E cycuyaxin, bix min-al e xi' tkanen texin alcyexin, cuma el cyniy'xin ti'j ka ja Cawel cyexin. a ; Ocxtzen Simón Pedro tuj a', bix e tzaj tkitenxin xiy'pa, tu'ntzen ti'yel ttzii' a'. Nojne xiy'pa cyuya nmak quis̈. At jun syent tuya cya'wnak tuya oxlaaj quis̈. Pero amale nimet, pero min e cub rotj xiy'pa. iK E xi' tkba'n Jesús cyexin: —Cyii'ntza ca'ba oxe quis̈ xtzyet cyu'na jatxe may'—tz̈ixin. } Tej cyi'yelxin twitz tx'otx', e cyilxin otk cub pek'ch jun k'ak' tuya txal k'a'l, bix ntxeet quis̈ tibaj, tuyax waabj. LE cub t-xoo'n tiibxin tuj a' cuma yaa'n nakch ta' choc ttzii' tx'otx', sino nuk jun syent vara ta'. Yal kej niy'tl t-xnak'atzxin, e tzajkexin tuj choc, kitentzen cyxiy'paxin nojne cyuya quis̈. 2]Ja tzunj xin t-xnak'atz Jesús oc tak' te, tej tlontexin tipemal tyol jxjal ttzii' a', e xi' tkba'nxin te Pedro: —¡Jaja Cawel kxol!—tz̈ixin. Tej tel tniy' Pedro ti'j ka ja Cawel cyxol, oc tẍpo'nxin t-xbalenxin ti'jxin, cuma otk tz'el tii'nxin tu'n tak'ananxin, bix e cu'xxin tuj a'.  Ju' tzunj, e xi' tkba'nxin cyexin: —Cyxoo'nxsa cyxiy'pay tuj a' tuj mank'ab te choc, bix ctzyetel quis̈ cyu'na—tz̈ixin. E cycuyaxin, bix tej cyak'xin tu'n tjatz cyii'nxin cyxiy'paxin tuj choc, ya min e bint cyu'nxin tu'nj nimxsen tajlal quis̈. zmJu' tzunj, e xi' tkba'nxin cyexin: —Jey', key k'a, ¿atpa quis̈ xtzyet cyu'na?—tz̈ixin. —Mintii', taat. b=Tej kskix, lu Jesús wa'lc'a ttzii' a'. Pero min el cyniy' t-xnak'atzxin ti'j ka jaxin. yE xi' tkba'n Simón Pedro cyexin: —Weya, ma chixa tzyul quis̈—tz̈ixin. —Jax ju'x keya, ma ko'xa tuyey—tz̈ikexin. Exkexin, bix ocxkexin tuj jun choc, bix e baj ak'bil cyu'nxin tuj tnijabel a', pero mi nuket jun quis̈ e tzyet cyu'nxin. 6eOc cychmon cyiib Simón Pedro tuyax Tomás ja yoẍ, tuyax Natanael, aj Caná tuj departamento te Galilea, cyuyax tcwal jxin Zebedeo, bix cyuyax ca'batl t-xnak'atz Jesús. 6 gTul-len jlet Jesús cyxol t-xnak'atzxin, bix e cub tyeec'an tiibxin juntl maj cywitz juun t-xnak'atzxin ttzii' tnijabel a' Tiberias. Ju'tzen tten e cub tyeec'anxin tiibxin. PPero ma cub ntz'i'bena kej tbinchbenxin lu, tu'ntzen cyocslana ka jxjal Scy'o'n tu'n Dios ja Jesús, bix Tcwal Diosxin, bix tu'n toc ke cyc'u'ja ti'jxin, tu'ntzen tten cychunk'lala te junx maj.@yKey xjal, ma cub ntz'i'bena ch'in ti'j ti e bint tu'n Jesús. At nimtl e bint tu'nxin cywitz t-xnak'atzxin tu'n t-xi' tyeec'anxin tipemalxin, pero yaa'n tz'i'ben tuj ja u'j lu. Y+E xi' tkba'n Jesús texin: —Ma tz'ocslana ti'j in jaw itz'ja tuj cyamecy nuk cuma ma chin tila. Pero mas ba'n ka ma tz'ocslan jun xjal wi'ja, amale mint ma chin cyil—tz̈ixin. Alcye t-xi'len u'j lu V%Aj ttzak'be'n Tomás: —Taat, jay Cawel wibaja bix Ndiosa—tz̈ixin. pYBix e xi' tkba'nxin te Tomás: —Cye'yenc j-is̈jnin cyi' nk'aba, bix k'o'nctz twi' tk'aba tzalu cyuj nk'aba. Bix k'o'nctz tk'aba tuj nxuuc'a, tu'ntzen mi'ntl baj tc'u'ja i'tz kena, tu'n tocslana ti'j ka inayena—tz̈ixin. Tetzen juntl tneel k'ij te smant, juntl maj oc cychmon cyiib ke t-xnak'atz Jesús, lmo'ntl ke tlemel jaa' tuya tal. Ja maj lu at Tomás cyxolxin. Bix juntl maj ul jlet Jesús cyxolxin, bix e xi' tkba'nxin: —Chi tenxita tuj ttz̈yal—tz̈ixin. H Ju' tzunj, e xi' cykba'n niy'tl t-xnak'atzxin texin: —Ma kila Cawel kxol—tz̈ikexin. Pero aj ttzak'be'n Tomás cyexin: —Chin ocslala cyyola nuk o'cx ka ma wila jaa' ocxa clavos cyuj tk'abxin, bix ka ma tz'ocx nk'o'na twi' nk'aba tuj tocxlen clavos, bix ka ma tz'ocx nk'o'na nk'aba tuj t-xuuc'xin—tz̈i Tomás. }sYal tej Tomás, bix ka Yoẍ tbi, min otk tenxin cyxol niy'tl t-xnak'atz Jesús tej tul jlet Jesús cyxolxin. n UEjee'y kbalte ti pjel cye ocslal wi'ja. Jcykba'y ba'n tu'n tbint cyu'n ocslal, ba'ntzen. Bix jcykba'y yaa'n ba'n tu'n tbint cyu'n xjal, jax yaa'n ba'n—tz̈i Jesús cye t-xnak'atzxin. Min tocsla Tomás ka otk jatz itz'j Jesús g GTej t-xi' tkba'nxin at t-xi'lel tsma'nxin ejee' te t-xelxin, e xi' t-xupanxin t-xewxin cyi'jxin, te jun techel tu'n tcu'tz tk'o'nxin Espíritu Santo, bix e xi' tkba'nxin: —Oj tul Espíritu Santo, ccyiik'ela jaxin. ; oBix juntl maj e xi' tkba'nxin cyexin: —Chi tenxita tuj ttz̈yal. Tisenx ma tzaj tsma'n Nmana inayena tu'n nk'umena tyol cye xjal, jax inayena cxe'l nsma'na ejee'y—tz̈ixin. / WTej t-xi' tkba'nxin jlu, e xi' tyeec'anxin ke is̈jnin cyuj tk'abxin bix ttxlaj t-xuuc'xin. Tej tel cyniy'xin ti'j ka ja Cawel cyxolxin, nim e jaw tzalajkexin.  Jax jtneel k'ij te smant, tej tex k'ij, oc cychmon cyiib t-xnak'atz Jesús. Etz cylomo'nxin jaa' tuya tal, cuma at cytz̈i nejenel cye judío cyi'jxin. Ch'innch'e tul jlet Jesús cyxolxin, bix e xi' tkba'nxin cyexin: —Chi tenxita tuj ttz̈yal—tz̈ixin. >uE tcuyaxuj, bix e xi'xuj kbalte cye t-xnak'atzxin: —Ma wila Cawel kxol—tz̈ixuj, bix ak'xuj kbalte cyexin ti otk tkba Jesús. Tej tjaw jlet Jesús cywitz ke t-xnak'atzxin /WE xi' tkba'n Jesús texuj: —Mlay chin cyaja tzalu. Mina'x njaxa tuya Nmana, pero il ti'j chin jawela. Ju' tzunj, mi'n cub ttzyu'na inayena, sino cutxey cyuya ke hermano nxnak'atza, bix kbanx cyexin ka chin pomela tuya Nmana bix Cymanxin, tuya Ndiosa bix Cydiosxin—tz̈ixin te María. X)Bix e xi' yolen Jesús texuj: —¡María! Tej t-xi' tkba'nxin tbixuj, el tniy'xuj ti'j ka Jesúsxin, bix te junx maj oc tcye'yenxuj ti'jxin, bix e xi' tkba'nxuj: —¡Taat!—tz̈ixuj tuj yol hebreo. =sBix e tzaj yolen tuyaxuj: —Naa, ¿tikentzen noo'ka? ¿Altzen tzin tjyo'na?—tz̈ixin. Tujtzen twitz María Magdalena, c'ojlal cyken lo'pj jaxin. Ju' tzunj, e xi' tkba'nxuj texin: —Taat, ka jay jxjal ma tz'aj tii'na t-xumlal Jesús, kbantz weya jaa' ma pona tk'o'na, tu'ntzen tcu'x nmaku'na—tz̈ixuj. Tej t-xi' tkba'nxuj jlu, ajtz meltz'aj twitzxuj, bix e tilxuj wa'lec jun xinak, pero min el tniy'xuj ti'j ka ja Jesús. ]3 Bix etz cykba'nxin texuj: —Naa, ¿tikentzen noo'ka?—tz̈ikexin. Bix aj ttzak'be'nxuj: —Nchin oo'ka cuma ma tz'ex cyii'n xjal t-xumlal Jcawel weya, bix mintii' tumel wuyena jaa' ma pona cyk'o'n—tz̈ixuj. F Bix e tilxuj ca'ba tsanjel Dios tuj cya'j toc cyxbalen sak cyi'j. K'uklecxkexin jaa' ocxe ten t-xumlal Jesús. Junxin tocx jaa' a ten twi' Jesús, bix juntlxin tocx jaa' a ten ke tkenxin. + Yaltzen te María Magdalena, e ponxuj ttzii' tjayel Jesús juntl maj, bix nim oo'kxuj. Bix e cub mutzexuj, tu'n tocx tcye'yenxuj tuj jul.  Tej tel cyniy'xin ti'j otk jatz itz'jxin tuj cyamecy, e pon meltz'ajkexin tuj cyposadaxin. Tej tjaw jlet Jesús twitz María Magdalena ]3 El cyniy'xin ti'j jlu tu'nj toc cycye'yenxin t-xbalen Jesús. Yaa'n tyol Dios te ootxa e kbante cyexin, cuma mitkna'x tel cyniy'xin ti'j e tkba tyol Dios ka ilxix ti'j tu'n tjatz itz'jxin juntl maj tuj cyamecy. l~QYal te juntl t-xnak'atzxin, jaj otk pon nejl ttzii' tjayel cyimne, jax ocxin tuj jul. Tej tlontexin tcub t-xbalen Jesús tuj tumel bix mintii'tl xumlalbaj, eltzen tniy'xin ti'j otk jaw itz'j Jesús juntl maj tuj cyamecy. }Bix jxbalen otk tz'oc balk'et ti' twi' Jesús, yaa'n junx tcub cyuya niy'tl xbalen, sino tcub tuj juntl lugar tuj jul, bix baltz'i'n. n|UBix lepchxe e pon Pedro ti'jxin, bix ocxxin tuj jul, bix oc tcye'yenxin ke xbalen otk cyaj tuj jul. {%Bix e cub mutzexin tu'n tocx tcye'yenxin tuj jul, bix e tilxin nuk ejee'tl t-xbalen Jesús oc balk'et ti'j ete'cx, pero min ocxxin tuj jul. z'Junx ajkelenkexin cyca'bel tuj be, pero tuya mas ajkelbil ajkelen jjuntl t-xnak'atz Jesús, bix e pon ttzii' tjayel Jesús nejl twitz Pedro. yTej tbinte Pedro tpocbal min-al Jesús tuj tjayel, extzen tuyaj juntl t-xnak'atz Jesús, bix e xi'kexin ttzii' tjayel. >xuTuj twitzxuj, otk tz'el cyii'n nejenel cye judío t-xumlal Jesús. Ju' tzunj, ajtz kelenxuj cyuya Simón Pedro bix jjuntl t-xnak'atz Jesús, jatzenj t-xnak'atzxin nim oc tak' texin, bix e xi' tkba'nxuj cyexin: —Ma tz'etz k'i'n t-xumlal Jesús tuj tjayel, bix mintii' tumel jaa' ma pona cyk'o'n—tz̈ixuj. Uw %Texlen k'ij te ajlabl, tej tpon tneel k'ij te smant, te mitkna'x tul k'ij, e tzaj jxuj María Magdalena ti' tjayel Jesús twitz xak. Bix tej toc tcye'yenxuj, otk tz'el k'i'n xak tlemel twitz tjayel anem. ;vo*Bix cyeca nka ta' ja mukbil lu, tu'ntzen at-x tyem tu'n tmaket naj t-xumlal Jesús, cuma ch'itk toc jk'ij te ajlabl, bix xjantzen tu'n cymakunxin cyimne tuj k'ij te ajlabl.(uI)Nkatzen lugar jaa' otk jawa Jesús twitz cruz, at jun awal te lo'pj, bix cyxol cyken lo'pj at jun ac'aj tjayel anem twitz xak. Mitkna'x tocx cyimne tuj. }ts(Bix oc cybalk'i'nxin xbalen ti' t-xumlal Jesús tuya c'oc'sbil ti'j, tisex tten cyxol judío oj nmaket jun cyimne. s 'Jaan Nicodemo e xi' tuya José, jatzenj Nicodemo otk pon tuya Jesús jun koniyan. Ul tii'nxin nim c'oc'sbil cyi' xjal te c'oc'sbel te Jesús, mirra tbi jun wik c'oc'sbil, bix áloes tbi juntl. Setenta libros talen c'oc'sbil, bix smo'n cyca'bel wik. cr?&Attzen junxin xjal José tbi, jun aj tnom te Arimatea. Lepchecxin ti'j tyol Jesús, pero min otk tyeec'a tiibxin, cuma at cytz̈i nejenel cye judío ti'jxin. Tcyimlenxitzen Jesús, e pon José twitz Pilato te kanl te Pilato tu'n ttzaj tk'o'n t-xumlal Jesús te. E tcuya Pilato, bix e pon José jaa' ta' t-xumlal Jesús tu'n t-xi' tii'nxin. ;qo%Bix at juntl tyol Dios tzin tkba'n cyjulu: “C'oquel cycye'yen kej xjal judío jxjal e jaw cypjo'n,” tz̈i tyol Dios ti'j Scy'o'n tu'n Dios. Tej tocx k'o'n Jesús tuj mukbil p$cuma ma tz'el jax j-e tkba tyol Dios. Tz̈i tyol Dios cyjulu: “Mi nuket jun tbakel Jscy'o'n tu'n Dios cwel toket,” tz̈i tyol Dios. Zo-#Inayena, jtz'i'bel tej u'j lu, ncub ntz'i'bena jma chin cye'yena ti'j. Inayena jun tstiwa jaxxix ti'j ti e baj, bix nxi' nkba'na cykilca tuya jaxxix yol, tu'ntzen cyocslana ti'j ja Jesús Jscy'o'n tu'n Dios, `n9"Pero at jun soldado ocx t-xyu'n tlans ttxa'n t-xuuc'xin, bix etz tz̈iy' tuya a' tuj. omW!Pero tej cyponxin ti'j Jesús, e cyilxin ya otk cyimxin. Ju' tzunj, min e baj cytokenxin ke tkenxin. Ul# E tcuya Pilato, bix e pon cab soldado, bix e baj cytokenxin ke tken tneel aj il tjaw ttxlaj Jesús. Tbajlen cytokenxin tken tneel aj il, e baj cytokenxin ke tken juntl al il tjaw twitz cruz tuya Jesús. kTe tzunj k'ij tej tjaw Jesús twitz cruz, jatzen k'ij te binchal tik'ch cye judío tu'n mi'n chi ak'anan te juntl k'ij te ajlabl. Bix ja tzunj k'ij te ajlabl jun k'ij te ajlabl mas jawnex, cuma tuj nink'ij te xjan smant. Bix tuj cyley nejenel cye judío, ka'xsen tu'n tjawe jun xjal twitz cruz tuj k'ij te ajlabl. Ju' tzunj, e cubsankexin cywitzxin te Pilato tu'n tbaj cytoken soldado cyken kej oxe xjal tjaw twitz cruz, tu'ntzen mi'n jatztl cyxew, bix tu'n tcu'tz cyii'n soldado cyxumlalxin cyimne twitz cruz. Yj+Tej t-xi' tc'a'nxin vino, e xi' tkba'nxin: —Ma bint cykilca waak'ena—tz̈ixin, bix e cu'tz tunntz'aj twi'xin cubne, bix otk txi' tokxenenxin tanemxin tuj tk'ab Dios. Tej tocx lansa ttxa'n t-xuuc' Jesús i}Attzen cyxol soldado jun vaso nojne tuya jun wik vino tx'om ch'in. Bix e cu'x cymu'nxin jun bu's̈ tuj vino, bix oc cyk'o'nxin bu's̈ twi' tk'ab jun wik c'ul hisopo tbi, bix e jax cyk'o'nxin tuj ttzixin tu'n tetz ttz'u'benxin vino tuj bu's̈. h!Mas yaj, tej tel tniy' Jesús ti'j otk bint cykilca tu'nxin tu'n tel jax tyol Dios, e xi' tkba'nxin: —At tak' a' wi'ja—tz̈ixin. GgBix e xi' tkba'nxin tej t-xnak'atzxin nim oc tak' texin: —Ja xuuj lu c'oquel tisen ttxuy—tz̈ixin. Bix tex hora e xi' tii'n tzunj t-xnak'atzxin ja María tuj tja te c'ojlal texuj. LfJax at nka jt-xnak'atzxin nim oc tak' texin. Tej tlontexin ttxuxin, bix tuyax t-xnak'atzxin, e xi' tkba'nxin te ttxuxin: —Naa, ja xjal lu c'oquel tisen tala te nxela te c'ojlaltey—tz̈ixin. We'Pero amale oquet ten ke soldado yajlal Jesús, pero ete' nka ti' cruz cyaja xuuj lepchec ti'jxin. Tocxse ttxuxin, bix titz'en ttxuxin, bix María, t-xu'l jxin Cleofas, bix xsunj xuj María Magdalena. gdGJu' tzunj, e xi' cykba'nxin cyxolxxin: —Mi'n cub krotan tzunj t-xbalenxin, sino nuk tu'n tcub kk'o'n suerte ti'j kla' la' alcye jun ke ccamal ti'j—tz̈ikexin. E baj jlu, tu'ntzen tel jax jtyol Dios tzin tkba'n cyjulu: “Cwel cypa'n xjal nxbalena cyxolx, bix cwel cyk'o'n suerte ti'j tu'n al ccamal ti' nxbalena,” tz̈i tyol Dios jatxe ootxa. c Tej tjaw cypjo'n soldado Jesús twitz cruz, e xi' cytzyu'nxin t-xbalenxin, bix e cub cypa'nxin tu'n tel te cyaja, jun te jaca juun soldado. Jax ju'x e xi' cytzyu'nxin jun t-xbalenxin te nim twe'. Mintii' tz'isbilte, sino te junx plaj cujlec ti'jxin. fbEAj ttzak'be'n Pilato: —Mlay tu'n tch'ixpet yol. Cyjel jma cub ntz'i'bena—tz̈ixin. 3a_Pero min el ba'n ja letra lu tuj cywitz nejenel cye pala cye xjal judío. Ju' tzunj, e cubsankexin cywitzxin te Pilato: —Najsama, kaja tu'n tcub tch'ixbe'na jletra. Yaa'n tumel ja yol “Cycawel Judío.” Mas tumel tu'n toc ja yol “Ja xjal lu oc tk'on tiib te Cycawel Judío”—tz̈ikexin. 7`gNim judío e jaw cys̈i'n kej yol lu, cuma jlugar jaa' otk jawa k'o'n Jesús twitz cruz, nka ttxa'n tnom, bix tz'i'ben tuj yol hebreo bix tuj yol latín bix tuj yol griego. 7_gBix tibaj twi'xin e jaw cyk'o'nxin cab letra otk cub ttz'i'ben Pilato twitz jun tzlom, tu'n tchic'ajax alcye tilxin. Tz̈i cyjulu: “Jesús, aj Nazaret, Cycawel Judío.” o^WTej cyponxin, e jaw cyk'o'nxin jaxin twitz cruz, cyuyaj ca'batl xinak ttxlajxin. Jatzen Jesús tmij. 1][Bixsen ex cyii'n soldado ja Jesús ti'jxe tnom. Jaxse Jesús e xi' kitente tcruz. E xi'kexin tuj jlugar Tbakel Wi'ybaj tbi, bix ka Gólgota tbi tuj cyyol judío. \Tej cyyolen judío ju'wa, e xi' tk'o'n Pilato ja Jesús tuj cyk'abxin, tu'ntzen tbyet. Tej tjaw k'o'n Jesús twitz cruz bix e cyim E[Bix e jaw cys̈i'nxin: —¡Byo'nc'axin! ¡Byo'nc'axin! ¡K'onwexin twitz cruz!—tz̈ikexin. Bix e xi' tkba'n Pilato cyexin: —¿Jaxpa cyu'na? ¿Cyajpey tu'n tjaw nk'o'na cycawela twitz cruz?—tz̈ixin. Bix aj cytzak'be'n nejenel cye pala texin: —Nuk rey te Roma ncawen kibaja. Min-al juntl—tz̈ikexin. Z9Jatzen k'ij lu, jk'ij oj nbaj cybincha'n judío tik'ch cye te tajbel te juntl k'ij te ajlabl tuj nink'ij te Pascua. Bix otk tz'oc Jesús tuj xkelbil te kak tajlal hora. Tej tcub ke Pilato, e xi' tkba'nxin cye judío: —Jey', lu jxjal lu tzin cykba'na cycawela—tz̈ixin. sY_ Tej tbinte Pilato kej yol lu, e tzaj ttz̈i rey ti'jxin, bix e tcuyaxin jcyajbil judío. Etz tii'nxin Jesús cywitzxin, bix e cub kexin tuj k'ukbil te xkelte tuj jun lugar Xak Xi'nen Tuj tbi, bix ka Gabata tbi tuj cyyol judío. X{ Tej tbinte Pilato kej yol lu, nim e tajbexin tu'n tel ttzakpi'nxin Jesús. Pero tej t-xi' tkba'nxin cye judío at tel-lel ttzakpi'nxin, e jaw cys̈i'nxin: —Ka ma txi' ttzakpi'na ja xjal lu, cxe'l kkba'na te rey tuj Roma ka yaa'n junx tey tuya gobierno te Roma, cuma taja tz'el ttzakpi'na jun xjal njaw tii'n tiib ti'j rey tu'n toc te t-xel gobierno—tz̈i ke judío. dWA Aj ttzak'be'n Jesús: —Nuket min otk tzaj tk'o'n Dios toclena tu'n tcawena cyxol xjal, minttzeletii' tipemala wibaja. Jnxi' tbincha'na wi'ja, nbinchana nuk o'cx cuma ma k'oj tey tu'n tcawena. Pero jxin tneel pala, oc tk'on tiibxin tu'n ttzaj tk'o'nxin inayena tuj tk'aba. Ju' tzunj, at mas tilxin twitzj jtey til—tz̈i Jesús te Pilato. RV Ju' tzunj e xi' tkba'n Pilato te Jesús: —¿Mimpa tzaj ttzak'be'na inayena? ¿Mimpa tz'el tni'ya ti'j at wipemala tu'n t-xi' ntzakpi'na jay, bix at wipemala tu'n tcyima twitz cruz?—tz̈ixin. /UW Bix ocxxin juntl maj tuj tjaxin, bix e xi' tkanenxin te Jesús: —¿Japa tey te twitz tx'otx', bix ka ma tzaja te juntl lugar?—tz̈ixin. Pero mintii' ak' Jesús. [T/Tejtzen tbinte Pilato yol lu ti'j Tcwal Diosxin, nim ttz̈i e tzaj ti'jxin. S3Aj cytzak'be'n ke judío: —Pero at tilxin. Tzin tkba'n kleya il ti'j tu'n tcyimxin, cuma ma txi' tkba'nxin Tcwal Diosxin—tz̈i ke judío. `R9Pero tej toc cycye'yen kej nejenel cye pala bix kej c'ojlal tja Dios ja Jesús, min e cub cyi'j tu'n Pilato, sino e jaw cys̈i'nxin: —¡K'onwexin twitz cruz! ¡K'onwexin twitz cruz!—tz̈ikexin. Bix e xi' tkba'n Pilato cyexin: —Min. Ka cyaja jaw cyk'o'na twitz cruz, cyii'nxa ejee'x cyey, cuma tuj nwitza mintii' tilxin—tz̈ixin. [Q/Bix etz Jesús cywitz xjal, tjax jpasbil te ch'i'x tuj twi'xin, bix toc t-xbalenxin xbalen rey. Bix e xi' tkba'n Pilato cye judío: —Jey', cycye'yenx ja xjal lu. ¿Japale jun cawel jlu?—tz̈i Pilato. pPYTbajlenxetzen Jesús tuj tz'u'n, etz Pilato juntl maj, bix e xi' tkba'nxin cye judío: —Q'ueletz wii'na ja xjal lu. Nim castiwa k'o'n texin, tisen cyaja. Pero waja tz'el cyni'ya ti'j mintii' tilxin ma cnet wu'na—tz̈i Pilato. "~}}|{{zfyy+xxwvv+uctt~ss%rrLqqMppSooo nnn(mm4llkk7jiiLhh!gg:feodd6ccQbb#a``e___^j]{\\g[[$ZZ[Y\XX\WWPVUU@T}SSgS.RQPONMLLoKK3JJwJ/I~IGFEEDCC0BB&AA @U@?F>={<"" !~ Q$k6@tLoXf`S p ( Xz82|*M$Nimxsen e jaw klee' ke xjal ti'j lu, bix e jaw yol cyxolxxin: —¿Ti tten nuk tu'n tyolxin nchi etz ke biman tuj jun xjal? Nimxsen tipemalxin—tz̈i ke xjal. c?#Bix e xi' tkba'n Jesús: —C'ola bix texa tuj ja xjal lu—tz̈i Jesús. Tbinte biman tyol Jesús, bix e cub t-xoo'n jxjala twitz tx'otx' cywitz xjal tu'n tis̈j xjal, bix etz biman tuj. Pero min is̈j te xjal. 2]"—¡Ko tk'a'cja, Jesús te Nazaret! ¿Mapa tzula te k'olxte keya ejoo'ya biman tuj castiwa? Ntzki'na alcyey. Jay Tcwal Dios mintii' tila—tz̈i biman te Jesús. fE!At jun k'ij e pon junxin xjal tuj camon jaa'. Otk tz'oc biman ti'jxin, bix e jaw s̈-inxin: b= E jaw klee' ke xjal ti'j t-xnak'tzbilxin, cuma e xnak'tzanxin tuya nim tipemal tyolxin. +OBix e pon Jesús tuj tnom te Capernaum tuj departamento te Galilea. Jaca k'ij te ajlabl ocx Jesús tuj camon jaa', bix e xi' tk'o'nxin xnak'tzbil cye xjal. Pero nuk tisen tii' tetz jilpaj Jesús cyxolxin, bix e cu'x meltz'aj Jesús maa t-xee' witz. Jun xjal otk tz'oc biman ti'j a;bix e jaw we' ke xjal bix e xi' cylich'o'nxin Jesús, bix e xi' cykitexin twitz tx'otx' tu'n tex ttxa'n tnom. Toc Nazaret tc'u'j jun witz. Bixsen e xi' cyii'nxin Jesús twi' witz tu'ntzen tetz cyxoo'nxin twitz xak. Z -Tej cybinte kej xjal tuj camon jaa' tyol Jesús ju'wa, e tzaj cyk'oj xjal, 9Bix ju' pjel weya tisen e baj tej xin tyolel Dios Eliseo. At jun tyem at nim xjal tuj Israel nim el k'ey cyk'ab bix cyken tu'nj yabel lepra, pero min-al jun te ttanemxin e tk'anexin. Jun wikxitl xjal e tk'anexin, jatl jxin Naaman te tnom te Siria—tz̈i Jesús cye aj Nazaret. 6 ePero yaa'n ju' e xi' chk'et Elías tu'n Dios cyey'lcye viuda tuj ttanemxin, sino ju' e xi' chk'et-xin cyey'lte jun viuda tuj juntl tnom Sarepta tbi, tuj tx'otx' te Sidón. L Cxe'l nkba'na cyey ju' pjel weya tisen te Elías, jxin tyolel Dios nejl. At nim xuuj viuda tuj tx'otx' te Israel tej tcub jun weyaj tuj Israel tu'n mintii' jbal e cub oxe jnabk'i tuya kak xjaw. l QJu'tzen cykba'y, cuma chin elel cyiiq'uena, cuma jun tyolel Dios tuj cyex cytanem n-el cyiiq'uen. }Bix e xi' tkba'n Jesús cye: —Ntzki'na mas yaj cykba'y weya cyjulu: “Yeec'amne ka jawnex tipemala. O kbiya e bint nim tu'na tuj tnom te Capernaum. Binchamtzen tzalu kxola, ejoo'ya xjal te ttanema, tu'ntzen kocslana ti'ja,” tz̈i cybela. OCykil xjal el cyniy' ti'j ti e tkba Jesús, bix e jaw klee'ke ti'j otk tkbaxin jax xinj xjal at tulel, bix ak' ke xjal yolel cyxolx: —¿Pero yaa'mpatzen jxjal lu nuk tcwal José?—tz̈ike. yBix e xi' tkba'nxin cye: —Jyol ma cybiy ja'lecuwe, ja'le tzuna matzen japan baj tuj chic'aj cywitza—tz̈i Jesús. wEjee' tzunj yol lu e jaw ts̈i'n Jesús tuj tu'j te Isaías. Bix e jaw tbalk'i'nxin u'j bix e xi' tk'o'nxin te c'ojlal u'j, bix e cub kexin tu'ntzen t-xi' ttx'olba'nxin tyol Dios cye ke xjal ete' tuj camon jaa'. Bix oc txle cywitz xjal ti'jxin. Y+bix tu'n t-xi' nk'umena ma pon tumel tu'n ttzaj t-xtalbil Dios cyibaj xjal.” F“Te weya o k'oj Espíritu Santo tu'n Dios, cuma o chin scy'eta tu'n Dios tu'n t-xi' nk'umena jun ba'n tpocbalel te colbil cye xjal. Inayena sma'n te onlte ke mebe xjal, bix tu'n cytzokpaj kej ete' tuj cyk'ab ke enemiwa, bix tu'n tjket cywitz xjal mos̈, bix tu'n cyclet kej xjal at tjak' cycawbil kej yajlal xjal, ?wBix e tzaj tii'n jun xjal j-u'j tz'i'ben tu'n Isaías, jxin tyolel Dios. Bix el tlicy'pe Jesús u'j, bix e tjoyxin, bix e cnet tu'nxin alcyej e tjoyxin. Bix ak'xin s̈-ilte cyjulu: }E ponxin tuj tnom te Nazaret jaa' otk tz̈'iyxin. Tej tpon k'ij te ajlabl, ocxxin tuj camon jaa' te k'umlte xnak'tzbil ti' tyol Dios, tisex tten tu'nxin. Tej tpon tumel, bix e jaw we'xin cywitz xjal tu'n tjaw ts̈i'nxin tyol Dios cywitz xjal. 3_Ocx Jesús cyuj camon jaa' te xnak'tzabl tyol Dios, bix ak'xin kbalte cye xjal ti tten tyol Dios, bix elxin ba'n tuj cywitz cykil xjal. Tej tpon Jesús tuj tnom Nazaret 3_Bix e pon meltz'aj Jesús tuj departamento te Galilea. Nim tipemalxin k'i'n tu'nxin tu'n Espíritu Santo, bix e pon baj tpocbalelxin tuj cykilca tnom nkaylex ete'. -~S Tej mix e xcyeba taaw il tu'n t-xi' tniman Jesús ja, bixsen e cyaj tk'o'n taaw il jaxin te ayolte juntl k'ij tu'n t-xcye tibajxin. Tej ttzyet taak'en Jesús O} Pero aj ttzak'be'n Jesús te: —Tzin tkba'n tuj tyol Dios cyjulu: “Mi'n tz'oc cycyakwusa'na Dios tu'n toc cyk'o'na tuj malbil te, ka jax tu'n,” tz̈i tyol Dios—tz̈i Jesús te taaw il. %|C Ejee' chi tzyulte tey tuj cyk'ab, tu'ntzen mi'n cub tz'aka twitz tx'otx' bix tu'n mi'n tzak' tkena twi' xak,” tz̈i tyol Dios—tz̈i taaw il te Jesús. k{O Mlay cyima, cuma tz'i'ben tuj tyol Dios: “Chi tzaal tk'o'n Dios tsanjel tuj cya'j te clol tey. z# Bix e xi' tii'n taaw il ja Jesús tuj tnom te Jerusalén, bix e jaw tii'n taaw il ja Jesús maa twi' tja Dios. Bix e xi' tkba'n taaw il texin: —Ka jay Tcwal Dios, xoo'nx tiiba twitz tx'otx', tu'ntzen tel cyniy' xjal ti'ja jay Scy'o'na tu'n Dios ka min xcyima. @yyPero aj ttzak'be'n Jesús te: —Tzin tkba'n tuj tyol Dios cyjulu: “Nuk ja Dios cjawel cynimsa'na, bix nuk te ba'n cyajbe'ney,” tz̈i tyol Dios cye xjal—tz̈itzen Jesús. mxSKa ma cub maje tey nwitza nniman tzuna nwitza, chi xe'ltzen nk'o'na tey—tz̈i taaw il te Jesús. 4waBix e xi' tkba'n taaw il te Jesús: —Cykilca kej tnom lu tuya cykilca k'inemal cyuj cxe'l nk'o'na tey, cuma te weya o chi k'oja, bix chi xe'l nk'o'na la' al taaw waja. v9Bix e jaw tii'n taaw il ja Jesús jawne bix e xi' tyeec'an taaw il texin cykilca tnom twitz tx'otx'. Bix e tilxin cykilca tnom te jun niy' rato. -uSBix aj ttzak'be'n Jesús: —Tzin tkba'n tuj tyol Dios cyjulu: “Mas il ti'j tu'n tnimante jun xjal Dios twitzj tu'n titz'j nuk tu'n twa,”—tz̈i Jesús. ttaBix e xi' tkba'n taaw il te Jesús: —Katzen Tcwal Diosa, binchanc'a tzunj xaka te tway—tz̈i taaw il. p9%Te Lamec, tcwal Matusalénxin. Te Matusalén, tcwal Enocxin. Te Enoc, tcwal Jaredxin. Te Jared, tcwal Mahalaleelxin. Te Mahalaleel, tcwal Cainánxin. o$Te Sala, tcwal Cainánxin. Te Cainán, tcwal Arfaxadxin. Te Arfaxad, tcwal Semxin. Te Sem, tcwal Noéxin. Te Noé, tcwal Lamecxin. n#Te Nacor, tcwal Serugxin. Te Serug, tcwal Ragauxin. Te Ragau, tcwal Pelegxin. Te Peleg, tcwal Heberxin. Te Heber, tcwal Salaxin. m"Te Judá, tcwal Jacobxin. Te Jacob, tcwal Isaacxin. Te Isaac, tcwal Abrahamxin. Te Abraham, tcwal Taréxin. Te Taré, tcwal Nacorxin. l!Te Naasón, tcwal Aminadabxin. Te Aminadab, tcwal Aramxin. Te Aram, tcwal Esromxin. Te Esrom, tcwal Faresxin. Te Fares, tcwal Judáxin. k Te David, tcwal Isaíxin. Te Isaí, tcwal Obedxin. Te Obed, tcwal Boozxin. Te Booz, tcwal Salmónxin. Te Salmón, tcwal Naasónxin. j'Te Eliaquim, tcwal Meleaxin. Te Melea, tcwal Mainánxin. Te Mainán, tcwal Matataxin. Te Matata, tcwal Natánxin. Te Natán, tcwal Davidxin. i#Te Leví, tcwal Simeónxin. Te Simeón, tcwal Judáxin. Te Judá, tcwal Joséxin. Te José, tcwal Jonánxin. Te Jonán, tcwal Eliaquimxin. hTe Er, tcwal Josuéxin. Te Josué, tcwal Eliezerxin. Te Eliezer, tcwal Jorimxin. Te Jorim, tcwal Matat-xin. Te Matat, tcwal Levíxin. g Te Neri, tcwal Melquixin. Te Melqui, tcwal Adixin. Te Adi, tcwal Cosamxin. Te Cosam, tcwal Elmodamxin. Te Elmodam, tcwal Erxin. f'Te Judá, tcwal Joanaxin. Te Joana, tcwal Resaxin. Te Resa, tcwal Zorobabelxin. Te Zorobabel, tcwal Salatielxin. Te Salatiel, tcwal Nerixin. eTe Nagai, tcwal Maat-xin. Te Maat, tcwal Matatíasxin. Te Matatías, tcwal Semeixin. Te Semei, tcwal Joséxin. Te José, tcwal Judáxin. dTe José, tcwal Matatíasxin. Te Matatías, tcwal Amósxin. Te Amós, tcwal Nahumxin. Te Nahum, tcwal Eslixin. Te Esli, tcwal Nagaixin. c!Yaltzen te Elí, tcwal Matat-xin. Te Matat, tcwal Levíxin. Te Leví, tcwal Melquixin. Te Melqui, tcwal Janaxin. Te Jana, tcwal Joséxin. FbTejtzen tbint jlu ti' Jesús, bixsen e xi' ttzyu'nxin jtaak'enxin otk tzaj tk'o'n Dios tu'n tbint tu'nxin cyxol xjal. Tej tak'xin ak'anal ti' taak'en Dios, otk japanxin winaklaaj jnabk'i. Bix cybi tiy'jilxin jaa' ela itz'jxin ejee' tzunj lu: Tuj cywitz xjal, tcwal José jaxin. Yaltzen te José, tcwal Elíxin. qa[bix e cub Espíritu Santo tibajxin tisen tcye'nc junjil cucu', bix e tzaj tk'ajk'ajel yol tuj cya'j. Tz̈i yol cyjulu: —Jay Ncwala n-oc tak'a weya. Nchin tzalaja jay ma scy'et wu'na—tz̈i Kman Dios te Jesús. Ke tiy'jil Jesús .`UTej tcu'x tk'o'n Juan ke xjal tuj a', bix e pon Jesús ti'jxin, bix e cu'x tk'o'nxin tuj a'. Tejtzen tjatz Jesús tuj a', bix ak' na'l Dios, bix e jket cya'j, p_YJu' tzunj e tbinchaxin juntl tka'yelxin, jaj tu'n ocx tk'o'nxin Juan tuj tzee'. Tej tbautizarj Jesús n^UPero bix e pon tumel tu'n mintl e k'umen Juan tyol Dios, tu'n tyol Herodes, cuma otk tz'el tii'n Herodes t-xu'l ttzicy, Herodías tbixuj, bix otk bint mas ka' tu'nxin. Tu'n tzunj lu e xi' tkba'n Juan texin otk bint ka' tu'nxin. |]qJu'tzen tten tej tk'umen Juan tyol Dios cye xjal, bix tuya mastl tumel ti'j colbil cye e tk'umexin cye xjal. \Ju'tzen tten pjel tpa'nxin kej xjal at tu'n cyclet cyuyaj xjal at tu'n cyxi' tuj k'ak', tisen jun awal triwa q'uelel tpa'nxin twitz tuya t-xc'omel. Jtwitz triwa c'oquex tuj tx'utx', pero ja tzunj t-xc'omel c'oquex tuj jk'ak' min yubtz'aj—tz̈i Juan cye xjal. <[qTbinte Juan ju'wa, bix e xi' tkba'nxin cye xjal: —Weya, yaa'n jawnex kena twitzj xjal tzul. Jxjal tzul, mintlpetii' woclena tu'n tel npju'na tak'el t-xaab. Weya, nuk jun techel tzin nk'o'na, jaj tu'n cycu'xa wu'na tuj a'. Pero ja tzunj xjal tzul, yaa'n nuk jun techel ctk'a', sino ctzaal tk'o'nxin Espíritu Santo te cyej cyey ma cyaj cyk'o'na cyila, bix ctzaal tk'o'nxin tu'n cyxi'y tuj k'ak' te cyej cyey min cyaj cyk'o'na cyila. @ZyCykil aj Israel nchi ayon tu'n tul jxjal Scy'o'n tu'n Dios te cawel, jxjal Cristo, bix kej xjal e pon ttzii' nima' e yolenke ti' Juan, ka ja Juan te Cawel at tulel, bix ka min. wYgBix at cabtl soldado ttzii' nima', bix e xi' cykanen te Juan: —Yajtzen keya, ¿titzen pjel keya tu'ntzen tchic'ajax tu'n kmeltz'aja tuya Dios?—tz̈ike. Bix e xi' ttzak'be'n Juan cye: —Mi'n tz'el cykanena cypwak xjal tu'n cyclet cywitza. Mi'n jaw cyxtz'imena cyi' xjal tu'n cycamana cyi'j. Mi'n nuk cub cytziy ti'j twi' cyc'u'ja—tz̈i Juan cye soldado. X E xi' tkba'n Juan cye: —Chi chmola alcabala nuk jaj tzin tkba'n ley. Mi'n chi chmona pwak nuk te cyexa—tz̈i Juan. 1W[ E pon cab chmol alcabala tu'n cycu'x tu'n Juan tuj a', bix e xi' cykanen te Juan: —¿Titzen pjel keya tu'n tchic'ajax ka otk ko meltz'aja tuya Dios?—tz̈ike. ZV- E xi' tkba'n Juan cye: —Jun xjal at ca'ba tcapẍeyen, il ti'j tu'n t-xi' tk'o'n jun te tej xjal mintii' tcapẍeyen. Bix jun xjal at twa, il ti'j tu'n t-xi' tk'o'n ch'in tej mintii' twa—tz̈i Juan. U  Bix e xi' cykanen xjal te Juan: —¿Titzen pjel keya, tu'ntzen tchic'ajax ka otk ko meltz'aja tuya Dios?—tz̈i ke xjal. T Jaxte tzulte castiwa cyibaj kej xjal yaa'n ba'n twitz Dios. C'oquel cyc'u'ja ti'j ja tumel lu. Taaw cab tken lo'pj c'oquel tcye'yen cyi' cyken lo'pj. Kej min cyak' cywitz, chi jawel tx'omet ttzi tx'otx', bix nuk te tuj k'ak' chi ajbela—tz̈i Juan cye xjal. LSKa cycy'iy tu'n tcub cycastiwiya tu'n Dios cyibaja, cybinchamtzen alcyej ba'n, tu'ntzen tchic'ajax ka otk cyaj cyk'o'na cyila bix otk chi meltz'aja tuya Dios. Mi'n cykbay: “Tu'nj tiy'jil Abraham ko'ya, mlay tzaj kcastiwiya tu'n Dios, cuma t-xjal Dios ko'ya.” Yaa'n ju'wa. Cxe'l nkba'na cyey ka at xjal t-xjal Dios nuk tu'nj tiy'jil Abrahamke, cykilcatzen loj xak lu ba'n toc te t-xjal Dios, cuma attzen tipemal Dios tu'n cyoc te tiy'jil Abraham. RNim xjal e pon ti' Juan ttzii' nima' tu'ntzen cycu'x tu'nxin tuj a'. Bix e xi' tkba'nxin cye: —Mina'x tcyaj cyk'o'na cyila. Ke cyey nuk tisen lbaj nchi el ok twitz k'ak'. Cyaj cyey tu'n cycu'xa wu'na tuj a' nuk tu'n mi'n cub castiwa cyibaja tu'n Dios. pQYCh'ix tpon tumel cykil xjal cyla' jun colbil ke tk'a' Dios,’ ju' ctkba' jun xjal,” tz̈i Isaías. P-Tisentzen binne tten jun be cyu'na oj tul jun jawnex cawel. Il ti'j tu'n tbaj cynojsa'na jul tuj tbexin, bix tu'n tcub kuutz̈'it witz tuya bu'j tu'n tcyaj chk'ajlaj. Bix kej be at cyẍoquel, tu'n cycyaj jiquen, bix kej be at xak cyuj, cjawel buchet, tu'n cycyaj jiquen. EOTej tk'umente Juan ju'wa, ju'tzen e'la jaxxix tyol Isaías, jxin kbalte tyol Dios nejl. E tkba Isaías tuj tyol Dios: “Tuj jun lugar min-al xjal najl tuj, cjawel jlet jun xinak, bix ctkba' cye xjal cyjulu: ‘Tzul Kaaw tu'n tten kxol. Ju' tzunj, key xjal, cyjel cyk'o'na cyila, tu'ntzen binne cytena oj tul. kNOBix e xi' Juan tiy' tuj cykil lugar ttzii' nima' Jordán te kbalte cye judío tu'n tcyaj cyk'o'n cyil tu'n cymeltz'aj tuya Dios, tu'ntzen tnajset cyil, bix tu'n cycu'x tk'o'nxin tuj a' te jun techel otktzen chi oc tuya Dios. CMbix ete'c xsunj jxin Anás bix Caifás nejenel cye pala cyxol judío. Jatzen te Juan, tcwal Zacarías, e ten jaa' min-al xjal najl. Dios e k'onte kej yol te Juan tu'n tkbante cye xjal. L Otktzen bint olaaj jnabk'i tcawbil Tiberio tibaj cykilca twitz tx'otx', tej tak' Juan kbalte tyol Dios. Tej tyem, tocx xsunj jxin Poncio Pilato cawel tuj departamento te Judea, bix tocx jxin Herodes cawel tuj departamento te Galilea, bix tocx Felipe, jxin titz'en Herodes, cawel cyuj departamento te Iturea bix Traconite, bix tocx jxin Lisanias cawel tuj departamento te Abilinia, K4Yaltzen te Jesús, tz̈'iyne ttz̈'iy tnaabl, bix ocxin ma xjal, bix masxse elxin ba'n tuj twitz Dios bix tuj cywitz xjal.2J]3Bix e tcuyak'a tu'n tajk'a cyuya tmank'a tu'n cyponxin Nazaret. Bix e tnima tzunk'a cykilca cyyol tmank'a. Yaltzen te María, nuk e bisenxuj ti'j cykilca otk baj. KI2Pero María bix José min el cyniy' ti'j ti e tkba Jesús ju'wa. WH'1Pero e xi' tkba'n Jesús cye tman: —¿Titzen min el cyni'ya ti'j ka jatzen ntiiniya tzalu tuj tja Dios? ¿Mimpatzen tz'el cyni'ya ti'j il ti'j tu'n ntena tuj taak'en Nmana?—tz̈i Jesús cye tman. %GC0Tej tocx cycye'yen María bix José tocx Jesús cyxol tx'olbal ley, e jawxsen klee'ke. Bix e xi' tkba'n ttxu te: —Wal, ¿tu'n tikentzen e cyja'y tzalu bix mintii' e tkbay keya? Nimxsen ma ko jyona ti'ja tuya tmana, pero yaj ma cneta ku'na, bix nim ma ko ajkela ti'ja—tz̈i ttxu. F5/Bix e jaw klee' niy'tl xjal oc ebinte tyol Jesús, cuma nimxsen tyol Dios ttzki'n Jesús, bix tuya nim ba'n tu'n e xi' ttzak'be'n cye tx'olbal ley. 8Ei.Te toxen k'ij tcyajlen tii'n tiib Jesús tej tcnet tuj tja Dios cyu'nxin. K'uklecx cyxol ke tx'olbalte tleyel tyol Dios. Toc ebilte cyyolxin bix toc kanlte tyol Dios cyexin. PD-Pero min-al e cnet. Bixsen aj meltz'ajkexin te jyolte tuj Jerusalén. 0CY,Tuj cywitzxin tocx Jesús cyxol kej xjal junen cyuya tu'n cypon Galilea. Tejtzen cykax tu'n cywe'xin, bix ak'kexin jyolte Jesús cyxol ke cyuyaxin bix ke te cyjaxin. B5+Bix tej tbaj nink'ij, bix ajke María tuya José cyjaxin. Pero bix e cyaj Jesús tuj Jerusalén, bix min el cyniy' José bix ttxu ti'j ka otk cyaj. xAi*Tej tjapan Jesús cablaaj tyem titz'jlen, e xi'kexin juntl maj tuj Jerusalén te iy'sal jnink'ij, tisex tten. _@7)Bix jaca tyem nche'x tman Jesús tuj Jerusalén te iy'salte jnink'ij te Pascua. $?A(Bix tz̈'iyne e tz̈'iy nee', bix ocx k'o'n tipen, bix tnaabl tu'n tel tniy' ti'j, bix chic'aj el ba'n twitz Dios. Tej tpon Jesús tuj tja Dios matk cwal D>'Tej cyniman María bix José alcyej tzin tkba'n tley Dios ti'j ti tten oj nitz'j jun nee', bixsen aj meltz'ajkexin jaa' najlekexin tuj tnom te Nazaret, tuj departamento te Galilea. H= &Texsen hora nyolen Simeón tej tpon Ana jaa' tocxe María tuya José, bix ak'xuj k'olx chjonte te Dios ti'j ti otk bint tu'n Dios. Bix e xi' tkba'nxuj cye aj Jerusalén, kej otk tz'oc ke cyc'u'j ti' tulel Clol cye: —Ja tzunj ẍlak lu Clol ke—tz̈ixuj. Tej cyajtz meltz'aj José tuya María tu'n cypon tuj Nazaret 7<g%bix e tentlxuj viuda ochenticuatro jnabk'i. Jaca k'ij ocxxuj tuj tja Dios. Cykil k'ij bix cykil ak'bil e na'nxuj Dios, bix nim maj e cub tpa'nxuj weyaj tu'n tnimanxuj Dios. ;/$At junxuj xuuj at tuj tja Dios, Ana tbixuj. Tmeel Fanuelxuj bix tiy'jil Aserxuj. Kbal tyol Diosxuj. Ni' tijtl xsunxuj. E majexuj wuuk tyem, :-#Tu'nj q'uelel cyiiq'uen, cchic'ajaxeltzen ka'xsen cynaabl. Pero kej n-oc ke cyc'u'j ti'jxin, oj tbint cyu'n ju'wa, cchic'ajaxeltzen ba'n cynaabl. Yal tey, c'oquex tuj tanema jun nintzaj bisbajil ti'j tala, tisenc'a c'oquex twi' spada tuj tanema—tz̈i Simeón te María. ]93"Bix e xi' tkanen Simeón te Dios tu'n ttzaj tk'o'n Dios xtalbil te cye, bix e xi' tkba'nxin te María, ttxu nee': —Ebi'nc nyola. Ja tala lu c'oquel te kbalte ti'j ti pjel te jaca juun aj Israel, ka tu'n t-xi' tuj castiwa, bix ka tu'n tel ba'n. Nim cbinel tu'n, tu'ntzen tel cyniy' xjal ti'j ja Clol cye, pero nim xjal q'uelel iiq'uente. ^85!Tejtzen cybinte José tuya ttxu Jesús tyol Simeón ti' cycwal, e jaw klee'ke. -7S C'ajbel tisen jun spi'yen cyxol xjal yaa'n judío, tu'ntzen tel cyniy' ti'j. Bix c'oquel te jun xjal mas jawnex cyxol t-xjala, kej Israel—tz̈i Simeón te Dios. E6O tsicy'a ja tu'n toc Clol cye cykilca xjal twitz tx'otx'. @5{Ma tzaj tk'o'na tu'n toc ncye'yena Jclol keya ma tzul. v4e—Taat, ba'ntzen tu'n ncyima tuj ttz̈yal, inayenja ma chin ajbena tey, cuma ma japan baja ti' tyola. |3qTej toc tcye'yen Simeón nee', bix e xi'xin chleljawte, bix e jaw tnimsa'nxin tbi Dios ti'j, bix e xi' tkba'nxin: 92kTpontzen tumel, e xi' k'i'nxin tu'n Espíritu Santo tuj tja Dios. Te tzunj k'ij tej tpon cyii'n tman Jesús ja Jesús tuj tja Dios tu'n tyec'j te Dios, tisen tzin tkba'n ley. n1UE tkba Espíritu Santo texin tu'n mi'n cyimxin hasta ojxe toc tcye'yenxin jxjal ayonke Israel ti'j. 0+Attzen junxin xjal tuj tnom te Jerusalén Simeón tbixin. Jatzen jun xinj k'i'nxix tyol Dios tu'nxin. El tniy' Simeón ti'j tu'n ttzaj tk'o'n Dios jun jawnex Cawel cye Israel la' alcye jun k'ij te clolcye, bix nayon tzunxin ti'j. Tu'n Espíritu Santo e'la tniy'xin. c/?Bix tu'n cycuyante tu'nj tley Dios ti'j tx'ajbilte xuuj, e xi' cyoyen María tuya José alimaj te Dios, cuma tzin tkba'n tley Dios: “Tuya jun moj cucu' bix ka jun moj palomas il ti'j cxe'l oyet,” tz̈i tley Dios. 7.gE binttzen cyu'n ju'wa tu'ntzen cynimante tley Dios. Tzin tkba'n cyjulu: “Jaca juun tneel xinak q'uitz'jel t-xol tal jun xuuj, ck'ojel tuj tk'ab Dios,” tz̈i tley Dios. 6-eMas yaj, e xi' José tuya María tuj Jerusalén, cuma tzin tkba'n tley Moisés, oj talen jun xuuj, il ti'j tu'n t-xi' oyet jun alimaj, tu'ntzen tcyaj sak xuuj twitz Dios. Ju' tzunj, tej tpon tumel, e xi'kexin tuj tja Dios tuj Jerusalén. Bix tex k'ij tej t-xi' oyet jnee' Jesús tuj tk'ab Dios. p,YTetzen twajxakan k'ij titz'jlen tal María, jatzen tumelj tu'n toc techel ti' ttz'albil taltxin judíotzen nee'. Te xsunj k'ij lu tej toc tbi te Jesús, jaxj tbi e tkba ángel Gabriel te María tej mitkna'x toc jlet taltxin. }+sBix aj meltz'aj ke cylel jaa' ete' cycarnelxin, bix e jaw cynimsa'nxin tbi Dios. E xi' cyk'o'nxin chjonte te Dios ti'j cykilca otk cybixin bix otk cyilxin, bix jax e'la tuj cywitzxin ti'j e tkba ángel. Tej tpon k'i'n Jesús tuj tja Dios ]*3Yaltzen te María, mintey' ak'txin, sino nuk e jaw bisentxin ti'j cykilca otk baj. 6)gE jaw klee' kej xjal e cybi cyyol kej cylel. |(qTejtzen cylontexin nee' tuj tcublel cywa alimaj, bix ak'kexin kbalte cye xjal ti otk tkba ángel cyexin ti' nee'. 'Bix e xi'kexin tuj ajkelbil te cyey'lte, bix e cnet María tuya José cyu'nxin tuyax ni' ẍlak. Xukaq'uex tuj tcublel cywa alimaj. ?&wTej cyaaj meltz'aj ke tsanjel Dios tuj cya'j, bix ak' ke cylel yolel cyxolx: —Ko'ne cyey'lte jnee' ma tz'itz'j tuj Belén, jatzen nee'ja ma k'umj tu'n Dios—tz̈i ke cylel. %—¡Jawnex tbi Dios tuj cya'j! Ma tzaj tk'o'n jun xtalbil twitz tx'otx' tu'n cyten xjal tuj ttz̈yal tuya Dios—tz̈i ke ángel. ?$w Tej tbaj tkba'n ángel kej yol lu, nukxix tisen tii' tjaw jlet mas nim cybaj ángel te tuj cya'j ttxlaj ángel e pon nejl. Nimxsen e jaw cynimsa'n tbi Dios, bix e xi' cykba'n: 3#_ Ka cxe'l cycye'xa nee', ojtzen tcnet jun nee' cyu'na bo'tz'en tuj bu's̈ bix tcu'x tuj tcublel cywa alimaj, q'ueleltzen cyni'ya ti'j ja tzunja—tz̈i ángel cye cylel. " Tuj ja koniyan lu, bix tuj ja tnom lu, ttanem jxin cyiy'jila David, ma tz'itz'j Clol cyey, jxin scy'o'n tu'n Dios te cawel. !w Bix e tkba ángel cye cylel: —Mi'n tzaj ttz̈i cyi'ja, cuma k'i'n jun tpocbalel jun tzalajebl wu'na te cykil xjal.   Tisen tii' tej tpon jlet jun tsanjel Dios tuj cya'j cywitz, bix tspi'yemal Dios e cub txakpaj cyibaj, bix e jaw sey'pajke. taTtxa'nxitzen tnom te Belén attzen cab cylel najlke cyi' cycarnel. Nchi c'ojlan cycarnel te koniyan. {oBix itz'j taltxin. Tneel taltxin, bix xinak. Itz'j taltxin tuj cyja alimaj, cuma mintii' cyposada e cnet tuj tnom. Bix e jaw tbo'tz'entxin nee' tuj bu's̈, bix e cu'x tcotz'ba'ntxin nee' tuj tcublel cywa alimaj. Ke tsanjel Dios bix ke cylel eCTejtzen cypon José tuya María tuj Belén, bix e pon tumel tu'n ttzaj itz'j taltxin. ^5te tz'ibl tiibxin. Bix k'i'n María tu'nxin, cuma t-xu'tlxin. Bix ch'itk talentxin. PBix najltzen José tuj tnom te Nazaret tuj departamento te Galilea. Pero tiy'jil Davidxin, bix jatztzen ttanem David Belén tuj departamento te Judea. Ju' tzunj il ti'j e xi' José tuj Belén, lQIltzen ti'j e pja'j ke xjal tuj cytanem ke cyiy'jil te ootxa, tu'ntzen cyk'onte cyumel te jaa'ke. b=Ja jun tneel censo e bint ju'wa, bix tej tjaw censo, tocx jxin Cirenio cawel tuj Siria. + QTejtzen mitkna'x titz'j Jesús, ja tzunj xin cawel tibaj cykil twitz tx'otx', Augusto tbixin, e tkbaxin tu'n tjaw jun tumel te tajlal jte' xjal at twitz tx'otx'. k QPE tz̈'iy tcwal Zacarías bix ocxe ma xjal, bix ocx nim tnaablxin. Bix e najanxin tuj jun lugar jaa' min-al xjal najl, hasta tejxe tpon tumel tu'n t-xi' tk'umenxin tyol Dios cye Israel tuj lugar ttzii' nima' Jordán. /Ocyej xjal ete' tuj klolj bix te cyej xjal ete' tjak' t-xlequemal cyamecy. Ja tzunxin c-yec'lte ti tten tu'n kten tuj ttz̈yal—tz̈i Zacarías.  Ntu'nj tk'ak'bil tc'u'j Kman Dios ki'j. Cuma ma tzaj k'ak'en tc'u'j Dios ki'j, ju' tzunj c'ulel jlet jun Clol ke kxol. Jaxin jun spi'yen D MCkbala cye xjal ti tten tu'n cyclet, jaj tu'n tnajset cyil ~ wLYaltzen tey, ncy'aal, c'oquela te tyolel jawnex Dios, cuma ckbala tulel Kaaw, tu'ntzen binne cyten xjal oj tul. V 'KTajxin tu'n t-xi' kii'n kchunk'lal sakxix bix jiquen twitzxin te cykil k'ij.  JE cyaj tk'o'nxin tyolxin te Abraham tu'n cyclet tiy'jil Abraham tuj cyk'ab ke k'ojlel cyi'j. Ma tzaj tk'o'nxin te ke tu'n ktzakpet tuj cycawbil kej k'ojlel ki'j tu'ntzen mi'n bet kk'ij tuya ttz̈i ki'j, sino tu'ntzen tbet kk'ij tu'n kajben te Dios. \ 3IBix ma tzaj tk'o'nxin Clol ke tu'n tjapan bajxin ti' tyolxin tuya kiy'jil Abraham.  HMa tzaj tk'o'nxin Clol ke tu'ntzen tjapan bajxin ti'j jawnex tyolxin e cyaj tk'o'nxin cye kiy'jil, tu'n tk'ontexin lastim cye t-xjalxin.  #GE cykbaxin at tu'n tul jun Clol ke tu'n kclet tuj cyk'ab kej xjal nchi k'ojl ki'j, bix tu'n ktzakpet tjak' cycawbil kej n-el iiq'uente ke. g  IFMa japan bajxin ti'j tyolxin e cyaj tk'o'nxin ke cyu'n kej tyolelxin ajben texin jatxe ootxa. x  kEMa tzaj tk'o'nxin jun Clol ke nim tipemal. Jatz q'uelela itz'j ti' tiy'jil David, jaj xin cawel ajben te Dios.   5D—Jawxit nimset tbi Dios, jatzen Kaawja kibaj ejoo' Israel, cuma min ma ko el tuj tc'u'jxin, bix ma bint tu'nxin tu'n kclet, ejoo' t-xjalxin.   #CTejtzen otk jket ttzi Zacarías tu'n tyolen, bixsen e tak' Espíritu Santo tipemalxin tu'n tkbantexin tyol Dios, bix e xi' tkba'nxin:   'BKej xjal e binte ti otk baj bix ak'ke bislte ti'j, bix e baj cykanen cye ke cyuya: “¿Titzele c'oquele jnee' lu?” tz̈i ke xjal. Ju'xne e jaw klee' ke xjal, cuma otk cub tk'ab Dios tibaj nee'. Tej tk'onte Espíritu Santo tipemal Zacarías tu'n tkbantexin tyol Dios - UATejtzen cybinte ke xjal cyvesint-xin ti otk baj tuj tja Zacarías, e jawxsen klee'ke, bix cykilca kej xjal najl cyxol witz te Judea e yolenke ti'j ti otk baj. e E@Tejtzen tcub ttz'i'benxin ju'wa, njketltzen ttzixin, bixsen ak'xin k'olxte chjonte te Dios. | s?Bix e tkanen Zacarías jun tzlom, bix e cub ttz'i'benxin: “C'oquel tbi te Juan.” Bix cykilca xjal e jaw klee'.  %>Bixsen oc cykanen xjal te tman nee' alcye tbi nee' c'oquel. Pero nuk tuya cyk'ab e yoleneke, cuma menx ta' Zacarías bix otk chquinba.  =Pero e xi' cykba'n xjal texuj: —¿Tu'n tikentzen taja tz'oc tbi tala te Juan? Min-al Juan cyxol ke cyiy'jila—tz̈i ke xjal. R Te twajxakan k'ij titz'jlen talxuj, bix e pon ke cyvesint-xuj bix ke cyermanaxuj tuj cyjaxuj, cuma otk pon tumel tu'n tel cpet ttz'umel twi' ttz'albil nee' te techel judíotzen nee'. Bix oc cyk'o'n xjal tbi nee' Zacarías, tisex tbi tman.  :Ke tvesint-xuj bix ke titz'enxuj e cybi otk tz'itz'j talxuj, bix e jaw tzalajke tuyaxuj ti'j jawnex xtalbil otk tzaj tk'o'n Dios texuj. R 9Tejtzen tpon tumel tu'n talen Elisabet, bix itz'j jun talxuj xinak. s a8Bix e tenle María tuya Elisabet jun oxe xjaw. Bix aj meltz'ajtxin tjatxin. Tej titz'j Juan Bautista 6~ g7E cyaj tyolxin tuya kiy'jil Abraham tu'n ttzaj lastim tu'nxin cye tchman Abraham te junx maj, bix tu'nj o bint tu'nxin wi'ja, otzen japan bajxin ti' tyolxin—tz̈i María. u} e6Bix o tzulxin te onlcye ke Israel, kej xjal e tsicy'xin tu'n cyajben texin, tu'n tjapan bajxin ti' tyolxin. | 5O tzaj tk'o'nxin jun ba'n te cyej xjal at il ete'. Pero mintii' o tzaj tk'o'nxin te cyej xjal mintii' il ete' tuj cywitz. j{ O4O tz'el tii'nxin tipemal cycawbil kej cawel, bix o tzaj tk'o'nxin cyajbel kej xjal yaa'n jawnex. _z 93Nimxsen o bint tu'nxin tu'n tipemalxin. O xcyexin cyi'j kej xjal e jaw cyniman cyiib. 9y o2At lastim tu'nxin te cyej xjal nchi niman jaxin. Cx 1O tak' Dios jun jawnex xtalbil wibaja. ¡Xjanxsen tbixin! :w o0Amale minttii' wajbelela tuj cywitz xjal, pero ma tzul Dios te k'olte jun wajbela. Ja'lewe bix tuj cykilca tyem cykba' xjal ma tsicy' Dios inayena te k'olte jun jawnex woclena. +v S/Nchin tzalaja ti' Dios, Clol weya. Xu +.Bix e xi' tkba'n María: —Tuya cykil nc'u'ja cjawel nnimsa'na tbi Kaaw. vt g-Cuma ma tocslay tyol Kaaw, ctiik'ela nim tzalajebl, cuma cjapanelxin ti' tyolxin—tz̈i Elisabet te María. ~s w,Ya ntzki'ntla c'oquela ttxu Kaaw, cuma tej nbintiya tjaw k'olbena, nim e jaw yucch wala tuj nc'u'ja tu'n ttzalajebl. Dr +¡Titzen nxi'lena ma tzaja k'olbel weya, jay ttxu Waawiya! 4q c*ak'xuj yolel, bix e jaw yolenxuj cyiw. Tz̈ixuj te María cyjulu: —¡Jawnex jun xtalbil ma tzaj tey cywitz niy'tl xuuj! ¡Bix at t-xtalbil Dios tibaj jtala tuj tc'u'ja! ~p w)Tejtzen tbinte Elisabet tej tjaw k'olbentxin, e jawxsen yucch talxuj tuj tc'u'jxuj, bix tu'n tipemal Espíritu Santo Uo %(Tej tpontxin, bix ocxtxin tuj tja Zacarías, bix e k'olbentxin te Elisabet. (n K'Tejtzen tkbaj ju'wa, bixsen e xi' María tuj ajkelbil tu'n tpon tuj departamento te Judea, bix e pontxin tuj ttanem Elisabet, jun tnom t-xol witz tcu'xe. )m M&Bix e xi' tkba'n María: —Cu. Nukle nyo'ya tajbil Kaaw. Bint-xit wi'ja tisenj ma tkbay—tz̈i María. Bix aj ángel. Tej tpon María k'olbelte Elisabet Nl %Ja lu tzin tyeec'an mintii' jun mi'nt bint tu'n Dios—tz̈i ángel. k $Jax ju'x ttzicya Elisabet, amale tijet, pero o tz'oc preñada. E cykba xjal mlay tz'alenxuj, pero ya tkaken xjaw talxuj tuj tc'u'jxuj. Dj #Aj ttzak'be'n ángel tetxin: —Espíritu Santo cwel tibaja, bix ctemela jun rato tjak' tipemal jawnex Dios. Ju' tzunj, jtala q'uitz'jel tu'na mintii' til, bix cbyal tbi Tcwal Dios. }i u"Bix e xi' tkba'n María te ángel: —¿Titzen tten ma chin oca preñada, cuma mina'x nmajewa?—tz̈i María. eh E!Jaxin ccawel tibaj Israel te junx maj. Mintii' tbajlel tcawbilxin—tz̈i ángel te María. g  Jawnexsen c'oquele tala, bix q'uelel cyniy' xjal ti'j jaxin Tcwal jawnex Dios. Bix cxe'l tk'o'n Kaaw Dios texin tu'n tcawenxin te junx maj, cuma tiy'jilx Davidxin, jxin rey e cyaj tk'o'n Dios tyol tuyaxin tu'n titz'j jun tchmanxin te cawel te junx maj. tf cJnxi' nkba'na tey jax wu'na, cuma c'oquela preñada, bix c'alela jun tala, bix c'oquel tk'o'na tbi Jesús. e !Pero e xi' tkba'n ángel tetxin: —Mi'n tzaj ttz̈i ti'ja, María, cuma o scy'eta tu'n Dios tu'n tk'onte jun xtalbil jawnex te tey. d Tej tbintetxin jyol lu, e jaw sey'pajtxin tu'n, bix ak'txin bislte ti'j: —¿Tu'n tiken ma tkba' ángel weya ju'wa?—tz̈itxin. #c ATej tocx Gabriel tuj tjatxin, e xi' tkba'n tetxin: —Ẍin tzaja k'olbel tey. O tzaj tk'o'n Dios xtalbil te tey. At Kaaw tuyey—tz̈i ángel te María. ,b SBix e pon ángel tuj tja jun txin xuuj mintkna'x tlonte xinak, María tbitxin. Otk yolentxin tu'n tmajetxin tuya jun xinak José tbi, jun tiy'jil ktzan rey David. @a {Tetzen tkaken xjaw tel tniy' Elisabet ti'j at tal tuj tc'u'j, jaxj ángel Gabriel e yolen tuya Zacarías jax e xi' tchk'o'n Dios tuj tnom te Nazaret tuj departamento te Galilea. 8` k—Jawnexsen jun xtalbil o tzaj tk'o'n Kaaw weya. Yaltzen ja'lewe mintzentii'tl nch'ixewa cyxol xjal, cuma tzultzen itz'j wala—tz̈i Elisabet. Tpocbal titz'jlen Jesús _ Bix mas yaj, oc t-xu'lxin Elisabet preñada. Bix jwe' xjaw nuk e tenxuj tjaxuj. Mintey' ex bet-xuj. Bix e xi' tkba'nxuj: l^ STejtzen tjapan baj jsmant tej cloj Abías tu'n cyajben tuj tja Dios, bixsen aj Zacarías tja. s] aCwatzen telelxin, pero ya mentlxin. Ya min e bintl tyolexin cyuya xjal. Nuk tuya tk'abxin e tak'xin tumel ti otk tz'oc tcye'yenxin tunwen. Ju' tzunj el cyniy' xjal ti'j otk tz'oc tcye'yenxin jun yec'bil tu'n Dios tuj xjan cwart. \ 3Yal tzunkej xjal ete'cx tuj tja Dios nchi ayontzen tu'n tetz Zacarías tuj xjan cwart, nimxsen otk chi jaw klee' mixe jun-al Zacarías eelel. Z[ /Pero min tocslay nyola. Ju' tzunj c'oqueley te men. Mlaytzen yoletley hasta ojxe titz'j tcwala. Amale mint tocslay nyola, pero ju' ctemela cykilj ma txi' nkba'na tey oj tpon tumel—tz̈i ángel te Zacarías. ~}}{zzytxwwvJuhtsrrBppnnllkUiih=<(;:9977J55|433T3100/e.-,++)X('q&&9%$$}#""g! OF\!R}   F D?Q+7Te jun k'ij, cyul chmet nim xjal te nim tnom tu'n cybinte t-xnak'tzbil Jesús, ak'tzen Jesús xnak'tzalcye. Bix e cub tk'o'nxin jun techel cye: *tuyax Juana, t-xu'l junxin xjal Chuza tbixin. Ja tzunj xin Chuza tocx te mayordomo ttxlaj gobernador Herodes. Tuyax junxuj xuuj Susana tbi. Bix nimc'atl xuuj e xi' tuya Jesús te onl texin bix cye t-xnak'atzxin tuya cyk'inemal. Jun techel ti'j jun awal 0)Ycyuyax jxuuj otk tz'el tii'n Jesús biman cyi'j bix otk k'anenxin ti' cyyabel. Ejee' tzunj xuuj lu: María Magdalena, jaj xuj otk tz'el tii'n Jesús wuuk biman ti'j, q( ]Mas yaj e xi' Jesús tuj cabtl tnom te kbalte tpocbalel tcawbil Dios. Tuya cablaaj t-xnak'atzxin e xi', @'y2Pero bix e xi' tkba'n Jesús te xuuj: —Tu'nj ma tz'oc ke tc'u'ja wi'ja, ma cleta. Cutxa tzuna. Tujtzen ttz̈yal ta'y ja'lewe tuya Dios—tz̈i Jesús te xuuj cywitz xjal.2&]1Kej xjal k'uklec ti' mes tuya Jesús bix ak'ke yolel cyxolx: —Nim o bint tu'nj xjal lu, hasta at jun najsabl til xjal tu'n. ¿Al tzunj xjal lu?—tz̈i ke xjal. f%E0Bix e xi' tkba'n Jesús te xuuj: —Ma najset tila—tz̈i Jesús te xuuj cywitz xjal. 2$]/Cykilca tzunj lu ma bint tu'nxuj, cuma n-el tniy'xuj ti'j ni'j tilxuj, amale nimet, pero ma najset. Ju' tzunj nim ma tz'oc k'ak'en tc'u'jxuj wi'ja. Pero ktzki'n jaj xjal yaa'n nimxix tzin tyeec'an jun tk'ak'bil tc'u'j, jatzen xjalja yaa'n nim til tuj twitz tu'n tnajset—tz̈i Jesús te Simón. ;#o.Tej ẍin oca tuj tjay, tey min xjax tko'na ch'in aseyt te olivo tuj nwi'ya, tisenj tten ku'n, pero ja tzunj xuuj lu, ma cub tko'n c'oc'sbil cyi' xjal jawnexsen twi' ti' nkena. #"?-Jatzen tey, min s-el ttz'u'bena nwitza te k'olbebl weya, pero ja tzunj xuuj lu, ch'ima maj ma tz'el ttz'u'benxuj ti' nkena jatxe tej ẍin oca tuj tjay. q![,Bix aj meltz'aj Jesús cyey'lte tej xuuj tcub, bix e xi' tkba'nxin te Simón: —¿Tzimpa n-el tni'ya ti'j ti nbint tu'n ja xuuj lu? Tej ẍin oca tuj tjay, min xi' tkba'na te tk'opaja tu'n ttzaj tk'o'n a' te tx'ajbil nkena, tisenj tten ku'n. Pero ja tzunj xuuj lu, ma tz'el ttxjo'n nkena tuya ta'l twitz bix ma tz'el tsu'nxuj nkena tuya ttzmal twi'xuj.  +Aj ttzak'be'n Simón: —Tuj nwitza, jaj xjal c'asbenel nim—tz̈i Simón. Bix e xi' tkba'n Jesús te: —Jax toc tu'na. M*Pero mix e xcyebakexin cychjontexin pwak. Ju' tzunj e xa' tkba'n jxin k'ol pwak tu'n mintii' t-xel. ¿Alcye jun cyej xjal lu cxe'l k'onte nim chjonte tej xin k'ol maan?—tz̈i Jesús te Simón. lQ)Bix e xi' tkba'n Jesús cyjulu: —At junxin xjal e xi' tk'o'nxin pwak te maan te ca'ba xjal. Attzen junxin e tmanaxin tisenj tzin tcamanxin te ca'ba jnabk'i, bix juntlxin e manan nuk tisenj tzin tcamanxin te ca'ba xjaw. 7g(Pero el tniy' Jesús ti'j ti niy' tuj tc'u'j fariseo, bix e xi' tkba'nxin te: —Simón, at jun nyola tey—tz̈i Jesús. Bix aj ttzak'be'n Simón: —Kbantzney, taat. 'Ja tzunj xin fariseo e txconte Jesús te waa'l tuyaxin, tej toc tcye'yenxin ti oc tbincha'n jxuuj aj il ti' Jesús, e cub tbisenxin ti'j: “Nuket ja xjal jlu sma'n tu'n Dios, mayetzele tz'el tniy'xin ti'j xuuja ma tz'oc maconte texin aj il xsunxuj.” 9k&Bix e xi' lk'exuj ti' Jesús, bix e cub majexuj t-xee' tkenxin, bix ak'xuj ook'el. Bix e cub tx'utl ta'l twitzxuj twi' tken Jesús, bix el tsu'nxuj ta'l twitzxuj ti' tkenxin tuya ttzmal twi'xuj. Bix el ttz'u'benxuj ti' tkenxin tu'n tyeec'antexuj tnimbilxuj, bix e cub tsu'nxuj jc'o'csbil tibaj tkenxin. b=%Bix at jun e baj. Tuj tzunj tnom lu at junxuj xuuj nimxsen xinak tu'nxuj. Tej tbintexuj nwaa'n Jesús tuj tja jxin fariseo, e xi'xuj tjaxin. Bix e xi' tii'nxuj jun c'oc'sbil cyi' xjal wi'yelxsen tuj jun lmet te xak. .U$Junxin xjal cyxol fariseo, Simón tbixin, e xi' ttxco'nxin Jesús tu'n tpon Jesús waa'l tuyaxin tuj tjaxin. Bix e xi' Jesús tjaxin, bix e cub kexin ti' mes. R#Ja tzunkej n-el cyniy' ti'j, cchic'ajaxeltzen n-el cyniy' ti'j tu'nj tzin cyocsla'n tyol Juan bix inayena—tz̈i Jesús cyej xjal el cyxoo'n jaxin bix tyol Juan. Tej tpon Jesús tuj tja jxin fariseo C"Pero tej wul weya, bix min e cub npa'nwe weyaj tisen Juan, sino in waa'nwe bix in c'anwe tisex tten, tzin cykba'na cyjulu: “Jxjal lu, min cub tpa'n weyaj tisen tten kxol, sino nuk nwaa'n bix nc'an vino bix nbet cyuya chmol alcabala bix cyuya niy'tl aj il. Ju' tzunj, il ti'j q'uelel kiiq'uen tyol,” tz̈ikey. 4a!Cxe'l nkba'na cyey, ejee'y tisenj kej nee' cycy'i chi kẍan, cuma tej tul Juan Bautista bix min ex tk'ij nwaa'n pan bix nc'an vino, e xi' cykba'na: “Jxjal lu min nbint tu'n tisenj nbint cyu'n cykilca, bix ju' tzunj ma tz'oc jun biman ti'j. Ju' tzunj, il ti'j q'uelel kiiq'uen tyol,” tz̈ikey. S Ejee' tzuna te ja'lewe tisen kej nee' tuj be cycy'i tu'n cykẍan cyuya kej nchi kẍan. Oj cykẍan kej nee' nchi kẍan tisen jun mejoblenel, cxe'l cykba'n cyekej cycy'i chi kẍan cyjulu: “Keya, n-oc kxuxen. Cyey, ¿ti min chi tzaja te bixel kuyena?” tz̈ike. Bix oj cykẍan kej nchi kẍan tisen oj ncu'x maket jun cyimne, cxe'l cykba'n cyekej cycy'i tu'n cykẍan cyjulu: “Keya, nko ook'a. Cyey, ¿ti min chi tzaja te ook'el kuyena?” tz̈ike. .UBix e yolen Jesús mas cye xjal: —Key xjal n-el cyiiq'uena j-e tk'umen Juan bix ju'x jweya tzin nkba'n, ¿ti techel c'ajbel tu'n tel cyni'ya ti'j ti cytena? I Pero yal cye fariseo bix ke tx'olbal ley, min e xi' cyk'o'nxin chjonte te Dios ti' Juan, cuma yaa'n cyuyaxxin otk chi cu'x tuj a' tu'n Juan. El cyxoo'nxin j-otk cub tninc'u'n Dios te cyexin. KTej cybinte xjal bix kej xin chmol alcabala tyol Jesús ti'j Juan, el tyol ba'n tuj cywitzxin, bix e xi' cyk'o'nxin chjonte te Dios ti' tyol Jesús, cuma otk chi cu'xxin tuj a' tu'n Juan. ECxe'l nkba'na cyey, cyxol tyolel Dios itz'j cyxol xjal, min-al jun ju' jawnex twitzj Juan. Pero jxjal mas ch'in tuj tcawbil Dios, ja tzunja mas jawnex twitz Juan—tz̈i Jesús cye xjal. 6enuk ti'j Juan tz'i'bena cyjulu: “E tkba Dios te Tcwal: ‘Cxe'l nsma'na nsanjela nejl twitza, tu'n binne cyten xjal oj tpona,’ tz̈i Dios te Tcwal,” tz̈i tyol Dios. 4a¿Tikentzen e xa'key te cyey'lecte Juan? ¿Yaa'mpa e xi'key te cyey'lecte jun tyolel Dios? Jaxte jun tyolel Dios Juan, bix cxe'l nkba'na cyey, cyxol cykilca tyolel Dios, /W¿Bix e pompakey nuk te cyey'lecte t-xbalen jawnex? Min. Cykilcakey cytzki'na nuk ejee' cyej xjal tuj tja cawel, jawnex cyxbalen bix nbint cyu'n nuk jaj alcye cyaj. 3 _Tej cyex tsanjel Juan, ak'tzen Jesús yolel cye xjal, bix nim ba'n yol e xi' tkba'nxin ti' Juan. E tkbaxin cyjulu: —Tej cyxi'y te cyey'lecte Juan ttzii' nima' Jordán, ¿e pompakey cuma e cyajbey tu'n toc cybi'na jun xjal yaa'n cyiw tnaabl, tisen jun tz̈'im nbaj lajpaj tu'n cyk'i'k? Min. % CCyk'umenx te Juan ctzaal tk'o'n Dios t-xtalbil cyej xjal min baj cyc'u'j wi'ja, bix min cyaj cyk'o'n tu'n cyxi' lpe wi'ja—tz̈i Jesús cye tsanjel Juan. 9 kBix e xi' tkba'nxin cye: —Cyucxey tuya Juan bix cykbanx texin jnbint wu'na j-e tkba Isaías at tu'n tbint tu'n Jscy'o'n tu'n Dios. Cykbanx texin jaj ma cyila bix jaj ma cybiy. Cykbanx kej mos̈ ya lutlke nchi cye'yena, bix ke cox ya lutlke nchi bet, kej yaab tu'n tx'a'c ya lutlke ma chi k'anja, bix kej chquint ya niy'xtl tuj cywi', bix kej cyimne o chi jaw itz'j juntl maj, bix kej mebe lu n-oc cybi'n ba'n tpocbal colbil cye.  7Tejtzen cypon t-xel Juan, nk'anen Jesús nim xjal, bix etz ke biman tuj cyxumlal xjal nuk tu'n tyolxin, bix e jaw jket cywitz ke mos̈ tu'nxin. 0 YEjee' tzunj ca'ba tsanjel Juan e ponke tuya Jesús, bix e xi' cykba'n te: —Ja Juan s-aj chk'onte keya tuyey, bix taj tu'n t-xi' kkanena tey cyjulu: “¿Japa tey Jscy'o'n tu'n Dios tu'n tul te cawel, bix ka at juntl ko ayola ti'j tu'n tul?” tz̈i Juan—tz̈i ke t-xel Juan te Jesús. `9Bix e ttxoc Juan ca'ba t-xnak'atz, bix e xi' tkba'nxin cye tu'n cyxi' tuya Jesús te kanlte cyjulu: “¿Japa tey Jscy'o'n tu'n Dios tu'n tul te cawel, bix ka at juntl ko ayola ti'j tu'n tul?” tz̈i cybela. Cykilcaj e bint tu'n Jesús, ocx tpocbal te Juan Bautista tuj tzee' jaca k'ij cyu'n kej lepchec ti' t-xnak'tzbil Juan. $ABix e pon tpocbalel otk tak' Dios jun jawnex tyolelxin tuj cykilca cytx'otx' judío bix cyuj tnom ti'jxe cytx'otx' judío. Kej tsanjel Juan Bautista `9Tejtzen toc cycye'yen ke xjal jlu, nimxsen e jaw klee'ke, bix ak'ke nimsaljawte tbi Dios, bix e xi' cykba'n: —Ma tzul jun jawnex tyolel Dios kxol. Dios ma tzaj k'onte te onlte ke, ejoo' t-xjalxin—tz̈ike. }sBix e jaw k'ukpajk'a, bix ak'k'a yolel. Bix e xi' tkba'n Jesús te ttxuk'a: —Lutzen tala lu—tz̈i Jesús. +OBix e pon lk'exin ti' tcajon cyimne, bix e cub tk'o'nxin tk'abxin tibaj, bix e we' ke xjal k'ilte. Bix e xi' tkba'nxin: —K'a cwal, we'wey—tz̈i Jesús.   Tej toc tcye'yen Jesús ja xuuj, oc tk'o'nxin lastim te xuuj, bix e xi' tkba'nxin texuj: —Mi'n tz'ok'a, xuuj—tz̈i Jesús. @y Tej tponxin ttxa'n tnom, n-e'lelc'a jun cyimne k'i'n cyu'n xjal xi'ne tuj mukbilte. Junk'a cyimne, tal jun mebe xuuj. Nuk junx talxuj at. Nim xjal e xi' lpe ti' xuuj bix ti' cyimne. q[ Te cabtl k'ij, e xi' Jesús tuj tnom te Naín. E xi' ke t-xnak'atzxin tuyaxin, cyuyax nimtl xjal. "= Bix aj meltz'aj ke tsanjel capitán tjaxin, bix tej cyponxin, otk tzul tnaabl t-ak'analxin. Tej tjaw itz'j junk'a tal junxuj xuuj mebe tu'n Jesús =~s Tej tbinte Jesús tyol capitán, e jaw klee' Jesús ti' capitán, bix e jaw sutpajxin te cyey'lte cyej xjal lepchec ti'jxin, bix e xi' tkba'nxin cye: —Cxe'l nkba'na cyey, bajxsen wila'ya jun aj Israel n-oc ke tc'u'j wi'ja tisen ja capitán lu yaa'n aj Israel ma tz'oc ke tc'u'j wi'ja—tz̈i Jesús. ?}wN-el nni'ya ti'j o'cx tu'n tyola ba'n tbint tajbila, cuma jax ju'x weya o k'oj woclena te cawel. Ka ma nkba'ya te jun soldado, “Cutxey,” ka ntz̈iya, il ti'j cxe'l, bix ka ma nkba'ya te juntl soldado, “Cyixtey,” ka ntz̈iya, jax il ti'j c'ulel. Jax ju'x ka ma nkba'ya te wak'anala: “Bincham jlu,” ka ntz̈iya, jax il ti'j cbinel. Jax ju'x xsunj tey. Alcyej tzin tkba'na tu'n tbint, il ti'j cbinel—tz̈i capitán te Jesús. 3|_Bix tu'n nch'ixewa min ẍin etza njaya tu'n npona tuyey. Yal tey tulel, yaa'n il ti'j tu'n tula tuj njaya, cuma n-el nni'ya ti'j nuk tu'nj tyola ba'n tk'anj wak'anala. #{?Ju' tzunj e xi' Jesús cyuyaxin. Ch'itktzen cyponxin tja capitán, tej t-xi' tchk'o'n capitán cabtl tuyaxin te tsanjelxin, bix e xi' cykba'n tyol capitán te Jesús. —Taat, mi'n txi'tla njaya, cuma mintii' wajbela twitza. Yaa'n tumel tu'n tocxa tuj njaya, cuma aj il kena. zAmale tet Roma texin, pero n-oc kak' ejoo' judío texin, bix o bint jun kjaya camon tu'nxin te xnak'tzabl tyol Dios—tz̈i ke sanjel. y Tejtzen cypon tsanjel capitán twitz Jesús, bixsen e xi' cykba'nxin te: —Taat, ma ko tzaja cubsal kwitza tey tu'n t-xi'y k'anlte t-ak'anal capitán. Jxin ma tzaj chk'onte keya, ba'n xjal texin. Ju' tzunj kaja jac'a txi' ch'ina te k'anlte t-ak'analxin. FxE tbi capitán ka ba'n k'ane Jesús cyi' xjal. Ju' tzunj e xi' tsma'nxin cab nintzaj xjal cye judío tuya Jesús te cubsal cywitz te Jesús tu'n ttzaj Jesús te k'anlte jxin t-ak'analxin. 3w_Tuj tzunj ja tnoma at junxin xjal capitán cye soldado. Ja tzunj xin capitán at jun t-ak'analxin nimxsen tajbel texin. Bix oc yabel ti'j t-ak'analxin. Ya ch'itk tcyim. fv GTejtzen tpon baj tyol Jesús cye t-xnak'atz cywitz xjal, bix e xi'xin tuj tnom te Capernaum. %uC1Pero kej xjal tzin cybi'n nyola pero min cyniman, ejee' tzunja tisen jun xjal min cyajxix tja ba'n. Min cu'x tk'o'n tk'uklel jaa', sino look' naj ncu'x tk'o'n tuj tx'otx'. Ojtzen toc punntz'aj a' ti' tja, niy' tz'aktl jaa', bix ju'tzen e pja' jaa'—tz̈i Jesús cye t-xnak'atz.Ut#0ejee' tzunja tisen jun xjal njaw tbincha'n tja ba'nxix cyjelel. Tneel, cjawetz tii'n tx'otx' yaa'n cyiw, tu'n tcnet cyiw tx'otx'. Bix cwelex tk'o'n tsimyentel jaa', bix cjawel tbincha'n jaa'. Ojtzen tcub nintzaj jbal, bix ojtzen tjaw noj nima' bix c'oquel punntz'aj ti' jaa', mlay yucch jaa' bix mlay txi' tuj il, cuma binne tten. Js /Kej xjal tzin cybi'n nyola bix nbint cyu'n, cxe'l nkba'na cyey, br=.¿Tikentzen tzin cykba'na weya: “Kaawiya jay,” tz̈ikey, pero min cybiy nyola? {qo-Ju'tzen japenina ke xjal. Kej xjal ba'n chi binchal ba'n, cuma tuj cyanem ta' ba'n. Pero kej xjal yaa'n ba'n, chi binchal ka', cuma tuj cyanem ta' ka'. Ti' yolen jun xjal tzin tyeec'an ti tten tuj tanem. Jun techel cyi'j ca'ba tk'uklel jaa' @py,Q'uelel kniy' ti'j ka ba'n jun tzee' bix ka yaa'n ba'n la' tii'n twitz. Mlay tz'el lo'pj te higo ti' jun tzee' at ch'utel, bix jax ju'x mlay tz'el lo'pj te uva ti' jun skman ch'i'x. wog+Jun tken lo'pj ba'n mlay tak' twitz yaa'n ba'n. Jax ju'x jun wik tzee' yaa'n ba'n mlay tak' twitz ba'n. Pn*¿Tiken nxi' tkba'na te tuyey: “Q'ueletz wii'na ni' tz'is tuj twitza,” tz̈iy, pero min tz'el tni'ya ti'j at jun tzee' tuj tey twitz? Jay at tpalta, pero nbint tu'na tisenc'a mintii' tila. K'imetz jtey nejl jtzee' tuj twitza, tu'ntzen ba'n tetz tii'na jte tuyey tocx tuj twitz. Tu'nj cybinchben xjal q'uelel cyniy'a cyi'j m)¿Tikentzen nyolena ti'j jun tuyey tocx jun ni' tz'is tuj twitz, pero min tz'el tni'ya ti'j tuj tey tocxe jun tzee'? /lW(Jaxse ju'x jun maystro tuya jun t-xnak'atz. Ka min tz'el tniy' maystro ti'j, jax cyjel t-xnak'atz min tz'el tniy' ti'j, cuma jun xjal nxnak'tzan mlay tz'el tniy' ti'j mas twitz tmaystro. Bix la' alcye n-oc t-xnak'tza'n maystro te, jaxsen cbinel tu'n. Junxsen q'uelele t-xnak'atz tuya maystro. 'kG'Jax ju'x e cyaj tk'o'n Jesús cabtl techel cye: —¿Ba'mpa t-xi' tyeec'an jun mos̈ be te juntl mos̈? ¿Yaa'mpatzele junx chi xe'l tz'ak tuj jun jul? j9&Ka ma chi xtalena cye xjal, jax chi xtalel ke xjal cyey. Cnool cypay cyu'n tuyaj ba'n, bix cwelex cutz'et, bix cjawel tz̈tet, tu'ntzen tcu'x nim tuj, hasta ojxe ttzt'et. N-oc tcye'yen Dios la' ti cyey nxi' cyk'o'n cye xjal, bix ctk'a' t-xel cyey—tz̈i Jesús cye t-xnak'atz. ^i5%Mi'n chi yolena ti' cyuyey, bix mi'n cykba'y ka'ke cyuyey, cuma ka ma bint cyu'na ju'wa, ju'x pjel cyi'ja. Pero ka ma cub cynajsa'na cyil ke cyuyey oc cybincha'n cyi'ja, jax cwel najset cyey cyil tu'n Dios. ohW$C'oquel cyk'o'na lastim cye xjal, tisente Kman Dios nk'on lastim cyey. Mi'n chi yolena ka' cyi' xjal Sg#Pero weya, cxe'l nkba'na cyey, il ti'j c'oquel cyak' cyey kej xjal nchi k'ojl cyi'ja, amale mi'nt tz'oc cyak'a cye. Bix il ti'j chi binchala jun ba'n cye, amale mi'nt cybincha jun ba'n cyey. Bix il ti'j chi manala cyuya, amale mi'nt cymana cyey te t-xel. Ka ma bint cyu'na ju'wa, tk'a' Dios nim t-xel te cyey, bix ejee' tzuna chi yec'lte k'i'ntzen tnaabl jawnex Dios cyu'na, cuma ntzaj tk'o'n Dios t-xtalbil tibaj kej xjal ka' bix min nchi k'on chjonte te. 3f_"Bix ka nmanana pwak nuk tej xjal jaa' cmanalatla mas yaj, yaa'n jawnex jlu twitz Dios, cuma jax ju'x kej xjal aj il chi manal cyej xjal jaa' ba'n tu'n cymananatl cyxol. e!Bix ka ma tbinchay jun ba'n nuk tej xjal o tbincha jun ba'n tey, yaa'n jawnex jlu twitz Dios, cuma jax ju'x kej aj il nbint cyu'n ju'wa. d Ka ma tz'oc tak' tey nuk jaj xjal n-oc tak'a te, yaa'n jawnex jlu twitz Dios, cuma jax ju'x kej xjal aj il n-oc cyak' cyuya cye. Tc!Ka taja tu'n tbint jun ba'n tey cyu'n xjal, tneel ctbinchay jun ba'n cye. b3Ka at jun xjal ma tkane jun tiixja tey, k'onxa te. Ka ma tz'el talk'a'n jun xjal ti'ja, mi'n cub ttzyu'na tu'n tel tii'na te j-otk tz'el talk'a'n. /aWKa ma txi' ttz'ajen jun xjal tk'o'txa, cxe'l tk'o'ntla juntle tu'ntzen t-xi' ttz'ajen. Ka ma tz'el tii'n jun xjal tcapẍeyena, bix ka taj tuyax tcamisa, k'onxa te. }`sCykanenxa te Dios tu'n ttzaj tk'o'n xtalbil cyibaj kej nchi sbun cyi'ja. Chi na'na Dios cyi'kej nchi yasen cyi'ja. 5_cPero jatzen cyey, ejee'y n-oc ebinte nyola, cxe'l nkba'na cyey il ti'j c'oquel cyak' cyey kej xjal nchi k'ojl cyi'ja. Cyk'onx jun ba'n te cyej n-el cyiiq'uen ejee'y. i^KBix xsunkej njaw nimset cybi cyu'n cykilca xjal te twitz tx'otx', lastimke, cuma ejee' tzunja tisen kej ẍtak' kbal tyol Dios te ootxa. Jax ju'xkewe, e jaw nimset cybi cyu'n cykilca xjal. Il ti'j tu'n toc cyak' kajk'oj ke %]CBix xsunkej nojne cyc'u'j ja'lewe, lastimke, cuma c'oquel tak' weyaj cye. Bix xsunkej nchi tze'n ja'lewe, lastimke, cuma tzul bisbajil cye bix chi ook'el. P\Pero ja tzunkej k'ina, lastimke, cuma nuk ja'lewe at cyk'inemal. [%ka ju' n-oc bint cyi'ja, chi tzalajxa bix chi tenx aleyre, cuma jaxte ctk'a' Dios nim t-xel tuj cya'j. Ju'x e baj cye tyolel Dios te ootxa. -ZSKa ma chi el iiq'uena cyu'n xjal, bix ka ma chi el xoo'na cyu'n xjal, bix ka ma chi xmucchaja cyu'n xjal, bix ka ma tkbaj ka' xjalkey nuk tu'nj nche'x lpey wi'ja, (YIEjee'y at weyaj cyey ti' Dios ja'lewe, at t-xtalbil Dios cyibaja, cuma cnool cyanema. Ejee'y nchi ok' ja'lewe, at t-xtalbil Dios cyibaja, cuma chi tzalajela. 2X]Bix oc tcye'yen Jesús cywitz t-xnak'atzxin, bix e xi' tkba'nxin cye cyjulu: —Ejee'y mebe, at t-xtalbil Dios cyibaja, cuma ck'ojel cyey tu'n cycawena tuya Dios. %WCBix cykilxse xjal oc cyipen tu'n toc cymaco'n jaxin, cuma tej tpon canan cyk'ab ti'jxin, n-ultltzen cynaabl tu'n tipemalxin. Kej xtalbil bix kej q'uixc'aj |VqE pon ke xjal te ebilte t-xnak'tzbilxin bix tu'n cyk'anj tu'nxin. Bix kej otk tz'oc biman cyi'j, bix el tii'nxin. 'UGTej tetz tscy'o'nxin kej t-xnak'atzxin lu, bix e cu'x tii'nxin ke t-xnak'atzxin, bix e ponkexin tuj jun chk'ajlaj. Bix nimxsen xjal e pon jaa' wa'lc'a Jesús. At xjal te Judea bix te Jerusalén bix at xjal te mlaj tx'otx' ttzii' mar te mediterráneo cyej tnom te Tiro bix Sidona. Ttuya Judas, tcwal Jacobo, tuya Judas Iscariote, jxjal e xi' tq'ueyen Jesús tuj cyamecy mas yaj. Tej t-xi' t-xnak'tza'n Jesús nim xjal S#tuya Mateo, tuya Tomás, tuya Jacobo, tcwal Alfeo, tuya Simón, jxjal tk'on tiib tuj k'oj nejl tu'n cytzakpinte judío tjak' tcawbil Roma, 6ReKej cablaaj t-xelxin ejee' tzunj lu: Simón, jxjal oc tbi te Pedro tu'n Jesús, bix tuyax titz'en Pedro, Andrés, tuya Jacob, tuya Juan, tuya Felipe, tuya Bartolomé, 5Qc Tej tul k'ij, e tzaj ttxco'nxin kej xin oc lpe ti'jxin, bix etz tscy'o'nxin cablaaj t-xnak'atzxin cyxol, bix e xi' tkba'nxin cye: —Ejee'y chi oquel te nxela—tz̈ixin. iPK Attzen jun k'ij ex Jesús na'l Dios cyxol witz jaa' min-al xjal. Ex ak'bil tna'nxin Dios. O3 Pero yalx cye fariseo, nimxe e tzaj cyexin cyk'oj, bix nim e yolenkexin tu'n ti tten tu'n tcub cybyo'nxin. Tej tjaw jyet cablaaj t-xnak'atz Jesús EN Ocx tcye'yen Jesús tuj cywitzxin cykil xjal, pero min-al ak'. Bix e xi' tkba'n Jesús te yaab: —Nukpinx tk'aba—tz̈i Jesús. E xi' tnukpi'nxin tk'abxin, bix ul tnaabl tk'abxin. )MK Bix e xi' tkba'n Jesús cye fariseo: —Cxe'l nkanena cyey, ¿tzimpa tcuyan tley Moisés tu'n tbint jun ba'n tuj k'ij te ajlabl, bix ka tu'n tbint jun ka'? ¿Tzimpa tkba'n kley tu'n tk'anj xjal, bix ka tu'n tbyet xjal?—tz̈i Jesús, cuma el tniy'xin ti'j e cyajbe tu'n tbyet-xin. TL!Pero el tniy' Jesús ti'j ti iy' tuj cyc'u'jxin. Ju' tzunj e xi' tkba'n Jesús tej xin cyimnen tk'ab: —We'wey, bix ju'tzen cwel we'y cywitz xjal—tz̈i Jesús. Bix e cub we'xin jaa' otk tkba Jesús. 4KaBix ete' tzunj xin tx'olbal ley bix ke fariseo. Bixsen oc cyc'u'jxin ti' Jesús ka tu'n tk'anenxin cyi' xjal tuj k'ij te ajlabl, tu'ntzen tcub tz'akxin tuj cyexin cyley. ;JoTuj juntl k'ij te ajlabl, ocx Jesús tuj juntl camon jaa', bix ak'xin xnak'tzal cye xjal. Bix at junxin xjal otk tz'el tanem tk'abxin. Min yucchtl tk'abxin te tmank'abxin. I%cuma inayena, Jsma'n tu'n Dios tu'n ntena cyuya xjal, taaw jk'ij te ajlabl—tz̈i Jesús cye fariseo. Junxin xjal otk tz'el tanem tk'abxin #H?Ocx David tuj tja Dios bix etz tii'nxin jpan k'o'n te Dios. Amale tzint tkba'n ley ja xjan pan lu o'cx te cyej xin pala ba'n t-xi' cywaa'nxin, pero e xi' twaa'n David, bix e xi' tk'o'nxin te cywa ke tuyaxin, cuma otkxsen chi cyimxin tu'n weyaj. Katzen ba'n o txi' twaa'nte David jpan bix tu'n t-xi' tk'o'n cye ke tuyaxin, jaxse ju'x weya, mas ba'n tu'n ncuyanteya tu'n t-xi' cywaa'n nxnak'atza triwa ja'lewe, ,GQAj ttzak'be'n Jesús cyexin: —¿Bajxpatzen txa' cycye'yena tuj tyol Dios ti e baj te kiy'jil David cyuya ke tuyaxin tej toc nim tak' weyaj cyexin jun maj? SFLepchtzen cyxi' kej xjal fariseo ti' Jesús, bix tejtzen toc cycye'yenxin n-el cyii'n t-xnak'atz Jesús tspigayil triwa, n-octzen cykaneltlxin te Jesús: —¿Tikentzen tzin tcuyana tu'n tel cyii'n tuyey twitz triwa tuj ja k'ij lu te ajlabl? Tzin tkba'n ley yaa'n tumel jtzin cybincha'na—tz̈i ke fariseo, cuma cyiw tuj cyley. qE ]Te juntl maj exc'a Jesús tuj triwa cyuya ke t-xnak'atz. Tujc'a jun k'ij te ajlabl, jk'ij xjan cyxol judío. Bix iy' cyii' ke t-xnak'atzxin cab twitz triwa, bix el cysk'uchexin t-xc'omel tuya cyk'abxin, tu'n t-xi' cywaa'nxin twitz. }Ds'J-ac'aj vino tisenj weya nxnak'tzbil. Ac'aj jnxi' nxak'tzana, bix mlay tmojba tiib tuyaj xnak'tzbil te ootxa. Kej xjal cycy'i nxnak'tzbila tisen kej xjal nuk jaj vino k'anak cyaj, bix cycy'i vino ac'aj. “Masxse ba'n jk'anak,” tz̈ike.XC)&Ju' tzunj, oj ncub vino ac'aj tuj tz'u'n, il ti'j tu'n tcub tuj tz'u'n ac'aj. OB%Jax min-al jun xjal cwel tk'o'n vino ac'aj tuj jun tz'u'n k'anak, cuma ka ma cub tk'o'n ju'wa, q'uelel rotj tz'u'n tu'n vino oj tel ipc'aj. Ju'tzen tten cxe'l tz'u'n tuj il tuyax vino q'uelel koj. PA$Bix e xi' tk'o'n Jesús juntl xnak'tzbil cye xjal. E xi' tkba'nxin: —Min-al jun xjal jac'a jatz tii'n jun tkiy' remyent ti' jun ac'aj xbalen tu'n tcu'x te remyent ti' jun xbalen k'anak, cuma yaa'n tumel tu'n tcyaj jun oyaj ti'j ac'aj, bix ju'x jremyent ac'aj oj tcu'x ti'j xbalen k'anak, tii'n tcye'nc mlay tz'el junx. w@g#Ju'tzen cye nxnak'atza. Tisen nchi tzalaj ke xjal tuya chmilbaj, ju'xse nchi tzalaj ke nxnak'atza wuyena, cuma ntiina cyuya. Mas yaj, oj wel k'i'na cyi'j, ejee'tzen nxnak'atza chi cyjel tuj bis bix cweltzele cypa'n weyaj—tz̈i Jesús. 8?i"Aj ttzak'be'n Jesús: —¿Titzen nbaj ti' jun mejoblenel? Oj nchi pon xjal ti' mejoblenel, ¿tzimpa cub cypa'n weyaj? Min, cuma tumel tu'n cyiy'san xjal tuya chmilbaj. O>!Mas yajtl at cabtl xjal e xi' cykba'n te Jesús: —¿Titzen tten kej tey t-xnak'atz min ncub cypa'n weyaj? Ja tzunkej te Juan t-xnak'atz, nim maj ncub cypa'n weyaj bix nchi na'n Dios, tisex kej xin lepch ti' cyley fariseo. Ja tzunkej tey t-xnak'atza, min ncub cypa'n weyaj. Nuk nchi waa'ncye—tz̈i ke xjal te Jesús. k=O Ju'x xsunkej xjal aj il. Min o chin ula te cyej xjal mintii' cyil tuj cywitz tu'n tcyaj cyk'o'n cyil, sino o chin ula te cyej xjal n-el cyniy' ti'j aj ilke tu'n tul cyil tuj cyc'u'j—tz̈i Jesús. Jun kanbil ti'j epaj weyaj <-Bix e xi' tkba'n Jesús cyexin: —Kej xjal mintii' yabel cyi'j, mlay che'x tuya k'anel. Ja tzunkej xjal yaab, il ti'j nche'x tuya k'anel. a;;Kej xjal fariseo bix ke tx'olbal ley oc cycye'yenxin jlu, bix el ka' tuj cywitzxin, bix e xi' cykba'nxin cye t-xnak'atz Jesús: —¿Tikentzen nchi waa'ncxey cyuya chmol alcabala bix tuya mastl aj il?—tz̈ikexin. ":=Tu'n tyeec'atexin a tanemxin ti' Jesús, bix iy' tiy'sa'nxin jun nink'ij tjaxin. Nim chmol alcabala bix nim xjal tuyax Jesús e pon tja Leví te waa'l. \91Bix e jaw we' Leví, bix e cyaj tk'o'nxin cykilca, bix oc lpexin ti' Jesús. 83Tbajlenxetzen ju'wa, bix el bet Jesús tuj tnom. Bix tej texxin twitz jun jaa' jaa' n-ele kanet alcabala, taac tcye'yenxin tunwen k'uklecx jxin xjal k'ilbelte alcabala, Leví tbi. Bix e xi' tkba'nxin te Leví: —Lpetzen wi'ja tu'ntzen toc te nxnak'atza—tz̈i Jesús. H7 Bix cykil xjal e jaw klee', bix e jaw cynimsa'n tbi Dios. Bix e cub ttz̈i cyi'j, bix e xi' cykba'n cyjulu: “¡Bajxsen kla' jma kil ja'lewe!” tz̈ike. Tej ttzaj txquet Leví tu'n Jesús 6yTzinx yolen Jesús tej tjaw we' yaab, bix e jaw tii'n twetbil, bix aj tja. Nimxsen e jaw tnimsa'n yaab tbi Dios. 5Cbinel wu'na alcyej mas nim t-xi'len cyey tuj cywitz tu'n tbint, jaj tu'n tk'anj ja yaab lu, tu'ntzen tel cyni'ya wi'ja at wipemala tzalu twitz tx'otx' tu'n tnajset cyil xjal wu'na, inayena, Jsma'n tu'n Dios tu'n ntena cyuya xjal—tz̈i Jesús. Ju' tzunj e xi' tkba'nxin tej xjal min yucch t-xumlal: —Ebintz nyola. Wey'tztzen, k'inx twetbila, bix cutxetzen tjay—tz̈i Jesús te yaab. 24]Ba'n t-xi' nkba'na te yaab: “Ma najset tila,” bix ba'n t-xi' nkba'na: “Tu'n tjaw we'y bix taja tjay.” Tuj cywitza ¿alcye mas nim t-xi'len tu'n tbint tej yaab? 33N-el najtl tniy' Jesús ti'j alj nyolen cyxolx, e xi' tkba'nxin cye: —¿Tikentzen ncwa' cybisena ka mlay bint wu'na tu'n tnajset cyil xjal? M2Tejtzen cybinte ke tx'olbal ley bix ke fariseo ja yol ka otk najset til yaab tu'n Jesús, bixse e tzaj cyk'ojxin, bix ak'kexin kanlte cyxolxxin: —¿Ti tten nyole ja xjal lu ka junx tuya Dios? Ncub t-xmuccha'nxin Dios, cuma min-alte jun ba'n tnajsante til jun xjal, nuk o'cx te Dios—tz̈i ke xjal crinsipal cyxolx. .1UTej toc tcye'yen Jesús yaab cyuyax kej xjal k'ilte oc ke cyc'u'j ti'jxin tu'n tk'anj yaab tu'nxin, e xi' tkba'nxin te yaab: —Tey, ma najset tila—tz̈i Jesús. W0'Pero mix ocxe cyu'nxin, cuma nim xjal. Ju' tzunj e jaxkexin twi'yen tu'n cyjapanxin twi' jaa', bix e jaw cyc'obchexin twi' jaa', bix e cu'x cyk'o'nxin yaab tuyax twetbil. E cu'pan twitz Jesús cyxol xjal. //WNxnak'tzan Jesús tej cypon cab xinak. K'i'n jun xjal twi' jun wetbil cyu'nxin min yucchtl t-xumlal. Cyajxin ocxkexin tunwen tu'n tcub cyk'o'nxin yaab twitz Jesús. .At jun k'ij e xi' tk'o'n Jesús xnak'tzbil cye xjal. Twitztzen Jesús at cab xjal tej cloj cyiwxsen tuj cyley judío, fariseo tbi cyclojenxin, cyuyax cab tx'olbal ley. Ejee' tzunxin e pon otk chi tzaj tuj nim tnom tuj departamento te Galilea, bix at juun otk chi tzaj tuj departamento te Judea bix tuj tnom te Jerusalén. Bix at tipemal Dios tuya Jesús tu'n tk'anen ke yaab. )-KE pon ke xjal te jyolte, pero at maj el lk'exin cyi' xjal tuj jun lugar min-al xjal tuj, bix e na'nxin Dios. E k'anj jun xjal tu'n Jesús min yucchtl t-xumlal P,Pero amale otket tkba Jesús te yaab tu'n mi'n baj ttx'olba'n ka otk k'anj, pero elx tz̈it tpocbal tk'anbilxin. Tzajnexsen e tzaj lk'e nimxsen xjal ti'jxin te ebilte tyolxin bix tu'n cyk'anj. ;+oBix e xi' tkba'n Jesús te: —Mi'n txi' tkba'na cye xjal ti ma baj ti'ja. Nuk o'cx tej xin pala cxe'la tyeec'a tiiba ka ba'ntla, bix k'oncx jtoybila texin tisen o tkba Moisés, tu'ntzen t-xi' tkba'n pala ya ma txjeta. Yeec'ax cyexin tu'n tel cyniy'xin ti'j at wipemala tu'n nk'anena xjal—tz̈i Jesús. I*  Bix e xi' tnukpa Jesús tk'ab tibaj yaab, bix oc tmoco'nxin, bix e xi' tkba'nxin: —Ba'n tuj nwitza. Tu'n tel yabel ti'ja—tz̈i Jesús. Bix tzinx yolen Jesús tej tel yabel ti' xjal. 5)c At juntl k'ij e pon Jesús tuj jun tnom. Bix attzen junxin xjal ncub tu'n jun yabel lepra tbi. Tejtzen toc tcye'yen jxin yaab ja Jesús, e cubxsen majexin twitz Jesús, bix e xi' tcubsa'nxin twitzxin: —Taat, n-el nni'ya ti'ja at tipemala tu'n tk'anena wi'ja, ka ba'n tuj twitza—tz̈i yaab. G( Bixsen e jatz cyii'nxin cybarcxin tuj a' bix e cyajke twitz tx'otx', bix e cyaj cyk'o'nxin cykilca, bixsen e xi' cytzyu'nxin cyaak'enxin tuya Jesús. Tej tk'anj jun xjal otk tzaj k'ey X') Jax ju'x e jaw klee' kej xin Jacobo bix Juan, kej xin tcwal Zebedeo, bix tuya Simón ejee'tzen xinja cyaaw barc. Bix e xi' tkba'n Jesús te Simón: —Mi'n tzaj ntz̈iya ti'ja. Tetzen ja'lewe mi'ntzen tz'ak'anantl tey k'iljawtz quis̈, sino jatltzen teja taak'en tu'n t-xi' tk'umena cye xjal tu'n cyoc wuyena—tz̈i Jesús te Pedro. & E tkbaxin ju'wa tu'nj e jaw klee'xin cyuya ke ak'anal tuyaxin ti'j nimxsen quis̈ e jatz cyu'nxin tu'n tipemal tyol Jesús. 6%eTejtzen toc tcye'yen Simón Pedro ti otk baj, e cubxsen majexin twitz Jesús, bix e xi' tkba'nxin: —Taat, ikch mi'n tzaj lk'ey wi'ja, cuma aj il kena—tz̈i Pedro. \$1Bix mix e xcyebatlkexin tu'n tjatz tjak' talel. Ju' tzunj e xa' cyyeec'a Simón cyk'abxin cyuya ke tuyaxin te cyej cabtl cyuyaxin tuj juntl barc tu'n cyponxin onjawtzte cyxiy'paxin. Tejtzen cypon jcabtl cyuyaxin, entera xsunkexin e jatz onente, bix cyca'bel cybarcxin e noj tuya quis̈, ya nuk tu'n tak' xe'l bajtlke tjak' a' tu'n talel. #wBix e cu'x cyk'o'nxin cyxiy'paxin tuj a'. Tej tjatz, nojnexsen tuya quis̈, ya nuk tu'n tel rotjtl cyxiy'paxin. ^"5Pero aj ttzak'be'n Simón te Jesús: —Taat, ma tz'ex cykil ak'bil kquis̈ena, bix mintii' xjatz ku'na. Pero c'oquel ke nc'u'ja ti' tyola. Cxe'l kxoo'na kxiy'paya tuj a' juntl maj—tz̈i Simón te Jesús. K!Tejtzen tbaj xnak'tzanxin cye xjal, e xi' tkba'nxin te Simón: —Ko'tzen. K'inx barc maa jaa' ta' nim t-xee' a', bix cyxoo'nxsa cyxiy'pay tuj a', tu'ntzen tjatz cyquis̈a—tz̈i Jesús. U #Bix ocx Jesús tuj jun barc, bix e xi' tkanenxin te taaw barc tu'n taac lk'e ch'intl barc tuj a'. Simón tbi taaw barc, bix juntl tbixin Pedro. Bix ocx ke Jesús tuj barc, bix ak'xin xnak'tzal cye xjal. RBix oc nojxin ti' ca'ba barc min-al xjal cyuj nka ttzii' a'. Cyaak'en jxin cyaaw barc tzyul quis̈kexin. Otktzen chi cyaj cyk'o'nxin cybarcxin, bix nchi txjon tzunxin cyxiy'paxin te k'iljawtz quis̈. ( KAt jun k'ij wa'lc'a Jesús ttzii' jun nima' Genesaret tbi. Nim xjal e chmet ti'jxin te ebilecte t-xnak'tzbilxin ti' tyol Dios, bix oc cycutz'en cyiib ti'jxin. 3,Ju'tzen tten tej t-xi' Jesús cyuj cytanem judío. Oj tponxin tuj juun tnom, bix ocxxin tuj camon jaa', bix ak'xin xnak'tzalte tyol Dios.M+Pero e xi' tkba'nxin cye: —Il ti'j tu'n nxi'ya cyuj cabtl tnom, tu'n t-xi' nyeec'ana cye niy'tl xjal ti tten tcawbil Dios, cuma sma'n kena tu'n Dios te kbalte tzul tcawbil Dios—tz̈i Jesús. C*Te juntl k'ij, te jya'x, bix iy'xin tja Simón, bix e xi'xin jaa' min-al xjal. Nim xjal e jyon ti'jxin, bix e cnet-xin cyu'n, bix e cubsanke cywitz texin tu'n mi'n tziy'xin cyxol. dA)Bix nim xjal e pon toc biman cyi'j, bix e xi' tkba'n Jesús cye biman tu'n cyel cyi' xjal. Tejtzen cyel, e jawxsen s̈-inke: “Jay Tcwal Dios,” tz̈i ke biman te Jesús. Pero bix e xi' tmyo'n Jesús ke biman tu'n mi'n chi yolentl, cuma el cyniy' biman ti'j ka jaxin Jscy'o'n tu'n Dios. Tej tbet Jesús cyuj tnom te Galilea te kbalte tyol Dios 8i(Te xsunj k'ij te ajlabl, bix mitkna'x tex k'ij, bix e pon nimtl xjal cyuya yaab jaa' ta' Jesús. Bix e cub tk'o'n Jesús tk'ab tibaj juun yaab, bix ul cynaabl tex hora. a;'Bix e pon lk'e Jesús jaa' tocxexuj, bix e xi' tkba'nxin tu'n tetz jyabel tuj t-xumlalxuj, bix nwe'tl cyak ti'jxuj. Tex rato njaw we'tlxuj, bix ak'xuj k'olxte waabj cye xjal tuj jaa'. Nim xjal ul tnaabl tu'n Jesús [/&Tej tetz Jesús tuj camon jaa', e ponxin tuj tja Simón. Attzen tjii' Simón tuya, bix yaabxuj tu'n nim cyak ti'jxuj. Ejee' tzunj xjal ete' tuj tja Simón e xi' cykanen te Jesús tu'n tk'anenxin ti'jxuj. hI%Bix el tpocbalelxin e pon cyuj tnom ti'jxe Capernaum. Tej tk'ane Jesús ti'j jxuj tjii' Pedro =~x}||;zz/yjxCvuttQsrrq0pon^mlkjchhgffedcbb!a,`_^]]![[ZYqXWW7VV,UUVTTSSRQPP O:MLL.KJIcIHG&FZEUDsCBAa@}@>=<At juntl maj tej cybet Jesús cyuya t-xnak'atz tuj be, bix e ponkexin tuj jun ch'in tnom. Tuj tzunj tnom lu at junxuj xuuj Marta tbi, bix e ttxocxuj ja Jesús tu'n tponxin tjaxuj. B} %Aj ttzak'be'n tx'olbal ley: —Jaj xjal oc k'ak'en tc'u'j ti'j elninakexin—tz̈ixin. Bix e xi' tkba'n Jesús texin: —Jax tu'na. Cutxeney bix binchama tisenj e bint tu'n aj Samaria—tz̈i Jesús. Tej tpon Jesús k'olbelte Marta bix María Aw $¿Ti toc tu'na? ¿Altzen jun cyej oxe xjal lu oc te tuyaj xin otk tzak' cyu'n alak'?—tz̈i Jesús te tx'olbal ley. Y@+ #Te juntl k'ij bix ocx tk'o'nxin pwak te plata te taaw posada, bix e xi' tkba'nxin te: “C'ojlanx ch'in jxjal elninakexin. Ka ma tz'ajben mas pwak, cxe'l nk'o'ntla tey oj wul meltz'aja,” tz̈i aj Samaria. ?{ "Bix e xi' lk'exin ti'j, bix oc tsu'nxin aseyt te olivo bix vino ti'j elninakexin iken tu'nxin, tu'n tk'anj, bix oc tpotzenxin tuya xbalen, bix e jax tk'o'nxin jaxin tibaj tburxin, bix e xi' tii'nxin tuj jun posada, bix e cyaj tenxin te c'ojlalte. > !Jax ju'x e baj tej junxin aj Samaria e xi' tujx be. Tej toc tcye'yenxin jxjal iken elninakexin tu'n, bix oc k'ak'en tc'u'jxin ti'j. D= Jax ju'x e xi' junxin aj Leví tujx be, junxin cyuyaj jxin ak'anal tuj tja Dios. Tej toc noj jxin elninakexin ti'jxin, jax ju'x min e we'xin tu'n tjaw tonenxin, sino txucl exxin ttxlaj. y<k Ju'x e xi' junxin pala tujx be. Tej toc noj jxinak tcub tuj be ti'jxin, min e we'xin, sino txucl exxin ttxlaj. =;s E xi' tkba'n Jesús texin: —Cxe'l nk'o'na jun tumel tey alcyej tuyey. At junxin xjal e tzaj tuj tnom te Jerusalén tu'n tponxin tuj tnom te Jericó. Pero e cub tzyu'nxin tuj be cyu'n alak'. El baj tik'ch texin, tuyax ke ti'jxin toc. Bix e baj pju'nxin hasta ch'itk tcyimxin, bix el ke alak' ti'jxin. : Pero tcy'i jxin xjal lu tz'oc cyak' ke tuyaxin texin. Ju' tzunj e xa' tkba'nxin te Jesús: —¿Alcyetzen ke wuyena?—tz̈ixin. ~9u E xi' tkba'n Jesús texin: —Jax tu'na. Bincham ja lu, bixsen ccamala tchunk'lala te junx maj—tz̈i Jesús. 8y Aj ttzak'be'n tx'olbal ley: —C'oquel tak' Cyaawey Dios cyey tuya cykil cyc'u'ja, bix tuya cykil cyanema, bix tuya cykil cyipena, bix tuya cykil cynaabla. Bix c'oquel cyak' ke cyuyey cyey tisenj n-oc cyak' cyiiba cyey—tz̈i tx'olbal ley. |7q Aj ttzak'be'n Jesús texin: —¿Ti tz'i'ben tuj ley? ¿Alcyej cxe'l cymeltz'u'na tyol jilj?—tz̈i Jesús. d6A At jun maj e pon lk'e jun tx'olbal ley ti' Jesús te kanlecte ka n-el tniy' Jesús ti'j ley. E xi' tkba'nxin: —Taat Xnak'tzal, ¿alcyej il ti'j tu'n tbint wu'na tu'n ncamana nchunk'lala te junx maj?—tz̈ixin. R5 Cxe'l nkba'na cyey, nim tyolel Dios bix kej cawel ootxa e cyajbe tu'n toc cycye'yen tipemal Jscy'o'n tu'n Dios, tisenj n-oc cycye'yena ja'lewe, pero mixbe toc cycye'yen. E cyajbe tu'n toc cybi'n kej tyol Jscy'o'n tu'n Dios, tisenj n-oc cybi'na ja'lewe, pero mixbe toc cybi'n—tz̈i Jesús cye t-xnak'atz. Jun tbanel aj Samaria )4K Tej tten Jesús tjunal cyuya ke t-xnak'atzxin, e xi' tkba'nxin cye: —Jun nintzaj xtalbil o k'oj cyey, cuma ete'y tuyaj xjal Scy'o'n tu'n Dios te cawel. 3 Cykilca o k'oj tu'na tuj nk'aba, Taat. Min-al ttzki'n nuk o'cx te weya, inayena Tcwala, o tbinchay jlu. Nuk o'cx jay ttzki'na jlu, Taat. Bix min-al ttzki'n ka Nmana jay. Nuk inayena etzkilte, bix xsunkej nxi' nk'o'na tumel cye—tz̈i Jesús te Tman. U2# Tej tbaj cyk'umen tsanjelxin cykilca ti otk bint cyu'n, e jaw tzalajxin, bix e na'nxin Dios. E xi' tkba'nxin: —Nmana, Taat, jay taaw tibaj cykilca tuj cya'j bix tibaj cykilca twitz tx'otx'. Bix nxi' nk'o'na chjonte tey j-e cub tninc'u'na ti'j tcawbila e'wen tu'na te cyej xjal nimxsen ba'n cyu'n tuj cywitz, pero te cyej xjal ajnintz cynaabl cyisen ke nee', o txi' tk'o'na tu'n tel cyniy' ti'j ti tten tcawbila. Ju'tzen o bint tu'na, cuma ju' tajbila. 31_ Pero mi'n chi tzalaja nuk tu'nj o k'oj cyey cyipemala cyibaj biman. Ja te mas il ti'j, jaj o chi tz'ibja tuj cya'j—tz̈i Jesús cye tsanjelxin. Tej tjaw tzalaj Jesús 0} Jwipemala e xcye tibaj taaw il, o txi' nk'o'na cyey, tu'n cycamana cyi' biman bix tibaj cykilcatl n-oc cyi'ja cyisen lbaj bix cyisen si'cy. Tu'n cyxcyey ti'j cykilca nbint tu'n taaw il cyi'ja, o k'oj cyey cyipemala. Mlay caman cyi'ja tuya jun ka'. ]/3 Bix e xi' tkba'n Jesús cyexin: —Jaxte il ti'j tu'n cynimante ke biman nbi'ya. Oc ncye'yena tej tel tz'ak taaw il, Satanás, tuj cya'j. Tej tel tz'ak, tuj ajkelbil tisen jun tken k'ancyok bix ncub najtl. \.1 Tej tpon baj cyaak'en jsetenta tsanjel Jesús, bix e pon meltz'ajkexin, bix e tzalajkexin. Bix e xi' cykba'nxin te Jesús: —Taat, tej t-xi' kk'umena tbiy, cyuyax ke biman oc cybi'n ejoo'ya—tz̈ikexin. c-? Key nsanjel, kej xjal ma cyiik' cyyola, inayen tzuna tzin cyiik'ente. Pero kej xjal n-el cyiiq'uen cyyola, inayen tzuna n-el cyiiq'uen. Bix kej xjal n-el cyiiq'uen inayena, jatzen Dios n-el cyiiq'uen, ja Dios e tzaj tsma'n inayena—tz̈i Jesús cyej tsanjelxin, bix e xi' tsma'nxin ejee' te kbalte tcawbil Dios. Tej cymeltz'aj oxc'al tuya laaj G, Yaltzen cyej xjal te tnom te Capernaum, tuj cywitz ba'nxsen chi elel twitz Dios bix chi camal jun jawnex lugar tuya Dios tuj cya'j, pero yaa'n ju'wa. Chi cwel baj tuj ch'ixbajil tuj k'ak'. 3+_ Tuj jk'ij te castiwa tzul, mas castiwa tzul tk'o'n Dios cyej xjal aj Corazín bix cyej xjal aj Betsaida twitzj tzul tk'o'nxin cyej xjal te Tiro bix cyej xjal te Sidón. *+ Bix at mastl tyolxin e tkbaxin cye tsanjelxin: —¡Ayxsen kej judío te Corazín, bix ayxsen kej judío te Betsaida! cuma o tz'el cyiiq'uen tyol Dios, amale nimet e yec'j wipemala cyuj tzunj tnom lu. Nuket e yec'j jwipemala cyej aj il yaa'n judío cyuj tnom te Tiro bix Sidón, ya otetle tz'oc cyk'o'n cyxbalen te bisbajil bix otetle chi cub ke tuj tza'j te techel ete'tzen tuj bis tu'n cyil. E) Nim castiwa e cub tu'n Dios tibaj tnom te Sodoma jun maj jatxe ootxa, pero cxe'l nkba'na cyey, tuj jk'ij te castiwa tzul, mas castiwa tzul tk'o'n Dios cyej tnom n-el cyiiq'uen tk'umj tcawbilxin twitzj e cub tk'o'nxin tuj Sodoma—tz̈i Jesús cyej setenta tsanjelxin. ¡Ayxsen kej tnom o tz'el cyiiq'uen tyol Dios! #(? “Bi'x cyjel ktz̈to'na cywitza jkuk te cytanema otk tz'oc ti' kxaaba, te jun yec'bil te cyey. Tisenxsen otk tz'el cyiiq'uena tyol Dios, jaxse ju'x q'uelel tiiq'uen Dios ejee'y tuj tcawbil. Jaxte tzul tcawbil Dios, pero amale oyjet cyey, pero o tz'el cyiiq'uena,” tz̈i cybela. ' Pero ka ma tz'el cyiiq'uen xjal ejee'y oj cypona tuj jun tnom, ju'tzen chi xe'la cyuj nmak be tuj tnom, bix chi kbala cye xjal cyjulu: S& Bix chi k'anela kej xjal yaab cyxol, bix chi kbala cyej xjal aj tnom cyjulu: “Jcawel scy'o'n tu'n Dios o tzul twitz tx'otx', bix ju'x tcawbil Dios o tzul tii'n. Nkatzen ta' te cyey,” tz̈i cybela. s%_ Oj cypona tuj jaak'ch tnom, ka ma cyiik' xjal ejee'y, mi'n tz'el cyiiq'uena cyway oj ttzaj cyk'o'n cyey. k$O Ka ma tzalaj taaw jaa' ti'j yol tzin cyk'umena, jatztzen chi temela ch'ina tuya. Jaxsele ju'x oj ttzaj tk'o'n ch'in cyway bix cyc'a'y, mi'n chjet cyu'na, cuma ak'analkey ti' tyol Dios, bix cykilca ak'anal tumel tu'n cychjet. ~#u Ka ma tiik' cyyola ti'j ja ttz̈yal te Dios tzin cyk'umena, ck'ojeltzen te. Pero ka min ma tiik', mlaytzen k'oj te. "# Oj cyocxa tuj jun jaa', tneel cyyola c'oquex te taaw jaa' cyjulu: “Tu'n tten ja jaa' lu tuj jttz̈yal tzin tk'o'n Dios,” tz̈i cybela. {!o Oj cyxi'y, mi'n txi' cyii'na pwak, bix cypay, bix ch'ixpubl cyxaaba. Bix mi'n chi yolena cyuya xjal tiy' tuj be. 2 ] Chi xe'la tuj juun tnom jaa' cxe'l nkba'na cyey. Q'uelel cyni'ya ti'j ejee'y cyisen tal carnel bix chi xe'l nsma'na cyxolj xjal cyisen xo'j cyaj tz'oc cytx'a'n ejee'y. iK Bix e xi' tkba'n Jesús cyexin: —Ak'untl cyi' xjal tisen jun jaatx'en. Nimxsen jaatx'en, pero yaa'n nimxix ak'anal at te chmolte. Ju' tzunj cykanenx te Kaaw ti' ak'untl tu'n t-xi' tsma'nxin ak'anal te chmolte twitz awal. o Y Tbajlenxitltzen yolen Kaaw ti'j tcawbil Dios, e jaw tscy'o'nxin juntl oxc'al tuya laaj xjal tu'n cyajben te tsanjelxin tuj jun ak'untl. Bix e pje'x tpa'nxin ejee' ca'cab cybaj tuj juun tnom bix lugar jaa' at tu'n tponxin mas yaj. -S >Bix aj ttzak'be'n Jesús: —Jun xjal ncjon tuya wacẍ, il ti'j cxe'l tcye'yen twitz tu'n t-xi' ttz'utz' jiquen. Mlay txi' jiquen ka n-ajxe tcye'yen ti'jxe. Ju' tzunj xjal c'oquel lpe wi'ja. Ka ma tz'aj tcwent ti'j ma cyaj ti'jxe, mintii' c'ajbela tuj taak'en Dios—tz̈i Jesús.)K =At juntl xjal oc kbante te Jesús: —Taat, chin oquel lpeya ti'ja. Pero najsama, waja tneel pjel nk'olbe'na ke wermaniya ke nmana bix ntxuya—tz̈ixin. =s <Pero e xi' tkba'n Jesús te: —Ka taja tz'oc lpeya wi'ja, k'oncja tu'n tcu'x cymaku'n cyimne cycyimne. Jatzen tey, k'o'nc tiiba te k'umlte ti'j tcawbil Dios—tz̈i Jesús. S ;E xi' tkba'n Jesús te juntl xjal: —Lpe'c'a wi'ja—tz̈ixin. Bix aj ttzak'be'n jxin xjal: —Taat, waja tu'n woc lpeya ti'ja, pero najsama, waja cu'x nmaku'na nmana nejl oj tcyim—tz̈i xjal. } :Pero aj ttzak'be'n Jesús: —Kej ẍiwel at cyja tuj tjulel xak bix kej ch'it at cyk'u'sem, pero jatzen tey, ka taja tz'oc lpey wi'j, iltzen ti'j q'uelel tni'ya ti'j mintii' njaya bix nchin wutana te koniyan jaa' nchin poniya—tz̈i Jesús. (I 9At juntl maj oc noj junxin xjal cywitzxin tuj be, bix e xi' tkba'n jxin xjal te Jesús: —Taat, chin xe'la tuyena nuk jaa'xja tu'n t-xi'y—tz̈i xjal.  8Min in ula te xitl cye xjal, sino te co'plcye—tz̈ixin. Bix e xi'kexin posadayil tuj juntl tnom. Kej cyajbe tu'n cyoc lpe ti'j Jesús fE 7Bix oc tilenxin ejee', bix e xi' tkba'nxin: —Min, yaa'n ju'wa. Yaa'n tumel cynaabla. mS 6Tej cybinte ke t-xnak'atzxin Jacobo bix Juan otk tz'el cyxoo'n kej xjal tej tnoma ja Jesús, e xi' cykba'nxin texin: —Taat, ¿yaa'mpaxsele ba'n tuj twitza tu'n t-xi' kkanen k'ak' twitz cya'j tu'n cynaj xjal lu?—tz̈ikexin. V% 5Pero tej toc cybi'n kej xjal tej tnom jaa' tu'n tpona posadayin Jesús, cycy'i xjal tu'n tponxin, cuma cytzki'n xjal nx-ajxin Jerusalén te iy'sal Pascua, bix yaa'n junx jlu tuyaj cyreligión aj Samaria.  4E xi' tsma'n Jesús cab tsanjelxin nejl twitzxin, tu'n tcnet cyposadaxin. Ocx ke tsanjelxin tuj jun tnom tuj departamento te Samaria. eC 3At juntl maj e xi' tkba'n Jesús cye t-xnak'atzxin ti ctemela tej cytzpet. Tej ch'itk tpon tumel tu'n tcyim Jesús bix tu'n tjaxxin tuj cya'j, bix e tnimsaxin tc'u'jxin tu'n t-xi'xin tuj Jerusalén tu'n tbyet-xin.  2Aj ttzak'be'n Jesús: —Mi'n txi' cymayo'na. Alj xjal min k'ojl ki'j, kuya ta'—tz̈i Jesús. Tej toc tile Jesús Jacobo bix Juan 0Y 1Bix e xi' tkba'n Juan te Jesús: —Taat, ejoo'ya t-xnak'atza e tjoya te kajbela tey. Pero oc kcye'yena juntl xjal n-el tii'n biman cyi' xjal tu'n tipemal tey tbi. Pero e xi' kkba'na texin tu'n twe'xin tbinchantexin ju'wa, cuma yaa'n jaanxin toc te tajlal t-xnak'atza kuyena—tz̈i Juan.  0bix e xi' tkba'nxin cye: —Alj ma tz'oc tk'on tiib tu'n tajben te jun xjal yaa'n jawnex, tisen ja nee' lu yaa'n jawnex, bix tu'n toc wak'a cye, ja tzunja najben weya. Bix oj tajben weya, yaa'n nuk te weya, sino tuyax te Dios, jxjal e tzaj k'onte weya. Ju' tzunj, alj cyxola mas najben cye cabtl, ja tzunja mas jawnex tuj twitz Dios—tz̈i Jesús cye t-xnak'atz. Alj min nk'oj ki'j, kuya ta' ! /Pero ttzki'n Jesús te jaca juun e cub tbisen tuj tanem ka ja mas jawnex. Ju'tzen e tzaa' ttxco'n Jesús jun nee' tu'n toc we' ttxlajxin,   .Attzen jun k'oj e jaw cyxol t-xnak'atz Jesús. “Inayena mas jawnex,” tz̈i jun. “Min, inayena,” tz̈i juntl. w g -Pero ke t-xnak'atzxin, min el cyniy' ti' tyolxin ti'j at tu'n tbyet-xin. Te cye, e'wen ta' ti japenina cuma min e cyocsla at tu'n tbyet-xin, bix at cych'ixew tu'n t-xi' cykanen ti japenina kej tyolxin. Kej mas jawnex tuj twitz Dios & E ,—Cyk'onc cyc'u'ja ti'j cxe'l nkba'na cyey. Inayena, Jsma'n tu'n Dios tu'n ntena cyuya xjal, chin k'ojela tuj cyk'ab xjal tu'n nbyeta—tz̈i Jesús. j M +Bix cykilca xjal e jaw klee' ti' tipemal Dios. Tej t-xi' tkba'n Jesús juntl maj tu'n tcub byet r ] *Bix e tzaj cyii'nxin ni' cwal te Jesús, pero mitkna'x tpon nee' twitzxin tej tcub t-xoo'n biman ja nee' twitz tx'otx' bix ak' nee' balk'ajel. Bix el tlojo'n Jesús biman bix e k'anj nee', bix e xi' tk'o'n Jesús nee' te tman.  )Aj ttzak'be'n Jesús texin: —¿Mimpatzenal xjal n-oc ke cyc'u'j wi'ja? ¿Jaa'tzen ta' cyocslabla? ¿Jte'tltzen maj cxe'l nyeec'ana wipemala, tu'ntzen toc ke cyc'u'ja wi'ja? ¿Jte'tltzen maj tu'n cyiy'xa wu'na? Cyii'ntznej ni' cwale wuyey—tz̈i Jesús. uc (Xi' ncubsa'na nwitza cye t-xnak'atza tu'n tel cyii'n biman ti' ncwala, pero mix ma binne cyu'n—tz̈ixin. dA 'O tz'oc jun biman ti'j, bix nim maj nbaj tyaa'n biman jak'a bix njaw s̈-ink'a tu'n, bix ncub xoo'nk'a tu'n twitz tx'otx', bix n-ak' eletz plut tuj ttzik'a. Tcy'i biman tz'el ti'jk'a, bix ma txi' ncy'aala tuj il tu'n. - &Cyxoltzen xjal at junxin e xi' tkba'nxin te Jesús: —Taat, cxe'l ncubsa'na nwitza tey tu'n ttzaj tonena ncy'aala, cuma o'cxc'a junx ncy'aala. { %Tetzen juntl k'ij bixsen e cu'tzkexin twi' witz, bix tej cyc'u'lxin t-xee' witz, nimxsen xjal e pon twitz Jesús. q[ $Tej ttzaj baj jyol e xi' cybi'nxin, bix ak' cywitzxin ti' Jesús tjunalxtlxin tcubxin. Min e baj cykba'nxin ti otk baj. Otktzen tz'el nim k'ij bixsen e baj cykba'nxin. Ul tnaabl junk'a xjal tu'n Jesús otk tz'oc biman ti'jk'a "= #Tujtzen muj etztzen jun yol. Tz̈i cyjulu: —Jatzen xinj lu Ncwala, jatzen xjalja o nkba'ya tu'n tcawen. K'onc cyc'u'ja ti' tyol—tz̈i Dios tuj muj.  "Mitkna'x tbaj yolen Pedro tej tcub jun muj, bix e cyaj baj Pedro bix Juan tuya Jacobo tuj muj, bi'xsen e cub ttz̈i cyibajxin.  !Tej ch'itk cycub naj Moisés tuya Elías, e xi' tkba'n Pedro te Jesús: —Taat, Xnak'tzal, ¡axsen tbanel eto' tzalu! Cjaweltzen kbincha'na oxe ni' pach, jun te tey, juntl te Moisés, bix juntl te Elías—tz̈i Pedro, pero mintii' oc tc'u'jxin ti'j. &E Bix otk tzaj ch'in cywatl Pedro cyuya ke tuya, pero tej cyjaw q'uisjxin, e jaw cycye'yenxin tzinxsen koptz'aj tcye'nc Jesús tuyaj ca'batl tuyaxin wa'lc'a. s~_ bix tzinxsen chi koptz'ajxin. E yolenkexin tuya Jesús ti'j tcyamecyxin tu'n tnimantexin tuj Jerusalén. d}A Nuk tisen tii' tej tul ca'ba xjal bix ak'ke yolel tuyaxin. Ejee'tzen Moisés tuya Elías, |  Maatktzen nna'nxin Dios, tej tcub ch'ixpet tcye'nc twitzxin, bix e cub meltz'aj tilbil t-xbalenxin puro sak bix nkoptz'ajxsen. V{% Otk tz'ex junle smant tbajlen tkba'n Jesús kej yol at toclel cycye'yen juun xjal jun techel ti tten tcawbil Dios, bix e jawxin twi' witz te na'l Dios. Bix e xi' tii'nxin Pedro bix Juan tuya Jacobo. z  Pero cxe'l nkba'na cyey, ti'j ja tipemal tcawbil Dios lu, at juun tocx cyxola ja'lecuwe, tuj cychunk'lala te ja'lewe, te ja mina'x cycyima, c'oquel cycye'yena jun rato ti tten tipemal tcawbil Dios—tz̈i Jesús cye xjal. Tej tcub meltz'aj tcye'nc Jesús ?yw Jax ju'x jxjal at tch'ixew cywitz xjal wi'ja bix ti' nyola, jaxsele ju'x weya at nch'ixewa ti'j oj wul meltz'aja twitz tx'otx' juntl maj. Inayena, Jsma'n tu'n Dios tu'n ntena cyuya xjal, chin ul meltz'aja tuya nimxsen wipemala bix tuya nim woclena tu'n Nmana Dios, bix cyuya ke jawnex tsanjel Dios tuj cya'j. txa ¿Ti tajbel cykilca twitz tx'otx' te jun xjal oj tcaman ti'j bix ka otk txi' t-xoo'n tchunk'lal nuk ti'j? `w9 Ja tzunj xjal tcy'i tz'oc lpe wi'ja tu'nj n-oc tk'on tiib ti'j ti taj, cxe'l t-xoo'n tchunk'lal. Pero ja tzunj xjal cyjel tk'o'n tchunk'lal te twitz tx'otx' tu'nj lepchec wi'ja, ctcamantzen tchunk'lal te junx maj. Tv! Mas yaj, e xi' tkba'n Jesús cye xjal: —Ka at juun cyey taj tz'oc lpe wi'ja, cyjeltzen cyk'o'na cykilcaj taj cyc'u'ja, bix q'uelel cyni'ya ti'j q'uiyax q'uixc'aj cyu'na nuk tu'nj lepcheckey wi'ja, ojxe cycyima. Ka jaca k'ij at cyanema tu'n cyoc lpey wi'ja, amale tu'nt cycuba nuk wi'jq'ueya, ju'tzen tten lepcheckey wi'ja. 'uG Inayena, Jsma'n tu'n Dios tu'n ntena cyuya xjal, tu'n tiy'x nim q'uixc'aj wu'na, bix tu'n wel iiq'uena cyu'n nintzaj xjal tuj nintzaj tja Dios, bix cyu'n pala, bix cyu'n tx'olbal ley. Chin cwel byeta, pero te toxen k'ij oj njaw itz'jtla juntl maj tuj cyamecy tu'n Dios—tz̈i Jesús. t Bix cyiw e xi' tk'umen Jesús cyexin: —Jax tu'na, Pedro, pero mi'n txi' cyk'umena cye xjal ka inayena Jscy'o'n tu'n Dios. ^s5 Bix e xi' tkba'n Jesús cye: —Yajtzen cyey, ¿al kena tuj cywitza?—tz̈ixin. Aj ttzak'be'n Pedro: —Jay jxjal o tscy'o Dios te cawel tibaj cykilca—tz̈i Pedro. E tkba Jesús tu'n tcub byet cyu'n xjal r{ Aj cytzak'be'n t-xnak'atzxin texin: —At juun xjal tzin cykba'n jay Juan Bautista. At juuntl tzin cykba'n jay jtyolel Dios Elías. Bix at juuntl tzin cykba'n ja loy juntl tyolel Dios te ootxa o jatz meltz'aj juntl maj tuj cyamecy—tz̈ike. Hq  At juntl k'ij e ten Jesús tjunalxin cyuya ke t-xnak'atzxin. Bix e na'n Jesús Dios tjunalxin. Tej tbaj na'nxin Dios, e xi' tkanenxin cye: —Tuj cywitz xjal, ¿al-le kena?—tz̈ixin. kpO Bix cykilca xjal e waa'nke tejxe tnoj cyc'u'j. Tej cybaj waa'n xjal, bixsen e jaw chmet ttx'akan waabj otk cyaj, bix e noj cablaaj chi'l. Tej t-xi' tkba'n Pedro ka ja Jesús jaj xjal o tscy'o Dios te cawel tibaj cykilca xjal noU Bix e xi' ttzyu'n Jesús jjwe' pan bix jca'ba quis̈, bix e jaw tcye'yenxin twitz cya'j, bix e xi' tk'o'nxin chjonte te Dios ti' waabj. Bix ak'xin piẍlte, bix e xi' tk'o'nxin cye ke t-xnak'atzxin tu'n t-xi' cypa'n cyxol xjal. Yn+ Bix e cycuyaxin bix e xi'kexin te pa'l cye xjal, bix e cub ke cykil xjal. 8mi cuma atle jwe' mil xinak. Bix e xi' tkba'n Jesús cye t-xnak'atzxin: —Cykbanx cye xjal tu'n cycub ke juun cya'wnak tuya laaj xjal q'uelela juun cloj cyu'na—tz̈i Jesús. mlS Pero aj ttzak'be'n Jesús cyexin: —Ejee'x cyey cxe'l k'onte cywa xjal—tz̈ixin. Bix e xi' cykba'nxin texin: —Nuk jwe' pan tuya ca'ba quis̈ at kuyena. ¿Tajpey tu'n kxi'ya lok'ol cywa xjal?—tz̈i ke t-xnak'atzxin, k- Tejtzen ch'itk tex k'ij, bix e xi' lk'ej cablaaj t-xnak'atz Jesús tuyaxin, bix e xi' cykba'nxin texin: —K'umenx cye xjal lu tu'n cyxi' jyol cywa bix cyposada tiy' cyuj tnom nka tzalu bix tuj cojbil, cuma ja lu tuj tzkij tx'otx', bix mintii' te cye at tuj—tz̈ikexin. ;jo Pero oc cybi'n xjal jaa' e xa' Jesús, bix e xi' ke xjal jaa' e temaxin. Tej cypon xjal, e tiik'xin ejee', bix ak'xin kbalte ti'j tcawbil Dios, bix oc tk'a'nexin kej xjal yaab. i Yal tzunj cablaaj t-xnak'atz Jesús otk txi' tsma'nxin, bixsen ul meltz'ajkexin tuya Jesús, bixsen e baj cykba'nxin ti otk bint cyu'nxin cyuj tnom. Bix e xi' tii'n Jesús ejee'xin tuj jun lugar nka ttxa'n tnom te Betsaida, tu'ntzen cytenxin cyjunalxin. 