SQLite format 3@ z+,z- }D~~+}i%!indexverses_indexversesCREATE UNIQUE INDEX verses_index on "verses" (book_number, chapter, verse) tablebooks_allbooks_allCREATE TABLE "books_all" ("book_number" NUMERIC, "short_name" TEXT, "long_name" TEXT, "book_color" TEXT, "is_present" NUMERIC)wItableversesversesCREATE TABLE "verses" ("book_number" NUMERIC, "chapter" NUMERIC, "verse" NUMERIC, "text" TEXT){UtablebooksbooksCREATE TABLE "books" ("book_color" TEXT, "book_number" NUMERIC, "short_name" TEXT, "long_name" TEXT)=_tableinfoinfoCREATE TABLE info (name TEXT, value TEXT) axa'right_to_leftfalse)strong_numbersfalse/russian_numberingfalse languagepl)chapter_stringRozdział(#AdescriptionNT Przekład Dosłowny EIB |~W3~~~~~]~;~}}}}w}T},} ||||~|\|;|$5#ff7c80ApApokalipsa św. Jana)#00ff00JudList św. Judy -#00ff003J3 List św. Jana -#00ff002J2 List św. Jana -#00ff001J1 List św. Jana"1#00ff002P2 List św. Piotra"1#00ff001P1 List św. Piotra -#00ff00JkList św. Jakuba&7#ffff00HbrList do Hebrajczyków!-#ffff00FlmList do Filemona)#ffff00vTtList do Tytusa&7#ffff00l2TmII List do Tymoteusza%5#ffff00b1TmI List do Tymoteusza);#ffff00X2TesII List do Tesaloniczan( 9#ffff00N1TesI List do Tesaloniczan +#ffff00DKolList do Kolosan! -#ffff00:FlpList do Filipian +#ffff000EfList do Efezjan -#ffff00&GaList do Galatów&5#ffff002KorII List do Koryntian%3#ffff001KorI List do Koryntian+#ffff00RzList do Rzymian"1#00ffffDzDzieje Apostolskie%9#ff6600JEwangelia wg św. Jana+A#ff6600ŁkEwangelia wg św. Łukasza';#ff6600MkEwangelia wg św. Marka*A#ff6600MtEwangelia wg św. Mateusza @'|vpjd^XRLF@&y%0$a#y" !( &')1;EMp 2JJ7# $ %    z BvvH&~~~~t~K~&~}}}}u}R},}||||q|M|+| {{{{{_{>{zzzzzZz0zyyyykyByxxxxx_x7xwwww}wXw3wvvvv%B5 ApApokalipsa św. Jana#ff7c80 A) JudList św. Judy#00ff00!@- 3J3 List św. Jana#00ff00!?- 2J2 List św. Jana#00ff00!>- 1J1 List św. Jana#00ff00#=1 2P2 List św. Piotra#00ff00#<1 1P1 List św. Piotra#00ff00!;- JkList św. Jakuba#00ff00':7 HbrList do Hebrajczyków#ffff00"9- FlmList do Filemona#ffff008) vTtList do Tytusa#ffff00'77 l2TmII List do Tymoteusza#ffff00&65 b1TmI List do Tymoteusza#ffff00*5; X2TesII List do Tesaloniczan#ffff00)49 N1TesI List do Tesaloniczan#ffff00!3+ DKolList do Kolosan#ffff00"2- :FlpList do Filipian#ffff00 1+ 0EfList do Efezjan#ffff00!0- &GaList do Galatów#ffff00'/5 2KorII List do Koryntian#ffff00&.3 1KorI List do Koryntian#ffff00 -+ RzList do Rzymian#ffff00#,1 DzDzieje Apostolskie#00ffff&+9 JEwangelia wg św. Jana#ff6600,*A ŁkEwangelia wg św. Łukasza#ff6600(); MkEwangelia wg św. Marka#ff6600+(A MtEwangelia wg św. Mateusza#ff6600$'3MlKsięga Malachiasza#ffff99$&3ZaKsięga Zachariasza#ffff99!%-AgKsięga Aggeusza#ffff99#$1SoKsięga Sofoniasza#ffff99!#-HaKsięga Habakuka#ffff99")NaKsięga Nahuma#ffff99"!/MiKsięga Micheasza#ffff99! +JonKsięga Jonasza#ffff99!-|AbKsięga Abdiasza#ffff99'rAmKsięga Amosa#ffff99'hJlKsięga Joela#ffff99 +^OzKsięga Ozeasza#ffff99 +TDnKsięga Daniela#ff9fb4"/JEzKsięga Ezechiela#ff9fb4#16LmTreny Jeremiaszowe#ff9fb4#1,JrKsięga Jeremiasza#ff9fb4!-"IzKsięga Izajasza#ff9fb4(9PnpPieśń nad pieśniami#66ff99"-KohKsięga Koheleta#66ff99$1PrzKsięga Przysłów#66ff99!-PsKsięga Psalmów#66ff99'HiKsięga Ijoba#66ff99 )EstKsięga Estery#ffcc99#1NeKsięga Nehemiasza#ffcc99"-EzdKsięga Ezdrasza#ffcc99$/2KrnII Księga Kronik#ffcc99# -1KrnI Księga Kronik#ffcc99' 7x2KrlII Księga Królewska#ffcc99& 5n1KrlI Księga Królewska#ffcc99# 1d2SmII Księga Samuela#ffcc99" /Z1SmI Księga Samuela#ffcc99#PRtKsięga Rut#ffcc99"/FSdzKsięga Sędziów#ffcc99 +>S===<;;L::{9888$7X66 5544h433,2211)00//m..-7,z,++0**)).((~(''-&%%%#$${##?""!!/ Q#ea:A9Gx hYe'>B3R *  } ' SNDT4lDz Jezus im odpowiedział: Czy goście weselni są w stanie się smucić, dopóki jest z nimi pan młody? Przyjdą jednak dni, gdy pan młody zostanie im zabrany -- i wtedy będą pościć.y Wtedy podeszli do Niego uczniowie Jana i zapytali: Dlaczego my i faryzeusze dużo pościmy, a Twoi uczniowie nie poszczą?x! Idźcie i nauczcie się, co to znaczy: Miłosierdzia chcę, a nie ofiary. Bo nie przyszedłem powołać sprawiedliwych, lecz grzeszników.owW Po usłyszeniu tego [Jezus] stwierdził: Lekarza nie potrzebują zdrowi, lecz ci, co się mają źle.{vo Faryzeusze widząc to, zaczęli mówić do Jego uczniów: Dlaczego wasz Nauczyciel je z celnikami i grzesznikami?&uE I stało się, gdy spoczywał w domu przy stole, że wielu celników i grzeszników przyszło i zaczęło dołączało do Jezusa i Jego uczniów przy stole.6te Gdy Jezus odchodził stamtąd, zobaczył człowieka imieniem Mateusz, siedzącego przy stole celnym. Zwrócił się do niego: Chodź za Mną. A on wstał i poszedł za Nim.nsU Na ten widok tłumy przestraszyły się i oddały chwałę Bogu, który dał ludziom taką władzę.2r_ Wówczas wstał i odszedł do swego domu.Fq Jednak abyście się przekonali, że Syn Człowieczy ma na ziemi władzę odpuszczać grzechy -- tu zwrócił się do sparaliżowanego -- Wstań, weź swoje posłanie i idź do swego domu.lpQ Bo co jest łatwiej: Powiedzieć: Odpuszczone są twoje grzechy, czy powiedzieć: Wstań i chodź?so_ Jezus zaś, gdy zobaczył ich myśli, powiedział: Dlaczego o złych rzeczach w myślicie swoich sercach?Sn I oto niektórzy ze znawców Prawa stwierdzili w sobie: Ten obraża Boga.Pm I oto przynieśli Mu ułożonego na posłaniu sparaliżowanego. A gdy Jezus zobaczył ich wiarę, zwrócił się do sparaliżowanego: Bądź dobrej myśli, dziecko, twoje grzechy są ci odpuszczone.^l 7 I wsiadł do łodzi, przeprawił się na drugą stronę i przybył do swojego miasta.sk_"I oto całe miasto wyszło na spotkanie Jezusa, a gdy Go zobaczyli, poprosili, aby odszedł z ich granic.|jq!Pasterze natomiast uciekli, a gdy przyszli do miasta, donieśli o wszystkim, także tym, co dotyczyło opętanych.i! I powiedział im: Idźcie! One zaś wyszły i weszły w świnie. I oto runęło całe stado w dół urwiska do morza i zginęła w wodach.ihKWówczas demony zaczęły Go prosić: Skoro nas wyganiasz, to poślij nas w tę trzodę świń.cDobre drzewo nie jest w stanie wydawać złych owoców ani bezużyteczne drzewo wydawać pięknych owoców.c=?Tak każde dobre drzewo wydaje piękne owoce, ale bezużyteczne drzewo wydaje złe owoce.Y<+Poznacie ich po ich owocach. Czy zbierają winogrona z cierni albo figi z ostu? ; Strzeżcie się fałszywych proroków, którzy przychodzą do was w przybraniu owiec, wewnątrz jednak są wilkami drapieżnymi.|:qJakże ciasna jest brama i wąska droga, która prowadzi do życia -- i niewielu jest tych, którzy ją znajdują.#9? Wejdźcie przez ciasną bramę; gdyż szeroka jest brama i przestronna droga, która prowadzi do zguby, i wielu jest takich, którzy przez nią wchodzą.~8u Wszystko zatem, co byście chcieli, aby wam ludzie czynili, tak i wy im czyńcie; takie bowiem jest Prawo i prorocy.77g Jeśli więc wy, będąc złymi, wiecie jak dawać dobre dary swoim dzieciom, o ile bardziej wasz Ojciec, który jest w niebiosach, da to, co dobre, tym, którzy Go proszą.16] Lub gdy poprosi o rybę, poda mu węża?q5[ Albo czy jest między wami taki człowiek, który, gdy go syn będzie prosił o chleb, poda mu kamień?d4AKażdy bowiem, kto prosi, otrzymuje, a kto szuka, znajduje, a kto kołacze, temu otworzą.]33Proście, a będzie wam dane, szukajcie, a znajdziecie; kołaczcie, a otworzą wam.?2wNie dajcie [czasem] psom tego, co święte, i nie rzućcie swoich pereł przed świnie, aby nie podeptały ich swoimi nogami, a następnie nie obróciły się i was nie poszarpały.}1sObłudniku, wyrzuć najpierw belkę ze swojego oka, a wtedy przejrzysz, aby wyrzucić drzazgę z oka swojego brata.0wAlbo jak możesz powiedzieć swojemu bratu: Pozwól, że wyrzucę drzazgę z twego oka, a oto belka jest w twoim oku?`/9Dlaczego to widzisz drzazgę w oku swojego brata, a belki w swoim oku nie dostrzegasz?i.KBo jakim sądem sądzicie, takim was osądzą, i jaką miarą mierzycie, taką i wam odmierzą.6- iNie sądźcie, abyście nie zostali osądzeni.t,a"Nie martwcie się więc o jutro, gdyż jutro zatroszczy się o siebie. Dość ma dzień swojej podłości.n+U!Ale najpierw szukajcie Królestwa Bożego i jego sprawiedliwości, a to wszystko będzie wam dodane.x*i Bo tego wszystkiego poganie szukają gdyż Ojciec wasz niebieski już wie, że tego wszystkiego potrzebujecie.y)kNie martwcie się więc i nie mówcie: Co będziemy jeść? albo: Co będziemy pić? albo: W co się ubierzemy?(%A jeśli trawę polną, która dziś jest, a jutro znajdzie się w piecu, Bóg tak przyodziewa, czy nie o wiele bardziej was, o małowierni?d'Aa mówię wam: Nawet Salomon w całej swojej chwale nie ubrał się tak, jak jedna z nich.&yA co do odzienia, dlaczego się martwicie? Zwróćcie uwagę jak rosną polne kwiaty; nie trudzą się i nie przędą,\%1A kto z was, ciągle się martwiąc, może dodać do swego wzrostu jeden łokieć?9$kPrzyjrzyjcie się ptakom niebieskim, że nie sieją ani żną ani zbierają do spichrzów, a Ojciec wasz niebieski żywi je; czy wy nie jesteście o wiele ważniejsi niż one?S#Dlatego mówię wam: Nie martwcie się o waszą duszę, co by tu zjeść lub co wypić, ani o wasze ciało, czym by się przyodziać. Czy dusza nie jest czymś więcej od pokarmu, a ciało od odzienia?B"}Nikt nie może dwóm panom służyć, gdyż albo jednego będzie nienawidził, a drugiego kochał, albo do jednego przylgnie, a drugim pogardzi. Nie zdołanie służyć Bogu i mamonie.!#jeśli jednak twoje oko jest złe, całe twoje ciało będzie ciemne. Jeśli zatem światło w tobie jest ciemnością, to czym ciemność!g GLampą ciała jest oko. Jeśli więc twoje oko jest zdrowe, całe twoje ciało będzie jasne;@{Bo gdzie jest twój skarb -- tam będzie i twoje serce. a1e gromadźcie sobie skarby w niebie, gdzie ani mól, ani rdza nie niszczą i gdzie złodzieje nie przekopują się i nie kradną.{oNie gromadźcie sobie skarbów na ziemi, gdzie mól i rdza niszczą i gdzie złodzieje przekopują się i kradnąaby nie ludziom pokazać, że pościsz, lecz twojemu Ojcu, który jest w ukryciu, a twój Ojciec, który widzi w ukryciu, odpłaci tobie.LAle ty, gdy pościsz, namaść swoją głowę i umyj swoją twarz,2]A gdy pościcie, nie stawajcie się smutni jak obłudnicy; bo wykrzywiają swoje twarze, aby pokazać ludziom, że poszczą. Zapewniam was, odbierają swoją zapłatę.dAJeśli jednak nie odpuścicie ludziom, to i wasz Ojciec nie odpuści wam waszych upadków.Y+Bo jeśli odpuścicie ludziom ich upadki, odpuści i wam wasz Ojciec niebieski.  spraw, byśmy nie ulegli w próbie, ale zachowaj nas od złego, gdyż Twoje jest Królestwo, moc, i chwała na wieki wieków. Amen.L i odpuść nam nasze winy, jak i my odpuszczamy naszym winowajcom;:o Udziel nam dziś naszej codziennej porcji chleba,iK niech przyjdzie Twoje Królestwo twoje, niech będzie Twoja wola, jak w niebie, tak i na ziemi.w Wy więc w taki sposób się módlcie: Ojcze nasz, który jesteś w niebiosach, niech Twoje imię będzie święcone,s_Nie upodobnijcie się więc do nich, gdyż wasz Ojciec już wie czego potrzebujecie, zanim Go poprosicie.zmModląc się zaś nie paplajcie jak poganie; bo myślą że zostaną wysłuchani dzięki swojej wielomówności.NTy natomiast, gdybyś się modlił, wejdź do swojego schowka, zamknij za sobą drzwi i pomódl się do swojego Ojca, który jest w ukryciu, a twój Ojciec, który widzi w ukryciu, odpłaci tobie.H Gdy się modlicie też, nie bądźcie jak obłudnicy, gdyż lubią modlić się, stojąc w synagogach i na rogach ulic, aby pokazać się ludziom. Zapewniam was, odbierają swoją zapłatę.jMaby twoje wsparcie pozostało w ukryciu, a twój Ojciec, który widzi w ukryciu, odpłaci tobie.a ;Lecz ty, gdy udzielasz wsparcia, niech twoja lewa ręka nie dowie się, co czyni prawa,7 gGdy więc udzielasz wsparcia, nie trąb przed sobą jak to czynią obłudnicy w synagogach i na ulicach, aby ich ludzie chwalili. Zapewniam was, odbierają swoją zapłatę.G  Uważajcie zaś, abyście waszej sprawiedliwości nie wykonywali przed ludźmi, po to, byście byli przez nich widziani; inaczej nie macie zapłaty od waszego Ojca, który jest w niebiosach.R 0Bądźcie wy więc doskonali, jak doskonały jest wasz Ojciec niebieski.y k/A jeśli pozdrowilibyście tylko swoich braci, cóż nadzwyczajnego czynicie? Czyż i poganie tego nie czynią?y.Bo jeślibyście okazali miłość tym, którzy was kochają, jaką macie zapłatę? Czyż i celnicy tego nie czynią?B}-abyście się w ten sposób stali synami Ojca waszego, który jest w niebie, gdyż Jego słońce wschodzi nad złymi i dobrymi, i spuszcza deszcz na sprawiedliwych i niesprawiedliwych.yk,Ja wam natomiast mówię: Kochajcie nieprzyjaciół waszych i módlcie się za tych, którzy was prześladują,|q+Słyszeliście, że powiedziano: Będziesz kochał swego bliźniego i będziesz nienawidził swego nieprzyjaciela.`9*Temu, kto cię prosi, daj, i nie odwracaj się od tego, kto chce od ciebie pożyczyć.\1)I kto by cię zmuszał, abyś niósł jego ciężar jedną milę, idź z nim dwie.dA(A temu, kto chce cię pozwać do sądu i wziąć twą koszulę, zostaw mu także płaszcz.  'Ja wam natomiast mówię: Nie odwzajemniajcie się złu, lecz temu, kto cię uderzy w twój prawy policzek, odwróć mu i drugi.E&Słyszeliście, że powiedziano: Oko za oko i ząb za ząb.gG%Niech raczej wasze słowo będzie: Tak -- tak, nie -- nie, a co ponadto -- to jest od złego.p~Y$nie przysięgaj też na swoją głowę, gdyż nie możesz jednego włosa uczynić białym lub czarnym.v}e#ani na ziemię, gdyż jest podnóżkiem Jego stóp, ani na Jerozolimę, gdyż jest miastem wielkiego króla;a|;"Ja wam natomiast mówię: nie przysięgać wcale, ani na niebo, gdyż jest tronem Boga,{}!Słyszeliście także, że powiedziano przodkom: Nie będziesz krzywoprzysięgał, ale dotrzymasz Panu swoich przysiąg.Uz# Ja wam natomiast mówię, że każdy, kto oddala swoją żonę, poza sprawą rozwiązłości, czyni ją [osobą] względem której popełniono cudzołóstwo, a kto by oddaloną poślubił -- cudzołoży.^y5Powiedziano też: Ktokolwiek oddaliłby swoją żonę, niech jej da pismo rozwodowe.ixKI jeśli twoja prawa ręka jest dla ciebie pułapką, odetnij ją i odrzuć od siebie, korzystniej jest bowiem dla ciebie, żeby zginął jeden z twoich członków, a nie żeby całe twoje ciało miało pójść do Gehenny.jwMJeśli zaś twoje prawe oko jest dla ciebie pułapką, wyłup je i odrzuć od siebie, korzystniej jest bowiem dla ciebie, żeby zginął jeden z twoich członków, a nie żeby całe twoje ciało zostało wrzucone do Gehenny.vJa wam natomiast mówię, że każdy kto patrzy na kobietę dla pożądania jej, już w swoim sercu popełnił z nią cudzołóstwo.GuSłyszeliście, że powiedziano: Nie będziesz cudzołożył.Xt)Zapewniam cię, na pewno nie wyjdziesz stamtąd, aż oddasz ostatni kodrantes.MsGódź się ze swoim przeciwnikiem szybko, dopóki jesteś z nim w drodze, aby przeciwnik nie podał cię sędziemu, a sędzia [swemu] podwładnemu, i [abyś nie] został wtrącony do więzienia.rzostaw tam swój dar przed ołtarzem, odejdź i najpierw pojednaj się ze swoim bratem, a potem przyjdź i złóż swój dar.qwJeślibyś więc składał swój dar na ołtarzu i tam przypomniałoby ci się, że twój brat ma coś przeciw tobie,zpmJa natomiast wam mówię, że każdy, kto się gniewa na swego brata, będzie podlegał sądowi, a kto by powiedział swemu bratu: Raka, będzie podlegał sanhedrynowi, a kto by powiedział: Głupcze, będzie zasługiwał na Gehennę ognia.wogSłyszeliście, że powiedziano przodkom: Nie będziesz zabijał, a kto by zabił, będzie podlegał sądowi.2n]Mówię wam bowiem, że jeśli wasza sprawiedliwość nie będzie przewyższała [sprawiedliwości] znawców Prawa i faryzeuszów, nie wejdziecie do Królestwa Niebios.lmQKtokolwiek zatem rozwiązałby jedno z przykazań, tych najmniejszych, i tak nauczał ludzi, najmniejszym będzie nazwany w Królestwie Niebios, a kto by stosował i nauczał, ten będzie nazwany wielkim w Królestwie Niebios.l/Zapewniam was bowiem: Dopóki nie przeminie niebo i ziemia, nie przeminie ani jedna jota oraz ani jedna kreska Prawa -- aż wszystko się stanie.rk]Nie sądźcie, że przyszedłem znieść Prawo lub proroków; nie przyszedłem znieść, ale dopełnić.j1Tak niech i wasze światło świeci wobec ludzi, żeby mogli zobaczyć wasze dobre czyny i oddać chwałę waszemu Ojcu, który jest w niebiosach.iyNie zapałają też lampy i nie stawiają jej pod modiusem, lecz na blacie -- i świeci wszystkim, którzy są w domu.^h5Wy jesteście światłem świata; nie może się ukryć miasto położone na górze.>gu Wy jesteście solą ziemi; gdyby jednak sól zwietrzała, czym by przywrócić jej słoność? Do niczego jest już nieprzydatna, pozostaje ją wyrzucić na podeptanie przez ludzi.f- Cieszcie się i niezmiernie weselcie, że wasza zapłata w niebiosach jest wielka; tak bowiem prześladowali proroków, którzy byli przed wami.e Szczęśliwi jesteście, gdy was będą znieważać, prześladować i kłamliwie przypisywać wam wszelkie zło ze względu na Mnie.cd? Szczęśliwi prześladowani z powodu sprawiedliwości, gdyż ich jest Królestwo Niebios.Tc! Szczęśliwi zaprowadzający pokój, gdyż oni będą nazwani synami Boga.GbSzczęśliwi czystego serca, gdyż oni będą oglądać Boga.GaSzczęśliwi miłosierni, gdyż oni dostąpią miłosierdzia.[`/Szczęśliwi złaknieni i spragnieni sprawiedliwości, gdyż oni będą nasyceni.?_ySzczęśliwi łagodni, gdyż oni odziedziczą ziemię.L^Szczęśliwi pogrążeni w żałobie, gdyż oni będą pocieszeni.I] Szczęśliwi ubodzy w duchu, gdyż ich jest Królestwo Niebios.L\Wówczas otworzył swoje usta i zaczął ich nauczać tymi słowy:w[ iTymczasem [Jezus] widząc te tłumy, wstąpił na górę, a gdy usiadł, przystąpili do Niego Jego uczniowie.oZWSzły też za Nim liczne tłumy z Galilei i z Dziesięciogrodu, z Jerozolimy, z Judei i z Zajordania.zYmI rozeszła się wieść o Nim po całej Syrii; wówczas przynieśli Mu wszystkich, którzy się mieli źle, gniecionych różnorodnymi chorobami i bólami, dręczonych przez demony, lunatykujących oraz sparaliżowanych -- i uzdrowił ich.uJan jednak powstrzymywał Go, mówiąc: To ja mam potrzebę być ochrzczony przez Ciebie, a ty przychodzisz do mnie?e=C Wówczas Jezus przybył z Galilei nad Jordan, do Jana, aby dać się przez niego ochrzcić.<+ w Jego ręku jest przetak i dokładnie wyczyści swoje klepisko, zbierze swoją ziarno do spichrza, plewy natomiast spali w ogniu nieugaszonym.S; Ja was chrzczę w wodzie ze względu na opamiętanie, ale Ten, który idzie za Mną, jest mocniejszy niż ja; nie jestem godzien nosić Mu sandałów; On was będzie chrzcił w Duchu Świętym i ogniu;:) A już i siekiera przyłożona jest do korzenia drzew; każde więc drzewo, które nie wydaje dobrego owocu, jest wycinane i rzucane w ogień.9! i nie myślcie, że możecie sobie mówić: Ojca mamy Abrahama. Bo mówię wam, że Bóg może z tych kamieni wzbudzić dzieci Abrahamowi.18]Wydawajcie więc owoc godny opamiętaniaB7}Gdy zaś zobaczył, że do chrztu przychodzi wielu faryzeuszów i saduceuszów, powiedział do nich: [Wy] płody żmij, kto wam podpowiedział, by uciekać przed nadchodzącym gniewem?q6[a ci, którzy otwarcie przyznawali się do swoich grzechów, byli przez niego chrzczeni w rzece Jordan.f5EWtedy zaczęła wychodzić do niego Jerozolima, cała Judea oraz cała okolica nad Jordanem,43Sam zaś Jan miał swoje odzienie z sierści wielbłąda i skórzany pas wokół swoich bioder, a jego pożywieniem była szarańcza i dziki miód.-3SJego to bowiem dotyczyły słowa wypowiedziane przez proroka Izajasza: Głos wołającego na pustkowiu. Przygotujcie drogę Pana, Jego ścieżki czyńcie prostymi.K2Opamiętajcie się, gdyż Królestwo Niebios stało się bliskie.T1 #W tych dniach wystąpił Jan Chrzciciel i tak głosił na Pustyni Judzkiej:10[Po przyjściu osiedlił się w mieście zwanym Nazaret i w ten sposób wypełniło się to, co zostano powiedziane przez proroków, że będzie nazwany Nazarejczykiem.>/uGdy jednak usłyszał, że Archelaus króluje w Judei zamiast swojego ojca Heroda przestraszył się pójścia w tamte [strony], a ostrzeżony we śnie, odszedł w okolice Galilei.[./Wstał więc, wziął Dziecko oraz Jego Matkę i przyszedł do ziemi izraelskiej. -Wstań, weź Dziecko oraz Jego Matkę i idź do ziemi izraelskiej, nie żyją już bowiem ci, którzy szukali duszy tego Dziecka.b,=A gdy umarł Herod, oto anioł Pana ukazał się we śnie Józefowi w Egipcie, mówiąc:+#Usłyszano głos w Rama, płacz i wielkie zawodzenie. Rachel opłakuje swoje dzieci i nie chce dać się pocieszyć, bo [ już ich] nie ma.V*%Wtedy wypełniło się to, co zostało powiedziane przez proroka Jeremiasza:)#Wówczas Herod, widząc, że został zmylony przez magów, bardzo się rozgniewał, posłał, aby wymordować wszystkie dzieci w Betlejem i w całej jego okolicy, od drugiego roku życia i młodsze, stosownie do czasu, o którym dokładnie dowiedział się od magów.,(QI przebywał tam aż do zgonu Heroda, aby się wypełniło to, co zostało powiedziane przez Pana przez proroka, zapowiadającego: Z Egiptu wezwałem mojego Syna.V'%Wstał więc nocą, wziął Dziecko oraz Jego Matkę i udał się do Egiptu.q&[ Po ich odejściu, oto anioł Pana ukazał się we śnie Józefowi i powiedział: Wstań, weź Dziecko oraz Jego Matkę i uciekaj do Egiptu -- i bądź tam, dopóki ci nie powiem, bo Herod będzie szukał Dziecka, aby je zgładzić.d%A A ostrzeżeni we śnie, aby nie wracali do Heroda, inną drogą powrócili w swoje strony.?$w Następnie weszli do domu, zobaczyli Dziecko z Jego Matką Marią, upadli, złożyli Mu pokłon, a następnie otworzyli swoje skarby i złożyli Mu dary: złoto, kadzidło i mirrę.P# A gdy ujrzeli gwiazdę, ucieszyli się niezmiernie wielką radością.&"E Oni zaś po wysłuchaniu króla poszli. A oto gwiazda, której wschód zobaczyli, prowadziła ich aż doszła i stanęła nad miejscem, gdzie było Dziecko.E!Następnie posłał ich do Betlejem ze słowami: Idźcie i dokładnie wypytajcie o to Dziecko, a gdy tylko je znajdziecie, donieście mi, abym ja też mógł iść i złożyć Mu pokłon.{ oWtedy Herod potajemnie przywołał magów i dokładnie się od nich dowiedział o czasie pojawienia się gwiazdy."=I ty, Betlejem, ziemio judzka, wcale nie jesteś najmniejsze pośród książąt Judy, z ciebie bowiem wyjdzie władca, który pasł mój lud -- Izrael.b=Oni zaś odpowiedzieli mu: W Betlejemie Judzkim; bo tak zostało napisane przez proroka: Zgromadził zatem wszystkich arcykapłanów oraz nauczycieli ludu i zaczął ich wypytywać, gdzie Chrystus ma się narodzić?V%Gdy król Herod o tym usłyszał, przeraził się, a z nim cała Jerozolima.z zapytaniem: Gdzie jest ten narodzony Król Żydów? Zobaczyliśmy bowiem wschód Jego gwiazdy i przyszliśmy złożyć Mu pokłon.w iGdy Jezus urodził się w Betlejem w Judei za dni króla Heroda, oto przybyli do Jerozolimy magowie ze Wschodu[ 1Nie obcował z nią jednak, dopóki nie urodziła syna -- i nadał Mu imię Jezus.v gGdy zaś Józef obudził się ze snu, zrobił tak, jak mu rozkazał anioł Pana i przygarnął swoją żonę.f GOto panna pocznie i urodzi syna, i nadadzą mu imię Immanuel, co się wykłada: Bóg z nami.| sA to wszystko się stało, aby się wypełniło to, co zostało wypowiedziane przez Pana za pośrednictwem proroka:` ;Urodzi Syna i nadasz mu imię Jezus; On bowiem zbawi swój lud swój od jego grzechów.W )gdy to rozważał, oto we śnie ukazał mu się anioł Pana i powiedział: Józefie, synu Dawida, nie bój się przygarnąć Marii, twojej żony, gdyż to, co się w niej poczęło, jest z Ducha Świętego. Józef natomiast, jej mąż, jako [człowiek] prawy, nie zamierzał jej zniesławiać, lecz chciał się z nią bez rozgłosu rozwieść,4 cZ pochodzeniem Jezusa Chrystusa było natomiast tak: Po zaręczeniu Jego Matki Marii Józefowi, przed ich zejściem się, została znaleziona w ciąży z Ducha Świętego.^ 7Co do wszystkich więc pokoleń: od Abrahama do Dawida jest pokoleń czternaście; od Dawida do uprowadzenia do Babilonu -- pokoleń czternaście; od uprowadzenia do Babilonu do Chrystusa -- pokoleń czternaście.b ?Jakub był ojcem Józefa, męża Marii, z której narodził się Jezus, zwany Chrystusem.O Eliud był ojcem Eleazara, Eleazar ojcem Mattana, Mattan ojcem Jakuba.H  Azor był ojcem Sadoka, Sadok ojcem Achima, Achim ojcem Eliuda.P   Zorobabel był ojcem Abiuda, Abiud ojcem Eliakima, Eliakim ojcem Azora.k  Q A po przesiedleniu do Babilonu Jechoniasz został ojcem Salatiela, Salatiel zaś ojcem Zorobabela.X  + Josjasz był ojcem Jechoniasza i braci jego w czasie przesiedlenia do Babilonu.S  ! Ezechiasz był ojcem Manassesa, Manasses ojcem Amona, Amon ojcem Josjasza.P   Ozjasz był ojcem Joatama, Joatam ojcem Achaza, Achaz ojcem Ezechiasza.M Asaf był ojcem Jozafata, Jozafat ojcem Jorama, Joram ojcem Ozjasza.N Salomon był ojcem Roboama, Roboam ojcem Abiasza, Abiasz ojcem Asafa.\ 3Jessaj był ojcem Dawida, króla, Dawid poprzez żonę Uriasza był ojcem Salomona.i MSalmon poprzez Rahab był ojcem Boesa, Boes poprzez Rut ojcem Jobeda, a Jobed był ojcem Jesaja.S !Aram był ojcem Aminadaba, Aminadab ojcem Naassona, Naasson ojcem Salmona.a =Juda poprzez Tamar był ojcem Faresa i Zary, Fares był ojcem Esroma, Esrom ojcem Arama.Y -Abraham był ojcem Izaaka, Izaak ojcem Jakuba, Jakub ojcem Judy oraz jego braci.I Zwój o pochodzeniu Jezusa Chrystusa, syna Dawida, syna Abrahama. Z8~P}v})||U{{Fzzyz7yyxx>www vvuu"tt$ss;rr^rqq7ppvooonxnmmllkk,jiiih{hgOfffCee?ddZd#cc4bb_aa``__V^^i]]3\\H[[ ZZZbYYRYX,WVVUUnTTiSSNRRtQQmPPNOOO NNNMkMLoL KKVJJLIIoI/HH-GFFEEnDDZCBBOAA[@@_??M>>=O<<5;S::799T88877^66`655j5433q21100//..X--,,V++S**)t(''z&& %%X$$###7""!!2 GBMd IJ0uu<m6f u 3  3 V a ->QTiZOn jednak nie odpowiedział jej ani słowem. Wówczas podeszli Jego uczniowie i zaczęli Go prosić: Odeślij ją, gdyż woła za nami./WI oto kobieta kananejska z tamtych okolic wyszła i zaczęła wołać: Zmiłuj się nade mną, Panie, Synu Dawida! Moja córka jest strasznie dręczona przez demona.L~Gdy Jezus wyszedł stamtąd, oddalił się w strony Tyru i Sydonu.u}cTo są właśnie rzeczy, które plamią człowieka; jedzenie zaś nie umytymi rękoma człowieka nie plami.|!Gdyż z serca pochodzą złe zamysły, zabójstwa, cudzołóstwa, rozwiązłe czyny, kradzieże, fałszywe świadectwa, obraźliwe słowa.P{Lecz to, co wychodzi z ust, pochodzi z serca -- i to plami człowieka.ozWCzy nie rozumiecie, że wszystko, co wchodzi do ust, idzie do żołądka i do ustępu jest wyrzucane?=yuA On powiedział: I wy nadal jesteście niepojętni?Hx Wówczas odezwał się Piotr: Wyjaśnij nam tę przypowieść.uwcZostawcie ich! Ślepi są przewodnikami ślepych, a jeśli ślepy prowadzi ślepego, obaj wpadną do dołu.rv] A On odpowiedział: Każda roślina, której nie zasadził mój Ojciec niebieski, zostanie wykorzeniona.u{ Wtedy podeszli uczniowie i zapytali Go: Czy wiesz, że faryzeusze po usłyszeniu tego słowa, zrazili się [do Ciebie]?gtG Nie to, co wchodzi do ust, plami człowieka, lecz to, co wychodzi z ust, to plami człowieka.Qs Następnie przywołał tłum i powiedział im: Słuchajcie i zrozumcie.Mr Daremnie Mnie jednak czczą, głosząc zasady nakazane przez ludzi.Iq Lud ten czci Mnie wargami, lecz ich serce jest ode Mnie daleko.Ap}Obłudnicy! Dobrze prorokował o was Izajasz w słowach:ioKw ogóle nie [musi] czcić swego ojca; i tak unieważniliście słowo Boga dla waszej tradycji.nA wy mówicie: Ktokolwiek by powiedział ojcu lub matce: Darem jest cokolwiek z mojej strony mogłoby [wam] być wsparciem,umcBóg bowiem powiedział: Czcij ojca i matkę, oraz: Kto złorzeczy ojcu lub matce, niech poniesie śmierć.bl=On zaś odpowiedział: Dlaczego i wy dla waszej tradycji przekraczacie przykazanie Boga?pkYDlaczego Twoi uczniowie przekraczają tradycję starszych? Bo nie myją swoich rąk, gdy jedzą chleb.]j 5Wtedy podeszli do Jezusa faryzeusze oraz znawcy Prawa z Jerozolimy z takim pytaniem:i$i zaczęli Go prosić, aby mogli dotknąć choćby rąbek Jego szaty -- i ci wszyscy, którzy dotknęli, zostali ocaleni."h=#Ludzie z tego miejsca rozpoznali Go i rozesłali wiadomość po całej tej okolicy, tak że przyprowadzili do Niego wszystkich, którzy się mieli źle,?gy"Po przeprawieniu się dotarli do ziemi przy Genezaret.jfM!Ci zaś, którzy byli w łodzi, pokłonili się Mu i stwierdzili: Naprawdę, jesteś Synem Boga..eW A gdy weszli do łodzi, wiatr ustał.wdgJezus zaś natychmiast wyciągnął rękę, uchwycił go i powiedział: O małowierny, dlaczego zwątpiłeś?pcYJednakże widząc potężny wiatr, zląkł się i, gdy zaczął tonąć, zawołał: Panie, ratuj mnie!cb?A On na to: Przyjdź. I Piotr wyszedł z łodzi, szedł po wodzie i przyszedł do Jezusa.haIWtedy odezwał się Piotr: Panie, jeśli to Ty jesteś, każ mi przyjść do siebie po wodzie.b`=Jezus natomiast natychmiast zwrócił się do nich: Odwagi, Ja jestem, nie bójcie się!_!Uczniowie natomiast, gdy zobaczyli Go idącego po morzu, przestraszyli się i mówili sobie, że to jest zjawa, a ze strachu wykrzyknęli.I^ A o czwartej straży nocnej przyszedł do nich, idąc po morzu.t]aŁódź natomiast była już wiele stadiów od brzegu, nękana przez fale, ponieważ wiatr był przeciwny.{\oPo rozpuszczeniu tłumów wstąpił samotnie na górę, aby się pomodlić. A z nastaniem wieczoru, był tam sam.~[uI zaraz ponaglił uczniów, aby wsiedli do łodzi i popłynęli przed Nim na drugą stronę, zanim rozpuści tłumy.eZCTych zaś, którzy jedli, było około pięciu tysięcy mężczyzn oprócz kobiet i dzieci.rY]Tak zjedli wszyscy i zostali nasyceni; zebrali też dwanaście pełnych koszów pozostałych kawałków.KXNastępnie rozkazał tłumom spocząć na trawie, wziął te pięć chlebów i te dwie ryby, spojrzał w niebo, pobłogosławił, po czym łamał i podawał chleby uczniom, a uczniowie tłumom.6WgOn jednak polecił: Przynieście mi je tutaj.GVOni na to: Nie mamy to nic prócz pięciu chlebów i dwu ryb.XU)Jezus zaś powiedział im: Nie mają potrzeby odchodzić, wy dajcie im jeść.KTWraz z nastaniem wieczoru podeszli do Niego Jego uczniowie ze słowami: Miejsce to jest puste i godzina już przeszła; rozpuść te tłumy, aby odeszły do wiosek i nakupiły sobie żywności.S A gdy wyszedł [z łodzi], zobaczył wielki tłum i zlitował się nad nimi, i uzdrowił wśród nich ludzi wątłego zdrowia.7Rg Po usłyszeniu tej wiadomości, Jezus usunął się stamtąd w łodzi na odosobnione pustynne miejsce. Tłumy jednak dowiedziały się o tym i pieszo poszły za Nim z miast.wQg Następnie przyszli jego uczniowie, zabrali ciało, pogrzebali je, a potem poszli i donieśli o tym Jezusowi.ePC I przyniesiono jego głowę na misie, i dano dziewczynce, a ona zaniosła ją swojej matce.5Oe Posłał zatem i ściął Jana w więzieniu.N  i zasmucił się król, [lecz] ze względu na przysięgę oraz spoczywających wraz z nim przy stole polecił, aby [jej] dano.pMYOna natomiast nakłoniona przez matkę: Daj mi tu na misie - powiedziała -- głowę Jana Chrzciciela.VL%Z tego powodu przyrzekł pod przysięgą, że da jej o cokolwiek go poprosi.hKILecz w czasie urodzin Heroda córka Herodiady zatańczyła wśród [gości] i urzekła Heroda.TJ!i chociaż chciał go zabić, bał się tłumu, gdyż mieli go za proroka.:IoJan bowiem powtarzał mu: Nie wolno ci jej mieć.yHkGdyż Herod schwytał Jana, związał go i umieścił w więzieniu z powodu Herodiady, żony jego brata Filipa.G-I powiedział do swoich dworzan: To jest Jan Chrzciciel; to on został wzbudzony z martwych i dlatego przejawy mocy dają znać w nim [o sobie].CF W tym czasie tetrarcha Herod usłyszał wieść o Jezusie.IE  :I nie dokonał tam wielu czynów mocy -- z powodu ich niewiary.D 9I zaczęli się do Niego zrażać. Wtedy Jezus im powiedział: Nie jest prorok bez czci, chyba tylko w ojczystych stronach i w swoi domu.[C/ 8A Jego siostry, czy nie ma ich wszystkich u nas? Skąd więc u Niego to wszystko?B} 7Czy nie jest On synem tego cieśli? Czy Jego Matce nie jest na imię Maria, a Jego braciom Jakub, Józef, Szymon i Juda?7Ag 6Gdy przyszedł w swoje ojczyste strony, zaczął ich nauczać w ich synagodze, tak że byli oni zdumieni i zastanawiali się: Skąd u Niego ta mądrość i te przejawy mocy?[@/ 5I stało się, gdy Jezus skończył te podobieństwa, że oddalił się stamtąd.H?  4A On im powiedział: Dlatego każdy znawca Prawa, który stał się uczniem Królestwa Niebios, podobny jest do człowieka gospodarza, który wyciąga ze swojego skarbca to, co nowe i stare.@>{ 3Czy zrozumieliście to wszystko? Odpowiedzieli Mu: Tak!T=! 2i wrzucą ich do ognistego pieca; tam będzie płacz i zgrzytanie zębów.f<E 1Tak będzie przy końcu wieku; wyjdą aniołowie i oddzielą złych spośród sprawiedliwych;w 0którą po napełnieniu wyciągnęli się na brzeg, usiedli, dobre wybrali do naczyń, a złe wyrzucili na zewnątrz.o:W /Dalej Królestwo Niebios podobne jest do sieci, zarzuconej w morze i zgarniającej z każdego rodzajuh9I .Gdy znalazł jedną drogocenną perłę, odszedł, sprzedał wszystko, co miał, i nabył ją.w8g -Dalej Królestwo Niebios podobne jest do człowieka żeglującego po morzach w poszukiwaniu pięknych pereł.*7M ,Królestwo Niebios podobne jest do skarbu ukrytego w roli, który człowiek znalazł, ukrył, uradowany odszedł, sprzedał wszystko, co ma, i kupił tę rolę.k6O +Wtedy sprawiedliwi rozbłysną jak słońce w Królestwie swego Ojca. Kto ma uszy, niech słucha!T5! *i wrzucą ich do ognistego pieca; tam będzie płacz i zgrzytanie zębów.4 )Syn Człowieczy pośle swoich aniołów i zbiorą z Jego Królestwa wszystkie skandale oraz dopuszczających się bezprawia,Y3+ (Jak więc zbierany się kąkol i palony w ogniu, tak będzie przy końcu wieku.s2_ 'nieprzyjacielem, który go rozsiał, jest diabeł, żniwem jest koniec wieku, a żeńcami są aniołowie.Z1- &rolą jest świat, dobrym nasieniem synowie Królestwa, kąkolem synowie złego,S0 %Odpowiedział im: Tym, który sieje dobre nasienie, jest Syn Człowieczy;1/[ $Następnie rozpuścił tłumy i poszedł do domu. Wówczas podeszli do Niego Jego uczniowie z taką prośbą: Wyjaśnij nam dokładnie przypowieść o kąkolu na roli.6.e #W ten sposób spełniło się to, co zostało powiedziane przez proroka, gdy mówił: Otworzę w przypowieściach moje usta, wypowiem rzeczy zakryte od założenia świata.l-Q "To wszystko Jezus mówił do ludu w przypowieściach, a bez przypowieści nic do nich nie mówił.6,e !Opowiedział im inną przypowieść: Królestwo Niebios podobne jest do zakwasu, który wzięła kobieta i zmieszała z trzema satonami mąki, aż się wszystko zakwasiło.M+ Wprawdzie jest ono mniejsze niż wszystkie nasiona, ale kiedy wyrośnie, jest większe od warzyw i staje się drzewem, tak że zlatują się ptaki niebieskie i budują gniazda w jego gałęziach.*1 Przedłożył im też inną przypowieść: Królestwo Niebios podobne jest do ziarnka gorczycy, które wziął człowiek i zasiał na swojej roli.K) Pozwólcie obu rosnąć razem aż do żniwa. A w czasie żniwa powiem żeńcom: Zbierzcie najpierw kąkol i powiążcie go w snopy na spalenie, pszenicę natomiast zbierzcie do mojego spichrza.m(S Odpowiedział: Nie! Abyście czasem zbierając kąkol, jednocześnie nie powyrywali z nim pszenicy.p'Y Odpowiedział: Nieprzyjaciel to zrobił. Słudzy na to: Czy chcesz więc, abyśmy poszli i zebrali go? & Przyszli więc słudzy gospodarza i zapytali go: Panie, czy nie posiałeś dobrego nasienia na swojej roli? Skąd więc ma kąkol?Q% Kiedy zboże podrosło i wydało owoc, wtedy pokazał się też kąkol.k$O A gdy ludzie spali, przyszedł jego nieprzyjaciel, nasiał kąkolu między pszenicę, i odszedł.# Przedłożył im też inną przypowieść: Królestwo Niebios podobne jest do człowieka, który posiał dobre nasienie na swojej roli.'"G A posiany na dobrej ziemi to ten, kto słucha słowa i rozumie [je]; ten właśnie wydaje owoc i czyni: ten sto, ten sześćdziesiąt, a tamten trzydzieści.!# Z kolei posiany między ciernie to ten, kto słucha słowa, ale troska tego wieku i oszustwo bogactwa duszą słowo i staje się bezowocne. % ale nie ma w sobie korzenia, przeciwnie: wytrzymuje tylko chwilę, gdy nastaje ucisk lub prześladowanie z powodu słowa, zaraz się zraża.iK Zasiany zaś na gruncie skalistym to ten, kto słucha słowa i zaraz z radością je przyjmuje,$A Do każdego, kto słucha słowa o Królestwie i nie rozumie, przychodzi zły i porywa to, co zostało zasiane w jego sercu -- to jest zasiany przy drodze.7i Wy zatem wysłuchajcie przypowieści o siewcy./W bo zapewniam was, że wielu proroków i sprawiedliwych pragnęło zobaczyć to, co wy widzicie, a nie zobaczyli, i usłyszeć to, co wy słyszycie, a nie usłyszeli.M Lecz szczęśliwe wasze oczy, że widzą i wasze uszy, że słysząhI Gdyż tłuszczem obrosło serce tego ludu, z trudem uszami usłyszeli, swoje oczy zamknęli, aby oczami nie zobaczyli ani uszami nie usłyszeli, [aby] sercem nie zrozumieli, nie nawrócili się -- i abym ich nie wyleczył.%C I spełnia się na nich proroctwo Izajasza, które głosi: Słuchem będziecie słuchać i nie zrozumiecie; wpatrzeni będziecie patrzeć i nie zobaczycie.w Dlatego mówię do nich w przypowieściach, że patrząc, nie widzą, i słuchając, nie słyszą ani nie rozumieją. Ktokolwiek bowiem ma, temu będzie dane i będzie miał w nadmiarze; ktokolwiek zaś nie ma, temu również to, co ma, zostanie odebrane.yk On zaś odpowiedział im: Wam zostało dane poznać tajemnice Królestwa Niebios, ale tamtym nie zostało dane.a; Wówczas podeszli uczniowie i zapytali Go: Dlaczego mówisz do nich w przypowieściach?$C Kto ma uszy, niech słucha.r] Jeszcze inne padły na dobrą ziemię i wydały owoc, te sto, te sześćdziesiąt, a tamte trzydzieści.W' Inne znów padły między ciernie, ciernie natomiast wyrosły i zadusiły je.c? Gdy zaś wzeszło słońce, zostały spieczone, a ponieważ nie miały korzenia, uschły.! Inne zaś padły na miejsce skaliste, gdzie nie miały wiele gleby, i szybko wystrzeliły w górę, dlatego że gleba nie była głęboka.\1 A gdy on siał, niektóre padły przy drodze i przyleciały ptaki -- i zjadły je.^5 I powiedział im wiele w przypowieściach, mówiąc: Oto wyszedł siewca, aby siać.v e I zebrały się przy Nim wielkie tłumy; tak że wszedł do łodzi i usiadł, a cały tłum stał na brzegu.=  w Tego dnia wyszedł Jezus z domu i usiadł nad morzem.z m 2Gdyż ktokolwiek pełni wolę mojego Ojca mojego, który jest w niebie, ten jest moim bratem, siostrą i matką.k O 1Następnie wyciągnął swoją rękę ku swoim uczniom i oświadczył: Oto moja matka moi bracia!r ] 0On zaś zwrócił się do tego, który Mu o tym powiedział: Kto jest moją matką i kim są moi bracia?   /Wtedy ktoś Mu powiedział: Oto Twoja Matka i Twoi bracia stoją na zewnątrz i szukają [sposobności], aby z Tobą pomówić.  .Gdy jeszcze mówił do tłumów, oto Matka oraz Jego bracia stanęli na zewnątrz, szukając [sposobności], aby z Nim pomówić.^5 -Wówczas idzie, zabiera z sobą siedem innych duchów gorszych od siebie i, po wejściu, zamieszkuje tam; i końcowy stan tego człowieka staje się gorszy od początków. Tak też będzie z tym złym pokoleniem.  ,Wtedy mówi: Wrócę do mojego domu, skąd wyszedłem, i gdy przychodzi, zastaje go niezamieszkanym, wymiecionym i przyozdobionym. +Gdy zaś duch nieczysty wyjdzie z człowieka, przemierza miejsca bezwodne w poszukiwaniu odpoczynku, jednak go nie znajduje.@y *Królowa z Południa zostanie wzbudzona na sądzie wraz z tym pokoleniem i osądzi je; bo przybyła z krańców ziemi słuchać mądrości Salomona, a oto tutaj więcej niż Salomon.!; )Ludzie Niniwy staną na sądzie wraz z tym pokoleniem i osądzą je, gdyż opamiętali się dzięki poselstwu Jonasza, a oto tutaj więcej niż Jonasz. (Gdyż podobnie jak Jonasz był w łonie potwora trzy dni i trzy noce, tak i Syn Człowieczy będzie w sercu ziemi trzy dni i trzy noce.  'On zaś odezwał się na to: Pokolenie złe i cudzołożne poszukuje znaku i znak nie będzie mu dany poza znakiem proroka Jonasza.~u &Wtedy odpowiedzieli Mu niektórzy ze znawców Prawa i faryzeuszów: Nauczycielu, chcemy zobaczyć jakiś Twój znak.z~m %Gdyż na podstawie swoich słów zostaniesz usprawiedliwiony i na podstawie swoich słów zostaniesz potępiony.|}q $Mówię wam natomiast: z każdego bezużytecznego słowa, które ludzie wypowiedzą, zdadzą sprawę w dniu sądu.{|o #Dobry człowiek z dobrego skarbca wydobywa rzeczy dobre, a zły człowiek ze złego skarbca wydobywa rzeczy złe.s{_ "Plemiona żmij! Jak możecie mówić dobrze będąc złymi? Bo przecież z obfitości serca mówią usta.(zI !Albo zróbcie drzewo dobre -- i owoc będzie dobry; albo zróbcie drzewo bezużyteczne -- i owoc będzie bezużyteczny; gdyż po owocu rozpoznaje się drzewo.]y3 I ktokolwiek wypowiedziałby słowo przeciw Synowi Człowieczemu, będzie mu odpuszczone; kto by jednak wypowiedział przeciw Duchowi Świętemu, temu nie będzie odpuszczone ani w tym wieku ani w nadchodzącym.{xo Dlatego mówię wam: Każdy grzech i obraza będą ludziom odpuszczone, ale obraza Ducha nie będzie odpuszczona.]w3 Kto nie jest ze Mną, jest przeciwko Mnie, a kto ze Mną nie gromadzi -- rozprasza.0vY Albo jak może ktoś wejść do domu mocnego [człowieka] i zagarnąć jego rzeczy, jeśli najpierw nie zwiąże mocnego [człowieka] i dopiero wtedy jego dom ograbi?uw Jeśli jednak Ja wyganiam demony w [mocy] Ducha Bożego, to z pewnością przybliżyło się do was Królestwo Boże.t Ponadto jeśli Ja w [mocy] Belzebula wyganiam demony, to w czyjej [mocy] wyganiają wasi synowie? Dlatego oni będą waszymi sędziami.lsQ Stąd jeśli szatan szatana wygania, sam z sobą podzielony; jak więc ostoi się jego królestwo?'rG Znając ich myśli, powiedział im: Każde królestwo podzielone samo w sobie, pustoszeje, nie ostoi się też żadne podzielone wewnętrznie miasto lub dom. q  Gdy zaś usłyszeli to faryzeusze, stwierdzili: Ten nie wygania demonów inaczej jak tylko w [mocy] Belzebula, władcy demonów.`p9 A wszystkie tłumy zaczęły się dziwić i powtarzać: Czy Ten nie jest Synem Dawida?o/ Wtedy został Mu przyprowadzony opętany niewidomy i głuchoniemy [człowiek]. Uzdrowił go, tak że głuchoniemy mógł już mówić i widzieć.=nu A w Jego imieniu narody pokładać będą nadzieję.vme Trzciny zgniecionej nie złamie i lnu tlącego się nie dogasi, dopóki nie doprowadzi sądu do zwycięstwa.al; Nie będzie się kłócił ani krzyczał, ani nikt na ulicach nie usłyszy Jego głosu.#k? Oto mój chłopiec, którego wybrałem, mój Umiłowany, w którym moja dusza znalazła upodobanie. Położę na Nim mojego Ducha i ogłosi narodom sąd.`j9 tak by wypełniło się to, co zostało powiedziane przez proroka Izajasza w słowach:2i_ I nakazał im, aby nie czynili Go znanym,~hu A gdy Jezus to rozpoznał, usunął się stamtąd. Poszły też za Nim wielkie tłumy -- i uzdrowił ich wszystkich.`g9 Faryzeusze natomiast wyszli i powzięli plan przeciw Niemu, w jaki sposób Go zgubić.f Następnie zwrócił się do tego człowieka: Wyciągnij swoją rękę. I wyciągnął, a [ta] stała się znów tak zdrowa jak druga.eeC O ile więcej natomiast znaczy człowiek, niż owca! Dlatego wolno w szabat czynić dobrze.,dQ On zaś im odpowiedział: Kto spośród was okaże się człowiekiem, który mając jedną owcę, gdy mu ta w szabat w dół wpadnie, nie chwyci jej i wyciągnie? c I oto był tam człowiek, który miał uschłą rękę. I, aby móc Go potępić, zadali Mu pytanie: Czy wolno w szabat uzdrawiać?;bq Gdy odszedł stamtąd, przyszedł do ich synagogi.3aa Syn Człowieczy bowiem jest Panem szabatu.y`k Gdybyście natomiast rozumieli, co znaczy: Miłosierdzia chcę, a nie ofiary, nie potępialibyście niewinnych.=_u A mówię wam, że tu jest więcej niż świątynia.o^W Albo czy nie czytaliście w Prawie, że w szabat kapłani w świątyni łamią szabat i są niewinni?]+ Jak wszedł do Domu Bożego i zjedli chleby ofiarne, których nie wolno było jeść jemu ani tym, którzy z nim byli, a tylko samym kapłanom?\w Wówczas On im odpowiedział: Czy nie czytaliście, co uczynił Dawid, gdy był głodny, oraz ci, którzy z nim byli?~[u Gdy to zobaczyli faryzeusze, zwrócili się do Niego: Oto Twoi uczniowie robią to, czego nie wolno robić w szabat.Z  W tym czasie, a był to szabat, Jezus szedł przez zboża, a Jego uczniowie, głodni, i zaczęli zrywać kłosy i jeść.@Y{ Gdyż moje jarzmo jest wygodne, a moje brzemię lekkie.X Weźcie na siebie moje jarzmo i uczcie się ode Mnie, że jestem łagodny i pokorny sercem, a znajdziecie odświeżenie dla waszych dusz.uWc Przyjdźcie do Mnie wszyscy którzy jesteście spracowani i obciążeni, a Ja przywrócę wam świeżość.V7 Wszystko zostało mi przekazane przez mojego Ojca i nikt nie zna Syna tylko Ojciec, i nikt nie zna Ojca tylko Syn oraz ten, komu Syn zechce objawić.DU Tak, Ojcze, gdyż to stało się upodobaniem wobec Ciebie.:Tm W tym czasie Jezus odezwał się w te słowa: Wysławiam cię, Ojcze, Panie nieba i ziemi, że zakryłeś te rzeczy przed mądrymi i roztropnymi, a objawiłeś je niemowlętom.RS Ale mówię wam: W dniu sądu lżej będzie ziemi sodomskiej niż tobie.OR A ty, Kafarnaum, czy aż do nieba będziesz wywyższone? Aż do hadesu zstąpisz, bo gdyby w Sodomie miały miejsce te przejawy mocy, do których w tobie doszło, pozostałaby do dnia dzisiejszego.RQ Lecz mówię wam: W dniu sądu lżej będzie Tyrowi i Sydonowi niż wam.;Po Biada tobie, Chorazynie, biada tobie, Betsaido; bo gdyby w Tyrze i Sydonie miały miejsce przejawy mocy, do których w was doszło, dawno by się w worze i popiele opamiętały.Ow Wtedy zaczął grozić miastom, w których miało miejsce najwięcej przejawów Jego mocy, że się nie opamiętały.SN Przyszedł Syn Człowieczy, jadł i pił, a mówią: Oto człowiek żarłoczny i nadużywający wina, przyjaciel celników i grzeszników. I mądrość jest usprawiedliwiona na podstawie swych czynów.LM Przyszedł bowiem Jan, nie jadł i nie pił, a mówią: Ma demona.L Grałyśmy wam na flecie, a nie tańczyliście, śpiewałyśmy wam żałobne pieśni, a nie uderzałyście się w piersi.K Do kogo zaś porównam to pokolenie? Podobne jest do dzieci siedzących na rynkach, które kierują do drugich takie słowa$JC Kto ma uszy, niech słucha!RI i jeśli chcecie to przyjąć, on jest Eliaszem, który miał przyjść.?Hy Bo wszyscy prorocy oraz Prawo prorokowali aż do Jana;yGk A od dni Jana Chrzciciela aż dotąd Królestwo Niebios doznaje przemocy i porywają je ludzie niepowstrzymani.(FI Zapewniam was: Nie powstał z tych, którzy z niewiast się rodzą, większy od Jana Chrzciciela, ale najmniejszy w Królestwie Niebios większy jest niż on.E To jest ten, o którym napisano: Oto Ja posyłam przed tobą mojego posłańca, który przed tobą przygotuje twoją drogę.^D5 Ale co wyszliście zobaczyć? Proroka? Tak! Mówię wam, nawet więcej niż proroka.C Ale co wyszliście zobaczyć? Czy człowieka ubranego w miękkie szaty? Oto ci, którzy noszą miękkie szaty, są w domach królewskich.B/ A gdy oni odchodzili, zaczął Jezus mówić do tłumów o Janie: Co wyszliście obejrzeć na pustkowiu? Czy trzcinę chwiejącą się od wiatru??Ay i szczęśliwy jest ktokolwiek się do Mnie nie zrazi.'@G Niewidomi odzyskują wzrok i chromi chodzą, trędowaci doznają oczyszczenia i głusi słyszą, umarli są wskrzeszani, a ubogim głoszona jest ewangelia --Y?+ Jezus im odpowiedział: Idźcie i donieście Janowi co słyszycie i oglądacie:Y>+ Czy Ty jesteś Tym, który ma przyjść, czy też mamy spodziewać się innego?r=] A Jan, gdy usłyszał w więzieniu o czynach Chrystusa, posłał przez swoich uczniów, aby Go zapytać:< ) I stało się, gdy Jezus zakończył wydawanie poleceń swoim dwunastu uczniom, że odszedł stamtąd, aby nauczać i głosić w ich miastach.;# *I ktokolwiek napoiłby jednego z tych małych tylko kubkiem zimnej wody w imię ucznia, zapewniam was, na pewno nie straci swojej zapłaty.$:A )Kto przyjmuje proroka w imię proroka, weźmie zapłatę proroka; i kto przyjmuje sprawiedliwego w imię sprawiedliwego, weźmie zapłatę sprawiedliwego.h9I (Kto was przyjmuje, Mnie przyjmuje, a kto Mnie przyjmuje, przyjmuje Tego, który Mnie posłał.g8G 'Kto szuka swojej duszy, zgubi ją, kto zgubi swoją duszę ze względu na Mnie, znajdzie ją.R7 &i kto nie bierze swojego krzyża i idzie za Mną, nie jest Mnie godzien.6% %Kto kocha ojca lub matkę bardziej niż Mnie, nie jest Mnie godzien; i kto kocha syna lub córkę bardziej niż Mnie, nie jest Mnie godzien;45c $I wrogami człowieka będą jego domownicy.o4W #Bo przyszedłem poróżnić człowieka Z jego ojcem, córkę z jej matką i synową z jej teściową.p3Y "Nie sądźcie, że przyszedłem rzucić pokój na ziemię; nie przyszedłem rzucić pokój, ale miecz.x2i !tego jednak, który się Mnie wyprze wobec ludzi, i Ja się wyprę przed moim Ojcem, który jest w niebiosach.1 Do każdego więc, który się do Mnie przyzna wobec ludzi, i Ja się przyznam wobec mojego Ojca, który jest w niebiosach;N0 Nie bójcie się więc; wy jesteście ważniejsi niż wiele wróbli.?/y Nawet wasze włosy na głowie wszystkie są policzone.v.e Czyż dwóch wróbli nie sprzedają za assanona? A ani jeden z nich nie spadnie na ziemię bez waszego Ojca.5-c I nie bójcie się tych, którzy zabijają ciało, duszy zaś zabić nie są w stanie; bójcie się raczej Tego, który jest w stanie i duszę i ciało zgubić w Gehennie.p,Y Co mówię wam w ciemności, opowiedzcie w świetle; a co słyszycie na ucho, rozgłoście na dachach.+ Nie bójcie się ich zatem; nie ma bowiem nic zakrytego, co by nie miało być ujawnione, ani nic tajnego, co by nie miało być poznane.*3 wystarczy uczniowi, by się stał jak jego nauczyciel, a słudze jak jego pan; jeśli gospodarza nazwali Belzebulem, tym bardziej jego domowników!F) Nie ma ucznia nad nauczyciela ani sługi nad własnego pana;&(E Gdyby was natomiast prześladowali w jednym mieście, uciekajcie do drugiego; bo zapewniam was, zanim skończycie miasta Izraela, Syn Człowieczy przyjdzie.'} Z powodu mojego imienia będziecie też przez wszystkich nienawidzeni, kto jednak wytrwa do końca, ten będzie ocalony.s&_ Wyda zaś na śmierć brat brata i ojciec dziecko i powstaną dzieci przeciwko rodzicom i uśmiercą ich.c%? gdyż nie wy jesteście tymi, którzy mówią lecz Duch waszego Ojca, który mówi w was.$' A gdy was wydadzą, nie martwcie się, w jaki sposób i co macie powiedzieć; ponieważ w tej godzinie będzie wam dane to, co macie mówić;u#c Ze względu na Mnie zostanie też zaprowadzeni przed namiestników i królów, na świadectwo im i poganom.l"Q Strzeżcie się natomiast ludzi, gdyż będą was wydawać sądom i biczować w swoich synagogach.!y Oto Ja posyłam was jak owce między wilki, starajcie się zatem być przemyślni jak węże i prości jak gołębice.g G Zapewniam was, w dniu sądu znośniej będzie ziemi sodomskiej i gomorskiej niż temu miastu.' Ktokolwiek zaś nie przyjąłby was ani nie słuchał waszych słów, wychodząc z tego domu lub miasta, strząśnijcie proch z waszych nóg.# i jeśli ten dom byłby godzien, niech wasz pokój przyjdzie do niego, gdyby natomiast nie był godzien, niech wasz pokój zawróci do was.0[ Wchodząc zaś do domu, pozdrówcie go, A do któregokolwiek miasta lub wioski wejdziecie, dokładnie się dowiedzcie, kto jest w nim godzien, i tam pozostańcie aż wyjdziecie.r] a [siebie] w torbę, dwie koszule, sandały lub laskę; gdyż godzien jest robotnik swojego wyżywienia.I  Nie zaopatrujcie waszych trzosów w złoto, srebro albo miedź, Słabych uzdrawiajcie, umarłych wskrzeszajcie, trędowatych oczyszczajcie, demony wyganiajcie; jako dar wzięliście, jako dar dawajcie.F W drodze zaś głoście: Zbliżyło się Królestwo Niebios.D Idźcie raczej do owiec, które poginęły z domu Izraela. Tych dwunastu posłał Jezus z takimi poleceniami: Nie udawajcie się w drogę do pogan i nie wchodźcie do miasta Samarytan.O Szymon Kananejczyk oraz Judasz Iskariota, ten, który Go też wydał.W' Filip i Bartłomiej, Tomasz i celnik Mateusz, Jakub, syn Alfeusza, i Tadeusz,  A te są imiona dwunastu apostołów: pierwszy Szymon zwany Piotrem, i jego brat Andrzej, Jakub, syn Zebedeusza, i jego brat Jan,' I I przywołał swoich dwunastu uczniów, dał im władzę nad duchami nieczystymi, aby je wyganiali i aby uzdrawiali wszelką chorobę i wszelkie niedomaganie.P &Poproście zatem Pana żniwa, aby wygnał robotników na swoje żniwo.dA %Wtedy zwrócił się do swoich uczniów: Żniwo wprawdzie wielkie, lecz robotników mało.zm $A gdy zobaczył tłumy zlitował się nad nimi, gdyż były udręczone i porzucone jak owce niemające pasterza.,Q #I obchodził Jezus wszystkie miasta i wioski, nauczał w ich synagogach, głosił ewangelię Królestwa i uzdrawiał wszelką chorobę oraz wszelkie niedomaganie.P  "Faryzeusze zaś utrzymywali: Wygania demony w [mocy] władcy demonów.  !Po wypędzeniu demona niemy przemówił. A tłumy ogarnięte zdumieniem powtarzały: Nigdy coś takiego nie pojawiło się w Izraelu.N  Gdy oni wychodzili, przyprowadzono Mu niemego opętanego człowieka.N  Oni jednak, gdy wyszli, rozpowiedzieli o Nim po całej tamtej ziemi.x i I otworzyły się ich oczy. A Jezus nakazał im surowo, mówiąc: Uważajcie, niech nikt się o tym nie dowie!\1 Wówczas dotknął ich oczu, mówiąc: Niech się wam stanie według waszej wiary.$A A po Jego wejściu do domu, niewidomi ci podeszli do Niego. Jezus ich zapytał: Czy wierzycie, że jestem w stanie to uczynić? Odpowiedzieli: Tak, Panie!ta Gdy Jezus stamtąd odchodził, szli za Nim dwaj niewidomi i krzyczeli: Zmiłuj się nad nami, Synu Dawida!?y I rozeszła się wieść o tym po całej tamtej ziemi.V% A gdy wygnano tłum, wszedł, ujął ją za rękę -- i dziewczynka wstała.q[ powiedział: Usuńcie się, bo dziewczynka nie umarła, lecz śpi. I zaczęli się z Niego wyśmiewać.fE Gdy Jezus przyszedł do domu przełożonego i zastał tam flecistów oraz zrozpaczony tłum,"= Jezus zaś obrócił się, zobaczył ją i powiedział: Bądź dobrej myśli, córko, twoja wiara cię ocaliła. I od tej godziny kobieta była ocalona._7 Powtarzała sobie bowiem: Jeśli bym tylko dotknęła Jego płaszcza, będę ocalona.oW A oto kobieta, która krwawiła dwanaście lat, podeszła z tyłu i dotknęła skraju Jego płaszcza.J~  Wówczas Jezus wstał i wraz ze swoimi uczniami poszedł za nim.V}% Gdy to do nich mówił, oto przyszedł pewien przełożony [synagogi] i oddając Mu pokłony powiedział: Moja córka doszła teraz do końca, ale przyjdź, połóż na nią swą rękę, a będzie żyła.d|A Nie wlewają też młodego wina w stare bukłaki, w przeciwnym razie bukłaki pękają, wino wycieka, a [same] bukłaki idą na straty. Ale młode wino wlewają do nowych bukłaków -- i tak chroni się jedno i drugie.D{ Nikt zaś nie naszywa na stary płaszcz łaty z płótna, które się jeszcze nie zbiegło w praniu, bo takie jego wypełnienie ściąga [brzegi] płaszcza i rozdarcie staje się gorsze. K~~~}}f|{{!zzQzyy>xxx wvvSuuu1tt5ss^rrHqqq9pp,oTnnmll(kkjiiWhhggffQeeeddccc>y==q<&%%%3$t##""fwWielu bowiem jest zaproszonych, mało zaś wybranych.&eE Wtedy król zwrócił się do usługujących: zwiążcie mu nogi i ręce i wyrzućcie go w ciemność zewnętrzną; tam będzie płacz i zgrzytanie zębów.ad; I mówi do niego: Kolego, jak tu wszedłeś, nie mając szaty weselnej? A on oniemiał.{co A gdy wszedł król, aby przyjrzeć się spoczywającym, zobaczył tam człowieka nie ubranego w weselną szatę.b1 Słudzy ci wyszli na drogi i sprowadzili, których spotkali, zarówno złych, jak i dobrych, i wesele zapełniło się spoczywającymi przy stole.faE Idźcie więc na rozstajne drogi i tylu, ilu spotkacie, zaproście na uroczystości weselne.g`GNastępnie powiedział swoim sługom: Wesele wprawdzie gotowe, ale zaproszeni nie byli godni.m_SKról zaś rozgniewał się, posłał swoje wojsko, wygubił tych morderców, a ich miasto spalił.F^a pozostali schwytali jego sługi, znieważyli i pozabijali.^]5Oni jednak zlekceważyli to i odeszli, jeden na swoje pole, drugi do swojego handlu,A\{Znowu posłał inne sługi, z poleceniem: Powiedzcie zaproszonym: Oto mój obiad mam gotowy, moje woły i zostało pobite i wszystko jest gotowe, przyjdźcie na uroczystości weselne.j[MI posłał swoje sługi, aby zwołać zaproszonych na uroczystości, lecz nie chcieli przyjść.ZwPodobne jest Królestwo Niebios do pewnego człowieka, króla, który wyprawił uroczystości weselne swojemu synowi.aY =W odpowiedzi Jezus znów odwołał się do przypowieści kierując do nich takie słowa:UX#.I usiłowali Go schwytać, ale bali się tłumu, gdyż miał Go za proroka.gWG-A gdy arcykapłani i faryzeusze wysłuchali Jego przypowieści, zrozumieli, że mówi o nich.kVO,A ten, kto upadnie na ten kamień, rozbije się, na kogo zaś on by spadł, roztłucze go w pył.qU[+Dlatego mówię wam, że Królestwo Boże zostanie wam zabrane, a dane narodowi wydającemu jego owoce.FT*Wtedy Jezus im powiedział: Czy nigdy nie czytaliście w Pismach: Kamień, który odrzucili budujący, ten stał się głowicą węgła. Pan to sprawił i to jest cudowne w naszych oczach?S)Oni na to: Marnie tych łotrów wygubi, a winnicę wydzierżawi innym rolnikom, którzy we właściwym czasie będą mu oddawać owoce.AR}(Gdy więc przyjdzie pan winnicy, co uczyni tym rolnikom?8Qk'I wzięli go, wyrzucili poza winnicę i zabili.P}&Ale gdy rolnicy zobaczyli syna, powiedzieli sobie: To jest dziedzic! Dalej, zabijmy go, a posiądziemy jego dziedzictwo.`O9%W końcu posłał do nich swojego syna. Stwierdził: Zawstydzą się przed moim synem.\N1$Znów posłał inne sługi, więcej od pierwszych -- i postąpili z nimi podobnie.kMO#A rolnicy wzięli jego sługi i jednego ubiczowali, drugiego zabili, kolejnego zaś ukamienowali.jLM"Gdy przybliżył się czas zbiorów, posłał do rolników swoje sługi, aby odebrali jego plon.VK%!Posłuchajcie innej przypowieści: Był pewien człowiek, gospodarz, który zasadził winnicę, ogrodził ją płotem, wykuł w niej tłocznię, zbudował wieżę, wydzierżawił ją rolnikom i odjechał.WJ' Gdyż przyszedł do was Jan drogą sprawiedliwości i nie uwierzyliście mu, natomiast celnicy i prostytutki uwierzyli mu; a wy, chociaż zobaczyliście, nie odczuliście później żalu, aby mu uwierzyć.#I?Który z tych dwóch wypełnił wolę ojca? Mówią: Pierwszy. A Jezus na to: Zapewniam was, celnicy i prostytutki idą przed wami do Królestwa Bożego.mHSPodszedł też do drugiego i powiedział to samo. A on odpowiedział: Tak, Panie -- i nie poszedł.NGA on odpowiedział: Nie chcę. Potem jednak pożałował i poszedł.FJak się wam wydaje? Pewien człowiek miał dwóch synów. Podszedł do pierwszego i powiedział: Dziecko, idź dziś, pracuj w winnicy.EW końcu odpowiedzieli Jezusowi: Nie wiemy. Wówczas i On im powiedział: To i Ja wam nie powiem, jakim prawem to czynię.aD;Jeśli zaś powiemy: Od ludzi, boimy się tłumu, wszyscy bowiem mają Jana za proroka.5CcSkąd był chrzest Jana? Z nieba czy od ludzi? Oni zaś zaczęli rozważać to w sobie. Mówili: Jeśli powiemy, że z nieba, zapyta: Dlaczego więc mu nie uwierzyliście?BA Jezus im odpowiedział: I Ja zadam wam jedno pytanie, na które -- jeśli mi odpowiecie -- i Ja wam powiem, jakim prawem to czynię:*AMA gdy przyszedł do świątyni, podeszli do Niego w czasie nauczania, arcykapłani i starsi ludu z pytaniem: Jakim prawem to czynisz i kto ci dał tę władzę?V@%I wszystko, o cokolwiek wierząc poprosilibyście w modlitwie -- otrzymacie.Q?Jezus zaś odpowiedział im: Zapewniam was, jeśli macie wiarę i nie zwątpicie, zrobicie nie tylko to, co z figowcem, ale i tej górze powiecie: Podnieś się i rzuć w morze -- i [to] się stanie.w>gA gdy uczniowie to zobaczyli, zdziwili się i mówili: W jaki sposób figowiec mógł tak od razu uschnąć?!l=QI gdy przy drodze zobaczył jednego figowca podszedł do niego, ale nie znalazł na nim nic poza samymi liśćmi. I skierował się do niego: Niech się już z ciebie owoc nie rodzi na wieki. Figowiec zaś natychmiast usechł.5<eA rano, wracając do miasta, poczuł głód.Q;Potem pozostawił ich i wyszedł z miasta do Betanii, i tam zanocował.+:OI zapytali: Czy słyszysz, co one mówią? A Jezus im odpowiedział: Tak. Czy nigdy nie czytaliście: Z ust niemowląt i ssących przygotowałeś sobie chwałę?+9OArcykapłani natomiast i znawcy Prawa, widząc dziwy, które czynił, oraz dzieci, które wołały w świątyni i mówiły: Hosanna Synowi Dawida, oburzyli się.R8I podeszli do Niego w świątyni niewidomi i kulawi, a On ich uzdrowił.7{ Powiedział przy tym: Napisano: Mój dom będzie nazwany domem modlitwy, a wy zrobiliście z niego jaskinię zbójców.;6o A Jezus wszedł do świątyni i wyrzucił wszystkich, którzy w świątyni sprzedawali i kupowali, poprzewracał stoły wymieniających pieniądze i stragany handlarzy gołębi.S5 Tłumy zaś odpowiadały: To jest prorok Jezus, ten z Nazaretu w Galilei.c4? A gdy przybył do Jerozolimy, poruszyło się całe miasto. [Ludzie] pytali: Kto to jest?<3q Tłumy natomiast, które Go poprzedzały i które za Nim podążały, wołały: Hosanna Synowi Dawida! Pochwalony Ten, który przychodzi w imieniu Pana. Hosanna na wysokościach! 2Większość zaś tłumu rozpostarła swoje płaszcze na drodze, inni z kolei obcinali gałązki z drzew i rozkładali na drodze.b1=Przyprowadzili oślicę oraz osiołka, włożyli na nie płaszcze, a On usiadł na nich.G0Uczniowie poszli więc i uczynili tak, jak im polecił Jezus./3Powiedzcie córce Syjonu: Oto twój Król przychodzi do ciebie łagodny, a jedzie siedząc na ośle i na oślęciu, synu [zwierzęcia] spod jarzma.Z.-A to się stało, aby spełniło się to, co zostało powiedziane przez proroka:k-OA jeśliby wam ktoś coś powiedział, wyjaśnijcie: Pan ich potrzebuje, zaraz jednak je odeśle.$,Az takim poleceniem: Idźcie do wioski naprzeciw was, a zaraz znajdziecie uwiązaną oślicę oraz oślę wraz z nią; odwiążcie je i przyprowadźcie mi.|+ sA gdy się przybliżyli do Jerozolimy i przyszli do Betfage, do Góry Oliwnej, wtedy Jezus posłał dwóch uczniówk*O"Jezus zaś zlitował się, dotknął ich oczu, a oni natychmiast odzyskali wzrok i poszli za Nim.4)c!A oni: Panie, aby otworzyły się nam oczy!`(9 Wówczas Jezus stanął, przywołał ich i powiedział: Co chcecie, abym wam uczynił?'{Tłum jednak zganił ich, aby zamilkli; lecz oni jeszcze głośniej wołali: Zmiłuj się nad nami, Panie, Synu Dawida!&-I oto dwaj niewidomi, którzy siedzieli przy drodze, usłyszeli, że przechodzi Jezus i wykrzyknęli: Zmiłuj się nad nami, Panie, Synu Dawida!>%wGdy wychodził z Jerycha, szedł za Nim wielki tłum.$}Podobnie jak Syn Człowieczy nie przyszedł, aby Mu służono, ale aby służył i oddał swoje życie na okup za wielu.Y#+I ktokolwiek wśród was chciałby być pierwszy, niech będzie waszym sługą.}"sNie tak będzie u was, lecz ktokolwiek wśród was chciałby stać się wielki, niech będzie waszym usługującym.!yJezus jednak przywołał ich i powiedział: Wiecie, że władcy narodów podporządkowują je i wielcy tyranizują je.I  Gdy usłyszało to dziesięciu, oburzyło się na dwóch braci.T!A On im na to: Mój kielich wprawdzie pić będziecie, jednak zasiąść po mojej prawej lub po pomyślnej stronie -- nie moje to jest dać, lecz tym, którym zostało to przygotowane przez mojego Ojca.}sJezus odpowiedział: Nie wiecie, o co prosicie. Czy możecie pić kielich, który Ja mam pić? Mówią Mu: Możemy.9kOn zaś zapytał ją: Czego chcesz? Odpowiedziała: Powiedz, aby w Twoim Królestwie ci dwaj moi synowie zasiedli jeden po Twojej prawej, a drugi po Twojej pomyślnej stronie.zmWtedy podeszła do Niego matka synów Zebedeusza wraz ze swoimi synami, pokłoniła się i poprosiła Go o coś.Wydadzą Go też poganom na pośmiewisko, na ubiczowanie i na ukrzyżowanie, a trzeciego dnia zostanie wzbudzony z martwych.Oto wstępujemy do Jerozolimy i Syn Człowieczy będzie wydany arcykapłanom oraz znawcom Prawa i skażą Go na śmierć.mSPodążając do Jerozolimy, Jezus wziął ze sobą Dwunastu, odosobnił ich i w drodze powiedział:GTak właśnie ostatni będą pierwszymi, a pierwsi ostatnimi.}sCzy nie wolno mi z tym, co moje, czynić tego, co chcę? Albo czy twoje oko jest złe dlatego, że ja jestem dobry?PBierz co twoje i idź! Chcę bowiem temu ostatniemu dać, jak i tobie.wg On zaś odpowiedział jednemu z nich: Kolego, nie krzywdzę cię. Czy nie zgodziłeś się ze mną na denara? i mówić: Ci ostatni pracowali jedną godzinę, a potraktowałeś nas na równi z nami, którzy znieśliśmy ciężar dnia i upał.<s Po otrzymaniu zaczęli szemrać przeciwko panu domu_7 A gdy podeszli pierwsi, sądzili, że wezmą więcej, ale i oni otrzymali po denarze.R Podeszli zatem [wynajęci] o godzinie jedenastej i otrzymali po denarze."=Z nastaniem wieczoru pan winnicy polecił swojemu zarządcy: Zwołaj robotników i wypłać im należność, zaczynając od ostatnich aż do pierwszych.SOdpowiedzieli: Nikt nas nie wynajął. On na to: Idźcie i wy do winnicy.A gdy wyszedł około jedenastej i zastał innych stojących, zapytał ich: Dlaczego tutaj cały dzień bezczynnie stoicie.i KCi zaś poszli. Potem znów wyszedł około szóstej i dziewiątej godziny i uczynił tak samo.X )Powiedział więc do nich: Idźcie i wy do winnicy, a ja dam wam, co słuszne.i KNastępnie wyszedł około godziny trzeciej i zobaczył innych, stojących bezczynnie na rynku.X )Uzgodnił z robotnikami po denarze za dzień i posłał ich do swojej winnicy.  3Królestwo Niebios podobne jest bowiem do pewnego człowieka, gospodarza, który wyszedł wczesnym rankiem wynająć robotników do swojej winnicy.J Wielu zaś pierwszych będzie ostatnimi, a ostatnich pierwszymi.?wI każdy, kto by opuścił domy lub braci, lub siostry, lub ojca, lub matkę, lub dzieci, lub rolę ze względu na moje imię, posiądzie sto razy tyle i odziedziczy życie wieczne.q[A Jezus im powiedział: Zapewniam was, że wy, którzy poszliście za Mną, przy odrodzeniu, gdy Syn Człowieczy zasiądzie na tronie swojej chwały, zasiądziecie i wy na dwunastu tronach, aby sądzić dwanaście pokoleń Izraela.nUWtedy odezwał się Piotr: Oto my opuściliśmy wszystko i poszliśmy za Tobą co więc nam będzie?}Jezus natomiast utkwił w nich wzrok i powiedział: Z ludźmi jest to niemożliwe, lecz z Bogiem wszystko jest możliwe.oWA gdy uczniowie to usłyszeli, zaczęli się bardzo dziwić i mówić: Kto zatem może być zbawiony?Jeszcze raz wam mówię: Łatwiej jest wielbłądowi przejść przez ucho igły niż bogatemu wejść do Królestwa Bożego.{oJezus zaś zwrócił się do swoich uczniów: Zapewniam was, bogaty z trudnością wejdzie do Królestwa Niebios.fEGdy młodzieniec usłyszał to słowo, odszedł zasmucony, miał bowiem wiele posiadłości.8iWówczas Jezus powiedział: Jeśli chcesz być doskonały, odejdź, sprzedaj, co posiadasz, i daj ubogim, a będziesz miał skarb w niebiosach, i nie zwlekaj -- idź za Mną.[~/Młodzieniec odpowiedział: Tego wszystkiego dotrzymałem; czego mi jeszcze brak?R}czcij ojca i matkę, oraz: kochaj swojego bliźniego, jak samego siebie.&|EZapytał: Które? Jezus na to: Te: Nie będziesz zabijał, nie będziesz cudzołóż, nie będziesz kradł, nie będziesz składał fałszywego świadectwa,{A On mu odpowiedział: Dlaczego Mnie pytasz o to, co dobre? Jeden jest dobry. Jeśli zaś chcesz wejść w życie, zachowuj przykazania.xziI oto podszedł do Niego jeden i zapytał: Nauczycielu, co dobrego mam czynić, aby posiąść życie wieczne?=yuI włożył na nie ręce, po czym odszedł stamtąd. xJezus natomiast powiedział: Zostawcie dzieci i nie zabraniajcie im do Mnie przychodzić, ponieważ takich jest Królestwo Niebios.pwY Potem przyniesiono Mu dzieci, aby włożył na nie ręce i pomodlił się; lecz uczniowie zganili ich.~vu Są bowiem eunuchowie, którzy od łona matki takimi się urodzili, są też eunuchowie, którzy zostali wytrzebieni przez ludzi, i są eunuchowie, którzy wytrzebili się sami dla Królestwa Niebios. Kto jest wstanie to pojąć, niech pojmuje!cu? On im zaś powiedział: Nie wszyscy pojmują to słowo, lecz tylko ci, którym jest dane.mtS Na to odezwali się uczniowie: Jeśli taka jest sprawa człowieka z żoną, nie warto się żenić.ysk Mówię wam zaś: Ktokolwiek oddaliłby swoją żonę nie z powodu nierządu i poślubił inną -- cudzołoży.r!Odpowiedział im: Mojżesz przez wzgląd na twardość waszych serc pozwolił wam oddalać wasze żony, od początku jednak tak nie było.eqCWówczas zapytali: Dlaczego więc Mojżesz polecił dać poświadczenie rozwodu i oddalić?mpSStąd już nie są dwoje, ale jedno ciało. Co zatem Bóg sprzągł, człowiek niech nie rozdziela.o+Następnie powiedział: Dlatego opuści człowiek ojca i matkę, połączy się ze swoją żoną i będą ci dwoje [złączeni] w jedno ciało.tnaA On odpowiedział: Czy nie czytaliście, że Stwórca od początku stworzył ich mężczyzną i kobietą?'mGPodeszli do Niego również faryzeusze, którzy wystawiając Go na próbę zadali pytanie: Czy wolno człowiekowi oddalić swoją żonę z każdej przyczyny?@l{Poszły też za Nim wielkie tłumy i uzdrowił ich tam. k I stało się, gdy Jezus zakończył te słowa, że odszedł z Galilei i przyszedł na pogranicze Judei, po drugiej stronie Jordanu.pjY#Podobnie mój Ojciec niebieski uczyni wam, jeśli każdy z [całego] serca nie odpuści swojemu bratu.~iu"I pan, rozgniewany, wydał go dozorcom więziennym, [by się nim zajęli] dopóki nie odda wszystkiego, co dłużne.mhS!Czy i ty nie powinieneś zlitować się nad swoim współsług jak i ja zlitowałem się nad tobą?g Wtedy jego pan wezwał go i powiedział: Ty niegodziwy sługo! Cały tamten dług darowałem ci, dlatego że mnie prosiłeś.5fcGdy więc [inni] jego współsłudzy zobaczyli, co zaszło, bardzo się zasmucili, a następnie poszli i o wszystkim, co się stało, dokładnie opowiedzieli swojemu panu.keOOn jednak nie chciał, lecz odszedł i wtrącił go do więzienia, dopóki nie odda, co dłużne.edCUpadł więc jego współsługa i prosił go, mówiąc: Okaż mi cierpliwość, a oddam ci.4caPo wyjściu zaś ten sługa spotkał jednego ze swoich współsług, który był mu winien sto denarów; złapał go, zaczął dusić i domagać się: Oddaj, coś winien.Tb!Wtedy pan zlitował się nad tym sługą, uwolnił go i darował mu dług.maSUpadł więc sługa, pokłonił mu się i przemawiał: Okaż mi cierpliwość, a wszystko ci oddam.`/A ponieważ nie miał [z czego] oddać, pan polecił, aby został sprzedany wraz żoną i dziećmi oraz wszystkim, co ma -- i by zostało oddane.w_gGdy zaś zaczął się rozliczać przyprowadzono mu jednego dłużnika winnego dziesięć tysięcy talentów. ^ Dlatego Królestwo Niebios przypomina pewnego człowieka, króla, który postanowił sprawdzić rozliczenia ze swoimi sługami.e]CJezus odpowiedział: Nie mówię ci, że aż siedem razy, lecz siedemdziesiąt razy siedem.\!Wtedy podszedł Piotr i zapytał Go: Panie, ile razy mam odpuścić mojemu bratu, jeśli zgrzeszy przeciwko mnie? Czy aż do siedmiu razy?\[1Gdyż gdzie są dwaj lub trzej zgromadzeni w moje imię, tam jestem pośród nich.MZI znów zapewniam was, że jeśli dwaj spośród was na ziemi zgodzą się co do wszelkiej sprawy, o którą zamierzają poprosić, stanie się im ze strony mojego Ojca, który jest w niebiosach.Y%Zapewniam was, cokolwiek zwiążecie na ziemi, będzie związane w niebie; i cokolwiek rozwiążecie na ziemi, będzie rozwiązane w niebie.X!Jeśliby zaś ich nie posłucha, powiedz kościołowi; a jeśli i kościoła nie posłucha, niech będzie dla ciebie jak poganin i celnik.W%Jeśli jednak nie posłucha, weź z sobą jeszcze jednego lub dwóch, aby na ustach dwóch lub trzech świadków była oparta każda sprawa.V/Jeśli twój brat zgrzeszy [przeciw tobie], idź przekonaj go [o tym] tylko między sobą a nim; jeśli cię posłucha, pozyskałeś swego brata.sU_Tak też nie jest wolą przed waszym Ojcem, którym jest w niebiosach, aby zginął jeden z tych małych.$TA I jeśli uda mu się ją znaleźć, zapewniam was, że się z niej bardziej cieszy niż z dziewięćdziesięciu dziewięciu tych, które nie zbłądziły.ES Jak się wam wydaje? Jeśli jakiś człowiek posiada sto owiec i zbłądzi jedna z nich, to czy nie zostawi w górach dziewięćdziesięciu dziewięciu i nie pójdzie szukać zbłąkanej? R --1Q[ Uważajcie, abyście nie gardzili żadnym z tych małych, gdyż mówię wam, że ich aniołowie w niebiosach zawsze widzą twarz mojego Ojca, który jest w niebiosach.BP} I jeśli twoje oko jest dla ciebie pułapką, wyłup je i odrzuć od siebie; lepiej jest dla ciebie wejść w życie jednookim, niż mieć dwoje oczu i być wrzuconym do Gehenny ognia.vOeJeżeli zaś twoja ręka lub twoja stopa jest dla ciebie pułapką, odetnij ją i odrzuć od siebie; lepiej jest dla ciebie wejść w życie okaleczony lub kulawym, niż mieć obie ręce lub obie stopy być wrzuconym do ognia wiecznego.NBiada światu z powodu skandali! Nadejście skandali jest koniecznością, lecz biada człowiekowi, przez którego skandal przychodzi.6MeKto natomiast zrazi jednego z tych małych, wierzących we Mnie, korzystniej byłoby dla niego, aby mu u szyi zawieszono ośli kamień młyński i utopiono w głębi morza.JL I kto przyjmie jedno takie dziecko w moje imię, Mnie przyjmuje.XK)Kto więc uniży się jak to dziecko, ten jest większy w Królestwie Niebios.Ji powiedział: Zapewniam was, że jeśli się nie nawrócicie i nie staniecie jak dzieci, na pewno nie wejdziecie do Królestwa Niebios.:IoI przywołał dziecko, postawił je pośród nichmH UW tym czasie uczniowie podeszli do Jezusa i zapytali: Kto zatem jest większy w Królestwie Niebios?DGJednak abyśmy ich nie zrazili, idź nad morze, zarzuć haczyk, weź pierwszą wyciągniętą rybę, otwórz jej pyszczek, a znajdziesz stater; tego zabierz i daj im za Mnie i za siebie.UF#Gdy odpowiedział: Od obcych, Jezus stwierdził: A zatem synowie są wolni.TE!Piotr odpowiedział: Owszem, [płaci]. A gdy wchodził do domu, Jezus uprzedził go pytaniem: Jak myślisz, Szymonie, od kogo królowie ziemi pobierają cło lub podatek? Od swoich synów czy od obcych?DA gdy przyszli do Kafarnaum, podeszli do Piotra poborcy dwudrachmy z zapytaniem: Czy wasz nauczyciel nie płaci dwu drachm?]C3I zabiją Go, ale trzeciego dnia będzie zmartwychwstanie. I zasmucili się bardzo.kBOA gdy byli zebrani w Galilei, Jezus powiedział im: Syn Człowieczy ma być wydany w ręce ludzi. A--_@7A On im na to: Z powodu waszej małej wiary. Zapewniam was bowiem, jeśli macie wiarę jak ziarno gorczycy i powiecie tej górze: Przenieś się stąd tam -- przeniesie się; i nic nie będzie dla was niemożliwe.p?YWówczas na osobności podeszli do Jezusa i zapytali: Dlaczego my nie byliśmy w stanie go wypędzić?l>QPo czym skarcił go Jezus -- i demon wyszedł z niego, i od tej godziny chłopiec był uzdrowiony. =9Jezus zaś odpowiedział: O, pokolenie bez wiary i przewrotne! Jak długo z warni będę? Jak długo będę was znosił? Przyprowadźcie mii go tutaj.W<'I przyprowadziłem go do twoich uczniów, ale nie byli w stanie go uzdrowić.;i prosił: Panie, zmiłuj się nad moim synem, bo jest lunatykiem i strasznie cierpi; często bowiem wpada w ogień i często w wodę.]:3A gdy przyszli do tłumu, podszedł do Niego człowiek, upadł przed Nim na kolana,M9 Wtedy uczniowie skojarzyli, że powiedział im o Janie Chrzcicielu.87 jednak mówię wam: Eliasz już przyszedł i nie rozpoznali go, ale zrobili z nim, co chcieli. W ten sposób i Syn Człowieczy ma od nich ucierpieć.T7! On zaś odpowiedział: Eliasz rzeczywiście przychodzi i wszystko naprawi,|6q Uczniowie natomiast zadali Mu pytanie: Dlaczego więc znawcy Prawa utrzymują, że najpierw musi przyjść Eliasz?5 A w czasie ich schodzenia z góry Jezus im polecił: Nikomu nie mówcie o tym widzeniu, dopóki Syn Człowieczy nie powstanie z martwych.R4Gdy oni podnieśli swoje oczy, nikogo nie zobaczyli, poza samym Jezusem.W3'A Jezus podszedł, dotknął ich i powiedział: Wstańcie i nie bójcie się!a2;Gdy uczniowie to usłyszeli, upadli na swoją twarz swoją i bardzo się przestraszyli.;1oGdy on jeszcze mówił, oto okrył ich świetlisty obłok i oto przemówił głos z obłoku: Ten jest moim umiłowanym Synem, w którym znalazłem przyjemność; Słuchajcie Go!20]Wtedy Piotr odezwał się do Jezusa: Panie! Dobrze jest nam tu być; jeśli chcesz, rozbiję tu trzy namioty: jeden dla Ciebie, jeden dla Mojżesza i jeden dla Eliasza.L/I oto ukazali się im Mojżesz i Eliasz, którzy z Nim rozmawiali..yI został wobec nich przemieniony; Jego twarz zjaśniała jak słońce, a Jego szaty stały się białe jak światło.- A po sześciu dniach Jezus wziął z sobą Piotra, Jakuba oraz jego brata Jana, i wyprowadził ich osobno na wysoką górę..,UZapewniam was, że są wśród stojących tutaj tacy, którzy nie skosztują śmierci, dopóki nie zobaczą Syna Człowieczego, przychodzącego w swoim Królestwie.+}Gdyż Syn Człowieczy ma przyjść w chwale swojego Ojca, z aniołami swymi, i wtedy odda każdemu według jego czynów. *Co bowiem zyska człowiek, choćby zdobył cały świat, a duszę swoją stracił? Albo co da człowiek w zamian za swoją duszę?})sBo kto by chciał ocalić swoją duszę, zgubi j a kto by zgubił swoją duszę ze względu na Mnie, odnajdzie ją.+(ONastępnie Jezus powiedział do swoich uczniów: Jeśli ktoś chce pójść za Mną, niech się wyprze samego siebie, weźmie swój krzyż i niech idzie za Mną.)'KOn jednak obrócił się i powiedział Piotrowi: Odejdź za Mnie, szatanie! Jesteś moją pułapką, gdyż nie myślisz o tym, co Boże, ale o tym, co ludzkie.{&oA Piotr wziął Go sobie na stronę i zaczął upominać: Miłosierdzie Ci, Panie! Nigdy tak z Tobą nie będzie!k%OOdtąd Jezus zaczął ukazywać swoim uczniom swoim, że musi pójść do Jerozolimy, wiele wycierpieć ze strony starszych, arcykapłanów i znawców Prawa, że musi być zabity i trzeciego dnia zostać wzbudzony z martwych.`$9Następnie stanowczo nakazał uczniom, aby nikomu nie mówili, że On jest Chrystusem.T#!i bramy hadesu nie przemogą go. 19Dam ci klucze Królestwa Niebios; i cokolwiek zwiążesz na ziemi, będzie związane w Niebiosach, a cokolwiek rozwiążesz na ziemi, będzie rozwiązane w Niebiosach.X")A ja ci mówię: ty jesteś Kamieniem, a na tej opoce zbuduję mój Kościół.!UA Jezus w odpowiedzi zwrócił się do niego: Szczęśliwy jesteś Szymonie, synu Jony, bo nie ciało i krew objawiły cito, lecz mój Ojciec, który jest w niebie.P Wtedy Szymon Piotr powiedział: Ty jesteś Chrystus, Syn Boga żywego.8kWówczas zapytał: A wy za kogo Mnie uważacie?~uOdpowiedzieli Mu: Jedni za Jana Chrzciciela, inni za Eliasza, jeszcze inni za Jeremiasza lub za jednego z proroków. Gdy zaś Jezus przyszedł w okolice Cezarei Filipowej, zaczął pytać swoich uczniów: Za kogo ludzie uważają Syna Człowieczego?y Wtedy zrozumieli, że nie powiedział, aby się wystrzegali zakwasu chlebowego, ale nauki faryzeuszów i saduceuszów.{o Jak to? Nie rozumiecie, że nie o chlebie wam powiedziałem? Strzeżcie się zakwasu faryzeuszów i saduceuszów.V% 1 tych siedmiu chlebów dla czterech tysięcy -- i ile koszów zebraliście?w Jeszcze nie dostrzegacie? I nie pamiętacie tych pięciu chlebów dla pięciu tysięcy -- i ile koszów zebraliście?wgGdy Jezus to rozpoznał, powiedział: Małowierni, dlaczego zastanawiacie się sobie, że nie macie chlebów?[/Oni zaś właśnie zastanawiali się w sobie i mówili: Nie wzięliśmy chlebów.kOTymczasem Jezus im powiedział: Uważajcie i strzeżcie się zakwasu faryzeuszów i saduceuszów!SPrzed przeprawą na drugą stronę uczniowie zapomnieli wziąć chlebów. Pokolenie złe i cudzołożne poszukuje znaku, lecz znak nie będzie mu dany, poza znakiem Jonasza. Z tym zostawił ich i odszedł.'Ga rano: Będzie padać, bo niebo się czerwieni chmurzy. Z jednej strony wiecie co oznacza wygląd nieba, z drugiej nie potraficie [pojąć] znaków czasów?wgOn zaś odpowiedział im: Gdy nastaje wieczór, mówicie: Będzie bezchmurny dzień, bo się niebo czerwieni;{ qI podeszli do Niego faryzeusze oraz saduceusze i wystawiając Go na próbę prosili, aby im pokazał znak z nieba.S'Po odprawieniu tłumów, wsiadł do łodzi i przybył w granice Magadanu.^5&Tych zaś, którzy jedli, było cztery tysiące mężczyzn, oprócz kobiet i dzieci.hI%I zjedli wszyscy i najedli się, zebrali też siedem pełnych koszów pozostałych kawałków.r ]$wziął te siedem chlebów oraz ryby, podziękował, łamał oraz podawał uczniom, a uczniowie tłumom.0 [#I polecił tłumowi spocząć na ziemi,X )"A Jezus ich zapytał: Ile macie chlebów? Odpowiedzieli: Siedem i kilka rybek.r ]!Wówczas uczniowie zapytali: Skąd nam na pustkowiu tak wiele chlebów, żeby nasycić tak wielki tłum?Z - Jezus zaś przywołał swoich uczniów i powiedział: Żal mi tego tłumu, gdyż już trzy dni przebywają ze Mną i nie mają co jeść i nie chcę odprawić ich głodnych, aby czasem nie zasłabli w drodze.)Ktak że tłum był zdumiony, widząc, że głuchoniemi mówią, kalecy odzyskują zdrowie, kulawi chodzą a niewidomi widzą -- i oddali chwałę Bogu Izraela.6eI przyszły do Niego wielkie tłumy, które miały z sobą kulawych, niewidomych, kalekich, głuchoniemych oraz wielu innych i kładli ich u Jego stóp, a On ich uzdrowił,pYPo odejściu stamtąd Jezus przyszedł nad Morze Galilejskie, wszedł na górę i zajął tam miejsce.!;Wtedy Jezus zwrócił się do niej: O, kobieto, wielka jest twoja wiara; niech ci się stanie, jak chcesz. I od tej godziny jej córka była wyleczona.hIOna na to: Tak, Panie, ale i szczenięta jedzą okruchy, które spadają ze stołu ich panów._7On zaś jej odpowiedział: Nie dobrze jest brać chleb dzieci i rzucać szczeniętom.PJednak ona podeszła i kłaniając się poprosiła: Panie, pomóż mi!_7A On odpowiedział: Jestem posłany tylko do owiec, które zaginęły z domu Izraela. {+~~N~}}4||O{{zzhyytyxxcwwvv$uu1tt{tsrr]qq pCooGnnan+mml6kk jjcii4hth(gg&ffXeeZeddccUcbbnb%aaO``e___^^`]\\.[[:ZZZ+YYBXXiXWWVVUUjUTT^SS]SRR{R&QQ{QPP OOmO1NNMMdLLKKLJJ IPHHVGGFFEEsEDnCCTBBKAAh@@v??'>>===s=<//=..-,,>++-**k))n((c( '{&&S%%$$6##""!!# ,OUb2AXo4f)9q&.90\< C ~ F R {8)>E5c6Setnik zaś i ci, którzy wraz z nim strzegli Jezusa, na widok trzęsienia i tego, co się działo, bardzo się przestraszyli i stwierdzili: Ten naprawdę był Synem Boga.gG5wyszli oni z grobowców po Jego wzbudzeniu, weszli do świętego miasta i ukazali się wielu.e C4zostały otwarte grobowce i wiele ciał świętych, którzy zasnęli, zostało wzbudzonych;y k3I oto zasłona przybytku została rozdarta na dwoje, od góry do dołu, ziemią zatrzęsło, skały popękały,F 2Jezus zaś znów zawołał donośnym głosem i oddał ducha._ 71Pozostali jednak nagabywali: Przestań, zobaczymy, czy Eliasz przyjdzie Go uratować.y k0I zaraz pobiegł jeden z nich, wziął gąbkę, napełnił winnym octem, osadził na trzcinie i dawał Mu pić.lQ/Niektórzy zaś z tych, którzy tam stali, gdy to usłyszeli, zaczęli mówić: Ten woła Eliasza.#?.A około godziny dziewiątej Jezus zawołał donośnym głosem: Eli, Eli, lema sabachtani! Co znaczy: Boże mój, Boże mój, dlaczego Mnie opuściłeś?eC-Od godziny szóstej zaś ciemność stała się na całej ziemi aż do godziny dziewiątej.@{,Tak samo lżyli Go ukrzyżowani wraz z Nim przestępcy.yk+Położył ufność w Bogu; niech Go teraz wybawi, jeśli Go pragnie, powiedział przecież: Jestem Synem Boga.*innych wyratował, a siebie samego uratować nie jest w stanie; jest królem Izraela, niech teraz zstąpi z krzyża, a uwierzymy w Niego.X))Podobnie arcykapłani wraz ze znawcami Prawa i starszymi z drwiną powtarzali:/(i mówili: Ty, który rozwalasz świątynię i w trzy dni ją odbudowujesz, ratuj samego siebie, jeśli jesteś Synem Bożym, i zstąp z krzyża.O'A ci, którzy przechodzili obok, ubliżali Mu, kiwali swoimi głowamiuc&Wraz z Nim ukrzyżowali wówczas dwóch przestępców, jednego po prawej, a drugiego po pomyślnej stronie.n~U%Umieścili też nad Jego głową wypisaną przyczynę Jego [śmierci]: To jest Jezus, król Żydów./}Y$następnie usiedli i pilnowali Go tam.N|#A gdy Go ukrzyżowali, rozdzielili Jego szaty, rzucając o nie losy,_{7"dali Mu do picia wino zmieszane z żółcią; i skosztował je, ale nie chciał pić.Uz#!A gdy przyszli na miejsce o nazwie Golgota, to jest zwane Miejscem Czaszki,{yo Wychodząc spotkali pewnego człowieka, Cyrenejczyka imieniem Szymon; tego przymusili, aby poniósł Jego krzyż.{xoPo wyśmianiu, zdjęli z Niego [szkarłatny] płaszcz, ubrali Go w Jego szaty i odprowadzili Go na ukrzyżowanie.DwA plując na Niego, wzięli trzcinę i bili Go po głowie.0vYWłożyli też na Jego głowę spleciony z cierni wieniec, do prawej ręki [wcisnęli] trzcinę. I klękając przed Nim wyśmiali Go, mówiąc: Witaj, królu Żydów!BuRozebrali Go i narzucili [na Niego] szkarłatny płaszcz.ztmWówczas żołnierze namiestnika zabrali Jezusa do pretorium, a [tam] zgromadzili wokół Niego całą kohortę.Us#Wtedy zwolnił im Barabasza, a Jezusa ubiczował i wydał na ukrzyżowanie.Hr A cały lud odpowiedział: Krew Jego na nas i na nasze dzieci.PqPiłat, gdy zobaczył, że do nikąd nie zmierza, przeciwnie, zamieszanie staje się jeszcze większe, wziął wodę, umył wobec tłumu i powiedział: Nie jestem winny tej krwi, wy tego dopatrzcie.pOn zaś zapytał: Co więc złego uczynił? Oni jednak zaczęli krzyczeć jeszcze głośniej: Niech będzie ukrzyżowany!owPiłat na to: Co więc mam uczynić z Jezusem zwanym Chrystusem? Wtedy wszyscy zawołali: Niech będzie ukrzyżowany! nWówczas namiestnik odezwał się w te słowa: Którego z tych dwóch chcecie, abym wam zwolnił? A oni odpowiedzieli: Barabasza.cm?Ale arcykapłani i starsi przekonali tłumy, aby prosiły o Barabasza, a Jezusa zgubiły.9lkA gdy on siedział na krześle sędziowskim, jego żona przesłała mu taką wiadomość: Nic tobie i temu sprawiedliwemu, bo dzisiaj we śnie wiele przez Niego wycierpiałam.8kkBył bowiem świadom, że wydali Go z zawiści.jGdy się więc oni zebrali, zapytał ich Piłat: Którego chcecie, abym wam zwolnił, Jezusa Barabasza czy Jezusa zwanego Chrystusem?GiI mieli wówczas znacznego więźnia, zwanego Jezus Barabasz.khOA na święta namiestnik miał zwyczaj zwalniać ludowi jednego więźnia, tego którego chcieli.egCOn jednak nie odpowiedział mu na ani jedno słowo, tak że namiestnik bardzo się dziwił.]f3 Wówczas Piłat zapytał Go: Czy nie słyszysz, jak wiele przeciw Tobie świadczą?Ke A gdy arcykapłani i starsi oskarżali Go, nic nie odpowiedział.d5 Jezus zaś został postawiony przed namiestnikiem. Namiestnik zapytał Go: Czy Ty jesteś królem Żydów? Jezus odpowiedział: Ty [sam to] mówisz.:co I dali je za pole garncarza, jak mi nakazał Pan.Jb  Wtedy spełniło się to, co zostało powiedziane przez proroka Jeremiasza w słowach: I wzięli trzydzieści srebrników, wycenę oszacowanego, który został oszacowany przez synów Izraela.8akDlatego do dziś pole to zwane jest Polem Krwi.]`3Po odbyciu narady kupili z nich zatem pole garncarza na cmentarz dla cudzoziemców._Arcykapłani zaś wzięli srebrniki i stwierdzili: Nie wolno wrzucać ich do skarbca świątynnego, gdyż są wyceną krwi.e^CWówczas rzucił srebrniki do przybytku i oddalił się, po czym poszedł i powiesił się.~]ui powiedział: Zgrzeszyłem, gdyż wydałem krew niewinną. Oni zaś odparli: Co nam do tego? Ty [sam] tego dopatrz.\-Wtedy Judasz, który Go wydał, widząc, że został skazany, pogrążony w żalu zwrócił trzydzieści srebrników arcykapłanom oraz starszymP[Związali Go więc, odprowadzili i przekazali namiestnikowi Piłatowi.~Z wA gdy nastał wczesny ranek wszyscy arcykapłani i starsi ludu powzięli plan przeciw Jezusowi, taki żeby Go zabić.+YOKA Piotr przypomniał sobie słowo Jezusa, gdy powiedział: Zanim zapieje kogut, trzy razy się Mnie wyprzesz. Wówczas wyszedł na zewnątrz i gorzko zapłakał.XJWtedy zaczął ściągać na siebie klątwy i odwoływać do świętości: Nie znam tego człowieka. I zaraz zapiał kogut.W)IPo chwili podeszli stojący [tam ludzie] i zwrócili się do Piotra: Ty naprawdę jesteś jednym z nich, bo i twoja mowa czyni cię widocznym.IV HI znowu wyparł się pod przysięgą: Nie znam tego człowieka.UwGA gdy wyszedł ku bramie, zobaczyła go inna i powiedziała do tych, którzy tam byli: Ten był z Jezusem z Nazaretu.FTFOn zaś wyparł się wobec wszystkich: Nie wiem, co mówisz.-SSEPiotr tymczasem siedział zewnątrz, na dziedzińcu. [Tam] podeszła do niego jedna dziewczyna ze służby, mówiąc: Ty też byłeś z tym Galilejczykiem Jezusem.?RyDmówiąc: Prorokuj nam, Chrystusie, kto Cię uderzył?NQCWtedy pluli Mu w twarz, bili Go pięściami, a inni policzkowali Go,GPBCo wam się zdaje! A oni odpowiedzieli: Winien jest śmierci.OAWtedy arcykapłan rozdarł szaty i powiedział: Zbluźnił! Czy trzeba nam jeszcze świadków? Oto teraz usłyszeliście bluźnierstwo.Wtedy powstał arcykapłan i zwrócił się do Niego: Nic nie odpowiadasz na to, co oni świadczą przeciw Tobie?qK[=i oświadczyli: Ten powiedział: Jestem w stanie zburzyć przybytek Boga i przez trzy dni go zbudować.oJWC0A Jego zdrajca umówił z nimi taki znak: Jest nim Ten, którego pocałuję schwytajcie Go.=7/Gdy On jeszcze mówił, oto przyszedł Judasz, jeden z Dwunastu, a wraz z nim spory tłum z mieczami i kijami, od arcykapłanów i od starszych ludu.H< .Wstańcie, chodźmy; oto się zbliża ten, który Mnie wydaje..;U-Następnie przyszedł do uczniów i powiedział do nich: Spijcie dalej i odpoczywajcie, oto nadeszła godzina i Syn Człowieczy będzie wydany w ręce grzeszników.`:9,Zostawił ich zatem, znowu odszedł i po raz trzeci modlił się tymi samymi słowami.\91+I znów, gdy przyszedł, zastał ich śpiącymi, gdyż oczy ich były obciążone.8%*Znów po raz drugi odszedł i pomodlił się: Ojcze mój, jeśli nie może to minąć bez tego, bym go wypił, niech się stanie Twoja wola.t7a)Czuwajcie i módlcie się, abyście nie upadli w czasie próby; duch wprawdzie ochoczy, ale ciało słabe. 6(Następnie wraca do uczniów i zastaje ich śpiącymi, i mówi do Piotra: Tak to nie mogliście czuwać ze Mną ani jednej godziny?A5{'Potem przeszedł nieco dalej, upadł na swoje oblicze, modlił się i mówił: Ojcze mój, jeśli to jest możliwe, niech Mnie ominie ten kielich; jednak nie jak Ja chcę, ale jak Ty.4{&Wtedy też zwrócił się do nich: Bardzo smutna jest moja dusza aż do śmierci; zostańcie tutaj i czuwajcie ze Mną.o3W%Wziął przy tym z sobą Piotra oraz dwóch synów Zebedeusza i zaczął popadać w smutek i trwogę..2U$W ten sposób Jezus przybył wraz z nimi do ogrodu zwanego Getsemane i powiedział do uczniów: Usiądźcie tutaj, a Ja tymczasem odejdę tam i będę się modlił. 1#Rzecze mu Piotr: Choćby przyszło mi wraz z Tobą umrzeć, na pewno się Ciebie nie wyprę. Podobnie mówili i wszyscy uczniowie.n0U"A Jezus mu na to: Zapewniam cię, że tej nocy, zanim zapieje kogut, wyprzesz się Mnie trzykrotnie.g/G!Wtedy odezwał się Piotr: Choćby wszyscy się do Ciebie zrazili, ja się nigdy nie zrażę.:.o Ale po wzbudzeniu Mnie wyprzedzę was do Galilei.--Wówczas Jezus powiedział do nich: Tej nocy wy wszyscy zrazicie się do Mnie, gdyż napisano: Uderzę pasterza i będą rozproszone owce trzody;,qI po odśpiewaniu hymnu, wyszli ku Górze Oliwnej.+3Mówię wam zaś: Odtąd na pewno nie będę pił z tego owocu winorośli aż do tego dnia, gdy go będę pił z wami nowy w Królestwie mego Ojca.d*Agdyż to jest moja Krew Przymierza, która wylewa się za wielu na odpuszczenie grzechów.`)9Następnie wziął kielich, podziękował i dał im, mówiąc: Pijcie z niego wszyscy;(A gdy oni jedli, Jezus wziął chleb, pobłogosławił, złamał i rozdając uczniom powiedział: Bierzcie, jedzcie, to jest moje ciało.v'eJudasz zaś, który Go wydawał, odezwał się: Chyba nie ja, Rabbi? A On na to: Ty [sam to] powiedziałeś.F&Wprawdzie Syn Człowieczy odchodzi, jak o Nim napisano, lecz biada temu człowiekowi, przez którego Syn Człowieczy jest wydany. Lepiej by mu było, gdyby się ten człowiek nie urodził.d%AOn zaś odpowiedział: Ten, który zanurzył wraz ze Mną rękę w misie -- ten Mnie wyda.U$#I bardzo zasmuceni zaczęli pytać Go jeden po drugim: Chyba nie ja, Panie?M#I gdy oni jedli, powiedział: Zapewniam was, jeden z was Mnie wyda.N"A z nastaniem wieczoru zajął wraz z Dwunastoma miejsce przy stole.P!Uczniowie uczynili tak, jak im polecił Jezus, i przygotowali Paschę.4 aOn zaś odpowiedział: Idźcie do miasta, do znanego nam człowieka i powiedzcie mu: Nauczyciel mówi: Mój czas jest bliski, u ciebie urządzę Paschę z moimi uczniami. W pierwszym dniu Przaśników podeszli do Jezusa uczniowie i zapytali: Gdzie chcesz, abyśmy przygotowali Ci do spożycia Paschę?9mI odtąd szukał dogodnej chwili, aby Go wydać.oWi powiedział: Co chcecie mi dać, a ja wam Go wydam? Oni zaś odważyli mu trzydzieści srebrników.U#Wtedy jeden z Dwunastu, zwany Judasz Iskariot, udał się do arcykapłanów/ Zapewniam was, gdziekolwiek po całym świecie głoszona będzie ta ewangelia, opowiadane będzie i o tym, co ona uczyniła -- na jej pamiątkę.\1 ona natomiast, wylewając ten olejek na moje ciało, uczyniła to na mój pogrzeb.S Ubogich bowiem zawsze wśród siebie macie, Mnie jednak macie nie zawsze, Gdy Jezus to zauważył, powiedział do nich: Dlaczego sprawiacie tej kobiecie przykrość? Bo spełniła względem Mnie dobry uczynek.A} Przecież można to było drogo sprzedać i dać ubogim.MNa ten widok uczniowie oburzyli się i powtarzali: Po co ta strata?)podeszła do Niego kobieta, która miała alabastrowy flakonik bardzo drogiego olejku i wylała go na Jego głowę, gdy spoczywał przy stole.A}A gdy Jezus był w Betanii, w domu Szymona trędowatego,\1Powtarzali jednak: Tylko nie w święto, aby nie powstały rozruchy między ludem.>wI uradzili, aby Jezusa podstępem schwytać i zabić.lQWtedy arcykapłani i starsi ludu zebrali się na dziedzińcu arcykapłana, którego zwano Kajfasz._7Wiecie, że za dwa dni jest Pascha i Syn Człowieczy będzie wydany na ukrzyżowanie.e EI stało się, gdy Jezus skończył wszystkie te słowa, że powiedział do swoich uczniów:P.I odejdą ci na wieczną karę, sprawiedliwi zaś do życia wiecznego. -Wówczas odpowie im tymi słowy: Zapewniam was, czegokolwiek nie uczyniliście jednemu z tych najmniejszych, nie uczyniliście też Mnie.7 g,Wtedy odezwą się i oni: Panie, kiedy widzieliśmy Cię głodnym lub spragnionym, lub obcym przybyszem, lub nagim, lub słabym, lub w więzieniu -- i nie usłużyliśmy Ci? +Byłem obcym przybyszem, a nie przyjęliście Mnie, nagim, a nie ubraliście Mnie, słabym i w więzieniu, a nie odwiedziliście Mnie.f E*Gdyż byłem głodny, a nie daliście Mi jeść, byłem spragniony, a nie daliście Mi pić. )Następnie powie i tym po pomyślnej: Idźcie ode mnie, przeklęci, w ogień wieczny, przygotowany diabłu i jego aniołom.}(A Król im odpowie: Zapewniam was, cokolwiek uczyniliście jednemu z tych najmniejszych moich braci, uczyniliście Mnie.Z-'Kiedy też widzieliśmy Cię słabym lub w więzieniu, a przyszliśmy do Ciebie?hI&Kiedy widzieliśmy Cię obcym przybyszem, a przyjęliśmy Cię, lub nagim, a odzialiśmy Cię?-%Wtedy odezwą się sprawiedliwi tymi słowy: Panie! Kiedy widzieliśmy Cię głodnym, a daliśmy Ci jeść, lub spragnionym, a daliśmy Ci pić?$byłem nagi, a przyodzialiście Mnie, byłem słaby, a odwiedziliście Mnie, byłem w więzieniu, a przyszliście do Mnie.#Gdyż byłem głodny, a daliście Mi jeść, byłem spragniony, a daliście Mi pić, byłem obcym przybyszem, a przyjęliście Mnie,"="Wtedy powie Król tym po swojej prawicy: Przyjdźcie, błogosławieni mojego Ojca, odziedziczcie Królestwo przygotowane dla was od założenia świata.\1!i z jednej strony ustawi owce po swojej prawicy, a z drugiej kozły po pomyślnej.} i będą przed Nim zgromadzone wszystkie narody, i odłączy jednych od drugich, jak pasterz odłącza owce od kozłów;Gdy zaś przyjdzie Syn Człowieczy w swojej chwale, a z Nim wszyscy aniołowie, wtedy zasiądzie na tronie Swojej chwały;q~[A nieużytecznego sługę wyrzućcie w ciemność zewnętrzną tam będzie płacz i zgrzytanie zębów. } każdemu bowiem, kto ma, będzie dane i będzie miał w nadmiarze, temu natomiast, który nie ma, zostanie zabrane i to, co ma.S|Zabierzcie mu więc talent i dajcie temu, który ma dziesięć talentów;{{oTrzeba ci więc było położyć moje srebrniki bankierom, a ja po przyjściu odebrałbym to, co moje, z zyskiem.z%Jego pan natomiast odpowiedział mu: Sługo zły i leniwy! Byłeś świadom, że żnę, gdzie nie siałem, i zbieram, gdzie nie rozsypałem.]y3Przestraszony więc odszedłem i ukryłem twój talent w ziemi; oto masz, co twoje.LxPodszedł zaś i ten, który posiadł jeden talent, i powiedział: Panie, poznałem cię, że jesteś twardym człowiekiem, że żniesz, gdzie nie posiałeś, i zbierasz, gdzie nie rozsypałeś.wPan mu odpowiedział: Dobrze, sługo dobry i wierny, byłeś wierny w małych, ustanowię cię na wieloma; wejdź do radości swego pana.vPodszedł też ten, który [wziął] dwa talenty, i powiedział: Panie, powierzyłeś mi dwa talenty, oto zyskałem dalsze dwa talenty.uA jego Pan na to: Dobrze, sługo dobry i wierny, byłeś wierny w małych, ustanowię cię na wieloma; wejdź do radości swego pana.FtWówczas podszedł ten, który wziął pięć talentów, przyniósł dalsze pięć talentów i powiedział: Panie! Powierzyłeś mi pięć talentów; oto zyskałem dalsze pięć talentów.RsA po długim czasie powraca pan tych sług i rozlicza z nimi obrachunek.cr?Ten zaś, który wziął jeden, odszedł, rozkopał ziemię i ukrył srebro swojego pana.@q{Podobnie ten, który [wziął] dwa, zyskał dalsze dwa.epCten, który wziął pięć talentów, poszedł, puścił je obrót i zyskał dalsze pięć.o+Jednemu dał pięć talentów, drugiemu dwa, a trzeciemu jeden -- każdemu według jego własnej mocy -- i odjechał [za granicę]. Natychmiastn{Podobnie bowiem pewien człowiek odjeżdżający [za granicę] przywołał własne sługi i przekazał im swoje mienie.9mm Czuwajcie więc, bo nie znacie dnia ani godziny.@l{ A On im odpowiedział: Zapewniam was, że was nie znam.Yk+ Potem zaś nadeszły i pozostałe panny ze słowami: Panie! Panie! Otwórz nam. j  Gdy one odeszły kupować, przyszedł pan młody i te, które były gotowe, weszły z Nim na wesele i drzwi zostały zamknięte.vie Mądre zaś odpowiedziały: Żeby nie wystarczyło nam i wam; idźcie raczej do sprzedawców i kupcie sobie.ehCA głupie zwróciły się do mądrych: Dajcie nam z waszej oliwy, gdyż nasze lampy gasną.PgWtedy ocknęły się wszystkie te panny i uporządkowały swoje lampy.Uf#A w środku nocy powstał krzyk: Oto pan młody, wyjdźcie Mu na spotkanie.ReA gdy pan młody zwlekał, wszystkie zdrzemnęły się i zapadły w sen.MdMądre zaś zabrały oliwę w zbiorniczkach wraz ze swoimi lampami.NcGłupie bowiem wzięły swoje lampy, ale nie wzięły z sobą oliwy.>bwPięć zaś z nich było głupich, a pięć mądrych. a Wtedy podobne będzie Królestwo Niebios do dziesięciu panien, które wzięły swoje lampy i wyszły na spotkanie pana młodego.p`Y3i potnie go na kawałki, i wyznaczy mu dział z obłudnikami; tam będzie płacz i zgrzytanie zębów.d_A2przyjdzie pan tego sługi w dniu, w którym [go] nie oczekuje, o godzinie, której nie znaJ^ 1i zacząłby bić swoje współsługi, jeść i pić z pijakami,U]#0Jeśliby jednak ten zły sługa powiedział w swoim sercu: Mój Pan zwleka,@\{/Zapewniam was, że postawi go nad całym swoim mieniem.^[5.Szczęśliwy ten sługa, którego jego pan, gdy przyjdzie, zastanie tak czyniącego.Z%-Kto więc jest tym wiernym i mądrym sługą, którego pan postawił nad swoją służbą, aby im wydawał żywność we właściwym czasie?qY[,Dlatego i wy bądźcie gotowi, gdyż nie domyślacie się godziny, w której przyjdzie Syn Człowieczy.X5+Rozważcie zaś i to, że gdyby gospodarz wiedział, o której straży przyjdzie złodziej, czuwałby i nie pozwoliłby włamać się do swego domu.RW*Czuwajcie zatem, ponieważ nie wiecie, którego dnia wasz Pan przyjdzie.SV)Dwie mleć będą na żarnach, jedna będzie wzięta, a druga zostawiona.RU(Wtedy dwóch będzie na roli, jeden będzie wzięty, a drugi zostawiony.Ty'i nie spostrzegli się, aż przyszedł potop i uniósł wszystkich, tak też będzie z przyjściem Syna Człowieczego. S&Bo jak w tamtych dniach, przed potopem, jedli i pili, żenili się i za mąż wydawali, aż do tego dnia, gdy Noe wszedł do arki,VR%%Jak bowiem było za dni Noego, tak będzie z przyjściem Syna Człowieczego.tQa$O tym dniu natomiast oraz o godzinie nikt nie wie: ani aniołowie w niebiosach; ani Syn, tylko sam Ojciec.AP}#Niebo i ziemia przeminą, ale moje słowa nie przeminą.QO"Zapewniam was, nie przeminie to pokolenie, aż się to wszystko stanie.]N3!Tak i wy, gdy zobaczycie te wszystkie rzeczy, wiedzcie, że blisko jest -- u drzwi.M Od figowca natomiast nauczcie się przykładu: Gdy już jego gałąź staje się miękka i wypuszcza liście, wiecie, że lato blisko.L/wówczas pośle swoich aniołów z wielką trąbą i zgromadzą Jego wybranych z czterech wiatrów świata, z jednego krańca nieba aż po drugi.aK;I wtedy zostanie ukazany na niebie znak Syna Człowieczego, wtedy też będą bić się w pierś wszystkie plemiona ziemi i zobaczą Syna Człowieczego, przychodzącego na obłokach nieba z wielką mocą i chwałą;*JMA zaraz po ucisku tych dni zostanie zaćmione słońce i księżyc nie da swego blasku, gwiazdy spadać będą z nieba i moce niebios zostaną będą poruszone.5IeGdzie jest padlina, tam zlatują się sępy.HyGdyż jak błyskawica pojawia się od wschodu i świecie aż na zachód, tak będzie z przyjściem Syna Człowieczego.vGeGdyby więc wam powiedzieli: Oto jest na pustkowiu -- nie wychodźcie; Oto jest w kryjówce -- nie wierzcie.