8hi Tej toc tbi'n Herodes cyyol xjal, e xi' tkba'nxin: —Yaa'n te Juan, cuma inayena e k'umente tu'n tel tx'omet twi' Juan. ¿Pero alcyenexin? cuma nim tzin nbi'na ti'j nbint tu'nj xin xjal—tz̈i Herodes ti' Jesús. Bix nim e tajbe Herodes tu'n toc tcye'yen jaxin. Tej cywaa'n jwe' mil xjal tu'n Jesús Mg Yal cabtl xjal, e'la tuj cywitz kape ja ktzan tyolel Dios Elías otk tzul jlet juntl maj. Yal cabtl xjal, e'la tuj cywitz kape jaj juntl tyolel Dios te ootxa otk jaw itz'j tuj cyamecy juntl maj. mfS Yal tzunj xin gobernador Herodes, cykilj tpocbal niy' jnbint tu'n Jesús e pon tuj twi'xin, pero min e cnet tumel tu'nxin alj xin Jesús. E'la tuj cywitz juun xjal ka ja Juan Bautista otk jaw itz'j juntl maj cyxol cyimne. Je  Bix iy'ke bix ocxkexin cyuj nim tnom. Tuj jaca juun tnom e baj cyk'umenxin jba'n tpocbalel tcawbil Dios, bix e k'anenkexin ke xjal yaab. Tej t-xi' tkane Herodes alcye toclen Jesús tocse Nd Ka at jun tnom ma tz'el t-xoo'n cyyola, cytz̈toncjtzen kuk ti' cyxaaba cywitz xjal oj cyi'ya tuj tnom, te yec'bil min chi k'umentla tyol Dios cyxol, cuma cycy'i—tz̈i Jesús cye t-xnak'atzxin. gcG Bix ja tzunj jaa' cnetel cyu'na jaa' chi wutaley, hasta ojxe cyi'ya tuj tnom cyjel cyk'o'na. b1 Bix e xi' tkba'nxin cye: —Mintii' cxe'l cyii'na tuj be, mi nuk cybardóna, mi nuk cypay, mi nuk cyway, mi nuk cypwaka, mi nuk ch'ixpubl cyi'ja. Za- Bix e xi' tchk'o'nxin ejee' te kbalte ti'j tcawbil Dios bix te k'anlte ke yaab. E`  Attzen jun k'ij e cub tchmo'n Jesús kej cablaaj t-xnak'atzxin. Bix e xi' tk'o'nxin tipemalxin bix jtoclenxin cye tu'n tel cyii'nxin biman cyi' xjal bix tu'n cyk'anenxin ti' cyyabel xjal. _8E jawxsen klee' ke tmantxin tuya ttxutxin ti'j lu, pero e xi' tkba'n Jesús cye tu'n mi'n cyk'umen cye xjal ti otk baj.e^C7Bix ul t-xewtxin, bix njawtzen we'tltxin. Bix e xi' tkba'n Jesús tu'n t-xi' twatxin. k]O6Bix e xi' Jesús tzyuljaw tk'abtxin, bix e xi' tkba'nxin tetxin: —Txin, we'wey—tz̈i Jesús. X\)5Bix e jaw tze'n ke xjal ti' Jesús, cuma oc cycye'yen xjal otk cyimtxin. ,[Q4Nim xjal tocx tunwen, bix nim ok'el nbaj tu'n cybis. Bixsen e xi' tkba'n Jesús cye xjal: —Mi'n chi ook'a mas. Jnee' lu min ma cyim. Nuk nwutan—tz̈i Jesús. 4Za3Tej tocx Jesús tuj tja Jairo, min e tkeyxin tu'n cyocx xjal tuyaxin tunwen. Nuk ja Pedro bix Jacobo tuya Juan, nuk ejee'ja ocx tuyaxin, tuya tmantxin bix ttxutxin. Y32Bix e tbi Jesús tyol sanjel, bix e xi' tkba'nxin te Jairo: —Mi'n baj tc'u'ja. Keec tc'u'ja wi'ja, tu'n tk'anj tmeela—tz̈i Jesús texin. ]X31Maatkxsen nyolen Jesús tuya xuuj tej tpon jun sanjel te tja jxin cawel tuj camon jaa', bix e xi' tkba'nxin te Jairo: —Ma cyim tmeela. Mi'n tyaa'tla jxin taat Xnak'tzal tu'n t-xi'xin tjay—tz̈i sanjel. W+0Bix e xi' tkba'n Jesús te xuuj: —Tey xuuj, tu'nj s-oc ke tc'u'ja wi'ja, ma tzul tnaabla. Cutxa tzuna, cuma ya ba'ntla—tz̈i Jesús texuj. V/Tej tel tniy' xuuj ti'j ka otk tz'el tniy' Jesús ti'jxuj, ak'xuj lu'lel, bix e pon lk'exuj twitzxin, bix e cub majexuj twitzxin. Bix e xi' tkba'nxuj texin twitz cykil xjal ka otk tz'oc tmaco'nxuj jaxin tu'n tul tnaablxuj, bi'x e we' tyabelxuj. U.Aj ttzak'be'n Jesús: —Jaxte at jun sul canan tk'ab wi'ja, cuma xnna'ya tej s-el wipemala tu'n tk'anj jun xjal—tz̈i Jesús. sT_-Bix e xi' tkba'n Jesús: —¿Al tzunj s-oc tzyunte weya ja'lecuwe?—tz̈i Jesús. E xi' cykba'n kej xjal nka te'c ti' Jesús: —Pero min-alte xpon canan tk'ab ti'ja—tz̈ike. Bix e xi' tkba'n Pedro: —Taat Xnak'tzal, ¿titzen n-oca tkanena al s-oc tocl ti'ja, nukpatzen jun xjal n-oc tocl ti'ja cyxol tnimal xjal n-oc cycutz'en cyiib ti'ja?—tz̈i Pedro. =Ss,Chebe ocxxuj cyxol xjal tu'n tpon canaxuj ttzal ti'j Jesús, bix chebe e pon canan twi' tk'abxuj ti' ttxa'n t-xbalen Jesús tuj ewjel ch'in. Tej toc tmaco'nxuj, nwe'tl tyabelxuj. IR +Cyxoltzen tnimal xjal tocx junxuj xuuj yaab. Otk bint cablaaj jnabk'i tak'lenxuj tu'n cyak a' ti'jxuj. Otk tx'ajxuj cyuya nimc'a k'anel, bix otk baj tpwakxuj, pero mintii' otk tz'oc tbinche. PQ*E bint tu'nxin ju'wa cuma ch'itk tbaj tmeelxin. Te cablaaj jnabk'itxin, bix o'cx junx tmeelxin. E tcuya Jesús, bix e xi' tuyaxin. Pero tej t-xi' Jesús, nimxsen xjal e baj cycutz'en cyiib ti'jxin. Pw)Attzen junxin xjal Jairo tbi. Ja tzunxin cawel cyxolj xjal e chmet tuj camon jaa'. Tej tpon meltz'aj Jesús, bix e pon jxin Jairo twitz Jesús, bix e cub mejtz'ajxin twitz Jesús, bix e cubsanxin twitzxin te Jesús tu'n tpon Jesús tjaxin. "O=(Yaltzen cye xjal te Galilea, tzinxsen chi ayon tu'n tpon meltz'aj Jesús juntl maj. Ju' tzunj, tej tpon meltz'aj Jesús cyxol, e jawxsen tzalajke. qN['—Cutxey tjay, bix kbanxa cye tuyey jba'n ma bint tu'n Dios tey—tz̈i Jesús. Bix ajxin, bix e baj tk'umenxin te cykilca xjal tuj tnom jba'n otk bint tu'n Jesús texin. Tej tjatz itz'j jun txin tuj cyamecy tu'n tyol Jesús JM &Tej tocxxin tuj barc, yal tzunj xin otk chi el biman ti'j e cubsan xsunxin twitzxin te Jesús tu'n t-xi' tii'n Jesús jaxin. Pero e xi' tkba'n Jesús texin tu'n tcyajxin. E xi' tkba'n Jesús: XL)%Tejtzen tbaj cybi'n kej xjal te Gadara bix niy'tlke te cojbil, ocxsen ttz̈i Jesús cyi'j, bix e cubsanke cywitz twitzxin tu'n tetzxin tuj cytanem. E tcuya Jesús, bix ocxxin tuj barc tu'n taj meltz'ajxin. 1K[$Kej xjal otk tz'oc cycye'yen ti otk baj bix e baj cyk'umentl cyej xjal e pon lepchxitl. E baj cyk'umen ti tten tej tk'anen Jesús ti'j xjal otk baj yaa'n cyu'n biman. Jy#Ju' tzunj enterax ke xjal e xi' baj cyey'lte ti otk baj, bix tejtzen cypon xjal jaa' ta' Jesús, oc cycye'yen xjal jxin otk chi el biman ti'jxin. K'uklc'atlxin twitz Jesús, toctl tij t-xbalenxin, bix otk baj bint-xin. Bix e jaw sey'paj ke xjal. I#"Yaltzen cye c'ojlal boch, tej toc cycye'yenxin ti e baj, bi'x el okkexin, bix el tpocbal cyu'nxin tuj tnom bix tuj cojbil ti otk baj. FH!Bixsen el ke biman ti'j xjal, bixsen ocxke tuj cyxumlal boch. Tejtzen cyocx biman tuj cyxumlal boch, cyeltzen sey'paj boch, bi'x e xi'kejil tuj a', bix e jaw jik'bakejil, bix e cyimkejil. 3G_ Attzen jun linaj nka ttzii' a', bix nim boch nchi waa'nc tc'u'j linaj. E cubsan ke biman cywitz twitz Jesús tu'n cyocx tk'o'nxin tuj cyxumlal boch, bix e tcuya Jesús. ~FuE cubsan ke biman cywitz twitz Jesús tu'n mi'n che'x tk'o'nxin tuj jjul mintii' t-xee' jaa' tzyu'na ke biman. )EKBix e xi' tkanen Jesús texin: —¿Ti tbiy?—tz̈i Jesús texin. Bix e xi' tkba'nxin: —Nimc'a tajlal nbi'ya—tz̈ixin, cuma otk chi oc nim biman ti'jxin. DJu'tzen tten tej cyyolen biman, cuma e xi' tkba'n Jesús tu'n cyel ti'j xjal. El tii'n Jesús ke biman ti' xjal cuma nim maj cyak'len yaal te xjal. Ch'ima maj e tzyet-xin cyu'n xjal, bix e cub ẍpet tk'abxin tuya cadena, bix oc cadena te tmaneyxin ti' tkenxin, pero jaca maj oj tcub ẍpet-xin, ncubxin ttzakaxin cadena, bix e xi' cyii'n biman jaxin tuj jun lugar jaa' min-al xjal najl. (CITej t-xi' tcye'yenxin Jesús, e jawxsen s̈-inxin, bix e cub majexin twitz Jesús, bix e xi' ts̈i'nxin: —Mi'n tzaj yolena wuyena, Jesús. Ja tey Tcwal jawnex Dios, bix mintii' tajbila waja. Cxe'l ncubsa'na nwitza tey mi'n ko tak'a tuj q'uixc'aj—tz̈i xjal at tjak' cycawbil biman. }BsTejtzen tetz Jesús tuj barc, bix e pon lk'e ttzii' a' jun xjal te Gadara. Jxjal e pon, nimxsen biman otk tz'oc ti'j, bix nimxe k'ij cyoclen biman ti'jxin. Mintey' ti'jxin toc, bix min tenxin tuj jun jaa', sino ju' najlxin cyxol cyjayel anem. }AsBix iy'pakexin jlajxe a', tumelx jaa' otk che'xexin tuj Galilea, bix e ponkexin ttzii' a' tuj tnom te Gadara. J@ Bix e xi' tkba'n Jesús cye t-xnak'atzxin: —¿Tikentzen min s-oc ke cyc'u'ja wi'ja?—tz̈i Jesús. Pero otk cyaj ttz̈i cye t-xnak'atzxin, bix nimxsen e jaw klee'ke, bix e yolenke cyxolx: —¿Ti xjalel jxjal lu? Hasta cyk'i'k bix a' ma tz'oc tilenxin, bix ma cybi—tz̈ike. Jun xinak aj Gadara otk tz'oc biman ti'j T?!Tu'ntzen ttz̈i cyk'i'k cyi'j t-xnak'atzxin bix e xi'ke yuclecx texin tu'n ttzaj q'uisjxin, bix e xi' cykba'n texin: —¡Taat! ¡Taat! ¿Ti pjel ke? ¡Ko pjel!—tz̈ike. Bix e jaw we' Jesús, bix e xi' tkba'nxin te cyk'i'k tu'n twe' bix te a' tu'n mi'n tz'oc punntz'aj, bix ya nwe' najtl cyk'i'k tuya a', bix ncyajtl tuj tumel. V>%Tej tak' i'yel bet barc tuj a', bix e tzaj twatl Jesús. Pero bix ak' jun nintzaj cyk'i'k tibaj a'. Nimxsen oc punntz'aj a' tu'n cyk'i'k ti' barc, bix e noj barc tuya a', ya tu'n tak' xe'l tjak' a'. =1At juntl k'ij ocx Jesús tuj jun barc cyuya ke t-xnak'atzxin. Bix e xi' tkba'nxin cye: —Ko iy'x jlajxe a'—tz̈i Jesús, bix ak' i'yaxke. N<Bix e xi' tkba'n Jesús cye xjal: —Alj n-oc tbi'n tyol Dios bix tzin tniman, jatzen xjalja wermaniya. Tisen ntxuya bix tisen witz'enke—tz̈i Jesús cye xjal. Tej twe' cyk'i'k tu'n Jesús ;Bix ocx k'umet te Jesús: —Lu ttxuy cyuya ke titz'ena wa'lc'a pe'n. Cyaj tu'n cyyolen tuyey—tz̈i ke xjal te Jesús. :At jun k'ij e pon ttxu Jesús cyuya ke titz'enxin jaa' ta' Jesús, pero mix ocxeke tuj jaa' jaa' tocxe Jesús tu'n nim xjal. 49aJu' tzunj, k'o'nc cyc'u'ja ti' nyola tu'n tel cyni'ya ti'j. Jxjal n-oc tipen ti'j tu'n tniman te nyola, cxe'l k'o'n tu'n tel tniy' ti'j mastl. Pero jxjal min tz'oc tipen ti'j tu'n tniman te nyola, q'uelel k'i'n j-e k'oj te—tz̈i Jesús cye t-xnak'atzxin. Tej tpon ttxu Jesús cyuya ke titz'enxin 8Jaxsen ju'x cyey. Ja cantil lu tisenj nyola jaxxix nchin k'ona cyey. Ja nyola jaxxix yaa'n tu'n tcub ewet cyu'na, sino tu'n tk'umj. H7 At juntl techel. ¿Jac'apatzen tzaj tii'n jun xjal jun cantil tu'n tocx ewet tjak' jun alma bix ma tjak' wetbil? ¡Min! Cwel ten twi' mes, tu'ntzen ba'n cycye'yen xjal oj cyocx tunwen. 6+Pero j-iyaj e cub tz'ak tuj tbanel tx'otx', ju'tzen japenina tisenj tyol Dios n-oc cybi'n xjal tuya cykil cyc'u'j. Nchi ximan ti'j, bix nbint cyu'n ti toc tu'n. Ncub cypa'n, bix cychunk'lal tisen jun tken triwa tzin tk'o'n twitz. Mintii' jun tuj ewjel mint jaw chic'ajax s5_Ja tzunj iyaj e cub tz'ak cyxol twitz ch'i'x bix e cyim tjak' ch'i'x, ju'tzen japenina tisenj tyol Dios n-oc cybi'n xjal peroj cyachbil jaj cykilca at twitz tx'otx'. Nuk o'cx cyk'inemal cyaj bix cykil achbil twitz tx'otx', bix n-oc cyk'on cyiib ti'j cyaj, bix tu'n tzunj lu ncaman te xitbil tyol Dios tuj cyanem. Cychunk'lal tisen jun tken triwa mintii' twitz. #4? J-iyaj e cub tz'ak tibaj pc'at tx'otx', ju'tzen japenina tisenj tyol Dios n-oc cybi'n xjal tuya tzalajebl ti'j tuj tneel. Pero min cywix tuj cyanem, tisen tzunj awal min txi'xix tloc' tuj pc'at tx'otx'. Min cypa, cuma oj n-oc jun q'uixc'aj cyi'j, ncub bajtl cyc'u'j ti' tyol Dios. A3{ J-iyaj e cub tz'ak tuj be, ju'tzen japenina tisenj tyol Dios n-oc cybi'n xjal pero min cyaj tuj cyanem. Lwewa n-el tii'n taaw il tuj cyanem tu'ntzen mi'n cyocsla, tu'n mi'n chi clet. `29 Ja'lewe cxe'l nkba'na cyey ti japenina jtechel ti' iyaj. J-iyaj tisen tyol Dios. %1C Bix aj ttzak'be'n Jesús: —Tuj ewjel ta' jnxi' nyolena cye xjal ti'j o baj tninc'u'n Dios ti' tcawbil. Te cyey, ejee'y nxnak'atza, o k'oj cyey tu'n t-xi' ntx'olba'na ti japenina kej techel. Pero te cyej niy'tl xjal, nuk jaj techel ncub nk'o'na. Ejee' tzunja tisen e tkba tyol Dios cyi'j xjal min cybi Dios: “Amale n-oquet cycye'yen, bix amale n-oquet cybi'n, pero min tz'el cyniy' ti'j,” tz̈i tyol Dios. Z0- Bix oc cykanen ke t-xnak'atz Jesús te ti japenina ja yec'bil lu ti' iyaj. H/ Bix cabtl twitz iyaj e cub tz'ak tuj tbanel tx'otx', bix lwewa e jaw pok'ch, bix e tz̈'iy naj, bix e tak' nim twitz. Juun tken e tak' syent twitz—tz̈i Jesús. Tej tbaj tkba'n Jesús ja techel lu, bix e xi' tkba'nxin cyiw cye xjal: —Cyjkom cyẍquina tu'n tel cyni'ya ti' nyola, bix cybisenx ti'j—tz̈i Jesús. .Bix cabtl twitz iyaj e cub tz'ak cyxol twitz ch'i'x, bix e jaw pok'chke junx, bix ja ch'i'x e tz̈'iy mas bix e cyaj baj triwa tjak'. -#Cabtl twitz iyaj e cub tz'ak twitz pc'at tx'otx'. Pero tej tjaw pok'ch, bix e cub tz̈'iyelex, bix e tzkij, cuma mintii' tcha'xel tx'otx'. k,O—Attzen junxin xjal e xi'xin awal triwa tuj tcojbenxin. Tejtzen tak'xin tz̈itlxte iyaj, at tiyajxin e cub tz'ak tuj be. Bix e baj cywa'be xjal twitz iyaj tuj cybe, bix ul noj ke ch'it ti'j bix e jaw cywaa'njil mastl. ~~}|{{zyxx.vv]uettnsrKqpro-n#mlskjiWhLgfkedbb5`_M^g]\[pZZ Y XiWVUTSRRPOOMLKKjIINGG F E4CCBA@X?>>s==(<;::98*766 5}433;210/.--++8*c)]('r&&p%N$d#x! Xc7g lKhbk_s p  K G*g#@*WM Tujx k'ij, e pon juun aj fariseo, bix e xi' cykba'nxin te Jesús: —Taj jxin gobernador Herodes tu'n tcub byeta. Il ti'j c'aala tuj Galilea—tz̈ikexin. _V7 C'oquel cyc'u'ja ti'j kej xjal tzin cykba'na yaa'n nintzajke tuj twitz Dios, chi pomel, pero ejee'y mas jawnex tuj cywitza, mi'n chi pona—tz̈i Jesús cye xjal. Oc q'uixba tc'u'j Jesús cyi'j xjal aj Jerusalén ?Uw Cyxol jxjal chi pomel tuj tcawbil Dios, ejee'j ocslan ti' nyola, at xjal te cykilca twitz tx'otx'. At te ocne, te elne, te jawne, bix te cubne, bix chi temel tuya Dios te junx maj. hTI bix jatzen chi jaw ook'ja, bix jatzen jaw kitx'itx'in t-xee' twitz cyey tu'n cyk'oja, cuma c'oquex cycye'yena jcyiy'jila Abraham bix Isaac bix Jacob tunwen, cyuyaj cykilca tyolel Dios, pero jatzen cyey chi cyjelxa ti'jxa. S Pero cxe'l tkba'nxin cyey: “Min ntzki'na cywitza. Cyucxey, cuma nuk binchal ilkey. Mlay jket tcawbil Dios cywitza,” tz̈i tbelxin, ?Rw Bix chi cubsala cywitza texin: “Taat, mi'n tbinchey. Kape jac'a ko ocxa, cuma e waa'n ko'ya bix e c'an ko'ya tuyey, bix e tzaj tk'o'na xnak'tzbil tuj kq'ueybila,” tz̈i cybela. Qy Oj tpon koniyan, bix oj tel tniy' taaw jun jaa' ti'j ka otk chi oc baj cykilca ttxocaxin tuj tjaxin, bixsen q'ueletz tlomo'nxin jaa'. Katzen ma chi pona oj ya otk lmet ttzii' jaa', bix cxe'l cykba'na: “Taat, jkom jaa' kwitza,” ka tz̈i cybela ju'wa, nuk q'ueletz ttzak'be'nxin: “Min ntzki'nkey,” tz̈i tbelxin. Ju'tzen pjel oj mi'n jket ttzii' tcawbil Dios cywitza. nPU —Ka ma tz'ocx nim tuj tcawbil Dios, bix ka yaa'n nim, pero cyk'o'nc cyipena tu'n ejee'xa chi caman tu'n cyocxa. Ttzii' tcawbil Dios ch'in, bix at nim xjal mlay nchi ocx. Mas yaj ccyajbe' tu'n cyocx, pero otk lmet ttzii'. #O? At jun k'ij e xi' tkanen jun xjal texin: —Taat, kej chi cletel, ¿nimxixpa cybaj, bix ka yaa'n nimxix?—tz̈i xjal. Bix e xi' tkba'n Jesús cye xjal: N5 Iy' Jesús cyuj nimc'a tnom, tu'ntzen t-xi' t-xnak'tza'nxin cye xjal. At tnom nmak, bix at coc'. Min el tuj tc'u'jxin tu'n tponxin Jerusalén. hMI C'ajbel levadura te techel. Ocx tk'o'n jun xuuj levadura tuj k'otj te pan, bix e cub tk'o'nxuj k'otj tuj oxe tcublel. Bix e jaw tz̈'iy k'otj te pan tu'n levadura hasta tejxe tjaw punntz'aj—tz̈i Jesús. Ttzii'yen ch'in sL_ Cxe'l nkanena juntl maj, ¿ti c'ajbel te techel ti'j ti tten oj tz̈'iynen ctz̈'iyel tcawbil Dios? KK Ctz̈'iyel tisen tten tej tcu'x tawa'n jun xjal iyaj te jun tzee' mostaza tuj ttx'otx'xin. E tz̈'iy mostaza tejxe toc te tzee', bix ajben tu'n cyajlan ke ch'it tuj tk'ab. Techel ti'j levadura }Js Bix ak' Jesús te xnak'tzal. E xi' tkba'nxin: —¿Ti cxe'l nkba'na ti'j tcawbil Dios? ¿Ti tten oj ttz̈'iy? RI Tej t-xi' tkba'n Jesús ju'wa, kej xjal e jaw yolen ti'jxin e cub cych'ixew cywitz xjal, pero ke niy'tl xjal e jaw tzalajke ti'j cykilca jawnex nbint tu'n Jesús. Jun techel ti'j iyaj te mostaza Hw Yal tej xuuj lu, o ten tjak' tcawbil Satanás wajxaklaaj jnabk'i. Ju' tzunj, ¿ti ncwa cybisena? Ka ba'n tu'n cytzakpet ke alimaj tuj k'ij te ajlabl, ¿jax yaa'mpa tumel tu'n ttzakpet jxuuj tiy'jil Abraham lu tuj k'ij te ajlabl?—tz̈i Jesús. !G; Bix aj ttzak'be'n Jesús texin: —Xmeletz' yolena. ¿Mimpa che'xa jaca k'ij te ajlabl te k'ilbetz ke cywacẍa bix cybura tu'n cyxi'jil c'al a'? CF Tej t-xi' tcye'yen jxin cawel tuj camon jaa' otk tk'anen Jesús jun xuuj tuj k'ij te ajlabl, bix e tzaj tk'ojxin, bix e xi' tkba'nxin cye xjal: —Tuj jun smant at kak k'ij ba'n tu'n kak'anan. Ka cyaja tu'n cyk'anja, cytzaja cyuj jk'ij ba'n te ak'untl, yaa'n tuj k'ij te ajlabl—tz̈i cawel tuj camon jaa'. yEk Bix e cub tk'o'n Jesús ke tk'abxin tibajxuj, bix ya njaw we'tl ti'jxuj. Bix ak'xuj nimsaljawte tbi Dios. D Tej t-xi' tcye'yen Jesús jaxuj, e xi' ttxco'nxin jaxuj, bix e xi' tkba'nxin texuj: —Xuuj, ma tz'el yabel ti'ja—tz̈i Jesús. tCa Ocpe junxuj xuuj otk tz'oc jun yabel ti'jxuj wajxaklaaj jnabk'i. Nuk c'onen tiy'xuj. Min jaw we' ti'jxuj. }Bs Tujtzen jun k'ij te ajlabl, ocx Jesús tuj jun camon jaa', tu'ntzen t-xi' tk'o'nxin t-xnak'tzbilxin cye xjal. A} Katzen ma tak' twitz, mi'nttzen jaw tx'omet. Pero ka mixtii' twitz, cjaweltzenle tx'omet,” tz̈i c'ojlal—e xi' tkba'n Jesús tu'n tyeec'an alcyej tbajlel cyi'j tu'nj min tzul cyil tuj cyc'u'j. Tej tk'anj jun xuuj tu'n Jesús tuj k'ij te ajlabl @ Aj ttzak'be'n jxin c'ojlal: “Taat, k'oncj te juntl tyem. Chin ak'anala t-xee' tuj tx'otx' bix cwelex nk'o'na cytxa alimaj t-xee'. ?+ Ju' tzunj e xi' tkba'nxin te c'ojlal ttx'otx'xin: “Otk tz'ex oxetl tyem tibaj tu'n tk'onte ja tzee' lu twitz. Pero oj wula jaca jnabk'i te cyey'lte, mixtii' twitz n-oc. Ju' tzunj tx'omajaw. Min tz'ajben tuj ntx'otx'a,” tz̈i taaw tx'otx' tej xin c'ojlal ttx'otx'xin. O> Cxe'l nk'o'na jun tumel cyey. At junxin xjal e cu'x tawa'nxin jun wi' higuera tuj ttx'otx'xin. Jaca jnabk'i e ponxin tuj ttx'otx'xin te cyey'lte ka at twitz ti' tzee', pero mintii' twitz toc. "== Min, yaa'n ju'wa. Cxe'l nkba'na te cykilca cyey, ka min sul cyila tuj cyc'u'ja, jax cykilcakey chi naal najtla. Techel ti'j tken higo mintii' twitz toc 7<g Cxe'l nkanena juntl cyey. Kej wajxaklaaj aj Jerusalén e cyim tej tiy' tz'ak jcuartel nim twe' cyxol Siloé, ¿tzimpa cub cybisena mas aj ilke cywitzj niy'tl aj Jerusalén? ;  Pero yaa'n ju'wa. Cxe'l nkba'na cyey, ka min ẍi meltz'aja tuya Dios, jax ck'ojeltzen cycastiwey te cyamecy te cykilca cyey. %:C E xi' tkba'n Jesús cye: —¿Ti ncub cybisena? Tu'nj e k'oj cycastiwa kej aj Galilea, ¿tzimpa cub cybisena mas aj ilke cywitzj niy'tl ejee'y aj Galilea? h9 K Cyxoltzen tnimal xjal, at cab oc cykba'n te Jesús otk chi baj byet juun aj Galilea tu'n tley jxin gobernador Pilato. Otk chi pon ke aj Galilea maa tuj Jerusalén, bix nchi oyen alimaj te Dios tej cypon soldado te byolcye. 83 ;bix cxe'l nkba'na cyey, mi'n chi etz oka tuj tzee' hasta ojxe tocx baj tchjoj cykil cyc'asbena hasta manc'bil centavo—tz̈i Jesús cye xjal.V7% :Cxe'l nkba'na jun tumel cyey. Ka at jun cyc'asbena te jun xjal, bix ka ma txi' tkba'nxin cyey tu'n t-xi' tii'nxin ejee'y twitz juez, tu'n tchjet cyu'na, mas ba'n cwel cyninc'un cyiiba tuya taaw pwak te mitkna'x cypona twitz juez. Ka min ma cub cyninc'un cyiiba, chi aal k'o'na tuj cyk'ab soldado tu'n juez, bix chi xe'la tuj tzee', 6 9Jax ju'x, ¿tikentzen min n-oc cyipena tu'n tel cyni'ya ti'j alcyej tu'n tbint cyu'na tu'n cycyaja jiquen twitz Dios? C5 8At cynaabla tu'n tel cyni'ya cyi'j techel twitz cya'j bix twitz tx'otx'. ¿Titzen tten min tz'el cyni'ya cyi'j techel o tyeec'an Dios cyey ti'j ti nbaj cyxola tuj tyem te ja'lewe? Xmeletz'key, cuma cycy'iy tz'el cyni'ya ti'j alcyej o cub tyeec'an Dios, amale tzint cykba'na ka cyaja. Binchax tiiba tuya taj k'oja O4 7Bix oj tak' cyk'i'k, nxi' cykba'na: “Tzul cyak,” bix jax cyu'na. V3% 6Bix e xi' tkba'n Jesús cye tnimal xjal ti'jxin: —Cyey, n-el cyni'ya ti'j twitz cya'j bix ti'j cyk'i'k. Oj t-xi' cycye'yena njaw muj jaa' n-exa k'ij, nxi' cykba'na: “Tzul jbal,” bix ju' nbaja. 2/ 5Jax ju'x chi k'ojlel mambaj tuya tcwal, bix txuybaj tuya tal, bix elibj tuya tliib—tz̈i Jesús cye t-xnak'atzxin. Techel ti'j ti nbaj ja'lewe 17 4Te ja'lewe, t-xol jaca juun najaj xjal pjel cypa'n cyiib wu'na. Ka at jwe' xjal tuj jun najaj, c'oquel k'ojl oxe ti' ca'ba, bix ka ja ca'ba ti' oxe. /0W 3Bix e xi' tkba'ntlxin: —¿Tzimpa cub cybisena ka in ula tu'n twe' cykil k'oj twitz tx'otx' wu'na? Yaa'n ju'wa, sino in ula tu'n tbaj cypa'n cyiib xjal wu'na. // 2Pero mina'x tbint wu'na. At jun jawnex q'uixc'aj il ti'j q'uiyax wu'na, bix hasta ojxe wi'ya tuj, nchin ayona ti'j tuya nim tchyonel—tz̈ixin. L. 1Bix e xi' tkba'ntl Jesús cye t-xnak'atzxin: —O chin ula twitz tx'otx' tisen jun tzaj nk'on k'ak' tuj c'ul, cuma wu'na c'oquel nim k'oj twitz tx'otx'. Nuket bint alcyej tu'n tbint wu'na. --S 0Yaltzen tej xin mayordomo mintii' tumel tuyaxin alcyej taj tpatrónxin tu'n tbint tu'nxin, bix ntzpet-xin tuj taak'en tpatrónxin, amale yaa'nt nim tilxin twitzj ka' e bint tu'nj juntl mayordomo, pero ck'ojel ch'in tz'u'n texin. Pero ka nim ma k'oj te jun xjal tu'n n-el tniy' ti'j alcyej ak'untl tu'n tbint tu'n, il ti'j tu'n tel taak'en ba'n, cuma ju' ctkane tpatrón—tz̈i Jesús. Tej tyole Jesús ti'j tpabl kiib h,I /¿Titzen pjel te jun mayordomo n-el tniy' ti'j alcyej taak'enxin e xi' tkba'n tpatrónxin, pero min nbint taak'en tpatrónxin tu'nxin, bix yaa'n binne ttenxin oj tul meltz'aj tpatrónxin? Te texin ck'ojel nim tz'u'n. f+E .Tuj jun k'ij te min tz'ayonxin tpatrónxin, ja ponj tpatrónxin, bix oj toc tcye'yen patrón ka min tz'ak'anan tmayordomoxin, sino nbinchan nim ka', cwel byet, tisen nbint te cykilcaj ak'anal min cyniman tyol cypatrón. *5 -¿Pero ti pjel tej mayordomo ka ma txi' tkba'n: “Tuj nwitza, yaj c'ulel meltz'aj patrón,” ka ma tz̈i ju'wa, bix ka ma tzak' k'olte tz'u'n cyej ak'anal xinak bix cyej ak'anal xuuj, bix ka ma tz'oc tk'on tiib te nim waa'n bix te nc'an k'e'n, bix ka ma tz'oc te bola? m)S ,Cxe'l nkba'na cyey, cxe'l tk'o'n patrón te mayordomo tu'n toc te cawel tibaj cykilca at te texin. ( +Cjyolxin ju'wa, bix ctk'a' patrón xtalbil te ka nbinchan mayordomo alcyej otk txi' tkba'n tpatrón te oj tul meltz'aj tpatrónxin. G' *Aj ttzak'be'n Kaaw texin: —Jaj alcye mas il ti'j, tu'n tcub cybisena ti'j ti tten tu'n cyoca te ba'n ak'analkey. Oj tex jun patrón, bix cyjel tk'o'nxin jun mayordomo te cyey'lte ke t-ak'analxin bix te k'olte cywa, ¿ti toc cyu'na? ¿Mi'mpa jaw tjyo'nxin jun mayordomo at tnaabl bix c'oquel ke tc'u'jxin ti'j? &1 )Bix e xi' tkanen Pedro te Jesús: —Taat, jma baj tkba'na cyi' c'ojlal jaa', ¿nukpa te ke keya, ma tuyax te cykilcatl xjal?—tz̈i Pedro. %} (Jatzen cyey, mi'n cybinchay tisenj taaw jaa', sino cykil hora cyitz'lem cyiiba, cuma mintii' tumel cyuyey jtoj tu'n wul meltz'aja, inayena, Jsma'n tu'n Dios tu'n ntena cyuya xjal—tz̈i Jesús cye t-xnak'atzxin. Jun ak'anal min nbint taak'en tu'n Q$ 'Cxe'l nk'o'na juntl tumel cyey. Cybisenx ti'j jun jaa' jaa' ocxe jun alak' tuj, te alk'al. Nuket el tniy' taaw jaa' ni' hora tu'n tpon alk'al tuj tjaxin, c'ojla'ntle tjaxin tu'nxin te tej hora. #' &Ka ma tzulxin chil ak'bil, bix ka ma tzulxin te ch'itk kskix, ka ma chi ayon ke t-ak'analxin ti'jxin, ccyiik'eltzen jun chojbil cye tu'nxin. +"O %Ctk'a'tzen taaw jaa' xtalbil cyej c'ojlal jaa' cuma i'tzke bix nchi ayon oj tul meltz'aj cypatrón. Cxe'l nkba'na cyey, tu'nj ttzalajeblxin cyi'j t-ak'analxin, cxe'l tkba'nxin cye tu'n cycub ke ti' mes, bix c'oquel jun twitz tkenxin, bix jaxxin cxe'l k'onte cywa, te yec'bil tanemxin cye. i!K $Cyitz'le'n cyiiba tisen kej xjal nchi c'ojlan tja cypatrón oj t-xi' cypatrón ti' jun mejoblenel. Chi ayol ke c'ojlal jaa' oj tpon meltz'aj taaw jaa', tu'ntzen i'tzke tu'n tocx cyjko'n tlemel jaa' oj tocx tco'n taaw jaa'. 9 #Tzul tcawbil Dios twitz tx'otx'. Ju' tzunj, cyitz'lem cyiiba, tu'ntzen binne cytena oj wul meltz'aja, tisen kej xjal ntxakan cytzaj nbaj ak'bil. mS "Ka nchi k'ona cyk'inemala tuj cya'j, ja tzunj lu tzin tyeec'an at jcyajbila tuya ti taj Dios, pero ka nuk o'cx n-oc cyipena ti'j cyk'inemala twitz tx'otx', ja tzunja nyeec'ante mintii' cyanema tuya Dios. Jun ak'anal binne tten C !Cyq'ueyenx tik'ch cyey at, bix cyk'onx cye mebe. Oj nbint tajbil Dios cyu'na ju'wa, j-o txi' cyk'o'na cye cabtl tisenc'a chmo'n ta' tuj cya'j te cyey. Jtzin cyk'o'na chmo'n tuj cya'j, mlay tz'oc k'anak, bix mlay cub naj cyk'inemala jatzewe. Min-al alk'al ba'n tocx ti'j, bix mintii' poc' ba'n tocx tuj te xitlte. a; Jatzen cyey lepchec wi'ja yaa'n nim cybaja, mi'n chi bisena ka nuk cyajxa oj nbint ti taj Dios cyu'na, cuma jaxte ck'ojel cyey tu'n cycawena tuya Dios tuj tcawbil. Ja tzunj lu tajxin tu'n ttzaj tk'o'nxin cyey. O Ju' tzunj, c'oquel cyipena tu'n tbint tajbil Dios cyu'na. Ka ma bint cyu'na ju'wa, ck'ojel cyoclena tuj tcawbil Dios, bix jax ju'x ck'ojel cyway bix cyc'a'y bix cyxbalena. Jun kk'inemabl tuj cya'j 4a Kej xjal yaa'n lepchec ti' Dios, nuk o'cx n-oc cyipen ti'j tu'n tcnet cywa bix cyc'a'. Pero cyey, ejee'y ocslal ti'j Cymana Dios, bix ttzki'nxin cyaja cyway bix cyc'a'y.   Ju' tzunj, mi'n chi labta ti'j jaa' tu'n tcnet cyway bix cyc'a'y, bix mi'n baj cyc'u'ja ctzaal tk'o'n Dios tu'n cyitz'ja. % Ntzaj tk'o'n Dios cyxmaquel c'ul, amale nuket ca'ba oxe k'ij nten bix n-el tz'ak bix ncub patet. Yaltzen cyey, ¿yaa'mpa mas jawnexkey cywitz c'ul? Ejee'y yaa'n nimxix n-oc ke cyc'u'ja ti'jxin. Ka ma tzaj tk'o'nxin cyxmaquel c'ul, jax ju'x ctzaal tk'o'nxin cyxbalena. ' Cycye'yenc kej abech. Min nchi chkon bix min nchi tz̈mon. Pero cxe'l nkba'na cyey, mas cyeca cycye'nc twitzj jawnex t-xbalen jrey Salomón.   Katzen min tz'ajben tu'n t-xi' cyk'o'na jun k'ij te cychunk'lala tu'nj nchi labta, ¿tikentzen nchi labta ti'j cykilcatl?  Min tz'ajben oj nchi labta ti'j jun tii', cuma mi nuket jun k'ij ba'n txi' cyk'o'na te cychunk'lala tu'nj nchi labta ti'j. *M Cyway, Dios ck'olte cyway. Cycye'yenc ke joj. Min nchi awanjil, bix min nchi jtx'onjil. Mintii' cycajonjil tcublel ixi'n, bix mintii' cytx'utx'jil. Pero nchi itz'jjil, cuma ntzaj tk'o'n Dios cywajil. Yaltzen cyey, mas jawnexkey cywitz joj. Ju' tzunj, ¿mimpa tzaj tk'o'n Dios cyway? fE Min o k'oj cychunk'lala nuk tu'n cywaa'na, bix min o k'oj cyxumlala nuk tu'n toc cyxbalena. q[ Tej tbaj tkba'n Jesús ja yol lu cye xjal, e xi' tkba'nxin cye t-xnak'atzxin: —Cuma jk'inemal min tzin tk'o'n cychunk'lala, ju' tzunj cxe'l nkba'na cyey, mi'n chi labta ti'j waabj tu'n cyitz'ja bix ti'j xbalen te cyxumlala. a; Ju'tzen pjel te cyej xjal min nchi bisen ti'j tu'n tbint alcyej ba'n, sino nuk nchi bisen ti'j tu'n tchmet cyk'inemal. Pero pjel—tz̈i Jesús cye cykil xjal. Mi'n ko labt mi'n baj kc'u'j ti'j ti jilel tu'n kitz'j iK Pero e xi' tkba'n Dios tej xin k'ina: “Mintii' tnaabla. Tujx koniyan te ja'lewe q'uelel wii'na tchunk'lala. Bix oj tcyima, cykilcaj tk'inemala o tz'oc tipena ti'j tu'n tchmet, c'aal te juntl,” tz̈i Dios tej xin k'ina. L Nimxsen tik'ch weya at. At nwaya te nim tyem. Mi'ntltzen chin ak'anala, sino nuktzen cxe'l niy'be'ntla tik'ch tal nwaya bix nc'a'ya, bix tuj txubtx chin temela ch'ina,” tz̈ixin tuj tanemxin. ?w Bix e xi' tkba'nxin cyjulu: “Ma tzul tuj nc'u'ja ti pjel weya. Cwel nxitiya ke ntx'utx'a, tu'n cyjaw bintl te mas nmak, tu'ntzen tocx baj cykilca twitz wawala bix tik'ch weya at. 9 Bix ak'xin bisel ti' twitz tawalxin, bix e xi' tkba'nxin: “Nimxsen twitz wawala, hasta mlay tz'ocx baj cyuj ntx'utx'a. ¿Ti pjel weya?” tz̈ixin. n U Cxe'l nk'o'na jun tumel cyey. At junxin xjal k'ina, bix nim twitz tawalxin e chmet tuj ttx'otx'xin. V % Bix e xi' tkba'n Jesús cye cykilcaj xjal: —C'oquel cycwenta ti'j tu'n mi'n txi' cyii'na jun cynaabla tu'n tten mas cyuyey, cuma yaa'n tu'nj nim tk'inemal nojne tchunk'lal jun xjal tuya tzalajebl. o W E xi' tkba'n Jesús texin: —Xinak, yaa'n weja waak'en tu'n tcub npa'na cykaba—tz̈i Jesús. 3 _ Cyxoltzen tnimal xjal tocxe junxin xjal e jaw s̈-in ti' Jesús: —Taat Xnak'tzal, kbanxa te ntzicya tu'n tcub tpa'n kkaba bix tu'n ttzaj tk'o'n jweya—tz̈ixin. 8 i Mi'n chi xoba, cuma oj tpon tumel tu'n toc kanet cyey, c'oneltzen Espíritu Santo cyi'ja oj taj cytzak'be'na cyyol—tz̈i Jesús cye t-xnak'atzxin. Jun k'ina mintii' tnaabl *M Oj cyxi' tzyeta nuk tu'nj lepcheckey wi'ja bix oj cypon k'i'na cywitz ke nejenel xjal tuj camon jaa' tu'ntzen cyel xoo'na nuk tu'nj lepcheckey wi'ja, mi'n chi bisena ti'j ka tu'n cycuyantey alcyej cye cyaj, bix ka min, bix mi'n chi labta ti'j alcyej c'aal cytzak'be'na oj toc kanet cyey. ~u Kej xjal yaa'n ocslal wi'ja, ka ma chi k'ojl wi'ja, inayena, Jsma'n tu'n Dios tu'n ntena cyuya xjal, ba'n tnajset cyil. Pero kej xjal tzin cykba'n ka' jnbint wu'na, amale n-elet cyniy' ti'j nbint tu'n tipemal Espíritu Santo, mlay najset cyil.  Pero kej xjal cycy'i cykba cywitz xjal ka lepchecke wi'ja, cxe'ltzen nkba'na cywitz t-ángel Dios ka yaa'n ejee'ja te weya. F Cxe'l nkba'na cyey kej xjal tzin cykba'n cywitz xjal ka lepchecke wi'ja, cxe'l nk'umena cywitz ke tsanjel Dios tuj cya'j ka ejee' nxjalja, inayena, Jsma'n tu'n Dios tu'n ntena cyuya xjal. T! Pero yaltzen cyey, jawnexsen cywi'y cywitz nim ch'it. Pero katzen min chi el ch'it tuj tc'u'j Dios, yajtzen cyey, ¿chi elelpey tuj tc'u'jxin? Min. Nim n-el tniy' Dios ti'j ti nbaj cyey. Hasta ttzmal cywi'y ttzki'n Dios jte'. Ju' tzunj mi'n tzaj ttz̈i jcbinel cyi'ja cyu'n kej xjal iic'bel te weya, cuma Dios ncye'yen ti'j nbaj. S N-oc tcye'yen Dios cykilcaj nbaj cyey. C'oquel cyc'u'ja cyi'j tal ch'it. ¿Mimpatii' nq'ueyj jwe' tu'n nuk ca'ba oxe centavo tuj plaza? Pero amale yaa'nt nim cywi', mi nuk jun q'uelel tuj tc'u'j Dios. {o Cxe'l nkba'na cyey alj ctzaal ttz̈i cyi'ja. Ja Dios, cuma at tipemalxin yaa'n nuk o'cx tu'n tcub byet cyxumlala, sino jax ju'x at tipemalxin tu'n t-xi' t-xoo'nxin ejee'y tuj k'ak'. Ju' tzunj nxi' nkba'na cyey tu'n ttzaj ttz̈i Dios cyi'ja. oW Ejee'y wuyena, cxe'l nkba'na cyey, mi'n tzaj cytz̈i cyi'ja jxjal n-el iiq'uente cyey nuk wi'ja. O'cx cbinel cyu'n pjel cybyo'n cyxumlala. Oj tbint cyu'n ju'wa, mintii'tl c'oquel bint cyu'n cyi'ja. Mlay cubtl cyanema cyu'n. M Mi'n cub cyewena jka' tisen nbint cyu'n fariseo. Cykilcaj nbint cyu'na oj min-al n-oc cyeyente cyey, q'uelex tpocbal tuj cykil lugar. Bix cykilcaj nchi jasena tuj ewjel tu'n min-al tz'oc ebinte, cyjel tuj tzinen cywitz cykil xjal. Mas il ti'j tu'n ttzaj ttz̈i Dios ki'j twitzj tu'n ttzaj cytz̈i ki'j kej xjal cyq'ui Dios U# Pero jka' at tuj cyanem cchic'ajaxeltzen. Cykilca e'wen cyjel tuj chic'aj. @~ { Tujx jtyem e cub cyninc'u'n ke fariseo bix ke tx'olbal ley ti tten tu'n tcub tz'ak Jesús tuj cyk'ab, tnimaltl xjal nuk e cyajbe tu'n toc cybi'n tyolxin. Jte'le mil xjal e chmet ti'jxin, hasta e baj cywa'be cyken. Ete' t-xnak'atzxin tuyaxin, bix e xi' tkba'nxin cye: —Cyk'o'nc cyc'u'ja ti'j tu'n mi'n txi' cyii'na cynaabla tisen cynaabl fariseo. Jawnex chi xnak'tzan, tu'ntzen tuj cywitz xjal ba'nxsenke, pero nojne tuj cyanem tuya ka'. x}i 6Bixsen e cyyoxin tu'n tcub tz'akxin tuj tyolxin, tu'ntzen tjaw cytzyu'nxin tuj til. Pero mlay bint cyu'n.0|Y 5Tej tetz Jesús tuj tja jxin fariseo, nimxsen e jaw cyk'oj fariseo cyuya tx'olbal ley ti'jxin. Nimxsen cyxkelbilxin oc te Jesús, tu'n tcub tzpet-xin cywitzxin. {1 4¡Ay xsunkey tx'olbal ley! Cyey cyaak'en tu'n t-xi' cytx'olba'na tyol Dios cye xjal, pero min o bint cyu'na. Min o tz'el cyni'ya ti'j tixix tten tyol Dios, bix tej cyaj cabtl xjal tu'n tel cyniy' ti'j, bix oc cymayo'nkey ti'j—tz̈i Jesús te tx'olbal ley tuj tja fariseo. Jz  3Cwel cychjo'n cykilca cycublen n-ak'anala, jatxe tcublen Abel, hasta tejxe tcub Zacarías tuj tja Dios twitz altar twitz tneel xjan cwart,” tz̈i Dios. Cxe'l nkba'na cyey, ju'tzen pjel. Ma pon tumel tu'n tk'oj castiwa te t-xel cykilcaj bi'ya o baj cye n-ak'anala, bix ejee'y judío te ja'lewe chi iklte ja castiwa lu. .yU 2Chi xe'l nk'o'na te cyej xjal lu, tu'ntzen oj cycub byet, otktzen pon tumel tu'n ttzaj nk'o'na castiwa te t-xel cykilcaj nyolela o cub byet tbintlen twitz tx'otx'. oxW 1cuma ba'n tuj cywitza cycublen byet ke tyolel Dios. Cykilca ttzki'n Dios, bix e xi' tkba'nxin cyjulu: “Cxe'l nk'o'na ke nyolela bix ke nxela te cyej xjal lu. At juun cyxol ke n-ak'anala byo'n chi temela, bix juuntl pjel yaset. jwM 0Ke cyiy'jila te ootxa cycy'ixin oc cybi'nxin cyyol ke tyolel Dios, bix ju' tzunj e cwa' cybyo'nxin ejee', bix e jaw cybincha'nxin jawnex cyjayel. Bix lux key nbaj cybincha'na ja'lewe cyjayel kej tyolel Dios e cub byet cyu'n ke cyiy'jila. Pero nuk cye cybakel nxa' cyk'o'na cynimbila. Ju' tzunj junx ete'y cyuyaj cyiy'jila e cub cybyo'n ke tyolel Dios, v- /¡Ay xsunkey! Ejee'y cyisenx kej cyiy'jila e cub cybyo'n ke tyolel Dios ootxa, amale tet ja'lewe njaw cybincha'na cyjayel te nabbilcye te cyey. &uE .E xi' tkba'n Jesús texin: —Jax ju'x cxe'l nkba'na cyey tx'olbal ley, ¡ay xsunkey! Nimxsen ley cyiw o bint cyu'na tu'n tjaw cyiken xjal, pero mintii' o bint cyu'na tu'n tbint cyu'n. Tisen njaw cyk'o'na jun iktz al ti' cykul, pero mi nuket jun twi' cyk'aba txi' onjawte cyi'j. At{ -Jax at jun tx'olbal ley tuj tja fariseo, bix e xi' tkba'nxin te Jesús: —Taat, oj n-oc ilena cyi' fariseo ju'wa, tuyax kibaj keya ejoo'ya tx'olbal ley cwela jtyola—tz̈ixin. "s= ,¡Ay xsunkey fariseo! Xmeletz'key. Ejee'y cyisen cyimne maku'n tjak' tx'otx' tiy' tuj cjo'n. Oj nchi bet ke xjal tuj cjo'n, min tz'el cyniy' ti'j nchi bet cyibaj k'eynen. Jaxse ju'x oj toc cybi'n xjal cyyola. Min tz'el cyniy' ti'j ka k'eyna tuj cyanema—tz̈i Jesús te fariseo. Rr +¡Ay xsunkey fariseo! Nuk te cyey n-oc tak' cyey. Oj cypona tuj camon jaa', nuk jaj k'ukbil mas jawnex nche'xa jyolte. Ju'x oj nche'xa tuj plaza, cyaja oj cyoc k'olben ke xjal cyi'ja tuya nim nimbil. @qy *¡Ay xsunkey fariseo! Nchi k'ona jnu'ẍ cyoybila te alwent bix n-ula bix cykilca itzaaj, pero min tz'oc cyk'on cyiiba te onlte cye xjal bix min tz'oc tak' Dios cyey. Ba'n tu'n t-xi' cyk'o'na tlajan pa' te cyawala, pero min tz'ajben ka min txi' cyii'na cynaabla tisen taj Dios bix ka min tz'oc tak' Dios cyey. pw )Ka cyaja tu'n tcyaj cyanema sak, cyonenxsen ke mebe. Ka ma txi' cyk'o'na cye tuya tzalajebl, sak tzunkey twitz Dios. o7 (¿Mimpa tz'el cyni'ya ti'j ocx tbincha'n Dios cyanema, yaa'n nuk o'cx cyxumlala, bix il ti'j tuj twitzxin tu'n ttxjet cyanema, yaa'n o'cx cyxumlala? n 'Bix e xi' tkba'n Kaaw texin: —Ejee'y fariseo nimel xsunkey tuj cyleya. Lepchkey ti' cyleya ti'j ti tten tu'n tel cytxjo'na ti'jxe cyvasey bix cylaka, peroj tuj cyanema yaa'n sak. Nuk nchi bisena ti'j tu'n cyelk'ana bix nuk n-oc cyk'on cyiiba te cykilca cyaja. m{ &E jaw klee' aj fariseo ti' Jesús tu'n min e tnima Jesús ti'j ti tten cye fariseo tx'ajbil cyk'ab tej cyak'xin waa'l. Gl %Tej tbaj yolen Jesús, attzen junxin tej cloj fariseo e xi' tkanenxin te Jesús tu'n t-xi' tuyaxin tjaxin te waa'l. Bix e pon Jesús tjaxin bix ocx Jesús tunwen bix e cub ke ti' mes. Kk $Pero ka yaa'n lmo'n cynaabla, c'oquexsen jaxxix yol tuj cyanema, bix q'ueleltzen cyni'ya ti'j jaxxix yol, bix cynimey, tisenj oj ba'n tbak' cywitza bix ba'n cycye'yena tu'n cantil tuj jun jaa' bix ba'n cybeta tuj tumel cuma chic'ajxsen cybey—tz̈i Jesús. Tej tyole Jesús cyi'j tx'olbal ley bix kej fariseo yaa'n ba'n cj? #Tisentzen najben tbak' cywitza te cyxumlala tu'n cycye'yena, jaxse ju'x najben cynaabla tu'n tel cyni'ya ti'j alcyej ma yec'j cyey tu'n Dios. Ju' tzunj, c'oquel cyc'u'ja ti'j, cuma ka lmo'n cynaabla, tuj klolj ete'y. =is "Yaltzen te tbak' cywitza, najben tu'n cycye'yena. Ka ba'n tbak' cywitza, ba'ntzen cycye'yena alcyej cchic'ajaxel tu'n tken luz. Pero ka yaa'n ba'n tbak' cywitza, ete'y tuj klolj. bh= !Bix e xi' tkba'ntl Jesús cye xjal: —Min-al jun xjal n-oc txkonte jun cantil tu'n tcub te'wen bix ka tu'n tocx tk'o'n tjak' alma, sino cjawel tk'o'n twi' mes, tu'ntzen at tken luz cywitz xjal oj cyocx tunwen. ogW Jax ju'x chi jawel yolel kej aj Nínive cyi'j ejee'y judío te ja'lewe tuj jk'ij te xkela tzul. Tej t-xi' tk'umen jxin tyolel Dios Jonás cye aj Nínive tu'n tajtz ti' cyanem, ajtztzen ti' cyanem. Pero cyey, amale nxi't tk'umen jun xjal mas jawnex twitz Jonás, pero min cynimey—tz̈i Jesús cye judío. Ntzaj tk'o'n Dios knaabl tu'ntzen kten tuj spi'yen qf[ Oj tpon tumel tu'n cyoc cykil xjal tuj xkela tu'n Dios, jaj xuj xuuj e cawen tuj tnom te Saba jatxe ootxa cjawel yolel cyi'ja judío te ja'lewe. E xi'xuj nakch te ebilte ke tyol rey Salomón, bix oc tbi'nxuj bix e tnimanxuj. Pero cyey, n-oc cybi'na tyol jun xjal mas jawnex twitz Salomón, pero min txi' cynimana. Ju' tzunj ctkba'xuj tu'n cyaaja tuj castiwa. 0eY Tisenxj e baj ti' Jonás ajben te techel cye aj Nínive ka sma'n Jonás tu'n Dios, jaxse ju'x jpjel wi'ja c'ajbel te techel cyey judío o chin tzaj sma'na tu'n Dios. 2d] Mas yaj aj ttzak'be'n Jesús cyej xjal otk chi kanen jun yec'bil tu'nxin ti cbinel tu'nxin. Nim oc cyc'utzen cyiib tnimal xjal ti'jxin, bix e xi' tkba'nxin cye xjal: —Key xjal judío te ja'lewe ka'key. Min chin cyiik'a, sino nuk ete'c'a kanlte we ti cbinel wu'n tetzen techel ka sma'n kena tu'n Dios. Pero jtechel ete'c'a kanlte, mlay k'oj cyey. Oj pjel wi'ja tisenxj e baj ti' Jonás, jatzen c'ajbel te techel cyey. ^c5 Pero e xi' ttzak'be'n Jesús: —Mas ba'n tu'n t-xi' tkba'na tzin tk'o'n Dios t-xtalbil te jaca juun xjal n-oc tbi'n tyol Dios bix nxi' tniman—tz̈i Jesús. Kej xjal ka' tzin cykana tu'n tbintl jun techel fbE At jun xuuj cyxol tnimal xjal. Tej toc tbi'nxuj nyolen Jesús ju'wa, e jaw klee'xuj cyi' tyol Jesús, bix e jaw ts̈i'nxuj: —Nim t-xtalbil Dios e k'oj tej xuuj jaa' e'la itz'jey, bix jaa' e ch'u'ney—tz̈i xuuj. Qa Oj toc tcye'yen min-al wa'lc'a ttziyen, n-eltltzen biman jyolte mas tuya, bix cpomel meltz'aj tuya wuuktl tuya, mas ka' twitz. Enteraxseke chi oquex tunwen tu'n cynajan, bix ju' tzunj yal tzunj xjal masxsen tuj il ta' twitz nejl—tz̈i Jesús. Tzin tk'o'n Dios t-xtalbil te jaca juun xjal n-oc tbi'n tyol Dios bix nxi' tniman `  Oj taj meltz'aj biman tuyaj xjal, oj toc tcye'yen jxjal tisen jun jaa' tz'isen tuj, bix binne tten, bix nayon al c'oquex tuj. _ Bix e xi' tkba'n Jesús cyi'j biman: —Oj tel ljo'n jun biman ti' jun xjal, nbettzen biman jaa' min-al xjal. Njyon tu'n tajlan, pero min cnet jaa' tu'n twe'ban. Ju' tzunj nxi' tkba'n: “Chin aal meltz'aja tuyaj xjal jaa' ntiiniya nejl,” tz̈i. u^c Ju' tzunj, mi'n chi tzpeta. Ka min ma tz'oc cyk'on cyiiba wuya, nchi k'oj tzuna wi'ja. Kej xjal min cyak' cyiib wuya tu'n cyclet xjal tuj tk'ab Satanás, ju'tzen chi onen ti' Satanás tu'nx cyxi' ke xjal tuj il—tz̈i Jesús cyej xjal e xi' cykba'n ka jaxin el tii'n biman tu'n tipemal cawel cyibaj biman. Tej tkban Jesús tu'n cycojlanx cyiib xjal cywitz biman ] Pero ka ma tzul jun tuya mas tipemal, bix ck'ojlel ti' taaw jaa', jatzen ccamal, bix q'uelel tii'n cykilca macbil te taaw jaa' oc ke tc'u'j ti'j, bix q'ueletz tii'n tik'ch at tunwen. Jaxse ju'x weya at wipemala tu'n tel wii'na j-at tuj tk'ab taaw il. \% Cybisenx ti'j ja techel lu. At jun taaw jaa' nc'ojlan tja tuya tmacbil. Ka min-al tzul tuya mas tipemal twitz, mlaytzele tz'etz jtik'ch te. [3 Ju' tzunj, tu'nx tipemal te Dios n-el wii'na biman. Bix ka tu'n tipemal Dios, q'ueleltzen cyni'ya ti'j tu'nj wul-lena o tzul tcawbil Dios cyibaja. Z Bix oj tzin cykba'na n-el wii'na biman tu'n tipemal Beelzebú, ¿tzimpa cykba'na oj tel cyii'n ke cyuyey biman, tu'npatzen tipemal Beelzebú? Mi'n txi' cyyolena ju'wa, cuma cytzki'ntla mi nuk cyu'n bix mi nuk wu'na bixet tz'el biman tu'n tipemal Beelzebú. Y Ju'tzen tten tuya taaw il, Satanás. Ka ma txi' tkba'n te cyej ete' tjak' tcawbil tu'n t-xi' cyniman juntl patrón, cxe'l tcawbil tuj il. Ju' tzunj, jcyey ncub cybisen, ka ja Beelzebú o tzaj k'onte wipemala tu'n nk'ojla cyi' cybiman, mlay bint ju'wa. AX{ Pero el tniy' Jesús ti'j ti iy' tuj cyc'u'jxin, bix e xi' tkba'nxin cyexin: —Tzin cykba'na nchin ak'anana te taaw il. ¿Pero ti tten ju'wa? Cytzki'ntla ka ma tz'el tpa'n tiib jun tnom bix pjel cyk'ojlen cyiib xjal, cxe'l tnom tuj il. Jax ju'x jun moj najlel, ka ma chi jaw k'oj, bi'x cxe'l cynajle'n tuj il. W At juuntl cyxol xjal e xi' cykanen te Jesús tu'n tk'ontexin jun yec'bil cywitz xjal ka otk k'oj tipemalxin tu'n Dios tuj cya'j, cuma tuj cywitz yaa'n jaxin Jscy'o'n tu'n Dios, bix e cyajbexin tu'n tchic'ajax mlay bint tu'nxin tu'n tyeec'antexin ju'wa. EV Pero at juun cyxol xjal cycy'i tu'n tjaw nimset tbi Jesús, bix e xi' cykba'n: —Jtipemal jxjal luwe cyibaj biman yaa'n te, sino o k'oj te tu'n cyaaw biman, jaj Beelzebú tbi—tz̈ike. PU At juntl k'ij e xi' tkba'n Jesús tu'n tel biman ti' jun xinak. Tej toc ten biman ti' xinak, min e bintl tyolen, pero tej tel biman, nbintltzen tyolen xinak. E jawxsen klee' cykilca xjal ti'j. KT Min. Mlay cybinchay ju'wa. Amale aj iletkey, pero jaj ba'n cxe'l cyk'o'na cye cycwala. Yajtzen te Cymana tuj cya'j, masxsen jaj ba'n ctzaal tk'o'n cyey oj t-xi' cykanena. Jaj ba'n ctzaal tk'o'n Dios te cyey, hasta tuyax Espíritu Santo tk'a'xin te cyey—tz̈i Jesús. Tej cykbante fariseo ja taaw il k'ol tipemal Jesús QS Bix oj tkanente jun cycwala jun ni' tjos, ¿si'cypa cxe'l cyk'o'na te? R7 Bix jctzaal tk'o'n Dios cyey, ¿japaj min tz'ajben? Cxe'l nkanena cyey, oj tkanente jun cycwala ch'in tchi' quis̈ cyey, ¿lbajpa cxe'l cyk'o'na te? tQa Cxe'l nkba'na cyey jaca juun xjal nxi' tkanen te Dios tu'n ttzaj tk'o'n j-il ti'j, ctzaaltzen tk'o'n Dios te, bix jaca juun xjal ncubsan twitz te Dios ti' onbilte, ctiik'eltzen, tisenj oj toc cytco'na tlemel jaa' bix cjketel cywitza. P Ju' tzunj, tuya cykil cyc'u'ja cykanenx te Dios tu'n ttzaj tk'o'n jnajben cyey. Ka ma chi cubsana cywitza te, tzul tbi'n. EO Cxe'l nkba'na cyey mi'n txi' tkba'nxin ju'wa. Il ti'j tk'a'xin. Amale tcy'it-xin txi' tk'o'nxin nuk tu'nj tvesint tiibxin, pero il ti'j cxe'l tk'o'nxin tu'n mi'n tz'el tch'ixewxin cywitz xjal. Yaltzen te Dios, ¿mi'mpa tzaj tk'o'nxin cyey alcye il ti'j, tu'n mi'n cub baj nimbilte tbixin, bix tuya cykil tc'u'jxin? :Nm ¿C'aalpa ttzak'be'n taaw jaa': “Mintii'. Cutxey. Lu kenwe nchin wutana cyuya ncwala, bix lu jaa' lmo'na. Mlay chin jaw we'wa k'olte waabj tey,” tz̈ipa tbel tvesinta tey? M Ma tzul jun wuleya njaya. Nakch ma tzaa', bix ma tz'oc tak' weyaj te, pero mintii'tl weya nwa tu'n t-xi' nk'o'na te,” tz̈i tbela. RL Bix e xi' tkba'ntlxin cye t-xnak'atzxin: —¿Tk'a'pa Dios oj cycubsana cywitza te Dios ju'wa? ¿Ti toc cyu'na ti'j ja tumel lu? Te chil ak'bil oj tpon jun tuyey tjay. Pero mintii' waabj tuj tjay. Ju' tzunj cxe'ley tuya tvesinta, bix cxe'l tkba'na te cyjulu: “Taat, najsama, at jun il ti'j wi'ja. K'ontz oxe pan nch'exa. LK Bix najsama kila ncub kbincha'na twitza, cuma ju'x keya ncub knajsa'na jka' n-oc cybincha'n xjal ki'ja. Bix ko toney oj koca tuj niy'bebl, tu'n tiy'x ku'na,” ju' tz̈i cybela oj cyna'na Dios. #JA K'ontza kwaya te ja'lewe. I Bix e xi' tkba'n Jesús cye t-xnak'atzxin: —Oj cyna'na Dios, cykbanxa ju lu: “Kman Dios ata tuj cya'j, jawxit nimsa'n tbiy xjan tu'n cykilca xjal. Tzulxit tcawbila twitz tx'otx'. Bint-xit jtajbila twitz tx'otx' ku'na tisenj nbint tuj cya'j. H  At juntl maj e na'n Jesús Dios tuj jun lugar. Tej tbaj na'nxin Dios, at jun t-xnak'atzxin e xi' tkba'n texin: —Taat, xnak'tzantz keya ti tten tu'n kna'na Dios, tisenj te Juan Bautista e xi' t-xnak'tza'n kej xjal oc lpeke ti' t-xnak'tzbil—tz̈i. aF; )Aj ttzak'be'n Jesús texuj: —Marta, Marta, o'cx ncub tbisena ti'j nim taak'ena, ~Eu (Pero yal te Marta, nuk taak'en texuj oc tipenxuj ti'j tu'n tbint. E xi' lk'exuj ti' Jesús, bix e xi' tkba'nxuj: —Taat, ¿mimpa ma tz'oc tcye'yena ma cyaj tcye'yen witz'ena ak'untl nwitza? Kbanx ch'in texuj tu'n tonenxuj wi'ja—tz̈i Marta. ~}|Q{zrz'ycxxwvvDugtLsrfqpoo nmHlljii>e=<;:98796_544N3210//X..,+**((&%#$S#"j!!I 8B6,%wN,# s  Dr&|rqPero e xi' tkba'n Jesús cye t-xnak'atzxin: —Mi'n tz'oc cymayo'na tu'n mi'n chi tzaj ke nee' wuyena, cuma kej nee'wa jun cyanem te cmolte alcye cxe'l k'o'n cye, bix nuk ka ju' tanem jun xjal tisen ja nee'wa, ba'ntzen tocx tuj tcawbil Dios. qAt juntl e baj tuj juntl k'ij. E pon cyii'n ke xjal ke cyẍlak twitz Jesús, tu'ntzen tcub tk'o'nxin tk'abxin cyibaj. Pero tej t-xi' cycye'yen t-xnak'atz Jesús jlu, e xi' cykba'nxin cye ke cyman nee' cytxu nee' tu'n mi'n chi oc ten yaalte texin ju'wa. pCxe'l nkba'na cyey, ja tzunj xin chmol chojentj e xi'xin tjaxin ya otk najset tilxin tu'n Dios, tu'nj otk txi' tkba'nxin te Dios aj ilxin. Pero ja tzunj xin fariseo, min e tocsla Dios jaxin, cuma alcyej xjal njaw tnimsan tiib, c'oquel te ch'in. Ja tzunj xjal n-oc tk'on tiib te ch'in, c'oquel te jawnex—tz̈i Jesús cyej xjal e jaw cynimsan cyiib. Tej tcub tcy'iwla'n Jesús ke nee' Ho  Yal tzunj xin chmol chojentj, tu'n tch'ixewxin ex we'xin na'l Dios cyi'jxe xjal tuj tja Dios. Min e jaw tcye'yentlxin jawne tuj na'j Dios, tisex tten cyu'nxin, sino nuk oc tpju'nxin ttzi t-xuuc'xin tu'n tbisxin, bix e xi' tkba'nxin: “Dios, tzajxit tk'o'na tk'ak'bil tc'u'ja wibaja, cuma jun aj il kena,” tz̈ixin. n Weya, ncub npa'na weyaj ca'ba maj tuj smant. Bix nchin k'ona tlajan pa' ti' cykilca tzin ncamana te tja Dios,” tz̈i fariseo te Dios. 8mi E jaw we' jxin fariseo bix e na'nxin Dios ti'jxxin. E xi' tkba'nxin: “Kman Dios, nxi' nk'o'na chjonte tey yaa'n jun aj il kena tisen juntl wik xjal. Yaa'n jun alak' kena. Mintii' ka' nbint wu'na jmintii' nbyan tuj ley. Yaa'n ju' kena tisen aj pajlel. Yaa'n ju' kena tisenj chmol chojentj tcub chixa. l% —At ca'ba xinak ocxke tuj tja Dios te na'l Dios. Junxin tej cloj fariseo cyxolxin, bix juntlxin chmol chojentj te gobierno cyxolxin. !k; Bix e xi' tkba'n Jesús jun techel cyej xjal oc ke tc'u'j cyi'jx tu'nj jiquen ete' tuj cywitz, bix el cyiiq'uetl ke niy'tl xjal. E xi' tkba'nxin: j)¡Min! Cxe'l nkba'na cyey, yaa'n tuya cubsaj witzbaj ctzaal tonen Dios ke t-xjal cywitzj xjal nchi binchan ka' cyi'j. Pero oj wul meltz'aja twitz tx'otx', ¿at-xpa xjal n-oc ke cyc'u'j ti' Dios?—tz̈i Jesús cye t-xnak'atz. Jun techel ti'j fariseo bix jxin chmol pwak \i1Katzen jaj xin juez e tbi tkanbil jxuj xuuj, ¿mimpa tz'oc tbi'n Dios ke t-xjal nchi cubsan cywitz texin te k'ij bix te koniyan tu'n cyclet twitzj ka'? ¿C'oquelpa Dios tisenj xin juez tcy'i tz'oc tbi'n viuda? ;hqC'oquel cyc'u'ja ti'j tyol jjuez yaa'n ba'n. `g9pero cxe'l wonena ja viuda lu, tu'ntzen mi'n nuk tz'octz tenxuj wi'ja,” tz̈i juez. fMintey' e tocsla juez jaxuj. Pero at jun k'ij e xi' tkba'nxin: “Amale mint tz'oc nbi'na Dios, bix amale minttii' lastim cye xjal weya, 8eiTuj xsunj tnom at junxuj mebe xuuj. Nim maj e ponxuj tuya juez, bix n-oc tkba'nxuj texin: “Taat, kbanx ch'in tej xinak lu o tz'alk'an wi'ja tu'n tajtz tk'o'n,” tz̈ixuj. dwE xi' tkba'nxin: —At junxin juez e cawen tuj jun tnom. Mintii' tajxin Dios, bix jax mintii' lastim cye xjal texin. ec EBix e xi' tkba'n Jesús juntl techel cye t-xnak'atzxin, tu'n t-xi' tyeec'anxin cye tu'n mi'n baj cyc'u'j ti' Dios tu'n ttzaj tonenxin ejee' oj t-xi' cykanen texin, bix tu'n mi'n cyaj cyk'o'n tu'n toc ke cyc'u'j ti'jxin. Ab{%Oc cykanen t-xnak'atzxin texin: —Taat, ¿jaa'tzen c'uleley?—tz̈ikexin. Aj ttzak'be'n Jesús cyexin: —Tisen cytzki'n c'utz jaa' tcwa' jun xumlalbaj cyimne, cuma chic'aj tuj cywitz, jaxse ju'x weya oj wula. Cchic'ajaxel jaa' chin ulela, tu'ntzen mintii' il ti'j tu'n toc cykanena jaa'—tz̈ixin.yak$At ca'ba xinak nchi ak'anan junx tuj cjo'n. Junx cjawel k'i'n, pero cyjel juntl—tz̈i Jesús cye t-xnak'atz. ^`5#At ca'ba xuuj nchi tz̈ee'n junx tuj jun jaa'. Junx cjawel k'i'n, pero cyjel juntl. '_G"Cxe'l nkba'na cyey, tuj tzunj k'ij oj wul meltz'aja, at ca'ba xjal nchi wutan junx twi' jun wetbil. Junx cjawel k'i'n, pero cyjel juntl tu'n tk'oj tcastiwa. ^w!Alj xjal nuk n-oc tc'u'j ti' tchunk'lal twitz tx'otx', mlay tcaman jtchunk'lal tzin tk'o'n Dios. Pero ja tzunj xjal yaa'n nukxix n-oc tak' tchunk'lal twitz tx'otx' te, sino ju' nxi' lpe ti'j tajbil Dios, ccamaltzen jtchunk'lal tzin tk'o'n Dios. {]o Mi'n chi oca tisen t-xu'l Lot. Tcy'ixuj e cyaj tk'o'nxuj tk'inemalxuj tuj Sodoma, bix ju' tzunj e cyma'xuj ti'j. \5Tuj tzunj k'ij oj wul meltz'aja, mi'n chi labta ti'j tik'ch at te cyey. Ka te'wexe twi' cyjay oj wul meltz'aja, mi'n chi cu'tza te clolte cyk'inemala. Jax ju'x ka nchi ak'anana tuj cycojbila, jax mi'n cub cybisena ti'j tu'n cyajtz meltz'aja cyjay te tzyulte cyk'inemala. f[EJu'xsen nuk q'uelex cyk'ij xjal oj wul meltz'aja twitz tx'otx'. Bixsen cwel castiwa cyibaj. Yal cyej xjal at twitz tx'otx' oj ch'itk wul meltz'aja, inayena, jxin Sma'n tu'n Dios tu'n ntena cyuya xjal, mi'n tz'oc cyc'u'j ti'j alcyej at tu'n tbaj, tisenx kej xjal at twitz tx'otx' tuj ttyem Noé min e labtke ti'j alcyej at tu'n tbaj cyi'j. cV?Pero nejl, at nim q'uixc'aj tu'n tiy'x wu'na, bix kej xjal te ja'lewe chin elel cyxoo'n. "U=Oj wula te cawel, inayena, jxin Sma'n tu'n Dios te cawel, cchic'ajaxel cywitz cykil xjal, tisen oj tcub koptz'aj jun tken k'ancyok cykilca twitz cya'j. 'TGAt xjal cykba': “Ma tzul jxin Scy'o'n tu'n Dios. Luxe at chixa,” bix ka cykba': “Luxe at tzalu,” tz̈i cybel. Pero mi'n cyocslay cyyol, tu'n njyeta. kSOPero te cyex t-xnak'atzxin e xi' tkba'nxin cyjulu: —Nimxsen il cyuj k'ij chi ul. Cxe'l cykba'na: “Maxitpe tzul Kaaw ja'lewe te cawel, ikchetle nuk jun k'ij,” tz̈i cybela, pero mlay cyila, cuma mina'tl tpon tumel. aR;Tuj cywitza tzul jun k'ij oj tk'umj: “At tcawbil Dios tuj lugar lu,” bix ka oj tk'umj: “Ma pon tcawbil Dios maa chix.” ¿Mimpa tz'el cyni'ya ti'j atl tcawbil Dios cyxola ja'lewe?—tz̈i Jesús cye fariseo. "Q=At juntl k'ij e xi' cykanen ke fariseo te Jesús: —Kbantz keya jtoj tzul tcawbil Dios twitz tx'otx'—tz̈ikexin. Aj ttzak'be'n Jesús cyexin: —Cyaja tu'n t-xi' nkba'na cyey alcyej techel tzul jlet te yec'bil ch'itktzen tul tcawbil Dios, pero jn-oc cykanena, mlay cyila. ?PwBix e xi' tkba'n Jesús tej xin e cub mutzk'aj: —We'wey bix cutxey. Tu'nj s-oc ke tc'u'ja wi'ja, ma cleta—tz̈i Jesús. Ti tten oj ch'itk tul meltz'aj Jesucristo juntl maj mOS¿Japa jxjal yaa'n judío jlu tjunal s-ajtz meltz'aj tu'n tk'onte chjonte te Dios?—tz̈i Jesús. NBix e xi' tkba'n Jesús cyej xjal tcub tuyaxin: —¿Yaa'mpatzen laaj cybaj jxjal ma chi k'anj? Yaj tzunj beljajtl, ¿tii'n ma che'x? MBix e cub mutzk'ajxin t-xee' tken Jesús, bix e xi' tk'o'nxin chjonte te. Jxin xjal aj meltz'aj tuya Jesús, te Samariaxin. L5At jun cyxolxin, tej toc tcye'yenxin mintii'tl tyabelxin, e jawxsen tnimsa'nxin tbi Dios tuya jun cyiw tuj twi'xin, bix aj meltz'ajxin tuya Jesús. ~KuE xi' tcye'yen Jesús ejee'xin, bix e xi' tkba'nxin: —Cyucxey cyuya ke pala bix cwel cyyeec'a cyiiba cywitz, tu'ntzen toc cycye'yen ya mintii'tl lepra cyi'ja—tz̈i Jesús. Ju'tzen e xa'kexin, bix tuj be e k'anjake tu'n tipemal Jesús. jJM bix e jaw s̈-inke twitzxin: —Taat, Jesús, k'ontz tanema kibaja bix k'anena ki'ja—tz̈ike. "I= Tejtzen tpon lk'exin ti' jun tnom, ttxa'ntzen tnom attzen laaj xjal tuya jun yabel nk'ey cychu'l tu'n, lepra tbi. E cub we'ke nakch ch'in twitz Jesús, xHi Tejtzen ttzyet tbe Jesús tu'n t-xi'xin tuj Jerusalén, bix e xi'xin tujele tmojon Galilea tuya Samaria. XG) Jaxse ju'x cyey t-ak'anal Dios, oj tbint cyu'na alcyej ckbajel cyey, mlay chi ayona ti'j tu'n tk'oj jun chjonte cyey, sino cxe'l cykba'na: “Nuk ak'anal ko'ya. Mintii' il ti'j tu'n tk'oj chjonte keya, cuma o bint ku'na nuk jaj il ti'j tu'n tbint ku'na,” tz̈i cybela—tz̈i Jesús cye t-xnak'atz. Tej tk'anj laaj xjal tu'n Jesús F  Oj nbint tu'n ak'anal alcye otk tkba tpatrón, ¿ilpa ti'j cxe'l tk'o'n tpatrónxin chjonte texin tu'nj otk bint tu'nxin? Min. LEMin, yaa'n ju'wa, sino ju' cxe'l tkba'nxin te t-ak'analxin cyjulu: “Binchama nwaya, bix k'ontza weya. Oj nbaj waa'na bix oj nbaj wc'ana, ba'ntzen twaa'n tey bix tu'n tc'ana,” tz̈i tbelxin. DE xi' tkba'n juntl yol cye t-xnak'atz: —C'oquel cyc'u'ja ti'j ja tumel lu ti'j junxin xjal tuya t-ak'analxin. Jaxin cxe'l tchk'onte t-ak'analxin te cjol ttx'otx'xin bix ka te cylel ke tcarnelxin. Oj tpon meltz'aj t-ak'analxin tuj taak'en tja tpatrónxin, ¿cxe'lpa tkba'n tpatrónxin texin: “Ctoctz tey, bix kequey te waa'l. Ja'lex txi' nk'o'na tway,” tz̈ipa tbel tpatrónxin? WC'E xi' tkba'n Kaaw cyexin: —Nuket tz'oc ke cyc'u'ja ti' Dios cykilca texin ba'n tbint tu'n, ikchetle ju' ch'in cyocslabla tisen jun twitz mostaza, jac'atzenle t-xi' cyk'umena tej tzee' lu tu'n tjatz tii'n tiib tuyax tloc', tu'n tcu'x tawan tiib tuj mar, bix jac'atzele tbi cyyola—tz̈i Jesús. Alcyej cbinel tu'n jun ak'anal ?BwAt juntl k'ij e xi' cykba'n kej xin sma'n tu'n Jesús texin: —Taat, k'ontz keya tu'n mas tu'n toc ke kc'u'ja ti' Dios, tu'ntzen tbint mas ku'na tu'n tipemalxin—tz̈ikexin. /AWBix ka at jun xjal nbinchan jun ka' cyey nim maj, kape wuuk maj tex k'ij, bix ka jaca maj tzin tkba'n cyey: “Najsama, najsanq'uey wila tu'nj ka' n-oc nbincha'na ti'ja,” ka tz̈i ju'wa, il ti'j cwel cynajsa'na til jaca maj—tz̈i Jesús cye t-xnak'atz. Ti tten tu'n toc ke kc'u'j ti' Dios o@WJu' tzunj, c'oquel cyc'u'ja ti'j tu'n mi'n txi' cytzpetsa'na jun xjal tuj tbe Dios. Katzen at jun k'i'n tyol Dios tu'n bix ka ma tz'oc tbincha'n il cyi'ja, cykbanx te tu'n mi'n binchantl il. Ka ma cyaj tk'o'n til, cynajsanq'uey. Z?-Masetlpele ba'n oj tcub ye' jun xak al tkul jxjal nk'on tzpetsabl te juntl, tu'n t-xi' xe't tuj mar, twitzj tu'nxix t-xi' tuj castiwa tu'n Dios tu'nj ncub tk'o'n tzpetsabl cyej xjal yaa'n cyiw tuj cyocslabl. z> oAttzen jun k'ij e xi' tkba'n Jesús cye t-xnak'atz: —Mlay we' at ocsabl c'u'jbaj tzul tu'n t-xi' tzpet jun xjal tuj tbe Dios. ¡Pero ay xsunj xjal ncub tk'o'n tzpetsabl tuj tbe juntl yaa'n cyiw tuj tocslabl, tu'n t-xi' tzpet tuj tbe Dios! 8=iBix aj ttzak'be'n Abraham: “Ka min o tz'oc cybi'n alcyej e tkba Moisés bix cyej cabtl tyolel Dios, jax mlay tz'oc cybi'n oj tpon juntl te kbalte tyol Dios, amale njawet itz'j jun cyimne juntl maj, bix npon te kbalte,” tz̈i Abraham—tz̈i Jesús cye fariseo, kej xin nim oc cyachen k'inemal.:<mPero e xi' tkba'n k'ina: “Pero mlay tz'oc cybi'n ke witz'ena tyol Dios. Najsama, chk'onx jun xjal o cyim cyuya, tu'ntzen toc cybi'n, tu'n tcyaj cyk'o'n cyil,” tz̈i k'ina. ;Bix aj ttzak'be'n Abraham: “Min. At tyol Moisés cyuya, bix cyyol cabtl tyolel Dios. Ba'n toc cybi'n,” tz̈i Abraham. :cuma at jwe' witz'ena, bix waja tu'n t-xi' tk'umen cye ti ttenj jaa' ntiiniya, tu'ntzen mi'n chi cu'tz tzalu tuj q'uixc'aj,” tz̈ixin. 9#Bix e xi' tkba'n k'ina te Abraham: “Nchman, ka ju' ttena, cxe'l ncubsa'na nwitza tey tu'n t-xi' tsma'na Lázaro tja nmana twitz tx'otx', x8iBix yaa'n nuk o'cx jlu, pero jax ju'x at jun jul mintii' tumel jaa'le npomnina baj t-xee' tmij jaa' eto'we, tu'ntzen ka taj jun xjal tzalu tu'n tpon tuyey, mlay tziy'x tibaj jul, bix tu'ntzen mlay tziy'tza tzalu kuyena,” tz̈i Abraham. 7{Pero aj ttzak'be'n Abraham: “Nchman, c'ulel tuj tc'u'ja tej ttena i'tza twitz tx'otx', nuk te tey e cub ttzyu'na cykilca, pero te Lázaro, nuk jaj ka' e k'oj te. Pero ja'lewe, te te tu'n tten tuj tzalajebl. Jatzen tey, tu'n ttena tuj q'uixc'aj. 61Bix e jaw s̈-in k'ina: “Taat Abraham, najsama, k'ontz ch'in lastim weya. Kbanx ch'in te Lázaro tu'n ttzaj tii'n a' weya, ikch nuk tcu'x tmu' twi' tk'ab tuj a', tu'n toc tk'o'n ti' waak'a, tu'n tchewex, cuma nimsxen niy'x q'uixc'aj wu'na tzalu tuj k'ak',” tz̈i k'ina. !5;Jatz e pone k'ina tuj cynajbil cyimne, bix oc tuj q'uixc'aj. Tej t-xi' tcye'yenxin, e tilxin Abraham. Nakch tcwa' Abraham, bix tcub Lázaro ttxlajxin. 4Tetzen jun k'ij tej tcyim Lázaro. Bix e xi' k'i'n cyu'n ángel jaa' ta' Abraham. Jax ju'x e cyim k'ina, bix e cu'x maket. Z3-Nim e tajbe Lázaro tu'n t-xi' twaa'n nuk tbuchlel tpan k'ina el tz'ak tej nwaa'nxin, pero nuk el tc'u'j ti'j. Bix yaa'n nuk o'cx at tak' weyaj, sino jax ju'x e pon ke txyan te lk'bilte twitz tx'a'c ti'jxin. &2EBix at juntlxin xjal mebe te junx maj, Lázaro tbixin. Nimxsen tx'a'c ti'jxin. Bix e xi' cyk'a'x xjal jaxin ttzi tjaxin k'ina, tu'ntzen tk'oj ch'in twaxin. V1%Bix e xi' tkba'ntl Jesús cye fariseo: —At junxin xjal k'ina. Oc ti'jxin nukxsen jaj tisen t-xbalen rey bix jawnexsen twi'. Te jaca k'ij jawnexsen tbel twaxin, bix nuk jaca k'ij tziy' tnink'ijxin. 0Tisen tzunj, tzin cykba'na tumel tu'n tcub cypa'na cyiiba tuya cyxu'la, tu'ntzen ba'n cymajey tuya juntl. Pero tzin tkba'n tley Dios, ka ma cub cypa'n cyiiba tuya cyxu'la bix ka ma chi majey tuya juntl, tzin cybincha'na aj pajlel. Jax ju'x ka ma maje jun xinak tuya jun xuuj o cub tpa'n tiib tuya tchmil, aj pajlel tzin tbincha'n—tz̈i Jesús cye fariseo. Jun xjal k'ina bix Lázaro /1Pero tuj cyanema cycy'iy jtzin tkba'n Dios. Pero mlay chi camana ti'j tzin tkba'n Dios. Cyiw tu'n t-xitj twitz cya'j bix twitz tx'otx', pero mas cyiw tu'n tbaj tilel tyol Dios. Tcawbil tyol Dios mlay baj twi', mi nuket ch'in tu'n tbaj tilel. Tej tyole Jesús ti'j paxjlenel Z.-Nejl e k'oj cyey tley Dios bix cyyol tyolel Dios tu'n cynimante. Bix mas yaj ul Juan Bautista te kbalte jba'n tpocbal tu'n tul tcawbil Dios, bix tuj ajkelbil nchi txquet cykil xjal tu'n cyocx tuj tcawbilxin. B-}E xi' tkba'n Jesús cyexin: —Cywitz xjal nxi' cyyeec'a cyiiba ka ba'n xjalkey. Pero ttzki'n Dios ti niy' tuj cyc'u'ja. Nchi ela ba'n tuj cywitz xjal, pero twitz Dios ejee'y tzu'key. k,OOctzen cybi'n fariseo cykilcaj e xi' tkba'n Jesús cye t-xnak'atz ti'j k'inemal. Ocx tak' k'inemal cyexin, bix tuj cywitzxin otk k'oj k'inemal cyexin tu'nj nimxsen ajbenkexin te Dios. Ju' tzunj, oc cytze'nxin ja Jesús. `+9 Mlay tz'ajben jun ak'anal te ca'ba patrón. Ka ma tjoy tu'n tajben te jun patrón, cyjeltzen tk'o'n juntl. Bix ka jatz ma tak'a tiib tuya tcab patrón, cyjeltzen tk'o'n jtneel. Ju'tzen tten tuya Dios bix k'inemal. Ka tuya cykil cyc'u'ja nche'x lpey ti' k'inemal, mintzentii' cyaja tu'n cyajbena te Dios—tz̈i Jesús cye t-xnak'atzxin. ~*u Ka min ma chi cuyana tuj j-ak'untl nk'oj tu'n Dios cyey twitz tx'otx', ¿ctzaalpa tk'o'n Dios t-xel tuj cya'j? Min. ) Ka min ma chi ela ba'n tuj jch'in at cyuyey twitz tx'otx', jey'tzen, ¿ti tten tu'n toc ke tc'u'j Dios cyi'ja tuj jnim tuj cya'j? ((I Al ma cuyante tuj jun ak'untl ch'in, jax ju'x ctcuya tuj jun ak'untl nim. Bix al mi'n tcuyan tuj jun ak'untl ch'in, jax mlay tcuyan tuj jun ak'untl nim. 0'Y Tisen te mayordomo oc tipen ti'j tu'n tajben te cykilcaj at tuj tcwent tu'n tcaman tu'n tk'oj xtalbil mas yaj cyu'nj cyuya, jaxse ju'x cyey, il ti'j c'oquel cyipena ti'j tu'n tajben tik'ch cyey tu'n cyela ba'n te Dios, tu'ntzen oj cybaja twitz tx'otx', cycaman tzuna t-xel tu'n Dios tuj cya'j. &Tej tbinte k'ina ti otk bint tu'n mayordomo, e xi' tkba'nxin: “Jnmayordomiya yaa'n ba'n, pero amale ot bint jun ka' tu'n wi'ja, pero te junx maj ẍbi'l, cuma ma cub tbisen ti'j tu'n titz'j yaj,” tz̈ixin—tz̈i Jesús. Bix e xi' tkba'ntl Jesús cye t-xnak'atz: —Ja tumel lu ma txi' nkba'na cyey, tu'n t-xi' nyeec'ana cyey kej xjal yaa'n lepchec ti' Dios mas ncub cybisen ti tten tu'n cyitz'j twitz tx'otx' cywitzj kej xjal lepchec ti' Dios ncub cybisen ti tten tu'n tbint cyten ti' cychunk'lal tuj cya'j. %Bix e xi' tkanen mayordomo te juntl c'asbenel: “Yaj tey, ¿jte' tey tc'asben?” tz̈ixin. E xi' tkba'n: “Ex wii'n weya jun syent alma triwa,” tz̈i. Bix e xi' tkba'n mayordomo: “Lu tu'l lu. K'o'nq'uex tuj juntl u'j nuk jun mutx',” tz̈ixin. h$IBix e xi' tkba'n: “Ex wii'n weya jun syent bot te aseyt te olivo,” tz̈i. Bix e xi' tkba'n mayordomo te: “Lu tu'l lu. Kequey bix tuj ajkelbil k'o'nq'uey juntl u'j, bix tz'i'bac'ax tuj nuk cincuenta bot,” tz̈ixin. 6#eBixsen e ttxocxin cykilcaj xjal jaa' otk txa' tk'o'nxin tpwak tpatrónxin te maan. E xi' tkba'nxin te tneel c'asbenel: “¿Jte' tey tc'asben twitz npatróna?” tz̈ixin. " Aa, ma tzul tuj nc'u'ja. Cwel nninc'u'na ti'j tu'n ttzaj cyk'o'n xjal xtalbil weya tuj cyja oj tel k'i'n waak'ena,” tz̈ixin. 3!_Bix e cub tbisen mayordomo ti'j: “¿Ti pjel weya tu'n witz'ja, cuma q'uelel tii'n npatróna waak'ena? Yaa'n nak'l kena ncjo'na, bix at nch'ixewa oj wak'a kanl ncotza. n UBix e ttxoc jxin k'ina ja mayordomo, bix e xi' tkba'nxin texin: “¿Ti ttenj tzin nbi'na nbaj tyaa'na npwaka? K'om tcwenta weya ti ttenj tik'ch weya at tuj tcwenta, cuma ya mi'n tz'ajbentla te n-ak'anala,” tz̈i tpatrónxin. @ {Bix e xi' tkba'n Jesús cye t-xnak'atzxin: —Cxe'l nkba'na jun tumel cyey. At junxin ak'anal tuya jun patrón k'ina, bix e k'oj texin tu'n t-xi' tcye'yenxin cykilca tk'inemal tpatrónxin. At jun k'ij oc cykba'n cab xjal te tpatrónxin: “Jtey tmayordomo min tz'ajben ba'n. Nuk nbaj tyaa'n tpwaka,” tz̈ike. + Pero yal tzunj titz'ena, e najk'a. Tisenc'a e cyimk'a, pero ja'lewe ma tzul meltz'ajk'a i'tzk'a. El tzpetk'a, pero ja'lewe ma tzul jletk'a juntl maj. Ju' tzunj tumel tu'n ktzalaj bix tu'n kiy'san tnink'ijk'a,” tz̈i cymanxin—ju'xsen te Jesús e tkba cye fariseo. E xi' tkba'n tmanxin texin: “Ncy'aal, ma tena wuyena cykil tyem, bix cykilca tik'ch weya, te tey. O'cx ctzaal tkanena weya. A{Pero tej sul jk'a tey tcy'aal, jk'a xbaj yaa'nte tpwaka cyuya xuuj tiy' jak'ch tumel, bix ma cub tbyo'na jjil wacẍ clo'n tu'na te tek'a. Yaa'n tumel tuj nwitza,” tz̈i ttzicyk'a. taBix e xi' tkba'nxin te tmanxin: “Nimxsen tyem ma chin ak'anana cyiw tuj taak'ena, tisenx kej t-ak'anala. Pero bajx tz'e'len nxoo'na tleya. Bix mintii' o tzaj tk'o'na weya, mi nuket jun ni' nchiviya tu'n tajben weya cyuya ke wuyena. #Tejtzen tbaj tbi'nxin ju'wa, bix e tzaj tk'ojxin. Ya tcy'itlxin ocxxin tuj cyjaxin. Bix etz cymanxin cubsal twitz texin tu'n mi'n k'ojxin. _7Bix e xi' tkba'n maan texin: “Ja titz'ena ma tzul meltz'aj, bix ba'nk'a. Ju' tzunj ma tkba cymana tu'n tcub jjil wacẍ clo'n tu'nxin te tnink'ijxin, tu'ntzen tiy' tnink'ij jk'a titz'ena ma tzul,” tz̈i maan. oWBix e xi' ttxco'nxin jun cymaanxin, bix oc tkanenxin: “¿Ti nbaj? ¿Ti nink'i'l nbaj?” tz̈ixin. +Yal tzunj xin ttzicyk'a, nak'ananxin tuj cycojbilxin. Tejtzen tpon lk'exin nka ta' cyjaxin, bix e tzaj tbi'nxin nbajxsen jun tij nink'ij. "=cuma jncwala lu tisenc'a o cyim, pero ma tzul meltz'aj wi'ja. El tzpet, pero ma tzul jlet,” tz̈ixin cye tmaanxin. Bix ak'kexin iy'salte jun nink'ij. Bix cyii'ntz ch'inj wacẍ n-oc tz̈'is̈et tu'n tajben weya tuj nink'ij, bix cybyo'nc'a, tu'ntzen kwaa'n ti'j te tnink'ij ncwala, nUPero min e tkba tc'u'j tmank'a ju'wa, sino e xi' tkba'nxin cye t-ak'analxin: “Cyk'o'nc cyipena. Cyii'ntz xbalen tbanel bix cyk'o'nc ti' ncwala. Bix cyk'o'ncc'a jxmul k'abbaj tzin tkba'n ka ncwal k'eya, bix cyk'o'nc t-xaabk'a. !Bix e xi' tkba'nk'a te tmank'a: “Taat, oxsen nbinchaya nim wila twitz Dios bix twitza. Mi'n chin n-oc tk'o'ntla te tcwala,” tz̈ik'a. Bix ajtzk'a cyxol boch bix e tzyet tbek'a tu'n tponk'a tuya tmank'a. Maat-x tzajnen ttzajk'a nakch tej tel tniy' tmank'a ti'jk'a, bix oc k'aben tc'u'jxin ti' tcwalxin, bix e xi' ajkelenxin te clulte tek'a, bix e tzaj t-xk'e'nxin jak'a bix el ttz'u'benxin twitzk'a. :mMi'n chin n-oc tk'o'ntla te tcwala, sino nuk te jun t-ak'anala chin oqueleya ka ma tzaj tk'o'na xtalbil tu'n wak'anana te tey,’ tz̈i nbela,” ju'tzen iy' tuj tc'u'j k'awa. }sChin pomel meltz'aja tuya nmana, bix cxe'l nkba'na texin: ‘Taat, oxsen nbinchaya nim wila twitz Dios bix twitza. LCwatzen tel tniy'k'a ti'j texk'a tilk'a e tjoyk'a, bix ak'k'a bislte ti pjel tek'a. Ul tuj tc'u'jk'a: “At nim t-ak'anal nmana, bix k'o'ncye nim cywa. Pero weya tzalu, ch'ix ncyima tu'n weyaj. 0YBix yaa'n nimxix twak'a e tak' tpatrónk'a. Nimxsen tak' weyaj oc tek'a. Nimxsen e tajbek'a tu'n t-xi' twaa'nk'a cywa boch, pero mi nuket cywa boch min e k'oj tek'a.  wBix e xi'k'a cubsal twitzk'a te junxin aj tnom tu'n tk'ontexin taak'enk'a, bix e tak'xin taak'enk'a te c'ojlal boch. } sTejtzen tcub baj niy'j tkabk'a, ntzajc'atltzen jun weyaj tuj tnom jaa' e ponak'a, bix e tzajtzen tcyajlal ti'jk'a. 0 Y Min el k'ij tej tak'k'a chmolte ke tik'ch tek'a, bix e xi'k'a tuj jun tnom nakch. Bix e cub baj tpwakk'a bix tik'ch tek'a jaa'j nponak'a, tu'n nuk tik'ch e tajbek'a. " = At jun k'ij e xi' tkba'n jk'a ch'i'p te tmank'a: “Taat, k'ontz weya nkab,” tz̈ik'a. “Cu,” tz̈i tmank'a, bix e xi' tk'o'nxin juun kab te juun. Z - Bix e xi' tkba'n Jesús juntl tumel cye: —At junxin xjal at ca'ba tcwal.  Tisen tzunja xuuj lu cjawel tzalaj cyuya tvesint-xuj ti'j jun tpwakxuj oj tcnet, cxe'l nkba'na cyey, njaw tzalaj Dios cyuya ke t-ángelxin tuj cya'j ti'j jun aj il ncyaj tk'o'n til—tz̈i Jesús cye fariseo bix cye tx'olbal ley. Techel ti'j junk'a cwal el yuwint 8i Ojtzen tcnet tu'nxuj, chi tzaal ttxco'nxuj ke tuyaxuj bix ke tvesint-xuj, bix cxe'l tkba'nxuj cye: “Chi tzalaj ch'ina wuyena, cuma jpwak e xi' tz'ak, ma cnet,” tz̈ixuj. NCxe'l nkba'na juntl tumel cyey. Ka at jun xuuj at laaj pwak te dracma, bix ka ma txi' tz'ak jun, ¿mi'mpa tz'oc ttxko'n jun cantil, bix chebe q'ueletz tmso'nxuj tz'is tuj tjaxuj, tu'n tcnet? 7gTisentzen te cylel njaw tzalaj ti'j carnel e cnet tu'nxin, ju'tzen te Dios njaw tzalaj cyi' aj il oj tcyaj cyk'o'n cyil. Cxe'l nkba'na cyey, nim tzalajebl at tuj cya'j oj tcyaj tk'o'n jun aj il til, pero mintii' tzalajebl cyi'j noventa y nueve xjal mintii' cyil tuj cywitz. Techel ti'j pwak xi' tz'ak GBix oj tponxin tjaxin, chi tzaal ttxco'nxin ke tuyaxin bix ke tvesint-xin, bix cxe'l tkba'nxin cye: “Chi tzalaj ch'ina wuyena, cuma jncarnela e cyaj tz'ak, ma cnetjil wu'na,” tz̈ixin. taOj tcnetjil tu'nxin, cjawel tzalajxin, bix cjawel tk'o'nxin jajil ti' tkulxin, tu'n tajjil cyxol tuyajil. Y+—Jaca juun cylel carnel cyxola, ka at syent tcarnelxin bix ka ma txi' tz'ak junjil, ¿mi'mpa cyaj tk'o'nxin jnoventa y nuevejil jaa' ete'jil, tu'n t-xi'xin jyol tej jil otk cyaj tz'ak, tu'n tcnetjil? zmBix e xi' tkba'n Jesús jun techel cyexin, tu'n tel cyniy' ti'j tu'n tiken oca tjunen tiibxin cyuya aj il: _7Yal tzunkej xin te cloj fariseo cyxol judío bix ke tx'olbal ley cye judío, e jaw yolenke ti'j lu. E xi' cykba'nxin: —Ju'x tej xin Jesús, jaan tej xina cyuyaj kej aj ila, hasta nwaa'n xina cyuya—tz̈ikexin. y mCykilca chmol chojentj bix cykilcatl kej yaa'n ba'n tuj cywitz judío, nchi pon lk'e ti' Jesús te ebilte tyol. g~G#Mintii' c'ajbeletl, mi nuket te abono tuj tx'otx', bix mi nuket te tuj cytxa alimaj tu'n tonen. O'cx nuk tu'n tex xe't. Ka cyaja tz'el cyni'ya ti'j, c'oquel cyc'u'ja ti'j ma txi' nkba'na cyey—tz̈i Jesús cye xjal.-}S"Chi ajbela weya nuk ka tuya cykil cyc'u'ja lepchkey wi'ja, tisen atz'en najben nuk ka ba'nx. Ka ma tz'el baj tik'bil atz'en, ¿ti tten tu'n tajben te atz'en? i|K!Ju'tzen cytena. Cwel cybisena nejl ka cyaja tu'n cyxi' lpey wi'ja. Ka yaa'n tuya cykil cyanema tu'n tcyaj cyk'o'na cykilca at te cyey tu'n cyxi' lpey wi'ja, mlay chi oc lpey wi'ja. Jun ocslal twitz tx'otx' ju' tisen atz'en X{) Ka tuj twitz mlay xcye nuk tuya laaj mil tsoldado, bix cxe'l tsma'n jun tsanjel tuyaj rey tzajnen ttzaj tuya wink'an mil tsoldado te kanlte tu'n mlaype we' k'oj, bix alcye taj tu'n tk'oj te tu'n twe' k'oj. yzkCxe'l nk'o'na juntl tumel cyey. Ka at jun rey tu'n tclonte ttanem nuk tuya laaj mil tsoldado twitz juntl rey tzul k'ojlel tibaj tuya wink'an mil tsoldado, cwel tbisen tuj tneel ka ba'n cyxcye tuya laaj mil tsoldado twitz wink'an mil. y#Cxe'l cykba'n ke tze'l cyi'ja: “Jxjal lu oc ttzyu'n tu'n tbint tja, pero tu'n min e cub tbisen ti' gast ti'j, mlay bint,” tz̈i cybel. yxkKa ma chi ak'a binchal cyjay, bix nuk t-xee' cyjay cbinel cyu'na, ojtzen toc cycye'yen xjal, chi tze'l cyi'ja. wyKa al cyey taj tz'oc lpe wi'ja, il ti'j cwel cybisena ti'j tik'ch cyjel cyk'o'na. Tisen tzunj ka cyaja jaw bint jun nmak jaa'. Oj cybinchana cyjay, ¿yaa'mpa il ti'j tuj tneel cwel cybisena jte' pwak cbinela, bix ka chi xcyebela ti'j tu'n tbint? vBix ka cycy'iy tu'n cybyeta wuyena bix tu'n tiy'x ch'ixbajil cyu'na tu'nj tu'n cyoc lpey wi'ja, mlay chi oca te nxnak'atza. Fu—Ka cyaja chi oc lpey wi'ja, pero ka mas n-oc tak' cymana cyey, bix cytxuy, bix cyxu'la, bix ke cycwala, bix ke cyxibena, bix ke cyaneba, bix ju'x cyey, mlay chi oca te nxnak'atza. jtMNimxsen xjal oc lpe ti'j Jesús. Bix aj meltz'ajxin te cyey'lcye, bix e xi' tkba'nxin cye: OsKej xjal e ntxoca nejl, cxe'l nkba'na tey mi nuk juncye cxe'l waa'nte tuj nnink'ija,” tz̈ixin—e xi' tkba'n Jesús ti'j alcye kej xjal chi oquel tuj tcawbil Dios. Cyiw tu'n koc lpe ti'j Jesús 9rkBix e xi' tkba'n patrón te t-ak'analxin: “Ja'lewe cutxey ttxa'n tnom bix tiy' cyxol jaa' nakch, bix xmoxetz ke xjal tu'n cyul bix te waa'l, tu'ntzen tnoj njaya cyuya xjal. RqE tcuya t-ak'analxin, bix tej tbint alcyej otk txi' tkba'n tpatrónxin texin, e xi' tkba'nxin te tpatrónxin: “Taat, o bint wu'na cykilcaj e tkbay weya, pero nimx k'ukbil at,” tz̈i t-ak'analxin. DpTej tpon meltz'aj tsanjelxin tuya tpatrónxin, e xi' tkba'nxin tik'ch j-otk cykba xjal texin. Tej tbinte tpatrónxin ju'wa, bix e jaw k'ojxin, bix e xi' tkba'nxin te t-ak'analxin: “Cutxa tuj ajkelbil cyuj be te tnom, bix k'intz ke mebe bix kej xjal tal tpaltel, coxle, mos̈le, bix atle mastl,” tz̈i patrón. ooWJuntl xjal e xi' tkba'n: “Najsama, mlay chin pona, cuma ma chin majeya tuya jun xuuj,” tz̈ixin. ;noAt juntl xjal e xi' tkba'n: “Najsama, kbanx ch'in te tpatróna mlay chin pona. Ma cyaj nlok'o'na jwe' moj wacẍ, bix il ti'j tu'n toc nniy'be'n ke jila te cjol,” tz̈ixin. RmPero cykilca ke xjal e kbante ka mlay chi pon. Tneel e tkba junxin: “Najsama, kbanx ch'in te tpatróna mlay chin pona. At ch'in tx'otx' o cyaj nlok'o'na, bix il ti'j ma chixa cyey'lte,” tz̈ixin. klOTej tpon tumel tu'n cypon tuj tjaxin, e xi' tsma'nxin jun t-ak'analxin te txcol cye xjal. Te jaca juun txoca e xi' tkba'n t-ak'analxin: “Ttzaj ch'ina te iy'salte nink'ij, cuma cykilca ch'in ma bint,” tz̈ixin te cykilca. Hk Pero e xi' tkba'n Jesús texin: —Tuj cywitza ju' pjela. Pero c'oquel tc'u'ja ti'j ja tumel lu. At junxin xjal e tajbe tu'n tiy'sanxin jun nink'ij tuj tjaxin, bix e ttxocxin nim xjal. tjaJuntlxin xjal k'uklc'a tuya Jesús ti' mes, tej toc tbi'nxin kej tyol Jesús lu, bix e xi' tkba'nxin te Jesús: —Taat, cykilca ejoo' judío ko oquel tuj tcawbil Dios bix ck'ojel xtalbil ke. ¿Yaa'mpa ju'wa?—tz̈i jun judío. iKa ju' nbint tu'na tu'n t-xi' ttxco'na kej mlay cyak' t-xel tey, cwel xtalbil tibaja, cuma ck'ojel t-xel tey tuj jk'ij oj cyjatz itz'j cykilca kej xjal ba'n cyten twitz Dios tuj cyamecy juntl maj—tz̈i Jesús te fariseo. Jun techel ti'j nintzaj waa'n h Oj t-xi' ttxco'na ke xjal tu'n cywaa'n tuyey, txcom ke mebe tuyey bix kej xjal tal tpaltel, coxle, mos̈le, bix atle mastl. 1g[ Bix e xi' tkba'n Jesús te fariseo jxin otk txi' txconte Jesús tu'n twaa'n tuyaxin: —Oj t-xi' ttxco'na ke xjal tu'n cywaa'n tuyey, yaa'n nuk ejee' ke tuyey, bix ke titz'ena, bix ke titz'en tmana, bix ke tvesinta k'ina. Jax cxe'l cytxco'n jay tu'n twaa'na cyuya, tu'ntzen t-xelenta tiib. -fS Ja tumel lu tzin tyeec'an ti'j xjal njaw tniman tiib, c'oquel te ch'in, bix alj xjal n-oc tk'on tiib te ch'in, ck'ojel te tu'n toc te nim—tz̈i Jesús cye xjal. e' Ju' tzunj, oj cytxqueta tuj jun mejoblenel, ju' chi cwel key cywi'j k'a'j menos cymunel, tu'ntzen ba'n txi' tkba'n taaw mejoblenel cyey: “Cyixtekey tzalu cyuj k'a'j mas cymunel,” tz̈i. Bix kej xjal ete' twi' mes cyuyey, q'uelel cyniy' ti'j ejee'y nchi nimj cyu'n. Yd+ oj tpon, iltzen ti'j ctkba' taaw mejoblenel cyey: “Najsamkey, chi aal lk'e ch'ina, cuma ma tzul jun xjal mas nintzaj cywitza,” tz̈i tbel. Bix jun ch'ixbajil nim oj cycub key cywi'j k'a'j menos cymunel. ,cQ—Ka ma ttxoc jun xjal ejee'y tuj jun mejoblenel, mi'n chi cub key cyuj k'a'j mas cymunel. Ka ma txi' ttxco'n taaw mejoblenel jun xjal mas nintzaj cywitza, ObTej tpon tumel tu'n cywaa'n, oc tcye'yen Jesús kej tuya fariseo e cyajbe tu'n cycub ke cyuj k'a'j toc ttxa'n mes mas cymunel. Ju' tzunj e xi' tk'o'n Jesús jun tumel cyexin. E xi' tkba'nxin: MaMin-al jun e bint ttzak'bej tu'n. Kej e txquet tuj mejoblenel 2`]Bix e xi' tkba'nxin cye fariseo: —Ka at jun cyxola nxi' tz'ak tbur bix ka twacẍ tuj jun jul, ¿mi'mpatzen jatz tii'n najxin, amale tujet k'ij xjan?—tz̈i Jesús. _Mintii' aj cytzak'be'n. Bix e cub tk'o'n Jesús ke tk'ab ti' tkul yaab, bix e tk'anexin, bix e xi' tkba'nxin te yaab tu'n taj tja. @^yBix e xi' tkba'n Jesús cye tx'olbal ley bix cye fariseo: —¿Ti ncub cybisena ti'j? ¿Tzimpa tk'o'n ley amle'n tu'n tk'anj jun xjal tuj k'ij te ajlabl, bix ka min?—tz̈i Jesús. H] Bix e pon junxin xjal yaab twitz Jesús. Otk jaw mal ti'jxin. )\ MAt juntl k'ij te ajlabl e xi' Jesús te waa'l tja junxin xjal nenel cye fariseo. Bix oc cycye'yen kej xin fariseo jaxin ka tu'n tak'ananxin tuj k'ij te ajlabl. .[U #Jey', cyjel tcye'yen Dios cytanema, bix min-al xjal chi cyjel tuj. Cxe'l nkba'na cyey, oj wel iiq'uena, mi'n tz'oc cycye'yena nwitza juntl maj hasta ojxe tpon jk'ij oj t-xi' cykba'na: “Chjonte te Dios ti'j ja xjal lu tzul tsma'n tu'nxin te cawel,” tz̈i cybela—e xi' tkba'n Jesús.=Zs "Bix e xi' tkba'ntl Jesús: —Key aj Jerusalén, key aj Jerusalén, ¿tikentzen nchi cub cybyo'na ke tyolel Dios? ¿Bix tiken nchi cub cybyo'na tu'n xak kej xjal nxi' tsma'n Dios cyey? Nim maj o wajbe'ya tu'n nclonteya ejee'y, tisen nchi ocx clet tal jun ttxu ey' tjak' t-xiicy', pero cycy'iy inayena. Y  !Pero il ti'j q'uelel cyni'ya ti'j, amale mint ẍin aja tu'n ttz̈i Herodes wi'ja, pero tuj ca'ba oxe k'ij chin aala. Il ti'j chin xe'la Jerusalén tu'n nbyeta, cuma cytzki'n cykil xjal jatzen nchi cwa' byete ke tyolel Dios—tz̈i Jesús cye aj fariseo. ]X3 Pero e xi' tkba'n Jesús cyexin: —Jaj xin Herodes o'cx tajxin tu'n tcub tyaa'nxin inayena, tu'ntzen waaja. Cyucxey kbalte tej yaal xjal chin cyjela tzalu ca'ba oxetl k'ij te ak'anal tisex tten. Q'uelel wii'na biman cyi' xjal bix chin k'anela kej xjal yaab. Oj tpon baj twi' jca'ba oxe k'ij, otktzen bint waak'ena tzalu tuj Galilea. F~~}@|{{vzzpyyKxww8vutt#ss$rrq9poo^nn@mmBlykk:jihhWWKVUTSSRQPOOBNMML1KrKIHGGNFlE7DSCC/BAA?>d=<};:'98O766D54u33U221M10/.--),++)*))z(&&%%%$$# "D!s ,3uE0Xis   ' |cBg,J")Cxe'l nkba'na cyey, mlay chin iy'santla ja nink'ij lu cyuyey hasta ojxe tjapan ti japenina tuj tcawbil Dios—tz̈i Jesús cye t-xnak'atzxin. ! Bix e xi' tkba'nxin cyexin: —Nim o wajbe'ya tu'n wiy'sana ja Pascua lu cyuyey, jatzen manc'bil Pascuaja te mitkna'x nbyeta. S Bix tej tpon hora te waabl, e cub ke Jesús ti' mes cyuya t-xelxin. }s Bix aj Pedro tuya Juan, bix cykilca e tkba Jesús jax e'la. Bix e bint jwaabj tej nink'ij te Pascua cyu'nxin. 7g Oj tbinte taaw jaa' ju'wa, ctzaaltzen tyeec'anxin jun nim cwart cyey tuj tcab cxo'len. Tuj tzunj cwart at nim k'ukbil tuj bix jun mes. Jatztzen cybinchama waabj—tz̈ixin. W' bix cykbanx te taaw jaa' cyjulu: “Ma tzaj tsma'n kxnak'tzala ejoo'ya te kanlte tey: ‘¿Alcyej cwart tu'n nwaa'na cyuya nxnak'atza, tu'ntzen tiy'set Pascua ku'na?’ tz̈i kxnak'tzala,” tz̈i cybela. :m Aj ttzak'be'n Jesús cyexin: —Oj cyocxa tuj tnom, cyla'y jun xinak, jun ẍok' a' k'i'n tu'nxin. Chi xe'la ti'jxin, bix oj tocxxin tuj tjaxin, bix chi ocx lpey ti'jxin, `9 Bix e xi' cykanenxin texin: —¿Jaa' taja tu'n tbint waabj ku'na?—tz̈ikexin. )KBix e xi' tsma'n Jesús ja Pedro tuya Juan, bix e xi' tkba'nxin cyexin: —Cyucxeney bix cybincham jwaabj te xjan k'ij, tu'ntzen ba'n t-xi' kwaa'n—tz̈ixin. 3Bix e pon jk'ij te nink'ij oj n-etz cyii'n xjal cykilca tk'anel pan tuj cyja, jax jk'ij at il ti'j tu'n cybyet carnel tu'n tiy'set cynink'ij. GE cyaj tk'o'nxin tyolxin tu'n tonenxin cyexin, bix ak'xin cye'yel, tu'ntzen t-xi' tk'o'nxin Jesús tuj cyk'abxin tej tten Jesús tjunal. Tej twaa'n Jesús cyuya t-xnak'atzxin tuj xjan k'ij s_Bix e jaw tzalajkexin, bix e xi' cykba'nxin texin tu'n t-xi' cyk'o'nxin pwak texin tu'n tonenxin cyexin. Bix e xi'xin yolel cyuya tneel pala bix cyuyaj xin capitán cye c'ojlal tja Dios ti'j ti tten tu'n t-xi' tk'o'nxin Jesús tuj cyk'ab. 3Jax ju'x ocx Satanás, taaw il, tuj tanem Judas Iscariote, junxin te cyej cablaaj t-xnak'atz Jesús, cuma e tajbe Judas txi' tq'ueyen Jesús. nUBix e baj cychmon cyiib kej xin tneel pala bix ke tx'olbal ley, te ninc'ulte ti tten tu'n tbyet Jesús cyu'nxin, cuma nim xjal otk tz'oc lpe ti' Jesús, bix at ttz̈i tu'n ttzaj cyk'oj xjal cyi'jxin ka ma chi byonxin ja Jesús.  Ch'itk tul canan jnink'ij te Pascua, jaj nink'ij oj nchi waa'n xjal te Israel pan mintii' tk'anel n-ocx tuj, tu'n mi'n jaw tz̈'iy. hI&Yaltzen cye cykilca xjal, e jaw we'ke jya'x tu'ntzen cypon tuj tja Dios te ebilte Jesús.%Jaca k'ij e xi' tk'o'n Jesús t-xnak'tzbilxin tuj tja Dios, pero te koniyan e xi'xin tc'u'j jwitz te Olivos te wutal. uc$Ju' tzunj k'o'nc cyipena ti'j tu'n i'tzkey, tu'ntzen binne cytena tuj jmanc'bil k'ij. Bix cykanenx te Dios tu'n tiy'x jq'uixc'aj tzul, tu'ntzen mintii' cych'ixewa nwitza, inayena, Jsma'n tu'n Dios tu'n ntena cyuya xjal—tz̈i Jesús. X)#Tisen jun jil nuk ch'innch'e oj ttzyet tu'n c'o'bil, ju'tzen pjel tuj cykilca twitz tx'otx' cyej xjal min tz'oc cyc'u'j ti'j ka at tulel manc'bil k'ij. Ch'innch'e oj tul manc'bil k'ij oj yaa'n binne cyten. 5"Ju' tzunj k'o'nc cyipena ti'j tu'n binne cytena. Mi'ntet txi' tz'ak tipen cynaabla tu'nj achbil te twitz tx'otx' bix tu'n k'e'n bix tu'nj nuk nchi labta ti'j ti tten tu'n cyitz'ja. Ka ma tz'oc cyc'u'ja nuk cyi'j lu, yaa'ntzen binne cytena oj ya nulq'uetl jmanc'bil k'ij. Y +!Jma txi' nkba'na pjel. Cya'j bix twitz tx'otx' cwel xitj, pero nyola mlay naj.  ' C'oquel cyc'u'ja ti'j ti cxe'l nkba'na cyey. Kej xjal cyla' cykilca kej yec'bil ma txi' nkba'na cyey, min otk chi cyim oj tak' tcawbil Dios.  Jaxse ju'x oj wula. Oj cyak' chic'ajaxel kej yec'bil ma txi' nkba'na cyey, q'ueleltzen cyni'ya ti'j ch'ixc'a tul tcawbil Dios. M Oj tak' xulel tzee', q'ueleltzen cyni'ya ti'j ch'ixc'a toc jbalel.  wBix e xi' tkba'n Jesús jun techel cyexin: —Cycye'nc ke tzee'. Cycye'nc jc'ul higuera bix ka juntl wik tzee'. QOj tak' chic'ajaxel cykil kej yec'bil lu, cyocsla'y at tu'n wula bix chi ayona wi'ja tuya cykil cyc'u'ja, cuma q'uelel cyni'ya ti'j ch'ixc'a tpon jk'ij tu'n cycleta—tz̈i Jesús cye t-xnak'atzxin. !Bix oj tbaj cykilcaj lu, cyla' xjal inayena, Jsma'n tu'n Dios cye xjal, oj ncu'tza tuj jun muj tuya nim wipemala bix nchin txakakanxsena. }Q'uelel cyanem xjal tu'nj ttz̈i ti pjel twitz tx'otx' cyi'j, cuma entera twitz clich'pajel cya'j tisen xlok'laj cya'j. }sCyujtzen manc'bil k'ij c-yeec'altzen twitz cya'j jbajx bina ju'wa. Bix tuj tiy' twitz tx'otx' q'uiyel sey'pajlenel cyuj tnom, bix mlay cnet cyu'n tnom ti tten tu'n twe', cuma pjel nim tk'ajk'ajel mar oj toctz punntz'aj mar twitz tx'otx'. Chi cwel byet cyu'n soldado tuya cyspada, bix chi xe'l k'i'n te pres cyuj cabtl tnom, bix c'oquel Jerusalén tjak' cycawbil kej xjal yaa'n judío bix min nchi niman Dios, hasta ojxe tpon jk'ij tu'n twe' cycawbil. Ti tten oj ch'itk tul meltz'aj Jesucristo juntl maj 2]Oj tpon tzunj k'ij, lastim kej xuuj at cyal tuj cyc'u'j bix kej xuuj nch'u'n cyal cyi'j, cuma q'uiyel nim q'uixc'aj tuj tnom bix nim cwel castiwa cyibaj aj Jerusalén. ycuma oj tpon tzunj k'ij, cwel castiwa tibaj tnom te Jerusalén, tu'ntzen tbaj tisenj e cykba tyolel Dios jatxe ootxa. NOj tpon tzunj k'ij, chi elxit ok kej xjal te departamento te Judea cyxol witz tu'n cyclet, bix chi etzxit kej xjal tuj Jerusalén. Kej xjal najl ttxa'n tnom, mi'ntet chi ocx tuj tnom tu'n cyclet, DYaltzen ti'j cykanbila ti'j jtoj tu'n tcub xitj tja Dios, oj t-xi' cycye'yena cysut'en cyiib soldado ti'j tnom te Jerusalén, q'ueleltzen cyni'ya ti'j otk pon tumel tu'n tcub xitj. xiKa ma tziy'x q'uixc'aj cyu'na wi'ja bix ka min chin cyaj cycye'yena, chi oquela tuj cychunk'lala te junx maj. m~SPero yal te cychunk'lala te junx maj, min-al ba'n toc ipan ti'j. Mi nuket jun ttzmal cywi'y cnaal. L}Cykilca xjal q'uelel cyiiq'uen ejee'y tu'nj cyk'on cyiiba wuyena. S|Pero yal te cyey, chi xe'l q'ueyeta tuj cyk'ab cawel. Hasta cyexa cymana bix cytzicya bix cyitz'ena bix ke te cyjay bix ke cyuyey cxe'l cyq'ueyen ejee'y tuj cyk'ab cawel, bix juun cyey chi cwel byeta. _{7Jaca maj oj cyyolena wi'ja cywitz cawel, inayenxa cxe'l onenta cynaabla. Amale c'oquelet cyc'u'j ti'j tu'n tcub cyyeec'an yaa'n jaxxix cyyola wi'ja, pero mlay tz'el cyii'n tipemal cyyola. Mlay maket cyyola cyu'n. ]z3Ju' tzunj mi'n chi labta cyi'jxa, ti'j ti tten tu'n cyclon cyiiba tu'n cytzakpeta. Ty! Pero oj tbint cykilcaj q'uixc'aj lu cyey, c'ajbeltzen tu'n tk'umj nbi'ya. x Pero oj mintkna'x tbaj cykilcaj lu, tu'nj lepcheckey wi'ja chi tzyetela bix chi yasjela cyu'n kej xjal nchi k'ojl wi'ja. Chi xe'l k'i'na cyu'n tuj xkela cyuj camon jaa', bix chi xe'la tuj tzee'. Bix chi xe'l txqueta cywitz cawel bix cywitz gobernador nuk wi'ja. &wE Bix q'uiyela nim xcyaklajnab cyiw, bix tuj nim lugar tzul weyaj bix yabel. Bix cwel ttz̈i twitz tx'otx', bix twitz cya'j cchic'ajaxel jawnex sey'pajlenel. 0vY Bix e xi' tkba'ntl Jesús cye t-xnak'atzxin: —Cyuj jk'ij chi ul, chi jawel nmak tnom te k'ojlel cyuya juntl nmak tnom, bix ju' pjel tuj cykilca twitz tx'otx'. Au{ Cyuj jk'ij chi ul c'oquel nim k'oj twitz tx'otx' tnom tuya tnom, bix chi jawel meltz'aj xjal k'ojlel ti' cygobierno. Oj cybinte at k'oj, mi'n chi jaw sey'paja tu'nj at k'oj, cuma il ti'j at k'oj te mitkna'x wula. Pero kej k'oj lu yaa'nja te yec'bil ch'ixc'a tpon manc'bil k'ij—tz̈i Jesús cye t-xnak'atzxin. CtAj ttzak'be'n Jesús ti'j alcyej tu'n tbaj cyuj k'ij tzul: —Cyc'ojlanx cyiiba cywitz kej xjal chi ul tzpetsal cyey tuj cyocslabla ti'j jaxxix tyol Dios, cuma cyuj jk'ij chi ul, tzul nim xjal te kbalte ka ejee' Jscy'o'n tu'n Dios. “Ch'ixc'a tu'n tbaj twitz tx'otx',” tz̈i cybel. Mi'n che'x lpey cyi'j. MsBix e xi' cykanenxin te Jesús: —Taat Xnak'tzal, cykilca kej lu ma tkbay keya ti'j ti pjel jun k'ij, ¿jtojtzen pjel? ¿Bix alcye techel tzul te yec'bil oj ch'itk tu'n tbaj?—tz̈ikexin. DrPero e xi' tkba'n Jesús cyexin: —Cykilcaj n-oc cycye'yena, tzul jun k'ij tu'n tbaj xitj. Mi nuket jun xak tej lu cyjel tibaj juntl—tz̈i Jesús. Kej yec'bil cyuj manc'bil k'ij q!Yaj ch'intl ak' ke t-xnak'atzxin yolel ti'j nintzaj tja Dios. E xi' cykba'nxin: —Cyecaxsen tcye'ncj tja Dios lu. Binne tuya ttx'otx'el nmak xak bix tbanel, bix cyecaxsen tuya tik'ch techel toc twitz xak, bix e bint tu'n cyoybil xjal—tz̈i ke t-xnak'atzxin. jpMcuma nuk ch'in n-el cyii'nxin ti' nimxsen at cyuyaxin ncu'x cyk'o'nxin, pero ja tzunj xuuj lu ma cu'x tk'o'n tuya cykil tc'u'jxuj jmanc'bil k'i'n tu'nxuj tu'n titz'jxuj—tz̈ixin. Tej tkbante Jesús tu'n tcub xitj tja Dios 1o[Bix e xi' tkba'nxin cye t-xnak'atzxin: —Tuj cywitza yaa'n nim ma cu'x tk'o'n ja xuuj viuda, pero cxe'l nkba'na cyey ma cu'x tk'o'nxuj mas cywitzj cykilca kej k'ina, [n/Ju'x e tilxin tej tcu'x tk'o'n junxuj viuda mebe ca'ba centavo tuj tcublel pwak. mm UBix oc ten Jesús cyey'lte, bix e tilxin ncu'x cyk'o'n k'ina cyoybil tuj tcublel pwak tuj tja Dios. l/Pero ejee', nchi kanen nim manbil cypwak cye viuda, tu'ntzen ka min xchjet cyu'n viuda, n-eltzen cyii'ntl cyjaxuj. Pero amale minttii' lastim cye viuda cyu'nxin, bix nchi na'nxin Dios nim tyem cywitz xjal, tu'ntzen nim nchi ajbenxin te Dios tuj cywitzxin. Ejee' tzunj tx'olbal ley, ck'ojel mas castiwa cye tu'n Dios cywitzj cye niy'tl aj il—tz̈i Jesús cye t-xnak'atzxin.Xk).—Mi'n txi' cyii'na cynaabla tisen nbint cyu'n tx'olbal ley. Cyaj tu'n cyiy' cyxol xjal tuya cyxbalen jawnex te yec'bil jawnexsenke, bix oj nchi bet tuj plaza, cyaj tu'n cyoc k'olbet tujxix tumel. Cyaj ejee' chi oquex nejl tuj k'ukbil mas jawnex tuj camon jaa', bix tiy' cyuj nink'ij nchi jyonxin kej k'ukbil te nimbil ti' mes. Jj -Bix e xi' tkba'nxin cye t-xnak'atzxin cywitz cykilca xjal: hiI,Cykbantz weya, tej t-xi' tkba'n David ka Taawxin Jscy'o'n tu'n Dios, ¿tiken c'oquela kk'umen ka tcwal David Jscy'o'n tu'n Dios?—tz̈i Jesús. Bix min ak'lkexin tu'n. Tej tyole Jesús ti'j cymodo tx'olbal ley yaa'n ba'n sh_+Tcyaja tzalu hasta ojxe cyocx k'ojlel ti'ja tjak' tkena wu'na,’ tz̈i Dios te Waawiya,” tz̈i David. >gu*C'oquel cyc'u'ja ti'j jax David e kbante ka ja Scy'o'n tu'n Dios Taawxin. Tuj u'j te Salmos tzin tkba'nxin: “E xi' tkba'n Dios te Waawiya: ‘Kequey tuj nmank'aba te tneel xjal. "f=)Bix e xi' tkba'n Jesús cye tx'olbal ley: —Inayen tzuna c'oquel nkanen te cyey. ¿Tikentzen e kbaj Jscy'o'n tu'n Dios te cawel tcwal jrey David? e!(Tej tbaj ttzak'be'n Jesús cye saduceo, min-al juntl e tnimsa tiib tu'n tbaj t-xkelentl te Jesús. ¿Ale cwalbaj Cristo tuj cywitza? ddA'At juun cyxol tx'olbal ley e xi' cykba'n: —Xnak'tzal, ba'n ma yolena—tz̈ikexin. kcO&Nukettzen cyimnen kej lu te junx maj tisen tzin cykba'na, minttzele e tkba Dios te Moisés ka jaxin Cydios, cuma texin nuk Cydios kej xjal i'tz jaxin. Tuj twitz Dios, luke i'tz kej xjal o chi cyim—tz̈i Jesús cye saduceo. 7bg%Tuj cywitza, oj cycyim xjal, cyimneke te junx maj. Pero yaa'n ju'wa. C'oquel cyc'u'ja ti'j e cyaj ttz'i'ben Moisés jun xnak'tzbil cyi'j xjal o cyim. Tej tyolen Dios tuj jun c'ul ch'i'x tuya Moisés, ja tzunxin e kbante cyjulu: “Inayena Tdios Abraham bix Tdios Isaac bix Tdios Jacob,” tz̈i Dios. Ra$Ya mintii'tl il ti'j tu'n cyitz'j nee', cuma ke xjal ya mi'n chi cyimtl. Chi oquel tisen ke tsanjel Dios tuj cya'j min chi cyim. Mlay chi cyim xjal, cuma jchunk'lal ck'ojel cye tisen tchunk'lal Dios. n`U#Pero cyxolj xjal ck'ojel cye tu'n cyjatz itz'j tuj cyamecy juntl maj, bix min-altltzen te cmajebel. I_ "Aj ttzak'be'n Jesús cyexin: —Twitz tx'otx' at najle'n. A^{!Ojtzen cyjatz itz'j ke cyimne juntl maj tuj cyamecy, ¿altzen cyxolj wuuk xinak c'oquel te tchmil ja xuuj? ¿Yaa'mpatzen il ti'j tu'n cyoc cykilcaj wuuk xinak te tchmilxuj, cuma tchmilbaxuj ejee'?—tz̈i ke saduceo, tu'n tcub cyyeec'an at pajbaj tuj cya'j ka ma chi jatz itz'j ke cyimne tuj cyamecy juntl maj. )]M Lepchxetzen tej tbajtl te xuuj. \Ju'x e baj te toxen. Cykilcaj wuuk e maje tuya junx cyxu'lxin, bix cykilcakexin e cyimkexin, bix minxn-al jun cycwalxin e tzaj ti' xuuj. [Bix e maje tneel titz'enxin tuya t-xu'lxin, tisen tzin tkba'n tley Moisés, pero jax ju'x e cyimxin, bix min-al tcwalxin e cyaj. ZAttzen jun maj at jun cloj te wuuk xinak cyitz'en cyiib. E maje cytzicy tuya jun xuuj, pero e cyimxin, bix min-al tcwalxin e cyaj. YE xi' cykanexin texin: —Xnak'tzal, e cyaj ttz'i'ben Moisés ja ley lu: “Ka ma cyim jun xinak, bix ka min-al tal t-xu'l, il ti'j tu'n tmaje jun ttzicy bix ka jun titz'en tuya t-xu'l, tu'ntzen titz'j jun tiy'jil, tu'ntzen mi'n naj tiy'jil,” tz̈i tley Moisés. 4XaMas yaj e pon tuya Jesús juntl cloj xjal, saduceo tbi cycloj. E cykba juntl clojxin lu mlay chi jatz itz'j cyimne juntl maj tuj cyamecy, tisen tzunj e tkba Jesús. 3W_Ju'tzen e baj min e bint cyu'nxin tu'n tcub tz'ak Jesús tuj cyxkelbilxin cywitz xjal. E jaw klee'kexin, bix min ak'tlkexin. Jun kanbil ti'j itz'jlenel tuj cyamecy VE xi' tkba'n Jesús cyexin: —Ka ju' ttena, cyk'onx te cawel te Roma alcyej te, bix cyk'onx te Dios alcyej te Dios—tz̈i Jesús. 9Uk—Cyyeec'atz jun pwak weya. ¿Ale tzunj witzbaj tcub twitz ja pwaka, bix ale biybaj toc tjak' witzbaja?—tz̈ixin. Aj cytzak'be'nxin: —Te cawel te Roma—tz̈ikexin. JT El tniy' Jesús ti'j nuk e cyajbe tu'n tcub tz'ak tuj tyolxin, tu'ntzen ttzaj tk'oj jxin gobernador oj taj ttzak'be'nxin tu'n yaa'n il ti'j tu'n t-xi' cychjo'n judío chojentj te Roma, bix ka tu'n ttzaj cyk'oj judío oj t-xi' tkba'nxin jtajbil Dios tu'n t-xi' cychjo'n judío chojentj te Roma. E xi' tkba'nxin cye: SJu' tzunj, kbantz keya, ¿tajpa Dios tu'n t-xi' kk'o'n te cawel te Roma jchojentj tzin tkanen ke, bix ka min?—tz̈ikexin. tRaE xi' cykanenxin: —Xnak'tzal, ktzki'na jxnak'tzbil tzin tk'o'na jaxxix yol, bix nuk tuj tumel tzin tk'umena. Mintii' tey tzin tyeec'a pabl cye xjal. Judíole, aj Romale, mintii' cytz̈i ti'ja te kbalte cye cykilca xjal ti taj Dios. ZQ-Pero e jyonkexin tumel ti tten tu'n tcub tz'ak Jesús tuj cyk'abxin. E xi' cysma'nxin ke cyxelxin te xkelbilte te Jesús ti' tyol, tisenc'a e cyajbe tu'n cybinte alcye tnaablxin. Oc cyipen tu'n tcub tz'ak Jesús tuj tyol tu'nj tkbantexin ka' ti'j Roma, tu'ntzen ba'n t-xi' cyii'n jaxin twitz gobernador te kbalte ka yaa'n ba'n tyolxin. P!Tex jk'ij, e cyajbe ke tx'olbal ley bix kej pala mas nintzaj te tzyulte Jesús, cuma el cyniy' ti'j tumel cyi'j t-ak'anal jxin taaw tx'otx' e cub cybyo'n jk'a tcwalxin, cyi'jx toca ti japenina ja yola. Pero min e cub cytzyu'n jaxin, cuma at cytz̈i xjal cyi'j. KOJatzen xak kbalte ti pjel cye xjal. Alj xjal ncub tz'ak twi' jxak lu, bi'x cwel buchj tu'n, bix oj ttzaj tz'ak jxak lu tibaj jun xjal, bi'x cwel patz'ex—tz̈i Jesús. Jun tumel ti'j chojentj 3N_Oc tcye'yen Jesús ejee', bix e xi' tkba'nxin: —Tzin cykba'na mlay tu'n tel iiq'uet Jscy'o'n tu'n Dios, pero ka ju'wa, ¿tikentzen tzin tkba'n tyol Dios ti'j Scy'o'n tu'n Dios cyjulu: “Jxak el cyiiq'uen ke binchal jaa', c'oquel xak tej xak mas nintzaj te t-xee' jaa',” tz̈i tyol Dios? vMeCxe'l nkba'na cyey, tzulxin bix chi cwel tbyo'nxin kej ak'anala bix cninc'ulxin ti'j cyuya cabtl xjal—tz̈i Jesús. Tejtzen toc cybi'n xjal tyol Jesús, eltzen cyniy' cyi'j t-ak'anal taaw tx'otx' jun cyechel nejenel cye xjal cyxol judío el cyiiq'uen Jesús, bix e xi' cykba'n: —¡Min! Mlay tz'el cyiiq'uen Jsma'n tu'n Dios ju'wa—tz̈i ke xjal tuj tja Dios. L)Bix ex cyii'nxin tuj cojbil, bix e cub cybyo'nxin—tz̈i Jesús. Bix e xi' tkba'ntl Jesús cye xjal: —¿Ti tse' taaw tx'otx' ke t-ak'anal? ]K3Pero tej t-xi' cycye'yen ke ak'anal tcwalxin, e xi' cykba'nxin cyxolxxin: “Lu jk'a tcwal jxin taaw tx'otx' tzule. Tele tek'a cyjela ja tx'otx'a te tkabk'a. Ko kbya'c'ak'a, tu'ntzen tcyaj te ke,” tz̈ikexin. J+ E xi' tkba'n taaw tx'otx': “¿Ti pjel weya? Cxe'lne nsma'na o'cxc'a junx ncwala n-oc tak' weya. Kape cyniman ja ncwala oj tpon,” tz̈ixin. yIk Bix e xi' tsma'n taaw tx'otx' juntl te toxen, pero jax ju'x e baj cyyasen ke t-ak'analxin, bix el cylojo'nxin. $HA Bix e xi' tsma'n taaw tx'otx' juntl tsanjelxin cyuya. Tej tpon sanjel, jax ju'x e baja oc pjet cyu'nxin bix e baj yaset, bix aj mintii' ch'in k'i'n tu'n. `G9 Tejtzen tpon tumel tu'n t-xilj uva, e xi' tsma'nxin jun tsanjelxin cyuya t-ak'analxin, te k'ilte niy'jan texin. Pero tej tpon tsanjelxin, bix oc cypju'n ke t-ak'analxin, bix aj cysma'nxin mintii' ch'in k'i'n tu'n. 1F[ Bix e xi' tkba'n Jesús jun tumel cye xjal: —At junxin xjal e cu'x tawa'nxin uva tuj ttx'otx'xin. Bix e cub tninc'u'nxin cyuya ke t-ak'analxin tu'n t-xi' cycye'yen ti'j tawalxin, niy'jantzen twitz awal te cye bix niy'jantzen texin. Bix e xi'xin tuj jun tnom nakch, bix e tenxin nim tyem. ^E5Bix e xi' tkba'n Jesús cyexin: —Ka cycy'iy txi' cykba'na al e tzaj k'onte toclen Juan Bautista, jax mlay txi' nkba'na cyey al e tzaj k'onte weya woclen—tz̈i Jesús. Jun techel cyi'j ak'anal ya'an ba'n DJu' tzunj e xi' cykba'nxin te Jesús: —Mintii' tumel kuyena ka te Dios taak'en e bint tu'n Juan Bautista, bix ka min—tz̈ikexin. _C7Pero ka ma txi' kkba'n yaa'n te Dios taak'en e bint tu'n Juan, sino e tk'umexin nuk texxin tyolxin, ka ko tz̈i ju'wa, ko cweltzen tu'n xak cyu'n xjal, cuma tuj cywitz xjal, tyolel Diosxin—tz̈ikexin cyxolxxin. 4BaBix ak' kej xin pala bix kej xin tx'olbal ley yolel cyxolx ti tten tu'n taj cytzak'be'nxin: —E tkbaxne jxin Juan Bautista ja Jesús Jscy'o'n tu'n Dios. Katzen ma txi' kkba'n te Dios taak'en Juan Bautista, ctkba'tzen Jesús ke: “Ka ju'wa, ¿tikentzen min e cyocslay tyol?” tz̈i tbel ke. Atej t-xi' tk'umen Juan Bautista tzul Jscy'o'n tu'n Dios bix e cu'x ke xjal tuj a' tu'nxin, ejee'j xjal e cyajbe tu'n tul cyil tuj cyc'u'j bix tu'n binne cyten tej tulxin, ¿al e k'onte toclen Juan tu'n tbint jlu tu'nxin? ¿Japa Dios, ma jaxxin?—tz̈i Jesús. `@9Aj ttzak'be'n Jesús cyexin: —Jax ju'x weya cxe'l nkanena cyey. Cykbantz weya, ;?obix e xi' cykba'nxin te Jesús: —Kbantz keya, ¿ti tey toclena tu'n tbinchana cykilcaj nbint tu'na tuj tja Dios? ¿Bix al e k'onte toclena tu'n tbint jlu tu'na?—tz̈ikexin. N> Te jun k'ij ocx Jesús tuj tja Dios te k'olte xnak'tzbil cye xjal bix te k'umlte jba'n tpocbalel tcawbil Dios. Bix e pon kej pala mas nintzaj, cyuyax tx'olbal ley bix kej nejenel cye xjal te tnom, =0Pero min e cnet ttxolan cyu'nxin ti tten tu'n ttzyet cyu'nxin, cuma cykilcatl te xjal toc ebil texin, bix ba'n tyolxin tuj cywitz.c<?/Jaca k'ij ocx Jesús tuj tja Dios te xnak'tzal cye xjal. Pero ejee' tzunj xin nejenel cye pala cyuya tx'olbal ley bix ke nejenel te tnom e cyajbe tu'n tbyet-xin, bix oc cyipenxin ti'j tu'n ti ctemela tu'n tbyet. ?;w.E xi' tkba'nxin cye: —Tz'i'ben tuj tyol Dios cyjulu: “Il ti'j tu'n tajben njaya te naablte nbi'ya,” tz̈i Dios. Pero cyey, ma tz'oc cyk'o'na te jun cyja alak'—tz̈i Jesús. t:a-Tej tpon Jesús tuj Jerusalén, ocxxin tuj tja Dios, bix etz tlojo'nxin kej xjal ete'cx q'ueyel tuj. 9,Ejee'tzen chi cwel xitente cytanema, bix pjel cybyo'n cykilca xjal tuj. Mi nuket jun xak bix cyaj tibaj juntl. Pjel ju'wa cuma te ja k'ij ja'lewe min xcyocslay tej sul Dios te onlte cyey—tz̈i Jesús. Tej tetz tlojo'n Jesús ke q'ueyel tuj tja Dios <8q+Nuket tz'el cyni'ya ti'j, cuma tzul jun k'ij oj cyul te k'ojlel cyi'ja kej xjal n-el cyiiq'uen ejee'y. C'oquel cysut'en cyiib ke soldado ti'j cytanema, tu'ntzen mlay chi el oka. 7 *Bix e xi' tkba'nxin: —Key aj Jerusalén, nuket tz'el cyni'ya ti'j alcyej tu'n tbint cyu'na tu'n cytena tuj ttz̈yal. Tex ja k'ij ja'lewe matketle nxi' nk'o'na cyey tu'n cytena tuj ttz̈yal nuket nchi ocslana wi'ja, pero min tz'el cyni'ya ti'j al kena. o6W)Tejtzen tpon lk'e Jesús ttxa'n tnom te Jerusalén, oc tcye'yenxin ti' tnom, bix ak'xin ook'el. i5K(Aj ttzak'be'n Jesús cyexin: —Cxe'l nkba'na cyey, ka c'oquel cymayo'na tu'n tk'umj cyu'n xjal ma tzul Jcawel sma'n tu'n Dios, ejee'tzen xak chi jawel yolel te kbalte, cuma il ti'j tu'n tk'umj tpocbal—tz̈i Jesús. n4U'Cyxoltzen tnimal xjal tocxe cabxin fariseo, ejee'j xin oc ke cyc'u'j te nimlte ley. E xi' cykba'nxin te Jesús: —Taat Xnak'tzal, k'umenx cyej xjala tu'n mi'n chi cub ten s̈-il ka jay Jcawel sma'n tu'n Dios—tz̈ikexin. J3 &e xi' cykba'n: —¡Tzajxit nim xtalbil tibaj ja kcawel sma'n tu'n Dios lu! ¡Chjonte te Dios! ¡At-xit tzalajebl tuj cya'j, bix jawxit nimset tbi Dios!—tz̈i ke xjal tuya nim s̈itz̈'bil. 2+%Tej tpon lk'e Jesús nka tibaj tnom te Jerusalén, tejtzen cubnenx tcubxin tibaj tnom tc'u'j jwitz te Olivos, cykilca kej xjal lepchec ti'jxin bix ak' najke nimsaljawte tbi Dios tu'nj cytzalajebl. Otk cyil jjawnex tipemal e xi' tyeec'an Jesús, bix tuya nim s̈itz̈'bil ~1u$Bix e xi' bet bur, bix e baj cub cyliy'pa xjal cycapẍeyen tuj tbe bur tuya Jesús, tisex tten oj n-ocx jun cawel. 09#Bix e xi' cyii'nxin bur twitz Jesús, bix e jax cyk'o'nxin cycapẍeyenxin tuj tzalti'jjil te jun k'ukbil, bix e jax cyk'o'nxin Jesús tibajjil. L/"E xi' cykba'nxin: —Ja jilja c'ajbel te Kaawa—tz̈ikexin. . !Tej tel cypju'nxin, bix oc noj ke taaw bur cyi'jxin, bix e xi' cykanen cyexin: —¿Titzen n-ela cypju'na jjil bur?—tz̈ike. j-M Bix e xi' kej ca'ba t-xnak'atzxin, bix oc noj jbur yo'lc'a cywitz, tisenx otk tkba Jesús. 8,iKa at xjal ma tz'oc kanente cyey: “¿Titzen n-ela cypju'na jjil bur?” ka tz̈ike ju'wa, bix cxe'l cykba'na: “Ja jilja c'ajbel te Kaawa,” tz̈i cybela—tz̈i Jesús. ,+Q—Waja tu'n cyxi'y tuj ni' tnom lu. Oj cypona, c'oquel cycye'yena yo'lc'a jun bur. Jatzen jun burja min-al xjal o jax ke tibaj. Cypjumeltzen, bix cyii'ntz. 4*aTujtzen be at ca'ba coc' tnom Betfagé tbi bix Betania tbi juntl. Ete'c t-xee' jwitz Olivos tbi. Tej tponxin cytxa'nj niy' tnoma, e xi' tkba'nxin te ca'ba t-xnak'atzxin: f)ETej tbaj tkba'n Jesús kej yol lu, bix exxin tuj Jericó, tu'ntzen tponxin Jerusalén. E(Yaltzen cyej xjal el cyxoo'n inayena bix cycy'i tu'n ncawena cyibaj, cyii'ntzke tzalu bix cybyo'nc'ake nwitza,” tz̈i cawel—tz̈i Jesús cye xjal. Tej tocx Jesús tuj tnom Jerusalén .'UAj ttzak'be'n cawel: “Cxe'l nkba'na cyey, jxjal e caman ti'j e k'oj te, mastl ck'ojel te, pero ja tzunj xjal mintii' e tcama, ti'j e k'oj te, q'uelel k'i'ntl te. Z&-E xi' cykba'n te cawel: “Taat, pero ya ma japan tuj laaj tu'n,” tz̈ikexin. %)Bix e xi' tkba'n cawel cyej xjal ete'c'a twitzxin: “Cyimel jpwak tej xjal lu, bix cyk'onx tej xjal e caman laaj e japana tu'n,” tz̈ixin. 8$i¿tikentzen min e xi' tk'o'na npwaka tuj banco, tu'ntzen ttz̈'iy tuj tk'ab juntl xjal? Nuket e bint tu'na ju'wa, otetle ttz̈'iy tuya tal tej wul meltz'aja,” tz̈i cawel. ^#5Bix aj ttzak'be'nxin te: “Tey jun ak'anal yaa'n ba'n. Jtey tyol c'ajbel tu'n tchic'ajax at tpalta. Ka tuj twitza inayena jun xjal at il ti'j tu'n ttz̈'iy npwaka, bix tu'n ncamana tu'n cyak'mal juntl wik xjal, r"]Min in ak'anana ti' tpwaka tu'n ttz̈'iy, cuma at ttz̈i wi'ja jac'a otk txi' tz'ak, cuma tey cyiw tnaabla. Nuk taja tu'n ttz̈'iy tpwaka. Ntz̈'iy tpwaka nuk tu'n cyak'mal xjal, bix njtx'ona tuj j-e cu'x tawa'n juntl,” tz̈ixin. !Bix ul juntl twitzxin, bix e xi' tkba'n te cawel, “Taat, lu jpwak e cyaj tk'o'na weya. Bi'x e cub nẍpo'na tuj jun su'tj. , QJax e xi' tkba'n cawel texin: “Cuma ba'n ma bint tu'na ti'j ch'in e cyaj nk'o'na tey, ju' tzunj cxe'l nk'o'na tey tu'n tcawena tibaj jwe' tnom,” tz̈i cawel. Bix ul tcab t-ak'analxin twitzxin, bix e xi' tkba'n te cawel: “Taat, jpwak e cyaj tk'o'na weya, ma japan tuj jwe',” tz̈ixin. >uE xi' tkba'n cawel texin: “Jay jun ba'n ak'anal. Cuma ba'n ma bint tu'na ti'j ch'in e cyaj nk'o'na tey, ju' tzunj cxe'l nk'o'na tey tu'n tcawena tibaj laaj tnom,” tz̈i cawel. Ul jtneel t-ak'analxin, bix e xi' tkba'nxin te cawel: “Taat, jpwak e cyaj tk'o'na weya, ma japan tuj laaj,” tz̈ixin. SPero e k'oj texin tu'n tocxin te cawel tibaj ttanemxin, bix tej tpon meltz'ajxin, e xi' ttxco'nxin kej laaj t-ak'analxin otk cyaj tk'o'nxin pwak cye, tu'ntzen tbintexin jte' pwak otk tcaman jaca juun. 3_Yal tzunkej xjal te ttanemxin, el cyiiq'uen jaxin, bix e xi' cysma'nxin ke cysanjelxin te rey te kbalte cyjulu: “Kcy'iya tu'n tcawen ja xjal lu kibaja,” tz̈ikexin. iK Tej mitkna'x tajxin, e xi' ttxco'nxin laaj t-ak'analxin, bix e cyaj tk'o'nxin junelne pwak te juun, bix e xi' tkba'nxin cyexin: “Ja pwak ma cyaj nk'o'na cyey, chi ak'ananxa ti'j tu'n cycamana mas,” tz̈ixin, bix ajxin. J  E xi' tkba'nxin: —At junxin xjal nintzaj. Ja tzunxin e xi' tuj jun tnom nakch, tu'ntzen tk'oj texin tu'n jxin rey tibaj cykilca tnom tu'n tocxin te cawel tuj ttanemxin tej tpon meltz'ajxin.  Tuj cywitz kej xjal n-oc cybi'n alcyej e xi' tkba'n Jesús, ya tu'n ttzyet tcawbil Dios tu'n Jesús, cuma ya ch'itk tpon Jesús Jerusalén. Min el cyniy' ti'j il ti'j tu'n taj nejlxin te mitkna'x tocxin te cawel. Ju' tzunj e xi' tkba'nxin jun tumel cye.  Il ti'j q'uelel cyni'ya ti'j o chin u'la te jyol cyej xjal o che'x tzpet, tu'ntzen cyclet—tz̈i Jesús. Jun techel ti'j laaj pwak ?w Aj ttzak'be'n Jesús texin bix cye xjal: —Te ja k'ij ja'lewe ma clet ja xjal lu, cuma tisen oc ke tc'u'j Abraham ti' Dios, jaxse ju'x ma tz'oc ke tc'u'j ja xjal lu ti' Dios. s_Mas yaj, e cub we' Zaqueo, bix e xi' tkba'nxin te Kaaw cywitz xjal: —Taat, cxe'l nk'o'na jun niy'jan te cykilca at wuyena cye mebe, bix cyej xjal o tz'el wii'na pwak cye tisen alk'al, cxe'l nk'o'na cyaja maj t-xel—tz̈ixin. .UPero tej toc cycye'yen xjal ju'wa, cykilcaxsen xjal e jaw yolen, cuma yaa'n ba'n tuj cywitz. E cykba: —Ma tz'ocx Jesús posadayil tuj tja jun aj il—tz̈ikexin. xiTej tbinte Zaqueo ju'wa, e cu'tzxin tuj ajkelbil, bix e tiik'xin Jesús tuj tjaxin tuya cykil tc'u'jxin. @yTejtzen tcana Jesús nka t-xee' jtzee' jaa' tjaxe Zaqueo, e jaw tcye'yenxin, bix e xi' tkba'nxin: —Zaqueo, nix tcu'tza, cuma il ti'j chin pomel posadayina tjay ja'lewe—tz̈ixin. EJu' tzunj bixsen iy' nejlxin tuj ajkelbil cywitz xjal, bix e jawxin twi' jun tzee' sicomoro tbi tu'n tcu'tz tcye'yenxin tii'n Jesús, cuma el tniy'xin ti'j tu'n tex Jesús t-xee' jtzee'. Tej xi'nin Jesús tuj be, e tajbexin tu'n toc tcye'yenxin al tzunj Jesús, pero mix e tilexin tu'n tnimal xjal, bix cuma ch'in twe'xin. eCTujtzen tnom najle junxin xjal Zaqueo tbi. Nejenelxin cye ke chmol chojentj, bix k'inaxin. H Bix ocx Jesús tuj tnom te Jericó, bix iy'xin betel tuj tnom. O +Tzinx yolen Jesús tej cyjket tbak' twitz mos̈, bix e xi' lpexin ti' Jesús, bix e jawxsen tnimsa'nxin tbi Dios. Cykilcaxsen xjal, tej t-xi' cycye'yen jlu, e xi' cyk'o'n chjonte te Dios. #*E xi' tkba'n Jesús texin: —Cxe'l nk'o'na tey tu'n cyjket tbak' twitza. Tu'nj n-oc ke tc'u'ja wi'ja, ba'n tcye'yena—tz̈i Jesús.  )—¿Ti taja tu'n tbint wu'na ti'ja?—tz̈i Jesús. Aj ttzak'be'n mos̈: —Taat, k'ontz weya tu'n ncye'yena—tz̈ixin. 1 [(Tej toc tbi'n Jesús ja mos̈, bix e we'xin, bix e xi' tkba'nxin cye xjal tu'n t-xi' k'i'n mos̈ twitzxin. Tej tpon mos̈ twitzxin, e xi' tkba'n Jesús te mos̈: [ /'Ejee' tzunj xjal nejl twitz Jesús, tej cypon lk'exin ti' mos̈, bix oc ilenkexin ti' mos̈ tu'n twe'xin ts̈-inxin, pero tzinx k'olbenxxin ti' Jesús: —¡Tiy'jil David, k'ontz lastim weya!—tz̈ixin. /W&Tej tbintexin ju'wa, e jawxsen s̈-inxin: —¡Jesús, tiy'jil David o tzaj tsma'n Dios, k'ontz lastim weya!—tz̈ixin. Nimxsen oc tenxin s̈-ilte tbi Jesús. V%%Oc cykba'n xjal texin: —Jaj xin Jesús te Nazaret tzul—tz̈ikexin. zm$Tej toc tbi'n mos̈ nim xjal nlabt tuj be, e xi' tkanen: —¿Tiken at nim xjal ja'lewe? ¿Ti nbaj?—tz̈ixin. w#Tejtzen tpon lk'e Jesús ttxa'n tnom te Jericó, attzen jun xjal mos̈ k'ukc'a ttzii' be. Nkanen pwak cye xjal. N"Pero min e cyocsla t-xnak'atzxin ka cykilca lu tu'n tbaj ti' Jesús. Oc cybi'nxin, pero mix e'la cyniy'xin ti'j ti japenina j-e xi' tkba'nxin. Jun xjal mos̈ te Jericó ul tnaabl tu'n Jesús !Cxe'l cyk'o'n tz'u'n wi'ja, bix chin byetela cyu'n. Pero te toxen k'ij ncyimlena, oj njaw itz'jtla juntl maj—tz̈i Jesús. + Chin k'ojel tzuna tuj cyk'ab xjal yaa'n judío, bix chin oquel jubena cyu'n tuya cyyol, bix chi yasel wi'ja, bix c'oquex cytzuuben tuj nwitza. 'Bix e xi' tii'n Jesús ke cablaaj t-xnak'atzxin jaa' e temakexin cyjunalxxin, bix e xi' tkba'nxin cyexin: —Cybintz nyola. Ko xe'l tuj tnom te Jerusalén, cuma ma pon tumel tu'n nnimenteya jtz'i'ben jatxe ootxa cyu'n tyolel Dios ti'j Sma'n tu'n Dios te cye xjal. <qck'ojeltzen te nim t-xel tuj jtyem te ja'lewe, bix tuj jtyem tzul, ctiik'eltzen tchunk'lal te junx maj—tz̈i Jesús cye t-xnak'atzxin. Tej tyole Jesús juntl maj ka tu'n tcyim H Aj ttzak'be'n Jesús cye t-xnak'atzxin: —Tzinen cxe'l nkba'na cyey, alj xjal mas taj tcawbil Dios twitzj tja, bix ka cye tman, bix ka cye titz'en, bix ka te t-xu'l, bix ka cye tcwal, ~Bix e xi' tkba'n Pedro te Jesús: —Taat, ttzki'na o cyaj kk'o'n keya tik'ch keya tu'n kxi' lpey ti'ja—tz̈ixin. }9E xi' tkba'n Jesús: —Yal cye xjal, mlay bint cyu'nx tu'n cyocx tuj tcawbil Dios. Pero jatzen te Dios, cykilca ba'n tbint tu'n—tz̈i Jesús. ~|uToc cybi'n jlu, e xi' cykba'n t-xnak'atzxin: —Ka ju' ttena, ¿titzen tten tu'n tclet jun xjal?—tz̈ikexin. t{aMas cyiw tu'n tocx jun k'ina tuj tcawbil Dios twitzj tu'n tex jun tz̈ej tuj tẍyo'p bak—tz̈i Jesús. zTej t-xi' tcye'yen Jesús otk bisenxin, e xi' tkba'n Jesús cye t-xnak'atzxin: —Cyiwxsen tu'n tocx jun k'ina tuj tcawbil Dios. NyTej tbinte xinj ju'wa, bix e tzaj tbisxin, cuma k'ina xsunxin. xTej toc tbi'n Jesús tyol jxin xjal, aj ttzak'be'n Jesús texin: —At-x juntl mina'x tbint tu'na. Q'ueyex tik'ch tey, bix k'onx twi' cye mebe. Ju'tzen ctemeltzen k'inemal te tey tuj cya'j. Oj tbint ju'wa tu'na, c'oquel lpey wi'ja—tz̈i Jesús. lwQAj ttzak'be'n jxin xjal: —Cykilcaj lu o japan wu'na ntzajlenxe jatxe cwal kena—tz̈ixin. Wv'Yaltzen ti'j tkanbila, ttzki'na jley e cyaj tk'o'n Dios. Mi'n chi jyona juntl xuuj te pajbaj. Mi'n chi byona xjal. Mi'n chi alk'ana. Mi'n chi ẍtak'ena. Chi nimala twitz cymana bix cytxuy—tz̈i Jesús. }usE xi' tkba'n Jesús texin: —¿Tikentzen nchin oca tk'o'na te ba'n? Min-al te jun ba'n, nuk ja te Dios ba'n. 'tGAt junxin xjal crinsipal cyxol judío oc tkanenxin te Jesús: —Xnak'tzal ba'n, ¿alcye cbinel wu'na tu'n ncamana nchunk'lala te junx maj?—tz̈ixin. 6seCxe'l nkba'na cyey, alcyej xjal yaa'n ju' tanem tisen tanem jun nee' tu'n tiik'ente alcyej tzin tk'o'n Dios, mlay tz'ocx tuj tcawbil Dios—tz̈i Jesús. Junk'a cwal k'ina ~}Y|h{{Xzznyxxww vV==A ` Y  Y rV0Y Yaltzen te José, jxin xjal tu'n tmaje tuya María, jun xjal e tnima tley Dios. Ju' tzunj, tej tel tniy'xin ti'j otk tz'oc María preñada, e tajbexin tu'n tcyaj ttzokpi'nxin María, pero yaa'n cywitz nejenel tuj tja Dios, cuma tcy'ixin tu'n tcub tch'ixew María. 1X ]Bix ja te Jesucristo, Tcwal Dios. Tej tul itz'j, ju' e baj cyjulu. Ttxu Jesús, jaj txin María, otk yolen tuyaj xin José tu'n tmajetxin tuyaxin. Pero te mitkna'x majetxin tuyaxin, bix te mitkna'x toc ipan José ti'jtxin, ya atl taltxin tuj tc'u'jtxin. Preñadatltxin tu'n Espíritu Santo. W Ju' tzunj, at cyajlaaj cloj cyiy'jil xjal e tzaj xe't ti'j Abraham ul ti'j David. Bix at cyajlaaj cloj cyiy'jil xjal e tzaj xe't ti'j David ul tej k'ij tej cyxi' k'i'n aj Israel tuj Babilonia. Bix at cyajlaaj cloj cyiy'jil xjal e tzaj xe't tej k'ij tej cytzyet cyu'n aj Babilonia ul baj tej titz'j Cristo. Ju'tzen tten oc Jesucristo t-xe'chel jrey David. Tej tul itz'j Jesucristo V #Bix te Jacob, tman José, tchmil María. Bix ja te María, ttxu Jesús, jaj Cristo tbi, jaj xjal scy'o'n tu'n Dios te cawel tibaj cykilca. ]U 5Bix te Eliud, tman Eleazar. Bix te Eleazar, tman Matán. Bix te Matán, tman Jacob. VT 'Bix te Azor, tman Zadoc. Bix te Zadoc, tman Aquim. Bix te Aquim, tman Eliud. `S ; Bix te Zorobabel, tman Abiud. Bix te Abiud, tman Eliaquim. Bix te Eliaquim, tman Azor. R ! Yaltzen te Jeconías, tman Salatiel. Otk chi pon k'i'n aj Israel tuj Babilonia tej titz'j Salatiel. Bix te Salatiel, tman Zorobabel. Q   Bix te Josías, tman Jeconías cyuyax ke ttzicy bix ke titz'en. Ete' ke Jeconías tej cyxi' k'i'n xjal aj Israel tuj Babilonia. cP A Bix te Ezequías, tman Manasés. Bix te Manasés, tman Amón. Bix te Amón, tman Josías. ZO / Bix te Uzías, tman Jotam. Bix te Jotam, tman Acaz. Bix te Acaz, tman Ezequías. ZN /Bix te Asa, tman Josafat. Bix te Josafat, tman Joram. Bix te Joram, tman Uzías. eM EYaltzen te Salomón, tman Roboam. Bix te Roboam, tman Abías. Bix te Abías, tman Asa. gL IBix te Isaí, tman jrey David. Bix te David, tman Salomón, tal jxuj xuuj t-xu'l jxin Urías. iK MBix te Salmón, tman Booz, tal Rahab. Bix te Booz, tman Obed, tal Rut. Bix te Obed, tman Isaí. bJ ?Bix te Aram, tman Aminadab. Bix te Aminidab, tman Naasón. Bix te Naasón, tman Salmón. wI iBixsen te Judá, cyman Fares tuyax Zara, tal Tamar kej lu. Bix te Fares, tman Esrom. Bix te Esrom, tman Aram. H  Yaltzen te Abraham, tman Isaac. Jatzen te Isaac, tman Jacob. Bixsen te Jacob, cyman Judá cyuyax ke ttzicy bix ke titz'en. |G uEjee' tzunj lu tz'i'ben cybi tiy'jil Jesucristo. Ja Jesucristo t-xe'chel David, bix jatzen David t-xe'chel Abraham. \F15Bix ocxkexin jaca k'ij tuj jnintzaj tja Dios tu'n tjaw cynimsa'nxin tbi Dios.kEO4Bix e jaw cynimsa'n t-xnak'atzxin tbixin bix aj meltz'ajkexin Jerusalén. Nim e jaw tzalajkexin. ^D53Tzinx kanenxin xtalbil tej tel tpa'n tiibxin cyi'jxin bix e jaw k'i'nxin tuj cya'j. 4Ca2Bix e xi' tii'nxin ke t-xnak'atzxin nka ttxa'n tnom te Betania, bix e jaw tk'o'nxin ke tk'abxin twitz cya'j bix e xi' tkanenxin t-xtalbil Dios cyibaj t-xnak'atzxin. +BO1Te juntl k'ij mas yaj, e xi' tkba'n Jesús cye t-xnak'atzxin: —Cybi'ntz, ctzaal nsma'na Espíritu Santo te onl cyey, tisenj e tkba Nmana tu'n tk'oj cyey. Jatzen cyey, chi tenxa tzalu tuj Jerusalén te ayolte cyipemala tzul tuj cya'j—tz̈i Jesús. Tej t-xi' k'i'n Jesús tuj cya'j A0O cyila ti o baj bix ma tz'el cyni'ya ti'j ma txi' nkba'na cyey. Ju' tzunj il ti'j cxe'l cyk'umena j-o cyila bix e cybiy—tz̈i Jesús. o@W/Bix yal ja'lewe, il ti'j tu'n tk'umj tuj cykilca twitz tx'otx' tu'n tcyaj cyk'o'n xjal cyil, tu'ntzen tnajset cyil. Cwel tnajsa'n Dios cyil tu'nj o bint wu'na. Cytzyunx tkbaj tpocbalel colbil cye xjal wu'na tzalu tuj Jerusalén. |?q.Tu'n tpon baj twi' tyolxin, e xi' tkba'nxin: —Ju'tzen ttena. E cub tz'i'bet tuj tyol Dios il ti'j tu'n tiy'x q'uixc'aj tu'nj Scy'o'n tu'n Dios, bix il ti'j tu'n tcyimxin, bix il ti'j tu'n tjatz itz'jxin juntl maj tuj cyamecy te toxen k'ij. f>E-bix ak'xin tx'olbalte cyexin ti'j ti e tkba tyol Dios ti'jxin, tu'ntzen tel cyniy'xin ti'j. =9,Tbajlenxitl tzunj lu, e xi' tkba'n Jesús cyexin: —J-o baj wi'ja, jaj e xi' nkba'na cyey nejl at tu'n tbaj wi'ja. J-o baj wi'ja, jaj e cub tz'i'bet wi'ja tuj tyol Dios tu'n Moisés, bix cyu'n tyolel Dios, bix tuj Salmos, bix il ti'j tu'n tpon baj cykilca—tz̈i Jesús, <+E xi' tii'nxin bix e xi' tchyo'nxin quis̈ bix e xi' tc'a'nxin ta'l xii' cywitzxin, tu'ntzen tcub tyeec'anxin yaa'n jun anemxin. [;/*Ju' tzunj e xi' cyk'o'nxin ch'in quis̈ t-xoo'n tuya ch'in ta'l xii' texin. _:7)Nim e jaw klee'kexin, bix e xi' cykanenxin cyxolx: —¿Jaxpate ka ja xjal jlu Jesús?—tz̈ikexin, bix e jaw tzalajkexin cuma kape jaxin. Bix e xi' tkba'n Jesús cyexin: —¿Atpa ch'in waabj tzalu?—tz̈ixin. r9](Tej tbaj tkba'nxin jlu, bix oc tyeec'anxin cyexin tc'oblil clavos e xi' cyuj tk'abxin bix tkenxin. r8]'Cycye'yenc ke nk'aba bix ke nkena, tu'ntzen tel cyni'ya ti'j ka inayena. Cymaco'nc nxumlala, tu'ntzen tel cyni'ya wi'ja yaa'n nuk jun anem kena, cuma cytzki'na jun anem mintii' tchu'l bix mintii' tbakel, tisenj weya—tz̈i Jesús. j7M&Bix e xi' tkba'n Jesús cyexin: —¿Tiken ma chi jaw sey'paja? ¿Ti min cyocslay ka i'tz kena? i6K%Pero e jawxsen sey'pajkexin, cuma tuj cywitzxin nuk tanem Jesús otk tzul jlet cywitzxin. .5U$Tzinx chi yolenxin ti'j cykilca otk baj tej k'ij tej tul jlet jax Jesús wa'lc'a cyxolxin. Bix e xi' tkba'nxin cyexin: —Chi tenxita tuj ttz̈yal—tz̈ixin. R4#Bix ak' kej ca'ba xjal te Emaús kbalte ti otk baj cyexin tuj be, bix ju'tzen e'la cyniy'xin ti'j ka jaxin Jesús tej tcub tpiẍenxin pan te cyexin. Tej tjaw jlet Jesús cywitz ke t-xnak'atzxin 53c"Kej otk chi chmet e xi' cykba'n cyej ca'ba aj Emaús: —¡At jun jawnex tpocbal Jesús! ¡Ma jatz itz'j Kaaw tuj cyamecy! Jaxte, cuma sul jlet twitz Simón—tz̈ikexin. 2!Ju' tzunj, te jun ni' rato nchi jaw we'tl cyca'bel ti' mes bix e tzyet cybe tu'n cypon meltz'aj Jerusalén, tu'ntzen t-xi' cyk'umen cyej junlaaj t-xnak'atz Jesús ka i'tzxin. Tej cypon, e cnet ke t-xnak'atz Jesús cychmon cyiib cyuya cabtl cyuya. e1C Bix ak'ke cyca'bel yolel cyxolx: —Jaxte ja xjal lu ja Jesús. ¿Ti min s-el kniy' ti'j ka ju'wa tej tcub ttx'olba'nxin tyol Dios ke tuj be, cuma xjawxsen noj kc'u'j tuya nim tzalajebl ti'j tyolxin?—tz̈ikexin. 0Tej tbint tu'nxin ju'wa, bixsen el cyniy' jca'ba xjal ti'j alcyexin, ka ja Jesús. Bix te jun ni' rato e cub naj Jesús cywitzxin. 7/gTejtzen cycub ke ttxa'n mes te waa'l, e jaw tii'n Jesús jun pan, bix e xi' tk'o'nxin chjonte te Dios ti'j. Bix e cub tpiẍenxin pan, bix e xi' tk'o'nxin cye tuyaxin. L.pero e cubsan kej ca'ba xjal cywitz texin tu'n mi'n txi' lk'exin mas. E xi' cykba'n: —Tcyaja kuyena tzalu, cuma ya kaletl. Ch'ix tex k'ij—tz̈ikexin. E tcuya Jesús, bix e cyajxin cyuyaxin. K-Tej cyponxin tuj tnom te Emaús, otketle txi' Jesús txucl, A,{Bix ak' Jesús tx'olbalte cye ti'j cykilca tz'i'ben tuj tyol Dios ti'jxin. E cub ttx'olba'nxin ti e cub tz'i'ben Moisés ti'jxin bix jax ju'x ti e cub cytz'i'ben ke tyolel Dios. C+¿Mimpa na'n cyu'na il ti'j tu'n tiy'x q'uixc'aj tu'nj Scy'o'n tu'n Dios? Yaa'n nuk tu'n toc te Cawel, sino tuj tneel tu'n tiy'x q'uixc'aj tu'n, e cykba tyolel Dios—tz̈i Jesús cye. * Bix e xi' tkba'n Jesús cye: —Key xjal yaa'n i'tz cynaabla, min o tz'el cyni'ya ti'j cykilca e cykba tyolel Dios ootxa. P)Ju' tzunj at juun kxola ẍi x-aj tuj tjayel Jesús, bix tej s-oc cycye'yen ju'x tten tisej xcykba xuuj. Bix yal te t-xumlal Jesús, min xcnetl cyu'n tuj tjayelxin—tz̈i ke ca'ba betel te Jesús. A({S-aj cykba'n keya mintii' t-xumlal Jesús xcnet cyu'nxuj, bix otk chi ul jlet cab tsanjel Dios tuj cya'j cywitzxuj jaa' e maketaxin, bixsen xcykba tsanjel Dios cyexuj ka i'tz Jesús. '7Pero at jun ma baj. Te klax jatxe may' xi' cab xuuj kxola jaa' ocxe maket Jesús, bix tej ẍi pon meltz'ajxuj kbalte, xko jaw klee'ya ti' cyyolxuj. &5Jun lastim jlu, cuma otk tz'oc ke kc'u'ja ti'jxin tu'n cyclet xjal te Israel tuj cyk'ab Roma tu'nxin. Pero ya ma baj tilel, cuma e cyimxin ca'baje. =%sPero kej xin tneel pala bix kej xjal nejenel e xi' cyk'o'nxin jaxin tuj tk'ab jwikxitl gobierno ncawen kibaj, tu'n tbyet-xin, bix e cub byet-xin twitz cruz tisen jun binchal ka'. $Bix e xi' tkba'n Jesús cye: —¿Ti e baj? Bix aj cytzak'be'n: —Oc cybincha'n jun ka' ti' junxin aj Nazaret Jesús tbi. Jaxin jun tyolel Dios, bix jawnex tbinchbenxin bix tyolxin. E ten t-xtalbil Dios tibajxin, bix elxin ba'n cywitz cykil xjal. "#=Bix e xi' tkba'n jun cye, Cleofas tbi: —Cyxoltzen cykilcaj xjal o chi ul tuj Jerusalén, nuk o'cx jay min o tz'oc tbi'na ti e baj ca'baje—tz̈ixin. "}Bix e xi' tkba'n Jesús cye: —¿Ali'j nchi labtey?—tz̈i Jesús. Bix e we'ke tuj be, chic'aj otk tzaj cybis cywitz. N!Pero amale oquet cycye'yen jaxin, pero min el cyniy' ti'j alcyexin. g GBix tej ttzyu'n tyol jilj cyu'n nchi bet, jax Jesús e pon cytxlaj, bix e xi' cyjunen cyiib. H Nimxsen e yolenke tuj be ti'j cykilcaj matkx baj ti'j Jesús. 6e Tex k'ij, xi'nin ca'ba xjal tuj tnom te Emaús, te oxe ajlabl ta' tuya Jerusalén. Ejee'n tzunxin cyxol kej otk tz'oc ebinte cyyol xuuj ti'j min-al Jesús tuj tjayel.  Yal te Pedro, e tajbexin tu'n tcyaj tuj tzinen cyyolxuj, bix e xi' ajkelenxin jaa' otk tz'ocxe maket Jesús. Tej tponxin, bix ocx tcye'yenxin tuj jul. Pero nuk jaj xbalen oc balk'et ti'jxin e tilxin, ko'lecx tuj jul. Min-al Jesús. Bix elxin ttzii' jul, bix e xi'xin tuj juntl lugar tu'n ttenxin tjunalxin, te bislc'ate ti'j ti otk baj. Tej tbet Jesús tuj be tu'n tpon tuj tnom Emaús uc Pero tej cyak'xuj kbalte, min e cyocsla t-xnak'atz Jesús cyyolxuj. Tuj cywitzxin, nuk otk jaw cyjlo'nxuj. 9 Kej xuj xuuj e xi' kbalte tpocbal cye t-xel Jesús, ejee' tzunj xuj lu: María Magdalena, bix Juana, bix María, ttxu Jacobo, tuya cabtlxuj cyuyaxuj.  bix aj meltz'ajkexuj ttzii' tjayelxin tu'n tbaj cykba'nxuj cyej junlaaj t-xnak'atz Jesús bix te niy'tl xjal ti otk baj. 8kBix ul tuj cyc'u'jxuj kej tyol Jesús lu, E tkbaxin nejl: “Il ti'j tu'n nk'oja tuj cyk'ab aj il, inayena, jxin Sma'n tu'n Dios tu'n ntena cyuya xjal, bix tu'n njawa twitz cruz tu'n ncyima. Pero te toxen k'ij il ti'j tu'n njaw itz'ja tuj mukbil,” tz̈i Jesús—e cykba ca'ba tsanjel Dios cye xuuj. {oMin-altl te Jesús tzalu, cuma ma jaw itz'j juntl maj. ¿Na'mpa cyu'na ti e tkba Jesús tej ttenxin tuj Galilea? /WE jawxsen sey'paj ke xuuj cyi'j, bix e cub cyyut'en cyiibxuj. Bix oc yolen ke tsanjel Dios tuj cya'j cyi'jxuj: —¿Tiken nchi jyona ti' jun xjal i'tz cyxol cyimne? 1[Min el cyniy'xuj ti'j tiken mintii'tl t-xumlalxin tocx. Pero nuk tisen tii' tej cyul jlet ca'ba xinak wa'c'ake cytxlajxuj. Toc cyxbalen cyi'j nkoptz'aj bix ntxakakan. T!Bix ocxkexuj tuj jul, pero yalj t-xumlal Kaaw Jesús min e cnet cyu'nxuj. OTej cyponxuj, yalj xak oc te tlemel tjayel Jesús ya mintii'tl tcub. + QTejtzen tpon tneel k'ij te smant, jya'xsen e xi' kej xuuj te Galilea tuj lugar jaa' tocxe t-xumlal Jesús. E pon cyii'nxuj jc'o'csbil cye xjal otk bint cyu'nxuj. `98Bix e pon meltz'ajkexuj tuj tnom, tu'n cybinchanxuj c'oc'sbil cye xjal, tu'ntzen toc cysu'nxuj ti' t-xumlal Jesús tbajlenxitl k'ij te ajlabl. Pero tneel ajlankexuj tuj k'ij te ajlabl, tisen tzin tkba'n cyley.0Y7Yal tzunkej xuuj otk tzaj tuya Jesús tuj Galilea, bix ocx lpekexuj ti' José tuj jul tocx tuj xak, bix oc cycye'yenxuj ti e tse José t-xumlal Jesús tej tocx. 8i6Tej k'ij oj nbaj cybincha'n xjal tik'ch cye tu'n mi'n chi ak'ananxin te juntl k'ij, jatzen k'ij te ajlabl. Ch'itk tex k'ij, bix attzen tu'n cyxi' cyii'n xjal k'ij te ajlabl. K5E tcuya gobernador, bix e cub tii'n José t-xumlal Jesús twitz cruz, bix oc tbalk'i'nxin jun xbalen sak ti'j. Bix ocx tk'o'nxin tuj jun tjayel anem twitz xak. Ac'aj. Mitkna'x tocx cyimne tuj. d A4Jatzen José e xi' tuya Pilato te kanlte t-xumlal Jesús, tu'n tocx tk'o'nxin tuj tjayel. I  3Min otk tz'ocxxin cyxol niy'tl xjal nejenel tej tcub cyninc'u'n jun ka' ti' Jesús. Jatz itz'jaxin tuj tnom te Arimatea, jun tnom cyxol judío. Bix oc ten ti' tanemxin tu'n tul tcawbil Dios. " =2Cyxol tzunkej tuya Jesús at junxin xjal José tbi. Tocx José cyxolj xin nejenel e cawen cyxol judío. Jun ba'n xjalxin bix jiquenxin twitz Dios. A {1Pero ja tzunkej tuya Jesús bix kej xuuj otk chi tzaj lpe ti'j Jesús te Jerusalén tuj Galilea, e cyaj tenke, nakch ch'in, te cyey'lte ti pjel ti'j. Tej tocx k'o'n Jesús tuj mukbil M 0Yal tzunkej xjal otk chi chmet te cyey'lte tej tjaw Jesús twitz cruz, tej t-xi' cycye'yen otk cyim Jesús, bix ajke, bix ak' ke xjal tz'ajlecte ttzii' cyxuuc' tisex tten oj ncyim jun xjal. ^5/Yal tzunj xin capitán cye soldado e jaw k'onte Jesús twitz cruz, tej toc tcye'yenxin cykilcaj otk baj, e xi' tkba'nxin: —Jaxte mintii' til ja xjal lu—tz̈ixin, bix e jaw nimset tbi Dios tu'nj tyolxin. 1.Yal te Jesús, e jaw ts̈i'nxin te Tmanxin: —Taat, cxe'l wokxenena wanema tuj tk'aba—tz̈i Jesús. Bix tej t-xi' tkba'nxin ju'wa, ncyimtlxin. 3-Oc klolj twitz k'ij. Bix tuyax jnintzaj xbalen tjaw tuj nintzaj tja Dios te maksibl twitzj jawnex xjan cwart jaa' u'la Dios, bi'x e cub rotj tmij. xi,Tejtzen tpon chil k'ij, bix e cub jpet jun nintzaj klolj entera twitz tx'otx', bix e ten klolj oxe hora. ++Bix aj ttzak'be'n Jesús texin: —Cxe'l nkba'na tey, tex k'ij ja'lewe cpomela wuyena tuj lugar te tzalajebl Paraíso tbi—tz̈i Jesús. '*Bix e xi' tkba'n jxin min oc t-xmuccha'n te Jesús: —Jesús, oj toca tuj tcawbila, tak'xita weya tu'n woca tjak' tcawbila—tz̈ixin. q[)Ke, ma k'oj kcastiwa tu'nj ka' o bint ku'n, pero ja xjal lu, mintii' ka' o bint tu'n—tz̈i juntlxin. 6e(Ja tzunj juntlxin aj il tjaw twitz cruz oc ilenxin ti'j xin oc xmucchante Jesús. E xi' tkba'nxin: —¡C'ola! ¿Mimpatii' tnaabla twitz Dios, aj jaana at tu'n tcyim? 1['Jax ju'x cyej xin aj il e jaw twitz cruz tuya Jesús, at junxin oc t-xmuccha'nxin ja Jesús. —Ka jay Jscy'o'n tu'n Dios, clomtzen tiiba, bix kuyaxa—tz̈ixin. G&Bix e jaw cyk'o'n soldado cab letra tuj twi' Jesús tzin tkba'n te oxe yol junx ta': “Ja xjal lu cawel cye xjal judío,” tz̈i letra tuj yol te griego bix te latín bix te hebreo. ^~5%Bix e xi' cykba'ntlxin: —Ka jay cawel cyibaj judío, clomtzen tiiba—tz̈ikexin. 0}Y$Jax ju'x ke soldado oc cyxmuccha'n ja Jesús. E pon lk'ekexin ti'jxin twitz cruz, bix e xi' cykba'nxin: —Tcu'tza, ko kc'a'x ch'in c'a vino tzalu—tz̈ikexin. C|#Yaltzen cye tnimal xjal, nuk oc cycye'yen ti' Jesús. Nim xjal cyxolxin, cyuya kej nejenel cye judío, oc cychmuccha'nxin ti'jxin. E xi' cykba'nxin: —Ja xjal lu o tcol nim xjal. La'tzen ka jac'a tcol te tiib ja'lewe. Ka jaxxix jaxin Jscy'o'n tu'n Dios, q'ueleltzen tco'pan tiibxin twitz cruz—tz̈ikexin. ;{o"Maatkxsen ncub cyk'o'n soldado Jesús twitz cruz, e xi' tkba'nxin te Dios: —Taat, najsanc'a cyil kej soldado lu ncub cybyo'n inayena, cuma min tz'el cyniy' ti'j alcyej ncub cybyo'n—tz̈i Jesús. Bix e cub cypa'n soldado t-xbalen Jesús cyxolxxin. E cub cyk'o'nxin suerte ti'j tu'n al ccamal ti' juun. hzI!Tej cyponxin t-xee' jun linaj Tbakel Wi'ybaj tbi, e xi' cyk'o'nxin clavos tuj tk'ab bix tuj tken Jesús twitz cruz, bix jax ju'x e tematl ca'ba binchal il twitz cycruz, jun e jaw tuj tmank'ab Jesús, bix juntl tuj tneẍ. ]y3 Tuyax ca'ba binchal il e xi' cyii'n ke soldado, tu'n cybyet junx tuya Jesús. bx=Jaxte tzul q'uixc'aj cyi'ja, cuma ka ma tz'ocx cha'x tzee' tuj k'ak', ¿yaa'ntzen loj tzkij tzee' il ti'j c'oquex? Jtzin nkba'na, ka ma cub ncastiwiya mintii' wila, ¿yaa'ntzen loj cyey at nim cyila?—tz̈i Jesús. -wSBix cxe'l cykba'n xjal cye witz: “Chi aaltz tz'aka kibaja,” bix cye bu'j: “Ko cyewacxa, tu'n kcleta cywitz kej xjal o chi ul te byolte keya,” tz̈i cybel. vcuma tzul jun k'ij te nim q'uixc'aj te cyey bix te cyala. Tuj tzunj k'ij tzul, cxe'l cykba'n xjal: “Mas ba'n ke cyej xuuj mintii' cyal bix ke cyej xuuj bajx chi alena bix ke cyej xuuj min-al nch'u'n ti' cyin, cywitzj ke cyej xuuj at cyal,” tz̈i cybel. u!Pero aj tcye'yen Jesús cyexuj, bix e xi' tkba'nxin: —Key xuuj te Jerusalén, mi'n chi ok'a wi'ja, sino chi ok'a cyi'jxa bix ti' cyala, Bt}Nimxsen xjal oc lpe ti' Jesús cyuya nim xuuj. Tzinxsen n-oc cytz'ajan xuuj ti' cyin tu'n tak' tcastiwa Jesús ti' cyanemxuj, bix nchi ok'xuj tisex nbaj cyexuj oj ncyim jun xjal. }ssBix ex cyii'n ke soldado jaxin, bix jax Jesús e xi' kitente jtzee' cruz jaa' tu'n tcu'xe awet, tu'n tjawxin twitz. Pero e baj tipenxin, bix e cub cymaku'n soldado junxin xjal tzajninxin tuj cojbil tu'n tponxin tuj tnom, bix e jaw cyk'o'nxin cruz ti' tkul jxjal. Jxin xjal Simón tbixin, jun aj tnom te Cirenexin, bix e xi' tkitenxin cruz, bix oc lpexin ti' Jesús. irKEl ttzakpi'n Pilato Barrabás, tisenj e cyajbe xjal, jxin pres tu'nj otk k'ojxin ti' gobierno bix otk byonxin xjal. Pero yal te Jesús, e tcuyax Pilato cyyol xjal tu'n tbyet-xin. Tej tjaw k'o'n Jesús twitz cruz bix e cyim OqJu' tzunj e xi' tkba'n Pilato tu'n tbyet-xin tisenj alcye cyaj xjal. p%Pero minx e cykey xjal tyol Pilato, bix e jaw cys̈i'n juntl maj tu'nx tbyet Jesús twitz cruz, hasta tejxe cycaman tibaj tyol Pilato. oBix e xi' tkba'n Pilato te toxen maj cye xjal: —¿Tikentzen cyaja tu'n tbyet ja xjal lu? ¿Alcye ka' o bint tu'nxin? Mintii' tka'yel j-o bint tu'nxin ma cnet wu'na tu'n tcyimxin. Ju' tzunj nuk tz'u'n cxe'l ti'jxin bix q'uelex ntzakpi'n xina—tz̈i Pilato. _n7Pero e jaw cys̈i'n xjal: —¡E tjaw twitz cruz! ¡E tjaw twitz cruz!—tz̈ikexin. m!Ju' tzunj e tajbe Pilato tu'n tel ttzakpi'n Jesús, yaa'n Barrabás, bix juntl maj e xi' tkba'nxin cye xjal tu'n tel ttzakpi'nxin Jesús. lJa tzunj xin Barrabás tocx tuj tzee' tu'nj otk baj tbyo'nxin cab aj Roma tuj Jerusalén tuj jun k'oj ti' gobierno te Roma. ukcPero e jaw cys̈i'n xjal: —¡Min! ¡Kaja tu'n tcubxin! Ja te Barrabás tzakpintz keya—tz̈ikexin. Tj!cuma at jun ley jaca jnabk'i tuj nink'ij te Pascua n-el tzakpet jun pres. qi[Ju' tzunj nuk tz'u'n cxe'l ti'j cyu'n soldado, bix oj tel tuj tz'u'n, cxe'l ntzakpi'na—tz̈i Pilato, (hIJax ju'x te Herodes, mintii' til ja xjal lu ncnet tu'nxin. Matzen tzaj tsma'nxin juntl maj wuyena. Cycye'yenc, mintii' il o bint tu'n ja xinak lu tu'n tcyim. xgibix e xi' tkba'nxin cyexin: —Ma tzul cyii'na ja xjal lu nwitza bix ma tzaj cykba'na nkba'nxin cye xjal tu'n cyk'ojl ti' gobierno te Roma. Pero jey', ma chin jyon tilxin cywitza, pero mintii' tilxin ma cnet wu'na, tisenj tzin cyk'umena. mfS E tzajtzen ttxco'n Pilato kej xin tneel pala bix kej niy'tl xjal nejenel, tuya nimc'atl xjal, ,eQ Ju' tzunj, te xsunj k'ij, e cyaj Pilato ba'n tuya Herodes, bixsen e cub cymojbitlxin cyyolxin, cuma nejl at ch'in k'oj cyxolxin. Tej tbint ti'j tu'n tbyet Jesús d Bix ak' Herodes cyuya tsoldadoxin iic'belte Jesús bix te xmucchalte. Nuk te cyxmucchbilxin oc cyk'o'nxin jun t-xbalen rey ti'j. Bix e xi' tsma'n Herodes ja Jesús juntl maj tuya Pilato te tyec'bilxin el tniy'xin ti'j at mas tipemal Pilato twitzxin. c! Cyuyax xsunkej xin tneel pala bix ke tx'olbal ley e pon twitz Herodes, bix nim e jaw cys̈i'nxin ẍtak'bil yol ti' Jesús twitz Herodes. Pb Nim e xi' tkanenxin te Jesús ti'j ti ba'n tu'n, pero min ak' Jesús. maSTej tpon cyii'nxin Jesús twitz Herodes, e jaw tzalaj Herodes, cuma otk tz'el k'ij tu'n tajxin tilxin twitz Jesús, tu'nj nim tpocbal tik'ch otk bint tu'n Jesús, bix e tajbexin tu'n tcub tyeec'an Jesús ti ba'n tu'n twitzxin. 2`]Tej tbintexin ka e ten Jesús tjak' tcawbil Galilea, e xi' tsma'nxin ja Jesús te Herodes, jxin gobernador te Galilea, cuma otk tzul Herodes tuj Jerusalén te nink'ij. W_'Tej tbinte Pilato ju'wa, e xi' tkanenxin cye xjal ka te Galilea Jesús. -^SPero cycy'i xjal e we'ke cyyolen ti'jxin. E xi' cykba'nxin: —Tu'nj t-xnak'tzbilxin, nchi jaw ke xjal ti' gobierno. Tneel e xnak'tzanxin tuj Galilea, bix mas yaj e xnak'tzanxin tuj Judea, bix yal ja'lewe o tzulxin tzalu tuj Jerusalén—tz̈ikexin. Tej tpon k'i'n Jesús twitz Herodes ]}Bix e xi' tkba'n Pilato cyej xin tneel pala bix te cykilca xjal: —Mintii' til ja xjal lu ncnet wu'na—tz̈ixin. I\ Bix e xi' tkanen Pilato te Jesús: —¿Japa tey rey cye xjal judío?—tz̈ixin. Bix aj ttzak'be'n Jesús texin: —Jay ma scy'onte ja yol rey cye judío, yaa'n inayena—tz̈i Jesús. 0[YBix twitz Pilato ak'kexin xool yol ti' Jesús. E xi' cykba'nxin: —Ma tzyet ja xjal lu ku'na, cuma ma txi' t-xitenxin cynaabl ke kxjala. O tkbaxin cye xjal yaa'n il ti'j tu'n t-xi' kchjo'na kchojentja te cawel te Roma. Tzin tkba'nxin ka jaxxin jun rey scy'o'n tu'n Dios te cawel—tz̈ikexin. oZ YBix cykilcaj xjal otk chi chmet, e jaw we', bix e xi' cyii'nxin Jesús twitz Pilato, jxin gobernador. YGTejtzen cybintexin ju'wa, e xi' cykba'nxin: —¿Alcyetltzen mas il ti'j tu'n kbintetl mastl ti'jxin? Ma tz'oc kbi'n jaxxin nk'umente Tcwal Diosxin—tz̈ikexin, cuma tuj cywitz jun il te junx maj oj t-xi' tkba'n jun xjal ka junxxin tuya Dios.vXeFBix e xi' cykba'nxin cykilcakexin: —¿Tzimpa tkba'na ka jay mero Tcwal Dios?—tz̈ikexin. Bix e xi' tkba'n Jesús cyexin: —Ja tzunj yol lu, ma scy'et cyu'na wi'ja, pero mi'n tz'oc nkba'na cyey ka ma chi tzpeta—tz̈i Jesús. +WOEPero cxe'l nkba'na cyey, tbajlenxitzen niy' jlu wi'ja, chin cwel keya tuj tmank'ab jjawnex Dios, inayena, Jsma'n tu'n Dios tu'n ntena cyuya xjal—tz̈i Jesús. "V=DBix ka ma txi' nkanena cyey ti'j ti toc tu'n tyol Dios ti'j Scy'o'n tu'n Dios, cycy'iy tzaj cykba'na, cuma cycy'iy cyk'umey inayena Jscy'o'n tu'n Dios. UyC—Kbantz keya, ¿japa tey Jscy'o'n tu'n Dios te cawel?—tz̈ikexin, cuma e cyajbexin tu'n tchic'ajax nk'ojl Jesús ti'j cawel te Roma. —Bix aj ttzak'be'n Jesús: —Ka ma txi' nkba'na cyey inayena Jscy'o'n tu'n Dios, mi'n chin cyocslay. 4TaBTej kskix, e chmet ke xjal nejenel bix kej xin tneel pala bix ke tx'olbal ley, bix e xi' cyii'n jxin c'ojlal Jesús ja Jesús cywitzxin. Bix e xi' cykba'nxin texin: QSAbix mas oc cyxmuccha'nxin jaxin. Tej tpon k'i'n Jesús cywitz aj cawel Ry@Oc cymaksi'nxin twitzxin, bix e xi' cykanenxin texin: —Kbantz keya, ¿alj xjal kxola s-oc pjunte tey?—tz̈ikexin, WQ'?Yal tzunkej xin otk cytzuy Jesús, oc cyxmuccha'nxin bix oc cypju'nxin. MP>Bix ex Pedro bix ok' xsunxin nim. Xmuccha'bl bix bujbil ti' Jesús NO=Bix aj tcye'yen Kaaw ja Pedro, bix ul tyol Jesús tuj tc'u'j Pedro. Otk txi' tkba'n Jesús: “Te mitkna'x took' coo', otktzen txi' tkba'na oxe maj min ttzki'na nwitza,” otk txi' tkba'n Jesús. N<Pero e xi' tkba'n Pedro: —Xinak, min tz'el nni'ya ti'j titzen tyola—tz̈ixin. Tzinx yolen Pedro tej took' coo'. M;Te juntl hora, e xi' tkba'n juntl xjal: —Jaxte jaan tej xjal lu tuya Jesús, cuma te cytanem cyiib te Galileake—tz̈ixin. EL:Te jun rato, ocx tcye'yen juntl xjal tuj twitz Pedro, bix e xi' tkba'nxin: —Jaan tey lepchec ti' Jesús—tz̈ixin. Pero e xi' tkba'n Pedro: —Xinak, yaa'n jaan kenwa—tz̈ixin. rK]9Pero tcy'i Pedro jtyoltxin ju'wa. E xi' tkba'nxin: —Txin, pero min ntzki'na twitzxin—tz̈ixin. OJ8Cyxol tzunj xin k'uklec ti' k'ak' attzen juntxin tk'opaj jxin taaw jaa'. Tej tlontetxin Pedro, cyiw ocx tcye'yentxin tuj twitzxin, bix e xi' tkba'ntxin: —Jaan tej xin lu tuya Jesús—tz̈itxin. I17Ti'jxe tja tneel pala e cub cyk'o'nxin k'ak' nakch ch'in twitz pe'n, bix oc kekexin ti' k'ak', bix jax ju'x te Pedro oc kexin ti' k'ak' cyxolxin. H6Bix e xi' cytzyu'nxin ja Jesús bix e pon cyii'nxin tuj tja tneel pala cyxol judío. E xi' lpe Pedro cyi'jxin, pero nakch ch'in. G)5Jaca k'ij ma chin tena cyxola tuj nintzaj tja Dios, pero min in tzyeta cyu'na. Pero ya ja'lewe ma pon tumel tu'n tbint ka' wi'ja tu'n taaw il, bix ma tzaj tk'o'n tipemal cyey tu'n ntzyeta cyu'na—tz̈i Jesús cyej xjal tzyul texin. Tej tel tii'n tiib Pedro ti'j Jesús iFK4Bix e xi' tkba'n Jesús cye tneel pala bix cye capitán c'ojlal te tja Dios bix cye xjal nejenel, ejee'j otk chi pon tzyul texin: —¿Alak'pa kena, tu'ntzen at il ti'j tu'n cyula tuya cyspadiya bix cytzee'y te tzyul weya? wEg3Pero e xi' tkba'n Jesús: —Mi'n cybinchatla ju'wa—tz̈i Jesús, bix e xi' tk'a'ctlxin jaa' e'la tx'omet. D%2Bix ak' junxin t-xnak'atz Jesús buul tuya tspadaxin ti' t-ak'anal jxin tneel pala, bi'x el jtẍquinxin te tmank'abxin. Nuk yo'lectl. EC1Tejtzen tel cyniy' t-xnak'atz Jesús ti'j at tu'n ttzyet Jesús cyu'n xjal, e xi'tzen cykba'nxin te Jesús. —Taat, ¿tajpey tu'n kk'ojla cyi'j xjal lu tuya kspadiya?—tz̈ikexin. 6Be0Bix e xi' tkba'n Jesús texin: —Judas, ma tzula k'olbel weya tu'n tel ttz'u'bena nwitza. ¿Tepa tq'ueybila inayena tu'nj n-el ttz'u'bena nwitza?—tz̈i Jesús te Judas. JA /Tzinx yolen Jesús cyuya t-xnak'atzxin tej cypon nim xjal. E xi' lpe ke xjal ti' Judas, jaj xin te tcablajan t-xnak'atz Jesús. E pon lk'e Judas ti' Jesús, bix el ttz'u'benxin twitzxin. @3.E xi' tkba'nxin cyexin: —¿Tikentzen nchi wutana? Chi we'wey bix cykanenx te Dios tu'n mi'n chin cyaj cyk'o'na—tz̈i Jesús. Tej ttzyet Jesús ? -Tejtzen tbaj na'nxin Dios, bix e jaw we'xin, bix e xi'xin cyuya t-xnak'atzxin. Tej tponxin, nchi wutanxin tu'n cybisxin. >+,Nimxsen bis oc texin, bix e na'ntlxin Dios tuyaxsen cykil tc'u'jxin. Bix e tzaj a' ti'jxin tisen tz̈iy' el tx'ut ti'jxin e cub twitz tx'otx'. [=/+Bix ul jlet jun tsanjel Dios tuj cya'j twitzxin, bix oc tnimsa'n tc'u'jxin. \<1*E xi' tkba'nxin te Tmanxin: —Taat, ka yaa'n il ti'j tu'n tiy'x ja q'uixc'aj lu wu'na, k'imal wi'ja. Pero yaa'n te weya jwajbil waja tu'n tbint, sino jaj o cub tninc'u'na tu'n tbint—tz̈i Jesús te Tmanxin. g;G)Bix el lk'e Jesús cyi'jxin ca'ba oxe cuerdas, bix e cub majexin, bix ak'xin na'l Dios. x:i(Tej tponxin, e xi' tkba'nxin cyexin: —Cykanenx te Dios tu'n mi'n cyaj cyk'o'na cyocslabla wi'ja—tz̈ixin. 9'Bix etz Jesús, bix e xi'xin tc'u'j jwitz te Olivos, tisenx tzin tse'nxin jaca koniyan, bix e xi' ke t-xnak'atzxin tuyaxin. L8&Tuj cywitz t-xnak'atzxin ch'itk tpon tumel tu'n cyk'ojxin cyuya xjal. Ju' tzunj e xi' cykba'n t-xnak'atzxin texin: —Taat, cye'yenx. Lu naj ca'ba spadawe at tzalu—tz̈ikexin. Pero e xi' tkba'n Jesús cyexin: —Min tz'el cyni'ya ti'j. Mi'n ko yolentl ti' spada—tz̈i Jesús. Tej tna'n Jesús Dios tuj Getsemaní ~7u%Nchin yolena ju'wa tu'nj pjel wi'ja. Tzin tkba'n tyol Dios: “Tuj cywitz xjal c'oquel jxin Sma'n tu'n Dios te tajlal ka' xjal,” tz̈i tyol Dios. Ilxsen ti'j tu'n tjapan baj ja yol lu, bix ja'lewe ma pon tumel tu'n tjapan baj—tz̈i Jesús. 61$Bix e xi' tkba'nxin cyexin: —Pero yal cyuj k'ij chi ul, cycy'itl xjal tu'n cyonen cyi'ja tisen nejl. Ju' tzunj, ka at cypwaka, cyii'nx, bix cyii'nx cypay. Bix ka mintii' cyspadey, cyq'ueyenx cycapẍeyena tu'ntzen t-xi' cylok'o'na jun cyspadey, tu'n cyclonte cyiiba. /5W#Bix e xi' tkba'n Jesús cye t-xnak'atzxin: —Tej t-xi' nsma'na ejee'y nejl tu'n cypocba'na tcawbil Dios bix tej t-xi' nkba'na cyey tu'n mi'n txi' cyii'na pwak bix cypay bix jun ch'ixpubl cyxaaba, ¿atpa ti e paltex cyey?—tz̈i Jesús. —Mintii', cuma onen ke xjal ki'ja—tz̈ikexin. c4?"E xi' tkba'n Jesús texin: —Pedro, cxe'l nkba'na tey, te ja koniyan ja'lewe, te mitkna'x took' coo', tu'n ttz̈i ti'ja otktzen txi' tkba'na oxe maj min ttzki'na nwitza—tz̈i Jesús. Paa', tz̈'us̈ bix spada 31!Aj ttzak'be'n Pedro te Jesús: —Taat, lu kena lu tu'n nxi' lpeya ti'ja, seya tuj tzee' tocxey bix ka tu'n ncyima junx tuyey—tz̈i Pedro. p2Y Bix oj toca tuj xkelbil, ctzpetela, Simón. Pero o chin cubsana nwitza te Dios tu'n mi'n cyaj tcye'yena tocslabla. Oj tmeltz'aja tuya Dios, ctzaal tonena cyi'j niy'tl nxnak'atza tu'n cycywix tuj cyocslabl—tz̈i Jesús te Pedro. 1+Bix e xi' tkba'n Jesús te Pedro: —Simón, Simón, c'oquel tc'u'ja ti'j cxe'l nkba'na tey. O tz'oc tkanen Satanás te Dios tu'n toca tuj niy'bebl cyuyaj niy'tl nxnak'atza. Bix taj taaw il tu'n mi'n chi e'la ba'n tuj niy'bebl, tisen tz'is oj n-el mu'pet tuj triwa. L0tu'n cyoca te jawnex tuj ncawbila. Ck'ojel cyey tu'n cycawena cyibaj jcablaaj cloj tiy'jil Israel—tz̈i Jesús cye t-xnak'atzxin. Tej t-xi' tkba'n Jesús te Pedro, jay cwel e'wente we oxe maj /wJu' tzunj, cxe'l nk'o'na cyey tu'n cycawena wuyena. Ma tzaj tk'o'n Nmana weya tu'n ncawena, bix cxe'l nk'o'ntla cyey w.gPero jaxte cpomel tumel chi cawela. Ejee' tzuna kej min el ok wi'ja tej cyjaw yolen cykilca xjal wi'ja. Y-+Oj nwaa'n jun xjal ti' mes, ¿alcyej mas jawnex tuj cywitz xjal? ¿Japa jxjal nwaa'n, bix ma jaj xjal najben te? ¿Yaa'mpa jaj nwaa'n? Pero c'oquel cyc'u'ja ti'j ka inayena, cyxnak'tzala, nchin ajbena cyey. B,}Pero yal cyey, mi'n cybinchay ju'wa, sino chi ajbenx cyey cyuyey. Jxjal najben cye cabtl, jatzen xjalja mas jawnex. Ka ejee'y jun cawel, cyk'o'nc cyipena ti'j tu'n cyajbena cye cabtl. ?+wBix e xi' tkba'n Jesús cyexin: —Cyxol cawel te twitz tx'otx', nchi cawen nuk tu'n cyajben xjal cye. Bix kej xjal jawnex nchi jyon tu'n cykbante xjal ka nim o chi onen cyi' xjal. L*Bix ju'x ak'kexin k'ojlel cyxolxxin ti'j alcye cyexin mas jawnex. )'Tej cybinte t-xnak'atzxin ju'wa, e jaw klee'kexin, bix ak'kexin kanlte cyxolxxin alcye cyexin tu'n t-xi' q'ueyente Jesús tu'n tcubxin. |(qIl ti'j tu'n ncyima, cuma ju' o tkba Dios, ¡pero ay xsunj xjal cxe'l q'ueyente weya tuj cyamecy!—tz̈i Jesús. 'Pero c'oquel cyc'u'ja ti'j ja lu. Jxjal cxe'l q'ueyente weya tuj cyk'ab kej xjal nchi k'oj wi'ja, lu xjal at wuyena tzalu ti' mes. m&SJu'x e jaw tii'nxin vino tej tbaj cywaa'n, bix e xi' tkba'nxin: —Ja vino lu techel ntz̈'quela, cuma cxe'l oyet ntz̈'quela te Dios te cyey. Tu'nj ntz̈'quela q'uelel tz̈itj, ctemeltzen jun ac'aj ttrat Dios cyuya xjal. 6%eBix e jaw tii'nxin jun pan, bix e xi' tk'o'nxin chjonte te Dios ti'j, bix ak'xin piẍlc'ate, bix e xi' tk'o'nxin cye t-xnak'atzxin, bix e xi' tkba'nxin: —Ja pan lu jun techel nxumlala, cuma cxe'l oyet nxumlala te colbil cyey. Cywaa'nx ja pan cykilca maj ju'wa te nabl te weya—tz̈i Jesús. m$SCxe'l nkba'na cyey, mlay chin c'antla jvino te Pascua te mitkna'x tul tcawbil Dios—tz̈i Jesús. y#kBix e jaw tii'nxin jvaso nojne tuya vino otk cub cyk'o'n t-xnak'atzxin te cyiy'sablxin nink'ij, tisex tten cyu'n xjal, bix e xi' tk'o'nxin chjonte te Dios ti'j, bix e xi' tkba'nxin cye t-xnak'atzxin: —Cyc'anx cykilcakey ja vino lu. ~~8}||S{{yyfxx#wAvuu&tStrqpkoo/mm"l6kjjsi4hkggUfe]ddnc:baZ`b^]<\[[NZZYBXX W5VU|TSSERrQQPP#OwNuMLL KJJMI;HGLFFeEEoDD}DCBBWA@?i>>'=<< :9977,65y44332D10*/ .6-5,\+h*))y((f''F&s%%!$#""?! j7U2jhNV! v W =a5hM~ Ju' tzunj, ka cyaja tu'n tbint jun ba'n cyey cyu'n xjal, ccybinchay jun ba'n cye, cuma ju' tzin tkba'n tley Moisés bix ju' e cykba tyolel Dios tuj tyol Dios. Jun ch'in twitz ttzii' tcawbil Dios <}q Mlay cybinchay ju'wa. Amale aj iletkey, pero jaj ba'n cxe'l cyk'o'na cye cycwala. Yajtzen te Cymana tuj cya'j, ¿yaa'mpale masxsen jaj ba'n ctzaal tk'o'n cyey oj t-xi' cykanena? P| Bix ka ma txi' tkanen jun quis̈, ¿lbajpa cxe'l tk'o'n tman te? Min. m{S Ka ma txi' tkanen tcwal jun xjal twa, ¿atpa jun mambaj cyxola cxe'l tk'o'n jun xak te tcwal? Min. Iz Jaca juun xjal nxi' tkanen te Dios, ctzaaltzen tk'o'n Dios te, bix jaca juun xjal ncubsan twitz te Dios ti' onbilte, ctiik'eltzen, bix jaca juun xjal n-oc cytco'n tlemel jaa', cjketel twitz. 7ygCykanenx te Dios tu'n ttzaj tk'o'n jnajben cyey, bix ctzaal k'o'n cyey. Cycubsanx cywitza te Dios, bix tzul tbi'n. Bix cytco'ncx tlemel tjaxin, tu'ntzen tjket cywitza. mxSMi'n txi' cyk'o'na tyol Dios te cyej xjal min tz'oc tak' cye. Ka ma txi' cyk'o'na tyol Dios ju'wa, tisentzen nxi' cyk'o'na cye txyan jnajben te Dios, bix ka tisen ma txi' cyk'o'na cyk'inemala cywitz boch. Nuk pjel cywa'ben boch tu'n cyken, bix chi aal meltz'ajjil tu'n cybaj tzakena cyu'njil. Cxe'l kka'na te Dios tu'n tbint ba'n ku'n chi cobtl xjal !w;Jay at tpaltela, pero nbint tu'na tisenc'a mintii' tila. K'imetz jtey nejl jtzee' tocx tuj twitza, tu'ntzen ba'n tetz tii'na jte tuyey tocx tuj twitz. v3¿Tikentzen nxi' tkba'na te tuyey: “Hermano, q'ueletz wii'na ni' tz'is tuj tbak' twitza,” tz̈iy, pero jey', lu jun tzee' tocx tuj tey twitza? u¿Tikentzen nyoleney ti'j jun tuyey tocx jun ni' tz'is tuj tbak' twitz, pero min tz'el tni'ya ti'j tuj tey tbak' twitz tocxe jun tzee'? *tMcuma ka ma chi yolena cyi' xjal tuya cyiw yol, jax tzul tk'o'n Dios cyiw yol cyey. N-oc tcye'yen Dios la' ti cyey nxi' cyk'o'n cye xjal, bix ctk'a' t-xel cyey. $s CBix e xi' tkba'ntl Jesús cye t-xnak'atz: —Mi'n tz'oc cycye'yena ke xjal tu'n t-xi' cykba'na ka ka'ke xjal, tu'ntzen mi'n cub castiwa tu'n Dios cyibaja, @ry"Ju' tzunj, mi'n chi labta ti'j ti pjel nchi'j, cuma oj tpon nchi'j, otktzen pon tumel tu'n tiy'x jq'uixcaj te nchi'j cyu'na. O'cx tu'n tiy'x jn-oc cyi'ja ja'lewe—tz̈i Jesús./qW!Mas il ti'j tu'n t-xi' cyk'on cyiiba ti'j tajbil Dios bix tu'n cytena jiquen twitzxin. Ka ma che'x lpey ti'j jlu, cykilcatzen najben tu'n cyitz'ja cxe'l k'o'n cyey. 0pY Mi'n chi tena tisen kej xjal yaa'n ttanem Dios, cuma nuk o'cx nchi labt ti'j cykilcaj lu. Mi'n chi labta, cuma ttzki'n Cymana Dios tuj cya'j najben cykilcaj lu cyey. 4oaJu' tzunj, mi'n chi labta ti'j ti tten tu'n cyitz'ja. Mi'n txi' cykba'na: “¿Ti cxe'l kwaa'na?” bix ka “¿Ti cxe'l kc'a'na?” bix ka “¿Jaa' ctzaal kxbalena?” n)Ntzaj tk'o'n Dios cyxmaquel c'ul, amale nuket ca'ba oxe k'ij nten bix n-el tz'ak bix ncub patet. Yaltzen cyey, ¿yaa'mpa mas jawnexkey cywitz c'ul? Ejee'y yaa'n nimxix n-oc ke cyc'u'ja ti'j Dios. Ka ma tzaj tk'o'nxin cyxmaquel c'ul, jax ju'x ctzaal tk'o'nxin cyxbalena. mPero amale mint nchi labt ti'j cyxmaquel, pero cxe'l nkba'na cyey, mas cyeca cycye'nc twitzj jawnex t-xbalen jrey Salomón. |lq¿Tikentzen nchi labta ti' cyxbalena? Cycye'yenc kej abech. Ntz̈'iy, amale mint nchi chkon bix min nchi tz̈mon. ~ku¿C'ajbelpa oj nchi labta ti' jun tii'? Mi nuket jun k'ij ba'n txi' cyk'o'na te cychunk'lala tu'nj nchi labta ti'j. j{Cycye'yenc ke ch'it twitz cya'j. Min nchi awanjil, bix min nchi jtx'onjil, bix min nchi chmonjil twitz awal tuj cytx'utx'jil. Pero nchi itz'jjil, cuma ntzaj tk'o'n Cymana Dios tuj cya'j cywajil. Yajtzen cyey, ¿yaa'mpa mas jawnexkey cywitz ch'it? 1i[Cuma ma tzaj tk'o'n Dios cychunk'lala, ju' tzunj cxe'l nkba'na cyey, mi'n chi labta ti'j cyway bix cyc'a'y tu'n cyitz'ja bix ti'j cyxbalena te cyxumlala. ¿Mimpa o tzaj tk'o'n Dios cychunk'lala ti'j mas nuk nchi waa'na? ¿Bix mimpa o tzaj tk'o'n Dios cyxumlala ti'j mas nuk n-oc cyxbalena? zhmMlay tz'ajben jun ak'anal te ca'ba patrón. Ka ma tjoy tu'n tajben te jun patrón, cyjeltzen tk'o'n juntl. Bix ka jatz ma tak'a tiib tuya tcab patrón, cyjeltzen tk'o'n jxin tneel. Ju'tzen tten tuya Dios bix k'inemal. Ka tuya cykil cyc'u'ja nche'x lpey ti' k'inemal, mintzentii' cyaja tu'n cyajbena te Dios. Mi'n ko labt mi'n baj kc'u'j ti'j ti jilel tu'n kitz'j Ag{Pero ka yaa'n ba'n tbak' cywitza, ete'y tuj klolj. Jaxse ju'x cynaabla. Ju' tzunj, ka tcy'i cynaabla tu'n cyela ba'n twitz Dios, tisen tuj nimxsen klolj ete'y. Dios bix jun k'inemabl 1f[Yaltzen te cynaabla, tisen tbak' cywitza. Nchi ajben tbak' cywitza tu'n cycye'yena. Ka ba'n tbak' cywitza, ba'ntzen cycye'yena alcyej cchic'ajaxel tu'n tken luz. e%Ka n-oc cyipena ti'j cyk'inemala te tuj cya'j, ja tzunj lu tzin tyeec'an at jcyajbila tuya ti taj Dios, pero ka nuk o'cx n-oc cyipena ti'j cyk'inemala te twitz tx'otx', ja tzunja nyeec'ante mintii' cyanema tuya Dios. Ntzaj tk'o'n Dios knaabl tu'ntzen kten tuj spi'yen d-Mas ba'n tu'n tbaj cychmo'na cyk'inemala te tuj cya'j, jaa' mlay tz'ocx poc' tuj te xitlte bix mi'n baj acumax bix min-al alak' ba'n tocx ti'j. *cMMi'n nuk tz'oc cyipena ti'j tchmoj k'inemala twitz tx'otx'. Nuk o'cx c'oquex poc' tuj te xitlte, bix pjel acumax, bix chi oquex alak' cyjay te k'ilbetzte. obWtu'ntzen mi'n txi' cyyeec'ana cye xjal ka ncub cypa'na weyaj. Nuk o'cx twitz Cymana Dios min chic'aj cwel cypa'na weyaj. Bix cuma tzin tcye'yen Dios cykilcaj nbint tuj ewjel, ctzaal tk'o'nxin t-xel cyey. Jun kk'inemabl tuj cya'j qa[Jatzen cyey, ka ma cub cypa'na weyaj, cyk'onwexa c'oc'sbil cywi'y bix cytxjomela cywitza tisex cytena, K`Bix oj ncub cypa'na weyaj, mi'n txi' cyyeec'ana cywitza tisen nchi bisena, tisenx nbint cyu'n xmeletz' xjal. Cyaj tu'n tchic'ajax ka ncub cypa'n weyaj, bix ju' tzunj min nxi' cybincha'n cywitz, tu'ntzen bis cycye'nc. Jaxxix cxe'l nkba'na cyey, mintii'tl t-xel cye, cuma o'cx t-xel cye ma tz'oc cycye'yen xjal ejee'. _Pero ka min ma cub cynajsa'na cyil xjal, jax ju'x mi'n cub tnajsa'n Cymana Dios cyila. T-xnak'atz Jesús ti'j oj ncub cypa'n xjal weyaj +^OMa che'x nxnak'tza'na ju'wa, cuma ka ma cub cynajsa'na cyil ke xjal o tz'oc cybincha'n ka' cyi'ja, jax ju'x te Cymana Dios tuj cya'j cwel tnajsa'nxin cyey cyil. ] Mi'n ko cub tk'o'na tuj kni'ya, sino cloma ko'ya tuj tk'ab taaw il, cuma jay cawel tibaj cykilca twitz tx'otx' bix tuj cya'j, bix at mas tipemala cywitz cykilca, bix jawnex tey tibaj cykilca te junx maj. Ju'xit ttena,” tz̈i cybela oj cyna'na Dios. w\g Bix najsanq'uey ja il o cub kbincha'na twitza, tisen keya ncub knajsa'na jka' o tz'oc cybincha'n xjal ki'ja. [; K'ontza kwaya ja'lewe. wZg Kaja tu'n tul tcawbila twitz tx'otx'. Chi nimanxit cykilca xjal twitz tx'otx' tyola tisenx nnimja tuj cya'j. eYC Chi na'na Dios tisen ja yec'bil lu: “Kman Dios ata tuj cya'j, nimsajxit tbiy cyxol xjal. |XqJu' tzunj, mi'n chi binchana tisenj cye, cuma te mitkna'x txi' cykanena te Cymana Dios, ya ttzki'ntlxin ti cyaja. QWOjtzen cyna'na Dios, mi'n txi' cymeltz'u'na nimc'a maj jax cyyola tisen nbint cyu'nj xjal yaa'n ocslal oj nchi na'n cydios. Tuj cywitz, cybi' cydios cyyol tu'n nim tken cyyol, pero yaa'n ju'wa. [V/Jatzen cyey, oj cyna'na Dios, cyocxa cyjunala tuj cyjay, bix tz'etz cylomo'na tlemel cyjay, bix chi na'na Cymana Dios min chic'aj. Ncye'yen ti'j cykilcaj yaa'n chic'aj cyu'n xjal, bix cxe'l tk'o'n t-xel cyey. U+Ojtzen cyna'na Dios, mi'n chi binchana tisen nbint cyu'n xmeletz' xjal. Cyaj tu'n cyten wa'l cyuj camon jaa' bix cyuj be tu'n cyna'n Dios cywitz xjal. Jaxxix cxe'l nkba'na cyey, oj nchica'jax cynabl Dios ju'wa, ya otktzen cyiik' cycotz. Mintii'tl t-xel cye mas yaj. 4TaKa ju' nbint cyu'na tuj ewjel, cxe'l tk'o'n Cymana Dios t-xel cyey, cuma ncye'yen Dios ti'j cykilca nbint cyu'na tuj ewjel. Nxi' t-xnak'tza'n Jesús ke xjal ti' naj Dios `S9Jatzen cyey, oj t-xi' cyonena ke mebe, mi'n txi' cykba'na cye cyuyey ti nbint cyu'na. RJu' tzunj, oj t-xi' cyonena ke mebe, mi'n txi' cyk'o'na tumel cye xjal tuya xux ti nbaj cyey, tisen nbint cyu'n xmeletz' xjal cyuj camon jaa' bix cyuj be, tu'ntzen cyjaw nimsa'n cyu'n xjal. Jaxxix cxe'l nkba'na cyey, o'cx cycotz nuk tu'n cyjaw nimset cyu'n xjal. Q {Bix e xi' tkba'ntl Jesús cye t-xnak'atz: —C'oquel cycwenta ti'j tu'n mi'n cybinchana ba'n nuk o'cx tu'n cyoc cye'yena cyu'n xjal. Ka ma cybinchaya nuk tu'n tchic'ajax cybinchbena cywitz xjal, mlay tzaj k'o'n cycotza tu'n Cymana Dios tuj cya'j. cP?0Ju' tzunj, chi ocxa tz'aklxix, tisen te Cymana tuj cya'j tz'aklxixte—tz̈i Jesús.)OK/Bix ka ma txi' cyk'olbe'na nuk ejee'j cyuyey, ¿alcyetzen nchi binchana mas cywitz mastl xjal? ¿Yaa'mpatzen tzin cybincha'n kej xjal yaa'n ttanem Dios ju'wa? !N;.Ka ma tz'oc cyak' cyey nuk ejee'j xjal n-oc cyak'a cye, ¿alcyetzen cycotza ctzaal k'o'n cyey? Jax ju'x kej chmol chojentj alak' n-oc cyak' cyuya cye. OM-tu'ntzen tchic'ajax ka tcwal Cymana tuj cya'j ejee'y. Tu'nxin njawelen k'ij cyibaj kej xjal yaa'n ba'n bix kej xjal ba'n, bix ntzaj tk'o'nxin jbal cyibaj kej xjal jiquen bix kej xjal yaa'n jiquen. L#,Pero jatzen weya, cxe'l nkba'na cyey, il ti'j c'oquel cyak' cyey kej xjal nchi k'ojl cyi'ja, bix chi na'na Dios cyi'kej nchi yasen cyi'ja, K+O cybiy e cykba kej xjal crinsipal nejl: “C'oquel cyak' cyuyey cyey, bix q'uelel cyiiq'uena cyaj k'oja cyi'ja.” J*Ka at jun xjal ma tkane jun tiixja tey, k'onxa te. Bix ka at jun xjal ma tkane pwak tey te tc'asben, mi'n cub t-xq'ueyena. I)Ka ma tz'oc tfwersen jun xjal jay tu'n t-xi' tii'na tiketz jun ajlabl, k'onx tiiba te tu'n t-xi' tii'na juntl ajlabl mastl. fHE(Ka taj jun xjal txi' tii'n jay twitz juez tu'n tel k'i'n tcamisa, k'onxtla tcapẍeyena te. DG'Pero jatzen weya, cxe'l nkba'na cyey, mi'n chi k'ojla cyi'j xjal nchi binchan ka' cyi'ja. Ka ma txi' ttz'ajen jun xjal tk'o'txa tuj tmank'aba, k'onxa juntl plaj tu'ntzen t-xi' ttz'ajen. :Fm&O cybiy e cykba kej xjal crinsipal nejl: “Ka ma txi' tbak' twitza bix ka twitz tey tuj il tu'n juntl xjal, ba'n tu'n tjyona tcastiwa twitz ley, tu'ntzen t-xela junx.” pEY%Ju' tzunj, mi'n txi' cykba'na jun yol te jurament tu'n tcywix cyyola. Nuk o'cx tu'n cyyolena tuya jun yol jaxxix. Ka ma tz'oc cyk'o'na juntl yol tibaj, ka' tzunj lu. T-xnak'atz Jesús ti'j tu'n toc cyak' cye xjal nchi k'ojl cyi'j UD#$Bix mi'n txi' cykba'na tu'n tel tx'omet cywi'ya ka min ma chi japan baja ti' cyyola, cuma o'cx te Dios ncawen tibaj cywi'y. C'oquel cyc'u'ja ti'j mlay bint cyu'na tu'n toc ttzmal cywi'y sak bix ka k'ek. }Cs#bix twitzj yol “tstiwa twitz tx'otx' wi'ja” bix ja yol “tstiwa Jerusalén wi'ja.” Pero yaa'n il ti'j lu, cuma tuj cya'j ncawen Dios, bix najben twitz tx'otx' tu'n tcub tk'o'n Dios tken, bix Jerusalén jtnom jaa' ccawel Dios tisen rey. QB"Pero jatzen weya, cxe'l nkba'na cyey, mi'n txi' cykba'na “tzkinn Dios” tu'n tcywix cyyola. Tuj cywitz nejenel cye xjal, at mas tipemal jyol “tzkinn Dios” twitzj jyol “tstiwa cya'j wi'ja” A/!Jax o cybiy e cykba ke crinsipal xjal nejl: “Oj nxi' cyk'o'na cyyola te Dios tuya jun jurament tu'n tbint jun ak'untl twitz, ka'xsen ka min ma japan baj cyyola. Il ti'j tu'n tjapan baj cyyola oj t-xi' cykba'na ‘tzkinn Dios,’ ” tz̈ike. Pero o'cx jlu e cykba. R@ Pero jatzen weya, cxe'l nkba'na cyey, jaca juun xjal ma cub tpa'n tiib ti'j t-xu'l, ka min e tbincha t-xu'l pajlel, nbinchantzen jun ka' ti'j, cuma cwel maje t-xu'l tuya juntl xjal, bix c'oquel te aj paj. Bix c'oquel aj paj alcye jun xjal ma cub maje tuyaj xuuj aj paj. Nyole Jesús ka' txi' kkba'n tzkinn Dios tu'n tcywix kyol @?yNejl, e cykba nejenel cye xjal: “Alcye jun xjal taj tu'n tcub tpa'n tiib tuya t-xu'l, ba'n tu'n tex tlojo'n nuk tu'nj cxe'l tk'o'n te xuuj jun tu'l tyol xinak otk chi pax.” J> Bix ka ma cub tz'aka tuj il tu'n tlaj tmank'aba, tx'omela bix xomaxa, cuma mas ba'n tu'n tel tx'omet jun tk'aba twitzj tu'n t-xi' xe't cykilca t-xumlala tuj k'ak'. Nyole Jesús ti'j paxjlenel E=Ju' tzunj, ka ma cub tz'aka tuj il tu'n tlaj tbak' twitza tuj tmank'aba, k'imatza bix xomaxa, cuma mas ba'n tu'n tetz jun tbak' twitza twitzj tu'n t-xi' xe't cykilca t-xumlala tuj k'ak'. <9Pero jatzen weya, cxe'l nkba'na cyey, alcye jun xjal ma txi' cye'yente juntl xuuj bix taj tu'n toc ipan ti'j, ya ma tbincha aj pajlel tuya tuj tanem. x;iO cybiy nejl e cykba nejenel cye xjal: “Mi'n chi jyona juntl xuuj te pajbaj.” Pero o'cx jlu e cykba. |:qJaxxix cxe'l nkba'na cyey, mlayx tz'etza tuj tzee' ojxe tchjet cykilca tc'asbena. Tej tyole Jesús ti'j aj pajlel 9Ka at jun tc'asbena te jun xjal, bix taj xjal txi' tii'n jay twitz juez, cxe'l naja yolel tuyaj xjal, tu'ntzen tbint ttena tuya te mitkna'x tpon k'i'na twitz juez tu'n, cuma ka ma cub tz'aka tuj tila twitz juez, cxe'l k'i'na cyu'n ke policía tuj tzee'. 85cyjel tk'o'na toybila twi' altar, bix cutxey tuyaj xjal tu'n tbint ttena tuya. Ojtzen tcuba tuj ttz̈yal tuya, ba'ntzen tu'n t-xi' tk'o'na toybila. 7Ju' tzunj, oj t-xi'y k'ol te toybila twi' altar tuj tja Dios, pero q'uiyel tuj tc'u'ja ka at jun tila tuj twitz juntl xjal, U6#Pero jatzen weya, cxe'l nkba'na cyey, alcye jun xjal ma tzaj tk'oj ti'j juntl xjal, cwel castiwa tibaj tu'n Dios. Tzin cykba'n cyxnak'tzala alcye jun xjal ma tz'oc t-xmuccha'n juntl xjal, c'oqueltzen cywitz juez mas jawnex. Pero jatzen weya, cxe'l nkba'na cyey, alcye jun xjal ma tz'oc t-xmuccha'n juntl xjal, cxe'ltzen tuj k'ak'. -5SO cybiy nejl e cykba kej xjal crinsipal: “Mi'n cub cybyo'na xjal. Alcye jun xjal ma byon, cwel castiwa tibaj cyu'n juez,” tz̈ike. Pero o'cx jlu e cykba. Y4+Jaxxix cxe'l nkba'na cyey, ka min ma chi oca mas jiquen twitz Dios cywitz ke tx'olbal ley bix kej xjal cyiwxix tuj ley, ejee'j aj fariseo, mlay chi ocxa tuj tcawbil Dios tuj cya'j. Tej tyole Jesús ti' k'oj l3QJu' tzunj, alcyej xjal ma tziy' tibaj jun ley tuj tyol Dios, amale ch'int jun mandamyent, bix ma txi' t-xnak'tza'n cye cabtl tu'n cyiy' tibaj ley, c'oqueltzen te ch'in cyxol t-xjal Dios. Pero alcyej xjal nbint tyol Dios tu'n, bix ma txi' t-xnak'tza'n cye cabtl tu'n cyniman tyol Dios, jatzen xjala c'oquel tk'o'n Dios jawnex cyxol t-xjal Dios tuj cya'j. 72gJaxxix cxe'l nkba'na cyey, cbinel cykilcaj e cub tz'i'bet tuj tyol Dios. Mlay xitj twitz cya'j bix twitz tx'otx' hasta ojxe tbint cykilcaj yol e cub tz'i'bet tuj tyol Dios. 41aMi'n cub cybisena ka ma chin ula tu'n tel wii'na tajwalel tley Moisés bix ti'j j-e cub cytz'i'ben tyolel Dios. Min in ula tu'n nk'ojla ti'j, sino tu'n tjapan baj wu'na. #0?Jax ju'x cyey, cyii'nxa cychunk'lala cywitz xjal tuj tumel, tu'ntzen tchic'ajax cybinchbena ba'n, tu'ntzen tjaw cynimsa'n xjal Cymana Dios at tuj cya'j. !/;Oj toc t-xket cantil tu'n jun xjal, yaa'n tu'n tocx ewet tjak' jun alma, sino cwel tk'o'n twi' mes, tu'ntzen tk'onte spi'yen cye kej xjal at tuj jaa'. .+Ejee'y tisen spi'yen cye xjal. Bix chic'aj cynaabla tisen jun tnom tcub twi' jun witz. Yaa'n ba'n tu'n tcub cyewena cynaabla cywitz xjal. Z-- Bix e xi' tkba'ntlxin cyexin: —Tisen tzin tk'o'n atz'en ttz̈yal waabj, bix tu'n mi'n k'ey waabj, jax ju'x nchi ajbena cyxol xjal tu'n cyten xjal ba'n. Katzen ma tz'el baj tik'bil atz'en, ¿ti tten tu'n tcub meltz'ajtl ttz̈yal? Mintii' c'ajbeletl. O'cx nuk tu'n tex xe't, bix tu'n tbaj wa'ban cyu'n xjal. Jun spi'yen cyxol xjal m,S Chi tzalaja, cuma ctzaal k'o'n cyey nim cycotza tuj cya'j, bix cuma juniy' cytena cyuya ke tyolel Dios te ootxa. Oc cyyasen xjal ejee' nuk ti'j tyol Dios—tz̈i Jesús cye t-xnak'atz. Jun ocslal twitz tx'otx' ju' tisen atz'en +/ At t-xtalbil Dios cyibaja oj nchi xmucchan xjal cyi'ja bix oj nchi oc yaseta cyu'n bix oj nchi yolen xjal ka' cyi'ja tuya xtz'imj yol nuk wi'ja. *! At t-xtalbil Dios cyibaj kej xjal nchi baj yaset cyu'n xjal nuk tu'nj jiquen ete' twitz Dios, cuma ck'ojel cye tu'n cyocx tuj cya'j. ))K At t-xtalbil Dios cyibaj kej xjal n-oc cyipen tu'n twe' k'oj cyxol xjal bix tu'n cyten xjal tuj ttz̈yal cyuya juntl, cuma c'oquel k'o'n cybi tcwal Dios. a(;At t-xtalbil Dios cyibaj kej xjal sakxix tuj cyanem, cuma c'oquel cycye'yen Dios. z'mAt t-xtalbil Dios cyibaj kej xjal n-oc cyk'o'n lastim cye cabtl xjal, cuma c'oquel tk'o'n Dios lastim cye. &wAt t-xtalbil Dios cyibaj kej xjal nimxsen cyaj tu'n cyoc jiquenxix twitz Dios, cuma ctzaal tk'o'n Dios cyajbil. m%SAt t-xtalbil Dios cyibaj kej xjal min jaw cyniman cyiib, cuma ck'ojel twitz tx'otx' te cykab. ^$5At t-xtalbil Dios cyibaj kej xjal nchi bisen ti'j cyil, cuma ccywixel cyc'u'j. #—At t-xtalbil Dios cyibaj kej xjal n-el cyniy' ti'j mintii' cyipemal tu'n cyclet cyu'nx, cuma ck'ojel cye tu'n cyocx tuj cya'j. U"#Bix ak'xin yolel cyuyaxin. E xi' t-xnak'tza'nxin cye t-xnak'atzxin cyjulu: ! Tejtzen toc tcye'yen Jesús nim xjal oc lpe ti'jxin, e jaxxin twi' jun witz. Tej tcub kexin, e pon lk'e ke t-xnak'atzxin ti'jxin. 1 [Nimxsen xjal oc lpe ti'jxin. E tzajke tuj Galilea, bix cyuj ke tnom te Decápolis, bix tuj Jerusalén, bix cyuj tnom te Judea, bix at e tzaj jlajxe nima' Jordán.6eBix el tpocbal Jesús tuj cykilca ke tnom tuj Siria. Ju' tzunj, ul k'i'n twitzxin nimxsen xjal yaab cyu'n aj Siria. Ul kej xjal nim q'uixc'aj ete' tu'n yabbil, bix kej nchyon cyi'j, bix kej xjal otk chi oc biman cyi'j, bix kej e tzaj tuj cywi', bix kej mintii' tanem cyxumlal. Bix e k'anjke tu'nxin. Bix e bet Jesús tuj cykilca ke tnom tuj Galilea. Tuj jaca juun camon jaa' te xnak'tzbil tyol Dios, e xi' t-xnak'tza'nxin cye xjal, bix e xi' tk'umenxin jtbanel yol ti'j tcawbil Dios. Bix oc tk'anexin kej xjal yaab. El tii'nxin nuk alcyexja cyyabel xjal. `9Bix e cyaj cyk'o'nxin najtlxin cybarcxin tuyax cymanxin, bix oc lpekexin ti'j Jesús. Tejtzen t-xi' tbet-xin juntl tkiy', e tilxin ca'batl xjal cyitz'en cyiib, jaj jxin Jacobo, bix jxin Juan. Tcwal jxin Zebedeo ejee'xin. Ete'c'axxin tuj jun barc tuya Zebedeo, cymanxin, nchi remyenaxin cyxiy'paxin. Bix e tzaj ttxco'nxin ejee'xin. PBix ncyaj cyk'o'n najtlxin cyxiy'paxin, bix oc lpekexin ti'jxin. /WBix e xi' tkba'nxin cyexin: —Chi lpetza wi'ja. Ja'lewe lu key nchi chmona quis̈. Pero chi oquel nk'o'na te chmol xjal tu'n cyxi' lpe wi'ja—tz̈i Jesús cyexin. veAt jun k'ij e bet Jesús ttzii' jnintzaj tnijabel a' te Galilea, bix e tilxin ca'ba xjal cyitz'en cyiib. At jxin Simón, bix juntl tbixin Pedro, bix at jxin Andrés. Bix e cu'x cyxoo'nxin jun xiy'pa tuj a', cuma tzyul quis̈kexin. 9kTponlenxitltzen Jesús Capernaum, ak'xin k'umlte tyol Dios. E tkbaxin cyjulu: “Chi meltz'aja tuya Dios, cuma ma pon tumel tu'n tul tcawbil Dios tuj cya'j,” tz̈ixin. ~uejee'j tzunj xjal lu chi temel tuj klolj. Nuk chi ayol cycyamecy, pero cxe'l cycye'yen jun spi'yen nintzaj. Kej xjal lu najlke tuj jun tx'otx' jaa' ta' nuk klolj bix cyamecy, pero cwel koptz'aj jun spi'yen cyibaj,” tz̈i Isaías jatxe ootxa. (I“Kej xjal tuj tx'otx' te Zabulón bix kej xjal te Neftalí, cyuyax xjal ttzii' tnijabel a' bix jlajxe nima' Jordán, bix kej xjal yaa'n judío tuj Galilea, ~uTej tak'ananxin tuj taak'en Dios jatzewe, el jax j-e tkba jxin tyolel Dios Isaías. E cub ttz'i'ben Isaías cyjulu: c? tu'ntzen tponxin tuj ttanemxin Nazaret. Pero etzxin tuj Nazaret, bix e ponxin tu'n tnajanxin tuj tnom te Capernaum. Tcub Capernaum ttzii' jun tnijabel a', jaa' najle kej tchmanxin Zabulón bix kej tchmanxin Neftalí. fE Tejtzen tbinte Jesús otk tz'ocx Juan tuj tzee', e xi'xin tuj departamento te Galilea, {o Bixsen e cyaj tk'o'n taaw il jaxin, bix ul ke tsanjel Dios tuj cya'j onlte texin. Tej ttzyet taak'en Jesús O Bix e xi' tkba'nxin te taaw il: —¡Min! Cutxey, Satanás, cuma tzin tkba'n tyol Dios cyjulu: “Nuk o'cx ja Dios cjawel cynimsa'na, bix nuk o'cx te texin ba'n cyajbe'ney,”—tz̈i Jesús. 'G Bix e xi' tkba'n taaw il texin: —Cykilca ke tnom lu cxe'l nk'o'na tey ka ma cub majey nwitza te yec'bil ka inayena taawa tuj twitza—tz̈i taaw il texin. FBix e xi' k'i'n Jesús juntl maj tu'n taaw il. E pon k'i'nxin twi' jun witz te nimxsen twe', bix e xi' tyeec'an taaw il texin cykilca tnom twitz tx'otx' tuyax cyk'inemal tnom nimxix. >uPero aj ttzak'be'n Jesús te: —Pero jax tzin tkba'n tyol Dios cyjulu: “Mi'n tz'oc cycyakwusa'na Cyaawey Dios tu'nj toc cyk'o'na tuj malbil te, ka jax tu'n,”—tz̈ixin. . UBix e xi' tkba'n taaw il texin: —Ka jay Tcwal Dios, xoo'nx tiiba twitz tx'otx'. Mlay cyima, cuma tzin tkba'n tyol Dios cyjulu: “Chi tzaal tk'o'n Dios tsanjel tuj cya'j te clol tey. Ejee' chi tzyulte tey tuj cyk'ab, tu'ntzen mi'n tzak' tkena cywi' xak,” tz̈i tyol Dios—tz̈i taaw il.  Bix e xi' tii'n taaw il ja Jesús tuj Jerusalén, ja tnom nintzaj, bix e jaw tii'n taaw il jaxin maa twi' tja Dios. S Pero e xi' tkba'nxin te taaw il: —Tzin tkba'n tuj tyol Dios cyjulu: “Yaa'n nuk o'cx tu'n twa jun xjal i'tzen. Ja te mas il ti'j, tu'n tnimante cykilca yol tzin tkba'n Dios,”—tz̈i Jesús. 0 YBix e pon taaw il tuya Jesús tu'n tbint tajbil taaw il tu'n Jesús. E xi' tkba'n texin: —Ka Tcwal Diosa, binchanc'a tzunj xaka te tway te yec'bil—tz̈i taaw il.  wE cub tpa'n weyaj cya'wnak k'ij tuyax cya'wnak koniyan, bix tej tjapan baj cya'wnak k'ij, otkxsen bajxin tu'n weyaj. ; qYajc'atltzen bix e xi' k'i'n Jesús tu'n Espíritu Santo tuj jun lugar mintii' cynajbil xjal tuj, tu'ntzen toc tk'o'n taaw il tipen ti'jxin tu'n tyeec'ante Jesús tnimbil texin. Bix e tzaj jun yol tuj cya'j. E tkba cyjulu: —Ja tzunj xjal lu Ncwala n-oc tak' weya. Nchin tzalaja ti'j—tz̈i Dios.>uTejtzen tbautizarj Jesús tu'n Juan, e jatz Jesús tuj nima', bix e jket cya'j, bix e tilxin tcu'tz Espíritu Santo tisen junjil cucu', bix e cub licy'pajjil tuj twi' Jesús. )KPero e xi' tkba'n Jesús texin: —Jax tu'na, pero ja'lewe waja tu'n tbint jwajbila tu'na, tu'ntzen tbint jma tkba Dios—tz̈i Jesús. Bix e tcuya Juan. 2]Pero tuj twitz Juan, yaa'n tumel tu'n tbautizarj Jesús tu'nxin. E xi' tkba'nxin te Jesús: —Il ti'j tu'n nbautizarja tu'na, yaa'n tu'n tbautizarja wu'na—tz̈ixin.  Etztzen Jesús tuj departamento te Galilea, bix ulxin tuya Juan ttzii' nima' Jordán, tu'ntzen tbautizarjxin tu'n Juan. D Jun awal triwa q'uelel tpa'n jtwitz triwa tuya t-xc'omel. Jtwitz triwa c'oquex tuj tx'utx', pero tzunj t-xc'omel c'oquex tuj jk'ak' mlay yubtz'aj. Ju'tzen ctemel pjel tpa'n jxjal tzul kej xjal at tu'n cyclet cyuyaj xjal at tu'n cyxi' tuj k'ak'—tz̈i Juan cye aj fariseo bix cye aj saduceo. Tej tbautizarj Jesús Z- Weya, nuk jun xjal kena tu'n cybautizarj xjal wu'na, ka cyaj xjal txi' cyyeec'an ma tz'ajtz ti' cynaabl twitz Dios. Pero at jun xjal lepch wi'ja jawnexxsen nwitza. Mintlpetii' woclena tu'n tel npju'na tak'el t-xaab. Ja tzunj xjal tzul, yaa'n nuk jun techel ctk'a' tisen weya, sino ctzaal tk'o'nxin Espíritu Santo te cyej cyey ma cyaj cyk'o'na cyila, bix ctzaal tk'o'nxin tu'n cyxi'y tuj k'ak' te cyej cyey min cyaj cyk'o'na cyila bix min ma tz'ajtz ti' cynaabla. ta Tzul castiwa cyibaj kej xjal yaa'n ba'n twitz Dios. C'oquel cyc'u'ja ti'j ja tumel lu. Taaw cab tken lo'pj c'oquel tcye'yen cyi' cyken lo'pj. Kej min cyak' cywitz ba'n, chi jawel tx'omet ttzi tx'otx', bix nuk te tuj k'ak' chi ajbela. 0Y Bix mi'n cub cyximana tuj cyanema: ‘Cuma tiy'jil Abraham ko'ya, mlay tzaj kcastiwiya tu'n Dios, cuma t-xjal Dios ko'ya,’ tz̈i key. Pero yaa'n ju'wa. Cxe'l nkba'na cyey, ka ma chi oc xjal te t-xjal Dios nuk tu'nj tiy'jil Abrahamke, ba'ntzenle tbint tu'nxin tu'n cyoc ke xak te t-xjal Dios. (~IKa cycy'iy tu'n tcub castiwa tu'n Dios cyibaja, cybinchamtzen alcyej ba'n, tu'ntzen tchic'ajax ka otk cyaj cyk'o'na cyila bix ka otk chi meltz'aja tuya Dios. 0}YPero tej tlonte Juan otk chi ul nim xjal tej cloj fariseo bix tej cloj saduceo, tu'ntzen cybautizarj tu'nxin, e xi' tkba'nxin cye: —Ke cyey cynaabla tisen lbaj. ¿Tikentzen cycy'iy tu'n tcyaj cyk'o'na cyila? Cyaj cyey tu'n cybautizarja wu'na nuk tu'n mi'n cub castiwa cyibaja tu'n Dios. V|%Bix e bautizarj ke xjal tu'n Juan tuj nima' Jordán tej tjatz cykba'n cyil. {Bix e pon nim xjal te nin tnom Jerusalén tuya Juan, cyuyax xjal te niy'tl tnom tuj Judea, cyuyax jxjal najl ttzii' nima' Jordán. .zUYaltzen te Juan, jatzen t-xbalen toc ttzmal camello, bix tz'u'n tq'uelbilxin toc. Yaltzen twaxin, cuchi'kejil, bix tc'a'xin ta'l xii' e cnet tu'nxin tuj c'ul. By}Ju' e tyole Juan, cuma jaxin jxjal e yolen Isaías ti'j, jxin tyolel Dios te ootxa. E tkba Isaías cyjulu: “C-yolel jun tyolel Dios jaa' yaa'n nim xjal najl tuj. Tz̈itzen tbel cyjulu: ‘Cybincham cyiiba twitz Taaw twitz tx'otx'. Cyjkom tbexin tuj cyanema,’ tz̈i tbel jxjal c-yolel,” tz̈i Isaías. wxg—Cyk'oncja cyila bix chi meltz'aja tuya Dios, cuma tzul lk'e tcawbil Dios kxol—tz̈i Juan Bautista. w +Mas yaj, ultzen junxin xjal Juan Bautista tbi tuj jun lugar tuj Judea jaa' yaa'n nim xjal najl tuj. E tk'ume Juan tyol Dios, bix tz̈i cyjulu: Evbix e ponkexin tuj jun tnom Nazaret tbi. Ju'tzen e'la jaxxix jtyol Dios e cub ttz'i'ben jun tyolel Dios ti'j jxjal Scy'o'n tu'n Dios. Tz̈i cyjulu: “Jun aj Nazaret c'oquele tbi.”;uoE tajbexin tu'n tnajanxin tuj departamento te Judea, pero tej tbintexin otk tz'oc Arquelao te cawel te t-xel Herodes tuj Judea, e tzaj ttz̈i ti'jxin tu'n tnajanxin tuj Judea. E tzaj tkba'n Dios texin tuj twitziy'xin tu'n mi'n pon meltz'ajxin tuj Judea. Ju' tzunj, e xi'kexin tuj departamento te Galilea, utcJu' tzunj, e jaw we' José, bix e xi' tii'nxin nee' tuyax ttxu, bix e ponkexin tuj tx'otx' te Israel. #s?—Wey'tztzen, bix k'inxa nee' tuyax ttxu, bix cu txiy tuj tx'otx' te Israel, cuma o chi cyim kej xjal e cyajbe tu'n tcub byet nee'—tz̈i ángel. r9Tejtzen tcyim Herodes, at juntl e baj. Juntl maj ul jlet jun tsanjel Dios tuj cya'j tuj twitziy' José tuj Egipto. Bix e xi' tkba'nxin te José: hqI“Cbijel jun s̈itz̈'bil tuj Ramá, jatzen k'ajk'ajel cywi' xuuj te nimxsen bisbajil. Chi ook'el ke cyiy'jil Raquel cyi'j ke cyal, bix mlay bint tu'n tcyiwsaj cyc'u'j, cuma min-altl cyal,” tz̈i Jeremías jatxe ootxa. ipKJu'tzen e'la jaxxix tyol Dios e tkba tyolel Dios Jeremías. E cyaj ttz'i'ben Jeremías cyjulu: o3Yaltzen te Herodes, tej tbintexin otk cub sbu'nxin cyu'n aj naabl te ocne, nimxsen e tzaj tk'ojxin, bix e xi' tsma'nxin tsoldadoxin tu'n tcub cybyo'nxin cykilca cwal xinak tuj Belén bix cyuj ke aldea tuj tcwent Belén. E xi' tkba'nxin tu'n cycub byet cykilca cwal nitz'j hasta te ca'ba jnabk'ike, cuma el tniy'xin ti'j tu'n cyyol aj naabl otk bint ca'ba jnabk'i tej tul jlet jawnex che'w te ocne. FnBix e tenkexin tuj Egipto tejxe tcyim Herodes. Ju'tzen e'la jaxxix tyol Dios. E cub ttz'i'ben jun tyolel Dios cyjulu: “Tuj Egipto q'ueletz ntxco'na Ncwala,” tz̈i Dios tej xin tyolel. omWBix e jaw we' José, bix tex koniyan e xi' tii'nxin nee' tuya ttxu, bix e xi' okxin tuj Egipto. ilK Cyajlenxitltzen ke aj naabl, at jun e baj. Ul jlet jun tsanjel Dios tuj cya'j tuj twitziy' José, bix e xi' tkba'n te José: —Wey'tztzen, bix k'inxa nee' tuyax ttxu, bix ju' txi'y tuj Egipto, bix ajkelbilx tu'na, bix jatztzen ctemeley ojxe t-xi' nkba'na tey tu'n tul meltz'aja, cuma tzul Herodes jyolte nee' tu'n tcub tbyo'nxin—tz̈i ángel. {ko Pero tej tpon tumel tu'n cyajxin, e tzaj tkba'n Dios cyexin tuj cywitziy'xin tu'n mi'n chi aj meltz'ajxin tuya Herodes. Ju' tzunj, ajkexin tuj cytanemxin tuj junxitl be. Tej cyxi' ok José tuj Egipto tu'n min cub byet nee' tu'nj rey Herodes 7jg Bix ocxkexin tuj jaa', bix e cyilxin nee' tuya ttxu, ja María, bix e cub mutzk'ajkexin twitz nee' tu'n tjaw cynimsa'nxin ja. Otk txi' cyii'nxin ch'in ti'j cyk'inemalxin, bix e jaw cyjko'nxin. E jatz cyii'nxin cyoybilxin, bix e xi' cyk'o'nxin tek'a oro tuya incienso tuya jun wik c'oc'sbil mirra tbi. >iw Tejtzen cylontexin che'w, nimxsen e jaw tzalajkexin. Oh Tej cybintexin tyol rey, exkexin, bix tujx naj tul jlet che'w juntl maj otk cyilxin tej cytenxin ocne. Bix e cub nej che'w cywitzxin, bix tej tpon che'w tibaj jaa' jaa' ta' nee', e we' che'w. KgTej tbaj yolen Herodes cyuya aj naabl te ocne, e xi' tsma'nxin ejee'xin tuj tnom Belén, bix e xi' tkba'nxin cyexin: —Cyucxa cyey tuj tnom te Belén, bix chebe chebe chi jyona ti' nee'. Ojtzen tcnet cyu'na, cykbantza weya, tu'ntzen jax ju'x weya tu'n nxi'ya yec'l nnimbila twitz—tz̈i Herodes, pero ẍtak' yol. Hf Tej tel tniy' Herodes ti'j otk tz'itz'j jun cawel, bix e tzaj ttxco'nxin kej xjal nim cynaabl, pero tuj ewjel, bix e xi' tkanenxin cyexin: —¿Jtoo ul jlet che'w te ocne?—tz̈i rey. ^e5“Tz̈i Dios, ‘Jay, tnom Belén, amale ch'ineta cyxol tnom te Judá, pero nintzaja, cuma tuyey tzula itz'ja jun Cawel tu'n tajben te Cylel te ntanema Israel,’ tz̈i Dios,” tz̈i jun tyolel Dios—tz̈ike. d%Bix aj cytzak'be'nxin texin: —Tu'n titz'j tuj tnom te Belén tuj departamento te Judea, cuma e cyaj tz'i'bet tu'n jun tyolel Dios cyjulu: %cCOc tchmo'n Herodes cykilca nejenel cye pala cyuyax ke tx'olbal ley, bix e xi' tkanenxin cyexin jaa' tu'n titz'ja Cristo, jxjal Scy'o'n tu'n Dios te Cawel. b#Tejtzen tbinte rey Herodes otk tz'itz'j juntl rey cye xjal judío, bi'x e tzaj ttz̈i ti'jxin, bix e tzaj ttz̈i cyi'j aj Jerusalén. aBix e xi' cykanenxin cye xjal: —¿Jaa' ta' jxjal at tu'n tcawen cyibaj xjal judío? Jaxte ma tz'itz'j, cuma ma kila jun che'w ocne tzin tyeec'an ma tzul cawel cye xjal judío. Kaja tu'n t-xi' kyeec'ana knimbila twitz—tz̈i ke jawnex xjal te juntl tnom ocne. S` !Itz'jtzen Jesús tuj tnom Belén tuj departamento te Judea, bix ja tzunj jxin Herodes rey tej titz'jk'a. Tej titz'j Jesús, e pon juun xjal nim cynaabl tuj Jerusalén. Otk chi tzaj te jun tnom te ocne. f_ GPero min oc ipanxin ti'jtxin tejxe tul itz'j taltxin. Bix oc tk'o'nxin tbik'a te Jesús.~^ wBix el twatl José. Bix e tcuya tuyaj yol e tkba tsanjel Dios texin tuj twitziy'xin, bix e majexin tuya María. W] )—Cycye'yenc, c'oquel preñada jun txin mitkna'x toc ipan jun xinak ti'j, bix q'uitz'jel jun taltxin, bix c'oquel k'o'n tbi te Emanuel, jatzen japeninaj “At Dios kuya”—tz̈i Dios te jun tyolel. \ Cykilcatzen jlu e baj tu'ntzen tjapan baj tyol Dios e cyaj tkba'n cye xjal tu'n jun tyolel. E tkba tyolel Dios cyjulu: B[ Bix q'uitz'jel jun taltxin, bix c'oquel tk'o'na tbi te Jesús, jatzen japeninaj “Clol xjal.” Jatzen tbi c'oquel tk'o'na, cuma chi cletel xjal tu'n tuj cyil—tz̈i ángel te José. ~Z wTajxin tu'n el tpaa'n tiibxin ti'jtxin, pero ul jlet jun tsanjel Dios tuj cya'j tuj twitziy'xin, bix e tkba texin: —José, tiy'jil David, mi'n tzaj ttz̈i ti'ja tu'n tmajey tuya María, cuma tu'n tipemal Espíritu Santo ma tz'oc jlet taltxin. ~c}}#||W{{uzylxxwTvuuu7ttsVqqIppaoqmlkk jOiiGhggfre9dzccxbb/a?`n_6^D^]h\\[^ZYYX\WVVoUTPSRQP|ONMcKJTJIdHHGFFJEEPD^CC4BBAA@x?l>>=<<;::99l88776e55]43228100z/|.--7++.*)((<''T&&&%%q$$#&"w!m 5 m7H$uC+:*  Y ,O |(q Iy'tzen Jesús tuj ja lugar lu, bix tuj tzunj k'ij te ajlabl ocxxin tuj jun camon jaa' xnak'tzbil tyol Dios. )'K Inayena, jaj xjal Sma'n tu'n Dios tu'n ntena cyuya xjal, kbalte ti cbinel tuj jk'ij te ajlabl—tz̈i Jesús cye fariseo. Junxin xjal otk tz'el tanem tk'abxin n&U Tzin tkba'n tyol Dios cyjulu: “Waja tu'n tk'ak'en cyc'u'ja cyi' cabtl, yaa'n nuk o'cx cyoybila weya,” tz̈i Dios tuj tyol. Nuket tz'el cyni'ya ti'j ti japenina ja yol lu, mintle e tzaj cyk'oja cyi'j nxnak'atza mintii' cyil. j%M Cxe'l nkba'na cyey, mas nintzaj inayena twitz tja Dios. Bix yaa'n tjak' ley te ajlabl tja Dios. $ Bix at juntl. ¿Bajxpa txa' cycye'yena tuj ley ke pala tuj tja Dios nchi ak'anan tuj k'ij te ajlabl bix mintii' cyil ti'j? 8#i Ocx David tuj nin tja Dios, bix e xi' twaa'n jpan k'o'n te Dios. Amale tzint tkba'n ley ja xjan pan lu o'cx te cyej xin pala ba'n t-xi' cywaa'nxin, pero e xi' cywaa'n David. 5"c Pero e xi' tkba'n Jesús cyexin: —¿Bajxpatzen txa' cycye'yena tuj tyol Dios ti e baj te jxin kiy'jil David cyuya ke tuyaxin tej toc nim tak' weyaj cyexin jun maj? S! Pero tej toc cycye'yen kej aj fariseo jlu, e xi' cykba'n te Jesús: —Tzin tkba'n ley yaa'n tumel tu'n kak'anan tuj k'ij te ajlabl, pero kej tey t-xnak'atza, ma tz'el cyii'n twitz triwa—tz̈ikexin. -  U Te jun k'ij te ajlabl, ex bet Jesús tuj triwa cyuya t-xnak'atzxin. Oc tak' weyaj cye t-xnak'atzxin, bix ak'kexin piẍc'ulbilte twitz triwa, bix e xi' cywaa'nxin. ta Yaa'n cyiw nxnak'tzbila, bix yaa'n al cyiketza oj t-xi' cyii'na nxnak'tzbila—tz̈i Jesús cye xjal.&E Chi eletza tjak' cyiketza al, bix cyii'nxa nxnak'tzbila. Cyxnak'tzamel cyiiba wi'ja, cuma yaa'n cyiw nxnak'tzbila bix maans kena, bix ctemeltzen cyajlabla. xi Key xjal ma chi sicta tjak' cyiketza te cyiw ley, chi ocslana wi'ja, bix cxe'l nk'o'na cyajlabla te junx maj. )K Bix e xi' tkba'n Jesús cye xjal: —O tzaj tk'o'n Nmana cykilca at tuj nk'aba. Min-al ttzki'n inayena, Tcwal Dios. Nuk o'cx Nmana ttzki'n inayena. Bix min-al ttzki'n Nmana. Nuk o'cx inayena ntzki'na Nmana, bix kej xjal waja tu'n t-xi' nyeec'ana Nmana cye, tu'n tel cyniy' ti'jxin. I  Ju'tzen o bint tu'na, cuma ju' tajbila—tz̈i Jesús te Tman. uc Tuj ja tyem lu, e na'n Jesús Dios. E xi' tkba'nxin: —Taat Nmana, jay taaw tibaj cykilca tuj cya'j bix tibaj cykilca twitz tx'otx'. Bix nxi' nk'o'na chjonte tey ti'j e cub tninc'u'na ti'j tcawbila e'wen tu'na te cyej xjal nimxsen ba'n cyu'n tuj cywitz, pero te cyej xjal ajnintz cynaabl tisen ke nee', o txi' tk'o'na tu'n tel cyniy' ti'j ti tten tcawbila. P Jaxte min e meltz'aj tuya Dios, pero cxe'l nkba'na cyey, tuj jk'ij te castiwa tzul, mas castiwa tzul tk'o'n Dios cyey twitzj tzul tk'o'nxin cyej xjal te Sodoma—tz̈i Jesús. Tej tna'n Jesús Dios 4a Yaltzen cyej xjal te tnom te Capernaum, tuj cywitz ba'nxsen chi elel twitz Dios bix chi camal jun jawnex lugar tuya Dios tuj cya'j, pero yaa'n ju'wa. Chi cwel baj tuj ch'ixbajil tuj k'ak'. Nuket e yec'j jwipemala cyej xjal tuj tnom te Sodoma tisen ma yec'j cyxola, at-xetle tnom te Sodoma ja'lewe. lQ Jaxte min e meltz'aj tuya Dios, pero cxe'l nkba'na cyey, tuj jk'ij te castiwa tzul, mas castiwa tzul tk'o'n Dios cyej xjal aj Corazín bix cyej xjal aj Betsaida twitzj tzul tk'o'nxin cyej xjal te Tiro bix cyej xjal te Sidón. s_ E xi' tkba'nxin: —¡Ayxsen kej judío te Corazín! ¡Bix ayxsen kej judío te Betsaida! O tz'el cyiiq'uen tyol Dios, amale nimet e yec'j wipemala cyuj tzunj tnom lu. Nuket e yec'j jwipemala cyej aj il yaa'n judío cyuj tnom te Tiro bix Sidón, ya otetle tz'oc cyk'o'n cyxbalen te bisbajil bix otetle chi cub ke tuj tza'j te techel ete'tzen tuj bis tu'n cyil. }s Bix oc ten Jesús ilel ti'j kej tnom min e meltz'aj tuya Dios, amale nimxsen otk tyeec'anxin tipemalxin cyuj. %C Pero tej tul jxjal Sma'n tu'n Dios tu'n ntena cyuya xjal, bix min e cub npa'nwe weyaj tisen Juan, sino in waa'nwe bix in c'anwe tisex tten, tzin cykba'na, “Jey', jxjal lu min cub tpa'n weyaj tisen tten kxol, sino nuk nwaa'n bix nc'an vino bix nbet cyuya chmol alcabala bix cyuya niy'tl aj il. Il ti'j q'uelel kiiq'uen tyol,” tz̈ikey. Pero cchic'ajaxeltzen alcye kej xjal at cynaabl tu'nj alcyej chi ocslal tyol Juan bix weya nyol—tz̈i Jesús cyej xjal el cyxoo'n jaxin bix tyol Juan. ¡Ayxsen kej tnom o tz'el cyiiq'uen tyol Dios! mS Ejee'y tisenj kej nee' cycy'i chi kẍan, cuma tej tul Juan bix min ex tk'ij nwaa'n bix nc'an, e xi' cykba'na, “Jxjal lu ma tz'oc jun biman ti'j, cuma min bint tu'n tisenj nbint cyu'n cykilca. Min tz'ajben tyol,” tz̈ikey. ! “Keya, n-oc kxuxen. Cyey, ¿ti min chi tzaja te bixel kuyena?” tz̈ike. Bix oj cykẍan kej nchi kẍan tisen oj ncu'x maket jun cyimne, cxe'l cykba'n cyekej cycy'i tu'n cykẍan cyjulu: “Keya, nko ook'a. Cyey, ¿ti min chi tzaja te ook'el kuyena?” tz̈ike. .U Key xjal n-el cyiiq'uena j-e tk'umen Juan bix jnxi' nk'umena, ¿ti techel c'ajbel tu'n tel cyni'ya ti'j ti cytena? Ejee' tzuna tisen kej nee' tuj be cycy'i tu'n cykẍan cyuya kej nchi kẍan. Oj cykẍan kej nee' tisen ti' jun mejoblenel, cxe'l cykba'n cyekej cycy'i chi kẍan cyjulu: L Cyjkom cyẍquina tu'n tel cyni'ya ti'j nyola, bix cybisenx ti'j. ]3 Ka cyaja tu'n cyocslana tyol Juan, ja Juan tisen Elías, jtyolel Dios at tu'n tul. Z- Cykilca tyol Dios te ootxa e tkba at tu'n tul Elías juntl maj, bix ja Juan ul. C  At nim tajbel taak'en Juan Bautista, cuma jatxe tej tak' Juan kbalte hasta ja'lewe, ma tz'oc cyipen nim xjal ti'j tu'n cyocx tuj tcawbil Dios, bix tuya cykil cyc'u'j nchi ocx xjal tuj. - S Jaxxix cxe'l nkba'na cyey, cyxol tyolel Dios o ten twitz tx'otx', min-al jun mas jawnex twitzj Juan. Pero jxjal mas ch'in tuj tcawbil Dios mas jawnex twitzj Juan. s _ Tzin tkba'n tyol Dios cyjulu: “E tkba Dios te Tcwal: ‘Cxe'l nsma'na nsanjela nejl twitza, tu'ntzen binne cyten xjal oj tpona twitz tx'otx',’ tz̈i Dios te Tcwal,” tz̈i tyol Dios. Ma japan baj twi' ja tyol Dios lu tu'n Juan. ! ; ¿Bix e pompakey te cyey'lecte jun tyolel Dios? Jaxte jun tyolel Dios Juan, bix cxe'l nkba'na cyey, yaa'n nuk o'cx jun tyolel Dios Juan, sino atl mas.  5 ¿Bix e pompakey nuk te cyey'lecte t-xbalen jawnex? Min. Cykilcakey cytzki'na nuk ejee' cyej xjal k'ina tuj nin tja cawel n-oc jawnex xbalen cyi'j. 2] Tej cyex tsanjel Juan, ak'tzen Jesús yolel cye xjal, bix nim ba'n yol e xi' tkba'nxin ti' Juan. E xi' tkba'nxin: —Tej cyxi'y te cyey'lecte Juan ttzii' nima' Jordán, ¿e pompakey cuma e cyajbey tu'n toc cybi'na jun xjal yaa'n cyiw tnaabl, tisen jun ptz'unt nbaj lajpaj tu'n cyk'i'k? Min. / Cyk'umenx te Juan ctzaal tk'o'n Dios t-xtalbil cyej xjal min baj cyc'u'j wi'ja, bix min cyaj cyk'o'n tu'n cyxi' lpe wi'ja—tz̈i Jesús cyexin.  Kej mos̈ ya lutlke nchi cye'yena. Kej cox ya lutlke nchi bete. Kej xjal ma k'ey cyk'ab bix cyken tu'nj yabel lepra, ma k'anj. Kej chquint ya niy'xtl tuj cywi'. Kej cyimne ma chi jaw itz'j juntl maj. Bix kej mebe lu n-oc cybi'n ba'n tpocbal colbil cye. } Bix aj ttzak'be'n Jesús cyexin: —Cyucxey tuya Juan bix cykbanx texin jaj ma cybiy bix jaj ma cyila nbint wu'na. ! Bix e xi' cykanenxin te Jesús: —¿Japa tey Jscy'o'n tu'n Dios tu'n tul te cawel, bix ka at juntl ko ayola ti'j tu'n tul?—tz̈ikexin. 1[ Yaltzen te Juan Bautista tocx tuj tzee', tej tbinte cykilcaj e bint tu'n Cristo, e xi' tsma'nxin ca'ba xjal lepchec ti'j t-xnak'tzbilxin, tu'n cypon tuya Cristo.  % Tejtzen tbaj tkba'n Jesús ja xnak'tzbil lu cyej cablaaj t-xnak'atzxin, iy'tzen tuj ja lugar lu bix e xi'xin xnak'tzal cyuj cytanem judío. fE *Bix alcye jun xjal ctzaal onente cyey cuma nxnak'atzkey tuj twitz, amale nuket jun vas a' tzaj tk'o'n te cyey, bix ka ma tzaj tk'o'n te jun mas ch'in cyxola, il ti'j ctzaal k'o'n tcotz—tz̈i Jesús cye t-xnak'atz. )Alcyej xjal ctk'a' posada cyey cuma jaxxix tyolel Dioskey tuj twitz, ctzaaltzen k'o'n te jaxj cotz ntzaj k'o'n cye tyolel Dios. Bix alcyej xjal ctk'a' tk'olbebl cyey cuma jiquenkey tuj twitz, ctzaaltzen k'o'n te jaxj cotz ntzaj k'o'n cyej xjal jiquen. +O (Chi xe'la te nxela, bix alcye xjal c'oquel tbi'n cyyola, jax n-oc tbi'n jweya. Bix alcye xjal c'ocslal wi'ja, jax n-ocslan ti'j Dios e tzaj tsma'n inayena. s~_ 'Ja tzunj xjal tcy'i tz'oc lpe wi'ja cuma at cytz̈i kej xjal ti'j cyaj tu'n tcub, cxe'l t-xoo'n tchunk'lal. Pero ja tzunj xjal cyjel tk'o'n tchunk'lal te twitz tx'otx' tu'nj lepchec wi'ja, ctcamantzen tchunk'lal te junx maj. Chojbil }} &Bix alcyej xjal yaa'n binne tten tu'n tiy'x q'uixc'aj bix ch'ixbajil tu'n tu'n toc lpe wi'ja, mlay tz'oc te nxnak'atza. J|  %Alcyej xjal taj tz'oc lpe wi'ja, pero mas n-oc tak' tman bix ka ttxu te nwitza, mlay tz'oc te nxnak'atza. Bix alcyej xjal mas n-oc tak' tcy'aal te bix ka tmeel, mlay tz'oc te nxnak'atza. >{w $Kej tuj tja jun xjal, chi oqueltzen te aj k'oj ti'j. qz[ #In ula k'ol k'oj jk'a cwal tuya tmank'a, bix jtxin cwal tuya ttxutxin, bix jtxin elibj tuya tliibtxin. y{ "Mi'n cub cybisena in ula twitz tx'otx' tu'n twe' cykil k'oj wu'na. Yaa'n ju'wa, sino in ula k'ol k'oj cyxol xjal. %xC !Pero kej xjal cycy'i cykba cywitz xjal ka lepchecke wi'ja, cxe'ltzen nkba'na twitz Nmana tuj cya'j ka yaa'n ejee'ja weya. Tej tyole Jesús ti'j tpabl kiib w Kej xjal tzin cykba'n cywitz xjal ka lepchecke wi'ja, cxe'ltzen nk'umena twitz Nmana tuj cya'j ka ejee'tzen nxjalja. ]v3 Ju' tzunj, mi'n tzaj ttz̈i jcbinel cyi'ja, cuma at mas cyajbela cywitz nim ch'it. cu? Yajtzen cyey, ¿chi elelpey tuj tc'u'j Dios? Min. Hasta ttzmal cywi'y ttzki'n Dios jte'. ^t5 Ncye'yen Dios cykilcaj nbaj cyi'ja. C'oquel cyc'u'ja cyi'j tal ch'it. ¿Mimpatii' nq'ueyj ca'ba tu'n nuk jun centavo? Pero amale yaa'nt nim cywi', mi nuk jun cwel tz'ak twitz tx'otx' bix mint n-oc tcye'yen Dios. s  Mi'n tzaj cytz̈i cyi'ja kej xjal pjel cybyo'n cyxumlala. O'cx jlu cbinel cyu'n, pero mintii' cyipemal tu'n tcub cyanema cyu'n. Mas il ti'j tu'n ttzaj ttz̈i Dios cyi'ja, jaj xjal at tipemal tu'n tcu'x tk'o'n cyxumlala tuyax cyanema tuj k'ak' te junx maj. r) Jnxi' nkba'na cyey oj nko tena kjunal, q'uelex cypocba'na tuj cykil lugar. Bix jnxi' njasena cyey ja'lewe tuj ewjel, cyk'umenx te cykil xjal. q Ju' tzunj, tu'n cyajbena weya, mi'n tzaj cytz̈i kej yasel xjal cyi'ja. Jjaxxix yol e'wen ja'lewe, ilxsen ti'j tu'n tk'umj. vpe Jnbaj ti' jun maystro, jax nbaj ti' t-xnak'atz. Bix jnbaj ti' jun patrón, jax nbaj ti' t-ak'anal. Ju' tzunj, jcbinel wi'ja cyu'n xjal, jax cbinel cyi'ja. Ma tz'oc cyk'o'n xjal nbi'ya te Cyaaw biman. Katzen ju' ma cykba xjal wi'ja, jaxse ju'x c'oquel cyyasen xjal ejee'y. Mas il ti'j tu'n ttzaj ttz̈i Dios ki'j twitzj tu'n ttzaj cytz̈i ki'j kej xjal cyq'ui Dios o/ Yaa'n ejee'y mas jawnex nwitza, tisen jun xjal nxnak'tzan yaa'n mas jawnex twitz tmaystro, bix jun ak'anal yaa'n mas jawnex twitz tpatrón. onW Ka ma chi yajlaja tuj jun tnom, cyiy' oka tuj juntl tnom. Pero jaxxix cxe'l nkba'na cyey, mitkna'x t-xi' cyk'umena tyol Dios tuj cykilca tnom te Israel oj wul meltz'aja, inayena, jxjal Sma'n tu'n Dios tu'n ntena cyuya xjal. /mW Cykilca xjal q'uelel cyiiq'uen ejee'y tu'nj cyk'on cyiiba wuyena. Pero alj xjal mi'n cyaj tcye'yen inayena, amale n-oquet cyiw q'uixc'aj ti'j, cleteltzen tu'n Dios. zlm Tzul jun k'ij at xjal cyitz'en cyiib bix jun cxe'l q'ueyente juntl tuj cyk'ab cawel tu'n cybyet, bix jax cxe'l cyq'ueyen cyman ke cycwal tu'n cybyet. Bix ke cwal chi oquel k'ojl cyi' cyman, bix chi oquel cyipen ti'j tu'n cybyet cyman. wkg Yaa'n ti' cywi'y ctzaala cyyola, sino ja te Espíritu Santo k'o'n cyey tu'n Cymana Dios cxe'l k'onte cyyola. 3j_ Pero oj cytzyeta, mi'n chi labta ti'j ti tten tu'n cyclon cyiiba bix ti'j alcye yol tu'n t-xi' cykba'na cywitz cawel, cuma oj tpon tumel, chi xe'l onet cyey ti' cyyola. i  Hasta cywitz gobernador bix cywitz rey chi xe'l chk'eta nuk wi'jc'a, tu'ntzen tk'umj nbi'ya cyexin bix cyej xjal yaa'n judío. h  Cyc'ojlamxix cyiiba cye xjal, cuma chi xe'l k'o'na cywitz juez nuk wi'jc'a, bix cxe'l cyk'o'n tz'u'n cyi'ja cyuj cycamon jaa'. Xg) Q'ueleltzen cyni'ya ti'j ejee'y nuk cyisen tal carnel bix chi xe'l nsma'na cyxolj xjal cyisen xo'j. Ju' tzunj, chi tena ẍbi'l tisen lbaj, pero jax chi tena tisen cucu'. Mi'n cybinchay ka' cyi' xjal. tfa Jaxxix cxe'l nkba'na cyey, tuj jk'ij te castiwa tzul, mas castiwa tzul tk'o'n Dios cyej tnom n-el cyiiq'uen tk'umj tyolxin twitzj e cub tk'o'nxin cyibaj ka' tnom te Sodoma tuyax tnom te Gomorra jatxe ootxa. Tzul q'uixc'aj cyi' ocslal @ey Ka at xjal cycy'i ejee'y bix ka ma tz'el cyxoo'n cyyola, oj cyi'ya tuj cyja bix ka tuj cytanem, cytz̈toncjtzen kuk ti' cyxaaba cywitz, te yec'bil min chi k'umentla tyol Dios cyxol. d Ka ma tiik' taaw jaa' ejee'y tuya cykil tc'u'j, tzajxit cyk'o'na cyxtalbila te. Pero ka tcy'i ejee'y, mi'n txi' cyk'o'na cyxtalbila te. ocW Oj cyocxa tuj jaa' jaa' tumel chi wutala, nejl cxe'l cyk'o'na jun k'olbebl te cykilca xjal tuj jaa'. 6be Oj cyocxa tuj jun tnom bix ka tuj jun aldea, cykanenx cye xjal ka at jun xjal at tajbil tu'n tk'on posada cye t-ak'anal Dios, bix chi cyjela tuya ojxe cyi'ya tuj ja tnoma. :am Bix mi'n txi' cyii'na cypay tuj be, mi nuket cych'ixpubla cyi'ja, mi nuket juntl moj cyxaaba, mi nuket juntl cybardona te tcab, cuma il ti'j tu'n tk'oj twa jun t-ak'anal Dios. X`) Mi'n txi' cyii'na pwak, mi nuket oro bix ka plata bix ka cobre tu'n cyitz'ja. 0_Y Cyk'anenx kej xjal yaab. Chi jawetz cyitz'jsa'na kej xjal cyimne tuj cyamecy. Cyk'anenx kej xjal ma tz'el k'ey cyk'ab bix cyken tu'nj yabel lepra. Q'uelel cylojo'na biman cyi'j xjal ma chi oc biman cyi'j. Bix mi'n chi kanena pwak cye xjal oj tcub cyk'anena, cuma nuk cotz jwipemala ma cyiik'a. o^W Ojtzen cyxi'y, cyk'umenx cye xjal cyjulu: “Tzul lk'e tcawbil Dios tzul tuj cya'j,” tz̈i cybela. =]u Nuk o'cx chi xe'la cyxol kej aj Israel o chi tzpet. Q\ Ejee' tzunj cablaaj xjal e xi' tchk'o'n Jesús te binchalte taak'en. Pero tneelxix, e xi' tkba'nxin cyexin: —Mi'n che'xa cyxol kej xjal yaa'n judío, bix mi'n chi ocxa tuj cytanem aj Samaria. [) tuya Simón, jxjal tocx te jun cloj Cananeo tbi, tuya Judas Iscariote, jxjal e xi' tq'ueyen Jesús mas yaj. Taak'en cablaaj t-xnak'atz Jesús Z{ tuya Felipe, tuya Bartolomé, tuya Tomás, tuya Mateo, jxin chmol alcabala, tuya Jacobo, tcwal jxin Alfeo, tuya Tadeo, VY% Ejee'tzen xinj e tsicy' Jesús te t-xel, ejee'j xin lu: Tneel, ja Simón, jxjal oc tbi te Pedro tu'n Jesús, bix tuyax Andrés, titz'en Simón, tuya Jacobo, tcwal jxin Zebedeo, tuya Juan, titz'en Jacobo, 2X _ Bix e cub tchmo'n Jesús kej cablaaj t-xnak'atz, bix e xi' tk'o'nxin tipemalxin cye tu'n tel cylojo'n biman cyi' xjal bix tu'n cyk'anenxin ti' cykilca wik cyyabel xjal. uWc &Ju' tzunj, cykanenx te Taaw ak'untl tu'n t-xi' tsma'nxin ak'anal te chmolte twitz awal—tz̈i Jesús.V/ %Bix e xi' tkba'nxin cye t-xnak'atzxin: —Jtaak'en Dios cyi' xjal tisen jun jaatx'en. Nimxsen jaatx'en, pero yaa'n nimxix ak'anal at te chmolte. -US $Tuj cykil lugar, tej toc tcye'yenxin ke xjal, oc k'a'ben tc'u'jxin cyi'j, cuma cyiw ta' cychunk'lal bix mintii' onbil cye, tisen jun cloj carnel min-al cylel cye. T  #E baj tbete Jesús tuj cykilca tnom bix aldea, bix e xi' tk'o'nxin t-xnak'tzbil cyuj camon jaa' bix e xi' tk'umenxin jtbanel tpocbal tcawbil Dios. Bix jaa'xja e ponaxin, e cub tk'anexin cykilca wik cyyabel xjal bix nuk alcyexja q'uixc'aj toc cyi'j. ES "Pero ejee'tzen kej xjal fariseo e xi' cykba'n: —Tipemal jxjal luwe tu'n tel tlojo'n biman yaa'n te Dios, sino o k'oj te tu'n cawel cye biman—tz̈i ke fariseo. Nimxsen twitz awal RR !Tej tel tlojo'n Jesús biman ti' xjal men, nbintltzen tyolen xinak. Bix e jawxsen klee' cykilca xjal ti'j, bix e xi' cykba'n: —Bajxsen tz'oca kcye'yen jun maj tisenj lu kxol aj Israel—tz̈ikexin. Qy Matkxsen cyexlen ca'ba mos̈, tpon k'i'n jun xjal men twitz Jesús. Min bintl tyolen tu'nj biman otk tz'oc ti'j. P# Pero tej cyexxin tuj jaa', el cyk'umenxin tuj cykil lugar tpocbal ti otk bint tu'n Jesús cyi'jxin. Tej tbintl tyolen men tu'n Jesús O5 Bix ul tnaabl tbak' cywitzxin. Bix tuya cyiw yol e xi' tkba'nxin cyexin: —Ten cycwenta ti'j tu'n mi'n cybi xjal ti ma baj cyi'ja—tz̈ixin. N Octzen tmoco'nxin tbak' cywitzxin, bix e xi' tkba'nxin: —Chi k'anxita tu'nj n-oc ke cyc'u'ja wi'ja—tz̈i Jesús. nMU Bix ocx Jesús tuj jun jaa', bix oc lpekexin tuyaxin tunwen. Bix e xi' tkba'nxin cyexin: —¿Mapa tz'oc ke cyc'u'ja wi'ja ka ba'n wu'na tu'n tcub nk'anena ejee'y? Bix aj cytzak'be'nxin: —Ma tz'oc ke kc'u'ja ti'ja, Taat. L3 Tejtzen tex Jesús tuj ja jaa' lu, oc lpe ca'ba xjal mos̈ ti'jxin. Bix e jaw s̈i'nke: —¡Jay tiy'jil jrey David, k'ak'entz tc'u'ja ki'ja! VK% Bix eltzen tpocbal jlu tuj cykil lugar. Tej tk'anj tbak' cywitz ca'ba mos̈ J  Pero tej cyetz lojo'n xjal pe'n, ocxxin tuj cwart jaa' tocxe nee', bix e tzaj ttzyu'nxin tk'abtxin, bix e jaw twa'baxin jatxin. -IS e xi' tkba'nxin cye xjal: —Cyexa, cuma min ma cyim tej txin cwala. Nuk nwutantxin—tz̈ixin. Bix e jaw tze'n ke xjal ti'jxin, cuma el cyniy' ti'j otk cyimtxin. H Tejtzen tocx Jesús tuj tja cawel tuj camon jaa', bix tej t-xi' tcye'yenxin n-oc xux cyu'n xjal bix nim ook'el nbaj, ^G5 Pero aj meltz'aj Jesús, bix e xi' tcye'yenxin jaxuj, bix e xi' tkba'nxin texuj: —Tey xuuj, nimsam tc'u'ja. Tu'nj s-oc ke tc'u'ja wi'ja, ma tzul tnaabla—tz̈i tzunxin. Bix texsen hora e we'tl tyabelxuj. nFU Bix iy' tuj tc'u'jxuj: —Nuketle oj toc nmoco'na t-xbalenxin, ya tzultzen nnaabla—tz̈i tzunxuj. E1 Pero jey', at junxuj xuuj e pon lk'e tzalti'jxin, bix oc tmoco'nxuj ttxa'n t-xbalenxin. Otk bint cablaaj jnabk'i tak'lenxuj tu'n cyak a' ti'jxuj. MD Bix e tcuya Jesús bix oc lpe ti'j cawel cyuya t-xnak'atzxin. )CK Mitkna'x tbaj yolen Jesús tej tpon twitz junxin xjal cawel cyxolj xjal e chmet tuj camon jaa' xnak'tzbil tyol Dios. E cub mejtz'ajxin twitz Jesús, bix e xi' tkba'nxin te: —Ja'lecuwe xcyim nmeela. Najsama, quixta wuyena bix k'a'c'a tk'aba tibajtxin tu'n titz'jtltxin—tz̈ixin. ^B5 Jax min-al jun xjal cwel tk'o'n vino ac'aj tuj jun tz'u'n k'anak, cuma ka ma cub tk'o'n ju'wa, q'uelel rotj tz'u'n tu'n vino oj tel ipc'aj, bix q'uelel kojl vino, bix cxe'l tz'u'n tuj il. Cwel cyk'eysa'n xjal ac'aj vino tuj ac'aj tz'u'n, tu'ntzen mi'n tz'ex rotj tz'u'n, bix tu'n mi'n tz'el koj vino. Jaxse ju'x weya nxnak'tzbila. Ac'aj nxnak'tzbila, bix mlay tz'ocx k'anak xnak'tzbil te ootxa tuj—tz̈i Jesús. Tej tjatz itz'j jun txin tuj cyamecy tu'n tyol Jesús 7Ag Min-al jun xjal jac'a jatz tii'n jun tkiy' remyent ti' jun ac'aj xbalen tu'n tcu'x te remyent ti' jun xbalen k'anak, cuma mas q'uelex rotj k'anak tu'n ac'aj oj toc yut'paj. d@A Bix aj ttzak'be'n Jesús: —Oj nchi pon xjal ti' mejoblenel, ¿cwelpa cypa'n weyaj? Min, cuma tumel tu'n cyiy'san xjal tuya chmilbaj. Ju'tzen cye nxnak'atza. Tisen nchi tzalaj ke xjal tuya chmilbaj, ju'xse nchi tzalaj ke nxnak'atza wuyena, cuma ntiina cyuya. Mas yaj, oj wel k'i'na cyi'j, chi cyjeltzen tuj bis, bix cweltzele cypa'n weyaj. r?] Yajc'atl, bix e pon tuya Jesús cab xjal lepchec ti'j Juan Bautista, bix e xi' cykba'nxin texin: —Ncub kpa'na weyaj bix ncub cypa'n aj fariseo weyaj. Pero kej tey t-xnak'atza, ¿tikentzen min ncub cypa'n weyaj?—tz̈ikexin. {>o At jun tyol Dios tzin tkba'n cyjulu: “Waja tu'n toc k'ak'en cyc'u'ja cyi' xjal, yaa'n nuk o'cx cyoybila,” tz̈i Dios tuj tyol. K'o'nc cyipena ti'j tu'n tel cyni'ya ti'j ti japenina ja yol lu, cuma min ma chin ul weya te txcolte cyej xjal mintii' cyil tuj cywitz, sino te cyej xjal aj il tuj cywitz tu'n cymeltz'aj—tz̈ixin cye fariseo. Jun kanbil ti'j epaj weyaj #=? Pero e tbi Jesús ja yol lu, bix e xi' tkba'nxin cye fariseo: —Kej xjal ba'n min che'xcye tuya k'anel. Nuk o'cx kej xjal yaab nche'x tuya k'anel. g<G Tej toc cycye'yen fariseo nwaa'ncx Jesús cyuya kej xjal yuwin tuj cywitz fariseo, e xi' cykanenxin cye t-xnak'atzxin: —¿Tikentzen nwaa'ncx jxin xnak'tzal cyey cyuyaj chmol alcabala bix tuya mastl aj il?—tz̈ikexin. ?;w Mas yaj, tej tcub ke Jesús cyuya t-xnak'atz lepch ti'jxin ti' mes tuj tja Mateo, jax nim chmol alcabala bix nim xjal yaa'n ba'n tuj cywitz aj fariseo e pon te waa'l cyuyaxin. 3:_ Tbajlenxittzen ju'wa, bix e xi' tbeten Jesús juntl tkiy'. Bix tej texxin twitz jun jaa' jaa' ete'c'a kej xin chmol chojentj, e xi' tcye'yenxin tunwen k'uklecx jxin Mateo. Bix e xi' tkba'nxin te Mateo: —Lpetz tey wi'ja, tu'ntzen toca te nxnak'atza. Bix e jaw we' Mateo, bix oc lpe ti'jxin. d9A Yaltzen kej xjal otk chi chmet ti'jxin, tej cylonte ti e baj, nimxsen e jaw klee'ke, bix e jaw cynimsa'n tbi Dios, cuma otk tzaj tk'o'nxin tipemalxin te jun xjal tu'n tbint jlu tu'n. Tej ttzaj txquet Mateo tu'n Jesús H8  Bix e jaw we' yaab, bix e jaw tii'n twetbil, bix aj tja. v7e Te weya, junx ta'. Tu'n tel cyni'ya ti'j at wipemala tu'n tcub nnajsa'na cyil xjal, cwel nk'anena ja yaab lu—tz̈i Jesús cye tx'olbal ley. Bix e xi' tkba'nxin te yaab: —We'wetzen tey, k'inx twetbila, bix cutxetzen tjay—tz̈ixin. $6A Tuj cywitza, ¿alcyej yol mas secy tyol jilj tu'n t-xi' nkba'na tej yaaba, japaj “Ma najset tila,” bix ma jaj “We'wetzen tey bix cutxetzen tjay”? 55c Pero el tniy' Jesús ti'j jka' iy' tuj cyc'u'jxin, bix e xi' tkanenxin: —¿Tikentzen nxi' cyximana tuj cyanema ka' kena bix mlay bint wu'na tu'n tnajset cyil xjal? H4  Tejtzen cybinte ke tx'olbal ley ja yol ka otk najset til yaab tu'n Jesús, ak'kexin yolel cyxolxxin: —Ja xjal lu n-oc tk'on tiib te Dios. Ncub t-xniy'be'nxin ka Diosxin—tz̈ikexin. 3 Tejtzen tponxin tuj ttanemxin te Capernaum, ul jun cloj xjal iken jun yaab twi' jun wetbil. Mintii' tanem t-xumlal. Tej tzunj toc tcye'yenxin k'uklec cyc'u'j xjal ti'jxin, e xi' tkba'nxin tej xin yaab: —Ncwal, nimsam tc'u'ja. Ma najset tila—tz̈ixin. h2 K Bix ocx Jesús tuj barc, bix iy'x jlajxe tnijabel a', bix e ponxin tuj jtnom jaa' e najanaxin. 19"Bix cykilca xjal tuj tnom etz te cyey'lte Jesús, bix tej t-xi' cycye'yen jaxin, ak'kexin cubsal cywitzxin te Jesús tu'n tiy'xin tuj cytanemxin.0)!Yal tzunkej xjal cylel boch, bix e xi' okke tuj tnom. Bix e xi' cyk'umen cykilca otk baj, bix ti e baj cyej xjal otk chi el biman cyi'j. F/ Bix e xi' tkba'nxin cyexin: —Cyucxey. Bix el ke biman cyi'j xin xjal, bixsen ocxke tuj cyxumlal boch. Bix jey', e xi' ajkelkejil tc'u'j witz tuj tnijabel a', bix e jaw jik'bekejil. .-Bix ak' ke biman cubsal cywitz twitz Jesús: —Ka ma tz'ex tlojo'na ejoo'ya cyuj xjal lu, ko ttzakpi'cxa cyxol jil boch luwe—tz̈i ke biman. ;-qNakchtzen ch'in ete' nimjil boch nchi waa'n. n,UTej toc cycye'yenxin Jesús, e jawxsen cys̈i'nxin, bix e xi' cykba'nxin: —¿Ti jilel tbinchaya ki'ja, jay Tcwal Dios? ¿Mapa tzula tu'n tbaj tyajla'na ejoo'ja te mina'x tpon tumel tu'n kxi'ya tuj q'uixc'aj?—tz̈i ke biman. 4+aTejtzen cyiy'x bajkexin juntl jlaj tnijabel a' tuj tnom te Gadara, etz ca'ba xinak tuj camposant bix oc nojkexin twitz Jesús. Otk chi oc nimxsen biman cyi'jxin, bix tu'n cyipemal biman, e k'ojlkexin ti' cykilca. Ju' tzunj, tu'n ttz̈i cyi'j aj Gadara, min e betke tuj be tcub ttzi camposant. M*Bix e jaw we' ke t-xnak'atzxin, bix e xi' cykba'nxin: —¿Altzen loj jxjal lu? Hasta cyk'i'k bix a' ma tz'oc tilenxin, bix ma cybi—tz̈ikexin. Ca'ba xinak aj Gadara otk tz'oc biman cyi'j l)QBix e xi' tkba'nxin cyexin: —¿Tikentzen cutzexsen ttz̈i cyi'ja? ¿Tiken min s-oc ke cyc'u'ja wi'ja?—tz̈ixin. Bix e jaw we'xin, bix e xi' tkba'nxin te cyk'i'k bix te tnijabel a' tu'n cywe'. Bi'x tzinenxsen e cyja'. (Bix ul lk'e ke t-xnak'atzxin ttxlajxin, bix oc cyc'asenxin jaxin, bix e xi' cykba'nxin texin: —Taat, ¡ko tcla'y, cuma at tu'n kcyima! .'UBix jey', e cub pok'ch naj jun nintzaj jbal bix cyk'i'k tibaj a'. Nimxsen oc punntz'aj a' tu'n cyk'i'k ti' barc, bix e noj barc tu'n a'. Pero te Jesús, nwutanxin. ]&3Tejtzen tocx Jesús tuj barc, jax ju'x ocx ke t-xnak'atzxin tuj barc tuyaxin. %5Pero e xi' tkba'n Jesús texin: —Lpe'c'a wi'ja, bix k'oncja tu'n tcu'x cymaku'n cyimne cycyimne—tz̈i Jesús. Tej twe' cyk'i'k tu'n Jesús ;$oCyxol xjal chmo'n ti'j Jesús at juntl xjal e tajbe tu'n toc lpe ti'j Jesús. Pero e xi' tkba'nxin te Jesús: —Taat, najsama, waja nejl cwelex nmaku'na nmana—tz̈ixin. 5#cPero e xi' tkba'n Jesús texin: —Kej ẍiwel at cyja t-xol xak bix kej ch'it at cyk'u'sem, pero jatzen tey, ka taja tz'oc lpey wi'ja, ilxix ti'j q'uelel tni'ya ti'j mintii' njaya bix nchin wutana te koniyan jaa' nchin poniya, inayena, ja Sma'n tu'n Dios tu'n ntena cyuya xjal—tz̈i Jesús. "Pero attzen junxin tx'olbal ley e xi' tkba'nxin te Jesús: —Xnak'tzal, chin xe'la tuyena nuk jaa'xja tu'n t-xi'y—tz̈i xjal. !Tejtzen tlonte Jesús nimxsen tajlal xjal oc chmet ti'jxin, e xi' tkba'nxin cye t-xnak'atzxin tu'n cyiy'x jlajxe tnijabel a'. n UJu'tzen tten el jaxxix jtyol Dios e tz'i'bet tu'n Isaías nbyan cyjulu: “Jaj xin Scy'o'n tu'n Dios q'uelel k'inte kyabel, bix q'uelel tii'nxin q'uixc'aj ki'j,” tz̈i tyolel Dios Isaías. Kej cyajbe tu'n cyoc lpe ti'j Jesús ?wTejtzen tcu'x k'ij, e pon cyii'n xjal nim xjal otk tz'oc licy'paj biman cyi'j, bix el tlojo'nxin biman cyi' xjal nuk tu'nj tyolxin. Bix oc tk'a'nenxin cykilca xjal yaab e pon. }sBix oc tmoco'nxin tk'abxuj, bix e chewex cyak tuj t-xumlalxuj. Bix e jaw we'tlxuj, bix ak'xuj k'olxte waabj texin. Bix e xi' Jesús tja Pedro. Tej tponxin, e xi' tcye'yenxin otk yebt jxuj tjii' Pedro tu'n cyak. Tjaxxuj twi' wetbil. 6e Bix e xi' tkba'n Jesús te capitán: —Cu txiy. Cbinel tey tisenj ma tocslay—tz̈ixin. Bix jaxj hora e k'anj t-ak'analxin. Tej tk'a'na Jesús ti'j jxuj tjii' Pedro N Pero kej xjal te Israel, amale ttanemet Dios ejee' tuj cywitz, pero chi xe'l xoo'n tuj klolj te junx maj, jatztzen chi jawel ok', bix jatztzen cjawele kitx'itx'in t-xee' twitz cye—tz̈i Jesús. V% Bix cxe'l nkba'na cyey, cyxolj xjal chi temel cyxol ttanem Dios tuj tcawbil, at xjal te cykilca twitz tx'otx'. At te ocne bix at te elne, bix chi cwel ke ti' mes ttxlaj Abraham tuya Isaac bix tuya Jacob.  