#FAOto wam przepowiedziałem.&EEPowstaną bowiem fałszywi chrystusowie i fałszywi prorocy i dokonywać będą wielkich znaków i cudów, aby -- o ile można -- zwieść także wybranych._D7Gdyby wam wówczas ktoś powiedział: Oto tu jest Chrystus, albo: Tu -- nie wierzcie.CI gdyby te dni nie były skrócone, nie ocalałoby żadne ciało, jednak ze względu na wybranych dni te będą skrócone.zBmNastanie bowiem wtedy wielki ucisk, jakiego nie było od początku świata aż do teraz, i na pewno nie będzie.VA%Módlcie się przy tym, aby wasza ucieczka nie wypadła zimą albo w szabat.F@W tych dniach zaś biada kobietom w ciąży oraz karmiącym.A?}kto na roli, niech nie wraca, by zabrać swój płaszcz.]>3kto jest na górnym tarasie, niech nie schodzi, aby zabrać rzeczy ze swojego domu;@={wtedy ci, którzy są w Judei, niech uciekają w góry;<%Gdy więc zobaczycie ohydę spustoszenia, zapowiedzianą przez proroka Daniela, stojącą w miejscu świętym -- kto czyta, niech rozumie --;!A ta ewangelia Królestwa będzie głoszona po całym zamieszkałym świecie na świadectwo wszystkim narodom -- i wtedy nadejdzie koniec.::o Kto zaś wytrwał do końca, ten będzie ocalony.K9 A z powodu rozszerzenia się bezprawia oziębnie miłość wielu.E8 Powstanie też wielu fałszywych proroków i wielu zwiodą.f7E Wówczas wielu zostanie zrażonych i nawzajem będą się wydawać, i nawzajem nienawidzić.6 Wtedy wydawać was będą na udrękę i będą was zabijać, i będziecie znienawidzeni przez wszystkie narody z powodu mojego imienia.B5Wszystko to zaś to dopiero początek bólów porodowych.4Powstanie bowiem naród przeciwko narodowi i królestwo przeciwko królestwu, będą głody, a miejscami trzęsienia ziemi.3+Będziecie zaś słyszeć o wojnach oraz wieści z wojen. Uważajcie, nie bądźcie przerażeni, to musi się stać, ale to jeszcze nie koniec.b2=Gdyż wielu przyjdzie w moim imieniu ze słowami: Ja jestem Chrystus -- i wielu zwiodą.I1 Jezus zaś odpowiedział: Uważajcie, aby was kto nie zwiódł.<0qA gdy siedział na Górze Oliwnej, podeszli do Niego uczniowie na osobności i zapytali: Powiedz nam, kiedy się to stanie i jaki będzie znak Twego przyjścia oraz końca wieku?)/KOn zaś odpowiedział im: Czy nie widzicie tego wszystkiego? Zapewniam was, na pewno nie zostanie tu pozostawiony kamień na kamieniu, którego by nie zwalono.. yA gdy Jezus wyszedł ze świątyni i szedł, podeszli do Niego Jego uczniowie, aby Mu pokazać zabudowania świątyni.y-k'Bo mówię wam: Na pewno Mnie nie zobaczycie -- aż powiecie: Pochwalony, który przychodzi w imieniu Pańskim.(,K&Oto wasz dom zostaje wam pusty.c+?%Jeruzalem, Jeruzalem, które zabijasz proroków i kamienujesz tych, którzy do ciebie byli posłani, tyle razy chciałem zgromadzić twoje dzieci, jak kwoka zgromadza swoje pisklęta pod skrzydła, a nie chcieliście!B*$Zapewniam was, że wszystko to przyjdzie na to pokolenie.U)##w ten sposób przyjdzie na was cała sprawiedliwa krew, przelewana na ziemi: od krwi sprawiedliwego Abla aż do krwi Zachariasza, syna Barachiasza, którego zabiliście pomiędzy przybytkiem a ołtarzem.S("Oto dlatego Ja posyłam do was proroków, mędrców i znawców Prawa; niektórych z nich zabijecie i ukrzyżujecie, innych ubiczujecie w waszych synagogach i będziecie przepędzać z miasta do miasta;B'!Węże! Płody żmij! Jak ujdziecie przed sądem Gehenny?3&a Wy też dopełnijcie miary waszych ojców.f%EW ten sposób świadczycie o sobie, że jesteście synami tych, którzy mordowali proroków.z$mi mówicie: Gdybyśmy żyli na dni naszych ojców, nie bylibyśmy ich wspólnikami w [przelaniu] krwi proroków.|#qBiada wam, znawcy Prawa i faryzeusze, obłudnicy, że budujecie groby prorokom i zdobicie grobowce sprawiedliwych,z"mTak i wy na zewnątrz wydajecie się ludziom sprawiedliwi, wewnątrz zaś jesteście pełni obłudy i bezprawia.Y!+Biada wam, znawcy Prawa i faryzeusze, obłudnicy, że przypominacie pobielone groby, które wprawdzie na zewnątrz wyglądają pięknie, wewnątrz jednak zawierają kości zmarłych i wszelką nieczystość.z mŚlepy faryzeuszu! Oczyść najpierw wnętrze kielicha, aby i to, co jest na zewnątrz niego stało się czyste.<qBiada wam, znawcy Prawa i faryzeusze, obłudnicy, że oczyszczacie zewnętrzną stronę kielicha i miski, wewnątrz zaś zawierają [to, co pochodzi] z grabieży i nieopanowania.OŚlepi przewodnicy! Przecedzacie komara, wielbłąda zaś połykacie.wgBiada wam, znawcy Prawa i faryzeusze, obłudnicy, że dajecie dziesięcinę z mięty, kopru oraz kminku, a porzuciliście to, co w Prawie ważniejsze: sąd, miłosierdzie i wiarę -- te zaś należało czynić, a i tamtych nie porzucać.jMRównież kto przysięga na niebo, przysięga na tron Boży oraz na Tego, który na nim zasiada.a;I kto przysięga na przybytek, przysięga na niego oraz na Tego, który w niej mieszka.`9Kto więc przysięga na ołtarz, przysięga na niego oraz na wszystko, co na nim jest.PŚlepi! Bo co jest ważniejsze: Dar czy ołtarz, który uświęca dar? Oraz: Kto by przysiągł na ołtarz, to nic; kto by zaś przysiągł na dar, który jest na nim, ten jest związany [przysięgaj.a;Głupi i ślepi! Bo co jest ważniejsze: złoto czy przybytek, który uświęca złoto?1[Biada wam, ślepi przewodnicy, którzy mówicie: Kto by przysiągł na przybytek, to nic; kto by zaś przysiągł na złoto przybytku, ten jest związany [przysięgaj.H Biada wam, znawcy Prawa i faryzeusze, obłudnicy, że obchodzicie morze i suchy ląd, aby pozyskać jednego prozelitę, a gdy się nim staje, czynicie go synem Gehenny dwa razy takim jak wy. --,Q Biada wam, znawcy Prawa i faryzeusze, obłudnicy, że zamykacie Królestwo Niebios przed ludźmi; wy bowiem nie wchodzicie a i wchodzącym nie pozwalacie wejść.ta kto zaś będzie się wywyższał, zostanie poniżony, a kto będzie się poniżał, zostanie wywyższony.;q Większy zaś pośród was, będzie waszym sługąY+ Ani nie bądźcie nazywani mistrzami, gdyż Mistrz wasz jest jeden -- Chrystus.wg [Nikogo] też na ziemi nie nazywajcie swoim ojcem; gdyż Ojciec wasz jest jeden, [Ten], który jest w niebie.wgWy natomiast nie bądźcie nazywani Rabbi, gdyż Nauczyciel wasz jest jeden, a wy wszyscy jesteście braćmi.Q lubią też pozdrowienia na rynkach i nazywanie ich przez ludzi: Rabbi._ 7Lubią też pierwsze miejsce do leżenia na ucztach i pierwsze krzesła w synagogach,  A wszystkich swoich czynów dokonują, aby pokazać się ludziom; poszerzają bowiem swoje filakteria i wydłużają frędzle.! ;Wiążą natomiast ciężkie i trudne do uniesienia brzemiona oraz kładą na ramiona ludzi, sami natomiast [nawet] swoim palcem nie chcą ich ruszyć. 1Czyńcie zatem i zachowujcie wszystko, cokolwiek by wam powiedzieli, nie postępujcie jednak według ich czynów; mówią bowiem -- i nie czynią.BNa katedrze Mojżesza zasiedli znawcy Prawa i faryzeusze.N Wtedy Jezus przemówił do tłumów i do swoich uczniów tymi słowy:{o.I nikt nie był w stanie odpowiedzieć Mu ani słowem. Nikt też od tego dnia nie ośmielił się już Go pytać.H -Jeśli więc Dawid nazywa go Panem, jak może być Jego synem?ve,Powiedział Pan mojemu Panu. Siądź po mojej prawicy, aż położę Twoich nieprzyjaciół pod Twoje stopy.a;+Wówczas ich zapytał: Jak to zatem jest, że Dawid w Duchu nazywa go Panem, gdy mówi:M*Co sądzicie o Chrystusie? Czyim jest synem? Odpowiedzieli: Dawida.;q)A gdy zebrali się faryzeusze, Jezus ich zapytał:D(Na tych dwóch przykazaniach zawisa całe Prawo i prorocy. ~~#}}S||| {,zztyynyxxBww0vvBuu3ttktszs!rr\qq[qpp/onnfmmml}lkkDDQCCDBBrAAN@@@@?>>>==<5#I powiedział im tego dnia, gdy nastał wieczór: Przeprawmy się na drugą stronę.l=Q"Bez przypowieści zaś im nie głosił. Na osobności natomiast wszystko wykładał swoim uczniom.r<]!W wielu takich przypowieściach miał zwyczaj głosić im Słowo stosownie do tego, jak mogli słuchać.9;k Ale gdy się je zasieje, wyrasta i staje się większe niż wszystkie inne jarzyny i wypuszcza tak wielkie gałęzie, że mogą w jego cieniu podniebne ptaki budować gniazda.z:m[Jest] jak ziarno gorczycy, które, gdy się wysieje na glebę, jest mniejsze niż wszystkie nasiona na zagonie.h9II ciągnął dalej: Do czego porównamy Królestwo Boże lub w jaką przypowieść je ujmiemy?P8A gdy plon dojrzeje, zaraz posyła się sierp, gdyż nadeszło żniwo.o7WZiemia bowiem sama z siebie wydaje plon: najpierw trawę, potem kłos, potem pełne zboże w kłosie.b6=Czy on śpi, czy wstaje nocą lub za dnia, ziarno kiełkuje i rośnie, a on nie wie jak.j5MMówił dalej: Z Królestwem Bożym jest tak, jak z człowiekiem, który rzuca ziarno w ziemię.g4GTemu bowiem, który ma, będzie dodane, a temu, który nie ma, zostanie odebrane i to, co ma.3I ciągnął dalej: Uważajcie, czego słuchacie! Jaką miarą mierzycie, taką będzie wam odmierzone, a nawet przydane.:2oKto ma uszy, aby słuchać, lepiej niech słucha!1}Nie ma bowiem [nic] ukrytego, co nie miałoby stać się widoczne, ani [nic] niejawnego, co nie miałoby wyjść na jaw.0+Potem mówił do nich: Czy lampa przychodzi, by ją postawić pod korcem lub pod łóżkiem? Czyż nie po to, aby ją postawić na świeczniku?D/Tamci natomiast, posiani na tę dobrą ziemię, są tacy: oni słuchają Słowa, przyjmują je i wydają owoc, jedni trzydziestokrotny, jedni sześćdziesięciokrotny, a jedni stokrotny. .ale troski tego wieku, pokusa bogactwa i pożądanie innych spraw wkraczają i zagłuszają Słowo, tak że staje się bezowocnym.T-!Inni z kolei, rozsiewani między ciernie, są tacy: ci, usłyszeli Słowo, ,9ale nie mają w sobie korzenia, za to są niestali i gdy przychodzi ucisk lub prześladowanie z powodu Słowa, natychmiast znajdują powód do obrazy.i+KA ci rozsiewani na kamieniach są tacy: po usłyszeniu Słowa zaraz z radością je przyjmują,*Ci natomiast przy drodze, gdzie siane jest Słowo, są tacy: gdy je usłyszą, zaraz przychodzi szatan i zabiera zasiane w nich Słowo. );Siewca rozsiewa Słowo.p(Y I powiedział im: Nie rozumiecie tej przypowieści? To jak zrozumiecie wszystkie [inne] przypowieści?'7 aby patrząc, widzieli, lecz nie zobaczyli; i słuchając, słyszeli, lecz nie rozumieli, żeby się czasem nie nawrócili i zostało im przebaczone.&/ I powiedział im: Wam powierzono Tajemnicę Królestwa Bożego; tamtym natomiast, którzy są zewnątrz, wszystko podaje się w przypowieściach,u%c A gdy został sam, ci, którzy wraz z Dwunastoma byli wokół Niego, zaczęli Go pytać o te przypowieści.J$  I powiedział: Kto ma uszy, aby słuchać, lepiej niech słucha.#A inne padły na tę dobrą ziemię i gdy wzeszły, wyrosły i wydały plon trzydziestokrotny i sześćdziesięciokrotny, i stokrotny.h"IInne znów padło między ciernie; ciernie zaś wyrosły i zadusiły je - i nie wydało plonu.j!MLecz gdy podniosło się słońce, zostało spieczone, a ponieważ nie miało korzenia, uschło.{ oInne padło na grunt kamienisty, gdzie nie miało wiele ziemi i szybko wzeszło, gdyż gleba nie była głęboka.taI stało się, gdy siał, że [jedno ziarno] padło przy drodze drogę i przyleciały ptaki, i zjadły je.>wSłuchajcie uważnie! Oto wyszedł siewca, aby siać.mSI zaczął ich w przypowieściach uczyć wielu rzeczy, a w swoim nauczaniu tak do nich przemawiał:2 _Znów zaczął nauczać nad morzem. Zebrał się przy Nim ogromny tłum, tak że wszedł do łodzi i usiadł [w niej] na morzu, a cały tłum był na lądzie nad morzem.R#Kto bowiem pełni wolę Boga, ten jest moim bratem i siostrą, i matką.xi"Po czym powiódł oczyma po tych, którzy wokół Niego siedzieli, i powiedział: Oto moja matka i moi bracia.H !Wtedy im odpowiedział: Kto jest moją matką i moimi braćmi?) Wokół Niego natomiast siedział tłum. Donieśli Mu zatem: Oto Twoja Matka, Twoi bracia i Twoje siostry stoją na zewnątrz i szukają Cię.yTymczasem przyszła Jego Matka oraz Jego bracia, zatrzymali się na zewnątrz i posłali do Niego, aby Go przywołać.:oZaczęli bowiem opowiadać: Ma ducha nieczystego.}Kto by jednak zbluźnił przeciwko Duchowi Świętemu, nie ma przebaczenia na wieki, lecz ciąży na nim grzech wieczny.Oświadczam wam, wszystkie grzechy będą synom ludzkim przebaczone, nawet bluźnierstwa, ilekroć by się ich dopuścili.%CNikt przecież nie może wejść do domu mocarza i ograbić go ze sprzętów, jeśli najpierw nie zwiąże mocarza, by dopiero wtedy splądrować jego dom.xiI jeśli szatan powstaje przeciw samemu sobie i jest rozdwojony, nie zdoła się ostać - jest to jego koniec._7I jeśli jakiś dom jest wewnętrznie podzielony, to taki dom nie zdoła się ostać.mSJeśli jakieś królestwo jest wewnętrznie podzielone, to królestwo takie nie zdoła się ostać.}sWtedy przywołał ich do siebie i zaczął do nich mówić w przypowieściach: Jak może szatan szatana wypędzać?  A znawcy Prawa, którzy przybyli z Jerozolimy, utrzymywali, że ma Belzebula i że wypędza demony za sprawą władcy demonów.{ oA gdy Jego bliscy [o tym] usłyszeli, wyszli, aby Go zabrać; zaczęto bowiem mówić, że odszedł od zmysłów.l QNastępnie udał się do domu. I znów zszedł się tłum, tak że nawet nie mogli zjeść chleba.5 ei Judasza Iskariotę, który też Go wydał.r ]Andrzeja, Filipa, Bartłomieja, Mateusza, Tomasza, Jakuba, syna Alfeusza, Tadeusza, Szymona Kananejczykas _Jakuba, syna Zebedeusza, i Jana, brata Jakuba - tym nadał przydomek Boanerges, co znaczy Synowie Gromu -RUstanowił ich więc Dwunastu: Szymona, któremu nadał przydomek Piotr,3aoraz aby mieli władzę wypędzać demony.taI powołał Dwunastu, których też nazwał apostołami, aby z Nim byli i aby ich posyłać do głoszenia,nU Potem wszedł na górę i przywołał do siebie tych, których sam chciał, a oni przyszli do Niego.>w Lecz On często nakazywał im, aby Go nie ujawniały.jM A duchy nieczyste, ilekroć Go widziały, padały przed Nim i wołały: Ty jesteś Synem Bożym! Wielu bowiem uzdrowił, tak że ci wszyscy, którzy mieli jakieś dolegliwości, parli na Niego i chcieli się Go dotknąć. On natomiast powiedział swoim uczniom, by była dla Niego przygotowana łódka, a to z powodu tłumu, aby Go nie stratował.%z Jerozolimy, z Idumei, zza Jordanu oraz z okolic Tyru i Sydonu. [Ten] wielki tłum, słysząc o wszystkim, co czynił, przyszedł do Niego.Jezus tymczasem wraz ze swoimi uczniami oddalił się w stronę morza. Ruszył za Nim wielki tłum ludzi z Galilei, z Judei,|~qFaryzeusze natomiast, gdy tylko wyszli, rozpoczęli z herodianami naradę w Jego sprawie, jak by Go tu zgładzić.U}#Wtedy, zasmucony z powodu ich kamiennych serc, powiódł po nich gniewnym spojrzeniem, a następnie zwrócił się do człowieka: Wyciągnij rękę! I wyciągnął, a jego ręka stała się znów zdrowa.|A do nich powiedział: Czy wolno w szabat dobrze czynić, czy źle czynić; duszę ocalić czy zabić? Oni jednak milczeli.f{EWtem zwrócił się do człowieka, który miał uschłą rękę: Wstań i wyjdź na środek.Jz I śledzili Go, czy uzdrowi go w szabat, aby móc Go oskarżyć.^y 7I znów wszedł do synagogi. A był tam człowiek, którego ręki dotknął bezwład.?xyTak więc Syn Człowieczy jest Panem także i szabatu.ewCPowiedział im też: Szabat został pomyślany dla człowieka, a nie człowiek dla szabatu.'vGJak wszedł do domu Bożego za Abiatara, arcykapłana, i jadł chleby ofiarne, które wolno jeść tylko kapłanom, i dał również tym, którzy byli z nim? uOdpowiedział im: Czy nigdy nie czytaliście, co zrobił Dawid, gdy był w potrzebie i był głodny, on i ci, którzy byli z nim?ftEWtedy faryzeusze zwrócili Mu uwagę: Spójrz! Dlaczego w szabat robią to, czego nie wolno?uscI stało się, że w szabat przechodził pośród zbóż. Po drodze Jego uczniowie zaczęli zrywać kłosy.:rmNikt też nie wlewa młodego wina do starych bukłaków, w przeciwnym razie wino rozrywa bukłaki, i traci się i wino i bukłaki. Młode wino trzeba lać do nowych bukłaków.q7Nikt nie przyszywa łaty z nowego sukna do starego płaszcza, w przeciwnym razie nowa łata odrywa [więcej] starego i rozdarcie staje się większe.epCPrzyjdą jednak dni, gdy pan młody zostanie im zabrany. Wtedy, tego dnia, będą pościć.o-Jezus im odpowiedział: Czy goście weselni mogą pościć, gdy jest z nimi pan młody? Dopóki mają z sobą pana młodego, nie mogą pościć.3n_A uczniowie Jana i faryzeusze właśnie pościli. Przyszli więc i zapytali Go: Dlaczego uczniowie Jana i uczniowie faryzeuszów poszczą, a Twoi uczniowie nie poszczą?+mOGdy Jezus to usłyszał, powiedział im: Nie potrzebują zdrowi lekarza, lecz ci, co się źle mają; nie przyszedłem wzywać sprawiedliwych, lecz grzeszników.;loA gdy znawcy Prawa spośród faryzeuszów zobaczyli, że jada z grzesznikami, a zwłaszcza celnikami, zaczęli podpytywać Jego uczniów: Dlaczego je z celnikami i grzesznikami?6keI stało się, gdy spoczywał przy stole w jego domu, że wielu celników i grzeszników spoczywało wraz z Jezusem i Jego uczniami, wielu bowiem zaczęło za Nim chodzić.&jEA gdy przechodził, zobaczył Lewiego, syna Alfeusza, siedzącego przy stole celnym, i powiedział do niego: Chodź za Mną. Wstał więc i poszedł za Nim.si_ Potem znów wyszedł nad morze. Cały tłum zaczął schodzić się do Niego, a On rozpoczął nauczanie.;ho I wstał, zaraz wziął posłanie i wyszedł wobec wszystkich, tak że się wszyscy dziwili i oddawali Bogu chwałę, mówiąc: Czegoś podobnego jeszcze nigdy nie widzieliśmy.Kg Tobie mówię: Wstań, weź swoje posłanie i idź do swego domu.f Lecz abyście się przekonali, że Syn Człowieczy ma prawo przebaczać grzechy na ziemi - powiedział do sparaliżowanego -e- Co jest łatwiejsze? Powiedzieć sparaliżowanemu: Przebaczone są ci grzechy? Czy powiedzieć: Wstań, weź swoje posłanie i zacznij chodzić?d-A Jezus zaraz poznał w swoim duchu, że takie myśli ważą w sobie, i powiedział do nich: Dlaczego takie rzeczy rozważacie w swoich sercach?ac;Dlaczego ten tak mówi? On bluźni. Kto może przebaczać grzechy oprócz jednego Boga?ab;Byli tam zaś niektórzy ze znawców Pism. Siedzieli oni i rozważali w swoich sercach:oaWA Jezus, gdy zobaczył ich wiarę, powiedział do sparaliżowanego: Synu, przebaczone są ci grzechy.9`kA ponieważ z powodu tłumu nie mogli Mu [go] przynieść, zdjęli dach nad miejscem, gdzie był, i po zrobieniu otworu spuścili posłanie, na którym leżał sparaliżowany.J_ I oto przyszli do Niego ze sparaliżowanym. Niosło go czterech.t^aWtedy zeszło się tak wielu, że miejsca nie było nawet przy drzwiach. A On zaczął im głosić Słowo.S] !Po paru dniach znów przyszedł do Kafarnaum. Usłyszano, że jest w domu.\ -Ten jednak, gdy odszedł, zaczął rozgłaszać i rozpowiadać o tym, co zaszło, tak że nie mógł On już jawnie wejść do miasta, lecz przebywał na zewnątrz, na odludnych miejscach. Tam też zewsząd [ludzie] zaczęli się do Niego schodzić."[ ?,Uważaj, nikomu nic nie mów; ale idź, pokaż się kapłanowi i złóż za swoje oczyszczenie ofiarę, jaką polecił Mojżesz, na świadectwo dla nich.5Z g+I zaraz go odesłał z takim surowym zakazem:FY *Natychmiast też zszedł z niego trąd i został oczyszczony.wX i)A On, pełen współczucia, wyciągnął swoją rękę, dotknął go i powiedział: Chcę, bądź oczyszczony!uW e(I oto przyszedł do Niego trędowaty, upadł na kolana i prosił Go: Jeśli chcesz, możesz mnie oczyścić.[V 1'Chodził więc i głosił w ich synagogach po całej Galilei, i wypędzał demony.U  &Wtedy On im powiedział: Chodźmy gdzie indziej, do sąsiednich miasteczek, abym i tam mógł głosić, gdyż po to wyszedłem.CT %A gdy Go znaleźli, powiedzieli Mu: Wszyscy Cię szukają.JS $Szymon jednak oraz ci, którzy z nim byli, ruszyli Jego śladami.R }#A wczesnym rankiem, gdy jeszcze było ciemno, wstał, wyszedł i udał się na puste miejsce; tam zaczął się modlić.Q 7"Wtedy uzdrowił wielu dotkniętych różnymi chorobami i wyrzucił wiele demonów, lecz nie pozwalał demonom mówić, gdyż wiedziały, kim On jest./P [!Całe miasto zgromadziło się u drzwi.O } Tymczasem wraz z nastaniem wieczoru, gdy zaszło słońce, zaczęli przynosić do Niego wszystkich chorych i opętanych.|N sPodszedł więc, wziął ją za rękę i podniósł; wtedy jej gorączka opadła, a [ona] zaczęła im usługiwać.^M 7A właśnie teściowa Szymona leżała w gorączce. Zaraz też powiedziano Mu o niej.dL CNiebawem po wyjściu z synagogi przyszli wraz z Jakubem i Janem do domu Szymona i Andrzeja.`K ;I wkrótce rozniosła się wiadomość o Nim wszędzie, po całej galilejskiej okolicy.9J mWszyscy byli tak zdumieni, że zaczęli pytać jeden drugiego: Co to jest? Jakaś nowa nauka, której towarzyszy władza! Nawet duchom nieczystym rozkazuje i są mu posłuszne.^I 7Wtedy duch nieczysty szarpnął nim, wrzasnął donośnym głosem i wyszedł z niego.=H wJezus skarcił go słowami: Zamilcz i wyjdź z niego!pG [Co Tobie do nas, Jezusie z Nazaretu? Przyszedłeś nas zniszczyć? Wiem, kim jesteś: Świętym Bożym.aF =A właśnie był w ich synagodze człowiek we władzy ducha nieczystego. Ten wrzasnął:pE [I byli zdumieni Jego nauką, uczył ich bowiem jak ktoś, kto posiada władzę, a nie jak znawcy Prawa.XD +Przybyli do Kafarnaum. Zaraz w sabat poszedł do synagogi, i zaczął nauczać.|C sI zaraz ich zawołał. Oni natomiast pozostawili swego ojca Zebedeusza wraz z robotnikami w łodzi i poszli za Nim. B Gdy przeszedł nieco dalej, zobaczył Jakuba, syna Zebedeusza, oraz jego brata, Jana. Oni też [byli] w łodzi i naprawiali sieci.9A oA oni od razu pozostawili sieci i ruszyli za Nim.h@ KJezus zwrócił się do nich: Chodźcie za Mną, a sprawię, że staniecie się rybakami ludzi.D? A gdy przechodził brzegiem Morza Galilejskiego, zobaczył Szymona i Andrzeja, brata Szymona, jak raz z jednej, a raz z drugiej strony [łodzi] rzucali w morze sieć, gdyż byli rybakami.r> _i mówić: Wypełnił się czas i bliskie jest Królestwo Boże, opamiętujcie się i wierzcie ewangelii.^= 7Lecz po wydaniu Jana Jezus przyszedł do Galilei, zaczął głosić ewangelię Bożą<  I był na pustkowiu czterdzieści dni, poddawany próbie przez szatana. Przebywał tam wśród zwierząt, a aniołowie Mu usługiwali.6; i Natychmiast też Duch rzucił Go na pustkowie.r: _ Z niebios rozległ się przy tym głos: Ty jesteś moim umiłowanym Synem, w Tobie znalazłem upodobanie.9 { A w chwili, gdy wychodził z wody, zobaczył rozdarte niebiosa oraz Ducha, który zstępował do Niego niby gołębica.{8 q I stało się w tych dniach, że z Nazaretu w Galilei przyszedł Jezus i został przez Jana ochrzczony w Jordanie.L7 Ja was ochrzciłem w wodzie, On zaś ochrzci was w Duchu Świętym.6 #I ogłaszał on: Idzie za mną mocniejszy niż ja, ktoś, przed kim nie jestem godny schylić się i rozwiązać rzemyka u jego sandałów. 5  Jan zaś ubrany był w sierść wielbłąda, wokół bioder nosił skórzany pas, a żywił się szarańczą oraz dzikim miodem.I4  I zaczęła do niego wychodzić cała ziemia judzka oraz wszyscy mieszkańcy Jerozolimy, a ci, którzy otwarcie przyznawali się do swoich grzechów, byli przez niego chrzczeni w rzece Jordan.l3 Swystąpił na pustkowiu Jan Chrzciciel wzywając do chrztu opamiętania dla przebaczenia grzechów.e2 Egłos wołającego na pustkowiu: Przygotujcie drogę Pana; Jego ścieżki czyńcie prostymi;1 {Jak napisano w [księdze] proroka Izajasza: Oto przed Twoim obliczem posyłam mojego anioła, który Ci utoruje drogę;=0 yPoczątek ewangelii o Jezusie Chrystusie, Synu Bożym./ucząc je przestrzegać wszystkiego, co wam przykazałem. A oto Ja jestem z wami po wszystkie dni aż do końca tej epoki.v.eWyruszcie więc i uczyńcie uczniami wszystkie narody, chrzcząc je w imię Ojca i Syna, i Ducha Świętego,s-_A Jezus podszedł i zwrócił się do nich tymi słowy: Dana mi jest wszelka władza w niebie i na ziemi.L,I gdy Go zobaczyli, pokłonili Mu się, lecz niektórzy zwątpili.V+%A jedenastu uczniów poszło do Galilei, na górę, gdzie wskazał im Jezus.*Oni więc wzięli pieniądze i postąpili tak, jak ich pouczono. I rozniosło się to słowo między Żydami aż po dzień dzisiejszy.Z)-A gdyby namiestnik o tym usłyszał, my go przekonamy i wybawimy was z kłopotu._(7 mówiąc: Powiedzcie, że Jego uczniowie przyszli w nocy i ukradli Go, gdy spaliśmy.c'? Wówczas zebrali się wraz ze starszymi i po naradzie dali żołnierzom sporo pieniędzy,~&u A gdy one szły, oto niektórzy ze straży przyszli do miasta i donieśli arcykapłanom o wszystkim, co się stało. %  Wtedy Jezus powiedział do nich: Nie bójcie się! Idźcie i oznajmijcie moim braciom, aby poszli do Galilei, tam Mnie zobaczą.y$k A oto Jezus spotkał je i powiedział: Witajcie! One zaś podeszły, objęły Jego stopy i pokłoniły Mu się.o#WI szybko odeszły od grobowca ze strachem i z wielką radością pobiegły oznajmić to jego uczniom.")I idźcie szybko, powiedzcie jego uczniom, że powstał z martwych i oto poprzedza was do Galilei -- tam Go zobaczycie; oto powiedziałem wam.s!_Nie ma Go tu, -- gdyż powstał tak jak powiedział; chodźcie, zobaczcie miejsce, gdzie był położony. }Anioł zaś odezwał się i powiedział do kobiet: Wy się nie bójcie; wiem bowiem, że szukacie Jezusa ukrzyżowanego.I Strażnicy z lęku przed nim zadrżeli i stali się jak martwi.W'Jego wygląd przypominał błyskawicę, a jego odzienie -- białe jak śnieg.I oto powstało wielkie trzęsienie ziemi, gdyż anioł Pana zstąpił z nieba, podszedł, odwalił kamień i usiadł na nim.x kA po sabacie, o świcie pierwszego dnia tygodnia, przyszła Maria Magdalena i druga Maria, aby obejrzeć grób._7BPoszli więc i zabezpieczyli grób -- opieczętowali kamień oraz [postawili] straż.SAPiłat powiedział im: Macie straż, idźcie, zabezpieczcie, jak umiecie.Y+@Każ więc zabezpieczyć grób aż do trzeciego dnia, żeby czasem nie przyszli Jego uczniowie, nie ukradli Go i nie powiedzieli ludowi: Powstał z martwych. I będzie ostatnie oszustwo gorsze od pierwszego.?Oznajmili: Panie, przypomnieliśmy sobie, że ten oszust powiedział jeszcze za życia: Po trzech dniach zostanę wzbudzony.c?>Nazajutrz, czyli po dniu Przygotowania, zebrali się u Piłata arcykapłani i faryzeusze.W'=Była tam zaś Maria Magdalena i druga Maria; siedziały one naprzeciw grobu.  c==<<<;;::W999688r877s7.66^55R44332211O00//<..J-z,,q+**r)))(b''#&&(%%Y$$.##;""d!!^ #a' FM2zk|!p6 z  E (  *[4ZZr] Jezus odpowiedział: Pierwsze przykazanie jest takie: Słuchaj, Izraelu! Pan, Bóg nasz, Pan jest jeden,J  Wtedy podszedł jeden ze znawców Prawa, który usłyszał, jak ze sobą rozprawiali, a gdy zobaczył, że dobrze im odpowiedział, zapytał Go: Które przykazanie jest pierwsze ze wszystkich?J  Bóg nie jest Bogiem umarłych, ale żywych. Bardzo błądzicie.hI Co do umarłych natomiast, że zostaną obudzeni, czy nie przeczytaliście w księdze Mojżesza, jak to Bóg przy cierniowym krzaku wypowiedział do niego słowa: Ja jestem Bogiem Abrahama i Bogiem Izaaka, i Bogiem Jakuba?y Bo gdy powstaną z martwych, nie będą się żenić ani za mąż wychodzić, lecz będą jak aniołowie w niebiosach.a; Jezus im odpowiedział: Czy nie dlatego błądzicie, że nie znacie Pism ani mocy Boga?s_ Przy zmartwychwstaniu, gdy powstaną, którego z nich będzie żoną? Gdyż siedmiu miało ją za żonę.`9 I siedmiu nie zostawiło nasienia. W końcu, po wszystkich, zmarła także ta kobieta.Y+ Wtedy pojął ją drugi i umarł nie pozostawiwszy nasienia. Tak samo i trzeci.e C Otóż było siedmiu braci; pierwszy pojął żonę, a umierając nie pozostawił nasienia.K  Nauczycielu! Mojżesz napisał nam, że jeśliby czyjś brat umarł i pozostawił żonę, a nie pozostawił dziecka, wówczas jego brat ma wziąć tę żonę i wzbudzić nasienie swojemu bratu.x i Wtedy przyszli do Niego saduceusze, którzy twierdzą, że nie ma zmartwychwstania, i zaczęli w taki sposób:r ] Wtedy Jezus im powiedział: Co cesarskie oddajcie cezarowi, a co Boże - Bogu. I zaczęli Go podziwiać.j M Przynieśli zatem, a On ich zapytał: Czyj to wizerunek i napis? A oni Mu odpowiedzieli: Cezara. A On świadom ich obłudy, powiedział do nich: Dlaczego poddajecie Mnie próbie? Przynieście Mi denara, abym go obejrzał. Przyszli więc i mówią do Niego: Nauczycielu, wiemy, że jesteś szczery i nie martwisz się o nikogo; nie patrzysz bowiem na zewnętrzną stronę ludzi, ale w prawdzie nauczasz drogi Bożej; czy wolno płacić podatek cezarowi, czy nie? Mamy płacić czy nie płoW Posłali do Niego natomiast kilku spośród faryzeuszów i Herodianów, aby Go przyłapać w słowie.'G I szukali jak Go schwytać, lecz przestraszyli się tłumu; zrozumieli bowiem, że przeciw nim wypowiedział tę przypowieść. Opuścili Go więc i odeszli.B Pan to sprawił i to w oczach naszych jest godne podziwu.  Czy nie odczytaliście tego Pisma: Kamień, który sprawdzili i odrzucili budujący, ten właśnie stał się głowicą narożnika.\1 Co więc uczyni pan winnicy? Przyjedzie i wygubi rolników, a winnicę odda innym.@{ Chwycili go zatem, zabili i wyrzucili go poza winnicę.ve Natomiast ci rolnicy powiedzieli sobie: To jest dziedzic, chodźmy, zabijmy go, a dziedzictwo będzie nasze.r] Miał jeszcze jednego, ukochanego syna; posłał go do nich ostatniego, mówiąc: Mojego syna uszanują.i~K Posłał zatem innego; tego zabili i wielu innych, których albo wychłostali, albo pozabijali.V}% I znów posłał do nich innego sługę. Temu rozbili głowę i znieważyli.D| Oni natomiast wzięli go, ubiczowali i odesłali z niczym.g{G W sezonie posłał do rolników sługę, aby przyjął od rolników część owoców winnicy.>z w I zaczął do nich przemawiać w przypowieściach: Pewien człowiek zasadził winnicę, otoczył ją murem, wyrył zbiornik, wzniósł wieżę, wynajął ją rolnikom - i odjechał.y# !Odpowiedzieli więc Jezusowi: Nie wiemy. Wówczas Jezus powiedział im: To i Ja wam nie powiem, na mocy jakiej władzy czynię te [rzeczy].|xq Lecz jeśli odpowiedzielibyśmy: Od ludzi? - obawiali się tłumu. Wszyscy bowiem naprawdę mieli Jana za proroka.w A oni zaczęli rozważać to między sobą i mówić: Jeśli odpowiedzielibyśmy: Z Nieba, powie: Dlaczego więc nie uwierzyliście mu?Fv Czy chrzest Jana był z Nieba czy od ludzi? Odpowiedzcie mi.u Jezus zaś powiedział im: Zapytam was o jedną rzecz; odpowiedzcie mi, a Ja wam powiem, na mocy jakiej władzy czynię te [rzeczy].t} Zaczęli Go pytać: Na mocy jakiej władzy czynisz te [rzeczy]? Lub kto ci dał tę władzę, abyś te [rzeczy] czynił?s Znów przyszli do Jerozolimy. A gdy się przechadzał po świątyni, podeszli do Niego arcykapłani, znawcy Prawa i starsi. r --&qE A gdy stoicie i modlicie się, odpuszczajcie, jeśli macie coś przeciwko komuś, aby i Ojciec wasz, który jest w niebie, odpuścił wam wasze wykroczenia.py Dlatego mówię wam: Wszystko, o cokolwiek się modlicie i prosicie, wierzcie, że otrzymaliście, a spełni się wam.Lo Zapewniam was, ktokolwiek powiedziałby tej górze: Podnieś się i wrzuć się w morze, i nie wahałby się w swoim sercu, lecz wierzył, że na pewno stanie się to, co mówi, spełni mu się.Nn W odpowiedzi Jezus skierował do nich słowa: Miejcie wiarę w Boga!sm_ Piotr przypomniał sobie i powiedział do Niego: Rabbi, spójrz, figowiec, który przekląłeś, usechł.Ll Przechodząc rano zobaczyli, że figowiec jest uschły od korzeni.:ko A gdy nastawał wieczór, wychodzili poza miasto.0jY Usłyszeli [to] również arcykapłani oraz znawcy Prawa i szukali jak by Go zgubić, gdyż bali się Go, ponieważ cały tłum pozostawał pod wrażeniem Jego nauki.5ic a w swoim nauczaniu wytykał im: Czy nie zostało napisane: Mój dom będzie przez wszystkie narody nazywany domem modlitwy? A wy zrobiliście z niego jaskinię zbójców.[h/ Nie dopuszczał też, aby ktoś przeniósł przez świątynię [choćby] sprzęt,Yg+ I przyszli do Jerozolimy. Gdy wszedł do świątyni, zaczął wyganiać tych, którzy sprzedawali i kupowali w świątyni, poprzewracał stoły wymieniających pieniądze oraz stragany sprzedawców gołębi.f  Wówczas zwrócił się do niego: Oby już na wieki nikt z ciebie nie jadł owocu. A przysłuchiwali się temu Jego uczniowie.Ze- W oddali zobaczył pokryty liśćmi figowiec, podszedł więc, [by sprawdzić], czy coś na nim nie znajdzie, ale gdy się do niego zbliżył, nie odkrył nic oprócz liści; nie była to bowiem pora na figi.9dm Nazajutrz, gdy wyszli z Betanii, poczuł głód. c I wszedł do Jerozolimy, do świątyni, obejrzał wszystko, a że była już wieczorna godzina, wyszedł z Dwunastoma do Betanii.^b5 Szczęście nadchodzącemu Królestwu naszego ojca Dawida! Hosanna na wysokościach!aw A ci, którzy Go poprzedzali i którzy szli za Nim, wołali: Hosanna! Szczęśliwy, który przychodzi w imieniu Pana!\`1 I wielu rozpostarło na drodze swoje szaty, inni z kolei listowie obcięte z pól.f_E Przyprowadzili więc oślę do Jezusa, zarzucili na nie swoje szaty, On zaś na nim usiadł.I^  I odpowiedzieli tak, jak im polecił Jezus, a oni im pozwolili.s]_ Niektórzy zaś spośród tych, którzy tam stali, zapytali ich: Co robicie, że odwiązujecie to oślę?h\I Poszli więc i znaleźli oślę uwiązane u drzwi, na zewnątrz, przy ulicy - i odwiązali je.}[s A jeśli ktoś zapytałby was: Dlaczego to robicie? Powiedzcie: Pan je potrzebuje i zaraz je tu z powrotem odeśle.@Zy mówiąc im: Odejdźcie do wsi naprzeciw was, a zaraz po wejściu do niej znajdziecie uwiązane oślę, na którym nikt z ludzi jeszcze nie usiadł; odwiążcie je i przyprowadźcie.Y  Gdy zbliżali się do Jerozolimy, do Betfage i do Betanii, w pobliżu Góry Oliwnej, posłał dwóch spośród swoich uczniów,Xw 4Wtedy Jezus powiedział: Idź, twoja wiara ocaliła cię. I natychmiast odzyskał wzrok, i wyruszył za Nim w drogę.Wy 3Jezus zaś przemówił do niego: Co chcesz, abym ci uczynił? A niewidomy odpowiedział: Rabbuni, abym znów widział.LV 2Zrzucił zatem swój płaszcz, podskoczył i przyszedł do Jezusa.U 1Wtedy Jezus przystanął i powiedział: Zawołajcie go. I zawołali niewidomego, mówiąc mu: Odwagi, wstawaj, woła cię.|Tq 0I wielu zaczęło go upominać, aby umilkł. On jednak tym głośniej wołał: Synu Dawida! Zlituj się nade mną!qS[ /Słysząc, że to jest Jezus z Nazaretu, zaczął wołać: Synu Dawida, Jezusie! Zlituj się nade mną!'RG .I przyszli do Jerycha. A gdy wychodził z Jerycha [On] i Jego uczniowie oraz spory tłum, syn Tymeusza, Bartymeusz, niewidomy żebrak, siedział przy drodze.}Qs -Gdyż Syn Człowieczy nie przyszedł, aby Mu służono, lecz aby służyć i oddać swoją duszę na okup za wielu.WP' ,I kto między wami chciałby być pierwszy, niech będzie sługą wszystkich.rO] +Nie tak ma być między wami, lecz kto między wami chciałby być wielki, niech będzie waszym sługą.!N; *Lecz Jezus przywołał ich i powiedział: Wiecie, że ci, którzy uchodzą za przywódców narodów, podporządkowują je, a ich wielcy tyranizują je.SM )Gdy to usłyszało dziesięciu, zaczęło się oburzać na Jakuba i Jana.L (Jednak siedzieć po mojej prawicy lub lewicy, nie moją rzeczą jest dać; lecz [będzie to dane] tym, którym zostało przygotowane.(KI 'Odpowiedzieli Mu: Możemy. Wtedy Jezus im powiedział: Kielich, który Ja piję, będziecie pić, i chrztem, którym jestem chrzczony, zostaniecie ochrzczeni.0JY &A Jezus im powiedział: Nie jesteście świadomi, o co prosicie. Czy możecie pić kielich, który Ja piję, lub być ochrzczeni chrztem, którym Ja jestem chrzczony?Iy %Oni zaś powiedzieli: Daj nam to, abyśmy w Twojej chwale siedzieli jeden po Twojej prawicy, a jeden po Twojej lewicy.;Hq $A On ich zapytał: Co chcecie, abym wam spełnił?G% #Wówczas podeszli do Niego Jakub i Jan, synowie Zebedeusza, i powiedzieli: Nauczycielu, chcemy, abyś nam spełnił to, o co Cię poprosimy.{Fo "będą z Niego szydzić, będą Go opluwać, ubiczują Go i zabiją, lecz [On] po trzech dniach zmartwychwstanie.E !Oto idziemy do Jerozolimy i Syn Człowieczy zostanie wydany arcykapłanom i znawcom Prawa. Ci skażą Go na śmierć, wydadzą poganom,hDI Byli w drodze i zmierzali do Jerozolimy. Jezus szedł przed nimi. Budziło to ich zdziwienie, a ci, którzy szli za Nim, zaczęli odczuwać lęk. Wtedy znów wziął Dwunastu i zaczął im mówić o tym, co ma Go spotkać:JC  Wielu zaś pierwszych będzie ostatnimi, a ostatnich pierwszymi.8Bi a kto nie otrzymałby stokrotnie, teraz, w tym czasie, domów i braci, i sióstr, i matek, i dzieci, i pól, wśród prześladowań, a w nadchodzącym wieku życia wiecznego.LA Jezus odpowiedział: Zapewniam was, nie ma takiego, kto by opuścił dom albo braci, albo siostry, albo matkę, albo ojca, albo dzieci, albo pola ze względu na Mnie i ze względu na ewangelię,a@; Wtedy Piotr zaczął mówić: Spójrz, my opuściliśmy wszystko i poszliśmy za Tobą. ?  Jezus spojrzał na nich i powiedział: Przy ludziach to niemożliwe, ale nie przy Bogu; przy Bogu bowiem wszystko jest możliwe.f>E A oni tym bardziej byli zdziwieni i mówili między sobą: Któż więc może być zbawiony?m=S Łatwiej jest wielbłądowi przejść przez ucho igły niż bogatemu wejść do Królestwa Bożego.< Słowa te wprawiły uczniów w zdziwienie. Lecz Jezus stwierdził powtórnie: Dzieci, jak trudno jest wejść do Królestwa Bożego!$;A Tymczasem Jezus rozejrzał się wokoło i powiedział do swoich uczniów: Jak trudno będzie tym, którzy mają pieniądze, wejść do Królestwa Bożego!e:C On jednak na to słowo sposępniał i odszedł zasmucony, miał bowiem wiele posiadłości.V9% Wtedy Jezus przyjrzał mu się i pokochał go, po czym powiedział: Jednego ci brak; idź, sprzedaj wszystko, co masz, i rozdaj ubogim, a będziesz miał skarb w niebie, po czym przyjdź i chodź za Mną.c8? A on Mu odpowiedział: Nauczycielu, tego wszystkiego przestrzegałem od mojej młodości.7 Znasz przykazania: Nie zabijaj, nie cudzołóż, nie kradnij, nie składaj fałszywego świadectwa, nie oszukuj, czcij swego i matkę.g6G A Jezus powiedział mu: Dlaczego nazywasz Mnie dobrym? Nikt nie jest dobry, tylko jeden Bóg.'5G A gdy wybierał się w drogę, przybiegł ktoś, upadł przed Nim na kolana i pytał Go: Nauczycielu dobry! Co mam czynić, aby odziedziczyć życie wieczne?M4 Po czym brał je w ramiona i błogosławił, kładąc na nie ręce._37 Zapewniam was, kto nie przyjmie Królestwa Bożego jak dziecko, nie wejdzie do niego.(2I Gdy Jezus to spostrzegł, oburzył się i powiedział im: Pozwólcie dzieciom przychodzić do Mnie i nie zabraniajcie im, takich bowiem jest Królestwo Boże.]13 Przynosili też do Niego dzieci, aby się ich dotknął, ale uczniowie zganili ich.V0% I jeśli ona rozwodzi się ze swoim mężem i poślubia innego, cudzołoży.t/a Wówczas powiedział im: Kto rozwodzi się ze swoją żoną i poślubia inną, cudzołoży względem niej.B. W domu natomiast uczniowie znów zaczęli Go o to pytać.B- Co zatem Bóg połączył, człowiek niech nie rozdziela.\,1 i będą ci dwoje jednym ciałem; tak więc nie są już dwoje, lecz jedno ciało.X+) Dlatego opuści człowiek swego ojca i matkę, połączy się ze swoją żonąU*# Jednak od początku stworzenia [Bóg] uczynił ich mężczyzną i kobietą.i)K Wówczas Jezus powiedział im: Z powodu zatwardziałości waszego serca napisał wam ten nakaz.V(% Oni na to: Mojżesz zezwolił napisać dokument rozwodowy i rozwieść się.6'g A On odpowiedział: Co wam nakazał Mojżesz? & Wtedy podeszli do Niego faryzeusze i wystawiając Go na próbę, zaczęli Go pytać: Czy wolno mężowi rozwieść się z żoną?$% C Gdy stamtąd wyruszył, przyszedł w granice Judei i Zajordania. I znów schodziły się do Niego tłumy, a On - jak to miał w zwyczaju - znów je uczył.#$? 2Dobra jest sól, jeśli jednak sól stanie się niesłona, czym jej [smak] przywrócicie? Miejcie sól w samych sobie i zachowujcie pokój między sobą./#Y 1Każdy bowiem ogniem będzie posolony.;"q 0gdzie ich robak nie kończy, a ogień nie gaśnie.;!o /Podobnie jeśli twoje oko przywodzi cię do upadku, wyłup je; lepiej jest dla ciebie jednookim wejść do Królestwa Bożego, niż mieć dwoje oczu i być wrzuconym do Gehenny,  .-2] -Również jeśli twoja stopa przywodzi cię do upadku, odetnij ją; lepiej jest dla ciebie kulawym wejść do życia, niż mieć dwie stopy i być wrzuconym do Gehenny.  ,-:m +I jeśli twoja ręka przywodzi cię do upadku, odetnij ją; lepiej jest dla ciebie kalekim wejść do życia, niż mieć dwoje rąk i pójść do Gehenny, w ogień nieugaszony.7g *A kto by przyczynił się do upadku jednego z tych małych, którzy wierzą we Mnie, lepiej by mu było, aby u jego szyi zawiesić ośli kamień młyński i utopić w morzu.{ )Bo kto by napoił was kubkiem wody w imię tego, że jesteście Chrystusowi, zapewniam was, nie straci swojej zapłaty.;q (Kto bowiem nie jest przeciw nam, ten jest za nami.' 'Ale Jezus powiedział: Nie zabraniajcie mu, gdyż nie ma takiego, kto by dokonał cudu w moim imieniu i zaraz mógł o Mnie źle powiedzieć.!; &Wtedy Jan powiedział do Niego: Nauczycielu! Widzieliśmy kogoś, kto w Twoim imieniu wypędzał demony i zabranialiśmy mu, bo nie dołączył do nas.)K %Jeśli ktoś w moim imieniu przyjmie jedno z takich dzieci, Mnie przyjmuje, a jeśli ktoś Mnie przyjmuje, nie Mnie przyjmuje, lecz Tego, który Mnie posłał.eC $Następnie wziął dziecko, postawił je pośród nich, wziął je w ramiona i powiedział:7 #Wtedy usiadł, przywołał Dwunastu i powiedział im: Jeśli ktoś chce być pierwszy, niech się stanie ze wszystkich ostatnim i sługą wszystkich.]3 "Oni zaś milczeli, gdyż w drodze rozprawiali o tym, kto [z nich] jest największy.oW !Przyszli do Kafarnaum. Gdy już znalazł się w domu, zapytał ich: O czym rozprawialiście w drodze?]3 Oni jednak nadal nie rozumieli tej wypowiedzi, a jednocześnie bali się Go pytać./W Zaczął bowiem pouczać swoich uczniów i mówić im, że Syn Człowieczy będzie wydany w ręce ludzi, ci zabiją Go, ale zabity po trzech dniach zmartwychwstanie.mS Po wyjściu stamtąd przechodzili przez Galileę. Nie chciał On jednak, aby ktoś o tym wiedział.\1 Powiedział im: Ten rodzaj nie może wyjść inaczej, jak tylko dzięki modlitwie.s_ I gdy przyszedł do domu, Jego uczniowie pytali Go na osobności: Dlaczego my nie mogliśmy go wyrzucić?L  Jezus tymczasem wziął go za rękę i podniósł go, a on wstał.  Wtedy krzyknął, mocno szarpnął i wyszedł. [Chłopiec] zaś stał się jakby martwy, tak że wielu mówiło, iż umarł.? w Jezus zaś, gdy zobaczył, że zbiega się tłum, skarcił ducha nieczystego, mówiąc mu: Niemy i głuchy duchu! Ja ci rozkazuję: Wyjdź z niego i nigdy już do niego nie wchodź.W ' Ojciec chłopca natychmiast zawołał: Wierzę, zaradź mojemu niedowiarstwu!y k Jezus zaś powiedział mu: Co się tyczy tego: Jeśli coś możesz, to: Wszystko jest możliwe dla wierzącego. I często wrzucał go nawet w ogień i wodę, żeby go zgubić; ale jeśli coś możesz, zlituj się nad nami i pomóż nam._7 I zapytał jego ojca: Jak dawno mu się to stało? A on powiedział: Od dzieciństwa.% I przyprowadzili go do Niego. A gdy duch Go zobaczył, natychmiast nim szarpał, rzucił go na ziemię i pokrytego śliną zaczął tarzać.3 On zaś odpowiedział im tymi słowy: O pokolenie bez wiary! Jak długo przy was będę? Jak długo będę was znosił? Przyprowadźcie go do Mnie!'G I gdziekolwiek go chwyci, rzuca nim i szarpie, a on ślini się, zgrzyta zębami i sztywnieje. Powiedziałem Twoim uczniom, aby go wypędzili, ale nie mogli.~u Wtedy odpowiedział Mu ktoś z tłumu: Nauczycielu, przyprowadziłem do Ciebie mojego syna, który ma ducha niemego.6g On zaś zapytał: O co się z nimi spieracie?gG Gdy cały tłum Go zobaczył, był bardzo zdziwiony, po czym przybiegł i zaczął Go witać.zm Gdy przyszli do uczniów, zobaczyli wokół nich wielki tłum oraz znawców Prawa, którzy się z nimi spierali.uc Lecz mówię wam, także Eliasz już przyszedł, i uczynili mu to, co chcieli, jak zostało o nim napisane.6~e On zaś powiedział im: Eliasz jako przybyły wcześniej, istotnie wszystko naprawia; lecz jak napisano o Synu Człowieczym? że ma wiele wycierpieć i zostać wzgardzonym.g}G Zaczęli Go też pytać: Dlaczego znawcy Prawa twierdzą, że najpierw musi przyjść Eliasz?h|I Zachowali więc to słowo, jednak rozprawiali między sobą, co to znaczy powstać z martwych.{) A gdy schodzili z góry, surowo im przykazał, aby nikomu nie opowiadali o tym, co widzieli, dopóki Syn Człowieczy nie powstanie z martwych.gzG I nagle, gdy rozejrzeli się wokół, już nikogo nie zobaczyli; był z nimi tylko sam Jezus.y Wyłonił się też obłok, który ich zacienił, a z obłoku rozległ się głos: Ten jest moim umiłowanym Synem, Jego słuchajcie.Px Nie wiedział bowiem, co powiedzieć, gdyż byli bardzo przestraszeni.w/ Piotr zaś przemówił do Jezusa tymi słowy: Rabbi, dobrze nam tu być. Rozbijmy trzy namioty: Tobie jeden, Mojżeszowi jeden i Eliaszowi jeden.Qv I ukazał im się Eliasz z Mojżeszem, i prowadzili z Jezusem rozmowę.qu[ Jego szaty stały się lśniące, bardzo białe - takie, jakich farbiarz na ziemi nie zdoła wybielić.1t[ Po sześciu zaś dniach Jezus wziął z sobą Piotra, Jakuba i Jana, i tylko ich samych wprowadził na wysoką górę, na osobność. Tam doznał wobec nich przemiany."s ? I zaczął do nich mówić: Zapewniam was, niektórzy z tych, którzy tu stoją, nie zasmakują śmierci, aż zobaczą Królestwo Boże przybyłe w mocy.Rr&Bo kto się wstydzi Mnie i moich słów przed tym cudzołożnym i grzesznym pokoleniem, tego i Syn Człowieczy będzie się wstydził, gdy przyjdzie w chwale swojego Ojca wraz ze świętymi aniołami.Bq%Co bowiem człowiek może dać w zamian za swoją duszę?epC$Bo cóż pomoże człowiekowi, choćby zyskał cały świat, jeśli straci własną duszę?o#Kto bowiem chce swoją duszę ocalić, straci ją, a kto straci swoją duszę ze względu na Mnie i ewangelię, ocali ją.Kn"Potem przywołał do siebie tłum wraz ze swoimi uczniami i powiedział im: Jeśli ktoś chce pójść za Mną, niech się wyrzeknie samego siebie, weźmie swój krzyż i wyrusza w moje ślady.+mO!On zaś odwrócił się, spojrzał na swoich uczniów i tak zganił Piotra: Odejdź ode Mnie, szatanie, bo nie myślisz o tym, co Boże, tylko o tym, co ludzkie.flE Wypowiadał to słowo z odwagą. A Piotr odprowadził Go na stronę i zaczął Go upominać.bk=I zaczął ich uczyć, że Syn Człowieczy musi wiele wycierpieć i po próbie być odrzucony przez starszych, przez arcykapłanów oraz przez znawców Prawa, że musi być zabity, a po trzech dniach zmartwychwstać.EjOn zaś surowo im przykazał, aby nikomu o Nim nie mówili.miSI zapytał ich: A wy mówicie, że kim jestem? Wtedy Piotr Mu odpowiedział: Ty jesteś Chrystusem.xhiCi zaś odpowiedzieli Mu: [Jedni] za Jana Chrzciciela, inni za Eliasza, a jeszcze inni na jednego z proroków.%gCI wyszedł Jezus wraz ze swoimi uczniami do wiosek Cezarei Filipowej. Po drodze zaczął pytać swoich uczniów tymi słowy: Za kogo Mnie ludzie uważają?Jf I odesłał go do jego domu, mówiąc: Tylko nie wchodź do wsi. ePotem znów nałożył ręce na jego oczy, a on przejrzał i powrócił do zdrowia; i zaczął widzieć wszystko bardzo wyraźnie.sd_Ten zaś, ponieważ odzyskał już wzrok, powiedział: Dostrzegam ludzi i widzę, że chodzą jak drzewa.c+A On wziął niewidomego za rękę, wyprowadził go poza wieś, plunął w jego oczy, włożył na niego ręce i zapytał go: Czy widzisz coś?lbQTak przybyli do Betsaidy. Wtedy przyprowadzili Mu niewidomego i prosili Go, aby się go dotknął.8akZaczął więc mówić: Jeszcze nie rozumiecie?x`iA gdy te siedem dla czterech tysięcy, ile pełnych koszów kawałków zebraliście? Odpowiedzieli Mu: Siedem._Gdy połamałem te pięć chlebów dla pięciu tysięcy, ile pełnych koszy kawałków chleba zebraliście? Odpowiedzieli Mu: Dwanaście.T^!Macie oczy i nie widzicie? Macie uszy i nie słyszycie? I nie pamiętacie?]7Zauważył to i powiedział im: Dlaczego rozprawiacie, że nie macie chleba? Jeszcze nie pojmujecie i nie rozumiecie? Czy wasze serce macie kamienne?N\Oni tymczasem rozprawiali między sobą o tym, że nie mają chleba.f[EI zaczął im nakazywać: Uważajcie, strzeżcie się zakwasu faryzeuszów i zakwasu Heroda.hZIUczniowie natomiast zapomnieli wziąć chlebów, mieli ze sobą w łodzi tylko jeden bochenek.XY) I opuścił ich, znów wsiadł do łodzi i przeprawił się na drugą stronę.X% On zaś westchnął w swoim duchu i powiedział: Dlaczego to pokolenie szuka znaku? Zapewniam was, że temu pokoleniu znak nie będzie dany.W Wtedy wyszli faryzeusze i zaczęli z Nim rozprawiać, a wystawiając Go na próbę, domagali się od Niego znaku z nieba.^V5 Zaraz też wsiadł do łodzi wraz ze swoimi uczniami i przybył w okolice Dalmanuty.EU Było ich zaś około czterech tysięcy. I rozpuścił ich.YT+Zjedli więc i nasycili się, i zebrali siedem koszów pozostałych kawałków.gSGMieli też kilka rybek. Pobłogosławił je więc i powiedział, by je również rozkładać.TR!Wtedy polecił tłumowi spocząć na ziemi. Następnie wziął te siedem chlebów, podziękował, łamał i zaczął rozdawać swoim uczniom, aby ci kładli przed [nimi]. I rozłożyli je przed tłumem.DQI zapytał ich: Ile macie chlebów? Odpowiedzieli: Siedem.iPKOdpowiedzieli Mu Jego uczniowie: Skąd ktoś tutaj, na pustkowiu, potrafi nasycić ich chlebem?|OqJeślibym ich głodnych rozpuścił do ich domów, zasłabną w drodze, gdyż niektórzy z nich przybyli z daleka.YN+żal Mi tych ludzi, bo już trzy dni pozostają ze Mną, a nie mają co jeść.vM gW tych dniach, gdy znów tłum był wielki i nie mieli co jeść, przywołał uczniów i powiedział do nich:L%Ciągle przy tym byli niezmiernie zdumieni; mówili: Sprawia, że wszystko jest dobrze, nawet głuchym przywraca słuch, a niemym mowę.K$I przykazał im surowo, aby nikomu o tym nie mówili, ale im bardziej im przykazywał, tym szerzej oni o tym rozgłaszali.kJO#Natychmiast też otworzyły się jego uszy, rozwiązały więzy jego języka i mówił poprawnie.iIK"po czym spojrzał w niebo, westchnął i powiedział do niego: Effata, to znaczy: Otwórz się!H!On zaś wziął go na stronę, z dala od tłumu, włożył swoje palce w jego uszy, splunął i dotknął się jego języka,[G/ I przyprowadzili Mu głuchoniemego, i prosili Go, aby położył na niego rękę.yFkZnów opuścił okolice Tyru i przyszedł przez Sydon nad Morze Galilejskie środkiem kraju Dziesięciogrodzia.lEQI gdy odeszła do swego domu, znalazła dziecko leżące na łóżku, a demon był już nieobecny._D7Wtedy jej powiedział: Ze względu na to słowo idź, demon wyszedł z twojej córki.`C9Ona jednak odpowiedziała: Panie, i szczenięta pod stołem jadają z okruszyn dzieci.B#On zaś zwrócił się do niej: Pozwól najpierw nasycić się dzieciom, bo niedobrze jest zabierać chleb dzieciom i rzucać szczeniętom.wAgKobieta ta była Greczynką, rodem z Syrofenicji, i zaczęła Go prosić, aby wypędził demona z jej córki. @Zaraz jednak usłyszała o Nim kobieta, której córeczkę miał [w swej mocy] duch nieczysty. Przyszła ona i upadła Mu do stóp.!?;Wyruszywszy stamtąd, udał się w okolice Tyru. I wszedł do domu, gdyż nie chciał, aby ktoś się o tym dowiedział, lecz nie zdołał się ukryć.V>%wszystkie te złe rzeczy pochodzą z wnętrza i zanieczyszczają człowieka.s=_cudzołóstwa, chciwości, niegodziwości, podstęp, wyuzdanie, złe oko, obelżywość, pycha, głupota;p<YZ wnętrza bowiem, z serca ludzkiego wychodzą złe zamiary, nierządne czyny, kradzieże, morderstwa,U;#I mówił dalej: To, co wychodzi z człowieka, to zanieczyszcza człowieka.:gdyż nie wchodzi do jego serca, lecz do żołądka, a następnie wychodzi do ustępu? [W ten sposób] oczyścił wszystkie pokarmy.91Wtedy im powiedział: I wy tak niepojętni jesteście? Nie rozumiecie, że nic, co z zewnątrz wchodzi do człowieka, nie może go zanieczyścić,i8KA gdy opuścił tłum i wszedł do domu, Jego uczniowie zaczęli Go pytać o tę przypowieść. 7--63Nic, co do człowieka wchodzi z zewnątrz, nie może go zanieczyścić, lecz te rzeczy, które wychodzą z człowieka, zanieczyszczają człowieka.m5SZnów przywołał do siebie tłum i zaczął do nich mówić: Słuchajcie Mnie wszyscy i zrozumcie!{4o Unieważniacie Słowo Boga przez swoją tradycję, którą przekazaliście. I wiele tym podobnych rzeczy robicie.D3 to już nie pozwalacie mu nic uczynić dla ojca czy matki.25 Wy natomiast mówicie: Jeśliby człowiek powiedział ojcu lub matce: Korban, to znaczy darem ofiarnym jest to, co mielibyście ode mnie jako pomoc,1 Mojżesz bowiem powiedział: Czcij swego ojca i swoją matkę; oraz: Kto źle życzy ojcu lub matce, niech poniesie śmierć.g0G I ciągnął dalej: Pięknie unieważniacie przykazanie Boże, aby utrzymywać swoją naukę.O/Porzuciliście przykazanie Boże, a trzymacie się tradycji ludzkiej.Y.+Daremnie Mi jednak oddają cześć, ucząc zasad, które są nakazami ludzkimi.*-MOn zaś im odpowiedział: Trafnie Izajasz powiedział o was, obłudnikach, w swoim proroctwie: Ten lud czci Mnie wargami, jednak ich serce jest ode Mnie daleko.$,Azapytywali Go zatem faryzeusze i znawcy Prawa: Dlaczego Twoi uczniowie nie postępują według tradycji starszych, lecz jedzą chleb nie obmytymi rękami?I+ także po powrocie z rynku, jeśli się nie zanurzą, nie jedzą; jest ponadto wiele innych rzeczy, które przejęli do przestrzegania, jak: zanurzanie kubków, dzbanów, miednic i łóżek -*faryzeusze bowiem oraz wszyscy żydzi trzymają się tradycji starszych i nie jedzą, jeśli najpierw pięścią nie obmyją sobie rąk;t)aA gdy zobaczyli, że niektórzy z Jego uczniów jedzą chleb nieczystymi, to znaczy nie obmytymi rękami -`( ;Zeszli się do Niego faryzeusze oraz pewni znawcy Prawa, którzy przybyli z Jerozolimy.]'38Gdziekolwiek więc wchodził do wsi albo do miast, albo do osad, wynosili na place słabych i prosili Go, aby się mogli dotknąć choć skraju Jego szaty; ci zaś, którzy się Go dotknęli, znajdowali ratunek. &7Obiegli zatem cały ten kraj i tam gdzie, jak słyszeli, przebywa, zaczęli znosić na posłaniach tych, którzy się źle mieli.2%_6Zaraz po wyjściu z łodzi rozpoznali Go.j$M5A gdy się przeprawili na drugą stronę, przypłynęli do ziemi Genezaret i przybili do brzegu.a#;4Nie rozumieli bowiem [tego, co zaszło] z chlebami, gdyż ich serce było skamieniałe.~"u3I wszedł do nich do łodzi, a wiatr ustał; oni zaś zaczęli się w sobie bardzo, [wręcz] nadzwyczajnie, dziwić.!)2wszyscy Go bowiem zobaczyli i przestraszyli się. Lecz On natychmiast do nich przemówił tymi słowy: Odwagi, to Ja jestem, nie bójcie się!a ;1Oni jednak, gdy Go zobaczyli idącego po morzu, pomyśleli, że to zjawa, i krzyknęli,E0Wówczas zobaczył ich, jak się męczyli przy wiosłowaniu, wiatr bowiem był im przeciwny, i około czwartej straży nocnej, przyszedł do nich, idąc po morzu, i chciał ich wyminąć.Y+/A gdy nastał wieczór, łódź była na środku morza, On sam zaś na lądzie.I .Po rozstaniu się z nimi, odszedł na górę, aby się modlić.+-I zaraz wymógł na swoich uczniach, aby wsiedli do łodzi i pierwsi popłynęli na drugą stronę w kierunku Betsaidy, aż On rozpuści tłum.L,Tych zaś, którzy jedli chleby, było pięć tysięcy mężczyzn.I +I zebrali dwanaście pełnych koszy kawałków, a także z ryb.*O*I jedli wszyscy, i nasycili się.S)A On wziął te pięć chlebów i dwie ryby, spojrzał w niebo, pobłogosławił i łamał chleby, po czym dawał swoim uczniom, aby kładli przed nimi; także dwie ryby rozdzielił między wszystkich.W'(Rozłożyli się więc gromada przy gromadzie, po stu i po pięćdziesięciu.L'Wtedy polecił im posadzić wszystkich grupami na zielonej trawie. oi~~Q}||l{{Qzzrzyy(xxw|vvouuuUtts`__"^^B^]]C\\[[AZZOZYY@XXWWWUVV~UUnTTqT&SRRQQXPPPGOORO!NN|NM{LLL.KKWJJ(II3HHGG)FF(EuE D4CCBBnBAA5@@w@??M?>>==<<<<;; ::w:>99t9f8887Y6665544o33,22711005//T..|.-~,,L+3*~*$))l)(I''r&&%%$$ #y#%"j!!x! %sfRZEJSai('?tz<x% `  ) l ~ % 93v.!no% yPA dziecko rosło, wzmacniało się w duchu i przebywało na pustkowiach aż do dnia swego wystąpienia przed Izraelem.z$ oOby objawić się tym, którzy siedzą w ciemności i w cieniu śmierci, i skierować nasze nogi na drogę pokoju.c# ANprzez litość miłosierdzia naszego Boga, w których nawiedzi nas jutrzenka z wysokości,J" Mdać Jego ludowi poznanie zbawienia w odpuszczeniu ich grzechów,|! sLA ty, dziecko, prorokiem Najwyższego będziesz nazwane, gdyż pójdziesz przed Panem, aby przygotować Jego drogi,P  Kz poświęceniem i w sprawiedliwości przed Nim po wszystkie nasze dni.8 mJocalonym z ręki wrogów, bez lęku Mu służyćE Iprzysiędze złożonej naszemu ojcu Abrahamowi - że da nam,b ?Hby okazać miłosierdzie naszym ojcom i przypomnieć sobie o swoim świętym przymierzu -U %Gwybawienie od naszych wrogów i z ręki wszystkich, którzy nas nienawidzą,T #Ftak jak zapowiedział przed wiekami przez usta swoich świętych proroków,F Ei wzbudził nam róg wybawienia30 w domu swego sługi Dawida,c ADNiech będzie pochwalony Pan, Bóg Izraela, że nawiedził swój lud i sprawił [mu] okup,N CA Zachariasza, jego ojca, napełnił Duch Święty i tak prorokował: BWszyscy zaś, którzy o tym słyszeli, brali to sobie do serca i mówili: Kim więc będzie to dziecko? Była z nim bowiem ręka Pana. AI wszystkich jego sąsiadów ogarnął strach, a po całej górskiej okolicy Judei zaczęto omawiać wszystkie te sprawy.y m@Natychmiast też zostały otwarte jego usta i [rozwiązał się] jego język, i zaczął mówić, chwaląc Boga.^ 7?A on poprosił o tabliczkę i napisał: Jan jest jego imię. I wszyscy się zdziwili.> y>Skinęli zatem na jego ojca, jak chciałby je nazwać.a ==I powiedzieli do niej: Nie ma nikogo w twojej rodzinie, kto byłby nazwany tym imieniem.V 'z y%gdyż żadne słowo Boga nie pozostanie niespełnione.y !$I oto Elżbieta, twoja krewna, ona także poczęła syna w swojej starości i jest to szósty miesiąc tej, którą nazywają niepłodną,*x O#Anioł odpowiedział jej: Duch Święty zstąpi na ciebie i moc Najwyższego cię zacieni. Dlatego też Święte, które się urodzi, będzie nazwane Synem Boga.Nw "A Maria zapytała anioła: Jak to się stanie, skoro nie znam męża?_v 9!Będzie On królował nad domem Jakuba na wieki, a Jego Królestwu nie będzie końca.lu S Ten będzie wielki i będzie nazwany Synem Najwyższego. Da Mu też Pan Bóg tron Jego ojca Dawida.Gt  Oto poczniesz w łonie, urodzisz syna i nadasz Mu imię Jezus.ds CAnioł zaś powiedział jej: Przestań się bać, Mario, znalazłaś bowiem łaskę u Boga.|r sLecz ona przelękła się z powodu tego słowa i zaczęła się zastanawiać, co by to przywitanie mogło znaczyć.Pq Po wejściu do niej powiedział: Witaj, obdarzona łaską, Pan z tobą!up edo pewnej dziewicy przyrzeczonej mężowi o imieniu Józef, z domu Dawida - a dziewicy było na imię Maria.|o sNatomiast w szóstym miesiącu anioł Gabriel został posłany przez Boga do galilejskiego miasta o nazwie Nazaret,ln STak mi uczynił Pan w tych dniach, gdy [na mnie] wejrzał, aby zdjąć moją hańbę wśród ludzi.m  Po tych dniach Elżbieta, jego żona, poczęła i pozostawała w całkowitym ukryciu się przez pięć miesięcy, powtarzając:Tl #Następnie, po wypełnieniu się dni jego posługi, odszedł do swego domu.:k oOn zaś po wyjściu nie mógł im nic powiedzieć, przez co poznali, że w Miejscu Świętym doświadczył widzenia; on sam też dawał im znaki, lecz wciąż pozostawał niemy.rj _Lud natomiast czekał na Zachariasza, i [coraz bardziej] się dziwił jego zwlekaniu w Miejscu Świętym.@i {I oto będziesz niemy, nie będziesz mógł powiedzieć [słowa] aż do dnia, gdy się to stanie, za to, że nie uwierzyłeś moim słowom, które zostaną wypełnione w swoim czasie.;h qW odpowiedzi anioł zwrócił się do niego: Ja jestem Gabriel, [wybrany], by stawać przed Bogiem; zostałem posłany, aby do ciebie przemówić i ogłosić ci te dobre wieści.g }Wtedy Zachariasz powiedział do anioła: Po czym to poznam? Ja bowiem jestem stary i moja żona posunięta w jej dniach.2f _On sam pójdzie przed Nim w duchu i mocy Eliasza, by zwrócić serca ojców do dzieci, a nieposłusznych do rozsądku sprawiedliwych - by stawić przed Panem gotowy lud.Ce Wielu też synów Izraela nawróci się do Pana, ich Boga.d Będzie bowiem wielki przed Panem; nie będzie pił wina ani sikery i już od łona swojej matki będzie napełniony Duchem Świętym.Sc !I będziesz miał radość i wesele, i wielu ucieszy się z jego narodzin.3b a Anioł zaś powiedział do niego: Przestań się bać, Zachariaszu, gdyż twoja modlitwa została wysłuchana; twoja żona Elżbieta urodzi ci syna i nadasz mu imię Jan.Pa  I zląkł się Zachariasz, gdy [go] zobaczył, i padł na niego strach.\` 3 Lecz ukazał mu się anioł Pana, stojący po prawej stronie ołtarza kadzidlanego.b_ ? całe zaś zgromadzenie ludu modliło się na zewnątrz w godzinie ofiarowania kadzidła.^ } że według zwyczaju kapłaństwa na niego padł los, aby wszedł do Miejsca Świętego i złożył ofiarę z kadzidła,f] GI stało się, gdy spełniał posługi kapłańskie przed Bogiem w kolejności swojej zmiany,t\ cNie mieli jednak dziecka, jako że Elżbieta była niepłodna, a oboje byli już posunięci w swych latach.x[ kOboje zaś byli sprawiedliwi wobec Boga, nienaganni w postępowaniu według wszystkich przykazań i ustaw Pana.7Z iZa dni Heroda, króla Judei, był pewien kapłan imieniem Zachariasz, ze zmiany kapłańskiej Abiasza, oraz jego żona, należąca do córek Aarona, nosząca imię Elżbieta.QY tak byś mógł się przekonać o wiarygodności wyłożonych ci słów. X także ja - po uprzednim uważnym zbadaniu wszystkich od początku - pomyślałem, żeby ci to, dostojny Teofilu, po kolei, opisać, W tak jak nam to przekazali ci, którzy od początku byli ich naocznymi świadkami oraz którzy poświęcili się służbie Słowa,|V uPonieważ naprawdę wielu przyłożyło już rękę do ułożenia opowiadania o dziełach dopełnionych wśród nas,U[Oni zaś odeszli i głosili wszędzie, podczas gdy Pan współdziałał [z nimi] i potwierdzał Słowo towarzyszącymi [mu] znakami.]pTY[Po tym więc, jak Pan Jezus im to powiedział, został uniesiony do nieba i usiadł po prawicy Boga.]5Sc[w swoje ręce brać będą węże, a gdyby wypili coś trującego, na pewno im nie zaszkodzi; na bezsilnych będą kłaść ręce, a ci [znów] będą mieli się dobrze.]R'[Tym natomiast, którzy uwierzyli, towarzyszyć będą takie znaki: w moim imieniu wyganiać będą demony, będą mówić nowymi językami,]gQG[Kto uwierzy i zostanie ochrzczony, będzie zbawiony, a kto nie uwierzy, będzie potępiony.]jPM[I powiedział im: Dotrzyjcie do całego świata i ogłoście ewangelię wszelkiemu stworzeniu.]OO[Później zaś ukazał się im jedenastu, gdy spoczywali przy stole, i ostro zganił ich niewiarę oraz zatwardziałość serca, że nie uwierzyli tym, którzy Go widzieli wzbudzonego z martwych.]MN [Wrócili oni i opowiedzieli pozostałym, ale i tym nie uwierzyli.]TM! [Potem ukazał się w innej postaci dwom spośród nich, gdy szli do wsi.]^L5 [Lecz oni, gdy usłyszeli, że żyje i że był przez nią widziany, nie uwierzyli.]WK' [Ona poszła i oznajmiła to tym, którzy z Nim byli, smutnym i płaczącym.]1J[ [[ Gdy [Jezus] powstał z martwych wczesnym rankiem, pierwszego dnia tygodnia, ukazał się najpierw Marii Magdalenie, z której niegdyś wypędził siedem demonów.]]I#Wyszły zatem i uciekły od grobu, zaczęło je bowiem ogarniać drżenie i uniesienie, a ponieważ nie opuszczał ich lęk, nic nikomu nie powiedziały. [[Wszystko to natomiast, co im przekazano, zwięźle opowiedziały tym, [którzy zebrali się] wokół Piotra. PoHAle idźcie i powiedzcie Jego uczniom oraz Piotrowi, że wyprzedza was do Galilei; tam Go zobaczycie, jak wam powiedział.&GEOn zaś powiedział do nich: Nie dziwcie się! Szukacie ukrzyżowanego Jezusa z Nazaretu; został wzbudzony, nie ma Go tu, oto miejsce, gdzie Go położono.F%Gdy weszły do grobowca, zobaczyły siedzącego po prawej stronie i ubranego w białą szatę młodzieńca. Ogarnęło je wielkie zdumienie.aE;Podniosły jednak wzrok i zobaczyły, że kamień jest odsunięty, a był bardzo duży.]D3[Po drodze] mówiły między sobą: Kto nam odwali kamień od wejścia do grobowca?uCc[Wyruszyły] bardzo wcześnie rano, pierwszego dnia tygodnia i przyszyły do grobowca o wschodzie słońca.yB mGdy minął szabat, Maria Magdalena, Maria Jakubowa i Salome nakupiły pachnideł, aby pójść i Go namaścić.bA=/Maria Magdalena natomiast i Maria, matka Jozesa, przyglądały się, gdzie Go złożono.%@C.Ten zaś kupił prześcieradło, zdjął Go, owinął w prześcieradło, złożył w grobowcu wykutym w skale, a na wejście do grobowca zatoczył kamień.=?u-Upewniony przez setnika, darował zwłoki Józefowi.n>U,Piłat zdziwił się, że już nie żyje, przywołał zatem setnika i zapytał go, czy dawno umarł.$=A+przyszedł Józef z Arymatei, szanowany radny, który sam też oczekiwał Królestwa Bożego. Odważnie wszedł [On] do Piłata i prosił o ciało Jezusa._<7*Gdy nastał już wieczór, a było to Przygotowanie, to jest [dzień] przed szabatem,;)One, gdy był w Galilei, chodziły za Nim i usługiwały Mu; lecz było też wiele innych, które wraz z Nim przyszły do Jerozolimy.:3(Były [tam] też kobiety, które przyglądały się z daleka, a wśród nich Maria Magdalena, Maria, matka Jakuba Mniejszego i Jozesa, oraz Salome.95'A setnik, który stał naprzeciw, gdy zobaczył, że w taki sposób wydał ostatnie tchnienie, powiedział: Ten człowiek naprawdę był Synem Boga.V8%&Wtedy zasłona świątyni została rozdarta na dwoje, od góry aż do dołu.M7%Jezus zaś zawołał donośnym głosem i wydał ostatnie tchnienie.-6S$Ktoś podbiegł, napełnił gąbkę winnym octem, zatknął na trzcinę i próbował dać Mu pić, mówiąc: Pozwólcie, zobaczmy, czy Eliasz przyjdzie Go zdjąć.j5M#A niektórzy ze stojących obok, gdy to usłyszeli, zaczęli mówić: Spójrzcie, woła Eliasza..4U"O godzinie dziewiątej Jezus zawołał donośnym głosem: Eloi, Eloi, lema sabachtani? To w tłumaczeniu znaczy: Boże mój, Boże mój, dlaczego Mnie opuściłeś?n3U!A gdy nadeszła godzina szósta, ciemność na całej ziemi się stała, aż do godziny dziewiątej.*2M Chrystus, król Izraela, niech teraz zejdzie z krzyża, abyśmy zobaczyli i uwierzyli. Ubliżali Mu również i ci, którzy wraz z Nim byli współukrzyżowani. 1Podobnie arcykapłani drwili między sobą wraz ze znawcami Prawa i mówili: Innych uratował, siebie samego uratować nie może.)0Mzejdź z krzyża i ratuj siebie! /9A ci, którzy przechodzili obok, obrażali Go kiwając swoimi głowami i mówiąc: Hej, Ty, który burzysz świątynię i w trzy dni ją odbudowujesz, .--w-gUkrzyżowali też wraz z Nim dwóch przestępców, jednego po prawicy, a drugiego po Jego pomyślnej stronie.M,Był też napis z powodem Jego skazania, głoszący: Król żydów.6+gA gdy Go ukrzyżowali, była godzina trzecia.b*=Wtedy Go ukrzyżowali i rozdzielili Jego szaty, rzucając o nie losy, co kto ma zabrać.A)}Dawali Mu wino zmieszane z mirrą, ale On nie przyjął.](3Tak przyprowadzili Go na miejsce Golgota, co w tłumaczeniu znaczy Miejsce Czaszki.'%I przymusili przechodzącego [tam] niejakiego Szymona Cyrenejczyka, ojca Aleksandra i Rufa, który szedł z pola, aby poniósł Jego krzyż.x&iA gdy Go wyśmiali, zdjęli z Niego purpurę i ubrali Go w Jego szaty. I wyprowadzili Go, aby Go ukrzyżować.g%GBili Go przy tym trzciną po głowie i pluli na Niego, a zginając kolana, kłaniali Mu się.:$oI zaczęli Go pozdrawiać: Witaj, królu żydów!U##Ubrali Go w purpurę, a [skronie] otoczyli Mu wieńcem splecionym z cierni.y"kŻołnierze odprowadzili Go więc na wewnętrzny dziedziniec, to jest do pretorium, i zwołali całą kohortę. ! Wtedy Piłat, chcąc uczynić zadość tłumowi, uwolnił im Barabasza, a Jezusa ubiczował i wydał, aby został ukrzyżowany.} sPiłat jednak nie przestawał pytać: Co więc złego uczynił? Ale oni jeszcze głośniej krzyczeli: Ukrzyżuj Go!-U A oni znowu zawołali: Ukrzyżuj Go!xi Na to Piłat odezwał się ponownie: Co więc chcecie, abym zrobił z tym, którego nazywacie królem żydów?P Ale arcykapłani podburzyli tłum, aby im raczej wypuścił Barabasza.Y+ Przekonywał się bowiem coraz bardziej, że arcykapłani wydali Go z zawiści.]3 Piłat zaś odezwał się do nich: Czy chcecie, abym wam wypuścił króla żydów?[/Wówczas wystąpił tłum i zaczął prosić o to, aby uczynił im to, co zawsze. I był tam pewien [człowiek], imieniem Barabasz, uwięziony wraz z buntownikami, którzy podczas rozruchów dokonali zabójstwa.X)A na każde święto uwalniał im jednego więźnia, tego, o którego prosili.LAle Jezus nic już nie odpowiedział, tak że się Piłat dziwił.dAWtedy Piłat znów Go zapytał: Nic nie odpowiadasz? Zauważ, jak bardzo Cię oskarżają.A}Arcykapłani zaś zaczęli Go oskarżać o wiele rzeczy.fEI zapytał Go Piłat: Czy Ty jesteś królem żydów? A On odpowiedział mu: Sam to mówisz.. WZaraz wczesnym rankiem arcykapłani wraz ze starszymi, znawcami Prawa i całym sanhedrynem odbyli naradę, po czym związali Jezusa, odprowadzili i wydali Piłatowi.SHI zaraz, po raz drugi, zapiał kogut. Wówczas Piotr przypomniał sobie słowo, które skierował do niego Jezus: Zanim kogut dwukrotnie zapieje, trzykrotnie się Mnie wyprzesz. I wybuchnął płaczem.gGGOn zaś zaczął się zaklinać i przysięgać: Nie znam tego człowieka, o którym mówicie./WFOn zaś ponownie zaprzeczył. Wkrótce potem znowu ci, którzy stali obok, zwrócili się do Piotra: Naprawdę jesteś jednym z nich, bo też jesteś Galilejczykiem.nUELecz służąca, widząc go, znów zaczęła mówić stojącym obok [ludziom]: To jest jeden z nich. DOn jednak zaprzeczył: Ani nie wiem, ani nie rozumiem, o czym mówisz. I wyszedł na zewnątrz do przysionka. Wtedy zapiał kogut. {Ci gdy zobaczyła grzejącego się Piotra, przyjrzała mu się i powiedziała: Ty też byłeś z Nazarejczykiem Jezusem.h IBPiotr był tymczasem na dole, na dziedzińcu. Przyszła tam jedna ze służących arcykapłana" =AWówczas niektórzy zaczęli na Niego pluć, zakrywać Jego twarz, policzkować Go i mówić: Prorokuj! Również słudzy przyjęli Go razami po twarzy.q [@Usłyszeliście zniewagę Boga! Co wam się jawi? A oni wszyscy wydali wyrok, że winien jest śmierci.d A?Wtedy arcykapłan rozdarł swoje szaty i powiedział: Na co nam jeszcze trzeba świadków?  >A Jezus odpowiedział: Ja jestem; zobaczycie też Syna Człowieczego, jak siedzi po prawicy Mocy i przychodzi z obłokami nieba.#=On jednak milczał i nic nie odpowiedział. Znów więc arcykapłan zaczął Go pytać: Czy Ty jesteś Chrystusem, Synem Błogosławionego? gwiazdy spadać będą z nieba i moce niebios będą wstrząśnięte.c=? Ale w tych dniach, po tym ucisku, zaćmi się słońce i księżyc nie wyda swego blasku,G< Wy natomiast strzeżcie się! Przepowiedziałem wam wszystko. ; powstaną bowiem fałszywi chrystusowie i fałszywi prorocy i dawać będą znaki i cuda dla odwiedzenia, o ile można, wybranych.\:1 I jeśliby kto wam wtedy powiedział: Oto tu jest Chrystus, oto tam, nie wierzcie;9 Gdyby Pan nie skrócił tych dni, nie ocalałoby żadne ciało; jednak ze względu na wybranych, których wybrał, skrócił te dni.8! Dni te bowiem będą czasem takiego ucisku, jakiego nie było od początku stworzenia, którego dokonał Bóg, aż dotąd - i nie będzie.:7o Módlcie się też, aby to się nie stało zimą.;6q Biada zaś brzemiennym i karmiącym w tych dniach.M5 Kto na roli, niech nie wraca z powrotem, by zabrać swój płaszcz.a4; kto jest na tarasie, niech nie schodzi i nie wchodzi, aby coś zabrać ze swojego domu.(3I Gdy zaś zobaczycie ohydę spustoszenia, stojącą tam, gdzie nie powinna - kto czyta, niech rozumie - wtedy ci, którzy są w Judei, niech uciekają w góry;2y Będziecie też w nienawiści u wszystkich z powodu mojego imienia; kto jednak wytrwa do końca, ten będzie zbawiony.{1o I wyda na śmierć brat brata, a ojciec dziecko; powstaną dzieci przeciw rodzicom i doprowadzą do ich śmierci.m0S A gdy prowadzić was będą ci, którzy was wydadzą, nie martwcie się zawczasu o to, co macie powiedzieć, ale mówcie to, co dane wam będzie w tej godzinie, gdyż nie wy jesteście tymi, którzy mówią, lecz Duch Święty.J/  Najpierw jednak wszystkim narodom musi być głoszona ewangelia.S. Wy natomiast miejcie się na baczności: Będą was wydawać sądom i w synagogach będziecie chłostani; ze względu na Mnie postawią was też przed urzędnikami i królami - na świadectwo dla nich.3-_ Powstanie bowiem naród przeciwko narodowi i królestwo przeciwko królestwu, miejscami będą trzęsienia ziemi, będą głody; te rzeczy to początek bólów rodzenia., A gdy usłyszycie o wojnach oraz wieści wojenne, nie bądźcie zaniepokojeni; musi się to stać, ale to jeszcze nie koniec.R+ Wielu przyjdzie w moim imieniu, ze słowami: Ja jestem! I wielu zwiodą.R* Wtedy Jezus zaczął im mówić: Uważajcie, aby was ktoś nie zwiódł.m)S Powiedz nam, kiedy to nastąpi i jaki będzie znak, gdy się to wszystko będzie miało spełniać?y(k A gdy siedział na Górze Oliwnej, naprzeciw świątyni, zapytali Go na osobności Piotr, Jakub, Jan i Andrzej: ' A Jezus odpowiedział mu: Czy widzisz te wielkie budowle? Nie będzie tu pozostawiony kamień na kamieniu, którego by nie zwalono.&  Gdy wychodził ze świątyni, powiedział do Niego jeden z Jego uczniów: Nauczycielu, spójrz, co za kamienie i co za budowle.% ,Bo wszyscy wrzucili ze swojego nadmiaru, ona zaś ze swego niedostatku wrzuciła wszystko, co miała, całe swoje życie.$# +Wówczas przywołał swoich uczniów i powiedział im: Zapewniam was, ta uboga wdowa wrzuciła więcej niż wszyscy rzucający do skarbony.T#! *Przyszła też jedna uboga wdowa i wrzuciła dwa leptony, czyli kodrantes. " )Usiadł naprzeciw skarbony i zaczął się przyglądać, jak tłum wrzuca do skarbony pieniądze, a dużo wielu bogatych rzucało.`!9 (Pożerają oni domy wdów i dla pozoru długo się modlą; ci dostaną surowszy wyrok.L  'pierwszych krzeseł w synagogach i zaszczytnych miejsc na ucztach.  &W swojej nauce ciągnął dalej: Strzeżcie się znawców Prawa, pragnących chodzenia w długich szatach, pozdrowień na rynkach,jM %Sam Dawid nazywa go Panem, skądże więc jest jego synem? A wielki tłum chętnie Go słuchał.*M $Sam Dawid [przecież] powiedział w Duchu Świętym: Pan powiedział mojemu Panu: Siedź po mojej prawicy, aż położę twoich nieprzyjaciół pod twoje stopy? #Nauczając w świątyni Jezus odezwał się w te słowa: Jak znawcy Prawa mogą twierdzić, że Chrystus jest synem Dawida?$A "A Jezus, widząc, że on rozumnie odpowiedział, skomentował: Niedaleko jesteś od Królestwa Bożego. I nikt nie ośmielał się Go już więcej pytać.0Y !i że miłować Go z całego serca i z całej myśli, i z całej siły, a bliźniego miłować jak samego siebie, znaczy więcej niż wszystkie całopalenia i ofiary.  I powiedział do Niego znawca Prawa: Dobrze, Nauczycielu! Prawdę powiedziałeś, że jest jeden i że poza Nim nie ma innego;  A drugie jest takie: Będziesz miłował swojego bliźniego jak samego siebie. Innego przykazania, większego od tych, nie ma. i będziesz miłował Pana, swojego Boga, z całego swojego serca, z całej swojej duszy, z całej swojej myśli i z całej swojej siły. 50~~K}}} ||{r{zz.yyxxFwwvv[uuAttssrrfr/qqqRppomnn=mm\m ll(kk2jjIiihh4gfffefddcc'bbLaaV``2_^^=]]@\\b[[ZZZqZ7ZYYYaY/XXXXVXWWVV}V"UUTTMSSWRRR)QQsPPdOsO;NN[MLLKKNJJhIII/HHQGG,FF6EEDTCBBRB(AAE@@)??7>==<mPonieważ jednak ze względu na tłum nie znaleźli sposobu, by go wnieść, weszli na płaski dach i przez dachówkę spuścili go wraz z posłaniem do środka - przed Jezusa.=Wtem jacyś ludzie chcieli wnieść i położyć przed Nim sparaliżowanego człowieka, którego przynieśli na posłaniu._<7I stało się pewnego dnia, gdy nauczał - a siedzieli [tam] faryzeusze i nauczyciele Prawa, którzy przybyli ze wszystkich wiosek Galilei i Judei oraz z Jerozolimy - że była też moc Pana po to, aby On leczył.H; On sam natomiast usuwał się na pustkowia i tam się modlił.*:MZaczęło się więc tym bardziej rozchodzić o Nim słowo, tak że wielkie tłumy schodziły się, aby Go słuchać i doznać uzdrowienia ze swoich słabości.69eOn zaś polecił mu nikomu nic nie mówić, ale iść, pokazać się kapłanowi i złożyć za swoje oczyszczenie ofiarę, jaką nakazał Mojżesz, na świadectwo dla nich.~8u Wyciągnął więc rękę, dotknął go i powiedział: Chcę, bądź oczyszczony. I zaraz trąd od niego odstąpił.M7 Zdarzyło się, gdy przebywał w jednym z miast, że zjawił się człowiek cały pokryty trądem. Gdy zobaczył Jezusa, padł na twarz i poprosił: Panie, jeśli chcesz, możesz mnie oczyścić.Q6 Wyciągnęli więc łodzie na ląd, opuścili wszystko i poszli za Nim.<5q Podobnie było z Jakubem i Janem, synami Zebedeusza, którzy byli towarzyszami Szymona. Wtedy Jezus powiedział do Szymona: Przestań się bać, od teraz będziesz łowił ludzi.v4e Jego bowiem oraz wszystkich, którzy z nim byli, ogarnęło zdumienie z powodu połowu ryb, które złapali. 3Gdy Szymon Piotr to zobaczył, przypadł do kolan Jezusa i powiedział: Odejdź ode mnie, Panie, bo jestem grzesznym człowiekiem.'2GSkinęli wówczas na wspólników w drugiej łodzi, aby im przyszli z pomocą; ci przypłynęli więc i napełnili obie łodzie, tak że się one zanurzały.e1CI gdy to uczynili, zagarnęli wielkie mnóstwo ryb, tak że ich sieci zaczęły się rwać.0Szymon odpowiedział: Mistrzu, całą noc ciężko pracowaliśmy i nic nie złapaliśmy; ale na Twoje słowo zarzucę sieci.u/cA gdy przestał mówić, powiedział do Szymona: Wypłyń na głębię i zarzućcie swoje sieci na połów. .9Wszedł do jednej z łodzi, należącej do Szymona i poprosił go, aby odbił nieco od brzegu; [sam zaś] usiadł i z łodzi zaczął nauczać tłumy.i-Kże zobaczył dwie łodzie, stojące na brzegu jeziora; lecz rybacy z nich wyszli i myli sieci.t, cZdarzyło się, gdy tłum na Niego napierał i słuchał Słowa Bożego, a On stał nad jeziorem Genezaret,'+I,I głosił w synagogach Judei.*+Lecz On powiedział do nich: Innym miastom także muszę nieść dobrą nowinę o Królestwie Bożym, gdyż na to zostałem posłany.8)i*Gdy nastał dzień, wyszedł i udał się na samotne miejsce. Tłumy jednak zaczęły Go szukać, przyszły aż do Niego i chciały Go zatrzymać, aby od nich nie odchodził./(W)Z wielu wychodziły też demony, które krzyczały: Ty jesteś Synem Boga. On jednak karcił je i nie pozwalał im mówić, gdyż wiedziały, że On jest Chrystusem.7'g(Gdy zachodziło słońce, wszyscy ilu ich miało słabych z powodu różnych chorób, przyprowadzali ich do Niego. On zaś kładł na każdego z nich ręce i uzdrawiał ich.&'Wówczas stanął nad nią, skarcił gorączkę, a ta ją opuściła. Bezzwłocznie więc wstała i zaczęła im usługiwać.%)&Gdy powstał [i wyszedł] z synagogi, wstąpił do domu Szymona. Teściową Szymona natomiast trzymała wysoka gorączka i prosili Go za nią.G$%I rozchodziło się echo o Nim do każdego miejsca w okolicy.(#I$I wszystkich ogarnęło zdumienie i zaczęli mówić między sobą: Cóż to za słowo, że z autorytetem i z mocą rozkazuje duchom nieczystym - i wychodzą?"7#Lecz Jezus skarcił go słowami: Zamilcz i wyjdź z niego! Wtedy demon rzucił go na środek i wyszedł z niego, nie wyrządzając mu żadnej szkody.!w"Przestań, co nam i Tobie, Jezusie Nazarejczyku? Czy przyszedłeś nas zgubić? Wiem, kim Ty jesteś, Święty Boży.j M!Był zaś w synagodze człowiek mający ducha nieczystego demona i wrzasnął donośnym głosem:nU I byli coraz bardziej zdumieni Jego nauką, ponieważ Jego słowo [wypowiadane] było z autorytetem.SZszedł do Kafarnaum, miasta w Galilei. Tam nauczał ich w dni szabatnie.J On jednak przeszedł przez ich środek i zaczął się oddalać.Powstali więc, wyrzucili Go z miasta i poprowadzili Go aż na krawędź góry, na której ich miasto było zbudowane, aby Go strącić.Z-Na to wszyscy słuchający tych słów w synagodze, napełnieni zostali gniewem.I wielu było trędowatych w Izraelu za proroka Elizeusza, a żaden z nich nie został oczyszczony, tylko Naaman Syryjczyk.oWa do żadnej z nich nie został posłany Eliasz, tylko do owdowiałej kobiety do Sarepty Sydońskiej.;oPowiem wam prawdę: Wiele było wdów w Izraelu w dniach Eliasza, gdy niebo było zamknięte przez trzy lata i sześć miesięcy, tak że wielki głód ogarnął całą ziemię,fEI dodał: Zapewniam was, żaden prorok nie jest przyjmowany przychylnie w swojej ojczyźnie.RWtedy powiedział do nich: Zapewne powiecie mi to przysłowie: Lekarzu, ulecz samego siebie. Dokonaj także tu, w swojej ojczyźnie, tego wszystkiego, co - jak słyszeliśmy - stało się w Kafarnaum.+Wszyscy zaś przyświadczali Mu i dziwili się słowom łaski, które wychodziły z Jego ust, a także mówili: Czy ten nie jest synem Józefa?[/Zaczął więc do nich mówić: Dziś wypełniło się to Pismo w waszych uszach.w[Po przeczytaniu] zwinął zwój, oddał go słudze i usiadł; a oczy wszystkich w synagodze były w Niego wpatrzone.5eabym ogłosił rok Pańskiej przychylności.mSDuch Pański [spoczywa] na mnie, ponieważ namaścił mnie, abym ubogim niósł dobrą nowinę, posłał mnie, abym więźniom ogłosił wyzwolenie, a niewidzącym ponowne przejrzenie, abym zgnębionych wypuścił na wolność,oWPodano Mu zwój proroka Izajasza, On zaś rozwinął zwój i odnalazł miejsce, gdzie było napisane:+Tak też przyszedł do Nazaretu, gdzie się wychował. W dzień szabatu, według swojego zwyczaju, wszedł do synagogi i powstał, aby czytać.H On zaś, chwalony przez wszystkich, nauczał w ich synagogach.h IPotem Jezus powrócił w mocy Ducha do Galilei, a wiadomość o Nim poszła po całej okolicy.c ? Po dokończeniu zaś całej próby diabeł odstąpił od Niego aż do [stosownego] czasu.d A Jezus mu odpowiedział: Powiedziano: Nie będziesz wystawiał na próbę Pana, Boga twego.^ 5 oraz: Na rękach będą cię nosić, byś czasem swojej stopy nie uraził o kamień.O  napisano bowiem: Aniołom swoim przykaże o tobie, aby cię strzegli, 9 Następnie zaprowadził Go do Jerozolimy, postawił na szczycie świątyni i powiedział do Niego: Skoro jesteś Synem Boga, rzuć się stąd w dół;wgJezus odpowiedział: Napisano: Panu, Bogu twojemu, będziesz się kłaniał i tylko Jemu będziesz służył.KJeśli więc Ty pokłonisz się przede mną, cała będzie twoja.I powiedział do Niego diabeł: Tobie dam całą tę władzę i chwałę ich, gdyż mnie została przekazana, i daję ją, komu chcę.vePotem wyprowadził Go [na górę] i w ułamku czasu pokazał Mu wszystkie królestwa zamieszkałego świata.X)A Jezus mu odpowiedział: Napisano: Nie samym chlebem człowiek żyć będzie.xiWtedy diabeł powiedział do Niego: Skoro jesteś Synem Boga, powiedz temu kamieniowi, aby stał się chlebem.  przez czterdzieści dni poddawany przez diabła próbie. W tych dniach nic nie jadł, a gdy się one dopełniły, był głodny.o YNastępnie Jezus pełen Ducha Świętego wrócił znad Jordanu i był prowadzony w Duchu po pustkowiu,"?&Enosa, Seta, Adama, Boga.7~i%Matusali, Henocha, Jareta, Maleleela, Kainama,2}_$Kainama, Arfaksada, Sema, Noego, Lamecha,-|U#Seruga, Ragaua, Faleka, Ebera, Sali,3{a"Jakuba, Izaaka, Abrahama, Tarego, Nachora,;zq!Aminadaba, Admina, Arniego, Hesrona, Faresa, Judy,/yY Jessego, Obeda, Booza, Sali, Naassona,2x_Meleasza, Menny, Mattata, Natana, Dawida,2w_Symeona, Judy, Józefa, Jonama, Eliakima,5veJozuego, Eliezera, Jorima, Mattata, Lewiego,1u]Melchiego, Addy, Kosama, Elmadama, Hera,7tiJoanana, Rezy, Zorobabela, Salatiela, Neriego,5seMahata, Mattatiasza, Semeina, Josecha, Jody,7riMattatiasza, Amosa, Nahuma, Hesliego, Naggaja,7qiMattata, Lewiego, Melchiego, Jannaja, Józefa,pwGdy Jezus rozpoczynał [działalność], miał lat około trzydziestu, będąc synem - jak uważano Józefa - Helego,?owi w cielesnej postaci przypominającej gołębicę zstąpił na Niego Duch Święty, a z nieba rozległ się głos: Ty jesteś moim umiłowanym Synem, w Tobie znalazłem upodobanie. nI stało się, gdy cały lud przyjął chrzest, że został ochrzczony również Jezus, a gdy się modlił, niebo zostało otwarteKmdodał do tego wszystkiego i to, że zamknął Jana w więzienia.l#A tetrarcha Herod, upominany przez niego z powodu Herodiady, żony swego brata, oraz z powodu całego zła, którego się Herod dopuścił,ak;W wielu też innych [słowach] kierował do ludu zachęty i głosił mu dobrą nowinę.jW Jego ręku jest przetak, by oczyścił swoje klepisko i zebrał zboże do swego spichlerza, plewy zaś spalił w ogniu nieugaszonym.hiIJan odpowiedział wszystkim w ten sposób: Ja was chrzczę w wodzie, lecz nadchodzi mocniejszy ode mnie, któremu nie jestem godny rozwiązać rzemyka u Jego sandałów; On was będzie chrzcił w Duchu Świętym i w ogniu.rh]Gdy zaś lud oczekiwał i wszyscy w swoich sercach rozważali o Janie, czy może on nie jest Chrystusem,?gwPytali go też żołnierze: A co my mamy czynić? Odpowiedział im: Na nikim niczego nie wymuszajcie i nie składajcie fałszywych donosów, lecz poprzestawajcie na swoim żołdzie.^f5 On zaś odpowiedział im: Nie pobierajcie nic więcej ponad to, co dla was ustalono.oeW Przyszli też celnicy, aby dać się ochrzcić, i powiedzieli do Niego: Nauczycielu, co mamy czynić?dy A on im odpowiadał: Kto ma dwie koszule, niech przekaże temu, kto nie ma, a kto ma żywność, niech czyni podobnie.7ci I pytały go tłumy: Cóż więc mamy czynić?b3 Już także siekiera przyłożona jest do korzenia drzew; wszelkie więc drzewo, które nie wydaje owocu dobrego, jest wycinane i rzucane w ogień.7agWydawajcie więc owoce godne opamiętania i nie zaczynajcie sobie mówić: Ojca mamy Abrahama. Mówię wam bowiem, że Bóg może z tych kamieni wzbudzić dzieci Abrahamowi.2`]Przemawiał więc do tłumów, które [wciąż] wychodziły, aby dać się przez niego ochrzcić: Płody żmij, kto wam wskazał, aby uciec przed nadchodzącym gniewem?1_]I wszelkie ciało ujrzy Boże zbawienie.^%Każda dolina niech będzie wypełniona, każda góra lub wzgórze zrównane, drogi krzywe niech się staną prostymi, a wyboiste gładkimi.]3Jak zostało napisane w zwoju słów proroka Izajasza: Głos wołającego na pustkowiu: Przygotujcie drogę Pana, Jego ścieżki czyńcie prostymi.~\uPrzemierzał więc całą okolicę Jordanu, ogłaszając chrzest opamiętania ze względu na przebaczenie grzechów.q[[za arcykapłanów Annasza i Kaifasza, stało się słowo Boże do Jana, syna Zachariasza, na pustkowiu.[Z 1W piętnastym roku panowania cezara Tyberiusza, gdy Poncjusz Piłat był namiestnikiem Judei, Herod tetrarchą Galilei, Filip, jego brat, tetrarchą Iturei oraz okręgu Trachonu, a Lizaniasz tetrarchą Abileny,VY%4Jezusowi zaś przybywało mądrości i wzrostu oraz łaski u Boga i u ludzi.X3Poszedł więc z nimi, przyszedł do Nazaretu i był im uległy. Jego Matka natomiast zachowywała wszystkie te słowa66 w swoim sercu.EW2Lecz oni nie zrozumieli tego słowa, które im powiedział.V1Wtedy im odpowiedział: Co [się stało], że Mnie szukaliście? Czy nie wiedzieliście, że w tym, co jest mego Ojca, Ja być muszę? U90Na Jego widok zdziwili się, a Jego Matka powiedziała do Niego: Dziecko, dlaczego nam to zrobiłeś? Oto Twój ojciec i ja z bólem Cię szukaliśmy.^T5/Wszyscy zaś, którzy Go słuchali, byli zdumieni Jego rozumem i Jego odpowiedziami.S.I oto po trzech dniach znaleźli Go w świątyni. Siedział tam w kręgu nauczycieli, słuchał ich i zadawał im pytania.\R1-Gdy Go jednak nie znaleźli, wrócili do Jerozolimy i tam nie ustawali Go szukać.Q,Przekonani zaś, że jest gdzieś w gromadzie pielgrzymów, uszli dzień drogi, po czym zaczęli Go szukać wśród krewnych i znajomych.P+A gdy skończyli dni [święta] i już wracali, chłopiec Jezus, pozostał w Jerozolimie. Rodzice jednak nie wiedzieli o tym.UO#*Gdy ukończył dwanaście lat, zgodnie ze zwyczajem udali się na Święto.NN)Jego Rodzice zaś chodzili co roku do Jerozolimy na Święto Paschy.kMO(Dziecko natomiast rosło i nabierało sił napełniane mądrością, a łaska Boża była na Nim.pLY'A gdy dokończyli wszystkiego zgodnie z Prawem Pańskim, wrócili do Galilei, do swego miasta Nazaret.K &W tej godzinie stanęła obok, zaczęła dziękować Bogu i mówić o Nim wszystkim, którzy oczekiwali odkupienia Jerozolimy. J9%Była wdową do osiemdziesiątego czwartego roku życia, nie opuszczała świątyni, dniami i nocami oddając [Bogu] cześć w postach i w modlitwach.%IC$Była też prorokini Anna, córka Fanuela, z plemienia Aser; ta była bardzo posunięta w swoich dniach, a od swego dziewictwa żyła z mężem siedem lat.wHg#i w ten sposób zostaną objawione zamysły wielu serc - w tym także twoją własną duszę przeszyje miecz.>Gu"Symeon zaś błogosławił im i powiedział do Marii, Jego Matki: Oto Ten został ustanowiony dla upadku i powstania wielu w Izraelu64 oraz jako znak, o który będą się spieraćQF!A jego Ojciec i Matka dziwili się z powodu wypowiadanych o Nim słów.KE Światło dla objawienia poganom i chwałę twego ludu - Izraela.8Dkktóre przygotowałeś wobec wszystkich ludów:4Ccgdyż moje oczy zobaczyły Twoje zbawienie,QBTeraz, Władco, według swego słowa, zwalniasz swego sługę w pokoju,FAon wziął je w ramiona, oddał chwałę Bogu i powiedział:@Przyszedł [on] w Duchu62 do świątyni63 i gdy Rodzice wnosili Dziecko Jezus, by postąpić z Nim według zwyczaju Prawa,? Temu zostało powiedziane przez Ducha Świętego, że nie ujrzy śmierci, zanim nie zobaczy [posłanego] przez Pana Chrystusa.$>AA oto był w Jerozolimie człowiek o imieniu Symeon. Człowiek ten był sprawiedliwy i oddany, i oczekiwał pociechy Izraela, a Duch Święty był na nim.=woraz aby złożyć ofiarę według tego, co powiedziano w Prawie Pańskim: parę synogarlic lub dwa młode gołębie.<jak napisano w Prawie Pańskim: Każdy potomek płci męskiej otwierający łono matki zwany będzie świętym dla Pana -;Gdy zaś, zgodnie z Prawem Mojżesza, wypełniły się dni ich oczyszczenia, przynieśli Je do Jerozolimy, aby Je przedstawić Panu -:+A gdy się wypełniło osiem dni, aby je obrzezać, nadano Mu imię Jezus, jak zostało nazwane przez anioła, zanim się w poczęło w łonie.9I wrócili pasterze, chwaląc i wielbiąc Boga za wszystko, co słyszeli i widzieli - tak, jak to im zostało powiedziane.Y8+Maria natomiast zachowywała wszystkie te słowa i łączyła je w swoim sercu.g7GWszyscy zaś, którzy usłyszeli, wpadli w zdziwienie z powodu mówiących im o tym pasterzy._67A gdy [to] zobaczyli, oznajmili słowo, które im zostało powiedziane o tym Dziecku.d5APoszli więc czym prędzej i znaleźli Marię, Józefa oraz niemowlę leżące w żłobie.I4 A gdy aniołowie odeszli już od nich do nieba, pasterze zaczęli mówić do jeden do drugiego: Dostańmy się zaraz aż do Betlejem i zobaczmy to spełnione słowo, które Pan nam oznajmił.O3Chwała na wysokościach Bogu, a na ziemi pokój ludziom Dobrej Woli.o2W I natychmiast zjawił się z aniołem tłum wojska niebiańskiego, który wielbił Boga i powtarzał:l1Q A to będzie dla was znakiem: Znajdziecie niemowlę owinięte w pieluszki i położone w żłobie.`09 gdyż dziś urodził się wam Zbawca, którym jest Chrystus Pan, w mieście Dawidowym.%/C Lecz anioł przemówił do nich: Przestańcie się bać, bo oto przynoszę wam dobrą nowinę o wielkiej radości, która będzie [udziałem] całego ludu,.w Nagle stanął przy nich anioł Pana i swoim blaskiem oświeciła ich chwała Pańska; a ich ogarnął wielki strach.k-OA byli w tej okolicy pasterze; przebywali oni w polu i nocą trzymali straże przy swoim stadzie.,+I urodziła swego pierworodnego Syna, owinęła Go w pieluszki i położyła Go w żłobie, ponieważ w gospodzie50 nie było dla nich miejsca.E+Akurat gdy tam byli, wypełniły się dni jej rozwiązania.X*)by się poddać spisowi wraz z poślubioną mu Marią, która była w ciąży.)%Poszedł też Józef z Galilei, z miasta Nazaret, do Judei, do miasta Dawidowego, zwanego Betlejem, dlatego że był z domu i z rodu Dawida,H( Wszyscy zatem ruszali się do spisu, każdy do swojego miasta.S'Pierwszy ten spis odbył się, gdy Kwiryniusz39 był namiestnikiem Syrii.w& iWłaśnie w tych dniach wyszedł dekret35 od cesarza Augusta, aby dał się spisać cały zamieszkały świat. z%~}}.|Y{{bzzmyy0xx1wwTvvbuu,ttssFrrZqqQppoPnmmqllbkkqjj'i|hh\ggf5eewddtdc/bb+aa`__f^^a]]Y\\([[ZZ!YYY XXWW4VVNUUGTT9SRQQPvPCOO>+==#<<7<;;n::\99U877^766V55R4443|3.2e2 11C00j//@.:-{,,P++n**X))((/''&v&%%&$##w# "I!!r EK=S\* 4+gp8@T>  n ]J % qPU_7 Ten zaś, kto się Mnie zaprze przed ludźmi, dozna tego samego przed aniołami Boga.wg Mówię zaś wam: Każdy, kto Mnie wyzna przed ludźmi, tego i Syn Człowieczy wyzna przed aniołami Bożymi.~u Lecz nawet włosy na waszej głowie wszystkie są policzone. Nie bójcie się! Znaczycie więcej niż wiele wróbli.|q Czy pięciu wróbli nie sprzedają za dwa assariony? A ani o jeden z nich nie jest zapomniany przed obliczem Boga.5 Pokażę wam jednak, kogo macie się bać: Bójcie się Tego, który po zabiciu, ma prawo wtrącić do Gehenny. Tak, mówię wam: Tego się bójcie!% Mówię natomiast wam, moim przyjaciołom, nie bójcie się tych, którzy zabijają ciało, a potem nie mają już nic więcej do zrobienia.)K Stąd cokolwiek powiedzieliście w ciemności, będzie słyszane w świetle, i to, co szeptaliście do ucha w bocznych pokojach, będzie ogłaszane na dachach.j M Nie ma zaś nic ukrytego, co nie będzie ujawnione, ani nic tajnego, co nie stanie się wiadome.b  ? W tych okolicznościach, gdy wokół zgromadziły się wielotysięczne tłumy, tak że się ludzie nawzajem deptali, zaczął mówić najpierw do swoich uczniów: Strzeżcie się zakwasu faryzeuszów, to jest obłudy.< s 6czyhając na Niego, żeby złapać coś z Jego ust.   5Gdy stamtąd wyszedł, znawcy Prawa i faryzeusze zaczęli Go gwałtownie zaczepiać i nieprzyjaźnie wypytywać o wiele rzeczy, } 4Biada wam, znawcom Prawa, że zabraliście klucz poznania; sami nie weszliście i pragnącym wejść przeszkodziliście.7 3od krwi Abla aż do krwi Zachariasza, który został zabity pomiędzy ołtarzem i budynkiem. Tak, mówię wam: Będą jej żądać od tego pokolenia.kO 2aby od tego pokolenia domagano się krwi wszystkich proroków, przelanej od założenia świata -) 1Dlatego też Mądrość Boża powiedziała: Poślę do nich proroków i apostołów, a oni niektórych z nich zabiją i będą prześladować,   0A zatem jesteście świadkami i popieracie postępki swoich ojców przez to, że oni ich pozabijali, a wy budujecie [grobowce].T! /Biada wam, że budujecie prorokom grobowce, a wasi ojcowie ich pozabijali.@y .On zaś powiedział: I wam, znawcom Prawa, biada, że wkładacie na ludzi ciężary nie do uniesienia, a sami nawet jednym palcem u swych rąk nie pomagacie ciężarów tych nieść.eC -Wtedy odezwał się jakiś znawca Prawa: Nauczycielu, mówiąc te rzeczy i nas znieważasz.zm ,Biada wam, że jesteście jak nieoznaczone grobowce, a ludzie, którzy po nich chodzą, są [tego] nieświadomi.fE +Biada wam, faryzeuszom, że lubicie pierwsze miejsce w synagogach i pozdrowienia na rynkach.\1 *Lecz biada wam, faryzeuszom, że dajecie dziesięcinę z mięty, ruty i z każdego ziela, a pomijacie wymierzanie sprawiedliwości i miłość Boga; a właśnie to należało czynić - i tamtego nie zaniedbać.[~/ )Dajcie na jałmużnę raczej z wnętrza, a wtedy wszystko będzie dla was czyste.k}O (Bezmyślni! Czy Ten, który uczynił to, co jest na zewnątrz, nie uczynił i tego, co wewnątrz?$|A 'Pan zaś powiedział do Niego: Obecnie wy, faryzeusze, oczyszczacie zewnętrzną stronę kubka i misy, tymczasem wasze wnętrze zawiera chciwość i zło.b{= &Widząc to, faryzeusz zdziwił się, że przed posiłkiem nie zanurzył najpierw [rąk].z %Gdy to powiedział, pewien faryzeusz poprosił Go, żeby zjadł u niego śniadanie. Wszedł więc i spoczął przy stole. y9 $Jeśli zatem całe twoje ciało jest jasne i nie ma w nim części ciemnej, to będzie jasne całe, jak gdyby oświecała cię lampa [swoim] blaskiem.Qx #Dbaj więc, aby światło, które jest w tobie, nie było ciemnością.!w; "Światłem ciała jest twoje oko. Jeśli twoje oko jest zdrowe, to i całe twoje ciało jest jasne; lecz gdy tylko jest złe, twoje ciało jest ciemne.v !Nikt nie zapala lampy i nie stawia jej w ukryciu ani pod korcem, ale na świeczniku, ażeby ci, którzy wchodzą, widzieli światło.+uO Ludzie z Niniwy powstaną na sądzie wraz z tym pokoleniem i potępią je, gdyż opamiętali się na wezwanie Jonasza, a oto tutaj jest coś więcej niż Jonasz.Lt Królowa południa powstanie na sądzie wraz z ludźmi tego pokoleniem i potępi ich, gdyż z krańców ziemi przybyła słuchać mądrości Salomona, a oto tutaj jest coś więcej niż Salomon.usc Jak bowiem Jonasz stał się znakiem dla Niniwczyków, tak też Syn Człowieczy będzie dla tego pokolenia.&rE Gdy wokół gromadziły się tłumy, zaczął mówić: To pokolenie jest pokoleniem złym; szuka znaku, ale znak nie będzie mu dany - poza znakiem Jonasza.sq_ Lecz On odpowiedział: Szczęśliwi są raczej ci, którzy słuchają Słowa Bożego i przestrzegają je. p9 Gdy On to mówił, jakaś kobieta z tłumu podniosła głos i zawołała do Niego: Szczęśliwe łono, które cię nosiło, i piersi, które ssałeś.*oM Wtedy idzie, bierze z sobą siedem innych duchów, gorszych niż on sam, wchodzą i mieszkają tam. I stają się ostatki tego człowieka gorsze niż początki.An} Przychodzi i zastaje go wymiecionym oraz przyozdobionym.6me Gdy duch nieczysty wychodzi z człowieka, wędruje po miejscach bezwodnych i szuka wytchnienia. Gdy go jednak nie znajdzie, mówi: Wrócę do mojego domu, skąd wyszedłem.Zl- Kto nie jest ze Mną, jest przeciwko Mnie, a kto ze Mną nie zbiera - rozprasza.k Lecz gdy przychodzi mocniejszy od niego i pokonuje go, zabiera mu jego zbroję, na której polegał, i rozdaje jego łupy.aj; Gdy dobrze uzbrojony siłacz strzeże swego dziedzińca, jego mienie spoczywa w pokoju.ri] Jeżeli Ja jednak palcem Bożym wypędzam demony, to właściwie przyszło już do was Królestwo Boże.h Jeśli zaś Ja w [mocy] Beelzebula wypędzam demony, to w [czyjej mocy] wypędzają wasi synowie? Dlatego oni będą waszymi sędziami.g7 Więc jeśli szatan jest też sam w sobie podzielony, jak ostoi się jego królestwo? - mówicie bowiem, że Ja w [mocy] Beelzebula wypędzam demony. f On zaś, świadom ich myśli, powiedział do nich: Każde królestwo samo w sobie podzielone, pustoszeje, a dom na dom się wali.Ve% Inni zaś, wystawiając Go na próbę, domagali się od Niego znaku z nieba.fdE Niektórzy z nich jednak stwierdzili: Wypędza demony w [mocy] Beelzebula, władcy demonów.c I wypędzał demona; a ten był niemy. I stało się, gdy demon wyszedł, że niemy przemówił, a tłumy były zdumione.*bM Jeśli więc wy, którzy źli jesteście, umiecie dobre dary dawać swoim dzieciom, o ileż bardziej Ojciec z nieba da Ducha Świętego tym, którzy Go proszą.5ae Albo gdy poprosi o jajko, daje mu skorpiona?H`  Który z was, ojców, gdy syn poprosi o rybę, daje mu węża?d_A Każdy bowiem, kto prosi, otrzymuje, a kto szuka, znajduje, a kto kołacze, temu otworzą.o^W I ja wam mówię: Proście, a będzie wam dane; szukajcie, a znajdziecie; kołaczcie, a otworzą wam.]) Mówię wam, nawet jeśli nie wstanie i nie da mu dlatego, że jest jego przyjacielem, to dla jego natręctwa wstanie i da mu, ile potrzebuje.\/ a tamten ze środka odpowie: Nie zadawaj mi trudu, drzwi już zamknięte, moje dzieci są wraz ze mną na posłaniu - nie mogę wstać i dać ci?X[) ponieważ mój przyjaciel zjawił się u mnie z drogi, a nie mam mu co podać,Z- Powiedział też do nich: Kto z was będzie miał przyjaciela, do którego pójdzie o północy i powie: Przyjacielu, użycz mi trzech chlebów, Y Odpuść nam też nasze grzechy, bo i my sami odpuszczamy każdemu, kto jest nam dłużny, i spraw, abyśmy nie ulegli w próbie.EX Każdego dnia nam udzielaj naszej codziennej porcji chleba. W Wtedy im powiedział: Gdy się modlicie, mówcie: Ojcze, niech Twoje imię będzie poświęcone; niech nastanie Twoje Królestwo.>V w Zdarzyło się, gdy się w pewnym miejscu modlił i skończył, że któryś z Jego uczniów powiedział do Niego: Panie, naucz nas modlić się, jak i Jan nauczył swoich uczniów.iUK *a potrzeba jest jednego; Maria bowiem wybrała dobrą część, która jej nie będzie zabrana.^T5 )Pan zaś odpowiedział jej: Marto, Marto, martwisz się i niepokoisz o wiele rzeczy,XS) (Marta tymczasem krzątała się przy wielu posługach. Podeszła zatem i powiedziała: Panie, czy nie dbasz o to, że moja siostra pozostawiła przy posłudze mnie samą? Powiedz jej więc, aby mi pomogła.oRW 'Miała ona siostrę, której było na imię Maria. Ta usiadła u stóp Pana i słuchała Jego Słowa.qQ[ &W trakcie ich podróży, wszedł On do jakiejś wioski. Przyjęła Go tam pewna kobieta imieniem Marta.kPO %On na to: Ten, który się nad nim zlitował. Wtedy Jezus powiedział: Idź, i ty czyń podobnie.kOO $Który z tych trzech, twoim zdaniem, okazał się bliźnim temu, który wpadł w ręce zbójców?N/ #Nazajutrz zaś wyciągnął dwa denary, dał je gospodarzowi i powiedział: Zadbaj o niego, a co ponad to wydasz, ja ci w drodze powrotnej oddam.M/ "Podszedł, obandażował jego rany, polał oliwą i winem, potem posadził go na swoje zwierzę, zaprowadził do gospody i zaopiekował się nim.xLi !Natomiast pewien Samarytanin, będąc w podróży, przechodził obok niego i gdy go zobaczył, zlitował się.pKY Podobnie i Lewita, gdy przyszedł na to miejsce, zobaczył go, przeszedł na drugą stronę i minął.tJa Przypadkiem jakiś kapłan schodził tą drogą. Gdy go zobaczył, przeszedł na drugą stronę i minął.TI! W nawiązaniu do tego Jezus powiedział: Pewien człowiek schodził z Jerozolimy do Jerycha i wpadł w ręce zbójców, którzy go odarli, pobili pięściami i odeszli, zostawiając na wpół umarłego.dHA On jednak, dla usprawiedliwienia samego siebie, zapytał Jezusa: A kto jest moim bliźnim?OG Powiedział mu: Dobrze odpowiedziałeś. To czyń, a będziesz żył.@Fy On na to: Będziesz kochał Pana, Boga swego, z całego swojego serca, z całej swojej duszy, z całej swojej myśli i z całej swojej siły, a swojego bliźniego, jak siebie samego.EE W odpowiedzi usłyszał: Co napisano w Prawie? Jak czytasz?D% I oto powstał pewien znawca Prawa. Chcąc Go wystawić na próbę, zapytał: Nauczycielu, co mam czynić, aby odziedziczyć życie wieczne?)CK Mówię wam bowiem, że wielu proroków i królów chciało zobaczyć to, co wy widzicie, a nie zobaczyli, i usłyszeć to, co wy słyszycie, a nie usłyszeli.{Bo Na osobności zaś zwrócił się do uczniów i powiedział: Szczęśliwe oczy, które widzą to, co wy widzicie.;Ao Wszystko zostało mi przekazane przez mojego Ojca i nikt nie pojmuje, kim jest Syn, jak tylko Ojciec, i kim jest Ojciec, jak tylko Syn oraz ten, któremu Syn zechce to objawić.@} W tej godzinie rozweselił się w Duchu Świętym i powiedział: Wysławiam cię, Ojcze, Panie nieba i ziemi, że zakryłeś te rzeczy przed mądrymi i roztropnymi, a objawiłeś je niemowlętom! Tak, Ojcze, gdyż to stało Ci się przyjemnością. ? Lecz nie cieszcie się z tego, że duchy są wam podległe, cieszcie się raczej z tego, że wasze imiona wpisane są w niebiosach.># Oto wyposażyłem was we władzę deptania po wężach i skorpionach, i po wszelkiej mocy nieprzyjaciela, a nic wam na pewno nie zaszkodzi.W=' Wtedy im powiedział: Widziałem, jak szatan niby błyskawica spadł z nieba.|<q Siedemdziesięciu dwóch wróciło z radością, donosząc: Panie, w Twoim imieniu nawet demony są nam podległe.|;q Kto was słucha, Mnie słucha; kto wami gardzi - Mną gardzi. A kto Mną gardzi, gardzi Tym, który Mnie posłał.[:/ A ty, Kafarnaum, czy aż do nieba będziesz wywyższone? Aż do hadesu zstąpisz!B9 Lecz Tyrowi i Sydonowi lżej będzie na sądzie niż wam.E8 Biada tobie, Chorazynie, biada tobie, Betsaido; bo gdyby w Tyrze i Sydonie stały się cuda, które dokonały się u was, dawno by się opamiętały, siedząc we włosiennicy i w popiele.K7 Mówię wam, że tym Dniu lżej będzie Sodomie niż temu miastu.6 Nawet proch z waszego miasta, który nam przywarł do stóp, strząsamy wam, lecz to wiedzcie, że przybliżyło się Królestwo Boże.q5[ Jeśli jednak wejdziecie do któregoś miasta i nie przyjmą was, wyjdźcie na jego ulice i powiedzcie:i4K Uzdrawiajcie w nim też słabych i mówcie do nich: Przybliżyło się do was Królestwo Boże.^35 A jeśli do jakiegoś miasta wejdziecie i przyjmą was, jedzcie to, co wam podadzą.2- W tym domu przebywajcie, jedząc i pijąc to, co u nich jest; robotnik bowiem godny [jest] swojej zapłaty. Nie przenoście się z domu do domu.c1? Jeśli będzie tam syn pokoju, spocznie na nim wasz pokój, a jeśli nie - wróci do was.S0 Do któregokolwiek domu wejdziecie, najpierw mówcie: Pokój temu domowi.m/S Nie noście z sobą ani sakiewki ani torby, ani sandałów; nikogo też w drodze nie pozdrawiajcie.?.y Idźcie! Oto posyłam was jak jagnięta między wilki.-3 Mówił przy tym do nich: żniwo wprawdzie wielkie, ale robotników mało. Uproście więc Pana żniwa, aby wypchnął robotników na swoje żniwo.+, Q Potem Pan wyznaczył innych siedemdziesięciu dwóch i rozesłał ich po dwóch przed swoim obliczem do każdego miasta i miejsca, gdzie sam zamierzał przyjść.#+? >Jezus zaś powiedział do niego: Nikt, kto przykłada rękę do pługa i ogląda się na to, co [zostało] w tyle, nie jest zdatny do Królestwa Bożego. *  =Odezwał się jeszcze inny: Pójdę za Tobą, Panie, najpierw jednak pozwól mi pożegnać się z tymi, którzy są w moim domu.v)e  Jego uczniowie zapytali Go zaś, czego dotyczyła ta przypowieść.=)Jeszcze inna padła na dobrą ziemię i gdy wzrosła, wydała plon stokrotny. To mówiąc, wołał: Kto ma uszy, aby słuchać, niech słucha.V<%Inna padła między ciernie, a ciernie razem z nią wyrosły i zadusiły je._;7Druga [garść] padła na skałę, a gdy wzeszła, uschła, gdyż nie miała wilgoci.:[Pewien] siewca wyszedł rozsiać swoje ziarno. A gdy siał, jedno padło obok drogi i zostało zdeptane, a ptaki niebieskie zjadły je.9Gdy gromadził się wielki tłum i [ludzie] z jednego miasta po drugim przychodzili do Niego, powiedział korzystając z przypowieści:u8cJoanna, żona Chuzy, zarządcy Heroda, Zuzanna oraz wiele innych, które usługiwały im ze swojego mienia.:7moraz kilka kobiet, które wcześniej zostały uzdrowione od złych duchów i od słabości, [a wśród nich] Maria zwana Magdaleną, z której niegdyś wyszło siedem demonów,6 +Stało się następnie, że wędrował przez miasta oraz wioski, głosząc i opowiadając dobrą nowinę o Królestwie Bożym, a z Nim DwunastuS52On zaś powiedział do kobiety: Wiara twoja cię ocaliła, idź w pokoju. 41Wtedy ci, którzy wraz z Nim spoczywali przy stole, zaczęli mówić w sobie samych: Kim jest ten, który nawet grzechy odpuszcza?J3 0Do niej zaś powiedział: Twoje grzechy zostały ci odpuszczone.25/Dlatego mówię ci: Zostały jej odpuszczone liczne jej grzechy, dlatego mocno [Mnie] pokochała. Komu natomiast mało się odpuszcza, słabo kocha.Z1-.Oliwą mojej głowy nie namaściłeś; ona zaś olejkiem namaściła moje stopy.c0?-Pocałunku mi nie dałeś; a ona, odkąd wszedłem, nie przestała całować moich stóp.S/,I zwróciwszy się w stronę kobiety, powiedział Szymonowi: Widzisz tę kobietę? Wszedłem do twojego domu, wody mi do nóg nie podałeś; ona zaś łzami oblała moje stopy i otarła swoim włosami.~.u+Szymon odpowiedział: Przypuszczam, że ten, któremu więcej darował. A On mu powiedział: Słusznie osądziłeś.q-[*Ponieważ nie mieli z czego oddać, darował obydwóm. Który więc z nich będzie kochał go bardziej?u,c)Pewien wierzyciel miał dwóch dłużników. Jeden był winien pięćset denarów, a drugi pięćdziesiąt.|+q(Tymczasem Jezus odezwał się i zapytał go: Szymonie, mam ci coś do powiedzenia. On na to: Powiedz, Nauczycielu!Q*'Gdy zobaczył to faryzeusz, który Go zaprosił, powiedział sam w sobie: Jeśliby ten był prorokiem, wiedziałby, kim i jakiego rodzaju jest ta kobieta, która się Go dotyka, że jest grzesznicą.5)c&stanęła z tyłu u Jego stóp i płacząc zaczęła łzami zlewać Jego stopy i ocierać je włosami swojej głowy, całowała też Jego stopy i namaszczała je olejkiem..(U%A oto jakaś kobieta - ta była w tym mieście grzesznicą i dowiedziała się, że spoczywa przy stole w domu faryzeusza - przyniosła alabastrowy flakonik olejku,' $Prosił Go zaś pewien faryzeusz, aby spożył z nim posiłek. Wstąpił więc do domu tego faryzeusza i spoczął przy stole.R&#I tak mądrość została usprawiedliwiona przez wszystkie swoje dzieci.%}"Przyszedł Syn Człowieczy, je i pije, i mówicie: Oto człowiek: żarłok i pijak, przyjaciel celników i grzeszników. 4V~~k}}||v|{zzmzyry%xx7ww"vv uu`tt4sssrQqqSppoofonZmm%l;kkuk jjiti-hh_gOffXeeHdd5cbbmb!aaI``h_^^I]]4\s\0[[TZZ[YY"XWWqW VUUiTSS>RRR0QQpPP0ONyNLLLK^JJuIICHH GGFFPEE?DD-CBBnAAA@@J@?Q? >i=<<^;;::b99^88u8766E55G44K33d22.11=0//W..Z--O,, +u**p*)G(('')&&!%%<$$-#o"!!! V8si+tD[z!'U 9FEs e   i  OI&;d>4u cŁatwiej jest bowiem wielbłądowi przejść przez ucho igły, niż bogatemu wejść do Królestwa Bożego.A gdy Jezus zobaczył go tak bardzo zasmuconego, powiedział: Jak trudno tym, którzy mają majątki, wejść do Królestwa Bożego.^5Po usłyszeniu tych słów, zasmucił się głęboko; był bowiem wyjątkowo bogaty.A{Gdy Jezus to usłyszał, powiedział mu: Jeszcze jednego ci brak. Sprzedaj wszystko, co tylko masz i rozdaj ubogim, a będziesz miał skarb w niebiosach, potem natomiast idź za Mną.H On zaś na to: Tego wszystkiego przestrzegałem od młodości. Znasz przykazania: Nie cudzołóż, nie zabijaj, nie kradnij, nie składaj fałszywych świadectw, szanuj swego ojca i matkę.gGJezus mu odpowiedział: Dlaczego nazywasz Mnie dobrym? Nikt nie jest dobry, tylko jeden Bóg.nUI zapytał go pewien dostojnik: Nauczycielu dobry, co mam czynić, aby odziedziczyć życie wieczne?hIZapewniam was, kto nie przyjmie Królestwa Bożego jak dziecko, na pewno nie wejdzie do niego.!;Wtedy Jezus przywołał je i powiedział: Pozwólcie dzieciom przychodzić do Mnie i nie zabraniajcie im, gdyż takich [jak one] jest Królestwo Boże.pYPrzynosili Mu również niemowlęta, aby mógł się ich dotknąć. Uczniowie widząc to, karcili ich.,~QMówię wam: Ten poszedł do swego domu usprawiedliwiony, nie tamten; bo każdy, kto siebie wywyższa, będzie poniżony, a kto się poniża, będzie wywyższony.)}K Celnik zaś stanął daleko i nie śmiał nawet oczu podnieść ku niebu, lecz bił się w swą pierś i mówił: Boże, okaż miłosierdzie mnie grzesznikowi.V|% Poszczę dwa razy w tygodniu, daję dziesięcinę od wszystkich przychodów.3{_ Faryzeusz stanął i do siebie tak się modlił: Boże, dziękuję ci, że nie jestem jak pozostali ludzie: zdziercy, oszuści, cudzołożnicy albo i jak ten oto celnik.`z9 Dwóch ludzi weszło do świątyni, aby się modlić, jeden faryzeusz, a drugi celnik.%yC Zwrócił się również do takich, którzy pokładali ufność w sobie samych, że są sprawiedliwi, a pozostałych mieli za nic, z taką przypowieścią:wxgMówię wam: Szybko weźmie ich w obronę. Tylko czy Syn Człowieczy znajdzie wiarę na ziemi, gdy przyjdzie?wA czy Bóg nie weźmie w obronę swoich wybranych, którzy wołają do Niego dniem i nocą, i [czy] zwleka w ich sprawie?OvI powiedział Pan: Słuchajcie, co mówi ten niesprawiedliwy sędzia!ujednak ponieważ ta wdowa przysparza mi kłopotów, obronię ją, aby nie przychodziła bez końca i nie wykańczała mnie.tI przez pewien czas nie chciał. Potem jednak powiedział w sobie samym: Chociaż Boga się nie boję i z człowiekiem się nie liczę,zsmByła też w tym mieście pewna wdowa. Ta nachodziła do niego i mówiła: Obroń mnie przed moim przeciwnikiem.~ruPowiedział tak: Był w jednym mieście pewien sędzia, który Boga się nie bał i z człowiekiem się nie liczył.sq aOpowiedział im też przypowieść co do tego, że trzeba się zawsze modlić i nie ulegać zniechęceniu.ypk%Zapytali Go wówczas: Gdzie, Panie? On zaś odpowiedział im: Tam, gdzie padlina, zbiorą się również sępy. o$--Sn#Dwie mleć będą obok siebie, jedna będzie wzięta, druga pozostawiona.kmO"Mówię wam: Tej nocy dwaj będą na jednym posłaniu, jeden będzie wzięty, drugi pozostawiony.nlU!Kto będzie usiłował swoją duszę ochronić, zgubi ją, a kto ją zgubi, zachowa ją przy życiu.$kC Pamiętajcie o żonie Lota.3j_W tym dniu, jeśli ktoś będzie na dachu, a jego rzeczy w domu, niech nie schodzi na dół, aby je zabrać; i kto będzie na polu, podobnie, niech nie wraca z powrotem.Hi Tak właśnie będzie w dniu, gdy objawi się Syn Człowieczy.dhAa w dniu gdy Lot wyszedł z Sodomy, spadł z nieba ogień z siarką i wygubił wszystkich.ggGPodobnie stało się też za dni Lota: Jedli, pili, kupowali, sprzedawali, sadzili, budowali;fJedli, pili, żenili się i za mąż wydawali aż do dnia, gdy Noe wszedł do arki i nastał potop - i wygubił wszystkich.Ue#I jak stało się za dni Noego, tak też będzie za dni Syna Człowieczego.fdENajpierw jednak musi wiele wycierpieć, być poddany próbie i odrzucony przez to pokolenie.c)Podobnie bowiem jak błyskawica, gdy zabłyśnie, świeci od jednego krańca nieba aż po drugi, tak będzie z Synem Człowieczym w Jego dniu.ibKI będą do was mówić: Spójrzcie, tam! Spójrzcie, tu! Nie idźcie ani [tam] nie biegnijcie. aPowiedział też do uczniów: Przyjdą dni, gdy będziecie pragnęli zobaczyć jeden z dni Syna Człowieczego, lecz nie zobaczycie.t`aNie będą też mówić: Spójrzcie, jest tutaj, albo: Tam; oto bowiem Królestwo Boże jest pośród was._'Zapytany zaś przez faryzeuszów, kiedy przyjdzie Królestwo Boże, odpowiedział im: Królestwo Boże nie przychodzi w sposób dostrzegalny;E^I powiedział mu: Wstań i idź! Twoja wiara cię ocaliła.e]CCzy nie znalazł się nikt, kto by wrócił i oddał chwałę Bogu, tylko ten cudzoziemiec?u\cJezus zaś odezwał się w te słowa: Czy nie dziesięciu zostało oczyszczonych? A gdzie jest dziewięciu?W['Potem upadł na twarz u Jego stóp i dziękował Mu; a był on Samarytaninem.mZSJeden zaś z nich, gdy zobaczył, że został wyleczony, wrócił, donośnym głosem chwaląc Boga.YGdy ich zobaczył, powiedział do nich: Idźcie, pokażcie się kapłanom. I stało się, gdy szli, że zostali oczyszczeni.VX% i podnieśli swój głos, mówiąc: Jezusie, Mistrzu! Zmiłuj się nad nami.vWe Gdy wszedł do pewnej wioski, wyszło Mu naprzeciw dziesięciu trędowatych ludzi, którzy stanęli z dalekaeVC Zdarzyło się, gdy podążał do Jerozolimy, że przechodził środkiem Samarii i Galilei.U+ Tak i wy, gdy wykonacie wszystko, co wam polecono, mówcie: Jesteśmy nieużytecznymi sługami; wykonaliśmy to, co było naszą powinnością.IT  Czy ma wdzięczność dla sługi za to, że wykonał polecenia?S1Czy nie powie mu raczej: Przygotuj coś na wieczerzę, przepasz się i usługuj mi, aż się najem i napiję, a potem i ty będziesz jadł i pił? RKto zaś z was, mając sługę zajętego przy orce lub wypasie, powie mu, gdy powróci z pola: Wejdź i zaraz spocznij przy stole?3Q_Pan zaś odpowiedział: Gdybyście mieli wiarę jak ziarno gorczycy, moglibyście powiedzieć tej czarnej morwie: Wykorzeń się i zasadź w morzu - i usłuchałaby was.;PqApostołowie powiedzieli do Pana: Dodaj nam wiary.OI jeśliby siedem raz na dzień zgrzeszył przeciw tobie i siedem razy zwrócił się do ciebie, mówiąc: żałuję tego - odpuść mu.qN[Uważajcie na siebie. Jeśliby zgrzeszył twój brat, upomnij go, a jeśli się opamięta, odpuść mu.AM{Korzystniej byłoby dla niego, gdyby kamień młyński zawisł mu wokół szyi i został wrzucony do morza, niż żeby przez skandal przyczynił się do upadku jednego z tych małych.L Następnie powiedział do swoich uczniów: Niemożliwe jest, by nie doszło do skandali, lecz biada temu, który je wywołuje.KWtedy mu powiedział: Jeśli Mojżesza i proroków nie słuchają, to choćby ktoś z umarłych powstał, nie dadzą się przekonać.tJaOn odpowiedział: Nie, ojcze Abrahamie, lecz jeśli ktoś z umarłych do nich pójdzie, opamiętają się.KIAbraham na to: Mają Mojżesza i proroków, niech ich słuchają.qH[Mam bowiem pięciu braci, niech im złoży świadectwo, aby i oni nie przyszli do tego miejsca udręki.\G1Wtedy powiedział: Proszę cię więc, ojcze, abyś go posłał do domu mego ojca.MFA poza tym wszystkim między nami a wami została ustanowiona wielka przepaść, aby ci, którzy chcą przeprawić się stąd do was, nie mogli, ani stamtąd do nas nie zdołali się przenieść.,EQAbraham odpowiedział: Dziecko, wspomnij, że swoje dobro odebrałeś w swoim życiu, podobnie jak Łazarz zło; teraz [on] tutaj doznaje pociechy, a ty cierpisz.:DmWtedy zawołał: Ojcze Abrahamie, zmiłuj się nade mną i poślij Łazarza, aby zanurzył koniec swego palca w wodzie i schłodził mi język, gdyż cierpię w tym płomieniu.{CoA gdy w hadesie, będąc w udręce, podniósł oczy swoje, zobaczył z daleka Abrahama i Łazarza na jego łonie. BZdarzyło się, że umarł żebrak, i został zaniesiony przez aniołów na łono Abrahama; umarł też bogacz i został pochowany.{AoPragnął on nasycić się tym, co spadnie ze stołu bogacza; tak, nawet psy przychodziły i lizały jego wrzody.d@AU jego bramy natomiast przebywał porzucony pewien owrzodziały żebrak o imieniu Łazarz.?wBył pewien bogaty człowiek, ubierał się w purpurę oraz najdelikatniejszy len i codziennie wystawnie się bawił.>}Każdy, kto oddala swoją żonę i żeni się z inną, cudzołoży, i kto poślubia oddaloną przez męża, cudzołoży.e=CŁatwiej zaś jest niebu i ziemi przeminąć, niż odpaść jednej kresce [u litery] Prawa.<Prawo i prorocy sięgali do Jana, od niego ogłaszana jest ewangelia o Królestwie Bożym i każdy się do niego wdziera.9;kWtedy powiedział do nich: Wy wobec ludzi przedstawiacie się jako sprawiedliwi, lecz Bóg zna wasze serca, gdyż to, co u ludzi wzniosłe, obrzydliwością jest przed Bogiem.o:WTego wszystkiego słuchali faryzeusze, którzy byli kochali pieniądze - i podśmiewali się z Niego.P9 Żaden sługa domu nie może służyć dwom panom, gdyż albo jednego będzie nienawidził, a drugiego kochał, albo jednemu będzie oddany, a drugim pogardzi. Nie możecie służyć Bogu i mamonie.R8 I jeśli w cudzym nie okazaliście się wierni, kto wam da to, co wasze?x7i Jeśli więc w niesprawiedliwej mamonie nie okazaliście się wierni, kto wam zawierzy prawdziwą [wartość]?6 Wierny w pomniejszej rzeczy i w wielkiej jest wierny, a kto w pomniejszej niesprawiedliwy i w wielkiej jest niesprawiedliwy.5 I ja wam mówię: Uczyńcie sobie przyjaciół z niesprawiedliwej mamony, aby, gdy się zużyje, przyjęli was do wiecznych namiotów.'4GI pochwalił pan nieuczciwego zarządcę, że roztropnie postąpił, gdyż synowie tej doby są w obrębie swego pokolenia przebieglejsi od synów światła.3'Potem zapytał drugiego: A ty ile jesteś dłużny? Odpowiedział: Sto korosów pszenicy. On na to: Weź swoje kwity i napisz osiemdziesiąt.}2sA ten odpowiedział: Sto batosów oliwy. On zaś na to: Weź swoje kwity, usiądź szybko i napisz pięćdziesiąt.1Wezwał więc każdego jednego spośród dłużników swego pana i tak zapytał pierwszego: Ile jesteś dłużny mojemu panu?c0?Wiem, co zrobię, aby gdy zostanę usunięty z zarządu, przyjęli mnie do swoich domów./Wtedy zarządca powiedział w sobie samym: Co pocznę, skoro pan mój odbiera mi zarząd? Kopać nie mam siły, a żebrać się wstydzę..3Przywołał go zatem i powiedział: Dlaczego to słyszę o tobie? Zdaj sprawę z twojego zarządu, nie możesz już bowiem kierować gospodarstwem.(- KPotem zaczął mówić do uczniów: Był pewien bogaty człowiek, który miał zarządcę, a tego [złośliwie] oskarżono przed nim, że trwoni jego majątek.,# Słusznie jednak było pobawić się i pocieszyć, dlatego że ten twój brat był martwy, a znów ożył, był zgubiony, a odnalazł się.m+SWtedy [ojciec] powiedział do niego: Dziecko, ty zawsze jesteś ze mną i wszystko moje jest twoje.~*uGdy natomiast przyszedł ten twój syn, który z dziwkami pożarł dorobek twego życia, zabiłeś mu tuczne cielę.@)yOn jednak odpowiedział swemu ojcu: Oto tyle lat ci służę i nigdy nie przestąpiłem twojego rozkazu, a nigdy nie dałeś mi koźlątka, abym się zabawił z moimi przyjaciółmi.o(WRozgniewał się więc i nie chciał wejść. Wówczas jego ojciec wyszedł i zaczął go uspokajać.y'kTen zaś powiedział: Przybył twój brat i twój ojciec zabił tuczne cielę, ponieważ odzyskał go zdrowego.h&IPrzywołał więc jednego ze służących chłopców i zaczął wypytywać, co to ma znaczyć.t%aJego starszy syn był tymczasem w polu, gdy wracał i zbliżył się do domu, usłyszał muzykę i tańce.${dlatego, że ten mój syn był martwy, lecz znów ożył, był zgubiony, lecz odnalazł się. I zaczęli się cieszyć.T#!przyprowadźcie też tuczne cielę, zabijcie je, zjedzmy i pocieszmy się,#"?Ojciec zaś powiedział do swoich sług: Przynieście szybko najlepszą szatę i odziejcie go; dajcie też pierścień na jego rękę i sandały na nogi,!!Syn zaś powiedział do niego: Ojcze, zgrzeszyłem przeciw niebu oraz względem ciebie, już nie jestem godzien być nazywany twoim synem.: mWstał więc i poszedł do swojego ojca. Gdy jeszcze był daleko, zobaczył go jego ojciec, zlitował się, wybiegł [mu naprzeciw], rzucił mu się na szyję, i ucałował go.dAnie jestem już godzien być nazwany twoim synem, uczyń mnie jednym z twoich najemników.pYWstanę i pójdę do mojego ojca i powiem mu: Ojcze, zgrzeszyłem przeciw niebu oraz względem ciebie,Wtedy przyszedł do siebie i powiedział: Ilu to najemników mojego ojca ma pod dostatkiem chleba, a ja tu z głodu ginę.^5I pragnął nasycić się strąkami, które jadły świnie, lecz nikt mu nie dawał.-Poszedł więc i przylepił się do jednego z obywateli miast tego kraju, a [ten] wysłał go do swoich wiejskich majątków, aby pasł świnie.c?A gdy wydał wszystko, nastał w tym kraju wielki głód i jemu też zaczęło brakować. A po niewielu dniach młodszy syn zebrał wszystko i odjechał w dalekie strony, i tam roztrwonił swój majątek, żyjąc rozwiąźle."= Młodszy z nich powiedział ojcu: Ojcze, daj mi część majątku, która na mnie przypada. On więc podzielił więc między nich dorobek swego życia.@{ Powiedział też: Pewien człowiek miał dwóch synów.{o Tak samo, mówię wam, radość wzbiera wśród aniołów Boga z powodu jednego opamiętującego się grzesznika. A gdy znajdzie, zwołuje przyjaciółki i sąsiadki, i mówi: Cieszcie się wraz ze mną, gdyż znalazłam drachmę, którą zgubiłam.'Albo która kobieta mając dziesięć drachm, gdy zgubi jedną drachmę, nie zapala lampy, nie wymiata domu i pilnie nie szuka, aż znajdzie?W'Mówię wam: Podobnie większa będzie radość w niebie z powodu jednego opamiętującego się grzesznika, niż z dziewięćdziesięciu dziewięciu sprawiedliwych, którzy nie mają potrzeby opamiętania.7i po przyjściu do domu zwołuje przyjaciół oraz sąsiadów, mówiąc do nich: Cieszcie się wraz ze mną, gdyż znalazłem moją zaginioną owcę!BA gdy znajdzie, wkłada ją na swoje ramiona, cieszy się?wKtóry człowiek spośród was, mając sto owiec, gdy zgubi jedną z nich, nie pozostawia na pustkowiu dziewięćdziesięciu dziewięciu i nie idzie za zaginioną, aż ją znajdzie?3aOpowiedział im więc taką przypowieść:pYFaryzeusze natomiast i znawcy Prawa szemrali i mówili: Ten przyjmuje grzeszników i jada wraz z nimi.S  !Zbliżali się do Niego wszyscy celnicy oraz grzesznicy, aby Go słuchać. #Nie nadaje się ani do ziemi, ani do nawozu; wyrzucają ją na zewnątrz. Kto ma uczy, aby słuchać, lepiej niech słucha.U #"Dobra jest zatem sól; lecz jeśli i sól zwietrzeje, czym ją przyprawią?w g!Tak więc każdy z was, kto się nie rozstaje ze wszystkim, co do niego należy, nie może być moim uczniem.l Q Jeśli zaś nie, to gdy tamten jest jeszcze daleko, wysyła poselstwo i zapytuje o warunki pokoju.q[Albo który król, gdy wyrusza, by zetrzeć się w walce z innym królem, nie usiądzie najpierw i nie naradzi się, czy da radę w dziesięć tysięcy zmierzyć się z tym, który wyrusza przeciwko niemu z dwudziestoma tysiącami?X)mówiąc: Ten człowiek zaczął budować, lecz nie był w stanie dokończyć.Aby czasem, gdyby położył jej fundament, a nie był w stanie dokończyć, wszyscy, którzy to widzą, nie zaczęli go wyśmiewać,|qKto bowiem z was, chcąc zbudować wieżę, najpierw nie usiądzie i nie obliczy kosztów, czy ma na wykończenie?X)Kto nie dźwiga swojego krzyża, a idzie za Mną, nie może być moim uczniem.2]Jeśli ktoś przychodzi do Mnie, a nie ma w nienawiści swojego ojca i matki, i żony, i dzieci, i braci, i sióstr, a także swojej duszy, nie może być moim uczniem.PGdy szły za Nim wielkie tłumy, obrócił się i powiedział do nich:a;Mówię wam bowiem, że żaden z tych zaproszonych ludzi nie skosztuje mojej wieczerzy.5Wtedy pan powiedział do sługi: Wyjdź na drogi [prowadzące do miasta] oraz między opłotki i przymuś, by weszli, aby mój dom był zapełniony.]3I sługa powiedział: Panie, stało się, jak rozkazałeś, a jeszcze jest miejsce.e~CGdy więc zjawił się sługa, doniósł o tym swojemu panu. Wtedy pan domu, rozgniewany, powiedział swojemu słudze: Wyjdź prędko na place i uliczki miasta i sprowadź tu ubogich, ułomnych, niewidomych i beznogich.N}Inny powiedział: Poślubiłem żonę i dlatego nie mogę przyjść.{|oDrugi powiedział: Kupiłem pięć jarzm wołów i idę je wypróbować; proszę cię, miej mię za wymówionego.0{YWówczas wszyscy jak jeden zaczęli się wymawiać. Pierwszy powiedział: Kupiłem pole i mam potrzebę wyjść je zobaczyć; proszę cię, miej mię za wymówionego.yzkW godzinie wieczerzy posłał swojego sługę, aby powiedział zaproszonym: Przychodźcie, bo już jest gotowe.jyMA On mu powiedział: Pewien człowiek przygotował wielką wieczerzę i zaprosił wielu [ludzi].$xAGdy usłyszał to jeden ze spoczywających wraz z innymi przy stole, powiedział do Niego: Szczęśliwy ten, kto będzie jadł chleb w Królestwie Bożym. w I będziesz szczęśliwy, gdyż nie mają dla ciebie nic w zamian. Swoją odpłatę otrzymasz w zmartwychwstaniu sprawiedliwych.\v1 Lecz gdy urządzasz przyjęcie, wołaj ubogich, ułomnych, beznogich, niewidomych.u' Skierował się też do tego, który Go zaprosił: Gdy urządzasz śniadanie lub wieczerzę, nie wołaj swoich przyjaciół ani swoich braci, ani swoich krewnych, ani bogatych sąsiadów, żeby cię czasem i oni w zamian nie zaprosili, i stałoby się to twoją odpłathtI Każdy bowiem, kto się wywyższa, będzie poniżony, a kto się poniża, będzie wywyższony.s Lecz gdy jesteś zaproszony i pójdziesz, zajmij ostatnie miejsce, aby gdy przyjdzie ten, który cię zaprosił, mógł powiedzieć do ciebie: Przyjacielu, przesuń się wyżej! Wtedy będzie ci chwała wobec wszystkich spoczywających wraz z tobą.,rQ [Może się zdarzyć], że przyjdzie ten, który zaprosił ciebie oraz jego i powie ci: Daj temu miejsce; i wtedy zaczniesz ze wstydem zajmować ostatnie miejsce.EqJeśli jesteś przez kogoś zaproszony na wesele, nie siadaj na pierwszym miejscu, by się czasem nie okazało się, że wśród zaproszonych przez niego jest ktoś ważniejszy od ciebie.tpaNastępnie, gdy spostrzegł, jak wybierali pierwsze miejsca, opowiedział zaproszonym taką przypowieść:.oWI nie byli w stanie temu zaprzeczyć. nA do nich powiedział: Kto z was, jeśli mu syn lub wół wpadnie do studni, natychmiast go nie wyciąga, nawet w dzień szabatu?MmOni jednak milczeli. On natomiast ujął go, wyleczył i odesłał.mlSWtedy Jezus odpowiedział znawcom Prawa i faryzeuszom: Czy wolno w szabat uzdrawiać, czy też nie?KkI oto zjawił się przed Nim pewien człowiek z puchliną wodną.j Zdarzyło się, gdy w szabat wszedł do domu jednego z przywódców faryzeuszów, aby spożyć posiłek, że Go oni uważnie śledzili.1i[ #Oto wasz dom pusty zostaje. Mówię wam przy tym: Na pewno już Mnie nie zobaczycie, aż nastanie [czas], gdy powiecie: Szczęśliwy, który przychodzi w imieniu Pana.^h5 "Jeruzalem, Jeruzalem, które zabijasz proroków i kamienujesz tych, którzy do ciebie zostali posłani, ile to razy chciałem zgromadzić twoje dzieci, jak kwoka pod skrzydła swoje pisklęta, a nie chcieliście.g{ !Lecz muszę dziś, jutro i pojutrze być w drodze, gdyż jest nie do pomyślenia, aby prorok zginął poza Jerozolimą.f/ Wtedy powiedział im: Idźcie i powiedzcie temu lisowi: Oto wypędzam demony i dokonuję uzdrowień dzisiaj i jutro, a trzeciego [dnia] kończę.|eq W tym czasie przyszli jacyś faryzeusze i powiedzieli do Niego: Wyjdź i idź stąd, gdyż Herod chce Cię zabić.bd= Tak oto są ostatni, którzy będą pierwszymi, i są pierwsi, którzy będą ostatnimi.}cs I zjawią się [ludzie] ze wschodu, z zachodu, z północy i z południa, i spoczną u stołu w Królestwie Bożym.1b[ Tam będzie płacz i zgrzytanie zębów, gdy zobaczycie Abrahama, Izaaka, Jakuba i wszystkich proroków w Królestwie Bożym, a siebie samych wyrzuconych na zewnątrz.yak On wam jednak odpowie: Nie znam was, skąd jesteście, odstąpcie ode Mnie wszyscy sprawcy niesprawiedliwości.m`S Wówczas zaczniecie mówić: Jadaliśmy przed tobą i pijaliśmy, a na naszych ulicach nauczałeś.E_ Pan domu wstanie i zamknie przed nimi drzwi, a wy pozostawieni na zewnątrz zaczniecie kołatać do drzwi ze słowami: Panie, otwórz nam. A on im odpowie: Nie znam was, skąd jesteście.^ Usiłujcie wejść przez wąskie drzwi, gdyż mówię wam: wielu będzie szukało wejścia - i nie zdołają [znaleźć].o]W Pewnego razu ktoś Go zapytał: Panie, czy tylko niewielu będzie zbawionych? Wtedy On odpowiedział:Y\+ Tak chodził po miastach i wioskach zdążając przy tym w kierunku Jerozolimy.}[s Podobne jest do zakwasu, który kobieta wzięła, zmieszała z trzema satonami mąki, aż się wszystko zakwasiło.@Z{ I znów powiedział: Z czym porównam Królestwo Boże?=Ys Podobne jest do ziarnka gorczycy, które człowiek wziął i zasiał w swoim ogrodzie. Wyrosło ono, stało się drzewem i ptaki niebieskie zagnieździły się w jego gałęziach.\X1 Dalej więc mówił: Do czego podobne jest Królestwo Boże i z czym je porównam?2W] Gdy On to mówił, wszystkich Jego przeciwników ogarnął wstyd, cały natomiast tłum cieszył się z powodu chwalebnych czynów, które działy się za Jego sprawą.V) A czy tej córki Abrahama, którą szatan związał - uwaga - na dziesięć i osiem lat, nie należało zwolnić z tych pęt w dzień szabatu?U7 Wtedy Pan mu odpowiedział: Obłudnicy! Czy nie każdy z was w dzień szabatu odwiązuje od żłobu swego wołu lub osła i nie prowadzi ich napoić?\T1 Lecz przełożony synagogi, oburzony, że Jezus uzdrowił w szabat, odezwał się do tłumu: Jest sześć dni, w których należy pracować. W te więc przychodźcie i uzdrawiajcie się, a nie w dzień szabatu.fSE i nałożył na nią ręce; wtedy natychmiast wyprostowała się, i zaczęła chwalić Boga.uRc Gdy Jezus ją zobaczył, przywołał ją i powiedział: Kobieto, stałaś się wolna od swojej słabości -Q/ A właśnie była tam kobieta, która od osiemnastu lat miała ducha słabości i była tak pochylona, że nie mogła się całkiem wyprostować.6Pg W czasie szabatu nauczał w jednej z synagog.IO  może wyda owoc w przyszłym, a jeśli nie [wyda], wytniesz je.tNa Ten zaś odpowiedział mu: Panie, pozostaw je jeszcze ten rok, aż je okopię dokoła i obłożę nawozem,"M= Wtedy powiedział do winogrodnika: Oto od trzech lat przychodzę, szukam owocu na tym figowcu i nie znajduję. Wytnij je, po co ma ziemię wyjaławiać?'LG Opowiedział też taką przypowieść: Pewien człowiek miał w swej winnicy zasadzonego figowca. Przyszedł więc i szukał na nim owocu, lecz nie znalazł.]K3 O nie, mówię wam, lecz jeśli się nie opamiętacie, wszyscy tak samo poginiecie./JW Albo czy myślicie, że tych osiemnastu, na których runęła wieża w Syloe i zabiła ich, stali się bardziej winni niż wszyscy ludzie zamieszkujący Jerozolimę?]I3 O nie, mówię wam, lecz jeśli się nie opamiętacie, wszyscy podobnie poginiecie.,HQ Wtedy odezwał się do nich w te słowa: Czy myślicie, że ci Galilejczycy stali się większymi grzesznikami niż wszyscy inni Galilejczycy, że tak ucierpieli?G % W tym samym czasie byli przy Nim obecni jacyś [ludzie], którzy opowiadali o Galilejczykach, których krew Piłat zmieszał z ich ofiarami.[F/ ;Mówię ci, na pewno nie wyjdziesz stamtąd, zanim nie oddasz ostatniego leptona. E :Gdy na przykład idziesz ze swoim oskarżycielem do urzędnika, [już] w drodze zadaj [sobie] trudu, by stać się od niego wolnym, aby cię nie zaciągnął do sędziego, a sędzia nie przekazał cię komornikowi, a komornik nie wrzucił cię do więzienia.ND 9Ponadto dlaczego sami z siebie nie osądzacie, co jest sprawiedliwe?zCm 8Obłudnicy! Oblicze ziemi i nieba umiecie rozeznawać, jak to więc jest, że nie umiecie rozpoznać tego czasu?DB 7A gdy wieje z południa, mówicie: Będzie upał - i jest. A 6Powiedział też do tłumów: Gdy zobaczycie chmurę podnoszącą się na zachodzie, zaraz mówicie: Nadciąga burza - i tak jest.@ 5będą podzieleni ojciec z synem i syn z ojcem, matka z córką i córka z matką, teściowa ze swoją synową, a synowa z teściową.n?U 4Od teraz bowiem pięciu w jednym domu będzie podzielonych; trzej przeciw dwom i dwaj przeciw trzem;i>K 3Czy myślicie, że zjawiłem się, aby dać ziemi pokój? Nie, mówię wam, raczej rozdwojenie.c=? 2Mam zostać zanurzony w chrzcie i jakże jestem udręczony, dopóki się to nie dopełni.]<3 1Przyszedłem rzucić na ziemię ogień i jakżebym pragnął, aby już zapłonął.f;E 0Ten natomiast, który nie znał, a zrobił coś godnego batów, odbierze niewiele razów. Od każdego bowiem, komu wiele dano, wiele będzie się żądać, i od tego, komu wiele powierzono, więcej będzie się wymagać. : /Ten zaś sługa, który znał wolę swego pana, lecz nie przygotował lub nie postąpił według jego woli, odbierze wiele razów.!9; .przyjdzie pan tego sługi w dniu, w którym się nie spodziewa, i o godzinie, której nie zna, przetnie go na pół i wyznaczy mu dział z niewiernymi.48a -Jeśli jednak sługa ten powiedziałby w swoim sercu: Mój Pan zwleka z przyjściem - i zacząłby bić służących chłopców i dziewczyny, jeść, pić i upijać się,Q7 ,Mówię wam zgodnie z prawdą, że postawi go nad całym swoim mieniem.\61 +Szczęśliwy ten sługa, którego jego pan po przyjściu zastanie tak czyniącego.65e *Pan odpowiedział: A kto jest tym wiernym rządcą, roztropnym, którego pan ustanowił nad swoją domową służbą, aby im dawał przydział zboża we właściwym czasie?d4A )Wtedy Piotr zapytał: Panie, czy do nas mówisz tę przypowieść, czy też do wszystkich?j3M (I wy bądźcie gotowi, gdyż Syn Człowieczy przyjdzie o godzinie, której się nie domyślacie.2 'To zaś wiedzcie, że gdyby gospodarz wiedział, o której godzinie przyjdzie złodziej, nie pozwoliłby się włamać do swojego domu.f1E &Czy przyjdzie o drugiej, czy o trzeciej straży - szczęśliwi oni, jeśli ich tak zastanie!;0o %Szczęśliwi ci słudzy, których pan po przyjściu zastanie czuwających. Zapewniam was, że się przepasze, ułoży ich przy stole, po czym podejdzie i będzie im usługiwał.// $Wy zaś [bądźcie] podobni do ludzi oczekujących swego pana aż wróci z wesela, abyście gdy przyjdzie i zakołacze, natychmiast mu otworzyli.?.y #Niech wasze biodra będą przepasane i lampy zapalone.@-{ "bo gdzie jest wasz skarb, tam będzie też wasze serce.E, !Sprzedajcie swoje posiadłości i dajcie jałmużnę. Zróbcie sobie sakiewki, które nie niszczeją, skarb niewyczerpany w niebiosach, gdzie złodziej nie ma dostępu i mól nie pożera,`+9 Nie bój się, mała trzódko! Gdyż waszemu Ojcu spodobało się dać wam Królestwo.H*  Lecz szukajcie Jego Królestwa, a te rzeczy będą wam dodane.r)] Tego wszystkiego bowiem narody tego świata szukają; tymczasem wasz Ojciec wie, że tego potrzebujecie.e(C Więc i wy nie pytajcie, co by tu zjeść lub co by tu wypić, i nie bądźcie niespokojni.'% Jeśli więc trawę w polu, która dziś jest, a jutro będzie wrzucona do pieca, Bóg tak przyozdabia, o ileż bardziej was, o małowierni?+&O Przypatrzcie się liliom ja rosną; nie trudzą się ani nie przędą, a mówię wam, nawet Salomon w całej swojej chwale nie był tak ubrany, jak jedna z nich.c%? Jeśli więc nawet najmniejszej rzeczy nie potraficie, dlaczego martwicie się o resztę?N$ Kto z was zatroskany może do swego wzrostu dodać [jeden] łokieć?#+ Przypatrzcie się krukom, że nie sieją ani żną, nie mają spichlerza ani stodoły - i Bóg karmi je; o ile więcej wy znaczycie od ptaków!J"  Dusza bowiem znaczy więcej niż pokarm, a ciało niż odzienie.!- Do swoich uczniów powiedział natomiast: Dlatego mówię wam: Nie martwcie się o duszę, co by tu zjeść, ani o ciało, w co by się odziać.Z - Tak będzie z każdym, kto skarby gromadzi dla siebie, a nie jest bogaty w Bogu.} Bóg jednak powiedział do niego: Bezmyślny! Tej nocy zażądają twojej duszy; i czyje będzie to, co przygotowałeś?  Potem powiem swojej duszy: Duszo, masz wiele dóbr złożonych na wiele lat; odpocznij, najedz się, napij się, świętuj sobie.} I powiedział: Zrobię tak: Zburzę moje stodoły, zbuduję większe i zgromadzę tam całe moje zboże oraz moje dobra.kO Zaczął więc rozważać sam w sobie: Co mam zrobić, gdyż nie mam gdzie zebrać moich plonów?`9 I opowiedział im przypowieść: Pewnemu bogatemu człowiekowi dobrze obrodziło pole."= Powiedział też do nich: Uważajcie i strzeżcie się wszelkiej chciwości, życie bowiem i korzystanie z bogactwa nie polega na opływaniu w dostatki.dA Lecz On mu odpowiedział: Człowieku, kto Mnie ustanowił sędzią lub rozjemcą nad wami?{ Wtedy ktoś z tłumu powiedział do Niego: Nauczycielu, powiedz mojemu bratu, aby podzielił się ze mną dziedzictwem.P Duch Święty bowiem pouczy was w tej godzinie, co trzeba powiedzieć.! A gdyby was ciągali do synagog, do rządzących i do władz, nie troszczcie się, w jaki sposób lub czym się obronić oraz powiedzieć;&E Każdemu, kto powie słowo przeciw Synowi Człowieczemu, będzie odpuszczone; temu zaś, kto zbluźnił przeciw Duchowi Świętemu, nie będzie odpuszczone. |`~~S}}|||{{C{zzyyQyxxdwww vjv,uutt4srrrqPppOooo6nmmm llgkkkjEiii0hhhIggffNfedd_dcc baa`a``^___T^^+]]d\\d\[ZZsYXX;WWWbWVVUTTTTT`SSRRtQQ~QPPvPOOiO!NkNMMXLLaKKPJJ-II'HGGG,FF9EEEtDDlD CBBSAAK@@u@$??e?>e> =f<<I wyszedł na zewnątrz - i gorzko zapłakał.=]s=A Pan obrócił się i utkwił w Piotrze swój wzrok. Wtedy Piotrowi przypomniały się słowa Pana, jak mówił do niego: Zanim dziś kogut zapieje, trzy razy się Mnie wyprzesz.u\c}abyście jedli i pili przy moim stole w moim Królestwie oraz zasiedli na tronach i sądzili dwanaście plemion Izraela.w=gI Ja [w ramach przymierza] przekazuję wam - jak i Mnie [w ramach przymierza] przekazał Ojciec - Królestwo,\<1Wy zaś jesteście tymi, którzy pozostali niezmiennie przy Mnie w moich próbach.>;uKto bowiem jest większy? Czy ten, kto spoczywa przy stole, czy też ten, kto usługuje? Czy nie ten, kto spoczywa przy stole? Ja jednak jestem pośród was jak ten, kto usługuje.:yWy jednak nie w ten sposób, ale większy wśród was, niech się staje jak młodszy, a przełożony jak usługujący.q9[On zaś powiedział im: Królowie narodów panują nad nimi, a ich władcy nazywani są dobroczyńcami.U8#Powstał też spór między nimi o to, kto z nich zdaje się być większy.\71Oni natomiast zaczęli wypytywać się nawzajem, który z nich miałby to zrobić.6!Bo wprawdzie Syn Człowieczy zgodnie z tym, co zostało postanowione, odchodzi, ale biada temu człowiekowi, przez którego jest wydawany.K5Lecz oto ręka tego, który Mnie wydaje, jest ze Mną przy stole.s4_Podobnie kielich po wieczerzy, mówiąc: Ten kielich, to Nowe Przymierze w mojej krwi za was przelewanej.3Wziął też chleb, podziękował, złamał i dał im, mówiąc: To jest moje ciało, za was dawane; to czyńcie na moją pamiątkę.v2emówię wam bowiem, że już odtąd na pewno nie wypiję z owocu winorośli, aż przyjdzie Królestwo Boże.g1GNastępnie wziął kielich, podziękował i polecił: Weźcie go i rozdzielcie między sobą;x0imówię wam bowiem, że na pewno nie będę jej spożywał, aż zostanie ona dopełniona w Królestwie Bożym.m/SWtedy powiedział do nich: Gorąco pragnąłem spożyć tę Paschę z wami, zanim będę cierpiał;S.A gdy nastała godzina, zajął miejsce przy stole, a z Nim apostołowie.O- Odeszli zatem, zastali tak jak im powiedział i przygotowali paschę.U,# On wam wskaże duży, uporządkowany pokój na piętrze - tam przygotujcie.+ i powiedzcie gospodarzowi domu: Nauczyciel pyta cię: Gdzie jest izba, w której mógłbym spożyć Paschę z moimi uczniami?* Odpowiedział im: Oto po waszym wejściu do miasta spotka was człowiek niosący dzban wody; idźcie za nim do domu, do którego wejdzie=)u Zapytali Go: Gdzie chcesz, abyśmy ją przygotowali?u(cWysłał więc Piotra oraz Jana i powiedział im: Idźcie i przygotujcie nam Paschę, abyśmy ją spożyli.S'Tak nastał dzień Przaśników, w którym należało ofiarować Paschę.d&A[On] natomiast zgodził się i szukał dogodnej chwili dla wydania Go im z dala od tłumu.L%I ucieszyli się, a też ustalili z nim, że dadzą mu pieniądze.p$YOdszedł więc i zaczął umawiać się z arcykapłanami oraz dowódcami straży, jak by Go im wydać._#7W Judasza natomiast, zwanego Iskariotem, jednego z liczby dwunastu, wstąpił szatan.n"UTymczasem arcykapłani i znawcy Prawa szukali, jak by się z Nim rozprawić - bali się bowiem ludu.?! {Przybliżało się święto Przaśników zwane Paschą.o W&Cały lud natomiast budził się wczesnym rankiem i [szedł] do Niego w świątyni, aby Go słuchać.lQ%W tym okresie za dnia nauczał w świątyni, a noce wychodził spędzać na górze zwanej Oliwną.#?$Czuwajcie zatem w każdym czasie i módlcie się, abyście byli w stanie uciec przed tym wszystkim, co ma się stać i stanąć przed Synem Człowieczym.U##niby sidło; bo zaskoczy wszystkich mieszkających na obliczu całej ziemi..U"Strzeżcie się natomiast, aby wasze serca nie były obciążone obżarstwem, pijaństwem oraz troskami dnia codziennego, aby ten dzień nie spadł na was znienackaK!Niebo i ziemia przeminą, ale moje słowa na pewno nie przeminą.N Zapewniam was, nie przeminie to pokolenie, aż się wszystko stanie.kOTak i wy, gdy zobaczycie, że się te rzeczy dzieją, wiedzcie, że blisko jest Królestwo Boże.Nkiedy już pączkują, widzicie i wiecie, że blisko jest już lato.V%I opowiedział im przypowieść: Patrzcie na figowiec i na wszystkie drzewa;zmA gdy to się zacznie dziać, wyprostujcie się i podnieście swoje głowy, gdyż zbliża się wasze odkupienie.dAI wtedy zobaczą Syna Człowieczego, przychodzącego w obłoku z mocą i wielką chwałą.3gdy ludzie mdleć będą ze strachu w oczekiwaniu [wydarzeń] nadciągających na zamieszkały świat, gdyż moce niebios zostaną wstrząśnięte.  I będą znaki na słońcu, księżycu i gwiazdach, a na ziemi rozpacz narodów w mieszaninie zgiełku morza i rozhukanej fali,&Epadną od ostrza miecza i zostaną wzięci w niewolę do wszystkich narodów, a Jerozolima będzie deptana przez narody, aż się dopełnią czasy narodów.}sBiada w tych dniach kobietom w ciąży oraz karmiącym; będzie bowiem na ziemi wielki ucisk i gniew nad tym ludem;_7Gdyż będą to dni jej odpłaty, aby spełniło się wszystko, co zostało napisane.Wtedy ci w Judei niech uciekają w góry, ci w jej środku, niech z niej wyjdą, a ci w okolicach niech do niej nie wchodzą.zmA gdy zobaczycie Jerozolimę otaczaną przez wojska, wówczas wiedzcie, że przybliżyło się jej spustoszenie.9 mPrzez swoją wytrwałość zyskacie wasze dusze.1 ]lecz i włos z waszej głowy nie zginie.R ze względu na moje imię będziecie też przez wszystkich nienawidzeni,j MBędą was wydawać i rodzice, i bracia, i krewni, i przyjaciele - i zabijać niektórych z was; }Ja bowiem dam wam usta i mądrość, której nie zdołają się przeciwstawić ani zaprzeczyć wszyscy wasi przeciwnicy.hIWłóżcie więc sobie do serc, by nie przygotowywać wcześniej, jak się będziecie bronić./Y Da wam to sposobność do świadectwa.B} A przed tym wszystkim zarzucą na was swoje ręce i ze względu na moje imię będą was prześladować, wydając do synagog i więzień oraz prowadząc przed królów i namiestników.! będą nie tylko wielkie trzęsienia ziemi, a miejscami głody i zarazy, lecz będą także przerażające widoki i ogromne znaki z nieba.]3 I mówił dalej: Powstanie naród przeciw narodowi i królestwo przeciw królestwu,"= Również gdy usłyszycie o wojnach i przewrotach, nie bądźcie przerażeni, dlatego że to się musi najpierw stać, lecz nie zaraz [nastąpi] koniec.*MOn zaś rzekł: Uważajcie, abyście nie zostali. Wielu bowiem przyjdzie w moim imieniu, mówiąc: Ja jestem, oraz: Czas się przybliżył. Nie idźcie za nimi!r]Zapytali Go zatem: Nauczycielu! Kiedy więc to będzie i co będzie znakiem, że zaczyna się to dziać?ykPrzyjdą dni, w których z tego, co widzicie, nie pozostanie kamień na kamieniu, którego by nie był zwalony.Gdy niektórzy mówili o świątyni, że jest przyozdobiona pięknymi kamieniami i darami złożonymi Bogu w ofierze, [On] powiedział:~dlatego że oni wrzucili do darów z tego, co im zbywało, ona natomiast ze swego niedostatku wrzuciła wszystko, co miała na życie.`}9Wtedy oświadczył: Powiem wam prawdę, ta uboga wdowa wrzuciła więcej niż wszyscy,P|Zobaczył też pewną bardzo ubogą wdowę. Wrzucała tam dwa leptony.T{ #Gdy podniósł oczy zobaczył, jak bogaci wrzucają do skarbony swoje dary.fzE/Którzy pożerają domy wdów i dla pozoru długo się modlą - ci otrzymają wyższy wyrok.2y].Strzeżcie się znawców Prawa, którzy chcą chodzić w długich szatach, lubią pozdrowienia na placach, pierwsze krzesła w synagogach i przednie miejsca na ucztach,Ex-Gdy cały lud Go słuchał, powiedział do swoich uczniów:Lw,Dawid więc nazywa go Panem, w jaki sposób jest więc jego synem?Hv +aż położę twoich wrogów jako podnóżek dla twoich stóp.puY*Przecież sam Dawid mówi w Księdze Psalmów: Powiedział Pan mojemu Panu: Usiądź po mojej prawicy,ct?)Następnie powiedział do nich: Z czego wynika mówienie, że Chrystus jest synem Dawida?1s](Już bowiem o nic nie śmieli Go pytać.krO'W odpowiedzi niektórzy spośród znawców Prawa stwierdzili: Nauczycielu, dobrze powiedziałeś.Zq-&Nie jest On więc Bogiem umarłych, ale żywych, gdyż Dla Niego wszyscy żyją.p#%To natomiast, że umarli są wzbudzani, zaznaczył i Mojżesz przy krzaku, gdy nazwał Pana Bogiem Abrahama, Bogiem Izaaka i Bogiem Jakuba.uoc$Nie mogą już bowiem umrzeć, gdyż są równi aniołom, a jako synowie zmartwychwstania, są synami Boga.n+#ci zaś, którzy zostali uznani za godnych dostąpienia tamtego wieku i powstania z martwych, ani się nie żenią, ani nie wychodzą za mąż.[m/"Wtedy Jezus powiedział im: Synowie tego wieku żenią się i wychodzą za mąż,vle!Którego z nich zatem żoną zostanie ta kobieta przy zmartwychwstaniu? Siedmiu bowiem miało ją za żonę.$kC W końcu zmarła i kobieta.]j3i trzeci ją pojął - i w podobny sposób siedmiu nie postawiło dzieci i umarło.i%Także drugiRhByło więc siedmiu braci. Pierwszy pojął żonę i umarł bezdzietnie.?gwNauczycielu, Mojżesz napisał nam, że jeśliby czyjś brat miał żonę i umarł, a byłby on bezdzietny, jego brat powinien pojąć tę żonę, by wzbudzić nasienie swemu bratu.zfmPotem podeszli do Niego jacyś saduceusze, którzy utrzymują, że nie ma zmartwychwstania, i zadali mu pytanie:qe[I nie zdołali schwytać Go wobec ludu na [żadnej] wypowiedzi, a zdumieni Jego odpowiedzią, zamilkli.Wd'On im na to: Dlatego oddajcie Cezarowi to, co cesarskie, a Bogu to, co Boże.Uc#Pokażcie mi denara. Czyją nosi podobiznę i napis? Odpowiedzieli: Cezara.Ab}On jednak przejrzał ich podstęp i powiedział do nich::aoCzy wolno nam płacić podatek Cezarowi, czy nie?-`SZadali mu więc takie pytanie: Nauczycielu, wiemy, że dobrze mówisz i nauczasz, i nie bierzesz [pod uwagę] twarzy, lecz nauczasz drogi Bożej zgodnie z prawdą.R_Dla uważnego śledzenia Go wysłali zatem szpiegów, którzy udawali, że są sprawiedliwi, aby schwytać Go na jakimś słowie, tak żeby [następnie] wydać Go zwierzchności i władzy namiestnika.-^SW tej godzinie znawcy Prawa i arcykapłani chcieli położyć na Nim ręce, bali się jednak ludu. Zrozumieli bowiem, że przeciw nim skierował tę przypowieść.b]=Każdy, kto upadnie na ten kamień, rozbije się, a na kogo on by spadł, zmiażdży go.7\gOn jednak wpatrzył się w nich i powiedział: Co więc znaczy to, co napisano: Kamień, który za nieprzydatny uznali budujący, Ten właśnie stał się głowicą węgła?r[]Przyjdzie i wygubi tych rolników, a winnicę da innym. Gdy to usłyszeli, powiedzieli: W żadnym razie!YZ+I wyrzucili go więc z winnicy, po czym zabili. Co więc uczyni im pan winnicy? YGdy rolnicy go zobaczyli, zaczęli naradzać się między sobą: To jest dziedzic, zabijmy go, aby dziedzictwo stało się nasze.nXU Wtedy powiedział Pan winnicy: Co mam zrobić? Wyślę mojego ukochanego syna; może tego uszanują.TW! Potem posłał jeszcze trzeciego. Oni zaś jego też poranili i wyrzucili.mVS Ponownie więc posłał innego sługę. Oni jednak i tego pobili, znieważyli i odesłali z niczym.U W sezonie posłał do tych rolników sługę, aby dali mu z plonu winnicy. Rolnicy jednak pobili go i odesłali z niczym.T5 Zaczął też opowiadać ludowi taką przypowieść: Pewien człowiek zasadził winnicę, wydzierżawił ją rolnikom i odjechał na dłuższy czas.VS%Wtedy Jezus im powiedział: To i Ja wam nie powiem, jakim prawem to czynię.5ReOdpowiedzieli zatem, że nie wiedzą, skąd.vQeJeśli natomiast powiemy: Z ludzi, cały lud nas ukamienuje, jest bowiem przekonany, że Jan jest prorokiem.~PuOni zaś zastanawiali się i mówili między sobą: Jeśli powiemy: Z nieba, zapyta: Dlaczego mu nie uwierzyliście?4OcCzy chrzest Jana był z nieba, czy z ludzi?GNOn na to: Zapytam was i Ja o pewną sprawę, odpowiedzcie mi!M}i zwrócili się do Niego ze słowami: Powiedz nam, jakim prawem to czynisz albo kim jest ten, kto Ci dał tę władzę.'L II stało się jednego dnia, gdy nauczał w świątyni lud i ogłaszał dobrą nowinę, że stanęli przy Nim arcykapłani i uczeni w Piśmie wraz ze starszymiuKc0lecz nie znajdowali nic, co mogliby uczynić, gdyż cały lud [wręcz] zawisał w słuchaniu Jego [słów].J/I codziennie nauczał w świątyni. Arcykapłani zaś, znawcy Prawa oraz ważniejsi spośród ludu próbowali Go zniszczyć,~Iu.Mówił do nich: Napisane jest: I będzie mój dom domem modlitwy, wy zaś zrobiliście z niego jaskinię zbójców.HH -Potem wszedł do świątyni i zaczął wyganiać sprzedawców,G%,powalą ciebie oraz twoje dzieci w tobie i nie pozostawią w tobie kamienia na kamieniu, ponieważ nie rozpoznałoś czasu swoich odwiedzin.F+Gdyż nastaną dla ciebie dni, w których twoi wrogowie usypią wokół ciebie wał, otoczą cię, zewsząd cię ścisną,E{*i powiedział: Gdybyś w tym dniu poznało i ty, co prowadzi do pokoju. Lecz jest to teraz zakryte przed twoimi oczami.ED)A gdy się zbliżył i zobaczył miasto, zapłakał nad nimgCG(Lecz odpowiedział im: Mówię wam, że jeśli ci będą milczeć, kamienie krzyczeć będą.aB;'A jacyś faryzeusze z tłumu powiedzieli do Niego: Nauczycielu, skarć swoich uczniów.sA_&Mówili: Pochwalony, który przychodzi, Król w imieniu Pana; W niebie pokój i chwała na wysokościach.3@_%Gdy zaś zbliżał się już do podnóża Góry Oliwnej, cała rzesza uczniów zaczęła radośnie i donośnym głosem wielbić Boga za wszystkie cuda, które zobaczyli.=?u$A kiedy jechał, rozścielali na drodze swoje szaty.n>U#I przyprowadzi go do Jezusa. Następnie narzucili na osiołka swoje szaty i posadzili na nim Jezusa.3=a"Wówczas odpowiedzieli: Pan go potrzebuje.j<M!Gdy zaś oni odwiązywali osiołka, jego panowie zapytali: Dlaczego odwiązujecie tego osiołka?D; Poszli więc posłani i znaleźli tak, jak im powiedział.^:5A jeśli by was kto pytał: Dlaczego odwiązujecie, odpowiedzcie: Pan go potrzebuje.79gz poleceniem: Idźcie do wsi naprzeciw; w niej, tuż po wejściu, znajdziecie uwiązanego osiołka, na którym nikt jeszcze nie siedział - odwiążcie go i przyprowadźcie.8 I stało się, gdy się zbliżył do Betfage i Betanii, do Góry zwanej Oliwną, że wysłał dwóch spośród swoich uczniówI7 Po tych słowach wyruszył naprzód, zdążając do Jerozolimy. 6Lecz tych moich wrogów, którzy nie chcieli mnie, bym królował nad nimi, przyprowadźcie tutaj i pościnajcie ich przede mną.m5SMówię wam, każdemu, kto ma, będzie dane, temu zaś, który nie ma, będzie zabrane i to, co ma.04[A oni: Panie, ma [już] dziesięć min.y3kA do tych, którzy stali obok, powiedział: Weźcie od niego tę minę i dajcie temu, który ma dziesięć min.e2CDlaczego więc nie dałeś moich pieniędzy do banku? Po powrocie podjąłbym je z zyskiem?41aWówczas usłyszał: Z ust twoich osądzę cię, sługo zły. Wiedziałeś, że jestem człowiekiem surowym; biorę, czego nie położyłem, i żnę, czego nie posiałem. 0Bałem się bowiem ciebie, gdyż jesteś człowiekiem surowym; bierzesz, czego nie położyłeś, i żniesz, czego nie posiałeś.e/CKolejny przyszedł, mówiąc: Panie, oto twoja mina, którą miałem odłożoną w chustce.O.Odpowiedział więc też do niego: I ty stań nad pięcioma miastami.\-1Następnie przyszedł drugi ze słowami: Panie, mina twoja przyniosła pięć min.,Odpowiedział mu: Świetnie, dobry sługo, ponieważ okazałeś się wierny w najmniejszym, sprawuj władzę nad dziesięcioma miastami.h+IZjawił się więc pierwszy i powiedział: Panie, twoja mina przyniosła dziesięć min zysku.,*QI stało się, gdy po przyjęciu królestwa powrócił, że polecił przywołać do siebie te sługi, którym dał pieniądze, aby się dowiedzieć, ile zarobili.})sLecz jego poddani nienawidzili go i posłali za Nim poselstwo ze słowami: Nie chcemy, aby ten królował nad nami.v(e Wezwał więc dziesięciu swoich sług, dał im dziesięć min i polecił im: Obracajcie nimi, aż przyjdę.' Powiedział zatem: Pewien człowiek szlachetnego rodu udał się do dalekiego kraju, aby przyjąć dla siebie królestwo i wrócić.%&C Gdy oni tego słuchali, dodał jeszcze przypowieść dlatego, że był blisko Jerozolimy, a oni myśleli, że już zaraz ma się objawić Królestwo Boże.R% Przyszedł bowiem Syn Człowieczy odszukać i ocalić to, co zaginęło.|$q A Jezus powiedział do niego: Dziś zbawienie stało się udziałem tego domu, ponieważ i on jest synem Abrahama..#UZacheusz zaś stanął i powiedział do Pana: Panie, oto połowę mojego majątku daję ubogim, a jeśli na kimś coś wymusiłem, [tu i teraz] oddaję poczwórnie.o"WGdy wszyscy to zobaczyli, zaczęli szemrać i mówić: Poszedł w gościnę do grzesznego człowieka.;!qZszedł więc prędko i przyjął go z radością. 3Gdy [Jezus] przyszedł na to miejsce, spojrzał w górę i powiedział do niego: Zacheuszu, zejdź prędko, gdyż dziś muszę pobyć w twoim domu.r]Pobiegł więc naprzód i aby Go ujrzeć wspiął się na sykomorę, miał bowiem tamtędy przechodzić.vepróbował zobaczyć Jezusa, kto to jest, lecz nie mógł ze względu na tłum, gdyż był niskiego wzrostu.hII oto pewien człowiek o imieniu Zacheusz - był on przełożonym celników i był on bogaty -3 cPotem wszedł i przechodził przez Jerycho.ve+I natychmiast przejrzał i szedł za Nim, chwaląc Boga. A cały lud, gdy to zobaczył, oddał cześć Bogu.;q*Jezus na to: Przejrzyj! Twoja wiara ocaliła cię.R)Co chcesz, abym ci uczynił? A on odpowiedział: Panie, abym przejrzał.s_(Zatrzymany [tym wołaniem] Jezus polecił przyprowadzić go do siebie. A gdy się zbliżył, zapytał go:)'Ci, którzy szli na przedzie, upominali go, by zamilkł. On jednak jeszcze głośniej zaczął krzyczeć: Synu Dawida, zmiłuj się nade mną!H &Wtedy zawołał: Jezusie, Synu Dawida, zmiłuj się nade mną!=u%Donieśli mu więc, że przechodzi Jezus z Nazaretu.Z-$Ten, gdy usłyszał, że przechodzi tłum, zaczął rozpytywać, co się dzieje.oW#Gdy się zbliżał do Jerycha, zdarzyło się, że pewien niewidomy siedział przy drodze i żebrał.nU"Oni jednak nic z tego nie kojarzyli, słowo to było zakryte przed nimi i nie rozumieli tych słów.L!a po ubiczowaniu zabiją Go, lecz trzeciego dnia zmartwychwstanie.G Będzie bowiem wydany poganom i wyśmiany, zelżony i opluty,CNastępnie wziął z sobą Dwunastu i powiedział do nich: Oto idziemy do Jerozolimy, gdzie dopełni się wszystko, co zostało napisane za pośrednictwem proroków o Synu Człowieczym.mSi kto nie otrzymałby w zamian dużo więcej w tym czasie, a w nachodzącym wieku życia wiecznego.( IOn zaś odpowiedział im: Zapewniam wam, nie ma takiego, kto by opuścił dom lub żonę, lub braci, lub rodziców, lub dzieci ze względu na Królestwo Boże^ 5Na to odezwał się Piotr: Oto my opuściliśmy to, co nasze, i poszliśmy za Tobą.K On zaś rzekł: To, co niemożliwe u ludzi, możliwe jest u Boga.O A ci, którzy to usłyszeli, zapytali: Kto więc może być zbawiony? du~~X}}w}|w{{{&zz\yy xxww vouuuttssTrr@qqrqppHoojnnn|mmUllwlMkkWjjjLiiiwi8hhh0ggg%ffifeQdd^cc|bbb)aa3``{`__Q^^H]]T\\\ [[b[ZnYYcXX@WWqVVbUUhUTqSSS>RRR%QQ,PPOnNN^NMLLLKK`JJJIIFHHdGGFYEE`EDpD=CCPBBVAAA@@?]>>===?<<;;;:R:9n988C87j666^6)5544e33)22100u0(//@..`--m,,S++***)))@((['')&&I%%E%$h$(##"n!!T! Apcz d8|XXQH^ > % "t yt- d73Gdy ludzie zobaczyli, jakiego dokonał znaku, zaczęli mówić [między sobą]: Ten naprawdę jest tym Prorokiem, który miał przyjść na świat.}6s Zebrali więc i kawałkami pięciu jęczmiennych chlebów, pozostałymi po jedzących, napełnili dwanaście koszy.5y A gdy zostali nakarmieni, powiedział do swoich uczniów: Zbierzcie pozostałe kawałki, aby się nic nie zmarnowało!4 Jezus zatem wziął chleby, podziękował i rozdał siedzącym, podobnie [postąpił] z rybami - [dał] tyle, ile chcieli.3) Jezus powiedział: Każcie ludziom usiąść. A było w tym miejscu dużo trawy. Usiedli więc mężczyźni w liczbie około pięciu tysięcy.w2g Jest tutaj chłopczyk, który ma pięć jęczmiennych chlebów i dwie rybki, lecz cóż to jest na tak wielu?R1Na to odezwał się jeden z Jego uczniów, Andrzej, brat Szymona Piotra:u0cFilip odpowiedział: Chleba za dwieście denarów nie wystarczy, aby każdy z nich otrzymał choć trochę.Z/-Mówił to jednak, aby go wypróbować; sam bowiem już wiedział, co ma robić.$.AGdy Jezus podniósł oczy i zobaczył, że zbliża się do Niego wielki tłum, zwrócił się do Filipa: Gdzie kupimy chleba, by się ci [ludzie] najedli?4-cA była blisko Pascha, święto żydowskie.V,%Jezus tymczasem wstąpił na wzgórze i usiadł tam wraz ze swoimi uczniami.h+ISzedł za Nim wielki tłum, ponieważ [ludzie] widzieli znaki, których dokonywał na chorych.Y* -Potem Jezus udał się na drugi brzeg Morza Galilejskiego, czyli Tyberiadzkiego.O)/Jeśli jednak jego pismom nie wierzycie, jak uwierzycie moim słowom?c(?.Gdybyście bowiem wierzyli Mojżeszowi, wierzylibyście i Mnie, gdyż on napisał o Mnie.'+-Przestańcie sądzić, że to Ja będę was oskarżał przed Ojcem; waszym oskarżycielem będzie Mojżesz, w którym wy pokładacie nadzieję. & ,Jak możecie uwierzyć wy, którzy od siebie nawzajem przyjmujecie chwałę, a nie szukacie chwały pochodzącej od samego Boga?%+Ja przyszedłem w imieniu mego Ojca i nie przyjmujecie Mnie; jeśli kto inny przyjdzie we własnym imieniu, tego przyjmiecie.K$*ale przekonałem się, że wy nie macie w sobie miłości Bożej.)#M)Nie przyjmuję chwały od ludzi,@"{(jednak do Mnie nie chcecie przyjść, aby mieć życie. !'Zgłębiacie Pisma, gdyż się wam zdaje, że macie w nich życie wieczne, a tymczasem one składają wyraźne świadectwo o Mnie;d A&i nie ma w was miejsca dla Jego Słowa, stąd wy nie wierzycie Temu, którego On posłał.#%Ojciec też, który Mnie posłał, złożył o Mnie świadectwo; Jego głosu nigdy nie usłyszeliście, ani Jego postaci nie zobaczyliścieO$Ja natomiast mam świadectwo większe niż to, które wystawił mi Jan; gdyż dzieła, które podejmuję, a których wykonanie powierzył mi Ojciec, one świadczą o Mnie, że Ojciec Mnie posłał.~u#On był tą Lampą, która płonie i świeci, wy zaś do pewnego czasu pragnęliście cieszyć się jego światłem.fE"Ja zaś nie od człowieka przyjmuję świadectwo, ale mówię to, abyście wy byli zbawieni.G!Wy posłaliście do Jana i on złożył świadectwo prawdzie.kO jest inny, który świadczy o Mnie i wiem, że świadectwo, które o Mnie wydaje, jest prawdziwe.NJeśli Ja świadczę73 o sobie, moje świadectwo nie jest prawdziwe;/WJa sam od siebie nie mogę nic czynić; sądzę tak, jak słyszę, a mój sąd jest sprawiedliwy, gdyż nie szukam swojej woli, lecz woli Tego, który Mnie posłał.i wyjdą ci, którzy czynili to, co dobre, aby powstać do życia; a ci, którzy czynili to, co złe, aby powstać na sąd.hINie dziwcie się temu; nadchodzi bowiem godzina, kiedy wszyscy w grobach usłyszą Jego głos;]3I powierzył Mu władzę sprawowania sądu, ponieważ jest [On] Synem Człowieczym.b=Gdyż jak Ojciec ma życie sam w sobie, tak sprawił, by i Syn miał życie sam w sobie.'Ręczę i zapewniam was, zbliża się godzina, a [nawet] już jest, gdy umarli usłyszą głos Syna Bożego i ci, którzy usłyszą, ożyją.,QRęczę i zapewniam was, kto słucha mego Słowa i wierzy Temu, który Mnie posłał, ma życie wieczne i nie idzie na sąd, ale przeszedł ze śmierci do życia.q[aby wszyscy czcili Syna tak, jak czczą Ojca. Kto nie czci Syna, ten nie czci Ojca, który Go posłał.OOjciec bowiem nie sądzi nikogo, lecz wszelki sąd przekazał Synowi,gGGdyż jak Ojciec wzbudza umarłych i przywraca życie, tak i Syn ożywia tych, których chce. Bo Ojciec miłuje Syna i ukazuje Mu wszystko, co sam czyni, i - dla zadziwienia was - ukaże Mu dzieła jeszcze większe niż te.Y +W odpowiedzi na te zarzuty Jezus stwierdził: Ręczę i zapewniam was, Syn sam od siebie nie mógłby nic czynić, gdyby nie widział, że czyni to Ojciec; cokolwiek bowiem On czyni, to i Syn czyni podobnie.< qStąd też żydzi tym bardziej starali się Go zabić, bo nie tylko rozluźniał [rygor] szabatu, ale także Boga nazywał własnym Ojcem i tym samym czynił siebie równym Bogu.W 'Lecz Jezus tak to uzasadnił: Mój Ojciec działa aż dotąd - i Ja działam.Z -Właśnie dlatego żydzi nastawali na Jezusa, że takie rzeczy czynił w szabat.j MCzłowiek odszedł i powiadomił żydów, że to Jezus jest tym, który przywrócił mu zdrowie.!Potem Jezus spotkał go w świątyni i powiedział do niego: Oto wyzdrowiałeś; nie grzesz więcej, aby nie stało ci się coś gorszego. Lecz uzdrowiony nie wiedział, kto to jest, gdyż Jezus niepostrzeżenie oddalił się od zgromadzonego w tym miejscu tłumu.X) Zapytali go: Kim jest ten człowiek, który ci polecił wziąć je i chodzić?} On im zaś odpowiedział: Ten, który mi przywrócił zdrowie, powiedział: Weź zaraz swe posłanie i zacznij chodzić.a; żydzi nagabywali więc uleczonego: Jest szabat, nie wolno ci nosić swojego posłania. I [chory] człowiek natychmiast wyzdrowiał, wziął swoje posłanie i zaczął chodzić. A właśnie tego dnia był szabat.\1Jezus mu wówczas polecił: Wstań, weź zaraz swe posłanie66 i zacznij chodzić.'GChory odpowiedział: Panie, nie mam człowieka, który by mnie tuż po poruszeniu wody wrzucił do sadzawki, a zanim ja sam dojdę, inny wchodzi przede mną.{oGdy Jezus zobaczył go leżącego, i rozpoznał, że już długo choruje, zapytał: Czy chcesz stać się zdrowy?^5Był tam też pewien człowiek, od trzydziestu ośmiu lat złożony swoją chorobą. ~-V}%Leżało w nich mnóstwo chorych, niewidomych, ułomnych i sparaliżowanych.u|cA jest w Jerozolimie, przy [Bramie] Owczej sadzawka zwana po hebrajsku Betezda; ma ona pięć krużganków.J{ Potem było żydowskie święto i Jezus udał się do Jerozolimy.\z16Był to już drugi znak, którego dokonał Jezus po przyjściu z Judei do Galilei.y5Wówczas ojciec zrozumiał, że o tej właśnie godzinie Jezus mu powiedział: Twój syn żyje. I uwierzył on sam oraz cały jego dom.x4Zapytał ich więc o godzinę, w której mu się polepszyło. Oni zaś powiedzieli: Wczoraj o godzinie siódmej opuściła go gorączka.iwK3A gdy jeszcze był w drodze, jego słudzy wyszli mu naprzeciw mówiąc, że jego dziecko żyje.v2Jezus mu odpowiedział: Idź, twój syn żyje. Człowiek ten uwierzył Słowu, które skierował do niego Jezus - i poszedł.Bu1Dworzanin na to: Panie, wstąp, zanim umrze moje dziecko.itK0Jezus więc powiedział do niego: Jeśli nie zobaczycie znaków i cudów, nigdy nie uwierzycie.*sM/Gdy usłyszał on, że Jezus przyszedł z Judei do Galilei, udał się do Niego i prosił, aby wstąpił i uzdrowił jego syna, gdyż był już bliski śmierci.r7.[Jezus] zatem znów przyszedł do Kany Galilejskiej, gdzie z wody uczynił wino. W Kafarnaum tymczasem był pewien dworzanin, którego syn chorował.3q_-Gdy więc przyszedł do Galilei, przywitali Go Galilejczycy, gdyż widzieli wszystko, co podczas święta uczynił w Jerozolimie; oni bowiem także przybyli na święto.]p3,Jezus bowiem sam potwierdził, że we własnej ojczyźnie prorok nie ma poważania.=ou+Po upływie dwóch dni odszedł stamtąd do Galilei.n1*A do kobiety mówili: Wierzymy już nie dzięki twemu opowiadaniu; sami bowiem usłyszeliśmy i wiemy, że Ten jest naprawdę Zbawicielem świata.:mo)Wielu też innych uwierzyło dzięki Jego Słowu.mlS(Gdy więc Samarytanie przyszli do Niego, prosili Go, aby u nich pozostał; i pozostał tam dwa dni.k'Wielu zaś Samarytan z tego miasta uwierzyło w Niego dzięki słowu kobiety świadczącej: Powiedział mi o wszystkim, co uczyniłam.j&Ja was posłałem, abyście żęli to, nad czym wy się nie trudziliście; inni wykonali ciężką pracę, a wy weszliście w ich trud.Hi %Oto jak sprawdza się przysłowie: Jeden sieje, a drugi żnie.zhm$Już żniwiarz odbiera zapłatę i zbiera plon na życie wieczne, aby siewca cieszył się razem ze żniwiarzem.1g[#Czy wy nie mówicie: Jeszcze cztery miesiące, a nadejdzie żniwo? Otóż mówię wam: Podnieście swoje oczy i przyjrzyjcie się polom, że już są białe do żniwa.f}"Wtedy Jezus powiedział: Moim pokarmem jest to, by wypełnić wolę Tego, który Mnie posłał, i dokonać Jego dzieła.\e1!Uczniowie pytali więc siebie nawzajem: Czy ktoś Mu przyniósł coś do jedzenia?Xd) On im jednak odpowiedział: Ja mam do jedzenia pokarm, którego wy nie znacie.5ceTymczasem uczniowie prosili Go: Rabbi, jedz!>bwWyruszyli [zatem] z miasta i zaczęli iść do Niego.uacChodźcie, zobaczcie człowieka, który mi powiedział o wszystkim, co zrobiłam; czy to nie jest Chrystus?``9Kobieta natomiast zostawiła swój dzban, odeszła do miasta i zaczęła rozpowiadać:_3Wtedy przyszli Jego uczniowie i dziwili się, że rozmawia z kobietą. Żaden jednak nie powiedział: O co pytasz? Ani: Dlaczego z nią rozmawiasz?B^Jezus jej na to: Jestem Nim Ja, który z tobą rozmawiam.{]oKobieta powiedziała: Wiem, że przychodzi Mesjasz (to znaczy Chrystus); gdy On przyjdzie, o wszystkim nam powie.[\/Bóg jest duchem, a ci, którzy Go czczą, winni to czynić w duchu i w prawdzie.8[iLecz nadchodzi godzina i teraz [już] jest, gdy prawdziwi czciciele będą oddawali Ojcu cześć w duchu i w prawdzie; Ojciec bowiem takich [właśnie] czcicieli sobie szuka.`Z9Wy czcicie to, czego nie znacie, my czcimy to, co znamy, bo zbawienie jest od żydów. YJezus na to: Kobieto, wierz mi, że nadchodzi godzina, gdy ani na tej górze, ani w Jerozolimie nie będziecie oddawali Ojcu czci.X!Nasi ojcowie na tej górze oddawali cześć [Bogu]; wy zaś mówicie, że w Jerozolimie jest miejsce, gdzie Bogu należy oddawać cześć.EWKobieta powiedziała: Panie, widzę, że jesteś prorokiem.zVmMiałaś bowiem pięciu mężów, a ten, którego teraz masz, nie jest twoim mężem; to prawdę powiedziałaś.hUIWówczas kobieta wyznała: Nie mam męża. Jezus na to: Dobrze powiedziałaś: Nie mam męża.JT Powiedział do niej: Idź, zawołaj swego męża i wróć tutaj!S}Kobieta poprosiła: Panie, daj mi tej wody, abym już więcej nie odczuwała pragnienia i nie przychodziła tu czerpać.4Raale kto się napije wody, którą Ja mu dam, nie zazna pragnienia na wieki, lecz woda, którą Ja mu dam, stanie się w nim źródłem wody tryskającej w życie wieczne.bQ= Jezus jej odpowiedział: Każdy, kto pije tę wodę, znów będzie odczuwał pragnienie;P Czyżbyś Ty był większy od naszego ojca Jakuba, który nam dał tę studnię; sam z niej pił, jego synowie i jego trzody?O} Wtedy kobieta powiedziała: Panie, nie masz nawet czerpaka, a studnia jest głęboka; skąd więc masz tę żywą wodę?N5 Jezus na to: Gdybyś znała dar Boga i [wiedziała], kim jest ten, który ci mówi: Daj mi pić, sama prosiłabyś Go, a [On] dałby ci wody żywej.M% Samarytanka odpowiedziała: Jak to, ty, żyd, prosisz mnie, Samarytankę, o wodę? (Żydzi bowiem nie utrzymują stosunków z Samarytanami).NLJego uczniowie bowiem udali się do miasta, aby nakupić żywności.dKAWtem z Samarii przyszła kobieta, aby zaczerpnąć wody. Jezus poprosił ją: Daj mi pić.JyA była tam studnia Jakuba. Jezus więc, zmęczony podróżą, usiadł tak przy studni; było około szóstej godziny.IDotarł więc do samarytańskiego miasta o nazwie Sychar, w pobliżu pola, które Jakub przekazał swemu synowi Józefowi.2H_Musiał zaś przechodzić przez Samarię.6Ggopuścił Judeę i odszedł znów do Galilei.@F{chociaż sam Jezus nie chrzcił, tylko Jego uczniowie - E Następnie, gdy Jezus dowiedział się, że faryzeusze usłyszeli, iż Jezus zyskuje więcej uczniów i [więcej] chrzci niż Jan -D$Kto wierzy w Syna, ma życie wieczne, kto natomiast odmawia Synowi posłuszeństwa, nie zobaczy życia, lecz ciąży na nim Boży gniew.@C{#Ojciec miłuje Syna i wszystko powierzył w Jego ręce.gBG"Ten bowiem, którego Bóg posłał, wypowiada Słowa Boga; gdyż [Bóg] daje Ducha bez miary.^A5!Kto przyjął Jego świadectwo, przypieczętował tym samym, że Bóg mówi prawdę.]@3 świadczy o tym, co widział i słyszał, lecz Jego świadectwa nikt nie przyjmuje.&?EKto przychodzi z góry, jest ponad wszystkimi, kto pochodzi z ziemi, jest ziemski i mówi po ziemsku. Ten, który przychodzi z nieba, jest ponad wszystkimi,7>iOn musi rosnąć, a ja stawać się mniejszym.F=Kto ma pannę młodą, ten jest panem młodym; a drużba pana młodego, który stoi i słucha go, cieszy się niezmiernie głosem pana młodego. Ta zatem moja radość została spełniona.q<[Wy sami poświadczacie, że powiedziałem: Ja nie jestem Chrystusem, lecz zostałem przed Nim posłany.b;=Jan odpowiedział: Nie może człowiek niczego wziąć, jeśli mu nie jest dane z nieba.*:MI przyszli do Jana z takimi słowami: Rabbi, Ten, który był z tobą za Jordanem, o którym ty złożyłeś świadectwo, oto On chrzci i wszyscy idą do Niego.Y9+Uczniowie Jana wszczęli więc spór z [pewnym] żydem dotyczący oczyszczenia.=8uJan bowiem nie był jeszcze wtrącony do więzienia.7 Również Jan chrzcił w Ainon blisko Salim,50 gdyż tam było dużo wody, i [ludzie tam] przychodzili i dawali się chrzcić.o6WPotem Jezus, wraz ze swoimi uczniami, poszedł do ziemi judzkiej i tam z nimi przebywał, i chrzcił.5 Lecz kto postępuje zgodnie z Prawdą, zbliża się do światła, aby wyszło na jaw, że jego czyny zostały dokonane w Bogu.4Każdy bowiem, kto nie dba o to, jak postępuje, nienawidzi światła i nie zbliża się do światła, aby nie obnażono jego czynów.#3?A na tym właśnie polega sąd, że światło przyszło na świat, lecz ludzie bardziej niż światło umiłowali ciemność, gdyż ich czyny były złe.2+Kto wierzy w Niego, nie podlega osądowi; kto zaś nie wierzy, już został osądzony, gdyż nie uwierzył w imię Jednorodzonego Syna Bożego.x1iGdyż nie posłał Bóg Syna na świat, aby [Ten] osądził świat, lecz aby świat był przez Niego zbawiony.0Tak bowiem Bóg umiłował świat, że dał jednorodzonego Syna, aby każdy, kto w Niego wierzy, nie zginął, ale miał życie wieczne. Wtedy otwarte zostały im oczy i poznali Go, lecz On im znikł.u=cI stało się, gdy spoczął z nimi przy stole, że wziął chleb, pobłogosławił, złamał, podawał im.<I przymusili Go, mówiąc: Zostań z nami, gdyż ma się ku wieczorowi i dzień się już nachylił. I wstąpił, by z nimi zostać.o;WTak zbliżyli się do wsi, do której zdążali, a On robił wrażenie, jakby zamierzał iść dalej.:wI zaczął od Mojżesza i od wszystkich proroków tłumaczyć im wszystkie odnoszące się do Niego [fragmenty] Pism.R9Czyż Chrystus nie musiał tego wycierpieć i wejść do swojej chwały?y8kWtedy On powiedział do nich: O, nierozumni i gnuśnego serca, by wierzyć we wszystko, co powiedzieli prorocy.7)Wówczas niektórzy z tych, którzy [byli] z nami, poszli do grobowca i zastali to tak, jak i kobiety powiedziały, Jego jednak nie zobaczyli.6+a ponieważ nie znalazły Jego ciała, przyszły i opowiedziały również o tym, że miały widzenie aniołów, którzy mówili, że On żyje.d5ALecz i niektóre z naszych kobiet zaskoczyły nas. Były one wcześnie rano przy grobowcu,4-A my mieliśmy nadzieję, że On jest tym, który ma wyzwalać Izrael. Tymczasem z tym wszystkim upływa trzeci dzień, od kiedy to się stało.Z3-jak arcykapłani i nasi przełożeni wydali Go na karę śmierci i ukrzyżowali.*2MI zapytał: Co takiego? Oni na to: O Jezusie z Nazaretu, który stał się człowiekiem [i] prorokiem potężnym w czynie i słowie przed Bogiem i całym ludem, 19A jeden z nich, imieniem Kleopas, odpowiedział Mu: Ty jedyny przebywasz w Jerozolimie i nie dowiedziałeś się, co się w niej w tych dniach stało?0wZapytał ich natomiast: Cóż to za słowa odbijacie między sobą tak po drodze? I stanęli ze smutkiem na twarzach.E/Lecz ich oczy były powstrzymane, tak by Go nie rozpoznali.y.kI stało się, gdy tak rozmawiali i nawzajem się pytali, że sam Jezus zbliżył się i zaczął iść z nimi.R-Wymieniali też między sobą swoje myśli o tym wszystkich, co zaszło.},s I oto w tym dniu dwaj spośród nich szli do wsi zwanej Emaus, odległej o sześćdziesiąt stadiów od Jerozolimy.+! Piotr natomiast wstał, pobiegł do grobowca, schylił się, zobaczył same pasy płótna i odszedł do siebie, zdziwiony tym, co zaszło.e*C słowa te jednak zabrzmiały wobec nich jak niedorzeczność i nie wierzyli tym [kobietom].)y A były to Maria Magdalena i Joanna, Maria, [matka] Jakuba oraz pozostałe z nimi. Opowiedziały one o tym apostołom,Z(- A po powrocie od grobowca, doniosły o tym jedenastu oraz wszystkim pozostałym.+'QI przypomniały sobie Jego słowa.y&kże Syn Człowieczy musi być wydany w ręce grzesznych ludzi i ukrzyżowany, a trzeciego dnia zmartwychwstać.p%YNie ma go tu, lecz został wzbudzony. Przypomnijcie sobie, jak mówił wam, będąc jeszcze w Galilei,$Przestraszyły się tym i schyliły twarze ku ziemi, a wtedy oni powiedzieli: Dlaczego szukacie żyjącego wśród umarłych? @i%~~Y}}U|{{kzzjyyxx[ww[vvjvudutt/ssrqqq!pp oooVnn@mmllHkkmjjj i~ihggrgff_eee&ddmccRcbb#aaa``__p_^^8]]%\\o[[6ZZ]YYoXXXWWLVV9UUTSSRRpQQyQ9PPZPOORONNJMMMaLLOKKKJiJ,II'HHGFFmEEE@DCCJBB"AA"@|@A?>>>3==k=< r  % Mq^=j3y@6Jg Jezus zapewnił: Zmartwychwstanie twój brat.OI Ale i teraz wiem, że o cokolwiek poprosiłbyś Boga - da ci to Bóg.eHC Marta natomiast zwróciła się do Jezusa: Panie! Gdybyś tu był, mój brat by nie umarł.mGS Gdy więc Marta usłyszała, że Jezus idzie, wyszła Mu na spotkanie; ale Maria pozostała w domu.lFQ I wielu spośród żydów zeszło się u Marty i Marii, aby je pocieszyć z powodu [straty] brata.UE# A Betania była blisko Jerozolimy, odległa o około piętnaście stadiów.WD' Po swoim przybyciu Jezus zastał go już od czterech dni leżącego w grobie.vCe Wówczas Tomasz, zwany Bliźniakiem, powiedział do współuczniów: Chodźmy i my, żebyśmy z nim pomarli.qB[ i ze względu na was, abyście uwierzyli, cieszę się, że Mnie tam nie było; lecz chodźmy do niego.>Aw Wtedy Jezus powiedział im wyraźnie: Łazarz umarł;i@K Jezus jednak miał na myśli jego śmierć; oni natomiast myśleli, że mówi o zwykłym śnie.J?  Wtedy uczniowie powiedzieli: Panie! Skoro zasnął, wyzdrowieje.c>? Po tych słowach dodał: Łazarz, nasz przyjaciel, zasnął; ale idę zbudzić go ze snu.]=3 Jeśli jednak ktoś chodzi w nocy, potyka się, ponieważ nie ma w sobie światła.<7 Jezus odpowiedział: Czy dzień nie składa się z dwunastu godzin? Jeśli ktoś chodzi za dnia, nie potyka się, gdyż widzi światło tego świata.q;[ Uczniowie zaoponowali: Rabbi! Dopiero co żydzi próbowali Cię ukamienować, a [Ty] znów tam idziesz?R: a dopiero potem powiedział do swoich uczniów: Chodźmy znów do Judei.m9S Gdy więc usłyszał, że choruje, wtedy jeszcze dwa dni pozostał w miejscu, w którym przebywał,>8w Jezus zaś miłował Martę, jej siostrę i Łazarza.7 Gdy Jezus to usłyszał, powiedział: Ta choroba nie jest na śmierć, lecz na chwałę Bożą, aby Syn Boży był przez nią uwielbiony.Y6+ Siostry posłały więc wiadomość: Panie, oto ten, którego kochasz, choruje.5 Chodzi o tę Marię, która namaściła Pana pachnącym olejem i otarła Jego stopy swoimi włosami - jej [to] brat Łazarz chorował.Z4 / Był zaś pewien chory, Łazarz z Betanii, miasteczka Marii i Marty, jej siostry.(3K *I wielu tam w Niego uwierzyło.23 )A wielu przychodziło do Niego i mówiło: Jan wprawdzie nie dokonał żadnego znaku, ale wszystko, cokolwiek Jan o Nim powiedział, było prawdą.a1; (Znów też odszedł za Jordan, na miejsce, gdzie dawniej chrzcił Jan, i tam pozostał.N0 'Znów zatem starali się Go schwytać, ale wymknął się im z rąk.// &jeśli jednak dokonuję, to choćbyście Mi nie wierzyli, wierzcie dziełom, abyście poznali i zrozumieli, że we Mnie jest Ojciec, a Ja w Ojcu.B. %Jeśli nie dokonuję dzieł mojego Ojca, nie wierzcie Mi;- $do Tego, którego Ojciec poświęcił i posłał na świat, wy mówicie: Bluźnisz, dlatego, że powiedziałem: Jestem Synem Bożym?w,g #Jeśli nazwał bogami tych, do których zostało skierowane Słowo Boże - a Pismo nie może być naruszone -f+E "Jezus na to: Czy w waszym Prawie nie zostało napisane: Ja powiedziałem: jesteście bogami?**M !żydzi odpowiedzieli: Nie chcemy Cię ukamienować za dobre dzieło, ale za bluźnierstwo i za to, że Ty, chociaż jesteś człowiekiem, czynisz siebie Bogiem.)- Wtedy Jezus zapytał ich: Pokazałem wam wiele dobrych dzieł [pochodzących] od mojego Ojca; za które z tych dzieł chcecie Mnie ukamienować?@({ żydzi znów chwycili za kamienie, aby Go ukamienować.%'E Ja i Ojciec jesteśmy jedno.r&] Ojciec mój, który mi je dał, jest większy od wszystkich i nikt ich nie zdoła wydrzeć z ręki Ojca.f%E I Ja daję im życie wieczne, i nie zginą na wieki, nikt ich też nie wyrwie z mojej ręki.N$ Moje owce słuchają mojego głosu i Ja je znam, a one idą za Mną.B# ale wy nie wierzycie, gdyż nie jesteście z moich owiec." Jezus im odpowiedział: Powiedziałem wam, lecz nie wierzycie; świadczą o Mnie dzieła, których Ja dokonuję w imieniu mojego Ojca;! Wtedy obstąpili Go żydzi i zapytali: Jak długo będziesz niepokoił nasze dusze? Jeśli Ty jesteś Chrystusem, powiedz nam otwarcie.I   i Jezus przechadzał się po świątyni, pod arkadami Salomona.Z- Obchodzono wówczas w Jerozolimie rocznicę poświęcenia świątyni. Była zimamS Inni mówili: To nie są słowa opętanego przez demona. Czy demon może otwierać niewidomym oczy?U# Wielu spośród nich mówiło: Demona ma i szaleje. Dlaczego Go słuchacie?F Z powodu tych słów znów powstał rozłam między żydami..U Nikt mi jej nie odbiera, lecz Ja kładę ją sam z siebie. Mam władzę ją położyć i mam władzę znów ją wziąć; takie polecenie otrzymałem od mojego Ojca.[/ Ojciec dlatego Mnie miłuje, że Ja kładę swoją duszę, aby ją znowu wziąć.*M Mam też inne owce, które nie są z tej zagrody; te również muszę przyprowadzić, i będą słuchać mojego głosu, i powstanie jedno stado i jeden pasterz.T! tak, jak Ojciec Mnie zna i Ja znam Ojca - i kładę za owce swoją duszę.J  Ja jestem dobrym pasterzem, znam swoje [owce] i moje Mnie znająR [Postępuje tak], ponieważ jest najemnikiem i nie zależy mu na owcach.8i Najemnik, ten, który nie jest pasterzem i który owiec nie posiada na własność, gdy widzi, że pojawia się wilk, porzuca owce i ucieka - wilk zaś porywa je i rozprasza.S Ja jestem dobrym pasterzem. Dobry pasterz kładzie za owce swoją duszę.} Złodziej przychodzi tylko po to, by kraść, zarzynać i tracić. Ja przyszedłem, aby miały życie i to w obfitości.{o Ja jestem bramą; jeśli ktoś wejdzie przeze Mnie, będzie zbawiony; i wejdzie i wyjdzie - i znajdzie pastwisko.oW Wszyscy, ilu ich przyszło przede Mną, są złodziejami i bandytami, lecz nie posłuchały ich owce.c? Wówczas Jezus znów im powiedział: Ręczę i zapewniam was, Ja jestem bramą dla owiec.iK Jezus opowiedział im tę przypowieść, lecz oni nie zrozumieli znaczenia tego, co im mówił.a; Za obcym jednak nie pójdą, ale uciekną od niego, ponieważ nie znają głosu obcych.i K Gdy wszystkie swoje wypuści, idzie przed nimi, owce zaś idą za nim, gdyż znają jego głos.o W Temu odźwierny otwiera, a owce słuchają jego głosu; i woła swe owce po imieniu, i wyprowadza je.B  Kto natomiast wchodzi przez bramę, jest pasterzem owiec.  ! Ręczę i zapewniam was, kto do zagrody dla owiec nie wchodzi przez bramę, lecz wdziera się skądinąd, ten jest złodziejem i bandytą.  )Jezus im odpowiedział: Gdybyście byli niewidomi, nie mielibyście grzechu. Teraz jednak mówicie: Widzimy; dlatego wasz grzech trwa._7 (Gdy to usłyszeli obecni przy Nim faryzeusze, zapytali: Czy i my jesteśmy niewidomi? 'Jezus odezwał się w te słowa: Przyszedłem na ten świat na sąd, aby niewidomi przejrzeli, a ci, którzy widzą, utracili wzrok.6g &A on: Wierzę, Panie! I złożył mu pokłon.`9 %Jezus powiedział: Jest nim Ten, którego już widziałeś, a który z tobą rozmawia.K $On zaś na to: Kto to jest, Panie, abym mógł w Niego uwierzyć?oW #Jezus usłyszał, że go wyrzucili i gdy go znalazł, zapytał: Czy ty wierzysz w Syna Człowieczego?b= "Wtedy powiedzieli: Urodziłeś się cały w grzechach - i ty nas uczysz? I wyrzucili go.>w !Gdyby ten nie był od Boga, nie mógłby nic zrobić.V% Od wieków nie słyszano, aby ktoś otworzył oczy niewidomemu od urodzenia.w Wiemy, że Bóg grzeszników nie wysłuchuje, ale jeśli ktoś jest bogobojny i pełni Jego wolę - tego wysłuchuje.c~? Człowiek na to: A to dziwne, że wy nie wiecie, skąd On jest, a [On] otworzył mi oczy.]}3 My wiemy, że Bóg przemówił do Mojżesza, Ten natomiast - nie wiemy, skąd jest.^|5 Wtedy go znieważyli: Ty jesteś Jego uczniem, my zaś jesteśmy uczniami Mojżesza.{ Odpowiedział im: Już wam powiedziałem, lecz nie usłuchaliście. Co jeszcze chcecie słyszeć? Czy i wy chcecie zostać Jego uczniami?Bz Zapytali go więc: Co ci uczynił? Jak otworzył ci oczy?myS A on odpowiedział: Czy jest grzesznikiem - nie wiem; wiem jedno: byłem niewidomy, a teraz widzę."x= Ponownie więc przywołali człowieka, który był niewidomy i powiedzieli do niego: Oddaj chwałę Bogu; my wiemy, że ten człowiek jest grzesznikiem.Ww' Dlatego [właśnie] jego rodzice powiedzieli: Ma swoje lata, jego zapytajcie.Fv Tak powiedzieli jego rodzice, gdyż bali się żydów; żydzi bowiem już wcześniej podjęli między sobą decyzję, że każdy, kto uzna Go za Chrystusa, zostanie wyłączony z synagogi.u5 lecz jak to się stało, że teraz widzi - nie wiemy; nie wiemy też, kto otworzył mu oczy. Zapytajcie jego, ma swoje lata, on powie sam za siebie.at; A rodzice odpowiedzieli tak: Wiemy, że to jest nasz syn i że się urodził niewidomy; s I zapytali ich: Czy to jest wasz syn, o którym mówicie, że się urodził niewidomy? Jak to się więc stało, że teraz widzi?r! żydzi jednak nie uwierzyli, że był on niewidomy i odzyskał wzrok, dopóki nie przywołali rodziców tego, który mógł już widzieć.q Ponownie więc zwrócili się do niewidomego: Co ty sądzisz o Nim, jako że otworzył twoje oczy? I odpowiedział: On jest prorokiem.`p9 Niektórzy z faryzeuszów mówili na to: Ten człowiek nie jest od Boga, bo nie przestrzega szabatu. Inni natomiast byli zdania: Jak może grzeszny człowiek czynić takie znaki? I doszło między nimi do rozłamu.o# Wtedy z kolei faryzeusze pytali go, w jaki sposób odzyskał wzrok. Powiedział im: Nałożył na moje oczy błoto, obmyłem się i widzę._n7 A właśnie tego dnia, kiedy Jezus zrobił błoto i otworzył jego oczy, był szabat.Km Zaprowadzili go zatem - dopiero co niewidomego - do faryzeuszów.=lu Zapytali go: Gdzie On jest? Odpowiedział: Nie wiem.Sk Wówczas odpowiedział: Człowiek, którego nazywają Jezusem, zrobił błoto, nałożył na moje oczy i powiedział mi: Idź do Syloe i obmyj się. Poszedłem więc, obmyłem się i odzyskałem wzrok.@j{ Zagadnęli go zatem: Jak więc otworzyły ci się oczy? i  Jedni mówili, że to jest ten, inni twierdzili, że nie, ale że jest do niego podobny. Natomiast on przyznawał: To ja jestem.h Wówczas sąsiedzi oraz ci, którzy go przedtem widywali jako żebraka, zastanawiali się: Czy to nie ten, który siadywał i żebrał?g Następnie powiedział do niego: Idź, obmyj się w sadzawce Syloe (co znaczy: Posłany). Odszedł więc, obmył się i wrócił widząc.vfe Po tych słowach splunął na ziemię, ze śliny uczynił błoto i to błoto nałożył na oczy niewidomego.Be Jak długo jestem na świecie, Jestem światłem świata. d  Dopóki jest dzień, musimy wykonywać dzieła Tego, który Mnie posłał; nadchodzi noc, gdy nikt nie będzie mógł działać.{co Jezus odpowiedział: Ani on nie zgrzeszył, ani jego rodzice, lecz aby mogły być w nim objawione dzieła Boże.tba Wtedy Jego uczniowie zapytali Go: Rabbi, kto zgrzeszył, on czy jego rodzice, że się urodził niewidomy?Da  Przechodząc zobaczył człowieka niewidomego od urodzenia.l`Q;Wtedy podnieśli kamienie, aby rzucić w Niego, Jezus jednak ukrył się i wyszedł ze świątyni.c_?:Wówczas Jezus odpowiedział: Ręczę i zapewniam was, zanim powstał Abraham, Ja jestem.l^Q9żydzi powiedzieli więc do Niego: Nie masz jeszcze pięćdziesięciu lat, a widziałeś Abrahama?u]c8Abraham, wasz ojciec, był bardzo szczęśliwy, że zobaczy mój dzień; zobaczył też - i ucieszył się.,\Q7Nie rozpoznaliście Go też, ale Ja Go znam; a gdybym powiedział, że Go nie znam, byłbym podobnym do was kłamcą - Ja Go jednak znam i zachowuję Jego Słowo.7[g6Jezus odpowiedział: Jeśli Ja sam siebie otaczam chwałą, moja chwała jest niczym. To mój Ojciec otacza Mnie chwałą, [Ten], o którym mówicie, że jest waszym Bogiem.|Zq5Czy Ty jesteś większy od naszego ojca, Abrahama, który umarł? Także prorocy umarli. Za kogo Ty się uważasz?5Yc4Wówczas żydzi powiedzieli: Teraz jesteśmy pewni, że masz demona. Abraham umarł i prorocy, a Ty mówisz: Jeśli ktoś zachowa moje Słowo, na wieki nie zazna śmierci.cX?3Ręczę i zapewniam was, jeśli ktoś zachowa moje Słowo, na wieki nie zobaczy śmierci.WW'2Ja natomiast nie szukam własnej chwały. Jest Ten, kto jej szuka - i sądzi.WV'1Jezus na to: Ja nie mam demona, ale czczę mego Ojca, a wy mnie znieważacie._U70żydzi odpowiedzieli Mu: Czy nie mamy racji, że jesteś Samarytaninem i masz demona?hTI/Kto jest z Boga, słów Bożych słucha; wy dlatego nie słuchacie, że nie jesteście z Boga.eSC.Kto z was może dowieść Mi grzechu? Jeśli mówię prawdę, dlaczego wy Mi nie wierzycie?DR-Ja natomiast, ponieważ mówię prawdę, nie wierzycie Mi.Q,Wy jesteście z diabła [jako] ojca i chcecie zaspokajać żądze waszego ojca. On od początku był mordercą i nie pozostał w prawdzie, gdyż w nim nie ma prawdy. Gdy mówi kłamstwo, przemawia we własnym [języku], gdyż jest kłamcą, a nawet jego ojcem.kPO+Dlaczego nie rozumiecie mojej mowy? Dlatego, że nie jesteście w stanie słuchać mojego Słowa.?Ow*Jezus na to: Gdyby Bóg był waszym Ojcem, darzylibyście Mnie miłością, gdyż Ja wyszedłem od Boga i oto jestem. Nie przyszedłem bowiem od siebie samego, ale On Mnie posłał.Nw)Wy pełnicie uczynki swojego ojca. Powiedzieli Mu: My nie zostaliśmy zrodzeni z nierządu; mamy jednego Ojca - Boga.M(Teraz zaś chcecie Mnie zabić - człowieka, który powiedział wam prawdę usłyszaną od Boga; tego Abraham nie czynił.L'Odpowiedzieli Mu: Naszym ojcem jest Abraham. Jezus na to: Gdybyście byli dziećmi Abrahama, czynilibyście dzieła Abrahama.iKK&Mówię to, co Ja widziałem u Ojca, i wy też czynicie to, co słyszeliście u [waszego] ojca.{Jo%Wiem, że jesteście nasieniem Abrahama, lecz usiłujecie Mnie zabić, gdyż nie ma u was miejsca na moje Słowo.BI$Jeśli więc Syn was wyzwoli, będziecie naprawdę wolni.NH#A niewolnik nie zostaje w domu na zawsze - to syn zostaje na zawsze.fGE"Jezus im odpowiedział: Ręczę i zapewniam was, każdy grzesznik jest niewolnikiem grzechu.F!Odpowiedzieli Mu: Jesteśmy nasieniem Abrahama i nigdy nie byliśmy niczyimi niewolnikami. Jak możesz mówić: Staniecie się wolni?2E_ i poznacie prawdę, a prawda was wyzwoli.DJezus zatem zwrócił się do żydów, którzy w Niego uwierzyli: Jeśli wytrwacie w moim Słowie, to istotnie jesteście moimi uczniami2C_Gdy to mówił, wielu w Niego uwierzyło.ByA Ten, który Mnie posłał, jest ze Mną; nie zostawił Mnie samego, gdyż Ja zawsze czynię to, co się Jemu podoba.;AoWówczas Jezus powiedział im: Gdy wywyższycie Syna Człowieczego, wtedy poznacie, że Ja jestem i że nic sam z siebie nie czynię, lecz mówię tak, jak Mnie nauczył Ojciec.8@kNie zrozumieli [jednak], że im mówił o Ojcu."?=Wiele mam o was do powiedzenia i do sądzenia, lecz Ten, który Mnie posłał, jest prawdziwy, a Ja to, co usłyszałem od Niego, mówię wobec świata.f>EPytali Go zatem: Kim Ty jesteś? Jezus im na to: Przede wszystkim tym, za kogo się podaję.=Powiedziałem wam więc, że poumieracie w swoich grzechach. Jeśli bowiem nie uwierzycie, że Ja jestem, to umrzecie w swoich grzechach. <A On ciągnął dalej: Wy jesteście z niskości, Ja zaś z wysoka; wy jesteście z tego świata, a Ja nie jestem z tego świata.;#żydzi zaczęli się więc zastanawiać: Czyżby chciał odebrać sobie życie, że mówi: Dokąd Ja odchodzę, wy nie zdołacie przyjść?*:MPonownie zatem skierował do nich słowa: Ja odchodzę; będziecie Mnie szukać i poumieracie w swoim grzechu - dokąd Ja odchodzę, wy nie zdołacie przyjść.9Te słowa wypowiedział przy skarbcu, gdy nauczał w świątyni - i nikt Go nie schwytał, gdyż jeszcze nie nadeszła Jego godzina.28]Zaczęli Go zatem pytać: Gdzie jest Twój Ojciec? Jezus im odpowiedział: [Wy] ani Mnie nie znacie, ani mego Ojca. Gdybyście Mnie poznali, poznalibyście i mego Ojca.T7!Ja sam świadczę o sobie i świadczy o Mnie Ojciec, który Mnie posłał.U6#W waszym Prawie też napisano, że świadectwo dwóch ludzi jest prawdziwe.{5oA nawet jeśli Ja sądzę, mój sąd jest słuszny, gdyż nie jestem sam; jest ze Mną Ten, który Mnie posłał.<4sWy sądzicie według ciała, Ja nikogo nie sądzę.Z3-Jezus im odpowiedział: Nawet jeśli Ja świadczę o sobie samym, moje świadectwo jest prawdziwe, gdyż wiem, skąd przybyłem i dokąd zmierzam; wy natomiast nie wiecie, skąd przychodzę i dokąd zmierzam.x2i Wówczas faryzeusze zwrócili się do Niego: Ty sam o sobie świadczysz; Twoje świadectwo nie jest prawdziwe.11[ Jezus znów skierował do nich słowa: Ja jestem światłem świata; kto idzie za Mną, nigdy nie będzie błądził w ciemności, lecz będzie miał światło życia.j0M Odpowiedziała: Nikt, Panie! A Jezus: Ja też cię nie potępiam: Idź i odtąd już nie grzesz.r/] Wtedy Jezus podniósł się i zwrócił się do niej: Kobieto, gdzie [oni] są? Nikt cię nie potępił? . Gdy to usłyszeli, zaczęli wychodzić jeden po drugim, poczynając od starszych, aż został On sam i kobieta stojąca pośrodku.:-o[Po czym] znów się pochylił i pisał po ziemi.,'A gdy tak nalegali z pytaniem Go, wyprostował się i powiedział do nich: Kto z was jest bez grzechu, niech pierwszy rzuci w nią kamieniem.+To mówili, by Go wystawić na próbę i by mieć powód do oskarżenia Go. Jezus zaś pochylił się i zaczął pisać palcem po ziemi.L*Mojżesz w Prawie nakazał nam takie kamienować. A Ty co mówisz?c)?i powiedzieli do Niego: Nauczycielu, tę kobietę schwytano w chwili, gdy cudzołożyła.w(gWtedy znawcy Prawa i faryzeusze przyprowadzili kobietę schwytaną na cudzołóstwie, postawili ją pośrodku'!lecz wczesnym rankiem znów zjawił się w świątyni. Cały lud zaczął schodzić się do Niego, a [On] usiadł i zaczął ich nauczać.5& gJezus natomiast udał się na Górę Oliwną,0%[5I rozeszli się - każdy do swego domu.{$o4Odpowiedzieli mu: Czy i ty jesteś z Galilei? Zbadaj, to zobaczysz, że z Galilei nie wywodzi się żaden prorok.f#E3Czy nasze Prawo sądzi człowieka, jeśli go najpierw nie przesłucha i nie zbada, co czyni?]"32[Wtedy] odezwał się jeden z nich, Nikodem, który wcześniej przyszedł do Niego:[Co] więc, jeśli zobaczycie Syna Człowieczego wstępującego tam, gdzie był wcześniej?f =Jezus natomiast, świadom w swoim wnętrzu, że Jego uczniowie szemrzą z tego powodu, powiedział do nich: Czy to was zraża?e}dw;To powiedział, gdy nauczał w synagodze w Kafarnaum.c):To jest chleb, który zstąpił z nieba - nie taki, jaki spożywali ojcowie i poumierali; kto posila się tym chlebem, będzie żył na wieki.b9Jak Mnie posłał Ojciec, który żyje, a Ja żyję dzięki Ojcu, tak i ten, kto Mnie spożywa, dzięki Mnie żyć będzie.Oa8Kto spożywa moje ciało i pije moją krew, trwa we Mnie, a Ja w nim.Z`-7Gdyż moje ciało jest prawdziwym pokarmem, a moja krew jest prawdziwym napojem.m_S6Kto spożywa moje ciało i pije moją krew, ma życie wieczne, a Ja go wzbudzę w dniu ostatecznym.+^O5Jezus im na to odpowiedział: Ręczę i zapewniam was, jeśli nie spożyjecie ciała Syna Człowieczego i nie napijecie się Jego krwi, nie macie w sobie życia.y]k4żydzi zaczęli się więc sprzeczać między sobą i mówić: Jak On może nam dać do spożycia swoje ciało?:\m3Ja jestem chlebem żywym, który z nieba zstąpił; jeśli ktoś spożyje z tego chleba, żyć będzie na wieki; a chlebem, który Ja dam, jest moje ciało - za życie świata.U[#2ten chleb z nieba zstępuje, aby każdy, kto z Niego spożyje - nie umarł.=Zu1Wasi ojcowie jedli na pustyni mannę - i poumierali;"Y?0Ja jestem chlebem życia.KX/Ręczę i zapewniam was, kto wierzy [we Mnie], ma życie wieczne.W}.Nie [oznacza to bynajmniej], że Ojca zobaczył ktoś [jeszcze] poza Tym, który jest od Boga - Ten tylko widział Ojca.V-U proroków czytamy: I będą wszyscy pouczeni przez Boga. Każdy, kto usłyszał od Ojca i przyjął pouczenie, przychodzi do Mnie. U ,Nikt nie może przyjść do Mnie, jeśli go nie przyciągnie Ojciec, który Mnie posłał - a Ja go wzbudzę w dniu ostatecznym.FT+Jezus im odpowiedział: Przestańcie szemrać między sobą! S*I mówili: Czy to nie jest Jezus, syn Józefa, którego ojca i matkę my znamy? Jak [On] może teraz mówić: Zstąpiłem z nieba?wRg)Wówczas żydzi zaczęli szemrać przeciw Niemu z powodu słów: Ja jestem chlebem, który zstąpił z nieba.Q!(Taka bowiem jest wola mojego Ojca, aby każdy, kto widzi Syna i wierzy w Niego, miał życie wieczne, a Ja go wzbudzę w dniu ostatecznym.P'A to jest wola Tego, który Mnie posłał, abym z tego wszystkiego, co Mi dał, nic nie stracił, lecz wzbudził to w dniu ostatecznym.iOK&zstąpiłem bowiem z nieba, nie aby czynić swoją wolę, ale wolę Tego, który Mnie posłał.xNi%Wszystko, co Mi daje Ojciec, przyjdzie do Mnie, a tego, który do Mnie przychodzi, z pewnością nie odrzucę;KM$Lecz powiedziałem wam: Choć zobaczyliście Mnie, nie wierzycie./LW#Jezus im powiedział: Ja jestem chlebem życia; ten, kto przychodzi do Mnie, nigdy już nie zazna głodu, a ten, kto wierzy we Mnie, nigdy już nie zazna pragnienia.PK"Wówczas zwrócili się do Niego: Panie, dawaj nam zawsze tego chleba!UJ#!Bo chlebem Bożym jest Ten, który zstępuje z nieba i daje światu życie.I# Wtedy Jezus im powiedział: Ręczę i zapewniam was, nie Mojżesz dał wam chleb z nieba, ale mój Ojciec daje wam prawdziwy chleb z nieba.`H9Nasi ojcowie jedli mannę na pustyni, jak napisano: Dał im do jedzenia chleb z nieba.G+W związku z tym powiedzieli do Niego: Jakim więc Ty możesz wykazać się znakiem, abyśmy mogli [go] zobaczyć i uwierzyć Tobie? Co robisz?FFTo jest dzieło Boga: wierzcie w Tego, którego On posłał._E7Zapytali Go zatem: Co mamy robić, by się trudzić działami Boga? A Jezus im na to:3D_Trudźcie się nie o pokarm przemijalny, lecz o trwały, o pokarm dla życia wiecznego, który wam da Syn Człowieczy, gdyż na Nim Ojciec - Bóg - położył pieczęć.)CKJezus im odpowiedział: Ręczę i zapewniam was, szukacie Mnie nie dlatego, że widzieliście znaki, ale dlatego, że jedliście chleb i zostaliście nasyceni._B7A kiedy znaleźli Go po drugiej stronie morza, zapytali: Rabbi, kiedy tu przybyłeś?A/Gdy więc tłum zauważył, że nie ma tam Jezusa ani Jego uczniów, wsiedli i oni do łódek i odpłynęli do Kafarnaum - w poszukiwaniu Jezusa. @Tymczasem w pobliże tego miejsca, gdzie jedli chleb, nad którym Pan wypowiedział dziękczynienie, przybyły łódki z Tyberiady.b?=Nazajutrz tłum, który pozostał na drugim brzegu morza, zauważył, że nie było tam innej łódki poza tą jedną, i że Jezus nie wszedł do łódki wraz ze swoimi uczniami, lecz Jego uczniowie odpłynęli sami.p>YChętnie więc wzięli Go do łodzi, a łódź natychmiast przybiła do brzegu, do którego zmierzali.N=Lecz On odezwał się do nich: To Ja jestem, przestańcie się bać!/<WWtedy, po przewiosłowaniu około dwudziestu pięciu lub trzydziestu stadiów, zobaczyli Jezusa, jak chodzi po morzu i zbliża się do łodzi - i przestraszyli się.;;qMorze zaś burzyło się [smagane] silnym wiatrem. : wsiedli do łodzi i wyruszyli na drugi brzeg morza, do Kafarnaum. Ciemność już zapadła, a Jezus jeszcze do nich nie dotarł.A9}A gdy nastał wieczór, Jego uczniowie zeszli nad morze,8Tymczasem Jezus, gdy poznał, że zamierzają podejść i porwać Go po to, aby uczynić królem, znów samotnie oddalił się na górę. S ~~2}}O||%{zzzwz=yyIxxDwwvv uu.ttssrr/qqQpp9oo&nmmm lwlkk jjbiiRhhgglg ff eeBdd0ccbnba|a ``U` _D^p]]t\\\[[ZZCZYXXOWW>[> == <oOdpowiedzieli Mu: Jezusa Nazarejczyka. Jezus na to: Ja jestem. Stał zaś z nimi także Judasz, który Go wydał.o=WJezus natomiast, świadom wszystkiego, co miało Go spotkać, wyszedł i zapytał ich: Kogo szukacie?<Judasz zatem wziął kohortę oraz straż podległą arcykapłanom i faryzeuszom, przyszedł tam z pochodniami, z lampami i z orężem.y;kMiejsce to znał również Judasz, który Go wydał, gdyż Jezus często schodził się tam ze swoimi uczniami.: 5Po tych słowach Jezus wraz ze swoimi uczniami wyszedł na drugą stronę potoku Cedron, gdzie był ogród, do którego wszedł On i Jego uczniowie.9objawiłem im też Twoje imię i [jeszcze] objawię, aby miłość, którą Mnie umiłowałeś, była w nich - i Ja w nich.8yOjcze sprawiedliwy! Świat wprawdzie Ciebie nie poznał, lecz Ja Cię poznałem i ci poznali, że Ty Mnie posłałeś;>7uOjcze! Chcę, aby ci, których mi dałeś, byli ze Mną tam, gdzie Ja jestem, aby oglądali moją chwałę, którą Mi dałeś, gdyż umiłowałeś Mnie przed założeniem świata.56cJa w nich, a Ty we Mnie, aby byli doskonali w dążeniu do jedności i by przez to świat poznał, że Ty Mnie posłałeś i umiłowałeś ich tak, jak umiłowałeś Mnie.\51Ja im dałem chwałę, którą Mi dałeś, aby byli jedno, jak My jedno jesteśmy:45aby wszyscy byli jedno, jak Ty, Ojcze, we Mnie, a Ja w Tobie, żeby i oni w nas byli jedno i dzięki temu świat uwierzył, że Ty Mnie posłałeś.d3AProszę nie tylko za nimi, ale i tymi, którzy dzięki ich słowu będą wierzyć we Mnie,Y2+i za nich Ja poświęcam siebie samego, aby i oni byli poświęceni w prawdzie.T1!Jak [Ty] Mnie posłałeś na świat, tak też Ja ich posłałem na świat;>0wPoświęć ich w prawdzie; Słowo Twoje jest prawdą.wA będą to czynić, gdyż nie poznali Ojca ani Mnie.)Wyłączać was będą z synagog, a nawet nadchodzi godzina, gdy każdy, kto was zabije, będzie uważał, że pełni służbę na rzecz Boga.6 iTo wam powiedziałem, ażeby was nie złamano.O~wy jednak także świadczycie, gdyż jesteście ze Mną od początku.}wGdy przyjdzie Opiekun, którego Ja wam poślę od Ojca, Duch Prawdy, który od Ojca wychodzi, ten zaświadczy o Mnie;d|ALecz musiało się wypełnić słowo zapisane w ich Prawie: Znienawidzili Mnie bez powodu.9{kGdybym nie dokonał wśród nich dzieł, których nikt inny nie dokonał, nie mieliby grzechu, teraz jednak widzieli [je], a mimo to znienawidzili tak Mnie, jak i mojego Ojca.5zeKto mnie nienawidzi, i mego Ojca nienawidzi.yyGdybym nie przyszedł i nie mówił do nich, nie mieliby grzechu; teraz jednak nie mają wymówki dla swojego grzechu.wxgJednak to wszystko czynić wam będą ze względu na moje imię, gdyż nie znają Tego, który Mnie posłał.Yw+Pamiętajcie o Słowie, które do was skierowałem: Sługa nie jest większy od swego pana. Jeśli Mnie prześladowali, i was będą prześladować; jeśli moje Słowo wypełniali i wasze będą wypełniać.?vwGdybyście byli ze świata, świat kochałby was jako swoją własność; ponieważ jednak nie jesteście ze świata, ale Ja was wybrałem ze świata, dlatego was świat nienawidzi.]u3Jeśli świat was nienawidzi, wiedzcie, że Mnie wcześniej niż was znienawidził.>twTo wam przykazuję, abyście się nawzajem miłowali.DsNie wy Mnie wybraliście, ale Ja was wybrałem i przeznaczyłem was, abyście szli i przynosili owoc, który byłby trwały, aby to, o cokolwiek poprosicie Ojca w moim imieniu, dał wam.0rYNie nazywam was już sługami, bo sługa nie wie, co czyni jego pan; lecz nazwałem was przyjaciółmi, gdyż oznajmiłem wam wszystko, co słyszałem od mojego Ojca.Uq#Wy jesteście moimi przyjaciółmi, jeśli czynicie to, co wam przykazuję.mpS Większej miłości nikt nie ma nad tę, jak gdy ktoś swoją duszę oddaje za swoich przyjaciół.Vo% Oto jest moje przykazanie: Miłujcie się nawzajem, jak Ja was umiłowałem.hnI Powiedziałem wam to po to, aby moja radość [była] w was i aby wasza radość była pełna.m' Jeśli zachowacie moje przykazania, będziecie trwali w mojej miłości, jak i Ja zachowałem przykazania mego Ojca i trwam w Jego miłości.