Tejtzen tbinte Jesús tyol capitán, e jaw klee'xin ti' capitán, bix e xi' tkba'nxin cyej xjal lepchec ti'jxin: —Jaxxix cxe'l nkba'na cyey, bajxsen wila jun aj Israel n-oc ke tc'u'j wi'ja tisen ja capitán lu yaa'n te Israel pero ma tz'oc ke tc'u'j wi'ja. "= N-el nni'ya ti'j o'cx tu'n tyola ba'n tbint tajbila, cuma jax ju'x weya o k'oj woclena te cawel. At nim soldado tjak' ncawbila. Ka ma txi' nkba'na te jun soldado, “Cutxey,” ka ntz̈iya, il ti'j cxe'l. Bix ka ma txi' nkba'na te juntl soldado, “Cyixtey,” ka ntz̈iya, jax il ti'j c'ulel. Jax ju'x ka ma txi' nkba'na te jun wak'anala, “Bincham jlu,” ka ntz̈iya, jax il ti'j cbinel tu'n—tz̈ixin. lQPero e xi' ttzak'be'n capitán te Jesús: —Taat, mintii' wajbela twitza. Ju' tzunj, yaa'n tumel tu'n tocxa tuj njaya. Bix yaa'n il ti'j tu'n tula njaya tu'n tk'anj wak'anala. Nuk kbantza jyol, bix cyjel wak'anala ba'n. SBix e xi' tkba'n Jesús texin: —Chin xe'la te k'anlte—tz̈ixin. —Taat, at jun wak'anala nim tajbel weya, pero ma yebt. Attzen njaya, bix min yucchtl t-xumlal. Nimxsen nchyon te—tz̈ixin. *MBix e xi' Jesús tuj tnom te Capernaum, bix tej tocxxin tuj tnom, e pon twitz Jesús junxin capitán cye soldado te Roma. Bix e cubsanxin twitz te Jesús: [/Bix e xi' tkba'n Jesús texin: —Mi'n txi' tkba'na cye xjal ti ma baj ti'ja, sino cutxena tey, bix yeec'anx tiiba twitzj xin pala tu'n tel tniy' ti'j ka ma tzul tnaabla. Bix k'oncx jtoybila texin tisen o tkba Moisés, tu'ntzen t-xi' tkba'n pala cywitz xjal ya ma cyaja ba'ntla—tz̈ixin. Tej tk'anj t-ak'anal capitán tu'n Jesús @yBix e xi' tnukpa Jesús tk'ab tibaj yaab, bix oc tmoco'nxin, bix e xi' tkba'nxin: —Wajwe. Cyajtey ba'n—tz̈ixin. Bix tujx naj t-xi' tk'umenxin, tzin ncyajtl jxin xjal ba'n. OBix ul junxin xjal yaab. Otk tzaj k'ey t-xumlalxin tu'nj yabel lepra. Bix e cub majexin twitz Jesús, bix e xi' tkba'nxin: —Taat, ka taja, at tey tipemal tu'n tel tii'na jyabela wi'j—tz̈ixin. G Tejtzen tcu'tz Jesús twi' witz, nimxsen xjal oc lpe ti'jxin. c?cuma e xnak'tzanxin tisen jun xjal tuya tipemal, yaa'n tisenj cyej xin tx'olbal ley.Y+Tejtzen tbaj yolen Jesús, cykilca xjal e jaw klee' ti'j t-xnak'tzbilxin, F Bix e cub nintzaj jbal, bix e jaw noj nima', bix e tzaj nim cyk'i'k, bix oc punntz'aj a' tuyax cyk'i'k ti' jaa', bix iy' tz'ak jaa', bi'x e cub xitj cykilca—tz̈i Jesús cye t-xnak'atz. Pero jaca juun xjal tzin tbi'n nyola pero min tniman, ja tzunja tisen jun xjal mintii' tnaabl e jaw tbincha'n tja tuj ttxa tz'a'n. 9 kBix e cub nintzaj jbal, bix e jaw noj nima', bix e tzaj nim cyk'i'k, bix oc punntz'aj a' tuyax cyk'i'k ti' jaa'. Pero min iy' tz'ak jaa', cuma ba'nxix e cub k'ukbet twi' xak. > uTu'n tpon baj twi' nyola, cxe'l nkba'na cyey jun techel. Jaca juun xjal tzin tbi'n nyola bix nbint tu'n, ja tzunja tisen jun xjal at tnaabl e jaw tbincha'n tja twi' xak cyiw.  #Cxe'ltzen nkba'na cye: “Min ntzki'nkey. Cypa'mel cyiiba wi'ja, key binchal il,” tz̈i nbela. Tej tyole Jesús ti'j ca'ba tk'uklel jaa' DTuj jk'ij tzul oj cyoc cykil xjal tuj xkela, nim xjal ctzaal tkba'n weya: “Taat, Taat, ¿mimpatzen e xi' kk'umena tyol Dios tu'n tipemal tey tbi? ¿Bix mimpatzen el kii'na biman cyi' xjal tu'n tipemal tey tbi? ¿Bix mimpatzen e kbinchaya nim ak'untl jawnex tuj taak'en Dios tu'n tipemal tey tbi?” tz̈i cybel. =sAt nim xjal tzin cykba'n weya, “Kaaw, Kaaw.” Pero yaa'n cykilcake chi oquex tuj cya'j. Nuk o'cx kej xjal tzin cybincha'n tajbil Nmana tuj cya'j chi oquex tuj tcawbilxin. zmCxe'l nkba'na cyey, q'uelel cyni'ya ti'j ka ba'n jun xjal bix ka yaa'n ba'n la' tii'n tbinchben. Min ntzki'nkey b=Jaca juun tzee', ka yaa'n ba'n twitz tzin tk'o'n, cjawel tx'omet bix c'oquex tuj k'ak'. fEJun tzee' ba'n, mlay tak' twitz yaa'n ba'n. Bix jun tzee' yaa'n ba'n, mlay tak' twitz ba'n. `9Mlay. Jun tzee' ka' tzin tk'o'n twitz ka', bix jun tzee' ba'n tzin tk'o'n twitz ba'n. 7Tu'nj cybinchben q'uelel cyni'ya ti'j ti tten cyanem. ¿Jac'apa tz'el lo'pj te uva ti' jun skman ch'i'x, bix lo'pj te higo ti' jun tzee' at ch'utel? +Cyc'ojlam cyiiba cye kej xnak'tzal tyol Dios ẍtak' chi ul cyuyey. Ccyeec'a cyiib tisenc'a carnelke, pero xo'jke, bix cyaj tu'n cyxitja. 0YPero ttzii' jbe nxi' tii'n ke xjal tu'n cypon tuj cychunk'lal tuya Dios, ch'in twitz, bix yaa'n nim xjal ncnet ja be lu cyu'n. Tu'nj cybinchben q'uelel cyni'ya cyi'j eC Ch'in twitz ttzii' tcawbil Dios, pero cyk'o'nc cyipena ti'j tu'n cyocxa tuj, cuma nim twitz ttzii' jbe nxi' tii'n ke xjal tuj k'ak', bix te nim twe' ja be'we, bix nim xjal nchi ocx tuj, cuma yaa'n cyiw tu'n cyocx. ~~3}||{h{zyyRx>wvv9uWtsbrYqpoomll_kkDjiMhgxf*dd@c[ba``[__\_^Q]]\u\[ZZCYXXWVUUBSSRR$Q|PbON*MMBLHKxKIHGFuFDCCaBAAo@@D?d===QU&Kej e waa'n, cyaja mil xinak, bix at nimtl xuuj cyuya ke cyal e waa'n. Tw%Cykilca xjal e waa'n tejxe cynoj. Bix e jaw cychmo'n ttx'akan waabj ya min otk baj cyu'n xjal, bix e noj wuuk chi'l. ES$Bixse e tzaj ttzyu'nxin jwuuk pan cyuyax quis̈, bix e xi' tk'o'nxin chjonte te Dios cyi'j, bix e cub tpa'nxin, bix e xi' tk'o'nxin cye t-xnak'atzxin tu'ntzen t-xi' cypa'nxin cyxol xjal. MR#Bixse e xi' tkba'nxin tu'n cycub ke cykil xjal twitz tx'otx'. Q#"Bix e xi' tkba'nxin cyexin: —¿Jte' mukan k'i'n cyu'na? E xi' cykba'nxin: —Wuuk k'i'n ku'na, cyuyax cab quis̈ coc'—tz̈ikexin. %PC!Bix aj cytzak'be'n t-xnak'atzxin texin: —¿Pero titzen tten tu'n tcnet waabj ku'na tu'n cynoj cykilca xjal lu? Min-al xjal najl tzalu—tz̈ikexin. :Om Bixse e tzaj ttxco'nxin ke t-xnak'atzxin, bix e xi' tkba'nxin cyexin: —Ma tz'oc k'a'ben nc'u'ja cyi'j xjala, cuma ma bint oxe k'ij cyten wuyena tzalu, bix mintzentii'tl cywa. Ncy'iya tu'n t-xi' nsma'na cye cyja mitkx nchi waa'n, cuma kape yaa'n yaj chi tzaj yumtz'aj tuj be tu'n weyaj—tz̈ixin. NTejtzen cylonte xjal nbintl cyyolen men bix e cyaj ba'n ke ẍt'unc bix nchi bet ke cox juntl maj bix nbintl cycye'yen ke mos̈, e jaw klee'tzen ke xjal, bix e jaw cynimsa'n tbi Dios ncawen cyibaj aj Israel. Tej t-xi' tk'o'n Jesús cywa cyaja mil xjal >MuE pontzen nimxsen xjal tuyaxin. E xi' cyii'n kej xjal ẍt'unc, kej xjal cox, kej mos̈, kej men, bix kej xjal yaab, bix e cub cyk'o'n t-xee' tkenxin. Bix cykilca e k'anj tu'nxin. L+Yajc'atltzen, bix etz Jesús cyuj tnom lu, bix aj meltz'ajxin ttzii' tnijabel a' te Galilea. Bix e jaxxin twi' jun witz, bix e cub kexin. -KSBix aj ttzak'be'n Jesús texuj: —Naa, nimxix tocslabla wi'ja. Cbinel tajbila—tz̈ixin. Bix jaxj hora e k'anj talxuj. Tej tul cynaabl nim xjal tu'n Jesús #J?Pero e xi' tkba'nxuj: —Jax toc tu'na, Taat. Pero tzintlpe cyyo'n txyan tjak' mes niy' q'uelel tz'ak ttx'akan cywa cyaawjil ttxa'n mes—tz̈ixuj. xIiBix aj ttzak'be'nxin texuj: —Yaa'n tumel oj tel k'i'n cywa nee' tu'n t-xi' k'o'n cye txyan—tz̈ixin. qH[Pero te xuuj, e cub majexuj twitz Jesús, bix e cubsanxuj twitzxuj texin: —Taat, chin tonentza. GPero aj ttzak'be'nxin cyexin: —Nuk cyej xjal aj Israel o che'x tz'ak cyisen carnel e tzaj tsma'n Dios inayena—tz̈ixin. =FsPero te Jesús, min aj ttzak'be'nxin texuj. Bix e pon lk'e ke t-xnak'atzxin ti'jxin, bix e xi' cykanenxin texin: —Kbanxa te xuuj lu tu'n taj, cuma nuk lepchec s̈-il ki'j. |EqAttzen junxuj xuuj yaa'n judío najl tuj lugar lu, aj Canaánxuj. Etzxuj tuj ttanemxuj tu'n tponxuj tuya Jesús, bix ak'xuj s̈-il: —Taat, jay Tcwal Rey David, k'ontz tc'u'ja wi'ja, cuma nimxsen nyajlan jun biman ti'j txin wala—tz̈ixuj. kDOYajc'atltzen, bix etz Jesús tuj lugar lu, bix e xi' tuj tnom te Tiro tuyax tnom te Sidón. Bix aj ttzak'be'nxin: —¿Mina'xpatzen tel cyni'ya ti'j? Ejee'y tisen ke niy'tl xjal. c>?E xi' tkba'n Pedro te Jesús: —Kbantz keya ti elpenina tyola cye xjal ti'j waabj. ^=5Ju' tzunj, mi'n che'x lpey cyi'j aj fariseo. Ejee' cyisen mos̈, bix kej xjal nchi oc lpe cyi'j, jax cyisen mos̈. Ka ma txi' tyeeca'n jun mos̈ be te juntl mos̈, junx chi xe'l tz'ak tuj jun jul—tz̈i Jesús. ,<Q E xi' ttzak'be'nxin: —Mi'n baj cyc'u'ja cyi'j, cuma mi'n cyaj cybinchben cyu'n. Cykilca awal min ma cu'x tawa'n Nmana at tuj cya'j, cjawetz lequet cyloc'. ;% E pontzen lk'e ke t-xnak'atzxin ttxlajxin, bix e xi' cykba'nxin texin: —¿Mapa tz'el tni'ya ti'j ka' s-ela tyola tuj cywitz fariseo? :+ Yaa'n jc'oquex tuj ttzi jun xjal cchucjalet tu'n, sino ja tej ctzaal ti' tanem xjal, jatzente teja ctz'ilaxix xjal tu'n twitz Dios—tz̈ixin. 9 Yajc'atltzen bix e ttxoc Jesús ke xjal, bix e xi' tkba'nxin cyexin: —Chin cybi'tzen, bix tz'elx cyni'ya ti'j nyola. "8= Mintii' ba'n tajbe'na oj nchi na'n nbi'ya. Bix xnak'tzbil cye yaa'n wu'na, sino nuk cyu'nx,’ tz̈i Dios,” tz̈i Isaías—tz̈i Jesús cye fariseo. ^75“ ‘Kej xjal lu nchi na'n Dios nim tuya cytzi, perotzen cyanem nakch ta' wi'ja. j6M¡Xmeletz' xjalkey! Jaxxix toc tu'n tyol tyolel Dios Isaías tej tcyaj ttz'i'ben cyi'ja cyjulu: #5?mas il ti'j jlu twitzj tu'n t-xi' tk'o'n onbil cye tman,” tz̈ikey. Ju'tzen tten n-el cyiiq'uena jtzin tkba'n Dios tu'n toc cyc'ojla'na jcyexa cyleya. 4Pero cyey, tzin cyxnak'tza'na cye xjal: “Amale atet il ti'j tman jun xjal bix ka ttxu, pero ka ma txi' toyen tpwak te tja Dios, 3)E tkba Dios cyjulu: “Cybi'nq'uey cymana bix cytxuy. Alcye ma txi' tkba'n ka' ti'j tman bix ka ti'j ttxu, il ti'j tu'n tbyet,” tz̈i Dios. x2iBix aj ttzak'be'n Jesús cyexin: —¿Tiken n-el cyiiq'uena tley Dios tu'n cyoc lpey ti'j jcyexa cyleya? /1W¿Tikentzen min tzin cyniman tey t-xnak'atza ley cye xjal te ootxa? Nchi waa'n pero min ma txjet cyk'abxin tisex tten te mitkna'x toc waa'n—tz̈i ke fariseo. 30 aAttzen jun k'ij bix e pon tuya Jesús cab xjal nimalxsen te ley, ejee'j xjal fariseo, tuya cabxin tx'olbal ley. Otk chi tzajxexin maa Jerusalén. E xi' cykanenxin texin: '/G$Bix oc cycubsa'n xjal cywitz texin tu'n tcuyanxin tu'n toc cymoco'n yaab amatle nuk ti' ttxa'n t-xbalenxin. Bix aljxe xjal oc moconte texin, ul cynaabl.$.A#Tej tel cyniy' xjal aj Genesaret ka ja Jesús otk pon, e xi' cysma'n cysanjel kbalte tuj tnom bix cyuj coc' tnom. Bix e xi' cyii'n xjal ke yaab twitzxin. N-"Tejtzen cyiy'xin jlajxe a', e ponkexin tuj ttx'otx' Genesaret. F,!Ejee'j t-xnak'atzxin e ten tuj barc, e cub majekexin t-xee' tkenxin te nimsalte texin. Bix e xi' cykba'nxin: —Tzinen ta' Tcwal Diostey. Tej tul cynaabl ke yaab tu'n Jesús tuj Genesaret ?+y Tej tjaxxin tuj barc tuya Pedro, nwe'tl cyk'i'k. 0*YBix e xi' tnukpi'n naj Jesús tk'ab te tzyulte te Pedro, bix e xi' tkba'nxin: —Yaa'n nimxix ma tz'oc ke tc'u'ja wi'ja. ¿Tiken xbaj tc'u'ja wi'ja?—tz̈ixin. )#Pero tej tna'nte Pedro tipemal cyk'i'k, e tzaj ttz̈i ti'jxin, bix n-ak' xe'l bajtlxin tjak' a', bix e jaw s̈-in: —Taat, ¡chin tcla'y! (Bix e xi' tkba'nxin te Pedro: —Cu ttzaja. Ju' tzunj, e cu'tz Pedro tuj barc bix ak' betel tibaj a' tu'n tpon tuya Jesús. n'UAj ttzak'be'n Pedro texin: —Taat, ka jaxxix ka jay, kbantza weya tu'n nxi'ya tuyey tibaj a'. &Pero lwewa naj e xi' tkba'n Jesús cyexin: —Cynimsam cyc'u'ja. Inayen weja. Mi'n tzaj ntz̈iya cyi'ja—tz̈ixin. 9%kTej cylontexin nbet-xin tibaj a', e jawxsen sey'pajkexin, bix e xi' cykba'nxin: —Jun t-xneq'uetz'il biman nbet tibaj a'—tz̈ikexin, bix ak'kexin s̈-il tu'n ttz̈i cyi'j. Q$Te ch'itk cyskixxin, bix e xi' bet-xin tibaj a' tu'n tponxin cyi'jxin. (#IPero ke t-xnak'atzxin, ete'cxin tuj barc tmij tnijabel a' nakch ttzii' a'. Bix cyiw tkitj barc tuj a', cuma nimxsen oc punntz'aj a' tu'n jun nintzaj cyk'i'k. "Tej tzunj tpon baj tyolxin cyuya xjal, bix e jaxxin tjunal twi' witz te yolel tuya Dios. Tcubtzen klolj, bix e tenxin tjunalxin. U!#Tejtzen tbaj ju'wa, bix e xi' tkba'n Jesús cye t-xnak'atz tu'n cycu'xxin tuj barc tu'n cyiy'x nejlxin twitzxin jlajxitl tnijabel a'. Jatzen te Jesús, e cyaj tenxin kbalte cye xjal tu'n cyaj cyja.  Atle jwe' mil xinak e waa'n, bix yaa'n cyuyax ke xuuj bix cyuyax ke cwalbaj oc te tajlal. Tej tbet Jesús tibaj tnijabel a' !Bix cykilca xjal e waa'nke tejxe tnoj cyc'u'j. Tej cybaj waa'n xjal, bixsen e jaw chmet ttx'akan waabj otk cyaj, bix e noj cablaaj chi'l. :mBix e xi' tkba'nxin tu'n cycub ke ke xjal tuj polen tuj chk'ajlaj. Bix e xi' ttzyu'nxin jjwe' pan tuyaj ca'ba quis̈, bix e jaw tcye'yenxin twitz cya'j, bix e xi' tk'o'nxin chjonte te Dios ti' waabj. Bix e cub tpiẍen pan bix e xi' tk'o'nxin cye t-xnak'atzxin, tu'ntzen t-xi' cypa'nxin cyxol xjal. .W—Cyii'ntza nwitza—tz̈ixin. gGBix e xi' cykba'nxin texin: —Nuk jwe' mukan tuya ca'ba quis̈ at kuyena—tz̈ikexin. q[Pero e xi' tkba'n Jesús cyexin: —Yaa'n il ti'j tu'n cyxi' xjal. Ejee'x cyey cyk'onx cywa xjal. hITejtzen ch'itk tex k'ij, oc lk'e ke t-xnak'atzxin tuyaxin, bix e xi' cykba'nxin texin: —Taat, tzalu mintii'xse waabj ba'n tcnet bix ya kalatltzen. K'umenx cye xjal tu'n cyxi' lok'ol cywa tuj kej coc' tnoma—tz̈ikexin. |qTej tetzxin tuj barc, e tilxin nimxsen xjal, bix oc k'a'ben tc'u'jxin cyi' xjal, bix ak'xin k'anl kej yaab cyxol. kO Tejtzen toc tbi'n Jesús otk cub byet Juan, el lk'exin cyuya t-xnak'atzxin bix e xi'kexin tuj jun barc jaa' min-al xjal najl. Pero oc cybi'n xjal jaa' e xa' Jesús, bix txolen etz ke xjal tuj cytanem tu'n cypon ti'jxin. :m Bix otk pon cab xjal lepchec ti'j Juan k'ilbetz t-xumlal Juan bix e cu'x cymaku'n, bix e xi' kbalte tpocbal tcyimlen Juan te Jesús. Tej cywaa'n jwe' mil xjal tu'n Jesús jM bix e pon tii'nxin tuj jun lak. Bix e xi' tk'o'nxin tetxin, bix e xi' tk'o'ntltxin te ttxutxin. gG bix e xi' tchk'o'nxin junxin tsoldadoxin te k'ilbel twi' Juan. Bix el ttx'omanxin twi' Juan, P Otk tz'el ka' tkanbiltxin twitzxin, pero cuma ya otk cyaj tk'o'nxin tyolxin tuya jun jurament bix cuma ya mix e cwa' tch'ixbe'nxin tyolxin cywitz ttxocanxin, e tcuyaxin tu'n tk'oj twi' Juan tetxin, eCNejl, e xi'txin kanlte te ttxutxin ti taj ttxutxin tu'n t-xi' tkanentxin texin. Tej tul meltz'aj twitz Herodes, e xi' tkba'ntxin texin: “Waja tu'n ttzaj tk'o'na twi' Juan Bautista weya tuj jun lak,” tz̈i tzuntxin. |qJu' tzunj, e xa' tkba'nxin tetxin: “Alcyexja ctzaal tkanena weya, jac'a txi' nk'o'na. Tzkinn Dios,” tz̈ixin. `9Pero manc'biltzen, otk cub byet Juan tu'n tlaj t-xu'l Herodes. Tjapantzen bajxin tu'n tiy' tk'ijxin, bix ocx jtxin tal Herodías bixel twitzxin bix cywitz xjal ttxlajxin. Ba'nxsen e'la bixentxin tuj twitzxin. <qOtk tajbexin tu'n tcub byet Juan, pero min e xi' tkba'nxin cye tsoldadoxin tu'n tcub byet, cuma tcy'ixin tu'n tjaw cyk'oj xjal ti'jxin. Tuj cywitz xjal, jun tyolel Dios ja Juan. eCNuk tu'nj otk txi' tkba'n Juan texin: “Yaa'n tumel tu'n toc t-xulena t-xu'l titz'ena.” r]Tz̈itzen Herodes ju'wa cuma nejl otk cub cytzyu'n tsoldadoxin ja Juan bix otk cub cyẍpo'nxin bix otk tz'ocx cyk'o'nxin tuj tzee'. E bint tu'n Herodes ju'wa cuma otk tz'el tikenxin t-xu'l titz'enxin Felipe, Herodías tbixuj. J  Bix e xi' tkba'nxin cye xjal ajben texin: —Ja te Juan Bautista ja xjal lu. Ma jatz itz'j juntl maj cyxol cyimne, bix ju' tzunj at nim tipemal tu'n tbint cykilcaj lu tu'n—tz̈i gobernador. X  +Cyujtzen ja k'ij lu, e tbi jxin gobernador Herodes tpocbal jnbint tu'n Jesús. y k :Cuma min e cyyocsla ke aj ttanemxin ti'jxin, ju' tzunj yaa'n nimxix e tyeec'axin tipemalxin cyxolxin.S  9Ju' tzunj, min ocxix cybi'n xjal aj Nazaret tyolxin. Ju' tzunj, e xi' tkba'n Jesús cyexin: —Jun tyolel Dios jaa'xja tumel n-oc ocslette. Ja tzunj tuj ttanem bix tuj tja min tz'oc ocslet—tz̈ixin.   8¿Bix yaa'mpa najl cykilca ke tanebxin kxol tzalu? Ju' tzunj, ¿jaa'tzen ma tzaa' tcno'n jxjal lu jtipemal?—tz̈i ke xjal. ! 7¿Yaa'mpatzen nuk tcwal carpintero? ¿Yaa'mpatzen ja María ttxuxin, bix yaa'mpatzen Jacobo bix José bix Simón bix Judas ke titz'enxin? !; 6bix ulxin tuj ttanemxin. Bix tej tocxxin tuj camon jaa' te xnak'tzbil tyol Dios, ak'xin xnak'tzal cye xjal. Bix e jaw klee' kej xjal te ttanemxin ti'jxin, bix e xi' cykba'nxin: —¿Jaa'tzen ma tzaa' tcno'n jxjal lu nimxsen tnaabl? ¿Bix jaa'tzen ma tzaa' tipemal te k'anl xjal? Q 5Tejtzen tbaj tkba'n Jesús kej techel lu, iy'tzen tuj ja tnom lu, w 4Bix e xi' tkba'nxin cyexin: —Ka ju' ma tz'el cyni'ya ti'j nxnak'tzbila ti'j tcawbil Dios, matzen chi oca te xnak'tzal. Ejee'y tisen jun taaw jaa' ba'n tu'n t-xi' tk'o'n cykilca ba'n cye ke te tja. Ba'n t-xi' cyxnak'tza'na jaxxix yol te ootxa, bix ba'n tu'n t-xi' cyxnak'tza'na kej jaxxix yol ac'aj yaa'n telniy' nejl—tz̈i Jesús. Tej tpon Jesús tuj tnom Nazaret   3¿Mapa tz'el cyni'ya ti'j cykilca kej yol lu?—tz̈i Jesús cye t-xnak'atz. —Ma tz'el kni'ya ti'j, Taat—tz̈ikexin. 9 2Bix chi xe'l cyxoo'n kej ka' tuj k'ak' junx maj, jatztzen chi ook'el bix cjawel kitx'itx'in t-xee' twitz cye tu'n tak'. Jxnak'tzbil ac'aj bix j-ootxa y 1Ju'tzen pjel cyuj manc'bil k'ij. Chi tzaal tsanjel Dios tuj cya'j, bix q'uelel cypa'n kej xjal ka' cyi'j xjal jiquen. Y+ 0Ojtzen tnoj cyxiy'pa, cjawetz cyii'n cyxiy'pa tuj a' bix cxe'l k'i'n cyu'n ttzii' a'. Chi cwel ke bix cjawetz cyscy'o'n quis̈ ba'n tu'n tcub cyk'o'n cyuj chi'l. Pero kej quis̈ yaa'n ba'n, q'uelex cyxoo'n. ' /Jax ju'x, jnbaj oj tul tcawbil Dios tisenj nbaj oj nxi' cyxoo'n tzyul quis̈ cyxiy'pa tuj tnijabel a'. Cykilca wik quis̈ ntzyet cyu'n. w .Ka ma cnet jun perla wi'yelxsen tu'n, cxe'l tq'ueyen cykilca at texin, tu'ntzen tlok'ontexin ja perla lu. Jun xiy'pa ]~3 -Jax jtajbil jun xjal ti'j tcawbil Dios tisenj tajbil jun q'ueyel cyi'j perla. x}i ,Bix e xi' tkba'ntl Jesús: —Jtajbil jun xjal ti'j tcawbil Dios tisenj tajbil jun xjal ti'j jun jawnex k'inemal. Ka ma cnet tu'nj xjal ak'anal jun k'inemal maku'n ta' tuj jun cojbil cwelex te'wenxin juntl maj, bix tuya cykil tc'u'j cxe'l tq'ueyen cykilca at texin, tu'ntzen tlok'onte ja cojbil lu tuya k'inemal otk tilxin tuj. Jun techel ti'j perla wi'yelxsen \|1 +Jatzen kej xjal jiquen, chi koptz'ajel tuj tcawbil Cyman Dios tisen tken k'ij. Cyjkom cyẍquina tu'n tel cyni'ya ti'j nyola, bix cybisenx ti'j—tz̈i Jesús cye t-xnak'atzxin. Jun techel ti'j k'inemabl e'wen l{Q *Cxe'l nxoo'na tuj k'ak' te junx maj, jatztzen chi ook'el bix cjawel kitx'itx'in t-xee' twitz cye. 8zi )Cweletz nsma'na ke n-ángela, bix q'uelex cyii'n tuj ncawbila cykilca kej xjal n-oc cyipen ti'j tu'n cybinchantl niy'tl xjal il, bix xsunj cykilca kej xjal cycy'i tley Dios. Zy- (Tisenj njaw chmet ka' c'ul bix cxe'l tuj k'ak', ju'tzen pjel tuj manc'bil k'ij. Fx 'Jxjal enemiwa e cu'x tawa'n ka' c'ul, jatzen japenina tisen taaw il. Bix jaatx'en, jatzen japenina tisen manc'bil k'ij twitz tx'otx'. Kej chmol awal, ejee'tzen kej tsanjel Dios tuj cya'j. Gw &Jcojbil, jatzen cykilca twitz tx'otx'. Yaltzen kej iyaj ba'n, ju'tzen japenina tisen kej xjal cyaj tcawbil Dios. Kej iyaj ka' c'ul, ju'tzen japenina tisen kej xjal nche'x lpe ti'j taaw il. }vs %Bix aj ttzak'be'nxin: —Jxjal e cu'x tawa'n j-iyaj ba'n, jatzen xjalja Sma'n tu'n Dios tu'n tten cyuya xjal. guG $E cyajtzen tcye'yen Jesús ke nimxsen xjal, bix ocxxin tuj jun jaa'. Bix ul lk'e ke t-xnak'atzxin ti'jxin, bix e xi' cykba'nxin: —Najsama, tx'olbantz keya ti elpenina jtechel ti'j ka' c'ul tuj cojbil—tz̈ikexin. ?tw #Tej t-xi' tk'o'nxin techel cye xjal ju'wa, el jaxxix j-e tkba jun tyolel Dios jatxe ootxa. Tz̈i cyjulu: “ ‘Chin yolela tuya techel. Cxe'l nk'umena j-e'wen ta' jatxe tej mitkna'x tbint twitx tx'otx',’ tz̈i Dios,” tz̈i jun tyolel Dios. Tej t-xi' ttx'olba'n Jesús ti' elpenina jtechel ti'j ka' c'ul cs? "Cykilcaj lu e tkbaxin cye xjal. Minxix e ttx'olbaxin, sino tuya techel yol tyolxin. ~ru !Bix e xi' tk'o'nxin juntl techel cye xjal: —Tcawbil Dios ctz̈'iyel tisen tten oj ntz̈'iy k'otj tu'n levadura. Ocx tk'o'n jun xuuj levadura tuj k'otj te pan, bix e xi' tk'o'nxuj oxe malbil k'otj tuj jun tcublel. Bix e jaw tz̈'iy k'otj te pan tu'n levadura hasta tejxe tjaw punntz'aj—tz̈i Jesús. Tej tkbante Jesús nimc'a techel tu'n t-xi' tyeec'axin cye xjal qq[ Ja tzunj twitz mostaza, jatzen jun iyaj mas xmutz' twitz cykilca twitz tiy'jil itzaaj. Pero oj toc te tzee', mas twe' cywitz cykilcatl itzaaj tuj tcojbil, bix najben tu'n cyajlan ke ch'it tuj tk'ab—tz̈ixin. Techel ti'j levadura +pO Bix e xi' tk'o'n Jesús juntl techel cye xjal: —Oj ttz̈'iy tcawbil Dios, ctz̈'iyel tisen tten oj ncu'x tawa'n jun xjal iyaj te mostaza tuj ttx'otx'xin. hoI E ttz̈'iy ka' c'ul junx tuya triwa ojxe tpon tumel tu'n tjtx'et. Ojtzen tpon tumel tu'n tjaw chmet triwa, cxe'l nkba'na cye chmol awal: ‘Tneelxix, cjawetz cychmo'na ka' c'ul bix cwel cymanoja tu'n tocx tuj k'ak'. Jatzente triwa, cychmo'ncx tu'n tocx tuj ntx'utx'a,’ ntz̈iya,” tz̈i taaw cojbil—tz̈i Jesús. Jun techel ti'j iyaj te mostaza nnU Pero aj ttzak'be'nxin: “Min, cuma ka ma jatz cybako'na ka' c'ul, tuyax triwa cjawetz bakl cyu'na. Lm Bix aj ttzak'be'nxin cyexin: “Tu'n jun xjal at tk'oj wi'ja ma bint jlu,” tz̈ixin. Bix e xi' cykanen t-ak'analxin texin: “¿Tajpey tu'n kxi'ya tu'n tjatz kbako'na ka' c'ul?” tz̈ikexin. vle Tej tjaw pok'ch triwa tuyax ka' c'ul, ul ke t-ak'anal jxin taaw cojbil twitzxin, bix e xi' cykba'nxin texin: “Taat, ¿yaa'mpa nuk iyaj ba'n e cu'x tawa'na tuj tcojbila? ¿Ti tten ma jaw pok'ch nim ka' c'ul t-xol triwa?” tz̈ikexin. ]k3 Lwewa, tej tjaw pok'ch triwa bix e tak' twitz, jax ju'x e jaw pok'ch ka' c'ul tuj. j Pero at jun koniyan ul t-enemiwa, bix tej cywutan cykil xjal, tuj ewjel e cu'x tawa'nxin ka' c'ul t-xol triwa, bix ajxin. Wi' Bix e xi' tk'o'n Jesús juntl techel cye xjal: —Oj ttz̈'iy tcawbil Dios twitz tx'otx', tisenj ti nbaj oj ncu'x tawa'n jun xjal iyaj tuj tcojbil. At junxin xjal e cu'x tawa'n iyaj ba'n tuj tx'otx'. Yh+ Pero j-iyaj e cub tz'ak tuj tbanel tx'otx', ju'tzen japenina tisenj xjal n-oc tbi'n tyol Dios bix n-el tniy' ti'j. Tchunk'lal cyisen tken triwa tzin cyk'o'n twitz. At juun nchi k'on syent twitz. At cabtl nchi k'on oxc'al twitz. Bix at cabtl tken nchi k'on winaklaaj twitz—tz̈i Jesús cye t-xnak'atz. Techel ti'j triwa bixj ka' c'ul g% Ja tzunj iyaj e cub tz'ak cyxol twitz ch'i'x bix e cyim tjak' ch'i'x, ju'tzen japenina tisenj xjal n-oc tbi'n tyol Dios, pero nuk o'cx k'inemal bix tu'n titz'j taj, bix tu'n tzunj lu ncaman te xitbil tyol Dios tuj tanem. Tchunk'lal tisen jun tken triwa mintii' twitz. $fA Pero min cywix tuj tanem. Nuk ca'ba k'ij ncyaj ten, cuma oj n-oc jun q'uixc'aj bix ka jun pena ti'j tu'n tlaj tyol Dios, ncub bajtl tc'u'j ti' tyol Dios. e{ J-iyaj e cub tz'ak tibaj pc'at tx'otx', ju'tzen japenina tisenj xjal n-oc tbi'n tyol Dios tuya cykil tc'u'j tuj tneel. tda Oj nxi' tbi'n jun xjal yol ti'j tcawbil Dios, pero min tz'el tniy' ti'j, n-ultzen taaw il tu'n tjatz tii'n ja yol lu otk cu'x awa'n tuj tanem. J-iyaj e cub tz'ak tuj be, ju'tzen japenina tisenj xjal lu min e cyaj tyol Dios tuj tanem. ;cq Ja'lewe cxe'l ntx'olba'na jtechel ti'j awal. _b7 Cxe'l nkba'na cyey, nim tyolel Dios bix nim xjal jiquen te ootxa e cyajbe tu'n toc cycye'yen jxjal Scy'o'n tu'n Dios, tisenj cyey n-oc cycye'yen ja'lewe, pero mix oca cycye'yen. Bix e cyajbe tu'n toc cybi'n kej tyol jxjal Scy'o'n tu'n Dios, tisenj cyey n-oc cybi'n ja'lewe, pero mix oca cybi'n. Tej t-xi' ttx'olba'n Jesús jtechel ti'j awal uac Pero cyey, jun nintzaj xtalbil o k'oj cyey, cuma ete'y tuyaj xjal Sma'n tu'n Dios, bix nxi' cybi'na nyola. i`K Cyiwxsen cyanem jxjala, bix cycy'ix tz'oc cybi'n nyola. Cwel cymutz'ba'n cywitz ti'j jaxxix yol, cuma cycy'i tz'el cyniy' ti'j. Cyiw cyten, cuma cycy'i chi meltz'aj wuyena, tu'ntzen cyclet wu'na,” tz̈i Dios jatxe ootxa. __7 Ejee' tzunja tisen e tkba Dios tu'nj tyolel Isaías tuj tyol Dios cyi'j xjal min e cybi Dios. E tkba Dios tu'n Isaías cyjulu: “Amale c'oquelet cybi'n bix amale c'oquelet cycye'yen, pero mi'n tz'el cyniy' ti'j. ^ Ju' tzunj, yaa'n chic'aj jnxi' nyolena cye xjal, cuma amale n-oquet cycye'yen bix amale n-oquet cybi'n, pero min tz'el cyniy' ti'j. D] Jxjal n-oc tipen tu'n tnimante nyola, cxe'l k'o'n tu'n tel tniy' ti'j mastl, bix ctemel nim te. Pero jxjal min tz'oc tipen tu'n tnimante nyola, q'uelel k'i'n alcyej ch'in otk bint tu'n. K\ Bix aj ttzak'be'nxin cyexin: —Te cyey, ejee'y nxnak'atza, ma txi' tk'o'n Dios cyey tu'n tel cyni'ya ti'j ti tten tcawbil Dios min e yec'j nejl. Pero te cyej niy'tl xjal, min o k'oj cye. [ Bix ul lk'e ke t-xnak'atzxin ti'jxin, bix e xi' cykanenxin texin: —¿Tu'n tikentzen nyolena cye xjal tuj yaa'n tzinen yol? Z} Ka cyaja tz'el cyni'ya ti'j ja techel lu, cyjkom cyẍquina bix cybisenx ti'j—tz̈i Jesús. Alcye cyxi'len kej techel >Yu Pero at cabtl twitz iyaj e cyaj tz'ak tuj tbanel tx'otx', bix e tak' nim twitz. At juun tken e tak' syent twitz, at cabtl e tak' oxc'al twitz, bix at cabtl e tak' winaklaaj twitz. zXm At cabtl twitz iyaj e cyaj tz'ak tuj tik'ch ch'i'xel. Pero nuk e jaw ẍcy'ilpaj tjak' ch'i'x, tejxe tetz cyim. jWM Pero tu'n tcykal k'ij, bix oc woch'paj tejxe ttzkij, cuma yaa'n nim tloc' otk txi' tuj tx'otx'. V/ Cabtl twitz iyaj e cub tz'ak twitz pc'at tx'otx'. Yaa'n nimxix tx'otx', bix ju' tzunj, tuj jun rato e jaw pok'chke, cuma mintii' t-xee' tx'otx'. zUm Tejtzen tak'xin tz̈itlxte iyaj, at tiyajxin e cub tz'ak tuj be. Bix ul noj ke ch'it ti'j bix e jaw cywaa'njil. P{ 1Bix e xi' tch'iquexin tk'abxin cye t-xnak'atzxin, bix e xi' tkba'nxin: —Ejee' tzunj luwe weya ntxu bix weya witz'en. O  0Pero e xi' tkba'nxin tej xjal otk k'umen jlu: —Tuj twitza, ¿al tzunj weya ntxu bix al tzunj weya witz'en?—tz̈ixin. N! /Bix at jun xjal e xi' tkba'n texin: —Jey', lu ttxuy cyuya ke titz'ena wa'lc'a pe'n, bix cyaj tu'n cyyolen tuyey—tz̈i xjal te Jesús. M% .Mitkna'x tbaj yolen Jesús cye xjal tej tpon ttxuxin cyuyax ke titz'enxin. Wa'lc'akexin pe'n, bix e cyajbexin tu'n cyyolenxin tuyaxin. >Lu -Oj toc tcye'yen min-al xjal tuj, n-eltltzen biman jyolte mas tuya, bix cpomel meltz'aj tuya wuuktl biman mas ka' twitz. Enteraxseke chi oquex tunwen tu'n cynajan, bix ju' tzunj yal tzunj xjal masxsen tuj il ta' twitz nejl. Ju'tzen pjel cyi'ja judío ka' te ja'lewe—tz̈i Jesús. Ttxu bix ke titz'en Jesús aK; ,Ju' tzunj, nxi' tkba'n: “Chin aal meltz'aja tuyaj xjal jaa' ntiniya nejl,” tz̈i. Oj taj meltz'aj biman tuyaj xjal, oj toc tcye'yen xjal, tisenc'a jun jaa' min-al xjal tuj, bix tz'isen tten tuj, bix binne tten. J1 +Oj tel lojo'n jun biman ti' jun xjal, nbettzen biman tuj tzkij tx'otx' jaa' min-al xjal. Njyon tu'n tajlan, pero min cnet jaa' tu'n twe'ban. FI *Jax ju'x cjawel yolel jxuj xuuj e cawen cyuj tnom te jawne jatxe ootxa cyi'ja judío te ja'lewe tuj jk'ij te xkelbil tzul. E xi'xuj nakch te ebilte tnaabl rey Salomón, bix oc tbi'nxuj bix e tnimanxuj. Pero cyey, n-oc cybi'na tyol jun xjal mas jawnex twitz Salomón, pero min txi' cynimana. Jun biman najtz meltz'aj JH  )Oj tpon tumel tu'n cyoc cykil xjal tuj xkelbil tu'n Dios, ejee'j aj Nínive chi jawel yolel cyi'j ejee'y judío te ja'lewe, cuma tej t-xi' tk'umen jxin tyolel Dios Jonás cye aj Nínive tu'n taajtz ti' cyanem, aajtztzen ti' cyanem. Pero cyey, amale nxi't tk'umen jun xjal mas jawnex twitz Jonás cyey, pero min cynimey. G) (Tisenxj e ten Jonás oxe k'ij bix oxe koniyan tuj tc'u'j jun tij quis̈ tuj mar, jaxse ju'x chin temela oxe k'ij bix oxe koniyan tuj tx'otx'. 5Fc 'Pero aj ttzak'be'nxin cyexin: —Key xjal judío te ja'lewe, ka'key bix ma tz'el cypa'n cyiiba ti' Dios. Min chin cyiik'a, sino nuk ete'c'a kanlte we mastl yec'bil. Pero jtechel tzin cykanena, mlay k'oj cyey. Oj tbaj wi'ja tisenxj e baj ti'j tyolel Dios Jonás, jatzen c'ajbel te yec'bil cyey. HE  &Bix e xi' cykba'n juun tx'olbal ley bix juun fariseo texin: —Xnak'tzal, kaja tu'n ttzaj tyeec'ana jun yec'bil jawnex keya tu'ntzen tchic'ajax ka ju' otk tzaja tuya Dios—tz̈ikexin. 'DG %Cyyola te ja'lewe kbalte ti pjel cyey tuj tzunj k'ij tzul, cuma ka ba'n yol n-etz tuj cytziy ja'lewe, cchic'ajaxeltzen ka ba'nkey twitz Dios. Pero ka ka' yol n-etz tuj, cweltzen cytziy tk'o'n Dios cycastiwiya—tz̈i Jesús cye fariseo. Kej xjal ka' tzin cykana tu'n tbintl jun techel C $Cxe'l nkba'na cyey, jaca yol min tz'ajben nxi' tkba'n jun xjal, cxe'l tk'o'ntzen tcwent te Dios oj tul k'ij te xkelbil twitz Dios. B #Kej xjal ba'n nchi yolen ba'n, cuma tuj cyanem ta' ba'n. Pero kej xjal yaa'n ba'n, nchi yolen ka', cuma tuj cyanem ta' ka'. A! "Ejee'y, tisen lbajkey, cuma nuk ka' n-el tuj cytziy. Kej xjal ka', chi yolel ka', cuma ti' tyol jun xjal tzin tyeec'an ti tten tuj tanem. i@K !Tu'nj tbinchben jun xjal q'uelel cyni'ya ti'j ti tten tnaabl jun xjal. Jun tzee' ba'n mi'n tak' twitz ka', bix jun tzee' k'eynen mlay tak' twitz ba'n. Ju' tzunj, mi'n txi' cykba'na ka ba'n nbinchbena pero ka' nnaabla. ,?Q Kej xjal yaa'n ocslal wi'ja, ka ma chi yolen ka' wi'ja, inayena, jxjal Sma'n tu'n Dios tu'n ntena cyuya xjal, ba'n tnajset cyil. Pero kej xjal tzin cykba'n jnbint tu'n tipemal Espíritu Santo, tu'n tipemal Satanás, mlay najset cyil, yaa'n nuk tuj ja tyem lu, sino jax ju'x tuj jtyem tzul. A>{ Ju' tzunj, cxe'l nkba'na cyey, ba'n tcub tnajsa'n te Dios tixja ilel bix tixja xmucchabl yol wi'ja. Pero kej xjal tzin cykba'n ka junx Espíritu Santo tuya taaw il, mlay najset cyil. K= Ejee'y, ka min ma tz'oc cyk'on cyiiba wuyena, nchi k'oj tzuna wi'ja. Kej xjal min cyak' cyiib wuyena tu'n cyclet xjal tuj tk'ab Satanás, ju'tzen chi onen ti' Satanás tu'nx cyxi' xjal tuj il. z<m ¿Ba'mpa tocx jun alak' tuj tja jun xjal cyiw te k'ilbetz tk'inemal ka min ma cub tẍpo'n alak' taaw jaa' nejl? Min. Pero ka ma cub tẍpo'n, ba'ntzen tetz talk'a'n tk'inemal. Weya, at wipemala tu'n tel wii'na j-at tuj tk'ab taaw il. /;W Ju' tzunj, tu'nx tipemal Espíritu Santo te Dios n-el wii'na biman. Bix cuma tu'n tipemal Dios, q'ueleltzen cyni'ya ti'j tu'nj wul-lena o tzul tcawbil Dios cyibaja. : Oj tel cyii'n ke cyxnak'atza biman, min txi' cykba'na tu'n tipemal Beelzebú nbint cyu'n. Ju' tzunj, mi'n txi' cyyolena n-el wii'na biman tu'n tipemal Beelzebú, cuma cytzki'ntla mi nuk cyu'n bix mi nuk wu'na bixet tz'el biman tu'n tipemal Beelzebú. 9/ Ju'tzen tten tuya taaw il. Ka ma tz'el tlojo'n Satanás kej biman ete' tjak' tcawbil, nk'ojl tzunxin ti'jxxin, bix tu'n t-xi' tcawbilxin tuj il. R8 Pero el tniy' Jesús ti'j ti iy' tuj cyc'u'jxin, bix e xi' tkba'nxin cyexin: —Tzin cykba'na nchin ak'anana te taaw il, Satanás. ¿Pero ti tten ju'wa? Cytzki'ntla ka ma tz'el tpa'n tiib jun tnom bix pjel cyk'ojlen cyiib xjal, mlay cyaj tnom ba'n. Jax ju'x ke te jun jaa', ka ma chi jaw k'oj, bi'x cxe'l cynajle'n tuj il. ^75 Pero cye fariseo, tej cybinte ti toc cyu'n xjal, e xi' cykba'nxin: —Min. Nuk tu'nj tipemal k'o'n te tu'n Beelzebú, cawel cyibaj biman, ba'n tu'n tel tlojo'n ja xjal lu biman cyi' xjal—tz̈i ke fariseo. }6s Bix e jaw klee' cykilca xjal, bix e xi' cykba'nxin: —¿Japatzen loj ja xjal lu Tcwal David at tu'n tul te cawel? k5O Yajc'atltzen, bix e xi' k'i'n twitz Jesús junxin xjal toc ten jun biman ti'j. Mos̈xin, bix min e bintl tyolenxin. Pero tej tel tlojo'n Jesús biman ti'jxin, nbintltzen tyolen xinak bix nbintl tu'nxin tu'n tcye'yenxin. 4 Ti'jxin c'oquel ke cyc'u'j xjal te cykil tnom,” tz̈i Dios tuj tyol tu'n Isaías. Tej cykbante fariseo ja taaw il k'ol tipemal Jesús 3 Jun xjal yaa'n cyiw tisen jun ptz'unt ncub toket, cxe'l tyeec'anxin tk'ak'bil tc'u'jxin te. Bix jun xjal yaa'n nimxix tocslabl, tisen oj ch'itk tcub yubtz'aj jun tken cantil, cxe'l tyeec'anxin tpasensyaxin ti'j. Ju' cbinel tu'nxin ojxe tcamanxin ti'j cykil ka'. w2g Mi'n jaw k'ojlxin cyi' xjal bix mi'n jaw s̈-inxin cye xjal. Mi'n k'ajt-xin cyiw tu'n cyoc lpe xjal ti'jxin. T1! “Lu jxjal ma nsicy'a tu'n tajben weya. A wanema ti'j, bix nim nchin tzalaja ti'j. Cwel nk'o'na jweya Espíritu tibajxin. Bix cxe'l tk'umenxin cyej xjal te cykil tnom ti tten tu'n cyten jiquen nwitza. r0] E tk'anexin ke xjal tu'ntzen tbint tisenj e tkba Dios te tyolel Isaías jatxe ootxa. Tz̈i Dios cyjulu: L/ Pero e tkbaxin cye xjal tu'n mi'n txi' cyk'umen ka otk chi k'anj. (.I El tniy' Jesús ti'j ti e cub cyninc'u'n fariseo ti'j, bix el lk'exin tuj ja lugar lu. Nim xjal oc lpe ti'jxin, bix e cub tk'a'nexin cykilca yaab cyxol. 2-] Pero yaltzen cye fariseo, etzkexin, bix e yolenkexin cyxolxxin tu'n ti tten tu'n tcub cybyo'nxin ja Jesús. Tej tyole Isaías ti'j Jesús ka ja tscy'o'n tu'n Dios 7,g Tej tbaj yolen Jesús ju'wa, e xi' tkba'nxin tej xin min yucchtl tk'ab: —Nukpinx tk'aba. Bix e xi' tnukpi'nxin tk'abxin, bix ul tnaabl tk'abxin tisen juntl tk'abxin. *+M Yajtzen jun xjal, ¿yaa'mpale mas tajbel twitz jun carnel? Ju' tzunj, k'o'n tu'n ley tu'n tcub nk'anena jun xjal tuj k'ij te ajlabl—tz̈i Jesús cye fariseo. -*S Bix e xi' ttzak'be'nxin cyexin: —Ka ma cu'x tz'ak jun carnel tuj jun jul tuj k'ij te ajlabl, ¿alcye jun cyey mlaypale tjatz tii'n, amale nuket jun carnel? )) Bix at junxin xjal otk tz'el tanem tk'abxin. Bix ete'c xsunj xjal fariseo tuj camon jaa', bix e xi' cykanenxin te Jesús: —¿K'o'npa tu'n ley tu'n tcub tk'anj jun xjal tuj k'ij te ajlabl?—tz̈ikexin. E xi' cykanenxin texin ju'wa tu'n tcub tz'akxin tuj cyexin cyley. i~~}6|j{{&zHyyxx-wvvtt8srpoo n@mpll@kk1jdiUhhMggf;eddccUbaa`_s^]]A\T[4ZpYXZWW7VVxUTSRQQ'PGOO9N_MLKK JII9HGGXFyFDDVCC>=t<<";x::*9U77!6g55T4S332y11L005/..7- ,Y+**&)(('2&V%B$$)#""3! -wFl-:%XW E M  M1pLBix cykilcaj cxe'l cykanena te Dios, ka ma ke cyc'u'ja ti'j, ccyiik'ela—tz̈i Jesús. Tej cyjyo'n nejenel cyepala jun k'oj tuya Jesús 9Bix aj ttzak'be'n Jesús cyexin: —Jaxxix cxe'l nkba'na cyey, ka ma ke cyc'u'ja ti' Dios, bix ka min ma baj cyc'u'ja, yaa'n nuk o'cx jac'a bint tu'n ttzkij tken higuera cyu'na, pero oj t-xi' cykba'na tej witz lu tu'n tjaw k'ukpaj tu'n t-xoo'n tiib tuj mar, ctcuyate witz. -Tej cylonte t-xnak'atzxin ti otk baj, e jaw klee'kexin, bix e xi' cykanenxin: —¿Titzen tten xtzkij tken higuero tujx naj?—tz̈ikexin. 7E xi' tcye'yenxin jun wi' lo'pj higuera tcub ttzii' be. Pero tejtzen tpon lk'exin ti' tken higuera, mintii' twitz e cnet tu'nxin. Nuk o'cx t-xaak at. Ju' tzunj, e xa' tkba'nxin te tken higuera: —Junxse maj mlayx tz'octl twitza—tz̈ixin. Bix tujx naj e tzkij jtken higuera. pYTetzen juntl k'ij te klax, tej cypon meltz'aj Jesús tuj Jerusalén, oc tak' weyaj texin tuj be. ^5Bix e cyaj tk'o'nxin ke xjal, bix etzxin cyuya t-xnak'atzxin tuj tnom te Jerusalén, bix e ponxin tuj tnom te Betania, jatztzen e cyja'xin te koniyan. Tej ttzkij tken higo tu'n tyol Jesús jaj mintii' twitz Z-Bix e xi' cykba'nxin texin: —¿Tzimpa tbi'na jnxi' cykba'n kej nee' lu?—tz̈ikexin. Bix aj ttzak'be'nxin: —Tzin. Yajtzen cyey, ¿bajxpa jaw cys̈i'na tuj tyol Dios ti toc tu'n ti'j lu? Tzin tkba'n cyjulu: “Te cyej nee' bix ẍlak nchi ch'u'n, o txi' tk'o'na tu'n tjaw cynimsa'n tbi'ya,” tz̈i jun xjal te Dios—tz̈i Jesús. pYPero cyej nejenel cye pala bix cyej tx'olbal ley, tej cylonte jjawnex tipemal e xi' tyeec'an Jesús, bix tej cylonte hasta ke nee' nchi s̈-in tuj tja Dios: “¡Tcy'iwlanxit tchman David, jaj Kcawel!” e tzaj cyk'oj ti' Jesús. r~]Bix ultzen kej xjal mos̈ bix kej xjal cox tuya Jesús tuj tja Dios, bix e cub tk'a'nexin cykilca. @}y Bix e xi' tkba'nxin cyexin: —Tzin tkba'n tyol Dios cyjulu: “Il ti'j tu'n tajben njaya te nablte nbi'ya,” tz̈i Dios. Pero cyey, ma tz'oc cyk'o'na te jun cyja alak'—tz̈ixin. _|7 Bix ocx Jesús tuj nin tja Dios bix etz tlojo'nxin kej xjal ete'cx lok'ol bix q'ueyel tuj tja Dios. Bix e jaw tpac'tz'enxin kej mes cyej xjal ch'ixpul twitz pwak tuyax cyk'ukbil cyej xjal nchi q'ueyen cucu'. 5{c Bix aj cytzak'be'n kej xjal lepchec ti'j Jesús: —Ja te Jesús tyolel Dios, aj Nazaret tuj Galilea—tz̈i ke xjal. Tej tetz tlojo'n Jesús ke q'ueyel tuj tja Dios z1 Tejtzen tocx Jesús tuj Jerusalén, e jaw klee' ke xjal ti'j tnimal xjal nchi ocx lpe ti'j Jesús, bix e xi' cykba'n: —¿Alcye ja xjal lu? tya Bix cykilcaxsen xjal nejl twitzxin bix lepch tzinxsen nchi s̈-in: —¡Tcy'iwlanxit tchman David, jaj Kcawel! ¡Chjonte te Dios ti'j ja xjal lu o tzul sma'n tu'nxin te cawel! ¡Jawxit nimset tbi Kaaw Dios tuj cya'j!—tz̈i ke xjal. "x=Bix e xi' bet bur, bix nimxse xjal e bet tuyaxin, bix e cub cyk'o'n cyxbalen tuj tbexin. Atl xjal el cytx'omen tk'ab xa'j tu'n tcub cyk'o'n tuj tbexin. &wEBix e xi' cyii'nxin bur tuyax taljil te Jesús, bix e jax cyk'o'nxin cyxbalenxin tuj tzalcyi'jjil te jun k'ukbil, bix e jax cyk'o'nxin Jesús tibaj xbalen. SvBix e xi'kexin, bix e cybinchaxin tisen e xi' tkba'n Jesús cyexin. 8ui“Kbanx cye xjal te Israel aj Sión cyjulu: ‘C'ulel Cycawela cyuyey. Maansxin, bix tjaxxin tibaj jun tal bur ikel iktz oj tulxin,’ tz̈i tbela,” tz̈i Dios te tyolel. ptYE baj jlu tu'ntzen tel jax j-e tkba Dios tu'nj tyolel jatxe ootxa. E tkba Dios te tyolel cyjulu: As{Katzen al ma tz'oc kanente cyey tiken n-el cypju'na ke jila, cxe'l cykba'na: “Ejee' jilja chi c'ajbel te Kaawa,” tz̈i cybela, bix chi tzaal tk'o'n naj texin ejee'jil—tz̈ixin. Wr'E xi' tkba'nxin cyexin: —Cyucxatzen tuj jni' tnom n-oc kcye'yen jatzewe. Oj cypona, c'oquel cycye'yena junjil bur yo'lecjil, bix tuyax jun taljil ttxlajjil. Cypjumeltzen cyca'beljil, bix cyii'ntz tzalu. q -Tejtzen cypon Jesús tuj tnom te Betfagé, jun coc' tnom tcub t-xee' jwitz Olivos tbi bix nka Jerusalén, e xi' tsma'n Jesús ca'ba t-xnak'atz. p/"Bix e jaw tlastim Jesús cyi'jxin, bix oc tmoco'nxin tbak' cywitzxin. Bix n-ultl tnaabl tbak' cywitzxin, bix ak' xe'l lpekexin ti'jxin._o7!Bix aj cytzak'be'nxin texin: —Taat, k'ontza keya tu'n kcye'yena—tz̈ikexin. In  Tej toc tbi'n Jesús ke mos̈, bix e we'xin, bix e xi' tsma'nxin xjal tu'n t-xi' cyii'n ke mos̈ twitzxin, bix e xi' tkba'nxin cyexin: —¿Ti cyaja tu'n tbint wu'na cyi'ja?—tz̈ixin. SmKej xjal ete' tuya Jesús, oc ilente ke mos̈ tu'n mi'n tz'el cywi'. Pero mas el cys̈i'nxin cywi'xin, bix e xi' cykba'nxin juntl maj: —¡Taat, tiy'jil David, k'ontza lastim keya!—tz̈ikexin. #l?Attzen ca'ba xjal mos̈ k'uklc'a ttzii' be. Tej cybintexin tzul Jesús, e jawxsen s̈-inkexin: —Taat, tiy'jil David, k'ontza lastim keya—tz̈ikexin. kYajc'atltzen, bix e pon Jesús cyuya t-xnak'atz tuj tnom te Jericó. Tejtzen cyetz Jesús tuj Jericó, nimxsen xjal oc lpe ti'jxin. ojWChi oquela tisen weya. Min in ula tu'n cyajben xjal weya. Nuk o'cx in ula tu'n wajbena cye xjal, bix tu'n t-xi' nk'o'na nchunk'lala tu'n cyco'pj nim xjal tuj tk'ab il—tz̈i Jesús. Tej tul tnaabl cywitz ca'ba mos̈ tu'n Jesús ^i5Bix alcye taj tu'n toc te nejenel cyxola, nejl c'oquel te tajbel te cykilcatl cyey. hPerotzen cyey cyxol, yaa'ntzen ju' ctemela tewa. Al tzunj taj tu'n tten nintzaj cyxola, c'oquel tipen ti'j tu'n tajben cyey. ag;Pero e tzaj ttxco'n Jesús cykilcakexin, bix e xi' tkba'nxin cyexin: —Cytzki'ntl tzuna kej cawel te twitz tx'otx' nchi cawen tu'n t-xi' cyyeec'an nim cyajwalel cye xjal. Bix cyiw nchi oc cyi' xjal tjak' cycawbil. kfOToctzen cybi'n jlaajtlxin t-xnak'atz Jesús tyol Jacobo tuya Juan, bix oc chi'l ch'inkexin. e#E xi' tkba'nxin cyexin: —Jax cyu'na q'uiyal a' cyc'u'ja cyu'na tisenj weya. Yaltzen cykanbila weya, yaa'n inayenwe chin kbalte al ccawel wuyena oj woca te cawel. Jatzen ma txi' k'o'n tu'n Nmana te alcyekej tu'n cycub ke ntxlaja tu'n cycawen wuyena—tz̈ixin. zdmPero aj ttzak'be'n Jesús: —Min tz'el cyni'ya ti'j ti jilel ntzaj cykanena weya. ¿Jac'apatzen tziy'x cyey cyu'n oj tiy' a' cyc'u'ja tisenj at tu'n tiy'x wu'na?—tz̈ixin. Bix aj cytzak'be'nxin: —Cbinel ke ku'n—tz̈i tzunkexin. ?cwBix e xi' tkba'nxin texuj: —¿Alcye taja? Aj ttzak'be'nxuj: —Oj toc tey te cawel, waja tu'n cycawen kej ca'ba wala lu tuyey, jun tuj tmank'aba bix juntl tuj tneẍa—tz̈ixuj. "b=E pontzen twitz Jesús t-xu'l jxin Zebedeo cyuya talxuj, Juan bix Jacobo. E tajbexuj tu'n t-xi' tkanenxuj jun xtalbil, bix e cub majexuj twitzxin. abix cxe'l cykba'n tu'n nxi' k'o'na tuj cyk'ab nmak xjal te Roma. Ejee'tzen xinj chi oquel xmucchante weya, inayena, jxjal Sma'n tu'n Dios tu'n ntena cyuya xjal. Cxe'l cyk'o'n kej xjal yaa'n judío lu tz'u'n wi'ja, bix chin cwel cybyo'na twitz cruz. Pero te toxen k'ij ncyimlena oj njaw itz'jtla juntl maj—tz̈i Jesús. Tej t-xi' tkane cytxu Juan bix Jacobo jun xtalbil te Jesús 2`]—Cybintz nyola. Ko xe'l tuj tnom te Jerusalén, jaa'j chin xe'la k'o'n tuj cyk'ab ke nejenel cye pala bix ke tx'olbal ley. Ejee' tzunxin chi kbalte tu'n nbyeta, _5Tej ch'itk tpon tumel tu'n t-xi' Jesús tuj Jerusalén, ex ttxco'nxin ke cablaaj t-xnak'atzxin cyjunalxxin tuj be, bix e xi' tkba'nxin cyexin: ^{Ju' tzunj, nim xjal nintzaj tuj cywitz ja'lewe, chi oqueltzen te ch'in tuj manc'bil k'ij. Bix nim xjal yaa'n nintzaj ja'lewe, chi oqueltzen te nintzaj la' alcye jun k'ij—tz̈i Jesús cye t-xnak'atz. Tej tyole Jesús juntl maj ka tu'n tcyim R]Inayena taaw ntx'otx'a bix taaw npwaka. ¿Yaa'mpa tumel tu'n nbinchantiya alcye waja ti'j jweya? ¿Tiken ma tzaj tk'oja tu'n ma txi' nk'o'na wanema cyej xjal lu?” tz̈i taaw tx'otx' te jun ak'anal. \K'inxa twi' tc'u'ja, bix cutxey. Cyej ak'anal ẍi pon ak'anal te manc'bil, waja txi' nk'o'na jun twi' cyc'u'j junx tuyey. )[K Pero aj ttzak'be'nxin te jun cyxolxin: “Jay wuyena, mintii' ka' tzin nbincha'na cyey. ¿Yaa'mpatzen xbint ti'j ku'n tu'n jun denario pwak twi' tc'u'ja? lZQ E xi' cykba'nxin: “Kej xjal lu ẍi pon ak'anal te manc'bil, nuk junx hora ẍi ak'anan. Pero ma txi' tk'o'na jun twi' cyc'u'j tisenx keya, bix ma ko sicta tuj ak'untl bix ma tziy'x ti' k'ij cykil k'ij ku'na,” tz̈ikexin. VY% Tej cyiik'ente twi' cyc'u'j te jun denario, e jaw yolenke ti' taaw tx'otx'. X1 Ju' tzunj, tej cyul kej ak'anal otk chi ak' ak'anal te klax, tuj cywitz at tu'n cychjet mas twi' cyc'u'j. Pero ju'x e chjeteke tu'n junx denario. vWe Tejtzen cyul kej ak'anal otk chi ak' ak'anal te jwe' tajlal te kale, teeyle juun e cyiik' jun denario. VTejtzen tex k'ij, e xi' tkba'n taaw tx'otx' te tmayordomo: “Txcontza ke ak'anal bix k'onxa twi' cyc'u'j. Nejl, k'onxa twi' cyc'u'j kej ak'anal e xi' ak'anal te yaj. Ja tzunj kej ẍi ak' ak'anal nejl, manc'biltzen cxe'l tk'o'na twi' cyc'u'j,” tz̈ixin. XU)E xi' cytzak'be'nxin: “Min-al jun xjal ma tzaj tk'o'n kaak'ena,” tz̈ikexin. E xi' tkba'nxin: “Cyucxa cyey cyuya juntl wak'anala tuj wawala, bix oj tbaj k'ij, cxe'l nk'o'na cyk'ija,” tz̈ixin. ]T3Tejtzen tpon tajlal jwe' hora te kale, juntl maj e xi'xin cyxol xjal, bix e cnet juun xjal tu'nxin mintii' cyaak'en. Bix e xi' tkba'nxin cyexin: “¿Tu'n tiken nuk n-ex cyk'ija wa'lkey tzalu?” tz̈ixin. bS=Tej tpon chil k'ij, juntl maj ex taaw tx'otx' jyol ak'anal. Bix te oxe hora te kale, e jyonxin ak'anal tu'n cyak'anan tuj tawalxin. Bix te cykilca ak'anal, e xi' tkba'nxin tu'n t-xi' tk'o'nxin cyexin cyk'ijxin. 'RGBix e xi' tkba'nxin cye: “Jax ju'x cyey, cyucxa cyey tuj wawala tu'n cyak'anana, bix oj tex k'ij, cxe'l nk'o'na cyk'ija,” tz̈ixin. Bix exkexin ak'anal. QwTej tpon beljaj hora te klax, ex taaw tx'otx' juntl maj, bix e tilxin cab xjal ete' tuj plaza mintii' cyaak'en. P'E binttzen ti'j tu'nxin cyuya t-ak'analxin jun denario pwak twi' cyc'u'j jun k'ij. E cycuya ak'anal, bix e xi' tsma'nxin ejee' tuj tawalxin. FO Bix e xi' tkba'ntl Jesús cye t-xnak'atz: —Jpjel oj tul tcawbil Dios tisenj e baj jun maj tuj tawal jun xjal taaw tx'otx'. Ex taaw tx'otx' te kskix jyol ak'anal tu'n cyak'anan tuj tawal. JN Pero nim xjal nintzaj ja'lewe, ejee' tzunj chi oquela te ch'in tuj tcawbil Dios. Bix nim xjal yaa'n nintzaj ja'lewe, ejee' tzunj chi oquel te nintzaj tuj tcawbil Dios tzul—tz̈i Jesús.-MSBix alcyej nuk wi'ja ma cyaj tk'o'n tja, bix ma titz'en, ttzicy, tman, ttxu, ke tcwal, ttx'otx', nimxsen ctzaal k'o'n te, bix ctiik'eltzen tchunk'lal te junx maj. )LKAj ttzak'be'n Jesús: —Jaxxix cxe'l nkba'na cyey, oj toc cykilca te ac'aj, bix oj ncub keya tuj nk'ukbila jawnex tu'n ncawena tibaj cykilca, jax ju'x cyey, ejee'y ma chi oc lpeya wi'ja, ck'ojel cyey tu'n cycub key tuj cyk'ukbila tu'n cycawena cyibaj jcablaaj cloj tiy'jil Israel. K3Bix ak' Pedro kbalxte texin: —Taat, ttzki'na o cyaj kk'o'na tik'ch keya tu'n koc lpeya ti'ja. ¿Alcyetzen ctzaal k'o'n keya?—tz̈i Pedro. :JmToctzen tcye'yenxin ejee'xin, bix e xi' ttzak'be'nxin: —Cye xjal, mlay bint cyu'nx tu'n cyocx tuj tcawbil Dios. Pero jatzen te Dios, cykilca ba'n tbint tu'n—tz̈ixin. I/Toctzen cybi'n t-xnak'atzxin jlu, e jaw klee'kexin, bix e xi' cykanenxin: —Ka ju' ttena, ¿titzen tten tu'n tclet jun xjal?—tz̈ikexin. H Cxe'l nkba'ntl cyey, mas cyiw tu'n tocx jun k'ina tuj tcawbil Dios twitzj tu'n tex junjil tz̈ej tuj tẍyo'p bak—tz̈ixin. GBix e xi' tkba'n Jesús cye t-xnak'atzxin: —Jaxxix cxe'l nkba'na cyey, cyiwxsen tu'n tocx jun k'ina tuj tcawbil Dios. TF!Tej tbintek'a jyol lu, e tzaj tbisk'a bix exk'a, cuma k'ina xsunk'a. REE xi' tkba'n Jesús tek'a: —Ka taja tu'n toca tz'aklxix, q'ueyex tik'ch tey, bix k'onxse twi' cye mebe. Ju'tze cnetela tk'inemala tuj cya'j. Ojtzen tbint tu'na, lpetztzen wi'ja—tz̈i Jesús. DBix e xi' tkba'n jk'a xjal te Jesús: —Cykilcaj lu o bint wu'na. ¿Alcyetzen juntl mina'x tbint wu'na?—tz̈ik'a. {CoChi nimala twitz cymana bix cytxuy. Bix c'oquelxix tak' jun xjal cyey tisen n-oc cyey cyak' cyey—tz̈i Jesús. PBBix e xi' tkanenk'a: —¿Alcyetzen ke mandamyent tu'n tbint wu'na? Bix e xi' tkba'n Jesús: —Mi'n chi byona xjal. Mi'n chi jyona juntl xuuj te pajbaj. Mi'n chi alk'ana. Mi'n chi ẍtak'ena. }AsAj ttzak'be'n Jesús tek'a: —¿Tikentzen nchin oca tk'o'na te ba'n? Min-alte jun xjal ba'n. Nuk ja te Dios ba'n. Yal tzunj tkanbila, ka taja tu'n tcamana tchunk'lala te junx maj, nimanx kej mandamyent e cyaj tk'o'n Dios—tz̈i Jesús. #@?Ultzen junk'a xjal tuya Jesús, bix oc tkanenk'a te: —Xnak'tzal ba'n, ¿alcye ba'n cbinel wu'na tu'n ncamana nchunk'lala te junx maj?—tz̈ik'a. i?KBix e cub tk'o'nxin tk'ab cyibaj nee', bix exxin. Tej tyole junk'a cwal k'ina tuya Jesús 6>ePero e xi' tkba'n Jesús: —Cytzakpi'nctz kej nee'wa tu'n cytzaj wi'ja, cuma nuk ka ju' tanem jun xjal tisen ejee' nee'wa, ba'ntzen tocx tuj tcawbil Dios—tz̈ixin. D= Yajc'atltzen, bix e xi' cyii'n xjal ke cynee' twitz Jesús, tu'ntzen tcub tk'o'nxin tk'abxin cyibaj, bix tu'n tna'nxin Dios cyi'j. Pero bix ak' ke t-xnak'atzxin te cawlec cye xjal. h<I At juun xjal mlay tu'n cymaje cuma cyitz'jlenx mixbe tu'n cyoc ipan cyi' xuuj. At juuntl xjal mlay tu'n cymaje cuma ma chi cpet cyu'n xjal. Bix at juuntl xjal ma tz'oc cyk'on cyiib tu'n mi'n chi maje nuk tu'n cyajben te Dios tu'n ttz̈'iy tcawbil Dios. Alcyej xjal jac'a bint jlu tu'n, e tbinchante—tz̈i Jesús. Tej tcub tcy'iwla'n Jesús ke nee' Q; Pero aj ttzak'be'nxin cyexin: —At juun xjal mas ba'n tu'n mi'n chi maje tuya jun xuuj. Pero mlay bint tu'n cykilca xjal tu'n mi'n maje, nuk o'cx kej xjal ma k'oj tu'n Dios tu'n mi'n chi maje. :% E xi' cykba'n t-xnak'atz Jesús te: —Ka ju' tten xinak tuya xuuj, masetpele ba'n tu'n mi'n maje jun xjal tuya jun xuuj—tz̈ikexin. 09Y Jatzen weya, cxe'l nkba'na cyey, alj ma tz'el tpa'n tiib ti' t-xu'l, bix ka mintii' nbint tu'n t-xu'l, bix ma maje tuya juntl xuuj, tzin tbincha'n pajlel—tz̈ixin. &8EBixse aj ttzak'be'n Jesús cyexin: —Ju'tzen tcyajlen tkba'n Moisés tu'n tex cylojo'na cyxu'la, pero tu'n cyyuwinela. Pero tuj tneel yaa'n ju' tewa. 71E xi' cykba'nxin texin: —¿Tikentzen e tcuya te Moisés tu'n t-xi' tk'o'n xinak jun u'j te xuuj tzin tkba'n otk chi cub pax?—tz̈ikexin. .6UJu' tzunj, yaa'n ca'batl cybet, sino tisen jun xjal mlay tz'el pax. Ju' tzunj, j-o tz'oc tmojba'n Dios te junx, yaa'n tu'n tcub cypa'n cyiib—tz̈i Jesús cyexin. 53Ju' tzunj cyjela tk'o'n xinak tman bix ttxu tu'n toc maje tuya xuuj. Cyca'beltzen chi elel tisen junx xjal bix tu'n cyel junx,” tz̈i tyol Dios. P4Bix aj ttzak'be'nxin cyexin: —¿Bajxpa jaw cys̈i'na tuj tyol Dios ti toc tu'n Dios ti'j jun moj xjal tej tbint tu'n? Tzin tkba'n tyol Dios cyjulu: “E cub tbincha'nte Dios xinak tuya xuuj. o3WBix e pon cabxin fariseo tuyaxin. Nuktzen ti cyajaxin tu'n tcub tz'akxin tuj tyolxin. Ju' tzunj, e xi' cykanenxin texin: —¿K'o'npale tu'n ley tu'n tel tpa'n tiib jun xinak ti' t-xu'l nuk tu'n tlaj jun tiixjati'?—tz̈ikexin. W2'Bix nimxsen xjal oc lpe ti'jxin, bix e cub tk'a'nexin kej xjal yaab jatzewe. 1 7Tejtzen tbaj tkba'n Jesús kej yol lu cye t-xnak'atz, etzxin tuj Galilea, bix e xi'xin tuj jun lugar nka departamento te Judea jlajxe nima' Jordán. 0#Jax ju'x ctbincha' Nmana tuj cya'j cyi'ja ka min xcub cynajsa'na ke cyuyey tuya cykil cyc'u'ja—tz̈i Jesús cye t-xnak'atz./}"Bix e tzaj tk'oj rey, bix e xi' tk'o'nxin tuj cyk'ab pjul xjal tu'n tq'uixbaset nim ojxe tchjet cykilca tc'asben texin. j.M!¿Yaa'mpatzen tu'n toc q'uixbe tc'u'ja ti' tuyey, tisen e xi' nk'o'na lastim tey?” tz̈i rey. X-) Tbintetzen rey, bix e tzaj ttxco'n rey jaj xin ak'analxin otk najsaxin tc'asben, bix e xi' tkba'nxin te: “Jay ak'anal yaa'n ba'n, e cub nnajsa'na cykilca tc'asbena weya cuma e tzaj tcubsa'na twitza weya. , Tejtzen toc cycye'yen niy'tl t-ak'anal rey ti otk baj, ka'xsen el tuj cywitzxin, bix e xi'kexin kbalte te rey ti otk baj. + Pero ja tzunj texin min e xi' tbi'nxin tuyaxin. Nuk o'cx ocx tk'o'nxin tuj tzee', tu'n mi'n tz'etz ojxe tchjet cykil tc'asben. #*?Bix e cub mutzk'aj tuyaxin twitz tx'otx' twitzxin, bix e xi' tcubsa'n twitz texin: “Ten tpasensyiya wi'ja, bix cxe'l nchjo'na nc'asbena tey,” tz̈i. )wPero tej tetz jxin el libre, bix e xi'xin jyolte tej jun tuyaxin c'asbenel twitzxin. At ch'inee' tc'asben twitzxin. Bix e xi'xin tzyulte, bix oc tẍk'o'nxin tkul, bix e xi' tkba'nxin te: “K'ontz jtey tc'asbena jun syent denario weya.” v(eBix oc q'uixbe tc'u'j rey ti' t-ak'analxin, bix e xi' ttzakpi'nxin, bix e cub tnajsa'nxin cykilca tc'asben. ['/Tej tbinte t-ak'analxin jlu, bi'xsen e cub mutzk'ajxin twitz tx'otx' twitz rey, bix e xi' tcubsa'n twitz texin: “Taat, ten tpasensyiya wi'ja, bix cxe'l nchjo'na cykilca nc'asbena tey,” tz̈i t-ak'analxin. &%Pero mintii' tpwak. Ju' tzunj, e tkba rey tu'n t-xi' q'ueyet, tuyax t-xu'l, cyuyax tcwal, tuyax cykilcaj at te, tu'ntzen tk'oj pwak te rey. %!Tej cypon t-ak'analxin twitzxin tu'n tchjet cyc'asben, e pon k'i'n twitzxin jun t-ak'analxin nimxsen tc'asben. Laaj mil talento tc'asben. +$OJnbaj cyej xjal ttanem Dios tisenj e baj cyej xjal jun maj tjak' tcawbil junxin rey twitz tx'otx'. E tajbe rey tu'n tchjet texin cykilca cyc'asben t-ak'analxin. #7Aj ttzak'be'n Jesús: —Min nxi' nkba'na tey ka o'cx wuuk maj. Jatzen nxi' nkba'na tey tu'n tcub tnajsa'na cykilca maj, seya wuuk maj setenta. 8"iBix e pon lk'e Pedro ti' Jesús, bix e xi' tkanenxin te: —Taat, ¿jte' maj cwel nnajsa'na til jun xjal ka ma tbincha jun ka' wi'ja? ¿Yaa'mpa wuuk maj?—tz̈i Pedro. !Cbinel tu'n Nmana, cuma jaa' nchmet ca'ba oxe ocslal tu'n cyajben weya, ntii'n tzuna cyxol—tz̈i Jesús cye t-xnak'atz.  #Juntl maj cxe'l nkba'na cyey, ka at ca'ba cyey twitz tx'otx' junx ta' cykanbila te Dios, ctzaal k'o'n cyey tu'n Nmana Dios tuj cya'j. Jaxxix cxe'l nkba'na cyey, ejee'y kbalte ti pjel cyxol ocslal twitz tx'otx'. Alcyej cxe'l cykba'na yaa'n ba'n tu'n tbint, ba'ntzen q'uelel cyyola tuj cya'j. Bix alcyej cxe'l cykba'na ba'n tu'n tbint cyxol ocslal, jax ba'ntzen q'uelel cyyola tuj cya'j. nUKa tcy'i binchal il tu'n toc tbi'n cyyola, kbanx cye cykilca ocslal tuj tja Dios. Ka ma tz'el tiiq'uen cyyol cykilca ocslal, yaa'ntltzen ocslal tuj cywitza, sino tisenc'a jun xjal yaa'n te ttanem Dios bix ka jun chmol alcabala. !;Pero ka min ma cyaj tk'o'n til, k'i'nx juntl ocslal bix ka ca'ba ocslal tuyey, tu'ntzen at ca'ba oxe tstiwa tu'n toc cycye'yen tii'n tnaabl j-ocslala. V%Ka at jun k'i'n tyol Dios tu'n bix ka ma tbincha il, cutxetey tuya tu'n t-xi' tkba'n te tu'n mi'n binchantl il, pero cyjunala tuya. Ka ma cyaj tk'o'n til, ma camana tu'n mi'n cyaj j-ocslala tuj til. zmJu' tzunj, tzinen ta' tcy'i Cymana tuj cya'j tu'n t-xi' jun nee' tuj il. Ti tten tu'n tcub knajsa'n til kermano  Bix ka ma cnetjil tu'nxin, jaxxix cxe'l nkba'na cyey, mas ctzalajelxin ti'j ja jil lu twitzj noventa y nuevejil min e che'x tzpet. \1 ¿Ti toc cyu'na? Ka at jun cylel carnel, ka at syent tcarnelxin, bix ka ma txi' tz'ak junjil, ¿mi'mpa cyaj tk'o'nxin jnoventa y nuevejil jaa' ete'jil, tu'n t-xi'xin jyol tej jil otk cyaj tz'ak, tu'n tcnetjil? &E Il ti'j q'uelel cyni'ya ti'j o chin u'la te jyol cyej xjal o che'x tzpet, tu'ntzen cyclet wu'na, inayena, jxjal Sma'n tu'n Dios tu'n ntena cyuya xjal. B} Mi'n tz'el cyiiq'uena ke nee', cuma jaxxix cxe'l nkba'na cyey, n-oc cycye'yen tsanjel Dios tuj cya'j ti nbaj cyi'j, bix nchi pon kej ángel lu twitz Dios te kbalte texin ti nbaj. ) Bix ka nchi jyona il tuya tbak' cywitza, cyimetz bix cyxoomexa. Mas ba'ntetpele tu'n cytena tuya junx tbak' cywitza twitz tx'otx' pero tu'n cyocxa tuj cya'j twitzj tu'n cyxi'y tuj k'ak' te junx maj tuya cyca'bel tbak' cywitza. Jaj jun techel ti'j jun carnel e xi' tz'ak (IYaltzen ka ma chi cub tz'aka tuj il tu'n cyk'aba bix ka tu'n cykena, cytx'omela bix cyxoomexa. Mas ba'ntetpele oj tel tx'omet jun cyk'aba bix ka jun cykena tu'n cycyaja cox pero tu'n cyocxa tuj cya'j twitzj tu'n cyxi'y tuj k'ak' te junx maj tuya ca'ba cyk'aba bix ka ca'ba cykena. X)¡Ayxsen cyej xjal twitz tx'otx', cuma ncub cyk'o'n tzpetsabl tuj cybe juntl! Mlay we' at ocsabl c'u'jbaj tu'n t-xi' tzpet jun xjal tuj tbe Dios. ¡Pero ayxsen tej xjal ncub tk'o'n tzpetsabl tuj tbe juntl! 9kPero alj xjal ncub tk'o'n tzpetsabl tuj tbe juntl yaa'n cyiw tuj tocslabl tu'n t-xi' tzpet tuj tbe Dios, masetlpele ba'n oj tcub ye' jun xak al tkul, tu'n t-xi' xe't tuj mar. >wAlj ma tkba ka il ti' jun nee', jaxse weya il wi'ja. {oAlj xjal ma tz'oc tk'on tiib tu'n toc te jun xjal maans tisen ja nee' lu, ja tzunja mas jawnex tuj tcawbil Dios. 4aBix e xi' tkba'nxin cyexin: —Jaxxix cxe'l nkba'na cyey, ka min ma cub cych'ixpu'na cynaabla tu'n cyoca tisen ja nee' lu, mlay chi ocxa tuj tcawbil Dios tzul tuj cya'j. hITu'ntzen taj ttzak'be'nxin, e tzaj ttxco'nxin jun nee' ttxlajxin tu'n toc we' cywitzxin. 1 ]Cyuj ja k'ij lu, e pon lk'e ke t-xnak'atz Jesús ti'jxin, bix e xi' cykanenxin texin: —Oj tul tcawbil Dios tzul tuj cya'j, ¿alcye xjal mas jawnex tuj?—tz̈ikexin. ] 3Pero kcy'i tu'n koc ten cyakwusalte ke chmol chojentj. Ju' tzunj, cutxa tey ttzii' tnijabel a', bix xoo'nx tuj a' jun ganch te tzyul quis̈. Jtneel quis̈ ctzyetel tu'na, jkonwa ttzijil. Cneteltzen jun pwak tuj ttzijil tu'na. K'intza, bix k'onxa cye chmol chojentj, tu'ntzen tchjet chojentj te weya bix te tey—tz̈i Jesús te Pedro.@ yAj ttzak'be'n Pedro: —Min. Nuk cye cyej niy'tl xjal n-el cykanen. Bix e xi' tkba'n Jesús: —Ju' tzunj, mintii' il ti'j tu'n t-xi' tk'o'n Tcwal Cawel twitz tx'otx' alcabala.  1E xi' tkba'n Pedro: —Tzin tk'o'nxin. Tejtzen tocx Pedro tuj jaa' jaa' e ten Jesús, e tzaj yolen Jesús nejl te Pedro: —¿Ti toc tu'na, Pedro? Ke cawel at twitz tx'otx', ¿te alej chojentj tzin cykanen? ¿Cyepale cycwalxin, bix ka cyej niy'tl xjal?—tz̈i Jesús. i KTejtzen cyponxin tuj Capernaum, ul kej xin chmol chojentj te nin tja Dios tuya Pedro, bix e xi' cykanenxin texin: —Yajtzen cyey Cyxnak'tzal, ¿mi'mpale tzaj tk'o'nxin jchojbil tu'n tajben tuj tja Dios?—tz̈ikexin. 9 kChin byetela cyu'n, bix chin jawetz itz'ja te toxen k'ij nbyetlenxitla—tz̈ixin. Bix nim e tzaj cybisxin tej cybintexin ja yol lu. Jaj jun chojentj tu'n tajben tuj tja Dios T!Bix iy'kexin tuj departamento te Galilea, bix tej toc cychmon cyiibxin, e xi' tkba'n Jesús cye t-xnak'atzxin: —Inayena, Jsma'n tu'n Dios tu'n ntena cyuya xjal, chin xe'l k'o'na tuj cyk'ab xjal. +Pero tej jun wik biman lu mlay tz'el ka mitkx nchi na'ney Dios bix ka mitkx ncwa' cypa'na weyaj—tz̈i Jesús. Tej tyole Jesús ti'j tcyamecy q[Bix aj ttzak'be'nxin cyexin: —Tu'nj yaa'n nimxix cyocslabla, mix s-etza biman cyu'na. Jaxxix cxe'l nkba'na cyey, nuket tz'oc ke cyc'u'ja ti' Dios, ikchetle ju' ch'in cyocslabla tisen jun twitz mostaza, jac'atzen txi' cyk'umena tej witz lu tu'n tjaw k'ukpaj tu'n t-xi' maa chix, ctcuyate witz. Ka min ma baj cyc'u'ja, cykilca ba'n tbint tu'n Dios cyey. 7Yajc'atltzen tej cycyajxin cyjunalxxin, e xi' cykanen t-xnak'atzxin texin: —¿Tikentzen min xko xcyeya tu'n tel klojo'na biman?—tz̈ikexin. SBix oc cawenxin ti' biman, bix ex biman tex hora, bix e k'anj nee'. }Bix e xi' tkba'n Jesús: —¿Mimpatzen-al xjal n-oc ke cyc'u'j wi'ja? ¿Cykilpakey min tz'el cyni'ya ti'j? ¿Jaa'tzen ta' cyocslabla? ¿Jte'tltzen maj cxe'l nyeec'ana wipemala tu'ntzen toc ke cyc'u'ja wi'ja? Cyii'ntzna wuyena—tz̈i Jesús. kOXi' wii'na cyuya t-xnak'atza, pero mix xk'anjak'a cyu'n—tz̈i tmank'a otk tz'oc biman ti'jk'a. )—Taat, k'ak'entz tc'u'ja ti'j ncwala, cuma ntzaj tuj twi'k'a bix nim niy'x q'uixc'aj tu'nk'a. Nim maj nxi' tz'ak tuj k'ak' bix tuj a'. Tej tzunj cypon meltz'ajkexin jaa' ete'j ke nimal xjal, ul junxin xjal tuya Jesús bix e cub maje twitzxin. Bix e xi' tkba'n texin: pY Bix el cyniy'xin ti'j e yolenxin ti'j Juan Bautista. Tej tel tii'n Jesús biman ti'j junk'a cwal F~ Pero cxe'lxixse nkba'na cyey, ya ma tzul Elías, pero min el cyniy' xjal ti'jxin, bix ju' tzunj e cub cybyo'n jaxin. Bix ju' pjel weya. Q'uiyelx nim q'uixc'aj wu'na cyu'n xjal—tz̈ixin. s}_ Bix aj ttzak'be'nxin cyexin: —Jax cyu'n tx'olbal ley nejl tzul meltz'ajte Elías te ninc'ul xjal. H|  Bix e xi' cykanen t-xnak'atzxin texin: —¿Tikentzenle nbyana cyu'n tx'olbal ley ka il ti'j tzul meltz'aj jxin Elías twitz tx'otx' nejl twitzj xin Sma'n tu'n Dios?—tz̈i tzunkexin. _{7 Cyajcatztzen meltz'ajkexin twi' witz, bix e xi' tkba'n Jesús cyexin: —Mi'n txi' cykba'na te jun xjal ti jilel ma cyila, ojxe tjatz itz'j tuj cyamecy jxjal Sma'n tu'n Dios tu'n ntena cyxol xjal—tz̈ixin. `z9Tejtzen toc cycye'yenxin, ya min-altl ke xjal e cyilxin, nuk o'cx tjunal Jesús. y E tzajtzen lk'e Jesús cytxlaj, bix oc tmoco'nxin ejee'xin, bix e xi' tkba'nxin: —Chi wey'tzen, bix mi'n tzaj ttz̈i cyi'ja. xxiTej cybinte t-xnak'atzxin ja yol lu, bi'xsen e cub ttz̈i cyibaj, bix e cub mutzk'ajkexin twitz tx'otx'. wMitkna'x tbaj yolen Pedro tej tcub jun muj nkoptz'aj, bix e cyaj bajkexin tuj muj. Bix jey', tuj muj etztzen jun yol. Tz̈i cyjulu: —Jatzen xinj lu Ncwala n-oc tak' weya, bix nimxsen nchin tzalaja ti'j. K'o'nc cyc'u'ja ti' tyol—tz̈i Dios tuj muj. Iv Bix e xi' tkba'n Pedro te Jesús: —Taat, ¡axsen tbanel eto' tzalu! Ka ba'n tuj twitza, cjaweltzen kbincha'na oxe ni' pach, jun te tey, juntl te Moisés, bix juntl te Elías—tz̈i Pedro. \u1Bix tujx naj ul jlet Moisés tuya Elías cywitzxin, bix e yolenkexin tuya Jesús. ,tQCywitz tzunxin tej tcub meltz'aj tcye'nc Jesús. E koptz'aj twitz tisen tken k'ij, bix tzinxsen ntxakakan t-xbalenxin. Otk tz'oc sak tilbil t-xbalen te junx maj. s yEltzen wukak k'ij, bix e xi' tii'n Jesús ja Pedro, tuya Jacobo, bixse Juan twi' jun witz nim. Cyjunalxin e xi'kexin. *rMJaxxix cxe'l nkba'na cyey, at juun cyey tcub tzalu min otk cyim ojxe toc cycye'yena techel ti tten oj tul jxjal Sma'n tu'n Dios tu'n tcawen—tz̈i Jesús.LqChin ul meltz'aja twitz tx'otx' tuya tipemal Nmana bix cyuya tsanjel Dios tuj cya'j, bix ctzaal nk'o'na, inayena, jxjal Sma'n tu'n Dios tu'n ntena cyuya xjal, teeylex juun la' alcye xbint tu'n. Hp ¿Ti c'ajbela cykilca twitz tx'otx' te jun xjal ka ma cyaj tk'o'n tchunk'lal te junx maj tu'n ttzyet tu'n? ¿Bix ma jte'tzen ctchja' jun xjal twi' tchunk'lal te junx maj, nuket jac'a tlok'? doAJa tzunj xjal tcy'i tz'oc lpe wi'ja cuma taj tz'oc tk'on tiib ti'j ti taj, cxe'l t-xoo'n tchunk'lal. Pero ja tzunj xjal cyjel tk'o'n tchunk'lal te twitz tx'otx' tu'nj lepchec wi'ja, ctcamantzen tchunk'lal te junx maj. onWBix e xi' tkba'ntl Jesús cye t-xnak'atz: —Alcyej taj tz'oc lpe wi'ja, cyk'oncjtzen tik'ch cyaja, ojxe tcyaj cyk'o'na tzalu twitz tx'otx'. Cyk'a'y cyiiba te cyamecy tu'n lepchec wi'ja, tisenj weya twitz cruz chin byetela. m/Pero aj tcye'yen Jesús bix e xi' tkba'nxin te Pedro: —¡Ctela nwitza, Satanás! Pedro, n-oc tona tey ja Satanás. Tcy'i Satanás japan baj waak'ena twitz tx'otx'. Jatzen tyolja tuyaj cyajbil xjal lepchec ti'j Satanás, yaa'n tuyaj tajbil Dios—tz̈i Jesús texin. }lsPero min el tyol Jesús ba'n tuj twitz Pedro, bix ex ttxco'nxin ja Jesús cyjunalxin, bix ak' Pedro ocsalec tc'u'j Jesús tu'n mi'n tyolenxin ju'wa. E xi' tkba'nxin: —Taat, mi'nxit tbyeta. Cutz̈it ka mi'n bint jlu ti'ja—tz̈i Pedro. -kSCyi'j ja tyem lu, ak' Jesús xnak'tzalec cye t-xnak'atzxin il ti'j tu'n t-xi'xin tuj Jerusalén, tu'ntzen tiy'x nim q'uixc'aj tu'nxin cyu'n nejenel cye xjal bix cyu'n nejenel cye pala bix cyu'n tx'olbal ley. E tkbaxin tu'n tbyet-xin, bix cjawetz itz'jxin te toxen k'ij tbyetlenxitlxin. jbix e xi' tkba'nxin cye t-xnak'atzxin tu'n mi'n jaa' tz'oca cykba'nxin ka jaxin Jscy'o'n tu'n Dios. Tej tyole Jesús ti'j tcyamecy Ai{Cxe'l nk'o'na tey tal jaa' ttzi tcawbil Dios tuj cya'j. Jay kbalte ti pjel cyxol ntanema. Alcyej ctkba'y yaa'n ba'n tu'n tbint cyxol ntanema twitz tx'otx', q'ueleltzen ba'n tuj nwitza tuj cya'j. Jax ju'x alcyej ctkba'y ba'n tu'n tbint cyxol ntanema twitz tx'otx', chin cuyalatzen tuj cya'j—tz̈ixin te Pedro, Jh Cxe'l nkba'na tey, jay Pedro, bix “xak” japenina tbiy. C'oquela tisen jun xak c'ajbel te t-xee' jun jaa', bix ja jaa' lu kej xjal chi oquel lpe wi'ja. Bix mlay caman taaw il cyi'j nxjala. OgBix e xi' tkba'n Jesús te Pedro: —Dios ma tzaj tk'o'n t-xtalbil tey, Simón, tcwal Jonás, cuma ja tumel lu yaa'n ma k'oj tey cyu'n xjal. Nuk o'cx Nmana tuj cya'j ma tzaj tyeec'an jlu tey. {foBix aj ttzak'be'n jxin Simón Pedro: —Ja teja Scy'o'n tu'n Dios te cawel, jay Tcwal Dios i'tz—tz̈ixin. QeBix aj tkanen Jesús: —Yajtzen cyey, ¿altzen kena tuj cywitza? tdaBix aj cytzak'be'nxin: —At xjal nkbante ka jay Juan Bautista. At juntl wik nkbante ka jay jtyolel Dios Elías. At juuntl tzin cykba'n ka jay Jeremías. Bix at juuntl tzin cykba'n ja loy juntl tyolel Dios te ootxa—tz̈ikexin. Kc Tejtzen tpon Jesús tuj tnom te Cesarea te Filipo, e xi' tkanenxin cye t-xnak'atzxin: —¿Alcye kena tuj cywitz xjal? ¿Ti toc cyu'n xjal ti'j xjal Sma'n tu'n Dios tu'n ntena cyuya xjal? Zb- Eltzen cyniy' t-xnak'atzxin ti'j min e tkbaxin tu'n cyc'ojlan cyiibxin tuyaj cypan aj fariseo bix aj saduceo, sino tuya tej cyxnak'tzbilxin. Tej tkbante Pedro ka ja Jesús Tcwal Dios, Jscy'o'n tu'n Dios Pero el tniy' Jesús ti'j ti otk tz'e'la tyolxin tuj cywitzxin, bix e xi' tkba'nxin cyexin: —Key xjal nuk ch'in n-oc ke cyc'u'ja wi'ja, ¿tiken nchi yolena cyxolxa ti'j mintii' cyway? 0]YPero min el cyniy'xin ti'j tyolxin, bix ak'kexin yolel cyxolxxin: —Min sul kii'n kwa, pero tcy'ixin tu'n lk'et pan cye fariseo oj ttzaj klok'o'n—tz̈ikexin. .\UBix e xi' tkba'nxin cyexin: —Cyc'ojlam cyiiba tuyaj cypan aj fariseo bix xsunj cypan aj saduceo—tz̈ixin tuj ewjel ch'in ti'j cyxnak'tzbil fariseo bix saduceo. [Iy'xtzen Jesús cyuya t-xnak'atzxin jlajxe tnijabel a'. Pero tej cyponxin, min e cyna'n t-xnak'atzxin tu'n t-xi' cyii'nxin cywaxin. ~}|M{zyyxwv8tt_ssrqqq,ponLmmlkkIjj@ih}ggoffNeddKcbb$a__d^^T]]\[ZZ+Y]Y2X)WYVVWUyTTSSSURRQQ,PPZONNAMMeLLAKJII\HH,GGLFEDpCUB4A@`?? >><`;>9988%7l66@55_4 3921@00 /.-i-,+**}))'((F''?%r%$y$##%"!!J @&3o_1f7k ^ < [ d {MZmoSl;QE xi' tkba'n tpatrón te: “Ba'n ma bint tu'na, jay ak'anal ba'n. Ba'n toc ke nc'u'ja ti'ja. Ma tz'ak'anana ba'n ti'j ch'in e xi' nk'o'na tey. Ju' tzunj, cxe'l nk'o'na nim tey tu'n tcawena tibaj. Tzalaja wuyena,” tz̈ixin. N:Bix e pon jt-ak'analxin otk tiik' jwe' talento twitzxin, nxi' tii'n jwe'tl talento otk tcaman. Bix e xi' tkba'n: “Taat, jwe' talento e tzaj tk'o'na weya. Lu jwe'tl talento ma ncamana,” tz̈i. 9 Tbajlenxitltzen nim k'ij, ul meltz'aj cypatrón ak'anal, bix e xi' tkanenxin jte' pwak otk tcaman jaca juun t-ak'analxin. 8Pero jt-ak'analxin e tiik' jun talento, e xi'tzen bix e cu'x tlucu'nxin tx'otx', bix e cu'x tewenxin jpwak tpatrón tuj tx'otx'. |7qJax ju'x jt-ak'analxin e tiik' ca'ba talento, texj k'ij ak' tu'n tak'anan ti' tpwak, bix e caman ca'batl talento. |6qJt-ak'analxin e tiik' jwe' talento, texj k'ij ak' lok'ol bix q'ueyel tuya tpwak, bix e caman jwe'tl talento. i5KTe jun t-ak'analxin e xi' tk'o'nxin jwe' talento. Te juntl t-ak'analxin e xi' tk'o'nxin ca'ba talento, bix te juntl, jun talento. Te teeylex juun e xi' tk'o'nxin pwak, la' ti' ba'n tbint cyu'n ti'j. Bix e tzyet be tu'nxin. o4WBix e xi' tkba'ntl Jesús: —Jpjel tuj tcawbil Dios tzul tuj cya'j tisenj e baj tej tex junxin xjal tuj jun tnom nakch. Nejl, e tzaj ttxco'nxin ke t-ak'analxin, tu'ntzen t-xi' tk'o'nxin pwak cyexin, tu'n cyak'ananxin ti'j. ?3w Ju' tzunj, cyc'ojlam cyiiba tu'n binne cytena oj wula, cuma mintii' tumel cyuyey jtoj chin ula bix niy' hora—tz̈i Jesús. Jun techel ti'j pwak xi' tk'o'n xjal cye t-ak'anal h2I Pero aj ttzak'be'n chmilbaj: “Jaxxix cxe'l nkba'na cyey, min ntzki'na cywitza,” tz̈ixin. |1q Te yajxetzen, ul kej jwe'tltxin, bix e xi' cykba'ntxin: “¡Taat, taat! ¡Jkom jaa' kwitza!” tz̈iketxin. @0y Bix exketxin lok'ol. Pero jooc'tzen nche'xtxin lok'ol aseyt, ul chmilbaj. Jatzen kej txin binne cyten e bet tuya chmilbaj, bix ocxketxin tuyaxin tuj mejoblenel. Bi'x lmet ttzi jaa'. "/= Pero aj cytzak'be'n jtxin at cynaabltxin: “Min. Mas ba'n tu'n cyxi'y cyuya ke q'ueyel te lok'ol cyaseyta, tu'ntzen mi'n baj naj keya,” tz̈iketxin. #.?Bix e xi' cykba'n kej jwe' txin mintii' cynaabltxin ti'j cyej jwe'tltxin: “Cyk'ontz ch'in kaseyta, cuma ch'ix cycub yubtz'aj kcantila,” tz̈iketxin. M-Bix e jaw we' ke laaj txin, bix oc cytxko'ntxin cycantiltxin. ,{Pero te chil ak'bil, e jaw s̈i'n jun xjal: “¡Jey', lu chmilbaj tzula! ¡Qui cyetza te clulte texin!” tz̈i xjal. Y++Pero e yajt te chmilbaj tu'n tul, bix ul cywatltxin, bix iy' wutanketxin. e*CJatzen kej txin at cynaabl, e xi' cyii'ntxin ch'intl aseyt tuj tcublel tuyax cycantiltxin. H) cuma min e xi' cyii'ntxin aseyt tu'n tajben tuj cycantiltxin. l(QCyxoltzen laaj txin xuuj, jwe'txin at cynaabltxin ti'j, pero jwe'tltxin mintii' cynaabltxin ti'j, 5' eBix e xi' tkba'ntl Jesús cye t-xnak'atz: —Yaa'n cykilca xjal binne cyten oj tul tcawbil Dios. Oj wul meltz'aja tuj cya'j, jpjel tisenj e baj tuj jun mejoblenel. Mitkna'x tul chmilbaj tuj mejoblenel. At laajtxin xuuj. E xi' cyii'ntxin cycantiltxin bix exketxin te clulte texin tuj be, tisenx tten. P&3Bix cwel k'o'n nim castiwa te ak'anal, bix cxe'l t-xoo'n tpatrón cyxol ke xmeletz' xjal, jatztzen chi jawela ok'ja, bix jaa' cjawela kitx'itx'in t-xee' twitz cye—tz̈i Jesús cye t-xnak'atz._%72tzultzen meltz'aj tpatrón tuj jun k'ij min nayon ti'j bix tuj jun hora min ttzki'n. g$G1bix ma tz'oc ten pjul cye mastl ak'anal bix ma tz'oc ten waa'l bix c'al cyuya ke c'al k'e'n, T#!0Pero ka ma txi' tkba'n ak'anal ka': “Yaj tzulwe npatróna,” ka tz̈i, s"_/Jaxxix cxe'l nkba'na cyey, cxe'l tk'o'n patrón tej ak'anal tu'n toc te ninc'ulte cykilca at te patrón. _!7.At nim xtalbil tibaj jun ak'anal ka cuyan tu'n tuj taak'en oj tul meltz'aj tpatrón. G -Ju' tzunj, ba'nxit chi e'la tuj cyaak'ena, tisen jun t-ak'anal patrón at tnaabl bix cuyan tu'n tuj taak'en k'o'n tu'n tpatrón tu'n t-xi' tk'o'n cywa kej te tja patrón oj tpon hora. 1,Jax ju'x cyey, cykil hora cyitz'lem cyiiba, cuma chin ul meltz'aja tuj jun k'ij min nayona ti'j, inayena, Jsma'n tu'n Dios tu'n ntena cyuya xjal. 3_+Cybima ja yol lu. Nuket e bi'n tu'n taaw jun jaa' niy' hora te koniyan tzul alak', jac'ale cub ten c'ojlal, tu'ntzen mlay txi' tk'o'n amle'n te alak' tu'n tocx tuj tja. oW*Ju' tzunj, cuma min cytzki'na jtoj chin ula, inayena Cyaawa, cyc'ojlam cyiiba tu'ntzen binne cytena. b=)At ca'ba xuuj chi tz̈ee'l junx ti'j jun cyaa'. Jun cjawel k'i'n, pero juntl cyjel ten. {(Tuj tzunj k'ij oj wul meltz'aja, at ca'ba xinak tuj cojbil. Jun cjawel k'i'n, pero juntl cyjel ten tu'n tcub tcastiwa. hI'Min e cyocsla aj il ka at tu'n tcub jun castiwa cyibaj hasta tejxe ttzaj jun nintzaj jbal cyibaj, bix e baj cykilca xjal. Jax ju'x nuk q'uelex cyk'ij xjal oj wul meltz'aja twitz tx'otx' juntl maj. Bix cwel castiwa cyibaj. O&Tuj k'ij te mitkna'x tcub cycastiwa a' cyibaj xjal, tej tjaw tz̈'iy a', nuk ex cyk'ij nchi waa'n, nchi c'an, bix nchi maje, nuk cytenx. Pero nuk tisen tii' tej tpon jk'ij tej cyocx Noé tuj barc. H %Yal cyej xjal at twitz tx'otx' oj ch'itk wul meltz'aja, min n-oc cyc'u'j ti'j alcyej at tu'n tbaj, tisenx kej xjal e ten tuj ttyem Noé min oc cyc'u'j ti'j alcyej at tu'n ttzaj cyibaj. @y$Yaltzen tej tu'n alcye k'ij bix niy' hora oj wula, min-al ebilte. Mitetpe ejee' tsanjel Dios tuj cya'j itzkilte, bix mitetpe inayena. Nukxix ja te Nmana itzkilte niy' hora pjel jlu. hI#Il ti'j ju' pjela. Te cya'j bix te twitz tx'otx' cwel xitj, pero ke weya nyol, mlay baj twi'. "Jaxxix cxe'l nkba'na cyey, kej xjal cyla' cykilca kej yec'bil ma txi' nkba'na cyey, min otk chi cyim oj tul tcawbil Dios. J !Jaxse ju'x oj wula. Tisen tzunj t-xul higuera n-etz te ch'itk coresma, q'uelelc'atzen cyni'ya ti'j oj tbaj cykilca ma txi' nkba'na cyey twitz tx'otx', jatzen techel ka ch'itk wetza tuj cya'j. iK Cycnomtzen. Ko nk'a'c'atzen jun techel ti tten oj wula. Ju' tten tisenj oj ntzaj xulan jun wi' higuera. Oj ntzaj alajin tk'ab higuera bixsen n-ak' eletz muxk'aj t-xul, ya telniy'tzen tuj cywitza ka ch'itk toc coresma. FTuj tzunj k'ij lu oj wula, ctzaaltzen nsma'na nsanjela tuj cya'j tu'nj tk'ajt tk'ajk'ajel jun jawnex xux, bix chi chmol ke n-ángela ke nxjala tuyaxe cykil jaa' pomnina baj twitz tx'otx'. Oj tbaj lu, cchic'ajaxel jun yec'bil twitz cya'j te techel at tu'n tul jxjal Sma'n tu'n Dios tu'n ntena cyuya xjal. Bix chi jawel ok' xjal tuj cykilca tnom twitz tx'otx', cuma cyla' xjal inayena oj ncu'tza tuj muj tuya nim wipemala bix nchin txakakan xsuna. T!Ojtzen tbaj kej k'ij te cyiwxsen q'uixc'aj lu, c'oquel klolj twitz k'ij, bix ya mi'ntl txakentl xjaw. Chi c'u'l tz'ak che'w twitz cya'j, bix nuk clu'l cykilca twitz cya'j tisen jun xlok'laj cya'j. )KJaa' tcwa' t-xumlal cyimne, jatztzen chi chmetel ke c'utz. Mintii' il ti'j tu'n toc cykanenjil jaa' tcwa'. Ti tten oj ch'itk tul meltz'aj Jesucristo juntl maj 1[Min chin ula tuj ewjel. Oj wula, cchic'ajaxel cywitz cykilca xjal, tisenj oj tcub koptz'aj jun tken k'ancyok te ocne bix niy'tl koptz'aj twitz cya'j tu'n tex te elne. i KJu' tzunj, ka ma cykba xjal: “Lu Cristo at tuj lugar min-al xjal tuj,” ka cytz̈ike ju'wa, mi'n che'xa. Bix ka ma cykba xjal: “Lu Cristo tocx tuj cwart lu, cyjyo'nx,” ka cytz̈ike ju'wa, mi'n txi' cyocsla'na cyyol. 4 cCykil tzunja lu ma txi' nkba'na cyey nejl. - Scuma tzultzen nim xjal ẍtak' kbalte ka ejee' Scy'o'n tu'n Dios te cawel, bix tzul xjal ẍtak'el ka ejee' tyolel Dios. Ejee' tzunj xjal lu chi cwel binchante jawnex techel bix nuk tik'ch cbinel cyu'n tuya cyipemal, tu'ntzen cysbun ke xjal, bix ch'innch'e oj tcub sbu'n jun te Dios t-xjal.  Katzen at jun xjal ma tz'oc kbante cyey: “Cycye'yenctzen, lu tzunj xin Scy'o'n tu'n Dios lu,” ka tz̈i cyseja, mi'n tz'oc cybi'na, B }Nuket mi'n cub tbajsa'n Dios twi' kej k'ij te q'uixc'aj lu, milen-al jun xjal jac'a cyaj itz'j. Pero cwel tbajsa'nxin twi' tu'n tk'ak'bil tc'u'jxin cyi'j texin ttanem scy'o'n tu'nxin. }sBajxse pja' jun maj ju'wa jatxe tcublen itz'j twitz tx'otx' tu'n Dios, bix mi'n baj juntl maj ju'wa oj tbaj ja lu. {Cykanenx te Dios nuket mi'n baj ju'wa tuj tyem te tchewel, bix ka tuj jun k'ij te ajlabl, cuma cyiw tu'n cyel ok xjal. jMPero lastim kej xuuj preñada, bix ma nch'u'n cyal, oj tul ja ila, cuma mlay bint tu'n cyel ok. _7Bix alj nak'anan tuj tcojbil, mi'n tz'ajtz meltz'aj tja, mitetpe te k'ilbex ke ti'j. 'Alcyekej xjal ete'wex tuj tcab cxo'la cyja, mi'n chi ocxtl k'ilbetz te tik'ch cye tuj cyja, sino txucl chi elex ok tuj c'ul tu'n cyajkelbil. [/Tu'n tclet cychunk'lal, chi elel ok kej xjal ete' tuj Judea tuj c'ul cyxol witz. I Cykilcatzen jlu il ti'j pjel cyuj k'ij chi ul. Pero mas yaj tzul manc'bil k'ij. Ju' tzunj, ilxsen ti'j q'uelel cyniy' kej xjal n-oc cybi'n cyyola ti'j ti pjel oj ch'itk tul manc'bil k'ij. Jatxe ootxa, e tkba jtyolel Dios Daniel tzul jun k'ij oj tocx jun xjal ka'xsen te junx maj tuj nin tja Dios tu'n ttz'ilex bix tu'n ttzpet bix cxitjel tja Dios tu'n. Oj toc cycye'yena otk tz'ocx ja xjal lu tuj xjan cwart tja Dios, tz'ocxix cyc'u'ja ti'j. #?Jba'n tpocbal tcawbil Dios cxe'l pocbet tuj cykilca twitz tx'otx', tu'ntzen cybinte cykilca wik xjal tyol Dios. Bix oj tbint lu, tzultzen manc'bil k'ij. ]3 Pero alcyej xjal min xcyaj cye'yente weya hasta ojxe tcyim, ccleteltzen tu'n Dios. mS Tz̈'iynen tjaw tz̈'iy il twitz tx'otx', bix ju' tzunj, nim xjal mi'n tz'octl cyak' ke cyuya cye. n~U Chi ul nim xjal tzin cykba'n ka tyolel Dioske, pero nuk tenx cyu'n, bix nim xjal chi tzpetel cyu'n. }7 Tu'n tlaj q'uixc'aj lu, nim xjal cyjel cyk'o'n cyocslabl wi'ja, bix cxe'l cyq'ueyen ke ocslal tuj cyk'ab aj k'oj wi'ja, bix q'uelel cyiiq'uen cyiib. /|W Cyuj k'ij chi ul, chi xe'l k'o'na tuj cyk'ab cawel, bix chi yasjela cyu'n, bix chi cwel byo'na cyu'n. Bix chi elel iiq'uena tuj cykilca tnom tu'nj lepcheckey wi'ja. h{IPero kej tchiyonel lu nuk ch'in teja cywitzj q'uixc'aj nim tzul mas yaj oj tul manc'bil k'ij. Uz#Cyuj jk'ij chi ul, chi jawel nmak tnom te k'ojlel cyuya juntl nmak tnom, bix ju' pjel tuj cykilca twitz tx'otx'. Bix tzul nim weyaj tuj nim lugar twitz tx'otx'. Bix nuk jak'ch q'uiyela xcyaklajnab. FyCxe'l cybi'na nbajtl k'oj tuj ttanema bix jak'ch tumel. Pero mi'n chi jaw sey'paja, cuma il ti'j at k'oj te mitkna'x wula. Pero kej k'oj lu yaa'nja te yec'bil ch'ixc'a tpon manc'bil k'ij. yxkCyuj jk'ij chi ul, tzul nim xjal te kbalte ka ejee' Scy'o'n tu'n Dios te clol xjal, bix cwel cysbu'n nim xjal. _w7Bix aj ttzak'be'nxin: —Cyc'ojlam cyiiba cywitz kej xjal chi ul tzpetsal cyey. Iv Yajc'atltzen, bix e cub kexin twi'j witz Olivos tbi. Cyjunalxin cyuya t-xnak'atzxin. Bix e pon lk'e ke t-xnak'atzxin ti'jxin, bix e xi' cykanenxin: —Taat, kbantz keya, ¿jtojtzen pjel cykilca kej lu ma tkbay? ¿Bix titzen jilel techel tzul oj ch'itk tul meltz'aja bix oj ch'itk tpon manc'bil k'ij?—tz̈ikexin. GuBix e xi' tkba'nxin cyexin: —Cycye'yenx cykilcaj lu, cuma jaxxix cxe'l nkba'na cyey, mi nuket jun xak bix cyjel tibaj juntl. Cykilca pjel xitj—tz̈ixin. Kej yec'bil cyi'j manc'bil k'ij t Tej tbaj yolen Jesús, etzxin tuj tja Dios, bix e xi'xin. Bix e xi' cych'iquen t-xnak'atzxin tja Dios texin, tii'n tcye'nc. fsE'Cxe'l nkba'na cyey, oj ncyima, mi'n tz'oc cycye'yena nwitza juntl maj hasta ojxe tpon jk'ij oj t-xi' cykba'na: “Chjonte te Dios ti'j ja xjal lu tzul sma'n tu'n Dios te cawel,” tz̈i cybela—e xi' tkba'n Jesús.Ir &Jey', cyjel tcye'yen Dios cytanema, bix min-al xjal cyjel tuj. ;qo%Bix e xi' tkba'ntl Jesús: —Key aj Jerusalén, aj Jerusalén, ¿tikentzen nchi cub cybyo'na ke tyolel Dios? ¿Bix tiken nchi cub cybyo'na tu'n xak kej xjal nxi' tsma'n Dios cyuyey? Nim maj o wajbe'ya tu'n nclonteya ejee'y, tisen nchi ocx clet tal jun ttxu ey' tjak' t-xiicy', pero cycy'iy inayena. 6pe$Jaxxix cxe'l nkba'na cyey, ejee'y judío te ja'lewe chi iklte nim castiwa tu'n tlaj kej il lu—tz̈i Jesús cye fariseo. Oc q'uixba tc'u'j Jesús cyi'j xjal aj Jerusalén co?#Bix oj tbint cyu'na ju'wa, cwel cychjo'na cykilca cycublen xjal jiquen, jatxe tcublen Abel, hasta tejxe tcub Zacarías, tchman Berequías, jtyolel Dios e cub cybyo'na tuj tja Dios ti'jxe altar twitz tneel xjan cwart. ;no"Tu'n tpon baj twi'j ak'untl e tzyet cyu'n cyiy'jila, jey', cxe'l nsma'na mas tyolel Dios cyuyey, cyuyax kej at cynaabl, cyuyax ke tz'ibel tyol Dios. Cyxoltzen kej lu at juun cwel cybyo'na twitz cruz. At juuntl cxe'l cyk'o'na tz'u'n cyi'j tuj camon cyjay, bix at juuntl pjel yaset cyu'na tuj cykilca tnom. @m{!¡Lbajkey! Mlay chi co'pja tu'n mi'n che'xa tuj k'ak'. l- At-x ch'intl tu'n tpon baj twi' j-ak'untl e tzyet cyu'n cyiy'jila te ootxa. Ju' tzunj, japanx baj twi' cyu'na jmin o japan baj cyu'n cyiy'jila. kPero oj nxi' cykba'na ka cychmana kej xjal e byonte ke tyolel Dios, tzin cykba'na ka junx cynaabla cyuyaj cyiy'jila byol tyolel Dioske. jTzin cykba'na: “Nuket eto' tuj tyem tej cyten kiy'jil, mintle e tzaj konen cye kiy'jil tu'n tcub cybyo'n ke tyolel Dios,” tz̈ikey. 5ic¡Ay xsunkey tx'olbal ley bix fariseo! Xmeletz'key, cuma njaw cybincha'na cypanteón tyolel Dios te ootxa, bix nbaj cybincha'na cypanteón tu'n tcyaj mejor cycye'nc. hJax ju'x cyey, tzin cyyeec'an cyiiba cywitz xjal tisenc'a jiquenkey. Pero tuj cyanema, nojnekey tuya xmeletz'bil bix jyaa'n ba'n. Og¡Ay xsunkey tx'olbal ley bix fariseo! Xmeletz'key. Tisen cyjayel anemkey. Tocse txun cyi'j panteón, bix cyeca cyi'jxe. Pero tuj cyc'u'j, nuk nojne tu'n cybakel anem, bix nuk k'eyne at cyuj. [f/Ejee'y fariseo mos̈, il ti'j tu'n ttxjet cyanema, tu'ntzen tsakxix te junx maj. Te!¡Ay xsunkey tx'olbal ley bix fariseo! Xmeletz'key, cuma ejee'y tisen jun xjal n-oc tk'o'n ti'j tu'n tel ttxjo'n ti'jxe jun vaso bix ka jun lak. Pero yajtzen tuj tc'u'j lak, ncyaj tz'il. Jax ju'x cyey, nim nbint cyu'na cywitz xjal tu'n tchic'ajax ka sakkey. Pero tuj cyanema, nuk alak' xjalkey, bix nuk ka' cyaja tu'n tbint. d5Amale mint tz'el cyni'ya ti'j ti jilel mas il ti'j tu'n tbint, pero tzin cykba'na cye xjal alcye tu'n tbint cyu'n. Tisen mos̈ k'il xjalkey. Ejee'y tisen jun xjal nxi' twaa'n, bix ka ma cnet jun us tuj twa, n-eltzen tii'n. Pero ka at jun tz̈ej tuj twa, min tz'el tniy' ti'j. *cM¡Ay xsunkey tx'olbal ley bix fariseo! Xmeletz'key, cuma nchi k'ona tlajan pa' te alwent bix anís bix comino, pero min tz'oc cyk'on cyiiba tu'n tbint ja mas il ti'j tz'i'ben tuj ley cyu'na. Min tz'oc cyk'on cyiiba te onlte cye xjal bix tu'n toc cyk'ak'en cyc'u'ja cyi'j bix tu'n cybeta ba'n tuya Dios. Tumel tu'n t-xi' cyk'o'na tlajan pa' te Dios, pero yaa'n tumel ma cyaj cycye'yena jniy'tl tz'i'bet tuj ley. b}Bix ka ma cywix tyol jun xjal tu'n yol ti'j cya'j te jurament, tu'n Dios ncub ke tuj tk'ukbil tzin tk'o'n tipemal tyol. taaBix ka ma cywix tyol jun xjal tu'n tja Dios te jurament, tu'n Dios tuj tja Dios tzin tk'o'n tipemal tyol. #`?Ju' tzunj, yaa'n il ti'j ka ma cywix tyol jun xjal tu'nj altar te Dios te jurament bix ka tu'nj oybil, cuma tu'n Dios te altar tzin tk'o'n tipemal tyol. *_M¡Mos̈key! ¿Alcye mas il ti'j? ¿Japa altar te Dios, bix ka oybil tibaj altar oyet te Dios? Mas il ti'j Dios, bix xjan altar nuk o'cx cuma tocx tuj tja Dios. ^/Jax ju'x tzin cykba'na ka yaa'n nimxix tajben altar te yol te jurament tu'n tcywix tyol jun xjal. Mas tipemal oybil tibaj altar tu'n tcywix tyol, bix ju' tzunj, ka ma tzaj k'o'n tipemal tyol jun xjal tu'nj oybil te jurament, iltzen ti'j tu'n tjapan baj ti' tyol, tz̈ikey. 1][¡Mintii' cynaabla, bix mos̈key! ¿Alcye mas xjan? ¿Japa oro, bix ka nintzaj tja Dios jaa' ta' Dios? Mas il ti'j Dios, bix xjan oro nuk o'cx cuma tocx tuj tja Dios. \3¡Ay xsunkey k'ol tumel cye xjal pero tisen mos̈key! Tzin cykba'na ka yaa'n nimxix tajben nin tja Dios te jurament tu'n tcywix tyol jun xjal. Pero ka ma tzaj k'o'n tipemal tyol jun xjal tu'n oro tuj tja Dios te jurament, iltzen ti'j tu'n tjapan baj ti' tyol, tz̈ikey. ['¡Ay xsunkey tx'olbal ley bix fariseo! Xmeletz'key, cuma nbaj cybetena mar bix twitz tx'otx' cyxol jun wikxitl xjal tu'n tocx jun xjal tuj cyxnak'tzbila, bix oj tocx xjal tuj cyxnak'tzbila, mas aj il n-oca cywitza, bix mas nxi' tuj il cyu'na tu'n t-xi' tuj k'ak'. QZ¡Ay xsunkey tx'olbal ley bix fariseo! Xmeletz'key, cuma nchi kanena nim chojbil jaa' cye viuda, tu'ntzen ka min xchjet cyu'n viuda, n-eltzen cyii'ntla cyjaxuj, tzinxsen chi na'na Dios nim tyem cywitz xjal nuk tu'n tcub naj cybinchbena cywitz xjal. Ju' tzunj, mas cycastiwiya cwel cyibaja cywitzj cwel cyibaj niy'tl xjal. Y Yaltzen cyey tx'olbal ley bix aj fariseo, ¡ay xsunkey! Xmeletz'key. Tzin cylomo'na tlemel jaa' cywitz xjal cyaj tu'n cyocx tuj tcawbil Dios. Cycy'iy tu'n cyocxa, pero amale cyajat niy'tl xjal tu'n cyocx, pero n-oc cyipena ti'j tu'n mi'n chi ocx. zXm Alj xjal njaw tniman tiib, c'oquel te ch'in. Bix alj xjal n-oc tk'on tiib te ch'in, ck'ojel te tu'n toc te nim. `W9 Kej xjal n-oc cyk'on cyiib ti'j tu'n cyajben cye niy'tl, ejee'tzen mas jawnex cyxola. zVm Bix mi'n tz'oc cyk'o'na cyiiba tu'n toc cyk'o'n xjal cybiy tneel te cye, cuma junx nejenel cyey at, jaj Cristo. mUS Bix mi'n tz'oc cyk'o'na tbi jun xjal te cymana tzalu twitz tx'otx', cuma junx Cymana at tuj cya'j. —Ke tx'olbal ley bix ke fariseo, cye cyaak'en tu'n cyk'onte xnak'tzbil ti'j tley Moisés. HM Bix e xi' tkba'n Jesús cye tnimal xjal bix cye t-xnak'atzxin: L.Min-al jun cye e cnet yol tu'n tu'n t-xi' ttzak'be'n texin. Bix ya min-al juntl e tnimsa tiib tu'n tbaj t-xkelentl texin.K-Katzen jax David oc k'onte Scy'o'n tu'n Dios te Taaw at-xxe k'ij, ¿titzen tten ka tcwalxin jxjal Scy'o'n tu'n Dios?—tz̈i Jesús. 5Jc,“E tkba Dios te Waaweya: ‘Kequey tuj nmank'aba te tneel xjal. Tcyaja tzalu hasta ojxe cyocx k'ojlel ti'ja tjak' tkena wu'na,’ tz̈i Dios te Waaweya,” tz̈i David. II +E xi' tkba'nxin cyexin: —Ka nuk tcwal David Jscy'o'n tu'n Dios, ¿titzen tten jax David e kbante tu'n tipemal Espíritu Santo ka Jscy'o'n tu'n Dios Taawxin? E xi' tkba'n David cyjulu: Hw*—¿Ti toc cyu'na ti'j jxjal Scy'o'n tu'n Dios? ¿Ale cwalbaj tuj cywitza? Bix aj cytzak'be'nxin: —Te David. MG)Jooc'tzen cychmonx cyiib fariseo, e xi' tkanen Jesús cyexin: JF (Tu'nj tzin cynimana kej ca'ba mandamyent lu, tzin cynimana cykilcatl mandamyent tuj tley Moisés bix tuj tyol Dios tz'i'bet cyu'n tyolel Dios—tz̈i Jesús. ¿Ale cwalbaj Cristo tuj cywitza? E!'Bix tcab tmandamyent Dios tisen tneel. Tzin tkba'n: “C'oquelxix tak' jun xjal cyey tisenx n-oc cyak' cyiiba cyey,” tz̈i ley te Dios. .DW&Jatzen mandamyent lu ja mas nintzaj. C%Bix aj ttzak'be'nxin: —C'oquelxix tak' Cyaawey Dios cyey tu'n cykil cyc'u'ja bix tu'n cykil cyanema bix tu'n cykil cynaabla. uBc$—Taat Xnak'tzal, ¿altzen cyej mandamyent tuj tcawbil Dios mas il ti'j?—tz̈i tx'olbal ley texin. A}#At junxin tx'olbal ley cyxolxin e pon tuya Jesús, bix tu'n tcub tz'akxin tuj tyolxin, e xi' tkanen tx'olbal ley texin: %@C"Pero tej cybinte fariseo otk caman Jesús cyibaj saduceo, e baj cychmon cyiib te yolel cyxolx ti tten tu'n tel cyii'n tipemal Jesús tuj cywitz xjal. z?m!Tej cybinte tnimal xjal jlu, e jaw klee'xsen ti' t-xnak'tzbilxin. Jmandamyent mas il ti'j tuj tcawbil Dios Z>- “Inayena Tdios Abraham bix Tdios Isaac bix Tdios Jacob,” tz̈i Dios. Kej yol lu tzin cyyeec'an i'tz kej xjal o chi cyim, cuma yaa'n Cydios cyimne texin, sino Cydios i'tz texin—tz̈i Jesús cye saduceo. =Tuj cywitza, oj cycyim xjal, cyimneke te junx maj. ¿Pero bajxpa tz'oca cyc'u'ja ti'j ti toc tu'n Dios? E xi' tkba'n cyjulu: t<aOj cyjatz itz'j cyimne juntl maj, mlay chi maje xjal juntl maj, sino chi oquel tisen ke ángel tuj cya'j. L;Pero aj ttzak'be'n Jesús cyexin: —Junxse maj tzpetpajninkey. Min cytzki'na ti toc tu'n tyol Dios, bix min cytzki'na at nim tipemal Dios tu'n tjatz titz'jsa'ntl t-xumlal jun xjal cyimne. :Ojtzen cyjatz itz'j ke cyimne juntl maj tuj cyamecy, ¿altzen cyxolj wuuk xinak c'oquel te tchmil ja xuuj? Tzinen ta' mintii'tl kchunk'lal oj kcyim, cuma ka at, iletle ti'j tu'n cyoc cykilcaj wuuk xinak te tchmilxuj, bix yaa'n tumel jlu—tz̈ikexin. (9KManc'biltzen, bix e cyim xuuj. J8 Pero jax ju'x e cyimxin, bix min-al tcwalxin e cyaj. Ju'x e baj te toxen. Cykilcaj wuuk e maje tuya junx cyxu'lxin, bix cykilcakexin e cyimkexin, bix min-alx jun cyexin itz'j tcwal tuya xuuj. @7yAttzen jun maj at wuuk xjal cyitz'en cyiib e ten kxola. E maje cytzicy tuya jun xuuj, pero e cyimxin. Pero min-al tcwalxin e cyaj. Ju' tzunj, e maje tneel titz'enxin tuya t-xu'lxin. v6e—Taat Xnak'tzal, e cyaj ttz'i'ben Moisés cyjulu: “Ka ma cyim jun xinak, bix ka min-al tcwal, il ti'j tu'n tmaje jun ttzicy ma titz'en tuya t-xu'l, tu'ntzen titz'j jun tiy'jil, tu'ntzen mi'n naj tiy'jil,” tz̈i tley Moisés. *5MTujx k'ij lu e pon tuya Jesús juntl cloj xjal, saduceo tbi cycloj. E cykbaxin ka oj tcyim jun xjal, mintii' tu'n tjatz itz'j. Bix e xi' cykanenxin texin: 4}Tej cybintexin jlu, e jaw klee'kexin, bix e cyaj cycye'yenxin, bix exkexin. Jun kanbil ti'j itz'jlenel tuj cyamecy D3Aj cytzak'be'nxin: —Te cawel te Roma—tz̈ikexin. Bix e xi' tkba'nxin cyexin: —Kane ju'wa, cyk'onxne te cawel te Roma alcyej te, bix cyk'onx te Dios alcyej te Dios—tz̈ixin. l2QBix e xi' tkanenxin cyexin: —¿Ale jwitzbaj bix ale jbiybaj tcub twitzj pwaka?—tz̈ixin. Z1-Cyk'ontza jpwak chojentja weya—tz̈ixin. Bix e xi' cyk'o'nxin jun pwak texin. /0WPero el tniy'xin ti'j ka' iy' tuj cyc'u'j, bix aj ttzak'be'nxin: —Ke cyey xjal ca'ba twi' cyanema, ¿tikentzen ncwa' cyk'o'na c'o'bil tuj nbe'ya tuya cyyola? /Ju' tzunj, kbantz keya, ¿tajpa Dios tu'n t-xi' kk'o'n te cawel te Roma jchojentj tzin tkanen ke, bix ka min?—tz̈ikexin. 4.aBix e xi' cysma'nxin cab cyxnak'atz yaa'n ba'n tuj cywitz tu'n cychjet chojentj tej rey Cesar, cyuyax cab xjal tej cloj Herodes ba'n tuj cywitz tu'n cychjet chojentj te Cesar. Bix e xi' cykanen kej sanjel lu te Jesús: —Taat Xnak'tzal, ktzki'na jax tey tyol. Mintii' cytz̈i ti'ja te kbalte cye cykilca xjal ti taj Dios. Min tz'aj tk'on tey tiib tuya juntl xjal. Min tz'oc tcye'yen tey tii'n ke xjal oj n-ak'a ninc'ul xjal. {-oYajc'atltzen, bix e chmet ke aj fariseo, bix e yolen cyxolx ti tten tu'n tcub tz'ak Jesús tuj jun tyolxin. H, Tzin nkba'na cyey, cykilca xjal o tzaj txco'n tu'n Dios tu'n cyocx tuj tcawbil, pero yaa'n te cykilca k'o'n tu'n cyocx—tz̈i Jesús cye nejenel cye xjal. Jun tumel ti'j chojentj te César -+S Bix e xi' tkba'n cawel cye tsanjelxin: “Cyẍpo'nc ke tk'ab cyuyax tken, bix cyxoomex tuj klolj, jatztzen cok'ela bix ckitx'itx'il t-xee' twitz te,” tz̈ixin. &*E Bix e xi' tkba'nxin te: “Jay wuyena, ¿ti ma tz'octzey bix yaa'n toc t-xbalena te mejoblenel?” tz̈i cawel. Pero jatzente xjal, mintii' aj ttz'ak'be'n. ) Pero tej tocx cawel tuj jaa' cyey'lte cye xjal otk chi chmet, e tilxin junxin xjal yaa'n t-xbalen toc jnajben te mejoblenel. c(? Bix e xi' ke tsanjelxin cyuj be ti'jxe tnom, bix e tzaj cytxco'nxin cykilca xjal e cnet cyu'nxin, kej xjal ba'n cyuyax kej xjal yaa'n ba'n tuj cywitz xjal, bix e noj jaa' te mejoblenel cyu'n xjal otk chi tzaj txco'n. ' Ju' tzunj, cyucxa cyey tuj cojbil tu'n tcnet xjal nchi bet cyuj be cyu'na, bix cykbanxa cye tu'n cyul tuj mejoblenel,” tz̈ixin. {&oBix e xi' tkba'nxin cye tsanjelxin: “Binne tten nin waabj te mejoblenel. Pero kej xjal e ntxoca, yaa'n ba'nke. %7Tej tbinte cawel ti otk baj, e tzaj nimxsen tk'oj, bix e xi' tsma'nxin ke tsoldadoxin tu'n tcub cybyo'n kej byol xjal bix tu'n tcub cypaten cytanem. m$SBix ke niy'tl xjal, e tzaj cytzyu'n ejee' sanjel, bix oc ten yasel cyi'j, bix e cub cybyo'n ejee'. #-Pero min e xi' cybi'n xjal. Nuk o'cx e xi' cyii'n cychunk'lal tisex tten. At jun e xi' ak'anal tuj tawal. At juntl e xi' ak'anal tuj tq'ueybil. 8"iJu' tzunj, e xa' tsma'nxin cabtl tsanjelxin, bix e xi' tkba'nxin cyexin: “Cykbanxa cyej xjal e ntxoca: ‘Lu ma bint jun nin waabj wu'na te cyey. Ma chi cub wacẍ wu'na cyuyax juntl alimaj tbanelxix. Cykilca ma bint tten. Cytzaj tzuna tuj mejoblenel,’ tz̈i cybela,” tz̈i cawel cye tsanjelxin. !E xi' tsma'nxin ke tsanjelxin te txcol cyej xjal otk txi' tkba'nxin cye tu'n cyul tuj mejoblenel. Pero cycy'i tu'n cyul.  —Jpjel tuj tcawbil Dios tisenj e baj jun maj tej tbincha junxin rey jun nim waabj tu'n tiy'sanxin jmejoblenel tej tmaje tcwalxin. o YBix e xi' tkba'ntl Jesús tuya yol min e tx'olbaxixxin ti tten cye nejenel cye xjal. E xi' tkba'nxin: +O.Pero tej toc cyipenxin ti'j tu'n ttzyet Jesús cyu'nxin, mintzen e cytzuyxin jaxin tu'n cytz̈i jxjal lepchec ti'jxin, cuma tuj cywitz xjal, tyolel Diosxin.-Tej cybinte nejenel cye pala cyuyax ke fariseo ke techel e tkba Jesús, el cyniy' ti'j ka cyi'jxin otk yolena Jesús. hI,Ja xak ma tz'el iiq'uet, jatzen xak kbalte ti pjel cyi' xjal. Alj xjal ncub tz'ak twi'j xak lu, bi'x cwel buchj tu'n, bix oj ttzaj tz'ak jxak lu tibaj jun xjal, bi'x cwel patz'ex—tz̈i Jesús cye nejenel xjal te Israel. [/+Cxe'l nkba'na cyey, cuma ma tz'el cyiiq'uena Tcwal taaw tx'otx', ju' tzunj, q'uelel k'i'n tcawbil Dios cyi'ja, ejee'y tnom te Israel, tu'ntzen t-xi' k'o'n te jun wik xjal cyaj txi' cyk'o'n te Dios cuma texin.  *E xi' tkba'n Jesús cyexin: —Tisen el iiq'uet tcwal taaw tx'otx', ju'xsen q'uelel iiq'uet jxjal Scy'o'n tu'n Dios. ¿Bajxpa cyila tuj tyol Dios ti toc tu'n ti'j jlu? Tzin tkba'n cyjulu: “Jxak el cyiiq'uen ke binchal jaa', c'oquel xak tej xak mas nintzaj te t-xee' jaa'. Jatzen Dios cwel meltz'unte xak te tbanel xak. Ju' tzunj, axse q'uelela tuj kwitz,” tz̈i tyol Dios. O)Bix aj cytzak'be'nxin te Jesús: —Chi cwel tbyo'n taaw tx'otx' kej ka' manal tx'otx', bix cninc'ulxin ti'j cyuya cabtl xjal tu'n tcub cypa'nxin cyawalxin tuyaxin oj tpon tumel—tz̈ikexin. ~u(Cxe'l nkanena cyey, ¿ti ctse' jxin taaw awal kej t-ak'analxin oj tulxin?—tz̈i Jesús cye pala bix tx'olbal ley. [/'Bix e tzaj cytzyu'nxin jak'a, bix ex cyii'nxin tuj cojbil, bix e cub cybyo'nxin. c?&Pero tej t-xi' cycye'yen ke manal tx'otx' tcwalxin, e xi' cykba'nxin cyxolxxin: “Lu jk'a tcwal jxin taaw tx'otx' tzule. Tele tek'a cyjele ja tx'otx'e te tkabk'a. Ko kbya'c'ak'a, tu'ntzen tcyaj te ke,” tz̈ikexin. %Manc'biltzen e xi' tsma'nxin tcwalxin, bix e xi' tkba'nxin: “Il ti'j cybi' manal tx'otx' ncwala oj tpon,” tz̈ixin tuj tanemxin. B}$Bix e xi' tsma'n taaw tx'otx' juntl cloj tsanjelxin cyuya t-ak'analxin, mas cybet cywitz kej e tzaj tsma'nxin nejl. Pero juntl maj e cybincha t-ak'analxin cyi'j tisen e cybincha nejl. #Pero tejtzen cypon tsanjelxin, bix oc cypju'n manal tx'otx' jun tsanjelxin, bix e cub cybyo'n juntl, bix toxen oc cyxoo'nxin tuya xak. y"Tejtzen tpon tumel tu'n t-xilj uva, e xi' tsma'nxin cab tsanjelxin cyuya manal tx'otx' te k'ilte jun tkiy' twitz uva. Q!Cybinxa juntl techel. At junxin xjal e cu'x tawa'nxin cab tken uva bix oc tk'o'nxin penwen ti'j. Bix e jaw tbincha'nxin jun ttemlel uva tu'n tel vino ti'j, bix e jaw tbincha'nxin jun jaa' nim twe' te c'ojlablte tawalxin. Bix e cub tninc'u'nxin cyuya manal tx'otx' tu'n t-xi' cycye'yen ti'j tawalxin. Bix exxin tuj tbexin. q[ Tzin nkba'na jlu cyey cuma tej tul Juan Bautista kbalte ti tten tu'n cyoca jiquen twitz Dios, min e cyocslay jaxin. Pero kej chmol chojentj bix kej xuuj aj paj, tej cybinte jaxxix tyolxin, e cyocsla tyolxin. Pero cyey, amale e cyileta ncyaj cycye'yen xjal cyil, pero min ajtz ti' cyanema tu'n cyocslana tyol Juan Bautista. Jun techel cyi'j ak'anal yaa'n ba'n %CTuj cywitza, ¿alcyetzen cyxol cyca'bel k'a e cybinchak'a tajbil cymank'a?—tz̈i Jesús. Aj cytzak'be'nxin: —Jaj k'a tzicbaj. Bix e xi' tkba'n Jesús cyexin: —Jaxxix cxe'l nkba'na cyey, mas cyiw tu'n cyocxa tuj tcawbil Dios cywitzj kej xjal chmol chojentj bix kej xuuj aj paj. 9kJax ju'x e ponxin tuya juntl titz'enk'a, bix e xi' tkba'nxin: “Ncwala, waja tu'n tak'anana tuj wawala ja'lewe.” Aj ttzak'be'n tcwalxin: “Cu, taat.” Pero min e xi'k'a. f EBix aj ttzak'be'nk'a: “Min chixa.” Pero yajxitltzen, ajtztl ti' tanemk'a, bix e xi'k'a. U #Pero cxe'l nkanena cyey, ¿ti toc cyu'na ti'j ja techel lu? At junxin xjal at ca'ba tcwal. E ponxin tuyaj tcwalxin mas nim bix e xi' tkba'nxin: “Ncwala, waja tu'n tak'anana tuj wawala ja'lewe.” [ /Ju' tzunj, e xa' cykba'nxin te Jesús: —Min ktzki'nke—tz̈i tzunkexin te Jesús. Bix aj ttzak'be'nxin cyexin: —Jaxne mlay txi' nkba'na cyey al e tzaj k'onte weya woclen. Jun techel cyi'j ca'ba cwal  #Pero ka ma txi' kkba'n e tk'umen Juan nuk texxin tyolxin, q'uelel cyiiq'uen xjal ejoo', cuma tuj cywitz xjal, tyolel Diosxin—tz̈ikexin.  'Tej cybautizarj xjal tuj a' tu'n Juan Bautista tu'n binne cyten xjal tej tul jxjal Scy'o'n tu'n Dios, ¿jaa' e tzaa' tajwalelxin, tu'npa Dios tuj cya'j, ma tu'npa xjalj?—tz̈ixin. Bix ak' kej xin pala bix kej tx'olbal ley yolel cyxolx ti tten tu'n taj cytzak'be'nxin: —Katzen ma txi' kkba'n ka ja Dios e tzaj k'onte taak'en Juan, bixse c'aaltz tkba'nxin ka tu'n tiken min oc kbi'na tyol Juan. RBix aj ttzak'be'nxin cyexin: —Jax ju'x weya cxe'l nkanena cyey. Ka ma tzaj cykba'na weya alcyej nkanbila cyey, jaxse jac'a txi' nkba'nwe cyey tuya alcye wajwalela ncwa' nbincha'na cykilcaj lu. >uTej tocx Jesús tuj nin tja Dios, ak'xin xnak'tzal. Bix e pon lk'e kej nejenel cye pala bix kej nejenel cye xjal ti'jxin, bix e xi' cykba'nxin texin: —¿Titzen jilel toclena tu'n tbinchantiya cykilcaj lu? ¿Bix al ma tz'oc k'onte tajwalela tu'n tex tlojo'na ke q'ueyel tuj tja Dios ewe?—tz̈ikexin. 6~F}@||{Ozz>==0<;;P:998{87615r4k3372`100S//v..i-t,++%*e)(''&I%%<$#"!!{ = uAD>Mr YG@JO C = / )rL*AsBix e xi' tkba'n Jesús cye t-xnak'atz: —Ma tzaj k'o'n weya wipemala tu'n ncawena tibaj cykilca tuj cya'j bix twitz tx'otx'. urcBix tej cylontexin Jesús, e jaw cynimsa'nxin jaxin. Pero at cab cyxolxin e baj cyc'u'jxin ka yaa'n jaxin. nqUYaltzen cye junlaaj t-xnak'atz Jesús, e ponkexin tuj Galilea, twi' witz jaa' otk tkba Jesús. NpE xi' cyii'ntzen soldado pwak, bix e cybincha tisenx e tzaj cykba'n cye. Ja ẍtak' yol lu el tz̈itj cyxol judío, bix hasta ja'lewe at xjal tzin cybi'n. Manc'bil tyol Jesús cye t-xnak'atz -oSBix ka ma tbi gobernador etz k'i'n Jesús jooc'tzen nchi wutana, cbinel ti'j ku'na tuyaxin tu'ntzen mi'n chi byeta—tz̈i nejenel cye judío cye soldado te Roma. n/ bix e xi' cykba'n cye: —Cykbanx cye xjal: “Ul ke t-xnak'atz Jesús te koniyan bix etz cyalk'a'n t-xumlalxin tej nko wutana,” tz̈i cybela. m! Tejtzen cybinte pala cyyol soldado, e baj cychmon cyiib cyuya nintzaj xjal tu'n cyyolen ti'j cyxolx. E xi' cyk'o'n nim cypwak ke soldado, (lI Maatktzen xi'ne cyxi' kej xuuj lu, at juun cyxol soldado c'ojlal tjayel Jesús e xi' tuj Jerusalén, bix e xi' cyk'umen cye nejenel cye pala ti otk baj. ^k5 Bix e xi' tkba'nxin cyexuj: —Mi'n tzaj ttz̈i cyi'ja. Cyucxa cykba'x xsuna cye nxnak'atza tu'n cyxi' tuj Galilea, jatztzen c'oquel cycye'yen inayena—tz̈i tzunxin. Tej tul tumel cyu'n c'ojlal ti otk baj 3j_ Pero jey', oc nojtl Jesús cywitzxuj, bix e xi' tk'o'nxin jun k'olbebl cyexuj. Bix e pon lk'ekexuj ti'jxin, bix e cub majekexuj twitzxin tu'n cysukenxuj t-xee' tkenxin. -iSEntonces bix etz ajkelen kej xuj xuuj. E tzaj ttz̈i cyi'jxuj, pero jax ju'x e tzalajkexuj. E xi'kexuj tuj ajkelbil kbalte tyol ángel cye t-xnak'atz Jesús. MhCyucxa naja cykba'xsen cye t-xnak'atzxin ma jatz itz'jxin juntl maj tuj cyamecy, bix cxe'l nej texin cywitz tuj Galilea, jatztzen c'oquel cycye'yen jaxin. Lu ma txi' nkba'na cyey—tz̈i ángel. gyPero ya min-altl texin tzalu, cuma ma jaw itz'jxin juntl maj, tisen e tkbaxin. Cycye'yenctz. Min-alxin jaa'j ocxexin. fBix e xi' tkba'n tsanjel Dios cye xuuj: —Mi'n chi jaw sey'paj cyey. Ntzki'na nchi jyon cyey t-xumlal Jesús, jxin e jaw twitz cruz. wegJatzen ke soldado, e tzaj lu'lenkexin tu'n ttz̈i ángel cyi'jxin, bix ya min e yucchkexin, tisen ke cyimne. Zd-Tzinxsen ntxakakan, tisen jun tken k'ancyok, bix sakxix t-xbalen tisen skbaken. %cCTisen tii' tej ttzaj jun nintzaj xcyaklajnab, bix e cu'tz jun tsanjel Dios tuj cya'j, bix el tii'n jxak ttzii' tjayel anem, bix e cub ke ángel tibaj xak. #b ATbajlenxitzen jk'ij te ajlabl, tej ch'itk kskix tuj tneel k'ij te smant, ja tzunj xuj María Magdalena, tuya juntlxuj María, ul cye'yelte tjayel Jesús. Ia BExkexin, bix e baj cycyiwsa'nxin tjayel Jesús. Oc cyk'o'nxin jun techel ti'j tij xak ttzii', tu'ntzen tchic'ajax ka otk tz'aj lk'e xak, bix e cyaj cyk'o'nxin ke soldado te c'ojlal.`!AE xi' tkba'n Pilato cyexin: —Lu jun cloj soldado te cyey. Cyucxa cyey, bix cycyiwsam tjayelxin tisenj tzin cyse'na—tz̈i Pilato. 