`l9 Jak Mnie umiłował Ojciec, tak i Ja was umiłowałem; pozostańcie w mojej miłości.okWMój Ojciec zostanie uwielbiony w tym, że przyniesiecie obfity owoc i okażecie się moimi uczniami.wjgJeśli pozostaniecie we Mnie i moje słowa pozostaną w was, proście o cokolwiek chcecie, a stanie się wam.yikTen, kto nie trwa we Mnie, zostaje wyrzucony jak pęd i usycha; takie zbiera się, wrzuca do ognia - i płoną. hJa jestem winoroślą - wy pędami. Kto trwa we Mnie, a Ja w nim, ten wydaje wiele owocu; bo beze Mnie nie możecie nic uczynić.DgPrzede wszystkim trwajcie we Mnie, a Ja w was. Podobnie jak pęd nie może przynosić owocu sam z siebie, jeśli nie wyrasta z winorośli, tak i wy, jeśli nie będziecie trwali we Mnie.Tf!Wy już jesteście czyści ze względu na Słowo, które wam przekazałem. eUsuwa [On] ze Mnie każdy pęd, który nie przynosi owocu, a każdy, który owoc przynosi, oczyszcza, aby przynosił owoc obfitszy.Jd Ja jestem prawdziwą winoroślą, a mój Ojciec jest ogrodnikiem.vcelecz niech świat pozna, że miłuję Ojca i czynię tak, jak mi Ojciec polecił. Wstańcie, chodźmy stąd.ubcNie będę już z wami długo rozmawiał, nadchodzi bowiem władca świata, we Mnie [on] jednak nic nie ma;`a9Teraz też mówię wam [o tym], zanim to nastąpi, abyście, gdy nastąpi - uwierzyli.7`gSłyszeliście, że wam powiedziałem: Odchodzę i przychodzę do was. Gdybyście Mnie miłowali, cieszylibyście się, że idę do Ojca, gdyż Ojciec większy jest niż Ja."_=Pokój zostawiam wam, mój pokój daję wam; nie tak jak świat daje, Ja wam daję. Niech się nie trwoży wasze serce i niech się nie kuli ze strachu.^7Natomiast Opiekun, Duch Święty, którego Ojciec pośle w moim imieniu, On was wszystkiego nauczy i przypomni wam wszystko, co Ja wam powiedziałem.@]{To już wam powiedziałem w trakcie przebywania z wami.\%Kto Mnie nie miłuje, moich słów nie przestrzega, a Słowo, którego słuchacie, nie jest moim [Słowem], lecz Ojca, który Mnie posłał.<[qJezus odpowiedział: Jeśli ktoś Mnie miłuje, będzie przestrzegał mojego Słowa, i mój Ojciec będzie go miłował - i do niego przyjdziemy, i u niego urządzimy mieszkanie.ZJudasz, lecz nie Iskariota, zwrócił się do Niego: Panie, co się stało, że zamierzasz objawić samego siebie nam, a nie światu?NYTen, kto zna moje przykazania i ich przestrzega, jest tym, który Mnie miłuje; tego z kolei, kto Mnie miłuje, będzie miłował mój Ojciec i Ja będę go miłował, i objawię mu samego siebie.\X1W tym dniu wy [sami] poznacie, że Ja jestem w moim Ojcu i wy we Mnie, a Ja w was. W Jeszcze chwila, a świat nie będzie Mnie już oglądał; lecz wy Mnie będziecie oglądać, bo Ja żyję i wy żyć będziecie.6VgNie zostawię was sierotami, przyjdę do was.UDucha prawdy, którego świat nie może przyjąć, gdyż Go nie widzi ani nie zna; wy Go znacie, ponieważ trwa przy was i będzie w was.eTCJa natomiast będę prosił Ojca, a [On] da wam innego Opiekuna, aby był z wami na wieki -LSJeśli Mnie miłujecie, będziecie przestrzegać moich przykazań.ERjeśli o coś Mnie poprosicie w moim imieniu, spełnię to.jQM i o cokolwiek poprosilibyście w Moim imieniu, tego dokonam, aby Ojciec był uwielbiony w Synu -&PE Ręczę i zapewniam was, kto wierzy we Mnie, będzie również dokonywał dzieł, których Ja dokonuję, i dokona większych niż te; gdyż Ja idę do Ojca;uOc Wierzcie mi, że Ja jestem w Ojcu, a Ojciec we Mnie; a jeśli nie, to wierzcie ze względu na same dzieła.5Nc Czy nie wierzysz, że Ja jestem w Ojcu, a Ojciec we Mnie? Słów, które do was kieruję, nie wypowiadam od siebie; to Ojciec, który trwa we Mnie, dokonuje swoich dzieł.)MK Jezus odpowiedział: Tyle czasu jestem z wami i jeszcze Mnie nie poznałeś, Filipie? Kto Mnie zobaczył, zobaczył Ojca. Jak możesz mówić: Pokaż nam Ojca?NLWtedy Filip wtrącił: Panie, pokaż nam Ojca, a [to] nam wystarczy.aK;Skoro Mnie znacie, poznacie i mojego Ojca; odtąd też Go znacie - i zobaczyliście Go.wJgJezus odpowiedział: Ja jestem drogą, prawdą i życiem; nikt nie przychodzi do Ojca, jak tylko przeze Mnie.cI?Wtedy odezwał się Tomasz: Panie, nie wiemy, dokąd idziesz, skąd możemy znać drogę?)HMA dokąd Ja idę, drogę znacie.G}A gdy pójdę i przygotuję wam miejsce, przyjdę znowu i wezmę was do siebie, abyście i wy byli tam, gdzie Ja jestem. FW domu mojego Ojca jest wiele mieszkań; gdyby tak nie było, byłbym wam powiedział - bo przecież idę przygotować wam miejsce.PE Niech się nie trwoży wasze serce; wierzcie w Boga i we Mnie wierzcie! D &Jezus odpowiedział: Położysz za Mnie swoją duszę? Ręczę i zapewniam cię: Zanim zapieje kogut, trzy razy się Mnie zaprzesz.sC_ %Piotr ciągnął dalej: Panie! Dlaczego teraz nie mogę iść za Tobą? Duszę moją położę za Ciebie.-BS $Wtedy Szymon Piotr zwrócił się do Niego: Panie, dokąd idziesz? Jezus odpowiedział: Tam, dokąd idę, teraz iść za Mną nie możesz, jednak potem pójdziesz.vAe #Po tym wszyscy poznają, że jesteście moimi uczniami, jeśli jedni drugich darzyć będziecie miłością.r@] "Daję wam nowe przykazanie: Miłujcie się wzajemnie; miłujcie jedni drugich tak, jak was umiłowałem.6?e !Dzieci! Jeszcze chwilę jestem z wami; będziecie Mnie szukać i - jak powiedziałem żydom, że gdzie Ja idę, tam wy przyjść nie zdołacie - tak teraz i wam to mówię.v>e Jeśli Bóg w Nim zostanie uwielbiony, to i Bóg w sobie otoczy Go chwałą - i to zaraz otoczy Go chwałą.w=g Po jego wyjściu Jezus powiedział: Teraz Syn Człowieczy zostanie uwielbiony i w Nim Bóg odbierze chwałę.H<  On zatem wziął kawałek i natychmiast wyszedł. A była noc.;3 Niektórzy bowiem przypuszczali, że ponieważ Judasz ma sakiewkę, Jezus mówi mu: Zakup, co nam potrzebne na święto, albo aby dał coś ubogim._:7 Nikt jednak ze spoczywających przy stole nie zrozumiał, dlaczego mu to powiedział.95 I wtedy, po [podaniu] kawałka chleba, wstąpił w niego szatan. Jezus więc powiedział do niego: To, co zamierzasz uczynić, uczyń czym prędzej.*8M Jezus odpowiedział: Ten, któremu Ja podam umoczony kawałek chleba. Następnie umoczył kawałek chleba, wziął i dał Judaszowi, [synowi] Szymona Iskarioty.V7% Ten więc, spoczywając przy piersi Jezusa, zapytał Go: Panie! Kto to jest?R6 Skinął zatem na niego Szymon Piotr, aby się dowiedział, o kim mówi.b5= A jeden z Jego uczniów - ten, którego Jezus miłował - spoczywał przy piersi Jezusa.T4! Uczniowie zaczęli przyglądać się sobie nawzajem niepewni, o kim mówi.v3e Po tych słowach Jezus wzruszył się w duchu i powiedział: Ręczę i zapewniam was, jeden z was Mnie wyda.2# Ręczę i zapewniam was: Kto przyjmuje tego, którego posyłam, Mnie przyjmuje; a kto Mnie przyjmuje, przyjmuje Tego, który Mnie posłał.p1Y Mówię wam to teraz, zanim się to stanie, abyście, gdy się to stanie, uwierzyli, że to Ja jestem.'0G Nie mówię o was wszystkich; Ja znam tych, których wybrałem; lecz niech wypełni się Pismo: Ten, który je mój chleb, podniósł na Mnie swoją piętę.Q/ Skoro to wiecie, jesteście szczęśliwi - o ile będziecie to czynić..} Ręczę i zapewniam was: Sługa nie jest większy od swego pana ani poseł nie jest większy od tego, który go posyła.X-) Dałem wam bowiem przykład, abyście i wy czynili tak, jak Ja wam uczyniłem.j,M Jeśli zatem Ja, Pan i Nauczyciel, umyłem wam nogi, i wy sobie nawzajem powinniście myć nogi.^+5 Wy zwracacie się do Mnie: Nauczycielu i Panie; i słusznie mówicie, bo Nim jestem.~*u Gdy więc umył im nogi, przywdział swoje szaty, ponownie usiadł i powiedział: Czy rozumiecie, co wam uczyniłem?g)G Był bowiem świadom, kto ma Go wydać - dlatego powiedział: Nie wszyscy jesteście czyści. (9 Jezus mu odpowiedział: Wykąpany [człowiek] nie ma potrzeby myć nic poza nogami, gdyż jest cały czysty; i wy jesteście czyści, ale nie wszyscy.W'' Szymon Piotr powiedział: Panie, nie tylko moje nogi, ale i ręce, i głowę.&w Piotr na to: Za nic w świecie nie będziesz mył mi nóg! A Jezus: Jeśli cię nie umyję, nie masz ze Mną działu.u%c Jezus odpowiedział: Tego, co Ja czynię, ty teraz nie rozumiesz, potem jednak będzie to dla ciebie jasne.^$5 Podszedł też do Szymona Piotra, który Go zapytał: Panie, Ty mi chcesz myć nogi?#y Następnie nalał do miednicy wody, zaczął myć nogi uczniów i wycierać [je] ręcznikiem, którym był przepasany.e"C wstał od wieczerzy, złożył szaty, wziął płócienny ręcznik i przepasał się [nim].n!U świadom, że Ojciec powierzył wszystko w Jego ręce, oraz że od Boga wyszedł i do Boga odchodzi,} s Dlatego w czasie wieczerzy, gdy już diabeł zasiał w sercu Judasza, syna Szymona Iskarioty, [myśl] o wydaniu Go,F  Przed świętem Paschy Jezus - świadom, że nadeszła godzina Jego przejścia z tego świata do Ojca - pokazał swoim umiłowanym, których miał na tym świecie, że ich kocha bez reszty.yk 2A wiem, że Jego polecenie jest życiem wiecznym. To zatem, co Ja mówię, mówię tak, jak mi polecił Ojciec. 1gdyż Ja nie powiedziałem [nic] sam od siebie, ale Ojciec, który Mnie posłał, On mi dał polecenie, co mam powiedzieć i co głosić.% 0Kto Mnie odrzuca i nie przyjmuje moich słów, ma swego sędziego: Słowo, które wygłosiłem - ono sądzić go będzie w dniu ostatecznym;)K /I jeśliby ktoś słuchał moich słów, lecz [ich] nie przestrzegał, Ja go nie sądzę; nie przyszedłem bowiem, aby sądzić świat, ale aby świat zbawić.mS .Ja przyszedłem na świat jako światło, aby nikt, kto we Mnie wierzy, nie pozostał w ciemności.:o -Kto Mnie widzi, widzi Tego, który Mnie posłał.nU ,Jezus natomiast zawołał: Kto wierzy we Mnie, nie we Mnie wierzy, ale w Tego, który Mnie posłał.K +umiłowali bowiem chwałę ludzką bardziej niż chwałę Bożą.(I *Niemniej jednak wielu spośród przywódców uwierzyło w Niego, ale ze względu na faryzeuszów nie wyznawali [tego], aby nie zostali wyłączeni z synagogi;P )To powiedział Izajasz, gdyż zobaczył Jego chwałę i o Nim mówił. (Zaślepił ich oczy i znieczulił ich serce, aby nie widzieli oczami i nie rozumieli sercem, i nie odwrócili się, abym ich uzdrowił.F 'Dlatego nie zdołali uwierzyć, że znów Izajasz stwierdza: &tak że wypełniło się słowo wypowiedziane przez proroka Izajasza: Panie, kto uwierzył naszej wieści i komu objawiono ramię Pana?Q %I chociaż dokonał przed nimi tak wielu znaków, nie wierzyli w Niego,$A $Dopóki macie światło, wierzcie w światło, abyście się stali synami światła. Po wypowiedzeniu tych słów Jezus odszedł i ukrył się przed nimi.P #Jezus powiedział: Jeszcze przez krótki czas jest wśród was światło. Chodźcie, dopóki macie światło, aby nie pochłonęła was ciemność; bo kto chodzi w ciemności, nie wie, dokąd idzie.E "Wtedy zapytano Go z tłumu: My [wiemy] ze słuchania Prawa, że Chrystus trwa na wieki, jak więc możesz mówić, że Syn Człowieczy musi być podniesiony? Kim jest ten Syn Człowieczy?E  !Powiedział to, by zaznaczyć, jaką śmiercią ma umrzeć.O  A gdy Ja będę podniesiony z ziemi, wszystkich pociągnę do siebie.a ; Teraz odbywa się sąd nad tym światem; teraz władca tego świata zostanie wyrzucony.n U Natomiast Jezus wyjaśnił: Nie ze względu na Mnie rozległ się ten głos, ale ze względu na was. y Wówczas tłum, który tam stał i słyszał, mówił, że zagrzmiało; inni stwierdzili: Anioł do Niego przemówił.kO Ojcze, uwielbij swoje imię! Wtedy z nieba rozległ się głos: I uwielbiłem, i znów uwielbię.! Teraz moja dusza jest w trwodze, i co mam powiedzieć? Ojcze, wybaw Mnie od tej godziny? Przecież dlatego przyszedłem - na tę godzinę.%C Jeśli ktoś chce Mi służyć, niech idzie za Mną, a gdzie Ja jestem, tam też będzie mój sługa; jeśli ktoś chce Mi służyć, uczci go mój Ojciec.~u Kto kocha swoją duszę, straci ją, a kto nienawidzi swojej duszy w tym świecie, uchroni ją dla życia wiecznego.7 Ręczę i zapewniam was, jeśli ziarnko pszenicy wrzucone do ziemi nie obumrze, pojedynczym ziarnem zostaje; lecz jeśli obumrze, wydaje obfity owoc.lQ Jezus natomiast tak im odpowiedział: Nastąpiła godzina, aby został uwielbiony Syn Człowieczy.eC Filip [zatem] poszedł i powiedział Andrzejowi, Andrzej zaś i Filip powiedzieli Jezusowi.s_ Ci więc podeszli do Filipa z Betsaidy w Galilei z taką prośbą: Panie, chcemy się widzieć z Jezusem.nU Wśród tych, którzy przybyli, aby w czasie święta pokłonić się [Bogu], byli też pewni Grecy.yk Stąd faryzeusze mówili między sobą: Widzicie, że niczego nie zyskujecie; oto cały świat poszedł za Nim.\~1 Tłum też wyszedł Mu na spotkanie, gdyż usłyszał, że dokonał On tego znaku.{}o A zatem składał świadectwo tłum, który z Nim był, gdy Łazarza wywołał z grobu i wzbudził go z martwych.#|? Początkowo Jego uczniowie nie rozumieli tego, lecz gdy Jezus został uwielbiony, wtedy sobie przypomnieli, że to było o Nim napisane i to Mu uczynili.d{A Nie bój się, córko Syjonu! Oto przychodzi twój król, siedząc na źrebięciu oślicy.Wz' Jezus natomiast znalazł osiołka i wsiadł na niego - tak jak jest napisane: y9 [Ludzie zatem] wzięli gałązki palm, wyszli Mu na spotkanie i wołali: Hosanna! Szczęśliwy, który przychodzi w imieniu Pana! oraz: Król Izraela!ixK Nazajutrz wielki tłum, który przybył na święto, usłyszał, że Jezus idzie do Jerozolimy.Tw! gdyż z powodu niego odeszło wielu żydów i zaczęło wierzyć w Jezusa.Nv Arcykapłani natomiast wspólnie postanowili, aby i Łazarza zabić,8ui Gdy znaczny tłum żydów dowiedział się, że tam jest, przyszedł nie tylko ze względu na Jezusa, ale także po to, aby zobaczyć Łazarza, którego wzbudził z martwych.Kt Ubogich bowiem macie u siebie zawsze, lecz Mnie nie zawsze macie.`s9 Wówczas Jezus powiedział: Zostaw ją, gdyż zachowała to na dzień mojego pogrzebu.%rC Powiedział to zaś nie dlatego, że zależało mu na ubogich, ale dlatego, że był złodziejem, a ponieważ miał sakiewkę, podkradał to, co wkładano.cq? Dlaczego nie sprzedano tych perfum za trzysta denarów i nie rozdano [pieniędzy] ubogim?]p3 Wtedy Judasz Iskariota, jeden z Jego uczniów, który miał Go wydać, powiedział:7og Maria natomiast wzięła litrę czystych, drogocennych perfum z nardu, namaściła stopy Jezusa i otarła Jego stopy swoimi włosami - i dom wypełnił się zapachem perfum.n{ Tam też przygotowali mu ucztę, Marta usługiwała, a Łazarz był jednym z tych, którzy z Nim spoczywali przy stole.m { Na sześć dni przed Paschą Jezus przyszedł do Betanii, gdzie mieszkał Łazarz, którego Jezus wzbudził z martwych. l 9Arcykapłani zaś i faryzeusze wydali rozkazy, aby jeśli się ktoś dowie, gdzie jest, doniósł, po to, aby mogli Go schwytać. k 8Szukali więc Jezusa, a stojąc w świątyni rozważali między sobą: Jak wam się zdaje? Że na pewno nie przyjdzie na święto?j 7Tymczasem zbliżała się Pascha żydowska i wielu z tej okolicy poszło przed Paschą do Jerozolimy, aby się oczyścić.&iE 6Dlatego Jezus nie chodził już wśród żydów jawnie, ale odszedł stamtąd w okolice pustyni, do miasta zwanego Efraim, i tam wraz z uczniami przebywał.1h] 5Z tym zatem dniem postanowili Go zabić._g7 4i nie tylko za naród, ale także po to, aby zebrać w jedno rozproszone dzieci Boga.f  3Nie mówił tego jednak sam z siebie, ale jako arcykapłan tego roku wypowiedział proroctwo, że Jezus ma umrzeć za naród - e 2i nie bierzecie w rachubę tego, że korzystniej jest dla nas, aby jeden człowiek umarł za lud, niż aby cały naród zginął.jdM 1Wtedy jeden z nich, Kajfasz, który tego roku był arcykapłanem, powiedział: Wy nic nie wiecie{co 0Jeśli Go tak zostawimy, wszyscy w Niego uwierzą; wówczas wkroczą Rzymianie i zabiorą nam i miejsce i naród.b /W związku z tym arcykapłani i faryzeusze zwołali sanhedryn i zaczęli radzić: Co robimy? Człowiek ten bowiem dokonuje wielu znaków.`a9 .Niektórzy zaś z nich odeszli do faryzeuszów i powiedzieli im, czego Jezus dokonał.u`c -Wielu więc spośród żydów, którzy przyszli do Marii i widzieli, co Jezus uczynił, uwierzyło w Niego.;_o ,I wyszedł umarły, mając nogi i ręce powiązane pasami płótna, a jego twarz była spowita w chustę. Jezus zwrócił się do nich: Rozwiążcie go i pozwólcie mu odejść.I^  +Po tych słowach zawołał donośnym głosem: Łazarzu, wyjdź!!]; *Ja jestem świadom, że Mnie zawsze wysłuchujesz, ale powiedziałem to ze względu na stojący wokół tłum - aby uwierzyli, że Ty Mnie posłałeś.\ )Usunęli więc kamień. Jezus natomiast wzniósł oczy w górę i powiedział: Ojcze, dziękuję Ci, że Mnie wysłuchałeś.p[Y (Jezus zwrócił się do niej: Czy ci nie powiedziałem, że jeśli uwierzysz, zobaczysz chwałę Boga?Z 'Jezus polecił: Usuńcie ten kamień! Wtedy odezwała się Marta, siostra zmarłego: Panie! Już cuchnie, bo to jest czwarty dzień.{Yo &Jezus zatem znów westchnął w sobie i poszedł do grobu. A była [to] grota, której wejście zamykał kamień.sX_ %A niektórzy nawet: Czy ktoś, kto otworzył niewidomemu oczy, nie mógł sprawić, aby i ten nie umarł?7Wi $żydzi zaś mówili: Patrzcie, jak go kochał.V3 #I Jezus zapłakał.ZU- "po czym zapytał: Gdzie go położyliście? Powiedzieli: Chodź i zobacz, Panie. T  !Jezus zaś, widząc ją, jak płacze, oraz jak płaczą żydzi, którzy z nią przyszli, westchnął w duchu i wzruszył się -!S; Maria tymczasem, gdy przyszła tam, gdzie był Jezus i zobaczyła Go, upadła Mu do stóp ze słowami: Panie, gdybyś tu był, mój brat by nie umarł.4Ra żydzi więc, którzy byli z nią w domu i pocieszali ją, widząc, że Maria szybko wstała i wyszła, ruszyli za nią w mniemaniu, że idzie do grobu, aby tam płakać.oQW Jezus natomiast jeszcze nie wszedł do miasteczka, lecz był w tym miejscu, gdzie Go spotkała Marta.SP Ta zaś, gdy tylko to usłyszała, wstała śpiesznie i poszła do Niego. O  A gdy to powiedziała, odeszła i zawołała swoją siostrę Marię, mówiąc jej w tajemnicy: Nauczyciel tu jest i woła cię.|Nq Odpowiedziała: Tak, Panie! Ja wierzę, że Ty jesteś Chrystusem, Synem Bożym, który miał przyjść na świat.VM% A każdy, kto żyje i wierzy we Mnie, nie umrze na wieki. Czy wierzysz w to?L Wtedy Jezus skierował do niej słowa: Ja jestem zmartwychwstaniem i życiem; kto we Mnie wierzy, choćby nawet umarł - żyć będzie.^K5 Marta na to: Wiem, że zmartwychwstanie - przy zmartwychwstaniu, w dniu ostatecznym. (Y~J}}3||K{{zz yy?xx?wwdvvu"tsss[rrqqLpp1oolnnmTll7kkCjjcii'hhKgqfzeelddccbb;aap``u`_>^^1]]+\t[[tZZZ/YYJJRIHH=GGqFFEEjDCBAAn@@R?? >v==T<<;t::m99)8817@655_4433$211E000// ..T--i,,y++m****)),('''K&b%%%$## "!!r! hv[zmF+ApK%g!GhY > M 5 t ;lw8*+(2 Nie ma też w nikim innym zbawienia; gdyż nie dano ludziom żadnego innego imienia pod niebem, w którym moglibyśmy być zbawieni.n1U On to jest tym kamieniem, odrzuconym przez was, budujących, który stał się kamieniem węgielnym.{0o to niech wam wszystkim i całemu ludowi Izraela będzie wiadome, że stało się to w imieniu Jezusa Chrystusa z Nazaretu, którego wy ukrzyżowaliście, a którego Bóg wzbudził z martwych - w Nim ten [człowiek] stanął wobec was zdrowy./7 Ponieważ my dzisiaj jesteśmy przesłuchiwani z powodu dobrodziejstwa [wyświadczonego] słabemu człowiekowi, dzięki któremu został on zbawiony,h.IWówczas Piotr, napełniony Duchem Świętym, powiedział do nich: Przełożeni ludu i starsi!b-=Postawili ich pośrodku i wypytywali: Jaką mocą albo w czyim imieniu to uczyniliście?o,Woraz arcykapłan Annasz, Kaifasz, Jan, Aleksander i wszyscy, ilu ich było z rodu arcykapłańskiego.e+CNastępnego dnia natomiast zeszli się w Jerozolimie ich przełożeni, starsi, znawcy Prawa*Tymczasem wielu z tych, którzy usłyszeli to Słowo, uwierzyło, a liczba mężczyzn doszła do około pięciu tysięcy.k)ODopadli ich zatem w ręce i osadzili pod strażą do następnego dnia; był już bowiem wieczór.Y(+oburzeni, że nauczają lud i ogłaszają zmartwychwstanie umarłych w Jezusie.p' [A gdy oni przemawiali do ludu, napadli na nich kapłani, dowódca straży świątynnej oraz saduceusze,&Wam najpierw wzbudził Bóg swego Sługę i posłał Go, aby wam błogosławił w nawracaniu każdego z was do waszych niegodziwości.=%sWy jesteście synami proroków i przymierza, które ustanowił Bóg względem waszych ojców, mówiąc do Abrahama: I w nasieniu twoim będą błogosławione wszystkie rody ziemi.c$?I wszyscy prorocy, którzy przemawiali kolejno począwszy od Samuela, zapowiadali te dni.{#oI stanie się, że każda dusza, która by nie posłuchała tego proroka, zostanie zniszczona i usunięta z ludu.="sMojżesz powiedział przecież: Proroka podobnego do mnie wzbudzi wam Pan, wasz Bóg, spośród waszych braci; Jego słuchać się będziecie we wszystkim, cokolwiek do was powie.!#którego niebo musi przyjąć aż do czasów odnowy wszystkich rzeczy, o czym Bóg mówił od wieku przez usta swoich świętych proroków.| qaby przyszły sprzed oblicza Pana czasy wytchnienia i aby wam posłał wybranego już wcześniej Chrystusa Jezusa,T!Dlatego opamiętajcie się i nawróćcie, aby były zmazane wasze grzechy,%Bóg zaś wypełnił w ten sposób to, co [dokładnie] przepowiedział przez usta wszystkich proroków, że Jego Chrystus będzie cierpiał.hIA teraz, bracia, wiem, że w nieświadomości to zrobiliście, podobnie jak wasi przełożeni;,QDzięki wierze w Jego imię wzmocniło Jego imię tego, którego widzicie i znacie, a wiara przez Niego wzbudzona dała mu to pełne zdrowie wobec was wszystkich.tazabiliście natomiast Sprawcę życia, którego Bóg wzbudził z martwych - czego my jesteśmy świadkami.!wy jednak zaparliście się Świętego i Sprawiedliwego, i wyprosiliście sobie, aby wam ułaskawiono człowieka, [który był] mordercą;[/ Bóg Abrahama i Bóg Izaaka i Bóg Jakuba - Bóg naszych ojców, obdarzył chwałą Sługę swego, Jezusa, którego wy wydaliście i zaparliście się przed Piłatem, który uznał, że należało Go uwolnić;V% Gdy Piotr to zobaczył, odezwał się do ludu: Mężowie izraelscy, dlaczego się temu dziwicie i dlaczego nam się tak przypatrujecie, jakbyśmy własną mocą lub pobożnością sprawili, że on chodzi?{o A gdy on się trzymał Piotra i Jana, zbiegł się do nich cały lud zdumiony do krużganku, zwanego Salomonowym.D rozpoznali go przy tym, że to on był tym, który dla wsparcia siadywał przy Bramie Pięknej świątyni; i ogarnęło ich zdumienie oraz zachwyt z powodu tego, co mu się przydarzyło.<s I cały lud zobaczył go, jak chodzi i wielbi Boga;|qpodskoczył, stanął, zaczął chodzić, wszedł z nimi do świątyni, chodził dokoła, skakał i wielbił Boga.wNastępnie uchwycił go za jego prawą rękę i podniósł go; wtedy natychmiast wzmocniły się jego stopy i kostki, 9Piotr natomiast powiedział: Srebra i złota nie posiadam, lecz co mam, to ci daję: W imieniu Jezusa Chrystusa z Nazaretu, wstań i zacznij chodzić!OOn zaś utkwił w nich wzrok w oczekiwaniu, że coś od nich otrzyma.RPiotr wpatrzył się w niego wraz z Janem i powiedział: Spójrz na nas.{oZobaczył on Piotra i Jana, gdy mieli wejść do świątyni, i zaczął prosić, czy mógłby otrzymać wsparcie.MA [właśnie] niesiony był pewien człowiek, chromy od łona swojej matki, którego codziennie sadzano przy bramie świątyni, zwanej Piękną, aby prosił wchodzących do świątyni o wsparcie.U  %A Piotr i Jan wstępowali do świątyni na godzinę modlitwy, o dziewiątej. /wielbiąc Boga i mając łaskę u całego ludu. Pan natomiast codziennie dodawał do ich grona tych, którzy dostępowali zbawienia. 3.Codziennie też jednomyślnie udzielali się w świątyni, a łamiąc chleb po domach, przyjmowali pokarm z wielką radością i w prostocie serca,w g-i sprzedawali posiadłości oraz mienie i rozdzielali je wszystkim, zgodnie z tym, jaką kto miał potrzebę.F ,Wszyscy zaś wierzący byli razem i mieli wszystko wspólne,q[+A każdą duszę ogarniała bojaźń, gdyż za sprawą apostołów działo się wiele cudów i znaków.gG*Z oddaniem też trwali w nauce apostołów, we wspólnocie, w łamaniu chleba i w modlitwach.y)Ci więc, którzy przyjęli jego Słowo, zostali ochrzczeni i dodanych zostało tego dnia około trzech tysięcy dusz.-(W innych też liczniejszych słowach składał mocne świadectwo i zachęcał ich, mówiąc: Dajcie się zbawić od tego nieuczciwego pokolenia.'Dla was bowiem jest ta obietnica i dla waszych dzieci i dla wszystkich, którzy są z dala, ilu ich Pan, Bóg nasz, powoła.@y&A Piotr do nich: Opamiętajcie się - mówi - i niech każdy z was da się ochrzcić w imię Jezusa Chrystusa dla odpuszczenia waszych grzechów, a otrzymacie dar - Ducha Świętego.+%Gdy to usłyszeli, byli przeszyci do głębi serca i zwrócili się do Piotra oraz pozostałych apostołów: Co mamy czynić, mężowie bracia?$Z pewnością więc niech wie cały dom Izraela, że i Panem i Chrystusem uczynił go Bóg, tego Jezusa, którego wy ukrzyżowaliście.I #aż położę Twoich nieprzyjaciół podnóżkiem Twoich stóp.}s"Gdyż nie Dawid wstąpił na niebiosa, sam natomiast mówi: Pan powiedział mojemu Panu: Usiądź po mojej prawicy,~'!Po wyniesieniu zatem na prawicę Boga i otrzymaniu od Ojca obietnicy Ducha Świętego, rozlał Go, co wy zarówno widzicie, jak i słyszycie.O} Tego to Jezusa wzbudził Bóg, czego my wszyscy jesteśmy świadkami.|1powiedział o zmartwychwstaniu Chrystusa, które uprzednio zobaczył, że ani nie pozostanie [On] w hadesie ani Jego ciało nie zobaczy rozkładu. { Jednak jako prorok, świadom, że mu Bóg potwierdził przysięgą, iż [jeden] z owocu jego lędźwi zasiądzie na jego tronie,1z[Mężowie bracia, wolno [mi] powiedzieć z ufną odwagą o patriarsze Dawidzie, że zakończył [życie] i został pochowany, a jego grób jest u nas aż do tego dnia.Xy)Oznajmiłeś mi drogi życia, Napełnisz mnie radością przez swoim obliczem.ixKBo nie zostawisz mojej duszy w hadesie I nie dopuścisz, aby Twój Święty zobaczył zepsucie.wDlatego moje serce doznało radości i rozweselił się mój język, Przy tym zaś moje ciało mieszkać będzie w nadziei,v{Dawid bowiem mówi o Nim: Miałem Pana zawsze przed moim obliczem, Gdyż jest po mojej prawicy, aby mną nie zachwiano.uTego Bóg wzbudził, gdy położył kres bólom śmierci, gdyż było rzeczą niemożliwą, aby był on przez nią trzymany.[t/który został wydany [zgodnie z] ustalonym postanowieniem i ramach uprzedzającej [zdarzenia] wiedzy Boga, Tego rękami ludzi lekceważących Prawo przybiliście do krzyża i [w ten sposób] zamordowaliście;QsMężowie izraelscy! Posłuchajcie tych słów: Jezusa z Nazaretu, męża wskazanego wam przez Boga w czynach mocy, cudach i znakach, których Bóg dokonał przez Niego pośród was, jak sami wiecie,MrI wówczas każdy, kto sobie wezwie imienia Pana, będzie zbawiony.tqaSłońce przemieni się w ciemność, A księżyc w krew, Zanim przyjdzie dzień Pana wielki i wspaniały.epCI dam cuda na niebie - w górze, I znaki na ziemi - na dole, Krew i ogień, i kłęby dymu.ro]I nawet na moich niewolników i moje niewolnice Wyleję w tych dniach z mego Ducha I będą prorokować.enCI tak będzie w dniach ostatecznych - mówi Pan - wyleję z mego Ducha na wszelkie ciało I prorokować będą wasi synowie i wasze córki, I wasi młodzieńcy oglądać będą widzenia, A wasi starcy śnić będą sny;Bmale to jest to, co było powiedziane przez proroka Joela:_l7Ci ludzie bowiem nie są pijani, jak przypuszczacie, gdyż jest trzecia godzina dnia,rk]Wówczas powstał Piotr wraz z jedenastoma, podniósł swój głos i wyraźnie do nich przemówił: Mężowie judzcy i wy wszyscy, którzy mieszkacie w Jerozolimie! Niech to będzie wam wiadome i z uwagą wysłuchajcie moich słów.Aj} Inni zaś drwili i utrzymywali: Młodym winem są upici.eiC Wszyscy więc zaskoczeni i całkowicie zmieszani, mówili jeden do drugiego: Co to ma być?h zarówno żydzi, jak i prozelici, Kreteńczycy oraz Arabowie - słyszymy ich, jak w naszych językach mówią o wielkich dziełach Boga.kgO Frygii i Pamfilii, Egiptu i tych części Libii, które leżą koło Cyreny, i przybysze z Rzymu,dfA Partowie i Medowie, i Elamici, i mieszkańcy Mezopotamii, Judei i Kapadocji, Pontu i Azji,keOJak to więc jest, że my słyszymy, każdy nasz własny dialekt, w którym zostaliśmy urodzeni?pdYW zaskoczeniu zaś i w zdumieniu mówili: Czy oto wszyscy ci, którzy mówią, nie są Galilejczykami?c#Gdy więc powstał ten głos, zgromadził się tłum i wpadł w zdumienie, że słyszeli, każdy jeden, jak mówili ich własnym dialektem.bb=A przebywali w Jerozolimie żydzi, oddani Bogu ludzie ze wszystkich narodów pod niebem.aI napełnieni zostali wszyscy Duchem Świętym, i zaczęli mówić innymi językami, tak jak Duch dawał im się wypowiadać.j`MI ukazały im się rozdzielające się języki jakby ognia - i usiadł na każdym jednym z nich.{_oI nagle stał się z nieba szum, jakby uderzenie potężnego wiatru, i napełnił cały dom, w którym siedzieli.Z^ /A gdy nadszedł dzień Pięćdziesiątnicy, byli wszyscy razem na jednym miejscu.l] SI dali im losy; a los padł na Mattiasza; on też został zaliczony wraz z jedenastoma apostołami.\ aby zajął miejsce w tej posłudze i apostolstwie, od którego odwrócił się Judasz, aby pójść na swe własne miejsce.[ I pomodlili się tymi słowy: Ty, Panie, który znasz serca wszystkich, wskaż z tych dwóch jednego, którego wybrałeś,iZ MI postawili dwóch: Józefa, zwanego Barsabbą, którego też nazywano Justusem, oraz Mattiasza.%Y Epocząwszy od chrztu Jana, aż do dnia, w którym został od nas wzięty w górę, aby jeden z tych stał się wraz z nami świadkiem Jego zmartwychwstania. X Trzeba więc, aby spośród mężczyzn, którzy schodzili się z nami przez cały czas, gdy do nas przyszedł i odszedł Pan Jezus,4W cNapisane jest bowiem w zwoju Psalmów: Niech jego mieszkanie stanie się puste I niech nie będzie, kto by w nim mieszkał, oraz: Niech inny weźmie jego pasterski urząd.V !I stało się to wiadome wszystkim mieszkańcom Jerozolimy, tak że nazwano to pole w ich własnym dialekcie Akeldamah, to jest Pole Krwi.U #On to za zapłatę niesprawiedliwości nabył pole, a gdy padł na twarz, pękł przez środek i wypłynęły wszystkie jego wnętrzności.PT gdyż został zaliczony do nas i otrzymał udział w tym posługiwaniu.>S wMężowie bracia! Musiało zostać spełnione Pismo, w którym Duch Święty ustami Dawida, przepowiedział Judasza, który stał się przewodnikiem tych, którzy schwytali Jezusa - R W tych też dniach Piotr powstał pośród braci - a był tam razem tłum [liczący] około stu dwudziestu imion - i powiedział:tQ cCi wszyscy trwali jednomyślnie w modlitwie wraz z kobietami i z Marią, Matką Jezusa oraz z Jego braćmi.]P 5 Gdy weszli do [miasta], udali się do sali na piętrze, w której zatrzymali się: Piotr i Jan, i Jakub, i Andrzej, Filip i Tomasz, Bartłomiej i Mateusz, Jakub, syn Alfeusza, i Szymon Zelota, i Juda, syn Jakuba.O  Wtedy powrócili do Jerozolimy z Góry, zwanej Oliwną, która leży w pobliżu Jerozolimy, w odległości drogi szabatniej.mN U Powiedzieli oni: Mężowie z Galilei, dlaczego tak stanęliście i wpatrujecie się w niebo? Ten Jezus, który został od was wzięty w górę do nieba, przyjdzie w taki sposób, w jaki zobaczyliście Go wstępującego do nieba.M  Kiedy zaś wpatrywali się, jak On się wstępuje do nieba, oto stanęli przy nich dwaj mężczyźni w białych ubraniach.nL W I gdy to powiedział, a oni patrzyli, został uniesiony w górę i obłok zabrał Go sprzed ich oczu.6K glecz otrzymacie moc Ducha Świętego, kiedy na was zstąpi, i będziecie Mi świadkami tak w Jerozolimie, jak i w całej Judei, w Samarii - i aż po najdalsze krańce ziemi.J On im natomiast odpowiedział: Nie wasza to rzecz poznać okresy i daty, które [sam] Ojciec ustalił z racji swojej władzy,I  Gdy więc byli zgromadzeni, dopytywali Go: Panie, czy w tym okresie przywrócisz Izraelowi królestwo do dawnej [świetności]?xH kże Jan wprawdzie chrzcił w wodzie, wy jednak po niewielu tych dniach będziecie ochrzczeni w Duchu Świętym.G 5A w czasie wspólnego spotkania, przykazał im: Nie oddalajcie się od Jerozolimy, ale oczekujcie obietnicy Ojca, o której słyszeliście ode Mnie,1F ]im także po swojej męce, w wielu przekonywających dowodach przedstawił się jako żyjący: ukazywał im się przez czterdzieści dni i mówił o Królestwie Bożym.E aż do dnia, gdy po wydaniu - przez Ducha Świętego - poleceń apostołom, których sobie wybrał, został wzięty w górę;D }Pierwszy traktat, Teofilu, napisałem w rzeczy samej o wszystkim, co Jezus zaczął czynić i [czego rozpoczął] uczyćC-Jezus dokonał też wielu innych rzeczy; gdyby je spisać jedną po drugiej, myślę, że sam świat nie pomieściłby pisanych [o tym] zwojów.BA to jest właśnie ten uczeń, który poświadcza te rzeczy i [który] o nich napisał; wiemy zaś, że jego świadectwo jest prawdziwe.LARozeszła się więc między braćmi ta pogłoska, że ten uczeń nie umrze; jednakże Jezus nie powiedział, że nie umrze, lecz: A gdybym chciał, aby on czekał, aż przyjdę - co ci do tego?r@]Jezus odpowiedział: A gdybym chciał, aby on czekał, aż przyjdę - co ci do tego? Ty pójdź za Mną!H? Piotr widząc go, zwrócił się do Jezusa: Panie, a co z tym?M>A gdy Piotr się odwrócił, zobaczył, że idzie za nim uczeń, którego Jezus miłował, a który przy wieczerzy, spoczywając przy Jego piersi, zapytał: Panie, kim jest ten, który Cię wyda?x=iPowiedział to, by zaznaczyć, jaką śmiercią [Piotr] uwielbi Boga. Potem zaś powiedział: Pójdź za Mną.e<CRęczę i zapewniam cię: Gdy byłeś młodszy, sam się przepasywałeś i chodziłeś, dokąd chciałeś; lecz gdy się zestarzejesz, wyciągniesz swoje ręce, a kto inny cię przepasze i poprowadzi, dokąd nie chcesz.; [W końcu] zapytał go po raz trzeci: Szymonie, synu Jana, czy kochasz Mnie? Piotr zasmucił się, że go [Pan] zapytał po raz trzeci: Czy kochasz Mnie? I odpowiedział: Panie! Ty wszystko wiesz, Ty wiesz, że Cię kocham. Jezus na to: Dbaj o moje owce.+:OLecz zapytał go znów, po raz drugi: Szymonie, synu Jana, czy miłujesz Mnie? Odpowiedział: Tak, Panie! Ty wiesz, że Cię kocham. [Pan] na to: Paś moje owce.Y9+Gdy więc zjedli śniadanie, Jezus zapytał Szymona Piotra: Szymonie, synu Jana, czy miłujesz Mnie bardziej niż ci? Odpowiedział: Tak, Panie! Ty wiesz, że Cię kocham. [Pan] na to: Dbaj o moje jagnięta.T8!To już trzeci raz ukazał się Jezus uczniom [jako] wzbudzony z martwych.P7 Tymczasem Jezus podszedł, wziął chleb i dał im - podobnie i rybę.6/ Jezus zaprosił: Chodźcie na śniadanie. A żaden z uczniów nie odważył się Go zapytać: Kim Ty jesteś? Byli bowiem przekonani, że to Pan.:5m Podszedł więc Szymon Piotr i wyciągnął na ląd sieć pełną wielkich ryb, [których było] sto pięćdziesiąt trzy; a choć tak wiele ich było, sieć się nie porwała.]43 Jezus zwrócił się do nich: Przynieście [kilka] ryb, które teraz złowiliście.i3K A gdy wyszli na ląd, zobaczyli rozniecone ognisko wraz z ułożoną [na nim] rybą oraz chleb.2natomiast pozostali uczniowie przypłynęli łódką, ciągnąc sieć z rybami, byli bowiem niedaleko od brzegu, około dwustu łokci.S1Wtedy ten uczeń, którego Jezus miłował, powiedział do Piotra: To jest Pan! Gdy więc Szymon Piotr usłyszał, że to jest Pan, przepasał się narzutą - był bowiem nagi - i rzucił się w morze;&0EWówczas On im powiedział: Zarzućcie sieć z prawej strony łodzi, a znajdziecie. Zarzucili więc i z powodu mnóstwa ryb nie mogli jej już wyciągnąć.o/WWtem Jezus zwrócił się do nich: Chłopcy! Nie macie jakiejś ryby na chleb? Odpowiedzieli Mu: Nie.w.gA gdy nastał wczesny ranek, Jezus stanął na brzegu; jednakże uczniowie nie rozpoznali, że to jest Jezus. -9Szymon Piotr powiedział: Idę łowić ryby. A oni mu na to: Pójdziemy i my z tobą. Wyszli więc, wsiedli do łodzi, lecz tej nocy nic nie złowili.,%Byli razem: Szymon Piotr, Tomasz zwany Bliźniakiem, Natanael z Kany Galilejskiej, [synowie] Zebedeusza i dwaj inni spośród Jego uczniów.\+ 3Potem znów ukazał się Jezus uczniom nad Morzem Tyberiadzkim. A ukazał się tak:*te zaś zostały spisane, abyście wierzyli, że Jezus jest Chrystusem, Synem Boga, i abyście wierząc, mieli życie w Jego imieniu.m)SWiele też innych znaków dokonał Jezus wobec swoich uczniów, które nie są spisane w tym zwoju;('Wtedy Jezus powiedział: Czy stałeś się wierzący dlatego, że Mnie zobaczyłeś? Szczęśliwi, którzy nie zobaczyli, a jednak uwierzyli..'WTomasz wyznał: Pan mój i Bóg mój!,&QPotem zwrócił się do Tomasza: Zbliż tu swój palec i obejrzyj moje ręce; zbliż swoją rękę i włóż w mój bok, i nie bądź niewierzący, ale wierzący.5%cPo ośmiu dniach znów Jego uczniowie byli w [domu], a Tomasz razem z nimi. Wtem, mimo zamkniętych drzwi, wszedł Jezus, stanął pośród nich i powiedział: Pokój wam!$Powiedzieli mu zatem inni uczniowie: Widzieliśmy Pana. On zaś odpowiedział: Jeśli na Jego rękach nie zobaczę śladu gwoździ ani nie włożę mego palca w ślad po gwoździach, i jeśli nie włożę mojej ręki w Jego bok - nigdy nie uwierzę.s#_Tymczasem gdy przyszedł Jezus, nie było wśród nich Tomasza, jednego z dwunastu, zwanego Bliźniakiem.k"OTym, którym odpuścicie grzechy, są im odpuszczone, a tym, którym zatrzymacie, są zatrzymane.N!Następnie tchnął na nich i powiedział: Weźcie Ducha Świętego.d AA Jezus znów im powiedział: Pokój wam! Jak Mnie posłał Ojciec, tak i Ja was posyłam.a;Po tych słowach pokazał im ręce i bok. Uczniowie ucieszyli się, że zobaczyli Pana.a;Gdy nastał wieczór tego właśnie dnia, pierwszego po szabacie, i - z obawy przed żydami - drzwi były zamknięte tam, gdzie przebywali uczniowie, zjawił się Jezus, stanął pośrodku i powiedział: Pokój wam!jMPoszła więc Maria Magdalena i oznajmiła uczniom, że widziała Pana i że jej to powiedział.GJezus jej na to: Nie trzymaj Mnie już, jeszcze bowiem nie wstąpiłem do Ojca; idź raczej do moich braci i powiedz im: Wstępuję do Ojca mego i Ojca waszego, do Boga mego i Boga waszego.Jezus przemówił do niej: Mario! Ona [zaś] obróciła się i powiedziała po hebrajsku: Rabbuni! co znaczy: Nauczycielu!ykWówczas Jezus zwrócił się do niej: Kobieto! Dlaczego płaczesz? Kogo szukasz? Ona [natomiast], w przekonaniu, że to jest ogrodnik, mówi do Niego: Panie! Jeśli ty Go przeniosłeś, powiedz mi, gdzie Go złożyłeś, a ja Go zabiorę.}A gdy to powiedziała, obróciła się za siebie i zobaczyła stojącego Jezusa, ale nie rozpoznała, że to jest Jezus.ve Ci pytają ją: Kobieto! Dlaczego płaczesz? Ona zaś: Wzięli mojego Pana, a nie wiem, gdzie Go położyli. i oto widzi dwóch aniołów w bieli, jednego siedzącego u wezgłowia, a drugiego u nóg, [w miejscu], gdzie leżało ciało Jezusa.iK Maria tymczasem stała na zewnątrz grobowca i płakała. Płacząc nachyliła się do grobowca1] Znów zatem uczniowie odeszli do siebie.K Wciąż bowiem nie rozumieli Pisma, że musi powstać z martwych.lQWtedy wszedł i ten drugi uczeń, który pierwszy przybiegł do grobowca, zobaczył - i uwierzył.yoraz chustę, która była na Jego głowie, leżącą nie razem z płótnami, ale złożoną osobno na jednym miejscu.q[Przybył też Szymon Piotr, który podążał za nim, wszedł do grobowca i zobaczył leżące płótnaMGdy się schylił, zobaczył leżące płótna; jednak nie wszedł.~uBiegli zaś razem; jednakże ten drugi uczeń pobiegł przodem, prędzej od Piotra, i pierwszy przybył do grobowca.H Wyszedł więc Piotr oraz ten drugi uczeń i ruszyli do grobu.1 [Biegnie więc, przychodzi do Szymona Piotra oraz do drugiego ucznia, którego Jezus kochał, i mówi do nich: Wzięli Pana z grobowca i nie wiemy, gdzie Go położyli.3  aA pierwszego dnia tygodnia, wczesnym rankiem, gdy jeszcze było ciemno, Maria Magdalena przychodzi do grobowca i widzi, że kamień zamykający grobowiec jest odsunięty.u c*Tam zatem, ze względu na żydowski Dzień Przygotowania - gdyż blisko był grobowiec - położyli Jezusa.  )W miejscu zaś, gdzie został ukrzyżowany, był ogród, a w ogrodzie nowy grobowiec, w którym jeszcze nikt nie był złożony.~ u(Wzięli więc ciało Jezusa i wraz z wonnościami owinęli je w płótna, zgodnie z żydowskim zwyczajem grzebalnym. 'Przyszedł też Nikodem, który poprzednio przybył do Jezusa nocą, i przyniósł około stu liter mieszaniny mirry i aloesu.R&Potem Józef z Arymatei, który - z obawy przed żydami - potajemnie był uczniem Jezusa, poprosił Piłata, aby mógł zabrać ciało Jezusa. I Piłat pozwolił. Poszedł więc i zabrał Jego ciało.^5%I znów w innym [miejscu] Pismo mówi: Będą patrzeć na [tego], którego przebili.^5$To bowiem stało się, aby się wypełniło Pismo: Kość jego nie będzie złamana.%#A ten, który to widział, złożył świadectwo i jego świadectwo jest prawdziwe; on też wie, że mówi prawdę, abyście i wy uwierzyli.iK"za to jeden z żołnierzy przebił włócznią Jego bok i natychmiast wypłynęła krew i woda.\1!gdy jednak podeszli do Jezusa i zobaczyli, że już umarł, nie połamali Jego ud,eC Przyszli więc żołnierze i połamali uda pierwszemu i drugiemu ukrzyżowanemu wraz z Nim;gGW związku z tym, że był to dzień Przygotowania [i chodziło o to], aby ciała nie pozostały przez szabat na krzyżu - dzień tego szabatu był bowiem wielki - żydzi prosili Piłata, aby im połamano uda i usunięto.kOA gdy Jezus przyjął ocet powiedział: Wykonało się! Po czym skłonił głowę i oddał ducha.~Stało [tam zaś] naczynie pełne winnego octu; owinęli zatem hizop gąbką nasączoną winnym octem i podali Mu do ust.x}iNastępnie Jezus, świadom, że się już wszystko wykonało, powiedział, dla wypełnienia Pisma: Chcę pić.k|ONastępnie powiedział do ucznia: Oto twoja matka! I od tej godziny uczeń wziął ją do siebie.{Jezus więc, gdy zobaczył Matkę i stojącego przy niej ucznia, którego miłował, zwrócił się do Matki: Kobieto, oto twój syn!xziStały zaś blisko krzyża Jezusa Jego Matka i siostra Jego Matki, Maria ([żona] Kleofasa) i Maria Magdalena.sy_Powiedzieli zatem sobie: Nie rozcinajmy jej, ale rzućmy o nią losy, czyja ma być - aby się wypełniło Pismo, które mówi: Rozdzielili między siebie moje szaty, A o moją tunikę rzucali losy. To właśnie uczynili żołnierze.Vx%Tymczasem gdy żołnierze ukrzyżowali Jezusa, wzięli Jego szaty i podzielili [je] na cztery części - każdemu żołnierzowi część - oraz tunikę. Tunika jednak była bez szwu, cała od góry tkana.:woPiłat odpowiedział: Co napisałem - napisałem.v/Arcykapłani żydowscy zwracali się więc do Piłata: Nie pisz: Król żydów, [napisz] raczej, że [to] On powiedział: Jestem Królem żydów.Au{Napis ten przeczytało wielu żydów, gdyż miejsce, w którym Jezus był ukrzyżowany, znajdowało się blisko miasta. Napis zaś wykonany był po hebrajsku, po łacinie i po grecku.ttaPiłat sporządził też napis i umieścił go nad krzyżem; głosił on: Jezus z Nazaretu, Król żydów.qs[Tam Go ukrzyżowali; a wraz z Nim dwóch innych, po jednej i po drugiej stronie, Jezusa zaś pośrodku.irKa [On] dźwigając własny krzyż, wyszedł na Miejsce Czaszki, nazywane po hebrajsku Golgotą.DqWtedy wydał im Go na ukrzyżowanie. Wzięli więc Jezusa,)pKA oni zawołali: Precz! Precz! Ukrzyżuj Go! Piłat zapytał: Czy mam ukrzyżować waszego króla? Arcykapłani odpowiedzieli: Nie mamy króla oprócz cesarza!wogA był to Dzień Przygotowania Paschy, około szóstej godziny. Wtedy powiedział do żydów: Oto wasz król!n7 Gdy więc Piłat usłyszał te słowa, wyprowadził Jezusa i zasiadł na krześle sędziowskim, w miejscu zwanym Litostraton, a po hebrajsku Gabbata.Dm Odtąd Piłat starał się Go wypuścić, ale żydzi wołali: Jeśli Go wypuścisz, nie jesteś przyjacielem cesarza; każdy bowiem, kto czyni się królem, przeciwstawia się cesarzowi.*lM Jezus odpowiedział: Nie miałbyś żadnej władzy nade Mną, gdyby ci [to] nie zostało dane z góry; dlatego większy grzech ma ten, który Mnie tobie wydał.k5 Wtedy Piłat powiedział: Ze mną nie chcesz rozmawiać? Czyżbyś nie wiedział, że mam władzę Cię wypuścić i mam władzę Cię ukrzyżować?tja ponownie wszedł do pretorium i zwrócił się do Jezusa: Skąd jesteś? Ale Jezus nie dał mu odpowiedzi.KiGdy Piłat usłyszał te słowa, tym bardziej się przestraszył,ohWżydzi odpowiedzieli: My mamy Prawo, a według Prawa powinien umrzeć, gdyż czynił się Synem Boga.%gCNa Jego widok arcykapłani i straż, zawołali: Ukrzyżuj! Ukrzyżuj! Piłat powiedział: Weźcie Go wy i ukrzyżujcie, ja bowiem nie znajduję w Nim winy.fWtedy Jezus wyszedł na zewnątrz mając na sobie wieniec z cierni i płaszcz z purpury. Oto człowiek! - powiedział do nich [Piłat].e1Potem Piłat znów wyszedł na zewnątrz i zwrócił się do nich: Oto wyprowadzam wam Go, abyście poznali, że nie znajduję w Nim żadnej winy.gdGNastępnie podchodzili do Niego ze słowami: Witaj, królu żydów! I wymierzali mu policzki.mcSA żołnierze upletli wieniec z cierni, włożyli na Jego głowę i okryli Go płaszczem z purpury.;b sWówczas Piłat wziął Jezusa i kazał ubiczować.`a9(W odpowiedzi zawołali: Nie tego, ale Barabasza! Barabasz natomiast był przestępcą. ` 'Ale jest u was zwyczaj, żebym wam na Paschę wypuszczał jednego [więźnia]; chcecie zatem, abym wam uwolnił króla żydów?_#&Wtedy Piłat powiedział: Co to jest prawda? Po tych słowach znowu wyszedł do żydów i stwierdził: Ja w Nim nie znajduję żadnej winy.q^[%Piłat zauważył: A zatem jesteś królem? Jezus na to: Ty mówisz, że jestem królem. Ja po to się urodziłem i po to przyszedłem na świat, aby złożyć świadectwo prawdzie; każdy, kto jest z prawdy, słucha mojego głosu.\]1$Wtedy Jezus powiedział: Moje Królestwo nie jest z tego świata; gdyby moje Królestwo było z tego świata, moi słudzy walczyliby, abym nie został wydany żydom; teraz jednak moje Królestwo nie jest stąd.j\M#Piłat na to: Czy ja jestem żydem? Twój naród i arcykapłani wydali mi Ciebie; co zrobiłeś?a[;"Jezus odpowiedział: Czy sam od siebie to mówisz, czy też inni powiedzieli ci o Mnie?tZa!Piłat wszedł więc znów do pretorium, przywołał Jezusa i zapytał Go: Czy Ty jesteś królem żydów?vYe Tak miało się wypełnić słowo Jezusa, które wypowiedział, aby zaznaczyć, jaką śmiercią ma umrzeć.XWtedy Piłat powiedział: Weźcie Go wy i osądźcie Go według waszego Prawa. Żydzi na to: Nam nie wolno nikogo zabić.VW%Odpowiedzieli mu: Gdyby On nie był złoczyńcą, nie wydalibyśmy Go tobie.nVUWówczas Piłat wyszedł do nich i zapytał: Jakie oskarżenie wnosicie przeciwko temu człowiekowi?5UcNastępnie, od Kajfasza, poprowadzili Jezusa do pretorium. Było to wczesnym rankiem. Sami jednak nie weszli do pretorium, aby się nie skalać, ale móc spożyć paschę.@T{Znów więc Piotr zaparł się - i zaraz zapiał kogut.S#[Wtedy] jeden ze sług arcykapłana, krewny tego, któremu Piotr odciął ucho, powiedział: Czy ja ciebie nie widziałem z Nim w ogrodzie?)RKSzymon Piotr stał zaś i grzał się. Zapytali go zatem: Czy i ty nie jesteś [jednym] z Jego uczniów? On [natomiast] zaparł się i powiedział: Nie jestem.NQNastępnie Annasz odesłał Go związanego do arcykapłana Kajfasza.PJezus na to: Jeżeli niewłaściwie powiedziałem, poświadcz, że to było niewłaściwe, a jeśli właściwie, to dlaczego mnie bijesz?O#Po tych Jego słowach jeden ze stojących tam strażników wymierzył Jezusowi policzek, mówiąc przy tym: Tak odpowiadasz arcykapłanowi?{NoDlaczego pytasz Mnie? Zapytaj tych, którzy słuchali, co im powiedziałem; oto oni wiedzą, co Ja powiedziałem.8MiJezus mu odpowiedział: Ja otwarcie przemawiałem do świata; Ja zawsze uczyłem w synagodze i w świątyni, gdzie schodzą się wszyscy żydzi; potajemnie nic nie mówiłem.PLTymczasem arcykapłan zapytał Jezusa o Jego uczniów i o Jego naukę.#K?Stała [tam] natomiast służba i straż. Rozpalili ognisko i grzali się [przy nim], gdyż było zimno. Również Piotr stał i grzał się wraz z nimi. F~~}},||A{{3zzKyxxrwwBvvPutt\ss0rr?qq2pyoonnMmmlhlkyjjiiChhfhgff,e}dd_cc\bbRaaa``__e^}]]F\\7[[ZvYYIYX>WW?VV?UUdTTHSSJJ:IIQHHpGGwFFmEE2DD`CCIBB/Ax@@ ?>>G=="y:A wyrzuciwszy go poza miasto, kamienowali. Świadkowie zaś złożyli swoje szaty u stóp młodzieńca zwanego Saulem._=79Oni zaś podnieśli wielki krzyk, zatkali sobie uszy i zgodnie rzucili się na niego.g<G8i powiedział: Oto widzę otwarte niebiosa i Syna Człowieczego stojącego po prawicy Bożej.;7[On tymczasem], pełen Ducha Świętego, ze wzrokiem utkwionym w niebo, zobaczył chwałę Boga oraz Jezusa stojącego po prawicy Bożejq:[6Słuchając tego wybuchli w swoich sercach jak przecięci piłą i zaczęli zgrzytać na niego zębami.d9A5wy, którzy za pośrednictwem aniołów otrzymaliście Prawo, lecz nie dotrzymaliście go.@8y4Którego z proroków nie prześladowali wasi ojcowie? Pozabijali też tych, którzy zapowiedzieli przyjście Sprawiedliwego, którego wy teraz staliście się zdrajcami i mordercami,73Ludzie twardego karku, nieobrzezanych serc i uszu, wy zawsze opieracie się Duchowi Świętemu, jak wasi ojcowie, tak i wy!26_2Czy nie moja ręka uczyniła to wszystko?5%1Niebo jest moim tronem, a ziemia podnóżkiem moich stóp; jaki dom mi zbudujecie - mówi Pan - albo jakie jest miejsce mojego odpocznienia?Y4+0Ale Najwyższy nie mieszka w [budowlach] zbudowanych rękami, jak mówi prorok:'3I/Salomon zaś zbudował Mu dom.i2K.On to znalazł łaskę w oczach Boga i prosił, by mógł znaleźć Boży namiot domowi Jakuba.#1?-który też z kolei nasi ojcowie wprowadzili wraz z Jozuem do posiadłości pogan, których Bóg wygnał sprzed oblicza naszych ojców aż do dni Dawida.-0S,Nasi ojcowie mieli na pustyni namiot świadectwa, tak jak go sobie urządził Ten, który powiedział Mojżeszowi, aby go wykonał według wzoru, który zobaczył; /9+I nosiliście namiot Molocha oraz gwiazdę bożka Romfana, wyobrażenia, które uczyniliście, aby się im kłaniać - i przesiedlę was poza Babilon.\.1*Bóg zaś odwrócił się i przekazał ich na służbę zastępom nieba, jak napisano w zwoju proroków: Czy Mnie przez czterdzieści lat na pustyni składaliście zarżnięte zwierzęta i ofiary, domu Izraela?x-i)I uczynili sobie w tamtych dniach cielca, i wznieśli ofiarę bożkowi, i cieszyli się dziełami swoich rąk.&,E(mówiąc do Aarona: Uczyń nam bogów, którzy pójdą przed nami, bo nie wiemy, co się stało z tym Mojżeszem, który nas wyprowadził z ziemi egipskiej.+'Jemu nasi ojcowie nie chcieli stać się posłuszni, ale odepchnęli go i zwrócili się w swoich sercach w stronę Egiptu,:*m&On jest tym, który był w zgromadzeniu na pustyni z aniołem, który mówił do niego na górze Synaj, i z naszymi ojcami, tym, który otrzymał słowa żywe, aby nam je dać.z)m%To jest ten Mojżesz, który powiedział synom Izraela: Proroka jak ja wzbudzi wam Bóg spośród waszych braci.(1$On to wyprowadził ich po tym, jak dokonał cudów i znaków w ziemi egipskiej, a [potem] na Morzu Czerwonym i na pustyni przez czterdzieści lat.I' #Tego Mojżesza, którego się zaparli, mówiąc: Kto cię ustanowił przełożonym i sędzią? - tego Bóg posłał jako wodza i odkupiciela z ręką anioła, który mu się ukazał w krzaku.3&_"Patrząc obejrzałem krzywdę mojego ludu, który jest w Egipcie, i usłyszałem jego wzdychanie, i zstąpiłem, aby ich wybawić; i teraz idź! Posyłam cię do Egiptu.%!Pan zaś powiedział do niego: Zdejmij obuwie ze swoich nóg, bo miejsce, na którym stanąłeś, jest ziemią świętą.$ Ja jestem Bóg twoich ojców, Bóg Abrahama i Izaaka, i Jakuba. A Mojżesz ogarnięty strachem nie śmiał się [nawet] przyglądać. #Gdy Mojżesz to zobaczył, dziwił go ten widok; a kiedy podchodził, aby się dokładnie przypatrzyć, rozległ się głos Pana:"A kiedy wypełniło się czterdzieści lat, ukazał mu się na pustyni góry Synaj anioł w płomieniu płonącego krzaka.!yI uciekł Mojżesz z powodu tego słowa, i stał się przychodniem w ziemi madiańskiej, gdzie zrodził dwóch synów.K Czy ty chcesz mię zabić, tak jak wczoraj zabiłeś Egipcjanina?Lecz ten, który krzywdził bliźniego, odepchnął go i powiedział: Kto cię ustanowił przełożonym i sędzią nad nami?-SNastępnego dnia zjawił się, gdy z sobą walczyli, i chcąc ich nakłonić do zgody powiedział: Ludzie, jesteście braćmi, dlaczego krzywdzicie się wzajemnie?}sSądził zaś, że jego bracia skojarzą, że Bóg przez jego rękę daje im zbawienie - oni jednak nie skojarzyli.Wtedy zobaczył kogoś krzywdzonego, ujął się za nim i wymierzył sprawiedliwość męczonemu zdając cios Egipcjaninowi.q[A gdy ukończył czterdzieści lat, wstąpiło mu na serce, by odwiedzić swoich braci, synów Izraela.{Wdrożono przy tym Mojżesza we wszelką mądrość Egipcjan, był zaś dzielny tak w słowach, jak i w swoich czynach.^5a gdy został porzucony, podniosła go córka faraona i wychowała go sobie za syna.}sW tym czasie urodzony został Mojżesz i dobrze Bogu wyglądał; był on przez trzy miesiące karmiony w domu ojca,3Ten postąpił podstępnie z naszym rodem i krzywdził naszych ojców, zmuszając ich do porzucania niemowląt, tak aby nie zostawały przy życiu.Eaż nastał w Egipcie inny król, który nie znał Józefa.}sA gdy zbliżał się czas obietnicy, którą Bóg ogłosił Abrahamowi, rozrósł się lud i rozmnożył w Egipcie,yi przeniesiono ich do Sychem, i złożono w grobowcu, który za cenę srebra nabył Abraham od synów Hemora w Sychem.iKWówczas Jakub zstąpił do Egiptu, gdzie zakończył [życie] zarówno on, jak i nasi ojcowie;~uJózef zaś posłał i wezwał sobie swego ojca Jakuba wraz z całą rodziną liczącą siedemdziesiąt pięć dusz.r] za drugim zaś razem Józef dał się poznać swoim braciom i ród Józefa stał się dla faraona jawny.iK A gdy Jakub usłyszał, że w Egipcie jest zboże, posłał tam naszych ojców po raz pierwszy;mS Potem nastał głód w Egipcie i Kanaanie - wielki ucisk; i nasi ojcowie nie znajdowali żywności.-S i wyrwał go ze wszystkich jego ucisków, dał mu łaskę i mądrość przed faraonem, królem Egiptu, który ustanowił go zarządcą Egiptu i całego swego domu.b = Patriarchowie zaś, zazdroszcząc Józefowi, oddali go do Egiptu. Bóg jednak był z nim 'Dał mu też przymierze obrzezania; i tak zrodził Izaaka i obrzezał go dnia ósmego, Izaak natomiast Jakuba, a Jakub dwunastu patriarchów. a naród, któremu będą służyć, Ja osądzę - powiedział Bóg - a potem wyjdą i będą mi służyć na tym miejscu./ WBóg zaś powiedział w ten sposób, że jego nasienie będzie mieszkać jak obcy przybysz w obcej ziemi, gdzie ujarzmią je i będą krzywdzić przez czterysta lat; 3i nie dał mu w niej działu ani kroku ziemi, lecz obiecał dać mu ją w posiadanie oraz jego nasieniu po nim, chociaż nie miał jeszcze dziecka.0YWtedy wyszedł z ziemi Chaldejczyków i zamieszkał w Haranie. Stamtąd, po śmierci swojego ojca, [Bóg] przesiedlił go do tej ziemi, w której wy teraz mieszkacie;uci powiedział do niego: Wyjdź z twojej ziemi i z twojej rodziny i udaj się do ziemi, którą ci wskażę.:mOn zaś odpowiedział: Mężowie bracia i ojcowie, posłuchajcie! Bóg chwały ukazał się naszemu ojcu Abrahamowi, gdy był w Mezopotamii, przed jego zamieszkaniem w Haranie,F Arcykapłan natomiast zapytał: Czy tak się te rzeczy mają?ykA gdy wszyscy, którzy zasiadali w sanhedrynie, utkwili w nim wzrok, ujrzeli jego oblicze niby oblicze anioła. usłyszeliśmy go bowiem, jak mówi, że ten Jezus z Nazaretu zburzy to miejsce i zmieni zwyczaje, które przekazał nam Mojżesz."= Postawili też fałszywych świadków, którzy mówili: Ten człowiek nie przestaje mówić rzeczy przeciw temu świętemu miejscu oraz [przeciw] Prawu;s_ Podburzyli więc lud, starszych oraz znawców Prawa, powstali, porwali go i zaprowadzili przed sanhedryn. Wówczas podstawili mężczyzn mówiących: Usłyszeliśmy, jak wypowiada bluźniercze słowa przeciwko Mojżeszowi i Bogu.O Lecz nie mogli sprostać mądrości i Duchowi, w którym przemawiał.#~? Powstali zaś niektórzy z tak zwanej synagogi wyzwoleńców, Cyrenejczyków, Aleksandryjczyków oraz tych z Cylicji i Azji, i rozprawiali ze Szczepanem.V}%A Szczepan, pełen łaski i mocy, czynił cuda i wielkie znaki wśród ludu.|/A Słowo Boga krzewiło się i liczba uczniów w Jerozolimie niezmiernie rosła, liczna też rzesza kapłanów okazywała posłuszeństwo wierze.]{3Tych stawili przed apostołami, [którzy] pomodlili się i włożyli na nich ręce.MzI spodobało się to Słowo wobec całej rzeszy i wybrali Szczepana, człowieka pełnego wiary i Ducha Świętego, Filipa, Prochora, Nikanora, Tymona, Parmena i Mikołaja, prozelitę z Antiochii.7yia my oddamy się modlitwie i posłudze Słowa.xZnajdźcie sobie natomiast, bracia, siedmiu cenionych mężczyzn, pełnych Ducha i mądrości, którym zlecimy tę potrzebę,w5Wówczas Dwunastu zwołało rzeszę uczniów i powiedziało: Nie byłoby przyjemnie, gdybyśmy porzucili Słowo Boga, aby usługiwać przy stołach.v 9W tych dniach, gdy liczba uczniów rosła, doszło do szemrania hellenistów163 przeciw Hebrajczykom, że w codziennej posłudze przeoczano ich wdowy.~uu*Każdego też dnia w świątyni i po domach nie przestawali nauczać i głosić dobrą nowinę o Chrystusie Jezusie.t+)Oni natomiast odchodzili sprzed oblicza sanhedrynu, ciesząc się, że zostali uznani za godnych niegodnego potraktowania - dla [Jego] imienia.rs](po czym przywołali apostołów, wychłostali ich, zabronili im mówić w imieniu Jezusa i zwolnili ich.r%'jeśli jednak jest z Boga, nie zdołacie ich zniszczyć, i byście się przy tym nie okazali ludźmi walczącymi z Bogiem. I posłuchali go,q&I teraz mówię wam: Odstąpcie od tych ludzi i zostawcie ich; bo jeśli ten plan lub to dzieło jest z ludzi, to zostanie zniszczone;p7%Po nim powstał Juda Galilejczyk w czasie spisu i pociągnął lud za sobą; ten [też] zginął, a wszyscy, ilu go posłuchało, poszli w rozsypkę.doA$Bo przed tymi dniami powstał Teudas, podawał się za kogoś; przyłączyła się do niego liczba około czterystu mężczyzn; a gdy został usunięty, wszyscy, ilu ich za nim poszło, zostali rozproszeni i zniknęli.wng#i powiedział: Mężowie izraelscy, dobrze się zastanówcie odnośnie do tych ludzi, co zamierzacie zrobić.%mC"Powstał jednak w sanhedrynie pewien faryzeusz, imieniem Gamaliel, nauczyciel Prawa poważany przez cały lud, polecił wyprowadzić na chwilę apostołówYl+!A gdy to usłyszeli, wybuchli jak przerżnięci piłą i zamierzali ich zabić.zkm A my jesteśmy świadkami tych spraw, a także Duch Święty, którego Bóg dał tym, którzy są Mu posłuszni.jTego Bóg wywyższył swoją prawicą jako Założyciela i Zbawcę, aby dać Izraelowi opamiętanie i odpuszczenie grzechów.ci?Bóg naszych ojców wzbudził Jezusa, którego wy zgładziliście, wieszając na drzewie,ehCPiotr zaś z apostołami odpowiedział: Trzeba być posłusznym Bogu bardziej niż ludziom.g5Nakazem zakazaliśmy wam nauczać w tym imieniu, a oto napełniliście Jerozolimę waszą nauką i chcecie na nas ściągnąć krew tego człowieka.\f1Po przyprowadzeniu zaś stawili ich przed sanhedrynem. I zapytał ich arcykapłan: e9Wówczas dowódca straży poszedł [tam] wraz z podwładnymi i sprowadził ich bez użycia siły; obawiali się bowiem ludu, aby ich nie ukamienowali.dWtem przybył ktoś i doniósł im: Oto ludzie, których osadziliście w więzieniu, są w świątyni; stanęli tam i nauczają lud.c A gdy dowódca straży świątynnej oraz arcykapłani usłyszeli te słowa, byli zakłopotani co do nich, co też się stało.+bOWięzienie znaleźliśmy zamknięte z całą starannością, również strażników stojących przy bramach, lecz po otwarciu nikogo wewnątrz nie znaleźliśmy.laQPodwładni jednak, gdy tam przybyli, nie znaleźli ich w więzieniu; zawrócili więc i oznajmili:`Posłuchali więc tego i z nastaniem poranka weszli do świątyni, gdzie zaczęli nauczać. A gdy przybył arcykapłan i ci, którzy z nim byli, zwołali sanhedryn i całą starszyznę synów Izraela, i posłali do więzienia, żeby ich sprowadzono.\_1Idźcie, stańcie i ogłaszajcie ludowi w świątyni wszystkie słowa tego życia.b^=Jednak anioł Pański otworzył w nocy drzwi więzienia, wyprowadził ich i powiedział:O]schwytali w ręce apostołów i osadzili ich w publicznym więzieniu.\Wówczas powstał arcykapłan oraz wszyscy, którzy z nim byli, będący stronnictwem saduceuszów, napełnieni zazdrością,)[KSchodził się również tłum z okolicznych miast Jerozolimy niosąc z sobą słabych i dręczonych przez duchy nieczyste i wszyscy oni doznawali uzdrowienia."Z=tak że też na ulice wynosili słabych i kładli na noszach i posłaniach, aby przynajmniej cień przechodzącego Piotra zasłonił niektórych z nich.fYEPrzybywało też coraz więcej wierzących Panu, mnóstwo zarówno mężczyzn, jak i kobiet,wXg z postronnych natomiast nikt nie ośmielał się do nich dołączać, ale lud miał ich w wielkim poważaniu. W  A przez ręce apostołów działo się wśród ludu wiele znaków i cudów. I wszyscy jednomyślnie byli w krużganku Salomona,_V7 I wielki strach ogarnął całe zgromadzenie oraz wszystkich, którzy tego słuchali.+UO I natychmiast upadła u jego nóg, i oddała ostatnie tchnienie. A gdy weszli młodsi, znaleźli ją martwą, wynieśli [ją zatem] i pogrzebali obok jej męża.@Ty A Piotr do niej: Co się stało, że umówiliście się, aby wystawić na próbę Ducha Pańskiego? Oto nogi tych, którzy pogrzebali twojego męża, są u drzwi - i ciebie wyniosą.oSWPiotr zaś odezwał się do niej: Powiedz mi, czy za tyle oddaliście rolę? Ona na to: Tak, za tyle.gRGA po upływie około trzech godzin nadeszła i jego żona, nieświadoma tego, co się stało.JQ Młodsi tymczasem powstali, owinęli go, wynieśli i pogrzebali.PAnaniasz zaś, słysząc te słowa, upadł i wydał ostatnie tchnienie. I wielki strach ogarnął wszystkich, którzy tego słuchali.^O5Czyż gdy należała do ciebie, nie była twoją, a po sprzedaniu, czy [należność] nie pozostawała w twojej mocy? Co spowodowało, że dopuściłeś w sercu do tego czynu? Nie skłamałeś ludziom, lecz Bogu.5NcWówczas Piotr powiedział: Ananiaszu, dlaczego szatan napełnił twoje serce, [tak] że okłamałeś Ducha Świętego i zachowałeś sobie [część] z zapłaty za rolę?M-i [potajemnie], za wiedzą swojej żony, zachował dla siebie część zapłaty, a pewną część przyniósł i położył u stóp apostołów.lL SPewien człowiek natomiast, imieniem Ananiasz, wraz ze swą żoną Safirą, sprzedał posiadłośćnKU%po sprzedaniu posiadanej przez siebie roli, przyniósł pieniądze i położył u stóp apostołów.}Js$Józef zaś, nazwany przez apostołów Barnabą, co można przetłumaczyć jako Syn Zachęty, lewita rodem z Cypru,nIU#i kładli je u stóp apostołów; i rozdzielano każdemu zgodnie z tym, jaką ktoś miał potrzebę.7Hg"Nikt też między nimi nie cierpiał niedostatku, ci bowiem, ilu ich było właścicielami gruntów lub domów, sprzedawali je, przynosili pieniądze uzyskanie ze sprzedażyG#!Przy tym apostołowie z wielką mocą składali świadectwo o zmartwychwstaniu Pana Jezusa, a wielka łaska spoczywała na nich wszystkich.+FO W całym zaś tłumie tych, którzy uwierzyli, było jedno serce i jedna dusza i ani jeden nie nazywał własnym tego, co posiadał, ale wszystko mieli wspólne.(EIA gdy się pomodlili, zatrzęsło się miejsce, na którym byli zebrani, wszyscy zostali napełnieni Duchem Świętym i głosili Słowo Boże z ufną odwagą.zDmgdy Ty wyciągasz rękę do leczenia i by działy się znaki i cuda przez imię świętego Sługi Twego, Jezusa.rC]A teraz, Panie, spójrz na ich groźby i daj Twoim sługom głosić Twoje Słowo z całą ufną odwagą,sB_aby uczynić wszystko, co Twoja ręka i Twoje postanowienie już wcześniej ustaliły, że ma się stać.6AeZeszli się bowiem naprawdę w tym mieście przeciwko świętemu Słudze Twojemu, Jezusowi, którego namaściłeś: Herod i Poncjusz Piłat z poganami i plemionami Izraela,l@QPowstali królowie ziemi i przełożeni zeszli się razem przeciw Panu i przeciw Jego Chrystusowi.-?Sktóry ustami naszego ojca Dawida, Twojego pachołka, powiedziałeś przez Ducha Świętego: Dlaczego parsknęły [gniewem] narody, A ludy uknuły rzeczy próżne?5>cCi natomiast, gdy to usłyszeli, jednomyślnie wznieśli głos do Boga i powiedzieli: Władco, Ty, który uczyniłeś niebo i ziemię, i morze, i wszystko, co w nich jest,}=sA gdy zostali zwolnieni, przyszli do swoich i powiadomili ich o wszystkim, co im powiedzieli arcykapłani i starsi.e<Cgdyż ponad czterdzieści lat miał człowiek, na którym dokonał się ten znak uleczenia.);KOni zaś po dalszych groźbach zwolnili ich, nie znajdując nic, za co mogliby ich ukarać - z powodu ludu, wszyscy bowiem chwalili Boga za to, co się stało;^:5My bowiem nie jesteśmy w stanie nie mówić o tym, co widzieliśmy i słyszeliśmy.{9oLecz Piotr i Jan odpowiedzieli im: Co jest słuszne w obliczu Boga: słuchać bardziej was czy Boga - osądźcie.j8MWezwali ich zatem i nakazali im, aby nie próbowali nawet mówić ani nauczać w imieniu Jezusa.7/lecz aby się to między ludem jeszcze bardziej nie rozeszło, zabrońmy im surowo, aby w tym imieniu już więcej do nikogo z ludzi nie mówili.=6sMówili: Co mamy zrobić z tymi ludźmi? Wiadomo bowiem, że stał się przez nich znak widoczny dla wszystkich mieszkańców Jerozolimy i nie jesteśmy w stanie temu zaprzeczyć;S5Polecili im natomiast opuścić sanhedryn i naradzali się między sobą.a4;patrząc zaś na uzdrowionego człowieka, który stał z nimi, nie mieli nic przeciwko.63e I gdy tak przyglądali się ufnej odwadze Piotra i Jana, a zrozumieli, że to nieuczeni, zwykli ludzie, dziwili się; zaczęli też uświadamiać sobie, że byli z Jezusem; 2~~)}}>||;{z|yysyxwwRvvu~ttssrqq^^]]I]\}[[fZYYoXWW$VVUU TSSkRQQJQPyPAONNFMMtLLKKKJJ)IAHHGGGFEEE#DD3CjCBAAh@@M???>>"==(<<;;_;:: 98877665544`33>2211*10{//..u--d,m, +W+ *P))I(('''&&Z%$$#J""D!] L uQ \}FC[{/bc } >  V 3GPe"=A gdy stróż więzienny został zbudzony i zobaczył otwarte drzwi więzienia, dobył miecza i chciał się zabić, sądząc, że więźniowie uciekli.; oNagle powstało wielkie trzęsienie ziemi, tak że zachwiały się fundamenty więzienia; natychmiast też otworzyły się wszystkie drzwi i rozwiązały się więzy wszystkich.y kA około północy Paweł i Sylas modląc się śpiewali hymny Bogu, więźniowie zaś przysłuchiwali się im.l QTen, po otrzymaniu takiego rozkazu, wtrącił ich do wewnętrznego lochu i ich nogi zakuł w dyby. yA gdy im zadali wiele razów, wrzucili ich do więzienia i nakazali stróżowi więziennemu, aby ich bacznie strzegł.p YWraz z nimi wystąpił też przeciwko nim tłum, a pretorzy zdarli z nich szaty i kazali wychłostać.dAi głoszą zwyczaje, których nie wolno nam, jako Rzymianom, przyjmować ani praktykować.{wprowadzili przed ich przed pretorów i powiedzieli: Ci oto ludzie, którzy są żydami, bardzo niepokoją nasze miastoA gdy jej panowie zobaczyli, że nadzieja ich zysku odeszła, schwytali Pawła i Sylasa, zawlekli ich na rynek przed przełożonych,CA to czyniła przez wiele dni. Zmęczony zaś Paweł zwrócił się do ducha i powiedział: Rozkazuję ci w imieniu Jezusa Chrystusa, żebyś z niej wyszedł. I w tej godzinie wyszedł.Ta, idąc blisko za Pawłem i za nami, wołała: Ci ludzie są sługami Boga Najwyższego! Oni głoszą wam drogę zbawienia!<qI stało się, że gdy szliśmy na modlitwę, spotkała nas pewna służebna dziewczyna, która miała ducha wieszczego; swoim wróżeniem przynosiła ona duży zysk swoim panom.2]A gdy została ochrzczona, wraz ze swoim domem, poprosiła: Skoro uznaliście, że jestem wierząca w Panu, wstąpcie i zamieszkajcie w moim domu. I wymogła to na nas.EPrzysłuchiwała się też temu pewna bogobojna kobieta, imieniem Lidia, sprzedawczyni purpury z miasta Tiatyry, której Pan otworzył serce na uważne słuchanie tego, co mówił Paweł.1[ A w dzień szabatu wyszliśmy za bramę nad rzekę, gdzie, jak sądziliśmy, było miejsce modlitwy; tam usiedliśmy i rozmawialiśmy z kobietami, które się zeszły. 9 a stamtąd do Filippi, które jest przodującym miastem okręgu macedońskiego i kolonią [rzymską]. W tym mieście zatrzymaliśmy się na kilka dni.d~A Odbiliśmy zatem z Troady i skierowaliśmy się do Samotraki, następnego dnia do Neapolu,}5 Zaraz po tym widzeniu staraliśmy wyruszyć do Macedonii, dochodząc wspólnie do wniosku, że Bóg nas wezwał, abyśmy im głosili dobrą nowinę.|} Paweł zaś oglądał w nocy widzenie: Jakiś Macedończyk stał i prosił go: Przepraw się do Macedonii i pomóż nam.<{sa zatem po przejściu obok Mizji, doszli do Troady.gzGA gdy podeszli do Mizji, próbowali udać się do Bitynii, lecz Duch Jezusa nie pozwolił im,yykI przeszli przez frygijską i galacką krainę powstrzymani przez Ducha Świętego od głoszenia Słowa w Azji.gxGKościoły zatem rzeczywiście utwierdzały się w wierze i z każdym dniem rosły w liczbę.wA gdy przechodzili przez miasta, przekazywali im do przestrzegania postanowienia powzięte przez apostołów i starszych w Jerozolimie.Iv Paweł postanowił zabrać go z sobą, dlatego wziął go i obrzezał ze względu na żydów, którzy przebywali w tych okolicach; wszyscy bowiem byli świadomi, że jego ojciec był Grekiem.Iu któremu bracia z Listry i Ikonium wystawili dobre świadectwo.t !Dotarł też do Derbe i do Listry. A oto był tam pewien uczeń, imieniem Tymoteusz, syn kobiety żydowskiej, wierzącej, ojca zaś Greka,Fs)Przechodzili zaś Syrię i Cylicję, umacniając kościoły.^r5(Paweł natomiast, poruczony przez braci łasce Pana, obrał sobie Sylasa i odszedł.q'Doszło przy tym do ostrego nieporozumienia, tak iż się rozstali ze sobą: Barnaba wziął Marka i odpłynął na Cypr,(pI&Paweł natomiast obstawał przy tym, że słuszne jest nie zabierać z sobą tego, który odstąpił od nich w Pamfilii i nie poszedł wraz z nimi do dzieła.To!%Barnaba jednak zamierzał zabrać z sobą również Jana, zwanego Markiem.Hn $A po upływie pewnych dni Paweł powiedział do Barnaby: Powróćmy już i odwiedźmy braci we wszystkich tych miastach, w których głosiliśmy Słowo Pana, [aby zobaczyć], jak się mają.{mo#Paweł natomiast i Barnaba pozostawali w Antiochii, nauczając i głosząc - wraz z wieloma innymi - Słowo Pana. l"-tka!A po spędzeniu [tam pewnego] czasu zostali z pokojem odesłani przez braci do tych, którzy ich wysłali.fjE Juda zaś i Sylas, którzy sami byli prorokami, długim słowem zachęcili braci i umocnili.DiPo przeczytaniu zaś ucieszyli się z powodu tej zachęty.Th!A gdy wysłańcy zeszli do Antiochii, zgromadzili tłum i przekazali list.)gKWstrzymywać się od tego, co ofiarowane bóstwom, od krwi, od tego, co uduszone, i od nierządu - od tego się wstrzymując dobrze uczynicie. Bywajcie zdrowi.fUznaliśmy bowiem za słuszne, Duch Święty i my, by nie nakładać na was żadnego innego ciężaru oprócz tych rzeczy koniecznych:RePosłaliśmy zatem Judę i Sylasa, którzy wam ustnie powiedzą to samo.Yd+ludźmi, którzy oddali swoje dusze dla imienia Pana naszego, Jezusa Chrystusa.cuznaliśmy za słuszne, doszedłszy do jednomyślności, posłać do was wybranych ludzi wraz z naszymi umiłowanymi Barnabą i Pawłem,*bMPonieważ usłyszeliśmy, że niektórzy po wyjściu spośród nas zaniepokoili was słowami i wzbudzili niepokój w waszych duszach, bez naszego upoważnienia,a/po napisaniu przez ich ręce: Apostołowie i prezbiterzy, bracia, do braci pochodzących z pogan w Antiochii, w Syrii i w Cylicji - pozdrowienie.v`eWtedy apostołowie i prezbiterzy wraz z całym kościołem postanowili posłać do Antiochii wraz z Pawłem i Barnabą wybranych spośród siebie mężów: Judę, zwanego Barsabaszem, i Sylasa, zajmujących przewodzących wśród braci,_Mojżesz bowiem od dawnych pokoleń ma po miastach tych, którzy go głoszą w synagogach, gdy czyta się go w każdy szabat.^lecz powiadomić ich listem, aby się wstrzymywali od rzeczy splamionych przez bóstwa, od nierządu, od tego, co uduszone, oraz od krwi.v]eDlatego ja uważam, że nie należy czynić trudności tym spośród pogan, którzy nawracają się do Boga,\/Znane od wieków.&[EAby w ten sposób pozostali spośród ludzi odnaleźli Pana I wszyscy poganie, Nad którymi zostało wezwane moje imię na nimi - Mówi Pan, który to czynioZWPotem powrócę i odbuduję przybytek Dawida - ten upadły, Odbuduję jego zniszczenia i wzniosę go,?YyA z tym zgadzają się słowa proroków, jak napisano:X{Symeon przedstawił, jak to Bóg najpierw zatroszczył się o to, aby wziąć spomiędzy pogan lud dla swojego imienia.YW+ A gdy i oni umilkli, odezwał się Jakub: Mężowie bracia, posłuchajcie mnie!V/ Wówczas umilkł cały tłum i zaczął słuchać, jak Barnaba i Paweł opisywali ilu znaków i cudów Bóg dokonał przez nich między poganami.^U5 Ale wierzymy, że jesteśmy zbawieni przez łaskę Pana Jezusa - tak samo jak i oni.T/ Teraz więc, dlaczego wystawiacie na próbę Boga, wkładając na kark uczniów jarzmo, którego ani nasi ojcowie, ani my nie mogliśmy unieść?aS; i nie zrobił żadnej różnicy między nami a nimi, gdy w wierze oczyścił ich serca.vReBóg też, który zna serca, złożył im świadectwo przez to, że dał im Ducha Świętego tak, jak i nam,cQ?A gdy ją już długo rozpatrywano, powstał Piotr i powiedział do nich: Mężowie bracia, wy wiecie, że od dawnych dni Bóg pośród was wybrał, aby przez moje usta poganie usłyszeli Słowo ewangelii i uwierzyli.TP!Zeszli się więc apostołowie i prezbiterzy, aby rozpatrzyć tę sprawę.+OOWówczas wystąpili niektórzy ze stronnictwa faryzeuszów, którzy uwierzyli, i powiedzieli: Trzeba ich obrzezać i nakazać, aby przestrzegali Prawa Mojżesza.3N_A gdy przybyli do Jerozolimy, zostali przyjęci przez kościół oraz przez apostołów i prezbiterów, i opowiedzieli o wszystkim, czego tylko Bóg przez nich dokonał.5McCi zatem, wyprawieni przez kościół, szli przez Fenicję i Samarię, szczegółowo opowiadając o nawróceniu pogan i sprawiając tym wielką radość wszystkim braciom.eLCGdy zaś powstał zatarg i spór niemały między Pawłem i Barnabą a nimi, postanowiono, że Paweł i Barnaba oraz kilku innych spośród nich uda się w sprawie tego sporu do apostołów i prezbiterów do Jerozolimy.3K aA pewni [ludzie], którzy przybyli z Judei, zaczęli nauczać braci: Jeśli nie zostaliście obrzezani zgodnie ze zwyczajem Mojżesza, nie zdołacie dostąpić zbawienia..JWI pozostali z uczniami czas niemały. IPo przybyciu zaś i zgromadzeniu kościoła, opowiedzieli, jak wiele Bóg przez nich dokonał i że otworzył poganom drzwi wiary.xHistamtąd zaś odpłynęli do Antiochii, gdzie zostali powierzeni łasce Boga do tego dzieła, które wykonali.=GuA gdy opowiedzieli Słowo w Perge, zeszli do Atalii,9który w minionych pokoleniach pozwalał wszystkim poganom chodzić własnymi drogami,s=_Ludzie, dlaczego to robicie? I my jesteśmy ludźmi podobnymi wam, a głosimy wam dobrą nowinę, abyście odwrócili się od tych marnych rzeczy do Boga żywego, który stworzył niebo i ziemię, i morze, i wszystko, co w nich jest,r<]Gdy to usłyszeli apostołowie Barnaba i Paweł, rozdarli swoje szaty i doskoczyli do tłumu, krzycząc:;) A kapłan Zeusa mającego [świątynię] przed miastem przyprowadził do bram woły z wieńcami i wraz z tłumami chciał złożyć w ofierze.e:C I zaczęło nazywać Barnabę Zeusem, a Pawła Hermesem, ponieważ on przewodnikiem słowa.97 A kiedy tłumy zobaczyły, czego dokonał Paweł, podniosły swój głos i zaczęły mówić po likaońsku: Bogowie podobni ludziom zstąpili do nas.t8a powiedział donośnym głosem: Stań prosto na swoich nogach! Wówczas zerwał się - i zaczął chodzić.7y Ten usłyszał przemawiającego Pawła, który gdy mu się przypatrzył i dostrzegł, że ma wiarę, by być zbawiony,6{A mieszkał w Listrze pewien człowiek o bezwładnych stopach, chromy od łona swojej matki, który nigdy nie chodził.'5Ii tam głosili dobrą nowinę.[4/uświadomiwszy to sobie, uszli do miast likaońskich, Listry, Derbe, oraz okolicy 3Gdy jednak poganie i żydzi wraz z ich przełożonymi zaczęli [przygotowywać] na nich napad, aby ich znieważyć i ukamienować,d2ALudność miasta zaś była podzielona, jedni byli za żydami, drudzy zaś za apostołami.;1oSpędzili tam więc dłuższy czas, z ufną odwagą głosząc dzięki Panu, który poświadczał słowo swojej łaski i sprawiał, że przez ich ręce działy się znaki i cuda.z0mCi jednak żydzi, którzy nie okazali posłuszeństwa, podburzyli i źle usposobili dusze pogan przeciw braciom.!/ =W Ikonium zaś stało się tak samo. Weszli do synagogi żydów i przemówili w taki sposób, że uwierzył liczny tłum zarówno żydów jak i Greków.H.  4Uczniowie zaś pozostawali pełni radości i Ducha Świętego.Z-- 3Oni natomiast otrząsnęli proch ze swoich nóg przeciw nim i poszli do Ikonium.6,e 2Żydzi zaś podburzyli pobożne wpływowe kobiety oraz główne osoby w mieście i wywołali prześladowanie przeciw Pawłowi i Barnabie, i wypędzili ich ze swoich granic.;+q 1I rozchodziło się Słowo Pana po całej krainie. *  0Poganie słysząc to, cieszyli się i chwalili Słowo Pana, i uwierzyli wszyscy, ilu ich było wyznaczonych do życia wiecznego.})s /Tak bowiem nakazał nam Pan: Ustanowiłem cię światłem dla pogan, Abyś był dla zbawienia aż po krańce ziemi.g(G .Wtedy Paweł i Barnaba z ufną śmiałością powiedzieli: Wam najpierw należało opowiedzieć Słowo Boga, skoro jednak odsuwacie je od siebie i uznajecie się za niegodnych życia wiecznego, oto zwracamy się do pogan.' -Gdy żydzi zobaczyli tłumy, zostali napełnieni zazdrością, i bluźniąc zaczęli wypowiadać się przeciw temu, co mówił Paweł.[&/ ,A w następny szabat prawie całe miasto zeszło się, aby słuchać Słowa Pana.6%e +Po opuszczeniu zaś synagogi wielu żydów i pobożnych prozelitów poszło za Pawłem i Barnabą, którzy rozmawiali z nimi i przekonywali ich, aby trwali w łasce Bożej.c$? *A gdy wychodzili, zachęcano ich, aby w następny szabat opowiedzieli im o tych sprawach.4#a )Spójrzcie, szydercy, zdziwcie się i zgińcie, Bo za waszych dni dokonuję dzieła, Dzieła, któremu na pewno nie uwierzylibyście, Jeśliby wam ktoś o nim opowiadał.V"% (Uważajcie zatem, aby nie przyszło to, co zostało powiedziane u proroków:@!{ 'w Nim każdy, kto wierzy, dostępuje usprawiedliwienia.X ) &Niech wam zatem wiadome będzie, mężowie bracia, że przez Tego zwiastowane jest wam odpuszczenie grzechów i to wszystkich, co do których nie byliście w stanie być usprawiedliwieni w Prawie Mojżesza;E %lecz Ten, którego Bóg wzbudził, nie oglądał skażenia.!; $Dawid bowiem, gdy oddał usługi własnemu pokoleniu, w ramach Bożego planu zasnął i został przyłączony do swoich ojców - i zobaczył skażenie;\1 #Dlatego i na innym miejscu mówi: Nie dasz Twojemu świętemu oglądać skażenia.' "A że Go wzbudził z martwych, aby już więcej nie uległ skażeniu, powiedział w ten sposób: Dam wam świętości Dawida, godne zaufania./ !że tę Bóg wypełnił ich dzieciom przez wzbudzenie nam Jezusa, jak to napisano w psalmie drugim: Jesteś moim Synem, Ja cię dziś zrodziłem.J  I my ogłaszamy wam dobrą nowinę o obietnicy złożonej ojcom,7 On też przez wiele dni był oglądany przez tych, którzy razem z Nim przyszli z Galilei do Jerozolimy; oni to teraz są Jego świadkami wobec ludu.-U Bóg jednak wzbudził Go z martwych.iK A gdy wykonali wszystko, co było o Nim napisane, zdjęli [Go] z drzewa i złożyli w grobowcu.w choć nie znaleźli żadnego powodu [uzasadniającego wyrok] śmierci, zażądali od Piłata, aby został zgładzony.# Mieszkańcy Jerozolimy bowiem i ich przełożeni nie rozpoznali Go i przez skazanie Go wypełnili głosy proroków czytane w każdy szabat;  Mężowie bracia, synowie rodu Abrahama, i ci wśród nas, którzy się boicie Boga, nam zostało posłane słowo tego zbawienia.5c A przy końcu swojej misji Jan mówił: Kim uważacie, że jestem? To nie jestem ja, ale oto za mną idzie Ten, którego sandałów u stóp nie jestem godzien rozwiązać.^5 przed którego przyjściem Jan głosił chrzest opamiętania całemu ludowi Izraela.V% Z jego nasienia Bóg, według obietnicy, wywiódł Izraelowi Zbawcę Jezusa,E A gdy go odrzucił, wzbudził im na króla Dawida, któremu też wystawił świadectwo: Znalazłem Dawida, syna Jessego, człowieka według mojego serca, który wykona całą moją wolę.{ Następnie zażądali króla i Bóg dał im Saula, syna Kisza, człowieka z pokolenia Beniamina - na czterdzieści lat.hI na około czterysta pięćdziesiąt lat. Potem zaś dał im sędziów, aż do proroka Samuela.d A a po wytępieniu siedmiu narodów z ziemi kanaanejskiej, dał im ich ziemię w dziedzictwoM  i przez około czterdzieści lat znosił ich cierpliwie na pustyni;( I Bóg tego ludu izraelskiego wybrał sobie naszych ojców i wywyższył lud na obczyźnie w ziemi egipskiej, i z podniesionym ramieniem wyprowadził go z niej,   Wówczas powstał281 Paweł, dał znak ręką i powiedział: Mężowie izraelscy i wy, którzy się boicie Boga, posłuchajcie!< q A po odczytaniu fragmentów Prawa i Proroków, przełożeni synagogi posłali do nich i powiedzieli: Mężowie bracia, skoro jest w was jakieś słowo zachęty do ludu - mówcie.q[ Oni tymczasem z Perge dotarli do Antiochii Pizydyjskiej, w dzień szabatu weszli do synagogi i usiedli.5 Po odpłynięciu z Pafos ci, którzy byli przy Pawle, przybyli do Perge w Pamfilii; Jan natomiast odłączył się od nich i wrócił do Jerozolimy.U# Wtedy prokonsul zobaczył, co się stało i uwierzył zdumiony nauką Pana.dA Oto i teraz ręka Pana na tobie, i będziesz ślepy, i do pewnego czasu nie będziesz oglądał słońca. Natychmiast też ogarnęły go mrok i ciemność, a chodząc wokół, szukał, kto by go poprowadził za rękę.@y i powiedział: Pełny wszelkiego oszustwa i wszelkiej przewrotności, synu diabelski, nieprzyjacielu wszelkiej sprawiedliwości! Czy nie przestaniesz wykrzywiać prostych dróg Pana?[/ Saul zaś, albo też Paweł, napełniony Duchem Świętym, wpatrzył się w niego' Jednak Elymas, mag - tak bowiem tłumaczone jest jego imię - zaczął im się przeciwstawiać, starając się odwieść prokonsula od wiary./ który był z prokonsulem Sergiuszem Pawłem, rozumnym człowiekiem. Ten, przywołał Barnabę oraz Saula i pragnął posłuchać Słowa Bożego.wg Po przejściu całej wyspy aż do Pafos spotkali pewnego maga, fałszywego proroka, żyda imieniem Bar-Jezus,r] a gdy przybyli do Salaminy, głosili Słowo Boga w synagogach żydów; mieli też Jana [jako] pomocnika.q~[ Oni zatem, wysłani przez Ducha Świętego, zeszli do Seleucji, stamtąd natomiast odpłynęli na Cypr,[}/ Wtedy, po zakończeniu postu i modlitwy, włożyli na nich ręce i ich wyprawili.1|[ A gdy oni prowadzili publiczne nabożeństwo i pościli, Duch Święty powiedział: Odłączcie mi Barnabę i Saula do tego dzieła, do którego ich sobie powołałem.C{  W Antiochii, w kościele, który tam był, prorokami i nauczycielami byli: Barnaba i Symeon, zwany Niger, i Lucjusz Cyrenejczyk, i Manaen, wychowywany razem z tetrarchą Herodem, i Saul.|zq Barnaba zaś i Saul, po spełnieniu posłannictwo, wrócili do Jerozolimy i zabrali z sobą Jana, zwanego Markiem.5ye A Słowo Boga rozszerzało się pomnażało.x W tej samej chwili uderzył go anioł Pana, ponieważ nie oddał chwały Bogu; potem stoczony przez robactwo, oddał ostatnie tchnienie.8wk lud zaś wołał: Głos to boga nie człowieka.tva W oznaczonym dniu Herod, ubrany w szatę królewską, zasiadł na tronie i publicznie przemawiał do nich;ru] Toczył on zacięty spór z Tyryjczykami i Sydończykami. Oni zaś jednomyślnie przybyli do niego i po przekonaniu Blasta, podkomorzego królewskiego, prosili o pokój, ponieważ ich kraj pobierał żywność z [ziem] królewskich.0tY Herod poszukiwał go, a ponieważ nie znalazł, przesłuchał strażników i kazał ich wyprowadzić na stracenie. Potem odszedł z Judei do Cezarei i tam przebywał.nsU Z nastaniem dnia doszło do niemałego popłochu wśród żołnierzy o to, co się stało z Piotrem.Vr% On zaś dał im znak ręką, aby się uciszyli, i opowiedział im, jak go Pan wyprowadził z więzienia. Po czym powiedział: Powiadomcie o tym Jakuba i braci. Potem wyszedł i udał się na inne miejsce.Tq! Piotr zaś kołatał nadal. A gdy otworzyli i zobaczyli go, zdziwili się.vpe Oni zaś powiedzieli do niej: Szalejesz! Ona jednak upierała się, że tak jest. Na co oni: To jego anioł.o  Po rozpoznaniu głosu Piotra, z radości nie otworzyła bramy, wbiegła natomiast, aby donieść, że Piotr stoi przed bramą.mnS A gdy zakołatał do drzwi bramy, podeszła dziewczyna służebna, imieniem Rode, aby podsłuchać.m5 Gdy sobie to uświadomił, udał się do domu Marii, matki Jana, którego nazywano Markiem, gdzie była zgromadzona znaczna [liczba] i modlili się.;lo A gdy Piotr doszedł do siebie, powiedział: Teraz wiem naprawdę, że Pan posłał swego anioła i wyrwał mnie z ręki Heroda i ze wszystkiego, czego oczekiwał lud żydowski.dkA Jednak po przejściu obok pierwszej straży i drugiej, doszli do żelaznej bramy prowadzącej do miasta, która im się sama otworzyła; i wyszli na zewnątrz, przeszli jedną ulicę i nagle anioł od niego odstąpił. j9 Wyszedł więc i podążał za nim, lecz nie wiedział, że prawdą jest to, co się za sprawą anioła dzieje, sądził raczej, że ogląda widzenie.i Anioł dodał: Przepasz się i włóż swoje sandały. I tak zrobił. I polecił mu: Narzuć swój płaszcz i chodź za mną.4ha I oto stanął [przy nim] anioł Pana, a w celi rozbłysło światło; trącił Piotra w bok, obudził go i powiedział: Wstań prędko! I opadły łańcuchy z jego rąk.0gY A gdy Herod miał go wyprowadzić, tej nocy, Piotr, skuty dwoma łańcuchami, spał pomiędzy dwoma żołnierzami, przed drzwiami zaś strażnicy strzegli więzienia.qf[ Strzeżono więc Piotra w więzieniu; kościół natomiast trwał w usilnych modlitwach za nim do Boga.e7 Po schwytaniu osadził go w więzieniu i przekazał po straż czterem czwórkom żołnierzy, zamierzając po święcie Paschy wyprowadzić go ludowi.d# A gdy zobaczył, że jest to przyjemne dla żydów, posunął się dalej i schwytał również Piotra. Były to natomiast dni Przaśników.0c[ Jakuba, brata Jana, zgładził mieczem.ob Y W tym mniej więcej czasie król Herod zarzucił swoje ręce, aby zaszkodzić niektórym z kościoła.Ta! To też uczynili posyłając ją prezbiterom przez rękę Barnaby i Saula.` Co do uczniów natomiast, tak jak kogo było stać, każdy z nich postanowił posłać pomoc braciom mieszkającym w Judei._7 Powstał zaś jeden z nich, imieniem Agabos, i zaznaczył przez Ducha, że na całym świecie nastanie wielki głód - nastał on też za Klaudiusza.H^  W tych zaś dniach przyszli do Antiochii prorocy z Jerozolimy.V]% a gdy go znalazł, przyprowadził go do Antiochii. I stało się, że przez cały rok przebywali razem w zborze i nauczali znaczny tłum; w Antiochii też po raz pierwszy nazwano uczniów chrześcijanami.:\o Udał się on też do Tarsu, aby odszukać Saula,v[e Był to bowiem człowiek dobry, pełen Ducha Świętego i wiary. I znaczny tłum został pozyskany dla Pana. Z On, gdy tam przybył i zobaczył łaskę Bożą, ucieszył się i zachęcał wszystkich, aby z poświęceniem serca trwali w Panu.zYm Słowo o nich dotarło do uszu kościoła w Jerozolimie; wysłali więc Barnabę, aby poszedł aż do Antiochii.sX_ I ręka Pana była z nimi, rzeczywiście wielka liczba tych, którzy uwierzyli, nawróciła się do Pana..WU Niektórzy zaś z nich byli ludźmi z Cypru i Cyreny; oni po przybyciu do Antiochii, zaczęli mówić również do Greków, głosząc dobrą nowinę o Panu Jezusie.TV! Tymczasem ci, którzy zostali rozproszeni na skutek prześladowania, które wybuchło z powodu Szczepana, dotarli aż do Fenicji, na Cypr i do Antiochii, nikomu nie głosząc Słowa, tylko samym żydom.U A gdy to usłyszeli, uspokoili się i chwalili Boga, mówiąc: Tak więc i poganom Bóg sprawił opamiętanie dla [otrzymania] życia.T' Jeśli więc Bóg dał im ten sam dar, co i nam, którzy uwierzyliśmy w Pana Jezusa Chrystusa, to kim ja byłem, abym mógł zabronić Bogu? S I przypomniałem sobie wypowiedź Pana, gdy powiedział: Jan chrzcił w wodzie, wy zaś zostaniecie ochrzczeni w Duchu Świętym.aR; A gdy zacząłem mówić, zstąpił na nich Duch Święty, tak jak na nas na początku.dQA który skieruje do ciebie słowa, dzięki którym będziesz zbawiony ty i cały twój dom..PU Opowiedział nam on, jak zobaczył anioła, który stanął w jego domu i zwrócił się do niego: Poślij do Joppy i sprowadź Szymona, którego nazywają Piotrem,O' A Duch powiedział mi, abym poszedł z nimi bez wahania. Poszło też ze mną tych sześciu braci i tak przyszliśmy do domu tego człowieka.mNS I oto zaraz przed domem, w którym byłem, stanęli trzej mężczyźni, wysłani do mnie z Cezarei.^M5 I stało się to trzykrotnie, po czym znowu wszystko zostało wciągnięte do nieba.jLM A głos z nieba po raz wtóry odezwał się do mnie: Co Bóg oczyścił, ty nie miej za skalane.iKK Wtedy odpowiedziałem: Przenigdy, Panie, bo skalane i nieczyste nigdy nie weszło do moich ust.bJ= Usłyszałem też głos, który kierował się do mnie: Wstań, Piotrze, zabijaj i jedz!{Io Wpatrzyłem się w nie uważnie i zobaczyłem czworonogi ziemi i dzikie zwierzęta, płazy oraz ptaki niebieskie._H7 Byłem ja w mieście Joppie i gdy się modliłem, zobaczyłem w zachwyceniu widzenie: jakiś zstępujący przedmiot, jakby wielkie płótno, opuszczane z nieba za cztery rogi, zstępowało i podeszło aż do mnie.9Gm Wówczas Piotr zaczął im wyjaśniać po kolei:MF Mówili: Wszedłeś do ludzi nieobrzezanych i jadłeś wraz z nimi.tEa A gdy Piotr przybył do Jerozolimy, ci, którzy byli z obrzezania zaczęli wysuwać przeciw niemu zarzuty.mD U Usłyszeli zaś apostołowie oraz bracia [rozrzuceni] po Judei, że i poganie przyjęli Słowo Boga.~Cu 0I rozkazał, aby byli ochrzczeni w imię Jezusa Chrystusa. Następnie uprosili go, aby pozostał [z nimi] kilka dni.jBM /Czy ktoś może zabronić wody, aby ochrzcić tych, którzy otrzymali Ducha Świętego jak i my?dAA .słyszeli ich bowiem, jak mówili językami i wywyższali Boga. Wtedy odezwał się Piotr:@# -I zdumieli się wierzący [pochodzący] z obrzezania, ilu ich przybyło wraz z Piotrem, że i na pogan został wylany dar Ducha Świętego;x?i ,A gdy Piotr jeszcze mówił o tych sprawach, Duch Święty zstąpił na wszystkich słuchających tego słowa.>w +O Nim świadczą wszyscy prorocy, że każdy, kto w Niego wierzy, dostąpił odpuszczenia grzechów przez Jego imię.=  *Przykazał nam też głosić ludowi i składać świadectwo, że On jest ustanowionym przez Boga sędzią żywych i umarłych.< )nie całemu ludowi, lecz świadkom uprzednio wybranym przez Boga, nam, którzy po Jego zmartwychwstaniu wraz z Nim jedliśmy i piliśmy.M; (Tego Bóg w trzecim dniu wzbudził i dał Mu stać się widzialnym;: 'A my jesteśmy świadkami tego wszystkiego, co uczynił w okręgu żydów i w Jerozolimie. Jego też zabili, zawieszając na drzewie.B9} &o Jezusie z Nazaretu, jak Bóg namaścił go Duchem Świętym i mocą; który chodził [wszędzie], czynił dobrze i leczył wszystkich uciskanych przez diabła, gdyż był z Nim Bóg.|8q %Wy wiecie o sprawie, która działa się po całej Judei, począwszy od Galilei, po chrzcie, który głosił Jan -7 $Słowo, które posłał synom Izraela, głosząc dobrą nowinę o pokoju przez Jezusa Chrystusa; On to jest Panem wszystkich.^65 #lecz w każdym narodzie miły mu jest ten, kto się Go boi i czyni sprawiedliwość.5 "Piotr zaś otworzył usta i przemówił: Naprawdę, zaczynam rozumieć, że Bóg nie jest kimś, kto jednych traktuje lepiej niż innych,c4? !Natychmiast więc posłałem po ciebie, a ty pięknie postąpiłeś, że przyszedłeś. Teraz więc my wszyscy jesteśmy obecni przez przed Bogiem, aby wysłuchać tego wszystkiego, co zostało ci polecone przez Pana.3 Poślij zatem do Joppy i sprowadź Szymona, którego nazywają Piotrem; przebywa on w gościnie w domu Szymona, garbarza, nad morzem.2 i zwrócił się do mnie: Korneliuszu, twoja modlitwa została wysłuchana i twoje datki zostały wspomniane przed Bogiem.51c A Korneliusz odpowiedział: Przed czterema dniami około tej godziny, o dziewiątej, modliłem się w moim domu, i oto stanął przede mną mężczyzna w lśniącej szaciet0a dlatego też wezwany, przyszedłem bez sprzeciwu. Zapytuję więc, w jakiej sprawie posłaliście po mnie?/ i przemówił do nich: Wy wiecie jak bardzo niezgodne z Prawem jest dla człowieka [należącego do] żydów przestawanie i odwiedzanie ludzi innego plemienia; mnie jednak Bóg pokazał, abym żadnego człowieka nie nazywał skalanym lub nieczystym;F. A rozmawiając z nim, wszedł i zastał wielu zgromadzonych;W-' Piotr zaś podniósł go i powiedział: Wstań, i ja sam jestem człowiekiem.h,I A gdy Piotr miał wchodzić, Korneliusz wyszedł mu naprzeciw i padł mu w pokłonie do stóp.+- Następnego dnia przybył do Cezarei; Korneliusz zaś czekał na nich wraz ze swoimi krewnymi i najbliższymi przyjaciółmi, których zwołał.*7 [Piotr] zaprosił ich więc do środka i ugościł. Nazajutrz zaś wstał i poszedł z nimi, a niektórzy spośród braci w Joppie poszli wraz z nim.)) Wówczas oni odpowiedzieli: Korneliusz, setnik, człowiek sprawiedliwy i bojący się Boga, cieszący się dobrym świadectwem całego narodu żydowskiego, otrzymał wiadomość od świętego anioła, że ma cię sprowadzić do swojego domu i posłuchać tego, co masz d(# Piotr zszedł więc do tych mężczyzn i powiedział: Oto ja jestem tym, którego szukacie; co jest przyczyną dla której [tu] jesteście?g'G ale wstań przeto, zejdź na dół i idź z nimi bez powątpiewania, gdyż Ja ich posłałem.|&q Piotrowi zaś wciąż zastanawiającemu się nad widzeniem Duch powiedział: Oto szukają cię trzej mężczyźni;i%K i podniesionym głosem zaczęli dopytywać czy Szymon, zwany Piotrem, przebywa tam w gościnie.4$a I gdy Piotr wciąż nie miał pewności, co by mogło oznaczać widzenie, które oglądał, oto ludzie wysłani przez Korneliusza odnaleźli dom Szymona, stanęli u bramyN# A stało się trzy razy, po czym przedmiot został wzięty do nieba.]"3 A głos znów, po raz wtóry, do niego: Co Bóg oczyścił, ty nie miej za skalane.k!O Piotr zaś rzekł: Przenigdy, Panie, gdyż jeszcze nigdy nie jadłem nic skalanego i nieczystego. A*~~b~}}|{{zzKyymxxRwvvu{u&ttMss r{rqPppRo;nn6mmlYkk0jjihhfgfffeddsd ckbbawa ``__:^m]]]\@[[[ZZYXXKWWVsUU|TTTSS8RdQQPP"OOSNN MLLZKKJJIHGG4F~F-EDDXCBBBA\@@??l? >I==\<<;::X99887766554t4 32211100X//S...,-_-,++Z**M)((''P'&%%J$$ ##""@!! DmuZB|2Y]9U<E h > G @ $08n:[A_p7Arcykapłan Ananiasz zaś rozkazał tym, którzy przy nim stali, uderzyć go w twarz.4o cA Paweł spojrzał z uwagą na sanhedryn i powiedział: Mężowie bracia, ja z całkowicie dobrym sumieniem przeżyłem jak obywatel przed Bogiem aż do dnia dzisiejszego.[n/Nazajutrz zaś, chcąc się dowiedzieć czegoś pewnego, o co jest oskarżany przez żydów, uwolnił go i polecił zejść się arcykapłanom i całemu sanhedrynowi, i po sprowadzeniu postawił go przed nimi. Co więc począć? Z pewnością usłyszą, że przyszedłeś.L=o tobie jednak doniesiono im, że wszystkich żydów, którzy są wśród pogan nauczasz odstępstwa od Mojżesza, mówiąc, żeby nie obrzezywali dzieci ani nie postępowali według zwyczajów.6<eA oni, gdy to usłyszeli, chwalili Boga i powiedzieli mu: Widzisz, bracie, ile jest wśród żydów tysięcy tych, którzy uwierzyli, a wszyscy pozostają gorliwcami Prawa;o;WPozdrowił ich i zaczął po kolei opisywać, czego Bóg przez jego posługę dokonał wśród pogan.l:QNazajutrz zaś Paweł wraz z nami udał się do Jakuba. Zebrali się tam też wszyscy prezbiterzy.T9!A gdy znaleźliśmy się w Jerozolimie, bracia przyjęli nas z radością.?8wWraz nami zaś wyruszyli niektórzy z uczniów z Cezarei i zaprowadzili nas do niejakiego Mnazona z Cypru, który od dawna był uczniem, abyśmy się u niego zatrzymali w gościnę.T7!Po tych dniach natomiast spakowaliśmy się i wyruszyliśmy do Jerozolimy.g6GNie mogąc go zaś przekonać, ucichliśmy i powiedzieliśmy: Niech się dzieje wola Pańska.<5q Wtedy Paweł odpowiedział: Co czynicie, płacząc i rozdzierając mi serce? Ja bowiem w Jerozolimie jestem gotów nie tylko być związany, ale i zabity dla imienia Pana Jezusa.s4_ A gdy to usłyszeliśmy, zaczęliśmy prosić zarówno my, jak i miejscowi, aby nie szedł do Jerozolimy._37 Przyszedł on do nas, wziął pas Pawła, związał sobie nogi i ręce i powiedział: To mówi Duch Święty: Mężczyznę, do którego należy ten pas, tak zwiążą żydzi w Jerozolimie i wydadzą w ręce pogan.h2I A gdy przebywaliśmy tam przez dłuższe dni, przybył z Judei pewien prorok, imieniem Agabos.?1y Miał on cztery córki, dziewice, które prorokowały.05Wyruszywszy nazajutrz, przybyliśmy do Cezarei i weszliśmy do domu Filipa, ewangelisty, który był jednym z siedmiu, i pozostaliśmy się u niego./My natomiast kończąc żeglugę z Tyru, zawinęliśmy do Ptolemaidy, przywitaliśmy braci i pozostaliśmy u nich przez jeden dzień.[./pożegnaliśmy jedni drugich i wsiedliśmy na statek, a tamci wrócili do swoich.P-Gdy zaś przyszło nam skończyć dni [pobytu], wyruszyliśmy i szliśmy odprowadzani przez wszystkich wraz z żonami i dziećmi aż poza miasto, a zginając kolana na wybrzeżu, pomodliliśmy się,,Wtedy odszukaliśmy uczniów i pozostaliśmy tam siedem dni; oni za sprawą Ducha mówili Pawłowi, żeby nie wstępował do Jerozolimy.++OGdy dostrzegliśmy Cypr, zostawiliśmy go po pomyślnej stronie i popłynęliśmy do Syrii, i przybyliśmy do Tyru; tam bowiem miano wyładować ze statku towar.[*/Po znalezieniu zaś statku płynącego do Fenicji, wsiedliśmy i odpłynęliśmy.) #A gdy nam przyszło odpłynąć po rozstaniu się z nimi, płynąc prosto, przybyliśmy do Kos, nazajutrz zaś na Rodos, a stąd do Patary.(3&odczuwając ból szczególnie z powodu słów, które wypowiedział, że już nigdy nie będą oglądać jego oblicza. I odprowadzili go na statek.k'O%I powstał niemały płacz wśród wszystkich, a rzucając się Pawłowi na szyję, całowali go,[&/$A gdy to powiedział, zgiął wraz z nimi wszystkimi swoje kolana i modlił się.I% #Wszystko pokazałem wam, że w ten sposób się trudząc, trzeba wspierać słabych i pamiętać o Słowach Pana Jezusa, że sam powiedział: Więcej szczęścia jest w dawaniu niż w braniu.[$/"Sami wiecie, że te ręce służyły potrzebom moim i tych, którzy byli ze mną.@#{!Srebra ani złota, ani niczyjej szaty nie pożądałem."} A teraz powierzam was Bogu i słowu Jego łaski, zdolnemu zbudować i dać dziedzictwo między wszystkimi uświęconymi.!Dlatego czuwajcie, pamiętając, że przez trzy lata nocami i dniami nie przestawałem ze łzami napominać każdego z was.y ktakże spomiędzy was samych powstaną ludzie, mówiący rzeczy przewrotne, aby odciągnąć za sobą uczniów.nUJa wiem, że po moim odejściu wejdą do was wilki drapieżne, które nie będą oszczędzać stada;8iUważajcie na samych siebie i na całe stado, w którym was Duch Święty ustanowił biskupami, abyście paśli kościół Boga, który sobie nabył przez swą własną krew.J gdyż nie uchylałem się od ogłaszania wam całego planu Boga.\1Dlatego poświadczam wam w dniu dzisiejszym, że jestem czysty od krwi wszystkich,-A oto teraz ja wiem, że już więcej nie będziecie oglądać mojego oblicza - wy wszyscy, między którymi przeszedłem, głosząc Królestwo.FLecz nie wystawiam sobie żadnego rachunku na wartość duszy, po to by dokonać mojego biegu oraz posługi, którą przyjąłem od Pana Jezusa, aby poświadczyć ewangelię łaski Bożej.q[prócz tego, co mi Duch Święty w każdym mieście poświadcza, mówiąc że czekają więzy i uciski.dAA oto teraz ja, związany w duchu, idę do Jerozolimy, nieświadom, co mnie w niej spotka,na podstawie świadectw wzywając zarówno żydów, jak i Greków do opamiętania się przed Bogiem i do wiary w Pana naszego, Jezusa.%jak w żaden sposób nie przemilczałem niczego, co pożyteczne, aby wam [tego] nie powiedzieć lub was nie pouczyć publicznie i po domach,ucsłużąc Panu z całą pokorą wśród łez i prób, które mnie spotykały z strony spisków żydowskich,A gdy stawili się u niego, powiedział do nich: Wy wiecie od pierwszego dnia, gdy stanąłem w Azji, jak z wami przez cały czas byłem,QZ Miletu natomiast posłał do Efezu i wezwał prezbiterów kościoła.RPaweł bowiem uznał za lepsze opłynąć Efez, aby nie przyszło mu spędzić czasu w Azji; śpieszył się bowiem, aby, jeśli to możliwe, w dzień Pięćdziesiątnicy znaleźć się w Jerozolimie.'GPo odpłynięciu stamtąd, następnego dnia przybyliśmy naprzeciw Chios, a następnego zawinęliśmy do Samos, a jeszcze na następny dotarliśmy do Miletu.V%Gdy spotkał się z nami w Assos, zabraliśmy go i przybyliśmy do Mitylene.%C My zaś udaliśmy się pierwsi na statek i odpłynęliśmy do Assos, skąd mieliśmy zabrać Pawła; tak bowiem zarządził, zamierzając sam iść pieszo.M Chłopca zaś odprowadzili żywego i odczuwano niemałą pociechę.} s Potem wszedł na górę, złamał chleb, skosztował, rozmawiał dłuższy [czas], aż do brzasku - i tak odszedł.   Paweł zaś zszedł, przypadł do niego, otoczył ramionami i powiedział: Przestańcie rozpaczać, gdyż jego dusza jest w nim.Y + Wówczas pewien młody chłopiec, imieniem Eutychus, który zmorzony snem siedział na oknie, gdy Paweł długo rozprawiał, pogrążony w śnie spadł z trzeciego piętra na dół i podniesiono go martwego.H  W górnej sali zaś, gdzie się zebraliśmy, było sporo lamp.5 cA pierwszego dnia po sabacie, gdy się zebraliśmy na łamanie chleba, Paweł, który miał odjechać nazajutrz, rozprawiał z nimi i przedłużył mowę aż do północy.My zaś odpłynęliśmy z Filippi po Dniach Przaśników i w pięć dni przybyliśmy do nich do Troady, gdzie spędziliśmy siedem dni.8kCi poszli naprzód i czekali na nas w Troadzie;.UTowarzyszył mu zaś Sopater, syn Pyrrusa z Berei, a z Tesaloniczan Arystarch i Sekundus, również Gajus z Derbe i Tymoteusz, z Azjatów natomiast Tychik i Trofim.<qgdzie zabawił trzy miesiące. A gdy zamierzał odpłynąć do Syrii, ze strony żydów doszło do spisku na niego, stąd powziął postanowienie, żeby wracać przez Macedonię.