5_c@Ju' tzunj, kbanx cye soldado tu'n tcyiwset tlemel tjayelxin cyuj ja oxe k'ij lu, tu'ntzen mi'n chi ul t-xnak'atzxin te koniyan tu'n tetz cyalk'a'nxin t-xumlalxin, bix cxe'l cykba'n cye xjal ka ma jatz itz'jxin juntl maj tuj cyamecy. Ka ju' pjel, mas chi pjel sbu'n ke xjal twitzj nejl—tz̈ikexin. >^u?E xi' cykba'nxin texin: —Taat, n-ul tuj kc'u'ja j-e tkba ja ẍtak' xjal lu tej mitkna'x tcyim. E tkbaxin: “Te toxen k'ij chin jawel itz'ja juntl maj tuj cyamecy,” tz̈ixin. |]q>Tetzen juntl k'ij, jk'ij te ajlabl, e baj cychmon cyiib kej nejenel cye pala cyuyax aj fariseo twitz Pilato. t\a=Yaltzen te María Magdalena tuya juntl María, k'uklkexuj twitz tjayel anem. Kej c'ojlal ti'j tjayel anem $[ATejtzen ch'itk tex k'ij, ul junxin k'ina, José tbi, aj tnom te Arimatea. Otk tz'oc lpexin ti' t-xnak'tzbil Jesús. -WS8Cyxol tzunxuj tocxe jxuj María Magdalena, tuyax juntlxuj María, ttxu Jacobo tuya José, bix xsunj xuj cytxu tcwal jxin Zebedeo. Tej tocx k'o'n Jesús tuj mukbil V/7Bix jax at nim xuuj ncye'yentz nakch. Otk chi oc lpe ke xuuj lu ti' Jesús tej ttzaj tuj Galilea, kej otk chi ajben te onel tuyaxin tuj be. U6Yal tzunj xin capitán cye soldado e jaw k'onte Jesús twitz cruz, cyuyaj xin c'ojlalte Jesús, tej toc cycye'yenxin xcyaklajnab bix cykilcaj otk baj, e tzaj ttz̈i cyi'jxin, bix e xi' cykba'nxin: —Jaxnete tej xin xinak lu Tcwal Dios texin—tz̈ikexin. eTC5Mas yaj, tej tjatz itz'j Jesús juntl maj tuj cyamecy, nim cyxumlal ocslal otk chi cyim e jatz itz'j tuj cyamecy, bix etzke tuj camposant bix ulke tuj xjan tnom te Jerusalén tu'n t-xi' cyyeec'an cyiib cywitz nim xjal. #SA4Bi'x e jket cyjayel anem. aR;3Tujxse naj tej tel tanem Jesús, jnintzaj xbalen tjaw tuj nintzaj tja Dios te maksbil twitzj mas jawnex xjan cwart jaa' u'la Dios, bi'x e cub rotj tmij. Bix tuyax jun xcyaklajnab, bi'x e baj cub c'abch ke xak. AQ}2Cwa tel jun cyiw twi' Jesús, bix aj baj t-xewxin. {Po1Pero e xi' cykba'n niy'tlkexin cyxol: —Kokcye'yectzen la'tzen ka tzul Elías k'ilcatz texin—tz̈i tzunkexin. WO'0Toctzen tbi'n junxin xjal cyxolxin, bix e xi' ajkelenxin k'ilbetz jun esponja, bix e cu'x tmu'nxin ch'in brat vino tuj, tx'om ch'in, bix oc tẍpo'nxin twi' jun ptz'unt, bix e jax toyenxin te Jesús. $NA/Attzen cab xjal oc ebinte tyol Jesús, pero min el cyniy' xjal ti'j. Bix e jaw yolenkexin: —Cybinx. Luxin ntxcon jtyolel Dios Elías—tz̈ikexin. JM .Tej tpon tajlal oxe te kale, bix e jaw s̈-in Jesús cyiw tuj tyol: —Elí Elí, ¿lama sabactani?—tz̈ixin, jatzenj elpenina jyola “¡Ndios! ¡Ndios! ¿Tiken ma chin cyja' tcye'yena?” xLi-Tejtzen tpon chil k'ij, bix e cub jpet jun nintzaj klolj entera twitz tx'otx', bix e ten klolj oxe hora. \K1,Hasta jaan kej xin alak' otk chi jaw pjet twitz cruz, e xoo'n yol te Jesús. #J?+Oc ke tc'u'jxin ti' Dios. Bix e tkbaxin ka Tcwal Diosxin. Ju' tzunj, il ti'j ccletelxin tu'n Dios ja'lewe. Pero la' ka taj Dios—tz̈i ke nintzaj xjal. .IU*—E tco'paxin nim xjal, pero yaltzen texin, mlay bint tco'pa tiibxin. Ka Cycawel aj Israelxin, e tcu'tz tzunxin twitz cruz ja'lewe, tu'ntzen kocslan ti'jxin. H)Ju'tzen tten cyoc ten nejenel cye cawel bix ke tx'olbal ley bix ke nintzaj xjal xmucchalec te Jesús. E xi' cykba'nxin: Yal tzunkej xjal exc'a ttxlaj cruz jaa' tjawa Jesús, n-ocxetzen cytze'n xjal jaxin, bix nxi'xe cyyucan xjal cywi', )EK&Te xsunj k'ij tjaw ca'baxin alak' junx tuya Jesús. Jun cyexin e jaw twitz jun cruz tuj tmank'ab Jesús, bix juntlxin e jaw twitz cruz tuj tneẍ Jesús. D%%Bix e jaw cyk'o'nxin cab letra tibaj twi'xin tzin tkba'n tilxin. Tz̈i cyjulu: “Ja xjal lu Jesús, cawel cye xjal judío,” tz̈i letra. +CQ$Bix e cub kekexin te c'ojlalecte. 3B_#Bixse e jaw pjet Jesús tuya clavos twitz cruz cyu'n soldado. Bix e cub cypa'n soldado t-xbalen Jesús cyxolxxin. E cub cyk'o'nxin suerte ti'j tu'n al ccamal ti'j. A"e xi' cyk'o'nxin tc'a'xin vino smo'n tuya jun wik remeda c'axsen. Pero tej tniy'bentexin, tcy'ixin tu'n t-xi' tc'a'nxin. ]@3!Tejtzen cyponxin tuj jun lugar Gólgota tbi, jatzen elpeninaj Tbakel Wi'ybaj, %?C Tejtzen cyetzxin tuj tnom, oc noj junxin xjal Simón tbi, aj Cirene, cywitzxin. Bix e cub cymako'nxin, bix e jaw cyk'o'nxin cruz ti' tkul jxin xjala. > Tbajlen cyxmuccha'nxitl tzunxin Jesús, bix el cyii'nxin jt-xbalenxin otk tz'oc cyk'o'nxin, bixsen oc cyk'o'nxin jtexin t-xbalen tocx. Bix e xi' cyii'nxin jaxin tu'n tjawxin twitz cruz ttxa'nxe tnom Jerusalén. Tej tjaw k'o'n Jesús twitz cruz bix e cyim {=oBix ocx cytzubanxin tuj twitzxin, bix etz cyii'nxin ptz'unt tuj tk'abxin tu'n tcu'x cyjubenxin tuj twi'xin. )<KBix e cub cybincha'nxin jun tcorona nuk ch'i'xc'a, bix e cub cylomo'nxin tuj twi'xin. Bix oc cyk'o'nxin jun ptz'unt tuj tmank'abxin te techel bara nuk te cytzeblxin, bix e cubxe majekexin twitzxin nuk te cyxmucchablxin. Bix e xi' cykba'nxin: —¡Axse Cycawel xjal judío!—tz̈ikexin. {;oBix el cyii'nxin t-xbalen Jesús, bix oc cyk'o'nxin jun t-xbalen cyak tisen t-xbalen jun rey, te tzeblte Jesús. :Bix e xi' cyii'n tsoldado gobernador tuj cuartel, bix e xi' cychk'o'nxin cykilca soldado tu'n toc cychmon cyiib ti' Jesús. 99kBix etz ttzakpi'n Pilato ja Barrabás cye xjal. Pero e xi' tchk'o'nxin ke tsoldadoxin te k'olx tz'u'n tocsen ch'ut twi' ti'j Jesús, bix tu'n tjaw cyk'o'nxin twitz cruz. 8wBix aj cytzak'be'n cykilca xjal: —¡Ejoo'ya at kila ka ma cyim, bix jax ju'x at cyil kcwala!—tz̈i ke xjal. ?7wTejtzen tlonte Pilato mintii' tu'n tcub cyi'j xjal tu'nxin, bix nuk e jaw cys̈itz̈'bil xjal, e jatz tii'nxin ch'in a', bix el ttxjo'nxin tk'abxin cywitz xjal te techel mintii' tilxin ti'j, bix e xi' tkba'nxin cyexin: —Mintii' wila ka ma cyim jaj xjal jiquen lu. Te cyeya cyila ka ma cyim—tz̈ixin. ;6oBix e xi' tkba'n Pilato: —¿Tiken? ¿Tine jilel ka' ma cub tbinchexin?—tz̈ixin. Pero bix aj cytzak'be'n xjal juntl maj mas cyiw: —¡E tjaw twitz cruz!—tz̈ikexin. W5'E xi' tkba'n Pilato cyexin: —Jey', ¿tine cyaja tz'oc nbincha'na ti'j Jesús, ja xjal Scy'o'n Tu'n Dios tbi?—tz̈ixin. E cykba cykilca xjal: —¡K'onwexin twitz cruz tu'n tcyimxin!—tz̈ikexin. <4qPero e xi' tkanen gobernador juntl maj cye xjal: —¿Alcyej xjal cyaja tu'n tetz ntzakpi'na cyey? Bix aj cytzak'be'n xjal: —Ja te Barrabás tu'n tetz ttzakpi'na—tz̈ikexin. 23]Pero kej nejenel cye pala bix kej nintzaj xjal, e cub cyi'j xjal cyu'n tu'n t-xi' cykanen tu'n tetz Barrabás tuj tzee', bix tu'n t-xi' cykba'n tu'n tbyet Jesús. 2{Cubtzen ke Pilato tuj k'ukbil tu'n tcawen, e tzaj sma'n jun xjal tu'n t-xu'lxin kbal texin: “Mi'n tz'oc tk'on tiiba ti'j ja xjal lu jiquenxix, cuma sulxin tuj nwitzi'ya te koniyan, bix nim siy' tuj nc'u'ja tu'n tlajxin,” tz̈i t-xu'lxin. 1Ju'tzen toc tu'nxin cye xjal cuma at tumel tuyaxin ka nuk tu'n tchi'lel cyc'u'j ke nintzaj xjal otk pon cyii'nxin ja Jesús twitzxin. q0[Ju' tzunj, tej tbaj cychmon cyiib nim xjal, e xi' tkanen Pilato cye: —¿Alcyej xjal cyaja tu'n tex ntzakpi'na cyey? ¿Cyajpey tu'n tex ntzakpi'na jxin Barrabás, bix ka ja Jesús, jxjal Scy'o'n tu'n Dios tbi?—tz̈i gobernador. U/#Te tzunja jnabk'i lu, tocxse tuj tzee' junxin ka'xsen xjal, Barrabás tbi. 1.[Attzen jun costumbre. Jaca jnabk'i tuj tzunj nink'ija te Pascua, tz'etz ttzakpi'n gobernador jun xjal aj Israel tuj tzee', la' alj cyaj xjal aj Israel tu'n tetz. ~-uPero mi nuketpe jun yol aj ttzak'be'n Jesús, bi'xsen e jaw klee' gobernador. Tej tbint ti'j tu'n tbyet Jesús Y,+ Bix e xi' tkanen Pilato texin: —¿Mimpa tzin tbi'na tik'ch cyyol xjal ti'ja? x+i Bixsen nimxsen oc cyumla'n nejenel cye pala cyuyax nintzaj xjal jaxin twitz Pilato, pero mintii' ak'xin. _*7 Yaltzen te Jesús, tej wa'lecxxin twitz gobernador, e xi' tkanen gobernador texin: —¿Japa tey rey cye xjal judío? Bix aj ttzak'be'nxin: —Jay ma scy'onte ja yol rey cye judío, yaa'n inayena—tz̈ixin. +)O bix cxe'l cyk'o'n ja pwak lu tu'n cylok'onte jtx'otx' Xcab Tx'otx' tbi. Ju'tzen e tzaj tkba'n Dios weya,” tz̈i Jeremías. Tej toc Jesús tuj xkel tu'n Pilato S( Tej tel cylok'o'nxin ja tx'otx' lu, el jaxxix j-e tkba jtyolel Dios Jeremías jatxe ootxa. Tz̈i cyjulu: “Cxe'ltzen cyii'n winaklaaj pwak te plata, jatzen twi' jun ajnintz xjal tuj cywitz aj Israel, x'iJu' tzunj, hasta ja'lewe o tz'oc cyk'o'n xjal tbi ja tx'otx' lu te Jcamposant Tlok'aj Tu'n Pwak Twi' Tz̈iy'. 5&cBix ak'kexin yolel cyxolxxin ti' pwak, bix el cylok'o'nxin jun tx'otx' ti' pwak Xcab Tx'otx' tbi, tu'ntzen tajben tu'n cycu'x maket kej xjal yaa'n aj Jerusalén tuj. %Jatzen cye nejenel cye pala, e jaw cyii'nxin pwak te plata, bix e xi' cykba'nxin: —Yaa'n k'o'n tu'n ley tu'n tcu'x kk'o'n tuj tcublel oybil tu'n tajben tuj tja Dios, cuma ja pwak lu ma tz'ajben te chojbil twi' tcyimlen jun xjal—tz̈ikexin. ;$oJu' tzunj e cub t-xoo'n Judas pwak te plata tuj tja Dios, bix etzxin, bix e jawtyo'ben tiibxin ti' tk'ab jun tzee', bix e tzaj t-xoo'n tiibxin twitz tx'otx' tu'n tcyimxin. [#/E xi' tkba'nxin cyexin: —Ma chin binchana jun jawnex il, cuma ma txi' nk'o'na tuj cyk'aba jun xjal mintii' til—tz̈i Judas. Pero aj cytzak'be'nxin texin: —Mintii'ke kaj ti'j. Ti'j tey toca—tz̈ikexin. "{Yaltzen te Judas, jxjal e xi' q'ueyente ja Jesús tuj cyk'ab byol xjal, tej tlonte otk cub cyninc'u'n nintzaj xjal tu'n tcub cybyo'n ja Jesús, e tzaj tbisxin. Bix aj tk'o'nxin jwinak laaj pwak te plata cye nintzaj pala bix cye nintzaj xjal. c!?Bix e cub cyẍpo'n, bix e xi' cyii'n twitzj xin gobernador, Pilato tbi. Tej tcyim Judas   Tejtzen tcub spi'yen te klax, oc cychmon cyiib cykilca nejenel cye pala cyuyax nintzaj xjal, te ninc'ul ti tten tu'n tcyim Jesús cyu'n. I Kbix ul tuj tc'u'jxin ti otk tkba Jesús: “Te mitkna'x took' coo', otktzen txi' tkba'na oxe maj min ttzki'na nwitza,” otk tkba Jesús te Pedro. Bix ex Pedro bix e jaw ok' xsunxin nim.7JBix ak' Pedro k'ilbel tiib: —Tzkinn Dios yaa'n jaan kenwe tuya. Min ntzki'nwe twitzj xjal lu—tz̈i Pedro. Tzinx yolen Pedro tej took' coo', KIYajc'atltzen ch'intl bix oc cyumla'n jxjal ete'c'a pe'n ja Pedro: —Jaxxix jaanxix tey cyxol kej xjal lepchec ti' Jesús, cuma ti'j tyola n-el kni'ya ti'ja junxitl xjal tey—tz̈ikexin. taHJuntl maj elx tii'n tiibxin. E xi' tkba'nxin: —Tzkinn Dios min ntzki'nwe twitz xjal lu—tz̈ixin. MGTej tetz Pedro ttzi penwen tu'n ttzyet be tu'nxin, at juntl tk'opaj tneel pala e til jaxin, bix e xi' tkba'ntxin cyej xjal ete' pe'n: —Ja xjal lu e ten tuya Jesús aj Nazaret—tz̈itxin. !FPero tcy'i Pedro jtyoltxin ju'wa, bix e xi' tkba'nxin cywitz cykilca xjal: —Mintlpe n-el nni'ya ti'j ali'j nyoleney—tz̈i Pedro. 7gEYaltzen te Pedro, tcub xsunxin pe'n. Bix e pon juntxin xuuj tk'opaj tneel pala, bix e xi' tkba'ntxin te Pedro: —Jax ju'x jaan tey tuya Jesús te Galilea—tz̈itxin. 1DBix e xi' cykba'nxin: —Jay Scy'o'n tu'n Dios, kbantz keya, ¿alj xjal kxola s-oc pjunte tey?—tz̈ikexin. Tej tel tii'n tiib Pedro ti'j Jesús jMCBix ak'kexin tzublecte ti' twitz Jesús, bix oc cypju'nxin, bix at juuntl oc cytz'ajenxin. jMB¿Ti toc cyu'na?—tz̈ixin. Bix aj cytzak'be'nxin: —At til. Il ti'j tu'n tbyet—tz̈ikexin. }sAToc tbi'n tneel pala kej yol lu, bix el ttzakenxin ti'jxin tu'n tk'ojxin, bix e xi' tkba'nxin: —Njuben yol ti' Dios ka junxxin tuya Dios. ¿Titzen kaj te mas tstiwa? ¡Jey', ejee' xsuna ma chi oc ebinte lu tzunxin njuben yol ti' Diosa! _7@E xi' tkba'n Jesús texin: —Jax ma tkbay. Jax ju'x, cxe'l nkba'na cyey, cyla' tzuna inayena k'uklec tuj tmank'ab Dios nim tipemal, bix cyla' tzuna oj ntzaj twitz tx'otx' tuj muj twitz cya'j—tz̈i Jesús. B}?Pero min ak' Jesús. Bix e xi' tkba'n tneel pala te: —Cxe'l ncubsa'na nwitza twitz Dios i'tz, kbantz keya ka jay jxjal Scy'o'n tu'n Dios te cawel, ka jay Tcwal Dios—tz̈ixin. +O>Ju' tzunj, e jaw we' tneel pala, bix e xi' tkanen te Jesús: —¿Mimpatii' ctzaal ttzak'be'na cyi'j yola? ¿Ti toc cyu'na ti'j cyyol jxjal lu?—tz̈ixin. B}=bix e xi' cykba'n: —E tkba ja xjal lu cyjulu: “Jac'a bint tu'n tcub xitj tja Dios wu'na, bix tu'n tjaw nbincha'na juntl maj tuj oxe k'ij,” tz̈i xjal lu—tz̈i ke ca'ba tstiwa. Tunwentzen nchi jyona jxin nejenel cye pala cyuyax cawel cyxol xjal judío cab tstiwa ẍtak' ti' jun til Jesús tu'n tbyet-xin cyu'nxin. >u:Nakchtzen e xa' lpete Pedro ti' Jesús, tejxe tpon Jesús tja tneel pala. Ocxtzen Pedro twitz pe'n, bix e cub kexin cyuya ke c'ojlal nin tja Dios, tu'ntzen tlontexin ti pjel. / W9Bix e xi' cytzyu'n xjal ja Jesús, bix e xi' cyii'nxin jaxin twitz tneel pala Caifás, jatztzen otk txi' cychmon cyiib ke tx'olbal ley cyuyax nejenel cye xjal. n U8Pero cykil tzunja nbaja tetzen tu'n tjapan baj twi'j tyol Dios o cyaj tz'i'bet cyu'n tyolel Dios—tz̈i Jesús. Bix cykilca ke t-xnak'atzxin e cyaj cycye'yen jaxin, bix e baj pjel okkexin. Tej tpon k'i'n Jesús cywitz aj cawel  7Bix e xi' tkba'n Jesús cyej nim xjal otk chi ul tzyulte: —¿Alak'pa kena, tu'ntzen at il ti'j tu'n cyula tuya cyspadiy bix cytzee'y te tzyul weya? Cykilca kej k'ij lu ma chin tena cyxola te xnak'tzal cyey tuj nin tja Dios, pero mintlpe in cytzuya.  6Pero nuket ma txi' nkanena tu'n mi'n chin cyima, ¿titzen tten tu'n tel jax jtyol Dios e tkba il ti'j tu'n ntzyeta?—tz̈ixin.  5¿Mimpa tz'el tni'ya ti'j ka jac'a txi' nkanena te Nmana tu'n ttzaj tsma'n mas te setenta mil tsanjel tuj cya'j tu'n cyco'pan weya? 4Bix e xi' tkba'n Jesús te: —K'onc'ax tspadiy tuj tjayel. Kej xjal nchi k'on cyiib tu'n cyk'ojl cyi' juntl, chi cymeltzen tuj k'oj. &E3Pero cyxol cyej ete' tuya Jesús, at jun e jatz tii'n tspada bix e xi' tjubac tspada ti' twi' jun t-ak'anal jpala mas jawnex, bix el ttx'oman jun tẍquin.  2Bix e xi' tkba'n Jesús te Judas: —Jay wuyena, binchanx jtsanlala—tz̈ixin. Bix e xi' cyk'abxin te tzyultzte Jesús.  1Ju' tzunj e xi' lk'e Judas ti' Jesús, bix e xi' tkba'n texin: —Jey' Xnak'tzal—tz̈i tzunxin, bix el ttz'u'banxin twitzxin. D0Otktzen txi' tkba'n Judas jun techel cye tzuyel ti tten oj ttzyet Jesús. Ju'tzen toc tu'n Judas cyjulu: “Al tzunj ma tz'el ntz'u'ban twitz, ja tzunja. Cytzyumetztzen,” tz̈i Judas. O/Tzinx yolen Jesús tej tpon Judas, jun t-xnak'atzxin t-xolj tcablaajxin, tuya nim xjal binne cyten tuya espada bix tuya tzee'. Chk'o'n tzunkexin cyu'n nejenel cye pala bix cyu'n nintzaj xjal. gG.Chi we'wa. Lu jxin ma txi' k'onte weya tzula. Ko'ke clul texin—tz̈ixin. Tej ttzyet Jesús kO-Tbajlen yolen tzunxin te toxen maj tuya Dios, e pon meltz'ajxin cyuya t-xnak'atzxin, bix e xi' tkba'nxin cyexin: —¡Jey'! ¿Nchi wutanxpa tzuna? ¿Tzinxpatzen chi ajlana? Matzen pon tumel tu'n nxi' k'o'na tuj cyk'ab aj il. 1[,Bix elxin cyi' t-xnak'atzxin juntl maj te yolel tuya Dios toxen maj. Ejee' xsunj tyolxin te tneel maj bix tcab maj, ejee' xsunja e xi' tkba'nxin te Dios te toxen maj. +Tejtzen tpon meltz'ajxin, nchi wutan t-xnak'atzxin juntl maj cyoxelxin, cuma ntzajxe mtz'e cywitzxin tu'n nim watl. U~#*Bix elxin juntl maj te yolel tuya Dios. Bix juntl maj e xi' tcubsa'nxin twitzxin te Dios: —Taat Nmana, ka yaa'n ba'n tuj twitza tu'n mi'n tziy'x jq'uixc'aj lu wu'na, bint-xit jtajbila—tz̈ixin. P})Cyimelxix ch'in cywatla, bix chi na'n Dios, tu'n mi'n chi cub tz'aka tuj jun il. Taj cyey cyanem tu'n tbint jba'n, pero mintii' tipen cyxumlala tu'n tbinchet alcye taj cyanema—tz̈ixin cye Pedro. L|(Tbajtzen yolenxin tuya Dios, bix e pon meltz'ajxin cyi' Pedro. Nchi wutanxin tej tponxin cyi'jxin. Bix e xi' tkba'nxin cye Pedro: —¿Nchi wutanpa tzuna? ¿Mitetpa jun hora ma cypay watl? 8{i'bix el lk'exin ch'intl cyi'jxin. Bix e cub mutzk'ajxin twitz Dios, bix e xi' tcubsa'nxin twitzxin te Dios. E xi' tkanenxin: —Nmana, ka ba'n tuj twitza, chin tco'pa tzuna ti'j tu'n tiy'x jniy' jlu wu'na. Pero yaa'n tej weya waj bint cbinel, sino ja tej alcye tey taj bint, jatzen wej waja—tz̈ixin. z1&Bix e xi' tkba'nxin cyexin: —May'xsen tz'oc jun bis ti' wanema. Mlayxsen npawe. Chi tenc'atzen cyey tzalu. Cyimeltzen ch'in cywatla—tz̈ixin, ry]%Bix e xi' tii'nxin Pedro cyuyax ca'ba tcwal Zebedeo, bix e tzaj nim tbisxin bix ak' cwel talelxin. Vx%$Yajc'atltzen ch'intl tex koniyan, bix e cu'xkexin tuj jun lugar Getsemaní tbi. Bix e xi' tkba'nxin cye t-xnak'atzxin: —Chi kequetzen cyey tzalu, matzen chixwe ma chixa yolel tuya Dios—tz̈ixin. w#E xi' tkba'n Pedro texin: —Mi'n txi' nkba'na min ntzki'na twitza. Ka at il ti'j, chin cymela tu'n woc lpeya ti'ja. Mlay cyaj ncye'yena jay—tz̈i Pedro. Jax ju'x e xi' cykba'n cykilcatl t-xnak'atz Jesús. Tej tna'n Jesús Dios tuj Getsemaní Rv"E xi' tkba'n Jesús: —Jaxxix cxe'l nkba'na tey, te ja koniyan ja'lewe, te mitkna'x kskix, oj took' coo', tu'n ttz̈i ti'ja otktzen txi' tkba'na oxe maj min ttzki'na nwitza—tz̈ixin te Pedro. u1!Pero e xi' ttzak'be'n Pedro: —Amale cykilcatlet cyjel cycye'yen jay tu'nj ttz̈i cyi'j, pero weya, mlayx cyaj ncye'yena jay—tz̈i Pedro. otW Pero ojtzen njatz itz'ja tuj cyamecy, chin xe'l neja cywitza tuj departamento te Galilea—tz̈ixin. ]s3Bix e xi' tkba'nxin cyexin: —Cykilca key cyjel cycye'yena inayena te koniyan ja'lewe, cuma tz̈i Dios jun maj tuj tyol cyjulu: “Cwel nbyo'na cylel, bix chi elel tz̈itj ke carnel,” tz̈i Dios jatxe ootxa. |rqCybajlen waa'n tzunkexin, bix ak'kexin bitzel. Cybajlentzen bitzenxin, bix e xi'kexin tc'u'j witz te Olivos. q}Cxe'l nkba'na cyey, mi nuket juntl maj cxe'l nc'a'na vino ti'j lux kena ini'tza texe jk'ij oj woca te cawel tuj tcawbil Nmana, maxetzen cxe'l nc'a'ntla, bix cyuyax xsuna—tz̈i Jesús. Tej t-xi' tkba'n Jesús te Pedro, jay cwel e'wente we oxe maj 5pccuma techel ntz̈q'uela q'uelel c'ala. Cxe'l oyet ntz̈q'uela tu'ntzen tnajset cyil nim xjal. Tu'nj ntz̈q'uela q'uelel c'ala, ctemeltzen jun ac'aj ttrat Dios cyuya xjal. DoBix e jaw tii'nxin jun vaso nojne tuya vino, bix e xi' tk'o'nxin chjonte te Dios ti'j, bix e xi' tk'o'nxin cye t-xnak'atzxin, bix e xi' tkba'nxin: —Cyc'anx cykilcakey ja vino lu, 1n[Maantktzen nchi waa'nxin, tej tjaw ttzyu'n Jesús jun pan, bix e xi' tkanenxin xtalbil te Dios ti' pan. Bix ak'xin piẍlcate, bix e xi' tk'o'nxin cye t-xnak'atzxin, bix e xi' tkba'nxin: —Cytzyunxa bix cywaa'nx, cuma ja tzunja pana techlal nxumlala cwel yuchj bix cbyetel—tz̈i Jesús. 'mGBix e xi' tkba'n Judas, jxjal otk ninc'un tu'n t-xi' tq'ueyen Jesús: —Xnak'tzal, ¿japatzen kena? Bix aj ttzak'be'n Jesús: —Pjel tisenj ma tkbay. ClJxin xjal Sma'n tu'n Dios tu'n tten cyuya xjal, amale tzint tkba'n tyol Dios tu'n tbyet-xin, pero ayxsen tixsen tna'x jcxe'l k'onte weya. Masetlpele ba'n minxit itz'j xjala—tz̈ixin. kBix aj ttzak'be'nxin: —Alcye tzunj cyey cwelex mu'nte tpan junx wuyena tuj lak, ja tzunja cxe'l k'onte weya tuj cyk'ab byol xjal. &jEToctzen cybi'nxin tyol Jesús, e tzajtzen nim cybisxin. Bix juun n-ela cyexin ak' kanlecte te Jesús: —¿Inayenpatzen weya, Taat?—tz̈i tzunkexin. ,iQMaantktzen nchi waa'nxin, e xi' tkba'n Jesús: —Jaxxix cxe'l nkba'na cyey, at jun cyxola cxe'l tq'ueyen inayena tuj cyk'ab kej xjal cyaj tu'n ncuba—tz̈ixin. fhETetzen n-ak' cwelc'a klolj, e cub ke Jesús ti'j mes cyuyax kej cablaaj t-xnak'atzxin. egCBix e cybincha t-xnak'atzxin tisen e tkbaxin, bix ak'kexin binchal cywaxin te Pascua. )fKBix aj ttzak'be'nxin: —Cyucxa tuj tnom te Jerusalén, bix oj toc noj junxin xjal cywitza, cykbanx te: “Taat, tz̈i Xnak'tzal tey cyjulu: ‘Ch'ix tpon tumel tu'n ncyima. Q'uiy'setel Pascua wu'na cyuya nxnak'atza tuj tjay,’ tz̈i Jesús,” tz̈i cybela tej xin lu—tz̈ixin. zemTetzen tneel k'ij te nink'ij te Pascua, jnink'ij tej cywaa'n xjal pan mintii' levadura tuj, e pon lk'e t-xnak'atz Jesús ti'jxin, bix e xi' cykanenxin texin: —¿Jaa' tumel taja tu'n tbaj kbincha'na jwaabj te xjan k'ij?—tz̈ikexin. d!Bix ak' Judas jyolte ti tten tu'n t-xi' tk'o'n ja Jesús tuj cyk'ab nejenel cye xjal. Tej twaa'n Jesús cyuya t-xnak'atzxin tuj xjan k'ij Bc}Bix e xi' tkba'n Judas cye: —¿Jte' pwak ctzaal cyk'o'na weya ka ma txi' nk'o'na Jesús tuj cyk'aba?—tz̈i. Bixsen e bint cyyolxin tu'n toc cyk'o'nxin winak laaj pwak te plata te. b/Tbajlen yolenxitl tzunxin, bix el Judas Iscariote, jun t-xnak'atz Jesús t-xol cablaajxin. Bix e xi' Judas te yolel cyuya nejenel cye pala. ba= Jaxxix cxe'l nkba'na cyey, jaa'xja cpomela baj tumel jba'n tpocbal co'pbil cye xjal, cbyal tpocbal ti ma tbinche jxuj xuuja wi'ja. Ju'tzen cna'jalewe—tz̈ixin. Tej t-xi' toye Judas tiib tu'n t-xi' tk'o'n ja Jesús l`Q Ma tz'oc tko'nxuj c'oc'sbil wi'ja teja mitkna'x ncyima, tu'ntzen tbaj bint nxumlala tu'n nmaketa. _w Ka cyaja txi' cyyeec'ana cyanema cye mebe, attzen mebe cyxola cykil k'ij. Pero weya, nuk ch'intl chin temela cyxola. ,^Q Pero el tniy' Jesús ti'j ti iy' tuj cyc'u'jxin, bix e xi' tkba'nxin cyexin: —¿Tikentzen ete'quey ya'l texuj? Jtexuj ma tz'oc tbincha'n wi'ja, ba'n teja. w]g Yaa'n tumel. Ba'ntetpele xi' q'ueyet, matle jaw nim pwak ti'j, bixetle s-ajben te onl cye mebe—tz̈ikexin. \!Yaltzen cye t-xnak'atzxin, tej toc cycye'yenxin ti otk tse xuuj, e jaw yolenkexin: —¿Tikentzen ma pja' tyaa'n jxuuja jc'oc'sbila? E[Nchi waa'nxin ttxa'n mes tuj tja Simón tej tpon junxuj xuuj tuya jun ni' cyeca lmet nojne tuya c'oc'sbil cyi' xjal bix wi'ylxsen. Bix e jax tko'nxuj c'oc'sbil cyi' xjal tuj twi' Jesús. uZcYaltzen te Jesús, e ponxin tuj tnom te Betania, tuj tja jxin Simón otk tzaj k'ey tchu'l tu'n lepra. *YMPero e xi' cykba'nxin cyxolxxin: —Yajtzen yaa'n cyuj k'ij te Pascua, tu'ntzen mi'n jaw cyk'oj xjal ki'j—tz̈ikexin. Tej tjax ko'n c'oc'sbil tuj twi' Jesús _X7Bix e yolenkexin cyxolxxin ti tten tu'n ttzyet Jesús tuj ewjel, tu'ntzen tbyet-xin. W Bix e baj cychmon cyiib ke nejenel cye pala cyuyax nejenel cye xjal twitz pe'n tja Caifás, jpala mas jawnex cyxol pala. ?Vw—Cytzki'na cabj tzul jnink'ij te Pascua bix ma pon tumel tu'n nk'oja tuj cyk'ab xjal tu'n nbyeta twitz cruz, inayena, jxjal Sma'n tu'n Dios tu'n ntena cyuya xjal—tz̈ixin. WU )Tejtzen tbaj tkba'n Jesús cykilca yol lu, e xi' tkba'nxin cye t-xnak'atzxin: T7.Bix kej xjal aj il lu chi xe'l tuj k'ak' te junx maj. Jatzen kej xjal jiquen, ck'ojel cye cychunk'lal te junx maj—tz̈i Jesús cye t-xnak'atz.3S_-Bix cxe'l ntzak'be'na cye: “Jaxxix cxe'l nkba'na cyey, tej min e cybinchay cykilcaj lu cyej ocslal yaa'n jawnex, tisenc'a min e cybinchay jlu te weya,” tz̈i nbela. 1R[,Bix ctzaal cykba'n kej xjal lu weya: “Taat, ¿jtootzen kila at tak' weyaj ti'ja, bix jtootzen kila at tak' a' ti'ja, bix jtootzen tzula tisen jun wikxitl xjal, bix jtootzen kila mintii' t-xbalena, bix jtootzen kbi'ya ka yaaba bix ka tuj tzee', bix min e xi' kk'o'na onbil tey?” tz̈i cybel. iQK+Jun wikxitl xjal kena, pero min e tzaj cyk'o'na nposadiya. Tej mintii' nxbalena, min e tzaj cyk'o'na nxbalena. Tej nyebta, min ulkey cyey'lte weya. Tej tocx cyxoo'n xjal inayena tuj tzee', min ulkey wuyena,” tz̈i nbela. P7*Il ti'j tu'n cyxi'y tuj k'ak', cuma tej ttzaj tak' weyaj wi'ja, min e tzaj cyk'o'na nwaya, bix tej ttzaj tak' a' wi'ja, min e tzaj cyk'o'na a' weya. 8Oi)Jax ju'x cxe'l nkba'na cyej xjal tuj nneẍa: “Cypa'mel cyiiba wi'ja, key xjal cwel castiwa cyibaja. Chi xe'la tuj k'ak' te junx maj o bint te taaw il bix cye tbiman. :Nm(Bix cxe'l ntzak'be'na, inayena Cawel, cye: “Jaxxix cxe'l nkba'na cyey, tej cybinchantiya cykilcaj lu cyej ocslal yaa'n jawnex, tisenc'a weya e cybinchay jlu,” tz̈i nbela. cM?'¿Bix jtootzen kila ka yaaba bix ka tuj tzee' bix ul ko'ya cyey'lte tey?” tz̈i cybel. L/&¿Bix jtootzen tzul aaja tisen jun wikxitl xjala bix e xi' kk'o'na tposadiya? ¿Bix jtootzen kila mintii' t-xbalena bix e xi' kk'o'na t-xbalena? .KU%Bix ctzaal cykba'n kej xjal jiquen weya: “Taat, ¿jtoo kila at tak' weyaj ti'ja bix e xi' kk'o'na tway? ¿Bix jtoo kila at tak' a' ti'ja bix e xi' kk'o'na tc'ay? J9$Tej mintii' nxbalena, e tzaj cyk'o'na nxbalena. Tej nyebta, ulkey cyey'l weya. Tej tocx cyxoo'n xjal inayena tuj tzee', ulkey wuyena,” tz̈i nbela. KI#Ntzaj ntxco'na tu'n cyocxa, cuma tej ttzaj tak' weyaj wi'ja, e tzaj cyk'o'na nwaya, bix tej ttzaj tak' a' wi'ja, e tzaj cyk'o'na a' weya. Jun wikxitl xjal kena, pero e tzaj cyk'o'na nposadiya. =Hs"Bix cxe'l nkba'na, inayena Cawel, cyej xjal ete' tuj nmank'aba: “Cytzaja, ejee'y ma cyiik'a t-xtalbil Nmana, bix cyocxa tuj cawbil o bint te cyey jatxe tej tbint twitz tx'otx'. WG'!Cwel nk'o'na ke carnel tuj nmank'aba, bix ke chiva cwel nk'o'na tuj nneẍa. 2F] Bix chi oquel chmet nwitza cykilca xjal te cykilca tnom twitz tx'otx'. Bix q'uelex npa'na juun cyxol ke niy'tl, tisen jun cylel nchi el tpa'n ke carnel cyxol ke chiva. EBix e xi' tkba'ntl Jesús cye t-xnak'atz: —Ojtzen wul meltz'aja, inayena, jxjal Sma'n tu'n Dios tu'n ntena cyuya xjal, chin ula te cawel, bix cyuyax cykilca nsanjela tuj cya'j, bix chin cwel keya tuj nk'ukbila jawnex tu'n ncawena tibaj cykilca. %DCBix ja ak'anal lu min tz'ajben, q'uelex xoo'n tuj klolj te junx maj, jatztzen chi jawela ook' xjal, bix jatztzen chi jawela kitx'itx'in t-xee' twitz cye,” tz̈i patrón—tz̈i Jesús cye t-xnak'atz. Cykilca xjal chi oquel chmet tuj xkel twitz Jesús oj tul meltz'aj twitz tx'otx' CJxjal e caman ti'j e k'oj te, mastl ck'ojel te, pero ja tzunj xjal mintii' e tcaman, ti'j e k'oj te, q'uelel k'i'ntl te. B Bix e xi' tkba'nxin cyej xjal ete'c'a twitzxin: “Cyimel jpwak tej xjal lu, bix cyk'onx tej xjal e caman jwe' talento tibaj. >Au¿tikentzen min e xi' tk'o'na npwaka tuj banco, tu'ntzen ttz̈'iy tuj tk'ab juntl xjal? Nuket e bint tu'na ju'wa, otetle tz̈'iy tuya tal tej ẍin ul meltz'aja,” tz̈i patrón. 6@eAj ttzak'be'n tpatrón te: “Jay ak'anal yaa'n ba'n bix cy'aj, ka tuj twitza inayena jun xjal il ti'j tu'n ttz̈'iy npwaka, bix tu'n ncamana tu'n cyak'mal juntl wik xjal, r?]At ttz̈i wi'ja. Ju' tzunj, in xi'ya ewlte tpwaka tuj tx'otx'. Cye'nca. Lu tpwaka lu,” tz̈i ak'anal. >}Jax ju'x jt-ak'analxin otk tiik' jun talento, e pon twitz tpatrón, bix e xi' tkba'n texin: “Taat, ntzki'na jay jun xjal cyiw tnaabla. Nuk taja tu'n ttz̈'iy tpwaka. Ntz̈'iy tpwaka nuk tu'n cyak'mal juntl xjal, bix njtx'ona nuk tuj tawal juntl. l=QE xi' tkba'n tpatrón te: “Ba'n ma bint tu'na, jay ak'anal ba'n. Ba'n toc ke nc'u'ja ti'ja. Ma tz'ak'anana ba'n ti'j ch'in e xi' nk'o'na tey. Ju' tzunj, cxe'l nk'o'na nim tey tu'n tcawena tibaj. Tzalaja wuyena,” tz̈ixin. F<Jax ju'x jt-ak'analxin otk tiik' ca'ba talento e pon twitz tpatrón, bix e xi' tkba'n texin: “Taat, ca'ba talento e tzaj tk'o'na weya. Cye'yenc. Lu ca'batl talento ma ncamana,” tz̈i. k~j}|{zyxPwvv6uttasrq!oo*nmmIlkkKj{jihh>gff,eUed cc%bwar`@^^b^]\y[1ZYYXWKVVFUSSRQ[PO1NBLJIGH~GFDCBB@?? >&=<;:98>776[5W44C33i22Y11-0I/.---^-++*i)}('''&2%`$$$2##K"!! </xX@(\',WaB * ^wmG]k{ Bix e xi' cykanen biman te Jesús: —Ko ttzakpi'cxa cyxol jil bocha, tu'ntzen kocxa tuj cyxumlaljil—tz̈i ke biman. jM Bix attzen jun witz nka ttzii' tnijabel a'. Bix attzen nimjil boch nchi waa'n tc'u'j witz. s_ Bix ak' biman kanl xtalbil te Jesús tu'n mi'n chi ex tlojo'n Jesús ke biman tuj cytx'otx' Gerasa. 0Y Bix e xi' tkanen Jesús te biman: —¿Ti tbiy?—tz̈i Jesús. Bix aj ttzak'be'n biman: —Nimxse nbiya, cuma nimxse kbeta najl tuj tanem jxjala—tz̈i biman. #?Bix e xi' tkba'n Jesús te biman najl tuj tanem jxin xjal: —Xewbaj yuwin, ctetz tuj tanem xjala—tz̈i Jesús te biman. Bix ak' biman s̈-il twitz Jesús: —¿Titzen toclena wi'ja, Jesús, Tcwal nintzaj Dios? Mi'nxse chin baj tyajla'na, nuksamxse Dios—tz̈i biman te Jesús. #Tej tzunj tak' twitzxin ti'j Jesús, bix e xi' ajkelxin tu'n tpon cananxin ti'j Jesús. Tpon tzunxin, bix e cub majexin twitz Jesús.  Bix e bet-xin te k'ijl bix te koniyan cyxol witz bixsen tuj camposant. Ns̈-in tzunxin, bix n-ocxetzen tpjun tiibxin tuya xak. #Nimxse maj e cub ẍpet tkenxin bix tk'abxin tuya cadena, pero oj toc cye'yet-xin, otk baj ttzakaxin cadena. Min-al juntl ocx cye ti'jxin.  wcuma jatzen najlaxin tuj camposant. Pero tij cyiw xsunxin. Min-al juntl ba'n tcub ẍpon texin, mitetpe tuya cadena.  Tej tzunj tetz Jesús tuj choc, bix e xi' lk'e junxin xjal toc biman ti'j. Jatzen otk tz'etzenxin cyxol tjayel anem, ]  5Bix iy'pan bajkexin juntl jlaj tnijabel a', jaa' najla kej xjal aj tnom Gerasa tbi. A {)Pero otkxsen cub kojl ttz̈i cyi'jxin, bix ak'kexin kanlecte tiy' cyeylexxin: —¿Altzen loj junxin xjal lu? Maj ma tbi a' bix cyk'i'k tyolxin—tz̈i ke t-xnak'atz Jesús.> u(Tejtzen twe' cyk'i'k, bix e xi' tkba'n Jesús cye t-xnak'atz: —¿Tikentzen cutzen ttz̈i cyi'ja? ¿Mina'xpatzen toc ke cyc'u'ja ka ba'n cycleta tu'n Dios?—tz̈i Jesús cyexin. 5'Bix e jaw we' Jesús, bix e xi' tkba'nxin te cyk'i'k bix te tnijabel a': —¡C'ol! ¡We'!—tz̈i Jesús. Nwe'tlte cyk'i'k. Tzinexse e cyja'. ^5&Pero yaltzen te Jesús, otk tzul twatlxin nka ttzii' tẍyo'p choc. Bix ocx cyc'asen t-xnak'atzxin jaxin. Tz̈i tzunkexin cyjulu: —¡Taat! ¿minmatii' toclena ki'j oj kxi' baj tjak' a'?—tz̈ikexin te Jesús. 'G%Pero lwewa e cub pok'ch naj jun jbal bix cyk'i'k cyibajxin. Nimxse oc punntz'aj a' tu'n cyk'i'k ti' choc. Bix ocx noj a' tuj choc, tejxe tak' xe'l tjak' a'. +$Bix e cyaj cycye'yenxin xjal ttzii' a', bix iy'xkexin tuj choc jaa' tcu'xa Jesús. Bix oc lpe juntl wik xjal cyi'jxin tuj juntl wik choc. #Tejtzen tak' cwel klolj texj k'ij, bix e xi' tkba'n Jesús cye t-xnak'atz: —Ko iy'x juntl jlajxe tnijabel a'—tz̈i Jesús. dA"Min e t-xnak'tzaxin ke xjal tujxix tzinen, sino tuj ewjel ch'in tyolxin. Pero yaltzen cye t-xnak'atzxin, e xi'tzen tkba'nxin tej ya cyjunaltlxin ti tten juun yol min otk tz'el cyniy' ti'j. Tej twe' cyk'i'k tu'n Jesús ve!Ju'tzen tten t-xnak'tzan Jesús tuya tyol yaa'n tzinenxix, la' jniy' ch'inxja yol el cyniy' xjal ti'j. !; Pero junxse maj ncu'x awet, njaw tz̈'iy ojxe niy' tibaj t-xaak. Ma' nimxse, bix at maj nchi ocx najan ch'it tjak' tlequemal—tz̈i Jesús te techlal ka nejl nuk cab xjal toclel tjak' tcawbil Dios, yal mas yaj, mas nim xjal c'oquel. Tej tkbante Jesús alcye cyajbelel ke techel 5Ju'c'a tisen twitz jun wik itzaaj mostaza. Ja tzunj twitz mostaza jatzen jun iyaj mas xmutz' twitz cykilca twitz tiy'jil itzaaj ncu'x cyawa'n xjal. zmBix at juntl tyol Jesús: —¿Titzen tten oj tel niy' ti'j ti tten tcawbil Dios, bix ti tten oj ttz̈'iy? r~]Yal ojtzen ntzkij, bixsen ntzyet tchmoj, cuma otk pon tumel tu'n tjtx'et. Tisex ttenj iyaj njaw tz̈'iy tjunalx, ojxe tzin tk'o'n twitz, ju'xse ttenj tcawbil Dios njaw tz̈'iy tjunalx—tz̈i Jesús. Jun techel ti'j iyaj te mostaza ]}3Nejl njatz itz'j tuj tx'otx', bix njaw tz̈'iy tken, bix manc'biltzen n-ak' twitz. | tisen oj ncu'x awet twitz iyaj tuj tx'otx' tu'n jun xjal. Tiẍtetltzen te xjal baj te tii'j, kale nwutan bix kale i'tz, pero te iyaj, ntz̈'iyte tjunal tu'nx tipemal. Ntz̈'iyte te k'ijl bix te koniyan. Mintii' te xjal tumel tuya ti tten ntz̈'iy awal. f{EBix e xi' tkba'n Jesús juntl wik yol cye xjal: —Jte Dios tcawbil ju'c'a tisen iyaj, wzgBix xsunkej n-ocxix cyc'u'j ti' tyol Dios, tzul tk'o'n Dios mas ttxolen tyol cyuya. Pero tzunkej min k'ak'xix cyc'u'j ti' tyol Dios, hasta q'uelel baj tuj cyc'u'j alcyej ch'in otk bint cyu'n—tz̈i Jesús. Jun techel tu'n ttz̈'iy iyaj 1y[Bix e xi' tkba'n Jesús juntl yol cye t-xnak'atz bix cye cabtl xjal: —Cyk'o'nc cyc'u'ja ti'j c'oquel cybi'na, cuma la' jniy' ch'in cyanema ti' tyol Dios, ka nim, jax tzul tk'o'n Dios nim tkenal tyol cyuyey. Ka yaa'n nim cyc'u'ja ti' tyol Dios, jax yaa'n nim tkenal tyolxin ctzaal cyuyey. ?xyAl at tẍquin ti' twi', cybimc'atzen—tz̈i Jesús. wJaxse ju'x weya. Jatzen cantilj weya jaxxix yol k'i'n wu'na. Ja nyola jaxxix yaa'n tu'n tcub ewet cyu'na, sino tu'n tk'umj. v1Bix ak' Jesús xnak'tzal xjal tuj ewjel yol juntl maj: —¿Jac'apatzen tzaj tii'n jun xjal jun cantil tu'n tocx ewet tjak' jun alma bix ma tjak' wetbil? ¡Min! Sino c'oquex k'it ja cantila tunwen tu'n tcub ten txakel tujxix chic'aj. Oj mintkna'x tocx cantil tunwen, min chic'aj tik'ch jilel tuj klolj. Pero ya oj tocpan cantil, cykilcaj min chic'ajax tuj klolj, ya chic'ajtltzen tuj tken cantil. tuaJa tzunj iyaj e cub tz'ak tuj tbanel tx'otx', ja tzunja tisen kej xjal n-oc cybi'n tyol Dios, tzin cyiik' tyolxin, bi'x n-oc ten ti' cyanem. Ejee'tzen xjalja tisenj awal tzin tk'o'n nim twitz, tisenj tspigayil triwa attzen tk'o'n winaklajaj twitz, at te oxc'al twitz, bix at te syent twitz—tz̈i Jesús cye t-xnak'atz. Mintii' jun tuj ewjel mint jaw chic'ajax t!pero nuk ju' naj cyc'u'j ti'j ti jilel at twitz tx'otx'. Ja tzunj nuk ju' toc cyanem ti'j ti q'uelexa cyk'ij, k'ak' cyc'u'j ti' k'inemal, bix n-oc tak' twitz tx'otx' cye, ejee' tzunja k'e'lecx tibaj tyol Diosa. Ya mintzentey' n-oc juchtl cyc'u'j xjal ti' tyol Dios. ^s5Ja tzunj tx'otx' nim ch'i'x twitz, jatzen juntl wik xjalja. N-oc e binte tyol Dios, ;roPero yaa'n cyiw cyc'u'j, tisen yaa'n nim tloc' iyaj tuj tx'otx'. Ju' tzunj min cypa. Ka ti ilel ma tzaj cyi'j tu'n tyol Dios, ya mintltzen tz'oc juch tyol Dios ti' cyanem xjal. q+Ja tzun kej awal cjawel itz'j tuj pc'at tx'otx', jatzen juntl wik xjalja. Ejee'tzen xjalja n-oc e binte tyol Dios, bix n-oc juch cyc'u'j ti'j. 8piJa tzunj iyaj cwel tz'ak tuj be, ja tzunja tisej nbajte tyol Dios tuj cyanem jun wik xjalja. Ejee'tzen xjalja n-oc e binte tyol Dios, bix n-el tii'ntl naj biman tuj cyc'u'j. [o/Konkba'xne cyey ti elpenina jyola. Jxjal awal jatzen xjalj nkban tyol Dios. =ns Yajtzen cykanbila ti'j weya nyol, ¡jayaxittzen min tz'el cyni'ya ti'j! Kane min tz'el cyni'ya ti'j ja lu, jey', ¿tine cyse'y tu'n tel cyni'ya ti'j cabtl cyiw tpocbal tzul? Hm  Nchin xnak'tzantzenwe ju'wa tu'ntzen tchic'ajax ti elpenina jtyol kiy'jil Isaías tej t-xi' tkba'nxin cyjulu: “Cuma amale n-oquet cycye'yen, pero mintey' n-ak' cywitz ti'j. Bix seya n-oc cybi'n, pero mintey' n-el cyniy' ti'j. Nuket el cyniy' ti'j, otle chi meltz'aj tuya Dios bix otle najset cyil,” tz̈i Isaías. Ol Bix aj ttzak'be'n Jesús: —Mintii' tumel cyuya xjal ti tten tjawlel ttz̈'is̈en Dios tcawbil. Yaltzen cyey, ejee'y nxnak'atz, matzen txi' tk'o'n Dios cyey tu'n tel cyni'ya ti'j ti tten bix ti ctemela tcawbil Dios twitz tx'otx'. Yaltzen cyej xjal min tz'oc cybi'n nyol, nchi oc nxnak'tza'nwe, pero yaa'nxix tuj jiquen yol. k Tcyajtzen Jesús tjunal cyuya t-xnak'atz bix cabtl xjal, bix e xi' cykanen te Jesús ti elpenina jyol otk tkba Jesús. j Bix e xi' tkba'n Jesús: —Cyjkom cyẍquina. Katzen cyaja tz'el cyni'ya ti'j yol lu, cyxi'maxsen ti'j—tz̈i Jesús. iPero at cabtl twitz iyaj e cyaj tz'ak tuj tbanel tx'otx', bix e jaw tz̈'iy, bix e tak' nim twitz. At juun tken e tak' winaklajaj twitz. At cabtl e tak' oxc'al twitz. Bix at cabtl tken e tak' jun mutx' tuya wink'an twitz, bix ma syent—tz̈i Jesús cye xjal. hAt cabtl twitz iyaj e cyaj tz'ak tuj tik'ch ch'i'xel. Pero nuk e jaw ẍq'uililin tjak' ch'i'x, tejxe tetz cyim. Mintii' twitz e tak'. jgMTu'ntzen tcykal k'ij, bix oc woch'paj, tejxe ttzkij, cuma yaa'n nim tloc' otk txi' tuj tx'otx'. wfgCabtl twitz iyaj e cyaj tz'ak twitz pc'at tx'otx'. Bix e jatz pok'ch te iyaj, cuma yaa'n nim t-xee' tx'otx'. geGTak' tzunxin awal, at cab iyaj e cub tz̈itj tuj be. Bix e pontl ke ch'it njaw cywaa'ntljil. Bd—Cyabintz ja lu: At junxin awal ex te awal triwa. |cqEntonces bixse ak' Jesús xnak'tzal xjal, tuya jun tumel ti' awal. Tujtzen t-xnak'atz Jesús e xa' tkba'n cyjulu: Nb Te juntl maj, bix ak' Jesús xnak'tzal xjal ttzii' tnijabel a' juntl maj. Tjawxse chmet xjal, bix e cu'x Jesús tuj jun choc tibaj a', bix e cub kexin tuj choc, nchi cyaj bajtltzen xjal ttzii' a'. ]a3#Yal tzun kej ma chi ula jatzen weya ntxuj bix witz'ena te ntz̈q'uela. Pero aljxe xjal nbinchante tajbil Nmana Dios, ejee' tzunj c'oquel cyak' we, tisex ntxuya bix ke witz'ena te ntz̈q'uela—tz̈i Jesús.v`e"Bix ak' Jesús cyey'lec cye xjal, bix e xi' tkba'nxin: —Ejee' tzunj luwe weya ntxu bix weya witz'en. m_S!Bix aj ttzak'be'n Jesús: —¿Al tzunj weya ntxu, bix al tzunj weya witz'en?—tz̈i Jesús. d^A Pero min ocpan canantl jxjal ocx te txcolte Jesús. Entonces ejee'tl tzunj xjal k'uklec nka ttxlaj Jesús e xi' kbante: —Lu ttxuy cyuya ke titz'ena ete'c'a pe'na, bix lu ke nchi jyon ti'ja—tz̈i ke xjal te Jesús. ]#Nuk ch'in tuj, tej tpon ttxu Jesús cyuya ke titz'enxin tpe'nj jaa' jaa' tocxa Jesús, bix ocx txocbajxin cyu'n ttxuxin tu'n tetzxin. h\Icuma otk tz'oc cykba'nxin ka tu'n tipemal tawil biman otk tz'ela tlojo'n Jesús ke biman cyi' xjal, bix ju' otk tzaj te Jesús tipemal tu'n Espíritu Santo. Bix etzke tx'olbal ley. Tej tpon ttxu Jesús cyuya ke titz'enxin &[EPero al tzunj ma xoo'n yol ti' Espíritu Santo, mlaytzen tnajsa Dios til junx maj, sino matzen cyaj t-xee' til te junx maj—tz̈i Jesús cye tx'olbal ley, }Zs¡Mi'n cyxoo' cyiiba! Tzinen cxe'l nkba'n cyey ba'n tcub tnajsa'nte Dios tixja ilel, bix tixja xoo'j yol ti' Dios. iYKAt juntl cxe'l nkba'na cyey. Min-al ba'n tocx tuj tja jun xjal cyiw te k'ilbetz tk'inemal tuj tja. Katzen ẍpo'n, ba'ntzen tetz tk'inemal tuj tja. Jaxse ju'x weya. Waja chi el walk'a'na xjal te biman. Ju' tzunj cwel nẍpo'na biman. Ka ma tz'el nlojo'na ke biman cyi' xjal, jatzen ncub nẍpo'na biman bix chic'ajtzen ka at mas wipemala twitz biman. [X/Jaxse ju'x te bimana. Ka ma jaw meltz'aj biman ti'jx biman, jax mlay cypa biman. IW Jun najaj xjal tpa'n tiib tuj tja jax mlay tz'itz'j tu'n k'oj. ?VyMlay tpa jun tnom ka tpa'n tiib tu'n k'oj. Cwel xitj. U)Bix e tzaj ttxco'n Jesús ke tx'olbal ley, bix e xi' tkanen Jesús cyexin: —¿Ti tten oj tel tlojo'n tawil biman ke tuya ti' jun xjal? !T;Ju'x kej xin tx'olbal ley, otk chi tzajxe tej tnom Jerusalén, ka' cyyolxin ti' Jesús. Bix e baj yolenkexin cyjulu: —Ma tz'oc tawil biman ti'jxin, bix ma tzaj tk'o'n tawil biman tipemalxin tu'n tel tlojo'nxin ke biman cyi' xjal—tz̈itzen ke tx'olbal ley te Jerusalén. S)Pero tejtzen toc cybi'n ke te tja Jesús tik'ch nbaj texin, bix e xi'ke te k'ilx texin cyja, cuma e'latzen tuj cywitz ka tuj twi'xin otk jaw. `R9Tetzlenxitltzen tscy'o'n Jesús ke t-xnak'atz, bix aj meltz'ajxin cyuya t-xnak'atz tuj jaa' jaa' ntemaxin. Bix tocxse chmet nim xjal ti' Jesús juntl maj, ya mintey' e binttl twaa'nxin cyuya ke t-xnak'atzxin. Q/bixse Judas Iscariote, jatzen xinja t-xi'lel q'ueyente Jesús mas yaj. Ejee'tzen xinj oc cybi te t-xel Jesús. Jaj xoo'j yol ti' Espíritu Santo P Andrés, Felipe, Bartolomé, Mateo, Tomás, bixse Santiago, tcwal jxin Alfeo, Tadeo, Simón, xcul xjal te jun cloj Celote tbi, O/Santiago, bixse titz'enxin Juan, tcwal jxin Zebedeo, jatzen Santiago tuya Juan oc tk'o'n Jesús cybi te tcwal k'ancyok, cuma nim nchi k'ajt-xin, nNUEjee'tzen xinj e tsicy' Jesús, kej xin lu: Simón, pero bix oc tk'o'n Jesús tcab tbixin te Pedro, KMBix e xi' tk'o'n Jesús cyipemalxin te lojolbel biman cyi' xjal. L bix etz tscy'o'n Jesús cablajajxin te tuya Jesús, bix tu'ntzen cyxi'xin kbal tbanel tpocbal Jesús cye xjal tuj cykil tnom. Kw Yajc'atltzen bix e xi' Jesús cyxol coc' witz, bix e xi' ttxco'nxin kej xjal e tajbexin. Tej tzunj cychmet-xin, J Pero bix e xi' tmayo'n Jesús ke biman tu'n mi'n jaw cys̈i'n biman alcye Jesús. E jaw t-scy'o'n Jesús cablaaj t-xnak'atzxin Iy Bix ju'x kej xjal otk tz'oc biman cyi'j, bix e ponke ti' Jesús. Pero tej tzunj toc cycye'yen biman ja Jesús, bix oc cychk'o'n biman ke xjal tu'n cycub maje twitz Jesús. Bix e jaw s̈-in ke biman: —¡Ja teyj Tcwal Dios!—tz̈itzen ke biman. &HE cuma nimxse xjal yaab otk tzul tnaabl tu'n tipemal Jesús. Ju' tzunj nimxse juntl wik xjal yaab e baj tcu'tz'en tiib te mocolec te Jesús tu'n tul cynaabl. G# Tocxse lpe nim xjal, bix e xi' tkba'n Jesús cye t-xnak'atz tu'n tcub cybincha'n jun choc tuj a' tu'ntzen mi'n tz'oc cutz'jxin cyu'n xjal, F1te Jerusalén, te Idumea, te juntl jlajxe te nima' Jordán, tej tnom Tiro, bixse te Sidón, cuma txolen toc cybi'n xjal tik'ch nbint tu'n Jesús. >EuYal te Jesús, bix e xi'xin ttzii' tnijabel a' cyuya t-xnak'atzxin. Pero nimxse xjal aj Galilea lepchec ti' Jesús. Bix nimxse xjal e tzaj te jun wiktl tnom. E tzaj te Judea, DPero tej tzunj toc cycye'yen jxin fariseo ja lu, bix etzkexin tuj camon jaa', bix ak'kexin te ninc'ul ti'j, tuya juntl clojxin tk'on tiib tuya Herodes, tu'n ti tten tu'n tcub Jesús. Jatzen Herodes cawel tibaj Galilea. Nim xjal e pon ttzii' mar CToc tcye'yen Jesús mintii' lastim cye xjal tuj cywitz fariseo, bix e tzaj tk'ojxin tuyax e jaw bisexin, bix e xi' tkba'n Jesús tej xin mintii' tanem tk'ab: —Nukpinx tk'aba—tz̈i Jesús. Bix e xi' tnukpi'n jxin xjal tk'abxin, bix ul tnaabl tk'abxin. bB=Bixse e xi' tkanen Jesús cye xjal fariseo: —¿Cuyanpatzale tu'nj cyleya tu'n tcub kbinchen jun xtalbil tej k'ij ajlabla, bix ma ja jun k'ij tu'n tcub kbinchen jka'? ¿Cuyanpale tu'nj cyleya tu'n toc clet cychunk'lal xjal, bix ma ja jun k'ij nuk c'oquel cye'yet jun xjal oj tcub cyim?—tz̈i Jesús. Pero min-al ajtz tzak'bente Jesús. AyEntonces bix e xi' tkba'n Jesús tej xin yaab: —We'wey, bix we'c'atzen tzalu cywitz xjal—tz̈i Jesús texin. @5Pero tec'a tzunj k'ij xjan, bix ete'c xsunj xjal tej cloj fariseo tuj camon jaa'. Tej tzunj toc cycye'yen fariseo ja Jesús, bix oc tenkexin c'ojlalte Jesús ka tu'n toc tk'a'naxin tk'ab jxjal yaab tuj k'ij xjan, tu'ntzen teleniy' ka tu'n tcub tz'akxin tuj tley Moisés. b? ?Pero attzen jun maj, bix ocx meltz'aj Jesús tuj jun camon jaa' te xnak'tzabl tyol Dios. Pero toc tcye'yen Jesús, tocx junxin xjal cyimne jun tk'abxin tuj camon jaa'. Tec'aj k'ij manc'bil tuj smant, xjan cyxol xjal. >3Ju' tzunj inayena, jxjal Sma'n tu'n Dios, at wipemala ncawena cyibaj xjal la' ti cwel cybinchen te ja k'ij ja'lewe—tz̈i Jesús cye fariseo.4=aBix e xi' tkba'n Jesús juntl yol cyexin: —At juun tley Dios mas nintzaj twitz cabtl tley Dios, tisen tzunj ley tu'n tclet xjal tu'n weyaj twitzj nuk c'u'n xjan pan. Yaltzen tisen ja lu, ja k'ij te ajlabl o cub tbincha'n Dios te onbil xjal. Pero yaa'n te xjal o cub bint te c'ojlal te k'ij. &<ETe tzunj tyem tej tocx Abiatar te nintzaj tawil na'l Dios, bix ocx David tuj tja Dios, bix etz tii'nxin jpan clo'n tex te Dios, bix jatzen panj xjan t-xi' twaa'n jun xjal, o'cxc'a ke tawil na'l Dios ba'n t-xi' waa'nte. Bix e xi' twaa'n David cyuya ke tuya—tz̈i Jesús cye fariseo. -;SPero bix aj ttzak'be'n Jesús: —¿Bajxpatzen txa' cycye'yena tuj u'j ti e baj tej xin kiy'jil David cyuya ke tuyaxin tej toc nim tak' weyaj cyexin jun maj? -:SBix oc naj cykanbil jxjal fariseo twitz Jesús: —Cyena. ¿Tikentzen tzin tcuyaney tu'n tel cytokan jtey t-xnak'atza tspigayil jtriwawa? Xjante ja'lewe. Keya kxol, ak'untl teja, bix jatzen jun k'ij tu'n kajlan keya ja'lewe—tz̈itzen ke fariseo te Jesús, cuma nimalxse ke xjal tuj cyley. y9kAttzen jun k'ij, bix ex bet Jesús cyxol triwa cyuya t-xnak'atz. Tec'a manc'bil k'ij tuj smant, jaj k'ij xjan cyxol xjal. Nchi exxe tzunxin ttzii' triwa, niy'xetzen cytokaxin tspigayil triwa, nxi'xetzen cywaa'nxin, tisenx cyten xjal. 8Bix juntl. Tise oj ncub cyk'eysa'na ac'aj cyviney tuj jun k'anak tz'u'n, n-ex rotj tu'n vino oj n-el ipc'aj, cuma cxe'l tz'u'n tuj il tuyax vino q'uelel kojl. Pero oj ncub cyk'eysa'na ac'aj cyviney tuj ac'aj tz'u'n, mintzen tz'ex rotj. Jaxse ju'x weya nxnak'atz. Mlay tz'ocx tuj cyey k'anak cyxnak'atza—tz̈i Jesús cye xjal. Ke t-xnak'atz Jesús el cyii'n twitz triwa tuj k'ij te ajlabl &7EPero at juntl cxe'l nkba'n cyey. Min-al jun xjal ncu'x k'onte jun remyent ac'aj ti' jun xbalen k'anak, cuma mas q'uelex rotj k'anak tu'nj ac'aj oj toc yut'paj. Jaxse ju'x weya, ac'aj nyola. Mlay tz'oc tmoj k'anak xnak'tza'n. Tej min chi waa'n xjal ja'lewe ja te xnak'tza'nja te nejl. N6La' altzen cye jun k'ij oj tcub naj chmilbaj, attzen bis. Entonces jatzen mi'n chi waa'ncye xjalj. Jaxse ju'x weya. Ojtzen ncub naja, ba'ntzen tcub cyyo'n weya nxnak'atz weyaj, pero ja'lewe mlay. E5Bix aj ttzak'be'n Jesús cye xjal: —Tuj jun mejoblenel tzul nim xjal tuya chmilbaj te iy'sal nin k'ij. Jayaxittzen cub cyyo'n xjal weyaj, sino chi waa'lcye xjal, cuma nchi tzalaj. 24]Pero attzen jun maj min chi waa'n xjal lepch ti' tyol Juan Bautista bix xsunkej xjal lepch ti'j ley fariseo, tu'n t-xi' cyyeec'an xjal cyanem te Dios. Attzen cabtl xjal e xi' kanlecte te Jesús: —Ma kila ka min chi waa'n jxjal lepch ti' Juan Bautista bix ke lepch ti'j ley fariseo. Pero yaltzen kej tey t-xnak'atz, minttzen chi waa'n tisej cyewa. ¿Tikentzen min cybinche tisej cyej xjala?—tz̈i ke xjal te Jesús. >3uPero e tbi Jesús cyyol tx'olbal ley tej t-xi' cykba'n cye t-xnak'atz Jesús. Bix e xi' tkba'nxin cye tx'olbal ley: —Kej xjal ba'n min che'xcye tuya k'anel. Yal tzunkej xjal yaab, il ti'j nche'x tuya k'anel. Jaxse ju'x weya. Min ma chin ul weya te k'ilectz cyej xjal mintii' cyil cyey tuj cywitz, sino ma chin ul weya k'ilectz cyej xjal aj il tuj cywitza—tz̈i Jesús cye tx'olbal ley cyxol fariseo. Jun kanbil ti'j epaj weyaj 2wBix e pon cabxin tx'olbal ley, cyxol jun cloj xjal n-oc cyk'on cyiib cyiw tuj jtley Dios e cyaj tk'o'n Moisés, fariseo tbi cyclojan xjal. Tej tzunj tocx cycye'yen tx'olbal ley nwaa'ncx Jesús cyuya yuwin xjal, bix e xi' cykanenxin cye t-xnak'atz Jesús: —¿Titzen taj jxin xnak'tzal cyey nwaa'ncxxin cyuyaj yuwin xjal bix xsunkej kanl chojentja?—tz̈i tzunkexin. k1OYaa'ntzen ti e baj, bix e xi' ttxco'n Leví ja Jesús te waa'l tja cyuyax ke t-xnak'atz Jesús lepch ti'j, bixse ke kanl chojentj, bix nimtl xjal iiq'uenke tu'n juntl wik, cuma nimxse xjal yaa'n ba'n oc lpe ti'j Jesús. _07T-xi' tbeten Jesús juntl tkiy', bix exxin twitz jun jaa', jaa' ete'c'a kej xin chmol chojentj najben te juntl tnom Roma tbi. Jatztzen oca noj Jesús ti' Leví, tcwal jxin Alfeo. Jatzen Leví chmol pwak tu'n Roma. Bix e xi' tkba'n Jesús te Leví: —Lpetz tey wi'j te wuya—tz̈itzen Jesús. Bix e jaw we' Leví, bix oc lpexin ti' Jesús. C/ Tbajlen tk'a'naxitltzen Jesús jxin mintii' tanem t-xumlal, bix e xi' meltz'ajxin ttzii' jtnijabel a', bix ak' pomel lk'e ke xjal ti' Jesús, bix nxnak'tzantzen Jesús cyxol xjal. E. Tej tzunj t-xi' tkba'n Jesús, tzin njaw we'tlte yaab, tzin niy' ti'tlxin twetbilxin, n-etztlxin tuj jaa' cyxol xjal. Ju' tzunj nimxse e jaw klee' ke xjal, bix oc tzalaj ke xjal ti' Dios, bix e baj jaw yolenke: —Bajxse tz'oca kcye'yen jun maj tisej lu—tz̈itzen ke xjal. Tej ttzaj txquet Leví tu'n Jesús \-1 —We'wetzen tey, k'inx twetbila, bix cutxetzen tjay—tz̈i Jesús te yaab. a,; Pero konyeec'axse cyey ka inayen weja, jxjal Sma'n tu'n Dios tu'n ntena cyuya xjal, at wipemala twitz tx'otx' tu'n nnajsa'na cyil xjal—tz̈i Jesús cye tx'olbal ley. Entonces bix e xi' tkba'n Jesús tej xin yaab: G+ ¿Alcye mas secy tyol jilj tej yaaba tuj cywitza, japa: “Ma najset tila,” bix ma jaj: “We'wetzen tey, k'inx twetbila, bix cutxetzen tjay”? Oj t-xi' tk'umen jun xjal: “Ma najset tila,” yaa'n cyiwte tyol jilj, cuma min chic'aj ka otk najset til xjal, bix ka min. Pero oj t-xi' tk'umen jun xjal tej yaaba: “We'wetzen tey, k'inx twetbila, bix cutxetzen tjay,” mas cyiw tyol jilj, cuma cchic'ajaxel naj ka ma tzul tnaabl, bix ka min. *Pero el naj tniy' Jesús ti'j ti jilel niy' tuj cyc'u'j tx'olbal ley, bix e xi' tkanenxin: —¿Tikentzen nxa' cyxi'mana ju'wa? ))K—¿Tikentzen t-xoo'na tiib jxjal lu te yolel ju'wa? Nxoo'n teja yol ti' Dios. O'cxc'ate Dios ba'n tnajsante cyil xjal—tz̈i tzunkexin tuj cyc'u'jxin. U(#Pero k'uklec xsunkej xin tx'olbal ley, bix iy' tuj cyc'u'jxin cyjulu: 8'iPero tej tzunj toc tcye'yen Jesús k'uklec cyc'u'j xjal ti' Jesús, bix e xi' tkba'nxin te yaab cyjulu: —Ncy'aal, matzen najset tey til ja'lewe—tz̈itzen Jesús te yaab. &Pero ya mix ocxakexin jaa' tocxe Jesús tunwen, cuma otk noj jaa' cyuya xjal. Entonces bixse e baj cybincha'nxin yaab tu'n tjax cyii'nxin yaab twi' jaa'. Bix el cyii'nxin jun txol twi' jaa', tu'n tcu'x cyxtunenxin yaab twitz wetbil jaa'j tcu'xa Jesús. %+Ntx'olbantzente Jesús cyxol xjal, tej tul jun cloj xjal ikentzen jun yaab tu'n cyaja cyexin twitz jun wetbil. Mintii' tanem t-xumlalxin. \$1lwewa e jaw tchmon naj tiib xjal tpe'nj jaa' jaa' otk tz'ocxa Jesús, bix ocx baj ke xjal tunwen. Ya min ocx bajtl ke xjal tunwen, bix mitetpe pe'ntl oca baj ke xjal. Bix ak'xin te tx'olbal tyol Dios cye xjal. # 7Eltzen cabtl k'ij, bix ocx meltz'aj Jesús juntl maj tuj tnom te Capernaum. Pero tej tzunj tbijt tpocbal Jesús ka otk ponxin tuj jun jaa' tuj tnom, D" -Pero ch'in tel-len lk'e jxin xjal, bix ak'xin kbalte ka otk tzul tnaablxin tu'n Jesús cye cykil xjal. Ju'tzen e'la nim tpocbal Jesús. Ya min ocxtlxin cyuj tnom tu'n nimxse xjal oc cutz'j ti'jxin. Ju'tzen e webaxin tuj cojbil jaa' yaa'n nim xjal najl. Pero nuk jak'ch e tzaa' jlet ke xjal cyey'lte texin.^! 7,Pero mi'n txi' tk'umena ti ma baj tey, sino jiquen t-xi'y te yec'l tiiba twitzj xin tawil na'l Dios, tu'n toc tcye'yenxin jay ka ma tzul tnaabla. Bix k'inx xsunj tik'ch c'ajbel tey tisej e cyaj tkba'n Moisés, tu'ntzen t-xi' toyen tawil na'l Dios tisex tten tley Moisés, tu'ntzen tcyaja tuj chic'aj ka ma tzul tnaabla—tz̈i Jesús texin. 7  k+Bix e xi' tkba'n Jesús texin: —Cutxena tey. J *Tujx naj t-xi' tk'umen Jesús, tzin ncyajtl jxin xjal ba'n. } u)Bix oc cy'ixbe tc'u'j Jesús ti'jxin. Bix oc tmoco'n Jesús jaxin. —Wajwe, cyaj tey ba'n—tz̈itzen Jesús. Z /(Pero attzen jun k'ij, bix ul junxin xjal yaab tu'n lepra otk tzaj k'ey tk'abxin tisen tu'n tz'enak. Bix e xi' lk'exin ti' Jesús, bix e cub majexin, bix e xi' tkanenxin te Jesús tu'n toc k'anet-xin. Tz̈i tzunxin cyjulu: —Taat, ¿tajpey tz'el tii'na ch'in jyabela wi'ja? At tey tipemal tu'n tel tii'na—tz̈i tzunxin te Jesús. . W'Ju'tzen e pja' cybetsa'n Jesús cyuya ke tuya tuj cykilca ke tnom te Galilea. Bix tuj jaca camon jaa' tuj juun tnom ocxakexin kbalte cye xjal jtbanel tyol Dios. Bix n-elxitzen tlojo'nxin biman cyi'j xjal otk tz'oc licy'paj biman cyi'j. Tej tul tnaabl jun xjal nim tx'a'c ti'j tu'n Jesús  }&Pero bix aj ttzak'be'n Jesús cyexin: —Mlay ko aj meltz'ajtl cyuya xjal, cuma il ti'j ma ko'x te pocbal tej tbanel Dios cye xjal cyuj jun wikxitl tnom nka tzalu, cuma yaa'n nuk tzalu ma chin tzaa' kbalte tyol Dios—tz̈i Jesús cye Simón. * O%Tej tzunj tcnet Jesús cyu'nxin, bix e xi' cykba'nxin te Jesús cyjulu: —Cykilcaxse xjal njyon ti'ja. ¿Tikentzen min che'x tcye'yena xjal?—tz̈i tzunkexin. W )$Yaltzen te Simón bix xsunj oxetl tuyaxin, bix exkexin te jyolte Jesús.   #Tetzen klaxca, n-ak' cwelc'a jket t-xee' cya'j, bix e jaw we' Jesús, bix exxin ttxa'n tnom te yolel tuya Dios tjunalxin.  "Bix oc tk'a'na Jesús kej xjal yaab, bix el tlojo'nxin biman cyi'j juntl wik xjal. Pero tej tzunj tel tlojo'nxin biman cyi' xjal, mintzen e tcuya Jesús tu'n cyjaw yolen biman, cuma cytzki'n biman twitz Jesús. Tej t-xi' Jesús tuj Galilea kbalte tyol Dios 9 o!Nimxse xjal e pon ttziyan tisenc'a cykilca tnom. S ! Tetzen otk cu'x k'ij, tej cyak' pomel nim xjal tja Simón tuya cyyaab bix kej xjal otk tz'oc licy'paj biman cyi'j, tu'ntzen toc tk'a'na Jesús ke yaab, bix tu'n tel tlojo'n Jesús biman cyi' xjal. @ {Bix e xi' lk'e Jesús, bix e jaw tii'nxin tk'abxuj. Tzinxix njaw tii'nxin tk'abxuj tu'n tjaw we'xuj, n-el licy'pajtl yabel. Bix ak'xuj cyey'lx cyexin. Tej tk'anj nim yaab tu'n Jesús  5Tej tzunj cyponxin tja Simón, tjax jxuj tjii' Simón twi' wetbil, cuma otk tzaj yebt-xuj tu'n nin cyak. Bix e xi' cykba'nxin te Jesús ka yaabxuj. ) MTejtzen tetz Jesús cyuya Santiago bix Juan cyuyax Simón bix Andrés tuj camon jaa' te xnak'tzabl tyol Dios, bix e xi' bajkexin cyja Simón tuya Andrés. l SLwewaxse el tz̈itj naj tpocbalxin tuj cykil Galilea. Tej tk'anj jxuj tjii' Pedro tu'n Jesús e EBix cykilca ke xjal e jaw klee' bix ak' ke xjal kanlte tiy' cyxol: —¿Titzen xjalel jxin lu? Nejl ma ko baj t-xnak'tza'nxin tuya nim tipemalxin. Yaltzen ja'lewe hasta cyuyax biman ma tz'abinte tyolxin—tz̈i ke xjal. } uBi'xse e tzaj cyim jxin xjal tu'n tipemal biman tej tel ok ti'jxin tu'n Jesús. Tzinxse ns̈-in biman tej tel. b ?Bix aj ttzak'be'n Jesús te biman: —¡C'ol! ¡Bix k'oncj xjal lu!—tz̈i Jesús. L  —¡Jey'! ¿tu'n tikentzen ma tzuley yajlalec keya, Jesús te Nazaret? ¿Mapa tzula te xitlc'a keya? Ntzki'nwe al cyey, bix ntzki'nwe ka jay jxjan te Dios—tz̈i biman otk tz'oc ti' xjal.   Nxnak'tzantzen Jesús tuj camon jaa' te xnak'tzabl tyol Dios, tej tocpan jun xjal otk tz'oc licy'paj biman ti'j. Bix e jaw s̈-in:   1Bix e baj jaw klee' ke xjal ti'j t-xnak'atz Jesús cuma e xnak'tzanxin tisen jun xjal tuya tipemal, yaa'n ju' yolexin tisen kej xin tx'olbal ley. F  Bix e ponkexin tuj jun tnom Capernaum tbi. Tec'atzen jun k'ij cynimbil xjal tej tocx Jesús tuj jun camon jaa', jaa' nchi na'na xjal Dios, sinagoga tbi, bix ak'xin xnak'tzal cye xjal. ,  SBix e tzaj ttxco'n Jesús ejee'xin. Bix e cyaj cyk'o'nxin cyxiy'paxin te cymanxin bix cye ke onl cyexin, bix e xi'kexin tuya Jesús. Jun xjal otk tz'oc biman ti'j @ {Bix e xi' cybetexin juntl tkiy', bix oc nojkexin ti'j jxin Santiago tuya titz'enxin Juan, junxitl Juan, tcwal jxin Zebedeo tbi. Ete'c'axxin tuj jun choc, nchi binchanxin cyxiy'paxin. j OTejtzen cybinte xinj ju'wa, bixse tcyaj cyk'o'nxin cyxiy'paxin tu'n cyoc lpexin ti' Jesús. N Bix e xi' tkba'n Jesús cyexin: —Chi lpetz wi'ja. Ja'lewe lu key nchi chmon quis̈a. Pero inayenxse chin oquel k'onte cyey te txcol xjal tu'n cybinte nyola—tz̈i Jesús te Simón tuya Andrés. ! =At jun maj t-xi' Jesús betel ttzii' jun tnijabel a', tcub tuj Galilea, bix oc noj Jesús ti'j jxin Simón, bix yajc'atl oc juntl tbixin Pedro, bix titz'enxin Andrés. Tzyul quis̈kexin tuj a'. Tej toc noj Jesús cyi'jxin, nxi' cyxoo'nxin cyxiy'paxin tuj a' te tzyul quis̈. e ETz̈i tzunxin cyjulu: —Ya matzen pon tumel tu'n tul tcawbil Dios cyxola. Matzen pon tumel tu'n t-xi' tyeec'an Dios cyey ti tse'xa ejee'y tu'n cyco'pja tuj cyila. Ya lutzen ma tzula. Cyimaltzen cyiiba ti' il. Ccyajtzen meltz'aj tuya Dios, bix cybimtzen tumel jtbanel tyol Dios—tz̈i Jesús cye xjal. Tej ttzaj ttxco'n Jesús cyaja xjal quis̈el   Tocxlenxitltzen Juan tuj tzee', bix e xi' Jesús tuj tnom te Galilea te k'umlte tumel cye xjal ti' tpocbal jtbanel Dios. H   E ten Jesús cya'wnak k'ij tuj ja lugara. E tenxin cyxol talen c'ul. Bix jatztzen oca ten taaw il niy'belte tii'n tipemal Jesús. Tbajlenxitl tzunj ju'wa, bixse ul ke tsanjel Dios onlte Jesús. Bix ocx Juan Bautista tuj tzee' tu'n cawel tuj Judea cuma tajxin e we' t-xnak'tzbil Juan Bautista. Tej ttzyet taak'en Jesús s a Yajc'atltzen, bix e xi' k'i'n Jesús tu'n Espíritu Santo tuj jun lugar yuman. Min-al xjal najl tuj. & G Bix e tbi Jesús ttzaj tyol Dios tuj cya'j. Tz̈itzen cyjulu: —Jay Ncwal a wanem ti'j. Jay ma nsicy'a—tz̈i jyol ttzaj tuj cya'j. Tej toc niy'bet Jesús 1 ] Njatzcaxix Jesús tuj a' tej t-xi' tcye'yenxin tej tjket cya'j, bix e tilxin tej tetz Espíritu Santo tuj cya'j tisen junjil cucu'. Bix e cub licy'paj tuj twi' Jesús. 8~ k Nk'ontzen Juan ke xjal tuj a', tej tetz Jesús tuj Nazaret, jun tnom te Galilea, bix e ponxin ti' Juan ttzii' jnima' te Jordán, bixsen e tbautizaran Juan Jesús tuj a'. #} AMatzen chi bautizarja wu'na nuk tuya a', pero tzunj xjal tzul cxe'ltzen tk'o'n Espíritu Santo cyey—tz̈i Juan Bautista cye xjal. Tej tbautizarj Jesús 3| aYaltzen tyolxin cye xjal, tz̈i tzunxin cyjulu: —Tzul juntl xjal lepchxe wi'ja mas nintzaj nwitza. Nintzaj xsunxin, yal weya mitetpe tak'el t-xaabxin ba'n tel npju'na. G{  Yaltzen te Juan t-xbalen, binne tuya ttzmal camello, ẍpo'ntzen tcy'itzxin tuya jun gamús. Yaltzen twaxin, bix e cnet tchi'xin ni' coc'kejil tisen jun cuchi', bix tc'a'xin ta'l xii'. ez EBix e pon nim xjal tej tnom Judea bixsen tuj nin tnom te Jerusalén te ebil tyol Juan. Bix e jatz cykba'n cyil, bixse e bautizarjke tu'n Juan tuj nima' te Jordán. Jatzen techel ka otk tz'oc cyk'on cyiib xjal tuya Dios. Wy )Yaa'ntzen ti e baj. Eltzen cab jnabk'i ba'nxix. Cwatzen tul itz'j jxin xjal e tkba Dios. Bix oc tbixin te Juan Bautista. Tej tzunj toc Juan ma' xjal, bix e xi' Juan tuj jun lugar jaa' yaa'n nim xjal najl. Bix nim xjal e pon tu'ntzen cybautizarj xjal tuj nima' te Jordán. Bix e xi' tkba'n Juan cye xjal cyjulu: —E cybautizarj tzuna tu'ntzen telniy' ka otk tz'ajtz ti' cynaabla twitz Dios, tu'ntzen tcub tnajsa'n Dios cyila—tz̈i Juan Bautista cye xjal. vx gCjawel yolen jxjala jaa' yaa'n nim xjal najl. Tz̈itzen tbel cyjulu: ‘Cybincham cyiiba twitz Taaw twitz tx'otx'. Cyjkom tbexin tuj cyanema,’ tz̈i tbel jxjal cjawel yolen,” tz̈i Dios te Tcwal, tz̈i Isaías tcyajlen ttz'i'benxin. w Jatxe nejl, bix e cyaj ttz'i'ben Isaías, jaj jxin tyolel Dios cyxol xjal te Israel, ti toc tu'n Dios te Tcwal. Tz̈itzen Dios cyjulu te Tcwal, tz̈i Isaías: “Cxe'l nchk'o'n jun nyolel nejl twitza te yolel cyuya xjal nejl tu'ntzen cych'ixbente xjal cyanem. xv mJa libro lu ma tzak' yolel ti' tbanel tpocbal Jesús, tcwal Dios, jaj junxin xjal e tyole Dios jatxe tuj tneel. 0uYCyxnak'tzanx cye tu'n tbint cyu'n cykilcaj ma txi' nkba'na cyey. Bix chin temela cyuyey cykilca k'ij, hasta ojxe tul manc'bil k'ij—tz̈i Jesús cye t-xnak'atz.^t5Ju' tzunj, cyucxa tuj cykilca tnom twitz tx'otx' te kbalte cye xjal tu'n cyoc nxnak'atza. Bix cybautizara cye te techel cywitz xjal ma txi' cyk'on cyiib te Dios Mambaj bix te Dios Cwalbaj bix te Espíritu Santo. ~~C}v||l{{yycxwvvzutt_srr~qpp0ovnn9mllWkkajith}gg!fYeQdd^dcba`_^\\[iZHYHXWWKVVhUUTMSSREQxPP~OkNN2MLLOLKJJLIIHtGG;F}FEE(CC1BSA@?Y>D==9<;;S::B99'877B66m544K322 1,0//X.--h-,4+p**B))('&&~&&%$e#7"~" *".b W&#Z { L  VjOL? Bix e xi' cykanenxin te Jesús: —¿Tikentzele nbyana cyu'nj xin tx'olbal ley ka il ti'j tzul meltz'aj jxin Elías twitz tx'otx' nejl twitzj xin Scy'o'n tu'n Dios?—tz̈i tzunkexin te Jesús. >' Ju' tzunj e cwa' cyewenxin ti jilel otk tz'oc cycye'yenxin. Pero bix ak'kexin kanlecte tiy' cyeeylexxin titzen jilel “ojxe tjatz itz'j.” <=q Cyajcatztzen meltz'ajxin twi' witz, bix e xi' tkba'n Jesús cyexin tu'n mi'n jaa' tz'oca cykba'nxin ti jilel otk tz'oc cycye'yenxin, ojxe tjatz itz'j jxjal Sma'n tu'n Dios. p<Y Tujx naj tej cycye'yenxin cytxlajxin, ya min-altl tcub cyuyaxin. Nuk jac'atl Jesús tjunal tcub. Y;+ Nbajc'atzen yolen Pedro, tej ttzaj jlet jun muj. Bix e cyaj bajkexin tuj. Tujtzen muj etza jun yol. Tz̈i cyjulu: —Jatzen weya Ncwalja n-oc tak' weya. Cybimc'atzen—tz̈itzen tyol Dios tetz tuj muj. : Yaa'ntzen tii' e xa' tkba'n Pedro jcyjulu, cuma otkxse chi jaw sey'pajxin. Ya mintii'tl ul tuj tc'u'j Pedro tu'n ti t-xi'lel tkba'nxin. V9% Bix e xi' tkba'n Pedro te Jesús: —Xnak'tzal, axse tbanel jlu ko' eto' tzalu. Cjaweltzen kbincha'n oxe ni' pach, juntzen tey, juntltzen te Moisés, bixse juntl te te Elías—tz̈itzen Pedro te Jesús. m8S Bix tujx naj toc cycye'yenxin nyolen Jesús tuya Elías bix Moisés, ca'ba ktzan tyolel Dios nejl. y7k Yalxse t-xbalen Jesús tzinxse ntxakakan, masxse sak otk tz'oca tilbil twitz oj tey'x tbaj txjet jun ti jilel. =6s Eltzen wukak k'ij, bix e xi' Jesús twi' jun nim witz. Nuktzen ja Pedro, tuya Santiago, bixse Juan e xi' tii'nxin tuyaxin. Cywitz tzunxin tej tcub meltz'aj tcye'yenc Jesús. S5 ! Bix jax e xi' tkba'n Jesús: —Cxe'lxix nkba'n cyey ka at juun cyey tcub tzalu mi'n cyim ojxe toc cycye'yena techel ti tten tipemal tcawbil Dios—tz̈i Jesús cyexin. Tej tcub meltz'aj tcye'nc Jesús Z4-&Alj ma tz'el ch'ixwe wi'j bix ti' nyol cywitz xjal nakch ete' wi'j bix cywitz aj il, jaxse ju'x inayena, jxjal Sma'n tu'n Dios, q'ueleltzen ch'ixwexe ti'j oj tul meltz'ajxin juntl maj twitz tx'otx' tuya nimxsen tajwalelxin tu'n Tmanxin Dios, bix tzinxse ntxakakanxin, bix cyuyax xjan tsanjel Dios tuj cya'j—tz̈i Jesús cye xjal.*3M%¿Bix ma jte'tzen ctchja' jun xjal twi' tchunk'lal ka o txi' t-xoo'n, nuket jac'a tlok' juntl maj? Cuma at mas twi' tanem jun xjal twitz cykilca twitz tx'otx'. ~2u$¿Ti c'ajbela cykilca twitz tx'otx' te jun xjal oj t-xcye ti'j ka otk txi' t-xoo'n tchunk'lal nuk tu'n ttzyet tu'n? 1#Al tzunj ma bint tu'n ju'wa, chi lpebaltzen wi'j, cyk'a' tzuna cychunk'lala nuk wi'jc'a bix nuk ti' nyol tu'n cyclet xjal tuj il, ka ma bint cyu'na ju'wa, attzen cychunk'lala. Pero alj tcy'i cyim nuk wi'jc'a, nuk tchunk'lal n-oc tak' te, ja tzunj cxe'l tz'ak. I0 "Yajc'atltzen bix e tzaj ttxco'n Jesús ke t-xnak'atz bix juntl wik xjal, bix e xi' tkba'nxin cye: —Al cyey taj tz'oc lpe wi'j, cyk'oncjtzen tik'ch cyaja, tuyaxe cychunk'lala cyimal tuj cyc'u'ja. Ka at-xix il ti'j tu'n cyoca tuj q'uixc'aj nuk wi'jc'a, cyk'onxsen cyiiba. Bix ka ma chi el xoo'na cyu'n xjal nuk wi'jc'a, cyxoo'xixsen cyiiba. Bix katzen at-xix il ti'j, bixse t-xi' cyk'on cyiiba te cyamecy, tisej weya twitz cruz chin byetela. E/!Tejtzen toc tbi'n Jesús tyol Pedro, bix aj tcye'yenxin cykilcatl ke t-xnak'atzxin, bix oc yokpajxin ti' Pedro: —Pedro, ti'j tyola ju'wa, ju'x tuj cywitz xjala, pero tuj twitz Dios, min. Ja te Satanás, tawil biman, n-oc lmonte tey. Tcy'i Satanás chin japan baj ti'j ti waj ma chin tzaj twitz tx'otx'. Ti'j tzunj tyola tu'n mi'n chin cyim, attzen tyola tuya tawil biman, yaa'n tuya Dios—tz̈i Jesús te Pedro cywitz niy'tl t-xnak'atzxin. J.  Bix e cyaj tk'o'nxin kej yol lu tuj tzinen. Pero min el tyol Jesús ba'n tuj twitz Pedro. Bix ex ttxco'nxin ja Jesús cyjunalxin, bix ak' Pedro ocsalec tc'u'j Jesús tu'n mi'n tyolexin ju'wa. 1-[Bixse ak' Jesús xnak'tzalec cyexin ka jxin Sma'n tu'n Dios tu'n tten cyuya xjal q'uiyalxse a' tc'u'jxin, bix q'uelel xoo'nxin cyu'n nintzaj xjal tuj tja Dios, cyu'n tawil na'l Dios, bix cyu'n tx'olbal ley. Bixse e tkbaxin ka cbyetelxin, bix cjawetz itz'jxin te toxen k'ij tbyetlenxitlxin. ,Pero e xi' tkba'n Jesús cye t-xnak'atz tu'n min jaa' tz'oca cykba'nxin ka jaxin cawel tibaj Israel. Tej tyole Jesús ti'j tcyamecy +-Bix aj tkanen Jesús: —Yajtzen cyey, ¿altzen cye ken tuj cywitza?—tz̈i Jesús. Bix aj ttzak'be'n jxin Pedro, t-xnak'atz Jesús: —Ja te ja Scy'o'n tu'n Dios, jaj xin tulel tsma'n Dios te cawel tibaj Israel, jxin e byan tu'n Dios jatxe tuj tneel—tz̈i Pedro. *}Bix aj cytzak'be'n t-xnak'atzxin: —At xjal nkbante ka jay Juan Bautista. At juntl wik nkbante ka jay Elías, tulel nejl twitzj xin Scy'o'n tu'n Dios. Bix at juntl wik xjal nkbante ka jay jun wikxitl tyolel Dios e ten nejl—tz̈i tzunkexin. b)=Tbajlenxitl tzunj ja lu, bix e xi' Jesús cyuya t-xnak'atz cyuj ke ni' coc' tnom ttxa'n nin tnom te Cesarea Filipo. Tujtzen be e xa' tkanen Jesús cye t-xnak'atz: —¿Alcye ken tuj cywitz xjal?—tz̈i Jesús. Y(+Bix e xi' tkba'n Jesús texin: —Ba'ntzen taja tjay. Pero cutxetzen jiquen tjay. Mi'ntzen tzi'ya tuj tnom bix min jaa' tz'oca tkba'na—tz̈i Jesús texin. Tej tkbante Pedro ka ja Jesús jscy'o'n tu'n Dios /'WBix oc tmoco'n Jesús tbak' twitzxin juntl maj. Bix cyiw e cub tse'n mos̈ twitz, bi'xse ul tnaabl tbak' twitzxin. Ya ba'ntzen ak'tl twitzxin ti' tik'ch jilel. .&UBix ak' mos̈ cyeyel tiy' ttxlaj, bix aj ttzak'be'n jxin mos̈: —At ch'in chic'aj. Lu ke xjal nchi oc ncye'yen tise jun tzee', bix nchi bet—tz̈i tzunxin. {%oBix e tzaj ttzyu'n Jesús tk'ab mos̈, bix ex tii'nxin yaab ttxa'nxe tnom. Bix ocx tk'o'n Jesús ta'l ttzi tuj twitz mos̈. Tcubtzen tk'o'n Jesús tk'ab tibaj mos̈, bix e xi' tkanenxin: —¿Atpa ch'in ma tzak' twitza ti'j?—tz̈i Jesús. <$qCwatzen cyponxin tuj tnom te Betsaida, jlajxe tnijabel a', bix e pon cyii'n xjal jun xjal mos̈. Bix oc cycubsa'n xjal cywitz te Jesús tu'n toc tmoco'n Jesús jxjal mos̈. <#qEntonces bixse aj tkba'n Jesús: —Jeyney, jayaxittzen mix n-e'la cyni'ya ti'j ka cykil ba'n tbint wu'na—tz̈i Jesús. Jket twitz jun xjal mos̈ tu'n Jesús tuj Betsaida V"%Bix e xi' tkanen Jesús juntl maj: —Yaj tzunj tej tcub npa'n jwuuk pan t-xol jcyaja mil xjal, ¿jte' chi'l pan e cyaj?—tz̈i Jesús. Bix aj cytzak'be'nxin: —Jax wuuktl chi'l—tz̈i tzunkexin. H! Tej tcub npa'n jjwe' pan t-xol jwe' mil xinak, ¿jte' chi'l piẍ pan e jaw cychmo'na tej cybaj waa'n xjal?—tz̈i Jesús. Bix aj cytzak'be'nxin: —Cablajaj chi'l, Taat—tz̈i tzunkexin. p YJu'c'a ke cyey tise kej xjal at tbak' cywitz, pero mintey' n-ak' cywitz ti'j, bix at cyẍquin, pero mintey' n-el cyniy' ti'j. Yal tzunj pan tzin cyyolena, ¿tikentzen n-oca tak' cyey? ¿Mimpatzen tzul tuj cyc'u'ja ti in se nejl? Bix el tniy' Jesús ti'j ti otk tz'e'la tyolxin tuj cywitz t-xnak'atzxin, bix e xi' tkba'nxin: —¿Tikentzen n-e'la tuj cywitza ka mintii' cypana? ¿Mimpatzen tz'el cyni'ya ti'j yaa'n ti' pan nchin yolenawe? ¿Junxpatzen maj klolj tuj cywitza? Pero mintzen el cyniy' t-xnak'atzxin ti'j ti elpeninatzen tyol Jesús. Tuj cywitzxin tu'n toc cyc'u'jxin ti' lk'oj pan. ^5Toctzen tbi'n Jesús nchi yolen t-xnak'atzxin ti' pan, bix e xi' tkba'n Jesús: —Nchi yolena ti' pan, cyc'ojlam cyiiba tuyaj cypan fariseo bix xsunj tpan jxin cawel Herodes—tz̈i Jesús cye t-xnak'atz. Pero yaa'ntzen nyolen texin ti' pan, sino nxi'tzen tkba'nxin tu'n mi'n txi' cybi'n t-xnak'atzxin jcyxnak'atz fariseo bix jte Herodes. dAPero otktzen tz'el cywaxin tuj cyc'u'j t-xnak'atzxin. Nukxix jun pan k'i'n cyu'nxin. 5c Bix e cyaj tcye'yen Jesús ejee'xin, bix ocx meltz'ajxin tuj barc cyuya t-xnak'atz, bix iy'x meltz'ajxin juntl jlaj tnijabel a'. Cyxnak'tzbil fariseo yaa'n tuj tumel *M Bi'xse e jaw jawsen tc'u'jxin, cuma ete'c fariseo yajlal texin. Bix e xi' tkba'n Jesús: —¿Tikentzen ete'c'a xjal kanl te weya tu'n t-xi' nyeec'ana wipemala? Nuktzen ti cyaja tu'n ncub tz'aka. Tzinenxix cxe'l nkba'n cyey mintii' tu'n t-xi' nyeec'an wipemal—tz̈i Jesús cye fariseo. .U Cypon tzunj xjal nimalxse tuj cyley, ejee'j xjal tej cloj fariseo, bix ak'kexin rasonel tuya Jesús. Bix e xi' cykanenxin te Jesús tu'n t-xi' tyeec'an Jesús tipemal cyexin tu'ntzen tchic'ajax ka ju' otk tzaj Jesús tuya Dios. E'la tuj cywitzxin ka tu'n tcub tz'ak Jesús tuj cyyolxin.  n-ocxtl tzunxin tuj choc cyuya t-xnak'atzxin, bixse e xi'xin tuj jun tnom Dalmanuta tbi. E xi' cykane xjal jun yec'bil te Jesús U# Cykilca kej xjal e waa'n atle cyaja mil. Bixsen e k'olben Jesús cye xjal, dACykilca xjal e waa'n tejxe cynoj. Cybajtzen waa'n xjal, e cyajxtl wuuk chi'ltl piẍ pan. $ABix jax k'i'n cabjil quis̈ cyu'nxin. Jax ju'xe bix e xi' tkanen Jesús t-xtalbil Dios cyi'jjil, bix e xi' tkba'n Jesús tu'n t-xi' cypa'n t-xnak'atzxin. wBixse e xi' tkba'n Jesús tu'n cycub ke cykil xjal twitz tx'otx'. Bixse e tzaj ttzyu'nxin jwuuk pan, bix e xi' tkanenxin t-xtalbil Dios cyi'j. Bixse e cub tpa'nxin, bix e xi' tk'o'nxin cye t-xnak'atzxin tu'ntzen t-xi' cypa'nxin cyxol xjal. }sPero bix aj tkanen Jesús: —¿Jte' pan k'i'n cyu'na?—tz̈i Jesús. —Wuuk k'i'n ku'na—tz̈i tzunkexin. )Bix aj cytzak'be'n t-xnak'atz Jesús: —¿Pero titzen tten oj t-xi' kk'o'n cywa jxjala tzalu? Min-al xjal najl tzalu—tz̈i tzunkexin. Ka ma chi aj nsma'n cyja mitkx nchi waa'na, tzul tuj cywitz tu'n weyaj, cuma at juun cye tzajninxe nakch—tz̈i Jesús cye t-xnak'atz. xi—Ma tz'oc k'a'ben nc'u'ja cyi'j xjala, cuma ma bint oxe k'ij cyten wuya tzalu, bix mintzentii'tl cywa. / YAttzen jun k'ij, bix oc cychmon cyiib nim xjal ti' Jesús juntl maj. Mintzentii' cywa xjal. Bixse e tzaj ttxco'nxin ke t-xnak'atzxin, bix e xi' tkba'n Jesús cyexin: @y%Otkxse chi jaw klee' xjal, bix e xi' cyyolen: —¡Cykilxse ba'n tbint tu'n Jesús! Hasta kej xjal min tziy'x tuj cywi' bix xsun kej me, ba'n tbint cyyolen tu'n—tz̈i ke xjal.O $Bix e xi' tkba'n Jesús cye xjal tu'n mi'n txi' cykba'n ti otk baj te Jesús tuya yaab. Pero amale otket txi' tkba'n Jesús cye xjal tu'n mi'n txi' cykba'n, ilx ti'j e cub ten ke xjal kbalte. ^ 5#Texse naj tjket tẍquin yaab, bix ncyajtl taak' ba'n. N-ak'tltzen yaab yolel. "Njawtzen tcye'yen Jesús twitz cya'j, bix e jaw jawsanxin, bixse e xi' tkba'nxin tej xjal yaab: —Jkomtzen tiiba—tz̈i Jesús. < q!Bix el lk'e Jesús tuya yaab cyi'j xjal otk jaw chmet, bix ocx tk'o'n Jesús ke twi' tk'ab cyuj tẍquin yaab. Bix oc ttzubanxin ti' tk'abxin, bix oc tmoco'nxin twi' taak' yaab.  1 Tej tzunj tponxin, bix e pon cyii'n xjal jun yaab min tziy'x tuj twi' bix makma. Bix e xi' cykanen xjal tu'n tcub tk'o'n Jesús tk'ab tibaj yaab. #?Bix etz meltz'aj Jesús tuj tnom te Tiro, iy'xin tuj tnom te Sidón, bix iy'xin cyuj tnom te Lajaj Tnom, cwa tponxin ttzii' tnijabel a' te Galilea. +Tejtzen tponxuj tjaxuj, tjax talxuj twi' wetbil, pero ya otk tz'el biman ti' talxuj. Ul tnaabl jun xjal yaab tẍquin bix men tu'n Jesús Bix aj ttzak'be'n Jesús: —Ma bint ttzak'bentey nyol. Ba'ntzen taja tjay. Ya ma tz'el biman ti' tala—tz̈i Jesús texuj. Y+Pero bix aj ttzak'be'n jxuj xuuj: —Jax toc tu'na, Taat. Pero tzintlpe cyyo'n cyej jil txyan jniy' q'uelel tz'ak ttx'akan cywa nee'. Jaxse ju'x weya cnyo'wa la' niy' chin tzaal tonena—tz̈i tzunxuj. gGPero bix aj ttzak'be'n Jesús texuj: —Tneel chi oquel ncye'yen weja weya nxjal aj judío. Yaa'n tumel oj tel k'i'n cywa nee' tu'n t-xi' k'o'n cye txyan. Nejl chi waa'l ke nee'—tz̈i Jesús texuj te niy'bel tnaablxuj. 1[Pero yaa'n judíaxuj, sino tej tnom Fenicia tej nin tnom Siria, ttxlaj Galilea te jawne. Bix ak'xuj cubsal twitzxuj twitz Jesús tu'n tel tlojo'nxin biman ti' talxuj. 5Lwewatzen naj e tbi junxuj xuuj, ttxu juntxin cwal otk tz'oc biman ti'j, ka otk pon jlet Jesús. Bix e xi'xuj, bix e cub majexuj twitz tken Jesús. %CBix e xi' Jesús tuj jun wikxitl tnom, Tiro tbi. Bix ocxxin tuj jun jaa'. E tajbexin tu'n min-al xjal tz'oc cye'yente texin, pero mix e bina tewexin. /WCykil tzunj tka'yel lu ntzaj tuj cyanem xjal. Cyu'n tzunj lu ntz'ilaxe xjal twitz Dios—tz̈i Jesús cye t-xnak'atz. Jun xuuj aj Fenicia e xi' tocsla'n tyol Jesús B}pajlel, k'abj tik'ch te xjal, cyak wisaj xjal, yajlaj xjal, loch' c'u'jbaj, xchi'len c'u'jbaj, ka' yol ti' xjal, n-oc tk'on tiib jun xjal te jawnex, bix mintii' tc'u'j ti' juntl xjal. {~oCuma tujxe tanem xjal ntzaa' itz'j tka'yel, tisej kej xjal nuk xinak ma nuk xuuj n-oc tak' cye, alk'al, biy'yen, T}!Ja tej ctzaal ti' tanem xjal, jatzen te ja ctz'ilex xjal tu'n twitz Dios. |Mi'n chucjte xjal, cuma mi'n txi' tuj tanem, sino ju' cxe'lte tuj tc'u'j, tu'n tiy' tc'u'n. Mintii' jun waabj ba'n tchucj jun xjal tu'n. <{qBix e xi' tkba'n Jesús: —Jax ju'x cyey, ¿mimpatzen ma tz'el cyni'ya ti'j? ¿Mimpatzen ma tz'el cyni'ya ti'j ka ti jilel ma tz'ocx tuj ttzi jun xjal, mi'n chucjte twitz Dios? z Tcyajtzen tcye'yen Jesús ke xjal, bix ocxxin tuj jun jaa'. Bix e xi' cykanen t-xnak'atzxin ti elpenina jtyolxin cye xjal. %yCMintii'te jun ti jilel c'oquex tuj ttzi jun xjal cchucjalet tu'n, sino ja tej ctzaal ti' tanem xjal, jatzente cchucjal twitz Dios—tz̈i Jesús cye xjal. oxWYajc'atltzen bix e ttxoc Jesús ke xjal, bix e xi' tkba'nxin: —Chin cybi'tzen, bix cybimquey. w5 Ju'tzen tten ncub cybajsa'na tyol Dios tuya cyleya. Bix nimxtl nbaj cyey tisex jluwe—tz̈i Jesús cye tx'olbal ley bix cyej xjal nimal tuj cyley. lvQ Ju' tzunj al tzunj taj tz'oc onente cye tman tuya pwak, mlaytltzen, cuma mintzen tcuyantl cyleya. u7 Pero yaltzen cyey, ba'ntzen t-xi' tkba'n jun xjal te tman bix te ttxu: “Mlay tz'oc wonen wey, cuma alcyej ch'intl ma cyaj cxe'l oyette te Dios.” Xt) Tisen tzunj: Ma tz'aj cylak'ba'na jtyol Moisés tej tkbantexin: “Ebimc'a tmana bix ttxuy,” bix “Al tzunj ma tz'el xoo'nte tman bix ttxu, bi'xse cbyetel naj cyu'n xjal,” tz̈i Moisés cye xjal nejl. dsA Cytzki'nxix cyey ti tten oj n-aj cylak'ba'na tyol Dios tu'n toc cyc'ojla'na jcyey cyleya. ar;Cuma cyey, nuk n-el cyiiq'uena jtzin tkba'n Dios tu'n cyxi' lpey ti'j cyley xjal nejl. #q?Mintii' ba'n tajbe'na ncub cychmon cyiib te na'l weya. Bix xnak'tzben cye yaa'n wu'na, sino nuk cyu'nx,” tz̈i Dios, tz̈i Isaías tcyajlen ttz'i'ben. pPero bix aj ttzak'be'n Jesús: —Jaxne toc tyol Isaías, tyolel Dios, tej tcyaj ttz'i'benxin jtyol Dios cyi'j xmeletz' cytzi tisej cyey. Tz̈itzen Dios cyjulu, tz̈i Isaías: “Kej xjal lu tzin chi na'n Dios nim tuya cytzi, perotzen cyanem nakch ta' wi'j. ]o3Ju' tzunj, tej toc cycye'yen ke fariseo bix ke tx'olbal ley min otk txjet cyk'ab t-xnak'atz Jesús tisen cyexin cyten, ya otktzen chi chucjxin tuj cywitz fariseo. Bix e xi' cykba'n te Jesús: —¿Tikentzen min chi waa'n tey t-xnak'atz tisen kej xjal ootxa? Nchi waa'n tey t-xnak'atz bix chucjninke twitz Dios—tz̈i tzunkexin te Jesús. nJaxse ju'xe, oj nchi ul meltz'aj lok'ol tuj plasen, jax n-el cytxjo'n cyk'ab tisex tten. Bix yaa'n o'cxc'aj, sino atl nim cyley xjal, tisen txjoj cylak, ke xaran, ke wicy'il, ke los, bix ke wetbil tisex tten cyu'n xjal judío nimal tuj cyley fariseo. mcuma kej xjal judío lepchxke cye xjal ti'j jun ley te nejl ka tu'n mixbe cywaa'n xjal ka mitkx n-e'la txjet cyk'ab tisexix tten. Zl-Toctzen cycye'yenxin nchi waa'n t-xnak'atz Jesús min otk txjet cyk'abxin tisexix tten cyu'n fariseo, bix el ka'yba tuj cywitzxin, cuma e'latzen tuj cywitz fariseo otk chi chucj t-xnak'atz Jesús twitz Dios, 6k gAttzen jun k'ij, bix e pon kej xjal nimalxsen tuj ley, ejee'j xjal tej cloj fariseo, tuya cabxin tx'olbal ley. Otk chi tzajxexin maan Jerusalén. Bix e ponkexin ti' Jesús. 9jk8Tisexse e baj tzalu, ju'xse e baj tuj juntl wik tnom jaa' oca Jesús. Nuk jak'ch e cwa cyk'o'n xjal ke yaab tuj be n-ocxetzen cycubsa'n xjal cywitz te Jesús tu'n tcuyan texin tu'n toc cymoco'n yaab, amatle nuk tziy' ajx ch'in cyk'ab ti' t-xbalena. Bix aljxe xjal oc moconte texin, ul cynaabl.i37Tejtzen toc cycye'yen xjal jaxin, bix ex ke xjal kbalte cykil tuj tnom bix tuj cojbil. Bix ak' xe'l cyii'n xjal ke yaab twitz wetbil twitz Jesús. Oh6Tzinxix nchi cu'tzxin tuj choc el naj cyniy' xjal ti'j ka ja Jesús. _g75Cwa cyponxin tuj ttx'otx' Genesaret, jaa' oca cyẍpo'nxin cychocxin ttzii' a'. :fm4Amale otket tz'oc cycye'yenxin ti otk tse Jesús kej pan, mitkx n-e'la cyniy'xin ti'j ka cykil ba'n tu'n Jesús. Klolj tuj cywitzxin. E k'anj ke yaab tu'n Jesús tuj Genesaret oeW3Bix e cu'xxin tuj choc, bix jax n-aj lk'etlte cyk'i'k. Bi'xse e jaw klee' ke t-xnak'atz Jesús. Cd2Yaa'n nuk junxin oc cye'yente, sino cykilcakexin oc cye'yente. Pero bix e xi' yolen Jesús cyi'jxin: —¡Cyiwx chi oqueley! Inayen weja. Mi'n tzaj ttz̈i cyi'ja—tz̈i Jesús cyexin. c1Tej tzunj toc cycye'yenxin, e'la tuj cywitzxin ka jun t-xlenel biman nbet tibaj a', bix e jaw sey'pajkexin, bix ak'kexin s̈-il. Tb!0Bix oc tcye'yen Jesús ka cyiw tkitj choc tuj a', cuma ju' ntzaj cyk'i'k jaa' xa'ninakexin. Te ch'itk cyskixxin, bix e xi' bet Jesús tibaj a' tu'n tpon cyi'jxin. Cwa tpon canan Jesús cytxlajxin. naU/Tcubtzen klolj, nyolentzente Jesús tuya Dios twi' witz, bix ete'tl t-xnak'atzxin tmij a' tuj choc. d`A.Tej tzunj tpon baj tyolxin cyuya xjal, bix e jax Jesús twi' jun witz te yolel tuya Dios. }_s-Tbaj tzunj ju'wa, bix e xi' tkba'n Jesús cye t-xnak'atz tu'n cycu'xxin tuj choc juntl maj nejltzen twitz Jesús tu'n cyiy'paxin jlajxitl a' tuj jun tnom Betsaida tbi. Bix iy'xkexin, ncyajtltzente Jesús te bajsalca twi' tyol cyuya xjal. N^,Atle jwe' mil xjal xinak e waa'n. Tej tbet Jesús tibaj tnijabel a' G]+Cybajtzen waa'n xjal, e cyajx cablajaj chi'l pan bix quis̈. 3\a*Bix cykiltzen e waa'n tejxe tnoj cyc'u'j. V[%)Tejtzen tbint cyten xjal, bix e tzaj ttzyu'n Jesús jjwe' pan bix xsunj ca'ba quis̈. Ncye'yen xsunxin tuj cya'j, t-xi' tkanenxin chjonte te Dios ti' cywaxin. Bix ak' Jesús pa'lc'ate pan te ke t-xnak'atzxin tu'n t-xi' cypa'nxin cye xjal. Mixe jun e jatz baj pan tuj tcublel, cuma otk txi' tz̈'iy tken pan. Bix ju'x tchu'l quis̈. PZ(Bix e cub ke ke xjal tuj tclojan te syent bix te cya'wnak tuya lajaj. ^Y5'Bix e xi' tkba'n Jesús tu'n cycub ke xjal tibaj ẍk'ilen c'ul tuj chk'ajlaj. TX!&Pero bix aj ttzak'be'n Jesús: —Jte' pan k'i'n cyu'na. Cyjya'x—tz̈i Jesús. Tej tzunj tbaj cyjyo'nxin, bix e xi' cykba'nxin te Jesús: —Ma cnet jwe' pan ku'na bix ca'ba quis̈—tz̈ikexin. W%Pero bix aj ttzak'be'n Jesús: —Ejee' cyey cyk'onx cywa xjal—tz̈i Jesús. Bix aj cytzak'be'n t-xnak'atzxin: —¿Tipa ttena ko xe'l tzuna lok'ol nim pan? Atetle twi' tc'u'j jun xjal te jun jnabk'i, la'tzen ka canan te twi' pan—tz̈ikexin te Jesús. lVQ$Bajsanc'atzen twi' t-xnak'atza cyuya xjal tu'n cyxi' lok'ol cywa tuj kej coc' tnoma—tz̈ikexin. U#Tetzen kale, bix oc lk'e ke t-xnak'atz Jesús ti'j, bix e xi' cykba'nxin: —Ya kaletltzen, bix tzalu mintii'xse ba'n tcnet. IT "Tej tzunj cypon Jesús, bix oc tcye'yenxin nimxse xjal. Bix oc k'a'ben tc'u'j Jesús cyi' xjal, cuma tisen jun cloj carnel min-al cycylel. Bix ak' Jesús xnak'tzal cye xjal ti' tik'ch jilel. ES!Pero nim xjal oc cye'yente cyexin tej cyiy'xxin. Tej tzunj toc cycye'yen xjal, bix e xi' baj ke xjal cyuj tnom tu'n cypon xjal jaa'j cypomlel Jesús. Bix e pon ke xjal nejl twitz Jesús. pRY Bix ocx Jesús cyuya t-xnak'atz tuj jun choc tu'n cyiy'xxin tuj jun chk'ajlaj jaa' min-ala xjal. HQ Bix e xi' tkba'n Jesús cyexin: —Ko'ke ajlal kjunalx tuj jun lugar tuj ttz̈yal—tz̈i Jesús, cuma txolen cypon xjal bix xi'nax cyxi' xjal. Mitetpe e binttl cywaa'nxin tu'n nimxse xjal. @PyEntonces tejtzen cypon meltz'aj jcablajajxin sma'n tu'n Jesús te xnaktz'al jaa'j ta'xin, bix ak'kexin kbalte te Jesús tik'ch otk baj cyexin bix tik'ch otk baj cyxnak'tzanxin. O)Tejtzen toc cybi'n kej xjal lepche ti' tyol Juan, bix e ponkexin k'ilbetz t-xumlal Juan te mukbil. Tej cywaa'n jwe' mil xjal tu'n Jesús 7NgBix e xi' aj k'oj, bix el ttx'omanxin twi' Juan, bix e pon tii'nxin tuj jun lak. Bix e xi' tk'o'nxin tetxin, bix e xi' tk'o'ntltxin te ttxutxin te yec'bil ka otk cyim Juan. XM)Ju' tzunj e xa' tchk'o'n cawel junxin aj k'oj tuj tzee' te k'ilbel twi' Juan. LBix e jaw bisen cawel, pero cuma ya otk txi' toyenxin tetxin cywitz ttxocanxin, ya mix e cwa' tch'ixbe'nxin tyolxin. K5Bix ocx ajkeltxin jaa' tocxexin cawel, bix e xi' tkba'ntxin: —Waj tu'n ttzaj tk'o'n naja twi' Juan Bautista we tuj jun lak—tz̈i tzuntxin. _J7Bix etztxin te kanlte te ttxutxin: —¿Ti cxe'l nkanen?—tz̈i tzuntxin. Pero ya otktzen tc'olba tumel tuj twitz Herodías, bixse aj ttzak'be'nxuj te talxuj: —Kanenx twi' Juan Bautista—tz̈i Herodías. uIcSeya niy'janj ttx'otx' Galilea ma tzaj tkanena we, jac'a txi' nk'o'n tey—tz̈i Herodes te tal Herodías. |HqTuj tzunja nink'ij, bix ocx jtxin tal Herodías bixel. Ba'nxse e'la bixentxin tuj twitz tcab tmantxin, Herodes, bix tuj cywitz niy'tl xjal nchi waa'n tuya Herodes. Ju' tzunj e xa' tkba'nxin cyjulu: —Kanentz we ti taja. Jac'a txi' nk'o'nwe. G3Pero attzen jun k'ij toc tcye'yen Herodías ya tumeltzen tu'n tbyet Juan. Yaa'ntzen ti e baj. Tjapantzen baj Herodes twi' juntl jnabk'i tchunk'lalxin, bix iy' tiy'sa'nxin jun nink'ij cyuya tawil tc'ojlalxin, bix ke tcab cawel ttxlajxin, bix ke nintzaj xjal tuj Galilea. 8Ficuma at ttz̈i Juan ti'jxin, cuma ttzki'n Herodes ka ba'n xjalte Juan bix at tajwalelxin tu'n Dios te yolel twitz tx'otx'. Bix oc tclo'nxin ja Juan. At maj e yolen Herodes tuya Juan. Pero cab tc'u'jxin tyolenxin tuya Juan, cuma e tajbexin yolenxin nim tuya Juan, pero tu'n tcuyan texin tyol Juan, min. UE#E tajbe tzunj xuj Herodías tu'n tcub byet Juan, pero min e tcuya Herodes, KDTz̈itzen Herodes ju'wa, cuma yaa'ntzen ti otk baj nejl. Otktzen tz'el tiken Herodes t-xu'l Felipe, titz'en Herodes, Herodías tbixuj. Pero tejtzen toc tbi'n Juan Bautista, bix e xi' tkba'nxin te Herodes: —Yaa'n tumel toc t-xu'lena t-xu'l titz'ena—tz̈i Juan te cawel. Ju' tzunj e tzyeta Juan tu'n Herodes tu'n tocxxin tuj tzee', bix ocx ẍpet-xin tuya cadena. Tu'n tzunj xuj Herodías ocxe Juan tuj tzee', cuma nk'ojlec tzunxuj ti' Juan. QCPero tejtzen toc tbi'n Herodes nbaj yol ju'wa, tz̈i tzunxin cyjulu: —Min. Ja te Juanja. Inayena e nkbante tu'n tel tx'omet twi' Juan. Yaltzen ja'lewe, matzen jatz itz'jtlxin—tz̈i Herodes. ~BuAt cabtlxin e kbante: —¿Al tzunj Jesús? Ja loj jxin Elías, tchak'el Dios e ten nejl ma cu'tz meltz'aj tuj cya'j—tz̈i tzunkexin. Bix cabtl xjal e kbante: —Jesús jatzen xinja juntl wikxin tyolel Dios e ten nejl—tz̈i tzunkexin. AA{Bix e tbi jxin Herodes, cawel cyibaj cykil tnom tuj Galilea, ti toc cyyol xjal ti'j Jesús, cuma otkxse tz'el tpocbalxin. E'latzen tuj twitz juun xjal ka ja Jesús jxin Juan Bautista. Tz̈i tzun kej xjala cyjulu: —Ma jatz itz'j Juan Bautista juntl maj tuj tx'otx'. Ju' tzunj at nim tipemal—tz̈ikexin. P@ Bix el cylojo'nxin nim biman cyi' xjal, bix oc cyk'a'nexin nim yabel, n-ocxetzen cysu'nxin aseyt, ta'l jun wik lo'pj olivo tbi, cyi' xjal te techel ka tu'n tul cynaabl xjal. Tej tcyim Juan Bautista ^?5 Entonces bix ex ke t-xnak'atz Jesús te kbalte tu'n cymeltz'aj xjal tuya Dios. o>W Katzen at jaa' min ẍi cmetey bix min ẍi oc ebi'na, cytz̈toncjtzen kuk ti' cyxaaba cywitz tetzen yec'bil ka ejee'xtl xjal cyey'l cyiib twitz Dios bix ka mintii'tl cyoclena cye xjal, bix chi ela—tz̈i Jesús cye t-xnak'atz. K= Bix oj cyocxa tuj jun jaa', jaxse chi temelaja ojxe cyi'ya. @<{ Ba'n toc cyxaaba. Pero mi'n txi' cyii'na cych'ixpubla. ,;QBix e xi' tkba'nxin: —Mintii'xix cxe'l cyii'na tuj be, sino nuk juun cybardóna te juun, bix mintii' pwak bix cyway t-xi' cyii'na, bix mi'n txi' cyii'na cypay. :Attzen jun k'ij, bix oc tchmo'nxin jcablajaj t-xnak'atzxin. Bix ak'xin smalxcye ca'cab cybet te xnak'tzal cyuj jun wikxitl tnom. Bix e xi' tk'o'n Jesús cyipemal tu'n tel cylojo'nxin biman cyi' xjal. Bix ak' Jesús kbalxte ti chi temela tuj be. D9Bix e jaw klee' ch'in Jesús, cuma min e cybi xjal jaxin. Bix e xi' Jesús betel cyuj ni' coc' tnom ttxa'nxin nin tnom, bix nxnak'tzanxexin xjal. Ex tsma'n Jesús jcablaaj t-xnak'atzxin 8#Mintii'xix e bint tu'nxin, cuma min oc cybi'n aj Nazaret jaxin. Nuk jaa'x e cwa' tk'o'nxin tk'abxin tibaj juun xjal tu'n cyoc k'anet. ?7wPero bix aj ttzak'be'n Jesús cye xjal: —Jaa'xja tumel n-oc ocslette tyolel Dios. Pero yal jaa' najlaxin, mintii' tilelxin cye te tjaxin bix cye te ttanemxin—tz̈i Jesús. s6_¿Yaa'mpatzen loja carpintero e ten tzalu, tal jxuj María, ttzicy Santiago, tuya José, Judas, bixse Simón? ¿Yaa'mpatzen najl ke taneb kxol tzalu?—tz̈i cab xjal te cabtl. Ju' tzunj min ocxix cybi'n xjal aj Nazaret tyol Jesús. w5gTej tzunj tul canan jmanc'bil k'ij tuj smant, jaj k'ij xjan cyxol xjal, bix ocxxin tuj camon jaa' te xnak'tzabl tyol Dios, bix ak'xin xnak'tzal xjal. Tej toc cybi'n xjal tyol Jesús, bix e jaw klee' ke xjal, bix ak'ke kanlecte tiy' cyeeylex: —¿Jaa'tzen ma tzaa' tcno'n jxjal lu jyola? ¿Tikentzen nimxse ba'n tu'n? ¿Bix jaa'tzen ma tzaa' tipemal te k'anl xjal? o4 YBix el Jesús ttzii' tnijabel a', bix ajxin tuj ttanemxin Nazaret. Bix e xi'ke t-xnak'atzxin tuyaxin. 3 +Bix e xi' tkba'n Jesús tu'n t-xi' twatxin. Pero cyiwtzen e xi' tkba'n Jesús tu'n min jaa' tz'oca cykba'n xjal ti otk baj.e2C*Tzinxix njaw we'tl naj tej txin cwal. Nak'tltxin betel. Bixse e jaw klee' cykil xjal. 1)Bix e tzaj ttzyu'n Jesús tk'ab jtxin cyimne, bix e xi' tkba'nxin te cyimne tuj cyyol xjal: —Txin ni' cwal, we'wey—tz̈i Jesús. 00Y(Pero nuk oc cytze'n xjal tyol Jesús. Pero bix etz tlojo'n Jesús cykilca ke xjal pe'n. Bix ocx tii'n Jesús ke tman nee' bix ke t-xnak'atzxin jaa'j tocxa nee'. /''Bix ocx Jesús tunwen, bix e xi' tkanenxin cye xjal: —¿Tikentzen nchi labaney? Min ma cyim tej txin cwala. Nuk nwutantxin—tz̈i Jesús. w.g&Bix e ponkexin tja tawil. Tej tzunj cyponxin tja tawil, bix oc cycye'yenxin nim il nbaj, bix nchi ook' xjal. ?-w%Bix ak' pomel canaxin tja Jairo. Pero min e tcuya Jesús tu'n t-xi' lpe nim xjal. Nuk jac'a Pedro, Santiago, bix titz'en Santiago, Juan. O'cxse xinj e tcuya Jesús tu'n cyxi'. 6,e$Pero bix e tbi Jesús cyyolxin, bix e xi' tkba'nxin te tawil c'ojlal camon jaa': —Mi'n tzaj ttz̈i ti'ja. Kee'c tc'u'ja. Tzul tnaabl tmeela—tz̈i Jesús te Jairo. F+#Nyolenxsete Jesús tuyaj xuj xuuj, tej cypon cab te tja jxin Jairo, bix e xi' cykba'n sanjel texin: —Ma cyim tmeela. Mi'ntzen tz'oc tentla yajlalte Xnak'tzal—tz̈ikexin te Jairo. 0*Y"Bix e xi' tkba'n Jesús texuj: —Xuuj, tu'nxse cykil tanema wi'j ma tzula tnaabla. Mi'n baj tc'u'ja. Cutxey tuj ttz̈yal, cuma ma tzul tnaabla—tz̈i Jesús texuj. L)!Yal tzunj xuj xuuj, otk jaw lu'lenxuj tu'n ttz̈i, cuma otk tz'el tii'nxuj tipemal Jesús tuj ewjel. Bix e xi' lk'exuj twitz Jesús, bix e cub majexuj, bix e xi' tkba'nxuj tik'ch otk baj texuj. X() Pero bix oc ten Jesús cyey'lec cye xjal la' al otk tz'oc moconte texin. F'Bix aj cytzak'be'n t-xnak'atz Jesús: —N-oc tcye'yena ka nim xjal n-oc cutz'ente tey. ¿Tikentzen n-oc tkanentla keya: “¿Al ma tz'oc moconte we?”—tz̈i ke t-xnak'atz Jesús. 8&iPero tej tzunj tel tniy' Jesús ti'j ka tu'n tipemalxin otk tzula tnaabl jun xjal, bix aj meltz'ajxin kanlte cye xjal: —¿Al ma tz'oc moconte nxbalen?—tz̈i Jesús. i%KTej tzunj toc tmoco'nxuj Jesús, bix e we' tyabelxuj. Bi'xse e tna'xuj ka otk tzkij tyabelxuj. $+Cwatzen toc tbi'nxuj ka nim xjal n-ul tnaabl tu'n tipemal Jesús, bix otk pon Jesús tuj ttanemxuj, bix iy' tuj tc'u'jxuj: —Nuketle oj toc nmoco'n t-xbalenxin, ya tzultzen nnaabl—tz̈i tzunxuj. Bix ocx tcutz'en tiibxuj cyxol xjal tu'n toc tmoco'nxuj t-xbalen Jesús. #Otkxse tziy'xuj tuya nim k'anel, bix otkxse baj tpwakxuj, pero minxsetii' ch'in otk tz'oc tbinche. Mastlpe otk tzak' cwel bint-xuj. t"aCyxoltzen tnimal xjal e pona junxuj xuuj yaab. Otk bint cablajaj jnabk'i toclen we' cyak a' ti'jxuj. !Bix e tcuya Jesús tu'n t-xi' tuyaxin. Tej tzunj cyxi'xin, nimxse xjal oc lpe cyi'jxin. Nimxse oc cutz'j Jesús cyu'n xjal. " =bix nim oc tenxin cubsal twitzxin te Jesús. Tz̈i tzunxin cyjulu: —Ch'ix tel tanem jtxin nmeela te cablajaj jnabk'itxin. Quixta ch'in wuya, bix k'a'c'a ch'in tk'aba tibajtxin tu'n tul tnaabltxin bix tu'n titz'jtxin tu'n tipemala—tz̈itzen tawil c'ojlal camon jaa' te Jesús. 9kTexse naj hora tej tpon junxin tawil c'ojlal jun camon jaa' te xnak'tzabl tyol Dios, Jairo tbixin. Tpontzen cananxin ti' Jesús, bix e xi' t-xoo'n tiibxin t-xee' tken Jesús, Tej tzunj tpon meltz'aj Jesús juntl maj tujx choc juntl jlajxe tnijabel a', bix oc chmet nim xjal ti'jxin ttzii' a'. !Bix aj jxin xjal, bix ak'xin kbalte tuj Gerasa bix t-xol juntl tnom tuj ja lugar Lajaj Tnom tbi ti otk temaxin tu'n Jesús, ka otk tz'el tlojo'n Jesús ke biman ti'jxin. Cykilcaxse xjal e jaw klee' ti'jxin. Tej tjatz itz'j jun txin tuj cyamecy tu'n tyol Jesús :mPero min e tcuya Jesús, bix e xi' tkba'nxin: —Cutxa tey cyxol t-xjala. K'umenxse cye ti xtse Dios jay, bix ti tten s-oc k'a'ben tc'u'jxin ti'ja—tz̈i Jesús tej xin xjal. &ETej tzunj tocx meltz'aj Jesús tuj choc juntl maj, ja tzunj xin xjal otk ten biman tuj tanem, bix oc tenxin cubsal twitzxin tu'n t-xi'xin tuya Jesús. jMTejtzen tbaj cybi'n xjal, bix ak' ke xjal cubsal cywitz te Jesús tu'n texxin tuj cytanem xjal. +Bix alkch tzunj otk tz'oc cye'yente ti otk baj tuyaj xin xjal e najan biman tuj tanem bix ti e baj cye boch, bix ak'kexin kbalte te juntl wik. I Tej tzunj cypon xjal jaa' tcwa' Jesús, bix oc cycye'yen xjal jxin ocx najan ke biman tuj tanem, k'uklc'axin, toc ti'jxin, bix ba'ntl tzunxin, mintzen s̈-intlxin. Bix e jaw sey'paj ke xjal. 1[Yal tzun kej xjal cylel boch, bix e xi' ok ke xjal tuj tnom bix tuj cojbil te kbalte ti otk baj cye boch. Bix e xi' baj ke xjal ttzii' a' te cyey'lte ti otk baj.  Bix e tcuya Jesús, bix etz ke biman tuj tanem jxin xjal, bix ocxke tuj cyxumlal boch. Tej tzunj cyocx biman tuj cyxumlal boch, bix e xi' ajkelkejil tc'u'j witz tu'n cycu'panjil tuj tnijabel a'. Bix e jaw jik'bakejil. Ca'ba mil jil boch e cyim. }||{{ yxww^f]]]:\{\ [QZYYWW^VUUSS&RCQQPONMMPL~K JHGEDDCBBA[@?>=<;;3:a998U766454443<2z2007/q.o,,+ *))2(i'&&+%|$##"^! 3b<fcf` b ' u$7\W Bix aj ttzak'be'n jxin tx'olbal ley: —Ju'xe, Taat Xnak'tzal. Jax toc tu'na junxte Dios at. Min-al juntl at ti'jxexin. aV; Tcabtzen tcawbil Dios ja lu: “C'oquelxix tak' jun xjal cyey tisex n-oc cyak' cyiiba cyey,” tz̈i Moisés cye xjal aj Israel nejl. Mintii' juntl tcawbil Dios ju'xix tisej ca'ba lu—tz̈i Jesús te tx'olbal ley. JU  Ju' tzunj c'oquelxix tak' Cyaawa cyey tu'n cykil cyanema, tu'nxix cykil cyc'u'ja, tu'nxix cykil cynaabla, bix tuyaxix cykil cyipemala,’ tz̈i Moisés cye xjal aj Israel,” tz̈i tyol Dios. WT' Bix e xi' tkba'n Jesús: —Jatzen tneel tcawbil Dios cyxol cykilca ncnet tuj tyol Dios ja lu: “Tz̈i Moisés: ‘Key xjal te Israel, cybimq'uey: Jxin Kaaw Dios o'cxc'a jun xinj Taaw twitz tx'otx'. iSK Toctzen tcye'yen junxin tx'olbal ley otk tz'aj ttzak'be'n Jesús tisexix tten, bix e xi' lk'exin ti' Jesús te kanlecte cyjulu: —¿Altzen cyej tneel tcawbil Dios cyxol cykilca mas il ti'j?—tz̈i tzunxin te Jesús. (RI Cycye'nc tzuna Dios, yaa'n Tdios cyimne texin, sino Tdios i'tz texin. Ju' tzunj tzpetpajninx ke cyey—tz̈i Jesús cye xjal saduceo. Jun tcawbil Dios jawnex !Q; Cxe'ltzen nkba'n cyey ka il ti'j chi jawetz itz'j cyimne juntl maj. ¿Bajxpatzen txa' cycye'yena tyol Dios e cyaj ttz'i'ben Moisés ti toc tu'n Dios tej tetz yolenxin tuya Moisés tuj tken k'ak' tuj ch'i'x? Tz̈i Dios cyjulu: “Inayen wej Tdios Abraham, bix te Isaac, bix te Jacob,” tz̈i Dios te Moisés tuj tken k'ak'. Ju'tzen e xa' tkba'n Dios cuma i'tzx Abraham, Isaac bix Jacob tuj juntl chunk'lal. "P= Oj cyjatz itz'j cyimne juntl maj, jun wikxitlte chunk'lal. Xuujle, xinakle, mlay chi majecye juntl maj, tise ke tsanjel Dios tuj cya'j min chi oc maje. KO Pero bix aj ttzak'be'n Jesús: —Junxse maj tzpetpajninkey, cuma min cytzki'na ti toc tu'n tyol Dios, bix min cytzki'na ka tu'n tipemal Dios ba'n tjatza itz'jtl t-xumlal jun xjal cyimne. =Ns Ba'ntzete. Pero ojtzen cyjatz itz'j xjal juntl maj, ¿altzenle jun cyexin c'oquel te tchmilxuj ti'j cywuukelxin e maje tuyaxuj?—tz̈i tzunkexin te Jesús te k'ilbel tipemalxin. yMk E majekexin cywuukelxin tuya xuuj, bix min-alx jun cyexin itz'j tcwal tuya xuuj. Manc'biltzen bix e cyim xuuj. L9 Entonces bix e maje viuda tuya tneel titz'en ktzan tchmil xuuj. Pero jax bix e cyimtlxin minxn-al tal xuuj itz'j. Ju'xtl e baj tuya tcab cyitz'enxin. K Jaxse ba'nte, attzen jun maj at wuuk xjal cyitz'en cyiib. Ja tzunj xin tneel e majexin, pero bix e cyimxin, bix min e cyaj jun tcwalxin. >Ju —Xnak'tzal, o cyaj ttz'i'ben Moisés ka jun xinak najlel ma cyim, bix min-al tcwal tuya t-xu'l, il ti'j tu'n tmaje xuuj tuya jun titz'en ma jun ttzicy cyimne tu'n titz'j tal xuuj. Yaltzen tneel tal xuuj n-octltzen te tcwal ktzan tchmil xuuj te c'ojlal tx'otx' bix tu'n mi'n txi' tz'ak tiy'jil cyimne. I Yajc'atltzen bix e pon jun clojxin xjal, saduceo tbi cyclojxin, ti' Jesús. Ejee'tzen xinj e kbante ka oj tcyim jun xjal, bi'x ccymel junx maj. Mintii' tu'n tjatz itz'j. Bix e ponkexin te k'olc'a c'o'bil tuj tbe Jesús tuya cyyolxin. Tz̈ikexin cyjulu: H Bix aj ttzak'be'n Jesús cyexin: —Kane ju'wa, cyk'onxne te cawel alcyej te cawel taj, bix cyk'onx te Dios alcyej te Dios taj—tz̈i Jesús. Bix e jaw klee'kexin tu'n tyol Jesús. Otktzen cub tzpet cyc'o'bilxin. Jun kanbil ti'j itz'jlenel tuj cyamecy sG_ Bix e xi' cyk'o'nxin jun pwak te Jesús. Bix e xi' tkanen Jesús cyexin: —¿Ale jwitzbaj bix ale jbiybaj tcub twitzj pwaka?—tz̈i Jesús. Bix aj cytzak'be'nxin: —Jaj twitz nin cawel cyibaj cawel te Roma—tz̈i tzunkexin. UF# Pero ttzki'n Jesús ca'ba tten cyanem xjal, bix e xi' tkba'nxin cye xjal: —¿Tikentzen ncwa' cyk'o'na c'o'bil tuj nbe tuya cyyola? Cyk'antz jun pwak we. At jun cxe'l nyeec'an cyey—tz̈i Jesús. HE  Bix e xi' cykanenxin te Jesús: —Xnak'tzal, ktzki'na jax tey tyol. Min tz'aj tk'on tey tiib tuya juntl xjal. Min tz'oc tcye'yen tey tii'n ke xjal oj n-ak'a ninc'ul xjal. Jtey nbaj tyeec'ana ja te ja tisexix taj Dios. Jey'tzen, ¿ti tey toc tu'n? ¿Ilxixpa ti'j tu'n tcub kchoona te te Roma, ma minj?—tz̈i tzunkexin. Nuktzen e cyyoxin la' ti toc tu'n Jesús, cuma nim xjal e tajbe tu'n tcub tchoon, bix nim xjal min e tcuya tu'n tcub tchoon. ,DQ Yajc'atltzen bix e xi' cychk'o'n nintzaj xjal cabxin nimal tuj cyley bixsen cabxin cycy'i chi k'ojl tuya xjal aj Roma, cuma jatzen Roma cawel tibaj Israel. Bix e xi'kexin ti' Jesús te kanlecte jun cyiw yol te Jesús tu'n tcub tz'ak Jesús tuj cyk'abxin tu'n ka' tyol Jesús ti' Roma. tCa Toctzen cybi'n ke nintzaj tawil na'l Dios, ke tx'olbal ley, bix ke nintzaj xjal tyol Jesús, cyaj tzunxin e tzyet Jesús tu'n tbyet-xin, cuma el cyniy'xin ti'j ka cyi'jxin otk yolena Jesús, cuma otk tz'el cyxoo'nxin ja Jesús. Pero mintzen e cytzuyxin Jesús tu'n cytz̈i jxjal lepchec ti'j Jesús. Bix e cyaj cycye'yenxin Jesús. Jun tumel tibaj chojentj B5 Jatzen Dios cwel meltz'unte xak te tbanel xak. Ju' tzunj axse q'uelela tuj kwitz,” tz̈i tyol Dios tuj jun bitz?—tz̈i Jesús cye nintzaj xjal. 8Ai ¿Mixpatzen n-e'la cyni'ya ti'j tyol Dios nbyan cyjulu: “Jxak q'uelel ka'yba tuj cywitz binchal jaa' te tk'uklel t-xee' jaa', ja tzunja cwel meltz'aj te nin tk'uklel jaa'. y@k Attzen jun cxe'l nkanen cyey. ¿Tii'ntzen cyey tuj cywitz? ¿Ti ctse' jxin taaw awal kej xjal manala? Cxe'ltzen nkba'n cyey, oj t-xi' jxin taaw tx'otx', cwel tbyo'nxin ke manal tx'otx', bix cxe'l tk'o'nxin tx'otx' te tmaan juntl wik. m?S Bix e tzaj cytzyu'n manal tx'otx' jak'a, bix e cub byetk'a, bix ex xe't t-xumlalk'a ti'jxe penwen. @>y Pero tej tpon tcwalxin, bix ak' ke manal tx'otx' yolel: Ja tcwal taaw tx'otx' ma tzul. Tetzele tkabk'a cyjela jtx'otx'a. Ka miin kbya'c'ak'a, tu'ntzen ke cyjela,” tz̈i tzunkexin. = Bix e xi' tchk'o'n texin cykilca ke tsanjelxin. Ya min-altl e cyaj. Nuk jun tcy'aalc'atlxin at tuyaxin. Bix e xi' t-xi'manxin ti'j cyjulu: “Oj t-xi' nchk'o'n ncwal, kapetzen cybi' manal tx'otx' ncwal, tz̈i tzunxin. Bix e xi' tchk'o'nxin tcwalxin. C< Bix e xi' tsma'nxin juntl tsanjelxin. Yal tzunj ja juntl xina, bi'xse e byet-xin. Bix e xi' tchk'o'nxin nimtl tsanjelxin cabtl maj. Attzen e baj pjet, bix attzen bi'x e cub cybyo'nxin. R; Tejtzen tpon meltz'ajxin tuya taaw tx'otx' mintii' uva k'i'n tu'nxin, bix e xi' tsma'n taaw tx'otx' juntl tsanjel. Tej tzunj tpon sanjel, bix oc cypa'n manal tx'otx' twi' sanjel, bix e baj yaset-xin. r:] Pero tejtzen tpon sanjel, bix oc cypju'n manal tx'otx' jaxin, bix aj ljet-xin mintii' uva otk tiik'xin. f9E Tetzen tumel tu'n t-xilj uva, bix e xi' tsma'nxin jun tsanjelxin te pa'lbel tej texin. D8  Bix ak'x Jesús kbalte cye tx'olbal ley bix cye nintzaj xjal bix cyuya tawil na'l Dios, bix e cub tk'o'nxin jun techel ka tu'n tbyet-xin. Tz̈i tzunxin cyjulu: —At junxin xjal e cu'x awante cab tken uva. Bix oc tk'o'nxin penwen ti'j. Bix e jaw tbincha'nxin jun ttemlel uva tu'n tel vino ti'j, bix e jaw tbincha'nxin jun jaa' nim twe' te c'ojlablte tawalxin bix te c'ojlabl ttemlel twitz uva. Bix e cub bint tyolxin cyuya cab xjal tu'n tcub cymina'n ttx'otx'xin tu'ntzen oj tjaw awal twitz, niy'jantzen te taaw tx'otx' bix niy'jantzen cye ak'anal. Bix exxin tuj tbexin. M7 !Ju' tzunj aj cytzak'be'nxin: —Min ktzki'nke—tz̈i tzunkexin te Jesús. Bix aj ttzak'be'n Jesús cyexin: —Jaxne ju'x we mlay txi' nkba'n tuya alcye wajwalel ncub nbinche—tz̈i Jesús.:6m Bix jax mlay txi' kkba'n ka xjal oc k'onte tajwalelxin—tz̈i tzunkexin, cuma cycy'ixa oc cycyakwusa'nxin ke xjal, cuma cykil xjal etzkilte ka ja Dios e k'onte tajwalel Juan. /5W Bix ak'kexin yolel cyxolelexxin: —Katzen ma txi' kkba'n ka ja Dios e tzaj k'onte tajwalel Juan, bixse c'aaltz tkba'nxin ke tu'n tiken min oc kbi'n tyol Juan. 64e Jatzen nkanbil ja lu: Tej tbautizaran tii'n Juan Bautista cye xjal, ¿jaa' e tzaa' tajwalelxin, tu'npa Dios, ma tu'npa xjalj?—tz̈i Jesús cye nintzaj xjal tuj tja Dios. :3m Bix aj ttzak'be'n Jesús: —Ju'x we jax cxe'l nkanen cyey. Ka ma tzaj cykba'na we alcyej nkanbil cyey, jaxse jac'a t-xi' nkba'nwe cyey tuya alcye wajwalel ncwa' nbinche. 62e —¿Titzen jilel tajwalela ti'j nuk tik'ch ncub tbinchena? ¿Altzen ma tz'oc k'onte tajwalela tu'n tex tlojo'nkey xjal tuj tja Dios ewe?—tz̈i tzunkexin te Jesús. 