`9Przeszedł też tamte strony, niejednym Słowem dodał im otuchy i przybył do Grecji,  A gdy rozruchy ustały, Paweł posłał po uczniów i po dodaniu im zachęty, pożegnał się i odszedł, aby iść do Macedonii.  )lQ(Narażamy się bowiem na niebezpieczeństwo oskarżenia nas o dzisiejsze rozruchy, gdyż nie ma żadnej przyczyny, dzięki której moglibyśmy zdać sprawę z powodu tego zbiegowiska. Po tych słowach rozwiązał zgromadzenie.c?'Jeśli zaś czego więcej żądacie, zostanie to załatwione na prawomocnym zgromadzeniu.5c&Jeśli więc Demetriusz i rzemieślnicy, którzy są z nim, mają przeciw komuś sprawę, to odbywają się sądy, są też prokonsulowie, niech jedni drugich oskarżają.|~q%Przyprowadziliście bowiem tych mężczyzn, którzy nie są ani świętokradcami, ani bluźniercami naszej bogini.c}?$Ponieważ jest to niezaprzeczalne, trzeba wam się uspokoić i nic pochopnie nie czynić.=|s#Gdy zaś pisarz uspokoił tłum, powiedział: Ludzie, Efezjanie, kto z ludzi nie zna miasta Efezu, jako stróża świątyni wielkiej Artemidy oraz posągu, który spadł od Zeusa?{+"Lecz gdy rozpoznali, że jest żydem, jeden głos rozległ się [z ust] wszystkich. Krzyczano prawie dwie godziny: Wielka jest Artemida Efeska!#z?!Z tłumu zaś zgodnie wskazano na Aleksandra, wypchniętego naprzód przez żydów; Aleksander zaś, dał znak ręką i chciał się bronić przed ludem.y% Różni zatem różne rzeczy krzyczeli, bo zgromadzenie było w nieładzie, a większość nie wiedziała, dla jakiej przyczyny się zeszli.xrównież niektórzy z azjarchów, będący mu przyjaciółmi, posłali do niego i prosili, żeby nie ryzykował pójściem do teatru.NwGdy zaś Paweł chciał wyjść do ludu, uczniowie nie pozwolili mu;2v]I całe miasto zostało napełnione wrzawą, ruszyli też jednomyślnie do teatru, porywając z sobą Gajusa i Arystarcha, Macedończyków, towarzyszy podróży Pawła.guGGdy to usłyszeli i stali się pełni gniewu zaczęli krzyczeć: Wielka jest Artemida Efeska.t#Zagraża nam zaś nie tylko to niebezpieczeństwo, że nasze rzemiosło pójdzie w poniewierkę, ale i świątynia wielkiej bogini Artemidy zacznie być brana za nic, dojdzie też do tego, że ze swej wielkości zostanie odarta ta, którą czci cała Azja oraz cały Lsa widzicie i słyszycie, że ten Paweł nie tylko w Efezie, lecz w całej niemal Azji przekonał i odwiódł znaczny tłum, głosząc, że ci, którzy są zrobieni [pracą] rąk, nie są bogami.r zebrał ich oraz robotników przy tym samym [pracujących] i powiedział: Panowie, wiecie, że z tej pracy jest nasz dobrobyt,qGdyż pewien złotnik, imieniem Demetriusz, który wytwarzał srebrne przybytki Artemidy, i przynosił rzemieślnikom niemały zysk,]p3Mniej więcej w tym czasie doszło do niemałego zamieszania z powodu drogi [Pana].oWysłał zaś do Macedonii dwóch usługujących mu, Tymoteusza i Erasta, sam natomiast przez jakiś czas pozostał w Azji.Hn Po wypełnieniu się tych rzeczy Paweł postanowił w Duchu przejść przez Macedonię i Achaję i udać się do Jerozolimy. Mówił: Potem, gdy się tam znajdę, trzeba mi i Rzym zobaczyć.Um#W ten to sposób, według potęgi Pana, Słowo krzewiło się i umacniało.jlMZnaczna też liczba spośród tych, którzy zajmowali się czarnoksięstwem, poznosiło księgi i paliło je wobec wszystkich; gdy podliczono ich wartość, odkryto że wynosiła ona pięćdziesiąt tysięcy srebrnych monet.fkEWielu też z tych, którzy uwierzyli, przychodziło, wyznawało i ujawniało swoje praktyki.(jIStało się to zaś znane wszystkim żydom jak i Grekom, którzy mieszkali w Efezie, padł strach na nich wszystkich i zaczęto wywyższać imię Pana Jezusa.i-I rzucił się na nich człowiek, w którym był zły duch, pokonał ich wszystkich i pobił ich tak, że nadzy i poranieni uciekli z tego domu.hhIWtedy zły duch odpowiedział im: Jezusa znam i wiem, kim jest Paweł, lecz wy kim jesteście?ag;A było siedmiu synów niejakiego Scewy, arcykapłana żydowskiego, którzy to czynili.Jf  Także niektórzy z wędrownych egzorcystów żydowskich próbowali wzywać imienia Pana Jezusa nad tymi, którzy mieli złe duchy, mówiąc: Zaklinam was przez Jezusa, którego głosi Paweł.e/ tak że nawet chustki lub przepaski, które dotknęły jego skóry, noszono na słabych i ustępowały od nich choroby, a złe duchy wychodziły.Kd Bóg też przez ręce Pawła dokonywał niezwykłych dzieł mocy,c A to działo się przez dwa lata, tak że wszyscy mieszkańcy Azji, zarówno żydzi, jak i Grecy, usłyszeli Słowo Pana.Pb Gdy jednak niektórzy upierali się [przy swoim], odmawiali wiary i wobec tłumów znieważali drogę Pana, odłączył się od nich, oddzielił uczniów i codziennie rozprawiał w szkole Tyrannosa.a1Po wejściu zaś do synagogi przez trzy miesiące z ufną odwagą głosił, rozprawiał i przekonywał o sprawach dotyczących Królestwa Bożego.?`yByło zaś wszystkich tych mężczyzn około dwunastu.v_eA gdy Paweł włożył na nich ręce, zstąpił na nich Duch Święty, mówili też językami i prorokowali.F^A gdy to usłyszeli, zostali ochrzczeni w imię Pana Jezusa.]1Wtedy Paweł powiedział: Jan zanurzał w chrzcie opamiętania i powtarzał ludowi, żeby uwierzyli w Tego, który idzie za nim, to jest w Jezusa.]\3Zapytał więc: W czym więc zostaliście zanurzeni? Odpowiedzieli: W chrzcie Jana.[i zapytał ich: Czy otrzymaliście Ducha Świętego, gdy uwierzyliście? A oni mu na to: Nawet nie słyszeliśmy, że jest Duch Święty.Z +I stało się, gdy Apollos przebywał w Koryncie, że Paweł przeszedł wyżynne części i przyszedł do Efezu. Tam spotkał jakichś uczniówpYYgdyż skutecznie zbijał twierdzenia żydów, wykazując publicznie z Pism, że Jezus jest Chrystusem.EXGdy zaś zapragnął przejść do Achai, bracia zachęcili [go] i napisali do uczniów, aby go przyjęli; a on gdy się tam zjawił, bardzo pomagał tym, którzy dzięki łasce uwierzyli,"W=Zaczął on z ufną odwagą przemawiać w synagodze. A gdy Pryscylla i Akwila go usłyszeli, zajęli się nim i wyłożyli mu dokładniej drogę Bożą.V+Był on obeznany z drogą Pana, a żarliwy w duchu mówił i nauczał dokładnie tego, co dotyczyło Jezusa, zaznajomiony tylko z chrztem Jana.wUgA do Efezu przybył pewien żyd, imieniem Apollos, rodem z Aleksandrii, człowiek wymowny, biegły w Pismach.T3Tam spędził jakiś czas, a następnie wyszedł i szedł po kolei przez krainę galacką i Frygię, [a po drodze] utwierdzał wszystkich uczniów.kSOA po przybyciu do Cezarei, wstąpił do kościoła i pozdrowił go, po czym zszedł do Antiochii.kROale pożegnał się i powiedział: Za wolą Bożą jeszcze do was wrócę. I odpłynął z Efezu.MQA gdy oni prosili, aby pozostał dłuższy czas, nie zgodził się,hPIPrzybyli zaś do Efezu; tu ich pozostawił, a sam wszedł do synagogi i rozprawiał z żydami.NOA Paweł przebywał tam jeszcze przez wiele dni, po czym pożegnał się z braćmi i odpłynął do Syrii, a wraz z nim Pryscylla i Akwila po ostrzyżeniu w Kenchreach głowy - miał bowiem ślub.N/Wszyscy zaś schwytali Sostena, przełożonego synagogi, i zaczęli go bić przed krzesłem sędziowskim, lecz Galliona wcale to nie obchodziło.$MCI przepędził ich z sądu.Lskoro jednak spór dotyczy słowa, nazw i waszego własnego Prawa, zajmijcie się tym sami; ja nie chcę być sędzią w tych sprawach.IK A gdy Paweł miał otworzyć usta, Gallion powiedział do żydów: Gdyby rzeczywiście chodziło o jakieś bezprawie lub niegodziwe przestępstwo, zgodnie ze słowem przyjąłbym was, żydzi,UJ# mówiąc: Człowiek ten namawia ludzi, aby czcili Boga niezgodnie z Prawem. I  A gdy Gallion był prokonsulem Achai, żydzi powstali jednomyślnie przeciw Pawłowi i stawili go przed krzesłem sędziowskim,^H5 Pozostał tam zatem rok i sześć miesięcy, nauczając wśród nich Słowa Bożego.G dlatego, że Ja jestem z tobą i nikt się nie targnie na ciebie, aby cię skrzywdzić; gdyż liczny lud mam w tym mieście.jFM Pan zaś w nocy przez widzenie powiedział Pawłowi: Przestań się bać, lecz mów i nie milcz,!E;Kryspus zaś, przełożony synagogi, uwierzył Panu wraz z całym swoim domem, wielu też Koryntian, którzy słuchali, uwierzyło i było chrzczonych.D/A po odejściu stamtąd, wszedł do domu pewnego człowieka, imieniem Tycjusz Justus, bojącego się Boga, którego dom sąsiadował z synagogą.,CQLecz gdy mu się przeciwstawiali i bluźnili, otrząsnął szaty i powiedział do nich: Krew wasza na głowę waszą, ja jestem czysty, od teraz pójdę do pogan.B5Kiedy jednak Sylas i Tymoteusz przyszli z Macedonii, Paweł poświęcił się całkowicie Słowu, poświadczając żydom, że Jezus jest Chrystusem.cA?A w każdy szabat rozprawiał w synagodze i przekonywał zarówno żydów, jak i Greków.@wa ponieważ uprawiał to samo rzemiosło, zamieszkał u nich i pracował; byli bowiem z zawodu wytwórcami namiotów.c??I znalazł pewnego żyda imieniem Akwila, rodem z Pontu, który świeżo przybył z Italii, oraz Pryscyllę, jego żonę, dlatego że Klaudiusz zarządził, aby wszyscy żydzi opuścili Rzym, i zbliżył się do nich;6> iPotem opuścił Ateny i przyszedł do Koryntu.*=M"Niektórzy jednak mężczyźni przyłączyli się do niego i uwierzyli, a wśród nich również Dionizy Areopagita i kobieta imieniem Damaris oraz inni z nimi..<W!I tak Paweł wyszedł spośród nich.; Gdy zaś usłyszeli o wzbudzeniu z martwych, jedni zaczęli szydzić, a drudzy powiedzieli: O tym będziemy cię słuchali innym razem.Y:+zgodnie z tym też wyznaczył dzień, w którym będzie sprawiedliwie sądził zamieszkały świat przez Człowieka, którego ustanowił, a czego dowód przedstawił wszystkim, kiedy Go wzbudził z martwych.o9WPominąwszy więc czasy niewiedzy, Bóg wzywa teraz wszędzie wszystkich ludzi, aby się opamiętali,-8SBędąc więc z rodu Bożego, nie powinniśmy sądzić, że Boskość jest podobna do złota albo srebra, albo do kamienia, wytworu rzemiosła i myśli człowieka.7W Nim bowiem żyjemy i poruszamy się, i jesteśmy, jak to i niektórzy z waszych poetów powiedzieli: Jego bowiem i rodu jesteśmy.u6caby szukały Boga, czy Go może nie wyczują i nie odkryją, chociaż nie jest On daleki od każdego z nas.5+Z jednego uczynił też każdy naród ludzki, aby mieszkały na całym obliczu ziemi, ustalając określone czasy i granice ich zamieszkiwania,4ani też nie służy Mu się rękami ludzkimi, jak gdyby czegoś potrzebował, gdyż sam daje wszystkim życie i tchnienie, i wszystko.3Bóg, który stworzył świat i wszystko, co na nim, On, który jest Panem nieba i ziemi, nie mieszka w przybytkach zbudowanych ręką=2sPrzechodząc bowiem i przyglądając się waszym świętościom, znalazłem też ołtarz, na którym napisano: Nieznanemu Bogu. Co zatem czcicie, nie znając - to ja wam głoszę.1{A Paweł, stanął na środku Areopagu i powiedział: Mężowie ateńscy! Postrzegam was jako religijnych we wszystkim.0A wszyscy Ateńczycy mieszkającym tam cudzoziemcy na nic innego nie mieli tyle czasu, co na opowiadanie lub słuchanie czegoś nowszego.h/IBo jakieś nowe rzeczy wnosisz nam do uszu; dlatego chcemy wiedzieć, o co właściwie chodzi..%Zabrali go więc i zaprowadzili na Areopag, mówiąc: Czy możemy dowiedzieć się, co to za nowa nauka, która jest przez ciebie głoszona?-Niektórzy zaś z filozofów epikurejskich i stoickich ścierali się z nim. I jedni mówili: Cóż to chce nam powiedzieć ten zbieracz? Drudzy zaś: Zdaje się, że jest głosicielem obcych demonów. Głosił im bowiem dobrą nowinę o Jezusie i zmartwychwstaniu.,Rozprawiał więc w synagodze z żydami i z pobożnymi, a na rynku każdego dnia z tymi, którzy się tam akurat znaleźli.r+]Czekając na nich w Atenach, Paweł burzył się w swoim duchu na widok miasta oddanego bałwochwalstwu.-*SCi z kolei, którzy towarzyszyli Pawłowi zaprowadzili [go] aż do Aten, wzięli polecenie dla Sylasa i Tymoteusza, aby czym prędzej przyszli do niego, i odeszli.w)gWtedy bracia natychmiast wyprawili Pawła, aby poszedł nad morze, Sylas natomiast i Tymoteusz tam pozostali.!(; A gdy żydzi z Tesaloniki dowiedzieli się, że i w Berei było przez Pawła głoszone Słowo Boże, udali się tam, poruszając i podburzając tłumy.z'm Wielu więc rzeczywiście uwierzyło, również niemało spośród wybitnych kobiet, Greczynek, oraz mężczyzn.,&Q którzy byli szlachetniejszego usposobienia od tych w Tesalonice; przyjęli oni Słowo z całą gotowością i codziennie badali Pisma, czy tak się rzeczy mają. %  Bracia zaś zaraz w nocy wyprawili Pawła i Sylasa do Berei. Ci natomiast, po zjawieniu się tam, chodzili do synagogi żydów,I$  lecz po wzięciu kaucji od Jazona i pozostałych, zwolnili ich.R#Słuchając tego, tłum zaś oraz przełożeni miasta zaniepokoili się,"}a Jazon ich przyjął; wszyscy oni występują przeciwko postanowieniom cesarza, głosząc, że jest inny król - Jezus.4!aGdy ich jednak nie znaleźli, wlekli Jazona i niektórych braci przed przełożonych miasta, krzycząc: Ci, którzy wzburzyli cały zamieszkały świat, przybyli i tutaj,i KŻydzi zaś, powodowani zazdrością, dobrali sobie niektórych niegodziwych mężczyzn spośród próżnujących na rynku, wywołali zbiegowisko, wzburzyli miasto, naszli dom Jazona i próbowali wyprowadzić ich przed lud.(II niektórzy z nich zostali przekonani i przyłączeni do Pawła i Sylasa, również wielki tłum spośród pobożnych Greków oraz niemało wybitnych kobiet.'wyjaśniając i dowodząc, że Chrystus musiał cierpieć i powstać z martwych oraz: To jest Chrystus - ten Jezus, którego ja wam głoszę.}sPaweł zaś, zgodnie z przyzwyczajeniem, wszedł do nich i przez trzy szabaty rozprawiał z [powołaniem] na Pisma,f GA gdy przeszli Amfipolis i Apolonię, przybyli do Tesaloniki, gdzie była synagoga żydowska.r](Po wyjściu więc z więzienia, wstąpili do Lidii, a gdy zobaczyli braci, dodali im zachęty i odeszli.X)'Przybyli więc, przeprosili ich, wyprowadzili i prosili, aby odeszli z miasta.mS&Siepacze donieśli pretorom te słowa. A ci gdy usłyszeli, że są Rzymianami, przestraszyli się.c?%Paweł jednak powiedział do nich: Wychłostali nas, ludzi będących Rzymianami, publicznie bez sądu, wrzucili nas do więzienia; a teraz potajemnie nas wypędzają? O, nie! Niech tu sami przyjdą i nas wyprowadzą.%C$Stróż więzienny z kolei oznajmił te słowa Pawłowi: Pretorzy przysłali polecenie, że macie być zwolnieni; teraz zatem wyjdźcie i idźcie w pokoju.\1#A gdy nastał dzień, posłali pretorzy siepaczy z poleceniem: Zwolnij tych ludzi.yk"Wprowadził ich też do swojego domu, zastawił stół i wraz z całym domem cieszył się, że uwierzył Bogu.y!Wtedy wziął ich w tej godzinie, w nocy, obmył od ran, i zaraz został ochrzczony on sam i wszyscy jego [domownicy].Z- I opowiedzieli mu Słowo Pana - [jemu] oraz wszystkim, którzy byli w jego domu.]3Oni zaś odpowiedzieli: Uwierz w Pana Jezusa, a będziesz zbawiony, ty i twój dom.eCa gdy ich wyprowadził na zewnątrz, zapytał: Panowie, co mam czynić, abym był zbawiony?r]Wtedy poprosił o światło, wskoczył do środka i zdjęty przerażeniem, przypadł do Pawła i Sylasa,^5Lecz Paweł głośno zawołał: Nie czyń sobie nic złego, bo wszyscy tu jesteśmy. \~~k}g||m{zyyayxUw|wvquu6ts|srqqgqpmpoynn?mmm lkkjj/i\i hhh+gYff> =t=<1;;::o99k887w7 66.5U44:33(2 11(006//"..(-S,,k++i+7*))a((B''#&&%%%.$##L""!y! oc2J_6*Jq#G1]" P % 6 \ w &E8o`yM mjak i mężczyźni pozostawili naturalną potrzebę kobiety i zapłonęli swoją żądzą płciową względem siebie nawzajem, mężczyźni z mężczyznami popełniając bezwstyd i odbierając na sobie samych zapłatę godną ich zboczenia.zL oDlatego wydał ich Bóg na pastwę hańby; bo zarówno ich kobiety zamieniły potrzeby naturalne na nienaturalne,K 7tych, którzy prawdę Boga zmienili w fałsz oraz oddawali cześć i służyli stworzeniu zamiast Stwórcy, który jest godny chwały na wieki. Amen.jJ ODlatego wydał ich Bóg w żądze ich serc na nieczystość plugawienia ich ciał między sobą - I Zamienili też chwałę nieśmiertelnego Boga na podobiznę obrazu śmiertelnego człowieka oraz ptaków, czworonogów i płazów.7H kPodając się za mądrych, stali się głupimi.WG )dlatego że po poznaniu Boga, nie oddali Mu chwały ani nie podziękowali jako Bogu, lecz w swoim powątpiewaniu stali się niezdolni do poprawnego myślenia i zaciemniona została bezmyślność ich serca.(F KJego niewidzialne bowiem, od założenia świata w czynach pojmowane, [to jest] Jego wieczna moc i boskość, są wyraźnie widziane, tak że są bez wymówki,\E 3Dlatego że [to, co] rozpoznawalne [u] Boga, jest dla nich jawne - Bóg im ukazał.D 5Gniew Boży z nieba objawia się bowiem przeciw wszelkiej bezbożności i niesprawiedliwości ludzi, którzy w niesprawiedliwości tłumią prawdę.C bo jest w niej objawiona sprawiedliwość Boża, z wiary do wiary, jak napisano: Sprawiedliwy zaś będzie żył z wiary. B  Gdyż nie wstydzę się ewangelii, jest ona bowiem mocą Bożą dla zbawienia każdego wierzącego, najpierw żyda, potem Greka,QA Tak więc, co do mnie, gotów jestem i wam w Rzymie głosić ewangelię.N@ Jestem dłużnikiem Greków i barbarzyńców, mądrych i niemądrych.a? = Nie chcę zaś, bracia, abyście nie wiedzieli, że często zamierzałem przyjść do was - lecz aż dotąd miałem przeszkody - aby zebrać jakiś plon także wśród was, podobnie jak wśród pozostałych narodów.c> A to znaczy, aby razem doznać zachęty wśród was przez wzajemną wiarę - waszą i moją.q= ] Bardzo bowiem pragnę was zobaczyć, aby udzielić wam nieco duchowego daru łaski dla utwierdzenia was,m< U zawsze w moich modlitwach prosząc, aby jakoś udało mi się wreszcie w woli Boga do was przyjść.|; s Świadkiem bowiem jest mi Bóg, któremu służę w moim duchu w ewangelii Jego Syna, jak nieustannie was wspominam:  Najpierw dziękuję mojemu Bogu przez Jezusa Chrystusa za was wszystkich, że wasza wiara rozgłaszana jest w całym świecie.9 3wszystkim, którzy jesteście w Rzymie, umiłowanym Boga, powołanym świętym: Łaska wam i pokój od Boga, naszego Ojca, i Pana Jezusa Chrystusa.G8  wśród których i wy jesteście, powołani Jezusa Chrystusa -7 przez którego otrzymaliśmy łaskę i apostolstwo dla posłuszeństwa wiary względem Jego imienia we wszystkich narodach,6 )który według ducha uświęcenia został ustanowiony Synem Bożym w mocy przez zmartwychwstanie umarłych, o Jezusie Chrystusie, naszym Panu,D5 o Jego Synu, pochodzącym według ciała z nasienia Dawida,V4 'którą już wcześniej obiecał przez swoich proroków w Pismach Świętych,Z3 1Paweł, sługa Chrystusa Jezusa, powołany apostoł, oddzielony do ewangelii Boga,t2agłosząc Królestwo Boże i nauczając o Panu Jezusie Chrystusie z całą ufną odwagą - bez przeszkód.1 I pozostał przez całe dwa lata w wynajętym przez siebie mieszkaniu i przyjmował wszystkich, którzy do niego przychodzili, 0-z/mNiechże wam zatem będzie wiadome, że poganom zostało posłane to zbawienie Boże, oni też będą słuchać.X.)Utyło bowiem serce tego ludu i uszami ciężko słuchali, i swoje oczy zamknęli, aby nie zobaczyć oczami i nie usłyszeć uszami, I nie rozumieć sercem, i nie nawrócić się, A ja bym ich nie uleczył.-mówiąc: Przyjdź do tego ludu i powiedz: Będziecie słuchać uszami i nie zrozumiecie; Widząc będziecie patrzeć i nie zobaczycie.5,cPoróżnieni zaś między sobą zaczęli się rozchodzić, gdy Paweł powiedział jedno słowo: Trafnie Duch Święty powiedział do waszych ojców przez proroka Izajasza,Y++I jedni dawali się przekonać temu, co mówił, drudzy natomiast nie wierzyli.l*QWyznaczyli mu więc dzień i przyszli do niego w gościnę jeszcze liczniej, a on od rana do wieczora wyjaśniał im [sprawę] poświadczając Królestwo Boże i przekonując o Jezusie na podstawie Prawa Mojżesza i proroków. ) Ale chcielibyśmy do ciebie usłyszeć, co myślisz, gdyż wiadomo nam o tej herezji, że wszędzie spotyka się ze sprzeciwem.7(gWówczas powiedzieli do niego: My nie otrzymaliśmy z Judei żadnych pism o tobie ani też nikt z braci nie przybył i nie doniósł ani nie powiedział od tobie nic złego. 'Dlatego też zaprosiłem was, aby się z wami zobaczyć i porozmawiać, bo z powodu nadziei Izraela łańcuch ten mam założony.&Lecz gdy żydzi sprzeciwili się temu, uznałem za konieczne odwołać się do cesarza, nie jakbym miał mój naród za coś oskarżać.}%sktórzy po przesłuchaniu chcieli mnie zwolnić, ponieważ nie znaleźli u mnie żadnego powodu do wyroku śmierci.$)I stało się po trzech dniach, że zwołał on tych, którzy byli przywódcami żydów. A gdy się zeszli, zwrócił się do nich: Mężowie bracia, nie uczyniłem nic przeciw ludowi ani zwyczajom ojczystym, że jako więźnia wydano mnie w Jerozolimie w ręce Rzymian,m#SA gdy weszliśmy do Rzymu, pozwolono Pawłowi mieszkać osobno z żołnierzem, który go pilnował.0"YTam bracia usłyszeli o naszym przybyciu i wyszli nam na spotkanie aż do Forum Appii i do Tres Tabernae. Gdy Paweł ich ujrzał, podziękował Bogu i nabrał otuchy.r!]Tam spotkaliśmy braci i proszeni przez nich pozostaliśmy u nich siedem dni. I tak doszliśmy do Rzymu. / Stamtąd, po podniesieniu kotwicy, dotarliśmy do Regium. A gdy po jednym dniu powiał wiatr południowy i drugiego dnia przybyliśmy do Puteoli.I  Nim przypłynęliśmy do Syrakuz, gdzie pozostaliśmy trzy dni.{o Po trzech miesiącach odpłynęliśmy statkiem, który zimował na wyspie, aleksandryjskim, z godłem Bliźniąt.gG Okazywali nam też wiele szacunku, a gdy mieliśmy odpłynąć, nałożyli tego, co potrzeba.xi A gdy to się stało, również pozostali, którzy na wyspie mieli słabości, przychodzili i byli uzdrawiani.2]Zdarzyło się zaś, że ojciec Publiusza leżał złożony gorączką i czerwonką; Paweł wstąpił do niego, pomodlił się, włożył na niego ręce i wyleczył go./A w pobliżu tego miejsca znajdowały się dobra naczelnika wyspy, imieniem Publiusz, który nas przyjął i przez trzy dni przyjaźnie gościł.H oni tymczasem oczekiwali, że spuchnie lub zaraz padnie trupem. Gdy jednak długo czekali i widzieli, że nic niestosownego z nim się nie dzieje, zmienili zdanie i mówili, że jest bogiem.I Lecz on strząsnął gada w ogień i nie ucierpiał nic złego;ONa widok gada zwisającego u jego ręki, tubylcy zaczęli mówić między sobą: Człowiek ten jest na pewno mordercą, bo chociaż wyszedł cało z morza, Sprawiedliwość nie pozwoliła mu żyć.wA gdy Paweł zgarnął kupę chrustu i włożył na ogień, od gorąca wypełzła żmija i uczepiła się jego ręki.!;Tubylcy zaś okazali nam niespotykaną życzliwość, bo rozpalili ognisko i zajęli się nami wszystkimi; zaczął bowiem padać deszcz i było zimno.b ?A gdy zostaliśmy ocaleni, wówczas dowiedzieliśmy się, że wyspa ta nazywa się Malta./,a pozostałym [płynąć] jednym na deskach innym na czymś ze statku. W ten sposób stało się, że wszyscy ocaleli i przedostali się na ląd.2]+Jednak setnik, chcąc ocalić Pawła, przeszkodził ich zamiarowi, rozkazał natomiast tym, którzy są stanie pływać, aby pierwsi skoczyli do morza i wyszli na ląd,{o*Wtedy żołnierze powzięli zamiar pozabijania więźniów tak, by żaden po dopłynięciu do brzegu nie uciekł.|q)Gdy jednak wpadli na mieliznę, osiedli ze statkiem, i o ile dziób osadzony, rufa była targana przez napór fal.0Y(Usunęli zatem kotwice zostawiając je w morzu i po równoczesnym zluzowaniu wiązań sterowych i wystawieniu przedniego żagla podmuchowi trzymali kurs na wybrzeże.+O'Gdy nastał dzień, nie rozpoznawali lądu, dostrzegli jednak jakąś zatokę mającą płaskie wybrzeże, do którego zamierzali, o ile można, przybić statek.N &Nasyceni posiłkiem, odciążyli statek wyrzucając zboże do morza.J  %Było nas zaś na statku dusz dwieście siedemdziesiąt sześć.K $Gdy zostali pocieszeni, również oni wszyscy przyjęli posiłek.k O#Po tych słowach, wziął chleb, podziękował Bogu wobec wszystkich, złamał i zaczął jeść. '"Dlatego zachęcam was od przyjęcia posiłku, bo to przyczyni się do waszego ocalenia; nikomu bowiem z was nawet włos z głowy nie spadnie.D!Kiedy natomiast miał nastać dzień, Paweł zachęcał wszystkich, aby wzięli posiłek, mówiąc: Dziś czternasty dzień, jak czekacie i pozostajecie bez posiłku nic nie przyjmując.T! Wtedy żołnierze odcięli liny łodzi ratunkowej i pozwolili jej spaść.|qPaweł powiedział setnikowi oraz żołnierzom: Jeśli ci nie pozostaną na statku, wy nie zdołacie się ocalić.1A gdy żeglarze próbowali uciec ze statku i opuścili na morze łódź ratunkową pod pozorem, że chcą od dziobu statku rozciągnąć kotwicę,yW obawie zatem, abyśmy nie wpadli na skaliste miejsca, z rufy zrzucono cztery kotwice i modlono się o nastanie dnia.,QPo spuszczeniu sądy stwierdzili dwadzieścia sążni, a po przepłynięciu krótkiej odległości i ponownym spuszczeniu sądy, stwierdzili piętnaście sążni.5A gdy nastała czternasta noc jak nas nosiło po Adriatyku, około północy żeglarze zaczęli przypuszczać, że zbliża się do nich jakiś ląd./YTrzeba nam zboczyć na jakąś wyspę.oWDlatego bądźcie dobrej myśli, mężowie; wierzę bowiem Bogu, że będzie tak, jak mi powiedziano. i powiedział: Nie bój się, Pawle; przed cesarzem trzeba ci stanąć i oto Bóg darował ci wszystkich, którzy płyną z tobą.n~UGdyż tej nocy stanął przy mnie anioł tego Boga, do którego należę i któremu oddaję cześć,t}aA teraz radzę wam być dobrej myśli; bo straty żadnej duszy spośród was nie będzie - oprócz statku.Q|Kiedy zaś już długo byli bez posiłku, wówczas Paweł stanął pośród nich i powiedział: Mężowie, trzeba było, posłuchać mej rady i nie odpływać z Krety i uniknąć tej szkody i straty.,{QGdy zaś przez wiele dni nie ukazywało się ani słońce ani gwiazdy, a sztorm niemało napierał, cała pozostała nadzieja a nasze ocalenie zaczęła zanikać.GzA trzeciego dnia własnymi rękami wyrzucili osprzęt statku.sy_Ponieważ jednak burza rzucała nami gwałtownie, następnego dnia zaczęto wyrzucać za burtę ładunek.x-po wciągnięciu której użyto lin do opasania statku, w obawie, aby nie wpaść na Syrtę, opuścili pływającą kotwicę, i tak ich niosło.owWPędząc pod osłoną wysepki, zwanej Klauda, z trudem zdołaliśmy zabezpieczyć łódź ratunkową,}vsgdy zaś statek został porwany i nie mógł sprostać wiatrowi, poddaliśmy się wiatrowi i daliśmy się unosić.Zu-Jednak niedługo potem uderzył od jej strony huraganowy wiatr, zwany Eurakylon;ty Gdy zaś powiał łagodny wiatr z południa, sądząc, że dopną celu, podnieśli kotwicę i płynęli bliżej Krety.s/ A ponieważ przystań była nieodpowiednia dla przetrzymywania statków przez zimę, większość powzięła postanowienie, aby stamtąd odpłynąć i, o ile można dostać się do Feniksu, aby przezimować w przystani na Krecie, patrzącej na południowy zachód i półnourc Setnik jednak bardziej ufał sternikowi i właścicielowi statku niż temu, co było mówione przez Pawła.q% Mężowie, wiem z doświadczenia, że żegluga będzie ze szkodą i wielką stratą nie tylko dla ładunku i statku, ale i dla naszych dusz.p A że upłynął znaczny czas i żegluga była już niebezpieczna, bo i okres postu już minął, Paweł przestrzegał ich:oa przemieszczając się z trudem wzdłuż niej, dobiliśmy do pewnego miejsca o nazwie Piękne Przystanie, w pobliżu miasta Lasaia.Un#Płynąc powoli znaczną liczbę dni, z trudem dotarliśmy na wysokość Knidos; ponieważ jednak wiatr nie pozwalał nam posuwać się naprzód, popłynęliśmy pod osłoną Krety na wysokość Salmone,imKTam setnik znalazł statek aleksandryjski, który płynął do Italii, i umieścił nas na nim.nlUa po przepłynięciu otwartego morza na wysokości Cylicji i Pamfilii, przybyliśmy do Miry w Licji.ikKGdy wyruszyliśmy stamtąd, płynęliśmy pod osłoną Cypru, ponieważ wiatry były przeciwne,j7Następnego dnia przybyliśmy do Sydonu, gdzie Juliusz potraktował Pawła przyjaźnie i pozwolił pójść do przyjaciół, by skorzystał z opieki.-iSWsiedliśmy więc na statek adramyteński, który miał płynąć do portów Azji, i wyruszyliśmy w drogę mając ze sobą Arystarcha, Macedończyka z Tesaloniki.h 3A gdy postanowiono, że mamy odpłynąć do Italii, przekazano Pawła i kilku innych więźniów setnikowi imieniem Juliusz, z kohorty Czcigodnego.zgm Agryppa zaś powiedział do Festusa: Człowiek ten mógłby być zwolniony, gdyby nie odwołał się do cesarza.fa gdy się oddalili, rozmawiali miedzy sobą: Człowiek ten nie robi nic, co by zasługiwało na śmierć lub więzienie.We'Wtedy powstał król, namiestnik, Berenika oraz ci, którzy z nimi siedzieli,@dyA Paweł: Chciałbym, by Bóg sprawił, aby - zaraz czy później - nie tylko ty, ale i wszyscy, którzy mnie dziś słuchają, stali się tacy, jak ja jestem, oprócz tych więzów.Yc+A na to Agryppa do Pawła: Zaraz mnie przekonujesz, by zrobić chrześcijanina.EbCzy wierzysz, królu Agryppo, prorokom? Wiem, że wierzysz.QaWie bowiem o tych sprawach król, do którego też z ufną odwagą mówię, gdyż jestem przekonany, że nic z tych rzeczy nie umknęło jego uwadze, bo też nie dokonało się to w jakimś zakątku.k`OPaweł na to: Nie szaleję, najdostojniejszy Festusie, lecz wypowiadam słowa prawdy i rozsądku._A gdy on to mówił w swojej obronie, Festus zawołał donośnym głosem: Szalejesz, Pawle! Wielka uczoność kieruje cię w szaleństwo.^/że Chrystus [będzie] poddany cierpieniom, że jako pierwszy ze zmartwychwstania umarłych ma głosić światło zarówno ludowi, jak i poganom.d]APonieważ jednak doznałem pomocy od Boga aż do dnia dzisiejszego, ostałem się i świadczę zarówno małemu, jak i wielkiemu, nie mówiąc nic oprócz tego, co powiedzieli prorocy, że ma się stać, oraz Mojżesz,b\=Z tych powodów żydzi schwytali mnie, gdy byłem w świątyni i usiłowali zamordować.K[ale najpierw tym w Damaszku, następnie w Jerozolimie, potem na całym obszarze Judy i wśród pogan głosiłem, aby się opamiętali, zwrócili do Boga i spełniali uczynki godne opamiętania.WZ'Dlatego też, królu Agryppo, nie byłem nieposłuszny temu widzeniu z nieba,FYaby otworzyć ich oczy, odwrócić od ciemności do światła i od władzy szatana do Boga, aby otrzymali oni odpuszczenie grzechów oraz dział wśród uświęconych przez wiarę we Mnie.LXWyrwę cię od tego ludu i od pogan, do których Ja cię posyłam,xWiAle powstań i stań na swoich nogach, na to bowiem ci się ukazałem, aby cię sobie już uprzednio ręką wybrać na podwładnego i świadka nie tylko tych rzeczy, w których Mnie zobaczyłeś, ale i tych, w których będę ci pokazany.pVYA ja zapytałem: Kto jesteś, Panie? A Pan odpowiedział: Ja jestem Jezus, którego ty prześladujesz.FUA gdy wszyscy upadliśmy na ziemię, usłyszałem głos, który mówił do mnie w dialekcie hebrajskim: Saulu, Saulu, dlaczego Mnie prześladujesz? Trudno ci przeciw ościeniowi wierzgać.5Tc w środku dnia, na drodze, zobaczyłem, o królu, światło z nieba, przewyższające jasność słońca, które zewsząd oświeciło mnie oraz tych, którzy szli ze mną.qS[ W tych okolicznościach, gdy udawałem się do Damaszku z pełnomocnictwem i poleceniem arcykapłanów,'RG Często karząc ich po wszystkich synagogach, zmuszałem do bluźnierstwa, szalejąc rzeczywiście niezmiernie, prześladowałem ich nawet w obcych miastach.SQ co też zrobiłem w Jerozolimie, gdzie wielu spośród świętych ja w więzieniach zamknąłem, gdy od arcykapłanów otrzymałem władzę, a przy skazywaniu ich na śmierć - rzuciłem kamyk przeciw.jPM A zatem ja sam uważałem, że należy gwałtownie wystąpić przeciw imieniu Jezusa z Nazaretu,eOCSkoro Bóg wzbudza umarłych, to dlaczego uważane jest to przez was za rzecz nie do wiary?SNktórej spełnienia spodziewa się dostąpić naszych dwanaście pokoleń, gdy nocą i dniem z wytrwałością odprawia służbę, i z powodu której to nadziei jestem oskarżany przez żydów, królu.hMIA teraz stoję sądzony z powodu nadziei związanej z daną przez Boga naszym ojcom obietnicy,Lod dawna wiedzą - gdyby chcieli poświadczyć - że żyłem według najsurowszego stronnictwa naszej religii jako faryzeusz.K1A zatem moją drogę życia, które od młodości, od początku toczyło się pośród mojego narodu, a też w Jerozolimie, znają wszyscy żydzi;J#szczególnie, że jesteś znawcą wszystkich zwyczajów, jak też spornych zagadnień żydów. Dlatego proszę, wysłuchaj mnie cierpliwie.(IIUważam się za szczęśliwego, królu Agryppo, że mogę się dziś wobec ciebie bronić w związku ze wszystkimi sprawami, o które oskarżają mnie żydzi, H Agryppa zaś zwrócił się do Pawła: Pozwala ci się mówić o sobie. Wówczas Paweł wyciągnął rękę i zaczął się bronić:rG]Nierozsądne bowiem wydaje mi się posyłać więźnia, a nie podać wysuwanych przeciw niemu zarzutów.UF#Nie mam jednak nic pewnego, co mógłbym o nim napisać panu, dlatego przyprowadziłem go przed was, a szczególnie przed ciebie, królu Agryppo, abym po przeprowadzonym przesłuchaniu miał co napisać. E9Ja jednak stwierdziłem, że nie popełnił on niczego, co zasługuje na śmierć, a gdy sam odwołał się do Czcigodnego, postanowiłem go posłać.DWtedy Festus rozpoczął: Królu Agryppo oraz wszyscy mężowie, którzy jesteście z nami obecni, widzicie tego, o którego cały tłum żydów wystąpił do mnie zarówno w Jerozolimie, jak i tutaj, wołając, że nie powinien on już dłużej żyć.UC#Gdy nazajutrz Agryppa i Berenika przyszli z przesadną okazałością, gdy wraz z dowódcami i głównymi osobistościami z miasta weszli do audytorium, i gdy Festus wydał rozkaz, przyprowadzono Pawła.BWtedy Agryppa powiedział do Festusa: Chciałbym i ja posłuchać tego człowieka. Jutro - odpowiedział - go usłyszysz.*AMPonieważ jednak Paweł wniósł odwołanie, by go zatrzymać pod strażą aż do wyroku Czcigodnego, rozkazałem go strzec, dopóki nie odeślę go do cesarza. @ Ja natomiast, niepewny jak te sprawy zbadać, zapytałem, czy chciałby pójść do Jerozolimy i tam być o te rzeczy sądzony.(?Imieli natomiast przeciw niemu jakieś zagadnienia dotyczące ich własnej religii oraz jakiegoś nieżyjącego Jezusa, o którym Paweł twierdził, że żyje.>przeciw któremu oskarżyciele w swoim wystąpieniu nie wnieśli żadnego z tych złych oskarżeń, które ja zakładałem,=5Gdy więc przyszli tu razem ze mną, niezwłocznie, następnego dnia, zasiadłem na krześle sędziowskim i kazałem przyprowadzić tego człowieka,d<AOdpowiedziałem im, że nie ma u Rzymian zwyczaju wydawać jakiegoś człowieka na łaskę i niełaskę, zanim oskarżany nie stanie twarzą w twarz wobec oskarżycieli i nie dostanie miejsca do obrony przed zarzutami.!;;W czasie mojego pobytu w Jerozolimie arcykapłani i prezbiterzy żydowscy wnieśli przeciw niemu sprawę, domagając się na niego skazującego wyroku.':GA gdy już wiele dni tam przebywali, Festus przedstawił królowi sprawę Pawła, mówiąc: Jest tu pewien człowiek pozostawiony przez Feliksa w więzieniu.a9; Po upływie kilku dni przybyli do Cezarei król Agryppa i Berenika, i powitali Festusa.u8c Wtedy Festus porozumiał się z radą i odpowiedział: Odwołałeś się do cesarza, do cesarza pójdziesz.x7i Jeśli więc zrobiłem coś złego i popełniłem coś godnego śmierci, nie wzbraniam się umrzeć; ale jeśli nie ma nic w tym, o co mnie ci oskarżają, nikt mnie nie może im wydać na łaskę i niełaskę. Odwołuję się do cesarza.*6M Paweł jednak odpowiedział: Stanąłem przed krzesłem sędziowskim cesarza i jemu trzeba mnie sądzić. Żydom w niczym nie zawiniłem, jak i ty wiesz dobrze.65e Festus zaś, chcąc żydom wyświadczyć łaskę, odezwał się do Pawłowi tymi słowy: Czy chcesz wstąpić do Jerozolimy i tam być przede mną w tych sprawach sądzony?4Paweł natomiast bronił się: Niczym nie zgrzeszyłem ani przeciw Prawu żydowskiemu, ani przeciw świątyni, ani przeciw cesarzowi.$3AA gdy on się zjawił, żydzi, którzy przybyli z Jerozolimy, obstąpili go i obciążyli wieloma ciężkimi zarzutami, których nie potrafili udowodnić.B2}Zabawił zatem wśród nich nie więcej niż osiem lub dziesięć dni, po czym zstąpił do Cezarei, gdzie nazajutrz zasiadł na krześle sędziowskim i polecił przyprowadzić Pawła.(1INiech więc ci spośród was - mówił - którzy są pełnomocni, zstąpią razem [ze mną] i oskarżą go, skoro człowiek ten popełnił coś niestosownego.w0gLecz Festus odpowiedział, że Paweł osadzony jest pod strażą w Cezarei i że on sam niebawem tam wyruszy.//prosząc, aby im okazał łaskę w jego sprawie i [zechciał] przesłać go do Jerozolimy - bo urządzali zasadzkę, aby go zgładzić po drodze.. gdzie arcykapłani oraz główni [przedstawiciele] żydów wnieśli do niego oskarżenie przeciwko Pawłowi. Nalegali na niegok- QFestus zatem, gdy postawił nogę w prowincji, po trzech dniach wstąpił z Cezarei do Jerozolimy, ,9Po upływie dwóch lat Feliks otrzymał następcę, Poncjusza Festusa. Chcąc jednak zyskać względy żydów, Feliks pozostawił Pawła w więzieniu.+wJednocześnie miał nadzieję, że Paweł da mu pieniądze; dlatego częściej po niego posyłał i rozmawiał z nim.D*Lecz gdy zaczął mówić o sprawiedliwości, o wstrzemięźliwości i o nadchodzącym sądzie, Feliks przestraszony odpowiedział: Na teraz odejdź, gdy znajdę czas, poślę po ciebie.))KA po kilku dniach przybył Feliks z własną żoną Druzyllą, która była żydówką, posłał po Pawła i wysłuchał go w sprawie wiary w Chrystusa Jezusa.n(URozkazał setnikowi strzec go, stosować ulgę i nikomu z jego bliskich nie bronić mu posługiwać.+'OFeliks zaś odroczył ich, dokładniej zaznajomiony z tym, co dotyczy Drogi, powiedział: Gdy dowódca Lizjasz przybędzie, wydam postanowienie w waszej sprawie.&-Chyba tylko ten jeden okrzyk, który wydałem, gdy stałem pośród nich: Jestem dziś postawiony przed waszym sądem z powodu zmartwychwstania.o%WAlbo niech ci oto sami powiedzą, jaką nieprawość znaleźli u mnie, gdy stałem przed sanhedrynem.t$ajacyś żydzi z Azji, którzy powinni tu być przed tobą i oskarżać, jeżeli mają coś przeciwko mnie.j#Mprzy których napotkali mnie w świątyni, po dokonaniu oczyszczenia, bez tłumu i bez zgiełku,f"EA po wielu latach przybyłem, aby mojemu narodowi uczynić wsparcie oraz [złożyć] ofiary,d!AW tym też sam usilnie się staram mieć sumienie nieskazitelne wobec Boga i ludzi zawsze.& Emam przy tym nadzieję względem Boga, [spełnienia] której również oni sami oczekują, że nastąpi zmartwychwstanie sprawiedliwych i niesprawiedliwych.X)To natomiast wyznaję przed tobą, że zgodnie z drogą, którą nazywają herezją w ten sposób służę ojczystemu Bogu, wierząc wszystkiemu temu, co zgodne z Prawem, oraz temu, co napisano u proroków;U# ani też nie mogą dowieść przed tobą tego, o co mnie teraz oskarżają.  I nie napotkali mnie świątyni na sporze z kimkolwiek, ani na wywoływaniu buntu tłumu czy to w synagogach, czy po mieście,  Możesz sprawdzić, że nie upłynęło więcej niż dwanaście dni, odkąd przybyłem do Jerozolimy, aby złożyć pokłon [Bogu].N A gdy namiestnik skinął na niego, aby mówił, Paweł odpowiedział: Wiedząc, że od wielu lat jesteś sędzią tego narodu, w dobrej myśli podejmuję obronę w sprawach, które mnie dotyczą.]3 Żydzi również potwierdzili oskarżenie, zapewniając, że tak się sprawy mają.q[Od niego też - jeśli wypytasz o to wszystko - sam się możesz dowiedzieć o tym, o co go oskarżamy. -MPróbował on też zbezcześcić świątynię i jego schwytaliśmy.OStwierdziliśmy bowiem, że ten człowiek [szerzy] zarazę i wywołuje powstania wśród wszystkich żydów po całym zamieszkałym świecie jako przywódca heretyckiego stronnictwa Nazarejczyków.nUAby zaś więcej cię nie trudzić, proszę, abyś nas pokrótce w swojej cierpliwości wysłuchał.dAZawsze i wszędzie przyjmujemy to, najdostojniejszy Feliksie, z wszelką wdzięcznością.:mA gdy został wezwany, Tertullus zaczął oskarżać, mówiąc: Wiele pokoju zażywamy dzięki tobie i reformom mającym miejsce w tym narodzie za sprawą twojej przezorności.B A po pięciu dniach przybył arcykapłan Ananiasz z niektórymi prezbiterami oraz z rzecznikiem prawnym, niejakim Tertullusem; wnieśli oni przed namiestnikiem pozew przeciwko Pawłowi.|q#powiedział: Przesłucham cię, gdy zjawią się też twoi oskarżyciele. I polecił go strzec w pretorium Heroda.|q"[Namiestnik] po przeczytaniu listu, zapytał, z jakiej jest prowincji, a gdy się dowiedział się, że z Cylicji,\1!Ci natomiast przybyli do Cezarei, oddali list namiestnikowi i dostawili mu Pawła.T! Nazajutrz zaś pozwolili jezdnym z nim odjechać i powrócili do twierdzy.q [Żołnierze więc, według tego, co im rozkazano, wzięli Pawła i zaprowadzili go nocą do Antipatris.B }A gdy mi doniesiono, że będzie zasadzka na tego człowieka, natychmiast wysłałem [go] do ciebie, a oskarżycieli powiadomiłem, aby przed tobą powiedzieli, co mają przeciw niemu. Odkryłem, że oskarżają go o sporne zagadnienia dotyczące ich Prawa, nie ma zaś zarzutu godnego śmierci lub więzów.h IChcąc też poznać przyczynę, dla której go oskarżali, sprowadziłem go do ich sanhedrynu. 3Człowieka tego schwytanego przez żydów z zamiarem zabicia przez nich, uratowałem wraz z wojskiem, gdy się dowiedziałem, że jest Rzymianinem.V%Klaudiusz Lizjasz najdostojniejszemu namiestnikowi Feliksowi - pozdrowienia.,SNapisał też list w takiej formie:rozkazał też podstawić zwierzęta juczne, aby wsadzić na nie Pawła i bezpiecznie go odstawić do namiestnika Feliksa.`9Następnie przywołał jakichś dwóch spośród setników i polecił: Przygotujcie dwustu żołnierzy, aby poszli aż do Cezarei oraz siedemdziesięciu jezdnych i dwustu oszczepników - od trzeciej godziny w nocy;wgDowódca zatem odesłał młodzieńca i polecił: Przed nikim się nie wygadaj, że mi te rzeczy wyjawiłeś.%Lecz ty nie daj się im przekonać, bo czyha na niego w zasadzce ponad czterdziestu mężczyzn spośród nich, którzy zobowiązali się [pod klątwą], że nie będą nic jeść ani pić, dopóki go nie zabiją; a teraz są w pogotowiu i czekają na twoje zezwolenie.1A on na to: żydzi postanowili cię prosić, abyś jutro sprowadził Pawła do sanhedrynu niby dla dokładniejszego wypytania o to, co go dotyczy.pYDowódca zaś wziął go za rękę, odszedł z nim na bok i zapytał: O czym to masz mnie powiadomić?DOn więc wziął go, zaprowadził do dowódcy i wyjaśnił: Więzień Paweł przywołał mnie i poprosił, abym przyprowadził do ciebie tego młodzieńca, który ma ci coś powiedzieć.Paweł natomiast przywołał jednego z setników i poprosił: Zaprowadź tego młodzieńca do dowódcy, bo ma go [o czymś] powiadomić.r~]A gdy o tej zasadzce usłyszał siostrzeniec Pawła, przybył, wszedł do twierdzy i powiadomił Pawła.U}#Teraz więc wy wraz z sanhedrynem dajcie znać dowódcy, żeby go do was sprowadził niby dla dokładniejszego zbadania tego, co się jego tyczy, a my, zanim się zbliży, gotowi jesteśmy go zgładzić.)|KUdali się oni do arcykapłanów oraz prezbiterów i powiedzieli: Zobowiązaliśmy się pod klątwą, że niczego nie skosztujemy, dopóki nie zabijemy Pawła.\{1 Tych zaś, którzy do tego sprzysiężenia przystąpili, było ponad czterdziestu.z A gdy nastał dzień, żydzi zawiązali spisek i zobowiązali się, że nie będą ani jeść, ani pić, dopóki nie zabiją Pawła.Gy Następnej natomiast nocy Pan stanął przy nim i powiedział: Bądź dobrej myśli; bo jak złożyłeś o Mnie świadectwo w Jerozolimie, tak też trzeba ci złożyć świadectwo w Rzymie.Bx} A gdy spór stawał się coraz większy, dowódca w obawie, aby Paweł nie został przez nich rozerwany, polecił straży zejść, wyrwać go spośród nich i zaprowadzić do twierdzy.ewC Powstał zatem wielki hałas, a niektórzy ze znawców Prawa z części faryzeuszów podnosili ostry sprzeciw. Mówili: Nic złego nie znajdujemy w tym człowieku; a jeśli [naprawdę] mówił do niego duch albo anioł?vSaduceusze bowiem mówią, że nie ma zmartwychwstania ani anioła, ani ducha, natomiast faryzeusze uznają jedno i drugie.nuUA gdy to powiedział, powstał spór między faryzeuszami i saduceuszami i tłum został rozdwojony.tyPaweł, świadomy, że jedna część składa się z saduceuszów, a druga z faryzeuszów, zawołał przed sanhedrynem: Mężowie bracia, ja jestem faryzeuszem, synem faryzeuszów, z powodu nadziei i zmartwychwstania umarłych ja jestem sądzony.sPaweł odpowiedział: Nie wiedziałem, bracia, że to arcykapłan; bo napisano: Nie będziesz mówił źle o przełożonym twego ludu.Zr-Ci zaś, którzy stali obok, zwrócili mu uwagę: Ubliżasz arcykapłanowi Boga? q9Wtedy Paweł powiedział do niego: Bóg cię uderzy, ściano pobielona; i ty siedzisz tu sądząc mnie według Prawa, a wbrew Prawu każesz mnie bić? 'R~~}}|^{{\zz'yyUxx\www4vv-u|uttcsssrrLqqOppoonn`mm%l}l==Z<5 Sercem bowiem wierzy się dla sprawiedliwości, a ustami wyznaje się dla zbawienia.= Bo jeśli swoimi ustami wyznasz, że Jezus jest Panem, i uwierzysz w swoim sercu, że Bóg wzbudził Go z martwych, będziesz zbawiony.~<u Ale co mówi? Blisko ciebie jest słowo, w twoich ustach i w twoim sercu - to znaczy, słowo wiary, które głosimy.`;9 albo: Kto zstąpi do Abyssu? To znaczy, by Chrystusa wyprowadzić spośród umarłych.: Sprawiedliwość zaś z wiary mówi tak: Nie mów w swoim sercu: Kto wstąpi do nieba? To znaczy, by Chrystusa sprowadzić;x9i Mojżesz bowiem opisuje sprawiedliwość z Prawa, że człowiek, który je zachowuje, będzie żył przez nie.W8' Gdyż końcem Prawa jest Chrystus, dla sprawiedliwości każdego wierzącego.71 Bo nieświadomi sprawiedliwości Bożej, w poszukiwaniu ustanowienia sprawiedliwości własnej, nie podporządkowali się sprawiedliwości Bożej.k6O Zaświadczam im bowiem, że mają gorliwość dla Boga, lecz nie opartą na właściwym poznaniu.Y5 - Bracia! Rozkoszą mojego serca i modlitwą do Boga za nimi [jest ich] zbawienie. 4  !jak napisano: Oto kładę na Syjonie kamień potknięcia i skałę skandalu, a ten, kto w niego wierzy, nie będzie zawstydzony.f3E Dlaczego? Dlatego, że nie z wiary, lecz jakby z uczynków; zawadzili o kamień potknięcia,T2! Izrael zaś, zabiegający o Prawo sprawiedliwości, do Prawa nie doszedł.1# Co zatem powiemy? To, że poganie, którzy nie zabiegali o sprawiedliwość, uchwycili sprawiedliwość - to jest sprawiedliwość z wiary;07 I tak [jeszcze] przepowiedział Izajasz: Gdyby Pan Zastępów nie pozostawił nam nasienia, stalibyśmy się jak Sodoma i przypominalibyśmy Gomorę.F/ Pan bowiem wykona słowo na ziemi do końca i niezwłocznie..{ A Izajasz woła w związku z Izraelem: Choćby liczba synów Izraela była jak piasek morski, resztka będzie zbawiona;- i będzie w miejscu, gdzie zostało im powiedziane: Wy nie jesteście moim ludem moim, że tam zostaną nazwani synami Boga żywego._,7 jak też u Ozeasza mówi: Nie mój lud nazwę moim ludem i niekochaną - umiłowaną;K+ Jako takie też powołał nas nie tylko z żydów, ale i z pogan,*y oraz aby dać poznać bogactwo swojej chwały nad naczyniami zmiłowania, które już z góry przygotował do chwały?)3 A jeśli Bóg, chcąc ukazać gniew i dać poznać swoją moc, zniósł z wielką cierpliwością naczynia gniewu przygotowane już na zniszczenie,(% Albo czy garncarz nie ma władzy nad gliną, aby z tego samego zaczynu zrobić zarówno naczynie do celów szczytnych, jak i do pospolitych?6'e O człowieku! Przeciwnie, to raczej ty kim jesteś, że się spierasz z Bogiem? Czy uformowana rzecz powie temu, który ją ukształtował: Dlaczego mnie taką uczyniłeś?u&c Powiesz mi więc: Dlaczego więc jeszcze oskarża? Kto bowiem [kiedykolwiek] przeciwstawił się Jego woli?V%% A zatem komu chce, okazuje miłosierdzie, i kogo chce, czyni nieustępliwym. $9 Mówi bowiem Pismo do faraona: Po to właśnie cię wzbudziłem, abym mógł na tobie okazać moją moc i aby na całej ziemi rozsławiono moje imię.#y A zatem zależy to nie od tego, który chce, albo od tego, który zabiega, lecz od Boga, który okazuje miłosierdzie.p"Y Bo do Mojżesza mówi: Zmiłuję się, nad kim się zmiłuję, i zlituję się, nad kim się zlituję.S! Co zatem powiemy? Czy [mamy] niesprawiedliwość u Boga? W żadnym razie.D  jak napisano: Jakuba ukochałem, a Ezawem znienawidziłem.}s nie z uczynków, lecz z [woli] tego, który powołuje - powiedziano jej, że większy będzie służył mniejszemu,   A gdy ich jeszcze nie urodzono ani nie zrobiły nic dobrego lub złego - aby mógł trwać nadal Boży plan oparty na wybraniu,^5 Nie tylko to, ale i Rebeka miała [dzieci] z łoża z jednym, naszym ojcem Izaakiem.[/ Gdyż to jest słowo obietnicy: Przyjdę według tego czasu, a Sarze będzie syn.{o To jest: nie ci, którzy są dziećmi ciała, są dziećmi Boga, lecz dzieci obietnicy liczą się jako nasienie.mS ani wszyscy dziećmi, dlatego że z nasienia Abrahama, ale w Izaaku będzie nazwane twoje nasienie.{o Nie jest jednak tak, że jakoby odpadło Słowo Boże. Bo nie wszyscy, którzy pochodzą z Izraela, są Izraelem, których są ojcowie i z których pochodzi Chrystus według ciała - który jest ponad wszystkim, Bóg błogosławiony na wieki. Amen.  którymi są Izraelici [i] których jest usynowienie i chwała, i przymierza, i ustanowienie Prawa, i służba Bogu, i obietnice;~u Ja sam życzyłem sobie bowiem być wyklęty od Chrystusa ze względu na moich braci, moich krewnych według ciała,F że wielki jest mój smutek, a ból w moim sercu nieustanny.g I Prawdę mówię w Chrystusie, nie kłamię, poświadcza mi to moje sumienie w Duchu Świętym,&E'ani wysokość, ani głębokość, ani żadne inne stworzenie nie zdoła nas odłączyć od miłości Bożej, która jest w Chrystusie Jezusie, naszym Panu.3&Gdyż jestem tego pewien, że ani śmierć, ani życie, ani aniołowie, ani potęgi niebieskie, ani teraźniejszość, ani przyszłość, ani moce,dA%Ale w tym wszystkim odnosimy przeważające zwycięstwo przez Tego, który nas umiłował._7$Jak napisano: Z powodu ciebie co dzień nas zabijają, Uważają nas za owce ofiarne.&E#Któż nas odłączy od miłości Chrystusowej? Czy utrapienie, czy ucisk, czy prześladowanie, czy głód, czy nagość, czy niebezpieczeństwo, czy miecz?5"Któż będzie potępiał? Jezus Chrystus, który umarł, więcej, zmartwychwstał, który jest po prawicy Boga, Ten przecież wstawia się za nami.W '!Któż będzie oskarżał wybranych Bożych? Bóg [przecież] usprawiedliwia. ) On, który nawet własnego Syna nie oszczędził, ale Go za nas wszystkich wydał, jakżeby nie miał wraz z Nim dać nam w darze wszystkiego?O Cóż więc na to powiemy? Jeśli Bóg za nami, któż przeciwko nam? +a których przeznaczył, tych też powołał, a których powołał, tych też usprawiedliwił, a których usprawiedliwił, tych też uwielbił.$ ABo tych, których wcześniej poznał, przeznaczył, by posiedli kształt odpowiadający obrazowi Jego Syna, aby On był pierworodnym pośród wielu braci;Wiemy też, że wszystko współdziała dla dobra tych, którzy miłują Boga, to jest tych, którzy są powołani zgodnie z planem.{Ten zaś, który bada serca, wie, jaki jest zamysł Ducha, gdyż zgodnie [z myślą] Bożą wstawia się za świętymi.3_Podobnie i Duch wspiera nas w naszej słabości; nie wiemy bowiem, o co się modlić, jak należy, ale sam Duch wstawia się [za nami] w niewysłowionych westchnieniach.Y+A jeśli spodziewamy się tego, czego nie widzimy, wytrwale [na to] oczekujemy.!W tej bowiem nadziei zbawieni jesteśmy; a nadzieja, którą się ogląda, nie jest nadzieją, bo kto ma nadzieję na to, co [już] widzi?A nie tylko ono, lecz i my sami, którzy posiadamy pierwociny Ducha, wzdychamy w sobie, oczekując synostwa, odkupienia naszego ciała.U#Wiemy bowiem, że całe stworzenie razem wzdycha i razem boleje aż dotąd.zmże i samo stworzenie zostanie wyzwolone z niewoli skażenia [i wprowadzone] w chwalebną wolność dzieci Boga.{ogdyż stworzenie zostało poddane marności, nie z własnej woli, lecz z woli Tego, który je poddał, w nadziei,EBo stworzenie z tęsknotą oczekuje objawienia synów Boga,~Uważam bowiem, że utrapienia czasu teraźniejszego nic nie znaczą w porównaniu z chwałą, która ma się nam objawić.Q}A jeśli dziećmi, to i dziedzicami - z jednej strony dziedzicami Boga, a z drugiej współdziedzicami Chrystusa, jeśli tylko razem [z Nim] cierpimy, abyśmy także razem [z Nim] zostali uwielbieni.R|Ten to Duch świadczy wraz z naszym duchem, że jesteśmy dziećmi Boga.{Nie wzięliście przecież ducha niewoli, by znowu ulegać strachowi, lecz wzięliście ducha synostwa, w którym wołamy: Abba, Ojcze!Iz Bo wszyscy, których Duch Boży prowadzi, są dziećmi Bożymi.y  Jeśli bowiem według ciała żyjecie, przyjdzie wam umrzeć; ale jeśli Duchem sprawy ciała uśmiercacie - będziecie żyli.Yx+ Tak więc, bracia, jesteśmy dłużnikami nie ciała, aby żyć według ciała.Tw! Jeśli zaś Duch Tego, który Jezusa wzbudził z martwych, mieszka w was, to Ten, który Jezusa Chrystusa z martwych wzbudził, ożywi i wasze śmiertelne ciała przez swego Ducha, który mieszka w was.v  Jeśli jednak Chrystus jest w was, to chociaż ciało jest martwe z powodu grzechu, duch jest żywy dzięki usprawiedliwieniu."u= Wy jednak nie jesteście w ciele, lecz w Duchu - jeśli tylko Duch Boży mieszka w was. Jeśli zaś ktoś nie ma Ducha Chrystusowego, ten nie jest Jego.EtCi zaś, którzy są w ciele, Bogu podobać się nie mogą.ksODlatego zamysł ciała jest wrogi Bogu; nie poddaje się bowiem Prawu Bożemu, bo też nie może.OrBo zamysł ciała, to śmierć, a zamysł Ducha - to życie i pokój.qCi bowiem, którzy są według ciała, myślą o tym, co cielesne; ci zaś, którzy [są] według Ducha - o tym, co duchowe.vpeaby słuszna norma Prawa spełniła się w nas, którzy nie według ciała postępujemy, lecz według Ducha.NoBo niemoc Prawa, na którą niedomagało z powodu ciała, [przezwyciężył] Bóg, gdy przez zesłanie swego Syna w postaci grzesznego ciała oraz [na ofiarę] za grzech, potępił grzech w ciele,uncBo prawo Ducha [odnoszące się do] życia w Chrystusie Jezusie uwolniło cię od prawa grzechu i śmierci.]m 5Teraz jednak nie ma żadnego potępienia dla tych, którzy są w Chrystusie Jezusie.9lkBogu niech będą dzięki - przez Jezusa Chrystusa, Pana naszego! Tak więc ja sam z jednej strony służę umysłem Prawu Bożemu, a z drugiej strony ciałem - prawu grzechu.Jk Nędzny ja człowiek! Któż mnie wybawi z tego ciała śmierci?,jQw swoich członkach jednak dostrzegam inne prawo, które walczy przeciwko Prawu mojego rozumu, i bierze mnie w niewolę prawa grzechu obecnego w moich członkach.Kibo według człowieka wewnętrznego zachwycam się Prawem Bożym,ShOdkrywam zatem prawo, że gdy chcę czynić dobrze, narzuca mi się zło;xgiA jeśli czynię to, czego ja nie chcę, już więcej nie czynię tego ja, ale grzech, który mieszka we mnie.Xf)bo nie czynię dobra, które chcę, tylko popełniam zło, którego nie chcę.e5Dowiaduję się zatem, że nie mieszka we mnie, to jest w moim ciele, dobro; obecne jest bowiem we mnie chcenie, ale wykonania tego, co dobre, brak;]d3Teraz jednak już więcej nie czynię tego ja, lecz grzech, który mieszka we mnie.Yc+A jeśli czynię to, czego nie chcę, zgadzam się z tym, że Prawo jest dobre.}bsNie rozeznaję się bowiem w tym, co wyczyniam; gdyż nie robię tego, co chcę, ale czynię to, czego nienawidzę.maSWiemy bowiem, że Prawo jest duchowe, ja zaś jestem cielesny, zaprzedany jako niewolnik grzechowi.` Czy zatem to, co dobre, stało się dla mnie śmiercią? W żadnym razie! To właśnie grzech, żeby się okazać grzechem, posłużył się rzeczą dobrą, by spowodować moją śmierć, aby za pośrednictwem przykazania grzech okazał ogrom swojej grzeszności.\_1 Tak więc Prawo jest święte i przykazanie jest święte i sprawiedliwe, i dobre.r^] Grzech bowiem skorzystawszy dzięki przykazaniu z okazji, zwiódł mnie i za jego pośrednictwem zabił.]y a ja umarłem i okazało się, że to przykazanie, które miało mnie prowadzić do życia, doprowadziło do śmierci.^\5 Otóż ja żyłem niegdyś bez Prawa, lecz gdy przyszło przykazanie, grzech ożył,[3Tymczasem grzech, skorzystawszy dzięki przykazaniu z możliwości, wywołał we mnie wszelki rodzaj pożądania - bo bez Prawa grzech jest martwy.SZCóż więc powiemy? Że Prawo to grzech? W żadnym razie! Przecież nie poznałbym grzechu, gdyby nie Prawo; bo też o pożądaniu nie wiedziałbym, gdyby Prawo nie mówiło: Nie będziesz pożądał.4Yalecz teraz zostaliśmy uwolnieni od Prawa, gdy umarliśmy dla tego, przez co byliśmy związani, po to by służyć w nowości ducha, a nie według przestarzałej litery.X/Gdy bowiem byliśmy w ciele, grzeszne namiętności [rozbudzane] przez Prawo działały w członkach naszych, by rodzić owoce na rzecz śmierci;DWTak więc, bracia moi, i wy za sprawą ciała Chrystusowego zostaliście uśmierceni dla Prawa, aby należeć do innego, do wzbudzonego z martwych - po to, byśmy owoc wydawali dla Boga.bV=A zatem, jeśli za życia męża przystanie do innego mężczyzny, będzie nazwana cudzołożnicą, jeśliby jednak mąż zmarł, wolna jest od Prawa i nie jest cudzołożnicą, gdy zostanie [żoną] drugiego męża.U%Bo zamężna kobieta jest z żyjącym mężem związana Prawem; ale gdy mąż umrze, zostaje zwolniona z Prawa [wiążącego ją] z mężem. T Czyż nie wiecie, bracia - mówię przecież do tych, którzy znają Prawo - że Prawo panuje nad człowiekiem, dopóki on żyje?S}Gdyż zapłatą za grzech jest śmierć, lecz darem łaski Bożej jest życie wieczne w Chrystusie Jezusie, naszym Panu.~RuTeraz zaś, wyzwoleni od grzechu, a oddani w niewolę Bogu, macie korzyść w uświęceniu, a za cel życie wieczne.}QsJakie więc korzyści wówczas mieliście? Takie, których się teraz wstydzicie, a których końcem jest śmierć.YP+Gdy bowiem byliście niewolnikami grzechu, byliście wolni od sprawiedliwości. ONa sposób ludzki mówię przez wzgląd na słabość waszego ciała. Otóż jak oddawaliście wasze członki w niewolę nieczystości i bezprawia dla [popełniania] bezprawia, tak teraz oddawajcie wasze członki w niewolę sprawiedliwości dla uświęcenia.TN!i po uwolnieniu od grzechu, staliście się niewolnikami sprawiedliwości.%MCLecz Bogu niech będą dzięki, że gdy byliście niewolnikami grzechu, z [całego] serca przyjęliście ten rodzaj nauki, której zostaliście przekazani, LCzyż nie wiecie, że jeśli oddajecie się jako niewolnicy w posłuszeństwo, jesteście niewolnikami tego, komu się podporządkowujecie: czy to [niewolnikami] grzechu, i to prowadzi do śmierci, czy też posłuszeństwa - prowadzącego do sprawiedliwości?sK_Cóż zatem? Czy mamy grzeszyć, dlatego że nie jesteśmy pod Prawem, lecz pod łaską? W żadnym razie!hJIGrzech bowiem nie będzie nad wami panował, gdyż nie jesteście pod Prawem, ale pod łaską.MI i nie udostępniajcie swoich członków grzechowi jako narzędzi nieprawości, ale udostępniajcie siebie Bogu jako ożywionych z martwych, i członki swoje Bogu jako narzędzia sprawiedliwości.vHe Niech więc grzech nie króluje w waszym śmiertelnym ciele, czyniąc [was] posłusznymi swoim pożądaniom, G Podobnie i wy zaliczajcie siebie z jednej strony do umarłych dla grzechu, a z drugiej do żyjących dla Boga w Chrystusie Jezusie.\F1 Gdy bowiem umarł, dla grzechu raz na zawsze umarł, a gdy żyje - żyje dla Boga.hEI wiedząc, że Chrystus wzbudzony z martwych już nie umiera, śmierć nad Nim już nie panuje.YD+Jeśli zatem umarliśmy z Chrystusem, wierzymy, że też z Nim będziemy żyć,8Ckkto bowiem umarł, stał się wolny od grzechu.@Bywiedząc to, że nasz stary człowiek został razem z Nim ukrzyżowany, aby ciało grzechu zostało pozbawione władzy [nad nami], byśmy już dłużej nie byli niewolnikami grzechu;'AGBo jeśli zrośliśmy się z Nim w podobieństwie Jego śmierci, to nie na tym koniec, [zrośniemy się z Nim] również [w podobieństwie] zmartwychwstania,C@A zatem za sprawą chrztu zostaliśmy pogrzebani wraz z Nim w śmierć, abyśmy jak Chrystus wskrzeszony został z martwych przez chwałę Ojca, tak i my postępowali w nowości życia.o?WCzy nie wiecie, że my wszyscy, ochrzczeni w Chrystusa Jezusa, zostaliśmy zanurzeni w Jego śmierć?e>CW żadnym razie! Jakim sposobem my, którzy umarliśmy dla grzechu, mamy nadal w nim żyć?X= +Cóż więc powiemy? Czy mamy pozostawać w grzechu, aby łaska była obfitsza?+<Oaby jak grzech królował w śmierci, tak łaska królowała za sprawą usprawiedliwienia i prowadziła do życia wiecznego przez Jezusa Chrystusa, Pana naszego.z;mPrawo natomiast weszło, aby zaobfitowało przestępstwo; a gdzie zaobfitował grzech - jeszcze obficiej łaska,%:CBo jak przez nieposłuszeństwo jednego człowieka wielu stało się grzesznikami, tak też przez posłuszeństwo jednego wielu stanie się sprawiedliwymi.69eA zatem jak z powodu jednego przestępstwa przyszło potępienie na wszystkich ludzi, tak też z powodu jednego aktu usprawiedliwienia na wszystkich ludzi przyszło życie.k8OJeśli bowiem przez przestępstwo jednego śmierć zapanowała z powodu jednego, o ile bardziej ci, którzy otrzymują obfitość łaski i daru sprawiedliwości, będą królować w życiu z powodu jednego - Jezusa Chrystusa.C7I nie tak jak z powodu jednego, który zgrzeszył, jest z tym darem; o ile bowiem wyrok za jeden ściąga potępienie, o tyle dar łaski przynosi usprawiedliwienie z wielu przestępstw.i6KLecz nie tak jak z przestępstwem jest z darem łaski; jeśli bowiem przez jedno przestępstwo wielu umarło, o ile bardziej łaska Boga i dar w tej łasce jednego człowieka, Jezusa Chrystusa względem wielu zaobfitowały.95kśmierć jednak panowała od Adama aż do Mojżesza nawet nad tymi, którzy nie zgrzeszyli na podobieństwo przestępstwa Adama, będącego typem Tego, który miał przyjść.l4Q gdyż jeszcze przed Prawem grzech był na świecie, lecz grzechu się nie liczy, gdy nie ma Prawa;.3U Dlatego jak przez jednego człowieka grzech wszedł na świat, a przez grzech śmierć, tak i na wszystkich ludzi śmierć przyszła, za to, że wszyscy zgrzeszyli;2 Lecz nie tylko to, chlubimy się też w Bogu za sprawą naszego Pana, Jezusa Chrystusa, przez którego teraz otrzymaliśmy wymianę..1U Jeśli bowiem, będąc nieprzyjaciółmi, zostaliśmy pojednani z Bogiem przez śmierć Jego Syna, o ile bardziej pojednani, zostaniemy uratowani przez Jego życie.n0U O ile bardziej zatem, usprawiedliwieni teraz Jego krwią, będziemy przez Niego uratowani od gniewu. / Bóg zaś okazuje dowód swojej miłości względem nas przez to, że gdy jeszcze byliśmy grzesznikami, Chrystus za nas umarł.X.)Rzadko ktoś umrze za sprawiedliwego; może za dobrego gotów ktoś i umrzeć.i-KJuż bowiem Chrystus, gdy jeszcze byliśmy słabi, we właściwym czasie umarł za bezbożnych. , a nadzieja nie rozczarowuje, bo miłość Boża rozlana jest w naszych sercach przez Ducha Świętego, który został nam dany.F+a wytrwałość wypróbowanie, wypróbowanie zaś nadzieję;f*ELecz nie tylko to, chlubimy się też w uciskach, wiedząc, że ucisk wyrabia wytrwałość,)%przez którego uzyskaliśmy też dostęp przez wiarę do tej łaski, w której znaleźliśmy miejsce i chlubimy się nadzieją chwały Boga.c( AUsprawiedliwieni zatem z wiary, pokój mamy z Bogiem przez Pana naszego, Jezusa Chrystusa,g'Gktóry został wydany z powodu naszych występków i wzbudzony dla naszego usprawiedliwienia.&ale i ze względu na nas, którym ma to być poczytane i którzy wierzymy w Tego, który wzbudził Jezusa, Pana naszego, z martwych,I% Nie napisano zaś, że mu poczytano tylko ze względu na niego,:$oDlatego też poczytano mu to za sprawiedliwość.Z#-był przy tym całkowicie przekonany, że to, co On obiecał, ma moc i uczynić.c"?i nie zwątpił w niewierze w obietnicę Boga, lecz wzmocniony wiarą dał chwałę Bogu;!5I nie osłabł w wierze, choć zrozumiał, że jego ciało jest już obumarłe - jako mającego około stu lat - oraz że obumarłe jest łono Sary; 3Abraham wbrew nadziei, z powodu nadziei uwierzył, aby się stać ojcem wielu narodów zgodnie z tym, co powiedziano: Takie będzie twoje nasienie.7gjak napisano: Ustanowiłem cię ojcem wielu narodów - przed obliczem Tego, któremu uwierzył, Boga, który ożywia umarłych i powołuje to, czego nie ma, jak gdyby było.J Dlatego z wiary, aby [była] według łaski oraz aby obietnica ta była pewna dla całego nasienia, nie tylko tego z Prawa, ale także tego z wiary Abrahama, który jest ojcem nas wszystkich -V%gdyż Prawo wytwarza gniew; gdzie zaś nie ma Prawa, nie ma i przestępstwa.eCBo jeśli dziedzicami są ci z Prawa, wiara stała się pusta, a obietnica - bezużyteczna;$A Gdyż nie za sprawą Prawa [została dana] Abrahamowi lub jego nasieniu obietnica, że będzie dziedzicem świata, lecz za sprawą sprawiedliwości wiary.)K oraz ojcem obrzezania - tych, którzy są nie tylko z obrzezania, ale jednocześnie idą śladami wiary naszego ojca Abrahama, [którą miał] w nieobrzezaniu.]3 I otrzymał znak obrzezania [jako] pieczęć sprawiedliwości wiary, tej [którą miał] w nieobrzezaniu, po to, by był ojcem wszystkich wierzących w nieobrzezaniu, aby i im poczytano [to] za sprawiedliwość,- W jakich więc okolicznościach poczytano? Czy był on wówczas w obrzezaniu czy w nieobrzezaniu? Otóż nie w obrzezaniu, lecz w nieobrzezaniu.% Czy zatem szczęście to odnosi się do obrzezania, czy i do nieobrzezania? Mówimy bowiem: Wiarę poczytano Abrahamowi za sprawiedliwość.KSzczęśliwy ten, któremu Pan rzeczywiście nie poczyta grzechu.]3Szczęśliwi, którym odpuszczono nieprawości i których grzechy zostały zakryte;jak i Dawid mówi [opisując] szczęście człowieka, któremu Bóg poczytuje sprawiedliwość niezależnie od uczynków:1[w przypadku] niepracującego zaś, lecz wierzącego w Tego, który usprawiedliwia bezbożnego, jego wiarę poczytuje mu się za sprawiedliwość,mS[W przypadku] człowieka pracującego zapłaty nie poczytuje się za łaskę, lecz za należność;Z-Bo co mówi Pismo? Uwierzył Abraham Bogu i poczytano mu to za sprawiedliwość.q[Jeśli bowiem Abraham z uczynków został usprawiedliwiony, ma powód do chluby - ale nie przed Bogiem.Q Co więc - powiemy - osiągnął Abraham, nasz praojciec według ciała?_7Czy więc przez wiarę unieważniamy Prawo? W żadnym razie - lecz Prawo utwierdzamy.g Ggdyż jeden jest Bóg, który usprawiedliwi obrzezanie z wiary, a nieobrzezanie przez wiarę.R Czy Bóg jest tylko Bogiem żydów? Czy nie pogan także? Tak - i pogan,v eRozumujemy bowiem, że człowiek dostępuje usprawiedliwienia przez wiarę, niezależnie od uczynków Prawa.d AGdzie więc chluba? Wykluczona! Przez jakie prawo? Uczynków? Nie, lecz przez prawo wiary.L w [okresie] powściągliwości Boga, dla okazania swojej sprawiedliwości w teraźniejszym czasie, aby On był sprawiedliwy i usprawiedliwiający tego [człowieka, który jest] z wiary w Jezusa.'Gktórego Bóg ustanowił przebłaganiem przez wiarę, w Jego krwi, dla okazania swojej sprawiedliwości przez odpuszczenie popełnionych wcześniej grzechówjMa dostępują usprawiedliwienia jako daru, z Jego łaski, przez odkupienie w Chrystusie Jezusie,Bgdyż wszyscy zgrzeszyli i pozbawieni są chwały Bożej,xisprawiedliwość Boża przez wiarę Jezusa Chrystusa dla wszystkich, którzy wierzą. Nie ma bowiem różnicy,zmTeraz zaś niezależnie od Prawa ukazana została sprawiedliwość Boża, zaświadczona przez Prawo i proroków,H Dlatego na podstawie czynów [wynikających z] Prawa żadne ciało nie zostanie przed Nim uznane za sprawiedliwe - za pośrednictwem Prawa bowiem [dokonuje się] właściwe poznanie grzechu.@yWiemy zaś, że cokolwiek Prawo mówi, mówi do tych, którzy są w Prawie, aby wszelkie usta były zamknięte, a cały świat został pociągnięty do odpowiedzialności wobec Boga.1]Nie ma bojaźni Bożej przed ich oczami.$Ci drogi pokoju nie poznali.,Szniszczenie i nędza na ich drogach+~Qich nogi prędkie do rozlewu krwi,?}yich usta wypełnione są przekleństwem i goryczą; 40b|= Grobem otwartym jest ich gardło, ich języki knuły zdradę, jad żmij pod ich wargami;e{C wszyscy zboczyli, razem ulegli zepsuciu, nie ma, kto by czynił dobrze, nie ma ani jednego.?zy nie ma, kto by rozumiał, nie ma, kto by szukał Boga;9ym jak napisano: Nie ma ani jednego sprawiedliwego,x Cóż więc? Czy mamy korzyść? Wcale nie! Już bowiem wcześniej obwiniliśmy i żydów i Greków o to, że wszyscy są pod grzechem, w9I czy nie tak nas obrażają i nie tak nas pomawiają, że my mówimy: Czyńmy to, co złe, aby przyszło to, co dobre? Wyrok na takich jest słuszny.v7Jeśli przez moje kłamstwo prawda Boża tym bardziej obfituje na rzecz Jego chwały, to dlaczego jeszcze i ja miałbym być sądzony jako grzesznik?>uwW żadnym razie! Bo jak Bóg będzie sądził świat?$tAJeśli zaś nasza niesprawiedliwość uwydatnia sprawiedliwość Boga, to co powiemy? Czy Bóg jest niesprawiedliwy, gdy wywiera gniew? Po ludzku mówię.DsW żadnym razie! Niech Bóg okaże się prawdomówny, a każdy człowiek kłamcą, jak napisano: Abyś okazał się sprawiedliwy w swoich słowach i zwyciężył, gdy będziesz sądzony.prYCóż bowiem? Jeśli niektórzy nie dochowali wiary, czyż ich niewierność zniweczy wierność Boga?fqEWielki pod każdym względem. Przede wszystkim ten, że im zostały powierzone słowa Boże.Ip Czym więc szczególnym jest żyd? Albo co za zysk z obrzezania? olecz żydem jest się w ukryciu i obrzezanie serca jest w duchu, nie według litery - taki ma pochwałę nie u ludzi, lecz u Boga.uncŻydem bowiem jest się nie przez to, co widać, i nie w tym, co widać na ciele przejawia się obrzezanie,m/Ten też, kto z natury nieobrzezany, a wypełnia Prawo, będzie sądził ciebie, który - przy literze i obrzezaniu - jesteś przestępcą Prawa.lJeśli więc nieobrzezanie strzeże słusznych rozporządzeń Prawa, czy jego nieobrzezanie nie będzie mu zaliczone jako obrzezanie?k/Obrzezanie bowiem pomaga, jeśli przestrzegasz Prawa; jeśli jednak jesteś przestępcą Prawa, twoje obrzezanie już stało się nieobrzezaniem.[j/Gdyż to z waszego powodu - jak napisano - wśród pogan obraża się imię Boga.RiKtóry chlubisz się Prawem, przez przekraczanie Prawa znieważasz Boga?thaKtóry mówisz, by nie cudzołożyć, cudzołożysz? Który brzydzisz się bożkami, rabujesz świątynie?ugc[ty] więc, który pouczasz drugiego, siebie samego nie uczysz? Który głosisz, by nie kraść, kradniesz?ifKwychowawcą niemądrych, nauczycielem niemowląt, mającym w Prawie formułę wiedzy i prawdy -deAmasz przekonanie, że jesteś przewodnikiem niewidomych, światłem pogrążonych w mroku,Sdrozpoznajesz [Jego] wolę, pouczony przez Prawo umiesz badać, co ważne,Xc)Jeśli zaś ty określasz się żydem, lgniesz do Prawa, chlubisz się w Bogu,ebCw dniu, gdy według mojej ewangelii Bóg przez Chrystusa Jezusa sądzi ukryte sprawy ludzi.-aSpokazują oni, że czyn Prawa zapisany jest w ich sercach, gdy poświadcza im to ich sumienie oraz myśli, oskarżające się między sobą lub biorące w obronę,`{Bo gdy poganie nie mając Prawa z natury czynią to, co Prawo nakazuje, oni - nie mając Prawa - sami sobie są Prawem;_w gdyż nie słuchacze Prawa są u Boga sprawiedliwi, lecz ci, którzy stosują Prawo, będą uznani za sprawiedliwych. ^  Ci bowiem, którzy bez Prawa zgrzeszyli, bez Prawa też poginą; a ci, którzy w Prawie zgrzeszyli, przez Prawo będą sądzeni;-]U Bo u Boga nie ma względu na osobę.g\G chwała zaś, cześć i pokój każdemu czyniącemu dobro, najpierw żydowi, potem i Grekowi.h[I Ucisk i udręka każdej duszy człowieka popełniającego zło, najpierw żyda, potem i Greka, Z z drugiej gniew i wzburzenie tym, którzy powodowani własnym zyskiem, nieposłuszni są prawdzie, a oddani niesprawiedliwości.Y)z jednej strony życie wieczne tym, którzy według wytrwałości [właściwej dla] dobrego czynu szukają chwały, czci i nieśmiertelności;3Xaktóry odda każdemu według jego czynów:W#Bo stosownie do swojej twardości i nieskruszonego serca ciułasz sobie gniew na dzień gniewu i objawienia się sprawiedliwego sądu Boga,V)Albo czy lekceważysz bogactwo Jego dobroci, powściągliwości i cierpliwości, nieświadomy, że dobroć Boga prowadzi cię do opamiętania? UCzy liczysz na to, człowieku osądzający tych, którzy tego rodzaju rzeczy robią, a sam je robisz, że unikniesz wyroku Bożego?nTUWiemy natomiast, że wyrok Boży na tych, którzy tego rodzaju rzeczy robią, jest zgodny z prawdą.3S aDlatego jesteś bez wymówki, wszelki osądzający człowieku; bo w czym sądzisz drugiego, potępiasz samego siebie, dlatego że ty, osądzający, robisz te same rzeczy.%R E Oni, choć poznali słuszny wyrok Boga, że ci, którzy te rzeczy czynią, godni są śmierci, nie tylko je czynią, ale także pochwalają tak czyniących.[Q 1nierozumnych, niedotrzymujących umów, pozbawionych serca, pozbawionych litości. P oszczerców, [ludzi] nienawidzących Boga, zuchwalców, zarozumialców, samochwalców, wynalazców zła, nieposłusznych rodzicom,#O Aich, pełnych wszelkiej niesprawiedliwości, zła, chciwości, niegodziwości, pełnych zazdrości, mordu, kłótni, podstępu, złośliwości, plotkarzy,*N OI stosownie do tego, że nie uznali za słuszne mieć Boga w poważaniu, zdał ich Bóg na [ich] niezdatny do osądu rozum, na czynienie rzeczy nieprzyzwoitych - rj~}}||G{{LzzxyyIxxpwwEvvnuutt'ss9rqq4pCo[nnmmllulkkGkjihhggffNee]ddd@cccHbbaa``6_^^D]h\\[[WZaZYFXXWWGVV;UTT@SSURRDQQPPTOOjNNNGMM*LKKKJJI}IHH!G|G7FF8EDDcCCKBBAd@@@?e?!>==h= teraz jednak, nie mając już miejsca w tych stronach, a jednocześnie od wielu lat żywiąc pragnienie przyjścia do was,K=Dlatego też wielokrotnie miałem przeszkody w przyjściu do was;|<qlecz jak napisano: Zobaczą Go ci, którym o Nim nie głoszono, i zrozumieją Go ci, którzy o Nim nie usłyszeli.(;IW ten to sposób poczytuję sobie za punkt honoru głosić ewangelię nie tam, gdzie już wspominano imię Chrystusa, abym nie budował na cudzym fundamencie, :w mocy znaków i cudów, w mocy Ducha Świętego, tak że od Jerozolimy i okolic aż po Ilirię dopełniłem ewangelii Chrystusa.(9INie odważę się bowiem czegokolwiek powiedzieć o rzeczach, których Chrystus nie dokonał przeze mnie dla posłuszeństwa pogan, czy to słowem czy czynem,O8Mam zatem chlubę w Chrystusie Jezusie w tym, co odnosi się do Boga.B7}abym był dla pogan sługą Chrystusa Jezusa, sprawującym świętą służbę zwiastowania ewangelii Bożej, aby poganie stali się przyjemną ofiarą, uświęconą w Duchu Świętym.6Dość odważnie jednak napisałem wam tu i ówdzie, jako ten, który wam przypomina, [a to] ze względu na łaskę daną mi przez Boga,'5GJa sam natomiast, bracia moi, jestem przekonany co do was, że i wy pełni jesteście dobroci, napełnieni wszelkim poznaniem, zdolni jedni drugich pouczać.4 A Bóg nadziei niech was wypełni wszelką radością i pokojem w ufaniu po to, byście obfitowali w nadziei, w mocy Ducha Świętego.3- I znów Izajasz mówi: Nastanie korzeń Jessego, który też jest ustanowiony, by rządzić poganami; w Nim poganie będą pokładać nadzieję.^25 I znów: Uwielbiajcie Pana, wszyscy poganie, i niech Go wysławiają wszystkie ludy!B1 I znowu mówi: Cieszcie się, poganie, wraz z Jego ludem.!0; i aby poganie ze względu na miłosierdzie oddali chwałę Bogu, jak napisano: Dlatego będę Cię wyznawał wśród pogan i śpiewał Twojemu imieniu. /Mówię bowiem, że Chrystus stał się sługą obrzezania ze względu na prawdę Bożą, aby potwierdzić obietnice [dane] ojcom,a.;Dlatego przygarniajcie jedni drugich, jak i Chrystus przygarnął was dla chwały Boga.e-Cabyście jednomyślnie, jednymi ustami chwalili Boga i Ojca naszego Pana, Jezusa Chrystusa.,A Bóg wytrwałości i pociechy, niech wam sprawi, abyście byli jednej myśli względem siebie na wzór Jezusa Chrystusa,+Cokolwiek bowiem uprzednio napisano, napisano dla naszego pouczenia, abyśmy przez wytrwałość i przez pociechę Pism mieli nadzieję.{*oGdyż i Chrystus dogadzał nie sobie samemu, ale, jak napisano: Zniewagi znieważających ciebie spadły na Mnie.e)CKażdy z nas niech bliźniemu sprawia przyjemność - dla dobra, ze względu na zbudowanie.d( CNatomiast my, mocni, powinniśmy nosić słabości niemocnych, a nie dogadzać sobie samym.&'EKto zaś osądza siebie, jeśli je, już został potępiony, gdyż [to, co robi], nie [wypływa] z wiary. Wszystko natomiast, co nie z wiary, jest grzechem.&!Wiarę, którą masz, miej dla samego siebie - przed obliczem Boga. Szczęśliwy ten, kto samego siebie nie osądza w tym, czego próbuje.x%iDobrze jest nie jeść mięsa ani nie pić wina i nie robić nic, przez co twój brat mógłby się potknąć.$5Z powodu pokarmu nie burz dzieła Bożego. Wszystko wprawdzie jest czyste, ale jest złe dla człowieka, który przez jedzenie powoduje potknięcie.O#Dążmy zatem do tego, co [służy] pokojowi i wzajemnemu zbudowaniu.P"Bo kto w tym służy Chrystusowi, miły jest Bogu i przyjemny ludziom.{!oGdyż Królestwo Boże to nie jest pokarm i napój, lecz sprawiedliwość i pokój, i radość w Duchu Świętym.7 iNiech więc wasze dobro nie będzie obrażane.,QBo jeśli z powodu pokarmu twój brat jest zasmucony, to już nie postępujesz według miłości; nie rujnuj przez swój pokarm tego, za którego umarł Chrystus."=Wiem i jestem przekonany w Panu Jezusie, że nic samo przez się nie jest nieczyste - coś jest nieczyste tylko dla tego, kto zalicza je jako nieczyste.   Nie osądzajmy więc już siebie nawzajem, ale raczej rozsądźmy, by nie dawać bratu [powodu do] potknięcia lub do skandalu.=u A zatem każdy z nas o sobie samym zda sprawę Bogu.zm Gdyż napisano: Jak żyję - mówi Pan - że ugnie się przede Mną wszelkie kolano i wszelki język wyzna Boga.5 Ty natomiast dlaczego osądzasz swego brata? Albo i ty, dlaczego odrzucasz swojego brata? Wszyscy przecież staniemy przed sędziowską ławą Boga.lQ Po to bowiem Chrystus umarł i powrócił do życia, aby i nad umarłymi i nad żywymi zapanować. bo jeśli żyjemy, dla Pana żyjemy, i jeśli umieramy, dla Pana umieramy; czy więc żyjemy, czy umieramy, jesteśmy Pańscy.\1Nikt z nas bowiem dla samego siebie nie żyje i nikt dla samego siebie nie umiera;Kto myśli o dniu, myśli dla Pana; kto jada, jada dla Pana, gdyż dziękuje Bogu; a kto nie jada, nie jada dla Pana - i dziękuje Bogu.>uTen bowiem z jednej strony sądzi, że [jest] dzień ponad dniem, tamten z kolei sądzi, że każdy dzień [jest równy]; każdy niech się spełnia w ramach własnego przekonania.7Kim ty jesteś, który osądzasz cudzego sługę domu? Przed własnym panem stoi lub upada; będzie jednak postawiony, gdyż Pan ma moc go postawić./WTen, który jada, niech nie odrzuca tego, który nie jada; ten natomiast, który nie jada, niech nie osądza tego, który jada, gdyż Bóg go do siebie przygarnął.V%Ten wierzy, że można jeść wszystko, natomiast osoba słaba jada jarzyny.h KOsobę, której wiara jest wciąż słaba, przygarniajcie do siebie nie dla sporów o poglądy.fE przywdziejcie raczej Pana Jezusa Chrystusa i o ciało, co do żądz, nie czyńcie zabiegów.+ Postępujmy godnie, jak za dnia, nie w hucznych zabawach i libacjach, nie w rozpustnych i rozwiązłych wybrykach, nie w kłótni i zazdrości;   Noc przeminęła, zaś dzień się przybliżył. Odrzućmy zatem uczynki ciemności, przywdziejmy natomiast w zbroję światła.; o Bądźcie także świadomi czasu, że [nadeszła] już dla was godzina, abyście zbudzili się ze snu, ponieważ teraz zbawienie jest bliżej nas, niż wtedy, gdy uwierzyliśmy.Y + Miłość nie wyrządza zła bliźniemu, a zatem miłość jest pełnią Prawa.r ] Gdyż Nie będziesz cudzołożył, nie będziesz zabijał, nie będziesz kradł, nie będziesz pożądał i jeśli jest jakieś inne przykazanie, w tym słowie się streszczają, to znaczy: Kochaj swego bliźniego jak samego siebie.  Nikomu nic winni nie bądźcie prócz wzajemnej miłości; bo kto kocha drugiego [człowieka], spełnił [to, czego wymaga] Prawo. # Oddawajcie każdemu to, co mu się należy; komu podatek - podatek; komu cło - cło; komu poważanie - poważanie; komu cześć - cześć.jM Dlatego też podatki płacicie, bo są urzędnikami Bożymi po to właśnie, aby tego pilnowali.xi Stąd należy się jej podporządkowywać, nie tylko ze względu na gniew, ale także ze względu na sumienie.X) ponieważ jest na służbie u Boga, dla twojego dobra. Jeśli jednak czynisz źle, bój się, bo nie na darmo nosi miecz, jest przecież posługującym Boga, karzącym w gniewie tego, który popełnia zło.'G Rządzący bowiem nie są postrachem dla dobrego czynu, ale dla złego. Czy chcesz się nie bać władzy? Czyń dobrze, a będziesz miał od niej pochwałę,"= Dlatego kto się opiera władzy, przeciwstawia się Bożemu rozporządzeniu; ci natomiast, którzy się przeciwstawili, sami na siebie ściągną wyrok. 5 Każda dusza niech będzie poddana sprawującym rządy władzom; bo nie ma władzy, jak tylko od Boga, a te, które są, przez Boga są ustanowione.F Nie daj się zwyciężyć złu, ale zło zwyciężaj dobrem.- Lecz jeśli twój nieprzyjaciel jest głodny, nakarm go; jeśli spragniony, napój go; bo to czyniąc, zgarniesz na jego głowę ogniste węgle.% Umiłowani! Nie mścijcie się sami, ale dajcie miejsce gniewowi [Bożemu], gdyż napisano: Pomsta należy do Mnie, Ja odpłacę, mówi Pan.W' Jeśli to możliwe z waszej strony, zachowujcie pokój ze wszystkimi ludźmi.k~O Nikomu złem za zło nie odpłacajcie, starajcie się o to, co jest dobre wobec wszystkich ludzi.E} Bądźcie względem siebie jednej myśli; nie myślcie o tym, co wyniosłe, dostosowujcie się raczej do pokornych. Nie uważajcie sami siebie za mądrych, [nie miejcie takiego zwyczaju].E| Weselcie się z weselącymi się, płaczcie z płaczącymi._{7 Dobrze życzcie tym, którzy was prześladują, dobrze życzcie, a nie przeklinajcie.Kz Miejcie udział w potrzebach świętych, pilnujcie gościnności.Dy w nadziei radośni, w ucisku wytrwali, w modlitwie oddani.Ux# w zapale bądźcie niestrudzeni, w duchu płomienni, w Panu - usługujący,{wo W braterskiej miłości kochajcie się jak rodzice i dzieci, wyprzedzajcie siebie nawzajem w okazywaniu szacunku,Xv) Miłość niech będzie nieobłudna. Brzydźcie się złem, lgnijcie do dobra.u czy gdy ktoś zachęca - w zachęcaniu. Kto rozdaje - z hojnością; kto przewodzi - z zapałem; kto okazuje miłosierdzie - to ochoczo.Mt czy to służbę - w służbie, czy gdy ktoś naucza - w nauczaniu,vse Mamy zaś stosownie do udzielonej nam łaski różne dary łaski: czy to proroctwo, według proporcji wiary,zrm tak też nas wielu stanowi jedno ciało w Chrystusie, [każdy] zaś z osobna jesteśmy jedni drugich członkami.iqK Bo jak w jednym ciele mamy wiele członków, lecz nie wszystkie członki mają to samo zadanie,Pp Mówię bowiem każdemu spośród was, mocą danej mi łaski, by nie myślał o sobie wyżej, niż należy myśleć, lecz by myślał rozsądnie, każdy tak jak mu Bóg odmierzył co do miary wiary._o7 I przestańcie się podporządkowywać wzorcom tego wieku, lecz dajcie się przeobrazić przez odnowę waszego umysłu po to, byście umieli sprawdzić, co jest wolą Bożą, co jest dobre, przyjemne i doskonałe.hn K Zachęcam was zatem, bracia, odwołując się do litości Boga, abyście oddali swoje ciała [Panu do użytku] jako ofiarę żywą, świętą i przyjemną dla Boga - na służbę wypływającą z głębi waszej duchowości._m7 $Gdyż z Niego i przez niego i dla Niego [jest] wszystko; Jemu chwała na wieki. Amen.?ly #Albo kto pierwszy dał Jemu - i będzie mu odpłacone?Bk "Bo kto poznał zamysł Pana? Albo kto był Jego doradcą?wjg !O, głębio bogactwa, mądrości i poznania Boga! Jak niepojęte są Jego wyroki i niewyśledzone Jego drogi!liQ Bóg bowiem zniewolił wszystkich do nieposłuszeństwa, aby móc wszystkim okazać miłosierdzie.h tak i oni teraz - gdy wy dostępujecie miłosierdzia - są nieposłuszni, aby z kolei i oni mogli dostąpić miłosierdzia.g Bo jak i wy niegdyś byliście nieposłuszni Bogu, a teraz - z powodu ich nieposłuszeństwa - dostąpiliście miłosierdzia,Pf Dlatego że dary łaski i powołanie ze strony Boga są nieodwołalne.&eE Z jednej strony, co do ewangelii, są oni - ze względu na was - nieprzyjaciółmi, z drugiej zaś, co do wybrania, są umiłowanymi, ze względu na Ojców.Gd I to będzie moje z nimi przymierze, gdy zmażę ich grzechy.c i w ten sposób będzie zbawiony cały Izrael, jak napisano: Przyjdzie z Syjonu Wybawiciel, odwróci bezbożności od Jakuba.dbA Nie chcę bowiem, bracia, abyście byli nieświadomi tej tajemnicy - żebyście nie mieli zbyt wysokiego mniemania o sobie - że niewrażliwość przyszła na część Izraela aż do [czasu], gdy wejdzie pełnia pogan,maS Bo jeżeli ty z natury przynależny do dzikiej oliwki zostałeś odcięty i wbrew naturze wszczepiony w szlachetne drzewo oliwne, o ile bardziej w swoją własną oliwkę będą wszczepieni ci, którzy odpowiadają jej naturze.` Oni natomiast, jeśli nie będą pozostawali w niewierze, zostaną wszczepieni, gdyż Bóg ma moc wszczepić ich ponownie. _ Zwróć więc uwagę na dobrotliwość i surowość Boga - z jednej strony surowość dla tych, którzy upadli, z drugiej zaś dobrotliwość Boga względem ciebie, jeśli pozostaniesz w tej dobrotliwości, w przeciwnym bowiem razie i ty będziesz odcięty.k^O Jeśli bowiem Bóg nie oszczędził gałęzi zgodnych z naturą, może nie oszczędzić i ciebie.] Słusznie! Odłamane zostały z powodu niewiary, ty zaś pozostajesz dzięki wierze; nie wzbijaj się w pychę, ale raczej się bój.X\) Powiesz jednak: Odłamane zostały gałęzie, abym ja mógł być wszczepiony. [  to nie wynoś się nad gałęzie; jeśli zaś się wynosisz, [to pamiętaj], że nie ty dźwigasz korzeń, lecz korzeń ciebie.QZ Jeśli natomiast niektóre z gałęzi zostały odłamane, a ty, będąc dziką oliwką, zostałeś między pozostałe wszczepiony i stałeś się uczestnikiem korzenia oraz tłuszczu drzewa oliwnego,hYI Jeśli zaś zaczyn jest święty, to i ciasto; a jeśli korzeń jest święty, to i gałęzie.wXg Jeśli bowiem ich odrzucenie jest pojednaniem świata, to czym ich przyjęcie, jeśli nie życiem z martwych?fWE może w ten sposób wzbudzę zazdrość u moich według ciała i zbawię niektórych z nich.kVO Wam natomiast, poganom, mówię: Skoro ja już jestem apostołem pogan, szanuję moją posługę;U Jeśli zaś ich potknięcie [stało się] bogactwem świata, a ich porażka bogactwem pogan, to o ile bardziej ich pełnia?T5 Pytam zatem: Czy potknęli się, aby upaść? W żadnym razie. W ich potknięciu [jest] raczej zbawienie dla pogan, aby w nich wzbudzić zazdrość.kSO niech ich oczy zostaną dotknięte zaćmieniem, aby nie widzieli, a ich grzbiet zegnij na zawsze.hRI A Dawid mówi: Niechaj ich stół stanie się im sidłem i pułapką, potrzaskiem i odpłatą;Q jak napisano: Dał im Bóg ducha odrętwienia, oczy, by nie widzieli, i uszy, by nie słyszeli - aż do dnia dzisiejszego.#P? Cóż więc? [Otóż] Izrael nie otrzymał tego, czego poszukuje, jednak wybrani otrzymali; pozostali natomiast zostali dotknięci brakiem wrażliwości,jOM Jeśli zaś dzięki łasce, to już nie z uczynków, bo inaczej łaska nie byłaby już łaską.dNA W taki sposób więc i w teraźniejszym czasie pozostaje resztka zgodnie z wyborem łaski.yMk Co mu jednak mówi wyrocznia? Zostawiłem sobie siedem tysięcy ludzi, którzy nie zgięli kolana przed Baalem.|Lq Panie, Twoich proroków pozabijali, Twoje ołtarze poburzyli, zostałem tylko ja sam, lecz i mojej duszy szukają.K/ Nie odtrącił Bóg swojego ludu, który już uprzednio poznał. Albo czy nie wiecie, co Pismo mówi o Eliaszu, jak skarży się Bogu na Izraela:J % Mówię zatem: Czy Bóg odtrącił swój lud? W żadnym razie. Przecież i ja jestem Izraelitą, z nasienia Abrahama, z plemienia Beniamina.nIU Do Izraela natomiast mówi: Cały dzień wyciągałem moje ręce do ludu nieposłusznego i opornego.!H; A Izajasz waży się nawet powiedzieć: Dałem się znaleźć tym, którzy Mnie nie szukali, stałem się widoczny dla tych, którzy o Mnie nie pytali.QG Ale mówię: Czy Izrael nie zrozumiał? Mojżesz jako pierwszy mówi: Ja wzbudzę w was zazdrość przez tych, którzy nie są narodem, pobudzę was do gniewu przez naród, któremu brak zrozumienia.F Ale mówię: Czy nie usłyszeli? Przeciwnie: Po całej ziemi rozszedł się ich głos, a ich słowa do krańców zamieszkałego świata. o~<~~0}}||<{{;zz]yxxXxwvvuuHtt><==?<vw Różnorodne zaś są dary łaski, lecz Duch ten sam;Ju  Dlatego oświadczam wam, że nikt, kto przemawia w Duchu Bożym, nie mówi: Niech Jezus będzie przeklęty! I nikt nie jest w stanie powiedzieć: Jezus jest Panem, jak tylko w Duchu Świętym.itK Wiecie, że gdy byliście poganami, oszukiwano was ilekroć was prowadzano przed nieme bóstwa.\s 3 A co do [darów] duchowych, bracia, nie chcę, abyście byli nieświadomi [rzeczy].r "Jeśli ktoś głodny, niech je w domu, abyście się nie schodzili na [własny] sąd. Co do pozostałych spraw, zarządzę, gdy przyjdę.[q/ !Dlatego, moi bracia, gdy się schodzicie, aby jeść, czekajcie jedni na drugich.vpe Sądzeni natomiast przez Pana, jesteśmy karceni [jak dzieci], abyśmy nie byli potępieni wraz ze światem.Fo Jeśli zaś osądzalibyśmy siebie, nie bylibyśmy sądzeni.Pn Dlatego jest między wami wielu słabych i wątłych, a liczni śpią.Pm Bo kto je i pije bez uwzględnienia ciała, je i pije wyrok na siebie.|lq Niech więc człowiek samego siebie poddaje próbie i w ten sposób niech je z tego chleba i pije z tego kielicha.vke Z tego powodu, kto by jadł chleb i pił z kielicha Pańskiego niegodnie, winien będzie ciała i krwi Pana.wjg Bo ilekroć jecie ten chleb i pijecie z tego kielicha, ogłaszacie śmierć Pana, dopóki [On] nie przyjdzie.i' Podobnie i kielich po wieczerzy, mówiąc: Ten kielich to nowe przymierze we krwi mojej; to czyńcie, ilekroć pijecie - na moją pamiątkę.h i gdy podziękował [Bogu], połamał i powiedział: To jest moje ciało za was [wydane]; to czyńcie na moją pamiątkę.g Ja bowiem przejąłem od Pana to, co też wam przekazałem, że Pan Jezus tej nocy, której został wydany, wziął chlebRf Czy nie macie domów, aby jeść i pić? Albo czy na kościół Boży patrzycie z góry i zawstydzacie tych, którzy nic nie mają? Co mam wam powiedzieć? Czy mam was pochwalić? Za to nie pochwalam.uec każdy bowiem własną wieczerzę kładzie przed sobą do zjedzenia - i jeden jest głodny, a drugi pijany.^d5 Gdy więc schodzicie się razem, nie ma wśród was spożywania Wieczerzy Pańskiej;~cu Bo i muszą być wśród was różne stronnictwa, aby ci, którzy są wypróbowani, stali się wśród was widoczni.b Przede wszystkim więc słyszę, że gdy się jako kościół schodzicie, powstają między wami podziały - i po części temu wierzę.jaM To natomiast zarządzając, nie pochwalam, że schodzicie się nie ku lepszemu, ale ku gorszemu._`7 A jeśli ktoś myśli być uparty, my takiego zwyczaju nie mamy ani kościoły Boże.u_c a dla kobiety, jeśli nosi długie włosy, jest to jej chwałą? Gdyż włosy zostały jej dane za okrycie.k^O Czyż sama natura nie uczy was, że mężczyźnie, jeśli nosi długie włosy, przynosi to wstyd,Y]+ Sami w sobie osądźcie: Czy kobiecie pasuje modlić się do Boga bez nakrycia?`\9 Bo jak kobieta z mężczyzny, tak też mężczyzna przez kobietę - a wszystko z Boga.S[ Zresztą w Panu ani kobieta bez mężczyzny, ani mężczyzna bez kobiety.]Z3 Dlatego kobieta powinna mieć na głowie [znak] władzy - ze względu na aniołów.wYg Również nie mężczyzna został stworzony ze względu na kobietę, ale kobieta ze względu na mężczyznę.KX Gdyż nie mężczyzna jest z kobiety, lecz kobieta z mężczyzny.9Wk Z jednej strony bowiem mężczyzna nie powinien przykrywać sobie głowy, dlatego że rozpoczyna jako obraz i chwała Boga; z drugiej strony kobieta jest chwałą mężczyzny.V Bo jeśli kobieta nie nakrywa się, to niech się ostrzyże; a skoro brzydko kobiecie strzyc się lub golić, to niech się przykrywa.&UE I każda kobieta, która się modli lub prorokuje z nie nakrytą głową, hańbi swoją głowę, jedno bowiem i to samo jest z tą, która została ogolona.hTI Każdy mężczyzna, który się modli lub prorokuje z nakrytą głową, hańbi swoją głowę. S  Chcę natomiast, abyście wiedzieli, że głową każdego męża jest Chrystus, a głową żony mąż, a głową Chrystusa Bóg.~Ru Chwalę was zaś, że we wszystkim o mnie pamiętacie i - jak wam przekazałem - przekazu tego mocno się trzymacie. Przemawiam jak do rozsądnych: Wy osądźcie to, co mówię.>=w Dlatego, moi ukochani, uciekajcie od bałwochwalstwa.o<W Próba was [jeszcze] nie dopadła, za wyjątkiem ludzkiej; Bóg jednak jest wierny; On nie dopuści, aby was próbowano ponad to, co jesteście w stanie [znieść], ale wraz z próbą uczyni i wyjście, abyście mogli przetrwać.N; Dlatego kto myśli, że już stanął, niech uważa, aby nie upadł. :  Rzeczy te przykładowo spadły na tamtych i zostały spisane, by być przestrogą dla nas, których dosięgnął koniec wieków.j9M ani nie szemrajcie, tak jak niektórzy z nich szemrali, i poginęli [pobici] przez niszczyciela.n8U Nie wystawiajmy też na próbę Chrystusa, jak niektórzy z nich wystawiali i poginęli od wężów,7  I nie oddawajmy się nierządowi jak niektórzy z nich się oddawali i jednego dnia padło dwadzieścia trzy tysiące [ludzi].6! Nie stawajcie się też bałwochwalcami, jak niektórzy z nich; jak napisano: Usiadł lud, aby jeść i pić, i powstali, aby się bawić.5 Rzeczy te stały się dla nas przykładem, abyśmy my nie byli ludźmi pożądającymi złych rzeczy, jak tamci pożądali.o4W Ale większość z nich nie spodobała się Bogu, ciała ich bowiem zostały rozrzucone po pustkowiu.~3u i wszyscy ten sam napój duchowy pili; pili bowiem z towarzyszącej im duchowej skały, a skałą tą był Chrystus.-2U wszyscy ten sam pokarm duchowy jedliG1 Wszyscy też w Mojżesza byli ochrzczeni w obłoku i w morzu, 0  Nie chcę bowiem, abyście byli nieświadomi, bracia, że nasi ojcowie wszyscy byli pod obłokiem i wszyscy przeszli przez morze./ lecz biję pod oko moje ciało i biorę je w niewolę, abym w jakiś sposób innym ogłosiwszy, sam nie okazał się nie wypróbowany..{ Ja - zgodnie z tym, [co powiedziałem] - tak biegnę, nie jakby bez celu, tak boksuję, nie jakbym powietrze okładał;- A każdy zawodnik od wszystkiego się wstrzymuje, tamci wprawdzie, aby zdobyć zniszczalny wieniec, my zaś niezniszczalny.,) Czy nie wiecie, że biegacze na stadionie wprawdzie wszyscy biegną, ale tylko jeden zdobywa nagrodę? Tak biegnijcie, abyście [ją] zdobyli.V+% A wszystko to czynię dla ewangelii, aby stać się jej współuczestnikiem.* Dla słabych stałem się słaby, aby słabych pozyskać; dla wszystkich stałem się wszystkim, żeby przynajmniej niektórych zbawić.7)g Dla tych, którzy są bez Prawa, jak ten, który jest bez Prawa - choć nie jestem bez Prawa Bożego, lecz pod Prawem Chrystusa - aby tych, którzy są bez Prawa, pozyskać.X() I stałem się dla żydów jak żyd, aby żydów pozyskać; dla tych, którzy są pod Prawem, jak ten, który jest pod Prawem - choć sam nie jestem pod Prawem - aby tych, którzy są pod Prawem, pozyskać.w'g Bo jako wolny od wszystkich, uczyniłem z siebie niewolnika wszystkich, abym tym liczniejsze grono pozyskał.+&O Jaka jest więc moja zapłata? [Taka], że głosząc ewangelię służę tą ewangelią za darmo, aby nie korzystać z mojego prawa, jakie mam z racji ewangelii.% Bo jeśli czynię to ochotniczo, mam zapłatę; jeśli zaś nieochotniczo, to wywiązuję się [tylko] ze złożonego we mnie zaufania.#$? Jeśli bowiem głoszę ewangelię, nie jest to moją chlubą - to spoczywa na mnie taka potrzeba; biada mi jest bowiem, jeślibym ewangelii nie głosił.^#5 Ja jednak nie skorzystałem z żadnej z tych rzeczy. Nie napisałem zaś tego, aby w ten sposób mogło stać się w odniesieniu do mnie; bo wolałbym raczej umrzeć, niż... - mojej chluby nikt mnie nie pozbawi.]"3 Tak też i Pan zarządził, aby ci, którzy ewangelię głoszą, z ewangelii żyli.R! Czy nie wiecie, że ci, którzy przy rzeczach poświęconych pracują, żywią się tym, co pochodzi z rzeczy poświęconych, ci którzy krzątają się przy ołtarzu, mają w ołtarzu współudział?J   Jeśli inni w waszym prawie uczestniczą, dlaczego nie tym bardziej my? Nie skorzystaliśmy jednak z tego prawa, ale wszystko znosimy, aby żadnej przeszkody nie sprawiać ewangelii Chrystusa.lQ Jeśli my wam posialiśmy [dobra] duchowe, to cóż wielkiego, jeśli my wasze cielesne zbierzemy?K Czy nie mówi tego przede wszystkim ze względu na nas? Ze względu na nas bowiem jest napisane, że oracz powinien orać w nadziei, a młocarz [młócić] w nadziei uczestniczenia [w plonach]. Bo to w Prawie Mojżesza jest napisane: Młócącemu wołowi nie zawiążesz pyska. Czy Bóg troszczy się tylko o woły?E Czy mówię to tylko po ludzku? Czy i Prawo tego nie mówi?!; Kto kiedy pełni służbę żołnierską na własny koszt? Kto zasadza winnicę i nie je jej owocu? Albo kto pasie stado i nie spożywa mleka ze stada?=u Czy tylko ja i Barnaba nie mamy prawa nie pracować?ta Czy nie mamy prawa brać z sobą siostry - kobiety, jak i pozostali apostołowie i bracia Pana oraz Kefas?*O Czy nie mamy prawa jeść i pić?G Moja obrona przeciw tym, którzy mnie oskarżają, jest taka:y Jeśli nawet dla innych nie jestem apostołem, to dla was jestem; pieczęcią mojego apostolstwa wy jesteście w Panu.  Czy nie jestem wolny? Czy nie jestem apostołem? Czy nie widziałem Jezusa, naszego Pana? Czy wy nie jesteście moim dziełem w Panu?5 Z tego powodu, jeśli pokarm przyczynia się do upadku mojego brata, nie spożyję mięsa na wieki, aby nie przyczynić się do upadku mojego brata.r] I tak, gdy grzeszycie względem braci i uderzacie w ich słabe sumienie, grzeszycie przeciw Chrystusowi.[/ W twoim postępowaniu bowiem gubi się słaby, brat, za którego umarł Chrystus.7g Bo jeśli ktoś zobaczyłby ciebie, mającego poznanie, jak siedzisz w świątyni pogańskiej, to czy jego sumienie, jako słabe, nie zostanie pobudzone do spożycia ofiary?uc Uważajcie natomiast, aby w jakiś sposób to wasze prawo nie stało się dla słabych powodem potknięcia.taPokarm zaś nie postawi nas przy Bogu: nie tracimy nic, jeśli nie jemy, i nic nie zyskujemy, jeśli jemy.CLecz nie u wszystkich jest poznanie; niektórzy zaś przyzwyczajeni dotąd do bóstwa, spożywają jakoby jemu złożoną ofiarę i sumienie ich, jako że jest słabe, ulega splamieniu.' Gto jednak dla nas jest tylko jeden Bóg Ojciec, z którego wszystko i my dla Niego, oraz jeden Pan, Jezus Chrystus, przez którego wszystko i my przez Niego. I chociaż rzeczywiście są tak zwani bogowie, czy to w niebie, czy na ziemi - jak też jest wielu bogów i wielu panów - 7Jeśli więc chodzi o jedzenie ofiarowane bóstwom, wiemy, że nie ma na świecie ani jednego bóstwa i nie ma żadnego innego boga, oprócz Jednego.R jeśli natomiast ktoś kocha Boga, ten też został przez Niego poznany.[ /Jeśli kto mniema, że coś poznał, jeszcze nie poznał, jak należało poznać;  Co do ofiar składanych bóstwom [pogańskim], wiemy, że wszyscy mamy właściwe poznanie. Poznanie nadyma, lecz miłość buduje.s_(Ale według mojej rady jest szczęśliwsza, jeśli tak pozostanie; a sądzę, że i ja mam Ducha Bożego.!'Żona jest związana tak długo, jak długo żyje jej mąż; a jeśli mąż jej zaśnie, jest wolna, by wyjść za kogo chce, byle w Panu.nU&Tak więc ten, kto poślubia swoją dziewicę, dobrze czyni, a ten, kto nie poślubia, lepiej czyni.<q%Kto zaś postanowił w swoim sercu, mocno, bez [wewnętrznego] przymusu, a panuje nad swoją wolą i rozstrzygnął to w swoim sercu, że zachowa swoją dziewicę, dobrze uczyni.\1$A jeśli ktoś uważa, że postąpiłby niestosownie względem swojej dziewicy, gdyby miała przekroczyć swe lata, oraz że tak powinno się stać, to niech czyni, co chce - nie grzeszy, niech się pobierają.#?#To zaś dla waszej własnej korzyści mówię, nie aby pętlę na was zarzucać, lecz abyście w pięknym stylu i wytrwale, bez rozterek [trwali] w Panu.}s"i [stał się człowiekiem, który żyje w] rozdarciu. Również kobieta niezamężna i dziewica troszczy się o sprawy Pana, aby być świętą i ciałem i duchem; mężatka zaś troszczy się o sprawy świata, jak przypodobać się mężowi.eC!a kto się ożenił, troszczy się o sprawy świata, [o to], jak przypodobać się żonie - Chcę, abyście byli wolni od trosk; kto jest bez żony, troszczy się o sprawy Pana, [o to], jak przypodobać się Panu;q~[a ci, którzy używają świata, jakby go nie wykorzystywali; przemija bowiem stan rzeczy tego świata.}%a ci, którzy płaczą, jakby nie płakali; a ci, którzy się cieszą, jakby się nie cieszyli; a ci, którzy kupują, jakby nie posiadali;|!To zaś mówię, bracia: Czas został skrócony; przez to, co pozostało, niech również ci, którzy mają żony, będą jakby nie mieli;={sA jeśli się i ożeniłeś, nie zgrzeszyłeś, i jeśli dziewica wyszła za mąż, nie zgrzeszyła; tacy jednak będą mieli ucisk w ciele, a ja chciałbym wam tego oszczędzić.vzeZostałeś związany z żoną? Nie szukaj rozłączenia. Zostałeś rozłączony z żoną? Nie szukaj żony.hyITo zatem uważam za dobre przy obecnej udręce, [mianowicie] że tak jest człowiekowi dobrze:x1Co do dziewic zaś nakazu Pańskiego nie mam, daję jednak radę jako ten, który dzięki okazanemu przez Pana miłosierdziu, jest godny zaufania.Ww'Każdy w tym, w czym został powołany, bracia, w tym niech pozostaje u Boga.LvDrogo zostaliście kupieni; nie stawajcie się niewolnikami ludzi.!u;Kto bowiem jako niewolnik został powołany w Panu, ten jest wyzwoleńcem Pana; podobnie kto jako wolny został powołany, jest niewolnikiem Chrystusa.twZostałeś powołany, będąc niewolnikiem? Nie martw się; ale jeśli i możesz stać się wolnym, raczej korzystaj.Ts!Każdy w powołaniu, w którym został powołany - w tym niech pozostanie.cr?Obrzezanie jest niczym i nieobrzezanie jest niczym, tylko przestrzeganie przykazań Boga.qBył ktoś powołany [jako] obrzezany? Niech nie ukrywa obrzezania. W nieobrzezaniu został ktoś powołany? Niech się nie obrzezuje.p7Tylko niech każdy tak postępuje, jak mu przydzielił Pan, [według tego], jak każdego powołał Bóg. I tak zarządzam we wszystkich kościołach.bo=Bo skąd wiesz, żono, że zbawisz męża? Albo skąd wiesz, mężu, że zbawisz żonę?,nQJeśli jednak niewierzący odchodzi, niech odchodzi; brat lub siostra nie zostali [i nie są] w takich [przypadkach] zniewoleni; Bóg zaś powołał was w pokoju.