1  Tbajlenxitltzen yolenxin, bix aj meltz'ajkexin tuj tnom te Jerusalén, bix e xi' Jesús tuj tja Dios juntl maj. Toctzen cycye'yen ke nintzaj xjal bix ke tx'olbal ley bix ke nintzaj tawil na'l Dios ja Jesús, bix e xi' lk'ekexin te kanlecte te Jesús: 0! Pero ka min xcub cynajsa'na til juntl xjal, jax mlay najset cyila tu'n Dios—tz̈i Jesús cye t-xnak'atz. Jun toclen Jesús at tu'n Dios +/O Nko yolentzen ti' na'j Dios, attzen juntl tumel. Ojtzen cyak'a na'l Dios, ka at til jun xjal twitza, cynajsanq'uey ka cyaja najset cyila tu'n Dios at tuj cya'j. .) Ju' tzunj cxe'l nkba'n cyey, ba'n tbinte Dios tik'ch tu'n ka ilxix ti'j. Nuk cxe'l cykanen ch'ina tuya cykil cyc'u'ja, bix ccyiik'ey te Dios. -y Tzinexixse cxe'l nkba'n cyey, al k'uklec tc'u'j ti' Dios, ctk'a'te Dios ti jilel cxe'l cykanena texin. Tisej oj t-xi' cykba'na tej witz lu tu'n tjaw k'ukpaj tu'n t-xi' tuj mar, ctcuyate witz ka k'uklec cyc'u'ja ti' Dios, bix ka min baj cyc'u'ja. ,- Bix aj ttzak'be'n Jesús: —Mintii' teja. Alj k'uklec tc'u'j ti' Dios, jac'a bint tik'ch tu'n. Ju' tzunj c'oquelxix ke cyc'u'ja ti' Dios. E+ Bix ul tuj tc'u'j Pedro ti otk tz'oc tkba'n Jesús te higuera te jun k'ij, bix e jaw yolen Pedro: —Xnak'tzal, ¡cye'nja higuera e cyaj tsbu'na ewe! ¡Ma tzkij!—tz̈i Pedro te Jesús. *y Tetzen juntl k'ij, bix excakexin ta'j tken higuera oc cycye'yenxin te jun k'ij. Yal toc cycye'yenxin, otk tzkij. d)A Pero bix etz Jesús te kale tuj Jerusalén, tisex e tsexin te jun k'ij. E tzkij tken higo i(K Tejtzen toc cybi'n ke nintzaj tawil na'l Dios bix ke tx'olbal ley ti e baj te Jesús, bix ak'kexin ninc'ul ti'j ti ctemela tu'n tbyet Jesús, cuma at nim ttz̈i Jesús cyi'jxin, cuma ya tu'n cyoc baj xjal tuya Jesús. ' Bix ak'xin kbalte cye xjal tiken e tbinchexin ju'wa: —Tz̈i tuj tyol Dios cyjulu: “Weya nja te nabl wewa cyu'n xjal tuj cykil twitz tx'otx',” tz̈i Dios. Pero yaltzen cyey, matzen cub meltz'aj tja Dios cyu'na tisen jun tja alak'—tz̈i Jesús cye xjal. &  Bix min e tcuyaxin tu'n cyex xjal tuj tja Dios tuya tik'ch k'i'n cyu'n, cuma nim xjal ex tuj tja Dios cuma nkatzen ch'intl be. B%} Bix e ponkexin tuj tnom te Jerusalén. Tejtzen cyponxin, bix ocx Jesús tuj nin tja Dios. Bix ak'xin lojolbetz cyej xjal nchi q'ueyen bix nchi lok'on tuj tja Dios, cuma oc tcye'yenxin tja Dios tisen jun plasen. Bix e jaw tpac'tz'enxin kej mes cyej xjal ch'ixbel pwak te Roma te pwak te Israel tu'n tocx cychojentj xjal te tja Dios, bix e jaw tpac'tz'enxin kej cyk'a'j xjal nchi q'ueyen cucu' te juntl wik tu'n t-xi' cyoyenxin te Dios. ~$u Ju' tzunj e xa' tkba'n Jesús te tken higuera: —Junxse maj min-altl xjal cxe'l lo'nte twitza, cuma mintii' twitza q'uelel—tz̈i Jesús te tzee'. Bix e cybi t-xnak'atz Jesús tyolxin te tzee'. Tej tetz tlojo'n Jesús ke q'ueyel tuj tja Dios B#} Nakchtzen e xa' tcye'yenxin jun wi' lo'pj higuera tbi. At nim t-xaak, tzin tyeec'an ka at twitz. Bix e xi'kexin te k'ilbel twitz. Pero tejtzen cyponxin, mintii' twitz e cnet cyu'nxin. u"c Tetzen juntl k'ij bix ex Jesús cyuya t-xnak'atz tuj Betania. Tujtzen be bix oc tak' weyaj te Jesús. _!7 Ju'tzen tten tocxlen Jesús tuj nin tnom te Jerusalén, jaj jun tnom mas nintzaj cyxol xjal judío. Tejtzen tocx Jesús tuj Jerusalén, bix e xi'xin tuj nin tja Dios te cyey'lecxte tuj. Bix ajtz meltz'ajxin tuya cycablajaj t-xnak'atzxin tuj tnom te Betania, cuma ch'itk tex k'ij. Tej ttzkij tken higo tu'n tyol Jesús jaj mintii' twitz e C ¡Cy'iwla'nxit-xin, cuma ma tzul t-xe'chel David te cawel! ¡Axse tbanel!—tz̈i ke xjal. >u Bix cykilcaxse xjal nejl twitzxin bix lepch tzinxse nchi s̈-in: —¡Ma tzul kaaw! ¡E tten tzunxin kuya nim k'ij! ¡Cy'iwla'nxit-xin, cuma ma tzulxin tuya tajwalelxin tu'n Dios! V% Bix e tzyet tbe Jesús, bix nimxse xjal oc lpe ti'j Jesús. Bix e cub cyk'o'n xjal cyxbalen tuj tbe Jesús, bix atl xjal e cub k'onte tk'ab xa'j tuj tbexin. Jatzen techelj oj tocx jun nin cawel tuj tnom. ve Bix e xi' cyii'nxin bur te Jesús, bix e jax cyk'o'nxin cyxbalenxin tibajjil, bix e jax ke Jesús tibajjil. kO Bix aj cytzak'be'nxin tisecaj otk tkba Jesús. Bix e cycuyan xjal tu'n t-xi' cyii'nxin bur. 'G Bix attzen cab xjal tcub tuj be, bix e xi' cykanenxin cye t-xnak'atz Jesús: —¿Titzen nbaj cyey? ¿Tikentzen n-e'la cypju'na jil bura?—tz̈i tzunkexin.   Entonces bix e xi'kexin, bix e cnet jjil bur cyu'nxin, ẍpo'njil tuj be twitz tlemel jun jaa'. Bix el cypju'nxin jajil. 1 Katzen al ma tz'oc kanente cyey tiken n-el cypju'n jila, cyk'umenxse ka c'ajbeljil te cyaawa, bix tzul tmeltz'u'n naj texin jajil—tz̈i Jesús. I  Bix e xi' tkba'nxin: —Cyucxatzen. Ojtzen cyocxa tuj jtnom, n-oc kcye'yena. C'oquel cycye'yena junjil bur yo'lecjil, bix min-al jun xjal o jax ke tibajjil. Cypjumeljil bix cyii'ntz tzunjil. 0 [ Otktzen pon cana Jesús nka Jerusalén, cyuj tnom te Betfagé bix Betania, junx tuya jun witz Olivos tbi. Bix e xi' tsma'n Jesús ca'ba t-xnak'atz tuj jun cyej tnoma. ?w 4Bix e xi' tkba'n Jesús texin: —Ba'n taja. Tu'n cykil tc'u'ja ma tzula tnaabla—tz̈i Jesús. Tujx naj tul tnaabl tbak' twitzxin, bix ak' xe'l lpexin ti' Jesús tuj be.K 3Bix e xi' tkanen Jesús te mos̈: —¿Ti jilel taja tz'oc nbinche ti'ja?—tz̈i Jesús. Bix aj ttzak'be'n mos̈ te Jesús: —Xnak'tzal, waj chin cye'yen juntl maj—tz̈i tzunxin te Jesús. wg 2Tbintetzen mos̈, bix ex t-xoo'nxin ttxow'xin toc, bix e jaw t'icypajxin, bix e xi' lk'exin ti' Jesús. N 1Bix e cub we' Jesús, bix e xi' tkba'nxin cye xjal: —Cytxcontz jmos̈a—tz̈i Jesús. Bix e tzaj cytxco'n xjal jaxin: —¡Nimx tc'u'ja! ¡We'wey! Luy ntxquet tu'n Jesús—tz̈i ke xjal. 8i 0Nimtl xjal oc ilente mos̈ tu'n mi'n tz'el twi'. Pero mas el ts̈i'nxin twi'xin, bix e xi' tkba'nxin juntl maj: —¡Tcwal David, k'antz tc'u'ja wi'ja!—tz̈i tzunxin. %C /Tej tzunj tbinte mos̈ jxin xjal tzajnin ta'xin ja Jesús aj Nazaret, bix ak'xin s̈-il: —¡Jesús, jay Tcwal David, k'antz tc'u'ja wi'j!—tz̈i mos̈. 9k .Tbajtzen tkba'n Jesús ke tyol, bix e tzyet tbexin cyuya t-xnak'atzxin juntl maj. Cwa cyponxin tuj tnom te Jericó. Te xsunxin ttxa'n tnom, bix oc lpe nim xjal ti'jxin. Cwa tpon canaxin ti'j junxin mos̈ k'uklc'a tuj be, kanl tcotz cye xjal. Bartimeo tbi jxin mos̈, tcwal junxin xjal Timoteo tbi. ) -Mitetpe ja tej xjal Sma'n tu'n Dios o tzul te cyc'ojla'betz xjal, sino ja texin o tzul te ajbel cye xjal, tuyaxetzen cxe'l tk'o'nxin tchunk'lalxin te twi' colbil nim xjal tuj tk'ab il—tz̈i Jesús cye t-xnak'atz. Jaj jun mos̈ Bartimeo tbi ul tnaabl twitz tu'n Jesús U# +Perotzen cyey cyxol, yaa'ntzen ju' ctemela tewa. Tec'axtl ctemelate, cxe'l cycye'yena ke xjal nejl twitzj tu'n cycawena cyibaj xjal. Al tzunj ma bint tu'n ju'wa, ejee' tzunj chi oquel te nintzaj cyxola.  1 *Toctzen tcye'yen Jesús tik'ch nbajcye t-xnak'atz, bix e tzaj ttxco'nxin cykilcakexin, bix e xi' tkba'n Jesús cyexin: —Cytzki'ntl tzuna cyxol kej xjal te Roma nchi cawen cyibaja at cawel nchi cawen tu'n t-xi' cyyeec'an nim cyajwalel cye xjal. Bix cyiw nchi oc cyi' xjal. n U )Toctzen cybi'n jlajajtlxin t-xnak'atz Jesús tyol Santiago tuya Juan, bix oc chi'l ch'inkexin. # ? (Yaltzen cykanbila weya, yaa'n inayenwe chin kbalte al ccawel wuya oj woc te cawel. Jatzen cxe'la k'o'nte ak'untl cyej xjal o tscy'o Dios—tz̈i Jesús. * M 'Bix aj cytzak'be'nxin: —Cbinelke ku'n—tz̈i tzunkexin. Bix e xi' tkba'n Jesús: —Min cytzki'na, pero jax cyu'na q'uiyal a' cyc'u'ja bix chi byetela.  &Bix aj ttzak'be'n Jesús: —Min tz'el cyni'ya ti'j ti jilel ntzaj cykanena we. ¿Jac'apatzen tziy'x cyey cyu'n oj tiy' a' cyc'u'ja tisej weya? Il ti'j chin byetela. Jey', ¿mama cub cybisen cyey tu'n cycyima wuya?—tz̈i Jesús cye Juan bix Santiago. H  %Bix e xi' cykba'nxin cyjulu: —Oj toc tey te cawel, ctk'a'y jun nin kaak'ena ttxlajquey te cawel tuyey, jun keya tuj tmank'aba, bix juntl keya tuj tneẍa—tz̈i tzunkexin te Jesús. c? $Bix aj tkanen Jesús: —¿Titzen jilel cyaja tz'oc nbinche cyi'ja?—tz̈i Jesús. q[ #Ja tzunj xin Santiago tuya Juan, t-xnak'atz Jesús, ke tcwal jxin Zebedeo, bix e xi' lk'ekexin ti' Jesús, bix e xi' cykba'nxin cyjulu: —Xnak'tzal, kaja bint jun xtalbil tu'na ki'ja, jaj cxe'l kkanena tey—tz̈i tzunkexin. -S "Ejee'tzen xinj chi oquel xmucchante weya, inayena, jxjal Sma'n tu'n Dios tu'n ntena cyuya xjal. Pjel cytzuuben xjal inayena, chin oquel cypju'na xjal, bix chin cwel cybyo'na xjal. Pero tetzen toxen k'ij oj njatz itz'ja juntl maj—tz̈i Jesús cye t-xnak'atz. Jun cykanbil Santiago bix Juan xi !Bix e xi' tkba'nxin: —Cyena. Lutzen ko' xi'nin tuj Jerusalén, jaa'j chin xe'la k'o'n tuj cyk'ab ke nintzaj tawil na'l Dios bix ke tx'olbal ley. Ejee' tzunxin chi kbalte tu'n nbyet bix chin xe'l cyk'o'nxin tuj cyk'ab nmak xjal te Roma. oW Bix e tzyet jcybexin tzyu'n tu'n cyponxin tuj tnom te Jerusalén, nejltzen Jesús cywitz t-xnak'atz. Yaltzen ke t-xnak'atzxin, otkxse chi jaw klee'xin, cuma ju' e xi' tiin tiib Jesús Jerusalén jaa' ta' nim xjal nk'ojlec ti'jxin. Bix at juntl wik xjal lepch cyi'jxin. Otkxse cub ttz̈i cyi' xjal, cuma cytzki'ntl xjal nimxse xjal nk'ojlec ti' Jesús tuj tnom te Jerusalén. Bix ex ttxco'n Jesús kej t-xnak'atz juntl maj cyjunalxin. Bixse ak'xin kbalte ti jilel tbajlel ti'jxin. # Bix nimxse xjal nintzaj ja'lewe, ejee' tzunj mintii' chi oquela tuj juntl twitz tx'otx'. Bix nimxse xjal yaa'n nintzaj ja'lewe, ejee' tzunj chi oquel te nintzaj tuj juntl twitz tx'otx' tu'n Dios—tz̈i Jesús cye t-xnak'atz. Tej tyole Jesús juntl maj ka tu'n tcyim Z- mas c'oquel k'o'n te tu'n Dios twitzx ja tx'otx'a. Ctiik'eltzen mas nim c'ojlablte. Bix ctiik'eltzen nim titz'en, bix ttzicy, bix tman, bix ttx'otx', bix ma tja. Pero al tzunj ma tz'oc lpe wi'j, jax q'uiyal a' ch'in tc'u'j. Pero amale cyiwet ch'in twitz ja tx'otx'a, ojtzen tul ac'aj twitz tx'otx', ctiik'eltzen tchunk'lal te junx maj. N Bix aj ttzak'be'n Jesús: —Tzinen cxe'l nkba'n cyey, aljxe xjal nuk wu'n bix ma ti' nyol te co'pbil ma cyaj tcye'yen tja, bix ke titz'en, ke ttzicy, bix ke tman, ke tcwal, bixsen ttx'otx', - Bix ak' Pedro, t-xnak'atz Jesús, kbalxte texin: —Keya, o cyaj kcye'yena tik'ch jilel keya tu'n koc lpeya ti'ja—tz̈i Pedro te Jesús. :~m Toctzen tcye'yen Jesús ejee'xin, bix e xi' ttzak'be'n Jesús: —Cye xjal, mlayx bint cyocxcye tuj tcawbil Dios. Pero te Dios, cykilca ba'n tbint tu'nxin—tz̈i Jesús. T}! Toctzen cybi'n t-xnak'atz Jesús, masx e jaw klee'kexin, bix ak'kexin yolel cyxolelexxin: —Katzen ju' ttena, ¿altzen jun ba'n tco'pan tiib tu'n mi'n cyaj ti'jxe tcawbil Dios?—tz̈i tzunkexin. {|o Mlay tz'ocx naj jun k'inan tuj tcawbil Dios twitz junjil tz̈ej tu'n texjil tuj tẍyo'p jun bak—tz̈i Jesús. { Bi'x e naj cynaabl ke t-xnak'atz Jesús cyu'n tyolxin, cuma e'la tuj cywitzxin ka ejee' k'ina mas wunak twitz Dios. Bix e xi' tkba'n Jesús cyexin: —Key cwal, aljxe xjal ti'j, cyiwxsen tu'n toc cyk'on cyiib tjak' tcawbil Dios. Tisen kej xjal k'inan. -zS Bix aj tcye'yen Jesús ke t-xnak'atz ttxlaj, bix aj tkba'nxin: —Penaxse tu'n toc cyk'on cyiib jxjal k'ina tjak' tcawbil Dios—tz̈i Jesús cye t-xnak'atz. ~yu Bix e jaw baj tc'u'j jxin xjal tej toc tbi'nxin, bix e jaw bisenxin, cuma k'ina xsunxin. Bix elxin ti' Jesús. _x7 Bix aj ttzak'be'n Jesús tuya tc'u'j: —At-x juntl mina'x tbint tu'na. Q'ueyex tik'ch tey, bix k'onxse twi' cye mebe. Ju'tzen cnetela tk'inemala tuj cya'j. Ojtzen tbint tu'na, lpetztzen wi'j—tz̈i Jesús. w  Bix e xi' tkba'n jxin xjal te Jesús: —Xnak'tzal, cykil te ja luwe o bint weya wu'n jatxe tuj ncwalela—tz̈i tzunxin. bv= Yal tzunj tkanbila, ttzki'ntl tzuna jlaaj cawbil e cyaj tk'o'n Dios. Mi'n byona, mi'n tz'ikena xuuj, mi'n tz'alk'ana, mi'n ẍtak'ena ti' juntl xjal, mi'n cub tyajla'na xjal, ebimc'a tmana bix ttxuy, bix xsunj cabtla. Katzen ma cybiy ja lu, bix ka min xcub tz'aka twitz, ccamal tzuna ti' tchunk'lala te junx maj tuya Dios—tz̈i Jesús texin. $uA Bix aj ttzak'be'n Jesús: —¿Tikentzen n-oca tkba'na ba'n weya? C'oquelxix tc'u'ja ti' tyola, cuma min-alte jun xjal ba'n. Nuk jac'a te Dios ba'n. t Tu'ntzen ttzyet tbe Jesús jaa' xa'ninaxin, bix e pon ajkel junxin xjal, bix e cub majexin twitz Jesús, bix e xi' tkanenxin: —Jey', ba'n Xnak'tzal, ¿ti cwel nbincha'n tu'n ncaman ti' nchunk'lal te junx maj tuya Dios?—tz̈i tzunxin te Jesús. s Bix e jaw tchle'n Jesús ke nee', bix e cub tk'o'nxin tk'abxin cyibaj nee' te cy'iwlablcye. Tej tyole junk'a cwal k'ina tuya Jesús {ro Cxe'lxixse nkba'n cyey, alj min ma tz'oc tbi'n tcawbil Dios tisen jun nee', mlay tz'oc tuya Dios—tz̈i Jesús. (qI Toctzen tcye'yen Jesús, bix e tzaj tk'ojxin cyi' t-xnak'atzxin, bix e xi' tkba'nxin cyjulu: —Cytzakpi'nctz kej nee'wa tu'n cytzaj wi'j. Mi'n cysey tisenj tzin cyse'na, cuma nuktzen ejee' cyej xjal tisen kej nee'wa ba'n cyten tjak' tcawbil Dios, cuma tzin cybi'n bix min baj cyc'u'j. Jp  Bix e xi' cyii'n xjal cab nee' tu'n toc tmoco'n Jesús ejee', tu'n cyoc te wunak. Pero bix ak' ke t-xnak'atz Jesús te cawlec cyej xjal k'ilcye nee' tu'n mi'n che'x lk'e nee' ti' Jesús. So Bix jax ju'x te xuuj, ka ma cyaj tk'o'n tchmil, bix ma maje tuya juntl xinak, ma tz'oc tbinchen pajlel ti' tneel tchmil bix twitz Dios—tz̈i Jesús cye t-xnak'atz. Tej tcub tcy'iwla'n Jesús ke nee' n9 Bix e xi' tkba'n Jesús: —Alj ma tz'el tpa'n tiib ti' t-xu'l, bix ma maje tuya juntl xuuj, ma tz'oc tbinche pajlel ti' tneel t-xu'l bix twitz Dios. 6me Bix jaantzen ke t-xnak'atzxin oc ebinte tyol Jesús cye fariseo. Ete' xsunxin tuj jjaa' jaa' ete'xin, bix e xi' cykanen t-xnak'atzxin ti tten tyol Jesús cye fariseo. mlS Ju' tzunj tcyajlen tk'o'n Dios te junx, yaa'n tu'n tcub tpa'n jun xjal—tz̈i Jesús cye fariseo. ;ko Cyca'beltzen chi elel tisen junx xjal bix ma tu'n cycub ten mojl junx,” tz̈i Moisés tcyajlen ttz'i'ben. Ju' tzunj yaa'n ca'ba cybet, sino tisen jun xjal mixbe tu'n tel pax. Oj Ju' tzunj cyjela tk'o'n xinak tman bix ttxu tu'n toc maje tuya xuuj. niU Pero tuj tneel yaa'n ju' tewa. E cyaj ttz'i'ben Moisés: “E cub tbincha'nte Dios xinak tuya xuuj. fhE Bixse aj ttzak'be'n Jesús: —Ju'tzen tcyajlen tkba'n Moisés, pero tu'nj cyyuwinela. Tg! Bix aj cytzak'be'nxin: —E tcuya te Moisés tu'n tel tpa'n tiib xinak ti' t-xu'l. Tu'ntzen cycub pax, nuktzen jun u'j txi' tk'o'n xinak te xuuj tzin tkba'n otk chi cub pax—tz̈ikexin te Jesús. \f1 Bix aj ttzak'be'n Jesús: —¿Titzen e cyaj tkba'n Moisés cyey?—tz̈i Jesús. 9ek Bix e pon cabxin xjal nimal tuj cyley, ejee'j xin fariseo, bix e xi' cykanenxin te Jesús ka ba'n tel tpa'n tiib xinak ti' t-xu'l. Nuktzen ti cyajaxin tu'n tcub tz'ak Jesús. d  Bix etz Jesús tuj tnom te Capernaum, bix e xi'xin tbeyel ttx'otx' Judea, ttxlaj Capernaum te iy'na, bix iy'xxin tuj nima' te Jordán, jlajxe Judea. Bix e jaw chmet xjal ti' Jesús juntl maj, bix ak' Jesús xnak'tzal cye xjal tisex nbaj texin cyxol xjal. (cI 2Ba'nte atz'en. Pero ka ma tz'oc te tzaa', ya mlay cub meltz'aj ttz̈yal juntl maj, bix ya mintii'tl ba'n tajbena. Tej atz'en tisenc'axsen a tnaabl cyuyey. J-atz'en mintii' ba'n tajbe'na ka mintii' ttz̈yal, ju'xse cyey yuwinkey ka yaa'n ba'n cynaabla twitz juntl xjal bix twitz Dios. Ju' tzunj, ba'nxkey. Tisen tzunj oj tcub tena tuj tbanel tuya juntl xjal, jatzen ba'n tnaablja—tz̈i Jesús cye t-xnak'atz.8bi 1Pero cxe'lxixse nkba'n cyey, cykilcakey chi elel k'i'na tuj niy' tisen tuj jun k'ak', tu'n cytxjeta tuj cyila, bix tu'ntzen cytena yaa'n nuk jun tisenj chi'pj atz'emi'. +aQ 0jaa'j mintey'xse nyubtz'aj k'ak'. N` /Bix ka njyona il tuya tbak' twitza, ba'ntetpele oj tetz sictzen tocxa tuj cya'j. Cuma mas ba'n oj ttena tuya junx tbak' twitza twitz tx'otx' twitzj oj t-xi'y tuya cyca'bel tbak' twitza tuj k'ak', G_ ,Ju'xse tten tuya tkena ka ja k'ilx tey tuj il. Ba'ntetpele oj tel tx'omet tkena sictzen tocxa tuj cya'j. Mas ba'n oj ttena twitz tx'otx' coxa twitzj oj tpona tuya cyca'bel tkena tuj k'ak'. :^m +Yaltzen ka tu'nx ma cwa' tz'ak tuj il, cxe'ltzen nk'o'n juntl tumel cyey. Oj tcub tz'aka tuj il, jatzen tbeyel k'ak'. Ju' tzunj ka at jun il ma tzaj ti'ja, cyiwx tcla' tiiba twitz. Ba'n tcub tpa'n ch'ina tak' tu'n tcleta te il twitzj oj t-xi' tk'on tiiba tuj il bix cxe'la tuj k'ak'. Ba'ntetpele oj tel tx'omet jun tk'aba oj taja tz'ajben tey tu'n t-xi'y tuj il tu'n tpona tuj cya'j twitzj oj t-xi'y tuj k'ak' tuya cyca'bel tk'aba. /]W *Ko nbajsa' xsunj nyol nxi' nkba'n cyey. Ka at jun xjal ma tz'oc ten yajlalecte juntl xjal tu'n tcub tz'ak tuj il, bix mintkna'x tcywix tuj tyol Dios, tisen ja nee' luwe, ba'ntetpetzenle oj tcub ẍpet jun nim cyaa' tkul tu'n t-xi' xe't tuj mar, twitzj oj toc ten ocsal tc'u'j juntl xjal. o\W )Alj tk'on tiib kuya, ctyeec'ate tiib, amale nuket jun vas a' tzaj tk'o'n te cyey, ejee'y lepch ti'j Scy'o'n tu'n Dios. Cxe'lxixse nkba'n cyey, jaante ctiik'el t-xel te Dios. ¡Ayxsen tej xjal ncub tk'o'n tzpetsabl tuj tbe juntl! 1[] (Alj min tz'oc k'ojl ki'j, kuyatzen ta'. hZI 'Bix e tbi Jesús tyol Juan, bix aj ttzak'be'nxin: —Min, mi'n tz'oc cymyo'na, cuma ju' tk'on teja tiib kuya. Alj xjal ma bint jun ti jilel tu'n, tu'n tipemal nbi'ya, mlay yolente ka' wi'j, cuma yaa'n toc chilsal we. IY  &Bix ocx ttx'oman Juan tyol Jesús: —Xnak'tzal, oc kcye'yena jun xinak n-el tlojo'n biman cyi' xjal tbi tzuna najben te. Pero otzen kmaya, cuma yaa'n toctz kxol—tz̈i Juan te Jesús. mXS %—Alj ma tz'oc il ti' jun nee' tisenc'a ju'x wi'ja, ju'xse tten oj toc il wi'j. Bix ojtzen toc il wi'j, yaa'n nuk wi'jc'a, sino ju'xse c'oquel il ti' Dios e tzaj tsma'n inayena—tz̈i Jesús. Alj min nk'oj ki'j kuya ta' uWc $Bix e tzaj tii'nxin jun nee' cyxol t-xnak'atzxin te techel. Njawtzen tchle'nxin nee', bix e xi' tkba'nxin: IV  #Bix e cub ke Jesús, bix e tzaj ttxco'nxin cycablajaj t-xnak'atzxin, bix e xi' tkba'nxin cye: —Cyaj cyey chi oca te nintzaj. Pero cxe'lxixse nkba'n cyey, alj ma txi' tc'u'j ti' juntl xjal, ejee' tzunja chi oquel te nmak xjal tuj twitz Dios. Al kej cyaj chi cawen, ejee' tzunja chi cyjel ti'jxe—tz̈i Jesús cyexin. U "Pero mintii' aj cytzak'be'nxin tu'n cych'ixewxin, cuma jatzen e xi' cyyolen xinj tuj be alcyexin mas nintzaj cyxolxin. ST !Bix e ponkexin juntl maj tuj nin tnom te Capernaum. Tejtzen cyponxin tuj jaa' tu'n cywe'baxin, bix e xi' tkanen Jesús cye t-xnak'atz: —¿Titzen jilelj cyey xi' cyyolena tuj be?—tz̈i Jesús. $SA Pero min el cyniy'xin ti'j ti jilel e tkba Jesús, pero tu'ntzen cych'ixewxin min e xi' cykanenxin te Jesús ti elpenina tyolxin. Alcye mas jawnex toclen dRA cuma nxnak'tzanxin ke t-xnak'atzxin tuj ewjel. Bix e xi' tkba'nxin cye t-xnak'atzxin: —Tej xin Sma'n tu'n Dios cxe'l k'o'nxin tuj cyk'ab xjal, bix cbyetelxin. Pero tetzen toxen k'ij cjawetza itz'jxin—tz̈i Jesús. xQi Tejtzen cyetzxin jatzewe, bix iy'kexin cyuj tnom te Galilea. Pero tcy'ixse Jesús oc cye'yet cyu'n xjal, 7Pg Bix aj ttzak'be'n Jesús: —Ke cyej biman lu mlay chi el cyeja ka mitkx nchi na'na xjal Dios tuya cykil tanem—tz̈i Jesús. Tej tyole Jesús juntl maj ti'j tcyamecy BO} Yajc'atltzen bix ocx Jesús tuj jun jaa'. Cycyajtzen Jesús cyjunalx cyuya t-xnak'atz, bix ak'kexin kanlte: —¿Tikentzen min s-el biman ti'j k'a cwala ku'na?—tz̈i tzunkexin. _N7 Pero bix e tzaj ttzyu'n Jesús tk'abk'a, bix e jaw tii'nxin jak'a, bix e cub we'k'a. FM Bix e jaw s̈-in biman, bix e tzaj cyim cwal juntl maj tu'n biman, bix el biman ti'jk'a. Tejtzen tel biman, bi'xse e cyaj bint ttenk'a tisen cyimne. Nim xjal e kbante ka otk cyimk'a. L  Toctzen tcye'yen Jesús otk jaw chmet nim xjal, bix oc cawenxin ti' biman: —Xewbaj, tu'na ma tz'oca jcwala me bix chquint. Inayentzen cxe'l kbante tey tu'n tetza tuj tchu'l jxjala, bix ya mi nuket juntl maj bix tz'oca ti'j—tz̈i Jesús te biman. K  Entonces bix e jaw s̈-in tman cwal cyjulu: —Tzin wocsla'nwe. Chin toneca tu'n toc wocsla'na mas—tz̈itzen tman cwal. (JI Bix aj ttzak'be'n Jesús texin: —¿Titzen ttenj “jac'ape bint tu'na?” Cykilca ba'n tbint te alj ma tz'ocslante ka ba'n tbint wu'na—tz̈i Jesús. 9Ik bix nimxse maj o txi' t-xoo'n biman jak'a tuj k'ak' bix tuj a' tu'n tcubk'a. Ju' tzunj kape jac'a bint tu'na, k'antz ch'in tc'u'ja ki'ja. Ko toneca—tz̈i tzunxin te Jesús. H% Bix e xi' tkanen Jesús te tmank'a: —¿Jtootzen tzyet ni' k'a tu'nj lu?—tz̈i Jesús. Bix aj ttzak'be'n tmank'a: —Jatxe ni' nee'xk'a, hGI Bixse e xi' cyii'n xjal cwal twitz Jesús. Tejtzen toc tcye'yen jbiman toc ti' cwal ja Jesús, bix e tzaj cyim cwal tu'n biman, bi'x e cub tz'ak cwal twitz tx'otx', bix e cub ten balk'ajel, bix e jaw swaquen ttzik'a. F3 Bix aj ttzak'be'n Jesús cye xjal: —¿At-xpatzen xjal min tz'oc ke tc'u'j ti' Dios, bix wi'j? Jey', ¿jte'tzen maj cxe'l nyeec'an wipemal cyey tu'n toc ke cyc'u'ja? ¿Jte'tltzen maj chi oquel nxnak'tza'na tu'n tel cyni'ya ti'j? Cyii'ntzna jcwala tzalu—tz̈i Jesús. 9Ek Jaa'xja tcwa'k'a ti'j, ntzaj ttzyu'n biman jak'a, bix ncub xoo'nk'a tu'n twitz tx'otx', bix n-ak' eletz plut tuj ttzik'a, bix njawxse kitx'itx'in t-xee' twitz tek'a, bix ncyaj tx'ilek'a. Ma txi' ncubsa'n nwitz cye t-xnak'atza tu'n tel cylojo'n biman ti' ncy'aal, pero mix nbina cyu'n—tz̈i tman cwal. D Juntltzen cye xjal ocx tzak'bente: —Taat Xnak'tzal, ma tzul wii'na ncy'aala ma tz'oc biman ti'j, bi'x ma cyaj me. nCU Bix e xi' tkanen Jesús cye xjal: —¿Titzen jilel nxi' cyyolena cyuya nxnak'atza?—tz̈i Jesús. :Bm Tejtzen toc cycye'yen xjal ja Jesús, cykilxse xjal e xi' k'olbelte Jesús. Bi'xse e jaw klee' ke xjal tu'n nchi tzalaj, cuma cytzki'ntltzen xjal cykil ba'n tbint tu'n Jesús. \A1 Tej tzunj cypon meltz'ajxin jaa' ete'j cabtlxin t-xnak'atz Jesús, bix e pon cnetkexin tuya nim xjal otk tz'oc cychmon cyiib cyi'jxin, bix cabxin tx'olbal ley nchi rasonen tzunxin cyuya t-xnak'atz Jesús. F@ Bix aj ttzak'be'n Jesús: —Jax cyu'n tx'olbal ley. Tzul meltz'ajte Elías twitzj Scy'o'n tu'n Dios nejl te ninc'ul xjal. Pero cxe'lxixse nkba'n cyey tej tul Juan Bautista, ju'tzen tul-lenxin tisex Elías, tisec'aj toc tu'n tyol Dios. Bix ch'innch'etzen tbyet Juan Bautista cyu'n xjal. Pero attzen jun kanbil cyey: ¿Ti toc tu'n tyol Dios ti pjel tej xjal Sma'n tu'n Dios? Tz̈itzen cyjulu: “Jxin Sma'n tu'n Dios q'uiyelxse a' tc'u'jxin, bix q'uelel xoo'nxin cyu'n xjal,” tz̈i tyol Dios—tz̈i Jesús cye t-xnak'atz. Tej tel biman ti'j junk'a cwal tu'n Jesús ~}|{nz(yxw_v}v#untsrr!qq,pp nmmSl9kbjiEhhWhgffPedlcchc bWa``_w_^1]\\ [[%YBXmVV8UTTRS RQ#PNMLL7KKBJvII HkG>FBE'CCiBeAAh@?>>L=<;:998e7l7644O4 3m211W00 /.-c- ,++*)('';& %$$!#"""!)rD~3*TA~p#zA T 3 ^3Oz *Te tzunj k'ij tej tjaw Jesús twitz cruz tec'aj k'ij te nchi'tk nink'ij te ajlabl, bix nchi binchantzen xjal tik'ch cye te ja nink'ija. Cuma cye xjal judío cyxol, il ti'j tu'n tcu'x maket jun xjal cyimne tex k'ij. Ju' tzunj tetzen ch'itk tex k'ij, lyQ)Ejee'tzen xujja oc lpe ti' Jesús, bix jaan tzunkexuj oc onente Jesús tej at-xin tuj tnom te Galilea. Bix yaa'n o'cxc'a ke xuj, sino at nimtl xuuj oc lpe ti'jxin tej xi'ninxin tuj Jerusalén. Tej tocx k'o'n Jesús tuj mukbil Fx(Bix jax at cabxuj xuuj ncye'yen nakch. Cyxol tzunxuj tocxe jxuj María Magdalena, juntlxuj María, ttxu José bix Santiago, yaa'nte Santiago t-xnak'atz Jesús, bix xsunj xuj Salomé. `w9'Ja tzunj xin cyaj wilel aj k'oj te Roma, tcub tzunxin twitzj cruz jaa' pjo'nwa Jesús, toctzen tcye'yenxin ti tten tcyimlen, bix e tkbaxin cyjulu: —Jaxnete tej xin xinak lu Tcwal Dios texin—tz̈i tzunxin. 'vG&Tujxse tel tanem Jesús, tej tcub rotj jma' xbalen tcub te maksbil tej cwart nintzaj xjan tuj nin tja Dios. E tzajxe rotj tuj twi' e cu'pan baj t-xee'. >uw%Pero cwa tel jun twi' Jesús jatzen tcyim xinj. ;to$Toctzen tbi'n junxin xjal, bix e xi'xin k'ilbetz jun brat vino, bix tx'om ch'in, bix e cu'x tmu'nxin jun ttx'aken tz̈omj tuj, bix oc tẍpo'nxin twi' jun ptz'unt, bix e xi' ajkelxin oylxte te Jesús. Bix e xi' tkba'nxin: —Ko kcye'yectzen la' ka tzul Elías k'ilc'atz texin—tz̈i tzunj xin xjal. )sK#Attzen cab xjal oc ebinte tyol Jesús, pero min el cyniy' xjal ti'j. Bix e jaw yolenkexin: —Cybinx. Luxin ntxcon Elías, tyolel Dios—tz̈i tzunkexin. -rS"Tejtzen tcub spi'yen te oxe tajlal hora te kale, bix e jaw s̈-in Jesús cyiw tuj tyol: —¡Ndios! ¡Ndios! ¿Tiken ma chin cyja' tcye'yena?—tz̈i Jesús. tqa!Tejtzen tpon chil k'ij, cykilcaxse tibaj ttx'otx' judío e cwa' jun nin klolj. Oxe hora e cub klolj. Np E tcu'tzxin twitz cruz, jxin n-oc tk'on tiib te Scy'o'n tu'n Dios bix n-oc tk'on tiib te Cawel cyibaj Israel, tu'ntzen toc kcye'yen ka jax tu'nxin, bix tu'ntzen toc kbi'nxin—tz̈i ke nintzaj cyawil na'l Dios bix ke tx'olbal ley. Hasta jaan kej xin alak' otk chi jaw pjet twitz cruz e xoo'n yol te Jesús. Tej tcyim Jesús KoJu'xse tten cyoc ten cyawil na'l Dios bix ke tx'olbal ley xmucchalec te Jesús. Tz̈ikexin cyjulu: —E tco'paxin nim xjal tuya tik'ch jilel, pero yaltzen texin, mlay bint tco'pa tiibxin. mnSKatzen tbinlel tu'na ju'wa, co'pamtzen tiiba, bix tcu'tztzen twitz cruz—tz̈i ke xjal te Jesús. ymkYal tzunkej xjal exc'a ttxlaj cruz jaa' tjawa Jesús, n-ocxetzen cytze'n xjal jaxin, bix nxi'xe cyyucan xjal cywi', nchi jawxetzen yolen: —¡A weena! Jatzen teja tcublel xitente nin tja Dios, bix tu'n tjaw tbincha'na te toxen k'ij. }lsJu'tzen tten tel-len jax tyol Dios nbyan cyjulu: “Jaan tzunxin c'oquel ten cyajlal ka' xjal,” tz̈i tyol Dios. 4kaTe xsunj k'ij tjaw ca'baxin alak' twitz jun cruz junx tuya Jesús, jun cyexin e jaw twitz jun cruz tuj tmank'abxin, bix juntlxin e jaw twitz cruz tuj tneẍ Jesús. j)Bix e jaw cyk'o'nxin cab letra tibaj twi' Jesús. Tz̈i cyjulu: “Cycawel judío,” tu'ntzen telniy' tiken otk jawa Jesús twitz cruz. Ui#Tetzen beljaj tajlal hora te klax, tjaw cypjo'nxin Jesús twitz cruz. h Bixse e jaw pjet-xin tuya clavos twitz cruz. Bix ak'ke aj k'oj niq'uel la' al jun cyexin tu'n tcaman ti' t-xbalen Jesús. %gCTejtzen cyponxin, bix e xi' cyk'o'n xjal tc'a'xin vino smo'n tuya jun wik remeda mirra tbi, tu'n taj lk'e ch'in tchiyonel ti' Jesús. Pero min e tiik'xin. pfYBix e xi' cyii'nxin Jesús tuj jun lugar Gólgota tbi, jatzen elpeninaj “Ttemlel Tbakel Wi'ybaj.” e Jaxse Jesús e xi' ikente cruz, pero mix e xcyebexin tjak' tuj be. Niy'c'atltzen junxin xjal, Simón tbixin, tman junxin Alejandro tbi bix juntlxin Rufo tbi, te jun wikxitl tnom Cirene tbi, bix ocx cyk'o'n aj k'oj jaxin tjak' cruz k'i'n tu'n Jesús. d#Tbajlen cyxmuccha'nxitl tzunxin Jesús, bix el cyii'nxin jt-xbalen Jesús otk tz'oc cyk'o'nxin, bixse oc cyk'o'nxin jte Jesús t-xbalen tocx. Bix e xi' cyii'n aj k'oj jaxin tu'n tjawxin twitz cruz ttxa'nxe Jerusalén. Tej tjaw k'o'n Jesús twitz cruz bix e cyim 0cYCoc'caxse e cu'x cytz'ajaxin tuj twi' Jesús tuya jun jitx'k'aj tzee', bix ocx cytzubaxin ti' Jesús, nchi cubxetzen majexin twitz Jesús nuk te cyxmucchablxin. Wb'Bix ak'ke aj k'oj s̈-il: —¡Axse Cycawel xjal judío!—tz̈i ke aj k'oj. $aABix oc cyk'o'nxin jun t-xbalen Jesús tisen tilbil t-xmaquel San Juan te tzeblte Jesús, cuma cye xjal cawel tisentzen tilbil t-xmaquel San Juan cyxbalenxin toc. Bix e cub cybincha'n aj k'oj jun tcorona Jesús nuk ch'i'xc'a, bix e cub cycutz'exin tuj twi' Jesús te cyxmucchbilxin. `9Bix e xi' cyii'n aj k'oj ja Jesús twitz tpe'n jjaa' jaa' tocxe cawel, bix e xi' nim tz'u'n ti' Jesús. Bix oc cychmo'nxin jun tkiy'xin aj k'oj. d_AEntonces yaltzen te Pilato, cuma taj tzunxin ocxin ba'n cyuya xjal, bix etz ttzakpi'nxin Barrabás, bix e xi' tchk'o'nxin cabxin aj k'oj te k'olx tz'u'n tocxsen ch'ut twi' ti' Jesús, bix tu'n tjawxin twitz cruz. ?^wBix aj tkanen Pilato: —Jey', ¿tine jilel ka' ma cub tbinchexin?—tz̈i Pilato. Pero bix aj cytzak'be'n xjal juntl maj mas cyiw: —¡K'onwexin twitz cruz!—tz̈i ke xjal. e]C Bix aj cytzak'be'n xjal cyiwx: —K'onwexin twitz cruz tu'n tcyimxin—tz̈i ke xjal. '\G Bix aj tkanen Pilato cye xjal juntl maj: —Jey', ¿tine cyaja tz'oc nbinchen ti'j jxjal n-oc cyk'o'na tbi “Cycawel aj judío”?—tz̈i Pilato cye xjal. R[ Pero tejtzen toc cybi'n tawil na'l Dios tyol Pilato, bix ak'kexin ocsalec cyc'u'j xjal tu'n tetz Barrabás tuj tzee', yaa'n tu'n t-xi' tzakpette Jesús. Bix ja xsunja e xi' cykanenxin te Pilato. Z Ju'tzen toc tu'nxin cye xjal, cuma at tumel tuyaxin ka nuk tu'n tchi'lel cyc'u'j ke nintzaj tawil na'l Dios otk pona cyii'nxin Jesús. qY[ Bix aj ttzak'be'n Pilato: —¿Cyajpey tu'n tex ntzakpi'n jxin xjal lu Cycawel judío?—tz̈i Pilato. vXeTisaxse cye xjal cyten, bix e baj pon nim xjal kanlte te Pilato tu'n tetz jun cye xjal aj Israel tuj tzee'. NWTe tzunja jnabk'i lu, tocxse junxin aj judío tuj tzee', Barrabás tbixin tuya cabtl tuyaxin aj k'oj. Jatzen Barrabás cyawilxin. Otktzen cybiyxin ke xjal aj Roma tuj jun k'oj tuya cawel te Roma. BV}Yaltzen te cawel aj Roma tten tcawbil cyibaj xjal te Israel nejl, jac'a tzunj nink'ija tz'etz ttzakpi'nxin jun xjal aj Israel tuj tzee', la' alj cykanen xjal aj Israel tu'n tetz. UPero mintii' aj ttzak'be'n Jesús, bi'xse e jaw klee' Pilato, cuma mintii' tyol Jesús aj. Tej tbint ti'j tu'n tbyet Jesús T/Ju' tzunj e xi' tkanen Pilato juntl maj: —¿Mimpatii' c'aal ttzak'be'na cye xjal? Cye'yenca tik'chj cyyol xjal ti'ja—tz̈i Pilato te Jesús. RSBix nimxse oc cyumla'n ke cyawil na'l Dios ja Jesús twitz Pilato. FRTejtzen tpon Jesús, bix e xi' tkanen Pilato texin: —¿Japa teja cawel cyibaj xjal judío?—tz̈i Pilato te Jesús. Bix aj ttzak'be'n Jesús: —Ju'tzen tisenj ma tkbay—tz̈i Jesús. Q #Tetzen tak' cwel spi'yen, bix oc cychmon cyiib jclojxin nin cawel, binne tten cyu'n tneel cyawil na'l Dios, tcab cyawil na'l Dios, ke tx'olbal ley, bix ke nintzaj xjal tuj nin tja Dios. Bixse e cub cyu'n tu'n t-xi' cyii'nxin Jesús twitz cawel tuj Jerusalén chk'o'n tu'n cawel tibaj Roma te cawel cyibaj xjal judío. Pilato tbi cawel. Ju'tzen tten t-xi' ak'baj Jesús twitz Pilato, ẍpo'nxin. uPcHTujxse tjaw ok' coo' te tcab maj, bix ul tuj tc'u'j Pedro ti otk tkba Jesús texin: “Te mintkna'x took' ey' te tcab maj, q'uelel tii'n tiiba wi'j oxe maj,” tz̈i Jesús te Pedro te jya'x. Tjket-xsen jun took'xin tu'n bis.OGBix ak' Pedro k'ilbel tiib: —Tzkinn Dios yaa'n jaan kenwe. Min ntzki'nwe twitzj xjal nchi yolena ti'ja—tz̈i Pedro. PNFPero elx tii'n tiibxin juntl maj. Yajc'atzen ch'intl bix oc cyumla'n jxjal ete'c'a pe'n ja Pedro: —Jaanxix tey lepchec ti' Jesús. Aj Galilea tey, cuma ti' yolena—tz̈i tzunkexin te Pedro. M1EBix oc noj jtxin k'opaj ti' Pedro juntl maj, bix e xi' tkba'ntxin cye cabtl xjal: —Jatzen juntl xinja lepchec ti' Jesús—tz̈i tzuntxin. 1L[DPero bix elx tii'n tiibxin: —Min. Min ntzki'nwe twitzxin. Mitetpe n-el nniy' ti'j ali'j nyoleney—tz̈i Pedro. Bix el lk'exin pe'n. Bix e jaw ok' junjil coo'. DKCTejtzen toc tcye'yentxin Pedro nmek'enxin tiibxin ti' k'ak', bix oc tenatxin cyey'lecte Pedro, bix e xi' tkba'ntxin: —Tuyax tey niy' tuya Jesús, aj Nazaret—tz̈i tzuntxin te Pedro. kJOBYaltzen te Pedro, tcub xsunxin pe'n, bix e pon juntxin xuuj tk'opaj tneel cyawil na'l Dios. +IOAAttzen naj cab xjal oc tzubente ti'jxin, bix oc makset twitzxin. Bix ak' ke xjal pjulec texin, bixse oc cykanen xjal texin: —Katzen Diosa, tzak'c'ax tu'na al s-oc pjunte tey—tz̈i ke xjal texin. Cyuyaxse ke c'ojlal tja Dios oc pjunte twitz Jesús. Tej tel tii'n tiib Pedro ti'j Jesús 5Hc@Ejee' xsuna ma chi oc ebinte lu tzunxin njuben yol ti' Diosa ka junxxin tuya Dios. ¿Ti toc cyu'na?—tz̈i tzunxin. Cykilca xjal e jaw yolen ka tu'nxxin bix e tbyettzen. wGg?Entonces toc tbi'n tneel cyawil na'l Dios tyol Jesús, bix el ttzakenxin ti'jxin tu'n tk'ojxin ti' tyol Jesús, cuma ka'j yol tisenj te Jesús tuj cywitz xjal. Bix e xi' tkba'n tneel cyawil na'l Dios: —¿Titzen kaj te mas tstiwa? F>Bix aj ttzak'be'n Jesús te tneel cyawil na'l Dios: —Inayentzen weja. Bix cyla' tzuna inayena, Jsma'n tu'n Dios, k'uklec tuj tmank'ab Dios nim tipemal tuj cya'j bix cyla' tzuna oj ntzaj twitz tx'otx' tuj muj twitz cya'j—tz̈i Jesús te cawel. CE=Pero min ak' Jesús. Mintii' aj ttzak'be'nxin. Bix e xi' tkanen tneel cawel te Jesús juntl maj: —¿Japa teja Scy'o'n tu'n Dios, Tcwal Dios cy'iwla'n?—tz̈i tzunxin te Jesús. UD#<Ju' tzunj e jawa we' tneel cyawil na'l Dios cyxol xjal, bix e xi' tkanenxin te Jesús: —¿Mimpatii' c'aal ttzak'be'na cyi'j yola? ¿Ti toc tu'na ti'j cyyol xjal lu?—tz̈i tneel cawel te Jesús. AC};Pero ju'x kej xjal e kbante ja yol lu min e maje cyyol. ZB-:—O tz'ocxe kbi'n keya tyol jxin lu: “Cwel nxitaj nin tja Dios e bint cyu'n xjala. Tetzen toxen k'ij oj tbint juntl tja Dios wu'n, yaa'n cyu'n xjal,” tz̈itzen xina—tz̈itzen ke tstiwa cye cawel. NA9At juun xjal e jaw we' bix e jaw cymeltz'u'nxin tyol Jesús cyjulu: T@!8Amale nimet xjal oc tk'on tiib te tstiwa, pero min el cyyol xjal junelna. /?W7Pero tunwentzen nchi jyona jxin nin cawel cyxol xjal te Israel bix ke tcab cyawil na'l Dios cab tstiwa ti' til Jesús tu'n tbyet-xin, pero min e cnet cyu'nxin. i>K6Nakchtzen e xa' lpete Pedro ti' Jesús, tejxe tpon Jesús cyu'n tzuyel maan tuj tja tneel cyawil na'l Dios. Bix e cyaj ten Pedro twitz pe'n, bix e cub kexin ti' k'ak' te mek'l tiibxin cyuya ke c'ojlal te nin tja Dios. =5Yaltzen te Jesús, bix e xi' cyii'n xjal jaxin twitz tneel cyawil ke na'l Dios, cyuya cykil ke tcab cyawil na'l Dios, cyuyatzen cykilca ke nintzaj xjal, bix cykilca ke tx'olbal ley. Ejee'tzen xinja jun cloj at te nin cawel cyxol xjal te Israel. <)4Pero ttzyet tzunk'a, bix e xi' ttzokpan k'aj sábana toc ti'jk'a. Ẍbikl tzunk'a tej t-xi' tzokpajk'a. Tej tpon k'i'n Jesús cywitz aj cawel ,;Q3Pero attzen junk'a xjal nuk oc lpe ti' Jesús tej t-xi' cyii'n xjal jaxin tuj tnom. Yal tzunj k'a xjal nuk jun sábana toc ti'jk'a. Bix e cytzuy xjal jak'a. l:Q2Cykilca ke t-xnak'atz Jesús e cyaj cye'yen texin, bix e baj pjel okkexin. Junk'a xjal el ok 9 1Cykilca kej k'ij lu ma chin tena cyxola te xnak'tzal cyey tuj nin tja Dios, pero mintlpe in cytzuya. Pero yaltzen ja'lewe tetzen koniyan ma chi tzaja tzyul we. Pero cykil tzunj nbaja tetzen tu'n tjapan baj twi'j tyol Dios o cyaj tz'i'bet—tz̈i Jesús. 8'0Bix e xi' tkanen Jesús cye xjal tzuyel: —¿Tikentzen ma chi tzaa'y tuya espada bix tuya tzee' te tzyul weya, jac'a xsunj xobel kena? 7//Pero attzen junxin t-xnak'atz Jesús tcub, bix e jatz tii'nxin tspadaxin, bix el ttx'omanxin jun tẍquin junxin tk'opaj tneel cyawil na'l Dios. @6{.Entonces bix e xi' cyk'abxin te tzyultzte Jesús. 5--Ju' tzunj bix e xi' lk'e Judas ti' Jesús, bix e xi' tkba'n Judas te Jesús: —Xnak'tzal—tz̈i Judas, bix el ttz'u'benxin twitz Jesús. 4,Otktzen txi' tkba'n Judas jun techel cye tzuyel ti tten oj ttzyet Jesús. Ju'tzen toc tu'n Judas cyjulu: “Al tzunj ma tz'el ntz'u'ben twitz, ja tzunj. Cytzyumtzen, bix cyii'nxsen,” tz̈i Judas tej t-xi' tkba'n cye tzuyel tej mintkna'x cypon canaxin ta' Jesús. x3i+Maantkxsen nyolen Jesús, tej tpon Judas, jun t-xnak'atz Jesús t-xolj tcablajajxin, tuya nim xjal binnen tten tuya espada bix tuya tzee'. Chk'o'n tzunkexin cyu'n nintzaj cyawil na'l Dios, cyu'n tx'olbal ley, bix cyu'n nintzaj xjal. i2K*Chi we'wa. Lu jxin ma txi' k'onte we tzula. Ko'ka clul texin—tz̈i Jesús. Tej ttzyet Jesús u1c)Tbajlen yolenxitltzen Jesús te toxen maj tuya Dios, tpon meltz'ajxin cyuya t-xnak'atzxin, bix e xi' tkba'nxin: —¡Jey'! ¿nchi wutanxpa tzuna? Ya o'cx xsunj. Matzen pon tumel tu'n t-xi' k'o'n jxjal Sma'n tu'n Dios tuj cyk'ab aj il. (0I(Tejtzen tpon meltz'ajxin, nchi wutan t-xnak'atzxin juntl maj cyoxelxin, cuma ntzajxe mtz'e cywitzxin tu'n nim watl. Ya mintii'tl aj cytzak'be'nxin te Jesús. /5'Bix el Jesús cyi' t-xnak'atz juntl maj te yolel tuya Dios. Ejee' xsunj tyolxin te tneel maj, ejee' xsunj e xi' tkba'nxin te Dios te tcab maj. .&Bix e xi' tkba'n Jesús te cyoxel t-xnak'atz: —Cyiimalxix ch'in cywatla, bix chi na'n Dios, tu'n mi'n chi cub tz'aka tuj oj cyel oka. Cyey cyc'u'j cyiwte te binchal jun ti jilel ba'n, pero yaa'n cyiw cychu'la te binchal tej ti taj cyc'u'ja—tz̈i Jesús cyexin. h-I%Tbajtzen yolenxin tuya Dios, bix e pon meltz'ajxin cyi' Pedro. Nchi wutanxin tej tpon Jesús cyi'jxin. Bix e xi' tkba'nxin te Pedro: —Simón, ¿nwutanpa tzuna? Mitetpe jun hora ma tpay watl—tz̈i Jesús te Pedro. \,1$Bixsen e xi' tkanenxin cyjulu te Dios: —Ntaat, cykil ba'n tu'na. Chin tco'pa tzuna tuj ja tc'ayela. Pero yaa'n tej weya waj bint cbinel, sino ja tej alcye tey taj bint, jatzen wej waj—tz̈i Jesús te Dios. t+a#Bix el lk'e Jesús ch'intl cyi'jxin, bix e cub mutzk'ajxin twitz Dios, bi'x e pon tibaj twitzxin twitz tx'otx'. Bix e xi' tcubsa'nxin twitzxin te Dios ka ilxix ti'j tu'n tiy'x q'uixc'aja tu'nxin, bix ka min, tu'n tel tii'n Dios. :*m"Bix e xi' tkba'nxin te cyoxel t-xnak'atzxin: —May'xsen tz'oc jun bis ti' wanem. Mlayxsen npawe. Chi tenc'atzen cyey tzalu. Cyimaltzen ch'in cywatla—tz̈i Jesús cye Pedro. ^)5!Bix e xi' tii'nxin Pedro, Santiago, bixse Juan tuyaxin. Bix ak' cwel talelxin. -(S Yajc'atzen ch'intl bix tex koniyan, bix e cu'xkexin tuj jun lugar jaa' ta' nim tken abech bix t-xol tzee' tken olivo, Getsemaní tbi lugar, t-xee'j witz te Olivos. Bix e xi' tkba'n Jesús cye t-xnak'atz: —Chi kequetzen cyey tzalu; matzen chixwe yolel tuya Dios—tz̈i Jesús cyexin. T'!Pero cyiwx oca tk'on tiib Pedro: —Amale mat chin cyim junx tuyey, mi'n tz'el wii'n wiib tuyey—tz̈i Pedro. Juylexsen toc cyu'nj cabtlxin t-xnak'atz Jesús. Tej tna'n Jesús Dios tuj Getsemaní .&UBix aj ttzak'ben Jesús: —Tzinexix cxe'l nkba'n tey, tex ja koniyan lu, te mintkna'x took' ey' te tcab maj, q'uelel tii'n tiiba wi'j oxe maj—tz̈i Jesús. %Bix aj tkba'n Pedro: —Taat, amale cykilcat ke kuya cyjel cye'yente tey, pero we mlay cyaj ncye'yen wey—tz̈i Pedro te Jesús. e$CPero ojtzen njatz itz'j, chin xe'l nejl cywitza tuj Galilea—tz̈i Jesús cye t-xnak'atz. #yBix e xi' tkba'n Jesús cye t-xnak'atz: —Cykilcakey chi cyjel cye'yente we. Ju'tzen toc cyu'n tyol Dios. Tz̈itzen cyjulu: “Cwel nbyo'n cylel, bixse chi elel tz̈itj tcarnel,” tz̈i Dios tuj u'j. Ju'xse we oj ncyim. Chi elel tz̈itja wi'j. "Cybajlen waa'nxitl tzunxin, bix ak'kexin bitzel. Cybajtzen bitzenxin, bix e xi'kexin tc'u'j witz te Olivos te koniyan. 0!YTzinexse cxe'l nkba'n cyey mi nuket juntl maj t-xi' nc'a'nj vinowa ti'j lux ken ini'tzen texej k'ij oj woca te cawel tibaj twitz tx'otx' tuya Nmana Dios ncyimlenxitle, maxetzen cxe'l nc'a'ntl vino—tz̈i Jesús cye t-xnak'atz. Tej t-xi' tkba'n Jesús te Pedro jay cwel e'wente we oxe maj  'Bix e xi' tkba'n Jesús cyexin: —Jatzen weya techel ntz̈q'uelja, q'uelel kojl ti' nim xjal oj ncyima. Tu'ntzen ntz̈q'uela cwela we' jun ac'aj tyol Dios cyuya xjal. Tu'ntzen weya cyamecy cwel we' te ja ac'aj tumel tu'n ti tten oj cylonte xjal cywitz tuya Dios. xiCybajtzen waa'nxin pan, bix e tzaj ttzyu'nxin jun nim malbil nojne tuya vino, bix e xi' tkanenxin xtalbil ti' vino te Dios. Bix e xi' tk'o'nxin malbil te jaca juun t-xnak'atzxin tu'n tel cyc'a'n ti' vino. Bix cykilcakexin el c'ante. )KMaantktzen nchi waa'nxin, tej tjaw ttzyu'n Jesús jun pan, bix e xi' tkanenxin xtalbil te Dios ti' pan. Bix ak'xin piẍlcate, bix e xi' tk'o'nxin cye t-xnak'atzxin, bix e xi' tkba'nxin: —Cywaa'nx xsunj piẍen pana, cuma ja tzunj pana techlal nxumlala cwel yuchj—tz̈i Jesús. 1Il ti'j ncuya tisenj nbyan tuj tyol Dios tu'n nbyeta, pero ay tixse tna'xj cxe'l k'onte we. ¡Masetlpele ba'n minxet itz'j xjala!—tz̈i Jesús. Bix aj ttzak'be'n Jesús cyexin: —Ja jun cyej cablajaj cyey nwaa'n wuyena, jaj jun cyey ncu'x mu'nte tpan junx wuya tuj lak. U#Toctzen cybi'nxin tyol Jesús, tcubxsen licy'paj ttz̈i cyi'jxin, bi'xse e naj cynaablxin tu'n ttz̈i. Bix juun n-ela cyexin ak' kanlecte te Jesús: —¿Inayenpatzen weya, Taat?—tz̈i tzunkexin. H Maantktzen nchi waa'nxin twi' mes, tej t-xi' tkba'n Jesús: —Tzinexix cxe'l nkba'n cyey, attzen jun cyey toctz kxol, nwaa'n wuya, cxe'l k'onte we tuj biybil—tz̈i Jesús cye t-xnak'atz. ucTetzen n-ak' cwel klolj, bix e pon Jesús cyuya cycablaaj t-xnak'atz te waa'l jaa'j otk bina cywaxin. zmBix e xi'kexin tuj tnom. Bix ju'x e baj tisenx e tkba Jesús cyexin, bix ak'kexin binchal cywaxin te kale. 9Tzultzen tyeec'an taaw jaa' jun ma' nim cwart cyey bix binnentlte tten te tcab cxo'len jaa'. Cybinchamtzen kwa jatzewe—tz̈i Jesús cye t-xnak'atz. |qOjtzen tocx jxinaka tuj jun jaa', cykanenxsen te taaw jaa' cyjulu: “Taat, ma tzaj tkanen Xnak'tzal: ‘¿Altzen cyej cwart ctzaal tk'o'na keya tu'n tbint kwaya cyuya nxnak'atza te ja nink'ija?’ tz̈i Jesús,” tz̈i cybela te taaw jaa'. zm Toctzen tbi'n Jesús cyyolxin, bix e xi' tchk'o'nxin ca'ba cye t-xnak'atzxin, bix e xi' tkba'nxin: —Cyucxa tuj tnom te Jerusalén. Ojtzen cypona tuj tnom, bix c'oquel noj jun xinak cywitza tuya jun xaran a'. Bix chi oquel lpey ti'j. ;o Tetzen tneel k'ij nink'ij Pascua, oj nchi waa'n xjal pan mintii' k'anel tocx, bix oj nchi byon xjal juun carnel te juun te na'l ja nink'ij lu, bixse e xi' tkanen t-xnak'atz Jesús te: —¿Jaa' tumel taja txa' kbincha'q'ueya jil carnel te tbel kwa bixse tik'ch jilel ke?—tz̈i tzunkexin te Jesús.  Toctzen cybi'n tawil na'l Dios, e jawxsen tzalajkexin, bixse e bint cyyolxin tu'n toc cyk'o'nxin tpwak Judas. Bix ak' Judas jyolte ti tten tu'n t-xi' tk'o'n Judas ja Jesús tuj cyk'ab tawil na'l Dios. Tej twaa'n Jesús cyuya t-xnak'atzxin tuj xjan k'ij a; Cybajlen yolenxitl tzunxin tja Simón, bix el Judas Iscariote, jun t-xnak'atz Jesús t-xol cablajajxin. Bix e xi' Judas te yolel cyuya nintzaj cyawil na'l Dios tu'n toc tonen Judas ejee'xin tu'n ttzyet Jesús. y Tzinexix cxe'l nkba'n cyey, jaa'xja cpomela baj tumel jba'n tpocbal tyol Dios ti'j co'pbil xjal, il ti'j cbyal tpocbal ti ma tbinche jxuj xuuja wi'j. Ju'tzen cna'jalewe—tz̈i Jesús cyexin. Tej t-xi' toye Judas tiib tu'n t-xi' tk'o'n ja Jesús B}Tej xuj xuuj lu ma tyeec'axuj cykil tanemxuj wi'j. Bix juntl. Tisentzen cyten xjal oj n-oc seet c'oc'sbil cyi'j oj nbint cyten tu'n cyxi' tuj mukbil, ju'xse ma tse jxuj xuuja ma tz'oc tko'nxuj c'oc'sbil wi'j teja mina'x ncyima, tetzen jun techel ncyamecy, bix tu'n tbaj bint nxumlal tuya c'oc'sbil tu'n nmaketa. /Cuma ke cyej mebewa chi temelx cyeja cyey cyxol. Ba'ntzen toc cyk'o'na ti jilel cye oj cyaja txi' cyk'o'na cye. Pero we, mlay chin tenwe cyxola. Pero bix e xi' tkba'n Jesús cyexin: —Yaa'n ilj xuja. ¿Tikentzen ete'q'uey ya'l texuj? Jtexuj ma tz'oc tbinche wi'ja, ba'n teja. , QNuket xi' tq'ueyenxuj, matle tz'oc twi' tisen twi' tc'u'j xjal te jun jnabk'i, bixetle s-ajben twi' te onl cye mebe—tz̈i tzunkexin. Bix ak'kexin ilec te xuuj.  Toctzen cycye'yen cab xjal ti otk tse xuuj, bix e jaw yolen ch'inkexin: —¿Tikentzen ma pja' tyajla'n jxuuj lu jtij c'oc'sbila?  1Yaltzen te Jesús, otktzen txi'xin tuj tnom te Betania tja jxin Simón e yaabt tu'n lepra, jaj jun wik yabel tisen tx'a'c nuk ntzaj k'ey cychu'l xjal tu'n. Nchi waa'ntzen Jesús ttxa'n mes tej tpon junxuj xuuj tuya jun ni' cyeca lmet nojne tuya c'oc'sbil cyi' xjal bix wi'yelxsen. Bix e jaw tjko'nxuj ttzii' lmet, bix e jax tko'nxuj c'oc'sbil cyi' xjal tuj twi' Jesús, tejxe tel baj t-xee' lmet. Q Pero at cab cyexin e kbante: —Mi'n jaw ktzyu'n Jesús tuj nink'ij, cuma ka ma jaw ktzyu'nxin tujc'a nink'ij, chi jawel meltz'aj xjal ki'j—tz̈i tzunkexin. Tej tjax ko'n c'oc'sbil tuj twi' Jesús _  9Tetzen ca'batl k'ij tu'n tiy' cyiy'sa'n xjal te Israel jnink'ij oc tbi te Iy' Dios Bix E Tcolxin Ke Xjal Te Israel, bix ka nink'ij te Pascua, oj nchi ak' xjal waa'l pan mintii' tk'anel tocx. Te tzunj ca'batl k'ij te mintkna'x tul canan nink'ij, bix oc cychmon cyiib ke nintzaj cyawil na'l Dios bix ke tx'olbal ley, te ninc'ul ti'j ti tten tu'n ttzyet Jesús, bix tu'n tbyet-xin. Pero cyaj tzunxin e tzyet Jesús tuj ewjel, cuma cytzki'nxin ka a cyanem xjal ti'j Jesús. / %Alcyej nxi' nkba'n cyey, yaa'n nuk cyequey nxa' nkba'n, sino te cykilj xjal lepchec wi'j. ¡Cyna'mc'a cyiiba!—tz̈i Jesús cye t-xnak'atz.F $cuma yaa'n tumel nchi wutana tuj cyaak'ena oj wul meltz'aj. [/ #Inayentzen wej tisen taaw jaa'. Mintii' tumel jtoj c'ulel meltz'aj taaw jaa', matzen te ncub klolj, matzen te chil ak'bila, matzen te nok' ey' te ch'itk kskix, bix matzen te k'ijl. Ju' tzunj cyna'mc'a cyiiba, O "Ju' teja tisen jun xjal matk tziy' bint tu'n t-xi' tuj juntl tnom. Tetzen mintkna'x tex bint taaw jaa', ncyajtzen tk'o'n cyaak'en ak'anal teeylex te juun, bix te c'ojlal jaa' tu'n t-xi' tc'ojla'n. oW !Cuma min cytzki'na jtoj chin ulwe, ju' tzunj cyc'ojlam cyiiba tu'ntzen binne cytena oj cyul canbaja. S Yaltzen tej tu'n alcye k'ij bix jniy' hora oj wul, min-al ebilte. Mitetpe ejee' tsanjel Dios tuj cya'j itzkilte, bix mitetpe inayena, Tcwal Dios, itzkilte. Nukxix ja te Mambaj itzkilte jtoj pjel. lQ Il ti'j ju' pjela. Te cya'j bix te twitz tx'otx' chi pjelxcye, pero ke weya nyol mlay chi bajcye.  Tzinexix cxe'l nkba'n cyey jcyiy'jil xjal te Israel mi'n baj teja, sino q'uitz'jelxte ojxe tbaj tisej ma txi' nkba'n cyey. I  Tisen tzunj t-xul higuera n-etz te ch'itk coresma, q'uelelc'atzen cyni'ya ti'j oj tbaj tik'ch ma txi' nkba'n cyey twitz tx'otx', jatzen techel ka ch'itk tetz jxjal Sma'n tu'n Dios tuj cya'j. Y+ Cycnomtzen. Nk'a'c'atzen jun techel ti tten oj wul, tuya ti tten oj nxulan jun wi' higuera. Oj n-alajin tk'ab higuera bixsen n-ak' eletz muxk'aj t-xul, ya telniy'tzen tuj cywitza ka ch'itk toc coresma. )~K Ojtzen wul, chi ultzen nsma'n nsanjel tuj cya'j tuj cykil twitz tx'otx', tuyaxe cykil jaa' pomnina baj ttxa'n twitz tx'otx', tu'n cyoc chmet jxjal ebil nyola. 2}] Cyuj xsunj k'ij oj nchic'ajaxa inayena, jxjal Sma'n tu'n Dios tu'n ntena cyuya xjal, tzajnin kena twitz tx'otx' tuj muj, tuya nim wipemala bix tzinxsen chin txakakana. X|) chi c'u'l tz'ak che'w, bix nuk clu'leltl tipemal twitz cya'j tu'n t-xi' xitj. s{_ Yaltzen tej k'ij oj tak' iy'pa n-el baj q'uixc'aj, c'oquel klolj twitz k'ij, ya mi'n txakentl xjaw, z  Cykil tzunja lu nxi' nkba'n cyey nejl. Cyc'ojlantzen cyiiba twitz tu'n mi'n chi cub tz'aka. Ti tten oj tul tcwal Dios juntl maj Ly cuma tzultzen nim xjal ẍtak' kbalte ka ejee' Scy'o'n tu'n Dios te cawel, bix tzul xjal ẍtak'el ka ejee' tyolel Dios. Ejee' tzunj xjal lu chi cwel binchante techel bix nuk tik'ch cbinel cyu'n tuya cyipemal te yajlal cye xjal, bix chi oquel ten niy'belte tuya cyipemal la' ka mi'n chi cub tz'ak cyuyaxe jte Dios t-xjal. x Katzen al jun xjal ma tz'oc kbante cyey: Cycye'yenctzen, lu tzunj xin Scy'o'n tu'n Dios lu, ka tz̈i cyseja, mi'n tz'oc cybi'na, +wO Nuket mi'n cub tbajsa'n Dios ja q'uixc'aja twitz tx'otx', milen-al juntl xjal jac'a cyaj itz'j. Pero tzulxin te bajsalc'a twi' tu'n tanemxin cyi'j texin t-xjal. %vC Bix cuma jaxse cab k'ij tchyonelj, bix bajxsen pja' jun maj ju'wa jatxe tcublen itz'j twitz tx'otx' tu'n Dios, bix mi'n baj juntl maj ju'wa oj tbaj ja lu. Uu# Bix cykanex te Dios nuket mi'n baj ju'wa tuj jbalel, cuma cyiwxse tbetsaj. Tt! Mlayxix kej xuuj preñada, bix ma nch'u'n cyal, oj cyel ok oj tul ja ila. gsG Bix alj nak'anan tuj taak'en, mi'n tz'ajtz meltz'aj tuj taak'en, mitetpe te k'ilbex ke ti'j. ry Alcyej najlan tja oj tul jxjal xitel, mi'n chi ocxtle k'ilbetz titl cyey tuj cyjay, sino txucl chi xe'l oka tuj c'ul. iqK Cxe'ltzen nkba'n cyey juntl yol ilc'a ti'j. Cyc'ojlam cyiiba. Ojtzen toc cycye'yena jun xjal xitel, bi'x cyjel we' jun ti jilel tu'n tjunalx bix chi i'yel tz'e'ya tu'n, tocxsen jaa'j yaa'n ba'n tocxe ten, jatzen ba'n cyxi' okj jxjal te Judea tuj c'ul cyxol witz tu'n tclet cychunk'lal. Il ti'j pjel te ja lu. Ju' tzunj tz'ocxix cyc'u'ja ti'j oj tbaj. ,pQ Bix nim xjal c'oquel chi'l cyi'ja cuma telniy'x ka wuya cyk'ona cyiiba. Pero alj xjal min xcyaj cye'yente we ojxe tbyet, chi tzakpajeltzen twitz k'ak' tu'n Dios. So Cye tzunj k'ij chi ul, ke cytzicyxse xjal ke cyitz'enxse xjal cxe'l k'onte juntl tuj cyk'ab cawel tu'n cybyet, bix ke cwal chi oquel k'ojl cyi' cyman, bix cxe'l cyk'o'n cwal ke cyman tu'n cybyet. n% Ejee' tzuna chi elex tz̈itpunte tej yola. Ju' tzunj mi'n tzaj ttz̈i cyi'ja oj tzyu'nkey cyu'n cawel nuk wi'jc'a, bix mi'n baj cyninc'u'na ti'j ti cyyola, cuma yaa'n ti' cywi'y ctzaala cyyola, sino ja te Espíritu Santo c'oquex kbante tuj cywi'y ti cyyola cye cawel. |mq Tetzen mintkna'x tbaj twitz tx'otx', q'uelex tz̈itj tpocbal jyol co'pbil xjal tuj cykil tnom twitz tx'otx'. l Yaltzen cyey, cyc'ojlamxix cyiiba tuya tik'ch cyyola, cuma chi xe'l k'o'na cye cawel tu'n cyoc pjeta cyuj camon jaa' te xnak'tzabl tyol Dios nuk wi'jc'a. Bix chi xe'l chk'eta cywitz gobernador bix cywitz nin cawel nuk wi'jc'a, bixse t-xi' cyk'umena ti nten. #k? Tzul jun k'ij c'oquel k'oj tu'n jun nin tnom tuya juntl nin tnom tuj cykil twitz tx'otx'. Bix nuk jak'ch q'uiyela xcyaklajnab. Bix pjel nim weyaj twitz tx'otx'. Maantkxixse ja te t-xee' tchyonelja, tisen jun xuuj at tuj tchyonel tal. Ju'tzen pjelte twitz tx'otx' oj mitkna'x tbaj. )jK Ojtzen toc cycye'yena nbaj k'oj tzalu bix nxi' cybi'na nbajtl k'oj jak'ch tumel, mi'n chi jaw sey'paja, cuma ju' il ti'j pjel te mintkna'x tbaj twitz tx'otx'. si_ Cuma tzul nim xjal kbalte: “Inayen wej Scy'o'n tu'n Dios,” tz̈i cybel, bix cwel cyyajla'n nim xjal. ]h3 Bix aj ttzak'be'n Jesús: —Cyk'o'nc cyc'u'ja ti'j nuk al cub yajlante cyey. g —Taat, ¿jtojtzen pjel jma tzaj tkba'na keya? ¿Bix titzen jilel techel tzul oj ch'itk tbaj ju'wa?—tz̈i tzunkexin te Jesús. Kf Bix etzkexin tuj Jerusalén, bix e xi'kexin twi'j witz te Olivos tumel tja Dios. Bix e cub ke Jesús tuj c'ul. Bix e xi' lk'e ke Pedro, Santiago, Juan, bix Andrés ti' Jesús te kanlecte: Ue# Pero bix aj ttzak'be'n Jesús: —Cye'ncxixseke ti'j lux ke jaa' ete'wa, cuma tzul jun k'ij oj cyiy' kuch'j jaa'wa. Mi nuket jun xak cyjel tibaj juntl—tz̈i Jesús. Kej yec'bil cyuj manc'bil k'ij Yd - Teltzen Jesús ti' tja Dios cyuya t-xnak'atz, bix e xi' tkba'n jun cyexin te Jesús: —Xnak'tzal, cyena, ¡a xsun xak binchbil tej tja Diosa, bix axse cycye'yencj nmak jaa' tej tja Diosa!—tz̈i tzunkexin. Dc ,cuma kej xjal k'inawa ncu'x cyk'o'n ya min tz'ajbenxixtl cye, pero jte xuja ma cu'x tk'o'nxuj kej manc'bil ca'ba centavo k'i'n tu'nxuj tu'n titz'jxuj tuj tmebeyilxuj—tz̈i Jesús.1b[ +Bix e tzaj ttxco'n Jesús ke t-xnak'atz, bix e xi' tkba'nxin cyexin: —Cxe'lxix nkba'n cyey jxuj mebewa ma cu'x tk'o'nxuj mas nim twitzj cabtl xjal ncu'x k'onte nim, Wa' *Cwa tpon junxuj viuda mebexuj, bix e cu'x tk'o'nxuj ca'ba centavo tuj caxin. ^`5 )Yajxetzen ch'intl, k'uklc'atzen Jesús nka ttzii' tja Dios, jaa' ete'c'a jcaxin tcublel pwak n-ocx te tcotz tja Dios. Bixse oc tc'u'j Jesús ti'j tii'n chi k'on xjal pwak. Nimxse k'ina cu'x k'onte nim pwak. 7_g (Nchi na'nxin Dios tuya nim yol nuk tu'n t-xi' cyyeec'axin cyiibxin cye xjal ka ba'nkexin. Peroxix cyexin cynaabl tzin cyyeec'axin oj nbaj cyalk'a'nxin ke cyja viuda. Ejee'tzen cye xinja c'oquel mas cyiw cycastiwa tu'n Dios twitz juntl wik aj il—tz̈i Jesús cye xjal. Jun cotz cu'x tk'o'n jun viuda r^] 'Bix ja xsunkej nintzaj k'ukbil nxi' cyjyo'nxin tuj camon jaa' te xnak'tzabl tyol Dios bix tuj jun o'na. ]# &Bix e xnak'tzanxxin mas cye xjal: —Cyc'ojlam cyiiba mi'n chi oc lpey cyi' tx'olbal ley, cuma cyachenxin chi iy' bet-xin tuya cu'j cyxbalenxin te yec'bilte ka nmak xjalkexin, cuma cyajxin chi oc k'olbet-xin tuya nim c'u'jbaj cyi'jxin oj nchi iy'xin tuj plasen. B\} %Nyolenx Jesús t-xi' tkba'n: —Jax David oc k'onte Scy'o'n tu'n Dios te Taaw at-xe k'ij. Katzen ju'wa, yaa'nale nuk t-xe'chel David jaxin, sino Taawnele David jaxin jatxe nejl—tz̈i Jesús cye xjal. Ti'jxxin nyolenaxin. Nimxse xjal oc achente tyol Jesús. Tej tyole Jesús ti'j cymodo tx'olbal ley yaa'n ba'n $[A $Cycye'nctzen tyol David tu'n tipemal Espíritu Santo. Tz̈i David cyjulu: “Bix e xi' tkba'n Dios te Waawa: ‘Kequey tuj nmank'ab te tneel xjal. Ayomtzen ojxe cyocx baj tajk'oja tjak' tkena wu'n,’ tz̈i Dios te Tcwal,” tz̈i David tej tcyaj ttz'i'ben—tz̈i Jesús cye xjal. lZQ #Bix ak'xxin xnak'tzal xjal juntl maj, bix e xi' tkanenxin cye xjal: —¿Tikentzen nbyana cyu'n tx'olbal ley ka jxin Scy'o'n tu'n Dios t-xe'chel David jaxin? Ju'xte ttena. Pero jaxtlpe David e kbante ka Taaw David jaxin. fYE "Toctzen tbi'n Jesús ttxolan tyol tx'olbal ley, bix e xi' tkba'n Jesús texin: —Yaltzen tey, n-eltzen tni'ya ti' tcawbil Dios. Yaa'ntzen nakch ta'y tu'n toctzen tjak' tcawbil Dios—tz̈i Jesús texin. Cybajtzen yolenxin tuya tx'olbal ley, min-altl xjal oc nimsante tc'u'j te kanlec tik'ch jilel te Jesús. ¿Ale cwalbaj Cristo tuj cywitza? X !Jaxte. Aljxe xjal ma tz'oc tak' Dios te tuya cykil tanem bix tu'n cykil tc'u'j bix tuya tipemal, bix ma tz'oc tak' jun xjal te tisex n-oc tc'ojlante tiib, masx ba'nte twitz Dios twitzj oj nxi' cyoyen xjal cyoybil te Dios—tz̈i jxin tx'olbal ley te Jesús. ~}|{{wzyyXxwvuut,ssrzqpp_ounmnlkjjiiitiggff/ehddcc/baaXa__E^^]]\[gZZmZYXWWsVUTSSJRwQPOOiNMLLKHJJMIHfG\FF]EDCCEBMAAJ@e??>4<Bix aj ncye'yena alj nyolen wuyena. Bix e wila wuuk cantil te oro.    Bix e tzaj tkba'n weya: —Inayena tneel bix manc'bil. Tz'i'bec'ax tuj u'j jc'oquel tcye'yena, bix smanxa j-u'j lu cye ocslal ete' tuj wuuk tnom te departamento te Asia: Efeso, Esmirna, Pérgamo, Tiatira, Sardis, Filadelfia, bix Laodicea—tz̈i Jesús. 7 i At jun domingo e tzaj tk'o'n Dios tipemal weya tu'n toc ncye'yena jyaa'n chic'aj cywitz xjal. E nbi'ya tk'ajk'ajel tyol jun xjal wi'jxiya. E k'ajt-xsen cyiw. Tisen xux twi'. U % Yal weya, inayena Juan, jun ocslal kena tisen ejee'y, bix ma tziy'x nimc'a q'uixc'aj wu'na tisex cyey. Junx ko cawel cyuyey tuj tcawbil Dios, bix junx niy'x ku'n tu'n tipemal Jesucristo. In tena pres tuj jun ch'in tx'otx' tmij mar. Patmos tbi tx'otx'. In ocxa pres tu'n tlaj e xi' nk'umena tyol Dios bix jti e baj ti'j Jesús. s aTzin tkba'n Kaaw Kman Dios cyjulu: “Inayena tneel bix manc'bil. Inayena at nejl bix at ja'lewe bix chin temelxwe te junx maj. At cykilca wipemala,” tz̈i Kman Dios. E cub tyeec'an Cristo tiib twitz Juan tisen tuj jun witziy' I  Jey', tzulxin tuj muj. Cykilca xjal twitz tx'otx' c'oquel cycye'yen jaxin, cyuyax kej xjal e cub byonte texin. Bix cykilca xjal twitz tx'otx' chi ook'el oj tul meltz'ajxin. Ju'xit ttena. ! =bix ma tak'xin ke tu'n kcawen tuyaxin bix tu'n kajben te Dios, Tmanxin. Tu'nxit tnimset-xin bix tu'n tcawenxin tibaj cykilca te junx maj. Ju'xit ttena. 6 gbix k'o'n tu'n Jesucristo, tej xjal ba'n n-oc ke kc'u'j ti'j tyolxin, bix jaxin tneel xjal o jatz itz'j tuj cyamecy te junx maj, bix cawel tibaj cykilca rey twitz tx'otx'. Cjawel knimsa'n Jesucristo, cuma n-oc kak' texin, bix ma ko tzakpet tu'nxin tuj kil tu'nj ttz̈q'uelxin el tz̈itj tej tcyimxin, ? yInayena, Juan, nxi' ntz'i'bena j-u'j lu te cyey ocslal ete'y tuj wuuk tnom te departamento te Asia. Tzajxit t-xtalbil Dios cyibaja, bix chi tenxita tuj ttz̈yal tu'nxin. Jaxin at nejl bix at ja'lewe bix tzul. Bix chi tenxita tuj ttz̈yal k'o'n cyu'n wuuk espíritu cycub twitz tk'ukbil Dios jaa' ncawena, 9 mAt t-xtalbil Dios cyibaj kej xjal njaw cys̈i'n ja tyol Dios lu ti'j ti pjel, bix at t-xtalbil Dios cyibaj kej xjal nchi bin oj ns̈-ij bix jax nxi' cyniman jntz'i'ben, cuma tzajne ttzaj lk'e jk'ij tu'n tjapan baj cykilcaj tyol Dios. Jun k'olbebl cye wuuk cloj ocslal at tuj tnom te departamento te Asia  Bix ma cub ntz'i'bena cykilca ma wila twitz ja t-xak u'j lu. Ntzki'na jaxxix jtyol Dios lu, cuma e tzaj tk'umen Jesucristo weya. $ EJntz'i'ben tuj ja u'j lu, jatzen tumelj e xi' tk'o'n Dios te Jesucristo ti'j ti pjel la' alcye jun k'ij, tu'ntzen t-xi' tyeec'anxin cye t-ak'analxin twitz tx'otx'. Bix e tzaj tsma'n Jesucristo jun tsanjelxin tuj cya'j tu'n ttzaj tyeec'an ja tumel lu weya, inayena, t-ak'analxin Juan. E:At-xit t-xtalbil Kaaw Jesucristo cyibaja. O'cx nyolja. :Bix ju'x te cykilca ocslal tuj ja tnom lu bix kej ocslal nchi ak'anan tuj jaa' te cawel nxi' kk'o'na jun k'olbeblcye te cykilca. $A:Cyk'o'nxa jun k'olbebl wu'na cye cykil t-xjal Cristo Jesús jatzewe. Bix ju'x kej hermano ete' wuyena tzalu jax at jun k'olbebl cyu'n te cykilcakey. zm:¡Axsen tbanel Kman Dios, bix nimjxit tbixin te junx maj. Ju'xit tzuna! Jun k'olbebl tu'n Pablo te manc'bil yol ;o:Ju' tzunj cchjolte Dios nim t-xel cyey. Jaxin k'olte cykil il ti'j te cyey, cuma texin nimxsen tk'inemalxin at, bix tu'n kmojbabl kiib tuya Cristo Jesús, Dios ntzaj k'onte ke. T!:Pero te weya, ya at nimwe npwak tu'n witz'ja, cuma o tzul tii'n Epafrodito cykilca e tzaj cyk'o'na te weya tzalu. Bix jun cyonbila tisen jun c'oc'sbil njaw twitz Dios bix tisen jun cyoybila twitz Dios.  :Pero yaa'n tu'n n-elwe nc'u'ja ti' cyoybila. Jawe waj tu'n cyiik'entey jun ba'n cycotza tu'n Dios tu'nj ntzaj cyonena inayena. R :Aa, n-ul tuj nc'u'ja in tenxa tuj lugar te Macedonia, tuj tnom te Tesalónica, bix e tzaj cyonena inayena tuj jun il in temiya, bix yaa'n nuk jun maj e tzaj cyonena inayena tej ntena tuj Tesalónica. ~ u:Bix jax cucx o chi onena wi'ja, jatxe tej wak'a kbalte tpocbal Jesús cyxola, hasta ja'lewe. Cytzki'na tuj k'ij tej wexa tuj cytanema tuj lugar te Macedonia, nuk ejee'y ona wi'ja. Min-al juntl cloj ocslal tuj juntl tnom ona wi'ja. O'cx ejee'y. ] 3:Pero amale niy'xet cykilca wu'na, chjonte cyey nchin tzaj cyonena tuj tzee' tzalu. ] 3: Cykilca q'uiyax wu'na, cuma ja Cristo n-onen te weya. Jaxin ntzaj k'onte wipemala. , Q: Niy'x wu'na ka at nim witz'jela bix ka mintii', ka nojne nc'u'ja bix ka towl. Bix nuk ti'xja baj wi'ja, seya mebe kena bix ka k'ina kena, pero tuj txubtx ntiina. xi: Pero min tzin nkba'na at palt te witz'jela. Ma chin nik'eta tu'n ntzalaja ka at npwaka bix ka mintii' npwaka. : Key hermano, jun nim tzalajebl te weya tej tul jun onbil weya cyu'na. Nxi' nk'o'na chjonte te Kaaw cuma o chin tzaj cyonena. Ntzki'na e cyajbey tu'n ttzaj cyonena inayena nejl, pero mix e binne tu'n cyoney wi'ja. Pero ja'lewe matzen chin cyoney. nU: Ju'tzen tzin nse'n weya bix ju'tzen nxa' nk'umena. Cyii'nxa ti tten nbint wu'na bix alcye o cyxnak'tzay wi'ja, bix ka nbint cyu'na ju'wa, chi temela tuj ttz̈yal tzin tk'o'n Dios. Tej ttzaj cyonen kej ocslal aj Filipos ja Pablo %C:Manc'biltzen nyola te cyey hermano, jaj tu'n t-xi' cyjyo'na alcyej jaxxix bix cykilcaj ba'n tu'n tnimj. Cwel cybisena ti'j alcyej jiquen bix sakxix bix ba'n. Bix cwel cybisena jun ba'n te juntl cyuyey. Bix cwel cybisena ti'j alcyej jawnex bix ti tten tu'n tjaw cynimsa'na Dios. s_:Ka nbint cyu'na ju'wa, a ttz̈yal ctemel cyanema, bix cynaabla q'uelel junx tuya tnaabl Cristo Jesús. Nintzajxsen ja tzunj ttz̈yal tzin tk'o'n Dios cyey tu'n tel cyajkelbila tuj cyanema. Cwel cybisena ti'j alcyej jiquen bix sakxix 'G:Ju' tzunj mi'n baj cyc'u'ja ti'j ti pjel cyey. Ka at jun il ete'y, cykanenx te Dios. Pero tuj cykilca nbaj cyi'ja, cyk'onx chjonte te Dios ti'j tuj cyanema. X):Tu'n tchic'ajax jun ba'n cynaabla cywitz cykil xjal. At Kaaw nka te onlte ke. fE:Chi tzalajaxita cykilcakey ti'j Kaaw. Bix juntl maj nxi' nk'umena cyey, ¡chi tzalaja! 1[:Nchin cubsan nwitz cyexuj, bix jax ju'x cyey jiquenxix tuj taak'en Dios, tu'n toc cyipena tu'n cyonena cyi'j ke ca'ba xuuj k'ojlel tu'n cytenxuj tuj ttz̈yal, cuma nejl ak'anan tzunkexuj cyiw wuyena tej ntena tuj cytanema tu'n nk'umenteya tpocbal Jesús tuya Clemente bix cyuya cabtl ocslal. Mlay bint tz'ibj cykilca cybi tzalu tuj wu'ja, pero tz'i'ben tu'n Dios tuj tu'j jaa' ta' cybi kej xjal at cychunk'lal te junx maj. E:Pero cyxola at ca'ba xuuj ocslal nchi k'ojl, jaj Evodia tuya Síntique. Key hermano, nchin cubsan nwitz cyexuj tu'n cycub yut'exuj bix tu'n cycub tenxuj tuj tumel, cuma ocslalkexuj. Z~ /:Ju' tzunj, key hermano n-oc cyak'a weya, cyk'o'nc cyipena ti'j tu'n cywe'xixa ti' Kaaw, cuma at mastl twitzja at twitz tx'otx'. Cyi'ja nchin tzalaja. Ejee'y tisen jun ncotza tu'n waak'ena e bint wu'na cyxola. d}A:Bix oj tulxin, tuya tzunj jax tipemalxin najben texin tu'n tcawenxin tibaj cykilca tik'ch at, cwel tch'ixbe'n xinj kxumlal tuya niy' ajnintz kchu'l at ja'lewe, tu'ntzen koc te jun xumlalbaj tbanelxix tisexj texin.)|K:Pero te ke ejoo' ocslal at mastl twitzja at twitz tx'otx', cuma at ktanem tuj cya'j. Bix jatztzen ctzaala jxin Co'plte ke, ja Kaaw Jesucristo, jnko ayon ti'j. l{Q:cuma chi xe'l tuj castiwa. Ejee'tzen xjalja nche'x lpe nuk ti'j ti taj cyxumlal, yaa'n ti'j ti taj Dios. Tu'nj nbint cyu'n mintii' cych'ixew, sino nuk nbaj cyniman cyiib ti'j. N-oc cyk'o'n tajbel o'cx jaj at te twitz tx'otx'. kzO:Pero cyk'o'nc cycwenta cyi'j kej nchi kbante jtcyimlen Cristo twitz cruz mintii' il ti'j. Ejee'tzen k'ojlelj ti' Cristo. Ch'ima maj o txi' nk'umena cyey tu'n mi'n tz'oc cybi'na cyyol, bix juntl maj ja'lewe. Nchin ook' cyi'j, uyc:Key hermano, cykilcakey cyii'nx ti tten wu'na bix cycnomela ti tten cyu'n kej k'i'n cyu'n tisej weya. ^x5:Pero amale mint tz'el cyni'ya ti'j entera ti taj Dios, pero cynimamj o bint cyu'na. [w/:Pero at juun cyxola ncub cybisena ti'j ya ma chi oca tz'aklxix. Pero nuket ba'n tu'n tcub cybisena mina'x cytzketa. Pero katzen cycy'iy ti'j nxi' nkba'na, jax Dios cwel k'onte tumel cyey mina'x cytzketa. gvG:C'oquel wipena ti'j tu'n tcyaj nnaabla mas tz'aklxix, tu'ntzen ncamana ncotza te Dios. Tzin ttxco'n Dios ejoo' tuya jun nintzaj txocbil tu'n kpon tz'aklxix, bix nuk tu'n Cristo Jesús ba'n tbint ku'n tu'n kpon tz'aklxix. u: Key hermano, jaxte mina'x ntzketa, pero ya min txi' nbisentla ti'j niy'j e baj weya nejl, sino ya ju' nxi'tl ncwenta ti'j nejl nwitza. Tt!: Pero min txi' nk'umena ya ma chin pona tz'aklxix. At-x tu'n ntzketa. Pero n-oc wipiya tu'n ttzket nnaabla, cuma jaj tu'n ntzketa e tajbe Cristo Jesús tej tco'pante inayena tu'n woca te t-xjalxin. fsE: Ka ma txi' wii'na nchunk'lala ju'wa, la' alcye jun k'ij chin jawetz tii'n Dios tuj cyamecy. ,rQ: Waja tz'el nni'ya ti' Cristo jaxxix, bix tu'n t-xi' wii'na jun nchunk'lala tz'aklxix tu'nj tipemal Dios ajben tu'n tjaw tii'n ja Jesús tuj cyamecy, bix waja tu'n tiy'x q'uixc'aj wu'na hasta ojxe ka ma chin cyima ti'j nuk tu'n nxi' lpeya ti'jxin mas twitzj tu'n nxi' lpeya ti'j alcye waja. jqM: Jaja mas nintzaj twitz cykilcatl tuj nwitz, jaj tu'n n-oc nk'on wiiba tuya Cristo. Mlay ncamiya tu'n wela ba'n twitz Dios tu'n n-oc nnimena tley Moisés. Ja te at tajbelj, jaj tu'n toc ke nc'u'ja ti' Cristo. Ja tzunja waja. [p/:Bix yaa'n o'cx kej lu, pero tuyax cykilcatl o bint wu'na bix cykilcatl at wuyena ya mintzentii'tl tc'ojlalel n-oc nk'o'na twitzj tc'ojlalel n-oc nk'o'na te Waaw Cristo Jesús bix tu'n toc nk'on wiiba tuyaxin. noU:Cykil xsunj lu o bint wu'na, pero min ajben weya tu'n woca te t-xjal Dios. Amale kej nimal tuj tley Moisés nxi' cykba'n cykilj lu e bint wu'na ootxa at cyajbelel, pero ja'lewe n-el nni'ya ti'j mintii' tipemal twitzj te Cristo. `n9:Cyiwxsen in e'leya tuj tley Moisés bix ju' tzunj in oc lpeya cyi' ocslal te yajlalcye bix te byolcye, cuma min e cybi tley Moisés. Bix weya tuj tley Moisés, cykilxsen in nimeya. Minxsentii' e cyaj wu'na ti'jxe. Fm:Te twajxakan k'ij witz'jlena e cpet nchu'la ju'wa te techel inayena t-xjal Dios, tisen tkba'n tley Moisés. Aj Israel kena, bix tiy'jil Benjamín kena, jaj mas nintzaj tiy'jil cyxol mastl cyiy'jil Israel, bix nyola hebreo, jaj cyyol ke te Israel, bix mero te judío kena, yaa'n pa'n tten wiy'jil, bix cyxol kej xjal nimalxix tuj tley Moisés, inayena jun mas nimalxix cywitz, cuma in tena cyxolj cloj te fariseo lepchke xjal ti'j tley Moisés. mlS:Ka il ti'j nim cbinel ku'n tu'n koc te t-xjal Dios, inayena nim o bint wu'na twitz cykilcatl. Fk:Ko oquel te t-xjal Dios, yaa'n tu'n toc keset kchu'l, sino tu'n kniman Dios tuj kanem. Il ti'j tu'n toc ke kc'u'j ti' Cristo Jesús, yaa'n cyi'j kbinchbil ti'jxe kanem tisen tzin cykba'n. j+:Chi elel lk'ey cyi' kej xjal tzin cykba'n tu'n cyela ba'n twitz Dios, il ti'j tu'n cynimantey jley te ootxa tu'n tel cpet twi' tz'albil xinak. Kej nchi k'umente ju'wa, ejee'tzen aj k'oj ti' Dios. ¡Ti ttenj ju'wa c'oquel cykesena cychu'la tu'n cyoca te t-xjal Dios! >i w:Manc'biltzen, key hermano tuj Filipos, waja txi' nk'o'na juntl cyiwsabl cyc'u'ja. Chi tzalaj tzuna tu'nj ba'n cytena twitz Kman Dios tu'n Kaaw. Ju' o txi' nk'o'na cyey nejl, pero jac'a il ti'j cxe'l nkba'na cyey juntl maj. Pero mintii' nbaj tu'n t-xi' nk'o'na tumel cyey juntl maj, cuma te cye cyey tajbelel. sh_:bix cuma ajbenxin tuj taak'en Cristo ch'ix mi e'la twi'xin ti'j. Ejee'y min onenkey wi'ja cuma nakch ete'y, pero te cyxela o tz'onen Epafrodito wi'ja tzalu, bix o tziy'x q'uixc'aj tu'nxin tu'nj e bint tu'nxin tuj taak'en Cristo.g%:Ojtzen tponxin cyxola, cyk'imxin tuya cykil cyc'u'ja bix tujxix tumel, bix nuket at ch'in cynaabla twitzxin, cuma jaxin jun t-ak'anal Kaaw, f:Ju' tzunj, tu'ntzen cytzalaja oj toc cycye'na jaxin bix ba'ntlxin, tuya cykil nc'u'ja pon nchk'o'nxin cyuyey. Ojtzen nchi tzalaja ti'jxin, bix oj t-xi' nbi'na, jax ju'x weya tzalu tuj tzee' ya mi'n chin biseltla cyi'ja oj t-xi' nbi'na min chi bisena wi'ja. tea:Jaxte nim e yebt-xin. Jac'a ch'ixc'a min e baj texin. Pero Dios e tzaj k'onte lastim texin, bix e tk'ana Dios jaxin, bix itz'jxin. Nuket e cyimxin, masxetzele bis oc weya. Ju' tzunj tej ttzaj tk'o'n Dios lastim texin, tuyaxa te weya. d/:E yebt-xin tzalu, bix jac'a o pon tumel cyuyey. Ju' tzunj najkelenxin. Bix ju'x nipax tc'u'jxin cyi'ja. Ju'tzen waja tz'aj nchk'o'n xina cyuyey. Dc:Pero amale mat pon Timoteo mas yaj, tuj nwitza il ti'j tu'n tpon nchk'o'na Epafrodito cyuyey ja'lec'a naja. Chjonte cyey ma tzaj cychk'o'na ja Epafrodito te k'olte jun onbil weya cyu'na. Ba'n o tz'ajbenxin we te yolel cyi'ja te onlte weya tzalu tuj taak'en Kaaw Jesús, bix o tziy'x q'uixc'aj tu'nxin wuyena. ;bq:Pero ka ma tak' Kaaw, inayentzen chin pon cyuyey. a :Mintii' tumel ti pjel wi'j. Pero ojtzen nbinte ti pjel wi'ja, cxe'l nsma'na Timoteo cyuyey. Cutz̈it nbinte naj ti pjel wi'j. n`U:Pero te Timoteo yaa'n ju' tisen ejee'. Cytzki'ntla tii'n tz'ak'ananxin. Amale atet ti il nbaj, min o cyaj tk'o'nxin taak'enxin. O tz'ak'ananxin wuyena tuj taak'en Dios te kbalte tpocbal co'pbil ke tisen jun cwal najben te tman. s__:Cykil ke ocslal tzalu nuk o'cx n-oc tak' cye ti' cyitz'jel. Min nchi jyon ti'j alcyej taj Cristo Jesús. ~^u:Cxe'l nchk'o'n Timoteo, cuma n-oc cyak'a te tisex inayena. Min-al juntl tzalu ncub tbisen jba'n te cyey tisej keya. %]C:Key hermano, ka ma tak' Kaaw Jesús, pon nchk'o'n Timoteo cyuyey, tu'ntzen tul meltz'aj tuya cypocbala tii'n ete'y, tu'ntzen tcyiwset nc'u'ja cyi'ja. `\9:Lu ken nchin tzalaj cyi'ja, bix ju'x cyey chi tzalajela wi'ja. Timoteo bix Epafrodito &[E:Cuma in oneya tej cyocslana ti' Jesús, kape chin cwel byet naja ti'j. Katzen ma tz'ajben ncyamecya tu'n ttzket cyocslabla, tu'n cykil nc'u'ja tu'n ncyima. YZ+:Tisen jun luz n-el txaken tuj klolj, ju'tzen japenina ke cyey ka k'i'nxix jun tumel cyu'na, tu'ntzen cyocslante xjal tyol Dios. Ka nbint cyu'na ju'wa, chin tzalajel cyi'ja oj tul meltz'aj Cristo cyey'lte waak'ena o bint wu'na cyxola. Pero ka yaa'n ete'y tuj tumel, at nch'ixewa cyi'ja twitz Cristo, cuma minxtii' otk tz'e'la waak'ena. Y':tu'ntzen kej xjal yaa'n ocslal ba'n cyyol cyi'ja, bix tu'ntzen sakxixkey twitz Dios, cuma ejee'y t-xjal Dios. Ka nchi binchana ka' tisen kej xjal yaa'n ocslal, yaa'ntzen tumelkey te yec'bil cywitzj xjal yaa'n ocslal. Ejee' tzunkey tisen ke che'w nchi txaken tuj klolj. -XU:Mi'n chi labta bix mi'n chi k'ojla, W: Jatzen Dios nak'anan tuj cyanema, tu'ntzen cyaja jtaj Dios, bix ntzaj tk'o'nxin cyipemala tu'n cybinchantey alcyej tajxin. CV: Ju' tzunj, key hermano, tisen Jesús e cub tbisenxin cyi' xjal mas twitzj texin, jax ju'x cyey il ti'j cxe'l cyii'na ti tten tu'nxin. Amatzenle mintn-al kena cyxola ja'lewe, pero cybima nyola. Cyk'o'nctzen cyipena tu'n tcub cybincha'na jba'n te cyej cabtl cyuyey mas twitzj cyey, tu'ntzen cycyaja tuj tumel. bU=: Tuj tzunj k'ij tzul, entera ke xjal q'uelel cyniy' ti'j ja Jesucristo taaw cykilca. Ojtzen cykilca xjal ckbalte ju'wa, njawtzen cynimsa'n xjal tbi Kman Dios. Ejoo' ocslal ju' ko' tisen ke che'w nchi txaken tuj klolj T : Tzul jun k'ij oj cykil xjal cwel maje twitz Jesús, kej ete' tuj cya'j, kej ete' twitz tx'otx', bix kej ete' tjak'xe tx'otx'. ;So: Ju' tzunj o jaw tii'n Dios jaxin tu'n tocxin te mas jawnex bix tibaj cykilca, bix o tz'oc tk'o'n Dios jun tbixin mas jawnex twitz cykilca biybaj, cuma jaxin taaw tibaj cykilca. aR;:Bix yaa'n nuk ocxin te xjal, sino tuyax ocxin te cyiik'bil xjal. Nim el cyiiq'uen xjal jaxin, hasta tejxe tcub cybyo'n xjal jaxin twitz cruz tisen jun byol xjal. E tcuyaxin jlu tu'ntzen tnimantexin ti e tajbe Dios. +QO:Bix e cyaj ttzakpi'n xinj toclenxin cawelxin tuj cya'j, tu'ntzen tocxin te xjal tzalu twitz tx'otx'. Ulxin twitz tx'otx', yaa'n te cawelxin, sino te ajbelelxin. QP:Amale Dioset-xin, pero min e tzyun xinj toclenxin te cawel tisen Dios. tOa:Ja tzunja e tbincha Cristo Jesús. Amale jat xinj xjal Scy'o'n tu'n Dios te cawel tibaj cykilca, pero iy'x q'uixc'aj tu'nxin nuk ki'jc'a. Bix cwel kbisen ti'j alcyej ba'n te juntl xjal tisen e cub tbisen Cristo Jesús cyi' xjal. YN+:Jaca juun cyey mi'n chi jyon nuk te cyey jun ba'n, sino tuyax te juntl cyuyey. oMW:Cyk'oncja cyxq'ueybila, bix mi'n chi jaw cyocsabla cyiiba tuj cyak'mala. Mas ba'n chi yut'eq'uey. Mi'n txi' cykba'na ka mas nintzajkey cywitz xjal, sino mas ba'n jaca juun cyey cwel bisente ti'j cykilca xjal mas il ti'j cywitza. kLO:chin cybi'xix ch'ina ti'j ja nyola cxe'l nkba'na. Ka ma cybiy, nimxsen chin tzalajel cyi'ja. Junx q'uelela cynaabla, bix junxxit tz'oc tak' cyuyey cyey, bix junxxit cyc'ojlan cyiiba, bix junxxit cybey, bix mojlxit cyak'mala. VK ':Key hermano, katzen wermanakey, il ti'j tu'n tcyiwset nc'u'ja cyu'na, bix ka n-oc wak'a cyey, bix ka il ti'j tuj cywitza tu'n at kmojbabl kiib tu'n Espíritu Santo, bix ka cyaja tzaj cyk'uk'ba'na nc'u'ja, J :Ju'tzen e baj wi'ja tej ntiina cyxola. E cyila jq'uixc'aj in i'yena wi'ja nejl, bix o cybiy ntiina tuj tzee' juntl maj ja'lewe.kI Q:O tzaj k'o'n cyey, yaa'n nuk tu'n cyocslana ti' Cristo, sino tuyax q'uiyax q'uixc'aj cyu'na ti'j. H :Bix nukxit mintii' cytz̈i kej xjal nchi k'ojlec cyi'ja. Ka wa'lxix key tuj cyocslabla cywitz kej cycy'i Jesús, jatzen jun techel te cyej mintii' cytxolan bix ya tu'n cyxi' tuj castiwa, bix jun techel ejee'y at cytxolena bix otzen chi cleta tu'n Dios. G }:Key hermano, waja tu'n npona cyey'l cyey. Pero matzen oca matzen mi'na, pero at jun waja txi' ntz'i'bena cyey ilxix ti'j. Waja tu'nxix t-xi' cyii'na cychunk'lala tujxix tumel, cuma ejee'y ocslal lepchec ti' Cristo. Nbi'xita ka wa'lxix key tuj cyocslabla, bix junx cyanema, bix junx cynaabla, bix junx n-oc tilel cyu'na tu'n t-xi' cytz̈itpu'na tyol Dios ti'j co'pbil ke. _F 9:bix tu'ntzen t-xi' cyk'o'na chjonte te Cristo Jesús wi'ja oj npona cyxola juntl maj. ,E S:Bix cuma il ti'j tu'n wajbe'na cyey, jax tuj nwitza chin cyjela cyxola tzalu twitz tx'otx', tu'ntzen cyxi' wonena tu'n cytzketa bix tu'n cytzalaja tuj cyocslabla, HD  :pero te cyey mas ba'n tu'n at kena cyuyey tzalu twitz tx'otx'. MC :Pero katzen ma chin aja tu'n npona tuya Cristo, mas ba'n twitzj ntiina tzalu twitz tx'otx'. Ju' tzunj cyiw ch'in tu'n tel nni'ya ti'j alcye mas ba'n. Tu'n npona tuya Cristo masxsele ba'n te weya, CB :Cyca'bel jbe'wa ba'n tuj nwitza. Ojattzen ttzaj k'o'n weya tu'n nscy'onteya alcye mas ba'n, jac'a mlay tu'n nscy'onteya alcye cyxol. Ka i'tzxe kena, cbinel mas ak'untl ba'n tzalu wu'na. NA :Tuj nwitza yaa'n il ti'j ka tu'n witz'ja bix ka tu'n ncyima, cuma ka ma chin itz'ja at woclena tu'n wajbena mas te Cristo twitz tx'otx', bix ka ma chin cyima jax at woclena tu'n npona tuya Cristo. !@ =:Oj tpon k'ij chin pomela cywitz cawel te tx'olbal wiiba, ka tu'n wex tzakpeta bix ka tu'n ncub byeta, nuket mi'n tz'el nxoo'na Cristo tu'n witz'ja. Tuya cykil nc'u'ja waja tu'n tjaw nnimsa'na tbi Cristo tuj stis cywitz cawel, tisex tten wu'na, ka tu'n witz'ja bix ka tu'n ncyima. ? :cuma ntzki'na tu'n cynabla Dios wi'ja Espíritu Santo onen ti' Jesucristo jax ju'x c'onel wi'ja tu'ntzen cykilca q'uelel ba'n wi'ja. > :Pero mintii'we waj te. Ka tuj tumel bix ka nuk tu'n cyxq'ueybil, pero tk'umj tyol Cristo, bix nchin tzalaja ti'j. Bix ju'x nchin tzalaja |= s:Pero jatzen cabtl yaa'n tujxix tumel nchi k'umen tpocbal Cristo yaa'n tu'n n-oc tak'xin cye, sino tu'n cyxq'ueybil tu'n tiy' nejl cyyol nwitza bix tu'n toc cyk'o'n tchyonel ti' wanema. Nchi binchan jlu nuk tu'nj lu kena ntiinc'tz tuj tzee'we. < :Ejee'tzen ocslalj nchi ak'anan tujxix tumel cuma n-oc wak'a cye, bix cytzki'n o tzaj tk'o'n Dios waak'ena te tyolel ti'j co'pbil ke. b; ?:Nchi k'umen tpocbal Cristo, amale atet juntl wik nchi pocban nuk tu'n cyxq'ueybil ti'j weya nyol tu'n tel cyyol mas ba'n twitzj weya, cuma at niy' tuj cyc'u'j wi'ja. Pero at nim ocslal nk'umen tyol Dios tujxix tumel. O: :Bix ju'x, ch'ixc'a yaa'n cykilca ocslal tuj ja tnom lu, oj n-oc cycye'yen inayena tuj tzee' tzalu, mas n-oc ke cyc'u'j ti' Kaaw bix at mas cyanem tu'n t-xi' cyk'umen tyol Dios mintii' ttz̈i cyi'j. 9 1: Cykilca ke cysoldado cawel bix ju'x niy'tl kej xjal nchi ak'anan ttxlaj cawel cytzki'n ntiinc'tza tuj tzee' nuk ti'j waak'ena tuj taak'en Cristo. Q8 : Key hermano, lu ken ntiinc'tz tuj tzee' tzalu. Pero waja tu'n cybintey tuj nwitza jq'uixc'aj niy'x wu'na tzalu tuj tzee' o tz'ajben te jun ba'n, cuma o k'umj mas tpocbalj co'pbil ke tu'n Jesús. i7 M: Tu'n tipemalj o kiik' te Jesucristo ba'n t-xi' kii'n jun kchunk'lal jiquenxix, bix oj tbint ku'n ju'wa, njaw knimsa'n tbi Dios. Tu'nj q'uixc'aj o tziy'x tu'n Pablo ajben cuma tu'n o k'umj mas tpocbal jco'pbil ke tu'n Jesús r6 _: tu'ntzen cyscy'ontey alcye ba'n bix tu'n tcyaj cycye'yena jyaa'n ba'n, bix tu'n t-xi' cyii'na jun cychunk'lala ba'n, tu'n min-al ba'n toc te yolel jun ka' yol ti'j, tu'ntzen cyela ba'n tuj cywitz xjal hasta ojxe tul meltz'aj Cristo. N5 : Key hermano, oj nchin na'na Dios cyi'ja, nxi' nkanena te Dios tu'n ttz̈'iy tk'ak'bil cyc'u'ja cyi' cabtl cyermaney ocslal, bix tu'n ttz̈'iy cynaabla, bix tu'n tel cyni'ya ti'j alcye jaxxix, n4 W:Bix ttzki'n Dios n-oc cyak'a weya, bix ja tzunj tk'ak'bil nc'u'ja cyi'ja ma tak' Cristo Jesús weya. {3 q:Tumel ta' lu kenwe lu nchin k'on chjonte te Dios cyi'ja, cuma nim n-oc cyak'a we. Ka ntiina tuj tzee' nuk tu'n tyol Dios bix ka tzakpi'n kena tu'n t-xi' nyeec'ana cye cawel jtyol Dios ti'j co'pbil ke jmero jaxxix, pero tzinx nchi oney wi'ja. '2 I:Tej cyocslana jco'pbil ke, ak' Dios ak'anal tuj cyanema tu'ntzen tcyaj cynaabla ba'n. Bix ntzki'na ctzketel cynaabla tu'n Dios oj tul meltz'aj Cristo Jesús. 1 :cuma jatxe tuj tneel tej cyocslana bix ja'lewe nchi oney wi'ja tuj waak'ena ti' tpocbaj jba'n tpocbal co'pbil ke ti' kil. U0 %:Min chin we'ya na'na Dios cyi'ja, bix oj nbint wu'na ju'wa, ntzalaj wanema, U/ %:Jaca maj oj nchi ula tuj nc'u'ja, nxi' nk'o'na chjonte te Dios cyi'ja. . 7:Tu'nxit Kman Dios tuya Kaaw Jesucristo tzaj k'onte nim cyxtalbil cyey, bix cyu'nxit-xin chi cub tena tuj ttz̈yal. Tej tna'n Pablo Dios cyi'j ocslal f- I:Key hermano tuj tnom te Filipos, Inayena Pablo. Cxe'l nsma'na jun u'j cyey te k'olbebl cyey. At Timoteo wuyena, bix ju'x te nxi' tsma'nxin jun k'olbebl cyey. Keya, t-ak'anal Cristo Jesús ko'ya, bix waja tu'n tpon ja u'j lu cyxola, te cyeke ak'anal cyxol ocslal tuj tnom te Filipos, tuyax te cykilca ocslal, ejee'j k'uklec cyc'u'j ti' Cristo Jesús. G,  Tzajxit t-xtalbil Kaaw Jesús cyibaja. Ju'xit tzuna. + Ju'x te Marcos, Aristarco, Demas, bixse Lucas, ejee'tzen xinj nchi ak'anan wuya tuj tnom lu, jax nxi' cyk'o'nxin jun k'olbebl tey. S* !Epafras, juntl ocslal toctz tuj tzee', nxi' tk'o'n jun k'olbebl tey. *) ONuksama. Bincham ch'in nposada tjay, bix cyna'm Dios tu'n wex tzakpet tuj tzee'. K'ukl nc'u'j tu'n npon canan cyuyey. Jun k'olbebl cyu'n ocslal te Filemón ( Nxi' ntz'i'ben u'j tey, cuma k'uklec nc'u'j ka cbinel tu'na tisenj nxi' nkba'n tey, bix ntzki'n mas cbinel tu'na twitzj nxi' nkanen tey. /' YJey', Filemón, jay jun ocslal ti' Kaaw Jesús. Bincham xtalbil wi'j tu'n tiik'entey Onésimo tuyaxix cykil tc'u'ja. Nimsa'nctzen nc'u'j, cuma ocslal ko' ti' Jesús. & Yaa'n nuk tenwe nyol ti'j tu'n nchjonte. Tu'ntzen tcyaj nyol tuj chic'aj, inayen Pablo ncub ntz'i'ben ja u'j lu tuya nk'ab. Yaa'n jun secrevánt ncub tz'i'bente. Cuma e xi' nk'umena tpocbal co'pbil tey, ju' tzunj at tc'asbena we, pero min tzaj nna'nwe tey. O% Katzen at o talk'a ti'ja, ma at c'asben tey, k'onc'ax ti' nbiya. W$ )Ju' tzunj, ka kuya kiib tuj twitza, jaxse k'imxin tisenx inayen otk chin pon. i# MYaa'n nuk jun k'opajxin ja'lewe, sino mas tajbelelxin twitz jun k'opaj, tisen jun titz'ena n-oc tak' tey. Wachexsewe twitzxin. Yaltzen tey, masx ba'n toc tak'xin tey, cuma c'ajbelxin tey, bix tisen jun titz'ena tuj ocslabl. " Cuyamj ti jilel o baj cyjulu. E xi' t-xoo'na tk'opaja te cab k'ij, tu'ntzen tcamana ti' jun ocslal tisen jun titz'ena te junx maj. ! 9Pero mintii'we ba'n toc nbinche, cuma min-ala at tzalu tu'n tcuyan tey ja lu. Cuma ka ma tz'oc nc'ojla'nxin tzalu, nuk wu'nx, yaa'n tu'n tey tc'u'ja. 7  i Wajatlewe nuket ata wuya tzalu, bix wajatlewe ma tcyaj Onésimo wuya tzalu te t-xela, jac'a tz'ajbenxin we ti'j lu ken ntii'nctz tuj tzee'wa nuk tu'nc'a wocslabl ti' Jesús. I   Ma tz'aj nsma'nxin tuyey. K'imxin tisec'ax inayen otk chin pon.   Tej tyem o baj, Onésimo mintii'xix ajbe'naxin tey. Pero yaltzen ja'lewe, lu tzunxin najben we, bix nimxsen tajbelelxin tey. C  cxe'l ncubsa'n nwitz tey ti' Onésimo, tk'opaja. Luxin at wuya tzalu. Jaxin tisen jun ncwal, cuma cyu'n nyola ac'aj ma jaw itz'j tanemxin ti' Dios, ti'j ma tzulxin k'olbel we tuj tzee'. r _ nejl cxe'l ncubsa'n nwitz tey tu'n at tanema. Inayen Pablo, jun tij, toctz tuj tzee' nuk ti'jc'a Jesús, r _Ju' tzunj, amale atet wajwalela tu'n Jesús tu'n ncawen tibaja ti pjel tey cuma inayenwe tyolelxin, N Nchin tzalajwe tzalu bix ma kewe nc'u'j, cuma o nbi tii'n tanema cyi' xjal, bix ti tten n-oc tnimsa'na cyc'u'j ocslal matzewe. Tej t-xi' tcubsa'n Pablo twitz ti'j Onésimo jaj jun tk'opaj Filemón % EBix nxi' nkanen te Dios ti'ja tu'n toc tjunena ti jilel jba'n tu'na ti' Jesús cyuya ocslal, cuma tey tocslabl ju'x tisenj cye. Tej tu'n tel niy' ti'j cykilj ba'n ntzaj tk'o'n Dios cyej xjal n-oc cymojban cyiib tuya Jesús, njaw tz̈'iyte oj toc kjuna jba'n kaak'en najben te Jesús. ] 5cuma o nbiya ka a tanema bix k'uklec tc'u'ja ti' Kaaw Jesús, bix cyi' t-xjal Dios. M Tzinx nxi' nk'o'nwe chjonte te Dios ti'ja oj n-ula tuj nc'u'j, ! =Jaxit Kman Dios bix Kaaw Jesús, Scy'o'n tu'n Dios, tzaj tz̈itente cyxtalbilxin bix ttz̈yal cyibaja. Jun tanema Filemón bix tocslabl ti' Kaaw Jesús  Bix ma txi' kk'o'na jun k'olbebl te Apia, jun ocslal kuya, bix te Arquipo, onl ke tuj taak'en Jesús, bixsen cye ocslal nchi chmet tjay. z qInayena Pablo. Lu ken ntii'nctz tuj tzee'wa tu'n tlaj tyol Jesús. Bix lu Timoteo, jun ocslal wuya at wuya tuj tnom tzalu. Ma cub ntz'i'bena ja u'j lu te tey, Filemón. Kca'bela tuya Timoteo ax kanema ti'ja, bix kuya kiib tuj taak'en Jesús. U#Yaltzen cye t-xnak'atz Jesús, bix exkexin te xnak'tzal cye xjal ti'j tyol Jesús tuj cykil lugar, toctzen Cyaawxin onl cyexin, bix toctzen Cyaawxin yeec'l cyyolxin tuya techlal nim tipemalxin.!Tbajlen yolenxitltzen Jesús cyuyaxin, bix e jax k'i'nxin tu'n Dios tuj cya'j, bix e cub kexin tuj tmank'ab Dios te cawel tuya Dios. 4aBix ka ma chi cub tz'ak tuj jun il tisenj oj cyoc tx'a'n tu'n lbaj, bix ma ch'innch'e oj t-xi' cyc'a'n veneno, mintii' chi oquel i'k'en tu'n. Bix ka ma cub cyk'o'n cyk'ab cyibaj yaab tu'n tul cynaabl, c'ulel cynaabl tu'n tipemal Dios—tz̈i Jesús cye t-xnak'atz. Tej t-xi' k'i'n Jesús tuj cya'j KCyxol tzunj ma tz'oc ke cyc'u'j wi'j, cbineltzen techel cyu'n tisen ke ja lu: Tu'ntzen wajwalela q'uelela cylojo'n biman cyi' xjal, cbinel juntl ac'aj yol cyu'n bix min otk tz'oc cyxnak'tza'n. fEAlj ma tz'oc ebin tej yol te co'pbila, bix ma bautizarj te techel ka otk tz'oc wunak wuya, ja tzunj cco'pjel tjak' il. Pero alj min ma tz'oc ebinte, ja tzunj cwelex til twitz Dios, bix cxe'l tk'o'n Dios ejee' tuj k'ak'. wgBix e xi' tkba'n Jesús cyexin: —Cyucxatzen tuj cykil twitz tx'otx' te kbalte cye xjal ja yol te co'pbila. V %Yajc'atltzen, bix el jlet-xin cywitz junlajaj t-xnak'atzxin tej nchi waa'nxin. Bix oc ilen ch'inxin cyi'jxin, cuma otk tz'el cyxoo'nxin tpocbal Jesús e cykba jxjal oc cye'yente ka otk jaw itz'jxin. C  Toctzen cycye'yenxin, bix aj meltz'ajkexin tuj tnom te kbalte cyej cabtlxin, pero ju'xe, min el jax tuj cywitzxin. Tej t-xi' tkba'n Jesús cye t-xnak'atz alcye ak'untl tu'n tbint cyu'n  1 Tbajlenxitl tzunj ju'wa, bix el jlet-xin jun wikxitl tcye'yencxin twitz ca'ba cyej xin oc lpe ti'j Jesús. Otk chi etzxin betel ttxa'n tnom.  / Toctzen cybi'nxin ka otk tz'oc tcye'yen María ja Jesús, bix ka i'tzxin, min el jax tuj cywitzxin. Tej tjaw jlet Jesús cywitz ca'ba t-xnak'atz p Y Bix e xi'xuj kbalte cyej xin xjal oc lpe ti'jxin. Tejtzen tponxuj, tzinxsen chi ok'xin tu'n cybisxin. kO Texse k'ij te klaxc'a tej tjaw itz'j Jesús juntl maj, texj tneel k'ij te smant. Tejtzen tjawlen itz'jxitlxin, nejltzen el jlet-xin twitz María Magdalena, junxuj xuuj jaa' otk tz'e'la tlojo'n Jesús wuuk biman ti'jxuj. U#Entonces bix etz ok kej xuj xuuj tuj tjayel Jesús tu'n ttz̈i cyi'jxuj. Bix tzinxsen nchi lu'lenxuj. Ya tu'n ttz̈itl cyi'jxuj, min jaa' oca cykba'nxuj. Tej tjaw jlet Jesús twitz María Magdalena q[Cyucxa cykba'xsen cye t-xnak'atzxin: “Cxe'l nej te Jesús cywitza tuj tnom te Galilea, tisenx o tkbaxin. Jatztzen c'oquela cycye'yen xina,” tz̈i cybela cye t-xnak'atz Jesús. Jaxix Pedro il ti'j tu'n tbinte—tz̈ik'a cyexuj. ucPero bix etz yolenk'a cyi'jxuj: —Mi'n chi jaw sey'paj cyey. Nchi jyon cyey t-xumlal Jesús aj Nazaret, jxin e jaw twitz cruz. Pero ya min-altl texin tzalu, cuma ma jaw itz'jxin juntl maj. ¡Cycye'nc'a! Min-alxin jaa'j e cwa' tenxin. RTej tzunj cyocxxuj tuj tjayel Jesús, bix oc cycye'yenxuj jun k'a xinak k'uklc'ak'a tej plaj te tmank'ab tjayel Jesús, toc jun ma' nu'k t-xbalenk'a, tij skopanxse. Bi'xse e jaw sey'paj kej xuj xuuj. 1Pero tej cypon canaxuj ti'j, toctzen cycye'yenxuj jxak toc te maksbilte, yaa'ntzen tcwa'tl jaa'j tcwa'. Otk tz'el tolj, amale ma' nimet xak. 'Nchi yolen tzunxuj cyil cyiibxuj tej xi'ninkexuj cyjulu: —¿Altzen ba'n tel k'in tej tij xak toc ttzii'j tjayel Jesús?—tz̈i tzunkexuj. 3_Te xsunj tneel k'ij te smant, te ncubc'a c'atxpaj t-xee' cya'j, bix e xi'kexuj ttzii' tjayel Jesús te k'olec c'oc'sbil ti' t-xumlalxin. Cwa cyponxuj te njawelc'a k'ij. I Te xsunj k'ij te ajlabl, tetzen juntl k'ij, ja tzunj xuj María Magdalena, tuyaj xuj María ttxu Santiago, tuya Salomé, etztzen cylok'o'nxuj c'oc'sbil cyi' xjal te c'oc'sbel t-xumlal Jesús. w/Yaltzen te María Magdalena tuya María ttxu José, nchi cye'yenc tzunxuj jaa' otk tz'ocxa t-xumlal Jesús.~~u.Entonces bix etz tlok'o'n José jun nintzaj xbalen, bix e cu'tz tii'n José t-xumlal Jesús twitz cruz. Bix oc tbalk'exin ti' t-xumlal Jesús. Bix ocx tk'o'nxin t-xumlal Jesús tuj jun tij xak, bix oc tlomo'nxin ttzii' tuya juntl tij xak. }-Toctzen tbi'n Pilato ka jax otk cyim Jesús, bixse e xi' tk'o'n Pilato tumel te José tu'n tcu'tz tii'nxin t-xumlal Jesús twitz cruz. |,Toctzen tbi'n Pilato tyol José ka otk cyim Jesús, bix e jaw klee'xin, cuma ke cyej xjal nchi jaw twitz cruz, min ttzki'n chi cyimcye twitz cruz tex k'ij. Bix e tzaj ttxco'nxin jxin cyaj wilel aj k'oj, bix e xi' tkanen Pilato ka jax tu'n José ka otk cyim Jesús. U{#+cyiwtzen tc'u'j junxin xjal José tbi, tej tnom te Arimatea, t-xi'xin kanl t-xumlal Jesús te Pilato te mukbil. Jaantzen José toc te nintzaj xjal cyxol jclojxin nin cawel binnen tten cyu'n cyawil na'l Dios, ke tx'olbal ley, bixsen ke nintzaj xjal tuj nin tja Dios. Jax nayon texin jtoj tul-lel Tcawel Dios te cawel twitz tx'otx'. H;~~'}w|{{zwyxxwvv%tts#qponmdllj9i.h2ffredccybaa`__]]@\2[bZYXW6VU-T[S\RRUQyPpONMM'KK@JJI#H;GzFSEDCC>e=j;;5:D9/7766P554V32O10/.."-[,,8+,*^)('&&\%$$%#O&[*2:9.XS F L tzF{9Hm>S bix e cywix tyol tu'nj tjurament ti' Dios i'tz te junx maj, Jdios e binchante twitz cya'j bix twitz tx'otx' bix mar tuyax cykilcaj at cyuj. Bix e tk'ume ángel: —Mlay tu'n twe'tl jk'ij tu'n tjapan baj jma cub tninc'u'n Dios. q=[ Bix j-ángel e wila wa'lc'a tibaj mar bix tibaj twitz tx'otx', e jaw tk'o'n tmank'ab twitz cya'j, r<] Tej cybaj k'ajt kej wuuk k'ancyok, at tu'n tcub ntz'i'bena j-otk txi' cykba'n wuuk k'ancyok. Pero e xi' nbi'na jun tk'ajk'ajel tuj cya'j e tzaj tkba'n weya: —E'wencja jma cykba wuuk k'ancyok. Mi'n cub ttz'i'bena—tz̈i jun weya. t;a Bix cyiwxsen e jaw ts̈i'n, tisen oj njaw ts̈i'n jun león. Tej tjaw ts̈i'n, e k'ajt kej wuuk k'ancyok. : Tuj tk'ab at jun ch'in u'j. Jko'n u'j. Bix e cub tk'o'n tken te tmank'ab tibaj mar, bix tken te tneẍ e cub tk'o'n tibaj twitz tx'otx'. F9  Bix e wila juntl jawnex tsanjel Dios tuj cya'j. Nimxsen tipemal, bix e cu'tz tuj cya'j tuj muj. Bix tjax arc tuj twi', bix ntxakakan twitz tisen tken k'ij. Jatzen ke tken tisen tken k'ak'. 8  Bix min e cyaj cyk'o'n tu'n mintet e byontl ke xjal bix tu'n cyxi' lpe cyi' chmambaj bix tu'n cyyas̈en bix tu'n cyalk'an.:7m Pero amale e cyimet nim xjal, pero ke niy'tl xjal min e cub byetke cyu'n kej q'uixbisabl lu, min e cyaj cyk'o'n tu'n mintl chi na'n cywitz biman. Cuc e na'n ke Dios cywitz biman bix ke sant te ttx'otx'el oro bix plata bix bronce bix xak bix tzee', kej mlay chi cye'yen bix mlay chi bin bix mlay chi bet. O6 At cyipemal tz̈ej tuj cytzijil tu'n cybyonjil xjal, pero jax ju'x at cyipemal tuj cyjee'jil. Cyjee'jil tisen ke lbaj, bix at cywi'jil ti'j cyjee'jil. Bix cyu'n tzunj luwe nchi q'uixbisanjil xjal. ^55 Bix tu'nj k'ak' bix sib tuyax azufre etz tuj cytzijil, e baj cyim toxen tkiy' xjal. v4e Tej ttzaj tyeec'an Dios weya ke tz̈ej cyuyax soldado tjax cyibaj, e wila cyjulu: Tilbil xcbil ttzii' cyxuuc' soldado cyak tisen k'ak' bix cha'x bix k'ent. Cywi' tz̈ej tisen cywi' león, bix tuj cytzi etz k'ak' tuyax sib tuyax azufre. ~3u E xi' cyii'n nimxsen soldado tjax cyibaj tz̈ej. Jatzen cyajlal xinj soldado ca'ba syent millón. E nbi'ya cyajlal. A2{ Bix el tzakpet kej cyaja biman, tu'ntzen tcub cybyo'n toxen tkiy' xjal, cuma nuk binne cyten tu'n cycyim toxen tkiy' xjal cyu'n tej tpon j-hora bix jk'ij bix jxjaw bix jjnabk'i. 1 E xi' tkba'n te twukakan ángel k'i'n xux tu'n: —Tzakpimela kej cyaja biman ẍpo'nke ttzii' jnintzaj nima' Eufrates tbi—tz̈i. 0# Tejtzen toc t-xuxen twukakan ángel, e xi' nbi'na jun yol etz k'ajtl cyxol kej cyaja cache ete'c'a twi' altar te oro tcub twitz Dios. ^/5 Jtneel q'uixbisabl ma tziy'. Pero at-x ca'batl q'uixbisabl chi ul tibajxe jlu. $.A At jun cycaweljil tu'n tcawen, jatzenj ángel ncawen tibaj jul mintii' tumel t-xee'. Tuj yol hebreo, Abadón tbi cawel, bix tuj yol griego, Apolyón tbi. - At cyjee'jil tisen cyjee' si'cy, tu'ntzen toc cytx'a'njil cyi'j xjal. At tipemal cyjee'jil tu'n cyq'uixbisanjil cyi' xjal tuj jwe' xjaw. J,  Bix toc cyxbalenjil ttzii' cyxuuc'jil tisenc'a ttx'otx'el xcbil. At cyxiicy'jil, bix tzinxsen rinininjil cyxiicy'jil tisen nchi rininin nimxsen carwaj no'n cyu'n tz̈ej nchi ajkelen tuj k'oj. b+= Jatzen ttzmal cywi'jil tisen ttzmal cywi' xuuj, bix twitz cyejil tisen twitz cye león. *1 Cycye'nc cuchi' tisenj ke tz̈ej binne cyten tu'n cyxi' tuj k'oj. Bix tjax tuj cywi'jil tisenc'a corona te oro. Bix cywitzjil tisen cywitz xinak. )3 Tuj ja tyem lu, cxe'l cycubsa'n xjal cywitz tu'n cycyim, pero mlay chi cyim. Tuya cykil cyc'u'j chi oquel cyipen tu'n cycyim, pero mlayx chi cyim. T(! Min e xi' k'o'n cyejil tu'n cybyon xjal. Nuk o'cx tu'n toc q'uixc'aj cyi' xjal tuj jwe' xjaw cyu'njil. Bix jq'uixc'aj iy'x cyu'n xjal tisenj is̈jnin niy'x tu'n jun xjal oj n-oc ttx'a'n jun si'cy ti'j. ='s E xi' kbet cyejil tu'n mi'n tz'oc cytx'a'njil tz̈'im bix cha'x c'ul bix tzee' at twitz tx'otx'. Nuk o'cx tu'n toc cytx'a'njil cyi' kej xjal mintii' techel Dios toc tibaj cywitz. &) Tujtzen sib etz nimjil cuchi'. E xi'kejil twitz tx'otx'. E xi' k'o'n cyejil cyoclenjil tu'n cytx'a'njil, tisen ke jil si'cy at twitz tx'otx'. :%m Tej tjket ttzi jul jmintii' tumel t-xee' tu'n, e jatz sib tuj jul, tisen oj njatz sib tuj jun ma tij jorno. Bix oc klolj twitz k'ij tuyax twitz cya'j tu'nj sib e jatz tuj jul. C$  Tejtzen toc t-xuxen jwe'yan ángel, e wila jun ma tij che'w otk tzaj tz'ak tuj cya'j bix e cu'x twitz tx'otx'. Bix e xi' k'o'n tal jaa' te tu'n tjket ttzi jul jaa'len ponina baj t-xee'. #  Bix e wila jun ikel ey' npurpan twitz cya'j tuj lugar mas jawnex. Bix e xi' tkba'n tuya tk'ajk'ajel tyol cyiwxix: —¡Ayxsen, ayxsen, ayxsen cyej xjal najl twitz tx'otx'! cuma ch'ixc'a cyoc xuxet oxet xux cyu'n oxetl ángel—tz̈itzen ikel ey'.s"_ Tejtzen toc t-xuxen tcyaa'n ángel, oc q'uixbisa'n jtoxen pa' k'ij tuyax toxen pa' xjaw tuyax toxen pa' che'w. Ju' tzunj, e cubxsen klolj toxen pa' cywitz, tu'n mi'n ten spi'yenal cyaja hora te k'ij, bix ju'x toxen pa' koniyan. ~!u Jatzen tbi che'w C'a Itzaaj. Toxen pa' a' twitz tx'otx' oc puro c'a. Nim xjal e cyim tu'n tlaj a' otk tz'oc te c'a. / W Tejtzen toc t-xuxen toxen ángel, e tzaj tz'ak jun ma tij che'w tuj cya'j. Njululun tisen jun tzaj, bix e tzaj tz'ak cyibaj toxen pa' nima' bix cyibaj twi' a'. K Bix e cyim toxen pa' jil ete' tuj mar, bix toxen pa' barc e baj. /Tejtzen toc t-xuxen tcab ángel, e wila jun ma tij k'ak', tisenc'a jun ma tij witz, e cu'tz xoo'n tuj mar. Bix toxen pa' mar oc te tz̈iy'. dATej toc t-xuxen tneel ángel, e tzaj skbaken tuyax k'ak' cysmo'n cyiib tuya tz̈iy'. Bix e cu'tz t-xoo'n twitz tx'otx', bix e baj tz'ey' toxen pa' twitz tx'otx' bix toxen pa' tzee' bix cykilca cha'x c'ul e baj tz'ey'. nUEntonces, kej wuuk tsanjel Dios tuj cya'j k'i'n wuuk xux cyu'n, e bint cyten tu'n toc cyxuxen. taE jawtzen tii'n ángel tcublel incienso, bix e cu'x tnojsa'n tuya k'ak' tcub twi' altar, bix e cu'tz t-xoo'n twitz tx'otx'. Ntzajtltzen k'ancyok nrumumun tuyax nim s̈itz̈' tuyax tken k'ancyok bix tuyax jun xcyaklajnab. Kej wuuk xux kOBix tuj tk'ab ángel e jaw tsibel incienso, junx tuyaj cyna'j Dios ocslal, bix e pon twitz Dios. veBix ul juntl tsanjel Dios tuj cya'j, bix e cub we' twitz altar, k'i'n jun tcublel incienso tu'n. Nim incienso e xi' k'o'n te, tu'ntzen toc te tmoj cyna'j Dios cykilca ocslal, tu'n t-xi' toyet twi' altar te oro tcub twitz tk'ukbil Dios. b=Bix e wila kej wuuk tsanjel Dios tuj cya'j wa'lke twitz Dios. E xi' k'o'n wuuk xux cye. a =Tejtzen tel tii'n Jtal Carnel twuukan ẍipbelte, yut'l cykilca tuj cya'j niy'jan hora. Gcuma Jtal Carnel tcub twitz tk'ukbil Dios, ja te c'ojlal cye, cxe'l tii'n ejee' jaa' nchi jatza itz'j twi' a' te chunk'lal. Bix ja te Dios q'uelel su'nte cykil ta'l cywitz—tz̈i tij.ykMintii'tl weyaj bix tak' a' cyi'j, bix mintii'tl q'uixc'aj cyi'j tu'n tken k'ij bix mintii'tl tak' cyak cyi'j, )KJu' tzunj, lu ke ete' twitz tk'ukbil Dios, bix nchi ajben texin te k'ij bix te koniyen tuj lugar jaa' ta'xin, bix at cynajbil tuyaxin, bix c'ojla'nke tu'nxin. kOBix aj ntzak'be'na te: —Taat, ja tey etzkilte—ntz̈iya. Bix e tzaj tkba'n weya: —Kej xjal lu, ejee' tzunja ma chi ex tuj nintzaj yajbil. Ma txjet cyxbalen tu'nj ttz̈q'uel Tal Carnel, tu'ntzen toc cyxbalen sakxix.   At jun cyxol kej tij e tzaj tkanen weya: —¿Alcye kej lu toc cyxbalen sak, bix jaa' ma chi tzaa'?—tz̈i jun tij weya. W' E xi' cykba'n: —At toclen Dios tu'n tiik'ente cy'iwlabl bix tu'n tjaw nimset tbixin. At tnaabl, bix tipemal, bix tipen, bix k'o'nxit chjonte te tuyax nimbilte. Ju'xit tten te junx maj—tz̈i ke ángel. F Cykilcatzen ke tsanjel Dios tuj cya'j wa'lke ti'jele tk'ukbil Dios bix cyi'jele ke tij bix cyi'jele ke cyaja wik i'tz. E cub mutzk'ajke twitz tk'ukbil Dios tu'n tjaw cynimsa'n jaxin. yk Bix cyiwxix e jaw cys̈i'n: —Ma ko clet tu'n Kman Dios k'ukl tuj tk'ukbil bix tu'nj Tal Carnel—tz̈ikexin. L Tbajlenxitltzen jlu, oc ncye'yena, bix e wila nimxsen cyajlal xjal. Min-al jun xjal jac'a bint tajlante. Otk chi tzaj cyuj cykilca tnom bix cykilca cyiy'jil xjal bix te cykilca wik xe'chel bix te cykilca wik yol. Wa'lke twitz jawnex tk'ukbil Dios bix twitz Jtal Carnel. Toc cyxbalen sak, bix tzyu'n tk'ab xa'j cyu'n. e CJax cyxol ke tiy'jil Zabulón at cablaaj mil oc sello cyi'j. Jax cyxol ke tiy'jil José at cablaaj mil oc sello cyi'j. Jax cyxol ke tiy'jil Benjamín at cablaaj mil oc sello cyi'j. Nimxsen cyajlal xjal toc cyxbalen sak ; oJax cyxol ke tiy'jil Simeón at cablaaj mil oc sello cyi'j. Jax cyxol ke tiy'jil Leví at cablaaj mil oc sello cyi'j. Jax cyxol ke tiy'jil Isacar at cablaaj mil oc sello cyi'j. = sJax cyxol ke tiy'jil Aser at cablaaj mil oc sello cyi'j. Jax cyxol ke tiy'jil Neftalí at cablaaj mil oc sello cyi'j. Jax cyxol ke tiy'jil Manasés at cablaaj mil oc sello cyi'j. 3 _Cyxol ke tiy'jil Judá at cablaaj mil oc sello cyi'j. Jax cyxol ke tiy'jil Rubén at cablaaj mil oc sello cyi'j. Jax cyxol ke tiy'jil Gad at cablaaj mil oc sello cyi'j.  )Bix e xi' nbi'na cyajlal kej otk tz'oc sello cyi'j. Ciento cuarenta y cuatro mil otk tz'oc sello cyi'j cyxol cykilca cyiy'jil aj Israel. QE xi' tkba'n cye: —Mi'n cyq'uixbisaya twitz tx'otx' mi ti' mar mi cyi'j tzee', cuma tneelxix il ti'j c'oquel kk'o'na jtechel tibaj cywitz ke t-ak'anal Dios, te yec'bil ka te Dioske—tz̈i ángel. kOBix e wila juntl tsanjel Dios tuj cya'j te ocne. E jaw jaa' njatza k'ij. Tej tjatz ángel, k'i'n jsello te Dios i'tz tu'n. Bix e jaw ts̈i'n cyiw cyi'j cyajatl ángel k'o'n cyipemal tu'n cyq'uixbisante twitz tx'otx' bix mar. w iTbajlenxitltzen jlu, e wila cyaja tsanjel Dios tuj cya'j wa'lke tuj cyaja plaj ttxa'n twitz tx'otx'. Nchi makon cywitzj cyaja wik cyk'i'k nchi xumen twitz tx'otx', tu'ntzen mi'n chi xumen twitz tx'otx' mi nuk twitz mar mi nuk cyi' tzee'. #?E jaw yolenke ju'wa cuma otk tzul cana jjawnex k'ij tu'n tcub tk'o'n Dios tk'oj tibaj twitz tx'otx', bix min-al jun xjal at tipemal tu'n tiy'x tu'n.J Bix e xi' cykba'n cye xak bix cye witz: —Cytzaj tz'aka kibaja, tu'ntzen mi'n chic'aj ko'ya twitzj Dios k'uklec tuj tk'ukbil, bix tu'ntzen mi'n tzaj tk'oj Jtal Carnel kibaja—tz̈i ke xjal.  Bix ke cawel twitz tx'otx' cyuyax cykilca nejenel cye xjal cyuyax capitán cyuyax ke k'ina cyuyax ke jawnex xjal cyuyax cykilca ak'anal bix kej xjal yaa'n ete' tjak' tcawbil taaw ak'untl, cykilca kej lu ocx ewenke cyuj jul bix ti' t-xee' xak cywi' witz. E tzaj tz'ak cya'j tisen jun u'j oj njaw balk'et. Bix cykilca ke witz bix cykilca ke ch'in tx'otx' tmij mar iy' k'i'nke tuj cylugar.  Bi'x e cu'tz tz'ak ke che'w twitz cya'j. Nuk nlu'le twitz cya'j tisen yucch jun tken higo tu'n nim cyk'i'k bix ntzaj tz'ak twitz. C Bix e wila tej tel tii'n Tal Carnel twukakan ẍipbelte. Bix e tzaj jun xcyaklajnab cyiwxsen. Bi'x oc k'ij k'ek tisen jun xbalen k'ek te bisbajil. Bi'x oc xjaw cyak tisen tz̈iy'. /W E xi' k'o'n te teeyle juun jun xbalen sak, bix e xi' tkbaj cye tu'n cyayon ch'intl, ojxe cybyet cykilcatl ocslal at tu'n tcub byet tisenx cye otk chi cub byet. x~i Ejee' tzunj lu e jaw s̈-in cyiw: —Jay Kman Dios xjan bix jaxxix, ¿jte'tltzen tyem tyo'y tu'n tcub cyk'o'na cycastiwa xjal twitz tx'otx', tu'ntzen cyk'oj cye t-xel kcyamecya?