^m5Gdyż niewierzący mąż został uświęcony w żonie i niewierząca żona została uświęcona w bracie [który jest jej mężem]; w przeciwnym razie wasze dzieci byłyby nieczyste, teraz natomiast są święte.llQ i żona, jeśli ma niewierzącego męża, a ten pragnie z nią mieszkać, niech męża nie oddala.k Pozostałym zaś mówię ja, nie Pan: Jeśli jakiś brat ma niewierzącą żonę, a ta pragnie z nim mieszkać, niech jej nie oddala;jw a jeśliby odeszła, niech pozostaje niezamężna albo niech się z mężem pojedna - i niech mąż żony nie oddala.zim Tym z kolei, którzy są w małżeństwie, podaję nakaz, nie ja, lecz Pan: Niech żona nie odchodzi od męża -*hM Ale skoro brak im powściągliwości, niech się pobierają, bo lepiej jest się pobrać, niż płonąć [niezaspokojonym pragnieniem pożycia małżeńskiego].igKŻonatym natomiast, mężatkom i wdowom mówię: Dobrze im [będzie], jeśli pozostaną jak ja.fwChciałbym zaś, aby wszyscy ludzie byli jak ja, każdy jednak ma od Boga własny dar łaski, jeden tak, a drugi tak.OCzego chcecie? Czy mam przyjść do was z rózgą, czy też z miłością i w duchu łagodności??=ygdyż Królestwo Boże jest nie w słowie, ale w mocy.<wja jednak szybko przyjdę do was, jeśli Pan zechce, i zapoznam się nie ze słowem zarozumiałych, lecz z ich mocą; $s~~S}||J{{+zzryyyPxxPwwjvvv/uu[tt>sssrrzqq pp oo=nn+mmqllikkkjj-iiThhggPff\eexe%dd5cbbbaa``6___<^^2]\\[[r[ZiZY_XXX&WW4VVVUTTmT4SSRRLQQeQ4PPP\OOXNNMLLDKLJJ>j==R<<;;T::E99877r66l55/44"33S2111I00H//..-y,,U+++H**d))G((''&h&%%$$H###&"C! yR45!ED2}'>4;K {  J >^<y|$U)# Nie chodzi bowiem o to, by inni mieli ulgę, a wy ucisk, lecz o równość;o(W Jeśli bowiem jest gotowość, uznaje się ją według tego, co ma, a nie według tego, czego nie ma.' teraz zaś i czyn dokończcie, aby stosownie do gotowości [wyrażonej] w chęci, z tego, co macie, nastąpiło zakończenie."&= A co do tego [dzieła] daję radę; bo to będzie korzystne dla was, którzy od roku zaczęliście nie tylko czyn, ale też okazaliście chęć [czynu],+%O Znacie bowiem łaskę naszego Pana Jezusa Chrystusa, że będąc bogaty ze względu na was stał się ubogi, abyście dzięki Jego ubóstwu wy stali się bogaci.k$ONie jako rozkaz to mówię, ale przez zapał innych wypróbowuję szczerość i waszej miłości.Q#Ale jak we wszystkim obfitujecie - w wierze i Słowie, i poznaniu, i we wszelkim zapale oraz w miłości, która się w was z naszej wzięła - [zadbajcie], abyście i w tym dziele łaski obfitowali.m"Stak że poprosiliśmy Tytusa, aby, jak rozpoczął, tak też u was dokończył tego dzieła łaski.b!=i nie tak, jak się spodziewaliśmy, najpierw siebie oddali Panu i nam, za wolą Bożą,u cz wielkim naleganiem prosząc nas o łaskę oraz o [możliwość] udziału w posłudze na rzecz świętych,[/że według możności - zaświadczam to - owszem, ponad możność, dobrowolnie,wże w wielkiej próbie ucisku obfitość ich radości i ich skrajne ubóstwo zaobfitowały w bogactwie ich hojności;V 'Powiadamiamy was zaś, bracia, o łasce Boga, danej w kościołach Macedonii,>wCieszę się, że we wszystkim mogę na was polegać..UA jego głębokie uczucia względem was są jeszcze obfitsze, gdy sobie przypomina posłuszeństwo was wszystkich, jak to przyjęliście go z lękiem i z drżeniem.<qbo jeśli się przed nim nieco wami chlubiłem, nie zostałem zawstydzony, lecz jak wszystko w prawdzie wam powiedziałem, tak i nasza chluba przed Tytusem okazała się prawdą.:m Dlatego doznaliśmy zachęty. W tej naszej zachęcie jeszcze obficiej ucieszyliśmy się z powodu radości Tytusa, że jego duch doznał odświeżenia ze strony was wszystkich;jM A zatem jeśli i napisałem do was, to nie ze względu na tego, który wyrządził krzywdę, ani ze względu na pokrzywdzonego, ale po to, aby uwidoczniła się wasza sumienność o nas z waszej strony przed obliczem Bożym.K Oto bowiem samo to zasmucenie według Boga jaką sprawiło w was owszem tęsknotę, owszem żarliwość, owszem [chęć] wymierzenia kary! We wszystkim w tej sprawie okazaliście się czystymi.2] Gdyż smutek, który jest według Boga, wywołuje opamiętanie, którego się nie żałuje, a które prowadzi do zbawienia; natomiast smutek światowy sprawia śmierć.L teraz się cieszę, nie dlatego, że byliście zasmuceni, ale że byliście zasmuceni dla opamiętania; byliście bowiem zasmuceni po Bożemu tak, że niczego z naszego powodu nie straciliście.7Bo jeśli nawet zasmuciłem was listem, nie żałuję; a jeśli żałowałem - widzę bowiem, że tamten list przynajmniej na chwilę was zasmucił -oWjednak nie tylko jego przybyciem, ale także pociechą, którą został pocieszony u was, gdy nam opowiadał o waszej tęsknocie, o waszym płaczu i o waszej żarliwości względem mnie, tak że byłem jeszcze bardziej uradowany.W'Lecz Ten, który pociesza uniżonych, Bóg, pocieszył nas przybyciem Tytusa;%CBo i gdy przyszliśmy do Macedonii, nasze ciało nie doznało żadnego wytchnienia, lecz zewsząd byliśmy dręczeni - na zewnątrz walki, wewnątrz obawy.8iWielka jest moja śmiałość względem was, wielka jest moja chluba z was; zostałem wypełniony pociechą, jestem obficie wypełniony radością przy każdym naszym ucisku.Nie mówię dla potępienia; bo wcześniej powiedziałem, że w naszych sercach jesteście na wspólną śmierć i na wspólne życie.oWZróbcie nam miejsce; nikogo nie skrzywdziliśmy, nikogo nie zrujnowaliśmy, nikogo nie oszukaliśmy.  #Mając zatem takie obietnice, ukochani, oczyśćmy się od wszelkiego splamienia ciała i ducha, w bojaźni Boga doskonaląc poświęcenie.] 3I będę wam Ojcem, a wy będziecie mi synami i córkami - mówi Pan Wszechmogący. Dlatego wyjdźcie spośród nich i bądźcie odłączeni - mówi Pan - I nieczystego się nie dotykajcie; A ja was przyjmęg GJak zgoda między przybytkiem Boga a [pogańskimi] bóstwami, my bowiem jesteśmy przybytkiem Boga żywego, jak powiedział Bóg: Zamieszkam z nimi i będę się przechadzał, I będę ich Bogiem, a oni będą moim ludem.h ICo też za harmonia między Chrystusem a Beliarem lub jaki dział wierzącego z niewierzącym?1[Przestańcie się wprzęgać w nierówne jarzmo z niewierzącymi; bo co ma wspólnego sprawiedliwość z bezprawiem albo co za współudział światła z ciemnością?c? dla takiego samego odwzajemnienia - jak do dzieci mówię - i wy otwórzcie się szeroko.F nie u nas wam ciasno, ciasno natomiast w waszych wnętrzach;`9 Nasze usta pozostają przed wami otwarte, Koryntianie, nasze serce pozostaje szerokie;  jako zasmucani, jednak zawsze radośni, jako ubodzy, jednak wielu wzbogacający, jako nic niemający, a wszystko posiadający.r] jako nieznani, a jednak dobrze znani, jako umierający, a oto żyjemy; jako karani, a jednak nie zabici,taprzez chwałę i hańbę, przez złą sławę i dobrą sławę; jako zwodziciele, a jednak godni zaufania,b=w Słowie prawdy, w mocy Bożej; przez oręż sprawiedliwości w prawej i lewej [ręce],q[w czystości, w poznaniu, w cierpliwości, w uprzejmości, w Duchu Świętym, w nieobłudnej miłości,`9w chłostach, w więzieniach, w rozruchach, w trudach, w bezsennych nocach, w postach,~ale we wszystkim stawiamy siebie za przykład jako słudzy Boga: w wielkiej wytrwałości, w uciskach, w potrzebach, w trudnościach,N}W niczym nie dajemy żadnej przeszkody, aby nie podważano posługi,?|wmówi bowiem: W przychylnym czasie łaskawie cię wysłuchałem, I w dniu zbawienia pośpieszyłem ci z pomocą; Oto teraz czas dobry dla przychylności, oto teraz dzień zbawienia.d{ CWspółpracując zaś wzywamy też was, abyście łaski Bożej nie przyjmowali na próżno;z[On] Tego, który nie poznał grzechu, zamiast nas uczynił grzechem, abyśmy my w Nim stali się sprawiedliwością Boga.#y?Zamiast Chrystusa niesiemy więc poselstwo, jakby [samego] Boga, który przez nas wzywa; zamiast Chrystusa błagamy: Dajcie się pojednać się z Bogiem.xyjako że Bóg w Chrystusie świat z sobą pojednuje, nie poczytując im ich upadków, i zlecił nam Słowo pojednania.xwiA wszystko to jest z Boga, który nas pojednał z sobą przez Chrystusa i powierzył nam posługę pojednania,xviDlatego jeśli ktoś jest w Chrystusie, nowym jest stworzeniem; to, co stare, przeminęło, oto nastało nowe.u7Z tego powodu od teraz nikogo nie znamy według ciała; i jeśli nawet Chrystusa poznaliśmy według ciała, od teraz już [Go] tak nie rozpoznajemy.t'a umarł zamiast wszystkich, aby ci, którzy żyją, już nie dla siebie żyli, ale dla Tego, który zamiast nich umarł i został wzbudzony.s Gdyż miłość Chrystusa przynagla nas, którzy stwierdziliśmy, że jeden zamiast wszystkich umarł, a zatem wszyscy umarli;drA Bo jeśli szalejemy, to dla Boga, a jeśli jesteśmy przy zdrowych zmysłach - to dla was.;qo Nie polecamy wam siebie ponownie, lecz dajemy wam sposobność do chluby z powodu nas, abyście mieli [coś] przeciw tym, którzy chlubią się twarzą, a nie [tym, co] w sercu. p9 Znając zatem strach Pana, przekonujemy ludzi, dla Boga zaś staliśmy się jawni, spodziewam się też, że i w waszych sumieniach stało się jawne._o7 Wszystkim nam bowiem trzeba się będzie pokazać przed sędziowskim krzesłem Chrystusa, aby każdy sobie odebrał to, co poprzez ciało [zrobił], i ze względu na to, czego dokonał - czy to dobrego czy złego.knO Dlatego też stawiamy sobie za cel, aby czy mieszkamy, czy się wyprowadzamy, Jemu się podobać.dmAJesteśmy zaś ufni i wolelibyśmy raczej wyprowadzić się z ciała i zamieszkać u Pana.Jl przez wiarę bowiem postępujemy, a nie przez to, co się widzi.ak;Zawsze zatem jesteśmy ufni i wiemy, że mieszkając w ciele, jesteśmy u dala od Pana;fjEA tym, który nas do tego właśnie przysposobił, jest Bóg, który dał nam zadatek Ducha.,iQBo i będąc w tym namiocie wzdychamy obciążeni, ponieważ nie chcemy zdjąć, lecz przyoblec się, aby to, co śmiertelne, zostało pochłonięte przez życie.Ghjeśli tylko przyobleczeni, a nie nadzy będziemy znalezieni.Vg%Bo i w tym wzdychamy, tęskniąc za przyobleczeniem naszej siedziby z nieba,%f EWiemy bowiem, że jeśli nasze ziemskie mieszkanie, ten namiot, się rozpadnie, mamy budowlę od Boga, mieszkanie zbudowane nie rękoma, wieczne - w niebie.e-nam, którzy nie pilnujemy tego, co widzialne, ale tego, co niewidzialne; gdyż to, widzialne, jest tymczasowe, a to, co niewidzialne - wieczne._d7Gdyż chwilowy nieznaczny ucisk zapewnia nam niepomiernie znaczną wieczną chwałę,cDlatego się nie poddajemy; bo choć nasz zewnętrzny człowiek niszczeje, nasz wewnętrzny26 odnawia się z dnia na dzień.(bITo wszystko natomiast ze względu na was, aby dzięki łasce, która się w obfitości okazała dla wielu, zaobfitowało dziękczynienie - dla chwały Bożej.{aowiedząc, że Ten, który wzbudził Pana Jezusa, nas też z Jezusem wzbudzi i razem z wami postawi [przed sobą].`/ Mając zaś tego samego ducha wiary, zgodnie z tym, co jest napisane: Uwierzyłem, dlatego przemówiłem, i my wierzymy - i dlatego też mówimy,>_w W ten sposób śmierć działa w nas, a życie w was.^7 Stale bowiem my, którzy żyjemy, wydawani jesteśmy na śmierć z powodu Jezusa, aby i życie Jezusa zostało objawione w naszym śmiertelnym ciele.i]K zawsze śmierć Jezusa w ciele noszący, aby i życie Jezusa zostało w naszym ciele ujawnione.G\ prześladowani, ale nieopuszczeni, powaleni, ale niepokonani,T[!Zewsząd uciskani, ale nieprzytłoczeni, niepewni, jednak nie zrozpaczeni,`Z9Mamy zaś ten skarb w naczyniach glinianych, aby ogrom mocy był od Boga, a nie z nas.=YsBo Bóg, który powiedział, że z ciemności zaświeci światło, [jest Tym], który zaświecił w naszych sercach dla światła poznania chwały Boga w obliczu Jezusa Chrystusa.XGdyż nie siebie samych głosimy, lecz Jezusa Chrystusa, Pana, siebie zaś [przedstawiamy] jako wasze sługi przez Jezusa. W9w których bóg tego wieku zaślepił umysły niewierzących, aby jasno nie zobaczyli światła ewangelii chwały Chrystusa, który jest obrazem Boga._V7A jeśli nawet nasza ewangelia pozostaje zakryta, zakryta jest w tych, którzy giną,ZU-ale wyrzekliśmy się skrytości wstydu, nie postępujemy w przebiegłości i nie przekręcamy Słowa Bożego, ale w jawności prawdy stawiamy samych siebie, w obliczu Boga, wobec każdego ludzkiego sumienia.`T ;Dlatego, mając tę posługę, według okazanego nam miłosierdzia, nie poddajemy się,1S[My wszyscy natomiast odbijając niby w zwierciadle chwałę Pana, przeobrażamy się na obraz jej samej, od chwały w chwałę, dokładnie tak jak od Pańskiego Ducha.IR Pan natomiast jest Duchem; gdzie zaś Duch Pana, tam wolność.JQ ilekroć zaś nawróci się do Pana, zasłona zostaje usunięta._P7Tak jest aż do dzisiaj, ilekroć czytany jest Mojżesz, zasłona leży na ich sercu;DOAle ich umysły przestały być wrażliwe. Gdyż aż do dnia dzisiejszego ta sama zasłona pozostaje przy czytaniu starego przymierza, nieodsłonięta, ponieważ usuwa się w Chrystusie.N a nie tak, jak Mojżesz, który kładł zasłonę na swoją twarz, aby synowie Izraela nie patrzyli na koniec tego, co przemijające.QM Mając więc taką nadzieję, poczynamy sobie z wielką śmiałością,xLi Jeśli bowiem to, co przemija, [rozpoczęło się] za sprawą chwały, tym bardziej jest w chwale to, co trwa. K  W tym względzie bowiem nie zostało obdarzone chwałą to, co zostało obdarzone chwałą, z powodu przewyższającej chwały.}Js Jeśli bowiem w posłudze potępienia jest chwała, o wiele bardziej obfituje w chwałę posługa sprawiedliwości.MIczy w ten sposób tym bardziej posługa Ducha nie będzie w chwale?iHKJeśli zaś posługa śmierci, wyryta literami na kamieniach została zapoczątkowana w chwale, tak że synowie Izraela nie byli w stanie spojrzeć w twarz Mojżesza z powodu chwały jego twarzy - [chwały] przemijającej -G który też uzdolnił nas do bycia sługami nowego przymierza, nie litery, lecz ducha, gdyż litera zabija, duch zaś ożywia.wFgNie że sami jesteśmy zdolni przedsięwziąć coś jakby z samych siebie, lecz nasza zdolność jest z Boga,BETaką zatem mamy ufność przez Chrystusa względem Boga.TD!dla których jest jasne, że jesteście listem Chrystusa sporządzonym przez naszą usługę, napisanym nie atramentem, ale Duchem Boga żywego, nie tablicach kamiennych, lecz na tablicach żywych serc.tCaWy jesteście naszym listem, napisanym w naszych sercach, rozpoznawanym i czytanym przez wszystkich ludzi,B Czy znów zaczynamy polecać samych siebie? Albo czy potrzebujemy, jak niektórzy, listów polecających do was lub od was?3A_Nie jesteśmy bowiem jak wielu kupczących Słowem Boga, lecz jak ci, którzy z szczerości, lecz jak ci, którzy [posłani] od Boga [i] wobec Boga mówimy w Chrystusie.@dla jednych jest to woń śmierci zapowiadająca śmierć, dla drugich woń życia niosąca życie. A do tych spraw kto jest odpowiedni?v?eże jesteśmy zapachem Chrystusa dla Boga wśród tych, którzy dostępują zbawienia i tych, którzy giną;>/Bogu zaś niech będą dzięki, który nam w Chrystusie zawsze daje zwycięstwo i woń Jego poznania rozchodzi się przez nas na każdym miejscu; =  nie miałem w moim duchu ulgi, ponieważ nie odnalazłem Tytusa, mojego brata; pożegnałem ich więc i odszedłem do Macedonii.c<? Gdy dla ewangelii Chrystusa przybyłem do Troady, choć drzwi zostały mi otwarte w Panu,h;I abyśmy nie zostali wykorzystani przez szatana; nie jesteśmy bowiem nieświadomi jego intryg.:/ Komu zaś wy wybaczacie, temu i ja; gdyż i ja co wybaczyłem - jeśli coś wybaczyłem - [uczyniłem to] ze względu na was w obliczu Chrystusa,v9e bo i po to napisałem, aby poznać, na ile jesteście wypróbowani i czy we wszystkim jesteście posłuszni.Z8-Dlatego proszę was, abyście postanowili odnieść się do niego z miłością;7tak że przeciwnie, powinniście raczej wybaczyć i zachęcić, aby w jakiś sposób nie został taki pochłonięty przez nadmiar smutku.U6#Takiemu wystarczy ta kara, która [została nałożona] przez większość,5Jeśli natomiast ktoś sprawił smutek, to nie mnie sprawił smutek, lecz po części - by nie przesadzać - was wszystkich.Q4Gdyż z wielkiego utrapienia i przygnębienia serca, wśród wielu łez pisałem do was, nie abyście zostali zasmuceni, ale abyście poznali miłość, którą mam względem was [i to] w obfitości.E3A napisałem to właśnie, aby po przybyciu nie doznać smutku od tych, którzy powinni mnie cieszyć, przekonany co do was wszystkich, że moja radość jest [radością] was wszystkich.w2gJeśli bowiem ja was zasmucam, to kto może mnie rozweselić, jak nie ten, który jest przeze mnie zasmucany?O1 Postanowiłem sobie bowiem to: nie przychodzić znów do was w smutku.0 Nie że jesteśmy panami waszej wiary, lecz jesteśmy współpracownikami waszej radości; w wierze bowiem stanęliście./ Ja zaś przywołuję sobie Boga na świadka mojej duszy, że nie przybyłem do Koryntu dlatego, że chcę was oszczędzam.R. On też wycisnął na nas pieczęć i dał zadatek Ducha do naszych serc.d- CTym zaś, który utwierdza nas wraz z wami w Chrystusie i który nas namaścił, jest Bóg;, Bo ile tylko jest obietnic Bożych, w Nim [mają swoje] "tak"; dlatego też przez Niego mówimy "Amen" dla chwały Bożej.9+ mGdyż Syn Boży Jezus Chrystus, który był przez nas pośród was ogłoszony, przeze mnie, Sylwana i Tymoteusza, nie stał się "tak" i "nie", lecz dokonało się w Nim "tak".Z* /Wierny jest jednak Bóg, że nasze słowo do was nie jest "tak", a zarazem "nie".&) GCzy więc tego pragnąc, poczynałem sobie lekkomyślnie? Albo czy planując, planuję według ciała, tak że moje "tak, tak" jest jednocześnie "nie, nie"?r( _od was przejść do Macedonii, a z Macedonii znów przyjść do was, abyście wy mnie wyprawili do Judei.x' kW takim przeświadczeniu postanowiłem już wcześniej przyjść do was, abyście dostąpili powtórnej łaski,{& qjak i poznaliście nas po części, że jestem waszą chlubą, podobnie jak wy naszą, w dniu naszego Pana Jezusa.%   Nie piszemy wam bowiem niczego innego, jak tylko to, co czytacie i co rozumiecie, a mam nadzieję, że całkowicie zrozumiecie,Y$ - To bowiem jest naszą chlubą: Świadectwo naszego sumienia, że obracaliśmy się w świecie, a tym bardziej względem was, w prostocie i szczerości Boga, a nie w zmysłowej mądrości - lecz w łasce Boga.## A przy waszym też współdziałaniu w modlitwie za nami, aby z wielu [wzniesionych] twarzy popłynęły podziękowania za nas, za udzielony nam dar łaski.p" [ który od tak pewnej śmierci nas uchronił i uchroni, w którym pokładamy nadzieję, jeszcze uchroni,! - tak, sami w sobie wystawiliśmy wyrok śmierci, abyśmy nie byli [ludźmi] polegającymi na sobie samych, ale na Bogu, który wzbudza umarłych,t  cNie chcemy bowiem, abyście byli nieświadomi, bracia, co do naszego ucisku, który miał miejsce w Azji, że do granic możliwości, ponad [naszą] moc byliśmy obciążeni tak, że byliśmy całkowicie niepewni nawet czy przeżyjemy;w ia nasza nadzieja co do was jest mocna, gdyż wiemy, że jak jesteście uczestnikami cierpień, tak i pociechy.Z /Jeśli zaś jesteśmy uciskani, to dla waszego pociechy i zbawienia; jeśli jesteśmy pocieszani, to dla waszej pociechy działającej w wytrwałości [pośród] tych samych cierpień, których i my doznajemy;r _Gdyż tak, jak obfitują cierpienia Chrystusa względem nas, tak przez Chrystusa obfituje nasza pociecha.< sktóry nas pociesza we wszelkim naszym ucisku, abyśmy my byli w stanie pocieszać tych, którzy są we wszelkim ucisku, pociechą, którą sami zostaliśmy pocieszeni przez Boga. Błogosławiony niech będzie Bóg i Ojciec naszego Pana Jezusa Chrystusa, Ojciec miłosierdzia i Bóg wszelkiej pociechy,L Łaska wam i pokój od Boga, naszego Ojca, i Pana Jezusa Chrystusa.1 _Paweł, apostoł Chrystusa Jezusa z woli Bożej, i Tymoteusz, brat, kościołowi Boga, który jest w Koryncie, wraz ze wszystkimi świętymi, którzy są w całej Achai:PMiłość moja [niech będzie] z wami wszystkimi w Chrystusie Jezusie.3aŁaska Pana Jezusa [niech będzie] z wami!LJeśli ktoś nie kocha Pana, niech będzie przeklęty! Marana tha..WPozdrowienie moją - Pawła - ręką.\1Pozdrawiają was wszyscy bracia. Pozdrówcie jedni drugich pocałunkiem świętym.Pozdrawiają was kościoły Azji. Pozdrawiają was w Panu bardzo Akwila i Pryscylla z kościołem, który jest w ich domu.\1bo wnieśli świeżość w mego ducha i waszego. Miejcie więc dla takich uznanie.eCCieszę się zaś z przybycia Stefanasa, Fortunata i Achaika, że wasz brak oni wypełnili;y[proszę], abyście i wy się podporządkowywali się takim, jak również każdemu, kto współpracuje i trudzi się.+Proszę was natomiast, bracia: wiecie, że dom Stefanasa jest pierwszym owocem Achai, a jego [domownicy] podjęli się posługiwania świętym;6gWszystko niech u was się dzieje w miłości.S  Bądźcie czujni, trwajcie w wierze, bądźcie mężni, umacniajcie się.A { A co do brata Apollosa, to bardzo go prosiłem, aby udał się do was wraz z braćmi; nie miał jednak żadnej chęci, aby teraz pójść, przyjdzie jednak, gdy znajdzie możliwość.  niech go więc nikt nie lekceważy. Wyprawcie go natomiast w pokoju, aby przyszedł do mnie; bo czekam na niego z braćmi.y k A gdyby przybył Tymoteusz, zadbajcie, aby przebywał u was bez obaw; ponieważ dzieło Pana wykonuje jak i ja;j M drzwi bowiem otworzyły mi się wielkie i dające duże możliwości - a przeciwnicy są liczni.8kA w Efezie pozostanę aż do Zielonych Świąt;~uNie chcę was bowiem teraz przejazdem widzieć, gdyż mam nadzieję jakiś czas pozostać u was, jeśli Pan pozwoli.nUu was zaś może pozostanę lub przezimuję, abyście mnie wyprawili w drogę dokądkolwiek pójdę._7Przyjdę do was natomiast, gdy przejdę Macedonię; ponieważ Macedonię przemierzam;Sa jeśliby okazałoby się słuszne, abym i ja poszedł, pójdą ze mną.~uA gdy się zjawię, tych, których macie za wypróbowanych, poślę z listami, aby odnieśli wasz dar do Jerozolimy;5Niech pierwszego dnia tygodnia każdy z was u siebie kładzie i oszczędza to, co mu się udaje, aby składek nie było dopiero wtedy, gdy przyjdę.e EA co do składki na rzecz świętych, zróbcie i wy tak, jak poleciłem kościołom Galacji.%:Dlatego, bracia moi ukochani, bądźcie stali, niewzruszeni, zawsze obfitujący w dziele Pana, pewni, że wasz trud w Panu nie jest daremny.lQ9Bogu zaś dzięki, który [nieustannie] daje nam zwycięstwo przez naszego Pana, Jezusa Chrystusa.E~8A żądłem śmierci jest grzech, mocą zaś grzechu Prawo;\}17Gdzie jest, o śmierci, twoje zwycięstwo? Gdzie jest, o śmierci, twoje żądło?Z|-6Gdy zaś to, co zniszczalne, przyoblecze niezniszczalność, a to, co śmiertelne, przyoblecze nieśmiertelność, wtedy stanie się Słowo, które zostało napisane: Połknięta jest śmierć w zwycięstwie!{5Trzeba bowiem, aby to co zniszczalne, przyoblekło niezniszczalność, a to, co śmiertelne, przyoblekło nieśmiertelność.,zQ4w jednej chwili, w oka mgnieniu, na dźwięk ostatniej trąby; gdyż trąba zabrzmi i umarli wzbudzeni zostaną jako niezniszczalni, a my zostaniemy przemienieni.ay;3Oto oznajmiam wam tajemnicę: Nie wszyscy zaśniemy, ale wszyscy będziemy przemienieni"x=2A natomiast mówię, bracia, że ciało i krew nie są w stanie odziedziczyć Królestwa Bożego ani zniszczalność nie odziedziczy niezniszczalności.Zw-1I jak nosiliśmy obraz ziemskiego, tak też będziemy nosić obraz niebieskiego.Pv0Jaki ziemski, tacy i ziemscy ludzie; jaki niebieski, tacy i niebiescy.Gu/Pierwszy człowiek z prochu ziemi, drugi człowiek - z nieba.Kt.Nie duchowe jest przy tym pierwsze, lecz duszewne, potem duchowe. s -Jak też napisano: Pierwszy człowiek, Adam, stał się, by być duszą żyjącą, ostatni Adam - by być duchem ożywiającym.{ro,zasiewane jest ciało duszewne, wzbudzane jest ciało duchowe. Jeśli jest ciało duszewne - jest także duchowe.rq]+zasiewane jest w pogardzie, wzbudzane jest w chwale; zasiewane jest w słabości, wzbudzane jest w mocy;~pu*Tak też jest ze zmartwychwstaniem umarłych: Zasiewane jest w zniszczalności, wzbudzane jest w niezniszczalności;uoc)Inna chwała, a inna chwała księżyca i inna chwała gwiazd; bo gwiazda od gwiazdy różni się chwałą.n(Są też ciała niebieskie i ciała ziemskie, lecz inna z jednej strony chwała ciał niebieskich, inna z drugiej ziemskich.*mM'Nie każde ciało jest takim samym ciałem, lecz inne jest z jednej strony ciało ludzi, inne z kolei ciało zwierząt, jeszcze inne ciało ptaków, a inne ryb.]l3&Bóg zaś daje mu ciało, jakie zechciał, a każdemu z nasion jego własne ciało. k%A [jeśli chodzi o] to, co siejesz, nie siejesz ciała, które ma powstać, lecz gołe ziarno, może pszenicznym lub jakieś inne;Pj$Niemądry! To, co ty siejesz, nie zostaje ożywione, jeśli nie umrze.Qi#Ale powie ktoś: Jak wzbudzeni są umarli? I w jakim ciele przychodzą? h"Otrzeźwiejcie naprawdę i przestańcie grzeszyć; niektórym bowiem [z was] brak zrozumienia Boga - mówię dla zawstydzenia was.Ng!Nie łudźcie się: Złe kontakty towarzyskie psują dobre obyczaje.f7 Jeśli po ludzku walczyłem z dzikimi zwierzętami w Efezie, jaka moja korzyść? Jeśli umarli nie są wzbudzani, jedzmy i pijmy, bo jutro pomrzemy.se_Codziennie umieram, bracia, [zapewniam] na waszą chlubę, którą mam w Chrystusie Jezusie, naszym Panu.7diPo co i my każdej godziny podejmujemy ryzyko?2c]W przeciwnym razie, co zrobią ci, którzy są chrzczeni ze względu na umarłych? Jeśli umarli w ogóle nie są wzbudzani, to po co są ze względu na nich chrzczeni?b-Gdy zaś wszystko będzie Mu poddane, wówczas i sam Syn będzie poddany Temu, który Mu wszystko poddał, aby Bóg był wszystkim we wszystkim.a1Wszystko bowiem poddał pod Jego stopy. Gdy zaś powiedział, że wszystko zostało poddane, jasne jest, że poza Tym, który Mu wszystko poddał.6`gA jako ostatni wróg usunięta jest śmierć.[_/Trzeba bowiem, aby On królował aż położy wszystkich wrogów pod swoje stopy.^}następnie - koniec, gdy przekaże królowanie Bogu i Ojcu, gdy usunie wszelką zwierzchność, wszelką władzę i moc.]Każdy zaś we własnym szyku: jako pierwszy owoc - Chrystus; potem, w czasie Jego przyjścia, ci, którzy są Chrystusa,^\5Bo jak w Adamie wszyscy umierają, tak też w Chrystusie wszyscy zostaną ożywieni.m[SSkoro bowiem przez człowieka jest śmierć, przez człowieka też jest zmartwychwstanie umarłych.|ZqTymczasem Chrystus został wzbudzony z martwych i jest pierwszym owocem [zmartwychwstania] tych, którzy zasnęli.YJeśli tylko w tym życiu pokładamy nadzieję w Chrystusie, jesteśmy ze wszystkich ludzi najbardziej pożałowania godni.AX}ponadto i ci, którzy zasnęli w Chrystusie - poginęli.sW_a jeśli Chrystus nie został wzbudzony, bezcelowa jest wasza wiara; nadal jesteście w swoich grzechach,VV%Jeśli bowiem umarli nie są wzbudzani, to i Chrystus nie został wzbudzony;5Ucokazujemy się też fałszywymi świadkami Boga, że świadczyliśmy o Bogu, że wzbudził Chrystusa, którego nie wzbudził, skoro rzeczywiście umarli nie są wzbudzani.nTUa jeśli Chrystus nie został wzbudzony, to daremne jest nasze poselstwo o daremna jest wasza wiara;[S/ Bo jeśli nie ma zmartwychwstania umarłych, to i Chrystus nie został wzbudzony; R9 A jeśli się o Chrystusie głosi, że został z martwych wzbudzony, jak mogą niektórzy między wami mówić, że nie ma zmartwychwstania umarłych?WQ' Czy więc ja, czy oni, w ten sposób głosimy i w ten sposób uwierzyliście.QP jednak z łaski Boga jestem tym, czym jestem, a Jego łaska względem mnie nie stała się próżna, ale więcej od nich wszystkich pracowałem, jednak nie ja, lecz łaska Boża, która jest ze mną.O' Ja bowiem jestem najmniejszym z apostołów, który nie jestem godzien nazywać się apostołem, ponieważ prześladowałem Kościół Boży,QNa w końcu po wszystkich ukazał się i mnie jako poronionemu płodowi.GMpotem ukazał się Jakubowi, następnie wszystkim apostołom;Lpotem ukazał się ponad pięciuset braciom naraz, z których większość dotychczas pozostaje [przy życiu], niektórzy zaś zasnęli;5Kei że ukazał się Kefasowi, potem Dwunastu;UJ#że został pogrzebany i że trzeciego dnia został wzbudzony według Pism,xIiPrzekazałem wam bowiem przede wszystkim, co i przejąłem, że Chrystus umarł za nasze grzechy według Pism,H5i przez którą dostępujecie zbawienia, skoro trzymacie się jej w takim Słowie, w jakim wam ją ogłosiłem, chyba że bez powodu uwierzyliście. G Zapoznaję was zaś, bracia, z ewangelią, którą wam głosiłem, którą też przejęliście, [na gruncie] której stanęliście,AF}(a wszystko niech się dzieje godnie i według porządku.hEI'Tak więc, bracia moi, gorąco pragnijcie prorokować i językami mówić nie przeszkadzajcie;;Dq&a jeśli ktoś [tego] nie uznaje, nie jest uznany.C%Jeśli ktoś uważa, że jest prorokiem albo [człowiekiem] duchowym, niech zauważy, że to, co wam piszę, jest przykazaniem Pana;GB$Czy od was Słowo Boga albo czy tylko do was samych dotarło?A)#Jeśli natomiast chcą się czegoś nauczyć, niech pytają w domu swoich własnych mężów; gdyż w kościele nie przystoi kobiecie mówić.@y"kobiety niech w kościołach milczą, gdyż nie pozwala się im mówić; lecz niech będą poddane, jak i Prawo mówi.y?k!gdyż [Bóg] nie jest Bogiem zamieszania, ale pokoju. Jak we wszystkich kościołach [skupiających] świętych2>_ A duchy proroków poddają się prorokom,s=_Możecie bowiem pojedynczo wszyscy prorokować, aby wszyscy mogli się uczyć i wszyscy doznać zachęty.t<ajeśli zaś kolejnemu siedzącemu zostało dane objawienie, wcześniejszy [z mówiących] niech zamilknie.P;Prorocy niech mówią dwaj lub trzej, a inni niech dokładnie badają;c:?jeśli natomiast nie ma tłumacza, niech w kościele zamilknie, niech mówi sobie i Bogu.y9kJeśli ktoś mówi językiem, niech [to czyni] dwóch lub najwyżej trzech, i z osobna, a jeden niech wykłada;87Co więc jest, bracia? Gdy się schodzicie, każdy ma psalm [lub] ma naukę, objawienie, język, wykład - wszystko niech się dzieje dla zbudowania.+7Ojawne stają się tajniki jego serca i w ten sposób [może się stać], że upadnie na twarz, odda pokłon Bogu i oznajmi: Rzeczywiście Bóg jest pośród was.-6SJeśli natomiast wszyscy prorokują, a wejdzie jakiś niewierzący albo niezaznajomiony, to jest przez wszystkich przekonywany, przez wszystkich dokładnie badany,%5CJeśli się więc zgromadza cały kościół i wszyscy mówią językami, a wejdą niezaznajomieni albo niewierzący, to czy nie powiedzą, że wariujecie? 4 Języki zatem są na znak nie dla wierzących, ale dla niewierzących, a proroctwo nie dla niewierzących, ale dla wierzących.3W Prawie jest napisane: Przez ludzi obcego języka i obcych warg przemówię do tego ludu, ale i tak Mnie nie usłuchają, mówi Pan. 2 Bracia, nie bądźcie dziećmi w myśleniu, ale w złem zachowujcie się jak niemowlęta - w myśleniu stawajcie się dojrzali. ^~~~%}||]{{z^yyxxLwvvCuu%tt"srr>==A<<;::c99j88=777n766v5544#322L1000://.-,+++.*{*)p(((5''P'&J%%$$B#""o!! m<6<*@L|Qr3,e[jO D } * a;agm1o=F&Jeśli żyjemy w Duchu, Duchowi się też podporządkowujmy.pY&A ci, którzy [należą do] Chrystusa Jezusa, ukrzyżowali ciało wraz z namiętnościami i żądzami.I &łagodność, wstrzemięźliwość. Przeciw takim nie ma Prawa.pY&Owocem zaś Ducha jest: miłość, radość, pokój, cierpliwość, uprzejmość, dobroć, wierność,>u&zawiści, zabójstwa, pijaństwa, hulanki i tym podobne; o tych zapowiadam wam, jak już zapowiedziałem, że ci, którzy takie rzeczy czynią, Królestwa Bożego nie odziedziczą.w&bałwochwalstwo, czary, nieprzyjaźnie, spór, zazdrość, wybuchy gniewu, samolubstwo,54 poróżnienia, odstępstwa,a;&Wyraźne natomiast są uczynki ciała, a mianowicie: nierząd, nieczystość, rozpusta,S&Jeśli zaś jesteście prowadzeni przez Ducha, nie jesteście pod Prawem.!;&Ciało bowiem pożąda przeciw Duchowi, a Duch przeciw ciału, te zaś są sobie przeciwne, abyście nie te [cielesne], jeśli ich chcecie, je czynili.R&Mówię zaś: żyjcie w Duchu, a na pewno nie spełnicie żądzy ciała.mS&Jeśli jednak jedni drugich kąsacie i pożeracie, uważajcie, abyście jedni drugich nie strawili.&Gdyż całe Prawo spełnione jest w jednym słowie, mianowicie: Będziesz kochał swojego bliźniego tak, jak samego siebie. 9& Bo wy, bracia, zostaliście powołani do wolności; tylko z tej wolności nie [czyńcie] okazji dla ciała, lecz służcie jedni drugim z miłością.3a& Oby sobie obcięli ci, którzy wam mącą. & A ja, bracia, jeśli nadal głoszę obrzezanie, to za co wciąż jestem prześladowany? Wtedy przecież koniec ze skandalem krzyża. & Ja jestem co do was przekonany w Panu, że nie będziecie innego zdania; a ten, kto was niepokoi, poniesie karę - kimkolwiek by był.- U& Trochę kwasu zakwasza całe ciasto.B &To namawianie nie pochodzi od Tego, który was powołuje.Q &Biegliście dobrze; kto wam przeszkodził być przekonanymi w prawdzie?{&gdyż w Chrystusie Jezusie ani obrzezanie nic nie znaczy, ani nieobrzezanie, ale wiara, która działa przez miłość.J &My bowiem w Duchu, z wiary, oczekujemy nadziei sprawiedliwości, &Zostaliście odłączeni od Chrystusa, wszyscy, którzy w Prawie staracie się znaleźć usprawiedliwienie, wypadliście z łaski.|q&Natomiast każdemu człowiekowi poddającemu się obrzezaniu zaświadczam: Zobowiązany jest wykonać całe Prawo.oW&Uważajcie! Ja, Paweł, mówię wam: Jeśli poddajecie się obrzezaniu, Chrystus wam nic nie pomoże.w i&Chrystus wyzwolił nas do wolności. Stójcie więc niezachwianie i nie poddawajcie się znów jarzmu niewoli.J &Dlatego, bracia, nie jesteśmy dziećmi niewolnicy, lecz wolnej!&Lecz co mówi Pismo? Wypędź niewolnicę oraz jej syna; bo na pewno nie będzie dziedziczył syn niewolnicy z synem wolnej.~u&Lecz jak niegdyś ten, który został zrodzony według ciała, prześladował zrodzonego według Ducha, tak i teraz.I &Wy zaś, bracia, według Izaaka, jesteście dziećmi obietnicy.K~&Jest bowiem napisane: Rozraduj się, niepłodna, która nie rodzisz, wydaj okrzyk i zawołaj, ty, która w bólach nie rodzisz, bo więcej dzieci jest u porzuconej niż u tej, która ma męża.I} &Natomiast górne Jeruzalem jest wolne i ono jest naszą matką.!|;&To Hagar zaś jest górą Synaj w Arabii; odpowiada ona teraźniejszemu Jeruzalem, gdyż wraz ze swoimi dziećmi wciąż pełni powinności niewolnicy.{&Ma to znaczenie przenośne, te [kobiety] są jak dwa przymierza, jedno z góry Synaj, rodzące w niewolę - jest nim Hagar.~zu&Lecz ten z niewolnicy narodził się według ciała, ten natomiast, który był z wolnej, ze względu na obietnicę.kyO&Napisane jest bowiem, że Abraham miał dwóch synów, jednego z niewolnicy, a drugiego z wolnej.Vx%&Powiedzcie mi wy, którzy chcecie być pod Prawem, czy nie słuchacie Prawa?gwG&a chciałbym teraz być obecny przy was i odmienić mój głos, bo jestem niepewny co do was.hvI&Dzieci moje, które znów w bólach rodzę, dopóki Chrystus nie będzie w was ukształtowany;}us&Dobrą zaś jest rzeczą zabiegać w słusznej sprawie - zawsze, a nie tylko wtedy, gdy jestem pośród was obecny.at;&Zabiegają o was nie dobrze, lecz po to, by was odłączyć, abyście o nich zabiegali.Ks&Czy dlatego stałem się waszym wrogiem, że mówię wam prawdę? r &Gdzie więc jest wasze szczęście? Bo zaświadczam wam, że - gdyby było można - wyłupilibyście sobie oczy i dali je mnie..qU&I chociaż moje ciało było dla was próbą, nie pogardziliście mną ani nie wypluliście mnie, ale przyjęliście mnie jak anioła Bożego, jak Chrystusa Jezusa.epC& wiecie przecież, że po raz pierwszy głosiłem wam ewangelię z powodu słabości ciała.toa& Błagam was, bracia, stawajcie się tacy, jak ja, gdyż i ja - jak wy. W niczym mnie nie skrzywdziliście;Vn%& Boję się o was, czy w jakiś sposób nie trudziłem się dla was na darmo.2m_& Pilnujecie dni, miesięcy, świąt i lat!?lw& teraz jednak, gdy poznaliście Boga, a raczej, gdy zostaliście przez Boga poznani, dlaczego znów zawracacie do słabych i nędznych zasad, pod którymi ponownie chcecie służyć.jkM&Wprawdzie kiedyś, gdy nie znaliście Boga, służyliście tym, którzy z natury nie są bogami;jjM&Tak więc już nie jesteś niewolnikiem, lecz synem, a jeśli synem, to i dziedzicem przez Boga.uic&A ponieważ jesteście synami, Bóg wysłał do waszych serc Ducha swojego Syna, wołającego: Abba, Ojcze!Uh#&aby wykupił tych, którzy byli pod Prawem, abyśmy dostąpili usynowienia.g&gdy jednak nadeszła pełnia czasu, Bóg wysłał swojego Syna, który narodził się z kobiety, narodził się pod Prawem,hfI&Podobnie i my, gdy byliśmy niedojrzali, pozostawaliśmy zniewoleni pod zasadami tego świata;Ve%&ale jest pod dozorcami i rządcami aż do czasu ustalonego przez swego ojca. d &A mówię: Tyle czasu, ile dziedzic jest małym dzieckiem,38 niczym się nie różni od niewolnika, chociaż jest panem wszystkiego,sc_&A jeśli wy [należycie do] Chrystusa, to jesteście nasieniem Abrahama, dziedzicami - według obietnicy.b)&Nie ma żyda ani Greka, nie ma niewolnika ani wolnego, nie ma mężczyzny ani kobiety, gdyż wy wszyscy jedno jesteście w Jezusie Chrystusie.\a1&Bo wszyscy, ilu was było ochrzczonych w Chrystusa, odzialiście się w Chrystusa.P`&Wszyscy bowiem jesteście synami Boga przez wiarę w Jezusa Chrystusa.E_&Gdy zaś przyszła wiara, nie jesteśmy już pod nadzorcą.k^O&Tak więc Prawo stało się naszym nadzorcą do Chrystusa, abyśmy byli usprawiedliwieni z wiary.]!&Przed przyjściem zaś wiary sprowadzeni [pod grzech] byliśmy ściśle strzeżeni przez Prawo aż do objawienia mającej nadejść wiary.\}&Ale Pismo sprowadza wszystkich pod grzech, aby obietnica z wiary Jezusa Chrystusa była udziałem tych, którzy wierzą.'[G&Czy więc Prawo jest przeciw obietnicom Boga? W żadnym razie! Gdyby bowiem dane było Prawo zdolne ożywić, sprawiedliwość rzeczywiście byłaby z Prawa.]Z3&Tymczasem [przy obietnicy] nie ma ani jednego pośrednika, za to jest Bóg - jeden.=Ys&Czym zatem jest Prawo? Zostało dodane z powodu przestępstw - dopóki nie przyjście Nasienie, któremu została dana obietnica - zarządzone przez aniołów do rąk pośrednika.X&Jeśli bowiem dziedzictwo jest z Prawa, to już nie z obietnicy. Bóg zaś Abrahamowi nadał [je] z łaski przez obietnicę.%WC&To zaś mówię: Testamentu uprzednio przez Boga uprawomocnionego nie unieważnia po czterystu trzydziestu latach Prawo, by przez to podważyć obietnicę.*VM&Obietnice zaś zostało ogłoszone Abrahamowi i jego nasieniu. Nie mówi: I nasionom, jako wielu, lecz jako jednemu: i twojemu nasieniu - którym jest Chrystus.U&Bracia, po ludzku mówię: Uprawomocnionego testamentu30 - pomimo że ludzki - nikt nie obala i nic się do niego nie dodaje. T&aby błogosławieństwo Abrahama stało się w Chrystusie Jezusie udziałem pogan, abyśmy obietnicę Ducha otrzymali przez wiarę.3S_& Chrystus nas wykupił od przekleństwa Prawa przez to, że stał się zamiast nas przekleństwem, gdyż jest napisane: Przeklęty każdy, kto jest powieszony na drzewie,SR& Prawo zaś nie jest z wiary, ale: Kto je wypełnia, w nich żyć będzie.{Qo& A że w Prawie nikt nie jest usprawiedliwiany u Boga, to rzecz oczywista, bo: Sprawiedliwy z wiary żyć będzie.DP& Bo wszyscy, którzy są z uczynków Prawa, są pod przekleństwem; jest bowiem napisane: Przeklęty każdy, kto nie trwa we wszystkim, co zostało napisane w zwoju Prawa, aby to czynić.iOK& Tak więc ci, którzy są z wiary, dostępują błogosławieństwa wraz z wierzącym Abrahamem.4Na&Pismo zaś, które przewidywało, że Bóg z wiary będzie usprawiedliwiał pogan, już wcześniej ogłosiło Abrahamowi: W tobie będą błogosławione wszystkie narody.KM&Wiedzcie zatem, że ci, którzy są z wiary, są synami Abrahama.LL&Tak jak Abraham uwierzył Bogu i poczytano mu za sprawiedliwość.K&Czy więc Ten, który zaopatruje was w Ducha i dokonuje wśród was czynów mocy, [czyni to] z uczynków Prawa, czy ze słuchania wiary?RJ&Czy tak wiele doświadczyliście na próżno? Rzeczywiście na próżno.fIE&Czy tak nierozumni jesteście? Rozpoczęliście w Duchu, a teraz chcecie skończyć w ciele?zHm&Chcę dowiedzieć się od was tego jednego: Czy z uczynków Prawa otrzymaliście Ducha, czy ze słuchania wiary?G &O, nierozumni Galacjanie! Kto was otumanił, was, przed których oczami był wcześniej wymalowany obraz Jezusa Chrystusa ukrzyżowanego?rF]&Nie lekceważę łaski Bożej; bo jeśli sprawiedliwość jest przez Prawo, to Chrystus umarł na darmo./EW&żyję zaś już nie ja, żyje we mnie Chrystus; teraz natomiast żyjąc w ciele, żyję w wierze Syna Bożego, który mnie pokochał i wydał samego siebie za mnie.iDK&Gdyż ja przez Prawo umarłem Prawu, abym żył Bogu. Wraz z Chrystusem zostałem ukrzyżowany;\C1&Bo jeśli znowu odbudowuję to, co zburzyłem, przedstawiam się jako przestępca.0BY&Jeśli zaś szukając dostąpienia usprawiedliwienia w Chrystusie i my sami okazaliśmy się grzesznikami, to czy Chrystus jest na usługach grzechu? W żadnym razie. A&przekonani jednak, że człowiek nie jest usprawiedliwiany z uczynków Prawa, a tylko przez wiarę Jezusa Chrystusa, i my w Chrystusa Jezusa uwierzyliśmy, abyśmy byli usprawiedliwieni z wiary Chrystusa, a nie z uczynków Prawa, gdyż z uczynków Prawa nie bD@&My jesteśmy żydami z natury, a nie grzesznikami z pogan,?&Ale gdy zauważyłem, że nie idą prawidłowo zgodnie z prawdą ewangelii, powiedziałem do Kefasa wobec wszystkich: Jeśli ty, będąc żydem, po pogańsku, a nie po żydowsku żyjesz, na jakiej podstawie chcesz zmusić pogan do życia po żydowsku?>& W tym obłudnym postępowaniu dołączyli do niego i inni żydzi, tak że i Barnaba dał się wciągnąć w ich obłudę.!=;& Zanim bowiem przyszli niektórzy od Jakuba, jadał razem z poganami; a gdy przyszli, zaczął stronić i odcinać się z obawy przed tymi z obrzezania.d<A& A gdy Kefas przyszedł do Antiochii, w twarz mu się przeciwstawiłem, bo też był winny.U;#& abyśmy tylko pamiętali o ubogich, co też pilnie starałem się wykonać.@:y& i gdy poznali daną mi łaskę, Jakub i Kefas, i Jan, którzy uchodzą za filary, podali mnie i Barnabie prawicę [na znak] wspólnoty, abyśmy [szli] do pogan, a oni do obrzezanych; 9&bo Ten, który działał w Piotrze w odniesieniu do apostolstwa między obrzezanymi, działał i we mnie w odniesieniu do pogan -}8s&raczej przeciwnie, gdy zobaczyli, że została mi powierzona ewangelia nieobrzezania, tak jak Piotrowi obrzezania -Z7-&Ze strony zaś tych, którzy zdawali się coś znaczyć - czym oni byli wcześniej, nie robi mi to żadnej różnicy; Bóg nie bierze oblicza człowieka - bo mnie ci znaczniejsi, niczego dodać nie doradzili,v6e&a którym ani na godzinę nie ustąpiliśmy w poddaniu, aby prawda ewangelii przetrwała ze względu na was.5-&pomimo fałszywych braci, wprowadzonych potajemnie, aby wyszpiegować naszą wolność, którą mamy w Chrystusie, żeby nas podbić w niewolę,X4)&Ale nawet Tytusa, który był ze mną, jako Greka, nie zmuszono do obrzezania,]33&udałem się tam zaś w związku z objawieniem; przedstawiłem im ewangelię, którą głoszę wśród pogan, na osobności zaś znaczniejszym, aby się czasem nie okazało, że biegnę czy biegłem na próżno.v2 g&Potem, po czternastu latach, wraz z Barnabą znów udałem się do Jerozolimy, zabrałem też z sobą Tytusa;&1 I&i z mego powodu chwalili Boga.x0 k&A tylko słyszeli: Ten, który nas niegdyś prześladował, teraz głosi wiarę, którą wcześniej niszczył -Q/ &A osobiście byłem nieznany kościołom Judei, które są w Chrystusie.3. c&Potem poszedłem w okolice Syrii i Cylicji.K- &Te rzeczy wam piszę - oto, przed obliczem Pana, że nie kłamię.H,  &a innego z apostołów nie widziałem poza Jakubem, brata Pana. + &Następnie, po trzech latach, udałem się do Jerozolimy, żeby się zapoznać z Kefasem, i przebywałem u niego dni piętnaście;* /&ani nie udałem się do Jerozolimy do tych, którzy przede mną byli apostołami, ale odszedłem do Arabii, po czym znów wróciłem do Damaszku.|) s&żeby objawić swego Syna we mnie, abym go głosił między poganami, natychmiast, nie radziłem się ciała i krwiw( i&Gdy jednak spodobało się Bogu, który mnie naznaczył od łona mojej matki i powołał przez swoją łaskę,' '&i robiłem postępy w judaizmie ponad wielu rówieśników mojego pokolenia, w większym stopniu będąc gorliwcem moich ojczystych tradycji.& & Słyszeliście bowiem o moim poprzednim postępowaniu w judaizmie, że wyjątkowo prześladowałem kościół Boży i niszczyłem go,% & bo też ani ja nie przejąłem jej od człowieka, ani mnie nie nauczono, lecz [mam ją] przez objawienie Jezusa Chrystusa.o$ Y& Oznajmiam wam bowiem, bracia: Ewangelia głoszona was przeze mnie, nie jest według [myśli] ludzkiej;5# e& A teraz, czy chcę sobie zjednać ludzi, czy Boga? Albo czy staram się przypodobać ludziom? Gdybym nadal chciał się przypodobać ludziom, nie byłbym sługą Chrystusa.$" C& Jak powiedzieliśmy przedtem, tak i teraz znowu mówię: Jeśli wam ktoś głosi ewangelię inną od tej, którą przejęliście, niech będzie przeklęty!! !&Ale choćbyśmy nawet my albo anioł z nieba głosił wam ewangelię inną od tej, którą my wam ogłosiliśmy, niech będzie przeklęty!x  k&jednak innej nie ma, chyba że jacyś ludzie, którzy was niepokoją i chcą przekręcić ewangelię Chrystusa. }&Dziwię się, że tak szybko dajecie się odwieść od Tego, który was powołał w łasce Chrystusa do innej ewangelii,0 ]&któremu chwała na wieki wieków. Amen. %&który wydał samego siebie za nasze grzechy, aby w ten sposób wyrwać nas z teraźniejszego wieku złego według woli Boga i Ojca naszego,J &Łaska wam i pokój od Boga Ojca naszego i Pana Jezusa Chrystusa,K &oraz wszyscy bracia, którzy są ze mną, do kościołów Galacji: &Paweł, apostoł nie od ludzi ani przez człowieka, lecz przez Jezusa Chrystusa i Boga Ojca, który go wzbudził z martwych,|q Łaska Pana Jezusa Chrystusa i miłość Boga, i wspólnota Ducha Świętego niech będzie z wami wszystkimi. ^5 Pozdrówcie się nawzajem pocałunkiem świętym. Pozdrawiają was wszyscy święci. - - -(I W końcu, bracia, radujcie się; bądźcie otwarci na pouczenie, napomnienie, to samo myślcie, zachowujcie pokój - a Bóg miłości i pokoju będzie z wami.!; Dlatego jako nieobecny to piszę, abym - obecny - nie musiał postąpić surowo według władzy, którą Pan dał mi dla budowania, a nie dla burzenia.|q Bo cieszymy się, gdy my jesteśmy słabi, a wy jesteście mocni; o to też się modlimy - o waszą przydatność.V% Nie jesteśmy bowiem w stanie uczynić nic przeciw prawdzie, ale dla prawdy.A{ A modlimy się do Boga o to, abyście nie czynili nic złego, nie po to, abyśmy my mogli być wypróbowani, lecz abyście wy czynili to, co dobre, my zaś byli jako nie wypróbowani.W' Mam zaś nadzieję, że dowiecie się, iż my nie jesteśmy nie wypróbowani.K Badajcie samych siebie, czy jesteście w wierze, doświadczajcie siebie: czy nie rozpoznajecie samych siebie, że Jezus Chrystus jest w was? Chyba że rzeczywiście jesteście nie wypróbowani.-S Bo chociaż został ukrzyżowany ze słabości, jednak żyje z mocy Bożej. Tak i my jesteśmy słabi w Nim, ale będziemy żyli z Nim z mocy Bożej względem was.1 ponieważ szukacie dowodu na to, że przeze mnie przemawia Chrystus, który nie jest względem was bezsilny, ale okazuje wśród was [swoją] moc.P  Zapowiedziałem poprzednio i zapowiadam - jako obecny za drugim razem i nieobecny teraz - tym, którzy przedtem zgrzeszyli, i wszystkim pozostałym, że gdy znów przybędę, nie będę pobłażał,t  c Trzeci to już raz wybieram się do was; na ustach dwóch lub trzech świadków opierze się każda sprawa.l Q czy gdy znowu przyjdę, nie poniży mnie Bóg wobec was i nie będę opłakiwał wielu spośród tych, którzy wcześniej zgrzeszyli i nie opamiętali się w nieczystości, nierządzie oraz rozwiązłości, którą popełnili.  Obawiam się bowiem, czy w jakiś sposób, gdy przyjdę, nie zastanę was takimi, jak nie chcę, i czy wy nie zastaniecie mnie takim, jakim nie chcecie; czy w jakiś sposób nie dojdzie do kłótni, zazdrości, wybuchów gniewu, rywalizacji, oszczerstw, plotek,  - Od dawna myślicie, że się przed wami usprawiedliwiamy. W obliczu Boga w Chrystusie mówimy, że to wszystko, kochani, dla waszego zbudowania.3 Poprosiłem Tytusa i wraz z nim posłałem brata; czy Tytus was wykorzystał? Czy nie kroczyliśmy w tym samym duchu? Czy nie tymi samymi śladami?Y+ Czy wykorzystałem was przez kogoś spośród tych, których do was posłałem?gG Nie jednak będzie: nie obciążałem was, ale będąc przebiegły, wziąłem was podstępem. Ja zaś z przyjemnością pokryję koszty, a nawet sprzedam się za wasze dusze. Czy bardziej was kochając, mniej mam być kochany?O Oto po raz trzeci gotów jestem przyjść do was i nie będę ciężarem; nie szukam bowiem tego, co wasze, ale was samych; gdyż nie dzieci powinny składać dla rodziców, ale rodzice dla dzieci.2] W czym bowiem mogliście odczuć, że liczycie się mniej niż inne kościoły, jak nie w tym, że ja sam was nie obciążałem? Przebaczcie mi tę niesprawiedliwość.  Zarówno znaki apostoła dały o sobie znać wśród was we wszelkiej cierpliwości, jak i w znakach, cudach oraz przejawach mocy.0Y Stałem się głupi - wy mnie zmusiliście. Ja bowiem powinienem być przez was polecony, gdyż w niczym nie ustępowałem tym arcyapostołom, chociaż jestem niczym.   Dlatego lubię słabości, zniewagi, potrzeby, prześladowania i uciski dla Chrystusa; bo gdy jestem słaby, wtedy jestem mocny.jM Lecz powiedział do mnie: Wystarczy ci moja łaska, gdyż moc doskonalona jest w słabości. Z największą więc przyjemnością tym bardziej będę się chlubił moimi słabościami, aby zamieszkała we mnie moc Chrystusa.L~ W tej sprawie trzy razy prosiłem Pana, by on odstąpił ode mnie.?}w i [nie łączył mnie] z nadzwyczajnością objawień. Dlatego, abym się nie wynosił, dano mi kolec w ciało, anioła szatana, po to, by bił mnie w twarz, abym się nie wynosił.M| Bo jeśli chciałbym się chlubić, nie byłbym bez racji, gdyż powiedziałbym prawdę; wstrzymuję się jednak, aby ktoś nie potraktował mnie ponad to, co u mnie widzi lub co ode mnie słyszyx{i Z takiego będę się chlubił, z siebie samego jednak chlubić się nie będę, chyba że z moich słabości.kzO został porwany do raju i słyszał nieopisane rzeczy, o których nie wolno człowiekowi mówić.\y1 I wiem, że ten człowiek - czy to w ciele, czy poza ciałem, nie wiem, Bóg wie -/xW Znam człowieka w Chrystusie, który przed czternastu laty - czy to w ciele, nie wiem, czy poza ciałem, nie wiem, Bóg wie - został porwany aż do trzeciego nieba.cw A Trzeba się chlubić, choć to niepożyteczne; przejdę więc do widzeń i objawień Pana.Sv !lecz spuszczono mnie w koszu przez okienko w murze i uszedłem jego rąk.muS W Damaszku etnarcha króla Aretasa wystawił warty w mieście Damasceńczyków, aby mnie schwytać,at; Bóg i Ojciec Pana Jezusa, który jest błogosławiony na wieki, wie, że nie kłamię.Ss Jeśli muszę się chlubić, to będę się chlubił ze mojej słabości.Xr) Kto słabnie, a [ja] nie słabnę? Kto wywołuje skandale, a [ja] nie płonę?wqg Poza tymi sprawami zewnętrznymi, pozostaje moja codzienna odpowiedzialność, troska o wszystkie kościoły.}ps W trudzie i znoju, często w bezsennych nocach, w głodzie i pragnieniu, często w postach, na zimnie i w nagości.o Często [bywałem] w podróżach, w niebezpieczeństwach na rzekach, w niebezpieczeństwach od zbójców, w niebezpieczeństwach od rodaków, w niebezpieczeństwach ze strony pogan, w niebezpieczeństwach w mieście, w niebezpieczeństwach na pustkowiu, w niebezpin trzy razy byłem chłostany, raz ukamienowany, trzy razy rozbił się ze mną okręt, dzień i noc spędziłem w głębinie morskiej.Jm  Od żydów otrzymałem pięć razy po czterdzieści bez jednego,klO Sługami Chrystusa są? Jako obłąkany mówię: tym bardziej ja - więcej [zaznałem] trudów, częściej byłem w więzieniach, ponad miarę poddawano mnie chłostom, często [bywałem] w śmiertelnych niebezpieczeństwach.fkE Hebrajczykami są? Ja także. Izraelitami są? Ja także. Nasieniem Abrahama są? Ja także.j Ze wstydem mówię: w tym my byliśmy słabi. Jeśli ktoś w czymś jest odważny - w głupocie to mówię - to i ja się ośmielam.i Znosicie bowiem, gdy was ktoś zniewala, gdy ktoś objada, gdy ktoś bierze krótko, gdy się ktoś wynosi, gdy was ktoś po twarzy bije.=hu Bo jako mądrzy z przyjemnością znosicie głupich!Sg Ponieważ tak wielu chlubi się według ciała i ja będę się chlubił.ffE To, co mówię, mówię nie po myśli Pana, lecz jakby w głupocie - w tej podstawie chluby.e5 Znów mówię: Niech mnie nikt nie uważa za głupiego; jeśli zaś nie, to przyjmijcie mnie jako głupiego, abym i ja mógł się nieco pochlubić.d+ Nic więc wielkiego, jeśli i jego posługacze podszywają się pod posługujących sprawiedliwości - ich koniec będzie zgodny z ich czynami.Tc! I nic dziwnego; sam bowiem szatan podszywa się pod anioła światłości.xbi Bo oni są fałszywymi apostołami, nieuczciwymi pracownikami, podszywającymi się pod apostołów Chrystusa.a3 A czynię to, i będę czynił, aby odciąć podstawę tym, którzy chcą podstawy, by w tym, czym się chlubią, mogli się okazać takimi jak my.3`a Dlaczego? Że was nie kocham? Bóg to wie!a_; Jest we mnie prawda Chrystusa, że w granicach Achai ta chluba nie zostanie mi zabrana.e^C a gdy przebywając u was znajdowałem się w niedostatku, nikogo nie obciążałem; gdyż mój brak uzupełnili bracia, którzy przybyli z Macedonii; i w niczym nie byłem ciężarem - tego strzegłem i będę strzegł.N] Inne kościoły złupiłem, przyjmując wsparcie, aby wam służyć,|\q Czy popełniłem grzech, poniżając siebie, abyście wy byli wywyższeni, że za darmo głosiłem wam ewangelię?[) Jeśli nawet jestem prostakiem w słowie, to jednak nie w poznaniu - przecież we wszystkim postępowaliśmy względem was całkowicie jawnie.IZ  Otóż uważam, że w niczym nie ustępuję tym arcyapostołom.SY Bo gdy przychodzi ktoś inny, głosi Jezusa, którego nie głosiliśmy, lub przyjmujecie innego ducha, którego nie otrzymaliście, lub inną ewangelię, której nie przyjęliście, znosicie wspaniale.UX# obawiam się jednak, czy w jakiś sposób - podobnie jak wąż zwiódł Ewę swoją przebiegłością - wasze myśli nie zostały skażone [i odwiedzione] od szczerości i czystości względem Chrystusa.W Bo jestem o was zazdrosny Bożą zazdrością; gdyż poślubiłem was jednemu mężowi, aby postawić przed Chrystusem dziewicę czystą,]V 5 O, gdybyście mogli znieść odrobinę mojej głupoty - a właściwie mnie znosicie.YU+ Bo nie ten, kto sam siebie poleca, jest wypróbowany, ale ten, kogo Pan poleca.=Tu Ten zaś, kto się chlubi, niech się chlubi w Panu. S tak że będziemy głosić ewangelię w stronach jeszcze dalszych niż wasze, bez chlubienia się dokonaniami według cudzej normy.MR Nie chlubimy się ponad miarę trudem innych, mamy natomiast nadzieję, że gdy w was pogłębiać się będzie wasza wiara, nam według [wymierzonej] nam normy dane będzie niepomiernie więcej,Q Nie wysuwamy się bowiem za daleko, jako ci, którzy nie dotarli do was - bo aż do was jako pierwsi dotarliśmy w ewangelii Chrystusa.P% My zaś nie będziemy się chlubić ponad miarę, ale zgodnie z miarą, której normę wymierzył nam Bóg, miarą, aby dotrzeć aż do was.Ow Nie ośmielamy się bowiem zaliczać siebie [do niektórych] lub porównywać się z niektórymi spośród tych, którzy siebie samych polecają, oni jednak nie rozumują właściwie, gdy siebie sobą mierzą i siebie samych z sobą porównują.&NE Kto tak uważa, niech weźmie pod uwagę, że jakimi jesteśmy w słowie przekazanym listownie pod nieobecność, takimi też - obecni - będziemy w czynie.gMG bo mówią: Listy wprawdzie groźne i surowe, lecz wygląd ciała słaby i słowo byle jakie.AL} lecz niech się wam nie zdaje, że was straszę listami,K/ Bo choćbym nawet nieco bardziej chlubił się naszą władzą, którą Pan nam dał, aby was budować, a nie niszczyć, nie będę zawstydzony -;Jo Patrzcie na to, co oczywiste. Jeśli ktoś jest przekonany, że [należy do] Chrystusa, niech ponownie weźmie sobie pod uwagę, że jak on sam [należy do] Chrystusa, tak i my.I i jesteśmy gotowi do wymierzenia sprawiedliwości wszelkiemu nieposłuszeństwu, dopóki wasze posłuszeństwo nie stanie się pełne.H i wszelką zuchwałość, podnoszącą się przeciw poznaniu Boga, i zniewalamy każdą myśl do posłuszeństwa Chrystusowi,G{ Gdyż narzędzia naszej walki nie są cielesne, jednak w Bogu mają moc burzenia warowni; [nimi] burzymy wrogie zamiaryBF Bo chociaż żyjemy w ciele, nie walczymy według ciała.AE{ błagam [zatem], abym - obecny - nie był odważny tą pewnością, z którą niewykluczone, że stanowczo wystąpię przeciw tym, którzy zaliczają nas do żyjących według ciała.BD  Ja sam, natomiast, Paweł, napominam was przez łagodność i uprzejmość Chrystusa, [ja], który, wprawdzie obecny wśród was jestem uniżony, za to nieobecny odważny względem was;>Cw Bogu niech będą dzięki za Jego niewysłowiony dar.B} a obok swojej modlitwy za wami, będą też darzyć was wielkim uczuciem z powodu przebogatej łaski Boga względem was.>Au Przez [złożony] dowód tej służby chwalimy Boga za posłuszeństwo waszego wyznania odnośnie do ewangelii Chrystusa oraz szczerość wspólnoty względem nich oraz wszystkich;@+ Gdyż posługiwanie w tej służbie nie tylko wypełnia niedostatek świętych, ale także - ze strony wielu - obfituje we wdzięczność Bogu.? abyście bogaci we wszystko dążyli do wszelkiej prostoty, która za naszym udziałem wywołuje wdzięczność dla Boga.>+ Ten zaś, który zaopatruje siewcę w ziarno i chleb na pokarm, zaopatrzy i pomnoży wasz zasiew, i przysporzy owoców waszej sprawiedliwości;c=? jak jest napisane: Rozproszył, dał potrzebującym, Jego sprawiedliwość trwa na wieki.(<I Bóg zaś jest w stanie udzielić wam w obfitości wszelkiej łaski, abyście we wszystkim, zawsze byli samowystarczalni i obfitowali w każdym dobrym dziele,o;W Każdy tak, jak postanowił w sercu, nie z żalem albo z przymusu; gdyż Bóg kocha radosnego dawcę. : To natomiast [mówię]: Kto skąpo sieje, skąpo też żąć będzie, a kto w obfitości sieje, w obfitości też żąć będzie.Q9 Za potrzebne więc uznałem poprosić braci, aby wcześniej poszli do was i zawczasu przygotowali obiecany już przez was dar, aby dzięki temu rzeczywiście był on darem, a nie [wyrazem] skąpstwa.!8; tak, że gdyby przyszli ze mną Macedończycy i zastali was nie przygotowanymi, nie zawstydzili nas, żeby nie powiedzieć was, przez taki stan rzeczy.7 Posłałem zaś braci, aby nasza chluba z was nie okazała się w tej sprawie próżna, [lecz] abyście - jak mówiłem - byli gotowi?6w gdyż znam waszą gotowość, z powodu której chlubię się wami przed Macedończykami [mówiąc], że Achaja już od roku jest przygotowana - i wasza gorliwość pobudziła wielu.Q5  O posłudze na rzecz świętych bowiem zbytecznie jest mi do was pisać,e4COkażcie zatem wobec kościołów dowód swojej miłości oraz naszej chluby względem was.63eCzy to więc jeśli chodzi o Tytusa, mojego współtowarzysza i współpracownika względem was, czy o naszych braci - są oni apostołami kościołów, chwałą Chrystusa._27Posłaliśmy zaś z nimi naszego brata, którego wypróbowaliśmy wielokrotnie i w wielu sprawach, że jest rzetelny, a teraz [z powodu] wielkiej ufności względem was jeszcze bardziej oddany w swej rzetelności._17zawczasu bowiem myślimy o tym, co dobre, nie tylko przed Panem, ale i przed ludźmi.i0Kdopilnowując tego, aby ktoś nas nie ganił za ten hojny dar, [owoc] posługi z naszej strony;`/9i nie tylko, ale przez podniesienie rąk wybrany też został przez kościoły na towarzysza naszej podróży z tym dziełem łaski, [owocem] naszej posługi na chwałę samego Pana oraz naszej gotowości [pomocy],u.cA razem z nim posłaliśmy brata, którego sława w ewangelii [rozchodzi się] po wszystkich kościołach -l-Qbo rzeczywiście przyjął tę zachętę i z tym większym zapałem dobrowolnie udał się do was.^,5Dzięki zaś niech będą Bogu, który dał ten zapał względem was w serce Tytusa;f+Ejak jest napisane: Ten, kto wiele, nie miał za wiele, a ten, kto mało, nie miał za mało.*5w obecnym czasie niech wasz nadmiar będzie na ich niedostatek, aby i ich nadmiar stał się na wasz niedostatek - i w ten sposób była równość,  V~~q~}r}?||l{{vzzyy`xx@wwWvvxv*uottjtss[rr\qq^pp,oognnBmmNll;kkjjii7hhJgggf_ee*ddcc]c bbaawa``S__h^^_]]K\\d\[[c[ZZ YY XyXWvWVVVV$UUhTTTSS6RQQgPOO^NNN{===V<<|;;;T;:99d9&8777I655w5@44e33J22211600(///0..I-p-,x,++**%))L((&'&&&,%%{%$##"""R!!( N 7h*6D+>{ybP  N G +h[m^KV3'a: Wszystko mogę w Tym, który mnie umacnia.;&o: Umiem się ograniczyć, umiem też żyć w obfitości; wszędzie i we wszystko jestem wtajemniczony; umiem być nasycony, umiem też głodować, obfitować i być w niedostatku.k%O: Nie że mówię z powodu niedostatku, gdyż nauczyłem się być zadowolony w tym, w czym jestem.!$;: Niezmiernie ucieszyłem się zaś w Panu, że nareszcie znów zaczęliście o mnie myśleć, już o tym myśleliście, ale nie mieliście sposobności.#: Czyńcie też to, czego się nauczyliście, co przejęliście, co słyszeliście i co widzieliście u mnie; a Bóg pokoju będzie z wami.p"Y:W końcu, bracia, cokolwiek jest prawdziwe, cokolwiek szlachetne, cokolwiek sprawiedliwe, cokolwiek czyste, cokolwiek miłe, cokolwiek godne polecenia, jeśli coś [jest] cnotą i jeśli coś chwalebne - o tym sobie rozmyślajcie.!y:A pokój Boży, który przewyższa wszelki rozum, będzie strzegł waszych serc i waszych myśli w Chrystusie Jezusie. :Przestańcie martwić się o cokolwiek, ale we wszystkim w modlitwie i błaganiach z dziękczynieniem przedstawiajcie wasze prośby Bogu.T!:Wasza uprzejmość niech będzie znana wszystkim ludziom: Pan jest blisko!?y:Radujcie się w Panu zawsze; powtarzam, radujcie się.G:Tak, proszę i ciebie, prawdziwy towarzyszu, pomagaj im; one dla ewangelii zmagały się razem ze mną, z Klemensem i z innymi moimi współpracownikami, których imiona są w zwoju życia.Q:Zachęcam Ewodię i zachęcam Syntychę, aby były jednomyślne w Panu.l S:Dlatego, bracia moi ukochani i wytęsknieni, radości i korono moja, tak stójcie w Panu, ukochani..U:który przekształci ciało naszego poniżenia w postać podobną ciału Jego chwały, według działania, w którym jest On także w stanie poddać sobie wszystko.gG:Nasza bowiem ojczyzna jest w niebiosach, skąd też Zbawcy oczekujemy, Pana Jezusa Chrystusa,{o:ich końcem zguba, ich bogiem brzuch, a chwała w ich wstydzie - jako tych, którzy myślą o rzeczach ziemskich.:Wielu bowiem postępuje - o których często wam mówiłem, a i teraz płacząc mówię - [jak] wrogowie krzyża Chrystusa;:Bądźcie współnaśladowcami moimi, bracia, i przyglądajcie się tym, którzy postępują tak, jak tego wzór macie w nas.A}:nie mniej idźmy zgodnie z tym, co już osiągnęliśmy.zm:Ilu nas więc jest doskonałych, wszyscy tak myślmy; a jeśli o czymś inaczej myślicie, i to wam Bóg objawi;a;:prę do celu, do nagrody pochodzącego z góry powołania Bożego w Chrystusie Jezusie.%C: Bracia, ja siebie nie uważam za kogoś, kto pochwycił, lecz jedno [czynię]: zapominając o tym, co za mną, z uporem zaś sięgając to, co przede mną,%C: Nie że już [to] posiadłem albo już stałem się doskonały, ale dążę do tego, aby pochwycić, ponieważ zostałem pochwycony przez Chrystusa Jezusa.?y: abym w jakiś sposób dostąpił powstania z martwych.}: żeby poznać Jego i moc Jego zmartwychwstania oraz udział w Jego cierpieniach, doznając upodobnienia w Jego śmierci,)K: i odnaleźć się w Nim, nie mając mojej sprawiedliwości, opartej na Prawie, lecz tę przez wiarę Chrystusa, sprawiedliwość z Boga, ze względu na wiarę,E :Ale i więcej: wszystko uznaję za stratę ze względu na ważność poznania Jezusa Chrystusa, mojego Pana, dla którego wszystko straciłem i uznaję za śmieci, żeby zyskać ChrystusaW ':Ale cokolwiek było mi zyskiem, uznałem ze względu na Chrystusa za stratę.w g:co do żarliwości prześladowca Kościoła, co do sprawiedliwości [opartej] na Prawie - byłem bez zarzutu.{ o:obrzezany dnia ósmego, z rodu Izraela, z plemienia Beniamina, Hebrajczyk z Hebrajczyków, co do Prawa faryzeusz, #:Chociaż ja [mógłbym] mieć ufność także w ciele. Jeśli ktoś inny sądzi, że może pokładać ufność w ciele, to ja tym bardziej:):My bowiem jesteśmy obrzezaniem, [my,] którzy w duchu czcimy Boga i chlubimy się w Chrystusie Jezusie, a w ciele ufności nie złożyliśmy.c?:Strzeżcie się psów, strzeżcie się złych pracowników, strzeżcie się obrzezywaczy. :W końcu, bracia moi, radujcie się w Panu. Pisać do was to samo nie nudzi mnie, dla was natomiast jest to zabezpieczające.%C:gdyż ze względu na dzieło Chrystusa bliski był śmierci, narażając swoją duszę, aby wypełnić wasz brak, jeśli chodzi o posługę względem mnie.dA:Przyjmijcie go zatem w Panu z wszelką radością i miejcie takich [ludzi] w poszanowaniu,q[:Pilnie więc go posłałem, abyście na jego widok znów się ucieszyli, a ja [bym] miał mniej smutku.1[:Bo rzeczywiście zachorował tak, że bliski był śmierci; ale Bóg zmiłował się nad nim, a nie tylko nad nim, lecz i nade mną, abym nie miał smutku za smutkiem.oW:gdyż tęsknił do was wszystkich i bardzo się martwił, ponieważ usłyszeliście, że zachorował.M:Uznałem zaś za potrzebne posłać do was Epafrodyta, mojego brata, współpracownika i współbojownika, a waszego wysłannika i tego, który mi [w waszym imieniu] usłużył w mojej potrzebie,L:jestem zaś przekonany w Panu, że i sam wkrótce do was przyjdę.X~):Jego to więc mam nadzieję posłać zaraz jak się dowiem co ze mną będzie;]}3:O doświadczeniu jego wiecie, że jak dziecko ojcu służył ze mną dla ewangelii.I| :bo wszyscy szukają swoich spraw, a nie spraw Chrystusa Jezusa.j{M:Nie mam bowiem nikogo myślącego równie jak on, kto porządnie zatroszczy się o to, co wasze; z:A mam nadzieję w Panu Jezusie, że wkrótce poślę do was Tymoteusza, abym i ja się pocieszył, wiedząc, co się z wami dzieje.Ay}:tak samo i wy się cieszcie i dzielcie radość ze mną.x:Ale jeśli nawet mam być wylany na ofiarę i w posłudze wiary waszej, cieszę się i dzielę radość z wami wszystkimi;w:zachowując Słowo życia na moją chlubę w dniu Chrystusa, na dowód, że nie na próżno biegłem i nie na próżno się trudziłem.3v_:abyście się stali nienaganni i szczerzy - byli dziećmi Boga bez skazy pośród wykolejonego i wynaturzonego pokolenia, w którym świecicie jak światła na świecie,:uo:Czyńcie wszystko bez szemrania i powątpiewania,ftE: Gdyż Bóg jest Tym, który w was sprawia i chcenie i wykonanie ze względu na dobrą wolę.Qs: Dlatego, ukochani moi, tak jak zawsze byliście posłuszni - nie tylko w mojej obecności, ale jeszcze bardziej teraz, pod moją nieobecność - z bojaźnią i z drżeniem zbawienie swoje sprawujcie;_r7: i [aby] wszelki język wyznał, że Jezus Chrystus jest Panem, na chwałę Boga Ojca.jqM: aby na imię Jezusa zgięło się wszelkie kolano [istot] niebieskich i ziemskich, i podziemnychlpQ: Dlatego też Bóg bardzo Go wywyższył i obdarzył Go imieniem, które jest ponad wszelkie imię,noU:uniżył samego siebie [przez to], że był posłuszny aż do śmierci, i to do śmierci krzyżowej.n:lecz wyrzekł się siebie, przyjął postać sługi i stał się podobny ludziom; a gdy znalazł się w stanie człowieczym,_m7:który będąc w postaci Bożej, nie poczytywał sobie za zdobycz bycia równym Bogu,Hl :Tym kierujcie się między wami, co też w Chrystusie Jezusie,Hk :każdy dbając nie tylko o to, co jego, lecz i o to, co cudze. j:nie o tym, jak się wybić lub jak zaspokoić próżną chwałę, lecz w pokorze uważając jedni drugich za wyższych od siebie,xii:dopełnijcie mojej radości będąc jednego zdania, mając tę samą miłość, jedną duszę, jedno myśląc,+h Q:Jeśli więc w Chrystusie jest jakaś zachęta, jeśli jakiś bodziec miłości, jeśli jakaś wspólnota Ducha, jeśli jakieś głębsze uczucie i miłosierdzie,eg E:staczając ten sam bój, który u mnie zobaczyliście i [o którym] teraz u mnie słyszycie.ef E:gdyż wam darowane jest dla Chrystusa nie tylko w Niego wierzyć, ale i dla Niego cierpieć,e :i w niczym nie dając się zastraszyć przeciwnikom, co jest dla nich zapowiedzią zguby, a dla was zbawienia, i to od Boga;`d ;:Tylko, jako obywatele, postępujcie godnie ewangelii Chrystusa, abym czy przyjdę i zobaczę was, czy nieobecny, abym usłyszał o was, że stoicie w jednym duchu, jedną duszą walcząc wspólnie w wierze ewangeliisc a:aby wasza chluba obfitowała w Chrystusie Jezusie we mnie, ze względu na moją ponowną obecność u was.sb a:I to na pewno wiem, że pozostanę i że przy was wszystkich będę dla waszego postępu i radości wiary,=a w:natomiast pozostać w ciele - korzystniejsze dla was.n` W:Pociąga mnie zaś jedno i drugie: mam pragnienie odejść i być z Chrystusem, bo to o wiele lepsze;U_ %:Jeśli już żyć w ciele - to dla mnie owocna praca; i co wolę - nie wiem.?^ {:Dla mnie bowiem żyć to Chrystus, a umrzeć - to zysk.l] S:zgodnie z moim gorącym oczekiwaniem i nadzieją, że w niczym nie zostanę zawstydzony, lecz z całą śmiałością, jak zawsze, tak i teraz, wywyższony będzie Chrystus w moim ciele, czy to przez życie, czy przez śmierć.m\ U:gdyż wiem, że dzięki waszej modlitwie i wsparciu Ducha Jezusa Chrystusa wyjdzie mi to na ratunek,[ 1:Cóż więc? Mimo to każdym sposobem, czy to obłudnie czy szczerze, Chrystus jest głoszony - i z tego się cieszę. Ale i będę się cieszył,Z :drudzy natomiast głoszą Chrystusa powodowani ambicją, nieszczerze, sądząc, że przez to wzmogą ucisk moich więzów.QY :jedni z miłości, świadomi, że jestem wyznaczony do obrony ewangelii,X }:Niektórzy wprawdzie głoszą Chrystusa ze względu na zazdrość i współzawodnictwo, inni jednak z dobrych pragnień;W :i coraz liczniejsi bracia w Panu, przekonani przez moje więzy, tym bardziej odważają się bez lęku opowiadać Słowo.jV O: tak, że moje więzy stały się znane w Chrystusie w całym pretorium oraz wszystkim pozostałymzU o: Chcę zaś, bracia, abyście wiedzieli, że to, co się ze mną dzieje, posłużyło raczej postępowi ewangelii,iT M: napełnieni owocem sprawiedliwości, tym przez Jezusa Chrystusa, dla chwale i wywyższenia Boga.tS c: po to, byście umieli rozpoznawać rzeczy ważne, abyście byli szczerzy i bez zarzutu na dzień Chrystusa,R : I o to modlę się, aby wasza miłość coraz bardziej i bardziej obfitowała w [pełnym] poznaniu i wszelkim postrzeganiu,mQ U:Gdyż Bóg mi świadkiem, jak tęsknię do was wszystkich najgłębszymi uczuciami Chrystusa Jezusa.UP %:Słuszne jest, abym tak o was wszystkich myślał, dlatego że mam was w swoim sercu - tak w moich więzach, jak w obronie i umacnianiu8 ewangelii wy wszyscy jesteście ze mną współuczestnikami łaski. O :przekonany o tym, że Ten, który rozpoczął w was dobre dzieło, [z powodzeniem] będzie je pełnił aż do dnia Chrystusa Jezusa.SN !:za wasz współudział na rzecz ewangelii od pierwszego dnia aż do teraz,bM ?:zawsze, w każdej mojej modlitwie, gdy za was wszystkich z radością zanoszę modlitwę,>L y:Dziękuję Bogu mojemu za każdym wspomnieniem o was -OK :Łaska wam i pokój od Boga, Ojca naszego, i od Pana Jezusa Chrystusa.J 1:Paweł i Tymoteusz, słudzy Chrystusa Jezusa, do wszystkich świętych w Chrystusie Jezusie, którzy są w Filippi wraz z biskupami i z diakonami:mIS0Łaska [niech będzie] ze wszystkimi, którzy kochają naszego Pana Jezusa Chrystusa w szczerości.hHI0Pokój [niech będzie] braciom i miłość wraz z wiarą od Boga Ojca i Pana Jezusa Chrystusa. G0którego posłałem do was właśnie po to, abyście dowiedzieli się o tym, co się z nami [dzieje], i aby pocieszył wasze serca.F#0Abyście zaś wiedzieli i wy o tym, co mnie dotyczy, co robię, wszystko oznajmi wam Tychikos, [nasz] ukochany brat i wierny sługa w Panu,|Eq0ze względu na którą poselstwo sprawuję w więzach, abym ją śmiało ogłosił, tak jak powiedzieć mi trzeba.sD_0i za mnie, aby mi dane było słowo, gdy otworzę moje usta, by z odwagą oznajmić tajemnicę ewangelii,!C;0W każdej modlitwie i błaganiu módlcie się w Duchu o każdym czasie i na to czuwajcie z całą uporczywością i błaganiem za wszystkich świętychRB0weźcie też hełm zbawienia i miecz Ducha, którym jest poselstwo Boga.A}0we wszystkim podnieście tarczę wiary, dzięki której będziecie w stanie zgasić wszelkie rozżarzone pociski złego;4@c0i nogi obute w gotowość ewangelii pokoju,e?C0Stańcie zatem mając swoje biodra przepasane prawdą, przywdziany pancerz sprawiedliwości#>?0 Dlatego weźcie na [siebie] pełną zbroję Boga, abyście byli w stanie przeciwstawić się w dniu złym i po przezwyciężeniu wszystkiego ostać się.?=w0 gdyż nasza walka nie toczy się z krwią i ciałem, lecz ze zwierzchnościami, z władzami, z rządcami tej ciemności, z duchowymi sprawami niegodziwości w okręgach niebieskich.g<G0 Przywdziejcie pełną zbroję Bożą, po to byście mogli się ostać wobec zakusów diabła;D;0 W końcu, umacniajcie się w Panu i w potędze Jego siły.6:e0 A [wy], panowie, tak samo postępujcie względem nich, porzućcie groźbę, świadomi, że zarówno ich, jak i wasz Pan jest na niebiosach, a u Niego nie ma stronniczości.o9W0świadomi, że każdy, jeśli uczni coś dobrego, to też otrzyma od Pana - czy to sługa, czy wolny.;8q0służąc z dobrej woli - jak Panu, a nie ludziom,70służcie nie na pokaz, jak [to robią] pochlebcy, lecz jak słudzy Chrystusa, którzy pełnią wolę Boga z [całej] duszy,670Słudzy, bądźcie posłuszni tym, którzy są według ciała waszymi panami, z bojaźnią i z drżeniem, w prostocie waszego serca, jak Chrystusowi;t5a0A [wy], ojcowie, nie pobudzajcie do gniewu swoich dzieci, ale wychowujcie je w karności i pouczeniu Pana.I4 0aby ci się dobrze działo i abyś był długowieczny na ziemi.R30Poważaj swego ojca i matkę - to jest pierwsze przykazanie w obietnicy,R2 0Dzieci, bądźcie posłuszne waszym rodzicom w Panu, bo to jest słuszne.{1o0!A zatem i wy z osobna, niech każdy kocha swoją żonę, jak siebie samego, a żona niech szanuje swojego męża.U0#0 Wielka to jest tajemnica, ja zaś odnoszę to do Chrystusa i do Kościoła./w0Właśnie dlatego opuści człowiek ojca i matkę, i połączy się ze swą żoną, a będą ci dwoje jednym ciałem.-.U0bo jesteśmy członkami Jego ciała.t-a0Gdyż nikt nigdy swego ciała nie miał w nienawiści, ale je żywi i ogrzewa - jak i Chrystus Kościół,{,o0Tak też mężowie powinni kochać swoje żony, jak własne ciała. Kto kocha swoją żonę, kocha samego siebie."+=0aby sam sobie stawić Kościół [ozdobiony] chwałą, niemający plamy ani zmarszczki, ani żadnej z tych rzeczy, ale żeby był święty i nieskalany.Y*+0aby go uświęcić, oczyściwszy przez kąpiel wodną w [wypowiadanym] słowie,o)W0Mężowie, kochajcie swoje żony, jak i Chrystus ukochał Kościół i wydał za niego samego siebie,d(A0toteż jak Kościół podporządkowuje się Chrystusowi, tak i żony mężom we wszystkim.a';0bo mąż jest głową żony, jak i Chrystus Głową Kościoła - On sam, Zbawca ciała;)&M0żony własnym mężom jak Panu,A%}0Podporządkowani sobie nawzajem w bojaźni Chrystusowej,^$50dziękując zawsze za wszystko Bogu i Ojcu w imieniu naszego Pana, Jezusa Chrystusa.|#q0zwracając się do siebie w psalmach, hymnach i natchnionych pieśniach, śpiewając i grając w swoim sercu Panu,i"K0I nie upijajcie się winem, w którym jest rozwiązłość, lecz bądźcie napełniani w Duchu,`!90Dlatego nie bądźcie nierozsądni, ale starajcie się zrozumieć, co jest wolą Pana.- U0wykupując czas, gdyż dni są złe.Z-0Patrzcie więc uważnie, jak postępujecie, nie jak niemądrzy, ale jak mądrzy,/0wszystko bowiem, co jest ujawniane, jest światłem. Dlatego mówi: Obudź się, który śpisz, I powstań z martwych, A zajaśnieje ci Chrystus.H 0 wszystko to zaś obnażone staje się jawne dzięki światłu;L0 bo o tym, co się potajemnie wśród nich dzieje, wstyd i mówić;Y+0 i nie uczestniczcie w bezowocnych uczynkami ciemności, ale je raczej karćcie,%E0 Badajcie, co jest miłe Panu\10 gdyż owoc światłości jest we wszelkiej dobroci i sprawiedliwości, i prawdzie.xi0Niegdyś bowiem byliście ciemnością, a teraz światłością w Panu; postępujcie jak dzieci światłości,.W0Nie bądźcie więc ich wspólnikami.zm0Niech was nikt nie zwodzi pustymi słowami, bo z ich powodu gniew Boży przychodzi na synów nieposłuszeństwa.%C0Tego bowiem bądźcie pewni, że żaden rozpustnik lub nieczysty, lub chciwiec, to jest bałwochwalca, nie ma udziału w Królestwie Chrystusowym i Bożym.q[0również brzydota i głupia mowa lub błazeństwo, które nie przystoją, lecz raczej dziękczynienie.0Nierząd zaś i wszelka nieczystość lub chciwość niech nawet nie będą wymieniane wśród was - jak przystoi świętym,0i postępujcie w miłości, jak i Chrystus nas umiłował i siebie samego wydał zamiast nas jako dar i ofiarę Bogu na wonny zapach.@ }0Bądźcie więc naśladowcami Boga, jak ukochane dzieci,0 Bądźcie zaś jedni dla drugich mili, serdeczni, przebaczając sobie wzajemnie, jak i wam Bóg przebaczył w Chrystusie.  0Wszelka gorycz i gwałt, i gniew, i krzyk, i oszczerstwo niech będą usunięte spośród was wraz z wszelką złośliwością.gG0I nie zasmucajcie Bożego Ducha Świętego, którym was zapieczętowano na dzień odkupienia. 0Niech żadne zepsute słowo nie wychodzi z waszych ust, ale tylko dobre, dla zbudowania, gdy trzeba, aby dało łaskę słuchającym.- S0Kto kradnie, niech kraść przestanie, a raczej niech się trudzi wypracowując własnymi rękami to, co dobre, dobra, aby miał z czego udzielać potrzebującemu.* O0ani nie dawajcie miejsca diabłu.\ 10Gniewajcie się - i nie grzeszcie; niech słońce nie zachodzi nad waszym gniewem, 0Dlatego odrzućcie kłamstwo i mówcie prawdę, każdy ze swoim bliźnim, gdyż jesteśmy dla siebie nawzajem członkami.nU0i oblec się w nowego człowieka, stworzonego według Boga w sprawiedliwości i świętości prawdy.9m0a poddawać się odnowie w duchu waszego umysłu0że macie zdjąć z siebie starego człowieka, kierującego się poprzednim sposobem życia, niszczonego według zwodniczych żądz,ta0skoro rzeczywiście o Nim usłyszeliście i w Nim zostaliście pouczeni - jako że prawda jest w Jezusie -8k0Wy jednak nie tak nauczyliście się Chrystusa,mS0Oni to pozbawili się uczuć i oddali rozpuście w pogoni za wszelką nieczystością w chciwości.#0jako [ludzie] zaćmionego pojmowania, oddaleni od życia Bożego przez nieświadomość, która jest w nich, przez nieczułość ich serca.  0To więc mówię i nalegam w Panu, abyście już więcej nie postępowali, jak poganie postępują w próżności swego umysłu,^50z którego całe ciało dopasowywane i wiązane przez każde połączenie zasilania, według działania w mierze [właściwej dla] każdej jednej części, sprawia wzrost ciała dla zbudowania siebie w miłości.q[0natomiast jako prawdomówni w miłości, we wszystkim rośli w Niego, który jest Głową, w Chrystusa,8~i0abyśmy już dłużej nie byli dziećmi, rzucanymi przez fale i unoszonymi dokoła przez każdy wiatr nauki w ludzkim oszustwie, w podstępie [prowadzącym] do metod błędu,}/0 aż dojdziemy wszyscy do jedności wiary i pełnego poznania Syna Bożego, do męskiej doskonałości, do miary dorosłości pełni Chrystusowej,X|)0 aby wyposażyć świętych do dzieła posługi, do budowania ciała Chrystusa,{0 On sam też ustanowił jednych apostołami, drugich prorokami, innych ewangelistami, a innych pasterzami i nauczycielami,sz_0 Ten, który zstąpił jest Tym samym, który wstąpił ponad wszystkie niebiosa, aby wszystko napełnić.jyM0 A to, że wstąpił, cóż innego oznacza, niż to, że i zstąpił do niższych części ziemi?jxM0Dlatego powiedziano: Wstąpił na wysokość, Powiódł za sobą jeńców, Rozdał ludziom dary.Mw0A każdemu z nas dana została łaska według miary daru Chrystusa.ivK0jeden Bóg i Ojciec wszystkich, który jest ponad wszystkimi, przez wszystkich i we wszystkich./uY0jeden Pan, jedna wiara, jeden chrzest;ftE0jedno ciało i jeden Duch, jak i zostaliście powołani w jednej nadziei waszego powołania;Ls0usilnie starając się zachować jedność Ducha w spójni pokoju:erC0z wszelką pokorą i łagodnością, z cierpliwością, znosząc jedni drugich w miłości,q 0Zachęcam was więc ja, więzień w Panu, abyście postępowali w sposób godny powołania, w którym zostaliście powołani,vpe0Temu niech będzie chwała w Kościele i w Chrystusie Jezusie po wszystkie pokolenia na wieki wieków. Amen.o0Temu zaś, który według mocy działającej w nas, może uczynić daleko więcej ponad to wszystko, o co prosimy lub o czym myślimy,vne0i poznać przewyższającą poznanie miłość Chrystusa, abyście zostali wypełnieni całą pełnią Boga.m%0abyście wraz ze wszystkimi świętymi byli całkowicie zdolni uchwycić, jaka jest szerokość i długość, i wysokość, i głębokość,nlU0aby Chrystus przez wiarę zadomowił się w waszych sercach, w miłości zakorzenieni i ugruntowani,ky0aby według bogactwa swojej chwały dał wam, abyście byli przez Jego Ducha posileni mocą w wewnętrznym człowieku,Kj0od którego nazywane jest wszelkie ojcostwo na niebie i na ziemi,0i[0Dlatego zginam moje kolana przed Ojcem,mhS0 Dlatego proszę, nie zniechęcajcie się moimi uciskami ze względu na was - to jest wasza chwała.[g/0 w którym mamy ufną śmiałość i dostęp z ufnością dzięki Jego wierności.Sf0 według planu wieków, który wykonał w Chrystusie Jezusie, Panu naszym, e0 aby teraz zwierzchnościom i władzom w okręgach niebieskich mogła być oznajmiona przez Kościół różnorodna mądrość Boga,d0 i oświecił wszystkich, jakie są zadania tajemnicy, która od wieków pozostawała ukryta w Bogu, Stwórcy wszystkiego, c 0Mnie, najmniejszemu ze wszystkich świętych, dana została ta łaska, abym ogłosił poganom niezgłębione bogactwo ChrystusambS0której posługującym zostałem według daru łaski Bożej, danej mi według działania Jego mocy.a#0[Mianowicie], że poganie są współdziedzicami i współczłonkami i współuczestnikami obietnicy w Chrystusie Jezusie przez ewangelię, ` 0której w innych pokoleniach nie oznajmiono synom ludzkim, tak jak teraz objawiono w Duchu Jego świętym apostołom i prorokom.Z_-0Dzięki temu, czytając, możecie zrozumieć mój wgląd w tajemnicę Chrystusa,h^I0że według objawienia została mi oznajmiona tajemnica, jak to uprzednio pokrótce opisałem.^]50jeśli rzeczywiście usłyszeliście o zleceniu łaski Boga, danym mi względem was,U\ %0Z tego powodu ja, Paweł, jestem więźniem Chrystusa Jezusa dla was pogan -I[ 0w którym i wy razem się budujecie na mieszkanie Boga w Duchu.TZ!0w którym cała budowa razem spojona wyrasta na święty przybytek w Panu,vYe0zbudowani na fundamencie apostołów i proroków, podczas gdy jego kamieniem węgielnym jest Chrystus Jezus,vXe0Tak więc nie jesteście już obcymi i przychodniami, lecz współobywatelami świętych i domownikami Boga,NW0że przez Niego mamy dostęp do Ojca, jedni i drudzy w jednym Duchu._V70A gdy przyszedł, głosił pokój wam [pochodzącym] z daleka, i pokój tym z bliska,[U/0i obu pojednać z Bogiem w jednym ciele przez krzyż, w którym zabił wrogość.T}0On zniósł Prawo przykazań [zawarte] w postanowieniach, aby stworzyć w sobie samym z dwóch jednego nowego człowiekaS0On bowiem jest naszym pokojem, który z dwojga uczynił jedno, i w swoim ciele usunął stojący pośrodku mur wrogości,R0 Teraz zaś, w Chrystusie Jezusie, wy, którzy niegdyś byliście daleko, zostaliście sprowadzeni blisko we krwi Chrystusa.(QI0 że byliście w tamtym czasie bez Chrystusa, oddzieleni od społeczności Izraela i obcy przymierzom obietnicy, niemający nadziei i bez Boga na tym świecie.+PO0 Dlatego pamiętajcie, że wy, niegdyś poganie w ciele, nazywani nieobrzezaniem przez tych, których nazywają obrzezaniem od [znaku] dokonanego ręką na ciele,%OC0 Jego bowiem dziełem jesteśmy, stworzeni w Chrystusie Jezusie do dobrych uczynków, w których - [co] z góry przygotował Bóg - abyśmy w nich chodzili.6Ng0 nie z uczynków, aby się ktoś nie chlubił.WM'0Gdyż łaską jesteście zbawieni przez wiarę, i to nie z was - to dar Boga;Ly0aby ukazać w nadchodzących wiekach nadzwyczajne bogactwo swojej łaski w dobroci względem nas w Chrystusie Jezusie.fKE0i wraz z Nim wzbudził, i wraz z Nim posadził w okręgach niebieskich w Chrystusie Jezusie,rJ]0i to nas, którzy byliśmy umarli w upadkach, ożywił wraz z Chrystusem - łaską zbawieni jesteście -pIY0jednak Bóg, który jest bogaty w miłosierdziu, przez wielką swoją miłość, którą nas ukochał,BH}0wśród których i my wszyscy obracaliśmy się niegdyś w żądzach naszego ciała, spełniając pragnienia ciała oraz myśli, i byliśmy z natury dziećmi gniewu, tak jak pozostali;*GM0w których niegdyś żyliście zgodnie z dobą tego świata, według władcy sfery powietrza, [władcy] ducha, który teraz działa w synach nieposłuszeństwa,HF 0A was, którzy byliście umarli w waszych upadkach i grzechach,ZE /0ten jest Jego ciałem, pełnią Tego, który sam wszystko we wszystkim wypełnia.bD ?0i wszystko poddał pod Jego stopy, a Jego dał jako Głowę ponad wszystko Kościołowi -*C O0ponad wszelką zwierzchnością i władzą, i mocą, i panowaniem, i wszelkim imieniem, które można by wymienić, nie tylko w tym wieku, ale i w nadchodzącym;yB m0którą wykazał w Chrystusie, gdy Go wzbudził z martwych i posadził po swojej prawicy w okręgach niebieskichuA e0i jak nadzwyczajna wielkość Jego mocy względem nas, wierzących zgodnie z działaniem potęgi Jego siły,@ )0oświecone oczy waszego serca, abyście zobaczyli, jaka jest nadzieja waszego powołania, jakie bogactwo chwały Jego dziedzictwa w świętych? 0aby Bóg Pana naszego Jezusa Chrystusa, Ojciec chwały, dał wam ducha mądrości i objawienia w [dogłębnym] poznaniu Jego,O> 0nie przestaję dziękować za was i wspominać was w moich modlitwach,p= [0Dlatego i ja, odkąd usłyszałem o waszej wierze w Pana Jezusa i o miłości do wszystkich świętych,x< k0który jest zadatkiem naszego dziedzictwa, dla odkupienia tego, co nabyte, [oraz] dla uwielbienia Jego chwały.3; a0 W którym i wy, gdy usłyszeliście Słowo prawdy, ewangelię waszego zbawienia - w którym też uwierzyliście - zostaliście zapieczętowani Świętym Duchem obietnicy,n: W0 abyśmy istnieli dla uwielbienia Jego chwały, my, którzy już złożyliśmy nadzieję w Chrystusie. 9  0 W Nim też zostaliśmy przyjęci jako dziedzictwo według planu Tego, który sprawia wszystko według postanowienia swojej woli,8 !0 dla planu [obejmującego] pełnię czasów, aby połączyć wszystko w Chrystusie - to, co na niebiosach, i to, co na ziemi - w Nim samym.e7 E0 gdy oznajmił nam tajemnicę swojej woli według swojego upodobania, które w Nim powziął,J6 0którą nam hojnie okazał we wszelkiej mądrości i zrozumieniu,h5 K0w którym mamy odkupienie przez Jego krew, odpuszczenie upadków, według bogactwa Jego łaski,T4 #0dla uwielbienia chwały swojej łaski, którą obdarzył nas w Umiłowanym,k3 Q0gdy przeznaczył nas dla siebie do synostwa przez Jezusa Chrystusa według upodobania swojej woli,2 !0zgodnie z tym, jak nas w Nim sobie wybrał przed założeniem świata, abyśmy byli święci i nienaganni przed Jego obliczem w miłości,71 i0Błogosławiony [jest] Bóg i Ojciec Pana naszego Jezusa Chrystusa, który pobłogosławił nas wszelkim duchowym błogosławieństwem w okręgach niebieskich - w Chrystusie;K0 0Łaska wam i pokój od Boga, Ojca naszego i Pana Jezusa Chrystusa.|/ u0Paweł, z woli Boga apostoł Chrystusa Jezusa, do świętych, którzy są w Efezie i wierzących w Chrystusa Jezusa:].3&Łaska naszego Pana, Jezusa Chrystusa, niech będzie z waszym duchem, bracia. Amen.`-9&Odtąd już nikt niech mi zadaje trudu; ja bowiem na moim ciele noszę piętno Jezusa.,}&A tym wszystkim, którzy tej zasady trzymać się będą, nad nimi pokój i miłosierdzie - również dla Izraelem Boga.T+!&Bo ani obrzezanie nic nie znaczy, ani nieobrzezanie, lecz nowe stworzenie.E*&Co do mnie zaś, w żadnym razie nie będę się niczym chlubił, chyba że krzyżem Pana naszego Jezusa Chrystusa, przez którego dla mnie świat został ukrzyżowany - a ja dla świata.{)o& Sami bowiem obrzezani nie przestrzegają Prawa, chcą jednak was obrzezywać, aby się chlubić z waszego ciała.=(s& Ci wszyscy, którzy chcą się pokazać od strony ciała, ci was zmuszają, abyście się dali obrzezać, po to tylko, żeby mogli uniknąć prześladowania dla krzyża Chrystusa.K'& Popatrzcie, jak wielkimi literami moją ręką do was napisałem.&& W takim więc razie, tak jak czas mamy, czyńmy dobro względem wszystkich, a najbardziej zaś względem domowników wiary._%7& Czynić zaś dobrze nie ustawajmy, gdyż w swoim czasie będziemy żąć nieznużeni.$&tak że kto sieje dla swojego ciała, z ciała żąć będzie skażenie, a kto sieje dla Ducha, z Ducha żąć będzie życie wieczne.j#M&Nie błądźcie, Bóg nie daje z siebie szydzić; gdyż co człowiek sieje, to i żąć będzie;c"?&Ten zaś, kto jest uczony Słowa, niech się dzieli wszelkim dobrem z tym, który naucza.0![&Gdyż każdy poniesie własny ciężar. 5&Niech każdy poddaje próbie własne postępowanie, a wówczas będzie miał chlubę tylko w odniesieniu do siebie, a nie w odniesieniu do drugiego.Z-&Jeśli bowiem kto uważa, że jest czymś, będąc niczym, samego siebie zwodzi.M&Jedni drugich brzemiona noście, a tak wypełnicie Prawo Chrystusa.L &Bracia, jeśli człowiek zostanie przyłapany na jakimś upadku, wy, którzy jesteście duchowi, poprawiajcie takiego w duchu łagodności, pilnując samego siebie, abyś i ty nie uległ pokusie.lQ&Nie stawajmy się żądni próżnej chwały, jedni drugich drażniąc, jedni drugim zazdroszcząc. Q~~~@}d|||&{{{?zzYyyixx4ww7vuuu"ttssarrqqq polnnmm6llk4jjiiih|h/gg+ffepdd}d4ctbbpb?aa;``p`__^^o]]z\\S[[ ZZYEXX~X.WWrVVuVUU[UTpT>SSVRR_QQ PeOONNMM}ML{LKsK0JdIIHHGG0FFEODDCCBxAA@@?:>>=W<3NTo bowiem jest wola Boga: poświęcenie wasze, aby powstrzymywać was od nierządu,F=NBo wiecie, jakie zalecenia podaliśmy wam przez Pana Jezusa.X< +NW końcu, bracia, prosimy was i zachęcamy w Panu Jezusie, abyście tak jak przejęliście od nas, jak macie postępować i podobać się Bogu - jak zresztą postępujecie - abyście tym bardziej obfitowali.;1N aby utwierdzić wasze nienaganne serca w poświęceniu przed Bogiem i Ojcem naszym w przyjściu naszego Pana Jezusa ze wszystkimi Jego świętymi. :N Was zaś oby Pan jeszcze bardziej i oby jeszcze obficiej [wypełnił] miłością do siebie nawzajem - tak jak nas względem was,\91N A sam Bóg i Ojciec nasz, i Pan nasz Jezus, oby wyprostował naszą drogę do was!w8gN Nocami i dniami bardzo usilnie modlimy się o to, aby zobaczyć wasze oblicze i naprawić braki waszej wiary.7N Bo jaką wdzięczność jesteśmy w stanie okazać Bogu za was, za całą radość, której doznajemy z powodu was przed naszym Bogiem?66gNgdyż teraz żyjemy, skoro wy stoicie w Panu.5{NDlatego doznaliśmy od was zachęty, bracia - ze względu na wszelką naszą potrzebę i ucisk - z powodu waszej wiary,\41NLecz teraz, gdy Tymoteusz przyszedł do nas od was i gdy przyniósł nam dobrą nowinę o waszej wierze i miłości oraz o tym, że macie nas zawsze w dobrej pamięci i pragniecie zobaczyć nas, tak jak my was.N3NDlatego i ja, nie mogąc tego dłużej znieść, posłałem, aby się dowiedzieć o waszej wierze, aby w jakiś sposób zwodziciel nie pokonał was w próbie, a nasz trud nie okazał się daremny.n2UNBo gdy u was byliśmy, zapowiadaliśmy wam, że będziemy uciskani, co się też stało, jak wiecie.k1ONtak by nikt się nie chwiał w tych uciskach. Sami bowiem wiecie, że na to jesteśmy wyznaczeni.0'Ni posłaliśmy Tymoteusza, naszego brata i współpracownika Bożego w ewangelii Chrystusa, aby was utwierdził i zachęcił w waszej wierze,d/ CNDlatego, nie mogąc tego dłużej znieść, uznaliśmy za słuszne sami pozostać w Atenach;.qNWy bowiem jesteście naszą chwałą i radością.-NBo kto jest naszą nadzieją lub radością, lub wieńcem chluby przed naszym Panem Jezusem w [chwili] Jego przyjścia, jeśli nie wy?s,_NDlatego chcieliśmy przyjść do was, zwłaszcza ja, Paweł, i raz i drugi, ale przeszkodził nam szatan.%+CNMy zaś, bracia, odłączeni od was na czas godziny - obliczem, nie sercem - tym bardziej, z wielkim pragnieniem, staraliśmy się zobaczyć wasze oblicze.6*eNprzeszkadzając nam głosić poganom, aby byli zbawieni, i [w ten sposób] dopełniając [miary] swoich grzechów. Już wcześniej zaś do końca spadł na nich gniew Boga.})sNktórzy i Pana Jezusa zabili, i proroków, i nas prześladowali, i Bogu nie są mili i wszystkim ludziom przeciwni,B(}NGdyż wy, bracia, staliście się naśladowcami kościołów Bożych, które są w Judei w Chrystusie Jezusie, bo to samo i wy wycierpieliście od swoich rodaków, co i oni od żydów,c'?N Dlatego też i my dziękujemy Bogu nieustannie, że przyjęliście od nas Słowo Bożego poselstwa, nie jako słowo ludzkie, ale, jak jest naprawdę, jako Słowo Boga, które też w was wierzących skutecznie działa.,&QN zachęcaliśmy was i po przyjacielsku radziliśmy, i nakłanialiśmy, abyście prowadzili życie godne Boga, który was powołuje do swojego Królestwa i chwały.X%)N Podobnie wiecie, jak każdego jednego spośród was, niby ojciec swoje dzieci,$}N Wy jesteście świadkami i Bóg, jak święcie i sprawiedliwie, i nienagannie postępowaliśmy pośród was wierzących.#5N Pamiętacie bowiem, bracia, trud nasz i mozół; pracując nocą i dniem, aby nie obciążać kogokolwiek z was, głosiliśmy wam ewangelię Bożą.2"]NTak przywiązaliśmy się do was, że gotowi byliśmy nie tylko przekazać wam ewangelię Bożą, ale i własne dusze, dlatego że staliście się dla nas tak ukochani.+!ONchoć jako apostołowie Chrystusa mogliśmy być w poważaniu; tymczasem byliśmy pośród was jak niemowlęta, jak żywicielka otaczająca troską swoje dzieci.I  Nnie szukaliśmy też chwały u ludzi - ani u was, ani u innych,yNBo ani wcześniej nie występowaliśmy w słowie pochlebstwa - jak wiecie - ani w skrytej chciwości; Bóg świadkiem,?wNlecz jak zostaliśmy wypróbowani przez Boga, aby została nam powierzona ewangelia, tak też głosimy, nie aby podobać się ludziom, lecz Bogu, który poddaje próbie nasze serca.lQNGdyż nasze wezwanie nie wywodzi się z błędu ani z nieczystości i nie kryje w sobie przynęty,+ONale pomimo, że ucierpieliśmy i doznaliśmy zniewagi - jak wiecie - w Filippi, odważyliśmy się w Bogu naszym głosić wam ewangelię Bożą w ciężkim boju.[ 1NSami bowiem wiecie, bracia, że nasze przyjście do was nie okazało się daremne, }N i oczekiwać Syna Jego z niebios, którego wzbudził z martwych, Jezusa, który nas ocala od nadchodzącego gniewu Boga.$ CN sami bowiem o nas rozgłaszają, jakie mieliśmy u was przyjęcie, i jak odwróciliście się od bożków do Boga, aby służyć Bogu żywemu i prawdziwemu@ {NOd was bowiem Słowo Pana rozniosło się nie tylko w Macedonii i w Achai, ale w każdym miejscu rozeszła się wasza ufność względem Boga, tak że nie mamy potrzeby o tym mówić;Y -Ntak że staliście się wzorem dla wszystkich wierzących w Macedonii i w Achai. NA wy staliście się naśladowcami naszymi i Pana, gdy przyjęliście Słowo w wielkim ucisku z radością Ducha Świętego,H  Nże nasza ewangelia dotarła do was nie tylko w Słowie, ale także w mocy i w Duchu Świętym, i z wielką siłą przekonania - tak jak wiecie, jacy byliśmy pośród was ze względu na was.@ }Nwiedząc, bracia ukochani przez Boga, o waszym wybraniu, 1Npamiętając o dziele waszej wiary, trudzie miłości i wytrwałości nadziei [co do] naszego Pana, Jezusa Chrystusa, przed Bogiem i Ojcem naszym,f GNDziękujemy Bogu zawsze za was wszystkich, wspominając was w naszych modlitwach, nieustannie NPaweł, Sylwan i Tymoteusz do kościoła Tesaloniczan w Bogu Ojcu i Panu Jezusie Chrystusie: Łaska wam i pokój od Boga, Ojca naszego.lQDPozdrowienie moją, Pawła, ręką. Pamiętajcie o moich kajdanach. Łaska [niech będzie] z wami.jMDPowiedzcie też Archippowi: Pamiętaj, abyś wypełniał posługę, którą przyjąłeś w Panu.#?DA gdy ten list u was zostanie odczytany, sprawcie, aby został odczytany również w zborze Laodycejczyków, a ten z Laodycei wy również przeczytajcie.F DPozdrówcie braci w Laodycei i Nimfę oraz zbór w jej domu.8 kDPozdrawia was Łukasz, kochany lekarz, i Demas.j MD Zaświadczam bowiem, że usilnie zabiega o was oraz o tych, którzy są w Laodycei i Hierapolis._ 7D Pozdrawia was Epafras, który pochodzi spośród was, sługa Jezusa Chrystusa, zawsze walczący za was w modlitwach, abyście zostali doprowadzeni do doskonałości oraz do pełnego przekonania o całej woli Boga." =D i Jezus, zwany Justem. Ci spośród obrzezanych są jedynymi [moimi] współpracownikami na rzecz Królestwa Bożego, oni stali się dla mnie pociechą.0YD Pozdrawia was Arystarch, mój współwięzień, i Marek, siostrzeniec Barnaby - odnośnie którego otrzymaliście polecenie: Przyjmijcie go, jeśli do was przyjdzie -1D [Posłałem go] wraz z Onezymem, wiernym i ukochanym bratem, który pochodzi spośród was. Oni was powiadomią o wszystkim, co się tutaj dzieje.zmDPosłałem go do was właśnie po to, abyście się dowiedzieli o naszych sprawach i aby pokrzepił wasze serca.wgDO wszystkim, co mnie dotyczy, opowie wam Tychikus, ukochany brat, wierny usługujący i współsługa w Panu.~uDNiech wasze wypowiedzi będą zawsze uprzejme, zaprawione solą, abyście wiedzieli, jak macie każdemu odpowiadać.dADWobec [osób] z zewnątrz postępujcie mądrze, wykorzystując sprzyjające okoliczności./YDabym ujawnił ją tak, jak powinienem. 9DMódlcie się przy tym i za nas, aby Bóg otworzył nam bramy Słowa dla rozgłoszenia tajemnicy Chrystusa - z powodu której jestem też więźniem -DDTrwajcie w modlitwie, czuwając w niej z dziękczynieniem.i MDPanowie, traktujcie sługi sprawiedliwie i bezstronnie, świadomi, że i wy macie Pana w niebie.D~DKto bowiem krzywdzi, dozna krzywdy bez względu na osobę.d}ADświadomi, że od Pana otrzymacie zapłatę w dziedzictwie. Panu, Chrystusowi, służycie.L|DCokolwiek czynicie, z duszy czyńcie, jak dla Pana, nie dla ludzi,*{MDSłudzy, bądźcie we wszystkim posłuszni ziemskim panom - służcie nie na pokaz, jak [to robią] pochlebcy, lecz w szczerości serca, w bojaźni przed Panem._z7DOjcowie, nie wywołujcie u swoich dzieci rozżalenia, aby nie ulegały zniechęceniu.Wy'DDzieci, bądźcie we wszystkim posłuszne rodzicom, gdyż to jest miłe Panu.MxDMężowie, kochajcie żony i nie odnoście się do nich z goryczą.?wyDŻony, bądźcie uległe mężom, jak przystoi w Panu.v{Di wszystko, cokolwiek robicie w słowie lub czynie, [róbcie] w imieniu Pana Jezusa, dziękując przez Niego Bogu Ojcu.Ju DNiech was przepełnia Słowo Chrystusa: z całą mądrością nauczajcie i napominajcie jedni drugich przez psalmy, hymny, natchnione pieśni, z wdzięcznością nucąc w waszych sercach Bogu;t#DPonadto w waszych sercach niech rządzi pokój Chrystusowy, do którego też zostaliście powołani w jednym ciele; i bądźcie wdzięczni![s/Da na to wszystko [przywdziejcie] miłość, która jest spójnią doskonałości.0rYD okazując jedni drugim wyrozumiałość i wybaczając sobie nawzajem, jeśli ktoś ma powód do skargi przeciw komuś: jak Chrystus darował wam, tak [czyńcie] i wy;qD Dlatego jako wybrani Boży, święci i ukochani, przywdziejcie serdeczne współczucie, dobroć, pokorę, łagodność i cierpliwość,p)D gdzie nie ma Greka ani żyda, obrzezania ani nieobrzezania, cudzoziemca, Scyty, niewolnika, wolnego, ale Chrystus - wszystkim i we wszystkich.oD a przywdzialiście nowego, bezustannie odnawianego dla [osiągnięcia] poznania zgodnego z obrazem Tego, który go stworzył,nnUD nie okłamujcie się nawzajem skoro zdarliście z siebie starego człowieka wraz z jego postępkami,myDale teraz odrzućcie i wy to wszystko: gniew, porywczość, złość, oszczerstwo, nieprzyzwoite słowa z waszych ust;Il DDawniej, gdy w tym żyliście, i wy postępowaliście podobnie,GkDZ ich powodu Boży gniew nadciąga na nieposłusznych synów.-jSDUśmierćcie zatem to, co w członkach ziemskie: rozwiązłość, nieczystość, zmysłowość, złe pragnienia i zachłanność równoznaczną z bałwochwalstwem.bi=DGdy pojawi się Chrystus - nasze życie - wtedy i wy wraz z Nim pojawicie się w chwale.RhDUmarliście bowiem, a wasze życie jest ukryte wraz z Chrystusem w Bogu.>gwDo tym, co w górze, myślcie, nie o tym, co na ziemi.f DJeśli więc razem z Chrystusem zostaliście wzbudzeni, zabiegajcie o to, co w górze, gdzie siedzi Chrystus po prawicy Boga;&eEDCała ich mądrość tkwi w dewocji, poniżaniu się i umartwianiu ciała, jednak - poza zaspokajaniem cielesnych ambicji - nie mają one żadnej wartości.Wd'DTe przepisy i nauki ludzkie dotyczą tego, co i tak przeznaczone do zużycia..cWDnie dotykaj, nie kosztuj, nie ruszaj?bDSkoro z Chrystusem umarliście dla zasad świata, to dlaczego - niczym żyjący w świecie - stosujecie się do nakazów:zamDa lekceważy głowę, z której całe ciało, zasilane i spajane stawami i ścięgnami, rośnie Bożym wzrostem.<`qDNiech was nie odtrąca ten, kto lubi się umartwiać i oddawać cześć aniołom, powoływać na tajemnicze doznania i bezpodstawnie szczycić swoim cielesnym sposobem myślenia,F_Dsą to cienie [rzeczy] przyszłych; ciało zaś - Chrystusa.w^gDDlatego niech was nikt nie osądza z powodu jedzenia i picia lub z powodu święta, lub nowiu, lub sabatów -v]eDdzięki niemu rozbroił zwierzchności i władze, wystawił je na pokaz i powlókł w tryumfalnym pochodzie. \DOn wymazał obciążającą nas listę długów wynikających z [naszych] zobowiązań i usunął przygwoździwszy ją do krzyża;[D i was, martwych z powodu upadków i nieobrzezania własnego ciała, razem z Nim ożywił, wybaczając nam wszystkie upadki.Z5D pogrzebani wraz z Nim w chrzcie, w którym też zostaliście razem [z Nim] ożywieni przez wiarę w działanie Boga, który Go wzbudził z martwych;YD w Nim też zostaliście obrzezani nie ręką ludzką, gdy w obrzezaniu Chrystusowym zrzuciliście z siebie ziemskie ciałoyXkD i w Nim zostaliście napełnieni, [w Tym], który jest głową wszelkiej nadziemskiej zwierzchności i władzy;JW D w Nim bowiem w cielesnej postaci mieszka cała pełnia boskościV5DUważajcie, aby was kto nie wpędził w niewolę filozofią i mrzonkami, opartymi na przekazach ludzkich i na zasadach świata, a nie na Chrystusie;U}Dzakorzenieni i budujący się w Nim, i umacniający się w wierze, tak jak was nauczono; przepełnieni wdzięcznością.RTDJak więc przyjęliście Jezusa Chrystusa, Pana, tak w Nim postępujcie,"S=DBo chociaż ciałem jestem nieobecny, to jednak duchem jestem z wami i cieszę się, widząc wasz porządek i niewzruszoność waszej wiary w Chrystusa.IR DMówię o tym, aby was nikt nie zwodził podstępnymi wywodami.FQDw którym są ukryte wszystkie skarby mądrości i poznania.MPDaby ich serca doznały zachęty, byli zjednoczeni w miłości i [dążyli] do całego bogactwa całkowitej pewności płynącej ze zrozumienia, do dogłębnego poznania tajemnicy Boga, Chrystusa,5O eDChcę bowiem, abyście wiedzieli, jak wielkie zmagania podejmuję ze względu na was i tych, którzy są w Laodycei, i tych wszystkich, którzy mnie osobiście nie poznali,uN eDnad tym też się trudzę, stając do walki wsparty Jego działaniem, które się z mocą we mnie przejawia.:M oDJego to zwiastujemy, napominając każdego człowieka i nauczając każdego człowieka z całą mądrością, by przedstawić każdego człowieka jako doskonałego w Chrystusie;L +Dktórym Bóg zechciał oznajmić, jak wielkie jest wśród pogan bogactwo chwały tej tajemnicy, którą jest Chrystus w was, nadzieja chwały.WK )Dtajemnicę, zakrytą od wieków i pokoleń, a teraz objawioną Jego świętym,J yDi którego sługą zostałem zgodnie z powierzonym mi przez Boga zadaniem, abym względem was wypełnił Słowo Boże,#I ADTeraz raduję się w cierpieniach za was i ze swojej strony dopełniam w moim ciele niedostatku udręk Chrystusa - za Jego Ciało, którym jest KościółvH gDjeśli tylko nieprzerwanie trwać będziecie w wierze, ugruntowani, stali i nieporuszeni dzięki nadziei płynącej z ewangelii, którą usłyszeliście zwiastowaną każdemu stworzeniu pod niebem i której ja, Paweł, zostałem sługą.G -Dteraz całkowicie pojednał w Jego ziemskim ciele przez śmierć, aby was przed sobą postawić jako świętych, nieskazitelnych i nienagannych,RF DI was, niegdyś obcych i wrogich w myśleniu skupionym na złych czynach, E Di przez Niego całkowicie pojednać ze sobą wszystko, co jest na ziemi i w niebie, wprowadzając pokój przez krew Jego krzyża.AD Dgdyż w Nim [Bóg] zapragnął zawrzeć wszelką pełnię C DOn też jest Głową Ciała, Kościoła; On jest początkiem, pierworodnym z umarłych, aby we wszystkim dostąpić pierwszeństwa,FB DOn sam jest przed wszystkim i w Nim wszystko współistnieje;cA ADponieważ w Nim zostało stworzone wszystko, co jest w niebie i na ziemi, rzeczy widzialne i niewidzialne, czy to trony, czy rządy, czy zwierzchności, czy władze; wszystko zostało stworzone przez Niego i dla Niego.Q@ DOn jest obrazem niewidzialnego Boga, pierworodnym wszelkiego stworzenia,:? qDw którym mamy odkupienie, przebaczenie grzechów.e> ED On nas wyratował od władzy ciemności i przeniósł do Królestwa swego umiłowanego Syna,j= OD dziękujcie Ojcu, który nas przysposobił do udziału w dziedzictwie świętych w światłości; < D pokrzepieni wszelką mocą zgodną z potęgą Jego chwały, prowadzącą do wytrwałości i cierpliwości we wszystkim. Z radością+; QD po to, byście postępowali w sposób godny Pana dla całkowitego przypodobania się [Jemu], wydając owoc w każdym dobrym czynie i pogłębiając poznanie Boga,>: wD Dlatego i my od dnia, gdy [o tym] usłyszeliśmy, nie przestajemy się za was modlić i prosić o napełnienie was poznaniem Jego woli we wszelkiej mądrości i duchowym zrozumieniu89 mDon też nam unaocznił waszą miłość w Duchu.8 DTak nauczyliście się od Epafrasa, naszego ukochanego współsługi; jest on względem was wiernym usługującym Chrystusa,(7 KDktóra do was dotarła. Na całym świecie wydaje ona owoce i rośnie, i podobnie jest u was od dnia, gdy usłyszeliście i poznaliście prawdę o łasce Boga.n6 WDz powodu nadziei, odłożonej wam w niebie, o której już słyszeliście w słowie prawdy ewangelii,|5 sDodkąd usłyszeliśmy o waszej wierze w Jezusie Chrystusie i miłości, którą żywicie dla wszystkich świętych,a4 =DZawsze w naszych modlitwach dziękujemy za was Bogu, Ojcu naszego Pana Jezusa Chrystusa,3 yDdo [mieszkających] w Kolosach świętych i wierzących braci w Chrystusie: Łaska wam i pokój od Boga, naszego Ojca.K2 DPaweł, z woli Bożej apostoł Jezusa Chrystusa, i Tymoteusz, brat,E1:Łaska Pana Jezusa Chrystusa niech będzie z duchem waszym.N0:Pozdrawiają was wszyscy święci, zwłaszcza zaś ci z domu Cezara.m/S:Pozdrówcie każdego świętego w Chrystusie Jezusie. Pozdrawiają was bracia, którzy są ze mną.P.:Bogu zaś i Ojcu naszemu niech będzie chwała na wieki wieków. Amen.x-i:A Bóg mój w pełni zaspokoi wszelką waszą potrzebę według swego bogactwa w chwale, w Chrystusie Jezusie.X,):Poświadczam zaś, że odebrałem wszystko, i mam w obfitości; zostałem zaopatrzony w pełni, gdy otrzymałem od Epafrodyta to, co [pochodzi] od was, pachnącą wonność, ofiarę miłą, przyjemną Bogu.U+#:Nie że szukam daru, ale szukam plonu, mocno rosnącego na waszym rachunku.L*:bo i do Tesaloniki i raz i drugi przysłaliście na moje potrzeby.H) :A wiecie i wy, Filipianie, że na [początku] głoszenia ewangelii, gdy wyszedłem z Macedonii, żaden kościół do mnie nie dołączył w rachunku rozchodu i przychodu - poza wami jednymi,J( :Jednakże dobrze uczyniliście, łącząc się ze mną w ucisku. w^~~}}||{q{"zz^yyjxx4www3vvvuu-tt`sssrrdqqqppp$oznvmmllSlkcjjDjigiAhhNgg^fff5eeCddrdCccPbbaa``W__/^^B]]@\\F[[YZYY+XqWWxWVVUTTSSSHRRQWPPPOODNN&MMLL5KJJIHHyH*GG3FFiF E|E'DD8CCCBBAA9@@;??<>>\=<&&&%%$##J""0!!M r in MgbvDb5F_z} h v M $ affb0w5( eDo którego bowiem z aniołów [Bóg] powiedział kiedykolwiek: Ty jesteś moim Synem, Ja Cię dziś zrodziłem? I gdzie indziej: Ja będę mu Ojcem, a On będzie mi Synem?f' Gi stał się o tyle ważniejszym od aniołów, o ile wspanialsze od nich odziedziczył imię.E& On, jako odblask chwały i odbicie Jego Postaci podtrzymujący wszystko słowem swojej mocy, gdy sam dokonał oczyszczenia [nas] z grzechów, zasiadł po prawicy Majestatu na wysokościach8% kw tych ostatnich dniach przemówił do nas w [osobie] Syna, którego ustanowił dziedzicem wszystkiego i przez którego stworzył wszystko, co istnieje w czasie i przestrzeni.k$ SBóg, który stopniowo i na wiele sposobów objawiał dawniej [swoje Słowo] ojcom przez proroków,E# Łaska Pana Jezusa Chrystusa, niech będzie z duchem waszym.@" }Marek, Arystarch, Demas, Łukasz, współpracownicy moi.L! Pozdrawia cię Epafras, mój współwięzień w Chrystusie Jezusie,  Jednocześnie zaś przygotuj mi gościnę, ponieważ mam nadzieję, że dzięki waszym modlitwom będę wam z [Jego] łaski dany.o YNapisałem do ciebie przekonany o twoim posłuszeństwie, świadom, że uczynisz więcej niż mówię.l STak, bracie, obym ja przez ciebie odniósł korzyść w Panu; odśwież moje wnętrze w Chrystusie.  Ja, Paweł, napisałem własnoręcznie: ja wynagrodzę; by już ci nie mówić, że i siebie samego jesteś mi w zamian winien._ 9Jeśli zaś wyrządził ci jakąś szkodę albo jest ci coś winien, mnie to przypisz.X +Skoro więc masz mnie za uczestnika [wspólnej sprawy], przygarnij go jak mnie.% Ejuż nie jako sługę, ale więcej niż sługę, bo jako brata ukochanego, szczególnie dla mnie, a tym bardziej dla ciebie, zarówno w ciele, jak i w Panu.Z /Bo może dlatego opuścił cię na godzinę, abyś mógł go odzyskać na wieki -u eale bez twojej zgody nie chciałem nic uczynić, aby twoje dobro nie było jakby z musu, lecz z dobrej woli.j O Zamierzałem ja go przy sobie zatrzymać, aby mi zamiast ciebie usługiwał w więzach ewangelii,A  które ci odesłałem - jego, to jest wnętrzności moje.J  niegdyś tobie nieprzydatnym, a teraz i tobie i mnie użytecznym,S ! proszę cię za moim dzieckiem, które urodziłem w więzach, za Onezymem,  raczej ze względu na miłość proszę, taki, jaki jestem, jako stary Paweł, a teraz także więzień Chrystusa Jezusa,S !Dlatego, mając w Chrystusie wielką śmiałość nakazać ci, co należy, +Doznałem bowiem wielkiej radości i pociechy z powodu twojej miłości, gdyż wnętrza świętych zostały przez ciebie, bracie, odświeżone. +aby wspólnota twojej wiary mogła stać się skuteczna we właściwym poznaniu wszelkiego dobra, które [jest] w nas ze względu na Chrystusa.v gsłysząc o twojej miłości i wierze, którą masz względem Pana Jezusa, i względem wszystkich świętych,M Dziękuję mojemu Bogu zawsze, wspominając cię w moich modlitwach,O  Łaska wam i pokój od Boga, naszego Ojca, i od Pana Jezusa Chrystusa.l  Soraz do Appii, siostry, do Archippa, naszego współbojownika, a także do kościoła w twoim domu:u  gPaweł, więzień Chrystusa Jezusa, i Tymoteusz, brat, do Filemona, ukochanego - i naszego współpracownika, vPozdrawiają cię wszyscy, którzy są ze mną. Pozdrów tych, którzy nas kochają w wierze. Łaska niech będzie z wami wszystkimi.y kvA niech się i nasi uczą poświęcać szlachetnym czynom dla koniecznych potrzeb - niech nie będą bezowocni.b=v Pilnie wypraw w drogę Zenasa, znawcę Prawa, i Apollosa, aby niczego im nie brakowało.  v Gdy poślę do ciebie Artemasa albo Tychika, postaraj się przyjść do mnie do Nikopolis, gdyż tam postanowiłem przezimować.T!v wiedząc, że taki jest zepsuty i grzeszy, i sam na siebie ściąga wyrok.b=v A człowieka wywołującego rozłamy po pierwszym i drugim ostrzeżeniu wystrzegaj się,wv Natomiast głupich dociekań i rodowodów, i sporów, i kłótni o Prawo unikaj; są bowiem nieużyteczne i próżne.kOvWiarygodne to Słowo i chcę, abyś obstawał przy tych sprawach, tak aby ci, którzy zaufali Bogu, poważnie myśleli o tym, jak się oddawać szlachetnym czynom; te [właśnie] sprawy są szlachetne i pożyteczne dla ludzi.jMvabyśmy, usprawiedliwieni Jego łaską, stali się dziedzicami według nadziei życia wiecznego.Qvktórego wylał na nas obficie przez Jezusa Chrystusa, Zbawcę naszego,8ivzbawił nas nie z uczynków, które my dokonaliśmy w sprawiedliwości, lecz według swojego miłosierdzia przez kąpiel powtórnego narodzenia oraz odnowę Ducha Świętego,Z-vGdy jednak pojawiła się dobroć i miłość do ludzi Zbawiciela naszego, Boga,V~%vBo i my byliśmy niegdyś nierozumni, nieposłuszni, błądzący, zniewoleni przez żądze i różnorodne rozkosze, pędzący życie w złości i zazdrości, znienawidzeni i nienawidzący siebie nawzajem.v}evaby nikomu nie bluźnili, unikali sporów, byli uprzejmi, wszystkim ludziom okazywali wszelką łagodność.|| svPrzypominaj im, aby byli poddani i posłuszni zwierzchnościom i władzom, gotowi do wszelkiego szlachetnego czynu,`{9vTo mów i tak zachęcaj, i tak karć z całą powagą. Niech cię nikt nie lekceważy.2z]vktóry dał za nas samego siebie, aby nas [sobie] wykupić od wszelkiej nieprawości i oczyścić sobie lud na szczególną własność, gorliwy w szlachetnych czynach.yykv w oczekiwaniu cudownej nadziei i pojawienia się chwały wielkiego Boga i Zbawiciela naszego, Jezusa Chrystusa,x)v pouczając nas, abyśmy wyrzekli się bezbożności oraz światowych żądz i żyli w tej obecnej dobie rozsądnie, sprawiedliwie i pobożnie,Mwv Pojawiła się bowiem łaska Boża, zbawienna dla wszystkich ludzi,{vov nie kradną, lecz dowodzą wszelkiej dobrej wierności, aby nauczanie Boga, naszego Zbawcy, zdobili we wszystkim.uv Słudzy niech będą ulegli swoim panom we wszystkim, niech sprawiają zadowolenie, nie przeciwstawiają się w słowach,rt]vsłowo zdrowe, bez zarzutu, aby przeciwnik był zawstydzony, nie mając nic złego o nas do powiedzenia.nsUvWe wszystkim stawiaj siebie za wzór szlachetnego postępowania, w nauczaniu - prawość, godność,4rcvMłodszych podobnie zachęcaj do rozsądku.q{vby były rozsądne, czyste moralnie, gospodarne, dobre, własnym mężom uległe - żeby Słowu Bożemu nie bluźniono.bp=vniech uczą młodsze kobiety rozsądku: by były kochające mężów, kochające dzieci,o1vstarsze kobiety podobnie: w prowadzeniu się czcigodne, nie skłonne do oszczerstw, niezniewolone nadużywaniem wina, uczące tego, co szlachetne;|nqvże starsi mężczyźni mają być trzeźwi, godni szacunku, rozsądni, zdrowi w wierze, miłości, cierpliwości;>m yvTy natomiast mów to, co odpowiada zdrowemu nauczaniu,l )vUtrzymują, że znają Boga, lecz swoimi uczynkami zapierają się Go - są obrzydliwi, nieposłuszni i niezdolni do żadnego dobrego dzieła.k -vDla czystych wszystko jest czyste, dla skalanych zaś i niewierzących nic nie jest czyste, ale skalane są zarówno ich umysł, jak i sumienie.ij Mvi nie zwracali uwagi na żydowskie baśnie oraz nakazy ludzi, którzy odwracają się od prawdy._i 9v Świadectwo to jest prawdziwe. Z tego powodu karć ich surowo, by byli zdrowi w wierzevh gv Jeden z nich, ich własny prorok, powiedział: Kreteńczycy zawsze kłamcy, wstrętne bestie, brzuchy leniwe.vg gv którym trzeba zatkać usta, gdyż oni całe domy wywracają, nauczając czego nie trzeba dla brudnego zysku.gf Iv Wielu jest bowiem niekarnych, rozgadanych, zwodzicieli, zwłaszcza tych spośród obrzezanych;'e Iv trzymający się - według nauki - wiernego Słowa, aby był w stanie zarówno udzielać zachęty w ramach zdrowego nauczania, jak i przekonywać przeciwnych.ld Svale gościnny, zamiłowany w tym, co dobre, rozsądny, sprawiedliwy, poświęcony, zdyscyplinowany,c 3vBiskup bowiem jako włodarz Boży powinien być nienaganny, nie samowolny, nieskory do gniewu, niepijący, nie porywczy, nie chciwy brudnego zysku,b 'vtakich, którzy są nienaganni, są mężami jednej żony, mają wierzące dzieci, niestojące pod zarzutem rozwiązłości lub niekarności.a vPozostawiłem cię na Krecie po to, abyś uporządkował pozostałe sprawy i ustanowił po miastach prezbiterów - jak ci nakazałem -` vdo Tytusa, prawowitego dziecka według wspólnej wiary: Łaska i pokój od Boga Ojca i od Chrystusa Jezusa, naszego Zbawcy._ va we właściwym czasie objawił swoje Słowo w głoszeniu, które zostało mi powierzone z rozkazu Boga, naszego Zbawcy -k^ Qvz powodu nadziei życia wiecznego, które przed wiecznymi czasami przyobiecał niekłamiący Bóg,&] IvPaweł, sługa Boga, a apostoł Jezusa Chrystusa ze względu na wiarę wybranych Bożych oraz dogłębne poznanie prawdy, która jest zgodna z pobożnością,L\lPan [niech będzie] z duchem twoim. Łaska [niech będzie] z wami.r[]lPostaraj się przyjść przed zimą. Pozdrawiają cię Eubulos, Pudens, Linus, Klaudia i wszyscy bracia.NZlErast pozostał w Koryncie, a Trofima zostawiłem w Milecie chorego.7YilPozdrów Pryskę i Akwilę oraz dom Onezyfora.X#lUratuje mnie Pan od wszelkiego dzieła złego i zbawi dla królestwa swego niebieskiego; Jemu niech będzie chwała na wieki wieków. Amen./WWlPan jednak stał przy mnie i wzmocnił mnie, aby przeze mnie dopełnione było głoszenie i aby usłyszały wszystkie narody - i zostałem uratowany z paszczy lwiej.VylW pierwszej mojej obronie nikogo przy mnie nie było, ale wszyscy mnie opuścili - niech im to nie będzie policzone -PUljego i ty się strzeż; bardzo się bowiem sprzeciwił naszym słowom.`T9lAleksander, brązownik, wyrządził mi wiele złego; odda mu Pan według jego czynów;zSml Płaszcz, który zostawiłem w Troadzie u Karposa, przynieś, idąc po drodze, oraz zwoje, zwłaszcza pergaminy.*ROl Tychika zaś posłałem do Efezu.vQel tylko Łukasz jest ze mną. Weź Marka i przyprowadź z sobą, bo mi jest bardzo potrzebny do posługiwania.P l bo Demas mnie opuścił, gdy pokochał teraźniejszą dobę, i odszedł do Tesaloniki, Kreskens do Galacji, Tytus do Dalmacji;0O[l Postaraj się przyjść do mnie szybko;KNlw końcu czeka nam mnie wieniec sprawiedliwości, który mi w tym dniu da Pan, sędzia sprawiedliwy, a nie tylko mnie, lecz i wszystkim, którzy pokochali Jego objawienie [w czasie przyjścia].IM lDobry bój bojowałem, bieg ukończyłem, wiarę - zachowałem;TL!lJa bowiem już jestem wylany na ofiarę i nadszedł czas mojego odejścia.K}lTy jednak bądź trzeźwy we wszystkim, znoś niedole, wykonuj pracę ewangelisty, rzetelnie wypełnij swoją służbę.eJCli z jednej strony odwrócą się od słuchania prawdy, z drugiej zaś zwrócą ku baśniom.IlGdyż przyjdzie czas, że zdrowej nauki nie ścierpią, a że ich ucho swędzi otoczą się nauczycielami według własnych pożądańHylGłoś Słowo, bądź gotów w porę i nie w porę, popraw, upomnij, zachęć z wszelką cierpliwością i pouczeniem.5G elZobowiązuję cię zatem w obliczu Boga i Chrystusa Jezusa, który będzie sądził żywych i umarłych, na Jego objawienie się [w czasie przyjścia] i na Jego Królestwo:^F5laby człowiek Boży był w pełni gotowy, wyposażony do wszelkiego dobrego dzieła.ElKażde Pismo natchnione [jest] przez Boga i pożyteczne do nauki, do wykazania błędu, do poprawy, do wychowywania w sprawiedliwości,Dli ponieważ od maleńkości znasz Pisma święte, które mogą cię obdarzyć mądrością dla zbawienia przez wiarę w Chrystusa Jezusa.|CqlTy jednak trwaj w tym, czego się nauczyłeś i o czym jesteś przekonany, wiedząc, skąd się [tego] nauczyłeśwBgl Ludzie zaś źli i oszuści coraz bardziej brnąć będą w zło, błądząc i innych wprowadzając w błąd.iAKl Właściwie wszyscy, którzy chcą żyć pobożnie w Chrystusie Jezusie, będą prześladowani.4@al prześladowaniami, cierpieniami, które mnie spotkały w Antiochii, w Ikonium, w Listrze - prześladowaniami, których doświadczyłem i ze wszystkich wyzwolił mnie Pan.?l Ty natomiast poszedłeś za moją nauką, sposobem życia, planem, wiarą, cierpliwością, miłością, wytrwałością,>yl Daleko jednak nie zajdą, gdyż ich głupota stanie się wyraźna dla wszystkich - podobnie jak stało się z tamtymi.H= lPodobnie zaś jak Jannes i Jambres przeciwstawili się Mojżeszowi, tak i ci przeciwstawiają się prawdzie, ludzie spaczeni na umyśle, którzy nie wytrzymali próby jeśli chodzi o wiarę.P<lktóre zawsze się uczą i nigdy do poznania prawdy dojść nie mogą.;'lZ takich bowiem są ci, którzy wkradają się do domów i podbijają frywolne kobiety naładowane grzechami, gnane różnorodnymi żądzami,^:5lmający pozór pobożności, lecz zapierający się jej mocy; również tych unikaj.c9?lzdradzieccy, bezmyślni, nadęci, kochający przyjemności bardziej niż kochający Boga,i8Klbez uczuć, nieprzejednani, oszczerczy, niepohamowani, okrutni, niezamiłowani w tym, co dobre,*7MlLudzie bowiem będą samolubni, kochający pieniądz, chełpliwi, wyniośli, bluźnierczy, nieposłuszni rodzicom, niewdzięczni, lekceważący to, co święte,L6 lA to wiedz, że w dniach ostatecznych nastaną niebezpieczne czasy:k5Oli otrząsną się z sideł diabła, jako żywcem przez niego schwytani do [pełnienia] jego woli.v4elz łagodnością wychowujący krnąbrnych, bo może Bóg da im opamiętanie dla właściwego poznania prawdy3#lSługa Pana zaś nie powinien wdawać się w spory, lecz być uprzejmy dla wszystkich, zdolny nauczać, cierpliwie znoszący przeciwności,S2lA głupich i niedorzecznych dociekań unikaj, wiedząc, że rodzą spory.&1ElMłodzieńczych zaś pożądań unikaj, dąż natomiast do sprawiedliwości, wiary, miłości, pokoju - wraz z tymi, którzy wzywają Pana z czystego serca.30_lJeśli więc ktoś siebie czystym zachowa od tych, będzie naczyniem do [celów] zaszczytnych, poświęconym, przydatnym dla Pana, gotowym do wszelkiego dobrego dzieła.//lW wielkim zaś domu są nie tylko naczynia złote i srebrne, ale też drewniane i gliniane; jedne do [celów] zaszczytnych, a drugie pospolitych.=.slJednakże fundament Boży stoi niewzruszony, z taką pieczęcią: Zna Pan tych, którzy są Jego, oraz: Niech odstąpi od niesprawiedliwości każdy, kto wzywa imienia Pańskiego.-{lktórzy rozminęli się prawdą, głosząc, że zmartwychwstanie już się dokonało - i wywracają wiarę niektórych.X,)la ich słowo jak gangrena się rozszerzy; do nich należy Hymeneusz i Filetos,Z+-lA pospolitej, pustej mowy unikaj, bo jeszcze dalej posuną się w bezbożności,*5lPostaraj się stanąć przed Bogiem jako wypróbowany, jako pracownik, którego nie trzeba się wstydzić, prawidłowo wyjaśniający Słowo prawdy.)lTo przypominaj, nalegając przed Bogiem, aby się nie walczyli o słowa, [bo] nic w tym pożytecznego, a tylko zguba dla słuchaczy.i(Kl jeśli nie dochowujemy wiary, On pozostaje wierny, gdyż nie może zaprzeć się samego siebie.a';l jeśli trwamy, z Nim będziemy królować; jeśli się zaprzemy - i On się nas zaprze;`&9l Wiarygodne to Słowo: Jeśli bowiem wraz z Nim umarliśmy, z Nim też będziemy żyć;%1l dlatego wszystko znoszę przez wzgląd na wybranych, aby i oni doświadczyli zbawienia, które jest w Chrystusie Jezusie wraz z chwałą wieczną.p$Yl dla której znoszę niedolę aż do więzów, jak złoczyńca, ale Słowo Boga nie zostało związane;|#qlMiej w pamięci Jezusa Chrystusa, który został wzbudzony z martwych, z nasienia Dawida, według mojej ewangelii,S"lRozważaj, co mówię, gdyż Pan da ci właściwe zrozumienie wszystkiegoM!lRolnik, który się trudzi, powinien pierwszy korzystać z plonów.j MlRównież jeśli ktoś staje do zawodów, nie zdobywa wieńca, jeżeli nie walczył prawidłowo.wlNikt w służbie wojskowej nie wikła się w sprawy tego życia, aby się spodobać temu, kto go powołał do wojska.RlPrzechodź wraz [ze mną] niedole jak dobry żołnierz Chrystusa Jezusa. la co usłyszałeś ode mnie wobec wielu świadków, to przekaż ludziom godnym zaufania, którzy będą zdolni i innych nauczać.[ 1lTy więc, moje dziecko, wzmacniaj się w łasce, która jest w Chrystusie Jezusie,{ qlniech mu Pan da znaleźć miłosierdzie u Pana w tym dniu; a jak wiele usług oddał mi w Efezie, ty wiesz lepiej.I  lale gdy znalazł się w Rzymie, usilnie mnie szukał i znalazł;} ulNiech Pan okaże miłosierdzie domowi Onezyfora, bo często mnie pokrzepiał i nie wstydził się mojego łańcucha,t clWiesz o tym, że odwrócili się ode mnie wszyscy, którzy są w Azji, a wśród nich Fygelos i Hermogenes.L lstrzeż dobrej lokaty przez Ducha Świętego, który mieszka w nas. yl Zachowuj wzór zdrowych słów, które ode mnie usłyszałeś, w wierze i miłości, która jest w Chrystusie Jezusie;. Wl z tego też powodu znoszę te cierpienia, ale nie wstydzę się, gdyż wiem, komu zaufałem i jestem pewien, że On jest w stanie ustrzec mojej lokaty na ten dzień.Q l dla której zostałem ustanowiony zwiastunem, apostołem i nauczycielem;R l a teraz objawionej przez pojawienie się naszego Zbawcy Chrystusa Jezusa, który z jednej strony zniszczył śmierć, z drugiej zaś rzucił światło na życie i nieśmiertelność - przez ewangelię,= ul który nas zbawił i powołał powołaniem świętym, nie według naszych czynów, lecz zgodnie z własnym planem i łaską, daną nam w Chrystusie Jezusie przed wiecznymi czasami, -lNie wstydź się więc świadectwa o naszym Panu, ani mnie, jego więźnia, lecz podejmij wraz ze mną trud dla ewangelii, zgodnie z mocą Boga,_ 9lGdyż nie dał nam Bóg Ducha bojaźni, lecz mocy i miłości, i trzeźwego myślenia. lZ tego powodu przypominam ci, abyś rozpalił na nowo dar łaski Bożej, który jest w tobie przez nałożenie moich rąk.+ Qlprzywodzę sobie na pamięć twoją nieobłudną wiarę, która zamieszkała najpierw w twojej babce Lois i w twojej matce Eunice, a jestem pewien, że i w tobie.V  'lpragnę cię zobaczyć - pomny na twoje łzy - abym doznał pełnej radości;  7lDziękuję Bogu, któremu służę jak moi przodkowie, z czystym sumieniem, gdy nieustannie mam cię w pamięci w moich modlitwach, w nocy i we dnie;y  mldo Tymoteusza, ukochanego dziecka: Łaska, miłosierdzie i pokój od Boga Ojca i Chrystusa Jezusa, naszego Pana.u  glPaweł, apostoł Chrystusa Jezusa z woli Boga, zgodnie z obietnicą życia, które jest w Chrystusie Jezusie,W 'bktórą niektórzy wyznając, zboczyli od wiary. Łaska niech będzie z wami.q[bTymoteuszu! Strzeż tej lokaty, unikaj pospolitej, pustej mowy i sprzecznych twierdzeń rzekomej nauki,eCbodkładając sobie dobry fundament na przyszłość, aby uchwycili się prawdziwego życia.b=baby czynili dobrze, bogacili się w dobre uczynki, byli hojni, gotowi do dzielenia się,>ubBogatym w teraźniejszej dobie nakazuj, aby się nie wynosili i nie pokładali nadziei w niepewnym bogactwie, lecz w Bogu, który nam dla przyjemności wszystkiego obficie udziela,@ybjedyny, który ma nieśmiertelność, który mieszka w światłości niedostępnej, którego nikt z ludzi nie widział i widzieć nie jest w stanie; Jemu cześć i moc wieczna. Amen.hIbktóre we właściwym czasie objawi cudowny i jedyny władca, Król królów, Pan panujących,nUbabyś zachował przykazanie bez skazy i bez zarzutu aż do przyjścia naszego Pana Jezusa Chrystusa,%b Nakazuję ci w obliczu Boga, który wszystko ożywia, w obliczu Chrystusa Jezusa, który przed Poncjuszem Piłatem złożył dobre wyznanie,+b Staczaj dobry bój wiary, uchwyć się życia wiecznego, do którego zostałeś powołany i złożyłeś dobre wyznanie wobec wielu świadków.'b Ty natomiast, człowieku Boży, od tego uciekaj, a zabiegaj o sprawiedliwość, pobożność, wiarę, miłość, cierpliwość, łagodność.~b Gdyż korzeniem wszelkiego zła jest miłość pieniędzy, której niektórzy ulegli, zboczyli od wiary i zadali sobie wiele zgryzot.*}Mb A ci, którzy chcą być bogaci, wpadają w próby i w sidła oraz w liczne bezsensowne i szkodliwe pragnienia, które pogrążają ludzi w zgubę i zatracenie.J| bMając zatem wyżywienie i przyodziewek, niech nam to wystarczy.\{1bBo niczego na świat nie przynieśliśmy, dlatego i niczego wynieść nie możemy.Yz+bWielkim zyskiem natomiast jest pobożność, która umie powiedzieć wystarczy.y+bciągłe wzajemne ścieranie się ludzi spaczonych na umyśle i wyzutych z prawdy, którzy sądzą, że z pobożności można ciągnąć zyski.6xebten jest nadęty, niczego nie rozumie, lecz choruje na wszczynanie sporów i walki o słowa, z czego rodzą się zawiść, kłótnia, bluźnierstwa, złośliwe podejrzenia,wwbKto naucza inaczej i nie przyjmuje zdrowych słów naszego Pana Jezusa Chrystusa oraz nauki zgodnej z pobożnością,vbCi zaś, którzy mają wierzących panów, niech ich nie lekceważą, dlatego że są braćmi, lecz niech im tym bardziej służą, dlatego że ci, którzy z tej dobrej służby korzystają, są wierzący i ukochani. Tego nauczaj i do tego zachęcaj. u ;bWszyscy, którzy są pod jarzmem [jako] niewolnicy, niech uważają swoich panów za godnych wszelkiej czci, aby imieniu Boga ani nauce nie bluźniono.xtibPodobnie z czynami szlachetnymi: są wyraźne, lecz i te, z którymi jest inaczej, ukryte pozostać nie mogą.osWbGrzechy niektórych ludzi są wyraźne i poprzedzają [ich] na sąd; za niektórymi zaś podążają.{rob[Samej] wody już nie pij, ale używaj po trosze wina ze względu na twój żołądek i częste twoje słabości.yqkbRąk na nikogo pochopnie nie nakładaj i nie miej udziału w cudzych grzechach; zachowaj siebie samego czystym. p9bZobowiązuję cię w obliczu Boga, Chrystusa Jezusa i wybranych aniołów, abyś się tego trzymał bez zastrzeżeń, niczego nie czyniąc stronniczo.[o/bTych, którzy grzeszą, napominaj wobec wszystkich, aby i pozostali byli w lęku.tnabPrzeciw starszemu nie przyjmuj oskarżenia, chyba że jest oparte na [zeznaniu] dwu lub trzech świadków.sm_bGdyż Pismo mówi: Młócącemu wołowi nie zawiązuj pyska, oraz: Godzien jest robotnik swojej zapłaty.lbStarsi, którzy dobrze kierują, godni są podwójnego szacunku, zwłaszcza ci, którzy trudzą się w Słowie i nauczaniu.k/bJeśli jakaś wierząca ma wdowy, niech je wspomaga, aby kościół nie był obciążony i mógł wesprzeć te, które rzeczywiście są wdowami.2j_bbo już niektóre skręciły za szatanem. ibChcę zatem, aby młodsze wychodziły za mąż, rodziły dzieci, zarządzały domem i nie dawały przeciwnikowi powodu do zniewagi;h5b jednocześnie zaś bezczynne uczą się obchodzić domy, przy czym nie tylko są bezczynne, ale i gadatliwe, wścibskie i mówią, czego nie trzeba.Fgb obciąża je wyrok, że pierwszą wierność zlekceważyły;~fub Młodszych zaś wdów nie przyjmuj, bo gdy namiętności zaczną odciągać je od Chrystusa, chcą wyjść za mąż,Ceb znana ze szlachetnych czynów, że wychowała dzieci, że udzieliła gościny, że umyła świętym nogi, że pomogła prześladowanym, że podejmowała się wszelkiego dobrego dzieła.pdYb Na listę niech będzie wpisana wdowa licząca co najmniej sześćdziesiąt lat, żona jednego męża,}csbA kto o swoich, zwłaszcza o domowników się nie troszczy, ten wyparł się wiary i jest gorszy od niewierzącego.,bSbI to nakazuj, aby były nienaganne.@a{bta zaś, która sobie używa, choć żyje, jest martwa. ` bPrawdziwa zaś wdowa, i [przy tym] osamotniona, pokłada nadzieję w Bogu oraz trwa w błaganiach i modlitwach w nocy i we dnie;3__bJeśli zaś któraś wdowa ma dzieci lub wnuki, to niech najpierw one uczą szanować własny dom i oddawać odpłatę swoim rodzicom; to bowiem jest miłe przed Bogiem.8^kbSzanuj wdowy, które są rzeczywiście wdowami.K]bstarsze jak matki, młodsze jak siostry, we wszelkiej czystości.L\ bStarszego nie karć, lecz zachęcaj jak ojca, młodszych jak braci,[ bPilnuj siebie samego i nauki, w tych sprawach trwaj, bo to czyniąc, i samego siebie zbawisz, i tych, którzy cię słuchają.[Z/bO to się troszcz, w tym trwaj, aby twoje postępy były widoczne dla wszystkich.YbNie zaniedbuj daru łaski, który jest w tobie, który został ci dany za sprawą proroctwa wraz z włożeniem rąk grona starszych.PXb Dopóki nie przyjdę, pilnuj publicznego czytania, zachęcania, nauki.W1b Niech nikt nie lekceważy twojej młodości, ale bądź dla wierzących wzorem w Słowie, w prowadzeniu się, w miłości, w wierze, w czystości.#VAb To nakazuj i tego nauczaj.U-b gdyż dlatego się trudzimy i walczymy, że złożyliśmy nadzieję w Bogu żywym, który jest Zbawcą wszystkich ludzi, zwłaszcza wierzących.9bniepijący, niewybuchowy, lecz łagodny, niekłótliwy, niezamiłowany w pieniądzach,}=sbBiskup zatem ma być nienaganny, mąż jednej żony, trzeźwy, umiarkowany, przyzwoity, gościnny, zdolny nauczać,T< #bWiarygodne to słowo: Kto się o biskupstwo ubiega, pragnie pięknej pracy.;ybbędzie natomiast zbawiona przez rodzenie dzieci, jeśli pozostaną w wierze, w miłości, w poświęceniu, z umiarem.i:KbI Adam nie został zwiedziony, lecz kobieta, gdy została zwiedziona, popadła w przestępstwo;<9sb Bo najpierw Adam został ukształtowany, potem Ewa.]83b natomiast nie pozwalam kobiecie uczyć ani kierować mężem; ale być w cichości.D7b Kobieta niech się uczy w cichości, we wszelkim poddaniu;W6'b lecz jak przystoi kobietom, przyznającym sobie pobożność - w dobre czyny.95kb Podobnie i kobiety, w odpowiednim stroju, niech się przyozdabiają ze skromnością i umiarem, nie w wymyślne sploty włosów ani w złoto czy w perły, czy kosztowne szaty,v4ebChcę zatem, aby mężczyźni modlili się na każdym miejscu, wznosząc ręce czyste, bez gniewu i sporów. 3bJa na to zostałem ustanowiony kaznodzieją i apostołem - prawdę mówię, nie kłamię - nauczycielem pogan w wierze i prawdzie.a2;bktóry siebie samego złożył na okup za wszystkich, na świadectwo własnych czasów.j1MbGdyż jeden jest Bóg, jeden też pośrednik między Bogiem a ludźmi, człowiek Chrystus Jezus,T0!bktóry chce, aby wszyscy ludzie byli zbawieni i doszli do poznania prawdy.L/bJest to rzecz szlachetna i przyjemna przed Bogiem, naszym Zbawcą,.7bza królów i za wszystkich, którzy są na wysokich stanowiskach, abyśmy wiedli życie ciche i spokojne, we wszelkiej pobożności i z godnością.- bPrzede wszystkim więc zachęcam, aby zanosić błagania, modlitwy, prośby wstawiennicze, dziękczynienia za wszystkich ludzi,n, WbDo nich należą Himenajos i Aleksander, których przekazałem szatanowi, aby ich oduczono bluźnić.n+ Wbmając wiarę i dobre sumienie, które niektórzy odsunęli i co do swej wiary stali się rozbitkami.*  bTen nakaz poruczam ci, dziecko, Tymoteuszu, według wcześniej wygłoszonych o tobie proroctw, abyś toczył w nich dobry bój,) bA królowi wieków, nieśmiertelnemu, niewidzialnemu, jedynemu Bogu, niech będzie cześć i chwała na wieki wieków. Amen.C( bAle dlatego dostąpiłem miłosierdzia, aby we mnie pierwszym Chrystus Jezus okazał wszelką cierpliwość dla przykładu tym, którzy mają w Niego uwierzyć, aby mieć życie wieczne.' 7bWiarygodne to Słowo i wszelkiego przyjęcia godne, że Chrystus Jezus przyszedł na świat, aby zbawić grzeszników, z których ja jestem pierwszy. :~~}}A||{{zuyyxxwvuttEssdrr,qppoonnnm[mllkkGjjiihtggpg-f}eddWdcbb,aax``_\^^]t\\Y[[rZZMYuYXXYWVV}UUTT}SSRRQQQUPP ONNN2MM/LbKKpJJ I`HHGvGFFEDDECCXBBcAAo@@F??T>>U==(<`;;::9877765G44.33522 1,00/k.--[,++R*~)y)((@'l'&&7%$$;#f# "I!^ ~ )X qFm_*q}3yd] }  h p ;{$1I:{ o Dzięki wierze konający Józef wspomniał o wyjściu synów Izraela i wydał polecenia dotyczące swoich kości.  Dzięki wierze umierający Jakub pobłogosławił każdemu z synów Józefa i pokłonił się, wsparty o wierzchołek swojej laski.oW Dzięki wierze i w związku z [tym], co miało nastąpić, Izaak pobłogosławił Jakubowi i Ezawowi.s_ Liczył na to, że Bóg ma moc wskrzeszać nawet umarłych - skąd go też, mówiąc obrazowo, odzyskał.Q [i] do którego powiedziano: Od Izaaka nazwane będzie twoje potomstwo. Dzięki wierze Abraham, poddawany próbie, przyniósł na ofiarę Izaaka i ofiarował jednorodzonego - on, który otrzymał obietnicę!; tymczasem oni pragną lepszej, to jest niebieskiej. Dlatego Bóg nie wstydzi się ich ani tego, że nazywają Go Bogiem; przygotował im bowiem miasto.c? I jeśliby im chodziło o tę, z której wyszli, mieliby sposobność do niej powrócić;T! Ci bowiem, którzy tak mówią, okazują tym samym, że szukają ojczyzny.<q Ci wszyscy poumierali w wierze; nie otrzymali tego, co głosiły obietnice, lecz [jakby] z daleka zobaczyli je i przywitali, i wyznali, że są gośćmi i przechodniami na ziemi.;o Dlatego też od jednego [człowieka], i to obumarłego [dla rodzicielstwa], pochodzi [potomstwo] tak liczne jak gwiazdy na niebie i tak niezliczone jak piasek na brzegu morskim.6e Dzięki wierze również sama Sara, niepłodna, otrzymała - i to pomimo podeszłego wieku - moc poczęcia, gdyż uznała Tego, który dał obietnicę, za godnego zaufania.i~K Czekał bowiem na miasto o stałych fundamentach, którego architektem i budowniczym jest Bóg.,}Q Dzięki wierze zamieszkał jako cudzoziemiec w ziemi obiecanej, na obczyźnie, żyjąc pod namiotami z Izaakiem i Jakubem, współdziedzicami tej samej obietnicy.|1 Dzięki wierze Abraham usłuchał wezwania, by udać się do miejsca, które miał objąć w dziedzictwo, i wyruszył, nie wiedząc, dokąd idzie.t{a Dzięki wierze Noe, ostrzeżony o tym, czego jeszcze nie widziano, przejęty [przestrogą] zbudował arkę dla ocalenia swego domu; przez nią wydał wyrok na świat i stał się dziedzicem sprawiedliwości, której miarą jest wiara.,zQ Bez wiary - przeciwnie - nie można podobać się [Bogu]; kto bowiem przychodzi do Boga, musi uwierzyć, że On istnieje i wynagradza tych, którzy Go poszukują.Ay{ Dzięki wierze został wzięty Henoch, tak że nie oglądał śmierci i nie znaleziono go, gdyż zabrał go Bóg. Przed zabraniem bowiem otrzymał świadectwo, że się podobał Bogu.oxW Dzięki wierze Abel złożył Bogu cenniejszą ofiarę niż Kain - [ofiarę], na podstawie której otrzymał świadectwo, że jest sprawiedliwy, gdy Bóg uznał jego dary - i dzięki tej [wierze], choć umarł, wciąż przemawia.7wg Dzięki wierze pojmujemy, że wszystko, co istnieje w czasie i przestrzeni, zostało ukształtowane słowem Boga, tak że to, co widzimy, nie powstało z rzeczy widzialnych.Rv Ze względu na taką [wiarę] starsi [ludu] otrzymali dobre świadectwo.u - Wiara natomiast jest podstawą spełnienia się tego wszystkiego, co jest treścią nadziei; przekonaniem o prawdziwości tego, co niewidzialne.t  'My jednak nie jesteśmy z tych, którzy się cofają na [własną] zgubę; ale z tych, którzy wierzą - dla zachowania duszy.ss_ &mój sprawiedliwy zaś z wiary żyć będzie; lecz jeśli się cofnie, przestanie być miły mojej duszy.erC %Bo jeszcze tylko krótka chwila, a przyjdzie Ten, który nadchodzi, i nie będzie zwlekał;sq_ $Wytrwałości wam bowiem potrzeba, abyście, po wypełnieniu woli Boga, dostąpili spełnienia obietnicy.Xp) #Nie traćcie więc swojej ufnej odwagi, w której zawarta jest wielka nagroda.(oI "Bo też z więźniami dzieliliście cierpienia i z radością przyjęliście grabież swego mienia, wiedząc, że sami posiadacie majątek lepszy - i trwały.n !czy to jako publicznie zawstydzani przez zniewagi i udręki, czy też jako stojący u boku tych, których tak traktowano. m  Przypomnijcie też sobie wcześniejsze dni, w których - już jako oświeceni - przetrwaliście wielkie zmagania z cierpieniami,5le Strasznie jest wpaść w ręce żywego Boga!kw Znamy przecież Tego, który powiedział: Zemsta do mnie należy, Ja odpłacę; oraz: Pan będzie sądził swój lud.Fj rozważcie [zatem] o ile sroższej kary winien będzie ten, kto podeptał Syna Bożego, krew przymierza, przez którą został uświęcony, uznał za zwyczajną i znieważył Ducha łaski!}is Kto łamie prawo Mojżesza, ten bez litości, na podstawie zeznania dwóch albo trzech świadków, ponosi śmierć;ghG a tylko jakaś straszna perspektywa sądu i żar ognia mający strawić przeciwników [Boga].g Jeśli bowiem po otrzymaniu głębszego poznania prawdy, rozmyślnie grzeszymy, nie pozostaje już żadna ofiara za grzechy,5fc nie opuszczając wspólnych spotkań, co jest u niektórych w zwyczaju, lecz dodając sobie otuchy, i to tym bardziej, im wyraźniej widzicie ten zbliżający się dzień.Xe) Myślmy o sobie nawzajem, jak pobudzać się do miłości i dobrych uczynków,vde Niewzruszenie trzymajmy się nadziei, którą wyznajemy, gdyż wierny jest Ten, który złożył obietnicę.2c] przychodźmy ze szczerym sercem, z całkowitą pewnością wiary, z sercem oczyszczonym [przez pokropienie krwią] z wyrzutów sumienia i ciałem obmytym wodą czystą.6bg a także wielkiego kapłana nad domem Bożym,oaW nowo utworzoną i żywą drogą, którą nam utorował poprzez zasłonę, to jest przez swoje ciało,]`3 Ponieważ dzięki krwi Jezusa mamy odwagę, bracia, wkroczyć do miejsca świętego[_/ Tam zaś, gdzie jest przebaczenie, nie ma [potrzeby] składania ofiary za grzech.M^ [dodaje]: A ich grzechów i nieprawości już więcej nie wspomnę. ]  Takie przymierze zawrę z nimi po upływie tych dni, mówi Pan: moje Prawa włożę w ich serca i wypiszę je na ich umysłach,I\  Poświadcza nam to również Duch Święty, bowiem po słowach:Y[+ Jedną bowiem ofiarą uczynił na zawsze doskonałymi tych, których uświęca.]Z3 i oczekuje odtąd, aż Jego nieprzyjaciele staną się podnóżkiem dla Jego stóp.lYQ Ten natomiast - [Jezus] - po złożeniu jednej ofiary za grzechy na zawsze usiadł po prawicy BogaX) Ponadto każdy kapłan przystępuje codziennie do służby i wielokrotnie składa te same ofiary, które w ogóle nie mogą zmazać grzechów;|Wq mocą tej woli jesteśmy uświęceni dzięki złożonej raz na zawsze ofierze [w postaci] ciała Jezusa Chrystusa.V następnie stwierdził: Oto przychodzę, aby spełnić Twoją wolę. [Wynika stąd, że] unieważnia pierwsze, aby ustanowić drugie;:Um Najpierw powiedział: Nie chciałeś ofiary ani daru, oraz: Nie znalazłeś przyjemności w całopaleniach i ofiarach za grzech - a te przecież składa się zgodnie z Prawem -xTi dlatego powiedziałem: Oto przychodzę - w zwoju księgi napisano o mnie - aby spełnić, Boże, Twoją wolę.PS nie znalazłeś przyjemności w całopaleniach ani ofiarach za grzech,{Ro Z tego powodu wraz z przyjściem na świat mówi: Nie chciałeś ofiary ani daru, lecz ciało mi przygotowałeś;RQ Niemożliwe jest bowiem, aby krew wołów i kozłów zmazywała grzechy.FP A tymczasem one właśnie co roku przypominają o grzechach.O Bo czyż nie zaprzestanoby ich przynoszenia, gdyby ci, którzy ofiarują, raz oczyszczeni, nie mieli już żadnych grzechów na sumieniu?gN I Prawo bowiem jako zawierające w sobie zarys przyszłych dóbr, a nie sam obraz rzeczy, przez te same ofiary, składane stale rok w rok, w ogóle nie może doprowadzić do doskonałości tych, którzy [z nimi] przychodzą.>Mu tak też Chrystus, raz złożony w ofierze, aby wziąć [na siebie] grzechy wielu, drugi raz ukaże się tym, którzy Go wyczekują, nie z powodu grzechu, lecz dla [ich] zbawienia.XL) I jak zgodnie z przeznaczeniem ludzie raz umierają, a potem [czeka ich] sąd,QK wtedy bowiem [Chrystus] musiałby cierpieć wiele razy od powstania świata - lecz po to ukazał się obecnie, raz podczas wypełniania się epok, aby przez ofiarowanie samego siebie usunąć grzech.J% i nie po to, aby wciąż na nowo ofiarować samego siebie - jak to [czyni] arcykapłan, [gdy] co roku wchodzi do świątyni z cudzą krwią,-IS Chrystus bowiem wszedł nie do świątyni zbudowanej rękami, będącej odbiciem prawdziwej, ale do samego nieba, aby teraz reprezentować nas przed obliczem Boga;-HS Z jednej zatem strony [ziemskie] obrazy rzeczy niebieskich trzeba oczyszczać takimi [ofiarami], z drugiej zaś same rzeczy niebieskie - lepszymi ofiarami niż te.sG_ Właściwie według Prawa niemal wszystko oczyszcza się krwią i bez przelania krwi nie ma przebaczenia.hFI Podobnie też pokropił krwią przybytek i wszystkie naczynia przeznaczone do służby Bożej.QE i powiedział: To jest krew przymierza, które Bóg dla was ustanowił.PD Gdy bowiem Mojżesz ogłosił całemu ludowi wszystkie ustawy Prawa, wziął krew cieląt i kozłów wraz z wodą, wełną szkarłatną i hizopem, pokropił zarówno samą księgę, jak i cały lud,TC! Dlatego i pierwsze [przymierze] nie zostało wprowadzone bez rozlewu krwi.uBc bo testament staje się prawomocny z chwilą śmierci, a dopóki żyje jego autor, jeszcze nie obowiązuje.gAG Gdzie bowiem jest testament, tam musi być stwierdzona śmierć tego, który go sporządził;@{ Po to też jest On pośrednikiem nowego przymierza, aby - gdy została poniesiona śmierć dla odkupienia wykroczeń [popełnionych] za pierwszego przymierza - ci, którzy zostali zaproszeni, dostąpili spełnienia obietnicy wiecznego dziedzictwa.P? o ileż bardziej krew Chrystusa, który przez wiecznego Ducha, jako nieskazitelny, ofiarował samego siebie Bogu, oczyści nasze sumienie od martwych uczynków, abyśmy mogli służyć żywemu Bogu.> Bo jeśli krew kozłów i wołów oraz popiół z jałówki przez pokropienie uświęcają skalanych i przywracają cielesną czystość,=- wszedł [On] do świątyni nie z krwią kozłów i cieląt, ale ze swoją własną krwią, raz na zawsze, zapewniając [nam] wieczne odkupienie.P< Lecz Chrystus, który pojawił się jako arcykapłan [nowo] powstałych dóbr, [wszedł] przez większy i doskonalszy przybytek, nie ręką zbudowany, to jest nie [należący] do tego, co stworzone;;) Są to tylko przepisy dotyczące ciała, o pokarmach, napojach i różnych obmywaniach, obowiązujące do czasu wprowadzenia nowego porządku.]:3 ma to znaczenie symboliczne, odnoszące się do czasu teraźniejszego, kiedy to składane są dary i ofiary, które w odniesieniu do sumienia nie mogą doprowadzić do doskonałości osoby pełniącej służbę.9 Przez to Duch Święty wskazuje, że dopóki istnieje pierwszy przybytek, droga do miejsca świętego nie została jeszcze objawiona;87 do drugiej zaś raz w roku [wkracza] tylko arcykapłan, i to z krwią, którą ofiaruje za siebie samego i za popełnione nieświadomie grzechy ludu.7} W związku z takim urządzeniem przybytku kapłani pełniący służbę wchodzą zawsze do jego [części] zewnętrznej,6! nad nią zaś [ustawione były] cherubiny chwały, zacieniające wieko miłosierdzia - o czym teraz nie ma potrzeby szczegółowo mówić.]53 mieszcząca wykonany ze złota ołtarz kadzidlany oraz pokrytą w całości złotem Skrzynię Przymierza, w której [złożone były]: złoty dzban z manną, laska Aarona, która zakwitła, i tablice przymierza;q4[ za drugą zaś zasłoną [znajdowała się część wewnętrzna] przybytku, zwana Świętym Świętych,03Y Postawiony bowiem został przybytek, w [którego części zewnętrznej], zwanej [miejscem] świętym, stały świecznik i stół oraz wyłożone były chleby ofiarne,q2 ] Wprawdzie i w pierwszym [przymierzu] były przepisy dotyczące służenia Bogu oraz ziemska świątynia.1{ Gdy [Pan] mówi: Nowe, pierwsze uznaje za przedawnione; a to, co się przedawnia i starzeje, bliskie jest zaniknięcia.]03 gdyż będę miłosierny dla ich nieprawości i nie wspomnę więcej ich grzechów.5/c I nikt nie będzie uczył swego rodaka ani nikt swego brata, mówiąc: Poznaj Pana - ponieważ wszyscy mnie poznają, od najmniejszego aż do największego spośród nich,K. Takie zaś [jest] przymierze, które zawrę z domem Izraela po tych dniach, mówi Pan: moje prawa włożę w ich umysły i wypiszę je na ich sercach, i będę im Bogiem, a oni będą mi ludem.l-Q Nie takie przymierze, jakie zawarłem z ich ojcami w dniu, gdy ująłem ich rękę, aby ich wyprowadzić z ziemi egipskiej; ponieważ oni nie wytrwali w moim przymierzu, Ja także przestałem się o nich troszczyć, mówi Pan.},sGani ich bowiem w słowach: Oto idą dni, mówi Pan, gdy ustanowię z domem Izraela i z domem Judy nowe przymierze.S+Gdyby bowiem to pierwsze było bez wad, nie szukano by miejsca na drugie.4*aTeraz zaś [nasz Arcykapłan] przyjął o tyle wyższą służbę, o ile lepszego przymierza jest pośrednikiem - takiego, które zostało oparte na lepszych obietnicach.~)usłużą oni w [ziemskim] odbiciu i cieniu [świątyni] niebieskiej, takie bowiem polecenie otrzymał Mojżesz, gdy zamierzał postawić przybytek: Dopilnuj - jak powiedziano - abyś wykonał wszystko według wzoru, który ci ukazano na górze.(yOtóż gdyby był na ziemi, nie byłby kapłanem, ponieważ są tu [już] tacy, którzy składają dary według Prawa;'+Każdy bowiem arcykapłan jest ustanawiany, aby składać dary i ofiary; zachodzi zatem potrzeba, aby i Ten miał coś, co mógłby ofiarować.`&9jako sługa świątyni i prawdziwego przybytku, który wzniósł Pan, a nie człowiek.% 'Główną zaś myślą [naszych] wywodów, [jest to], że mamy takiego Arcykapłana, który zasiadł po prawicy tronu Majestatu na niebiosach($IPrawo bowiem ustanawia arcykapłanami ludzi mających słabości, lecz słowo przysięgi, złożonej po nadaniu Prawa - Syna uczynionego doskonałym na wieki.D#który nie musi codziennie, jak arcykapłani, składać ofiar najpierw za własne grzechy, a następnie [za grzechy] ludu; uczynił to bowiem raz na zawsze, gdy ofiarował siebie samego."!Taki właśnie potrzebny był nam arcykapłan: święty, niewinny, niesplamiony, odłączony od grzeszników i wywyższony ponad niebiosa;!Dlatego też może na zawsze zbawić tych, którzy przez Niego przychodzą do Boga, ponieważ zawsze żyje, aby się za nimi wstawiać.X )Ten, z racji swojego trwania na wieki, sprawuje kapłaństwo nieprzemijające. 9I podczas gdy tych, którzy stają się kapłanami, jest więcej, ponieważ śmierć [im] przeszkadza [i nie mogą] nieprzerwanie pełnić [służby];KO tyle więc lepszego przymierza Jezus stał się poręczycielem. 9o tyle Ten - ze złożeniem przysięgi ze strony Tego, który do Niego mówi: Przysiągł Pan i nie będzie żałował: Ty jesteś kapłanem na wieki. I co więcej, stało się to nie bez złożenia przysięgi; o ile bowiem tamci zostawali kapłanami bez złożenia przysięgi,+Prawo bowiem niczego nie uczyniło doskonałym - z drugiej zaś strony do wprowadzenia lepszej nadziei, dzięki której zbliżamy się do Boga.}sZ jednej więc strony dochodzi do unieważnienia poprzedniego nakazu z powodu jego słabości i bezużyteczności -q[Złożono bowiem o Nim takie świadectwo: Ty jesteś kapłanem na wieki według porządku Melchisedeka.który stał się [nim] nie według nakazu Prawa [dotyczącego] cielesnego [pochodzenia], ale mocą niezniszczalnego życia.hII jest to tym bardziej oczywiste, że na podobieństwo Melchisedeka pojawia się inny kapłan,{obo wiadomo, że nasz Pan pochodzi z plemienia Judy, a o kapłanach z tego plemienia Mojżesz nic nie powiedział.lQ Ten zaś, o którym mowa, należał do innego plemienia, z którego nikt nie służył ołtarzowi;W' Przy zmianie kapłaństwa z konieczności dochodzi przecież do zmiany Prawa.{ Jeśliby więc doskonałość była [osiągalna] za pośrednictwem kapłaństwa lewickiego - a w oparciu o nie lud otrzymał Prawo - to skąd potrzeba, by ustanawiać innego kapłana, według porządku Melchisedeka, a nie według porządku Aarona?iK był bowiem wciąż w lędźwiach swego ojca, gdy Melchisedek wyszedł na spotkanie [Abrahama].  I - jak można by powiedzieć - za pośrednictwem Abrahama również Lewi, który pobiera dziesięcinę, złożył dziesięcinę;ucI tutaj dziesięcinę przyjmują śmiertelni ludzie, a tam z kolei Ten, o którym poświadczono, że żyje.\1Nie podlega zaś żadnej dyskusji, że niższe jest błogosławione przez wyższe. ten jednak, niepochodzący od nich, przyjął dziesięcinę od [samego] Abrahama i pobłogosławił temu, który miał obietnicę.Y +Wprawdzie i ci, z synów Lewiego, którzy otrzymują urząd kapłański, mają - zgodnie z Prawem - nakaz pobierania dziesięciny od ludu, to jest od swoich braci, choć także pochodzą z lędźwi Abrahama;z mZauważcie zatem, jak wielki jest ten, któremu nawet patriarcha Abraham dał dziesięcinę z najlepszego łupu.% CBez ojca, bez matki, bez rodowodu, niemający początku [swoich] dni ani końca życia - podobny w tym do Syna Bożego - pozostaje kapłanem nieprzerwanie.. Ua któremu Abraham ze wszystkiego wydzielił dziesięcinę, to [jego imię] znaczy po pierwsze król sprawiedliwości, a po drugie król Salemu, czyli król pokoju.1  ]Co do tego Melchisedeka, króla Salemu, kapłana Boga Najwyższego, który wyszedł na spotkanie Abrahama powracającego po rozgromieniu królów i pobłogosławił mu,gdzie jako przewodnik wszedł w naszym imieniu Jezus, stając się na wieki Arcykapłanem według porządku Melchisedeka.hITrzymamy się jej jako kotwicy duszy, pewnej i niewzruszonej, sięgającej aż poza zasłonę,I abyśmy dzięki dwom niezmiennym posunięciom, co do których niemożliwe jest, aby Bóg zawiódł, my, którzy ocaleliśmy, mieli mocną zachętę do uchwycenia leżącej przed nami nadziei. stąd Bóg, chcąc mocniej przekonać dziedziców obietnicy o niewzruszoności swego postanowienia, poręczył je przysięgą,taLudzie bowiem przysięgają na kogoś większego i przysięga przypieczętowuje koniec każdego ich sporu;T!a ponieważ [Abraham] cierpliwie czekał, otrzymał to, co było obiecane.Sw słowach: Zaręczam, że ci pobłogosławię i rozmnożę cię obficie;7 Zauważmy dalej, że gdy Bóg składał Abrahamowi obietnicę i nie miał nikogo większego, na kogo mógłby przysiąc, przysiągł na samego siebie abyście się nie stali ociężali, lecz byli naśladowcami tych, którzy przez wiarę i cierpliwość dziedziczą obietnice. Pragniemy zaś, aby - w obliczu całkowitej pewności nadziei - każdy z was aż do końca przejawiał to samo poświęcenie,9~k Bóg bowiem nie jest niesprawiedliwy, aby zapomnieć o waszym dziele i o miłości dla Jego imienia, której dowiedliście jako ci, którzy usługiwali i usługują świętym.~}u Ale chociaż tak mówimy, jesteśmy co do was, kochani, przekonani o rzeczach lepszych i wynikających ze zbawienia.x|ita natomiast, która rodzi ciernie i osty, jest bezużyteczna i bliska przekleństwa, a jej kresem - spalenie.${AZiemia bowiem, która często pije spadający na nią deszcz, i tym, dzięki którym jest uprawiana, wydaje użyteczny plon, otrzymuje od Boga pochwałę,z!i odpadli, ponownie doprowadzić do opamiętania, gdyż oni sami sobie krzyżują Syna Bożego i wystawiają [Go] na publiczną zniewagę.Qyktórzy spróbowali dobrego słowa Bożego oraz mocy przyszłej epoki -x!Nie da się bowiem raz oświeconych, którzy też posmakowali niebiańskiego daru i którym dano stać się uczestnikami Ducha Świętego,4wcTo właśnie uczynimy, jeśli Bóg pozwoli.]v3z nauki o obmywaniach, o nakładaniu rąk, o zmartwychwstaniu i o sądzie wiecznym.Cu Dlatego pominąwszy podstawy nauki o Chrystusie, przejdźmy do [sprawy] doskonałości, nie kładąc znów fundamentu z [prawd] o odwróceniu się od martwych czynów i zawierzeniu Bogu,t5natomiast pokarm stały jest dla dojrzałych, którzy dzięki praktyce mają władze poznawcze wyćwiczone do rozróżniania między dobrem a złem.wsg Każdy bowiem, kto się karmi mlekiem, nie doświadczył nauki o sprawiedliwości, jest bowiem niemowlęciem;grG Biorąc bowiem pod uwagę czas, powinniście być nauczycielami, tymczasem znowu jest wam potrzebny ktoś, kto by was uczył elementarnych zasad [zawartych] w wyroczniach Boga; potrzebujecie mleka, a nie pokarmu stałego.tqa Mamy o tym wiele do powiedzenia, lecz trudno to wyjaśnić, gdyż staliście się ociężali w słuchaniu.Jp  nazwany przez Boga Arcykapłanem według porządku Melchisedeka.moS a uczyniony doskonałym, stał się dla wszystkich Mu posłusznych źródłem wiecznego zbawienia -\n1i chociaż był Synem, nauczył się posłuszeństwa dzięki temu, co wycierpiał,Tm!W dniach swego życia w ciele z wielkim wołaniem i ze łzami zanosił On błagania oraz usilne prośby do Tego, który mógł Go wybawić od śmierci, i ze względu na pobożność został wysłuchany;ilKPodobnie mówi w innym [miejscu]: Ty jesteś kapłanem na wieki według porządku Melchisedeka.5kcStąd i Chrystus nie sam siebie wywyższył, stając się Arcykapłanem, lecz [uczynił to] Ten, który do Niego powiedział: Jesteś moim Synem, Ja Cię dziś zrodziłem.}jsNikt też sam sobie tej godności nie przyznaje, lecz jest - podobnie jak Aaron - powoływany [do niej] przez Boga.diAi ze względu na nią musi tak za lud, jak i za samego siebie składać ofiary za grzechy.]h3jako zdolny zrozumieć nieświadomych i błądzących, gdyż sam podlega słabości7g iKażdy bowiem arcykapłan wybierany spośród ludzi jest wyznaczany ze względu na ludzi do prowadzenia spraw dotyczących Boga - po to, by składał dary i ofiary za grzechyf3Zbliżajmy się zatem z ufną odwagą do tronu łaski, abyśmy dostąpili miłosierdzia i znaleźli łaskę zapewniającą pomoc w stosownej porze.0eYNie mamy bowiem takiego Arcykapłana, który by nie mógł współczuć naszym słabościom, lecz doświadczonego we wszystkim, podobnie jak my, z wyjątkiem grzechu.dMając więc wielkiego Arcykapłana, który przeszedł przez niebiosa, Jezusa, Syna Bożego, trzymajmy się mocno tego, co wyznajemy.8ci i nie ma stworzenia zdolnego skryć się przed Jego obliczem, przeciwnie, wszystko jest obnażone i odsłonięte przed oczami Tego, przed którym przyjdzie nam zdać sprawę.Pb Gdyż Słowo Boże jest żywe i skuteczne, ostrzejsze niż jakikolwiek obosieczny miecz, przenikające aż do rozdzielenia duszy i ducha, stawów i szpiku, zdolne osądzić zamysły i zamiary serca;a  Postarajmy się zatem wejść do tego odpocznienia, aby ktoś z was nie upadł, tak jak w tym przykładzie nieposłuszeństwa.l`Q kto bowiem wszedł do Jego odpocznienia, ten też odpoczął od swoich dzieł, jak Bóg od swoich.B_ A zatem pozostaje odpocznienie sabatowe dla ludu Bożego;p^YGdyby ich bowiem Jozue wprowadził do odpocznienia, [Bóg] nie mówiłby po takim czasie o innym dniu._]7to znowu wyznacza pewien dzień, "dzisiaj", i mówi po tak długim czasie za pośrednictwem Dawida to, co przedtem zostało powiedziane: Dziś, jeśli usłyszycie Jego głos, nie czyńcie waszych serc nieczułymi.\!Jeśli więc niektórzy mają do niego wejść, a ci, którym najpierw zwiastowano dobrą nowinę, nie weszli z powodu nieposłuszeństwa,:[oA tutaj znowu: Nie wejdą do mojego odpocznienia.wZgTak bowiem powiedziano gdzieś o dniu siódmym: I odpoczął Bóg siódmego dnia od wszystkich swoich dzieł.kYODo odpocznienia natomiast wchodzimy my, którzy uwierzyliśmy. Zgadza się to z Jego stwierdzeniem: Jak przysiągłem w moim gniewie: Nie wejdą do mojego odpocznienia - pomimo [Jego] dzieł dokonanych od założenia świata.9Xkgdyż i nam, podobnie jak tamtym, oznajmiona została dobra nowina; im jednak zwiastowane słowo nie przyniosło korzyści, ponieważ nie należeli do słuchających z wiarą.,W SBądźmy zatem ostrożni, aby czasem - choć obietnica wejścia do Jego odpocznienia pozostaje aktualna - ktoś z was nie uważał, że stanął poza jej nawiasem,@V{Widzimy więc, że nie mogli wejść z powodu niewiary.uUcI którym to przysiągł, że nie wejdą do Jego odpocznienia, jeśli nie tym, którzy odmówili posłuchu?T Na kogo gniewał się przez czterdzieści lat? Czy nie na tych, którzy zgrzeszyli i których zwłoki porozrzucał po pustyni?S1kim właściwie byli ci, którzy usłyszeli i zbuntowali się? Czyż nie byli to ci wszyscy, którzy wyszli z Egiptu [prowadzeni] przez Mojżesza?}Rsw słowach bowiem: Dziś, jeśli usłyszycie Jego głos, nie czyńcie waszych serc nieczułymi, jak w czasie buntu,Q}staliśmy się bowiem współuczestnikami Chrystusa, jeśli tylko pierwotną postać zachowamy bez zmian aż do końca -.PU ale zachęcajcie się nawzajem każdego dnia, dopóki trwa to, co się nazywa "dzisiaj", aby przez zwodniczość grzechu żaden z was nie uległ zatwardziałości -xOi Uważajcie, bracia, aby w kimś z was nie było czasem złego serca niewiary - w odstępstwie od żywego Boga,QN toteż przysiągłem w moim gniewie: Nie wejdą do mojego odpocznienia.Mw Dlatego zniechęciłem się do tego pokolenia i powiedziałem: Zawsze błądzą sercem; nie poznali też moich dróg,~Lu gdzie wasi ojcowie doświadczali [mnie, wystawiając] na próbę - i oglądali moje dzieła przez czterdzieści lat.fKEnie czyńcie waszych serc nieczułymi, jak w czasie buntu, w dniu doświadczania na pustyni,QJDlatego, jak mówi Duch Święty: Dziś, jeśli usłyszycie Jego głos,#I?ale Chrystus, jako syn, [jest] ponad Jego domem. Tym domem my jesteśmy, jeśli tylko zachowamy ufną otwartość i szczycić [się będziemy] nadzieją.~HuMojżesz wprawdzie, jako sługa, był wierny w całym Jego domu dla poświadczenia tego, co miało być powiedziane,tGaKażdy dom jest - jak wiadomo - przez kogoś budowany, Bóg natomiast jest tym, który zbudował wszystko.F#Został On przecież uznany za godnego o tyle większej chwały od Mojżesza, o ile większym uznaniem od domu cieszy się jego budowniczy.eECwiernym Temu, który Go wyznaczył, podobnie jak Mojżesz [był wierny] w całym Jego domu.D !Stąd, bracia święci, współuczestnicy powołania niebieskiego, skupcie uwagę na Jezusie, Apostole i Arcykapłanie tego, co wyznajemy,jCMw czym bowiem doznał cierpień sam doświadczany, [w tym] może także dopomóc doświadczanym.8BiDlatego musiał we wszystkim zostać upodobniony do braci, aby stać się miłosiernym i wiernym arcykapłanem w sprawach dotyczących Boga dla przebłagania za grzechy ludu,nAUOczywiste jest bowiem, że ujmuje się On nie za aniołami, lecz ujmuje się za potomstwem Abrahama.x@ii wyzwolić tych wszystkich, którzy z powodu lęku przed śmiercią przez całe życie pozostawali w niewoli.9?kA ponieważ dzieciom przypadł udział w krwi i ciele, On również miał w nich udział, aby przez śmierć pokonać tego, który ma władzę nad śmiercią, to jest diabła,c>? i znowu: W Nim będę pokładał ufność; i znowu: Oto Ja i dzieci, które dał mi Bóg.x=i gdy mówi: Rozgłoszę Twoje imię wśród moich braci, Pośród zgromadzenia będę Ci śpiewał na chwałę;<1 Tak bowiem Ten, który uświęca, jak i ci, którzy są uświęcani, z jednego [są] wszyscy; z tego powodu nie wstydzi się nazywać ich braćmi,i;K Przystało bowiem Temu, z powodu którego [dzieje się] wszystko, i za sprawą którego [dzieje się] wszystko, [aby Tego, który] wielu synów do chwały doprowadził, Sprawcę ich zbawienia, udoskonalić przez cierpienia.f:E widzimy raczej Tego, który na chwilę został uczyniony mniejszym od aniołów - Jezusa, ukoronowanego chwałą i dostojeństwem za cierpienia śmierci - po to, by móc z łaski Bożej zakosztować śmierci za każdego._97wszystko poddałeś pod jego stopy. Gdy bowiem podporządkował [Mu] wszystko, nie pozostawił niczego, co by Mu nie było podporządkowane. Teraz jednak jeszcze nie widzimy, że wszystko Mu jest podporządkowane;n8UTylko na chwilę uczyniłeś go mniejszym od aniołów, ukoronowałeś go chwałą i dostojeństwem,'7GStwierdził to bowiem ktoś, kiedy gdzieś powiedział: Czym jest człowiek, że wciąż o nim pamiętasz? Albo syn człowieczy, że się o niego troszczysz?_67Gdyż nie aniołom podporządkował przyszły zamieszkały świat, o którym mówimy.5a przy tym Bóg poświadczał je znakami i cudami, różnorodnymi przejawami mocy i udzielaniem Ducha Świętego według swojej woli.A4{to w jaki sposób my ujdziemy cało, lekceważąc tak wyjątkowy [dar] - zbawienie? Początkowo zwiastowane przez Pana, zostało nam [ono] potwierdzone przez tych, którzy usłyszeli,"3=Bo skoro słowo wypowiedziane przez aniołów stało się wiążące, a każde wykroczenie i nieposłuszeństwo spotkało się z zasłużoną zapłatą,2 Dlatego powinniśmy w większym stopniu stosować się do tego, co usłyszeliśmy, aby nas czasem nie zniosło [z kursu].v1 gCzy nie są oni wszyscy duchami do posług, posyłanymi do pomocy tym, którzy mają odziedziczyć zbawienie?!0 = Do którego z aniołów powiedział też kiedykolwiek: Usiądź po mojej prawicy, aż położę Twoich nieprzyjaciół jako podnóżek dla Twoich stóp?/ y jak płaszcz je zwiniesz, jak okrycie - i doznają przemiany; lecz Ty jesteś ten sam i nie skończą się Twoje lata.P.  one przeminą, a Ty pozostaniesz, wszystkie jak szata ulegną zużyciu,j- O Oraz: Ty, Panie, na początku założyłeś fundamenty ziemi i niebiosa są dziełem Twoich rąk;%, E Ukochałeś sprawiedliwość, a znienawidziłeś bezprawie; Dlatego Twój Bóg namaścił Cię, o Boże, olejkiem radości jak żadnego z twoich towarzyszy.i+ Mlecz o Synu: Twój tron, o Boże, na wieki wieków, Berłem prawości berło Twojego Królestwa.q* ]O aniołach wprawdzie powiedziano: On swych aniołów czyni wichrami, a swoje sługi płomieniami ognia;s) aA gdy znowu wprowadza Pierworodnego na świat, mówi: Niech Jemu oddają pokłon wszyscy aniołowie Boży. >~~[}}U||O|{{zzLyxxxww-vuutpt&sgrriqqCpooAnnkmm0l~lkk#jjiwhggnff7feedddBcc"bbFawa``E___0^]]]\\Y[[-ZZ8ZYY=XXgWWPWVVuV'UtTT SS>g==H<};;f;::B998897766-55*4y33{322 110//Z...2--s,,*++{**w))j(''/&&%U$$5##J""!B 8E @S 5;[nh : 2 i  V tUNC#4/yW nie oddawajcie złem za zło ani obelgą za obelgę, lecz przeciwnie, błogosławcie, gdyż na to zostaliście powołani, abyście odziedziczyli błogosławieństwo.gxGA na koniec, wszyscy bądźcie jednomyślni, współczujący, braterscy, litościwi, pokorni;kwOPodobnie mężowie, życie razem [z żonami] zgodnie z poznaniem, jak ze słabszym naczyniem kobiecym, okazując szacunek jako współdziedziczkom [wraz z wami] łaski życia, aby wasze modlitwy nie natrafiły na przeszkodę.v)tak Sara była posłuszna Abrahamowi, nazywając go panem. Jej dziećmi stałyście się wy, czyniąc dobrze i bojąc się niczego strasznego.uyBo w ten sposób niegdyś przyozdabiały się święte kobiety, pokładające nadzieję w Bogu, uległe swoim mężom;ztmlecz ukryty człowiek serca w niezniszczalnej łagodności i spokoju ducha, który jest drogocenny przed Bogiem. s Waszą ozdobą niech nie będzie to, co zewnętrzne, sploty włosów, nakładanie złotych [ozdób] lub noszenie ozdobnych szat,Ir obserwując wasze czyste, codzienne życie w bojaźni [Bożej].7q iPodobnie żony, bądźcie uległe swoim mężom, aby, nawet jeśli niektórzy są nieposłuszni Słowu, bez słowa zostali pozyskani dzięki codziennemu postępowaniu kobiet,tpaByliście bowiem zbłąkani jak owce, lecz teraz nawróciliście się do Pasterza i stróża waszych dusz.$oAOn nasze grzechy sam w swoim ciele zaniósł na drzewo, abyśmy jako umarli dla grzechom, żyli dla sprawiedliwości; Jego sińcami zostaliście uleczeni. nOn, gdy Mu ubliżano, nie odpowiadał obelgą, gdy cierpiał, nie groził, lecz powierzał się Temu, który sprawiedliwie sądzi;OmOn grzechu nie popełnił ani w Jego ustach nie znaleziono podstępu;lNa to bowiem zostaliście powołani, gdyż i Chrystus cierpiał za was, pozostawiając wam przykład, abyście poszli Jego śladami.kBo co to za honor, jeśli grzeszycie i znosicie bicie pięściami? Ale gdy czynicie dobrze i znosicie cierpienia - jest to łaska u Boga.qj[Gdyż to jest łaska, gdy ktoś ze względu na sumienie wobec Boga znosi utrapienia i niewinnie cierpi.si_Domownicy, z wszelką bojaźnią bądźcie poddani panom, nie tylko dobrym i łagodnym, ale i pokrętnym.\h1Wszystkich szanujcie, braterstwo kochajcie, Boga się bójcie, króla poważajcie.ggGjak wolni, a nie jak ci, którzy wolność mają za przykrywkę zła - lecz jak słudzy Boga.ffEGdyż taka jest wola Boga, abyście czyniąc dobrze, zamykali usta niewiedzy ludzi głupich,e/czy to namiestnikom, jako posłanym przez niego do wymierzania sprawiedliwości złoczyńcom, a udzielania pochwały tym, którzy czynią dobrze.~du Bądźcie poddani wszelkiemu ludzkiemu porządkowi ze względu na Pana, czy to królowi jako sprawującemu władzę,Ec obracanie się wasze wśród pogan miejcie szlachetne, aby w tym, w czym pomawiają was jak złoczyńców, od przyglądania się waszym pięknym czynom, uwielbili Boga w dniu nawiedzenia. b  Umiłowani, zachęcam, abyście jak obcy i wychodźcy powstrzymywali się od cielesnych żądz, które walczą przeciwko duszy;!a; wy, którzy niegdyś byliście nie ludem, teraz jesteście ludem Bożym, dla których kiedyś nie było zmiłowania, teraz zmiłowania dostąpiliście.P` Ale wy jesteście rodem wybranym, królewskim kapłaństwem, narodem świętym, ludem nabytym, abyście rozgłaszali cnoty Tego, który was powołał z ciemności do swego zdumiewającego światła;_oraz kamieniem potknięcia i skałą obrazy; ci, którzy się potykają, nie wierzą Słowu - na co też są przeznaczeni./^WDla was zatem, którzy wierzycie, jest on cenny; natomiast dla niewierzących kamień ten, który [sprawdzili] i odrzucili budujący, stał się kamieniem węgielnym]7Dlatego zawarte jest w Piśmie: Oto kładę na Syjonie kamień węgielny, wybrany, kosztowny, A kto wierzy w Niego, na pewno nie będzie zawstydzony.0\Yi wy sami niby żywe kamienie jesteście budowani [jako] dom duchowy, dla świętego kapłaństwa, dla składania duchowych ofiar miłych Bogu przez Jezusa Chrystusa.#[?do którego zbliżając się, do Kamienia Żywego, przez ludzi wprawdzie [sprawdzonego i] odrzuconego, lecz przez Boga [uznanego] za wybrany i kosztowny,:Zoskoro zakosztowaliście, że dobrotliwy jest Pan,Y!jako nowonarodzone niemowlęta, zapragnijcie niesfałszowanego właściwego dla was mleka, abyście dzięki niemu wzrastali dla zbawienia,vX gOdrzuciwszy więc wszelką złość i wszelki podstęp, obłudne [zachowania], zazdrości i wszelką obmowę,ZW /a słowo Pana trwa na wieki. To zaś jest Słowo, które wam zostało ogłoszone.tV cGdyż wszelkie ciało jest jak trawa i wszelka jego chwała jak kwiat trawy. Uschła trawa, i kwiat opadł,sU ajako odrodzeni nie z nasienia zniszczalnego, ale niezniszczalnego, przez Słowo Boga, które żyje i trwa.%T EPonieważ wasze dusze oczyściliście w posłuszeństwie prawdzie do nieobłudnej miłości bratniej, z czystego serca pokochajcie jedni drugich serdecznie,S +którzy przez Niego jesteście wierzący w Boga, który Go wzbudził z umarłych i dał mu chwałę, tak że wasza wiara i nadzieja są w Bogu.R )Wprawdzie był On na to przewidziany już przed założeniem świata, ale objawiony został dopiero w czasach ostatecznych ze względu na was,SQ !lecz drogą krwią Chrystusa, niby Baranka nieskazitelnego i nieskalanego. P ;świadomi, że nie rzeczami zniszczalnymi, srebrem albo złotem, zostaliście wykupieni z próżnego waszego zachowania, przez ojców wam przekazanego,QO Skoro nazywacie Ojcem tego, który bez względu na osobę sądzi każdego według jego uczynków, niech czas waszego pielgrzymowania [wraz z jego codzienną krzątaniną] będzie przeżyty w bojaźni,FN gdyż napisano: Będziecie świętymi, bo Ja jestem święty.lM Slecz wzorem Świętego, który was powołał, i wy bądźcie święci gdziekolwiek się zwrócicie,{L qJak posłuszne dzieci nie podporządkowujcie się waszym wcześniejszym żądzom, z czasu waszej nieświadomości,!K = Dlatego przepaszcie biodra waszego umysłu i jako trzeźwi całkowicie złóżcie waszą nadzieję w łasce niesionej wam w objawieniu Jezusa Chrystusa.nJ W Im to zostało objawione, że nie im samym, lecz wam służyły te sprawy, które teraz zostały wam ogłoszone przez ludzi ewangelizujących was w Duchu Świętym posłanym z nieba; [sprawy] w które pragną wejrzeć aniołowie.;I q chcąc dociec, na który albo na jaki to czas wskazywał obecny w nich Duch Chrystusa, przepowiadający mające dotknąć Chrystusa cierpienia, i następującą po nich chwałę.sH a Tego zbawienia poszukiwali i wypatrywali prorocy, którzy zapowiedzieli mającą się wam okazać łaskę,6G i przyjmując cel waszej wiary - zbawienie dusz.-F Uktórego kochacie, choć Go nie zobaczyliście, w którego teraz wierzycie, choć Go nie widzicie - i cieszycie się radością niewysłowioną i [pełną] chwały,QE po to, aby [doświadczona w ten sposób] wasza szczera wiara, cenniejsza niż zniszczalne złoto w ogniu próbowane, dała o sobie znać dla wywyższenia, chwały i czci w objawieniu Jezusa Chrystusa;jD ONim się cieszcie, chociaż teraz trochę, gdy trzeba, zasmuceni bywacie różnorodnymi próbami,C  którzy mocą Bożą strzeżeni jesteście przez wiarę - dla zbawienia przygotowanego, aby się objawić w czasie ostatecznym.{B qdo dziedzictwa niezniszczalnego, niesplamionego i niewiędnącego, które zostało zachowane w niebiosach dla was,MA Błogosławiony niech będzie Bóg i Ojciec Pana naszego Jezusa Chrystusa, który według swego wielkiego miłosierdzia odrodził nas do nadziei żywej przez powstanie Jezusa Chrystusa z martwych,8@ kwedług wyprzedzającej [zdarzenia] wiedzy Boga Ojca, w poświęceniu Ducha do posłuszeństwa i pokropienia krwią Jezusa Chrystusa: Łaska i pokój niech się wam pomnożą.x? mPiotr, apostoł Jezusa Chrystusa, do wychodźców diaspory Pontu, Galacji, Kappadocji, Azji i Bitynii, wybranych >niech wie, że ten, kto nawrócił grzesznika z jego błędnej drogi, uratuje jego duszę od śmierci i zakryje mnóstwo grzechów.W='Bracia moi, jeśli ktoś spośród was zboczy od prawdy, a ktoś go nawróci,W<'Potem znów się pomodlił i niebo dało deszcz, a ziemia wydała swój plon.B;}Eliasz był człowiekiem podobnym w [swych] doświadczeniach do nas i modlił się modlitwą, żeby nie spadł deszcz; i nie było deszczu na ziemi przez trzy lata i sześć miesięcy.(:IWyznawajcie zatem grzechy jedni drugim i módlcie się jedni za drugich, abyście w ten sposób byli wyleczeni. Wiele może skuteczna modlitwa sprawiedliwego.9wA modlitwa wiary uratuje chorego i Pan go podźwignie; jeżeli zaś dopuścił się grzechów, będą mu odpuszczone.(8IJest pośród was ktoś w słabości? Niech przywoła prezbiterów kościoła i niech się pomodlą nad nim wraz z namaszczeniem go oliwą w imieniu Pańskim.7w Jest pośród was ktoś w niedoli? Niech się modli. Weseli się ktoś? Niech [przy akompaniamencie] śpiewa pieśni.{6o A przede wszystkim, bracia moi, przestańcie przysięgać czy to na niebo, czy na ziemię, czy też [składać] jakąś inną przysięgę; ale niech wasze "tak" będzie "tak", a wasze "nie" niech będzie "nie", abyście nie popadli pod sąd.65e Oto za szczęśliwych uważamy tych, którzy wytrwali. Słyszeliście o wytrwałości Joba i zobaczyliście zakończenie Pana, że Pan jest bardzo litościwy i miłosierny. 4 Za przykład nieugiętości [wobec niedoli] oraz cierpliwości bierzcie, bracia, proroków, którzy przemawiali w imieniu Pańskim.y3k Przestańcie narzekać, bracia, jedni na drugich, abyście nie zostali osądzeni; oto Sędzia stanął u drzwi._27Bądźcie cierpliwi i wy, umocnijcie swoje serca, gdyż przyjście Pana jest bliskie.15Bądźcie zatem cierpliwi, bracia, aż do przyjścia Pana. Oto rolnik cierpliwie oczekuje cennego plonu ziemi, aż spadnie wczesny i późny deszcz.I0 Skazaliście i zabiliście sprawiedliwego; nie opiera się wam.`/9Żyliście na ziemi w zbytku i w przepychu, utuczyliście wasze serca na dzień rzezi..%Oto zapłata robotników, którzy zżęli wasze pola, zatrzymana przez was, krzyczy, a wołania żniwiarzy dotarły do uszu Pana Zastępów.+-OWasze złoto i srebro przerdzewiało, a ich rdza będzie świadczyć przeciw wam i strawi wasze ciała jak ogień. Zgromadziliście skarby w dniach ostatecznych.O,Wasze bogactwo zbutwiało, a wasze szaty zostały zżarte przez mole.j+ OA teraz wy, bogaci, zapłaczcie lamentując nad waszymi nieszczęściami, które się zbliżają.M*Kto więc umie dobrze czynić, a nie czyni, dopuszcza się grzechu.l)QWy tymczasem chełpicie się swoimi przechwałkami; wszelka tego rodzaju chełpliwość jest zła.f(EZamiast tego, powinniście mówić: Jeśli Pan zechce, będziemy żyli i zrobimy to lub owo.'Wy, którzy nie wiecie, co jutro będzie. Czym jest wasze życie? Bo mgłą jesteście, która na krótko się ukazuje, a potem znika.&1 A teraz wy, którzy mówicie: Dziś lub jutro pójdziemy do tego oto miasta, będziemy tam działać przez rok i będziemy handlowali, i zarobimy.%w Jeden jest Prawodawcy i Sędzia, Ten, który może zbawić i zatracić. Ty zaś kim jesteś, że sądzisz bliźniego?B$} Nie obmawiajcie jedni drugich, bracia. Kto obmawia brata lub osądza swego brata, obmawia Prawo i osądza Prawo; jeśli zaś sądzisz Prawo, nie jesteś wykonawcą Prawa, ale sędzią.4#c Uniżcie się przed Panem, a wywyższy was."w Okażcie żal, zasmućcie się, i zapłaczcie; niech wasz śmiech zamieni się w smutek, a radość w przygnębienie.!Zbliżcie się do Boga, a zbliży się do was. Obmyjcie ręce, grzesznicy, i oczyśćcie serca, ludzie o rozdwojonej duszy.` 9Podporządkujcie się więc Bogu, przeciwstawcie się zaś diabłu, a ucieknie od was.pYWiększą zaś okazuje łaskę, gdyż mówi: Bóg się pysznym przeciwstawia, a pokornym daje łaskę.Albo czy sądzicie, że na próżno Pismo mówi: Aż do [granic] zazdrości pragnie On ducha, któremu dał w nas mieszkanie?-SWiarołomni, czy nie wiecie, że przyjaźń ze światem, to wrogość wobec Boga? Jeśli więc kto chce być przyjacielem świata, staje się nieprzyjacielem Boga.nUProsicie, a nie otrzymujecie, dlatego że źle prosicie, aby stracić to w waszych namiętnościach.Pożądacie, a nie macie; zabijacie i zazdrościcie, a nie możecie osiągnąć; walczycie i wojujecie - Nie macie, bo nie prosicie. Skąd wojny i skąd walki między wami? Czy nie pochodzą one z waszych namiętności, które toczą bój w waszych członkach?V%A owoc sprawiedliwości zasiewany jest w pokoju tym, którzy pokój czynią.NMądrość z góry natomiast jest przede wszystkim czysta, następnie pokojowo usposobiona, uprzejma, dająca się przekonać, pełna miłosierdzia i dobrych owoców, nie stronnicza, nie obłudna.RBo gdzie jest zazdrość i ambicje, tam zamieszanie i wszelki zły czyn.[/Nie jest to mądrość zstępująca z góry, lecz ziemska, zmysłowa, demoniczna.wgJeśli jednak macie w sercach gorzką zazdrość i ambicję, nie chwalcie się i nie kłamcie wbrew prawdzie.$A Kto między wami jest mądry i uczony? Niech to wykaże szlachetnym prowadzeniem się, że jego czyny [wypływają] z łagodności cechującej mądrość. Czy figowiec, bracia moi, może rodzić oliwki a winorośl figi? Tak też słony źródło nie może wydać słodkiej wody.O Czy źródło z tego samego otworu wydaje [wodę] słodką i gorzką?lQ z tych samych ust wychodzi błogosławieństwo i przekleństwo. Tak, bracia moi, być nie powinno.`9 Nim sławimy Pana i Ojca, i nim przeklinamy ludzi, stworzonych na Boże podobieństwo;xiNikt z ludzi natomiast nie jest w stanie ujarzmić języka, krnąbrnego zła, pełnego śmiercionośnego jadu.)Bo wszelki rodzaj [dzikich] zwierząt oraz ptaków, płazów oraz stworzeń morskich ujarzmiany jest i został ujarzmiony przez rodzaj ludzki.G I język jest ogniem; język jest światem nieprawości umieszczonym wśród naszych członków; plami całe ciało i rozpala koło naturalnych skłonności, [sam] rozpalony przez Gehennę. Tak samo i język jest małym członkiem, a przechwala się wielkimi rzeczami. Oto jak wielki las podpala tak mały ogień! Oto i okręty, choć są tak wielkie i gnane przez silne wiatry, kierowane są przez maleńki ster, dokąd zechce ruch [ręki] sternika.r ]Gdy zaś koniom wkładamy w pyski wędzidła, aby nam były posłuszne, to kierujemy całym ich ciałem." =Wszyscy bowiem w wielu sprawach się potykamy. Kto w słowie się nie potyka, ten jest człowiekiem doskonałym, zdolnym trzymać w ryzach całe ciało. Przestańcie, bracia moi, tak bardzo garnąć się do bycia nauczycielami; miejcie świadomość, że otrzymamy surowszy wyrok.U#Bo jak ciało bez ducha jest martwe, tak i wiara bez uczynków jest martwa.!A podobnie i Rahab, nierządna kobieta, czy nie z uczynków została usprawiedliwiona, gdy przyjęła posłów i wypuściła inną drogą?^5Widzicie, że człowiek zostaje usprawiedliwiony z uczynków, a nie jedynie z wiary.)KI wypełniło się Pismo, które mówi: Abraham zaś uwierzył Bogu i zostało mu to zaliczone na poczet sprawiedliwości, i został nazwany przyjacielem Boga.s_Widzisz, że wiara współdziałała z jego uczynkami i z uczynków wiara została uczyniona doskonałą.}sCzyż Abraham, nasz ojciec, nie z uczynków został usprawiedliwiony, gdy ofiarował na ołtarzu swego syna Izaaka?Y+Chcesz zaś poznać, pusty człowieku, że wiara bez uczynków jest bezpłodna?b=Ty wierzysz, że Bóg jest jeden? Pięknie czynisz; demony również wierzą - i drżą.Lecz powie ktoś: Ty masz wiarę, a ja mam uczynki; pokaż mi swoją wiarę bez uczynków, a ja ci pokażę wiarę z moich uczynków.I~ Tak i wiara, jeśli nie ma uczynków, martwa jest sama w sobie..}Ua ktoś spośród was powiedziałby im: Idźcie w pokoju, ogrzejcie się i nasyćcie, nie dalibyście im jednak tego, czego ciało potrzebuje, jaki z tego pożytek?J| Jeśli brat albo siostra są nadzy i brak im codziennego chleba,{Co za pożytek, bracia moi, jeśli ktoś mówi, że ma wiarę, lecz nie ma uczynków? Czy wiara jest w stanie go zbawić?jzM Sąd bez miłosierdzia temu, kto nie okazał miłosierdzia - miłosierdzie tryumfuje nad sądem.`y9 Tak mówcie i tak czyńcie, jak ci, którzy mają być sądzeni przez Prawo wolności.%xC Bo Ten, który powiedział: Nie cudzołóż, powiedział też: Nie zabijaj; jeśli więc nie cudzołożysz, ale zabijasz, stałeś się przestępcą Prawa.pwY Ktokolwiek bowiem zachowałby całe Prawo, a potknął się w jednym, stałby się winien wszystkiego.vy Lecz jeśli wyróżniacie jednych przed drugimi, popełniacie grzech i jesteście uznani przez Prawo za przestępców.u)Jeśli rzeczywiście wypełniacie zgodnie z Pismem królewskie prawo: Będziesz kochał swojego bliźniego jak samego siebie, dobrze czynicie.Wt'Czy nie oni bluźnią szlachetnemu imieniu, które zostało nad wami wezwane?osWWy tymczasem pogardziliście ubogim. Czy nie bogaci was wyzyskują i nie oni ciągną was do sądów?=rsPosłuchajcie, bracia moi ukochani, czy nie Bóg wybrał ubogich w tym świecie, a bogatych w wierze i [przez to] dziedziców Królestwa, które obiecał tym, którzy Go miłują?~quto czy nie doszło wśród was do osądu i czy nie staliście się sędziami [kierującymi się] złym rozumowaniem??pwa wy zwrócilibyście uwagę na tego w lśniącej szacie i powiedzielibyście: Ty usiądź tu wygodnie, a ubogiemu powiedzielibyście: Ty stań tam lub usiądź u mojego podnóżka,o3Bo gdyby na wasze zgromadzenie przyszedł człowiek ze złotym pierścieniem na palcu i w lśniącej szacie oraz przyszedł ubogi w brudnej szacie,~n wBracia moi, nie łączcie wiary naszego Pana Jezusa, Chrystusa chwały, z wyróżnianiem jednych osób przed drugimi.!m =Czystą i nieskazitelną bogobojnością u Boga i Ojca jest to: nieść pomoc sierotom i wdowom w ich ucisku i strzec się splamienia ze strony świata.l Jeśli ktoś sądzi, że jest bogobojny, lecz nie powściąga swego języka, lecz oszukuje swoje serce, tego bogobojność jest próżna.5k eKto jednak wniknął w doskonałe prawo wolności i trwa w nim, nie jest słuchaczem, który zapomina, lecz wykonawcą dzieła; ten będzie szczęśliwy w swoim działaniu.Oj bo przypatrzył się sobie i odszedł, i zaraz zapomniał, jakim jest.i /Bo kto jest słuchaczem Słowa, a nie wykonawcą, ten podobny jest do człowieka, który w zwierciadle przygląda się swemu naturalnemu obliczu;bh ?Bądźcie zaś wykonawcami Słowa, a nie tylko słuchaczami, oszukującymi samych siebie.%g EDlatego odrzućcie wszelką plugawość i obfitość złości i z łagodnością przyjmijcie zasiane w was Słowo, które jest w stanie zbawić wasze dusze.?f {Bo gniew człowieka nie wykonuje sprawiedliwości Boga.e !Już [to] wiecie, bracia moi ukochani; każdy zaś człowiek niech będzie skory do słuchania, nieskory do mówienia, nieskory do gniewu.hd KGdy zechciał, zrodził nas Słowem prawdy, abyśmy byli jakby pierwszym plonem Jego stworzeń."c ?Każdy dobry podarunek i wszelki dar doskonały zstępuje z góry od Ojca światłości; u którego nie istnieje żadna zmienność lub cień poruszenia.6b iNie dajcie się zwieść, bracia moi ukochani.ha Kpotem żądza, gdy zacznie się rozwijać, rodzi grzech, a gdy grzech dojrzeje, rodzi śmierć.`` ;Każdy natomiast jest próbowany przez własne żądze, które go pociągają i nęcą;I_   Niech nikt, kto przechodzi próbę, nie mówi: Moja próba pochodzi od Boga; Bóg bowiem jest niepodatny na próby ze strony złych rzeczy, sam też nikogo nie [w ten sposób] nie doświadcza.^ - Szczęśliwy człowiek, który trwa mimo próby, bo gdy stanie się doświadczony, posiądzie wieniec życia, obiecany tym, którzy Go kochają./] Y Bo wzeszło słońce wraz ze skwarem i wysuszyło trawę, kwiat jej opadł i piękno jego wyglądu przepadło; podobnie zwiędnie bogaty w swoich przedsięwzięciach.K\  bogaty natomiast swoim poniżeniem, że przeminie jak kwiat trawy.>[ y Niech zaś brat ubogi chlubi się swoim wywyższeniem,MZ człowiek o rozdwojonej duszy, niestały na żadnej ze swoich dróg.GY  Bo taki człowiek niech nie myśli, że coś od Pana otrzyma -X Niech jednak prosi z wiarą, bez powątpiewania; kto bowiem wątpi, przypomina falę morską, przez wiatr gnaną i rzucaną. W A jeśli komuś z was brakuje mądrości, niech prosi Boga, który wszystkim daje szczodrze i bez wypominania, a będzie mu dana.V wytrwałość zaś niech prowadzi do dzieła doskonałego, abyście byli doskonali i nienaganni, niemający żadnych braków.IU  wiedząc, że doświadczanie waszej wiary sprawia wytrwałość,aT =Za najwyższą radość uważajcie, bracia moi, gdy spadają na was różnorodne próby,oS [Jakub, sługa Boga i Pana Jezusa Chrystusa, do dwunastu pokoleń, które są w diasporze: Pozdrowienia!"R? Łaska z wami wszystkimi.zQm Pozdrówcie wszystkich waszych przewodników i wszystkich świętych. Pozdrawiają was ci, którzy są z Italii.uPc Wiedzcie, że nasz brat, Tymoteusz, został zwolniony; zobaczę was razem z nim, jeśli wkrótce przyjdzie.gOG A proszę was, bracia, wysłuchajcie [tego] słowa napomnienia, bo krótko do was napisałem.>Nu niech was wyćwiczy we wszystkim, co przydatne do spełnienia Jego woli, czyniąc w nas to, co miłe w Jego oczach, przez Jezusa Chrystusa, któremu chwała na wieki wieków. Amen.M A Bóg pokoju, który przez krew wiecznego przymierza wyprowadził spośród umarłych wielkiego Pasterza owiec, Pana naszego Jezusa,nLU Tym bardziej zaś zachęcam, abyście to zrobili, żeby mi było dane co prędzej do was powrócić.K Módlcie się za nas; jesteśmy bowiem przekonani, że mamy czyste sumienie, gdyż chcemy we wszystkim dobrze postępować.WJ' Bądźcie posłuszni i ulegli swoim przewodnikom, oni bowiem czuwają nad waszymi duszami i zdadzą z tego sprawę; niech to czynią z radością, a nie z narzekaniem, bo to nie wyszłoby wam na korzyść.lIQ Nie zaniedbujcie też dobroczynności i wzajemnej pomocy; takie bowiem ofiary podobają się Bogu.yHk Przez Niego więc nieustannie składajmy Bogu ofiarę uwielbienia, to znaczy owoc warg wyznających Jego Imię.KG Nie mamy tu bowiem miasta trwałego, ale za przyszłym tęsknimy.HF  Wyjdźmy więc do Niego poza obóz, niosąc Jego pohańbienie.VE% Dlatego i Jezus, aby uświęcić lud własną krwią, cierpiał poza bramą.xDi Ciała bowiem tych zwierząt, których krew arcykapłan wnosi do świątyni za grzech, spala się poza obozem.[C/ Mamy ołtarz, z którego nie mają prawa jeść ci, którzy służą przybytkowi.KB Nie dawajcie się zwodzić różnorodnym i obcym naukom; dobrze jest bowiem wzmacniać serce łaską, a nie [nakazami o] pokarmach; nie przyniosły one korzyści tym, którzy ich przestrzegali.=Au Jezus Chrystus wczoraj i dziś - ten sam i na wieki.@) Pamiętajcie o waszych przywódcach, którzy wam zwiastowali Słowo Boże, i rozpatrując koniec ich życiowej drogi, naśladujcie ich wiarę. ?  Tak więc z ufnością możemy mówić: Pan jest moim pomocnikiem i nie będę się lękał; Cóż mi może uczynić człowiek?> Nieprzywiązani do pieniędzy zadawalajcie się tym, co posiadacie; sam bowiem powiedział: Nie porzucę cię ani cię nie opuszczę.!=; Małżeństwo niech będzie przez wszystkich otaczane szacunkiem, a pożycie małżonków bez skazy; Bóg bowiem osądzi rozwiązłych i cudzołożnychz<m Pamiętajcie o więźniach, jakbyście współwięźniami byli, o uciskanych, ponieważ sami jesteście w ciele.r;] Nie zapominajcie o gościnności; dzięki niej bowiem niektórzy, nieświadomi tego, gościli aniołów.': K Niech trwa miłość braterska.19] Bóg nasz bowiem jest ogniem trawiącym./8W Dlatego, jako ci, którzy otrzymują królestwo niewzruszone, zachowajmy wdzięczność i z nią pełnijmy służbę w sposób miły Bogu: z szacunkiem i bojaźnią.7y łowa]: "Jeszcze raz" wskazują na usunięcie tego, co chwiejne, jako stworzone, aby pozostało to, co niewzruszone. 6 Ten, którego głos wtedy wstrząsnął ziemią, teraz tak zapowiada: Jeszcze raz Ja wstrząsnę nie tylko ziemią, ale i niebem.p5Y Strzeżcie się, byście nie odmówili posłuchu Temu, który [do was] przemawia; jeśli bowiem tamci nie uszli [bezkarnie], gdy odtrącili tego, który [ich] pouczał na ziemi, tym bardziej my, odrzucający [mówiącego] z nieba.4} i do pośrednika nowego przymierza, Jezusa, i do krwi, którą się kropi, a która przemawia wyraźniej niż krew Abla.3+ i kościoła pierworodnych zapisanych w niebie, i do Boga, sędziego wszystkich, i do duchów sprawiedliwych, doprowadzonych do doskonałości,&2E Lecz przystąpiliście do góry Syjon i do miasta żywego Boga, do niebieskiego Jeruzalem i do dziesiątków tysięcy aniołów, do uroczystego zgromadzeniab1= A tak straszne było to zjawisko, że Mojżesz powiedział: Jestem przerażony i drżę.g0G gdyż nie mogli znieść nakazu: Nawet gdyby zwierzę dotknęło góry, będzie ukamienowane./y ani do dźwięku trąby, ani grzmotu słów, po którym słuchacze błagali, by już nie kierować do nich ani słowa,j.M Nie podeszliście bowiem do rozpalonego, namacalnego ognia, ani do ciemności, mroku i huraganu,.-U A wiecie, że potem, gdy chciał otrzymać błogosławieństwo, został odrzucony, nie znalazł bowiem możliwości opamiętania, chociaż o to ze łzami zabiegał.{,o aby ktoś nie był rozwiązły lub bezbożny jak Ezaw, który za jeden posiłek oddał prawa swego pierworodztwa.9+k pilnujcie też, aby ktoś nie pozostawał z dala od Bożej łaski, aby jakiś pnący się w górę korzeń goryczy nie wywołał niepokoju i nie zaraziło się od niego wielu,a*; Dążcie do pokoju ze wszystkimi i do uświęcenia, bez którego nikt nie zobaczy Pana,o)W i prostujcie ścieżki dla swoich nóg, aby to, co kalekie, nie zbłądziło, ale raczej ozdrowiało.J(  Dlatego wznieście opadłe ręce, [wzmocnijcie] omdlałe kolana,t'a Wprawdzie żadne [surowe] pouczenie w chwili, gdy [nas] dosięga, nie sprawia [nam] radości, lecz łączy się z bólem, później jednak tym, którzy dzięki niemu zostali wyćwiczeni, przynosi [pełen] pokoju owoc sprawiedliwości.9&k Tamci bowiem pouczali nas według swego uznania, mając na uwadze krótkie dni [życia], Ten natomiast [czyni to] dla naszego dobra, abyśmy uczestniczyli w Jego świętości.%/ Ponadto, jeśli nasi ziemscy ojcowie pouczali nas, a [my ich] szanowaliśmy, to czy nie tym bardziej poddamy się Ojcu duchów - po to, by żyć?$ Jeśli nie jesteście pouczani - czego wszyscy stali się uczestnikami - to jesteście dziećmi nieprawymi, a nie synami. # Dzięki pouczeniom jesteście wytrwali; Bóg obchodzi się z wami jak z synami; bo co to za syn, któremu ojciec skąpi pouczeń?l"Q bo kogo Pan kocha, tego poucza, i okazuje surowość wobec każdego syna, którego darzy uznaniem.;!o i całkowicie zapomnieliście o zachęcie, która odnosi się do was jako synów: Synu mój, nie lekceważ Pańskich pouczeń ani się nie zniechęcaj, gdy On wytyka ci błędy;G  W walce z grzechem nie opieraliście się jeszcze aż do krwi3 Otóż zastanówcie się nad Tym, który ze strony grzeszników doznał wobec siebie takiej wrogości, abyście, zniechęceni, nie upadli na duszy.U# ze wzrokiem utkwionym w Jezusie, w Tym, który wzbudza i doskonali wiarę, [i] który zamiast należnej Mu radości wycierpiał krzyż, nie zważając na hańbę, i zajął miejsce po prawicy tronu Boga.6 g Z tego zatem powodu i my, otoczeni tak wielką rzeszą świadków, odrzućmy wszelkie przeszkody i krępujący [nas] grzech [i] biegnijmy wytrwale w wyznaczonym nam wyścigu (gdyż Bóg ze względu na nas przewidział coś lepszego - tak by [oni] bez nas nie zostali doprowadzeni do doskonałości.Z- 'I ci wszyscy, uznani z powodu wiary, nie otrzymali tego, co głosiła obietnica,yk &ci, których świat nie był godzien, tułali się po pustyniach i górach, po jaskiniach i rozpadlinach ziemi.3 %byli kamienowani, przerzynani piłą, zabijani mieczem, błąkali się w owczych i kozich skórach, pozbawieni wszystkiego, uciskani, poniewierani;U# $Drudzy z kolei doznali zniewag i biczowania, a ponadto kajdan i więzienia;*M #Kobiety otrzymały swoich zmarłych przez wskrzeszenie; inni natomiast zostali zamęczeni, nie przyjąwszy uwolnienia, aby dostąpić lepszego zmartwychwstania./ "zgasili moc ognia, uniknęli ostrza miecza, umocnieni wydźwignęli się z niemocy, stali się mężni na wojnie, zmusili do odwrotu obce wojska.  !którzy dzięki wierze pokonali królestwa, zaprowadzili sprawiedliwość, doczekali spełnienia obietnic, zamknęli paszcze lwom,/ I co mam jeszcze powiedzieć? Zabrakłoby mi bowiem czasu na opowiadanie o Gedeonie, Baraku, Samsonie, Jeftem, Dawidzie i Samuelu, i o prorokach,{ Dzięki wierze Rachab, kobieta nierządna, nie zginęła razem z niewiernymi, gdyż przyjaźnie przyjęła zwiadowców.L Dzięki wierze runęły mury Jerycha, okrążane przez siedem dni.}s Dzięki wierze przeszli przez Morze Czerwone jak po suchej ziemi, a gdy Egipcjanie podjęli tę próbę, potonęli.} Dzięki wierze obchodził Paschę i dokonał pokropienia krwią, aby nie dotknął ich ten, który zabijał pierworodne.   Dzięki wierze opuścił Egipt, nieprzestraszony gniewem króla; trzymał się bowiem Niewidzialnego tak, jak gdyby Go widział.uc uznając hańbę Chrystusową za większe bogactwo niż skarby Egiptu - kierował bowiem oczy na zapłatę.s _ i wolał raczej dzielić cierpienia razem z ludem Bożym, niż zażywać przemijającej rozkoszy grzechu,j M Dzięki wierze Mojżesz, kiedy dorósł, nie zgodził się, by go nazywano synem córki faraona,> u Dzięki wierze Mojżesz był przez trzy miesiące po narodzeniu ukrywany przez swoich rodziców, widzieli bowiem, że dziecko jest piękne, i nie przestraszyli się rozkazu króla. ?t ~w~}|{{zzyyxwwvv=uuattvt7srr8qqpppooBnnNmmllYYXqWW\VVOUU)TSS*RR QPPVOkNN,MLLoKK?KJcIHH4GFFzEEaDzCC=BAA*@@R??>> =<<< ;;:99]88777655 433A22{11000L/<..-h,,N+++<**-)((X''Y&&%%$$$W###"w!!L Xfd gFu_)\"( N 2  t  d KU~/?La gdyż wyruszyli ze względu na Imię, nic nie przyjmując od pogan.` 5którzy wobec kościoła złożyli świadectwo o twojej miłości, co do których dobrze postąpisz, jeśli poślesz ich dalej w sposób godny Boga;O_ Ukochany, wiernie czynisz, cokolwiek wykonujesz dla braci i to obcych,b^ ?Nie mam większej radości niż ta, gdy słyszę, że moje dzieci postępują w prawdzie.] #Ucieszyłem się bowiem bardzo, gdy bracia przychodzili i składali świadectwo o tobie w prawdzie, [o tym] jak ty postępujesz w prawdzie. \ Ukochany, modlę się, aby we wszystkim dobrze ci się powodziło i abyś był zdrów3 - tak, jak dobrze wiedzie się twojej duszy.D[ Starszy do ukochanego Gajusa, którego Ja kocham w prawdzie.9Z o Pozdrawiają cię dzieci twojej wybranej siostry.6Y g Wiele mam wam do napisania, ale nie chcę na kartce i atramentem, spodziewam się natomiast przybyć do was i z ust do ust porozmawiać, aby dopełniła się nasza radość.EX  Bo kto mówi mu: Witaj! uczestniczy w jego złych uczynkach.wW i Jeśli ktoś przychodzi do was i tej nauki nie przynosi, nie przyjmujcie go do domu ani nie mówcie mu: Witaj!|V s Każdy, kto idzie naprzód, a nie trwa w nauce Chrystusa, nie ma Boga. Kto trwa w tej nauce, ten ma i Ojca, i Syna.yU mMiejcie się na baczności, abyście nie stracili tego, nad czym pracowaliśmy, ale otrzymali pełną zapłatę.-T UGdyż wielu zwodzicieli wyszło na ten świat; nie chcą oni przyznać, że Jezus jest Chrystusem, który przyszedł w ciele. Taki jest zwodzicielem i antychrystem.'S IA to jest miłość, abyśmy postępowali według Jego przykazań; to jest przykazanie - jak słyszeliście od początku - abyśmy zgodnie z nim postępowali.R !A teraz proszę cię, pani - nie jak piszący ci nowe przykazanie, ale to, które mieliśmy od początku - abyśmy się wzajemnie kochali.Q #Bardzo mnie ucieszyło, że wśród twoich dzieci odkryłem postępujące w prawdzie, zgodnie z przykazaniem, które otrzymaliśmy od Ojca.P yBędzie z nami łaska, miłosierdzie, pokój od Boga Ojca i od Jezusa Chrystusa, Syna Ojca - w prawdzie i w miłości.\O 3ze względu na prawdę, która trwa w nas i będzie z nami aż do [nastania] Wieku. N Starszy do wybranej pani i do jej dzieci, które kocham w prawdzie ja i nie tylko ja, ale i wszyscy, którzy już poznali prawdę,-MUDzieci, wystrzegajcie się bożków.IL Wiemy zaś, że Syn Boży przyszedł i dał nam rozum, abyśmy poznawali Prawdziwego - i jesteśmy w Prawdziwym, w Jego Synu Jezusie Chrystusie. Ten jest prawdziwym Bogiem i życiem wiecznym.LKWiemy, że jesteśmy z Boga, a cały świat leży w [mocy] złego.J{Wiemy, że nikt, kto został zrodzony z Boga, nie grzeszy, lecz [Bóg] strzeże zrodzonego z Boga i zły go nie dotyka.RIWszelka niesprawiedliwość jest grzechem i jest grzech nie na śmierć.eHCJeśli ktoś zobaczy, że jego brat grzeszy grzechem nie na śmierć, będzie się modlił i [Bóg] da mu życie, to jest tym, którzy grzeszą nie na śmierć. Jest grzech na śmierć; nie o takim mówię, aby prosić.GA skoro wiemy, że nas słucha, gdy o coś prosimy, wiemy, że mamy od Niego [odpowiedź] na prośby, które zanieśliśmy.FA to jest ta ufna odwaga, którą mamy względem Niego, że kiedykolwiek prosimy o coś zgodnie z Jego wolą, słucha nas.yEk To napisałem wam, którzy wierzycie w imię Syna Bożego, abyście się dowiedzieli, że macie żywot wieczny.RD Kto ma Syna, ma to życie; kto nie ma Syna Bożego - nie ma tego życia.fCE A takie jest to świadectwo, że Bóg dał nam życie wieczne, a to życie jest w Jego Synu.2B] Kto wierzy w Syna Bożego, ma świadectwo w sobie. Kto nie wierzy w Boga, zrobił z Niego kłamcę, gdyż nie uwierzył świadectwu, które Bóg złożył o swoim Synu. A9 Skoro przyjmujemy świadectwo ludzi, to świadectwo Boga jest większe, gdyż jest to świadectwo Boga, [jako] że złożył świadectwo o swoim Synu.2@_Duch, woda i krew, a ci trzej są zgodni.;?qTrzej bowiem [nieustannie] składają świadectwo:?>wOn jest tym, który przyszedł przez wodę i krew - Jezus Chrystus; nie w wodzie tylko, ale w wodzie i we krwi, a Duch jest tym, który składa świadectwo, gdyż Duch jest prawdą.p=YKim zaś jest ten, który zwycięża świat, jeśli nie tym, który wierzy, że Jezus jest Synem Boga?<+Gdyż wszystko, co zostało zrodzone z Boga, [nieustannie] zwycięża świat, a to jest zwycięstwo, które zwyciężyło świat - nasza wiara.v;eTo bowiem jest miłość Boga, że się przestrzega Jego przykazań, a Jego przykazania nie są uciążliwe.d:APo tym poznajemy, że kochamy dzieci Boga, gdy kochamy Boga i spełniamy Jego przykazania.19 ]Każdy, kto wierzy, iż Jezus jest Chrystusem, został zrodzony z Boga, a każdy, kto kocha Tego, który zrodził, kocha też tego, który został przez Niego zrodzony.^85A to przykazanie mamy od Niego, aby ten, kto kocha Boga, kochał też swojego brata._77Jeśliby ktoś powiedział: Kocham Boga, a nienawidziłby swojego brata - jest kłamcą; gdyż kto nie kocha swojego brata, którego zobaczył i widzi, nie jest w stanie kochać Boga, którego nigdy nie zobaczył.=6uMy kochamy, ponieważ On sam pierwszy nas pokochał.T5!W miłości nie ma strachu, ale doskonała miłość usuwa strach, strach bowiem łączy się z karą kto zaś się boi, nie został [jeszcze], jeśli chodzi o miłość, doprowadzony do doskonałości.44aW tym miłość pośród nas została doprowadzona do doskonałości po to, byśmy mieli śmiałość w dniu sądu, gdyż jak On jest, tak i my jesteśmy na tym świecie.33I my poznaliśmy i uwierzyliśmy miłości, którą Bóg ma względem nas. Bóg jest miłością i kto trwa w miłości, trwa w Bogu, a Bóg w nim.V2%Ktokolwiek przyzna, że Jezus jest Synem Boga, w tym trwa Bóg, a on w Bogu.e1CA my zobaczyliśmy i [teraz] świadczymy, że Ojciec posłał Syna jako Zbawiciela świata.]03 Po tym poznajemy, że trwamy w Nim, a On w nas, że udzielił nam ze swojego Ducha./5 Boga nikt nigdy nie widział; jeśli [jednak] kochamy się nawzajem, Bóg trwa w nas i Jego miłość w nas została doprowadzona do doskonałości.X.) Ukochani, skoro Bóg nas tak ukochał, i my winniśmy kochać siebie nawzajem.-/ W tym jest miłość, nie że my pokochaliśmy Boga, lecz że On ukochał nas i posłał swoje Syna jako ofiarę przebłagalną za nasze grzechy.,# W tym uwidoczniła się miłość Boga do nas, że Bóg posłał na świat swojego jedynego Syna, abyśmy przez Niego mogli zyskać życie.B+Kto nie kocha, nie zna Boga, gdyż Bóg jest miłością.*{Ukochani, kochajmy się nawzajem, gdyż miłość jest z Boga, i każdy, kto kocha, został zrodzony z Boga i zna Boga.)My jesteśmy z Boga; kto zna Boga, słucha nas, kto nie jest z Boga, nie słucha nas. Po tym poznajemy Ducha Prawdy i ducha błędu.](3Oni są ze świata; dlatego mówią, jak [ludzie] ze świata, a świat ich słucha.'1Wy z Boga jesteście, dzieci, i odnieśliście nad nimi zwycięstwo, gdyż Ten, który jest w was, większy jest niż ten, który jest w świecie.?