—tz̈i ke xjal otk chi cub byet cyu'n aj il twitz tx'otx'. C} Tejtzen tel tii'n Tal Carnel tjwe'yan ẍipbelte, e wila cyanem kej xjal otk chi cub byet cuma otk chi ocslan tyol Dios bix cuma otk chi k'umen tyol Dios. Tocx cyanem tjak' altar. |)Bix e wila jun tz̈ej spela k'ent. Jtjax tibajjil toc tbi Cyamecy, bix lepch Cynajbil Cyimne ti'j. Jaa'jxa iy'yake kej ca'ba lu, e cyim xjal cyu'n. E xi' k'o'n cye tu'n tcub cybyo'n tcyaa'n tkiy' xjal tu'n k'oj, tu'n weyaj, tu'n yabel, bix cyu'n jil twitz tx'otx'. {'Tejtzen tel tii'n Tal Carnel tcyaa'n ẍipbelte, e xi' nbi'na tk'ajk'ajel tyol tcyaa'n jwik i'tz. E xi' tkba'n: —¡Ttzaja bix cye'nc! EzBix e xi' nbi'na jun tk'ajk'ajel n-etz cyxol ke cyaja jwik i'tz. E xi' tkba'n tej tjax tibaj tz̈ej k'ek: —Bincham tu'n tbint tu'n jun xjal tu'n tlok'onte ca'ba libra triwa bix ka kak libra cebada nuk tu'nj twi' tc'u'j ctcama te jun k'ij. Pero txi' tkba'na tu'n cyxilanx xjal lo'pj te olivos bix uva—tz̈itzen. :ymTejtzen tel tii'nxin toxen ẍipbelte, e xi' nbi'na toxen wik i'tz. E xi' tkba'n: —¡Ttzaja bix cye'nc! Bix e wila jun tz̈ej k'ek. Jtjax tibajjil jun malbil tuj tk'ab. CxBix etz juntl tz̈ej. Cyak tilbil. Jtjax tibajjil e xi' k'o'n te tu'n mi'n chi ten xjal tuj ttz̈yal, bix tu'n tbaj cybyon cyiib xjal cyxolx. Bix e xi' k'o'n jun ma tij espada te. wwgTejtzen tel tii'nxin tcab ẍipbelte, e xi' nbi'na tcab wik i'tz. E xi' tkba'n: —¡Ttzaja bix cye'nc! 5vcBix e wila jun tz̈ej sak. Jtjax tibajjil tz̈ej k'i'n jun xoobl tu'n te tk'ojbil. Bix e jax k'o'n jun corona tuj twi'. Bix ex tu'n t-xcye tibaj cykilca, bix e xcye. bu ?Bix oc ncye'yena, bix el tii'n Tal Carnel jtneel ẍipbelte cyxol wuuk. Tejtzen tel tii'n, e xi' nbi'na tej tjaw ts̈i'n tneel wik i'tz cyxolj cyaja. Tk'ajk'ajel tisenj k'ancyok. E xi' tkba'n: —¡Ttzaja bix cye'nc! t-Bix kej cyaja wik e xi' cykba'n, “Ju'xit ttena.” Bix kej winakcyaja tij e cub majeke bix e jaw cynimsa'n ja Diosj mintii' tbajlel.Ws' Bix e xi' nbi'na cyyol cykilca xjal e bint tu'n Dios. Cykilca at tuj cya'j bix twitz tx'otx' bix tjak' tx'otx' bix tuj mar e xi' cykba'n cyjulu: “Te Dios tuj tk'ukbil bix te Tal Carnel, xi' k'o'nxit cy'iwlabl, nimbil, bix tu'n tjaw nimset cybi, bix tu'n cycawen te junx maj,” tz̈i ke cykilca wik xjal e cub tbincha'n Dios. r Bix e xi' cykba'n tuya jun cyyol cyiwxix: “At toclen Tal Carnela e cub byet tu'n tiik'ente tipemal, tu'n toc te jun k'ina, tu'n tiik'ente tnaabl, tu'n toc te jawnex, tu'n tiik'ente nimbil, tu'n tjaw nimset tbi, bix tu'n tiik'ente cy'iwlabl,” tz̈i ke ángel. mqS Bix oc ncye'yentla, bix e xi' nbi'na tk'ajk'ajel cywi' nimxsen tsanjel Dios tuj cya'j. Ete' ttxa'nele tk'ukbil Dios tuyax cyaja wik cyuyax winakcyaja tij. Nimxsen tajlal cybaj, millones bix millones cybaj mlay bint cybaj. +pO Ma tz'oc tk'o'na cyoclen tu'n cycawen bix tu'n cyajben te Kman Dios, bix chi cawel tibaj twitz tx'otx',” tz̈i bitz, tz̈i ke cyaja wik cyuyax winakcyaja tij. o} Bix e xi' cybitzen jun ac'aj bitz. E xi' cykba'n cyjulu: “At toclena tu'n ttzaj ttzyu'na libro bix tu'n tel tii'na ke ẍipbelte ti'j, cuma e cub byeta, bix tu'n ttz̈'quela el tz̈itj ti'ja tej tcyima, ma txi' tchjo'na te Dios jchojbilte tu'n cyten xjal tuya Dios, kej xjal te cykilca wik tiy'jil xjal bix te cykilca wik yol bix te cykilca wik xe'chel bix te cykilca tnom. wngTejtzen ttzaj ttzyu'n libro, e cub maje kej cyaja wik i'tz bix kej winakcyaja tij twitzj Tal Carnel. Teeyle juun tij k'i'n jun arpa cyu'n tuyax jun lak te oro. Nojne kej lak tuya incienso, jatzen japeninaj cyna'j Dios ocslal twitz Dios. cm?Bix e pon lk'e Tal Carnel ti' tk'ukbil Dios, bix e tzaj ttzyu'n libro tuj tmank'ab Dios. )lKBix e wila Jtal Carnel e xi' oyet te kxel lu wa'l twitz tk'ukbil Dios. Bix lu tcub cyxol kej cyaja wik bix cyxol kej winakcyaja tij. Tcye'nc tisenc'a otk cub byet, bix at wuuk tcache bix wuuk tbak' twitz, jatzenj japenina wuuk espíritu te Dios bix sma'n tuj cykilca twitz tx'otx'. 5kcCyxol tzunj winakcyaja tij, e tzaj tkb'an jun weya: —Mi'n tz'ook'a, cuma at jun xjal at toclen tu'n tel tii'n jwuuk ẍipbelte bix tu'n tel tjko'n j-u'ja, ja tzunj xjal León Tiy'jil Judá bix T-xe'chel Jrey David. Ma xcye ti'j taaw il, bix ju' tzunj, at toclen tu'n tjkonte libro lu—tz̈i tij. vjeBix in ak'a ook'el nim, cuma min-al jun e cnet at toclen tu'n tel tjko'n u'j lu, tu'ntzen tcye'yen tuj u'j. Wi'Pero min-al jun e cnet tu'n tjkonte j-u'j lu bix tu'n tcu'x tcye'yen twitz t-xak u'j, mi nuk ejee'j ete' tuj cya'j, bix mi nuk ejee'j ete' twitz tx'otx', bix mi nuk ejee'j ete' tjak'xe twitz tx'otx'. 3h_Bix e wila jun jawnex tsanjel Dios tuj cya'j. E jaw ts̈i'n cyiw: —¿Alcye jun at toclen tu'n tel tii'n kej ẍipbelte ti'j libro bix tu'n tel tjko'n?—tz̈i ángel. g %Bix e wila jun u'j te wuuk plaj tcub tuj tmank'ab Dios, jk'ukl tuj tk'ukbil. Tz'i'ben tujxe u'j bix ti'jxe, bix jpu'n tuya wuuk ẍipbelte. fy “Jay Kaawa bix Kdiosa, at nim toclena tu'n tjaw nimset tbiy, bix tu'n tk'oj nimbil tey, bix tu'n tkbaj cyu'n xjal at cykil tipemala, cuma jay e binchante cykilca, bix cuma nuk tu'nj tajbila at cykilca bix e cub tbincha'na,” tz̈i ke tij.Pe jax ju'x kej winakcyaja tij nchi cub maje twitz Dios k'ukl tuj tk'ukbil, tu'ntzen tjaw cynimsa'n tbi Dios i'tz te junx maj, bix ncub cyk'o'n cycorona te oro twitz tk'ukbil. Bix nxi' cykba'n cyjulu: "d= Cykilca maj oj njaw cynimsa'n tbi Dios, jaj Dios k'ukl tuj jawnex tk'ukbil mlay cyim, bix oj nxi' cyk'o'n cynimbil te bix tzin nxi' cyk'o'n chjonte te, #c?Kej cyaja wik lu, teeylex juun toquele wukak t-xiicy', bix at nim tbak' cywitz toc ti'jele ti' cyxiicy' bix tjak' cyxiicy'. Bix cykil k'ij bix cykil koniyan nchi bitzen cyjulu: “Xjante, xjante, xjante Kman Dios tuya cykil tipemal. At ootxa, bix at ja'lewe, bix tzul,” tz̈ike. =bsJtneel wik tcye'nc tisen jun león. Jatzen tcab wik tcye'nc tisen jun tal wacẍ. Jatzen toxen wik at twitz tisenj twitz jun xinak. Jatzen tcyaa'n wik tisen jun ikel ey' npurpaj. daABix twitzj k'ukbil at jun chk'ajlaj tcub spi'yaxsen tisen mar bix tisen viiyre. Ti'jalexsen tk'ukbil Dios te juun plaj ete'c'a cyaja wik i'tzke. Nimxsen tbak' cywitz toc cywitz. Jax ju'x tzalcyi'j at nim tbak' cywitz. Y`+Bix tuj tk'ukbil Dios nchi etz koptz'aj tken k'ancyok tuyax nim tk'ajk'ajel s̈itz̈' bix tuyax nim njucucun k'ancyok. Bix twitz tk'ukbil Dios ntxakakan wuuk cantil, jatzen japeninaj wuuk espíritu te Dios. _'Bix ttxlaj tk'ukbil Dios toc winakcyajatl k'ukbil. Bix e wila k'ukl winakcyaja tij cyuj toc cyxbalen sakxix. Tjax cycorona te oro tuj cywi'. !^;Ntxakakanxin tisenj xak diamante, bix tcye'ncxin tisenj cyak xak cornalina. Bix jun arc toc ti'jxe tk'ukbilxin. Cha'x tilbil arc tisenj xak esmeralda. ]Tujx najtl tej nxi' k'i'na tuj cya'j tu'n Espíritu Santo, bix e wila jun jawnex k'ukbil tuj cya'j, bix jax Dios k'ukl tuj k'ukbil. L\ Tbajlenxitltzen tkba'n Kaaw jlu, oc ncye'yena, bix e wila jun ttzi jaa' otk tjket tuj cya'j. Bix e xi' nbi'na juntl maj tk'ajk'ajel tyol cyiwxix jxjal otk k'ajt nejl bix tisen jun xux tk'ajk'ajel tyol. Bix e tzaj tkba'n weya: —Tjatza tzalu tuj cya'j, bix cxe'l nyeec'ana tey ti pjel la' alcye jun k'ij—tz̈i Kaaw weya. :[mCyjkom cyẍquina tu'n tel cyni'ya ti'j ti jilel tzin tkba'n Espíritu Santo te cyey, ejee'y ocslal,’ tz̈i Jesús cyey aj Laodicea,” tz'i'beq'uey—tz̈i Jesús weya.dZAAlcyekej ma chi xcyey ti'j taaw il, cxe'l nk'o'na cye tu'n cycub ke wuyena jaa' chin cawela tuj nk'ukbila, tisenj weya in xcyeya bix e tzaj tk'o'n Nmana Dios weya tu'n ncub keya tuyaxin jaa' ncawenxin tuj tk'ukbilxin. VY%Lu kena ntiina ttzii' cyanema bix n-oc ntco'na tlemel cyanema. Ka at jun xjal ma tz'abinte nyola bix ka ma tz'ocx tjko'n tlemel jaa' nwitza, chin oquexa tuya, bix chin waa'la tuya. Bix jax cwaa'l wuyena. EXKej xjal n-oc cyak' weya, chi oquel ncawena bix ctzaal tk'o'n jun cycastiwa, tu'ntzen cyxi' tuj tumel. Ju' tzunj, c'oquelxix tak' Dios cyey tuya cykil cyc'u'ja, bix cyjel cyk'o'na cyila. WJu' tzunj, nuk nkba'na cyey cylok'onxa oro weya, jun wik oro ma cyaj sak tu'n k'ak', tu'ntzen cyoca k'ina. Bix cylok'onxa sak xbalen weya tu'n toc cyi'ja, tu'ntzen mintii' cych'ixewa. Bix cylok'onxa remeda ti' tbak' cywitza weya, tu'ntzen cycye'yena. XV)Tzin cykba'na ka k'inakey bix at nim cyk'inemala, bix mintii'tl ch'in palt cyey, tz̈ikey. Min tz'el cyni'ya ti'j ka tuj bis ete'y bix mintii' ba'n at te cyey. Mebekey, bix mos̈key, bix mintii' cyxbalena. UCuma yaa'n chew' ete'y bix yaa'n cyak ete'y, sino nuk o'cx sk'ula ete'y, ju' tzunj q'ueletz ntzu'bena ejee'y tuj ntziya. }Ts‘Ntzki'na jma bint cyu'na. Yaa'n chew' ete'y bix yaa'n cyakxix ete'y. Ba'nxitpele chew' ete'y bix ka cyak ete'y. {SoYaltzen te tej nejenel cye ocslal tuj Laodicea, tz'i'beq'uey cyjulu: “Inayena, jxjal jaxxix, jxjal njapan ti' tyol, jun tstiwa jiquenxix, bix jxjal e tak' Dios te tu'n tcub tbinchan twitz tx'otx' bix twitz cya'j, tzin nkba'na cyjulu: NR Cyjkom cyẍquina tu'n tel cyni'ya ti'j ti jilel tzin tkba'n Espíritu Santo te cyey, ejee'y ocslal,’ tz̈i Jesús cyey aj Filadelfia,” tz'i'beq'uey. Jun tumel cye ke ocslal tuj tnom Laodicea Q{ Alcyekej ma chi xcye ti'j taaw il, cxe'l nk'o'na cye tu'n cycyaj ten te junx maj tuya Nmana Dios, tisenj jun tken jaa' mlay tz'etz. Bix c'oquel ntz'i'bena tbi Nmana Dios tibaj cywitz, tuyax tbi jtnom te Dios cweletz tu'n Dios tuj cya'j, jaj ac'aj Jerusalén, tu'ntzen tchic'ajax ka t-xjal Dioske bix ka ttanem Dioske. Jax ju'x c'oquel ntz'i'bena j-ac'aj nbi'ya tibaj cywitz. Py Tujx najtl oj wul meltz'aja. Jcyocslabla nxi' cyii'na, mi'n cyaj cycye'yena, tu'ntzen mi'n tel k'i'n cycotza oj wula. LO Cuma ma tziy'x q'uixc'aj cyu'na tu'n tlaj cyocslabla wi'ja, ju' tzunj cxe'l nc'ojla'na ejee'y oj tul jjawnex pena tibaj cykilca xjal twitz tx'otx' tu'n tchic'ajax tii'n tnaabl teeyle juun xjal. }Ns C'oquel cyc'u'ja ti'j lu. Kej xjal tzin cykba'n ka cytanem Dios pero nchi ẍtak'en cuma nuk o'cx nche'x lpe ti'j tajbil taaw il, la' alcye jun k'ij chi tzaal wii'na cywitza tu'n cycub maje cywitza, tu'ntzen tel cyniy' ti'j ka oc cyak'a weya. wMg‘Ntzki'na jba'n ma bint cyu'na. Lu ma jket wu'na jun ttzi jaa' cywitza, bix min-al jun xjal jac'a bint tu'n tlemet tu'n, cuma amale yaa'nt nim cyipemala, pero ma chi binchana nyola, bix min ma cub cyewena cyocslabla wi'ja cywitz xjal. \L1Yaltzen te tej nejenel cye ocslal tuj Filadelfia, tz'i'beq'uey cyjulu: “Inayena, jxjal xjan, jxjal jaxxix, jxjal kbalte alcyekej xjal chi oquel tuj tnom te David, jxjal jkol tlemel jaa' bix min-al jun xjal jac'a bint tu'n tlemet tu'n, bix jxjal lmol tlemel jaa' bix min-al jun xjal jac'a bint tu'n tjket tu'n, tzin nkba'na cyjulu: LKCyjkom cyẍquina tu'n tel cyni'ya ti'j ti jilel tzin tkba'n Espíritu Santo te cyey, ejee'y ocslal,’ tz̈i Jesús cyey aj Sardis,” tz'i'beq'uey. Jun tumel cye ke ocslal tuj tnom Filadelfia J Alcyekej ma chi xcye ti'j taaw il, ejee' tzunja ck'ojel cye tu'n toc cyxbalen sak. Bix mlay tz'el wii'na cybi tuj u'j jaa' tz'i'bena cykilca cybi xjal at cychunk'lal te junx maj. Bix cxe'l nk'umena twitz Nmana Dios bix cywitz tsanjel tuj cya'j ka nxjalke. %ICPero at juun xjal cyxola tuj Sardis min ma tz'ilex tu'n ka'. Ejee' tzunkej lu chi betel wuyena toc cyxbalen sak cyi'j, cuma at cyoclen ti'j ja xtalbil lu. .HUJu' tzunj, c'oquel cyc'u'ja ti'j jxnak'tzbil e cybiy bix e cyocslay tuj tneel, bix mi'n cyaj cyk'o'na. Tajtz ti' cyanema. Ka min ma tz'el cyelsa'na cywatla, tzul jk'ij oj tcub nk'o'na castiwa cyibaja, bix min chi ayona ti'j, tisen min chi ayon xjal ti' jun alak' oj tocx tuj cyja te koniyan. GCyc'asem cyiiba, bix cycyiwsam cychunk'lala at tuya Dios, cuma at tu'n tnaj. Ma wila cybinchbena, bix yaa'n tz'aklxix twitz Dios. /F YBix e tzaj tkba'ntl Jesús weya: —Tz'i'beq'uey te tej nejenel cye ocslal tuj Sardis cyjulu: “Inayena, at wuuk espíritu te Dios wuyena, bix wuuk che'w at wuyena, tzin nkba'na cyjulu: ‘Ntzki'na jma bint cyu'na. Tuj cywitz xjal, at cychunk'lala tuya Dios. Pero ntzki'na tisenc'a cyimnekey. 7EgCyjkom cyẍquina tu'n tel cyni'ya ti'j ti jilel tzin tkba'n Espíritu Santo te cyey, ejee'y ocslal,’ tz̈i Jesús cyey aj Tiatira,” tz'i'bec'a—tz̈i Jesús weya.FDBix cxe'l nk'o'na jche'w te klax oj ntzaj t-xee' cya'j cye. zCmtisenxj weya ma tzaj k'o'n woclena tu'n Nmana Dios. Chi cawel cyibaj tuya nim cyipemal, tisenj jun cylel ncawen cyibaj carnel, bix chi cwel xitj kej aj il tjak' cycawbil, tisenj oj tcub buchj jun wiq'uil yaa'n ba'n tu'n junxin binchal lak. B#Alcyekej ma chi xcye ti'j taaw il, bix al ma binchante wajbila hasta ojxe tcyim, cxe'l nk'o'na cye tu'n cycawen wuyena tibaj cykilca tnom, jAMPero jcyocslabla nxi' cyii'na, mi'n cyaj cycye'yena, tu'ntzen at-x cyocslabla oj wul meltz'aja. c@?Ja ka' xnak'tzbil lu jun jawnex t-xnak'tzbil Dios tuj cywitz sbul xjal pero nuk t-xnak'tzbil taaw il. Pero cxe'l nkba'na te cyej min che'x lpe ti'j ja ka' xnak'tzbil lu, mi'n cwel nk'o'na juntl al xnak'tzbil cyibaja. ?1Bix cwel nbyo'na cykilca kej xjal nche'x lpe ti'j ja ka' xnak'tzbil lu. Bix q'uelel cyniy' cykilca ocslal ti'j ka inayena jxjal n-oc ncye'yena ti niy' tuj cyc'u'j xjal bix tii'n ta' cynaabl. Bix cxe'l nk'o'na te juun cyey cycotzey ti' cybinchbena, la' alcye ma bint cyu'na. >{Jey', kej xjal nche'x lpe ti'j xnak'tzbil ti'j pajlel, ka min ma cyaj cycye'yen cyil, chi xe'l nk'o'na tuj nim yajbil. _=7E xi' nk'o'na amle'n cye tu'n tajtz ti' cyanem, pero cycy'i tu'n tcyaj cyk'o'n cyil. Z<-Pero at jun cyila tuj nwitza. At jun ẍtak' xnak'tzbil cyxola tzin tkba'n ka ba'n tu'n t-xi' cywaa'na jwaabj o'yen cywitz sant bix ba'n tu'n cybinchantiya pajlel. Pero yaa'n ka' ja xnak'tzbil lu tuj cywitza, bix at juun cyxola nche'x lpe ti'j. Nche'x tuj il tu'n, tisenj tej cyxi' tuj il kej xjal nejl e cybincha tajbil jxuuj Jezabel. x;i‘Ntzki'na jba'n ma bint cyu'na. Bix ntzki'na at cyc'u'ja wi'ja, bix ka n-oc ke cyc'u'ja wi'ja. Bix ntzki'na cyaak'ena tuj taak'en Dios, bix at cypasensyey oj n-oc q'uixc'aj cyi'ja. Bix ntzki'na mas ba'n cybinchbena ja'lewe twitzj nejl. :Yaltzen te tej nejenel cye ocslal tuj Tiatira, tz'i'beq'uey cyjulu: “Inayena, jxjal Tcwal Dios, jxin tzin tyeec'an tbak' twitz nchi koptz'aj tisen tken k'ak' bix nchi koptz'aj ke tkenxin tisenj xcbil bronce oj n-ocx tuj k'ak', ntz̈i tzuna julu: S9Cyjkom cyẍquina tu'n tel cyni'ya ti'j ti jilel tzin tkba'n Espíritu Santo te cyey, ejee'y ocslal. Alcyeke ma chi xcye ti'j taaw il, cxe'ltzen nk'o'na jwaabj te tuj cya'j cye. Bix cxe'l nk'o'na jun xak sakxix tzin tyeec'an ka nxjalake. Twitztzen juun xak tz'i'betl jun ac'aj biybaj, bix nuk o'cx jxjal cjk'ilte xaka q'uelel tniy' ti'j jbiybaj tz'i'bet twitz xak,’ tz̈i Jesús cyey aj Pérgamo,” tz'i'beq'uey. Jun tumel cye ke ocslal tuj tnom Tiatira $8AJu' tzunj, mi'ntl che'x lpey ti'j cyxnak'tzbilxin. Ka ma che'x lpetla ti'j, tzul jk'ij oj wula cyxola tu'n nk'ojla cyi'jxin tuyaj machet tetz tuj ntziya. (7IJax ju'x cyey, at juun cyxola nche'x lpe ti'j cyxnak'tzbil aj nicolaíta, jatzenj xnak'tzbil junx tuyaj t-xnak'tzbil Balaam. Ka' ja xnak'tzbil lu tuj nwitza. +6OPero at cyila tuj nwitza, cuma at juun cyxola nche'x lpe ti'j t-xnak'tzbil jxin Balaam, jxin tyolel Dios jẍtak'xin e t-xnak'tza tej rey Balac ti tten tu'n cycub tz'ak aj Israel tuj il. E xi' tkba'nxin cyexin tu'n t-xi' cywaa'nxin jwaabj o'yen cywitz sant bix tu'n cybinchantexin pajlel. _57 ‘Ntzki'na jba'n ma bint cyu'na, bix ntzki'na najlkey tuj jun tnom at tjak' tcawbil taaw il. Amale ncawent Satanás tuj cytanema, pero tzinx chi ocslana wi'ja. Min ma cyaj cycye'yena cyocslabla wi'ja, amale e cubet byet jxin Antipas tu'n tlaj ocslalxin wi'ja. Iy'x q'uixc'aj tu'nxin tejxe tcyimxin tuj cyk'ab xjal nchi oc lpe ti'j taaw il. /4W Yaltzen te tej nejenel cye ocslal tuj Pérgamo, tz'i'beq'uey cyjulu: “Inayena, jxjal tetz jun machet ca'ba ttzii' binne tten tuj ntziya, tzin nkba'na cyjulu: &3E Cyjkom cyẍquina tu'n tel cyni'ya ti'j ti jilel tzin tkba'n Espíritu Santo te cyey, ejee'y ocslal. Alcyekej ma chi xcye ti'j taaw il, mlay che'x tuj k'ak' te junx maj, jatzen tcab cyamecyj,’ tz̈i Jesús cyey aj Esmirna,” tz'i'beq'uey. Jun tumel cye ke ocslal tuj tnom Pérgamo L2 Mi'n tzaj ttz̈i cyi'ja ti'j q'uixc'aj tzul cyi'ja. Q'uelel cyni'ya ti'j at juun cyxola at tu'n cyocx k'o'n tuj tzee' tu'n taaw il, cuma taj taaw il tu'n tcyaj cycye'yena cyocslabla. Chi yajlal cyi'ja laaj k'ij. Ke cyc'u'ja cyuj yajbil luwe hasta ojxe cycyima. Bix cxe'l nk'o'na cycotza, jatzenj cychunk'lala te junx maj. k1O ‘Ntzki'na at nim q'uixc'aj n-oc cyi'ja bix mebe xjalkey. Pero k'inakey tuj cya'j. Bix ntzki'na at xjal tzin cykba'n ka t-xjal Dioske bix nchi yolen ka' cyi'ja. Pero yaa'n t-xjal Dioske, sino nche'x lpe ti'j tajbil taaw il. 90kYaltzen te tej nejenel cye ocslal tuj Esmirna, tz'i'beq'uey cyjulu: “Inayena, jxjal tneel bix manc'bil, in cyima bix o chin jatz itz'ja juntl maj, tzin nkba'na cyjulu: R/Cyjkom cyẍquina tu'n tel cyni'ya ti'j ti jilel tzin tkba'n Espíritu Santo te cyey, ejee'y ocslal. Alcyekej ma chi xcye ti'j taaw il, cxe'l nk'o'na cyoclen tu'n t-xi' cywaa'n twitzj tzee' te chunk'lal te junx maj at tuya Dios tuj cya'j,’ tz̈i Jesús cyey aj Efeso,” tz'i'beq'uey. Jun tumel cye ke ocslal tuj tnom Esmirna .Pero at jun tzin cybincha'na ba'n. N-el cyiiq'uena cybinchben ke nicolaíta. Jax ju'x weya, ka'xsen cybinchben tuj nwitza. {-oJu' tzunj, cyna'ntza jaa' ma chi cwa tz'aka bix chi meltz'aja juntl maj wuyena tuya cykil cyc'u'ja, tu'ntzen toc wak'a cyey tisen tuj tneel. Ka min ma tz'oc wak'a cyey tisen nejl, chin ula cyuyey tu'n tel wii'na cycantila cyxol wuuk cantil. b,=Pero at jun cyila tuj nwitza. Ya min n-octl wak'a cyey tuya cykil cyc'u'ja tisenj nejl. +At cypasensyey, bix amale mat tz'oc nim q'uixc'aj cyi'ja tu'n tlaj cyocslabla wi'ja, pero min ma cyaj cyk'o'na cyocslabla. *}‘Ntzki'na cykilcaj ba'n ma bint cyu'na bix jcyaak'ena tuj taak'en Dios ma bint cyu'na tuya pasensya. Mi'n cyc'ama ke xjal ka', bix tej cyten jun xjal e cykba ka nxela pero yaa'n ju'wa, octzen cyipena ti'j tu'n tel cyni'ya ti'j ka nuk tenx cyu'n. R) Bix e tzaj tkba'ntl Jesús weya: —Tz'i'benc'a te tej nejenel cye ocslal tuj Efeso cyjulu: “Inayena, jxjal at wuuk che'w tuj nmank'aba, bix nchin beta cyxol wuuk cantil te oro, tzin nkba'na cyjulu: *( OYaltzen cyi'j wuuk che'w xi' tcye'yena tuj nmank'aba bix kej wuuk cantil te oro, cxe'l nkba'na tey ti japenina. Kej wuuk che'w, jatzen japenina kej wuuk tneel xjal cyxol ocslal ete' tuj wuuk tnom. Bix kej wuuk cantil, jatzen japenina kej ocslal ete' tuj wuuk tnom—tz̈i Jesús weya.K' Ju' tzunj, tz'i'benc'a jma tila, j-at ja'lewe, bix jpjel mas yaj. & I'tz kena te junx maj. In cyima, pero o chin jatz itz'ja te junx maj. Bix inayena nchin cawena tibaj cyamecy bix tibaj cynajbil cyimne. k% QTej t-xi' ncye'yena jaxin, in cub tz'aka t-xee' tkenxin tisenc'a cyimne in oca. Bix e cub tk'o'nxin tmank'abxin wibaja, bix e tzaj tkba'nxin weya: —Mi'n tzaj ntz̈iya ti'ja, cuma inayena jxjal tneel bix jxjal manc'bil. ,$ SBix tcub wuuk che'w tuj tmank'abxin, bix tetz jun machet ca'ba ttzii' binne tten tuj ttzixin. Bix tcye'nc twitzxin tisen tken k'ij oj nkoptz'aj cyiw te chil k'ij. #  Nkoptz'aj tkenxin tisen xcbil bronce oj n-ocx tuj k'ak'. Bix tk'ajk'ajel twi'xin tisen jun nima' oj n-etz wajtz'aj twitz xak. " Jtwi'xin bix ttzmal twi'xin sakxsen tisen sak lant bix tisen skbaken. Bix ke tbak' twitzxin nchi koptz'aj tisen tken k'ak'. A! } Cyxoltzen wuuk cantil, e wila jun xinak, jaj Sma'n tu'n Dios tu'n tten cyuya xjal. Toc t-xbalenxin jawnex cupeninx maa t-xee' tkenxin, bix toc jun ẍipbelte te oro ttzii' t-xuuc'xin. >S~y}z||){zz$yxwwvNu}tpsrrqppo/mlkkjj%i&h^ggQfedccS=Y<< ;`:988R766=564322k11 0 ..5->,8+*))-(C'\&%%$S""M!! s fQu- Kx Iz>>|]q Bix e tzaj tkba'n ángel weya: —Tz'i'beq'uey cyjulu: “At t-xtalbil Dios cyibaj kej xjal txco'nke tu'n cywaa'n tuj mejoblenel tej Tal Carnel,”—tz̈i ángel. Bix e tzaj tkba'ntl weya: —Kej yol lu jaxxix tyol Dioske—tz̈i weya. \/Ma tzaj k'o'n amle'n cye t-xjal tu'n toc cyxbalen sak bix ntxakakan, te techel ka jiquenxix—tz̈i kej ete' tuj cya'j. Mejoblenel te Tal Carnel N[Ko tzalajxix bix ko tenx aleyre bix ko nimsal ja Dios, cuma ma pon tumel tu'n tten Jtal Carnel, ja Jesús, cyuya t-xjal. Ma bint cyten t-xjal, tisen oj nbint tten jun xuuj tu'n tmaje tuya tchmil. xZiBix e xi' nbi'na cyyol jun nimxsen cyajlal aj tuj cya'j, tisen tk'ajk'ajel jun nima' oj n-etz wajtz'aj twitz xak bix ka oj ntininin cyiw k'ancyok. E xi' cykba'n: —¡Jawnexxit Dios! cuma at tu'n tcawen Kman Dios tuya cykil tipemal. KYBix e tzaj tkba'n jun nka tcub tk'ukbil Dios: —Cykilca key t-ak'anal Dios cyuyax key at cynimbil Dios cyuyax key ch'in bix key nintzaj, cynimsanx Kdios—tz̈i jun tcub nka ttxlaj Dios. KXJax ju'x kej winakcyaja tij cyuyax cyaja jwik i'tz e cub mutzk'aj twitz Dios k'ukl tuj jawnex tk'ukbil tu'n tjaw cynimsa'n jaxin. E xi' cykba'n: —Ju'xit ttena. Jawnexxit Dios—tz̈ike. yWkBix e xi' cykba'ntl: —¡Jawnexxit Dios! cuma te junx maj njaw tsibel jk'ak' ncub tpaten tnom—tz̈ike. Vycuma jiquenxix bix tuj tumel jcastiwa ma txi' tk'o'n. Ma txi' tk'o'n tcastiwa jawnex aj paj e xi' tii'n kej xjal twitz tx'otx' tuj il tu'nj tbinchben ka'. Bix ma tzaj tk'o'n Dios t-xel te xuuj tu'nj cycyamecy t-ak'anal—tz̈i ke xjal tuj cya'j. EU Tbajlenxitltzen lu, e xi' nbi'na tk'ajk'ajel cyyol nimxsen cyajlal xjal tuj cya'j. Cyiwxix e xi' cykba'n: —¡Jawnexxit Kman Dios! Nuk tu'n Dios ma ko clet. Nimsxen tipemal. Nimjxit tbi, T Tuj ja tnom lu ma cnet cytz̈q'uel ke tyolel Dios bix ke ocslal bix cykilca xjal o cub cybyet twitz tx'otx'—tz̈i ángel.[S/Mi'n tentl tken luz tu'n tk'on spi'yen, bix mintii'tl mejoblenel c'oquel tuj. Cwel xitj, cuma kej xin at cyc'a's̈ najl tuj, e cawenkexin cyibaj cykilcatl xjal, bix cuma e sbun ke aj Babilonia cykilcatl tnom. R!Mi'ntl tz'oc arpa bix xux bix trompeta cyu'n xjal, bix mi'n chi bitzetl. Mi'n chi ak'anantl xjal, bix mi'n chi tz̈ee'ntl xuuj ti' cyaa'. Q'Bix at jun tsanjel Dios tuj cya'j nim tipemal e xi' ttzyu'n jun ma tij xak tisen jun cyaa', bix e cub t-xoo'n tuj mar. Bix e xi' tkba'n: —Tisenj e cu'x xak tjak' mar, ju'tzen pjel te Babilonia. Cwel xitj tuj jun rato bix cyiw t-xi'len, bix mlayx cnet juntl maj. PPKey najl tuj cya'j, bix key ocslal cyuyax t-xel Jesús cyuyax tyolel Dios, chi tzalaja, cuma ma txi' tk'o'n Dios castiwa tibaj ja tnom lu, cuma nim ma yasen cyi'ja—tz̈itzen yol e tzaj tuj cya'j. nOUBix e jax kuk tuj cywi', bix e jaw s̈i'nke, bix ook'ke, bix e xi' cykba'n: “Lastim, lastim, jawnex tnom. Cykilca taaw barc tuj mar ocke k'ina tu'nj tk'inemal ja tnom lu. Lastim, cuma te junx hora ma cub naj tnom,” tz̈ike. N Tej cylonte tej tjaw tsibel jk'ak' ncub tpaten tnom, e jaw cys̈i'n: “Mintii'tl jun tnom jawnex tisen ja tnom lu,” tz̈ike. M-Te junx hora ma cub naj cykilca tk'inemal.” Ke capitán te barc, cyuyax ke onel ti'j, cyuyax ke cykilca nchi ak'anan tuj mar, el lk'eke ti'j. #L?Cxe'l cykba'n: “Lastim, lastim, jawnex tnom. Toc t-xbalen sakxix bix jawnex bix cyak, bix e bajxse bint tuya oro tuyax xak wi'yelxix tuyax perla ti'j. :KmKej xjal e q'ueyen kej c'as̈jel lu, kej oc k'ina tu'nj cyq'ueyen cyej aj Babilonia, chi tzaal we' nakch ti'j tnom, tu'ntzen mi'n cub tcastiwa cyibaj. Ook'ke bix at nim cybis. 'JGYaltzen key xjal aj Babilonia, cykilcaj ba'n cyaja ma tz'el k'i'n cyey. Cykilcaj at tajbil cyey bix cyk'inemala ma cub naj. Mlayx chi cnet juntl maj cyu'na. gIG bix canela, bix c'oc'sbil, bix s̈bo's̈, bix remeda, bix juntl wik c'oc'sbil incienso tbi, bix vino, bix aseyt te olivo, bix harina, bix triwa, bix wacẍ, bix carnel, bix tz̈ej, bix carwaj, bix ak'anal, bix te k'opaj. H3 Min-altl tu'n tlok'onte cyc'a's̈ oro bix plata bix xak wi'yelxix bix perla bix xbalen sakxix bix jawnex, bix xbalen te seda, bix xbalen cyak, bix tzee' tzin tk'o'n c'oc'sbil, bix cotz nbint te twitz cye nmak jil, bix tzee' tbanelxix, bix bronce, bix xcbil, bix xak mármol, jGM Jax ju'x kej q'ueyel twitz tx'otx' nim chi ook'el ti'j, cuma min-altl tu'n tlok'onte cyc'a's̈. KF Chi tzaal we' cyey'lte nakch ti'j, tu'n mi'n cub tcastiwa cyibaj, bix cxe'l cykba'n: “¡Lastim jawnex tnom! ¡Lastim Babilonia nim tipemal nejl! Te junx hora ma cub tcastiwa,” tz̈i cybel. kEO Bix chi ook'el ke cawel twitz tx'otx' oj cylonte otk cub xitj ja tnom lu. El cyiiq'uen ja Dios tuyax Babilonia bix ocke te k'ina tu'nj cyc'a's̈ te. Ju' tzunj, oj cylonte njaw tsibel jk'ak' ncub tpaten ja, nimxsen chi bisel. FDCuma ju'tzen ncub tbisen ju'wa, ju' tzunj, cpol jk'ij oj tcub castiwa tibaj. Tzul cyamecy. Tzul bisbajil. Tzul weyaj. Bix c'oquex patet tuj k'ak', cuma at nim tipemal Dios k'olte castiwa. MCCyk'onxa q'uixc'aj bix bisbajil te ti' nimbil tiib bix ti' tachbil. Tzin tkba'n tuj tanem: “Jawnex cawel kena, yaa'n jun mebe viuda kena. Mlay chin jaw ook'a, cuma mintii' bis wi'ja,” tz̈i. kBOBix e xi' tkba'n Dios: —Cyk'onxa t-xel te ja tnom lu tisenx ma tzaj tk'o'n ka' cyey. Cyk'onxa ca'ba maj t-xel cybinchben ka'. Tuj jvaso jaa' e cu'xa tk'o'n jc'a'bj jka', cybinchama cab maj t-xel, bix cyk'onxa te tc'a. A-Ma chmet-xix ke til ja tnom lu maa japan baj tuj cya'j, bix ma tzul tuj tc'u'j Dios tu'n t-xi' tk'o'n castiwa te t-xel—tz̈i Dios cye ttanem. ^@5Bix e xi' nbi'na juntl tk'ajk'ajel yol e tzaj tuj cya'j. E tzaj tkba'n: —Key nxjala, cyetza cyxol kej xjal te tnom lu, tu'ntzen mi'n cybinchana il junx cyuya, bix tu'n mi'n cytena cyuya oj tcub cycastiwa. ?Tuya cykil cyc'u'j ma chi oc lpe cykilca tnom ti'j yaa'n ba'n tuya, tisen oj n-oc tak' k'e'n te jun bolo. Ma chi oc lpe ti'j ka' ke cawel twitz tx'otx' tuya, bix ke q'ueyel ma chi oc k'ina tu'nj cyc'a's̈ ti'j. Pero ja'lewe ma cub xitj—tz̈i ángel. ?>wBix e jaw ts̈i'n tuya jun yol cyiw: —Ma cub xitj, ma cub xitj jnintzaj tnom Babilonia. Ma tz'oc nuk o'cx te jun cynajbil biman bix tisen jun cynajbilkejil cykilca wik ch'it ka'. = Tbajlenxitltzen jlu, e wila juntl tsanjel Dios ncu'tz tuj cya'j. At nim tipemal, bix e cub spi'yen twitz tx'otx' tu'n tspi'yenal. }<sYaltzen jxuuj xtila, tzintzen techla'n jawnex tnom ncawen cyibaj cawel ete' twitz tx'otx'—tz̈i ángel weya.B;}Ma tak' Dios tuj cyanem tu'n cybinchante jtaj Dios tu'n tbint cyu'n, jatzenj tu'n tten jun cynaabl junx bix tu'n t-xi' cyk'o'n cycawbil tej jil ka', ojxe tjapan baj cykilca tyol Dios. K:Yaltzen kej laaj cache tuyax ja jil jil xtila, q'uelel cyiiq'uen ja xuuj aj paj, bix q'uelel cyii'n tipemal bix t-xbalen wi'yelxix. Cxe'l cychyo'n tchu'lxuj, bix cwel cypaten jaxuj tuya k'ak'. 9%Bix e tzaj tkba'ntl weya: —Kej a' xtila jaa' ncuba kej xuuj aj paj, xjalke. Tzin cyechla'n a' nim xjal bix tnom bix cykilca wik yol. 8Kej cawel lu chi k'ojlel ti'j Tal Carnel. Pero cwel cyi'j tu'nj Tal Carnel, cuma jatzen Cawel cyibaj cykil cawel bix Rey cyibaj cykil rey. Bix tuyaj Tal Carnel oj tcub cyi'j tu'n, ete' kej t-xjal Dios min e cyaj cyk'o'n cyocslabl ti'jxin—tz̈i ángel weya. _77 Junx cynaabl kej laaj cawel lu, jatzenj tu'n t-xi' cyk'o'n cycawbil tej jil ul jlet. 6) Yaltzen kej laaj cache e tila, tzintzen cyechla'n laaj cawel. Mina'x cyoc te cawel. Pero oj tul jletjil tzul, chi cawel tuyajil jun ni' rato. 5  Yaltzenj jil e ten nejl bix min-altl ja'lewe, ja tzunja twajxakan cawel. Jax jun cyxol kej wuuk, bix cxe'l tuj il te junx maj. -4S Ejee' tzunj lu tzin cyechla'n wuuk cawel. Jwe' cawel ma chi el. Jun at-x ja'lewe. Jatzen juntl, mina'x tul. Ojtzen tul, ilxix ti'j tu'n tten, pero yaa'n nim k'ij. 3y Alcyekej at cynaabl, c'oquel cyc'u'ja ti'j jlu. Kej wuuk wi'ybaj, jatzen japeninaj kej wuuk witz cwel ke xuuj cyibaj. ~2uJjil e tila, jatzenj jil e ten nejl pero mintii'tl ja'lewe. Ch'ixc'a tpon tumel tu'n tjatz tuj jul mintii' tumel t-xee' bix tu'n t-xi'jil tuj il te junx maj. Yaltzen kej xjal twitz tx'otx', kej yaa'n tz'i'ben cybi jatxe tej tbint twitz tx'otx' tuj u'j te chunk'lal te junx maj, chi jawel klee' oj toc cycye'yen jajil, cuma e tenjil pero min-altljil bix tzuljil juntl maj. 11[Bix e tzaj tkba'n ángel weya: —¿Tikentzen njaw klee'ya? Cxe'l nkba'na tey ti'j ti japenina jxuj xuuj tuyax jil ikl texuj bix at wuuk twi'xuj tuyax laaj tcachexuj. 80iE wila otk tz'oc xuuj tisenc'a jun bolo, cuma otk txi' tc'a'nxuj cytz̈q'uel kej otk chi cyim tu'nxuj tu'n tlaj cyocslabl ti' Jesús. Tej nlontiya jaxuj, nim in jaw klee'ya. L/Tz'i'ben jun biybaj tibaj twitzxuj, pero jun biybaj mintii' tumel ti japenina. Tz̈i cyjulu: “Jnintzaj tnom Babilonia, jaa' ta' cytxu aj paj, bix jaa' n-itz'ja kej ka' nbint twitz tx'otx'.” D.Toc t-xbalen xuuj puro tbanelxix bix wi'yelxix. E cyaj tbint tuya oro cyuyax nintzaj xak cyuyax perla. Tzyu'n jun vaso te oro tu'n. Nojnexsen tvaso tuyaj ka' bix jpajbaj e bint tu'nxuj. c-?Bix e xi' tii'n ángel wanema tuj jun lugar min-al xjal najl tuj. Bix e wila jun xuuj k'ukljawx tibaj jun jil cyak tilbiljil. Nimxsen yol ka' ti'j Dios tz'i'ben ti'jjil, bix at wuuk twi'jil tuyax laaj tcachejil. f,ETuya cykil cyc'u'j, ke cawel twitz tx'otx' ma chi oc lpe ti'j jyaa'n ba'n e tkba ja xuuj lu, bix ke xjal najl twitz tx'otx' ma chi oc lpe ti'j ka', tisen oj n-oc tz'ey'xix tc'u'j jun bolo ti'j k'e'n—tz̈i ángel weya. I+ Bix ul wuyena jun cyej wuuk ángel cyxol kej k'i'n wuuk lak cyu'n, bix e tzaj tkba'n weya: —Ju' tzaja tzalu. Cxe'l nyeec'ana tey jcastiwa cwel tibaj jxuuj aj paj, jxuuj k'ukl cyibaj nim a'. H* Bix e tzaj jun jawnex skbaken twitz cya'j tu'n tcub cyibaj xjal. Jun syent libra talel juun twitz skbaken. Bix e jaw yolen ke xjal ka' ti'j Dios tu'nj skbaken, cuma nimxsen jun skbaken.M)Cykilca kej nee' ch'in tx'otx' tmij mar e baj cyuyax cykilca witz. (5Bi'x e cub pax jjawnex tnom. Te oxe e'la. Bix e cub xitj cykilca tnom twitz tx'otx'. Cykilcaj til tnom te Babilonia ul tuj tc'u'j Dios, bix e tzaj nim tk'oj Dios tibaj. Tisen jun vaso nojnexsen tuya vino bix n-el koj, ju'tzen ttena jtk'oj Dios e tzaj cyibaj ka' aj Babilonia. '}Bix e tzaj tken k'ancyok tuyax nim s̈itz̈' bix tuyax ntininin k'ancyok. Bix e tzaj jun nintzaj xcyaklajnab. Bajx tzaa' jun xcyaklajnab cyiwxsen tisen ja lu jatxe tej tbint xjal twitz tx'otx'. Jawnexsen jun xcyaklajnab, tuya nimxsen tipemal. s&_Jatzen te twuukan ángel, e xi' tko'n jtcu'x tuj lak tuj cyk'i'k. Bix etz jun tk'ajk'ajel yol cyiwxix tuj tja Dios tuj cya'j, jatztzen ta' tk'ukbil Dios. E xi' tkba'n: —O'cx xsunj. Ma pon tumel tu'n tbaj cykilca—tz̈i Dios. v%eYaltzen cyej biman, oc cychmo'n ke cawel cyuyax cysoldado tuj jun lugar Armagedón tbi tuj yol hebreo. X$)C'oquel cyc'u'ja ti'j ja tyol Jesús lu: “Chin ul meltz'aj jun k'ij mintii' tumel, jac'aj min chi ayon xjal wi'ja, tisen min chi ayon xjal ti' jun alak' oj tocx tuj cyja te koniyan. At t-xtalbil Dios cyibaj kej xjal nchi ayon wi'ja bix binne cyten, yaa'n tisen jun xjal ẍbikl tten oj tul alak' bix tzul tch'ixew,” tz̈i Jesús. #wBiman ke cyoxele, bix nchi yeec'an nimxsen cyipemal. Bix nchi pon cyuya cawel tuj cykilca twitz tx'otx', tu'ntzen toc cychmo'n ejee', tu'ntzen cyk'ojl cawel cyuya soldado ti'j Dios te cykilca tipemal tuj jk'ij oj tchic'ajax at mas tipemal Dios. "  Bix e wila oxe biman etz tuj ttzi dragón bix tuj ttzi jil ka' bix tuj ttzi ẍtak' tyolel jil ka'. Cycye'nc biman tisen woo'. M! Bix e xi' tk'o'n twukakan ángel jtcu'x tuj tlak. E xi' tko'n tibaj jnintzaj nima' Eufrates tbi. Bi'x e tzkij nima', tu'ntzen tajben cye cawel te ocne tu'n cyiy'x tibaj nima' cyuya soldado.  w Bix e jaw yolen ka' ti'j Dios tuj cya'j tu'n tak' cyq'uixc'aj bix cyakc'un cyi'j. Min e cyaj cyk'o'n cybinchben ka'. W' Bix e xi' tko'n tjwe'yan ángel jtcu'x tuj lak tibaj tk'ukbiljil jil ul jlet, jatztzen ncawen. Bi'x e cyaj ten tuj klolj cykilca lugar jaa' ncawen, bix e cub cytx'a'n xjal cyaak' tu'n tak' q'uixc'aj. \1 Bix e baj tz'ey' ke xjal tu'n nim cyak. Pero min e cyaj cyk'o'n xjal cyil tu'n tjaw cynimsa'n ja Dios. Nuk o'cx oc ten yolel ka' ti'j Dios, jatzen Dios at tipemal tu'n tk'onte kej xitbil lu nimxsen cychiyonel.  Bix e xi' tko'n tcyaa'n ángel jtcu'x tuj lak ti'j k'ij, bix e xi' k'o'n tipemal k'ij tu'n cytz'ey' ke xjal tu'n tk'ak'el. Bix e xi' nbi'na tyol j-ángel c'ojlal altar. E xi' tkba'n: —Jax tu'na tej tbint ju'wa tu'na, jay Kman Dios te cykil tipemal. Jiquen ta'y tu'n tcub tk'o'na cycastiwa xjal tu'nj cyoc nima' bix cywi' a' te tz̈iy'—tz̈i ángel c'ojlal altar. (Icuma ma tz'el cytz̈q'uel ocslal bix ke tyolela cyu'n. Ju' tzunj, ma txi' tk'o'na tz̈iy' tu'n t-xi' cyc'a'n te t-xel, cuma cyilx jlu—tz̈i ángel taaw a'. q[Bix e xi' nbi'na tyol jtsanjel Dios tuj cya'j c'ojlal cykilca a'. E xi' tkba'n: —Jay Dios xjan, ata ja'lewe bix ma tena te junx maj, jiquen jma bint tu'na. Jiquen ta'y tu'n t-xi' tk'o'na tz̈iy' cye xjal tu'n t-xi' cyc'a'n, q[Bix e xi' tko'n toxen ángel jtcu'x tuj lak cyibaj nima' bix cyibaj twi' a'. Bix ocke te tz̈iy'. !;Bix e xi' tko'n tcab ángel jtcu'x tuj lak tibaj mar. Bix oc mar te tz̈iy' tisen ttz̈q'uel jun cyimne, bix e baj cyim cykilca kej najl tuj mar. nUBix e xi' tneel ángel, bix e xi' tko'n twitz tx'otx' jtcu'x tuj lak. Bix e tak' jun wik yabel cyakc'un cyi' xjal. Nimxsen chiyonel te cyej xjal toc techel jil jil ul jlet cyi'j cyxumlal bix kej e na'n dios twitz tsantjil. 7 iBix e xi' nbi'na jun yol cyiw etz k'ajt tuj tja Dios. E xi' tkba'n cye wuuk ángel: —Cu txi'y bix cykonxa twitz tx'otx' jtcu'x tuj wuuk lak, jatzen tk'oj Dios—tz̈i yol. 8iBix e noj tja Dios tuya sib tu'nj tspi'yen Dios bix tipemal, bix min-al jun ba'n tu'n tocx tuj tja Dios tejxe tbaj kej wuuk xitbil tchiyonelxsen k'i'n cyu'n wuuk ángel.&EBix jun wik cyxol kej cyaja jawnex wik i'tz e xi' tk'o'n wuuk lak te oro cyej wuuk ángel, jun te jaca juun. Nojne ke lak tuya tk'oj Dios i'tz te junx maj. +OBix etz tuj tja Dios kej wuuk ángel k'i'n kej wuuk xitbil tchiyonelxsen cyu'n. Toc cyxbalen sakxix bix nkoptz'aj, bix toc jun cyq'uelbil ttzii' cyxuuc' te oro. 1Tbajlenxitltzen jlu, oc ncye'yena juntl maj, bix e wila tej tjket jcwart mas xjan tuj tja Dios, jatztzen tocx jxak tz'i'ben tley Dios twitz. veKman Dios, cykilca xjal il ti'j chi nimal jay bix il ti'j chi nimsal tbiy, cuma nuk o'cx jay xjan. Cykilca xjal tuj cykilca tnom chi pomel cywitza tu'n cysuken t-xee' tkena, cuma ma cub tk'o'na cycastiwa xjal ka' kwitza,” tz̈i bitz. 7gBix e bitzenke jun bitz, jatzenj bitz e t-xnak'tza Moisés, jt-ak'anal Dios, cye xjal jatxe ootxa, jbitz e cybitze xjal tej Tal Carnel mas yaj. Tzin tkba'n bitz cyjulu: “Jawnex bix nintzaj tbinchbena, jay Kaaw Dios te cykil tipemala. Jiquenxix bix jaxxix jnbint tu'na, jay Cawel tibaj cykilca tnom. zmJax ju'x e wila jun chk'ajlaj tisenc'a jun mar te viiyre smo'n tuya k'ak'. Wa'lke tibaj ja mar lu kej ocslal min otk chi ten tjak' tcawbiljil jil ka'xsen bix twitz tsantjil bix tajlal tbijil. Tzyu'n cyu'n kej arpa otk tzaj tk'o'n Dios cye. ~ wBix e wila juntl jawnex techel twitz cya'j in jaw klee'ya ti'j. At wuuktl tsanjel Dios tuj cya'j, bix k'i'n wuuk xitbil tchiyonelxsen cyu'n, jatzen manc'bil xitbil jlu, cuma ojtzen tjapan baj kej lu, otktzen japan baj tk'oj Dios tuj ja tyem lu. R Bix e baj wa'bet uva ti'jxe tnom, bix etztzen tz̈iy' tuj ttemlel uva jaa' e cwa' chmet. E jaw tz̈'iy tz̈iy', bix e japan tpiman maa tuj ttzi tz̈ej, bix jun mutx' ajlab jaa' e pon baj tz̈iy'._ 7Bix e baj tchmo'n ángel twitz awal twitz tx'otx' tuya tsemel, tu'n tel keset tzk'aj uva twitz tx'otx', bix e cub tk'o'n ke uva tuj jun ttemlel, tu'ntzen tel yetz'et ta'l, jatzen elpeninaj jawnex tk'oj Dios. 0 YBix etz j-ángel at taak'en tu'n tc'ojlan jk'ak' twi'j altar tuj cya'j. Etz twitz altar, bix e xi' tkba'n tuya jun tyol cyiw tej ángel tzyu'n semel tu'n binne ttzii': —Binchanxsen tiiba tuya tsemela binne ttzii', tu'n tel joset ke tzk'aj uva twitz tx'otx', cuma ma chi tzkij—tz̈i ángel. Yajxitltzen bix etz juntl tsanjel Dios tuj cya'j tuj tja Dios at tuj cya'j. Jax ju'xte, tzyu'n jun semel tu'n binne ttzii'. r ]Bix jxjal k'ukl tibaj muj e tzaj tnukpi'n tk'ab tuyax semel, bix e cub tchmo'n awal twitz tx'otx'. 7Bix etz juntl tsanjel Dios tuj cya'j tuj tja Dios tuj cya'j, bix e xi' tkba'n tuya jun tyol cyiw tej xjal k'ukl tibaj muj: —Binchamxsen tiiba tuya tsemela tu'n tjaw chmet twitz awal, cuma ma pon tumel tu'n tchmet twitz awal. Ma tzkij twitz awal twitz tx'otx'—tz̈i ángel. V%Tej toc ncye'yena juntl maj, e wila jun muj sak, bix k'uklc'a tibaj jmuj ja xjalja Sma'n tu'n Dios tu'n tten cyuya xjal. Tjax jun tcorona te oro tuj twi', bix tzyu'n jun semel tu'n bix binne ttzii'.  Bix e xi' nbi'na tk'ajk'ajel jun tyol tuj cya'j. E tzaj tkba'n weya: —Tz'i'beq'uey jlu: “At t-xtalbil Dios tibaj kej xjal junx ete' tuya Cyaaw tu'nj cycyim tuj ja tyem lu, cuma ya mintii' q'uixc'aj chi i'yela, bix cxe'l tk'o'n Dios cyxel jq'uixc'aj iy'x cyu'n tu'n tlaj cybinchben ba'n,” cwel ttz'i'bena—tz̈i Espíritu Santo weya. Jawnex tawal Dios twitz tx'otx' oW Ju' tzunj, il ti'j tu'n cyniman ocslal tley Dios bix tu'n cyten cyiw tuj cyocslabl ti'j Jesús. lQ Bix tsibel k'ak' nq'uixbisan ejee' njatz te junx maj. Mintii' cyajlabl kej xjal lu e jaw cynimsa'n jajil jil ul jlet bix jtsantjil bix e cyiik' jtechel tbi. Nimxsen q'uixc'aj cyi'j te k'ij bix te koniyan—tz̈i toxen ángel.  cweltzen jawnex tk'oj Dios cyibaj. Cxe'lxsen cyc'a'n xjal tk'oj Dios, tisen nxi' tc'a'n jun bolo k'e'n, cuma nojnexsen vaso tuya tk'oj Dios. Cycastiwa cwel cyibaj, jatzen tu'n cytz'ey' tu'n k'ak' bix tu'n azufre cywitz ke ángel xjan bix twitzj Tal Carnel. uc Bix e tzaj toxen tsanjel Dios tuj cya'j cyi'j. E xi' tkba'n tuya jun tyol cyiw: —Alcye kej xjal ma jaw cynimsa'n jajil jila tzul jlet bix cywitz tsantjil, bix alcye kej xjal ma cyiik' jtecheljil tibaj cywitz bix ka ti'j cyk'ab, H Bix e tzaj juntl tsanjel Dios tuj cya'j ti'j tneel ángel. E xi' tkba'n: —Ch'ixc'a tcub baj jnintzaj tnom te Babilonia. Tuya cykil tc'u'j ma tz'oc lpe Babilonia ti'j yaa'n ba'n, bix ma chi oc lpe cykilca tnom ti'j yaa'n ba'n tu'n, tisen n-oc tz'ey'xix oj nchi'len tc'u'j jun bolo ti' k'e'n—tz̈i tcab ángel. zmBix e tzaj tkba'n tuya jun tyol cyiw: —Cynimanx Dios bix cynimajaw jaxin, cuma ma pon tumel tu'n tcub tk'o'nxin cycastiwa xjal. C'oquel cybi'na ja Dios e cub tbincha'nxin twitz cya'j bix twitz tx'otx' bix mar bix cywi' a'—tz̈i ángel. Bix e wila juntl tsanjel Dios tuj cya'j npurpaj tmij cya'j. E xi' tk'umen jba'n tpocbal colbil te junx maj cyej xjal najl twitz tx'otx'. E tk'ume cye xjal te cykilca wik tiy'jil xjal bix te cykilca wik xe'chel bix te cykilca wik yol bix te cykilca tnom. N~Min tzaj ẍtak' yol tuj cytzi, bix mintii' cyil. Jcyyol oxe ángel U}#Ejee'tzen xjal jlu min o chi chucj cyuya xuuj. Sakxix cynaabl. Ejee'tzen kej lu nchi oc lpe ti'j Tal Carnel nuk jaa'xja nxa'. Ma chi clet cyxol xjal tu'n cyajben te jun oybil te Dios bix tej Tal Carnel. w|gE xi' cybitzen jun ac'aj bitz twitz tk'ukbil Dios bix cywitz kej cyaja wik i'tz bix kej jawnex tij. Yaltzen cye xjal twitz tx'otx', min-al e bint tu'n tu'n tbitzen ti'j bitz. Nuk o'cx kej syent cya'wnak tuya cyaja mil xjal otk chi clet. F{Bix e xi' nbi'na tk'ajk'ajel cywi' nim tuj cya'j. Tk'ajk'ajel cywi' tisen jun nima' oj n-etz wajtz'aj twitz xak bix tisen k'ancyok oj ntininin cyiw bix tisen oj chi chimban xjal ti' arpa. Cz Bix juntl maj oc ncye'yena, bix jey', wa'ltej Tal Carnel twi'j witz Sión, bix at jun syent cya'wnak tuya cyaja mil xjal tuya. Tz'i'benc tbi Jtal Carnel tibaj cywitz bix tuyax tbi Tman. hyI C'oquel cyc'u'ja ti'j jlu. Alcyekej at cynaabl, chi ximanx ti'j alcyej tajlal tzin techla'n jil. Jtajlal tzin techla'n jil, jatzenj tajlal tzin techla'n jun xjal, jatzen tajlal wukak syent tuya oxc'al tuya wukak.x) E tkbajil tu'n mi'n cylok'on xjal bix tu'n mi'n cyq'ueyen ka min ma tz'oc techel jil tneel cyi'j. Jatzen techel tbijil, jatzen tajlal tbijil. Zw- Bix e tkba jil tcab tu'n toc jun techel ti'j cymank'ab bix ka ti'j tibaj cywitz cykil xjal. Ajnintzleke, jawnexleke, k'inaleke, mebeleke, tzakpi'nleke, ak'anal-leke, cykilca il ti'j c'oquel jun techel cyi'j. 3v_ Bix e k'oj tipemal jil tcab tu'n tocx tk'o'n t-xew tsant jil tneel, tu'ntzen tbint tyolen tsant. Bix e tkba tsant tu'n tcub tbyet ejee'j xjal min e jaw cynimsa'n tsant. uuc Cyu'nj techel lu nk'oj tejil tu'n tbint tu'njil twitz jil tneel, nsbunjil cye xjal najl twitz tx'otx'. Nxi' tkba'njil cye xjal tu'n tcub cybincha'n jun tsant jil tneel e tiik' jun is̈jnin tu'n tcyim tu'n jun espada pero e cyaj itz'j. ptY Jax ju'x tzin tyeec'anjil jawnex tipemaljil, hasta tu'n tcu'tz k'ak' twitz cya'j tu'njil cywitz xjal. jsM Junx ta' tipemaljil tuyaj jil tneel, bix najbenjil te tyoleljil tneel. Taak'enjil tcab tu'n tbinchantejil tu'n tjaw cynimsa'n cykilca xjal najl twitz tx'otx' ja jil tneel e tiik' jun jawnex is̈jnin tu'n tcyim pero e k'anj. r9 Tbajlenxitltzen jlu, e wila juntl jil njatz twitz tx'otx'. At ca'ba tcachejil tisen tcache jun tal carnel, pero e yolenjil tisen junjil dragón. q Alcyej ocslal ma k'umj cyi'j tu'n cyocx tuj tzee', il ti'j chi oquex tuj tzee'. Bix alcyej ocslal ma k'umj cyi'j tu'n cycub byet tu'n espada, il ti'j tu'n cycub byet tu'n espada. Ju' tzunj, il ti'j tu'n cyten ocslal cyiw tuj cyocslabl bix tu'n tten cypasensya. =pu Cyjkom cyẍquina tu'n tel cyni'ya ti'j kej yol lu. co? Bix cykilca xjal twitz tx'otx' cjawel cynimsa'n jajil, kej yaa'n tz'i'ben cybi tuj u'j te chunk'lal jatxe tbintlen twitz tx'otx', jatxetzen tcub ttz'i'ben Dios cybi kej xjal at tu'n cyclet tu'nj tcyimlen Jtal Carnel. Sn E k'oj tejil tu'n tk'ojjil cyi'j ocslal bix tu'n tcub cyi'j tu'njil. Bix e k'oj toclenjil te tu'n tcawenjil tibaj cykilca wik tiy'jil xjal bix cykilca wik xe'chel bix cykilca wik yol bix cykilca tnom. _m7 Bix oc tenjil yasel ti'j Dios bix ti' tbi bix ti'j tja bix cyi'j kej najl tuj cya'j. l Bix e k'oj tejil jun tnaabljil tu'n tjaw niman tiibjil bix tu'n tyasenjil ti'j Dios, bix tu'n tcawenjil cya'wnak xjaw tuya ca'ba. Kk Bix a jaw cynimsa'n ja dragón otk txi' tk'o'n tipemal tejil. Jax ju'x e jaw cynimsa'n jajil. E xi' cykba'n: —Min-al tisen jil. Min-al jac'a bint t-xcye ti'jjil tuj jun k'oj—tz̈i ke xjal. 9jk Bix e wila jun twi'jil tisenc'a otk tiik' jun is̈jnin tu'n tcyimjil. Pero e k'anj twi'jil. Ju' tzunj, cykilca xjal twitz tx'otx' e jaw klee'ke ti'jjil, bix oc lpeke ti'jjil. ,iQ Tcye'ncjil tisen jun tiire. Tkenjil tisen tken jun oso, bix ttzijil tisen ttzi jun león. Bix e xi' tk'o'n dragón nim tipemaljil bix tajwaleljil tu'n tcawenjil. `h ; Yajc'atltzen bix in cub we'ya tibaj ttxa tz'a'n ttzii' mar, bix e wila jun ka'xsen jil njatz tuj mar. At laaj tcache bix wuuk twi'. Tjax juun corona twi' jaca juun tcache. Bix tz'i'bec yasbil te Dios ti' juun twi'. /gW Ju' tzunj, e tzaj nimxix tk'oj dragón ti'j xuuj, bix e xi' k'ojlel cyi'j niy'tl tal xuuj, kej n-oc cybi'n tley Dios bix kej nche'x lpe ti'j jaxxix tyol Jesús.ufc Pero e tzaj tonen tx'otx' ja xuuj. El c'abch tx'otx', bix e xi' tc'a'n tx'otx' a' e jatz tuj ttzi dragón. |eq Jatzen te lbaj, etz t-xupan a' tuj ttzi tisen jun nima'. E xi' t-xupan a' ti'j xuuj tu'n t-xi' iken xuuj tu'n a'. Md Bix oc k'o'n ti' xuuj ca'ba t-xiicy' ikel ey', tu'ntzen tel purpan twitz lbaj. E pon purpan tuj lugar min-al xjal najl tuj, jatztzen e tak' Dios tlugar, tu'ntzen titz'j oxe jnabk'i tuya niy'jan. cw Tejtzen tel tniy' dragón ti'j otk cu'x xoo'n twitz tx'otx', oc ten k'ojlel ti'j xuuj otk tzul itz'j tal xinak. b Cuma ma tz'ex xoo'n taaw il, ju' tzunj, chi tzalaja ejee'y najl tuj cya'j. Pero ay xsunkej xjal najl twitz tx'otx', cuma ma cu'x taaw il cyuya. Nimxsen tk'oj, cuma n-el niy' ti'j yaa'n nim k'ij tu'n ttentl tu'n tk'ojl cyi'j ocslal—tz̈i kej ete' tuj cya'j. 1a[ E cub ti'j taaw il cyu'n tu'nj ttz̈q'uel Tal Carnel tej tcyim bix tu'nj cyyol ka junx ete' tuya Tal Carnel. Min e cyaj cyk'o'n cyocslabl ti'j, amale e cyimetke tu'n. %`C Bix e xi' nbi'na jun cyiwxix tk'ajk'ajel tuj cya'j. E xi' tkba'n: —Ja'lewe ma pon tumel tu'n ttzaj tyeec'an Kdios tcolbil bix tipemal bix tcawbil bix tcawbil Jscy'o'n tu'n, cuma ma tz'ex xoo'n taaw il. Te k'ij bix te koniyan min e we' yol tu'n tyolen ka' cyi'j ocslal twitz Kdios. _9 Etz xoo'n jnintzaj jil dragón, jlbaj te ootxa, jtaaw il Satanás tbi nsbun cykilca xjal twitz tx'otx'. E cu'tz xoo'n twitz tx'otx' cyuyax ke tbiman. T^! Pero min e xcyeke cyi' Miguel. Ju' tzunj, min e cyaj tentlke twitz cya'j. 2]] Tbajlenxitltzen jlu, oc jun k'oj twitz cya'j. Jjawnex ángel Miguel cyuyax ke t-ángel e k'oj ti'j jil dragón. Jax ju'x e k'oj dragón cyuyax tbiman cyi' Miguel. D\ Yaltzen te xuuj, el ok tuj jun lugar yaa'n nimxix xjal tuj, jatztzen ta' jun tnajbilxuj otk bint tu'n Dios, tu'ntzen titz'jxuj tuj ja lugar lu jun mil k'ij tuya ca'ba syent tuya oxc'al. {[o Bix ul itz'j jun talxuj xinak. Ja talxuj tu'n tcawen tibaj cykilca tnom twitz tx'otx' tuya nim tipemal, tisenj jun xinj cylel ncylenxin cyi' carnel tuya jun bardón cyiw. Bix e jaw k'i'n talxuj tu'n Dios bix e ponxin tuj jawnex tk'ukbilxin. AZ{ Tu'n tjee' etz tmso'n toxen tkiy' che'w twitz cya'j bix e cu'tz t-xoo'n twitz tx'otx'. Bix e cub we' dragón twitzj xuuj at tu'n talen, tu'ntzen t-xi' tchyo'n tal jxuuj oj tul itz'j. ,YQ Bix e tzaj jlet juntl techel twitz cya'j. At jun nintzaj jil, dragón tbi. Cyak ti'j, bix at wuuk twi' bix laaj tcache. Bix tjax juun tcorona tuj juun twi'. RX At tal tuj tc'u'j, bix e jaw s̈i'n tu'n tchyonel tal, cuma tu'n talen. Bix e jket ttzi tja Dios tuj cya'j, bix tuj tja Dios e chic'ajax jcaxa jaa' e cyja' tk'o'n Dios tyol cyuya xjal. E tzaj tken k'ancyok tuyax nim s̈itz̈' tuyax k'ancyok nrininin, tuyax jun xcyaklajnab tuya nim skbaken. U  Nejl, e jaw cyk'oj xjal ti'ja, pero ja'lewe, ma pon tumel tu'n tjaw tk'oja cyi'j. Ma pon tumel tu'n ttzaj tk'o'na cycastiwa kej xjal ma chi cyim, bix tu'n ttzaj tk'o'na cotz cyej t-ak'anala, bix kej tyolela, bix cykilca ocslal bix cykilca xjal nchi niman tbiy, jawnexleke, ch'inleke. Bix ma pon tumel tu'na tu'n cyxi' tuj il kej xjal e cybincha ka' ti'j twitz tx'otx'—tz̈i ke tij. PT E xi' cykba'n: —Cxe'l kk'o'na chjonte tey, Kman Dios. At tipemala tu'n tbint cykilca tu'na. Ata ja'lewe bix ma tena te junx maj. Cxe'l kk'o'na chjonte tey cuma ma tz'ak'a cawel tuya nim tipemala. |Sq Kej winakcyaja tij k'uklke tuj cyk'ukbil twitz Dios, e cub mutzk'ajke twitz Dios, bix e jaw cynimsa'n jaxin. R Tejtzen toc t-xuxen twuukan ángel, e jaw jun cyiwxix tk'ajk'ajel cywi' kej ete' tuj cya'j. E xi' cykba'n: —Ma pon tumel tu'n cyoc kej tnom ete' twitz tx'otx tjak' tcawbil Kman Dios bix tcawbil Jscy'o'n tu'nxin. Bix ccawel te junx maj—tz̈ike. Q Tcab q'uixbisabl ma tziy'. Pero at-x toxen q'uixbisabl tzul naj tibaj jlu. Ti pjel oj tk'ajt xux tu'n twuukan ángel `P9 Bix jaxj hora ctzaal jun nintzaj xcyaklajnab, bix tlajan tkiy' tnom cwel xitj. Wuuk mil xjal chi cymel tu'nj xcyaklajnab. Jatzen kej niy'tl xjal, chi jawel sey'paj, bix cxe'l cykba'n at nim tipemal Dios tuj cya'j. JO  Bix cxe'l cybi'n ca'ba tyolel Dios jun cyiw tk'ajk'ajel ctzaal tuj cya'j: —Cyjatza tzalu—tz̈i tbel Dios. Bix chi jawex tuj cya'j tuj jun muj, bix c'oquel cycye'yen ke cyaj k'oj oj cyjax. %NC Pero oj tbaj oxe k'ij tuya niy'jan, ctzaal tk'o'n Dios cyxewxin, bix chi jawel itz'jxin, bix nimxsen ctzaal cytz̈ixin cyi'j xjal n-oc cycye'yen ejee'xin. M  Kej xjal te twitz tx'otx' chi tzalajel ti'j cycyamecyxin, bix chi iy'sal jun nink'ij tu'nj otk chi cyimxin. Cxe'l cyk'o'n cotz cye cyuya te iy'sal nink'ij te cycyamecyxin, cuma kej ca'ba tyolel Dios lu nim otk chi yolen ti'j cyil xjal najl twitz tx'otx'. ML Kej xjal te cykilca wik tiy'jil bix te cykilca wik xe'chel bix te cykilca wik yol bix te cykilca tnom, oc cycye'yen ti' cyxumlal kej e cyim oxe k'ij tuya niy'jan. Min e cycuya tu'n cycu'x maket. IK  Yaltzen cyxumlal cyimnewe, tx'ilchc'a cywitz xjal tuj jnintzaj tnom yaa'n ba'n. Cynaabl xjal te ja tnom lu tisen cynaabl xjal te Sodoma bix te Egipto nejl, bix e cub cybyo'n Kaaw twitz cruz. KJ Ojtzen tjapan baj cyaak'enj xin kbalte tyol Dios, jawel tzunjjil jil tuj jul mintii' tumel t-xee'. Ka' xsunjil. Bix k'ojleljil cyi'jxin. Bix cwel cyi'jxin tu'njil, bix cwel tbyo'njil ejee'xin. I At cyipemal ca'ba tyolel Dios lu tibaj twitz cya'j tu'n mi'n ttzaj jbal cyuj k'ij nchi k'umen tyol Dios. Bix at cyipemal cyibaj nima' bix mar tu'n cyoc te tz̈iy', bix tu'n cyq'uixbisante twitz tx'otx', bix tibaj cykilca xitbil, nuk jte'xja maj cyaj. .HU Ka at jun xjal taj tz'oc ipan cyi'j, q'ueletz k'ak' tuj cytzi tu'n tcub tz'ey'. Alcye kej xjal cyaj tz'oc ipan cyi'j, il ti'j chi cymel tu'n k'ak' n-etz tuj cytzi. |Gq Kej ca'ba tyolel Dios lu, jatzen kej ca'ba tzee' olivo bix kej ca'ba cantil wa'lke twitz Taaw twitz tx'otx'. )FK Bix cxe'l nk'o'na wipemala cyej ca'ba nyolela, bix cxe'l cyk'umen jnyola jun mil tuya ca'ba syent tuya oxc'al k'ij. Bix toc cyxbalen te bisbajil—tz̈i Dios. +EO Pero mi'n cub tmlo'na twitz pe'n ti'jxe tja Dios, cuma o txi' k'o'n cye jun wikxitl xjal yaa'n judío. Nuk pjel cywa'ben jtnom xjan te cya'wnak tuya ca'ba xjaw. %D E Bix e tzaj k'o'n weya jun ptz'unt te echquete, bix e tzaj kbet weya: —Wey'tza, bix mlonxa tja Dios tuyax altar, bix ajlanxa jte' xjal nchi na'n Dios tuj. C Bix e tzaj tkba'n weya: —At mastl tu'n t-xi' tk'umena cye nim wik xjal bix tnom bix yol bix cawel—tz̈i ángel weya.BB} Bix e tzaj wii'na jnee' ch'in u'j tuj tk'ab ángel, bix e xi' nwaa'na. Bix tz̈i' e'la u'ja tuj ntziya tisen ta'l xii'. Pero tej tcu'x tuj nc'u'ja, e jawxsen q'ueybe tuj nc'u'ja. {Ao Ju' tzunj, in pon lk'eya ti'j ángel, bix e xi' nkanena te tu'n ttzaj tk'o'n jnee' ch'in u'j weya. Bix e tzaj tkba'n ángel weya: —K'ii'nxa, bix waa'nxa. C'a c'oquel tuj tc'u'ja, pero jatzen tuj ttziy, tisen ta'l xii'—tz̈i ángel. V@% Bix juntl maj e xi' nbi'na tk'ajk'ajel tuj cya'j. E tzaj tkba'n weya: —Cu txi'y, bix q'ueletz tii'na j-u'j tjko'n ta' tuj tk'ab j-ángel wa'lc'a tibaj mar bix tibaj twitz tx'otx'—tz̈itzen weya. )?K Oj toc t-xuxen twuukan ángel xux, at tu'n tchic'ajax jma cub tninc'u'n Dios jatxe tuj tneel, tisen e tk'ume cye tyolel—tz̈i jawnex tsanjel Dios tuj cya'j. C~}};||P{zyxxwv^utsrMqppo.nYmhlkjjyiiGhgffeOdcsbpaaN`__Z^^>]]9\k[aZZ!YYXXgWVVUUJTaSFRQPPGO]NNmMLL8K J1IYHH_GGQFF$EjDCC-BAAo@:?:>f=<;t::U87765432200(/b.8-K,,+*+))5(''&&$$d#"!i c_)sko  l u , k u = k*C~}E tzaj tk'o'n Dios jaxin twitz tx'otx' tu'ntzen tel tz̈itj ttz̈q'uelxin te chojbil il, tu'ntzen twe' tk'oj Dios ki'j, tu'ntzen koc jiquen twitz Dios tu'nj kocslabl ti' Cristo. Min e tzpet Dios tej tcub tnajsa'nxin cyil kej xjal ootxa, te mitkna'x tul Cristo. Tumel tu'n Dios tej tbint tu'nxin ju'wa, cuma ttzki'nxin tu'n ttzaj tk'o'nxin tcastiwa Cristo te chojbil cykil il. c}?Nuk tu'nj t-xtalbil Dios tzin tkba'n Dios ejee'j n-oc ke cyc'u'j ti' Cristo, jiquen ete' twitzxin. Bix o cyaj tk'o'nxin ja xtalbil lu nuk o'cx tu'nj e xi' tchjo'n Cristo Jesús chojbil kil tu'ntzen ktzakpet ti'j kil. w|gCykilca ko' xjal o ko binchan il. Mi nuket jun xjal o txi' tii'n tchunk'lal jiquen tisen tbanel tnaabl Dios. {Ja tzunj lu. Ja te Dios k'olte tu'n koc jiquen twitzxin, bix ntzaj tk'o'nxin ja xtalbil lu te cyej xjal n-oc ke cyc'u'j ti' Jesucristo. zPero ja'lewe o txi' tyeec'an Dios cye xjal at juntl tumel tu'n cyoc jiquen twitzxin. Yaa'n tu'nj ley e tzaj tk'o'n Dios cye aj Israel tu'nj Moisés, sino tu'nj juntl. Jaj jun be e byan tu'n Moisés, bix ju'x e byan cyu'n cabtl tyolel Dios jatxe ootxa. {yoJu' tzunj, tzinen ta' min-al jun xjal twitz tx'otx' cxe'l jiquen twitz Dios tu'nj e niman jleye tzaj tk'o'n Dios cye judío, cuma najben jley nuk o'cx tu'n tyeec'ante cykilca ko' aj il. Ma ko oc te tz'aklxix nuk tu'n kocslabl ti' Jesucristo )xKJu'tzen tzin tkba'n cyley judío cykilca xjal aj il, bix n-el kniy' ti'j cyuyax judío, cuma ejee'n e tenke tjak' tcawbil cyley. Ju' tzunj min-al jun cye ba'n tkbante yaa'n aj il. Cykilca xjal twitz tx'otx', judíole, yaa'nle judío, il ti'j chi pomel te kbalte twitz Dios at cyil. mwSMin tzul tuj cyc'u'j tu'n at ttz̈i Dios cyi'j,” tz̈i cyley judío te yec'bil aj il cykil xjal. 7viMin cytzki'n ti tten tu'n cyten tuj ttz̈yal. cu?Jaa'xja nchi pona, bi'x nxi' cykilca tuj il cyu'n, bix niy'x q'uixc'aj cyu'n xjal cyu'n. /tYNuk ti' ch'in julu ncub cybyo'n xjal. 5seNim juubj yol n-etz tuj cytzi, bix c'a yol. rr] Jtzin cykba'n tuya cytzi ka'xsen, tisen t-xewel cyimne tuj camposant. Cyaak' o'cx tajbel te sbul xjal. Oj cyyolen, cytzalajebl cabtl nxi' tuj il, tisen n-oc ttx'a'n lbaj ti' jun xjal bi'x cyjel tveneno tuj tchu'l tu'n t-xi' tuj il. dqA O cyaj cyk'o'n tbexin cykil xjal. Mintii'tl cyajbel texin. Mi nuk jun xjal nbinchan ba'n. Wp' Min-al n-el tniy' ti'j ti ttenxin. Min-al n-oc tc'u'j ti'jxin tu'n tnimjxin. Fo Tz̈i tyol Dios julu: “Mi nuk jun xjal jiquen twitz Dios. sn_ Entonces, ¿cxe'lpa kkba'n kej xjal wiy'jila, ke judío, mas ba'nke tuj twitz Dios cywitzj kej xjal yaa'n judío? ¡Min! Yaa'n ju'wa, cuma ma txi' nkba'na cyey cykilca xjal, judíole, yaa'nle judío, pero tocx tjak' tcawbil il. >muKane ju'wa, cxe'lne kkba'n cyjulu: “Il ti'j ko binchal il, tu'ntzen tchic'ajax ja te Dios ba'n,” tz̈i kbel. At juun tzin cykba'n ju'wa, pero ẍtak' cyyol. Ctzaal tk'o'n Dios cycastiwa te cyej xjal tzin cykba'n ju'wa, bix jiquen ta' cwel cycastiwa tu'n Dios. Min-al jun xjal tz'aklxix, cykil ko' at kil 7lgKa mintii' toclenxin tu'n ttzaj tk'o'nxin tcastiwa jun aj il, ba'ntzen txi' tkba'n jun xjal ẍtak' cyjulu: “Oj nẍtak'ena, c'ajbeltzen tu'n tchic'ajax min nẍtak'en Dios. Ju' tzunj yaa'n tumel tu'n ttzaj tk'o'n Dios ncastiwiya, cuma tu'nj ẍtak' nyola cjawel nimset tbixin,” tz̈i xjal ju'wa. nkUYaa'n jaxxix. Ka tzin cykba'na yaa'n tumel tu'n ttzaj tk'o'n Dios tcastiwa jun aj il, jax ju'x tzin cykba'na mlay tz'ajben Dios tu'n toc tcye'yenxin jaca juun xjal twitz tx'otx' ka ba'n e bint tu'n bix ka ka'. Pero yaa'n ju'wa. Aj{Kej judío tocx cyxola, kapetzen cykba'y weya cyjulu: “Yaa'n tumel ka ma tzaj tk'o'n Dios kcastiwa tu'nj il nbint ku'n, cuma tz̈i cynkobela ajben te Dios oj nbint il ku'n, cuma ka mintii' il nbint ku'n, mlay chic'ajax ja Dios jiquen,” tz̈i cybela. Pero ja tumel lu nuk cynaabl xjal te twitz tx'otx'. Gi¿Cbinelpa tu'n Dios ju'wa? ¿Atpa maj min tniman Dios tyol? ¡Yaa'n ju'wa! Mas ba'n tu'n t-xi' kkba'n cykil xjal ẍtak' xjal twitzj tu'n t-xi' kkba'n ka ja Dios yaa'n jiquen tyol. Tz̈i jun xjal tuj tyol Dios cyjulu: “Kman Dios, jiquen ta' cykilca tey tyol. Mintii' ẍtak'bil tuj tyola. Ka ma tz'oc cymlon xjal tyola tu'n tcnet jun palt te tyola, pero mintii' palt cnetel cyu'n,” tz̈i jun xjal, tz̈i tyol Dios te yec'bil jiquente Dios. %hCPero kape cykba'y weya cyjulu: “Pero at nim judío el cyxoo'n tyol Dios. Ju' tzunj mlay tniman Dios tyol e cyaj tk'o'n cye tu'n toc te Cydios,” tz̈i cybela ju'wa. Pero cxe'l nkanena cyey cyjulu: Amale mint e cyniman ke judío, ¿cwelpa tch'ixbe'n Dios jtyol e cyaj tk'o'n? gCxe'l ntz'ak'be'na cyyola, nim ajbe'na. E tzaj tk'o'n Dios cye judío jawnex cyoclen te tz'iblte bix te c'u'lte tyol Dios. Nf Kape at juun cyey ctzaal cykanena weya cyjulu: “Katzen ju' ttena, ¿titzen tajbel tu'n oc te judío? ¿Ti oc tbinchen tej tel keset cychu'l judío te techel t-xjal Dioske?” tz̈i cybela ju'wa. %eCKej mero t-xjal Dios ejee'j tzin cyniman Dios tuya cykil cyc'u'j, yaa'n nuk ejee'j o tz'el keset ch'in cychu'l. Jun xjal, tu'n toc te t-xjal Dios, il ti'j tu'n tnimante Dios tuj tanem, yaa'n nuk tu'n toc tcye'yen tley Dios twitz u'j. Tuj cywitz judío, kej nchi el ba'n ejee'j toc cyechel ti' cychu'l te yec'bil t-xjaltzen Dioske. Pero tuj twitz Dios, kej nchi el ba'n, ejee'j tzin cyniman Dios tuj cyanem.PdYaa'n t-xjal Dios jun xjal tu'nj aj judío bix tu'n oc cpet t-xumlal. cKa jun xjal yaa'n judío nniman tley Dios, amale minttii' techel toc ti'j, pero telniy' t-xjal Dioste. Pero jun xjal aj judío, ka min tzin tniman tley Moisés, amale ot cpet tchu'l bix amale atet tley Moisés tuya, pero telniy' yaa'n t-xjal Dioste. b'Pero ka at jun xjal yaa'n judío tzin tniman tley Dios c'u'n tu'n tanem, amale minttii' techel toc ti'j, pero tuj twitz Dios, t-xjal Dioste. a'Ke cyey judío n-oc ke cyc'u'ja ti' c'upbil ttz'umel twi' cytz'albila te techel t-xjal Dios tzunkey. Ba'n tej cyechela lu, pero o'cx ka tzin cynimana cykilca tley Moisés. Pero amale atet cyechela toc, pero ka min cynimey tley Moisés, tisenc'ax mintii' cyechela. ,`QCycye'yenx ti toc tu'n tyol Dios ti'j lu. “Kej xjal yaa'n judío, nuk xmucchabl te Dios tzin cykba'n tu'nj ka' nbint cyu'na, ejee'y judío,” tz̈i tyol Dios. &_ECuma e tzaj tk'o'n Dios tley Moisés cyey, ju' tzunj njaw cyniman cyiiba, pero min tz'oc cynimena. Ju' tzunj nchi yolen kej xjal yaa'n judío ka' ti' Dios. X^)Tzin cykba'na mi'n tz'oc ipan jun xjal ti' t-xu'l juntl, pero ejee'xa nchi oc ipana ti' t-xu'l cyuyey. Tzin cykba'na ka' tu'n toc cyniman xjal ke sant. Nuk ja Dios, tz̈ikey, pero ejee'xa min cynimey Dios. ]3Tuj cywitza jawnex maystrakey cye cabtl, pero min o cynimey jn-oc cyxnak'tza'na. Tzin cykba'na mi'n tz'alk'an jun xjal, pero ejee'xa nchi alk'ana. T\!Tuj cywitza ja cyaak'enja te kbalte tyol Dios te cyej xjal min tz'el cyniy' ti'j. Tuj cywitza tisen cwalke, bix ejee' tzuna cymaystra, cuma cyuya tzuna ta' jmera tyol Dios, cuma at tley Moisés cyuyey. X[)Tuj cywitza n-el cyni'ya ti'j cykilca, bix ju' tzunj te cyey cyaak'ena te xnak'tzalte cyej xjal yaa'n judío. Tisen mos̈ ete' cywitza. Tuj cywitza tuj klolj ete', bix ejee' tzuna te k'olte spi'yen te cye. +ZOTuj cywitza n-el cyni'ya ti'j ti taj Dios tu'n tbint cyu'na. Tuj cywitza k'i'n cyu'na tuj tumel, cuma jaj tley Moisés xnak'tzalte cyey ti tten tu'n cyela ba'n. Y}Ejee'tzen key judío, at juun cyey tzin cykba'na nintzaj t-xjal Dioskey. Tzin cykba'na mintii' cycastiwey tk'a' Dios, cuma ejee'y e tjoy Dios tu'n cyiik'ente cyey tley Moisés. Cuma ejee'y e tjoy Dios te t-xjal, ju' tzunj njaw cyniman cyiiba. X-Tuj tzunj k'ij oj toc tcye'yen Dios cykilca xjal, tujtzen tcwent Jesucristo c'aale tk'o'n Dios tu'n toc tcye'yen jc'u'n tuj cyanem xjal. Kej e cyniman, cchic'ajaxel jiquenke twitz Dios. Ju' toc tu'n tyol Dios, bix ju'x weya. Tuj cywitz judío n-el cyniy' ti'j ti taj Dios W{Amale mint cytzki'n tley Moisés, pero ka k'i'n tley Dios cyu'n, nyeec'antzen tisenx at tley Moisés tuj cyanem, cuma kej ca'ba ley lu junx ete'. Ka tzin tkba'n cynaabl ka ka' nbint cyu'n bix ka ba'n, ju'tzen ntyeec'an at tley Moisés tuj cyanem. TV!Ja tzunkej xjal yaa'n judío, amale mint cytzki'n tley Moisés, pero tuj cyanem n-el cyniy' ti'j alcyej ba'n bix ti'j alcyej yaa'n ba'n. Ka jaj ba'n nbint cyu'n, tzin cyyeec'an at tley Dios tuj cyanem. U Yaa'n kej judío nuk n-oc cybi'n tley Moisés chi temel jiquen twitz Dios, sino nuk ejee'j nbint cyu'n alcyej tzin tkba'n. gTG Cykilca kej xjal cyaj tu'n tbint il cyu'n, judíole, yaa'nle judío, pero ccyiik'el cycastiwa tu'n Dios. Kej xjal yaa'n judío min e cybi ti toc tu'n tley Moisés. Ju' tzunj mi'n tz'oc tcye'yen Dios ejee' la' ka e cynima tley Moisés bix ka min. Pero ctzaal tk'o'n Dios cycastiwa, cuma e binchanke il. Yal tzunkej xjal judío, e cyiik' tley Moisés. Ju' tzunj jtley Moisés c'ajbel te Dios oj tmlon ti' cybinchben, tu'ntzen tk'ontexin cycastiwa kej min e cyniman tley Moisés. KS Oj toc tcye'yen Dios ke xjal, min-al jun mas jawnex twitz juntl. GR Ja tzunkej xjal ba'n nbint cyu'n, chi pomel jaa' ta' Dios bix chi camal cycotz bix chi temel tuj ttz̈yal. Judíole, bix yaa'nle judío, pero cykilca kej nchi binchan ba'n, cycaman cycotz. Q3 Jaca juun xjal aj il nim q'uixc'aj bix nim bisbajil q'uiyax tu'n tuj tcastiwa. Judíole, bix yaa'nle judío, pero cykil aj il ccyiik'el cycastiwa. P7Pero ja tzunkej xjal min cyniman ti taj Dios bix nuk nchi jyon cyex cyajbil bix nuk jaj ka' nbint cyu'n, cyibajtzen c'u'la tk'oj Dios bix cycastiwa. 2O]Ctzaal tk'o'nxin chunk'lal te junx maj cyej xjal nbint jtajbil Dios cyu'n bix n-oc cyipen tu'n cypon tuya Dios bix tu'n cycaman cycotz bix cychunk'lal mintii' tbajlel. =NuCtzaal tk'o'nxin teeylex juun la' alcye xbint tu'n. fMEPero kej cyxola n-el cyxoo'n t-xtalbil Dios, bix min cyaj cyk'o'n cyil, nbaj tchmo'n Dios cycastiwa. Ccyiik'el cycastiwa oj tpon tumel tu'n toc jaca juun xjal tuj xkelbil tu'n Dios, bix c'oquel tcye'yenxin ti'xix tumel. vLeO tzaj tk'o'n Dios nim xtalbil te cyey. Ch'ima maj o we' tk'ojxin cyi'ja bix o tziy'x tu'nxin cyi'ja. Pero mi'n tkba cyc'u'ja ka mi'n tzaj cycastiwey tu'n Dios tu'nj cyila. O tzaj tk'o'nxin kej xtalbil lu tu'ntzen tcyaj cyk'o'na cyila. K3Ka nchi yolena cyi' aj il tu'nj il nbint cyu'n, bix ju'x key nbint il cyu'na, ¿tii'n cwa' cybisena chi elela libre ti' cycastiwey tzul tu'n Dios? J'Tzin cykba'na cyjulu: “Ejoo' ktzki'n tk'a' Dios cycastiwa te cykilca kej xjal nbint il cyu'n ju'wa, la' alcye il nbint cyu'n,” tz̈ikey. iI MJa tzunkej xjal cyxola nchi mlon ti' cybinchbil kej xjal ka' nbint cyu'n, cyuyax mlay cycol cyiib twitz Dios. Ka tzin cykba'na aj il kej xjal lu tu'nj ka' nbint cyu'n, cyuyaxa aj ilkey, cuma nbint cyu'na tisenx nbint cyu'n. &H G Tzin tkba'n tyol Dios cykil kej xjal nchi binchan kej ka' lu, ccyiik'eltzen cycastiwa, jaj tu'n cycyim. Amale n-elet cyniy' ti'j chi cymel tu'nj ka' nbint cyu'n, pero min chi we' tu'n tbint mas il cyu'n. Bix yaa'n o'cx nbint il cyu'n, sino nchi jaw tzalaj oj nbint il cyu'n cabtl.BG Min tz'el cyniy' ti'j ba'n tuya ka'. Min nbint cyu'n alcyej nxi' cyk'umen. Min tz'oc cyak' ke te cyja cye. Ka at jun k'oj, cycy'i tu'n tbaj tilel. Mintii' tk'ak'bil cyc'u'j cyi' cabtl. PF Nuk nchi k'umen cypaltel xjal cye cabtl. Iic'bel Dioske. Nchi jaw cyakbil cyxol xjal. Mintii' onbil cyaj. Nuk nbaj cyniman cyiib. Nuk nchi ximan ti' jun ka' tu'n tbint cyu'n. Min cybi tcawbil cyman. E Nuk o'cx jyaa'n ba'n tuj twitz Dios nbint cyu'n. Nuk lepchke ti' cykil ka'. Nuk n-el cyc'u'j ti'j cye juntl. Nuk nchi yasen cyi' xjal. Nuk nchi'l cyc'u'j cyi' cabtl. Byol xjalke. Aj k'ojke. Sbul xjalke. Iic'bel xjalke. Nuk nchi yolen ka' ti' cabtl. YD -Kej o tz'el cyiiq'uen Dios, tuj cywitz yaa'n il ti'j tu'n tel cyniy' ti' Dios. Ju' tzunj o chi cyaj tcye'yen Dios tu'n t-xi' cyii'n cyex cyajbil yaa'n ba'n, tu'ntzen tbint cyu'n cykilca yaa'n tuj tumel. jC OJax ju'x ke xinak, o cyaj cyk'o'n cyachbil cyuya xuuj, tu'ntzen cyjaw meltz'aj xinak cyuya xinak tuya nim cyachbil cyi'j. Nimxsen ch'ixbajil oj cyjaw maje xinak cyuya xinak. Cuma o cyaj cyk'o'n Dios, ccyiik'eltzen cycastiwa. B  Cuma nuk ejee'j tbinchbil Dios o jaw cynimsa'n, ju' tzunj o chi cyaj tcye'yen Dios tu'n cyxi' lpe ti'j cyajbil te ch'ixbajil. Tisen tzunkej xuuj, yaa'ntl nuk cye xinak o chi ajbe'nake tisenx tten achbil, sino bix o chi jaw meltz'aj xuuj cyuya xuuj. A Min o che'x lpeke ti' tyol Dios jaxxix, sino o che'x lpeke nuk ti'j ẍtak'bil yol. Min o jaw cynimsa'n xjal tbi jxin Dios binchal cykilca, sino nuk o'cx cye xjal o jaw cynimsa'n kej tbinchbil Dios. Pero ja Dios tu'n tnimj te junx maj. Ju'xit tzuna. Q@ O cyaj cycolen Dios. Nuk ka' o cyajbe tu'n tbint cyu'n. Ju' tzunj o chi cyaj tcye'yen Dios tu'nx cyxi' lpe ti'j ka' cyajbil. Bix tuj ch'ixbajilxse o chi pone baj tu'nj ka' o bint cyu'n tuya cyxumlal. X? +Min o jaw cynimsa'n tbi Jdios mintii' tbajlel, sino nuk o'cx cye xjal o jaw cynimsa'n cyechel xjal bix cyechel ch'it bix cyechel lbaj bix cyechel mastl alimaj. O jaw cynimsa'n ke xjal kej lu, pero cyimneke. G>  O chi kban ka n-el cyniy' ti'j, pero min o tz'el cyniy' ti'j. =  Amale ot tz'el cyniy' ti'j at Dios, pero min o jaw cynimsa'n tbixin. Min o txi' cyk'o'n chjonte texin, sino o cyocsla juntl xnak'tzbil yaa'n jaxxix ti'j ti tten tbinlen twitz tx'otx'. Tu'nj o che'x lpeke ti'j yol te tzpetsalcye, bi'x o cyaj ttzpetke tu'n. j< OTelniy' ti tten Dios, cuma jatxe tej tbaj tbincha'nxin twitz tx'otx' jatzen tyeec'antexin nimxsen tipemalxin. Amale yaa'nt chic'ajxin, n-el cyniy' xjal ti'j at-xin. Oj n-oc cycye'yen cykilca o bint tu'nxin, n-eltzen cyniy' ti'j at Dios, bix at tipemalxin te junx maj. Ju' tzunj mlay chi ak'tl xjal oj ttzaj tk'o'nxin cycastiwa tu'nj el cyiiq'uen jaxin. S; !Yaa'n tu'nj min tz'el cyniy' ti'j, cuma o txi' tyeec'an Dios cye ti tten. E: Yaltzen cyej xjal min tz'oc cybi'n bix nuk jaj ka' nbint cyu'n, n-el kniy' ti'j ctzaal castiwa tu'n Dios tuj cya'j cyibaj. Tu'nj ka' nbint cyu'n, ya mintl nche'x lpe ti' Dios jaxxix. =9 uNajben tpocbal Cristo, cuma tzin tkba'n ti tten tu'n cyoc xjal jiquen twitz Dios. O'cx oj toc ke tc'u'j jun xjal ti' Cristo, jiquentzen ta' twitz Dios. Tzin tkba'n tyol Dios cyjulu: “Jiquen ta' jun xjal twitz Dios nuk o'cx tu'nj n-oc ke tc'u'j ti' Dios,” tz̈i tyol Dios. Cykil ko' at tu'n tcub kcastiwa 8 !Weya mintii' nch'ixewa tu'n t-xi' nkba'na tpocbal Cristo, cuma tzin tyeec'an jaja tipemal Dios. Te cyekej tzin cyocsla'n, ejee'tzen chi cletel. Seyle judíoke oc cybi'n jtpocbal ja yol lu nejl, bix seyle yaa'n aj judíoke, pero ja yol lu at tajbel tu'n cyclet. 7 'Ju' tzunj nim nganiya tu'n t-xi' nkba'na ba'n tpocbal Cristo te cyey aj Roma, tisen o bint wu'na cye niy'tl xjal. Jun tipemal tpocbal Cristo P6 O tzaj tkba'n Dios weya tu'n t-xi' nkba'na te cykilca xjal j-o tzaj tkba'n weya. Il ti'j cxe'l nkba'na cyej xjal griego bix cyej xjal yaa'n griego, bix cyej xjal nmak xjal, bix cyej xjal ajnintzxse. |5 s Key hermano, waja cybiy ch'ima maj e cub wu'na tu'n npona cyxola maa tuj Roma. Pero hasta ja'lewe mix nchin poniya. E wajbe'ya tu'n npona tu'n nk'umena tyol Dios cyey, tu'ntzen tajben cyey, tisen o bint wu'na cyxol niy'tl ocslal yaa'n judío. 14 ] Pero yaa'n nuk ejee'y chi cywixela mas tuj cyocslabla, sino jax ju'x weya ctzaal cynimsa'na nc'u'ja oj npona cyxola. Oj toc ncye'yena ka cyiw ete'y tuj cyocslabla ti' Cristo, jatzen cyiwsabl nc'u'ja, tisenxj oj toc cycye'yena inayena cyiw ntiiniya tuj wocslabla, jax ju'x cyey ccywixel cyc'u'ja. z3 o Wajxsen chin pon cyuyey, tu'ntzen tcyaj nkba'na cyey ti ma tkba Dios weya, tu'ntzen cycywixa mas tuj cyocslabla. 2 ; Jaca k'ij nchin kanena texin tu'n ttzaj tk'o'nxin amle'n weya tu'n npona cyxola. Kape ch'ix tpon tumel tu'n tk'ontexin amle'n wi'ja tu'n npona cyuyey. 1 - Tuya cykil nc'u'ja nchin ajbena te Dios tu'nj nchin k'umena jba'n tpocbal Tcwalxin. Bix ttzki'n Dios min chin we'ya nkaniya onbil cyey te Dios. .0 WTneelxix, cxe'l nkba'na cyey nchin k'ona chjonte te Dios nuk tu'n Jesucristo cyi'ja cykilcakey. Tuj cykilca twitz tx'otx' ma tz'abij cyiw ete'y tuj cyocslabla. / 1Tetzen cyey, ejee'y ocslal te tnom Roma, nxa' ntz'i'bena ja wu'ja lu. N-oc cyak'a te Dios. Tu'nxit t-xtalbil Kman Dios bix Kaaw Jesucristo tzaaj cyibaja, bix tzajxit cyk'o'nxin te cyey tu'n cytena tuj ttz̈yal. Tej tkbante Pablo tu'n tpon k'olbelte cye ocslal ete' tuj Roma i. MBix cyxoltzen cykilca tnom cyuyax xsuna ejee'y te Roma. Cyuyaxa o chi oca te t-xjal Jesucristo. 6- gJa tzunxin e tzaj k'onte waak'ena te weya tu'n woca te t-xelxin. Nchin k'umena tyol Dios tuj cykilca tnom tu'ntzen t-xi' cyniman xjal Dios tu'nj n-oc ke cyc'u'j ti' Cristo. , Pero amale oquet-xin te xjal, pero Tcwal Dios texin. Jatztzen e chic'ajaxen tuya nim tipemal tej tjatz itz'jxin tuj cyamecy juntl maj. + %Jba'n tyol Dios lu nyolen ti'j Tcwal Dios. Oc Tcwal Dios te xjal, bix tej titz'jxin, ocxin te tiy'jil David. Jatzen xjalja Kaaw Jesucristo. *  Jtyol Dios tzin nkba'na ti'j colbil ke jaxj e cyaj tk'o'n Dios cye kbalte tyol Dios nejl. Tz'i'ben cyu'n tuj tyol Dios jawnex. ) {Key ocslal tuj Roma, Inayena Pablo. Jun t-ak'anal Jesucristo kena. Scy'o'n kena tu'n Cristo te kbalte jba'n tyol Dios. W('Tenxittzen t-xtalbil Kaaw Jesucristo tibaj cykilcakey. O'cx nyolja.'1Jxjal ma tzaj tk'o'n kej yol tz'i'ben tuj ja u'j lu, ja Jesús, tzin tkba'n: “Chin ul meltz'aj naja.” Ju'xit ttena. Ctzaja, Kaaw Jesús. T&!Bix ka at jun xjal ma tz'el k'inte mi nuk jun tyol Dios tz'i'ben tuj ja u'j lu, q'ueleltzen tii'n Dios toclen ti'j jtzee' te chunk'lal te junx maj, bix mintii'tl toclen tu'n tocx tuj nintzaj tnom xjan. k%OCxe'l nkba'na cyej xjal nxi' cybi'n kej tyol Dios ma cub ntz'i'bena tuj ja u'j lu, ka at jun xjal ma tz'oc k'o'n mi nuk juntl yol tibaj jyol tz'i'ben tuj ja u'ja, ctzaal tk'o'n Dios te kej xitbil tz'i'ben tuj ja u'j lu. $!Tzin tkba'n Espíritu Santo tuyax cykilca ocslal, jt-xu'l Jtal Carnel, cyej xjal yaa'n ocslal: “Cytzaja.” Bix kej xjal n-oc cybi'n ja yol lu, chi tzajxit. Chi tzajxit kej xjal at cyajbil tu'n cyc'an j-a' te chunk'lal te junx maj. Chi c'anxit. Mintii' twi'. ;#oInayena, Jesús, ma tzaj nsma'na n-ángela tu'n ttzaj tk'umen cyey ocslal cykilcaj lu ti'j ti pjel. Inayena tcwal jrey David, jche'w njawen te skixa ntxakakan,” tz̈i Cristo. @"yPero kej xjal at tz'il cyi'j, ke chmambaj, ke aj pajlel, ke byol xjal, kej nchi suuken t-xee' tken sant, bix cykilca xjal cyaj tu'n cyẍtak'en, mintii' cyoclen tu'n cyocx tuj tnom. .!UAt t-xtalbil Dios cyibaj kej xjal n-el cytxjo'n ti'j cyxbalen, tu'ntzen at cyoclen ti'j twitzj tzee' te chunk'lal te junx maj, bix tu'n cyocx ttzi pwertel te tnom. ] 3 Inayena tuj tneel bix manc'bil, t-xee' tneel bix bajsbil, tisen kej letra A bix Z.  Ma txi' tkba'n Cristo cyjulu: “Jey', chin ul meltz'aj naja. Bix tzul wii'na chojbil te teeylex juun la' alcyej xbint tu'n. fE Bix oj tjapan baj cykilcaj, kej xjal aj il, tu'n cyten aj il. Bix kej xjal tz'il, tu'n cyten tz'ilx. Pero kej xjal jiquen, tu'n cybinchante jtz'aklxix. Bix kej xjal sakxix, tu'n cyajben o'cx te Dios—tz̈i ángel weya. +O Bix e tzaj tkba'ntl ángel weya: —Mi'n cub tewena ja u'ja lu jaa' ma cub ttz'i'bena tyol Dios, cuma tzul tyem tu'n tjapan baj cykilcaj ma cub ttz'i'bena. |q Pero e tzaj tkba'n weya: —Mi'n tbinchaya ju'wa, cuma nuk jun t-ak'anal Dios kena tisen jay bix tisen ke niy'tl ocslal nxi' cyk'umen tyol Dios bix tisen kej nchi niman kej yol k'o'n tey tu'n Dios. Nuk o'cx nimsanwe Dios—tz̈i ángel weya. "=Inayena, Juan, e nbi'ya bix e wila cykilcaj lu, bix tej t-xi' nbi'na bix e wila, in cub mutzk'aja t-xee' tken j-ángel otk tzaj tyeec'an jlu weya. &EMa txi' tkba'n Jesucristo: “Chin ul naja,” tz̈i. At t-xtalbil Dios cyibaj kej xjal nxi' cyniman kej yol ma cub ttz'i'bena tuj u'j—tz̈i ángel weya. 'Bix e tzaj tkba'n ángel weya: —Jaxxix kej yol lu, bix ba'n tu'n tke cyc'u'ja cyi'j. Ja te Dios, Jkaaw, jatzenj Dios e tzaj tk'o'n tyol cye tyolel nejl tu'nj Espíritu Santo, ma tzaj tsma'n tsanjel tuj cya'j ja'lewe tu'n ttzaj tyeec'an cye t-xjal j-at tu'n tul. eCMintii'tl koniyan. Bix mintii'tl il ti'j tu'n cyajben cantil bix k'ij cye xjal, cuma jax Kman Dios ctemel tu'n tk'on spi'yen cye xjal. Bix chi cawel xjal tuya Dios te junx maj. Tz̈i Cristo cyjulu chin ul meltz'aj naja @{C'oquel cycye'yen twitz, bix c'oquel tbi tibaj cywitz. pYMintii'tl castiwa. Bix jawnex tk'ukbil Dios bix Jtal Carnel ctemel tuj tnom. Bix chi ajbel t-xjal te. q[Nbet nima' tmij be tej tnom. Bix tuj cyca'bel ttzii' nima' tcub jun wiy' tzee' te chunk'lal te junx maj. Tzin tk'o'n twitz cablaaj maj tuj jnabk'i. Cykilca xjaw tzin tk'o'n twitz. Bix t-xak tzee' najben te k'anel cye cykilca xjal.  5Bix e tzaj tyeec'an ángel jun nima' weya n-etz twitz tk'ukbil Dios bix tuyaj Tal Carnel, j-a' te chunk'lal te junx maj. Nkoptz'aj a' tisen viiyre. MPero mlay tz'ocx jun tz'il tuj. Min-al jun binchal il bix ka ẍtak'el chi oquex tuj. Nuk o'cx kej xjal tz'i'ben cybi tuj tu'j Jtal Carnel tzin tkba'n alcyej ma tiik' tchunk'lal te junx maj.RCykilca xjal twitz tx'otx' cxe'l cyk'o'n nimbil bix cyk'inemal te tnom. OMintii' koniyan, nuk o'cx k'ij. Ju' tzunj, mlay chi lmet ttzi pwert.  Tu'nj spi'yel lu, cykilca xjal twitz tx'otx' nchic'ajaxsen tuj cybe. Bix cykilca cawel twitz tx'otx' chi k'ol nimbil te tnom. Mintii' il ti'j tu'n tk'on k'ij bix xjaw cyken luz tuj tnom, cuma tu'nx tspi'yemal Dios bix Jtal Carnel spi'yenxsen ta'. Bix mintii' tja Dios e wila tuj tnom, cuma at Kman Dios te cykilca tipemal tuj, tuyax Jtal Carnel, tu'ntzen cyjaw nimsaj. 4 aYaltzen kej cablaaj ttzi pwert, perla cytx'otx'el. Jaca juun ttzi pwert jun perla. Yaltzen ke be tuj tnom, puro oro cytx'otx'el, bix tisen viiyre, tu'n tex kcye'yen tuj.  Jatzen tjwe'yan xak, ónice. Jatzen twukakan xak, cornalina. Jatzen twuukan xak, crisólito. Jatzen twajxakan xak, berilo. Jatzen tbeljajan xak, topacio. Jatzen tlajan xak, crisoprasa. Jatzen tjunlajan xak, jacinto. Bix jatzen tcablajan xak, amatista. J  Yaltzen kej cablaaj xak ajben te tk'uklel tnom, e baj bint tuya juun wik xak wi'yelxix. Jtneel xak, diamante. Jatzen tcab xak, zafiro. Jatzen toxen xak, ágata. Jatzen tcyaa'n xak, esmeralda.  Ttx'otx'el jtapya tisenj xak diamante. Yaltzen te tnom, ttx'otx'el puroxsen oro, bix tisen viiyre tu'n tex kcye'yen tuj. { oBix e cub tmlo'n ángel jtapya. Oxc'al tuya cablaaj bara twe'. Amale ángelet, pero e cub tmlo'n tisen jun xjal. "=Junelne cykena kej cyaja plaj te tnom. Tej tcub tmlo'n jtnom tuya ptz'unt, at wukak syent ajlab tkene. Junx ta' twe' tisenx tkene tuya twitz tuya twe'. s_J-ángel e yolen wuyena jun tal ptz'unt k'i'na tu'n tu'n tcub tmlo'n tnom cyuyax ttzi pwert tuyax tapya. Bix tjak' tapya at cablaaj xak te t-xee' tapya. Tz'i'ben cybi kej cablaaj t-xnak'atz Jtal Carnel ti'j juun xak t-xee' tapya. 4a At oxe ttzi pwert ttxlaj tnom te ocne, bix at oxe ttzi pwert ttxlaj tnom te cubne, bix at oxe ttzi pwert ttxlaj tnom te jawne, bix at oxe ttzi pwert ttxlaj tnom te elne. -S At jun tapya ti'j tnom te nim twe', bix at cablaaj ttzi pwert. At juun ángel ttzi juun ttzi pwert. Tz'i'ben cybi jcablaaj cyiy'jil aj Israel cyi' kej ttzi pwert. s_ Nkoptz'aj tnom tu'n tspi'yemal Dios. Ntxakakanxsen tisen jun xak wi'yelxix, tisenj jun wik xak diamante. (I Bix e xi' tii'n ángel wanema twi' jun jawnex witz te nim twe', bix e tzaj tyeec'an jnintzaj xjan tnom, ja Jerusalén. Ncu'tz tuj cya'j ntzaj tuya Dios. w E tzajtzen jun tsanjel Dios tuj cya'j wuyena, jun cyej wuuk ángel e wila nejl k'i'n wuuk lak cyu'n nojne tuya wuuk jxitbil te tchiyonel. E tzaj tkba'n weya: —Quixtey. Cxe'l nyeec'ana tey jxuuj tu'n tmaje tuyaj Tal Carnel—tz̈i ángel. GPero kej xjal at ttz̈i cyi'j tu'n cyxi' lpe wi'ja, bix kej min n-oc ke cyc'u'j wi'ja, kej at cyil, kej byol xjal, kej nchi binchan pajlel, kej chmambaj, kej nchi suuken cyxee' cyken sant, kej ẍtak'el, cykilca kej lu chi xe'l tuj tnijabel k'ak' bix azufre, jatzen tcab cyamecy—tz̈i Dios weya. J-ac'aj Jerusalén Alcye kej xjal ma chi xcye tibaj cykilcaj luwe, ccyiik'el ja cotz lu te cykab. Bix chin oquela te Cydios, bix chi oquel te ncwala. @~yBix e tzaj tkba'ntl Dios weya: —Ma bint. Inayena tuj tneel bix manc'bil. Alcye kej xjal at tak' a' cyi'j, cxe'l nk'o'na a' cye nuk cotz, jaj twi' a' te chunk'lal te junx maj. C}Bix e tzaj tkba'n Dios k'ukl tuj tk'ukbil: —Jey', cykilca oquel te ac'aj wu'na. Tz'i'beq'uey jma tila, cuma jaxxix kej yol lu, bix ba'n tu'n tke cyc'u'ja ti'j—tz̈i Dios weya. C|Bix ja te Dios q'uelel su'nte cykil ta'l cywitz. Mintii'tl cyamecy. Mintii'tl bis. Mintii'tl ook'el. Mintii'tl q'uixc'aj. Kej pena te nejl, ma chi baj te junx maj—tz̈i jun aj cya'j. `{9Bix e xi' nbi'na jun cyiwxix tk'ajk'ajel tuj cya'j. E xi' tkba'n: —Ma tzul Dios tu'n tten cyuya xjal. Ma pon tumel tu'n tnajan Dios cyuya xjal. Chi oquel xjal te t-xjal Dios, bix jax Dios ctemel cyuya te Cydios. >zuBix e wila jnintzaj tnom xjan, j-ac'aj Jerusalén tbi, ncu'tz tuj cya'j. Ju' e tzaj tuya Dios. Binnexsen tten tisen jun xuuj binne tten tuya t-xbalen cyeca tu'n tmaje tuya tchmil. y )Tbajlenxitltzen jlu, e wila jun ac'aj twitz cya'j bix ac'aj twitz tx'otx'. Otk chi baj tneel twitz cya'j tuyax tneel twitz tx'otx' tuyax mar. xAlcye kej xjal min e cnet cybi tuj ja u'j jaa' tz'i'bena cybi kej xjal at cychunk'lal te junx maj, e cu'x xe'tke tuj tnijabel k'ak'.|wqBix cyamecy tuyax cynajbil cyimne e cu'x xoo'n tuj tnijabel k'ak'. Ja tnijabel k'ak' lu, jatzenj tcab cyamecy lu. Av{ E tak' mar kej cyimne e cyim tuj. Jax ju'x e tak' cykilca camposant bix cynajbil cyimne ke xjal otk chi cyim. Bix e tak' Dios castiwa te cykilca, teeyle juun la' alcye otk bint tu'n. u1 Bix e wila ke cyimne, kej jawnex bix kej ch'in. Wa'lke twitz Cristo. Bix e jket ke u'j. Bix at juntl u'j e jket, j-u'j jatztzen tz'i'ben cybi xjal at cychunk'lal te junx maj. Bix e cykba u'j cybinchben xjal. Bix e k'oj castiwa cye xjal, teeyle juun la' alcye otk bint tu'n. t Bix e wila jun nintzaj k'ukbil sak. Bix e wila jk'ukl tuj. El ok twitz tx'otx' tuyax twitz cya'j twitzxin. E cub najke. msS Bix taaw il, j-e sbun cye, e cu'x xoo'n tuj tnijabel k'ak' bix azufre, jatztzen ete'jil jil tuyax tyolel ẍtak'. Bix chi tel tuj q'uixc'aj te k'ij bix te koniyan cykilca tyem te junx maj. Jun castiwa twitz nintzaj k'ukbil sak Qr Bix e baj tzaj tuj cykilca twitz tx'otx', bix e baj cytxolban cyiib ti'jxe cynajbil ocslal bix ti'jxe jtnom n-oc tak' te Dios. Pero e cu'tz k'ak' tuj cya'j tu'n Dios, bi'x e cub tz'ey' cykilca tu'n. ]q3Q'uelextzen sbul cykilca tnom ete' twitz tx'otx', jtnom te Gog tuyax Magog. Chi oquel tchmon cyiib tu'n cyk'oj ti'j Cristo. Nimxsen cybaj aj k'oj ti'j Cristo, tisentzen ttxa tz'a'n ttzii' mar mlay bint cyajlaj. ppYOjtzen tbaj mil jnabk'i, cjawetztzen tzakpet taaw il, ja Satanás, tuj jul mintii' tumel t-xee'. o5At t-xtalbil Dios tibaj kej xjal nchi jatz itz'j tneel maj, cuma t-xjal Dioske. Oj cycyim xjal te junx maj, ja tcab cyamecy lu. Mintii' tipemal cyibaj ke t-xjal Dios lu. Nuk o'cx chi oquel te pala tu'n cyajben te Dios bix te Cristo, bix chi cawel tuya Cristo jun mil jnabk'i. %nCYaltzen ke niy'tl xjal yaa'n ocslal, min e jatz itz'j juntl maj ojxe tbaj mil jnabk'i. Min e jatz itz'j tuj tneel maj tej cyjatz itz'j ocslal tuj cyamecy. m9Bix e wila nim k'ukbil jawnex. Bix k'uklke tuj k'ukbil ke ocslal at tu'n cycawen. Cyxoltzen ke ocslal ete' kej otk tz'el tx'omet cywi' tu'n tlaj cyocslabl ti' Jesús bix tu'n tyol Dios, bix ete' kej min otk chi cub maje twitz jil jil bix twitz tsantjil, bix min otk tz'oc techeljil tibaj cywitz bix ka ti' cyk'ab. Otk chi jaw itz'j tuj cyamecy juntl maj, bix oc chi cawel tuya Cristo jun mil jnabk'i. vleBix e cu'x t-xoo'n tuj jul mintii' tumel t-xee', bix e cyaj tlomo'n ttzi jul. Bix e cub tk'o'n jun tlemel ttzi jul, tu'ntzen mi'n jatz taaw il tu'n tsbuntl cyi' xjal. Pero oj tbaj mil jnabk'i, il ti'j ctzakpetel, pero yaa'n nimtl k'ij. $kABix e cub ttzyu'n ja dragón, jatzenj lbaj te ootxa, jatzenj taaw il, jatzenj Satanás. Bix e xi' tẍpo'n ja taaw il, tu'n tten ẍpo'n jun mil jnabk'i. Gj Tbajlenxitltzen jlu, e wila juntl tsanjel Dios tuj cya'j. E cu'tz tuj cya'j, bix k'i'n tal jaa' tu'n te tej ttzi jul mintii' tumel t-xee', bix tuyax jun ma tij cadena tzyu'n tu'n tuj tk'ab. 3i_Jatzen ke mastl xjal ete' tuyajil jil, e cub byet tu'n machet n-etz tuj ttzi jxjal tjax tibaj tz̈ej, bix cykilca ch'it twitz cya'j e nojke tu'n cychu'l kej cyimne.nhUBix e tzyetjil jil tuyax tyolel ẍtak' otk yeec'an tipemal twitzjil tu'ntzen tsbun cye xjal, ejee'j otk cyiik' techeljil tuj cyxumlal bix otk chi nimsan tsantjil. Cyca'bel jlu e cu'x xe'tke i'tzke tuj tnijabel k'ak' te azufre. Bg}Yajc'atltzen, bix e wila jjiljil ul jlet cyuyax ke cawel twitz tx'otx' cyuyax cysoldado. Otk baj cychmon cyiib tu'n cyk'oj ti'j xjal tjax tibaj tz̈ej bix cyi'j ke nim xjal tuya. KfCxe'l cychyo'na cychu'l cawel bix capitán bix jawnex xjal bix tz̈ej bix kej xjal otk chi jax cyibaj bix cykilca xjal, ak'anal-le, yaa'nle ak'anal, ch'inle, jawnexle—tz̈i ángel cye ch'it. meSBix e wila jun tsanjel Dios tuj cya'j wa'lc'a twitz k'ij. Bix tuya jun cyiw tyol e xi' tkba'n te cykilca ch'it nchi purpaj twitz cya'j: —Cytzaja tzalu, bix cychmon cyiiba tu'n cytena tuj jun nin waa'n cxe'l tk'o'n Dios. dyBix tz'i'ben ti'j tcux-xin bix ti'j t-xbalenxin, jatzen tbi jlu: Rey tibaj cykilca rey bix Cawel tibaj cykilca cawel. ;coBix n-etz jun machet binne tten tuj ttzixin, tu'ntzen tajben texin tu'n t-xi' tk'o'nxin castiwa cye tnom. Ccawelxin cyibaj tuya nim tipemalxin, tisenj jun cylel ncylen cyi' carnel tuya jun bardón cyiw. Cwel tk'o'nxin tcastiwa binne tu'n Dios at cykilca tipemal, tisen oj nbaj wa'bet uva tuj ttemlel uva. b'Bix nche'x lpe nimxsen cyajlal kej ete' tuj cya'j ti'j, tisen soldado. Toc cyxbalen sak, mintii' tz'il cyi'j, bix ete'wex cyibaj tz̈ej sak. Ma Bix toc jun t-xbalen otk cu'x me't tuj tz̈iy', bix Tyol Dios tbi. `7 Ke tbak' twitz tisen tken k'ak', bix tjax nim corona tuj twi'. Bix tz'i'ben jun biybaj ti'j. Min-al jun xjal n-el tniy' ti'j biybaj, nuk o'cx jaxin. S_ Tbajlenxitltzen jlu, e wila tej tjket twitz cya'j. Bix e wila jun tz̈ej sak, bix tjax tibaj tz̈ej jxjal jaxxix bix njapan tyol tu'n. Tuj tumelxix ncawen, bix jiquenxix tk'oj cyi'j aj k'oj ti'j. G^ Bix in cub majeya t-xee' tken ángel tu'n nnimsana jaxin. Pero e tzaj tkba'n weya: —Mi'n tbinchaya jlu, cuma nuk jun t-ak'anal Dios kena tisen jay bix tisen ke niy'tl ocslal nxi' cyk'umen yol ti'j Jesús. Jyol ti'j Jesús junx ta' tuyaj yol e cyk'ume tyolel Dios—tz̈i ángel. Jun xjal tjax tibaj tz̈ej sak =~~/}|{zzyRxwuvauuUtsVr/pFnmslkhfedd\ccc.baaG`^__%]]:\ [hZ#XWVUpSRbQ-P NMLKJIIHAmale yaa'nt nim aj Israel o clet, ¿cxe'lpatzen kkba'n min e japan Dios ti' tyol cye aj Israel tu'n cyoc te ttanemxin? Min, cuma yaa'n cykilca xjal tiy'jil Israel kej mero aj Israelxix tuj twitz Dios.  Jatzen cyiy'jil ja Abraham bix ja Isaac bix ja Jacob, bix cyxoltzen aj Israel etza itz'j Cristo tej tocxin te xjal, jaxj xjal scy'o'n tu'n Dios te cawel, jaxj xjal ncawen tibaj cykilca at, jatzen xjalj mero Dios. Cy'iwla'nxit te junx maj. Ju'xit tzuna.  7 Aj Israelke, ejee'tzen xjalja e tsicy' Dios tu'n cyoc te ttanem. Ja jawnex Dios e ten cyxol, bix e cyaj tkba'nxin nimc'a te cye, bix e cyaj tk'o'nxin tleyxin te cye, bix e cyaj tyeec'anxin ti tten tu'n tjaw cynimsa'n Dios, bix e cyaj tkba'nxin nim xtalbil tu'n tk'ontexin cye.   Nuket jac'a bint tu'n cyclet ke ntanema tu'nj ojat npaxa tuya Cristo tu'n nxi'ya tuj castiwa te cyxel, jac'a bint wu'na. X ) Nim nchin bisena cyi'j ke te ntanema, bix tchyonel nbisa tuj wanema mlay we'.    Key hermano, nimxsen bisbajil at wi'ja cyi'j ntanema, kej xjal te Israel. Ti'j tzunja bisbajil lu, ttzki'n Cristo nchin yolena jaxxix. Yaa'n nchin ẍtak'ena. Jax ju'x wanema tzin tkba'n nchin yolena jaxxix, bix mlay ẍtak'en wanema tjak' tcawbil Espíritu Santo. 4 a'mi nuk ejee'j ete' jawne, bix mi nuk ejee'j ete' cubne, bix nuk alcyexja o bint tu'n Dios, mlay bint cyu'n tu'n twe' tk'ak'bil tc'u'j Dios ki'j tu'n Kaaw Jesucristo.lQ&Tuj nwitza jaxte mintii' jun ba'n tu'n tcaman ki'j tu'n kel pax tuya Dios. Cyamecyle, bix cykilcaj tik'ch nbaj ki'j tuj kchunk'lal, ke tsanjel Diosle, ke bimanle, ke cawel-le, jtik'ch nbaj ki'j ja'lewe, bix jpjel ki'j nchi'j, %Pero amale niy'xet q'uixc'aj ku'n, pero ko camal te junx maj tibaj cykilca nbaj ki'j. Ko camal tu'n Cristo, jaj xjal n-oc kak' te. (I$Tzin tkba'n tyol Dios niy'x q'uixc'aj cyu'n kej t-xjal Dios. Tz̈i cyjulu: “E xi' cykba'n t-xjal Dios te Dios: ‘Nuk tu'nj t-xjala ejoo'ya, coc'c'a nchi jyon xjal ki'ja tu'n kbyeta cyu'n. Tuj cywitz tisen carnel ko'ya tu'n kbyeta,’ tz̈ike t-xjal Dios te Dios,” tz̈i tyol Dios. s_#Jnbaj ki'j, ¿tzimpa tyeec'an ka min tz'octl kak' te Cristo? ¡Min! Oj niy'x q'uixc'aj ku'n, oj nbaj kc'u'j, oj n-el cyiiq'uen xjal ejoo' bix nchi oc lpe ki'j te tzyulte ke, oj at tak' weyaj ke, oj mintii'tl ch'in kxbalen, bix oj at nim sey'pajlenel ki'j, bix oj cyaj xjal tu'n kcub byet, t-xol entera kej lu min tzin tyeec'a nwe' tk'ak'bil tc'u'j Cristo ki'j. nU"¿Atpa jun xjal jac'a kbante te Dios tu'n kxi' tuj castiwa? Min-al, cuma at Cristo Jesús te onl ke. E cyimxin, bix e jatz itz'jxin juntl maj tuj cyamecy, bix at-xin tuj tmank'ab Dios tuj cya'j ja'lewe te yolel ki'j twitz Dios. '!¿Atpa jun xjal jac'a tz'oc tkanbil twitz Dios ki'j, ejoo' t-xjalxin? Min-al, cuma o k'oj ke tu'n Dios tu'n jiquen ko' twitzxin tu'n Cristo. J  Yaa'n ẍpiẍ Dios te ke, sino e tzaj tk'o'nxin Tcwalxin te ke tu'n tcyim te kxel cykilca ko'. Cuma o tzaj tk'o'nxin Tcwalxin te ke, ju' tzunj jaxte ctzaal tk'o'nxin cykilcatl xtalbil te ke. <q¿Tii'ntzen tuj cywitza ja yol lu? Cuma o baj tninc'u'n Dios cykilcaj lu te ke, ¿pjelpatzen kc'u'j oj nchi k'ojl xjal ki'j? Min. Mlay chi xcye ki'j, cuma Dios n-onen ki'j. Ju'tzen e baj tninc'u'n Dios cyi'j kej xjal at tu'n cyoc lpe ti'jxin. E baj tninc'u'nxin tuj tneel tu'n koc te tcwalxin, bix tu'n jiquen ko' twitzxin tu'n t-xtalbilxin, bix tu'n tk'oj te ke jun jawnex kchunk'lal te junx maj, ejoo'j jiquen twitzxin. ;oCykilca q'uelel ba'n, cuma o baj tninc'u'n Dios ju'wa. Jatxe tuj tneel ttzki'n Dios alcyej xjal at tu'n cyxi' lpe ti'j, bix jatxe tuj tneel o baj tninc'u'nxin tu'n toc knaabl tisenj te Tcwalxin, tu'ntzen at nim cwal tisen Tcwalxin, Jesús, bix tu'ntzen tchic'ajax jtcwalxin mas jawnex cyxol cykilca cwal. ~'Amale niy'xet q'uixc'aj ku'n, pero ktzki'n nak'anan Dios ti'j cykil q'uixc'aj n-oc ki'j, tu'ntzen cyajben te onbil ke, ejoo'j n-oc tak' Dios ke. Ncawen Dios tibaj cykilca nbaj, tu'ntzen at jun ba'n te ke, ejoo'j at tu'n kpon tuj j-o baj tninc'u'n Dios ti'j te ke. n}UIy'nen tilbil Dios ti'j alcye niy' tuj kc'u'j, bix n-el tniy'xin ti'j ti toc tu'n Espíritu Santo oj nna'n Dios ki'j, cuma jnna'n Espíritu Santo Dios ki'j, junx ta' tuyaj taj Dios te ke. Cykilca cwel ti'j ku'n, nuk tu'n Cristo |Tisexsen kpasensya n-onen ki'j tu'n tiy'x q'uixc'aj ku'n, jax ju'x n-onen Espíritu Santo ki'j tu'n tiy'x q'uixc'aj ku'n. Min ktzki'n alcyej onbil cxe'l kkanen te Dios tu'n tiy'x q'uixc'aj ku'n, pero Espíritu Santo nna'n Dios ki'j cyuya yol min cnet ku'n. i{KPero mina'x klonte jchojbil ke tzul. Ju' tzunj mi'n baj kpasensya tu'n kyonte j-ac'aj kxumlal. =zsTej kclet, eltzen kniy' ti'j at ttzajlel tk'o'n Dios juntl ba'n ke la' alcye jun k'ij. Nuket o tzul, yaa'ntle il ti'j tu'n kyonte. ¿Ti c'oquel tyo'n jun xjal te nuket ya o k'oj? +yOBix yaa'n nuk ejee'j e baj bint tu'n Dios at tuj tchyonel, sino kuyax. Amale ot tzaj tk'o'n Dios Espíritu Santo ke te yec'bilte tzul mastl mas yaj, pero niy'x tchyonel ku'n ja'lewe, cuma mina'x tpon jk'ij oj tchic'ajax te junx maj tcwal Dios ko', jaxj k'ij oj tk'onte Dios ac'aj kxumlal. `x9Jq'uixc'aj niy'x tu'n entera twitz tx'otx' ja'lewe tisen tchyonel tal jun xuuj. Niy'x tchyonel tu'n, pero tk'a' jun tal. Ju'x xsunj cykilca e bint tu'n Dios. At tuj tchyonel ja'lewe, pero nchi ayon ti'j ba'n tzul. rw]cuma cykilcaj e baj bint tu'n Dios cco'pjel tuj tbeyel cyamecy oj tul cana jk'ij tk'a Dios cykab tcwal. :vmKej tbinchbil Dios yaa'n tuj tbanel ete' ja'lewe. Pero yaa'n cyu'nx tu'n cyten tuj il, sino tu'nj toclen tpaltel tu'n tneel xjal. Ju' tzunj nayet jba'n tyem tzul tu'n cykilca, =usTuj tzunj k'ij oj cyiik'ente tcwal Dios cykab, cpomel baj twi' cykilca q'uixc'aj twitz tx'otx'. Ju' tzunj, cykilca kej tbinche Dios nchi ayon tuya cykil cyc'u'j alcyej k'ij tzul. 'tGPero amale niy'xet q'uixc'aj ku'n, pero tuj nwitza kej q'uixc'aj te ja'lewe yaa'n nimxix twitzj jawnex chojbil ctk'a' Dios te cyxel la' alcye jun k'ij. -sSCuma tcwal Dios ko', ckiik'eltzen kkab te Dios, cuma ja tzunxin Kman. Bix ckiik'el kkab tuya Cristo, cuma niy'x q'uixc'aj ku'n ti'jxin, tisenx texin iy'x q'uixc'aj tu'nxin nejl. Ka eto' tuyaxin amale niy'xet q'uixc'aj ku'n tu'n tlajxin, ko temeltzen tuyaxin oj tiik'en texin jawnex tkabxin. [r/Nxi' kkba'n ju'wa cuma jax Espíritu Santo tzin tkba'n tuj kanem tcwal Dios ko'. Hq Tcwal Dios ko'. Yaa'n nuk tmaanxin ejoo'. Ya mintl ko tz̈iyel twitz Dios tisen nejl, cuma n-el kniy' ti'j o ko oc tcwal Dios. Ju' tzunj oj t-xi' kk'olbe'n Dios, “Kman Dios” tz̈i kbel. upcAt kchunk'lal te junx maj cuma tcwal Dios ko'. Kej nche'x lpe ti' Espíritu Santo, ejee'tzen tcwal Diosja. 2o] Ka ma ko niman knaabl aj il, ko cymeltzen tu'n te junx maj. Pero ka tuya tonbil Espíritu Santo n-el kxoo'n jka' taj knaabl aj il, ko camaltzen kchunk'lal te junx maj. onW Ju' tzunj, key hermano, mintii' nko oc chk'et ti'j tu'n t-xi' kniman alcye tajbil knaabl aj il. Gm Pero jax ju'x cjawel itz'j cyxumlala juntl maj. J-espíritu Santo at tuj cyanema, e tak' Dios cyey, jaxj Dios e jatz k'inte Jesús cyxol cyimne. Ju' tzunj cjawetz tii'n Dios cyxumlala juntl maj tuj cyamecy, tisenxj e jatz tii'nxin ja Jesús cyxol cyimne. Bix cbinel tu'nxin ju'wa tu'n Espíritu Santo at tuj cyanema. l  Pero ka at Cristo tuj cyanema, amale cymelet cyxumlala tu'n il, pero at cychunk'lala te junx maj, cuma jiquen ete'y twitz Dios. tka Jatzen cyey, yaa'n tjak' tcawbil cynaabla aj il ete'y, sino tjak' tcawbil Espíritu Santo, cuma at Espíritu Santo tuj cyanema. Q'uelel cyni'ya ti'j ka min ma k'oj Espíritu Santo tu'n Cristo te jun xjal, yaa'ntzen t-xjalxin ja xjal. `j9Ju' tzunj kej xjal ete' tjak' tcawbil cynaabl aj il, mlay chi japan ti'j ti taj Dios. vieJknaabl aj il n-el tiiq'uen Dios. Tcy'i knaabl aj il tniman tley Dios, bix mintii' tipemal tu'n tbint tu'n. Ah{Ja tzunkej xjal nuk nche'x lpe ti'j ti taj cynaabl aj il, chi xe'ltzen tuj cyamecy. Ja tzunkej nchi jyon ti taj Espíritu Santo, attzen cychunk'lal te junx maj bix ete' tuj ttz̈yal. Hg Ja tzunkej xjal ete' tjak' tcawbil ootxa cynaabl, nuktzen jaj ti taj cyxumlal ncub cybisen. Ja tzunkej xjal ete' tjak' tcawbil Espíritu Santo, ncubtzen cybisen ti'j ti taj Espíritu Santo. f+tu'ntzen koc jiquen twitz Dios tisenj tzin tkba'n ley. Yaa'ntzen eto'tl tjak' tcawbil knaabl aj il, sino eto'tl tjak' tcawbil Espíritu Santo. Ue#Jley e tkba il ti'j tu'n knimante, pero min e xcye tu'n knimante, cuma jknaabl aj il mintii' tipemal tu'n knimante. Pero e xcye Dios tu'n tnimj ley tej ttzaj tsma'nxin Tcwalxin twitz tx'otx' tu'n toc te xjal tisen ejoo', tu'ntzen tbyet te chojbil kil, ejoo' aj il. Tu'nj tcyimlen Tcwalxin tisen xjal, cykiltzen il e chjet tu'nxin, gdGcuma tzakpi'n ko' tjak' tcawbil jley tzin tkba'n aj il ko' bix il ti'j ko xe'l tuj cyamecy te junx maj. Tu'nj kmojbabl kiib tuya Cristo Jesús, ma ko el libre tjak' ley, bix ma k'oj ac'aj kchunk'lal tu'n Espíritu Santo. rc _Pero yaa'n eto'tl tjak' tcawbil il, cuma at kmojbabl kiib tuya Cristo Jesús. Ya min ko'xtl tuj castiwa, Gb¡Cxe'l kk'o'n chjonte te Dios ma ko co'pj tu'nxin tu'n Kaaw Jesucristo! Ju'tzen ma tz'el kniy' ti'j tuj kanem kaj tu'n kniman ley te Dios, pero taj knaabl aj il tu'nx kxi' lpe ti' il.aa;¡Lastim ko'! ¿Al cco'plte ke tjak' tcawbil jknaabl ka' nxi' tii'n ejoo' tuj cyamecy? g`Gpero at juntl knaabl nak'anan te myolte ti taj kanem, jaj knaabl aj il, bix tzyu'n ko' tu'n. +_QTuj kanem n-oc tak' tley Dios ke, X^)Ju' tten kchunk'lal. Kaj tu'n tbint ba'n ku'n, pero jaj knaabl aj il nmyonte. i]KPero ka nbint jkcy'i, n-eltzen kniy' ti'j yaa'n ejoo' nko binchante il, sino jaj knaabl aj il. \\1Kaj tu'n tbint ba'n ku'n, pero min nbint. Pero jka' kcy'i tu'n tbint, nbint ku'n. [N-el kniy' ti'j te junxse maj ka' ootxa knaabl aj il, cuma amale kajat tu'n tbint ba'n ku'n, pero min tcuyan knaabl aj il tu'n tbint. mZSKatzen nbint ku'n jkcy'i, tzin tyeec'atzen yaa'n ejoo' nko binchante sino knaabl aj il nbinchante. YKatzen tzin kkba'n yaa'n ba'n jnbint ku'n, nyeec'atzen jlu ba'n te ley tuj kwitz, cuma jax ju'x ley tzin tkba'n jnbint ku'n yaa'n ba'n. XChic'aj tjak' tcawbil il ta' ootxa knaabl, cuma jba'n kaj tu'n tbint ku'n min nbint ku'n, sino jaj kcy'i tu'n tbint, nbint ku'n. nWUN-el kniy' ti'j ba'n ley, cuma jley jax tnaabl Dios. Pero yal ke, at knaabl aj il tjak' tcawbil il. 5Vc Kape cykba'y yaa'n ba'n ley, cuma tu'n ley oc ko' tjak' tcawbil cyamecy. Pero yaa'n tu'n te ley. Tu'n ilte ocx ko' tjak' tcawbil cyamecy. Tu'nj ootxa knaabl min e xi' kniman jley ba'nxix, bix ju' tzunj ocx ko' tjak' tcawbil cyamecy. Jatzen tajbel leyj nuk tu'n tchic'ajax ka'xsen knaabl ootxa. %UC Ju' tzunj, key hermano, amale tzint tyeec'an tley Dios aj il ko', q'ueleltzen kniy' ti'j yaa'n ley ka'. Jaca juun ley sakxsen bix jiquenxsen bix ba'nxsen. 'TG Tuj nwitza ul ley te onl te weya tu'n ncamana nchunk'lala te junx maj, pero yaa'n ju'wa. Ajben nuk tu'n tyeec'ante aj il kena, bix at tu'n ncyima tu'n wila. S  Jley e tkba ko camal kchunk'lal te junx maj ka ma kniman. Pero min e nnimiya, bix nuk e xi' tii'n kena tjak' tcawbil cyamecy. AR{ Nejl tej mitkna'x toc nbi'na ti toc tu'n ley, e'lexse tuj nwitza ba'n kena. Pero tej tul ley jyol wila, e chic'ajaxse i'tz ta' wila, bix el nni'ya ti'j yaa'n ba'n kena. Cyimnen kena. 4QaTej tkbante ley tu'n mi'n tz'oc nk'a'bena tik'ch at, pero jnnaabla aj il tcy'i tz'oc tbi'n jlu. O'cx oc tk'a'ben tik'ch at. Nukettzen mintii' ley, mintzele e cnet jwila. _P7Katzen tu'n ley at kil, jey', ¿ka'patzen ley? Min. Te ley min tz'oc tlojo'nte ejoo' ti' il. Ulte ley nuk te kbalte at kil. Tisen tzunj, nejl oc nk'a'bena tik'ch cye wuyena, pero min el nni'ya ti'j ka yaa'n ba'n jlu. Pero tej toc nbi'na tley Dios ka yaa'n ba'n toc nk'a'bena tik'ch cye xjal at, eltzen nni'ya ti'j ka'tzen e bint wu'na. OPero ja'lewe tzakpi'n ko' tjak' tcawbil ley. Min ko tentl tjak' tawbil ley, tisenxsen jun xjal oj tcyim min tentl tjak' ley. Ya nko niman Dios yaa'n tu'nj chk'o'n ko' tu'n ley, sino cuma kaj tu'n kajben texin tuya cykil kc'u'j. K'i'n ootxa knaabl aj il ku'n sN_Nejl tej lepchx ko' ti' ootxa knaabl, e bint-x ku'n nuk jaj kajbil yaa'n ba'n. E kajbe tu'n tbint ku'n j-e tkba ley tu'n mi'n bint ku'n. Bix tu'nj e xi' lpe ko' cyi'j kajbil yaa'n ba'n, ajben ko' te taawj k'ilx cye xjal tuj cyamecy. gMGKey hermano, tisenxsen ntzakpet xuuj ti' ley te najle'n tu'n jun cyamecy, tu'ntzen tmaje tuya juntl xinak, ju'xsen ke. O ko tzakpet tuj tk'ab ley jax tu'n jun cyamecy, jaj tcyamecy Cristo, tu'ntzen at kmojbabl kiib tuya Cristo, jaj xjal e jatz itz'j juntl maj tuj cyamecy. At kmojbabl kiib tuya Cristo tu'ntzen kajben te Dios tu'nj ba'n nbint ku'n. LKatzen ma maje xuuj tuya juntl xinak i'tzx tchmil, tzin tkba'ntzen pa'l najle'ntzen xuuj. Pero katzen otk cyim tchmil xuuj, tzakpi'ntzen ta' xuuj tuj jley tzin tkba'n il ti'j ctemel tuya tchmil. Katzen taj xuuj maje tuya juntl xinak, yaa'ntzen pa'l najle'nxuj. K'Cxe'l nk'o'na jun tumel cyey ti tten oj ttzakpet jun xjal ti' ley tu'n cyamecy. Tzin tkba'n ley il ti'j ctemel xuuj tuya tchmil. Jaj i'tzxxin, attzen xuuj tjak' jley tzin tkba'n tu'n tten majebil tuya tchmil. Pero oj tcyim tchmil xuuj, tzakpi'ntltzen ta' xuuj tuj ley. CJ Key hermano, ejee'y jun wik xjal n-el cyni'ya ti'j ti tten ley te twitz tx'otx'. Ju' tzunj cytzki'na oj tcyim jun xjal, min cawetl ley tibajxin. O'cx ti'j i'tz ko' ncawentzen ley kibaj. gIGQ'uelel kniy' ti'j kej xjal nchi ajben tjak' tcawbil il, jatzen chojbil cyej cycyamecy. Pero kej xjal cyk'on cyiib te Dios, nk'ontzen Dios cychunk'lal mintii' tbajlel tu'nj at cymojbabl cyiib tuya Kaaw Cristo Jesús.