&wa wszelki duch, który tego o Jezusie nie przyznaje, nie jest z Boga. Jest to natomiast [duch] antychrysta, o którym usłyszeliście, że przychodzi, i teraz już jest na świecie. %Po tym poznawajcie Ducha Bożego: Wszelki duch, który przyznaje, że Jezus jest Chrystusem, który przyszedł w ciele, jest z Boga$ )Ukochani, przestańcie wierzyć każdemu duchowi, ale badajcie duchy, czy są z Boga, gdyż wielu fałszywych proroków wyszło na ten świat. #A kto przestrzega Jego przykazań, trwa w Nim, a On w nim; to natomiast, że On trwa w nas, poznajemy po Duchu, którego nam dał. "9A to jest Jego przykazanie, abyśmy uwierzyli w imię Jego Syna, Jezusa Chrystusa, i wzajemnie się kochali - zgodnie z przykazaniem, które nam dał.w!gi otrzymujemy od Niego to, o co prosimy, gdyż zachowujemy Jego przykazania i czynimy to, co dla Niego miłe.Q Ukochani, jeśli serce nas nie oskarża, mamy śmiałość przed BogiemkOto jest, jeśli oskarża nas nasze serce, że Bóg jest większy niż nasze serce i wie wszystko.V%A po tym poznamy, że jesteśmy z prawdy i przekonamy przed Nim nasze serce,KDzieci, kochajmy nie słowem ani językiem, ale czynem i prawdą.!;Jeśli ktoś posiada dobra tego świata, a widzi swojego brata w potrzebie i zamyka przed nim swoje wnętrze, jak może w nim mieszkać miłość Boga?wPo tym rozpoznaliśmy miłość, że On położył za nas swoją duszę; i my powinniśmy położyć duszę za braci.%CKażdy, kto nienawidzi swojego brata, jest zabójcą, a jesteście świadomi, że żaden zabójca nie ma w sobie życia wiecznego, które by w nim trwało.My sobie uświadamiamy, że przeszliśmy ze śmierci do życia, ponieważ kochamy braci; ten, kto nie kocha, trwa w śmierci.@{ Nie dziwcie się, bracia, jeśli was świat nienawidzi.8i nie tak jak Kain, który był od złego i brutalnie zamordował swojego brata. A dlaczego go zamordował? Dlatego, że jego czyny były złe, a czyny jego brata sprawiedliwe.{o Gdyż takie jest to przesłanie, które słyszeliście od początku, że mamy się darzyć wzajemną miłością;'G Po tym rozpoznaje się dzieci Boga i dzieci diabła. Każdy, kto nie czyni sprawiedliwości, nie jest z Boga, jak również ten, kto nie kocha swojego brata.(I Każdy, kto został zrodzony przez Boga, nie czyni grzechu, gdyż trwa w nim nasienie Boże, i nie jest w stanie grzeszyć, gdyż został zrodzony przez Boga.Kto czyni grzech, jest z diabła, gdyż diabeł od początku grzeszy. Po to pojawił się Syn Boży - aby zniszczyć dzieła diabła.ykDzieci, niech was nikt nie zwodzi; kto czyni sprawiedliwość, jest sprawiedliwy, tak jak On jest sprawiedliwy.gGKażdy, kto w Nim trwa, nie grzeszy; każdy, kto grzeszy, nie widział Go ani Go nie poznał.U#A wiecie, że On się pojawił, aby wziąć grzechy i w Nim grzechu nie ma.MKażdy kto czyni grzech, czyni bezprawie, a grzech jest bezprawiem.W'A każdy, kto ma w Nim tę nadzieję, oczyszcza się, tak jak On jest czysty.< qUkochani, teraz jesteśmy dziećmi Boga, a jeszcze się nie okazało, czym będziemy. Wiemy, że gdy się okaże, będziemy podobni do Niego, gdyż zobaczymy Go takim, jaki jest.'  IPatrzcie, jak wielką miłość dał nam Ojciec, abyśmy byli nazwani dziećmi Bożymi - i [nimi] jesteśmy. Świat dlatego nas nie zna, że Jego nie poznał. Jeśli przekonaliście się, że jest sprawiedliwy, wiedzcie też, że każdy, kto czyni sprawiedliwość, został zrodzony z Niego. A teraz, dzieci, trwajcie w Nim, abyśmy, gdy się ukaże, mieli śmiałość i przy Jego przyjściu nie zostali przez Niego zawstydzeni. Jeśli zaś chodzi o was, to namaszczenie, które otrzymaliście od Niego, pozostaje w was i nie ma potrzeby, aby was ktoś uczył; ale jak Jego namaszczenie uczy was o wszystkim i jest prawdziwe, a nie jest kłamstwem, i jak was pouczyło - tak w nim trwajc>wTo wam napisałem na temat tych, którzy was zwodzą.LA taka jest obietnica, którą sam nam złożył - życie wieczne.2]Co do was, niech w was pozostaje to, co słyszeliście od początku. Jeżeli pozostanie w was to, co słyszeliście od początku, to i wy pozostaniecie w Synu i w Ojcu.Y+Każdy, kto odrzuca Syna, nie ma i Ojca; kto przyznaje się do Syna, ma i Ojca.  Kto jest kłamcą, jeśli nie ten, który przeczy, że Jezus jest Chrystusem? Ten jest antychrystem, kto przeczy Ojcu i Synowi.q[Nie napisałem wam, że nie znacie prawdy, ale że ją znacie i że żadne kłamstwo nie jest z prawdy.OA wy macie namaszczenie od Świętego i wszyscy jesteście świadomi.Wyszli spośród nas, ale nie byli z nas; gdyby bowiem byli z nas, pozostaliby z nami - aby stało się jasne, że nie wszyscy są z nas.B}Dzieci, jest ostatnia godzina i - zgodnie z tym, jak słyszeliście, że antychryst przychodzi - pojawiło się i teraz wielu antychrystów. Stąd poznajemy, że jest ostatnia godzina.lQA świat przemija wraz ze swoją pożądliwością; kto zaś pełni wolę Boga, ten trwa na wieki.~Bo wszystko, co jest w świecie: pożądliwość ciała, pożądliwość oczu oraz pycha życia, nie jest z Ojca, lecz jest ze świata.p}YNie kochajcie świata ani tego, co w świecie. Jeśli ktoś kocha świat, nie ma w nim miłości Ojca.k|ONapisałem wam, dzieci, że poznaliście Ojca. Napisałem wam, ojcowie, że poznaliście Tego, który jest od początku. Napisałem wam, młodzi, że jesteście mocni i mieszka w was Słowo Boże - i zwyciężyliście złego.{} Piszę wam, ojcowie, że poznaliście Tego, który jest od początku. Piszę wam, młodzi, że zwyciężyliście złego.]z3 Piszę wam, dzieci, że ze względu na Jego imię odpuszczone zostały wam grzechy.y5 Kto zaś nienawidzi swojego brata, jest w ciemności i postępuje w ciemności, i nie pojął, dokąd idzie, gdyż ciemność zaślepiła jego oczy.lxQ Kto kocha swojego brata, ten mieszka w Świetle i nie ma w nim nic, o co można by się potknąć._w7 Kto mówi, że jest w Świetle, a nienawidzi swojego brata, dotąd jest w ciemności.vA jednak piszę wam nowe przykazanie, które jest prawdziwe w Nim i w was, gdyż ciemność przemija, a świeci już prawdziwe Światło.+uOUkochani, nie piszę wam nowego przykazania, lecz przykazanie dawne, które mieliście od początku; tym dawnym przykazaniem jest Słowo, które usłyszeliście.[t/Kto mówi, że w Nim mieszka, powinien sam tak postępować, jak On postępował.'sGKto jednak zachowuje Jego Słowo, w tym prawdziwie Boża miłość jest doprowadzona do doskonałości - dzięki temu przekonujemy się, że w Nim jesteśmy.qr[Kto mówi: Poznałem Go, a Jego przykazań nie zachowuje, ten jest kłamcą jest i nie ma w nim prawdy.]q3A przez to upewniamy się, że Go poznaliśmy, jeśli zachowujemy Jego przykazania.upcOn jest ofiarą przebłagalną za nasze grzechy; a nie tylko za nasze, lecz i za [grzechy] całego świata.o /Dzieci moje, to wam piszę, abyście nie popełniali grzechu. A jeśliby ktoś zgrzeszył, mamy Opiekuna u Ojca, Jezusa Chrystusa sprawiedliwego.sn a Gdybyśmy powiedzieli, że nie ciąży na nas grzech - robimy z Niego kłamcę i nie ma w nas Jego Słowa.m 9 Jeśli przyznajemy się do naszych grzechów, [On] jest wierny i sprawiedliwy i odpuści nam grzechy, i oczyści nas od wszelkiej niesprawiedliwości.dl CGdybyśmy powiedzieli, że nie mamy grzechu - zwodzimy samych siebie i prawdy w nas nie ma.8k kJeśli zaś żyjemy w Świetle, tak jak On sam jest w Świetle, mamy związek ze sobą nawzajem, a krew Jezusa, Jego Syna, [nieprzerwanie] oczyszcza nas od wszelkiego grzechu.}j uGdybyśmy powiedzieli, że mamy z Nim związek, a [nadal] żylibyśmy w ciemności - kłamiemy i nie czynimy prawdy.i /A to przesłanie, które usłyszeliśmy od Niego i które wam ogłaszamy, jest takie: że Bóg jest Światłem i nie ma w Nim żadnej ciemności.7h kMy to piszemy, aby nasza radość była pełna.Hg  co [zatem] zobaczyliśmy i o czym usłyszeliśmy, to i wam ogłaszamy, abyście i wy pozostawali we wspólnym związku z nami. A nasz związek jest z Ojcem i z Jego Synem, Jezusem Chrystusem.f -a życie zostało objawione, i zobaczyliśmy, i świadczymy, i ogłaszamy wam to życie wieczne, które było u Ojca, a nam zostało objawione -&e ICo było od początku, o czym usłyszeliśmy, co naszymi oczami zobaczyliśmy, co oglądaliśmy i czego nasze ręce dotknęły w związku ze Słowem życia --d!Wzrastajcie natomiast w łasce i w poznaniu naszego Pana i Zbawiciela, Jezusa Chrystusa. Jemu chwała i teraz i do dnia wieczności. Amen.!c;Wy zatem, ukochani, wiedząc o tym wcześniej, strzeżcie się, abyście błędem nieprawych nie zostali zwiedzeni i nie wypadli z własnej stałości.cb?jak i we wszystkich listach, gdzie się o tym wypowiada - są w nich pewne rzeczy trudne do zrozumienia, które - podobnie jak i inne pisma - ludzie niewykształceni i chwiejni przekręcają na swoją własną zgubę. a A cierpliwość naszego Pana uważajcie za zbawienie, jak też ukochany nasz brat Paweł w danej mu mądrości do was napisał,` Dlatego, ukochani, oczekując tego postarajcie się, abyście byli znalezieni przez Niego w pokoju, niesplamieni i nienaganni.}_s Oczekujemy zaś - według obietnicy - nowych niebios i nowej ziemi, w których prawdziwie mieszka sprawiedliwość.^7 [wy] oczekujący i ponaglający przyjście dnia Bożego, przez który niebiosa palone zostaną zniszczone, a podstawy [świata] rozpalone stopnieją?] Skoro to wszystko tak ma być zniszczone, jakimi wy powinniście być w świętym postępowaniu na co dzień oraz w pobożnych [czynach],D\ A dzień Pana nadejdzie jak złodziej; wtedy niebiosa z trzaskiem przeminą, podstawy [świata] zaś, palone, zostaną rozwiązane, a ziemia i dzieła [ludzkie] na niej będą odszukane.T[! Pan nie zwleka z [dotrzymaniem] obietnicy, jak niektórzy uważają, że zwleka, lecz okazuje cierpliwość względem was, bo nie chce niektórych zgubić, lecz chce, aby wszyscy doszli do opamiętania. ZNiech to jedno, ukochani, nie uchodzi waszej uwagi, że u Pana jeden dzień jest jak tysiąc lat, a tysiąc lat jak jeden dzień.!Y;a teraźniejsze niebiosa oraz ziemia za sprawą tego samego Słowa odłożone są [i] zachowane dla ognia na dzień sądu i zagłady bezbożnych ludzi.4Xcprzez nie ówczesny zalany wodą, zginął,W%Nie zauważają bowiem, sami tego pragnąc, że od dawna były niebiosa oraz ziemia, która z wody i przez wodę zaistniała na Słowo Boga;Vi mówiący: Gdzie jest obiecane przez Niego przyjście? Odkąd bowiem zasnęli ojcowie, wszystko tak trwa, jak od początku stworzenia. U Przede wszystkim to wiecie, że w dniach ostatecznych przyjdą szydercy z drwinami, podążający za swoimi własnymi żądzamiTby przypomnieć słowa przepowiedziane przez świętych proroków oraz przykazanie Pana i Zbawiciela, [podane przez] waszych apostołów.S %Ten list, ukochani, jest już drugim listem, który do was piszę; w nich przez przypominanie pobudzam waszą wypróbowaną słońcem myśl,R1Spełniło się na nich treść prawdziwego przysłowia: Pies wraca do swoich wymiocin, oraz: Świnia po umyciu się - do tarzania się w błocie.Q/Lepiej bowiem byłoby dla nich nie poznać drogi sprawiedliwości, niż poznawszy ją, odwrócić się od przekazanego im świętego przykazania.gPGJeśli bowiem uciekłszy od nieczystości świata w [prawdziwym] poznaniu naszego Pana i Zbawiciela Jezusa Chrystusa znów w nie uwikłani zostali podporządkowani, to ich stan ostateczny stał się gorszy od pierwotnego.Oobiecując im wolność, sami są niewolnikami zepsucia; czemu bowiem ktoś został poddany, tego stał się niewolnikiem.1N[W przesadach pustosłowia bowiem wydając dźwięki, nęcą w żądzach ciała rozwiązłości tych, którzy ledwie uszli [ludziom] na co dzień żyjącym w błędzie,sM_Ci są źródłami bez wody i chmurami gnanymi przez huragan, dla nich zachowany został mrok ciemności.Lzostał jednak skarcony za własne przestępstwa; nieme, juczne bydlę, przemówiwszy ludzkim głosem, zapobiegło szaleństwu proroka.K Opuszczając prostą drogę, zbłądzili i poszli drogą Balaama, syna Bosora, który pokochał zapłatę niesprawiedliwości,J/oczy mając pełne cudzołożnic i nienasyconego grzechu, nęcąc niespokojne dusze, mając serce wyćwiczone w chciwości, dzieci przekleństwa.2I] karząc się zapłatą niesprawiedliwości, za rozkosz uważając rozpustę za dnia, pławiąc się - jako zakały i plugawcy - w oszustwach ich współucztują z wami,&HE Ci natomiast jak nierozumne zwierzęta, urodzone z natury na schwytanie i zabicie, bluźnią temu, czego nie znają, w zagładzie ich też zostaną zgubioneGw podczas gdy aniołowie przewyższając ich siłą i mocą, nie wnoszą przeciw nim uwłaczającego sądu sprzed Pana. F9 szczególnie zaś tych, którzy w żądzy zepsucia idą za ciałem i pogardzają autorytetem. Zuchwali, samowolni, nie drżą, gdy bluźnią chwałom,|Eq [skoro tak], to umie Pan wyrywać pobożnych z próby, bezbożnych zaś zachowywać poskromionych na dzień sądu, D gdyż widokiem i wieścią sprawiedliwy ten mieszkając wśród nich [swoją] sprawiedliwą duszę trapił bezprawnymi czynami -xCilecz uratował sprawiedliwego Lota, udręczonego przez codzienne zachowanie się nieprawych w rozwiązłości,B%również miasta Sodomę i Gomorę obróciwszy w proch przez zagładę potępił, postawiwszy za przykład tego, co ma spotkać bezbożnych,A1nie oszczędził też starożytnego świata, choć Noego, herolda sprawiedliwości jako ósmego ocalił, gdy zesłał potop na świat bezbożnych;@-Skoro bowiem Bóg nie oszczędził aniołów, gdy zgrzeszyli, lecz rzuciwszy w więzach w gęste mroki Tartaru, wydał jako zachowanych na sąd; ?Z chciwości będą was oszukiwać fałszywymi słowami; ci, których wyrok od dawna nie jest bezczynny, a ich zguba nie drzemie.r>]a wielu pójdzie za ich rozwiązłością - i przez nich droga prawdy będzie obrzucana bluźnierstwami; = Pojawili się jednak w ludzie również fałszywi prorocy, jak i między wami będą fałszywi nauczyciele, którzy wprowadzać będą po kryjomu zgubne herezje i zapierać się Władcy, który ich wykupił. Sprowadzają oni na samych siebie rychłą zgubę -< gdyż proroctwo nie było nigdy przyniesione z woli człowieka, lecz wypowiedzieli [je] ludzie od Boga, niesieni przez Ducha Świętego.h; KPrzede wszystkim wiedzcie to, że żadne proroctwo Pisma nie pochodzi z własnego wyjaśnienia;]: 5Mamy też jeszcze mocniejsze, prorockie słowo; [i] dobrze czynicie, jeśli trzymacie się go jak lampy świecącej w ciemnym miejscu, dopóki nie zaświta dzień i gwiazda poranna nie wzejdzie w waszych sercach.k9 QTen właśnie głos pochodzący z nieba my usłyszeliśmy, będąc wraz z Nim na świętej górze.28 _Wziął bowiem od Boga Ojca cześć i chwałę, gdy taki głos doszedł Go od Majestatu chwały: Ten jest moim Synem, moim ukochanym, w którym Ja znalazłem upodobanie.J7 Gdyż oznajmiliśmy wam moc i przybycie naszego Pana Jezusa Chrystusa nie jako ci, którzy za poszli wymyślnymi baśniami, ale jako ci, którzy stali się naocznymi świadkami Jego wielkości.j6 ODołożę zaś też starań, abyście po moim odejściu stale sobie o tych sprawach przypominali.y5 mświadomy, że zwinięcie mojego namiotu jest rychłe, jak mi to i nasz Pan Jezus Chrystus wyraźnie zaznaczył.d4 C Za słuszne zaś uważam, dopóki jestem w tym namiocie, pobudzać was przez przypominanie,3   Dlatego zamierzam wam wciąż przypominać te sprawy, chociaż zostaliście uświadomieni i utwierdzeni w posiadanej prawdzie.2   gdyż w ten sposób będziecie wam obficie dostarczony dostęp do wiecznego Królestwa naszego Pana i Zbawcy Jezusa Chrystusa.1 ! Dlatego, bracia, tym bardziej postarajcie się uczynić swoje powołanie i wybranie pewnym; te bowiem czyniąc, nigdy się nie potkniecie,t0 c Bo komu ich brak, ten jest ślepy, krótkowzroczny - zapomniał o oczyszczeniu od dawnych swoich grzechów../ WGdy te bowiem będą u was obecne i pomnażające się, to nie dopuszczą, abyście byli bezczynni i bezowocni w [prawdziwym] poznaniu naszego Pana Jezusa Chrystusa.@. }pobożności zaś braterstwa, braterstwu zaś miłości.b- ?poznaniu zaś opanowania, opanowaniu zaś wytrwałości, wytrwałości zaś pobożności,v, gI właśnie dlatego, przykładając wszelkie staranie, dostarczcie waszej wierze cnoty, cnocie zaś poznania,Q+ przez które dane nam zostały drogocenne i największe obietnice, abyście przez nie stali się uczestnikami boskiej natury, jako ci, którzy uszli zepsucia, które w tym świecie [jest] w żądzach.6* gGdyż boska Jego moc obdarzyła nas wszystkim, czego trzeba do życia i pobożności, przez [prawdziwe] poznanie Tego, który nas powołał przez własną chwałę i cnotę,i) MŁaska wam i pokój niech się pomnożą w [prawdziwym] poznaniu Boga oraz Jezusa, naszego Pana./( [Szymon Piotr, sługa i apostoł Jezusa Chrystusa, do tych, którzy w sprawiedliwości naszego Boga i Zbawcy Jezusa Chrystusa otrzymali wiarę równie cenną jak nasza:r']Pozdrówcie się nawzajem pocałunkiem miłości. Pokój wam wszystkim, którzy jesteście w Chrystusie.I&  Pozdrawia was współwybrana w Babilonie, oraz Marek, mój syn."%= Przez Sylwana, wiernego wam, jak liczę, brata, napisałem nieco, zachęcając i potwierdzając, że to jest prawdziwa łaska Boża, w której trwajcie!!$= Jemu moc na wieki. Amen!,#Q A Bóg wszelkiej łaski, który was powołał do wiecznej swojej chwały w Chrystusie Jezusie, po krótkich cierpieniach sam odnowi, utwierdzi, umocni, ugruntuje.{"o Przeciwstawcie mu się, mocni w wierze, świadomi, że te same cierpienia są udziałem waszych braci w świecie.!Bądźcie trzeźwi, czuwajcie! Przeciwnik wasz, diabeł, chodzi wokoło jak lew ryczący, szukając kogo by pochłonąć.W 'wszelką swoją troskę przerzucając na Niego, gdyż On się o was troszczy.[/Upokorzcie się więc pod mocną rękę Boga, aby was w swoim czasie wywyższył,5cPodobnie młodsi, bądźcie ulegli prezbiterom; wszyscy zaś przepaszcie się chustą pokory względem siebie, gdyż Bóg się pysznym sprzeciwia, a pokornym daje łaskę.RA gdy się ukaże Arcypasterz, otrzymacie niewiędnący wieniec chwały.|qnie jako [ludzie], którzy sobie podporządkowują przydzielonych, lecz jako ci, którzy stają się wzorem stada."=Paście stado Boga, które jest między wami, doglądając go nie z przymusu, ale chętnie, po Bożemu, nie ze względu na brudny zysk, lecz z oddaniem, #Prezbiterów więc wśród was zachęcam jako współprezbiter, świadek cierpień Chrystusa oraz uczestnik mającej się objawić chwały:Dlatego też i ci, którzy cierpią według woli Bożej, niech wiernemu Stwórcy powierzają swoje dusze w czynieniu dobra.hIA skoro sprawiedliwy z ledwością jest zbawiony, to gdzie się pokaże bezbożny i grzesznik?&EGdyż czas, by rozpoczął się sąd od domu Bożego; skoro zaś najpierw od nas, to jaki [będzie] koniec tych, którzy są nieposłuszni ewangelii Bożej?yjeśli natomiast jako chrześcijanin, niech się przestanie wstydzić, niech raczej tym imieniem oddaje chwałę Bogu.veBo niech nikt z was już nie cierpi jako zabójca lub złodziej, lub złoczyńca, lub stróż cudzych spraw;Gdy was znieważają ze względu na imię Chrystusa, szczęśliwi jesteście, bo spoczywa na was Duch chwały i Duch Boga.C Ale w takiej mierze, w jakiej uczestniczycie w cierpieniach Chrystusa, [w takiej też] cieszcie się, abyście pełni niepomiernej radości mogli cieszyć się objawieniem Jego chwały.- Ukochani! Przestańcie się dziwić - jakby spotykało was coś niezwykłego - że was pali we wnętrzu; to się dzieje, by poddać was próbie.`9 Kto mówi, niech to będzie jak słowa Boga. Kto usługuje, niech czyni to w sile, której udziela Bóg, aby we wszystkim uwielbiony był Bóg przez Jezusa Chrystusa. Jego jest chwała i moc na wieki wieków. Amen.zm Każdy tak jak otrzymał dar łaski, niech drugim nim usługuje, jak dobrzy zarządcy różnorodnej łaski Boga.<s Okazujcie jedni drugim gościnność bez szemrania.}sPrzede wszystkim miejcie żarliwą miłość względem siebie nawzajem, gdyż miłość zakrywa mnóstwo grzechów.h ILecz przybliżył się koniec wszystkiego. Bądźcie zatem rozsądni i trzeźwi - dla modlitw. {Po to bowiem i umarłym była głoszona ewangelia, aby wprawdzie osądzeni po ludzku w ciele, żyli po Bożemu w duchu.T !Zdadzą oni sprawę Temu, który jest gotów sądzić żywych i umarłych.y kPrzy tym, bluźniąc, są zdziwieni, że wy razem z nimi nie śpieszycie do tego samego zalewu rozwiązłości.N Wystarczy bowiem miniony czas kierowania się pragnieniami pogan - [życia] w nieokiełznanych wybrykach, żądzach, pijackich orgiach, biesiadach, pijatykach i bałwochwalczych obrzydliwościach.gGaby pozostały czas życia w ciele przeżyć już nie dla ludzkich żądz, ale dla woli Boga. Ponieważ więc Chrystus cierpiał w ciele, i wy uzbrójcie się tą myślą, że kto cierpiał w ciele, zaprzestał grzechu,wktóry jest po prawicy Boga, jako Ten, który wstąpił do nieba, gdzie poddani Mu są aniołowie, władze oraz moce.Rtej [wody] odpowiednikiem jest chrzest, który i was teraz zbawia, a jest nie pozbyciem się brudu ciała, lecz skierowanym do Boga wezwaniem dobrego sumienia, przez zmartwychwstanie Jezusa Chrystusa,<qtym, które niegdyś były nieposłuszne, gdy Bóg cierpliwie czekał za dni Noego, kiedy budowano arkę, w której nieliczni, to jest osiem dusz, zostało ocalonych przez wodę;Bw którym też poszedł i ogłosił duchom w więzieniu -)KGdyż i Chrystus raz za grzechy cierpiał, sprawiedliwy za niesprawiedliwych, aby was przyprowadzić do Boga; zabity wprawdzie w ciele, lecz ożywiony w duchu,lQLepiej bowiem - jeśli taka jest wola Boża - cierpieć za czynienie dobra niż za czynienie zła.Pczyńcie to jednak z łagodnością i bojaźnią, mając dobre sumienie, aby w tym, w czym jesteście oczerniani, zawstydzeni byli ci, którzy znieważają wasze dobre codzienne życie w Chrystusie.0YNatomiast Pana, Chrystusa, poświęcajcie w waszych sercach, zawsze gotowi do obrony przed każdym, kto domaga się od was zdania sprawy z nadziei, która jest w was,~%Ale choćbyście i cierpieli dla sprawiedliwości, szczęśliwi jesteście. Groźbą ich zaś nie bądźcie przestraszeni ani zaniepokojeni.Z}- I kto wam wyrządzi coś złego, jeżeli będziecie gorliwymi rzecznikami dobra?| Gdyż oczy Pana zwrócone są na sprawiedliwych, a Jego uszy na ich prośbę, lecz oblicze Pańskie przeciw tym, którzy czynią zło.f{E niech odstąpi od zła i czyni dobro, niech [skutecznie] szuka pokoju i [niech] go dosięga.z  Bo kto chce kochać życie i oglądać dobre dni, ten niech powstrzyma język od złego i wargi, by nie powiedzieć podstępu; }}]||m{{Hzz3y3x~wvvFutt|ss+rqqpooo0nn[mm%ljkkCjii'hhgffTee$ddcbb0aap`__^^?]b\\:[[ZYY2X7WPVVUUTySSFRRQ2PPtPOOlNN M*LKKJJIDHH-G.FFkFEDDCCBqB/AX@@Q?>>A=<;;8:99g8876654433J2c2 1d00^/..(-,,+f*))S((M''o&%%9$$##"g!^ _gOsq;(~lKT;$J ; M a I 0h.Hg0G I powiedzieli mi: Trzeba ci znów prorokować o ludach, narodach, językach i wielu królach.//W Wziąłem zatem mały zwój z ręki anioła i zjadłem go, a był w moich ustach słodki jak miód; natomiast gdy go zjadłem, zrobiło mi się gorzko na żołądku.S. Poszedłem więc do anioła i powiedziałem mu, aby dał mi ten mały zwój. Wtedy on mi powiedział: Weź i zjedz go; będzie gorzki w twoim żołądku, ale w twoich ustach będzie słodki niby miód.(-I A głos, który usłyszałem z nieba, znowu odezwał się do mnie: Idź, weź rozwinięty zwój, który jest w ręce anioła stojącego na morzu i na lądzie.,1 ale w dniach głosu siódmego anioła, gdy będzie miał trąbić, dopełniona zostanie tajemnica Boża, jak to ogłosił swoim sługom, prorokom.L+ i poprzysiągł na Tego, który żyje na wieki wieków, który stworzył niebo oraz to, co w nim, ziemię oraz to, co na niej, i morze, oraz to, co w nim, że nie będzie już więcej zwlekania,s*_ Anioł zaś, którego widziałem stojącego na morzu i na ziemi, podniósł swoją prawą rękę ku niebuC) A gdy przemówiło siedem gromów, zamierzałem pisać; lecz usłyszałem głos z nieba mówiący: Zapieczętuj to [wszystko], co powiedziało owych siedem grzmotów, i nie spisuj tego.p(Y I zawołał głosem donośnym jak ryk lwa. A gdy zawołał, swoim głosem przemówiło siedem gromów.}'s a w swojej ręce miał rozwinięty mały zwój. I postawił swoją prawą nogę na morzu, pomyślną zaś na ziemi.:& o I zobaczyłem innego potężnego anioła zstępującego z nieba, odzianego w obłok. Nad swoją głową miał tęczę, jego twarz była jak słońce, jego nogi jak słupy ognia;% i nie opamiętały się ani w swoich morderstwach, ani w swoich czarach, ani w swoim nierządzie, ani w swoich kradzieżach.$# A pozostali ludzie, którzy nie zostali zabici przez te klęski, nie opamiętały się [i nie skończyły] z czynami swoich rąk, tak by już nie kłaniać się demonom oraz bożkom złotym, srebrnym, miedzianym i drewnianym, które nie są w stanie ani widzieć, ani# Gdyż władza koni jest w ich pyskach i w ich ogonach; bo ich ogony przypominały węże: miały głowy i nimi szkodziły. " Przez te trzy klęski, [to jest] przez ogień, dym i siarkę, wychodzących z ich pysków, została zabita trzecia część ludzi.h!I A tak widziałem w tym widzeniu te konie oraz tych, którzy na nich siedzieli: mieli pancerze ogniście czerwone, hiacyntowe i żółte; głowy koni były jak głowy lwów, a z ich pysków wychodziły ogień, dym i siarka.` 9 A liczba wojsk konnych wynosiła dwie miriady miriad - taką ich liczbę usłyszałem. I zostali zwolnieni czterej aniołowie, przygotowani na godzinę, dzień, miesiąc i rok, aby zabić trzecią część ludzi. jak mówił do szóstego anioła, który miał trąbę: Zwolnij czterech aniołów związanych nad wielką rzeką Eufrat. Zatrąbił szósty anioł. Wtedy usłyszałem głos jednego z czterech rogów złotego ołtarza [stojącego] przed Bogiem,\1 Jedno "biada" minęło; oto po tych [wydarzeniach] nadchodzą jeszcze dwa "biada".xi Miały nad sobą króla, anioła Abyssu; po hebrajsku nazywał się Abaddon, a po grecku miał imię Apollyon. Miały też ogony podobne do skorpionowych oraz żądła, a w ich ogonach władza szkodzenia ludziom przez pięć miesięcy.   Ponadto miały pancerze jakby pancerze żelazne, a odgłos ich skrzydeł jak odgłos rydwanów wielu koni pędzących do bitwy.c? Miały też włosy przypominające włosy kobiet, a ich zęby były niczym [zęby] lwów./W Z wyglądu szarańcze przypominały konie przygotowane do boju, a na głowach [miały] jakby wieńce przypominające złoto, a ich twarze przypominały twarze ludzi. W tych dniach ludzie będą szukali śmierci, ale jej nie znajdą, będą pragnęli umrzeć, lecz śmierć od nich ucieknie.:m I dano im [nakaz], aby nie zabijały ich, ale dręczyły przez pięć miesięcy; a ból [zadany] przez nie przypomina ból [wywołany] przez skorpiona, gdy użądli człowieka.+O Powiedziano im też, aby nie szkodziły trawie ziemi ani żadnej roślinie, ani żadnemu drzewu, a jedynie ludziom, którzy nie mają na czołach pieczęci Boga.uc Z dymu wyszły na ziemię szarańcze i dano im władzę, władzę, z jakiej korzystają ziemskie skorpiony.%C i otworzyła gardziel Abysu. Wówczas z gardzieli wydobył się dym niczym dym z ogromnego pieca i od dymu z gardzieli zaćmiły się słońce i powietrze.  I zatrąbił piąty anioł. Wtedy zobaczyłem gwiazdę, która spadła z nieba na ziemię; dano jej klucz od gardzieli AbysuhI I spojrzałem i usłyszałem jednego orła lecącego środkiem nieba, wołającego donośnym głosem: Biada, biada, biada mieszkańcom ziemi z powodu pozostałych głosów trąby trzech aniołów, którzy mają zatrąbić. Zatrąbił też czwarty anioł. Wtedy została uderzona trzecia część słońca, trzecia część księżyca i trzecia część gwiazd, tak by trzecia ich część uległa zaćmieniu i dzień nie trwał przez trzecią swą część - podobnie i noc. Imię gwiazdy brzmi Piołun; jedna trzecia wód zamieniła się też w piołun i ponieważ zgorzkniały, wielu ludzi od wód pomarło.& E Następnie zatrąbił trzeci anioł. Wtedy spadła z nieba wielka gwiazda płonąca niczym pochodnia; upadła na trzecią część rzek i na źródła wód.~ u wyginęła w morzu trzecia część stworzeń mających duszę, uległa też zniszczeniu trzecia część okrętów. Zatrąbił drugi anioł; wtedy jakby wielka góra ziejąca ogniem została rzucona w morze i jedna trzecia morza stała się krwią;W 'Zatrąbił pierwszy. Wtedy powstał grad i ogień zmieszane z krwią i zostały rzucone na ziemię; spłonęła trzecia część ziemi, spłonęła trzecia część drzew i spłonęła cała zielona trawa.X )A siedmiu aniołów mających siedem trąb przygotowało się, aby zatrąbić.3A anioł ujął kadzielnicę, napełnił ją ogniem z ołtarza i rzucił na ziemię. I nastąpiły grzmoty i ryki, błyskawice i trzęsienie ziemi.^5I wzniósł się dym kadzideł oraz modlitw świętych z ręki anioła przed Bogiem.X)Przyszedł też inny anioł i mając złotą kadzielnicę zajął miejsce przy ołtarzu. Dano mu wiele kadzidła, aby wraz z modlitwami wszystkich świętych złożył [je] na złotym ołtarzu przed tronem.\1I zobaczyłem siedmiu aniołów, którzy stali przed Bogiem. Dano im siedem trąb.] 5A gdy otworzył siódmą pieczęć, nastała w niebie cisza na około pół godziny.-gdyż Baranek, który jest pośród tronu, będzie ich pasł i prowadził ich do źródeł wód żywych; i otrze Bóg wszelką łzę z ich oczu.jMNie będą już głodni ani nie będą spragnieni, nie padnie na nich słońce ani żaden upał,1Dlatego są przed tronem Boga, dniami i nocami służą Mu w Jego świątyni, a Ten, który siedzi na tronie, będzie rozciągał nad nimi namiot.*MOdpowiedziałem mu: Panie mój, ty wiesz. A on do mnie: To są ci, którzy przychodzą z wielkiego ucisku i wyprali swoje szaty, i wybielili je we krwi Baranka.kO I odezwał się do mnie jeden ze starszych: Kim są ci ubrani w białe szaty i skąd przychodzą?~ mówiąc: Amen! Sława i chwała, mądrość i wdzięczność, cześć i moc, i potęga Bogu naszemu na wieki wieków. Amen.} A wszyscy aniołowie stanęli wokół tronu, starszych i czterech stworzeń, i upadli przed tronem na swe twarze, i pokłonili się Bogu,e|C I wołali donośnym głosem: Zbawienie w Bogu naszym, który siedzi na tronie, i w Baranku.{ Potem zobaczyłem, a oto przed tronem i przed Barankiem stał wielki tłum [ludzi]. Nikt ich nie zdołał policzyć. [Pochodzili] z każdego narodu, ze [wszystkich] plemion, ludów i języków. Stali odziani w białe szaty, z palmami w swoich rękach.z)z plemienia Zebulona dwanaście tysięcy, z plemienia Józefa dwanaście tysięcy, z plemienia Beniamina dwanaście tysięcy opieczętowanych.yz plemienia Symeona dwanaście tysięcy, z plemienia Lewiego dwanaście tysięcy, z plemienia Issachara dwanaście tysięcy,xz plemienia Asera dwanaście tysięcy, z plemienia Naftalego dwanaście tysięcy, z plemienia Manassesa dwanaście tysięcy,wz plemienia Judy dwanaście tysięcy opieczętowanych, z plemienia Rubena dwanaście tysięcy, z plemienia Gada dwanaście tysięcy, vI usłyszałem liczbę opieczętowanych - sto czterdzieści cztery tysiące opieczętowanych ze wszystkich plemion synów Izraela:uNie wyrządzajcie szkody ani ziemi, ani morzu, ani drzewom, dopóki nie opieczętujemy sług naszego Boga na ich czołach.gtGZobaczyłem też innego anioła jak wznosił się od wschodu słońca, a miał [przy sobie] pieczęć Boga żywego. Zawołał [on] donośnym głosem w stronę czterech aniołów, którym zezwolono szkodzić ziemi i morzu:?s yPotem zobaczyłem czterech aniołów stojących na czterech narożach ziemi, powstrzymujących cztery wiatry ziemi, aby nie wiał wiatr na ziemię ani na morze, ani na żadne drzewo.Lrgdyż nadszedł wielki dzień ich gniewu i kto zdoła się ostać? qi mówili do gór i skał: Padnijcie na nas i ukryjcie nas przed obliczem Tego, który siedzi na tronie, i przed gniewem Baranka,pA królowie ziemi i dygnitarze, wodzowie, zamożni i wpływowi, każdy niewolnik i wolny ukryli się w grotach i w górskich skałach,ooWi niebo zostało zwinięte niczym zwój zrolowany, a każdą górę i wyspę usunięto z ich miejsca.|nq I gwiazdy nieba spadły na ziemię, podobnie jak figowiec wstrząsany silnym wiatrem zrzuca swe niedojrzałe figi.9mk I zobaczyłem, gdy zdjął szóstą pieczęć, że nastąpiło wielkie trzęsienie ziemi i słońce stało się ciemne jak włosiennica, a cały księżyc stał się jak krew.Sl Każdej z nich dano białą szatę i powiedziano im, by jeszcze przez krótki czas odpoczywały, aż się zamknie liczba ich współsług i ich braci, którzy mają ponieść śmierć podobnie jak oni.+kO I zawołały donośnym głosem: Jak długo, Władco święty i prawdziwy, czy nie będziesz sądził mieszkańców ziemi i za naszą krew nie wymierzysz im kary?j/ A gdy otworzył piątą pieczęć, zobaczyłem poniżej ołtarza dusze zabitych z powodu Słowa Bożego i z powodu świadectwa, które składali.iwI zobaczyłem, a oto koń blado zielony, a ten, który na nim siedział, miał na imię Śmierć, a hades szedł za nim; i dano im władzę nad czwartą częścią ziemi, by zabijali mieczem i głodem, i zarazą, i przez dzikie zwierzęta ziemi.nhUA gdy otworzył czwartą pieczęć, usłyszałem głos czwartego stworzenia. Mówiło ono: Przyjdź!0gYI usłyszałem jakby głos, który pośród czterech stworzeń mówił: Choiniks pszenicy za denara i trzy choiniksy jęczmienia za denara; a oliwy i wina nie marnuj.CfA gdy otworzył trzecią pieczęć, usłyszałem, jak trzecie stworzenie mówiło: Przyjdź! I zobaczyłem, a oto koń kary, ten zaś, który na nim siedział, miał w swej ręce wagę.7egI wyszedł kolejny koń, jaskrawo czerwony, a temu, który na nim siedział, pozwolono odebrać ziemi pokój, tak aby ludzie wzajemnie się zabijali; i dano mu wielki miecz.cd?A gdy otworzył drugą pieczęć, usłyszałem, jak drugie stworzenie mówiło: Przyjdź!c1I zobaczyłem, a oto biały koń, a ten, który na nim siedział, miał łuk; dano mu też wieniec, i wyruszył jako zwycięzca, aby zwyciężać.#b AI zobaczyłem, jak Baranek otworzył pierwszą z siedmiu pieczęci i usłyszałem pierwsze z czterech stworzeń mówiące jakby głosem grzmotu: Przyjdź!Ua#A cztery stworzenia mówiły: Amen. Starsi zaś upadli i złożyli pokłon.c`? I słyszałem, jak wszelkie stworzenie w niebie, na ziemi, pod ziemią i na morzu - wszystko, co w nich jest, mówiło: Temu, który siedzi na tronie, i Barankowi, uznanie i cześć, i chwała, i moc na wieki wieków._ i mówili donośnym głosem: Godny jest Baranek zabity wziąć moc i bogactwo, i mądrość, i siłę, i cześć, i chwałę, i uznanie.$^A I zobaczyłem i usłyszałem głos wielu aniołów otaczających tron i stworzenia i starszych, a ich liczba wynosiła miriady miriad i tysiące tysięcy;a]; i uczyniłeś ich naszemu Bogu królestwem i kapłanami - i będą królować na ziemi.S\ I zaśpiewali nową pieśń tej treści: Godny jesteś wziąć zwój i zdjąć jego pieczęcie, gdyż byłeś zabity i swoją krwią kupiłeś Bogu [ludzi] z każdego plemienia, języka, ludu i narodu,M[a gdy wziął zwój, cztery stworzenia i dwudziestu czterech starszych upadło przed Barankiem, a każdy z nich miał cytrę i złotą czaszę pełną wonności, którymi są modlitwy świętych.[Z/Podszedł [On] i wziął [zwój] z prawej ręki Tego, który siedział na tronie,dYAI zobaczyłem Baranka jakby zabitego, stojącego między tronem i czterema stworzeniami oraz między starszymi. Miał On siedem rogów i siedmioro oczu, które są siedmioma duchami Boga rozesłanymi na całą ziemię.4XaWtedy jeden ze starszych zwrócił się do mnie: Przestań płakać! Oto zwyciężył Lew z plemienia Judy, korzeń Dawidowy, aby otworzyć zwój i siedem jego pieczęci.fWEI bardzo płakałem, że nie znalazł się nikt godny otworzyć zwój ani do niego zajrzeć.iVKI nikt w niebie ani na ziemi, ani pod ziemią nie mógł otworzyć zwoju ani do niego zajrzeć. UZobaczyłem też potężnego anioła ogłaszającego donośnym głosem: Kto jest godny otworzyć zwój i zerwać jego pieczęcie?T )I zobaczyłem w prawej ręce Tego, który siedział na tronie, zwój zapisany wewnątrz i na zewnątrz, opieczętowany siedmioma pieczęciami.#S? Godny jesteś, Panie i Boże nasz, przyjąć chwałę i cześć, i moc, ponieważ Ty stworzyłeś wszystko, dzięki Twej woli było i zostało stworzone.:Rm dwudziestu czterech starszych padało przed Tym, który siedzi na tronie, i oddawało pokłon żyjącemu na wieki wieków, i składało swoje wieńce przed tronem, ze słowami:Q A ilekroć stworzenia oddały chwałę i cześć, i dziękczynienie Temu, który siedzi na tronie i żyje na wieki wieków,P}Każde z czterech stworzeń miało po sześć skrzydeł, a wokół i wewnątrz pełne było oczu, i bez przerwy, dniami i nocami, powtarzało: Święty, święty, święty jest Pan, Bóg Wszechmogący, który był i który jest, i który nadchodzi.8OiPierwsze stworzenie przypominało lwa, drugie stworzenie przypominało wołu, trzecie stworzenie miało jakby ludzką twarz, a czwarte stworzenie przypominało orła w locie.:NmPrzed tronem też [znajdowało się] jakby szkliste morze przypominające kryształ; a w środku tronu i wokół tronu - cztery żywe stworzenia pełne oczu z przodu i z tyłu.M%Z tronu wychodziły błyskawice i głosy, i gromy; a przed tronem [płonęło] siedem ognistych pochodni; które są siedmioma duchami Boga.4LaDookoła tronu [stały] dwadzieścia cztery trony, a na tych tronach siedziało dwudziestu czterech starszych, ubranych w białe szaty, ze złotymi wieńcami na głowach.K+Siedzący przypominał wyglądem kamień jaspisu i karneolu, zaś wokół tronu [rozpościerała się] tęcza, podobna z wyglądu do szmaragdu.gJGNatychmiast znalazłem się w Duchu, a oto w niebie stał tron i na tronie [ktoś] siedział;SI !Potem zobaczyłem - oto w Niebie otwarte drzwi. I głos pierwszy, który usłyszałem, niby dźwięk rozmawiającej ze mną trąby, powiedział: Wstąp tutaj, a pokażę ci to, co musi stać się potem.?HyKto ma uszy, niech wysłucha, co Duch ogłasza zborom.GTemu, kto zwycięży, pozwolę zasiąść ze mną na moim tronie, jak i Ja zwyciężyłem i zasiadłem wraz z moim Ojcem na Jego tronie.F%Oto stanąłem u drzwi i pukam; jeśli ktoś usłyszy mój głos i otworzy drzwi, wstąpię do niego i będę z nim ucztował, a on ze mną.jEMJa tych, których kocham, poprawiam i wychowuję; obudź więc w sobie zapał i opamiętaj się.iDKradzę ci nabyć u mnie złoto w ogniu oczyszczone, abyś się wzbogacił, oraz białe szaty, abyś się ubrał i aby przestał razić wstyd twojej nagości, a także maść, byś nią posmarował swoje oczy - i przejrzał.(CIPonieważ mówisz: Jestem bogaty i wzbogaciłem się, i niczego nie potrzebuję, a nie wiesz, że ty jesteś nędzny i żałosny, i biedny, i ślepy, i goły,XB)Skoro jednak jesteś letni, niegorący i nie zimny, wypluję cię z moich ust.fAEWiem o twoich czynach, że nie jesteś ani zimny ani gorący. Obyś był zimny albo gorący!~@uA do anioła zboru w Laodycei napisz: Oto, co mówi Amen, Świadek wierny i prawdziwy, Początek Bożego stworzenia:??y Kto ma uszy, niech wysłucha, co Duch ogłasza zborom.{>o Tego, kto zwycięży, uczynię filarem w świątyni mojego Boga i już z niej nie wyjdzie, i wypiszę na nim imię mojego Boga, i nazwę miasta mojego Boga, nowego Jeruzalem, które zstępuje z nieba od mojego Boga, a także moje nowe imię.T=! Przyjdę wkrótce; trzymaj, co masz, aby nikt nie wziął twojego wieńca.<<q Ponieważ zachowałeś naukę o mojej wytrwałości, i Ja zachowam cię od godziny próby, która ma nadejść na cały zamieszkały świat, by doświadczyć mieszkańców ziemi.I;  Oto daję [ci] tych z synagogi szatana, którzy podają się za żydów, a nimi nie są, lecz kłamią. Oto sprawię, że przyjdą i padną u twoich stóp, i poznają, że Ja cię ukochałem.S:Wiem o twoich czynach - oto sprawiłem, że przed tobą otwarte drzwi, których nikt nie może zamknąć - że niewielką masz moc, jednak zachowałeś moje Słowo i nie zaparłeś się mojego imienia.D9A do anioła zboru w Filadelfii napisz: Oto, co mówi Święty, Prawdziwy, Ten, który ma klucz Dawida, Ten, który otwiera, a nikt nie zamknie, i Ten, który zamyka, a nikt nie otworzy.?8yKto ma uszy, niech wysłucha, co Duch ogłasza zborom.*7MTen, kto zwycięży, podobnie założy białe szaty i na pewno nie wymażę jego imienia ze zwoju życia, i wyznam jego imię przed moim Ojcem i Jego aniołami.6Lecz masz w Sardes kilka osób, które nie splamiły swoich szat. Ci będą chodzić ze Mną w bieli, dlatego że są godni.[5/Pamiętaj więc, w jaki sposób przyjąłeś i usłyszałeś, strzeż tego i opamiętaj się. Bo jeśli nie będziesz czujny, przyjdę jak złodziej i nawet się nie dowiesz, o której godzinie cię zaskoczę.4)Bądź czujny i wzmocnij to, co pozostało, a co miało umrzeć; nie stwierdziłem bowiem, aby twoje czyny były doskonałe przed moim Bogiem.C3 A do anioła zboru w Sardes napisz: Oto, co mówi Ten, który ma siedem duchów Bożych i siedem gwiazd: Wiem o twoich czynach; masz imię [głoszące], że żyjesz, ale jesteś umarły.?2yKto ma uszy, niech wysłucha, co Duch ogłasza zborom._17podobnie jak Ja otrzymałem [władzę] od mojego Ojca; dam mu też gwiazdę poranną.a0;i będzie nimi rządził żelazną laską - zostaną pokruszone jak gliniane naczynia -l/QTemu, kto zwycięży, oraz temu, kto zachowa aż do końca moje dzieła, dam władzę nad narodamiL.jednak dopóki nie przyjdę, pozostańcie przy tym, co posiadacie.O-Wam natomiast, pozostałym w Tiatyrze, wszystkim tym, którzy nie macie tej nauki, którzy - jak powiadają - nie poznaliście szatańskich głębin, mówię: Nie nakładam na was innego ciężaru;%,Ca jej dzieci zabiję śmiercią; i poznają wszystkie zbory, że Ja jestem tym, który bada nerki i serca - i oddam każdemu z was według waszych czynów.+!Oto rzucę ją na łoże boleści, a tych, którzy z nią cudzołożą, w wielki ucisk - jeśli się nie opamiętają w swoich uczynkach -^*5Dałem jej czas na opamiętanie, lecz nie chce się opamiętać w swoim nierządzie.N)Lecz mam przeciw tobie to, że pobłażasz tej kobiecie Jezabel, która się podaje za prorokinię i naucza, i zwodzi moje sługi, aby uprawiali nierząd i spożywali z ofiar składanych bóstwom.(Wiem o twoich czynach, o miłości, wierze, służbie i o twojej wytrwałości, i o twoich czynach ostatnich lepszych od początkowych.'A do anioła zboru w Tiatyrze napisz: Oto, co mówi Syn Boży, który ma oczy jak płomień ognia, a Jego stopy są podobne do mosiądzu.X&)Kto ma uszy, niech wysłucha, co Duch ogłasza zborom. Temu, kto zwycięży, dam nieco z ukrytej manny i dam mu biały kamyk, a na kamyku wypisane nowe imię, nieznane nikomu, poza tym, który je otrzymuje.w%gOpamiętaj się więc; bo jeśli nie, wkrótce przyjdę do ciebie i będę z nimi walczył mieczem moich ust.R$Tak i ty masz takich, którzy podobnie trzymają się nauki nikolaitów.c#?Lecz mam nieco przeciw tobie, [mianowicie] że masz tam zwolenników nauki Balaama, który nauczał Balaka, jak zastawiać sidła na synów izraelskich, by spożywali z ofiar składanych bóstwom i uprawiali nierząd.w"g Wiem, gdzie mieszkasz - tam, gdzie tron szatana - a jednak trzymasz się mego imienia i nie zaparłeś się swojej wiary we mnie, nawet w dniach, [gdy] Antypas, mój świadek, mój wierny, został zabity u was, tam, gdzie mieszka szatan.d!A A do anioła zboru w Pergamie napisz: Oto, co mówi Ten, który ma ostry obosieczny miecz.{ o Kto ma uszy, niech wysłucha, co Duch ogłasza zborom. Temu, kto zwycięży, druga śmierć nie wyrządzi szkody.yk Zupełnie się nie bój nadchodzących cierpień. Oto diabeł wtrąci niektórych z was do więzienia, abyście zostali poddani próbie, i przez dziesięć dni będziecie mieli ucisk. Bądź wierny aż do śmierci, a dam ci wieniec życia.0Y Wiem o twoim ucisku i ubóstwie - choć ty jesteś bogaty - i o bluźnierstwie ze strony tych, którzy podają się za żydów i nie są nimi, lecz synagogą szatana.oWA do anioła zboru w Smyrnie napisz: Oto, co mówi Pierwszy i Ostatni, który był umarły, a ożył.#?Kto ma uszy, niech wysłucha, co Duch ogłasza zborom. Temu, kto zwycięży, [jemu] właśnie pozwolę spożyć z drzewa życia, które jest w Raju Boga.~u[Na swoją obronę] masz jednak to, że czujesz wstręt do postępków nikolaitów, do których i Ja czuję wstręt.Y+Miej więc w pamięci, skąd spadłeś, opamiętaj się i wróć do [swoich] pierwszych czynów; bo jeśli nie - jeżeli się nie opamiętasz - to przyjdę do ciebie i ruszę twój świecznik z jego miejsca.QLecz mam przeciw tobie to, że porzuciłeś swoją pierwszą miłość.oWMasz też wytrwałość i zniosłeś [przeciwności] dla mojego imienia - i nie uległeś zmęczeniu.c?Wiem o twoich czynach, o trudzie i o twojej wytrwałości, i o tym, że nie możesz znieść złych, i że poddałeś próbie tych, którzy się podają za apostołów, a nimi nie są, i odkryłeś, że są kłamcami.0 [Do anioła zboru w Efezie napisz: Oto, co mówi Ten, który w swojej prawej ręce trzyma siedem gwiazd, który się przechadza pośród siedmiu złotych świeczników:L Co do tajemnicy siedmiu gwiazd, które widziałeś w mojej prawej ręce, i siedmiu złotych świeczników: siedem gwiazd to aniołowie siedmiu zborów, a siedem świeczników - to siedem zborów.U %Opisz więc to, co widziałeś, i to, co jest, i to, co ma się stać potem.e Ei żyjący. Byłem umarły, lecz oto żyję na wieki wieków i mam klucze śmierci i hadesu./ YGdy Go zobaczyłem, padłem do Jego stóp jak martwy. On natomiast położył na mnie swoją prawą rękę i powiedział: Nie bój się, Ja jestem Pierwszy i Ostatni,' IW swojej prawej dłoni trzymał siedem gwiazd, a z Jego ust wychodził ostry obosieczny miecz i Jego twarz jaśniała jak słońce, gdy świeci w swojej mocy. Jego stopy [były] podobne do roztopionego mosiądzu, jakby rozżarzonego w piecu, a Jego głos [był] jak szum wielu wód.o YJego głowa i włosy [były] lśniące jak biała wełna, jak śnieg, a Jego oczy jak płomień ognia; + a pomiędzy świecznikami kogoś podobnego do Syna Człowieczego, ubranego w szatę do stóp długą i przepasanego na piersiach złotym pasem.   I obróciłem się, aby widzieć głos, który mówił ze mną; i gdy się obróciłem, zobaczyłem siedem złotych świeczników,  5 To, co widzisz, zapisz na zwoju i wyślij do siedmiu zborów: do Efezu, do Smyrny, do Pergamonu, do Tiatyry, do Sardes, do Filadelfii i do Laodycei.x  k W dzień Pański znalazłem się w Duchu i usłyszałem za sobą potężny głos, jakby trąby, który mówił:>  w Ja, Jan, wasz brat i współuczestnik w ucisku, w Królestwie i w cierpliwym trwaniu w Jezusie, byłem na wyspie, zwanej Patmos, ze względu na Słowo Boże i świadectwo o Jezusie.o  YJa jestem Alfą i Omegą, mówi Pan, Bóg, który jest, który był i który nadchodzi, Wszechmogący. 7Oto nadchodzi wśród obłoków, i zobaczy Go każde oko, w tym ci, którzy Go przebili; i opłakiwać Go będą wszystkie plemiona ziemi. Tak! Amen. yi uczynił nas królestwem, kapłanami Boga, swojego Ojca - Jemu [niech będzie] chwała i moc na wieki wieków. Amen.E i od Jezusa Chrystusa, który jest świadkiem wiernym, pierworodnym z umarłych i władcą królów ziemi. Temu, który nas kocha, i który swoją krwią uwolnił nas od naszych grzechów,4 cJan do siedmiu zborów, które są w Azji: Łaska wam i pokój od Tego, który jest, który był i który nadchodzi, oraz od siedmiu duchów, które są przed Jego tronem, )Szczęśliwy ten, kto czyta, i ci, którzy słuchają słów proroctwa i trzymają się tego, co w nim jest napisane; czas bowiem jest bliski.a =który to, co zobaczył, poświadczył jako Słowo Boże i świadectwo Jezusa Chrystusa.? {Objawienie Jezusa Chrystusa, które dał mu Bóg, aby ukazać swoim sługom to, co wkrótce musi się stać, a [co] przez posłanie swego anioła zaznaczył [On] swemu słudze Janowi,7 ijedynemu Bogu, naszemu Zbawcy przez Jezusa Chrystusa, naszego Pana, niech będzie chwała, majestat, moc i władza przed wszystkimi wiekami, teraz i po wszystkie wieki. Amen.  A Temu, który ma moc ustrzec was od upadku i postawić nieskazitelnych, pełnych wielkiej radości przed obliczem swojej chwały,# Adrugich zbawiajcie wyrywając ich z ognia; dla innych miejcie miłosierdzie połączone z lękiem, mając odrazę nawet do tuniki splamionej przez ciało.;~ sI miejcie miłosierdzie dla tych, którzy wątpią,} !zachowajcie siebie samych w miłości Bożej, oczekując miłosierdzia Pana naszego Jezusa Chrystusa, które prowadzi do życia wiecznego.r| _Ale wy, ukochani, budujcie siebie samych w waszej najświętszej wierze, módlcie się w Duchu Świętym,L{ To są ci, którzy powodują rozłamy, zmysłowi, niemający Ducha.z 1że mawiali do was: W czasie ostatecznym pojawią się szydercy, którzy będą postępować według swoich własnych bezbożnych pożądliwości.y yWy zaś, ukochani, przypomnijcie sobie słowa uprzednio wypowiedziane przez apostołów naszego Pana Jezusa Chrystusa,Dx Są to ludzie narzekający, wciąż wynajdujący niedociągnięcia, chodzący według własnych żądz; a ich usta wypowiadają słowa przesadnie wzniosłe, dla zysku podziwiają oblicza.Tw #aby dokonać sądu nad każdym i skazać wszystkie dusze za wszelkie ich bezbożne czyny, których się dopuścili, i za wszelkie twarde słowa, które wypowiedzieli przeciwko Niemu bezbożni grzesznicy.sv aProrokował o nich siódmy po Adamie Henoch, w słowach: Oto przyszedł Pan z miriadami swoich świętych,u - dzikimi bałwanami morskimi, pieniącymi się własnym bezwstydem, zbłąkanymi gwiazdami, dla których na wieki zachowane są mroki ciemności.0t [ Oni to są niby skryte pod wodą skały na waszych agapach, w których bez obawy biorą udział, sami siebie pasąc, bez owoców, po dwakroć martwymi, wykorzenionymi,|s s Biada im, że poszli drogą Kaina i dla zapłaty pogrążyli się w oszustwie Balaama, i poginęli w buncie Korego. r  Ci natomiast znieważają to, czego nie poznali, a to, co instynktownie jak nierozumne zwierzęta pojmują, w tym ulegają zepsuciu.6q g Michał zaś, archanioł, gdy prowadził spór z diabłem o ciało Mojżesza, nie ośmielił się wypowiedzieć obraźliwego wyroku, lecz powiedział: Pan niech cię skarci!p 9Podobnie jednakże i ci snom oddani, z jednej strony plamią ciała, z drugiej zaś gardzą zwierzchnością oraz znieważają [uczestników] chwały.]o 5tak też Sodoma i Gomora oraz położone wokół nich miasta, w podobny im sposób pogrążone w nierządzie i wypuszczaniu się za innym ciałem, stanowią przykład słusznie ponoszących karę wiecznego ognia.0n [aniołów zaś, którzy nie zadbali o swój [pierwotny] urząd, lecz porzucili swe własne mieszkanie, zatrzymał w wiecznych pętach, w mroku, na wielki dzień sądu;1m ]Chcę wam zaś przypomnieć - wam, którzy wszystko poznaliście - że Pan najpierw wybawił lud z ziemi egipskiej, potem [jednak] wygubił tych, którzy nie uwierzyli;|l sWślizgnęli się bowiem pomiędzy was pewni ludzie, na których od dawna wypisany już został ten wyrok, bezbożni, którzy łaskę naszego Boga obracają w rozwiązłość i wypierają się naszego jedynego Władcy i Pana, Jezusa Chrystusa.Gk  Ukochani! Podejmując wszelkie staranie, aby pisać wam o naszym wspólnym zbawieniu, miałem potrzebę wezwać was do podjęcia poważnej walki o raz na zawsze przekazaną świętym wiarę.Gj  Miłosierdzie, pokój i miłość niech wam będą pomnożone.yi oJuda, sługa Jezusa Chrystusa, a brat Jakuba, ukochanym w Bogu Ojcu, zachowanym w Jezusie Chrystusie, powołanym:%h ESpodziewam się jednak szybko cię zobaczyć, wówczas ustami do ust pomówimy. Pokój tobie! Pozdrawiają cię przyjaciele. Pozdrów imiennie przyjaciół.Rg  Wiele miałem ci napisać, ale nie chcę ci pisać atramentem i trzciną.f ) O Demetriuszu wszyscy złożyli dobre świadectwo, nawet sama prawda. My również świadczymy, a wiesz, że nasze świadectwo jest prawdziwe. e  Ukochany, nie naśladuj tego, co złe, ale to, co dobre. Ten, kto czyni dobrze, jest z Boga; ten kto czyni źle, Boga nie oglądał.%d E Dlatego, jeśli przyjdę, przypomnę jego postępki, których się dopuszcza, obmawiając nas bez uzasadnienia szkodliwymi słowami, a niezadowolony i z nich, nie tylko sam nie przyjmuje przychylnie braci, ale także zabrania tym, którzy chcą to czynić, i wyrzuca ich z kościoła.c y Napisałem coś kościołowi, ale Diotrefes, który pragnie być wśród nich pierwszy, nie przyjmuje nas przychylnie.db CMy więc powinniśmy takich podejmować, abyśmy się stali współpracownikami w prawdzie. e~~$}}|>{{#ziyyxwwP== A jeden potężny anioł podniósł kamień, wielki jak młyński, i wrzucił do morza, mówiąc: W ten sposób, z rozmachem, zostanie rzucone wielkie miasto Babilon, i już wcale go nie znajdą.=Rozwesel się nad nim, niebo i święci, apostołowie i prorocy, gdyż Bóg rozstrzygnął na jego szkodę wasz pozew przeciw niemu.o<WRzucili proch na swoje głowy i krzyczeli z płaczem i żalem: Biada, biada, miasto wielkie, w którym - na jego cennym towarze - wzbogacili się wszyscy, którzy mają okręty na morzu! Bo w jednej godzinie zostało spustoszone!g;Gi patrząc na dym jego pożaru, zaczęli krzyczeć: Co jest podobne do tego wielkiego miasta?@:yże w jednej godzinie zostało spustoszone tak wielkie bogactwo! I każdy sternik oraz każdy żeglujący na miejscu, marynarze, i [wszyscy] ilu ich pracuje na morzu, stanęli z dala9mówiąc: Biada, biada, miasto wielkie, ubrane w bisior, purpurę i szkarłat, ozdobione złotem, drogim kamieniem i perłą,8Kupcy tych [towarów], ci, którzy wzbogacili się na nim, stanęli z dala, ze strachu przed jego męką, z płaczem i żalem7!I odszedł od ciebie dojrzały owoc pożądań twojej duszy, przepadło ci wszystko, co tłuste i lśniące - wcale już tego nie znajdą."6= ani cynamonu, korzeni, pachnideł, mirry, kadzidła, wina, oliwy, najlepszej mąki, pszenicy, bydła, owiec, koni, wozów, ani ciał, ani dusz ludzkich.|5q towaru ze złota, srebra, drogiego kamienia, pereł, bisioru, purpury, jedwabiu, szkarłatu, żadnego [towaru z] drzewa tujowego, żadnego przedmiotu z kości słoniowej, żadnego sprzętu z najdroższego drzewa, z miedzi, z żelaza, marmuru,[4/ A kupcy ziemi płaczą i boleją nad nim, bo już nikt nie kupuje od nich towaru,13[ Stojąc z dala, ze strachu przed jego męką, powiedzą: Biada, biada [ci], miasto wielkie, Babilonie, miasto potężne, gdyż w jednej godzinie przyszedł twój sąd.&2E I zapłaczą nad nim, i uderzą się w pierś królowie ziemi, którzy uprawiali z nim nierząd i rozkoszowali się przepychem, gdy ujrzą dym jego pożaru.1)Dlatego w jednym dniu nadejdą jego klęski, śmierć, ból oraz głód, i spłonie w ogniu; bo potężny jest Pan, Bóg, który go osądził.?0wIle się sam wychwalał i rozkoszował przepychem, tyle zadajcie mu udręki i bólu, gdyż mówi w swoim sercu: Siedzę jak królowa, nie jestem wdową, bólu na pewno nie zobaczę./%Oddajcie mu tak, jak on oddawał, i podwójcie odpłatę według jego uczynków - w kielichu, w którym mieszał, zmieszajcie mu podwójnie..gdyż jego grzechy nałożyły się [na siebie] aż [dosięgły] nieba i Bóg wspomniał na jego niesprawiedliwe [czyny].*-MI usłyszałem inny głos z nieba mówiący: Wyjdźcie z niego, mój ludu, abyście nie byli uczestnikami jego grzechów i abyście nie otrzymali z jego klęsk,3,_gdyż winem szaleństwa jego nierządu zostały upojone wszystkie narody, królowie ziemi uprawiali z nim nierząd, a kupcy ziemi wzbogacili się na mocy jego przepychu.w+gI zawołał potężnym głosem: Upadł, upadł Wielki Babilon i stał się siedzibą demonów i kryjówką wszelkiego ducha nieczystego, kryjówką wszelkiego ptactwa nieczystego, kryjówką wszelkiego zwierzęcia nieczystego i ohydnego,* 1Po tych [wydarzeniach] zobaczyłem innego anioła zstępującego z nieba, mającego wielką władzę - a od jego chwały rozjaśniła się ziemia.n)UA kobieta, którą zobaczyłeś, to wielkie miasto, mające władzę królewską nad królami ziemi.$(ABóg bowiem dał to w ich serca, aby wykonali Jego zamysł i wykonali jeden zamysł, i dali swoje królestwo zwierzęciu, aż się wypełnią słowa Boga.:'mA dziesięć rogów, które zobaczyłeś, i zwierzę - ci znienawidzą nierządnicę i sprawią, że będzie spustoszona i naga, i jej ciała będą jedli i spalą ją w ogniu.&Do mnie zaś mówi: Wody, które zobaczyłeś i nad którymi siedzi nierządnica, to są ludy i tłumy, narody i języki.*%MBędą oni walczyć z Barankiem, lecz Baranek ich zwycięży, gdyż jest Panem panów i Królem królów, a z Nim ci, którzy są powołani i wybrani, i wierni.J$  Ci są jednej myśli, a swoją moc i władzę dają zwierzęciu.Y#+ A dziesięć rogów, które zobaczyłeś, to jest dziesięciu królów, którzy królestwa jeszcze nie wzięli, lecz władza, którą obejmą jako królowie [obejmą] wraz ze zwierzęciem na jedną godzinę.q"[ Zwierzę zaś, które było i go nie ma, samo jest ósmym i jest z tych siedmiu - i idzie na zagładę.y!k pięciu upadło, jeden jest, inny jeszcze nie przyszedł, a gdy przyjdzie, krótko trzeba mu będzie pozostać.  Tu trzeba umysłu mającego mądrość. Siedem głów to siedem gór, na których siedzi kobieta, i siedmiu jest królów:!Zwierzę, które zobaczyłeś, było i go nie ma, i ma wyjść z Abyssu, aby pójść na zagładę; i zdziwią się mieszkańcy ziemi, których imiona nie są zapisane na zwoju życia od założenia świata, gdy zobaczą zwierzę, że było, nie ma go, lecz będzie.;oWtedy anioł powiedział do mnie: Dlaczego się zdziwiłeś? Ja ci wyjaśnię tajemnicę kobiety i zwierzęcia, które ją nosi i które ma siedem głów oraz dziesięć rogów. I zobaczyłem tę kobietę upitą krwią świętych i krwią świadków Jezusa. Gdy to zobaczyłem, wpadłem w wielkie zdumienie.veNa jej czole zaś wypisane było imię, tajemnica: Wielki Babilon, matka nierządnic i obrzydliwości ziemi.NA kobieta była odziana w purpurę i szkarłat, przyozdobiona złotem, drogocennymi kamieniami i perłami; w swojej ręce miała złoty kielich pełen obrzydliwości i nieczystości jej nierządu.;oI przeniósł mnie w duchu na pustkowie. I zobaczyłem kobietę siedzącą na szkarłatnym zwierzęciu, pełnym bluźnierczych imion, mającym siedem głów i dziesięć rogów.nUz którą królowie ziemi uprawiali nierząd i której winem nierządu upili się mieszkańcy ziemi.6 gI przyszedł jeden z siedmiu aniołów mających siedem czasz i tak się do mnie odezwał: Chodź, ukażę ci sąd nad wielką nierządnicą, która siedzi nad wielu wodami,7I spadł z nieba na ludzi wielki grad, jakby [o wadze] talentu; a ludzie bluźnili Bogu z powodu klęski gradu, gdyż była to bardzo wielka klęska.=uI wszelka wyspa uciekła i nie znaleziono już gór.PI stało się, że wielkie miasto rozpadło się na trzy części, a także miasta pogan runęły. I wspomniano przed Bogiem o wielkim Babilonie, aby mu dać kielich wina szaleństwa gniewu Bożego.2]I nastąpiły błyskawice, gromy i doszło do tak wielkiego trzęsienia ziemi, jakiego nie było, odkąd człowiek istnieje na ziemi - tak wielkie było to trzęsienie. A siódmy wylał swoją czaszę w powietrze; wówczas z przybytku, od tronu, wyszedł donośny głos, który głosił: Stało się!DI zgromadził ich w miejscu zwanym po hebrajsku Armagedon./Oto przychodzę jak złodziej; szczęśliwy ten, który czuwa i strzeże swoich szat, aby nie chodzić nago i aby nie widziano jego pohańbienia.=ssą to bowiem duchy demonów, które czynią znaki i które idą do królów całego zamieszkałego świata, aby ich zgromadzić do bitwy w ten wielki dzień Wszechmogącego Boga.   I zobaczyłem trzy duchy nieczyste niby żaby wychodzące z paszczy smoka i z paszczy zwierzęcia, i z ust fałszywego proroka;3 A szósty wylał swoją czaszę na wielką rzekę Eufrat; i wyschła jej woda, aby mogła być przygotowana droga dla królów ze wschodu słońca.  i bluźnili Bogu Nieba z powodu swoich bólów oraz z powodu swoich wrzodów, lecz nie opamiętali się w swoich uczynkach.  A piąty wylał swoją czaszę na tron zwierzęcia; wówczas w jego królestwie nastała ciemność i z bólu gryźli swoje języki,# ? I przypieczeni zostali ludzi wielkim żarem, i bluźnili imieniu Boga, który ma moc nad tymi klęskami - i nie opamiętali się, aby oddać Mu chwałę._ 7A czwarty wylał swoją czaszę na słońce; i dano mu przypiec palenia ludzi ogniem.| qUsłyszałem też, jak ołtarz mówił: Tak, Panie, Boże Wszechmogący, słuszne i sprawiedliwe są Twoje wyroki.jMponieważ wylali krew świętych i proroków Również im dałeś pić krew - zasłużyli na to.I usłyszałem, jak mówi anioł wód: Jesteś Sprawiedliwy [Ty], który jesteś i który byłeś, Święty, że wydałeś taki wyrok;]3A trzeci wylał swoją czaszę na rzeki i na źródła wód - i stały się krwią.wA drugi wylał swoją czaszę na morze; i stało się krwią jakby zmarłego - i umarła każda dusza życia w morzu.FWówczas poszedł pierwszy i wylał swoją czaszę na ziemię; i wystąpiły na ludziach, którzy mają znamię zwierzęcia i kłaniają się jego podobiźnie, złośliwe i bolesne wrzody. I usłyszałem donośny głos mówiący ze świątyni do siedmiu aniołów: Idźcie i wylejcie na ziemię siedem czasz Bożego gniewu.7gI napełniła się przybytek dymem od chwały Bożej i Jego mocy, i nikt nie mógł wejść do świątyni, aż do [chwili] wypełnienia się siedem klęsk siedmiu aniołów.  A jedno z czterech stworzeń dało siedmiu aniołom siedem złotych czasz, pełnych gniewu Boga, który żyje na wieki wieków."=i wyszło z przybytku siedmiu aniołów, trzymających siedem klęsk, ubranych w czyste, lśniące płótno i przepasanych przez piersi złotymi pasami.W'Potem zobaczyłem, że został w niebie otwarty przybytek namiotu Świadectwai~Kktóż by się Ciebie nie bał, Panie, i nie oddał chwały Twojemu imieniu? Gdyż Ty jedynie jesteś Święty, tak że wszystkie narody przyjdą i pokłonią Ci się, ponieważ uwidoczniły się Twoje sprawiedliwe dzieła.a};i śpiewali pieśń Mojżesza, sługi Bożego, i oraz pieśń Baranka, takiej treści: Wielkie i zdumiewające są Twoje dzieła, Panie, Boże Wszechmogący; sprawiedliwe i słuszne są Twoje drogi, Królu narodów;G|I zobaczyłem jakby szklane morze zmieszane z ogniem oraz i tych, którzy zwyciężają zwierzę, jego podobiznę i liczbę jego imienia; stali oni nad szklanym morzem, trzymali harfy Boże{ 7I zobaczyłem na niebie inny znak, wielki i zdumiewający: siedmiu aniołów trzyma siedem ostatnich klęsk, gdyż w nich dopełnia się gniew Boży.z)I deptano tłocznię na zewnątrz miasta, i popłynęła z tłoczni krew, aż do wędzideł koni na przestrzeni tysiąca sześciuset stadiów.yI anioł rzucił swój sierp na ziemię, i poobcinał winogrona ziemi, i wrzucił je do wielkiej tłoczni Bożego gniewu.sx_I jeszcze inny anioł wyszedł od ołtarza. Ten miał władzę nad ogniem. Zawołał on donośnie na tego, który miał ostry sierp: Zapuść swój ostry sierp i obetnij kiście winogron z winorośli ziemi, gdyż dojrzały jej grona.ewCI wyszedł inny anioł ze świątyni, która jest w niebie. On również miał ostry sierp.hvII rzucił Ten, który siedział na obłoku, swój sierp na ziemię, i ziemia została zżęta.Hu I inny anioł wyszedł z przybytku, wołając donośnym głosem na Tego, który siedział na obłoku: Zapuść swój sierp i żnij, gdyż nadeszła pora żniwa, gdyż dojrzało żniwo ziemi.0tYI zobaczyłem, a oto biały obłok, na obłoku zaś siedział ktoś podobny do Syna Człowieczego. Na swej głowie miał złoty wieniec, a w swojej ręce ostry sierp.?sw I usłyszałem głos z nieba: Napisz: Szczęśliwi są od teraz umarli, którzy w Panu umierają. Tak, mówi Duch, aby mogli odpocząć po swoich trudach, bo ich czyny idą za nimi.br= Tu jest wytrwałość świętych, którzy przestrzegają przykazań Boga i wiary Jezusa.Eq A dym ich męki unosi się na wieki wieków i nie mają wytchnienia we dnie i w nocy ci, którzy kłaniają się zwierzęciu i jego posągowi, ani nikt, kto przyjmie znamię jego imienia.>pu to i on będzie pił wino szaleństwa Boga, zmieszanego, nierozcieńczonego w kielichu Jego gniewu i będzie męczony w ogniu i w siarce wobec świętych aniołów i wobec Baranka.Co Kolejny zaś anioł, trzeci, szedł za nimi z donośnym wołaniem: Jeżeli ktoś kłania się zwierzęciu i jego podobiźnie oraz przyjmuje znamię na swoje czoło lub na swoją rękę,n1A inny anioł, drugi, szedł za nim ze słowami: Upadł, upadł wielki Babilon, który winem szaleństwa swojej rozpusty napoił wszystkie narody.1m[Zacznijcie bać się Boga i oddajcie Mu chwałę, gdyż nadeszła godzina Jego sądu, i pokłońcie się Temu, który uczynił niebo i ziemię, morze i źródła wód.Wl'I zobaczyłem innego anioła, jak leciał środkiem nieba. Miał on ewangelię wieczną, aby ją głosić, mieszkańcom ziemi i wszystkim narodom, plemionom, językom i ludom. Wołał on donośnym głosem:Ak}I w ich ustach nie znaleziono kłamstwa - są bez skazy.NjSą to ci, którzy się nie splamili się z kobietami; są bowiem dziewiczy. Idą oni za Barankiem, dokądkolwiek idzie. Zostali oni kupieni spośród ludzi jako pierwociny dla Boga i dla Baranka.piYI śpiewali jakby nową pieśń przed tronem i przed czterema stworzeniami i przed starszymi; i nikt nie był w stanie nauczyć się tej pieśni, jak tylko sto czterdzieści cztery tysiące tych, którzy zostali wykupieni z ziemi.0hYI usłyszałem głos z nieba jakby szum wielu wód i jakby głos wielkiego grzmotu; a głos, który usłyszałem, [brzmiał] jak harfiarze grający na swoich harfach.*g OI zobaczyłem, a oto Baranek stał na górze Syjon, a z Nim sto czterdzieści cztery tysiące tych, którzy mieli na czole wypisane Jego imię i imię Jego Ojca.'fG Tu jest mądrość. Kto ma rozum, niech obliczy liczbę zwierzęcia, gdyż jest to liczba człowiecza - jego liczba jest sześćset sześćdziesiąt sześć.~eu i że nikt nie może kupować ani sprzedawać, jeżeli nie ma znamienia imienia zwierzęcia lub liczby jego imienia.d/ Ono też sprawia, że wszyscy: mali i wielcy, bogaci i ubodzy, wolni i niewolnicy, otrzymują znamię na swojej prawej ręce albo na swoim czole,Ec I dano mu obdarzyć duchem podobiznę zwierzęcia, tak by podobizna zwierzęcia przemówiła i sprawiła, że wszyscy, którzy nie pokłonią się podobiźnie zwierzęcia, zostali zabici.Qb I zwodzi mieszkańców ziemi przez znaki, które dano mu czynić wobec zwierzęcia, mówiąc mieszkańców ziemi, by zrobili podobiznę zwierzęcia, które ma ranę od miecza, a zostało przy życiu.Za- I czyni wielkie znaki, tak że na oczach ludzi zrzuca ogień z nieba na ziemię.``9 Sprawuje ono wszelką władzę pierwszego zwierzęcia wobec niego. Ono też sprawia, że ziemia i ci, którzy ją zamieszkują, kłaniają się pierwszemu zwierzęciu, którego śmiertelna rana została uzdrowiona.{_o I zobaczyłem inne zwierzę, wychodzące z ziemi; miało ono dwa rogi podobne do Barankowych i mówiło jak smok.3^_ Jeśli ktoś [ma iść] do niewoli, do niewoli pójdzie; jeśli ktoś [ma] zostać zabity mieczem, ten zostanie zabity mieczem. Tu jest wytrwałość i wiara świętych.5]e Jeśli kto ma uszy niech [uważnie] słucha.$\A I pokłonią się mu wszyscy, którzy mieszkają na ziemi, każdy, którego imię nie jest wpisane w Zwój życia Baranka zabitego od założenia świata.[! I dano mu podjąć walkę ze świętymi i zwyciężyć ich; dano mu też władzę nad wszystkimi plemionami, ludami, językami i narodami.Z I otworzyło swoją paszczę, aby bluźnić przeciwko Bogu, Jego imieniu jego i Jego Namiotowi oraz tym, którzy mieszkają w niebie. Y I dano mu paszczę mówiącą rzeczy wielkie i bluźnierstwa oraz dano mu władzę działać przez czterdzieści i dwa miesiące.HX  I pokłonili się smokowi za to, że dał władzę zwierzęciu, pokłonili się też zwierzęciu, mówiąc: Kto jest podobny do zwierzęcia i kto jest w stanie podjąć przeciw niemu walkę?)WK A jedna z jego głów była jakby śmiertelnie ranna, lecz ta jego śmiertelna rana została uzdrowiona. I cała ziemia poszła w podziwie za tym zwierzęciem.BV} Zwierzę, które zobaczyłem, było podobne do pantery, jego nogi [były] jak u niedźwiedzia, a jego paszcza jak paszcza lwa. I dał mu smok swoją moc, swój tron i wielką władzę.,U S I zobaczyłem wychodzące z morza zwierzę, mające dziesięć rogów i siedem głów, a na jego rogach dziesięć diademów i na jego głowach bluźniercze imię.T7 I rozgniewał się smok na Kobietę, i odszedł, aby podjąć walkę z resztą jej nasienia, które strzeże przykazań Boga i ma świadectwo Jezusa.S# Lecz ziemia przyszła na pomoc Kobiecie: ziemia otworzyła swoją gardziel, i wchłonęła rzekę, którą smok wyrzucił z swojej paszczy.hRI A wąż ze swojej paszczy wyrzucił za Kobietą wodę jak rzekę, aby ją nurt [jej] uniósł.4Qa I dano Kobiecie dwa skrzydła wielkiego orła, aby leciała na pustkowie, do swojego miejsca, tam gdzie jest karmiona przez czas i czasy, i pół czasu, z dala od węża.P{ A gdy smok zobaczył, że został zrzucony na ziemię, zaczął prześladować Kobietę, która urodziła Mężczyznę.5Oc Dlatego weselcie się, niebiosa, i wy, którzy w nich mieszkacie. Biada ziemi i morzu, gdyż zstąpił do was diabeł mając wielki gniew, świadom, że czasu ma niewiele.N A oni zwyciężyli go przez krew Baranka i przez słowo świadectwa swojego, i nie pokochali swojej duszy aż do śmierci.rM] I usłyszałem donośny głos w niebie: Teraz nastało zbawienie i moc, i Królestwo Boga naszego oraz władza Jego Chrystusa, gdyż zrzucony został oskarżyciel naszych braci, który dniem i nocą oskarża ich przed naszym Bogiem.GL I zrzucony został wielki smok, wąż starodawny, zwany diabłem i szatanem, który zwodzi cały zamieszkały świat - zrzucony został na ziemię, a z nim zrzuceni zostali jego aniołowie.RK lecz nie przemógł i już nie znalazło się dla nich miejsce w niebie.Jw I wybuchła bitwa w niebie: Michał i jego aniołowie stoczyli bój ze smokiem. I walczył smok oraz jego aniołowie,I/ I uciekła Kobieta na pustkowie, gdzie ma tam miejsce przygotowane przez Boga, aby ją tam karmiono przez tysiąc dwieście sześćdziesiąt dni.H# I urodziła Syna, Mężczyznę, który wszystkie narody ma paść żelazną laską, a jej Dziecko zostało porwane do Boga i do Jego tronu.4Ga jego ogon zmiótł trzecią część gwiazd nieba i zrzucił je na ziemię. Smok stanął przed Kobietą, która miała urodzić, aby - gdy urodzi - pożreć jej dziecko.F3 Następnie został na niebie pokazany inny znak: Oto wielki ognisty smok, ma siedem głów, dziesięć rogów, a na jego głowach siedem diademów;NE jest w ciąży i w bólach porodowych oraz w męce rodzenia krzyczy.D % I został na niebie pokazany wielki znak: Kobieta odziana w słońce, księżyc pod jej stopami, a na jej głowie wieniec z dwunastu gwiazd;FC I otworzył się przybytek Boga, który jest w niebie, i ukazała się skrzynia Jego Przymierza w jego Przybytku; i powstały błyskawice, głosy, grzmoty, trzęsienie ziemi i wielki grad.xBi Narody wpadły w gniew, wówczas przyszedł Twój gniew oraz czas sądzenia umarłych i rozdania zapłaty Twoim sługom prorokom, świętym, tym, którzy się boją Twego imienia - małym i wielkim - oraz zniszczenia niszczących ziemię.!A; mówiąc: Dziękujemy ci, Panie, Boże Wszechmogący, który jesteś i byłeś, że odwołałeś się do swojej wielkiej mocy i zacząłeś królować. @  A dwudziestu czterech starszych, którzy siedzą na tronach swoich przed Bogiem, upadło na swoje twarze i oddało pokłon Bogu,U?# I zatrąbił siódmy anioł. Wówczas w niebie rozległy się donośne głosy mówiące: Królestwo świata stało się [królestwem] naszego Pana i Jego Chrystusa, i królować będzie na wieki wieków.K> Drugie "biada" minęło; oto szybko zbliża się trzecie "biada".w=g W tej godzinie powstało wielkie trzęsienie ziemi i dziesiąta część miasta zawaliła się, a w tym trzęsieniu ziemi zginęło siedem tysięcy imion ludzi, pozostałych natomiast ogarnął strach i oddali chwałę Bogu niebieskiemu.< I usłyszeli donośny głos z nieba, mówiący do nich: Wstąpcie tutaj! I wstąpili do nieba w obłoku, a ich wrogowie zobaczyli ich.;+ Lecz po trzech i pół dniach wszedł w nich duch życia od Boga i stanęli na swoje nogi, a na tych, którzy to oglądali padł wielki strach./:W A mieszkańcy ziemi cieszyć się będą z ich powodu i weselić, będą też posyłać podarunki jedni drugim, gdyż ci dwaj prorocy udręczyli mieszkańców ziemi.69e I przez trzy i pół dnia [ludzie] należący do różnych ludów, plemion, języków i narodów będą patrzeć na ich trupy i nie pozwolą złożyć ich trupów w grobie.8% A ich trupy będą leżeć na ulicy wielkiego miasta, które duchowo nazywa się Sodomą i Egiptem, gdzie też ich Pan został ukrzyżowany.~7u A gdy dopełnią swego świadectwa, zwierzę wychodzące z Abyssu stoczy z nimi bitwę, zwycięży ich i zabije ich.P6 Mają oni władzę zamknąć niebo, tak by nie padał deszcz za dni ich prorokowania; mają też władzę nad wodami, aby je zamieniać w krew i uderzyć ziemię wszelką klęską, ilekroć zechcą.53 A jeśli ktoś chce im szkodzić, ogień wychodzi z ich ust i pożera ich wrogów - tak właśnie musi zginąć każdy, kto chciałby im szkodzić.n4U Oni to są tymi dwoma drzewami oliwnymi i tymi dwoma świecznikami, które stoją przed Panem ziemi.3} Dam też dwom moim Świadkom i przez tysiąc dwieście sześćdziesiąt dni będą prorokować, odziani we włosiennice.72g Odrzuć jednak całkowicie dziedziniec zewnętrzny przybytku i nie mierz go, gdyż został oddany poganom i będą deptać święte Miasto przez czterdzieści dwa miesiące.1 ) I dano mi trzcinę podobną do laski i powiedziano: Wstań i zmierz przybytek Boży i ołtarz oraz tych, którzy się w nim kłaniają [Bogu]. qd~~c}}}V||@{{ zyy?xxwiw v4uuxttYssr[qqOq>wŁaska Pana Jezusa [niech będzie] z wszystkimi. c?Mówi Ten, który o to zaświadcza: Tak, przyjdę wkrótce. Amen, przychodź, Panie Jezu!"=a jeśli ktoś [coś] odejmie ze słów tego zwoju proroctwa, odejmie Bóg jego udział w drzewie życia i w świętego Mieście, opisanych w tym zwoju.!;Ja zaświadczam każdemu, kto słucha słów proroctwa tego zwoju: Jeśli ktoś [coś] do nich dołoży, dołoży mu Bóg klęsk opisanych w tym zwoju;.UA Duch i Panna Młoda mówią: Przyjdź! I kto słyszy, niech powie: Przyjdź! Kto jest spragniony, niech przychodzi, kto chce, niech weźmie wodę życia za darmo.#?Ja, Jezus, posłałem mojego anioła, aby o tym wszystkim złożył wam świadectwo dla zborów. Ja jestem Korzeń i Ród Dawida, Gwiazda jasna, poranna.-Na zewnątrz są psy, czarownicy, ludzie dopuszczający się nierządu, zabójcy, bałwochwalcy oraz każdy, kto kocha kłamstwo i popełnia je.~uBłogosławieni, którzy piorą swoje szaty, aby mieli prawo do drzewa życia i mogli wejść przez bramy do Miasta.P  Ja jestem Alfą i Omegą, Pierwszym i Ostatnim, Początkiem i Końcem.f E Oto przychodzę wkrótce, a moja zapłata ze Mną, by oddać każdemu zgodnie z jego czynem.S  Niesprawiedliwy niech nadal dopuszcza się niesprawiedliwości, niegodziwy niech nadal popełnia niegodziwość, sprawiedliwy niech nadal czyni sprawiedliwość, a święty niech daje się uświęcać.[ / I dodał: Nie zapieczętowuj słów proroctwa tego zwoju, gdyż czas jest bliski.1 [ Lecz on powiedział do mnie: Nie rób tego! Jestem współsługą twoim i twoich braci, proroków oraz tych, którzy strzegą słów tego zwoju - Bogu złóż pokłon!:mA ja, Jan, jestem tym, który słuchał i oglądał to [wszystko]. A gdy to usłyszałem i zobaczyłem, upadłem, aby pokłonić się do stóp anioła, który mi to pokazywał.`9I oto przychodzę wkrótce. Szczęśliwy, który strzeże słów proroctwa tego zwoju.9kI powiedział do mnie: Te słowa są wiarygodne i prawdziwe, a Pan, Bóg duchów proroków posłał swojego anioła, aby ukazać swoim sługom to, co musi się wkrótce stać.6eI nocy już nie będzie, nie będzie już trzeba światła lampy ani światła słońca, gdyż Pan, Bóg, będzie nad nimi świecił - i będą królować na wieki wieków.Pi będą oglądać Jego oblicze, a Jego imię będzie na ich czołach.wgI nie będzie już nic godnego klątwy. Będzie w nim tron Boga i Baranka, a Jego słudzy będą Mu służyć9kŚrodkiem jego ulicy i po obu brzegach rzeki - drzewo życia, dające dwanaście owoców, każdego miesiąca wydające swój owoc, a liście drzewa - dla uzdrawiania narodów.k QI pokazał mi rzekę wody życia, lśniącą jak kryształ, wypływającą z tronu Boga i Baranka.$AI nie wejdzie do niego w ogóle nic nieczystego ani nikt, kto popełnia obrzydliwość i kłamstwo, tylko ci, którzy są zapisani w zwoju życia Baranka.>wi wniosą do niego chwałę i dostojeństwo narodów.U~#Za dnia jego bramy nigdy nie będą zamknięte, gdyż nocy tam nie będzie;q}[Przy świetle tego [miasta] chodzić będą narody, a królowie ziemi wniosą do niego swoją chwałę. |Miasto nie potrzebuje też słońca ani księżyca, aby mu świeciły; oświetla je bowiem chwała Boga, a jego lampą - Baranek.o{WA przybytku w nim nie widziałem; gdyż Pan, Bóg Wszechmogący jest jego przybytkiem - oraz Baranek.z)A dwanaście bram to dwanaście pereł; każda z bram była z jednej perły. Ulica Miasta to z kolei szczere złoto, jak przezroczyste szkło. ;vlbXND:0&~~~~~~~~~~~~~z~o~d~Y~N~C~8~-~"~~ ~}}}}}}}}}}}}~}s}h}]}R}H}=}2}'}}}|||||||||||||w|l|a|V|K|@|6|+| || {{{{{{{{{{{{{{{p{e{Z{O{D{9{.{#{{ {zzzzzzzzzzzzzznzbzVzJz>z2z&zzzyyyyyyyyyyyysygy[yOyCy7y+yyyxxxxxxxxxxxxxxlx`xTxHxu2u&uuuttttttttttt~trtftZtNtBt6t*tttsssssssssssswsks_sSsGs;s/s#ss rrrrrrrrrrrr{rorcrWrKr?r3r'rrrqqqqqqqqqqqqtqhq\qPqDq8q,q qqppppppppppppxpmpapUpIp=p1p%pp pooooooooooo}oqoeoYoMoAo5o)ooonnnnnnnnnnnnunin]nQnEn9n-n!nn mmmmmmmmmmmmzmnmbmVmJm>m2m&mmmlllllllllll~lrlflZlNlBl6l*lllkkkkkkkkkkkkvkjk_kSkGk;k/k#kk jjjjjjjjjjjj{jojcjWjKj?j3j'jjjiiiiiiiiiiiitihi\iPiDi8i,i iihhhhhhhhhhhhxhlh`hThHh`2`&```___________~_r_f_Z_N_B_6_*___^^^^^^^^^^^^w^k^_^S^G^;^/^#^^ ]]]]]]]]]]]]{]o]c]W]K]?]3]']]]\\\\\\\\\\\\s\g\\\P\D\8\,\ \\[[[[[[[[[[[[x[l[`[T[H[<[0[$[[ [ZZZZZZZZZZZ}ZqZeZYZMZAZ5Z)ZZZYYYYYYYYYYYYuYiY]YQYEY9Y-Y!YY XXXXXXXXXXXXyXmXaXUXIX=X1X&XXXWWWWWWWWWWW~WrWfWZWNWBW6W*WWWVVVVVVVVVVVVvVjV^VRVFV:V.V"VV UUUUUUUUUUUU{UoUcUWUKU?U3U'UUUTTTTTTTTTTTTsTgT[TOTCT7T+TTTSSSSSSSSSSSSwSkS_SSSGS;S/S#SS RRRRRRRRRRRR|RpRdRXRLR@R4R(RRRQQQQQQQQQQQQtQhQ\QPQDQ8Q,Q QQPPPPPPPPPPPPxPlP`PTPHP>>>>>>>>>>>s>g>[>O>C>7>+>>>============w=k=_=S=G=;=0=$== =<<<<<<<<<<<|727'777666666666666s6g6[6O6C676+666555555555555w5l5`5T5H5<505$55 544444444444|4p4d4X4L4@444(444333333333333t3h3\3P3D383,3 33222222222222x2l2`2T2H2<202$22 211111111111}1q1e1Y1M1A151)111000000000000u0i0]0Q0E090-0!00 ////////////z/n/b/V/J/>/2/&///............~.s.h.].R.G.<.1.&...-------------v-k-`-U-J-?-4-)---,,,,,,,,,,,,,y,n,c,X,M,B,7,,,!,, ,++++++++++++|+p+d+X+L+@+4+(+++************t*h*\*P*D*8*,* **))))))))))))x)l)`)T)H)<)0)$)) )(((((((((((}(q(e(Y(M(A(5()(((''''''''''''u'i']'Q'F':'.'"'' &&&&&&&&&&&&z&n&b&V&J&>&2&&&&&%%%%%%%%%%%~%r%f%Z%N%B%7%+%%%$$$$$$$$$$$$w$k$_$S$G$;$/$#$$ ############{#o#d#X#L#@#4#(###""""""""""""t"h"\"P"D"8"," ""!!!!!!!!!!!!x!l!`!T!H!2&~rfZNB6*vj^RF:.# {ocWK?3'sg[OC7+wk_SG<0$ |pdXL@4(th\PE9-! ymaUI=1% }qeYMA5)vj^RF:." znbVJ>2&  0 ;  / :  . 9  - 8  , 7  + 6  * 5  ) 4  ( 3  ' 2  & 1  % 0  $ /  # .  " -  ! ,  +   *   )   (   '   &   %   $   #   "   !                                                         6  5  4  3   2   1   0   /   .   -   ,   +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                                   *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                                   >  =  <  ;  :  9  8  7  6  5  4  3  2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                ~  }  |  {  z  y  x  w  v  u  t  s  r  q  p  o   n 8m 7l 6k 5j 4i 3h 2g 1f 0e /d .c -b ,a +` *_ )^ (] '\ &[ %Z $Y #X "W !V  U T S R Q P O N M L K J I H G F E D C  B  A  @  ?  > = < ; : 9 8 7  6 25 14 03 /2 .1 -0 ,/ +. *- ), (+ '* &) %( $' #& "% !$  # " !                                    1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                        ' & % $ # " !                                        , + * ) ( ' & % $ # " !                                        & %~ $} #| "{ !z  y x w v u t s r q p o n m l k j i h g  f  e  d  c  b a ` _ ^ ] \ [  Z 4Y 3X 2W 1V 0U /T .S -R ,Q +P *O )N (M 'L &K %J $I #H "G !F  E D C B A @ ? > = < ; : 9 8 7 6 5 4 3  2  1  0  /  . - , + * ) ( '  &  P%  O$  N#  M"  L!  K  J  I  H  G  F  E  D  C  B  A  @  ?  >  =  <  ;  :  9  8  7  6  5  4  3  2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                                                                 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                        H G F E D C B A @ ? > = < ; : 9 8 7 6 5 4~ 3} 2| 1{ 0z /y .x -w ,v +u *t )s (r 'q &p %o $n #m "l !k  j i h g f e d c b a ` _ ^ ] \ [ Z Y X  W  V  U  T  S R Q P O N M L  K  %J  $I  #H  "G  !F  E  D  C  B  A  @  ?  >  =  <  ;  :  9  8  7  6  5  4  3  2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '   &  ,%  +$  *#  )"  (!  '  &  %  $  #  "  !                                                                   !                                                                   4  3  2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                                   2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                          ~  }  |  {  z  y  x  w  v  u  t   s &r %q $p #o "n !m  l k j i h g f e d c b a ` _ ^ ] \ [ Z  Y  X  W  V  U T S R Q P O N  M %L $K #J "I !H  G F E D C B A @ ? > = < ; : 9 8 7 6 5  4  3  2  1  0 / . - , + * )  ( 8' 7& 6% 5$ 4# 3" 2! 1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                        + * ) ( ' & % $ # " !                                        ) ( ' & % $ # " !                                        # " !                                 ~ } | { z  y x w v u t s r q p o n m l k j  i  h  g  f  e d c b a ` _ ^  ]  -\  ,[  +Z  *Y  )X  (W  'V  &U  %T  $S  #R  "Q  !P   O  N  M  L  K  J  I  H  G  F  E  D  C  B  A  @  ?  >  =   <   ;   :   9   8  7  6  5  4  3  2  1  0 / . - , + * )  (  '  &  %  $ # " !       B A @ ? > = < ; : 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                        K J I H G F E D C B A @ ? > = < ; : 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                        . - , + * ) ( ' & % $ # " !    ~ } | { z y x w v u t s r q p o n  m  l  k  j  i h g f e d c b  a 3` 2_ 1^ 0] /\ .[ -Z ,Y +X *W )V (U 'T &S %R $Q #P "O !N  M L K J I H G F E D C B A @ ? > = < ;  :  9  8  7  6 5 4 3 2 1 0 /  . '- &, %+ $* #) "( !'  & % $ # " !                                 . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                        . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                        " !                                                  ~ } | { z y x  w  v  u  t  s r q p o n m l  k #j "i !h  g f e d c b a ` _ ^ ] \ [ Z Y X W V U  T  S  R  Q  P O N M L K J I  H G F E D C B A @ ? > = < ; :  9  8  7  6  5 4 3 2 1 0 / .  - , + * ) ( ' & % $ # " !                       ' & % $ # " !                                        $ # " !                                         :  9  8  7  6  5  4  3  2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                                   2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %~  $}  #|  "{  !z  y  x  w  v  u  t  s  r  q  p  o  n  m  l  k  j  i  h  g  f  e  d  c  b  a  `  _  ^  ]  \  [   Z  Y  X  W  V  U  T  S  R  Q  P  O  N  M  L  K  J  I  H  G  F  E  D  C  B  A  @  ?  >  =   <  *;  ):  (9  '8  &7  %6  $5  #4  "3  !2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                 &  %  $  #  "  !                                                            " !                                                                " !                                  0 / . - , + * ) ( ' & % $~ #} "| !{  z y x w v u t s r q p o n m l k j i h  g  f  e  d  c b a ` _ ^ ] \  [ Z Y X W V U T S R Q P O  N  M  L  K  J I H G F E D C  B A @ ? >  =  <  ;  :  9 8 7 6 5 4 3 2  1 0 / . - , + * ) ( '  &  %  $  #  " !                                                          -m|qeYMA5)~~~~~~~~~~~~u~i~]~Q~E~9~-~!~~ }}}}}}}}}}}}z}n}b}V}J}>}2}&}}}|||||||||||~|r|f|Z|N|B|6|+|||{{{{{{{{{{{{w{k{_{S{G{;{/{#{{ zzzzzzzzzzzz|zpzdzXzLz@z4z(zzzyyyyyyyyyyyytyhy\yPyDy9y-y!yy xxxxxxxxxxxxyxmxaxUxIx=x1x%xx xwwwwwwwwwww~wrwfwZwNwBw6w*wwwvvvvvvvvvvvvvvjv^vRvFv:v.v"vv uuuuuuuuuuuu{uoucuWuKu?u3u'uuuttttttttttttstgt[tOtCt7t+tttsssssssssssswsks_sSsGsm2m&mmmlllllllllll~lrlflZlNlBl6l*lllkkkkkkkkkkkkwkkk_kSkGk;k/k#kk jjjjjjjjjjjj{jojcjWjKj?j3j'jjjiiiiiiiiiiiisigi[iPiDi8i,i iihhhhhhhhhhhhxhlh`hThHhc2c&cccbbbbbbbbbbb~brbfbZbNbBb6b*bbbaaaaaaaaaaaawaka_aSaGa;a/a#aa ````````````{`o`c`W`K`?`3`'```____________s_g_[_O_D_8_,_ __^^^^^^^^^^^^x^l^`^T^H^<^0^$^^ ^]]]]]]]]]]]|]p]d]X]L]@]4](]]]\\\\\\\\\\\\u\i\]\Q\E\9\-\!\\ [[[[[[[[[[[[y[m[a[U[I[=[1[%[[ [ZZZZZZZZZZZ}ZqZeZYZMZAZ5Z)ZZZYYYYYYYYYYYYvYjY^YRYFY:Y.Y"YY XXXXXXXXXXXXzXnXbXVXJX>X2X&XXXWWWWWWWWWWW~WrWfWZWNWCW7W+WWWVVVVVVVVVVVVwVkV_VSVGV;V/V#VV UUUUUUUUUUUU{UoUcUWUKU?U3U'UUUTTTTTTTTTTTTtThT\TPTDT8T,T TTSSSSSSSSSSSSxSlS`STSHSP2P&PPPOOOOOOOOOOO~OrOfOZONOBO6O*OOONNNNNNNNNNNNvNjN^NRNFN:N.N"NN MMMMMMMMMMMM{MoMcMWMKM?M3M'MMMLLLLLLLLLLLLsLgL[LOLCL7L+LLLKKKKKKKKKKKKxKlK`KTKHKH2H&HHHGGGGGGGGGGG~GrGfGZGNGBG6G*GGGFFFFFFFFFFFFwFkF_FSFGF;F/F#FF EEEEEEEEEEEE|EpEdEXELE@E4E(EEEDDDDDDDDDDDDtDhD]DQDED9D-D!DD CCCCCCCCCCCCyCmCaCUCIC=C1C%CC CBBBBBBBBBBB~BrBfBZBNBBB6B*BBBAAAAAAAAAAAAvAjA^ARAFA:A.A"AA @@@@@@@@@@@@{@o@c@W@K@?@3@'@@@????????????s?g?[?O?C?7?+???>>>>>>>>>>>>x>l>`>T>H><>0>$>> >============|=q=f=[=P=E=:=/=$===<<<<<<<<<<<929&99988888888888~8r8f8Z8N8B868*888777777777777w7k7_7S7G7;7/7#77 666666666666{6o6c6W6K6?636'666555555555555t5h5\5P5D585,5 55444444444444y4m4a4U4I4=414%44 433333333333}3q3e3Y3M3A353)333222222222222u2i2]2Q2E292.2"22 111111111111z1n1b1V1J1>121&11100000000000~0r0f0Z0O0C070+000////////////w/k/_/S/G/;///#// ............{.o.c.W.L.@.4.(...------------t-h-\-P-D-8-,- --,,,,,,,,,,,,x,l,`,T,H,<,0,$,, ,+++++++++++}+q+e+Y+M+A+5+)+++************v*j*^*R*F*:*.*"** )))))))))))){)o)c)W)K)?)3)')))((((((((((((s(g([(O(C(7(+(((''''''''''''w'k'_'S'G';'/'#'' '&&&&&&&&&&&|&p&d&X&L&@&4&(&&&%%%%%%%%%%%%u%i%]%Q%E%9%-%!%% $$$$$$$$$$$$y$m$a$U$I$=$1$%$$ $###########~#r#f#Z#N#B#6#*###""""""""""""v"j"^"R"F":"."""" !!!!!!!!!!!!{!o!c!W!K!?!3!'!!!  s g \ P D 8 ,  xl`TH<0$ }qeYMA5)ui]QE9-" znbVJ>2&~rf[OC7+wk_SG;/# |pdXL@4(th\PD8,  ymaUI=1% }rfZNB6*vj^RF:/# {ocWK?3'th\PD8, xm  h  g f e d c b a ` _ ^ ] \ [ Z Y X W V U  T  S  R  Q  P O N M L K J I  H G F E D C B A @ ? > = < ; :  9  8  7  6  5 4 3 2 1 0 / .  - , + * ) ( ' & % $ # " !                      # " !                                                                            ( ' & % $ # " !                                        & % $ # " !                                        ) ( ' & %~ $} #| "{ !z  y x w v u t s r q p o n m l k j i h g  f  e  d  c  b a ` _ ^ ] \ [  Z Y X W V U T S R Q P O N M L K  J  I  H  G  F E D C B A @ ?  > "= !<  ; : 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 / . - , + * )  (  '  &  %  $ # " !       ( ' & % $ # " !                                        ) ( ' & % $ # " !                                                                           4  3  2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                          ~  }  |   {  z  y  x  w  v  u  t  s  r  q  p  o  n  m  l  k  j  i  h  g  f  e  d  c   b  a  `  _  ^  ]  \  [  Z  Y  X  W  V  U  T  S  R  Q  P  O  N  M  L  K  J  I  H  G  F  E   D  0C  /B  .A  -@  ,?  +>  *=  )<  (;  ':  &9  %8  $7  #6  "5  !4  3  2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                             +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                                  ( ' & % $ # " !                                        < ; : 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                                   ~ } | { z y x w  v *u )t (s 'r &q %p $o #n "m !l  k j i h g f e d c b a ` _ ^ ] \ [ Z Y  X  W  V  U  T S R Q P O N M  L %K $J #I "H !G  F E D C B A @ ? > = < ; : 9 8 7 6 5 4  3  2  1  0  / . - , + * ) (  ' & % $ # " !                           / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                                                                                                                                                     * ) ( ' & % $ # " !     ~ } | { z y x w v u t s r q p o  n  m  l  k  j i h g f e d c  b (a '` &_ %^ $] #\ "[ !Z  Y X W V U T S R Q P O N M L K J I H G  F  E  D  C  B A @ ? > = < ;  : 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 / . -  ,  +  *  )  ( ' & % $ # " !   !                                                                                                     &  %  $  #  "  !                                                            2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                               ~   }   |   {   z  y  x  w  v  u   t   s   r   q   p   o   n   m  9 l  8 k  7 j  6 i  5 h  4 g  3 f  2 e  1 d  0 c  / b  . a  - `  , _  + ^  * ]  ) \  ( [  ' Z  & Y  % X  $ W  # V  " U  ! T  S   R   Q   P   O   N   M   L   K   J   I   H   G   F   E   D   C   B   A  @  ?  >  =  <   ;   :   9   8   7   6   5   4  * 3  ) 2  ( 1  ' 0  & /  % .  $ -  # ,  " +  ! *  )   (   '   &   %   $   #   "   !                                                             )  (   '   &   %   $   #   "   !                                                            ; : 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                  5 4 3 2 1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                     ~  }  |  {  z  y  x  w  v  u  t  s  r   q G p F o E n D m C l B k A j @ i ? h > g = f < e ; d : c 9 b 8 a 7 ` 6 _ 5 ^ 4 ] 3 \ 2 [ 1 Z 0 Y / X . W - V , U + T * S ) R ( Q ' P & O % N $ M # L " K ! J  I  H  G  F  E  D  C  B  A  @  ?  >  =  <  ;  :  9  8  7  6  5  4  3  2  1  0  /  .  -  ,  +   * / ) . ( - ' , & + % * $ ) # ( " ' ! & %  $  #  "  !                                                        6 5 4 3 2 1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                  $ # " !                                                             3  2  1  0  /  .  -  ,  +   * ~  ) }  ( |  ' {  & z  % y  $ x  # w  " v  ! u   t   s   r   q   p   o   n   m   l   k   j   i   h   g   f   e   d   c   b   a   `   _   ^   ]   \   [   Z   Y   X   W   V   U 5 T 4 S 3 R 2 Q 1 P 0 O / N . M - L , K + J * I ) H ( G ' F & E % D $ C # B " A ! @  ?  >  =  <  ;  :  9  8  7  6  5  4  3  2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !   8  7  6  5  4  3  2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  & % $ # " !                                          G F E D C B A @ ? > = < ; : 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                  & % $ # " !                               ~  }  |   { / z . y - x , w + v * u ) t ( s ' r & q % p $ o # n " m ! l  k  j  i  h  g  f  e  d  c  b  a  `  _  ^  ]  \  [  Z  Y  X  W  V  U  T  S  R  Q  P  O  N  M   L 0 K / J . I - H , G + F * E ) D ( C ' B & A % @ $ ? # > " = ! <  ;  :  9  8  7  6  5  4  3  2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !           +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                              % $ # " !                                                                                                   # " !              ~  }  |  {  z  y  x  w  v  u  t  s  r  q  p  o  n  m  l  k   j  # i  " h  ! g  f   e   d   c   b   a   `   _   ^   ]   \   [   Z   Y   X   W   V   U   T  S  R  Q  P  O   N   M   L   K   J   I   H   G  ; F  : E  9 D  8 C  7 B  6 A  5 @  4 ?  3 >  2 = i  @|pdXL@4(~~~~~~~~~~~~t~h~\~P~D~8~,~ ~~}}}}}}}}}}}}y}m}a}U}I}=}1}%}} }||||||||||||u|j|_|T|I|>|3|(|||{{{{{{{{{{{{{x{m{b{W{L{A{6{+{{{zzzzzzzzzzzzwzkz_zSzGz;z/z#zz yyyyyyyyyyyy|ypydyXyLy@y4y(yyyxxxxxxxxxxxxtxhx]xQxEx9x-x!xx wwwwwwwwwwwwywmwawUwIw=w2w&wwwvvvvvvvvvvv~vrvfvZvNvBv7v+vvvuuuuuuuuuuuuwuku_uSuGu;u/u$uu uttttttttttt|tptdtXtLt@t4t(tttssssssssssssusis]sQsEs9s-s!ss rrrrrrrrrrrryrmrarUrIr=r1r&rrrqqqqqqqqqqq~qrqfqZqNqBq6q*qqqppppppppppppwpkp_pSpGp;p/p#pp oooooooooooo|opodoXoLo@o4o(ooonnnnnnnnnnnntnhn\nPnDn8n,n nnmmmmmmmmmmmmymmmamUmIm=m1m%mm mlllllllllll~lrlflZlOlCl7l+lllkkkkkkkkkkkkwkkk_kSkGkX2X&XXXWWWWWWWWWWWWsWgW[WOWCW7W+WWWVVVVVVVVVVVVwVkV_VSVGV;V/V#VV UUUUUUUUUUUU{UoUcUWUKU@U4U(UUUTTTTTTTTTTTTtThT\TPTDT8T,T"TT TSSSSSSSSSSSS}SrSgS\SQSFS;S0S%SSSRRRRRRRRRRR~RrRfRZRORCR7R+RRRQQQQQQQQQQQQxQlQ`QTQHQL2L&LLLKKKKKKKKKKK~KrKgK[KOKCK7K+KKKJJJJJJJJJJJJwJkJ_JSJGJ;J/J#JJ IIIIIIIIIIII|IpIdIXILI@I4I(IIIHHHHHHHHHHHHuHiH]HQHEH;H0H%HHHGGGGGGGGGGGGGuGjG_GTGIG>G3G'GGGFFFFFFFFFFFFsFgF[FOFCF8F,F FFEEEEEEEEEEEExElE`ETEHEB3B'BBBAAAAAAAAAAAAsAgA]ARAGA>>>>>>>>>>>u>i>^>R>F>:>.>">> ============z=n=b=V=J=>=2=&===<<<<<<<<<<<.2.&...-----------~-r-f-Z-N-B-6-*---,,,,,,,,,,,,,x,l,`,T,H,<,0,$,, ,+++++++++++}+q+e+Y+M+A+5+)+++*************u*j*_*T*I*>*3*(***))))))))))))w)k)_)T)H)<)0)$)) )(((((((((((}(q(e(Y(M(A(5()(((''''''''''''v'j'^'R'F':'.'"'' &&&&&&&&&&&&{&o&c&W&K&?&3&'&&&%%%%%%%%%%%%z%o%d%Y%N%C%8%-%"%% %$$$$$$$$$$$$s$g$[$O$C$7$+$$$############x#l#`#T#H#<#0#$## #"""""""""""}"q"e"Y"M"A"5")"""!!!!!!!!!!!!!u!j!_!T!I!>!3!'!!! t h \ P D 8 ,  vk`UJ?4)zodYNC8-" znbVK?3'sh\PD8, ymaUI=1% ~rfZNB6*wk_SG;/# |pdXL@4)ui]QE9-! znbVJ>2&~rfZNB6*wk_SG;/# {ocWK?3(                               (  '  &  %  $  #  "  !                                              ~  }  |  {  z  y  x  w  v   u  't  &s  %r  $q  #p  "o  !n  m  l  k  j  i  h  g  f  e  d  c  b  a  `  _  ^  ]  \  [  Z  Y  X  W  V  U  T  S  R  Q  P  O   N  M  L  K  J  I  H  G  F  E  D  C  B  A  @  ?  >  =  <  ;  :  9  8  7  6  5  4  3   2  1  0  /  .  - , + * ) ( ' &  % $ # " !                                                                                                                                                                                                                                            v v v  v  v  v  v  v v v v v v~ v}  v| v{ vz v y v x v w v v v u vt vs vr vq vp vo vn  vm  vl  vk  vj  v i  v h  v g  v f  v e  vd  vc  vb  va  v`  v_  v^  v] l\ l[ lZ lY lX lW lV lU lT l S l R l Q l P l O lN lM lL lK lJ lI lH  lG lF lE lD lC l B l A l @ l ? l > l= l< l; l: l9 l8 l7  l6 l5 l4 l3 l2 l1 l0 l/ l. l- l, l+ l* l) l ( l ' l & l % l $ l# l" l! l l l l  l  l  l  l  l  l  l   l   l   l   l   l  l  l  l  l  l  l  l b b b b b b b b b  b  b  b  b  b b b b b b b  b b b b b b b b b b b b b b  b  b  b  b  b b b b b b b  b b b b b  b  b  b  b  b b b b b b b  b b b b b  b  b  b  b  b b b b b b b  b b b b  b  b  b  b  b b b b b b b  b  b  b  b  b  b  b  b  b   b   b   b   b   b  b  b  b  b  b  b  b X X X X X X  X  X  X  X  X X X X X X X  X X X X X X  X  X  X  X ~ X} X| X{ Xz Xy Xx Xw  Xv  X u  X t  X s  X r  Xq  Xp  Xo  Xn  Xm  Xl  Xk  Xj Ni Nh Ng Nf Ne Nd Nc Nb Na N` N_ N^ N] N\ N[ N Z N Y N X N W N V NU NT NS NR NQ NP NO  NN NM NL NK NJ NI N H N G N F N E N D NC NB NA N@ N? N> N=  N< N ; N : N 9 N 8 N 7 N6 N5 N4 N3 N2 N1 N0  N/ N. N- N, N+ N* N) N( N ' N & N % N $ N # N" N! N N N N N  N  N   N   N  N  N  N  N  N  N  N D D D D D D  D  D  D  D  D D D D D D D  D D D D D D D D D D D D D D  D  D  D  D  D D D D D D D  D D D D D D D D D D D D  D  D  D  D  D D D D D D D  D  D  D  D  D  D  D  D  D  D  D  D  D  D  D  D  D  D   D   D   D   D   D  D  D  D  D  D  D  D : : : : : : : : : : :  :  :  :  :  : : : : : : :  : : : : : : : : : :  :  :  :  :  : : : : : : :  : : : : : : : : :~ :} :| :{ :z :y :x :w :v :u : t : s : r : q : p :o :n :m :l :k :j :i  :h  :g  :f  :e  :d  :c  :b  :a  :`  :_  :^  :]  :\  :[  :Z  :Y  :X  :W  : V  : U  : T  : S  : R  :Q  :P  :O  :N  :M  :L  :K  :J 0I 0H 0G 0F 0E 0D 0C 0B 0A 0@ 0? 0 > 0 = 0 < 0 ; 0 : 09 08 07 06 05 04 03  02 0!1 0 0 0/ 0. 0- 0, 0+ 0* 0) 0( 0' 0& 0% 0$ 0# 0" 0! 0 0 0 0  0  0  0  0  0 0 0 0 0 0 0  0 0  0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0  0  0  0  0  0 0 0 0 0 0 0  0 0 0 0 0 0 0 0 0 0  0  0  0  0  0 0 0 0 0 0 0  0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0  0  0  0  0  0 0 0 0 0 0 0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0   0   0   0   0   0  0  0  0  0  0  0  0 & & & & & &  &  &  &  &  & & & & & & &  & & & & & & & & & & & & & & &  &  &  &  &  & & & & & & &  & & & & & &~ &} &| &{ &z &y &x &w &v &u &t &s &r &q & p & o & n & m & l &k &j &i &h &g &f &e  &d &c &b &a &` &_ &^ &] &\ &[ &Z &Y &X &W &V &U &T & S & R & Q & P & O &N &M &L &K &J &I &H  &G &F &E &D &C &B &A &@ &? & > & = & < & ; & : &9 &8 &7 &6 &5 &4 &3  &2  &1  &0  &/  &.  &-  &,  &+  &*  &)  &(  &'  & &  & %  & $  & #  & "  &!  &  &  &  &  &  &  &                                                                          !                                                                                                                                                                                                             ~ } |  { z y x w v u t s  r  q  p  o  n m l k j i h g  f e d c b a  `  _  ^  ]  \ [ Z Y X W V U  T S R Q P O  N  M  L  K  J I H G F E D C  B A @ ? >  =  <  ;  :  9 8 7 6 5 4 3 2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &   %   $   #   "   !                                               : 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                        ( ' & % $ # " !                                                                                                          ~  }  |  {  z  y  x  w  v  u  t   s  "r  !q  p  o  n  m  l  k  j  i  h  g  f  e  d  c  b  a  `  _  ^  ]  \  [  Z  Y  X  W  V  U  T  S  R   Q  !P  O  N  M  L  K  J  I  H  G  F  E  D  C  B  A  @  ?  >  =  <  ;  :  9  8  7  6  5  4  3  2  1   0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                             ( ' & % $ # " !                                                                                                                                                                            ~  }  |  {  z  y  x  w  v  u  t  s  r  q   p   o   n   m   l  k  j  i  h  g  f  e  d c b a ` _ ^ ] \ [ Z Y X W V  U  T  S  R  Q P O N M L K J  I !H  G F E D C B A @ ? > = < ; : 9 8 7 6 5  4  3  2  1  0 / . - , + * )  ( ' & % $ # " !                                                                                                $  #  "  !                                                                                                              !                                                                  ' & % $ # " !                ~ } | { z  y  x  w  v  u t s r q p o n  m l k j i h g f e d c b a  `  _  ^  ]  \ [ Z Y X W V U  T S R Q P O N M L K J  I  H  G  F  E D C B A @ ? >  = < ; : 9 8 7 6 5  4  3  2  1  0 / . - , + * )  ( ' & % $ # " !                                                                                                                                                                                                            , + * ) ( ' & % $ # " !           ~ } | { z y x w v u  t  s  r  q  p o n m l k jW|pdXMA5)~~~~~~~~~~~~u~i~]~Q~E~9~-~#~~ ~}}}}}}}}}}}}~}s}h}]}R}G}<}1}&}}}||||||||||||v|j|^|R|F|:|.|"|| {{{{{{{{{{{{{{o{c{W{K{?{3{'{{{zzzzzzzzzzzztzhz\zPzDz8z,z!zz yyyyyyyyyyyyyymyayUyIy=y3y(yyyxxxxxxxxxxxxxxxmxbxWxLxAx6x+x xxwwwwwwwwwwwwxwlw`wTwHwq3q'qqqppppppppppppspgp[pOpCp7p+pppooooooooooooxolo`oToHoj3j(jjjiiiiiiiiiiiiisigi[iOiCi7i+iiihhhhhhhhhhhhwhkh_hThHhc2c&cccbbbbbbbbbbbbtbhb\bPbDb8b,b bbaaaaaaaaaaaayamaaaUaIa=a1a%aa a```````````~`r`f`Z`N`B`6`*```____________w_k___S_G_;_/_#__ _^^^^^^^^^^^}^q^e^Y^M^A^5^)^^^]]]]]]]]]]]]v]j]^]R]F]:].]"]] \\\\\\\\\\\\{\o\c\W\K\?\3\'\\\[[[[[[[[[[[[t[h[\[P[D[8[,[ [[ZZZZZZZZZZZZyZmZaZUZIZ=Z1Z%ZZ ZYYYYYYYYYYY~YrYfYZYNYBY6Y*YYYXXXXXXXXXXXXwXkX_XSXGX;X/X#XX WWWWW                                                                                                                                                                                                  ~ } |  { z y x w v u t  s  r  q  p  o n m l k j i h  g  f  e  d  c  b  a  `  _  ^  ]  \  [  Z  Y  X  W  V   U  T  S  R  Q  P  O  N  M  L  K  J  I  H  G  F  E   D  C  B  A  @  ?  >  =  <  ;  :  9  8  7  6  5  4  3  2   1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '   &  %  $  #  "  !                                                                                                                                                                                                                                                         ~  }  |  {  z  y  x  w  v   u   t   s   r   q  p  o  n  m  l  k  j  i  h   g   f   e   d   c  b  a  `  _  ^  ]  \  [   Z   Y   X   W   V  U  T  S  R  Q  P  O  N M L K J I H G F  E  D  C  B  A @ ? > = < ; :  9 8 7 6 5 4 3 2 1  0  /  .  -  , + * ) ( ' & %  $ # " !                                                                                                                                                                                                                                             ~  }  |  {  z  y x w v u t s r  q p o n m l k j i h g f e  d  c  b  a  ` _ ^ ] \ [ Z Y  X  W  V  U  T  S  R  Q  P  O  N  M  L   K   J   I   H   G  F  E  D  C  B  A  @  ? > = < ; : 9 8  7  6  5  4  3 2 1 0 / . - ,  + * ) ( '  &  %  $  #  " !