-HSPero yal ja'lewe o chi etz k'i'na tjak' tcawbil il. Tjak'tzen tcawbil Dios ete'y, bix o k'oj cyey tu'n cycub tena sakxix bix tu'n at cychunk'lala mintii' tbajlel. !G;¿Titzen e cycamey tej cybinchana il? Mintii', cuma o'cx ma tak' cych'ixewa ja'lewe ti'j e bint cyu'na nejl, bix cuma at tu'n cyxi'y tuj cyamecy tu'n. XF)Nejl tej cytena tjak' tcawbil il, mintii' cyaja te tu'n cyxi' lpey ti'j ba'n. TE!Cyiw ch'in tu'n tel cyni'ya ti'j nyola. Ju' tzunj ma txi' ntz'i'bena cyey otk tz'oc il te cyaawey nejl. Ajben cyxumlala tu'n tbint ka' cyu'na, bix nim min e xi' cynimana ley. Jawnex e jaw cyila. Pero yaltzen ja'lewe iltzen ti'j c'ajbel cyxumlala tu'n tbint jun ba'n cyu'na. Ka ma bint cyu'na ju'wa, nchi ajben tzuna te Dios. ]D3O chi tzakpeta tjak' tcawbil il. O chi oca tuj tcwent Dios tu'n tbint ba'n cyu'na. ~CuChjonte Dios mi'n chi tentla tjak' tcawbil il, sino o cynimana tuya cykil cyc'u'ja jxnak'tzbil jaxxix e pon cyxola. GB¿Mimpa tz'el cyni'ya ti'j ka cyk'on cyiiba tu'n t-xi' cynimana jun xjal, jatzen xjalja c'oquel te cyaawey? Jax ju'x tuya il. Ka cyk'on cyiiba tuya il, cyk'ontzen cyiiba tjak' tcawbil il, bix cxe'l tii'n ejee'y tuj cyamecy. Pero ka cyk'on cyiiba tu'n cynimana Dios, ja tzunxin cyaawey, bix chi elela jiquen twitzxin. ?AwKapetzen tuj cywitza ba'n tu'n tbint il ku'n, cuma o kiik' t-xtalbil Dios, bix ju' tzunj mintii'tl il ti'j tu'n t-xi' kniman ley. Pero yaa'nxsele tumel ka nxi' cybisena ju'wa. a@;Ja te Dios cxe'l cynimana, cuma yaa'n ete'tla tjak' tcawbil il. Nejl tej cyk'on cyiiba ti' jun ley tu'n cycleta, e chic'ajaxsen at nim tipemal il cyibaja. Pero ja'lewe mintii'tl tipemal il cyibaja, cuma tu'n t-xtalbil Dios o chi tzakpeta ti'j tej toc chk'etkey te nimlte tleyxin tu'ntzen cycleta. Il ti'j tu'n kbinchante ba'n cuma te Dios ko' ?' Mi'n txi' cyk'o'na ambil te cyxumlala tu'n tbinchan ka', sino ju' cyk'a' cyiiba tu'n cyajbena te Dios. Nejl e tenkey tjak' tcawbil cyamecy, pero ja'lewe o k'oj ac'aj cychunk'lala tu'n Dios. Ju' tzunj cyk'o'nc cyipena tu'n tajben cyxumlala te Dios tu'n tbint ba'n tu'n. D> Entonces, q'uelel cyni'ya ti'j mi'n ko tentl tjak' tcawbil il. Ju' tzunj, key hermano, mi'n cyak' cyiiba juntl maj tjak' tcawbil il. Mi'n txi' cyii'na jtajbil cyxumlala yaa'n ba'n. = Jax ju'xse ke. Q'uelel kniy' ti'j tu'n kmojbabl kiib tuyaxin o cyaj kk'o'n kil, bix at kchunk'lal ac'aj tu'n kajben te Dios. <# Mi'n cyimxin juntl maj, cuma tej tcyimxin, e baj tilel il te junx maj. E cyaj il tu'nxin tuj cyamecy, bix itz'jxin tu'n tajbenxin te Dios. @;y Tu'n kmojbabl kiib tuyaxin, mlay ko aj meltz'aj tjak' tcawbil cyamecy, cuma ktzki'n e jatz itz'jxin juntl maj tuj cyamecy bix mlay cyimxin, cuma jcyamecy mintii'tl tcawbil tibajxin. ]:3Cuma e cyim knaabl aj il tu'n kmojbabl kiib tuya Cristo, jaxte c'ajbel kmojbabl kiib tuyaxin tu'n at kchunk'lal ac'aj tuyaxin, cuma yaa'n nuk o'cx e cyimxin, sino jax ju'x e jatz itz'jxin juntl maj tuj cyamecy. {9oTisentzen jun xjal cyimne mi'n tentl tjak' tcawbil juntl xjal, cuma otk cyim, jax ju'x ko', yaa'n eto' tjak' tcawbil il ka at kmojbabl kiib tuya Cristo. Tzakpi'n ko' ti' tcawbil il, cuma tu'n kmojbabl kiib tuya Cristo, o cyim jknaabl aj il. %8CQ'uelel kniy' ti'j jaan jknaabl aj il e cyim tuya Cristo twitz cruz. E cub byet-xin tu'ntzen tbaj tilel cykil il, tu'ntzen mi'ntl ko ten tjak' tcawbil il. 57cJaxte at jun ac'aj kchunk'lal, cuma at kmojbabl kiib tuya Cristo yaa'n nuk o'cx tej tcyimxin, sino jax ju'x tej tjatz itz'jxin tuj cyamecy. Ju' tzunj at kchunk'lal ac'aj. Y6+Tu'n tzunj kmojbabl kiib tuya Cristo, otzen cyaj jknaabl aj il te ootxa tuj cyamecy tu'nxin. Bix tisen e jatz itz'jxin juntl maj tuj cyamecy tu'n tipemal Kman Dios, jax ju'x o tz'itz'j jun kchunk'lal ac'aj. Z5-Cytzki'ntl tzuna tej kocslan ti' Cristo Jesús, octzen ko' junxsen tuyaxin. Attzen kmojbabl kiib tuyaxin. ¿Pero mimpa tz'el cyni'ya ti'j tu'n kmojbabl kiib tuyaxin, tisenxsen e xi' ko' tuyaxin tej tcyimxin? 24]¿Pero tikentzen tzakpi'n ko' tjak' tcawbil il tu'n Cristo ka nuk kajx tu'n kmeltz'aj juntl maj tu'n tbint il ku'n? ¿Mimpa tz'el cyni'ya ti'j o cyim tej knaabl aj il? ]3 5Katzen ju' ttena ja t-xtalbil Dios at mas tipemal twitz il, jey', kape nxi' cybisena ti'j tu'n tbint mas il cyu'na, cuma tuj cywitza c'ajbel cyila te Dios tu'ntzen tyeec'ante jaj te Dios t-xalbil at mas tipemal. 2{Mas tipemal t-xtalbil Dios, tu'ntzen mi'n ko tentl tjak' tcawbil cyamecy, sino tu'ntzen ju' ko temel tjak' t-xtalbil Dios. O tkba Dios jiquen ko' twitzxin tu'nj e bint tu'n Kaaw Jesucristo. Ju' tzunj at kchunk'lal te junx maj mintii' tbajlel.1Yaltzen te tley Moisés, ¿tikentzen e tzaj tk'o'n Dios? E tzaj tk'o'n Dios tu'n tcub tyeec'anxin oj at tcawbilxin, masc'a n-el cyxoo'n xjal tcawbilxin. Pero amale masc'at e binchanx ke xjal il, pero t-xtalbil Dios mas tipemal twitzj il e bint cyu'n xjal. u0cTumel e'la e tkba Dios il ti'j chi xe'l xjal tuj castiwa, cuma tu'n til jun xjal oc ke xjal aj il. Jax tumelte oj tkbante Dios jiquen ete' xjal twitzxin, cuma tu'nj tnimbil jun xjal ja Cristo, jaxte e cyajtzen ke xjal jiquen twitzxin. i/KJu' tzunj, ti'j nuk jun maj min e tniman Adán tley Dios, e tkba Dios il ti'j chi xe'l cykilca xjal tuj castiwa. Pero te Cristo, e tnima texin ja Dios tej t-xi' tkba'n Dios texin tu'n tcyimxin. Bix ti' tzunj ju'wa junx tnimbil Cristo, at tuj tk'ab Dios tu'n t-xi' tkba'n jiquen ke xjal twitzxin, bix tu'n ttzaj tk'o'nxin cychunk'lal te junx maj. .3Katzen nuk tu'n til jun xjal oca ke xjal tjak' tcawbil cyamecy, yajtzen tu'n Jesucristo chi eletz tzokpaj xjal tjak' tcawbil cyamecy, cuma mas jawnex tipemalxin, bix chi cawel tuyaxin te junx maj, ejee'j nchi ocslan ti'j jawnex t-xtalbil Dios, ejee'j jiquen ete' twitz Dios. 1-[Jco'pbil ke e tzaj tk'o'n Dios, e cub tyeec'an mas tipemal twitzj il e bint tu'n Adán. Tu'nj nuk junx il e bint tu'n Adán, e tkba Dios cykilca xjal oc te ka' twitzxin. Pero amale atet nim il ja'lewe, jco'pbil e tzaj tk'o'n Dios at tipemal tu'n tnajset cykilca il, yaa'n nuk o'cx te Adán til. w,gPero j-o tzul kibaj tu'nj e bint tu'n Cristo yaa'n ju' tisenj ul kibaj tu'nj e bint tu'n Adán, cuma jco'pbilte ke ul tu'n Cristo mas tipemal twitzj cyamecy ul kibaj tu'n Adán. Amale oquet ke xjal tjak' tcawbil cyamecy tu'nj il e bint tu'n Adán, pero jxtalbil ntzaj tk'o'n Dios cye xjal tu'nj e bint tu'n Jesucristo, nbajtzen twi' cyamecy tu'n, cuma mas tipemal. +Pero e bi'n ku'n e cyim cykilca xjal e ten twitz tx'otx' tej mitkna'x tk'oj ley te Moisés. Amale mint el cyxoo'n jun ley e tak' Dios tisenj el t-xoo'n Adán, pero cykil e cyim. Ja tzunj lu nk'onte tumel e cyimke yaa'n tu'nj el cyxoo'n jun ley, sino tu'nj cyiy'jil Adán. J-il e bint tu'n Adán bi'x e tiik' cykil xjal. Jax ju'x j-e bint tu'n Jesucristo mas yaj jax bi'x e cyiik' ke xjal. P* Yaa'n ete' xjal tjak' tcawbil cyamecy tu'nj min txi' cyniman ley. Ktzki'ntl jlu tu'nj ti e baj tej mitkna'x ttzaj tk'o'n Dios tley Moisés. Amale minttii' ley e k'oj cye xjal, pero at il cyxol xjal, cuma e cyim ke xjal. ¿E cyimpake tu'nj il e bint cyu'n? Min, cuma n-el kniy' ti'j ka mintii' ley, mintii' ba'n tel cyiiq'uen. ) Ju'tzen tten, key hermano, tu'nj e bint tu'n jun xjal, ja Cristo, at kchunk'lal te junx maj. Pero tu'nj e bint tu'n juntl xjal tuj tneel, oc il twitz tx'otx', bix ju' tzunj cykil xjal oc tjak' tcawbil cyamecy. Tu'nj aj ilke, ete' xjal tjak' tcawbil cyamecy. T(! Pero yaa'n o'cx tu'n kclet twitz kcastiwa tu'n Dios, sino jax ju'x nko tzalaj ti'j Dios tu'nj e bint tu'n Kaaw Jesucristo tu'n twe' tk'oj Dios ki'j. Alcye o bint tu'n Adán bix alcye o bint tu'n Cristo n'U Jnxi' nkba'na cuma e tzaj tk'o'n Dios tu'n kten tuj ttz̈yal tuyaxin tu'nj tcyimlen Tcwal te kxel tej lux ko'ke nko chi'lec ti'jxin, q'ueleltzen kniy' ti'j mi'ntzen jawtl tk'ojxin ki'j tuj jk'ij te stisbil tzul, cuma yaa'ntzen nko chi'lectl ti'jxin. Bix cuma onen Tcwalxin ki'j tej tcyim, mlaytzen cyaj tk'o'nxin tonbilxin ki'j ja'lewe, cuma i'tz tzunxin. A&{ Cuma oc kak' texin tej eto'x tuj kil, q'ueleltzen kniy' ti'j oj kpon tuj k'ij te stisbil tzul, nimxsen c'onelxin ki'j tu'n Cristo tu'n ktzakpet ti'j kcastiwa binne tu'n Dios, cuma ja'lewe yaa'n aj il ko' twitz Dios, sino jiquen eto' twitzxin tu'nj e bint tu'n Cristo tej tel tz̈itj ttz̈q'uel Cristo tu'n kil. %7Pero yal te Dios, e tzaj tk'o'nxin Cristo twitz tx'otx' tu'n tcyim te kxel, amale aj ilet ko'. Ti'j tzunj lu e tyeec'anxin tk'ak'bil tc'u'jxin ki'j. +$OKatzen at jun xjal ba'n tnaabl, pero amale ba'nt tnaabl, pero min-al jun xjal jac'a tak' tiib te t-xel tu'n tcyim. Jac'atzele at juun cyk'a' cyiib tu'n tcyim te t-xel jun xjal ba'n tnaabl, pero cykilcatle xjal jac'a jaw klee' ti'j. Pero min-al jun xjal cymel te t-xel jun xjal ka' tnaabl. ;#oTzinen ta' n-oc kak' texin, cuma tej tpon tumel, e tzaj tk'o'nxin Cristo tu'n tcyim te kxel. Aj il ko' nejl, bix min-al jun clol ke tu'n kco'pj twitz kcastiwa tzul tk'o'n Dios. ("IBix mlay ko ayon nuk kajx, cuma jaxte cjapanel baj Dios ti' tyol. Ktzki'ntl te Dios mlay ko el t-xoo'n Dios tuj jk'ij tzul, cuma at tumel kuya ntzaj k'ak'en tc'u'jxin ki'j. O tzaj tk'o'nxin Espíritu Santo ke, bix nak'anan Espíritu tuj kanem tu'ntzen tel kniy' ti'j n-oc kak' te Dios. ! Bix oj niy'x q'uixc'aj ku'n, cyjeltzen knaabl mas ba'n. Bix oj ncyaj knaabl mas ba'n, nko ayontzen ti'j o cyaj tkba'n Dios ke. ( IBix nko tzalaj yaa'n nuk o'cx tu'nj k'ij tzul, sino jax ju'x oj toc q'uixc'aj ki'j, cuma n-el kniy' ti'j oj tiy' q'uixc'aj kwitz, cbineltzen tu'n tiy'x ku'n. eCBix tu'nj e bint tu'n Kaaw, bix tej toc ke kc'u'j ti'j e bint tu'nxin, e k'oj t-xtalbil Dios ke tu'n koc jiquen twitz Dios. Bix nko tzalaj, cuma nko ayon la' alcyej k'ij oj kten tuya Dios tuya jun kchunk'lal tbanelxix.  Entonces, jiquen ko' twitz Dios tu'nj n-oc ke kc'u'j ti' Dios. At ttz̈yaltl eto' tuya Dios tu'nj e bint tu'n Kaaw Jesucristo. *ME tzaj tk'o'n Dios Kaaw Jesús tu'n tbyet tu'n kil, bix e jaw titz'jsa'n Dios jaxin juntl maj tuj cyamecy cuma otk bint tu'nxin tu'n koc jiquen twitz Dios.)Ksino jax ju'x nyolen ki'j. Jax ju'x ko', jiquen eto' twitz Dios, cuma jax ju'x o tz'oc ke kc'u'j ti'j Dios e jaw titz'jsa'n Kaaw Jesús juntl maj tuj cyamecy. Entonces n-el kniy' ti'j nuk tu'nj tocslabl Abraham oc Abraham jiquen twitz Dios. Ja yol lu yaa'n nuk ti'jxin nyolene, =uTi'j tzunj lu e tkba Dios jiquen ta'xin twitz Dios. a;Tuya cykil tc'u'jxin oc ke tc'u'jxin ti' Dios tu'n tbint j-otk cyaj tkba'n Dios texin. Nukx nayonxin ti'j tcwalxin otk cyaj tkba'n Dios texin, bix e cywixxin mas tuj tocslablxin, bix e jaw tnimsa'nxin tbi Dios. V%El tniy' Abraham ti'j minxtii' titz'jel jun tcwalxin, cuma ch'ixc'a yaa'n jun syent jnabk'i ttyemxin, bix el tniy'xin ti'j jax ju'x t-xu'lxin mlayx tu'n talenxuj. Pero tocslablxin ti' Dios min e cub baj. ucJu' tzunj ayon Abraham ti'j e cyaj tkba'n Dios, amale tujet cywitz xjal mlay bint. El jax tuj twitzxin tu'n tocxin te t-xe'chel te nimc'a wik xjal, cuma otk tkba Dios texin cyjulu: “Nimxsen tajlal tiy'jila q'uitz'jel,” tz̈i Dios. Tz̈i Dios te Abraham cyjulu: “Ma cyaj nk'o'na te tey tu'n toca te t-xe'chel te nimc'a wik xjal” tz̈i Dios tuj tyol Dios. Amale minttii' tcwal Abraham otk tz'itz'j, pero tuj twitz Dios ya otk tz'oc Abraham te t-xe'chel te nimc'a wik xjal. Bix oc ke tc'u'j Abraham ti'j e tkba Dios texin, cuma el tniy'xin ti'j ba'n tu'n Dios tu'n tk'onte tipemal te jun xjal tijtl tisenc'a cyimne, bix ba'n tu'n Dios tu'n toc tcye'yen jmina'x tbaj bix ba'n tu'nxin tu'n tyolen ti'j jmina'x tbaj tisenc'a otk baj tilel. J Ju'tzen q'uelela kniy' ti'j yaa'n tu'nj nko niman ti' ley ko kabel tu'n Dios, sino nuk tu'n kocslabl ti' Dios. Bix cuma nuk tu'nj kocslabl, ju' tzunj ktzki'n jkkab tzin tk'o'n Dios yaa'n twi' kc'u'j, sino kcotz. Nuket nko ayon ti'j twi' kc'u'j tu'nj oc kniman tley Dios, mlay kcaman, pero ka nko ayon ti'j kcotz e cyaj tkba'n Dios tu'n tk'onte, il ti'j tu'n kiik'ente. Bix jkkab lu ctk'a' Dios te cykilca kej xjal nchi binchan j-e bint tu'n Abraham, tisenc'a tchman Abraham. Ctk'a' Dios yaa'n nuk cyej xjal judío e cyiik' tley Moisés, sino jax ju'x cyekej xjal yaa'n judío, cykilca kej xjal n-oc ke cyc'u'j ti' Dios tisen e bint tu'n Abraham. Jaxin t-xe'chel te cykilcaj n-oc ke tc'u'j ti' Dios. Kej xjal n-oc cyipen tu'n cyniman tley Dios tu'n cycaman t-xtalbil Dios, mlay cyiik' t-xtalbil Dios, sino ccyiik'elcye o'cx tk'oj Dios, cuma mi nuk jun xjal nniman entera ley. O'cx nuket minttii' ley ba'ntzele cyten xjal tu'n mi'n tz'el cyxoo'n ley. W'Nuket chi camal xjal jcykab tzin tk'o'n Dios nuk o'cx tu'nj cyniman ley, mintzeletii' il ti'j tu'n toc ke kc'u'j ti'j e tkba Dios, bix nuktzele tajxtl Dios e cyaj tkba'n tyol te Abraham bix cye ke tchman. \1 Q'ueleltzen kniy' ti'j oc Abraham jiquen twitz Dios nuk tu'nj oc ke tc'u'jxin ti'j ti e tkba Dios texin. Ju'tzen e cyja' tkba'n Dios jun cykab te Abraham bix cye ke tchmanxin. E tkba Dios tu'n tcyaj tk'o'n texin entera twitz tx'otx', yaa'n tu'nj e nimanxin ti' ley, sino tu'nj e tenxin jiquen twitz Dios tu'nj tocslablxin ti'j Dios. oW Ja tzunkej xjal judío, kej xjal e cpet cychu'l te techel t-xjal Dioske, jax ju'x o cub tninc'u'n Dios ti'j tu'n toc Abraham te cyxe'chel, cuma jaxin tneel xjal k'ilte ja techel lu. Pero jaxin cyxe'chel nuk o'cx ka n-oc ke cyc'u'j ti' Dios tisen e bint tu'n Abraham tej mitkna'x toc techel ti'jxin. Tu'nj oc ke tc'u'j Abraham ti' tyol Dios o tcama jun tkab eC Mas yaj e tkba Dios tu'n toc tk'o'nxin jun c'upbil ti' tchu'lxin tetzen techel jiquentzen ta'xin tu'nj tocslablxin ti' Dios. C'oquel kc'u'j ti'j mitkna'x toc techel ti' Abraham tej tkbante Dios jiquen ta'xin twitz Dios. Ju'tzen e baj tninc'u'n Dios ti'j, tu'ntzen toc Abraham te mambaj te cykilca kej xjal yaa'n judío at tu'n toc ke cyc'u'j ti' Dios mas yaj amale minttii' techel toc cyi'j, tu'ntzen jax ju'x cye tu'n cyocslabl chi oquel jiquen twitz Dios tisen te Abraham. #? Cxe'l nkanena cyej xjal judío, ¿jtoo e tkba Dios jiquen ta' Abraham twitzxin? ¿Otkpa bint tu'n tcpet Abraham tej ttzaj tkba'n Dios jiquen ta' Abraham twitz Dios, ma mitkna'x? Mitkna'x. Ju' tzunj q'uelel kniy' ti'j yaa'n tu'nj tej tcpet tchu'lxin e tkba Dios ba'nxin twitz Dios. r ] Kape tuj cywitz juun xjal ctk'a' Dios ja xtalbil lu nuk te cyej xjal ncpet cychu'l te techel t-xjal Dioske, bix min ma tak' te cyej yaa'n k'i'n jtechel lu cyu'n. Pero yaa'n ju'wa. Tz̈i tyol Dios cyjulu: “Tu'nj tocslabl Abraham ti' Dios, e tzaj k'o'n texin tu'n jiquen ta'xin twitz Dios,” tz̈i tyol Dios te yec'bil yaa'n tu'nj toc techel ti' tchu'l.  Kej xjal o chi binchan il pero ya mintl chi ul tuj tc'u'j Kaaw, ejee'tzen xjalja at t-xtalbil Dios cyibaj,” tz̈i David. P “Kej xjal o najset cyil, ejee'tzen xjalja at t-xtalbil Dios cyibaj. 5 cJu'x e tkba David ootxa at t-xtalbil Dios tibaj jun xjal yaa'n tu'nj ba'n tbinchben e bint tu'n, sino tu'nj ntzaj k'o'n te tu'n jiquen ta' twitz Dios. Tz̈i David cyjulu:  Ja tzunj xjal min tz'ak'anan, bix ka ntzaj k'o'n pwak te, yaa'n twi' tc'u'j, sino nuk tcotz. Ti'j ja techel lu q'uelel kniy' ti'j ka n-oc ke tc'u'j jun aj il ti' Dios, ctk'a' Dios xtalbil te, yaa'n twi' tc'u'j. Bix ja xtalbil lu, jaj tu'n toc jiquen twitz Dios. $AN-eltzen kniy' ti'j oj nak'anan jun xjal, bixsen ntzaj tk'o'n taaw ak'untl pwak te. Yaa'n tcotz ntzaj k'o'n, sino twi' tc'u'jxin, cuma otk tz'ak'ananxin. 1[C'oquel cyc'u'ja ti'j ti toc tu'n tyol Dios. Tz̈i cyjulu: “Oc ke tc'u'j Abraham ti' Dios. Ju' tzunj e tzaj k'o'n te Abraham tu'n jiquen ta' twitz Dios,” tz̈i tyol Dios tu'n t-xi' tyeec'an jiquen e tema Abraham twitz Dios yaa'n tu'nj jun ba'n e bint tu'nxin, sino nuk tu'nj t-xtalbil Dios. GNuket e xi'xin jiquen twitz Dios tu'nj ba'n tbinchbenxin e bint tu'nxin, atettzele toclenxin tu'n e jaw tnimsan tiibxin. Pero tuj twitz Dios, el Abraham ba'n yaa'n tu'nj ba'n e tbinchaxin. f GCyk'o'nc cyc'u'ja ti'j Abraham, jxin tneel cyiy'jil judío. ¿Ti tten tel jiquen twitz Dios? 7gKapetzen cxe'l cykba'na cyjulu: “Ka jiquen ko' twitz Dios nuk tu'nj kocslabl ti' Cristo, mintii'tltzen tajbel jley e tzaj tk'o'n Dios,” tz̈i cybela. ¡Pero yaa'n ju'wa! Jtzin nkba'na ja ley nkbante tu'n koc tz'aklxix twitz Dios, pero nuk tu'nj n-oc ke kc'u'j ti' Cristo o nimj ley ku'n.?wcuma jaxte nuk o'cx jun Dios at. Ka junx Dios at, judíole, yaa'nle judío, pero iltzen ti'j chi oquel cykil xjal te t-xjal Dios ti'jx jun be, jaj tu'nj n-oc ke cyc'u'j ti' Cristo. 5At juun cyey ejee'y judío tzin cykba'na nuk cye judío Dios, yaa'n cyej xjal yaa'n judío. Pero cxe'l nkanena cyey, ¿atpa juntl Dios te cyej xjal yaa'n judío? ¡Min! Ju' tzunj, il ti'j q'uelel cyni'ya ti'j Jdios te cyej xjal judío jax Dios te cyej xjal yaa'n judío, Jaxxix tumelj k'o'n te jun xjal tu'n toc jiquen twitz Dios nuk o'cx tu'nj tocslabl ti' Cristo, yaa'n tu'nj nniman jun ley. /WJu' tzunj, ¿tumelpa tu'n tjaw kniman kiib? Min, cuma jiquen ko' twitz Dios yaa'n tu'nj nko'x lpe ti'j jun ley, sino jiquen ko' tu'nj toc ke kc'u'j ti' Cristo. -Tej ttzaj tk'o'n Dios Cristo te chojbil cyil xjal, e tyeec'atzen te ke ja'lewe nbinchanxin cykilca tuj tumel te junx maj. Amale atet il ti'j tu'n tk'ontexin castiwa tu'n tlaj il, cchic'ajaxeltzen jun aj il tisenc'a mintii' til twitz Dios ka ma tz'oc ke tc'u'j ti' Jesús. G,~h}q|g{{OzyxwvutsqqpXoo nCmkkjvigygfeedjcpbaa5`_^^[\[tZaYXVURSRQPOONRML#KuJIGFED~CA@?>>P<;:E877;55$4f33I271p1!0w/.Z-,c+**((''=&&F%%f$$#"Y! 8tzz< = +  qGLMas ba'n tu'n mi'n txi' cychyo'na chi'pj, bix mas ba'n tu'n mi'n txi' cyc'a'na vino, bix mas ba'n tu'n mi'n txi' cywaa'na alcye juntl wik waabj, twitzj tu'n t-xi' jun ocslal tuj il tu'nj cyway. X)Mi'n cub cyxitena jtaak'en Dios tuj cyanem ocslal tu'nj nxi' cyu'na. Jaxte mintii'te waabj xjan t-xi' kwaa'n ja'lewe, pero ka at juun ocslal chi cwel tzpet tu'nj nxi' cyu'na, mi'ntzen txi' cywaa'na cywitz. {oJu' tzunj, c'oquel kipen ti'j tu'n junx ko e'la kxol tuj ttz̈yal bix tu'n t-xi' knimsa'n cyanem ke kuya ocslal. wgKatzen ju' nbint ku'n, nko ajbentzen te Cristo, bix ctzalajtzen Dios ki'j, bix ko elel ba'n tuj cywitz xjal. 5Mi'n txi' cychyo'na jka' tuj cywitz kej ocslal min tz'el cyniy' ti'j, cuma tuj tcawbil Dios yaa'n ja te chi'pj bix c'a'bj il ti'j, sino ja te il ti'j, jaj tu'n t-xi' kii'n kchunk'lal jiquenxix, bix tu'n kten tuj ttz̈yal, bix tu'n at tzalajebl ke tzin tk'o'n Espíritu Santo. KAmale n-elet kniy' ti'j cykilca wik chi'pj ba'n, mi'n txi' cychyo'na cywitzj ocslal min tz'el cyniy' ti'j, cuma ka ma bint il tu'n jun ocslal tu'nj nbint cyu'na, ckbajeltzen ka' e bint cyu'na. $AKa ma txi' cychyo'na jchi'pj mixbe t-xi' chyet tuj twitz juntl ocslal, bix nbinttzen il tu'n tu'nj nbint cyu'na, ntyeec'antzen min tz'oc tak' j-ocslala cyey. Mi'n txi' cytzpetsa'na j-ocslal tu'n tlaj cychi'y tu'n t-xi' tuj il tu'nj cychi'y nxi' cyu'na, cuma e cyim te Cristo te te. hINtzki'na mintii' chi'pj ka' tu'n t-xi' chyet, bix ti'j tzunj lu junx ta' nyola tuya tyol Kaaw Jesús. Pero ka at jun ocslal nk'umente at jun wik chi'pj yaa'n ba'n tu'n t-xi' chyet, bix ma txi' tchyo'n, nbinttzen til tu'n. w Ju' tzunj, mi'n tz'oc kcye'yentl cyi' cabtl ocslal la' ka nbint ba'n cyu'n tuj twitz Dios, sino ejoo'j n-el kniy' ti'j c'oquel tilel ku'n tu'n mi'n bint ku'n j-il n-e'la tuj cywitzj ocslal min tz'el cyniy' ti'j, tu'ntzen mi'n che'x tuj il. # Ju' tzunj, q'uelel kniy' ti'j te te Dios kk'a' kcwent ti'j kchunk'lal, yaa'n cye ocslal. Mi'n cub cyxitena jtaak'en Dios tuj cyanem ocslal ' Jaxte cykilca ko' ko oquel tuj xkela, cuma tzin tkba'n Dios tuj tyol cyjulu: “Jaxte inayena Dios i'tz, bix jaxte cykil xjal il ti'j chi oquel nwitza bix chi cwel maje nwitza, bix cykba' weya cyjulu: ‘Jay Dios,’ tz̈i cybel xjal weya,” tz̈i Dios tuj tyol Dios.  Ju' tzunj, ¿tumelpa oj nuk nchi txololona ti'j ti nbint cyu'n ke cyuyey? ¿Bix tumelpa oj n-el cyiiq'uena kej ocslal min tz'el cyniy' ti'j? Min, cuma cykilca ko' ko pomel baj twitz Cristo tu'ntzen toc tcye'yenxin ejoo' ka ba'n e bint ku'n bix ka ka'. wg Nuk tu'n tocxxin te Kaaw cykilca ko', i'tzle, cyimnele, e cyimxin bix e jatz itz'jxin juntl maj tuj cyamecy. r]Tuj cykilca, kchunk'lal-le, kcyamecyle, te texin. Ka i'tzx ko' bix ka cyimnen ko', tuj tcwent-xin eto'.  +Cykilca ko' at tzalu tu'n kajben te Kaaw. Yaa'n eto' tzalu te kajbelel kwitzx. Kchunk'lal yaa'n te kex, bix hasta tuyax kcyamecy yaa'n te kex. { oKej ocslal tzin cyniman kej k'ij mas jawnex tuj cywitz, nbinttzen cyu'n tu'ntzen cyniman twitz Kaaw. Jax ju'x kej ocslal min cyniman jun k'ij, jax nbint cyu'n tu'n cyniman twitz Kaaw. Jax ju'x kej ocslal nchi chyon chi'pj, pero yaa'n tu'n n-el cyiiq'uen Kaaw, sino cuma ba'n tuj twitz Kaaw tuj cywitz. Tuj cywitz ja Dios nk'onte. Ju'tzen nxa' cyk'o'n chjonte te Dios. Bix kej ocslal min txi' cychyo'n chi'pj, jax ju'xe cyaj cyniman Kaaw, bix jax nxi' cyk'o'n chjonte te Dios ti'j ntzaj k'o'n cye. : mKej ocslal min tz'el cyniy' ti'j tzin cykba'n at k'ij mas jawnex te nimbil twitz Dios. At juuntl ocslal tzin cykba'n cykil k'ij juniy' ta' twitz Dios. Cyi'j tzunj lu, mi'n tz'oc cybi'na ka at xjal cyaj baj cyninc'u'n alcye ba'n te cyey, sino ejee' cyey kbalte ka cyaja cynimana jun k'ij bix ka min. > u¿Ejee'pa tzuna at cyoclen tu'n cykbantey ka ma tz'el jun ocslal ba'n twitz Dios bix ka min? Min, cuma j-ocslal lu te Dios, bix nuk ja te Dios kbalte ka ma tz'el ba'n bix ka min. Pero mi'n chi labta cyibaj cyuyey, cuma chi elelcye ba'n, cuma te te Dios taak'en tu'n cyel ba'n, bix cbinel taak'enxin tu'nxin. 5 cJatzen ke cyey n-el cyniy' ti'j ba'n tu'n t-xi' cyniy'be'na cykilca wikan waabj, mi'n tz'el cyiiq'uena kej ncub cybisen yaa'n ba'n tu'n t-xi' cyu'n. Bix jatzen ke cyey ncub cybisena ka' tu'n t-xi' cyniy'be'na cykilca kej lu, mi'n chi yolena cyi'kej nxi' cyu'n, cuma o tiik' te Dios ejee' te t-xjal. X)Ja tzunkej ocslal n-el cyniy' ti'j, cytzki'n ba'n tu'n t-xi' cyniy'be'n cykilca wikan chi'pj. Pero kej ocslal min tz'el cyniy' ti'j tzin cykba'n ka'x tej lu, bix ju' tzunj jac'a nuk itzaaj jac'a txi' ku'n. ? yAt juun ocslal tuj cywitz at il ti'j tu'n cyniman nim ley tu'n cyel ba'n twitz Dios. Ncub cyk'o'n pablte cywa cychi' cyc'a', bix nchi niman k'ij te nimbil, amale yaa'ntl il cyi'j lu tuj twitz Dios. Cyiik'emke cyxola kej ocslal lu mina'x tel cyniy' ti'j, pero yaa'n te cyiilbila ti'j cynaabl k'i'n cyu'n ju'wa. # Jcbinel ku'n jaj cxe'lxix kii'n jun knaabl junx tuya tnaabl Kaaw Jesucristo. Oj taj tnaabla aj il tu'n tbinchan il, mi'n txi' tnimana. Cxe'lxix kii'n kchunk'lal tuj tumel, yaa'n tisen kej ete' tuj kloljil. Mi'n cybinchay tisen kej xjal nchi bolayin bix nim s̈itz̈'bil ete'. Mi'n chi binchana tuya pajbaj bix tik'ch taj cyxumlala. Mi'n chi jyona k'oj cyxola, bix mi'n chi'l cyc'u'ja ti' juntl. L Cpomel baj twi' jk'ij tuj kloljil eto'. Jk'ij te tulel Cristo ma tzak' ulel lk'e. Tisenc'a ch'ix kskix. Ju' tzunj cyjel cyk'o'n ja ka' nbint tuj kloljil, bix cybinchama jba'n nbint tuj spi'yen. gG Cykilca tzunj lu ma txi' nkba'na cyey, iltzen ti'j tu'n tbint cyu'na, cuma ktzki'n ma pon tumel tu'n tel kelsa'n kwatl. Nimxe tyem o tz'ex toclen kocsla'n Cristo, bix tzajnen ttzaj lk'e jk'ij tu'n tulxin te clol ke. 3 Ka n-oc cyak' xjal cyey, mintzentii' ka' n-oc cybinchena cyi'j ju'wa. Ju' tzunj nchi niman tzuna alcyej tzin tkba'n ley oj n-oc cyak' cyuyey cyey. wg Tzin tkba'n ley cyjulu: “Mi'n tz'el cyii'na t-xu'l cyuyey. Mi'n cub cybyo'na xjal. Mi'n chi alk'ana. Mi'n tz'oc cyachena tik'ch at,” tz̈i ley, bix at mastl tzin tkba'n. Jax ju'x tzin tkba'n tyol Dios cyjulu: “Tisenx cyc'ojlan cyey cyiiba, ju'xsen c'oquel cyak' cyuyey cyey,” tz̈i tyol Dios. Ka ju' nbint cyu'na, nchi niman tzuna cykilcaj tzin tkba'n ley. { Ka c'asbenelkey, mi'n tz'el tuj cyc'u'ja tu'n cychjontey. Pero ja tzunj tk'ak'bil cyc'u'ja cyxola tisen cyc'asbena mlay twe'. Ju' tzunj cucx tz'oc cyak' cyuyey cyey. Ka n-oc cyak' cabtl cyuyey cyey, nbinttzen cykilcaj tzin tkba'n ley cyu'na. U# Ju' tzunj chi choola alcyej il ti'j tu'n cyk'ontey cye cawel, jaa'xja tumel tu'n tchjet. Cxe'l cynimana alcyekej at cyoclen tu'n cynimj, bix ctemel ch'in cynaabla cywitz kej at tu'n cyiik'ente cynaabla. ~ Bix chi choola alcyej tzin cykanen cawel, cuma Dios o cyaj k'onte ke cawel tu'n cycawen, bix ti'j nchi cawen, nchi ajben te Dios. }- Ju' tzunj il ti'j cxe'l cynimana ke cawel. Pero yaa'n nuk o'cx tu'n mi'n chi cuba tuj castiwa, sino cuma taj Dios tu'n t-xi' cynimana ke cawel. |% Cxe'l cybi'na ke cawel, cuma ja Dios o cyaj k'onte cycawbil tu'n cycawen te jun ba'n te cyey. Pero ka ka' nbint cyu'na, nuktzen ete'q'uey tz̈iyel cywitz, cuma yaa'n nuk cyajx at cawbil cyuya. Ja te Dios o k'onte cycawbil tu'n cyk'onte cycastiwa kej nchi binchan ka'. f{E cuma o k'oj cye cawel yaa'n tu'n cyk'onte castiwa te cyej xjal nchi binchan ba'n, sino nuk o'cx te cyej xjal nchi binchan ka'. Ka cycy'iy tzaj ttz̈i ke cawel cyi'ja, jaj ba'n cybinchama, bix ba'n chi eleley tuj cywitz. z Ju' tzunj, ka min txi' cyniman xjal kej cawel, nchi k'ojltzen ti'j cawbil o tzaj tk'o'n Dios bix ck'ojeltzen cycastiwa cyu'n cawel, >y w Entera key il ti'j cxe'l cynimana kej cawel te twitz tx'otx', cuma ja Dios o cyaj k'onte tu'n at cawbil twitz tx'otx', bix ja Dios o cyaj k'onte tu'n at kej nchi cawen cyibaj xjal. !x; Katzen junx ma chi ela ka'x t-xel cyu'na, jaxsen ka' otk caman cyibaja. Mas ba'n tu'n tbint jun ba'n cyu'na tej xjal tzin tbinchan jun ka' cyi'ja.6we Ju' tzunj, ka nk'ojl jun xjal cyi'ja, bix ka ncyim tu'n weyaj, cyk'onx twa. Bix ka ncyim tu'n a', cyk'onx tc'a'. Ka nbint cyu'na ju'wa te te, tzultzen tch'ixew tuj tc'u'j. Ov Key hermano n-oc cyak'a weya, mi'n xe'len jun ka' cyu'na ka ma tz'oc bint jun ka' cyi'ja cyu'n xjal. Cyk'onx te Dios tu'ntzen ja Dios ck'olte cycastiwa. Tzin tkba'n Dios tuj tyol cyjulu: “Nuk inayena at woclena tu'n nk'onte castiwa te t-xel jka' nbint cyu'n xjal. Inayen weya taaw tu'n nk'onteya t-xel,” tz̈i Dios. luQ C'oquel cyipena ti'j tu'n cytena tuj ttz̈yal tuya cykil xjal. Mi'n chi cyakwusana jun k'oj. ~tu Ka ma tz'oc bint jun ka' cyi'ja, mi'n xe'len cyu'na. Ja cyeja cbinel cyu'n jaj jun ba'n tuj cywitz cykil xjal. Fs Cyk'onx jun ba'n te cyuyey, tisenx nchi jyon cyey jun ba'n te cyey. Mi'n jaw cynima cyiiba, sino ctemel cynaabla tuya cykilca xjal ajnintz cynaabl. Mi'n cub cybisena mas ba'n cyu'na. Ur# Ka at jun ntzalaj, chi tzalaja tuya. Ka at jun nbisen, chi ok'a tuya. q Ka at jun xjal n-oc yasente cyey, cykanenx te Dios tu'n tk'onte jun ba'n te te. Mi'n txi' cykanena tcastiwa te Dios. upc Cxe'l cyonena kej ocslal at il cyi'j. Ka taj jun xjal posadayin bix ka taj ch'in twa, cxe'l cyk'o'na. |oq Chi ayona tuya tzalajebl ti'j o cyaj tkba'n Dios ke. Q'uiyax q'uixc'aj cyu'na. Tuj cykil tyem cyna'nxa Dios. fnE Chi ajbena te Kaaw tuya cykil cyc'u'ja. Sey'x chi oqueley tuj taak'enxin, yaa'n alkey. jmM Cyonenx cyiiba cyxola tuya tk'ak'bil cyc'u'ja, cuma ocslalkey. Cybi'y juntl ocslal cyuyey. l K'ak'enc cyc'u'ja ti' cyuyey tuya cykil cyc'u'ja, yaa'n nuk ten cyu'na. Cyxomel jka' nbint cyu'n, pero jaj ba'n c'oquel tak' cyey. qk[ Ka jaj tu'n t-xi' tnimsa'na cyc'u'j xjal o tzaj k'o'n tey, cxe'l tnimsa'na cyc'u'j. Ka jaj tu'n tk'ona onbil cye xjal at il ete' o tzaj k'o'n tey, onexke tuya cykil tc'u'ja. Ka jaj tu'n tbaj tninc'u'na ke xjal o k'oj tey, bincham, bix sey' tz'oquey te ninc'ulcye. Bix ka jaj tu'n toc k'ak'en tc'u'ja cyi' mebe o k'oj tey, k'ak'ec tc'u'ja pero tuya tzalajebl. j Ka jaj tu'n tajbena cye xjal o tzaj k'o'n tey, tz'ajbenxa cye. Ka jaj tu'n t-xnak'tzana cye xjal o tzaj k'o'n tey, xnak'tzanxke. +iO Entonces, o tzaj k'o'n te jaca juun ke tuya jun ak'untl ba'n tbint tu'n. Ju' tzunj, cybincham jaca juun cyey la' alcyej cyaak'ena o tak' Dios cyey. Ka jaj tkbaj tyol Dios o tzaj k'o'n tey, kbanx, pero c'oquel tipey ti'j oj t-xi' tkba'na, junx q'uelela tyola tuya t-xnak'tzbil Cristo. h Ju' japenina ejoo' ocslal. Nim kbaj, bix jaca juun ke at taak'en, pero tu'nj kmojbabl kiib tuya Cristo, junx elnina ko'. 4ga Cxe'l nkba'na jun tumel cyey te yec'bil amale nimet kbaj, pero junx ko'. At nim iken tu'n kxumlal, bix cykilcaj iken tu'n kxumlal at taak'en. Pero junx xumlalbaj elnina. ;fo Cuma o tak' Dios woclena tu'n t-xi' nk'umena tyolxin, ju' tzunj cxe'l nk'o'na te jaca juun cyey jun xnak'tzbil. Mi'n cub cybisena ka mas nchi ajbena cywitz ke cyuyey, sino c'aaltz ti' cynaabla, cuma o tzaj tk'o'n Dios cyaak'ena te cykilcakey tu'n cyajbena cye ocslal, yaa'n tu'n cyoca te mas jawnex. 7eg Mi'n che'x lpey ti' tnaabl te twitz tx'otx', sino ju' chi xe'l lpey ti' jun cynaabla ac'aj, tu'ntzen cych'ixpeta, tu'ntzen tel cyni'ya ti'j tajbil Dios, ba'n bix tz'aklxix. ^d 7 Key hermano, o ko oc ttanem Dios tu'nj tk'ak'bil tc'u'jxin ki'j. Ju' tzunj, nchin cubsana nwitza cyey tu'n t-xi' cyk'o'na cyxumlala te Dios tu'n tajben texin tisen jun oybil i'tz. Chi ajbena te Dios tuya jun cyanema sakxix bix tuya jun cychunk'lala ba'n twitzxin. Ka ma bint cyu'na ju'wa, ju'tzen cjawel cynimsa'na Dios tuya cykil cyc'u'ja. &cE $Ja te Dios binchalte cykilca at. Jaxin ncawen tibaj cykilca nbaj, bix cykilca at te tajbel texin. ¡Jawxittzen nimset tbixin te junx maj! Ju'xit tzuna.Lb #¿Atpa jun xjal c'asbenel Dios twitz? Min-al,” tz̈i tyol Dios. Ca "Ja lu tisen tzin tkba'n tyol Dios. Tz̈i cyjulu: “¿Atpa jun xjal n-el tniy' ti'j tnaabl Dios? Min-al. ¿Atpa jun xjal ba'n tu'n t-xi' tk'umen te Dios alcyej ba'n tu'n tbint? Min-al. ` !Tu'n tzunj tbajlen tninc'u'n Dios, ¡jawnexsen te junx maj jtilbil Dios o txi' tyeec'an! ¡Nimxsen tumel at tuyaxin! Min cnet tu'n tel kniy' ti'j cykilcaj o baj tninc'u'nxin tu'n tbint, bix mi nuket jun xjal at tumel tuya ti'j ti tten tu'n nbint tu'nxin. _7 O tyeec'a Dios cykilca xjal, judíole, yaa'nle judío, o tz'el cyxoo'n tyolxin, tu'ntzen toc toyenxin najsbil cyil te cykilca, cuma cykilca at cyil. w^g Jax ju'x min cynima kej judío Dios ja'lewe, pero tzul lastim cye tu'n Dios, tisenxj ul lastim cyey tu'nxin. :]m Pjel cyi'j judío tisenj e baj cyi'ja ejee'y yaa'n judío. Nejl min e cynimana Dios. Pero tej tel cyxoo'n kej judío t-xtalbil Dios, bixsen oc toyenxin te cyey, bix e cyiik'a. \ E cyaj tk'o'nxin tyolxin at tu'n tk'ontexin t-xtalbilxin cye, bix at tu'n cyoc te t-xjalxin, bix ktzki'n cjapanelxin ti' tyolxin. [ Kej judío o tz'el cyxoo'n tpocbal Clol cye, bix ju' tzunj aj k'ojke ti' Dios tuj twitz Dios. Tu'nj tel-len cyxoo'n tyol Dios, o k'oj te cyey yaa'n judío tu'n cyoca te t-xjal Dios. Pero tuj tneel e tsicy' Dios kej judío tu'n cyoc te t-xjal. E cyaj tk'o'nxin tyolxin cyuya ke cyxe'chel tu'n cyoc cyiy'jil te t-xjal Dios. Ju' tzunj chi oqueltzen te t-xjalxin n-oc cyak' texin. 5Zc Bix jax ju'x tzin tkba'n Dios tuj tyol cyjulu: “At jun ntrata cyuya aj Israel tu'n cyoc te ntanema, bix oj tel wii'na cyil, otktzen nnimana ntrata cyuya,” tz̈i Dios. `Y9 Ojtzen tpon tumel alcyej k'ij, cykilcatzen aj Israel chi cletel. Ntzaj tkba'n tyol Dios cyjulu: “Jclol cye xjal tzul tzalu te tnom te Dios, Sión tbi, bix q'uelel tii'n cyil ke tiy'jil Jacob,” tz̈i tyol Dios. iXK Key hermano, cxe'l nkba'na jun tumel cyey min el cyni'ya ti'j nejl. Pero ja'lewe waja tu'n tel cyni'ya ti'j, tu'ntzen mi'n cub cybisena mas jawnexkey cywitz aj Israel. Kej aj Israel chi oquel te t-xjal Dios juntl maj la' alcye jun k'ij. Q'uelel cyxoo'n ti taj Dios hasta ojxe cykilcaj xjal yaa'n aj Israel at tu'n cyoc te t-xjal Dios otk chi oc. W} Tej cyoca t-xjal Dios, ejee' tzuna tisentzen oj toc wi't juntl wik ttze'yel lo'pj ti' tken olivo, cyiw tu'n tbint. Cuma ba'n tu'n tbint tu'n Dios ju'wa, yaa'ntzen nim t-xi'len tu'n tbint tu'nxin tu'n cyoc judío te t-xjalxin juntl maj, cuma ejee' tisen mero tken olivo tuj tneel, yaa'n tisen juntl wik tzee' tisen ejee'y. Kej xjal aj Israel chi oquel te t-xjal Dios juntl maj _V7 Yaltzen ke judío, ka ma tzul tuj cyc'u'j bix ka ma tz'oc ke cyc'u'j ti' Cristo, chi oqueltzen te t-xjal Dios juntl maj, tisentzen o tz'el tx'omet tk'ab tzee' bix c'oquel juntl maj, cuma ba'n tbint jlu tu'n Dios. U5 Ju' tzunj, il ti'j q'uelel cyni'ya ti'j tzin tk'o'n Dios xtalbil, pero jax ju'x tzin tk'o'n Dios castiwa. E tak'xin castiwa cyej judío e cub tz'ak tuj il, pero te cyey e tak'xin t-xtalbilxin cyey. Bix tk'a'xxin t-xtalbilxin cyey ka min ma cyaj cycye'yena cyocslabla ti' Cristo. Pero ka ma cyaj cyxoo'na cyocslabla ti' Cristo, Diostzen q'uelel tx'omente cyey, tisen tej tel ttx'omentexin ke judío. T Cuma el ttx'oman Dios kej mero t-xjal tej min e cybi tyolxin, ju' tzunj cyey, q'uelel ttx'omanxin ejee'y ka min ma cybiy tyolxin. tSa Jax cyu'na el tx'omet ke judío, pero nuk tu'n min oc ke cyc'u'j ti' Cristo. Bix ke cyey o chi oca te tajlal nuk tu'nj cyocslabla ti' Cristo. Ju' tzunj mi'n cub cybisena mas nintzajkey, sino c'oquel cyc'u'ja ti'j ti e baj cye judío. 6Re Kape at juun cyey cxe'l cykba'na cyjulu: “Ejoo'ya xjal yaa'n judío mas nintzaj cywitzj judío, cuma kej judío o chi el tx'omet tu'n koctlke te cyxel,” tz̈ikey. rQ] Pero amale ot chi oca t-xjal Dios, mi'n cub cybisena ejee'y mas ba'n cywitz judío. Ka cyaja ncub cybisena mas ba'nkey, q'uelel cyni'ya ti'j nuk tk'abkey, bix yaa'n tk'ab ntz̈'is̈ente tloc', sino ja tloc' ntz̈'is̈ente ke tk'ab. P  Ja'lewe, nim judío yaa'n t-xjal Dios. Ejee'tzen tisen cab tk'ab jun wik tzee' olivo tbi min e cyak' cywitz. Ju'tzen e'la tx'ometke ti' tzee'. Ejee'tltzen cyey ocslal yaa'n judío tisen tk'ab juntl wik tzee' o chi oc wi't ti' tken olivo. Ya junx elninakey cyuya t-xjal Dios, bix o k'oj cyey jax xtalbil, tisex kej tk'ab o chi oc wi't junx ncyiik'en cyipemal tu'n junx cyloq'uel. dOA Kej xjal judío t-xjal Dioske tuj tneel. ¿Bix ju'xpele chi pomela baja? Cxe'l nkba'na cyey jun tumel. Ka at jun cluj ttx'otx'el pan, bixsen q'uelel piẍet jun tkiy' te niy'bebl, ka ba'n jq'uelel piẍet, q'ueleltzen kniy' ti'j ba'n entera pan, cuma junx ttx'otx'el. Jax ju'x jun tzee'. Ka ba'n tloq'uel, jax ba'n ke tk'ab, cuma jax tzee'. DN Bix ka ma chi clet ke ntanema, ¿c'ajbelpa loj lu te cyej xjal yaa'n judío? Oc. Cuma o tz'ajben te cyej yaa'n judío tu'n cyoc tuj ttz̈yal tuya Dios ti'j tel-len cyiiq'uen ke judío ti' Cristo, ju' tzunj mas c'ajbel te cyej yaa'n judío ka ma chi ocslan kej judío ti' Cristo, cuma chi jawetz itz'j tuj cyamecy. sM_ waja tu'n tajben waak'ena cye ntanema. Waja tu'n toc cycye'yen kej xjal judío jxtalbil e k'oj cye tuj tneel pero tu'n tel-len cyiiq'uen, o k'oj te cyej yaa'n judío, tu'ntzen tel cyc'u'j ti'j ja xtalbil lu te cyex, tu'ntzen cyclet. \L1 Key xjal yaa'n judío, il ti'j q'uelel cyni'ya ti'j tu'nj oj cyocslan ntanema ti' Cristo, c'ajbeltzen waak'ena tuj nwitza. Amale sma'nt kena tu'n Cristo tu'n nk'umena tpocbalxin te cyej xjal yaa'n judío, pKY Cuma o tz'ajben te cyej xjal yaa'n judío tu'n tk'oj xtalbil cye tu'nj tel-len cyxoo'n aj Israel ja Cristo, bix cuma o tz'ajben te cyej xjal yaa'n judío tu'n cyiik'ente jun ba'n tu'nj tel-len cyiiq'uen aj judío jxtalbil e tak' Dios, ¿yaa'mpatzele jax nimxsen mastl xtalbil ccyiik'el kej yaa'n judío oj tul jk'ij tu'n cyocslan kej xjal judío ti' Cristo? (JI N-eltzen kniy' ti'j o tz'el cyxoo'n aj Israel ja Cristo. Pero cxe'l nkanena cyey, ¿q'uelelpa cyxoo'n mas yaj? Min, yaa'n te junx maj o tz'el cyxoo'n. Pero tej tel cyxoo'n ja Cristo nejl, ja tzunja cyil otzen tz'ajben tu'n cyclet kej xjal yaa'n Israel. Bix ja lu c'ajbel cye aj Israel, cuma oj cylonte tk'a' Dios te cyekej yaa'n Israel tu'n cyclet, c'oqueltzen loch' cyc'u'j ti'j tu'ntzen ejee'n tu'n cyclet. 4Ia Chi cyjel tuj klolj tu'n mi'n tz'el cyniy' ti'j. Bix cyil cbinelxsen tisen jun cyiketz mlay chi jaw tjak',” tz̈i David tuj tyol Dios. Jun colbil cye xjal yaa'n judío *HM Ejee' tzunja tisenj e tkba David. Tz̈i David cyi'j aj Israel cyjulu: “Jcyk'inemal c'oquel te tzyul cye nuk tu'n t-xi' tii'n ejee' tuj il. Jatzen cycastiwaj. lGQ tisen tzin tkba'n tuj tyol Dios: “E cyaj tk'o'n Dios ejee' tu'n cyten tuya jun cyanem cyimne, bix tuya jun cynaabl mintii' n-ocx tuj, tisenc'a min tz'ex tuj cywi'. Ju' cyten nejl, bix ju'x cyten ja'lewe,” tz̈i tyol Dios. ;Fo Ju' tzunj, ¿ti q'uelela kniy' ti'j? Q'uelel kniy' ti'j kej aj Israel n-oc cyipen tu'n cyoc jiquen twitz Dios, pero min o chi caman tu'n cyoc jiquen twitzxin. Pero kej cyxol aj Israel o tz'oc ke cyc'u'j ti' Dios, te cye o k'oj tu'n cyoc jiquen twitzxin. Yaltzen niy'tlkej, cycy'i e xi' cyniman Dios, /EW Cuma t-xjal Dios ko' tu'nj t-xtalbil Dios, mlaytzen txi' kkba'n t-xjal Dios ko' tu'nj ba'n o bint ku'n. Ka tu'nj ba'n o bint ku'n, yaa'ntltzen tu'nj t-xtalbil Dios. %DC Bix jax ju'x ja'lewe. At juun xjal cyxol aj Israel ja'lewe o chi oc te t-xjal Dios. Bix o chi oc te t-xjalxin nuk tu'nj o tzaj tk'o'nxin t-xtalbilxin cye. _C7 ¿Pero ti e tzaj tkba'n Kaaw texin? E tzaj tkba'n cyjulu: “Yaa'n tjunala o cyaja, cuma at wuuk miltl xinak nchi na'n nbi'ya, bix min o cub cych'ecy twitzj sant Baal tbi te cynaabl Dios,” tz̈i Kaaw te Elías. yBk E xi' tkba'n Elías te Kaaw cyjulu: “Taat, o cub cybyo'n aj Israel cykilca ke tyolela. O cub cyxiten ke altar jaa' e na'na ko'ya tbiy. Bix yal ja'lewe nuk inayena o chin cyaj itz'j cyu'n, bix nchi jyon wi'ja tu'n ncuba,” tz̈i Elías. A) Kej xjal o chi oc te t-xjal Dios, ejee'j ya ttzki'ntlxin jatxe tuj tneel at tu'n cyoc te t-xjalxin, min o tz'el t-xoo'nxin. Tuj cykil tyem at juun xjal e xi' lpeke ti' Dios. ¿Mimpa cytzki'na ti toc tuj tyol Dios ti' Elías tej toc tkanbilxin twitz Dios cyi' aj Israel? @  Amale elet cyxoo'n ke t-xjal Dios j-e tkba Dios, ¿pero opa tz'el t-xoo'n Dios ejee'? Min. Inayena jun tumel min o tz'el t-xoo'nxin cykilca, cuma jun aj Israel ken weya, pero min o tz'el t-xoo'nxin inayena. T-xe'chel Abraham kena, bix te Benjamín kena. ?+ Pero cyi'j aj Israel, e tkba Dios te Isaías cyjulu: “Tuj cykil tyem bix tuya cykil nc'u'ja o ntxoca kej aj Israel tu'n cyxi' lpe wi'ja, pero min o cyniman. Min o cykey tuyaj waja,” tz̈i Dios. Ju' tzunj q'uelel kniy' ti'j kej aj Israel min e cykanen colbil cye te Kaaw. Yaa'n tu'nj min oc cybi'n j-e tkba Dios bix yaa'n tu'nj min el cyniy' ti'j e tkbaxin, sino cuma el cyxoo'n j-e tkbaxin.U># Mas yaj e xi' tkba'n Isaías cyjulu tuj tzinenxix: “Key aj Israel, cxe'l nkba'na cyey ti toc tu'n Dios cyi'j kej xjal yaa'n te Israel. Tz̈i Dios cyjulu: ‘Kej xjal min e jyonke wi'ja nejl, otzen chin cneta cyu'n. Kej xjal min oc cyipen tu'n tel cyniy' wi'ja, ya ja'lewe n-eltzen cyniy' wi'ja,’ tz̈i Dios,” e tkba Isaías. l=Q ¿Pero elpa cyniy' aj Israel ti'j j-oc cybi'n? Cxe'l nkba'na cyey el cyniy' ti'j, cuma ¿eltlpa cyniy' kej xjal yaa'n judío ti'j, ejee'j xjal min el cyniy' ti'j tuj cywitz judío? El cyniy' ti'j. C'oquel cyc'u'ja ti'j ti toc tu'n Moisés tuj tyol Dios: “Tz̈i Dios cye aj Israel cyjulu: ‘At jun wik xjal yaa'n nxjala. Tuj cywitza min tz'el cyniy' ti'j. Pero chi oquel te nxjala, bix cchyol cyc'u'ja tu'n, bix cjawel cyk'oja ti'j,’ tz̈i Dios cye aj Israel,” tz̈i Moisés. < Pero cxe'l nkanena cyey, ¿mimpatzen o tz'oc cybi'n kej aj Israel? Cxe'l nkba'na cyey o tz'oc cybi'n. C'oquel cyc'u'ja ti'j ti toc tu'n tyol Dios. Tz̈i cyjulu: “Jcyyol kbalte tyol Dios o ponte tuj cykilca lugar tuj cykilca twitz tx'otx',” tz̈i tyol Dios. /;W Jaxte il ti'j c'oquel cybi'n xjal alcyej tzin tkba'n Dios tu'ntzen toc ke cyc'u'j ti'j tzin tkba'nxin, bix jaxte il ti'j cpomel tyol Dios cyxol tu'ntzen toc cybi'n. : Pero amale e kbajet ba'n tpocbal cye aj Israel, pero yaa'n nim e cyniman jba'n tpocbal. E xi' tkba'n Isaías tuj tyol Dios cyjulu: “Kman Dios, tisenc'a min-al jun xjal o nimante jtyola o ko k'umena,” tz̈i Isaías te yec'bil el cyxoo'n aj Israel tyol Dios. a9; ¿Bix ti tten tu'n tex jun te kbalte ka min-al e xi' chk'onte? tz̈ikey. Pero cxe'l nkba'na cyey kej kbalte tpocbalxin o k'oj cye tu'n Dios. Tz̈i tyol Dios cyjulu: “Nim tzalajebl at ti'j cypomlen kej kbalte tyol Dios, kej nchi kba'n ti tten tu'n cycub xjal tuj ttz̈yal tuya Dios,” tz̈i tyol Dios te yec'bil e xi' tsma'n Dios ke tyolel. ~8u Ja tzunkej xjal judío, min e cykane colbil cye te Kaaw. Kape ctzaal cykanena weya, ¿ti tten tu'n cykanen colbil cye texin ka min o tz'el cyniy' ti'j il ti'j tu'n toc ke cyc'u'j ti'jxin? ¿Bix ti tten tu'n tel cyniy' ti'j il ti'j tu'n toc ke cyc'u'j ti'jxin ka min o tz'oc cybi'n tpocbalxin? ¿Bix ti tten tu'n toc cybi'n tpocbalxin ka min-al kbalte tpocbalxin cye? ^75 “Nuk aljxe xjal tzin cykanen colbil cye te Kaaw, ccleteltzen,” tz̈i tyol Dios. 6 C'oquel cyc'u'ja ti'j yol “nuk aljxe xjal.” Ju' japenina twitz Dios min-al jun xjal mas jawnex twitz juntl xjal, judíole, yaa'nle judío, cuma jaxin cawel tibaj cykilca ocslal. Ntzaj tk'o'nxin t-xtalbilxin te cykilca kej xjal tzin cykanen colbil cye te Kaaw. ,5Q Jaxte ko cletel ka ma tz'oc ke kc'u'j ti' Cristo, cuma tz̈i tyol Dios cyjulu: “Nuk aljxe xjal n-oc ke tc'u'j ti' Cristo, mi'n txi' tuj il,” tz̈i tyol Dios. /4W cuma ka ma tz'oc ke tc'u'j jun xjal ti'j ti toc tu'n Dios tuya cykil tc'u'j, jiquentzen ta' twitzxin, bix ka ma tkba cye xjal ka tuj tcwent Jesús ta', ccleteltzen. .3U Ja tzunj lu. Ka ma cykbay tuya cytziy cywitz xjal ka ja Jesús Cyaawey, bix ka ma cyocslay tuj cyanema e jatz tii'n Dios jaxin cyxol cyimne, chi cletel tzuna tu'n, n2U Jcolbil ke yaa'n nakch ta', sino nka ta', tu'ntzen tcnet. Tzin tkba'n tyol Dios cyjulu: “Nka ta' nyola cyuyey. Nkbaj cyxola, bix tocx tuj cyanema,” tz̈i tyol Dios ti'j colbil cye xjal. Bix jaxj tyol Dios jweya tzin nkba'n. 1 Bix mi'n cub cybisena at jun il ti'j tu'n tcu'x jun xjal maa tuj cynajbil cyimne te k'iljawtzte Cristo cyxol cyimne,” tz̈i tyol Dios. v0e Pero at juntl tumel tu'n koc jiquen twitz Dios, jaj tu'n kocslabl ti' Cristo, bix yaa'n cyiw tu'n tcnet ku'n. Tz'i'ben ta' ja lu: “Mi'n cub cybisena at jun il ti'j tu'n tjapan jun xjal maa tuj cya'j te k'ilte Cristo tu'ntzen cycleta. //W Jatxe ootxa e cub ttz'i'ben Moisés ti tten tu'n toc jun xjal jiquen tu'n ley. E cub ttz'i'benxin il ti'j cnimal jun xjal cykil ley tu'n tel jiquen twitz Dios. . O chi tzpet, cuma e k'oj ley cye tu'n Dios nuk tu'n tel cyniy' ti'j nuk tu'n toc ke cyc'u'j ti' Cristo, ba'ntzen cyoc jiquen twitz Dios. M- Cycy'i tz'el cyniy' ti'j ja te Dios k'olte tu'n cyel jiquen twitzxin. Cyaj chi oc jiquen twitzxin nuk tu'nj cye nbint cyu'n. Ju' tzunj o tz'el cyxoo'n jcolbil e tajbe Dios tu'n t-xi' tk'o'n cye. {,o Nchin na'na Dios cyi'j cuma ntzki'na amale nimet cyaj tu'n cyajben te Dios, pero min tz'el cyniy' ti'j tbe Dios. s+ a Key hermano, tuya cykil nc'u'ja waja tu'n cyclet ntanema, kej xjal te Israel. Cyi'jtzen nchin na'na Dios. *7 !Otk tkba Dios nejl ju' tu'n tbaja. Tz̈i Dios cyjulu: “C'oquel cyc'u'ja ti'j cxe'l nk'o'na jun Clol cye te cytanem nxjala. Pero tuj cywitz nuk tisen jun xak tuj be nchi jaw pitc'aj xjal ti'j bix tisen jun tzlom a'bj nchi jaw jilpaj twitz. Pero kej xjal n-oc ke cyc'u'j ti'j Clol cye cxe'l nk'o'na, chi cleteltzen te junx maj. Yaa'n nuk cyajx c'oquel ke cyc'u'j ti' Clol cye,” tz̈i Dios tuj tyol.V)% ¿Tikentzen min e caman ke judío? Min e camanke tu'n cyoc jiquen twitz Dios, cuma min oc ke cyc'u'j ti' colbil tzin toyen Dios, sino o'cx oc ke cyc'u'j ti'j ba'n e bint cyu'n. Pero tuj cywitz judío min ajben colbil e tzaj tk'o'n Dios cye. Tuj cywitz tisen jun xak tuj be n-oc texpaj twi' cyken ti'j. Bix ju' tzunj e'la cyiiq'uen. (  Ja tzunkej aj Israel min e camanke tu'n cyoc jiquen, amale oquet cyipen tu'n cyxi' lpe ti' jun ley tu'n cyoc jiquen twitz Dios. w'g Ju' tzunj, ¿altzen cye q'uelel kniy' ti'j? Q'uelel kniy' ti'j kej xjal min oc cyipen tu'n cyoc jiquen twitz Dios nejl, otzen k'oj cye tu'n cyoc jiquen twitz Dios ja'lewe, ejee'j xjal yaa'n judío, cuma o tz'oc ke cyc'u'j ti' Dios. & Bix jax ju'x e tkba Isaías cyi'j ttanem Dios cyjulu: “Nuket min e cyaj tk'o'n Dios juun kxol tu'n cycyaj itz'j, jaj Dios ncawen tibaj cykilca at, ottzele ko baj twitz tx'otx' te junx maj, tisenxsen tej cycub baj kej xjal te Sodoma bix te Gomorra,” tz̈i Isaías cyi'j aj Israel te yec'bil yaa'n cykilca Israel chi cletel. Jun xjal tu'nj tocslabl ti' Cristo jiquen tten twitz Dios 1%[ Tnimal mlay chi clet, cuma cbinel tu'n Dios j-e tkba tu'n tbint tu'n. Cxe'l tk'o'nxin castiwa cyibaj xjal te junx maj bix tuj ajkelbil,” tz̈i Isaías, tyolel Dios. F$ Yaltzen cye Israel, c'oquel cyc'u'ja ti'j ti toc tu'n Isaías tuj tyol Dios cyi'j. Tz̈i cyjulu: “Amale nimet cybaj aj Israel, tisen arena ttzii' mar, pero nuk juun cye chi cletel. w#g Cyuj jlugar jaa' e kbaja te cye yaa'n nxjalke, cyujxse lugar c'oquel cybi te tcwal Dios i'tz,” tz̈i Dios. M" Jax wu'na, cuma e tkba Dios tuj tu'j tz'i'ben tu'n Oseas cyjulu: “Kej xjal yaa'n n-xjala nejl, cxe'l nk'o'na cye tu'n cyoc te nxjala. Bix jtnom yaa'n te weya nejl, ja tzunja c'oquel tak' weya. 2!] Bix kej xjal at tu'n cyiik'ente t-xtalbilxin, ejoo'tzen. O ko ttxocxin tu'n koc te t-xjalxin. Bix o ttxocxin yaa'n nuk ejee' judío, sino cyuyax kej xjal yaa'n judío. W ' Iy'x ke aj il tu'nxin tuya tpasensyaxin tu'ntzen t-xi' tk'o'nxin tk'ak'bil tc'u'jxin cyibaj. E baj tninc'u'nxin jatxe ootxa tu'n t-xi' tk'o'nxin jun jawnexsen xtalbil cye bix tu'n cyten tuyaxin tuj cya'j. b= Tisentzen jun binchal wicy'il ja kbalte ti tajxin bint tuya xcab tx'otx', jax ju'xsen te Dios, ja kbalte alcye tajxin bint cyuya aj il. At toclen Dios tu'n ttzaj tk'ojxin cyi'j aj il bix ba'n tu'nxin tu'n t-xi' tyeec'anxin at nim tipemalxin tu'n t-xi' tk'o'nxin cycastiwa. Pero amale e bajet tninc'u'nxin tu'n t-xi' tk'o'nxin cycastiwa, pero iy'x tu'nxin tuya nim tpasensyaxin cyi'j xjal at cyxi'lel tuj cycastiwa. Katzen ju'wa, ¿tikentzen tzin cykba'na yaa'n ba'n Dios? ~u cuma jbinchal wicy'il at toclen tu'n tjyonte alcyej taj tu'n tbint tu'n tuya xcab tx'otx'. Ka tajxin bint jun wicy'il cyeca tcye'nc, jaxin kbalte. Bix ka tajxin bint jun wicy'il ajnintz tcye'nc, jax ju'xa at toclenxin tu'n tbint tu'nxin ju'wa. 9 Ka ju' ncub cybisena, ¿tikentzen nchi jaw yolena ti' Dios ju'wa? Mintii' cyey cyoclen tu'n cyyolena ti' Dios ju'wa, cuma nuk xjalkey. ¿Ba'mpa tu'n tjaw yolen jun wicy'il tuya binchal te cyjulu: “¿Tikentzen o tbinchay inayena ju'wa?” tz̈ipatzen wicy'il? Min, yaa'n ba'n, .U Kape cykba'y weya cyjulu: “Ka mlay tz'el t-xoo'n jun xjal jti taj Dios, entonces jatzen Dios yaa'n tzinen tyol oj tkbante at til xjal,” kape tz̈i cybela. gG Ju'tzen q'uelele kniy' ti'j ka taj Dios tu'n t-xi' tk'o'n lastim te jun xjal, cxe'ltzen tk'o'n lastim te, bix ka tajxin tu'n t-xi' tk'o'nxin amle'n te jun aj il tu'ntzen ttz̈'iy tk'oj ti' Dios, cxe'ltzen ttzakpi'n Dios. Y+ At juntl tumel tuj tyol Dios tzin tyeec'an nbint tu'n Dios alcyej taj tu'n tbint. E xi' tkba'n Dios te cawel te Egipto cyjulu: “O txi' nk'o'na jay tu'n toca te cawel, tu'ntzen tchic'ajax jawnex weya wipemal oj nxcyeya tibaja, bix tu'ntzen tel tpocbal o chin xcyeya tibaja tuj cykilca twitz tx'otx',” tz̈i Dios te cawel te Egipto. Q Ju' tzunj tzinen ta' nk'on Dios lastim te jun xjal yaa'n tu'n ja xjal kbalte, bix yaa'n tu'nj n-oc tipen xjal tu'n tk'on Dios lastim te, sino cuma ja Dios kbalte, jaxj Dios at tk'ak'bil tc'u'j ki'j. # Jaxin kbalte tu'n tbint alcye tajxin. E xi' tkba'n Dios te Moisés cyjulu: “Ka waja tu'n t-xi' nk'o'na jun xtalbil te jun xjal, cxe'ltzen nk'o'na jun xtalbil te. Bix ka waja tz'oc nk'o'na lastim te jun xjal, c'oqueltzen nk'o'na lastim te,” tz̈i Dios te Moisés. oW Cuma tzin tscy'o'n Dios jun bix n-el t-xoo'n Dios juntl, ¿cxe'lpa kkba'n yaa'n ba'n Dios? Min.  Bix ju' e baja. Tz̈i Dios tuj tyol cyjulu: “Jacob oc te nxjala bix oc wachena, pero Esaú el nxoo'na,” tz̈i Dios tuj tyol.  e xi' tkba'nxin te Rebeca cyjulu: “Jaj tala e tzaj itz'j tneel cyjel toclen mas cubnin twitzj te titz'en,” tz̈i Dios.  Amale mitkna'xet cyitz'j yoẍ, bix amale minttii' otk bint cyu'n, mi nuk ba'n bix mi nuk ka', pero junx oc te tiy'jil Abraham, ja Jacob. E scy'et Jacob tu'n Dios yaa'n tu'nj ba'n e bint tu'nxin, sino cuma ju' e tajbe Dios. Tu'ntzen tbint tajbil Dios, s_ Yaa'ntzen nuk o'cx kej tcwal Abraham tzin tyeec'an yaa'n cykilca ke tiy'jil Abraham t-xjal Dioske, sino jax ju'x ke tal Rebeca tzin tyeec'an ja lu mas, cuma o'cx nuk jun xinak tu'nxuj, ja Isaac, bix e tzaj ca'ba talxuj yoẍke. @y C'oquel cyc'u'ja ti'j Isaac itz'j nuk tu'n t-xtalbil Dios. E cyaj tkba'n Dios te Abraham cyjulu: “Tuj juntl jnabk'i ja'lewe otk tzaj itz'j jun tal tij t-xu'la Sara,” tz̈i Dios. P Ja yol lu tzin tkba'n yaa'n cykilcaj xjal el itz'j ti' Abraham jmero t-xjal Dios. Kej mero tiy'jil Abraham tuj twitz Dios ejee'j xjalja oc te tiy'jil Abraham nuk tu'nj e tkbaxin tu'n tbint tu'nxin. l%U~>}z}({{zcyy&xvvrutsrqpp0omlkk$jiiChgEffNe{dscccbIaa`.__^^6]m\\![vZZ YoXvWVOU/TTRRlQYP9ON|MpLKNJ)HGWF*EZDMC"AAd@?U>w=<<;::9o87u6m5403x210/.H-,,T+*)((-'R&&%UEvCykilca kej ocslal at wuyena nxi' cyk'o'n jun cyk'olbebl cyey. K'onxa kk'olbebla cyej xjal n-oc kak'a cye bix junx cyocslabl kuyena. Tzajxit t-xtalbil Dios cyibaja. O'cx nyolja. vYeec'anx cye ocslal ti tten tu'n cyonen cyi'j xjal at pena ete', tu'ntzen cyajben ocslal tuj taak'en Dios. Manc'bil yol cye ocslal 7v Ja tzunj xin Zenas, jxin tx'olbal ley, tuyax jxin Apolos, oj cyetzxin tuj ttanema, k'onx ch'in onbil cyexin, tu'ntzen mintii' pena tuj cybexin. W'v Cxe'l nsma'na jxin Artemas tuyey bix ka jaj xin Tíquico. Oj tpon jun cyxolxin tuyey, k'o'nc tipena ti'j tu'n tpon naja tuj tnom Nicópolis, cuma tuj tzunj tnom lu chin temela tuj tyem te che'w tzul. 5cv Il ti'j tu'n tel t-xoo'na, cuma ttzki'na ma txi' tnaablxin tuj il. Binchal ilxin, bix jaxxin njyonxin tcastiwaxin. Tej t-xi' tkba'n Pablo te Timoteo alcye tu'n tbint tu'n iKv Ka at jun xjal ma tak' jun xnak'tzbil yaa'n jaxxix, kbanx texin tu'n mi'ntl xnak'tzanxin tak'. Ka ma txi' tkba'na tcab maj tu'n mi'ntl cub tk'o'nxin k'oj cyxol ocslal, bix tcy'ixin tu'n t-xi' tbi'nxin tyola, ljomax cyxola. v Pero cawenx kej ocslal tu'n mi'n chi k'ojl cyi'j xnak'tzbil min chi ajben. Mi'n chi k'ojlxin ti'j alcyej cyxe'chel judío mas jawnex, bix ti'j alcyej tley Moisés tu'n cynimantexin. Pa'mel tiiba cyi'j xnak'tzbil lu, cuma nuk k'oj ntjyo'n, bix mintii' tajbel. `9vJaxxix ta' jma txi' nkba'na, bix ba'n tu'n toc ke kc'u'j ti'j. K'umenx tuya tipemala, tu'ntzen t-xi' cyk'on cyiibxin ti'j tu'n cybinchanxin ba'n te juntl. Ba'nxsen kej xnak'tzbil lu, bix at c'ajbela cye xjal.  vTu'n tzunj t-xtalbilxin, jiquen ko' twitzxin, bix attzen koclen tu'n kpon tuyaxin te junx maj. Ti'j tzunj kkab nko ayon ti'j. c~?vTuya cykil tc'u'jxin bix tu'n Jesucristo, Clol ke, e cu'tz tk'o'nxin Espíritu Santo ke. }vbix e co'paxin ke tuj kil. Pero yaa'n tu'nj jun kchunk'lal jiquen ma ko clet, sino nuk o'cx cuma e tzaj k'ontexin lastim ke. Ma ko clet nuk tu'nj ttxjontexin kanem, bix tej ttxjet nuk tu'nj, e kiik' jun ac'aj kchunk'lal bix jun ac'aj knaabl tu'n Espíritu Santo. v|evPero amale nimet ka' e bint ku'n, pero e tzaj tyeec'an Dios, Clol ke, tk'ak'bil tc'u'j ki'j. Oc kak' texin, {{ovTumelte tu'n cyyeec'anxin cynaablxin ba'n cywitz xjal yaa'n ocslal, cuma nejl, jax ju'x ejoo' min el kniy' ti'j. Min oc kbi'n Dios. Bix e xi' lpey ko' nuk ti'j ẍtak' xnak'tzbil. E ten ko' tjak' tcawbil kxumlal, bix nuk ka' e tajbe kxumlal. Ex kk'ij nuk nko binchan jyaa'n ba'n, bix nuk e chi'l kc'u'j. Oc ten ko' cyakwusalte ke xjal, bix el kiiq'uen kiib kxolx. NzvBix xnak'tzanx cyexin tu'n mi'n chi xoo'nxin ka' yol ti' juntl, bix tu'n mi'n chi k'ojxin cyuya xjal. Nuk o'cx tu'n cyyeec'anxin cynaablxin ba'n cywitz xjal, bix tu'n cyyolenxin maans cyuya xjal. .y WvCxe'ltzen nkba'na tey ti tten tu'n cyten ocslal cyxol kej xjal yaa'n ocslal. Kbanx cyexin tu'n toc cybi'nxin tley gobierno bix tu'n cynimanxin tyol cykil cawel ncawen cyibajxin tuj tnom. Xnak'tzanx cyexin tu'n tbint cyu'nxin alcyej ak'untl ba'n tu'n tbint cyu'nxin, bix tuya cykil cyc'u'jxin. RxvCykilcaj lu ma txi' nkba'na tey, xnak'tzanx cye ocslal. Cyiwsanx cyc'u'jxin. At tipemala tu'n t-xi' tkba'na at cyilxin, cuma t-ak'anal Diostey. Mi'n tz'el xe'ta oj cycy'i xjal t-xnak'tzbila.SwvE xi' tk'on tiibxin tu'n tcyimxin te kxel, tu'ntzen kclet tuj tk'ab il bix tu'n ttxjet kanem. E tbinchaxin jlu tu'n koc te t-xjalxin sakxix, jun ttanemxin cyaj tuya cykil cyc'u'j tu'n cybinchan jba'n. 4vav Bix cxe'l kii'n kchunk'lal ju'wa, cuma nko ayon ti'j jun k'ij te nimxsen tzalajebl, jk'ij oj tul meltz'aj Jclol ke tuya nimxsen tipemal, jxin Jesucristo, jawnex Diosxin. Nuv Bix tu'nj t-xtalbilxin ma tzaj tk'o'nxin xnak'tzbil ke ti tten tu'n tcyaj kk'o'n jyaa'n ba'n twitzxin bix tu'n mi'ntl tz'oc tachen kc'u'j ti'j nuk tik'ch at twitz tx'otx'. Nxnak'tzanxin ke tu'n ktzyunte kiib twitzj il, bix tu'n t-xi' kii'n knaabl jiquenxix, bix ti tten tu'n kel ba'n twitzxin jooc'tzen eto'x twitz tx'otx'. gtGv Hermano, il ti'j tu'n t-xi' tkba'na cye ocslal tu'n t-xi' cyii'n cychunk'lal tuj tumel, cuma ma tzaj tyeec'an Dios t-xtalbil cye cykil xjal. Tu'nj t-xtalbilxin ma tzaj tsma'nxin Cristo twitz tx'otx', tu'ntzen kclet. sv Bix kbanx cyexin tu'n mi'n chi alk'anxin ti' cypatrónxin. Nuk o'cx tu'n t-xi' cyii'nxin cynaablxin jiquenxix, tu'ntzen toc ke tc'u'j cypatrónxin cyi'jxin. Ka ma bint cykilcaj lu cyu'nxin, cchic'ajaxeltzen ka mejorxix jxnak'tzbil ti' Dios, Clol ke. rv Yal tzunkej ak'anal tuj taak'en cypatrón, kbanx cyexin tu'n cynimanxin cyyol cypatrónxin tuj cykilca, bix tu'n cyak'ananxin ba'n tuj cykilca ak'untl, tu'ntzen cytzalaj cypatrónxin cyi'jxin, bix tu'n mi'n tz'aj cytzak'be'nxin tyol cypatrónxin. lqQvC'oquel tc'u'ja ti'j tu'n mi'n tzpet jun yol yaa'n tumel tuj t-xnak'tzbila, tu'ntzen mi'n cyyolen xjal ka' ti'j. Ka ma xnak'tzana tumel ju'wa, kej xjal cycy'i jyol jaxxix, ctzaal cych'ixew oj cyyolen ka' cyi'ja ejee'y ocslal. +pOvTenc'aya te jun yec'bil cywitzk'a ti tten tu'n tbint ba'n cyu'nk'a. Oj t-xnak'tzana cyek'a, yeec'anx tnimbila ti'j tyol Dios, bix xnak'tzanx tyol Dios cabalxix. _o7vJax ju'x kej k'a cwalx, kbanx cyek'a tu'n cytzyunte cyiibk'a twitz cykilca ka'. n7vbix tu'n cytzyun cyiibtxin, bix tu'n tten cyanemtxin sakxix, bix tu'n cyak'anantxin ba'n tuj cyjatxin, bix tu'n t-xi' cyyeec'antxin cyanemtxin cye juntl, bix tu'n cynimantxin tyol cychmiltxin. Ccybincha' kej txin xuuj cykilcaj lu tu'ntzen mi'n cyyolen xjal ka' ti'j tyol Dios. [m/vCxe'l cyxnak'tza'nxuj cyetxin tu'n toc tak' cychmiltxin cyuyax cyaltxin cyetxin, ClvJax cxe'l cyii'n kej xuuj tijtl cychunk'lal tuj tumel twitz Dios. Mi'n chi cub ten xtz'iml yol cyi' xjal, bix mi'n chi oc te c'al k'e'n. Cxe'l cyyeec'anxuj alcyej ba'n cyej xuuj cwalx. ,kQvKbanx cyej xinak tij tu'n cyyolen chebe, bix tu'n t-xi' cyii'nxin jun cynaablxin jiquen, tu'ntzen cyniman xjal cyyolxin, bix tu'n cytzyun cyiibxin twitz il, bix tu'n cyk'onte cyiibxin nuk tej xnak'tzbil jaxxix, bix tu'n toc cyak' xjal cyexin, bix tu'n tiy'x cyu'nxin oj n-oc pena cyi'jxin. |j svPero tey, hermano, mi'n txi' t-xnak'tza'na tisen nbint cyu'n kej lu, sino xnak'tzanxa cye ocslal jaxxix tyol Dios. Zi /vTzin cykba'nxin ka cytzki'nxin Dios, pero tu'nj ka' nbint cyu'nxin, tzinen ta' nuk ten cyu'nxin. Ka'kexin twitz Dios. Min chi nimanxin Dios. Mlay chi ajbenxin te Dios tu'n tbint jun ak'untl ba'n cyu'nxin.bh ?vCyxol xjal at jun yol tzin tkba'n cyjulu: “Kej xjal sakxix tuj cyanem, sak ta' cykilca tuj cywitzxin,” tz̈i yol. Pero kej xjal yaa'n sak tuj cyanem, ejee'j min chi ocslan ti' Cristo tu'n cyclet, cykilca n-oc cyk'o'n te yaa'n ba'nj tu'n tbint bix tu'n t-xi' cywaa'n. Mlay tz'el cyniy' ti'j alcyej ba'n, cuma tz'ilx cynaablxin bix cyanemxin. %g EvXnak'tzanxa ba'n, tu'n mi'ntl txi' cybi'nxin cyxnak'tzbil judío yaa'n jaxxix, bix tu'n mi'ntl cynimanxin cyley kej xjal n-el cypa'n cyiib ti'j jaxxix yol. wf iv Jax tu'nxin. Ju' tzunj, c'oquel ilen ch'ina cyi' ocslal, tu'ntzen cytenxin cyiw tuj cyocslablxin ti'j Cristo. @e {v Hermano, at nim il ti'j tu'n cycawen ke cawel cyiw tuj cyocslabl cyibaj ocslal tuj Creta. At jun maj e xi' tkba'n jun nintzaj aj Creta at tnaabl cyjulu: “Ejoo' aj Creta jun wik xjal nuk nko ẍtak'en. Tisen xo'j ko'. Cy'aj xjal ko', bix nko k'on kiib nuk tu'n tnoj kc'u'j,” tz̈ixin, bix tex Cretaxin. 'd Iv Il ti'j tu'n tmaket cytzi kej tzpetsal lu, cuma tu'nj cyxnak'tzbilxin yaa'n tumel, nxi' cyocslabl xjal tuj il cyu'nxin. At maj entera ocslal tuj jun jaa' nchi tzpet tuj cyocslabl cyu'nxin. Bix nchi k'onxin cyxnak'tzbilxin tak' nuk tu'n cycamanxin pwak cyi'j ocslal. Jun ch'ixbajil jlu. c  v Hermano, ilxsen ti'j tu'n tcub tk'o'na cyxol ocslal ejee'j at cynaabl, cuma at nim xjal cyxola cycy'i chi ocx tjak' cawbil cyuj tja Dios. At xjal mintii' tajbel cyxnak'tzbil bix sbul xjalke. Cyxol kej nchi sbun ju'wa, mas ncnet kej xjal judío cyxol. Lb v Il ti'j tu'n cytenxin cyiw tuj jjaxxix xnak'tzbil e k'oj cyexin, tu'ntzen t-xi' cyxnak'tza'nxin alcyej jaxxix cye niy'tl ocslal, bix tu'n tcub cyi'j kej tzpetsal cyu'nxin oj nchi k'ojl cyi'jxin. )a MvScy'onwe kej ocslal nchi k'on posada bix waabj oj cypon xjal cyja, bix tuya cykil cyc'u'jxin cbinel jba'n cyu'nxin. Cwelxix cytzyun cyiibxin twitzj ka'. Chi temelxin jiquenxix twitz Dios bix cywitz xjal. Cxe'l cyii'nxin cynaablxin tisen taj Dios. Mi'n cyjoyxin tu'n cybinchanxin tka'yel. a` =vKej cawel cyxol ocslal, cuma chi oquelxin te t-ak'anal Dios, ju' tzunj il ti'j cxe'l cyii'nxin cychunk'lalxin jiquenxix, tu'ntzen mintii' ka' yol cyu'n xjal cyi'jxin. Yaa'nt lo kej xin iy'nen tibaj cynaabl. Mi'n jaw cyk'ojxin tuj ajkelbil. Mitetpe tu'n cyocxin bola. Mi'n tz'oc cypju'nxin ke xjal. Yaa'nt lo kej xin nuk cyaj tu'n cycaman pwak. i_ MvAlcyekej xjal ma tz'etz tscy'o'na tu'n cyoc te cawel cyuj tja Dios, il ti'j tu'n t-xi' cyii'n cychunk'lal tujxix tumel, tu'ntzen min-al ka' tyol cyi'jxin. Chi cwelxix tenxin tuj tbanel tuya cyxu'lxin. Bix chi xe'l lpe cycwalxin ti' Dios, yaa'n ti'j nuk tik'ch taj cyxumlalk'a. Bix mi'n chi k'ojk'a ti' cymank'a, tu'ntzen mi'n yolj cyu'n xjal cyi'jk'a. !^ =vE cyaj nk'o'na jay tuj tx'otx' te Creta, cuma e wajbe'ya tu'n tonena cyi'j ocslal tu'n t-xi' cyii'n cychunk'lal tuj tumel, cuma at-x ch'intl tu'n tbint cyu'na, bix tu'n tetz tscy'o'na juun cawel tuj jaca juun tnom tu'n tcyaj cyninc'u'n cyxol ocslal, tisen e nkbaya tey nejl. ?] yvTey, Tito, tisen ncwaltey, bix jun ncwala jaxxix, cuma junx kocslabl bix ba'ntzen txi' lpey ti'j j-e xi' nxnak'tza'na tey. Tzajxit cyxtalbil Kman Dios tuyax Kaaw Jesucristo tibaja, bix tzajxit k'a'ben cyc'u'jxin ti'ja, bix tzajxit cyk'o'nxin tu'n ttena tuj ttz̈yal. Jun taak'en Tito tuj tx'otx' te Creta [\ 1vBix tej tpon tumel, e tzaj tyeec'anxin j-e baj tninc'u'nxin tuj tneel. Bix cyxol ke tyolelxin nejl te ja tyolxin lu, ma tak'xin weya tu'n t-xi' npocba'na. Ja te Dios, Clol ke, ma tkba weya tu'n t-xi' nk'umena. [  vEjoo' xjal ma txi' kii'n ja kocslabl lu, ba'ntzen tu'n kayon ti'j jun kchunk'lal mintii' tbajlel, cuma cpomel baj Dios tyol ti'. Mixbe ẍtak'enxin. Tej mitkna'x tbint twitz tx'otx', e tkba Dios tu'n t-xi' tk'o'nxin cychunk'lal cye t-xjalxin te junx maj. -Z WvInayena, Pablo, nxi' ntz'i'bena ja u'j lu te tey, Tito. Jun t-ak'anal Dios kena, bix tuj taak'enxin, nchin ajbena te jun t-xel Jesucristo. Jweya waak'en, jaj tu'n cyocslan xjal ti' Cristo bix tu'n tel kniy' ti'j kocslabl, ejoo' t-xjal Dios, bix ti tten tu'n t-xi' kii'n knaabl tisen taj Dios. Y O'cx jun Dios at. Iynen tilbil tibaj cykilca te junx maj. Jawxit nimset tbixin tu'n Jesucristo te junx maj. Ju'xit ttena.X1Ja'lewe lu nkbaja. Jxnak'tzbil ti' Cristo o cyaj tz'i'bet cyu'n kej kbalte tyol Dios. Jaj xin Dios mintii' tbajlel e kbante tu'n tbint jlu, tu'ntzen tk'umj tuj cykilca twitz tx'otx' jxnak'tzbil ti' Cristo, tu'ntzen cyniman ke xjal jtajbil Dios, jaj tu'n cyocslan ti Cristo. WManc'biltzen, chi xe'l nk'o'na tuj tk'ab Dios. Nuk jaxin at tipemalxin tu'n cycywixa tu'ntzen cytena jiquen tuj tyol Dios, jaj ba'n tpocbal ti'j Jesucristo o txi' nk'umena cyey. Jaj tpocbal ti' Cristo e'wen ta' jatxe ootxa, pero ja'lewe yaa'n e'wentl ta'. VBix weya, nchin kanena te Dios tu'n ttzaj t-xtalbil Kaaw Jesucristo cyibaj cykilcakey. Tej tjaw tnimsa'n Pablo tbi Dios U%Nxi' tk'o'n Gayo jun k'olbebl cyey. Tjaxin ntiiniya, bix tuj tjaxin nchi chmete ke ocslal tzalu te nimsalte tbi Dios. Jax ju'x Erasto nxi' tk'o'n jun k'olbebl cyey. Jaxin c'u'l pwak tuj ja tnom lu. Bix nk'on jxin Cuarto jun k'olbebl cyey. Jaxin jun ocslal tzalu. sT_Inayena, Tercio, jun tz'i'bel te Pablo, jax ma txi' nk'o'na jun k'olbebl te cyey, cuma ocslal kena. $SATimoteo nk'on jun k'olbebl cyey. Ak'analxin wuyena tuj taak'en Dios. Bix Lucio tuya Jasón bix Sosípater nchi k'on jun k'olbebl cyey. Te ntanemake. R1Amatzele tzint chi ak'anan kej lepchec ti' taaw il tu'n tbaj cypa'n ke ocslal, pero jax ju'x nak'anan Dios tu'n cytena tuj ttz̈yal. Oj tpon tumel, Dios cwel wa'bente tuj ajkelbil taaw il, bix cwel k'o'n tjak' cykena. Jatzen cyey, tzajxit t-xtalbil Kaaw Jesucristo cyibaja. IQ Ntzki'na min o che'x lpey ti'j jyaa'n jaxxix, cuma nk'umj tuj cykil twitz tx'otx' nchi niman cyey tyol Dios. Ju' tzunj nchin tzalaja cyi'ja, pero waja tu'n cyc'ojlante cyiiba cywitz kej xjal cyaj tu'n tbint ka' cyu'na. Waja tu'n tel cyni'ya ti'j alcyej ba'n, pero ncy'iya tu'n tel cyni'ya ti'j ti tten tu'n tbint jka'. VP%cuma kej xjal lu yaa'n t-ak'anal Kaaw Cristo, sino nuk nchi xnak'tzan alcyej ba'n cye tuj cywitz. Tuya yol jawnex pero ẍtak', ncub cysbu'n kej ocslal mintii' tumel cyuya ka jaxxix chi yolen bix ka min. uOcKey hermano, il ti'j tu'n cyc'ojlan cyiiba cywitz kej xjal cyxola ncub pa'nte cyey, cywitz kej nchi xnak'tzan jun xnak'tzbil yaa'n junx ta' tuyaj cyey o tz'oc cyxnak'tza'na ti'j tyol Dios, tu'ntzen cytzpeta. Cypamel cyiiba cyi'j, N-Bix ju'x cyxola, cyk'olben cyiiba tuya cykil cyc'u'ja. Bix jax ju'x cykilca kej ocslal ti' Cristo tzalu, jax nxi' cyk'o'n jun k'olbebl te cyey. 4MaBix cyk'onxa jun nk'olbebla te Filólogo, bix te t-xu'lxin Julia tbixuj, bix te Nereo, bix te xuuj titz'en Nereo, bix te Olimpas, bix te cyej ocslal nchi chmet cyuyaxin. -LSBix cyk'onxa jun nk'olbebla te Asincrito, te Flegonte, te Hermas, te Petrobas, te Hermes, bix cykilca kej ocslal nchi chmet cyuyaxin tu'n tjaw cynimsa'n tbi Dios. 'KG Bix cyk'onxa jun nk'olbebla te Rufo. Jun ocslal tbanelxix tnaabl. Bix cyk'onxa jun nk'olbebla te ttxu Rufo. Jaxuj o c'ojlan te weya tisenc'a talxuj inayena. :Jm Bix cyk'onxa jun nk'olbebla te Trifena bix te Trifosa. Ak'analkexuj tuj taak'en Kaaw. Bix cyk'onxa jun nk'olbebla te Persida, jun wuyena. Nim o tz'ak'ananxuj tuj taak'en Kaaw. I  Bix cyk'onxa jun nk'olbebla te Herodión, juntl xjal te ntanema. Bix cyk'onxa jun nk'olbebla te cyej ocslal at tuj tja Narciso. EH Bix cyk'onxa jun nk'olbebla te Apeles. Iy'x q'uixc'aj tu'nxin nuk ti'j Cristo, pero min e cyaj tcye'yenxin tocslablxin. Bix cyk'onxa jun nk'olbebla te cyej ocslal at tuj tja Aristóbulo. G Bix cyk'onxa jun nk'olbebla te Urbano. Kuya kiib tuya tuj taak'en Cristo. Bix cyk'onxa jun nk'olbebla te Estaquis, juntl wuyena. GFCyk'onxa jun nk'olbebla te hermano Amplias, jun wuyena. KEBix cyk'onxa jun nk'olbebla te Andrónico bix te Junias. Te ntanema kej xjal lu, bix o chi tenxin tuj tzee' wuyena. Bix t-xel Cristoke bix nim o bint cyu'nxin, bix ejee'xin nejl ocslal nwitza. MDBix cyk'onxa jun nk'olbebla te María. Nim o tz'ak'ananxuj cyxola. kCOBix cyk'onxa jun nk'olbebla te cyej ocslal nchi chmet tuj tja Priscila bix Aquila tu'n tjaw cynimsa'n tbi Dios. Bix cyk'onxa jun nk'olbebla te Epeneto, jun wuyena. Jaxin tneel ocslal ti' Cristo tuj departamento te Asia. B3Ch'ixc'ama e cwa'ke tu'ntzen ncleta cyu'n. Ju' tzunj nim nxi' nk'o'na chjonte te cye, bix yaa'n nuk njunala, sino cykilca kej ocslal yaa'n judío. ACyk'onxa jun nk'olbebla te hermana Priscila bix te hermano Aquila. O chi ak'anan junx wuyena tuj taak'en Cristo Jesús. L@Cxe'l ncubsa'na nwitza cyey tu'n t-xi' cyc'ojla'n jxuuja, tisex nbint cyxol ocslal, cuma ocslalxuj ti' Kaaw. Cyonenx-xuj tuya ti cyitz'jelaxuj, cuma nim xjal o tonenxuj, bix o tz'onenxuj wi'ja. y? mJxuuj Febe tbi cxe'l tii'nxuj jwu'ja lu te cyey. Jun ba'n xuuj t-ak'anal Dios cyxol ocslal tuj tnom te Cencrea. f>E!Tenxit Dios tuya cykilcakey. Nuk ja texin nk'onte tu'n kten tuj ttz̈yal. Ju'xit tzuna.r=] Bix cykanenx te Dios tu'n npona cyxola, bix tu'n at nim ktzalajebl oj npona, tu'ntzen knimsante kc'u'j. <Cykanenxa onbil te Dios wi'ja tu'n ncleta cywitzj xjal tuj departamento te Judea min tz'oc cybi'n tyol Dios, bix oj t-xi' nk'o'na j-onbil cyej ocslal tuj Jerusalén, cykanenx te Dios tu'n tel ba'n tuj cywitz, amale k'o'nt cyu'nj ocslal yaa'n judío. O;Key hermano, cxe'l ncubsa'na nwitza cyey tu'n cyna'na Dios wi'ja. Chi oney wi'ja ti'j ja lu, cuma ocslal ko' ti' Kaaw Jesucristo, bix cuma k'o'n cyey tu'n Espíritu Santo tu'n toc wak'a cyey. W:'Bix ntzki'na oj npona cyxola, junx ko tzalajel tu'nj t-xtalbil Cristo kibaj. 9+Ju'tzen tten wu'na. Oj wi'ya k'ol tej pwak te cyej ocslal tuj Jerusalén, chin xe'l tzuna España bixsen chin i'yela cyey'lte cyey tuj nbe'ya. o8WAmale yaa'nt judíoke, pero nchi tzalaj tu'n t-xi' cysma'n jun onbil te cyej ocslal judío, cuma tisen jun cyc'asben tuj cywitz tu'n cyk'onte. At cyc'asben, cuma kej ocslal judío, ejee' e xi' k'onte tyol Dios te cyej lu, tu'ntzen cyclet. Ju' tzunj tumelte tzin tyeec'an cyanem kej ocslal yaa'n judío te cyej ocslal judío tu'nj t-xi' cysma'n j-onbil cye. 7Ke ocslal cyuj departamento te Macedonia bix Acaya e cyajbe tu'n t-xi' cysma'n jun onbil te cyej ocslal mebe tuj Jerusalén. 6yPero tneelxix il ti'j tu'n nxi'ya tuj Jerusalén, tu'n t-xi' wii'na jun onbil te cye ke ocslal judío o chmet te cye. `59Ju' tzunj, npja' nninc'u'na tu'n nwe'ya cyxola oj nxi'ya España. Chin temel tzuna cab k'ij cyuyey. Bix nim chin tzalajela oj toc ncye'na ejee'y. Bix ojtzen wiy' aja cyuyey, nuket jac'a chi onena wi'ja tuj nbe'ya. v4ePero ja'lewe, mintii'tl tnom tzalu tu'n tocx waak'ena tuj. At-xxe k'ij tzin wajbe'na tu'n npona maa cyxola. 3wTi'j tzunj waak'ena lu mix e bina tu'n npona cyxola maa tuj Roma, amale nimet maj e wajbe'ya tu'n npona cyxola. *2MO'cx e wajbe'ya tu'n tel jaxxix ja yol lu tuj tyol Dios. Tzin tkba'n cyjulu: “Kej xjal bajx pona tpocbal Clol cye cyxol, cpomeltzen tu'n cybinte. Kej lugar bajx cybi' xjal ti'j ti tten tu'n cyclet, q'ueleltzen cyniy' ti'j,” tz̈i tyol Dios. Ncub tbisen Pablo ti'j tu'n t-xi' tuj Roma h1IBix tej t-xi' nkba'na tyol Dios, ocxsen wipena tu'n mi'n txi' nk'umena tpocbal colbil ke tu'n Cristo jaa'j otk chi pona juntl t-ak'anal Dios te kbalte, cuma ncy'iya tu'n wak'anana jaa' otk tzyeta taak'en Dios cyu'n juntl. @0yTu'n tipemal Espíritu Santo, nimxsen bix jawnexsen techlal e bint wu'na jaa'xja in poniya te kbalte tyol Dios, tu'ntzen tyeec'j jnbint wu'na jtaak'en Dios. Ju'ylatzen tten tbajlen bint jba'n tpocbal Cristo tuj cykil lugar wu'na. Tneel wak'a kbalte tuj Jerusalén, bix in pon baja kbalte hasta maa tuj Iliria. (/IYaa'nxsele tumel tu'n t-xi' nkba'na cyey wu'ntza weya nimxsen taak'en Dios o bint wu'na. Ju' tzunj nxi' nkba'na nuk tu'n Cristo nbint taak'en Dios wu'na. Tu'nj waak'ena k'o'n weya, nim xjal yaa'n judío o cyniman tyol Dios. O cyniman tu'nj o txi' nk'umena bix tu'nj o bint wu'na cyxol. .Ju' tzunj at woclena tu'n t-xi' ntx'olba'na cyey ti'j tyol Dios. O tzaj tk'o'n Dios waak'ena, bix nbint wu'na tu'n Cristo Jesús. -O tzaj tk'o'nxin weya tu'n woca te t-ak'anal Jesucristo te cyej xjal yaa'n judío. Ja waak'enja tu'n t-xi' nk'umena jba'n tpocbal tyol Dios cyej yaa'n judío, tu'ntzen cytxjet tu'n Espíritu Santo tu'n cyel ba'n twitz Dios, tisen jun oybil ba'n tuj twitz Dios. l,QPero amale n-elet cyni'ya ti' tyol Dios, pero mintii' ttz̈i wi'ja tu'n tcub ntz'i'bena jun cyiw yol cyey ti'j tyol Dios, tu'ntzen tc'asj cynaabla. Ma cub ntz'i'bena te cyey aj Roma, cuma ja waak'enja o tzaj tk'o'n Dios weya. q+[Key hermano, min baj nc'u'ja cyi'ja. Ntzki'na nojnen cyanema tuya cykilj ba'n, bix ntzki'na n-el cyni'ya ti'j ti tten tu'n cyxi' lpey ti' Dios, bix ntzki'na ba'n cyu'na tu'n nbaj cyonen cyiiba tu'n tel cyni'ya ti'j tyol Dios. %*C Jatzen tzin tk'o'n Dios cyey tu'n toc ke cyc'u'ja ti' Cristo. Bix tu'nj cyocslabla ti' Cristo, tzajxit tk'o'n Dios cyey tu'nj tipemal Espíritu Santo tu'n at cytzalajebla bix tu'n cytena tuj ttz̈yal, tu'ntzen tuya cykil cyc'u'ja chi ayola ti'j cykilcaj o baj tninc'u'n Dios cyi'ja. {)o Bix jax ju'x tzin tkba'n Isaías, ja tyolel Dios, cyjulu: “Tzul jun tiy'jil Isaí. C'oquel te cawel cyibaj kej xjal yaa'n aj Israel, bix c'oquel ke cyc'u'j ti'j,” tz̈i Isaías tu'n t-xi' tyeec'anxin at Cristo tu'n tajben te cykil xjal. ( Bix tzin tkba'ntl cyjulu: “Cynimsanwe tbi Kaaw, ejee'y yaa'n aj Israel. Jawxit cynimsa'n cykilca ke tnom tbi,” tz̈i tyol Dios. ' Bix tzin tkba'ntl tyol Dios cyjulu: “Ja tzunkey yaa'n aj Israel chi tzalaja junx cyuyaj t-xjal Dios,” tz̈i tyol Dios. & Bix jax ju'x ajbenxin cyej xjal yaa'n judío. Ak'ananxin tu'ntzen tjaw cynimsa'n tbi Dios tu'nj e tzaj lastim cye tu'n Dios tu'nj e bint tu'nxin. Tzin tkba'n tyol Dios cyjulu: “Ju' tzunj cjawel nnimsa'na tbiy cyxol kej xjal yaa'n Israel. Chin bitzela tu'ntzen tjaw nimset tbiy,” tz̈i jun xjal tuj tyol Dios tu'n t-xi' tyeec'an cjawel nimset tbi Dios cyxolj xjal yaa'n judío. %1Ajbenxin te cykilca. E bint taak'en Dios tu'nxin cyxol judío, tu'ntzen tjapa cykilcaj otk cyaj tkba'n Dios te Abraham bix te Isaac bix te Jacob. g$GJu' tzunj, tu'n tjaw nimset tbi Dios, cyiik'amtzen cyiiba, tisenj e tiik' Cristo ejoo'. O#Chi tena tuya junx cyanema, tu'ntzen tuya junx elnina cyyola cjawel cynimsa'na tbi Dios, jaxj Tman Kaaw Jesucristo. Jax ju'x kej xjal yaa'n judío at tu'n cyclet jaj ka ma tz'el cyniy' ti'j colbil ("IJatzen Dios n-onen ki'j tu'n tiy'x cykilca ku'n. Bix ja te Dios nnimsan kc'u'j tu'nj tyol. Tzajxittzen tk'o'n Dios tu'n cybeta junx, tisen taj Cristo Jesús. S!Nxi' nkba'na cyey j-e cub tz'i'bet jatxe ootxa, cuma c'ajbel tyol Dios ke. Tzin tyeec'an ke yaa'n nuk kajx niy'x q'uixc'aj cykilca ku'n, bix tzin tnimsa'n kc'u'j tu'n kayon ti'j o cyaj tkba'n Dios ke. > ucuma il ti'j tu'n tbint ku'n tisenj e bint tu'n Cristo. Amale Dioset-xin, pero min e bint tu'nxin ti'j tik'ch e tajbexin, sino iy'x q'uixc'aj tu'nxin te jun ba'n cye cabtl. Tz̈i Cristo tuj tyol Dios cyjulu: “Nuk tu'nj nchin ajbena tey, kej xjal nchi k'ojl ti'ja nchi yasen wi'ja,” tz̈i Cristo te Tman. OCxe'lxix kbisen ti'j alcyej c'onel cye tu'n cytz̈'iy tuj cyocslabl, @ {Ju' tzunj, key hermano, jatzen ke n-el kniy' ti'j alcyej il ti'j twitz Dios, il ti'j q'uiyax kej ocslal min tz'el cyniy' ti'j ku'n. Yaa'n tumel tu'n tcub kbincha'n tik'ch kaj cywitz. [/Pero ka tuj cywitza xjan jnxi' cyu'na tuj twitz Dios, iltzen, cuma nchi binchana jtzin tkba'n cyc'u'ja ka' tu'n t-xi' cyu'na. Ka tzin tkba'n cynaabla tu'n mi'n bint jun cyu'na, pero nbint, bix jatzen ilj._7Ja tzunkey n-el cyniy' ti'j cykilca ba'n tu'n t-xi' cyu'na, mi'n chi cub tena tx'olbalte cywitz xjal ti' cyway, cuma nuk cyex cyey tuya Dios. Jnbint cyu'na, ka yaa'n jun il tuj cywitza, tuj tzalajebl chi temeley. 2v}rg\QF;0%~~~~~~~~~~~~w~k~_~S~G~;~/~#~~ }}}}}}}}}}}}|}p}d}X}L}@}4}(}}}||||||||||||u|i|]|Q|E|9|-|!|| {{{{{{{{{{{{z{n{b{V{J{>{2{&{{{zzzzzzzzzzz~zrzfzZzNzBz6z*zzzyyyyyyyyyyyywyky_ySyGy;y/y#yy xxxxxxxxxxxx{xoxcxWxKx?x3x'xxxwwwwwwwwwwwwtwhw\wPwDw8w,w wwvvvvvvvvvvvvyvmvavUvIv=v1v%vv vuuuuuuuuuuu}uqueuYuMuAu5u)uuuttttttttttttvtjt^tRtFt:t.t"tt sssssssssssszsnsbsVsKs?s3s'sssrrrrrrrrrrrrsrgr[rOrCr7r+rrrqqqqqqqqqqqqwqkq_qTqHqk2k&kkkjjjjjjjjjjjjsjgj[jOjCj7j+jjjiiiiiiiiiiiiwiki_iSiGi;i0i$ii ihhhhhhhhhhh|hphdhXhLh@h4h(hhhggggggggggggtghg]gQgEg9g-g!gg ffffffffffffyfmfafUfIf=f1f%fffeeeeeeeeeee~erefeZeNeBe6e*eeeddddddddddddwdkd_dSdGd;d/d#dd cccccccccccc{cocccWcKc?c3c(cccbbbbbbbbbbbbtbhb\bPbDb8b,b bbaaaaaaaaaaaayamaaaUaIa=a1a%aa a```````````}`q`e`Y`M`A`5`*```____________v_j_^_R_F_:_._"__ ^^^^^^^^^^^^z^n^b^V^J^>^2^&^^^]]]]]]]]]]]]s]g][]O]C]7]+]]]\\\\\\\\\\\\w\k\_\S\G\;\/\#\\ [[[[[[[[[[[[|[p[d[X[L[@[4[([[[ZZZZZZZZZZZZtZhZ\ZPZDZ8Z,Z ZZ YYYYYYYYYYYYyYmYaYUYIY=Y1Y%YY YXXXXXXXXXXX}XqXeXYXMXAX5X)XXXWWWWWWWWWWWWvWjW^WRWFW:W.W"WW VVVVVVVVVVVVzVnVbVVVJV>V2V&VVVUUUUUUUUUUUUsUgU[UOUCU7U+UUUTTTTTTTTTTTTwTkT_TSTGT;T/T#TT SSSSSSSSSSSS{SoScSWSKS?S3S'SSSRRRRRRRRRRRRsRgR[RORCR7R+RRRQQQQQQQQQQQQxQlQ`QTQHQH2H&HHHGGGGGGGGGGG~GrGfGZGNGBG6G+GGGFFFFFFFFFFFFwFkF_FSFGF;F/F#FF EEEEEEEEEEEE{EoEcEWEKE@E4E(EEEDDDDDDDDDDDDtDhD\DPDDD8D,D DDCCCCCCCCCCCCxClC`CTCHC@2@&@@@???????????~?r?f?Z?N?B?7?+???>>>>>>>>>>>>w>k>_>S>G>;>/>#>> ============{=o=c=W=K=?=3='===<<<<<<<<<<<828&88877777777777~7r7f7Z7N7B767*777666666666666w6k6_6S6G6;6/6#66 555555555555{5o5c5W5L5@545(555444444444444t4h4\4P4D484,4 44333333333333x3l3`3T3H3<303$33 322222222222|2p2d2X2L2@242(222111111111111u1i1]1Q1E191-1!11 000000000000y0m0a0U0I0=010%00 0///////////~/r/f/Z/N/B/6/*///.............t.i.^.S.H.=.2.'...-------------w-l-a-V-K-@-5-*--- ,,,,,,,,,,,,,z,o,d,Y,N,C,8,-,",, ,++++++++++++}+r+g+\+P+D+8+,+ ++************x*l*`*T*H*<*0*$** *)))))))))))|)p)d)X)L)@)4)()))((((((((((((u(i(](Q(E(9(-(!(( ''''''''''''y'm'a'U'I'='1'&'''&&&&&&&&&&&~&r&f&Z&N&B&6&*&&&%%%%%%%%%%%%v%j%^%R%F%:%.%"%% $$$$$$$$$$$${$o$c$W$K$?$3$'$$$############s#g#[#O#D#8#,# ##""""""""""""x"l"`"T"H"<"0"$"" "!!!!!!!!!!!|!p!d!X!L!@!4!(!!! u i ] Q E 9 - !  ymaUI=1% ~rfZNB6*vj^RF:." znbVJ>2&sg[OC7+wk_SG;/# {ocWK?3'th\PD8, xl`TH<0% }qeYMA5)ui]QE9-! znbVJ>2&~rfZNB6*v  /,  .+  -*  ,)  +(  *'  )&  (%  '$  &#  %"  $!  #  "  !                                                                   6  5  4  3  2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                                   *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                                   >  =  <  ;  :  9  8  7  6  5  4  3  2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !    ~  }  |  {  z  y  x  w  v  u  t  s  r  q  p  o  n  m  l  k  j  i  h  g  f  e  d  c  b  a   ` 8_ 7^ 6] 5\ 4[ 3Z 2Y 1X 0W /V .U -T ,S +R *Q )P (O 'N &M %L $K #J "I !H  G F E D C B A @ ? > = < ; : 9 8 7 6 5  4  3  2  1  0 / . - , + * )  ( 2' 1& 0% /$ .# -" ,! + * ) ( ' & % $ # " !                                        1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                        ' & % $ # " !                                        , + * ) ( ' & % $ # " !                      ~  }  |  {  z y x w v u t s  r &q %p $o #n "m !l  k j i h g f e d c b a ` _ ^ ] \ [ Z Y  X  W  V  U  T S R Q P O N M  L 4K 3J 2I 1H 0G /F .E -D ,C +B *A )@ (? '> &= %< $; #: "9 !8  7 6 5 4 3 2 1 0 / . - , + * ) ( ' & %  $  #  "  !             P  O  N  M  L  K  J  I  H  G  F  E  D  C  B  A  @  ?  >  =  <  ;  :  9  8  7  6  5  4  3  2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                                                                 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                        H G F E D C B A @ ? > = < ; : 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                         %  $  #  "  !            ~  }  |  {  z  y  x  w  v  u  t  s  r  q  p  o  n  m  l  k  j  i  h  g  f  e   d  ,c  +b  *a  )`  (_  '^  &]  %\  $[  #Z  "Y  !X  W  V  U  T  S  R  Q  P  O  N  M  L  K  J  I  H  G  F  E  D  C  B  A  @  ?  >  =  <  ;  :  9   8  !7  6  5  4  3  2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                       4  3  2  1  0  /  .  -  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                                   2  1  0  /  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                                & % $ # " !                                        % $ # " !             ~ } | { z y x  w  v  u  t  s r q p o n m l  k 8j 7i 6h 5g 4f 3e 2d 1c 0b /a .` -_ ,^ +] *\ )[ (Z 'Y &X %W $V #U "T !S  R Q P O N M L K J I H G F E D C B A  @  ?  >  =  < ; : 9 8 7 6 5  4 +3 *2 )1 (0 '/ &. %- $, #+ "* !)  ( ' & % $ # " !                             ) ( ' & % $ # " !                                        # " !                                                                           -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                      ~  }  |  {  z  y  x  w  v u t s r q p o  n  m  l  k  j i h g f e d c  b Ba A` @_ ?^ >] =\ <[ ;Z :Y 9X 8W 7V 6U 5T 4S 3R 2Q 1P 0O /N .M -L ,K +J *I )H (G 'F &E %D $C #B "A !@  ? > = < ; : 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 / . -  ,  +  *  )  ( ' & % $ # " !   K J I H G F E D C B A @ ? > = < ; : 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                        . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                        3 2 1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                          ~  }  | { z y x w v u  t 's &r %q $p #o "n !m  l k j i h g f e d c b a ` _ ^ ] \ [ Z  Y  X  W  V  U T S R Q P O N  M .L -K ,J +I *H )G (F 'E &D %C $B #A "@ !?  > = < ; : 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 / . - ,  +  *  )  (  ' & % $ # " !    . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                        " !                                                                            # " !                                                         ~  }  |  { z y x w v u t  s r q p o n m l k j i h g f e d  c  b  a  `  _ ^ ] \ [ Z Y X  W 'V &U %T $S #R "Q !P  O N M L K J I H G F E D C B A @ ? > =  <  ;  :  9  8 7 6 5 4 3 2 1  0 $/ #. "- !,  + * ) ( ' & % $ # " !                             :  9  8  7  6  5  4  3  2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                                   2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                                                                                                *  )  (  '~  &}  %|  ${  #z  "y  !x  w  v  u  t  s  r  q  p  o  n  m  l  k  j  i  h  g  f  e  d  c  b  a  `  _  ^  ]  \  [  Z  Y   X  &W  %V  $U  #T  "S  !R  Q  P  O  N  M  L  K  J  I  H  G  F  E  D  C  B  A  @  ?  >  =  <  ;  :  9  8  7  6  5  4  3   2 "1 !0  / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                                           " !                                        0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                                                                     ~ } | { z y x  w v u t s r q p o n m  l  k  j  i  h g f e d c b a  `  _  ^  ]  \  [  Z  Y  X  W  V  U  T   S   R   Q   P   O  N  M  L  K  J  I  H  G -l|peYMA5)~~~~~~~~~~~~u~i~]~Q~E~9~-~!~~ }}}}}}}}}}}}z}n}b}V}J}>}2}&}}}|||||||||||~|r|f|Z|N|B|6|*|||{{{{{{{{{{{{w{k{_{S{G{;{/{#{{ zzzzzzzzzzzz|zpzdzXzLz@z4z(zzzyyyyyyyyyyyytyhy\yPyDy8y-y!yy xxxxxxxxxxxxyxmxaxUxIx=x1x%xx xwwwwwwwwwww}wrwfwZwNwBw6w*wwwvvvvvvvvvvvvvvjv^vRvFv:v.v"vv uuuuuuuuuuuuzuoucuWuKu?u3u'uuuttttttttttttstgt[tOtCt7t+tttsssssssssssswsks_sSsGs;s0s$ss srrrrrrrrrrr|rprdrXrLr@r4r(rrrqqqqqqqqqqqqtqhq\qPqDq8q,q qqppppppppppppypmpapUpIp=p1p%pp pooooooooooo}oqoeoYoMoAo6o*ooonnnnnnnnnnnnvnjn^nRnFn:n.n"nn mmmmmmmmmmmmzmnmbmVmJm>m2m&mmmlllllllllll~lrlflZlNlBl6l*lllkkkkkkkkkkkkwkkk_kSkGk;k/k#kk jjjjjjjjjjjj{jojcjWjKj?j3j'jjjiiiiiiiiiiiisigi[iOiDi8i,i iihhhhhhhhhhhhxhlh`hThHhe3e(eeedddddddddddddudid]dQdEd9d-d!dd ccccccccccccycncbcVcJc>c2c&cccbbbbbbbbbbb~brbfbZbNbBb6b*bbbaaaaaaaaaaaawaka_aSaGa;a/a#aa ````````````{`o`c`W`K`?`3`'```____________s_g_[_O_C_8_,_ __^^^^^^^^^^^^x^l^`^T^H^<^0^$^^ ^]]]]]]]]]]]|]p]d]X]L]@]4](]]]\\\\\\\\\\\\u\i\]\Q\E\9\-\!\\ [[[[[[[[[[[[y[m[a[U[I[=[1[%[[ [ZZZZZZZZZZZ}ZqZeZYZMZAZ5Z)ZZZYYYYYYYYYYYYvYjY^YRYFY:Y.Y"YY XXXXXXXXXXXXzXnXbXVXJX>X2X&XXXWWWWWWWWWWW~WrWfWZWNWBW7W+WWWVVVVVVVVVVVVwVkV_VSVGV;V/V#VV UUUUUUUUUUUU{UoUcUWUKU?U3U'UUUTTTTTTTTTTTTtThT\TPTDT8T,T TTSSSSSSSSSSSSxSlS`STSHSP2P&PPPOOOOOOOOOOO~OrOfOZONOBO6O*OOONNNNNNNNNNNNvNjN^NRNFN:N.N"NN MMMMMMMMMMMM{MoMcMWMKM?M3M'MMMLLLLLLLLLLLLsLgL[LOLCL7L+LLLKKKKKKKKKKKKxKlK`KTKHKH2H&HHHGGGGGGGGGGG~GrGfGZGNGBG6G*GGGFFFFFFFFFFFFwFkF_FSFGF;F/F#FF EEEEEEEEEEEE|EpEdEXELE@E4E(EEEDDDDDDDDDDDDtDhD\DQDED9D-D!DD CCCCCCCCCCCCyCmCaCUCIC=C1C%CC CBBBBBBBBBBB}BrBfBZBNBBB6B*BBBAAAAAAAAAAAAvAjA^ARAFA:A.A"AA @@@@@@@@@@@@{@o@c@W@K@?@3@'@@@????????????s?g?[?O?C?7?+???>>>>>>>>>>>>x>l>`>T>H><>0>$>> >============{=p=e=Z=O=D=9=.=#== =<<<<<<<<<<<626&666555555555555s5g5[5O5C575+555444444444444x4l4`4T4H4<404$44 433333333333|3p3d3X3L3@343(333222222222222t2h2\2P2D282-2!22 111111111111y1m1a1U1I1=111%11 100000000000}0q0e0Y0N0B060*000////////////v/j/^/R/F/:/./"// ............z.n.b.V.K.?.3.'...------------s-g-[-O-C-7-+---,,,,,,,,,,,,w,k,_,S,G,;,/,#,, ,+++++++++++|+p+d+X+L+@+4+(+++************u*i*]*Q*E*9*-*!** ))))))))))))z)n)b)V)J)>)2)&)))(((((((((((~(r(f(Z(N(B(6(*(((''''''''''''v'j'^'R'F':'.'"'' &&&&&&&&&&&&{&o&c&W&K&?&3&'&&&%%%%%%%%%%%%t%h%\%P%D%8%,% %%$$$$$$$$$$$$x$l$`$T$H$<$0$$$$ $###########}#q#e#Y#M#A#5#)###""""""""""""u"i"]"Q"E"9"-"!"" !!!!!!!!!!!!z!n!b!V!J!>!2!&!!! ~ r f [ O C 7 +   wk_SG;/# |pdXL@4(th\PD8,! ymaUI=1% }qeZNB6*vj^RF:." {ocWK?3'sg[OC7+xl`TH<0$ |qeYMA5)ui]QE9." znbVJ>2&sg[OC7+wl                                                                                                      ~ } | {  z #y "x !w  v u t s r q p o n m l k j i h g f e d  c  b  a  `  _ ^ ] \ [ Z Y X  W V U T S R Q P O N M L K J I H G F  E  D  C  B  A @ ? > = < ; :  9 (8 '7 &6 %5 $4 #3 "2 !1  0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                       & % $ # " !                                        ) ( ' & % $ # " !                                                                          " !                                        ( ' & % $ #~ "} !|  { z y x w v u t s r q p o n m l k j i  h  g  f  e  d c b a ` _ ^ ]  \ )[ (Z 'Y &X %W $V #U "T !S  R Q P O N M L K J I H G F E D C B A @  ?  >  =  <  ; : 9 8 7 6 5 4  3 2 1 0 / . - , + * ) ( ' & % $  #  "  !               4  3  2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                                                                                                                                                   0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                            ~  }   |  +{  *z  )y  (x  'w  &v  %u  $t  #s  "r  !q  p  o  n  m  l  k  j  i  h  g  f  e  d  c  b  a  `  _  ^  ]  \  [  Z  Y  X  W  V  U  T  S  R   Q (P 'O &N %M $L #K "J !I  H G F E D C B A @ ? > = < ; : 9 8 7 6  5  4  3  2  1 0 / . - , + *  ) <( ;' :& 9% 8$ 7# 6" 5! 4 3 2 1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                                             * ) ( ' & % $ # " !                                        % $ # " !                                                            ~  } | { z y x w v  u /t .s -r ,q +p *o )n (m 'l &k %j $i #h "g !f  e d c b a ` _ ^ ] \ [ Z Y X W V U T S  R  Q  P  O  N M L K J I H G  F  E  D  C  B  A  @  ?  >  =  <  ;  :   9   8   7   6   5  4  3  2  1  0  /  .  -                                                            ~ } | { z y x  w *v )u (t 's &r %q $p #o "n !m  l k j i h g f e d c b a ` _ ^ ] \ [ Z  Y  X  W  V  U T S R Q P O N  M (L 'K &J %I $H #G "F !E  D C B A @ ? > = < ; : 9 8 7 6 5 4 3 2  1  0  /  .  - , + * ) ( ' &  % $ # " !                             !                                                                                                               &  %  $  #  "  !                                                                   2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '~  &}  %|  ${  #z  "y  !x  w  v  u  t  s  r  q  p  o  n  m  l  k  j  i  h  g  f  e  d  c  b  a  `  _  ^  ]  \  [  Z  Y   X  9W  8V  7U  6T  5S  4R  3Q  2P  1O  0N  /M  .L  -K  ,J  +I  *H  )G  (F  'E  &D  %C  $B  #A  "@  !?  >  =  <  ;  :  9  8  7  6  5  4  3  2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !       *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                               )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                           ; : 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                  5 4 3 2 1 0 / . - , + * ) ( ' & % $  # ~ " } ! |  {  z  y  x  w  v  u  t  s  r  q  p  o  n  m  l  k  j  i  h  g  f  e  d  c  b  a  `  _  ^  ]   \ G [ F Z E Y D X C W B V A U @ T ? S > R = Q < P ; O : N 9 M 8 L 7 K 6 J 5 I 4 H 3 G 2 F 1 E 0 D / C . B - A , @ + ? * > ) = ( < ' ; & : % 9 $ 8 # 7 " 6 ! 5  4  3  2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                         /  .  -  ,  +  *  )  ( ' & % $ #  "  !                                        6 5 4 3 2 1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                  $ # " !                                                 ~  }  |  {  z  y  x  w  v  u  t   s  3 r  2 q  1 p  0 o  / n  . m  - l  , k  + j  * i  ) h  ( g  ' f  & e  % d  $ c  # b  " a  ! `   _   ^   ]   \   [   Z   Y   X   W   V   U   T   S   R   Q   P   O   N   M   L   K   J   I   H   G   F   E   D   C   B   A   @ 5F 4E 3D 2C 1B 0A /@ .? -> ,= +< *; ): (9 '8 &7 %6 $5 #4 "3 !2  1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                      8 7 6 5 4 3 2 1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                        G F E D C B A @ ? > = < ; : 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                        & % $ # " !                ~ } | { z  y  x  w  v  u t s r q p o n  m /l .k -j ,i +h *g )f (e 'd &c %b $a #` "_ !^  ] \ [ Z Y X W V U T S R Q P O N M L K  J  I  H  G  F E D C B A @ ?  > 0= /< .; -: ,9 +8 *7 )6 (5 '4 &3 %2 $1 #0 "/ !.  - , + * ) ( ' & % $ # " !                          + * ) ( ' & % $ # " !                                        % $ # " !                                                                                                                    #~ "} !|  { z y x w v u t s r q p o n m l k j i  h  g  f  e  d c b a ` _ ^ ]  \  #[  "Z  !Y  X  W  V  U  T  S  R  Q  P  O  N  M  L  K  J  I  H  G  F  E  D  C  B  A  @  ?  >  =  <  ;  :   9  ;8  :7  96  85  74  63  52  41  30  2/  1.   I|pdXL@4(~~~~~~~~~~~~t~h~\~P~D~8~,~ ~~}}}}}}}}}}}}y}m}a}U}I}=}1}%}} }||||||||||||u|j|_|T|I|>|3|(|||{{{{{{{{{{{{{x{m{b{W{L{A{6{+{{{zzzzzzzzzzzzwzkz_zSzGz;z/z#zz yyyyyyyyyyyy|ypydyXyLy@y4y(yyyxxxxxxxxxxxxtxhx]xQxEx9x-x!xx wwwwwwwwwwwwywmwawUwIw=w2w&wwwvvvvvvvvvvv~vrvfvZvNvBv7v+vvvuuuuuuuuuuuuwuku_uSuGu;u/u$uu uttttttttttt|tptdtXtLt@t4t(tttssssssssssssusis]sQsEs9s-s!ss rrrrrrrrrrrryrmrarUrIr=r1r&rrrqqqqqqqqqqq~qrqfqZqNqBq6q*qqqppppppppppppwpkp_pSpGp;p/p#pp oooooooooooo|opodoXoLo@o4o(ooonnnnnnnnnnnntnhn\nPnDn8n,n nnmmmmmmmmmmmmymmmamUmIm=m1m%mm mlllllllllll~lrlflZlOlCl7l+lllkkkkkkkkkkkkwkkk_kSkGk_2_&___^^^^^^^^^^^~^r^f^Z^N^B^6^*^^^]]]]]]]]]]]]w]k]_]S]G];]/]#]] \\\\\\\\\\\\{\o\d\X\L\@\4\(\\\[[[[[[[[[[[[t[h[\[P[D[8[,[ [[ZZZZZZZZZZZZyZmZaZVZJZ>Z2Z&ZZZYYYYYYYYYYY~YrYfYZYNYBY6Y*YYYXXXXXXXXXXXXwXkX_XSXGX;X/X#XX WWWWWWWWWWWW{WoWcWWWKW?W3W'WWWVVVVVVVVVVVVsVgV[VOVCV7V+VVVUUUUUUUUUUUUxUlU`UTUHU>>>>>>>>>>~>r>f>Z>N>B>6>*>>>============v=j=_=S=G=;=/=#== <<<<<<<<<<<<{626&6665555555555555w5l5a5V5K5@555*555 444444444444}4q4e4Y4M4A454)444333333333333v3j3^3R3F3:3.3"33 222222222222{2o2c2W2K2?232'222111111111111|1q1f1[1O1C171+111000000000000w0l0`0T0H0<000$00 0///////////}/q/e/Y/M/A/5/)///............v.j.^.R.F.:...".. -------------u-j-_-T-I->-3-(---,,,,,,,,,,,,t,h,],Q,E,9,-,!,, ++++++++++++|+q+f+[+P+E+:+/+$+++************{*o*c*W*K*?*3*'***))))))))))))t)h)\)P)D)9)-)!)) ((((((((((((z(n(b(V(J(>(2(&((('''''''''''~'r'f'Z'O'C'7'+'''&&&&&&&&&&&&w&k&_&U&J&?&4&)&&&%%%%%%%%%%%%%v%j%^%R%F%:%.%"%% $$$$$$$$$$$$z$n$c$W$K$?$3$'$$$############t#h#\#P#D#8#,# ##""""""""""""|"q"f"["P"E":"/"$"""!!!!!!!!!!!!v!j!^!R!F!:!/!#!! } r g \ Q F ; 0 %   uk`UJ?4)}qeYMA5)vj^RF:." {ocXL@4(ui]QE9-! znbVJ>2&sg[OC7+xl`TH<0$ }qeYMA5)ui]QE9-! znbVJ>2&~rfZNB6*wk_SG;/#                                                        (  '  &  %  $  #  "  !                                            ~   }   |   {   z   y   x   w  ' v  & u  % t  $ s  # r  " q  ! p  o   n   m   l   k   j   i   h   g   f   e   d   c   b   a   `   _   ^   ]  \  [  Z  Y  X   W   V   U   T   S   R   Q   P   O   N   M   L   K   J   I   H   G   F   E   D   C   B   A  @  ?  >  =  <   ;   :   9   8   7   6   5   4  3  2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (   '  &  %  $  #  "  !                                                                                                                                                                          ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                v v v  v  v  v  v  v v v v v v v  v v v v  v  v  v  v  v v v v v v v  v  v  v  v  v   v   v   v   v   v  v  v  v  v  v  v  v l l l l l l l l l l  l  l  l  l  l l l l l l l  l l l l l l  l  l  l  l  l l l l l l l  l l l l l l l l l l l l l l l  l  l  l  l  l l l l l l l  l  l  l  l  l  l  l   l   l   l   l   l  l  l  l  l  l  l bQ bP bO bN bM bL bK bJ b I b H b G b F b E bD bC bB bA b@ b? b>  b= b< b; b: b9 b8 b7 b6 b5 b4 b3 b2 b1 b 0 b / b . b - b , b+ b* b) b( b' b& b%  b$ b# b" b! b  b  b  b  b  b b b b b b b  b b b b b  b  b  b  b  b b b b b b b  b b b b  b  b  b  b  b b b b b b b  b  b  b  b  b  b  b  b  b   b   b   b   b   b  b  b  b  b  b  b  b X X X X X X  X  X  X  X  X X X X X X X  X X X X X X  X  X  X  X  X X X X X X X  X  X   X   X   X   X  X  X  X  X  X  X  X N N N N N N N N N N N N N N N N  N  N  N  N  N N N N N N N  N N N N N N N  N  N  N  N  N N N N N N N  N N  N  N  N  N  N N N N N N N  N N N N N N N N N  N  N  N  N  N N N N N N N  N  N   N   N  N  N  N  N  N  N  N D y D x D w D v D u D t D s D r D q D p D o D n D m D l D k D j D i  D h D g D f D e D d D c D b D a D ` D _ D ^ D ] D \ D [ D Z D Y D X D W D V D U D T D S D R D Q D P  D O D N D M D L D K D J D I D H D G D F D E D D D C D B D A D @ D ? D > D = D < D ; D : D 9  D 8  D 7  D 6  D 5  D 4  D 3  D 2  D 1  D 0  D /  D .  D -  D ,  D +  D *  D )  D (  D '  D &  D %  D $  D #  D "  D !  D  D   D   D   D   D  : : : : : : : : : : :  :  :  :  :  : : : : : : :  :~ :} :| :{ :z :y :x :w :v : u : t : s : r : q :p :o :n :m :l :k :j  :i :h :g :f :e :d :c :b :a :` :_ :^ :] :\ :[ :Z :Y :X : W : V : U : T : S :R :Q :P :O :N :M :L  :K  :J  :I  :H  :G  :F  :E  :D  :C  :B  :A  :@  :?  :>  :=  :<  :;  ::  : 9  : 8  : 7  : 6  : 5  :4  :3  :2  :1  :0  :/  :.  :- 0  0  0  0  0 0 0 0 0 0  0  0  0  0  0  0  0  0 0 0  0 0! 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0  0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0  0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0  0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0   0 ~  0 }  0 |  0 {  0 z & & & & & & & & & & & & & & & & &  & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &  & ~ & } & |  & { & z & y & x & w & v & u & t & s & r & q & p & o & n & m & l & k & j & i & h & g & f & e & d & c & b & a & ` & _ & ^ & ]  & \ & [ & Z & Y & X & W & V & U & T & S & R & Q & P & O & N & M & L & K & J & I & H & G & F & E & D & C & B & A & @  & ? & > & = & < & ; & : & 9 & 8 & 7 & 6 & 5 & 4 & 3 & 2 & 1 & 0 & / & . & - & , & +  & *  & )  & (  & '  & &  & %  & $  & #  & "  & !  &  &   &   &   &   &   &   &   &   &   &   &   &   &   &   R  Q  P  O  N  M  L  K  J  I  H  G  F   E  D  C  B  A  @  ?  >  =  <  ;  :  9  8  7  6  5  4  3  2  1   0  !/  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                                                                                                                                                                                                                            ~ } |  { z y x w  v  u  t  s  r q p o n m l k  j  i  h  g  f  e  d  c  b  a  `  _   ^   ]   \   [   Z  Y  X  W  V  U  T  S  R                               : 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !       ~ } | { z y x w v u t s r q  p  o  n  m  l k j i h g f e  d (c 'b &a %` $_ #^ "] !\  [ Z Y X W V U T S R Q P O N M L K J I  H  G  F  E  D C B A @ ? > =  <  ;  :  9  8  7  6  5  4  3  2  1  0   /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                     "  !                                                             !                                                                                                                          ( ' & % $ # " !                               ~  } | { z y x w v  u  t  s  r  q p o n m l k j  i  h  g  f  e  d c b a ` _ ^ ]  \ [ Z Y X W V U T  S  R  Q  P  O N M L K J I H  G F E D C B A @ ? > =  <  ;  :  9  8 7 6 5 4 3 2 1  0 / . -  ,  +  *  )  ( ' & % $ # " !                                                                                                 !                                                                                      ~  }  |  {  z   y  x  w  v  u  t  s  r  q  p  o  n  m  l  k  j  i  h  g  f  e   d  $c  #b  "a  !`  _  ^  ]  \  [  Z  Y  X  W  V  U  T  S  R  Q  P  O  N  M  L  K  J  I  H  G  F  E  D  C  B  A   @  ?  >  =  <  ;  :  9  8  7  6  5  4  3  2  1  0  /  .  -  ,   +  !*  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                ' & % $ # " !                                                                                                                                                                    ~ } | { z y x w v u t s  r  q  p  o  n m l k j i h g  f e d c b a ` _ ^ ] \ [ Z Y X W V  U  T  S  R  Q P O N M L K J  I   H  G  F  E  D  C  B  A  @  ?  >  =  <  ;  :  9  8  7  6   5   4   3   2   1  0  /  .  -  ,  +  *  )                                                      , + * ) ( ' & % $ # " !                                    \Xw|pdXL@4(~~~~~~~~~~~~~~s~h~]~R~G~<~1~&~~~}}}}}}}}}}}}}}q}e}Y}M}A}5})}}}||||||||||||v|j|^|R|F|:|.|"|| {{{{{{{{{{{{{{o{c{W{K{?{3{'{{{zzzzzzzzzzzztzhz\zPzDz8z,z zzyyyyyyyyyyyyyxymybyWyLyAy6y+y yy xxxxxxxxxxxxxsxgx[xOxCx7x+xxxwwwwwwwwwwwwxwlw`wTwHwr3r(rrrqqqqqqqqqqqqzqnqbqVqJq>q2q&qqqppppppppppppspgp[pOpCp7p+pppoooooooooooowolo`oToHoa2a&aaa````````````s`g`[`O`C`7`+```____________x_l_`_T_I_=_1_%__ _^^^^^^^^^^^}^q^e^Y^N^B^6^*^^^]]]]]]]]]]]]w]k]_]S]G];]/]#]] \\\\\\\\\\\\{\o\c\X\L\@\4\(\\\[[[[[[[[[[[[t[h[][Q[E[9[-[![[ ZZZZZZZZZZZZzZnZbZVZJZ>Z2Z&ZZZYYYYYYYYYYY~YrYgY[YOYCY7Y+YYYXXXXXXXXXXXXw ( ' & % $ # " !                                                                                                                                                                                                                   ~ } | {  z  y  x  w  v  u  t  s  r  q  p  o  n  m  l  k  j  i   h  g  f  e  d  c  b  a  `  _  ^  ]  \  [  Z  Y  X   W  V  U  T  S  R  Q  P  O  N  M  L  K  J  I  H  G  F  E   D  C  B  A  @  ?  >  =  <  ;  :   9  8  7  6  5  4  3  2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %   $  #  "  !                                                                                                                                                                                                                                                                   ,  +   *   )   (   '   &  %  $  #  "  !         _   ^   ]   \   [  Z  Y  X  W  V  U  T  S                                                                                                                                                                                      ~  } | { z y x w v  u  t  s  r  q  p  o  n  m   l   k   j   i   h  g  f  e  d  c  b  a  `               ~ } | {  z y x w v u t  s  r  q  p  o n m l k j i h  g f e d c b a ` _ ^  ]  \  [  Z  Y X W V U T S R  Q P O N M L K J I H G F E  D  C  B  A  @ ? > = < ; : 9  8  7  6  5  4  3  2  1  0  /  .  -  ,   +   *   )   (   '  &  %  $  #  "  !      ?  >  =  <  ;  :  9  8  7  6  5  4  3  2  1  0  /  .  -   ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !