SQLite format 3@ ~/Rm~/- }D~~+}i%!indexverses_indexversesCREATE UNIQUE INDEX verses_index on "verses" (book_number, chapter, verse) tablebooks_allbooks_allCREATE TABLE "books_all" ("book_number" NUMERIC, "short_name" TEXT, "long_name" TEXT, "book_color" TEXT, "is_present" NUMERIC)wItableversesversesCREATE TABLE "verses" ("book_number" NUMERIC, "chapter" NUMERIC, "verse" NUMERIC, "text" TEXT){UtablebooksbooksCREATE TABLE "books" ("book_color" TEXT, "book_number" NUMERIC, "short_name" TEXT, "long_name" TEXT)=_tableinfoinfoCREATE TABLE info (name TEXT, value TEXT) ~qW@% ~~regionMexico'right_to_leftfalse)strong_numbersfalse/russian_numberingfalse!languageTotontepec)chapter_stringChapter #descriptionYa̱ʼa̱ tseʼe je̱ nam ko̱jtstán juuʼ veʼe je̱ Nteʼyamˍ xyaktaajnjimdu je̱ nMa̱j Vintsá̱namda Jesucristo ka̱jx }&mO1~~~~~{~_~C~,~}}}}}}u}\}D}&##ff7c80ApoApocalipsis#00ff00JudJudas#00ff003Ju3 Juan#00ff002Ju2 Juan#00ff001Ju1 Juan#00ff002Pe2 Pedro#00ff001Pe1 Pedro#00ff00SanSantiago#ffff00HebHebreos#ffff00FlmnFilemón#ffff00vTitTito#ffff00l2Ti2 Timoteo#ffff00b1Ti1 Timoteo!-#ffff00X2Te2 Tesalonicenses! -#ffff00N1Te1 Tesalonicenses !#ffff00DColColosenses !#ffff00:FilFilipenses #ffff000EfeEfesios #ffff00&GálGálatas##ffff002Co2 Corintios##ffff001Co1 Corintios#ffff00RomRomanos#00ffffHecHechos#ff6600JuaJuan#ff6600LucLucas#ff6600MarMarcos#ff6600MatMateoG~WN}wqke_YSMGA;5/)# ~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~{~u~o~i~c~]~WMQLoKJ,IAHeG F.EPDrC{B}A @?> =<&;&:59D8J7b6n54321 0/2.D-^,k+c*~)('&%$#!"7!I gx+<Qa{#)=KZu,G ^ n  ' 9Jh Bx{bI4~~~~~v~Y~@~)~}}}}}r}R}7}}||||||n|S|6||{{{{{{W{={zzzzzzjzFz)z yyyyyynyTy:y yx&B7 ApApocalipsis (de Juan)#ff7c80A JudJudas#00ff00@ 3Jn3 Juan#00ff00? 2Jn2 Juan#00ff00> 1Jn1 Juan#00ff00= 2P2 Pedro#00ff00< 1P1 Pedro#00ff00; StgSantiago#00ff00: HeHebreos#ffff009 FlmFilemón#ffff008 vTitTito#ffff007 l2Ti2 Timoteo#ffff006 b1Ti1 Timoteo#ffff00"5- X2Ts2 Tesalonicenses#ffff00"4- N1Ts1 Tesalonicenses#ffff003! DColColosenses#ffff002! :FilFilipenses#ffff001 0EfEfesios#ffff000 &GaGálatas#ffff00/# 2Co2 Corintios#ffff00.# 1Co1 Corintios#ffff00- RoRomanos#ffff00*,= HchHechos de los Apóstoles#00ffff+ JnJuan#ff6600* LcLucas#ff6600) MrMarcos#ff6600( MtMateo#ff6600'!MalMalaquías#ffff99&ZacZacarías#ffff99%HagAgeo#ffff99$SofSofonías#ffff99#HabHabacuc#ffff99"NahNahún#ffff99!MiMiqueas#ffff99 JonJonás#ffff99|AbdAbdías#ffff99rAmAmós#ffff99hJlJoel#ffff99^OsOseas#ffff99TDnDaniel#ff9fb4JEzEzequiel#ff9fb4'6LmLamentaciones#ff9fb4,JerJeremías#ff9fb4"IsIsaías#ff9fb4(9CntCantar de los Cantares#66ff99%EcEclesiastés#66ff99!PrProverbios#66ff99SalSalmos#66ff99JobJob#66ff99EstEster#ffcc99NehNehemías#ffcc99EsdEsdras#ffcc99#2Cr2 Crónicas#ffcc99 #1Cr1 Crónicas#ffcc99 x2R2 Reyes#ffcc99 n1R1 Reyes#ffcc99 d2S2 Samuel#ffcc99 Z1S1 Samuel#ffcc99PRtRut#ffcc99FJueJueces#ffcc99==d;V:M9@77!635I4631U0/..P->,*)(N&%$'"! 3N|}qj`P[> d %+5h ePa̱n je̱m tseꞌe miitsta pa̱n pa̱neꞌe du̱ko̱ꞌo̱yjaꞌvidup pa̱n ti veꞌe mtoondup, ¿vintso̱seꞌe mnayjávajada je̱tseꞌe na̱jkx mnañu̱xa̱ꞌa̱ajada je̱ja je̱ꞌe̱ vyinkujkta pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱kajaanchjaꞌvidup je̱ nMa̱ja̱ Vintsá̱namda Jesucristo? Ñojkꞌó̱y xa je̱ꞌe̱ veꞌe ku̱yꞌit je̱tseꞌe amiitsji ku̱xko̱jtsꞌó̱yada je̱ja je̱ mmujaanchjaꞌvivata̱jk vyinkujkta. bg= Kaꞌa xa a̱tseꞌe xtukka̱daꞌaky je̱ts a̱tseꞌe nto̱kimpayo̱ꞌo̱ydat pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱kajaanchjaꞌvidup je̱ Jesucristo, je̱ Nteꞌyam je̱ꞌe̱ veꞌe to̱kimpayo̱ꞌo̱yjadap. Ax miits tseꞌe mtukka̱daakju̱dup je̱tseꞌe xto̱kimpayo̱ꞌo̱ydat pa̱n pa̱n jatyeꞌe mma̱a̱tnayꞌamojkijidup. Je̱ꞌe̱ ka̱jxts a̱tseꞌe nvaꞌañ je̱ts kaꞌa veꞌe xjaaꞌkyakjáttat je̱tseꞌe je̱ to̱kin toompa xma̱a̱tnayꞌamókajadat.If  Je̱ꞌe̱ a̱tseꞌe ntijp je̱tseꞌe mkaꞌíttat je̱ꞌe̱ ma̱a̱tta juuꞌ veꞌe natyijju̱dup utsta ajchta ukpu̱ utsta tsa̱ꞌa̱da je̱tseꞌe je̱ ka̱ts du̱tukma̱a̱tjayé̱pta je̱ yaaꞌy je̱ ta̱ꞌa̱x juuꞌ veꞌe ka pú̱kap jyaye̱jptup, je̱ meen du̱nasꞌayó̱vada, du̱vinjávada du̱vintsa̱ꞌa̱gada juuꞌ veꞌe ka je̱ Nteꞌyamap, yꞌako̱tsu̱toonkada, yꞌooꞌkta myoꞌokjada, je̱tseꞌe mye̱e̱ꞌtsta. Kaꞌa tseꞌe xma̱a̱tkáydat xma̱a̱tꞌooꞌktat pa̱n pa̱n jatyeꞌe veꞌem du̱toondup je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱p. e Ax ka je̱ꞌe̱pts a̱tseꞌe ntijp je̱tseꞌe xtunkuke̱e̱ktinit pa̱n pa̱n jatyeꞌe yaja naxviijn je̱ ka̱ts du̱tukma̱a̱tjaye̱jptup je̱ yaaꞌy je̱ ta̱ꞌa̱x juuꞌ veꞌe ka pú̱kap jyaye̱jptup, pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ meen du̱nasꞌayo̱ꞌvidup, pa̱n pa̱n jatyeꞌe me̱e̱ꞌtstup, pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱vinjaꞌvidup du̱vintsa̱ꞌkidup juuꞌ veꞌe ka je̱ Nteꞌyamap; ku̱x pa̱n kaꞌa xa veꞌe je̱ꞌe̱ ma̱a̱t mꞌituvaꞌanda, ku̱mpítsumdats miitseꞌe yaja naxviijn. cd? Nnu̱jaꞌyidu xa a̱ts miitseꞌe je̱ts kaꞌa veꞌe mꞌíttat je̱ꞌe̱ ma̱a̱tta juuꞌ veꞌe je̱ ka̱ts du̱tukma̱a̱tjaye̱jptup je̱ yaaꞌy je̱ ta̱ꞌa̱x juuꞌ veꞌe ka pú̱kap jyaye̱jptup. Vc%Vaꞌan tseꞌe toꞌk aaj toꞌk jo̱o̱t du̱joojntykimda je̱ Cristo ka̱jx, vaꞌan tseꞌe du̱ꞌijtumda ax joꞌn je̱ tsapkaaky juuꞌ veꞌe je̱ levadura du̱kama̱a̱t, kaꞌa tseꞌe juuꞌ nꞌuktoꞌnumdinit ax joꞌn je̱ jayu nkatso̱jkumda, vaꞌan tseꞌe du̱maso̱o̱kumdini nu̱jom juuꞌ jatyeꞌe ka ó̱yap. Wb'Yakke̱ꞌe̱ktats nu̱jom juuꞌ jatyeꞌe myakmaꞌtju̱dup, juuꞌ veꞌe ijtp ax joꞌn je̱ levadura juuꞌ veꞌe náxyani, veꞌem tseꞌe mꞌíttat ax joꞌn je̱ nam tsapkaaky juuꞌ veꞌe yakkaayp pascua xa̱a̱j, ax joꞌn je̱ nam ju̱ts juuꞌ veꞌe je̱ levadura du̱kama̱a̱t. Xkuꞌo̱o̱ꞌkimdu xa veꞌe je̱ Cristo, je̱ꞌe̱ tseꞌe ijt ax joꞌn je̱ carnero juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam tyukvintsa̱ꞌkidup yꞌijt pascua xa̱a̱j. GaKaꞌa xa je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌo̱ya je̱tseꞌe mnamyá̱jajadat je̱ꞌe̱ ka̱jx juuꞌ veꞌe mtoondup. ¿Kaꞌa vineꞌe xnu̱jávada je̱ts veꞌem je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ to̱kin ax joꞌn je̱ levadura?, jyave̱e̱ꞌnjya xa je̱ꞌe̱ veꞌe, tyukta̱jkiku̱jxpts je̱ꞌe̱ veꞌe nu̱jom je̱ ju̱ts. ` je̱tseꞌe xpá̱mdat je̱ yaaꞌtya̱jk je̱m je̱ Satanás kya̱ꞌm, veꞌem tseꞌe je̱ ñiꞌkx je̱ kyo̱pk chaachpaaꞌtu̱t je̱tseꞌe je̱ jyo̱o̱t je̱ jyaꞌvin tsa̱ꞌa̱k yꞌijtnit ku veꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n Jesús myiinnuvat. E_Ko̱jtsmókta nꞌit je̱ nMa̱ja̱ Vintsá̱namda Jesucristo ka̱jx, je̱m tseꞌe yꞌítu̱t a̱ts ya̱ njo̱o̱t ya̱ njaꞌvin je̱ts je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n Jesús je̱ mya̱kkin, r^]O̱yam xa a̱tseꞌe nkaꞌit miits ma̱a̱tta, je̱m tseꞌe a̱ts ya̱ njo̱o̱t ya̱ njaꞌvin, ax ta̱ts a̱tseꞌe nto̱kimpayo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe veꞌem játkip, veꞌem ax joꞌn a̱tseꞌe je̱m ku̱nꞌijt. ]¡Veꞌem tseꞌe mjaaꞌknamyá̱jajada! Viꞌn ku̱mtsaachvinmáyda ku je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱ du̱tún. Je̱ yaaꞌtya̱jk juuꞌ veꞌe veꞌem játkip, vyinmajtsjup tseꞌe je̱tseꞌe xyakpítsumdat joma veꞌe mnayꞌamókajada. \ yVaꞌajtsts a̱tseꞌe je̱ ka̱ts nmo̱tu je̱ts je̱meꞌe miits ma̱a̱tta toꞌk juuꞌ veꞌe je̱ ka̱ts du̱tukma̱a̱tjaye̱jpp toꞌk je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk juuꞌ veꞌe ka pú̱kap jyayejpp. ¡Ni kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe veꞌem jyátu̱kada juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam du̱kaꞌíxada, je̱ꞌe̱ tseꞌe ku veꞌe toꞌk du̱ma̱a̱ttsu̱u̱na je̱ kyutaak! [¿Vintso̱seꞌe xtso̱kta je̱ts a̱ts miitseꞌe na̱jkx nkuꞌixta, tsoj yakxó̱n, ukpu̱ e̱jkjup jo̱tꞌaajnjup ku̱xeꞌe xkakutyonda je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n je̱ pyavaꞌnu̱n, a̱ts miitseꞌe nꞌana̱jkxadat ax joꞌn je̱ jayu du̱ꞌana̱jkxa je̱ yꞌónu̱k je̱ vo̱jpu̱n ma̱a̱t, ukpu̱ ax joꞌn du̱ꞌana̱jkxa je̱tseꞌe du̱yakꞌana̱a̱ꞌku̱t?ZKu̱x je̱ Nteꞌyam je̱ kyutojku̱n, ka je̱ ka̱ts ka je̱ ayookjyapts je̱ꞌe̱ veꞌe, je̱ꞌe̱ je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ jayu du̱ma̱ꞌa̱ je̱ ma̱kkin je̱tseꞌe du̱tónu̱t juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam cha̱jkp. }YsAx pa̱n vaamp tseꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n, kaꞌa tseꞌe vinjoꞌn ya̱ it jyaaꞌknáxu̱t je̱ts a̱ts miitseꞌe na̱jkx nkuꞌíxtinuva, vanꞌitts a̱tseꞌe nnu̱jávat pa̱n ti veꞌe tyoondup pa̱n pa̱n jatyeꞌe namyá̱jijidup, ka je̱ꞌe̱ ka̱jxjyap tseꞌe juuꞌ veꞌe kyo̱jtstup, je̱ꞌe̱va veꞌe vintso̱ veꞌe je̱ ma̱kkin du̱jaye̱pta. X Je̱mts miitseꞌeda juuꞌ veꞌe namyá̱jijidup ku veꞌe vyinmayda je̱ts kaꞌa a̱ts miitseꞌe na̱jkx nkuꞌíxtinuva. |WqJe̱ꞌe̱ ka̱jxts a̱ts miitseꞌe ntuknu̱ke̱xta je̱ Timoteo, juuꞌ a̱tseꞌe o̱o̱y ntuntsa̱jkp. Nꞌonu̱kjaꞌvipts a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe ku̱xeꞌe du̱jaanchjaꞌviꞌukvaajñ je̱ Jesucristo ku a̱tseꞌe xꞌamo̱tunajxy. O̱yts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Jesucristo du̱tuujnja. Je̱ꞌe̱ tseꞌe mtukjaaꞌmyé̱tsjadap vintso̱ a̱tseꞌe je̱ Cristo mpanu̱jkx, veꞌemam ax joꞌn a̱tseꞌe je̱ jayu ntukꞌix joma jatyeꞌe je̱ jaanchjaꞌvivata̱jk ñayꞌamókajada. hVINmunooꞌkxtktupts a̱ts miitseꞌe je̱tseꞌe veꞌem xtóndat xkó̱tstat ax joꞌn a̱ts. eUCKu̱xjajaye̱pta xa miitseꞌe je̱ yakꞌixpa̱jkpada miijl am juuꞌ veꞌe mtukꞌíxju̱dup je̱ Cristo jye̱ꞌe̱, tun toꞌkjits je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe ijtp ax joꞌn je̱ mteeꞌda, ax je̱ꞌe̱ts a̱tseꞌe, ku̱x mjaanchjaꞌviꞌukvaandu veꞌe je̱ Jesucristo ku a̱ts miitseꞌe nvaajnjidi je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook. KTKa miits je̱ mtso̱ꞌo̱tyoꞌnu̱n ka̱jxaptats a̱ts ya̱ꞌa̱ veꞌe njaꞌa; je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ts a̱ts miitseꞌe nko̱jtsjadat ax joꞌn a̱ts je̱ nꞌónu̱k ku̱mꞌijtti. {So Ku a̱a̱tseꞌe nyaknu̱vampet, je̱ o̱y ko̱jtsu̱n ma̱a̱tts a̱a̱tseꞌe nko̱jtsu̱mpít je̱ts a̱a̱tseꞌe nꞌix vintso̱ a̱a̱tseꞌe nko̱jtsꞌó̱yat. U̱xyam paatts a̱a̱tseꞌe nyakpu̱m ax joꞌn je̱ naax je̱ poꞌox. R% a̱a̱tseꞌe januuꞌkxji ntun ya̱ nka̱ꞌa̱j ma̱a̱t. Ku a̱a̱tseꞌe je̱ jayu xvinko̱jtspét, nꞌamó̱tupts a̱a̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam je̱tseꞌe je̱ maaꞌyu̱n tyoꞌnu̱xjadat. Ku a̱a̱tseꞌe je̱ jayu xjomtún xtitún, nmuténipts a̱a̱tseꞌe. NQ U̱xyam paat xa a̱a̱tseꞌe nta̱a̱tsa nyuꞌa̱a̱ꞌkju̱, a̱a̱tseꞌe je̱ vit je̱ xo̱x xkaꞌijtja, a̱a̱tseꞌe je̱ jayu xjomtún xtitún, a̱a̱tseꞌe nja̱a̱jn nta̱jk kyaꞌit, 4Pa Xtijtup xa a̱a̱tseꞌe je̱ jayu ka víjap ku̱xeꞌe a̱a̱ts je̱ Cristo je̱ yꞌayook nyakvaꞌkxtu̱k; ax veꞌemts miitseꞌe mnatyijjada je̱ts o̱yeꞌe xnu̱jávada juuꞌ veꞌe je̱ Cristo cha̱jkp. Veꞌem xa a̱a̱tseꞌe nnayjávaja je̱ts je̱ ma̱kkin a̱a̱tseꞌe nkajayejpp, tum ma̱kk tum tso̱tsts miitseꞌe mnayjávajada. Xviijnkꞌíxp xa a̱a̱tseꞌe je̱ jayu; miits tseꞌe myakvintsa̱ꞌkidup. iOK Veꞌem xa veꞌe jyava je̱ts a̱a̱ts, je̱ kuka̱tsivata̱jk, tun u̱xꞌo̱o̱k a̱a̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam xyaktaajñ. Veꞌem xa a̱a̱tseꞌe ax joꞌn je̱ jayu juuꞌ veꞌe kutúkani je̱ yꞌo̱o̱ꞌku̱n, xꞌíxtupts a̱a̱tseꞌe je̱ jayu je̱ts je̱ aangelesta̱jk, veꞌem tseꞌe du̱nu̱jávadat vintso̱ a̱a̱tseꞌe njátu̱t. UN#Veꞌem xa miitseꞌe mnayjávajada je̱ts kaꞌa veꞌe ti mkaꞌijtu̱xjada. ¡Mnayjaꞌvijidup tseꞌe ax joꞌn vaꞌajts kumeen ku̱mꞌijtti je̱ts ax joꞌn ku̱myakkutojkti ka a̱a̱ts ma̱a̱tap! ¡e̱y je̱ꞌe̱ veꞌe ku̱yꞌit je̱tseꞌe ku̱myakkutokta, veꞌemts a̱a̱ts miitseꞌe ku̱nma̱a̱tyakkutókta! CMAx mits, jyapa̱na, ¿vintso̱ts mitseꞌe xtunjaaꞌknu̱má̱ja je̱ts kaꞌa veꞌe je̱ viijnk jayu, ukpu̱ ti veꞌe mꞌixp mjayejpp juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam mkamo̱o̱jyju? Ax pa̱n je̱ꞌe̱ tseꞌe mmo̱o̱jyju, ¿tya̱jx tseꞌe mnamyá̱jaja ax joꞌn je̱ꞌe̱ veꞌe ku̱mkamo̱o̱jyji joꞌn? LUtsta ajchta utsta tsa̱ꞌa̱da, miits je̱ mꞌo̱ꞌyin ka̱jxta xa a̱tseꞌe tu̱ntukmuꞌaꞌixmoka vintso̱ a̱tseꞌe je̱ts je̱ Apolos, ax veꞌem tseꞌe xnu̱jávadat je̱ts kaꞌa veꞌe yꞌo̱ya je̱tseꞌe xyaknu̱yókadat juuꞌ veꞌe javyet je̱p Kunuuꞌkx Jatyán ku̱jxp, veꞌem tseꞌe toꞌk xkayakmá̱jadat je̱tseꞌe jadoꞌk xkaviijnkꞌíxtat. )KKJe̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe, kaꞌats miitseꞌe pa̱n xto̱kimpayo̱ꞌo̱ydat. Aꞌixta ku veꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n myiinnuvat. Ku veꞌe myiinnuvat, nu̱ke̱ꞌxnatá̱ka tseꞌe nu̱jom yꞌítu̱t. Je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱yaknu̱ke̱ꞌxnatá̱kap pa̱n ti jatyeꞌe je̱ jayu vyinmaaydup je̱m jyaꞌvin ka̱jxmda, veꞌem tseꞌe du̱mo̱o̱ynit ka̱kje̱ꞌe̱ je̱ jayu juuꞌ veꞌe vyinmajtsju̱dup. JyO̱yam a̱tseꞌe ti nkanatyukjávaja je̱ja je̱ Nteꞌyam vyinkujk, ka je̱ꞌe̱ ka̱jxapts a̱tseꞌe je̱p to̱kin ja̱a̱tp nkaꞌit; je̱ Ma̱ja̱ Vintsa̱neꞌe vaamp pa̱n o̱y je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ a̱tseꞌe ntuump uk pa̱n kaꞌa. 'IG¿Pa̱nts je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe vaamp je̱ts o̱y ukpu̱ ka ó̱yap je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ a̱tseꞌe ntuump nka̱jtsp? Kaꞌats a̱tseꞌe nma̱ja̱pu̱m juuꞌ miitseꞌe mko̱jtstup a̱ts ka̱jx ukpu̱ juuꞌ veꞌe je̱ viijnk jayu kyo̱jtstup a̱ts ka̱jx. Nay kaꞌava tseꞌe tyun ku a̱tseꞌe mpayo̱ꞌo̱y je̱ts o̱y ukpu̱ ka ó̱yap je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ a̱tseꞌe ntuump nka̱jtsp. H!Pa̱n pa̱n xa veꞌe yaktukkuvaꞌnip juuꞌ, yakvinkó̱pkapts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe yakkutyónu̱t ax joꞌn yaktukpavaꞌañ. G ¿Vintso̱ veꞌe du̱tsa̱k je̱ts a̱a̱tseꞌe je̱ jayu xjávat? Je̱ Cristo je̱ myutoompa je̱ myupa̱jkpa xa a̱a̱tseꞌe, yaktukkuvaꞌni a̱a̱tseꞌe je̱ts a̱a̱tseꞌe je̱ jayu ntukꞌíxu̱t juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam yaknu̱ke̱ꞌxnata̱jki. FAx je̱ Criistots u̱u̱ꞌmeꞌe jye̱ꞌe̱da; je̱ts je̱ Cristo, je̱ Nteꞌyamts je̱ꞌe̱ veꞌe jye̱ꞌe̱.lEQA̱ts, nay veꞌempa je̱ Apolos, je̱ Pedro, ya̱ naxviijn, je̱ joojntykin, je̱ o̱o̱ꞌku̱n, je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe u̱xyam, juuꞌ veꞌe miimpnum, nu̱jom juuꞌ jaty, miits je̱ mꞌo̱ꞌyindats je̱ꞌe̱ veꞌe. bD=Je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe, ni pa̱na veꞌe du̱kayakmá̱jat je̱ jayu juuꞌ veꞌe du̱tukꞌíxtup je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook, ku̱x nu̱jom juuꞌ jaty, miits je̱ mꞌo̱ꞌyin ka̱jxtats je̱ꞌe̱ veꞌe. (CIVaampap tseꞌe jidu̱ꞌu̱m: “Ñu̱jaꞌvip xa veꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n je̱ts kaꞌa veꞌe tyun vintso̱ veꞌe vyinmayda je̱ kuvij jáyuda.” AB{Ku̱x je̱ naxviijnit vijin, kaꞌa je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam du̱vijjáva. Ku̱x jidu̱ꞌu̱meꞌe je̱ Kunuuꞌkx Jatyán vyaꞌañ: “Ku veꞌe je̱ taay ma̱a̱t juuꞌ du̱tonda je̱ kuvij jáyuda, je̱ Nteꞌyamts je̱ꞌe̱ veꞌe yaktánjadap ax joꞌn je̱ tá̱nu̱k juuꞌ veꞌe taamp je̱p kutya̱y ja̱a̱tp ku̱xeꞌe du̱kanu̱java je̱ts je̱ yꞌo̱o̱ꞌku̱n je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe yꞌana̱jkxip.” A-Ni pa̱na tseꞌe kyanavyinꞌa̱a̱ꞌnju̱t viinm. Pa̱n je̱m xa miitseꞌeda juuꞌ veꞌe nayjaꞌvijup kuvij je̱ naxviijnit vijin ka̱jx, vaꞌan tseꞌe du̱napyu̱mju̱ ax joꞌn tii ku̱du̱kanu̱jaꞌvi joꞌn, veꞌem tseꞌe tyú̱vam yꞌítu̱t kuvij. @Pa̱n pa̱n xa veꞌe du̱yakvintsa̱ꞌkintó̱kip je̱ Nteꞌyam je̱ chapta̱jk, tukkuvé̱tjupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam, ku̱x o̱y je̱ts vaꞌajts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ chapta̱jk. U̱u̱ꞌmda tseꞌe je̱ꞌe̱ je̱ chapta̱jk. g?G¿Tis, kaꞌa vineꞌe xnu̱jávada je̱ts je̱ Nteꞌyam je̱ chapta̱jk u̱u̱ꞌmeꞌeda?, yam njaꞌvin ka̱jxmamda veꞌe chu̱u̱na je̱ Espíritu Santo, juuꞌ veꞌe ijtp je̱m je̱ Nteꞌyam jyaꞌvin ka̱jxmpa. k>OAx pa̱n pa̱n tseꞌe du̱tukpa̱a̱mp juuꞌ veꞌe tó̱yup, yakto̱tyo̱kika̱jxnup tseꞌe nu̱jom, ó̱yameꞌe tsa̱ꞌa̱k yꞌijtnit je̱ jayu, veꞌem ax joꞌn je̱ꞌe̱ pa̱neꞌe je̱ ja̱a̱jn du̱kuke̱e̱kp. =Pa̱n pa̱n tseꞌe du̱tukpa̱a̱mp juuꞌ veꞌe kató̱yup, yakmo̱o̱ynupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ o̱ꞌyin je̱ tyoonk ka̱jx. <  Je̱ toonk juuꞌ veꞌe toꞌk jadoꞌk tyuump, vanꞌitts je̱ꞌe̱ veꞌe o̱y ñu̱ke̱ꞌxnatá̱kat je̱ xa̱a̱j ku veꞌe je̱ jayu yakto̱kimpayo̱ꞌynit. Ku̱x juuꞌ veꞌe je̱ jayu tyoondup, yakꞌíxupts je̱ꞌe̱ veꞌe pa̱n myuténipeꞌe je̱ ja̱a̱jn vanꞌit. Ax je̱ ja̱a̱jn tseꞌe du̱yaknu̱ke̱ꞌxnatá̱kap pa̱n vintso̱ veꞌe toꞌk jadoꞌk tyun. ;  Ax o̱ꞌyixjup tseꞌe je̱ jayu je̱tseꞌe du̱jaaꞌkyakvimpé̱tu̱t je̱ ta̱jk, je̱ꞌe̱ ku veꞌe du̱pa̱a̱jmjat juuꞌ veꞌe ijtp ax joꞌn je̱ oro, je̱ plata, ukpu̱ je̱ tsújit tsaaj, je̱ ku̱p, je̱ pá̱yu̱ts, ukpu̱ je̱ ma̱a̱jy. : Ku̱x ni pa̱na xa veꞌe kyaꞌo̱ꞌyixju̱ je̱tseꞌe du̱yaktso̱o̱ꞌntknuvat je̱ ta̱jk, je̱ꞌe̱jyji veꞌe juuꞌ veꞌe tso̱o̱ꞌndu̱kani, je̱ꞌe̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Jesucristo jye̱ꞌe̱, juuꞌ a̱ts miitseꞌe nvaajnjidu. 9 Veꞌem xa a̱tseꞌe ax joꞌn toꞌk je̱ ta̱kpa̱a̱mpa juuꞌ veꞌe o̱y du̱jajtp je̱ts kuvij, je̱ Nteꞌyamts a̱tseꞌe xpa̱a̱m je̱ts a̱tseꞌe nꞌit ax joꞌn je̱ jayu juuꞌ veꞌe je̱ ta̱jk du̱yaktso̱o̱ꞌntkp. Ax juuꞌ tseꞌe viijnkta, veꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌeda ax joꞌn je̱ꞌe̱da juuꞌ veꞌe du̱jaaꞌkka̱jxmpojtu̱ktup. Ax pa̱n pa̱n jaty tseꞌe du̱jaaꞌkyakvimpe̱jttup je̱ ta̱jk, o̱o̱y tseꞌe du̱tunꞌíxtat vintso̱ veꞌe kyavintó̱kiyu̱t je̱ tun. 8) Je̱ Nteꞌyam je̱ myutoompa je̱ myupa̱jkpa xa a̱a̱tseꞌe; veꞌem xa miitseꞌeda ax joꞌn je̱ Nteꞌyam je̱ tya̱jk ku̱mꞌijtti. L7Je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe niipp je̱ts je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe vaꞌxp, akijpxats je̱ꞌe̱ veꞌe, kujoꞌyu̱xjadapts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam ka̱kje̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe tyoondup. "6=Ax nmu̱pá̱nipts a̱a̱tseꞌe, ni a̱tsa, ni je̱ Apólosa, je̱ Nteꞌyam je̱ꞌe̱ veꞌe toꞌk juuꞌ veꞌe du̱nu̱má̱jip du̱nu̱jaanchip. G5Veꞌem a̱tseꞌe ax joꞌn je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe je̱ ta̱a̱mt du̱niipp, veꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Apolos ax joꞌn je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe du̱vaꞌxp, ax je̱ Nteꞌyamts je̱ꞌe̱ veꞌe du̱yakye̱e̱ꞌkp, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱pa̱a̱mp je̱ jaanchjaꞌvin je̱m je̱ jayu jyaꞌvin ka̱jxmda. G4¿Pa̱nts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Pablo? ¿Pa̱nts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Apolos? Je̱ Nteꞌyam je̱ myutoompa je̱ myupa̱jkpaji xa a̱a̱tseꞌe nꞌit juuꞌ ka̱jxeꞌe xjaanchjávada je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n. Ka̱kje̱ꞌe̱ xa a̱a̱tseꞌe ntuujn juuꞌ a̱a̱tseꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n xtukpavaan. /3WKu̱x je̱m miitseꞌeda juuꞌ veꞌe vaandup: “Je̱ Pablo xa a̱tseꞌe mpanu̱jkxp.” Je̱mpa tseꞌe juuꞌ veꞌe vaanduvap: “Je̱ Apolos xa a̱tseꞌe mpanu̱jkxp.” Ax veꞌemam tseꞌe mnaajkꞌítjada ax joꞌn je̱ꞌe̱da juuꞌ veꞌe du̱kakuva̱jktup je̱ Espíritu Santo. f2Eku̱x veꞌemna veꞌe je̱ vinmaꞌyu̱n xjaye̱pta ax joꞌn je̱ꞌe̱da juuꞌ veꞌe du̱kakuva̱jktup je̱ Espíritu Santo. Je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe mnavyiijnkꞌíxjada, mnamyuꞌé̱kjada je̱ꞌe̱ ka̱jx ku veꞌe juuꞌ mkaꞌo̱ꞌyixjada ax joꞌn je̱ viijnk jáyuda, je̱tseꞌe mnakyo̱jtsvintsó̱vjada, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱yaknu̱ke̱ꞌxnata̱jkip je̱ts veꞌemeꞌe mꞌitta ax joꞌn je̱ jáyuda juuꞌ veꞌe du̱kakuva̱jktup je̱ Espíritu Santo, veꞌem ax joꞌn je̱ꞌe̱da juuꞌ veꞌe du̱ma̱a̱tnavya̱a̱ꞌnju̱dup je̱ naxviijnit je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱. :1mNtukꞌíxtuts a̱ts miitseꞌe juuꞌ veꞌe ka tsoꞌoxap je̱tseꞌe xvinmó̱tudat, ku̱x kaꞌanum xa veꞌe apa̱a̱mdu̱ka mve̱ꞌnada je̱tseꞌe xvinmó̱tudat juuꞌ veꞌe tsoꞌox, veꞌemeꞌe mve̱ꞌnada ax joꞌn je̱ piꞌk ónu̱k juuꞌ veꞌe tsiꞌtspna, juuꞌ veꞌe kayakmo̱o̱ypnum je̱ kaaky je̱ to̱jkx. Ax kaꞌanum tseꞌe u̱xyam mꞌo̱ꞌyixjada je̱tseꞌe xvinmó̱tudat juuꞌ veꞌe tsoꞌox, (0 KUtsta ajchta utsta tsa̱ꞌa̱da, kaꞌa a̱tseꞌe xꞌo̱ꞌyixji je̱ts a̱ts miitseꞌe ku̱nmuko̱jtsti ax joꞌn je̱ jáyuda juuꞌ veꞌe du̱nu̱jaꞌvidinup ti veꞌe je̱ Espíritu Santo cha̱jkp, vanxu̱peꞌe nmuko̱jtsti ax joꞌn je̱ jáyuda juuꞌ veꞌe du̱kakuva̱jktup je̱ Espíritu Santo ukpu̱ ax joꞌn je̱ꞌe̱da juuꞌ veꞌe námnum toꞌk muk ijtꞌukvaandu je̱ Jesucristo ma̱a̱t. / Jidu̱ꞌu̱m xa veꞌe je̱ Kunuuꞌkx Jatyán vyaꞌañ:¿Pa̱nts je̱ꞌe̱ nꞌiteꞌe du̱nu̱jaꞌvip ti vinmaꞌyu̱neꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n jyayejpp?¿Pa̱nts nꞌiteꞌe o̱ꞌyixjup je̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe du̱yakꞌixpá̱ku̱t? Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaꞌañ. Ax u̱u̱ꞌmda, toꞌkji tseꞌe je̱ vinmaꞌyu̱n njaye̱jpumda je̱ Cristo ma̱a̱t../Je̱ jayu juuꞌ veꞌe je̱m jyaꞌvin ka̱jxm je̱ Espíritu Santo, o̱ꞌyixjupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe du̱vinkó̱nu̱t juuꞌ veꞌe pyaatyp yꞌake̱e̱guip, ax kaꞌa tseꞌe pa̱n yꞌo̱ꞌyixju̱ je̱tseꞌe tyo̱kimpayo̱ꞌo̱yju̱t je̱ꞌe̱ ka̱jx. ^-5Pa̱n pa̱n jaty xa veꞌe je̱m jyaꞌvin ka̱jxmda kaꞌijtp je̱ Espíritu Santo, kaꞌa tseꞌe du̱kuva̱kta juuꞌ veꞌe kya̱jtsp je̱ Espíritu Santo, juuꞌ veꞌe ijtp je̱m je̱ Nteꞌyam jyaꞌvin ka̱jxm, ku̱x yakxiꞌikeꞌe du̱jávada, kaꞌa tseꞌe yꞌo̱ꞌyixjada je̱tseꞌe du̱vinmó̱tudat juuꞌ veꞌe je̱ Espíritu Santo xtukꞌíxumdup, ku̱x je̱ꞌe̱ ya̱ꞌa̱ veꞌe juuꞌ veꞌe yaknu̱jaꞌvip je̱ Espíritu Santo ka̱jx. -,S Juuꞌts a̱a̱tseꞌe je̱ jayu ntukꞌixp, ka je̱ꞌe̱pts je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe je̱ jayu tyijtup vijin, je̱ vijin je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe je̱ Espíritu Santo a̱a̱ts xtuknu̱jaꞌvip. Ku a̱a̱tseꞌe veꞌem ntukꞌix, ñu̱jaꞌvidupts je̱ꞌe̱ veꞌe pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ Espíritu Santo du̱kuva̱jktup je̱ts tyú̱vam je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ ayook juuꞌ a̱a̱tseꞌe nka̱jtsp. +- Ax kaꞌa tseꞌe nnu̱jaꞌvimda je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook je̱ naxviijnit vinmaꞌyu̱n ka̱jx, je̱ Espíritu Saantots je̱ꞌe̱ veꞌe xtuknu̱jaꞌvimdup je̱ ayook je̱tseꞌe nvinmó̱tumdat juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ myaaꞌyu̱n ka̱jx xmo̱ꞌyumdu. p*Y Ni pa̱na xa veꞌe du̱kanu̱java pa̱n vintso̱ veꞌe toꞌk jadoꞌk je̱ jayu vyinmay je̱m jyaꞌvin ka̱jxm, je̱ jayu je̱ jyaꞌvinji tseꞌe du̱nu̱jaꞌvip. Nay veꞌempa tseꞌe, je̱ Espíritu Santo, juuꞌ veꞌe ijtp je̱m je̱ Nteꞌyam jyaꞌvin ka̱jxm, je̱ꞌe̱jyji tseꞌe du̱nu̱jaꞌvip vintso̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam vyinmay. U)# Ax ya̱ꞌa̱ tseꞌe je̱ Nteꞌyam xtuknu̱jaꞌvimdu je̱ Espíritu Santo ka̱jx, ku̱x je̱ Espíritu Santo, vaꞌajtsts je̱ꞌe̱ veꞌe du̱nu̱java ti vinmaꞌyu̱neꞌe je̱ Nteꞌyam jyayejpp. (y Veꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌe ax joꞌn je̱ Kunuuꞌkx Jatyán vyaꞌañ:Je̱ Nteꞌyam xa veꞌe du̱ꞌapa̱a̱jmtki may viijn je̱ yꞌo̱y je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe kayakꞌixpna kayakmó̱tupna je̱ts kaꞌanumeꞌe yakvinmay,
je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe du̱ꞌapa̱a̱jmtkiji pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ Nteꞌyam du̱tso̱jktup. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaꞌañ. u'cNi pá̱nats ya̱ꞌa̱ veꞌe du̱kanu̱jaꞌvi juuꞌ veꞌe yakkutojktup yaja naxviijn, ku̱x pa̱n ku̱du̱nu̱jaꞌvidi xa veꞌe, kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe ku̱du̱yakjacryuuzpe̱jtjidi je̱ nMa̱ja̱ Vintsá̱namda Jesucristo. &-Ax je̱ ayook juuꞌ a̱a̱tseꞌe nka̱jtsp, je̱ Nteꞌyam je̱ vyíjints je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe kayaknu̱jaꞌvip yꞌijt, je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam ñu̱pa̱a̱jmtki kaꞌanumeꞌe ya̱ it cho̱o̱ꞌndu̱k vyeꞌna, je̱ꞌe̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe je̱ Cristo xkuꞌo̱o̱ꞌkimdi je̱tseꞌe njaye̱jpumdinit je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp. 5%cO̱yam tseꞌe vyeꞌema, je̱ vijin ma̱a̱tts a̱a̱tseꞌe je̱ jayu nmuko̱tsta juuꞌ veꞌe ma̱kk naajkꞌijtjidinup toꞌk muk je̱ Jesucristo ma̱a̱t. Ya̱ vijin, ka je̱ naxviijnit víjinapts ya̱ꞌa̱ veꞌe, nay ka je̱ víjinapts ya̱ꞌa̱ veꞌe juuꞌ veꞌe yakkutojktup yaja naxviijn. Je̱ vijin juuꞌ veꞌe jyaye̱jptup, je̱ꞌyapts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ xa̱a̱j ku veꞌe kyo̱o̱ꞌkꞌijtnit. T$!veꞌem tseꞌe je̱ Jesucristo xjaanchjávadat je̱ Nteꞌyam je̱ mya̱kkin ka̱jx je̱ts ka je̱ jayu je̱ vyijin ka̱jxap. Je̱ Espíritu Santo ka̱jx tseꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ vyijin yaknu̱java (#IKu a̱ts miitseꞌe nmuko̱jtsti je̱tseꞌe ntuknu̱jaꞌvidi je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook, kaꞌats a̱tseꞌe ntsa̱jk je̱tseꞌe ntukjaanchjávadat je̱ Jesucristo je̱ jayu je̱ vyijin ka̱jx, ñojkꞌó̱yeꞌe ntukjaanchjaꞌvidi je̱ Espíritu Santo je̱ mya̱kkin ka̱jx, t"aJaꞌvip tsa̱ꞌkipts a̱tseꞌe nveꞌna je̱m miits mvinkojkmda je̱ts yónu̱k aaj yónu̱k jo̱o̱t. .!UKu xa a̱tseꞌe nꞌijt miits ma̱a̱tta, kaꞌats a̱tseꞌe ntsa̱jk je̱ts a̱tseꞌe viijnk nmu̱jávat, je̱ Jesucriistoji veꞌe, juuꞌ veꞌe cruuzpe̱jt. T  #Utsta ajchta utsta tsa̱ꞌa̱da, ku a̱tseꞌe nnu̱jkx je̱ts a̱ts miitseꞌe nvaajnjidi je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook, kaꞌats a̱tseꞌe je̱ mú̱jit ayook nyaktuujn ukpu̱ je̱ jayu je̱ vyijin. c AVeꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌe ax joꞌn je̱ Kunuuꞌkx Jatyán vyaꞌañ: “Pa̱n pa̱n xa veꞌe namya̱javaajnjup, nu̱yojk o̱yts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam du̱yakmá̱jat du̱yakjaanchat.”! =Je̱ Nteꞌyam xa veꞌe viinm u̱u̱ꞌm xyaktoꞌkmojkumdu je̱ Cristo Jesús ma̱a̱t. Je̱ Cristo ka̱jx tseꞌe nnu̱jaꞌvimdini juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam cha̱jkp, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe je̱ Nteꞌyam xkato̱kimpa̱ꞌmumda je̱tseꞌe vaꞌajts nꞌijtumda, je̱ꞌe̱ tseꞌe xyakpítsumumdu je̱m je̱ Satanás yꞌam kya̱ꞌm je̱tseꞌe nꞌijtumda je̱m je̱ Nteꞌyam yꞌam kya̱ꞌm. W )Ax veꞌem tseꞌe ni pa̱na kyanamyá̱jajat je̱ja je̱ Nteꞌyam vyinkujk.  3Je̱ Nteꞌyameꞌe du̱vinko̱o̱n pa̱n pa̱n jatyeꞌe kayakvintsa̱ꞌkidup je̱ts pa̱n pa̱n jatyeꞌe yakviijnkꞌíxtup, veꞌem tseꞌe kyutó̱kiyu̱t je̱ ma̱jin juuꞌ veꞌe yakvinkó̱pkidup pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱jaye̱jptup je̱ naxviijnit vinmaꞌyu̱n. / YVyinko̱o̱nts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam pa̱n pa̱n jatyeꞌe yaktijtup ka víjap ka kéjap yaja naxviijn, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe je̱tseꞌe du̱yaktso̱ꞌo̱tyónu̱t pa̱n pa̱n jatyeꞌe yaktijtup viji kej; vyinko̱o̱nts je̱ꞌe̱ veꞌe pa̱n pa̱n jatyeꞌe yaktijtup ka má̱kkap yaja naxviijn, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe je̱tseꞌe du̱yaktso̱ꞌo̱tyónu̱t pa̱n pa̱n jatyeꞌe yaktijtup ma̱kk. \ 3Utsta ajchta utsta tsa̱ꞌa̱da, mnu̱jaꞌvidinup xa miitseꞌe je̱ts je̱ Nteꞌyameꞌe mvinko̱o̱jnju̱du, nu̱ꞌeejyjits miitseꞌeda viji kej ax joꞌn je̱ naxviijnit jayu du̱tijta, nu̱ꞌeejyjits miitseꞌedava juuꞌ veꞌe yakkutojktup, nay nu̱ꞌeejyjits miitseꞌedava juuꞌ veꞌe du̱jaye̱jptup je̱ vintsa̱ꞌkin. P Yakxiꞌikts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ jáyuda du̱java ku veꞌe je̱ Cristo je̱ jayu du̱kuꞌo̱o̱ꞌki je̱m cruz ka̱jxm. Ax ó̱yam tseꞌe je̱ jayu yakxiꞌik du̱jávada, o̱yts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam du̱nu̱java ti veꞌe tyuump. Juuꞌ xa veꞌe je̱ jayu tyijp je̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam du̱tuujn ku̱x kaꞌa veꞌe je̱ ma̱kkin du̱jayep, nu̱yojk ma̱kkts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ts kaꞌa veꞌe toꞌk ka̱ꞌa̱jyji je̱ jayu.   ax u̱u̱ꞌm ka̱jxamda, pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ Nteꞌyam vinko̱o̱jnju̱du, je̱ israeejlit jáyuda je̱ts pa̱n pa̱n jatyeꞌe ka je̱ꞌe̱pta, je̱ Nteꞌyam je̱ mya̱kkin je̱ts je̱ Nteꞌyam je̱ vyijin je̱ kyé̱ju̱nts ya̱ꞌa̱ veꞌe. + Qax je̱ Cristo, juuꞌ veꞌe cruuzpe̱jt, je̱ꞌe̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe jye̱ꞌe̱ juuꞌ a̱a̱tseꞌe je̱ jayu nvaajnjip. Kyo̱ꞌo̱yjaꞌvidup tseꞌe ya̱ ka̱ts ya̱ ayook je̱ israeejlit jáyuda, yakxiꞌikts ya̱ꞌa̱ veꞌe du̱jávada pa̱n pa̱n jatyeꞌe ka je̱ꞌe̱pta; ! =Yꞌixuvaandup tseꞌe je̱ israeejlit jayu je̱ mú̱jit nu̱jaꞌvin, yꞌamo̱tunaxuvaandup tseꞌe je̱ griego jayu je̱ vijin je̱ ke̱ju̱n; 9 mÑu̱jaꞌvip xa veꞌe je̱ Nteꞌyam juuꞌ veꞌe tyuump, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe kyanamyaso̱o̱kji je̱tseꞌe je̱ jayu yꞌíxajat je̱ naxviijnit vijin ke̱ju̱n ka̱jx, je̱ꞌe̱ veꞌe cha̱jkp je̱tseꞌe cho̱ꞌo̱ktat je̱ kya̱ts je̱ yꞌayook ka̱jx je̱ꞌe̱da pa̱n pa̱n jatyeꞌe jaanchjaꞌvijidup, ó̱yameꞌe ya̱ ka̱ts ya̱ ayook yakxiꞌik du̱jávada je̱ jayu juuꞌ veꞌe du̱kajaanchjaꞌvidup.  %Je̱ja xa veꞌe yaja naxviijn juuꞌ veꞌe yaktijtup kuvij jáyuda, yakꞌixpa̱jkpada, je̱ts pa̱n pa̱n jatyeꞌe o̱o̱y juuꞌ du̱tunnu̱jaꞌvidup. Ax juuꞌ tseꞌe yaja naxviijn yaktijp viji kej, yakxiꞌikts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam du̱java.   Veꞌem xa je̱ꞌe̱ veꞌe ax joꞌn je̱ Kunuuꞌkx Jatyán vyaꞌañ:Nyaknu̱ke̱ꞌxnatá̱kap xa a̱tseꞌe je̱ts kaꞌa je̱ꞌe̱ veꞌe tyun je̱ꞌe̱ je̱ yꞌayook juuꞌ veꞌe natyijju̱dup kuvij jáyuda,
kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe tyoompa je̱ꞌe̱ je̱ yꞌayook pa̱n pa̱n jatyeꞌe natyijju̱dup vinmó̱tuva ónu̱kta. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaꞌañ. q ]Je̱ ayook juuꞌ a̱a̱tseꞌe je̱ jayu nvaajnjip, ya̱ꞌa̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe: Je̱ Cristo xa veꞌe xkuꞌo̱o̱ꞌkimdu je̱m cruz ka̱jxm. Tukxiꞌik ka̱tsts je̱ꞌe̱ veꞌe yakjávajada pa̱n pa̱n jatyeꞌe vintó̱kidup; ax u̱u̱ꞌmda, juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam yaktso̱o̱kju̱dup, je̱ Nteꞌyam je̱ myá̱kkints je̱ꞌe̱ veꞌe.  Ku̱x ka yakna̱pe̱jtpap xa a̱tseꞌe je̱ Cristo xkejx, je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ts a̱tseꞌe je̱ jayu nvaajnjadat je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook, je̱ Jesucristo jye̱ꞌe̱, je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe xkuꞌo̱o̱ꞌkimdu je̱m cruz ka̱jxm je̱tseꞌe ma̱kk nꞌijtumdinit toꞌk muk je̱ꞌe̱ ma̱a̱t. Ax kaꞌats a̱tseꞌe je̱ tsújit ayook nyaktún je̱tseꞌe je̱ jayu ko̱o̱jyji du̱tsojjávadat je̱ ayook juuꞌ a̱tseꞌe nka̱jtsp. Je̱ ayook juuꞌ veꞌe je̱ Pablo je̱ jayu vyaajnji F Nyakna̱pe̱jtpadamna a̱tseꞌe je̱ Estéfanas ma̱a̱t pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱p jyu̱u̱mp tyu̱jkp. Kaꞌats a̱tseꞌe nꞌukjaaꞌmye̱jtsni ku a̱tseꞌe viijnk nyakna̱pe̱jtpa. l Sax veꞌem tseꞌe ni pa̱na kyavaꞌanu̱t je̱ts a̱ts je̱ nxa̱a̱j ka̱jxeꞌe mna̱pe̱jtti.  Nkuko̱jtsjip xa a̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ts ni pa̱na a̱ts miitseꞌe nkayakna̱pe̱jtti, je̱ Criispoji veꞌe je̱ts je̱ Gayo, B   ¿Jadi pa̱jkvaꞌkxy vineꞌe je̱ Cristo yꞌit? ¿Ukpu̱ a̱ts, je̱ Pablo, a̱ts vineꞌe cruuzpe̱jt miits ka̱jxta? ¿Ukpu̱ a̱ts je̱ nxa̱a̱j ka̱jx miitseꞌe mna̱pe̱jtti? J   Je̱ꞌe̱ts a̱tseꞌe ntijp je̱ts toꞌk jadoꞌkeꞌe ka̱kje̱ꞌe̱ je̱ vyinmaꞌyu̱n du̱pa̱mda. Je̱m xa veꞌe juuꞌ veꞌe vaandup: “Je̱ Pablo xa a̱tseꞌe mpanu̱jkxp.” Je̱m tseꞌe juuꞌ veꞌe vaanduvap: “Je̱ Apolos xa a̱tseꞌe mpanu̱jkxp.” Je̱mpa tseꞌe juuꞌ veꞌe vaanduvap: “Je̱ Pedro xa a̱tseꞌe mpanu̱jkxp.” Nay je̱mpa tseꞌe juuꞌ veꞌe vaanduvap: “Je̱ Cristo xa a̱tseꞌe mpanu̱jkxp.” c  A Utsta ajchta utsta tsa̱ꞌa̱da, je̱ꞌe̱ ka̱jxts a̱tseꞌe veꞌem nvaꞌañ ku̱x ta̱ a̱tseꞌe je̱ ka̱ts nmo̱tu je̱ts mnapya̱jkvaꞌkxju̱dupeꞌe. Je̱ Cloé je̱ jyáyuts a̱tseꞌe tu̱xna̱a̱jmada. J   Utsta ajchta utsta tsa̱ꞌa̱da, je̱ nMa̱ja̱ Vintsá̱namda Jesucristo ka̱jx a̱ts miitseꞌe nmunooꞌkxtu̱kta je̱tseꞌe kijpx je̱ vinmaꞌyu̱n xjaye̱jptinit. Kaꞌa tseꞌe mnapya̱jkvaꞌkxjadat; tsoj yakxo̱neꞌe mjoojntykadat mnaxviijnadat, toꞌkji je̱ mvinmaꞌyu̱nda toꞌkji je̱ mjaꞌvinda. (  K Je̱ Nteꞌyam, kyutyuumpts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ꞌe̱ je̱ yꞌayook, je̱ꞌe̱ tseꞌe xvinko̱ꞌnumdu je̱tseꞌe nꞌijtumdinit je̱ yꞌOnu̱k Jesucristo ma̱a̱t, u̱u̱ꞌm je̱ nMa̱ja̱ Vintsá̱namda. Ku je̱ jaanchjaꞌvivata̱jk kijpx je̱ vinmaꞌyu̱n du̱kajaye̱jpti  7Je̱ꞌe̱ tseꞌe myakꞌítjadap ma̱kk aaj ma̱kk jo̱o̱t, veꞌem tseꞌe ni ti tó̱kina mkayakpaatjadat ku veꞌe je̱ Jesucristo myiinnuvat. K Ax veꞌem tseꞌe, namvaat tseꞌe xꞌaꞌixta je̱ nMa̱ja̱ Vintsá̱namda Jesucristo, kaꞌa tseꞌe mkaꞌijtu̱xjada je̱ maaꞌyu̱n je̱ puta̱jkin juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam yajkyp.  +Ma̱kk tseꞌe mtanda toꞌk muk je̱ Cristo ma̱a̱t ku̱xeꞌe xjaanchjávada je̱ Cristo jye̱ꞌe̱ juuꞌ a̱a̱ts miitseꞌe nvaajnjidu.  ;Ku̱x tseꞌe mꞌitta toꞌk muk je̱ Cristo ma̱a̱t, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe je̱ Nteꞌyam mmo̱ꞌo̱jada toꞌk ka̱ꞌa̱jyji je̱ maaꞌyu̱n je̱ puta̱jkin, veꞌem tseꞌe xnu̱jávada juuꞌ veꞌe tyú̱vam je̱ts o̱y je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe mko̱jtstup.  %Ijtp a̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam nkuka̱jtsja miits ka̱jxta ku̱x mkunooꞌkxju̱dup miits je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Cristo Jesús ka̱jx.  -Je̱ Nteꞌyam, juuꞌ veꞌe nTeeꞌimdup, je̱ts je̱ nMa̱ja̱ Vintsá̱namda Jesucristo, je̱ꞌe̱ tseꞌe mkunooꞌkxjadap je̱tseꞌe mꞌijttinit je̱ꞌe̱ je̱ yꞌo̱y jo̱o̱t ma̱a̱tta. Njaye̱jpumdupeꞌe je̱ maaꞌyu̱n je̱ puta̱jkin je̱ Cristo ka̱jx | smáyam a̱a̱tseꞌe je̱ Dios ntuknu̱ke̱xta je̱ jaanchjaꞌvivata̱jk juuꞌ veꞌe nayꞌamojkijidup je̱m coriintovit kyajpu̱n ka̱jxm. Mꞌijttupeꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ jyayu je̱ꞌe̱ ka̱jx ku veꞌe toꞌk muk mꞌitta je̱ Cristo ma̱a̱t. Je̱ Nteꞌyam tseꞌe myaaxu̱xju̱du je̱tseꞌe mjoojntykidinit ax joꞌn je̱ꞌe̱ veꞌe du̱tsa̱k. Máyam a̱a̱tseꞌe je̱ Dios ntuknu̱ke̱jxtuva anañu̱joma je̱ jayu juuꞌ veꞌe jyajomaꞌitu̱ku̱jxa du̱vinjaꞌvidup du̱vintsa̱ꞌkidup je̱ nMa̱ja̱ Vintsá̱namda Jesucristo, je̱ꞌe̱ je̱ Mya̱ja̱ Vintsa̱nda je̱ts u̱u̱ꞌm nje̱ꞌe̱mdava. D A̱tseꞌe je̱ Pablo, je̱ Nteꞌyam a̱tseꞌe xvinko̱o̱n je̱ts a̱tseꞌe nꞌítu̱t je̱ Jesucristo je̱ kyuká̱tsiva. A̱ts je̱ts je̱ nꞌútsamda je̱ nꞌajchamda Sóstenes, b#~x}||{ yxutrq|o,ncljj<;-98g653221i0{.-0,$*(n' %$#h"!!(x/Sz;nM  /JL#%JC Veꞌem xa a̱tseꞌe ntun ax joꞌn je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe du̱ꞌixta̱a̱p joma vaateꞌe kyuka̱xa je̱ noomk. Kaꞌa xa a̱tseꞌe veꞌem ntun ax joꞌn je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe ko̱o̱jyji je̱ po̱j du̱ꞌapa̱ꞌkxnajxp ku veꞌe je̱ myujayu du̱ma̱a̱tnachiiꞌkju̱; yIk Pa̱n pa̱n jaty xa veꞌe nañomkijpxuvaajnju̱dup, nayꞌakuva̱a̱ꞌnijidupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ts apa̱a̱mdu̱ka veꞌe tyunꞌaꞌíxtini ku veꞌe tyukka̱daꞌakjadat je̱ xa̱a̱j ku veꞌe ñañomkijpxjadat. Je̱ꞌe̱ ka̱jxts je̱ꞌe̱ veꞌe veꞌem du̱tonda je̱tseꞌe du̱pá̱ktat toꞌk je̱ piꞌk ojts aajy taꞌaky juuꞌ veꞌe je̱ corona joꞌn pu̱m pa̱n pa̱neꞌe ma̱a̱daakp; ax kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe jyek, niiꞌkxnup je̱ꞌe̱ veꞌe. Ax u̱u̱ꞌmda, je̱ꞌe̱ts u̱u̱ꞌmeꞌe nnu̱toꞌnumdup je̱tseꞌe nyakmo̱ꞌyumdinit je̱ pu̱k juuꞌ veꞌe ijtp xa̱ꞌma ka̱jx. }Hs Mnu̱jaꞌvidup xa miitseꞌe je̱ts ku veꞌe je̱ jayu ñañomkijpxjada, ó̱yameꞌe anañu̱joma ñomda, toꞌkjits je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe ma̱a̱daakp je̱tseꞌe yakma̱ꞌa̱ je̱ pu̱k juuꞌ veꞌe ñu̱noomdup. Íxtiduvats miitseꞌe vintso̱ veꞌe mma̱a̱daꞌaktat je̱tseꞌe xjaye̱jptinit juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam mtukmutso̱jkju̱dup. aG; Veꞌem a̱ts ya̱ꞌa̱ veꞌe ntun je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook ka̱jx je̱ts a̱tseꞌe veꞌem je̱ jayu ntukma̱a̱tjaye̱jptinit je̱ xo̱o̱jntku̱n juuꞌ veꞌe ya̱ o̱y ka̱ts ya̱ o̱y ayook yajkyp. mFS Ku a̱tseꞌe nꞌit je̱ꞌe̱ ma̱a̱tta pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱kaꞌo̱ynu̱jaꞌvidup ti veꞌe je̱ Nteꞌyam cha̱jkp, veꞌemts a̱tseꞌe nnapya̱a̱jmjuva ax joꞌn je̱ꞌe̱da ku̱x je̱ꞌe̱ a̱tseꞌe ntsa̱jkp je̱tseꞌe je̱ Cristo ma̱kk du̱jaanchjávadat. Veꞌemts a̱tseꞌe nnapyu̱mju̱ ax joꞌn toꞌk jadoꞌk je̱ jayu je̱ts a̱tseꞌe veꞌem je̱ jayu mputá̱kadat je̱tseꞌe du̱jaye̱jptinit je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp. oEW Ax kuts a̱tseꞌe nꞌit je̱ꞌe̱ ma̱a̱tta pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱kapana̱jkxtup je̱ Moisés je̱ pyavaꞌnu̱n, veꞌemts a̱tseꞌe nnapya̱a̱jmjuva ax joꞌn je̱ꞌe̱da ku̱x je̱ꞌe̱ a̱tseꞌe ntsa̱jkp je̱tseꞌe je̱ Cristo du̱jaanchjávadat. Ka je̱ꞌe̱p a̱tseꞌe ntijp je̱ts a̱tseꞌe nkaꞌit je̱p je̱ Nteꞌyam kya̱ꞌp pyaꞌtkup, je̱p a̱tseꞌe nꞌit je̱ꞌe̱ kya̱ꞌp pyaꞌtkup ku̱x a̱tseꞌe je̱ Cristo je̱ pyavaꞌnu̱n mpanu̱jkxp. 6De Ku a̱tseꞌe nꞌit je̱ nmuꞌisraeejlit jayu ma̱a̱tta, veꞌemts a̱tseꞌe nnapyu̱mju̱ ax joꞌn je̱ꞌe̱da ku̱x je̱ꞌe̱ a̱tseꞌe ntsa̱jkp je̱tseꞌe je̱ Cristo du̱jaanchjávadat. Ku a̱tseꞌe nꞌit je̱ꞌe̱ ma̱a̱tta pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱pana̱jkxtup je̱ Moisés je̱ pyavaꞌnu̱n, veꞌemts a̱tseꞌe nnapya̱a̱jmjuva ax joꞌn je̱ꞌe̱da ku̱x je̱ꞌe̱ a̱tseꞌe ntsa̱jkp je̱tseꞌe je̱ Cristo du̱jaanchjaꞌviduvat. Veꞌemts a̱tseꞌe ntun ó̱yam a̱tseꞌe je̱ Moisés je̱ pyavaꞌnu̱n xkayakkutujkja. C3 O̱yam a̱tseꞌe je̱ jayu nkavintsa̱na, veꞌemts a̱tseꞌe nnapyu̱mju̱ ax joꞌn a̱tseꞌe ku̱nꞌijt nu̱jom je̱ jayu je̱ jyoyu̱toompa. Veꞌemts a̱tseꞌe ntun je̱tseꞌe jyaaꞌknu̱máyadat je̱ jayu juuꞌ veꞌe je̱ Jesucristo du̱jaanchjaꞌvidup. %BC Ax veꞌem tseꞌe je̱ o̱ꞌyin juuꞌ a̱tseꞌe njayejpp, je̱ꞌe̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ xo̱o̱jntku̱n ku a̱tseꞌe nu̱nveꞌemji ntukkaꞌamáy je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook. Je̱ꞌe̱ts a̱tseꞌe ntijp, kaꞌa a̱tseꞌe mpu̱k mpaaꞌty juuꞌ a̱tseꞌe xjatukka̱daakp je̱ts a̱tseꞌe je̱ jayu xyakjoojntykat je̱ꞌe̱ ka̱jx ku a̱tseꞌe ntukꞌix je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook. A9 Pa̱n a̱ts ya̱ nꞌavintso̱ vinmaꞌyu̱n ka̱jx xa a̱tseꞌe veꞌem ku̱ntún, ku̱nꞌaꞌixts a̱tseꞌe je̱ nꞌo̱ꞌyin. Ax je̱ꞌe̱ ka̱jx ku a̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam ya̱ toonk xtukkuvaꞌni, xtukka̱daakpts a̱tseꞌe je̱ts a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe ntónu̱t. ;@o Pa̱n a̱ts ya̱ nꞌavintso̱ vinmaꞌyu̱n ka̱jx xa a̱ts miitseꞌe ku̱nvaajnjada je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook, ku̱nnamyá̱jajats a̱tseꞌe. Ax ka ya̱ nꞌavintso̱ vinmaꞌyu̱n ka̱jxapts a̱tseꞌe veꞌem ntun, je̱ Nteꞌyam a̱tseꞌe xtukkuvaꞌni je̱ts a̱tseꞌe veꞌem ntun. U?# Ax ó̱yamts a̱tseꞌe xjatukka̱daꞌaky je̱ts a̱tseꞌe je̱ jayu xmo̱ꞌo̱t a̱ts je̱ ntukjoojntykin, ni vinꞌítats a̱tseꞌe je̱ jayu veꞌem nkahꞌamo̱tu. Ka je̱ꞌe̱ ka̱jxapts a̱ts miitseꞌe veꞌem nmu̱jáyada je̱ts a̱ts miitseꞌe juuꞌ xmo̱ꞌo̱dat. Nu̱yojk o̱y xa a̱tseꞌe nnayjávaja je̱ts a̱tseꞌe nꞌo̱o̱ꞌknit je̱ts kaꞌa veꞌe ku veꞌe je̱ jayu vyaꞌandat je̱ts kuvana a̱ts miitseꞌe xyakjoojntykidi. X>) Nay veꞌempa tseꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n du̱nu̱pa̱a̱jmtki je̱ts je̱ꞌe̱ pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ jayu du̱vaajnjidup je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook, je̱ꞌe̱ tseꞌe tyukjoojntykiduvap. %=C Mnu̱jaꞌvidup xa miitseꞌe je̱ts pa̱n pa̱n jatyeꞌe toondup je̱p ma̱ja̱ tsaptu̱jkp, je̱ꞌe̱ tseꞌe tyukjoojntykidup juuꞌ veꞌe je̱p pya̱jktup; je̱ts je̱ꞌe̱ pa̱neꞌe du̱mutoondup du̱mupa̱jktup je̱ Nteꞌyam joma veꞌe je̱ yo̱jxpe̱jtu̱n, tukka̱daakju̱dup tseꞌe je̱tseꞌe du̱ja̱ꞌkxtat je̱ tá̱nu̱k tsuꞌuts juuꞌ veꞌe je̱m je̱ Nteꞌyam tyukvintsa̱ꞌkidup. I<  Pa̱n je̱m xa veꞌe je̱ viijnk jayu juuꞌ veꞌe du̱vinmajtsju̱dup je̱tseꞌe xyakjoojntykadat, ¿kaꞌats nꞌiteꞌe nu̱yojk vyinko̱pka je̱ts a̱a̱tseꞌe xyakjoojntykat? Ax kaꞌats a̱a̱ts miitseꞌe nꞌamó̱tuda je̱ts a̱a̱tseꞌe xyakjoojntykadat; ó̱yam xa a̱a̱tseꞌe xkatihꞌijtja, nmuteniku̱jxpts a̱a̱tseꞌe nu̱jom je̱ꞌe̱ ka̱jx je̱tseꞌe nu̱yojk je̱ jayu yakvaajnjadat je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook. O; A̱a̱ts xa miitseꞌe ntukꞌixtu je̱ Nteꞌyam je̱ kya̱ts je̱ yꞌayook, ¿mayts miits je̱ꞌe̱ veꞌe mtunyakjávajada ku a̱a̱tseꞌe xmo̱ꞌo̱dat juuꞌ a̱a̱tseꞌe ntukjoojntykap? s:_ ukpu̱ u̱u̱ꞌm ka̱jxamda vineꞌe? U̱u̱ꞌm ka̱jxamda xa je̱ꞌe̱ veꞌe veꞌem vyaajñ. Je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe yoop, veꞌem ax joꞌn je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe je̱ ta̱a̱jm du̱pa̱kmojkp, veꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌe du̱tonda ku̱x yꞌajo̱o̱tidup je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe tukka̱daakju̱dup ku veꞌe je̱ trigo ta̱a̱jm yakpa̱kmuk. r9] Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaꞌañ: “Kaꞌa xa veꞌe je̱ kaaj je̱ yꞌajé̱n xpa̱a̱jmjadat juuꞌ veꞌe du̱vinte̱e̱ꞌmp je̱ trigo juuꞌ veꞌe tsúkani.” ¿Je̱ tsapkaaj ka̱jx vineꞌe je̱ Nteꞌyam veꞌem vyaajñ, :8m Kaꞌa xa veꞌe a̱tsji veꞌem nvaꞌañ je̱ts tyukjoojntykidup je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ jayu je̱ꞌe̱ je̱ tyoonk, veꞌem tseꞌe vyaampa je̱ Moisés je̱ pyavaꞌnu̱n. a7; ¿Je̱m vineꞌe je̱ tojpa juuꞌ veꞌe viinm nakya̱ꞌíxjup je̱tseꞌe kyajoꞌyu̱mpú̱k? ¿Ukpu̱ jé̱mpats vineꞌe pa̱neꞌe je̱ chaaydum du̱nu̱yoꞌoip je̱tseꞌe je̱ tya̱a̱jm du̱kaju̱ꞌkx? ¿Ukpu̱ nay je̱mpa vineꞌe pa̱neꞌe je̱ kyarneero du̱yaktsu̱u̱nip je̱tseꞌe du̱kaꞌuuꞌk je̱ carnero je̱ lyeche? M6 A̱ts ma̱a̱t je̱ Bernabé, ¿a̱a̱tsji vineꞌe xtukka̱daakp je̱ts a̱a̱tseꞌe nkamaso̱ꞌo̱ku̱t je̱ ka̱ꞌm toonk je̱ts a̱a̱tseꞌe je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook nꞌavánat? K5 ¿Kaꞌa a̱ts vineꞌe xꞌo̱ꞌyixju̱ je̱ts a̱tseꞌe je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk nma̱a̱tvídu̱tu̱t juuꞌ veꞌe je̱ Jesucristo du̱jaanchjaꞌvip?, veꞌem ax joꞌn je̱ ñu̱da̱ꞌa̱x du̱ma̱a̱tvídu̱tta je̱ viijnk kuká̱tsivada je̱ts je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n je̱ yꞌutsa̱ta̱jk ma̱a̱t je̱ Pedro. k4O ¿Kaꞌa a̱ts vineꞌe nvinmachju̱ je̱ts a̱tseꞌe je̱ jayu xyakkáyu̱t xyakꞌooꞌku̱t? k3O Jidu̱ꞌu̱mts a̱tseꞌe nꞌatso̱vda pa̱n pa̱n jaty a̱tseꞌe xto̱kimpayo̱ꞌydup. `29 Pa̱n je̱m xa veꞌe juuꞌ veꞌe du̱kakuva̱jktup je̱ts je̱ kuká̱tsiva a̱tseꞌe, o̱yts miitseꞌe xnu̱jávada je̱ts je̱ꞌe̱m a̱tseꞌe. Je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe xjaanchjaꞌviꞌukvaandi je̱ Jesucristo ku a̱tseꞌe xꞌamo̱tunajxti, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱yaknu̱ke̱ꞌxnata̱jkip je̱ts je̱ kuká̱tsiva a̱tseꞌe. S1 ! ¿Kaꞌa a̱ts vineꞌe xꞌo̱ꞌyixju̱ je̱ts a̱tseꞌe ntónu̱t juuꞌ a̱tseꞌe ntsa̱jkp? ¿Ka je̱ kuká̱tsivap a̱ts vineꞌe? ¿Kaꞌa a̱ts vineꞌe nꞌix je̱ nMa̱ja̱ Vintsá̱namda Jesucristo? ¿Kaꞌa miits vineꞌe xjaanchjávada je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n ku̱x a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe jye̱ꞌe̱ nvaajnjidu? 0% Ax veꞌem tseꞌe, pa̱n a̱ts tseꞌe nyakto̱kintuump nu̱toꞌk je̱ nꞌuts je̱ nꞌajch ukpu̱ nu̱toꞌk je̱ nꞌuts je̱ ntsa̱ꞌa̱ je̱ꞌe̱ ka̱jx pa̱n juuꞌ a̱tseꞌe nju̱ꞌkxp, ni je̱ vinꞌita xa a̱tseꞌe nkaja̱ꞌkxu̱t je̱ tsuꞌuts.0/Y Ax pa̱n miits tseꞌe myakvintó̱kidup je̱ mꞌutsta je̱ mꞌajchta ukpu̱ je̱ mꞌutsta je̱ mtsa̱ꞌa̱da, je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe du̱tonda juuꞌ veꞌe ñasjaꞌvidup je̱ts kaꞌa je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌo̱ya juuꞌ veꞌe tyoondup, mmuto̱kintoonduvapts miitseꞌe je̱ Cristo. ].3 Ku veꞌe veꞌem xtun, ó̱yameꞌe xnu̱java je̱ts nvaateꞌe je̱ jayu ti du̱káyu̱t du̱ja̱ꞌkxu̱t, myakvintó̱kipts mitseꞌe je̱ mꞌuts je̱ mꞌajch ukpu̱ je̱ mꞌuts je̱ mtsa̱ꞌa̱ juuꞌ veꞌe du̱kaꞌo̱ynu̱jaꞌvip juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam cha̱jkp, ax kuꞌo̱o̱ꞌkijuvats je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Cristo. - Pa̱n mits xa veꞌe mnu̱jaꞌvip je̱ts nvaateꞌe je̱ jayu ti du̱káyu̱t du̱ja̱ꞌkxu̱t, je̱tseꞌe mꞌa̱jxtu̱k kaayva je̱m joma veꞌe je̱ apa̱mnax yakvinjava yakvintsa̱ꞌa̱ga, je̱tseꞌe mꞌixju̱ nu̱toꞌk je̱ mꞌuts je̱ mꞌajch ukpu̱ nu̱toꞌk je̱m mꞌuts je̱ mtsa̱ꞌa̱ juuꞌ veꞌe du̱kaꞌo̱ynu̱jaꞌvip ti veꞌe je̱ Nteꞌyam cha̱jkp, nayjaꞌvijuvapts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe du̱ja̱ꞌkxu̱t je̱ tsuꞌuts juuꞌ veꞌe tyukvintsa̱ꞌkidup je̱ apa̱mnax. !,; Pa̱n mnayjaꞌvijidup tseꞌe je̱ts nvaateꞌe xja̱ꞌkxtat juuꞌ veꞌe je̱ jayu tyukvintsa̱ꞌkidup je̱ apa̱mnax, myakkó̱pkadap tseꞌe o̱o̱y je̱ts ku veꞌe veꞌem xja̱ꞌkxtat je̱ts ka je̱ꞌe̱ ka̱jxapeꞌe xtukmaso̱ꞌo̱ktat je̱ Nteꞌyam je̱ tyooꞌ pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱jaanchjaꞌvidup je̱ts kaꞌa je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌo̱ya ku veꞌe je̱ jayu veꞌem du̱ju̱ꞌkx. + Je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌónu̱k xa u̱u̱ꞌmeꞌeda ka je̱ꞌe̱ ka̱jxap ku veꞌe juuꞌ nkaꞌyumda nja̱ꞌkxumda. Akijpxa xa veꞌe je̱ Nteꞌyam du̱java pa̱n nkaꞌyumdup nja̱ꞌkxumdupeꞌe uk pa̱n kaꞌa veꞌe nkaꞌyumda nja̱ꞌkxumda. $*AAx kaꞌats ya̱ꞌa̱ veꞌe anañu̱joma je̱ jayu du̱nu̱jávada. Je̱m xa veꞌe pa̱n pa̱n jatyeꞌe yujta ku veꞌe du̱vintsa̱ꞌa̱gada yꞌijt je̱ apa̱mnax. Je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe ku̱xeꞌe du̱kaꞌo̱ynu̱jávada ti veꞌe je̱ Nteꞌyam cha̱jkp, to̱kintoondupts je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe du̱ja̱ꞌkxta je̱ tsuꞌuts juuꞌ veꞌe je̱ jayu tyukvintsa̱ꞌkidup je̱ apa̱mnax. )7Nnu̱jaꞌvimdinupts u̱u̱ꞌmeꞌe je̱ts toꞌkji je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam, je̱ Dios Teeꞌ. Je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱pa̱mka̱jx nu̱jom juuꞌ jaty, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe nꞌijtumda; ax je̱mpa tseꞌe toꞌkji je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n, je̱ Jesucristo, je̱ꞌe̱ ma̱a̱t tseꞌe je̱ Nteꞌyam nu̱jom juuꞌ jaty du̱pu̱u̱jm, je̱ꞌe̱ tseꞌe xmo̱ꞌyumdup ya̱ njoojntykinamda. j(MVeꞌem tseꞌe du̱ko̱tsta je̱ts may je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe nteꞌyam je̱ts juuꞌ jatyeꞌe yakvinjaꞌvip yakvintsa̱ꞌkip, veꞌem juuꞌ veꞌe yaja naxviijn je̱ts veꞌem juuꞌ veꞌe je̱m tsajviinmpa. '-Ax je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe yakju̱ꞌkx juuꞌ veꞌe je̱ jayu tyukvintsa̱ꞌkidup je̱ apa̱mnax, nnu̱jaꞌvimdupts u̱u̱ꞌmeꞌe je̱ts kaꞌa je̱ꞌe̱ veꞌe ti vyaꞌañ je̱ apa̱mnax, je̱ Nteꞌyamji veꞌe toꞌk du̱nu̱má̱jip du̱nu̱jaanchip. i&KAx pa̱n pa̱n tseꞌe je̱ Nteꞌyam du̱tso̱jkp, íxajats je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam. #%?Pa̱n pa̱n xa veꞌe du̱vinmaayp je̱ts ñu̱jaꞌvipeꞌe juuꞌ, kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe du̱tinu̱java ax joꞌn du̱paaꞌty du̱ꞌake̱e̱ga. 0$ [Vaꞌants a̱tseꞌe u̱xyam du̱ko̱jtspa je̱ tsuꞌuts ka̱jx juuꞌ veꞌe je̱ jayu tyukvintsa̱ꞌkidup je̱ apa̱mnax. Nnu̱jaꞌvimdup xa u̱u̱ꞌmeꞌe je̱ts kaꞌa veꞌe je̱ apa̱mnax jyoojntyka. Ku veꞌe je̱ jayu ñayjávajada je̱ts o̱o̱yeꞌe juuꞌ du̱tunnu̱jávada, namyá̱jijidupts je̱ꞌe̱ veꞌe. Ax ku tseꞌe je̱ jayu je̱ tso̱jku̱n du̱jaye̱pta, pyuta̱jkidupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ yꞌutsta je̱ yꞌajchta je̱ts je̱ yꞌutsta je̱ cha̱ꞌa̱da vintso̱ veꞌe je̱ Jesucristo nu̱yojk du̱jaanchjávadat. $#A(Veꞌem a̱tseꞌe nvinmay je̱ts jyayé̱pupeꞌe nu̱yojk je̱ xo̱o̱jntku̱n pa̱n kaꞌa veꞌe yꞌukyaaꞌvya̱jkni. Ax nayjaꞌvijinupts a̱tseꞌe je̱ts a̱tseꞌe veꞌem nka̱ts je̱ Espíritu Santo ka̱jx, juuꞌ veꞌe ijtp je̱m je̱ Nteꞌyam jyaꞌvin ka̱jxm.m"S'Je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk juuꞌ veꞌe yaaꞌvyú̱k, pavaꞌañ tseꞌe yꞌit je̱tseꞌe du̱ma̱a̱tꞌítu̱t je̱ ñu̱yaaꞌy pa̱n vinxu̱peꞌe jyoojntyka; ax pa̱n o̱o̱ꞌkp tseꞌe je̱ ñu̱yaaꞌy, o̱ꞌyip tseꞌe je̱tseꞌe du̱pá̱ku̱t pa̱n pa̱neꞌe cha̱jkp, je̱ꞌe̱jyji veꞌe tu̱u̱v juuꞌ veꞌe jaanchjaꞌviva jayu. *!M&Ax veꞌem tseꞌe, je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe du̱pa̱jkp je̱ kiixu̱ta̱ꞌa̱x juuꞌ veꞌe cha̱jkp, o̱yts je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ du̱tún. Ax je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe du̱kapa̱jkp je̱ kiixu̱ta̱ꞌa̱x juuꞌ veꞌe cha̱jkp, nu̱ntun o̱yts je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ du̱tún.  !%Ax pa̱n je̱m tseꞌe viijnk juuꞌ veꞌe ma̱kk je̱ vyinmaꞌyu̱n du̱pa̱a̱mp je̱tseꞌe du̱mutena je̱tseꞌe naaydum cha̱a̱nat, je̱tseꞌe yꞌo̱ꞌyixju̱ je̱tseꞌe du̱tún juuꞌ veꞌe cha̱jkp, pa̱n pyayo̱ꞌyts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ts kaꞌa veꞌe du̱pá̱ku̱t je̱ kiixu̱ta̱ꞌa̱x juuꞌ veꞌe cha̱jkp, o̱yts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe kyanavyá̱kjadat. 3$Ax pa̱n je̱m tseꞌe toꞌk je̱ vaju̱tya̱jk juuꞌ veꞌe du̱vinmaayp je̱ts nu̱yojk o̱y je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe du̱pá̱ku̱t je̱ kiixu̱ta̱ꞌa̱x juuꞌ veꞌe cha̱jkp, ku̱x kaꞌa veꞌe tyunmootska je̱ kiixu̱ta̱ꞌa̱x je̱ts kaꞌa veꞌe je̱ vaju̱tya̱jk du̱mutena je̱tseꞌe naaydum cha̱a̱nat, nvaat tseꞌe ñavyá̱kjadat, kaꞌa je̱ꞌe̱ veꞌe tyó̱kina. H #Miits je̱ mꞌo̱ꞌyin ka̱jxta xa a̱ts ya̱ꞌa̱ veꞌe nka̱ts; ka je̱ꞌe̱peꞌe je̱ts a̱ts miitseꞌe nkayakjajtjadat juuꞌ veꞌe mtonuvaandup, je̱ꞌe̱ ka̱jxeꞌe je̱ts tsoj yakxo̱neꞌe mjoojntykadat mnaxviijnadat, je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n xmutóndat xmupá̱ktat toꞌk aaj toꞌk jo̱o̱t. P"Nay veꞌempa tseꞌe ku veꞌe je̱ jayu kyayaaꞌvyú̱k, vyinmaayp tseꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n jye̱ꞌe̱ je̱ts vintso̱ veꞌe vaꞌajts aaj vaꞌajts jo̱o̱t yꞌítu̱t je̱ Nteꞌyam ma̱a̱t, veꞌem je̱ ñiꞌkx je̱ kyo̱pk, nay veꞌempa je̱ yꞌaaj je̱ jyo̱o̱t; ax juuꞌ tseꞌe yaaꞌvyú̱kani, vyinmaaypts je̱ꞌe̱ veꞌe pa̱n ti jatyeꞌe ijtp yaja naxviijn je̱tseꞌe du̱tún juuꞌ veꞌe je̱ ñu̱yaaꞌy cha̱jkp. ^5!ax je̱ jayu juuꞌ veꞌe ta̱ꞌa̱xpú̱kani, jaaꞌknu̱yojkipts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ vyinmaꞌyu̱n pa̱n ti jatyeꞌe ijtp yaja naxviijn je̱tseꞌe du̱tún juuꞌ veꞌe je̱ ñu̱da̱ꞌa̱x cha̱jkp. yk Je̱ꞌe̱ xa a̱tseꞌe ntsa̱jkp je̱tseꞌe xkativinmáydat. Ku xa veꞌe je̱ jayu kyata̱ꞌa̱xpú̱k, vyinmaayp tseꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n jye̱ꞌe̱ je̱tseꞌe du̱tún juuꞌ veꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n cha̱jkp; ykpa̱n pa̱n tseꞌe je̱ naxviijnit o̱ꞌyin du̱jaye̱jpp, veꞌem tseꞌe ñayjávajat ax joꞌn je̱ naxviijnit o̱ꞌyin ku̱du̱kajayejp joꞌn, ku̱x tá̱minupeꞌe je̱ xa̱a̱j ku veꞌe ya̱ naxviijnit it kyo̱o̱ꞌkꞌijtnit. <qpa̱n pa̱n tseꞌe tsaachvinmaayp, veꞌem tseꞌe ñayjávajat ax joꞌn ku̱kyatsaachvinmaajy; pa̱n pa̱n tseꞌe xo̱o̱jntkp, veꞌem tseꞌe ñayjávajat ax joꞌn ku̱kyaxo̱o̱jntk; pa̱n pa̱n tseꞌe jooyp, veꞌem tseꞌe du̱jávat je̱ts kaꞌa veꞌe du̱je̱ꞌe̱ juuꞌ jatyeꞌe jyooyp; .UUtsta ajchta utsta tsa̱ꞌa̱da, ya̱ꞌa̱ xa a̱tseꞌe ntijp, jave̱e̱ꞌnjits je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ tiempo njaye̱jpumda. U̱xyam xa veꞌe du̱ꞌukvaꞌañ ku je̱ꞌe̱da pa̱n pa̱n jatyeꞌe ta̱ꞌa̱xpú̱k, veꞌem tseꞌe ñayjávajat ax joꞌn ku̱kyata̱ꞌa̱xpu̱jk; 7Ax pa̱n mta̱ꞌa̱xpa̱jkpts mitseꞌe, kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe tyó̱kina. Je̱ts pa̱n toꞌkeꞌe je̱ kiixu̱ta̱ꞌa̱x yaaꞌvyú̱k, kaꞌavats je̱ꞌe̱ veꞌe tyó̱kina. Ax pa̱n pa̱n jaty tseꞌe yaaꞌvya̱jkp ta̱ꞌa̱xpa̱jkp, cha̱mkojkipts je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe nu̱yojk tsoꞌox ku veꞌe jyoojntykada yaja naxviijn; ax je̱ꞌe̱ts a̱ts miitseꞌe nkatukmutso̱jktup. oWPa̱n ta̱ꞌa̱xpú̱kani xa mitseꞌe, kaꞌa tseꞌe xꞌíxtat vintso̱ veꞌe xmaso̱o̱knit je̱ mnu̱da̱ꞌa̱x; ax pa̱n kaꞌa tseꞌe mta̱ꞌa̱xpú̱ka, kaꞌa tseꞌe xꞌíxtat pa̱n pa̱neꞌe mnu̱da̱ꞌa̱xap. MVeꞌem a̱tseꞌe nvinmay je̱ts o̱yeꞌe je̱tseꞌe je̱ jayu veꞌem tyánu̱t ax joꞌnam yꞌit, je̱ꞌe̱ ka̱jx ku veꞌe tsoꞌox u̱xyam ya̱ tiempo juuꞌ veꞌe ntuktsu̱u̱nimdup. LAx je̱ꞌe̱da pa̱n pa̱n jatyeꞌe naaydum jáyuda, kaꞌa a̱tseꞌe ti pavaꞌnu̱n nma̱a̱da je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n ka̱jx; ax ya̱ nvinmaꞌyu̱nts a̱tseꞌe nka̱jtsp, toꞌk juuꞌ veꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n tyukmo̱ꞌt, o̱ꞌyip xa veꞌe je̱tseꞌe xjaanchjávadat juuꞌ a̱tseꞌe nka̱jtsp. <qAx veꞌem tseꞌe, utsta ajchta utsta tsa̱ꞌa̱da, jaaꞌkꞌítta je̱ Nteꞌyam ma̱a̱t toꞌk jadoꞌk, veꞌem ax joꞌn mve̱ꞌnada ku je̱ꞌe̱ veꞌe myaaxu̱xjidi. ^5Je̱ Nteꞌyam xa veꞌe mkujoojyju̱du vaꞌajts tsó̱vax. Ku̱x tseꞌe veꞌem, kaꞌa tseꞌe xyakjáttat je̱tseꞌe pa̱n mviijnkvó̱vjadat je̱tseꞌe veꞌem je̱ Nteꞌyam xkamutóndat xkamupá̱ktat. `9ku̱x je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe ijt je̱ joyu̱toompa ku veꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n yaaxu̱xji, naspa̱ka tseꞌe yꞌijtni je̱ jayu, ku̱x naspa̱ka je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ja je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n vyinkujk. Nay veꞌempa tseꞌe pa̱n pa̱neꞌe ijt naspa̱ka ku veꞌe yakyaaxji, je̱ Cristo tseꞌe u̱xyam myutoonnup myupa̱jknup. X)Pa̱n je̱ joyu̱toompa veꞌe mꞌijt ku veꞌe myakyaaxji, kaꞌa tseꞌe mnavyinmaꞌyu̱nmo̱ꞌo̱ju̱t; ax pa̱n mꞌo̱ꞌyixjup tseꞌe je̱tseꞌe naspa̱ka mꞌítu̱t, veꞌem tseꞌe xtónu̱t, %CKa̱kje̱ꞌe̱ xa veꞌe je̱ jayu tyánu̱t veꞌem ax joꞌn vyeꞌna ku veꞌe je̱ Nteꞌyam yaaxu̱xji je̱tseꞌe yꞌijtnit je̱ꞌe̱ je̱ jyayu. [/Kaꞌa xa je̱ꞌe̱ veꞌe vyinko̱pka pa̱n ñiꞌkxmip kyo̱jmipeꞌe je̱ ixtaꞌnu̱n uk pa̱n kaꞌa, je̱ꞌe̱ veꞌe vinko̱pk je̱tseꞌe je̱ jayu du̱kutyónu̱t je̱ Nteꞌyam je̱ pyavaꞌnu̱n.  Pa̱n je̱ Nteꞌyam xa veꞌe du̱yaaxjip toꞌk juuꞌ veꞌe je̱ ixtaꞌnu̱n du̱niꞌkxmip du̱ko̱jmip, veꞌem tseꞌe du̱niꞌkxmat du̱ko̱jmat je̱ ixtaꞌnu̱n je̱tseꞌe nu̱java tyánu̱t je̱ts israeejlit jayu je̱ꞌe̱ veꞌe. Ax pa̱n yaaxjip tseꞌe toꞌk juuꞌ veꞌe je̱ ixtaꞌnu̱n du̱kaniꞌkxmip du̱kako̱jmip, kaꞌa tseꞌe je̱ ixtaꞌnu̱n yakpa̱a̱jmjat. p YVaꞌan tseꞌe anañu̱joma je̱ jayu du̱tsu̱u̱na ax joꞌn jyoojntykidi ku veꞌe je̱ Nteꞌyam yaaxu̱xjidi je̱tseꞌe yꞌijttinit je̱ꞌe̱ je̱ jyayu, veꞌem ax joꞌn je̱ Nteꞌyam du̱nu̱pa̱a̱jmtki je̱tseꞌe jyoojntykadat. Veꞌemts a̱tseꞌe je̱ jayu nvaajnjada pa̱n joma jatyeꞌe je̱ jaanchjaꞌvivata̱jk ñayꞌamókajada.  Je̱ts mits, ta̱ꞌa̱xta̱jk, kaꞌa xa veꞌe xnu̱java pa̱n jyaanchjávapeꞌe je̱ mnu̱yaaꞌy je̱ Jesucristo mits ka̱jx. Uk mits, yaaꞌtya̱jk, kaꞌa tseꞌe xnu̱jaꞌviva pa̱n jyaanchjávapeꞌe je̱ mnu̱da̱ꞌa̱x je̱ Jesucristo mits ka̱jx. . UAx je̱ jayu tseꞌe juuꞌ veꞌe kajaanchjaꞌvip, pa̱n je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱maso̱ꞌo̱kuvaannup je̱ ñu̱da̱ꞌa̱x ukpu̱ je̱ ñu̱yaaꞌy, maso̱ꞌo̱kta je̱tseꞌe veꞌem du̱tóndat. Ku veꞌe veꞌem jyátu̱t, naspa̱ka tseꞌe tyánu̱t je̱ uts je̱ ajch ukpu̱ je̱ uts je̱ tsa̱ꞌa̱, ku̱x je̱ꞌe̱ ka̱jxeꞌe je̱ Nteꞌyam xyaaxjimdi je̱tseꞌe o̱y aaj o̱y jo̱o̱t ntsu̱u̱nimdinit. . UKu̱x je̱ yaaꞌtya̱jk juuꞌ veꞌe je̱ Jesucristo du̱kajaanchjaꞌvip, kunooꞌkxjupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ ñu̱da̱ꞌa̱x ka̱jx juuꞌ veꞌe je̱ jaanchjaꞌvin du̱jaye̱jpp; je̱ts je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk juuꞌ veꞌe je̱ Jesucristo du̱kajaanchjaꞌvip, kunooꞌkxjupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ ñu̱yaaꞌy ka̱jx juuꞌ veꞌe je̱ jaanchjaꞌvin du̱jaye̱jpp. Pa̱n kaꞌa xa veꞌe ku̱vyeꞌema, veꞌem tseꞌe je̱ mꞌónu̱k ku̱yꞌitta ax joꞌn je̱ꞌe̱da pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ tyeeꞌ je̱ tyaak je̱ jaanchjaꞌvin du̱kajaye̱jptup. Ax je̱ mꞌónu̱kta, je̱ Nteꞌyamts je̱ꞌe̱ veꞌe du̱kunooꞌkxp. # Je̱ts pa̱n je̱ uts je̱ tsa̱ꞌa̱ je̱ ñu̱yaaꞌy tseꞌe du̱kajaanchjaꞌvip je̱ Jesucristo, je̱tseꞌe je̱ yaaꞌtya̱jk ñayjávaja je̱tseꞌe du̱jaaꞌkma̱a̱ttsa̱a̱nat je̱ ñu̱da̱ꞌa̱x, kaꞌa tseꞌe je̱ ñu̱da̱ꞌa̱x myaso̱o̱kjuvat. + Juuꞌts a̱tseꞌe njaaꞌkkó̱tsup, kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n du̱ka̱jts, a̱ts ya̱ꞌa̱ veꞌe nka̱jtsp. Pa̱n je̱ uts je̱ ajch je̱ ñu̱da̱ꞌa̱x tseꞌe du̱kajaanchjaꞌvip je̱ Jesucristo je̱tseꞌe je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk ñayjávaja je̱tseꞌe du̱jaaꞌkma̱a̱ttsa̱a̱nat je̱ ñu̱yaaꞌy, kaꞌa tseꞌe je̱ ñu̱yaaꞌy myaso̱ꞌo̱kju̱t. ;o Pa̱n myaso̱o̱knup tseꞌe je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk je̱ ñu̱yaaꞌy, kaꞌa tseꞌe yꞌukyaaꞌvya̱jknit, o̱ꞌyip tseꞌe je̱tseꞌe je̱ ñu̱yaaꞌy du̱ma̱a̱tnakyo̱jtsꞌo̱ꞌyijinuvat. Ax nay veꞌempa tseꞌe je̱ yaaꞌtya̱jk, kaꞌa tseꞌe du̱maso̱ꞌo̱ku̱t je̱ ñu̱da̱ꞌa̱x.   Ax pa̱n pa̱n tseꞌe yaaꞌvyú̱kani ta̱ꞌa̱xpú̱kani, tun vinko̱pkts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe kyanamyaso̱ꞌo̱kjadat. Ka á̱tsap xa ya̱ꞌa̱ veꞌe je̱ mpavaꞌnu̱n, je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n je̱ pyavaꞌnu̱n ya̱ꞌa̱ veꞌe. 3_ ax pa̱n kaꞌa tseꞌe du̱muté̱nada, ñojkꞌó̱y tseꞌe ñavyá̱kjadat je̱ts kaꞌa veꞌe ku veꞌe ko̱o̱jyji je̱ yꞌaaj je̱ jyo̱o̱t yꞌampá̱kjadat. LJe̱ naaydum jayu je̱ts je̱ kuꞌa̱a̱ꞌk ta̱ꞌa̱xta̱jk, je̱ꞌe̱ts a̱tseꞌe nnu̱u̱jmidup je̱ts o̱yeꞌe ku̱yꞌit je̱tseꞌe naaydum ku̱tyanda, veꞌem ax joꞌn a̱ts;  Veꞌem a̱tseꞌe ntsa̱k je̱tseꞌe veꞌem nu̱jom je̱ jayu ku̱yꞌit ax joꞌn a̱ts. Ax je̱ Nteꞌyam tseꞌe ka̱kje̱ꞌe̱ je̱ jayu je̱ maaꞌyu̱n je̱ puta̱jkin du̱mo̱o̱yp pa̱n vintso̱ veꞌe toꞌk uk pa̱n vintso̱ veꞌe jadoꞌk. eCKaꞌats a̱tseꞌe mpavaꞌañ je̱tseꞌe mkanavyá̱kjadat, nyakjajtyp a̱tseꞌe. $AKaꞌa tseꞌe je̱ yaaꞌtya̱jk je̱ ñu̱da̱ꞌa̱x du̱kama̱a̱tꞌítu̱t, nay veꞌempa tseꞌe je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk, kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ ñu̱yaaꞌy du̱kama̱a̱tꞌítu̱t, je̱ꞌe̱jyji veꞌe je̱tseꞌe mkanamya̱a̱tꞌítjadat ku veꞌe tu̱xꞌako̱jtstókta je̱tseꞌe ka̱kꞌapu̱k mꞌíttat je̱tseꞌe mtsapkó̱tstat. Ku veꞌe je̱ it ñáxu̱t pa̱n vinxu̱peꞌe tu̱xꞌako̱jtstókta, vanꞌit tseꞌe mnamyojkjidinuvat, veꞌem tseꞌe mkakaꞌadat je̱m je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap kya̱ꞌm. Ku veꞌe je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk yaaꞌvyú̱k, kaꞌa tseꞌe naaydum je̱ ñiꞌkx je̱ kyo̱pk du̱ꞌukyakkutojkjini, je̱ ñu̱yaaꞌyeꞌe je̱ kutojku̱n tyukma̱a̱tjayejpp; nay veꞌempa tseꞌe ku veꞌe je̱ yaaꞌtya̱jk tya̱ꞌa̱xpú̱k, kaꞌa tseꞌe naaydum je̱ ñiꞌkx je̱ kyo̱pk du̱ꞌukyakkutojkjini, je̱ ñu̱da̱ꞌa̱xeꞌe je̱ kutojku̱n tyukma̱a̱tjayejpp. n~UKu veꞌe je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk ñaajkꞌituvaꞌañju̱ ma̱a̱t je̱ ñu̱yaaꞌy, je̱ ñu̱yaaꞌy tseꞌe du̱kutyónup je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk je̱ cho̱jku̱n; nay veꞌempa tseꞌe ku veꞌe je̱ yaaꞌtya̱jk ñaajkꞌituvaꞌañju̱ ma̱a̱t je̱ ñu̱da̱ꞌa̱x, je̱ ñu̱da̱ꞌa̱x tseꞌe du̱kutyónup je̱ yaaꞌtya̱jk je̱ cho̱jku̱n. k}OAx je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe ku̱xeꞌe je̱ jayu ñamya̱a̱tꞌituvaꞌanjada, ka̱kje̱ꞌe̱ tseꞌe je̱ jayu du̱jayé̱pu̱t je̱ ñu̱da̱ꞌa̱x, ka̱kje̱ꞌe̱ tseꞌe je̱ jayu du̱jayé̱pu̱t je̱ ñu̱yaaꞌy. 4| cU̱xyamts a̱tseꞌe nꞌatsó̱vu̱t juuꞌ veꞌe mꞌamo̱tutú̱vidu ku a̱tseꞌe xnu̱jaꞌyidi. O̱y xa je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe je̱ jayu kyata̱ꞌa̱xpú̱k. I{ vaꞌajts tsó̱vaxts je̱ꞌe̱ veꞌe mkujoojyjidi. Je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe du̱tsa̱k je̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam xyakmá̱jadat xyakjaanchadat je̱ mniꞌkx je̱ mko̱pk ma̱a̱tta.'zG¿Kaꞌa veꞌe xnu̱jávada je̱ts je̱ Espíritu Santo je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ chapta̱jk je̱ mniꞌkxta je̱ mko̱pkta je̱ts je̱meꞌe mjaꞌvin ka̱jxmda chu̱u̱na je̱ Espíritu Santo?, juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam mmo̱o̱jyju̱du. Je̱ Nteꞌyam jye̱ꞌe̱ xa miitseꞌeda, yNi vintso̱va xa veꞌe je̱ ka̱ts xkatukma̱a̱tjayé̱ptat je̱ yaaꞌy je̱ ta̱ꞌa̱x juuꞌ veꞌe ka pú̱kap mjaye̱jptup. May viijn xa veꞌe je̱ to̱kin juuꞌ veꞌe je̱ jayu tyuump; ax je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe je̱ ka̱ts du̱tukma̱a̱tjaye̱jpp je̱ yaaꞌy je̱ ta̱ꞌa̱x juuꞌ veꞌe ka pú̱kap jyayejpp, yakmaꞌtypts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ ñiꞌkx je̱ kyo̱pk. @xyNay veꞌempa tseꞌe ku veꞌe je̱ jayu yꞌit toꞌk muk je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n ma̱a̱t, veꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌeda ax joꞌn toꞌk jo̱o̱t toꞌk jaꞌvin ku̱yꞌijtti. w¿Mkanu̱jaꞌvidupeꞌe je̱ts ku veꞌe toꞌk je̱ yaaꞌtya̱jk du̱ma̱a̱tnamyúkju̱ je̱ ko̱ꞌo̱tya̱ꞌa̱xap, veꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌe nu̱me̱jtsk jyajttini ax joꞌn toꞌk niꞌkx toꞌk ko̱pk ku̱yꞌijtti? Ku̱x jidu̱ꞌu̱m xa veꞌe je̱ Kunuuꞌkx Jatyán vyaꞌañ: “Veꞌem tseꞌe nu̱me̱jtsk jyajttini ax joꞌn toꞌk niꞌkx toꞌk ko̱pk ku̱yꞌijtti.” Lv¿Tis, kaꞌa vineꞌe xnu̱jávada je̱ts veꞌemeꞌe u̱u̱ꞌm ya̱ nniꞌkxamda ya̱ nkó̱pkamda ax joꞌn toꞌk jadoꞌk viijn jaty ku̱nꞌijtumdi toꞌk niꞌkx toꞌk ko̱pk je̱ Cristo ma̱a̱t? ¿Mpa̱jkjap a̱ts nꞌiteꞌe toꞌk viijn juuꞌ veꞌe ijtp je̱ Cristo ma̱a̱t je̱ts a̱tseꞌe ntukma̱a̱tnamyókju̱t je̱ ko̱ꞌo̱tya̱ꞌa̱xap? ¡Ni vintso̱va xa a̱tseꞌe nkapa̱jkjat je̱ts a̱tseꞌe veꞌem ntónu̱t! FuVeꞌem ax joꞌn je̱ mya̱kkin ka̱jx je̱ Nteꞌyam du̱yakjoojntykpa̱jknuva je̱ nMa̱ja̱ Vintsá̱namda Jesucristo, nay je̱ mya̱kkin ka̱jxpa tseꞌe xyakjoojntykpa̱jkumdinuvat. Mt Vaamp xa veꞌe je̱ jayu je̱ts je̱ jo̱o̱t ka̱jxeꞌe je̱ kaaky je̱ na̱a̱j yakpu̱m je̱ts je̱ꞌe̱ ka̱jxeꞌe je̱ jo̱o̱t yakpu̱m je̱tseꞌe je̱ jayu kyáyu̱t yꞌooꞌku̱t. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaꞌanda. Ax yakkutó̱kiyupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ kaaky je̱ na̱a̱j je̱ts je̱ jo̱o̱t. Ka je̱ꞌe̱ ka̱jxap xa veꞌe je̱ jayu je̱ ñiꞌkx je̱ kyo̱pk yakpu̱m je̱tseꞌe je̱ ka̱ts du̱tukma̱a̱tjayé̱ptat je̱ yaaꞌy je̱ ta̱ꞌa̱x juuꞌ veꞌe ka pú̱kap jyaye̱jptup; je̱ Nteꞌyam ka̱jx je̱ꞌe̱ veꞌe yakpu̱m. dsA Vaamp xa veꞌe je̱ jayu je̱ts yakjajtypeꞌe je̱ Nteꞌyam je̱tseꞌe je̱ jayu du̱tónu̱t toꞌk ka̱ꞌa̱jyji juuꞌ jaty. Tyú̱vamts je̱ꞌe̱ veꞌe; ó̱yam tseꞌe vyeꞌema, kaꞌa tseꞌe toꞌk ka̱ꞌa̱jyji yꞌo̱ya. Kaꞌa tseꞌe nvaat je̱ts a̱tseꞌe nnamyaso̱ꞌo̱kju̱t je̱ts a̱tseꞌe juuꞌ xyakkutojkjat. Sr Je̱m miitseꞌeda juuꞌ veꞌe veꞌem joojntykidu; ax mto̱kinme̱e̱ꞌkxju̱du tseꞌe je̱ Nteꞌyam, je̱ꞌe̱ je̱ jyáyuts miitseꞌeda, je̱ꞌe̱ tseꞌe mkato̱kimpa̱a̱jmju̱du. Je̱ nMa̱ja̱ Vintsá̱namda Jesús je̱ts je̱ Espíritu Santo, juuꞌ veꞌe ijtp je̱m je̱ Nteꞌyam jyaꞌvin ka̱jxm, je̱ꞌe̱ ka̱jxta tseꞌe ya̱ maaꞌyu̱n mtoꞌnu̱xjada. Yakmá̱jada yakjaanchada je̱ Nteꞌyam je̱ mniꞌkx je̱ mko̱pk ka̱jxta 6qe ni kaꞌava tseꞌe je̱m yꞌíttat pa̱n pa̱n jatyeꞌe me̱e̱ꞌtstup, pa̱n pa̱n jatyeꞌe juuꞌ du̱nasꞌayo̱ꞌvidup, pa̱n pa̱n jatyeꞌe ooktup mookju̱dup, pa̱n pa̱n jatyeꞌe ko̱ꞌo̱ñu̱ko̱jtsidup, pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ myujayu du̱pa̱jkjidup juuꞌ avinꞌa̱a̱ꞌna. p ¿Kaꞌa miitseꞌe xnu̱jávada je̱ts kaꞌa veꞌe yꞌíttat je̱m je̱ Nteꞌyam yꞌam kya̱ꞌm pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱toondup juuꞌ veꞌe ka ó̱yap? Kaꞌa tseꞌe pa̱n mvinꞌa̱a̱ꞌnjadat, kaꞌa xa veꞌe je̱m je̱ Nteꞌyam yꞌam kya̱ꞌm yꞌíttat pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ ka̱ts du̱tukma̱a̱tjaye̱jptup je̱ yaaꞌy je̱ ta̱ꞌa̱x juuꞌ veꞌe ka pú̱kap jyaye̱jptup, pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱vinjaꞌvidup du̱vintsa̱ꞌkidup juuꞌ veꞌe ka je̱ Nteꞌyamap, pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ navya̱jku̱n du̱yakvintsa̱ꞌkintó̱kidup, je̱ yaaꞌtya̱jkta juuꞌ veꞌe je̱ ka̱ts du̱tukma̱a̱tjaye̱jptup je̱ myuyaaꞌtya̱jk ku̱x aamp to̱o̱ypeꞌe je̱m jyaꞌvin ka̱jxmda je̱tseꞌe ñamya̱a̱tꞌítjadat, 3o_Ax vimpitts miitseꞌe xtonda. Mko̱ꞌo̱tyoondup tseꞌe je̱tseꞌe mme̱e̱ꞌtsta. ¡Aꞌuts ahꞌajch paat aꞌuts atsa̱ꞌa̱ paat tseꞌe veꞌem mnatyónjada! Wn'Ku veꞌe mnañu̱xa̱ꞌa̱ajada, vaꞌajts tseꞌe xyaknu̱ke̱ꞌxnatá̱kada je̱ts kaꞌa je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌo̱ya juuꞌ veꞌe mtoondup. ¿Tya̱jxseꞌe ñojkꞌó̱y xkamuté̱nada je̱ ka ó̱yap juuꞌ veꞌe myaktoojnjidup? ¿Tya̱jx tseꞌe ñojkꞌó̱y xkamaso̱ꞌo̱kta ku veꞌe juuꞌ myakme̱e̱ꞌtsjada? rm]¿Jadi pyaatyp yꞌake̱e̱guip je̱ꞌe̱ vineꞌe je̱tseꞌe aꞌuts ahꞌajch ukpu̱ aꞌuts atsa̱ꞌa̱ mnañu̱xa̱ꞌa̱ajadat je̱ja je̱ to̱kin payo̱ꞌyva vyinkujkta juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam du̱kajaanchjaꞌvidup? ?lwVe̱ꞌe̱ xa a̱ts ya̱ꞌa̱ veꞌe nka̱ts je̱tseꞌe mtso̱ꞌo̱tyóndat, ¿kaꞌa miitseꞌe je̱mda o̱tyoꞌka pa̱neꞌe kuvij juuꞌ veꞌe myaknamyujo̱tꞌó̱yajadap? ?kwPa̱n je̱m xa veꞌe pa̱n ti veꞌe myaktsoꞌoxidup, ¿tya̱jx tseꞌe mnañu̱xa̱ꞌa̱ajada je̱ja je̱ꞌe̱ vyinkujkta pa̱neꞌe du̱kayakvinkó̱pkidup je̱p tsaptu̱jkp? pjY¿Kaꞌa veꞌe xnu̱jávada je̱ts je̱ ángeles paat u̱u̱ꞌmeꞌe nto̱kimpayo̱ꞌyumdap? ¿Vintso̱ts nꞌiteꞌe xkaꞌo̱ꞌyixumjadat je̱tseꞌe juuꞌ nko̱jtsꞌo̱ꞌyimdat juuꞌ veꞌe u̱xyam toojnjup ko̱jtsjup? i¿Kaꞌa miitseꞌe xnu̱jávada je̱ts pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ jyayu, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱to̱kimpayo̱ꞌo̱ydap pa̱n pa̱n jatyeꞌe tsa̱a̱nadap je̱m naxviijnit yꞌit ka̱jxm? Ax pa̱n miits tseꞌe mto̱kimpayo̱ꞌo̱ydap je̱ naxviijnit jayu, ¿kaꞌa tseꞌe mꞌo̱ꞌyixjada je̱tseꞌe xko̱jtsꞌó̱yadat juuꞌ veꞌe ve̱e̱ꞌn ka̱tsji? o\~D}*{{ yxwv8tssrq1o*n\mkjihgge`d4ba``/^]L[iZYYWoViUTSRQONNLKJJ(IHGWFE(D]CB@?>$<&:9=8776v5Q4W210.-V,{+*)^(T%$#c!C aCK!L7 F ='?aL\l9Q Nay veꞌempa tseꞌe u̱xyam, yu̱u̱ꞌn ve̱e̱ꞌnts je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe nnu̱jaꞌvimdup, veꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌe ax joꞌn ja̱a̱ꞌx juuꞌ jaty ku̱nꞌíxumda; ax ku tseꞌe je̱ xa̱a̱j myiinnit, vanꞌit tseꞌe o̱y je̱ts vaꞌajts nmu̱jaꞌvimdat juuꞌ. Ve̱e̱ꞌnji xa veꞌe juuꞌ a̱tseꞌe u̱xyam nmu̱jaꞌvip, ax vanꞌitts a̱tseꞌe o̱y vaꞌajts juuꞌ nnu̱jávat, veꞌem ax joꞌn a̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam xꞌix xnu̱java joꞌn. 8 Ku xa a̱tseꞌe piꞌknum nveꞌna, veꞌemts a̱tseꞌe juuꞌ nka̱jts, juuꞌ mpayo̱ꞌy, je̱tseꞌe juuꞌ nvinmaajy ax joꞌn je̱ piꞌk ónu̱k; ax kuts a̱tseꞌe nye̱e̱ꞌkni, kaꞌats a̱tseꞌe nꞌukveꞌemini ax joꞌn je̱ piꞌk ónu̱k. Z7- Ax ku tseꞌe je̱ xa̱a̱j jye̱ꞌynit ku veꞌe juuꞌ jaty vaꞌajts nvinmó̱tumdinit, kaꞌa tseꞌe yꞌukꞌijtnit ax joꞌn u̱xyam ku veꞌe yu̱u̱ꞌn ve̱e̱ꞌn je̱ nu̱jaꞌvin njaye̱jpumda. 69 Kaꞌa xa veꞌe puꞌuk je̱ nu̱jaꞌvin juuꞌ veꞌe njaye̱jpumdup je̱ts kaꞌava veꞌe puꞌuk je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook yakko̱jtsnáxy. @5y Je̱ tso̱jku̱n, xa̱ꞌma ka̱jxts je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌit. Je̱ꞌyap xa veꞌe je̱ xa̱a̱j ku veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook kyo̱o̱ꞌkyakko̱jtsnajxnit, kaꞌa tseꞌe je̱ jayu je̱ may aaj je̱ may ayook du̱ꞌukko̱jtsnit, kaꞌa tseꞌe je̱ jayu yꞌukyaktuknu̱jaꞌvidinit juuꞌ. 4 cha̱jkpts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ jayu pa̱n ti veꞌe toojnjup ko̱jtsjup, cha̱jkpts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe du̱jaanchjávat je̱ts o̱y je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe je̱ viijnk jayu tyoondup, yꞌaꞌixpts je̱ꞌe̱ veꞌe veꞌem, je̱tseꞌe nu̱jom juuꞌ jaty du̱ꞌama̱a̱daaga ku veꞌe yakjomtún yaktitún. Ijtpts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ myujayu du̱tsa̱k. 3 kaꞌa tseꞌe du̱tukxo̱o̱ndu̱k je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱, je̱ꞌe̱ veꞌe tyukxo̱o̱jntkp je̱ tyu̱v je̱ꞌe̱, L2 kaꞌa tseꞌe jyomjáyuva tyijáyuva, kaꞌa tseꞌe je̱ yꞌo̱ꞌyinji du̱ꞌixta, kaꞌa tseꞌe jatyji jyo̱tmaꞌaty, kaꞌa tseꞌe je̱ e̱jku̱n du̱yaktáñ je̱m jyaꞌvin ka̱jxm, j1M Pa̱n pa̱n xa veꞌe je̱ tso̱jku̱n du̱jaye̱jpp, myuténip tseꞌe juuꞌ, napya̱a̱jmjup tseꞌe o̱y jayu, kaꞌa tseꞌe juuꞌ du̱nasꞌamaꞌata, kaꞌa tseꞌe du̱nu̱tu̱va, kaꞌa tseꞌe ñamyá̱jaja, G0 Pa̱n ku̱nꞌamo̱vyaꞌkxy a̱tseꞌe je̱ ayo̱o̱va jayu nu̱jom juuꞌ a̱tseꞌe nꞌixp njayejpp, je̱ts pa̱n a̱tseꞌe ku̱nmasa̱ꞌa̱k a̱ts ya̱ nniꞌkx ya̱ nko̱pk paat je̱tseꞌe tyó̱yu̱t, ax pa̱n kaꞌats a̱tseꞌe je̱ tso̱jku̱n njayep, ni vinxú̱pats a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe xkatuujnja. F/ Pa̱n ku̱nko̱jtsnáxy xa a̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook, je̱ts a̱tseꞌe ku̱nnu̱jaꞌvikú̱x pa̱n juuꞌ veꞌe kayaknu̱jaꞌvip yꞌijt, je̱ts a̱tseꞌe ku̱nnu̱java nu̱jom juuꞌ jaty, pa̱n ku̱njayepts a̱tseꞌe nu̱jom je̱ jaanchjaꞌvin je̱ts a̱tseꞌe veꞌem ku̱nyakkeꞌek je̱ ko̱pk je̱ ke̱e̱ts, ax pa̱n kaꞌats a̱tseꞌe je̱ tso̱jku̱n njayep, ni vinxú̱pats a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe xkatuujnja. #. A Pa̱n a̱ts xa veꞌe ku̱nka̱ts nu̱jom je̱ jayu je̱ts je̱ ángeles je̱ yꞌaaj je̱ yꞌayook, pa̱n kaꞌats a̱tseꞌe je̱ tso̱jku̱n njayep, veꞌem xa a̱tseꞌe ax joꞌn jyatipojxu̱na juuꞌ veꞌe ko̱o̱jyji ma̱kk yaaxp ukpu̱ juuꞌ veꞌe ko̱o̱jyji tunkivvp. - Veꞌemts a̱ts miitseꞌe nna̱a̱jmada: Je̱ꞌe̱ veꞌe mtóndap mkó̱tstap vintso̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam mmo̱ꞌo̱jadat je̱ maaꞌyu̱n je̱ puta̱jkin juuꞌ veꞌe du̱nu̱má̱jip; ax a̱tsts miitseꞌe ntukꞌíxtap juuꞌ veꞌe nu̱yojk o̱y.Q, ukpu̱ yakjo̱tka̱daaktup je̱ꞌe̱ nꞌiteꞌe je̱ paꞌam jayu anañu̱joma, ukpu̱ kyo̱jtstup je̱ꞌe̱ nꞌiteꞌe je̱ ayook juuꞌ veꞌe kyavinmó̱tudup anañu̱joma? Ax kaꞌa tseꞌe. &+E ¿Jadi je̱ kuká̱tsivada je̱ꞌe̱ nꞌiteꞌe anañu̱joma, ukpu̱ je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpa je̱ꞌe̱ nꞌiteꞌe anañu̱joma, ukpu̱ je̱ yakꞌixpa̱jkpa je̱ꞌe̱ nꞌiteꞌe anañu̱joma, ukpu̱ tyoondup je̱ꞌe̱ nꞌiteꞌe je̱ ma̱jin anañu̱joma, ,*Q Ax je̱ Nteꞌyam tseꞌe du̱mo̱o̱yp je̱ maaꞌyu̱n je̱ puta̱jkin pa̱n ti jatyeꞌe tyóndap kyó̱tstap toꞌk jadoꞌk juuꞌ veꞌe jaanchjaꞌvijidup. Mutoꞌk viijn tseꞌe du̱pu̱u̱jm kuká̱tsivada, mume̱jtsk viijn tseꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpada, mutoojk viijn tseꞌe yakꞌixpa̱jkpada, vanꞌit tseꞌe je̱ꞌe̱da pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ ma̱jin du̱toondup, pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ paꞌam jayu du̱yakjo̱tka̱daaktup, pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ jayu du̱puta̱jkidup, pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱ꞌixꞌijttup je̱ jaanchjaꞌvivata̱jkta, pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱ko̱jtstup je̱ ayook juuꞌ veꞌe kyavinmó̱tudup. S) Veꞌem xa u̱u̱ꞌmeꞌeda ax joꞌn ku̱nꞌijtumdi toꞌk niꞌkx toꞌk ko̱pk je̱ Cristo ma̱a̱t, ka̱kje̱ꞌe̱ tseꞌe nꞌijtumda ax joꞌn toꞌk viijn jaty je̱ niꞌkx je̱ ko̱pk. (+ Pa̱n tsaachpaatp xa veꞌe toꞌk viijn je̱ niꞌkx je̱ ko̱pk, anañu̱joma tseꞌe je̱ niꞌkx je̱ ko̱pk chaachpaatpat; je̱ts pa̱n toꞌk viijn tseꞌe je̱ niꞌkx je̱ ko̱pk yakma̱ja̱pu̱m, anañu̱joma tseꞌe je̱ niꞌkx je̱ ko̱pk xyo̱o̱ndu̱ku̱t. '1 Ax veꞌem tseꞌe je̱ niꞌkx je̱ ko̱pk kyanavyiijnkꞌíxju̱t; je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe toꞌk viijn jadoꞌk viijn ñaajkkó̱pkajat. t&a je̱ts je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe nnasjaꞌvimdup ixna ke̱ꞌxna, kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe cha̱kju̱ je̱tseꞌe yakyoꞌotsu̱t yaknu̱pe̱ꞌe̱nu̱t. Ax veꞌem tseꞌe je̱ Nteꞌyam du̱pu̱u̱jm je̱ jayu je̱ ñiꞌkx je̱ kyo̱pk je̱tseꞌe veꞌem je̱ ma̱jin du̱jayé̱pu̱t toꞌk ka̱ꞌa̱jyji juuꞌ veꞌe je̱ niꞌkx je̱ ko̱pk mya̱a̱t. % Nay jadoꞌk viijn je̱ niꞌkx je̱ ko̱pk juuꞌ veꞌe ka má̱jap mpa̱ꞌmumdup, je̱ꞌe̱ tseꞌe nu̱yojk yakꞌixꞌijtp. Ax je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe nnasjaꞌvimdup kaꞌixna kake̱ꞌxna, je̱ꞌe̱ tseꞌe nu̱yojk yakyoꞌtsp yaknu̱pe̱ꞌmp; ($I Ax vimpit tseꞌe, toꞌk viijn je̱ niꞌkx je̱ ko̱pk juuꞌ veꞌe kayakma̱kkjaꞌvip, je̱ꞌe̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe nu̱yojk tso̱jkjup. f#E Kaꞌa xa veꞌe nvaat je̱ viijn du̱na̱a̱jmat je̱ ka̱ꞌa̱j: “Kaꞌa xa a̱ts mitseꞌe xtuujnja”, kaꞌava tseꞌe nvaat je̱ kuvajk du̱nu̱u̱jmivat je̱ tek: “Kaꞌa xa a̱ts mitseꞌe xtuujnja.” " Jé̱jam xa veꞌe may viijn juuꞌ veꞌe je̱ niꞌkx je̱ ko̱pk jye̱ꞌe̱, ax toꞌk niꞌkx toꞌk kó̱pkjits je̱ꞌe̱ veꞌe. u!c Pa̱n nu̱jom xa veꞌe ku̱yꞌit tun toꞌk viijnji, ¿joma tseꞌe ku̱yꞌit je̱ niꞌkx je̱ ko̱pk? " = Ax je̱ Nteꞌyam tseꞌe du̱pa̱a̱m toꞌk viijn jadoꞌk viijn juuꞌ veꞌe je̱ niꞌkx je̱ ko̱pk jye̱ꞌe̱ pa̱n vintso̱ veꞌe du̱tsa̱k. @y Ku̱x pa̱n je̱ viijn xa veꞌe ku̱yꞌit nu̱jom je̱ niꞌkx je̱ ko̱pk, ¿vintso̱ tseꞌe xꞌo̱ꞌyixumjadat je̱tseꞌe juuꞌ nꞌamo̱tunajxumdat? Pa̱n je̱ taatsk xa veꞌe ku̱yꞌit nu̱jom je̱ niꞌkx je̱ ko̱pk, ¿vintso̱ tseꞌe xꞌo̱ꞌyixumjadat je̱tseꞌe juuꞌ nxooꞌkpaatumdat?  Uk pa̱n je̱ taatsk tseꞌe ku̱vyaꞌañ: “Ka viijnap xa a̱ts, je̱ꞌe̱ ka̱jxts a̱tseꞌe nkaꞌit je̱ niꞌkx je̱ ko̱pk ma̱a̱t.” O̱yam tseꞌe jidu̱ꞌu̱m ku̱vyaꞌañ, ka je̱ꞌe̱ ka̱jxap tseꞌe kyaꞌit je̱ niꞌkx je̱ ko̱pk ma̱a̱t. # Pa̱n je̱ tek xa veꞌe ku̱vyaꞌañ: “Ka ka̱ꞌa̱jap xa a̱ts, je̱ꞌe̱ ka̱jxts a̱tseꞌe nkaꞌit je̱ niꞌkx je̱ ko̱pk ma̱a̱t.” O̱yam tseꞌe jidu̱ꞌu̱m ku̱vyaꞌañ, ka je̱ꞌe̱ ka̱jxap tseꞌe kyaꞌit je̱ niꞌkx je̱ ko̱pk ma̱a̱t. kO Kaꞌa xa veꞌe toꞌk niꞌkx toꞌk ko̱pk toꞌk viijnji du̱ma̱a̱da, may viijneꞌe. 1 Xtukyakna̱pe̱jtumdu xa veꞌe je̱ Espíritu Santo ku veꞌe xpa̱ꞌmumdi toꞌk muk je̱ Cristo ma̱a̱t. Veꞌemts u̱u̱ꞌmeꞌeda ax joꞌn may viijn juuꞌ veꞌe je̱ jayu je̱ niꞌkx je̱ ko̱pk du̱ma̱a̱t, u̱u̱ꞌm, je̱ israeejlit jáyuda je̱ts pa̱n pa̱n jatyeꞌe ka je̱ꞌe̱pta, je̱ joyu̱toompa jayu je̱ts je̱ naspa̱ka jayu, ta̱jki tseꞌe je̱ Espíritu Santo yam nu̱jom njaꞌvin ka̱jxmamda, veꞌem u̱u̱ꞌmeꞌeda ax joꞌn ku̱nꞌijtumdi toꞌk niꞌkx toꞌk ko̱pk je̱ Cristo ma̱a̱t. V% May viijn xa je̱ꞌe̱ veꞌe du̱ma̱a̱da toꞌk je̱ niꞌkx je̱ ko̱pk, je̱m tseꞌe je̱ kya̱ꞌa̱j, je̱m tseꞌe je̱ tyek, je̱mpa tseꞌe juuꞌ jaty viijnk. O̱yam tseꞌe may viijn du̱ma̱a̱da, toꞌk niꞌkx toꞌk kó̱pkjits je̱ꞌe̱ veꞌe. Nay veꞌempa tseꞌe je̱ Cristo yꞌit ma̱a̱t je̱ jyayu. q[ Ax toꞌkjits je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Espíritu Santo, juuꞌ veꞌe je̱ maaꞌyu̱n je̱ puta̱jkin du̱yajkp, je̱ꞌe̱ pa̱neꞌe toꞌk jadoꞌk je̱ jayu du̱ꞌamo̱vyaꞌkxp pa̱n vintso̱ veꞌe je̱ jayu du̱tukmutsa̱k. 5 apu̱k tseꞌe juuꞌ veꞌe yakmo̱o̱ydup pa̱n vintso̱ veꞌe je̱ ma̱jin du̱tóndat, apu̱k tseꞌe juuꞌ veꞌe yakmo̱o̱ydup pa̱n vintso̱ veꞌe du̱ko̱jtsnáxtat je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook, apu̱k tseꞌe juuꞌ veꞌe yakmo̱o̱ydup pa̱n vintso̱ veꞌe du̱nu̱jávadat pa̱n je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayookeꞌe yꞌamo̱tunajxtup ukpu̱ je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap jye̱ꞌe̱, apu̱kpa tseꞌe juuꞌ veꞌe yakmo̱o̱ydup pa̱n vintso̱ veꞌe du̱kó̱tstat je̱ ayook juuꞌ veꞌe kyavinmó̱tudup, nay apu̱kpa tseꞌe juuꞌ veꞌe yakmo̱o̱ydup pa̱n vintso̱ veꞌe du̱ko̱jtsvaꞌatstat je̱ ayook juuꞌ veꞌe kayakvinmó̱tup.  apu̱k tseꞌe juuꞌ veꞌe yakmo̱o̱ydup je̱ maaꞌyu̱n je̱ puta̱jkimpa pa̱n vintso̱ veꞌe je̱ jaanchjaꞌvin du̱jayé̱ptat, apu̱k tseꞌe juuꞌ veꞌe yakmo̱o̱yduvap pa̱n vintso̱ veꞌe je̱ paꞌam jayu du̱yakjo̱tka̱daꞌaktat, ve Je̱m tseꞌe pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ Nteꞌyam mo̱o̱jyju̱dup je̱ maaꞌyu̱n je̱ puta̱jkin je̱ Espíritu Santo ka̱jx pa̱n vintso̱ veꞌe juuꞌ du̱kó̱tstat je̱ vijin je̱ ke̱ju̱n ma̱a̱t, apu̱k tseꞌe juuꞌ veꞌe yakmo̱o̱ydup je̱ maaꞌyu̱n je̱ puta̱jkin vintso̱ veꞌe du̱ko̱jtsvaꞌatstat juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam cha̱jkp, pY Je̱ Espíritu Santo xa veꞌe du̱yaknu̱ke̱ꞌxnata̱jkip je̱ Nteꞌyam je̱ mya̱jin toꞌk jadoꞌk je̱ jayu ka̱jxta je̱tseꞌe veꞌem yꞌó̱yat anañu̱joma pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ Jesucristo du̱jaanchjaꞌvidup. +O May viijnts je̱ꞌe̱ veꞌe vintso̱ veꞌe juuꞌ jaty yaktún, ax toꞌkjits je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam juuꞌ ka̱jxeꞌe je̱ jayu veꞌem du̱tún. W' May viijnts je̱ꞌe̱ veꞌe vintso̱ veꞌe je̱ jayu du̱mutonda du̱mupa̱kta je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n; ax toꞌkjits je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n, juuꞌ veꞌe yakmutoomp yakmupa̱jkp. &E May viijn xa je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ maaꞌyu̱n je̱ puta̱jkin juuꞌ veꞌe je̱ Espíritu Santo je̱ jayu myo̱o̱yp pa̱n vintso̱ veꞌe toꞌk pa̱n vintso̱ veꞌe jadoꞌk juuꞌ du̱tóndat; ax toꞌkji tseꞌe je̱ Espíritu Santo, juuꞌ veꞌe veꞌem du̱mo̱o̱yp. *M Je̱ꞌe̱ ka̱jxts a̱tseꞌe ntsa̱k je̱tseꞌe xnu̱jávadat je̱ts je̱ Espíritu Santo, juuꞌ veꞌe ijtp je̱m je̱ Nteꞌyam jyaꞌvin ka̱jxm, ni pá̱nats je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ vinmaꞌyu̱n du̱kama̱ꞌa̱ je̱tseꞌe vyaꞌanu̱t: “¡Ko̱ꞌo̱y nu̱ko̱tsa tseꞌe yꞌijtnit je̱ Jesús!” Ntso̱jkpapts a̱tseꞌe je̱tseꞌe xnu̱jávadat je̱ts je̱ Espíritu Santo veꞌe du̱mo̱o̱yp je̱ vinmaꞌyu̱n nu̱jom pa̱n pa̱n jatyeꞌe vaandup: “¡Je̱ Jesús, je̱ꞌe̱ je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n!” U# Mnu̱jaꞌvidinup xa miits je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ts ku veꞌe je̱ Jesucristo xkaꞌíxadana vyeꞌna, mvinjaꞌvidu mvintsa̱ꞌkidu tseꞌe je̱ apa̱mnax juuꞌ veꞌe ni toꞌk aaja kako̱jtsp. H  Utsta ajchta utsta tsa̱ꞌa̱da, je̱p xa veꞌe jadoꞌk viijn juuꞌ a̱tseꞌe ntsa̱jkp je̱tseꞌe xnu̱jávadat, je̱ꞌe̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ maaꞌyu̱n je̱ puta̱jkin juuꞌ veꞌe je̱ Espíritu Santo toꞌk jadoꞌk je̱ jayu myo̱o̱yp je̱tseꞌe du̱tóndat juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam cha̱jkp. y "Pa̱n je̱m tseꞌe juuꞌ veꞌe yuꞌo̱o̱ꞌkju̱dup, vaꞌan tseꞌe je̱m tya̱kꞌámam du̱kayda, ax veꞌem tseꞌe je̱ Nteꞌyam mkayaktsaachpaaꞌtjadat je̱ ka ó̱yap ka̱jx juuꞌ veꞌe mtoondup ku veꞌe mnayꞌamókajada. Je̱ꞌe̱ juuꞌ jaty a̱tseꞌe tu̱nkaka̱ts, viinmts a̱tseꞌe nnu̱kó̱tsu̱t ku a̱ts miitseꞌe na̱jkx nkuꞌíxtinuva.v e !Ax veꞌem tseꞌe, utsta ajchta utsta tsa̱ꞌa̱da, ku veꞌe mnayꞌamókajadat je̱tseꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n je̱ yꞌaꞌox xꞌapaaꞌtuvaꞌandat, mnayꞌaꞌíxjadap tseꞌe vimpit atu̱j, vanꞌit tseꞌe mkáydat. ! ; Ax xto̱kimpayo̱ꞌyumdupts u̱u̱ꞌmeꞌe je̱ Nteꞌyam je̱tseꞌe xyaktsaachpaatumda je̱ꞌe̱ ka̱jx je̱tseꞌe nkatsaachpaatumdat xa̱ꞌma ka̱jx je̱ꞌe̱ ma̱a̱t pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱ma̱a̱tnavya̱a̱ꞌnju̱dup je̱ naxviijnit je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱.   Ax pa̱n o̱y tseꞌe ku̱mpayo̱ꞌyumda juuꞌ veꞌe ntoꞌnumdup, kaꞌa tseꞌe je̱ Nteꞌyam xto̱kimpayo̱ꞌyumdat. 7 g Je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe nu̱may miitsta je̱ paꞌam mkanu̱vaꞌatsjada je̱tseꞌe ma̱kka̱tso̱ts mkaꞌitta, je̱mpa tseꞌe pa̱n pa̱neꞌe du̱kuꞌo̱o̱ꞌkiva. S  Ku̱x pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱kama̱ja̱pa̱a̱mp je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n je̱ ñiꞌkx je̱ kyo̱pk ku veꞌe du̱kay du̱ꞌuuꞌk, viinm tseꞌe je̱ chaachpaatu̱n du̱nu̱kaya du̱nu̱ꞌooga. &E Ni pa̱na xa veꞌe du̱kakáyu̱t je̱ tsapkaaky ukpu̱ du̱kaꞌooꞌku̱t je̱ uuꞌk pa̱n kaꞌana veꞌe o̱y du̱payo̱ꞌo̱y juuꞌ veꞌe tyuump. Y+ Ax veꞌem tseꞌe, jyapa̱na pa̱n pa̱neꞌe o̱yvintso̱va du̱kaayp je̱ tsapkaaky ukpu̱ o̱yvintso̱va du̱ꞌuuꞌk juuꞌ veꞌe je̱ tukꞌaꞌooguin mya̱a̱t, je̱pts je̱ꞌe̱ veꞌe to̱kin ja̱a̱tp ku̱xeꞌe du̱kavintsa̱ꞌa̱ga je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n je̱ ñiꞌkx je̱ kyo̱pk je̱ts je̱ ñu̱u̱ꞌpu̱n.   Ax je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe, vinnaajknáxeꞌe xkayda je̱ tsapkaaky je̱tseꞌe xꞌooꞌkta juuꞌ veꞌe je̱ tukꞌaꞌooguin mya̱a̱t, mꞌavaꞌnidupts miitseꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n je̱ yꞌo̱o̱ꞌku̱n vanꞌit paat ku veꞌe myiinnuvat. Vintso̱ veꞌe yakpá̱ku̱t je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n je̱ yꞌaꞌox (Mt. 26.26‑29; Mr. 14.22‑25; Lc. 22.14‑20) zm Nay veꞌempa tseꞌe, ku veꞌe tá̱vani yꞌaꞌóxada vyeꞌna, vanꞌit tseꞌe du̱ko̱o̱mpa toꞌk je̱ tukꞌaꞌooguin je̱tseꞌe vyaajñ: “Juuꞌ tseꞌe ya̱ tukꞌaꞌooguin mya̱a̱t, ya̱ꞌa̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe a̱ts je̱ nnu̱u̱ꞌpu̱n juuꞌ ka̱jxeꞌe je̱ nam ko̱jtstán tyun. Vinxu̱p nax tseꞌe xꞌooꞌkta, jaaꞌmyé̱tstats je̱ts nmasa̱a̱kp a̱tseꞌe ya̱ nnu̱u̱ꞌpu̱n miits ka̱jxta ku a̱tseꞌe nꞌo̱o̱ꞌku̱t.” Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaajñ. Z- je̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam du̱kuko̱jtsji, vanꞌit tseꞌe du̱tojkvaꞌkxy je̱tseꞌe vyaajñ: “Kayda, ya̱ꞌa̱ xa je̱ꞌe̱ veꞌe a̱ts je̱ nniꞌkx je̱ nko̱pk juuꞌ a̱tseꞌe nmasa̱a̱kp miits je̱ mꞌo̱ꞌyin ka̱jxta ku a̱tseꞌe nꞌo̱o̱ꞌku̱t. Tonda tseꞌe veꞌem je̱ts a̱tseꞌe xjaaꞌmyé̱tstat.” I  Je̱ Ma̱ja̱ Vintsa̱neꞌe viinm a̱ts xmo̱o̱y je̱ ixpa̱jku̱n juuꞌ a̱ts miitseꞌe ntukꞌixtu. Ya̱ꞌa̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe: Kaꞌanumeꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n Jesús yakpu̱m vyeꞌna je̱m je̱ jayu kya̱ꞌm juuꞌ veꞌe tsoꞌoxpa̱jkju̱dup, je̱ tsooj tseꞌe du̱ka̱a̱jn je̱ tsapkaaky mS ¿Jadi kaꞌa veꞌe ti mja̱a̱jnda mta̱jkta joma veꞌe mkáydat mꞌooꞌktat? ¿Uk mtso̱jktupeꞌe nu̱yojk je̱tseꞌe xviijnkꞌíxtat je̱ Nteꞌyam je̱ jyayu je̱tseꞌe xyaktso̱ꞌo̱tyóndat pa̱n pa̱n jatyeꞌe katihꞌijtu̱xju̱dup? ¿Vintso̱ts a̱ts miitseꞌe nna̱a̱jmadat? ¿Nꞌo̱ñu̱kó̱tsadap a̱ts miits vineꞌe ku veꞌe veꞌem xtonda? Ax ya̱ꞌa̱ ka̱jx, kaꞌats a̱ts miitseꞌe nꞌo̱ñu̱kó̱tsada. Je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n je̱ yꞌaꞌox  Ku veꞌe mꞌaꞌóxada, kaꞌa tseꞌe mnayꞌaꞌíxjada, ka̱kje̱ꞌe̱ veꞌe xkayda xꞌooꞌkta je̱ mꞌaꞌoxta. Je̱m xa veꞌe juuꞌ veꞌe ayooj taandup, je̱mpa tseꞌe juuꞌ veꞌe o̱o̱y tunkaaydup tunꞌooktup je̱tseꞌe ñaajkmoꞌokjada.  Ax ku tseꞌe mnayꞌamókajada je̱tseꞌe mꞌaꞌóxada, ka je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱napts miitseꞌe mnu̱ꞌaꞌóxidup. G ¡Mnapya̱jkvaꞌkxju̱dup xa nꞌiteꞌe! Je̱ꞌe̱ ka̱jxts a̱tseꞌe veꞌem nvaꞌañ ku̱x nu̱ke̱ꞌxnata̱jkipeꞌe o̱y pa̱n pa̱neꞌe je̱ Nteꞌyam tyú̱vam du̱pana̱jkxp. m~S Mutoꞌk viijn, veꞌemts a̱tseꞌe je̱ ka̱ts tu̱nmo̱tu je̱ts mnapya̱jkvaꞌkxju̱dupeꞌe joma veꞌe mnayꞌamókajada, ax veꞌemts a̱tseꞌe njava je̱ts veꞌem játyam je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe kyo̱jtstup. :}m Je̱p tseꞌe jadoꞌk viijn juuꞌ a̱ts miitseꞌe ntuknu̱jaꞌyidup, ax kaꞌats a̱ts miitseꞌe nꞌo̱ñu̱kó̱tsada je̱ꞌe̱ ka̱jx. Ku veꞌe mnayꞌamókajada, kaꞌa tseꞌe mnapyutá̱kajada je̱tseꞌe nu̱yojk xjaanchjávadat je̱ Jesucristo, nu̱yojk tseꞌe mnaajkvintó̱kijada. V|% Ax pa̱n pa̱n tseꞌe du̱kakuva̱kuvaamp ya̱ ayook, nnu̱jaꞌvimdinup tseꞌe je̱ts kaꞌa veꞌe je̱ viijnk ixpa̱jku̱n mpana̱jkxumda, je̱ts kaꞌava veꞌe joma veꞌe ñayꞌamókajada je̱ Nteꞌyam je̱ jyayu. Je̱ꞌe̱da pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱yakvintsa̱ꞌkintó̱kidup je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n je̱ yꞌaꞌox c{? Ax je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk, vintsa̱ꞌkinmo̱o̱jyjupts je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe ya̱n je̱ vyaajy du̱jayep, ku̱x je̱ꞌe̱ ka̱jxeꞌe je̱ Nteꞌyam myo̱o̱jyji ya̱n je̱ vyaajy je̱tseꞌe kyujooꞌxju̱t. z Yaknu̱jaꞌvip xa veꞌe je̱ts tso̱ꞌo̱tyoꞌnu̱n je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe je̱ yaaꞌtya̱jk je̱ vyaajy du̱yakyá̱n. yw Payo̱ꞌo̱yda nꞌit pa̱n o̱y je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk chapka̱ts ka kujuuꞌxap. Ix  Ku̱x pa̱n tyú̱vam je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ts je̱ yaaꞌtya̱jk je̱ ñiꞌkx je̱ kyo̱pk ka̱jxeꞌe yakpu̱u̱jm je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk, tyú̱vamts je̱ꞌe̱ veꞌeva je̱ts je̱ yaaꞌtya̱jk, je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk je̱ꞌe̱ veꞌe yakke̱ꞌxjup; ax je̱ Nteꞌyam tseꞌe nu̱jom juuꞌ jaty du̱yakje̱ji. (wI O̱yam tseꞌe vyeꞌema, je̱ Nteꞌyam tseꞌe du̱nu̱pa̱a̱jmtki je̱ts kaꞌa veꞌe je̱ yaaꞌtya̱jk yꞌítu̱t ka je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk ka̱jxap. \v1 Ax ya̱ꞌa̱ ka̱jxts a̱tseꞌe nvaꞌañ je̱ts vinko̱pk je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk ñakyujooꞌxju̱t je̱tseꞌe veꞌem nu̱ke̱ꞌxnatá̱ka tyánu̱t je̱ts je̱p je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ ñu̱yaaꞌy kya̱ꞌp pyaꞌtkup yꞌit. Xo̱o̱jntktup tseꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌaangeles ku veꞌe veꞌem. Xu) Nay veꞌempa tseꞌe, yakpa̱a̱m je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk je̱ yaaꞌtya̱jk je̱ mya̱jin ka̱jx; ka je̱ yaaꞌtya̱jkap tseꞌe yakpa̱a̱m je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk je̱ mya̱jin ka̱jx. t Ku̱x ku xa veꞌe je̱ Nteꞌyam du̱pu̱u̱jm je̱ yaaꞌtya̱jk, ka je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk je̱ ñiꞌkx je̱ kyo̱pk ka̱jxapts je̱ꞌe̱ veꞌe du̱pu̱u̱jm; je̱ yaaꞌtya̱jk je̱ ñiꞌkx je̱ kyo̱pk ka̱jxeꞌe du̱pu̱u̱jm je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk. s Kaꞌa xa veꞌe je̱ yaaꞌtya̱jk kujópax ukpu̱ kumó̱tsax chapka̱ts ukpu̱ du̱ko̱jtsnáxy je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook, ku̱x je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌapa̱mnax je̱ts nay veꞌempa veꞌe du̱yaknu̱ke̱ꞌxnatá̱ka je̱ Nteꞌyam je̱ mya̱jin. Ax je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk, je̱ yaaꞌtya̱jk je̱ myá̱jints je̱ꞌe̱ veꞌe du̱yaknu̱ke̱ꞌxnata̱jkip. #r? Pa̱n kaꞌa xa veꞌe ñakyujuuꞌxju̱ je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk, vaꞌan tseꞌe nu̱jom je̱ vyaajy du̱ku̱ske̱e̱ꞌpkú̱xu̱. Ax pa̱n tso̱ꞌo̱tyoꞌnu̱nts je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk veꞌem kukeeꞌp yꞌit, vaꞌan tseꞌe du̱nakyujuuꞌxju̱. q' Ax pa̱n kaꞌa tseꞌe je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk ñakyujuuꞌxju̱ ku veꞌe chapka̱ts ukpu̱ du̱ko̱jtsnáxy je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook, yakvintsa̱ꞌkintó̱kivapts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ ñu̱yaaꞌy, veꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌe ax joꞌn kukeeꞌp ku̱yꞌijt. Gp Ku veꞌe toꞌk je̱ yaaꞌtya̱jk kujópax ukpu̱ kumó̱tsax chapka̱ts ukpu̱ du̱ko̱jtsnáxy je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook, yakvintsa̱ꞌkintó̱kipts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Cristo. $oA Je̱ꞌe̱ a̱tseꞌe ntsa̱jkp je̱tseꞌe xnu̱jávadat je̱ts je̱ Cristo veꞌe toꞌk jadoꞌk je̱ yaaꞌtya̱jk je̱ kyuvajk; je̱ts je̱ yaaꞌtya̱jk, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱nu̱kuvajkip je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk, veꞌem ax joꞌn je̱ Nteꞌyam du̱nu̱kuvajka je̱ Cristo. -nS Nꞌo̱ñu̱ko̱jtsidupts a̱ts miitseꞌe ku̱xeꞌe a̱ts xa̱ꞌma xjaaꞌmyé̱tsta je̱tseꞌe xpana̱jkxta je̱ ixpa̱jku̱n juuꞌ veꞌe ntukꞌixtu. m  Tonda je̱ vinmaꞌyu̱n juuꞌ a̱tseꞌe njayejpp, veꞌem ax joꞌn a̱tseꞌe ntun je̱ vinmaꞌyu̱n juuꞌ veꞌe je̱ Cristo jyayejpp. Vintso̱ je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk ñaajkꞌítjadat joma veꞌe je̱ jaanchjaꞌvivata̱jk ñayꞌamókajada l !Tonda ko̱tsta ax joꞌn a̱ts. Veꞌem a̱tseꞌe ntonuvaꞌañ nko̱tsuvaꞌañ juuꞌ ax joꞌn nu̱jom je̱ jayu du̱ꞌo̱yjávada. Kaꞌa a̱tseꞌe nꞌixta je̱ nꞌavintso̱ o̱ꞌyinji, je̱ꞌe̱va veꞌe pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ viijnk jayu je̱ yꞌo̱ꞌyinda, veꞌem tseꞌe anañu̱joma je̱ jayu du̱jaye̱jptinit je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp.Uk pa̱n je̱m tseꞌe je̱ jayu juuꞌ veꞌe du̱kajaanchjaꞌvidup je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n je̱tseꞌe mvó̱vjada kaayva, nvaat tseꞌe mna̱jkxtat. Pa̱n mna̱jkxtup tseꞌe, kayda ooꞌkta juuꞌ veꞌe myakmo̱o̱ydup, kaꞌa tseꞌe xꞌamo̱tutú̱vadat ni tía, veꞌem tseꞌe kyayakjávat je̱ts to̱kin je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe xja̱ꞌkxtat. e ku̱x ya̱ naxviijnit it je̱ts nu̱jom juuꞌ jatyeꞌe mya̱a̱t, je̱ Ma̱ja̱ Vintsa̱nts je̱ꞌe̱ veꞌe jye̱ꞌe̱. ;do Nvaat xa veꞌe xkáydat xja̱ꞌkxtat pa̱n ti jatyeꞌe to̱o̱ꞌkjup je̱p maaꞌy ja̱a̱tp. Kaꞌa tseꞌe xꞌamo̱tutú̱vadat pa̱n je̱ vintsa̱ꞌkin je̱ꞌe̱ veꞌe uk pa̱n ka je̱ vintsa̱ꞌkinap, veꞌem tseꞌe kyayakjávat je̱ts to̱kin je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe xja̱ꞌkxta, c- Kaꞌats miitseꞌe xꞌíxtadat ka̱kje̱ꞌe̱ je̱ mꞌo̱ꞌyinda, mꞌíxtiduvapeꞌe juuꞌ veꞌe je̱ viijnk jayu tyukꞌo̱ꞌyiduvap. b+ Yakjajtyp xa veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱tseꞌe je̱ jayu du̱tónu̱t toꞌk ka̱ꞌa̱jyji juuꞌ jaty; ax kaꞌa tseꞌe toꞌk ka̱ꞌa̱jyji tyunꞌo̱ya. Yakjajtyp xa veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱tseꞌe je̱ jayu du̱tónu̱t toꞌk ka̱ꞌa̱jyji juuꞌ jaty; ax kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe toꞌk ka̱ꞌa̱jyji je̱ jayu du̱puta̱ka je̱tseꞌe je̱ Jesucristo nu̱yojk du̱jaanchjávat. (aI ¿Ukpu̱ ntso̱jkumdup u̱u̱ꞌm vineꞌe je̱tseꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n nyakjo̱tmaꞌtumdat? ¿U̱u̱ꞌmda vineꞌe nu̱yojk ma̱kk je̱ts ni kaꞌa veꞌe je̱ꞌe̱? Veꞌem tseꞌe nu̱jom ntoꞌnumdat nko̱jtsumdat ax joꞌn je̱ Nteꞌyam yakma̱ja yakjaancha yꞌijtnit ` Kaꞌa xa veꞌe mꞌo̱ꞌyixjada je̱tseꞌe je̱ Jesús xvinjávadat xvintsa̱ꞌa̱gadat kijpx ma̱a̱t je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap, kaꞌa tseꞌe mꞌo̱ꞌyixjada je̱tseꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n xyakmá̱jadat xyakjaanchadat pa̱n mꞌooktupeꞌe je̱ tsaaydum paꞌajk na̱a̱j je̱tseꞌe xkayda je̱ tsapkaaky juuꞌ veꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vinsá̱n yaktukjaaꞌmye̱jtsp, je̱tseꞌe je̱ jayu xtukma̱a̱tja̱ꞌkxta je̱ tsuꞌuts juuꞌ veꞌe yaktukvintsa̱ꞌkip je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap. M_ Je̱ꞌe̱ a̱tseꞌe ntijp je̱ts ku veꞌe je̱ vintsa̱ꞌkin du̱pa̱mda pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ Nteꞌyam du̱kaꞌíxada, je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvapts je̱ꞌe̱ veꞌe tyukvintsa̱ꞌkidup, ka je̱ Nteꞌyamap; ax kaꞌats a̱tseꞌe ntsa̱k je̱ts miitseꞌe xma̱a̱tnavya̱a̱ꞌnjadat je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap. o^W Juuꞌts a̱tseꞌe nka̱jtsp, ka je̱ꞌe̱pts a̱tseꞌe ntijp je̱ts ñu̱má̱jipeꞌe je̱ apa̱mnax, ni ka je̱ꞌe̱pts a̱tseꞌe ntijp je̱ts tiktspeꞌe je̱ tsuꞌuts juuꞌ veꞌe tyukvintsa̱ꞌkidup je̱ apa̱mnax. ] Ixta juuꞌ veꞌe je̱ israeejlit jayu tyoondup. Ku veꞌe juuꞌ je̱ Nteꞌyam du̱tukvintsa̱ꞌa̱gada je̱m yo̱jxpe̱jtu̱n ka̱jxm, nu̱jom pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱ja̱ꞌkxtup je̱ vintsa̱ꞌkin, je̱ vintsa̱ꞌkinjyam tseꞌe yꞌapaattup. q\[ O̱yamts u̱u̱ꞌmeꞌe nu̱mayda, anañu̱jómats u̱u̱ꞌmeꞌeda nkaꞌyumda nay je̱ꞌe̱jyam toꞌkji je̱ tsapkaaky, veꞌemts u̱u̱ꞌmeꞌeda ma̱a̱t je̱ Cristo ax joꞌn toꞌk niꞌkx toꞌk ko̱pk ku̱nꞌijtumdi. [  Ku veꞌe ntukꞌaꞌooguimda je̱ tukꞌaꞌooguin juuꞌ ka̱jxeꞌe nkuko̱jtsjimda je̱ Nteꞌyam, nꞌapaatumdup tseꞌe je̱ Cristo je̱ꞌe̱ ka̱jx ku veꞌe yꞌukꞌa̱a̱ꞌk, je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe je̱ ñu̱u̱ꞌpu̱n du̱masa̱a̱k. Je̱ts ku veꞌe nkaꞌyumda je̱ tsapkaaky juuꞌ veꞌe ntojkvaꞌkxumdup, nꞌapaatumdupts u̱u̱ꞌmeꞌe je̱ Cristo je̱ꞌe̱ ka̱jx ku veꞌe yꞌukꞌa̱a̱ꞌk, je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe je̱ ñiꞌkx je̱ kyo̱pk tya̱a̱jy je̱m cruz ka̱jxm. Z/ Veꞌem xa a̱ts miitseꞌe nmuko̱tsta ax joꞌn je̱ jayu juuꞌ veꞌe viji kej, ax payo̱ꞌo̱yda tseꞌe o̱y juuꞌ a̱tseꞌe nka̱jtsp. JY  Je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe, miits, juuꞌ a̱tseꞌe o̱o̱y ntuntso̱jktup, kuke̱ꞌe̱kta joma veꞌe je̱ jayu du̱vinjávada du̱vintsa̱ꞌa̱gada juuꞌ veꞌe ka je̱ Nteꞌyamap. X Ku veꞌe myakto̱kintonuvaꞌanjada, vanxu̱p tseꞌe mjajttuva ax joꞌn jyajttuva o̱pya̱na. Ax je̱ Nteꞌyam, tyuumpts je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe kya̱jtsp, kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe du̱yakjaty je̱tseꞌe xyakto̱kintoꞌnumdat pa̱n kaꞌa veꞌe xꞌo̱ꞌyixumjada je̱tseꞌe nꞌama̱a̱daaguimdat, ku̱x je̱ Nteꞌyameꞌe xputa̱jkimdup vintso̱ veꞌe nkakuva̱jkumdat je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱ je̱tseꞌe nkakaꞌamdat je̱p to̱kin ja̱a̱tp, ax veꞌem tseꞌe nmuténimdat. eWC Ax veꞌem tseꞌe, pa̱n pa̱n tseꞌe nañasjaꞌvijup je̱ts kaꞌa veꞌe yꞌo̱ꞌyixju̱ je̱tseꞌe tyo̱kintónu̱t, vaꞌan tseꞌe o̱o̱y du̱tunnayꞌixju̱ ku veꞌe ñu̱nkaꞌat je̱p to̱kin ja̱a̱tp. ~Vu Je̱ꞌe̱ ka̱jxts ya̱ꞌa̱ veꞌe tyoojnji kyo̱jtsji je̱tseꞌe je̱p Kunuuꞌkx Jatyán ku̱jxp yakpu̱u̱jm je̱tseꞌe je̱ nu̱jaꞌvin njaye̱jpumdinit anañu̱joma u̱u̱ꞌm nu̱vinxu̱peꞌe njoojntykimda ya̱ kuka̱xa aats. UU# Kaꞌa tseꞌe je̱ Nteꞌyam xvinko̱jtspé̱ttat, veꞌem ax joꞌn je̱ꞌe̱ veꞌe nu̱may je̱ Nteꞌyam du̱vinko̱jtspe̱jtti je̱tseꞌe yakꞌo̱o̱ꞌkjidini je̱ yakꞌo̱o̱ꞌkpa ángeles. cT? Kaꞌa xa veꞌe nꞌíxumdat pa̱n joma vaateꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n juuꞌ du̱kuvu̱k, veꞌem ax joꞌn je̱ꞌe̱ veꞌe jyátkidi pa̱n pa̱n jatyeꞌe o̱o̱ꞌktinu ku veꞌe je̱ tsaaꞌn choꞌtsjidi. XS) Kaꞌa tseꞌe je̱ ka̱ts ntukma̱a̱tjaye̱jpumdat je̱ yaaꞌy je̱ ta̱ꞌa̱x juuꞌ veꞌe ka pú̱kap njaye̱jpumdup, veꞌem ax joꞌn je̱ꞌe̱ veꞌeda je̱ ka̱ts du̱tukma̱a̱tjaye̱jpti je̱ kiix ónu̱kta juuꞌ veꞌe ka pú̱kap jyaye̱jptu je̱tseꞌe yꞌo̱o̱ꞌktini nu̱ꞌiiꞌpx toojk miijl toꞌk xa̱a̱j. oRW Je̱ Nteꞌyamji veꞌe toꞌk mvinjávadap mvintsa̱ꞌa̱gadap, kaꞌa tseꞌe xtóndat ax joꞌn je̱ꞌe̱da juuꞌ veꞌe je̱ apa̱mnax du̱vinjaꞌvidu du̱vintsa̱ꞌkidu. Ku̱x jidu̱ꞌu̱m xa veꞌe je̱ Kunuuꞌkx Jatyán vyaꞌañ: “A̱jxtktu tseꞌe je̱ jayu kaayva ookpa, vanꞌit tseꞌe tyénidi je̱tseꞌe jyomjátkidi tyijátkidi.” Q  Je̱ꞌe̱ ka̱jx xa ya̱ꞌa̱ veꞌe tyoojnji kyo̱jtsji je̱tseꞌe nu̱java tyaannit je̱ts kaꞌa veꞌe nꞌana̱ꞌmumdat nꞌatso̱jkumdat juuꞌ jatyeꞌe ka ó̱yap, ax joꞌn je̱ꞌe̱ veꞌe du̱ꞌana̱a̱mdi du̱ꞌatso̱jkti joꞌn. ~Pu O̱yam tseꞌe vyeꞌema, nu̱mayts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ jayu juuꞌ veꞌe du̱toondu du̱ko̱jtstu juuꞌ veꞌe ka ó̱yap, ax je̱ꞌe̱ tseꞌe je̱ Nteꞌyam kyo̱ꞌo̱yjaꞌvi, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe nu̱may tyunꞌo̱o̱ꞌktini. cO? Je̱m tseꞌe anañu̱joma du̱ꞌooktuva je̱ tsoxk na̱a̱j juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam mo̱o̱jyju̱du, je̱pts je̱ꞌe̱ veꞌe tsahꞌakujkp pyítsum. Ax je̱ tsaaj, je̱ Criistots je̱ꞌe̱ veꞌe yaktukmuꞌaꞌixmojkip, je̱ꞌe̱ tseꞌe a̱a̱ts je̱ nju̱jpit jayu mya̱a̱tnajxtu mya̱a̱tta̱jkidu je̱m vinvaꞌajts it ka̱jxm. 0NY Je̱ Nteꞌyam tseꞌe je̱m vinvaꞌajts it ka̱jxm mo̱o̱jyju̱du juuꞌ veꞌe kyaaydu yꞌooktu, anañu̱joma tseꞌe du̱kaaydi je̱ tsapjo̱o̱tmit tsapkaaky. RM Ax ku tseꞌe yꞌijtti je̱m vínu̱ts paꞌtkum je̱ nu̱may jayu ma̱a̱t je̱ Moisés, je̱tseꞌe toꞌk ka̱ꞌa̱jyji je̱ Tsapts Maaxy Na̱a̱j du̱tinajxti, veꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌe ax joꞌn ku̱ña̱pe̱jtti, yaktoꞌkidu tseꞌe je̱ vyinmaꞌyu̱nda je̱tseꞌe du̱tóndat juuꞌ veꞌe je̱ Moisés kya̱jtsp. L ' Utsta ajchta utsta tsa̱ꞌa̱da, je̱ꞌe̱ a̱tseꞌe ntsa̱jkp je̱tseꞌe xnu̱jávadat vintso̱ veꞌe jyajtti a̱a̱ts je̱ nju̱jpit jáyuda. Anañu̱joma tseꞌe yꞌijtti je̱m vínu̱ts paꞌtkum, anañu̱joma tseꞌe du̱tinajxti je̱ Tsapts Maaxy Na̱a̱j. 8Ki nyaktsaachpaatyp xa a̱tseꞌe ya̱ nniꞌkx ya̱ nko̱pk je̱ts a̱tseꞌe ake̱e̱ꞌy nyakkutujkja. Kaꞌats a̱tseꞌe ntsa̱k je̱ts a̱tseꞌe viinm nkakutyónu̱t je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook juuꞌ a̱tseꞌe je̱ jayu ntukꞌixp je̱ts a̱tseꞌe veꞌemji ntaannit; je̱ꞌe̱ a̱tseꞌe ntsa̱jkp je̱ts a̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam xnu̱u̱jminit je̱ts o̱y je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ a̱tseꞌe ntuump nka̱jtsp. n-~|{zawuzt`srqpo'nGm+ljcihgf;dbsa_b][YW}V`U(TSZRQPNON0MLKJIH[GG2F E_DiCkA@E?4>=;;N:i987654322 0.-,+)('&%$#"P! 9 c;![ *| ' Ni pa̱na tseꞌe miitsta je̱ꞌe̱ xkaviijnkꞌíxu̱t. Ax ku tseꞌe cho̱o̱ꞌnu̱t, putá̱kada je̱tseꞌe xo̱o̱jntkp xmaso̱o̱ktinit je̱ts a̱tseꞌe xnu̱mínu̱t, ku̱x nꞌaꞌixp a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe ma̱a̱t je̱ utsta je̱ ajchta. g&G Pa̱n je̱ꞌyp tseꞌe je̱m je̱ Timoteo, íxtadats je̱tseꞌe o̱y jo̱o̱t mꞌíttat je̱ꞌe̱ ma̱a̱t ku̱x myutuump myupu̱jkp je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n, veꞌem ax joꞌn a̱tseꞌe ntun. % ku̱x xꞌo̱ꞌyixjup a̱tseꞌe je̱ts a̱tseꞌe je̱ tu̱va̱ko̱jtsu̱n mpá̱mu̱t je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n ka̱jx, ó̱yameꞌe jye̱ja nu̱may je̱ jayu juuꞌ veꞌe du̱tsoꞌoxpa̱jktup je̱ ayook juuꞌ a̱tseꞌe je̱ jayu nvaajnjidup. i$KAx jaaꞌktánapts a̱tseꞌe yaja éfesovit kyajpu̱n ku̱jx je̱ pentecostés xa̱a̱j paat, .#UKaꞌa xa a̱tseꞌe ntsa̱k je̱ts a̱ts miitseꞌe nkuꞌíxtat naxyji, tanavaamp a̱tseꞌe jek jaty miits ma̱a̱tta pa̱n vaampeꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n. ;"oToꞌmayji a̱ts miitseꞌe jek jaty je̱ it ntukma̱a̱tyaknáxtat, toꞌmayji nu̱jom je̱ xox aats, vanꞌitts a̱ts miitseꞌe xputá̱kadat pa̱n joma a̱tseꞌe nnu̱jkx. *!MKu xa a̱ts miitseꞌe na̱jkx nkuꞌixta, náxupts a̱tseꞌe je̱m macedóniait yꞌit jo̱o̱tm, vanꞌitts a̱tseꞌe nje̱ꞌyat joma veꞌe miitsta. > uAx pa̱n o̱yts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ts a̱tseꞌe nna̱jkxpat, nma̱a̱dadapts a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe. Ku je̱ Pablo du̱nu̱pa̱a̱jmtki je̱tseꞌe ña̱jkxu̱t je̱p Corinto _7Ax kuts a̱tseꞌe nje̱ꞌyat, nké̱xtapts a̱tseꞌe je̱m Jerusalén je̱ na̱k ma̱a̱t je̱ꞌe̱ pa̱n pa̱n jaty miitseꞌe mvinkó̱ndap je̱tseꞌe du̱yakna̱jkxtat je̱ meen juuꞌ veꞌe myakmóktap. #Vindomiingo, mutoꞌk xa̱a̱j je̱ semana, mko̱ntóktap tseꞌe toꞌk viijn pa̱n vinxu̱peꞌe xpa̱kta ku veꞌe tu̱mnayꞌajátjada je̱tseꞌe xyakmóktat. Veꞌem tseꞌe ka vanꞌítnumap xyakmóktat je̱ meen ku a̱tseꞌe nje̱ꞌyat joma veꞌe miitsta.  Ax je̱ꞌe̱ tseꞌe ku veꞌe je̱ meen xyakmokta je̱tseꞌe xputá̱kadat je̱ Nteꞌyam je̱ jyayu, tonda tseꞌe veꞌem ax joꞌn a̱tseꞌe ntukpavaandi je̱ jaanchjaꞌvivata̱jk juuꞌ veꞌe nayꞌamojkijidup je̱m galáciait yꞌit jo̱o̱tm. nU:Je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe, utsta ajchta utsta tsa̱ꞌa̱da, juuꞌ a̱tseꞌe o̱o̱y ntuntso̱jktup, pa̱mda tseꞌe je̱ ma̱kk aaj je̱ ma̱kk jo̱o̱t toꞌk muk je̱ Cristo ma̱a̱t, xa̱ꞌma ka̱jx tseꞌe xyaknu̱yókadat vintso̱ veꞌe xmutóndat xmupá̱ktat je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n, ku̱x mnu̱jaꞌvidinup xa miitseꞌe je̱ts je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe mtoondup mko̱jtstup toꞌk muk je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n ma̱a̱t, ka ko̱o̱jyap tseꞌe xtonda xko̱tsta.`99Ax kuka̱jtsja tseꞌe yꞌijtnit je̱ Nteꞌyam, juuꞌ veꞌe xmo̱ꞌyumdup je̱ ma̱a̱daaku̱n je̱ nMa̱ja̱ Vintsá̱namda Jesucristo ka̱jx, ax veꞌem tseꞌe je̱ o̱o̱ꞌku̱n xkahꞌama̱a̱daaguimda. 8e̱o̱ꞌkp xa veꞌe je̱ jayu je̱ to̱kin ka̱jx, je̱ts je̱ pavaꞌnu̱n ka̱jx tseꞌe je̱ to̱kin je̱ ma̱kkin du̱jayep. B}7e̱o̱ꞌku̱n, ¿joma tseꞌe yꞌit je̱ mtuktsaachtoꞌnu̱n? ¿Joma tseꞌe yꞌit je̱ kutojku̱n je̱tseꞌe je̱ jayu xyaktsaachpaaꞌtu̱t?” Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaꞌañ. R6Ax ku tseꞌe ya̱ niꞌkx ya̱ ko̱pk juuꞌ veꞌe njaye̱jpumdup, juuꞌ veꞌe vintó̱kip je̱tseꞌe yꞌa̱a̱ꞌk, kuts ya̱ꞌa̱ veꞌe tu̱vyimpijtni je̱ niꞌkx je̱ ko̱pk juuꞌ veꞌe ni je̱ vinꞌita ko̱o̱ꞌkvintó̱kinup je̱tseꞌe xa̱ꞌma ka̱jx yꞌijtnit, vanꞌit tseꞌe tyónju̱t je̱ Kunuuꞌkx Jatyán juuꞌ veꞌe vaamp: “Ta̱ xa veꞌe je̱ o̱o̱ꞌku̱n kyutó̱kini, ta̱ xa je̱ꞌe̱ veꞌe yakꞌama̱a̱daaga. ^55Ku̱x ya̱ niꞌkx ya̱ ko̱pk juuꞌ veꞌe u̱xyam njaye̱jpumdup, vintó̱kiyupts ya̱ꞌa̱ veꞌe, ya̱ꞌa̱ tseꞌe vimpijtnup niꞌkxu̱ko̱pk juuꞌ veꞌe ni je̱ vinꞌita ko̱o̱ꞌkꞌo̱o̱ꞌknup. ^54jaty a̱a̱ꞌk, toꞌk vinmiꞌkxtkumji xa je̱ꞌe̱ veꞌe, vanꞌit ku veꞌe xyoꞌoxu̱t je̱ trompeta juuꞌ veꞌe u̱xꞌo̱o̱kani. Xoꞌoxup xa veꞌe je̱ trompeta je̱tseꞌe jyoojntykpa̱jktinuvat je̱ o̱o̱ꞌkpata̱jk, ni je̱ vinꞌita tseꞌe kyo̱o̱ꞌkꞌo̱o̱ꞌktinit; je̱ts u̱u̱ꞌm, xyaktíktsumdinup tseꞌe. 9k3Ntsa̱jkp xa a̱tseꞌe je̱tseꞌe xnu̱jávadat juuꞌ veꞌe kayaknu̱jaꞌvip yꞌijt. Kaꞌa tseꞌe anañu̱joma nꞌo̱o̱ꞌkumdat, ax nu̱jom tseꞌe ntíktsumdinit, $A2Utsta ajchta utsta tsa̱ꞌa̱da, veꞌem xa a̱ts miitseꞌe nvaajnjada je̱ts juuꞌ jatyeꞌe pu̱m je̱ tsuꞌuts je̱ts je̱ pajk ma̱a̱t, kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌo̱ꞌyixju̱ je̱tseꞌe yꞌítu̱t joma veꞌe je̱ Nteꞌyam xa̱ꞌma ka̱jx yakkutuk, kaꞌa xa veꞌe nvaat je̱tseꞌe yꞌítu̱t je̱ꞌe̱ ma̱a̱t juuꞌ veꞌe vintó̱kip je̱ts juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp. ?w1Ax veꞌem tseꞌe, veꞌem ax joꞌn nmajxumda je̱ yaaꞌtya̱jk juuꞌ veꞌe naax ijt, nay veꞌempa tseꞌe nnajxumduvat je̱ yaaꞌtya̱jk juuꞌ veꞌe je̱ tsapjo̱o̱tmit. Q0Je̱ ñiꞌkxta je̱ kyo̱pkta pa̱n pa̱n jatyeꞌe yaja naxviijn, veꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌeda ax joꞌn je̱ yaaꞌtya̱jk juuꞌ veꞌe naax ijt, je̱ts je̱ ñiꞌkxta je̱ kyo̱pkta pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱m tsapjo̱o̱tm, veꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌeda ax joꞌn je̱ yaaꞌtya̱jk juuꞌ veꞌe je̱ tsapjo̱o̱tmit. D/Je̱ mutoꞌk yaaꞌtya̱jk, naaxts je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌijt; je̱ts je̱ jadoꞌk yaaꞌtya̱jk, je̱ Ma̱ja̱ Vintsa̱nts je̱ꞌe̱ veꞌe, je̱ tsapjo̱o̱tmitts je̱ꞌe̱ veꞌe.  .Ax je̱ niꞌkx je̱ ko̱pk juuꞌ veꞌe ni je̱ vinꞌita ko̱o̱ꞌkꞌo̱o̱ꞌknup, kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe du̱vintooꞌvá̱ka je̱ niꞌkx je̱ ko̱pk juuꞌ veꞌe o̱o̱ꞌkp; je̱ꞌe̱ veꞌe tooꞌva̱jkp je̱ji je̱ niꞌkx je̱ ko̱pk juuꞌ veꞌe o̱o̱ꞌkp, vanꞌit tseꞌe je̱ niꞌkx je̱ ko̱pk juuꞌ veꞌe ni je̱ vinꞌita ko̱o̱ꞌkꞌo̱o̱ꞌknup. (I-Veꞌemeꞌe je̱ Kunuuꞌkx Jatyán vyaꞌañ je̱ts je̱ mutoꞌk yaaꞌtya̱jk, je̱ Adán, je̱ Nteꞌyam je̱ꞌe̱ veꞌe du̱yakjoojntykpa̱jk. Ax je̱ꞌe̱ pa̱n u̱xꞌo̱o̱k, je̱ Criistots je̱ꞌe̱ veꞌe, je̱ꞌe̱ tseꞌe je̱ jayu du̱mo̱o̱yp je̱ joojntykin. ,Naxta̱jkip xa veꞌe ya̱ nniꞌkxamda ya̱ nkó̱pkamda ku veꞌe nꞌo̱o̱ꞌkumda yaja naxviijn; ax ku tseꞌe njoojntykpa̱jkumdinuvat, kaꞌa tseꞌe je̱ o̱o̱ꞌku̱n xꞌuknu̱miꞌnumdinit. Ku̱x veꞌem ax joꞌn jye̱ja je̱ niꞌkx je̱ ko̱pk juuꞌ veꞌe o̱o̱ꞌkp, jé̱jiva tseꞌe je̱ niꞌkx je̱ ko̱pk juuꞌ veꞌe ni je̱ vinꞌita ko̱o̱ꞌkꞌo̱o̱ꞌknup. 0 Y+Ku veꞌe je̱ jayu yꞌa̱a̱ꞌk, yakꞌayo̱o̱v tseꞌe ñaxta̱ka; ku tseꞌe jyoojntykpa̱jknuvat, je̱ ma̱jin ma̱a̱t tseꞌe yꞌijtnit. Kaꞌa tseꞌe je̱ ma̱kkin du̱jayep ku veꞌe ñaxta̱ka; ax ku tseꞌe jyoojntykpa̱jknuvat, o̱o̱y tseꞌe je̱ ma̱kkin du̱tunjaye̱jpnit. 9 k*Nay veꞌempa u̱u̱ꞌmda, ku veꞌe njoojntykpa̱jkumdinuvat jadoꞌk nax, kaꞌa tseꞌe yꞌakijpxa je̱ niꞌkx je̱ ko̱pk juuꞌ veꞌe njaye̱jpumdinup vanꞌit ax joꞌn ya̱ niꞌkx ya̱ ko̱pk juuꞌ veꞌe u̱xyam njaye̱jpumdup. Ku xa veꞌe je̱ jayu yꞌa̱a̱ꞌk, pootsnup tseꞌe je̱ ñiꞌkx je̱ kyo̱pk; ax ku tseꞌe jyoojntykpa̱jknuvat, ni je̱ vinꞌítats je̱ꞌe̱ veꞌe kyo̱o̱ꞌkꞌo̱o̱ꞌknit. I  )Kaꞌa tseꞌe yꞌakijpxada je̱ chojin je̱ aampa xa̱a̱j je̱ tya̱ꞌkxu̱n ma̱a̱t je̱ aampa po̱ꞌo̱ je̱ tya̱ꞌkxu̱n ukpu̱ je̱ maatsa je̱ tya̱ꞌkxu̱n, ni kaꞌa tseꞌe yꞌakijpxada je̱ chojin je̱ maatsa je̱ tya̱ꞌkxu̱nda, tum tíktstupeꞌe toꞌk jadoꞌk je̱ tya̱ꞌkxu̱n je̱ chojin. A {(Nay veꞌempa tseꞌe jyé̱jiva juuꞌ jatyeꞌe ijttup je̱m tsajviinm je̱tseꞌe jyé̱jiva je̱ niꞌkx je̱ ko̱pk juuꞌ jatyeꞌe yaja naxviijn. Ax kaꞌa tseꞌe yꞌakijpxa je̱ chojin juuꞌ jatyeꞌe ijttup je̱m tsajviinm je̱ts je̱ niꞌkx je̱ ko̱pk je̱ chojin juuꞌ jatyeꞌe yaja naxviijn.  7'Kaꞌa xa veꞌe veꞌem je̱ jayu je̱ ñiꞌkx je̱ kyo̱pk ax joꞌn je̱ naxvinyo̱ꞌyva tá̱nu̱k jye̱ꞌe̱, kaꞌa tseꞌe veꞌem je̱ naxvinyo̱ꞌyva tá̱nu̱k je̱ ñiꞌkx je̱ kyo̱pk ax joꞌn je̱ je̱yyva tá̱nu̱k jye̱ꞌe̱, kaꞌa tseꞌe veꞌem je̱ je̱yyva tá̱nu̱k je̱ ñiꞌkx je̱ kyo̱pk ax joꞌn je̱ ajkx jye̱ꞌe̱, tum tiktspeꞌe je̱ ñiꞌkxta je̱ kyo̱pkta. R&Vanꞌit tseꞌe je̱ Nteꞌyam du̱yakyeeꞌk je̱ ta̱a̱mt pa̱n vintso̱ veꞌe du̱tsa̱k, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱mo̱o̱yp je̱ ñiꞌkx je̱ kyo̱pk pa̱n vintso̱ veꞌe tyukka̱daꞌakyju̱. %Juuꞌ xa veꞌe yakniipp juuꞌ xa veꞌe yakva̱jp, ka je̱ ojts aajyapts je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe u̱xꞌo̱o̱k jé̱jap, je̱ ta̱a̱mteꞌe juuꞌ veꞌe yakniipp juuꞌ veꞌe yakva̱jp, je̱ trigo ta̱a̱mt ukpu̱ je̱ viijnk ta̱a̱mt. zm$Jidu̱ꞌu̱mts a̱tseꞌe nꞌatsa̱v: ¡Jayu juuꞌ veꞌe o̱y juuꞌ du̱kapayo̱ꞌyp! Ku xa veꞌe je̱ ta̱a̱mt yakniꞌip ukpu̱ yakvu̱j, vintó̱kiyupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ ta̱a̱mt je̱ ñiꞌkx je̱ kyo̱pk ku veꞌe myux. N#Je̱m xa nꞌiteꞌe juuꞌ veꞌe du̱ꞌamo̱tutú̱vap: “¿Vintso̱seꞌe jyoojntykpa̱jktinuvat je̱ o̱o̱ꞌkpata̱jk? ¿Vintso̱seꞌe yꞌíxuvat je̱ ñiꞌkxta je̱ kyo̱pkta?” +"Vijta ke̱jta, maso̱o̱ktini je̱ mko̱ꞌo̱y joojntykinda, ku̱x je̱m miitseꞌeda pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ Nteꞌyam du̱kaꞌíxada. Miits je̱ mtso̱ꞌo̱tyoꞌnu̱n ka̱jxta xa a̱ts ya̱ꞌa̱ veꞌe veꞌem nka̱ts. Vintso̱ je̱ jayu jyoojntykpa̱jktinuvat !Kaꞌa tseꞌe mnamyaso̱ꞌo̱kjadat je̱tseꞌe je̱ jayu mvinꞌa̱a̱ꞌnjadat. Tyú̱vam xa je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe vaandup: “Je̱ ko̱ꞌo̱y mujatyooꞌ tseꞌe du̱yakmaꞌtp je̱ jayu juuꞌ veꞌe du̱toomp je̱ yꞌo̱y je̱ꞌe̱.” Y+ ¿Tits a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe xtoojnjip ku a̱tseꞌe nmuteni je̱ muꞌuk jayu juuꞌ a̱tseꞌe xtsoꞌoxpa̱jktu yaja éfesovit kyajpu̱n ku̱jx ku a̱tseꞌe nꞌavaꞌni je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook? Pa̱n tyú̱vam xa veꞌe ku̱yꞌit je̱ts kaꞌa veꞌe je̱ o̱o̱ꞌkpata̱jk yꞌukjoojntykpa̱jktinuvat, ó̱yvats je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe vaandup: “Vaꞌan tseꞌe du̱kaꞌyumda du̱ꞌookumda ku̱x tso̱jkeꞌe nꞌo̱o̱ꞌkumdinit.” &EUtsta ajchta utsta tsa̱ꞌa̱da, veꞌem ax joꞌn a̱tseꞌe nxo̱o̱ndu̱k miits ka̱jxta ku̱xeꞌe xjaanchjávada je̱ nMa̱ja̱ Vintsá̱namda Cristo Jesús, tyú̱vamts a̱tseꞌe nvaꞌañ je̱ts jó̱vum xa̱a̱j a̱tseꞌe nꞌit je̱m je̱ o̱o̱ꞌku̱n yꞌam kya̱ꞌm. 3_¿Ukpu̱ tya̱jxts a̱tseꞌe jó̱vum xa̱a̱j nmaajkꞌítju̱ je̱m je̱ o̱o̱ꞌku̱n yꞌam kya̱ꞌm pa̱n kaꞌa a̱tseꞌe ti o̱ꞌyin nꞌukꞌaꞌixni? /Jadoꞌk viijn, je̱m xa veꞌe pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱kuna̱pe̱jtidup je̱ jayu pa̱n pa̱n jatyeꞌe o̱o̱ꞌktu jaña̱pe̱t. ¿Tya̱jxts je̱ꞌe̱ veꞌe veꞌem du̱tonda pa̱n kaꞌa veꞌe du̱jaanchjávada je̱ts joojntykpa̱jktinuvapeꞌe jadoꞌk nax? M~Ax ku tseꞌe tá̱vani nu̱jom juuꞌ jaty tyañ vyeꞌna je̱p je̱ Cristo kya̱ꞌp pyaꞌtkup, vanꞌit tseꞌe je̱ꞌe̱, je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌOnu̱k, ñapyá̱mju̱t je̱p je̱ Nteꞌyam kya̱ꞌp pyaꞌtkup, ax veꞌem tseꞌe je̱ Nteꞌyam du̱nu̱ma̱jika̱jxnit du̱nu̱jaanchika̱jxnit nu̱jom juuꞌ jaty. } Ku̱x veꞌemeꞌe je̱ Kunuuꞌkx Jatyán vyaꞌañ je̱ts je̱ Nteꞌyameꞌe du̱pa̱a̱mnup nu̱jom juuꞌ jaty je̱p je̱ Cristo kya̱ꞌp pyaꞌtkup. Ax ku tseꞌe vyaꞌañ je̱ts nu̱jomeꞌe du̱pa̱a̱mnit je̱p je̱ Cristo kya̱ꞌp pyaꞌtkup, vaꞌajts tseꞌe yakvinmo̱tu je̱ts kaꞌa veꞌe je̱ Nteꞌyam viinm yakpá̱mu̱t je̱p je̱ Cristo kya̱ꞌp pyaꞌtkup, ku̱x je̱ꞌe̱ je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe pa̱ꞌmu̱xjinup nu̱jom juuꞌ jaty je̱p je̱ Cristo kya̱ꞌp pyaꞌtkup. J| Ax je̱ tsoꞌoxpa̱jkpa juuꞌ veꞌe tun u̱xꞌo̱o̱kani kutó̱kinup, je̱ꞌe̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ o̱o̱ꞌku̱n, ku̱x kaꞌa veꞌe je̱ jayu vanꞌit yꞌukꞌo̱o̱ꞌktinit. ;{oKu̱x vinko̱pk je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe je̱ Cristo yakkutóku̱t vanꞌit paat ku veꞌe je̱ Nteꞌyam du̱yakvintó̱kinit pa̱n pa̱n jatyeꞌe tsoꞌoxpa̱jkju̱dup. vzeKu veꞌe tun u̱xꞌo̱o̱kani, vanꞌit tseꞌe je̱ Cristo du̱tukka̱tá̱kat je̱ kutojku̱n je̱ Dios Teeꞌ, tá̱vani tseꞌe du̱yakvinto̱kika̱jxni vyeꞌna nu̱jom pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ Nteꞌyam du̱tsoꞌoxpa̱jktup. \y1Ax kaꞌa tseꞌe nu̱jom jyoojntykpa̱jktinuvat toꞌk naxji, je̱ꞌe̱ veꞌe ax joꞌn tyukka̱daꞌakjada: tooꞌva̱jkpeꞌe je̱ Cristo jyoojntykpa̱jknuva ax joꞌn juuꞌ veꞌe ta̱ꞌmitooꞌva̱jkp, je̱ts ku veꞌe je̱ Cristo myiinnuvat, vanꞌit tseꞌe jyoojntykpa̱jktinuvat pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ Cristo je̱ jyayu. ]x3Je̱ts veꞌem ax joꞌn anañu̱joma je̱ jayu yꞌo̱o̱ꞌkta ku̱xeꞌe je̱ Adán je̱ chaan je̱ kyo̱o̱j yꞌitta, nay veꞌempa tseꞌe anañu̱joma je̱ jayu jyoojntykpa̱jktinuvat je̱ Cristo ka̱jx. sw_Veꞌem ax joꞌn je̱ o̱o̱ꞌku̱n jye̱ji je̱ꞌe̱ ka̱jx juuꞌ veꞌe toꞌk je̱ yaaꞌtya̱jk tyoon, nay veꞌempa tseꞌe je̱ jayu jyoojntykpa̱jktinuvat je̱ꞌe̱ ka̱jx juuꞌ veꞌe jadoꞌk je̱ yaaꞌtya̱jk tyoon. dvAAx je̱ Cristo, joojntykpa̱jknuvats je̱ꞌe̱ veꞌe, je̱ꞌe̱ tseꞌe mutooꞌva̱jkp joojntykpa̱jk ku veꞌe yꞌukꞌa̱a̱ꞌk, veꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌe ax joꞌn juuꞌ veꞌe ta̱ꞌmitooꞌva̱jkp. uPa̱n je̱ꞌe̱jyji tseꞌe ku̱tyún je̱ aꞌixꞌijtu̱n juuꞌ veꞌe njaye̱jpumdup je̱ Cristo ka̱jx ku veꞌe njoojntykimda yaja naxviijn, tun nu̱yojk ayo̱o̱va tseꞌe u̱u̱ꞌm ya̱ njo̱o̱tamda je̱ts ni kaꞌa veꞌe pa̱n viijnk jayu. &tENay veꞌempa tseꞌe, pa̱n pa̱n jatyeꞌe toꞌk muk ijttu je̱ Cristo ma̱a̱t je̱tseꞌe yꞌo̱o̱ꞌktini, ku̱vyintó̱kidits je̱ꞌe̱ veꞌeda. as;je̱ts pa̱n kaꞌa veꞌe je̱ Cristo ku̱jyoojntykpa̱jknuva, ni vinxu̱pa tseꞌe je̱ xyu̱p mkatoꞌnu̱xjada ku veꞌe je̱ Cristo xjaanchjávada, je̱p tseꞌe to̱kin ja̱a̱tp je̱ xyu̱p mjaaꞌkꞌítta. rPa̱n kaꞌa xa veꞌe jyoojntykpa̱jktinuvat je̱ o̱o̱ꞌkpata̱jk, kaꞌava tseꞌe je̱ Cristo ku̱jyoojntykpa̱jknuva; PqPa̱n kaꞌa xa veꞌe je̱ Cristo ku̱jyoojntykpa̱jknuva, taayts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ tu̱va̱ko̱jtsu̱n juuꞌ a̱a̱tseꞌe mpu̱u̱mp, je̱ꞌe̱ ka̱jx ku a̱a̱tseꞌe nvaꞌañ je̱ts je̱ Nteꞌyameꞌe du̱yakjoojntykpa̱jknuva je̱ Cristo. Ku̱x pa̱n taayts je̱ꞌe̱ veꞌe ku̱yꞌit je̱ts joojntykpa̱jktinuvapeꞌe je̱ o̱o̱ꞌkpata̱jk, taayvats je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ts je̱ Nteꞌyameꞌe du̱yakjoojntykpa̱jknuva je̱ Cristo. OpJe̱ts pa̱n kaꞌa tseꞌe je̱ Cristo ku̱jyoojntykpa̱jknuva, kaꞌa tseꞌe tyun je̱ ka̱ts juuꞌ a̱a̱tseꞌe nꞌavaꞌnip, nay kaꞌa tseꞌe tyoompa juuꞌ miitseꞌe mjaanchjaꞌvidup. 0oY Ku̱x pa̱n tyú̱vam je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ts kaꞌa veꞌe je̱ o̱o̱ꞌkpata̱jk yꞌukjoojntykpa̱jktinuvat, kaꞌa tseꞌe je̱ Cristo ku̱jyoojntykpa̱jknuva. n Ax pa̱n je̱ꞌe̱ts a̱a̱tseꞌe nꞌavaꞌnip je̱ts joojntykpa̱jknuva veꞌe je̱ Cristo ku veꞌe yꞌukꞌa̱a̱ꞌk, ¿vintso̱ts miitseꞌe je̱mda juuꞌ veꞌe vaandup je̱ts kaꞌa veꞌe je̱ o̱o̱ꞌkpata̱jk yꞌukjoojntykpa̱jktinuvat? Wm' Ax kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe vyinko̱pka pa̱n a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe ntuump uk pa̱n je̱ viijnk kuká̱tsiva je̱ꞌe̱ veꞌe du̱toondup, je̱ꞌe̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ a̱a̱tseꞌe nꞌavaꞌnip, je̱ꞌe̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ miitseꞌe mjaanchjaꞌvidup. Joojntykpa̱jktinuvap tseꞌe je̱ o̱o̱ꞌkpata̱jk Gl Ax je̱ꞌe̱ts a̱tseꞌe juuꞌam a̱ts je̱ ma̱ja̱ maaꞌyu̱n ka̱jx juuꞌ a̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam xtoojnji. Ax je̱ ma̱ja̱ maaꞌyu̱n juuꞌ a̱tseꞌe xtoojnji, kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe ko̱o̱jyji vyinto̱ki. Nu̱yojkts a̱tseꞌe tu̱ntún je̱ts ni kaꞌa veꞌe nu̱toꞌk je̱ viijnk kuká̱tsiva; ó̱yam xa a̱tseꞌe viinm je̱ꞌe̱ tu̱nkatún, je̱ Nteꞌyamts je̱ꞌe̱ veꞌe tu̱du̱tún je̱ myaaꞌyu̱n ka̱jx. zkm A̱ts xa veꞌe je̱ kuká̱tsiva juuꞌ veꞌe du̱nu̱piꞌkika̱jxp, ni je̱ꞌe̱ts a̱tseꞌe nkavinmachju̱ je̱ts a̱tseꞌe nyaktíju̱t kuká̱tsiva, je̱ꞌe̱ ka̱jx ku a̱tseꞌe njomtuujn ntituujn je̱ Nteꞌyam je̱ jyáyuda. rj]Tun u̱xꞌo̱o̱kani tseꞌe je̱ja a̱ts nvinkujk ñaajknu̱ke̱ꞌxnata̱jkijuva, ó̱yam a̱tseꞌe nꞌit ax joꞌn toꞌk je̱ piꞌk maax ónu̱k juuꞌ veꞌe tun toꞌmayji ke̱ꞌxp ku veꞌe kyapo̱ꞌo̱paaꞌtyna. &iEU̱xꞌo̱o̱k tseꞌe je̱ja je̱ Santiago vyinkujk ñaajknu̱ke̱ꞌxnata̱jkiji, vanꞌit tseꞌe je̱ja anañu̱joma je̱ kuka̱tsivata̱jk vyinkujkta. %hCU̱xꞌo̱o̱k tseꞌe ñaajknu̱ke̱ꞌxnata̱jkiji je̱ja je̱ uts je̱ ajch je̱ts je̱ uts je̱ tsa̱ꞌa̱ vyinkujkta juuꞌ veꞌe nu̱mugo̱o̱xk mó̱kupx naxy ijttu. Nu̱mayts je̱ꞌe̱ veꞌe jyaaꞌkjoojntykadana, ó̱yameꞌe je̱m juuꞌ veꞌe tu̱yꞌo̱o̱ꞌktini. gNaajknu̱ke̱ꞌxnata̱jkijuts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ja je̱ Pedro vyinkujk je̱ts u̱xꞌo̱o̱k je̱ja je̱ kuká̱tsiva vyinkujktava. fNaxta̱jkits je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe jyoojntykpa̱jknuva kutoojk xa̱a̱j, veꞌem ax joꞌn vyaampa je̱ Kunuuꞌkx Jatyán. 0eYJuuꞌ xa veꞌe du̱nu̱vinko̱pkika̱jxp je̱ ixpa̱jku̱n juuꞌ a̱tseꞌe yakmo̱o̱y je̱ts a̱ts miitseꞌe nvaajnjidi, ya̱ꞌa̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe: Xkuꞌo̱o̱ꞌkimdu veꞌe je̱ Cristo u̱u̱ꞌm je̱ nto̱kin ka̱jxamda, veꞌem ax joꞌn je̱ Kunuuꞌkx Jatyán vyaꞌañ. )dKYa̱ o̱y ka̱ts ya̱ o̱y ayook ka̱jxpa tseꞌe xjaye̱pta je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp pa̱n mpana̱jkxtupeꞌe juuꞌ a̱ts miitseꞌe nko̱jtsjidu; ku̱x pa̱n mmaso̱o̱ktup xa veꞌe, ni vinxu̱pa tseꞌe mkatoꞌnu̱xjadat juuꞌ veꞌe mjaanchjaꞌvidup. 1c ]Utsta ajchta utsta tsa̱ꞌa̱da, u̱xyamts a̱tseꞌe ntsa̱k je̱tseꞌe xjaaꞌmyé̱tstat je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook juuꞌ a̱ts miitseꞌe nko̱jtsjidu, je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe mkuva̱jktu je̱tseꞌe myakꞌítjada ma̱kk aaj ma̱kk jo̱o̱t toꞌk muk je̱ Cristo ma̱a̱t. 0bY(Ax nu̱jom juuꞌ jatyeꞌe mtoondup mko̱jtstup, tonda ko̱tsta tseꞌe veꞌem ax joꞌn du̱vinmachju̱ je̱ts vintso̱ veꞌe du̱paaꞌty du̱ꞌake̱e̱ga.yak'Ax veꞌem tseꞌe, utsta ajchta utsta tsa̱ꞌa̱da, tonda tseꞌe vintso̱ veꞌe xko̱jtsnajxtinit je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook, kaꞌa tseꞌe xkayakjajttuvat je̱tseꞌe yakkó̱tsu̱t je̱ ayook juuꞌ veꞌe kayakvinmó̱tup. ` &Ax pa̱n kaꞌa tseꞌe je̱ jayu du̱kuvu̱k juuꞌ a̱ts miitseꞌe ntuknu̱jaꞌyidup, vaꞌan tseꞌe veꞌem du̱ꞌitu̱. w_g%Pa̱n je̱m xa veꞌe juuꞌ veꞌe nañasjaꞌvijup je̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe du̱ko̱jtsnajxp je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ukpu̱ viijnk je̱ maaꞌyu̱n je̱ puta̱jkin ma̱a̱t juuꞌ veꞌe je̱ Espíritu Santo mo̱o̱jyjup, vaꞌan tseꞌe du̱nu̱java je̱ts je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n ya̱ꞌa̱ veꞌe du̱pavaamp juuꞌ a̱ts miitseꞌe ntuknu̱jaꞌyidup. ^7$¿Tis, miits je̱ꞌe̱ vineꞌeda joma veꞌe yaknu̱jaꞌviꞌukvaajñ je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook, uk miitsji vineꞌe myaktukmuko̱jtstu? ?]w#Pa̱n yꞌamo̱tutu̱vavaandup xa veꞌe juuꞌ, vaꞌan tseꞌe du̱ꞌamo̱tutú̱vada je̱ ñu̱yaaꞌy ku veꞌe jye̱ꞌyadat je̱m tya̱kꞌamda, ku̱x kaꞌa xa veꞌe du̱paaꞌty du̱ꞌake̱e̱ga je̱tseꞌe je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk kyó̱tstat ku veꞌe je̱ jaanchjaꞌvivata̱jk ñayꞌamókajada. o\W"Ku veꞌe je̱ jaanchjaꞌvivata̱jk ñayꞌamókajada, kaꞌa tseꞌe je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk kyó̱tstat, veꞌem ax joꞌn je̱ Kunuuꞌkx Jatyán vyaꞌañ je̱ts je̱peꞌe je̱ yaaꞌtya̱jk kya̱ꞌp pyaꞌtkup yꞌíttat. R[!ku̱x kaꞌa veꞌe je̱ Nteꞌyam juuꞌ o̱yvintso̱va du̱tún, tsoj yakxo̱neꞌe juuꞌ du̱tún. Tonda tseꞌe veꞌem ax joꞌn nu̱jom je̱ Nteꞌyam je̱ jyayu joma veꞌe ñayꞌamókajada. "Z= Pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱ko̱jtsnajxtup je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook, vaꞌan tseꞌe du̱ꞌaꞌixta je̱tseꞌe nu̱toꞌk jaty du̱ko̱jtsnáxtat, $YANvaatts miitseꞌeda anañu̱joma nu̱toꞌk nu̱toꞌk xko̱jtsnáxtat je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook, ax veꞌem tseꞌe nu̱jom pa̱n pa̱n jatyeꞌe mꞌamo̱tunajxju̱dup, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱vinmó̱tudap ti veꞌe je̱ Nteꞌyam cha̱jkp, je̱tseꞌe jyo̱tꞌamá̱jadat. 4XaAx pa̱n toꞌk tseꞌe je̱ jayu juuꞌ veꞌe tsu̱u̱nip, je̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam tyuknu̱jávaja juuꞌ veꞌe cha̱jkp je̱tseꞌe yakkó̱tsu̱t, vaꞌan tseꞌe du̱ꞌama̱ꞌa̱tu̱ je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe ko̱jtsp je̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe kyó̱tsu̱t juuꞌ veꞌe du̱nu̱jaꞌvip. W+Nay veꞌempa tseꞌe pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱ko̱jtsnajxtup je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook, vaꞌan tseꞌe du̱ko̱tsta nu̱me̱jtsk nu̱toojk jáyuji namvaat je̱ꞌe̱ veꞌe du̱payo̱ꞌo̱yda pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱ꞌamo̱tunajxtup juuꞌ veꞌe kyo̱jtstup. "V=Ax pa̱n kaꞌa tseꞌe pa̱n pa̱neꞌe du̱ko̱jtsvaꞌatsup, ñojkꞌó̱y tseꞌe kyayakkó̱tsu̱t je̱ ayook juuꞌ veꞌe kayakvinmó̱tup ku veꞌe mnayꞌamókajada. Pa̱n je̱m xa veꞌe pa̱neꞌe du̱tso̱jkp je̱tseꞌe du̱kó̱tsu̱t je̱ ayook juuꞌ veꞌe kayakvinmó̱tup je̱ts kaꞌa veꞌe pa̱n pa̱neꞌe du̱ko̱jtsvaꞌatsup juuꞌ veꞌe kya̱jtsp, vaꞌan tseꞌe veꞌem du̱ka̱tsu̱ ku veꞌe naaydum yꞌit je̱ Nteꞌyam ma̱a̱t je̱ts kaꞌa veꞌe ku veꞌe yꞌit je̱ja je̱ nu̱may jayu vyinkujk. xUiPa̱n kyo̱jtstup xa veꞌe je̱ ayook juuꞌ veꞌe kayakvinmó̱tup, nu̱me̱jtsk jáyuji tseꞌe kyó̱tstat, tooꞌva̱jkp toꞌk, vanꞌit tseꞌe jadoꞌk, ukpu̱ nu̱toojk, je̱ vaatji tseꞌe. Vanꞌitji veꞌe du̱kó̱tstat je̱ ayook juuꞌ veꞌe kayakvinmó̱tup pa̱n je̱meꞌe toꞌk juuꞌ veꞌe du̱ko̱jtsvaꞌatsup juuꞌ jatyeꞌe kyo̱jtstup. GTUtsta ajchta utsta tsa̱ꞌa̱da, ku veꞌe mnayꞌamókajada, je̱m tseꞌe juuꞌ veꞌe a̱vuvaandup, je̱m tseꞌe juuꞌ veꞌe du̱tso̱jktup je̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook je̱ jayu du̱tukꞌíxtat, je̱m tseꞌe juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook du̱ko̱jtsnaxuvaandup, je̱mpa tseꞌe juuꞌ veꞌe du̱tso̱jktup je̱tseꞌe du̱kó̱tstat je̱ ayook juuꞌ veꞌe kyavinmó̱tudup, nay je̱mpa tseꞌe juuꞌ veꞌe du̱tso̱jktup je̱tseꞌe du̱ko̱jtsvaꞌatstat je̱ ayook juuꞌ veꞌe kayakvinmó̱tup. Ax nu̱jom juuꞌ jatyeꞌe mko̱jtstup, íxtada tseꞌe vintso̱ veꞌe je̱ jayu xputá̱kadat je̱tseꞌe je̱ Jesucristo nu̱yojk du̱jaanchjávadat. tSaJe̱ Nteꞌyam tseꞌe du̱yaknu̱ke̱ꞌxnatá̱kap je̱ tyo̱kin juuꞌ veꞌe yuꞌuts yakꞌijtp je̱m jyaꞌvin ka̱jxm, vanꞌit tseꞌe kyo̱xkté̱nat je̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam du̱yakmá̱jat du̱yakjaanchat je̱tseꞌe vyaꞌanu̱t je̱ts tyú̱vameꞌe mꞌitta je̱ Nteꞌyam ma̱a̱t. “Tonda ko̱tsta tseꞌe nu̱jom ax joꞌn du̱vinmachju̱” R7Ax pa̱n anañu̱jómats miitseꞌe xko̱jtsnáxta je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook, je̱tseꞌe tya̱ka nu̱toꞌk juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam du̱kajaanchjaꞌvip ukpu̱ juuꞌ veꞌe du̱kanu̱jaꞌvip je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook, kyuvá̱kupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ tyo̱kin ku veꞌe viinm du̱payo̱ꞌo̱yu̱t, vanꞌit ku veꞌe du̱ꞌamo̱tunáxu̱t juuꞌ miitseꞌe anañu̱joma mko̱jtstup. jQMO̱yam tseꞌe vyeꞌema, ku veꞌe mnayꞌamókajada je̱tseꞌe anañu̱joma xko̱tsta je̱ ayook juuꞌ veꞌe kayakvinmó̱tup, je̱tseꞌe tyá̱kada je̱ jayu juuꞌ veꞌe du̱kanu̱jaꞌvidup je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ukpu̱ du̱kajaanchjaꞌvidup je̱ Jesucristo, ¿kaꞌats nꞌiteꞌe vyaꞌandat je̱ts ka víjapeꞌe tu̱mvimpijttini? [P/Ku veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ viijnk aaj je̱ viijnk ayook ka̱jx du̱muka̱jts je̱ jayu juuꞌ veꞌe kajaanchjaꞌvijidup, veꞌem tseꞌe du̱tuujn je̱tseꞌe kya̱tsa̱pá̱kjadat. Ax ku tseꞌe je̱ Nteꞌyam du̱muka̱ts je̱ jayu juuꞌ veꞌe jaanchjaꞌvijidup, je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpata̱jk ka̱jxtats je̱ꞌe̱ veꞌe veꞌem du̱tún. Ax veꞌem tseꞌe, yaktoomp xa veꞌe je̱ viijnk aaj je̱ viijnk ayook je̱ꞌe̱ ka̱jxta pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ Nteꞌyam du̱kajaanchjaꞌvidup, ka je̱ꞌe̱ ka̱jxapta pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ Nteꞌyam du̱jaanchjaꞌvidup. eOCJidu̱ꞌu̱m xa veꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n vyaꞌañ, veꞌem ax joꞌn javyet yꞌit je̱p Kunuuꞌkx Jatyán ku̱jxp: “Ntukmukó̱tstap xa a̱tseꞌe ya̱ jayu je̱ viijnk aaj je̱ viijnk ayook ma̱a̱t je̱ts je̱ jékumit jayu je̱ yꞌayook ma̱a̱t, ax kaꞌajyamts a̱tseꞌe xma̱ja̱pá̱mdat.” Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaꞌañ. AN{Utsta ajchta utsta tsa̱ꞌa̱da, kaꞌa tseꞌe je̱ vinmaꞌyu̱n xjayé̱ptat ax joꞌn je̱ piꞌk ónu̱k, je̱ꞌe̱jyji veꞌe ku veꞌe xkaꞌo̱ynu̱jávada je̱tseꞌe xtóndat juuꞌ veꞌe ka ó̱yap. Ax ku tseꞌe juuꞌ jaty xpayo̱ꞌo̱yda, puꞌuk tseꞌe je̱ vinmaꞌyu̱n xjayé̱ptat. {MoO̱yam tseꞌe vyeꞌema, ku a̱tseꞌe nma̱a̱tnayꞌamókajada je̱ jaanchjaꞌvivata̱jk, nu̱yojkts a̱tseꞌe ntsa̱k je̱ts a̱tseꞌe je̱ jayu ntukmukó̱tstat mugo̱o̱xk je̱ ayookji juuꞌ veꞌe yakvinmó̱tup je̱ts a̱tseꞌe veꞌem ntukꞌíxtat je̱ts kaꞌa veꞌe ku a̱tseꞌe ntukmukó̱tstat majk miijl je̱ ayook juuꞌ veꞌe kayakvinmó̱tup. LNkuko̱jtsjip xa a̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ts nu̱yojk je̱ aaj je̱ ayook a̱tseꞌe nka̱ts je̱ts ni kaꞌa veꞌe pa̱n miitsta. IK Ku̱jyatunꞌó̱yam xa je̱ꞌe̱ veꞌe du̱kuka̱jtsja je̱ Nteꞌyam, ni vintsó̱vats je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ jayu du̱kaputa̱ka je̱tseꞌe je̱ Jesucristo nu̱yojk du̱jaanchjávadat. J/Ku̱x pa̱n je̱m xa veꞌe nu̱toꞌk miitsta juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam du̱yakmá̱jip du̱yakjaanchip je̱ jyo̱o̱t je̱ jyaꞌvin ma̱a̱tji, kaꞌa tseꞌe yꞌo̱ꞌyixjadat pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱ꞌamo̱tunajxtup je̱tseꞌe du̱nu̱ko̱jtspé̱ttat je̱ꞌe̱ je̱ yꞌayook je̱tseꞌe vyaꞌandat amén, ku̱x kaꞌa veꞌe du̱vinmó̱tuda pa̱n ti veꞌe je̱ jayu tu̱du̱ka̱ts. %IC¿Ax tits a̱tseꞌe ntónup? Tsapkó̱tsup xa a̱tseꞌe ma̱a̱t ya̱ njo̱o̱t ya̱ njaꞌvin je̱ts nay veꞌempa ma̱a̱t ya̱ nvinmaꞌyu̱n. Ku a̱tseꞌe nꞌu̱v, á̱vupts a̱tseꞌe ma̱a̱t ya̱ njo̱o̱t ya̱ njaꞌvin je̱ts nay veꞌempa ma̱a̱t ya̱ nvinmaꞌyu̱n. H)Ku̱x pa̱n tsapko̱jtsp xa a̱tseꞌe je̱ ayook ma̱a̱t juuꞌ a̱tseꞌe nkavinmó̱tup, ya̱ njo̱o̱t ya̱ njaꞌvin ma̱a̱tts a̱tseꞌe ntsapka̱ts, ax ni vinxú̱pats a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe xkaputa̱ka je̱ts a̱tseꞌe juuꞌ nu̱yojk o̱y nvinmó̱tuvu̱t. \G1 Je̱ jayu juuꞌ veꞌe du̱ko̱jtsp je̱ ayook juuꞌ veꞌe kyavinmó̱tup, vaꞌan tseꞌe je̱ Nteꞌyam du̱ꞌamó̱tuvu̱ vintso̱ veꞌe du̱ko̱jtsvaꞌatsu̱t je̱ ayook juuꞌ veꞌe kya̱jtsp. 7Fg Je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe, je̱ꞌe̱ veꞌe ku miitseꞌe o̱o̱y xtuntso̱kta je̱tseꞌe xjaye̱jptinit je̱ maaꞌyu̱n je̱ puta̱jkin juuꞌ veꞌe je̱ Espíritu Santo je̱ jayu myo̱o̱yp, je̱ꞌe̱ tseꞌe nu̱yojk mꞌíxtidinup vintso̱ veꞌe je̱ Espíritu Santo mmo̱o̱jyjidinit je̱ maaꞌyu̱n je̱ puta̱jkin je̱tseꞌe veꞌem je̱ jayu xputá̱kadat je̱tseꞌe nu̱yojk du̱jaanchjávadat je̱ Jesucristo. E Ax pa̱n kaꞌats a̱tseꞌe nvinmo̱tu je̱ aaj je̱ ayook juuꞌ a̱tseꞌe je̱ jayu xtukmuko̱jtsp, veꞌemts a̱tseꞌe nꞌit ax joꞌn je̱ jékumit jayu je̱ꞌe̱ ma̱a̱t, nay veꞌempats je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ jékumit jayu joꞌn yꞌit a̱ts ma̱a̱t. D Jé̱jam xa veꞌe may viijn je̱ aaj je̱ ayook yaja naxviijn; ax nu̱jom ya̱ aaj ya̱ ayook, jyayejpp tseꞌe je̱ vinmaꞌyu̱n. C Nay veꞌempa tseꞌe juuꞌ jyajtpa miits ma̱a̱tta. Pa̱n kaꞌa xa veꞌe je̱ mto̱o̱ts xtukko̱tsta je̱ ka̱ts je̱ ayook juuꞌ jatyeꞌe yakvinmó̱tup, ¿vintso̱ tseꞌe yaknu̱jávat pa̱n ti veꞌe mko̱jtstup? U̱xpo̱jp xa je̱ꞌe̱ veꞌe. @ByAx ku tseꞌe je̱ atsoꞌox tyunju̱, pa̱n kaꞌa xa veꞌe vaꞌajts yaktukxuꞌux je̱ trompeta, ni pa̱na tseꞌe kyanayꞌapa̱a̱mdu̱kajat je̱tseꞌe yꞌatsoꞌoxtónu̱t. A%O̱yam xa veꞌe kyajoojntyka je̱ xooxu̱n je̱ts je̱ ko̱v, yakmó̱tupts je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe yaktukxuꞌux yaktukka̱v. Ax pa̱n kaꞌa tseꞌe o̱y yaktukxuꞌux yaktukka̱v, ¿vintso̱seꞌe yakvinmó̱tuvu̱t pa̱n ti veꞌe xyooxtup kyo̱o̱vdup? @7Je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe, utsta ajchta utsta tsa̱ꞌa̱da, pa̱n na̱jkxp xa a̱ts miitseꞌe nkuꞌixta je̱tseꞌe nmukó̱tstat ma̱a̱t je̱ ayook juuꞌ veꞌe kayakvinmó̱tup, ni vinxú̱pats miits je̱ꞌe̱ veꞌe mkatoꞌnu̱xjadat; vanꞌitji je̱ꞌe̱ veꞌe mtoꞌnu̱xjadat pa̱n ntuknu̱jaꞌvidup a̱ts miitseꞌe juuꞌ a̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam xtuknu̱jaꞌvi uk pa̱n nko̱jtsnajxyp a̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ukpu̱ pa̱n ntukꞌíxtup a̱ts miitseꞌe juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam jye̱ꞌe̱. @?yO̱y xa je̱ꞌe̱ veꞌe ku̱yꞌit ku miitseꞌe toꞌk ka̱ꞌa̱jyji ku̱xko̱tsta je̱ ayookta juuꞌ veꞌe mkavinmó̱tudup, ax nu̱yojk o̱y tseꞌe ku̱yꞌit je̱tseꞌe xko̱jtsnáxtat je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook. Nu̱yojk xa je̱ꞌe̱ veꞌe du̱nu̱ma̱ja je̱ jayu juuꞌ veꞌe du̱ko̱jtsnajxp je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook je̱ts ni kaꞌa veꞌe je̱ jayu juuꞌ veꞌe je̱ ayook du̱ko̱jtsp juuꞌ veꞌe kyavinmó̱tup, vanꞌitji tseꞌe nu̱yojk du̱kanu̱ma̱ja ku veꞌe je̱p je̱ jayu juuꞌ veꞌe du̱ko̱jtsvaatsp je̱ ayook juuꞌ veꞌe kayakvinmó̱tup, ax veꞌem tseꞌe je̱ jayu yakputa̱ka je̱tseꞌe je̱ Jesucristo nu̱yojk du̱jaanchjávadat. b>=Pa̱n pa̱n xa veꞌe du̱ko̱jtsp je̱ ayook juuꞌ veꞌe kyavinmó̱tup, puta̱jkijupts je̱ꞌe̱ veꞌe viinm je̱tseꞌe je̱ Jesucristo nu̱yojk du̱jaanchjávat. Ax je̱ꞌe̱ pa̱neꞌe du̱ko̱jtsnajxp je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook, je̱ꞌe̱ tseꞌe je̱ jayu du̱puta̱jkip je̱tseꞌe je̱ Jesucristo nu̱yojk du̱jaanchjávadat. =#Ax je̱ jayu pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱ko̱jtsnajxtup je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook, je̱ꞌe̱ tseꞌe je̱ jayu du̱puta̱jkidup je̱tseꞌe je̱ Jesucristo nu̱yojk du̱jaanchjávadat, kyo̱jtsmá̱kkidupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe du̱yakjo̱tꞌamá̱jada. <3Je̱ jayu juuꞌ veꞌe du̱ko̱jtsp je̱ ayook juuꞌ veꞌe kyavinmó̱tup, je̱ Nteꞌyamts je̱ꞌe̱ veꞌe myuka̱jtsp, ka je̱ jáyuvap, je̱ jyo̱o̱t je̱ jyaꞌvin ma̱a̱t je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ du̱ka̱ts, ax kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ jayu du̱vinmo̱tu. (; KTóndats vintso̱ veꞌe xyakꞌijttinit je̱m mjaꞌvin ka̱jxmda je̱ tso̱jku̱n je̱ts vintso̱ veꞌe xjaye̱jptinit je̱ maaꞌyu̱n je̱ puta̱jkin juuꞌ veꞌe je̱ Espíritu Santo yajkyp, je̱ꞌe̱ veꞌe vinko̱pk je̱tseꞌe xko̱jtsnajxtinit je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook. O: Ax toojk viijnts je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe taamp xa̱ꞌma ka̱jx: je̱ jaanchjaꞌvin, je̱ aꞌixꞌijtu̱n, je̱ts je̱ tso̱jku̱n. Ax je̱ tso̱jku̱n tseꞌe du̱nu̱ma̱jika̱jxp. g~~}{{"zDyx%w8vuuu1sr)ponmkkjihg6fedcba` ^]h\[MY}W4USR/PO)NOMKAIHbGGDCB@?[>l=eJe̱ Jesucristo tseꞌe miin yaja naxviijn je̱tseꞌe yakna̱pejt je̱tseꞌe xkuꞌo̱o̱ꞌkimdi. Ka ko̱o̱jyap tseꞌe ña̱pejt, veꞌempa veꞌe yꞌukꞌa̱a̱ꞌk. Je̱ Espíritu Santo tseꞌe xtuknu̱jaꞌvimdup je̱ts je̱ Jesús je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌOnu̱k, ax kaꞌa tseꞌe je̱ Espíritu Santo tyaaya. / W¿Pa̱nts je̱ꞌe̱ veꞌeda juuꞌ veꞌe du̱ꞌama̱a̱daaguidup je̱ naxviijnit je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱? Je̱ꞌe̱jyji veꞌeda juuꞌ veꞌe du̱jaanchjaꞌvidup je̱ts je̱ Jesús je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌOnu̱k. Juuꞌ veꞌe xtuknu̱jaꞌvimdup je̱ Jesucristo Z -Ku̱x nu̱jom pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ Nteꞌyam mo̱o̱jyju̱du je̱ nam joojntykin, yꞌama̱a̱daaguidupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ naxviijnit je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱. Ax juuꞌ tseꞌe xtukꞌama̱a̱daaguimdup je̱ naxviijnit je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱, je̱ jaanchjaꞌvints je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe njaye̱jpumdup. T !Jidu̱ꞌu̱m xa veꞌe je̱ Nteꞌyam ntso̱jkumda, je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe nkutyoꞌnumda je̱ pyavaꞌnu̱n. Ax kaꞌa tseꞌe ntsoꞌoxjaꞌvimda je̱tseꞌe nkutyoꞌnumdat je̱ pyavaꞌnu̱n. ^ 5Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe nnu̱jaꞌvimda je̱ts ntso̱jkumdupeꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌónu̱kta, je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe je̱ Nteꞌyam ntso̱jkumda je̱tseꞌe ntoꞌnumda juuꞌ veꞌe xtukpavaꞌnumdup.  Pa̱n pa̱n tseꞌe du̱jaanchjaꞌvip je̱ts je̱ Jesús je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Cristo, juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam vyinko̱o̱n je̱tseꞌe yakkutojknit, je̱ nam joojntykints je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam mo̱o̱jyju. Pa̱n ntso̱jkumdup tseꞌe je̱ nteeꞌamda, ntso̱jkumduvapts u̱u̱ꞌmeꞌe je̱ nꞌútsamda je̱ nꞌajchamda ma̱a̱t je̱ nꞌútsamda je̱ ntsa̱ꞌa̱amda. ~uYa̱ꞌa̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe xtukpavaꞌnumdu: Pa̱n pa̱n tseꞌe je̱ Nteꞌyam du̱tso̱jkp, tun vinko̱pkts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe du̱tso̱jkpat je̱ yꞌuts je̱ yꞌajch ma̱a̱t je̱ yꞌuts je̱ cha̱ꞌa̱..UPa̱n vaamp xa veꞌe je̱ jayu: “Ntsa̱jkp a̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam”, taayipts je̱ꞌe̱ veꞌe pa̱n kaꞌa veꞌe du̱tsa̱k je̱ yꞌuts je̱ yꞌajch ma̱a̱t je̱ yꞌuts je̱ cha̱ꞌa̱. Ku̱x pa̱n kaꞌa xa veꞌe du̱tsa̱k je̱ yꞌuts je̱ yꞌajch ukpu̱ je̱ yꞌuts je̱ cha̱ꞌa̱ juuꞌ veꞌe yꞌixp, ¿ax vintso̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe du̱tsó̱ku̱t je̱ Nteꞌyam?, juuꞌ veꞌe kyaꞌixp. !Njaye̱jpumdup tseꞌe je̱ tso̱jku̱n ku̱xeꞌe je̱ Nteꞌyam xtso̱jkumdi ku je̱ꞌe̱ veꞌe kaꞌanum ntso̱jkumda vyeꞌna. `9Kaꞌa tseꞌe je̱ tsa̱ꞌa̱ga du̱ma̱a̱tnavyu̱u̱ꞌnju̱ je̱ tso̱jku̱n. Pa̱n puꞌuk avaada tseꞌe je̱ jayu je̱ tso̱jku̱n du̱jaye̱pta, kaꞌa tseꞌe je̱ tsa̱ꞌa̱ga du̱jaye̱jptuva, ku̱x ku xa veꞌe je̱ jayu cha̱ꞌa̱ga, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe cha̱ꞌa̱ga ku veꞌe je̱ tsaachpaatu̱n tyukka̱daꞌakju̱t. Je̱ jayu juuꞌ veꞌe je̱ tsa̱ꞌa̱ga du̱jaye̱jpp, kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe puꞌuk avaada je̱ tso̱jku̱n du̱jayep. J Je̱ Nteꞌyam tseꞌe du̱yakpookp je̱ tso̱jku̱n juuꞌ veꞌe njaye̱jpumdup je̱tseꞌe toꞌk aaj toꞌk jo̱o̱t nꞌijtumdinit je̱ꞌe̱ ma̱a̱t je̱ xa̱a̱j ku veꞌe je̱ jayu yakto̱kimpayo̱ꞌynit. Veꞌemts ya̱ꞌa̱ veꞌe ku̱x kaꞌa veꞌe nma̱a̱tnavya̱a̱ꞌnumjada je̱ naxviijnit je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱, veꞌem ax joꞌn je̱ Cristo du̱kama̱a̱tnavyu̱u̱ꞌnju̱ je̱ naxviijnit je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱. wAx veꞌem tseꞌe toꞌk aaj toꞌk jo̱o̱t nmu̱jaꞌvimda je̱ts xtso̱jkumdup u̱u̱ꞌm je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam. Jyayejpp tseꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ tso̱jku̱n. Pa̱n pa̱n tseꞌe ijtp je̱ tso̱jku̱n ma̱a̱t, je̱mts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam jyaꞌvin ka̱jxm yꞌit je̱ts je̱mts je̱ꞌe̱ veꞌe jyaꞌvin ka̱jxm je̱ Nteꞌyam yꞌijtpa. ykPa̱n pa̱n xa veꞌe du̱ꞌavaꞌnip je̱ts je̱ Jesús je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌOnu̱k, je̱m tseꞌe jyaꞌvin ka̱jxm yꞌit je̱ Nteꞌyam je̱ts je̱mts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam jyaꞌvin ka̱jxm yꞌijtpa. 7Nꞌixts a̱a̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌOnu̱k, mpu̱u̱mpts a̱a̱tseꞌe je̱ tu̱va̱ko̱jtsu̱n je̱ts je̱ Nteꞌyameꞌe du̱ke̱jx je̱ yꞌOnu̱k je̱tseꞌe du̱yaktso̱ꞌo̱ktat nu̱jom je̱ jayu pa̱n pa̱n jatyeꞌe tsu̱u̱nidup toꞌk it toꞌk naxviijn. |q Ku̱x tseꞌe je̱ Nteꞌyam xmo̱ꞌyumdi je̱ Espíritu Santo, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe nnu̱jaꞌvimda je̱ts ijtumdupeꞌe je̱m je̱ Nteꞌyam jyaꞌvin ka̱jxm je̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe ijtpap yam u̱u̱ꞌm njaꞌvin ka̱jxmamda. d~A Kaꞌa xa veꞌe pa̱n je̱ Nteꞌyam du̱ꞌix; ax pa̱n nnacho̱jkumju̱dup tseꞌe toꞌk jadoꞌk, yam tseꞌe njaꞌvin ka̱jxmamda je̱ Nteꞌyam yꞌit je̱tseꞌe puꞌuk avaada je̱ cho̱jku̱n njaye̱jpumda. O} Miitsta, juuꞌ a̱tseꞌe o̱o̱y ntuntso̱jktup, je̱ꞌe̱ ka̱jx ku veꞌe je̱ Nteꞌyam veꞌem xtso̱jkumda, tun vinko̱pkts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe nnacho̱jkumjadat toꞌk jadoꞌk. | Ya̱ꞌa̱ xa veꞌe du̱yaknu̱ke̱ꞌxnata̱jkip je̱ tso̱jku̱n, ka je̱ꞌe̱p ku̱xeꞌe je̱ Nteꞌyam ntso̱jkumdi, je̱ꞌe̱ veꞌe ku̱xeꞌe xtso̱jkumdi je̱tseꞌe je̱ yꞌOnu̱k du̱kejx yaja naxviijn je̱tseꞌe je̱ ntó̱kinam xtuknu̱vaatsumdi. t{a Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe je̱ Nteꞌyam du̱yaknu̱ke̱ꞌxnata̱jki je̱ts jyayejppeꞌe je̱ tso̱jku̱n, je̱ꞌe̱ ku veꞌe du̱kejx je̱ yꞌOnu̱k yaja naxviijn je̱tseꞌe je̱ joojntykin njaye̱jpumdinit je̱ yꞌOnu̱k ka̱jx. cz?Ax pa̱n pa̱n tseꞌe je̱ tso̱jku̱n du̱kajaye̱jpp, kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam du̱ꞌixa, ku̱x jyayejppeꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ tso̱jku̱n, je̱ꞌe̱ tseꞌe je̱ tso̱jku̱n du̱yakjé̱jip. Wy'Miitsta, juuꞌ a̱tseꞌe o̱o̱y ntuntso̱jktup, vaꞌan tseꞌe du̱nacho̱jkumjada toꞌk jadoꞌk, ku̱x je̱ Nteꞌyameꞌe du̱yakjé̱jip je̱ tso̱jku̱n. Pa̱n pa̱n xa veꞌe je̱ tso̱jku̱n du̱jaye̱jpp, je̱ nam joojntykints je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam mo̱o̱jyju̱du je̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam du̱ꞌixa. x/Je̱ Nteꞌyam je̱ jyáyuts u̱u̱ꞌmeꞌeda. Ax jidu̱ꞌu̱m tseꞌe nnu̱jaꞌvimda pa̱n pa̱neꞌe ko̱jtsp je̱ Espíritu Santo ka̱jx je̱ts pa̱n pa̱neꞌe ko̱jtsp ka je̱ Espíritu Santo ka̱jxap: Je̱ Espíritu Santo tseꞌe du̱ꞌavaꞌnip je̱ tyu̱v je̱ꞌe̱. Xꞌamo̱tunajxumdupts u̱u̱ꞌm je̱ꞌe̱ veꞌe pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ Nteꞌyam du̱ꞌíxada; ax kaꞌa tseꞌe xꞌamo̱tunajxumda pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ Nteꞌyam du̱kaꞌíxada. Je̱ꞌe̱ pa̱neꞌe je̱ tso̱jku̱n du̱jaye̱jpp MwMya̱a̱tnavya̱a̱ꞌnju̱dup tseꞌe je̱ naxviijnit je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe kyo̱tsta je̱ naxviijnit je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱ je̱ts je̱ꞌe̱ ka̱jxpa tseꞌe yꞌamo̱tunáxjada pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱ma̱a̱tnavya̱a̱ꞌnju̱dup je̱ naxviijnit je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱. .vUMiitsta, juuꞌ a̱tseꞌe nꞌonu̱kjaꞌvidup, je̱ Nteꞌyam je̱ jyayu xa miitseꞌeda je̱tseꞌe xꞌama̱a̱daaguidi pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ Cristo du̱tsoꞌoxpa̱jktup, ku̱x ñu̱má̱jip je̱ꞌe̱ veꞌe nu̱yojk pa̱neꞌe je̱m mjaꞌvin ka̱jxmda ijtp je̱ts ni kaꞌa veꞌe je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap juuꞌ veꞌe du̱yakkutojkjip je̱ jáyuda juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam du̱tsoꞌoxpa̱jktup. u/ax nu̱jom juuꞌ veꞌe vaandup je̱ts kaꞌa veꞌe du̱jaanchjávada je̱ Jesús, ka je̱ Nteꞌyam ka̱jxapts je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe je̱m jyaꞌvin ka̱jxmda, choꞌoxpa̱jktupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Cristo. Ax mꞌamo̱tunajxtu tseꞌe je̱ts je̱ꞌyapeꞌe juuꞌ veꞌe je̱ Cristo du̱tsoꞌoxpá̱kup, ax je̱ja tseꞌe u̱xyam yaja naxviijn juuꞌ veꞌe tsoꞌoxpa̱jkju̱dup. etCJidu̱ꞌu̱m tseꞌe xnu̱jávadat pa̱n je̱m jyaꞌvin ka̱jxmda je̱ Espíritu Santo, juuꞌ veꞌe je̱m je̱ Nteꞌyam jyaꞌvin ka̱jxm: Nu̱jom je̱ jayu juuꞌ veꞌe vaandup je̱ts je̱ Jesucristo veꞌe miin yaja naxviijn je̱ jayu niꞌkxax kó̱pkax, je̱ Nteꞌyam ka̱jxts je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe je̱m jyaꞌvin ka̱jxmda; s #Miitsta, juuꞌ a̱tseꞌe o̱o̱y ntuntso̱jktup, kaꞌa tseꞌe xjaanchjávadat nu̱jom pa̱n pa̱n jatyeꞌe vaandup je̱ts je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpa je̱ꞌe̱ veꞌeda. Payo̱ꞌo̱yda o̱y pa̱n je̱ Nteꞌyam ka̱jx je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe je̱m jyaꞌvin ka̱jxmda, uk pa̱n kaꞌa. Ku̱x je̱ja xa veꞌe nu̱may je̱ jayu juuꞌ veꞌe natyijju̱dup je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpada, je̱ꞌe̱ tseꞌe je̱ jayu tyukꞌíxtup juuꞌ veꞌe ka je̱ Nteꞌyamap jye̱ꞌe̱. grGPa̱n pa̱n xa veꞌe du̱kutyoomp je̱ pyavaꞌnu̱n, ijtpts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱m je̱ Nteꞌyam jyaꞌvin ka̱jxm je̱tseꞌe je̱m jyaꞌvin ka̱jxm je̱ Nteꞌyam yꞌit. Ax jidu̱ꞌu̱m tseꞌe nnu̱jaꞌvimda je̱ts ijtp je̱ꞌe̱ veꞌe yam njaꞌvin ka̱jxmamda, je̱ Espíritu Santo ka̱jx, juuꞌ je̱ꞌe̱ veꞌe xmo̱ꞌyumdu.QqAx je̱ꞌe̱ je̱ pyavaꞌnu̱n, je̱ꞌe̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe njaanchjaꞌvimdinit je̱ yꞌOnu̱k Jesucristo je̱tseꞌe nnacho̱jkumjadat toꞌk jadoꞌk ax joꞌn xtukpavaꞌnumdi. Kpxmo̱ꞌyumdup tseꞌe je̱ Nteꞌyam pa̱n ti veꞌe nꞌamó̱tumdup, je̱ꞌe̱ ka̱jx ku veꞌe nkutyoꞌnumda je̱ pyavaꞌnu̱n je̱tseꞌe ntoꞌnumda juuꞌ je̱ꞌe̱ veꞌe cha̱jkp. Yo+Miitsta, juuꞌ a̱tseꞌe o̱o̱y ntuntso̱jktup, pa̱n kaꞌa xa veꞌe nnayjaꞌvimjada je̱ts to̱kin ma̱a̱t u̱u̱ꞌmeꞌeda, nayjaꞌvimju̱dupts u̱u̱ꞌmeꞌe je̱tseꞌe ntsapko̱jtsumdat, nJidu̱ꞌu̱m xa veꞌe nnu̱jaꞌvimda je̱ts ijtumdupeꞌe je̱ tyu̱v je̱ꞌe̱ ma̱a̱t je̱ts toꞌk aaj toꞌk jo̱o̱teꞌe nꞌijtumda je̱ja je̱ Nteꞌyam vyinkujk ku veꞌe nnayjaꞌvimjada je̱ts to̱kin ma̱a̱t u̱u̱ꞌmeꞌeda: Ñu̱má̱jipts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ts kaꞌa veꞌe ya̱ njaꞌvinamda, ñu̱jaꞌviku̱jxpts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam. mMiitsta, juuꞌ a̱tseꞌe nꞌonu̱kjaꞌvidup, vaꞌan tseꞌe du̱toꞌnumda juuꞌ veꞌe du̱yaknu̱ke̱ꞌxnata̱jkip je̱ts toꞌk aaj toꞌk jo̱o̱teꞌe je̱ jayu ntso̱jkumda, ka ko̱o̱jyap tseꞌe nvaꞌnumdat je̱ts ntso̱jkumdupeꞌe. ,lQPa̱n pa̱n tseꞌe juuꞌ du̱ꞌixp du̱jaye̱jpp je̱tseꞌe du̱ꞌix je̱ yꞌuts je̱ yꞌajch ukpu̱ je̱ yꞌuts je̱ cha̱ꞌa̱ juuꞌ veꞌe katihꞌijtu̱xjup, je̱tseꞌe du̱katukma̱ꞌa̱t, kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe je̱m jyaꞌvin ka̱jxm je̱ Nteꞌyam je̱ cho̱jku̱n. bk=Jidu̱ꞌu̱m xa veꞌe nnu̱jaꞌvimda ti je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ tso̱jku̱n: Je̱ Jesucristo tseꞌe xkuꞌo̱o̱ꞌkimdu. Ax veꞌem tseꞌe, cho̱jkpapts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe mputa̱jkimdat je̱ nꞌútsamda je̱ nꞌajchamda ma̱a̱t je̱ nꞌútsamda je̱ ntsa̱ꞌa̱amda je̱ꞌe̱ paat je̱tseꞌe nkuꞌo̱o̱ꞌkimdat. CjPa̱n pa̱n tseꞌe je̱ yꞌuts je̱ yꞌajch ukpu̱ je̱ yꞌuts je̱ cha̱ꞌa̱ du̱katso̱jkp, veꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌe ax joꞌn je̱ yakjayuꞌo̱o̱ꞌkpa. Ax mnu̱jaꞌvidinupts miitseꞌe je̱ts kaꞌa veꞌe je̱ yakjayuꞌo̱o̱ꞌkpa du̱jayep je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp. Ai{Ijtumdu tseꞌe ax joꞌn a̱a̱ꞌk ku̱nꞌijtumdi. Ax kaꞌa tseꞌe veꞌem nꞌukꞌijtumdini, je̱ nam joojntykin tseꞌe je̱ Nteꞌyam xmo̱ꞌyumdu. Je̱ꞌe̱ ka̱jxts ya̱ꞌa̱ veꞌe nnu̱jaꞌvimda ku̱x ntso̱jkumdupeꞌe je̱ nꞌútsamda je̱ nꞌajchamda ma̱a̱t je̱ nꞌútsamda je̱ ntsa̱ꞌa̱amda. Pa̱n pa̱n xa veꞌe je̱ tso̱jku̱n du̱kajaye̱jpp, taampts je̱ꞌe̱ veꞌe ax joꞌn a̱a̱ꞌk ku̱yꞌijt. Sh Utsta ajchta utsta tsa̱ꞌa̱da, kaꞌa tseꞌe xtukꞌatú̱vadat pa̱n mkatso̱jkju̱dupeꞌe je̱ jayu juuꞌ veꞌe du̱ma̱a̱tnavya̱a̱ꞌnju̱dup je̱ naxviijnit je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱. Zg- Kaꞌa tseꞌe mꞌíttat ax joꞌn je̱ Caín, juuꞌ veꞌe ijt je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap je̱ jyayu je̱tseꞌe je̱ yꞌuts du̱yakꞌa̱a̱ꞌk. ¿Ax tya̱jx tseꞌe du̱yakꞌa̱a̱ꞌk? Je̱ꞌe̱ ka̱jxeꞌe ku̱x ka ó̱yap je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe tyoon je̱ts o̱yts je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe je̱ yꞌuts tyoon. Wf' Ya̱ꞌa̱ tseꞌe je̱ ayook juuꞌ veꞌe mꞌamo̱tunajxtu vanꞌítani ku veꞌe je̱ jayu mvaꞌnu̱xꞌukvaajnjidi, je̱ꞌe̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe nnacho̱jkumjadat toꞌk jadoꞌk. e7 Jidu̱ꞌu̱m xa veꞌe nnu̱jaꞌvimda pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌónu̱kta je̱ts pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap juuꞌ veꞌe du̱nu̱vintsa̱nika̱jxp je̱ ko̱ꞌo̱yjayuvapta̱jkta je̱ yꞌónu̱kta. Pa̱n pa̱n xa veꞌe du̱toomp juuꞌ veꞌe kyapaatyp kyahꞌake̱e̱guip, ka je̱ꞌe̱pts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌónu̱k, kaꞌava je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe du̱katso̱jkp je̱ yꞌuts je̱ yꞌajch ma̱a̱t je̱ yꞌuts je̱ cha̱ꞌa̱. Nachó̱kjada toꞌk jadoꞌk odW Je̱ꞌe̱ pa̱n pa̱n jatyeꞌe ijttup je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌónu̱kta, kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe ñaajkꞌítjada je̱p to̱kin ja̱a̱tp, ku̱x je̱ Nteꞌyameꞌe je̱ nam joojntykin mo̱o̱jyju̱du. Ax kaꞌa tseꞌe yꞌo̱ꞌyixjada je̱tseꞌe ñaajkꞌítjadat je̱p to̱kin ja̱a̱tp, ku̱x je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌónu̱k je̱ꞌe̱ veꞌeda. LcAx je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe to̱kintoomp, je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap juuꞌ veꞌe du̱nu̱vintsa̱nika̱jxp je̱ ko̱ꞌo̱yjayuvapta̱jkta, je̱ꞌe̱ je̱ jyayu xa je̱ꞌe̱ veꞌe, ku̱x je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap juuꞌ veꞌe du̱nu̱vintsa̱nika̱jxp je̱ ko̱ꞌo̱yjayuvapta̱jkta, to̱kin toompats je̱ꞌe̱ veꞌe vanꞌítani ku veꞌe kaꞌanum ya̱ it cho̱o̱ꞌndu̱k vyeꞌna je̱ts u̱xyam paat. Je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌOnu̱k myiijn yaja naxviijn je̱tseꞌe je̱ jayu kyo̱o̱ꞌkꞌijttinit je̱m je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap kya̱ꞌm. lbQMiitsta, juuꞌ a̱tseꞌe nꞌonu̱kjaꞌvidup, kaꞌa tseꞌe xyakjáttat je̱tseꞌe pa̱n mtukmaso̱ꞌo̱kjadat je̱ Nteꞌyam je̱ tyooꞌ. Je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe du̱toomp juuꞌ veꞌe pyaatyp yꞌake̱e̱guip, tu̱vts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ jyáyuvin je̱ jyoojntykin, veꞌem ax joꞌn je̱ Cristo tu̱v je̱ jyáyuvin je̱ jyoojntykin. a)Pa̱n pa̱n xa veꞌe je̱m jyaꞌvin ka̱jxm je̱ Cristo, kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe ñaajkꞌítju̱ je̱p to̱kin ja̱a̱tp; ax je̱ jayu juuꞌ veꞌe to̱kintoomp, kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Cristo du̱ꞌix, kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Cristo du̱ꞌixa. p`YAx nmu̱jaꞌvimdinup tseꞌe je̱ts je̱ꞌe̱ ka̱jxeꞌe je̱ Cristo myiijn yaja naxviijn je̱tseꞌe je̱ ntó̱kinamda xtuknu̱vaatsumdinit. O̱yameꞌe yꞌijt yaja naxviijn, kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe ti to̱kin du̱jayep. _Anañu̱joma pa̱n pa̱n jatyeꞌe to̱kintoondup, kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe du̱kutyonda je̱ Nteꞌyam je̱ pyavaꞌnu̱n, ku̱x je̱ to̱kin, je̱ꞌe̱ je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe je̱ jayu du̱kakutyún je̱ Nteꞌyam je̱ pyavaꞌnu̱n. k^OAnañu̱joma pa̱n pa̱n jatyeꞌe veꞌem je̱ jaanchjaꞌvin du̱jaye̱jptup, yꞌíxtidupts je̱ꞌe̱ veꞌe vintso̱ veꞌe yꞌijttinit o̱y je̱ts vaꞌajts, veꞌem ax joꞌn je̱ Cristo yꞌit o̱y je̱ts vaꞌajts. t]aMiitsta, juuꞌ a̱tseꞌe o̱o̱y ntuntso̱jktup, je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌónu̱kta xa u̱u̱ꞌmeꞌeda. O̱yameꞌe kyanu̱ke̱ꞌxnatá̱kanum je̱ts ti veꞌe nꞌijtumdat, nnu̱jaꞌvimdinup tseꞌe je̱ts ku veꞌe je̱ Cristo myiinnuvat, ijtumdinup tseꞌe ax joꞌn je̱ꞌe̱, ku̱x nꞌíxumdap u̱u̱ꞌm je̱ꞌe̱ veꞌe vanꞌit ax joꞌn yꞌit. )\ MPayo̱ꞌo̱yda o̱y vintso̱ veꞌe je̱ Dios Teeꞌ o̱o̱y xtuntso̱jkumda, je̱ꞌe̱ ku veꞌe vyaꞌañ je̱ts je̱ꞌe̱ je̱ yꞌónu̱k u̱u̱ꞌmeꞌeda. ¡Ax je̱ꞌe̱ je̱ yꞌónu̱ktats u̱u̱ꞌmeꞌeda! Je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe xkaꞌíxamda je̱ jayu juuꞌ veꞌe du̱ma̱a̱tnavya̱a̱ꞌnju̱dup je̱ naxviijnit je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱, ku̱x kaꞌa veꞌe du̱ꞌíxada je̱ Dios Teeꞌ. M[Mnu̱jaꞌvidup xa miitseꞌe je̱ts pyaatyp yꞌake̱e̱guipeꞌe juuꞌ veꞌe je̱ Cristo tyuump kya̱jtsp, ax veꞌem tseꞌe xnu̱jávada je̱ts nu̱jom pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱toondup du̱ko̱jtstup juuꞌ veꞌe pyaatyp yꞌake̱e̱guip, je̱ Nteꞌyamts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ nam joojntykin mo̱o̱jyju̱du.(ZIAx u̱xyam tseꞌe, miitsta, juuꞌ a̱tseꞌe nꞌonu̱kjaꞌvidup, mꞌijttinupts miitseꞌe je̱m je̱ Cristo jyaꞌvin ka̱jxm, ax veꞌem tseꞌe nꞌijtumdinit ma̱kk aaj ma̱kk jo̱o̱t je̱tseꞌe nkatso̱ꞌo̱tyoꞌnumdat je̱m je̱ꞌe̱ vyinkojkm ku veꞌe myiinnuvat. Y#Ax miits ka̱jxta, taampts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱m mjaꞌvin ka̱jxmda je̱ Espíritu Santo, juuꞌ veꞌe je̱ Cristo je̱m pya̱a̱m. Kaꞌa tseꞌe vyinko̱pka je̱tseꞌe pa̱n juuꞌ mjaaꞌktukꞌíxjadat; je̱ Espíritu Santo, juuꞌ veꞌe ijtp je̱m mjaꞌvin ka̱jxmda, je̱ꞌe̱ tseꞌe mtukꞌíxju̱dup, ax kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe tyaaya. Veꞌem ax joꞌn je̱ Espíritu Santo mtukꞌíxjidi, tanda tseꞌe je̱ Cristo ma̱a̱t. Je̱ꞌe̱da pa̱n pa̱n jatyeꞌe ijttup je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌónu̱kta 2X]Ntuknu̱jaꞌyidupts a̱ts miits ya̱ꞌa̱ veꞌe ku̱x je̱meꞌe je̱ jayu juuꞌ veꞌe du̱ꞌíxtidup vintso̱ veꞌe mtukmaso̱ꞌo̱kjadat je̱ Nteꞌyam. WAx ya̱ꞌa̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe je̱ Jesucristo xtukvinvaꞌnimdu, je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp. 3V_Tunꞌixta vintso̱ veꞌe je̱m mjaꞌvin ka̱jxmda yꞌijtnit je̱ Cristo je̱ yꞌayook, juuꞌ veꞌe mꞌamo̱tunajxtu ku veꞌe je̱ jayu mvaꞌnu̱xꞌukvaajnjidi. Pa̱n taampts je̱ꞌe̱ veꞌe, mꞌijttinup tseꞌe je̱m je̱ Dios Teeꞌ je̱ts je̱ yꞌOnu̱k jyaꞌvin ka̱jxmda. $UAPa̱n pa̱n xa veꞌe du̱kakuva̱jkp je̱ Dios Teeꞌ je̱ yꞌOnu̱k, kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe je̱m jyaꞌvin ka̱jxm je̱ Dios Teeꞌ. Pa̱n pa̱n tseꞌe du̱ꞌavaꞌnip je̱ts je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌOnu̱k je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Cristo, juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam vyinko̱o̱n je̱tseꞌe yakkutojknit, je̱mts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ jayu jyaꞌvin ka̱jxm je̱ Dios Teeꞌ je̱ts je̱ yꞌOnu̱k. OT¿Pa̱nts je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe taayip? Taayip xa je̱ꞌe̱ veꞌe pa̱n pa̱neꞌe vaamp je̱ts kaꞌa veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ Jesús du̱vinka̱a̱jn je̱tseꞌe yakkutojknit. Pa̱n pa̱n tseꞌe vaamp je̱ts kaꞌa veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ Jesús du̱vinka̱a̱jn je̱tseꞌe yakkutojknit, je̱ Nteꞌyamts je̱ꞌe̱ veꞌe choꞌoxpu̱jkp, kaꞌa tseꞌe du̱kuvu̱k je̱ Dios Teeꞌ, kaꞌa tseꞌe du̱kuva̱jkpa je̱ yꞌOnu̱k. 7SgKaꞌats a̱ts miitseꞌe nnu̱jáyada ax joꞌn toꞌk du̱nu̱jaya pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱kanu̱jaꞌvidup je̱ tyu̱v je̱ꞌe̱, nnu̱jaꞌyidup a̱ts miitseꞌe ku̱xeꞌe je̱ꞌe̱ xnu̱jávada. Ax mnu̱jaꞌvidup tseꞌe je̱ts kaꞌa veꞌe je̱ tyu̱v je̱ꞌe̱ du̱yakje̱ja je̱ taay. VR%Ax kaꞌats miitseꞌe veꞌem ax joꞌn je̱ꞌe̱da, je̱ Cristo tseꞌe mpa̱ꞌmu̱xju̱du je̱m mjaꞌvin ka̱jxmda je̱ Espíritu Santo je̱tseꞌe xnu̱jaꞌviká̱xta je̱ tyu̱v je̱ꞌe̱. mQSKaꞌa tseꞌe je̱ jayu yꞌuknayꞌamojkijidini u̱u̱ꞌm ma̱a̱tta, ku̱x kaꞌa veꞌe yꞌitta je̱ njáyuvamda. Pa̱n ku̱yꞌitta xa veꞌe je̱ njáyuvamda, ku̱tyaandits je̱ꞌe̱ veꞌe u̱u̱ꞌm ma̱a̱tta; ax ku̱x tseꞌe cho̱o̱ꞌndi, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe nu̱ke̱ꞌxnatá̱ka tyañ je̱ts kaꞌa veꞌe je̱ njáyuvamda yꞌit. PMiitsta, juuꞌ a̱tseꞌe nꞌonu̱kjaꞌvidup, kuka̱xa ámani xa veꞌe u̱xyam. Mmó̱tudu tseꞌe je̱ts jé̱japeꞌe toꞌk juuꞌ veꞌe je̱ Cristo du̱tsoꞌoxpá̱kup; ax je̱ja tseꞌe u̱xyam nu̱may je̱ jayu juuꞌ veꞌe je̱ Cristo du̱tsoꞌoxpa̱jktup. Ku̱x tseꞌe veꞌem du̱tonda, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe nnu̱jaꞌvimda je̱ts kuka̱xa ámani veꞌe u̱xyam. nOUTá̱minupts je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe ya̱ it kya̱jxnit ma̱a̱t nu̱jom je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe je̱ jayu cho̱jktup yaja naxviijn; ax je̱ jayu juuꞌ veꞌe du̱toondup juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam cha̱jkp, jyayejppts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp. Je̱ tyu̱v je̱ꞌe̱ je̱ts je̱ taay }NsKu̱x nu̱jom je̱ naxviijnit je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱, je̱ ka ó̱yap juuꞌ veꞌe je̱ jayu cho̱jktup je̱ yꞌavintso̱ vinmaꞌyu̱n ka̱jxta, je̱ ka ó̱yap juuꞌ veꞌe je̱ jayu cho̱jktup ku veꞌe juuꞌ du̱ꞌixta, je̱ts je̱ ka ó̱yap ku veꞌe je̱ jayu ñamyá̱jajada ku veꞌe juuꞌ du̱ꞌixta du̱jaye̱pta, kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam ya̱ ka ó̱yap du̱yakje̱ja, je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱ ka̱jx ya̱ꞌa̱ veꞌe juuꞌ veꞌe ijtp yaja naxviijn. MKaꞌa tseꞌe xtsó̱ktat je̱ naxviijnit je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱, ni kaꞌa tseꞌe xtonuvaꞌandat juuꞌ veꞌe tyoondup pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱ma̱a̱tnavya̱a̱ꞌnju̱dup je̱ naxviijnit je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱. Pa̱n pa̱n tseꞌe du̱tso̱jkp je̱ naxviijnit je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱, kaꞌa tseꞌe je̱m jyaꞌvin ka̱jxm je̱ Nteꞌyam je̱ cho̱jku̱n. ELOnu̱k teeꞌda, nnu̱jaꞌyidupts a̱ts miitseꞌe ku̱xeꞌe xꞌíxada je̱ꞌe̱ pa̱neꞌe ijtp kaꞌanumeꞌe ya̱ it cho̱o̱ꞌndu̱k vyeꞌna je̱ts u̱xyam paat. Muutskit ónu̱kta, nnu̱jaꞌyidupts a̱ts miitseꞌe ku̱xeꞌe toꞌk aaj toꞌk jo̱o̱t mꞌitta je̱ Nteꞌyam ma̱a̱t, je̱meꞌe mjaꞌvin ka̱jxmda je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook yꞌit je̱tseꞌe xꞌama̱a̱daaguidi je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap juuꞌ veꞌe du̱nu̱vintsa̱nika̱jxp je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvapta̱jkta. Kaꞌa tseꞌe xtsó̱ktat je̱ naxviijnit je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱ LK Onu̱k teeꞌda, nnu̱jaꞌyidupts a̱ts miitseꞌe ku̱xeꞌe xꞌíxada je̱ꞌe̱ pa̱neꞌe ijtp kaꞌanumeꞌe ya̱ it cho̱o̱ꞌndu̱k vyeꞌna je̱ts u̱xyam paat. Muutskit ónu̱kta, nnu̱jaꞌyidupts a̱ts miitseꞌe ku̱xeꞌe xꞌama̱a̱daaguidi je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap juuꞌ veꞌe du̱nu̱vintsa̱nika̱jxp je̱ ko̱ꞌo̱yjayuvapta̱jkta. Piꞌk ónu̱kta, nnu̱jaꞌyidupts a̱ts miitseꞌe ku̱xeꞌe xꞌíxada je̱ Dios Teeꞌ. 5Jc Piꞌk ónu̱kta, nnu̱jaꞌyidupts a̱ts miitseꞌe ku̱x je̱ Nteꞌyameꞌe mto̱kinme̱e̱ꞌkxju̱du je̱ꞌe̱ ka̱jx ku veꞌe xjaanchjávada je̱ Jesucristo. ^I5 Ax pa̱n pa̱n tseꞌe du̱katso̱jkp je̱ yꞌuts je̱ yꞌajch ma̱a̱t je̱ yꞌuts je̱ cha̱ꞌa̱, veꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌe ax joꞌn je̱ jayu juuꞌ veꞌe yo̱ꞌyp je̱ja ako̱o̱ꞌts it ja̱a̱t, kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe du̱nu̱java pa̱n joma veꞌe ñu̱jkx, ku̱x je̱ viints jayu joꞌn je̱ꞌe̱ veꞌe yo̱ꞌo̱y. 8Hi Pa̱n pa̱n tseꞌe du̱tso̱jkp je̱ yꞌuts je̱ yꞌajch ma̱a̱t je̱ yꞌuts je̱ cha̱ꞌa̱, veꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌe ax joꞌn je̱ jayu juuꞌ veꞌe yo̱ꞌyp je̱ja ajajtk it ja̱a̱t, kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe ti ka ó̱yap du̱jayep juuꞌ veꞌe yakkaꞌajup je̱p to̱kin ja̱a̱tp. dGA Pa̱n vaamp xa veꞌe je̱ jayu je̱ts veꞌem je̱ꞌe̱ veꞌe ax joꞌn je̱ jayu juuꞌ veꞌe yo̱ꞌyp je̱ja ajajtk it ja̱a̱t, pa̱n kaꞌa tseꞌe du̱tsa̱k je̱ yꞌuts je̱ yꞌajch ma̱a̱t je̱ yꞌuts je̱ cha̱ꞌa̱, veꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌe ax joꞌn je̱ jayu juuꞌ veꞌe yo̱ꞌyp je̱ja ako̱o̱ꞌts it ja̱a̱t. F O̱yam tseꞌe vyeꞌema, ntuknu̱jaꞌyidupts a̱ts miitseꞌe toꞌk je̱ nam pavaꞌnu̱n juuꞌ veꞌe tyú̱vam, juuꞌ veꞌe je̱ Cristo du̱yaknu̱ke̱ꞌxnata̱jki je̱ts miitseꞌe xyaknu̱ke̱ꞌxnata̱jkiduva, ku̱x najxp xa veꞌe ya̱ it ku veꞌe je̱ jayu yꞌitta kupiꞌijts kuko̱o̱ꞌts, ajajnup ata̱ꞌkxnupts je̱ꞌe̱ veꞌe u̱xyam je̱ tyu̱v je̱ꞌe̱. %ECMiitsta, juuꞌ a̱tseꞌe o̱o̱y ntuntso̱jktup, kaꞌa xa a̱ts miitseꞌe ntuknu̱jáyada toꞌk je̱ nam pavaꞌnu̱n, je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe mꞌamo̱tunajxtu je̱tseꞌe jé̱mani xjaye̱jpꞌukvaandi, je̱ ayookts je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe myakvaajnjidu. QDJe̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe vaamp je̱ts je̱m je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam jyaꞌvin ka̱jxm yꞌit, vinko̱pkts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe veꞌem jyoojntykat ax joꞌn je̱ Jesús jyoojntyki. CAx pa̱n pa̱n tseꞌe du̱kutyoomp je̱ꞌe̱ je̱ pyavaꞌnu̱n, puꞌuk avaada tseꞌe je̱m jyaꞌvin ka̱jxm yꞌit je̱ Nteꞌyam je̱ cho̱jku̱n. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe nnu̱jaꞌvimda je̱ts ijtumdupeꞌe je̱m je̱ Nteꞌyam jyaꞌvin ka̱jxm: YB+Pa̱n vaamp xa veꞌe je̱ jayu: “Nꞌixa xa a̱ts je̱ꞌe̱”, je̱tseꞌe du̱kakutyún je̱ꞌe̱ je̱ pyavaꞌnu̱n, taayipts je̱ꞌe̱ veꞌe, kaꞌa veꞌe je̱m jyaꞌvin ka̱jxm je̱ Nteꞌyam. A!Vaꞌajts tseꞌe nnu̱jaꞌvimda je̱ts nꞌíxamda veꞌe je̱ Nteꞌyam pa̱n nkutyoꞌnumdupeꞌe je̱ꞌe̱ je̱ pyavaꞌnu̱n. @/Je̱ꞌe̱ tseꞌe xkuꞌo̱o̱ꞌkimdu je̱tseꞌe je̱ ntó̱kinamda xtuknu̱vaatsumdinit; ka u̱u̱ꞌmjyap tseꞌe je̱ ntó̱kinamda xtuknu̱vaatsumdap, nay veꞌempa veꞌe je̱tseꞌe du̱tuknu̱vaatstinit je̱ jayu je̱ tyo̱kin vinxu̱p toꞌk it toꞌk naxviijn. ? {Miitsta, juuꞌ a̱tseꞌe nꞌonu̱kjaꞌvidup, je̱ꞌe̱ ka̱jxts a̱tseꞌe ya̱ na̱k njaꞌa je̱tseꞌe mkato̱kintóndat. Ax pa̱n pa̱n tseꞌe nu̱nto̱kintoomp, njaye̱jpumdup tseꞌe toꞌk pa̱neꞌe xnu̱ténimdup je̱m je̱ Nteꞌyam vyinkojkm, je̱ Jesucriistots je̱ꞌe̱ veꞌe, juuꞌ veꞌe du̱toomp du̱ko̱jtsp juuꞌ veꞌe pyaatyp yꞌake̱e̱guip. >  Ax pa̱n vaꞌnumdup tseꞌe je̱ts kaꞌa veꞌe tii je̱ ntó̱kinamda, veꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌe yakvinmo̱tu je̱ts taayipeꞌe je̱ Nteꞌyam, kaꞌa tseꞌe je̱ yꞌayook nꞌitu̱mo̱ꞌyumda je̱tseꞌe yꞌítu̱t yam njaꞌvin ka̱jxmamda.)= M Ax pa̱n nꞌavaꞌnimdupts u̱u̱ꞌmeꞌe je̱ ntó̱kinamda, nnu̱jaꞌvimdup tseꞌe je̱ts tyuumpeꞌe je̱ Nteꞌyam juuꞌ veꞌe pyaatyp yꞌake̱e̱guip, xto̱kinme̱e̱ꞌkxumdapts u̱u̱ꞌm je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe xtuknu̱vaatsumdat nu̱jom juuꞌ jatyeꞌe ka ó̱yap. `< ;Pa̱n vaꞌnumdup xa veꞌe je̱ts kaꞌa veꞌe je̱ to̱kin njaye̱jpumda, nnavyinꞌa̱a̱ꞌnumju̱dupts u̱u̱ꞌmeꞌe viinm je̱ts kaꞌa tseꞌe je̱ tyu̱v je̱ꞌe̱ yꞌit yam njaꞌvin ka̱jxmamda. ; Ax pa̱n ntoꞌnumdup tseꞌe je̱ tyu̱v je̱ꞌe̱, veꞌem ax joꞌn je̱ Nteꞌyam du̱tún je̱ tyu̱v je̱ꞌe̱, ijtumdup tseꞌe ax joꞌn je̱ jayu juuꞌ veꞌe yo̱ꞌydup je̱ja ajajtk it ja̱a̱t, njaye̱jpumdup tseꞌe ya̱ joojntykin je̱ Nteꞌyam ma̱a̱t, je̱ts je̱ yꞌOnu̱k Jesús je̱ yꞌo̱o̱ꞌku̱n ka̱jx tseꞌe xtuknu̱vaatsumda nu̱jom je̱ ntó̱kinamda. B: Pa̱n vaꞌnumdup xa veꞌe je̱ts njaye̱jpumdupeꞌe ya̱ joojntykin je̱ Nteꞌyam ma̱a̱t je̱tseꞌe nto̱kintoꞌnumda, veꞌem tseꞌe nꞌijtumda ax joꞌn je̱ jayu juuꞌ veꞌe yo̱ꞌydup je̱ja ako̱o̱ꞌts it ja̱a̱t, taayimdupts u̱u̱ꞌmeꞌe je̱tseꞌe nkatoꞌnumda je̱ tyu̱v je̱ꞌe̱. 89 kJe̱ ayook tseꞌe juuꞌ a̱a̱tseꞌe xvaajnji je̱ts a̱a̱tseꞌe nꞌamo̱tunajxy, je̱ꞌe̱ts a̱a̱ts miitseꞌe nvaajnjidup. Jidu̱ꞌu̱mts je̱ꞌe̱ veꞌe vyaꞌañ: Ni vinxu̱pa xa veꞌe ko̱o̱ꞌts kyaꞌit joma veꞌe je̱ Nteꞌyam, tum je̱ ajajtk ma̱a̱tts je̱ꞌe̱ veꞌe. (8 KNtuknu̱jaꞌyidupts a̱ts miits ya̱ꞌa̱ veꞌe je̱tseꞌe puꞌuk avaada nxo̱o̱jntkumdinit. Tum je̱ ajajtk ma̱a̱tts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam 7 Ax je̱ꞌe̱ pa̱n a̱a̱tseꞌe nꞌix nmo̱tu, je̱ꞌe̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe jye̱ꞌe̱ juuꞌ a̱a̱ts miitseꞌe nvaajnjidup je̱tseꞌe xjaye̱jptuvat a̱a̱ts ma̱a̱t je̱ joojntykin juuꞌ je̱ꞌe̱ veꞌe yajkyp. Ax je̱ joojntykin juuꞌ a̱a̱tseꞌe yakmo̱o̱y, njayejppts a̱a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe ma̱a̱t je̱ Dios Teeꞌ je̱ts ma̱a̱t je̱ yꞌOnu̱k Jesucristo. ,6 SJe̱ꞌe̱ tseꞌe jayuvimpijt je̱tseꞌe ñaajknu̱ke̱ꞌxnata̱jkiji je̱ja a̱a̱ts nvinkujk. Ax je̱ꞌe̱ pa̱n a̱a̱tseꞌe nꞌix, je̱ꞌe̱ tseꞌe jye̱ꞌe̱ juuꞌ a̱a̱ts miitseꞌe nvaajnjidup. Je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱ka̱ꞌmip je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp. Je̱ Nteꞌyam ma̱a̱tts je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌijt je̱tseꞌe ñaajknu̱ke̱ꞌxnata̱jkiji je̱ja a̱a̱ts nvinkujk. T5 %Je̱ Ka̱ts je̱ Ayook ka̱jxts a̱ts miitseꞌe nnu̱jáyada. Je̱ꞌe̱ tseꞌe je̱ joojntykin du̱ka̱ꞌmip, je̱ꞌe̱ tseꞌe ijt kaꞌanumeꞌe ya̱ it cho̱o̱ꞌndu̱k vyeꞌna. Nꞌamo̱tunajxts a̱a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe, je̱ts a̱a̱tseꞌe ya̱ nviijn ntukꞌix, je̱ts a̱a̱tseꞌe ya̱ nka̱ꞌa̱j ntukta̱a̱jn. y4kNtso̱jktupts a̱ts miitseꞌe anañu̱joma pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ Cristo Jesús du̱jaanchjaꞌvidup.I3 Je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n Jesús tseꞌe mkunooꞌkxjadap. <2qPa̱n pa̱n xa veꞌe du̱katso̱jkp je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n Jesucristo, ko̱ꞌo̱y nu̱kó̱tsats je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌijtnit. ¡Ma̱ja̱ Vintsá̱n, miinni toꞌk aaj! |1qA̱ts, je̱ Pablo, viinm a̱tseꞌe njaꞌa ya̱ máyam je̱ Dios juuꞌ a̱ts miitseꞌe ntuknu̱ke̱jxtup. i0KMáyameꞌe je̱ Dios mke̱jxu̱xju̱duva anañu̱joma je̱ utsta je̱ ajchta je̱ts anañu̱joma je̱ utsta je̱ tsa̱ꞌa̱da. Nache̱e̱ꞌnjada toꞌk jadoꞌk je̱ tso̱jku̱n ma̱a̱t je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n ka̱jx. o/WMáyameꞌe je̱ Dios mke̱jxu̱xjada je̱ jaanchjaꞌvivata̱jkta pa̱n pa̱n jatyeꞌe nayꞌamojkijidup yaja ásiait yꞌit ja̱a̱t. Máyameꞌe je̱ Dios je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n ka̱jx mke̱jxu̱xju̱duva je̱ Aquila je̱ts je̱ Priscila, nay veꞌempa je̱ jaanchjaꞌvivata̱jkta juuꞌ veꞌe nayꞌamojkijidup je̱m je̱ꞌe̱ tya̱kꞌamda. (.IXyakjo̱tꞌamá̱jidu xa a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe, myakjo̱tꞌamá̱jijiduvats miits je̱ꞌe̱ veꞌe. Vintsa̱ꞌa̱gada je̱ jayu ax joꞌn je̱ꞌe̱da. Z--Xo̱o̱jntkp xa a̱tseꞌe ku veꞌe mye̱tsta je̱ Estéfanas, je̱ Fortunato, je̱ts je̱ Acaico, ku̱x je̱ꞌe̱ xa veꞌe du̱toondup juuꞌ miitseꞌe mkaꞌo̱ꞌyixju̱dup ku̱xeꞌe yaja mkaꞌitta. O,Ntsa̱jkpts a̱tseꞌe je̱tseꞌe mnapyá̱mjadat je̱p je̱ꞌe̱ kya̱ꞌp pyaꞌtkupta, nay veꞌempa anañu̱joma pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n du̱mutoondup du̱mupa̱jktup. + Utsta ajchta utsta tsa̱ꞌa̱da, mnu̱jaꞌvidinupts miitseꞌe je̱ts je̱ jáyuda juuꞌ veꞌe tsu̱u̱nidup je̱m je̱ Estéfanas tya̱kꞌam, je̱ꞌe̱ tseꞌe mutooꞌva̱jkp je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook du̱jaanchjaꞌvidu je̱m acáyait yꞌit jo̱o̱tm, ax je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱mutoondup du̱mupa̱jktup pa̱n pa̱n jatyeꞌe ijttup je̱ Nteꞌyam je̱ jyayu. |*qNu̱jomeꞌe pa̱n juuꞌ jatyeꞌe mtoondup mko̱jtstup, je̱ tso̱jku̱n ma̱a̱t tseꞌe xtóndat xkó̱tstat. )# Nakyujoojntykajada, ma̱kk tseꞌe xjaanchjávadat je̱ Jesucristo, kaꞌa tseꞌe mtsa̱ꞌa̱gadat, ma̱kk tseꞌe mnapyá̱mjadat. c(? Jadoꞌk viijn, ta̱ a̱tseꞌe o̱o̱y njatunmunooꞌkxtu̱k je̱ nꞌútsamda je̱ nꞌajchamda Apolos je̱tseꞌe na̱jkx ku̱mkuꞌíxjada ma̱a̱t je̱ utsta je̱ ajchta juuꞌ veꞌe yájada; kaꞌa tseꞌe u̱xyam ña̱jkxuvaꞌañ, vanꞌit tseꞌe ña̱jkxu̱t ku veꞌe yꞌo̱ꞌyixju̱t. Ku je̱ Pablo máyam je̱ Dios du̱kejx `y1~)|HzyaxPw+v;ssqpn}mljvhgee#ah`>_^5\sZXWVUSRWQ\P@ONM9KK!IiHGF5DBr@>= ;:8x76 532170V/". -,s+*%(( &%{$#R w83 Z /y n Je̱ Nteꞌyam tseꞌe je̱ maaꞌyu̱n je̱ puta̱jkin mmo̱o̱jyju̱du pa̱n vintso̱ veꞌe toꞌk pa̱n vintso̱ veꞌe jadoꞌk xputá̱kadat. O̱y tseꞌe xyaktóndat je̱ may viijn maaꞌyu̱n puta̱jkin juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam mmo̱o̱jyju̱dup. m  Napyá̱mjada o̱y jayu ma̱a̱t je̱ je̱ꞌyva jayu. Kaꞌa tseꞌe xnu̱ko̱ꞌo̱vyinmáyadat ku veꞌe veꞌem xtóndat. l#Ax juuꞌ tseꞌe du̱nuvinko̱pkika̱jxp, ya̱ꞌa̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe: O̱o̱y tseꞌe mtunnachó̱kjadat toꞌk jadoꞌk. Ku̱x ku xa veꞌe je̱ jayu veꞌem ñachó̱kjada, namye̱e̱ꞌkxu̱xju̱dup tseꞌe je̱ ka ó̱yap juuꞌ veꞌe natyoꞌnu̱xju̱dup. ikKKuka̱xa ámani tseꞌe u̱xyam. Je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe, naajkꞌítjada viji kej je̱ts nayꞌakuva̱a̱ꞌnajada. Ku veꞌe veꞌem xtóndat, mputá̱kajadapts miits je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe mtsapkó̱tstat. CjAx ya̱ꞌa̱ ka̱jx tseꞌe yakvaajnjiduva je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook pa̱n pa̱n jatyeꞌe o̱o̱ꞌktu, veꞌem tseꞌe je̱ jyaꞌvin jyoojntykidinit je̱ Nteꞌyam ma̱a̱t. iAx myo̱o̱ydinupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ cuenta je̱ Nteꞌyam, juuꞌ veꞌe apa̱a̱mdu̱ka du̱yakꞌijtp je̱tseꞌe je̱ jayu du̱to̱kimpayo̱ꞌo̱yu̱t, je̱ jayu juuꞌ veꞌe joojntykidup, nay veꞌempa tseꞌe pa̱n pa̱n jatyeꞌe o̱o̱ꞌktinu. h'Ax tyukꞌatú̱vidupts je̱ꞌe̱ veꞌe u̱xyam juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam du̱kaꞌíxada, ku̱x kaꞌa veꞌe o̱yvintso̱va mꞌukjoojntykidini ax joꞌn je̱ꞌe̱ veꞌe jyoojntykada, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe mvinko̱jtspé̱tjada je̱tseꞌe mpakó̱tsjada. 5gcNvaatani veꞌe vanxu̱p juuꞌ veꞌe mtoondu ax joꞌn je̱ꞌe̱ veꞌe du̱tonda juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam du̱kaꞌíxada. Je̱ it xa veꞌe myaknajxtu ku veꞌe mkanayꞌakuva̱a̱ꞌnijidi, ku veꞌe je̱ mꞌavintso̱ vinmaꞌyu̱n xyaktoondi, mꞌookti mmookjidi, munu̱yojk mkaaydi mꞌookti, je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱ xtoondi, je̱ts ku veꞌe xvinjaꞌvidi xvintsa̱ꞌkidi juuꞌ veꞌe ka je̱ Nteꞌyamap. fPa̱n vinxu̱p xa̱a̱j pa̱n vinxu̱p joojnteꞌe jyoojntykada, yꞌíxtidupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe du̱tóndat juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam cha̱jkp, ka je̱ꞌe̱peꞌe juuꞌ veꞌe cho̱jktup je̱ yꞌavintso̱ vinmaꞌyu̱n ka̱jxta. e Je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe, veꞌem ax joꞌn je̱ Cristo chaachpaaty je̱ yꞌo̱y je̱ꞌe̱ ka̱jx ku veꞌe du̱jayejp je̱ naxviijnit niꞌkx ko̱pk, ma̱kk tseꞌe mnapyá̱mjadat je̱tseꞌe mtsaachpaattuvat je̱ yꞌo̱y je̱ꞌe̱ ka̱jx. Ku̱x ku xa veꞌe je̱ jayu veꞌem chaachpaaꞌtta, kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ to̱kin du̱ꞌukma̱a̱tnavya̱a̱ꞌnjidini. /dWje̱ꞌe̱ pa̱neꞌe tsajpe̱jtnu je̱tseꞌe yꞌit je̱ja je̱ Nteꞌyam yꞌakaꞌyu̱n paꞌayi. Je̱p tseꞌe je̱ꞌe̱ kya̱ꞌp pyaꞌtkup yꞌitta je̱ ángeles, je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap, je̱ts nu̱jom pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ kutojku̱n je̱ts je̱ ma̱kkin du̱jaye̱jptup.c+Ya̱ꞌa̱ tseꞌe tyukmuꞌaꞌixmojkip je̱ na̱pe̱jtu̱n juuꞌ ka̱jxeꞌe tsa̱ꞌa̱k mꞌitta. Ax ya̱ na̱pe̱jtu̱n, ka je̱ tsoxk na̱ma̱a̱tapts je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe du̱yakvaatsp je̱ jayu je̱ ñiꞌkx je̱ kyo̱pk, je̱ꞌe̱ je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe vaꞌajts du̱yaktaamp je̱ jayu je̱ vyinmaꞌyu̱nda je̱ja je̱ Nteꞌyam vyinkujk. Ya̱ na̱pe̱jtu̱n ka̱jx tseꞌe tsa̱ꞌa̱k nꞌijtumda je̱ꞌe̱ ka̱jx ku veꞌe jyoojntykpa̱jknuva je̱ Jesucristo ku veꞌe yꞌukꞌa̱a̱ꞌk, bje̱ jayu je̱ jyaꞌvinda juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam du̱kaka̱tsu̱pa̱jktu ku veꞌe je̱ Nteꞌyam du̱jahꞌaꞌix je̱tseꞌe du̱maso̱o̱ktinit je̱ kyo̱ꞌo̱y joojntykinda namvaateꞌe je̱ Noé toꞌk je̱ arca du̱pu̱m. Vinkexji veꞌe cho̱o̱kti ku veꞌe je̱ na̱a̱kukó̱ma tyoojnji, je̱ nu̱toodojtu̱k jayu juuꞌ veꞌe veꞌnidup je̱p arca ja̱a̱tp. >auJe̱ Cristo je̱ jyaꞌvin tseꞌe na̱jkx je̱tseꞌe o̱jts kyaꞌamáy joma veꞌe je̱ jayu je̱ jyaꞌvinda juuꞌ veꞌe ijttup ax joꞌn je̱p poxu̱ntu̱jkp ku̱yꞌijtti, ` Tonda tseꞌe ax joꞌn a̱tseꞌe tu̱njaꞌa, ku̱x viinmeꞌe je̱ Cristo xkuꞌo̱o̱ꞌkimdi. Toꞌk naxji tseꞌe je̱ to̱kin du̱kuvejt, toꞌk tseꞌe je̱ jayu juuꞌ veꞌe ka tó̱kinaxap, je̱ꞌe̱ts u̱u̱ꞌmeꞌe xkuꞌo̱o̱ꞌkimdu, u̱u̱ꞌmda, je̱ tó̱kinax jáyuda, je̱tseꞌe veꞌem nꞌijtumdinit je̱ Nteꞌyam ma̱a̱t. Ku veꞌe je̱ jayu yakꞌo̱o̱ꞌkjidi, ukꞌo̱o̱ꞌk tseꞌe je̱ ñiꞌkx je̱ kyo̱pk; ax je̱ jyaꞌvin, kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌa̱a̱ꞌk. _%Ku̱x pa̱n je̱ Nteꞌyam xa veꞌe du̱tso̱jkp je̱tseꞌe je̱ jayu chaachpaaꞌttat, nu̱yojk o̱yts je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe je̱ jayu du̱kutsaachpaada juuꞌ veꞌe je̱ jayu tyuump o̱y je̱ts kaꞌa veꞌe ku veꞌe je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱ du̱tún. :^mTonda ko̱tsta veꞌem je̱ nu̱u̱ꞌk aaj je̱ nu̱u̱ꞌk jo̱o̱t ma̱a̱t je̱ts je̱ vintsa̱ꞌkin ma̱a̱t. Naajkꞌítjada vintso̱ veꞌe ti xkanatyukjávajadat je̱ja je̱ Nteꞌyam vyinkujk, veꞌem tseꞌe cho̱ꞌo̱tyóndat pa̱n pa̱n jatyeꞌe mpako̱jtsju̱dup je̱ꞌe̱ ka̱jx ku veꞌe mjoojntykada ax joꞌn du̱paaꞌty du̱ꞌake̱e̱ga, veꞌem ax joꞌn pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱pana̱jkxtup je̱ Cristo. f]EVinjávada vintsa̱ꞌa̱gada je̱m mjaꞌvin ka̱jxmda je̱ Cristo, je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n. Ijtp tseꞌe apa̱a̱mdu̱ka mꞌíttat je̱tseꞌe xvaajnjadat je̱ jayu pa̱n tya̱jxeꞌe xjaanchjávada je̱ Jesucristo. \{Ax pa̱n je̱ jayu tseꞌe myaktsaachpaatju̱dup ku̱xeꞌe xtonda juuꞌ veꞌe pyaatyp yꞌake̱e̱guip, mkunooꞌkxjadapts miits je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam. Kaꞌats miitseꞌe je̱ jayu xtsa̱ꞌa̱gadat, kaꞌa tseꞌe mnu̱ximkáptat. k[O ¿Pa̱n tseꞌe myaktsaachpaaꞌtjadap pa̱n o̱y je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe mtoondup? Z} Ku̱x yꞌixp xa je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ jayu juuꞌ veꞌe du̱toomp juuꞌ veꞌe pyaatyp yꞌake̱e̱guip,
kya̱tsꞌamo̱tunajxypts je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe chapka̱ts;
ax je̱pts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam yꞌe̱jku̱n ja̱a̱tp yꞌitta nu̱jom pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱toondup juuꞌ veꞌe ka ó̱yap. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaꞌañ. nYU kaꞌa tseꞌe du̱ꞌuktoonnit juuꞌ veꞌe ka ó̱yap,
tum je̱ꞌe̱ veꞌe tyoonnup juuꞌ veꞌe o̱y.Vaꞌan tseꞌe du̱ꞌixta vintso̱ veꞌe o̱y jo̱o̱t tsoj jo̱o̱t yꞌijtnit ma̱a̱t anañu̱joma. =Xs Veꞌem xa je̱ꞌe̱ veꞌe ax joꞌn je̱ Kunuuꞌkx Jatyán vyaꞌañ:Pa̱n pa̱n xa veꞌe du̱tso̱jkp je̱tseꞌe o̱y jyoojntykat
je̱tseꞌe tsoj yakxó̱n je̱ it du̱yaknáxu̱t,
kaꞌa tseꞌe du̱ꞌukko̱jtsnit je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱,
kaꞌa tseꞌe yꞌuktaayinit, W} Kaꞌa tseꞌe je̱ jayu xtonu̱mpijtjadat juuꞌ veꞌe ka ó̱yap pa̱n ti veꞌe ka ó̱yap je̱ jayu mtoꞌnu̱xju̱dup, ni kaꞌa tseꞌe xvinko̱jtspe̱jttuvat pa̱n pa̱n jatyeꞌe mvinko̱jtspe̱jtju̱dup; je̱ꞌe̱ veꞌe amó̱tuda je̱ Nteꞌyam je̱tseꞌe kyunooꞌkxjadat, ku̱x je̱ꞌe̱ ka̱jxeꞌe je̱ Nteꞌyam myaaxu̱xjidi je̱tseꞌe mkunooꞌkxjadat. hVIAx veꞌem tseꞌe, tun vinko̱pk je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe toꞌkji je̱ vinmaꞌyu̱n xjayé̱ptat. Nachó̱kjada toꞌk jadoꞌk veꞌem ax joꞌn je̱ uts je̱ ajch ax joꞌn je̱ uts je̱ tsa̱ꞌa̱ ñachó̱kjada. Napyá̱mjada o̱y jayu toꞌk jadoꞌk je̱ts naajkꞌítjada je̱ nu̱u̱ꞌk aaj je̱ nu̱u̱ꞌk jo̱o̱t ma̱a̱t. kUOJe̱ts je̱ꞌe̱ pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱m je̱ ñu̱da̱ꞌa̱xta, nay veꞌem tseꞌe du̱tso̱jkpa je̱tseꞌe xjaaꞌmyé̱tstat je̱ts kaꞌa veꞌe je̱ maju du̱jaye̱pta ax joꞌn je̱ yaaꞌtya̱jk, je̱tseꞌe xvintsa̱ꞌa̱gadat, ku̱x je̱ Nteꞌyamts je̱ꞌe̱ veꞌe mo̱o̱jyju̱du je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp, veꞌem ax joꞌn miits je̱ꞌe̱ veꞌe mmo̱o̱jyju̱duva. Tonda tseꞌe veꞌem, veꞌem tseꞌe ni tía mkatsoꞌoxjajtu̱xjadat ku veꞌe mtsapkó̱tstat. Ku je̱ jayu chaachpaaꞌty ku̱xeꞌe du̱tonda juuꞌ veꞌe pyaatyp yꞌake̱e̱guip ,TQVeꞌem ax joꞌn je̱ Sara ju̱jpani du̱tuujn joꞌn, kya̱tsu̱pa̱jkeꞌe je̱ Abraham je̱tseꞌe du̱tij “a̱ts je̱ nvintsá̱n”. Pa̱n kaꞌa tseꞌe mtsa̱ꞌa̱gada je̱tseꞌe xtonda je̱ yꞌo̱y je̱ꞌe̱, veꞌem tseꞌe mꞌitta ax joꞌn je̱ Sara ku̱xtaakidi joꞌn. uScVeꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌe ñaajktsoju̱pá̱kjada yꞌijt je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jkta pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ Nteꞌyam du̱vinjaꞌvidu du̱vintsa̱ꞌkidu, napya̱a̱jmju̱du tseꞌe je̱p je̱ ñu̱yaaꞌy kya̱ꞌp pyaꞌtkupta. bR=je̱ tsójineꞌe juuꞌ veꞌe mjayé̱ptap, je̱ꞌe̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe je̱ jayu je̱ o̱y jáyuvin du̱jaye̱pta, je̱ tsojin juuꞌ veꞌe kanajxp, je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe je̱ jayu je̱ nu̱u̱ꞌk aaj je̱ nu̱u̱ꞌk jo̱o̱t du̱jaye̱pta. Je̱ꞌe̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam yꞌo̱yjaꞌvip. $QAVeꞌem tseꞌe du̱tsa̱k je̱tseꞌe mnaajkꞌó̱yajadat mnaajkpaadajadat. Ka je̱ tsójinap tseꞌe pa̱n vintso̱ veꞌe je̱ mvaajy xyakꞌó̱yada je̱m mkuvajkm uk pa̱n vintso̱ veꞌe je̱ oro mnapya̱ꞌmu̱xjada, uk pa̱n vintso̱ veꞌe je̱ tsújit vit xtuktá̱kada; Pyꞌíxtapts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ts vaꞌajts aaj vaꞌajts jo̱o̱teꞌe je̱ Nteꞌyam xvinjávada xvintsa̱ꞌa̱gada. O Nay veꞌempa pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱m je̱ ñu̱yaaꞌyda, napyá̱mjada je̱p je̱ꞌe̱ kya̱ꞌp pyaꞌtkupta. Ax pa̱n kaꞌa tseꞌe je̱ mnu̱yaaꞌyda je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook du̱jaanchjávada, ó̱yameꞌe du̱katso̱kta je̱tseꞌe xvaajnjadat je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook, joojntykada vintso̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam du̱jaanchjávadat je̱ mꞌo̱y jáyuvin ka̱jxta, gNGMꞌijttu xa veꞌe ax joꞌn je̱ carnero juuꞌ veꞌe yo̱ꞌtyó̱kidu, ax mvimpijttinuva tseꞌe je̱tseꞌe je̱ Cristo xpayo̱ꞌo̱yda, je̱ꞌe̱ tseꞌe mvinténijidup je̱tseꞌe mꞌíxjada mjayé̱pjada._M7Viinm tseꞌe je̱ Cristo du̱kuvejt je̱ ntó̱kinamda je̱m cruz ka̱jxm, veꞌem tseꞌe nꞌijtumdinit ax joꞌn a̱a̱ꞌk ku̱nꞌijtumdi je̱ja je̱ to̱kin vyinkujk je̱tseꞌe njoojntykimdinit ax joꞌn du̱paaꞌty du̱ꞌake̱e̱ga. Je̱ꞌe̱ tseꞌe xkuꞌo̱o̱ꞌkimdu je̱tseꞌe o̱y nꞌijtumdinit je̱ Nteꞌyam ma̱a̱t. DLku tseꞌe je̱ jayu vyinko̱jtspe̱jtji, kaꞌa tseꞌe du̱muko̱jtsu̱mpijt nay veꞌempa; ku veꞌe chaachpaaty, kaꞌa tseꞌe je̱ jayu du̱yakꞌanooꞌkxi; je̱m tseꞌe je̱ Nteꞌyam yꞌam kya̱ꞌm ñapya̱a̱jmji, je̱ꞌe̱ pa̱neꞌe du̱to̱kimpayo̱ꞌyp ax joꞌn du̱paaꞌty du̱ꞌake̱e̱ga. KKKaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe tyo̱kintuujn, kaꞌa tseꞌe tyaayi; J#Je̱ Nteꞌyam tseꞌe myaaxu̱xju̱du je̱tseꞌe mjoojntykadat ax joꞌn a̱tseꞌe tu̱nvaꞌañ. Viinm xa veꞌe je̱ Cristo xkutsaachpaadimdi je̱tseꞌe xyaktaajnjimdi je̱ nu̱ꞌixvaatsu̱n, veꞌem tseꞌe ntoꞌnumdat ax joꞌn je̱ꞌe̱ veꞌe du̱tuujn. 0IYKu̱x ¿ti o̱y je̱ꞌe̱ veꞌe mtoondup pa̱n mmuténidupeꞌe je̱ tsaachpaatu̱n ku veꞌe myaktukkuve̱tta juuꞌ veꞌe ka ó̱yap mtoondup? Ax pa̱n mmuténidup tseꞌe je̱ tsaachpaatu̱n ku̱xeꞌe xtonda je̱ yꞌo̱y je̱ꞌe̱, yꞌo̱yjaꞌvipts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam. ]H3Pa̱n je̱ jayu xa veꞌe du̱muténip je̱ tsaachpaatu̱n ku veꞌe je̱ yꞌo̱y je̱ꞌe̱ du̱tún ku̱xeꞌe ñayjávaja je̱ja je̱ Nteꞌyam vyinkujk, yꞌo̱yjaꞌvipts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam. oGWMutoompa jáyuda, napyá̱mjada je̱p je̱ mvintsá̱n kya̱ꞌp pyaꞌtkupta je̱tseꞌe xvintsa̱ꞌa̱gadat. Ka je̱ꞌe̱jyap tseꞌe veꞌem mtoojnjadap pa̱n pa̱n jatyeꞌe o̱y jayu napya̱a̱jmju̱dup miits ma̱a̱t je̱tseꞌe je̱ tukmo̱ꞌtu̱n du̱jaye̱pta, nay veꞌempa veꞌe je̱ꞌe̱da pa̱n pa̱n jatyeꞌe mkatukmo̱ꞌtju̱dup. F3Vintsa̱ꞌa̱gada je̱ jayu anañu̱joma. Tso̱kta je̱ jaanchjaꞌvivata̱jk. Vintsa̱ꞌa̱gada je̱ Nteꞌyam je̱ts je̱ yakkutojkpa juuꞌ veꞌe je̱ ma̱ja̱ kutojku̱n du̱ka̱ꞌmip. Je̱ nu̱ꞌixvaatsu̱n je̱ꞌe̱ veꞌe vintso̱ veꞌe je̱ Cristo chaachpaaty HE Je̱ Nteꞌyam tseꞌe myaktaajnju̱du je̱tseꞌe mko̱o̱ꞌkꞌijttinit je̱p to̱kin ja̱a̱tp. Ni pa̱na tseꞌe kyato̱kintónu̱t je̱tseꞌe vyaꞌanu̱t je̱ts yakjajtypeꞌe je̱ Nteꞌyam je̱tseꞌe veꞌem du̱tónu̱t; je̱ Nteꞌyam je̱ myutoompa je̱ myupa̱jkpa xa miitseꞌeda, joojntykada veꞌem. oDWVeꞌem tseꞌe je̱ Nteꞌyam du̱tsa̱k je̱tseꞌe je̱ yꞌo̱y je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe mtoondup, je̱ꞌe̱ tseꞌe mtukyakꞌamo̱ꞌo̱ttap je̱ jayu juuꞌ veꞌe du̱kapayo̱ꞌydup vintso̱ veꞌe juuꞌ du̱ko̱tsta. Cwuk pa̱n je̱ꞌe̱ veꞌe jye̱ꞌe̱ pa̱n pa̱n jatyeꞌe yakkutojktup je̱p je̱ꞌe̱ kya̱ꞌp pyaꞌtkup. Je̱ Nteꞌyam tseꞌe pa̱a̱jmju̱du yakkutojkpa je̱tseꞌe je̱ tsaachpaatu̱n du̱pa̱a̱jmjadat pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱toondup juuꞌ veꞌe ka ó̱yap je̱tseꞌe du̱ꞌo̱ñu̱kó̱tsadat pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱toondup je̱ yꞌo̱y je̱ꞌe̱. gBG Je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n ka̱jx tseꞌe mnapyá̱mjadat je̱p nu̱jom kutojku̱n paꞌtkup juuꞌ veꞌe je̱ jayu jyaye̱jptup, pa̱n je̱ꞌe̱ veꞌe jye̱ꞌe̱ pa̱neꞌe je̱ ma̱ja̱ kutojku̱n du̱ka̱ꞌmip A3 Je̱ jayu juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam du̱kaꞌíxada, ó̱yameꞌe vyaꞌanda je̱ts ka ó̱yap je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe mtoondup, joojntykada ax joꞌn je̱ Nteꞌyam du̱tsa̱k, veꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌe du̱ꞌíxtat je̱ yꞌo̱y je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe mtoondup je̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam du̱yakmá̱jadat du̱yakjaanchadat je̱ xa̱a̱j ku veꞌe je̱ jayu yakto̱kimpayo̱ꞌydinit. G@ Miitsta, juuꞌ a̱tseꞌe o̱o̱y ntuntso̱jktup, mꞌijttup xa veꞌe yaja naxviijn ax joꞌn je̱ jékumit jayu je̱ts je̱ jayu juuꞌ veꞌe je̱ it du̱kajaye̱jptup joma veꞌe cha̱a̱nadat. Nmunooꞌkxtktupts a̱ts miitseꞌe je̱tseꞌe xkayaktóndat je̱ mꞌavintso̱ vinmaꞌyu̱nda. Ku̱x ku xa veꞌe xyaktonda je̱ mꞌavintso̱ vinmaꞌyu̱nda, je̱ꞌe̱ tseꞌe mtoondup je̱tseꞌe mkaꞌíttat je̱ Nteꞌyam ma̱a̱t. %?C Kaꞌa miitseꞌe mꞌijtti je̱ Nteꞌyam je̱ jyayu; ax u̱xyam, je̱ Nteꞌyam je̱ jyáyuvandats miitseꞌeda. Kaꞌa tseꞌe je̱ Nteꞌyam mtukmo̱ꞌtjidi; ax u̱xyam, mtukmo̱ꞌtju̱dupts miits je̱ꞌe̱ veꞌe. Je̱ jayu juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam natyukka̱ta̱jkijidu @>y Ax miitsta, teeꞌta̱jk tseꞌe mꞌitta, mmutoondup mmupa̱jktupeꞌe je̱ Nteꞌyam, je̱ꞌe̱ je̱ jyáyuts miitseꞌeda, je̱ꞌe̱ tseꞌe mvinko̱o̱jnju̱du je̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe xyakmá̱jidinit xyakjaanchidinit. Je̱ꞌe̱ tseꞌe myaaxu̱xju̱du je̱tseꞌe mpítsumdinit je̱ja ako̱o̱ꞌts it ja̱a̱t je̱tseꞌe mꞌijttinit je̱ꞌe̱ ma̱a̱t je̱ja ajajtk it ja̱a̱t joma veꞌe yꞌit je̱ ma̱jin ma̱a̱t. E=Vaampap tseꞌe jidu̱ꞌu̱m:Veꞌem xa je̱ꞌe̱ veꞌe ax joꞌn toꞌk je̱ tsaaj juuꞌ veꞌe yakkute̱ꞌpxip je̱tseꞌe je̱ jayu du̱yakkitu. Jidu̱ꞌu̱mts je̱ꞌe̱ veꞌe vyaampa. Je̱ jayu tseꞌe ijttup ax joꞌn je̱ jayu juuꞌ veꞌe je̱ tsaaj du̱tukkute̱ꞌpxidup je̱tseꞌe kyítuda ku̱xeꞌe du̱kakuva̱kta je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook, veꞌem ax joꞌn nu̱pa̱a̱mdu̱ka je̱tseꞌe veꞌem du̱tóndat. T<!Mjaanchjaꞌvidup xa miitseꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n je̱tseꞌe xnu̱jaꞌvidini je̱ts o̱o̱y je̱ꞌe̱ veꞌe tyunꞌo̱ya. Ax je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe kajaanchjaꞌvijidup, veꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌe du̱ko̱ꞌo̱yjávada je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n ax joꞌn je̱ Kunuuꞌkx Jatyán vyaꞌañ:Je̱ tsaaj juuꞌ veꞌe je̱ po̱jtspata̱jk myaso̱o̱ktinu,
nay je̱ꞌe̱jyam tseꞌe yakpa̱a̱m vinko̱pk joma veꞌe je̱ tsapta̱jk. ; Veꞌem xa ya̱ꞌa̱ veꞌe ax joꞌn je̱ Kunuuꞌkx Jatyán vyaꞌañ:Mpu̱u̱mpts a̱tseꞌe je̱m jerusaleenit kyajpu̱n ka̱jxm
toꞌk pa̱neꞌe ijtp ax joꞌn je̱ tsaaj juuꞌ veꞌe vinká̱n je̱ts o̱y,
pa̱n pa̱nts je̱ꞌe̱ veꞌe du̱jaanchjaꞌvip,
kaꞌa tseꞌe chaachvinmáyu̱t ku̱xeꞌe veꞌem du̱tún. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaꞌañ. 1:[Mmo̱o̱jyju̱duts miitseꞌe je̱ joojntykin je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n. Mꞌijttupeꞌe ax joꞌn je̱ tsaaj juuꞌ veꞌe tyukyakpojtu̱k je̱ tsapta̱jk joma veꞌe je̱ Nteꞌyam yakvinjava yakvintsa̱ꞌa̱ga. Teeꞌta̱jk xa miitseꞌeda juuꞌ veꞌe vaꞌajts aaj vaꞌajts jo̱o̱t je̱ Nteꞌyam du̱mutoondup du̱mupa̱jktup je̱tseꞌe je̱ Jesucristo ka̱jx du̱tukvintsa̱ꞌa̱gada je̱ vintsa̱ꞌkin juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam yꞌo̱yjaꞌvip. Je̱ Espíritu Santo tseꞌe mvinmaꞌyu̱nmo̱o̱jyju̱dup je̱tseꞌe veꞌem xtonda. 9{Mutá̱madats je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n, juuꞌ veꞌe joojntykip je̱tseꞌe je̱ joojntykin du̱yaky. Veꞌem xa je̱ꞌe̱ veꞌe ax joꞌn toꞌk je̱ tsaaj juuꞌ veꞌe je̱ jayu myaso̱o̱ktinu ku̱xeꞌe du̱jávada je̱ts kaꞌa je̱ꞌe̱ veꞌe tyun, ax je̱ Nteꞌyam tseꞌe du̱vinko̱o̱n je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n je̱tseꞌe du̱yakma̱ji du̱yakjaanchi. O8Tonda tseꞌe veꞌem, ku̱x ta̱ xa veꞌe xnu̱jávada vintso̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ maaꞌyu̱n je̱ jayu du̱tuujnja. Je̱ jayu juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam du̱mutoondup du̱mupa̱jktup X7)Veꞌem ax joꞌn je̱ piꞌk maax ónu̱k o̱o̱y du̱tuntsa̱k je̱ tsiꞌtsk na̱a̱j, veꞌem tseꞌe du̱tsa̱k je̱tseꞌe xtso̱jktuvat juuꞌ veꞌe ta̱m myakꞌijtjidinup je̱ Nteꞌyam ma̱a̱t. 46 cJe̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe, maso̱kka̱jxtini nu̱jom juuꞌ jatyeꞌe ka ó̱yap, kaꞌa tseꞌe pa̱n xꞌukvinꞌa̱a̱ꞌndinit, kaꞌa tseꞌe mꞌuktaayidinit, kaꞌa tseꞌe mꞌukꞌijttinit me̱jtsꞌaaj me̱jtsjo̱o̱t, kaꞌa tseꞌe mꞌukꞌe̱jkjidinit ku veꞌe juuꞌ mkaꞌo̱ꞌyixjada ax joꞌn je̱ viijnk jáyuda, kaꞌa tseꞌe pa̱n xꞌukpako̱jtstinit, kaꞌa tseꞌe pa̱n xꞌukvinko̱jtspe̱jttinit. J5 ax je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n je̱ yꞌayook,
xa̱ꞌma ka̱jxts je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌit. Ax je̱ꞌe̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook juuꞌ veꞌe myakvaajnjidu.F4 Veꞌem xa ya̱ꞌa̱ veꞌe ax joꞌn je̱ Kunuuꞌkx Jatyán vyaꞌañ:Veꞌem xa veꞌe je̱ jayu ax joꞌn je̱ yukjo̱o̱tmit aajy ojts,
veꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ mya̱jin ax joꞌn je̱ yukjo̱o̱tmit pu̱j,
ta̱a̱tsnup tseꞌe je̱ aajy je̱ ojts je̱tseꞌe kyu̱sta̱ka je̱ pu̱j, Q3 Je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ka̱jx tseꞌe je̱ nam joojntykin mmo̱o̱jyjidi, je̱ ayook juuꞌ veꞌe kakutó̱kip je̱tseꞌe xa̱ꞌma ka̱jx yꞌit, juuꞌ ka̱jxeꞌe je̱ joojntykin jye̱ja. o2 YMnaajkvaatsju̱du xa veꞌe ku veꞌe xka̱tsu̱pa̱jkti je̱ tyu̱v je̱ꞌe̱ je̱tseꞌe veꞌem xtso̱kta je̱ jaanchjaꞌvivata̱jkta. Je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe, nachó̱kjada toꞌk jadoꞌk toꞌk aaj toꞌk jo̱o̱t. ;1 qKu̱x toꞌk mukeꞌe mꞌitta je̱ Cristo ma̱a̱t, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe xjaanchjávada je̱ Nteꞌyam, juuꞌ veꞌe yakjoojntykpa̱jkju je̱tseꞌe yakmá̱jiji yakjaanchiji. Ax veꞌem tseꞌe xjaanchjávada je̱ Nteꞌyam je̱tseꞌe xꞌaꞌixta je̱ yꞌo̱y je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe miimpnum. 0 +Kaꞌanumeꞌe ya̱ it cho̱o̱ꞌndu̱k vyeꞌna je̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam du̱nu̱pa̱a̱jmtki je̱tseꞌe je̱ Cristo xkuꞌo̱o̱ꞌkimdat, ax u̱xya námnum tseꞌe, ku veꞌe kuka̱xa ámani, miits je̱ mꞌo̱ꞌyin ka̱jxtats je̱ꞌe̱ veꞌe veꞌem tyoojnji. w/ iVaꞌajts tsó̱vaxts miitseꞌe myakkujocho̱o̱kti, je̱ꞌe̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe je̱ Cristo xkuꞌo̱o̱ꞌkimdi ax joꞌn je̱ carnero ónu̱k juuꞌ veꞌe o̱y je̱ts tsoj je̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam yaktukvintsa̱ꞌki. . Mnu̱jaꞌvidinup xa miitseꞌe vintso̱ veꞌe myakkujocho̱o̱kti je̱tseꞌe veꞌem mko̱o̱ꞌkjoojntykidinit ax joꞌn jyoojntykidi je̱ ju̱jpit jáyuda; kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe tyoꞌnu̱xjidi vintso̱ veꞌe jyoojntykidi. Juuꞌts miitseꞌe myaktukkujocho̱o̱ktu, kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe vyeꞌema ax joꞌn juuꞌ veꞌe kutó̱kiyup, ax joꞌn je̱ plata ukpu̱ je̱ oro. @- {Ku̱xeꞌe xmuko̱tsta je̱ Dios Teeꞌ, je̱ꞌe̱ pa̱neꞌe nu̱jom je̱ jayu du̱to̱kimpayo̱ꞌyp ax joꞌn du̱paaꞌty du̱ꞌake̱e̱ga, veꞌem ax joꞌn toꞌk jadoꞌk du̱tonda du̱ko̱tsta juuꞌ veꞌe o̱y je̱ts juuꞌ veꞌe ka ó̱yap, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe tun vinko̱pk je̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam xvinjávadat xvintsa̱ꞌa̱gadat pa̱n vinxu̱p xa̱a̱j pa̱n vinxu̱p joojnteꞌe mjoojntykada mnaxviijnada. w, iKu̱x jidu̱ꞌu̱m xa veꞌe je̱ Kunuuꞌkx Jatyán vyaꞌañ: “Jaye̱pta je̱ vaꞌajts aaj je̱ vaꞌajts jo̱o̱t, veꞌem ax joꞌn a̱tseꞌe je̱ vaꞌajts aaj je̱ vaꞌajts jo̱o̱t njayep.” Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaꞌañ. <+ sJidu̱ꞌu̱m tseꞌe mjoojntykadat: Pa̱n ti veꞌe mtoondup mko̱jtstup, je̱ vaꞌajts aaj je̱ vaꞌajts jo̱o̱t ma̱a̱t tseꞌe veꞌem xtóndat xkó̱tstat, veꞌem ax joꞌn je̱ Nteꞌyam, juuꞌ veꞌe myaaxu̱xju̱du, je̱ꞌe̱ tseꞌe je̱ vaꞌajts aaj je̱ vaꞌajts jo̱o̱t du̱jaye̱jpp. t* cVeꞌem xa veꞌe du̱tsa̱k je̱tseꞌe mꞌijttinit ax joꞌn je̱ piꞌk ónu̱k juuꞌ veꞌe ka̱tsu̱pa̱jktup, kaꞌa tseꞌe mꞌukjoojntykidinit ax joꞌn mjoojntykidi ku veꞌe xkanu̱jaꞌvidi je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook. ) 3 Ax je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe, naajkꞌítjada viji kej je̱ts nayꞌakuva̱a̱ꞌnajada, je̱ꞌe̱ tseꞌe myakkó̱pkadap je̱ ma̱ja̱ maaꞌyu̱n juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam mtoꞌnu̱xjadap je̱ xa̱a̱j ku veꞌe je̱ Jesucristo ñaajknu̱ke̱ꞌxnata̱jkijinit. m( U Je̱ Nteꞌyam tseꞌe tuknu̱jaꞌvijidu je̱ts ka je̱ꞌe̱peꞌe viinm je̱ yꞌo̱ꞌyin juuꞌ veꞌe yꞌavaꞌnidu, u̱u̱ꞌm je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ nꞌo̱ꞌyinamda, je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe du̱nu̱ko̱jtsti juuꞌ veꞌe je̱ Espíritu Santo ka̱jx mvaꞌnu̱xju̱du je̱ jáyuda juuꞌ veꞌe du̱ꞌavaꞌnidup je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook, je̱ Espíritu Santo, juuꞌ veꞌe tso̱o̱ꞌn je̱m tsapjo̱o̱tm je̱tseꞌe yakkex yaja naxviijn. Ax juuꞌ tseꞌe myaktuknu̱jaꞌvidu, je̱ꞌe̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe je̱ aangelesta̱jk cho̱jktu je̱tseꞌe du̱vinmó̱tudat. >' w yꞌíxtiduts je̱ꞌe̱ veꞌe pa̱n vinꞌiteꞌe je̱ts vintso̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam veꞌem du̱tónu̱t. Je̱ Espíritu Santo, juuꞌ veꞌe ijtp je̱m je̱ Nteꞌyam jyaꞌvin ka̱jxm, je̱ꞌe̱ tseꞌe ijtpa je̱m jyaꞌvin ka̱jxmda, tukꞌíxju̱duts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe tooꞌva̱jkp vyaꞌnu̱xjidi je̱ts ti tsaachpaatu̱neꞌe je̱ Cristo yaknáxup je̱ts je̱ ma̱jin juuꞌ veꞌe u̱xꞌo̱o̱k jyayé̱pup. g& I Je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpata̱jkta, je̱ꞌe̱ tseꞌe o̱o̱y du̱tumpayo̱ꞌydu je̱tseꞌe du̱ꞌíxtidi vintso̱ veꞌe du̱nu̱jávadat ti veꞌe tyijp ku veꞌe je̱ jayu du̱jaye̱pta ya̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱ꞌavaꞌnidu je̱ts mkunooꞌkxjadapeꞌe je̱ Nteꞌyam, % / Veꞌem tseꞌe xtonda ku̱x ku veꞌe xjaanchjávada je̱ Jesucristo, mjaye̱jptup tseꞌe je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp. &$ GO̱yameꞌe je̱ Jesucristo xkaꞌixti, o̱o̱y tseꞌe xtuntso̱kta; ó̱yameꞌe u̱xyam xkaꞌixta, mjaanchjaꞌvidupts miits je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe o̱o̱y mtunxo̱o̱ndu̱kta je̱ xo̱o̱jntku̱n ma̱a̱t juuꞌ veꞌe je̱ ayook kayakpaatp je̱tseꞌe nko̱jtsvaatsumdat. 7# iJe̱ꞌe̱ ka̱jxts ya̱ꞌa̱ veꞌe veꞌem je̱tseꞌe yakꞌíxu̱t je̱ts mjaanchjaꞌvidupeꞌe je̱ Jesucristo, je̱ꞌe̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe xmuté̱nadat je̱ choꞌox je̱ꞌe̱. Je̱ oro, ó̱yam je̱ꞌe̱ veꞌe kyutó̱kiyu̱t, vanꞌítnum tseꞌe kyeꞌex je̱ts oro je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe yakpu̱m je̱m ja̱njo̱o̱tm je̱tseꞌe jyu̱ꞌu̱. Ax je̱ jaanchjaꞌvin juuꞌ veꞌe mjaye̱jptup, nu̱yojkts je̱ꞌe̱ veꞌe o̱o̱y du̱tunnu̱ma̱ja je̱ts kaꞌa veꞌe je̱ oro, ke̱ꞌxpapts je̱ꞌe̱ veꞌe o̱y vintso̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam xjaanchjávada ku veꞌe xmuté̱nada je̱ choꞌox je̱ꞌe̱. Tá̱vani tseꞌe xmuté̱nada vyeꞌna je̱ choꞌox je̱ꞌe̱, vanꞌit tseꞌe je̱ Nteꞌyam mꞌo̱ñu̱kó̱tsajadat, myakmá̱jajadat, je̱tseꞌe je̱ vintsa̱ꞌkin mmo̱ꞌo̱jadat. Veꞌem tseꞌe du̱tónu̱t je̱ xa̱a̱j ku veꞌe je̱ Jesucristo ñaajknu̱ke̱ꞌxnata̱jkijinit. S" !Mxo̱o̱jntktup tseꞌe ku̱xeꞌe veꞌem xꞌaꞌixta, ó̱yameꞌe u̱xyam mtsaachpaaꞌtta ku veꞌe ve̱e̱ꞌn ya̱ it ñaxy je̱tseꞌe xyaknaxta je̱ choꞌox je̱ꞌe̱ ka toꞌk viijnap. ! +Ku̱xeꞌe je̱ Nteꞌyam xjaanchjávada, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe je̱ mya̱kkin ka̱jx mꞌíxjada mjayé̱pjada, apa̱a̱mdu̱kani tseꞌe du̱jayep je̱ nu̱tso̱o̱ku̱n juuꞌ veꞌe yaknu̱ke̱ꞌxnata̱jkinup ku veꞌe tun tá̱mani vye̱ꞌnat je̱ ita̱ka̱x. j  OAx veꞌem tseꞌe nnu̱jaꞌvimda je̱ts yakmo̱ꞌyumdinupeꞌe je̱ pu̱k juuꞌ veꞌe vaꞌajts ijtp xa̱ꞌma ka̱jx, juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam yakꞌijtp je̱m tsapjo̱o̱tm, kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe vyeꞌema ax joꞌn je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe vintó̱kip, kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe vyeꞌema ax joꞌn je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe niiꞌkxp. n W¡Yakma̱ja yakjaancha tseꞌe yꞌijtnit je̱ Nteꞌyam, je̱ nMa̱ja̱ Vintsá̱namda Jesucristo je̱ Ntyeꞌyam, je̱ꞌe̱ je̱ Tyeeꞌ! Je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe o̱o̱y je̱ tukmo̱ꞌtu̱n du̱tunjayep, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe xmo̱ꞌyumdi je̱ nam joojntykin je̱ Jesucristo ka̱jx, je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe du̱yakjoojntykpa̱jknuva ku veꞌe yꞌukꞌa̱a̱ꞌk. Ya̱ nam joojntykin ka̱jx tseꞌe nꞌaꞌíxumda je̱ yꞌo̱y je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe miinnup. @ {Je̱ Dios Teeꞌ, veꞌem ax joꞌn du̱nu̱pa̱a̱jmtki, je̱ꞌe̱ tseꞌe mvinko̱o̱jnju̱du je̱tseꞌe vaꞌajts je̱ mjo̱o̱tta je̱ mjaꞌvinda yꞌijtnit je̱ Espíritu Santo ka̱jx, je̱tseꞌe xka̱tsu̱pa̱jktinit je̱ Jesucristo, je̱tseꞌe je̱ mto̱kin mtuknu̱vaatsjidinit je̱ Jesucristo je̱ yꞌo̱o̱ꞌku̱n ka̱jx ku veꞌe je̱ ñu̱u̱ꞌpu̱n du̱masa̱a̱k. O̱o̱yeꞌe xtunjayé̱ptat je̱ kunooꞌkxu̱n je̱ts je̱ o̱y jo̱o̱t. Ku je̱ jayu je̱ nam joojntykin du̱jaye̱pta, yꞌaꞌixpts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ yꞌo̱y je̱ꞌe̱ ! ?A̱tseꞌe je̱ Pedro, je̱ Jesucristo je̱ kyuká̱tsiva. Máyam a̱tseꞌe je̱ Dios ntuknu̱ke̱xta je̱ jayu juuꞌ veꞌe tso̱o̱ꞌndu je̱m ñaxka̱jxmda je̱tseꞌe pa̱jkvaꞌkxy cha̱a̱nada je̱m Ponto, je̱m Galacia, je̱m Capadocia, je̱m Asia, je̱ts je̱m Bitinia. -Miitsta, juuꞌ a̱tseꞌe nꞌonu̱kjaꞌvidup, kaꞌa tseꞌe xvinjávadat xvintsa̱ꞌa̱gadat juuꞌ veꞌe ka je̱ Nteꞌyamap. Amén.Nnu̱jaꞌvimduvap xa veꞌe je̱ts miineꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌOnu̱k je̱tseꞌe je̱ vinmaꞌyu̱n xmo̱ꞌyumdi je̱tseꞌe veꞌem nꞌíxaimdinit je̱ꞌe̱ pa̱neꞌe tyú̱vam ijtp. Ax ijtumdup tseꞌe je̱m je̱ꞌe̱ jyaꞌvin ka̱jxm pa̱neꞌe tyú̱vam ijtp, je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌOnu̱k Jesucriistots je̱ꞌe̱ veꞌe, je̱ꞌe̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam, juuꞌ veꞌe tyú̱vam ijtp, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱yajkp je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp. Nnu̱jaꞌvimdinup tseꞌe je̱ts je̱ Nteꞌyam je̱ jyayu u̱u̱ꞌmeꞌeda; ax je̱m tseꞌe je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap yꞌam kya̱ꞌm yꞌitta nu̱jom pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱ma̱a̱tnavya̱a̱ꞌnju̱dup je̱ naxviijnit je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱. |qNnu̱jaꞌvimdinup xa u̱u̱ꞌmeꞌe je̱ts pa̱n pa̱n jatyeꞌe ijttup je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌónu̱k, kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe ñaajkꞌítjada je̱p to̱kin ja̱a̱tp, ku̱x íxju̱dup jaye̱jpju̱dup je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌOnu̱k, ax kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap yꞌo̱ꞌyixju̱ je̱tseꞌe vintso̱ tyónjadat. #Nu̱jom juuꞌ jatyeꞌe ka ó̱yap, tó̱kints je̱ꞌe̱ veꞌe; ax je̱ja tseꞌe je̱ to̱kin juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam myeeꞌkxp. Pa̱n yꞌixp xa veꞌe toꞌk je̱ jayu je̱ yꞌuts je̱ yꞌajch ukpu̱ je̱ yꞌuts je̱ cha̱ꞌa̱ ku veꞌe je̱ to̱kin du̱tún juuꞌ veꞌe o̱ꞌyip je̱tseꞌe yakme̱e̱ꞌkxjat, vaꞌan tseꞌe du̱nu̱tsapka̱tsu̱, vanꞌit tseꞌe je̱ Nteꞌyam myo̱ꞌo̱ju̱t je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp. Je̱ꞌe̱ a̱tseꞌe ntijp je̱ to̱kin juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam myeeꞌkxp. Je̱ja xa veꞌe je̱ to̱kin juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam kyameeꞌkxp; kaꞌats a̱ts miitseꞌe nna̱a̱jmada je̱tseꞌe xꞌamó̱tudat je̱ Nteꞌyam je̱tseꞌe yakto̱kinme̱e̱ꞌkxu̱t je̱ꞌe̱ ka̱jx. lQAx pa̱n nnu̱jaꞌvimdupts u̱u̱ꞌmeꞌe je̱ts xka̱tsꞌamo̱tunajxumdupeꞌe je̱ Nteꞌyam ku veꞌe juuꞌ nꞌamó̱tumda, nnu̱jaꞌvimduvap tseꞌe je̱ts tyónup je̱ꞌe̱ veꞌe pa̱n ti veꞌe nꞌamó̱tumdup. !;Je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe toꞌk aaj toꞌk jo̱o̱t ntsapko̱jtsumda, ku̱x nmu̱jaꞌvimdinupeꞌe je̱ts pa̱n nꞌamó̱tumdupeꞌe juuꞌ veꞌe pyaatyp yꞌake̱e̱guip ma̱a̱t je̱ Nteꞌyam je̱ vyinmaꞌyu̱n, xka̱tsꞌamo̱tunajxumdupts u̱u̱ꞌm je̱ꞌe̱ veꞌe.  Miitsta, pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱jaanchjaꞌvidup je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌOnu̱k, je̱ꞌe̱ ka̱jxts a̱ts miits ya̱ꞌa̱ veꞌe ntuknu̱jáyada je̱tseꞌe xnu̱jávadat je̱ts mjaye̱jptupeꞌe je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp.  Pa̱n pa̱n xa veꞌe je̱m jyaꞌvin ka̱jxm je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌOnu̱k, jyayejppts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp; ax pa̱n pa̱n tseꞌe je̱m jyaꞌvin ka̱jxm kaꞌijtp je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌOnu̱k, kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe du̱jayep je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp. Je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp N Ax ya̱ꞌa̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam kyo̱jts je̱ yꞌOnu̱k ka̱jx: Xmo̱ꞌyumduts u̱u̱ꞌm je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp, je̱ts je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp, njaye̱jpumdupts u̱u̱ꞌm je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ yꞌOnu̱k ka̱jx. ]3 Pa̱n pa̱n xa veꞌe du̱jaanchjaꞌvip je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌOnu̱k, ñu̱jaꞌvinupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱m jyaꞌvin ka̱jxm je̱ts je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌOnu̱k je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Jesús. Pa̱n pa̱n tseꞌe du̱kajaanchjaꞌvip juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam kya̱jtsp, veꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌe yakvinmo̱tu je̱ts taayipeꞌe je̱ Nteꞌyam, ku̱x kaꞌa veꞌe je̱ jayu du̱jaanchjáva juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam kyo̱jts je̱ yꞌOnu̱k ka̱jx.  Njaanchjaꞌvimdup tseꞌe juuꞌ veꞌe je̱ jayu kyo̱jtstup, ax nu̱yojk jaanchjávumts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ tu̱va̱ko̱jtsu̱n juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam yaktaan, je̱ꞌe̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe kyo̱jts je̱ yꞌOnu̱k ka̱jx. Kje̱ Espíritu Santo, je̱ Jesús je̱ ña̱pe̱jtu̱n, je̱ts je̱ Jesús je̱ yꞌo̱o̱ꞌku̱n. O̱yam tseꞌe toojk viijn, toꞌkji tseꞌe je̱ nu̱jaꞌvin juuꞌ veꞌe xmo̱ꞌyumdup. p}|{zcyxwutrpomkjj,hgSe[dba`^^*\e[YXWV_TSjRQXPiNMM KJIH#GIFDEBAu?>=<<^;o:968w65(33r2110.--', +z*m(('.&$$R#]"- J2SO<L3t ^ @ G jq0PV^%NJe̱ nMa̱ja̱ Vintsá̱namda Jesucristo tseꞌe mkunooꞌkxjadap.\]1NJe̱ja a̱ts miitseꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n vyinkujk ntukpavaꞌanda je̱tseꞌe xtukvinkó̱tsadat ya̱ na̱k anañu̱joma je̱ utsta je̱ ajchta ma̱a̱t anañu̱joma je̱ utsta je̱ tsa̱ꞌa̱da. m\SNNache̱e̱ꞌnjada toꞌk jadoꞌk je̱ tso̱jku̱n ma̱a̱t je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n ka̱jx. W['NUtsta ajchta utsta tsa̱ꞌa̱da, nu̱tsapko̱tsta a̱a̱ts toꞌk aaj. GZNJe̱ Nteꞌyam, juuꞌ veꞌe myaaxu̱xju̱du je̱tseꞌe du̱kutyún juuꞌ veꞌe kya̱jtsp, je̱ꞌe̱ tseꞌe myakꞌijtjidinup o̱y je̱ts vaꞌajts. Ku je̱ Pablo kyo̱jtskuka̱jxini (YINJe̱ Nteꞌyam, juuꞌ veꞌe je̱ o̱y jo̱o̱t du̱yajkp, je̱ꞌe̱ tseꞌe myakꞌijtjidinup o̱y je̱ts vaꞌajts, je̱ꞌe̱ tseꞌe nu̱jom je̱ mjo̱o̱tta je̱ mjaꞌvinda du̱yakꞌijtnup je̱ts nu̱jom je̱ mniꞌkxta je̱ mko̱pkta, veꞌem vintso̱ veꞌe ni ti tó̱kina mkapaatu̱xjadat. Veꞌem tseꞌe du̱tónu̱t vanꞌit paat ku veꞌe myiinnuvat je̱ nMa̱ja̱ Vintsá̱namda Jesucristo. ^X5Nkaꞌa tseꞌe xkuvá̱ktat je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe kyo̱jtstup. W!NPayo̱ꞌo̱yda o̱y juuꞌ jatyeꞌe kyo̱jtstup. Yaktanda je̱m mjaꞌvin ka̱jxmda je̱ yꞌo̱y je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe kyo̱jtstup; )VKNKaꞌa tseꞌe xko̱ꞌo̱yjávadat juuꞌ veꞌe mko̱jtsu̱xju̱dup pa̱n pa̱n jatyeꞌe vaandup je̱ts je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayookeꞌe kyo̱jtsnajxtup. iUKNMa̱ja̱pa̱mda juuꞌ veꞌe je̱ Espíritu Santo mtuknu̱jaꞌvijidup. Pa̱n kaꞌa tseꞌe veꞌem xtonda, ma̱kk tseꞌe vyimpítu̱t je̱ mjaꞌvinda je̱tseꞌe xkakuvá̱ktat juuꞌ je̱ꞌe̱ veꞌe kya̱jtsp. XT)NKuko̱jtsjada je̱ Nteꞌyam pa̱n ti veꞌe toojnjup ko̱jtsjup, ku̱x je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam cha̱jkp je̱tseꞌe xtóndat xkó̱tstat ku veꞌe mꞌitta toꞌk muk je̱ Cristo Jesús ma̱a̱t. 'SINIjtp tseꞌe mtsapkó̱tstat. :RoNXa̱ꞌma ka̱jx tseꞌe mxo̱o̱ndu̱ktat. uQcNIxta je̱ts ni pa̱na veꞌe du̱katukkuvé̱tu̱t jadoꞌk pa̱n vintso̱ veꞌe je̱ ka ó̱yap tu̱tyoꞌnu̱xju̱, ñojkꞌó̱yeꞌe xa̱ꞌma o̱y jayu mnapyá̱mjadat toꞌk jadoꞌk je̱ts anañu̱joma je̱ jayu ma̱a̱t. P-NUtsta ajchta utsta tsa̱ꞌa̱da, nvaajnjidupts a̱a̱ts miitseꞌe je̱tseꞌe xtukna̱a̱jmadat je̱ꞌe̱ pa̱n pa̱n jatyeꞌe nooxtsu̱u̱nidup. Ko̱jtsjo̱tꞌamá̱jada je̱ꞌe̱ pa̱n pa̱n jatyeꞌe jo̱tmootsk ijttup. Putá̱kada je̱ꞌe̱ pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱kaꞌo̱ynu̱jaꞌvidup je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook. Muté̱nada vintso̱ veꞌe toꞌk jadoꞌk je̱ jyáyuvinda. }OsN Mjávadap mtsó̱ktapeꞌe o̱o̱y je̱ꞌe̱ je̱ tyoonk ka̱jxta. Naajkꞌítjada o̱y jo̱o̱t toꞌk jadoꞌk. ,NQN Utsta ajchta utsta tsa̱ꞌa̱da, nmunooꞌkxtktup xa a̱a̱ts miitseꞌe je̱tseꞌe xvintsa̱ꞌa̱gadat pa̱n pa̱n jatyeꞌe toondup miits ma̱a̱tta, pa̱n pa̱n jatyeꞌe mnu̱vinténijidup je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n ka̱jx je̱tseꞌe mko̱jtsu̱xjada je̱ Nteꞌyam jye̱ꞌe̱. bM=N Je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe, naajkjo̱tꞌamá̱jajada je̱ts nakyo̱jtsmá̱kkajada toꞌk jadoꞌk, veꞌem ax joꞌn xtonda. Ku je̱ Pablo du̱ko̱jtsji je̱ utsta je̱ ajchta ma̱a̱t je̱ utsta je̱ tsa̱ꞌa̱da ;LoN Je̱ꞌe̱ ka̱jx xa veꞌe je̱ Jesucristo xkuꞌo̱o̱ꞌkimdi je̱tseꞌe nma̱a̱tjoojntykimdinit xa̱ꞌma ka̱jx, pa̱n joojntykimdupeꞌe uk pa̱n a̱a̱ꞌkanda veꞌe. K#N Ku̱x ka je̱ꞌe̱p xa veꞌe je̱ Nteꞌyam xtuknu̱pa̱a̱jmtkimdu je̱tseꞌe ntsaachpaatumdinit xa̱ꞌma ka̱jx, je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe njaye̱jpumdinit je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp je̱ nMa̱ja̱ Vintsá̱namda Jesucristo ka̱jx. lJQNAx pa̱n nu̱vinxu̱p tseꞌe nꞌijtumda ax joꞌn je̱ jayu juuꞌ veꞌe tsu̱u̱nidup je̱ja ajajtk it ja̱a̱t, vaꞌan tseꞌe du̱nayꞌakuva̱a̱ꞌnimjada, vaꞌan tseꞌe du̱naajkꞌijtumjada ax joꞌn toꞌk je̱ tojpa juuꞌ veꞌe naajkꞌijtjup apa̱a̱mdu̱ka. Veꞌem ax joꞌn je̱ tojpa ma̱kk ñaajkꞌítju̱ ku veꞌe tu̱ñatyukxa̱xju̱ je̱ pojxu̱n xo̱x, veꞌem tseꞌe du̱tsa̱k je̱tseꞌe ma̱kk njaanchjaꞌvimdat je̱ Nteꞌyam je̱tseꞌe o̱o̱y je̱ tso̱jku̱n ntunjaye̱jpumdat. Je̱ts veꞌem ax joꞌn je̱ tojpa ñapya̱ꞌmu̱xju̱ je̱ pojxu̱n kujop, veꞌem tseꞌe du̱tso̱jkpa je̱tseꞌe apa̱a̱mdu̱ka nꞌaꞌíxumdat je̱ Cristo ku veꞌe myiinnuvat je̱tseꞌe xyaktso̱o̱kumdinit. [I/NJe̱ꞌe̱ pa̱n pa̱n jatyeꞌe ijttup ax joꞌn je̱ jayu juuꞌ veꞌe tsu̱u̱nidup kupiꞌijts kuko̱o̱ꞌts, veꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌijttuva ax joꞌn je̱ jáyuda pa̱n pa̱n jatyeꞌe ma̱kk maadup. Je̱ꞌe̱ pa̱n pa̱n jatyeꞌe ooktup mookju̱dup, je̱ja tseꞌe ako̱o̱ꞌts it ja̱a̱t yꞌooꞌkta myoꞌokjada. H/NJe̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe, vaꞌan tseꞌe du̱naajkꞌijtumjada joojntyk je̱ts viji kej, apa̱a̱mdu̱ka veꞌe nꞌijtumdinit vanꞌit paat ku veꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n myiinnuvat, kaꞌa veꞌe ax joꞌn je̱ viijnk jayu juuꞌ veꞌe du̱kahꞌapa̱a̱jmtkidup. jGMNVeꞌem xa miitseꞌe anañu̱joma mꞌitta ax joꞌn je̱ jayu juuꞌ veꞌe tsu̱u̱nidup je̱ja ajajtk it ja̱a̱t; kaꞌa xa veꞌe nꞌijtumda ax joꞌn je̱ jayu juuꞌ veꞌe tsu̱u̱nidup kupiꞌijts kuko̱o̱ꞌts. F NAx miitsta, utsta ajchta utsta tsa̱ꞌa̱da, kaꞌa tseꞌe veꞌem mꞌitta ax joꞌn je̱ jayu juuꞌ veꞌe tsu̱u̱nidup kupiꞌijts kuko̱o̱ꞌts, kaꞌa tseꞌe kavinmaayp mve̱ꞌnadat je̱ xa̱a̱j ku veꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n myiinnuvat. E%NKu xa veꞌe je̱ jayu vyaꞌanu̱t: “Kaꞌa xa veꞌe ti muvaampa tsoꞌoxpa̱jkpa, o̱y jo̱o̱teꞌe ntsu̱u̱nimda”, vanꞌit tseꞌe tun toꞌmayji je̱ vintó̱kiyu̱n tyukje̱ꞌyajadat, veꞌem ax joꞌn je̱ pa̱jkpa je̱ aampa tyukjeꞌyaja je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk ku veꞌe je̱ yꞌónu̱k du̱yakke̱ꞌe̱xuvaꞌañ, ax kaꞌa tseꞌe yꞌo̱ya je̱tseꞌe du̱kuke̱ꞌe̱ktat. DyNku̱x vaꞌajtseꞌe xnu̱jávada je̱ts je̱ xa̱a̱j ku veꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n myiinnuvat, veꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌe myínu̱t ax joꞌn je̱ me̱e̱ꞌtspa jyeꞌya ko̱o̱ꞌts, vanꞌit ku veꞌe je̱ jayu kavinmaayp vye̱ꞌnat. [C 1NUtsta ajchta utsta tsa̱ꞌa̱da, ax je̱ꞌe̱ pa̱n vinxu̱peꞌe ya̱ it jyaaꞌknáxu̱t ukpu̱ ti veꞌe tooꞌva̱jkp tónjup kó̱tsjup, kaꞌa tseꞌe vyinko̱pka je̱ts a̱ts miitseꞌe nnu̱jáyadat, #B?NAx ya̱ꞌa̱ ka̱jx tseꞌe, naajkjo̱tꞌamá̱jajada toꞌk jadoꞌk ma̱a̱t ya̱ ka̱ts ya̱ ayook juuꞌ a̱ts miitseꞌe tu̱ntuknu̱jáyada.mASNAx u̱xꞌo̱o̱k tseꞌe, nu̱vinxu̱peꞌe njoojntykimda vanꞌit, xyaktso̱o̱ꞌnumdinup tseꞌe je̱m vínu̱ts jo̱o̱tm ma̱a̱t je̱ꞌe̱da pa̱n pa̱n jatyeꞌe a̱a̱ꞌkanda je̱tseꞌe nma̱a̱tnavyaatumjidinit je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n je̱m po̱j jo̱o̱tm, veꞌem tseꞌe nꞌijtumdinit ma̱a̱t je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n xa̱ꞌma ka̱jx. L@NKu̱x viinmeꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n kya̱daaknit ku veꞌe je̱m tsapjo̱o̱tm cho̱o̱ꞌnu̱t, je̱ kutojku̱n ma̱a̱t tseꞌe kyó̱tsu̱t, je̱ ángeles juuꞌ veꞌe du̱nu̱vintsa̱nika̱jxp je̱ aangelesta̱jkta, je̱ꞌe̱ tseꞌe kó̱tsup, xoꞌoxup tseꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ tryompeta, vanꞌit tseꞌe jyoojntykpa̱jktinuvat tooꞌva̱jkp pa̱n pa̱n jatyeꞌe toꞌk muk ijttu je̱ Cristo ma̱a̱t ku veꞌe yꞌo̱o̱ꞌktini. *?MNJe̱ꞌe̱ ka̱jxts a̱a̱ts miitseꞌe nna̱a̱jmada je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n je̱ yꞌayook ka̱jx, je̱ts pa̱n nu̱vinxu̱peꞌe njoojntykimda vanꞌit ku veꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n myiinnuvat, kaꞌats u̱u̱ꞌmeꞌe nma̱a̱tnavyaatumjadat je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n tooꞌva̱jkp je̱tseꞌe u̱xꞌo̱o̱k du̱ma̱a̱tnavyaaꞌtjadat je̱ jaanchjaꞌvivata̱jk pa̱n pa̱n jatyeꞌe a̱a̱ꞌkanda. a>;NKu̱x veꞌem ax joꞌn njaanchjaꞌvimda je̱ts ukꞌo̱o̱ꞌkeꞌe je̱ Jesús je̱tseꞌe jyoojntykpa̱jknuva jadoꞌk nax, nay veꞌempa tseꞌe njaanchjaꞌvimda je̱ts je̱ Jesús ka̱jxeꞌe je̱ Nteꞌyam du̱yakjoojntykpa̱jknuvat jadoꞌk nax je̱ jayu pa̱n pa̱n jatyeꞌe manaxy ijttup je̱tseꞌe yꞌitta je̱ Jesús ma̱a̱t. ,=QN Utsta ajchta utsta tsa̱ꞌa̱da, ntsa̱jkp xa a̱a̱tseꞌe je̱tseꞌe xnu̱jávadat vintso̱ veꞌe jyaty je̱ jaanchjaꞌvivata̱jk juuꞌ veꞌe a̱a̱ꞌkanda, veꞌem tseꞌe mkatsaachvinmáydat ax joꞌn je̱ꞌe̱da pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱kahꞌaꞌíxtup je̱ Jesucristo. q<[N veꞌem tseꞌe mvintsa̱ꞌa̱gajadat pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱kajaanchjaꞌvidup je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n je̱tseꞌe veꞌem xkatukjoojntykadat juuꞌ veꞌe je̱ viijnk jayu jye̱ꞌe̱. Ku je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n myiinnuvat ;yN Pa̱kmuk xa veꞌe mnaajkꞌítjadat je̱ts tonda ka̱kje̱ꞌe̱ je̱ mtoonk, veꞌem ax joꞌn ntukpavaandi joꞌn, ;:oN veꞌemam ax joꞌn xtonda ma̱a̱t nu̱jom je̱ utsta je̱ ajchta ma̱a̱t je̱ utsta je̱ tsa̱ꞌa̱da juuꞌ veꞌe tsu̱u̱nidup je̱m macedóniait yꞌit jo̱o̱tm. Ax nmunooꞌkxtktupts a̱a̱ts miitseꞌe je̱tseꞌe nu̱yojk mtunjaaꞌknachó̱kjadat vimpit atu̱j vintso̱ veꞌe ya̱ it ñaxy. 9#N Ax je̱ꞌe̱ pa̱n vintso̱ veꞌe mnachó̱kjadat aꞌutsta ahꞌajchta aꞌutsta atsa̱ꞌa̱da, kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe vyinko̱pka je̱tseꞌe ti ntuknu̱jáyadat, ku̱x viinmeꞌe je̱ Nteꞌyam mtukꞌíxjada je̱tseꞌe mnachó̱kjadat vimpit atu̱j, e8CNAx veꞌem tseꞌe, pa̱n pa̱n xa veꞌe du̱kama̱ja̱pa̱a̱mp ya̱ pavaꞌnu̱n, ka je̱ jáyuvapts je̱ꞌe̱ veꞌe kyama̱ja̱pu̱u̱mp, je̱ Nteꞌyameꞌe, juuꞌ veꞌe xmo̱ꞌyumdu je̱ yꞌEspíritu Santo. R7NKa je̱ꞌe̱p xa veꞌe je̱ Nteꞌyam xtuknu̱yaaxjimdu je̱tseꞌe njoojntykimdat je̱ ko̱ꞌo̱y jo̱o̱t ma̱a̱t, je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe njoojntykimdat je̱ vaꞌajts jo̱o̱t ma̱a̱t. |6qNNi pa̱na veꞌe je̱ yꞌuts je̱ yꞌajch du̱kamuto̱kintónu̱t ukpu̱ du̱kavinꞌa̱a̱ꞌnu̱t je̱ꞌe̱ ka̱jx ku veꞌe je̱ ka̱ts du̱tukma̱a̱tjayép je̱ yꞌuts je̱ yꞌajch je̱ ñu̱da̱ꞌa̱x. O̱o̱y xa veꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n je̱ tsaachpaatu̱n du̱tumpu̱m ku veꞌe veꞌem yaktún je̱ ka ó̱yap, veꞌem ax joꞌn nvaajnjidi joꞌn. 5 NKaꞌa tseꞌe je̱ ka̱ts xtukma̱a̱tjayé̱ptat je̱ yaaꞌy je̱ ta̱ꞌa̱x ku̱x aamp to̱o̱ypeꞌe je̱m mjaꞌvin ka̱jxmda je̱tseꞌe mnamya̱a̱tꞌítjadat, veꞌem ax joꞌn jyátu̱kada pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ Nteꞌyam du̱kaꞌíxada. 4Ntoꞌk jadoꞌkeꞌe du̱jayé̱pu̱t je̱ ñu̱da̱ꞌa̱x je̱ vaꞌajts jo̱o̱t ma̱a̱t je̱ts je̱ vintsa̱ꞌkin ma̱a̱t. 3+NJuuꞌ xa veꞌe je̱ Nteꞌyam cha̱jkp, ya̱ꞌa̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe: Joojntykada vintso̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam yakma̱ja yakjaancha yꞌijtnit. Kaꞌa tseꞌe je̱ ka̱ts xtukma̱a̱tjayé̱ptat je̱ yaaꞌy je̱ ta̱ꞌa̱x juuꞌ veꞌe ka pú̱kap mjaye̱jptup, |2qNMnu̱jaꞌvidup xa veꞌe je̱ts ti a̱a̱ts miitseꞌe ntukpavaandu je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n Jesús ka̱jx. J1 NU̱xyam tseꞌe, utsta ajchta utsta tsa̱ꞌa̱da, je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n Jesús ka̱jx xa a̱a̱ts miitseꞌe nmunooꞌkxtu̱kta je̱tseꞌe mjoojntykadat ax joꞌn a̱a̱ts miitseꞌe ntukꞌixti, veꞌem ax joꞌn je̱ Nteꞌyam du̱tsa̱k. Ax nu̱yojk tseꞌe veꞌem xjaaꞌktóndat vintso̱ veꞌe ya̱ it ñaxy. 0N Je̱ Nteꞌyam tseꞌe myakꞌítjadap toꞌk aaj toꞌk jo̱o̱t, vaꞌajts, je̱ts kaꞌa veꞌe ti to̱kin ma̱a̱t je̱m je̱ꞌe̱ vyinkojkm ku veꞌe myiinnuvat je̱ nMa̱ja̱ Vintsá̱namda Jesús ma̱a̱t nu̱jom pa̱n pa̱n jatyeꞌe jye̱ꞌe̱ip./ N Je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n tseꞌe o̱o̱y du̱tunjaaꞌkyakmáyap du̱tunjaaꞌkyakmá̱jap je̱ mtso̱jku̱nda juuꞌ veꞌe mnayjaye̱jpu̱xju̱dup toꞌk jadoꞌk je̱ts anañu̱joma je̱ jayu ma̱a̱t, veꞌem ax joꞌn a̱a̱ts miitseꞌe ntso̱kta. >.uN Je̱ Nteꞌyam, juuꞌ veꞌe nTeeꞌimdup, je̱ts je̱ nMa̱ja̱ Vintsá̱namda Jesucristo, je̱ꞌe̱ tseꞌe vaꞌandap je̱ts a̱a̱ts miitseꞌe na̱jkx nkuꞌíxtinuva. D-N Jó̱vum xa̱a̱j jó̱vum tsooj a̱a̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam nmunooꞌkxtu̱k je̱ts a̱a̱ts miitseꞌe nkuꞌíxtinuvat je̱tseꞌe puꞌuk avaada je̱ mjaanchjaꞌvinda yꞌítu̱t. P,N ¡Kaꞌa a̱a̱tseꞌe mpaaꞌty vintso̱ a̱a̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam nkuko̱jtsjat nu̱jom je̱ xo̱o̱jntku̱n ka̱jx juuꞌ a̱a̱tseꞌe njayejpp je̱ja je̱ Nteꞌyam vyinkujk miits ka̱jxta! +NO̱o̱y a̱a̱tseꞌe ntunxo̱o̱ndu̱k ku̱xeꞌe toꞌk aaj toꞌk jo̱o̱t mꞌitta je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n ma̱a̱t. **MNAx je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe, utsta ajchta utsta tsa̱ꞌa̱da, ó̱yam a̱a̱tseꞌe ntsaachvinmaajy je̱ts a̱a̱tseꞌe je̱ jayu xyaktsaachpaaty, jo̱tꞌamá̱jits a̱a̱tseꞌe ku̱x nmu̱jaꞌvip a̱a̱tseꞌe je̱ts toꞌk aaj toꞌk jo̱o̱teꞌe xjaanchjávada je̱ Jesucristo. %)CNAx ta̱ tseꞌe je̱ Timoteo vyimpijtnuva, je̱ꞌe̱ts a̱tseꞌe xvaajnjip vintso̱ miitseꞌe je̱m mnaajkꞌítjada je̱ jaanchjaꞌvin ma̱a̱t je̱ts je̱ tso̱jku̱n ma̱a̱t, veꞌem tseꞌe vyaꞌañ je̱ts xo̱o̱ndu̱k aaj xo̱o̱ndu̱k jo̱o̱t a̱ts miitseꞌe xxa̱ꞌmajaaꞌmyé̱tsta je̱ts o̱o̱y a̱tseꞌe xtunꞌixuvaꞌanda, nay veꞌempa ax joꞌn a̱ts miitseꞌe nꞌixuvaanduva. "(=NAx je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe ku a̱tseꞌe nkajo̱tꞌama̱ji, je̱ꞌe̱ ka̱jxts a̱ts miitseꞌe ntuknu̱ke̱jxti je̱ Timoteo, veꞌemts a̱a̱tseꞌe nnu̱jávat pa̱n vintso̱ miitseꞌe je̱m mꞌitta je̱ mjaanchjaꞌvin ka̱jxta, ku̱x je̱ꞌe̱ a̱tseꞌe nvinmaay ku veꞌe toꞌmayji je̱ Satanás ku̱myakvinmamyaꞌtjidi je̱tseꞌe veꞌem ku̱vyinto̱ki juuꞌ a̱a̱tseꞌe ntoon nko̱jts. ;'oNKu a̱a̱tseꞌe nveꞌna miits ma̱a̱tta, nvaajnjidu tseꞌe je̱ts xyaktsaachpaatumdapeꞌe je̱ jayu. Ax veꞌem tseꞌe tyoojnji kyo̱jtsji, ax joꞌn xnu̱jávada joꞌn. _&7Nveꞌem tseꞌe ni pa̱na kyavinmamyaꞌatu̱t ku veꞌe je̱ tsaachpaatu̱n mtukje̱ꞌyajadat, ku̱x mnu̱jaꞌvidup xa miitseꞌe je̱ts xyaktsaachpaatumdapeꞌe je̱ jayu ku veꞌe je̱ Cristo mpana̱jkxumda. R%Nje̱ts a̱ts miitseꞌe ntuknu̱ke̱jxti je̱ nꞌútsamda je̱ nꞌajchamda Timoteo. Je̱ꞌe̱ xa veꞌe je̱ Nteꞌyam du̱mutoomp du̱mupa̱jkp je̱ts a̱a̱tseꞌe ntukkaꞌamáy je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook, nke̱jxjiduts a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe ma̱kk aaj ma̱kk jo̱o̱t xjaanchjávadat je̱ Jesucristo, k$ QNAx je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe, ku a̱tseꞌe nko̱o̱ꞌkmuténini ku̱xeꞌe a̱ts nkanu̱java vyeꞌna pa̱n vintso̱ miitseꞌe je̱mda, nnayjaꞌvijuts a̱tseꞌe je̱ts a̱tseꞌe ntaajñ je̱m aténasit kyajpu̱n ka̱jxm #NMiitstats je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ a̱a̱tseꞌe xmo̱o̱ydup je̱ ma̱jin je̱ts a̱a̱tseꞌe xtukxo̱o̱ndu̱kta.f"ENMiitsts a̱a̱tseꞌe ntukxo̱o̱jntktup je̱ts a̱a̱tseꞌe je̱ ma̱jin xmo̱ꞌo̱da, nꞌaꞌixp xa a̱a̱tseꞌe je̱tseꞌe nꞌijtumdinit je̱m je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n Jesucristo vyinkojkm ku veꞌe myiinnuvat. 2!]NJana̱jkxuvaan xa a̱a̱tseꞌe, ukpu̱ jyatunꞌa̱tsjya, je̱ Pablo, may naxts a̱tseꞌe njana̱jkxuvaajñ, ax je̱ Satanás tseꞌe du̱kaxa̱ꞌmayakꞌo̱ꞌyip. ) KNUtsta ajchta utsta tsa̱ꞌa̱da, ku xa a̱a̱tseꞌe ntso̱o̱ꞌnni joma miitseꞌeda je̱tseꞌe je̱ it ñajxy, ó̱yamts a̱a̱tseꞌe nkaꞌijt miits ma̱a̱tta, yam tseꞌe a̱a̱ts njaꞌvin ka̱jxm mꞌijtti, o̱o̱yts a̱a̱tseꞌe njatuntsa̱jk je̱tseꞌe nkuꞌíxtat. ?wNKu̱x ku xa a̱a̱tseꞌe nmuko̱tsta pa̱n pa̱n jatyeꞌe ka je̱ israeejlit jáyuvap je̱tseꞌe veꞌem du̱jaye̱jptinit je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp, kaꞌats a̱a̱tseꞌe xyakjajtjavaꞌanda, veꞌem tseꞌe je̱ tyo̱kin du̱yakmaꞌyiꞌata̱ꞌa̱tsta. Ax ta̱ tseꞌe tyukje̱ꞌyjidini je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌe̱jku̱n. Ku je̱ Pablo du̱kuꞌixuvaannuva je̱ jaanchjaꞌvivata̱jk je̱p Tesalónica }sNJe̱ israeejlit jayu tseꞌe du̱kajaanchjaꞌvidu je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n Jesús je̱tseꞌe du̱yakjayꞌo̱o̱ꞌkjidi, veꞌem ax joꞌn du̱yakꞌo̱o̱ꞌkti je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpata̱jkta, xjomtoonduva xtitoonduvats a̱a̱tseꞌe, choꞌoxpa̱jktupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ts pa̱n pa̱n jatyeꞌe ka je̱ israeejlit jáyuvap. KNUtsta ajchta utsta tsa̱ꞌa̱da, ku xa veꞌe je̱ mmukukajpu̱n myaktsaachpaatjidi, veꞌem tseꞌe mjajttuva ax joꞌn jyajtti je̱ Nteꞌyam je̱ jyayu juuꞌ veꞌe je̱m Judea, juuꞌ veꞌe toꞌk muk ijttup je̱ Cristo Jesús ma̱a̱t, veꞌemeꞌe jyajtti ku veꞌe je̱ myuꞌisraeejlit jayu yaktsaachpaatjidi. <qN Nkuko̱jtsjivapts a̱a̱tseꞌe xa̱ꞌma ka̱jx je̱ Nteꞌyam ya̱ꞌa̱ ka̱jx. Ku̱x ku xa miitseꞌe xꞌamo̱tunajxti je̱ Nteꞌyam je̱ kya̱ts je̱ yꞌayook, kaꞌa tseꞌe xkuva̱jkti ax joꞌn je̱ jayu je̱ kya̱ts je̱ yꞌayook ku̱yꞌijt joꞌn, mkuva̱jktu veꞌe ax joꞌn je̱ Nteꞌyam je̱ kya̱ts je̱ yꞌayook, ax je̱ꞌe̱mts je̱ꞌe̱ veꞌe jye̱ꞌe̱. Ax myaayp tseꞌe ku̱xeꞌe xjaanchjávada. @yN Nmunooꞌkxtktu tseꞌe je̱tseꞌe veꞌem mjoojntykadat ax joꞌn du̱vinmachju̱ je̱tseꞌe jyoojntykadat pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ Nteꞌyam ma̱a̱t napya̱a̱jmju̱dup, je̱ Nteꞌyam, juuꞌ veꞌe myaaxu̱xju̱du je̱tseꞌe mꞌijttinit je̱m kyutojku̱n jo̱o̱tm je̱ts joma veꞌe je̱ mya̱jin. V%N Mnu̱jaꞌviduvapts miitseꞌe vintso̱ veꞌe nko̱jtsmá̱kkidi je̱ts a̱a̱tseꞌe nu̱toꞌk nu̱toꞌk miits nyakjo̱tꞌamá̱jidi, veꞌem ax joꞌn je̱ ónu̱k teeꞌ du̱tún je̱ yꞌónu̱k. Y+N Mnu̱jaꞌvidinup xa miitseꞌe, nay veꞌempa je̱ Nteꞌyam, je̱ts pyaatyp yꞌake̱e̱guip je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ a̱a̱tseꞌe ntoon nko̱jts je̱ts je̱ vaꞌajts jo̱o̱t ma̱a̱t a̱a̱tseꞌe nꞌijt miits ma̱a̱tta. Kaꞌats a̱a̱tseꞌe pa̱n nꞌitu̱ma̱ꞌa̱ je̱ts a̱a̱tseꞌe pa̱n xtuktó̱kinat o̱tyía. N Utsta ajchta utsta tsa̱ꞌa̱da, mjaaꞌmye̱jtstup xa veꞌe vintso̱ a̱a̱tseꞌe ntuujn mpu̱jk jó̱vum xa̱a̱j jó̱vum tsooj, veꞌemts a̱a̱tseꞌe ni pa̱na miits nkahꞌatsuux ku a̱a̱ts miitseꞌe nvaajnjidi je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook. NKu̱x o̱o̱y a̱a̱ts miitseꞌe ntuntso̱kta, je̱ꞌe̱ ka̱jxts a̱a̱tseꞌe nnayjaꞌviji je̱ts ka je̱ꞌe̱jyapeꞌe nvaajnjadap je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook, nay veꞌempa veꞌe je̱tseꞌe nkuꞌo̱o̱ꞌkadat ku a̱a̱tseꞌe veꞌem ntun. kONO̱yam a̱a̱tseꞌe xjaꞌo̱ꞌyixji je̱ts a̱a̱ts miitseꞌe ku̱nꞌamó̱tudi je̱ puta̱jkin ku̱xeꞌe a̱a̱ts je̱ Cristo je̱ kyuká̱tsiva nꞌit, kaꞌats a̱a̱tseꞌe veꞌem ntuujn, nu̱u̱ꞌk aaj nu̱u̱ꞌk jo̱o̱t a̱a̱tseꞌe nꞌijt miits ma̱a̱tta, veꞌem ax joꞌn je̱ ónu̱k taak du̱yakꞌanu̱u̱ꞌk je̱ yꞌónu̱k. NNi vinꞌita xa a̱a̱tseꞌe nkaꞌixta je̱ts a̱a̱tseꞌe je̱ jayu xyakmá̱jat, du̱miitsada, du̱viijnkjáyuvada.  NAx joꞌn xnu̱jávada joꞌn, kaꞌa xa a̱a̱ts miitseꞌe nvintaayidi nvinxo̱o̱nidi ku veꞌe nvaajnjidi je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook. Ñu̱jaꞌvipts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ts kaꞌa a̱a̱tseꞌe ti nka̱jts juuꞌ a̱a̱tseꞌe ntukmeempá̱kup. ENJe̱ Nteꞌyam a̱a̱tseꞌe xtukka̱ta̱jki ya̱ o̱y ka̱ts ya̱ o̱y ayook ku̱x yꞌixp je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ts ntuump a̱a̱tseꞌe juuꞌ je̱ꞌe̱ veꞌe cha̱jkp. Ka veꞌemapts a̱a̱tseꞌe je̱ jayu ntukꞌix je̱tseꞌe je̱ jayu du̱ꞌo̱yjávat juuꞌ a̱a̱tseꞌe ntuump nka̱jtsp, veꞌemeꞌe ax joꞌn je̱ Nteꞌyam du̱ꞌo̱yjávat, je̱ꞌe̱ pa̱neꞌe a̱a̱ts ya̱ njaꞌvin ya̱ nvinmaꞌyu̱n du̱tukꞌixnajxp. kONO̱y xa a̱a̱tseꞌe nnu̱java je̱ts tyú̱vam je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe nvaajnjidu, kaꞌa a̱a̱tseꞌe juuꞌ nka̱ts je̱ ko̱ꞌo̱y jo̱o̱t ma̱a̱t ukpu̱ juuꞌ a̱a̱tseꞌe je̱ jayu ntukvinꞌu̱u̱ꞌmp. NO̱yam a̱a̱tseꞌe je̱ jayu xyaktsaachpaaty je̱m filíposit kyajpu̱n ka̱jxm je̱ts a̱a̱tseꞌe je̱m nyakjomtuujn nyaktituujn, ax joꞌn xnu̱jávada joꞌn, ku a̱a̱tseꞌe nje̱ꞌy joma veꞌe miitsta, je̱ Nteꞌyamts a̱a̱tseꞌe je̱ ma̱kkin xmo̱o̱y je̱ts a̱a̱ts miitseꞌe je̱ja nu̱may tsoꞌoxpa̱jkpa akujk nvaajnjidi je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook.  NUtsta ajchta utsta tsa̱ꞌa̱da, mnu̱jaꞌvidinup xa veꞌe je̱ts ka ko̱o̱jyap a̱a̱tseꞌe nꞌijt miits ma̱a̱tta.  N Nay myaajntyktuvapts je̱ꞌe̱ veꞌe vintso̱ veꞌe xꞌaꞌixta je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌOnu̱k ku veꞌe cho̱o̱ꞌnu̱t je̱m tsapjo̱o̱tm je̱tseꞌe kya̱daaknit. Je̱ Jesuusts je̱ꞌe̱ veꞌe, je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam yakjoojntykpa̱jknuva ku veꞌe yꞌukꞌa̱a̱ꞌk je̱tseꞌe xtuknu̱vaatsumda je̱ ma̱kk tsaachpaatu̱n juuꞌ veꞌe miimp.i MN Je̱ jayu xa veꞌe viinm du̱maajntyktup vintso̱ a̱a̱ts miitseꞌe o̱y yakxó̱n xkuva̱jkti ku a̱a̱tseꞌe nꞌijt miits ma̱a̱tta, myaajntyktuva tseꞌe vintso̱ veꞌe xvintsa̱ꞌkiꞌatú̱vidi juuꞌ veꞌe ka je̱ Nteꞌyamap je̱tseꞌe xvinjaꞌviꞌukvaandi xvintsa̱ꞌkiꞌukvaandi je̱ joojntyk Nteꞌyam, juuꞌ veꞌe tyú̱vam. t  cNAx ka jé̱mjyap tseꞌe macedóniait yꞌit jo̱o̱tm je̱ts ka yaajyap tseꞌe acáyait yꞌit ja̱a̱t yaknu̱java je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n je̱ kya̱ts je̱ yꞌayook, ñu̱jaꞌviduvap je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ jáyuda o̱yjoma tso̱va vintso̱ veꞌe je̱ Jesucristo xjaanchjávada. Kaꞌa tseꞌe yꞌukvinkó̱pkini je̱ts a̱a̱tseꞌe juuꞌ nkó̱tsu̱t. 9  mNAx veꞌem tseꞌe mnu̱ꞌixvaatsjidi je̱ jaanchjaꞌvivata̱jk pa̱n pa̱n jatyeꞌe tsu̱u̱nidup je̱m macedóniait yꞌit jo̱o̱tm je̱ts yaja acáyait yꞌit ja̱a̱t. `  ;NAx mnu̱ꞌixvaatstu tseꞌe vintso̱ a̱a̱tseꞌe juuꞌ ntuujn nka̱jts, veꞌem ax joꞌn a̱a̱tseꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n xtukmutsa̱jk; ó̱yameꞌe je̱ jayu o̱o̱y mtunyaktsaachpaatjidi, mkuva̱jktu tseꞌe je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook je̱ xo̱o̱jntku̱n ma̱a̱t juuꞌ veꞌe je̱ Espíritu Santo mmo̱o̱jyju̱du. <  sNKu̱x ku xa a̱a̱ts miitseꞌe nvaajnjidi je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook, kaꞌa tseꞌe nvaajnjidi tun je̱ ka̱ts ma̱a̱tji, je̱ Espíritu Santo je̱ mya̱kkin ma̱a̱tpa veꞌe, je̱ꞌe̱ a̱a̱tseꞌe xtukvinjaꞌvi je̱ts tyú̱vam je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ ayook juuꞌ veꞌe nvaajnjidu. O̱y xa veꞌe xnu̱jávada vintso̱ a̱a̱tseꞌe njáyuva miits je̱ mꞌo̱ꞌyin ka̱jxta ku a̱a̱tseꞌe nꞌijt miits ma̱a̱tta. )  MNUtsta ajchta utsta tsa̱ꞌa̱da, o̱o̱y xa veꞌe je̱ Nteꞌyam mtuntsó̱kjada, nnu̱jaꞌvipts a̱a̱tseꞌe je̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe mvinko̱o̱jnju̱du. A }NJe̱ Nteꞌyam, juuꞌ veꞌe nTeeꞌimdup, jé̱jats a̱a̱tseꞌe je̱ꞌe̱ vyinkujk nxa̱ꞌmajaaꞌmyéts juuꞌ veꞌe mtoondup. Ax juuꞌ tseꞌe mtoondup, je̱ꞌe̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe du̱yaknu̱ke̱ꞌxnata̱jkip je̱ tso̱jku̱n juuꞌ veꞌe mjaye̱jptup je̱ts vintso̱ veꞌe xjaanchjávada je̱ nMa̱ja̱ Vintsá̱namda Jesucristo, nay veꞌempa vintso̱ veꞌe toꞌk aaj toꞌk jo̱o̱t xꞌaꞌixta ku veꞌe myiinnuvat. 2 _NNkuko̱jtsjip xa a̱a̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam xa̱ꞌma ka̱jx anañu̱joma miits ka̱jxta, nnu̱tsapko̱jtstupts a̱a̱ts miitseꞌe ku a̱a̱tseꞌe ntsapka̱ts. m WNA̱tseꞌe je̱ Pablo, ma̱a̱t je̱ Silas je̱ts je̱ Timoteo, máyam a̱a̱tseꞌe je̱ Dios ntuknu̱ke̱xta je̱ jaanchjaꞌvivata̱jk juuꞌ veꞌe nayꞌamojkijidup je̱m tesalónicait kyajpu̱n ka̱jxm. Mꞌijttupeꞌe je̱m je̱ Dios Teeꞌ je̱ts je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n Jesucristo jyaꞌvin ka̱jxmda. Je̱ꞌe̱ tseꞌe mkunooꞌkxjadap je̱tseꞌe mꞌijttinit je̱ yꞌo̱y jo̱o̱t ma̱a̱tta. Je̱ nu̱ꞌixvaatsu̱n juuꞌ veꞌe pya̱a̱mdu je̱ tesalónicait jáyuda veNache̱e̱ꞌnjada toꞌk jadoꞌk je̱ tso̱jku̱n ma̱a̱t juuꞌ veꞌe mjaye̱jptup ku̱xeꞌe xjaanchjávada je̱ Jesucristo. Jyaye̱jptinupeꞌe je̱ o̱y jo̱o̱t nu̱jom juuꞌ veꞌe toꞌk muk ijttup je̱ Cristo ma̱a̱t.   Máyameꞌe je̱ Dios mke̱jxu̱xjada je̱ jaanchjaꞌvivata̱jk juuꞌ veꞌe ijttup Babilonia, je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam vinko̱o̱jnju̱duva. Máyameꞌe je̱ Dios mke̱jxu̱xju̱duva je̱ Marcos juuꞌ a̱tseꞌe nꞌonu̱kjaꞌvip. }s Je̱ Silas juuꞌ a̱tseꞌe nꞌútsip je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n ka̱jx je̱tseꞌe o̱y du̱kutyún juuꞌ veꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n cha̱jkp, ya̱ꞌa̱ts a̱tseꞌe xputa̱jkip je̱ts a̱tseꞌe ve̱e̱ꞌn njaꞌa. Nko̱jtsma̱kkavaandup a̱ts miitseꞌeda. Je̱ tu̱va̱ko̱jtsu̱n a̱tseꞌe mpu̱u̱mp je̱ts juuꞌ a̱tseꞌe njaayp, je̱ maaꞌyu̱nts je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ jayu tyoojnjip. Ta̱m tseꞌe mnaajkꞌijtjidinit je̱ Nteꞌyam ma̱a̱t. ~u ¡Je̱ Nteꞌyam tseꞌe du̱jaye̱jpnup je̱ kutojku̱n xa̱ꞌma ka̱jx! Amén. Ku je̱ Pedro kyo̱jtskuka̱jxini ta Je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe toꞌk muk mꞌitta je̱ Cristo ma̱a̱t, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe je̱ Nteꞌyam myaaxu̱xjidi je̱tseꞌe mꞌijttinit joma veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx je̱ ma̱jin du̱jayep. Ax ku tseꞌe je̱ tsaachpaatu̱n xyaknáxtat ku veꞌe ve̱e̱ꞌn ya̱ it jyaaꞌknáxu̱t, vanꞌit tseꞌe je̱ Nteꞌyam ma̱kk myaktaajnjidinit je̱ꞌe̱ ma̱a̱t, veꞌem tseꞌe mꞌijttinit ax joꞌn je̱ ta̱jk je̱ tyuktso̱o̱ꞌntku̱n juuꞌ veꞌe ni vintso̱va kaxiimp. A{ Ma̱kk tseꞌe xjaanchjávadat je̱ Jesucristo, kaꞌa tseꞌe xkuvá̱ktat juuꞌ veꞌe je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap cha̱jkp, mnu̱jaꞌvidinupeꞌe je̱ts veꞌempa veꞌe chaachpaaꞌtta pa̱n nu̱vinxu̱peꞌe cha̱a̱nada toꞌk it toꞌk naxviijn pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱jaanchjaꞌvidup je̱ Jesucristo. Naajkꞌítjada viji kej je̱ts nakyujoojntykajada, ku̱x je̱ mtsoꞌoxpa̱jkpada, je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap juuꞌ veꞌe du̱nu̱vintsa̱nika̱jxp je̱ ko̱ꞌo̱yjayuvapta̱jkta, veꞌem xa je̱ꞌe̱ veꞌe ax joꞌn toꞌk je̱ león juuꞌ veꞌe yuꞌo̱o̱ꞌkjup je̱tseꞌe yaaxp tyunvídu̱t, je̱ꞌe̱ tseꞌe tyunꞌíxtip vintso̱ veꞌe je̱ jayu du̱yakvintó̱kidat. ~Pa̱mda je̱m je̱ Nteꞌyam yꞌam kya̱ꞌm pa̱n ti veꞌe mvinmaaydup, ku̱x myakkó̱pkijidup miits je̱ꞌe̱ veꞌe. W}'Ax veꞌem tseꞌe, napyá̱mjada nu̱u̱ꞌk aaj nu̱u̱ꞌk jo̱o̱t je̱m je̱ Nteꞌyam yꞌam kya̱ꞌm, veꞌem tseꞌe myakmá̱jajadat je̱ xa̱a̱j juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam ñu̱pa̱a̱jmtki. '|GNay veꞌempa je̱ muutskit ónu̱kta, napyá̱mjada je̱p je̱ mú̱jit ónu̱k kya̱ꞌp pyaꞌtkup. Vaꞌan tseꞌe toꞌk jadoꞌk xjaye̱pta je̱ nu̱u̱ꞌk aaj je̱ nu̱u̱ꞌk jo̱o̱t je̱tseꞌe mnapyutá̱kajadat. Ku̱x jidu̱ꞌu̱meꞌe je̱ Kunuuꞌkx Jatyán vyaꞌañ: “Choꞌoxpu̱jkp je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam pa̱n pa̱n jatyeꞌe namyá̱jijup; ax tyoojnjip tseꞌe je̱ jayu je̱ maaꞌyu̱n juuꞌ veꞌe je̱ nu̱u̱ꞌk aaj je̱ nu̱u̱ꞌk jo̱o̱t du̱jaye̱jptup.” Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaꞌañ. Q{Ax ku tseꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vinténiva ñaajknu̱ke̱ꞌxnata̱jkijinit, mmo̱o̱jyjidinupts miits je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ o̱ꞌyin juuꞌ veꞌe o̱o̱y je̱ ma̱jin ma̱a̱t je̱tseꞌe xa̱ꞌma ka̱jx yꞌijtnit, kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe vyeꞌema ax joꞌn je̱ piꞌk ojts aajy taꞌaky juuꞌ veꞌe je̱ corona joꞌn pu̱m je̱tseꞌe jatyji ñiiꞌkxni, juuꞌ veꞌe yakmo̱o̱yp pa̱neꞌe ma̱a̱daakp ku veꞌe je̱ jayu ñañomkijpxju̱. 3z_Kaꞌa tseꞌe xꞌíxtat vintso̱ veꞌe xyakkutojkjadat je̱ jayu juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam mtukka̱ta̱jkijidu je̱tseꞌe xꞌixꞌíttat, je̱ nu̱ꞌixvaatsu̱neꞌe mꞌíttat je̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe du̱nu̱jávadat vintso̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam du̱tsa̱k je̱tseꞌe jyoojntykadat. uycJidu̱ꞌu̱mts a̱tseꞌe nmunooꞌkxtu̱kta pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱nu̱vinténiduvap je̱ jaanchjaꞌvivata̱jkta: Ixꞌitta je̱ Nteꞌyam je̱ jyayu. Tso̱kta je̱tseꞌe veꞌem xtóndat, veꞌem ax joꞌn je̱ Nteꞌyam du̱tsa̱k. Kaꞌa tseꞌe mme̱jtsꞌaajadat kaꞌa tseꞌe mme̱jtsjo̱o̱tadat ku veꞌe veꞌem xtóndat. Ka je̱ meen ka̱jxapeꞌe xtóndat juuꞌ veꞌe mtukka̱daakju̱dup, je̱ꞌe̱ ka̱jxeꞌe ku̱xeꞌe xtso̱kta je̱tseꞌe je̱ jayu xputá̱kadat. Nx A̱ts, je̱ ma̱j ónu̱k, toꞌk juuꞌ veꞌe du̱nu̱vinténip je̱ jaanchjaꞌvivata̱jk. Nꞌix a̱tseꞌe vintso̱ veꞌe je̱ Cristo chaachpaaty ku veꞌe yꞌukꞌa̱a̱ꞌk, nu̱toꞌk a̱tseꞌe juuꞌ veꞌe je̱ Cristo ma̱a̱t du̱jaye̱jppap je̱ ma̱jin juuꞌ veꞌe yaknu̱ke̱ꞌxnatá̱kap u̱xꞌo̱o̱k. ywkAx veꞌem tseꞌe, je̱ꞌe̱da pa̱n pa̱n jatyeꞌe tsaachpaattup ku̱x cha̱jkpeꞌe je̱ Nteꞌyam je̱tseꞌe chaachpaaꞌttat, vaꞌan tseꞌe du̱tonda je̱ yꞌo̱y je̱ꞌe̱ je̱tseꞌe toꞌk aaj toꞌk jo̱o̱t ñapya̱a̱jmjidinit je̱m je̱ꞌe̱ yꞌam kya̱ꞌm pa̱neꞌe pa̱a̱jmju̱du je̱tseꞌe xa̱ꞌma ka̱jx du̱kutyún je̱ yꞌayook.vVeꞌem xa je̱ꞌe̱ veꞌe ax joꞌn je̱ Kunuuꞌkx Jatyán vyaꞌañ:Pa̱n tsoꞌox xa je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe tsa̱ꞌa̱k yꞌíttat je̱ jayu juuꞌ veꞌe tu̱v jáyuvidup joojntykidup,¿tiinumts je̱ꞌe̱ veꞌe játjadap náxjadap je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam du̱kajaanchjaꞌvidup je̱tseꞌe tyo̱kintonda? Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaꞌañ. fuETa̱ tseꞌe je̱ tiempo jye̱ꞌyni je̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ jyayu du̱to̱kimpayo̱ꞌo̱yu̱t. Ax pa̱n u̱u̱ꞌm tseꞌe xto̱kimpayo̱ꞌyꞌukvaꞌnumdup, ¿vintso̱s je̱ꞌe̱ veꞌe kyuka̱jxinit ma̱a̱t je̱ꞌe̱da juuꞌ veꞌe du̱kajaanchjaꞌvidup je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam yakmiin? ztmAx pa̱n mtsaachpaattup tseꞌe je̱ꞌe̱ ka̱jx ku veꞌe xjaanchjávada je̱ Jesucristo, kaꞌa tseꞌe xtuktso̱ꞌo̱tyóndat, je̱ꞌe̱ veꞌe mo̱ꞌo̱da je̱ kuko̱jtsu̱n je̱ Nteꞌyam ku̱x je̱ Cristo je̱ jyayu miitseꞌeda. \s1Pa̱n mtsaachpaattup tseꞌe, vaꞌan tseꞌe mtsaachpaaꞌtta ka je̱ꞌe̱ ka̱jxap ku veꞌe je̱ jayu xyakꞌo̱o̱ꞌkta, mme̱e̱ꞌtsta, mto̱kintonda, ukpu̱ xtuktá̱kada juuꞌ veꞌe mkapaatju̱dup. KrXo̱o̱n xa miitseꞌeda pa̱n mvinko̱jtspe̱jtju̱dupeꞌe je̱ jayu ku̱xeꞌe xpana̱jkxta je̱ Cristo, ku̱x ya̱ꞌa̱ veꞌe du̱yaknu̱ke̱ꞌxnata̱jkip je̱ts mꞌijttupeꞌe je̱ Espíritu Santo ma̱a̱t, juuꞌ veꞌe ijtp je̱m je̱ Nteꞌyam jyaꞌvin ka̱jxm je̱tseꞌe o̱o̱y je̱ ma̱jin du̱tunjayep. q Xo̱o̱ndu̱kta ku veꞌe veꞌem mjatta. Ku̱x ku xa veꞌe mtsaachpaaꞌtta ax joꞌn je̱ Cristo chaachpaaty joꞌn, o̱o̱y tseꞌe mtunxo̱o̱ndu̱ktat je̱ xa̱a̱j ku veꞌe je̱ Cristo ñaajknu̱ke̱ꞌxnata̱jkijinit je̱ mya̱jin ma̱a̱t. xpi O̱o̱y a̱ts miitseꞌe ntuntso̱kta. Kaꞌats miitseꞌe xtukꞌatú̱vadat je̱ tsaachpaatu̱n juuꞌ veꞌe myaknajxtup, kaꞌa tseꞌe mvinmáydat je̱ts veꞌemeꞌe kyajatta juuꞌ veꞌe du̱jaanchjaꞌvidup je̱ Jesucristo. Fo Pa̱n pa̱n xa veꞌe ko̱jtstup, vaꞌan tseꞌe du̱ko̱tsta ax joꞌn je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpada. Pa̱n pa̱n tseꞌe je̱ jayu du̱puta̱jkidup, vaꞌan tseꞌe veꞌem du̱tonda je̱ ma̱kkin ma̱a̱t juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam mo̱o̱jyju̱dup, veꞌem tseꞌe je̱ Nteꞌyam yakma̱ja yakjaancha yꞌijtnit je̱ Jesucristo ka̱jx pa̱n ti veꞌe yaktoomp. ¡Je̱ Nteꞌyam tseꞌe du̱jaye̱jpnup je̱ ma̱jin je̱ jaanchin je̱ts je̱ ma̱kkin xa̱ꞌma ka̱jx! Amén. Ku je̱ jayu chaachpaaꞌtta ku̱xeꞌe du̱jaanchjávada je̱ Jesucristo i}*|zxwvvsrrq/onmlPj1i=gof~eedvcba`_^\[NZ?YXXzWVUTVSRQOML`KJIHG&FDBAQ@>*=h<;:(8v76_54321//.-- *))(m&%P#"x! F?6Mr. i Q|Gqb Je̱ Nteꞌyam, juuꞌ veꞌe je̱ joojntykin du̱yajkp, je̱ts je̱ Jesucristo, juuꞌ veꞌe je̱m je̱ Poncio Pilato vyinkojkm o̱y je̱ tu̱va̱ko̱jtsu̱n du̱pa̱a̱m, jé̱jats a̱ts mitseꞌe je̱ꞌe̱ vyinkujkta ntukpavaꞌañ 0FYb je̱ts ama̱a̱daaga je̱ jaanchjaꞌvin ka̱jx je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱. Tunꞌixu̱ vintso̱ veꞌe xjaye̱jpnit je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp, je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam mtuknu̱yaaxu̱xju je̱ts juuꞌ ka̱jxeꞌe je̱ tu̱va̱ko̱jtsu̱n o̱y xpu̱u̱jm je̱ja je̱ nu̱may jayu vyinkujk, je̱ꞌe̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe mnayꞌavaꞌniji vintso̱ veꞌe mjaanchjáva. ZE-b Ax mits, je̱ Nteꞌyam je̱ jyayu, kaꞌa tseꞌe xꞌitu̱mo̱ꞌo̱t ya̱ ko̱ꞌo̱y tooꞌ; je̱ꞌe̱ veꞌe mtónup mkó̱tsup je̱ tyu̱v je̱ꞌe̱, vinjava vintsa̱ꞌa̱ga je̱ Nteꞌyam, jaye̱pu̱ je̱ jaanchjaꞌvin je̱ts je̱ tso̱jku̱n, mute̱na juuꞌ jaty, naajkꞌítju̱ nu̱u̱ꞌk aaj nu̱u̱ꞌk jo̱o̱t, jDMb Ku xa veꞌe je̱ jayu du̱nasꞌayo̱va je̱ meen, je̱ꞌe̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe du̱yakjé̱jip je̱ ko̱ꞌo̱y vinmaꞌyu̱n je̱ts je̱ ko̱ꞌo̱y toꞌnu̱n. Je̱mda tseꞌe juuꞌ veꞌe je̱ tu̱v jaanchjaꞌvin du̱ko̱o̱ꞌkma̱ja̱pa̱a̱mdinup ku̱x o̱o̱yeꞌe du̱tuntso̱kta je̱tseꞌe kyumeenadat, veꞌem tseꞌe tyooꞌtó̱kida je̱tseꞌe je̱ jyo̱o̱t je̱ jyaꞌvin o̱o̱y tyunyaktsaachpaaꞌtjada. Ku je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱ yakꞌama̱a̱daaga ~Cub Je̱ꞌe̱ pa̱n pa̱n jatyeꞌe naajkkumeenavaajnju̱dup, kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe choꞌoxa vintso̱ veꞌe kyaꞌadat je̱p to̱kin ja̱a̱tp, yꞌajo̱o̱tidup tseꞌe may viijn juuꞌ veꞌe ka víjap ka kéjap je̱ts juuꞌ veꞌe yakto̱kintoojnju̱dup. Ax je̱ꞌe̱ tseꞌe je̱ jayu du̱yakmaꞌtp je̱tseꞌe du̱tukmasa̱ꞌa̱k je̱ Nteꞌyam je̱ tyooꞌ. B%bAx pa̱n njaye̱jpumdup tseꞌe je̱ kaaky je̱ na̱a̱j je̱ts je̱ vit je̱ xo̱x, ntukjo̱tka̱daakumdapts u̱u̱ꞌm je̱ꞌe̱ veꞌe. !A;bNi tía xa veꞌe nkayakje̱ꞌyumdi yaja naxviijn ku veꞌe nke̱ꞌxumdi, ni tía tseꞌe nkayaktso̱o̱ꞌnumduvat ku veꞌe nꞌo̱o̱ꞌkumdinit. U@#bAx ma̱ja̱ o̱ꞌyints je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe je̱ jayu je̱ Nteꞌyam du̱vinjava du̱vintsa̱ꞌa̱ga, je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe yaktukjo̱tka̱daꞌaky vinxu̱peꞌe juuꞌ yakꞌix yakjayep. P?bkaꞌa tseꞌe ñayjávajada je̱ jayu. Kaꞌa xa veꞌe yꞌo̱ya je̱ vyinmaꞌyu̱nda pa̱n pa̱neꞌe veꞌem játkidup, kaꞌa tseꞌe du̱nu̱jávada je̱ tyu̱v je̱ꞌe̱, veꞌemeꞌe vyinmayda je̱ts je̱ yꞌavintso̱ o̱ꞌyin je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe je̱ jayu je̱ Nteꞌyam du̱vinjava du̱vintsa̱ꞌa̱ga. m>Sbkaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe du̱tinu̱jávada, namyá̱jijidup je̱ꞌe̱ veꞌe, je̱ꞌe̱jyji veꞌe tyoonkidup juuꞌ veꞌe je̱ jayu natyukko̱jtsvintso̱o̱jvjup. Ax ku tseꞌe je̱ jayu ñakyo̱jtsvintsá̱vju̱, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱yakjé̱jip je̱ e̱jku̱n, je̱ tsoꞌoxpa̱jku̱n, je̱ vinko̱jtspe̱jtu̱n, je̱ ko̱ꞌo̱y vinmaꞌyu̱n, \=1bPa̱n je̱m xa veꞌe je̱ jayu juuꞌ veꞌe du̱tukꞌíxtup je̱ viijnk ixpa̱jku̱n je̱tseꞌe du̱kakuva̱kta je̱ vaꞌajts ixpa̱jku̱n juuꞌ veꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n Jesucristo jye̱ꞌe̱, je̱ vaꞌajts ixpa̱jku̱n juuꞌ veꞌe du̱ma̱a̱tnavyaatjup du̱ma̱a̱tnayꞌake̱e̱guijup je̱ Nteꞌyam jye̱ꞌe̱, <bAx pa̱n je̱ jaanchjaꞌviva jáyuts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ vyintsa̱nda, kaꞌa tseꞌe du̱yakvintsa̱ꞌkintó̱kidat je̱ vyintsa̱nda ku̱x yꞌutsta yꞌajchta je̱ꞌe̱ veꞌe, nu̱yojk o̱yeꞌe du̱toojnjadat juuꞌ veꞌe o̱y, ku̱x je̱ vyintsa̱nda, pyuta̱jkidupts je̱ꞌe̱ veꞌe pa̱n pa̱n jatyeꞌe yaktso̱jktup je̱tseꞌe je̱ Jesucristo du̱jaanchjávada. Tukyakꞌixpa̱ku̱ veꞌem je̱ jayu je̱tseꞌe veꞌem xtukkaꞌamáyu̱t. Je̱ tukꞌo̱ꞌyin je̱ts je̱ tukjo̱tka̱daaku̱n k; QbNu̱jom pa̱n pa̱n jatyeꞌe mutoondup, vaꞌan tseꞌe du̱vintsa̱ꞌa̱gada je̱ vyintsa̱nda, veꞌem tseꞌe je̱ Nteꞌyam kyayakvinko̱jtspé̱tu̱t je̱tseꞌe je̱ jayu du̱kapakó̱tsu̱t je̱ nꞌixpa̱jku̱namda. a:;bNay veꞌempa tseꞌe, yaknu̱jaꞌvivap xa veꞌe juuꞌ veꞌe je̱ jayu o̱y tyuump. Ax pa̱n kaꞌa tseꞌe jatyji yaknu̱java, u̱xꞌo̱o̱knum tseꞌe yaknu̱java. Kaꞌa xa veꞌe juuꞌ yuꞌuts ñaxy.x9ibJe̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe payo̱ꞌo̱yu̱ o̱y ku̱x je̱meꞌe juuꞌ veꞌe ixna ke̱ꞌxna to̱kintoondup, kaꞌa tseꞌe vyinko̱pka je̱tseꞌe je̱ viijnk jayu o̱y du̱payo̱ꞌo̱yu̱t je̱ts kaꞌa je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌo̱ya juuꞌ veꞌe tyoondup. Je̱mpa tseꞌe pa̱neꞌe je̱ tyó̱kinda kanu̱ke̱ꞌxnata̱jkip jatyji, u̱xꞌo̱o̱knumeꞌe. W8'bJe̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe ku̱xeꞌe vaneꞌem mpu̱kju̱ je̱tseꞌe je̱ jo̱tpaꞌam xjayep, kádits tun je̱ tsoxk na̱a̱jji xꞌuuꞌk, ookpa veꞌe ve̱e̱ꞌn je̱ tsaaydum paꞌajk na̱a̱j. 7ybPayo̱ꞌo̱yu̱ o̱y pa̱n pa̱neꞌe o̱y du̱ꞌixꞌijttup je̱ Nteꞌyam je̱ jyayu, vanꞌítnum tseꞌe je̱ mka̱ꞌa̱j xtuknu̱kó̱nu̱t. Ku̱x pa̱n mtuknu̱ka̱a̱mpeꞌe je̱ mka̱ꞌa̱j je̱ jayu juuꞌ veꞌe du̱kaꞌo̱yꞌixꞌijttup je̱ Nteꞌyam je̱ jyayu, mtukpaatjupts mits je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ tyo̱kin. Vaꞌajtsts mitseꞌe mnaajkꞌítju̱t. e6CbJe̱ Nteꞌyam je̱ts je̱ Jesucristo ma̱a̱t je̱ yꞌaangeles, jé̱jats a̱ts mitseꞌe je̱ꞌe̱ vyinkujkta ntukpavaꞌañ je̱ts ya̱ꞌa̱ veꞌe xkutyónu̱t. Ni toꞌk ni jadoꞌk tseꞌe xkaviijnkꞌíxu̱t. 5bAx je̱ jayu juuꞌ veꞌe du̱nu̱vinténidup je̱ jaanchjaꞌvivata̱jk je̱tseꞌe tyo̱kintonda, mtukna̱a̱jmap tseꞌe je̱ja anañu̱joma je̱ jayu vyinkujk, veꞌem tseꞌe je̱ viijnk jayu cha̱ꞌa̱gadat je̱tseꞌe veꞌem kyajátkiduvat. A4{bKaꞌa tseꞌe xma̱ja̱pá̱mu̱t je̱ jayu juuꞌ veꞌe du̱nu̱ꞌa̱a̱ꞌnip ukpu̱ du̱nu̱vampe̱jtp toꞌk je̱ jayu juuꞌ veꞌe du̱nu̱vinténip je̱ jaanchjaꞌvivata̱jk, vanꞌítnumeꞌe pa̱n je̱meꞌe nu̱me̱jtsk ukpu̱ nu̱toojk juuꞌ veꞌe du̱nu̱ko̱jtspe̱jttup je̱ yꞌayook. J3 bKu̱x jidu̱ꞌu̱meꞌe je̱ Kunuuꞌkx Jatyán vyaꞌañ: “Kaꞌa tseꞌe je̱ yꞌajé̱n xpa̱a̱jmjat je̱ tsapkaaj juuꞌ veꞌe du̱vinte̱e̱ꞌmp je̱ trigo.” Vaampap tseꞌe jidu̱ꞌu̱m: “Je̱ toompa jayu, vyinmajtsjupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe yakmujóyu̱t.” Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaꞌañ. 2bJe̱ jayu pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱nu̱vinténidup je̱ jaanchjaꞌvivata̱jkta, je̱ꞌe̱ tseꞌe yakmo̱ꞌo̱dap nu̱yojk je̱ vintsa̱ꞌkin je̱ts je̱ puta̱jkin, vinko̱pk je̱ꞌe̱da pa̱n pa̱n jatyeꞌe kaꞌamaaydup je̱tseꞌe yakꞌixpa̱kta. 61ebPa̱n je̱m xa veꞌe je̱ jaanchjaꞌviva, je̱ yaaꞌtya̱jk ukpu̱ je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk, je̱tseꞌe je̱m je̱ jyayu juuꞌ veꞌe kuꞌa̱a̱ꞌk ta̱ꞌa̱xta̱jk, vaꞌan tseꞌe du̱putá̱kada, veꞌem tseꞌe je̱ jaanchjaꞌvivata̱jk kyatsoꞌoxjajtu̱xjadat je̱tseꞌe yꞌo̱ꞌyixjadat je̱tseꞌe du̱putá̱kadat je̱ kuꞌa̱a̱ꞌk ta̱ꞌa̱xta̱jkta pa̱n pa̱n jatyeꞌe katuntihꞌijtu̱xju̱dup. 09bKu̱x je̱meꞌe je̱ kuꞌa̱a̱ꞌk ta̱ꞌa̱xta̱jk juuꞌ veꞌe je̱ tu̱vu̱tooꞌ du̱maso̱o̱ktu je̱tseꞌe je̱ Satanás du̱pana̱jkxti. /wbJe̱ꞌe̱ ka̱jxts a̱tseꞌe ntsa̱k je̱tseꞌe je̱ muutskit kuꞌa̱a̱ꞌk ta̱ꞌa̱xta̱jk yaaꞌvya̱jktinuvat, je̱ ónu̱k du̱jayé̱ptat, je̱tseꞌe je̱ jya̱a̱jn je̱ tya̱jk du̱ꞌixꞌíttat. Ax veꞌem tseꞌe kyaꞌo̱ꞌyixjadat vintso̱ veꞌe je̱ to̱kin xpaatjimdat ya̱ꞌa̱ ka̱jx je̱ jayu juuꞌ veꞌe du̱tsoꞌoxpa̱jktup je̱ Nteꞌyam. |.qb Nooxjajttup tseꞌe ku̱xeꞌe je̱ tyoonk kyaꞌijtu̱xjada, ax ka nooxjyap tseꞌe, ta̱jkm ta̱jkmeꞌe tya̱jkiduva je̱tseꞌe yꞌako̱tsu̱toonkada, du̱tuktá̱kada juuꞌ veꞌe kapaatju̱dup, je̱tseꞌe jyomvaꞌanda tyivaꞌanda. +-Ob Ku veꞌe veꞌem du̱tonda, tukkuvé̱tjadapts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ꞌe̱ ka̱jx ku veꞌe du̱kakutyonda juuꞌ veꞌe ñu̱ꞌatso̱ꞌvidu. U,#b Ax kaꞌa tseꞌe yakjavyé̱tu̱t je̱ kuꞌa̱a̱ꞌk ta̱ꞌa̱xta̱jkta juuꞌ veꞌe du̱kata̱jkipna toogupx joojnt. Ku̱x ku xa veꞌe je̱ yaaꞌy kax du̱jaye̱pta, kaꞌa tseꞌe du̱ꞌukkuva̱jktini juuꞌ veꞌe vyaajntktu vintso̱ veꞌe du̱mutóndat du̱mupá̱ktat je̱ Cristo, yaaꞌvya̱kuvaandinuvapeꞌe. {+ob je̱tseꞌe yaknu̱java je̱ yꞌo̱y je̱ꞌe̱ ka̱jx juuꞌ veꞌe tyoondu, veꞌem ax joꞌn je̱ ónu̱k du̱yakye̱e̱ꞌkti, o̱y jayu ñapya̱a̱jmjidi ma̱a̱t je̱ je̱ꞌyva jayu, du̱pakpojti je̱ Nteꞌyam je̱ jyayu, je̱tseꞌe du̱puta̱jkidi pa̱n pa̱n jatyeꞌe tsaachpaattup, je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe nu̱jom je̱ yꞌo̱y je̱ꞌe̱ du̱toondi. 0*Yb Ku veꞌe yakjavyé̱ttat je̱ kuꞌa̱a̱ꞌk ta̱ꞌa̱xta̱jk juuꞌ jatyeꞌe je̱ jaanchjaꞌvivata̱jk pyutá̱kadap, je̱ꞌe̱jyji tseꞌe jyavye̱jtjadap je̱ xya̱a̱j pa̱n pa̱n jatyeꞌe toogupx joojnt tu̱tyá̱kada, juuꞌ veꞌe toꞌkji je̱ yaaꞌtya̱jk du̱jaye̱jptu, e)CbPa̱n je̱m xa veꞌe pa̱neꞌe natyijjup jaanchjaꞌviva je̱tseꞌe du̱kaꞌixꞌit je̱ jyayu, vinko̱pkts je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe je̱p jyu̱u̱mp tyu̱jkp, kaꞌa tseꞌe du̱kuvu̱k je̱ tu̱v jaanchjaꞌvin, nu̱yojk je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱ je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe veꞌem du̱tún je̱ts kaꞌa veꞌe je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe tyoondup pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ Nteꞌyam du̱kajaanchjaꞌvidup, yꞌixꞌijttupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ jyáyuda. !(;bJuuꞌts a̱ts mitseꞌe ntuknu̱jaꞌyip, je̱ꞌe̱ tseꞌe mtukpavaꞌandap je̱ jaanchjaꞌvivata̱jk, veꞌem tseꞌe ti to̱kin kyayakpaatjadat. L'bAx je̱ kuꞌa̱a̱ꞌk ta̱ꞌa̱xta̱jk juuꞌ veꞌe je̱m xo̱o̱jntku̱n jo̱o̱tm naajkꞌituvaajnjup, ó̱yam tseꞌe jyajoojntyka, je̱m tseꞌe je̱ to̱kin kya̱ꞌm ñaajkꞌítju̱. y&kbAx je̱ kuꞌa̱a̱ꞌk ta̱ꞌa̱xta̱jk pa̱n pa̱neꞌe katuntihꞌijtu̱xjup je̱tseꞌe naaydum tu̱tyaanni, je̱ Nteꞌyam tseꞌe yꞌajo̱o̱tip, jó̱vum xa̱a̱j jó̱vum tsooj tseꞌe du̱munooꞌkxtu̱k je̱tseꞌe chapka̱ts. )%KbAx pa̱n je̱m tseꞌe je̱ kuꞌa̱a̱ꞌk ta̱ꞌa̱xta̱jk juuꞌ veꞌe je̱m je̱ yꞌónu̱k ukpu̱ je̱ yꞌap je̱ yꞌo̱k, vaꞌan tseꞌe je̱ muutskit ónu̱k tooꞌva̱jkp je̱ myú̱jit jayu du̱ꞌixꞌitta. Vaꞌan tseꞌe du̱tonu̱mpijtjidinuva je̱ tso̱jku̱n je̱ts je̱ maaꞌyu̱n juuꞌ veꞌe jaye̱jpu̱xju̱du ku veꞌe ma̱kkna tso̱tsna vye̱ꞌnada, veꞌem ax joꞌn du̱paaꞌty du̱ꞌake̱e̱ga ku veꞌe je̱ Nteꞌyam yakvinjava yakvintsa̱ꞌa̱ga, ku̱x je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam yꞌo̱yjaꞌvip. *$MbIxu̱ vintso̱ veꞌe yakputá̱kat je̱ kuꞌa̱a̱ꞌk ta̱ꞌa̱xta̱jk pa̱n pa̱neꞌe ko̱o̱ꞌkꞌijtu̱xjinup pa̱n pa̱n jatyeꞌe putá̱kajap. )#KbNay veꞌem tseꞌe je̱ ama̱ja̱ta̱jk xjávat ax joꞌn je̱ mtaak ku̱yꞌijt joꞌn; je̱tseꞌe veꞌem xjávat je̱ kiixu̱ta̱ꞌa̱xta ax joꞌn je̱ mꞌutsta ku̱yꞌijt joꞌn, je̱ vaꞌajts aaj je̱ vaꞌajts jo̱o̱t ma̱a̱t je̱ts je̱ vaꞌajts vinmaꞌyu̱n ma̱a̱t. " bKaꞌa tseꞌe je̱ naꞌavta̱jk o̱yvintso̱va xna̱a̱jmat, ñojkꞌó̱yeꞌe tsoj yakxó̱n xtukvinjávat juuꞌ, veꞌem ax joꞌn je̱ mteeꞌ ku̱yꞌijt joꞌn. Veꞌem tseꞌe je̱ vaju̱tya̱jkta xjávat ax joꞌn je̱ mꞌutsta ku̱yꞌijt joꞌn. 3!_bXa̱ꞌma tseꞌe o̱y xꞌíxu̱t juuꞌ veꞌe mtuump mka̱jtsp je̱ts juuꞌ veꞌe je̱ jayu mtukꞌixp. Pa̱n mtuump xa veꞌe veꞌem, mjayé̱pup tseꞌe viinm je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp, nay veꞌempa je̱ꞌe̱da pa̱n pa̱n jatyeꞌe mꞌamo̱tunajxju̱dup.h IbToꞌk aaj toꞌk jo̱o̱teꞌe veꞌem tonu̱ je̱ts ma̱ja̱pa̱mu̱, veꞌem tseꞌe anañu̱joma je̱ jayu du̱ꞌíxu̱t vintso̱ veꞌe jyaaꞌknu̱yóka je̱ yꞌo̱y je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe mtuump mka̱jtsp. A{bYakvinko̱pka je̱ maaꞌyu̱n je̱ puta̱jkin juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam mmo̱o̱jyju ku veꞌe je̱ kya̱ꞌa̱j mtuknu̱ko̱o̱jnjidi je̱ꞌe̱ pa̱neꞌe du̱nu̱vinténidup je̱ jaanchjaꞌvivata̱jk je̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook du̱ko̱jtsnajxti mits ka̱jx, je̱ maaꞌyu̱n je̱ puta̱jkints je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ ka̱jxeꞌe mꞌo̱ꞌyixju̱ je̱tseꞌe je̱ jayu xtuknu̱jávat je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook. -Sb Namvaat a̱tseꞌe njeꞌya, tukvinkó̱tsats je̱ jayu je̱ Kunuuꞌkx Jatyán, je̱ꞌe̱ tseꞌe je̱ jayu mtukkaꞌamáydap je̱tseꞌe xtukyakꞌixpá̱ktat. eCb Kaꞌa tseꞌe pa̱n mviijnkꞌíxju̱t ku̱x mitseꞌe mootsknum, je̱ nu̱ꞌixvaatsu̱neꞌe mꞌítu̱t je̱ja je̱ jaanchjaꞌvivata̱jk vyinkujk pa̱n vintso̱ veꞌe mka̱ts, pa̱n vintso̱ veꞌe mnaajkꞌítju̱, pa̱n vintso̱ veꞌe je̱ tso̱jku̱n je̱ts je̱ jaanchjaꞌvin xjayep, je̱ts pa̱n vintso̱ veꞌe vaꞌajts mjoojntyka. b=b Je̱ꞌe̱ tseꞌe je̱ jayu mtukpavaꞌanup je̱tseꞌe je̱ jayu xtukꞌíxu̱t. ^5b Je̱ꞌe̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe nnu̱toꞌnumdup je̱tseꞌe je̱ vinmaꞌyu̱n njaye̱jpumda, je̱ts je̱ꞌe̱ ka̱jxeꞌe nꞌaꞌíxumda je̱ joojntyk Nteꞌyam, juuꞌ veꞌe anañu̱joma je̱ jayu ka̱jxta je̱ nu̱tso̱o̱ku̱n du̱yakmiin yaja naxviijn, vinko̱pk je̱ꞌe̱da pa̱n pa̱n jatyeꞌe jaanchjaꞌvijidup. 1[b Tyú̱vam xa ya̱ꞌa̱ veꞌe ya̱ ka̱ts juuꞌ a̱ts mitseꞌe nvaajnjip, pyaatyp yꞌake̱e̱guipts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe anañu̱joma du̱jaanchjávadat. .UbToꞌnu̱xjup tseꞌe je̱ jayu ku veꞌe je̱ ñiꞌkx je̱ kyo̱pk du̱yakꞌampu̱k ax joꞌn tyun ax joꞌn kyooꞌya, ax anañu̱joma ka̱jx tseꞌe je̱ jayu tyoꞌnu̱xju̱ ku veꞌe du̱toonka vintso̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam yakma̱ja yakjaancha yꞌijtnit, toꞌnu̱xjupts je̱ꞌe̱ veꞌe ya̱ joojntykin ka̱jx juuꞌ veꞌe u̱xyam je̱tseꞌe tyoꞌnu̱xju̱t je̱ joojntykin ka̱jx juuꞌ veꞌe miimpnum. r]bAx kaꞌa tseꞌe xma̱ja̱pá̱mu̱t je̱ ka̱ts juuꞌ veꞌe je̱ jayu myutaayvaattup je̱tseꞌe japyayo̱ꞌo̱y juuꞌ du̱ko̱tsta, je̱ꞌe̱ veꞌe mtónup mkó̱tsup vintso̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam ijtp xvintsa̱ꞌa̱gat. bPa̱n mtukꞌixp xa mitseꞌe ya̱ ixpa̱jku̱n je̱ utsta je̱ ajchta ma̱a̱t je̱ utsta je̱ tsa̱ꞌa̱da, o̱yts mitseꞌe veꞌem je̱ Jesucristo xmutún xmupu̱k; je̱ts je̱ ayook juuꞌ veꞌe njaanchjaꞌvimdup je̱ts je̱ o̱y ixpa̱jku̱n juuꞌ veꞌe mpana̱jkxumdup, je̱ꞌe̱ tseꞌe mputá̱kajap je̱tseꞌe ma̱kk mꞌijtnit toꞌk muk je̱ Jesucristo ma̱a̱t. 5cbku̱x vaꞌajts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ka̱jx je̱ts je̱ tsapka̱ts ka̱jx. Je̱ꞌe̱ pa̱neꞌe je̱ Jesucristo o̱y du̱mutoomp du̱mupa̱jkp >ubKu̱x nu̱jomeꞌe juuꞌ jatyeꞌe je̱ Nteꞌyam pya̱a̱m, o̱yts je̱ꞌe̱ veꞌe, ni tía veꞌe juuꞌ veꞌe nu̱nkayakkuvá̱kup ku veꞌe je̱ jayu du̱maaꞌyu̱njáva, \1bAx je̱ jayu tseꞌe vaꞌandap je̱ts kaꞌa veꞌe je̱ Nteꞌyam du̱tsa̱k je̱tseꞌe je̱ jaanchjaꞌvivata̱jk je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk ukpu̱ je̱ yaaꞌtya̱jk du̱jayé̱ptat, pyavaanduvap tseꞌe je̱ jayu je̱ts je̱meꞌe je̱ kaaky je̱ ju̱ꞌkx juuꞌ veꞌe kyakáydap kyaja̱ꞌkxtap. Veꞌem tseꞌe du̱pavaꞌandat ó̱yameꞌe je̱ Nteꞌyam du̱pu̱u̱jm je̱ kaaky je̱ ju̱ꞌkx je̱tseꞌe je̱ kuko̱jtsu̱n ma̱a̱t du̱káydat du̱ja̱ꞌkxtat je̱ꞌe̱da pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱jaanchjaꞌvidup je̱ Nteꞌyam je̱tseꞌe du̱nu̱jávada je̱ tyu̱v je̱ꞌe̱. Cbmya̱ja̱pá̱mdapts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ jayu juuꞌ veꞌe taayidup, je̱ jayu juuꞌ veꞌe du̱ko̱o̱ꞌkto̱kinjaꞌvidinup je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe tyoondup. J bAx je̱ Espíritu Santo, vaꞌajtsts je̱ꞌe̱ veꞌe du̱ꞌavana je̱ts ku veꞌe tyá̱minit je̱ ita̱ka̱x, je̱m tseꞌe pa̱neꞌe du̱ko̱o̱ꞌkjaanchjaꞌvidinup je̱ tyu̱v je̱ꞌe̱ je̱tseꞌe du̱pana̱jkxtat je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap je̱ yꞌixpa̱jku̱n juuꞌ veꞌe je̱ jayu tyukvinꞌa̱a̱ꞌndup, ?wbKaꞌa xa veꞌe ñu̱nkayakkuvá̱ku̱t je̱ts o̱o̱yeꞌe du̱tunnu̱ma̱ja juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam xtuknu̱jaꞌvimdu. Ya̱ꞌa̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe:Yaknu̱ke̱ꞌxnata̱jki xa veꞌe je̱ Jesucristo je̱ jayu niꞌkxax kó̱pkax,
je̱ Espíritu Santo tseꞌe je̱ jayu du̱tuknu̱jaꞌvi je̱ts pyaatyp yꞌake̱e̱guip je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe tyoon kyo̱jts,íxju̱du tseꞌe je̱ ángeles,
yaknu̱ko̱jts tseꞌe joma veꞌe may itu̱naax,
yakjaanchjaꞌvi tseꞌe yaja naxviijn,
tsajpe̱jtnuts je̱ꞌe̱ veꞌe.3_bku̱x pa̱n taꞌnip a̱tseꞌe, mnu̱jaꞌvinupts mits je̱ꞌe̱ veꞌe vintso̱ veꞌe du̱tsa̱k je̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ jyayu ñaajkꞌítjadat, je̱ꞌe̱da pa̱neꞌe du̱jaanchjaꞌvidup je̱ joojntyk Nteꞌyam, je̱ꞌe̱da pa̱neꞌe ijttup ax joꞌn je̱ xen je̱ts je̱ pa̱ts juuꞌ veꞌe tso̱o̱ꞌntkp je̱p naaxyp, ku̱x yakpojtu̱ktupeꞌe je̱tseꞌe ma̱kk du̱yakꞌitta je̱ tyu̱v je̱ꞌe̱.  bNtsa̱jkpts a̱tseꞌe je̱ts a̱ts mitseꞌe tso̱jk na̱jkx nkuꞌix. Ax ntuknu̱jaꞌyipts a̱ts mitseꞌe ya̱ na̱k, q[b Ku̱x je̱ꞌe̱da pa̱n pa̱n jatyeꞌe o̱y yakxó̱n pattoꞌnidup, yakvintsa̱ꞌa̱gadapts je̱ꞌe̱ veꞌe, ma̱kk aaj ma̱kk jo̱o̱t tseꞌe du̱jayé̱ptat je̱ jaanchjaꞌvin juuꞌ veꞌe yakjaye̱jpp ku veꞌe je̱ jayu toꞌk muk yꞌit je̱ Cristo Jesús ma̱a̱t. O̱o̱yeꞌe du̱tunnu̱ma̱ja juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam xtuknu̱jaꞌvimdu  }b Ax je̱ pattoꞌniva, toꞌkjits je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ ñu̱da̱ꞌa̱x du̱jayé̱pu̱t, ñu̱jávapts je̱ꞌe̱ veꞌe o̱y vintso̱ veꞌe je̱ kutojku̱n du̱pá̱mu̱t je̱p jyu̱u̱mp tyu̱jkp je̱tseꞌe je̱ yꞌónu̱k du̱yakkutojkjat. ' Gb Nay veꞌempa tseꞌe je̱ ñu̱da̱ꞌa̱xta, veꞌem tseꞌe du̱tsa̱k je̱tseꞌe ñaajkꞌítjadat vintso̱ veꞌe je̱ jayu vyintsa̱ꞌa̱gajadat, ñayꞌakuva̱a̱ꞌnajadat, du̱tóndat nu̱jom ax joꞌn du̱paaꞌty du̱ꞌake̱e̱ga. Kaꞌa tseꞌe yꞌako̱tsu̱toonkadat. C b Vaꞌan tseꞌe tooꞌva̱jkp du̱yakpayo̱ꞌo̱yda pa̱n o̱yeꞌe juuꞌ du̱tonda. Ax pa̱n kaꞌa tseꞌe ti to̱kin yakpaatjada, vanꞌítnum tseꞌe yakpá̱mdat pattoꞌnivada. I  b je̱tseꞌe ñaajkꞌítjadat pa̱n vintso̱ veꞌe je̱ vaꞌajts vinmaꞌyu̱n ma̱a̱t du̱jaanchjávadat je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam xtuknu̱jaꞌvimdu. ` 9bNay veꞌempa tseꞌe, pa̱n pa̱neꞌe du̱pattoꞌnidup je̱ jayu juuꞌ veꞌe du̱nu̱vinténidup je̱ jaanchjaꞌvivata̱jk, tun vinko̱pkts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe ñaajkꞌítjadat pa̱n vintso̱ veꞌe yakvintsa̱ꞌa̱gadat, je̱ jayu du̱kavinꞌa̱a̱ꞌndat, kyaꞌooꞌktat kyamoꞌokjadat, je̱ meen du̱kakáxjadat, )bTun vinkó̱pkpats je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe ti to̱kin kyapaatu̱xjadat pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱kajaanchjaꞌvidup je̱ Jesucristo. Ku̱x pa̱n yakpaatjip xa veꞌe je̱ to̱kin je̱ jayu juuꞌ veꞌe du̱nu̱vinténip je̱ jaanchjaꞌvivata̱jk, nu̱njajtpeꞌe ku veꞌe je̱ Nteꞌyam du̱ko̱o̱ꞌkmutoonnit du̱ko̱o̱ꞌkmupa̱jknit ax joꞌn du̱paaꞌty du̱ꞌake̱e̱ga je̱tseꞌe veꞌem kyaꞌat je̱m je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap kya̱ꞌm. Vintso̱ veꞌe jyoojntykadat pa̱n pa̱n jatyeꞌe pattoꞌnidup }bKaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ jaanchjaꞌvivata̱jk du̱nu̱vinté̱nat pa̱n pa̱neꞌe tun ve̱e̱ꞌnnum ijtp ku veꞌe jyaanchjaꞌviꞌukvaajñ, ku̱x pa̱n veꞌemeꞌe, toꞌmayji tseꞌe ñamyá̱jajat je̱tseꞌe kyaꞌat je̱p to̱kin ja̱a̱tp je̱tseꞌe yakmo̱o̱ynit je̱ tsaachpaatu̱n juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtnup, veꞌem ax joꞌn je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap kyaꞌa je̱p to̱kin ja̱a̱tp je̱tseꞌe yakmo̱o̱ynit je̱ tsaachpaatu̱n juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtnup. tabKu̱x pa̱n kaꞌa xa veꞌe du̱jaty vintso̱ veꞌe je̱p jyu̱u̱mp tyu̱jkp yakkutóku̱t, ¿vintso̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌo̱ꞌyixju̱t je̱tseꞌe du̱ꞌixꞌítu̱t je̱ Nteꞌyam je̱ jyayu joma veꞌe ñayꞌamókajada? Kbdu̱játu̱t vintso̱ veꞌe o̱y yakkutóku̱t je̱p jyu̱u̱mp tyu̱jkp, je̱ts vintso̱ veꞌe je̱ yꞌónu̱k anañu̱joma ka̱jx kya̱tsa̱pá̱kjadat je̱tseꞌe vyintsa̱ꞌa̱gajadat. %Cbjuuꞌ jaty du̱muté̱nat, kyaꞌooꞌku̱t kyamoꞌokju̱t, je̱ jayu du̱katsiiꞌku̱t, je̱ jayu du̱katsoꞌoxpá̱ku̱t, je̱ meen du̱kakáxju̱t, wbAx veꞌem tseꞌe, pa̱n pa̱n tseꞌe du̱nuvinténip je̱ jaanchjaꞌvivata̱jk, tun vinko̱pkts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe ti to̱kin kyayakpaatjat, toꞌkji je̱ ñu̱da̱ꞌa̱x du̱jayé̱pu̱t, ñayꞌakuva̱a̱ꞌnajat, ñaajkꞌítju̱t viji kej, yakxó̱n jyáyuvat, o̱y jayu ñapyá̱mju̱t ma̱a̱t je̱ je̱ꞌyva jayu, je̱ yakꞌixpa̱jkk du̱játu̱t, * ObTyú̱vam xa ya̱ꞌa̱ veꞌe ya̱ ka̱ts: O̱y xa je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe je̱ jayu du̱tsa̱k je̱tseꞌe je̱ jaanchjaꞌvivata̱jk du̱nu̱vinté̱nat. EbAx xo̱o̱ndu̱k jo̱o̱t tseꞌe yꞌíttat je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk, je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe je̱ ónu̱k du̱jaye̱pta je̱tseꞌe du̱yakye̱e̱ꞌkta, ku veꞌe ñaajkꞌítjada je̱ jaanchjaꞌvin ma̱a̱t je̱ts je̱ tso̱jku̱n ma̱a̱t, vaꞌajts, je̱tseꞌe tsoj yakxó̱n jyáyuvada jyoojntykada.&EbAx je̱ Adán, ka je̱ꞌe̱p tseꞌe yakvinꞌa̱a̱ꞌn, je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jkeꞌe. Ax ku tseꞌe yakvinꞌu̱u̱ꞌn, vanꞌit tseꞌe tyo̱kimpu̱jk. gGb Ku̱x tooꞌva̱jkpeꞌe je̱ Nteꞌyam du̱pu̱u̱jm je̱ Adán, vanꞌit tseꞌe je̱ Eva. -~Sb Kaꞌa xa a̱tseꞌe nyakjaty je̱tseꞌe je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk du̱yakꞌixpá̱ku̱t je̱ yaaꞌtya̱jk ukpu̱ du̱yakkutojkjat, ama̱ꞌa̱teꞌe yꞌítu̱t. &}Eb Vaꞌan tseꞌe je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk du̱naajkꞌítjada je̱p kutojku̱n paꞌtkup je̱tseꞌe ama̱ꞌa̱t du̱ꞌamo̱tunáxtat je̱ kaꞌamaꞌyu̱n. |b je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe je̱ yꞌo̱y je̱ꞌe̱ du̱tóndat, veꞌem ax joꞌn du̱paaꞌty du̱ꞌake̱e̱ga je̱tseꞌe du̱tóndat je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jkta pa̱n pa̱n jatyeꞌe vaandup je̱ts vyinjaꞌvidup vyintsa̱ꞌkidupeꞌe je̱ Nteꞌyam. `{9b Ntso̱jkpapts a̱tseꞌe je̱tseꞌe je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk ñaxyó̱xjadat o̱y yakxó̱n ax joꞌn du̱paaꞌty du̱ꞌake̱e̱ga ax joꞌn du̱vinmachju̱; ka je̱ꞌe̱peꞌe ku veꞌe je̱ namya̱jin ka̱jx du̱pa̱mda je̱ vyaajy je̱ chojin ukpu̱ je̱ namya̱jin ka̱jx du̱jaye̱pta je̱ oro, je̱ perlas, ukpu̱ je̱ tsó̱vax vit; OzbNtso̱jkpapts a̱tseꞌe je̱tseꞌe je̱ yaaꞌtya̱jk chapkó̱tstat pa̱n joma veꞌe je̱ jaanchjaꞌvivata̱jk ñayꞌamókajada, je̱ kya̱ꞌa̱j du̱yakpojtu̱ktat je̱ vaꞌajts aaj je̱ vaꞌajts jo̱o̱t ma̱a̱t, je̱ jayu du̱kamuꞌé̱kjadat je̱tseꞌe je̱ jayu du̱kama̱a̱tnakyo̱jtsvintsó̱vjadat. oyWbKu̱x cha̱jkpeꞌe je̱tseꞌe anañu̱joma je̱ jayu du̱jaye̱jptinit je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp, je̱ꞌe̱ ka̱jxts a̱tseꞌe nyakpu̱u̱jm kaꞌamaayva je̱ts kuká̱tsiva. Tyú̱vamts ya̱ꞌa̱ veꞌe juuꞌ a̱tseꞌe nka̱jtsp, kaꞌa a̱tseꞌe ntaaya, kuká̱tsiva a̱tseꞌe nyakpu̱u̱jm je̱ts a̱tseꞌe ntukyakꞌixpá̱ktat je̱ tyu̱v je̱ꞌe̱ pa̱n pa̱n jatyeꞌe ka je̱ israeejlit jáyuvap je̱tseꞌe du̱jaanchjávadat je̱ Cristo. Wx'bNamyaso̱o̱kjuts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe yꞌukꞌa̱a̱ꞌk, veꞌem tseꞌe du̱kuvejt anañu̱joma je̱ jayu je̱ tyo̱kin. Ya̱ꞌa̱ tseꞌe nu̱java taan ku veꞌe je̱ Nteꞌyam du̱tsa̱jk. ewCbToꞌkji xa je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam, toꞌkjivats je̱ꞌe̱ veꞌe pa̱neꞌe o̱ꞌyixjup je̱tseꞌe du̱yaknamyujo̱tꞌó̱yajat je̱ jayu je̱ts je̱ Nteꞌyam, je̱ jayu Jesucriistots je̱ꞌe̱ veꞌe. Iv bku̱x je̱ꞌe̱ veꞌe cha̱jkp je̱tseꞌe anañu̱joma je̱ jayu du̱jaye̱jptinit je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp je̱tseꞌe du̱nu̱jávadat je̱ tyu̱v je̱ꞌe̱. ubO̱y xa je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe veꞌem yaknu̱tsapka̱ts, yꞌo̱yjaꞌvipts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ nYaktso̱o̱kpamda Nteꞌyam, Tt!bNtsa̱jkpts a̱tseꞌe je̱tseꞌe du̱nu̱tsapkó̱tstat pa̱n pa̱n jatyeꞌe yakkutojktup je̱ts pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ kajpu̱n du̱nu̱vinténidup, ax veꞌem tseꞌe o̱y aaj o̱y jo̱o̱t njoojntykimdat, o̱y nmaajkꞌijtumjadat je̱ Nteꞌyam ma̱a̱t, je̱tseꞌe ntoꞌnumdat juuꞌ veꞌe pyaatyp yꞌake̱e̱guip. ks QbMutoꞌk viijn, je̱ꞌe̱ a̱tseꞌe ntsa̱jkp je̱tseꞌe je̱ jayu je̱ Nteꞌyam du̱ꞌamó̱tudat anañu̱joma je̱ jayu ka̱jxta, je̱ Nteꞌyam du̱mukó̱tstat, du̱munooꞌkxtu̱ktat, je̱tseꞌe du̱kuko̱jtsjadat. r %bVeꞌem xa veꞌe jyajtti je̱ Himeneo je̱ts je̱ Alejandro, je̱ꞌe̱da juuꞌ a̱tseꞌe mpa̱a̱mdu je̱m je̱ Satanás kya̱ꞌm je̱tseꞌe yaktsaachpaaꞌtjadat, veꞌem tseꞌe du̱nu̱jávadat je̱ts kaꞌa veꞌe je̱ Nteꞌyam du̱vinko̱jtspé̱ttat.mq UbTonu̱ tseꞌe veꞌem je̱ jaanchjaꞌvin ma̱a̱t je̱ts je̱ vaꞌajts vinmaꞌyu̱n ma̱a̱t. Je̱meꞌe juuꞌ veꞌe du̱kajaanchjaꞌvidup ku̱xeꞌe du̱kama̱ja̱pa̱a̱mdi juuꞌ veꞌe je̱ Espíritu Santo kya̱jtsp. Jp bTimoteo, nꞌonu̱kjaꞌvipts a̱ts mitseꞌe. Ya̱ꞌa̱ juuꞌ a̱ts mitseꞌe tu̱ntukpavaꞌañ, pyaatyp yꞌake̱e̱guipts je̱ꞌe̱ veꞌe ma̱a̱t je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook juuꞌ veꞌe je̱ utsta je̱ ajchta kyo̱jtsnajxtu mits ka̱jx. Mputá̱kajapts je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe mko̱jtsu̱xju̱du je̱tseꞌe o̱y xmutónu̱t xmupá̱ku̱t je̱ Jesucristo je̱tseꞌe xꞌama̱a̱daagat nu̱jom juuꞌ jatyeꞌe ka ó̱yap. po [b¡Yakma̱ja yakjaancha je̱ts vintsa̱ꞌa̱ga tseꞌe yꞌijtnit xa̱ꞌma ka̱jx je̱ tun toꞌk Nteꞌyam, juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx yakkutojknup, juuꞌ veꞌe ni vinꞌita kavintó̱kip, juuꞌ veꞌe kayakꞌixp! Amén. n 1bAx je̱ꞌe̱ ka̱jxts a̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam xtukma̱ꞌt ku̱x je̱ꞌe̱ veꞌe cha̱jkp je̱ts a̱tseꞌe nyaknu̱ke̱ꞌxnatá̱kat nu̱yojk je̱ts kaꞌa veꞌe je̱ viijnk jayu joma vaateꞌe je̱ Jesucristo juuꞌ du̱kuvu̱k, je̱ꞌe̱ juuꞌ a̱tseꞌe ntuntsoꞌoxpa̱jk, je̱ꞌe̱ veꞌe cha̱jkp je̱ts a̱tseꞌe je̱ nu̱ꞌixvaatsu̱n nyaktánu̱t je̱ꞌe̱ ka̱jxta pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ Jesús du̱jaanchjávadap, veꞌem tseꞌe du̱jaye̱jptuvat je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp. Im  bTyú̱vam xa ya̱ꞌa̱ veꞌe ya̱ ka̱ts, pyaatyp yꞌake̱e̱guipts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe anañu̱joma je̱ jayu du̱jaanchjávadat, je̱ts je̱ꞌe̱ ka̱jxeꞌe je̱ Cristo Jesús myiijn yaja naxviijn je̱tseꞌe du̱yaktso̱ꞌo̱ku̱t je̱ tó̱kinax jáyuda, a̱ts tseꞌe nu̱yojk tó̱kinax jayu. |l sbJe̱ Ma̱ja̱ Vintsa̱nts a̱tseꞌe xtoojnji ya̱ ma̱ja̱ maaꞌyu̱n, je̱ꞌe̱ a̱tseꞌe xmo̱o̱yva je̱ jaanchjaꞌvin je̱ts je̱ tso̱jku̱n juuꞌ veꞌe njaye̱jpumdup ku̱xeꞌe toꞌk muk nꞌijtumda je̱ Cristo Jesús ma̱a̱t. -k Ub Nu̱jom a̱tseꞌe ya̱ maaꞌyu̱n xtoojnji ó̱yam a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe nyakvintsa̱ꞌkintó̱ki ku a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe nkajaanchjávana vyeꞌna. Ax xtukmo̱ꞌtts a̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ꞌe̱ ka̱jx ku a̱tseꞌe kaꞌanum nmu̱java vyeꞌna ti a̱tseꞌe ntoon nko̱jts. ]j 5b Nkuko̱jtsjipts a̱tseꞌe je̱ nMa̱ja̱ Vintsá̱namda Jesucristo ku̱xeꞌe a̱ts xtukka̱ta̱jki je̱ toonk je̱ts a̱tseꞌe je̱ mya̱kkin ka̱jx je̱ jayu nvaajnjadat je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook. Veꞌem tseꞌe du̱tuujn ku̱x ñu̱jaꞌvip je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ts nkutyuump a̱tseꞌe juuꞌ je̱ꞌe̱ veꞌe cha̱jkp. ?i yb Je̱ vaꞌajts ixpa̱jku̱n tseꞌe du̱ma̱a̱tnavyaatjup du̱ma̱a̱tnayꞌake̱e̱guijup je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook juuꞌ veꞌe o̱o̱y je̱ ma̱jin du̱tunjaye̱jpp je̱ts a̱tseꞌe je̱ Kunuuꞌkx Nteꞌyam xtukka̱ta̱jki. Ku je̱ Pablo je̱ Jesucristo du̱kuko̱jtsji ku̱xeꞌe yaktukma̱ꞌt th cb je̱ navya̱jku̱n du̱yakvintsa̱ꞌkintó̱kidup, je̱ ko̱ꞌo̱yyaaꞌyapta, je̱ jayu me̱e̱ꞌtspada, pa̱n pa̱n jatyeꞌe taayidup, pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ Nteꞌyam du̱yaknajxtup je̱ taay ka̱jx. Yakpa̱a̱mpa tseꞌe je̱ Moisés je̱ pyavaꞌnu̱n jyajuuꞌa juuꞌ jatyeꞌe viijnk juuꞌ veꞌe du̱tsoꞌoxpa̱jkp je̱ vaꞌajts ixpa̱jku̱n. )g Mb Nnu̱jaꞌvimduvap tseꞌe je̱ts kaꞌa veꞌe je̱ Moisés je̱ pyavaꞌnu̱n yakpu̱m je̱tseꞌe du̱yakkutojkjat je̱ jayu juuꞌ veꞌe tu̱v jáyuvidup joojntykidup, je̱ꞌe̱ veꞌeda pa̱n pa̱n jatyeꞌe jomjáyuvidup tijáyuvidup, jomjoojntykidup tijoojntykidup, pa̱n pa̱n jatyeꞌe kaka̱tsu̱pa̱jktup, je̱ Nteꞌyam du̱kavintsa̱ꞌkidup, to̱kintoondup, du̱kama̱ja̱pa̱a̱mdup je̱ Nteꞌyam ukpu̱ juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam jye̱ꞌe̱, je̱ tyeeꞌ ukpu̱ je̱ tyaak ukpu̱ je̱ viijnk jayu du̱yakꞌo̱o̱ꞌktup, f %bNnu̱jaꞌvimdup xa u̱u̱ꞌmeꞌe je̱ts o̱y je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Moisés je̱ pyavaꞌnu̱n ku veꞌe yaktún ax joꞌn pyu̱ma. Ge  bcho̱jktupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe je̱ Moisés je̱ pyavaꞌnu̱n je̱ jayu du̱tukyakꞌixpá̱ktat, ax ni viinma tseꞌe du̱kavinmó̱tuda juuꞌ veꞌe kyo̱jtstup, nay kaꞌava tseꞌe du̱nu̱jávada ti veꞌe tyijp je̱ ixpa̱jku̱n juuꞌ veꞌe tyunꞌavaꞌnidup je̱ts tyú̱vam je̱ꞌe̱ veꞌe. d bJe̱m xa veꞌe je̱ jayu juuꞌ veꞌe je̱ tu̱vu̱tooꞌ du̱maso̱o̱ktinu, je̱ꞌe̱ tseꞌe myaajntyktup juuꞌ veꞌe katoomp, }c ubJe̱ꞌe̱ ka̱jxts ya̱ꞌa̱ veꞌe ya̱ pavaꞌnu̱n juuꞌ a̱ts mitseꞌe u̱xyam ntuknu̱jaꞌyip, je̱tseꞌe je̱ jayu toꞌk aaj toꞌk jo̱o̱t du̱jaanchjávadat je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook, je̱tseꞌe je̱ jayu du̱jayé̱ptat je̱ vaꞌajts aaj je̱ vaꞌajts jo̱o̱t je̱ts je̱ vaꞌajts vinmaꞌyu̱n; je̱ tso̱jku̱nts je̱ꞌe̱ veꞌe yakjé̱jip. rb _bkaꞌa tseꞌe du̱ma̱ja̱pá̱mdat je̱ ka̱ts juuꞌ veꞌe je̱ jayu myutaayvaattu, kaꞌa tseꞌe du̱ma̱ja̱pa̱a̱mduvat je̱ may na̱k juuꞌ jatyeꞌe tyijtup je̱ts vaamp je̱ꞌe̱ veꞌe vintso̱ veꞌe je̱ ju̱jpit jayu jyoojntykidi. Ko̱o̱jyji xa je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ jayu du̱yakme̱jtsvinmáy pa̱n vintso̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ tyooꞌ yꞌíxuva; ni vinxú̱pats je̱ꞌe̱ veꞌe kyaputá̱kajada je̱tseꞌe du̱jaanchjávadat je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook. a ;bTanu̱ toꞌk aaj je̱m éfesovit kyajpu̱n ka̱jxm, veꞌem ax joꞌn a̱ts mitseꞌe nꞌamo̱tu ku a̱tseꞌe je̱m ntsa̱a̱ꞌn je̱ts a̱tseꞌe nnu̱jkx Macedonia. Je̱m tseꞌe je̱ jayu xtukpavaꞌandat je̱ts kaꞌa veꞌe du̱tukꞌíxtat je̱ taay ixpa̱jku̱n, T` #bTimoteo, nꞌonu̱kjaꞌvipts a̱ts mitseꞌe je̱ꞌe̱ ka̱jx ku veꞌe xjaanchjaꞌviꞌukvaajñ je̱ Jesucristo ku a̱tseꞌe xꞌamo̱tunajxy. Je̱ Nteꞌyam, juuꞌ veꞌe nTeeꞌimdup, je̱ts je̱ nMa̱ja̱ Vintsá̱namda Cristo Jesús, je̱ꞌe̱ tseꞌe mkunooꞌkxjadap je̱tseꞌe mꞌijtnit je̱ tyukmo̱ꞌtu̱n ma̱a̱tta je̱ts je̱ yꞌo̱y jo̱o̱t ma̱a̱tta. Ku je̱ Pablo du̱pavaajñ je̱tseꞌe kyayakkuvá̱ku̱t je̱ taay ixpa̱jku̱n z_ qbA̱tseꞌe je̱ Pablo, je̱ Jesucristo je̱ kyuká̱tsiva, veꞌem ax joꞌn a̱tseꞌe xtukpavaandi je̱ Nteꞌyam, je̱ nYaktso̱o̱kpamda, je̱ts je̱ Jesucristo, juuꞌ veꞌe xmo̱ꞌyumdap je̱ yꞌo̱y je̱ꞌe̱ ku veꞌe myiinnuvat. e~}i{yyxvuvsrqponlk>iSgfdwcba`x_$^w] [[Z/Y7WW:VgTS:RuQQLPP3NNMDLJ|I(FECB!@?>*)(&s$:"U! C*>;'  $nd[,/Kaꞌa tseꞌe je̱ jayu du̱nu̱jávada vintso̱ veꞌe je̱ jayu je̱ jyáyuvinda je̱ jyoojntykinda ku veꞌe ko̱o̱jyji je̱ jayu du̱ꞌaꞌíxtu̱kta. Veꞌem a̱a̱tseꞌe nnasjaꞌvi je̱ts veꞌemeꞌe je̱ Cristo ax joꞌn jyapa̱na; ax kuts a̱a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe nꞌixa, kaꞌats a̱a̱tseꞌe veꞌem nꞌukvinmaayni. +Ax je̱ꞌe̱ tseꞌe ukꞌo̱o̱ꞌk anañu̱joma je̱ jayu ka̱jx je̱tseꞌe jyoojntykidinit ka je̱ yꞌavintso̱ vinmaꞌyu̱n ka̱jxapta, je̱ Cristo ka̱jxeꞌe, je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe ukꞌo̱o̱ꞌk je̱ꞌe̱ ka̱jxta je̱tseꞌe jyoojntykpa̱jknuva. *Je̱ tso̱jku̱n juuꞌ veꞌe je̱ Cristo pya̱a̱m yam a̱a̱ts njaꞌvin ka̱jxm, ya̱ꞌa̱ts a̱a̱tseꞌe xka̱ꞌmip, ku̱x nmu̱jaꞌvinup a̱a̱tseꞌe je̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe toꞌk xkuꞌo̱o̱ꞌkimdu. Ax je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe ku̱xeꞌe toꞌk ka̱ꞌa̱jyji je̱ jayu du̱kuꞌo̱o̱ꞌki, toꞌk ka̱ꞌa̱jyji tseꞌe je̱ jayu yꞌit je̱m je̱ o̱o̱ꞌku̱n kya̱ꞌm. L) Je̱meꞌe je̱ jayu juuꞌ a̱a̱tseꞌe xtijtup ka víjap. Ax pa̱n ka víjapts a̱a̱tseꞌe, je̱ Nteꞌyam ka̱jxts je̱ꞌe̱ veꞌe; ax pa̱n vijts a̱a̱tseꞌe, miits ka̱jxta tseꞌe. ( Kaꞌats a̱tseꞌe veꞌem nvaꞌañ je̱ts a̱a̱tseꞌe nnamyá̱jajat, je̱ꞌe̱ a̱tseꞌe ntsa̱jkp je̱tseꞌe xnu̱jávadat je̱ts o̱y je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ a̱a̱tseꞌe ntuump nka̱jtsp, veꞌem tseꞌe mꞌo̱ꞌyixjadat je̱tseꞌe xyakꞌamo̱ꞌo̱ttat je̱ jáyuda juuꞌ veꞌe namyá̱jijidup je̱ꞌe̱ ka̱jxta pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱toondup juuꞌ veꞌe je̱ nu̱may jayu cho̱jktup je̱tseꞌe du̱kayakvinkó̱pkada vintso̱ veꞌe je̱ jayu je̱ jyo̱o̱tta je̱ jyaꞌvinda. 2'] Ku̱x a̱a̱tseꞌe nnu̱java vintso̱ je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe je̱ Nteꞌyam yaktsa̱ꞌa̱ga, je̱ꞌe̱ ka̱jxts a̱a̱tseꞌe nꞌix pa̱n vintso̱ a̱a̱tseꞌe je̱ jayu ntukpá̱ku̱t je̱ tu̱vu̱tooꞌ. Ñu̱jaꞌvip tseꞌe je̱ Nteꞌyam vintso̱ a̱a̱tseꞌe njáyuva njoojntyka, nꞌaꞌixpts a̱tseꞌe je̱ts mnu̱jaꞌvidupeꞌe je̱ts o̱y je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ a̱a̱tseꞌe ntuump nka̱jtsp. 2&] Ku̱x toꞌk ka̱ꞌa̱jyji veꞌe je̱ jayu du̱vinténidinit je̱ Cristo je̱tseꞌe yakto̱kimpayo̱ꞌydinit, veꞌem tseꞌe toꞌk jadoꞌk yakmo̱o̱ydinit juuꞌ veꞌe tukka̱daakju̱dup, pa̱n o̱y uk pa̱n ka o̱y je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe tu̱du̱tonda tu̱du̱ko̱tsta ku veꞌe je̱ niꞌkx je̱ ko̱pk ma̱a̱t tu̱yꞌitta. Vintso̱ je̱ jayu je̱ o̱y jo̱o̱t du̱jayé̱ptat je̱ Nteꞌyam ma̱a̱t M% Je̱ꞌe̱ a̱a̱tseꞌe nyakvinkó̱pkip je̱ts a̱a̱tseꞌe ntónu̱t juuꞌ veꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n cha̱jkp, pa̱n njayejpp a̱a̱tseꞌe ya̱ nniꞌkx ya̱ nko̱pk uk pa̱n kaꞌa. f$EToꞌk aaj toꞌk jo̱o̱t a̱a̱tseꞌe nꞌit, njatsa̱jkpts a̱a̱tseꞌe je̱ts a̱a̱tseꞌe ya̱ nniꞌkx ya̱ nko̱pk nma̱a̱tnavyaꞌkxju̱t je̱ts a̱a̱tseꞌe nꞌijtnit joma veꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n. {#oku̱x je̱ꞌe̱ xa a̱a̱tseꞌe nꞌaꞌixp juuꞌ veꞌe kayakꞌixp, ka je̱ꞌe̱p juuꞌ veꞌe yakꞌixp. " Je̱ꞌe̱ ka̱jxts a̱a̱tseꞌe xa̱ꞌma ka̱jx nꞌit toꞌk aaj toꞌk jo̱o̱t je̱ts a̱a̱tseꞌe nnu̱java je̱ts namvaat a̱a̱tseꞌe ya̱ niꞌkx ya̱ ko̱pk njayep, kaꞌats a̱a̱tseꞌe nꞌit je̱m je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n vyinkojkm; !Je̱ Nteꞌyam tseꞌe viinm du̱nu̱pa̱a̱jmtki je̱tseꞌe veꞌem tyónju̱t kyó̱tsju̱t, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱ke̱jx je̱ Espíritu Santo je̱tseꞌe yꞌijtnit yam a̱a̱ts njaꞌvin ka̱jxm je̱ts a̱a̱ts ya̱ꞌa̱ veꞌe xtuknu̱java. _ 7Tsaachvinmaaypts a̱a̱tseꞌe ku̱xeꞌe a̱a̱ts ya̱ naxviijnit niꞌkxu̱ko̱pk njayep, ntsaachjaꞌvipts a̱a̱tseꞌe ax joꞌn a̱a̱tseꞌe yaja nꞌit; ka je̱ꞌe̱pts a̱a̱tseꞌe ntsa̱jkp je̱ts a̱a̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam ya̱ pak niꞌkxu̱ko̱pk xyakke̱e̱kjat, je̱ꞌe̱ a̱a̱tseꞌe ntsa̱jkp je̱ts a̱a̱tseꞌe xmo̱o̱ynit je̱ nam niꞌkxu̱ko̱pk. Veꞌem tseꞌe ya̱ niꞌkx ya̱ ko̱pk juuꞌ a̱a̱tseꞌe njayejpp, juuꞌ veꞌe o̱o̱ꞌkp, veꞌem tseꞌe vyimpijtnit toꞌk je̱ niꞌkx je̱ ko̱pk juuꞌ veꞌe ni je̱ vinꞌita ko̱o̱ꞌkꞌo̱o̱ꞌknup. taje̱ts a̱a̱tseꞌe veꞌem nkaꞌítu̱t ax joꞌn je̱ jayu juuꞌ veꞌe nu̱vaꞌajts a̱xvaꞌajts. }sNamvaat a̱a̱tseꞌe njayep ya̱ niꞌkx ya̱ ko̱pk juuꞌ veꞌe u̱xyam, veꞌemts a̱a̱tseꞌe ax joꞌn je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk yꞌu̱j yaꞌaxy ku veꞌe je̱ yꞌónu̱k du̱yakke̱ꞌe̱xuvaꞌañ, o̱o̱yts a̱a̱tseꞌe ntuntsa̱k je̱ts a̱a̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam xmo̱o̱ynit je̱ niꞌkx je̱ ko̱pk juuꞌ a̱a̱tseꞌe njaye̱jpnup je̱m tsapjo̱o̱tm p [Ku̱x nmu̱jaꞌvinup a̱a̱tseꞌe je̱ts ku veꞌe a̱a̱ts ya̱ nniꞌkx ya̱ nko̱pk kyutó̱kiyu̱t, veꞌem ax joꞌn toꞌk je̱ ta̱jk kyuto̱ki joꞌn, xmo̱o̱ynupts a̱a̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ niꞌkx je̱ ko̱pk joma a̱a̱tseꞌe ntsa̱a̱nat, juuꞌ veꞌe ka je̱ jayu pú̱map, juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtnup je̱m tsapjo̱o̱tm. Kaꞌa xa a̱a̱tseꞌe nyakvinko̱pka juuꞌ veꞌe yakꞌixp, je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe kayakꞌixp. Ku̱x juuꞌ xa veꞌe yakꞌixp, kutó̱kiyupts je̱ꞌe̱ veꞌe; ax juuꞌ tseꞌe kayakꞌixp, xa̱ꞌma ka̱jxts je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌit.2]Juuꞌ jaty tsaachpaatu̱n a̱a̱tseꞌe nyaknajxyp ku a̱a̱tseꞌe njoojntyka yaja naxviijn, ve̱e̱ꞌnjits je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe jatyji ñaxy; ax nu̱yojk tseꞌe o̱o̱y je̱ ma̱jin juuꞌ a̱a̱tseꞌe njayé̱pup ku a̱a̱tseꞌe nꞌijtnit je̱ Cristo ma̱a̱t xa̱ꞌma ka̱jx. wJe̱ꞌe̱ ka̱jxts a̱a̱tseꞌe jo̱tꞌama̱ja̱ nꞌit; ó̱yam xa veꞌe a̱a̱ts ya̱ nniꞌkx ya̱ nko̱pk mya̱jꞌonu̱kiꞌata̱a̱tsni, ma̱kkpa̱jkꞌata̱a̱tsp tseꞌe a̱a̱ts ya̱ njo̱o̱t ya̱ njaꞌvin jó̱vum xa̱a̱j. 3Nu̱jom ya̱ꞌa̱ veꞌe, miits je̱ mꞌo̱ꞌyin ka̱jxtats je̱ꞌe̱ veꞌe. Ku̱x veꞌem ax joꞌn o̱o̱y tyunnu̱yoka je̱ maaꞌyu̱n juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ jayu tyoojnjip, je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe o̱o̱y tyunnu̱yoka je̱ jayu juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam du̱jaanchjaꞌvidup, nu̱may tseꞌe je̱ Nteꞌyam du̱kuko̱jtsjadat je̱tseꞌe du̱yakmá̱jadat du̱yakjaanchadat. GVeꞌemts a̱a̱tseꞌe nnu̱java je̱ts je̱ Nteꞌyam, juuꞌ veꞌe du̱yakjoojntykpa̱jknuva je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n Jesús, je̱ꞌe̱ts a̱a̱tseꞌe xyakjoojntykpa̱jknuvap je̱ Jesús ka̱jx, nay veꞌempats miitseꞌe myakjoojntykpa̱jkjidinuvat, je̱tseꞌe xyakje̱ꞌyumdinit je̱m je̱ꞌe̱ vyinkojkm. # Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe je̱ Kunuuꞌkx Jatyán vyaꞌañ: “Njaanchjaꞌvi a̱tseꞌe, je̱ꞌe̱ ka̱jxts a̱tseꞌe nka̱jts.” Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaꞌañ. Nay veꞌempa a̱a̱ts, njaanchjaꞌvip a̱a̱tseꞌe, je̱ꞌe̱ ka̱jxts a̱a̱tseꞌe nka̱ts. Q Ax veꞌem tseꞌe, je̱m a̱a̱tseꞌe kutsa̱ꞌa̱ga jo̱o̱tm nꞌit je̱ts a̱a̱tseꞌe nꞌo̱o̱ꞌknit; ax miitsta, je̱ Cristo ka̱jx tseꞌe mjoojntykada ku̱xeꞌe a̱a̱ts veꞌem ntun. ve Ku̱x namvaat a̱a̱tseꞌe njoojntyka yaja naxviijn, xa̱ꞌma ka̱jxts a̱a̱tseꞌe je̱ o̱o̱ꞌku̱n nvintena je̱ Jesús ka̱jx, veꞌem tseꞌe nu̱ke̱ꞌxnatá̱ka tyánu̱t a̱a̱ts ka̱jx je̱ts joojntykipeꞌe je̱ Jesús.  O̱yjoma pa̱n joma a̱a̱tseꞌe nnu̱jkx, je̱mts a̱a̱tseꞌe kutsa̱ꞌa̱ga jo̱o̱tm nꞌit je̱ts a̱a̱tseꞌe nꞌo̱o̱ꞌku̱t. Veꞌem ax joꞌn je̱ Jesús je̱m kutsa̱ꞌa̱ga jo̱o̱tm yꞌijt, nay veꞌemts a̱a̱tseꞌe je̱m kutsa̱ꞌa̱ga jo̱o̱tm nꞌit, veꞌem tseꞌe nu̱ke̱ꞌxnatá̱ka tyánu̱t a̱a̱ts ka̱jx je̱ts joojntykipeꞌe je̱ Jesús. hI ó̱yam a̱a̱tseꞌe je̱ jayu xjomtún xtitún, kaꞌats a̱a̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam xmasa̱ꞌa̱k; ó̱yam a̱a̱tseꞌe nꞌit ax joꞌn je̱ jayu juuꞌ veꞌe naxka̱daꞌakyani, kaꞌats a̱a̱tseꞌe nvinto̱ki. J Ax veꞌem tseꞌe, ó̱yam a̱a̱tseꞌe ntsaachpaaꞌty, kaꞌats a̱a̱tseꞌe ntsaachvinmáy; ó̱yam a̱a̱tseꞌe nkanu̱java ti a̱a̱tseꞌe ntónup, kaꞌats a̱a̱tseꞌe nmay ntaj; a;Ax ya̱ nu̱jaꞌvin juuꞌ veꞌe njaye̱jpumdup, je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayookts ya̱ꞌa̱ veꞌe, ya̱ꞌa̱ tseꞌe du̱nu̱ꞌo̱yika̱jxp. Je̱ꞌe̱ ka̱jxts a̱a̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam xtukka̱ta̱jki ya̱ ayook je̱tseꞌe o̱y kye̱ꞌe̱xu̱t je̱ts je̱ Nteꞌyam je̱ kyutojku̱n ka̱jx a̱a̱tseꞌe juuꞌ ntun nka̱ts, ka a̱a̱ts ya̱ nꞌavintso̱ vinmaꞌyu̱n ka̱jxapeꞌe, a̱a̱ts, juuꞌ veꞌe veꞌem ijttup ax joꞌn je̱ naxtoꞌts. 5cKu̱x nay je̱ꞌe̱jyam je̱ Nteꞌyam, juuꞌ veꞌe du̱pavaan je̱tseꞌe je̱ ajajtk jyé̱jat joma veꞌe je̱ ako̱o̱ꞌts it, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱kujajp du̱kuta̱ꞌkxp yam njaꞌvin ka̱jxmamda, veꞌem tseꞌe nnu̱jaꞌvimda je̱ts o̱o̱yeꞌe je̱ ma̱jin du̱tunjayep je̱ Nteꞌyam. Je̱ Jesucristo ka̱jx tseꞌe ya̱ nu̱jaꞌvin njaye̱jpumda, je̱ꞌe̱ tseꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ mya̱jin je̱ jyaanchin du̱yaknu̱ke̱ꞌxnata̱jkip. Yꞌaꞌixts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Pablo ku veꞌe du̱jaye̱jpnit je̱ nam niꞌkxu̱ko̱pk Ax juuꞌts a̱a̱tseꞌe je̱ jayu nvaajnjidup, kaꞌats a̱a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe veꞌem ntun je̱ts a̱a̱tseꞌe je̱ jayu xyakmá̱jat; je̱ Jesucristo jye̱ꞌe̱ts a̱a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ jayu nvaajnjip, je̱ꞌe̱ tseꞌe je̱ nMa̱ja̱ Vintsá̱namda, je̱ts a̱a̱ts, nmutoondup nmupa̱jktupts a̱a̱ts miitseꞌe je̱tseꞌe nu̱yojk xjaanchjávadat je̱ Jesucristo. PJe̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap juuꞌ veꞌe du̱yakkutojkjip je̱ jayu juuꞌ veꞌe du̱tsoꞌoxpa̱jktup je̱ Nteꞌyam, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱yakvinmamyaꞌt pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱kajaanchjaꞌvidup je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook, veꞌem tseꞌe je̱ ayook kyatá̱kat je̱m jyaꞌvin ka̱jxmda je̱tseꞌe du̱kavinmó̱tudat je̱ts o̱o̱yeꞌe je̱ ma̱jin du̱tunjayep je̱ Cristo, mya̱a̱tnavyaatjupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam viinm.  )Ax pa̱n je̱m tseꞌe je̱ jayu juuꞌ veꞌe du̱kavinmó̱tudup je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook juuꞌ a̱a̱tseꞌe nꞌavaꞌnip, je̱ꞌe̱ts je̱ꞌe̱ veꞌeda pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱ꞌana̱jkxidup je̱ tsaachpaatu̱n juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtnup. E Kaꞌa a̱a̱tseꞌe ntun nka̱ts juuꞌ veꞌe ayuꞌuts ukpu̱ juuꞌ veꞌe kutso̱ꞌo̱y, kaꞌats a̱a̱tseꞌe juuꞌ ntun je̱ts a̱a̱tseꞌe je̱ jayu nvinꞌa̱a̱ꞌnu̱t, ni kaꞌats a̱a̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook nyaktíku̱ts; je̱ꞌe̱ a̱a̱tseꞌe nꞌavaꞌnip juuꞌ veꞌe tyú̱vam je̱ja je̱ jayu vyinkujk je̱ts je̱ja je̱ Nteꞌyam vyinkujk. Veꞌem a̱a̱tseꞌe njoojntyka je̱tseꞌe je̱ jayu du̱nu̱jávadat je̱ts pyaatyp yꞌake̱e̱guip je̱ꞌe̱ veꞌe a̱a̱ts ya̱ njoojntykin ma̱a̱t je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook. ~  wAx je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe ku̱xeꞌe je̱ myaaꞌyu̱n ka̱jx a̱a̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam xmo̱o̱jy ya̱ toonk je̱ts a̱a̱tseꞌe je̱ jayu ntuknu̱jávadat je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook, ni vinꞌítats a̱a̱tseꞌe nkajo̱tmootska. w gJe̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe nꞌijtumda ax joꞌn je̱ jayu juuꞌ veꞌe kavinjuuꞌxap, nꞌíxumdup tseꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n je̱ mya̱jin, je̱ts vintso̱ veꞌe ya̱ it ñaxy, veꞌem tseꞌe xyaktiktsꞌata̱a̱tsumda je̱tseꞌe veꞌem nꞌijtumdinit ax joꞌn je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n. Je̱ꞌe̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe tyuump je̱ Espíritu Santo. 9Je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n je̱ts je̱ Espíritu Santo, toꞌkjits je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ vyinmaꞌyu̱nda. Ax ku tseꞌe je̱ Espíritu Santo je̱m je̱ jayu jyaꞌvin ka̱jxm yꞌit, o̱ꞌyixjup tseꞌe je̱ jayu je̱tseꞌe du̱tónu̱t juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam cha̱jkp.  Ax ku tseꞌe je̱ jayu vyinmayu̱mpitta je̱tseꞌe ñapyá̱mjada je̱m je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n yꞌam kya̱ꞌm, veꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌe ax joꞌn ku̱yakvinjooꞌxvaatstini, vyinmó̱tudinupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook. RKu̱x veꞌem je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ israeejlit jáyuda ax joꞌn vinjuuꞌx je̱ jyaꞌvinda ku̱yꞌijt, u̱xyam paatna tseꞌe du̱kavinmó̱tuda je̱ Moisés je̱ jyatyán ku veꞌe du̱ko̱tsta. 0YAx kaꞌa tseꞌe je̱ israeejlit jayu du̱vinmó̱tudi ti veꞌe je̱ Nteꞌyam cha̱jkp. U̱xyam paatna tseꞌe du̱kavinmó̱tuda ku veꞌe du̱ko̱tsta je̱ ju̱jpit ko̱jtstán, ku̱x ma̱kkeꞌe je̱ kyuvajkta, veꞌem tseꞌe yꞌitta ax joꞌn vinjuuꞌx je̱ jyaꞌvinda ku̱yꞌijt. Ax ku tseꞌe je̱ jayu toꞌk muk yꞌitta je̱ Cristo ma̱a̱t, veꞌem tseꞌe yꞌitta ax joꞌn ku̱yakvinjooꞌxvaatstini. pY Kaꞌa a̱a̱tseꞌe veꞌem njátu̱ka ax joꞌn je̱ Moisés jyatki ku veꞌe ñavyinva̱jji je̱tseꞌe je̱ israeejlit jayu du̱kaꞌíxtat ku veꞌe kyo̱o̱ꞌkꞌajajni kyo̱o̱ꞌkꞌata̱ꞌkxni je̱ vyiijn je̱ yꞌaaj.  Je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe, ku̱xeꞌe a̱a̱ts je̱ Nteꞌyam xyaktaajnji je̱ nam ko̱jtstán juuꞌ veꞌe je̱ ma̱jin o̱o̱y du̱tunjaye̱jpp, toꞌk aaj toꞌk jo̱o̱tts a̱a̱tseꞌe je̱ jayu nvaajnjada je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook. =s Ax veꞌem tseꞌe, ó̱yameꞌe ñu̱ma̱ja yꞌijt juuꞌ veꞌe najx, ax nu̱yojkts je̱ꞌe̱ veꞌe o̱o̱y du̱tunjaaꞌknu̱má̱ja juuꞌ veꞌe taannup xa̱ꞌma ka̱jx. [/ Ku̱x je̱ pavaꞌnu̱n, je̱ ma̱jin ma̱a̱t je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌijt; ax kaꞌa tseꞌe u̱xyam je̱ ma̱jin du̱ꞌukjaye̱jpni ku̱x nu̱yojkeꞌe o̱o̱y je̱ ma̱jin du̱tunjayep je̱ nam ko̱jtstán. dA O̱yam tseꞌe je̱ ma̱jin ma̱a̱t o̱o̱y tyunꞌijt je̱ pavaꞌnu̱n juuꞌ veꞌe je̱ tsaachpaatu̱n du̱ꞌavaꞌnip, nu̱yojkts je̱ꞌe̱ veꞌe o̱o̱y je̱ ma̱jin du̱tunjayep je̱ ka̱ts je̱ ayook juuꞌ a̱a̱tseꞌe je̱ jayu nvaajnjip, je̱ꞌe̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe vintso̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ jayu du̱kato̱kimpu̱m. (I¿ax vintso̱ts je̱ꞌe̱ vineꞌe nu̱yojk du̱kajaaꞌknu̱má̱jat je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook juuꞌ a̱a̱tseꞌe je̱ Espíritu Santo xmo̱o̱yp? #?Ku veꞌe je̱ Moisés vyajntyk je̱m ko̱pk ka̱jxm ma̱a̱t je̱ pavaꞌnu̱n juuꞌ veꞌe je̱m tsatsets ka̱jxm yukjaꞌa, kaꞌa tseꞌe je̱ israeejlit jayu du̱muténidi je̱tseꞌe du̱ꞌíxtat je̱ Moisés je̱ vyiijn je̱ yꞌaaj ku̱xeꞌe o̱o̱y tyunꞌajaj tyunꞌatu̱ꞌkx. O̱yameꞌe o̱o̱y tyunꞌajaj tyunꞌatu̱ꞌkx, vinto̱ki tseꞌe je̱ yꞌajajtk. O̱yameꞌe je̱ ma̱jin ma̱a̱t o̱o̱y tyunꞌijt je̱ pavaꞌnu̱n juuꞌ veꞌe je̱ tsaachpaatu̱n du̱ꞌavaꞌnip ku̱xeꞌe je̱ jayu du̱kakutyonda, ~Je̱ Nteꞌyam ka̱jx xa a̱a̱tseꞌe xꞌo̱ꞌyixju̱ je̱ts a̱a̱tseꞌe je̱ jayu nvaajnjada je̱ nam ko̱jtstán juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam yaktaan. Kaꞌa tseꞌe ya̱ nam ko̱jtstán ax joꞌn je̱ pavaꞌnu̱n juuꞌ veꞌe je̱ Moisés yakmo̱o̱y. Ku̱x je̱ pavaꞌnu̱n juuꞌ veꞌe je̱ Moisés yakmo̱o̱y, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱ꞌavaꞌni je̱ tsaachpaatu̱n ku̱xeꞌe je̱ jayu du̱kakutyún je̱ pavaꞌnu̱n. Ax ya̱ nam ko̱jtstán, je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayookts ya̱ꞌa̱ veꞌe juuꞌ a̱a̱tseꞌe je̱ Espíritu Santo xmo̱o̱yp, je̱ Espíritu Santo, juuꞌ veꞌe je̱ jayu du̱joojntykinmo̱o̱yp. \}1Kaꞌa a̱a̱tseꞌe xꞌo̱ꞌyixju̱ je̱ts a̱a̱tseꞌe ya̱ toonk ntónu̱t a̱a̱ts ya̱ nꞌavintso̱ vinmaꞌyu̱n ka̱jx, je̱ Nteꞌyam ka̱jx je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ a̱a̱tseꞌe ntuump nka̱jtsp. n|UToꞌk aaj toꞌk jo̱o̱t a̱tseꞌe veꞌem nvaꞌañ ku̱xeꞌe a̱ts je̱ja je̱ Nteꞌyam vyinkujk njaanchjáva je̱ts je̱ Cristo ka̱jx a̱a̱tseꞌe juuꞌ ntuujn nka̱jts ku a̱a̱tseꞌe nꞌijt miits ma̱a̱tta. m{SMiitsta xa veꞌe ax joꞌn je̱ na̱k juuꞌ veꞌe je̱ Cristo viinm ku̱du̱jaajy a̱a̱ts ka̱jx, kaꞌa tseꞌe je̱ tinta ma̱a̱t jyaꞌa ukpu̱ je̱m tsatsets ka̱jxm yukjaꞌa, je̱m tseꞌe mjaꞌvin ka̱jxmda je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook tyañ je̱ Espíritu Santo ka̱jx, juuꞌ veꞌe ijtp je̱m je̱ joojntyk Nteꞌyam jyaꞌvin ka̱jxmpa. 'wGJe̱ꞌe̱ pa̱n pa̱n jatyeꞌe vintó̱kidup, veꞌemts a̱a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe xjávada ax joꞌn juuꞌ veꞌe o̱o̱ꞌk je̱tseꞌe xyuuꞌk, je̱ chaachpaatu̱nts a̱a̱tseꞌe nꞌavaꞌnip; ax je̱ꞌe̱ tseꞌe pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ Nteꞌyam yaktso̱o̱kju̱dup, veꞌemts a̱a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe xjávada ax joꞌn je̱ paꞌajk xooꞌkpa, xa̱ꞌma ka̱jx tseꞌe jyoojntykidinit je̱ꞌe̱ ka̱jx juuꞌ a̱a̱tseꞌe je̱ jayu nvaajnjidup. ¿Ax pa̱nts nꞌiteꞌe o̱ꞌyixjup je̱tseꞌe ya̱ toonk du̱tónu̱t? PvKu̱x veꞌem xa a̱a̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam xjayep ax joꞌn a̱a̱tseꞌe ku̱nꞌijt je̱ paꞌajk xooꞌkpa juuꞌ veꞌe je̱ Cristo ku̱du̱jayep, ntuknu̱jaꞌvipts a̱a̱tseꞌe je̱ kya̱ts je̱ yꞌayook pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ tyo̱kin nu̱vaatsju̱dup je̱ts nay veꞌempa pa̱n pa̱n jatyeꞌe vintó̱kidup. u!Kuka̱jtsja tseꞌe je̱ Nteꞌyam du̱tsa̱k, je̱ꞌe̱ a̱a̱tseꞌe xa̱ꞌma ka̱jx xyakma̱a̱daakp je̱ Cristo Jesús ka̱jx. Ijtpts a̱a̱tseꞌe veꞌem ax joꞌn je̱ paꞌajk xooꞌkpa juuꞌ veꞌe du̱yakpaꞌajkxooꞌkpa̱jkka̱jxp toꞌk je̱ ta̱jk, ijtpts a̱a̱tseꞌe je̱ jayu ntuknu̱java je̱ Nteꞌyam je̱ kya̱ts je̱ yꞌayook vinxu̱p toꞌk it toꞌk naxviijn. ,tQ ax kaꞌats a̱tseꞌe toꞌk aaj toꞌk jo̱o̱t nꞌijt ku̱xeꞌe a̱ts nkapaaty je̱ nꞌútsamda je̱ nꞌajchamda Tito. Je̱ꞌe̱ ka̱jxts a̱tseꞌe je̱m ntso̱o̱ꞌnni je̱ts a̱tseꞌe nje̱ꞌy yaja macedóniait yꞌit ja̱a̱t. Juuꞌ veꞌe ma̱a̱daaktup je̱ Cristo ka̱jx :sm Ku a̱tseꞌe nje̱ꞌy je̱m trooasit kyajpu̱n ka̱jxm, o̱o̱yts a̱tseꞌe xtunꞌo̱ꞌyixji je̱ts a̱tseꞌe je̱ jayu nvaajnjidi je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook, nrU veꞌem tseꞌe je̱ Satanás nkaꞌitu̱mo̱ꞌyumdat je̱tseꞌe xkahꞌama̱a̱daaguimdat, ku̱x nmu̱jaꞌvimdup xa u̱u̱ꞌmeꞌe je̱ts ti veꞌe ñu̱pa̱a̱jmtkip. Ku je̱ Pablo ñavyinmaꞌyu̱nmo̱o̱jyji je̱p Troas ;qo Je̱ jayu juuꞌ miitseꞌe mto̱kinme̱e̱ꞌkxtup, nto̱kinme̱e̱ꞌkxpapts a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe. Je̱ts je̱ꞌe̱ juuꞌ a̱tseꞌe tu̱nto̱kinmeeꞌkx, pa̱n je̱meꞌe je̱ tyo̱kin je̱ts a̱tseꞌe nme̱e̱ꞌkxu̱t, miits ka̱jxtats a̱tseꞌe veꞌem tu̱ntún je̱ja je̱ Cristo vyinkujk, py Je̱ꞌe̱ ka̱jxts a̱ts miitseꞌe nnu̱jaꞌyidi je̱ts a̱tseꞌe nnu̱jávat pa̱n mka̱tsu̱pa̱jktup ijkeꞌe. oJe̱ꞌe̱ ka̱jxts a̱ts miitseꞌe nmunooꞌkxtu̱kta je̱tseꞌe xtuknu̱jaꞌvidinuvat je̱ts mtso̱jktup miits je̱ꞌe̱ veꞌe. n%ñojkꞌó̱y me̱e̱ꞌkxjada je̱ tyo̱kin je̱tseꞌe xyakjo̱tꞌamá̱jadat ku̱x ku veꞌe je̱ tsaachvinmaꞌyu̱n du̱kamuté̱nat. mJe̱ tsaachpaatu̱n juuꞌ veꞌe mpa̱a̱jmjidu je̱ jayu juuꞌ veꞌe myaktsaachvinmaaydu, vaꞌants vanxu̱pji du̱ꞌitu̱; Al{Ax pa̱n je̱m tseꞌe juuꞌ veꞌe je̱ tsaachvinmaꞌyu̱n du̱yakjé̱jidu, ka á̱tsjyapts je̱ꞌe̱ veꞌe xyaktsaachvinmaaydu, nay veꞌempa veꞌe anañu̱joma miitsta. 8kiKu̱x ku xa a̱ts miitseꞌe nnu̱jaꞌyidi, vaꞌajts tsaachvinmaaypts a̱tseꞌe nveꞌna je̱ts a̱tseꞌe o̱o̱y ntunnavyinmaꞌyu̱nmo̱o̱jyji, yaaxts a̱tseꞌe. Ax ka je̱ꞌe̱ ka̱jxapts a̱ts miitseꞌe nnu̱jaꞌyidi je̱tseꞌe nyaktsaachvinmáydat; je̱ꞌe̱ ka̱jxeꞌe je̱tseꞌe xnu̱jávadat je̱ts o̱o̱y a̱ts miitseꞌe ntuntso̱kta. Ku je̱ Pablo vyaajñ je̱tseꞌe je̱ jayu yakto̱kinme̱e̱ꞌkxu̱t mjSJe̱ꞌe̱ ka̱jxts a̱ts miitseꞌe veꞌem nmu̱jaꞌyidi ku̱x kaꞌa a̱tseꞌe nna̱jkxuvaajñ joma veꞌe miitsta je̱ts a̱ts miitseꞌe ku̱nkuꞌíxtinuva je̱ tsaachvinmaꞌyu̱n ma̱a̱t, miitsta, juuꞌ a̱tseꞌe ku̱xyakxo̱o̱jntkti. Nayjaꞌvijinup a̱tseꞌe tyu̱va je̱ts ku a̱tseꞌe nxo̱o̱ndu̱k, mxo̱o̱jntktuvapts miitseꞌeda. OiKu̱x pa̱n a̱ts miitseꞌe ku̱nyaktsaachvinmáyda, ¿pa̱nts je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ a̱tseꞌe xyakxo̱o̱ndu̱kup? Miitsjyam xa je̱ꞌe̱ veꞌeda juuꞌ a̱tseꞌe ku̱nyaktsaachvinmaaydi. h -Je̱ꞌe̱ ka̱jxts a̱tseꞌe mpayo̱ꞌy je̱ts kaꞌa a̱ts miitseꞌe nyaktsaachvinmaaydinuvat ku a̱ts miitseꞌe na̱jkx nkuꞌíxtinuva. \g 3Ka je̱ꞌe̱pts a̱tseꞌe nꞌíxtip vintso̱ a̱ts miitseꞌe juuꞌ ake̱e̱ꞌy ntukjaanchjávadat, ku̱x je̱ jaanchjaꞌvin ka̱jxeꞌe ma̱kk mnaajkꞌítjada toꞌk muk je̱ Jesucristo ma̱a̱t. Je̱ꞌe̱ a̱tseꞌe nꞌíxtip vintso̱ a̱ts miitseꞌe mputá̱kadat je̱tseꞌe o̱o̱y je̱ xo̱o̱jntku̱n xtunjayé̱ptat.tf cÑu̱jaꞌvipts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ts kaꞌanum a̱ts miitseꞌe nkuꞌixta, ku̱x je̱ꞌe̱ a̱tseꞌe ntso̱jk je̱tseꞌe xmaso̱o̱ktinit je̱ mtó̱kinda, veꞌemts a̱ts miitseꞌe nkayaktsaachpaaꞌttat. [e 1je̱tseꞌe du̱kejx je̱ Espíritu Santo je̱tseꞌe yꞌijtnit yam a̱ts njaꞌvin ka̱jxm, veꞌemts a̱tseꞌe xtuknu̱jaꞌvi je̱ts njaye̱jpnup a̱tseꞌe je̱ yꞌo̱y je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe miinnup. d /Ax je̱ Nteꞌyamts je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ a̱tseꞌe ma̱kk xyakꞌijtp toꞌk muk je̱ Cristo ma̱a̱t, je̱ꞌe̱ts a̱tseꞌe xvinko̱o̱n [c 1Ku̱x nu̱jom je̱ vaandu̱k juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam myaso̱o̱k, je̱ Cristo ka̱jx xa je̱ꞌe̱ veꞌe yakkutyún. Je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe nyakmá̱jimda nyakjaanchimda je̱ Nteꞌyam ku veꞌe nvaꞌnumda “Amén”, veꞌem tseꞌe nnu̱ko̱jtspe̱jtumda juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam tyuump kya̱jtsp je̱ Jesucristo ka̱jx. hb KKu̱x je̱ Jesucristo, je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌOnu̱k, je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe jye̱ꞌe̱ a̱a̱ts miits ntuknu̱jaꞌvidu, a̱ts ma̱a̱t je̱ Silas je̱ts je̱ Timoteo, ni vinꞌítats je̱ꞌe̱ veꞌe kyavaꞌañ “veꞌem” ukpu̱ “kaꞌa” je̱tseꞌe du̱kakutyún je̱ yꞌayook, kyutyuump xa je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe kya̱jtsp. )a MAx ñu̱jaꞌvipts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ts kaꞌa a̱ts miitseꞌe nna̱a̱jmada “veꞌem” ku a̱tseꞌe nkakutyonuvaꞌañ je̱ nꞌayook. P` ¿Kaꞌa a̱ts vineꞌe o̱y mpayo̱ꞌy ku a̱tseꞌe veꞌem nmu̱pa̱a̱jmtki? ¿Veꞌemeꞌe mvinmayda je̱ts veꞌem a̱tseꞌe juuꞌ nnu̱pa̱a̱mdu̱ka ax joꞌn je̱ jayu juuꞌ veꞌe du̱yaktoondup je̱ yꞌavintso̱ vinmaꞌyu̱n?, juuꞌ veꞌe vaandup je̱ts veꞌem, ó̱yameꞌe veꞌem du̱kakutyonuvaꞌanda. _ Njatso̱jk xa a̱tseꞌe je̱tseꞌe ku̱nkuꞌixti naxyji ku a̱tseꞌe nmiijn yaja macedóniait yꞌit ja̱a̱t, je̱tseꞌe u̱xꞌo̱o̱k ku̱nꞌavimpijtidinuva, vanꞌitts a̱tseꞌe xputá̱kadat ku a̱tseꞌe nna̱jkxu̱t je̱m judéait yꞌit jo̱o̱tm. O^ Ku̱x a̱tseꞌe nnasjaꞌvi je̱ts mjaye̱jptupeꞌe je̱ vinmaꞌyu̱n a̱ts ka̱jx, veꞌem ax joꞌn a̱tseꞌe je̱ vinmaꞌyu̱n njayep miits ka̱jxta, je̱ꞌe̱ ka̱jxts a̱ts miitseꞌe o̱jts nꞌukkuꞌixuvaꞌanda je̱tseꞌe veꞌem ku̱mxo̱o̱jntkti ku a̱ts miitseꞌe me̱jtsk nax o̱jts ku̱nkuꞌixta. 7] iveꞌem tseꞌe mxo̱o̱ndu̱ktat a̱ts ka̱jx ku veꞌe myiinnuvat je̱ nMa̱ja̱ Vintsá̱namda Jesús, nay veꞌempats a̱tseꞌe nxo̱o̱jntkpat miits ka̱jxta vanꞌit. Y\ - Je̱ꞌe̱jyjits a̱ts miitseꞌe ntuknu̱jaꞌyidup juuꞌ veꞌe mꞌo̱ꞌyixju̱dup je̱tseꞌe xkó̱tstat je̱tseꞌe xvinmó̱tudat, nꞌaꞌixpts a̱tseꞌe je̱ts vaꞌajtseꞌe xvinmo̱tuká̱xtat, [  Je̱ja xa veꞌe toꞌk viijn juuꞌ a̱tseꞌe ntukxo̱o̱jntkp, je̱ꞌe̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe ku a̱tseꞌe nkatinatyukjávaja je̱ts a̱tseꞌe vaꞌajts aaj vaꞌajts jo̱o̱t je̱ts toꞌk aaj toꞌk jo̱o̱t ntsu̱u̱na yaja naxviijn, ax nu̱yojkts a̱tseꞌe nxo̱o̱ndu̱k ku a̱tseꞌe veꞌem nmaajkꞌítju̱ miits ma̱a̱tta. Je̱ Nteꞌyam a̱tseꞌe xtoojnjip je̱ maaꞌyu̱n je̱ts a̱tseꞌe veꞌem njoojntyka; kaꞌa a̱tseꞌe njoojntyka je̱ naxviijnit jayu je̱ vyinmaꞌyu̱n ka̱jx. ^Z 7 je̱ꞌe̱ ka̱jx ku a̱ts miitseꞌe xputá̱kada ku a̱tseꞌe xnu̱tsapko̱tsta. Ax pa̱n nu̱mayts a̱tseꞌe je̱ jayu xnu̱tsapko̱tsta, veꞌem tseꞌe nu̱may je̱ jayu je̱ Nteꞌyam du̱kuko̱jtsjadat je̱ maaꞌyu̱n ka̱jx juuꞌ a̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam xtoojnjip. Pa̱n tya̱jx ka̱jxeꞌe je̱ Pablo kyanu̱jkx je̱p Corinto hY K Je̱ Nteꞌyam xa a̱tseꞌe xꞌix xjaye̱jp ku a̱tseꞌe ma̱kk je̱ ajaꞌvin je̱ atsa̱ꞌkin nyaknajxy, je̱ꞌe̱ts a̱tseꞌe xjaaꞌkꞌíxup xjaaꞌkjayé̱pup ku a̱tseꞌe je̱ ajaꞌvin je̱ atsa̱ꞌkin njaaꞌkyaknáxu̱t. Toꞌk aaj toꞌk jo̱o̱tts a̱tseꞌe vinjava ntañ je̱ts a̱tseꞌe xjaaꞌkꞌíxu̱t xjaaꞌkjayé̱pu̱t gX I Veꞌem a̱tseꞌe nnayjaꞌviji ax joꞌn je̱ jayu pa̱n pa̱neꞌe je̱ yꞌo̱o̱ꞌku̱n kutúkani. Ni vinxú̱pats a̱tseꞌe xkaꞌo̱ꞌyixji je̱ts a̱tseꞌe ku̱nkukeek je̱ tsaachpaatu̱n. Je̱ꞌe̱ ka̱jxts ya̱ꞌa̱ veꞌe tyoojnji kyo̱jtsji je̱ts a̱tseꞌe viinm nkanayjávajat, je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ts a̱tseꞌe toꞌk ka̱ꞌa̱jyji nnapyá̱mju̱t je̱m je̱ Nteꞌyam yꞌam kya̱ꞌm, juuꞌ veꞌe je̱ o̱o̱ꞌkpata̱jk du̱yakjoojntykpa̱jknuvap. `W ;Utsta ajchta utsta tsa̱ꞌa̱da, ntsa̱jkp xa a̱tseꞌe je̱tseꞌe xnu̱jávadat vintso̱ a̱tseꞌe ntsaachpaaty je̱m ásiait yꞌit jo̱o̱tm, vaꞌajts ma̱kk xa je̱ꞌe̱ veꞌe tyunꞌijt, veꞌemts a̱tseꞌe nꞌukvinmaajy je̱ts kaꞌa a̱tseꞌe ku̱nꞌama̱a̱daagui je̱ tsaachpaatu̱n, ku̱nkuꞌo̱o̱ꞌki a̱tseꞌe. mV UToꞌk aaj toꞌk jo̱o̱tts a̱a̱tseꞌe njava je̱ts ta̱m miitseꞌe mnaajkꞌítjada je̱ Nteꞌyam ma̱a̱t. Ku̱x ku xa miitseꞌe je̱ tsaachpaatu̱n xyaknaxta, veꞌem ax joꞌn a̱a̱tseꞌe je̱ tsaachpaatu̱n nyaknajxpa, myakjo̱tꞌamá̱jijiduvapts miitseꞌe je̱ Nteꞌyam, veꞌem ax joꞌn a̱a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe xyakjo̱tꞌama̱ja. U Je̱ꞌe̱ ka̱jxts a̱a̱tseꞌe ntsaachpaaꞌty je̱tseꞌe xjaye̱jptinit je̱ jo̱tꞌama̱jin je̱ts je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp. Je̱ Nteꞌyam a̱a̱tseꞌe xyakjo̱tꞌamá̱jip, veꞌemts miitseꞌe a̱a̱ts ka̱jx mjo̱tꞌamá̱jiduvat je̱tseꞌe xmuté̱nadat je̱ tsaachpaatu̱n, veꞌem ax joꞌn a̱a̱tseꞌe je̱ tsaachpaatu̱n nmutena. &T GKu a̱a̱tseꞌe ntsaachpaaꞌty ax joꞌn je̱ Cristo chaachpaaty joꞌn, je̱ꞌe̱ ka̱jx ku a̱a̱tseꞌe toꞌk muk nꞌit je̱ꞌe̱ ma̱a̱t, nay veꞌempats a̱a̱tseꞌe je̱ Cristo xyakjo̱tꞌama̱ja je̱ꞌe̱ ka̱jx ku a̱a̱tseꞌe toꞌk muk nꞌit je̱ꞌe̱ ma̱a̱t. 5S eJe̱ꞌe̱ts a̱a̱tseꞌe xyakjo̱tꞌamá̱jip pa̱n ti tsaachpaatu̱n a̱a̱tseꞌe nyaknajxyp, ax veꞌemts a̱a̱tseꞌe nyakjo̱tꞌamá̱jiduvat pa̱n pa̱n jatyeꞌe tsaachpaattup je̱ jo̱tꞌama̱jin ma̱a̱t juuꞌ a̱a̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam xmo̱o̱yp ku a̱a̱tseꞌe ntsaachpaaꞌty. ZR /Yakma̱ja yakjaancha tseꞌe yꞌijtnit je̱ Nteꞌyam, je̱ nMa̱ja̱ Vintsá̱namda Jesucristo je̱ Tyeeꞌ, je̱ nTeeꞌamda, juuꞌ veꞌe xnu̱ꞌixka̱daakumdup je̱tseꞌe xyakjo̱tꞌamá̱jimda. `Q ;Je̱ Nteꞌyam, juuꞌ veꞌe nTeeꞌimdup, je̱ts je̱ nMa̱ja̱ Vintsá̱namda Jesucristo, je̱ꞌe̱ tseꞌe mkunooꞌkxjadap je̱tseꞌe mꞌijttinit je̱ yꞌo̱y jo̱o̱t ma̱a̱tta. Ku je̱ Pablo chaachpaaty 2P aA̱tseꞌe je̱ Pablo, je̱ Nteꞌyam a̱tseꞌe xvinko̱o̱n je̱ts a̱tseꞌe nꞌítu̱t je̱ Jesucristo je̱ kyuká̱tsiva. A̱ts je̱ts je̱ nꞌútsamda je̱ nꞌajchamda Timoteo, máyam a̱a̱tseꞌe je̱ Dios ntuknu̱ke̱xta je̱ jaanchjaꞌvivata̱jkta juuꞌ veꞌe nayꞌamojkijidup je̱m coriintovit kyajpu̱n ka̱jxm, je̱ts nu̱jom je̱ Nteꞌyam je̱ jyayu juuꞌ veꞌe ijttup je̱m acáyait yꞌit jo̱o̱tm. O!bJe̱meꞌe je̱ jayu juuꞌ veꞌe veꞌem yakꞌixpa̱jktup, veꞌemeꞌe vyaꞌanda je̱ts yꞌíxada veꞌe je̱ Nteꞌyam; ax kaꞌa tseꞌe du̱ꞌíxada, myaso̱o̱ktinuts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ tu̱v jaanchjaꞌvin. Je̱ Nteꞌyam tseꞌe mkunooꞌkxjup.|NqbTimoteo, vaꞌajts tseꞌe xyakꞌítu̱t je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook juuꞌ veꞌe myaktukka̱ta̱jki. Kaꞌa tseꞌe xꞌitu̱mo̱ꞌo̱t je̱tseꞌe jyé̱jat je̱ ko̱ꞌo̱y ayook je̱ts je̱ ka̱ts juuꞌ veꞌe tyijtup nu̱jaꞌvin, ax kaꞌa tseꞌe je̱ ka̱ts du̱ma̱a̱tnavyaaꞌtyju̱ du̱ma̱a̱tnayꞌake̱e̱gaja je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook. MbKu tseꞌe veꞌem du̱tóndat, yꞌapa̱a̱mdu̱kadapts je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe miimpnum je̱tseꞌe du̱yakvinkó̱pkadat je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp. Juuꞌ veꞌe je̱ Pablo tyukpavanꞌu̱xꞌo̱o̱kinu je̱ Timoteo )LKbNa̱a̱jmada je̱tseꞌe du̱tóndat juuꞌ veꞌe o̱y je̱ts juuꞌ veꞌe yꞌíxtup jyaye̱jptup, je̱ꞌe̱ tseꞌe tyukputá̱kadap je̱ viijnk jáyuda. lKQbNa̱a̱jmada pa̱n pa̱n jatyeꞌe kumeenda yaja naxviijn je̱ts kaꞌa veꞌe ñamyá̱jajadat je̱ts kaꞌa veꞌe je̱m je̱ meen kya̱ꞌm ñapyá̱mjadat, ku̱x kaꞌa veꞌe du̱nu̱jávada vinxu̱peꞌe ya̱ it jyaaꞌknáxu̱t ku veꞌe du̱jaaꞌkjayé̱ptat je̱ myeen, ñojkꞌó̱yeꞌe je̱m je̱ Nteꞌyam yꞌam kya̱ꞌm ñapyá̱mjadat, je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe o̱o̱y xtunmo̱ꞌyumdup nu̱jom juuꞌ jaty je̱ꞌe̱ ka̱jx je̱tseꞌe ntukxo̱o̱jntkumdat. /JWbJe̱ꞌe̱ xa veꞌe tun toꞌkji juuꞌ veꞌe du̱ka̱ꞌmip juuꞌ jatyeꞌe kavintó̱kip, joojntykipts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ja ajajtk it ja̱a̱t joma veꞌe ni pa̱na kyanaajktá̱maja. Ni pa̱na xa veꞌe kyaꞌixju̱, ni pa̱na xa veꞌe kyaꞌo̱ꞌyixju̱ je̱tseꞌe yꞌíxju̱t. ¡Je̱ꞌe̱ tseꞌe xa̱ꞌma ka̱jx du̱nu̱má̱jinup du̱nu̱jaanchinup je̱tseꞌe je̱ kutojku̱n du̱jaye̱jpnit! Amén. AI{bAx miinnuvapts je̱ꞌe̱ veꞌe, veꞌem ax joꞌn du̱nu̱pa̱a̱jmtki je̱ Kunuuꞌkx Teeꞌ, je̱ꞌe̱jyji veꞌe nu̱jom juuꞌ jaty du̱ka̱ꞌmika̱jxp, je̱ Yakkutojkpa juuꞌ veꞌe du̱yakkutojkjip je̱ yakkutojkpata̱jk je̱ts je̱ Vintsá̱n juuꞌ veꞌe du̱nu̱vintsá̱nip je̱ vintsánta̱jk. NHbje̱tseꞌe xkutyónu̱t je̱ toonk juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam mmo̱o̱jyju, veꞌem tseꞌe je̱ jayu vaꞌajts du̱nu̱jávadat je̱ts pa̱n ti je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ to̱kin je̱tseꞌe ñaajkꞌítjadat o̱y je̱ts vaꞌajts. Tonu̱ veꞌem vanꞌit paat ku veꞌe myiinnuvat je̱ nMa̱ja̱ Vintsá̱namda Jesucristo. d }|p{yxvvtuscqonlkJjSihPfZecbaJ_:^#\[ZwYXQWnUS{Q2ON0L^KIJIHHGHFDBA@?V>o=`<;K:9S8n7N5k4^32U0&/.^,+n)'&%$#". :a@Z E O < 90][Y I  Mkuva̱jktup xa veꞌe pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ꞌydup je̱tseꞌe mvaꞌnu̱xjada juuꞌ veꞌe tyijtup je̱ts je̱ Jesús je̱ꞌe̱ veꞌe jye̱ꞌe̱. Toꞌk jo̱o̱t tseꞌe xkuva̱kta juuꞌ veꞌe tyijtup je̱ts je̱ Espíritu Santo je̱ꞌe̱ veꞌe jye̱ꞌe̱ je̱ts je̱ ayook juuꞌ veꞌe tyijtup je̱ts je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook je̱ꞌe̱ veꞌe. Ax je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe tyunꞌavaꞌnidup, ka je̱ꞌe̱pts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Jesús jye̱ꞌe̱, ka je̱ꞌe̱pts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Espíritu Santo jye̱ꞌe̱, nay kaꞌavats je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook. Je̱ Jesús jye̱ꞌe̱, je̱ts je̱ Espíritu Santo jye̱ꞌe̱, je̱ts je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook, je̱ꞌe̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ miitseꞌe mkuva̱jktu ku a̱a̱ts miits je̱ꞌe̱ veꞌe nvaajnjidi. ~u Je̱ꞌe̱ts a̱tseꞌe nvinmaayp ku veꞌe mnu̱nyakvinmamyaꞌatjadat je̱tseꞌe toꞌk aaj toꞌk jo̱o̱t xko̱o̱ꞌktso̱jktinit je̱ Cristo, veꞌemeꞌe mjajttuvat ax joꞌn jyajty je̱ Eva ku veꞌe je̱ tsaaꞌn vyinꞌa̱a̱ꞌnji. ~u E̱jkjup xa a̱tseꞌe miits ka̱jxta, je̱ e̱jku̱n juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam ka̱jx. Veꞌem xa a̱tseꞌe ax joꞌn je̱ jayu juuꞌ veꞌe toꞌk je̱ kiixu̱ta̱ꞌa̱x du̱yajkp je̱tseꞌe du̱pá̱ku̱t toꞌkji je̱ vaju̱tya̱jk. O   ¡Nvaat xa miits je̱ꞌe̱ veꞌe xmuté̱nadat ku a̱tseꞌe ve̱e̱ꞌn nka̱ts juuꞌ veꞌe ka víjap! Pa̱n o̱yvintso̱va xa a̱tseꞌe juuꞌ nka̱ts, mmuté̱nadapts miitseꞌe toꞌk aaj.   Ku̱x je̱ jayu juuꞌ veꞌe kuvu̱k taamp je̱ja je̱ Nteꞌyam vyinkujk, ka je̱ꞌe̱pts je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe viinm nayꞌo̱ñu̱ko̱jtsijup, je̱ꞌe̱ je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n o̱ñu̱ko̱jtsijup. 5 Pa̱n pa̱n tseꞌe namya̱javaajnjup, nu̱yojk o̱yts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n du̱yakmá̱jat du̱yakjaanchat.  a̱tseꞌe nꞌavánat je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook je̱ itta juuꞌ veꞌe nu̱ntun jékum je̱m tso̱v joma veꞌe miitsta. Ku a̱tseꞌe veꞌem ntónu̱t, kaꞌats a̱tseꞌe nnatyukmá̱jajat je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe je̱ viijnk jayu tu̱du̱tonda. M  Kaꞌats a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe nnatyukmá̱jaja juuꞌ veꞌe je̱ viijnk jayu tu̱du̱tonda, veꞌem ax joꞌn a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe viinm ku̱ntuujn joꞌn; ax je̱ꞌe̱ts a̱tseꞌe nꞌaꞌixp je̱ts namvaateꞌe je̱ mjaanchjaꞌvinda ñu̱yoka, veꞌem tseꞌe ñu̱yókat joma vaat a̱tseꞌe njaaꞌktónu̱t,  Ku a̱tseꞌe veꞌem nxo̱o̱ndu̱k, kaꞌats a̱tseꞌe mpítsum joma vaat a̱tseꞌe xtukka̱daꞌaky, ku̱x a̱ts miitseꞌe mutooꞌva̱jkp nyakna̱jkxjidu je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook, a̱ts tseꞌe mutooꞌva̱jkp nvaajnjidu je̱ Cristo jye̱ꞌe̱. r] Kaꞌa xa a̱tseꞌe nnatyukmá̱jaja juuꞌ a̱tseꞌe xkatukka̱daakp; je̱ Nteꞌyam a̱tseꞌe xkijpxjip joma vaat a̱tseꞌe juuꞌ ntun, ax je̱m paatpats a̱tseꞌe xmo̱o̱jy je̱ts a̱tseꞌe ntónu̱t joma veꞌe miitsta. 7g Kaꞌa xa a̱tseꞌe nnayjávaja je̱ts a̱tseꞌe nnatyukmuꞌíxajat ma̱a̱t pa̱n pa̱n jatyeꞌe viinm nakyuko̱jtsijidup. Tyuktoonduvamts je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe juuꞌ du̱kavinmó̱tuda, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe ñatyukmuꞌíxajada toꞌk jadoꞌk je̱tseꞌe ñaajkꞌakijpxajada.  Ax je̱ jayu pa̱n pa̱neꞌe veꞌem vaandup, vaꞌan tseꞌe du̱nu̱jávada je̱ts veꞌem ax joꞌn a̱ts miitseꞌe nnu̱jáyada ku a̱tseꞌe nkaꞌit miits ma̱a̱tta, nay veꞌempats a̱tseꞌe nko̱jtspat ku a̱tseꞌe nꞌit miits ma̱a̱tta. Y+ Je̱m xa veꞌe juuꞌ veꞌe vaandup je̱ts ma̱kk a̱tseꞌe je̱ kutojku̱n mpu̱m je̱ts je̱ o̱y vinmaꞌyu̱n ma̱a̱t a̱tseꞌe ku a̱tseꞌe je̱ jayu nnu̱jaya, ax kuts a̱tseꞌe nꞌit je̱ jayu ma̱a̱t, yónu̱k aaj yónu̱k jo̱o̱tts a̱tseꞌe je̱ts ko̱ꞌo̱y jávum je̱ꞌe̱ veꞌe vintso̱ a̱tseꞌe nka̱ts. oW Kaꞌa tseꞌe xvinmáydat je̱ts nꞌatsa̱ꞌa̱gavaandup a̱ts miitseꞌe ku veꞌe nnu̱jáyada. } Ax ó̱yamts a̱tseꞌe njaaꞌknatyukmá̱jaja je̱ kutojku̱n juuꞌ a̱tseꞌe njayejpp, kaꞌats a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe ntuktso̱ꞌo̱tyún, ku̱x je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n a̱a̱tseꞌe xmo̱o̱y ya̱ kutojku̱n je̱ꞌe̱ ka̱jx je̱tseꞌe je̱ jayu mya̱kkpá̱ktat je̱ jaanchjaꞌvin ka̱jx, ka je̱ꞌe̱ ka̱jxap je̱ts a̱a̱tseꞌe je̱ jayu nyakvintó̱kidat. \1 Tun ko̱o̱jyji xa veꞌe juuꞌ myakjávajada pa̱n vintso̱ veꞌe juuꞌ xꞌaꞌíxtu̱kta. Pa̱n je̱m xa veꞌe juuꞌ veꞌe nayjaꞌvijup je̱ts je̱ Cristo je̱ jyayu je̱ꞌe̱ veꞌe, vaꞌan tseꞌe du̱payo̱ꞌo̱yu̱ je̱ts veꞌem ax joꞌn je̱ꞌe̱, nay veꞌempats a̱a̱tseꞌe nꞌijtpa je̱ Cristo je̱ jyayu. M Ax ku tseꞌe o̱y mka̱tsa̱pá̱ktat, apa̱a̱mdu̱kanits a̱a̱tseꞌe nꞌit je̱ts a̱a̱tseꞌe je̱ tsaachpaatu̱n mpa̱a̱jmjadat anañu̱joma pa̱n pa̱n jatyeꞌe kaka̱tsu̱pa̱jktup.  ntukꞌixpts a̱a̱tseꞌe je̱ jayu joma veꞌe du̱kapaaꞌty du̱kahꞌake̱e̱ga je̱ vinmaꞌyu̱n juuꞌ veꞌe ka veꞌemap, nyakvintó̱kip a̱a̱tseꞌe juuꞌ jatyeꞌe du̱nu̱pojtu̱ktup je̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam kyayakꞌíxat. Nu̱jom juuꞌ jaty vinmaꞌyu̱n a̱a̱tseꞌe mpu̱u̱mp je̱m je̱ Cristo yꞌam kya̱ꞌm, veꞌem tseꞌe yakka̱tsa̱pá̱ku̱t. ~ Ku̱x je̱ꞌe̱ juuꞌ a̱a̱tseꞌe ntukꞌatsoꞌoxtuump, ka je̱ naxviijnit je̱ꞌe̱pts je̱ꞌe̱ veꞌe, je̱ Nteꞌyam a̱a̱tseꞌe je̱ ma̱kkin xmo̱o̱yp je̱ts a̱a̱tseꞌe nyakkuto̱ki nu̱jom juuꞌ jatyeꞌe je̱ Nteꞌyam du̱tsoꞌoxpa̱jktup, } O̱yam a̱a̱tseꞌe njoojntyka yaja naxviijn, nꞌama̱a̱daaguipts a̱a̱tseꞌe pa̱n pa̱n jaty a̱a̱tseꞌe xtsoꞌoxpa̱jktup, ka veꞌemap ax joꞌn pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ naxviijnit je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱ du̱ma̱a̱tnavya̱a̱ꞌnju̱dup. 6|e Nmunooꞌkxtktupts a̱ts miitseꞌe je̱ts kaꞌa a̱tseꞌe xꞌake̱e̱ꞌyadat je̱ts a̱tseꞌe nyaknu̱ke̱ꞌxnatá̱kat vintso̱ a̱tseꞌe je̱ ma̱kk aaj je̱ ma̱kk jo̱o̱t njayep ku a̱ts miitseꞌe na̱jkx nkuꞌixta, veꞌem ax joꞌn a̱tseꞌe nvinmay je̱ts a̱tseꞌe nꞌítu̱t je̱ja je̱ jayu vyinkujk pa̱n pa̱n jaty a̱tseꞌe xnu̱vampe̱jttup, juuꞌ veꞌe vaandup je̱ts veꞌem a̱tseꞌe juuꞌ jaty ntun nka̱ts ax joꞌn pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ naxviijnit je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱ du̱ma̱a̱tnavya̱a̱ꞌnju̱dup. {  A̱ts, je̱ Pablo, veꞌem ax joꞌn je̱ Cristo je̱ nu̱u̱ꞌk aaj je̱ nu̱u̱ꞌk jo̱o̱t du̱jayep joꞌn, veꞌemts a̱ts miitseꞌe nmunooꞌkxtu̱kta. Veꞌemeꞌe je̱ jayu vyaꞌañ je̱ts jaꞌvip tsa̱ꞌkip a̱tseꞌe ku a̱tseꞌe nꞌit miits ma̱a̱tta; ax kuts a̱tseꞌe jékum nꞌit, vanꞌitji a̱tseꞌe nnayjávaja je̱ts a̱ts miitseꞌe juuꞌ ntukna̱a̱jmada. Rz ¡Yakkuko̱jtsjip xa veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ ma̱ja̱ maaꞌyu̱n ka̱jx juuꞌ veꞌe xtoojnjimdu, je̱ maaꞌyu̱n juuꞌ veꞌe je̱ ayook kayakpaatp vintso̱ veꞌe yakko̱jtsvaꞌatsu̱t!Uy# Ax mnu̱tsapkó̱tsjadapts miits je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe o̱o̱y mtuntsó̱kjadat ku veꞌe du̱ꞌíxtat je̱ ma̱ja̱ maaꞌyu̱n juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam tu̱tyoꞌnu̱xjada miits ka̱jxta. x# Ku miitseꞌe xputá̱kada je̱ Nteꞌyam je̱ jyayu juuꞌ veꞌe tsu̱u̱nidup je̱m Judea, yaknu̱ke̱ꞌxnatá̱ka tseꞌe tyánu̱t je̱ts mjaanchjaꞌvidupeꞌe je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook, je̱ Jesucristo jye̱ꞌe̱, je̱ mꞌo̱y jáyuvin ka̱jxta tseꞌe je̱ꞌe̱ ma̱a̱tta xtukma̱a̱tjayé̱pta juuꞌ veꞌe mꞌíxtup mjaye̱jptup je̱ts anañu̱joma je̱ jayu ma̱a̱tpa. Uw# Ku̱x ku xa veꞌe mputa̱jkimda je̱ Nteꞌyam je̱ jyayu, ka je̱ꞌe̱jyap tseꞌe nmo̱ꞌyumdup juuꞌ veꞌe kaꞌijtu̱xju̱dup, nay veꞌempa veꞌe je̱ Nteꞌyam o̱o̱y du̱tunkuko̱jtsjadat. ~vu Nu̱jom juuꞌ jatyeꞌe mtoondup mko̱jtstup, mkunooꞌkxjadap tseꞌe je̱ Nteꞌyam, ax veꞌem tseꞌe mꞌo̱ꞌyixjadat je̱tseꞌe je̱ jayu o̱o̱y je̱ puta̱jkin xtunmo̱ꞌo̱dat. Ku tseꞌe veꞌem ntoꞌnumdat, u̱u̱ꞌm ka̱jxamda tseꞌe je̱ nꞌútsamda je̱ nꞌajchamda je̱ts je̱ nꞌútsamda je̱ ntsa̱ꞌa̱amda je̱ Nteꞌyam du̱kuko̱jtsjadat. )uK Ax je̱ꞌe̱ pa̱neꞌe du̱mo̱o̱yp je̱ jayu je̱ ta̱a̱mt je̱tseꞌe du̱niꞌip, je̱tseꞌe je̱ yꞌajo̱p je̱ yꞌaꞌox du̱ma̱ꞌa̱ je̱tseꞌe du̱tukjoojntykada, je̱ꞌe̱ tseꞌe mmo̱ꞌo̱jadap nu̱jom juuꞌ veꞌe mkaꞌijtu̱xju̱dup je̱tseꞌe du̱yaknu̱yókat juuꞌ veꞌe mꞌíxtup mjaye̱jptup, veꞌem tseꞌe xjaye̱jptuvat vintso̱ veꞌe xtóndat je̱ yꞌo̱y je̱ꞌe̱. t Veꞌem ax joꞌn je̱ Kunuuꞌkx Jatyán vyaꞌañ:O̱o̱y xa veꞌe juuꞌ je̱ ayo̱o̱va jayu du̱tunma̱ꞌa̱,
kaꞌa tseꞌe je̱ Nteꞌyam jyaaꞌtyó̱kiju̱ je̱ yꞌo̱y je̱ꞌe̱ ka̱jx juuꞌ veꞌe tyuump. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaꞌañ. s O̱ꞌyixjup xa veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱tseꞌe je̱ maaꞌyu̱n o̱o̱y mtuntoꞌnu̱xjadat, veꞌem tseꞌe xa̱ꞌma ka̱jx xjayé̱ptat juuꞌ veꞌe mtukjoojntykadap je̱tseꞌe xjaaꞌkjayé̱ptat may juuꞌ veꞌe je̱ jayu mtukputá̱kadap. }rs Veꞌem xa veꞌe toꞌk jadoꞌk juuꞌ du̱yáku̱t ax joꞌn o̱y du̱payo̱ꞌo̱y, ka me̱jtsjo̱o̱tap je̱ts ka ake̱e̱ꞌyap, ku̱x tso̱jkjup je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam pa̱n pa̱neꞌe xo̱o̱ndu̱k jo̱o̱t juuꞌ du̱yajkp. :qm Jaaꞌmyé̱tsta je̱ts pa̱n pa̱neꞌe ve̱e̱ꞌnji niipp, ve̱e̱ꞌnji tseꞌe du̱pa̱kmuk; ax pa̱n pa̱n tseꞌe may niipp, veꞌempa tseꞌe may du̱pa̱kmojkpa. |pq Je̱ꞌe̱ ka̱jxts a̱tseꞌe vinko̱pk njava je̱ts a̱tseꞌe tu̱nna̱a̱jmada je̱ utsta je̱ ajchta je̱ts tooꞌva̱jkpeꞌe na̱jkx mkuꞌíxjada je̱tseꞌe mputá̱kajadat je̱tseꞌe xyakpoꞌoktat je̱ may meen juuꞌ veꞌe mnu̱pa̱a̱jmtkidu je̱tseꞌe xyakmóktat. Ax veꞌem tseꞌe, je̱ may meen juuꞌ miitseꞌe mpa̱kmojktup, apa̱a̱mdu̱kanits je̱ꞌe̱ veꞌe vye̱ꞌnat ku̱x veꞌemeꞌe xtso̱kta, ka je̱ꞌe̱ ka̱jxapeꞌe ku veꞌe xyáktat ka toꞌk jo̱o̱tap. 2o] Toꞌmayji xa a̱tseꞌe je̱m nma̱a̱dadat ya̱ macedóniait jayu je̱tseꞌe toꞌmayji jayꞌapa̱a̱mdu̱ka mve̱ꞌnadat. Pa̱n veꞌem xa veꞌe ku̱yꞌit, xyaktso̱ꞌo̱tyóndapts a̱a̱tseꞌe je̱ꞌe̱ ka̱jx ku a̱a̱tseꞌe toꞌk jo̱o̱t nꞌavana je̱ts mtoondupeꞌe juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam cha̱jkp, ka ká̱tsumts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ tso̱ꞌo̱tyoꞌnu̱n juuꞌ miitseꞌe viinm mjayé̱ptap. %nC O̱yam tseꞌe vyeꞌema, nke̱jxtupts a̱tseꞌe ya̱ utsta ya̱ ajchta ku̱x kadi a̱tseꞌe ntañ ka ó̱yap je̱ꞌe̱ ka̱jx juuꞌ a̱tseꞌe nko̱jts o̱y miits ka̱jxta, je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe tyú̱vam mnayꞌapa̱a̱mdu̱kajadat ax joꞌn a̱tseꞌe nvaajñ joꞌn. Cm ku̱x nmu̱jaꞌvinup a̱tseꞌe je̱ts veꞌemeꞌe xtonuvaꞌanda. Nyakmá̱jidu a̱ts miitseꞌeda ku a̱tseꞌe nnu̱u̱jmidi je̱ꞌe̱ pa̱n pa̱n jatyeꞌe tsu̱u̱nidup yaja macedóniait yꞌit ja̱a̱t je̱ts myakuvaandupeꞌe je̱ puta̱jkin, juktu̱ꞌu̱jani tseꞌe xnu̱pa̱a̱mdu̱kada. Ax nu̱may tseꞌe ya̱ macedóniait jayu ñaajkxo̱o̱jntkpá̱kjada ku veꞌe du̱ꞌamo̱tunaxta vintso̱ veꞌe juuꞌ xtonuvaꞌanda. #l A Kaꞌa tseꞌe vyinko̱pka je̱ts a̱ts miitseꞌe nnu̱jáyadat je̱tseꞌe xpa̱kmóktat je̱ meen je̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ jyayu xputá̱kadat, k3Yaknu̱ke̱ꞌxnatá̱kada je̱ja je̱ jaanchjaꞌvivata̱jk vyinkujkta je̱ts o̱o̱y miits je̱ꞌe̱ veꞌe xtuntso̱kta, veꞌem tseꞌe je̱ viijnk jaanchjaꞌvivata̱jk du̱nu̱jávadat je̱ts tyú̱vam a̱a̱tseꞌe nvaꞌañ ku a̱a̱ts miitseꞌe nyakmá̱jada.+jOPa̱n je̱m xa veꞌe juuꞌ veꞌe du̱ꞌamo̱tutú̱vip pa̱n pa̱n je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Tito, veꞌem tseꞌe xna̱a̱jmadat je̱ts a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ nmujatyooꞌ je̱ts a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe nma̱a̱ttuump je̱ts miitseꞌe mputá̱kajadat. Uk pa̱n yꞌamo̱tutú̱vidup tseꞌe pa̱n pa̱n je̱ꞌe̱ veꞌeda je̱ utsta je̱ ajchta juuꞌ veꞌe mya̱a̱tta, veꞌem tseꞌe xna̱a̱jmadat je̱ts je̱ jaanchjaꞌvivata̱jk je̱ꞌe̱ veꞌe ke̱jxju̱dup je̱ts je̱ Cristo je̱ꞌe̱ veꞌe yakmá̱jidup yakjaanchidup. CiJe̱ꞌe̱ ma̱a̱ttats a̱a̱tseꞌe nke̱jxpa jadoꞌk je̱ nꞌútsamda je̱ nꞌajchamda juuꞌ veꞌe du̱yaknu̱ke̱ꞌxnata̱jki je̱ts o̱yeꞌe du̱kutyún may viijn. Ax nu̱yojk tseꞌe u̱xyam du̱tsa̱k je̱tseꞌe o̱y du̱kutyónu̱t ya̱ toonk ku veꞌe du̱mo̱tu juuꞌ veꞌe mtonuvaandup. >huVeꞌemts a̱a̱tseꞌe ntonuvaꞌañ juuꞌ veꞌe pyaatyp yꞌake̱e̱guip, ka je̱e̱jyap tseꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n vyinkujk, veꞌempa veꞌe je̱ja je̱ jayu vyinkujk. g Veꞌemts a̱a̱tseꞌe ntun je̱ts a̱a̱tseꞌe ni pa̱na xkapakó̱tsu̱t ku veꞌe vyaꞌanu̱t je̱ts kaꞌa a̱a̱tseꞌe ntukka̱ta̱jkikú̱x je̱ may meen juuꞌ miitseꞌe tu̱xyakta, veꞌem miitsta veꞌem je̱ viijnk jaanchjaꞌvivata̱jkta. _f7Ax ka je̱ꞌe̱jyap tseꞌe ku veꞌe o̱y yaknu̱ka̱ts, je̱ jaanchjaꞌvivata̱jkeꞌe vinko̱o̱jnju̱du je̱ts a̱a̱tseꞌe xmujatyooꞌat je̱tseꞌe xtukputa̱jkimdat ya̱ maaꞌyu̱n juuꞌ veꞌe ntoꞌnumdup, veꞌem tseꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n yakma̱ja yakjaancha yꞌítu̱t je̱tseꞌe nyaknu̱ke̱ꞌxnata̱jkimdat je̱ts o̱o̱yeꞌe ntuntso̱jkumda je̱ nꞌútsamda je̱ nꞌajchamda je̱ts je̱ nꞌútsamda je̱ ntsa̱ꞌa̱amda je̱m Judea. e1Je̱ Tito ma̱a̱tts a̱a̱tseꞌe nkex toꞌk je̱ nꞌútsamda je̱ nꞌajchamda juuꞌ veꞌe o̱y yaknu̱ko̱jtsp o̱yjoma joma veꞌe ñayꞌamókajada je̱ jaanchjaꞌvivata̱jkta, ku̱x o̱o̱yeꞌe je̱ jayu du̱tuntuknu̱java je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook. ad;Ka je̱ꞌe̱jyapeꞌe kyuva̱jk juuꞌ a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe nꞌamo̱tu, viinm je̱ꞌe̱ veꞌe o̱o̱y mtumputa̱kavaꞌanjada, je̱ cho̱jku̱n ka̱jxam miits je̱ꞌe̱ veꞌe u̱xyam na̱jkx mkuꞌíxjada. DcNkuko̱jtsjipts a̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam ku veꞌe du̱pu̱u̱jm je̱m je̱ Tito jyaꞌvin ka̱jxm nay je̱ꞌe̱jyam je̱ vinmaꞌyu̱n juuꞌ a̱tseꞌe njayejpp miits ka̱jxta. ,bQveꞌem ax joꞌn je̱ Kunuuꞌkx Jatyán vyaampa: “Je̱ꞌe̱ pa̱neꞌe o̱o̱y juuꞌ du̱tumpa̱kmojk, kaꞌa tseꞌe kyunajxu̱xji; je̱ts je̱ꞌe̱ pa̱neꞌe yu̱u̱ꞌn ve̱e̱ꞌn juuꞌ du̱pa̱kmojk, kaꞌa tseꞌe kyanu̱paadu̱xji.” Je̱ Tito ma̱a̱t je̱ myujatyooꞌda awje̱ꞌe̱ veꞌe yaktso̱jkp je̱tseꞌe juuꞌ yꞌakijpxat. Mjaye̱jptup xa miitseꞌe u̱xyam juuꞌ veꞌe mtukyakpoꞌoktap juuꞌ je̱ꞌe̱ veꞌe kaꞌijtu̱xju̱dup; ax ku tseꞌe jadoꞌk naxpa, vanꞌitts je̱ꞌe̱ veꞌe du̱jaye̱jptuvat juuꞌ veꞌe mtukyakpooku̱xjadap ku miitseꞌe juuꞌ mkaꞌijtu̱xju̱duvat. Ax veꞌem tseꞌe juuꞌ yꞌakijpxat, ` Ka je̱ꞌe̱pts a̱tseꞌe ntijp je̱ts miitseꞌe xvinꞌayó̱vdat je̱tseꞌe je̱ viijnk jayu munu̱yojk du̱jayé̱ptat; _ Ku̱x pa̱n yakuvaampjyam xa veꞌe je̱ jayu juuꞌ, kuva̱jku̱xjupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam ku veꞌe du̱ma̱ꞌa̱ pa̱n vintso̱ veꞌe juuꞌ du̱ꞌix du̱jayep; kaꞌa tseꞌe je̱ Nteꞌyam xꞌamó̱tumda juuꞌ veꞌe xkaꞌijtjimdup. c^? Veꞌem ax joꞌn o̱o̱y xtuntso̱jkti je̱tseꞌe je̱ puta̱jkin xtóndat juktu̱ꞌu̱j, veꞌem tseꞌe xyakkuka̱jxiduvat, toꞌk jadoꞌk miitseꞌe xpá̱mdat pa̱n vintso̱ veꞌe juuꞌ xꞌixta xjaye̱pta. *]M Jidu̱ꞌu̱m xa a̱tseꞌe nvinmay: Miits je̱ mꞌo̱ꞌyin ka̱jxta xa je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe xyakkuká̱xadat juuꞌ veꞌe mtonꞌukvaandu juktu̱ꞌu̱j, miits tseꞌe tooꞌva̱jkp je̱ meen mpa̱kmojkꞌukvaandu je̱tseꞌe xtuntso̱jkti je̱tseꞌe veꞌem xtóndat. \3 Ku̱x mnu̱jaꞌvidinup xa miitseꞌe vintso̱ veꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n Jesucristo je̱ maaꞌyu̱n xtoojnjimdi. Jyaye̱jp tseꞌe o̱o̱y je̱ ma̱jin, ax ayo̱o̱p tseꞌe vyimpijt u̱u̱ꞌm ka̱jxamda je̱tseꞌe veꞌem ntukma̱a̱tjaye̱jpumdinit je̱ mya̱jin. [%Kaꞌats a̱ts miits ya̱ꞌa̱ veꞌe ntukpavaꞌanda, je̱ꞌe̱jyji a̱tseꞌe ntsa̱jkp je̱tseꞌe nu̱ke̱ꞌxnatá̱ka tyánu̱t je̱ tso̱jku̱n juuꞌ veꞌe mjaye̱jptup ku veꞌe xtoonduvat ax joꞌn je̱ viijnk jaanchjaꞌvivata̱jk du̱tonda joꞌn. $ZAMnu̱má̱jidup xa miitseꞌe nu̱jom, ni ka toꞌk viijnjyap. Veꞌem xa miitseꞌe mvaꞌanda je̱ts o̱o̱yeꞌe xtunjaanchjávada je̱ Jesucristo, o̱o̱yeꞌe je̱ nu̱jaꞌvin xtunjaye̱pta, o̱o̱yeꞌe xtunko̱jtsnáxta je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook, o̱o̱yeꞌe xtuntonuvaꞌanda juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam cha̱jkp, je̱ts o̱o̱y a̱a̱ts miitseꞌe xtuntso̱kta. Ax veꞌemts a̱tseꞌe ntsa̱k je̱tseꞌe xnu̱má̱jiduvat ku veꞌe xputá̱kada je̱ nmujaanchjaꞌvivata̱jkamda juuꞌ veꞌe tsu̱u̱nidup je̱m Judea. +YOKu̱xts je̱ꞌe̱ veꞌe veꞌem du̱toondi, o̱yts a̱tseꞌe njaꞌvi je̱ts a̱tseꞌe je̱ Tito nmunooꞌkxtk je̱tseꞌe mputá̱kajadat ku veꞌe jyaaꞌkyakpa̱kmóku̱t je̱ meen juuꞌ miitseꞌe mpa̱a̱mdup, veꞌem tseꞌe xyakkuká̱xadat ax joꞌn xtso̱o̱ꞌntkti joꞌn. .XUAx nu̱yojk tseꞌe du̱toondi je̱ts kaꞌa veꞌe juuꞌ a̱a̱tseꞌe nꞌukꞌaꞌix. Tooꞌva̱jkpts je̱ꞌe̱ veꞌe ñapya̱a̱jmjidi je̱m je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n yꞌam kya̱ꞌm, vanꞌit tseꞌe a̱a̱ts ma̱a̱t ñapya̱a̱jmju̱duva ax joꞌn je̱ Nteꞌyam du̱tsa̱k joꞌn. 7WgO̱o̱y a̱a̱tseꞌe xtunmunooꞌkxtkti je̱ts a̱a̱tseꞌe nyakjátu̱t je̱tseꞌe du̱puta̱jkiduvat je̱ Nteꞌyam je̱ jyayu juuꞌ veꞌe tsu̱u̱nidup je̱m Judea. V-Nvaajnjidup a̱ts miitseꞌe je̱ts toꞌk aaj toꞌk jo̱o̱teꞌe du̱yajkti nu̱jom juuꞌ jatyeꞌe o̱ꞌyixju̱dup, je̱tseꞌe nu̱yojk. qU[O̱o̱yts je̱ꞌe̱ veꞌe tyuntsaachpaatti, ax myuténidu tseꞌe. O̱yam tseꞌe ayo̱o̱va jáyuda, o̱o̱y tseꞌe tyunxo̱o̱jntkti, veꞌem tseꞌe je̱ puta̱jkin du̱yajkti ax joꞌn je̱ kumeen jayu ku̱yꞌijtti joꞌn. !T =Utsta ajchta utsta tsa̱ꞌa̱da, ntsa̱jkp xa a̱tseꞌe je̱tseꞌe xnu̱jávadat vintso̱ veꞌe nu̱ke̱ꞌxnatá̱ka tyañ je̱ maaꞌyu̱n juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam tyoojnjip je̱ jaanchjaꞌvivata̱jkta juuꞌ veꞌe nayꞌamojkijidup yaja macedóniait yꞌit ja̱a̱t. S Xo̱o̱jntkpts a̱tseꞌe nꞌit ku̱x vinjava a̱tseꞌe ntañ je̱ts mtoondupeꞌe juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam cha̱jkp.RAx veꞌem tseꞌe, nu̱yojk tseꞌe je̱ Tito mjaaꞌktsó̱kjada ku veꞌe du̱jaaꞌmyéts vintso̱ veꞌe apa̱a̱mdu̱ka mꞌitta je̱tseꞌe xka̱tsa̱pá̱ktat je̱ Nteꞌyam je̱ts vintso̱ veꞌe je̱ Tito viinm xkuva̱jkti je̱ vintsa̱ꞌkin ma̱a̱t. NQNyakmá̱jidu a̱ts miitseꞌe ku a̱tseꞌe je̱ Tito nnu̱u̱jmi vintso̱ veꞌe mnaajkꞌítjada je̱ Nteꞌyam ma̱a̱t, ax kaꞌats a̱tseꞌe kutso̱ꞌo̱y xyaktaandi, ku̱xeꞌe veꞌem myakpaatti. Tyú̱vam xa je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ ka̱ts je̱ ayook juuꞌ a̱a̱ts miitseꞌe nvaajnjidu. Nay veꞌempa tseꞌe, tyú̱vamts je̱ꞌe̱ veꞌe pyítsumpa je̱ ayook juuꞌ a̱tseꞌe ntuknu̱u̱jmi je̱ Tito ku a̱ts miitseꞌe nyakmá̱jidi. dPA Je̱ꞌe̱ ka̱jxts a̱a̱tseꞌe jo̱tꞌama̱ja nꞌit. Ax ka je̱ꞌe̱ ka̱jxjyapts a̱tseꞌe njo̱tꞌama̱ji je̱ ayook ka̱jx juuꞌ a̱tseꞌe je̱ Tito xyakje̱ꞌyji, nu̱yojkts a̱tseꞌe njaaꞌkxo̱o̱jntk ku a̱tseꞌe nꞌix je̱ts vaꞌajts xo̱o̱jntkpeꞌe je̱ Tito ku̱xeꞌe miits je̱ꞌe̱ anañu̱joma xyakxo̱o̱jntkti. O% Ax veꞌem tseꞌe, ku a̱ts miitseꞌe nnu̱jaꞌyidi, ka je̱ꞌe̱ ka̱jxapts a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe ntuujn je̱ jayu ka̱jx juuꞌ veꞌe to̱kintoon, ni je̱ꞌe̱va tseꞌe juuꞌ veꞌe yakmuto̱kintoon, je̱ja a̱ts miitseꞌe je̱ Nteꞌyam vyinkujk nmu̱jaꞌyidi je̱tseꞌe nu̱ke̱ꞌxnatá̱ka tyánu̱t je̱ts o̱o̱yeꞌe xtuntso̱kta je̱tseꞌe o̱y mtaandinit a̱ts ma̱a̱t. EN Íxtats nꞌit vintso̱ veꞌe tu̱mtoꞌnu̱xjada ku veꞌe mtsaachvinmaaydi ax joꞌn je̱ Nteꞌyam du̱ꞌo̱yjava joꞌn, mkuva̱jktu tseꞌe juuꞌ a̱ts miitseꞌe ntuknu̱jaꞌyidu je̱tseꞌe o̱y mtanuvaꞌanda a̱ts ma̱a̱t, mꞌe̱jkju̱du tseꞌe je̱ to̱kin ka̱jx juuꞌ veꞌe yaktoon, mtsa̱ꞌkidu tseꞌe ku̱x ku veꞌe mkaꞌadat je̱p to̱kin ja̱a̱tp, xꞌixuvaanduts a̱tseꞌe, o̱o̱y tseꞌe xtuntso̱kta je̱tseꞌe xtóndat juuꞌ veꞌe pyaatyp yꞌake̱e̱guip. Tum o̱y tseꞌe xtoondi nu̱jom juuꞌ a̱ts miitseꞌe ntuknu̱u̱jmidu. }Ms Ku̱x ku xa veꞌe je̱ jayu chaachvinmáy ax joꞌn je̱ Nteꞌyam du̱ꞌo̱yjava joꞌn, kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe ñaajkꞌítju̱ je̱p to̱kin ja̱a̱tp je̱tseꞌe du̱ꞌix vintso̱ veꞌe du̱jaye̱jpnit je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp. Ax ku tseꞌe je̱ jayu veꞌem vyinmayu̱mpit, kaꞌa tseꞌe u̱xꞌo̱o̱k chaachvinmáy ku̱x tyooneꞌe veꞌem. Ax ku tseꞌe je̱ jayu chaachvinmáyda ax joꞌn je̱ jayu juuꞌ veꞌe du̱ma̱a̱tnavya̱a̱ꞌnju̱dup je̱ naxviijnit je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱, je̱ꞌe̱ tseꞌe je̱ jyo̱o̱t je̱ jyaꞌvin du̱yakvintó̱kinup xa̱ꞌma ka̱jx. nLU Xo̱o̱jntkpts a̱tseꞌe u̱xyam, ka je̱ꞌe̱ ka̱jxap tseꞌe ku̱xeꞌe mtsaachvinmaaydi, je̱ꞌe̱ ka̱jxeꞌe ku̱xeꞌe je̱ tsaachvinmaꞌyu̱n myakvinmayu̱mpijtjidi je̱tseꞌe xmaso̱o̱kti je̱ mko̱ꞌo̱y joojntykinda, veꞌem ax joꞌn je̱ Nteꞌyam du̱tsa̱k joꞌn. Ax kaꞌa tseꞌe mtijajtjidi juuꞌ veꞌe ka ó̱yap a̱ts ka̱jx. _K7O̱yam a̱tseꞌe nviijnkjaꞌvi ku a̱tseꞌe nnu̱jaꞌvi je̱ts myaktsaachvinmaajyju̱du veꞌe je̱ na̱k juuꞌ a̱ts miitseꞌe ntuknu̱ke̱jxtu, kaꞌats a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe nꞌukviijnkjaꞌvini. qJ[Ax ka je̱ꞌe̱ ka̱jxjyapts a̱tseꞌe xyakjo̱tꞌama̱ji ku veꞌe jye̱ꞌy, je̱ꞌe̱ ka̱jxpa veꞌe ku miits je̱ꞌe̱ veꞌe xyakjo̱tꞌamá̱jidi, veꞌem a̱tseꞌe xnu̱u̱jmi je̱ts xꞌixuvaandup a̱ts miitseꞌe, je̱ts mtsaachvinmaaydupeꞌe, je̱ts xvinmaaydup a̱tseꞌe, ya̱ꞌa̱ ka̱jxts a̱tseꞌe nu̱yojk ntunjaaꞌkxo̱o̱ndu̱k. -ISAx je̱ Nteꞌyam, juuꞌ veꞌe du̱yakjo̱tꞌamá̱jip pa̱n pa̱neꞌe tsaachpaatp, je̱ꞌe̱ts a̱tseꞌe xyakjo̱tꞌama̱ji ku veꞌe je̱ Tito jye̱ꞌy. iHKVanꞌítani ku a̱tseꞌe nje̱ꞌy yaja macedóniait yꞌit ja̱a̱t, kaꞌats a̱tseꞌe mpa̱a̱ꞌkx, may viijn je̱ꞌe̱ veꞌe vintso̱ a̱tseꞌe ntsaachpaaty, nañu̱pojtu̱kju̱du tseꞌe je̱ jayu muxim muyam ku̱x kaꞌa veꞌe je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook du̱kuva̱kuvaandi, o̱o̱yts a̱tseꞌe je̱ vinmaꞌyu̱n ntunjayejp. sG_Toꞌk aaj toꞌk jo̱o̱t xa a̱ts miitseꞌe njávada, o̱o̱yts a̱ts miitseꞌe ntunyakmá̱jada, miits xa a̱tseꞌe xyakjo̱tꞌamá̱jidup. O̱yam a̱tseꞌe ntsaachpaaꞌty, o̱o̱yts a̱ts miitseꞌe xtunyakxo̱o̱ndu̱kta. DFKa je̱ꞌe̱ ka̱jxapts a̱ts ya̱ꞌa̱ veꞌe nka̱ts je̱ts a̱ts miitseꞌe nto̱kimpá̱mdat, je̱ꞌe̱ ka̱jxeꞌe ku̱xeꞌe a̱ts miits o̱o̱y ntuntso̱kta. Ta̱ a̱tseꞌe nvaꞌañ je̱ts yam a̱ts miitseꞌe njaꞌvin ka̱jxm nyakꞌitta, pa̱n joojntykip a̱tseꞌe uk pa̱n o̱o̱ꞌkp a̱tseꞌe. E¡Yakꞌavaꞌatsta toꞌk aaj je̱ mjo̱o̱tta je̱ mjaꞌvinda je̱ts a̱a̱tseꞌe je̱m nꞌítu̱t! Ni pa̱na xa a̱a̱tseꞌe nkamuto̱kintún, ni pá̱nats a̱a̱tseꞌe nkayakmaꞌaty je̱ vyinmaꞌyu̱n, ni pá̱nats a̱a̱tseꞌe nkako̱ꞌo̱tyún. D Je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe, miitsta, juuꞌ a̱a̱tseꞌe o̱o̱y ntuntso̱jktup, ku̱xeꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n je̱ vaandu̱k veꞌem du̱yaktaajñ, vaꞌan tseꞌe du̱naajkꞌijtumjada vaꞌajts, veꞌem ya̱ nniꞌkxamda ya̱ nkó̱pkamda je̱ts veꞌem ya̱ njo̱o̱tamda ya̱ njaꞌvinamda, vaꞌan tseꞌe du̱maso̱o̱kumdini nu̱jom juuꞌ jatyeꞌe ka ó̱yap je̱tseꞌe nvinjaꞌvimdinit nvintsa̱ꞌkimdinit je̱ Nteꞌyam. Kyuva̱jktu tseꞌe je̱ coriintovit jayu juuꞌ veꞌe je̱ Pablo jyaay NCa̱tsts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ mTeeꞌda,
miitsts a̱tseꞌe je̱ nꞌónu̱kta.”Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaajñ je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n, juuꞌ veꞌe nu̱jom du̱ka̱ꞌmika̱jxp.uBcJe̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe ku̱xeꞌe nꞌijtumda je̱ Nteꞌyam je̱ jyayu, vaꞌan tseꞌe du̱toꞌnumda ax joꞌn je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n vyaampa jidu̱ꞌu̱m:“Pítsumda joma veꞌe je̱ꞌe̱ je̱ts na̱jkxta viijnk tso̱v,
kaꞌa tseꞌe je̱ jayu xtukma̱a̱ttóndat juuꞌ veꞌe ka ó̱yap,
vanꞌitts a̱ts miitseꞌe nkuvá̱ktat, A¿Pyaatyp yꞌake̱e̱guip je̱ꞌe̱ vineꞌe je̱tseꞌe je̱ jayu du̱vinjávadat du̱vintsa̱ꞌa̱gadat je̱ apa̱mnax joma veꞌe je̱ joojntyk Nteꞌyam je̱ chapta̱jk? Miits xa veꞌe mꞌijttup je̱ Nteꞌyam je̱ chapta̱jk, ku̱x je̱meꞌe mjaꞌvin ka̱jxmda yꞌit, veꞌem ax joꞌn je̱ Nteꞌyam viinm vyaajñ:Tsa̱a̱nap je̱ts joojntykap xa a̱tseꞌe je̱ꞌe̱ ma̱a̱tta,
a̱ts tseꞌe xNteꞌyamadap,
je̱ꞌe̱ts a̱tseꞌe njáyuvadap. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaajñ. 9@kukpu̱ je̱ Cristo ma̱a̱t je̱ Satanás, ukpu̱ je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe du̱jaanchjaꞌvip je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n ma̱a̱t je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe du̱kajaanchjaꞌvip? r?]Kaꞌa tseꞌe mꞌíttat je̱ꞌe̱ ma̱a̱tta pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n du̱kajaanchjaꞌvidup, veꞌem ax joꞌn nu̱me̱jtsk je̱ tsapkaaj yꞌit je̱p kuka̱ꞌa̱j paꞌtkup. Ku̱x, ¿ti je̱ꞌe̱ veꞌe tyukma̱a̱tjayejpp je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe je̱ yꞌo̱y je̱ꞌe̱ du̱toomp ma̱a̱t je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱ du̱toomp, ukpu̱ tits je̱ꞌe̱ veꞌe tyukma̱a̱tjayejpp je̱ ajajtk it ma̱a̱t je̱ ako̱o̱ꞌts it, S> Nmunooꞌkxtktup xa a̱ts miitseꞌe, veꞌem ax joꞌn je̱ ónu̱k teeꞌ du̱munooꞌkxtu̱k je̱ yꞌónu̱k, yakꞌavaꞌatsta toꞌk aaj je̱ mjo̱o̱tta je̱ mjaꞌvinda. Mo̱ꞌo̱da a̱a̱ts toꞌk aaj je̱ mjo̱o̱tta je̱ mjaꞌvinda, veꞌem ax joꞌn a̱a̱ts miitseꞌe nmo̱ꞌo̱da ya̱ njo̱o̱t ya̱ njaꞌvin. (=I kaꞌa veꞌe tii ni tía juuꞌ a̱a̱ts miitseꞌe nkavaajnjidup; miits xa veꞌe viinm mkapa̱a̱mdup je̱ mjo̱o̱tta je̱ mjaꞌvinda a̱a̱ts ma̱a̱t. s<_ Miitsta, utsta ajchta utsta tsa̱ꞌa̱da pa̱n pa̱n jatyeꞌe tsu̱u̱nidup je̱m Corinto, toꞌk aaj toꞌk jo̱o̱t xa a̱ts miitseꞌe nmuko̱tsta, nu̱jomts a̱a̱ts miitseꞌe nmo̱ꞌo̱da ya̱ njo̱o̱t ya̱ njaꞌvin, h;I tsaachvinmaayp a̱a̱tseꞌe, ax xa̱ꞌma ka̱jxts a̱a̱tseꞌe njayep juuꞌ a̱a̱tseꞌe ntukxo̱o̱jntkp; ayo̱o̱p a̱a̱tseꞌe, ax nu̱may tseꞌe je̱ jayu du̱tukꞌo̱ya juuꞌ a̱a̱tseꞌe ntuump nka̱jtsp; kaꞌa a̱a̱tseꞌe ti nꞌix njayep, ax nu̱jom juuꞌ jatyeꞌe ijtp, a̱a̱ts je̱ nꞌo̱ꞌyin ka̱jxts je̱ꞌe̱ veꞌe. K: Je̱m tseꞌe juuꞌ a̱a̱tseꞌe xviijnkꞌíxtup, nay je̱mpa tseꞌe juuꞌ a̱a̱tseꞌe xyakmá̱jidup. Je̱m a̱a̱tseꞌe kutsa̱ꞌa̱ga jo̱o̱tm nꞌit je̱ts a̱a̱tseꞌe nꞌo̱o̱ꞌku̱t, ax joojntykipts a̱a̱tseꞌe; xyaktsaachpaatp a̱a̱tseꞌe je̱ jayu, ax kaꞌats a̱a̱tseꞌe xyakꞌa̱a̱ꞌk; 9Je̱m tseꞌe je̱ jayu juuꞌ a̱a̱tseꞌe xvintsa̱ꞌkidup, nay je̱mpa tseꞌe juuꞌ a̱a̱tseꞌe xvinko̱jtspe̱jttup, je̱meꞌe juuꞌ a̱a̱tseꞌe xꞌo̱ñu̱ko̱jtsidup, nay je̱mpa tseꞌe juuꞌ a̱a̱tseꞌe xko̱ꞌo̱ñu̱ko̱jtsidup. O̱yameꞌe je̱ jayu vyaꞌanda je̱ts taayip a̱a̱tseꞌe, je̱ꞌe̱ts a̱a̱tseꞌe nka̱jtsp je̱ tyu̱v je̱ꞌe̱. P8tyú̱vamts je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ a̱a̱tseꞌe je̱ jayu ntukꞌixp, yaknu̱ke̱ꞌxnata̱jkipts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ mya̱kkin a̱a̱ts ka̱jx. Je̱m tseꞌe je̱ jayu pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱tsoꞌoxpa̱jktup je̱ ayook juuꞌ a̱a̱tseꞌe je̱ jayu nvaajnjidup; nay je̱mpa tseꞌe pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱kuva̱jktup. Ax pa̱n xtsoꞌoxpa̱jkpts a̱a̱tseꞌe je̱ jayu uk pa̱n xꞌo̱yjaꞌvip a̱a̱tseꞌe, je̱ꞌe̱ts a̱a̱tseꞌe nꞌíxtip pa̱n vintso̱ a̱a̱tseꞌe juuꞌ ntónu̱t nkó̱tsu̱t ax joꞌn je̱ Nteꞌyam du̱tsa̱k joꞌn. 7wVaꞌajts aaj vaꞌajts jo̱o̱tts a̱a̱tseꞌe njáyuva njoojntyka, nnu̱jaꞌvinupts a̱a̱tseꞌe je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook, nmuténipts a̱a̱tseꞌe juuꞌ, napya̱a̱jmjupts a̱a̱tseꞌe o̱y jayu ma̱a̱t anañu̱joma je̱ jayu, je̱ Espíritu Santo tseꞌe ijtp yam a̱a̱ts njaꞌvin ka̱jxm, toꞌk aaj toꞌk jo̱o̱tts a̱a̱tseꞌe je̱ jayu ntsa̱k, 6yakvo̱jppts a̱a̱tseꞌe je̱tseꞌe nyakpoxu̱nta̱kpu̱m, ntuknajxypts a̱a̱tseꞌe ku veꞌe je̱ jayu yoojmu̱kta yꞌajxu̱kta, ma̱kk toonkts a̱a̱tseꞌe nyaknajxyp, kaꞌats a̱a̱tseꞌe nmaꞌaj nꞌit je̱ts ayoojip axa̱a̱jipts a̱a̱tseꞌe. 5 Nu̱jom juuꞌ jaty a̱a̱tseꞌe ntuump, veꞌemts a̱a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe ntun je̱tseꞌe je̱ jayu du̱nu̱jávadat je̱ts je̱ Nteꞌyam a̱a̱tseꞌe nmutuump nmupu̱jkp. Nu̱u̱ꞌk aaj nu̱u̱ꞌk jo̱o̱tts a̱a̱tseꞌe nmutena je̱ tsaachpaatu̱n, nmuténipts a̱a̱tseꞌe ku a̱a̱tseꞌe juuꞌ xkaꞌijtja je̱ts ku a̱a̱tseꞌe nyaknaxy je̱ choꞌox je̱ꞌe̱, c4?Kaꞌa a̱a̱tseꞌe ntun pa̱n vintso̱ veꞌe je̱ jayu du̱kajaanchjávadat je̱ Jesucristo, veꞌem tseꞌe je̱ jayu kyavaꞌanu̱t je̱ts ka ó̱yap je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ a̱a̱tseꞌe ntuump nka̱jtsp. 3Ku̱x jidu̱ꞌu̱meꞌe je̱ Nteꞌyam vyaꞌañ, veꞌem ax joꞌn jatyáñ yꞌit je̱p Kunuuꞌkx Jatyán ku̱jxp: “Je̱ji xa veꞌe je̱ xa̱a̱j ku a̱ts miitseꞌe nka̱tsꞌamo̱tunajxti, ku a̱ts miitseꞌe mputa̱jkidi je̱tseꞌe nyaktso̱o̱kti.” Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaꞌañ. U̱xyam tseꞌe je̱ xa̱a̱j juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam ñu̱ko̱jts ku veꞌe yꞌo̱ya je̱tseꞌe je̱ mtó̱kinda mtuknu̱vaatsjidinit je̱tseꞌe xjaye̱jptinit je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp. v2 gAx veꞌem tseꞌe, miits, juuꞌ a̱a̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam ntukma̱a̱tmutoondup ntukma̱a̱tmupa̱jktup, nmunooꞌkxtktup tseꞌe je̱ts kaꞌa veꞌe xkama̱ja̱pá̱mdat je̱ maaꞌyu̱n juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam xtoojnjimdup. $1AKaꞌa xa veꞌe je̱ Cristo tyo̱kintuujn; ax u̱u̱ꞌm ka̱jxta tseꞌe je̱ Nteꞌyam pya̱a̱jmji ax joꞌn je̱ tó̱kinax jayu ku̱yꞌijt joꞌn. Veꞌem tseꞌe du̱tuujn je̱tseꞌe toꞌk muk je̱ Cristo ma̱a̱t o̱y jo̱o̱t nꞌijtumdinit je̱ Nteꞌyam ma̱a̱t.M0Je̱ꞌe̱ a̱a̱tseꞌe xpa̱a̱m je̱ts a̱a̱tseꞌe nꞌit je̱ Cristo je̱ kyuká̱tsiva. Nmunooꞌkxtktupts a̱ts miitseꞌeda, veꞌem ax joꞌn je̱ Nteꞌyam viinm ku̱mmunooꞌkxtkjidi joꞌn, je̱ Cristo ka̱jxts a̱ts miitseꞌe nmunooꞌkxtu̱kta je̱tseꞌe mnamyujo̱tꞌó̱yajadat ma̱a̱t je̱ Nteꞌyam. T/!Je̱ maaꞌyu̱n ka̱jx juuꞌ veꞌe je̱ Cristo tyoon, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ jayu du̱ko̱o̱ꞌkmujo̱tꞌaajnjini, ax veꞌem tseꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ jayu du̱katukkuvet je̱ tyo̱kin je̱ts a̱a̱tseꞌe xtukka̱ta̱jki ya̱ o̱y ka̱ts ya̱ o̱y ayook je̱ts a̱a̱tseꞌe je̱ jayu nvaajnjadat. B.}Ax je̱ Nteꞌyamts ya̱ꞌa̱ veꞌe nu̱jom du̱tonka̱jx, je̱ꞌe̱ tseꞌe xmujo̱tꞌo̱ꞌyimdinu je̱ꞌe̱ ma̱a̱t je̱ Cristo ka̱jx, je̱ꞌe̱ts a̱a̱tseꞌe xmo̱o̱y je̱ toonk je̱ts a̱a̱tseꞌe je̱ jayu ntuknu̱jávadat vintso̱ veꞌe yꞌíttat o̱y jo̱o̱t je̱ Nteꞌyam ma̱a̱t. n-UAx veꞌem tseꞌe, pa̱n pa̱n tseꞌe ijtp toꞌk muk je̱ Cristo ma̱a̱t, je̱ nam joojntykints je̱ꞌe̱ veꞌe jyayejpp, ta̱ xa veꞌe ñaxy juuꞌ veꞌe tu̱yꞌit, tum namts je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ jaty tu̱tyaanni. eY~,}|Ez_yxwvvFtsRrsqqSpcq AYa̱ꞌa̱ tseꞌe du̱nu̱vinko̱pkika̱jxp je̱tseꞌe xjaaꞌmyé̱tstat: Ni pa̱na xa veꞌe je̱ yꞌavintso̱ vinmaꞌyu̱n ka̱jx kyaꞌo̱ꞌyixju̱ je̱tseꞌe du̱ko̱jtsvaꞌatsu̱t je̱ Kunuuꞌkx Jatyán. mp UAx ya̱ꞌa̱ ka̱jx tseꞌe, nu̱yojk ma̱kkts a̱a̱tseꞌe njaanchjáva je̱ ayook juuꞌ veꞌe xyaktaajnjimdu je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpata̱jkta. Veꞌem xa veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ax joꞌn toꞌk je̱ kujajpa je̱ kuta̱ꞌkxpa juuꞌ veꞌe du̱kujajp du̱kuta̱ꞌkxp je̱ja ko̱o̱ꞌts it ja̱a̱t vanꞌit paat ku veꞌe je̱ xa̱a̱j pyítsumu̱t. O̱y xa veꞌe xtóndat pa̱n myakvinkó̱pkadapeꞌe ya̱ ayook vanꞌit paat ku veꞌe o̱y xvinmó̱tudat, veꞌemeꞌe mjáttat ax joꞌn je̱ ma̱ja̱ maatsa ku̱tya̱ꞌkxꞌukvaajñ je̱m mjaꞌvin ka̱jxmda. No Nꞌamo̱tunajxts a̱a̱tseꞌe viinm je̱ ayook juuꞌ veꞌe je̱m tsapjo̱o̱tm tso̱o̱ꞌn ku a̱a̱tseꞌe mpejt je̱ꞌe̱ ma̱a̱t joma veꞌe je̱ kunuuꞌkx ko̱pk juuꞌ veꞌe ka̱jxm. %n EJe̱m xa a̱a̱tseꞌe nveꞌna ku veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ vintsa̱ꞌkin je̱ts je̱ ma̱jin myo̱o̱jyji ku veꞌe toꞌk je̱ ayook yakmo̱tu, je̱ Nteꞌyam, juuꞌ veꞌe nu̱jom du̱nu̱ma̱jika̱jxp, je̱meꞌe cha̱a̱ꞌn. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaajñ: “Ya̱ꞌa̱ xa veꞌe a̱ts je̱ nꞌOnu̱k, juuꞌ a̱tseꞌe o̱o̱y ntuntsa̱jkp, o̱o̱yts a̱ts ya̱ꞌa̱ veꞌe ntuntukxo̱o̱ndu̱k.” *m OKaꞌa xa a̱a̱tseꞌe nmutaayvaaty je̱ maaydu̱k ku a̱a̱ts miitseꞌe ntuknu̱jaꞌvidi je̱ ma̱kkin juuꞌ veꞌe jyayejpp je̱ nMa̱ja̱ Vintsá̱namda Jesucristo je̱ts ku veꞌe myiijn, ya̱ nꞌavintso̱ viijnam a̱a̱tseꞌe ntukꞌix je̱ ma̱jin juuꞌ veꞌe jyayejpp. ~l wPa̱n joma vaat a̱tseꞌe xꞌo̱ꞌyixju̱, je̱ꞌe̱ a̱tseꞌe ntuump je̱ts ya̱ꞌa̱ veꞌe je̱m mvinmaꞌyu̱n ka̱jxm xa̱ꞌma xjayé̱ptat ku a̱tseꞌe a̱a̱ꞌkani nve̱ꞌnat. Yꞌix tseꞌe je̱ Pedro je̱ Cristo je̱ mya̱jin |k sku̱x nmu̱jaꞌvip a̱tseꞌe je̱ts tso̱jkeꞌe a̱ts ya̱ njaꞌvin du̱tukvaꞌatsu̱t a̱ts ya̱ nniꞌkx ya̱ nko̱pk juuꞌ veꞌe o̱o̱ꞌkup, veꞌem ax joꞌn a̱tseꞌe je̱ nMa̱ja̱ Vintsá̱namda Jesucristo vaꞌajts xvaajnji. \j 3 Veꞌemts a̱tseꞌe njava je̱ts pa̱n vinxu̱p xa̱a̱j a̱tseꞌe njoojntyka yaja naxviijn, pyaatyp yꞌake̱e̱guipts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ts a̱ts miitseꞌe nvaajnjadat je̱tseꞌe veꞌem mjoojntykadat, wi i Xa̱ꞌma a̱ts miitseꞌe ntukjaaꞌmyé̱tsta juuꞌ a̱tseꞌe tu̱nka̱ts, ó̱yam je̱ꞌe̱ veꞌe xnu̱jávada je̱tseꞌe toꞌk aaj toꞌk jo̱o̱t mnaajkꞌítjada je̱ tyu̱v je̱ꞌe̱ ma̱a̱t juuꞌ veꞌe mkuva̱jktu. sh a má̱jum tseꞌe myakꞌavaatsu̱xjadat je̱ it joma veꞌe mtá̱kadat je̱m je̱ nMa̱ja̱ Vintsá̱namda kyutojku̱n jo̱o̱tm, je̱ nYaktso̱o̱kpamda Jesucristo jye̱ꞌe̱, je̱ kutojku̱n juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtnup. >g w Ax veꞌem tseꞌe, utsta ajchta utsta tsa̱ꞌa̱da, je̱ꞌe̱ tseꞌe mꞌíxtadap je̱tseꞌe nu̱yojk xyaknu̱ke̱ꞌxnatá̱kadat je̱ts je̱ Nteꞌyameꞌe myaaxu̱xju̱du je̱tseꞌe mvinko̱o̱jnjidi. Pa̱n veꞌem tseꞌe xtonda, ni je̱ vinꞌita tseꞌe mkakaꞌadat je̱p to̱kin ja̱a̱tp, f  Ax pa̱n pa̱n tseꞌe veꞌem je̱ vinmaꞌyu̱n du̱kajaye̱jpp je̱tseꞌe veꞌem du̱katún, veꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌe ax joꞌn je̱ viints jayu ku̱yꞌijt, jyaaꞌtyó̱kits je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ts je̱ Jesucristo veꞌe tuknu̱vaatsju je̱ tyo̱kin. 2e _Pa̱n veꞌem tseꞌe xtonda je̱tseꞌe xyaknu̱yojkiꞌata̱ꞌa̱tsta juuꞌ a̱tseꞌe tu̱nka̱ts, kaꞌa tseꞌe nu̱nko̱o̱jyji mjoojntykadat, o̱y tseꞌe xꞌíxadat je̱ nMa̱ja̱ Vintsá̱namda Jesucristo je̱tseꞌe je̱ jayu xputá̱kadat je̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe du̱ꞌíxaiduvat. d #ax ka vanxú̱pjyap tseꞌeva, veꞌempa veꞌe je̱tseꞌe xma̱a̱tnachó̱kjadat je̱ utsta je̱ ajchta ma̱a̱t je̱ utsta je̱ tsa̱ꞌa̱da; ax ka je̱ vaatjyap tseꞌe yꞌatu̱va, nay veꞌempa veꞌe je̱tseꞌe anañu̱joma je̱ jayu xjávadat xtsó̱ktat. c #nay veꞌempa veꞌe je̱tseꞌe mnayꞌakuva̱a̱ꞌnajadat; ax ka je̱ꞌe̱jyap tseꞌeva, nay veꞌempa veꞌe je̱tseꞌe ijtp xtóndat je̱ yꞌo̱y je̱ꞌe̱; je̱tspa veꞌe mjoojntykadat pa̱n vintso̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam yakma̱ja yakjaancha yꞌijtnit; ib MJe̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe vinko̱pk je̱tseꞌe xjaanchjávadat je̱ Jesucristo; ax ka je̱ꞌe̱jyap tseꞌe ku je̱ꞌe̱ veꞌe xjaanchjávadat, nay veꞌempa veꞌe je̱tseꞌe xjaye̱jptuvat je̱ tsoj jáyuvin je̱ yakxó̱n jáyuvin; ax ka vanxú̱pjyap tseꞌe, veꞌempa veꞌe je̱tseꞌe xnu̱jávadat ti veꞌe je̱ Nteꞌyam cha̱jkp; {a qKu veꞌe veꞌem du̱tuujn, xyaktaajnjimdu tseꞌe je̱ ma̱ja̱ vaandu̱k juuꞌ veꞌe o̱y je̱ts tsoj, veꞌem tseꞌe mko̱o̱ꞌkka̱ꞌmijidinit je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe ijtp yaja naxviijn je̱tseꞌe je̱ jayu du̱yakvinto̱ki, veꞌem tseꞌe mꞌijttinit o̱y je̱ts vaꞌajts, veꞌem ax joꞌn je̱ Nteꞌyam yꞌit o̱y je̱ts vaꞌajts. M` Je̱ Nteꞌyam tseꞌe xmo̱ꞌyumdu pa̱n ti veꞌe xkaꞌijtjimdup je̱tseꞌe njoojntykimdinit ax joꞌn je̱ꞌe̱ veꞌe du̱tsa̱k. Veꞌem tseꞌe du̱tuujn je̱ nu̱jaꞌvin ka̱jx juuꞌ veꞌe njaye̱jpumdup je̱ Cristo ka̱jx, je̱ꞌe̱ je̱ mya̱jin ka̱jx je̱ yꞌo̱y jo̱o̱tin ka̱jxeꞌe xyaaxjimdi. _ 9O̱o̱yeꞌe xtunjayé̱ptat je̱ kunooꞌkxu̱n je̱ts je̱ o̱y jo̱o̱t je̱ꞌe̱ ka̱jx ku veꞌe xꞌíxada je̱ Nteꞌyam je̱ts je̱ nMa̱ja̱ Vintsá̱namda Jesús. Tonda juuꞌ veꞌe du̱yaknu̱ke̱ꞌxnata̱jkip je̱ts mvinko̱o̱jnju̱du veꞌe je̱ Nteꞌyam ]^ 7A̱tseꞌe je̱ Simón Pedro, je̱ Jesucristo je̱ myutoompa je̱ myupa̱jkpa je̱ts je̱ kyuká̱tsiva. Máyam a̱ts miitseꞌe je̱ Dios ntuknu̱ke̱xta. Je̱ nYaktso̱o̱kpamda Jesucristo, je̱ Nteꞌyam, tyuumpts je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe pyaatyp yꞌake̱e̱guip, je̱ꞌe̱ tseꞌe mmo̱o̱jyju̱du je̱ jaanchjaꞌvin, veꞌem ax joꞌn a̱a̱tseꞌe xmo̱o̱yva. ¡O̱o̱yts je̱ꞌe̱ veꞌe tyunꞌo̱ya je̱ jaanchjaꞌvin juuꞌ veꞌe xmo̱ꞌyumdu! 7] i Je̱ nꞌútsamda je̱ ntsa̱ꞌa̱amda juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam vyinko̱o̱n, je̱ꞌe̱ je̱ yꞌónu̱kta tseꞌe mke̱jxu̱xju̱dup máyam je̱ Dios. Amén.6\ g Je̱p xa veꞌe may viijn juuꞌ a̱ts miitseꞌe ku̱njaaꞌktuknu̱jaꞌyidi, ax kaꞌats a̱tseꞌe yap na̱k ku̱jxp njaꞌavaꞌañ ku̱x ntsa̱jkp a̱tseꞌe je̱ts a̱ts miitseꞌe na̱jkx nkuꞌixta je̱tseꞌe aviinm ahꞌam nmukó̱tstat, veꞌemeꞌe puꞌuk avaada nxo̱o̱jntkumdat. %[ E Ku̱x pa̱n pa̱n xa veꞌe du̱ꞌo̱yvinkuko̱jtsip, tyukma̱a̱ttuumpts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱. Ku je̱ Juan kyo̱jtskuka̱jxini YZ - Pa̱n je̱m xa veꞌe juuꞌ veꞌe mkuꞌíxju̱dup je̱tseꞌe je̱ jayu du̱katukꞌix ya̱ ixpa̱jku̱n, kaꞌa tseꞌe xkuvá̱ktat je̱m mta̱kꞌam je̱ts ni kaꞌa tseꞌe xꞌo̱yvinkuko̱jtsiduvat. `Y ; Pa̱n pa̱n xa veꞌe du̱yaknu̱yojkip je̱ Cristo je̱ yꞌixpa̱jku̱n je̱tseꞌe je̱ jayu du̱tukꞌix ax joꞌn du̱kapaaꞌty du̱kahꞌake̱e̱ga ma̱a̱t je̱ ka̱ts je̱ ayook juuꞌ veꞌe je̱ Cristo yaktaan, kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe je̱m jyaꞌvin ka̱jxm je̱ Nteꞌyam. Ax pa̱n pa̱n tseꞌe je̱ jayu du̱tukꞌixp juuꞌ veꞌe je̱ Cristo kyo̱jts, je̱mts je̱ꞌe̱ veꞌe jyaꞌvin ka̱jxm yꞌitta je̱ Dios Teeꞌ je̱ts je̱ yꞌOnu̱k. iX MNayꞌixꞌítjada ku̱x ku veꞌe mkatoꞌnu̱xjadat juuꞌ veꞌe mtoondup, je̱ꞌe̱ tseꞌe mtóndap je̱tseꞌe puꞌuk avaada xjaye̱jptinit je̱ yꞌo̱y je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam mtukmutso̱jkju̱dup. >W wMay xa veꞌe yꞌitta yaja naxviijn pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ jayu du̱vinꞌa̱a̱ꞌndup, vaandupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ts kaꞌa veꞌe je̱ Jesucristo jyayuvimpijt. Vinꞌa̱a̱ꞌmpats je̱ꞌe̱ veꞌeda pa̱n pa̱n jatyeꞌe veꞌem vaandup, choꞌoxpa̱jktupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Cristo. V -Pa̱n nacho̱jkumju̱dup tseꞌe toꞌk jadoꞌk, nkutyoꞌnumdup tseꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ pyavaꞌnu̱n. Ax je̱ꞌe̱ je̱ pyavaꞌnu̱n, je̱ꞌe̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe nnacho̱jkumjadat toꞌk jadoꞌk, veꞌem ax joꞌn xnu̱jávada vanꞌítani ku veꞌe xꞌamo̱tunajxꞌukvaandi je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook. Je̱ꞌe̱ pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ jayu du̱vinꞌa̱a̱ꞌndup AU }Ax je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe, vaꞌan tseꞌe du̱nacho̱jkumjada toꞌk jadoꞌk. Ax je̱ pavaꞌnu̱n juuꞌ a̱ts miitseꞌe ntuknu̱jaꞌyidup, ka nam pavaꞌnu̱napts je̱ꞌe̱ veꞌe, je̱ pavaꞌnu̱n je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n kyo̱jts ku veꞌe yakꞌixpa̱jkꞌukvaajñ. bT ?O̱o̱y xa a̱tseꞌe ntuntukxo̱o̱ndu̱k ku a̱tseꞌe nnu̱java je̱ts je̱meꞌe je̱ mꞌónu̱kta juuꞌ veꞌe du̱pana̱jkxtup je̱ tyu̱v je̱ꞌe̱, veꞌem ax joꞌn je̱ Dios Teeꞌ xtukpavaꞌnumdi. /S YJe̱ Dios Teeꞌ je̱ts je̱ Jesucristo, je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌOnu̱k, je̱ꞌe̱ tseꞌe xkunooꞌkxumdap je̱tseꞌe nꞌijtumdinit je̱ tyukmo̱ꞌtu̱n ma̱a̱tta je̱ yꞌo̱y jo̱o̱t ma̱a̱tta, veꞌem tseꞌe nꞌijtumdinit je̱ tyu̱v je̱ꞌe̱ ma̱a̱t je̱ tso̱jku̱n ma̱a̱t. IR  Je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe nnacho̱jkumjada ku̱xeꞌe yam njaꞌvin ka̱jxmamda yꞌit je̱ tyu̱v je̱ꞌe̱ je̱ts xa̱ꞌma ka̱jxts je̱ꞌe̱ veꞌe yam njaꞌvin ka̱jxmamda yꞌijtnit. Q !A̱ts, je̱ ma̱j ónu̱k, toꞌk juuꞌ veꞌe je̱ jaanchjaꞌvivata̱jk du̱nu̱vinténip, máyam a̱tseꞌe je̱ Dios ntuknu̱ke̱xta je̱ uts je̱ tsa̱ꞌa̱ ma̱a̱t je̱ yꞌónu̱kta juuꞌ a̱tseꞌe o̱o̱y ntuntso̱jktup. Ax ka á̱tsjyapts miitseꞌe ntso̱jktup, mtso̱jkju̱duvapts miits je̱ꞌe̱ veꞌe nu̱jom pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱nu̱jaꞌvidup je̱ tyu̱v je̱ꞌe̱. Py Je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n Jesucristo tseꞌe mkunooꞌkxjadap, je̱ Nteꞌyam tseꞌe du̱pá̱mup je̱m mjaꞌvin ka̱jxmda je̱ tso̱jku̱n, je̱ Espíritu Santo ma̱a̱t tseꞌe mꞌijttinit nu̱toꞌk nu̱toꞌk anañu̱joma miitsta.zOm Máyameꞌe je̱ Dios mke̱jxu̱xjada je̱ utsta je̱ ajchta je̱ts je̱ utsta je̱ tsa̱ꞌa̱da anañu̱joma. hNI Nache̱e̱ꞌnjada toꞌk jadoꞌk je̱ tso̱jku̱n ma̱a̱t je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n ka̱jx. My Utsta ajchta utsta tsa̱ꞌa̱da, ko̱jtskuka̱jxinupts a̱tseꞌe. Je̱ Dios ma̱a̱t tseꞌe mtaandini. Íxtada je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe myaktánjadap o̱y je̱ts vaꞌajts, kutyonda juuꞌ a̱ts miitseꞌe ntuknu̱jaꞌyidup, nayjávajada toꞌk jadoꞌk, joojntykada o̱y jo̱o̱t. Pa̱n mtoondup tseꞌe veꞌem, mꞌijttinupts miitseꞌe je̱ Nteꞌyam ma̱a̱t. \L1 Jidu̱ꞌu̱m xa a̱ts miitseꞌe nnu̱jáyada namkaꞌana a̱ts miitseꞌe na̱jkx nkuꞌixta. Ax kuts a̱tseꞌe je̱m nje̱ꞌyat, veꞌemts a̱tseꞌe ya̱ nkutojku̱n nkama̱kkpá̱mu̱t, ya̱ kutojku̱n juuꞌ a̱tseꞌe xmo̱o̱y je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n je̱ts a̱ts miitseꞌe ma̱kk nyakꞌijttinit toꞌk muk je̱ Cristo ma̱a̱t, ka je̱ꞌe̱ ka̱jxapts a̱tseꞌe xmo̱o̱jy je̱ts a̱ts miitseꞌe nyakvintó̱kidat. Ku je̱ Pablo kyo̱jtskuka̱jxini K Paatyts a̱tseꞌe nxo̱o̱ndu̱k ku a̱tseꞌe nꞌit yónu̱k aaj yónu̱k jo̱o̱t je̱ts miitseꞌe ma̱kk mꞌitta toꞌk muk je̱ Cristo ma̱a̱t. Ijtpts a̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam nmunooꞌkxtu̱k je̱tseꞌe mꞌijttinit tum o̱y tum vaꞌajts. GJ Ku̱x kaꞌa xa veꞌe nꞌama̱a̱daaguimdat pa̱n ntsoꞌoxpa̱jkumdupeꞌe je̱ tyu̱v je̱ꞌe̱, nꞌama̱a̱daaguimdapts u̱u̱ꞌmeꞌe ku veꞌe ntoꞌnumda je̱ tyu̱v je̱ꞌe̱. ?Iw Nmunooꞌkxtkpts a̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ts kaꞌa miitseꞌe xtóndat juuꞌ veꞌe ka ó̱yap; ka je̱ꞌe̱ ka̱jxap je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe tyunke̱ꞌxu̱ku̱t je̱ts ntuump nka̱jtsp a̱tseꞌe juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam cha̱jkp, je̱ꞌe̱ a̱tseꞌe ntsa̱jkp je̱tseꞌe xtóndat juuꞌ jatyeꞌe o̱y, ó̱yameꞌe je̱ jayu vyaꞌañ je̱ts kaꞌa a̱tseꞌe ntun nka̱ts juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam cha̱jkp. H  Nꞌaꞌixpts a̱tseꞌe je̱tseꞌe xnu̱jávadat je̱ts ntuump nka̱jtsp a̱a̱tseꞌe juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam cha̱jkp. 2G] Payo̱ꞌo̱yda miitseꞌe viinm pa̱n tyú̱vameꞌe xjaanchjávada je̱ Jesucristo. ¿Kaꞌa miitseꞌe xnu̱jávada je̱ts je̱ Jesucristo veꞌe ijtp je̱m mjaꞌvin ka̱jxmda?, je̱ꞌe̱jyji je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ts kaꞌa veꞌe ko̱o̱jyji mnatyijjada je̱ts mjaanchjaꞌvidupeꞌe. @Fy O̱yam xa veꞌe je̱ Jesucristo du̱kayaknu̱ke̱ꞌxnata̱jki je̱ts o̱o̱yeꞌe je̱ ma̱kkin du̱tunjayep ku veꞌe cryuuzpejt, joojntykipts je̱ꞌe̱ veꞌe u̱xyam je̱ Nteꞌyam je̱ mya̱kkin ka̱jx. Nay veꞌempats a̱tseꞌe, je̱ꞌe̱ veꞌe ku a̱tseꞌe toꞌk muk nꞌit je̱ Cristo ma̱a̱t, kaꞌats a̱tseꞌe nyaknu̱ke̱ꞌxnatá̱ka je̱ ma̱kkin juuꞌ a̱tseꞌe njayejpp. O̱yam tseꞌe vyeꞌema, je̱ Cristo je̱ mya̱kkin ka̱jxts a̱tseꞌe njoojntyka je̱ts a̱tseꞌe ntónu̱t nkó̱tsu̱t juuꞌ veꞌe tso̱jkjup miits ma̱a̱tta. E} Vanꞌit tseꞌe xꞌíxtat xnu̱jávadat je̱ts ko̱jtspeꞌe je̱ Cristo a̱ts ka̱jx. Ax je̱ Cristo, kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ yónu̱k aaj je̱ yónu̱k jo̱o̱t mtukpayo̱ꞌo̱yjada, ma̱kkts je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌit miits ma̱a̱tta. }Ds Ku a̱ts miitseꞌe o̱jts nkuꞌixta mume̱jtsk nax, juuꞌts a̱tseꞌe nvaajnjidu pa̱n pa̱n jatyeꞌe to̱kintoondup je̱ts nu̱vinxu̱peꞌe je̱m jyaaꞌkꞌítta, nay vanxú̱pjyamts a̱ts miitseꞌe nvaajnjidinuva. Ku a̱ts miitseꞌe jadoꞌk nax na̱jkx nkuꞌíxtinuva, kaꞌats a̱tseꞌe ntukmo̱ꞌo̱ttat pa̱n pa̱n jatyeꞌe kato̱kintonꞌatú̱vidup. %C E Ya̱ꞌa̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe ku a̱ts miitseꞌe na̱jkx nkuꞌixta mutoojk nax. Ax kuts a̱tseꞌe nje̱ꞌyat, vanꞌitts a̱tseꞌe juuꞌ jaty nꞌíxu̱t nmu̱jávat, veꞌem vintso̱ veꞌe yakka̱ts ku veꞌe nu̱me̱jtsk ukpu̱ nu̱toojk du̱nu̱ko̱jtspé̱tta je̱ ayook. Bw Nvinmaayvap xa a̱tseꞌe ku a̱ts miitseꞌe na̱jkx nkuꞌíxtinuva je̱ts a̱tseꞌe toꞌmayji je̱ Nteꞌyam xyaktso̱ꞌo̱tyónu̱t miits ka̱jxta je̱ts a̱ts miitseꞌe nu̱may nmu̱yaꞌaxtat, je̱ꞌe̱ veꞌe ku miitseꞌe je̱m nu̱may juuꞌ veꞌe to̱kintoondu je̱tseꞌe du̱katonꞌatú̱vada je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe tyoondup, je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe je̱ navya̱jku̱n du̱yakvintsa̱ꞌkintó̱kida, ku veꞌe je̱ ka̱ts du̱tukma̱a̱tjayé̱pta je̱ yaaꞌy je̱ ta̱ꞌa̱x juuꞌ veꞌe ka pú̱kap jyaye̱jptup, je̱ts ku veꞌe juuꞌ o̱yvintso̱va du̱tonda du̱ko̱tsta.A Je̱ꞌe̱ xa a̱tseꞌe nvinmaayp ku a̱ts miitseꞌe na̱jkx nkuꞌíxtinuva, toꞌmayji a̱ts miitseꞌe nkapaaꞌttat ax joꞌn a̱tseꞌe ntsa̱k, vanꞌitts a̱ts miitseꞌe je̱ tsaachpaatu̱n mpa̱a̱jmjadat je̱ ka ó̱yap ka̱jx juuꞌ veꞌe mtoondup, veꞌemts a̱ts miitseꞌe xkapaattuvat ax joꞌn miitseꞌe xtso̱kta. Nvinmaayp xa a̱tseꞌe ku veꞌe toꞌmayji nakyo̱jtsvintso̱o̱jvjup mve̱ꞌnadat ku a̱tseꞌe je̱m nje̱ꞌyat, namyuꞌe̱jkju̱dup, mkanacho̱jkju̱dup, pa̱jkvaꞌkxy mve̱ꞌnadat, ako̱tsu̱toonkidup, napyako̱jtsju̱dup, nu̱tú̱vidup, mjomtsu̱u̱nidup mtitsu̱u̱nidup mve̱ꞌnadat. @ ¿Veꞌem miitseꞌe mvinmayda je̱ts nayꞌo̱ñu̱ko̱jtsijup a̱tseꞌe je̱ja miits mvinkujkta? Ax kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe vyeꞌema. Veꞌemts a̱tseꞌe nka̱ts toꞌk muk je̱ Cristo ma̱a̱t je̱ts je̱ja je̱ Nteꞌyam vyinkujk. Miitsta, juuꞌ a̱tseꞌe o̱o̱y ntuntso̱jktup, veꞌem a̱tseꞌe nka̱ts je̱tseꞌe nu̱yojk xjaanchjávadat je̱ Jesucristo. >?u Nmunooꞌkxtk xa a̱tseꞌe je̱ Tito je̱tseꞌe na̱jkx mkuꞌíxjada, je̱ts a̱tseꞌe nkejx toꞌk je̱ nꞌútsamda je̱ nꞌajchamda juuꞌ veꞌe mya̱a̱di. ¿Mvinꞌa̱a̱ꞌnju̱du vineꞌe je̱ Tito? ¿Jadi kaꞌa a̱a̱ts vineꞌe nu̱me̱jtsk kijpx jo̱o̱t kijpx jaꞌvin juuꞌ ntun nka̱ts? r>] ¿Nvinꞌa̱a̱ꞌndu a̱ts miits vineꞌe je̱ jayu ka̱jxta juuꞌ a̱ts miitseꞌe ntuknu̱ke̱jxtu? j=M Ax mnu̱jaꞌvidupts miitseꞌe je̱ts ni pa̱na veꞌe miitsta a̱ts nkahꞌatsuux. Ax toꞌmayji tseꞌe je̱m juuꞌ veꞌe vaandup je̱ts vaꞌajts kutaay a̱tseꞌe je̱ts a̱ts miitseꞌe tu̱nvinꞌa̱a̱ꞌnda. < Ax veꞌem tseꞌe, toꞌk aaj toꞌk jo̱o̱t a̱tseꞌe nꞌixta vintso̱ a̱ts miitseꞌe mputá̱kadat, nayjaꞌvijupts a̱tseꞌe je̱ts a̱ts miitseꞌe nkuꞌo̱o̱ꞌkadat pa̱n miits je̱ mꞌo̱ꞌyin ka̱jxta veꞌe ku̱yꞌit. Veꞌemts a̱tseꞌe nnayjávaja ó̱yam tseꞌe kyeꞌex je̱ts ku a̱ts miitseꞌe nu̱yojk ntso̱kta, ve̱e̱ꞌnjits a̱ts miitseꞌe xtso̱kta. ];3 Apa̱a̱mdu̱kats a̱tseꞌe u̱xyam je̱ts a̱ts miitseꞌe mutoojk nax na̱jkx nkuꞌixta, ax ni vinxú̱pats a̱ts miitseꞌe nkahꞌatsoꞌoxtat. Ka je̱ꞌe̱pts a̱tseꞌe nꞌíxtip juuꞌ miitseꞌe mꞌíxtup mjaye̱jptup, je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe o̱y mꞌijttinit je̱ Cristo ma̱a̱t. Veꞌem xa a̱tseꞌe ax joꞌn je̱ mteeꞌda ku̱yꞌijt joꞌn, je̱ꞌe̱ ka̱jx ku veꞌe xjaanchjaꞌviꞌukvaandi je̱ Jesucristo ku a̱ts miitseꞌe ntukmuko̱jtsti je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook. Veꞌemeꞌe du̱tsa̱k je̱tseꞌe je̱ ónu̱k teeꞌ je̱ ónu̱k taak du̱yakjoojntykadat je̱ yꞌónu̱k, ka je̱ꞌe̱peꞌe je̱tseꞌe je̱ piꞌk ónu̱k je̱ tyeeꞌ je̱ tyaak du̱yakjoojntykadat. I:  Vanxú̱pam a̱ts miitseꞌe ntoojnjidi ku a̱tseꞌe nꞌijt miits ma̱a̱tta ax joꞌn a̱tseꞌe ntoojnjada je̱ viijnk jaanchjaꞌvivata̱jkta; je̱ꞌe̱jyji veꞌe kaꞌa a̱ts miitseꞌe ti puta̱jkin xmo̱o̱ydi. ¡Me̱e̱ꞌkxjadats a̱tseꞌe toꞌk aaj ku a̱ts miitseꞌe je̱ puta̱jkin nkahꞌamó̱tudi! r9] Je̱ꞌe̱ juuꞌ a̱tseꞌe ntoon ku a̱tseꞌe nveꞌna miits ma̱a̱tta, je̱ mú̱jit nu̱jaꞌvin, je̱ ma̱jin, je̱ts je̱ mú̱jit atu̱va, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱yaknu̱ke̱ꞌxnata̱jkip je̱ts je̱ kuká̱tsiva a̱tseꞌe. Veꞌemts a̱tseꞌe je̱m ntuujn ó̱yameꞌe je̱ jayu du̱tsoꞌoxpu̱jk je̱ ayook juuꞌ a̱tseꞌe je̱ jayu nvaajnjip. 8 Ka víjap xa a̱tseꞌe ku a̱tseꞌe viinm nmayꞌo̱ñu̱kó̱tsaja; ax miitsts a̱tseꞌe tu̱xꞌake̱e̱ꞌyada je̱ts a̱tseꞌe veꞌem ntun. Miits xa a̱tseꞌe ku̱xꞌo̱ñu̱kó̱tsada, ku̱x kaꞌa a̱tseꞌe nkatunnu̱má̱jiva ax joꞌn je̱ꞌe̱da juuꞌ veꞌe mtijtup ma̱ja̱ kuká̱tsivada, ó̱yamts a̱ts miitseꞌe xjávada je̱ts nmu̱pá̱nip a̱tseꞌe. [7/ Je̱ꞌe̱ ka̱jxts a̱tseꞌe nxo̱o̱ndu̱k ku a̱tseꞌe je̱ yónu̱k aaj je̱ yónu̱k jo̱o̱t njayep, ku a̱tseꞌe je̱ jayu xvinko̱jtspét, ku a̱tseꞌe juuꞌ xkaꞌijtja, ku a̱tseꞌe je̱ jayu xjomtún xtitún, ku a̱tseꞌe juuꞌ nmutena. Nu̱jomts a̱ts ya̱ꞌa̱ veꞌe xo̱o̱ndu̱k jo̱o̱t nyaknaxy je̱ Cristo ka̱jx. Ku̱x ku xa a̱tseꞌe njayep je̱ yónu̱k aaj je̱ yónu̱k jo̱o̱t, nu̱yojkts a̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ ma̱kkin xma̱ꞌa̱. Ku je̱ Pablo du̱vinmaajy je̱ yꞌutsta je̱ yꞌajchta ma̱a̱t je̱ yꞌutsta je̱ cha̱ꞌa̱da je̱p Corinto p6Y Ax jidu̱ꞌu̱mts a̱tseꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n xnu̱u̱jmi: “Mtukjo̱tka̱daꞌakup xa veꞌe je̱ maaꞌyu̱n juuꞌ a̱ts mitseꞌe ntoojnjip, ku̱x nu̱yojk o̱y xa veꞌe ñu̱ke̱ꞌxnatá̱ka a̱ts je̱ nma̱kkin ku veꞌe je̱ jayu je̱ yónu̱k aaj je̱ yónu̱k jo̱o̱t du̱jayep.” Jidu̱ꞌu̱mts a̱tseꞌe xnu̱u̱jmi. Je̱ꞌe̱ ka̱jxts a̱tseꞌe nu̱yojk nxo̱o̱ndu̱k ku a̱tseꞌe je̱ yónu̱k aaj je̱ yónu̱k jo̱o̱t njayep, ku̱x ku xa a̱tseꞌe je̱ yónu̱k aaj je̱ yónu̱k jo̱o̱t njayep, vanꞌit tseꞌe je̱ Cristo je̱ mya̱kkin yꞌit yam a̱ts njaꞌvin ka̱jxm. 15[ Toojk náxanits a̱tseꞌe nꞌamo̱tu je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n je̱ts a̱tseꞌe xpa̱jkjat juuꞌ veꞌe a̱ts ya̱ nniꞌkx ya̱ nko̱pk ma̱kk du̱yaktsaachpaatp. 84i Ax a̱ts tseꞌe je̱ yaaꞌtya̱jk juuꞌ veꞌe yakvo̱o̱v je̱m mutoojk tsapjo̱o̱tm. Ku̱x o̱o̱yeꞌe du̱tunnu̱ma̱ja juuꞌ a̱tseꞌe xyakꞌix, je̱ꞌe̱ ka̱jxts a̱tseꞌe nyakpa̱a̱jmji juuꞌ veꞌe a̱ts ya̱ nniꞌkx ya̱ nko̱pk ma̱kk du̱yaktsaachpaatp, je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam yakjajtyp je̱ts a̱tseꞌe je̱ Satanás xyaktsaachpaaꞌty, veꞌemts a̱tseꞌe nkanamyá̱jajat viinm. %3C Pa̱n a̱ts tseꞌe ku̱ntsa̱k je̱ts a̱tseꞌe nnayꞌo̱ñu̱kó̱tsajat, ka tónajyapts je̱ꞌe̱ veꞌe, ku̱x je̱ꞌe̱jyji a̱tseꞌe ku̱nka̱ts juuꞌ veꞌe tyú̱vam. Ax kaꞌats a̱tseꞌe veꞌem ntun, veꞌem tseꞌe ni pa̱na kyavinmáyu̱t je̱ts njaaꞌknu̱má̱jip a̱tseꞌe nu̱yojk je̱ts kaꞌa veꞌe ax joꞌn a̱tseꞌe xꞌix ukpu̱ du̱ꞌamo̱tunaxy juuꞌ a̱tseꞌe nka̱jtsp. m2S Ku̱nnamyá̱jaja xa a̱tseꞌe toꞌk je̱ yaaꞌtya̱jk ka̱jx ax joꞌn je̱ꞌe̱, ax kaꞌats a̱tseꞌe viinm nmamyá̱jaja, je̱ꞌe̱ ka̱jxji veꞌe vintso̱ a̱tseꞌe je̱ yónu̱k aaj je̱ yónu̱k jo̱o̱t njayep. -1S je̱ꞌe̱ tseꞌe yakvo̱o̱v joma veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ jyayu du̱ja̱a̱jna du̱ta̱jka je̱tseꞌe du̱ꞌamo̱tunajxy je̱ ka̱ts je̱ ayook juuꞌ veꞌe kaꞌo̱ꞌyip je̱tseꞌe yakko̱jtsvaꞌatsu̱t je̱ts kaꞌa veꞌe je̱ Nteꞌyam du̱yakjaty je̱tseꞌe du̱ꞌavánat. @0y Ax nmu̱jaꞌvipts a̱tseꞌe je̱ts je̱ yaaꞌtya̱jk, kaꞌa a̱tseꞌe nnu̱java pa̱n je̱ ñiꞌkx je̱ kyo̱pk ma̱a̱t uk pa̱n kaꞌa, je̱ Nteꞌyameꞌe du̱nu̱jaꞌvip, N/ Nꞌixa xa a̱tseꞌe toꞌk je̱ yaaꞌtya̱jk juuꞌ veꞌe toꞌk muk ijtp je̱ Cristo ma̱a̱t. Makmajkts joojnt ítanits je̱ꞌe̱ veꞌe yakva̱v je̱m mutoojk tsapjo̱o̱tm. (Kaꞌats a̱tseꞌe nnu̱java pa̱n je̱ ñiꞌkx je̱ kyo̱pk ma̱a̱t yakva̱a̱jv uk pa̱n kaꞌa, je̱ Nteꞌyameꞌe du̱nu̱jaꞌvip.) .  Kaꞌa xa veꞌe je̱ jayu tyoꞌnu̱xju̱ ku veꞌe je̱ jayu viinm ñayꞌo̱ñu̱kó̱tsaja. O̱yam tseꞌe vyeꞌema, nkó̱tsupts a̱tseꞌe juuꞌ a̱tseꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n xtukꞌix je̱ts juuꞌ a̱tseꞌe xtukyaknu̱ke̱ꞌxnata̱jki. 0-Y !Ax je̱m tójumts a̱tseꞌe je̱ jaanchjaꞌvivata̱jk xnasta̱ꞌyidi je̱m ventana am tso̱v joma veꞌe je̱ kajpu̱n naaꞌpá̱ts, je̱ts a̱tseꞌe nkeek.7,g Ku xa a̱tseꞌe nꞌijt je̱m damaascovit kyajpu̱n ka̱jxm, vanꞌit tseꞌe je̱ kajpu̱n yakkutojkpa juuꞌ veꞌe je̱ yakkutojkpa Aretas kya̱ꞌmip, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱pa̱a̱m je̱ tojpa je̱tseꞌe du̱ꞌixꞌijtti je̱ kajpu̱n naaꞌpá̱ts aka̱ꞌa̱ je̱ts a̱tseꞌe ku̱xmajtsti. T+! Je̱ Nteꞌyam, je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n Jesucristo je̱ Tyeeꞌ, juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx yakma̱ja yakjaancha ijtp, ñu̱jaꞌvipts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ts tyú̱vam a̱tseꞌe juuꞌ nka̱ts. O* Pa̱n namyá̱jaja tseꞌe du̱tsa̱k, namyá̱jajapts a̱tseꞌe je̱ꞌe̱ ka̱jx juuꞌ veꞌe du̱yaknu̱ke̱ꞌxnata̱jkip vintso̱ a̱tseꞌe je̱ yónu̱k aaj je̱ yónu̱k jo̱o̱t njayep. %)C Pa̱n je̱m xa veꞌe je̱ jayu juuꞌ veꞌe je̱ yónu̱k aaj je̱ yónu̱k jo̱o̱t du̱jaye̱jptup, veꞌemts a̱tseꞌe njava je̱ts viinm a̱tseꞌe je̱ yónu̱k aaj je̱ yónu̱k jo̱o̱t njayep; pa̱n yakto̱kintoondup tseꞌe je̱ jayu, o̱o̱yts a̱tseꞌe ntunꞌekju̱. (3 Ax ka tun je̱ꞌe̱jyap tseꞌe, xa̱ꞌma ka̱jxts a̱tseꞌe nvinmayda nu̱jom pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱jaanchjaꞌvidup je̱ Jesucristo. 4'a Nmuténits a̱tseꞌe je̱ toonk je̱ts je̱ tsaachpaatu̱n, may naxts a̱tseꞌe nkamaaj, nmuténits a̱tseꞌe je̱ yooj je̱ts je̱ ta̱a̱tsa, may naxts a̱tseꞌe nꞌayooji nꞌaxa̱a̱ji, nmuténits a̱tseꞌe je̱ xox, nmuténivats a̱tseꞌe ku a̱tseꞌe je̱ vit je̱ xo̱x xkaꞌijtji. (&I may naxts a̱tseꞌe je̱ja na̱ꞌaajy tooꞌ aajy nꞌijt, nmuténits a̱tseꞌe je̱ ajaꞌvin je̱ atsa̱ꞌkin je̱m ma̱ja̱ na̱jo̱o̱tm, nmuténivats a̱tseꞌe je̱ ajaꞌvin je̱ atsa̱ꞌkin joma veꞌe je̱ me̱e̱ꞌtspa, nmuténivats a̱tseꞌe je̱ ajaꞌvin je̱ atsa̱ꞌkin je̱ja a̱ts nmuꞌisraeejlit jayu akujk je̱ts je̱ja je̱ꞌe̱ akujk pa̱n pa̱n jatyeꞌe ka je̱ꞌe̱pta, nmuténivats a̱tseꞌe je̱ ajaꞌvin je̱ atsa̱ꞌkin je̱m kajpu̱n ka̱jxm, je̱m vinvaꞌajts it ka̱jxm, je̱ts je̱m maaxy na̱jo̱o̱tm, nay veꞌempa tseꞌe je̱ja jayu akujkta pa̱n pa̱n jatyeꞌe natyijju̱dup utsta ajchta je̱ts utsta tsa̱ꞌa̱da. {%o Toojk naxts a̱tseꞌe nyakku̱p va̱jp, toꞌk naxts a̱tseꞌe nyaktsakaꞌch, toojk nax tseꞌe ña̱ja̱a̱ꞌnjini je̱ baarcoda joma a̱tseꞌe nveꞌna je̱ts a̱tseꞌe toꞌk xa̱a̱j toꞌk tsooj nꞌijt je̱m maaxy na̱jo̱o̱tm, $+ Mugo̱o̱xk naxts a̱tseꞌe je̱ israeejlit jayu xmo̱o̱jy je̱ tsaachpaatu̱n ku veꞌe je̱ jayu yakva̱p iiꞌpx maktaaxtojt ka̱ꞌa̱j. m#S ¿Myutoondup myupa̱jktupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Cristo? Ax nu̱yojkts a̱tseꞌe je̱ Cristo nmutún nmupu̱k je̱ts ni kaꞌa veꞌe je̱ꞌe̱da. Ku a̱tseꞌe veꞌem nka̱ts, veꞌemts a̱tseꞌe nka̱ts ax joꞌn toꞌk juuꞌ veꞌe ka víjap. Nu̱yojk xa a̱tseꞌe ntun je̱ts nu̱yojkts a̱tseꞌe nyakpoxu̱nta̱kpu̱m je̱ Cristo ka̱jx je̱ts kaꞌa veꞌe je̱ꞌe̱da. May náxanits a̱tseꞌe nyakva̱p je̱ts may náxani a̱tseꞌe je̱m o̱o̱ꞌku̱n am nꞌit. "% ¿Hebreo jayu je̱ꞌe̱ veꞌeda? Hebréovit jáyuvats a̱tseꞌe. ¿Israeejlit jayu je̱ꞌe̱ veꞌeda? Israeejlit jáyuvats a̱tseꞌe. ! Pa̱n miitsts a̱tseꞌe xtukna̱a̱jmavaandup je̱ꞌe̱ ka̱jx ku a̱tseꞌe veꞌem nkatuujn ku a̱tseꞌe nveꞌna miits ma̱a̱tta, nkuvu̱jkpts a̱tseꞌe je̱ts a̱tseꞌe nkatuujn ax joꞌn je̱ꞌe̱da. Kaꞌa a̱tseꞌe veꞌem ntuujn je̱ꞌe̱ ka̱jx ku a̱tseꞌe veꞌem nkanayjávaja. Ax pa̱n vintso̱ tseꞌe je̱ viijnk ma̱kk aaj ma̱kk jo̱o̱t ñayjávajada je̱tseꞌe ñamyá̱jajadat, veꞌemts a̱tseꞌe nnayjaꞌvijuva, ó̱yam a̱tseꞌe nka̱ts ax joꞌn toꞌk juuꞌ veꞌe ka víjap.   Mkuva̱jktup xa miitseꞌe pa̱n pa̱n jatyeꞌe mꞌake̱e̱ꞌyijidup, pa̱n pa̱n jatyeꞌe mpa̱jku̱xju̱dup juuꞌ, pa̱n pa̱n jatyeꞌe mmuꞌukvinꞌíxju̱dup, pa̱n pa̱n jatyeꞌe namyá̱jijidup, pa̱n pa̱n jatyeꞌe mjomtoojnju̱dup mtitoojnju̱dup. } Kuvijts miitseꞌe mnayjávajada. ¡Mnayjaꞌvijidup tseꞌe je̱tseꞌe xmuté̱nadat pa̱n pa̱n jatyeꞌe ka víjap! % Je̱ja xa veꞌe nu̱may pa̱n pa̱n jatyeꞌe namyá̱jijidup je̱ naxviijnit jye̱ꞌe̱ ka̱jx. Vaꞌants a̱tseꞌe du̱namyá̱jijuva. [/ Ka je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱napts a̱tseꞌe je̱ vinmaꞌyu̱n veꞌem xmo̱o̱yp ku a̱tseꞌe veꞌem nka̱ts, veꞌem a̱tseꞌe nka̱ts ax joꞌn toꞌk juuꞌ veꞌe ka víjap ku a̱tseꞌe nnamyá̱jaja. :m Jadoꞌk nax xa a̱tseꞌe nvaꞌañ: Ni pa̱na veꞌe kyavinmáyu̱t je̱ts ka víjap a̱tseꞌe. Ax pa̱n veꞌemts miitseꞌe mvinmayda, maso̱ꞌo̱ktats a̱ts toꞌk aaj je̱ts a̱tseꞌe nkó̱tsu̱t ax joꞌn toꞌk juuꞌ veꞌe ka víjap, veꞌemts a̱tseꞌe ve̱e̱ꞌn nmamyá̱jijuvat. 2] Ax je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe kyayaktukꞌatu̱va ku veꞌe je̱ꞌe̱ pa̱n pa̱n jatyeꞌe ijttup je̱m je̱ Satanás yꞌam kya̱ꞌm, je̱ꞌe̱ tseꞌe napya̱a̱jmju̱dup ax joꞌn je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe du̱toondup je̱ yꞌo̱y je̱ꞌe̱. Tsaachpaattinupts je̱ꞌe̱ veꞌeda, veꞌem ax joꞌn du̱vinmátsjada, je̱ꞌe̱ ka̱jx juuꞌ jatyeꞌe tyoondup kyo̱jtstup ka ó̱yap. Vintso̱ je̱ Pablo chaachpaaty &E Kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe tyukꞌatú̱vu̱ma, ku̱x viinmeꞌe je̱ Satanás ñapyu̱mju̱ ax joꞌn je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌaangeles ku̱yꞌijt joꞌn. \1 Taayts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ts je̱ kuká̱tsiva je̱ꞌe̱ veꞌeda, je̱ vinꞌa̱a̱ꞌmpa xa je̱ꞌe̱ veꞌeda, veꞌemeꞌe ñapyá̱mjada ax joꞌn je̱ Cristo je̱ kyuká̱tsiva ku̱yꞌijtti joꞌn. % Juuꞌam a̱tseꞌe ntuump, njaaꞌktónupts a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe, veꞌem tseꞌe kyaꞌo̱ꞌyixjadat je̱ꞌe̱ pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱ꞌíxtidup pa̱n ti veꞌe tyukꞌakó̱tstap je̱tseꞌe ñatyijjadat je̱ts veꞌemeꞌe tyoonduva ax joꞌn a̱ts. 2] ¿Tya̱jxts a̱ts vineꞌe veꞌem nka̱ts? ¿Jadi kaꞌa a̱ts miits vineꞌe ntso̱kta? Ñu̱jaꞌvip xa veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ts ntso̱jktup a̱ts miitseꞌeda. ;o Veꞌem ax joꞌn a̱tseꞌe je̱ Cristo xtuknu̱java je̱ tyu̱v je̱ꞌe̱, ni pá̱nats a̱tseꞌe xkapa̱jkjat ya̱ xo̱o̱jntku̱n je̱m nu̱jom acáyait yꞌit jo̱o̱tm. b= Ku a̱tseꞌe nꞌijt miits ma̱a̱tta je̱ts a̱tseꞌe xkatihꞌijtja vyeꞌna, ni tíats a̱ts miitseꞌe nkahꞌamó̱tudi je̱ts a̱tseꞌe juuꞌ xmo̱ꞌo̱dat. Ya̱ utsta ya̱ ajchta juuꞌ veꞌe yaja macedóniait yꞌit ja̱a̱t tso̱o̱ꞌndu je̱tseꞌe je̱m jye̱ꞌydi, ya̱ꞌa̱ts a̱tseꞌe xmo̱o̱ydu juuꞌ a̱tseꞌe xkaꞌijtji, ax veꞌemts a̱tseꞌe xꞌo̱ꞌyixji je̱ts a̱ts miitseꞌe nkahꞌatsooxti. Veꞌemts a̱tseꞌe njaaꞌktónu̱t. N Nkuva̱jk xa a̱tseꞌe je̱ meen juuꞌ a̱tseꞌe je̱ viijnk jaanchjaꞌviva xmo̱o̱ydu je̱ts a̱tseꞌe veꞌem nyaktónu̱t ku a̱ts miitseꞌe nvaajnjidi je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook.  ¿Jadi to̱kin a̱ts vineꞌe ntoon ku a̱ts miitseꞌe nvaajnjidi je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook je̱ts kaꞌa a̱ts miitseꞌe je̱ puta̱jkin nꞌamó̱tudi je̱ꞌe̱ ka̱jx? Naajkpiꞌkiju xa a̱tseꞌe je̱ts miitseꞌe veꞌem yakma̱ja mꞌíttat. )K O̱yam xa a̱tseꞌe nyaktij je̱ts kaꞌa a̱tseꞌe juuꞌ nꞌo̱kya̱ts, nnu̱jaꞌvinupts a̱tseꞌe juuꞌ a̱tseꞌe nka̱jtsp. Nyaknu̱ke̱ꞌxnata̱jki a̱a̱ts ya̱ꞌa̱ veꞌe anañu̱joma ka̱jx juuꞌ a̱a̱tseꞌe ntoon nko̱jts ku a̱a̱tseꞌe nꞌijt miits ma̱a̱tta. #? Veꞌem xa a̱tseꞌe njanayjávaja je̱ts kaꞌa a̱tseꞌe nkatunnu̱má̱jiva ax joꞌn je̱ꞌe̱ juuꞌ miitseꞌe mtijtup ma̱ja̱ kuká̱tsivada. e~S|{zzyBwv1trYphnmlNkihfedvca`^]]e\ZYiWVlTSRQNLKFIHGFbED7BAA ?=<;98/66T5O4D3%10/.M,)+#)('&%$n#"!Q s=p]/ ^ DGop4Z clToꞌk aaj toꞌk jo̱o̱tts a̱tseꞌe xꞌixti ku veꞌe vyeꞌna yaja rómait cyiudaaj ku̱jx, kaꞌajam a̱tseꞌe xꞌixtiꞌatu̱vi viꞌnam a̱tseꞌe xkapaaꞌty. Y ;lJe̱ Ma̱ja̱ Vintsa̱neꞌe du̱tukmo̱ꞌo̱tup je̱ Onesíforo ma̱a̱t pa̱n pa̱n jatyeꞌe tsu̱u̱nidup je̱p jyu̱u̱mp tyu̱jkp, ku̱x may nax a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe xyakjo̱tꞌama̱ji je̱ts a̱tseꞌe xkatuktso̱ꞌo̱tyuujn ku a̱tseꞌe yap poxu̱ntu̱jkp nꞌit. gX IlXmaso̱o̱ktinuts a̱tseꞌe nu̱jom pa̱n pa̱n jatyeꞌe tsu̱u̱nidup je̱m ásiait yꞌit jo̱o̱tm, ax xnu̱java joꞌn, nu̱me̱jtsk je̱ꞌe̱ veꞌeda juuꞌ veꞌe du̱xa̱a̱jidup Figelo je̱ts Hermógenes. W  lVaꞌajts tseꞌe xyakꞌítu̱t je̱tseꞌe je̱ jayu xtukꞌíxu̱t je̱ tu̱v ixpa̱jku̱n juuꞌ veꞌe myakmo̱o̱y. Je̱ Espíritu Santo, juuꞌ veꞌe ijtp yam njaꞌvin ka̱jxmamda, je̱ꞌe̱ tseꞌe mputá̱kajap je̱tseꞌe veꞌem xtónu̱t. aV =l Pana̱jkxu̱ je̱ tu̱v ixpa̱jku̱n, veꞌem ax joꞌn a̱tseꞌe xꞌamo̱tunajxy. Veꞌem tonu̱ je̱ jaanchjaꞌvin ma̱a̱t je̱ts je̱ tso̱jku̱n ma̱a̱t juuꞌ veꞌe je̱ Cristo Jesús xmo̱ꞌyumdup. TU #l Je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayookts a̱tseꞌe nkutsaachpaadip, ax kaꞌats a̱tseꞌe ntuktso̱ꞌo̱tyún, ku̱x tyu̱va a̱tseꞌe nnayjaꞌvijini je̱ts je̱m a̱tseꞌe je̱ Jesucristo yꞌam kya̱ꞌm nmapya̱a̱jmji, nay tyú̱vats a̱tseꞌe nnayjaꞌvijini je̱ts jyayejpp je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ kutojku̱n je̱tseꞌe du̱ꞌixꞌijtnit juuꞌ a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe xtukka̱ta̱jki. Vanꞌit paat tseꞌe veꞌem du̱tónu̱t ku veꞌe myiinnuvat. }T ul Nay je̱ꞌe̱ ka̱jxpats a̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam xpu̱u̱jm kaꞌamaayva, kuká̱tsiva, je̱ts yakꞌixpa̱jkpa. yS ml Ax ya̱ maaꞌyu̱n tseꞌe nu̱ke̱ꞌxnata̱jki ku veꞌe myiijn je̱ nYaktso̱o̱kpamda Jesucristo, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱yakkuto̱ki je̱ o̱o̱ꞌku̱n je̱tseꞌe je̱ jayu du̱tuknu̱jaꞌvi je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp. Je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook ka̱jx xa veꞌe nnu̱jaꞌvimda vintso̱ veꞌe njaye̱jpumdinit ya̱ joojntykin. R 'l Je̱ Nteꞌyam xa veꞌe xyaktso̱o̱kumdu, xyaaxjimduts u̱u̱ꞌm je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe njoojntykimdat vintso̱ veꞌe yakma̱ja yakjaancha yꞌijtnit. Ka je̱ꞌe̱ ka̱jxap tseꞌe xyaktso̱o̱kumdi ku̱xeꞌe juuꞌ ntoꞌnumdi, je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe veꞌem viinm du̱nu̱pa̱a̱jmtki je̱ts je̱ꞌe̱ ka̱jxpa veꞌe ku̱xeꞌe je̱ maaꞌyu̱n xtoojnjimda je̱ Cristo Jesús ka̱jx, je̱ maaꞌyu̱n juuꞌ veꞌe xtuknu̱pa̱a̱jmtkimdu vanꞌítani ku veꞌe ya̱ it kyatso̱o̱ꞌndu̱kna vyeꞌna. MQ lKaꞌa tseꞌe xtuktso̱ꞌo̱tyónu̱t je̱tseꞌe je̱ tu̱va̱ko̱jtsu̱n xpá̱mu̱t je̱ nMa̱ja̱ Vintsá̱n ka̱jxamda. Kaꞌats a̱ts mitseꞌe xtuktso̱ꞌo̱tyoompat ku a̱tseꞌe yap poxu̱ntu̱jkp nꞌit je̱ꞌe̱ ka̱jx, ñojkꞌó̱yeꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ mya̱kkin ka̱jx xtukma̱a̱tjayé̱pu̱t je̱ jaanchjaꞌvivata̱jk je̱ tsaachpaatu̱n juuꞌ veꞌe jé̱jip ku veꞌe je̱ jayu yakvaajñja je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook. SP !lKu̱x je̱ Espíritu Santo, juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam xmo̱ꞌyumdu, ka je̱ꞌe̱ ka̱jxapts je̱ꞌe̱ veꞌe xmo̱ꞌyumdi je̱tseꞌe je̱ jayu xꞌatsa̱ꞌkimdat, je̱ꞌe̱ ka̱jxeꞌe je̱tseꞌe njaye̱jpumdinit je̱ ma̱kk aaj je̱ ma̱kk jo̱o̱t je̱ts je̱ tso̱jku̱n, je̱tseꞌe nnayꞌakuva̱a̱ꞌnimjidinit. lO SlJe̱ꞌe̱ ka̱jxts a̱ts mitseꞌe ntukjaaꞌmyéts je̱tseꞌe xjaaꞌkyaknu̱yókat je̱ maaꞌyu̱n je̱ puta̱jkin je̱tseꞌe veꞌem je̱ jayu xjaaꞌktuknu̱jaꞌviꞌata̱ꞌa̱tsu̱t je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook, je̱ maaꞌyu̱n je̱ puta̱jkin juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam mmo̱o̱jyju ku a̱ts mitseꞌe ya̱ nka̱ꞌa̱j ntuknu̱ka̱a̱jn. |N slNjaaꞌmyejtsp a̱tseꞌe vintso̱ veꞌe toꞌk jo̱o̱t xjaanchjáva je̱ Nteꞌyam, veꞌem ax joꞌn du̱toonduva je̱ mꞌo̱k Loida je̱ts je̱ mtaak Eunice. Vinjava a̱tseꞌe ntañ je̱ts veꞌemna mitseꞌe xjaanchjáva u̱xyam paat. LM lNjaaꞌmyejtsp a̱tseꞌe vintso̱ veꞌe je̱ mvinna̱a̱j vyajntyk. O̱o̱yts a̱tseꞌe ntuntsa̱k je̱ts a̱ts mitseꞌe nꞌíxnuvat je̱ts a̱tseꞌe veꞌem o̱o̱y ntunxo̱o̱ndu̱ku̱t. L 7lJe̱ vaꞌajts vinmaꞌyu̱n ma̱a̱t a̱tseꞌe nvinjava nvintsa̱ꞌa̱ga je̱ Nteꞌyam, veꞌem ax joꞌn du̱toonduva u̱u̱ꞌm je̱ nju̱jpit jáyuvamda. Jó̱vum xa̱a̱j jó̱vum tsooj a̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam nkuka̱jtsja mits ka̱jx ku a̱tseꞌe ntsapka̱ts. oK YlTimoteo, o̱o̱y a̱ts mitseꞌe ntuntsa̱k, nꞌonu̱kjaꞌvipts a̱ts mitseꞌe je̱ꞌe̱ ka̱jx ku veꞌe xjaanchjaꞌviꞌukvaajñ je̱ Jesucristo ku a̱tseꞌe xꞌamo̱tunajxy. Je̱ Nteꞌyam, juuꞌ veꞌe nTeeꞌimdup, je̱ts je̱ nMa̱ja̱ Vintsá̱namda Cristo Jesús, je̱ꞌe̱ tseꞌe mkunooꞌkxjadap je̱tseꞌe mꞌijtnit je̱ tyukmo̱ꞌtu̱n ma̱a̱tta je̱ts je̱ yꞌo̱y jo̱o̱t ma̱a̱tta. Vaajnja tseꞌe anañu̱joma je̱ jayu je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook ~J ylA̱tseꞌe je̱ Pablo, je̱ Nteꞌyamts a̱tseꞌe xvinko̱o̱n je̱ts a̱tseꞌe nꞌítu̱t je̱ Jesucristo je̱ kyuká̱tsiva je̱ꞌe̱ ka̱jx je̱ts a̱tseꞌe nꞌavánat je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp, je̱ꞌe̱ tseꞌe xtukvinvaꞌnimdu ya̱ joojntykin juuꞌ veꞌe yakjaye̱jpp ku veꞌe je̱ jayu yꞌit toꞌk muk je̱ Jesucristo ma̱a̱t. dIAXJe̱ nMa̱ja̱ Vintsá̱namda Jesucriistots miitseꞌe anañu̱joma mkunooꞌkxjadap.HH XA̱ts, je̱ Pablo, viinm a̱tseꞌe njaꞌa ya̱ máyam je̱ Dios juuꞌ a̱ts miitseꞌe ntuknu̱ke̱jxtup. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe je̱ jayu du̱nu̱jávada toꞌk ka̱ꞌa̱jyji je̱ na̱k juuꞌ jaty a̱tseꞌe nkejxp ku veꞌe du̱ꞌixta je̱ letra juuꞌ a̱tseꞌe njaayp, jidu̱ꞌu̱m a̱tseꞌe njaꞌa. GXJe̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n, juuꞌ veꞌe je̱ o̱y jo̱o̱t du̱yajkp, je̱ꞌe̱ tseꞌe viinm ijtp mmo̱ꞌo̱jadap je̱ yꞌo̱y jo̱o̱t pa̱n ti veꞌe toojnjup ko̱jtsjup. Je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n tseꞌe ijtnup miits ma̱a̱tta anañu̱joma. EFXAx kaꞌa tseꞌe xtsoꞌoxpá̱ktat, veꞌemeꞌe xko̱jtsjadat juuꞌ ax joꞌn toꞌk uts toꞌk ajch ukpu̱ ax joꞌn toꞌk uts toꞌk tsa̱ꞌa̱. Ku je̱ Pablo kyo̱jtskuka̱jxini EXPa̱n je̱m xa veꞌe pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱kama̱ja̱pa̱a̱mdup juuꞌ a̱tseꞌe nka̱jtsp yam na̱k ka̱jxm, íxtats pa̱n pa̱n je̱ꞌe̱ veꞌeda, kaꞌa tseꞌe je̱ꞌe̱ ma̱a̱t mꞌuknapya̱a̱jmjidinit, veꞌem tseꞌe cho̱ꞌo̱tyóndat. D X Utsta ajchta, utsta tsa̱ꞌa̱da, kaꞌa tseꞌe mnooꞌkxtat, ijtpeꞌe xtóndat xkó̱tstat je̱ yꞌo̱y je̱ꞌe̱. mCSX Ax je̱ꞌe̱ts a̱a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe ntukpavaandup je̱ts a̱a̱tseꞌe nko̱jtsjada je̱ nMa̱ja̱ Vintsá̱namda Jesucristo ka̱jx, je̱ts toꞌk aaj toꞌk jo̱o̱teꞌe du̱nu̱tóndat juuꞌ veꞌe tyukjoojntykadap. IB X Ta̱ xa a̱a̱tseꞌe je̱ ka̱ts nmo̱tu je̱ts je̱m miitseꞌeda juuꞌ veꞌe nooxtsu̱u̱nidup, je̱ꞌe̱ veꞌe tyukta̱jkidup juuꞌ veꞌe kyatoonkidup, ni tía tseꞌe du̱katonda. A9X Ku̱x ku xa a̱a̱tseꞌe nveꞌna miits ma̱a̱tta, jidu̱ꞌu̱m tseꞌe ntukpavaandi: Pa̱n pa̱n xa veꞌe katonuvaamp, kaꞌa tseꞌe kyáyu̱t. Z@-X O̱yam a̱a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe xjatukka̱daaky je̱ts a̱a̱ts miitseꞌe ku̱xputa̱jkidi, kaꞌats a̱a̱tseꞌe ti nꞌamo̱tu, veꞌem tseꞌe xnu̱ꞌixvaꞌatstat vintso̱ a̱a̱tseꞌe juuꞌ ntun. 0?YXkaꞌa a̱a̱tseꞌe veꞌemji nkaajy nꞌuuk, toonu̱pa̱jk a̱a̱tseꞌe jó̱vum xa̱a̱j jó̱vum tsooj, veꞌemts a̱a̱tseꞌe ni pa̱na miitsta nkahꞌatsuux. Z>-XMnu̱jaꞌvidup xa miitseꞌe vintso̱ veꞌe du̱tsa̱k je̱tseꞌe xnu̱ꞌixvaꞌatstat juuꞌ a̱a̱tseꞌe ntoon nko̱jts, kaꞌa a̱a̱tseꞌe nnooxtsu̱u̱ni ku a̱a̱tseꞌe nꞌijt miits ma̱a̱tta, M=XUtsta ajchta utsta tsa̱ꞌa̱da, ntukpavaandup xa a̱a̱ts miitseꞌe je̱ nMa̱ja̱ Vintsá̱namda Jesucristo ka̱jx je̱tseꞌe xkaꞌíttat je̱ uts je̱ ajch ukpu̱ je̱ uts je̱ tsa̱ꞌa̱ ma̱a̱t juuꞌ veꞌe nooxtsu̱u̱nip je̱tseꞌe du̱kakutyún je̱ ixpa̱jku̱n juuꞌ a̱a̱ts miitseꞌe nvaajnjidu. < XJe̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n tseꞌe du̱pá̱mup je̱m mjaꞌvin ka̱jxmda je̱ Nteꞌyam je̱ cho̱jku̱n, je̱ts je̱ Cristo je̱ mya̱kkin ka̱jx tseꞌe xjaye̱jptinit je̱ ma̱kk aaj je̱ ma̱kk jo̱o̱t. Vinko̱pkeꞌe je̱tseꞌe je̱ jayu tyónu̱t <;qXAx je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n ka̱jxts a̱a̱tseꞌe vinjava ntañ je̱ts mtóndapeꞌe juuꞌ veꞌe ntukpavaandup, veꞌem u̱xyam, je̱ts veꞌem vintso̱ veꞌe ya̱ it ñaxy. :XAx je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n, kyutyuumpts je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe kya̱jtsp, je̱ꞌe̱ tseꞌe je̱ ma̱kk aaj je̱ ma̱kk jo̱o̱t mmo̱ꞌo̱jadap je̱tseꞌe mꞌíxjadat mjayé̱pjadat, veꞌem tseꞌe mkapaaꞌtjadat je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱. 9)XTsapko̱jtstuva je̱ts a̱a̱tseꞌe je̱ jayu xkahꞌama̱a̱daagadat juuꞌ veꞌe je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱ du̱muyo̱ꞌydup je̱tseꞌe o̱yvintso̱va juuꞌ du̱tonda du̱ko̱tsta, ku̱x kaꞌa xa veꞌe anañu̱joma du̱jaanchjávada je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n. 68 gXU̱xyam tseꞌe, utsta ajchta utsta tsa̱ꞌa̱da, nu̱tsapko̱tsta a̱a̱ts toꞌk aaj je̱tseꞌe veꞌem anañu̱joma je̱ jayu du̱nu̱jávadat je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n je̱ kya̱ts je̱ yꞌayook je̱tseꞌe o̱y yakxó̱n yakkuvá̱ku̱t, veꞌem ax joꞌn tyoojnji kyo̱jtsji miits ma̱a̱tta. [7/XJe̱ Nteꞌyam je̱ts je̱ nMa̱ja̱ Vintsá̱namda Jesucristo, je̱ꞌe̱ tseꞌe myakjo̱tꞌamá̱jajadap je̱tseꞌe myakma̱kkpá̱kjadat, veꞌem tseꞌe xtóndat xkó̱tstat juuꞌ veꞌe tum o̱y.+6OXNTeeꞌimdup xa veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ts o̱o̱y tseꞌe xtuntso̱jkumda, je̱ꞌe̱ je̱ myaaꞌyu̱n ka̱jx tseꞌe xyakjo̱tꞌamá̱jimda xa̱ꞌma ka̱jx je̱tseꞌe xtuknu̱jaꞌvimda je̱ts o̱y je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe xtoojnjimdap ku veꞌe je̱ Jesucristo myiinnuvat. ;5oXAx veꞌem tseꞌe, utsta ajchta utsta tsa̱ꞌa̱da, naajkꞌítjada ma̱kk aaj ma̱kk jo̱o̱t je̱ts kaꞌa tseꞌe xmaso̱ꞌo̱ktat je̱ ixpa̱jku̱n juuꞌ a̱a̱ts miitseꞌe ntuknu̱jaꞌvidu, pa̱n nvaajnjiduts a̱a̱ts miits je̱ꞌe̱ veꞌe uk pa̱n a̱tsts miitseꞌe ntuknu̱jaꞌyidu. 4}XMyaaxu̱xju̱du xa veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱tseꞌe myaktso̱o̱kjidi je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook ka̱jx juuꞌ a̱a̱ts miitseꞌe nvaajnjidu, veꞌem tseꞌe je̱ nMa̱ja̱ Vintsá̱namda Jesucristo xtukma̱a̱tjaye̱jptinit je̱ mya̱jin. 39X Utsta ajchta utsta tsa̱ꞌa̱da, kaꞌa xa miitseꞌe veꞌem mjáttat, mtuntso̱jkju̱dup xa miitseꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n. Pyaatyp yꞌake̱e̱guipts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ts a̱a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe xa̱ꞌma nkuko̱jtsjat miits ka̱jxta. Kaꞌanumeꞌe ya̱ it cho̱o̱ꞌndu̱k vyeꞌna je̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam mvinko̱o̱jnjidi je̱tseꞌe tsa̱ꞌa̱k mꞌijttinit ku̱xeꞌe je̱ Espíritu Santo mpa̱a̱jmjidi je̱ Nteꞌyam ma̱a̱t je̱ts je̱ꞌe̱ ka̱jx ku veꞌe xjaanchjávada je̱ tyu̱v je̱ꞌe̱. s2_X Ax veꞌem tseꞌe yakmo̱o̱ydinit je̱ tsaachpaatu̱n juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp nu̱jom pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱kajaanchjavavaandup je̱ tyu̱v je̱ꞌe̱, je̱ꞌe̱da juuꞌ veꞌe naajkꞌituvaajnju̱dup je̱p to̱kin ja̱a̱tp. Pa̱n pa̱n jatyeꞌe vinka̱nda je̱tseꞌe du̱jaye̱jptinit je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp ~1uX Ku̱xeꞌe du̱kakuva̱kta je̱ tyu̱v je̱ꞌe̱, je̱ Nteꞌyam tseꞌe pá̱mjadap vintso̱ veꞌe yakvinꞌa̱a̱ꞌndat, veꞌem tseꞌe du̱jaanchjávadat je̱ts je̱ Nteꞌyam ka̱jx je̱ꞌe̱ veꞌe myin je̱ ka̱tsu̱kute̱e̱ꞌmpa. 0X je̱ tun je̱ ka̱ts juuꞌ veꞌe ka ó̱yap, je̱ꞌe̱ tseꞌe tyukvinꞌa̱a̱ꞌndap je̱ꞌe̱ pa̱n pa̱n jatyeꞌe vintó̱kidinup. Veꞌemeꞌe jyajttinit ku̱x kaꞌa veꞌe du̱kuva̱jkti je̱ tyu̱v je̱ꞌe̱ juuꞌ ka̱jxeꞌe ku̱cho̱o̱kti. K/X Je̱ Satanás xa veꞌe du̱yakjé̱jap je̱ ka̱tsu̱kute̱e̱ꞌmpa je̱tseꞌe du̱mo̱ꞌo̱t je̱ kyutojku̱n. Je̱ ka̱tsu̱kute̱e̱ꞌmpa tseꞌe je̱ jayu du̱vinꞌa̱a̱ꞌndap ku veꞌe du̱tún je̱ mú̱jit nu̱jaꞌvin je̱ts juuꞌ jatyeꞌe mú̱jit atu̱va juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam kyaje̱ꞌe̱ip; ./XTá̱vani tseꞌe yakpu̱jkja vyeꞌna, vanꞌit tseꞌe ñu̱ke̱ꞌxnatá̱kat je̱ ka̱tsu̱kute̱e̱ꞌmpa. Yakvintó̱kijupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n Jesús ma̱a̱t je̱ pyiixtu̱k ku veꞌe myiinnit je̱ yꞌajajtk je̱ yꞌata̱ꞌkxtk ma̱a̱t. -XKu̱x ku xa veꞌe je̱ Nteꞌyam o̱o̱y tyunyaktsoꞌoxpá̱ku̱t, tonꞌukvaajnjup tseꞌe. Ax kaꞌanum tseꞌe yꞌo̱ya je̱tseꞌe jye̱ꞌyat je̱ ka̱tsu̱kute̱e̱ꞌmpa, vanꞌítnumeꞌe ku veꞌe yakpa̱jkjat juuꞌ veꞌe yakꞌataajnjup. ,{XAx mnu̱jaꞌvidup tseꞌe juuꞌ je̱ꞌe̱ veꞌe u̱xyam yakꞌataajnjup. Ku veꞌe yakpa̱jkjat juuꞌ veꞌe yakꞌataajnjup, vanꞌit tseꞌe nu̱ke̱ꞌxnatá̱ka tyánu̱t je̱ts je̱ꞌe̱ je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ ka̱tsu̱kute̱e̱ꞌmpa. + X¿Kaꞌa veꞌe xjaaꞌmyé̱tsta je̱ts nvaajnjidu a̱ts miits ya̱ꞌa̱ veꞌe ku a̱tseꞌe nveꞌna miits ma̱a̱tta? I* XAx je̱ ka̱tsu̱kute̱e̱ꞌmpa tseꞌe du̱tsoꞌoxpá̱kup nu̱jom juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam jye̱ꞌe̱ je̱ts juuꞌ jatyeꞌe yakvinjaꞌvip yakvintsa̱ꞌkip, je̱ꞌe̱ paat tseꞌe du̱tónu̱t je̱tseꞌe yꞌa̱jxtu̱ku̱t je̱p je̱ Nteꞌyam mya̱ja̱ tsaptu̱jkp. Viinm tseꞌe ñatyijju̱t Nteꞌyam. 0)YXKaꞌa tseꞌe pa̱n mvinꞌa̱a̱ꞌnjadat. Tooꞌva̱jkp xa veꞌe je̱ Nteꞌyam o̱o̱y tyunyaktsoꞌoxpá̱ku̱t je̱tseꞌe ñu̱ke̱ꞌxnatá̱kat je̱ts pa̱n je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ ka̱tsu̱kute̱e̱ꞌmpa, je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe nu̱pa̱a̱mdu̱kani ijtp je̱tseꞌe vyintó̱kiyu̱t. Tá̱vani tseꞌe ñu̱ke̱ꞌxnatá̱ka vyeꞌna, vanꞌítnum tseꞌe myiinnuvat je̱ nMa̱ja̱ Vintsá̱namda Jesucristo. T(!Xkaꞌa veꞌe je̱ mvinmaꞌyu̱n xyaktiktsko̱jtat, kaꞌa tseꞌe mnavyinmaꞌyu̱nmo̱ꞌo̱jadat ku veꞌe xmó̱tudat je̱ts tá̱vani veꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n jyeꞌya. Kaꞌa tseꞌe xjaanchjávadat pa̱n veꞌemeꞌe yakka̱ts, pa̱n vaandupeꞌe je̱ jayu je̱ts je̱ Espíritu Santo ka̱jxeꞌe veꞌem kyo̱tsta, ni kaꞌa tseꞌe xjaanchjaꞌviduvat pa̱n vaandupeꞌe je̱ts je̱p a̱a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe na̱k ku̱jxp nmu̱jaꞌyidi. Z' /XUtsta ajchta utsta tsa̱ꞌa̱da, ax je̱ꞌe̱ pa̱n vinꞌiteꞌe myiinnuvat je̱ nMa̱ja̱ Vintsá̱namda Jesucristo, ku veꞌe xyaknayꞌamojkimjidinit je̱ꞌe̱ ma̱a̱t, nmunooꞌkxtktup tseꞌe je̱ts U& %X Nu̱tsapko̱jtstupts a̱a̱ts miitseꞌe je̱tseꞌe yakma̱ja yakjaancha yꞌijtnit je̱ nMa̱ja̱ Vintsá̱namda Jesucristo miits ka̱jxta, nay veꞌempa miits je̱ꞌe̱ veꞌe myakmá̱jijidinit. Je̱ nNteꞌyamamda je̱ts je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n Jesucristo je̱ myaaꞌyu̱n ka̱jxts ya̱ꞌa̱ veꞌe nu̱jom tyónju̱t.% 1X Ax je̱ꞌe̱ ka̱jxts a̱a̱ts miitseꞌe ijtp nmu̱tsapko̱tsta, veꞌem tseꞌe je̱ nNteꞌyamamda du̱ꞌo̱yjávat je̱tseꞌe mꞌijttinit je̱ꞌe̱ je̱ jyayu. Nꞌamó̱tup a̱a̱tseꞌe je̱tseꞌe je̱ mya̱kkin ka̱jx xtóndat nu̱jom je̱ yꞌo̱y je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe mtso̱jktup je̱ts je̱ yꞌo̱y je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe mtoondup ku̱xeꞌe je̱ Jesucristo xjaanchjávada. x$ kX Veꞌemeꞌe jyáttat je̱ xa̱a̱j ku veꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n myiinnuvat, ku veꞌe yakmá̱jijidinit yakjaanchijidinit je̱ jyayu je̱tseꞌe tyukꞌatú̱vajadat pa̱n pa̱n jatyeꞌe jaanchjaꞌvijidup. Jé̱mpats miitseꞌe mveꞌnidinit je̱ꞌe̱ ka̱jx ku veꞌe xjaanchjávada je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook, juuꞌ a̱a̱ts miitseꞌe nvaajnjidu. Z# /X Tsaachpaattinupts je̱ꞌe̱ veꞌeda, xa̱ꞌma ka̱jx tseꞌe vyintó̱kidinit, kaꞌa veꞌe yꞌíttat je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n ma̱a̱t, je̱m joma veꞌe je̱ ma̱jin je̱ jaanchin o̱o̱y du̱tunjayep. D" XJe̱ꞌe̱ veꞌe ñu̱mínup je̱tseꞌe du̱tukkuve̱jtnit je̱ꞌe̱ pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ Nteꞌyam du̱kaꞌíxada je̱tseꞌe du̱kakuva̱kta je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook. ! {XO̱yameꞌe u̱xyam mtsaachpaaꞌtta, myakjo̱tꞌamá̱jajadapts miitseꞌe je̱ Nteꞌyam, veꞌempats a̱a̱tseꞌe xyakjo̱tꞌamá̱jivat, vanꞌit ku veꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n Jesús ñaajknu̱ke̱ꞌxnata̱jkijinit ku veꞌe je̱m tsapjo̱o̱tm cho̱o̱ꞌnu̱t, je̱m tseꞌe ja̱nꞌaye̱e̱ꞌnst jo̱o̱tm kya̱daaknit ma̱a̱t je̱ mya̱kk angelesta̱jkta. `  ;XPyaatpap yꞌake̱e̱guivap xa je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam tyuump, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱tonu̱mpijtjap je̱ tsaachpaatu̱n je̱ꞌe̱da pa̱n pa̱n jatyeꞌe u̱xyam myaktsaachpaatju̱dup. C XAx ya̱ꞌa̱ tseꞌe du̱yaknu̱ke̱ꞌxnata̱jkip je̱ts to̱kimpayo̱ꞌypeꞌe je̱ Nteꞌyam ax joꞌn du̱paaꞌty du̱ꞌake̱e̱ga, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe je̱ Nteꞌyam du̱ꞌo̱yjava je̱tseꞌe mꞌíttat je̱m je̱ꞌe̱ yꞌam kya̱ꞌm juuꞌ ka̱jxeꞌe je̱ jayu u̱xyam myaktsaachpaaꞌtjada. ? yXJe̱ꞌe̱ ka̱jxts a̱ts miitseꞌe nyakmá̱jada joma veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ jyayu ñayꞌamókajada, ku̱x ó̱yameꞌe je̱ jayu mjomtónjada mtitónjada, ma̱kk aaj ma̱kk jo̱o̱t tseꞌe xjaanchjávada je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n je̱tseꞌe xmuté̱nada je̱ tsaachpaatu̱n juuꞌ veꞌe myaknajxtup. / YXUtsta ajchta utsta tsa̱ꞌa̱da, pyaatyp yꞌake̱e̱guip xa je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ts a̱a̱tseꞌe xa̱ꞌma nkuko̱jtsjat je̱ Nteꞌyam miits ka̱jxta ku̱x nu̱yojkeꞌe xjaanchjávada je̱ Jesucristo je̱ts nu̱yojkeꞌe mnachó̱kjada toꞌk jadoꞌk vintso̱ veꞌe ya̱ it ñaxy.  }XJe̱ Dios Teeꞌ je̱ts je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n Jesucristo, je̱ꞌe̱ tseꞌe mkunooꞌkxjadap je̱tseꞌe mꞌijttinit je̱ yꞌo̱y jo̱o̱t ma̱a̱tta. Je̱ Nteꞌyameꞌe du̱to̱kimpayo̱ꞌynup anañu̱joma ku veꞌe je̱ Cristo myiinnuvat e GXA̱tseꞌe je̱ Pablo, ma̱a̱t je̱ Silas je̱ts je̱ Timoteo, máyam a̱a̱tseꞌe je̱ Dios ntuknu̱ke̱xta je̱ jaanchjaꞌvivata̱jk juuꞌ veꞌe nayꞌamojkijidup je̱m tesalónicait kyajpu̱n ka̱jxm. Je̱ Nteꞌyam, juuꞌ veꞌe nTeeꞌimdup, je̱ts je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n Jesucristo, je̱meꞌe je̱ꞌe̱ jyaꞌvin ka̱jxmda mꞌitta. eCPa̱n vintso̱ veꞌe ya̱ it ñaxy, je̱ꞌe̱ tseꞌe mtóndap mkó̱tstap je̱tseꞌe nu̱yojk o̱y xꞌíxadat je̱ nMa̱ja̱ Vintsá̱namda, je̱ nYaktso̱o̱kpamda Jesucristo, je̱tseꞌe nu̱yojk mnaajkꞌítjadat je̱ myaaꞌyu̱n ma̱a̱t. ¡U̱xyam je̱ts xa̱ꞌma ka̱jxts je̱ꞌe̱ veꞌe yakma̱ja yakjaancha yꞌijtnit! Amén.[/Ax miitsta, juuꞌ a̱tseꞌe o̱o̱y ntuntso̱jktup, mnu̱jaꞌvidinupts miits ya̱ꞌa̱ veꞌe. Je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe, ó̱yameꞌe ta̱m mꞌitta je̱ Nteꞌyam ma̱a̱t, naajkꞌítjadats viji kej je̱tseꞌe veꞌem mkayakkaꞌajadat je̱p to̱kin ja̱a̱tp je̱ jayu juuꞌ veꞌe du̱kama̱ja̱pa̱a̱mdup juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam cha̱jkp, je̱ jayu juuꞌ veꞌe je̱ viijnk jayu du̱tukꞌíxtup juuꞌ veꞌe kyapaatyp kyahꞌake̱e̱guip. wVeꞌem ya̱ꞌa̱ veꞌe ax joꞌn je̱ Pablo vyaꞌañ je̱m nu̱jom na̱k ka̱jxm juuꞌ veꞌe jyaayp. Je̱m xa veꞌe juuꞌ veꞌe tsoꞌox yakvinmó̱tup juuꞌ veꞌe jyaayp; ax je̱ jayu juuꞌ veꞌe du̱kaꞌo̱ynu̱jaꞌvidup je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook, kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe du̱yakkó̱pkada vintso̱ veꞌe juuꞌ jaty yꞌíxuva, kyo̱jtsvaatstupts je̱ꞌe̱ veꞌe veꞌem ax joꞌn du̱kapaaꞌty du̱kahꞌake̱e̱ga, veꞌem ax joꞌn du̱tonda ma̱a̱t je̱ viijnk na̱k juuꞌ veꞌe ijttup je̱p Kunuuꞌkx Jatyán ku̱jxp. ¡Naajkvintó̱kijidupts je̱ꞌe̱ veꞌe ku̱xeꞌe veꞌem du̱tonda! ucPayo̱ꞌo̱yda vintso̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ jayu je̱ tyo̱kin jatyji du̱katukkuve̱tta. Veꞌem tseꞌe du̱tún je̱tseꞌe du̱jaye̱jptinit je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp, veꞌem ax joꞌn je̱ nꞌútsamda je̱ nꞌajchamda Pablo mtuknu̱jaꞌyijidi je̱ vijin je̱ ke̱ju̱n ma̱a̱t juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam mo̱o̱jyju. jMAx veꞌem tseꞌe, miitsta, juuꞌ a̱tseꞌe o̱o̱y ntuntso̱jktup, aꞌixta ku veꞌe je̱ xa̱a̱j jye̱ꞌynit. Je̱ꞌe̱ tseꞌe mtóndap mkó̱tstap je̱tseꞌe je̱m je̱ Nteꞌyam vyinkojkm mꞌijttinit o̱y je̱ts vaꞌajts, kaꞌa veꞌe pa̱n je̱ to̱kin ma̱a̱t mpaaꞌtjadat, o̱y jo̱o̱teꞌe mꞌijttinit je̱ꞌe̱ ma̱a̱t. }s Ax je̱ Nteꞌyam tseꞌe vaan je̱ts jé̱japeꞌe je̱ nam tsajp je̱ nam naax, je̱m joma veꞌe yaktónu̱t juuꞌ veꞌe pyaatyp yꞌake̱e̱guip. Ax je̱ꞌe̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ yꞌo̱y je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe nꞌaꞌíxumdup. oW namvaateꞌe nꞌaꞌíxumda je̱ xa̱a̱j juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam ñu̱pa̱a̱jmtki. Je̱ꞌe̱ tseꞌe mtóndap mkó̱tstap vintso̱ veꞌe jatyji je̱ xa̱a̱j myínu̱t. Je̱ xa̱a̱j tseꞌe ya̱ tsajmit it tyo̱kya̱jxnit, tukja̱ꞌyika̱jxnupts je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ jatyeꞌe ijtp je̱m tsajviinm, ku̱x ma̱kkeꞌe o̱o̱y tyuntó̱yu̱t. 1[ Je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe, ku̱xeꞌe ya̱ꞌa̱ nu̱jom kyuto̱kiká̱xu̱t, ¿vintso̱s je̱ꞌe̱ veꞌe du̱tsa̱k je̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ mya̱jin ka̱jx njoojntykimdat nmaxviijnimdat? Veꞌem tseꞌe du̱tsa̱k je̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ mya̱jin ka̱jx njoojntykimdinit D Veꞌem ax joꞌn je̱ jayu kavinmaayp yꞌit ku veꞌe je̱ me̱e̱ꞌtspa jyeꞌya ko̱o̱ꞌts je̱tseꞌe mye̱e̱ꞌtsu̱t, nay veꞌempa tseꞌe kavinmaayp je̱ jayu vye̱ꞌnadat je̱ xa̱a̱j ku veꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n myiinnuvat. Veꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌe ma̱kk yakmo̱tu vanꞌit ax joꞌn je̱ to̱ya pyu̱j chaꞌpxy, to̱kyá̱xupts je̱ꞌe̱ veꞌe pa̱n ti jatyeꞌe ijtp je̱m tsajviinm je̱ts yaja naxviijn. lQ Kaꞌa xa veꞌe je̱ Nteꞌyam du̱jakakutyonuvaꞌañ juuꞌ veꞌe vyaajntk, kaꞌa tseꞌe jatyji je̱ jayu je̱ tyo̱kin du̱tukkuvet, veꞌem je̱ꞌe̱ veꞌe du̱jatsa̱k je̱tseꞌe ni pa̱na ku̱kyavinto̱ki, jyatsa̱jkpts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe ku̱vyinmayu̱mpijttini je̱tseꞌe ku̱du̱maso̱o̱ktini je̱ kyo̱ꞌo̱y joojntykinda. 2]Utsta ajchta utsta tsa̱ꞌa̱da, juuꞌ a̱tseꞌe o̱o̱y ntuntso̱jktup, jaaꞌmyé̱tsta tseꞌe je̱ts veꞌemeꞌe je̱ Nteꞌyam du̱java toꞌk xa̱a̱j ax joꞌn miijl joojnt ku̱yꞌijt, veꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌe du̱jaꞌviva miijl joojnt ax joꞌn toꞌk xa̱a̱j ku̱yꞌijt. RJe̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ka̱jxpa tseꞌe ya̱ tsajmit it je̱ts ya̱ naxviijnit it apa̱a̱mdu̱ka du̱yakꞌit je̱tseꞌe kyutó̱kiyu̱t je̱ ja̱a̱jn ma̱a̱t. Veꞌem tseꞌe du̱yakꞌit vanꞌit paat ku veꞌe yakto̱kimpayo̱ꞌydinit je̱tseꞌe vyintó̱kidinit je̱ jayu juuꞌ veꞌe ko̱ꞌo̱yjoojntykidup. Je̱ na̱a̱j ka̱jxpa tseꞌe je̱ Nteꞌyam du̱yakvinto̱ki je̱ ju̱jpit naxviijnit it ku veꞌe je̱ na̱a̱kukó̱ma tyoojnji.  {Ax ake̱jxtkam tseꞌe du̱kama̱ja̱pa̱mda je̱ts je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ka̱jx tseꞌe ju̱jp xu̱p jye̱ji ya̱ tsajmit it je̱ts ya̱ naxviijnit it. Je̱ na̱a̱j ka̱jx tseꞌe je̱ts je̱m na̱a̱j itu̱kojkm je̱ naax yakpu̱u̱jm. % Cjidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaꞌandat: “Veꞌem xa miitseꞌe mvaꞌanda je̱ts yaktaaneꞌe je̱ Jesús je̱ ko̱jtstán je̱ts miinnuvap je̱ꞌe̱ veꞌe jadoꞌk nax. ¿Ax jómats je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌit? e̱o̱ꞌktu xa veꞌe je̱ ju̱jpit jáyuda. Veꞌem ax joꞌn yꞌijt ku veꞌe ya̱ it cho̱o̱ꞌntk, nay vanxú̱pjyamts je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌit u̱xyam paat.” Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaꞌandat. " =Mutoꞌk viijn, nu̱jávada tseꞌe je̱ts ku veꞌe tyá̱minit je̱ ita̱ka̱x, je̱m tseꞌe je̱ jayu vye̱ꞌnadat pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱tóndap je̱ ka ó̱yap juuꞌ veꞌe cho̱jktup je̱ yꞌavintso̱ vinmaꞌyu̱n ka̱jx. Mtukxiꞌikjadapts miits je̱ꞌe̱ veꞌe, ? wNtsa̱jkp xa a̱tseꞌe je̱tseꞌe xjaaꞌmyé̱tstat juuꞌ veꞌe ju̱jpani yꞌavaꞌnidu je̱ Nteꞌyam je̱ vyaꞌajts jo̱o̱t ayook ko̱jtsnajxpata̱jkta, nay veꞌempa je̱ pavaꞌnu̱n juuꞌ veꞌe myaktaꞌnu̱xju̱du je̱ kyuká̱tsiva ka̱jxta je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n, je̱ nYaktso̱o̱kpamda. c  AUtsta ajchta utsta tsa̱ꞌa̱da, juuꞌ a̱tseꞌe o̱o̱y ntuntso̱jktup, ya̱ꞌa̱ veꞌe je̱ mume̱jtsk na̱k juuꞌ a̱ts miitseꞌe ntuknu̱jaꞌyidup. Yam a̱tseꞌe me̱jtsk na̱k ka̱jxm mpu̱m je̱tseꞌe ntukjaaꞌmyé̱tstat juuꞌ veꞌe mnu̱jaꞌvidup, veꞌem tseꞌe o̱y xpayo̱ꞌo̱ydat juuꞌ veꞌe o̱y je̱ts vaꞌajts. 6eVeꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌeda ax joꞌn ya̱ ka̱ts: “Yꞌavimpijtinuvapts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ ok juuꞌ veꞌe tu̱du̱ꞌukꞌu̱u̱ꞌts”, nay veꞌempa tseꞌe: “Je̱ ke̱e̱m juuꞌ veꞌe tu̱yꞌuktsiꞌiv, namyo̱ꞌo̱tspata̱a̱ꞌpjinuvapts je̱ꞌe̱ veꞌe jadoꞌk nax”.Nu̱yojk o̱y xa veꞌe ku̱yꞌijtu̱xjidi je̱ jayu ku veꞌe ku̱du̱kanu̱jaꞌvidi juuꞌ veꞌe pyaatyp yꞌake̱e̱guip je̱ts kaꞌa veꞌe ku veꞌe du̱nu̱jávada je̱ kunuuꞌkx pavaꞌnu̱n juuꞌ veꞌe yakvaajnjidu je̱tseꞌe du̱maso̱o̱ktini. 'GKu̱x pa̱n ta̱ tseꞌe je̱ vinꞌa̱a̱ꞌmpa du̱nu̱jávada je̱ nMa̱ja̱ Vintsá̱namda jye̱ꞌe̱, je̱ nYaktso̱o̱kpamda Jesucristo jye̱ꞌe̱, je̱ts je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe du̱maso̱o̱kti je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe ijtp yaja naxviijn, pa̱n mya̱a̱tnavya̱a̱ꞌnjidinuvapts je̱ꞌe̱ veꞌe jadoꞌk nax je̱ naxviijnit je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱, nu̱yojkts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱p to̱kin ja̱a̱tp tyándat je̱ jáyuda je̱ts kaꞌa veꞌe ku veꞌe ku̱du̱kanu̱jaꞌvidi je̱ tyu̱v je̱ꞌe̱. ^5Tyukvinvaꞌnidupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe naspa̱ka yꞌíttat; ax viinm tseꞌe yꞌitta je̱m je̱ to̱kin kya̱ꞌm. Ku̱x je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ jayu myutuump myupu̱jkp pa̱n ti veꞌe ka̱ꞌmijup. J Namyá̱jijup tseꞌe du̱ko̱tsta juuꞌ veꞌe kyanu̱jaꞌvidup, vaandupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ts kaꞌa je̱ꞌe̱ veꞌe tyó̱kina ku veꞌe je̱ jayu je̱ yꞌavintso̱ vinmaꞌyu̱n du̱yaktún, veꞌem tseꞌe du̱vinꞌa̱a̱ꞌnda je̱ jayu juuꞌ veꞌe námnum du̱maso̱o̱ktup je̱ kyo̱ꞌo̱y tooꞌ. +OVeꞌem xa veꞌe je̱ jáyuda ax joꞌn je̱ moꞌot juuꞌ veꞌe tu̱tya̱a̱tsni, veꞌem ax joꞌn je̱ vínu̱ts juuꞌ veꞌe je̱ ma̱kk po̱j o̱o̱y tunyakpapo̱jjup, ñu̱pa̱a̱jmtki tseꞌe je̱ Nteꞌyam je̱tseꞌe yꞌijttinit joma veꞌe du̱nu̱ko̱o̱ꞌtsikú̱x. PAx tukna̱ꞌmu̱xju tseꞌe toꞌk je̱ burra juuꞌ veꞌe muko̱jtsju je̱ jayu je̱ yꞌaaj je̱ yo̱ꞌkt ma̱a̱t. O̱yameꞌe je̱ Balaam du̱ko̱jtsnajxy je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook, kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam du̱yakjajty je̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe du̱tónu̱t juuꞌ veꞌe ka víjap yꞌuktonuvaan. 1Myaso̱o̱ktu tseꞌe je̱ tu̱vu̱tooꞌ je̱tseꞌe tyooꞌtó̱kidi, pyana̱jkxtu tseꞌe je̱ tooꞌ juuꞌ veꞌe je̱ Balaam pya̱jk, je̱ Beor je̱ myajntk, juuꞌ veꞌe je̱ meen du̱ꞌukpa̱kuvaan je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱ ka̱jx juuꞌ veꞌe yꞌuktonuvaan. "=Ku veꞌe je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk du̱ꞌixta, mya̱a̱tnayjaye̱puvaajnju̱dupts je̱ꞌe̱ veꞌe. Kaꞌa tseꞌe du̱maso̱ꞌo̱kta je̱ kyo̱ꞌo̱y joojntykinda. Vyinꞌa̱a̱ꞌndupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ jayu juuꞌ veꞌe du̱kaꞌo̱ynu̱jaꞌvidup juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam cha̱jkp. Yujta tseꞌe je̱tseꞌe du̱nasꞌayó̱vada pa̱n ti jaty. Ko̱ꞌo̱y nu̱ko̱tsa tseꞌe yꞌitta. mS Tsaachpaaꞌttapts je̱ꞌe̱ veꞌe veꞌem ax joꞌn je̱ viijnk jayu du̱yaktsaachpaatti. O̱o̱y tseꞌe du̱tuntso̱kta je̱tseꞌe xu̱u̱ju̱n du̱tóndat jyatía juuꞌ veꞌe yꞌo̱yjaꞌvidup, tso̱ꞌo̱tyoꞌnu̱nts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ts kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe du̱paaꞌty du̱ꞌake̱e̱ga juuꞌ veꞌe tyoondup ku veꞌe xma̱a̱tkáyda xma̱a̱tꞌooꞌkta. O̱o̱yts je̱ꞌe̱ veꞌe du̱tunꞌo̱yjávada ku veꞌe je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱ du̱tonda. [~/ Ax je̱ jayu tseꞌe juuꞌ veꞌe veꞌem natyijju̱dup, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱toondup juuꞌ veꞌe cho̱jktup je̱ yꞌavintso̱ vinmaꞌyu̱n ka̱jxta, veꞌem xa je̱ꞌe̱ veꞌeda ax joꞌn je̱ tá̱nu̱k juuꞌ veꞌe du̱katipayo̱ꞌyp, juuꞌ veꞌe ke̱ꞌxp je̱tseꞌe yakmátsu̱t je̱tseꞌe yꞌo̱o̱ꞌku̱t, kaꞌa tseꞌe du̱vinmó̱tuda je̱ ma̱jin juuꞌ veꞌe jyaye̱jptup pa̱n pa̱n jatyeꞌe vyinko̱jtspe̱jttup. Vintó̱kidapts je̱ꞌe̱ veꞌeda, veꞌem ax joꞌn je̱ yukjo̱o̱tmit tá̱nu̱k ku veꞌe jatyji je̱ yꞌo̱o̱ꞌku̱n yakma̱ꞌa̱. u}c Ax kaꞌa tseꞌe veꞌem du̱tonda je̱ aangelesta̱jk. O̱yam tseꞌe nu̱yojk je̱ ma̱kkin je̱ts je̱ kutojku̱n du̱jaye̱pta je̱ aangelesta̱jk je̱ts ni kaꞌa veꞌe je̱ jayu juuꞌ veꞌe veꞌem natyijju̱dup, kaꞌa tseꞌe je̱ aangelesta̱jk du̱nu̱xa̱ꞌa̱ada je̱ja je̱ Nteꞌyam vyinkujk pa̱n pa̱n jatyeꞌe ijttuvap je̱m tsapjo̱o̱tm. "|= je̱ꞌe̱ veꞌe vinko̱pk pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱yaktoondup je̱ yꞌavintso̱ vinmaꞌyu̱nda je̱tseꞌe kyanapyá̱mjada je̱p kutojku̱n paꞌtkup. Ax kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe cha̱ꞌa̱gada je̱ jayu juuꞌ veꞌe natyijju̱dup je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpada, ma̱j tseꞌe ñayjávajada, vyinko̱jtspe̱jttupts je̱ꞌe̱ veꞌe pa̱n pa̱n jatyeꞌe ijttup je̱m tsapjo̱o̱tm. g{G Ax veꞌem tseꞌe je̱ Nteꞌyam du̱nu̱java vintso̱ veꞌe du̱putá̱kadat je̱ jayu juuꞌ veꞌe tu̱v jáyuvidup joojntykidup je̱tseꞌe veꞌem kyakaꞌadat je̱p to̱kin ja̱a̱tp, ñu̱jaꞌvivapts je̱ꞌe̱ veꞌe vintso̱ veꞌe apa̱a̱mdu̱kani du̱jayep je̱tseꞌe du̱mo̱o̱ynit je̱ tsaachpaatu̱n je̱ to̱kin toompata̱jkta, 4zaKu̱x ku veꞌe jyoojntyki je̱ꞌe̱ ma̱a̱t je̱ Lot, juuꞌ veꞌe tu̱v jáyuvip joojntykip yꞌijt, yꞌix myó̱tuts je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe tyoondu kyo̱jtstu ka ó̱yap, o̱o̱y tseꞌe du̱tunnu̱tsaachvinmaajy je̱ jayu je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱ ka̱jx juuꞌ veꞌe tyoondu. -ySJe̱ Nteꞌyam tseꞌe du̱yaktso̱o̱k je̱ Lot, toꞌk je̱ o̱y jayu juuꞌ veꞌe tu̱v jáyuvip joojntykip yꞌijt je̱tseꞌe o̱o̱y tyunvinmaꞌyu̱nmo̱o̱jyji je̱ jayu je̱ kyo̱ꞌo̱y joojntykin ka̱jxta juuꞌ veꞌe du̱kama̱ja̱pa̱a̱mdu ti veꞌe je̱ Nteꞌyam cha̱jkp. LxNay kaꞌava tseꞌe je̱ Nteꞌyam du̱to̱kinme̱e̱ꞌkxpa je̱ jayu juuꞌ veꞌe tsu̱u̱nidup yꞌijt je̱m sodómait je̱ts gomoorrait kyajpu̱n ka̱jxmda, je̱ ja̱a̱jn ma̱a̱t tseꞌe du̱yakkutó̱kini, veꞌem tseꞌe je̱ jayu du̱nu̱jávadat je̱ts tyukkuvejtpeꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ jayu je̱ tyo̱kin. Tw!Kaꞌava tseꞌe je̱ Nteꞌyam du̱to̱kinme̱e̱ꞌkxpa je̱ ju̱jpit jáyuda, kye̱jxeꞌe je̱ na̱a̱kukó̱ma je̱tseꞌe du̱yakkutó̱kini je̱ ko̱ꞌo̱y jáyuda, je̱ Noeejji veꞌe yaktso̱o̱k, je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe je̱ jayu du̱vaajnji juuꞌ veꞌe pyaatyp yꞌake̱e̱guip, je̱ts janu̱vuxtojtu̱k je̱ jayu. )vKKaꞌa xa veꞌe je̱ Nteꞌyam du̱to̱kinmeeꞌkx je̱ aangelesta̱jk juuꞌ veꞌe to̱kintoondu, yꞌavíppidinuts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱m it jo̱o̱tm juuꞌ veꞌe du̱nu̱ꞌavaꞌtika̱jxp, je̱m tseꞌe du̱yakꞌitta ako̱o̱ꞌts it jo̱o̱tm vanꞌit paat ku veꞌe je̱ tsaachpaatu̱n yakmo̱o̱ydinit, veꞌem je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌitta ax joꞌn je̱ poxu̱nta̱kjayu juuꞌ veꞌe cadena tsum. q*~~||A{Mzyy"wTutDrqpnmBl,k j gfudba`_^^\[ZYyXNWVOU SR?QyPvOML/KtJ^HG#FEEPDuBTB@??>g==;:88766 5A4>3 10/ -,+)'&c%%D$# ! )i9X(c + ; .OS\*.KUKu veꞌe du̱ꞌamo̱tunajxti juuꞌ veꞌe mó̱tup ax joꞌn je̱ ma̱kk po̱j yꞌamuꞌu, vanꞌit tseꞌe ñayꞌamojkijidi. Atu̱va ato̱ki tseꞌe je̱ nu̱may jayu tyuntanka̱jxti ku̱x je̱ yꞌaajam je̱ yꞌayookameꞌe yꞌamo̱tunajxtu toꞌk jadoꞌk ku veꞌe yakmuko̱jtsti. sJ_Je̱m tseꞌe Jerusalén vye̱ꞌnada je̱ israeejlit jáyuda juuꞌ veꞌe je̱ꞌydu xa̱a̱jiva, je̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam du̱vinjávadat du̱vintsa̱ꞌa̱gadat; may viijn tseꞌe je̱ kajpu̱n joma veꞌe cho̱o̱ꞌndi. kIOVanꞌit tseꞌe je̱ Espíritu Santo je̱ ma̱kkin je̱ts je̱ vinmaꞌyu̱n myo̱o̱jyjidi anañu̱joma pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱m veꞌnidup je̱tseꞌe du̱tóndat juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam cha̱jkp, kyo̱jtstu tseꞌe je̱ ayook juuꞌ veꞌe kyavinmó̱tudup, veꞌem ax joꞌn je̱ Espíritu Santo myo̱ꞌo̱jada je̱tseꞌe du̱kó̱tstat. H Je̱tseꞌe yakꞌíxjidi je̱ ja̱nꞌaye̱e̱ꞌnst joꞌn juuꞌ veꞌe naxka̱daak je̱m kyuvajkmda nu̱toꞌk nu̱toꞌk. [G/Vanꞌit tseꞌe tun toꞌmayji du̱ꞌamo̱tunajxti kya̱daꞌaky je̱m tsapjo̱o̱tm tso̱v ax joꞌn je̱ ma̱kk po̱j yꞌamuꞌu, je̱tseꞌe je̱ ta̱jk du̱yaktukno̱jkiku̱jx joma veꞌe vye̱ꞌnada. F 1Ax ku tseꞌe du̱paaty je̱ pentecostés xa̱a̱j, je̱m tseꞌe vye̱ꞌnada nu̱jom je̱ jaanchjaꞌvivata̱jk toꞌk ka̱ꞌa̱jyji amókada. E Vanꞌit tseꞌe je̱ suerte du̱toondi je̱tseꞌe du̱nu̱jávadat pa̱n pa̱neꞌe tukka̱daꞌakjup. Ax je̱ Matías tseꞌe o̱jts tyukka̱daꞌakyju̱. Vanꞌit tseꞌe yaktukmupa̱ꞌmidini ma̱a̱t je̱ nu̱maktoꞌk kuká̱tsivada.VD 'je̱tseꞌe du̱tónu̱t je̱ kuká̱tsiva toonk juuꞌ veꞌe je̱ Judas myaso̱o̱knu je̱ tyo̱kin ka̱jx je̱tseꞌe ña̱jkxni joma veꞌe tyukka̱daꞌakyju̱ ―jidu̱ꞌu̱m tseꞌe chapko̱jtsti. /C YVanꞌit tseꞌe jidu̱ꞌu̱m chapko̱jtsti: ―Ma̱ja̱ Vintsá̱n, mꞌixku̱jxp mnu̱jaꞌviku̱jxp xa mitseꞌe nu̱jom je̱ jayu je̱ jyo̱o̱t je̱ jyaꞌvin je̱ts je̱ vyinmaꞌyu̱n, tukꞌixu̱ a̱a̱ts toꞌk aaj pa̱n pa̱n mitseꞌe mvinko̱o̱n juuꞌ veꞌe ya̱ nu̱me̱jtskta EB Vanꞌit tseꞌe du̱pa̱a̱mdi nu̱me̱jtsk je̱tseꞌe toꞌk yakvinkó̱nu̱t: je̱ José juuꞌ veꞌe Barsabás yaktukxa̱a̱jivap, yaktijpap tseꞌe Justo, je̱ts je̱ Matías. A vanꞌítani ku veꞌe je̱ Juan je̱ Jesús du̱yakna̱pejt je̱ts vanꞌit paat ku veꞌe je̱ Jesús chajpe̱jtni. Tun vinko̱pkts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe nu̱toꞌk je̱ yaaꞌtya̱jk mpa̱ꞌmumdat juuꞌ veꞌe du̱ꞌix je̱ Jesús ku veꞌe tá̱vani jyoojntykpa̱jknuva vyeꞌna, je̱ꞌe̱ tseꞌe je̱ tu̱va̱ko̱jtsu̱n du̱pá̱mup je̱ts veꞌemam je̱ꞌe̱ veꞌe. l@ S’Ax veꞌem tseꞌe, je̱ja xa veꞌe u̱u̱ꞌm ma̱a̱tta je̱ yaaꞌtya̱jkta juuꞌ veꞌe tu̱yꞌit u̱u̱ꞌm ma̱a̱tta nu̱jom vinxu̱peꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n Jesús ñajxy tya̱jki u̱u̱ꞌm ma̱a̱tta 4? cAx veꞌem tseꞌe tyoojnji juuꞌ veꞌe je̱p Salmo ku̱jxp vaamp jidu̱ꞌu̱m:Vaꞌan je̱ tya̱jk du̱tañu̱ tukvaꞌajts,
ni pa̱na veꞌe je̱m kyatsa̱a̱nat. Vaampap tseꞌe jidu̱ꞌu̱m:Vaꞌaneꞌe viijnk du̱kuténaja du̱kutsu̱u̱naja. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaꞌañ. '> IAx nu̱jom tseꞌe du̱nu̱jaꞌvidi juuꞌ veꞌe tsu̱u̱nidup je̱m Jerusalén, je̱ꞌe̱ ka̱jxts je̱ꞌe̱ veꞌe yaktukxa̱a̱ji je̱ naax juuꞌ veꞌe yakjooy Acéldama, je̱ jerusaleenit ayookts je̱ꞌe̱ veꞌe. Nu̱u̱ꞌpu̱n Naaxts je̱ꞌe̱ veꞌe kya̱tsa̱pítsum.) =  (Ax je̱ meen juuꞌ veꞌe pya̱jk je̱ kyo̱ꞌo̱y toꞌnu̱n ka̱jx, je̱ꞌe̱ tseꞌe yaktukjooy toꞌk viijn je̱ naax. Je̱ Judas tseꞌe naxka̱daak je̱tseꞌe je̱ tyiints pya̱jvaꞌkxy je̱tseꞌe pyítsumni je̱ jyo̱o̱t je̱ mye̱e̱ꞌts. <  U̱u̱ꞌm ma̱a̱tts je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌijt je̱ Judas, ntukma̱a̱tjaye̱jpumduts u̱u̱ꞌm je̱ꞌe̱ veꞌe ya̱ toonk. ; ―Utsta ajchta utsta tsa̱ꞌa̱da, tun vinko̱pk je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe tyónju̱t juuꞌ veꞌe je̱p Kunuuꞌkx Jatyán ku̱jxp ijtp, je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe je̱ Espíritu Santo je̱ David tyukko̱jtsnajx, je̱ꞌe̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe yꞌavaꞌni je̱ Judas ka̱jx, je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe je̱ jayu du̱vo̱vje̱ꞌy je̱tseꞌe je̱ Jesús du̱mátstat. S: !Tsapko̱jtsp je̱ts toꞌk muk tseꞌe yꞌijtti, vanꞌit tseꞌe je̱ Pedro tyeni je̱ja jaanchjaꞌvivata̱jk akujk, nu̱mó̱kupx jaꞌiiꞌpx joꞌn tseꞌe vye̱ꞌnada, je̱tseꞌe vyaajñ: 9 {Nu̱jomts je̱ꞌe̱ veꞌe ijtp ñayꞌamókajada je̱tseꞌe chapko̱tsta. Je̱ꞌe̱ ma̱a̱tta tseꞌe je̱ Jesús je̱ yꞌutsa̱ta̱jk je̱ts je̱ María juuꞌ veꞌe je̱ Jesús je̱ tyaak. Je̱mpa tseꞌe je̱ viijnk ta̱ꞌa̱xta̱jkta. p8 [ Ku veꞌe jye̱ꞌydi je̱m kajpu̱n ka̱jxm, vanꞌit tseꞌe pye̱jtti je̱p mume̱jtsk nu̱ka̱vyet ku̱jxp joma veꞌe tu̱tyanda vyeꞌna. Je̱meꞌe vye̱ꞌnada je̱ Pedro je̱ts je̱ Santiago, je̱ Juan je̱ts je̱ Andrés, je̱ Felipe je̱ts je̱ Tomás, je̱ Bartolomé je̱ts je̱ Mateo, je̱ Santiago juuꞌ veꞌe je̱ Alfeo je̱ myajntk, je̱ Simón juuꞌ veꞌe je̱ cananista partido du̱ma̱a̱t yꞌijt, je̱ts je̱ Judas juuꞌ veꞌe je̱ Santiago je̱ yꞌónu̱k. H7   Vanꞌit tseꞌe je̱ kuka̱tsivata̱jk cho̱o̱ꞌndi joma veꞌe je̱ Olivos Ko̱pk je̱tseꞌe vyimpijttinuva je̱m Jerusalén, ni kaꞌajyji kojkm legua du̱mujékuma je̱ kajpu̱n. /6 Y je̱tseꞌe jidu̱ꞌu̱m ña̱ꞌmu̱xjidi: ―Galiléait jáyuda, ¿tiseꞌe mtumpatꞌíxtup je̱m tsajm tso̱v? Ya̱ Jesús, juuꞌ veꞌe u̱xyam tu̱chajpét, ya̱ꞌa̱jyam tseꞌe miinnuvap jadoꞌk nax ax joꞌn u̱xyam tu̱xꞌixta tu̱chajpét. Ku je̱ Matías je̱ Judas du̱kuteni *5 O Je̱mna tseꞌe pyatꞌixta vyeꞌna je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk, vanꞌit tseꞌe tun toꞌmayji nu̱me̱jtsk je̱ ángeles pyaaꞌténijidi po̱o̱ꞌp xa̱xta, ,4 S Ku veꞌe kyo̱jtsku̱jx, vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús pyata̱jkini je̱tseꞌe ña̱jkxni je̱m tsapjo̱o̱tm. Íxju̱du tseꞌe je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk. Vanꞌit tseꞌe toꞌk pa̱k je̱ vínu̱ts myejts je̱tseꞌe je̱ Jesús du̱yoꞌtsni, veꞌem tseꞌe du̱ꞌixtó̱kidini. {3 qax mjayé̱ptap tseꞌe je̱ ma̱kkin ku veꞌe je̱ Espíritu Santo mnu̱ka̱daꞌakjadat, vanꞌit tseꞌe je̱ nu̱may jayu xvaajnjadat je̱ts pa̱n a̱tseꞌe. Yaja veꞌe jerusaleenit kyajpu̱n ku̱jx du̱ꞌukvaꞌanu̱t, vanꞌit tseꞌe nu̱jom yaja judéait yꞌit ja̱a̱t, je̱m samaariait yꞌit jo̱o̱tm, je̱ts nu̱jom vinxu̱p toꞌk it toꞌk naxviijn. g2 IVanꞌit tseꞌe je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xjidi: ―Kaꞌa xa miitseꞌe mtukka̱daꞌakjada je̱tseꞌe xnu̱jávadat pa̱n vinꞌiteꞌe je̱ Dios Teeꞌ nu̱pa̱a̱mdu̱ka du̱jayep je̱tseꞌe juuꞌ du̱tónu̱t; L1 Ku veꞌe je̱m je̱ Jesús du̱ma̱a̱tve̱ꞌnada, vanꞌit tseꞌe du̱ꞌamo̱tutú̱vidi: ―Ma̱ja̱ Vintsá̱n, ¿myakvimpijtnuvapeꞌe u̱xyam je̱ israeejlit jayu je̱ kyutojku̱n? T0 #Tyú̱vam xa je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ts je̱ tsoxk na̱a̱j veꞌe je̱ Juan je̱ jayu tyukyakna̱pe̱jt, ax ve̱e̱ꞌnji tseꞌe ya̱ it ñáxu̱t, vanꞌitts a̱tseꞌe je̱m mjaꞌvin ka̱jxmda ntukyakna̱pé̱ttat je̱ Espíritu Santo, veꞌem ax joꞌn je̱ Nteꞌyam je̱ vyaandu̱k du̱yaktaajñ. Ku je̱ Jesús chajpe̱jtni */ OJe̱mna tseꞌe je̱ Jesús du̱ma̱a̱dada vyeꞌna ku veꞌe ña̱ꞌmu̱xjidi: ―Kaꞌa veꞌe yaja Jerusalén mpítsumdat, yaja tseꞌe xꞌaꞌíxtat ku veꞌe je̱ Dios Teeꞌ je̱ vyaandu̱k du̱kutyónu̱t, veꞌem ax joꞌn xꞌamo̱tunajxti ku a̱ts miitseꞌe nvaajnjidi. I.  Ku veꞌe je̱ jayu yakꞌo̱o̱ꞌkjini, vanꞌit tseꞌe jyoojntykpa̱jknuva je̱tseꞌe vaꞌajts ñaajknu̱ke̱ꞌxnata̱jkiji may nax, ñu̱jaꞌvidinup tseꞌe je̱ jayu juuꞌ veꞌe íxju̱du mó̱tuju̱du je̱ts joojntykip je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Jesús. Vu̱jxtkupx xa̱a̱j tseꞌe ñaajknu̱ke̱ꞌxnata̱jkiji je̱tseꞌe du̱tukmuko̱jtsti vintso̱ je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe je̱ jayu yꞌitta je̱m je̱ Nteꞌyam yꞌam kya̱ꞌm. - Veꞌem tseꞌe du̱tonꞌukvaajñ du̱ko̱jtsꞌukvaajñ vanꞌit paat ku veꞌe chajpe̱jtni, je̱ Espíritu Santo tseꞌe puta̱jkijup vyeꞌna namvaateꞌe du̱tukꞌix pa̱n ti veꞌe tyóndap kyó̱tstap je̱ kyuká̱tsivata̱jk juuꞌ veꞌe vyinko̱o̱n. s, cÑu̱má̱jiva Teófilo, je̱ mutoꞌk na̱k juuꞌ a̱ts mitseꞌe ntuknu̱jaꞌyi, je̱mts a̱tseꞌe njavye̱jtku̱jx nu̱jom juuꞌ jatyeꞌe je̱ Jesús tyonꞌukvaan je̱ts juuꞌ jatyeꞌe je̱ jayu tyukyakꞌixpa̱jkꞌukvaan. ?+ yJe̱ Nteꞌyam tseꞌe myakꞌijtjinup je̱ o̱y jo̱o̱t ma̱a̱t. Máyameꞌe je̱ Dios mke̱jxu̱xjada pa̱n pa̱n jatyeꞌe yaja nma̱a̱tnacho̱jkumju̱dup. Máyameꞌe toꞌk aaj je̱ Dios xmo̱ꞌo̱dat toꞌk jadoꞌk pa̱n pa̱n jatyeꞌe nma̱a̱tnacho̱jkumju̱dup joma veꞌe mits. Amén.*  Nꞌaꞌixp xa a̱tseꞌe je̱ts tso̱jk a̱ts mitseꞌe na̱jkx nkuꞌix, veꞌem tseꞌe nnakyo̱jtsumju̱t aviinm ahꞌam. )  Je̱peꞌe may viijn juuꞌ a̱ts mitseꞌe ku̱njaaꞌktuknu̱jaꞌyi, ax kaꞌats a̱tseꞌe yap na̱k ku̱jxp njaꞌavaꞌañ. (  Anañu̱joma tseꞌe du̱ꞌo̱ñu̱kó̱tsada je̱ Demetrio. Nay veꞌempa a̱a̱ts, mpa̱a̱mpapts a̱a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ tu̱va̱ko̱jtsu̱n je̱ts o̱y je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe tyuump kya̱jtsp. Ax mnu̱jaꞌvinupts mitseꞌe je̱ts tyú̱vam je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ tu̱va̱ko̱jtsu̱n juuꞌ a̱a̱tseꞌe mpu̱u̱mp. Ku je̱ Juan kyo̱jtskuka̱jxini 3' a Mits, juuꞌ a̱tseꞌe o̱o̱y ntuntsa̱jkp, kaꞌa tseꞌe xpana̱jkxu̱t je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱, je̱ꞌe̱ veꞌe mpana̱jkxup je̱ yꞌo̱y je̱ꞌe̱. Pa̱n pa̱n tseꞌe du̱toomp je̱ yꞌo̱y je̱ꞌe̱, yꞌíxats je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam; ax pa̱n pa̱n tseꞌe du̱toomp je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱, kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam du̱ꞌixa. Ku je̱ Demetrio yakꞌo̱ñu̱ko̱jtsi d& C Je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe, pa̱n na̱jkxp a̱ts mitseꞌe nkuꞌix, nvaajnjap a̱ts mitseꞌe je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe tyuump, vintso̱ veꞌe tyaaya je̱ts a̱a̱tseꞌe xpaka̱ts. Ax ka je̱ꞌe̱jyap tseꞌe, kaꞌa tseꞌe du̱kuvu̱k je̱ utsta je̱ ajchta juuꞌ veꞌe je̱m je̱ꞌydup, kaꞌa tseꞌe du̱yakjaty je̱tseꞌe yakkuva̱jkjat je̱ viijnk jayu, je̱tseꞌe du̱pavo̱jpni joma veꞌe je̱ jaanchjaꞌvivata̱jk ñayꞌamókajada. 4% c Ntuknu̱jaꞌyidu xa a̱tseꞌe toꞌk je̱ na̱k je̱ jaanchjaꞌvivata̱jk, ax kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Diótrefes du̱ma̱ja̱pu̱m vintso̱ a̱tseꞌe juuꞌ nka̱ts, cha̱jkpts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe du̱nu̱má̱jat joma veꞌe je̱ jaanchjaꞌvivata̱jk ñayꞌamókajada. $ 7Xtukka̱daakumdup xa u̱u̱ꞌmeꞌe je̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe mputa̱jkimdat, veꞌem tseꞌe ntukma̱a̱tmutoꞌnumdat ntukma̱a̱tmupa̱jkumdat je̱ Nteꞌyam ku veꞌe du̱ꞌavánada je̱ tyu̱v je̱ꞌe̱. Vintso̱ je̱ Diótrefes du̱kakuvu̱jk je̱ Nteꞌyam je̱ jyayu &# GJe̱ꞌe̱ tseꞌe tso̱o̱ꞌndu je̱tseꞌe je̱ jayu du̱vaajnjada je̱ Cristo je̱ yꞌayook. Kaꞌa tseꞌe du̱ꞌamó̱tudi pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ Nteꞌyam du̱kaꞌíxada je̱tseꞌe pyutá̱kajadat, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe nu̱yojk vinko̱pk je̱tseꞌe xputá̱kadat. " Je̱ utsta je̱ ajchta juuꞌ veꞌe veꞌnidup mits ma̱a̱t, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱nu̱ko̱jtstu je̱ja je̱ jaanchjaꞌviva vyinkujk vintso̱ mits je̱ꞌe̱ veꞌe xputa̱jkidi. Ku tseꞌe ñajxtinuvat je̱m tso̱v, puta̱ka je̱ꞌe̱da toꞌk aaj je̱tseꞌe xmo̱ꞌo̱dat juuꞌ veꞌe yꞌajo̱o̱tadap tooꞌ aajy, veꞌemeꞌe xtónu̱t ax joꞌn je̱ Nteꞌyam du̱ꞌo̱yjávat. !! =Mits, juuꞌ a̱tseꞌe o̱o̱y ntuntsa̱jkp, o̱yts je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ mitseꞌe mtuump, je̱ꞌe̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe vintso̱ veꞌe xputa̱ka je̱ utsta je̱ ajchta ma̱a̱t je̱ utsta je̱ tsa̱ꞌa̱da, je̱ꞌe̱ veꞌe vinko̱pk juuꞌ veꞌe je̱ꞌyva jayu. A  }O̱o̱y xa a̱tseꞌe ntuntukxo̱o̱ndu̱k ku a̱tseꞌe nmo̱tu je̱ts je̱ꞌe̱da pa̱n pa̱n jaty a̱tseꞌe nꞌonu̱kjaꞌvidup, naajkꞌijtju̱dupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ tyu̱v je̱ꞌe̱ ma̱a̱t. Kaꞌa tseꞌe ti viijnk juuꞌ a̱tseꞌe veꞌem ntukxo̱o̱jntkp. Ku je̱ Gayo yakꞌo̱ñu̱ko̱jtsi . WO̱o̱y a̱tseꞌe ntuntukxo̱o̱jntk ku veꞌe jye̱ꞌydi je̱ utsta je̱ ajchta je̱ts a̱tseꞌe xnu̱u̱jmidi vintso̱ veꞌe toꞌk aaj toꞌk jo̱o̱t mnaajkꞌítju̱ je̱ tyu̱v je̱ꞌe̱ ma̱a̱t, veꞌem ax joꞌn xa̱ꞌma ka̱jx mnaajkꞌítju̱ je̱ tyu̱v je̱ꞌe̱ ma̱a̱t.  yNnu̱tsapka̱jtspts a̱ts mitseꞌe je̱tseꞌe nu̱jom ka̱jx mꞌó̱yat je̱tseꞌe ma̱kka̱tso̱ts mꞌijtnit, veꞌem ax joꞌn a̱tseꞌe nnu̱java je̱ts o̱yeꞌe je̱ mjo̱o̱t je̱ mjaꞌvin yꞌit je̱ja je̱ Nteꞌyam vyinkujk. H A̱ts, je̱ ma̱j ónu̱k, toꞌk juuꞌ veꞌe je̱ jaanchjaꞌvivata̱jk du̱nu̱vinténip, máyam a̱ts mitseꞌe je̱ Dios ntuknu̱kex, mits, Gayo, juuꞌ a̱tseꞌe o̱o̱y ntuntsa̱jkp.  lJe̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n Jesucristo tseꞌe yꞌijtnit mits ma̱a̱t je̱ts miitseꞌe anañu̱joma mkunooꞌkxjadat.lYakvinko̱pka je̱tseꞌe mmínu̱t namkaꞌana je̱ xox aats du̱paaꞌty. Máyameꞌe je̱ Dios mke̱jxu̱xjada je̱ Eubulo, je̱ Pudente, je̱ Lino, je̱ Claudia, je̱ts anañu̱joma je̱ utsta je̱ ajchta ma̱a̱t je̱ utsta je̱ tsa̱ꞌa̱da. wglJe̱m xa veꞌe Corinto tyaajñ je̱ Erasto. Je̱ Trófimo, pa̱jkjupts a̱tseꞌe nmasa̱a̱k je̱m Mileto. PlMáyameꞌe toꞌk aaj je̱ Dios xmo̱ꞌo̱t je̱ Prisca je̱ts je̱ Aquila ma̱a̱t je̱ꞌe̱da pa̱n pa̱n jatyeꞌe tsu̱u̱nidup joma veꞌe je̱ Onesíforo je̱ jya̱a̱jn je̱ tya̱jk. !lJe̱ꞌe̱ts a̱tseꞌe xjayé̱pup xꞌaxajtókup pa̱n ti veꞌe tónjup kó̱tsjup, veꞌemts a̱tseꞌe xyakje̱ꞌynit joma veꞌe yakkutuk je̱m tsapjo̱o̱tm. ¡Yakma̱ja yakjaancha tseꞌe yꞌijtnit xa̱ꞌma ka̱jx! Ku je̱ Pablo máyam je̱ Dios du̱kejx s_lAx je̱ Ma̱ja̱ Vintsa̱nts a̱tseꞌe xputa̱jki, je̱ꞌe̱ts a̱tseꞌe je̱ ma̱kkin xmo̱o̱y, veꞌemts a̱tseꞌe je̱ jayu vaꞌajts nvaajnjidi je̱ Nteꞌyam je̱ kya̱ts je̱ yꞌayook, je̱ꞌe̱ paat je̱tseꞌe du̱ꞌamo̱tunajxtuva nu̱jom je̱ jayu juuꞌ veꞌe ka je̱ israeejlitap. Je̱ Ma̱ja̱ Vintsa̱nts a̱tseꞌe xjaye̱jp xꞌaxajtojk je̱ts a̱tseꞌe veꞌem nkatsaachpaaty juuꞌ a̱tseꞌe xꞌuktukmutso̱jktu pa̱n pa̱n jaty a̱tseꞌe xtsoꞌoxpa̱jktu. lKu xa a̱tseꞌe mutoꞌk nax nmakyuko̱jtsji je̱ja je̱ yakkutojkpa vyinkujk, ni pá̱nats a̱tseꞌe xkaputa̱jki, nu̱jom a̱tseꞌe xmaso̱kka̱jxti. Nꞌaꞌixpts a̱tseꞌe je̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam kyatukkuvé̱tjadat je̱ꞌe̱ ka̱jx. +lNayꞌixju̱ mits je̱ꞌe̱ ka̱jx, ku̱x o̱o̱yeꞌe du̱tuntsoꞌoxpu̱jk je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook juuꞌ veꞌe nꞌavaꞌnimdup. ?wlO̱o̱y xa a̱tseꞌe je̱ pojxu̱n kaꞌtspa Alejandro xtuntsaachtuujn. Je̱ Ma̱ja̱ Vintsa̱nts je̱ꞌe̱ veꞌe tukkuvé̱tjup je̱ ka ó̱yap ka̱jx juuꞌ veꞌe tyoon. 3_l Ku veꞌe mmé̱tsu̱t, myakmínup tseꞌe toꞌk aaj je̱ vitu̱niꞌkx juuꞌ a̱tseꞌe nmaso̱o̱k je̱ja je̱ Carpo tya̱kꞌaajy je̱m trooasit kyajpu̱n ka̱jxm, nay veꞌempa a̱ts je̱ nna̱k je̱ts a̱ts je̱ nꞌak axaaꞌch joma veꞌe juuꞌ jaty javyet, vinko̱pk je̱ ak axaaꞌch. Ml Je̱ Tíquico, je̱m a̱tseꞌe éfesovit kyajpu̱n ka̱jxm nkejx. Dl Ya̱ Lúcasji veꞌe yam a̱ts ma̱a̱t. Na̱jkxu̱ xva̱vu̱ je̱ Marcos je̱tseꞌe xma̱a̱tmínu̱t, ku̱x xputa̱jkip a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ja je̱ Nteꞌyam tyoonk ja̱a̱t. Ml Xmaso̱o̱knu a̱tseꞌe je̱ Demas ku̱x je̱ꞌe̱ veꞌe cho̱jk je̱ naxviijnit je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱, je̱m Tesalónicats je̱ꞌe̱ veꞌe ña̱jkxni. Ax je̱ Crescente, je̱mts je̱ꞌe̱ veꞌe galáciait yꞌit jo̱o̱tm ñu̱jkx; je̱ Tito, je̱mts je̱ꞌe̱ veꞌe dalmáciait yꞌit jo̱o̱tm ñu̱jkx. J l Yakvinko̱pka je̱ts a̱ts mitseꞌe tso̱jk min xkuꞌix. 3lAx u̱xyam, je̱ o̱ꞌyints a̱tseꞌe nꞌaꞌixp je̱m tsapjo̱o̱tm ku̱x tu̱v a̱tseꞌe tu̱njáyuva tu̱njoojntyka, je̱ o̱ꞌyin juuꞌ a̱tseꞌe xmo̱o̱ynup je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n ku veꞌe myiinnuvat, je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe to̱kimpayo̱ꞌyp ax joꞌn du̱paaꞌty du̱ꞌake̱e̱ga. Ax ka á̱tsjyapts je̱ꞌe̱ veꞌe xmo̱ꞌo̱p, yakmo̱o̱yduvap je̱ꞌe̱ veꞌe nu̱jom pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱tso̱jktuvap je̱tseꞌe myiinnuvat. Juuꞌ veꞌe je̱ Pablo cho̱jk je̱tseꞌe je̱ Timoteo du̱tónu̱t W 'ltá̱vani a̱tseꞌe nma̱a̱daꞌaky, veꞌem a̱tseꞌe ax joꞌn je̱ jayu juuꞌ veꞌe tu̱jyeꞌya joma veꞌe kyuka̱xa je̱ noomk, kaꞌats a̱tseꞌe tu̱nmasa̱ꞌa̱k je̱ tu̱v jaanchjaꞌvin. } slAx a̱ts, je̱ ya̱x joꞌnts a̱tseꞌe nyakpa̱mꞌukvaanni, tá̱minupeꞌe a̱ts je̱ nꞌo̱o̱ꞌku̱n, 0 YlAx mits, viji kej tseꞌe xa̱ꞌma mnaajkꞌítju̱t, mute̱na je̱ tsaachpaatu̱n, tukkaꞌamáyu̱ je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook, tonka̱xu̱ o̱y je̱ mtoonk.  /lkaꞌa tseꞌe du̱ꞌamo̱tunaxuvaꞌandat je̱ tyu̱v je̱ꞌe̱, je̱ꞌe̱ veꞌe mya̱ja̱pá̱mdap juuꞌ veꞌe je̱ jayu myutaayvaattup. i KlKu̱x je̱ꞌyapeꞌe je̱ xa̱a̱j ku veꞌe je̱ jayu du̱ko̱o̱ꞌkmuténidinit je̱ vaꞌajts ixpa̱jku̱n, yꞌíxtadapts je̱ꞌe̱ veꞌeda pa̱n pa̱n jatyeꞌe tukꞌíxjadap juuꞌ veꞌe yꞌamo̱tunaxuvaandup, J lTukkaꞌamáyu̱ je̱ Nteꞌyam je̱ kya̱ts je̱ yꞌayook. Pa̱n yꞌamo̱tunaxuvaandup tseꞌe, uk pa̱n kaꞌa, ni vinꞌítats mits je̱ꞌe̱ veꞌe xkatukkaꞌamayꞌatú̱vat. Ko̱jtsvíju̱ je̱ jáyuda juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook du̱kakuva̱kuvaandup, tukna̱a̱jma je̱ jáyuda juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam du̱yakvintsa̱ꞌkintó̱kidup, ko̱jtsja je̱ jáyuda je̱tseꞌe toꞌk aaj toꞌk jo̱o̱t du̱jaanchjávadat je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n, je̱ts mutenika̱xu̱ nu̱jom juuꞌ jaty ku veꞌe ijtp xtukꞌix je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook.  lJe̱ Nteꞌyam je̱ts je̱ Jesucristo, je̱ Jesucristo, juuꞌ veꞌe miinnup yakkutojkpa je̱tseꞌe je̱ jayu du̱to̱kimpayo̱ꞌynit juuꞌ veꞌe joojntykidup je̱ts juuꞌ veꞌe a̱a̱ꞌkanda, jé̱jats a̱ts mitseꞌe je̱ꞌe̱ vyinkujkta ntukpavaꞌañ: 7glveꞌem tseꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ myutoompa je̱ myupa̱jkpa puꞌuk avaada yꞌijtnit je̱tseꞌe veꞌem du̱tónu̱t du̱kó̱tsu̱t nu̱jom juuꞌ jatyeꞌe o̱y.%ClNu̱jom je̱ Kunuuꞌkx Jatyán, je̱ Nteꞌyamts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ jayu je̱ vinmaꞌyu̱n du̱mo̱o̱y, toompts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe je̱ jayu yaktukꞌíxu̱t je̱ tu̱v jaanchjaꞌvin je̱tseꞌe yaktukna̱a̱jmat ku veꞌe du̱tún juuꞌ veꞌe ka ó̱yap. Toompapts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe yaktukvinjávat je̱ tyo̱kin je̱tseꞌe yaktukꞌíxu̱t vintso̱ veꞌe tu̱v jyoojntykat, ;olVanꞌítani ku veꞌe piꞌknum mveꞌna, vanꞌit tseꞌe xnu̱jaꞌviꞌukvaajñ juuꞌ veꞌe ijtp je̱p Kunuuꞌkx Jatyán ku̱jxp, ax je̱ Kunuuꞌkx Jatyán ka̱jx tseꞌe mꞌo̱ꞌyixju̱ je̱tseꞌe mvíju̱t mké̱ju̱t, veꞌem tseꞌe xnu̱jávat vintso̱ veꞌe yakjayé̱pu̱t je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp, je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe yakjaye̱jpp ku veꞌe je̱ Cristo Jesús yakjaanchjáva. [/lAx mits, pa̱mu̱ je̱ ma̱kk aaj je̱ ma̱kk jo̱o̱t je̱ꞌe̱ ka̱jx juuꞌ jatyeꞌe mnu̱ꞌixpa̱jki je̱tseꞌe xjaanchjáva. Mnu̱jaꞌvipts mits je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ts pa̱neꞌe mtukꞌixju. wl Je̱ jayu juuꞌ veꞌe ko̱ꞌo̱yjoojntykidup je̱tseꞌe je̱ jayu du̱vinꞌa̱a̱ꞌnda, veꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌe ña̱jkxtat ñáxtat, veꞌemeꞌe je̱ jayu du̱vinꞌa̱a̱ꞌndat veꞌem tseꞌe je̱ jayu vyinꞌa̱a̱ꞌnju̱duvat. B}l Tyú̱vam xa veꞌe je̱ts nu̱jom pa̱n pa̱n jatyeꞌe joojntykavaandup vaꞌajts aaj vaꞌajts jo̱o̱t je̱ Cristo Jesús ka̱jx, yakjomtoondup yaktitoondupts je̱ꞌe̱ veꞌeda. (Il juuꞌ ka̱jx a̱tseꞌe nyakjomtún nyaktitún, juuꞌ a̱tseꞌe nkutsaachpaadip. Mnu̱jaꞌvivapts mitseꞌe nu̱jom vintso̱ a̱tseꞌe je̱ jayu xjomtuujn xtituujn je̱m toojk kajpu̱n ka̱jxm, je̱m Antioquía, je̱m Iconio, je̱ts je̱m Listra, je̱ts vintso̱ a̱tseꞌe ntsaachpaaty ku a̱tseꞌe je̱m nyakjomtuujn nyaktituujn. Ax je̱ Ma̱ja̱ Vintsa̱nts a̱ts ya̱ꞌa̱ veꞌe nu̱jom xtuknu̱vaats. -l Ax mnu̱jaꞌvipts mitseꞌe juuꞌ a̱tseꞌe je̱ jayu ntukꞌixp, vintso̱ a̱tseꞌe njáyuva njoojntyka, vintso̱ a̱tseꞌe nu̱jom je̱ jayu ntsa̱k, juuꞌ a̱tseꞌe ntonuvaampy nko̱tsuvaampy, juuꞌ a̱tseꞌe njaanchjaꞌvip, juuꞌ a̱tseꞌe nmuténip, B~}l Ax kaꞌa tseꞌe xa̱ꞌma yꞌó̱yadat, ku̱x nu̱ke̱ꞌxnatá̱ka veꞌe tyánu̱t vintso̱ veꞌe je̱ jayu du̱vinꞌa̱a̱ꞌnda, veꞌem ax joꞌn jyajtti je̱ Janes je̱ts je̱ Jambres juuꞌ veꞌe je̱ Moisés du̱tsoꞌoxpa̱jktu. Juuꞌ veꞌe je̱ Pablo tyukpavanꞌu̱xꞌo̱o̱kinu je̱ Timoteo P}lVeꞌem ax joꞌn je̱ Janes je̱ts je̱ Jambres du̱tsoꞌoxpa̱jkti je̱ Moisés, nay veꞌempa tseꞌe je̱ jayu du̱tsoꞌoxpa̱jktuva je̱ tyu̱v je̱ꞌe̱, kaꞌa tseꞌe je̱ o̱y vinmaꞌyu̱n du̱jaye̱pta je̱ts kaꞌa tseꞌe je̱ jyaanchjaꞌvin du̱paaꞌty du̱ꞌake̱e̱ga ma̱a̱t je̱ tu̱v jaanchjaꞌvin. '|GlJe̱ ta̱ꞌa̱xta̱jkta, xa̱ꞌma tseꞌe du̱toonkada juuꞌ veꞌe yꞌixpa̱jktup, ax ni vinꞌita tseꞌe du̱katukje̱ꞌyada je̱ tyu̱v je̱ꞌe̱. '{GlKu̱x je̱meꞌe juuꞌ veꞌe je̱ taay du̱muta̱jkidup joma veꞌe je̱ jayu ñayꞌamókajada, tyukvinꞌa̱a̱ꞌndup tseꞌe je̱ yꞌixpa̱jku̱n je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk juuꞌ veꞌe o̱y du̱kanu̱jaꞌvidup je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook je̱tseꞌe yꞌitta to̱kin ma̱a̱t. zlnaajkke̱ꞌe̱xuvaꞌanjadap tseꞌe ax joꞌn je̱ Nteꞌyam ku̱du̱vinjaꞌvidi ku̱du̱vintsa̱ꞌkidi, ax kaꞌa tseꞌe je̱m je̱ Nteꞌyam yꞌam kya̱ꞌm ñapyá̱mjadat. Kaꞌa tseꞌe mꞌítu̱t je̱ꞌe̱ ma̱a̱tta pa̱n pa̱n jatyeꞌe veꞌem. Pylpyá̱mdap tseꞌe je̱ jayu juuꞌ veꞌe tso̱jkju̱dup je̱m je̱ꞌe̱ kya̱ꞌmda juuꞌ veꞌe tsoꞌoxpa̱jkju̱dup, ka vintú̱vap tseꞌe juuꞌ du̱tóndat du̱kó̱tstat, ñu̱tú̱vadap, kaꞌa tseꞌe je̱ Nteꞌyam du̱tsó̱ktat, je̱ꞌe̱ veꞌe pyana̱jkxtap vintso̱ veꞌe viinm ñatyukxo̱o̱ndu̱kjadat, wxglkaꞌa tseꞌe du̱jayé̱ptat je̱ tso̱jku̱n, kaꞌa tseꞌe jyo̱tꞌo̱yavaꞌandat, nu̱vampé̱ttap tseꞌe, kaꞌa tseꞌe ñayꞌakuva̱a̱ꞌnajadat, muꞌukivimpíttap, choꞌoxpá̱ktap tseꞌe nu̱jom juuꞌ jatyeꞌe o̱y, =wslViinmji veꞌe je̱ jayu ñachó̱kjadat, ñasꞌayó̱vadap tseꞌe juuꞌ, namyá̱jajadap, natyijjadap, ko̱jtsꞌanáxtap, kaꞌa tseꞌe du̱ꞌukka̱tsu̱pa̱jktinit je̱ tyeeꞌ je̱ tyaak, kaꞌa tseꞌe du̱ꞌukke̱jxtktinit, kaꞌa tseꞌe je̱ Nteꞌyam du̱vinjávadat du̱vintsa̱ꞌa̱gadat, sv alNu̱java ya̱ꞌa̱, o̱o̱yeꞌe je̱ jayu tyuntsoꞌoxpaaꞌttat ku veꞌe tyá̱minit je̱ ita̱ka̱x. u!lje̱tseꞌe vyíju̱t kyé̱ju̱t, veꞌem tseꞌe du̱tukvaꞌatsu̱t joma veꞌe je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap yakꞌituvaꞌañju̱ je̱tseꞌe tyuktonuvaꞌañju̱ juuꞌ je̱ꞌe̱ veꞌe cha̱jkp. Vintso̱ je̱ jayu vye̱ꞌnat ku veꞌe je̱ Cristo myiinnuvat%tClnu̱u̱ꞌk aaj nu̱u̱ꞌk jo̱o̱teꞌe du̱tukma̱a̱tko̱jtsꞌó̱ya pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱tsoꞌoxpa̱jktup je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook, je̱tseꞌe du̱ꞌix vintso̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam yakvinmayu̱mpítju̱t, vintso̱ veꞌe du̱kuvá̱ku̱t je̱ tyu̱v je̱ꞌe̱, slKu̱x je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n je̱ myutoompa je̱ myupa̱jkpa, kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe pa̱n du̱ma̱a̱tnachoꞌoxpú̱kju̱, o̱y jayu veꞌe ñapyu̱mju̱ anañu̱joma je̱ jayu ma̱a̱t, jyajtypeꞌe je̱ yakꞌixpa̱jkk, myuténipeꞌe juuꞌ, ~rulKaꞌa tseꞌe xꞌitu̱mo̱ꞌo̱t pa̱n pa̱n jatyeꞌe nakyo̱jtsvintso̱o̱jvju̱dup je̱ ayook ka̱jx juuꞌ veꞌe kyapaatyp kyahꞌake̱e̱guip, mnu̱jaꞌvip xa mitseꞌe je̱ts ko̱o̱jyji veꞌe je̱ jayu du̱yaknachoꞌoxpú̱kju̱. @qylKaꞌa tseꞌe mnamyaso̱ꞌo̱kju̱t je̱tseꞌe myakkutojku̱xju̱t je̱ vinmaꞌyu̱n juuꞌ veꞌe je̱ muutskit ónu̱k jyaye̱jptup ku veꞌe jyomvinmayda tyivinmayda; pana̱jkxu̱ je̱ tyu̱v je̱ꞌe̱, je̱ jaanchjaꞌvin, je̱ tso̱jku̱n, je̱ts je̱ o̱y jo̱o̱t. Pana̱jkxu̱ je̱ꞌe̱ ma̱a̱t nu̱jom je̱ꞌe̱da pa̱n pa̱n jatyeꞌe vaꞌajts aaj vaꞌajts jo̱o̱t du̱jaanchjaꞌvidup je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n. LplVeꞌem xa u̱u̱ꞌmeꞌe nꞌijtumda ax joꞌn je̱ apa̱jkin juuꞌ veꞌe ijtp joma veꞌe je̱ o̱y ta̱jk. Pa̱n naajkvaatsumju̱dupts u̱u̱ꞌmeꞌe je̱tseꞌe nmaso̱o̱kumda nu̱jom juuꞌ jatyeꞌe ka ó̱yap, veꞌem tseꞌe nꞌijtumdat ax joꞌn je̱ apa̱jkin juuꞌ veꞌe je̱ jayu je̱ ñu̱ma̱jin ma̱a̱t yaktuump, apa̱a̱mdu̱ka tseꞌe nꞌijtumdat je̱tseꞌe ntoꞌnumdat pa̱n ti veꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n cha̱jkp. Io lJoma veꞌe je̱ o̱y ta̱jk, ka je̱ apa̱jkinjyapts je̱peꞌe juuꞌ veꞌe oro je̱ts juuꞌ veꞌe plata, je̱ppa veꞌe juuꞌ veꞌe ku̱p je̱ts juuꞌ veꞌe naax, je̱p tseꞌe juuꞌ veꞌe je̱ ñu̱ma̱jin ma̱a̱t yaktuump, nay je̱ppa tseꞌe juuꞌ veꞌe ka je̱ ñu̱ma̱jin ma̱a̱tap yaktuump. CnlAx je̱ Nteꞌyam tseꞌe xpa̱a̱jmjimdu yam njaꞌvin ka̱jxmamda je̱ jaanchjaꞌvin juuꞌ veꞌe ta̱m xyakꞌijtumdup je̱ꞌe̱ ma̱a̱t. Veꞌem xa ya̱ꞌa̱ veꞌe ya̱ jaanchjaꞌvin ax joꞌn je̱ ayook juuꞌ veꞌe vaamp: “Yꞌixa xa veꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n pa̱n pa̱n jatyeꞌe jye̱ꞌe̱ip”, je̱ts nay jidu̱ꞌu̱mpa: “Nu̱jom tseꞌe pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱ꞌavaꞌnidup je̱ts je̱ Cristo je̱ jyayu je̱ꞌe̱ veꞌeda, vaꞌan tseꞌe du̱maso̱o̱ktini nu̱jom juuꞌ jatyeꞌe ka ó̱yap.” Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaꞌañ. mlTooꞌtó̱kidu xa je̱ꞌe̱ veꞌeda, veꞌem tseꞌe je̱ jayu du̱tukꞌixta je̱ts kaꞌa veꞌe je̱ o̱o̱ꞌkpata̱jk yꞌukjoojntykpa̱jktinuvat. Ax je̱m tseꞌe je̱ jaanchjaꞌvivata̱jk juuꞌ veꞌe yakvinmamyaꞌttu ma̱a̱t je̱ yꞌixpa̱jku̱nda. l lJuuꞌ jaty tseꞌe je̱ jayu tyukꞌixpa̱jktup, veꞌem tseꞌe yo̱ꞌo̱y ax joꞌn je̱ paꞌam juuꞌ veꞌe je̱ jayu du̱yakmaꞌtp. Nu̱me̱jtsk je̱ꞌe̱da juuꞌ veꞌe veꞌem du̱yakvaꞌkxtktup je̱ ayook, je̱ Himeneo je̱ts je̱ Fileto. klKaꞌa tseꞌe xꞌitu̱mo̱ꞌo̱t je̱ ka̱ts je̱ ayook juuꞌ veꞌe kyapaatyp kyahꞌake̱e̱guip ma̱a̱t je̱ tyu̱v je̱ꞌe̱, ku̱x pa̱n pa̱n xa veꞌe veꞌem du̱ko̱jtstup, yakvintsa̱ꞌkinto̱kiꞌata̱a̱tstupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam. ujclPa̱n vinxu̱peꞌe mꞌo̱ꞌyixju̱, je̱ꞌe̱ tseꞌe mtónup juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam yꞌo̱yjaꞌvip, veꞌem ax joꞌn toꞌk je̱ toompa juuꞌ veꞌe du̱toomp juuꞌ veꞌe je̱ vyintsá̱n yꞌo̱yjaꞌvip je̱ts kaꞌa tseꞌe tii juuꞌ veꞌe tyuktso̱ꞌo̱tyuump. O̱y yakxo̱neꞌe xko̱jtsvaꞌatsu̱t je̱ tu̱vu̱ka̱ts je̱ tu̱v ayook. ]i3lTukjaaꞌmyé̱tsta je̱ jaanchjaꞌvivata̱jk juuꞌ a̱tseꞌe tu̱njaꞌa. Tukpavaꞌanda je̱ja je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n vyinkujk je̱ts kaꞌa veꞌe ñatyukko̱jtsvintsó̱vjadat o̱yjuuꞌ ka̱ts ayooka juuꞌ veꞌe kyapaatyp kyahꞌake̱e̱guip ma̱a̱t je̱ tyu̱v je̱ꞌe̱, ni vinxu̱pa xa je̱ꞌe̱ veꞌe kyatoꞌnu̱xjada ku veꞌe ñakyo̱jtsvintsó̱vjada, ko̱o̱jyji veꞌe je̱ jayu du̱yakme̱jtsvinmáyda pa̱n pa̱neꞌe amo̱tunajxtup. Chl pa̱n kaꞌa tseꞌe nkutyoꞌnumda je̱ yꞌayook,
kyutyuumpts je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe kya̱jtsp,
ku̱x kaꞌa xa veꞌe nvaat vimpit du̱tónu̱t juuꞌ veꞌe kya̱jtsp. Jidu̱ꞌu̱m xa ya̱ꞌa̱ veꞌe ya̱ ka̱ts. Je̱ mutoompa je̱ mupa̱jkpa juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam yꞌo̱yjaꞌvip gl pa̱n je̱ꞌe̱ ma̱a̱tts u̱u̱ꞌmeꞌe ntsaachpaatumda,
je̱ꞌe̱ ma̱a̱tts u̱u̱ꞌmeꞌe nyakkutojkumduvat;
pa̱n kaꞌats u̱u̱ꞌm je̱ꞌe̱ veꞌe nnatyukpa̱jkumjada,
kaꞌats u̱u̱ꞌm je̱ꞌe̱ veꞌe xnatyukpa̱jkumju̱duvat; Gfl Tyú̱vamts ya̱ꞌa̱ veꞌe ya̱ ka̱ts juuꞌ veꞌe njaanchjaꞌvimdup:Pa̱n ijtumdup tseꞌe ax joꞌn ku̱nꞌo̱o̱ꞌkumdi je̱ Cristo ma̱a̱t je̱ꞌe̱ ka̱jx ku veꞌe toꞌk muk nꞌijtumda je̱ꞌe̱ ma̱a̱t,
xa̱ꞌma ka̱jxts u̱u̱ꞌm je̱ꞌe̱ veꞌe nma̱a̱tjoojntykimdinit; Ae{l Nu̱jom juuꞌ jaty a̱tseꞌe nmuténip je̱ꞌe̱ je̱ yꞌo̱ꞌyin ka̱jxta pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ Nteꞌyam vyinko̱o̱n, ax veꞌem tseꞌe je̱ Jesucristo yaktso̱ꞌo̱kjadat, toꞌk muk tseꞌe yꞌijttinit je̱ꞌe̱ ma̱a̱t je̱tseꞌe xa̱ꞌma ka̱jx jyoojntykidinit joma veꞌe je̱ ma̱jin. Gdl Ya̱ o̱y ka̱ts ya̱ o̱y ayook ka̱jx a̱tseꞌe nmutena je̱ tsaachpaatu̱n, je̱ꞌe̱ paat je̱ts a̱tseꞌe yap poxu̱ntu̱jkp nꞌit ax joꞌn a̱tseꞌe ku̱nꞌijt toꞌk juuꞌ veꞌe je̱ ma̱ja̱ to̱kin du̱toomp yꞌijt. Ax je̱ Nteꞌyam je̱ kya̱ts je̱ yꞌayook, kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ jayu toꞌk viijn du̱yakꞌit ax joꞌn a̱tseꞌe toꞌk viijn nyakꞌit, vaꞌkxtkꞌata̱a̱tspts je̱ꞌe̱ veꞌe may viijn. Jc lJaaꞌmyé̱tsu̱ je̱ts je̱ Jesucristo veꞌe du̱yaknu̱ke̱ꞌxnata̱jki je̱ts je̱ Nteꞌyam je̱ꞌe̱ veꞌe, je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe jyoojntykpa̱jknuva ku veꞌe yꞌukꞌa̱a̱ꞌk. Yaknu̱ke̱ꞌxnata̱jkiva tseꞌe je̱ts jayu je̱ꞌe̱ veꞌe, je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe yꞌit je̱ yakkutojkpa David je̱ chaan je̱ kyo̱o̱j. Ya̱ꞌa̱ xa veꞌe je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook juuꞌ a̱tseꞌe je̱ jayu nvaajnjidup. wbglPayo̱ꞌo̱yu̱ o̱y juuꞌ a̱tseꞌe nka̱jtsp; je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n tseꞌe mtukvinjávajap nu̱jom. ~aulJe̱ yoova jayu, paatjupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe mutooꞌva̱jkp tyukka̱daꞌakjadat je̱ trigo ta̱a̱jm. ,`QlNay veꞌempa tseꞌe, pa̱n pa̱n jatyeꞌe noomdup, nacho̱tsꞌíxju̱dup, ukpu̱ viijnk du̱kooꞌyidup, ó̱yameꞌe mya̱a̱daꞌakta, kaꞌa tseꞌe du̱pa̱kta pa̱n ti veꞌe ñu̱kooꞌyidup pa̱n kaꞌa veꞌe kyooꞌyada ax joꞌn tukpavaꞌañ yꞌit je̱tseꞌe kyooꞌyadat. p_YlJe̱ tojpa juuꞌ veꞌe je̱p tyoonk ja̱a̱tp ijtp, kaꞌa tseꞌe du̱tukta̱ka je̱ toonk juuꞌ veꞌe je̱ tojpa kyaje̱ꞌe̱ip, veꞌemeꞌe du̱tún ax joꞌn yꞌo̱yjávajat je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe yakta̱jkiju tojpa. -^SlVeꞌem ax joꞌn toꞌk je̱ o̱y tojpa du̱mutena je̱ tsaachpaatu̱n, nay veꞌempats mitseꞌe xmuténivat je̱ tsaachpaatu̱n je̱ Cristo Jesús ka̱jx. (]IlJe̱ ayook juuꞌ veꞌe mꞌamo̱tunajx je̱ts a̱tseꞌe je̱ja je̱ nu̱may jayu vyinkujk ntukꞌix, je̱ꞌe̱ts mitseꞌe je̱ jayu mtukꞌíxup pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ tyu̱v je̱ꞌe̱ du̱toondup je̱tseꞌe du̱jajttuvat vintso̱ veꞌe je̱ viijnk jayu du̱tukꞌíxtuvat. 1\ ]lJe̱ts mits, juuꞌ a̱tseꞌe nꞌonu̱kjaꞌvip, pa̱mu̱ je̱ ma̱kk aaj je̱ ma̱kk jo̱o̱t je̱ maaꞌyu̱n ka̱jx juuꞌ veꞌe je̱ Cristo Jesús xtoojnjimdup. )[ MlJe̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n tseꞌe tukmo̱ꞌo̱tjup je̱ xa̱a̱j ku veꞌe myiinnuvat. O̱y xa mits je̱ꞌe̱ veꞌe xnu̱java je̱ts je̱ꞌe̱ a̱tseꞌe o̱o̱y xtumpattoꞌni je̱m éfesovit kyajpu̱n ka̱jxm. Je̱ꞌe̱ pa̱neꞌe je̱ Jesucristo o̱y du̱mutoomp du̱mupa̱jkp reV~}|{zyyPwwvtsrqpoimlkjih\g}edcb a4`y_<^J\[ZYWVUTSR QONN6ML_KJwIGFE0CBAc@?5>.<<;l99765+4220r/.-X,B+])`'&[%$8#">!Z q" e zI_e4=a Tun je̱ꞌyji tseꞌe ñaxvipp je̱ja je̱ Pedro vyinkujk je̱tseꞌe je̱ jyaꞌvin tyukvaatsjini. Ku veꞌe tya̱jkidi je̱ vaju̱tya̱jkta, a̱a̱ꞌkani tseꞌe du̱paattini. Vanꞌit tseꞌe du̱yakpítsumdini je̱tseꞌe o̱jts du̱yaknaxta̱jkidini je̱ja je̱ ñu̱yaaꞌy pyaꞌayi. ><u Vanꞌit tseꞌe je̱ Pedro ña̱ꞌmu̱xji: ―¿Tya̱jx tseꞌe tu̱xko̱jtsmókta je̱tseꞌe xvinꞌa̱a̱ꞌndat je̱ Espíritu Santo?, juuꞌ veꞌe ijtp je̱m je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n jyaꞌvin ka̱jxm. U̱xe̱p xa veꞌe ta̱kꞌaagup mye̱jtstini juuꞌ veꞌe o̱jts je̱ mnu̱yaaꞌy tu̱du̱yaknaxta̱jkidini. U̱xyamts mits je̱ꞌe̱ veꞌe na̱jkx myaknaxta̱jkijidinuva ―jidu̱ꞌu̱m tseꞌe je̱ Pedro vyaajñ. f;EVanꞌit tseꞌe je̱ Pedro yꞌamo̱tutú̱viji: ―Vaajnja a̱ts, ¿vanxú̱pameꞌe tu̱myakmo̱ꞌo̱da ku veꞌe tu̱xto̱o̱ꞌkta je̱ mnaax? Vanꞌit tseꞌe yꞌatsa̱a̱jv: ―Vanxú̱pam xa je̱ꞌe̱ veꞌe. H: Ku veꞌe toojk hora joꞌn je̱ it ñaxy vyeꞌna, vanꞌit tseꞌe je̱ Ananías je̱ ñu̱da̱ꞌa̱x jye̱ꞌy. Kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe du̱nu̱java ti veꞌe toojnju ko̱jtsju. N9Ku veꞌe je̱ Ananías yꞌa̱a̱ꞌk, vanꞌit tseꞌe je̱ vaju̱tya̱jk tyénidi, je̱tseꞌe je̱ ñiꞌkx je̱ kyo̱pk du̱tukvimpitti je̱ vit, je̱tseꞌe du̱yakna̱jkxtini naxta̱jkiva. d8AKu tseꞌe je̱ Ananías du̱ꞌamo̱tunajxy, a̱a̱ꞌk tseꞌe ñaxka̱daaky. Ax nu̱jom tseꞌe pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱mó̱tudu vintso̱ veꞌe yꞌa̱a̱ꞌk, o̱o̱y tseꞌe tyuntsa̱ꞌkipa̱jkka̱jxti. !7;¿Ka mits je̱ mnaaxap je̱ꞌe̱ veꞌe tu̱yꞌit? Ku tseꞌe tu̱xta̱a̱ꞌk, ¿ka mits je̱ mmeenapts je̱ꞌe̱ veꞌe tu̱yꞌit? ¿Tya̱jxts mitseꞌe veꞌem tu̱mjátu̱ka? Ka je̱ jáyuvap xa mitseꞌe mvinꞌu̱u̱ꞌmp; je̱ Nteꞌyameꞌe mvinꞌa̱a̱ꞌnuvaampy. 6}Vanꞌit tseꞌe je̱ Pedro du̱nu̱u̱jmi je̱ Ananías: ―Ananías, ¿tya̱jxts mitseꞌe je̱ Satanás tu̱xꞌitu̱ma̱ꞌa̱ je̱tseꞌe tu̱tya̱ka je̱m mjaꞌvin ka̱jxm je̱tseꞌe veꞌem xvinꞌa̱a̱ꞌnuvaꞌañ je̱ Espíritu Santo? Mnapya̱a̱jmjup xa mitseꞌe ax joꞌn toꞌk ka̱ꞌa̱jyji je̱ mnaxtso̱v ta̱a̱ ku̱xyakmejts; ax ta̱ tseꞌe xpuká̱n. 57Vanꞌit tseꞌe je̱ Ananías du̱pa̱jkvaꞌkxy je̱ naxtso̱v je̱tseꞌe toꞌk viijn du̱tukka̱ta̱jki je̱ kuká̱tsivata̱jk, veꞌem ax joꞌn nu̱jom je̱ meen ku̱yꞌijt. Ñu̱jaꞌvipts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ ñu̱da̱ꞌa̱x je̱ts veꞌemeꞌe du̱tonuvaꞌañ. D4 Ax je̱mpa tseꞌe jadoꞌk je̱ jayu juuꞌ veꞌe Ananías du̱xa̱a̱j. Je̱ꞌe̱ ma̱a̱t je̱ ñu̱da̱ꞌa̱x Safira, je̱ꞌe̱ tseꞌe toꞌk viijn je̱ ñaax du̱to̱o̱ꞌktu. 3%Je̱ Bernabé tseꞌe toꞌk viijn je̱ naax du̱to̱o̱ꞌk je̱tseꞌe je̱ meen du̱tukka̱ta̱jki je̱ kuká̱tsivata̱jk.(2I$Je̱m tseꞌe vyeꞌna toꞌk je̱ jayu juuꞌ veꞌe je̱ Leví je̱ chaan je̱ kyo̱o̱j, Joseejts je̱ꞌe̱ veꞌe xya̱a̱j, chípreit jayu, Bernabé je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ kuká̱tsiva tyijjada. (Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe kya̱tsa̱pítsum je̱ Bernabé, Yakjo̱tꞌamá̱jiva.) +1O#je̱tseꞌe je̱ meen je̱ kuka̱tsivata̱jk du̱tukka̱tá̱kada, veꞌem tseꞌe toꞌk jadoꞌk yakma̱ꞌa̱ pa̱n vintso̱ veꞌe juuꞌ kyaꞌijtu̱xjada. E0"Kaꞌa veꞌe pa̱n pa̱neꞌe juuꞌ nu̱nkaꞌijtu̱xju̱dup, ku̱x je̱ꞌe̱da pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ naax ukpu̱ je̱ ta̱jk du̱jaye̱jptup, tyo̱o̱ꞌktupts je̱ꞌe̱ veꞌe a/;!Je̱ kutojku̱n ma̱a̱t tseꞌe o̱o̱y je̱ kuka̱tsivata̱jk du̱tunꞌavaꞌnidi je̱ts joojntykpa̱jknuva veꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n Jesús. O̱o̱y tseꞌe je̱ Nteꞌyam tyunkunooꞌkxjada anañu̱joma. f.E Je̱ nu̱may jayu juuꞌ veꞌe je̱ Jesús du̱jaanchjaꞌvidu, toꞌkji tseꞌe je̱ jyaꞌvinda toꞌkji tseꞌe je̱ vyinmaꞌyu̱nda. Ni pa̱na tseꞌe kyavaꞌañ je̱ts yꞌavintso̱ je̱ꞌe̱ je̱ꞌe̱ veꞌe pa̱n tii, nu̱jom juuꞌ veꞌe yꞌíxtup jyaye̱jptup, veꞌem tseꞌe du̱jávada je̱ts nu̱jomeꞌe du̱je̱ꞌe̱da. :-mKu veꞌe chapko̱jtska̱jxti, vanꞌit tseꞌe yꞌojxi je̱m joma veꞌe vye̱ꞌnada. Nu̱jom tseꞌe je̱ Espíritu Santo myo̱o̱jyjidi je̱ ma̱kkin je̱ts je̱ vinmaꞌyu̱n je̱tseꞌe du̱tóndat juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam cha̱jkp, ma̱kk aaj ma̱kk jo̱o̱t tseꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ kya̱ts je̱ yꞌayook du̱ko̱jtsti. Vintso̱ je̱ jaanchjaꞌvivata̱jk du̱tukjoojntykidi juuꞌ veꞌe yꞌixtu jyaye̱jptu ,yje̱ts a̱a̱tseꞌe mits je̱ mkutojku̱n ka̱jx je̱ paꞌam jayu nyakjo̱tka̱daꞌaktat, je̱ts a̱a̱tseꞌe je̱ mvaꞌajts ónu̱k Jesús je̱ ma̱kkin xmo̱ꞌo̱t je̱ts a̱a̱tseꞌe ntónu̱t je̱ mú̱jit atu̱va je̱ts je̱ ma̱jin. d+AMa̱ja̱ Vintsá̱n, amo̱tunaxu̱ toꞌk aaj u̱xyam vintso̱ veꞌe vyaꞌanda je̱ts a̱a̱tseꞌe xꞌatsa̱ꞌa̱gadat. Mo̱o̱yk a̱a̱ts mitseꞌe je̱ ma̱kk aaj je̱ ma̱kk jo̱o̱t je̱ts a̱a̱tseꞌe veꞌem je̱ jayu nvaajnjadat je̱ mka̱ts je̱ mꞌayook kajaꞌvina katsa̱ꞌkina, a̱a̱ts, mits je̱ mmutoompa je̱ mmupa̱jkpa, *wVeꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌe du̱toondi juuꞌ veꞌe mnu̱pa̱a̱jmtki je̱tseꞌe veꞌem tyónju̱t kyó̱tsju̱t. ){’Tyú̱vam xa ya̱ꞌa̱ veꞌe juuꞌ veꞌe je̱ Espíritu Santo kyo̱jts. Navyaatju xa veꞌe je̱ Herodes ma̱a̱t je̱ Poncio Pilato je̱ vyinmaꞌyu̱nda ma̱a̱t je̱ israeejlit jáyuda je̱ts pa̱n pa̱n jatyeꞌe ka je̱ꞌe̱pta, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱tsoꞌoxpa̱jktu je̱ mvaꞌajts ónu̱k Jesús, juuꞌ mitseꞌe mvinko̱o̱n je̱tseꞌe yakkutojknit. r(]Nayꞌamojkijidu tseꞌe je̱ naxviijnit yakkutojkpada je̱tseꞌe du̱tsoꞌoxpá̱ktat je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n ma̱a̱t je̱ Cristo. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe ya̱ ayook juuꞌ veꞌe je̱ Espíritu Santo je̱ David tyukko̱jtsnajx. ]'3Myajk mitseꞌe ya̱ ayook juuꞌ veꞌe je̱ Espíritu Santo tyukko̱jtsnajx je̱ David. Jidu̱ꞌu̱mts je̱ꞌe̱ veꞌe vyaajñ:¿Tya̱jx tseꞌe ñaajkjo̱tmaꞌatjada je̱ jayu juuꞌ veꞌe ka je̱ israeejlitap
je̱tseꞌe je̱ israeejlit jayu du̱vinmayda je̱tseꞌe du̱tóndat juuꞌ veꞌe kaꞌo̱ꞌyixju̱dup? 5&cKu veꞌe du̱ꞌamo̱tunajxti, vanꞌit tseꞌe nu̱jom chapko̱jtsti. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaandi: ―Ma̱ja̱ Vintsá̱n, mits xa veꞌe je̱ Nteꞌyam. Mits tseꞌe mpa̱a̱m ya̱ tsajp ya̱ naax, je̱ maaxy na̱a̱j, je̱ts nu̱jom juuꞌ jatyeꞌe ijtp je̱m tsajviinm je̱ts yaja naxviijn. $%AKu veꞌe yakmaso̱o̱kti je̱ Pedro ma̱a̱t je̱ Juan, vanꞌit tseꞌe ña̱jkxti joma veꞌe je̱ myujatyooꞌta̱jkta, je̱m tseꞌe du̱tukmumaajntykti vintso̱ veꞌe ña̱ꞌmu̱xjidi je̱ teeꞌta̱jk je̱ vyintsa̱nda ma̱a̱t je̱ israeejlit je̱ myú̱jit jáyuda. Z$-Je̱ yaaꞌtya̱jk juuꞌ veꞌe jo̱tka̱daaknu, vu̱jxtkupx joojnt náxyanits je̱ꞌe̱ veꞌe vyeꞌna. Ku je̱ jaanchjaꞌvivata̱jk je̱ Nteꞌyam du̱ꞌamó̱tudi je̱ ma̱kk aaj je̱ ma̱kk jo̱o̱t 3#_Ku veꞌe du̱jaaꞌktoondi vintso̱ veꞌe du̱ꞌatsa̱ꞌa̱gadat, vanꞌit tseꞌe du̱maso̱o̱kti, kaꞌa tseꞌe du̱paatti ti veꞌe tyukkutsaachpaadadap, ku̱x nu̱jomeꞌe je̱ jayu je̱ Nteꞌyam du̱yakmá̱jidi du̱yakjaanchidi je̱ꞌe̱ ka̱jx juuꞌ veꞌe toojnju ko̱jtsju. "/Kaꞌa xa veꞌe nvaat je̱ts a̱a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe nkahꞌavánat juuꞌ a̱a̱tseꞌe nꞌix je̱ts juuꞌ a̱a̱tseꞌe nꞌamo̱tunajx. y!kAx vanꞌit tseꞌe je̱ Pedro ma̱a̱t je̱ Juan ña̱ꞌmu̱xjidi: ―Payo̱ꞌo̱yda nꞌit viinm pa̱n o̱y je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ja je̱ Nteꞌyam vyinkujk je̱ts miitseꞌe myakka̱tsa̱pá̱ktat je̱ts kaꞌa veꞌe je̱ Nteꞌyam. S Vanꞌit tseꞌe du̱vatso̱o̱vdi je̱tseꞌe du̱tukpavaandi je̱ts ni vintso̱va veꞌe je̱ jayu du̱ko̱o̱ꞌkvaajnjidinit ukpu̱ du̱ko̱o̱ꞌktuknu̱jaꞌvidinit je̱ Jesús jye̱ꞌe̱. `9Vaꞌan tseꞌe du̱ꞌatsa̱ꞌkimda je̱tseꞌe ni pa̱na du̱ko̱o̱ꞌktuknu̱jaꞌvidinit je̱ Jesús jye̱ꞌe̱, veꞌem tseꞌe kyajaaꞌkvaꞌkxtu̱ku̱t ya̱ ayook ―jidu̱ꞌu̱m tseꞌe ñavyaajnjidi. {Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe ñavyaajnjidi vimpit atu̱j: ―¿Tiseꞌe ntoꞌnumdap ma̱a̱t ya̱ jáyuda? Ñu̱jaꞌvidinup xa veꞌe nu̱jom pa̱n pa̱n jatyeꞌe tsu̱u̱nidup yaja Jerusalén je̱ts ta̱ ya̱ꞌa̱ veꞌe ya̱ jayu du̱yakjo̱tka̱daꞌakta. Kaꞌa tseꞌe ñu̱nꞌo̱ya vintso̱ veꞌe nvaꞌnumdat je̱ts kaꞌa ya̱ꞌa̱ veꞌe je̱ ma̱jin tu̱du̱tonda. r]Vanꞌit tseꞌe yakke̱jxpítsumdi je̱tseꞌe aje̱ꞌe̱jyji tyaandi je̱tseꞌe du̱ko̱jtsmóktat. SJe̱mpa tseꞌe vyeꞌniva je̱ yaaꞌtya̱jk juuꞌ veꞌe je̱ tyek du̱katukyo̱ꞌyp yꞌijt, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe du̱ko̱o̱ꞌkmutaayvaattini pa̱n vintso̱ veꞌe ku̱du̱nu̱vampe̱jtti. H  Ku veꞌe du̱ꞌixti je̱ts ma̱kk aaj ma̱kk jo̱o̱teꞌe je̱ Pedro ma̱a̱t je̱ Juan kyo̱tsta, je̱tseꞌe du̱nu̱jaꞌvidi je̱ts kaꞌa veꞌe yꞌixpú̱kada, atu̱va ato̱ki tseꞌe tyuntaandi. Vanꞌit tseꞌe je̱ nu̱jaꞌvin du̱pa̱jkti je̱ts je̱ꞌe̱da veꞌe je̱ Jesús du̱ma̱a̱tvíttu. ,Q Je̱ Jesuusji tseꞌe o̱ꞌyixjup je̱tseꞌe xmo̱ꞌyumdat je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp. Ni pa̱na xa veꞌe je̱ Nteꞌyam jadoꞌk du̱katuknu̱vana yaja tsajp paꞌtki je̱tseꞌe je̱ ntó̱kinam xtuknu̱vaatsumdat ―jidu̱ꞌu̱m tseꞌe je̱ Pedro vyaajñ. Q Veꞌem xa miitseꞌe xtonda ax joꞌn je̱ po̱jtspata̱jk juuꞌ veꞌe du̱maso̱o̱ktu toꞌk je̱ o̱y tsaaj ku̱xeꞌe du̱ko̱ꞌo̱yjaꞌvidi. Ax u̱xꞌo̱o̱k tseꞌe je̱ o̱y tsaaj yakpu̱u̱jm joma veꞌe du̱nu̱vinko̱pkiku̱x je̱ ma̱ja̱ tsapta̱kpa̱ts. Veꞌem tseꞌe xtonda ku̱xeꞌe xko̱ꞌo̱yjávada je̱ Jesucristo, je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam pya̱a̱m je̱tseꞌe du̱nu̱vintsa̱nika̱jxnit nu̱jom juuꞌ jaty. yk Yájats a̱tseꞌe miits mvinkujkta nꞌavana je̱tseꞌe xnu̱jávadat vintso̱ veꞌe ya̱ jayu mvinté̱najada ma̱kka̱tso̱ts. Ax ka miitsjyap tseꞌe mnu̱jávadap, nay veꞌempa veꞌe du̱nu̱jaꞌviduvat nu̱jom pa̱n joma jatyeꞌe je̱ israeejlit jayu. Je̱ Jesucristo, je̱ nazarétit jayu, je̱ꞌe̱ juuꞌ miitseꞌe myakjacryuuzpe̱jtju̱du je̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam yakjoojntykpa̱jkjinuva, je̱ꞌe̱ tseꞌe je̱ kutojku̱n du̱yajk je̱tseꞌe veꞌem ya̱ ma̱jin yaktún. a; miits xa a̱a̱tseꞌe xꞌamo̱tutú̱vidup je̱ yꞌo̱y je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe yaktoojnji toꞌk je̱ jayu juuꞌ veꞌe pa̱jkjup tu̱yꞌit. Je̱ꞌe̱ veꞌe mnu̱javavaandup vintso̱ veꞌe yꞌo̱ꞌyini. Vanꞌit tseꞌe je̱ Pedro je̱ Espíritu Santo myo̱o̱jyji je̱ ma̱kkin je̱ts je̱ vinmaꞌyu̱n je̱tseꞌe du̱tónu̱t juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam cha̱jkp, je̱tseꞌe vyaajñ: ―Miitsta, je̱ kajpu̱n je̱ ñu̱vintsa̱nda, mú̱jit jayuta̱jkta, U#Ku veꞌe ñayꞌamojkijidi, vanꞌit tseꞌe du̱nu̱ke̱jxidi je̱ Pedro ma̱a̱t je̱ Juan. Ku veꞌe du̱yakmiindi, vanꞌit tseꞌe je̱ja ita̱kujk du̱pa̱a̱mdi, je̱tseꞌe du̱ꞌamo̱tutú̱vidi: ―¿Pa̱n tseꞌe tu̱mna̱ꞌmu̱xjada je̱ts ya̱ꞌa̱ veꞌe xtóndat? ¿Pa̱neꞌe ya̱ kutojku̱n mmo̱o̱jyju̱dup? Je̱ꞌe̱ ma̱a̱t tseꞌe vyeꞌniva je̱ Anás, je̱ teeꞌ je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe du̱nu̱vintsa̱nika̱jxp je̱ teeꞌta̱jkta, nay veꞌempa je̱ Caifás, je̱ Juan, je̱ Alejandro, je̱ts nu̱jom je̱ teeꞌta̱jk je̱ vyintsa̱nda. 6eJe̱ kujá̱pit tseꞌe ñayꞌamojkijidi je̱m Jerusalén je̱ israeejlit yakkutojkpada ma̱a̱t je̱ myú̱jit jáyuda je̱ts je̱ tsaptu̱jkpit yakꞌixpa̱jkpada. 7Ax nu̱may tseꞌe pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱ꞌamo̱tunajxtu je̱ ayook juuꞌ veꞌe je̱ Pedro tukkaꞌamaajyju̱du, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱jaanchjaꞌvidu je̱ Jesús. Tunjaaꞌknu̱maꞌyidu tseꞌe pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ Jesús du̱jaanchjaꞌvidu, ax veꞌem tseꞌe jye̱ꞌydi nu̱mugo̱o̱xk miijl joꞌn je̱ yaaꞌtya̱jkta, apu̱k je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jkta ma̱a̱t je̱ piꞌk ónu̱kta. T!Vanꞌit tseꞌe yakmajtsti je̱tseꞌe yakpoxu̱nta̱kpa̱a̱mdi ku̱x tánani veꞌe vanꞌit je̱ it vyeꞌnini, je̱ kujá̱piteꞌe du̱yakpitsumuvaꞌanda je̱tseꞌe du̱to̱kimpayo̱ꞌo̱ydat. $Aje̱ꞌe̱ veꞌe e̱jkju̱dup ku veꞌe je̱ Pedro ma̱a̱t je̱ Juan je̱ jayu du̱vaajnjada je̱ts joojntykpa̱jknuva veꞌe je̱ Jesús, je̱tseꞌe je̱ jayu du̱vaajnjiduva je̱ts joojntykpa̱jknuvapeꞌe je̱ jayu je̱ꞌe̱ ka̱jx ku veꞌe je̱ Jesús jyoojntykpa̱jknuva.  Je̱mna tseꞌe je̱ Pedro ma̱a̱t je̱ Juan du̱muko̱tsta vyeꞌna je̱ nu̱may jayu, vanꞌit tseꞌe ñu̱je̱ꞌyjidi je̱ teeꞌta̱jk ma̱a̱t je̱ saduceota̱jk je̱ts je̱ tsapta̱kmutoompa juuꞌ veꞌe du̱nu̱vintsá̱nip je̱ tsapta̱kmutoompata̱jk, oWKu veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌOnu̱k Jesús du̱kejx yaja naxviijn, tooꞌva̱jkpts u̱u̱ꞌmeꞌe xtuknu̱ke̱jxumdi je̱tseꞌe xkunooꞌkxumdat, veꞌem tseꞌe nmaso̱o̱kumdinit nu̱jom juuꞌ jatyeꞌe ka ó̱yap.M U̱u̱ꞌm xa veꞌe xtsaanimdup xko̱o̱jimdup je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpata̱jkta. Xtukka̱daakumdupts u̱u̱ꞌm je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam tyukvinvaꞌnidu je̱ nju̱jpit jáyuvamda. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe je̱ Nteꞌyam du̱nu̱u̱jmi je̱ Abraham: “Mits je̱ mtsaan je̱ mko̱o̱j ka̱jx tseꞌe du̱paaꞌttat je̱ kunooꞌkxu̱n je̱ jayu pa̱n nu̱vinxu̱peꞌe cha̱a̱nada toꞌk it toꞌk naxviijn.” * MVanꞌit tseꞌe je̱ Pedro jyaaꞌkvaajñ: ―Ax veꞌem tseꞌe, vanꞌítani ku veꞌe je̱ Samuel jyoojntyki je̱ts pa̱n pa̱n jatyeꞌe jaaꞌkmiindu, ñu̱ko̱jtstu tseꞌe nu̱jom je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpata̱jkta juuꞌ veꞌe u̱xyam toojnjup ko̱jtsjup. W 'Pa̱n pa̱n tseꞌe du̱kama̱ja̱pa̱a̱mp je̱ ayook juuꞌ je̱ꞌe̱ veꞌe kyó̱tsup, kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌítu̱t je̱ Nteꞌyam je̱ jyayu.” Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe je̱ Moisés vyaajñ. p YJidu̱ꞌu̱m xa veꞌe je̱ Moisés du̱nu̱u̱jmi je̱ nju̱jpit jáyuvamda: “Vinká̱nani xa veꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n, je̱ nNteꞌyamamda, du̱jayep nu̱toꞌk u̱u̱ꞌm je̱ njáyuvamda, veꞌem ax joꞌn a̱tseꞌe xvinka̱a̱jn, juuꞌ veꞌe mko̱jtsnajxu̱xjadap je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook, je̱ꞌe̱ tseꞌe mka̱tsꞌamo̱tunáxtap. : mó̱yameꞌe vinko̱pk je̱tseꞌe u̱xyam je̱ Cristo je̱m tsapjo̱o̱tm tyánu̱t. Ku veꞌe je̱ Nteꞌyam nu̱jom juuꞌ jaty du̱yakꞌo̱ꞌyiká̱xu̱t, vanꞌit tseꞌe je̱ Cristo myiinnuvat jadoꞌk nax, veꞌem ax joꞌn ju̱jpani vyaandi je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpata̱jkta. =uJe̱ Nteꞌyam tseꞌe du̱ke̱jxnuvap je̱ Cristo, @yJe̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe, vinmayu̱mpijttini, maso̱o̱ktini je̱ mko̱ꞌo̱y joojntykinda, pana̱jkxtini je̱ Nteꞌyam, veꞌem tseꞌe je̱ Nteꞌyam mto̱kinme̱e̱ꞌkxjadat je̱tseꞌe xjayé̱ptat je̱m mjaꞌvin ka̱jxmda je̱ xo̱o̱jntku̱n juuꞌ veꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n mmo̱ꞌo̱jadap. Veꞌem tseꞌe je̱ Nteꞌyam du̱kutyuujn juuꞌ veꞌe yꞌavaꞌni je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpata̱jkta, je̱ꞌe̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ts tsaachpaaꞌtupeꞌe je̱ Cristo, juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam vyinko̱o̱n je̱tseꞌe yakkutojknit. N’Miits, jáyuda, ma̱a̱t je̱ myakkutojkpada, myakjayꞌo̱o̱ꞌkju̱du tseꞌe je̱ Jesús. Ax nmu̱jaꞌvipts a̱tseꞌe je̱ts kaꞌa veꞌe o̱y xnu̱jaꞌvidi juuꞌ veꞌe mtoondu. X)Je̱ Jesuusjyam tseꞌe tu̱du̱yakjo̱tka̱daakni, tu̱du̱majumo̱o̱yni ya̱ yaaꞌtya̱jk juuꞌ veꞌe mꞌíxtup je̱tseꞌe mꞌíxada. Je̱ꞌe̱ ka̱jx ku a̱a̱tseꞌe njaanchjáva je̱ Jesús, je̱ jaanchjaꞌvin tseꞌe du̱toomp je̱tseꞌe ya̱ yaaꞌtya̱jk tu̱cha̱ꞌa̱k, veꞌem ax joꞌn u̱xyam xꞌixta joꞌn. 1[Je̱ꞌe̱ts miitseꞌe myakjayꞌo̱o̱ꞌkju̱du pa̱neꞌe je̱ joojntykin du̱yajkp. Ax je̱ Nteꞌyam tseꞌe yakjoojntykpa̱jkjinuva. Mpu̱u̱mpts a̱a̱tseꞌe je̱ tu̱va̱ko̱jtsu̱n je̱ts nꞌix a̱a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Jesús ku veꞌe tá̱vani jyoojntykpa̱jknuva vyeꞌna. =sÑojkꞌó̱y xa veꞌe ku̱xꞌamó̱tudi je̱tseꞌe ku̱yakmasa̱a̱k je̱ Jesús, vaꞌajts jayu je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ts tu̱v je̱ jyáyuvin je̱ jyoojntykin. Ax kaꞌa tseꞌe veꞌem xtoondi. Je̱ꞌe̱ts miitseꞌe mꞌamó̱tudu je̱tseꞌe tyánu̱t naspa̱ka toꞌk je̱ yakjayuꞌo̱o̱ꞌkpa. S Je̱ nju̱jpit jáyuvamda, je̱ Abraham, je̱ Isaac, ma̱a̱t je̱ Jacob, je̱ꞌe̱ je̱ Ntyeꞌyamda tseꞌe du̱yakma̱ji du̱yakjaanchi je̱ yꞌOnu̱k Jesús, je̱ꞌe̱ juuꞌ miitseꞌe mpa̱a̱mdinu je̱m je̱ Pilato kya̱ꞌm. Ku veꞌe je̱ Pilato yꞌukmaso̱ꞌo̱kuvaajnji naspa̱ka, kaꞌats miitseꞌe xyakjajtti. dA Ku veꞌe je̱ Pedro du̱ꞌix, vanꞌit tseꞌe je̱ nu̱may jayu du̱nu̱u̱jmidi: ―Nmuꞌisraeejlit jáyuda, ¿tya̱jxseꞌe xtukꞌatú̱vada? ¿Tya̱jxts a̱a̱tseꞌe xvinꞌixta ax joꞌn a̱a̱ts ya̱ꞌa̱ veꞌe ku̱nyakyo̱ꞌpyú̱k a̱a̱ts ya̱ nꞌavintso̱ ma̱kkin ka̱jx a̱a̱ts ya̱ nꞌavintso̱ vaꞌajts jo̱o̱t ka̱jx? ,Q Je̱ yaaꞌtya̱jk juuꞌ veꞌe je̱ tyek du̱katukyo̱ꞌyp yꞌijt, kaꞌa tseꞌe du̱masa̱a̱k je̱ Pedro ma̱a̱t je̱ Juan. Nu̱jom tseꞌe je̱ jayu atu̱va ato̱ki noomp ña̱jkxti joma veꞌe je̱ e̱pu̱tso̱o̱ktku̱n juuꞌ veꞌe du̱xa̱a̱j je̱ Salomón Jye̱ꞌe̱. !~; Atu̱va ato̱ki tseꞌe tyuntaandi, kaꞌa tseꞌe du̱ꞌukmutaayvaattini vintso̱ veꞌe jyátu̱kadat ku̱x yꞌíxada je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ yaaꞌtya̱jk juuꞌ veꞌe je̱ tyek du̱katukyo̱ꞌyp yꞌijt je̱ts ñu̱jaꞌvidinupeꞌe je̱ts je̱ꞌe̱ je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe je̱ meen du̱ꞌamó̱tup tu̱yꞌit je̱ja je̱ ma̱ja̱ tsapta̱kꞌaka̱ꞌa̱ vyinkujk juuꞌ veꞌe du̱xa̱a̱j Tsoj. Ku je̱ Pedro kyaꞌamaajy joma veꞌe je̱ e̱pu̱tso̱o̱ktku̱n juuꞌ veꞌe du̱xa̱a̱j je̱ Salomón Jye̱ꞌe̱ } Nu̱jom tseꞌe je̱ jayu yꞌixji ku veꞌe yo̱ꞌyni je̱tseꞌe du̱tunyakmá̱jini du̱tunyakjaanchini je̱ Nteꞌyam. |je̱tseꞌe ye̱jtsu̱k. Vanꞌit tseꞌe yo̱ꞌyꞌukvaanni, je̱tseꞌe je̱ Pedro ma̱a̱t je̱ Juan du̱ma̱a̱tta̱jkidi je̱p ma̱ja̱ tsaptu̱jkp, yo̱ꞌynup, ye̱jtsu̱knup, je̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam du̱tunyakmá̱jini du̱tunyakjaanchini. Z{-Vanꞌit tseꞌe je̱ Pedro je̱ yaaꞌtya̱jk je̱ yꞌakaꞌyu̱n ka̱ꞌa̱j du̱majtsji je̱tseꞌe du̱yakténini. Tun jatyji tseꞌe je̱ tyeku̱yo̱ꞌkt je̱ts nu̱jom je̱ tyek mya̱kkpa̱jkni, z7Ax jidu̱ꞌu̱m tseꞌe je̱ Pedro ña̱ꞌmu̱xji: ―Kaꞌa a̱tseꞌe ti oro kaꞌa a̱tseꞌe ti plata nma̱a̱da. Juuꞌts a̱tseꞌe nma̱a̱t, nyajkypts a̱tseꞌe. Je̱ Jesucristo, je̱ nazarétit jayu, je̱ꞌe̱ tseꞌe myakjo̱tka̱daakjinup. Te̱na je̱ts jaamni. 0yYVanꞌitts je̱ꞌe̱ veꞌe du̱ꞌaꞌixtk je̱ Pedro ma̱a̱t je̱ Juan, veꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌukvinmaajy je̱ts je̱ meeneꞌe yakmo̱ꞌo̱vaamp. x1Vanꞌit tseꞌe je̱ Pedro ma̱a̱t je̱ Juan vyinꞌíxjidi, je̱tseꞌe je̱ Pedro je̱ yaaꞌtya̱jk du̱nu̱u̱jmi: ―Vinꞌixu̱ a̱a̱ts. 3w_Ku veꞌe je̱ yaaꞌtya̱jk du̱ꞌix je̱ts je̱peꞌe ma̱ja̱ tsaptu̱jkp je̱ Pedro ma̱a̱t je̱ Juan tya̱kavaꞌanda, je̱tseꞌe du̱ꞌukꞌamo̱tu je̱ meen. ovWJó̱vum xa̱a̱jts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱p ma̱ja̱ tsapta̱kꞌaagup yꞌit toꞌk je̱ yaaꞌtya̱jk juuꞌ veꞌe kaꞌo̱ꞌyixjup je̱tseꞌe je̱ tyek du̱tukyo̱ꞌo̱yu̱t, veꞌemam je̱ꞌe̱ veꞌe kyeꞌx. Yakpatsa̱a̱mpts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe na̱jkx je̱p yakjuk je̱ja je̱ ma̱ja̱ tsapta̱kꞌaka̱ꞌa̱ vyinkujk juuꞌ veꞌe du̱xa̱a̱j Tsoj. Je̱p tseꞌe je̱ jayu je̱ meen du̱ꞌamo̱tu pa̱n pa̱n jatyeꞌe ta̱jkidup je̱p ma̱ja̱ tsaptu̱jkp. u 3Toojk yaaxp tseꞌe vyeꞌna ku veꞌe je̱ jayu chapka̱ts, vanꞌit tseꞌe je̱ Pedro ma̱a̱t je̱ Juan ña̱jkxti je̱p ma̱ja̱ tsaptu̱jkp. t/Ijtp tseꞌe je̱ Nteꞌyam du̱jaaꞌmyé̱tsta. O̱yjaꞌvijidu tseꞌe anañu̱joma je̱ jayu juuꞌ veꞌe du̱kajaanchjaꞌvidup je̱ Jesucristo. Jó̱vum xa̱a̱j tseꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n du̱jaaꞌkyaknu̱yóka pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ Jesucristo du̱jaanchjaꞌvidup je̱tseꞌe veꞌem du̱jayé̱ptat je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp.;so.Jó̱vum xa̱a̱j tseꞌe ñayꞌamókajada je̱p ma̱ja̱ tsaptu̱jkp je̱tseꞌe ta̱jkm ta̱jkm je̱ tsapkaaky du̱tojkvaꞌkxta je̱tseꞌe toꞌk muk kyayda. Xo̱o̱ndu̱k aaj xo̱o̱ndu̱k jo̱o̱t tseꞌe veꞌem du̱tonda, toꞌkji tseꞌe je̱ jyaꞌvinda toꞌkji tseꞌe je̱ vyinmaꞌyu̱nda. 4ra-je̱tseꞌe du̱to̱o̱ꞌkta juuꞌ jatyeꞌe yꞌíxtup jyaye̱jptup je̱tseꞌe je̱ meen du̱yaktonda pa̱n vintso̱ veꞌe juuꞌ kyaꞌijtu̱xjada toꞌk jadoꞌk. Sq,Nu̱jom tseꞌe pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱jaanchjaꞌvidu je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n, ijtpts je̱ꞌe̱ veꞌe ñayꞌamókajada, o̱y jayu tseꞌe ñapyá̱mjada ma̱a̱t je̱ myujaanchjaꞌvivata̱jkta. Pa̱n pa̱n tseꞌe je̱p juuꞌ du̱ma̱a̱t, tyuknu̱ꞌayo̱ꞌvidup tseꞌe pa̱n pa̱n jatyeꞌe katihꞌijtu̱xju̱dup, sp_+Tsa̱ꞌa̱gataandu tseꞌe nu̱jom je̱ jayu juuꞌ veꞌe du̱kakuva̱jktu je̱ ayook; ax je̱ kuka̱tsivata̱jk, o̱o̱y tseꞌe je̱ ma̱jin je̱ts je̱ mú̱jit atu̱va du̱tuntoondi je̱ Nteꞌyam je̱ kyutojku̱n ka̱jx. o3*Ijtp tseꞌe du̱ꞌamo̱tunaxta juuꞌ veꞌe je̱ kuká̱tsivata̱jk tukꞌíxju̱dup je̱tseꞌe toꞌk aaj toꞌk jo̱o̱t du̱jaye̱pta, veꞌem tseꞌe chapko̱tsta je̱tseꞌe amoka je̱ chapkaaky du̱tojkvaꞌkxta ax joꞌn je̱ Jesús du̱tuujn ma̱a̱t je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk ku veꞌe jadoꞌk nax du̱ma̱a̱tꞌaꞌóxini. Vintso̱ je̱ jaanchjaꞌvivata̱jk o̱y jayu ñapya̱a̱jmjidi nw)Ax nu̱jom tseꞌe pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱kuva̱jktu je̱ꞌe̱ je̱ yꞌayook, na̱pe̱jttu tseꞌe. Je̱ xa̱a̱j tseꞌe jyaaꞌknu̱yojkidi janu̱toojk miijl joꞌn je̱ jáyuda pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱jaanchjaꞌvidu je̱ Jesús. m%(Vanꞌit tseꞌe je̱ Pedro je̱ nu̱may jayu du̱jaaꞌkko̱jtsjidi, may viijn tseꞌe je̱ jayu du̱tukmuko̱jtsti. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaajñ: ―Maso̱o̱ktini je̱ mko̱ꞌo̱y joojntykinda, kaꞌa tseꞌe xma̱a̱tvintó̱kidat ya̱ ko̱ꞌo̱y jáyuda. l3'Mtukvinvaꞌnijidu xa miitseꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ Espíritu Santo, yaktukvinvaꞌniduva tseꞌe je̱ mꞌónu̱kta je̱ts nu̱jom pa̱n pa̱n jatyeꞌe jékumda, nu̱jom tseꞌe pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n vyinka̱a̱mp, u̱u̱ꞌm je̱ nNteꞌyamamda. zkm&Vanꞌit tseꞌe je̱ Pedro yꞌatso̱o̱jvjidi: ―Vinmayu̱mpijttini, maso̱o̱ktini je̱ mko̱ꞌo̱y joojntykinda, vanꞌit tseꞌe mna̱pé̱ttat je̱ꞌe̱ ka̱jx je̱tseꞌe nu̱java tyánu̱t je̱ts je̱ Jesucristo veꞌe mpana̱jkxuvaandup, veꞌem tseꞌe myakto̱kinme̱e̱ꞌkxtat je̱tseꞌe tyá̱kat je̱m mjaꞌvin ka̱jxmda je̱ Espíritu Santo. njU%Ku veꞌe du̱ꞌamo̱tunajxti, vanꞌit tseꞌe ñatyukjaꞌvijidi je̱ tyo̱kin je̱tseꞌe du̱ꞌamo̱tutú̱vidi je̱ Pedro ma̱a̱t je̱ myukuka̱tsivata̱jk: ―Nmuꞌisraeejlit jáyuda, ¿tis a̱a̱tseꞌe ntónup? 9ik$’Miitsta, nmuꞌisraeejlit jáyuda, veꞌem xa veꞌe du̱tsa̱k je̱tseꞌe vaꞌajts xnu̱jávadat je̱ts je̱ Jesús, juuꞌ veꞌe myakjacryuuzpe̱jtju̱du, je̱ꞌe̱jyam tseꞌe je̱ Nteꞌyam pya̱a̱m Ma̱ja̱ Vintsá̱n, je̱ Cristo, juuꞌ veꞌe vyinko̱o̱n je̱tseꞌe yakkutojknit. 7hg#namvaat a̱tseꞌe nyakvintó̱kida pa̱n pa̱n jatyeꞌe mtsoꞌoxpa̱jkju̱dup.” Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe je̱ David du̱ꞌavaꞌni juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam kyo̱jts. Tg!"Ka je̱ Daviijapeꞌe tsajpe̱jt. Jidu̱ꞌu̱meꞌe viinm vyaajñ:Je̱ Nteꞌyam xa veꞌe du̱nu̱u̱jmi a̱ts je̱ nMa̱ja̱ Vintsá̱n:“A̱jxtu̱ku̱ yaja a̱ts nꞌakaꞌyu̱n paꞌayi ~fu!Ax je̱ Nteꞌyamts je̱ꞌe̱ veꞌe tuknu̱má̱jijinu je̱ja yꞌakaꞌyu̱n paꞌayi, je̱tseꞌe du̱mo̱o̱yni je̱ kutojku̱n je̱tseꞌe du̱ké̱xu̱t je̱ Espíritu Santo, veꞌem ax joꞌn je̱ Nteꞌyam tyukvinvaꞌniji. Ax nu̱jomts ya̱ꞌa̱ veꞌe juuꞌ veꞌe tu̱xꞌixta tu̱xꞌamo̱tunaxta, je̱ Espíritu Saantots ya̱ꞌa̱ veꞌe du̱yakjé̱jip. e' Ax je̱ Cristo, je̱ Jesuusjyamts je̱ꞌe̱ veꞌe. Je̱ Nteꞌyamts je̱ꞌe̱ veꞌe du̱yakjoojntykpa̱jknuva. Je̱ꞌe̱ts a̱a̱tseꞌe mpu̱u̱mp je̱ tu̱va̱ko̱jtsu̱n je̱ts nꞌix a̱a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe tá̱vani jyoojntykpa̱jknuva vyeꞌna. d9Yꞌixts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ David je̱ts joojntykpa̱jknuvapeꞌe je̱ Cristo, veꞌemeꞌe vyaajñ je̱ts kaꞌa veꞌe je̱ Cristo je̱ jyo̱o̱t je̱ jyaꞌvin tyuntánu̱t je̱m je̱ o̱o̱ꞌku̱n kya̱ꞌm je̱ts kaꞌa veꞌe je̱ ñiꞌkx je̱ kyo̱pk myaꞌatu̱t. ,cQAx je̱ David, je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayookts je̱ꞌe̱ veꞌe kyo̱jtsnajx, ñu̱jaꞌvits je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ts tukvinvaꞌniju je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ts toꞌkeꞌe je̱ chaan je̱ kyo̱o̱j kyuté̱najat kyutsa̱a̱najat, je̱ꞌe̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Cristo, juuꞌ veꞌe du̱yakkutojkjap je̱ Nteꞌyam je̱ jyayu veꞌem ax joꞌn je̱ David du̱yakkutojkji je̱ nju̱jpit jáyuvamda. [b/’Nmuꞌisraeejlit jáyuda, vaꞌajts xa veꞌe nnu̱jaꞌvimda je̱ts o̱o̱ꞌkeꞌe je̱ nju̱jpit jáyuvamda David, je̱tseꞌe ñaxta̱jkini, ku̱x je̱e̱na veꞌe je̱ it joma veꞌe ñaxta̱jki. #a?Xtukꞌix a̱ts mitseꞌe je̱ tooꞌ juuꞌ a̱tseꞌe nyo̱ꞌo̱yup je̱ts a̱tseꞌe xa̱ꞌma ka̱jx njoojntykinit,
xyakxo̱o̱ndu̱kupts a̱ts mitseꞌe ku a̱tseꞌe nꞌijtnit mits ma̱a̱t. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe je̱ David du̱ko̱jtsnajxy je̱ Jesús je̱ yꞌayook. y`kKaꞌats mitseꞌe a̱ts ya̱ njo̱o̱t ya̱ njaꞌvin xmaso̱ꞌo̱ku̱t je̱m je̱ o̱o̱ꞌku̱n kya̱ꞌm,
kaꞌa veꞌe xyakjajtpat je̱tseꞌe myaꞌatu̱t a̱ts ya̱ nniꞌkx ya̱ nko̱pk, a̱ts, mits je̱ mVaꞌajts Jayu. _+je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe xyo̱o̱ndu̱k a̱ts ya̱ njo̱o̱t ya̱ njaꞌvin je̱ts a̱ts mitseꞌe nyakma̱ja nyakjaancha.Je̱ꞌe̱ ka̱jxts a̱tseꞌe toꞌk jo̱o̱t nꞌit,
ku̱x ó̱yam a̱tseꞌe nꞌo̱o̱ꞌku̱t, joojntykpa̱jknuvapts a̱tseꞌe. ;^oVeꞌem xa je̱ꞌe̱ veꞌe ax joꞌn ju̱jpani je̱ David du̱ko̱jtsnajxy je̱ Jesús je̱ yꞌayook. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaajñ:Nxa̱ꞌmaꞌíxp a̱tseꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n je̱ja a̱ts nvinkujk,
je̱ꞌe̱ ma̱a̱tts a̱tseꞌe nꞌit,
veꞌemts a̱tseꞌe nkativinmay, c]?Ax je̱ Nteꞌyamts je̱ꞌe̱ veꞌe du̱yakjoojntykpa̱jknuva, je̱ o̱o̱ꞌku̱neꞌe tuknu̱vaatsjinu, ku̱x kaꞌa veꞌe je̱ o̱o̱ꞌku̱n je̱ kutojku̱n du̱jayep je̱tseꞌe a̱a̱ꞌk du̱tunyaktánu̱t. "\=Je̱ Nteꞌyam tseꞌe du̱nu̱pa̱a̱jmtki juuꞌ veꞌe je̱ Jesús játjup náxjup, ñu̱jaꞌvits je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ts yakpá̱mup je̱ꞌe̱ veꞌe je̱m je̱ jayu kya̱ꞌm juuꞌ veꞌe tsoꞌoxpa̱jkju̱dup. Miits xa je̱ꞌe̱ veꞌe myakjayꞌo̱o̱ꞌkju̱du. Ko̱ꞌo̱y jáyuts je̱ꞌe̱ veꞌeda juuꞌ veꞌe yakcruuzpe̱jtju̱du. Je̱ꞌe̱ tseꞌe tyoondu juuꞌ miitseꞌe mtso̱jktu. P[Vanꞌit tseꞌe je̱ Pedro jyaaꞌkvaajñ: ―Nmuꞌisraeejlit jáyuda, amo̱tunaxta ya̱ ayook. O̱y miitseꞌe xnu̱jávada je̱ ma̱jin je̱ts je̱ mú̱jit atu̱va je̱ts je̱ mú̱jit nu̱jaꞌvin juuꞌ veꞌe je̱ja miits mvinkujkta je̱ Nteꞌyam je̱ kyutojku̱n ka̱jx tyoon je̱ Jesús, je̱ nazarétit jayu. CZNu̱jom tseꞌe pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n du̱jaanchjaꞌvidup,
je̱ꞌe̱ tseꞌe tso̱ꞌo̱ktap.” Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe je̱ Kunuuꞌkx Jatyán vyaꞌañ. IY Vinko̱o̱ꞌtsinup tseꞌe je̱ aampa xa̱a̱j,
je̱tseꞌe nu̱u̱ꞌpu̱n joꞌn je̱ aampa po̱ꞌo̱ cháptsinit,
kaꞌana veꞌe du̱paaꞌty vye̱ꞌnat je̱ xa̱a̱j ku veꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n kya̱daaknit,
je̱ xa̱a̱j juuꞌ veꞌe du̱nu̱má̱jap je̱tseꞌe du̱nu̱vinkó̱pkat. fXENyakjé̱japts a̱tseꞌe je̱m tsajviinm juuꞌ jatyeꞌe yaktukꞌatú̱vap,
mpá̱mupts a̱tseꞌe je̱ nu̱jaꞌvin je̱m naxviinm:
je̱ nu̱u̱ꞌpu̱n je̱ts je̱ ja̱a̱jn, je̱ts o̱o̱y je̱ jo̱k. wWgMpá̱mupts a̱tseꞌe je̱m jyaꞌvin ka̱jxmda je̱ nꞌEspíritu pa̱n pa̱n jaty a̱tseꞌe xmutoondup xmupa̱jktup,
je̱ yaaꞌtya̱jk je̱ts je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk,
je̱tseꞌe du̱ko̱jtsnáxtat a̱ts je̱ nꞌayook. YV+Vaamp xa veꞌe je̱ Nteꞌyam:“Ku veꞌe tyá̱minit je̱ ita̱ka̱x,
mpá̱mupts a̱tseꞌe je̱m jyaꞌvin ka̱jxmda je̱ nꞌEspíritu nu̱jom je̱ jayu juuꞌ veꞌe toꞌk it toꞌk naxviijn tsu̱u̱nidup,
kyo̱jtsnáxtap tseꞌe a̱ts je̱ nꞌayook je̱ mmajntkta̱jkta je̱ts je̱ mna̱a̱xta̱jkta,
nyakꞌíxtapts a̱tseꞌe juuꞌ a̱tseꞌe ntsa̱jkp je̱ mmuutskit ónu̱kta,
kumaꞌajtap tseꞌe je̱ mmú̱jit jáyuda. lUQYa̱ꞌa̱ juuꞌ veꞌe u̱xyam toojnjup ko̱jtsjup, ya̱ꞌa̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpa Joel jyaay je̱p Kunuuꞌkx Jatyán ku̱jxp. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe du̱jaajy: wTgKaꞌa xa ya̱ꞌa̱ veꞌe myoꞌokjada ax joꞌn miitseꞌe mvinmayda, ajó̱pum xa̱a̱jnumeꞌe u̱xyam. OSVanꞌit tseꞌe je̱ Pedro tyeni ma̱a̱t je̱ viijnk kuká̱tsivada juuꞌ veꞌe nu̱maktoꞌk ijttu, je̱tseꞌe ma̱kk du̱muka̱jts je̱ jayu. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaajñ: ―Miitsta, nmuꞌisraeejlit jáyuda, nu̱jom pa̱n pa̱n jatyeꞌe yájada Jerusalén, amo̱tunaxta o̱y juuꞌ a̱tseꞌe nko̱tsuvaampy. %RC Ax je̱mpa tseꞌe juuꞌ veꞌe du̱nu̱xiiktu du̱tukxiiktu je̱ jaanchjaꞌvivata̱jk. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaandi: ―Mookju̱dup xa ya̱ꞌa̱ veꞌe. Ta̱ xa ya̱ꞌa̱ veꞌe du̱ꞌoknaxta je̱ tsaaydum paꞌajk na̱a̱j. Juuꞌ veꞌe je̱ Pedro vyaajnjidu je̱ jayu Q5 Atu̱va ato̱ki tseꞌe tyuntanka̱jxti, kaꞌa tseꞌe du̱ꞌukmutaayvaattini vintso̱ veꞌe jyátu̱kadat. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe ñayꞌamo̱tutú̱vajada vimpit atu̱j: ―¿Tis ya̱ꞌa̱ vineꞌe tyijp? ―nay veꞌempa― ¿Tis ya̱ꞌa̱ vineꞌe ñu̱ka̱jtsp? Py Nay jé̱jadava tseꞌe juuꞌ veꞌe tso̱o̱ꞌnduva je̱m Creta je̱ts je̱m Arabia. Ax nu̱jom tseꞌe nꞌamo̱tunajxumda ya̱ nꞌavintso̱ aajamda ya̱ nꞌavintso̱ ayookamda juuꞌ veꞌe xtukmuko̱jtsumdup je̱ Nteꞌyam je̱ mya̱jin. YO+ je̱m Frigia je̱ts je̱m Panfilia, je̱m Egipto je̱ts juuꞌ veꞌe tsu̱u̱nidup je̱m áfricait yꞌit jo̱o̱tm juuꞌ veꞌe najxp jave̱e̱ꞌn je̱m Cirene. Jé̱jadava tseꞌe je̱ israeejlit jáyuda je̱ts je̱ jayu juuꞌ veꞌe je̱ israeejlit je̱ jyaanchjaꞌvin du̱pana̱jkxtup juuꞌ veꞌe je̱m Roma tso̱o̱ꞌndu. YN+ Je̱ja xa veꞌe yaja juuꞌ veꞌe tso̱o̱ꞌndu je̱m paartiait je̱ts médiait yꞌit jo̱o̱tmda, je̱m Elam je̱ts je̱m Mesopotamia, je̱m Judea je̱ts je̱m Capadocia, je̱m Ponto je̱ts je̱m Asia, zMm¿Vintso̱seꞌe yꞌo̱ya je̱tseꞌe nꞌamo̱tunajxumda ka̱kje̱ꞌe̱ ya̱ nꞌaajamda ya̱ nꞌayookamda? &LEAtu̱va ato̱ki tseꞌe tyuntaandi je̱tseꞌe ñavyaajnjidi: ―¿Tis, ka je̱ galiléait jáyuvap ya̱ꞌa̱ vineꞌeda juuꞌ veꞌe u̱xyam ko̱jtstup? lG:}=|s{zxxDwvvt9srqvpWon lk*j[hgVanꞌit tseꞌe kyo̱xkteni je̱tseꞌe ma̱kk jidu̱ꞌu̱m vyaajñ: ―Ma̱ja̱ Vintsá̱n, kadi ya̱ to̱kin xtukkuve̱tta. Ku veꞌe veꞌem vyaajñ, vanꞌit tseꞌe yꞌo̱o̱ꞌkni.K';Namvaateꞌe du̱kaꞌatsta, vanꞌit tseꞌe je̱ Esteban chapka̱jts. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaajñ: ―Ma̱ja̱ Vintsá̱n Jesús, kuva̱ku̱ toꞌk aaj a̱ts ya̱ njo̱o̱t ya̱ njaꞌvin. 7&g:Vanꞌit tseꞌe du̱majtstini je̱tseꞌe du̱yakna̱jkxtini je̱p kajpu̱n paꞌap. Je̱p tseꞌe o̱jts du̱yakꞌo̱o̱ꞌktini tsakaꞌachji. Pa̱n pa̱n jaty tseꞌe veꞌem játkidu, je̱p tseꞌe je̱ vyit du̱yaktaandi joma veꞌe toꞌk je̱ mootsk ónu̱k juuꞌ veꞌe Saulo du̱xa̱a̱j. %y9Vanꞌit tseꞌe du̱tukꞌayaaxti je̱ Esteban, je̱tseꞌe ñatyaatskmajtsjidi, je̱tseꞌe du̱nu̱na̱jkxti. N$8Vanꞌit tseꞌe je̱ Esteban vyaajñ: ―¡Ixta! Nꞌixp xa a̱tseꞌe je̱ Jayu Juuꞌ veꞌe Nu̱pa̱a̱mdu̱ka Ijtp, jé̱jats je̱ꞌe̱ veꞌe tyena je̱ Nteꞌyam yꞌakaꞌyu̱n paꞌayi. f#E7Ax je̱ Esteban, je̱ Espíritu Santo tseꞌe mo̱o̱jyju je̱ ma̱kkin je̱ts je̱ vinmaꞌyu̱n je̱tseꞌe du̱tónu̱t juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam cha̱jkp, patꞌix tseꞌe je̱m tsapjo̱o̱tm tso̱v je̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ mya̱jin du̱ꞌix, je̱tseꞌe du̱ꞌixpa je̱ Jesús tyena je̱ja je̱ Nteꞌyam yꞌakaꞌyu̱n paꞌayi. 9"k6Ku veꞌe du̱ꞌamo̱tunajxti, jo̱tmaꞌttu tseꞌe, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe o̱o̱y tyunnatya̱tskaaꞌtjada, je̱ Estébaneꞌe tyunmuꞌe̱jkꞌo̱o̱ꞌkju̱dup. 9!k5Yakmo̱ꞌyumdu xa veꞌe je̱ pavaꞌnu̱n juuꞌ veꞌe je̱ angelesta̱jk tukka̱ta̱jkiju je̱ Moisés; ax kaꞌa tseꞌe xkuva̱kta je̱ pavaꞌnu̱n ―jidu̱ꞌu̱m tseꞌe je̱ Esteban du̱nu̱u̱jmi je̱ jayu juuꞌ veꞌe du̱nu̱má̱jidup je̱p tsaptu̱jkp. Ku je̱ Esteban yꞌo̱o̱ꞌkni / W4Je̱ nju̱jpit jáyuvamda xa veꞌe du̱jomtoondu du̱titoondu nu̱jom je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpata̱jkta, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱yakꞌo̱o̱ꞌktu pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱nu̱ko̱jtstu je̱ts mínupeꞌe je̱ꞌe̱ pa̱neꞌe tu̱v jáyuvip joojntykip. Ax kuts je̱ꞌe̱ veꞌe myiijn, miitsts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱m je̱ viijnk jayu kya̱ꞌm mpa̱a̱mdinu je̱tseꞌe xyakjayꞌo̱o̱ꞌkjidini. |q3Vanꞌit tseꞌe je̱ Esteban jyaaꞌkna̱ꞌmu̱xjidi: ―Miitsta, o̱o̱yeꞌe tyunma̱kka je̱ mkuvajk xpa̱mda, veꞌem ax joꞌn je̱ tsaaj, kaꞌa veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook mtuktá̱kajada je̱tseꞌe xkamo̱tuvuvaꞌanda. Mxa̱ꞌmatsoꞌoxpa̱jktup xa miitseꞌe je̱ Espíritu Santo. Veꞌem xa miitseꞌeda ax joꞌn je̱ nju̱jpit jáyuvamda. ;q2A̱ts xa veꞌe mpa̱mka̱jx nu̱jom juuꞌ jaty. '1Veꞌem ax joꞌn je̱ kutojku̱n tsu̱u̱jntku̱n,
veꞌem tseꞌe yaja tsapja̱a̱t joma a̱tseꞌe ntsu̱u̱na.Veꞌem xa veꞌe je̱m naxviinm ax joꞌn je̱ vaꞌkpe̱jtu̱n joma a̱tseꞌe ya̱ ntek ku̱nyukká̱n.¿Ti tsapta̱jkts je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ a̱ts miitseꞌe xpa̱a̱jmjavaandup,
ukpu̱ joma veꞌe je̱ it joma a̱ts miitseꞌe ku̱xyakpo̱o̱ꞌkxta? P0ó̱yameꞌe je̱ Nteꞌyam kyatsu̱u̱na je̱p tsaptu̱jkp juuꞌ veꞌe je̱ jayu pyu̱u̱mp, veꞌem ax joꞌn je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpa du̱tukko̱jtsnajxy jidu̱ꞌu̱m: jM/Ax je̱ Salomoonts je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe du̱pa̱a̱m je̱ Nteꞌyam je̱ chapta̱jk, G.Jyaꞌvits je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ David. Cho̱jk tseꞌe je̱ David je̱tseꞌe ku̱du̱pa̱a̱mdi toꞌk je̱ tsapta̱jk joma veꞌe cha̱a̱nat je̱ Jacob je̱ Ntyeꞌyam. (I-Ax ku tseꞌe je̱ Moisés yꞌo̱o̱ꞌkni, je̱ Josué tseꞌe yaktukka̱ta̱jkinu je̱ kutojku̱n, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱yakje̱ꞌy je̱ nju̱jpit jáyuvamda joma veꞌe u̱xyam nꞌijtumda ntsu̱u̱nimda. Je̱ Nteꞌyam tseꞌe du̱puta̱jki je̱ nju̱jpit jáyuvamda je̱tseꞌe du̱yakkutó̱kidi je̱ jayu juuꞌ veꞌe yaja tsu̱u̱nidup yꞌijt. Je̱ nju̱jpit jáyuvamda tseꞌe du̱yakme̱jtstu je̱ tabernáculo, je̱ꞌe̱ ma̱a̱tta tseꞌe je̱ tabernáculo yꞌijt vanꞌit paat ku veꞌe je̱ yakkutojkpa David jyoojntyki. +,Vanꞌit tseꞌe je̱ Esteban jyaaꞌkvaajñ: ―Je̱m tseꞌe vinvaꞌajts it ka̱jxm du̱jaye̱jpti je̱ nju̱jpit jáyuvamda je̱ tabernáculo joma veꞌe je̱ Nteꞌyam du̱vinjávadat du̱vintsa̱ꞌa̱gadat. Je̱m tseꞌe du̱ko̱o̱jnu̱kti je̱ tsatsets joma veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ pyavaꞌnu̱n du̱jatyaajñ. Veꞌem tseꞌe je̱ tabernáculo du̱pu̱m yꞌijt ax joꞌn je̱ Nteꞌyam du̱tukpavaajñ je̱ Moisés ku veꞌe du̱nu̱u̱jmi je̱ts veꞌemeꞌe du̱nu̱pa̱mvaꞌatsu̱t ax joꞌn yakꞌixji. Z-+Ax kaꞌa tseꞌe,
mpaka̱a̱ydu veꞌe je̱m mjaꞌvin ka̱jxmda je̱ Moloc je̱ tya̱jk apa̱mnax je̱ts je̱ Renfán je̱ myaatsa apa̱mnax,
miitsts je̱ꞌe̱ veꞌe mpa̱a̱mdu je̱tseꞌe xyaktanda je̱m mjaꞌvin ka̱jxmda je̱tseꞌe xvinjávada xvintsa̱ꞌa̱gada.Je̱ꞌe̱ ka̱jxts a̱ts miitseꞌe nyakpítsumdat joma veꞌe je̱ mꞌitta je̱ mnaaxta je̱tseꞌe mpaké̱xtat je̱m Babilonia naxy. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe jatyáñ yꞌit. _7*Je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe je̱ Nteꞌyam myaso̱o̱kjidi. Vanꞌit tseꞌe du̱vinjaꞌvidi du̱vintsa̱ꞌkidi juuꞌ jatyeꞌe ijtp je̱m tsajviinm, je̱ maatsa, je̱ aampa xa̱a̱j, je̱ts je̱ aampa po̱ꞌo̱. Veꞌem xa je̱ꞌe̱ veꞌe ax joꞌn jatyáñ yꞌit je̱p na̱k ku̱jxp juuꞌ veꞌe jyatyaandu je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpata̱jkta. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe jatyáñ yꞌit:Miitsta, israeejlit jáyuda,¿Myakꞌo̱o̱ꞌktu vineꞌe je̱ tá̱nu̱k je̱ts a̱tseꞌe xtukvintsa̱ꞌkidi ku veꞌe xyo̱ꞌydi vu̱jxtkupx joojnt je̱ vinvaꞌajts it? T!)Vanꞌit tseꞌe toꞌk je̱ kaaj ónu̱k du̱ꞌapa̱mnajxti, je̱ tá̱nu̱k du̱yakꞌo̱o̱ꞌkti, je̱tseꞌe du̱tukvintsa̱ꞌkidi. O̱o̱y tseꞌe du̱tuntukxo̱o̱jntkti juuꞌ veꞌe tyoondu. yk(Vanꞌit tseꞌe je̱ Aarón jidu̱ꞌu̱m du̱nu̱u̱jmidi: “Pa̱a̱jmjikts a̱a̱tseꞌe toꞌk aaj toꞌk je̱ apa̱mnax juuꞌ veꞌe nyaknteꞌyamimdap je̱tseꞌe xvintooꞌva̱jkimdat, ku̱x kaꞌa xa veꞌe nnu̱jaꞌvimda ti nꞌiteꞌe tu̱jyatyju̱ tu̱ñaxyju̱ je̱ Moisés juuꞌ veꞌe je̱m Egipto xyakpítsumumdu.” Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaandi. .U'’Ax kaꞌa tseꞌe je̱ nju̱jpit jáyuvamda du̱ka̱tsa̱pa̱jkti je̱ Moisés, kaꞌa veꞌe du̱ma̱ja̱pa̱a̱mdi, je̱meꞌe Egipto vyimpituvaandinuva. 3&Je̱ Moiseespats je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe muko̱jtsju je̱ ángeles je̱m vinvaꞌajts it ka̱jxm joma veꞌe je̱ Sinaí Ko̱pk, je̱tseꞌe du̱ko̱jtsnajxji je̱ nju̱jpit jáyuvamda. Je̱ Moisés tseꞌe yakmo̱o̱y je̱ ayook juuꞌ ka̱jxeꞌe je̱ jayu du̱jaye̱jptinit je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp, yakmo̱o̱yts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe xtuknu̱jaꞌvimdat. s_%Je̱ Moiseests je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe je̱ nmuꞌisraeejlit jáyuvamda jidu̱ꞌu̱m du̱nu̱u̱jmidu: “Vinká̱nani xa veꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n, u̱u̱ꞌm je̱ nNteꞌyamamda, du̱jayep toꞌk u̱u̱ꞌm je̱ njáyuvamda, veꞌem ax joꞌn a̱tseꞌe xvinka̱a̱jn, je̱ꞌe̱ tseꞌe mko̱jtsnajxu̱xjadap je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook.” wg$Je̱ Moiseests je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe du̱toon je̱ mú̱jit nu̱jaꞌvin je̱ts je̱ mú̱jit atu̱va je̱m Egipto je̱ts joma veꞌe je̱ Tsapts Maaxy Na̱a̱j, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱yakpítsumnu je̱m Egipto je̱ nju̱jpit jáyuvamda je̱tseꞌe je̱ ma̱jin du̱jaaꞌktuujn je̱ vu̱jxtkupx joojnt ku veꞌe yo̱ꞌydi je̱m vinvaꞌajts it ka̱jxm. =s#’Ax je̱ Nteꞌyamts je̱ꞌe̱ veꞌe du̱vinko̱o̱n je̱ Moisés je̱tseꞌe du̱yakkutojkjat je̱ nju̱jpit jáyuvamda je̱tseꞌe du̱yakpítsumdinit je̱m Egipto. Je̱ Moisés tseꞌe je̱ Nteꞌyam ke̱jxju ku veꞌe toꞌk je̱ ángeles du̱ꞌix je̱m ja̱njo̱o̱tm je̱m ápit ku̱p akojkm. Je̱ Nteꞌyam tseꞌe je̱ Moisés du̱tuknu̱ke̱jx je̱ njáyuvamda, je̱ Moisés juuꞌ veꞌe vyiijnkꞌíxtu ku veꞌe vyaandi: “¿Pa̱n tseꞌe tu̱mpu̱mju̱ je̱ts a̱a̱tseꞌe xyakkutojkjat je̱ts a̱a̱tseꞌe xto̱kimpayo̱ꞌo̱yu̱t?” U#"Ta̱ a̱tseꞌe nꞌix vintso̱ veꞌe a̱ts je̱ njayu yakjomtonda yaktitonda je̱m Egipto, ta̱ a̱tseꞌe nmo̱tu vintso̱ veꞌe je̱m yaꞌaxta je̱tseꞌe ñañu̱tsaachvinmáyjada, je̱ꞌe̱ts a̱tseꞌe tu̱nnu̱ka̱daꞌaky je̱ts a̱tseꞌe nyakpítsumdat. Mínu̱ts nꞌit, mits a̱tseꞌe mpaké̱xup je̱m Egipto.”  7!Vanꞌit tseꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n ña̱ꞌmu̱xji: “Napyakje̱nju̱ ku̱x kunuuꞌkx ya̱ꞌa̱ veꞌe ya̱ naax juuꞌ veꞌe mtukténip. y k “A̱ts xa veꞌe je̱ mju̱jpit jayu je̱ Ntyeꞌyamda, je̱ Abraham, je̱ Isaac, ma̱a̱t je̱ Jacob je̱ Ntyeꞌyamda.” Vanꞌit tseꞌe je̱ Moisés myippa̱jkni, tsa̱ꞌki tseꞌe je̱tseꞌe je̱ ja̱a̱jn du̱jaaꞌkꞌíxu̱t. { oAtu̱va ato̱ki tseꞌe je̱ Moisés du̱tuktaajñ juuꞌ veꞌe yakꞌixju. Ku veꞌe du̱muta̱mi je̱tseꞌe du̱ꞌixꞌó̱yat, vanꞌit tseꞌe du̱ꞌamo̱tunajxy je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n myuka̱tsju̱. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaajñ: j M’Vu̱jxtkupx joojnt tseꞌe je̱ it tu̱ñajxnuva vyeꞌna, vanꞌit tseꞌe toꞌk je̱ ángeles yakꞌixji je̱m ja̱njo̱o̱tm je̱m ápit ku̱p akojkm je̱m vinvaꞌajts it ka̱jxm joma veꞌe je̱ Sinaí Ko̱pk.  Ku veꞌe je̱ Moisés du̱ꞌamo̱tunajxy, vanꞌit tseꞌe du̱nu̱jaꞌvi je̱ts ñu̱jaꞌvinup je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ jayu je̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ jayu tu̱du̱yakꞌa̱a̱ꞌk, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe kyeek je̱tseꞌe ñu̱jkx je̱m madiaanit yꞌit jo̱o̱tm. Ax jékumit jayu tseꞌe yꞌijt ku veꞌe je̱m chu̱u̱ni; je̱m tseꞌe je̱ Moisés ñamyajntkiji nu̱me̱jtsk. iK¿Xyakꞌo̱o̱ꞌkuvaampap a̱ts mitseꞌe ax joꞌn ox xyakꞌa̱a̱ꞌk je̱ egíptovit?” eCVanꞌit tseꞌe je̱ nakyutsiiꞌkjuva je̱ Moisés du̱nastiꞌtsi, je̱tseꞌe du̱nu̱u̱jmi: “¿Pa̱nts mitseꞌe tu̱mpu̱mju̱ je̱ts a̱a̱tseꞌe xyakkutojkjat je̱ts a̱a̱tseꞌe xto̱kimpayo̱ꞌo̱yu̱t? OJe̱ kuꞌóxit tseꞌe je̱ Moisés du̱ꞌix je̱ts je̱meꞌe nu̱me̱jtsk je̱ myuꞌisraeejlit jayu ñachiiꞌkjada. Yꞌukyaknamyujo̱tꞌo̱yavaajnju̱dupts je̱ꞌe̱ veꞌe du̱ꞌuktij, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe jidu̱ꞌu̱m du̱nu̱u̱jmidi: “Toꞌk jáyuji xa miitseꞌeda. ¿Tya̱jxseꞌe mnachiiꞌkjada?” /Veꞌemeꞌe je̱ Moisés yꞌukvinmaajy je̱ts ku̱du̱vinmó̱tudi veꞌe je̱ jyáyuda je̱ts vyinkó̱nup je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ Moisés je̱tseꞌe veꞌem du̱tukyakpítsumdat je̱ myuꞌisraeejlit jayu; ax kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe du̱vinmó̱tudi. taJe̱m tseꞌe du̱ꞌix toꞌk je̱ egíptovit jayu ku veꞌe du̱jomtún du̱titún toꞌk je̱ Moisés je̱ jyayu, vanꞌit tseꞌe je̱ Moisés du̱yakꞌa̱a̱ꞌk je̱ egíptovit jayu je̱tseꞌe veꞌem du̱kuvaajñ je̱ jyayu. xi’Vu̱jxtkupx joojntani tseꞌe je̱ Moisés vyeꞌna, vanꞌit tseꞌe o̱jts du̱ꞌix je̱ jyáyuda. *MJe̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe je̱ Moisés du̱nu̱ꞌixpa̱jki nu̱jom juuꞌ veꞌe je̱ egíptovit jayu jyajttup, viji kej tseꞌe juuꞌ du̱tuujn du̱ka̱jts. r]Ax ku tseꞌe kyo̱o̱ꞌkꞌo̱ꞌyixjidini je̱tseꞌe yuꞌuts du̱jaaꞌkyakꞌíttat, vanꞌit tseꞌe je̱ yakkutojkpa je̱ ña̱a̱x pyaatji je̱tseꞌe du̱yakyeeꞌk ax joꞌn je̱ yꞌavintso̱ ónu̱k ku̱yꞌijt joꞌn. .UVanꞌítani tseꞌe kyeꞌx je̱ Moisés; o̱o̱yeꞌe tyuntsoja yꞌijt. Toojk po̱ꞌo̱ tseꞌe je̱m je̱ tyeeꞌ je̱ tyaak tya̱kꞌam yuꞌuts yakꞌijtji.  Je̱ yakkutojkpa tseꞌe je̱ njáyuvamda du̱vinꞌa̱a̱ꞌn je̱tseꞌe du̱jomtuujn du̱tituujn, je̱tseꞌe du̱ꞌake̱e̱ꞌyi je̱tseꞌe du̱maso̱o̱ktinit je̱ myix ónu̱kta juuꞌ veꞌe piꞌk maaxna je̱tseꞌe veꞌem yꞌo̱o̱ꞌktinit. ~5vanꞌit tseꞌe je̱m Egipto yakkutojkꞌukvaajñ toꞌk juuꞌ veꞌe du̱kanu̱jaꞌvip je̱ts pa̱n pa̱n je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ José yꞌijt. (}I’Ku veꞌe tyá̱mini vyeꞌna je̱ xa̱a̱j ku veꞌe du̱yakpoꞌoku̱t je̱ joojnt juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam tukna̱ꞌmu̱xju je̱ Abraham je̱ts je̱ chaan je̱ kyo̱o̱j veꞌe tsa̱a̱nadap je̱m Egipto, nu̱máyani veꞌe o̱o̱y je̱ israeejlit jayu tyunve̱ꞌnada, |7Ku tseꞌe je̱ Jacob je̱ ñiꞌkx je̱ kyo̱pk du̱yakna̱jkxtini je̱m Siquem, je̱m tseꞌe du̱yaknaxta̱jkidini je̱p aajntkup joma veꞌe je̱ naax juuꞌ veꞌe je̱ Abraham jyooy je̱ plata ma̱a̱t, juuꞌ veꞌe je̱ Hamor je̱ myajntkta̱jk tukmuto̱o̱ꞌkju̱du. a{;Veꞌem tseꞌe jyajty je̱tseꞌe je̱ Jacob ña̱jkxni tsu̱u̱niva je̱m Egipto. Je̱m tseꞌe yꞌo̱o̱ꞌkni; nay je̱mpa tseꞌe yꞌo̱o̱ꞌktini je̱ myajntkta̱jkta, u̱u̱ꞌm je̱ nju̱jpit jáyuvamda. z#Vanꞌit tseꞌe je̱ José du̱nu̱ke̱jxini je̱ tyeeꞌ Jacob ma̱a̱t nu̱jom je̱ jyáyuda. Nu̱toogupxu̱k makmo̱kxeꞌe yꞌijtti. y  Ku veꞌe mume̱jtsk nax ña̱jkxtinuva, vanꞌit tseꞌe je̱ José ñaajknu̱ke̱ꞌxnata̱jkiji je̱ja je̱ yꞌuts je̱ yꞌajch vyinkujk. Ax veꞌem tseꞌe je̱ egíptovit yakkutojkpa du̱nu̱jaꞌvi je̱ts pa̱n jayu je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ José. nxU Ku veꞌe je̱ Jacob du̱mo̱tu je̱ts je̱meꞌe Egipto je̱ tukjoojntykin, vanꞌit tseꞌe je̱m du̱pake̱jxti je̱ myajntkta̱jk, je̱ nju̱jpit jáyuvamda, je̱ꞌe̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe mutoꞌk nax ña̱jkxti. w ’Vanꞌit tseꞌe je̱ ma̱kk yooj ñajxy je̱m egíptovit yꞌit jo̱o̱tm je̱ts yaja canaanit yꞌit ja̱a̱t. O̱o̱y tseꞌe je̱ jayu tyuntsaachpaatti vanꞌit, kaꞌa tseꞌe je̱ nju̱jpit jáyuvamda du̱paaꞌtta ti veꞌe tyukjoojntykadap. "v= je̱ꞌe̱ tseꞌe tuknu̱vaatsju nu̱jom juuꞌ veꞌe tsoꞌoxjajtu̱xju je̱tseꞌe je̱ vijin je̱ ke̱ju̱n myo̱o̱jyji. Je̱ Nteꞌyam tseꞌe je̱ vinmaꞌyu̱n du̱mo̱o̱y je̱ faraón, je̱ egíptovit yakkutojkpa, je̱tseꞌe je̱ José du̱jávat du̱tsó̱ku̱t. Je̱ faraón tseꞌe pa̱a̱jmju je̱tseꞌe je̱ egíptovit jayu du̱yakkutojkjat, je̱ faraón je̱ jya̱a̱jn je̱ tya̱jk paat. u  ’Je̱ Jacob je̱ myajntkta̱jkta, je̱ꞌe̱da tseꞌe du̱muꞌe̱jkju̱du je̱ yꞌuts José, je̱tseꞌe du̱to̱o̱ꞌktini. Ax je̱m tseꞌe Egipto yakna̱jkxjidini juuꞌ veꞌe joojyju̱du. Yꞌix jyaye̱jp tseꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ José, ,tQJe̱ Nteꞌyam xa veꞌe je̱ ko̱jtstán du̱yaktaan ma̱a̱t je̱ Abraham. Je̱ꞌe̱ tseꞌe tyukpavaan je̱tseꞌe je̱ Abraham ma̱a̱t nu̱jom je̱ chaan je̱ kyo̱o̱j juuꞌ veꞌe mix ónu̱kta, je̱ꞌe̱ tseꞌe yakpa̱a̱jmjadap je̱ ixtaꞌnu̱n je̱tseꞌe du̱niꞌkxmadat du̱ko̱jmadat, veꞌem tseꞌe du̱yaknu̱ke̱ꞌxnatá̱kadat je̱ts kyuva̱jktupeꞌe je̱ ko̱jtstán. Ax ku tseꞌe je̱ myajntk Isaac kyeꞌx, kutoodojtu̱k xa̱a̱j tseꞌe du̱pa̱a̱jmji je̱ ixtaꞌnu̱n, nay veꞌempa tseꞌe je̱ Isaac du̱toompa ma̱a̱t je̱ myajntk Jacob. Ax veꞌempa tseꞌe je̱ Jacob du̱toompa ma̱a̱t je̱ myajntkta̱jkta, u̱u̱ꞌm je̱ nju̱jpit jáyuvamda, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱yaktso̱o̱ꞌntktu je̱ makme̱jtsk ja̱ka̱ꞌa̱ juuꞌ veꞌe je̱ israeejlit jáyuda. msSNa̱ꞌmu̱xjuva tseꞌe jidu̱ꞌu̱m je̱ Nteꞌyam: “A̱ts xa veꞌe nto̱kimpayo̱ꞌo̱yup je̱ jayu juuꞌ veꞌe je̱ mtsaan je̱ mko̱o̱j ake̱e̱ꞌy du̱yaktóndap, vanꞌit tseꞌe je̱ mtsaan je̱ mko̱o̱j cho̱o̱ꞌndinit je̱m je̱ts a̱tseꞌe yaja min xvinjávada xvintsa̱ꞌa̱gada.” Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe je̱ Nteꞌyam vyaajñ. )rKNa̱ꞌmu̱xjuva tseꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ts jékumit jayu veꞌe yꞌíttat je̱ Abraham je̱ chaan je̱ kyo̱o̱j je̱tseꞌe cha̱a̱nadat joma veꞌe du̱kanaaxada, je̱m tseꞌe maktaaxk mó̱kupx joojnt je̱ jayu jyomtónjadat tyitónjadat je̱tseꞌe ake̱e̱ꞌy yaktónjadat. q3Kaꞌa tseꞌe yaja du̱mo̱o̱jy je̱ Nteꞌyam ya̱ naax je̱ Abraham, ni je̱ꞌe̱ joma veꞌe ñaxvaꞌaku̱t; tyukvinvaꞌni veꞌe je̱ts myo̱ꞌo̱peꞌe ya̱ naax je̱ chaan je̱ kyo̱o̱j, ó̱yameꞌe vanꞌit kaꞌa pa̱n je̱ Abraham je̱ yꞌónu̱k vyeꞌna. p)Vanꞌit tseꞌe je̱ Abraham cho̱o̱ꞌnni je̱m caldéait yꞌit jo̱o̱tm je̱tseꞌe ñu̱jkx je̱m Harán. Ku veꞌe je̱ tyeeꞌ yꞌo̱o̱ꞌkni, vanꞌit tseꞌe je̱ Nteꞌyam yakmiijnjini joma veꞌe ya̱ it ya̱ naax, joma veꞌe nꞌijtumda ntsu̱u̱nimda. EoJidu̱ꞌu̱m tseꞌe du̱nu̱u̱jmi: “Tunmaso̱o̱kni je̱ mꞌit je̱ mnaax je̱ts nu̱jom je̱ mjayu, je̱ts na̱jkxu̱ joma veꞌe je̱ naax juuꞌ a̱ts mitseꞌe ntukꞌíxup.” DnJe̱tseꞌe yꞌatsa̱a̱jv: ―Nmuꞌisraeejlit jáyuda, mú̱jit jayuta̱jkta, amo̱tunaxta juuꞌ a̱ts miitseꞌe ntukmuko̱tsuvaandup. Je̱ Nteꞌyam, juuꞌ veꞌe nu̱jom du̱nu̱ma̱jika̱jxp, je̱ꞌe̱ tseꞌe naajknu̱ke̱ꞌxnata̱jkiju je̱ja je̱ nju̱jpit jáyuvamda Abraham vyinkujk ku veꞌe je̱m mesopotámiait yꞌit jo̱o̱tm vyeꞌna, kaꞌanumeꞌe ñu̱jkx vyeꞌna tsu̱u̱niva je̱m haraanit kyajpu̱n ka̱jxm. dm CVanꞌit tseꞌe je̱ teeꞌ juuꞌ veꞌe du̱nu̱vintsa̱nika̱jxp je̱ teeꞌta̱jkta, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱ꞌamo̱tutu̱vi je̱ Esteban: ―¿Veꞌemam mitseꞌe mvaꞌañ ax joꞌn ya̱ꞌa̱ veꞌe vyaꞌanda? glGTsu̱u̱nidup tseꞌe vye̱ꞌnada je̱ jayu juuꞌ veꞌe nayꞌamojkijidup, je̱tseꞌe du̱vinꞌixti je̱ Esteban. Veꞌem tseꞌe je̱ vyiijn je̱ yꞌaaj kyeꞌx ax joꞌn je̱ ángeles ku̱yꞌijt joꞌn.+kOVeꞌem a̱a̱tseꞌe nꞌamo̱tunaxy ku veꞌe vyaajñ je̱ts toꞌkeꞌe je̱ nazarétit jayu juuꞌ veꞌe Jesús du̱xa̱a̱j, je̱ꞌe̱k tseꞌe du̱yakkutó̱kiyup ya̱ ma̱ja̱ tsapta̱jk je̱tseꞌe du̱yaktiktská̱xu̱t je̱ costumbre juuꞌ veꞌe je̱ Moisés xyaktaajnjimdu. j' Vanꞌit tseꞌe du̱pa̱a̱mdi je̱ jayu juuꞌ veꞌe tyuknu̱vampé̱ttap je̱ja je̱ꞌe̱ vyinkujkta. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaandi: ―Kaꞌa xa ya̱ꞌa̱ veꞌe ya̱ jayu du̱pako̱jtsꞌatú̱va ya̱ ma̱ja̱ tsapta̱jk je̱ts je̱ Moisés je̱ pyavaꞌnu̱n. oiW Veꞌem tseꞌe du̱yakyoojmu̱kti du̱yakꞌajxu̱kti je̱ nu̱may jáyuda, je̱ꞌe̱ ma̱a̱tta tseꞌe je̱ israeejlit je̱ myú̱jit jáyuda je̱ts je̱ tsaptu̱jkpit yakꞌixpa̱jkpada. Vanꞌit tseꞌe je̱ Esteban du̱majtsti je̱tseꞌe du̱yakna̱jkxtini joma veꞌe ñayꞌamókajada je̱ jayu juuꞌ veꞌe du̱nu̱má̱jidup je̱p tsaptu̱jkp. fhE Vanꞌit tseꞌe du̱mujooydi je̱ jáyuda je̱tseꞌe vyaꞌandat je̱ts yꞌamo̱tunajxtu veꞌe ku veꞌe je̱ Esteban du̱paka̱jts je̱ Moisés je̱ pyavaꞌnu̱n je̱ts ku veꞌe du̱vinko̱jtspejt je̱ Nteꞌyam. Zg- Ax kaꞌa tseꞌe yꞌo̱ꞌyixjada vintso̱ veꞌe je̱ Esteban du̱ꞌama̱a̱daagadat ku̱x je̱ vijin je̱ ke̱ju̱n ma̱a̱teꞌe je̱ Esteban du̱ka̱ts juuꞌ veꞌe je̱ Espíritu Santo mo̱o̱jyjup. @fy Vanꞌit tseꞌe je̱ Esteban du̱ma̱a̱tnakyo̱jtsvintso̱o̱jvjidi juuꞌ veꞌe yaktukxa̱a̱jidup Tsaptu̱jkpit Naspa̱ka Jayu, je̱ꞌe̱ juuꞌ jatyeꞌe tso̱o̱ꞌndu je̱m Cirene je̱ts je̱m Alejandría, nay veꞌempa juuꞌ veꞌe tso̱o̱ꞌndu je̱m cilíciait je̱ts ásiait yꞌit jo̱o̱tmda. uecJe̱ Esteban, je̱ꞌe̱ tseꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ maaꞌyu̱n toꞌnu̱xju je̱tseꞌe je̱ ma̱kkin myo̱o̱jyji je̱tseꞌe je̱ja je̱ nu̱may jayu vyinkujk du̱tuujn je̱ mú̱jit nu̱jaꞌvin je̱ts je̱ mú̱jit atu̱va. Ad{Yakko̱jtsvaꞌkxꞌata̱a̱tsp tseꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ kya̱ts je̱ yꞌayook, nu̱maꞌyiꞌata̱a̱tstuvap tseꞌe je̱m Jerusalén je̱ jayu juuꞌ veꞌe je̱ Jesucristo du̱jaanchjaꞌvidup. Nu̱may tseꞌe je̱ israeejlit teeꞌta̱jk du̱jaanchjaꞌviduva je̱ Jesús. Ku je̱ Esteban yakmajch Ac{Ku veꞌe du̱yakme̱jtsti je̱ja je̱ kuka̱tsivata̱jk vyinkujkta, vanꞌit tseꞌe je̱ kuka̱tsivata̱jk je̱ kya̱ꞌa̱j tyuknu̱ko̱o̱jnjidi je̱tseꞌe ñu̱tsapko̱jtsjidi. wbgYꞌo̱yjaꞌvidu tseꞌe nu̱jom je̱ jaanchjaꞌvivata̱jk. Vanꞌit tseꞌe du̱vinko̱o̱ndi je̱ Esteban, toꞌk juuꞌ veꞌe toꞌk aaj toꞌk jo̱o̱t du̱jaanchjaꞌvip je̱ Jesucristo je̱tseꞌe je̱ Espíritu Santo mya̱ꞌa̱ju̱ je̱ ma̱kkin je̱ts je̱ vinmaꞌyu̱n je̱tseꞌe du̱tónu̱t juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam cha̱jkp. Vyinko̱o̱nduva tseꞌe je̱ Felipe je̱ts je̱ Prócoro, je̱ Nicanor je̱ts je̱ Timón ma̱a̱t je̱ Parmenos, nay veꞌempa je̱ Nicolás, antioquíait jayu, toꞌk juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam du̱vinjaꞌvip du̱vintsa̱ꞌkip ax joꞌn je̱ israeejlit jáyuda. Ba}ax veꞌemts a̱a̱tseꞌe ntsapko̱jtsté̱nat je̱ts a̱a̱tseꞌe ijtp je̱ jayu ntukyakꞌixpá̱ku̱t je̱ Nteꞌyam je̱ kya̱ts je̱ yꞌayook ―jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaandi. ~`uJe̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe, utsta ajchta, vinko̱nda nu̱vuxtojtu̱k je̱ yaaꞌtya̱jk amiitsjida juuꞌ veꞌe o̱y yaknu̱ko̱jtstup, juuꞌ veꞌe vijta kejta je̱ts juuꞌ veꞌe je̱ Espíritu Santo mo̱o̱jyju̱dup je̱ ma̱kkin je̱ts je̱ vinmaꞌyu̱n je̱tseꞌe du̱tóndat juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam cha̱jkp, je̱ꞌe̱ tseꞌe mtukpavaꞌandap ya̱ toonk, V_%Vanꞌit tseꞌe je̱ nu̱makme̱jtsk kuká̱tsiva du̱yaknayꞌamojkijidi je̱ jaanchjaꞌvivata̱jkta, je̱tseꞌe jidu̱ꞌu̱m du̱nu̱u̱jmidi: ―Kaꞌa xa veꞌe yꞌo̱ya je̱ts a̱a̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ kya̱ts je̱ yꞌayook ntukkaꞌamayꞌatú̱vat je̱ts a̱a̱tseꞌe je̱ kaaky je̱ na̱a̱j nyakvaꞌkxu̱t. y^ mAx ku tseꞌe ñu̱maꞌyiꞌata̱ꞌa̱tsta je̱ jayu juuꞌ veꞌe je̱ Jesús du̱jaanchjaꞌvidup, vanꞌit tseꞌe chaachvinmapya̱jkti je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe du̱ko̱jtstup je̱ griego aaj. Veꞌem tseꞌe vyaꞌanda je̱ts kaꞌa veꞌe je̱ kyuꞌa̱a̱ꞌk ta̱ꞌa̱xta̱jk yakꞌixpaaꞌtta ku veꞌe jó̱vum xa̱a̱j je̱ kaaky je̱ na̱a̱j vyaꞌkxy. .]U*Jó̱vum xa̱a̱j tseꞌe du̱yakꞌixpa̱kta je̱tseꞌe du̱ko̱tsta je̱ts je̱ Jesús je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Cristo, je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam vyinko̱o̱n je̱tseꞌe yakkutojknit. Veꞌem tseꞌe du̱toondi je̱p ma̱ja̱ tsaptu̱jkp je̱ts veꞌempa ta̱jkm ta̱jkm.\)Vanꞌit tseꞌe je̱ kuká̱tsivada du̱vinvaꞌkvaatsti je̱ jayu juuꞌ veꞌe du̱nu̱má̱jidup je̱p tsaptu̱jkp; vaꞌajts xo̱o̱jntktup tseꞌe ña̱jkxtini ku̱x yakjajtu̱xju̱du veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱tseꞌe yakviijnkꞌíxti je̱ Jesús ka̱jx. ([I(Tukta̱jkijidu tseꞌe je̱ ka̱ts. O̱yam tseꞌe vyeꞌema, ku tseꞌe du̱nu̱ke̱jxidi je̱ kuká̱tsivada, vanꞌit tseꞌe du̱vo̱jpti, je̱tseꞌe du̱pavaandi je̱ts kaꞌa veꞌe je̱ jayu du̱ꞌukvaajnjidinit je̱ Jesús jye̱ꞌe̱. Vanꞌit tseꞌe du̱maso̱o̱kti. Z+'ax pa̱n je̱ Nteꞌyamts je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe ya̱ kutojku̱n mo̱o̱jyju̱dup, kaꞌa tseꞌe mꞌo̱ꞌyixjada je̱tseꞌe xꞌama̱a̱daagadat. Nayꞌíxjada ku̱x ku veꞌe je̱ Nteꞌyam xtsoꞌoxpá̱ktat ―jidu̱ꞌu̱m tseꞌe je̱ Gamaliel vyaajñ. Y!&Je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe, kadi xvintso̱tonda ya̱ꞌa̱ ya̱ yaaꞌtya̱jkta, kadi xtsoꞌoxpá̱kta. Ku̱x pa̱n jayu je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe ya̱ kutojku̱n mo̱o̱jyju̱dup je̱tseꞌe du̱tóndat juuꞌ veꞌe tyoondup, kuká̱xapts ya̱ꞌa̱ veꞌe; (XI%Ku veꞌe je̱ it ñajxy, vanꞌit ku veꞌe je̱ jayu yaknu̱jaaydi, je̱mpa tseꞌe je̱ Judas, galiléait jayu. Nu̱may tseꞌe je̱ jayu pyana̱jkxji. Ax yakꞌo̱o̱ꞌkju̱duva tseꞌe je̱ jayu je̱tseꞌe yo̱ꞌvyaꞌkxka̱jxtini nu̱jom pa̱n pa̱n jatyeꞌe pana̱jkxju̱du. W1$Je̱m xa veꞌe toꞌk je̱ jayu yꞌijt juuꞌ veꞌe Teudas du̱xa̱a̱j, veꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌe ñapya̱a̱jmji ax joꞌn je̱ jayu juuꞌ veꞌe du̱nu̱má̱jip. Nu̱maktaaxk mó̱kupx joꞌn tseꞌe je̱ jayu pyana̱jkxji. Ku veꞌe je̱ jayu yakꞌo̱o̱ꞌkjidini, vanꞌit tseꞌe yo̱ꞌvyaꞌkxka̱jxtini nu̱jom pa̱n pa̱n jatyeꞌe pana̱jkxju̱du. Je̱ vaatji tseꞌe kyuka̱jxini. DV#Vanꞌit tseꞌe du̱nu̱u̱jmi je̱ myujatyooꞌda: ―Miitsta, nmuꞌisraeejlit jáyuda, tumpayo̱ꞌo̱yda o̱y pa̱n ti veꞌe mtonuvaandup ma̱a̱t ya̱ꞌa̱ ya̱ yaaꞌtya̱jkta. &UE"Ax je̱ jayu juuꞌ veꞌe du̱nu̱má̱jidup je̱p tsaptu̱jkp, je̱ja tseꞌe je̱ꞌe̱ yꞌakujkta vyeꞌna toꞌk je̱ fariseo juuꞌ veꞌe Gamaliel du̱xa̱a̱j. Je̱ pavaꞌnu̱neꞌe tyukyakꞌixpu̱jkp. O̱o̱y je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ jayu tyunvintsa̱ꞌa̱gaja. Je̱ꞌe̱ tseꞌe teni je̱tseꞌe du̱pavaajñ je̱tseꞌe du̱yakpítsumdat je̱ kuká̱tsivada namvaateꞌe ve̱e̱ꞌn je̱ it ñaxy. XT)!Ku veꞌe du̱ꞌamo̱tunajxti, o̱o̱y tseꞌe tyunꞌe̱jkjidi tyunjo̱tꞌaajnjidi, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe du̱ꞌukko̱jtsmojkti je̱tseꞌe ku̱du̱yakjayꞌo̱o̱ꞌkjidi je̱ kuká̱tsivada. nSU Nꞌix nmo̱tu a̱a̱tseꞌe je̱ Jesús ku veꞌe tá̱vani jyoojntykpa̱jknuva vyeꞌna. Ax je̱ Espíritu Santo, juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam myo̱o̱yp pa̱n pa̱n jatyeꞌe ka̱tsu̱pa̱jkju̱dup, je̱ꞌe̱ tseꞌe je̱ tu̱va̱ko̱jtsu̱n du̱pa̱a̱mpap je̱ts veꞌemam je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam du̱tuujn ―jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaandi. )RKJe̱ Jesús tseꞌe tsajpe̱jtnu je̱ Nteꞌyam je̱ kyutojku̱n ka̱jx je̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ ma̱jin myo̱o̱jyjini ku veꞌe je̱ja yꞌakaꞌyu̱n paꞌayi du̱pa̱a̱mni, ax veꞌem tseꞌe je̱ Jesús yꞌit Yakkutojkpa je̱ts Yaktso̱o̱kpa, veꞌem tseꞌe je̱ israeejlit jayu vyinmayu̱mpijttinit, je̱ kyo̱ꞌo̱y joojntykin du̱maso̱o̱ktinit, je̱tseꞌe je̱ tyo̱kin yakme̱e̱ꞌkxjadat. KQJe̱ nju̱jpit jáyuvamda je̱ Ntyeꞌyamda, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱yakjoojntykpa̱jknuva je̱ Jesús, je̱ꞌe̱ juuꞌ miitseꞌe myakjayꞌo̱o̱ꞌkju̱du ku veꞌe xyakjacryuuzpe̱jtjidi. RPVanꞌit tseꞌe je̱ Pedro ma̱a̱t je̱ viijnk kuká̱tsivada yꞌatso̱o̱jvjidi: ―Tun vinko̱pk xa je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam yakka̱tsa̱pá̱ku̱t. Ax pa̱n pyavaampy tseꞌe je̱ jayu juuꞌ veꞌe kyapaatyp kyahꞌake̱e̱guip ma̱a̱t je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook, kaꞌa tseꞌe yaktónu̱t. O―¿Ka má̱kkap a̱a̱ts miitseꞌe ntukpavaandi je̱ts kaꞌa veꞌe je̱ jayu xꞌukvaajnjidinit je̱ Jesús jye̱ꞌe̱? Ax íxtats nꞌit juuꞌ veꞌe tu̱xtonda. Nu̱jom tseꞌe je̱ jayu juuꞌ veꞌe yaja Jerusalén, ta̱ tseꞌe du̱nu̱jávada juuꞌ miitseꞌe myakꞌixpa̱jktup, je̱ts a̱a̱tseꞌe xtukto̱kinavaꞌanda ku veꞌe je̱ Jesús yꞌa̱a̱ꞌk. N}Ku veꞌe du̱yakme̱jtsti, vanꞌit tseꞌe du̱pa̱a̱mdi je̱ja je̱ jayu vyinkujkta juuꞌ veꞌe du̱nu̱má̱jidup je̱p tsaptu̱jkp. Vanꞌit tseꞌe ña̱ꞌmu̱xjidi je̱ teeꞌ juuꞌ veꞌe du̱nu̱vintsa̱nika̱jxp je̱ teeꞌta̱jkta: CMVanꞌit tseꞌe je̱ tsapta̱kmutoompa juuꞌ veꞌe du̱nu̱vintsá̱nip je̱ tsapta̱kmutoompata̱jk ma̱a̱t je̱ jyayu, je̱ꞌe̱ tseꞌe o̱jts du̱matsta je̱ kuká̱tsivada, kaꞌa tseꞌe du̱jomtonda du̱titonda, je̱ꞌe̱ veꞌe cha̱ꞌkidup ku̱x ku veꞌe je̱ nu̱may jayu chakaꞌatsjadat. L/Vanꞌit tseꞌe toꞌk je̱ jayu jye̱ꞌy juuꞌ veꞌe tuknu̱jaꞌvijidu, je̱tseꞌe ña̱ꞌmu̱xjidi jidu̱ꞌu̱m: ―Je̱ yaaꞌtya̱jkta juuꞌ veꞌe tu̱xpoxu̱nta̱kpa̱mda, je̱pts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ nu̱may jayu du̱yakꞌixpa̱kta ma̱ja̱ tsaptu̱jkp. KAx ku tseꞌe du̱ꞌamo̱tunajxti je̱ teeꞌta̱jk je̱ vyintsa̱nda ma̱a̱t je̱ tsapta̱kmutoompa juuꞌ veꞌe du̱nu̱vintsá̱nip je̱ tsapta̱kmutoompata̱jk, kaꞌa tseꞌe du̱vinmó̱tudi pa̱n vintso̱ je̱ꞌe̱ veꞌe na̱jkx kyuka̱xa. Jje̱tseꞌe vyaandi: ―O̱y atuk xa a̱a̱tseꞌe je̱ poxu̱nta̱jk tu̱mpaaꞌty. Je̱p tseꞌe vyinté̱najada pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱ꞌixꞌijttup. Ax kuts a̱a̱tseꞌe tu̱nyakꞌavaꞌach, kaꞌats a̱a̱tseꞌe je̱p tu̱mpa̱mpaaꞌty. (IIKu veꞌe je̱ tsapta̱kmutoompa jye̱ꞌydi je̱p poxu̱ntu̱jkp, kaꞌats je̱peꞌe du̱pa̱mpaatti, vanꞌit tseꞌe vyimpijttinuva je̱ ka̱ts ma̱a̱t, YH+Ku veꞌe du̱ꞌamo̱tunajxti, vanꞌit tseꞌe je̱ kujá̱pit tya̱jkidi je̱p ma̱ja̱ tsaptu̱jkp je̱tseꞌe je̱ jayu du̱yakꞌixpa̱jkti. Ax je̱ teeꞌ juuꞌ veꞌe du̱nu̱vintsa̱nika̱jxp je̱ teeꞌta̱jkta ma̱a̱t je̱ jayu pa̱n pa̱n jatyeꞌe mya̱a̱tta vyeꞌna, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱vo̱mojktu pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱nu̱má̱jiduvap je̱p tsaptu̱jkp. Vanꞌit tseꞌe du̱nu̱ke̱jxidi je̱ kuká̱tsivada je̱p poxu̱ntu̱jkp. AG{―Na̱jkxta je̱p ma̱ja̱ tsaptu̱jkp, je̱p tseꞌe je̱ nu̱may jayu xvaajnjadat pa̱n vintso̱ veꞌe du̱jaye̱jptinit je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp. XF)Ax toꞌk tseꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n je̱ yꞌaangeles ko̱o̱ꞌts je̱ poxu̱nta̱kꞌaka̱ꞌa̱ du̱yakꞌavaach je̱tseꞌe je̱ kuka̱tsivata̱jk du̱yakpítsumdi, je̱tseꞌe du̱nu̱u̱jmidi: E je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe je̱ kuka̱tsivata̱jk du̱yakjamyajtsjidi je̱tseꞌe du̱yakjapya̱a̱jmjidi je̱p poxu̱ntu̱jkp. 6DeVanꞌit tseꞌe jyo̱tmaꞌtti je̱ teeꞌ juuꞌ veꞌe du̱nu̱vintsa̱nika̱jxp je̱ teeꞌta̱jkta ma̱a̱t je̱ saduceota̱jk juuꞌ veꞌe mya̱a̱tveꞌnidup, ~CuJe̱ꞌyduva tseꞌe nu̱may je̱ jayu juuꞌ veꞌe je̱m viijnk kajpu̱n ka̱jxm tso̱o̱ꞌndu juuꞌ veꞌe je̱ Jerusalén du̱mutá̱midup, yakje̱ꞌmyojktu tseꞌe je̱ pyaꞌam jáyuda ma̱a̱t je̱ꞌe̱ pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱m jyaꞌvin ka̱jxmda je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap. Nu̱jom tseꞌe du̱yakjo̱tka̱dakka̱jxtini. Ku je̱ kuka̱tsivata̱jk yakmajtsti 9BkJe̱ jayu juuꞌ veꞌe je̱mda, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱yakpítsumdu je̱m maajntku̱n ka̱jxm je̱ pyaꞌam jáyuda je̱tseꞌe du̱pa̱a̱mdi je̱ja tooꞌ aajy joma veꞌe je̱ Pedro ñaxuvaꞌañ, veꞌem tseꞌe o̱yje̱ꞌe̱ je̱ yꞌake̱ꞌe̱xa pyaaꞌtjadat je̱tseꞌe jyo̱tka̱daꞌaktat. 2A]Ax jaaꞌknu̱maꞌyiꞌata̱a̱tstinu tseꞌe je̱ jayu juuꞌ veꞌe du̱jaanchjaꞌvidup je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n, je̱ yaaꞌtya̱jk je̱ts je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk. F@ Cha̱ꞌkidup tseꞌe je̱ nu̱may jayu je̱tseꞌe je̱ jaanchjaꞌvivata̱jk du̱ma̱a̱tnayꞌamókajadat; ó̱yam tseꞌe vyeꞌema, vintsa̱ꞌkijidup tseꞌe anañu̱joma je̱ jayu. y?k Tyoondu tseꞌe je̱ kuká̱tsivata̱jk je̱ja je̱ nu̱may jayu vyinkujk o̱o̱y je̱ mú̱jit nu̱jaꞌvin je̱ts je̱ mú̱jit atu̱va je̱ꞌe̱ ka̱jx ku veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ kyutojku̱n myo̱o̱jyjidi. Je̱m tseꞌe je̱ jaanchjaꞌvivata̱jk ñayꞌamókajada yꞌijt toꞌk ka̱ꞌa̱jyjida joma veꞌe je̱ e̱pu̱tso̱o̱ktku̱n juuꞌ veꞌe du̱xa̱a̱j je̱ Salomón Jye̱ꞌe̱, toꞌkji tseꞌe je̱ jyo̱o̱tta je̱ jyaꞌvinda toꞌkji tseꞌe je̱ vyinmaꞌyu̱nda. B>} Tsa̱ꞌkipa̱jktu tseꞌe je̱ jaanchjaꞌvivata̱jkta je̱ts nu̱jom pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱mó̱tudu. Ku o̱o̱y je̱ mú̱jit nu̱jaꞌvin je̱ts je̱ mú̱jit atu̱va yaktuujn z;}l||"{8z6yyxwvMu-t#sErlqponmlllkmih9f|=aVanꞌit tseꞌe je̱ Pedro vyaajñ: ―U̱xyam a̱tseꞌe o̱y nmu̱java je̱ts kaꞌa veꞌe je̱ Nteꞌyam pa̱n du̱viijnkꞌíx, }s !Ax paatyts a̱ts mitseꞌe jatyji nnu̱ke̱jxi. O̱y tseꞌe tu̱xtún ku veꞌe toꞌk aaj tu̱mmets. Ax u̱xyamts a̱a̱tseꞌe yaja je̱ Nteꞌyam vyinkujk, je̱ꞌe̱ a̱a̱tseꞌe nꞌamo̱tunaxuvaampy pa̱n juuꞌ veꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n tu̱mtukpavaꞌañju̱ je̱ts a̱a̱tseꞌe xtuknu̱jávat. Ku je̱ Pedro kyaꞌamaajy je̱p je̱ Cornelio tya̱kꞌap  Nu̱ké̱xats je̱m jópeit kyajpu̱n ka̱jxm je̱ Simón juuꞌ veꞌe du̱xa̱a̱jivap Pedro. Je̱m tseꞌe ñamyayju̱ je̱ aku̱ko̱o̱ꞌtspa Simón tya̱kꞌam, je̱m maaxy na̱paꞌam je̱ꞌe̱ veꞌe chu̱u̱na.” Jidu̱ꞌu̱mts a̱tseꞌe xnu̱u̱jmi.  Jidu̱ꞌu̱mts a̱tseꞌe xnu̱u̱jmi: “Cornelio, mka̱tsꞌamo̱tunajxjup xa veꞌe je̱ Nteꞌyam ku veꞌe mtsapka̱ts, jaaꞌmyéts je̱ꞌe̱ veꞌe du̱jayep vintso̱ veꞌe je̱ jayu xputa̱ka pa̱n pa̱n jatyeꞌe katihꞌijtu̱xju̱dup. ta Vanꞌit tseꞌe je̱ Cornelio yꞌatsa̱a̱jv: ―Maktaxxa̱a̱j it a̱tseꞌe yaja nveꞌna nta̱kꞌaajy, tsapko̱jtsp je̱ts ayoojipts a̱tseꞌe nveꞌna. Toojk yaaxp joꞌn tseꞌe vyeꞌna ku veꞌe je̱ jayu chapka̱ts, veꞌem ax joꞌn u̱xyam, vanꞌitts a̱tseꞌe nꞌix toꞌk je̱ ángeles, vaꞌajts ajajp ata̱ꞌkxp je̱ vyit je̱ xyo̱x. W' Paatyts a̱tseꞌe jatyji tu̱nmín, kaꞌats a̱tseꞌe je̱ it nyaknajxy je̱ts a̱tseꞌe tooꞌva̱jkp mpayo̱ꞌo̱yu̱t, je̱ꞌe̱ts a̱tseꞌe nnu̱javavaampy pa̱n ti a̱tseꞌe xtuknu̱ke̱jxip. ~u Vanꞌit tseꞌe je̱ Pedro ña̱ꞌmu̱xjidi: ―Mnu̱jaꞌvidinup xa miitseꞌe je̱ts kaꞌa veꞌe a̱a̱ts je̱ mpavaꞌnu̱n du̱yakjaty je̱ts a̱a̱tseꞌe nkuꞌíxtat ukpu̱ a̱a̱tseꞌe nꞌítu̱t je̱ꞌe̱ ma̱a̱tta juuꞌ veꞌe ka je̱ israeejlit jáyuvap. Ax je̱ Nteꞌyamts a̱tseꞌe xtukꞌix je̱ts ni pa̱na a̱tseꞌe nkatíju̱t ka vaꞌajtsap. ) Namvaateꞌe du̱ma̱a̱tnakyá̱tsju̱, vanꞌit tseꞌe du̱yakta̱jki je̱p tu̱jkp joma veꞌe amoka vye̱ꞌnada nu̱may je̱ jayu. pY Ax jidu̱ꞌu̱m tseꞌe je̱ Pedro ña̱ꞌmu̱xji: ―Te̱na, jáyuva xa a̱tseꞌe ax joꞌn mits. H  Ku veꞌe je̱ Pedro jye̱ꞌy, vanꞌit tseꞌe je̱ Cornelio je̱ Pedro du̱ꞌana̱jkxi je̱tseꞌe du̱vinko̱xkteni, je̱tseꞌe du̱ꞌukvinjavavaajñ du̱ꞌukvintsa̱ꞌa̱gavaajñ. c? Je̱ kuꞌóxit tseꞌe jye̱ꞌydi je̱m Cesarea. Je̱m tseꞌe je̱ Cornelio yꞌaꞌíxjada vyeꞌna je̱m tya̱kꞌam ma̱a̱t je̱ jyuuꞌtta je̱ myugoꞌokta je̱ts juuꞌ veꞌe mya̱a̱tnayjaꞌvijidup. "= Vanꞌit tseꞌe je̱ Pedro yakta̱jkijidi je̱p tu̱jkp je̱tseꞌe je̱ tsooj je̱m myataandi. Je̱ kuꞌóxit tseꞌe je̱ Pedro du̱ma̱a̱didi, je̱meꞌe je̱ utsta je̱ ajchta juuꞌ veꞌe tsu̱u̱nidup je̱m jópeit kyajpu̱n ka̱jxm juuꞌ veꞌe mujatyooꞌijidu. /W Vanꞌit tseꞌe yꞌatso̱o̱vdi: ―Je̱ tojpa juuꞌ veꞌe du̱nu̱vintsá̱nip nu̱mó̱kupx je̱ tojpata̱jk, juuꞌ veꞌe Cornelio du̱xa̱a̱j, je̱ꞌe̱ts a̱a̱tseꞌe xke̱jxp. Je̱ꞌe̱ tseꞌe je̱ Nteꞌyam du̱vinjaꞌvip du̱vintsa̱ꞌkip, tu̱vts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ jyáyuvin je̱ jyoojntykin, nu̱jom tseꞌe je̱ israeejlit jayu jyávajada chó̱kjada. Je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌaangeles tseꞌe tu̱ña̱ꞌmu̱xju̱ je̱tseꞌe mnu̱ké̱xajat, veꞌem tseꞌe du̱ꞌamo̱tunáxu̱t juuꞌ mitseꞌe mtuknu̱jávap.   Vanꞌit tseꞌe je̱ Pedro vyajntyk joma veꞌe vye̱ꞌnada je̱ yaaꞌtya̱jkta juuꞌ veꞌe je̱ Cornelio ke̱jxju̱du, je̱tseꞌe jidu̱ꞌu̱m du̱nu̱u̱jmidi: ―A̱ts xa je̱ꞌe̱ veꞌe pa̱neꞌe mꞌíxtidup. ¿Tiseꞌe tu̱xnu̱minda? } Té̱nats, vánu̱ku̱, je̱tseꞌe xma̱a̱dadat. Kaꞌa tseꞌe xtivinmáyu̱t, a̱ts ya̱ꞌa̱ veꞌe tu̱nke̱xta. a; Je̱ꞌe̱na tseꞌe je̱ Pedro pyayo̱ꞌyp vyeꞌna juuꞌ veꞌe yakꞌixju, vanꞌit tseꞌe je̱ Espíritu Santo ña̱ꞌmu̱xji: ―Ixu̱ nꞌit, u̱xe̱p xa veꞌe mꞌíxtajada nu̱toojk je̱ yaaꞌtya̱jk. ' G Vanꞌit tseꞌe du̱ꞌamo̱tutú̱vidi pa̱n je̱peꞌe toꞌk je̱ yaaꞌtya̱jk juuꞌ veꞌe Simón du̱xa̱a̱j, juuꞌ veꞌe du̱xa̱a̱jivap Pedro.   Pyayo̱ꞌyp tseꞌe je̱ Pedro vyeꞌna pa̱n ti veꞌe ñu̱ka̱jtsp juuꞌ veꞌe yakꞌixju, vanꞌit tseꞌe jye̱ꞌydi je̱ yaaꞌtya̱jkta juuꞌ veꞌe je̱ Cornelio ke̱jxju̱du, yꞌamo̱tutú̱vidup tseꞌe je̱ jayu vye̱ꞌnada je̱tseꞌe du̱nu̱jávadat pa̱n joma veꞌe chu̱u̱na je̱ aku̱ko̱o̱ꞌtspa Simón. Ax veꞌem tseꞌe jye̱ꞌydi je̱ꞌe̱ tya̱kꞌaajy. 9 Toojk nax tseꞌe veꞌem jyajty je̱e̱jyji je̱e̱jyji, vanꞌit tseꞌe je̱ vit pyata̱jkinuva je̱tseꞌe ña̱jkxnuva je̱m tsapjo̱o̱tm. > u Vanꞌit tseꞌe je̱ ayook du̱mó̱tunuva, je̱tseꞌe yaknu̱u̱jmi: ―Juuꞌ xa veꞌe je̱ Nteꞌyam yakvaats, kaꞌats mits je̱ꞌe̱ veꞌe xtíju̱t ka vaꞌajtsap. x i Vanꞌit tseꞌe je̱ Pedro yꞌatsa̱a̱jv: ―Kaꞌa, Ma̱ja̱ Vintsá̱n; ni vinꞌita xa a̱tseꞌe nkaju̱ꞌkx juuꞌ veꞌe ka vaꞌajtsap, juuꞌ veꞌe je̱ Moisés jyatyaan je̱ts kaꞌa veꞌe je̱ jayu du̱ja̱ꞌkxu̱t. zm Vanꞌit tseꞌe toꞌk je̱ ayook du̱mo̱tu: ―Pedro, pojtu̱ku̱, yakꞌo̱o̱ꞌku̱, je̱ts ja̱ꞌkxu̱. r] Je̱m tseꞌe vit jo̱o̱tm nu̱may je̱ tá̱nu̱k, je̱ eey je̱ tíku̱ts: je̱m tseꞌe juuꞌ veꞌe maktaaxk tékax, je̱mpa tseꞌe juuꞌ veꞌe je̱ tyiints du̱tukyo̱ꞌydup, nay je̱mpa tseꞌe je̱ je̱yyva tá̱nu̱k. ^5 je̱ tsapjo̱o̱tmit it yꞌavaꞌach je̱tseꞌe je̱m tso̱ cha̱a̱ꞌn je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe ke̱ꞌxp ax joꞌn toꞌk je̱ ma̱ja̱ vit, maktaaxk esquina tseꞌe tsum, je̱tseꞌe ñu̱ka̱daꞌakyju̱. 3_ o̱o̱yeꞌe tyunyuꞌa̱a̱ꞌkju̱ vyeꞌna je̱tseꞌe tyunkayuvaꞌañ. Ax namvaat tseꞌe je̱ kaaky je̱ to̱jkx yꞌavaada, vanꞌit tseꞌe vaꞌajts yakꞌixji K Ax je̱ kuꞌóxit tseꞌe, je̱e̱nats je̱ꞌe̱ veꞌe tooꞌ aajy vye̱ꞌnada, myutá̱midinupeꞌe je̱m Jope, vanꞌit tseꞌe je̱ Pedro pyejt je̱m azotea niꞌkxm tsapko̱jtspa,  Vanꞌit tseꞌe du̱tukmumaajntykti juuꞌ veꞌe toojnju ko̱jtsju je̱tseꞌe du̱pake̱jxti je̱m jópeit kyajpu̱n ka̱jxm. eC Ku veꞌe je̱ ángeles ña̱jkxni juuꞌ veꞌe muko̱jtsju, vanꞌit tseꞌe je̱ Cornelio du̱vatsa̱a̱jv nu̱me̱jtsk je̱ tyoompa je̱ts toꞌk je̱ tojpa juuꞌ veꞌe toꞌk aaj toꞌk jo̱o̱t mutoojnjup.  Je̱meꞌe ñamyayju̱ je̱ aku̱ko̱o̱ꞌtspa Simón tya̱kꞌam. Je̱m maaxy na̱paꞌam je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ jayu chu̱u̱na.  Paké̱xu̱ts nꞌit je̱ yaaꞌtya̱jkta je̱m Jope je̱tseꞌe du̱yakmé̱tstat je̱ Simón juuꞌ veꞌe du̱xa̱a̱jivap Pedro.  Vanꞌit tseꞌe je̱ Cornelio ma̱j du̱vinꞌix je̱ ángeles, o̱o̱y tseꞌe tyuntsa̱ꞌki, je̱tseꞌe du̱ꞌamo̱tutu̱vi: ―¿Tiseꞌe? Vanꞌit tseꞌe je̱ ángeles vyaajñ: ―Mka̱tsꞌamo̱tunajxjup xa veꞌe je̱ Nteꞌyam ku veꞌe mtsapka̱ts, jaaꞌmyéts je̱ꞌe̱ veꞌe du̱jayep vintso̱ veꞌe je̱ jayu xputa̱ka pa̱n pa̱n jatyeꞌe katihꞌijtu̱xju̱dup. x~i Toꞌk nax tseꞌe, toojk yaaxp joꞌn vyeꞌna xu̱u̱ju̱n, je̱tseꞌe je̱ Cornelio yakꞌixji toꞌk je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌaangeles. Je̱ꞌe̱ tseꞌe nu̱ta̱jkiju joma veꞌe vyeꞌna je̱tseꞌe ña̱ꞌmu̱xji: ―¡Cornelio! u}c Vyinjaꞌvip vyintsa̱ꞌkipts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam ma̱a̱t nu̱jom je̱ jya̱a̱jn je̱ tya̱jk, yajkpap tseꞌe o̱o̱y je̱ meen je̱tseꞌe je̱ israeejlit jayu yaktukputa̱ka, ijtpts je̱ꞌe̱ veꞌe tyuntsapka̱ts. (| K Je̱m tseꞌe cesaréait kyajpu̱n ka̱jxm vyeꞌna toꞌk je̱ tojpa juuꞌ veꞌe du̱nu̱vintsá̱nip nu̱mó̱kupx je̱ tojpata̱jk, Cornelio je̱ꞌe̱ veꞌe xya̱a̱j. Itáliait je̱ꞌe̱ veꞌe xya̱a̱j toꞌk ja̱ka̱ꞌa̱ je̱ tojpa juuꞌ veꞌe je̱ Cornelio kya̱ꞌmip. k{O +Je̱m tseꞌe je̱ Pedro tyaajñ jek jaty je̱m je̱ aku̱ko̱o̱ꞌtspa Simón tya̱kꞌam.z! *Yaknu̱jaꞌvits ya̱ꞌa̱ veꞌe nu̱jom je̱m jópeit kyajpu̱n ka̱jxm; nu̱may tseꞌe du̱jaanchjaꞌvidi je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n. 0yY )Vanꞌit tseꞌe je̱ Pedro myajtsji je̱m kya̱ꞌm je̱tseꞌe yakténiji. Vanꞌit tseꞌe je̱ Pedro du̱yaaxji je̱ utsta je̱ ajchta je̱ts je̱ utsta je̱ tsa̱ꞌa̱da ma̱a̱t je̱ kuꞌa̱a̱ꞌk ta̱ꞌa̱xta̱jkta, je̱tseꞌe je̱ja vyinkujkta joojntyk du̱tukꞌixti je̱ Dorcas. Ix  (Vanꞌit tseꞌe je̱ Pedro je̱ jayu du̱yakpitsumku̱jx, je̱tseꞌe kyo̱xkteni, je̱tseꞌe chapka̱jts. Vanꞌit tseꞌe je̱ o̱o̱ꞌkpa du̱vinꞌix je̱tseꞌe du̱nu̱u̱jmi: ―Tabita, pojtu̱kni. Vanꞌit tseꞌe je̱ Dorcas vyinꞌixvaꞌkxni. Ku veꞌe je̱ Pedro du̱ꞌix, vanꞌit tseꞌe yꞌa̱jxtk. $wA 'Ku veꞌe je̱ Pedro yakvaajnji, vanꞌit tseꞌe tyeni je̱tseꞌe du̱ma̱a̱di. Ku veꞌe je̱m jye̱ꞌy, vanꞌit tseꞌe du̱yakna̱jkxti je̱p nu̱ka̱vyet ku̱jxp joma veꞌe vyeꞌna je̱ niꞌkx je̱ ko̱pk. Nu̱jom tseꞌe je̱ kuꞌa̱a̱ꞌk ta̱ꞌa̱xta̱jkta nu̱nyaaxnup du̱tukꞌixti je̱ Pedro je̱ vit je̱ xo̱x juuꞌ veꞌe je̱ Dorcas pya̱a̱m ku veꞌe du̱ma̱a̱tve̱ꞌnada. v &Je̱ Jope, myutá̱mipts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ lídait kajpu̱n, je̱m joma veꞌe je̱ Pedro vyeꞌna. Myó̱tuduts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ jaanchjaꞌvivata̱jk je̱ts je̱meꞌe vyeꞌna, vanꞌit tseꞌe du̱tuknu̱ke̱jxti nu̱me̱jtsk je̱ yaaꞌtya̱jk je̱tseꞌe du̱munooꞌkxtu̱ktat jidu̱ꞌu̱m: ―Uk mtónupeꞌe je̱ maaꞌyu̱n je̱tseꞌe njaꞌmdat je̱m Jope. u+ %Ax ku tseꞌe je̱ Pedro vyeꞌna je̱m lídait kyajpu̱n ka̱jxm, vanꞌit tseꞌe je̱ Dorcas pyaꞌampejt je̱tseꞌe yꞌa̱a̱ꞌk. Tá̱vani tseꞌe du̱yaktsiꞌivda je̱ ñiꞌkx je̱ ko̱pk, vanꞌit tseꞌe du̱pa̱a̱mdi je̱p mume̱jtsk nu̱ka̱vyet ku̱jxp. t# $Je̱m tseꞌe je̱ jópeit kyajpu̱n ka̱jxm yꞌijt toꞌk je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk juuꞌ veꞌe je̱ Jesús du̱jaanchjaꞌvip, Tabita je̱ꞌe̱ veꞌe xya̱a̱j, Dorcas je̱ꞌe̱ veꞌe kya̱tsa̱pítsum je̱ griego aaj. Je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk, o̱o̱yts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ jayu je̱ maaꞌyu̱n du̱tuntuujnja je̱tseꞌe du̱puta̱ka pa̱n pa̱n jatyeꞌe katihꞌijtu̱xju̱dup. s! #Íxju̱du veꞌe nu̱jom pa̱n pa̱n jatyeꞌe joojntykidup je̱m lídait je̱ts saroonit kyajpu̱n ka̱jxmda, veꞌem tseꞌe du̱maso̱o̱kti je̱ ko̱ꞌo̱y vinmaꞌyu̱nda je̱tseꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n du̱pana̱jkxti. Ku je̱ Dorcas jyoojntykpa̱jknuva Or "Vanꞌit tseꞌe je̱ Pedro ña̱ꞌmu̱xji: ―Eneas, je̱ Jesucristo xa veꞌe myakjo̱tka̱daakjinup. Pojtu̱kni je̱ts pa̱kmojkni ya̱ mmaajntku̱n. Tun jatyji tseꞌe je̱ Eneas pyojtu̱kni. q9 !Je̱m tseꞌe du̱paaty toꞌk je̱ mojkpa jayu juuꞌ veꞌe Eneas du̱xa̱a̱j, toodojtu̱k joojntanits je̱ꞌe̱ veꞌe pyaꞌammaꞌaj vyeꞌna. 1p[ Na̱jkx tseꞌe je̱ Pedro may viijn, je̱ꞌe̱ tseꞌe na̱jkx du̱kuꞌixta je̱ utsta je̱ ajchta je̱ts je̱ utsta je̱ tsa̱ꞌa̱da. O̱jts tseꞌe du̱kuꞌixpa je̱ utsta je̱ ajchta je̱ts je̱ utsta je̱ tsa̱ꞌa̱da juuꞌ veꞌe tsu̱u̱nidup je̱m lídait kyajpu̱n ka̱jxm. ioK Vanꞌit tseꞌe o̱y jo̱o̱t chu̱u̱nidini nu̱jom pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱jaanchjaꞌvidu je̱ Jesucristo je̱m judéait je̱ts galiléait je̱ts samaariait yꞌit jo̱o̱tmda, veꞌem tseꞌe ñu̱máyada je̱tseꞌe je̱ jyo̱o̱t je̱ jyaꞌvin mya̱kkpa̱jkꞌata̱ꞌa̱tsta je̱ Jesús ma̱a̱t, vyinjaꞌvidup vyintsa̱ꞌkidupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n je̱tseꞌe je̱ Espíritu Santo yakjo̱tꞌamá̱jajada. Ku je̱ Eneas jyo̱tka̱daaky Ku veꞌe je̱ Saulo jye̱ꞌy je̱m Jerusalén, jyama̱a̱tnayꞌamokavaajnju̱du tseꞌe je̱ jaanchjaꞌvivata̱jkta; ax tsa̱ꞌkidu tseꞌe nu̱jomda ku̱x kaꞌa veꞌe du̱jaanchjávada je̱ts jyaanchjaꞌvinup je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Jesús. i' vanꞌit tseꞌe je̱ jaanchjaꞌvivata̱jk pya̱a̱jmjidi je̱m tójum je̱tseꞌe ko̱o̱ꞌts ñasta̱ꞌyijidi je̱ja neꞌev viijn tso̱v juuꞌ veꞌe je̱ kajpu̱n tuknaaꞌpa̱tsꞌijtp, veꞌem tseꞌe je̱ Saulo kyeek. Ku je̱ Saulo je̱p Jerusalén vyeꞌna [h/ jó̱vum xa̱a̱j jó̱vum tsooj tseꞌe je̱ Saulo yakꞌaꞌix je̱ja kajpu̱n naaꞌpá̱ts aka̱ꞌaajy je̱tseꞌe ku̱du̱yakꞌo̱o̱ꞌkti. Ku veꞌe je̱ Saulo du̱nu̱jaꞌvi ti veꞌe tyonuvaandup, )gK May xa̱a̱jani tseꞌe je̱ it ñaxy vyeꞌna je̱tseꞌe je̱ israeejlit jayu du̱ꞌukko̱jtsmojkti je̱tseꞌe je̱ Saulo ku̱du̱yakꞌo̱o̱ꞌkti, Of Ax je̱ Saulo, yakma̱kkpa̱jkꞌata̱a̱tsnupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ kyaꞌamaꞌyu̱n je̱tseꞌe du̱yaknu̱ke̱ꞌxnatá̱ka je̱ts je̱ Jesús je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Cristo, je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam vyinko̱o̱n je̱tseꞌe yakkutojknit. Kaꞌa tseꞌe yꞌo̱ꞌyixjada vintso̱ veꞌe yꞌama̱a̱daagajadat je̱ israeejlit jayu juuꞌ veꞌe tsu̱u̱nidup je̱m Damasco. Ku je̱ Saulo je̱ myuꞌisraeejlit jayu du̱kukeek Ze- Nu̱jom pa̱n pa̱n jatyeꞌe amo̱tunajxju̱du, atu̱va ato̱ki tseꞌe tyuntaandi, je̱tseꞌe ñayꞌamo̱tutú̱vijidi vimpit atu̱j: ―¿Ka ya̱ꞌa̱ap je̱ꞌe̱ vineꞌe juuꞌ veꞌe je̱m Jerusalén du̱jomtoomp du̱titoomp tu̱yꞌit pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ Jesús du̱jaanchjaꞌvidup? ¿Ka je̱ꞌe̱p ya̱ꞌa̱ vineꞌe juuꞌ veꞌe yaja miimpa je̱tseꞌe du̱yakjamyátsju̱t pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱jaanchjaꞌviduvap je̱ Jesús je̱tseꞌe tsum du̱yakna̱jkxu̱t joma veꞌe je̱ teeꞌta̱jk je̱ vyintsa̱nda? ―jidu̱ꞌu̱m tseꞌe ñayꞌamo̱tutú̱vijidi. Jd  Je̱m tseꞌe je̱ Saulo kyaꞌamayꞌukvaajñ je̱p je̱ damaascovit chaptu̱jkpta, je̱ꞌe̱ tseꞌe yꞌavaꞌnip je̱ts je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌOnu̱k je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Jesús. c Vanꞌit tseꞌe kyaajy yꞌuuk je̱tseꞌe myajuva̱jknuva. Je̱m tseꞌe ve̱e̱ꞌn je̱ it du̱yaknajxy damaascovit kyajpu̱n ka̱jxm ma̱a̱t je̱ꞌe̱da pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱jaanchjaꞌvidup je̱ Jesús. Ku je̱ Saulo kyaꞌamaajy je̱p Damasco Ob Tun jatyji tseꞌe je̱ Saulo vyinvaatsji juuꞌ veꞌe veꞌem íxuvip ax joꞌn je̱ ajkx na̱meen, je̱tseꞌe vyinꞌixpa̱jknuva. Vanꞌit tseꞌe je̱ Saulo tyeni je̱tseꞌe ña̱pejt. a Vanꞌit tseꞌe je̱ Ananías ñu̱jkx je̱m je̱ jayu tya̱kꞌam joma veꞌe je̱ Saulo vyeꞌna. Ku veꞌe tya̱jki, vanꞌit tseꞌe je̱ kya̱ꞌa̱j du̱tuknu̱ka̱a̱jn je̱tseꞌe du̱nu̱u̱jmi: ―Uts Saulo, je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n Jesús, juuꞌ veꞌe myakꞌixju je̱ja tooꞌ aajy, je̱ꞌe̱ts a̱tseꞌe tu̱xkex je̱tseꞌe mvinꞌixpa̱jknuvat je̱tseꞌe je̱ Espíritu Santo mmo̱ꞌo̱ju̱t je̱ ma̱kkin je̱ts je̱ vinmaꞌyu̱n je̱tseꞌe xtónu̱t juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam cha̱jkp. W`' A̱ts xa veꞌe ntuknu̱jávap je̱ts o̱o̱y a̱tseꞌe xtunkutsaachpaadat. _9 Ax jidu̱ꞌu̱m tseꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n ña̱ꞌmu̱xji: ―Na̱jkxu̱, ku̱x a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe nvinko̱o̱n je̱tseꞌe a̱ts nje̱ꞌe̱ du̱vaajnjadat pa̱n pa̱n jatyeꞌe ka je̱ israeejlit jáyuvap, je̱ yakkutojkpada, je̱ts je̱ israeejlit jáyuda. d^A ax yaja tseꞌe tu̱myets je̱ kutojku̱n ma̱a̱t juuꞌ veꞌe mo̱o̱jyju je̱ teeꞌta̱jk je̱ vyintsa̱nda, je̱tseꞌe du̱yakjamyátsju̱t du̱yakjachómju̱t nu̱jom pa̱n pa̱n jatyeꞌe mjaanchjaꞌvijidup. {]o Ku veꞌe je̱ Ananías du̱ꞌamo̱tunajxy, vanꞌit tseꞌe vyaajñ: ―Ma̱ja̱ Vintsá̱n, o̱o̱yani xa a̱tseꞌe je̱ ka̱ts ntunmo̱tu vintso̱ je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ yaaꞌtya̱jk du̱tsaachtún je̱ mjáyuda je̱m Jerusalén; \' Ta̱ je̱ꞌe̱ veꞌe yakꞌixju̱ mta̱ka joma veꞌe yꞌit je̱tseꞌe je̱ mka̱ꞌa̱j xtuknu̱ká̱n je̱tseꞌe vyinꞌixpa̱jknuva. <[q Vanꞌit tseꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n ña̱ꞌmu̱xji: ―Pojtu̱ku̱ je̱ts na̱jkxu̱ joma veꞌe je̱ tooꞌ juuꞌ veꞌe du̱xa̱a̱j Tu̱v, je̱m tseꞌe je̱ Judas tya̱kꞌam xꞌamo̱tutú̱vat toꞌk je̱ yaaꞌtya̱jk juuꞌ veꞌe Saulo du̱xa̱a̱j, tsapko̱jtspts je̱ꞌe̱ veꞌe. 1Z[ Je̱m tseꞌe damaascovit kyajpu̱n ka̱jxm yꞌijt toꞌk je̱ jaanchjaꞌviva juuꞌ veꞌe Ananías du̱xa̱a̱j, je̱ꞌe̱ tseꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n yakꞌixju je̱tseꞌe ña̱ꞌmu̱xji: ―¡Ananías! Vanꞌit tseꞌe yꞌatsa̱a̱jv: ―U̱xyaja a̱ts, Ma̱ja̱ Vintsá̱n. gYG Je̱m tseꞌe yꞌijt toojk xa̱a̱j, kaꞌa tseꞌe yꞌix, kaꞌa tseꞌe kyay yꞌuuꞌk. jXM Vanꞌit tseꞌe je̱ Saulo pyojtu̱k. Ku veꞌe jyavinꞌixvaꞌkxy, kaꞌa tseꞌe yꞌukꞌixni. Vanꞌit tseꞌe je̱ myujatyooꞌ myajtsjidi je̱m kya̱ꞌm je̱tseꞌe pyavijtsjidi je̱m damaascovit kyajpu̱n ka̱jxm. $WA Je̱ Saulo je̱ myujatyooꞌda, vaꞌajts tsa̱ꞌkidupts je̱ꞌe̱ veꞌe ku̱x myó̱tudu veꞌe je̱ ayook; ax kaꞌa tseꞌe pa̱n du̱ꞌixti. /VW Vanꞌit tseꞌe je̱ Saulo cha̱ꞌkiku̱jx je̱tseꞌe vyaajñ: ―Ma̱ja̱ Vintsá̱n, ¿tiseꞌe mtsa̱jkp je̱ts a̱tseꞌe ntónu̱t? Vanꞌit tseꞌe yakꞌatsa̱a̱jv: ―Pojtu̱ku̱ je̱ts na̱jkxu̱ je̱m kajpu̱n ka̱jxm, ax je̱m tseꞌe myakvaajnjat pa̱n ti veꞌe mtónup. zUm Vanꞌit tseꞌe je̱ Saulo vyaajñ: ―¿Pa̱nts mitseꞌe? Vanꞌit tseꞌe yakꞌatsa̱a̱jv: ―A̱ts xa veꞌe je̱ Jesús, juuꞌ veꞌe mtuntsoꞌoxpu̱jkp. Viinm xa mitseꞌe mnakyo̱ꞌo̱tyúnju̱ ku a̱tseꞌe veꞌem xtun. .TU Vanꞌit tseꞌe je̱ Saulo ñaxvipp je̱tseꞌe du̱ꞌamo̱tunajxy toꞌk je̱ ayook juuꞌ veꞌe vaan: ―Saulo, Saulo, ¿tya̱jxts a̱tseꞌe xtsoꞌoxpú̱k? AS{ Je̱e̱na tseꞌe tooꞌ aajy vyeꞌna, je̱ damaascovit kyajpu̱n mutá̱mani, vanꞌit tseꞌe tun toꞌmayji je̱ tsapjo̱o̱tmit ajajtk o̱o̱y tyunnu̱jajji tyunnu̱ta̱ꞌkxji. R  Je̱ꞌe̱ tseꞌe cha̱jkp je̱tseꞌe myo̱ꞌo̱ju̱t je̱ na̱k je̱tseꞌe ña̱jkxu̱t je̱m damaascovit kyajpu̱n ka̱jxm je̱tseꞌe je̱p chaptu̱jkpta du̱ꞌíxtat pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱pana̱jkxtup je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n, veꞌem tseꞌe du̱yakjamyátsjadat je̱tseꞌe je̱m Jerusalén du̱yakna̱jkxtat, veꞌem je̱ yaaꞌtya̱jk veꞌem je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk. 8Q k Ax vintso̱ tseꞌe je̱ it ñaxy, kaꞌajyam tseꞌe je̱ Saulo du̱tukꞌatsa̱ꞌkiꞌatú̱va je̱ o̱o̱ꞌku̱n pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n du̱jaanchjaꞌvidup. Je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe o̱jts du̱ꞌix je̱ teeꞌ juuꞌ veꞌe du̱nu̱vintsa̱nika̱jxp je̱ teeꞌta̱jkta. WP'(Ax je̱ Felipe, je̱mts je̱ꞌe̱ veꞌe azótovit kyajpu̱n ka̱jxm o̱jts yakꞌix, kajpu̱n kajpu̱n tseꞌe ñajxy je̱tseꞌe du̱ꞌavaꞌni je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook je̱m Cesarea paat.QO'Ku veꞌe pyítsumdini je̱m na̱jo̱o̱tm, vanꞌit tseꞌe je̱ Espíritu Santo, juuꞌ veꞌe ijtp je̱m je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n jyaꞌvin ka̱jxm, je̱ꞌe̱ tseꞌe je̱ Felipe toꞌmayji du̱yakna̱jkx viijnk tso̱v, kaꞌa veꞌe yꞌukꞌíxjini je̱ yaaꞌtya̱jk. Xo̱o̱jntkp tseꞌe je̱ yaaꞌtya̱jk ña̱jkxni. aN;&Vanꞌit tseꞌe je̱ tyoompa du̱nu̱u̱jmi je̱tseꞌe du̱yakꞌatú̱vat je̱ carreta. Ku veꞌe yꞌatu̱vi, vanꞌit tseꞌe vyajntkti je̱ Felipe ma̱a̱t je̱ yaaꞌtya̱jk je̱tseꞌe du̱yakna̱pejt. M9%Vanꞌit tseꞌe je̱ Felipe vyaajñ: ―Pa̱n toꞌk aaj toꞌk jo̱o̱t xa veꞌe je̱ Jesucristo xjaanchjáva, o̱ꞌyip tseꞌe. Vanꞌit tseꞌe yꞌatsa̱a̱jv: ―Njaanchjaꞌvip xa a̱tseꞌe je̱ts je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌOnu̱k je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Jesucristo. L $Ku tseꞌe ñaxta vyeꞌna je̱m tooꞌ am, je̱tseꞌe je̱ tsoxk na̱a̱j du̱ꞌixpaatti, vanꞌit tseꞌe je̱ yaaꞌtya̱jk vyaajñ: ―U̱xyaja xa veꞌe je̱ tsoxk na̱a̱j, ¿ax ti tseꞌe du̱kayakꞌo̱ꞌyip je̱ts a̱tseꞌe nna̱pé̱tu̱t? K+#Vanꞌit tseꞌe je̱ Felipe vyaꞌnu̱xji je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook, tyuknu̱jaꞌvi veꞌe je̱ yaaꞌtya̱jk je̱ Jesús jye̱ꞌe̱. Je̱ Kunuuꞌkx Jatyán juuꞌ veꞌe yꞌixtu je̱tseꞌe du̱ko̱jtsti, je̱ꞌe̱ tseꞌe kyo̱jtsvaats tooꞌva̱jkp. #J?"Vanꞌit tseꞌe je̱ yakkutojkpa ta̱ꞌa̱xta̱jk je̱ tyoompa du̱ꞌamo̱tutu̱vi je̱ Felipe: ―Vaajnjikts a̱ts toꞌk aaj. ¿Viinmeꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpa ñatyijju̱ ku ya̱ꞌa̱ veꞌe du̱jaajy, ukpu̱ viijnk jayu je̱ꞌe̱ veꞌe tyijp? ]I3!Je̱ naax je̱ poꞌox joꞌnts je̱ꞌe̱ veꞌe yakpu̱u̱jm je̱tseꞌe kyayakꞌo̱tyo̱kimpayo̱ꞌy.¿Pa̱nts vineꞌe vaꞌanup je̱ts je̱meꞌe je̱ chaan je̱ kyo̱o̱j?Yakꞌo̱o̱ꞌkju̱du xa veꞌe je̱ jayu yaja naxviijn. Jidu̱ꞌu̱mts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Kunuuꞌkx Jatyán vyaꞌañ juuꞌ veꞌe kyo̱jts. -HS Je̱ Kunuuꞌkx Jatyán juuꞌ veꞌe kya̱jtsp vyeꞌna, jidu̱ꞌu̱mts je̱ꞌe̱ veꞌe vyaꞌañ:Veꞌem xa je̱ꞌe̱ veꞌe ax joꞌn je̱ carnero juuꞌ veꞌe je̱ yꞌo̱o̱ꞌku̱n yaktukꞌavo̱ꞌvip,
veꞌem ax joꞌn je̱ carnero juuꞌ veꞌe ama̱ꞌa̱t taamp ku veꞌe yaknu̱keeꞌp,
kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe ti du̱ka̱ts ku veꞌe je̱ jayu yakꞌo̱o̱ꞌkuvaꞌañju̱. G-Vanꞌit tseꞌe yꞌatsa̱a̱jv: ―¿Vintso̱s a̱tseꞌe nvinmó̱tuvu̱t pa̱n kaꞌa veꞌe pa̱n pa̱n pa̱n a̱tseꞌe xtukvinmó̱tuvup? Je̱tseꞌe je̱ Felipe yakꞌamo̱tu je̱tseꞌe pyé̱tu̱t je̱m carreta jo̱o̱tm je̱tseꞌe du̱paaꞌa̱jxtu̱kat. F!Ku veꞌe ñaajktá̱miji je̱ Felipe, vanꞌit tseꞌe du̱ꞌamo̱tunajxy je̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe kya̱jtsp je̱ na̱k juuꞌ veꞌe je̱ Isaías jyatyaan. Vanꞌit tseꞌe du̱ꞌamo̱tutu̱vi: ―¿Mvinmó̱tupts ya̱ꞌa̱ veꞌe juuꞌ veꞌe mka̱jtsp? dEAVanꞌit tseꞌe je̱ Espíritu Santo du̱nu̱u̱jmi je̱ Felipe: ―Muta̱ma xi carreta. D-vimpijtnup je̱ꞌe̱ veꞌe vyeꞌna je̱m tya̱kꞌam. Je̱mts je̱ꞌe̱ veꞌe ña̱ku̱ka̱ts vyeꞌna carreta jo̱o̱tm juuꞌ veꞌe je̱ caballo pyavu̱u̱ꞌmp, je̱ꞌe̱ tseꞌe kya̱jtsp juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpa Isaías jyaay. yCkVanꞌit tseꞌe je̱ Felipe pyojtu̱k je̱tseꞌe ñu̱jkx. Je̱m tseꞌe ñu̱jkx vyeꞌna ku veꞌe du̱ma̱a̱tnavyaatji toꞌk je̱ yaaꞌtya̱jk, etiopíait jayu je̱ꞌe̱ veꞌe; je̱ Candace, toꞌk je̱ etiopíait yakkutojkpa ta̱ꞌa̱xta̱jk, je̱ꞌe̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ tyoompa, je̱ꞌe̱ je̱ myeen tseꞌe kya̱ꞌmip. Je̱mts je̱ꞌe̱ veꞌe Jerusalén je̱ yaaꞌtya̱jk yꞌa̱ts, o̱jts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱m je̱ Nteꞌyam du̱vinjava du̱vintsa̱ꞌa̱ga, dBAKu veꞌe veꞌem jyajty, vanꞌit tseꞌe toꞌk je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n je̱ yꞌaangeles du̱muka̱jts je̱ Felipe. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe du̱nu̱u̱jmi: ―Pojtu̱ku̱ je̱ts na̱jkxu̱ je̱m vinvaꞌajts it ka̱jxm, je̱ꞌe̱ tseꞌe mpá̱kup je̱ tooꞌ juuꞌ veꞌe tso̱o̱ꞌmp je̱m Jerusalén je̱tseꞌe je̱m Gaza ñu̱jkx. HA Ku veꞌe je̱ kuká̱tsivada je̱ jayu du̱vaajnjidi je̱ Nteꞌyam je̱ kya̱ts je̱ yꞌayook je̱ts ti veꞌe yꞌixtu myó̱tudu ku veꞌe je̱ Jesús du̱ma̱a̱tvítti, vanꞌit tseꞌe vyimpijttini je̱m Jerusalén. Namvaateꞌe je̱m ña̱jkxtini, vanꞌit tseꞌe du̱ꞌavaꞌnidi je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook je̱m may kajpu̱n ka̱jxm juuꞌ veꞌe je̱m samaariait yꞌit jo̱o̱tm. Je̱ Felipe je̱ts je̱ etiopíait jayu {@oVanꞌit tseꞌe je̱ Simón yꞌatsa̱a̱jv: ―Nu̱tsapko̱tsta a̱ts toꞌk aaj, veꞌemts a̱tseꞌe xkajátu̱t xkanáxu̱t juuꞌ veꞌe tu̱xko̱tsta je̱ts a̱tseꞌe nkavintó̱kiyu̱t ―jidu̱ꞌu̱m tseꞌe yꞌatsa̱a̱jv. ?ku̱x ta̱ a̱tseꞌe nꞌix je̱ts o̱o̱yeꞌe je̱ ko̱ꞌo̱y jo̱o̱t xtunjayep, je̱ to̱kin tseꞌe mka̱ꞌmijup. K>Vinmayu̱mpijtni, maso̱o̱kni je̱ mko̱ꞌo̱y joojntykin, je̱ts munooꞌkxtu̱ku̱ je̱ Nteꞌyam. O̱yapeꞌe mme̱e̱ꞌkxu̱xju̱t je̱ ko̱ꞌo̱y vinmaꞌyu̱n juuꞌ veꞌe mjayejpp, O=Kaꞌa xa mits ya̱ꞌa̱ veꞌe mtukka̱daꞌakyju̱ je̱tseꞌe xtónu̱t ya̱ toonk a̱a̱ts ma̱a̱t ku̱x kaꞌa veꞌe je̱ mjo̱o̱t je̱ mjaꞌvin yꞌo̱ya je̱ja je̱ Nteꞌyam vyinkujk. <#Vanꞌit tseꞌe je̱ Pedro ña̱ꞌmu̱xji: ―¡Kijpxeꞌe je̱ mmeen xma̱a̱tvintó̱kiyu̱t je̱ꞌe̱ ka̱jx ku veꞌe veꞌem mvinmay je̱ts o̱ꞌyipeꞌe je̱tseꞌe je̱ meen yaktukjóyu̱t juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam yajkyp je̱ myaaꞌyu̱n ka̱jx! k;Oje̱tseꞌe vyaajñ: ―Mo̱o̱yduva a̱ts toꞌk aaj je̱ kutojku̱n je̱ts ku a̱tseꞌe o̱pya̱na ya̱ nka̱ꞌa̱j ntuknu̱kó̱nu̱t, vanꞌit tseꞌe je̱ Espíritu Santo tyá̱kat je̱m je̱ jayu jyaꞌvin ka̱jxmda. r:]Ku veꞌe je̱ Simón du̱ꞌix je̱ts ta̱jkipeꞌe je̱m je̱ jayu jyaꞌvin ka̱jxm je̱ Espíritu Santo ku veꞌe je̱ kuká̱tsivada je̱ kya̱ꞌa̱j tyuknu̱ko̱o̱jnjidi, vanꞌit tseꞌe je̱ meen du̱javampe̱jtjidi, T9!Vanꞌit tseꞌe je̱ Pedro ma̱a̱t je̱ Juan je̱ kya̱ꞌa̱j tyuknu̱ko̱o̱jnjidi. Ku veꞌe veꞌem du̱toondi, vanꞌit tseꞌe je̱ Espíritu Santo tya̱jki je̱m je̱ jayu jyaꞌvin ka̱jxmda. U8#ku̱x ni pa̱na veꞌe je̱m jyaꞌvin ka̱jxmda kyaꞌitna vyeꞌna je̱ Espíritu Santo, na̱petji veꞌe vye̱ꞌnada ku veꞌe vyaandi je̱ts je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n Jesuuseꞌe pyana̱jkxuvaandup. Z7-Ku veꞌe jye̱ꞌydi, vanꞌit tseꞌe du̱nu̱tsapko̱jtsti je̱ samaariait jayu juuꞌ veꞌe je̱ Jesús du̱jaanchjaꞌvidup je̱tseꞌe veꞌem je̱ Espíritu Santo tyá̱kat je̱m jyaꞌvin ka̱jxmda, 6Je̱ kuka̱tsivata̱jk juuꞌ veꞌe je̱m Jerusalén taandu, ku tseꞌe je̱ ka̱ts du̱mó̱tudi je̱ts kyuva̱jktu veꞌe je̱ samaariait jayu je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook, vanꞌit tseꞌe je̱m du̱ke̱jxti je̱ Pedro ma̱a̱t je̱ Juan. 51 Jyaanchjaꞌviva tseꞌe je̱ Simón juuꞌ veꞌe je̱ Felipe tukmuko̱jtsju je̱tseꞌe ña̱pe̱jtpa, je̱tseꞌe je̱ Felipe du̱ma̱a̱tnáxy du̱ma̱a̱ttá̱ka, je̱ꞌe̱ veꞌe tyukꞌatú̱vip je̱ ma̱jin je̱ts je̱ mú̱jit nu̱jaꞌvin juuꞌ veꞌe toojnjup. S4 Ku veꞌe je̱ Felipe tyukmuko̱jtsjidi vintso̱ je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe je̱ jayu yꞌitta je̱m je̱ Nteꞌyam yꞌam kya̱ꞌm je̱tseꞌe vyaꞌnu̱xjidi je̱ Jesucristo jye̱ꞌe̱, nu̱may tseꞌe du̱jaanchjaꞌvidi je̱ Jesucristo je̱tseꞌe ña̱pe̱jtti, veꞌem je̱ yaaꞌtya̱jk veꞌem je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk. g3G Mya̱ja̱pa̱a̱mdup tseꞌe ku̱x jekeꞌe tyunvinꞌa̱a̱ꞌnjidi je̱ maayk ka̱jx. q2[ Toꞌk jo̱o̱t je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ jayu yꞌamo̱tunajxju̱duva yꞌijt, je̱ mú̱jit je̱ muutskit. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaandi: ―Je̱ Nteꞌyam je̱ mya̱ja̱ kutojku̱n ma̱a̱t xa ya̱ꞌa̱ veꞌe ya̱ yaaꞌtya̱jk. S1 Je̱m tseꞌe vyeꞌna toꞌk je̱ maayva juuꞌ veꞌe Simón du̱xa̱a̱j, je̱ꞌe̱ tseꞌe je̱ samaariait jayu du̱vinꞌa̱a̱ꞌn ku veꞌe vyaajñ je̱ts ñu̱má̱jip je̱ꞌe̱ veꞌe. Y0+Ax veꞌem tseꞌe je̱ jayu o̱o̱y tyunxo̱o̱jntkti je̱m kajpu̱n ka̱jxm. ~/uYakjo̱tka̱daaktinu tseꞌe nu̱may je̱ jayu juuꞌ veꞌe je̱m jyaꞌvin ka̱jxmda je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap, ayaaxp tseꞌe je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap tyukvaatsjidini; yakjo̱tka̱daaktuva tseꞌe je̱ mojkpa jayu je̱ts je̱ u̱xke̱t jayu. f.ENayꞌamojkijidu tseꞌe nu̱may je̱ jayu je̱tseꞌe toꞌk jo̱o̱t du̱ꞌamo̱tunaxta juuꞌ je̱ꞌe̱ veꞌe kya̱jtsp; yꞌíxtuvapts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ mú̱jit nu̱jaꞌvin juuꞌ je̱ꞌe̱ veꞌe tyuump. - Je̱ Felipe tseꞌe o̱jts je̱m samaariait kyajpu̱n ka̱jxm je̱tseꞌe je̱m je̱ jayu du̱vaajnji je̱ Cristo jye̱ꞌe̱. 9,kAx je̱ꞌe̱da pa̱n pa̱n jatyeꞌe yo̱ꞌvyaꞌkxtu, yꞌavaꞌnidupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook nu̱jom pa̱n joma tso̱ veꞌe ña̱jkxta. K+Ax je̱ Saulo, yꞌíxtipts je̱ꞌe̱ veꞌe vintso̱ veꞌe je̱ jayu du̱ko̱o̱ꞌkjaanchjaꞌvidinit je̱ Jesús, ta̱jkm ta̱jkm tseꞌe tya̱ka je̱tseꞌe du̱yakjavya̱a̱ꞌmpítsumjada je̱tseꞌe du̱yakjapyoxu̱nta̱kpá̱mjada pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱jaanchjaꞌvidup je̱ Jesucristo, veꞌem je̱ yaaꞌtya̱jk veꞌem je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk. Ku je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook yaktukkaꞌamaajy je̱p samaariait kyajpu̱n ku̱jxp A*{Je̱meꞌe je̱ jayu juuꞌ veꞌe du̱vinjaꞌvidup du̱vintsa̱ꞌkidup je̱ Nteꞌyam, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱yaknaxta̱jkidinu je̱ Esteban je̱tseꞌe o̱o̱y du̱tunnu̱yaaxti. n~m}{zyy x)vut1swrqppo&nlmmkk j*iTgfBcan__|^]\.[dZxYXVUU+TSQQOZMLKIHGwFEDCBkA@i>.=Ta̱ xa a̱ts miitseꞌe mpa̱mda ax joꞌn je̱ kujajpa je̱ kuta̱ꞌkxpa,
je̱ts miitseꞌe xvaajnjadat je̱ jayu pa̱n nu̱vinxu̱peꞌe cha̱a̱nada toꞌk it toꞌk naxviijn
je̱ts vintso̱ veꞌe du̱jaye̱jptinit je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp. { .Vanꞌit tseꞌe je̱ Pablo ma̱a̱t je̱ Bernabé ma̱kk aaj ma̱kk jo̱o̱t kyo̱jtsti, je̱tseꞌe vyaandi: ―Miitsta, nmuꞌisraeejlit jáyuda, tun vinko̱pk xa je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ kya̱ts je̱ yꞌayook tooꞌva̱jkp myakvaajnjadat. Ax je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe ku̱xeꞌe xkakuva̱kta je̱tseꞌe mkanatyukvinmátsjada je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp, paatyts a̱a̱tseꞌe u̱xyam nmu̱nu̱jkx pa̱n pa̱n jatyeꞌe ka je̱ israeejlit jáyuvap. ve -Ku tseꞌe je̱ israeejlit jayu du̱ꞌixti je̱ts vaꞌajts nu̱mayeꞌe je̱ jayu tyunnayꞌamojkijidi, e̱jkju̱du jo̱tꞌaajnju̱du tseꞌe. Vanꞌit tseꞌe du̱ko̱jtsvintso̱o̱vdi je̱ Pablo je̱tseꞌe du̱vinko̱jtspe̱jtti. V% ,Ax ku tseꞌe je̱ po̱o̱ꞌkxtku̱n xa̱a̱j du̱paatnuva, jave̱e̱ꞌn tseꞌe kyanayꞌamojkika̱jxjidi je̱ kajpu̱n, je̱ Nteꞌyam je̱ kya̱ts je̱ yꞌayook tseꞌe yꞌamo̱tunaxuvaandup.   +Ku veꞌe ñavyaꞌkxjidini je̱ꞌe̱da pa̱n pa̱n jatyeꞌe nayꞌamojkijidu je̱p tsaptu̱jkp, nu̱may tseꞌe je̱ jayu du̱pana̱jkxti je̱ Pablo ma̱a̱t je̱ Bernabé, veꞌem je̱ israeejlit jáyuda veꞌem pa̱n pa̱n jatyeꞌe ka je̱ꞌe̱pta juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam du̱vinjaꞌvidup du̱vintsa̱ꞌkidup ax joꞌn je̱ israeejlit jáyuda. Vanꞌit tseꞌe je̱ Pablo ma̱a̱t je̱ Bernabé kyo̱jtsu̱xjidi, veꞌemeꞌe ña̱ꞌmu̱xjidi je̱ts toꞌk aaj toꞌk jo̱o̱teꞌe ñaajkꞌítjadat je̱ Nteꞌyam ma̱a̱t, ijtp tseꞌe du̱payo̱ꞌo̱ydat vintso̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ jayu du̱toojnjada je̱ maaꞌyu̱n. B } *Ku veꞌe je̱ Pablo je̱ts je̱ jayu cho̱o̱ꞌndi je̱p tsaptu̱jkp, vanꞌit tseꞌe ña̱ꞌmu̱xjidi je̱ꞌe̱da pa̱n pa̱n jatyeꞌe ka je̱ israeejlit jáyuvap je̱ts ku veꞌe jadoꞌk je̱ po̱o̱ꞌkxtku̱n xa̱a̱j toꞌk aaj jyaaꞌktukmukó̱tsjadat je̱ ayook juuꞌ veꞌe tyukkaꞌamaay. ? w )Íxtats nꞌit, jáyuda juuꞌ veꞌe du̱kama̱jꞌíxtup du̱kajaanchꞌíxtup a̱ts je̱ nꞌayook,
tukꞌatú̱vada je̱ts vintó̱kida.Ku̱x juuꞌ xa a̱tseꞌe ntónup vanꞌit ku veꞌe mjoojntykadat,
kaꞌats miits je̱ꞌe̱ veꞌe xjaanchjávadat ó̱yameꞌe mjayaktukmumaaydu̱ktat.   (Nayꞌíxjadats miitseꞌe ku̱x ku veꞌe mtukka̱daꞌakjadat juuꞌ veꞌe je̱p Kunuuꞌkx Jatyán ku̱jxp jyatyaandu je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpata̱jkta. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe du̱jatyaandi juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam kyo̱jts: e C 'Je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe nu̱jom pa̱n pa̱n jatyeꞌe jaanchjaꞌvijidup, yakme̱e̱ꞌkxjidupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ tyó̱kinda; ax je̱ Moisés je̱ pyavaꞌnu̱n ka̱jx, ni pa̱na tseꞌe kyayakto̱kinmeeꞌkx. ta &Nmuꞌisraeejlit jáyuda, nu̱jávada tseꞌe je̱ts je̱ Jesuuseꞌe je̱ jayu du̱to̱kinme̱e̱ꞌkxp. + %Ax kaꞌa tseꞌe veꞌem je̱ Jesús je̱ ñiꞌkx je̱ kyo̱pk jyajty, kaꞌa tseꞌe myaꞌty; je̱ Nteꞌyameꞌe yakjoojntykpa̱jkjinuva. :m $Ax ka je̱ David ka̱jxapts ya̱ꞌa̱ veꞌe yakka̱jts, ku̱x o̱o̱ꞌknu veꞌe je̱ David, veꞌem ax joꞌn je̱ jyu̱jpit jayu yꞌo̱o̱ꞌktinuva, je̱tseꞌe je̱ ñiꞌkx je̱ kyo̱pk myaꞌtni, tá̱vani tseꞌe du̱mutún du̱mupu̱k vyeꞌna je̱ jyayu ax joꞌn je̱ Nteꞌyam du̱tsa̱k. C #Paaty tseꞌe vyaampa jadoꞌk je̱ salmo: “Kaꞌa veꞌe xyakjátu̱t je̱tseꞌe je̱ mVaꞌajts Onu̱k je̱ ñiꞌkx je̱ kyo̱pk myaꞌatu̱t.” Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaꞌañ. )K "Ax je̱ꞌe̱ ku veꞌe je̱ Nteꞌyam du̱yakjoojntykpa̱jknuva je̱ Jesús je̱tseꞌe veꞌem je̱ ñiꞌkx je̱ kyo̱pk ni je̱ vinꞌita kyamaꞌatu̱t, jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaajñ: “Nkunooꞌkxtap xa a̱ts miitseꞌe, veꞌem ax joꞌn a̱tseꞌe ntukvinvaꞌni je̱ David.” 4a !Kyutyoonts je̱ꞌe̱ veꞌe u̱u̱ꞌm ma̱a̱tta je̱ ayook juuꞌ veꞌe tyukvinvaꞌnidu, u̱u̱ꞌmda, je̱ꞌe̱ je̱ chaanda je̱ kyo̱o̱jta, je̱ꞌe̱ tseꞌe kyutyoon ku veꞌe je̱ Jesús du̱yakjoojntykpa̱jknuva. Veꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌe ax joꞌn javyet je̱p mume̱jtsk salmo ku̱jxp: “A̱ts xa mitseꞌe xTeeꞌip, u̱xyamts a̱ts mitseꞌe ntoonkma̱ꞌa̱.” Jidu̱ꞌu̱mts je̱ꞌe̱ veꞌe javyet. 2] ’Ax nay veꞌempats a̱a̱tseꞌe u̱xyam nꞌavaꞌniva je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam tyukvinvaꞌni je̱ nju̱jpit jáyuvamda. :m Je̱ jayu juuꞌ veꞌe du̱mujatyooꞌidu je̱ Jesús ku veꞌe je̱m Galilea cho̱o̱ꞌndi je̱tseꞌe ña̱jkxti je̱m Jerusalén, je̱ꞌe̱ tseꞌe may xa̱a̱j íxjidinuva joojntyk, je̱ꞌe̱ tseꞌe je̱ nu̱may jayu du̱tuknu̱jaꞌvidu je̱ts joojntykpa̱jknuva je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Jesús. K Ax je̱ Nteꞌyamts je̱ꞌe̱ veꞌe du̱yakjoojntykpa̱jknuva. C Ax ku tseꞌe du̱kutyonka̱jxti je̱ ayook juuꞌ veꞌe javyétani veꞌninup je̱ Jesús ka̱jx, vanꞌit tseꞌe du̱yakvajntkti je̱m cruz ka̱jxm je̱tseꞌe du̱yaknaxta̱jkidi. 3~_ Ku veꞌe je̱ jayu je̱ to̱kin du̱kapaatjidi je̱ Jesús je̱tseꞌe yꞌo̱o̱ꞌku̱t, yꞌamó̱tudu tseꞌe je̱ Pilato je̱tseꞌe du̱yakjayꞌo̱o̱ꞌkju̱t. U}# Ku̱x je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe tsu̱u̱nidup je̱m Jerusalén ma̱a̱t je̱ vyintsa̱nda, kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe du̱nu̱jávada pa̱n pa̱n je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Jesús. O̱yam tseꞌe vyeꞌema, ku veꞌe du̱yakjayꞌo̱o̱ꞌkjidi, kyutyoondu tseꞌe je̱ ayook juuꞌ veꞌe jyatyaandu je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpata̱jkta, je̱ ayook juuꞌ veꞌe je̱ israeejlit jayu kyo̱jtstup vimpo̱o̱ꞌkxtku̱n xa̱a̱j je̱p chaptu̱jkpta. z|m ’Miitsta, nmuꞌisraeejlit jáyuda, je̱ Abraham je̱ chaanda je̱ kyo̱o̱jta, pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ Nteꞌyam du̱vinjaꞌvidup du̱vintsa̱ꞌkidup, miitseꞌe mtuknu̱ke̱jxju̱dup ya̱ o̱y ka̱ts ya̱ o̱y ayook, je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe je̱ jayu yakvaajñja vintso̱ veꞌe du̱jaye̱jptinit je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp. {) Ax ku tseꞌe je̱ Yakna̱pe̱jtpa Juan je̱ yꞌo̱o̱ꞌku̱n tyá̱mini, vanꞌit tseꞌe je̱ jayu du̱nu̱u̱jmidi: “Ka á̱tsap xa je̱ꞌe̱ veꞌe pa̱n miitseꞌe mtijtup, miimpnum xa je̱ꞌe̱ veꞌe pa̱neꞌe du̱jaaꞌknu̱má̱jip je̱ts kaꞌa veꞌe a̱ts, ni je̱ꞌe̱ts a̱tseꞌe nkavinmachju̱ je̱ts a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ kya̱ꞌa̱jk ja̱a̱ꞌp nmuké̱jijat.” 'zG Ax kaꞌanum tseꞌe je̱ Jesús je̱ jayu du̱vinkuna̱jkxada vyeꞌna, je̱tseꞌe je̱ Yakna̱pe̱jtpa Juan du̱tukkaꞌamaajy je̱tseꞌe nu̱jom je̱ israeejlit jayu vyinmayu̱mpijttinit, je̱tseꞌe du̱maso̱o̱ktinit je̱ kyo̱ꞌo̱y joojntykinda, je̱tseꞌe ña̱pé̱ttat. Xy) Ax je̱ David tseꞌe je̱ chaan je̱ kyo̱o̱j je̱ Jesús, juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam pya̱a̱m je̱tseꞌe je̱ israeejlit jáyuda du̱yaktso̱ꞌo̱ku̱t, veꞌem ax joꞌn je̱ ka̱ts du̱yaktaajñ. 2x] Ku veꞌe je̱ Nteꞌyam yakpítsumjini, vanꞌit tseꞌe du̱pu̱u̱jm je̱ David je̱tseꞌe yakkutóku̱t, je̱ Isaí je̱ myajntk. Ax jidu̱ꞌu̱m tseꞌe je̱ Nteꞌyam ñu̱ko̱jtsiji: “Ta̱ a̱tseꞌe mpaaꞌty pa̱neꞌe a̱ts ya̱ njo̱o̱t ya̱ njaꞌvin du̱ma̱a̱tnavyaatjup, je̱ꞌe̱ veꞌe du̱tónup nu̱jom juuꞌ a̱tseꞌe ntsa̱jkp, Daviijts je̱ꞌe̱ veꞌe xya̱a̱j, je̱ Isaí je̱ myajntk.” Bw} Vanꞌit tseꞌe je̱ jayu je̱ Nteꞌyam du̱ꞌamó̱tudi toꞌk je̱ yakkutojkpa. Vanꞌit tseꞌe je̱ Nteꞌyam du̱vinka̱a̱jn je̱ Saúl je̱tseꞌe yakkutojku̱xjadat, je̱ Cis je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ myajntk, je̱ Benjamín je̱ chaan je̱ kyo̱o̱j. Ax vu̱jxtkupx joojnt tseꞌe je̱ Saúl yakkutujk. &vE Ku veꞌe je̱m cha̱a̱nada vyeꞌna maktaaxk mó̱kupx jagojkm joojnt joꞌn, vanꞌit tseꞌe je̱ Nteꞌyam myo̱o̱jyjidi pa̱n pa̱neꞌe to̱kimpayo̱ꞌo̱yjadap. Veꞌem tseꞌe du̱tuujn vanꞌit paat ku veꞌe jyoojntyki je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpa Samuel. Ju  vanꞌit tseꞌe du̱yakkutó̱kidi vuxtojtu̱k viijn je̱ jayu juuꞌ veꞌe du̱vintsu̱u̱nidup yꞌijt je̱ canaanit it je̱tseꞌe du̱yakvaꞌkxjidi je̱ naax je̱ nju̱jpit jáyuvamda. t/ Vu̱jxtkupx joojnt joꞌn tseꞌe je̱ Nteꞌyam du̱muteni vintso̱ veꞌe je̱ jayu jyáyuvada ku veꞌe vyitti je̱m vinvaꞌajts it ka̱jxm, jsM Je̱ Nteꞌyam, juuꞌ veꞌe nvinjaꞌvimdup nvintsa̱ꞌkimdup, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱vinko̱o̱n u̱u̱ꞌm je̱ nju̱jpit jáyuvamda je̱tseꞌe du̱yaknu̱maꞌyidi ku veꞌe cha̱a̱nadana vyeꞌna je̱m egíptovit yꞌit jo̱o̱tm. Ku veꞌe máyani o̱o̱y tyunve̱ꞌnada, vanꞌit tseꞌe je̱ kyutojku̱n ma̱a̱t je̱m du̱yakpítsumdini. 6re Vanꞌit tseꞌe je̱ Pablo tyeni je̱tseꞌe je̱ kya̱ꞌa̱j du̱yakpojtu̱k, je̱ jayu veꞌe yakꞌama̱ꞌtp. Vanꞌit tseꞌe vyaajñ: ―Nmuꞌisraeejlit jáyuda, pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ Nteꞌyam du̱vinjaꞌvidup du̱vintsa̱ꞌkidup, amo̱tunaxta juuꞌ a̱tseꞌe nko̱tsuvaampy. Vq% Ku veꞌe yakko̱jtsku̱jx je̱ Moisés je̱ pyavaꞌnu̱n je̱ts juuꞌ veꞌe jyaaydu je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpata̱jkta, vanꞌit tseꞌe je̱ tsaptu̱jkpit je̱ ñu̱vintsa̱nda yakjaña̱ꞌmu̱xjidi: ―Nmuꞌisraeejlit jáyuda, pa̱n je̱m xa veꞌe juuꞌ veꞌe mko̱tsuvaandup, nvaat tseꞌe xkó̱tstat. _p7 Ax ku tseꞌe cho̱o̱ꞌndi je̱ Pablo ma̱a̱t je̱ Bernabé je̱m Perge, vanꞌit tseꞌe jye̱ꞌydi je̱m Antioquía, toꞌk je̱ kajpu̱n juuꞌ veꞌe je̱m pisídiait yꞌit jo̱o̱tm. Ku veꞌe je̱ po̱o̱ꞌkxtku̱n xa̱a̱j du̱paaty, vanꞌit tseꞌe tya̱jkidi je̱p je̱ israeejlit jayu chaptu̱jkp je̱tseꞌe yꞌa̱jxtkti. Ku veꞌe je̱ Pablo ma̱a̱t je̱ myujatyooꞌ cho̱o̱ꞌndi je̱m barco jo̱o̱tm je̱m Pafos, vanꞌit tseꞌe jye̱ꞌydi je̱m Perge, toꞌk je̱ kajpu̱n juuꞌ veꞌe je̱m panfíliait yꞌit jo̱o̱tm. Je̱m tseꞌe je̱ Juan Marcos myaso̱o̱kjidini je̱tseꞌe vyimpijtni je̱m Jerusalén. Zn- Ku veꞌe je̱ yakkutojkpa du̱ꞌix ti veꞌe toojnju, vanꞌit tseꞌe du̱jaanchjaꞌvi je̱ Nteꞌyam je̱ kya̱ts je̱ yꞌayook, atu̱va ato̱ki tseꞌe du̱tuktaajñ je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n je̱ yꞌixpa̱jku̱n. Ku je̱ Pablo ma̱a̱t je̱ Bernabé vye̱ꞌnada je̱p Antioquía juuꞌ veꞌe je̱p pisídiait yꞌit ja̱a̱tp Sm U̱xyamts nꞌiteꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n mtukkuvé̱tju̱t, mtánup tseꞌe viints, jekeꞌe xkahꞌaꞌíxtu̱ku̱t je̱ xa̱a̱j je̱ yꞌajajtk. Ax tun jatyji tseꞌe tyaajñ viints je̱tseꞌe je̱ it kyo̱o̱ꞌtsixji. Vanꞌit tseꞌe du̱jato̱o̱ndi du̱jamajtsti je̱m kya̱ꞌm pa̱n pa̱neꞌe ku̱pyavijtsjini. ylk je̱tseꞌe du̱nu̱u̱jmi: ―Mits, vinꞌa̱a̱ꞌmpa, je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap je̱ jyayu, mtsoꞌoxpu̱jkp xa mitseꞌe nu̱jom je̱ yꞌo̱y je̱ꞌe̱, ¿vinꞌit tseꞌe xyakmaꞌtꞌatú̱vat je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n je̱ tyooꞌ? k1 Vanꞌit tseꞌe je̱ Saulo, yaktijpapts je̱ꞌe̱ veꞌe Pablo, je̱ꞌe̱ tseꞌe je̱ Espíritu Santo mo̱o̱jyju je̱ ma̱kkin je̱ts je̱ vinmaꞌyu̱n je̱tseꞌe du̱tónu̱t juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam cha̱jkp, je̱ꞌe̱ tseꞌe ma̱kk du̱vinꞌix je̱ maayva, Ij  Ax je̱ maayva, yaktijpapts je̱ꞌe̱ veꞌe Elimas, kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe du̱yakjatuvaꞌañ je̱tseꞌe je̱ yakkutojkpa du̱ꞌamo̱tunáxu̱t juuꞌ je̱ꞌe̱ veꞌe kyo̱jtstup. i Je̱m tseꞌe vyeꞌniva toꞌk je̱ yakkutojkpa juuꞌ veꞌe Sergio Paulo du̱xa̱a̱j, kuvijts je̱ꞌe̱ veꞌe. Vanꞌit tseꞌe je̱ Sergio Paulo du̱yakjañu̱ke̱jxiji je̱ Bernabé ma̱a̱t je̱ Saulo ku̱x je̱ꞌe̱ veꞌe cha̱jkp je̱tseꞌe du̱ꞌamo̱tunáxu̱t je̱ Nteꞌyam je̱ kya̱ts je̱ yꞌayook. Je̱m tseꞌe je̱ Sergio Paulo du̱ma̱a̱da vyeꞌna je̱ maayva. zhm Ax ku tseꞌe du̱tukyo̱ꞌvyatska̱jxti je̱ it je̱tseꞌe je̱ jayu du̱vaajnjidi je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook, vanꞌit tseꞌe jye̱ꞌydi je̱m páfosit kyajpu̱n ka̱jxm. Je̱m tseꞌe vyeꞌna toꞌk je̱ maayva juuꞌ veꞌe natyijjup je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpa, israeejlit jayu je̱ꞌe̱ veꞌe, Barjesús je̱ꞌe̱ veꞌe xya̱a̱j. g' Ku veꞌe jye̱ꞌydi je̱m joma veꞌe je̱ kajpu̱n du̱xa̱a̱ja Salamina, vanꞌit tseꞌe du̱tukkaꞌamaaydi je̱ Nteꞌyam je̱ kya̱ts je̱ yꞌayook je̱p je̱ israeejlit jayu chaptu̱jkpta, mya̱a̱diduva tseꞌe je̱ Juan Marcos je̱tseꞌe pyutá̱kajadat. Sf Vanꞌit tseꞌe cho̱o̱ꞌndi je̱ Bernabé ma̱a̱t je̱ Saulo, je̱ Espíritu Santo tseꞌe ke̱jxju̱du, je̱tseꞌe ña̱jkxti je̱m seléuciait kyajpu̱n ka̱jxm. Ax je̱m tseꞌe Seleucia du̱pa̱jkti toꞌk je̱ barco je̱tseꞌe ña̱jkxti je̱m Chipre, toꞌk je̱ naax juuꞌ veꞌe je̱m maaxy na̱a̱j akojkm. {eo Tá̱vani tseꞌe yꞌayoojada je̱tseꞌe chapko̱tsta vyeꞌna, vanꞌit tseꞌe je̱ kya̱ꞌa̱j du̱tuknu̱ko̱o̱ndi je̱ Bernabé ma̱a̱t je̱ Saulo, je̱tseꞌe du̱maso̱o̱kti. Ku je̱ kuká̱tsiva kyaꞌamaaydi je̱p Chipre +dO Vyinjaꞌvidup vyintsa̱ꞌkidupts je̱ꞌe̱ veꞌe vye̱ꞌnada je̱ Nteꞌyam je̱tseꞌe yꞌayoojada ku veꞌe je̱ Espíritu Santo jidu̱ꞌu̱m ña̱ꞌmu̱xjidi: ―Yakꞌapú̱kada je̱ Bernabé je̱ts je̱ Saulo je̱ toonk ka̱jx juuꞌ a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe ntuknu̱yaaxjidu. c  Je̱ jaanchjaꞌvivata̱jk juuꞌ veꞌe nayꞌamojkijidu je̱m Antioquía, je̱m tseꞌe aje̱ꞌe̱jyjida je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpata̱jk je̱ts je̱ yakꞌixpa̱jkpata̱jk. Je̱m tseꞌe je̱ Bernabé, je̱m tseꞌe je̱ Simón juuꞌ veꞌe yaktijpa Ya̱k Jayu, je̱m tseꞌe je̱ Lucio juuꞌ veꞌe ciréneit jayu, je̱mpa tseꞌe je̱ Manaén juuꞌ veꞌe kijpx du̱ma̱a̱tye̱e̱ꞌk je̱ Herodes juuꞌ veꞌe je̱ galiléait jayu du̱yakkutojkji, nay je̱mpa tseꞌe je̱ Saulo. obW Ku veꞌe je̱ Bernabé ma̱a̱t je̱ Saulo je̱ tyoonk du̱yakkuka̱jxidi je̱m Jerusalén, vanꞌit tseꞌe vyimpijttinuva je̱m Antioquía, mya̱a̱tna̱jkxtuva veꞌe je̱ Juan juuꞌ veꞌe Marcos du̱xa̱a̱jivap.a Ax je̱ Nteꞌyam je̱ kya̱ts je̱ yꞌayook, jaaꞌkyakko̱jtsvaꞌkxꞌata̱a̱tspts je̱ꞌe̱ veꞌe may viijn. `  Tun jatyji tseꞌe toꞌk je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n je̱ yꞌaangeles je̱ Herodes du̱yakpaꞌampejt ku̱x kaꞌa veꞌe je̱ Herodes je̱ Nteꞌyam du̱yakma̱ji du̱yakjaanchi; tá̱nu̱kinuts je̱ꞌe̱ veꞌe, vanꞌit tseꞌe yꞌo̱o̱ꞌkni. ,_Q Vanꞌit tseꞌe je̱ nu̱may jayu yꞌaaꞌmitaakti, ma̱kk tseꞌe vyaandi: ―¡Ya̱ꞌa̱ juuꞌ veꞌe ko̱jtsp, nteꞌyamts ya̱ꞌa̱ veꞌe, ka jáyuvap! $^A Ku veꞌe je̱ xa̱a̱j du̱paaty ku veꞌe je̱ yakkutojkpa Herodes du̱nu̱pa̱a̱jmtki je̱tseꞌe je̱ jayu du̱mukó̱tstat, vanꞌit tseꞌe du̱pu̱u̱jm je̱ yꞌo̱y vit, je̱tseꞌe yꞌa̱jxtk je̱m joma veꞌe tyo̱kimpayo̱ꞌo̱y, je̱tseꞌe je̱ jayu du̱muka̱jts. 7]g Myuꞌe̱jkjup tseꞌe je̱ Herodes je̱ jáyuda juuꞌ veꞌe tsu̱u̱nidup je̱m tiirovit je̱ts sidoonit kyajpu̱n ka̱jxmda. Je̱ jayu tseꞌe du̱ko̱jtsmojktu vintso̱ veꞌe na̱jkx du̱muko̱tsta je̱ Herodes, je̱ꞌe̱ tseꞌe tyoondu vintso̱ veꞌe yꞌo̱yjávajadat je̱ Blasto juuꞌ veꞌe du̱yakkutojkjip je̱ toompata̱jk je̱p je̱ Herodes tyu̱jkp. Je̱ Blasto tseꞌe du̱ꞌamo̱tu je̱ yakkutojkpa je̱tseꞌe o̱y jo̱o̱t yꞌítu̱t je̱ jayu ma̱a̱tta, ku̱x je̱ yakkutojkpa je̱ ñaax je̱ꞌe̱ veꞌe tyukjoojntykidup. L\ Vanꞌit tseꞌe je̱ Herodes du̱yakjayꞌíxtiji. Ku veꞌe du̱kapaatti, vanꞌit tseꞌe je̱ tojpada du̱to̱kimpayo̱ꞌy je̱tseꞌe du̱yakjayꞌo̱o̱ꞌkjidini. Vanꞌit tseꞌe je̱ Herodes cho̱o̱ꞌnni je̱m Judea je̱tseꞌe ñu̱jkx tsu̱u̱niva je̱m Cesarea. Ku je̱ yakkutojkpa Herodes yꞌo̱o̱ꞌkni .[U Ku veꞌe je̱ it jyajtk, atu̱va ato̱ki tseꞌe je̱ tojpata̱jk tyuntaandi ku̱x kaꞌa veꞌe du̱nu̱jávada pa̱n ti veꞌe toojnju je̱ Pedro ma̱a̱t. vZe Vanꞌit tseꞌe je̱ Pedro je̱ kya̱ꞌa̱j du̱ko̱o̱jnu̱k je̱tseꞌe yꞌamo̱ꞌo̱ttat. Vanꞌit tseꞌe du̱tukmumaajntykti vintso̱ veꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n du̱yakjapyítsumju̱ je̱p poxu̱ntu̱jkp. Vanꞌit tseꞌe vyaajñ: ―Vaajnjada je̱ Santiago je̱ts je̱ utsta je̱ ajchta. Vanꞌit tseꞌe pyítsum je̱tseꞌe viijnk tso̱ ñu̱jkx. 4Ya Je̱pna tseꞌe je̱ Pedro je̱ zaguán du̱jaaꞌkyakná̱k. Ku veꞌe je̱ zaguán du̱yakꞌavaatsti je̱tseꞌe du̱ꞌixti, atu̱va ato̱ki tseꞌe tyuntaandi. tXa Vanꞌit tseꞌe yaknu̱u̱jmi: ―¡Kaꞌa mits vineꞌe mvija! Vanꞌit tseꞌe yꞌatsa̱a̱jv je̱ts vaampameꞌe. Vanꞌit tseꞌe jyaaꞌkvaandi: ―Ka je̱ꞌe̱p je̱ꞌe̱ veꞌe, je̱ yꞌaangeles xa je̱ꞌe̱ nꞌiteꞌe. W1 Ku veꞌe du̱yukmo̱tukajpy je̱ts je̱ Pedro veꞌe ko̱jtsp, kaꞌa tseꞌe du̱yakꞌavaach; ñojkꞌó̱yeꞌe vaꞌajts xo̱o̱jntkp noomp vyimpijtko̱jni je̱tseꞌe o̱jts du̱vaajnjika̱j je̱ jaanchjaꞌvivata̱jk je̱ts je̱peꞌe zaguán aagup je̱ Pedro tyena. >Vu Ku veꞌe je̱ Pedro je̱ zaguán du̱yakna̱jk, vanꞌit tseꞌe toꞌk je̱ ja̱jtspa pyítsum juuꞌ veꞌe Rode du̱xa̱a̱j je̱tseꞌe du̱ꞌíxu̱t pa̱n pa̱n je̱peꞌe. U  Pyayo̱ꞌyp tseꞌe je̱ Pedro vyeꞌna, je̱tseꞌe ñu̱jkx je̱m je̱ María tya̱kꞌam, je̱ Juan juuꞌ veꞌe du̱xa̱a̱jivap Marcos, je̱ꞌe̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ tyaak. Je̱m tseꞌe nu̱may je̱ jayu ñayꞌamókajada tsapko̱jtspa. iTK Vanꞌit tseꞌe je̱ Pedro o̱y je̱ nu̱jaꞌvin du̱pu̱jk, je̱tseꞌe vyaajñ: ―U̱xyamts a̱tseꞌe tu̱u̱v nmu̱java je̱ts je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱ndameꞌe je̱ yꞌaangeles tu̱du̱kex je̱ts a̱tseꞌe je̱ Herodes tu̱xtukka̱vaꞌach, nay veꞌempa veꞌe juuꞌ veꞌe je̱ israeejlit jayu yꞌaꞌíxtup vintso̱ a̱tseꞌe xtóndat. wSg Vanꞌit tseꞌe du̱vinnajxti je̱ mutoꞌk tojpa juuꞌ veꞌe je̱ ta̱kꞌaka̱ꞌa̱ du̱ꞌixꞌijtp. Vanꞌit tseꞌe je̱ mume̱jtsk ta̱kꞌaka̱ꞌa̱ joma veꞌe jadoꞌk je̱ tojpa du̱ꞌixꞌijtpa. Ax ku tseꞌe jye̱ꞌydi joma veꞌe je̱ pojxu̱n zaguán joma tso̱ veꞌe pyítsumdinit je̱m kajpu̱n jo̱o̱tm, viinm tseꞌe je̱ pojxu̱n zaguán yꞌaye̱ꞌpvaach. Ku veꞌe pyítsumdini je̱tseꞌe ve̱e̱ꞌn yo̱ꞌydi, vanꞌit tseꞌe je̱ ángeles myaso̱o̱kjini. ]R3 Vanꞌit tseꞌe je̱ Pedro du̱papítsum je̱ ángeles, kaꞌa veꞌe du̱nu̱java pa̱n tyú̱vameꞌe juuꞌ veꞌe je̱ ángeles tyuump, veꞌemeꞌe vyinmay je̱ts tónaji veꞌe veꞌem yakꞌixju̱. pQY je̱tseꞌe je̱ ángeles ña̱ꞌmu̱xji: ―Natyiintsómju̱ je̱ts pa̱mu̱ je̱ mka̱ꞌa̱jk. Ku veꞌe je̱ Pedro veꞌem du̱tuujn, vanꞌit tseꞌe je̱ ángeles ña̱ꞌmu̱xjinuva: ―Naxyo̱xju̱ je̱ts paminu̱ a̱ts. P! Tun toꞌmayji tseꞌe toꞌk je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n je̱ yꞌaangeles je̱ Pedro du̱vinkuvaꞌki, je̱tseꞌe je̱p poxu̱ntu̱jkp yꞌajaj yꞌatu̱ꞌkx. Vanꞌit tseꞌe je̱ ángeles du̱tiꞌtsti je̱ Pedro toꞌk adoꞌom je̱tseꞌe du̱yakjo̱tvij. Vanꞌit tseꞌe du̱nu̱u̱jmi: ―Pojtu̱ku̱ jatyji. Vanꞌit tseꞌe je̱ cadena je̱m je̱ Pedro kya̱ꞌm kyu̱sta̱jkiku̱jx, 8Oi Ax je̱ kujá̱pit tseꞌe je̱ Herodes du̱ꞌuknu̱pa̱a̱jmtki je̱tseꞌe ku̱du̱yakjapyítsumji je̱ Pedro. Je̱ tsooj tseꞌe je̱ Pedro maap vyeꞌna je̱ja nu̱me̱jtsk tojpa akujk je̱ts me̱jtsk je̱ cadena tukꞌatsommuk je̱ kya̱ꞌa̱j adoꞌom adoꞌom ma̱a̱t je̱ tojpa je̱ kya̱ꞌa̱j. Je̱p tseꞌe vyeꞌniduva nu̱me̱jtsk je̱ tojpa juuꞌ veꞌe je̱ poxu̱nta̱kꞌaka̱ꞌa̱ du̱ꞌixꞌijttup. cN? Ixꞌit tseꞌe je̱ Pedro vyeꞌna je̱p poxu̱ntu̱jkp; ax toꞌk aaj toꞌk jo̱o̱t tseꞌe ñu̱tsapkó̱tsjada je̱ jaanchjaꞌvivata̱jkta. Ku je̱ Nteꞌyam je̱ Pedro du̱yakjapyítsumji je̱p poxu̱ntu̱jkp M3 Ax ku tseꞌe je̱ Pedro du̱yakjamyajtsji, vanꞌit tseꞌe du̱yakjapyoxu̱nta̱kpa̱a̱jmji. Je̱p tseꞌe je̱ tojpada nu̱maktojt juuꞌ veꞌe ixꞌijtju̱dup, nu̱maktaaxk jatyts je̱ꞌe̱ veꞌe ñatyíku̱tsjada. Veꞌemeꞌe je̱ yakkutojkpa du̱ꞌuknu̱pa̱a̱jmtki je̱tseꞌe je̱ Pedro ku̱du̱yaknu̱ke̱ꞌxnata̱jki je̱ja je̱ jayu vyinkujk ku veꞌe je̱ pascua xa̱a̱j ñáxu̱t. L/ Ku veꞌe je̱ Herodes du̱ꞌix je̱ts yꞌo̱yjaꞌvidu je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ israeejlit jáyuda, vanꞌit tseꞌe je̱ Pedro du̱yakjamyajtsjuva. Vanꞌit ya̱ꞌa̱ veꞌe tyoojnji kyo̱jtsji ku veꞌe je̱ tsapkaaky yakkay juuꞌ veꞌe je̱ levadura du̱kama̱a̱t. kKO je̱ tsojxts je̱ꞌe̱ veꞌe tyukyakjayꞌo̱o̱ꞌkju je̱ Santiago, je̱ Juan je̱ yꞌajch. J / Ax veꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌe jyajty vanꞌit, je̱tseꞌe je̱m je̱ jaanchjaꞌviva juuꞌ veꞌe je̱ yakkutojkpa Herodes yakjamyajtsju̱du; gIG Tyoondu tseꞌe veꞌem, tyuknu̱ke̱jxtu tseꞌe pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱nu̱vinténidup je̱ jaanchjaꞌvivata̱jk je̱m Judea; je̱ Bernabé je̱ts je̱ Saulo, je̱ꞌe̱ tseꞌe tyukmuke̱jxidu je̱ puta̱jkin.OH Vanꞌit tseꞌe je̱ antioquíait jaanchjaꞌvivata̱jk du̱nu̱pa̱a̱jmtkidi je̱tseꞌe je̱ puta̱jkin du̱tuknu̱ké̱xtat je̱ utsta je̱ ajchta ma̱a̱t je̱ utsta je̱ tsa̱ꞌa̱da juuꞌ veꞌe je̱m Judea tsu̱u̱nidup, veꞌem tseꞌe du̱ké̱xtat pa̱n vintso̱ veꞌe yꞌo̱ꞌyixjada nu̱toꞌk nu̱toꞌk. +GO Vanꞌit tseꞌe nu̱toꞌk je̱ꞌe̱da juuꞌ veꞌe Agabo du̱xa̱a̱j, je̱ꞌe̱ tseꞌe teni je̱ja uts ajch je̱ts uts tsa̱ꞌa̱ akujkta, je̱tseꞌe vyaajñ je̱ts jé̱japeꞌe je̱ ma̱kk yooj toꞌk it toꞌk naxviijn, je̱ Espíritu Santo tseꞌe veꞌem je̱ vinmaꞌyu̱n mo̱o̱jyju. Ax veꞌemam tseꞌe tyoojnji kyo̱jtsji vanꞌit ku veꞌe yakkutojkp vyeꞌna juuꞌ veꞌe du̱xa̱a̱j Claudio. >Fu Ku veꞌe je̱m du̱yakꞌixpa̱jkti, vanꞌit tseꞌe jye̱ꞌydi je̱m Antioquía je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpata̱jkta, je̱meꞌe Jerusalén cho̱o̱ꞌndi. hEI Je̱m tseꞌe yꞌijtti toꞌk joojnt je̱ jaanchjaꞌvivata̱jk ma̱a̱tta; nu̱may tseꞌe je̱ jayu du̱yakꞌixpa̱jkti. Je̱m Antioquía tseꞌe je̱ jaanchjaꞌvivata̱jk yaktijꞌukvaandi je̱ Cristo je̱ jyáyuda. FD Vanꞌit tseꞌe je̱ Bernabé ñu̱jkx je̱m taarsovit kyajpu̱n ka̱jxm, je̱ Saulo veꞌe o̱jts du̱ꞌixta. Ku veꞌe du̱paaty, vanꞌit tseꞌe du̱va̱a̱jv je̱m Antioquía. qC[ ku̱x o̱y jayu je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Bernabé, toꞌk aaj toꞌk jo̱o̱t je̱ꞌe̱ veꞌe du̱jaanchjáva je̱ Jesucristo je̱tseꞌe je̱ Espíritu Santo mya̱ꞌa̱ju̱ je̱ ma̱kkin je̱ts je̱ vinmaꞌyu̱n je̱tseꞌe du̱tónu̱t juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam cha̱jkp. Veꞌem tseꞌe nu̱may je̱ jayu du̱jaanchjaꞌvidi je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n. !B; Ku veꞌe je̱ Bernabé jye̱ꞌy je̱tseꞌe du̱ꞌix vintso̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam kyunooꞌkxjidi, o̱o̱yts je̱ꞌe̱ veꞌe tyunxo̱o̱jntk je̱tseꞌe anañu̱joma du̱nu̱u̱jmidi je̱ts ma̱kk aaj ma̱kk jo̱o̱teꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n du̱jaaꞌkpana̱jkxtat, 0AY Ku veꞌe je̱ ka̱ts du̱mó̱tudi je̱ jaanchjaꞌvivata̱jkta juuꞌ veꞌe je̱m Jerusalén, vanꞌit tseꞌe du̱pake̱jxti je̱ Bernabé je̱m Antioquía. }@s Puta̱jkijidu tseꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n, veꞌem tseꞌe nu̱may je̱ jayu je̱ Jesús du̱jaanchjaꞌvidi. n?U Ax je̱m tseꞌe je̱ jaanchjaꞌvivada juuꞌ veꞌe je̱m Chipre je̱ts Cirene tso̱o̱ꞌndu, je̱ꞌe̱ tseꞌe je̱ꞌydu je̱m Antioquía je̱tseꞌe du̱tukmuko̱jtstuva pa̱n pa̱n jatyeꞌe ka je̱ israeejlit jáyuvap je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook, je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe je̱ jayu yakvaajñja je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n Jesús jye̱ꞌe̱. > Ku veꞌe du̱yakꞌo̱o̱ꞌkti je̱ Esteban, vanꞌit tseꞌe du̱jomtoondi du̱titoondi je̱ jayu juuꞌ veꞌe du̱jaanchjaꞌvidu je̱ Jesús, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe yꞌayo̱ꞌvyaꞌkxka̱jxti. Je̱m tseꞌe pa̱n pa̱n jatyeꞌe na̱jkxtu je̱m feníciait je̱ts chípreit yꞌit jo̱o̱tmda, je̱mpa tseꞌe pa̱n pa̱n jatyeꞌe na̱jkxtu je̱m antioquíait kyajpu̱n ka̱jxm. Je̱m tseꞌe du̱vaajnjidi je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook je̱ꞌe̱jyjida pa̱n pa̱n jatyeꞌe israeejlit jáyuda. ?=w Ku veꞌe du̱ꞌamo̱tunajxti je̱ utsta je̱ ajchta juuꞌ veꞌe je̱m Jerusalén, kaꞌa tseꞌe du̱ꞌukko̱ꞌo̱yjaꞌvidini juuꞌ veꞌe je̱ Pedro tyoon, je̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam du̱yakmá̱jidi du̱yakjaanchidi. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaandi: ―Pa̱n veꞌem xa veꞌe, toꞌnu̱xju̱dupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ maaꞌyu̱n pa̱n pa̱n jatyeꞌe ka je̱ israeejlit jáyuvap je̱tseꞌe veꞌem yꞌo̱ꞌyixjada je̱tseꞌe vyinmayu̱mpijttinit, je̱ kyo̱ꞌo̱y joojntykinda du̱maso̱o̱ktinit, je̱tseꞌe du̱jaye̱jptuvat je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp. Je̱ jaanchjaꞌvivata̱jk juuꞌ veꞌe nayꞌamojkijidu je̱p Antioquía 4<a Ax pa̱n je̱ Nteꞌyam tseꞌe du̱ke̱jx je̱ Espíritu Santo, juuꞌ veꞌe ta̱jki je̱m je̱ jayu jyaꞌvin ka̱jxmda, veꞌem ax joꞌn tya̱jkiva yam u̱u̱ꞌm njaꞌvin ka̱jxmamda, u̱u̱ꞌmda, pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n Jesucristo du̱jaanchjaꞌvidup, ¿pa̱nts a̱tseꞌe je̱ts a̱tseꞌe nkayakjátu̱t juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam tyonuvaampy? ―jidu̱ꞌu̱m tseꞌe je̱ Pedro vyaajñ. V;% Vanꞌitts a̱tseꞌe njaaꞌmyejts vintso̱ veꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n vyaajñ: “Tyú̱vam xa veꞌe je̱ts je̱ tsoxk na̱a̱j veꞌe je̱ Juan je̱ jayu tyukyakna̱pe̱jt; ax ntukyakna̱pé̱ttapts a̱ts miitseꞌe je̱ Espíritu Santo je̱m mjaꞌvin ka̱jxmda.” Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n vyaajñ. R: Ku a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe nmuko̱jtsꞌukvaandi, vanꞌit tseꞌe je̱ Espíritu Santo ñu̱ka̱daakjidi, veꞌem ax joꞌn u̱u̱ꞌmeꞌe xnu̱ka̱daakumduva joꞌn ku veꞌe tooꞌva̱jkp myiijn. ^95 je̱ꞌe̱ tseꞌe mvaꞌnu̱xjup pa̱n ti veꞌe mtónup je̱tseꞌe xjayé̱pu̱t je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp, nay veꞌempa veꞌe je̱ jayu juuꞌ veꞌe je̱p mju̱u̱mp mtu̱jkp.” n8U je̱ꞌe̱ts a̱a̱tseꞌe xtukmumaajntyk vintso̱ veꞌe je̱p tyu̱jkp du̱ꞌix toꞌk je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌaangeles juuꞌ veꞌe na̱ꞌmu̱xju: “Nu̱ke̱xa je̱m Jope je̱ Simón juuꞌ veꞌe du̱xa̱a̱jivap Pedro, 7) Je̱ Espíritu Saantots a̱tseꞌe xke̱jx ma̱a̱t je̱ꞌe̱da je̱ts a̱tseꞌe xnu̱u̱jmi je̱ts kaꞌa a̱tseꞌe ntivinmáyu̱t. Nma̱a̱tꞌo̱jtstuvats a̱tseꞌe ya̱ nu̱tojtu̱k utsta ajchta. Nu̱jomts a̱a̱tseꞌe nta̱jki je̱p toꞌk je̱ jayu tyu̱jkp, ,6Q Vanꞌit tseꞌe jye̱ꞌydi nu̱toojk je̱ yaaꞌtya̱jk juuꞌ veꞌe je̱m Cesarea tso̱o̱ꞌndu, yaktukpavaandu veꞌe je̱ts a̱tseꞌe o̱jts xꞌíxtada. 55 Toojk naxts ya̱ꞌa̱ veꞌe veꞌem jyajty je̱e̱jyji je̱e̱jyji, vanꞌit tseꞌe pyata̱jkinuva je̱tseꞌe ña̱jkxnuva je̱m tsapjo̱o̱tm. 64e Vanꞌitts a̱tseꞌe je̱ tsapjo̱o̱tmit ayook xnu̱u̱jminuva: “Juuꞌ xa veꞌe je̱ Nteꞌyam yakvaats, kaꞌats mits je̱ꞌe̱ veꞌe xtíju̱t ka vaꞌajtsap.” h3I Vanꞌitts a̱tseꞌe nvaajñ: “Kaꞌa, Ma̱ja̱ Vintsá̱n, ni vinꞌita xa a̱tseꞌe nkaju̱ꞌkx juuꞌ veꞌe ka vaꞌajtsap, juuꞌ veꞌe je̱ Moisés jyatyaan je̱ts kaꞌa veꞌe je̱ jayu du̱ja̱ꞌkxu̱t.” 2/ Vanꞌitts a̱tseꞌe nꞌamo̱tunajxy toꞌk je̱ ayook juuꞌ veꞌe vaan: “Pedro, pojtu̱ku̱, yakꞌo̱o̱ꞌku̱, je̱ts ja̱ꞌkxu̱.” ,1Q Ku a̱tseꞌe o̱y nꞌix pa̱n ti veꞌe mya̱a̱t je̱ vit, je̱m tseꞌe du̱ma̱a̱da may je̱ tá̱nu̱k, je̱ eey je̱ tíku̱ts: je̱m tseꞌe juuꞌ veꞌe maktaaxk tékax, je̱mpa tseꞌe juuꞌ veꞌe je̱ tyiints du̱tukyo̱ꞌydup, nay je̱mpa tseꞌe je̱ je̱yyva tá̱nu̱k. 0  ―Tsapko̱jtsp a̱tseꞌe nveꞌna je̱m jópeit kyajpu̱n ka̱jxm, vanꞌitts a̱tseꞌe xyakꞌix je̱ts je̱meꞌe tsapjo̱o̱tm cha̱a̱ꞌn toꞌk je̱ ma̱ja̱ vit joꞌn juuꞌ veꞌe maktaaxk esquina tsum, je̱ts a̱tseꞌe xnu̱ka̱daaky. / Vanꞌit tseꞌe je̱ Pedro tyukmumaajntykjidi nu̱jom juuꞌ veꞌe toojnju ko̱jtsju. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaajñ: 6.e Je̱tseꞌe je̱ Pedro du̱ꞌamo̱tutú̱vidi: ―¿Tis, mitseꞌe o̱jts xkuꞌix je̱tseꞌe xma̱a̱tkaaydi pa̱n pa̱n jatyeꞌe kayakpa̱a̱jmjidu je̱ ixtaꞌnu̱n? - Ku veꞌe je̱ Pedro vyimpijtnuva je̱m Jerusalén, kyo̱ꞌo̱yjaꞌvidu tseꞌe je̱ꞌe̱da pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱yakvinkó̱pkidup je̱tseꞌe je̱ jayu yakpa̱a̱jmjadat je̱ ixtaꞌnu̱n je̱tseꞌe du̱niꞌkxmadat du̱ko̱jmadat ax joꞌn je̱ israeejlit jayu du̱tonda, veꞌemeꞌe vyaandi je̱ts kaꞌa je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌo̱ya juuꞌ veꞌe je̱ Pedro tyoon. 1, ] Je̱ kuká̱tsivata̱jk ma̱a̱t je̱ utsta je̱ ajchta je̱ts je̱ utsta je̱ tsa̱ꞌa̱da juuꞌ veꞌe je̱m Judea veꞌnidup, myó̱tuduts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ ka̱ts je̱ts kyuva̱jktuva veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ kya̱ts je̱ yꞌayook pa̱n pa̱n jatyeꞌe ka je̱ israeejlit jáyuvap. 7+g 0Vanꞌit tseꞌe je̱ Pedro du̱pavaajñ je̱tseꞌe ña̱pé̱ttat je̱ꞌe̱ ka̱jx je̱tseꞌe nu̱java tyánu̱t je̱ts je̱ Jesucristo je̱ꞌe̱ veꞌe pyana̱jkxuvaandup. Vanꞌit tseꞌe je̱ Pedro du̱munooꞌkxtkti je̱tseꞌe jame̱jtsk jatoojk xa̱a̱j jyaaꞌkma̱a̱ttánjadat._*7 /Vanꞌit tseꞌe je̱ Pedro vyaajñ: ―¿Pa̱n tseꞌe du̱kayakjátup je̱tseꞌe ya̱ jayu ña̱pé̱ttat? Ta̱ xa veꞌe je̱ Espíritu Santo tya̱ka je̱m jyaꞌvin ka̱jxmda, veꞌem ax joꞌn u̱u̱ꞌmda. $)A .yꞌamo̱tunajxtup tseꞌe ku veꞌe du̱ko̱tsta je̱ ayook juuꞌ veꞌe kyavinmó̱tudup je̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam du̱yakmá̱jada du̱yakjaanchada. :(m -Je̱ israeejlit jáyuda juuꞌ veꞌe du̱jaanchjaꞌvidup je̱ Jesús je̱ts juuꞌ veꞌe je̱ Pedro mya̱a̱tje̱ꞌydu, atu̱va ato̱ki tseꞌe tyaandi ku̱xeꞌe je̱ Nteꞌyam du̱pu̱u̱jm je̱ Espíritu Santo je̱m je̱ jayu jyaꞌvin ka̱jxmda pa̱n pa̱n jatyeꞌe ka je̱ israeejlit jáyuvap, '3 ,Ko̱jtspna tseꞌe je̱ Pedro vyeꞌna ku veꞌe je̱ Espíritu Santo du̱nu̱ka̱daaky pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱ꞌamo̱tunajxtup vyeꞌna. n&U +Ñu̱ko̱jtstuts ya̱ꞌa̱ veꞌe nu̱jom je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpata̱jkta, veꞌemeꞌe vyaandi je̱ts nu̱jom pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱jaanchjaꞌvidup je̱ Jesús, yakme̱e̱ꞌkxjadapts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ tyó̱kinda. Ku je̱ Espíritu Santo tya̱jki je̱m jyaꞌvin ka̱jxmda pa̱n pa̱n jatyeꞌe ka je̱ israeejlit jáyuvap d%A *Je̱ Nteꞌyam a̱a̱tseꞌe xtukpavaan je̱ts a̱a̱tseꞌe je̱ jayu nvaajnjadat je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook, je̱ts a̱a̱tseꞌe je̱ tu̱va̱ko̱jtsu̱n mpá̱mu̱t je̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe du̱pa̱a̱m je̱ts je̱ Jesuusjyameꞌe du̱to̱kimpayo̱ꞌynup pa̱n pa̱n jatyeꞌe joojntykidup je̱ts pa̱n pa̱n jatyeꞌe a̱a̱ꞌkanda. $ )Ka jé̱jap xa je̱ꞌe̱ veꞌe du̱yaknu̱ke̱ꞌxnata̱jki nu̱jom je̱ jayu vyinkujk, je̱e̱jyji veꞌe a̱a̱ts nvinkujk, je̱ꞌe̱ veꞌe ku a̱a̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam xvinka̱a̱jn jé̱mani je̱ts a̱a̱tseꞌe je̱ jayu nvaajnjadat juuꞌ a̱a̱tseꞌe nꞌix nmo̱tu. Nma̱a̱tkaay nma̱a̱tꞌook a̱a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe tá̱vani jyoojntykpa̱jknuva vyeꞌna. jk~x}{zyxmweuPtrqq>pnnJmkj=;:87433&21/..-E, +*)@((' %%^##E!a 6LI>bb " O ZKoEkV{% Vanꞌit tseꞌe je̱ Pablo ma̱a̱t je̱ Silas du̱jaaꞌktukmuko̱jtsti je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n je̱ kya̱ts je̱ yꞌayook, je̱ꞌe̱ ma̱a̱t je̱ jayu juuꞌ veꞌe je̱p jyu̱u̱mp tyu̱jkp. wzgVanꞌitts je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌatso̱o̱vdi: ―Jaanchjáva je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n Jesucristo, veꞌem tseꞌe xjayé̱pu̱t je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp. Ax pa̱n jyaanchjaꞌviduvap tseꞌe je̱ jayu juuꞌ veꞌe je̱p mju̱u̱mp mtu̱jkp, jyaye̱jptuvapts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ joojntykimpa juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp. +yOVanꞌit tseꞌe du̱yakpítsumdi je̱tseꞌe du̱ꞌamo̱tutú̱vidi: ―¿Tiseꞌe tso̱jkjup je̱ts a̱tseꞌe ntónu̱t je̱ts a̱tseꞌe ntso̱ꞌo̱ku̱t? Xx)Vanꞌit tseꞌe je̱ poxu̱nta̱kꞌixꞌijtpa je̱ ta̱ꞌkxpa du̱ꞌamo̱tu je̱ tyoompa je̱tseꞌe kya̱knoꞌmi. O̱o̱y tseꞌe tyuntsa̱ꞌki je̱tseꞌe tyunmipp. Vanꞌit tseꞌe je̱ Pablo ma̱a̱t je̱ Silas du̱vinko̱xkteni je̱tseꞌe je̱ vyiijn je̱ yꞌaaj je̱ naax du̱tukpaaty je̱ vintsa̱ꞌkin ma̱a̱t. }wsAx vanꞌit tseꞌe je̱ Pablo ma̱kk myuko̱jtsji: ―Kadi mnavyintso̱tunju̱, u̱xyap xa a̱a̱tseꞌe nu̱jom. Hv Ku veꞌe jyo̱tvij je̱ poxu̱nta̱kꞌixꞌijtpa, je̱tseꞌe du̱ꞌix je̱ts tá̱vani veꞌe je̱ poxu̱nta̱kꞌaka̱ꞌa̱ yꞌavatsku̱x, vanꞌit tseꞌe du̱ꞌukyakpítsum je̱ chojx je̱tseꞌe ku̱ñaajkꞌo̱o̱ꞌkji, veꞌemeꞌe vyinmay je̱ts tá̱vani veꞌe je̱ poxu̱nta̱kjayu kye̱kka̱jxtini. uvanꞌit tseꞌe toꞌmayji o̱jts ma̱kk tyunꞌojxa, xyijteꞌe je̱ poxu̱nta̱kneꞌev je̱p naaxyp paat. Vanꞌit tseꞌe nu̱jom je̱ poxu̱nta̱kꞌaka̱ꞌa̱ yꞌavaach je̱tseꞌe myuke̱jiku̱jx nu̱jom je̱ poxu̱nta̱kjayu je̱ kyadénada. 4taAx tsoꞌm joꞌn tseꞌe vyeꞌna ku veꞌe je̱ Pablo ma̱a̱t je̱ Silas chapko̱jtsti je̱tseꞌe yꞌa̱a̱vdi, myó̱tudu tseꞌe je̱ myupoxu̱nta̱kjáyuda, qs[Ku veꞌe veꞌem yaknu̱u̱jmi, je̱p tseꞌe du̱yakta̱jkidi joma veꞌe du̱nu̱ka̱a̱ka je̱p poxu̱ntu̱jkp je̱tseꞌe je̱ tyekta du̱pa̱a̱mdi je̱p puꞌu tukpaajvaꞌach akujkp, vimpe̱nmúk tseꞌe je̱ tyek tyaandi. OrTá̱vani tseꞌe o̱o̱y tyunyakvo̱pta vyeꞌna, vanꞌit tseꞌe du̱yakjapyoxu̱nta̱kpa̱a̱jmjidi je̱tseꞌe du̱pavaandi je̱ poxu̱nta̱kꞌixꞌijtpa je̱tseꞌe o̱y du̱ꞌixꞌíttat. Aq{Ku veꞌe je̱ nu̱may jayu ñu̱pojtu̱kjidi, vanꞌit tseꞌe je̱ to̱kin payo̱ꞌyva du̱pavaandi je̱tseꞌe yaknu̱jé̱ndat je̱tseꞌe yakvó̱ptat je̱ ku̱p ma̱a̱t. >puje̱ꞌe̱ veꞌe tyukꞌíxtup je̱ costumbre juuꞌ veꞌe kyapaatyp kyahꞌake̱e̱guip je̱tseꞌe nkuva̱jkumdat ukpu̱ nkutyoꞌnumdat, ku̱x rómait jayu u̱u̱ꞌmeꞌeda. hoIKu veꞌe jye̱ꞌydi je̱m, vanꞌit tseꞌe je̱ja je̱ to̱kin payo̱ꞌyva vyinkujkta du̱pa̱a̱mdi je̱tseꞌe vyaandi: ―Ya̱ israeejlit jáyuda xa veꞌe du̱yakyoojmu̱ktup du̱yakꞌajxu̱ktup je̱ njáyuvamda, n{Ku veꞌe je̱ kiixu̱ta̱ꞌa̱x je̱ vyintsá̱n du̱ꞌixti je̱ts kaꞌa veꞌe yꞌukꞌo̱ꞌyini je̱tseꞌe du̱nu̱meempá̱ktat, vanꞌit tseꞌe je̱ Pablo ma̱a̱t je̱ Silas du̱majtsti je̱tseꞌe du̱yakna̱jkxti je̱m kumoon. cm?Veꞌem tseꞌe jyátu̱ka yꞌijt may xa̱a̱j. Ku veꞌe je̱ Pablo ñuuꞌkx ku̱xeꞌe veꞌem vaneꞌem yakka̱ts, vanꞌit tseꞌe vyimpijt je̱tseꞌe du̱nu̱u̱jmi je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap juuꞌ veꞌe je̱m je̱ kiixu̱ta̱ꞌa̱x jyaꞌvin ka̱jxm. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaajñ: ―Je̱ Jesucristo ka̱jx xa a̱ts mitseꞌe ntukpavaꞌañ je̱tseꞌe mpítsumnit je̱m ya̱ꞌa̱ jyaꞌvin ka̱jxm. Tun jatyji tseꞌe pyítsumni je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap. :lmJe̱ kiixu̱ta̱ꞌa̱xts a̱a̱tseꞌe xpaꞌu̱xꞌo̱o̱ki je̱tseꞌe ma̱kk vyaajñ: ―Ya̱ yaaꞌtya̱jkta, je̱ Nteꞌyam ya̱ꞌa̱ veꞌe myutoondup myupa̱jktup, ya̱ꞌa̱ tseꞌe je̱ jayu du̱vaajnjidup vintso̱ veꞌe du̱jaye̱jptinit je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp. Yk+Toꞌk nax ku a̱a̱tseꞌe nnu̱jkx joma veꞌe je̱ jayu chapka̱ts, vanꞌitts a̱a̱tseꞌe nma̱a̱tnavyaatji toꞌk je̱ kiixu̱ta̱ꞌa̱x juuꞌ veꞌe je̱m jyaꞌvin ka̱jxm je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap juuꞌ veꞌe je̱ jayu du̱yakmaayp; o̱o̱y je̱ꞌe̱ veꞌe tyunnu̱meempá̱kjada je̱ vyintsa̱nda ku veꞌe myay. j}Ku veꞌe ña̱pejt ma̱a̱t nu̱jom je̱ jayu juuꞌ veꞌe je̱p jyu̱u̱mp tyu̱jkp, vanꞌitts a̱a̱tseꞌe xmunooꞌkxtk jidu̱ꞌu̱m: ―Pa̱n veꞌem xa veꞌe xpayo̱ꞌo̱yda je̱ts njaanchjaꞌvip a̱tseꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n, tándats je̱m a̱ts nta̱kꞌam. Ax je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe ku̱x a̱a̱tseꞌe xmunooꞌkxtk, paatyts a̱a̱tseꞌe nnu̱jkx. Ku veꞌe je̱ po̱o̱ꞌkxtku̱n xa̱a̱j du̱paaty, vanꞌitts a̱a̱tseꞌe nkajpu̱mpítsum je̱ja ma̱ja̱ na̱paꞌayi, je̱ja joma a̱a̱tseꞌe nnasjaꞌvi je̱tseꞌe je̱ jayu chapka̱ts. Vanꞌitts a̱a̱tseꞌe nꞌa̱jxtk je̱ts a̱a̱tseꞌe nvaajnjidi je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jkta juuꞌ veꞌe je̱ja nayꞌamojkijidup. Gg Je̱mts a̱a̱tseꞌe ntsa̱a̱ꞌn je̱ts a̱a̱tseꞌe je̱m Filipos nmu̱jkx, toꞌk je̱ kajpu̱n juuꞌ veꞌe du̱nu̱má̱jip je̱m macedóniait yꞌit jo̱o̱tm. Je̱ rómait yakkutojkpa juuꞌ veꞌe je̱ ma̱ja̱ kutojku̱n du̱ka̱ꞌmip, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱yakjajtji je̱ filíposit jáyuda je̱tseꞌe du̱tóndat juuꞌ veꞌe je̱ jayu tyoondup je̱m rómait cyiudaaj ka̱jxm. Je̱mts a̱a̱tseꞌe Filipos je̱ it nyaknajxy. 1f[ Je̱mts a̱a̱tseꞌe Troas je̱ barco mpu̱jk je̱ts a̱a̱tseꞌe tu̱vji nnu̱jkx je̱m Samotracia. Je̱ kuꞌóxitts a̱a̱tseꞌe nje̱ꞌy je̱m Neápolis. xei Tun ko̱o̱jyji tseꞌe je̱ Pablo je̱ꞌe̱ yakꞌixji, vanꞌitts a̱a̱tseꞌe nꞌapa̱a̱jmtki je̱ts a̱a̱tseꞌe je̱m Macedonia nna̱jkxu̱t, nnu̱jaꞌvinup a̱a̱tseꞌe je̱ts je̱ Nteꞌyam a̱a̱tseꞌe xke̱jxp je̱ts a̱a̱tseꞌe je̱m nvaajnjadat je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook. Ku je̱ Pablo ma̱a̱t je̱ Silas vye̱ꞌnada je̱p Filipos bd= Je̱m tseꞌe je̱ Pablo ko̱o̱ꞌts yakꞌixji toꞌk je̱ macedóniait yaaꞌtya̱jk tyena, je̱tseꞌe myunooꞌkxtkji: “Minu̱ toꞌk aaj yaja macedóniait yꞌit ja̱a̱t je̱ts a̱a̱tseꞌe xputá̱kat.” wcgVanꞌit tseꞌe je̱m mísiait cho̱va am ñajxti je̱tseꞌe jye̱ꞌydi je̱m trooasit kyajpu̱n ka̱jxm. bveꞌem tseꞌe jye̱ꞌydi je̱m toꞌk adoꞌom mísiait yꞌit jo̱o̱tm. Je̱m tseꞌe tya̱kavaꞌanda bitíniait yꞌit jo̱o̱tm. Ax kaꞌa tseꞌe yakjajtu̱xju̱duva je̱ Espíritu Santo, juuꞌ veꞌe ijtp je̱m je̱ Jesús jyaꞌvin ka̱jxm. awKaꞌa tseꞌe je̱ Espíritu Santo yakjajtu̱xjidi je̱tseꞌe je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook du̱ꞌavánadat je̱m ásiait yꞌit jo̱o̱tm, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe du̱tuknajxti je̱m frígiait je̱ts galáciait yꞌit jo̱o̱tmda, f`EVeꞌem tseꞌe du̱ko̱jtsmá̱kkidi pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱jaanchjaꞌvidup je̱ Jesucristo; jó̱vum xa̱a̱j tseꞌe ñu̱maꞌyiꞌata̱ꞌa̱tsta. Ku je̱ Pablo yakꞌixji toꞌk je̱ macedóniait yaaꞌtya̱jk '_GAx nu̱jom tseꞌe je̱ it joma veꞌe ña̱jkxti, vyaajnjidu tseꞌe je̱ jaanchjaꞌvivata̱jkta je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe ñu̱pa̱a̱jmtkidu je̱ kuká̱tsivada ma̱a̱t je̱ꞌe̱ pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱nu̱vinténidup je̱ jaanchjaꞌvivata̱jk juuꞌ veꞌe je̱m Jerusalén. `^9Cho̱jkeꞌe je̱ Pablo je̱tseꞌe je̱ Timoteo myujatyooꞌajat. Vanꞌit tseꞌe je̱ ixtaꞌnu̱n du̱pa̱a̱jmji je̱tseꞌe du̱niꞌkxmat du̱ko̱jmat ax joꞌn je̱ Moisés je̱ pyavaꞌnu̱n vyaꞌañ. Je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe veꞌem du̱tuujn je̱tseꞌe kyako̱ꞌo̱yjávajadat je̱ israeejlit jáyuda juuꞌ veꞌe je̱m tsu̱u̱nidup, ku̱x ñu̱jaꞌvidinup je̱ꞌe̱ veꞌe anañu̱joma je̱ts ka je̱ israeejlit jáyuvap je̱ꞌe̱ veꞌe tyeeꞌip. ]!e̱ñuko̱jtsijidupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Timoteo je̱ utsta je̱ ajchta juuꞌ veꞌe tsu̱u̱nidup je̱m Listra je̱ts je̱m Iconio. }\ uKu veꞌe je̱ Pablo ma̱a̱t je̱ Silas jye̱ꞌydi je̱m deerbeit je̱ts liistrait kyajpu̱n ka̱jxmda, je̱m tseꞌe du̱ma̱a̱tnavyaatjidi toꞌk je̱ jaanchjaꞌviva juuꞌ veꞌe du̱xa̱a̱j Timoteo, israeejlit jáyuts je̱ꞌe̱ veꞌe tyaakip, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱jaanchjaꞌviva je̱ Jesucristo. Ax ka je̱ israeejlit jáyuvapts je̱ꞌe̱ veꞌe tyeeꞌip. [1)je̱meꞌe ña̱jkxti siiriait je̱ts cilíciait yꞌit jo̱o̱tmda. Je̱m tseꞌe je̱ Pablo je̱ jaanchjaꞌvivata̱jk du̱ko̱jtsmá̱kki.Z (je̱ Pablo, je̱ Sílasts je̱ꞌe̱ veꞌe vyo̱o̱v. Ku veꞌe je̱ utsta je̱ ajchta du̱munooꞌkxtkti je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n je̱tseꞌe du̱yakꞌítu̱t je̱ myaaꞌyu̱n ma̱a̱t, vanꞌit tseꞌe je̱ Pablo ma̱a̱t je̱ Silas cho̱o̱ꞌndi, xYi'Kaꞌa tseꞌe du̱ko̱jtsꞌo̱ꞌyidi, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe ka̱kje̱ꞌe̱ je̱ tyooꞌ du̱pa̱jkti. Je̱ Bernabé, mya̱a̱tna̱jkxts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Juan Marcos je̱tseꞌe je̱m barco jo̱o̱tm ña̱jkxti je̱m Chipre; -XS&ax kaꞌa tseꞌe je̱ Pablo du̱ꞌo̱yjava je̱tseꞌe du̱ma̱a̱dadat ku̱x maso̱o̱kjidinu veꞌe je̱m Panfilia je̱ts kaꞌa veꞌe yꞌukputa̱jkijidini. W%Cho̱jkts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Bernabé je̱tseꞌe du̱ma̱a̱dat je̱ Juan juuꞌ veꞌe du̱xa̱a̱jivap Marcos; BV}$Jaaꞌknajx tseꞌe je̱ it. Vanꞌit tseꞌe je̱ Pablo du̱nu̱u̱jmi je̱ Bernabé: ―Jaꞌmu̱s du̱kuꞌíxumnuva je̱ jaanchjaꞌvivata̱jkta nu̱jom je̱ kajpu̱n joma veꞌe nꞌavaꞌnim je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n je̱ kya̱ts je̱ yꞌayook je̱tseꞌe nꞌíxumu̱t pa̱n vintso̱ veꞌe je̱mda. U-#Je̱m tseꞌe je̱ jayu du̱tukꞌixti du̱tukkaꞌamaaydi je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n je̱ kya̱ts je̱ yꞌayook, nu̱may tseꞌe juuꞌ veꞌe veꞌem tukputa̱jkijidu, je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook du̱tukꞌíxtuva. Ku je̱ Pablo mume̱jtsk nax ñu̱jkx kaꞌamaayva fTE"Ax je̱ Silas, je̱m Antioquíaji tseꞌe tyaajñ ma̱a̱t je̱ Pablo je̱ts je̱ Bernabé. 4Sa!Ku veꞌe je̱ it ñajxy, vanꞌit tseꞌe je̱ utsta je̱ ajchta yakmaso̱o̱ktini je̱tseꞌe vyimpijttinit je̱m Jerusalén, veꞌem tseꞌe du̱nu̱u̱jmidi je̱ts máyameꞌe je̱ Dios du̱mo̱ꞌo̱dat je̱ utsta je̱ ajchta ma̱a̱t je̱ utsta je̱ tsa̱ꞌa̱da juuꞌ veꞌe je̱mda. NR Kyo̱jtsnajxtup tseꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook je̱ Judas ma̱a̱t je̱ Silas, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱ko̱jtsjidup je̱ jaanchjaꞌvivata̱jkta may viijn je̱tseꞌe du̱ko̱jtsmá̱kkidi. BQ}Ku veꞌe je̱ na̱k du̱tukvinko̱jtsidi je̱ utsta je̱ ajchta ma̱a̱t je̱ utsta je̱ tsa̱ꞌa̱da, o̱o̱yts je̱ꞌe̱ veꞌe tyunxo̱o̱jntkti je̱tseꞌe jyo̱tꞌamá̱jidi. DPKu veꞌe yakpake̱jxti, vanꞌit tseꞌe ña̱jkxti je̱m Antioquía. Je̱m tseꞌe du̱yaknayꞌamojkijidi je̱ jaanchjaꞌvivata̱jk je̱tseꞌe je̱ na̱k du̱tukka̱ta̱jkidi. O Kaꞌa tseꞌe xja̱ꞌkxtat juuꞌ veꞌe yaktukvintsa̱ꞌkip juuꞌ veꞌe ka je̱ Nteꞌyamap, kaꞌa tseꞌe xja̱ꞌkxtat je̱ nu̱u̱ꞌpu̱n, kaꞌa tseꞌe xja̱ꞌkxtat je̱ tá̱nu̱k tsuꞌuts juuꞌ veꞌe yuktsumꞌo̱o̱ꞌkp, je̱ts kaꞌa tseꞌe je̱ ka̱ts xtukma̱a̱tjayé̱ptat je̱ yaaꞌy je̱ ta̱ꞌa̱x juuꞌ veꞌe ka pú̱kap mjaye̱jptup. Pa̱n kaꞌa tseꞌe xtonda ya̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱, o̱yts je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe mtoondup. Dios ma̱a̱teꞌe mtaandini.” SNYꞌo̱yjaꞌvi xa veꞌe je̱ Espíritu Santo je̱ts veꞌempa a̱a̱ts, je̱ts kaꞌa a̱a̱tseꞌe ntuknu̱jóku̱t je̱ choꞌox je̱ꞌe̱, ya̱ꞌa̱jyji veꞌe cha̱jkp je̱tseꞌe yaktónu̱t: M-Ax ntuknu̱ke̱jxtup tseꞌe je̱ Judas ma̱a̱t je̱ Silas, je̱ꞌe̱da veꞌe aviinm ahꞌam mvaꞌnu̱xjadap je̱tseꞌe mtukvinjávajadat. yLkje̱tseꞌe ñapya̱a̱jmjidi je̱m kutsa̱ꞌa̱ga jo̱o̱tm je̱ nMa̱ja̱ Vintsá̱namda Jesucristo ka̱jx. 7KgJe̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe ku̱x a̱a̱tseꞌe tu̱nko̱jtsmúk, o̱yts a̱a̱tseꞌe njava je̱ts aꞌa̱a̱tsji veꞌe tu̱nvinká̱n je̱tseꞌe na̱jkx mkuꞌíxjada. Je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱ma̱a̱dadap je̱ Bernabé je̱ts je̱ Pablo, je̱ utsta je̱ ajchta juuꞌ veꞌe o̱o̱y ntuntso̱jkumdup .JUNmo̱tu a̱a̱tseꞌe je̱ ka̱ts je̱ts na̱jkxtu veꞌe je̱m je̱ jayu juuꞌ veꞌe yaja tso̱o̱ꞌndu. Akuja̱a̱xkup je̱ꞌe̱ veꞌe ña̱jkxti, kaꞌats a̱a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe nvintso̱nu̱u̱jmidi. Je̱ꞌe̱ tseꞌe mvinmaꞌyu̱nmo̱o̱jyju̱dup je̱ꞌe̱ ka̱jx juuꞌ veꞌe kyo̱jtstup je̱tseꞌe mko̱jtsjo̱tmootskajada ku veꞌe vyaꞌanda je̱ts tun vinko̱pk je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe myakpa̱a̱jmjadat je̱ ixtaꞌnu̱n je̱tseꞌe xniꞌkxmadat xko̱jmadat je̱tseꞌe je̱ Moisés je̱ pyavaꞌnu̱n xkutyóndat. ZI-Je̱ꞌe̱ tseꞌe tyukmuke̱jxidu je̱ na̱k juuꞌ veꞌe jidu̱ꞌu̱m vaamp: “A̱a̱ts, je̱ Nteꞌyam je̱ kyuká̱tsivada je̱ts pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱nu̱vinténidup je̱ jaanchjaꞌvivata̱jk, ma̱a̱t je̱ utsta je̱ ajchta, máyam a̱a̱tseꞌe je̱ Dios ntuknu̱kex je̱ utsta je̱ ajchta ma̱a̱t je̱ utsta je̱ tsa̱ꞌa̱da juuꞌ veꞌe ka je̱ israeejlit jáyuvap je̱m Antioquía je̱ts je̱m siiriait je̱ts cilíciait yꞌit jo̱o̱tmda. HVanꞌit tseꞌe je̱ kuka̱tsivata̱jk je̱ts pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱nu̱vinténidup je̱ jaanchjaꞌvivata̱jk ma̱a̱t nu̱jom pa̱n pa̱n jatyeꞌe nayꞌamojkijidup, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱vinko̱o̱ndu aje̱ꞌe̱jyjida je̱tseꞌe du̱ke̱jxti je̱m Antioquía, je̱tseꞌe du̱ma̱a̱dadat je̱ Pablo ma̱a̱t je̱ Bernabé. Vyinko̱o̱ndu veꞌe je̱ Judas juuꞌ veꞌe du̱xa̱a̱jivap Barsabás, je̱ts je̱ Silas, ñu̱má̱jidup je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ jaanchjaꞌvivata̱jk ma̱a̱tta. lGQKu̱x jé̱mani veꞌe jyé̱jada ka̱kkajpu̱n pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱ꞌavaꞌnidup je̱ Moisés je̱ jyatyán, je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe je̱ na̱k yaktukvinkó̱tsada je̱p tsaptu̱jkp vimpo̱o̱ꞌkxtku̱n xa̱a̱j. VF%Je̱ꞌe̱jyji veꞌe cha̱jkp je̱tseꞌe nnu̱jaꞌyimdat je̱ts kaꞌa veꞌe du̱ja̱ꞌkxtat je̱ tsuꞌuts juuꞌ veꞌe yaktukvintsa̱ꞌkip juuꞌ veꞌe ka je̱ Nteꞌyamap, kaꞌa veꞌe je̱ ka̱ts du̱tukma̱a̱tjayé̱ptat je̱ yaaꞌy je̱ ta̱ꞌa̱x juuꞌ veꞌe ka pú̱kap jyaye̱jptup, kaꞌa veꞌe du̱ja̱ꞌkxtat je̱ tá̱nu̱k tsuꞌuts juuꞌ veꞌe yuktsumꞌo̱o̱ꞌkp, je̱ts kaꞌa veꞌe du̱ja̱ꞌkxtat je̱ nu̱u̱ꞌpu̱n. 2E]Vanꞌit tseꞌe je̱ Santiago jyaaꞌkvaajñ: ―Je̱ꞌe̱ ka̱jxts a̱tseꞌe nvaꞌañ je̱ts kaꞌa veꞌe nyaktsoꞌoxjajtumdat pa̱n pa̱n jatyeꞌe ka je̱ israeejlit jáyuvap juuꞌ veꞌe du̱maso̱o̱ktup je̱ kyo̱ꞌo̱y joojntykinda je̱tseꞌe du̱pana̱jkxta je̱ Nteꞌyam. 1D[Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n vyaajñ, juuꞌ veꞌe du̱kutyoomp ti veꞌe kya̱jtsp.Ju̱jpanam tseꞌe je̱ jayu yaktuknu̱jaꞌviꞌukvaajñ. jCMJe̱ꞌe̱ ka̱jxts a̱tseꞌe veꞌem ntónu̱t
je̱ts a̱tseꞌe je̱ jayu xjaanchjávadat juuꞌ veꞌe ka je̱ israeejlitap,
veꞌemts a̱tseꞌe anañu̱joma xjaanchjávadat juuꞌ a̱tseꞌe nvinko̱o̱n. BKu xa veꞌe tyónju̱t je̱ ayook juuꞌ veꞌe je̱p Kunuuꞌkx Jatyán ku̱jxp,
vanꞌitts a̱tseꞌe nmiinnuvat.Veꞌem ax joꞌn je̱ jayu du̱yakpojtu̱knuva toꞌk je̱ ta̱jk juuꞌ veꞌe kitu,
veꞌemts a̱tseꞌe mpá̱mu̱t je̱ts a̱tseꞌe je̱ jayu xvinjávadat xvintsa̱ꞌa̱gadat
ax joꞌn du̱toondi ku veꞌe jyoojntyki je̱ yakkutojkpa David. A5Navyaatjup ya̱ꞌa̱ veꞌe ax joꞌn du̱jatyaandi je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpata̱jkta. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe du̱jatyaandi: @1Ta̱ xa veꞌe je̱ Simón Pedro xtukmumaajntykumda vintso̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook yakvaajnjiꞌukvaandi pa̱n pa̱n jatyeꞌe ka je̱ israeejlit jáyuvap, je̱ Nteꞌyamts je̱ꞌe̱ veꞌe du̱vinko̱o̱nduva je̱tseꞌe yꞌijttuvat je̱ꞌe̱ je̱ jyayu. s?_ Ku veꞌe kyo̱jtska̱jxti, vanꞌit tseꞌe je̱ Santiago vyaajñ: ―Utsta ajchta, amo̱tunaxta a̱ts. >+ Ku veꞌe je̱ Pedro veꞌem vyaajñ, vanꞌit tseꞌe yꞌamo̱ꞌtka̱jxti je̱tseꞌe du̱ꞌamo̱tunajxti ku veꞌe je̱ Bernabé ma̱a̱t je̱ Pablo tyukmumaajntykjidi je̱ mú̱jit nu̱jaꞌvin je̱ts je̱ mú̱jit atu̱va juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam tyoon je̱ꞌe̱ ma̱a̱tta ku veꞌe yꞌo̱tsta je̱m je̱ jayu yꞌit jo̱o̱tmda pa̱n pa̱n jatyeꞌe ka je̱ israeejlit jáyuvap. i=K Je̱ꞌe̱ tseꞌe njaanchjaꞌvimdup je̱ts je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n Jesucristo je̱ myaaꞌyu̱n ka̱jxeꞌe njaye̱jpumda je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp, je̱ts nay je̱ꞌe̱ je̱ myaaꞌyu̱n ka̱jxeꞌe du̱jaye̱jptuvat je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp pa̱n pa̱n jatyeꞌe ka je̱ israeejlit jáyuvap. M< ¿Ax tya̱jx tseꞌe xꞌixuvaꞌanda joma vaateꞌe je̱ Nteꞌyam juuꞌ du̱kuvu̱k, je̱tseꞌe je̱ jaanchjaꞌvivata̱jk xtuknu̱jokuvaꞌanda juuꞌ veꞌe ni u̱u̱ꞌma xkaꞌo̱ꞌyixumju̱dup je̱tseꞌe nkutyoꞌnumdat je̱tseꞌe ni je̱ nju̱jpit jáyuvamda kyaꞌo̱ꞌyixjidi je̱tseꞌe ku̱du̱kutyoondi? i;K Tso̱jkju̱duvap xa je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam, veꞌem ax joꞌn je̱ Nteꞌyam u̱u̱ꞌm xtso̱jkumda joꞌn. Je̱ꞌe̱ tseꞌe je̱ jyaꞌvinda yakvaatsu̱xju̱du ku̱x jyaanchjaꞌvidup je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Jesucristo, veꞌem ax joꞌn u̱u̱ꞌm ya̱ njaꞌvinamda du̱yakvaach ku veꞌe je̱ Jesucristo njaanchjaꞌviꞌukvaꞌnumdi. :#Je̱ Nteꞌyam, juuꞌ veꞌe du̱ꞌixp du̱nu̱jaꞌvip je̱ jayu je̱ jyo̱o̱t je̱ jyaꞌvin, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱vinko̱o̱mpa juuꞌ veꞌe ka je̱ israeejlit jáyuvap, yaknu̱ke̱ꞌxnata̱jki tseꞌe ku veꞌe du̱pa̱a̱jmji je̱m jyaꞌvin ka̱jxmda je̱ Espíritu Santo, veꞌem ax joꞌn je̱ꞌe̱ veꞌe du̱pu̱u̱jm yam u̱u̱ꞌm njaꞌvin ka̱jxmamda je̱ Espíritu Santo. 9{Jékani tseꞌe du̱ko̱tsta vyeꞌna, vanꞌit tseꞌe je̱ Pedro tyeni, je̱tseꞌe vyaajñ: ―Utsta ajchta, mnu̱jaꞌvidup xa miitseꞌe je̱ts jé̱mani a̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam xvinká̱n je̱ts a̱tseꞌe nvaajnjadat ya̱ o̱y ka̱ts ya̱ o̱y ayook je̱ꞌe̱da pa̱n pa̱n jatyeꞌe ka je̱ israeejlit jáyuvap, veꞌem tseꞌe du̱jaanchjávadat je̱ Jesucristo. N8Vanꞌit tseꞌe ñayꞌamojkijidi je̱ kuká̱tsivata̱jk ma̱a̱t pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱nu̱vinténidup je̱ jaanchjaꞌvivata̱jk je̱tseꞌe du̱ko̱jtsmóktat, du̱payo̱ꞌo̱ydat. #7?Vanꞌit tseꞌe tyénidi je̱ fariséoda juuꞌ veꞌe du̱jaanchjaꞌvidup je̱ Jesucristo, je̱tseꞌe vyaandi: ―Tun vinko̱pk xa je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe je̱ ixtaꞌnu̱n yakpa̱a̱jmjadat je̱ jaanchjaꞌviva pa̱n pa̱n jatyeꞌe ka je̱ israeejlit jáyuvap, je̱tseꞌe du̱niꞌkxmadat du̱ko̱jmadat, je̱tseꞌe yaktukpavaꞌandat je̱tseꞌe du̱kutyóndat je̱ Moisés je̱ pyavaꞌnu̱n. 67Ku veꞌe je̱ Pablo ma̱a̱t je̱ Bernabé jye̱ꞌydi je̱m Jerusalén, o̱y tseꞌe kyuva̱jkjidi pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱m nayꞌamojkijidup, je̱ꞌe̱ ma̱a̱t tseꞌe vyeꞌniva je̱ kuká̱tsivata̱jk je̱ts je̱ꞌe̱ pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱nu̱vinténidup je̱ jaanchjaꞌvivata̱jk. Vanꞌit tseꞌe du̱tukmumaajntykti nu̱jom juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam tyoon je̱ꞌe̱ ma̱a̱t. Y5+Je̱ꞌe̱da veꞌe pake̱jxju̱du je̱ jaanchjaꞌvivata̱jk pa̱n pa̱n jatyeꞌe nayꞌamojkijidup je̱m Antioquía. Ku veꞌe ña̱jkxti, najxtu tseꞌe je̱m feníciait je̱ts samaariait yꞌit jo̱o̱tmda. Je̱m tseꞌe du̱tukmumaajntykti vintso̱ veꞌe je̱ jayu juuꞌ veꞌe ka je̱ israeejlitap, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱maso̱o̱ktu je̱ kyo̱ꞌo̱y joojntykinda je̱tseꞌe u̱xyam du̱jaanchjávada je̱ Jesucristo. Nu̱jom tseꞌe je̱ utsta je̱ ajchta ma̱a̱t je̱ utsta je̱ tsa̱ꞌa̱da pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱ꞌamo̱tunajxtu, tyukxo̱o̱jntktuts je̱ꞌe̱ veꞌe. 41Ax je̱ Pablo ma̱a̱t je̱ Bernabé, je̱ꞌe̱ tseꞌe vaandu je̱ts kaꞌa je̱ꞌe̱ veꞌe veꞌem du̱paaꞌty du̱ꞌake̱e̱ga. Je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe ma̱kk du̱ma̱a̱tnakyo̱jtsvintso̱o̱jvjidi. Kaꞌa tseꞌe du̱ko̱jtsꞌo̱ꞌyidi. Vanꞌit tseꞌe yakpa̱a̱mdi je̱ Pablo ma̱a̱t je̱ Bernabé ma̱a̱t je̱ utsta je̱ ajchta juuꞌ veꞌe vyinko̱o̱ndu, je̱tseꞌe ña̱jkxtat je̱m Jerusalén je̱tseꞌe je̱m du̱ko̱jtsꞌó̱yadat, je̱ꞌe̱ veꞌe na̱jkx du̱tukma̱a̱tko̱jtsmókta je̱ kuká̱tsivata̱jk ma̱a̱t je̱ꞌe̱ pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱nu̱vinténidup je̱ jaanchjaꞌvivata̱jk juuꞌ veꞌe je̱mda. S3 !Vanꞌit tseꞌe jye̱ꞌydi je̱m Antioquía je̱ yaaꞌtya̱jkta juuꞌ veꞌe je̱m Judea tso̱o̱ꞌndu je̱tseꞌe du̱tukꞌixꞌukvaandi je̱ jaanchjaꞌvivata̱jkta. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaandi: ―Pa̱n kaꞌa xa miitseꞌe myakpa̱a̱jmjada je̱ ixtaꞌnu̱n je̱tseꞌe xniꞌkxmadat xko̱jmadat ax joꞌn je̱ Moisés du̱pavaajñ, kaꞌa tseꞌe mꞌo̱ꞌyixjadat je̱tseꞌe xjayé̱ptat je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp. v2eJek jaty tseꞌe je̱ Pablo ma̱a̱t je̱ Bernabé je̱m du̱ma̱a̱ttaandi je̱ jaanchjaꞌvivata̱jk.1yKu veꞌe je̱m jye̱ꞌydi, vanꞌit tseꞌe du̱yaknayꞌamojkijidi je̱ jaanchjaꞌvivata̱jk je̱tseꞌe du̱tukmumaajntykti nu̱jom juuꞌ jatyeꞌe tyoondu je̱ Nteꞌyam je̱ kyutojku̱n ka̱jx, vintso̱ veꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n je̱ maaꞌyu̱n tyoꞌnu̱xjidi pa̱n pa̱n jatyeꞌe ka je̱ israeejlit jáyuvap je̱tseꞌe du̱jaanchjávadat je̱ Jesucristo. l0QJe̱m tseꞌe je̱ barco du̱pa̱jkti je̱tseꞌe ña̱jkxti je̱m Antioquía, je̱ kajpu̱n joma veꞌe je̱ jaanchjaꞌvivata̱jk pya̱a̱jmjidi je̱m je̱ Nteꞌyam yꞌam kya̱ꞌm je̱ toonk ka̱jx juuꞌ veꞌe tyoondu. /#Ku veꞌe du̱tukkaꞌamaaydi je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook je̱m peergeit kyajpu̱n ka̱jxm, vanꞌit tseꞌe ña̱jkxti je̱m Atalia. .Vanꞌit tseꞌe du̱tuknajxti je̱m pisídiait yꞌit jo̱o̱tm je̱tseꞌe jye̱ꞌydi je̱m panfíliait yꞌit jo̱o̱tm. 1-[Ku tseꞌe du̱pa̱a̱mdi pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱nu̱vinté̱nadap je̱ jaanchjaꞌvivata̱jk ka̱ktoꞌk viijn joma veꞌe ñayꞌamókajada, vanꞌit tseꞌe chapko̱jtsti je̱tseꞌe yꞌayoojidi, je̱tseꞌe je̱m je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n yꞌam kya̱ꞌm du̱pa̱a̱mdi je̱ ñu̱vinténivata̱jkta. Ku je̱ Pablo ma̱a̱t je̱ Bernabé vyimpijttinuva je̱p Antioquía juuꞌ veꞌe je̱p siiriait yꞌit ja̱a̱tp ;,oJe̱m tseꞌe du̱ko̱jtsmá̱kkidi je̱ jaanchjaꞌvivata̱jk, veꞌem tseꞌe du̱nu̱u̱jmidi je̱ts ma̱kk aaj ma̱kk jo̱o̱teꞌe je̱ Jesucristo du̱jaanchjávadat, veꞌemeꞌe vyaandi je̱ts o̱o̱yeꞌe je̱ jayu tyuntsaachpaaꞌttat pa̱n ta̱jkidupeꞌe je̱m je̱ Nteꞌyam yꞌam kya̱ꞌm. +Ku veꞌe je̱ jayu du̱vaajnjidi je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook je̱m Derbe, vanꞌit tseꞌe nu̱may du̱jaanchjaꞌvidi je̱ Jesús. Vanꞌit tseꞌe je̱ Pablo ma̱a̱t je̱ Bernabé vyimpijttinuva je̱m Listra, je̱m Iconio, je̱ts je̱m Antioquía. *Ax ku tseꞌe je̱ jaanchjaꞌvivata̱jk ñaaꞌvaꞌkvíttjidi, vanꞌit tseꞌe je̱ Pablo pyojtu̱k je̱tseꞌe kyajpu̱nta̱jkinuva. Je̱ kuꞌóxit tseꞌe je̱ Bernabé du̱ma̱a̱ttsa̱a̱ꞌn je̱tseꞌe ña̱jkxti je̱m deerbeit kyajpu̱n ka̱jxm. ))KVanꞌit tseꞌe jye̱ꞌydi je̱ israeejlit jáyuda juuꞌ veꞌe tso̱o̱ꞌndu je̱m Antioquía je̱ts je̱m Iconio, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱ꞌukꞌako̱jtsidu je̱ nu̱may jayu je̱tseꞌe je̱ Pablo ku̱du̱yakꞌo̱o̱ꞌkti tsakaꞌachji. Ax kyaꞌtstu tseꞌe. Ku veꞌe du̱nasjaꞌvidi je̱ts tá̱vani veꞌe du̱yakꞌo̱o̱ꞌkta, vanꞌit tseꞌe du̱va̱a̱ꞌmpítsumdi je̱m kajpu̱n paꞌam. n(UO̱yam tseꞌe je̱ Pablo ma̱a̱t je̱ Bernabé veꞌem vyaandi, tsoꞌox tseꞌe yꞌijt je̱tseꞌe du̱naxkó̱tstat je̱ jayu je̱tseꞌe du̱kayakꞌo̱o̱ꞌktat je̱ tsapkaaj je̱tseꞌe du̱tukvintsa̱ꞌa̱gadat. !';jyaveꞌema tseꞌe, xa̱ꞌma ka̱jx tseꞌe je̱ Nteꞌyam ñaajknu̱ke̱ꞌxnatá̱kaja je̱tseꞌe veꞌem yakꞌíxat, je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe je̱ yꞌo̱y je̱ꞌe̱ du̱tún. Je̱ꞌe̱ xa veꞌe xke̱jxjimdup je̱ tooj je̱tseꞌe je̱ naax du̱kunuuꞌkx je̱tseꞌe tya̱ꞌma ku veꞌe je̱ ta̱ꞌma aats du̱paaꞌty, xmo̱ꞌyumdupts je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe nkaꞌyumdup nja̱ꞌkxumdup je̱ts juuꞌ jatyeꞌe tso̱jkjup je̱tseꞌe ntukxo̱o̱jntkumdat ―jidu̱ꞌu̱m tseꞌe je̱ jayu du̱nu̱u̱jmidi. X&)Yakjajtu̱xjuts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe je̱ jáyuda juuꞌ veꞌe joojntykidu ju̱jpani je̱ts juuꞌ veꞌe joojntykidup u̱xyam paat, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱tóndap pa̱n juuꞌ veꞌe cho̱jktup; &%E―¿Tya̱jxseꞌe veꞌem mjátu̱kada? Jáyuva xa a̱a̱tseꞌe, ya̱ꞌa̱am xa a̱a̱tseꞌe nnu̱miimp je̱ts a̱a̱ts miitseꞌe nna̱a̱jmadat je̱tseꞌe xmaso̱o̱ktinit ya̱ꞌa̱ juuꞌ veꞌe ni vinxu̱pa katoomp, vanꞌit tseꞌe xpana̱jkxtinit je̱ joojntyk Nteꞌyam, juuꞌ veꞌe du̱pa̱a̱m ya̱ tsajmit it, ya̱ naxviijnit it, je̱ maaxy na̱a̱j, je̱ts nu̱jom juuꞌ jatyeꞌe ijtp. $ Ku veꞌe je̱ Pablo ma̱a̱t je̱ Bernabé je̱ ka̱ts du̱mó̱tudi je̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe yaktukvintsa̱ꞌa̱gavaandup, vanꞌit tseꞌe je̱ vyit ñatyuknu̱ka̱a̱ꞌtsvaatsjidi je̱tseꞌe du̱yaknu̱ke̱ꞌxnatá̱kada je̱ts ka ó̱yap je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe je̱ jayu tyonuvaandup, je̱tseꞌe noomp tya̱jkidi je̱ja nu̱may jayu akujk, ma̱kk tseꞌe vyaandi: ]#3 Vanꞌit tseꞌe je̱ teeꞌ juuꞌ veꞌe toomp joma veꞌe je̱ Júpiter yakvinjava yakvintsa̱ꞌa̱ga, joma veꞌe je̱ tsapta̱jk juuꞌ veꞌe taamp je̱ja kajpu̱n paꞌayi, je̱ꞌe̱ tseꞌe noomp o̱jts du̱ꞌixta je̱ pu̱j je̱ts je̱ tsapkaaj, je̱ꞌe̱ veꞌe tyukvintsa̱ꞌa̱gavaandup je̱ja je̱ nu̱may jayu vyinkujk. t"a Vyinjaꞌvidu vyintsa̱ꞌkidu tseꞌe je̱ jáyuda may juuꞌ veꞌe ka je̱ Nteꞌyamap. Me̱jtsk juuꞌ veꞌe vyinjaꞌvidu vyintsa̱ꞌkidu, Júpiter je̱ts Mercuuriots je̱ꞌe̱ veꞌe du̱tijta. Ku̱x je̱ Pablo veꞌe nu̱yojk ko̱jtsp, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe je̱ jayu du̱tijta Mercurio. Ax je̱ Bernabé, je̱ꞌe̱ tseꞌe tyijtup Júpiter. 1![ Ku veꞌe je̱ nu̱may jayu du̱ꞌixti juuꞌ veꞌe je̱ Pablo tyoon, vanꞌit tseꞌe je̱ licaóniait aaj ma̱kk du̱ko̱jtsti. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaandi: ―¡Nteꞌyamda xa ya̱ꞌa̱ veꞌeda juuꞌ u̱u̱ꞌmeꞌe tu̱xnu̱ka̱daakumda jayu joꞌn! ―jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaandi. ) K Vanꞌit tseꞌe ma̱kk jidu̱ꞌu̱m ña̱ꞌmu̱xji: ―Tukténini je̱ mtek. Vanꞌit tseꞌe je̱ yaaꞌtya̱jk jatyji tyeni je̱tseꞌe yo̱ꞌpya̱jkni. - Ax yꞌamo̱tunajxypts je̱ꞌe̱ veꞌe vyeꞌna juuꞌ veꞌe je̱ Pablo kya̱jtsp. Vanꞌit tseꞌe je̱ Pablo je̱ yaaꞌtya̱jk du̱ꞌix je̱tseꞌe du̱nu̱jaꞌvi je̱ts o̱ꞌyixjup je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe je̱ jyaanchjaꞌvin ka̱jx jyo̱tka̱daꞌaku̱t. %CJe̱m tseꞌe liistrait kyajpu̱n ka̱jxm vyeꞌna toꞌk je̱ yaaꞌtya̱jk juuꞌ veꞌe kaꞌo̱ꞌyixjup je̱tseꞌe je̱ tyek du̱tukyo̱ꞌo̱yu̱t, tsu̱u̱nip tseꞌe tyunꞌit, ku̱x veꞌemam je̱ꞌe̱ veꞌe kyeꞌx, ni vinꞌítam je̱ꞌe̱ veꞌe kyayo̱ꞌo̱y. wgJe̱m tseꞌe je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook du̱ꞌavaꞌniduva. Ku je̱ Pablo yaktsakaꞌch je̱p Listra .UAx ku tseꞌe du̱nu̱jaꞌvidi je̱ Pablo ma̱a̱t je̱ Bernabé, ke̱e̱ktu tseꞌe je̱tseꞌe ña̱jkxti je̱m Listra je̱ts je̱m Derbe, me̱jtsk je̱ kajpu̱n juuꞌ veꞌe je̱m licaóniait yꞌit jo̱o̱tm, je̱tseꞌe ña̱jkxtuva je̱m kajpu̱n ka̱jxmda juuꞌ veꞌe myutá̱mip. !Vanꞌit tseꞌe pa̱n pa̱n jatyeꞌe israeejlit jáyuda je̱ts pa̱n pa̱n jatyeꞌe ka je̱ꞌe̱pta, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱ꞌukko̱jtsmojktu ma̱a̱t je̱ yakkutojkpada je̱tseꞌe ku̱du̱jomtoondi ku̱du̱titoondi je̱tseꞌe ku̱du̱kaꞌtsꞌo̱o̱ꞌkti. J Ax kaꞌa tseꞌe je̱ kukajpu̱nda kijpx je̱ vinmaꞌyu̱n du̱jaye̱jpti: je̱m tseꞌe pa̱neꞌe du̱ma̱a̱tnapya̱jkju̱dup je̱ israeejlit jayu juuꞌ veꞌe du̱kajaanchjaꞌvidup je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook, nay je̱mpa tseꞌe pa̱neꞌe du̱ma̱a̱tnapya̱jkju̱duvap je̱ Pablo ma̱a̱t je̱ Bernabé. Jek jaty tseꞌe je̱m tyaandi je̱ Pablo ma̱a̱t je̱ Bernabé, ma̱kk aaj ma̱kk jo̱o̱t tseꞌe je̱ jayu du̱tukꞌixti je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n je̱ yꞌayook. Je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n tseꞌe je̱ ma̱kkin mo̱o̱jyju̱du je̱tseꞌe du̱tóndat je̱ mú̱jit nu̱jaꞌvin je̱ts je̱ mú̱jit atu̱va, veꞌem tseꞌe je̱ jayu du̱nu̱jávadat je̱ts tyú̱vam je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe kyo̱jtstup; je̱ maaꞌyu̱n juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam tyoojnjip je̱ jayu, je̱ꞌe̱ tseꞌe yꞌavaꞌnidup. Ax je̱ israeejlit jáyuda juuꞌ veꞌe du̱kajaanchjaꞌvidup je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱ꞌako̱jtsidu pa̱n pa̱n jatyeꞌe ka je̱ israeejlit jáyuvap je̱tseꞌe du̱ko̱ꞌo̱yjávadat je̱ jaanchjaꞌvivata̱jk.  /Je̱m tseꞌe Iconio je̱ Pablo ma̱a̱t je̱ Bernabé tya̱jkidi je̱p je̱ israeejlit chaptu̱jkpta. Je̱p tseꞌe kyaꞌamaaydi. Veꞌem tseꞌe nu̱may du̱jaanchjaꞌvidi je̱ Jesucristo, veꞌem je̱ israeejlit jáyuda veꞌem pa̱n pa̱n jatyeꞌe ka je̱ꞌe̱pta. ve 4Juuꞌ veꞌe je̱ Jesús du̱jaanchjaꞌvidu, xo̱o̱jntktuts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe je̱ Espíritu Santo myo̱o̱jyjidi je̱ ma̱kkin je̱ts je̱ vinmaꞌyu̱n je̱tseꞌe du̱tóndat juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam cha̱jkp.<q 3Vanꞌit tseꞌe je̱ Pablo ma̱a̱t je̱ Bernabé je̱ kya̱ꞌa̱jkta du̱vinxijtti, je̱tseꞌe du̱yakke̱e̱kti je̱ naxvay je̱tseꞌe du̱yaknu̱ke̱ꞌxnatá̱kada je̱ts ka ó̱yap je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe je̱ jayu tyoondup. Vanꞌit tseꞌe ña̱jkxti je̱m icóniovit kyajpu̱n ka̱jxm. / 2Je̱ israeejlit jayu juuꞌ veꞌe du̱kakuva̱jktu juuꞌ veꞌe je̱ Pablo ma̱a̱t je̱ Bernabé kyo̱jtstu, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱ma̱a̱tnakyo̱jtsju̱du je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jkta juuꞌ veꞌe je̱m du̱nu̱má̱jidup je̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam du̱vinjávada du̱vintsa̱ꞌa̱gada; nay veꞌempa tseꞌe je̱ yaaꞌtya̱jkta juuꞌ veꞌe du̱nu̱kajpu̱nkuvajkidup, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱ꞌako̱jtsidu je̱ jayu je̱tseꞌe du̱tsoꞌoxpá̱ktat je̱ Pablo ma̱a̱t je̱ Bernabé. Ax yakvo̱jppítsumdu tseꞌe je̱m.  1Ax veꞌem tseꞌe yakko̱jtsvaꞌkxy je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n je̱ kya̱ts je̱ yꞌayook je̱m nu̱jom pisídiait yꞌit jo̱o̱tm.  0Ku veꞌe du̱ꞌamo̱tunajxti pa̱n pa̱n jatyeꞌe ka je̱ israeejlit jáyuvap, xo̱o̱jntktu tseꞌe je̱tseꞌe vyaandi je̱ts o̱yeꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n je̱ kya̱ts je̱ yꞌayook; jyaanchjaꞌvidu tseꞌe je̱ Jesús nu̱jom pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ Nteꞌyam vyinko̱o̱n je̱tseꞌe du̱jaye̱jptinit je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp. f~k}|zzy,wvuOssqormmlYjih-g ee cc a]\{[ZY)WVZUCTSKQPOMOLKJ&IGFEDSBhA!?>> =?<2:9O8y8F632o10/.,+*(&%$#"2! {:E~w?; U x SpGNu̱jom tseꞌe je̱ jayu je̱m kajpu̱n ka̱jxm yoojmu̱kti yꞌajxu̱kti. Tun toꞌmayji tseꞌe ñayꞌamojkijidi je̱p kumoon tu̱jkp. Je̱p tseꞌe du̱pava̱a̱ꞌndi je̱ Gayo je̱ts je̱ Aristarco, macedóniait jáyuda je̱ꞌe̱ veꞌe, je̱ Pablo je̱ myujatyooꞌda. _]7Ku veꞌe du̱ꞌamo̱tunajxti, e̱jkju̱du jo̱tꞌaajnju̱du tseꞌe o̱o̱y, je̱tseꞌe ma̱kk vyaandi: ―¡Ñu̱má̱jip xa veꞌe je̱ Diana juuꞌ veꞌe yakvinjaꞌvip yakvintsa̱ꞌkip yaja Éfeso! 7\gKutsa̱ꞌa̱gats ya̱ꞌa̱ veꞌe je̱ts ya̱ ntoonkamda vyintó̱kinit; ka ya̱ꞌa̱jyap tseꞌe, nay veꞌempa veꞌe vyintó̱kivat je̱ vintsa̱ꞌkin juuꞌ veꞌe yakmo̱o̱yp je̱ Diana juuꞌ veꞌe nvinjaꞌvimdup nvintsa̱ꞌkimdup, veꞌem tseꞌe yakviijnkꞌíxnit je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe je̱ jayu vyinjaꞌvidup vyintsa̱ꞌkidup yaja nu̱jom ásiait yꞌit ja̱a̱t je̱ts vinxu̱p toꞌk it toꞌk naxviijn. 3[_Mꞌíxtup mmó̱tudup xa miitseꞌe ti veꞌe je̱ Pablo tyuump kya̱jtsp. Veꞌem tseꞌe vyaꞌañ je̱ts kaꞌa veꞌe je̱ vintsa̱ꞌkin du̱jaye̱pta juuꞌ jatyeꞌe je̱ jayu yꞌapa̱mnajxyp. Nu̱may tseꞌe je̱ jayu du̱tukvinꞌu̱u̱ꞌn je̱tseꞌe du̱tukkuvu̱k juuꞌ veꞌe kya̱jtsp. Ka yaajyap tseꞌe éfesovit kyajpu̱n ku̱jx veꞌem jyátu̱ka, veꞌempa veꞌe yaja nu̱jom ásiait yꞌit ja̱a̱t. Z5Je̱ Demetrio tseꞌe du̱yaknayꞌamojkijidu pa̱n pa̱n jatyeꞌe nay je̱ꞌe̱ je̱ toonk du̱toonduvap, je̱tseꞌe du̱nu̱u̱jmidi: ―Yaaꞌtya̱jkta, mnu̱jaꞌvidup xa miitseꞌe je̱ts ya̱ toonk je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe je̱ jayu nu̱yojk du̱yakmeempaatp. YJe̱m tseꞌe vyeꞌna toꞌk je̱ yaaꞌtya̱jk juuꞌ veꞌe Demetrio du̱xa̱a̱j, je̱ platero toonk je̱ꞌe̱ veꞌe tyukjoojntykip. Je̱ Diana juuꞌ veꞌe vyinjaꞌvidup vyintsa̱ꞌkidup, je̱ꞌe̱ tseꞌe je̱ chapta̱jk yꞌapa̱mnajxyp je̱ plata ma̱a̱t. O̱o̱yts je̱ꞌe̱ veꞌe du̱tuntoonkma̱ꞌa̱ je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe du̱ꞌapa̱mnajxtuvap je̱ tsapta̱jk. YX+Ax veꞌem tseꞌe tyoojnji kyo̱jtsji vanꞌit, je̱tseꞌe je̱ jayu yoojmu̱kti yꞌajxu̱kti, jo̱tmaꞌttu veꞌe je̱ꞌe̱ ka̱jx ku veꞌe nu̱may je̱ jayu je̱ Jesucristo du̱jaanchjaꞌvidi. 1W[Vanꞌit tseꞌe du̱nu̱ke̱jxidi je̱m macedóniait yꞌit jo̱o̱tm nu̱me̱jtsk je̱ pyattoꞌniva, Timoteo je̱ts Erasto je̱ꞌe̱ veꞌe xya̱a̱jta, namvaat je̱ꞌe̱ veꞌe jave̱e̱ꞌn jyaaꞌktáñ je̱m ásiait yꞌit jo̱o̱tm. Ku je̱ jayu yoojmu̱kti yꞌajxu̱kti je̱p Éfeso -VSAx ku tseꞌe veꞌem jyajty, vanꞌit tseꞌe je̱ Pablo du̱nu̱pa̱a̱jmtki je̱tseꞌe na̱jkx du̱kuꞌíxnuva je̱ jaanchjaꞌvivata̱jkta juuꞌ veꞌe je̱m macedóniait je̱ts acáyait yꞌit jo̱o̱tmda je̱tseꞌe u̱xꞌo̱o̱k ña̱jkxu̱t je̱m Jerusalén. Veꞌem tseꞌe vyaampa je̱ts ku veꞌe je̱m Jerusalén ña̱jkxu̱t, je̱ts vinko̱pk je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe ña̱jkxpat je̱m Roma. U)Ax veꞌem tseꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n je̱ kya̱ts je̱ yꞌayook vyaꞌkxtkꞌatu̱ꞌu̱ts je̱tseꞌe mya̱kkpa̱jkꞌatu̱ꞌu̱ts. $TANu̱mayda tseꞌe juuꞌ veꞌe maaydup yꞌijtti, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱yakna̱jkxtu je̱ ña̱kta joma veꞌe du̱toonkada yꞌijt je̱ maayk je̱tseꞌe du̱yakto̱o̱ydini je̱ ña̱kta je̱ja je̱ nu̱may jayu vyinkujk. Ku veꞌe yakpayo̱ꞌy pa̱n vinxu̱p je̱ꞌe̱ veꞌe du̱tso̱va je̱ ña̱kta, mó̱kupx jatoogupx joojnt nu̱mutún joꞌn tseꞌe vyinjajty toꞌk ka̱ꞌa̱jyji je̱ ña̱kta. Nay veꞌempa nu̱may pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱jaanchjaꞌvidu je̱ Jesús, yꞌavaꞌniduts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe tyoondup yꞌijt. 4RaÑu̱jaꞌvidupts ya̱ꞌa̱ veꞌe nu̱jom pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱m Éfeso tsu̱u̱nidup, je̱ israeejlit jáyuda je̱ts pa̱n pa̱n jatyeꞌe ka je̱ꞌe̱pta. Ax veꞌem tseꞌe je̱ jayu o̱o̱y tyuntsa̱ꞌkidi je̱tseꞌe du̱yakmá̱jidi du̱yakjaanchidi je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n Jesús. )QKVanꞌit tseꞌe ñu̱ye̱jtsu̱kjidi je̱ jayu juuꞌ veꞌe je̱m jyaꞌvin ka̱jxm je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap, je̱tseꞌe tyuntsiiꞌkjidini je̱tseꞌe yꞌama̱a̱daaguijidi; ax veꞌem tseꞌe kye̱e̱ktini nu̱vaꞌajts a̱xvaꞌajts je̱ts tum tsaachada tum xa̱ꞌa̱jkada. P+Ku veꞌe veꞌem jyátkidi toꞌk nax, vanꞌit tseꞌe je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap yꞌatso̱o̱jvjidi: ―Nꞌixa xa a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Jesús, nnu̱jaꞌvivapts a̱tseꞌe je̱ts pa̱n je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Pablo, je̱ts miits, ¿tits miitseꞌe mnatyijjada? 9OkVeꞌemeꞌe jyátu̱kada yꞌijt je̱ Esceva nu̱vuxtojtu̱k je̱ myajntkta. Je̱ Esceva, je̱ israeejlit jáyuts je̱ꞌe̱ veꞌe, je̱ teeꞌta̱jk je̱ vyintsá̱n. *NM Je̱m tseꞌe je̱ israeejlit jáyuda juuꞌ veꞌe muxim muyam du̱yakpítsumdu je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap je̱m je̱ jayu jyaꞌvin ka̱jxmda, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱ꞌuknu̱pa̱a̱jmtkidu je̱tseꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n Jesús je̱ xya̱a̱j du̱ko̱jtspaaꞌttat je̱tseꞌe du̱yakpítsumdat. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe du̱na̱a̱jmada je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap: ―Je̱ Jesús, juuꞌ veꞌe je̱ Pablo tyukkaꞌamaayp, je̱ꞌe̱ ka̱jxts a̱ts miitseꞌe ntukpavaꞌanda je̱tseꞌe je̱m ya̱ jayu jyaꞌvin ka̱jxm mpítsumdinit. M# je̱ paayu paat tseꞌe ukpu̱ je̱ viijnk vit juuꞌ veꞌe je̱ ñiꞌkx je̱ kyo̱pk tyukpaatyp, je̱ꞌe̱ tseꞌe yakna̱jkxtup joma veꞌe je̱ paꞌam jáyuda. Ku veꞌe veꞌem du̱tonda, vanꞌit tseꞌe jyo̱tka̱daaktini pa̱n pa̱n jatyeꞌe pa̱jkju̱dup je̱tseꞌe tyukvaatsjidini je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱m jyaꞌvin ka̱jxmda je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap. aL; Je̱ mú̱jit atu̱va tseꞌe je̱ Pablo tyoon je̱ Nteꞌyam je̱ kyutojku̱n ka̱jx, 7Kg Veꞌem tseꞌe me̱jtsk joojnt du̱tuujn; yꞌamo̱tunajxtu tseꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n Jesús je̱ kya̱ts je̱ yꞌayook nu̱jom pa̱n pa̱n jatyeꞌe tsu̱u̱nidup je̱m ásiait yꞌit jo̱o̱tm, veꞌem tseꞌe je̱ israeejlit jáyuda veꞌem tseꞌe pa̱n pa̱n jatyeꞌe ka je̱ꞌe̱pta. RJ Ax je̱m tseꞌe juuꞌ veꞌe je̱ vyinmaꞌyu̱n du̱ma̱kkpa̱a̱mdu je̱tseꞌe du̱kakuva̱jkti je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook. Vanꞌit tseꞌe je̱ nu̱may jayu juuꞌ veꞌe je̱m nayꞌamojkijidup, je̱ja tseꞌe vyinkujkta vyaandi je̱ts kaꞌa je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌo̱ya je̱ ayook juuꞌ veꞌe je̱ Pablo tukmuko̱jtsju̱dup. Vanꞌit tseꞌe je̱ Pablo du̱va̱a̱jv pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱kuva̱jktu je̱ yꞌayook je̱tseꞌe du̱yaknu̱jkx joma veꞌe je̱ Tiranno je̱ jayu du̱yakꞌixpu̱k. Je̱m tseꞌe je̱ Pablo je̱ jayu du̱tukꞌix jó̱vum xa̱a̱j. =IsToojk po̱ꞌo̱ tseꞌe je̱ Pablo ña̱jkxténi je̱p tsaptu̱jkp. Je̱p tseꞌe kajaꞌvina katsa̱ꞌkina du̱tukꞌix vintso̱ je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe je̱ jayu yꞌit je̱m je̱ Nteꞌyam yꞌam kya̱ꞌm. Veꞌem tseꞌe du̱ka̱jts je̱tseꞌe je̱ jayu du̱jaanchjávadat je̱ Jesucristo. DHNu̱makme̱jtsk joꞌneꞌe je̱ yaaꞌtya̱jk yꞌijtti. }GsKu veꞌe je̱ Pablo je̱ kya̱ꞌa̱j tyuknu̱ko̱o̱jnjidi, vanꞌit tseꞌe je̱ Espíritu Santo ñu̱ka̱daakjidi, kyo̱jtstup tseꞌe je̱ ayook juuꞌ veꞌe kyavinmó̱tudup, je̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook du̱ko̱jtsnáxta. lFQKu veꞌe du̱ꞌamo̱tunajxti, na̱pe̱jttu tseꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n Jesús ka̱jx. gEGVanꞌit tseꞌe je̱ Pablo ña̱ꞌmu̱xjidi: ―Yakna̱pe̱jt xa veꞌe je̱ Juan je̱ jayu ku veꞌe vyinmayu̱mpijtti je̱tseꞌe du̱maso̱o̱kti je̱ kyo̱ꞌo̱y joojtykinda; ax ñu̱u̱jmi tseꞌe je̱ nu̱may jayu je̱ts jyaanchjávadapeꞌe je̱ꞌe̱ pa̱neꞌe paꞌu̱xꞌo̱o̱kijup, je̱ Jesuusts je̱ꞌe̱ veꞌe, je̱ Cristo. rD]Vanꞌit tseꞌe je̱ Pablo yꞌamo̱tutú̱vijidi: ―¿Pa̱n ka̱jxts miitseꞌe mna̱pe̱jtti? Vanꞌit tseꞌe yꞌatso̱o̱vdi: ―Veꞌem a̱a̱tseꞌe nna̱pet ax joꞌn je̱ Yakna̱pe̱jtpa Juan je̱ jayu du̱tukꞌix. !C;je̱tseꞌe du̱ꞌamo̱tutú̱vidi: ―¿Ta̱jki veꞌe je̱m mjaꞌvin ka̱jxmda je̱ Espíritu Santo ku veꞌe xjaanchjaꞌviꞌukvaandi je̱ Jesucristo? Vanꞌit tseꞌe yꞌatso̱o̱vdi: ―Ni je̱ꞌe̱ xa a̱a̱tseꞌe nkamo̱tu je̱ts je̱ja veꞌe je̱ Espíritu Santo. [B 1Je̱m tseꞌe Corinto je̱ Apolos vyeꞌna ku veꞌe je̱ Pablo ñajxy je̱m tonꞌam tso̱v je̱tseꞌe jye̱ꞌy je̱m éfesovit kyajpu̱n ka̱jxm. Je̱m tseꞌe du̱ma̱a̱tnavyaatji je̱ jaanchjaꞌvivada, eACO̱o̱y tseꞌe du̱tumputa̱jkidi ku̱x yaknu̱ke̱ꞌxnata̱jkipeꞌe je̱ja nu̱jom je̱ jayu vyinkujk joma veꞌe je̱ israeejlit jayu tyooꞌtó̱kida, kaꞌa tseꞌe pa̱n yꞌo̱ꞌyixjada je̱tseꞌe du̱nu̱nkakuvá̱ktat je̱ts tyú̱vam je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe kyo̱jts, je̱ Kunuuꞌkx Jatyán ka̱jx tseꞌe du̱tukꞌix je̱ts je̱ Jesús je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Cristo, je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam vyinko̱o̱n je̱tseꞌe yakkutojknit.@5Na̱jkxuvaan tseꞌe je̱ Apolos je̱m acáyait yꞌit jo̱o̱tm. Ku veꞌe je̱ jaanchjaꞌvivata̱jk du̱nu̱jaꞌvidi, vanꞌit tseꞌe du̱nu̱u̱jmidi je̱ts o̱y je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe je̱m ña̱jkxu̱t. Vanꞌit tseꞌe du̱nu̱jaꞌyidi je̱ jaanchjaꞌvivata̱jk juuꞌ veꞌe je̱mda je̱tseꞌe o̱y yakxó̱n du̱kuvá̱ktat. Ku tseꞌe je̱ Apolos je̱m jye̱ꞌy, o̱o̱y tseꞌe du̱tumputa̱jki je̱ꞌe̱da pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ myaaꞌyu̱n ka̱jx du̱jaanchjaꞌvidup je̱ Jesucristo. ? Kajaꞌvina katsa̱ꞌkina tseꞌe je̱ Apolos kya̱jts je̱p tsaptu̱jkp. Ku veꞌe je̱ Priscila je̱ts je̱ Aquila yꞌamo̱tunajxjidi, vanꞌit tseꞌe du̱vo̱o̱vdi je̱m tya̱kꞌamda je̱tseꞌe du̱jaaꞌkko̱jtsvaach je̱ Nteꞌyam jye̱ꞌe̱. ;>oñu̱ꞌixpa̱jkip je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n jye̱ꞌe̱, toꞌk aaj toꞌk jo̱o̱t tseꞌe je̱ jayu du̱tukꞌix, vaꞌajts tseꞌe je̱ yꞌixpa̱jku̱n du̱pu̱u̱jm je̱ Jesús ka̱jx, ó̱yameꞌe je̱ꞌe̱jyji du̱nu̱java juuꞌ veꞌe je̱ Yakna̱pe̱jtpa Juan tyukkaꞌamaay. =9Je̱ꞌy tseꞌe je̱m Éfeso toꞌk je̱ israeejlit jayu juuꞌ veꞌe Apolos du̱xa̱a̱j, je̱m Alejandría veꞌe kyukajpu̱na. O̱y kaꞌamaayvats je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌijt je̱ts o̱y tseꞌe du̱nu̱java juuꞌ veꞌe jatyáñ ijtp je̱p Kunuuꞌkx Jatyán ku̱jxp, "<=Je̱m tseꞌe je̱ it du̱yaknajxy. Vanꞌit tseꞌe ña̱jkxnuva, je̱tseꞌe o̱jts du̱ꞌayo̱ꞌo̱y toꞌk jadoꞌk je̱ it joma veꞌe je̱ jaanchjaꞌvivata̱jk ñayꞌamókajada je̱m galáciait je̱ts frígiait yꞌit jo̱o̱tmda, je̱tseꞌe o̱jts du̱ko̱jtsmá̱kkada je̱ utsta je̱ ajchta ma̱a̱t je̱ utsta je̱ tsa̱ꞌa̱da juuꞌ veꞌe je̱mda. Ku je̱ Apolos kyaꞌamaajy je̱p Éfeso {;oKu veꞌe je̱m Cesarea jye̱ꞌy, vanꞌit tseꞌe je̱ Pablo vyimpejt je̱m Jerusalén je̱tseꞌe o̱jts du̱ko̱jtspa̱a̱ꞌkx je̱ utsta je̱ ajchta ma̱a̱t je̱ utsta je̱ tsa̱ꞌa̱da. Vanꞌit tseꞌe kya̱daaky je̱m Antioquía. 3:_Vanꞌit tseꞌe kyo̱jtskuka̱jxini jidu̱ꞌu̱m: ―Tun vinko̱pk je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ts a̱tseꞌe nxa̱a̱jat je̱m Jerusalén; ax pa̱n vaamp tseꞌe je̱ Nteꞌyam, mínupts a̱ts miitseꞌe nkuꞌíxtinuva. Vanꞌit tseꞌe je̱ barco du̱pu̱jk je̱tseꞌe cho̱o̱ꞌnni je̱m Éfeso. ~9uJe̱ꞌe̱ tseꞌe munooꞌkxtkju̱du je̱tseꞌe je̱m du̱jaaꞌkma̱a̱ttándat; ax kaꞌa tseꞌe du̱kuvu̱jk. A8{Namvaateꞌe ña̱jkxti, vanꞌit tseꞌe jye̱ꞌydi je̱m éfesovit kyajpu̱n ka̱jxm. Je̱meꞌe tyaandi je̱ Priscila je̱ts je̱ Aquila. Vanꞌit tseꞌe je̱ Pablo ñu̱jkx je̱p tsaptu̱jkp je̱tseꞌe o̱jts du̱ma̱a̱tnakyá̱tsju̱ je̱ israeejlit jáyuda juuꞌ veꞌe je̱p nayꞌamojkijidup. 7May xa̱a̱j veꞌe je̱ Pablo je̱m Corinto jyaaꞌkꞌijt. Vanꞌit tseꞌe kyo̱jtskuka̱jxi joma veꞌe je̱ jaanchjaꞌvivata̱jk je̱tseꞌe ñu̱jkx je̱m Cencrea. Je̱mts je̱ꞌe̱ veꞌe Cencrea vyeꞌna ku veꞌe yakkuke̱e̱ꞌpku̱jx. Je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe veꞌem yaktuujn ku̱xeꞌe je̱ vaandu̱k du̱pu̱u̱jm je̱ Nteꞌyam ma̱a̱t je̱tseꞌe juuꞌ du̱tónu̱t. Ax je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe je̱tseꞌe nu̱java tyánu̱t je̱tseꞌe je̱ vaandu̱k du̱pu̱u̱jm, kaꞌa tseꞌe je̱ vyaajy du̱keeꞌp viꞌnameꞌe du̱kakutyún juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam tyukvinvaꞌni. Vanꞌit tseꞌe tya̱jki je̱m barco jo̱o̱tm je̱tseꞌe ñu̱jkx je̱m siiriait yꞌit jo̱o̱tm. Mya̱a̱tna̱jkxtu veꞌe je̱ Priscila ma̱a̱t je̱ Aquila. }6sVanꞌit tseꞌe nu̱jom juuꞌ veꞌe ka je̱ israeejlit jáyuvap, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱majtstu je̱ Sóstenes, je̱ tsaptu̱jkpit je̱ ñu̱vintsá̱n, je̱tseꞌe je̱ja je̱ Galión vyinkujk du̱vo̱jpti; ax kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Galión du̱ma̱ja̱pu̱u̱jm. Ku je̱ Pablo vyimpijtnuva je̱p Antioquía je̱tseꞌe cha̱a̱ꞌn mutoojk nax kaꞌamaayva 05[Vanꞌit tseꞌe yakpavo̱jptini. R4Ax je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe ku̱xeꞌe xyaktsoꞌoxada je̱ mká̱tsjida je̱ mꞌayookjida je̱ts je̱ mpavaꞌnu̱njida, ko̱jtsꞌó̱yadats amiitsjida; a̱ts, kaꞌats a̱tseꞌe ntituktá̱kat. 3 Ko̱tsuvaamp tseꞌe je̱ Pablo vyeꞌna ku veꞌe je̱ Galión jidu̱ꞌu̱m du̱nu̱u̱jmi je̱ israeejlit jáyuda: ―Israeejlit jáyuda, pa̱n ka ó̱yap je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe ku̱du̱tún, uk pa̱n je̱ ma̱ja̱ tó̱kineꞌe ku̱yꞌit, xtukka̱daakpts a̱tseꞌe je̱ts a̱tseꞌe miits je̱ mꞌayookta nmuté̱nat je̱ts a̱ts miitseꞌe nꞌamo̱tunáxtat. S2 Vanꞌit tseꞌe du̱nu̱u̱jmidi je̱ Galión: ―Ya̱ꞌa̱ xa veꞌe je̱ jayu du̱yakvinmamyaꞌttup, veꞌemeꞌe je̱ jayu du̱tukjaanchjávada je̱ts jé̱jakeꞌe jadoꞌk viijn vintso̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam yakvinjávat yakvintsa̱ꞌa̱gat; ax kaꞌa tseꞌe du̱paaꞌty du̱ꞌake̱e̱ga ma̱a̱t je̱ pavaꞌnu̱n. 1  Yakkutojkp tseꞌe vyeꞌna je̱ Galión je̱m acáyait yꞌit jo̱o̱tm. Vanꞌit tseꞌe je̱ israeejlit jáyuda du̱ko̱jtsmojkti je̱tseꞌe je̱ Pablo du̱tsoꞌoxpá̱ktat, je̱tseꞌe du̱yakna̱jkxti je̱m je̱ yakkutojkpa Galión vyinkojkm. H0  Ax veꞌem tseꞌe je̱ Pablo chu̱u̱ni toꞌk joojnt jagojkm je̱m Corinto je̱tseꞌe o̱o̱y du̱tunjaaꞌktukyakꞌixpa̱jkti je̱ jayu je̱ Nteꞌyam je̱ kya̱ts je̱ yꞌayook. T/! A̱ts mitseꞌe nꞌixp njayejpp, ni pa̱na veꞌe kyaꞌo̱ꞌyixju̱ je̱tseꞌe vintso̱ mtónju̱t. Nu̱may xa ya̱ꞌa̱ veꞌe ya̱ jáyuda juuꞌ a̱tseꞌe xjaanchjávadap yaja kajpu̱n ku̱jx. R. Toꞌk tseꞌe je̱ tsooj vanꞌit je̱ Pablo yakꞌixji je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n, je̱tseꞌe ña̱ꞌmu̱xji: ―Kadi mtsa̱ꞌa̱ga. Jaaꞌkkaꞌamáyu̱ mits. Kaꞌa tseꞌe mꞌamo̱ꞌo̱tu̱t. d-AJe̱ Crispo, je̱ tsaptu̱jkpit je̱ ñu̱vintsá̱n, ma̱a̱t nu̱jom je̱ jayu juuꞌ veꞌe je̱p jyu̱u̱mp tyu̱jkp, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱jaanchjaꞌviduva je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n. Jyaanchjaꞌviduva tseꞌe nu̱may je̱ coriintovit jáyuda ku veꞌe du̱ꞌamo̱tunajxti je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook, vanꞌit tseꞌe ña̱pe̱jtti. C,Vanꞌit tseꞌe pyítsum je̱p tsaptu̱jkp je̱tseꞌe ñu̱jkx je̱ja toꞌk je̱ yaaꞌtya̱jk tya̱kꞌaajy juuꞌ veꞌe Justo du̱xa̱a̱j, toꞌk je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌijt juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam du̱vinjaꞌvip du̱vintsa̱ꞌkip, tun je̱e̱jyji je̱ꞌe̱ veꞌe tsapta̱kpaꞌayi chu̱u̱na. g+GKu veꞌe je̱ Pablo du̱tsoꞌoxpa̱jkꞌukvaandi je̱tseꞌe du̱vinko̱jtspe̱jtꞌukvaandi, vanꞌit tseꞌe je̱ Pablo je̱ vyit du̱vinxijt je̱tseꞌe je̱ jayu du̱nu̱u̱jmidi: ―Viinm xa miitseꞌe xtó̱kinadat ku veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx mtsaachpaattinit, kaꞌats a̱tseꞌe ntó̱kinat; je̱ꞌe̱ ka̱jxts a̱ts miitseꞌe u̱xyam nmaso̱ꞌo̱kta je̱ts a̱tseꞌe nvaajnjadat je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook pa̱n pa̱n jatyeꞌe ka je̱ israeejlit jáyuvap. *7Ku veꞌe je̱ Silas ma̱a̱t je̱ Timoteo cho̱o̱ꞌndi je̱m macedóniait yꞌit jo̱o̱tm je̱tseꞌe jye̱ꞌydi je̱m Corinto, je̱ꞌe̱jyji tseꞌe je̱ Pablo tyukkaꞌamaay je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook, vaꞌajts tseꞌe du̱vaajñja je̱ israeejlit jáyuda je̱ts je̱ Jesús je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Cristo, je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam vyinko̱o̱n je̱tseꞌe yakkutojknit. n)UVimpo̱o̱ꞌkxtku̱n xa̱a̱j tseꞌe je̱ Pablo je̱p tsaptu̱jkp ñu̱jkx, je̱p tseꞌe du̱muka̱ts je̱ israeejlit jáyuda je̱ts pa̱n pa̱n jatyeꞌe ka je̱ꞌe̱pta, veꞌem tseꞌe du̱jaanchjávadat je̱ Jesucristo. ({Je̱ vit juuꞌ veꞌe yaktukta̱knu̱pa̱a̱mp, je̱ꞌe̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe yakꞌo̱ꞌyidup, je̱ toonkjyam juuꞌ veꞌe je̱ Pablo tyuump. Je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe je̱m du̱ma̱a̱ttaandi je̱tseꞌe kijpx je̱ vit du̱yakꞌo̱ꞌyidi. 9'kJe̱m tseꞌe du̱ma̱a̱tnavyaatji toꞌk je̱ israeejlit jayu juuꞌ veꞌe Aquila du̱xa̱a̱j. Póntovit jayu je̱ꞌe̱ veꞌe. Nam jeꞌyanumeꞌe je̱ Aquila ma̱a̱t je̱ ñu̱da̱ꞌa̱x Priscila. Je̱m Italia veꞌe pyítsumdi ku̱x je̱ yakkutojkpa Claudio veꞌe du̱pavaan je̱tseꞌe pyítsumdinit je̱m rómait cyiudaaj ka̱jxm nu̱jom pa̱n pa̱n jatyeꞌe israeejlit jayu. O̱jts tseꞌe je̱ Pablo kyuꞌíxjada. y& mVanꞌit tseꞌe je̱ Pablo je̱m Atenas cha̱a̱ꞌn je̱tseꞌe ñu̱jkx je̱m coriintovit kyajpu̱n ka̱jxm. %9"Je̱m tseꞌe je̱ jayu juuꞌ veꞌe du̱ma̱a̱tnapya̱jkju̱du je̱ Pablo je̱tseꞌe du̱jaanchjaꞌvidi je̱ Jesús. Dionisio veꞌe toꞌk xya̱a̱j, kuvijts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe je̱ myujatyooꞌ du̱ma̱a̱tnayꞌamókaja je̱m joma veꞌe je̱ Areópago. Je̱mpa tseꞌe toꞌk je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk juuꞌ veꞌe du̱xa̱a̱j Dámaris. Nay je̱mpa tseꞌe juuꞌ veꞌe viijnktava.;$q!Vanꞌit tseꞌe je̱ Pablo myaso̱o̱kjidi. C# Ku veꞌe du̱ꞌamo̱tunajxti je̱ts joojntykpa̱jktinuvapeꞌe je̱ o̱o̱ꞌkpata̱jk jadoꞌk nax, je̱m tseꞌe juuꞌ veꞌe du̱nu̱xiiktup du̱tukxiiktup. Je̱mpa tseꞌe juuꞌ veꞌe vaanduvap: ―Vanꞌit a̱a̱tseꞌe nꞌamo̱tunajxnuvat jadoꞌk nax ku a̱a̱ts mitseꞌe xtukvinko̱jtsinuvat. 4"aJe̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe veꞌem du̱tsa̱k ku̱x toꞌkeꞌe je̱ xa̱a̱j du̱nu̱pa̱a̱jmtki ku veꞌe je̱ jayu du̱to̱kimpayo̱ꞌynit vintso̱ veꞌe du̱paaꞌty du̱ꞌake̱e̱ga. Toꞌk tseꞌe je̱ jayu ka̱jx veꞌem du̱tónu̱t juuꞌ veꞌe vyinko̱o̱n. Vaꞌajts tseꞌe je̱ Nteꞌyam ya̱ꞌa̱ du̱yaknu̱ke̱ꞌxnata̱jki ku veꞌe du̱yakjoojntykpa̱jknuva ―jidu̱ꞌu̱m tseꞌe je̱ Pablo vyaajñ. ,!QKaꞌa tseꞌe je̱ jayu ju̱jpani du̱nu̱jaꞌvidi je̱ts o̱o̱y je̱ꞌe̱ veꞌe kyatunꞌo̱ya juuꞌ veꞌe tyoondu kyo̱jtstu. Veꞌemji veꞌe je̱ Nteꞌyam du̱yaknajxy ku veꞌe je̱ jayu veꞌem du̱toondi; ax u̱xyam, je̱ꞌe̱ tseꞌe nu̱jom je̱ jayu tyukpavaampy je̱tseꞌe vyinmayu̱mpijttinit, je̱ kyo̱ꞌo̱y joojntykin du̱maso̱o̱ktinit, je̱tseꞌe je̱ tu̱vu̱tooꞌ du̱pana̱jkxtinit. 4 a’Ax pa̱n je̱ Nteꞌyam je̱ chaan je̱ kyo̱o̱jts u̱u̱ꞌmeꞌeda, kaꞌa tseꞌe nvaat nvinmaꞌyumdat je̱ts veꞌemeꞌe je̱ Nteꞌyam ax joꞌn je̱ apa̱mnax juuꞌ veꞌe oro, juuꞌ veꞌe plata, ukpu̱ tsaaj, juuꞌ veꞌe veꞌem pu̱m ax joꞌn je̱ jayu du̱mutaayvaaꞌty. X)ku̱x je̱ꞌe̱ veꞌe xmo̱ꞌyumdup je̱ njoojntykinamda, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe nnaxyiꞌnumjada je̱tseꞌe nꞌijtumda. Veꞌem xa ya̱ꞌa̱ veꞌe ax joꞌn vyaanduva juuꞌ veꞌe pítsumdu je̱ja miits mvij jayu akujkta: “Je̱ Nteꞌyam je̱ chaan je̱ kyo̱o̱j xa u̱u̱ꞌmeꞌeda.” Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaandi. A{Veꞌem tseꞌe du̱tuujn je̱tseꞌe je̱ jayu du̱ꞌíxtadat vintso̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam du̱ꞌíxtat je̱tseꞌe du̱paaꞌttat, ó̱yameꞌe xkamujékumimda toꞌk jadoꞌk, /W’Je̱ Nteꞌyam tseꞌe toꞌk je̱ ju̱jpit jayu ka̱jx du̱yakje̱ji nu̱jom je̱ jayu, veꞌem tseꞌe du̱yakvintojkká̱xtat vinxu̱p toꞌk it toꞌk naxviijn, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱nu̱pa̱a̱jmtki je̱ xa̱a̱j ku veꞌe jyoojntykadat je̱ts je̱ it joma veꞌe cha̱a̱nadat. kaꞌa je̱ꞌe̱ veꞌe kyatihꞌijtu̱xju̱ je̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ jayu je̱ maaꞌyu̱n tyoꞌnu̱xju̱t, je̱ꞌe̱ veꞌe viinm je̱ jayu du̱joojntykinmo̱o̱yp, je̱ꞌe̱ tseꞌe je̱ jayu du̱yakxe̱jp je̱tseꞌe xmo̱ꞌyumda nu̱jom juuꞌ jaty. .U’Je̱ꞌe̱ pa̱neꞌe ya̱ naxviijnit it du̱pa̱a̱m je̱ts nu̱jom juuꞌ jaty jé̱jip, je̱ Nteꞌyamts je̱ꞌe̱ veꞌe, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱ka̱ꞌmip ya̱ tsajmit it je̱ts ya̱ naxviijnit it. Kaꞌa je̱ꞌe̱ veꞌe chu̱u̱na je̱p tsaptu̱jkp juuꞌ veꞌe jayu pu̱m, +Ku̱x ku xa a̱tseꞌe nnaxy nta̱ka, je̱ts a̱tseꞌe nꞌix joma jatyeꞌe mvinjávada mvintsa̱ꞌa̱gada, je̱mts a̱tseꞌe toꞌk je̱ yo̱jxpe̱jtu̱n mpaaty juuꞌ veꞌe jidu̱ꞌu̱m nu̱jaꞌa: “Je̱ Nteꞌyam Juuꞌ veꞌe Kayakꞌixa.” Ax je̱ꞌe̱ tseꞌe juuꞌ veꞌe mvinjaꞌvidup mvintsa̱ꞌkidup, ó̱yameꞌe xkaꞌíxada, je̱ꞌe̱ts a̱ts miitseꞌe ntukmuko̱jtstup. s_Vanꞌit tseꞌe je̱ Pablo tyeni je̱m je̱ꞌe̱ vyinkojkmda je̱m Areópago, je̱tseꞌe vyaajñ: ―Miitsta, aténasit yaaꞌtya̱jkta, nu̱jom juuꞌ jaty a̱tseꞌe yaja tu̱nꞌix mkajpu̱n ku̱jxta, je̱ꞌe̱ts a̱tseꞌe xtuknu̱jaꞌvip je̱ts o̱o̱yeꞌe je̱ vintsa̱ꞌkin xtunmo̱ꞌo̱da juuꞌ jatyeꞌe mvinjaꞌvidup mvintsa̱ꞌkidup. ;oJidu̱ꞌu̱meꞌe vyaandi ku̱x nu̱jomeꞌe pa̱n pa̱n jatyeꞌe kukajpu̱nidup je̱m Atenas je̱ts pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱m je̱ꞌydu tsu̱u̱niva, je̱ꞌe̱jyjits je̱ꞌe̱ veꞌe tyonuvaandup je̱tseꞌe du̱kó̱tstat je̱tseꞌe du̱ꞌamo̱tunáxtat juuꞌ jatyeꞌe nam ixpa̱jku̱n. )Kaꞌana a̱a̱tseꞌe nꞌamo̱tunaxy vintso̱ mitseꞌe xka̱ts, je̱ꞌe̱ a̱a̱tseꞌe nnu̱javavaampy pa̱n ti ya̱ꞌa̱ veꞌe tyijp. W'Vanꞌit tseꞌe du̱vo̱o̱vdi joma veꞌe toꞌk je̱ it juuꞌ veꞌe du̱xa̱a̱j Areópago, je̱m je̱ꞌe̱ veꞌe ñayꞌamókajada yꞌijt ku veꞌe juuꞌ du̱ko̱jtsmokuvaꞌanda. Vanꞌit tseꞌe je̱ Pablo du̱nu̱u̱jmidi: ―Nvaateꞌe je̱ts a̱a̱tseꞌe nnu̱jávat ti nam ixpa̱jku̱neꞌe myakmiimp myakje̱ꞌyp. <qJe̱meꞌe je̱ yaaꞌtya̱jkta juuꞌ veꞌe yaktijtup epicuureoda, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱toonkidup je̱ ixpa̱jku̱n juuꞌ veꞌe je̱ Epicuro yaktaan. Je̱mpa veꞌe je̱ yaaꞌtya̱jkta juuꞌ veꞌe yaktijtup estoícada, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱toonkidup je̱ ixpa̱jku̱n juuꞌ veꞌe je̱ Zeno yaktaan. Je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱ma̱a̱tnakyo̱jtsvintso̱o̱jvju̱dup je̱ Pablo. Je̱m tseꞌe juuꞌ veꞌe vaandu: ―¿Tis ya̱ꞌa̱ veꞌe kya̱jtsp ya̱ apajkxu̱n? Je̱m tseꞌe viijnk juuꞌ veꞌe vaanduvap: ―Ya̱ꞌa̱ xa nꞌiteꞌe du̱ꞌavaꞌnip viijnk juuꞌ veꞌe yakvinjaꞌvip yakvintsa̱ꞌkip. Je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe veꞌem vyaandi ku̱x tukmuko̱jtsju̱dupeꞌe je̱ Pablo je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook, je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe je̱ jayu yakvaajñja je̱ Jesús jye̱ꞌe̱, yꞌavaꞌnivap je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ts joojntykpa̱jktinuvapeꞌe je̱ jayu jadoꞌk nax ku veꞌe a̱a̱ꞌkani vye̱ꞌnadat. oWJe̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe du̱ma̱a̱tnakyo̱jtsvintso̱o̱jvjidi je̱p tsaptu̱jkp je̱ israeejlit jáyuda je̱ts pa̱n pa̱n jatyeꞌe ka je̱ꞌe̱pta juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam du̱vinjaꞌvidup du̱vintsa̱ꞌkidup; jó̱vum xa̱a̱j tseꞌe du̱ma̱a̱tnakyo̱jtsvintso̱o̱jvju̱duva je̱m maaꞌy jo̱o̱tm pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱m veꞌnidup. RNamvaateꞌe je̱ Pablo du̱ꞌaꞌix je̱ Silas ma̱a̱t je̱ Timoteo je̱m Atenas, o̱o̱y tseꞌe tyunnavyinmaꞌyu̱nmo̱o̱jyji ku veꞌe du̱ꞌix je̱ts o̱o̱yeꞌe je̱m je̱ apa̱mnax. &EPa̱n pa̱n jaty tseꞌe du̱mujatyooꞌidu je̱ Pablo, je̱m tseꞌe aténasit kyajpu̱n ka̱jxm du̱yakna̱jkxti. Vanꞌit tseꞌe je̱ Pablo ña̱ꞌmu̱xjidi je̱ts jatyji veꞌe je̱ Silas ma̱a̱t je̱ Timoteo ñu̱na̱jkxjadat je̱m Atenas. Ku je̱ Pablo vyeꞌna je̱p Atenas ?wKu veꞌe veꞌem jyajty, jatyji tseꞌe je̱ jaanchjaꞌvivada je̱ Pablo du̱ke̱jxti je̱ja maaxy na̱paꞌayi namvaateꞌe je̱ Silas ma̱a̱t je̱ Timoteo tyaandi je̱m Berea. <q Ax ku tseꞌe du̱nu̱jaꞌvidi je̱ israeejlit jáyuda juuꞌ veꞌe je̱m Tesalónica tsu̱u̱nidup je̱ts je̱meꞌe beréait kyajpu̱n ka̱jxm je̱ Pablo du̱tukkaꞌamáy je̱ Nteꞌyam je̱ kya̱ts je̱ yꞌayook, vanꞌit tseꞌe je̱m du̱nu̱na̱jkxti je̱tseꞌe je̱ Pablo du̱tsoꞌoxpa̱jkti. 3 Ax veꞌem tseꞌe nu̱may je̱ israeejlit jayu du̱jaanchjaꞌvidi je̱ Jesucristo, jyaanchjaꞌviduva tseꞌe je̱ jayu juuꞌ veꞌe ka je̱ israeejlitap, veꞌem tseꞌe je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk juuꞌ veꞌe du̱nu̱má̱jidup, nay veꞌempa tseꞌe je̱ yaaꞌtya̱jkta.  Nu̱yojk o̱y jáyuts je̱ꞌe̱ veꞌeda je̱ israeejlit jáyuda juuꞌ veꞌe je̱m tsu̱u̱nidup je̱ts ni kaꞌa veꞌe juuꞌ veꞌe je̱m Tesalónica tsu̱u̱nidup, ku̱x toꞌk jo̱o̱teꞌe du̱kuva̱jkti je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook je̱tseꞌe jó̱vum du̱ꞌíxtada je̱p Kunuuꞌkx Jatyán ku̱jxp pa̱n pyaatyp yꞌake̱e̱guipeꞌe juuꞌ veꞌe yaktukmuko̱jtstup. | q Vanꞌit tseꞌe je̱ jaanchjaꞌvivata̱jk jatyji du̱pake̱jxti ko̱o̱ꞌts je̱ Pablo ma̱a̱t je̱ Silas je̱m Berea. Ku veꞌe je̱m kajpu̱n ka̱jxm jye̱ꞌydi, vanꞌit tseꞌe ña̱jkxti je̱p je̱ israeejlit jayu chaptu̱jkp.  + Vanꞌit tseꞌe du̱nu̱u̱jmidi je̱ Jasón je̱ts je̱ myujatyooꞌda je̱tseꞌe je̱ meen du̱pá̱mdat. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaandi: ―Ku veꞌe je̱ jayu ña̱jkxtinit juuꞌ veꞌe je̱ꞌydu, vanꞌitts a̱a̱ts miitseꞌe je̱ meen nmo̱yu̱mpijtnit. Ax ku tseꞌe je̱ meen du̱pa̱a̱mdi, vanꞌit tseꞌe yakmaso̱o̱ktini. Ku je̱ Pablo ma̱a̱t je̱ Silas vye̱ꞌnada je̱p Berea $ AKu veꞌe du̱ꞌamo̱tunajxti, o̱o̱y tseꞌe du̱tunvinmaaydi je̱ nu̱may jáyuda je̱ts pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ kajpu̱n du̱yakkutojkjidup. t aJe̱ꞌe̱ tseꞌe vaandup je̱ts jé̱jakeꞌe jadoꞌk je̱ yakkutojkpa, Jesuusu̱k je̱ꞌe̱ veꞌe xya̱a̱j. Ax veꞌem tseꞌe du̱kakuva̱kta je̱ rómait yakkutojkpa je̱ pyavaꞌnu̱n. Ya̱ Jasón tseꞌe tu̱yakmatánjada. u cAx ku tseꞌe du̱kapaatti, vanꞌit tseꞌe du̱va̱a̱ꞌnjá̱tsu̱ndi je̱ Jasón je̱ts je̱ viijnk jaanchjaꞌvivada je̱ja je̱ yakkutojkpa vyinkujkta. Vanꞌit tseꞌe du̱nu̱xa̱ꞌa̱idi jidu̱ꞌu̱m: ―Je̱ jayu juuꞌ veꞌe ya̱ naxviijnit it du̱tukvittka̱jxtup je̱tseꞌe je̱ jayu du̱yakvinmamyaꞌatta, ta̱ tseꞌe yaja mye̱jtstuva. NAx jé̱mdava tseꞌe je̱ israeejlit jayu juuꞌ veꞌe du̱kakuva̱jktu je̱ꞌe̱ je̱ yꞌayookta je̱tseꞌe du̱mujo̱tmaꞌtti je̱ Pablo ma̱a̱t je̱ Silas ma̱a̱t je̱ jayu juuꞌ veꞌe amo̱tunajxju̱dup. Je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱vo̱mojktu je̱ ko̱ꞌo̱y jáyuda juuꞌ veꞌe nooxvíttup je̱tseꞌe je̱ jayu du̱yakyoojmu̱kti du̱yakꞌajxu̱kti. Je̱m je̱ Jasón tya̱kꞌam tseꞌe du̱ꞌíxtidi je̱ Pablo ma̱a̱t je̱ Silas, yakpitsumuvaandup je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe du̱pá̱mdat je̱m je̱ yakkutojkpa kya̱ꞌm je̱ja je̱ nu̱may jayu vyinkujk. +OJe̱meꞌe je̱ israeejlit jáyuda juuꞌ veꞌe du̱kuva̱jktu je̱ Pablo ma̱a̱t je̱ Silas je̱ yꞌayookta je̱tseꞌe je̱ Cristo du̱jaanchjaꞌvidi, jyaanchjaꞌviduva tseꞌe nu̱may je̱ jayu juuꞌ veꞌe ka je̱ israeejlitap je̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam du̱vinjávada du̱vintsa̱ꞌa̱gada, nay veꞌempa veꞌe nu̱may je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk juuꞌ veꞌe du̱nu̱má̱jidup je̱m kajpu̱n ka̱jxm. X)je̱ꞌe̱ tseꞌe je̱ jayu du̱tukvinjaꞌvidup, vaꞌajts tseꞌe du̱tukꞌixta je̱ts tun vinko̱pk je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe chaachpaaꞌtu̱t je̱ Cristo, juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam vyinko̱o̱n je̱tseꞌe yakkutojknit, ax ku tseꞌe a̱a̱ꞌkani vye̱ꞌnat, vanꞌit tseꞌe jyoojntykpa̱jknuvat. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe du̱nu̱u̱jmidi: ―Je̱ Jesús, juuꞌ a̱ts miitseꞌe ntuknu̱jaꞌvidup, je̱ꞌe̱jyamts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Cristo. <qVanꞌit tseꞌe je̱ Pablo ñu̱jkx je̱p tsaptu̱jkp, veꞌem ax joꞌn du̱tún ku veꞌe jyajuuꞌkajpu̱nku̱jxa jyeꞌya. Toojk náxani tseꞌe je̱ Pablo du̱yaknajxy je̱ po̱o̱ꞌkxtku̱n xa̱a̱j je̱p tsaptu̱jkp je̱tseꞌe je̱ jayu du̱ma̱a̱tnakyá̱tsju̱ je̱ Kunuuꞌkx Jatyán ka̱jx, B Ku veꞌe je̱ Pablo ma̱a̱t je̱ Silas cho̱o̱ꞌndi je̱m Filipos, vanꞌit tseꞌe ñajxti je̱m anfípolisit je̱ts apolóniait kyajpu̱n ka̱jxmda, je̱tseꞌe jye̱ꞌydi je̱m tesalónicait kyajpu̱n ka̱jxm. Je̱m tseꞌe yꞌijt toꞌk je̱ tsapta̱jk juuꞌ veꞌe je̱ israeejlit jayu jye̱ꞌe̱da. S(Ku tseꞌe je̱p poxu̱ntu̱jkp pyítsumdini, vanꞌit tseꞌe ña̱jkxti je̱m je̱ Lidia tya̱kꞌam. Ku veꞌe du̱kuꞌixti je̱ utsta je̱ ajchta ma̱a̱t je̱ utsta je̱ tsa̱ꞌa̱da je̱tseꞌe du̱ko̱jtsjidi je̱ts ma̱kkeꞌe ñaajkꞌijtjidinit toꞌk muk je̱ Cristo ma̱a̱t, vanꞌit tseꞌe cho̱o̱ꞌndini.hI'paaty tseꞌe o̱jts je̱ me̱e̱ꞌkxu̱n du̱ꞌamó̱tuda je̱ Pablo ma̱a̱t je̱ Silas, je̱tseꞌe je̱p poxu̱ntu̱jkp du̱yakpítsumdini, je̱tseꞌe du̱munooꞌkxtkti je̱tseꞌe je̱ kajpu̱n du̱tukvaatstinit. W'&Tyukmumaajntyktuts ya̱ꞌa̱ veꞌe je̱ kutoonkta je̱ to̱kin payo̱ꞌyvada. Vanꞌit tseꞌe o̱o̱y tyuntsa̱ꞌkidi ku veꞌe je̱ ka̱ts du̱mó̱tudi je̱ts rómait jayu je̱ꞌe̱ veꞌeda, "=%Vanꞌit tseꞌe je̱ Pablo du̱nu̱u̱jmidi je̱ kutoonkta: ―O̱yam a̱a̱tseꞌe rómait jayu je̱ts a̱a̱tseꞌe nkayakto̱kimpayo̱ꞌo̱y, jé̱jats a̱a̱tseꞌe je̱ nu̱may jayu vyinkujk tu̱nyakva̱p; ¿ax ayuꞌutsjits a̱a̱tseꞌe xmaso̱ꞌo̱kuvaꞌanda? ¡Kaꞌa xa je̱ꞌe̱ veꞌe du̱paaꞌty du̱ꞌake̱e̱ga! Vaꞌaneꞌe viinm du̱me̱tsta je̱ts a̱a̱tseꞌe xyakpítsumdat. ~u$Vanꞌit tseꞌe je̱ poxu̱nta̱kꞌixꞌijtpa du̱nu̱u̱jmi je̱ Pablo: ―Ta̱ xa a̱tseꞌe xtukpavaꞌanda je̱ to̱kin payo̱ꞌyvada je̱ts a̱ts miitseꞌe nmaso̱o̱ktinit. Nvaatts miitseꞌe mna̱jkxtinit toꞌk aaj toꞌk jo̱o̱t. L~#Je̱ kujá̱pit tseꞌe je̱ to̱kin payo̱ꞌyva du̱ke̱jxti je̱ kutoonkta̱jkta je̱tseꞌe du̱na̱a̱jmadat je̱ poxu̱nta̱kꞌixꞌijtpa je̱tseꞌe du̱maso̱ꞌo̱ktat je̱ jayu. ,}Q"Vanꞌit tseꞌe je̱m tya̱kꞌam du̱vo̱o̱vdi kaayva; o̱o̱y tseꞌe je̱ jyayu du̱tunma̱a̱ttukxo̱o̱jntk ku̱xeꞌe je̱ Nteꞌyam du̱jaanchjaꞌvidi. a|;!Vanꞌit tseꞌe je̱ poxu̱nta̱kꞌixꞌijtpa je̱ Pablo ma̱a̱t je̱ Silas je̱ xya̱ꞌa̱jka du̱puj. Vanꞌitts je̱ꞌe̱ veꞌe ña̱pejt ma̱a̱t nu̱jom je̱ jayu juuꞌ veꞌe je̱p jyu̱u̱mp tyu̱jkp. p~}|9{_^^\ [ YYEX1WOVqUSxRR$PeOOKNmMLaK/IHGsF*D[CBA@6>==?<;\:|986M5420F.-9*R)8('%y$X##"p! hg+ZN Q j~Ma̱kk tseꞌe jyaaꞌkko̱jtsti, je̱tseꞌe je̱ vyit du̱je̱e̱ndi je̱tseꞌe du̱ꞌo̱jtkti, je̱tseꞌe je̱ naax du̱tsajvinva̱jti je̱tseꞌe jya̱jk, ku̱x ma̱kk a̱a̱ꞌkeꞌe du̱tunmuꞌé̱kjada je̱ Pablo. \N1Je̱ vaatji tseꞌe je̱ Pablo yakꞌamo̱tunajxy. Vanꞌit tseꞌe ma̱kk vyaandinuva: ―¡Vaꞌan du̱ꞌa̱a̱ꞌku̱! ¡Kaꞌa xa veꞌe du̱paaꞌty du̱ꞌake̱e̱ga je̱tseꞌe yꞌukjoojntykinit! hMIAx jidu̱ꞌu̱mts a̱tseꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n xnu̱u̱jmi: “Na̱jkxu̱, ntuknu̱ké̱xtapts a̱ts mitseꞌe pa̱n pa̱n jatyeꞌe ka je̱ israeejlit jáyuvap.” Ku je̱ Pablo je̱m je̱ tojpa kya̱ꞌm tyaajñ \L1Ku veꞌe je̱ Esteban yꞌa̱a̱ꞌk, je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe je̱ tu̱va̱ko̱jtsu̱n du̱pa̱a̱m mits ka̱jx je̱ja je̱ nu̱may jayu vyinkujk, je̱mts a̱tseꞌe nténiva vyeꞌna, nꞌo̱yjaꞌvits a̱tseꞌe ku veꞌe du̱yakꞌo̱o̱ꞌkti, a̱ts tseꞌe nꞌixꞌijt je̱ vyitta pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱yakꞌo̱o̱ꞌktu.” NKVanꞌitts a̱tseꞌe nnu̱u̱jmi: “Ma̱ja̱ Vintsá̱n, o̱y xa ya̱ꞌa̱ veꞌe du̱nu̱jávada je̱ts na̱jkxp a̱tseꞌe nꞌijt je̱p tsaptu̱jkp, je̱ts a̱tseꞌe nyakjamyátsjada pa̱n pa̱n jaty mitseꞌe mjaanchjaꞌvijidup, je̱ts a̱tseꞌe nyakjapyoxu̱nta̱kpá̱mjada, je̱ts a̱tseꞌe nyakjavyó̱pjada. jJMje̱ts a̱tseꞌe xyakꞌix je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n, je̱ts a̱tseꞌe xnu̱u̱jmi: “Jatyji veꞌe mpítsumu̱t yaja Jerusalén, kaꞌa veꞌe yaja je̱ jayu du̱ma̱ja̱pá̱mdat juuꞌ veꞌe mka̱jtsp a̱ts ka̱jx.” yIk’Ku a̱tseꞌe nvimpijt yaja Jerusalén, tsapko̱jtspts a̱tseꞌe nveꞌna je̱p ma̱ja̱ tsaptu̱jkp, H ¿Ax tits mitseꞌe mꞌaꞌixp? Pojtu̱ku̱ je̱ts na̱pe̱tu̱, amó̱tuvu̱ je̱ Nteꞌyam je̱tseꞌe je̱ mto̱kin mtuknu̱vaatsjinit.” Ku je̱ Pablo du̱ꞌavaꞌni vintso̱ veꞌe yaktuknu̱kejx pa̱n pa̱n jatyeꞌe ka je̱ israeejlit jáyuvap ;GoMpa̱a̱jmjap mits je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ tu̱va̱ko̱jtsu̱n je̱ꞌe̱ ka̱jx je̱ja nu̱jom je̱ jayu vyinkujk, je̱tseꞌe xꞌavánat juuꞌ veꞌe tu̱xꞌix tu̱xmo̱tu. QFVanꞌitts a̱tseꞌe xnu̱u̱jmi: “Je̱ Nteꞌyam, juuꞌ veꞌe je̱ nju̱jpit jáyuvamda vyinjaꞌvidup vyintsa̱ꞌkidup yꞌijt, je̱ꞌe̱ tseꞌe mvinko̱o̱jnju je̱tseꞌe xꞌíxu̱t je̱ Jesús, tu̱v je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ jyáyuvin je̱ jyoojntykin, je̱tseꞌe xꞌamo̱tunáxu̱t ku veꞌe viinm kyó̱tsu̱t. bE= Je̱ Ananíasts a̱tseꞌe o̱jts xkuꞌix. Ku veꞌe jye̱ꞌy, vanꞌitts a̱tseꞌe xnu̱u̱jmi: “Uts Saulo, vinꞌixpa̱jknuva.” Tun játyjits a̱tseꞌe nvinꞌíxnuva je̱ts a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe nꞌix. >Du ’Je̱m tseꞌe vyeꞌna toꞌk je̱ jayu juuꞌ veꞌe Ananías du̱xa̱a̱j, vyinjaꞌvip vyintsa̱ꞌkipts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam ax joꞌn je̱ Moisés je̱ pyavaꞌnu̱n vyaꞌañ, o̱ñu̱ko̱jtsijidupts je̱ꞌe̱ veꞌe nu̱jom je̱ jáyuda juuꞌ veꞌe tsu̱u̱nidup je̱m Damasco. IC  Xyakviintsits a̱tseꞌe ku a̱tseꞌe je̱ ajajtk nꞌix, je̱ꞌe̱ ka̱jxts a̱tseꞌe xmajtsti je̱ nmujatyooꞌ yam a̱ts nka̱ꞌm je̱ts a̱tseꞌe pavits xyakna̱jkxti je̱m Damasco. B  Vanꞌitts a̱tseꞌe nvaajñ: “¿Tis a̱tseꞌe ntónup?, Ma̱ja̱ Vintsá̱n.” Vanꞌitts a̱tseꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n xnu̱u̱jmi: “Pojtu̱ku̱ je̱ts na̱jkxu̱ je̱m Damasco, je̱m tseꞌe myakvaajnjat nu̱jom pa̱n ti veꞌe mtónup.” zAm Je̱ꞌe̱da juuꞌ a̱tseꞌe nma̱a̱tveꞌnidup, yꞌíxtuts je̱ꞌe̱ veꞌe ku a̱tseꞌe o̱o̱y xtunnu̱jaj xtunnu̱tu̱ꞌkx, je̱tseꞌe cha̱ꞌkidi, ax kaꞌa tseꞌe du̱vinmó̱tudi je̱ ayook juuꞌ a̱tseꞌe xtukmuko̱jts. q@[Vanꞌitts a̱tseꞌe nꞌamo̱tutu̱vi: “¿Pa̱nts mitseꞌe?” Vanꞌit tseꞌe yꞌatsa̱a̱jv: “Je̱ Jesús xa a̱tseꞌe, je̱ nazarétit jayu juuꞌ veꞌe mtuntsoꞌoxpu̱jkp.” Jidu̱ꞌu̱mts a̱tseꞌe xnu̱u̱jmi. .?UVanꞌitts a̱tseꞌe nnaxvipp je̱ts a̱tseꞌe nꞌamo̱tunajxy toꞌk je̱ ayook juuꞌ veꞌe vaan: “Saulo, Saulo, ¿tya̱jxts a̱tseꞌe xtsoꞌoxpú̱k?” > ’Ax je̱mts a̱tseꞌe nꞌuknu̱nu̱jkx vyeꞌna, je̱e̱na tseꞌe tooꞌ aajy, je̱ damaascovit kajpu̱n mutá̱mani, kujk xa̱a̱j joꞌn, vanꞌitts a̱tseꞌe tun toꞌmayji je̱ tsapjo̱o̱tmit ajajtk o̱o̱y xtunnu̱jaj xtunnu̱tu̱ꞌkx. =+Je̱ teeꞌ juuꞌ veꞌe du̱nu̱vintsa̱nika̱jxp je̱ teeꞌta̱jkta je̱ts nu̱jom je̱ jáyuda juuꞌ veꞌe du̱nu̱má̱jiduvap je̱p tsaptu̱jkp, ñu̱jaꞌvidupts je̱ꞌe̱ veꞌe o̱y je̱ts je̱ꞌe̱ a̱tseꞌe xmo̱o̱ydu je̱ na̱k je̱ts a̱tseꞌe ntukka̱tá̱kadat je̱ nmuꞌisraeejlit jáyuvamda juuꞌ veꞌe tsu̱u̱nidup je̱m damaascovit kyajpu̱n ka̱jxm. Je̱ꞌe̱ a̱tseꞌe je̱m na̱jkx nꞌíxtada pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ Jesús du̱jaanchjaꞌvidup je̱ts a̱tseꞌe ku̱nyakme̱jtsti yaja Jerusalén je̱tseꞌe ku̱chaachpaatti. Ku je̱ Pablo du̱maajntyk vintso̱ veꞌe je̱ Jesucristo du̱jaanchjaꞌviꞌukvaajñ 0<YNjomtoondup ntitoondup xa a̱tseꞌe yꞌijt pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ Jesús du̱jaanchjaꞌvidup je̱ts a̱tseꞌe nꞌix vintso̱ veꞌe yꞌo̱o̱ꞌktat. Nyakjamyajtsju̱duts a̱tseꞌe je̱ yaaꞌtya̱jk je̱ts je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk, je̱ts a̱tseꞌe nyakjapyoxu̱nta̱kpa̱a̱jmjidi. F;―Israeejlit jayu xa a̱tseꞌe. Je̱m a̱tseꞌe Tarso nkeꞌx, je̱m cilíciait yꞌit jo̱o̱tm. Ax yájats a̱tseꞌe Jerusalén tu̱nyeeꞌk, je̱ Gamaliel a̱tseꞌe xyakꞌixpa̱jk, veꞌem a̱tseꞌe puꞌukam xtukꞌix xtuknu̱jaꞌvi je̱ nju̱jpit jáyuvamda je̱ pyavaꞌnu̱n. Toꞌk aaj toꞌk jo̱o̱t a̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam nmutún nmupu̱k, veꞌem ax joꞌn miitsta u̱xyam je̱ Nteꞌyam xmutonda xmupa̱kta joꞌn. ':GKu veꞌe du̱ꞌamo̱tunajxti je̱ts je̱ hebreo aaj veꞌe myukó̱tsjada, jaaꞌkꞌamo̱ꞌttu tseꞌe. Vanꞌit tseꞌe je̱ Pablo jyaaꞌkvaajñ: l9 S―Nmuꞌisraeejlit jáyuda, mú̱jit jayuta̱jkta, amo̱tunaxta juuꞌ a̱tseꞌe nko̱tsuvaampy. T8!(Maso̱o̱kju tseꞌe je̱ tojpata̱jk je̱ vyintsá̱n. Ténip tseꞌe je̱ Pablo vyeꞌna je̱ja escalera ku̱jx, vanꞌit tseꞌe je̱ kya̱ꞌa̱j ma̱a̱t je̱ nu̱may jayu du̱yakꞌama̱ꞌt. Ku tseꞌe yꞌamo̱ꞌtka̱jxti, vanꞌit tseꞌe du̱tukmuka̱jts je̱ hebreo aaj. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe du̱nu̱u̱jmi:!7;'Vanꞌit tseꞌe je̱ Pablo yꞌatsa̱a̱jv: ―Israeejlit jayu xa a̱tseꞌe, je̱m a̱tseꞌe Tarso nkukajpu̱na, ñu̱má̱jip tseꞌe je̱ kajpu̱n je̱m cilíciait yꞌit jo̱o̱tm. Toojnjik a̱ts toꞌk aaj je̱ maaꞌyu̱n je̱ts a̱tseꞌe ya̱ jayu du̱muko̱tsta. X6)&¿Ka je̱ꞌe̱p mitseꞌe toꞌk je̱ egíptovit jayu juuꞌ veꞌe je̱ jayu du̱yakpojtu̱k je̱tseꞌe nu̱maktaaxk miijl je̱ yakjayuꞌo̱o̱ꞌkpa du̱yaknu̱jkx joma veꞌe je̱ jayu kyatsu̱u̱na? m5S%Ku veꞌe je̱ Pablo du̱yakta̱kavaandi je̱p joma veꞌe je̱ tojpa cha̱a̱nada, vanꞌit tseꞌe du̱nu̱u̱jmi je̱ tojpa juuꞌ veꞌe du̱nu̱vintsá̱nip nu̱miijl je̱ tojpata̱jk: ―¿Nvaat a̱ts mitseꞌe nmukó̱tsu̱t? Vanꞌit tseꞌe je̱ tojpata̱jk je̱ vyintsá̱n yꞌatso̱o̱jvji: ―¿Tis, mka̱jtsp mitseꞌe je̱ griego aaj? 4$Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe ma̱kk vyaandi: ―¡Vaꞌan du̱ꞌa̱a̱ꞌku̱! Ku je̱ Pablo ñakyuko̱jtsji je̱ja je̱ nu̱may jayu vyinkujk /3W#Ku veꞌe jye̱ꞌydi joma veꞌe je̱ escalera, vanꞌit tseꞌe je̱ Pablo je̱ tojpa pyatsa̱a̱jmjidi ku̱x yakꞌo̱o̱ꞌkuvaajnjupeꞌe je̱ nu̱may jáyuda. 12["Ax ma̱kk tseꞌe je̱ jayu kyo̱tsta, ko̱jtsp tseꞌe toꞌk ko̱jtsp tseꞌe jadoꞌk, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe kyaꞌo̱ꞌyixju̱ je̱ tojpata̱jk je̱ vyintsá̱n je̱tseꞌe juuꞌ du̱vinmó̱tuvu̱t. Vanꞌit tseꞌe je̱ Pablo du̱yakjapyavijtsji joma veꞌe je̱ tojpa cha̱a̱nada. 13!Vanꞌit tseꞌe je̱ tojpata̱jk je̱ vyintsá̱n je̱ Pablo du̱vinkuna̱jkxi je̱tseꞌe du̱yakjamyajtsji, je̱tseꞌe du̱yakjachoojmji me̱jtsk je̱ cadena ma̱a̱t. Vanꞌit tseꞌe du̱ꞌamo̱tutu̱vi pa̱n pa̱neꞌe je̱ Pablo je̱ts pa̱n ti veꞌe tu̱du̱tún. 0' Vanꞌit tseꞌe du̱yaknayꞌamojkijidi je̱ tyojpada je̱ts je̱ꞌe̱da pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱nu̱vintsá̱nidup nu̱mó̱kupx jaty je̱ tojpata̱jkta, je̱tseꞌe noomp ña̱jkxti joma veꞌe je̱ jáyuda. Ku tseꞌe je̱ jayu du̱ꞌix je̱ tojpa juuꞌ veꞌe du̱nu̱vintsá̱nip nu̱miijl je̱ tojpata̱jk ma̱a̱t je̱ tyojpada, vanꞌit tseꞌe du̱tsiiꞌkꞌatú̱vidi je̱ Pablo. h/IYakꞌo̱o̱ꞌkuvaandinup tseꞌe vyeꞌna ku veꞌe je̱ ka̱ts du̱mo̱tu je̱ tojpa juuꞌ veꞌe du̱nu̱vintsá̱nip nu̱miijl je̱ tojpata̱jk je̱ts yoojmu̱ktup ajxu̱ktupeꞌe nu̱jom je̱ jayu je̱m Jerusalén. 4.aKu veꞌe yoojmu̱kti yꞌajxu̱kti nu̱jom je̱ jayu, vanꞌit tseꞌe noomp je̱ Pablo du̱nu̱na̱jkxti. Vanꞌit tseꞌe du̱majtsti je̱tseꞌe du̱va̱a̱ꞌmpítsumdini je̱p ma̱ja̱ tsaptu̱jkp. Ku tseꞌe du̱va̱a̱ꞌmpítsumdi, vanꞌit tseꞌe je̱ tsapta̱jk du̱yakꞌatojkti. -%Je̱ꞌe̱ ka̱jxeꞌe veꞌem vyaandi ku̱x yꞌixtu veꞌe je̱ Pablo ku veꞌe je̱m kajpu̱n jo̱o̱tm du̱ma̱a̱tveꞌna je̱ Trófimo, toꞌk je̱ éfesovit jayu. Veꞌem tseꞌe vyinmaaydi je̱ts je̱ Pablo veꞌe yakta̱jkiju je̱p ma̱ja̱ tsaptu̱jkp. c,?je̱tseꞌe ma̱kk vyaandi: ―¡Israeejlit jáyuda, putá̱kada a̱a̱ts! Ya̱ꞌa̱ xa veꞌe je̱ yaaꞌtya̱jk juuꞌ veꞌe nu̱jom je̱ it du̱tukvittp je̱tseꞌe je̱ nu̱may jayu du̱yakꞌixpu̱k, veꞌem tseꞌe du̱tukꞌix juuꞌ veꞌe kyapaatyp kyahꞌake̱e̱guip ma̱a̱t je̱ jaanchjaꞌvin juuꞌ u̱u̱ꞌmeꞌe njaye̱jpumdup, ni kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe du̱paatpa du̱ꞌake̱e̱guiva ma̱a̱t je̱ Moisés je̱ pyavaꞌnu̱n ukpu̱ je̱ vintsa̱ꞌkin juuꞌ veꞌe nmo̱ꞌyumdup ya̱ ma̱ja̱ tsapta̱jk. Ax ka je̱ꞌe̱jyap tseꞌe, ta̱ xa veꞌe du̱yakta̱jkiva yaja ma̱ja̱ tsaptu̱jk pa̱n pa̱n jatyeꞌe ka je̱ israeejlit jáyuvap, veꞌem tseꞌe tu̱du̱yakvintsa̱ꞌkintó̱ki ya̱ it. + Ax ka̱xuvaannup tseꞌe je̱ vuxtojtu̱k xa̱a̱j vyeꞌna ku veꞌe ñaajkvaꞌatsjada, vanꞌit tseꞌe je̱ israeejlit jáyuda juuꞌ veꞌe je̱m ásiait yꞌit jo̱o̱tm tso̱o̱ꞌndu, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱ꞌixtu je̱ Pablo je̱p ma̱ja̱ tsaptu̱jkp. Vanꞌit tseꞌe nu̱jom je̱ jayu du̱yakyoojmu̱kti du̱yakꞌajxu̱kti, je̱ꞌe̱ tseꞌe je̱ Pablo du̱majtstu {*oVanꞌit tseꞌe je̱ Pablo du̱ma̱a̱tnu̱jkx je̱ nu̱maktaaxk yaaꞌtya̱jkta. Je̱ kuꞌóxit tseꞌe du̱ma̱a̱tnaajkvatsꞌukvaajnjidi. Vanꞌit tseꞌe tya̱jki je̱p ma̱ja̱ tsaptu̱jkp je̱tseꞌe du̱ꞌavánat vinꞌiteꞌe kyuká̱xat je̱ xa̱a̱j ku veꞌe ñaajkvaꞌatsjada, je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe je̱ ya̱x du̱pá̱mdat ka̱kje̱ꞌe̱. )+Ax pa̱n pa̱n jaty tseꞌe ka je̱ israeejlit jáyuvap juuꞌ veꞌe je̱ Jesucristo du̱jaanchjaꞌvidup, nnu̱jaꞌyiduts a̱a̱tseꞌe je̱ts kaꞌa je̱ꞌe̱ veꞌe du̱tivinmáydat, je̱ꞌe̱jyji veꞌe tyóndap je̱tseꞌe du̱kaja̱ꞌkxtat juuꞌ veꞌe yaktukvintsa̱ꞌkidup juuꞌ veꞌe ka je̱ Nteꞌyamap, je̱tseꞌe du̱kaja̱ꞌkxtat je̱ nu̱u̱ꞌpu̱n, je̱tseꞌe du̱kaja̱ꞌkxtuvat je̱ tá̱nu̱k tsuꞌuts juuꞌ veꞌe yuktsumꞌo̱o̱ꞌkp, je̱tseꞌe ni pa̱na je̱ ka̱ts du̱katukma̱a̱tjayé̱ptat je̱ yaaꞌy je̱ ta̱ꞌa̱x juuꞌ veꞌe ka pú̱kap jyaye̱jptup. Ku je̱ Pablo yakmajch je̱p ma̱ja̱ tsaptu̱jkp ( Ma̱a̱tna̱jkxtats nꞌit je̱tseꞌe xma̱a̱tnaajkvaꞌatsjadat. Mits tseꞌe mkujóyup je̱ tá̱nu̱k je̱ts juuꞌ jatyeꞌe tso̱jkjup je̱tseꞌe yakyó̱xu̱t je̱p ma̱ja̱ tsaptu̱jkp, veꞌem tseꞌe yꞌo̱ꞌyixjadat je̱tseꞌe yakkuke̱e̱ꞌpxtat. Pa̱n mtuump tseꞌe veꞌem, vanꞌit tseꞌe je̱ israeejlit jayu du̱nu̱jávadat je̱ts kaꞌa mitseꞌe veꞌem mjátu̱ka ax joꞌn je̱ ka̱ts du̱mó̱tuda, je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ts viinmeꞌe xkutyún juuꞌ veꞌe je̱ Moisés pyavaan. E'Nu̱yojk o̱y xa ya̱ꞌa̱ veꞌe xtónu̱t. Je̱ja xa veꞌe yaja a̱a̱ts ma̱a̱t nu̱maktaaxk je̱ yaaꞌtya̱jk juuꞌ veꞌe je̱ vaandu̱k du̱pa̱a̱mdu je̱ Nteꞌyam ma̱a̱t. &¿Tiseꞌe yaktónup? Nayꞌamókajadap xa nꞌiteꞌe je̱ nu̱may jayu ku veꞌe du̱mó̱tudat je̱ts yaja mitseꞌe tu̱mjeꞌya. 7%gTa̱ tseꞌe je̱ ka̱ts du̱mó̱tuda je̱ts je̱ꞌe̱ mitseꞌe mtukꞌixp je̱ israeejlit jáyuda juuꞌ veꞌe tsu̱u̱nidup joma veꞌe du̱kaꞌitjo̱o̱tmada, veꞌemeꞌe xnu̱u̱jma je̱ts kaꞌa veꞌe du̱ma̱ja̱pá̱mdat juuꞌ veꞌe je̱ Moisés pyavaan, kaꞌa veꞌe du̱pa̱a̱jmjadat je̱ ixtaꞌnu̱n je̱ yꞌónu̱kta, je̱ts ni kaꞌa veꞌe du̱tóndat ax joꞌn je̱ israeejlit jayu je̱ kyostuumbreda. /$WKu veꞌe du̱ꞌamo̱tunajxti, yakmá̱jidu yakjaanchiduts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam. Vanꞌit tseꞌe je̱ Pablo du̱nu̱u̱jmidi: ―Mꞌixp xa mitseꞌe je̱ts miijl ámani veꞌe je̱ israeejlit jáyuda juuꞌ veꞌe du̱jaanchjaꞌvidup je̱ nMa̱ja̱ Vintsá̱namda Jesucristo, ax nu̱jom tseꞌe vyaꞌanda je̱ts tun vinko̱pk je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe yakkutyónu̱t je̱ Moisés je̱ pyavaꞌnu̱n. =#sVanꞌit tseꞌe je̱ Pablo kyo̱jtspo̱o̱ꞌkxjidi je̱tseꞌe tyukmumaajntykjidi ti jatyeꞌe je̱ Nteꞌyam tyoon je̱ꞌe̱ ka̱jx joma veꞌe ka je̱ israeejlit jáyuvapta. \"1Je̱ kuꞌóxitts a̱a̱tseꞌe je̱ Pablo o̱jts ntukma̱a̱tkuꞌíx je̱ Santiago, je̱mpa tseꞌe vye̱ꞌnada nu̱jom pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱nu̱vinténidup je̱ jaanchjaꞌvivata̱jk je̱m Jerusalén. &!EKu a̱a̱tseꞌe nje̱ꞌy je̱m Jerusalén, vaꞌajts xo̱o̱jntkpts a̱a̱tseꞌe je̱ uts je̱ ajch ma̱a̱t je̱ uts je̱ tsa̱ꞌa̱ xkuva̱jkti. 5 cXmujatyooꞌiduts a̱a̱tseꞌe je̱ cesaréait jaanchjaꞌvivada je̱m je̱ Mnasón tya̱kꞌam paat, chípreit yaaꞌtya̱jk je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe jékani du̱jaanchjaꞌviꞌukvaan je̱ Jesucristo, je̱ꞌe̱ts a̱a̱tseꞌe xyakmatánup. Ku je̱ Pablo o̱jts du̱kuꞌix je̱ Santiago oWVanꞌitts a̱a̱tseꞌe nnayꞌapa̱a̱jmtkiji je̱ts a̱a̱tseꞌe nnu̱jkx je̱m Jerusalén.  Ax kuts a̱a̱tseꞌe xkaꞌo̱ꞌyixju̱ je̱ts a̱a̱tseꞌe nnaxkó̱tsu̱t, vanꞌitts a̱a̱tseꞌe nmaso̱o̱kni. Jidu̱ꞌu̱mts a̱a̱tseꞌe nvaajñ: ―Vaꞌan veꞌem du̱tunju̱ pa̱n vintso̱ veꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n du̱tsa̱k. uc Ax jidu̱ꞌu̱m tseꞌe je̱ Pablo yꞌatsa̱a̱jv: ―¿Tya̱jxseꞌe myaꞌaxta je̱ts a̱tseꞌe xyaktsaachvinmapya̱kuvaꞌanda? Pa̱n vaamp xa veꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n Jesús, nnayjaꞌvijinupts a̱tseꞌe je̱ts a̱tseꞌe nꞌo̱o̱ꞌku̱t je̱ꞌe̱ ka̱jx je̱m Jerusalén, ka ko̱o̱jyapeꞌe je̱ts a̱tseꞌe nyaktsómu̱t je̱ꞌe̱ ka̱jx. M Kuts a̱a̱tseꞌe nꞌamo̱tunajxy, vanꞌitts a̱a̱tseꞌe je̱ Pablo nmunooꞌkxtk je̱ts kaꞌa veꞌe ña̱jkxu̱t je̱m Jerusalén. Munooꞌkxtkju̱duva tseꞌe je̱ cesaréait jayu. 8i Je̱ꞌe̱ts a̱a̱tseꞌe o̱jts xkuꞌix. Vanꞌit tseꞌe du̱ka̱a̱jn je̱ Pablo je̱ tyiintsóm je̱tseꞌe ñatyukka̱tsoojmji ñatyukpaktsoojmji. Vanꞌit tseꞌe vyaajñ: ―Veꞌem xa veꞌe vyaꞌañ je̱ Espíritu Santo je̱ts je̱meꞌe Jerusalén je̱ israeejlit jáyuda jidu̱ꞌu̱m du̱tsómdat pa̱n pa̱n ya̱ꞌa̱ veꞌe jye̱ꞌe̱ ya̱ tiintsóm, je̱tseꞌe je̱m je̱ viijnk jayu kya̱ꞌm du̱pá̱mdat. c? Ku a̱a̱tseꞌe me̱jtsk toojk xa̱a̱j je̱m nveꞌna, vanꞌit tseꞌe jye̱ꞌy toꞌk je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpa, Agabo je̱ꞌe̱ veꞌe xya̱a̱j, je̱mts je̱ꞌe̱ veꞌe Judea cha̱a̱ꞌn. -S Je̱ Felipe, nu̱maktaaxk tseꞌe je̱ ña̱a̱x, tum kiixu̱ta̱ꞌa̱x je̱ꞌe̱ veꞌeda, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱ko̱jtsnajxtup je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook. KJe̱ kuꞌóxitts a̱a̱tseꞌe ntso̱o̱ꞌnnuva je̱ts a̱a̱tseꞌe nje̱ꞌy je̱m cesaréait kyajpu̱n ka̱jxm. Je̱mts a̱a̱tseꞌe nnu̱jkx je̱ Felipe tya̱kꞌam, toꞌk je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe je̱ jayu du̱vaajnjip je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook, je̱ꞌe̱ veꞌe nu̱toꞌk je̱ nu̱vuxtojtu̱k yaaꞌtya̱jkta juuꞌ veꞌe yakvinko̱o̱ndu je̱tseꞌe du̱putá̱kadat je̱ kuká̱tsivada. Je̱mts a̱a̱tseꞌe nmataajñ. EVanꞌitts a̱a̱tseꞌe ntsa̱a̱ꞌn je̱m Tiro je̱ts a̱a̱tseꞌe nje̱ꞌy je̱m Tolemaida. Ku a̱a̱tseꞌe je̱ barco ntukvaach, vanꞌitts a̱a̱tseꞌe nko̱jtspa̱a̱ꞌkx je̱ utsta je̱ ajchta ma̱a̱t je̱ utsta je̱ tsa̱ꞌa̱da juuꞌ veꞌe je̱mda, je̱ts a̱a̱tseꞌe nma̱a̱txa̱najxti. 'GVanꞌitts a̱a̱tseꞌe xnu̱u̱jmidini: ―Diooseꞌe mma̱a̱dajadap. Je̱ts a̱a̱tseꞌe nꞌatso̱o̱vdinuva: ―Nay veꞌempa miitsta, Dios ma̱a̱teꞌe mtaandini. Vanꞌitts a̱a̱tseꞌe je̱m barco jo̱o̱tm nta̱jki je̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe vyimpijttini je̱m tya̱kꞌam. ?wKu veꞌe ñajxy je̱ vuxtojtu̱k xa̱a̱j, tso̱o̱ꞌnnuts a̱a̱tseꞌe. Nu̱jom je̱ jaanchjaꞌvivata̱jk ma̱a̱t je̱ yꞌónu̱kta je̱ ñu̱da̱ꞌa̱xta, je̱ꞌe̱ts a̱a̱tseꞌe o̱jts xnasvo̱ꞌvidini je̱m kajpu̱n paꞌam. Je̱mts a̱a̱tseꞌe nko̱xkteni je̱ts a̱a̱tseꞌe ntsapka̱jts. J Vanꞌitts a̱a̱tseꞌe nꞌixti je̱ utsta je̱ ajchta ma̱a̱t je̱ utsta je̱ tsa̱ꞌa̱da juuꞌ veꞌe je̱m, je̱ꞌe̱ts a̱a̱tseꞌe nma̱a̱ttsu̱u̱nidu vuxtojtu̱k xa̱a̱j. Ax je̱ꞌe̱da tseꞌe je̱ Espíritu Santo ka̱jx du̱nu̱u̱jmidu je̱ Pablo je̱ts kaꞌa veꞌe ña̱jkxu̱t je̱m Jerusalén. .UMpaaꞌnajxts a̱a̱tseꞌe je̱m Chipre, anajts a̱a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe nmasa̱a̱k, je̱ts a̱a̱tseꞌe nnu̱jkx je̱m siiriait yꞌit jo̱o̱tm. Je̱mts a̱a̱tseꞌe nje̱ꞌy tiirovit kyajpu̱n ka̱jxm, je̱ꞌe̱ ka̱jx ku veꞌe je̱m je̱ barco je̱ tsu̱m du̱maso̱ꞌo̱ku̱t. )KJe̱mts a̱a̱tseꞌe Pátara mpaaty toꞌk je̱ barco juuꞌ veꞌe je̱m feníciait yꞌit jo̱o̱tm tso̱ na̱jkxp, je̱ꞌe̱ts a̱a̱tseꞌe xyakna̱jkx. [ 1Ku a̱a̱tseꞌe nmasa̱a̱k je̱ jaanchjaꞌvivata̱jk je̱m Mileto, vanꞌitts a̱a̱tseꞌe nnu̱jkx je̱m barco jo̱o̱tm ix jatyu̱v je̱ts a̱a̱tseꞌe nje̱ꞌy joma veꞌe je̱ it du̱xa̱a̱ja Cos. Je̱ kuꞌóxitts a̱a̱tseꞌe nje̱ꞌy je̱m Rodas. Je̱mts a̱a̱tseꞌe ntsa̱a̱ꞌn je̱ts a̱a̱tseꞌe Pátara nnu̱jkx. Z-&o̱o̱y tseꞌe tyuntsaachvinmapya̱jkti ku̱x veꞌemeꞌe ña̱ꞌmu̱xjada je̱ts kaꞌa veꞌe du̱ꞌukꞌíxtinit yaja naxviijn. Vanꞌit tseꞌe o̱jts du̱nasvo̱ꞌvidini joma veꞌe je̱ barco.}%O̱o̱y tseꞌe anañu̱joma du̱tunnu̱yaaxti je̱ Pablo, je̱tseꞌe du̱tse̱e̱ꞌndi, je̱tseꞌe du̱tsooꞌkxti, $Ku veꞌe veꞌem vyanku̱jx, vanꞌit tseꞌe kyo̱xkténidi je̱ Pablo je̱ts nu̱jom je̱ꞌe̱da, je̱tseꞌe chapko̱jtsti. ; o#Veꞌemam xa a̱ts miitseꞌe ntukyakꞌixpa̱kta je̱tseꞌe je̱ jayu tyónu̱t je̱tseꞌe yakputá̱kadat pa̱n pa̱n jatyeꞌe katihꞌijtu̱xju̱dup, je̱tseꞌe yakjaaꞌmyé̱tsu̱t juuꞌ veꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n Jesús kyo̱jts ku veꞌe vyaajñ: “Nu̱yojk tseꞌe je̱ xo̱o̱ndu̱k jo̱o̱t njaye̱jpumda ku veꞌe je̱ jayu nmo̱ꞌyumda juuꞌ je̱ts kaꞌa veꞌe ku veꞌe je̱ jayu juuꞌ xmo̱ꞌyumda.” S "Vaꞌajts xa miitseꞌe xnu̱jávada je̱ts ya̱ nka̱ꞌa̱jam a̱tseꞌe ntuktoon je̱tseꞌe jye̱ji juuꞌ a̱tseꞌe xkaꞌijtji je̱ts juuꞌ veꞌe kaꞌijtu̱xju̱du a̱ts je̱ nmujatyooꞌda. z m!Kaꞌa a̱tseꞌe tu̱nnasꞌayo̱va je̱ viijnk jayu je̱ myeen ukpu̱ je̱ viijnk jayu je̱ vyit je̱ xyo̱x. 9 k ’Utsta ajchta, u̱xyamts a̱ts miitseꞌe mpa̱mda je̱m je̱ Nteꞌyam yꞌam kya̱ꞌm je̱ts je̱ ma̱ja̱ maaꞌyu̱n ma̱a̱t juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ jayu tyoojnjip, je̱ꞌe̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ ayook juuꞌ veꞌe je̱ jayu yakvaajnjip je̱tseꞌe yꞌo̱ꞌyixju̱ je̱tseꞌe du̱ma̱kkpa̱a̱mnit je̱ mjo̱o̱tta je̱ mjaꞌvinda, veꞌem tseꞌe xjaye̱jptinit je̱ pu̱k je̱m tsapjo̱o̱tm ma̱a̱t nu̱jom je̱ꞌe̱da pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ Nteꞌyam apu̱k pya̱a̱m je̱tseꞌe yꞌijttinit je̱ꞌe̱ je̱ jyayu. 8 iMnayꞌíxjadap tseꞌe je̱ꞌe̱ ka̱jxta, jaaꞌmyé̱tsta je̱ts toojk joojnt a̱ts miitseꞌe nu̱nyaaxnup jó̱vum xa̱a̱j jó̱vum tsooj toꞌk jadoꞌk ntukꞌixti. Z-Je̱ja tseꞌe miitsam mꞌakujkta jyé̱jat pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ jayu je̱ taay du̱tukyakꞌixpá̱ktap, je̱ꞌe̱ tseꞌe chó̱ktap je̱tseꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n je̱ jyayu pyana̱jkxjadat. ^5Nnu̱jaꞌvip xa a̱tseꞌe je̱ts ku a̱tseꞌe yaja nko̱o̱ꞌkꞌijtnit, mnu̱je̱ꞌyajadapts miitseꞌe je̱ viijnk jayu je̱tseꞌe mtónjadat ax joꞌn je̱ muꞌuk lobo du̱tonda joꞌn je̱ carneeroda. Naajkkó̱pkajada viinm je̱ts ixꞌitta nu̱jom je̱ Nteꞌyam je̱ jyayu juuꞌ veꞌe je̱ Espíritu Santo mpa̱a̱jmjidu je̱tseꞌe xꞌixꞌíttat, je̱ jayu juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam natyukje̱ꞌe̱iju ku veꞌe je̱ yꞌOnu̱k kyuꞌo̱o̱ꞌkijidi. 7ntuknu̱jaꞌviduts a̱ts miitseꞌe nu̱jom juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam ñu̱pa̱a̱jmtki, kaꞌa veꞌe tii juuꞌ a̱ts miitseꞌe nkavaajnjidu. 3Pa̱n mtsaachpaattinup tseꞌe xa̱ꞌma ka̱jx jyapa̱na miitsta, yaja a̱ts miitseꞌe mvinkujkta nna̱a̱jmada je̱ts kaꞌa a̱tseꞌe ntó̱kinat, ku̱x nvaajnjidu xa a̱ts miitseꞌeda vintso̱ veꞌe xjaye̱jptinit je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp, |q’Ntukkaꞌamaayduts a̱ts miitseꞌe anañu̱joma vintso̱ je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe je̱ jayu yꞌitta je̱m je̱ Nteꞌyam yꞌam kya̱ꞌm. Ax nmu̱jaꞌvipts a̱tseꞌe je̱ts kaꞌa a̱tseꞌe xꞌukꞌíxtinuvat yaja naxviijn.  Ax ni tíats a̱tseꞌe nkavinmay, ni viinma a̱ts ya̱ njoojntykin, je̱ꞌe̱jyji veꞌe je̱ts a̱tseꞌe nyakpooknit je̱ toonk juuꞌ a̱tseꞌe xtuknu̱vaꞌni je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n Jesús, a̱tseꞌe nꞌijtnit ax joꞌn je̱ jayu juuꞌ veꞌe tooꞌva̱jkp tu̱jyeꞌya joma veꞌe kyuka̱xa je̱ noomk, a̱tseꞌe je̱ jayu nvaajnjadat je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook, je̱ꞌe̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe je̱ jayu yakvaajñja vintso̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ maaꞌyu̱n tyoꞌnu̱xjada. V%je̱ꞌe̱jyji a̱tseꞌe nnu̱jaꞌvip, pa̱n joma a̱tseꞌe nnu̱jkx, veꞌemts a̱tseꞌe xnu̱u̱jma je̱ Espíritu Santo je̱ts je̱ poxu̱nta̱jk a̱tseꞌe nꞌaꞌixp je̱ts je̱ tsaachpaatu̱n. FU̱xyamts a̱tseꞌe je̱m Jerusalén nmu̱jkx, je̱ Espíritu Santo tseꞌe a̱ts ya̱ njaꞌvin du̱vo̱o̱p, kaꞌats a̱tseꞌe nnu̱java vintso̱ a̱tseꞌe je̱m je̱ jayu xtóndat, yveꞌem je̱ israeejlit jáyuda veꞌem pa̱n pa̱n jatyeꞌe ka je̱ꞌe̱pta. Veꞌem a̱tseꞌe nnu̱u̱jmidi je̱ts tun vinko̱pk je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe vyinmayu̱mpijttinit, je̱tseꞌe du̱maso̱o̱ktinit je̱ kyo̱ꞌo̱y joojntykinda, je̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam du̱pana̱jkxtinit, je̱tseꞌe du̱jaanchjaꞌvidinit je̱ nMa̱ja̱ Vintsá̱namda Jesucristo. 4~aAx ijtpts a̱ts miitseꞌe nvaajnjidi juuꞌ veꞌe mtukꞌo̱ꞌyidup, je̱ja a̱tseꞌe je̱ nu̱may jayu vyinkujk je̱ts je̱p mtu̱jkpta je̱ jayu nyakꞌixpa̱jkti, K}Nmutoon nmupa̱jkts a̱tseꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n je̱ nu̱u̱ꞌk aaj je̱ nu̱u̱ꞌk jo̱o̱t ma̱a̱t, je̱ jayu a̱tseꞌe nnu̱yaaxtu ku̱xeꞌe du̱kakuva̱kta je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook; juuꞌts a̱tseꞌe ntoon nko̱jts, je̱ꞌe̱ ka̱jxts a̱tseꞌe je̱ israeejlit jayu o̱o̱y xtunyaktsaachpaatti. |Ku veꞌe jye̱ꞌydi, vanꞌit tseꞌe du̱nu̱u̱jmidi: ―Mnu̱jaꞌvidinup xa miitseꞌe vintso̱ a̱tseꞌe juuꞌ ntuujn nka̱jts, vanꞌítani a̱tseꞌe veꞌem ntonꞌukvaajñ nko̱jtsꞌukvaajñ ku a̱tseꞌe yaja ásiait yꞌit ja̱a̱t nje̱ꞌy. V{%Ku a̱a̱tseꞌe nje̱ꞌy je̱m milétovit kyajpu̱n ka̱jxm, vanꞌit tseꞌe je̱ Pablo du̱nu̱ke̱jxi pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱nu̱vinténidup vyeꞌna je̱ jaanchjaꞌvivata̱jk je̱m Éfeso. zwKaꞌa tseꞌe je̱ Pablo jek yꞌituvaajñ je̱m ásiait yꞌit jo̱o̱tm, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe kyanu̱jkx je̱m Éfeso, jatyji veꞌe jye̱ꞌyavaajñ je̱m Jerusalén ku̱x cha̱jkpeꞌe je̱tseꞌe je̱m du̱yaknáxu̱t je̱ pentecostés xa̱a̱j. Ku je̱ Pablo du̱muka̱jts pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱nu̱vinténidup vyeꞌna je̱ éfesovit jaanchjaꞌvivata̱jk $yAJe̱mts a̱a̱tseꞌe ntsa̱a̱ꞌn je̱ts a̱a̱tseꞌe je̱ kuꞌóxit nmajxy je̱ja quíovit myuꞌavinkujk, toꞌk je̱ naax juuꞌ veꞌe je̱m maaxy na̱a̱j akojkm. Je̱ kumaaxkitts a̱a̱tseꞌe nje̱ꞌy je̱m Samos. Je̱ kumadookitts a̱a̱tseꞌe nje̱ꞌy je̱m Mileto. x9Ku a̱a̱tseꞌe nma̱a̱tnavyaatji je̱m Asón, vanꞌitts a̱a̱tseꞌe nma̱a̱tnu̱jkx je̱m barco jo̱o̱tm je̱m mitiléneit kyajpu̱n ka̱jxm. w% Vanꞌitts a̱a̱tseꞌe je̱m barco jo̱o̱tm ntsa̱a̱ꞌn je̱ts a̱a̱tseꞌe nnu̱jkx je̱m asoonit kyajpu̱n ka̱jxm, je̱mts a̱a̱tseꞌe je̱ Pablo nma̱a̱tnavyaaꞌtju̱t ku̱x veꞌem a̱a̱tseꞌe tu̱nko̱jtsmúk, tékum je̱ꞌe̱ veꞌe ñu̱jkx. Xv) Je̱ mootsk ónu̱k juuꞌ veꞌe ku̱sta̱jki, joojntykts je̱ꞌe̱ veꞌe du̱yakna̱jkxtini, jo̱tꞌama̱j tseꞌe nu̱jom tyaandini. Ku cho̱o̱ꞌndi je̱p Troas je̱tseꞌe jye̱ꞌydi je̱p Mileto u' Vanꞌit tseꞌe je̱ Pablo pye̱jtnuva, je̱tseꞌe du̱tojkvaꞌkxy je̱ tsapkaaky, je̱tseꞌe je̱ jaanchjaꞌvivata̱jk du̱ma̱a̱tkaajy. Veꞌem tseꞌe du̱tuujn ax joꞌn je̱ Jesús du̱tuujn ku veꞌe je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk jadoꞌk nax du̱ma̱a̱tꞌaꞌóxidi. Vanꞌit tseꞌe jyaaꞌkka̱jts je̱ kujá̱pit paat. Ku veꞌe kyo̱jtsku̱jx, vanꞌit tseꞌe cho̱o̱ꞌnni. ?tw Ku tseꞌe je̱p ñu̱ka̱daakji je̱ Pablo je̱tseꞌe yakpojtu̱kji, je̱tseꞌe che̱e̱ꞌnu̱kji, vanꞌit tseꞌe vyaajñ: ―Kadi mtsa̱ꞌa̱gada, joojntykip xa ya̱ꞌa̱. Rs Je̱m tseꞌe chu̱u̱na vyeꞌna ventana am toꞌk je̱ mootsk ónu̱k juuꞌ veꞌe Eutico du̱xa̱a̱j. Paatjinu tseꞌe je̱ tsooj ku veꞌe je̱ Pablo jek tyunko̱jtsni, vanꞌit tseꞌe myanajxy je̱tseꞌe kyu̱sta̱jki je̱m ventana am je̱p mutoojk nu̱ka̱vyet ku̱jxp. Vanꞌit tseꞌe du̱vijtsu̱kti a̱a̱ꞌkani. ~ruJe̱mts a̱a̱tseꞌe nnayꞌamojkiji je̱p mutoojk nu̱ka̱vyet ku̱jxp joma veꞌe vyeꞌna may je̱ ta̱ꞌkxpa. mqSDomingo tseꞌe vyeꞌna, mutoꞌk xa̱a̱j je̱ semana, je̱ts a̱a̱tseꞌe nnayꞌamojkiji je̱ts a̱a̱tseꞌe je̱ tsapkaaky ntojkvaꞌkxu̱t, vanꞌit tseꞌe je̱ Pablo du̱yakꞌixpu̱jk je̱ jaanchjaꞌvivata̱jk. Je̱ kujá̱pit tseꞌe je̱ Pablo cho̱o̱ꞌnuvaꞌañ vyeꞌna, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe kyaꞌamaajy tsoꞌm joꞌn paat. cp?Ku veꞌe ñajxy je̱ xa̱a̱j ku veꞌe yakkay je̱ tsapkaaky juuꞌ veꞌe je̱ levadura du̱kama̱a̱t, vanꞌitts a̱a̱tseꞌe je̱m Filipos ntsa̱a̱ꞌn je̱m barco jo̱o̱tm je̱ts a̱a̱tseꞌe kumugo̱xxa̱a̱j nmaspaadi je̱ꞌe̱da je̱m Troas. Vuxtojtu̱k xa̱a̱jts a̱a̱tseꞌe je̱m nꞌijt. Ku je̱ Pablo yꞌa̱ts je̱p Troas [o/Je̱ꞌe̱da tseꞌe tooꞌva̱jktu je̱ts a̱a̱tseꞌe xꞌaꞌix je̱m Troas. LnMujatyooꞌijidu tseꞌe je̱ beréait Sópater, je̱ tesalónicait Aristarco, je̱ tesalónicait Segundo, je̱ deerbeit Gayo, je̱ Timoteo, je̱ ásiait Tíquico, je̱ts je̱ ásiait Trófimo. EmJe̱m tseꞌe chu̱u̱ni toojk po̱ꞌo̱. Vanꞌit tseꞌe je̱ barco du̱ꞌukpa̱kuvaanni je̱tseꞌe je̱m siiriait yꞌit jo̱o̱tm vyimpijtnuvat. Ku veꞌe du̱nu̱jaꞌvi je̱ts ta̱ veꞌe je̱ israeejlit jayu du̱ꞌukko̱jtsmókta je̱ts yakꞌo̱o̱ꞌkuvaampyeꞌe, vanꞌit tseꞌe du̱nu̱pa̱a̱jmtkitíktsnuva je̱tseꞌe je̱ tyooꞌ du̱ꞌavimpijtinuvat, je̱ macedóniait it du̱tuknajxnuvat. Ax veꞌem tseꞌe du̱tuujn. &lEKu veꞌe je̱m vyeꞌna, o̱o̱y tseꞌe du̱tunko̱jtsmá̱kkidi je̱ jaanchjaꞌvivata̱jk, vanꞌit tseꞌe ña̱jkxpa je̱m acáyait yꞌit jo̱o̱tm. k 3Ku veꞌe ñajxy je̱ yoojmu̱k je̱ ajxu̱k, vanꞌit tseꞌe je̱ Pablo du̱yaxmujk je̱ jaanchjaꞌvivata̱jk je̱tseꞌe du̱ko̱jtsmá̱kki. Vanꞌit tseꞌe ñache̱e̱ꞌnjidi je̱tseꞌe ñavyaꞌkxjidi. Vanꞌit tseꞌe ñu̱jkx je̱m macedóniait yꞌit jo̱o̱tm. ujc)Ku veꞌe veꞌem vyaajñ, vanꞌit tseꞌe je̱ jayu du̱nu̱u̱jmidi je̱tseꞌe ña̱jkxtinit.7ig(Kaꞌa tseꞌe yꞌo̱ya je̱ts u̱u̱ꞌmeꞌe u̱xyam nyoojmu̱kumdat nꞌajxu̱kumdat. Pa̱n myó̱tudup xa je̱ꞌe̱ veꞌe pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ ma̱ja̱ kutojku̱n du̱jaye̱jptup je̱tseꞌe xvatso̱ꞌvumdat, tsoꞌoxpaatumdap tseꞌe, ku̱x kaꞌa xa veꞌe tii ti veꞌe nvaajnjimdap. :hm'Pa̱n viijnkts je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe mꞌamó̱tudup, ko̱jtsꞌó̱ya tseꞌe du̱tsa̱k je̱p kumoon ku veꞌe ká̱tsani je̱tseꞌe je̱ jayu ñayꞌamókajadat. tga&Pa̱n nu̱xa̱ꞌa̱avaajnju̱dup tseꞌe je̱ Demetrio je̱ts pa̱n pa̱n jatyeꞌe mya̱a̱ttoondup, vaꞌan tseꞌe du̱nu̱xa̱ꞌa̱ada. Je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe jye̱ja je̱ to̱kin payo̱ꞌyvada je̱ts pa̱n pa̱n jatyeꞌe yakkutojktup, je̱ja je̱ꞌe̱ vyinkujkta tseꞌe du̱kó̱tstat ka̱kje̱ꞌe̱ pa̱n ti jatyeꞌe natyuknu̱xa̱ꞌa̱ijidup. f%Ku̱x ya̱ yaaꞌtya̱jkta juuꞌ veꞌe tu̱xyakme̱tsta, kaꞌats ya̱ꞌa̱ veꞌe du̱vinko̱jtspé̱tta je̱ Diana juuꞌ veꞌe nvinjaꞌvimdup nvintsa̱ꞌkimdup, ni kaꞌa tseꞌe juuꞌ du̱me̱e̱ꞌtsta joma veꞌe yakvinjava yakvintsa̱ꞌa̱ga. yek$Kaꞌa tseꞌe pa̱n yꞌo̱ꞌyixju̱ je̱tseꞌe du̱nu̱nkakuvá̱ku̱t. Je̱ꞌe̱ ka̱jxts a̱tseꞌe nvaꞌañ je̱ts yaknaxka̱daꞌakta je̱ mꞌaajta je̱ mjo̱o̱tta je̱tseꞌe o̱y xpayo̱ꞌo̱ydat juuꞌ veꞌe mtonuvaandup. bd=#Vanꞌit tseꞌe je̱ jaayva je̱ nu̱may jayu du̱yakꞌama̱ꞌt, je̱tseꞌe vyaajñ: ―Éfesovit yaaꞌtya̱jkta, ¿pa̱nts vineꞌe du̱kanu̱jaꞌvip je̱ts ya̱ éfesovit kajpu̱neꞌe tukka̱daakjup je̱tseꞌe du̱ꞌixꞌijtnit je̱ Diana je̱ chapta̱jk je̱ts je̱ kunuuꞌkx tsaaj juuꞌ veꞌe je̱m tsapjo̱o̱tm ka̱daak? jcM"Ku veꞌe du̱nu̱jaꞌvidi je̱ts israeejlit jayu je̱ꞌe̱ veꞌe, vanꞌit tseꞌe me̱jtsk hora joꞌn ma̱kk vyaandi: ―¡Ñu̱má̱jip xa veꞌe je̱ Diana juuꞌ veꞌe yakvinjaꞌvip yakvintsa̱ꞌkip yaja Éfeso! obW!Ax je̱ppa tseꞌe je̱ jáyuda juuꞌ veꞌe je̱ Alejandro du̱vaajnjidu. Vanꞌit tseꞌe je̱ israeejlit jayu du̱tiꞌtspítsumdi je̱ja je̱ nu̱may jayu vyinkujk. Tukvinjaꞌvijidu tseꞌe je̱ Alejandro je̱ kya̱ꞌa̱j ma̱a̱t je̱tseꞌe yꞌamo̱ꞌo̱ttat ku̱x kyuko̱tsuvaampyeꞌe je̱ israeejlit jáyuda je̱ja je̱ nu̱may jayu vyinkujk. k~}I|Vzxvwkv}tVsXqoo0mljhgg@ecba_^][GYXW'VVdUJTkS\QQP`ONMLJJIOHG%FXEDPBB AF@>=D<;:i9y8k6432T1 0..4-v,, **)'&%x#"o! $&27[ R T @t/.l< Mits, yakkutojkpa, ku a̱tseꞌe je̱ja tooꞌ aajy nveꞌna, kujk xa̱a̱j joꞌn, vanꞌitts a̱tseꞌe nꞌix je̱ tsapjo̱o̱tmit ajajtk, je̱ꞌe̱ts a̱tseꞌe ma̱a̱t a̱ts je̱ nmujatyooꞌda o̱o̱y xtunnu̱jaj xtunnu̱tu̱ꞌkx, vaꞌajts ma̱kkts a̱a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe xtunnu̱jaj xtunnu̱tu̱ꞌkx je̱ts kaꞌa veꞌe je̱ aampa xa̱a̱j je̱ tya̱ꞌkxu̱n. >;u ’Veꞌem a̱tseꞌe mpayo̱ꞌo̱y vyeꞌna ku a̱tseꞌe nnu̱jkx je̱m Damasco je̱ kutojku̱n ma̱a̱t juuꞌ a̱tseꞌe xmo̱o̱ydu je̱ teeꞌta̱jk je̱ vyintsa̱nda. }:s May naxts a̱tseꞌe ntsaachtoondi je̱tseꞌe veꞌem vyaꞌandat je̱ts kaꞌa veꞌe du̱ꞌukjaanchjaꞌvidini je̱ Jesús. Toꞌk tsapta̱jkm jadoꞌk tsapta̱jkmts a̱tseꞌe veꞌem njátu̱ka yꞌijt. O̱o̱yts a̱tseꞌe ntuntukmuꞌe̱jkjidi ntuntukmujo̱tꞌaajnjidi, je̱ꞌe̱ ka̱jxts a̱tseꞌe njomtonda ntitonda yꞌijt yaja je̱ts joma veꞌe viijnk tsó̱vit it viijnk tsó̱vit naax. Ku je̱ Pablo du̱ꞌavaꞌninuva vintso̱ veꞌe je̱ Jesucristo du̱jaanchjaꞌviꞌukvaajñ a9; Veꞌem a̱tseꞌe ntun yꞌijt je̱m Jerusalén. Je̱ teeꞌta̱jk je̱ vyintsa̱nda a̱tseꞌe xmo̱o̱ydu je̱ kutojku̱n je̱ts a̱tseꞌe nyakjapyoxu̱nta̱kpa̱a̱jmjidi nu̱may je̱ jayu juuꞌ veꞌe du̱jaanchjaꞌvidup je̱ Jesús. Ku a̱a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe nto̱kimpayo̱ꞌydi, vaants a̱tseꞌe je̱tseꞌe yꞌo̱o̱ꞌktat. \81 ’Viinm a̱tseꞌe nnasjaꞌvi je̱ts pyaatyp yꞌake̱e̱guip je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ts a̱tseꞌe njomtónu̱t ntitónu̱t je̱ jayu juuꞌ veꞌe du̱jaanchjaꞌvidup je̱ Jesús, je̱ nazarétit jayu. H7 ¿Jadi kaꞌa mitseꞌe xjaanchjáva je̱ts je̱ Nteꞌyameꞌe du̱yakjoojntykpa̱jknuvap je̱ o̱o̱ꞌkpata̱jkta? Ku je̱ Pablo du̱jomtún du̱titún yꞌijt je̱ jaanchjaꞌvivata̱jk 6Je̱ꞌe̱ a̱a̱tseꞌe nꞌaꞌixp je̱tseꞌe tyónju̱t kyó̱tsju̱t juuꞌ a̱a̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam xtukvinvaꞌni, a̱a̱ts, je̱ makme̱jtsk ja̱ka̱ꞌa̱ juuꞌ veꞌe je̱ israeejlit jáyuda. Je̱ꞌe̱ ka̱jxts a̱a̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam jó̱vum xa̱a̱j jó̱vum tsooj nvinjava nvintsa̱ꞌa̱ga. Yakkutojkpa Agripa, je̱ꞌe̱ ka̱jxts a̱tseꞌe u̱xyam xnu̱xa̱ꞌa̱ada je̱ israeejlit jáyuda ku̱xeꞌe a̱ts nꞌavana je̱ts joojntykpa̱jktinuvapeꞌe je̱ o̱o̱ꞌkpata̱jk jadoꞌk nax. z5mAx je̱ꞌe̱ts a̱tseꞌe u̱xyam yaktukto̱kimpayo̱ꞌyp ku̱x njaanchjaꞌvip a̱tseꞌe je̱ts je̱ Nteꞌyameꞌe du̱yakjoojntykpa̱jknuvap je̱ o̱o̱ꞌkpata̱jkta, veꞌem ax joꞌn du̱tukvinvaꞌni a̱a̱ts je̱ nju̱jpit jayu. B4}Pa̱n je̱ꞌe̱ veꞌe ku̱du̱ko̱tsuvaꞌanda, ku̱du̱ꞌavánadats je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ts fariséovam a̱tseꞌe vanꞌítani ku a̱tseꞌe mootsknum nveꞌna; je̱ ixpa̱jku̱n juuꞌ veꞌe pyana̱jkxtup, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱nu̱tsoꞌoxika̱jxp juuꞌ veꞌe je̱ israeejlit jayu jyaanchjaꞌvidup. d3A’Vanꞌítani ku a̱tseꞌe piꞌknum nveꞌna, ñu̱jaꞌvidup xa je̱ꞌe̱ veꞌe nu̱jom je̱ israeejlit jayu vintso̱ a̱tseꞌe njoojntyki joma veꞌe a̱ts je̱ nꞌit je̱ nnaax je̱ts je̱m Jerusalén. t2aku̱x mnu̱jaꞌvinup xa mitseꞌe nu̱jom je̱ israeejlit jayu je̱ kyostuumbreda je̱ts je̱ꞌe̱ juuꞌ a̱a̱tseꞌe nnatyukko̱jtsvintso̱o̱jvjup. Je̱ꞌe̱ ka̱jxts a̱tseꞌe toꞌk aaj nꞌamo̱tu je̱tseꞌe xꞌamo̱tunáxu̱t joma vaat a̱tseꞌe nka̱ts. Vintso̱ je̱ Pablo jyoojntyki ku veꞌe kaꞌanum je̱ Jesucristo du̱jaanchjáva vyeꞌna 1―Yakkutojkpa Agripa, xo̱o̱jntkp xa a̱tseꞌe nnayjávaja ku a̱tseꞌe yaja mits mvinkujk nmakyukó̱tsju̱t je̱ts a̱ts mitseꞌe ntukꞌíxu̱t je̱ts xnu̱vampe̱jttup a̱tseꞌe je̱ israeejlit jáyuda ku a̱tseꞌe xnu̱xa̱ꞌa̱ada, X0 +Vanꞌit tseꞌe je̱ yakkutojkpa Agripa du̱nu̱u̱jmi je̱ Pablo: ―O̱ꞌyip xa veꞌe je̱tseꞌe mnakyukó̱tsju̱t. Vanꞌit tseꞌe je̱ Pablo je̱ kya̱ꞌa̱j du̱yakpojtu̱k, je̱tseꞌe vyaajñ: w/gVeꞌem a̱tseꞌe njava je̱ts ni vinxu̱pa veꞌe du̱kapaaꞌty du̱kahꞌake̱e̱ga je̱ts a̱tseꞌe nké̱xu̱t toꞌk je̱ jayu juuꞌ veꞌe pa̱kmuk ijtp je̱ts a̱tseꞌe nkahꞌavánat pa̱n ti tó̱kineꞌe tu̱du̱tún.Y.+Ax kaꞌats a̱tseꞌe mpaaꞌty ti a̱tseꞌe ntuknu̱jáyap je̱ yakkutojkpa ya̱ꞌa̱ ka̱jx. Je̱ꞌe̱ ka̱jxts a̱tseꞌe yaja miits mvinkujkta mpu̱m, je̱ts vinko̱pkeꞌe yaja mits mvinkujk yakpu̱m, yakkutojkpa Agripa, je̱tseꞌe toꞌk aaj xꞌamo̱tutú̱vadat je̱tseꞌe yakꞌíxu̱t pa̱n yakpaatpeꞌe je̱ tyo̱kin je̱tseꞌe yꞌó̱yat vintso̱ a̱tseꞌe nnu̱jáyat je̱ yakkutojkpa juuꞌ veꞌe je̱ ma̱ja̱ kutojku̱n du̱ka̱ꞌmip. *-MAx veꞌemts a̱tseꞌe mpaaꞌty je̱ts kaꞌa ya̱ꞌa̱ veꞌe du̱vinmachju̱ je̱tseꞌe yꞌo̱o̱ꞌku̱t. Ku̱x a̱ts ya̱ꞌa̱ veꞌe xꞌamo̱tu je̱tseꞌe tyo̱kimpayo̱ꞌo̱yju̱t je̱ yakkutojkpa César, je̱ꞌe̱ ka̱jxts a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe ntuknu̱ke̱xavaꞌañ. -,SKu veꞌe du̱yakme̱jtsti, vanꞌit tseꞌe je̱ Festo vyaajñ: ―Yakkutojkpa Agripa, je̱ts miitsta, jáyuda, pa̱n pa̱n jatyeꞌe yaja tu̱mnayꞌamókajada, u̱xyájats je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ yaaꞌtya̱jk, máyani xa veꞌe je̱ israeejlit jayu, veꞌem tseꞌe je̱m Jerusalén veꞌem tseꞌe yaja Cesarea, je̱ꞌe̱ts a̱tseꞌe ma̱kk xnu̱u̱jmidup je̱ts vyinmajtsjupeꞌe je̱tseꞌe yꞌo̱o̱ꞌku̱t. C+Je̱ kuꞌóxit tseꞌe je̱ Agripa ma̱a̱t je̱ Berenice tya̱jkidi je̱p je̱ yakkutojkpa tyu̱jkp, o̱o̱y tseꞌe du̱tunyaknu̱ke̱ꞌxnata̱jkidi je̱ ma̱jin juuꞌ veꞌe jyaye̱jptup. Je̱ꞌe̱ ma̱a̱t tseꞌe je̱ tojpa juuꞌ veꞌe du̱nu̱vintsá̱nidup ka̱kmiijl je̱ tojpata̱jk, je̱ts je̱ viijnk jayu juuꞌ veꞌe je̱m du̱nu̱má̱jidup kajpu̱n ka̱jxm. Vanꞌit tseꞌe je̱ Festo du̱nu̱ke̱jxi je̱ Pablo. X*)Vanꞌit tseꞌe je̱ Agripa du̱nu̱u̱jmi je̱ Festo: ―Nꞌamo̱tunaxuvaampap xa a̱tseꞌe je̱ yaaꞌtya̱jk. Vanꞌit tseꞌe je̱ Festo yꞌatso̱o̱jvji: ―Kep xa veꞌe xꞌamo̱tunáxu̱t. w)gAx ku tseꞌe du̱ꞌamo̱tu je̱tseꞌe je̱ yakkutojkpa César tyo̱kimpayo̱ꞌo̱yju̱t, je̱ꞌe̱ ka̱jxts a̱tseꞌe pa̱kmuk nyaktaannuva vanꞌit paat ku veꞌe yꞌó̱yat je̱ts a̱tseꞌe ntuknu̱ké̱xu̱t je̱ yakkutojkpa. p(YKaꞌa a̱tseꞌe nnu̱java pa̱n ti a̱tseꞌe ntónup, je̱ꞌe̱ ka̱jxts a̱tseꞌe je̱ Pablo nꞌamo̱tutu̱vi pa̱n cha̱jkpeꞌe je̱tseꞌe je̱m Jerusalén ña̱jkxu̱t je̱ts a̱tseꞌe je̱m nto̱kimpayo̱ꞌo̱yu̱t. z'mje̱ꞌe̱jyji veꞌe tyuktsoꞌoxpa̱jktup juuꞌ veꞌe jyaanchjaꞌvidup, je̱ts toꞌk je̱ jayu juuꞌ veꞌe Jesús du̱xa̱a̱j, juuꞌ veꞌe o̱o̱ꞌk, juuꞌ veꞌe je̱ Pablo tyijp je̱ts joojntykpa̱jknuva veꞌe jadoꞌk nax. &%Ax je̱ꞌe̱da juuꞌ veꞌe o̱jts ñu̱xa̱ꞌa̱ajada, ni vinxu̱pa tseꞌe du̱katuknu̱xa̱ꞌa̱idi juuꞌ a̱tseꞌe nꞌukvinmaay; k%OJe̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe, ku je̱ꞌe̱ veꞌe mye̱jtsti, kaꞌats a̱tseꞌe je̱ tiempo nyakvinto̱ki. Je̱ kuꞌóxitts a̱tseꞌe nꞌa̱jxtk joma a̱tseꞌe nyakkutuk je̱ts a̱tseꞌe nnu̱ke̱jxi je̱ yaaꞌtya̱jk. =$sVanꞌitts a̱tseꞌe nꞌatso̱o̱vdi je̱ts kaꞌa veꞌe je̱ rómait yakkutojkpa pa̱n du̱yakjayꞌa̱a̱ꞌkju̱ pa̱n kaꞌa veꞌe je̱ yaknu̱xa̱ꞌa̱iva aviinm ahꞌam du̱ma̱a̱tnavyinténaja je̱ja je̱ yakkutojkpa vyinkujk, veꞌem tseꞌe yꞌo̱ꞌyixju̱t je̱tseꞌe ñakyukó̱tsju̱t. a#;Ku a̱tseꞌe je̱m Jerusalén nveꞌna, je̱mts a̱tseꞌe xꞌamó̱tudi je̱ teeꞌta̱jk je̱ vyintsa̱nda ma̱a̱t je̱ israeejlit je̱ myú̱jit jáyuda je̱ts a̱tseꞌe je̱ Pablo nyakjayꞌo̱o̱ꞌkju̱t. ^"5Ku veꞌe je̱m yꞌijtti me̱jtsk toojk xa̱a̱j, vanꞌit tseꞌe je̱ Festo tyukmumaajntykjidi jidu̱ꞌu̱m: ―Je̱ja xa veꞌe yaja toꞌk je̱ yaaꞌtya̱jk juuꞌ veꞌe je̱ Félix myaso̱o̱k pa̱kmuk. 6!e Ku veꞌe ve̱e̱ꞌn je̱ it ñajxy, vanꞌit tseꞌe jye̱ꞌy je̱ yakkutojkpa Agripa ma̱a̱t je̱ Berenice je̱m Cesarea, je̱ Festo veꞌe o̱jts du̱kuꞌixta. D  Ku veꞌe je̱ Festo du̱ko̱jtsmojkti ma̱a̱t je̱ jyayu, vanꞌit tseꞌe je̱ Pablo du̱nu̱u̱jmi: ―Pa̱n je̱ꞌe̱ xa veꞌe mtsa̱jkp je̱tseꞌe je̱ yakkutojkpa César mto̱kimpayo̱ꞌo̱yju̱t, mto̱kimpayo̱ꞌo̱yjupts mits je̱ꞌe̱ veꞌe. Ku je̱ Pablo du̱vinteni je̱ yakkutojkpa Agripa =s Pa̱n je̱p xa veꞌe a̱ts je̱ nto̱kin ku̱yꞌit juuꞌ veꞌe je̱ o̱o̱ꞌku̱n du̱vinmajtsjup, nvaatts a̱tseꞌe nꞌo̱o̱ꞌku̱t; ax pa̱n taayts je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ a̱ts ya̱ꞌa̱ veꞌe xtuknu̱xa̱ꞌa̱idup, ni pa̱na tseꞌe kyatukka̱daꞌakyju̱ je̱ts a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe xtukka̱tá̱kadat. Je̱ꞌe̱ a̱tseꞌe nꞌamó̱tup je̱ts a̱tseꞌe je̱ yakkutojkpa César viinm xto̱kimpayo̱ꞌo̱yu̱t. 6e Vanꞌit tseꞌe je̱ Pablo yꞌatsa̱a̱jv: ―Yaja xa veꞌe du̱tsa̱k je̱ts a̱tseꞌe nyakto̱kimpayo̱ꞌo̱yu̱t joma veꞌe je̱ rómait yakkutojkpa tyo̱kimpayo̱ꞌo̱y, ka jé̱map Jerusalén. O̱y xa mitseꞌe xnu̱java je̱ts kaꞌa a̱tseꞌe nmuto̱kintún je̱ israeejlit jayu. F Je̱ꞌe̱ tseꞌe je̱ Festo cha̱jkp je̱tseꞌe je̱ israeejlit jayu du̱ꞌo̱yjávat vintso̱ je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ du̱tún, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe du̱ꞌamo̱tutu̱vi je̱ Pablo: ―¿Mtsa̱jkpeꞌe je̱tseꞌe mna̱jkxu̱t je̱m Jerusalén je̱ts a̱ts mitseꞌe je̱m nto̱kimpayo̱ꞌo̱yu̱t? {Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe je̱ Pablo ñakyuka̱tsju̱: ―Kaꞌa xa a̱tseꞌe ti to̱kin ntun. Kaꞌa a̱tseꞌe nyakvintsa̱ꞌkintó̱ki je̱ israeejlit jayu je̱ pyavaꞌnu̱n je̱ts kaꞌava je̱ ma̱ja̱ tsapta̱jk, ni je̱ rómait yakkutojkpa. {oKu veꞌe je̱ Pablo tya̱jki, vanꞌit tseꞌe ñaajktá̱mijidi je̱ israeejlit jáyuda juuꞌ veꞌe je̱m Jerusalén tso̱o̱ꞌndu je̱tseꞌe ma̱kk tyuknu̱xa̱ꞌa̱ijidi may viijn, kaꞌa tseꞌe tii ti veꞌe tyukto̱kimpá̱mdap. nUToodojtu̱k uk majk xa̱a̱j joꞌn tseꞌe je̱ Festo yꞌijt je̱m Jerusalén, vanꞌit tseꞌe vyimpijtnuva je̱m Cesarea. Je̱ kuꞌóxit tseꞌe yꞌa̱jxtk joma veꞌe yakkutuk je̱tseꞌe je̱ Pablo du̱nu̱ke̱jxi. !Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaajñ: ―Miitsta, pa̱n pa̱n jatyeꞌe yakkutojktup, kijpx tseꞌe njaꞌmdat je̱m Cesarea. Pa̱n jyayejppeꞌe je̱ yaaꞌtya̱jk je̱ to̱kin, mꞌo̱ꞌyixjadapts miitseꞌe je̱tseꞌe je̱m je̱ tyo̱kin xyaknu̱ke̱ꞌxnatá̱kadat. 1Vanꞌit tseꞌe je̱ Festo yꞌatsa̱a̱jv je̱ts je̱meꞌe Cesarea je̱ Pablo yꞌit pa̱kmuk je̱ts viinmeꞌe je̱ Festo ña̱jkxu̱t je̱m. H Je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌamó̱tudu je̱ maaꞌyu̱n je̱tseꞌe je̱ Pablo du̱nu̱ké̱xat je̱tseꞌe ña̱jkxu̱t je̱m Jerusalén, yꞌukyakꞌo̱o̱ꞌkuvaandu veꞌe je̱ja tooꞌ aajy. :mJe̱m tseꞌe je̱ teeꞌ je̱ ñu̱vintsa̱nta̱jkta je̱ts je̱ israeejlit jáyuda juuꞌ veꞌe du̱nu̱má̱jidup, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱nu̱xa̱ꞌa̱idinuva je̱ Pablo.  1Ku veꞌe je̱ Festo tya̱jki yakkutojkpa, kutoojk xa̱a̱jts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱m Cesarea cha̱a̱ꞌn je̱tseꞌe ñu̱jkx je̱m Jerusalén. A{Je̱ꞌe̱ tseꞌe je̱ Félix cho̱jk je̱tseꞌe je̱ israeejlit jayu yꞌo̱yjávajat, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe je̱ Pablo pa̱kmuk du̱yaktaajñ. Me̱jtsk joojnt tseꞌe veꞌem je̱ it ñajxy, vanꞌit tseꞌe je̱ Félix pyítsumni je̱p kyutojku̱n ja̱a̱tp je̱tseꞌe tya̱jki je̱ Porcio Festo.pYJe̱ꞌe̱ tseꞌe je̱ Félix cha̱jkp je̱tseꞌe je̱ Pablo je̱ meen myo̱ꞌo̱ju̱t je̱tseꞌe du̱maso̱ꞌo̱ku̱t, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe may nax du̱yaxtsa̱a̱jv je̱tseꞌe du̱jaaꞌkma̱a̱tnakyó̱tsju̱t. DKu veꞌe je̱ Pablo du̱ꞌavaꞌni je̱ tu̱v joojntykin, je̱ nayꞌakuva̱a̱ꞌnin, je̱ts je̱ to̱kin payo̱ꞌyu̱n juuꞌ veꞌe miinnup, tsa̱ꞌkipa̱jk tseꞌe je̱ Félix je̱tseꞌe vyaajñ: ―Nvaatani vanxu̱p. Ku a̱tseꞌe je̱ tiempo njayé̱pu̱t, vanꞌitts a̱ts mitseꞌe nnu̱ke̱jxinuvat. T!Ve̱e̱ꞌn tseꞌe je̱ it ñajxy ku veꞌe jye̱ꞌy je̱ Félix ma̱a̱t je̱ ñu̱da̱ꞌa̱x Drusila, israeejlit ta̱ꞌa̱xta̱jk je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌijt, vanꞌit tseꞌe je̱ Félix du̱nu̱ke̱jxi je̱ Pablo je̱tseꞌe je̱ Pablo vyaꞌnu̱xji vintso̱ je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe je̱ Jesucristo yakjaanchjáva. LVanꞌit tseꞌe je̱ Félix du̱pavaajñ toꞌk je̱ tojpa juuꞌ veꞌe du̱nu̱vintsá̱nip nu̱mó̱kupx je̱ tojpata̱jk je̱tseꞌe je̱ Pablo du̱jaaꞌkyakjayꞌixꞌítju̱t je̱tseꞌe du̱ꞌitu̱mo̱ꞌo̱t pa̱n pa̱n jatyeꞌe mya̱a̱tnayjaꞌvijup je̱tseꞌe kyuꞌíxju̱t je̱tseꞌe pyattónajat. wgKu veꞌe je̱ Félix du̱ꞌamo̱tunajxy, vanꞌit tseꞌe vyaajñ je̱ts u̱xꞌo̱o̱knumeꞌe je̱ Pablo du̱jaaꞌkto̱kimpayo̱ꞌo̱yu̱t, ku̱x ñu̱jaꞌvip je̱ꞌe̱ veꞌe o̱y vintso̱ veꞌe du̱jaanchjávada pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ Cristo du̱pana̱jkxtup. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaajñ: ―Ku veꞌe myé̱tsu̱t je̱ tojpata̱jk je̱ vyintsá̱n juuꞌ veꞌe Lisias du̱xa̱a̱j, vanꞌitts a̱tseꞌe njaaꞌknu̱jávat vintso̱ veꞌe ya̱ mka̱ts xyakꞌíxuvada. pYUkpu̱ nu̱njajtp tseꞌe je̱tseꞌe je̱m je̱ jáyuda juuꞌ veꞌe vaandup je̱ts njayejpp a̱tseꞌe je̱ to̱kin ku a̱tseꞌe ma̱kk jidu̱ꞌu̱m nvaajñ je̱ja je̱ꞌe̱ vyinkujkta: “Je̱ꞌe̱ xa a̱ts miitseꞌe xtukto̱kimpayo̱ꞌydup ku̱xeꞌe a̱ts njaanchjáva je̱ts joojntykpa̱jktinuvapeꞌe jadoꞌk nax je̱ o̱o̱ꞌkpata̱jkta.”  Pa̱n je̱p tseꞌe a̱ts je̱ nto̱kin ku̱yꞌit, vaꞌants ya̱ꞌa̱da juuꞌ veꞌe yájada du̱nu̱ko̱tsta pa̱n ti to̱kin a̱tseꞌe xpaatjidu ku a̱tseꞌe nveꞌna je̱ja je̱ꞌe̱ vyinkujkta juuꞌ veꞌe du̱nu̱má̱jidup je̱p tsaptu̱jkp. l QPa̱n je̱p xa veꞌe a̱ts je̱ nto̱kin ku̱yꞌit, tukka̱daakju̱dupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe yaja ku̱yꞌitta pa̱n pa̱n jaty a̱tseꞌe xꞌixtu je̱p ma̱ja̱ tsaptu̱jkp je̱ts a̱tseꞌe xnu̱xa̱ꞌa̱adat. 0 YJe̱ꞌe̱ts a̱tseꞌe ntuump vyeꞌna ku a̱tseꞌe je̱p ma̱ja̱ tsaptu̱jkp xpaatti je̱ israeejlit jáyuda juuꞌ veꞌe je̱m Asia tsu̱u̱nidup, tá̱vani a̱tseꞌe nnaajkvaꞌachju̱ vyeꞌna, ka je̱ nu̱may jayu ma̱a̱tap, je̱ts kaꞌa veꞌe je̱ jayu yoojmu̱kti yꞌajxu̱kti. y’May joojnt a̱tseꞌe nꞌijt joma viijnk it viijnk naax, vanꞌitts a̱tseꞌe nvimpijtnuva je̱m Jerusalén, nmo̱ꞌo̱vaampyts a̱tseꞌe je̱ ayo̱o̱va jayu je̱ puta̱jkin, nay veꞌempats a̱tseꞌe nꞌukpa̱muvaajñ je̱ ya̱x.  7Je̱ꞌe̱ ka̱jxts a̱tseꞌe juuꞌ ntun vintso̱ a̱tseꞌe ti nkanatyukjávajat je̱ja je̱ Nteꞌyam vyinkujk je̱ts je̱ja je̱ jayu vyinkujk. `9Veꞌemts a̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam njaanchjáva ax joꞌn ya̱ꞌa̱da, njaanchjaꞌvivapts a̱tseꞌe je̱ts joojntykpa̱jktinuvapeꞌe jadoꞌk nax je̱ o̱o̱ꞌkpata̱jkta, veꞌem tseꞌe juuꞌ veꞌe tu̱v jáyuvidu joojntykidu, nay veꞌempa tseꞌe juuꞌ veꞌe jomjáyuvidu tijáyuvidu je̱tseꞌe jyomjoojntykidi tyijoojntykidi. taAx juuꞌts a̱tseꞌe nkuvu̱jkp, je̱ꞌe̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ts nvinjaꞌvip nvintsa̱ꞌkip a̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam, juuꞌ veꞌe a̱a̱ts je̱ nju̱jpit jayu vyinjaꞌvidup vyintsa̱ꞌkidup yꞌijt, je̱ Jesús je̱ tyooꞌ a̱tseꞌe nyo̱ꞌo̱y, juuꞌ ya̱ꞌa̱ veꞌe tyijtup viijnk ixpa̱jku̱n, ku̱x njaanchjaꞌvip a̱tseꞌe nu̱jom juuꞌ veꞌe jyatyaandu je̱p Kunuuꞌkx Jatyán ku̱jxp je̱ Moisés je̱ts je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpata̱jkta. "= Kaꞌa xa ya̱ꞌa̱ veꞌe yꞌo̱ꞌyixjada je̱tseꞌe du̱tukꞌíxtat je̱ts tyú̱vam je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ a̱tseꞌe xtuknu̱xa̱ꞌa̱idup. @y kaꞌats a̱tseꞌe pa̱n nma̱a̱tnakyo̱jtsvintso̱o̱jvji, ni kaꞌats a̱tseꞌe je̱ jayu nyakyoojmu̱k nyakꞌajxu̱k je̱p ma̱ja̱ tsaptu̱jkp, ni je̱m kajpu̱n jo̱o̱tma. gG Pa̱n mtsa̱jkp, mꞌo̱ꞌyixjupts mitseꞌe je̱tseꞌe xnu̱jávat je̱ts u̱xyaanumeꞌe makme̱jtsk xa̱a̱j yꞌit a̱tseꞌe njeꞌya je̱m Jerusalén, je̱ Nteꞌyam a̱tseꞌe nvinjavavaan nvintsa̱ꞌa̱gavaan, W' Vanꞌit tseꞌe je̱ yakkutojkpa je̱ Pablo du̱tukvinjaꞌvi je̱tseꞌe kyó̱tsu̱t. Vanꞌit tseꞌe je̱ Pablo vyaajñ: ―Nꞌo̱yjaꞌvip a̱tseꞌe je̱ts a̱tseꞌe nnakyukó̱tsju̱t yaja mits mvinkujk, ku̱x nmu̱jaꞌvinup a̱tseꞌe je̱ts may joojntani mitseꞌe myakkutojkpatsu̱u̱na yaja naxku̱jx kajpu̱n ku̱jx. ;o Je̱ israeejlit jáyuda juuꞌ veꞌe je̱m veꞌnidup, ñu̱ko̱jtspe̱jttu tseꞌe je̱ Tértulo je̱ yꞌayook, veꞌemeꞌe vyaandi je̱ts veꞌemam je̱ꞌe̱ veꞌe. Eje̱tseꞌe vyaajñ je̱ts pa̱n pa̱n jaty a̱a̱ts ya̱ꞌa̱ veꞌe nnu̱xa̱ꞌa̱ip, je̱ts yaja a̱a̱tseꞌe nmé̱tsu̱t mits mvinkujk. Viinm tseꞌe mꞌo̱ꞌyixju̱ je̱tseꞌe xꞌamo̱tutú̱vat, veꞌem tseꞌe xnu̱jávat je̱ts tyú̱vam je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ a̱a̱tseꞌe ntuknu̱xa̱ꞌa̱ip. I Ax je̱ tojpa juuꞌ veꞌe Lisias du̱xa̱a̱j, juuꞌ veꞌe du̱nu̱vintsá̱nip nu̱miijl je̱ tojpata̱jk, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱tukta̱jki je̱ts a̱a̱tseꞌe ake̱e̱ꞌy xpa̱jkji, Y+Yꞌukyakvintsa̱ꞌkinto̱kiyuvaan tseꞌe je̱ ma̱ja̱ tsapta̱jk, je̱ꞌe̱ ka̱jxts a̱a̱tseꞌe nmajch je̱ts a̱a̱tseꞌe nto̱kimpayo̱ꞌo̱yu̱t ax joꞌn a̱a̱ts je̱ mpavaꞌnu̱n vyaꞌañ. I~ Veꞌem a̱a̱tseꞌe mpaaꞌty je̱ts yaknachoꞌoxpa̱jkjup ya̱ꞌa̱ veꞌe je̱ jayu. Nu̱jom pa̱n vinxu̱peꞌe je̱ it je̱ naax joma veꞌe je̱ israeejlit jayu cha̱a̱nada, veꞌem tseꞌe je̱ jayu du̱yaknapya̱jkvaꞌkxyju̱, ñu̱kuvajkip tseꞌe je̱ jáyuda juuꞌ veꞌe yaktijtup nazarétit jáyuda. <}qAx kaꞌats a̱ts mitseꞌe nyakꞌatanuvaꞌañ jek, je̱ꞌe̱ ka̱jxts a̱a̱ts mitseꞌe nmunooꞌkxtu̱k je̱ts a̱a̱tseꞌe toꞌk me̱jtsk aaj xka̱tsꞌamo̱tunáxu̱t. |wÑu̱má̱jiva Félix, o̱o̱yts a̱a̱tseꞌe ntunke̱jxtu̱k ya̱ maaꞌyu̱n juuꞌ a̱a̱ts mitseꞌe xtoojnjip. y{kKu veꞌe du̱yakje̱ꞌydi je̱ Pablo, vanꞌit tseꞌe je̱ Tértulo ñu̱xa̱ꞌa̱iji. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe du̱nu̱u̱jmi je̱ Félix: ―Ñu̱má̱jiva yakkutojkpa, mits ka̱jx xa a̱a̱tseꞌe nꞌit o̱y jo̱o̱t, kaꞌa ti muvaampa kaꞌa ti tsoꞌoxpa̱jkpa, o̱y tseꞌe ntsu̱u̱nimda ku̱xeꞌe a̱a̱ts xyakkutujkja je̱ vijin je̱ ke̱ju̱n ma̱a̱t. z Kumugo̱xxa̱a̱j tseꞌe je̱ Ananías, je̱ teeꞌ juuꞌ veꞌe du̱nu̱vintsa̱nika̱jxp je̱ teeꞌta̱jkta, je̱ꞌe̱ tseꞌe je̱ꞌy je̱m Cesarea ma̱a̱t je̱ israeejlit je̱ myú̱jit jáyuda je̱ts toꞌk je̱ ko̱jtsta̱a̱va juuꞌ veꞌe Tértulo du̱xa̱a̱j, je̱ꞌe̱ tseꞌe na̱jkxtu je̱ja je̱ yakkutojkpa vyinkujk je̱tseꞌe du̱nu̱xa̱ꞌa̱adat je̱ Pablo. By}#vanꞌit tseꞌe du̱nu̱u̱jmi: ―Vanꞌit xa a̱ts mitseꞌe nꞌamo̱tunáxu̱t ku veꞌe myé̱tstat pa̱n pa̱n jatyeꞌe mnu̱xa̱ꞌa̱ijidup. Vanꞌit tseꞌe du̱pavaajñ je̱tseꞌe yakpá̱mu̱t joma veꞌe yakꞌixꞌítu̱t je̱m ta̱jkm juuꞌ veꞌe ijt je̱ yakkutojkpa Herodes jye̱ꞌe̱.]x3"Ku veꞌe je̱ yakkutojkpa je̱ na̱k du̱ko̱jtsku̱jx, vanꞌit tseꞌe du̱ꞌamo̱tutu̱vi je̱ Pablo pa̱n jómit jayu je̱ꞌe̱ veꞌe. Ku veꞌe du̱nu̱jaꞌvi je̱ts cilíciait jayu je̱ꞌe̱ veꞌe, w)!Ku veꞌe jye̱ꞌydi je̱m Cesarea, vanꞌit tseꞌe du̱mo̱o̱ydi je̱ na̱k je̱ yakkutojkpa je̱tseꞌe du̱tukka̱ta̱jkidi je̱ Pablo. 7vg Je̱ kuꞌóxit tseꞌe vyimpijttini je̱ tojpata̱jk juuꞌ veꞌe tékum; pa̱n pa̱n jaty tseꞌe je̱m caballo niꞌkxmda, jyaaꞌkma̱a̱tna̱jkxtu tseꞌe je̱ Pablo. u Vanꞌit tseꞌe je̱ tojpa du̱yakna̱jkxti ko̱o̱ꞌts je̱ Pablo je̱m Antípatris, veꞌem ax joꞌn yaktukpavaandi. 0tYNnu̱jaꞌvi a̱tseꞌe je̱ts yꞌukko̱jtsmojktu veꞌe je̱ israeejlit jáyuda je̱tseꞌe ku̱du̱yakꞌo̱o̱ꞌkti, je̱ꞌe̱ ka̱jxts a̱ts mits ya̱ꞌa̱ veꞌe ntuknu̱kex. Ta̱ts a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe nna̱a̱jmada je̱ts je̱ja veꞌe mits mvinkujk na̱jkx du̱ko̱tsta pa̱n ti veꞌe tyuktsoꞌoxpa̱jktup. Vanxú̱pjits je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ a̱ts mitseꞌe ntuknu̱jaꞌyip. Je̱ nnavyaatumju̱t.” sJe̱ꞌe̱dam tseꞌe tyuknu̱xa̱ꞌa̱idup je̱ ka̱ts juuꞌ veꞌe je̱ꞌe̱ je̱ pyavaꞌnu̱n ka̱jxta. Ax kaꞌa tseꞌe du̱paaꞌty du̱ꞌake̱e̱ga je̱ts ya̱ꞌa̱ veꞌe yꞌo̱o̱ꞌku̱t, ni je̱ꞌe̱ je̱tseꞌe pyoxu̱nta̱ktsa̱a̱nat. [r/Nnu̱javavaampyts a̱tseꞌe pa̱n ti veꞌe tyukkuyakꞌo̱o̱ꞌkavaandup, je̱ꞌe̱ ka̱jxts a̱tseꞌe nyaknu̱jkx je̱ja je̱ꞌe̱ vyinkujkta pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱nu̱má̱jidup je̱p tsaptu̱jkp. q%Je̱ israeejlit jayu veꞌe du̱majtstu ya̱ yaaꞌtya̱jk je̱tseꞌe du̱ꞌukyakꞌo̱o̱ꞌkuvaandi. Ku a̱tseꞌe nnu̱jaꞌvi je̱ts rómait jayu ya̱ꞌa̱ veꞌe, vanꞌitts a̱tseꞌe nma̱a̱di je̱ ntojpata̱jk je̱ts a̱a̱tseꞌe o̱jts nyaktsa̱ꞌa̱k. mpS“A̱ts, je̱ Claudio Lisias, nvinkuko̱jtsip a̱ts mitseꞌe, ñu̱má̱jiva yakkutojkpa Félix. PoTyukmuke̱jxidu tseꞌe je̱ na̱k juuꞌ veꞌe jidu̱ꞌu̱m vaamp: ]n3Yakjayꞌapa̱a̱jmtkiju tseꞌe je̱ caballo juuꞌ veꞌe je̱ Pablo tyuktsa̱a̱nap je̱tseꞌe du̱pavaajñ je̱tseꞌe ma̱kka̱tso̱ts je̱ Pablo du̱yakna̱jkxtat je̱ja je̱ yakkutojkpa Félix vyinkujk. rm]Vanꞌit tseꞌe du̱nu̱ke̱jxi nu̱me̱jtsk je̱ tyojpa juuꞌ veꞌe du̱nu̱vintsá̱nidup ka̱kmó̱kupx jaty je̱ tojpata̱jk je̱tseꞌe du̱tukpavaajñ je̱tseꞌe du̱ꞌapa̱a̱mdu̱kadat nu̱me̱jtsk mó̱kupx je̱ tojpada juuꞌ veꞌe tékum, nu̱toogupxu̱k majk juuꞌ veꞌe je̱m caballo niꞌkxmda, je̱ts nu̱me̱jtsk mó̱kupx juuꞌ veꞌe je̱ lansa du̱pakajptup, veꞌem tseꞌe ña̱jkxtat je̱m cesaréait kyajpu̱n ka̱jxm ko̱o̱ꞌts taaxtojtu̱k yaaxp. ElVanꞌit tseꞌe je̱ tojpa juuꞌ veꞌe du̱nu̱vintsá̱nip nu̱miijl je̱ tojpata̱jk, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱pake̱jxnu je̱ mix ónu̱k je̱tseꞌe du̱nu̱u̱jmi je̱ts ni pa̱na veꞌe du̱kavaajnjat je̱ts tá̱vani veꞌe du̱ꞌavana. Ku je̱ Pablo yakpakejx je̱ja je̱ yakkutojkpa Félix vyinkujk NkKádits xjaanchjáva, ku̱x naxy je̱ꞌe̱ veꞌe nu̱vu̱jxtkupxta je̱ yaaꞌtya̱jk yꞌaꞌíxtat je̱ja tooꞌ aajy. Ta̱ xa veꞌe vyaꞌanda je̱ts kaꞌajam je̱ꞌe̱ veꞌe kyáydat yꞌooꞌktat viꞌnameꞌe je̱ Pablo kyaꞌa̱a̱ꞌk. Pa̱n tyoondupts je̱ꞌe̱ veꞌe veꞌem, yꞌamó̱tuduts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱tseꞌe yaktsaachpaatjidinit. Je̱ꞌe̱jyji tseꞌe yꞌaꞌíxtup pa̱n vintso̱ mitseꞌe mvaꞌañ. jVanꞌit tseꞌe je̱ mix ónu̱k yꞌatsa̱a̱jv: ―Ta̱ xa veꞌe je̱ israeejlit jayu du̱ko̱jtsmókta je̱tseꞌe myakna̱a̱jmat je̱ts kepeꞌe xyakna̱jkxu̱t je̱ Pablo joma veꞌe ñayꞌamókajada pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱nu̱má̱jidup je̱p tsaptu̱jkp. Ax je̱ꞌe̱ tseꞌe tyukꞌakó̱tstap je̱ts jyaaꞌknu̱javavaandupeꞌe pa̱n ti veꞌe je̱ Pablo tyoon. i#Vanꞌit tseꞌe je̱ tojpa juuꞌ veꞌe du̱nu̱vintsá̱nip nu̱miijl je̱ tojpata̱jk, je̱ꞌe̱ tseꞌe je̱ mix ónu̱k du̱majts je̱m kya̱ꞌm je̱tseꞌe apu̱k du̱va̱a̱jv, je̱tseꞌe du̱ꞌamo̱tutu̱vi: ―¿Tits a̱tseꞌe xtukmuko̱tsuvaamp? EhVanꞌit tseꞌe je̱ tojpa juuꞌ veꞌe du̱nu̱vintsá̱nip nu̱mó̱kupx je̱ tojpata̱jk, je̱ꞌe̱ tseꞌe je̱ mix ónu̱k du̱ma̱a̱di je̱tseꞌe du̱nu̱u̱jmi je̱ tojpa juuꞌ veꞌe du̱nu̱vintsá̱nip nu̱miijl je̱ tojpata̱jk: ―Je̱ Pablo juuꞌ veꞌe nmajtsumdu, je̱ꞌe̱ts a̱tseꞌe tu̱xnu̱u̱jma je̱ts a̱tseꞌe ya̱ mix ónu̱k nma̱a̱tmínu̱t ku̱x jé̱pu̱keꞌe juuꞌ veꞌe mtukmuko̱tsuvaajnjup. ^g5Vanꞌit tseꞌe je̱ Pablo du̱nu̱ke̱jxi toꞌk je̱ tojpa juuꞌ veꞌe du̱nu̱vintsá̱nip nu̱mó̱kupx je̱ tojpata̱jk, je̱tseꞌe du̱nu̱u̱jmi: ―Yakna̱jkxu̱ toꞌk aaj ya̱ mix ónu̱k joma veꞌe je̱ tojpa juuꞌ veꞌe du̱nu̱vintsá̱nip nu̱miijl je̱ tojpata̱jk, ku̱x je̱peꞌe juuꞌ veꞌe tyukmuko̱tsuvaampy. zfmToꞌk je̱ mix ónu̱k juuꞌ veꞌe je̱ Pablo du̱ꞌá̱mip je̱ tyaak ka̱jx, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱mo̱tu ti veꞌe tyonuvaandup. Vanꞌit tseꞌe ñu̱jkx joma veꞌe je̱ tojpa cha̱a̱nada je̱tseꞌe du̱vaajnji je̱ Pablo. QeNa̱jkxtats nꞌit miitseꞌe je̱ts pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱nu̱má̱jiduvap je̱p tsaptu̱jkp, na̱jkxu̱ xꞌamó̱tuda je̱ tojpa juuꞌ veꞌe du̱nu̱vintsá̱nip nu̱miijl je̱ tojpata̱jk je̱tseꞌe kep du̱yakmé̱tsu̱t je̱ Pablo, je̱ꞌe̱ veꞌe mtukꞌakó̱tstap je̱ts mjaaꞌknu̱javavaandupeꞌe ti je̱ꞌe̱ veꞌe tyoon. Apa̱a̱mdu̱kanits a̱a̱tseꞌe nve̱ꞌnat je̱ja tooꞌ aajy je̱ts a̱a̱tseꞌe nyakꞌo̱o̱ꞌku̱t. }dsVanꞌit tseꞌe o̱jts du̱ꞌixta je̱ teeꞌta̱jk je̱ vyintsa̱nda ma̱a̱t je̱ israeejlit je̱ myú̱jit jáyuda, je̱tseꞌe vyaandi: ―Ta̱ xa a̱a̱tseꞌe nvaꞌañ je̱ts kaꞌajam a̱a̱tseꞌe nkáyu̱t nꞌooꞌku̱t viꞌnameꞌe je̱ Pablo kyaꞌa̱a̱ꞌk. Pa̱n ntuumpts a̱a̱tseꞌe veꞌem, vaꞌants a̱a̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam xyaktsaachpaatni. \c1 Nu̱vu̱jxtkupx naxyeꞌe je̱ yaaꞌtya̱jkta juuꞌ veꞌe veꞌem vaandu. +bO Je̱ kuꞌóxit tseꞌe je̱ israeejlit jayu du̱ꞌukko̱jtsmojkti pa̱n vintso̱ veꞌe je̱ Pablo ku̱du̱yakꞌo̱o̱ꞌkti. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe ñavyaajnjidi: ―Vaꞌan je̱ Nteꞌyam xyaktsaachpaatumda pa̱n kaꞌyumdup ookumdupeꞌe ku veꞌe je̱ Pablo kyaꞌa̱a̱ꞌkna. Ca Je̱ tsooj tseꞌe je̱ Pablo yakꞌixji je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n, je̱tseꞌe ña̱ꞌmu̱xji: ―Pablo, jo̱tꞌama̱ja. Veꞌem ax joꞌn je̱ tu̱va̱ko̱jtsu̱n tu̱xpu̱m a̱ts ka̱jx yaja Jerusalén, tun vinko̱pk je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe veꞌem na̱jkx je̱ tu̱va̱ko̱jtsu̱n xpa̱a̱mpa a̱ts ka̱jx je̱m Roma. Ku je̱ israeejlit jayu du̱ꞌukko̱jtsmojkti pa̱n vintso̱ veꞌe je̱ Pablo ku̱du̱yakꞌo̱o̱ꞌkti ~`u Ax nu̱yojk ma̱kk tseꞌe ñakyo̱jtsvintso̱o̱jvjidi. Tsa̱ꞌkipeꞌe je̱ tojpa juuꞌ veꞌe du̱nu̱vintsá̱nip nu̱miijl je̱ tojpata̱jk ku̱x ku veꞌe je̱ Pablo ma̱kk du̱yaktsaachadat. Je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe du̱nu̱ke̱jxi je̱ tyojpata̱jk je̱tseꞌe je̱p du̱yakpítsumdat je̱tseꞌe du̱yakna̱jkxtinuvat joma veꞌe je̱ tojpa cha̱a̱nada. i_K Vanꞌit tseꞌe ma̱kk ñañe̱ꞌmjidi, je̱tseꞌe tyénidi je̱ tsaptu̱jkpit yakꞌixpa̱jkpada juuꞌ veꞌe fariséoda, je̱tseꞌe vyaandi: ―Kaꞌa xa a̱a̱ts ya̱ꞌa̱ veꞌe ti to̱kin mpaatyja. Je̱ts pa̱n je̱ ángeles ijk ya̱ꞌa̱ veꞌe tu̱myuka̱tsju̱, kadi je̱ Nteꞌyam ntsoꞌoxpa̱jkumda ―jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaandi. (^IVeꞌemeꞌe je̱ saduceota̱jk vyaꞌanda je̱ts kaꞌa veꞌe je̱ o̱o̱ꞌkpata̱jk yꞌukjoojntykpa̱jktinuvat, je̱ts kaꞌa veꞌe pa̱n ángeles, je̱ts kaꞌa veꞌe pa̱n ko̱ꞌo̱yjáyuvap; ax je̱ fariseota̱jkta, jyaanchjaꞌvidupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ts je̱meꞌe je̱ ángeles, je̱ts je̱meꞌe je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap, je̱ts joojntykpa̱jktinuvapeꞌe jadoꞌk nax je̱ o̱o̱ꞌkpata̱jk. D]Ku veꞌe veꞌem vyaajñ, vanꞌit tseꞌe je̱ fariseota̱jk je̱ts je̱ saduceota̱jk ñakyo̱jtsvintso̱vꞌukvaajnjidi, kaꞌa tseꞌe kijpx je̱ vinmaꞌyu̱n du̱jaye̱jpti. q\[Vanꞌit tseꞌe je̱ Pablo je̱ nu̱jaꞌvin du̱pu̱jk je̱ts je̱meꞌe juuꞌ veꞌe je̱ saduceota̱jk je̱ts je̱meꞌe juuꞌ veꞌe je̱ fariseota̱jk, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe jidu̱ꞌu̱m ma̱kk vyaajñ: ―Nmuꞌisraeejlit jáyuda, fariseo xa a̱tseꞌe, fariséovats a̱tseꞌe je̱ chaan je̱ kyo̱o̱j. Je̱ꞌe̱ ka̱jxts a̱tseꞌe nyakto̱kimpayo̱ꞌo̱y ku̱x njaanchjaꞌvip a̱tseꞌe je̱ts joojntykpa̱jktinuvapeꞌe jadoꞌk nax je̱ o̱o̱ꞌkpata̱jkta. g[GVanꞌit tseꞌe je̱ Pablo vyaajñ: ―Nmuꞌisraeejlit jáyuda, kaꞌa a̱tseꞌe nnu̱java je̱ts teeꞌdam ya̱ꞌa̱ veꞌe juuꞌ veꞌe du̱nu̱vintsa̱nika̱jxp je̱ teeꞌta̱jkta, ku̱x jidu̱ꞌu̱meꞌe je̱ Kunuuꞌkx Jatyán vyaꞌañ: “Kaꞌa tseꞌe xko̱ꞌo̱ñu̱kó̱tsadat pa̱n pa̱n jatyeꞌe myakkutojku̱xju̱dup.” zZmVanꞌit tseꞌe vyaandi pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ Pablo du̱paaꞌténidup: ―¿Veꞌemeꞌe xvinko̱jtspét ya̱ teeꞌ juuꞌ veꞌe du̱nu̱vintsa̱nika̱jxp je̱ teeꞌta̱jkta je̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam du̱mutún du̱mupu̱k? #Y?Vanꞌit tseꞌe je̱ Pablo yꞌatsa̱a̱jv: ―¡Je̱ Nteꞌyam xa mitseꞌe myaktsaachpaaꞌtjup! Veꞌem xa mitseꞌe ax joꞌn toꞌk je̱ neꞌev juuꞌ veꞌe po̱o̱ꞌp, kaꞌa tseꞌe kyeꞌex pa̱n ti veꞌe je̱p akujkp. ¿Je̱ꞌe̱ ka̱jx mits je̱ꞌe̱ veꞌe mtsu̱u̱na je̱tseꞌe mnatyijju̱ je̱ts a̱tseꞌe xto̱kimpayo̱ꞌo̱yu̱t ax joꞌn je̱ Moisés je̱ pyavaꞌnu̱n? ¿Ax tya̱jxts a̱tseꞌe xyakjayꞌakupa̱ꞌkxavaꞌañju̱?, kaꞌa xa veꞌe veꞌem pyu̱ma je̱p je̱ Moisés pyavaꞌnu̱n ku̱jxp. jXMVanꞌit tseꞌe je̱ teeꞌ Ananías juuꞌ veꞌe du̱nu̱vintsa̱nika̱jxp je̱ teeꞌta̱jkta, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱tukpavaan pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ Pablo paaꞌténijidup je̱tseꞌe du̱ꞌakupa̱ꞌkxadat. W Vanꞌit tseꞌe je̱ Pablo du̱vinꞌix je̱ꞌe̱da pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱nu̱má̱jidup je̱p tsaptu̱jkp, je̱tseꞌe du̱nu̱u̱jmidi: ―Nmuꞌisraeejlit jáyuda, kaꞌa a̱tseꞌe ti nnatyukjávaja je̱ja je̱ Nteꞌyam vyinkujk u̱xyam paat. 6VeJe̱ kuꞌóxit tseꞌe je̱ tojpa juuꞌ veꞌe du̱nu̱vintsá̱nip nu̱miijl je̱ tojpata̱jk, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱yakjamyuké̱jiju je̱ Pablo ku̱x je̱ꞌe̱ veꞌe ñu̱javavaampy pa̱n ti veꞌe yaktukkumajtsip. Je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe du̱yaknayꞌamojkiji je̱ teeꞌ je̱ ñu̱vintsa̱nta̱jk ma̱a̱t nu̱jom pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱nu̱má̱jiduvap je̱p tsaptu̱jkp. Vanꞌit tseꞌe je̱ Pablo du̱yakjapyítsumji joma veꞌe je̱ tojpa cha̱a̱nada je̱tseꞌe du̱yakjaña̱jkxji je̱ja je̱ tsaptu̱jkpit jayu vyinkujkta."U=Vanꞌit tseꞌe du̱vinvaꞌkvaatsti je̱ꞌe̱da pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ Pablo du̱ꞌukvo̱puvaandu; tsa̱ꞌki tseꞌe je̱ tojpa juuꞌ veꞌe du̱nu̱vintsá̱nip nu̱miijl je̱ tojpata̱jk ku veꞌe du̱nu̱jaꞌvi je̱ts rómait jayu je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Pablo je̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe du̱yakjachoojmju. Ku je̱ Pablo du̱vinteni pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱nu̱má̱jidup je̱p tsaptu̱jkp oTWVanꞌit tseꞌe je̱ tojpa vyaannuva: ―Vaꞌajts tsó̱vax xa a̱tseꞌe xpítsumji je̱ts a̱tseꞌe nromaitjáyuva. Vanꞌit tseꞌe je̱ Pablo yꞌatsa̱a̱jv: ―Je̱ nke̱ꞌxtku̱n ka̱jxts a̱tseꞌe rómait jayu. 7SgVanꞌit tseꞌe je̱ tojpa juuꞌ veꞌe du̱nu̱vintsá̱nip nu̱miijl je̱ tojpata̱jk, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱nu̱na̱jkx je̱ Pablo je̱tseꞌe du̱ꞌamo̱tutu̱vi: ―¿Tyú̱vameꞌe je̱ts rómait jayu mitseꞌe? Vanꞌit tseꞌe je̱ Pablo yꞌatsa̱a̱jv: ―Je̱ꞌe̱ xa a̱tseꞌe. xRiKu veꞌe du̱ꞌamo̱tunajxy je̱ tojpa juuꞌ veꞌe du̱nu̱vintsá̱nip nu̱mó̱kupx je̱ tojpata̱jk, vanꞌit tseꞌe o̱jts du̱vaajñja je̱ tojpa juuꞌ veꞌe du̱nu̱vintsá̱nip nu̱miijl je̱ tojpata̱jk. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe du̱nu̱u̱jmi: ―Tun ixu̱ juuꞌ veꞌe mtonuvaampy, ku̱x rómait jáyudam xa ya̱ꞌa̱ veꞌe ya̱ yaaꞌtya̱jk. o~~ |{x wLu7ts;qhptonFmmlk&jMiWhmf-dcbba _^]\[YXWVUT[SS$R5PPSONM$LKDJHGFEEDcCmCBA@>=<;7:M987l65|32100.-,d*)Q(f&m%$#"B!=g _ 48v{+ 9DIjtpamts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Cristo kaꞌanumeꞌe juuꞌ jaty cho̱o̱ꞌndu̱k vyeꞌna. Je̱ Cristo tseꞌe nu̱jom juuꞌ jaty du̱yakꞌijtp. f* GDJe̱ Cristo ma̱a̱t tseꞌe je̱ Nteꞌyam du̱pa̱mku̱jkx nu̱jom juuꞌ jatyeꞌe ijtp je̱m tsapjo̱o̱tm je̱ts yaja naxviijmpa, veꞌem juuꞌ veꞌe kayakꞌixp je̱ts veꞌem juuꞌ veꞌe yakꞌixp, juuꞌ veꞌe yakkutojktu̱p je̱ts juuꞌ veꞌe du̱nu̱vintsá̱nidup, juuꞌ veꞌe du̱nu̱vinténidup je̱ts juuꞌ veꞌe du̱ka̱ꞌmidup. Je̱ Cristo ma̱a̱t je̱ts je̱ Cristo je̱ mya̱jin ka̱jx tseꞌe je̱ Nteꞌyam nu̱jom juuꞌ jaty du̱pa̱mku̱jx. e) EDToꞌkji xa veꞌe je̱ Cristo, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱nu̱má̱jip je̱ts kaꞌa veꞌe ti jaty juuꞌ veꞌe yakpa̱a̱m, ja̱ꞌa̱ tseꞌe du̱yaknu̱ke̱ꞌxnata̱jki je̱ Nteꞌyam, juuꞌ veꞌe kayakꞌixp. w( iDje̱ꞌe̱ pa̱neꞌe je̱ yꞌo̱o̱ꞌku̱n ka̱jx xyaktaꞌnumdu naspa̱ka, xto̱kinme̱e̱ꞌkxumduts u̱u̱ꞌm je̱ꞌe̱ veꞌe. O̱y jo̱o̱t tseꞌe nꞌijtumda je̱ Nteꞌyam ma̱a̱t ku̱xeꞌe je̱ Cristo xkuꞌo̱o̱ꞌkimdi :' oD Ku veꞌe nꞌijtumdi ax joꞌn je̱ jayu juuꞌ veꞌe yo̱ꞌydup je̱ja ako̱o̱ꞌts it ja̱a̱t, vanꞌit tseꞌe je̱ Nteꞌyam xyakpítsumumdi je̱m je̱ Satanás yꞌam kya̱ꞌm je̱tseꞌe xpa̱ꞌmumdi je̱m je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌÓnu̱k yꞌam kya̱ꞌm, juuꞌ veꞌe o̱o̱y tyuntsa̱jkp, & {D xo̱o̱ndu̱k jo̱o̱t tseꞌe je̱ kuko̱jtsu̱n xmo̱ꞌodat je̱ Dios Teeꞌ, juuꞌ veꞌe je̱ maaꞌyu̱n mtoꞌnu̱xju̱du je̱tseꞌe veꞌem yꞌo̱ya je̱tseꞌe xtukma̱a̱tjayá̱pta je̱ jyayu nu̱jom je̱ yꞌo̱y je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe mtukmutso̱jkju̱dup, veꞌem tseꞌe mꞌíttat ax joꞌn je̱ jayu juuꞌ veꞌe yo̱ꞌydup je̱ja ajajtk it ja̱a̱t. x% kD Nꞌamó̱tupts a̱a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe, veꞌem ax joꞌn o̱o̱y je̱ ma̱jin du̱tunjayep, je̱tseꞌe myakma̱kkpá̱kjadat je̱ mya̱kkin ma̱a̱t, veꞌem tseꞌe mkanooꞌkxtat je̱tseꞌe ijtp xtóndat je̱ yꞌo̱y je̱ꞌe̱, $  D Veꞌemts a̱a̱tseꞌe nꞌamo̱tu je̱tseꞌe mjoojntykadat vintso̱ veꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n du̱nu̱má̱jat du̱nu̱jaanchat je̱tseꞌe du̱ꞌo̱yjávat nu̱jom juuꞌ veꞌe mtoondup mko̱jtstup, veꞌem vintso̱ veꞌe ñu̱yojkiꞌata̱ꞌa̱tsu̱t nu̱jom je̱ yꞌo̱y je̱ꞌe̱ miits ka̱jxta je̱tseꞌe nu̱yojk o̱y xꞌixaiꞌata̱ꞌa̱tstat je̱ Nteꞌyam. ^# 7D Je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe, vanꞌit paatani ku a̱a̱tseꞌe je ka̱ts nmo̱tu vintso̱ veꞌe xjaanchjávada je̱ Jesucristo, ijtpts a̱a̱ts miitseꞌe nnu̱tsapko̱tsta, je̱ꞌe̱ts a̱a̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam nꞌamó̱tup je̱ts o̱yeꞌe mtuknu̱jávadat juuꞌ je̱ꞌe̱ veꞌe cha̱jkp. Veꞌemts ya̱ꞌa̱ veꞌe du̱tónu̱t nu̱jom je̱ vijin je̱ ke̱ju̱n ka̱jx je̱ts nu̱jom je̱ vinmó̱tuvin ka̱jx juuꞌ veꞌe yajkyp je̱ Espíritu Santo. 8" kDJe̱ꞌe̱ xa a̱a̱tseꞌe xtuknu̱jaꞌvi vintso veꞌe xyaknu̱ke̱ꞌxnatá̱kada je̱ tso̱jku̱n juuꞌ veꞌe je̱ Espíritu Santo pya̱a̱m je̱m mjaꞌvin ka̱jxmda. C! DMvaꞌnu̱xju̱du tseꞌe ya̱ ayook je̱ Epafras, je̱ꞌe̱ juuꞌ a̱a̱tseꞌe o̱o̱y ntuntsa̱jkp je̱ts a̱a̱tseꞌe nma̱a̱ttún, toꞌk je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Cristo je̱ myutoompa je̱ myupa̱jkpa juuꞌ veꞌe du̱kutyoomp je̱ toonk juuꞌ veꞌe yaktukka̱ta̱jki miits je̱ mꞌo̱ꞌyin ka̱jxta.   Dje̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook juuꞌ veꞌe mnu̱je̱ꞌyju̱du̱ je̱ts juuꞌ ka̱jxeꞌe jye̱ja je̱ yꞌo̱y je̱ꞌe̱. Ya̱ ayook tseꞌe vaꞌkxtkꞌata̱a̱tsp je̱tseꞌe mya̱kkpa̱jkꞌatu̱ꞌu̱ts toꞌk it toꞌk naxviijn, veꞌem ax joꞌn jyajtꞌukvaajñ miits ma̱a̱tta ku veꞌe xꞌamo̱tunajxti vintso̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ jayu je̱ maaꞌyu̱n du̱tuujnja je̱tseꞌe xnu̱jaꞌvidi je̱ts tyú̱vam je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ ayook. Ax u̱xyam paat tseꞌe veꞌem jyaty miits ma̱a̱tta. X +DJe̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe veꞌem xtonda ku̱x mꞌaꞌíxtupeꞌe je̱ o̱ꞌyin je̱m tsapjo̱o̱tm. Mꞌamo̱tunajxtuts miits ya̱ꞌa̱ veꞌe ku veꞌe myakvaajnjidi je̱ ayook juuꞌ veꞌe tyú̱vam, K Dnkuko̱jtsjipts a̱a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe ku̱xeꞌe je̱ ka̱ts nmo̱tu vintso̱ veꞌe je̱ Cristo Jesús xjaanchjávada je̱ts vintso̱ veꞌe xtso̱ktu̱ nu̱jom je̱ Nteꞌyam je̱ jyayu. + QDKu a̱a̱ts miitseꞌe nnu̱tsapko̱tsta, xa̱ꞌma ka̱jxts a̱a̱tseꞌe nkuka̱jtsja je̱ Nteꞌyam, je̱ nMa̱ja̱ Vintsá̱namda Jesucristo je Tyeeꞌ, J Dmáyam a̱a̱tseꞌe je̱ Dios ntuknu̱ke̱xta je̱ Nteꞌyam je̱ jyayu juuꞌ veꞌe nayꞌamojku̱du̱p je̱m colósasit kyajpu̱n ka̱jxm. Mtoondupeꞌe juuꞌ veꞌe pyaatyp yꞌake̱e̱guip ku̱xeꞌe toꞌk muk mꞌitta je̱ Cristo ma̱a̱t. Je̱ Nteꞌyam, juuꞌ veꞌe nTeeꞌimdup, je̱ꞌe̱ tseꞌe mkunooꞌkxjadap je̱tseꞌe mꞌijttinit je̱ yꞌoy jo̱o̱t ma̱a̱t. Ku je̱ Pablo du̱nu̱tsapko̱jtsti je̱ jaanchjaꞌvivata̱jk. D DA̱tseꞌe je̱ Pablo, je̱ Nteꞌyam a̱tseꞌe xvinko̱o̱n je̱ts a̱tseꞌe je̱ Jesucristo je̱ kyuká̱tsiva nꞌítu̱t. A̱ts ma̱a̱t je̱ nꞌútsamda je̱ nꞌajchamda Timoteo, =sje̱ꞌe̱ tseꞌe je̱ jayu du̱vaajnjip vintso̱ je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe je̱ jayu yꞌitta je̱m je̱ Nteꞌyam yꞌam kya̱ꞌm, tyukꞌixp tseꞌe je̱ jayu je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n Jesucristo jye̱ꞌe̱. Kaꞌa tseꞌe pa̱n pa̱neꞌe nu̱nkayakjajtu̱xjup je̱tseꞌe veꞌem du̱tónu̱t.*MJe̱m tseꞌe je̱ Pablo chu̱u̱ni me̱jtsk joojnt joma veꞌe tya̱kꞌajotyujk, kyuvu̱jkp tseꞌe nu̱jom pa̱n pa̱n jatyeꞌe na̱jkx kyuꞌíxjada, 5Ku tseꞌe veꞌem vyaajñ je̱ Pablo, vanꞌit tseꞌe je̱ israeejlit jayu ña̱jkxtini je̱tseꞌe o̱o̱y tyunnakyo̱jtsvintso̱o̱jvjidi. Y+’Nu̱jávadats nꞌit je̱ts yakvaajnjadapeꞌe ya̱ o̱y ka̱ts ya̱ o̱y ayook pa̱n pa̱n jatyeꞌe ka je̱ israeejlit jáyuvap, veꞌem tseꞌe je̱ Nteꞌyam myo̱ꞌo̱jadat je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp ku veꞌe je̱ Jesucristo du̱jaanchjávada, je̱ꞌe̱ tseꞌe tu̱u̱v du̱ꞌamo̱tunáxtap. 1Je̱ꞌe̱ ka̱jx ku veꞌe ma̱kk je̱ vyinmaꞌyu̱nda tu̱vyimpijtni,
kaꞌa tseꞌe du̱mo̱tuvuvaꞌanda je̱tseꞌe je̱ vyiijn du̱yakpiꞌitsta.Veꞌem tseꞌe du̱tonda je̱tseꞌe du̱kaꞌíxtat,
je̱tseꞌe je̱ tyaatsk du̱katukꞌamo̱tunáxtat je̱tseꞌe je̱m jyaꞌvin ka̱jxm du̱kavinmó̱tudat.Je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe veꞌem du̱tonda ku̱xeꞌe a̱ts xkahꞌaminavaꞌanda je̱ts a̱tseꞌe nyaktso̱ꞌo̱ktat. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe je̱ Espíritu Santo je̱ Isaías tyukko̱jtsnajxji. KNa̱jkxu̱ xna̱a̱jmada je̱ nu̱may jayu:Mjahꞌamo̱tunáxtap xa miitseꞌeda,
kaꞌa tseꞌe xvinmó̱tudat;
mjaꞌíxtapts miitseꞌeda,
kaꞌa tseꞌe xvinjávadat. ucKu tseꞌe ñakyo̱jtsvintso̱o̱jvjidi aje̱ꞌe̱jyjida, vanꞌit tseꞌe cho̱o̱ꞌndini, tá̱vani veꞌe je̱ Pablo jidu̱ꞌu̱m ña̱ꞌmu̱xjada vyeꞌna: ―O̱y xa veꞌe je̱ Espíritu Santo du̱tukko̱jtsnajxy je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpa Isaías ku veꞌe je̱ nju̱jpit jáyuvamda du̱nu̱u̱jmi. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaajñ:  Je̱m tseꞌe juuꞌ veꞌe du̱kuva̱jktup juuꞌ veꞌe je̱ Pablo kyo̱jts; je̱mpa tseꞌe juuꞌ veꞌe du̱kakuva̱jktup. q[Ñu̱pa̱a̱jmtkidu tseꞌe toꞌk je̱ xa̱a̱j ku veꞌe je̱ Pablo myukó̱tsjadat. Vanꞌit tseꞌe nu̱may je̱ jayu ñayꞌamojkijidi joma veꞌe je̱ Pablo vyeꞌna. Tun ja̱pyji tseꞌe je̱ Pablo tyukmuko̱jtsꞌukvaajnjidi vintso̱ je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe je̱ jayu yꞌitta je̱m je̱ Nteꞌyam yꞌam kya̱ꞌm, ta̱ka xa̱a̱j paat tseꞌe tyukmuko̱jtsjidi, tyukꞌixtu tseꞌe juuꞌ veꞌe jyatyaandu je̱p Kunuuꞌkx Jatyán ku̱jxp je̱ Moisés je̱ts je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpata̱jkta. Veꞌem tseꞌe je̱ Pablo du̱tuujn je̱tseꞌe je̱ jayu du̱jaanchjaꞌvidinit je̱ts je̱ Jesús je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Cristo, je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam vyinko̱o̱n je̱tseꞌe yakkutojknit. 9kNꞌamo̱tunaxuvaampy xa a̱a̱tseꞌe pa̱n ti mitseꞌe mjaanchjaꞌvip, ku̱x nmu̱jaꞌvinup a̱a̱tseꞌe je̱ts o̱yjoma veꞌe yaktsoꞌoxpú̱k ya̱ nam ixpa̱jku̱n. GVanꞌit tseꞌe vyaandi: ―Kaꞌa xa a̱a̱tseꞌe ti na̱k xje̱ꞌyja juuꞌ veꞌe je̱m Judea tso̱o̱ꞌmp je̱tseꞌe du̱ka̱ts mits ka̱jx, je̱ts a̱a̱ts je̱ njáyuda juuꞌ veꞌe je̱m tu̱cho̱o̱ꞌnda je̱tseꞌe yaja jye̱ꞌyada, ni pá̱nats a̱a̱tseꞌe xkavintso̱nu̱u̱jma mits ka̱jx. Je̱ꞌe̱ ka̱jx a̱ts miitseꞌe tu̱nnu̱ké̱xada je̱ts a̱ts miitseꞌe nꞌíxtat je̱tseꞌe nmukó̱tstat, ku̱x je̱ꞌe̱ ka̱jx a̱tseꞌe u̱xyam cadena tsum nꞌit ku̱xeꞌe je̱ Nteꞌyam njaanchjaꞌvimda, u̱u̱ꞌm, je̱ israeejlit jáyuda. 9Ax kaꞌa tseꞌe veꞌem du̱tso̱jkti je̱ njáyuvamda, je̱ꞌe̱ ka̱jxts a̱tseꞌe nꞌamo̱tu je̱ts a̱tseꞌe je̱ yakkutojkpa César xto̱kimpayo̱ꞌo̱yu̱t. Ka je̱ꞌe̱ ka̱jxapts a̱tseꞌe nmin je̱ts a̱tseꞌe nnu̱xa̱ꞌa̱adat u̱u̱ꞌm je̱ njáyuvamda. & EKu a̱tseꞌe nyakto̱kimpayo̱ꞌy, xꞌukmaso̱ꞌo̱kuvaanduts a̱tseꞌe ku̱x kaꞌa veꞌe du̱paatti pa̱n ti a̱tseꞌe xtukkuyakꞌo̱o̱ꞌkadap. u cKutoojk xa̱a̱j tseꞌe je̱ Pablo du̱nu̱ke̱jxi je̱ israeejlit jáyuda juuꞌ veꞌe du̱nu̱má̱jidup je̱m Roma. Ku veꞌe ñayꞌamojkijidi, vanꞌit tseꞌe je̱ Pablo ña̱ꞌmu̱xjidi: ―Miitsta, nmuꞌisraeejlit jáyuda, ó̱yam a̱tseꞌe nkamuto̱kintún je̱ njáyuvamda je̱ts a̱tseꞌe nkayakvintsa̱ꞌkintó̱ki je̱ nju̱jpit jáyuvam je̱ pyavaꞌnu̱nda, yakmajtsts a̱tseꞌe je̱m Jerusalén je̱ts a̱tseꞌe je̱m je̱ rómait jayu kya̱ꞌm nyakpu̱u̱jm. g GKu a̱a̱tseꞌe je̱m Roma nje̱ꞌy, yakjajttuts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ yakkutojkpada je̱tseꞌe je̱ Pablo apu̱k cha̱a̱nat, je̱ꞌe̱jyji veꞌe toꞌk je̱ tojpa ixꞌijtju. Ku je̱ Pablo kyaꞌamaajy je̱p Roma  )Je̱ utsta je̱ ajchta pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱mda Roma, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱mó̱tudu je̱ts je̱ꞌyap a̱a̱tseꞌe, je̱ꞌe̱ ka̱jxts a̱a̱tseꞌe xꞌame̱jtsidi je̱ vaat joma veꞌe du̱tijta Foro de Apio je̱ts je̱ it juuꞌ veꞌe du̱xa̱a̱j Tres Tabernas. Ku veꞌe je̱ Pablo du̱ꞌix je̱ utsta je̱ ajchta, kyuko̱jtsji tseꞌe je̱ Nteꞌyam je̱tseꞌe jyo̱tꞌama̱ji. s _Je̱mts a̱a̱tseꞌe nma̱a̱tnavyaatji je̱ utsta je̱ ajchta je̱ts je̱ utsta je̱ tsa̱ꞌa̱da, je̱ꞌe̱ a̱a̱tseꞌe xꞌamó̱tudu je̱ts a̱a̱tseꞌe ntánu̱t je̱ꞌe̱ ma̱a̱t vuxtojtu̱k xa̱a̱j. Ku veꞌe pyuuk je̱ vuxtojtu̱k xa̱a̱j, vanꞌitts a̱a̱tseꞌe ntso̱o̱ꞌnni je̱ts a̱a̱tseꞌe nnu̱jkx je̱m rómait cyiudaaj ka̱jxm. F Kuts a̱a̱tseꞌe je̱m ntsa̱a̱ꞌn, jé̱jats a̱a̱tseꞌe nnu̱jkx maaxy na̱paꞌayi je̱ts a̱a̱tseꞌe nje̱ꞌy je̱m Regio. Je̱ kuꞌóxit tseꞌe jye̱ji je̱ po̱j juuꞌ a̱a̱tseꞌe xputa̱jki, noortets je̱ꞌe̱ veꞌe ñu̱jkx, veꞌemts a̱a̱tseꞌe kume̱jtsxa̱a̱j nje̱ꞌy je̱m Puteoli. kO Vanꞌitts a̱a̱tseꞌe nje̱ꞌy je̱m Siracusa. Je̱mts a̱a̱tseꞌe ntaajñ toojk xa̱a̱j. r] Toojk po̱ꞌo̱ts a̱a̱tseꞌe ntsu̱u̱ni je̱m maaltait yꞌit jo̱o̱tm. Vanꞌitts a̱a̱tseꞌe mpa̱jknuva toꞌk je̱ barco juuꞌ veꞌe je̱m je̱ xox aats du̱yaknajx, alejandríait barco je̱ꞌe̱ veꞌe. Je̱meꞌe du̱ma̱a̱da je̱ xeen ónu̱k je̱ yꞌapa̱mnaxta. Je̱ xeen ónu̱k, me̱jtsk je̱ꞌe̱ veꞌeda juuꞌ veꞌe je̱ jayu vyinjaꞌvidup vyintsa̱ꞌkidup: toꞌk juuꞌ veꞌe du̱xa̱a̱j Cástor je̱ts jadoꞌk juuꞌ veꞌe du̱xa̱a̱j Pólux. iK O̱o̱yts a̱a̱tseꞌe je̱ jayu xtunyakmá̱jidi may viijn. Ku a̱a̱tseꞌe je̱ barco mpa̱jknuva, xmo̱o̱yduts a̱a̱tseꞌe juuꞌ a̱a̱tseꞌe nꞌajo̱o̱tap je̱ja tooꞌ aajy. Ku je̱ Pablo jye̱ꞌy je̱p Roma  Vanꞌit tseꞌe jye̱ꞌyduva pa̱n pa̱n jatyeꞌe pa̱jkju̱dup je̱m je̱tseꞌe je̱ Pablo yakjo̱tka̱daakju̱duva. dAJe̱m tseꞌe je̱ Publio je̱ tyeeꞌ vyeꞌna, ja̱mpaꞌam je̱ts nu̱u̱ꞌpu̱n paꞌamts je̱ꞌe̱ veꞌe pa̱jkjup. Vanꞌit tseꞌe o̱jts je̱ Pablo kyuꞌixju̱ je̱tseꞌe du̱nu̱tsapka̱jts, je̱tseꞌe je̱ kya̱ꞌa̱j du̱tuknu̱ka̱a̱jn. Ku veꞌe veꞌem du̱tuujn, vanꞌit tseꞌe je̱ Publio je̱ tyeeꞌ jyo̱tka̱daakni. Je̱ it muta̱m tseꞌe vyeꞌna je̱ naax juuꞌ veꞌe je̱ Publio jye̱ꞌe̱, ñu̱má̱jip je̱ꞌe̱ veꞌe je̱m. Je̱ꞌe̱ tseꞌe o̱y jayu napya̱a̱jmju a̱a̱ts ma̱a̱t je̱ts a̱a̱tseꞌe toojk xa̱a̱j je̱m tya̱kꞌam xyaktsu̱u̱ni. ykJe̱ꞌe̱ tseꞌe nu̱jom yꞌaꞌíxtup je̱tseꞌe je̱ Pablo je̱ kya̱ꞌa̱j kyiꞌixu̱t ukpu̱ jatyji yꞌo̱o̱ꞌku̱t. Ku veꞌe du̱ꞌixta je̱ts kaꞌa veꞌe vyintso̱jaty ku veꞌe jékani du̱jahꞌaꞌixta vyeꞌna, vanꞌit tseꞌe vyinmatyiktsti je̱tseꞌe vyaandi je̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe toꞌk juuꞌ veꞌe yakvinjávap yakvintsa̱ꞌa̱gap. Vanꞌit tseꞌe je̱ Pablo je̱ tsaaꞌn du̱ku̱sxijt je̱tseꞌe du̱ja̱nvippi, kaꞌa tseꞌe vyintso̱toojnji. dAKu veꞌe je̱ maaltait jayu du̱ꞌixti je̱ts kaꞌa veꞌe je̱ Pablo je̱ tsaaꞌn myasa̱ꞌa̱kju̱, vanꞌit tseꞌe ñavyaajnjidi: ―Yakjayuꞌo̱o̱ꞌkpadam xa ya̱ꞌa̱ nꞌiteꞌe ya̱ jayu; ó̱yam ya̱ꞌa̱ veꞌe du̱jakukeꞌek je̱ maaxy na̱a̱j, kaꞌa tseꞌe je̱ Nteꞌyam yakjajtu̱xju̱ je̱tseꞌe jyaaꞌkjoojntykat. d~AVanꞌit tseꞌe je̱ Pablo o̱jts du̱pa̱kmuk je̱ ta̱ꞌa̱jts jaꞌaxy. Jya̱nkajpip tseꞌe vyeꞌna ku veꞌe toꞌmayji o̱jts toꞌk je̱ tsaaꞌn pyítsum je̱p jaꞌaxy ja̱a̱tp ku veꞌe je̱ ja̱a̱jn du̱kukeꞌek, je̱tseꞌe o̱jts je̱ Pablo je̱ tsaaꞌn kya̱mutsoꞌotsaja, kaꞌa tseꞌe je̱ tsaaꞌn jatyji myaso̱o̱kji. _}7Juuꞌ veꞌe je̱ jé̱mit jáyuda, o̱y jayu tseꞌe ñapya̱a̱jmjidi a̱a̱ts ma̱a̱t, pya̱a̱mdu veꞌe je̱ ja̱a̱jn ku̱x o̱o̱yeꞌe je̱ it tyuntuꞌuj tyunxux, je̱ts a̱a̱tseꞌe xyaaxjidi xaampa. | Ku a̱a̱tseꞌe je̱m naxka̱jxm nje̱ꞌy, vanꞌitts a̱a̱tseꞌe nnu̱jaꞌvi je̱ts Malta je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ it du̱xa̱a̱ja. f{E,u̱xꞌo̱o̱k tseꞌe je̱ꞌe̱da pa̱n pa̱n jatyeꞌe vintaandup, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱tuknáxtap je̱ ku̱p ukpu̱ je̱ barco puꞌu tukta̱ja. Veꞌemts a̱a̱tseꞌe nu̱jom nje̱ꞌy joma veꞌe je̱ naax.z +Ax je̱ tojpa juuꞌ veꞌe du̱nu̱vintsá̱nip nu̱mó̱kupx je̱ tojpata̱jk, kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe du̱tsa̱k je̱tseꞌe je̱ Pablo yꞌo̱o̱ꞌku̱t, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe du̱kamasa̱a̱k je̱tseꞌe veꞌem du̱tóndat, ñojkꞌó̱yeꞌe du̱pavaajñ je̱ts tooꞌva̱jkpeꞌe ña̱tá̱kadat je̱ꞌe̱da pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ na̱va̱a̱ꞌnk du̱jajttup, Ey*Vanꞌit tseꞌe je̱ tojpata̱jk du̱ꞌukyakꞌo̱o̱ꞌkuvaandi je̱ jáyuda juuꞌ veꞌe pa̱kmuk ijttup, je̱ꞌe̱ veꞌe vyinmaaydup ku veꞌe na̱va̱a̱ꞌmp ku̱kye̱e̱ktini. 6xe)Kaꞌanumts a̱a̱tseꞌe njeꞌya vyeꞌna je̱ja maaxy na̱paꞌayi, vanꞌit tseꞌe je̱ barco ja̱jp cha̱ꞌkxni je̱p maaxy na̱paꞌtkup, kaꞌa veꞌe yꞌukyooꞌkxni. Vanꞌit tseꞌe je̱ barco a̱jx chaꞌpxꞌukvaanni ku̱x vaꞌajts ma̱kkeꞌe je̱ maaxy na̱a̱j yakna̱pe̱ꞌtsji. 7wg(Vanꞌit tseꞌe du̱mutsojkidi je̱ tu̱jpx juuꞌ veꞌe je̱ pojxu̱n jo̱ꞌku̱n ma̱a̱t je̱tseꞌe du̱maso̱o̱ktini je̱m maaxy na̱jo̱o̱tm. Vanꞌit tseꞌe je̱ ku̱p du̱muké̱jidi juuꞌ veꞌe je̱ barco du̱tooꞌmo̱o̱yp, je̱tseꞌe du̱yakpojtu̱kti je̱ vit juuꞌ veꞌe je̱ja je̱ barco vyinkujk je̱tseꞌe du̱yakpapó̱ju̱t, veꞌem tseꞌe je̱ barco tya̱miꞌukvaajñ je̱ja maaxy na̱paꞌayi. Vv%'Ku veꞌe je̱ it jyajtk, kaꞌa tseꞌe je̱ barco yakyo̱ꞌyva du̱ꞌixkajpti je̱ it; ax yꞌixtu tseꞌe toꞌk je̱ avaꞌajts it je̱ja maaxy na̱paꞌayi juuꞌ veꞌe o̱o̱y je̱ poꞌo du̱tunma̱a̱t. Vanꞌit tseꞌe du̱ꞌuknu̱pa̱a̱jmtkidi je̱tseꞌe je̱m poꞌo jo̱o̱tm ku̱du̱yakta̱jkidi je̱ barco. Ou&Ku a̱a̱tseꞌe nkooxji, vanꞌit tseꞌe je̱ barco du̱tuktsa̱mvaatsti, du̱jaaꞌkyakta̱a̱ꞌtkidi, je̱tseꞌe je̱ trigo je̱m maaxy na̱jo̱o̱tm du̱nasjojkidi. Ku je̱ barco vyinto̱ki mtS%Nu̱me̱jtsk mó̱kupx jatoogupxu̱k maktojt jáyuts a̱a̱tseꞌe nveꞌna je̱m barco jo̱o̱tm. Ls$Vanꞌit tseꞌe nu̱jom jyo̱tꞌamá̱jidi je̱tseꞌe kyaaydi. rr]#Ku veꞌe veꞌem vyaajñ, vanꞌit tseꞌe je̱ Pablo je̱ tsapkaaky du̱ka̱a̱jn je̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam du̱kuko̱jtsji je̱ja nu̱jom je̱ jayu vyinkujkta. Vanꞌit tseꞌe du̱tojkvaꞌkxy je̱tseꞌe kyayꞌukvaajñ. q9"Tonda je̱ maaꞌyu̱n, kayda, veꞌem tseꞌe mmajuvá̱ktat, ku̱x ni pa̱na veꞌe kyaꞌo̱o̱ꞌku̱t, ni tía veꞌe mkajátjadat mkanáxjadat. bp=!Je̱ kujá̱pit tseꞌe ku veꞌe jajviinup vyeꞌna, vanꞌit tseꞌe je̱ Pablo ña̱ꞌmu̱xjidi je̱tseꞌe kyáydat. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaajñ: ―Makmo̱kx xa̱a̱jani xa veꞌe mkakayda mkamaꞌajta. Xo) Vanꞌit tseꞌe je̱ tojpata̱jk du̱mutsojkidi je̱ tu̱jpx juuꞌ veꞌe tyukku̱sta̱a̱ydup vyeꞌna je̱ barco ónu̱k je̱tseꞌe du̱yakku̱sta̱jkidini je̱m na̱jo̱o̱tm je̱ barco ónu̱k. sn_Vanꞌit tseꞌe je̱ Pablo du̱nu̱u̱jmi je̱ tojpata̱jk je̱ vyintsá̱n ma̱a̱t je̱ tyojpada: ―Pa̱n kaꞌa xa veꞌe je̱ barco yakyo̱ꞌyva tyanda yam barco jo̱o̱tm, yam tseꞌe maaxy na̱jo̱o̱tm nꞌo̱o̱ꞌkumdat. m+Vanꞌit tseꞌe je̱ barco yakyo̱ꞌyva yꞌukke̱ꞌe̱kuvaandini, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe du̱ku̱sta̱yꞌukvaandi je̱ barco ónu̱k, veꞌem tseꞌe je̱ jayu du̱yakvinmayda je̱ts je̱ pojxu̱n jo̱ꞌku̱neꞌe yakvajntktup je̱ja je̱ barco vyinkujk tso̱v. 2l]Tsa̱ꞌkidup tseꞌe ku veꞌe je̱ barco mya̱jta̱ꞌtspé̱tu̱t joma veꞌe je̱ tsaaj, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe du̱nasta̱ꞌyidi maktaaxk je̱ pojxu̱n jo̱ꞌku̱n je̱p barco naadup je̱tseꞌe du̱va̱a̱ꞌntánu̱t. Vanꞌit tseꞌe du̱ꞌaꞌixti ku veꞌe je̱ it jyajtu̱ku̱t. -kSKu veꞌe du̱kijpxti je̱ tu̱jpx ma̱a̱t vinxu̱peꞌe kya̱a̱ka je̱ na̱a̱j, vanꞌit tseꞌe du̱ꞌixti je̱ts iiꞌpx xajtu̱k joꞌneꞌe kya̱a̱ka. Ku veꞌe jave̱e̱ꞌn jyaaꞌkyo̱ꞌy je̱ barco, vanꞌit tseꞌe du̱kijpxtinuva, makmo̱kx xajtu̱k joꞌn tseꞌe yꞌijt. Ij Toꞌk tseꞌe je̱ tsooj ku veꞌe tsoꞌm joꞌn vyeꞌna, may xa̱a̱jani a̱a̱tseꞌe nyo̱ꞌo̱y vyeꞌna, je̱m a̱a̱tseꞌe Adria maaxy na̱jo̱o̱tm nveꞌna je̱ts a̱a̱tseꞌe je̱ po̱j xtukkooꞌya, vanꞌit tseꞌe je̱ barco yakyo̱ꞌyva du̱nu̱jaꞌvidi je̱ts yakmutá̱minupeꞌe je̱ naax. iAx je̱ꞌyumdapts u̱u̱ꞌmeꞌe joma veꞌe toꞌk je̱ it yam maaxy na̱a̱j akojkm ―jidu̱ꞌu̱m tseꞌe je̱ Pablo vyaajñ. ]h3Miitsta, yaaꞌtya̱jkta, jo̱tꞌamá̱jadats. Toꞌk aaj toꞌk jo̱o̱t a̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam njaanchjáva je̱ts veꞌemeꞌe tyónju̱t kyó̱tsju̱t ax joꞌn a̱tseꞌe je̱ ángeles tu̱xnu̱u̱jma. gJidu̱ꞌu̱mts a̱tseꞌe tu̱xnu̱u̱jma: “Kadi mtsa̱ꞌa̱ga Pablo, tun vinko̱pk je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe je̱ja je̱ rómait yakkutojkpa vyinkujk na̱jkx xvintena. Je̱ Nteꞌyam tseꞌe tu̱mtoꞌnu̱xju̱ je̱ maaꞌyu̱n je̱tseꞌe ni pa̱na kyaꞌo̱o̱ꞌku̱t juuꞌ veꞌe ijttup mits ma̱a̱t je̱m barco jo̱o̱tm.” Jidu̱ꞌu̱mts a̱tseꞌe tu̱xnu̱u̱jma. ;foTsuuj a̱tseꞌe tu̱xyakꞌix toꞌk je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌaangeles, je̱ Nteꞌyam, juuꞌ a̱tseꞌe je̱ jyayu, je̱ꞌe̱ juuꞌ a̱tseꞌe nvinjaꞌvip nvintsa̱ꞌkip. yekAx kádits mtsaachvinmáyda, ó̱yameꞌe ya̱ barco vyintó̱kiyu̱t, ni pa̱na tseꞌe kyaꞌo̱o̱ꞌku̱t. bd=Jékanits a̱a̱tseꞌe nkakay, vanꞌit tseꞌe je̱ Pablo du̱vinkuvaꞌki je̱ jáyuda je̱tseꞌe vyaajñ: ―Miitsta, yaaꞌtya̱jkta, nu̱yojk o̱y a̱tseꞌe ku̱xka̱tsꞌamo̱tunajxti je̱tseꞌe je̱m Creta ku̱nkatso̱o̱ꞌnumdi. Pa̱n ku̱ntaꞌnumdi veꞌe je̱m, kaꞌa tseꞌe u̱xyam je̱ xyu̱p njomjajtumda ntijajtumda. kcOMay xa̱a̱j tseꞌe kyo̱o̱ꞌkke̱ꞌxni ni je̱ xa̱a̱ja ni je̱ maatsa, je̱ ma̱kk po̱j je̱ ma̱kk toojts a̱a̱tseꞌe xtukkooꞌyip, veꞌemts a̱a̱tseꞌe nꞌukvinmay je̱ts kaꞌa a̱a̱tseꞌe ku̱ntsa̱a̱k. `b9Kutoojk xa̱a̱jts a̱a̱tseꞌe ntuktsa̱mvatsku̱jx je̱ barco je̱ pya̱a̱mdu̱k. PaJe̱ kuꞌóxit tseꞌe ma̱kkna pya̱j, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe je̱ barco je̱ chu̱m du̱na̱va̱jiꞌukvaandi je̱m maaxy na̱jo̱o̱tm je̱tseꞌe veꞌem du̱yakta̱a̱ꞌtkadat je̱ barco. u`cKu a̱a̱tseꞌe nyakta̱jki je̱ barco ónu̱k, vanꞌit tseꞌe je̱ ma̱ja̱ barco du̱mutsoꞌmidi du̱mujojkidi. Tsa̱ꞌkidup tseꞌe ku̱x ku veꞌe je̱ barco cha̱ꞌkxnit je̱p poꞌo ja̱a̱tp, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe du̱yakvajntkti je̱ vit juuꞌ veꞌe je̱ barco yakyo̱ꞌyjup ku veꞌe tyukpo̱ja je̱ts a̱a̱tseꞌe veꞌemji mpapó̱ju̱t. j_MNajxts a̱a̱tseꞌe je̱p cláudait yꞌit ja̱naadup juuꞌ veꞌe je̱m maaxy na̱a̱j akojkm, joma veꞌe ma̱kk kyatumpa̱j. Ma̱nu̱tsaachts a̱a̱tseꞌe je̱ barco ónu̱k nyakta̱jki je̱p ma̱ja̱ barco ja̱a̱tp. }^sKu̱x tseꞌe je̱ po̱j du̱kayakꞌo̱ꞌyi je̱tseꞌe je̱ barco yo̱ꞌo̱yu̱t joma veꞌe je̱ naax du̱muta̱ma, je̱ꞌe̱ ka̱jxts a̱a̱tseꞌe nyakjajty je̱ts a̱a̱tseꞌe je̱ po̱j xyakna̱jkxu̱t pa̱n joma veꞌe du̱tsa̱k. =]sKu veꞌe ve̱e̱ꞌn je̱ it ñajxy, vanꞌit tseꞌe tun toꞌmayji ma̱kk tyumpa̱j juuꞌ veꞌe yaktijp Nordeste, je̱ja je̱ꞌe̱ veꞌe naxku̱jx cha̱a̱ꞌn je̱ po̱j. Z\- Ku veꞌe ve̱e̱ꞌn pyo̱jꞌukvaajñ, noortets je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ po̱j ñu̱jkx, je̱ naaxeꞌe vyinkuna̱jkxip, vanꞌit tseꞌe yꞌukvinmaaydi je̱ts ku̱yꞌo̱ꞌyixjidi veꞌe je̱tseꞌe ku̱ña̱jkxti je̱m Fenice. Tso̱o̱ꞌnts a̱a̱tseꞌe je̱m je̱ts a̱a̱tseꞌe njaaꞌknu̱jkx je̱m crétait ñaxpaꞌam. [ Kaꞌa tseꞌe du̱ꞌo̱yjaꞌvidi je̱ it je̱tseꞌe je̱m du̱yaknáxtat je̱ xox aats, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe du̱ꞌukvinmaaydi je̱tseꞌe je̱m Fenice ku̱jye̱ꞌydi, je̱m je̱ꞌe̱ veꞌeva crétait yꞌit jo̱o̱tm. Je̱ ma̱ja̱ na̱ꞌaka̱ya juuꞌ veꞌe kuyo̱ꞌyip je̱ maaxy na̱a̱j je̱m tso̱ joma veꞌe je̱ xa̱a̱j pyítsum, je̱ja je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ꞌe̱ pyaꞌayi je̱ feníceit kyajpu̱n tyañ. Ku je̱ ma̱kk po̱j jye̱ꞌy joma veꞌe ñaxta vyeꞌna je̱m barco jo̱o̱tm cZ? Ax munu̱yojkts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ tojpata̱jk je̱ vyintsá̱n du̱ma̱ja̱pu̱u̱jm je̱ barco je̱ vyintsá̱n je̱ts je̱ barco je̱ yakyo̱ꞌyva je̱ ñu̱vintsá̱n je̱ts ni kaꞌa veꞌe je̱ Pablo. zYm ―Miits, yaaꞌtya̱jkta, nnu̱jaꞌvip xa a̱tseꞌe je̱ts o̱o̱yeꞌe ntuntsaachpaatumdat pa̱n jaaꞌkjaꞌmdupeꞌe; ka ya̱ baarcojyap ka ya̱ tsú̱mjyap tseꞌe vintó̱kiyup, nay veꞌempa u̱u̱ꞌmeꞌe nvintó̱kimduvat. X Jékani tseꞌe je̱ it ñaxy vyeꞌna, kutsa̱ꞌa̱gani veꞌe je̱tseꞌe je̱ jayu je̱m maaxy na̱jo̱o̱tm yo̱ꞌo̱yu̱t ku̱x tá̱minupeꞌe je̱ toꞌaats je̱ po̱j aats, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe je̱ Pablo jidu̱ꞌu̱m ña̱ꞌmu̱xjidi: EWTsoꞌoxts a̱a̱tseꞌe mpaaꞌyo̱ꞌy je̱ it, vanꞌitts a̱a̱tseꞌe nje̱ꞌy joma veꞌe toꞌk je̱ it juuꞌ veꞌe du̱xa̱a̱j Buenos Puertos, je̱ laséait kajpu̱n muta̱m. XV)May xa̱a̱jts a̱a̱tseꞌe o̱tyún nyo̱ꞌy, je̱ts a̱a̱tseꞌe ake̱e̱ꞌy nje̱ꞌy je̱m gnídovit myuꞌavinkojkm. Xvinkumiꞌnipnats a̱a̱tseꞌe je̱ po̱j, je̱ꞌe̱ ka̱jxts a̱a̱tseꞌe nnajxy je̱m salmoonit myuꞌavinkojkm, naaꞌnajxts a̱a̱tseꞌe je̱ crétait naax juuꞌ veꞌe je̱m maaxy na̱a̱j akojkm. tUaJe̱m tseꞌe je̱ tojpa juuꞌ veꞌe du̱nu̱vintsá̱nip nu̱mó̱kupx je̱ tojpata̱jk, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱paat toꞌk je̱ alejandríait barco, je̱m Italia je̱ꞌe̱ veꞌe ñu̱jkx, je̱mts a̱a̱tseꞌe xyakta̱jki. bT=Nnajxts a̱a̱tseꞌe je̱m maaxy na̱jo̱o̱tm je̱m cilíciait je̱ts panfíliait myuꞌavinkojkm. Vanꞌitts a̱a̱tseꞌe nje̱ꞌy je̱m Mira, toꞌk je̱ kajpu̱n juuꞌ veꞌe je̱m líciait yꞌit jo̱o̱tm. XS)Kuts a̱a̱tseꞌe je̱m Sidón ntsa̱a̱ꞌn, anajts a̱a̱tseꞌe nmasa̱a̱k je̱ Chipre, toꞌk je̱ naax juuꞌ veꞌe je̱m maaxy na̱a̱j akojkm taamp, ku̱x xvinkumiꞌnip a̱a̱tseꞌe je̱ po̱j. 3R_Je̱ kuꞌóxitts a̱a̱tseꞌe nje̱ꞌy je̱m sidoonit kyajpu̱n ka̱jxm. Je̱m tseꞌe je̱ Julio o̱y jayu ñapya̱a̱jmji ma̱a̱t je̱ Pablo. Vanꞌit tseꞌe du̱masa̱a̱k je̱tseꞌe je̱ Pablo na̱jkx du̱kuꞌix pa̱n pa̱n jatyeꞌe mya̱a̱tnayjaꞌvijup je̱tseꞌe pyutá̱kajadat. +QOTa̱jkits a̱a̱tseꞌe je̱m adramítiovit byaarco jo̱o̱tm juuꞌ veꞌe tso̱o̱ꞌmp vyeꞌna, je̱meꞌe ásiait yꞌit jo̱o̱tm ñu̱jkx. Je̱mts a̱a̱tseꞌe nma̱a̱tveꞌniva je̱ Aristarco, je̱m Tesalónica je̱ꞌe̱ veꞌe kyukajpu̱na je̱m macedóniait yꞌit jo̱o̱tm. Vanꞌit tseꞌe je̱ Agripa du̱nu̱u̱jmi je̱ Festo: ―Ku̱yakmasa̱a̱k xa ya̱ꞌa̱ veꞌe ya̱ jayu pa̱n viinmeꞌe ku̱du̱kahꞌamo̱tu je̱tseꞌe je̱ yakkutojkpa César tyo̱kimpayo̱ꞌo̱yju̱t.rN]Apu̱k tseꞌe ña̱jkxti je̱tseꞌe du̱ko̱jtsmojkti. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe ñavyaajnjidi: ―Kaꞌa xa ya̱ꞌa̱ veꞌe ya̱ jayu tu̱du̱titún juuꞌ veꞌe kyuꞌo̱o̱ꞌkap ukpu̱ juuꞌ veꞌe kyupoxu̱nta̱ktsa̱a̱nap. UM#Ku veꞌe veꞌem je̱ Pablo vyaajñ, vanꞌit tseꞌe tyénidi je̱ yakkutojkpa Agripa ma̱a̱t je̱ Festo je̱ts je̱ Berenice ma̱a̱t nu̱jom pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱m tsu̱u̱nidup vyeꞌna. nLUVanꞌit tseꞌe je̱ Pablo yꞌatsa̱a̱jv: ―Pa̱n jatyji, uk pa̱n kaꞌa tun jatyji, je̱ Nteꞌyam xa veꞌe vaꞌanup je̱ts ka mítsjyapeꞌe, veꞌempa veꞌe nu̱jom pa̱n pa̱n jaty a̱tseꞌe u̱xyam xꞌamo̱tunajxtup, veꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌe ku̱yꞌijttuva ax joꞌn a̱ts, je̱ꞌe̱jyji veꞌe ku veꞌe cadena tsum kyaꞌíttat. QKVanꞌit tseꞌe je̱ Agripa yꞌatsa̱a̱jv: ―Veꞌem xa mitseꞌe xnasjava je̱ts tun jatyji a̱tseꞌe njaanchjávat je̱ts je̱ Jesús je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Cristo, ¿veꞌem xaja, kadi? UJ#Yakkutojkpa Agripa, ¿mjaanchjaꞌvipts mitseꞌe juuꞌ veꞌe kyo̱jtstu je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpata̱jkta? Nnu̱jaꞌvip xa a̱tseꞌe je̱ts mjaanchjaꞌvip mits je̱ꞌe̱ veꞌe. WI'U̱xyaja xa ya̱ꞌa̱ veꞌe ya̱ yakkutojkpa Agripa juuꞌ ya̱ꞌa̱ veꞌe nu̱jom du̱nu̱jaꞌvika̱jxp, je̱ꞌe̱ ka̱jxts a̱tseꞌe toꞌk aaj toꞌk jo̱o̱t yaja ya̱ꞌa̱ vyinkujk nka̱ts, vinjávani xa a̱tseꞌe je̱ts nu̱jom ya̱ꞌa̱ veꞌe du̱nu̱jaꞌviva, ku̱x kaꞌa ya̱ꞌa̱ veꞌe yꞌayuꞌutspú̱ma. OHVanꞌit tseꞌe je̱ Pablo yꞌatsa̱a̱jv: ―Kaꞌa xa a̱tseꞌe nkavija, ñu̱má̱jiva Festo, juuꞌ xa a̱tseꞌe nka̱jtsp, o̱y payo̱ꞌo̱yani je̱ts tyú̱vamts je̱ꞌe̱ veꞌe. pGYKu veꞌe je̱ Pablo veꞌem kya̱jts, vanꞌit tseꞌe je̱ Festo ma̱kk vyaajñ: ―¡Kaꞌa xa mitseꞌe mvija, Pablo! Je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe o̱o̱y mtunna̱ku̱toonka, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe mko̱o̱ꞌkvíjini. OFJe̱ꞌe̱ tseꞌe vaandu je̱ts tsaachpaaꞌtupeꞌe je̱ Cristo je̱tseꞌe mutoꞌk yꞌítu̱t pa̱neꞌe joojntykpa̱jknuvap ku veꞌe tá̱vani yꞌa̱a̱ꞌk vyeꞌna, yaknu̱ke̱ꞌxnatá̱kapts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ tyooꞌ je̱ja je̱ israeejlit jayu vyinkujkta je̱ts je̱ꞌe̱ vyinkujktava pa̱n pa̱n jatyeꞌe ka je̱ꞌe̱pta. Ku je̱ Pablo du̱nu̱u̱jmi je̱ yakkutojkpa Agripa je̱tseꞌe je̱ Jesús du̱jaanchjávat aE;Ax je̱ Nteꞌyamts a̱tseꞌe xputa̱jkip u̱xyam paat, nvaajnjidupts a̱tseꞌe nu̱jom je̱ jayu, je̱ mú̱jit je̱ muutskit, juuꞌ veꞌe yꞌavaꞌnidu je̱ Moisés je̱ts je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpata̱jkta, veꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌe vyaandi je̱ts veꞌemeꞌe tyónju̱t kyó̱tsju̱t ax joꞌn a̱tseꞌe nka̱ts. DYa̱ꞌa̱ ka̱jxts a̱tseꞌe je̱ israeejlit jayu xmajtsti je̱p ma̱ja̱ tsaptu̱jkp je̱ts a̱tseꞌe xꞌukyakꞌo̱o̱ꞌkuvaandi. Cñojkꞌó̱y a̱tseꞌe ntukkaꞌamayꞌukvaajñ je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook je̱m Damasco, vanꞌitts je̱m Jerusalén, je̱ts je̱m nu̱jom je̱ israeejlit jayu yꞌit jo̱o̱tmda, nay veꞌempa veꞌe joma veꞌe cha̱a̱nada pa̱n pa̱n jatyeꞌe ka je̱ israeejlit jáyuvap, je̱ꞌe̱ a̱tseꞌe nvaajnjidup je̱tseꞌe du̱maso̱o̱ktinit je̱ kyo̱ꞌo̱y joojntykinda, je̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam du̱pana̱jkxtinit, veꞌem tseꞌe du̱yaknu̱ke̱ꞌxnatá̱kadat je̱ts ta̱ veꞌe vyinmayu̱mpijttini. ;Bo’Yakkutojkpa Agripa, ku a̱tseꞌe veꞌem xyakꞌix je̱ tsapjo̱o̱tmit nu̱jaꞌvin, kaꞌats a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe nvintsa̱a̱jv juuꞌ a̱tseꞌe nꞌix nmo̱tu, ZA-Je̱ꞌe̱ ka̱jxts a̱ts mits je̱ꞌe̱ veꞌe ntuknu̱kex je̱tseꞌe du̱nu̱jávadat je̱ts ka ó̱yap je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe tyoondup je̱ts je̱meꞌe je̱ Satanás kya̱ꞌm yꞌitta. Veꞌemts a̱tseꞌe ntsa̱k je̱tseꞌe du̱maso̱o̱ktinit je̱ kyo̱ꞌo̱y joojntykinda je̱tseꞌe pyítsumdinit joma veꞌe je̱ Satanás yakꞌítjada je̱tseꞌe tya̱jkidinit je̱m je̱ Nteꞌyam yꞌam kya̱ꞌm, ntsa̱jkpts a̱tseꞌe je̱ts a̱tseꞌe xjaanchjaꞌvidinit, veꞌem tseꞌe je̱ Nteꞌyam tyo̱kinme̱e̱ꞌkxjadat je̱tseꞌe yꞌijttinit je̱ꞌe̱ je̱ jyayu, je̱ jayu juuꞌ je̱ꞌe̱ veꞌe vyinko̱o̱n je̱tseꞌe du̱jaye̱jptinit je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp, veꞌem tseꞌe yꞌijttinit ax joꞌn je̱ jayu juuꞌ veꞌe ijttu je̱ja ako̱o̱ꞌts it ja̱a̱t je̱tseꞌe tu̱tyá̱kada je̱ja ajajtk it ja̱a̱t.” Jidu̱ꞌu̱mts a̱tseꞌe nyaknu̱u̱jmi. Ku je̱ Pablo du̱kutyuujn juuꞌ veꞌe yakꞌixju V@%Nꞌíxup njayé̱pupts a̱ts mitseꞌe ku veꞌe mꞌítu̱t joma veꞌe je̱ israeejlit jáyuda je̱ts pa̱n pa̱n jatyeꞌe ka je̱ꞌe̱pta, je̱ꞌe̱da juuꞌ a̱ts mitseꞌe u̱xyam ntuknu̱kejxp. E?Pojtu̱ku̱. Je̱ꞌe̱ ka̱jxts a̱tseꞌe tu̱nnaajknu̱ke̱ꞌxnatá̱kaja yaja mits mvinkujk je̱ts a̱ts mitseꞌe xmutónu̱t xmupá̱ku̱t je̱tseꞌe je̱ tu̱va̱ko̱jtsu̱n xpá̱mu̱t juuꞌ veꞌe u̱xyam tu̱xꞌix je̱ts je̱ꞌe̱ juuꞌ a̱ts mitseꞌe ntukyaknu̱ke̱ꞌxnatá̱kap u̱xꞌo̱o̱k. =>sVanꞌitts a̱tseꞌe nꞌatsa̱a̱jv: “¿Pa̱nts mitseꞌe?” Vanꞌitts a̱tseꞌe xnu̱u̱jmi: “A̱ts xa je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Jesús, juuꞌ veꞌe mtuntsoꞌoxpu̱jkp. /=WVanꞌitts a̱a̱tseꞌe nu̱jom nmaxvippku̱jx je̱ts a̱tseꞌe nꞌamo̱tunajxy toꞌk je̱ ayook juuꞌ a̱tseꞌe jidu̱ꞌu̱m xnu̱u̱jmi je̱ hebreo aaj: “Saulo, Saulo, ¿tya̱jxts a̱tseꞌe xtsoꞌoxpú̱k? Viinm xa mitseꞌe mnakyo̱ꞌo̱tyúnju̱ ku a̱tseꞌe veꞌem xtun.” qP~}|{xwvv3tsr`qwpposnQmk|iigfdc+a_r^z][$YAWW.V,SRRPOLLKJJHFECBAz@>=== Ax veꞌem tseꞌe, jaaꞌmyé̱tsta vintso̱ miitseꞌe mꞌijtti. Kaꞌa xa veꞌe mꞌisraeejlitjáyuvada, je̱ꞌe̱da pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ ixtaꞌnu̱n du̱niꞌkxmidup du̱ko̱jmidup. Je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe je̱ israeejlit jáyuda mtijjada ka je̱ ixtaꞌnu̱n ma̱a̱ttap. ta0 Je̱ Nteꞌyameꞌe xpa̱ꞌmumdu toꞌk muk je̱ Cristo ma̱a̱t je̱tseꞌe ntoꞌnumdat je̱ yꞌo̱y je̱ꞌe̱, veꞌem ax joꞌn du̱nu̱pa̱a̱jmtki je̱tseꞌe ntoꞌnumdat. Toꞌk muk tseꞌe nꞌijtumda je̱ Cristo ma̱a̱t #?0 Ka je̱ꞌe̱ ka̱jxap xa veꞌe je̱ Nteꞌyam xyaktso̱o̱kumdi ku̱xeꞌe ntoꞌnumdi juuꞌ veꞌe o̱y, veꞌem tseꞌe ni pa̱na kyanamyá̱jajat. 0Y0Je̱ myaaꞌyu̱n ka̱jx tseꞌe je̱ Nteꞌyam xyaktso̱o̱kumdi je̱ꞌe̱ ka̱jx ku veꞌe njaanchjaꞌvimda. Ni pa̱na xa veꞌe viinm kyaꞌo̱ꞌyixju̱ je̱tseꞌe ñaajktso̱ꞌo̱kju̱t, je̱ Nteꞌyam je̱ myaaꞌyu̱n ka̱jxts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe tsa̱ꞌa̱k nꞌijtumda. }0Veꞌem tseꞌe du̱tuujn je̱tseꞌe du̱yaknu̱ke̱ꞌxnatá̱kat vanꞌit ku veꞌe jye̱ꞌyat je̱ tiempo juuꞌ veꞌe miimpnum, je̱ts o̱o̱yeꞌe xtuntso̱jkumda je̱tseꞌe je̱ ma̱ja̱ maaꞌyu̱n xtoojnjimdi je̱ Cristo Jesús ka̱jx. dA0Ku̱xeꞌe toꞌk muk nꞌijtumda je̱ Cristo ma̱a̱t, veꞌem xa veꞌe nꞌijtumda ax joꞌn je̱ Nteꞌyam ku̱xyakka̱jxmpojtu̱kumdi je̱tseꞌe je̱m tsapjo̱o̱tm ku̱xyakꞌa̱jxtkumdini je̱ Cristo ma̱a̱t. }s0ku veꞌe je̱ o̱o̱ꞌkpa joꞌn nꞌijtumdi ku̱xeꞌe je̱ Nteꞌyam nkaka̱tsu̱pa̱jkumdi, je̱ Cristo ka̱jx tseꞌe xmo̱ꞌyumdi je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp. Je̱ myaaꞌyu̱n ka̱jx tseꞌe xyaktso̱o̱kumdi. 0Ax je̱ Nteꞌyam, juuꞌ veꞌe o̱o̱y je̱ tukmo̱ꞌtu̱n du̱tunjaye̱jpp je̱tseꞌe o̱o̱y xtuntso̱jkumda, 0Veꞌemam xa u̱u̱ꞌmeꞌe nu̱jom njoojntykimda yꞌijt, nyaktoꞌnumdu tseꞌe ya̱ nꞌavintso̱ vinmaꞌyu̱namda je̱ts vintso̱ veꞌe viinm nmayjaꞌvimjidi. Ijtumduva tseꞌe je̱p je̱ Nteꞌyam yꞌe̱jku̱n ja̱a̱tp, veꞌem ax joꞌn jyapa̱na. =s0Mpana̱jkxtu tseꞌe je̱ naxviijnit je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱, mtoondu veꞌe juuꞌ veꞌe cha̱jkp je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe du̱yakkutojkjip je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap juuꞌ veꞌe víttup je̱m po̱j jo̱o̱tm je̱tseꞌe du̱ka̱ꞌma je̱ jayu juuꞌ veꞌe du̱kaka̱tsu̱pa̱jktup je̱ Nteꞌyam. Z /0Ax miitsta, kaꞌa xa veꞌe xjaye̱jpti je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp, je̱ o̱o̱ꞌkpa joꞌneꞌe mꞌijtti ku̱xeꞌe xkaka̱tsu̱pa̱jkti je̱ Nteꞌyam je̱tseꞌe mto̱kintoondi. ! =0Veꞌem ax joꞌn je̱ jayu toꞌk niꞌkx toꞌk ko̱pk du̱jayep, veꞌem tseꞌe je̱ Cristo yꞌit je̱ jaanchjaꞌvivata̱jk ma̱a̱tta, ijtpts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ jyayu ma̱a̱tta pa̱n joma tso̱ veꞌe yꞌitta, je̱ Cristo, juuꞌ veꞌe ijtp anañu̱joma ka̱jx.* O0Pya̱a̱meꞌe nu̱jom juuꞌ jaty je̱p je̱ Cristo kya̱ꞌp pyaꞌtkup. Je̱ Nteꞌyam tseꞌe du̱mo̱o̱ynu je̱ Cristo je̱ kutojku̱n je̱tseꞌe du̱nu̱kuvajkinit toꞌk ka̱ꞌa̱jyji juuꞌ jaty. Je̱ jaanchjaꞌvivata̱jk je̱ yꞌo̱ꞌyin ka̱jxta tseꞌe veꞌem du̱tuujn. - U0Ka̱jxm tseꞌe o̱o̱y du̱tumpu̱u̱jm je̱ts kaꞌa veꞌe pa̱n pa̱n pa̱n jaty viijnk juuꞌ veꞌe du̱nu̱má̱jidup, yakkutojktup, vinténidup, vintsá̱nidup, je̱ts nu̱jom juuꞌ jatyeꞌe ijttup, ka u̱xyam ya̱ xa̱a̱jjyap tseꞌe, nay veꞌempa veꞌe juuꞌ veꞌe miimpnum. h  K0Nay je̱ꞌe̱jyam tseꞌe ya̱ ma̱kkin juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ Cristo tyukyakjoojntykpa̱jknuva ku veꞌe yꞌukꞌa̱a̱ꞌk je̱tseꞌe du̱yakꞌa̱jxtkni je̱ja yꞌakaꞌyu̱n paꞌayi je̱m tsapjo̱o̱tm. F  0je̱tseꞌe o̱y xnu̱jaꞌviduvat je̱ ma̱kkin juuꞌ veꞌe o̱o̱y tyunjayejpp je̱ts juuꞌ ka̱jxeꞌe xputa̱jkimda, u̱u̱ꞌmda, juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam du̱jaanchjaꞌvidup. k  Q0Nꞌamó̱tupts a̱tseꞌe je̱tseꞌe du̱yakꞌavaꞌatsu̱t je̱ mvinmaꞌyu̱nda, veꞌem tseꞌe o̱y xnu̱jávadat je̱ yꞌo̱y je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam ñu̱pa̱a̱jmtki je̱tseꞌe xjaye̱jptinit, je̱tseꞌe o̱y xnu̱jávadat vinxu̱peꞌe du̱tunnu̱ma̱ja je̱ pu̱k juuꞌ veꞌe jyaye̱jptinup je̱ Nteꞌyam je̱ jyáyuda, f  G0Nꞌamó̱tupts a̱tseꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n Jesucristo je̱ Ntyeꞌyam, je̱ Dios Teeꞌ, juuꞌ veꞌe nu̱jom du̱nu̱ma̱jika̱jxp, je̱tseꞌe je̱ nu̱jaꞌvin du̱pá̱mu̱t je̱m mjaꞌvin ka̱jxmda je̱tseꞌe du̱yaknu̱ke̱ꞌxnatá̱kat juuꞌ je̱ꞌe̱ veꞌe cha̱jkp, veꞌem tseꞌe je̱ Nteꞌyam nu̱yojk o̱y xꞌíxadat.   0ijtp xa a̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam nkuka̱jtsja miits ka̱jxta, njaaꞌmye̱jtstupts a̱ts miitseꞌe ku a̱tseꞌe ntsapka̱ts. R 0Je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe, ku a̱tseꞌe je̱ ka̱ts nmo̱tu je̱ts mjaanchjaꞌvidupeꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n Jesús je̱ts vintso̱ veꞌe xtso̱kta anañu̱joma je̱ Nteꞌyam je̱ jyayu, s a0Je̱ Nteꞌyam tseꞌe du̱pa̱a̱m je̱ Espíritu Santo yam njaꞌvin ka̱jxmamda je̱tseꞌe nu̱java tyánu̱t je̱ts xmo̱ꞌyumdinupeꞌe je̱ Nteꞌyam nu̱jom je̱ yꞌo̱y je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe xtukvinvaꞌnimdu. ¡Je̱ Nteꞌyam je̱ mya̱jin ka̱jx tseꞌe veꞌem tyónju̱t kyó̱tsju̱t! ¡O̱o̱y xa veꞌe je̱ ma̱jin je̱ jaanchin du̱tunjayep! Ku je̱ Pablo du̱ꞌamo̱tu je̱ Nteꞌyam je̱tseꞌe je̱ vijin je̱ ke̱ju̱n du̱mo̱ꞌo̱t je̱ jaanchjaꞌvivata̱jk - U0 Nay veꞌempats miitseꞌeda, ku veꞌe xꞌamo̱tunajxti je̱ tyu̱v je̱ꞌe̱, je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook juuꞌ ka̱jxeꞌe xjaye̱pta je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp, vanꞌit tseꞌe xjaanchjaꞌviduva je̱ Cristo, toꞌk muk tseꞌe myakpa̱a̱mduva je̱ꞌe̱ ma̱a̱t je̱tseꞌe tya̱jkiva je̱m mjaꞌvin ka̱jxmda je̱ Espíritu Santo je̱tseꞌe nu̱java tyánu̱t je̱ts je̱ Nteꞌyam je̱ jyayu miitseꞌeda, je̱ Espíritu Santo, juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam vyaajntk je̱tseꞌe myínu̱t yaja naxviijn. I  0 Xvinko̱o̱nts a̱a̱tseꞌe je̱ts a̱a̱tseꞌe njoojntykat vintso̱ a̱a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe nyakmá̱jat nyakjaanchat, a̱a̱tseꞌe mutooꞌva̱jkp njaanchjaꞌviꞌukvaan je̱ Cristo. z o0 Je̱ Cristo ka̱jxts a̱a̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam xvinka̱a̱jn je̱ts a̱a̱tseꞌe nꞌítu̱t je̱ꞌe̱ je̱ jyayu, veꞌem ax joꞌn du̱nu̱pa̱a̱jmtki. Je̱ꞌe̱ tseꞌe nu̱jom juuꞌ jaty du̱toomp ax joꞌn du̱ꞌo̱yjava. \ 30 Ñu̱pa̱a̱jmtkits je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe nu̱jom juuꞌ jatyeꞌe pya̱a̱m, veꞌem juuꞌ veꞌe ijtp je̱m tsapjo̱o̱tm je̱ts juuꞌ veꞌe ijtp yaja naxviijn, je̱ꞌe̱ tseꞌe nayꞌamojkika̱jxjinup je̱p je̱ Cristo kya̱ꞌp pyaꞌtkup ku veꞌe je̱ xa̱a̱j du̱paatnit je̱tseꞌe veꞌem tyoojnjinit kyo̱jtsjinit.  50 je̱tseꞌe veꞌem xtuknu̱jaꞌvimdat ti veꞌe ñu̱pa̱a̱jmtki je̱tseꞌe du̱tónu̱t je̱ Cristo ka̱jx, veꞌem ax joꞌn du̱ꞌo̱yjava. q ]0Ku̱x tseꞌe je̱ Nteꞌyam o̱o̱y xtuntso̱jkumda, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe ya̱ ma̱ja̱ maaꞌyu̱n xtoojnjimdi. Je̱ꞌe̱ tseꞌe nu̱jom xmo̱ꞌyumdup je̱ vijin je̱ ke̱ju̱n je̱tseꞌe nu̱jom juuꞌ xtukvinmó̱tumda 5 e0Ya̱ ma̱ja̱ maaꞌyu̱n ka̱jx tseꞌe je̱ Nteꞌyam xkujocho̱o̱kumdi, je̱ꞌe̱ ku veꞌe je̱ yꞌOnu̱k xkuꞌo̱o̱ꞌkimdi je̱tseꞌe xto̱kinme̱e̱ꞌkxumdi. / Y0¡Yakma̱ja yakjaancha tseꞌe je̱ Nteꞌyam yꞌijtnit ku̱xeꞌe xtoojnjimdi ya̱ ma̱ja̱ maaꞌyu̱n je̱ yꞌOnu̱k ka̱jx, juuꞌ veꞌe o̱o̱y tyuntsa̱jkp! p~ [0Ku̱xeꞌe veꞌem je̱ vinmaꞌyu̱n du̱jayep je̱tseꞌe du̱ꞌo̱yjava, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe je̱ tso̱jku̱n ma̱a̱t du̱nu̱pa̱a̱jmtki je̱tseꞌe nꞌijtumdinit je̱ꞌe̱ je̱ yꞌónu̱kta je̱ Jesucristo ka̱jx. S} !0Je̱ Cristo ka̱jx tseꞌe xvinko̱ꞌnumdi vanꞌítani ku veꞌe ya̱ it kyatso̱o̱ꞌndu̱kna vyeꞌna, veꞌem tseꞌe je̱ja je̱ꞌe̱ vyinkujk nꞌijtumdinit vaꞌajts je̱ts kaꞌa ti to̱kin. !| =0¡Yakma̱ja yakjaancha tseꞌe yꞌijtnit je̱ Nteꞌyam, je̱ nMa̱ja̱ Vintsá̱namda Jesucristo je̱ Tyeeꞌ! Ku̱x tseꞌe toꞌk muk nꞌijtumda je̱ Cristo ma̱a̱t, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe xmo̱ꞌyumdi nu̱jom je̱ kunooꞌkxu̱n juuꞌ veꞌe je̱m tsapjo̱o̱tm. {{ q0Je̱ Nteꞌyam, juuꞌ veꞌe nTeeꞌimdup, je̱ts je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n Jesucristo, je̱ꞌe̱ tseꞌe mkunooꞌkxjadap je̱tseꞌe mꞌijttinit je̱ yꞌo̱y jo̱o̱t ma̱a̱tta. Je̱ Cristo ka̱jx tseꞌe je̱ Nteꞌyam xkunooꞌkxumda qz _0A̱tseꞌe je̱ Pablo, je̱ Nteꞌyam a̱tseꞌe xvinko̱o̱n je̱ts a̱tseꞌe nꞌítu̱t je̱ Jesucristo je̱ kyuká̱tsiva. Máyam a̱tseꞌe je̱ Dios ntuknu̱ke̱xta je̱ Nteꞌyam je̱ jyayu juuꞌ veꞌe je̱m éfesovit kyajpu̱n ka̱jxm. Mtoondupeꞌe juuꞌ veꞌe pyaatyp yꞌake̱e̱guip je̱ts toꞌk mukeꞌe mꞌitta je̱ Cristo Jesús ma̱a̱t. LyDA̱ts, je̱ Pablo, nka̱ꞌmam a̱ts miitseꞌe ntuknu̱jáyada ya̱ máyam je̱ Dios. Jaaꞌmyé̱tstats je̱ts yap a̱tseꞌe poxu̱ntu̱jkp. Je̱ Nteꞌyam tseꞌe mkunooꞌkxjadap.'xGDJidu̱ꞌu̱m tseꞌe xna̱a̱jmadat je̱ Arquipo: “Tunꞌixu̱ je̱tseꞌe xkutyónput je̱ toonk juuꞌ veꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n mmo̱o̱jyju.” wwgDKu veꞌe xko̱jtska̱jxtat ya̱ na̱k, ké̱xtats je̱tseꞌe yakko̱jtspat joma veꞌe je̱ jaanchjaꞌviva tu̱jk ñayꞌamókajada je̱m Laodicea, ko̱jtstuvats miitseꞌe je̱ na̱k juuꞌ a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe ntuknu̱jaꞌyidu. 3v_DMáyameꞌe toꞌk aaj je̱ Dios xmo̱ꞌo̱dat je̱ utsta je̱ ajchta ma̱a̱t je̱ utsta je̱ tsa̱ꞌa̱da juuꞌ veꞌe ijttup je̱m Laodicea. Máyameꞌe toꞌk aaj je̱ Dios xmo̱o̱yduvat je̱ Ninfas je̱ts je̱ jaanchjaꞌvivata̱jk juuꞌ veꞌe nayꞌamojkijidup je̱m tya̱kꞌam. uDMáyameꞌe je̱ Dios mka̱jxu̱xju̱duva je̱ Lucas, je̱ tso̱ꞌyiva juuꞌ veꞌe o̱o̱y ntuntso̱jkumdup, je̱ts je̱ Demas. ntUD A̱ts tseꞌe je̱ tu̱va̱ko̱jtsu̱n mpu̱u̱mp vintso̱ veꞌe je̱ Epafras o̱o̱y mtunnu̱tsapkó̱tsjada, nay veꞌempa je̱ꞌe̱da pa̱n pa̱n jatyeꞌe ijttup je̱m laodicéait je̱ts hierápolisit kyajpu̱n ka̱jxmda. %sCD Ma̱yameꞌe je̱ Dios mke̱jxu̱xjada je̱ Epafras, jadoꞌk je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe nu̱toꞌkta miits je̱tseꞌe je̱ Jesucristo du̱mutún du̱mupu̱k. Ijtp tseꞌe toꞌk aaj toꞌk jo̱o̱t mnu̱tsapkó̱tsjada, veꞌem tseꞌe je̱ Nteꞌyam du̱ꞌamo̱tu je̱tseꞌe ma̱kk mꞌijttinit toꞌk muk je̱ Jesucrsito ma̱a̱t je̱tseꞌe o̱y xnu̱jávadat juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam cha̱jkp. erCD Máyameꞌe je̱ Dios mke̱jxu̱xju̱duva je̱ Jesús juuꞌ veꞌe Justo du̱xa̱a̱jiva. Ya̱ꞌa̱jyjida xa je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ israeejlit jayu juuꞌ a̱tseꞌe je̱ jayu ntukma̱a̱tvaajnjidup vintso̱ je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe je̱ jayu yꞌitta je̱m je̱ Nteꞌyam yꞌam kya̱ꞌm, xyakjo̱tꞌamá̱jidupts a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe. .qUD Máyameꞌe je̱ Dios mke̱jxu̱xjada ya̱ Aristarco, a̱ts ya̱ nmupoxu̱nta̱kjayu. Máyameꞌe je̱ Dios mke̱jxu̱xju̱duva je̱ Marcos, je̱ Bernabé je̱ myugoꞌok. Ta̱ tseꞌe myakvaajnjada je̱ts pa̱n na̱jkxpeꞌe mkuꞌíxjada je̱ Marcos, kuva̱kta tseꞌe tsoj yakxó̱n. %pCD Mya̱a̱divapeꞌe ya̱ Onésimo ya̱ uts ya̱ ajch juuꞌ veꞌe o̱o̱y ntuntso̱jkumduvap je̱tseꞌe o̱y juuꞌ jaty du̱tún du̱ka̱ts, ya̱ꞌa̱ juuꞌ veꞌe ijtp nu̱toꞌkta miits, mvaꞌnu̱xjadapts ya̱ꞌa̱ veꞌeda nu̱jom juuꞌ jatyeꞌe yaja toojnjup ko̱jtsjup. -oSDJe̱ꞌe̱ ka̱jx a̱ts miits ya̱ꞌa̱ veꞌe ntuknu̱ke̱xta je̱tseꞌe xnu̱jávadat vintso̱ a̱a̱tseꞌe u̱xyam nꞌit, je̱tseꞌe mjo̱tꞌamá̱jadat. nDYa̱ nꞌútsamda ya̱ nꞌajchamda Tíquico, juuꞌ veꞌe o̱o̱y ntuntso̱jkumdup je̱ts a̱tseꞌe o̱y ntukma̱a̱tmutún ntukma̱a̱tmupú̱k je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n, ya̱ꞌa̱ tseꞌe mvaꞌnu̱xjadap pa̱n vintso̱ a̱tseꞌe u̱xyam nꞌit. 6meDKo̱tsta tseꞌe juu veꞌe du̱yaknu̱ke̱ꞌxnata̱jkip je̱ mꞌo̱y jáyuvinda je̱tseꞌe je̱ jayu du̱tukꞌó̱yadat, veꞌem tseꞌe xnu̱jávadat vintso̱ veꞌe toꞌk jadoꞌk xꞌatso̱vu̱mpíttat, veꞌem ax joꞌn du̱paaꞌty du̱ꞌake̱e̱ga. Ku je̱ Pablo máyam je Dios du̱kejx \l1DViji kej tseꞌe juuꞌ xtóndat xkó̱tstat je̱ꞌe̱ ma̱a̱t pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱kajaanchjaꞌvidup je̱ Jesucristo, xa̱ꞌma ka̱jx tseꞌe xtóndat xkó̱tstat je̱tseꞌe du̱jaanchjávadat. k+DNu̱tsapko̱tsta a̱ts toꞌk aaj je̱ts a̱tseꞌe ya̱ o̱y ka̱ts ya̱ ayook je̱ jayu vaꞌajts nvaajnjadat, veꞌem ax joꞌn cha̱kju̱. njUDNu̱tsapko̱jtstuva a̱a̱ts, veꞌemts a̱a̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ tooꞌ xyakꞌavaatsjat vintso̱ a̱a̱tseꞌe ntukkaꞌamáyu̱t je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook, juuꞌ veꞌe kayaknu̱jaꞌvip yijt, je̱ꞌe̱ je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe je̱ jayu yakvaajñja je̱ Cristo jye̱ꞌe̱. Je̱ꞌe̱ ka̱jxts a̱tseꞌe yap poxu̱ntu̱jkp nꞌit. iDIjtp tseꞌe mtsapkó̱tstat, viji kej tseꞌe mnaajkꞌítjadat je̱tseꞌe je̱ kuko̱jtsu̱n je̱ Nteꞌyam xmo̱ꞌodat. rh _DYaktoompa tu̱jkta, tonda ax joꞌn du̱paaꞌty du̱ꞌake̱e̱ga ma̱a̱t je̱ mtoompada. Jaaꞌmyé̱tsta je̱ts je̱meꞌe toꞌk juuꞌ veꞌe ijtp je̱m tsapjo̱o̱tm, ax je̱p tseꞌe je̱ꞌe̱ kya̱ꞌp pyaꞌtkup mꞌitta. Ig DAx je̱ꞌe̱ pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱toondup juuꞌ veꞌe ka ó̱yap, tukkuvé̱tjadapts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam. Je̱ Nteꞌyam, kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ jayu du̱viijnkꞌíx, myo̱o̱ynupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ tsaachpaatu̱n pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱ tu̱dutonda.)fKDku̱x mnu̱jaꞌvidup xa veꞌe je̱ts mmo̱ꞌo̱jadapeꞌe je̱ o̱ꞌyin je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n. Mmutoondup mmupa̱jktu̱p xa miitseꞌe je̱ Jesucristo. NeDPa̱n ti veꞌe mtoondup, toꞌk aaj toꞌk jo̱o̱t tseꞌe xtóndat, veꞌem ax joꞌn je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n du̱tsa̱k, ka je̱ꞌe̱ ka̱jxapeꞌe ku veꞌe je̱ jayu veꞌem du̱tso̱kta, ndUDMutoompata̱jkta, ka̱tsa̱pa̱kta je̱ mvintsa̱nda juuꞌ veꞌe yaja naxviijn nu̱jom pa̱n ti jatyeꞌe mtukpavaajnju̱dup, ka vanꞌítjyapeꞌe ku veꞌe mꞌíxjada je̱tseꞌe veꞌem o̱y je̱ja je̱ꞌe̱ vyinkujk mtanuvaꞌanda, toꞌk aaj toꞌk jo̱o̱teꞌe xka̱tsa̱pá̱ktat je̱ꞌe̱ ka̱jx ku veꞌe je̱ Nteꞌyam xvintsa̱ꞌa̱gada. cDOnu̱k teeꞌda, kaꞌa tseꞌe je̱ mꞌónu̱kta xyakjo̱tmaꞌattat, ku̱x ku veꞌe du̱ko̱o̱ꞌktoondinit je̱ yꞌoy je̱ꞌe̱. bDPiꞌk ónu̱kta, ka̱tsa̱pa̱kta je̱ mteeꞌda je̱ mtaakta, ku̱x veꞌemeꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n du̱ꞌoyjava. `a9DYaaꞌtya̱jkta, tso̱kta je̱ mnu̱da̱ꞌa̱xta, kaꞌa tseꞌe xmujo̱tmaꞌattat. ]`3DTa̱ꞌa̱xta̱jkta, napyá̱mjada je̱p je̱ mnu̱yaaꞌy kya̱ꞌp pyaꞌtkupta, ku̱x veꞌemeꞌe du̱paaꞌty du̱ꞌake̱e̱ga ku veꞌe je̱ jayu toꞌk muk yꞌit je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n ma̱a̱t. 4_aDPa̱n ti jatyeꞌe mtoondup mko̱jtstup, nu̱jom tseꞌe xtóndat xkó̱tstat je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n Jesús ka̱jx, je̱tseꞌe je̱ kuko̱jtsu̱n xmo̱ꞌo̱dat je̱ Nteꞌyam je̱ꞌe̱ ka̱jx. Vintso̱ du̱vinmachju̱ je̱tseꞌe je̱ jaanchjaꞌvivata̱jk jyoojntykadat ma̱a̱t je̱ myujayu g^GDO̱o̱yeꞌe xtunyakꞌíttat je̱ Cristo je̱ kya̱ts je̱ yꞌayook je̱m mjaꞌvin ka̱jxmda. Natyukꞌíxjada juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam cha̱jkp je̱ts nakyo̱jtsvijjada toꞌk jadoꞌk nu̱jom je̱ vijin je̱ ke̱ju̱n ma̱a̱t. A̱vda je̱ salmos, je̱ himnos, je̱ts je̱ u̱v juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam du̱yakmá̱jip du̱yakjaanchip. >]uDYakꞌitta je̱m mjaꞌvin ka̱jxmda je̱ Cristo je̱ yꞌoy jo̱o̱t je̱tseꞌe myakkutojku̱xjadat. Ku̱x ya̱ o̱y jo̱o̱t ka̱jxeꞌe je̱ Nteꞌyam myaaxu̱xjidi je̱tseꞌe toꞌk muk mꞌijttinit, veꞌem ax joꞌn toꞌk niꞌkx toꞌk ko̱pk ku̱mꞌijtti. Ijtp tseꞌe Nteꞌyam xkuko̱jtsjadat. "\=DAx juuꞌ tseꞌe du̱nu̱vinko̱pkika̱jxp, je̱ꞌe̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe je̱ tso̱jku̱n xjayé̱ptat. Ku̱x ku xa veꞌe je̱ jayu je̱ tso̱jku̱n du̱jayep, toꞌk muk tseꞌe juuꞌ jaty yꞌit tsoj yakxó̱n, veꞌem ax joꞌn du̱paaꞌty du̱ꞌake̱e̱ga. 9[kD Pa̱n je̱p xa veꞌe pa̱n ti veꞌe mnatyuknu̱ꞌa̱a̱ꞌnijidup, namyuténixjada tseꞌe toꞌk jadoꞌk je̱ts namye̱e̱ꞌkxu̱xjada je̱ mto̱kin vimpit atu̱j. Veꞌem ax joꞌn je̱ Crsito mto̱kinme̱e̱ꞌkxjidi, nay veꞌempats miitseꞌe mnatyo̱kinme̱e̱ꞌkxju̱duvat toꞌk jadoꞌk. ZD Ku̱x je̱ Nteꞌyameꞌe mvinko̱o̱jnju̱du je̱tseꞌe mꞌijttnit je̱ jyayu je̱tseꞌe mtsó̱kjada, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe du̱tsa̱k je̱ts ya̱ꞌa̱ veꞌe xjaye̱jptinit, veꞌem ax joꞌn ya̱ꞌa̱ ma̱a̱t ku̱mnatyukxo̱jxjidi: je̱ tukmo̱ꞌtu̱n, je̱ o̱y jáyuvin, je̱ nu̱u̱ꞌk aaj je̱ nu̱u̱ꞌk jo̱o̱t, je̱ts ku veꞌe juuꞌ jaty yakmuteniku̱x. ^Y5D Kaꞌa xa veꞌe tii pa̱n israeejlit jayu u̱u̱ꞌmeꞌeda uk pa̱n pa̱n jatyeꞌe ka je̱ꞌe̱pta, pa̱n nniꞌkxmimdup nko̱jmimdupeꞌe je̱ ixtaꞌnu̱n uk pa̱n kaꞌa, pa̱n jékumit jayu veꞌe nꞌijtumda uk pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱katinu̱jaꞌvidup, pa̱n joyu̱toompa jayu veꞌe nꞌijtumda uk pa̱n naspa̱ka jayu. Je̱ꞌe̱ veꞌe vinko̱pk je̱seꞌe je̱ jayu toꞌk muk yꞌit je̱ Cristo ma̱a̱t, juuꞌ veꞌe nu̱jom du̱nu̱ma̱jika̱jxp. pXYD Ku veꞌe xmaso̱o̱ktini, mtonꞌukvaandinu tseꞌe ax joꞌn du̱paaꞌty du̱ꞌake̱e̱ga ma̱a̱t je̱ nam jáyuvin juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam pya̱a̱m je̱tseꞌe mmo̱o̱jyjidi, je̱ꞌe̱ tseꞌe je̱ Nteꞌyam yakvimpijtp je̱tse yꞌijtnit ax joꞌn viinm. Veꞌem tseꞌe du̱tónu̱t vanꞌit paat ku veꞌe je̱ Nteꞌyam o̱y xꞌixaidinit. WD Kaꞌa tseꞌe mnavyinꞌa̱a̱ꞌnjadat toꞌk jadoꞌk, ku̱x mmaso̱o̱ktinu veꞌe juuꞌ jatyeꞌe ka ó̱yap mtoondup yꞌijt. !V;DAx u̱xyam, veꞌem tseꞌe du̱tso̱jkpa je̱ts ya̱ꞌa̱ veꞌe xmaso̱o̱ktinit: je̱ jo̱tꞌaꞌnu̱n, je̱ e̱jku̱n, juuꞌ veꞌe du̱ko̱ꞌo̱ñu̱vinmaꞌyip je̱ myujayu, je̱ vinko̱jtspe̱jtu̱n, je̱ pako̱jtsu̱n, je̱ts je̱ jomko̱jtsu̱n je̱ tikko̱jtsu̱n. EUDAx veꞌemts miitseꞌe mjoojntykada mnaxviijnada yꞌijt. TDYa̱ꞌa̱ ka̱jx tseꞌe je̱ Nteꞌyam du̱yaktsaachpaaꞌtu̱t je̱ꞌe̱ pa̱n pa̱n jatyeꞌe kaka̱tsu̱pa̱jkju̱dup. DSDAx je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe vinko̱pk je̱tseꞌe xyakkutó̱kinidinit je̱ naxviijnit je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe mjaye̱jptup je̱m mjaꞌvin ka̱jxmda. Ax je̱ naxviijnit je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱, je̱ꞌe̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe je̱ jayu je̱ ka̱ts du̱tukma̱a̱tjayé̱pta je̱ yaaꞌy je̱ ta̱ꞌa̱x juuꞌ veꞌe ka pú̱kap jyaye̱jptup, ku veꞌe du̱tonda juuꞌ veꞌe ka ó̱yap ka vaꞌajtsap, ku veꞌe du̱yaktonda je̱ yꞌavintso̱ vinmaꞌyu̱nda, ku veꞌe du̱tso̱kta juuꞌ jatyeꞌe ka ó̱yap, je̱ts ku veꞌe juuꞌ du̱nasꞌayó̱vada. Ku̱x je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe ti du̱nasꞌayo̱ꞌvip, kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam du̱vinjava du̱vintsa̱ꞌa̱ga, vyinjaꞌvip vyintsa̱ꞌkipts je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe je̱ jayu yꞌixp jyayejpp. !R;DAx ku tseꞌe je̱ Cristo myiinnuvat, je̱ꞌe̱ pa̱n ka̱jxeꞌe xtukma̱a̱tjayé̱pta ya̱ joojntykin, je̱ꞌe̱ ma̱a̱tpa tseꞌe mꞌijttinit je̱tseꞌe xtukma̱a̱tjaye̱jptinit je̱ mya̱jin. Kaꞌa tseꞌe veꞌem nꞌukjoojntyimdinit ax joꞌn njoojntykimda yꞌijt Q1DMꞌijttup xa veꞌe ax joꞌn je̱ Cristo ku̱xma̱a̱tꞌo̱o̱ꞌkti. Je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe mjaye̱jptup, mjaye̱jptupts miits je̱ꞌe̱ veꞌe ku̱xeꞌe toꞌk muk mꞌitta je̱ Cristo ma̱a̱t, je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe ijtp joma veꞌe je̱ Nteꞌyam yꞌit. P}DJe̱ꞌe̱ tseꞌe mvinmá̱ydap juuꞌ jatyeꞌe je̱m tsapjo̱o̱tm, ka je̱ꞌe̱peꞌe juuꞌ veꞌe yaja naxviijn. xO kDJe̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe ku̱xeꞌe mꞌitta ax joꞌn je̱ Cristo ku̱xma̱a̱tjoojntykpa̱ktinuva, íxtada tseꞌe je̱ tsajo̱o̱tmit je̱ꞌe̱, je̱m joma veꞌe je̱ Cristo chu̱u̱na je̱ja je̱ Nteꞌyam yꞌakaꞌyu̱n paꞌayi. N DVeꞌem ya̱ꞌa̱ veꞌe kyeꞌex je̱ts o̱y ya̱ꞌa̱ veꞌe ku veꞌe yaktún ax joꞌn du̱tumpavaꞌanda, je̱ꞌe̱ ku veꞌe du̱tonda vintso̱ veꞌe du̱tijta je̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam yakvinjava yakvintsa̱ꞌa̱ga; nu̱u̱ꞌk aaj nu̱u̱ꞌk jo̱o̱t tseꞌe jyanatyijjada, je̱tseꞌe vyaꞌanda je̱ts nu̱yojk o̱yeꞌe je̱ Nteꞌyam yakmutún yakmupu̱k ku veꞌe je̱ jayu je̱ ñiꞌkx je̱ kyo̱pk du̱yaktsaachpaaꞌty. Ax ni vinxú̱pats ya̱ꞌa̱ veꞌe je̱ jayu kyaputá̱kaja je̱tseꞌe du̱ꞌama̱a̱daagat je̱ kyo̱ꞌoy je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe cho̱jktup je̱ yꞌavintso̱ vinmaꞌyu̱n ka̱jxta.~MuDJe̱ jayu xa veꞌe du̱mutaayvaattu ya̱ ixpa̱jku̱n. Juuꞌ veꞌe tyumpavaandup je̱ts kaꞌa veꞌe yakkáyu̱t yakja̱ꞌkxu̱t, je̱ Nteꞌyamts je̱ꞌe̱ veꞌe du̱pa̱a̱mp je̱tseꞌe vyintó̱kiyu̱t ku veꞌe yakkay yakju̱ꞌkx. Je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe, kaꞌa tseꞌe nvaat pa̱n mtukto̱kimpayo̱ꞌo̱yjadat pa̱n ti veꞌe mkaaydup mꞌooktup uk pa̱n ti xa̱a̱j veꞌe mꞌamaaꞌyidup, ni je̱ nam po̱ꞌo̱a, ni je̱ po̱o̱ꞌkxtku̱n xa̱a̱ja. ZF-DKu veꞌe je̱ Crsito yꞌukꞌa̱a̱ꞌk je̱m cruz ka̱jxm, yakvintó̱kits je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvapta je̱ts pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ ka ó̱yap du̱toondup juuꞌ veꞌe yakkutojktup je̱m po̱j jo̱o̱tm, veꞌem tseꞌe du̱tuujn ax joꞌn je̱ jayu yꞌatsoꞌoxtún je̱tseꞌe mya̱a̱daꞌaky, vanꞌit tseꞌe du̱tsum juuꞌ veꞌe yakvinto̱ki je̱tseꞌe du̱yaknu̱jkx je̱ja je̱ nu̱may jayu vyinkujk, veꞌem tseꞌe cho̱ꞌo̱tyóndat ku veꞌe je̱ nu̱may jayu du̱ꞌíxtat je̱ts ta̱ veꞌe vyintó̱kida. Ixtadats je̱ tsapjo̱o̱tmit je̱ꞌe̱ WE'DNu̱jom je̱ to̱kin juuꞌ u̱u̱ꞌmeꞌe ku̱nkuve̱jtumda, veꞌem xa je̱ꞌe̱ veꞌe ax joꞌn javyétani ku̱yꞌijt je̱m na̱k ka̱jxm je̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ na̱k ku̱du̱ma̱jvo̱jppe̱jtni je̱m je̱ Cristo cryuuz ka̱jxm, je̱ Cristo tseꞌe du̱kuve̱jt je̱ to̱kin juuꞌ u̱u̱ꞌmeꞌe ku̱nkuve̱jtumdi. PDD Je̱ o̱o̱ꞌkpa joꞌn tseꞌe mꞌijtti je̱ mto̱kin ka̱jxta je̱ts ku̱xeꞌe mkayakpa̱a̱jmjada vyeꞌna je̱m mjaꞌvin ka̱jxmda je̱ ixtaꞌnu̱n. Ax je̱ Nteꞌyam tseꞌe mmo̱o̱jyju̱du je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp je̱ Cristo ma̱a̱t, je̱ Nteꞌyam tseꞌe xto̱kinme̱e̱ꞌkxumdinu. CD Ku veꞌe mna̱pe̱jtti, veꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌe ax joꞌn je̱ Cristo ku̱xma̱a̱tnaxta̱jkidini je̱ts ax joꞌn je̱ꞌe̱ veꞌe ku̱xma̱a̱tjoojntykpa̱jktiniva je̱ꞌe̱ ka̱jx ku veꞌe xjaanchjávada je̱ts o̱o̱yeꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ ma̱kkin du̱tunjayep, je̱ꞌe̱ pa̱neꞌe je̱ mya̱kkin ka̱jx je̱ Cristo du̱yakjoojntykpa̱jknuva ku veꞌe yꞌukꞌa̱a̱ꞌk. SBD Nay veꞌempa tseꞌe, ku̱xeꞌe toꞌk muk mꞌitta je̱ Cristo ma̱a̱t, je̱ ixtaꞌnu̱n tseꞌe mjaye̱jptup juuꞌ veꞌe jyaye̱jptup je̱ Nteꞌyam je̱ jyayu. Ka je̱ ixtaꞌnu̱napts je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe je̱ israeejlit jayu ñiꞌkxmidup kyo̱jmidup, je̱ ixtaꞌnu̱n je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe je̱ Cristo mpa̱ꞌmu̱xju̱du je̱m mjaꞌvin ka̱jxmda, veꞌem tseꞌe xko̱o̱ꞌktoondinit je̱ mꞌavintso̱ vinmaꞌyu̱nda. $AAD Ax miitsta, je̱ Cristo ka̱jx tseꞌe xjaye̱pta nu̱jom juu jatyeꞌe je̱ Nteꞌyam mtukmutso̱jkju̱dup ku̱xeꞌe mꞌitta toꞌk muk je̱ Cristo ma̱a̱t, juuꞌ veꞌe du̱ka̱ꞌmip nu̱jom pa̱n pa̱n jatyeꞌe yakkutojktup je̱ts pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱nu̱má̱jidup. 1@[D Kaꞌa tseꞌe pa̱n mvinꞌa̱a̱ꞌnjadat, je̱ Cristo veꞌe jayuvimpijt, je̱ Nteꞌyam je̱ꞌe̱ veꞌe nay vanxú̱pjyam ax joꞌn viinm je̱ Dios Teeꞌ. 0?YDKaꞌa tseꞌe mnamyaso̱ꞌo̱kjadat je̱tseꞌe myakviijnkvó̱vdat ku veꞌe myakvinꞌa̱a̱ꞌnuvaꞌandat ma̱a̱t je̱ ixpa̱jku̱n juuꞌ veꞌe ka tú̱vap je̱tseꞌe kyatún. Ka je̱ Criistovap je̱ꞌe̱ veꞌe du̱yakje̱ji je̱ ixpa̱jku̱n juuꞌ veꞌe tyukꞌi̱xtup, je̱ ju̱jpit jayu je̱ ñu̱pa̱a̱mdu̱kada je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ts je̱ ko̱ꞌo̱y costumbre juuꞌ veꞌe ijtp yaja naxviijn. > DVeꞌem ax joꞌn je̱ ku̱p je̱ yꞌaats yakꞌitju̱ ma̱kk, veꞌempa tseꞌe du̱tsa̱k je̱tseꞌe ma̱kk mnaajkꞌítjadat toꞌk muk je̱ Jesucristo ma̱a̱t. Yakma̱kkpa̱jkꞌata̱ꞌa̱tsta je̱ mjo̱o̱tta je̱ mjaꞌvinda je̱ꞌe̱ ka̱jx ku je̱ꞌe̱ veꞌe xjaanchjávada, veꞌem ax joꞌn myaktukꞌixti; o̱o̱y tseꞌe xtunkuko̱jtsjadat je̱ Nteꞌyam ku̱xeꞌe je̱ maaꞌyu̱n mtoꞌnu̱xjada. Je̱ Cristo ka̱jxts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp E=DJe̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe, veꞌem ax joꞌn xkuva̱jkti je̱m mjaꞌvin ka̱jxmda je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n Cristo Jesús, jaaꞌkjoojntykadats miitseꞌe toꞌk muk je̱ꞌe̱ ma̱a̱t. <5DO̱yam a̱tseꞌe nkaꞌit miits ma̱a̱tta, je̱m tseꞌe a̱ts ya̱ njo̱o̱t ya̱ njaꞌvin miits ma̱a̱tta. Xo̱o̱jntkpts a̱tseꞌe ku̱xeꞌe a̱ts nmu̱java je̱ts o̱y yakxo̱neꞌe mnaajkꞌítjada je̱ts ma̱kk aaj ma̱kk jo̱o̱teꞌe je̱ Cristo xjaanchjávada. ; DVeꞌemts a̱ts miits ya̱ꞌa̱ veꞌe nvaajnjada je̱tseꞌe ni pa̱na mkavinꞌa̱a̱ꞌnjadat ma̱a̱t je̱ tsújit ka̱ts. :wDJe̱ Cristo ka̱jx tseꞌe yaknu̱java nu̱jom je̱ Nteꞌyam je̱ vyijin je̱ kye̱ju̱n je̱ts je̱ ñu̱jaꞌvin. p9YDNtso̱jkpapts a̱tseꞌe je̱tseꞌe mjo̱tꞌamá̱jadat je̱tseꞌe toꞌk jadoꞌk mnachó̱kjadat je̱tseꞌe o̱y xnu̱jávadat juuꞌ veꞌe kayaknu̱jaꞌvip yꞌijt, je̱ꞌe̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Cristo jye̱ꞌe̱. e8 EDNtsa̱jkp a̱tseꞌe je̱tseꞌe xnu̱jávadat je̱ts o̱o̱y a̱ts miitseꞌe ntunnu̱tsapko̱tsta, nay veꞌempa je̱ꞌe̱da pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱m Laodicea je̱ts pa̱n pa̱n jaty a̱tseꞌe viinm xkaꞌíxada. +7 QDVeꞌemts a̱ts ya̱ꞌa̱ veꞌe ntun pa̱n joma vaat a̱tseꞌe xꞌo̱ꞌyixju̱ je̱ ma̱kkin ka̱jx juuꞌ a̱tseꞌe je̱ Cristo o̱o̱y xtunmo̱o̱yp.}6 uDJe̱ Cristo jye̱ꞌe̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ a̱a̱tseꞌe je̱ jayu nvaajnjip je̱ts a̱a̱tseꞌe je̱ jayu nko̱jtsvij, nu̱jom a̱a̱tseꞌe je̱ jayu ntukꞌixta je̱tseꞌe veꞌem o̱y du̱vinmó̱tudat juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam cha̱jkp, veꞌem tseꞌe yꞌijttinit je̱m je̱ Nteꞌyam vyinkojkm o̱y, vaꞌajts, je̱ts toꞌk muk je̱ Cristo ma̱a̱t. 5 9Dja̱ꞌa̱ tseꞌe du̱nu̱pa̱a̱jmtki je̱tseꞌe du̱nu̱jávadat je̱ ma̱ja̱ maaꞌyu̱n juuꞌ veꞌe kayaknu̱jaꞌvip yꞌijt je̱tseꞌe u̱xyam du̱tuujnja anañu̱joma je̱ jayu. Ax je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe kayaknu̱jaꞌvip yꞌijt, ya̱ꞌa̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe: Je̱ Cristo veꞌe ijtp je̱m mjaꞌvin ka̱jxmda, veꞌemts miitseꞌe je̱ Nteꞌyam xtukma̱a̱tjaye̱jptinit je̱ mya̱jin. 4 DKaꞌa tseꞌe je̱ jayu ya̱ ayook du̱nu̱jaꞌvidi ju̱jp xu̱p, u̱xya námnum tseꞌe je Nteꞌaym du̱tuknu̱java je̱ jyayu, R3 Dje̱ꞌe̱da juuꞌ a̱tseꞌe nmutoondup nmupa̱jktup je̱ꞌe̱ ka̱jx ku a̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam xtukka̱ta̱jki ya̱ toonk, a̱ts miitseꞌe puꞌuk avaada nvaajnjadat je̱ꞌe̱ je̱ yꞌayook. 12 ]DAx xo̱o̱jntkpts a̱tseꞌe u̱xyam je̱ꞌe̱ ka̱jx ku a̱ts miitseꞌe nkutsaachpaadada. Ku̱x ku a̱tseꞌe ntsaachpaaꞌty je̱tseꞌe o̱y tyaandinit je̱ Nteꞌyam ma̱a̱t je̱ Cristo je jyayu, veꞌemts a̱tseꞌe ntun ax joꞌn je̱ Cristo ku veꞌe je̱ jyayu du̱kutsaachpaadi, <1 sDje̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe ma̱kk aaj ma̱kk jo̱o̱t mnaajkꞌítjada toꞌk muk je̱ Cristo Jesús ma̱a̱t, veꞌem ax joꞌn je̱ ku̱p je̱ yꞌaaꞌts ma̱kk yakꞌijtju̱ ku veꞌe kya̱a̱ktá̱ka, je̱tseꞌe xkamaso̱ꞌo̱ktat je̱ yꞌo̱y je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe mꞌaꞌíxtup ja̱ꞌa̱ ka̱jx ku veꞌe xkuva̱jkti je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook juuꞌ veꞌe mꞌamo̱tunajxtu. Ya̱ o̱y ka̱ts ya̱ o̱y ayookts je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe toꞌk it toꞌk naaxviijn yaktukkaꞌamaayp je̱ts juu ka̱jx a̱tseꞌe nyakpu̱u̱jm je̱ts a̱tseꞌe ntukkaꞌamaayvat. Ja̱ Nteꞌyameꞌe du̱pa̱a̱m je̱ Pablo je̱tseꞌe du̱putá̱kat je̱ jaanchjaꞌvivata̱jkta :0 oDax u̱xyam, je̱ Nteꞌyamts miitseꞌe tu̱mmujo̱tꞌo̱ꞌyijidini je̱ o̱o̱ꞌku̱n ka̱jx juuꞌ veꞌe je̱ Cristo yaknajx je̱m cruz ka̱jxm. Veꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌe du̱tuujn je̱tseꞌe mpa̱a̱jmjidinit je̱m je̱ꞌe̱ vyinkojkm vaꞌajts aaj vaꞌajts joot je̱ts ka to̱kin ma̱a̱tap, ./ WDMmujékumidup xa miitseꞌe yꞌijt je̱ Nteꞌyam je̱tseꞌe xtsoꞌoxpa̱jkti ja̱ꞌa̱ ka̱jx ku veꞌe xtonda xko̱tsta yꞌijt je̱ kyoꞌoy ja̱ꞌa̱; F. DJa̱ Nteꞌyam tseꞌe du̱nu̱pa̱a̱jmtki je̱tseꞌe du̱ma̱a̱tnamyujo̱tꞌo̱ꞌyijinit nu̱jom juuꞌ jaty, veꞌem juuꞌ veꞌe yaja naxviijn je̱ts juuꞌ veꞌe je̱m tsajo̱o̱tm, veꞌem tseꞌe o̱y jo̱o̱t du̱yaktaajñ ja̱ꞌa̱ ka̱jx ku veꞌe je̱ Cristo yꞌukꞌa̱a̱ꞌk je̱m cruz ka̱jxm. - DYꞌo̱yjaꞌvi tseꞌe je̱ Nteꞌyam je̱tseꞌe je̱ Cristo yꞌit nay vanxu̱pyjyam ax joꞌn viinm je̱ Dios Teeꞌ. ,, SDJe̱ꞌe̱ tseꞌe du̱nu̱kuvajkip je̱ jaanchjaꞌvivata̱jk, veꞌem tseꞌe yꞌit je̱ꞌe̱ ma̱a̱tta ax joꞌn toꞌk niꞌkx toꞌk ko̱pk ku̱yꞌijtti. x~}|*zywvtsmrqpp5onlljihJgfeeeddba`\_H^]7\\ [:ZYYWW$VTeSlRUPOqLKJI@HH(G)FEDDvD5C BA#@1?->l=_;~:A8o7,644 32\11H/.--+*))0(u'$&%k$#"!!hF!3I  g 90Je̱ Nteꞌyam tseꞌe du̱kunooꞌkxup toꞌk ka̱ꞌa̱jyji pa̱n pa̱n jatyeꞌe ijtp du̱tso̱jktup je̱ nMa̱ja̱ Vintsá̱namda Jesucristo."=0Je̱ Nteꞌyam, juuꞌ veꞌe nTeeꞌimdup, je̱ts je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n Jesucristo, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱pá̱mdap je̱ o̱y jo̱o̱t, je̱ tso̱jku̱n, je̱ts je̱ jaanchjaꞌvin je̱m je̱ utsta je̱ ajchta ma̱a̱t je̱ utsta je̱ tsa̱ꞌa̱da jyaꞌvin ka̱jxmda. <q0Je̱ꞌe̱ ka̱jxts a̱ts miits ya̱ꞌa̱ veꞌe ntuknu̱ke̱xta je̱tseꞌe mvaꞌnu̱xjadat pa̱n vintso̱ a̱a̱tseꞌe u̱xyam nꞌit je̱tseꞌe myakjo̱tꞌamá̱jajadat. >u0Ya̱ nꞌútsamda ya̱ nꞌajchamda Tíquico, juuꞌ veꞌe o̱o̱y ntuntso̱jkumdup je̱tseꞌe toꞌk aaj toꞌk jo̱o̱t xputa̱jkimda je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n je̱ tyoonk ka̱jx, ya̱ꞌa̱ tseꞌe mtuknu̱jávajadap nu̱jom pa̱n vintso̱ a̱tseꞌe u̱xyam nꞌit je̱ts juuꞌ a̱tseꞌe ntuump. 10Ya̱ ayook ka̱jxts a̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam xvinka̱a̱jn je̱ts a̱tseꞌe je̱ kuká̱tsiva nꞌítu̱t. Ax yapts a̱tseꞌe poxu̱ntu̱jkp u̱xyam nꞌit ku̱xeꞌe a̱ts ya̱ ayook je̱ jayu nvaajñja. Nu̱tsapko̱tsta a̱ts toꞌk aaj je̱ts a̱tseꞌe ya̱ o̱y ka̱ts ya̱ o̱y ayook je̱ jayu vaꞌajts nvaajnjadat, veꞌem ax joꞌn du̱vinmachju̱ joꞌn. Ku je̱ Pablo kyo̱jtskuka̱jxini A{0Veꞌempats a̱tseꞌe toꞌk aaj xnu̱tsapko̱jtstuvat, veꞌemts a̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ aaj je̱ ayook xmo̱ꞌo̱t vintso̱ a̱tseꞌe toꞌk aaj toꞌk jo̱o̱t juuꞌ nkó̱tsu̱t, veꞌemts a̱tseꞌe je̱ jayu nvaajnjadat je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook juuꞌ veꞌe kayaknu̱jaꞌvip yꞌijt. iK0Ijtp tseꞌe mtsapkó̱tstat pa̱n ti vinmaꞌyu̱neꞌe je̱ Espíritu Santo mmo̱ꞌo̱jadap. Je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe, nakyujoojntykajada, xa̱ꞌma ka̱jx tseꞌe xnu̱tsapkó̱tstat nu̱jom je̱ Nteꞌyam je̱ jyayu. t a0Veꞌem ax joꞌn je̱ tojpa du̱jayep je̱ pyojxu̱n kujop, nay veꞌempats miitseꞌe xnu̱jaꞌvidinit je̱ts je̱ Nteꞌyameꞌe je̱ mto̱kin mtuknu̱vaatsju̱du; je̱ts veꞌem ax joꞌn je̱ tojpa je̱ yajkxy tsojx du̱yaktún, nay veꞌempa tseꞌe je̱ jayu xvaajnjadat je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook juuꞌ veꞌe je̱ Espíritu Santo mmo̱o̱jyju̱du. 5 c0Je̱ts veꞌem ax joꞌn je̱ tojpa je̱m kya̱ꞌm du̱matsꞌit toꞌk je̱ escudo juuꞌ veꞌe natyukkuvaajnjup je̱tseꞌe je̱m du̱yakpiꞌits nu̱jom je̱ koꞌmu̱n juuꞌ veꞌe to̱o̱yp je̱tseꞌe yaktuknu̱kuj, veꞌempats miitseꞌe ma̱kk xjaanchjávadat je̱ Nteꞌyam, veꞌem tseꞌe mkahꞌama̱a̱daagajadat je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap juuꞌ veꞌe du̱nu̱vintsa̱nika̱jxp je̱ ko̱ꞌo̱yjayuvapta̱jkta. P 0Veꞌem ax joꞌn je̱ tojpa ñayꞌapa̱a̱mdu̱kaja joꞌn ku veꞌe je̱ tyukvaꞌku̱n du̱tukvaꞌaga, veꞌempats miitseꞌe mnayꞌapa̱a̱mdu̱kajadat je̱tseꞌe je̱ jayu xvaajnjadat je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook, veꞌem tseꞌe du̱nu̱jávadat vintso̱ veꞌe yꞌíttat o̱y jo̱o̱t je̱ Nteꞌyam ma̱a̱t. ' G0Veꞌem ax joꞌn je̱ tojpa je̱ tyiintsóm ñapya̱ꞌmu̱xju̱, veꞌempats miitseꞌe tyú̱vam juuꞌ xkó̱tstat. Je̱ts veꞌem ax joꞌn ñatyukxa̱xju̱ je̱ pojxu̱n ax joꞌn je̱ nu̱xoya, veꞌempats miitseꞌe xtoonduvat xa̱ꞌma juuꞌ veꞌe pyaatyp yꞌake̱e̱guip. f E0 Je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe, veꞌem ax joꞌn je̱ tojpa ma̱kk ñaajkꞌítju̱ ku veꞌe tu̱ñaxya̱xju̱ ax joꞌn je̱ tojpa ñaxyó̱xjada, nay veꞌempats miitseꞌe ma̱kk aaj ma̱kk jo̱o̱t mnaajkꞌijtjidinit je̱ꞌe̱ ka̱jx ku veꞌe xjaye̱pta nu̱jom juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam mmo̱o̱jyju̱dup, ax veꞌem tseꞌe juuꞌ xmuté̱nadat vanꞌit ku veꞌe je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap mvinkumínajadat. Ax kuts ya̱ꞌa̱ veꞌe ñáxu̱t, o̱y tseꞌe mtándat. *M0 Ku̱x ka je̱ꞌe̱p xa u̱u̱ꞌmeꞌe nma̱a̱tnachoꞌoxpa̱jkumju̱dup je̱ nmujáyuvamda juuꞌ veꞌe tsuꞌutsax juuꞌ veꞌe nu̱u̱ꞌpu̱nax, je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvapta pa̱n pa̱n jatyeꞌe yakkutojktup je̱m po̱j jo̱o̱tm, pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱nu̱má̱jidup je̱tseꞌe du̱ka̱ꞌmada je̱ꞌe̱da juuꞌ veꞌe du̱ma̱a̱tnavya̱a̱ꞌnju̱dup je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱. w0 Veꞌem ax joꞌn je̱ tojpa ma̱kk aaj ma̱kk jo̱o̱t yꞌit ku veꞌe tu̱ñaxya̱xju̱ ax joꞌn je̱ tojpa ñaxya̱xju̱ ku veꞌe yꞌatsoꞌoxtonuvaꞌañ, nay veꞌempats miitseꞌeda ma̱kk aaj ma̱kk jo̱o̱t mꞌijttinit je̱ꞌe̱ ka̱jx ku veꞌe xjaye̱pta nu̱jom juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam mmo̱o̱jyju̱dup je̱tseꞌe xꞌama̱a̱daagadat je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap juuꞌ veꞌe du̱nu̱vintsa̱nika̱jxp je̱ ko̱ꞌo̱yja̱yuvapta̱jkta je̱tseꞌe mvinꞌa̱a̱ꞌnuvaꞌanjada. !0 Utsta ajchta utsta tsa̱ꞌa̱da, ax juuꞌts a̱tseꞌe nko̱jtskuka̱jxip, je̱ꞌe̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe ma̱kk mnaajkꞌijtjidinit toꞌk muk je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n ma̱a̱t je̱ ma̱kkin ka̱jx juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam mmo̱o̱jyju̱dup. !;0 Je̱ts miitsta, yaktoompa jáyuda, nay veꞌempats miitseꞌe xtoonduvat ma̱a̱t je̱ mtoompada, muko̱tsta o̱y aaj o̱y jo̱o̱t, kaꞌa tseꞌe je̱ atsa̱ꞌkin ma̱a̱t xmukó̱tstat, ku̱x mnu̱jaꞌvidupeꞌe je̱ts veꞌem miitseꞌeda ax joꞌn je̱ꞌe̱da, mꞌijttuvapeꞌe je̱p je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n kya̱ꞌp pyaꞌtkup, je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe je̱m tsapjo̱o̱tm ijtp. Ni pá̱nats je̱ꞌe̱ veꞌe du̱kaviijnkꞌíx. Juuꞌ veꞌe tyukma̱a̱daaktup pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ Cristo du̱jaanchjaꞌvidup !;0ku̱x mnu̱jaꞌvidup miitseꞌe je̱ts mo̱ꞌo̱jadap je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n juuꞌ veꞌe tukka̱daꞌakjup toꞌk jadoꞌk pa̱n vintso̱ veꞌe juuꞌ veꞌe o̱y juuꞌ veꞌe ka o̱y tu̱du̱tonda tu̱du̱ko̱tsta, je̱ mutoompa je̱ts je̱ yaktoompa. !0Toꞌk jo̱o̱teꞌe xmutóndat, veꞌem ax joꞌn je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n ku̱xmutoondi ku̱xmupa̱jkti je̱ts kaꞌa veꞌe je̱ jayu, 30Mutonda ka vanꞌítjyap ku veꞌe mꞌíxjada je̱tseꞌe veꞌem o̱y mnaajktanuvaꞌanjada je̱ꞌe̱ ma̱a̱tta; ñojkꞌó̱yeꞌe mutonda ax joꞌn je̱ Cristo je̱ myutoompa je̱ myupa̱jkpa, toꞌk aaj toꞌk jo̱o̱t ax joꞌn je̱ Nteꞌyam du̱tsa̱k joꞌn. {0Mutoompa jáyuda, ka̱tsa̱pa̱kta je̱ mvintsa̱nda yaja naxviijn je̱ vintsa̱ꞌkin ma̱a̱t, je̱ jaꞌvin ma̱a̱t je̱ tsa̱ꞌkin ma̱a̱t, toꞌk aaj toꞌk jo̱o̱t, veꞌem ax joꞌn je̱ Cristo viinm ku̱xka̱tsu̱pa̱jkti joꞌn. gG0Onu̱k teeꞌda, kaꞌa tseꞌe xyakjo̱tmaꞌattat je̱ mꞌónu̱kta; ñojkꞌó̱yeꞌe xkó̱tstat xkaꞌamáydat je̱tseꞌe xtukꞌíxtat vintso̱ veꞌe du̱mutóndat du̱mupá̱ktat je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n. K0veꞌem tseꞌe o̱y mtsa̱a̱nadat je̱tseꞌe may xa̱a̱j may joojnt mjoojntykadat yaja naxviijn.” Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe je̱ pavaꞌnu̱n vyaꞌañ juuꞌ veꞌe je̱ vaandu̱k ma̱a̱t. &~E0Ku̱x je̱ mutoꞌk pavaꞌnu̱n juuꞌ veꞌe je̱ vaandu̱k ma̱a̱t, jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaꞌañ: “Vintsa̱ꞌa̱gada je̱ mteeꞌda je̱ mtaakta, *} O0Piꞌk ónu̱kta, ka̱tsa̱pa̱kta je̱ mteeꞌda je̱ mtaakta ax joꞌn je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n du̱tsa̱k, ku̱x veꞌemeꞌe du̱paaꞌty du̱ꞌake̱e̱ga. l|Q0!O̱yam tseꞌe vyeꞌema, vaꞌan tseꞌe je̱ yaaꞌtya̱jk je̱ ñu̱da̱ꞌa̱x du̱tsa̱ku̱ ax joꞌn viinm ñacha̱kju̱ joꞌn; je̱ts je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk, vaꞌan tseꞌe je̱ ñu̱yaaꞌy du̱vintsa̱ꞌa̱ga.f{E0 O̱o̱y xa ya̱ꞌa̱ veꞌe tyunma̱ja̱ka̱tsa, kaꞌats ya̱ꞌa̱ veꞌe yaknu̱java yꞌijt, je̱ꞌe̱ts a̱tseꞌe ntijp pa̱n vintso̱ veꞌe je̱ Cristo yꞌit ma̱a̱t pa̱n pa̱n jatyeꞌe jaanchjaꞌvijidup. z0Ax ya̱ꞌa̱ ka̱jx tseꞌe du̱tsa̱k je̱tseꞌe je̱ yaaꞌtya̱jk du̱maso̱o̱knit je̱ tyeeꞌ je̱ tyaak je̱tseꞌe je̱ ñu̱da̱ꞌa̱x du̱ma̱a̱tnamyojkjinit, ax nu̱me̱jtsk tseꞌe jyajttinit ax joꞌn toꞌk niꞌkx toꞌk ko̱pk ku̱yꞌijtti. }ys0je̱ꞌe̱ pa̱n pa̱n jatyeꞌe ijttup ax joꞌn toꞌk niꞌkx toꞌk ko̱pk ku̱yꞌijtti je̱ Cristo ma̱a̱t. x{0Kaꞌa xa veꞌe pa̱n juuꞌ veꞌe du̱katso̱jkp je̱ yꞌavintso̱ niꞌkxu̱ko̱pk; ñojkꞌó̱yeꞌe du̱yakjoojntyka je̱tseꞌe du̱ꞌixꞌit. Nay veꞌempa tseꞌe je̱ Cristo du̱tún ma̱a̱t pa̱n pa̱n jatyeꞌe jaanchjaꞌvijidup, w0Ax veꞌem tseꞌe du̱tsa̱k je̱tseꞌe je̱ yaaꞌtya̱jk du̱tsó̱ku̱t je̱ ñu̱da̱ꞌa̱x veꞌem ax joꞌn je̱ yꞌavintso̱ niꞌkxu̱ko̱pk du̱tsa̱k joꞌn. Pa̱n pa̱n xa veꞌe je̱ ñu̱da̱ꞌa̱x du̱tso̱jkp, viinm tseꞌe ñacha̱kju̱. v0Kyuꞌo̱o̱ꞌkits je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe je̱ja vyinkujk du̱pa̱a̱mnit je̱ ma̱jin ma̱a̱t, veꞌem tseꞌe yꞌijttinit ka to̱kin ma̱a̱tap, ni pa̱na veꞌe je̱ to̱kin kyapaatu̱xjadat, o̱y je̱ts vaꞌajts je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌijttinit. Yaaꞌtya̱jkta, tso̱kta je̱ mnu̱da̱ꞌa̱xta, veꞌem ax joꞌn je̱ Cristo du̱tsa̱k je̱ jaanchjaꞌvivata̱jk je̱tseꞌe du̱kuꞌo̱o̱ꞌki, s 0Ax veꞌem tseꞌe, veꞌem ax joꞌn je̱ jaanchjaꞌvivata̱jk je̱p je̱ Cristo kya̱ꞌp pyaꞌtkup yꞌitta, nay veꞌempa tseꞌe du̱tsa̱k je̱tseꞌe je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk je̱p je̱ ñu̱yaaꞌy kya̱ꞌp pyaꞌtkup yꞌítu̱t nu̱jom ka̱jx. Mr0Ku̱x je̱ yaaꞌtya̱jk, je̱ꞌe̱ veꞌe du̱nu̱kuvajkip je̱ ñu̱da̱ꞌa̱x, veꞌem ax joꞌn je̱ Cristo du̱nu̱kuvajka pa̱n pa̱n jatyeꞌe jaanchjaꞌvijidup, je̱ Cristo, juuꞌ veꞌe je̱ jyayu du̱yaktso̱o̱kp je̱tseꞌe yꞌit je̱ꞌe̱ ma̱a̱tta ax joꞌn toꞌk niꞌkx toꞌk ko̱pk ku̱yꞌijtti. 7qg0Ta̱ꞌa̱xta̱jkta, napyá̱mjada je̱p je̱ mnu̱yaaꞌy kya̱ꞌp pyaꞌtkupta, veꞌem ax joꞌn je̱p je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n kya̱ꞌp pyaꞌtkup ku̱mꞌijtti. lpQ0Ku̱x mvinjaꞌvidup mvintsa̱ꞌkidupeꞌe je̱ Cristo, napyutá̱kajadats toꞌk jadoꞌk. )oK0Pa̱n ti veꞌe toojnjup ko̱jtsjup, xa̱ꞌma ka̱jx tseꞌe xkuko̱jtsjadat je̱ Nteꞌyam, je̱ Dios Teeꞌ. Je̱ nMa̱ja̱ Vintsá̱namda Jesucristo ka̱jx tseꞌe veꞌem xtóndat. Vintso̱ du̱tsa̱k je̱tseꞌe jyoojntykadat je̱p jyu̱u̱mp tyu̱jkp je̱ jaanchjaꞌvivata̱jkta n}0Ko̱tsta toꞌk jadoꞌk je̱ salmo ma̱a̱t je̱ u̱v ma̱a̱t juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam du̱yakmá̱jidup du̱yakjaanchidup, yaknaxta je̱ u̱v je̱ salmo je̱m mjaꞌvin ka̱jxmda je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n je̱ mya̱jin je̱ jyaanchin ka̱jx. :mm0Kaꞌa tseꞌe mꞌooꞌktat mmoꞌokjadat, ku̱x ku xa veꞌe je̱ jayu yꞌuuꞌk myuꞌukju̱, vintó̱kiyupts je̱ꞌe̱ veꞌe; ñojkꞌó̱yeꞌe tonda juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam cha̱jkp je̱ ma̱kkin ka̱jx je̱ts je̱ vinmaꞌyu̱n ka̱jx juuꞌ veꞌe je̱ Espíritu Santo mmo̱o̱jyju̱dup. &lE0Kaꞌa tseꞌe o̱yvintso̱va juuꞌ xtóndat; je̱ꞌe̱ veꞌe ixta o̱y je̱tseꞌe xnu̱jávadat pa̱n juuꞌ veꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n cha̱jkp. \k10Nam mꞌo̱ꞌyixju̱dup tseꞌe, je̱ꞌe̱ tseꞌe mtóndap je̱tseꞌe je̱ jayu xtukpana̱jkxtat je̱ Nteꞌyam, ku̱x je̱ jayu juuꞌ veꞌe u̱xyam joojntykidup, ko̱ꞌo̱y jáyudats je̱ꞌe̱ veꞌe. 1j[0Ax veꞌem tseꞌe, o̱o̱yeꞌe mtunnayꞌíxjadat pa̱n vintso̱ veꞌe juuꞌ xtóndat xkó̱tstat, ka veꞌemap ax joꞌn je̱ jayu juuꞌ veꞌe du̱katinu̱jaꞌvidup; veꞌemeꞌe xtóndat ax joꞌn je̱ jayu juuꞌ veꞌe du̱nu̱jaꞌvidinup juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam cha̱jkp. uic0ku̱x je̱ kujajpa je̱ kuta̱ꞌkxpa veꞌe du̱kujajp du̱kuta̱ꞌkxp nu̱jom juuꞌ jaty. Je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe je̱ ka̱ts vyaꞌañ:Mits, ma̱kk maava, jo̱tviju̱,
pojtu̱ku̱ je̱tseꞌe mko̱o̱ꞌkꞌijtnit ax joꞌn je̱ o̱o̱ꞌkpa,
je̱tseꞌe je̱ Cristo mkujajju̱t mkuta̱ꞌkxju̱t. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe je̱ ka̱ts vyaꞌañ. h/0 Ku veꞌe je̱ kujajpa je̱ kuta̱ꞌkxpa kyujaj kyutu̱ꞌkx je̱ja ako̱o̱ꞌts it ja̱a̱t, nu̱ke̱ꞌxnatá̱ka tseꞌe nu̱jom tyanku̱x, rg]0 Ku̱x tso̱ꞌo̱tyoꞌnu̱n je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe yakka̱ts juuꞌ jatyeꞌe tyoondup ayuꞌuts. ?fw0 Kaꞌa tseꞌe xtóndat ax joꞌn je̱ jayu juuꞌ veꞌe du̱toondup juuꞌ veꞌe ni pa̱na katoꞌnu̱xjup, veꞌem ax joꞌn je̱ jayu juuꞌ veꞌe tsu̱u̱nidup je̱ja ako̱o̱ꞌts it ja̱a̱t, ñojkꞌó̱yeꞌe xyaknu̱ke̱ꞌxnatá̱kadat je̱ts ka ó̱yap je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe tyoondup. ieK0 Payo̱ꞌo̱yda o̱y vintso̱ veꞌe xtóndat juuꞌ veꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n cha̱jkp. pdY0 Ku̱x je̱ jayu juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam yakvijp yakkejp, je̱ꞌe̱ tseꞌe je̱ o̱y jáyuvin du̱jaye̱jpp, tyuumpts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ tyu̱v je̱ꞌe̱ je̱tseꞌe jyoojntyka ax joꞌn du̱paaꞌty du̱ꞌake̱e̱ga. c0Je̱p xa miitseꞌe to̱kin ja̱a̱tp mꞌijtti, veꞌem tseꞌe mtsu̱u̱nidi ax joꞌn je̱ jayu juuꞌ veꞌe ijttup je̱ja ako̱o̱ꞌts it ja̱a̱t. Ax kaꞌats miitseꞌe veꞌem mꞌukꞌijttini, je̱ꞌe̱ ka̱jx ku veꞌe je̱ Nteꞌyam mmo̱o̱jyjidi je̱ vijin je̱ ke̱ju̱n. Joojntykada veꞌem ax joꞌn je̱ jayu juuꞌ veꞌe yo̱ꞌydup je̱ja ajajtk it ja̱a̱t. b+0Je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe, kaꞌa tseꞌe veꞌem xtóndat ax joꞌn je̱ jayu juuꞌ veꞌe veꞌem du̱toondup je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱. ?aw0Kaꞌats miitseꞌe pa̱n mvinꞌa̱a̱ꞌnjadat ku veꞌe vyaꞌandat je̱ts kaꞌa veꞌe vyinko̱pka je̱tseꞌe yaktónu̱t ax joꞌn a̱tseꞌe tu̱njaꞌa, ku̱x ya̱ ka ó̱yap ka̱jx xa veꞌe je̱ Nteꞌyam o̱o̱y du̱tunyaktsaachpaattinit je̱ꞌe̱ pa̱n pa̱n jatyeꞌe kaka̱tsu̱pa̱jkju̱dup. N`0Mnu̱jaꞌvidup xa miitseꞌe je̱ts kaꞌa veꞌe je̱ ko̱ꞌo̱yyaaꞌyap yꞌíttat je̱m je̱ Cristo je̱ts je̱ Nteꞌyam yꞌam kya̱ꞌm, nay kaꞌava veꞌe pa̱n pa̱n jatyeꞌe kanaajkꞌijtju̱dup vaꞌajts aaj vaꞌajts jo̱o̱t; kaꞌa tseꞌe je̱m yꞌijttuvat pa̱n pa̱n jatyeꞌe juuꞌ du̱nasꞌayo̱ꞌvidup, je̱ꞌe̱ts je̱ꞌe̱ veꞌeda juuꞌ veꞌe du̱vinjaꞌvidup du̱vintsa̱ꞌkidup juuꞌ veꞌe ka je̱ Nteꞌyamap. 9_k0jyomvaꞌanda tyivaꞌanda, o̱yvintso̱va juuꞌ du̱ko̱tsta, kyatso̱ꞌo̱tyónda ku veꞌe du̱ko̱tsta juuꞌ veꞌe ka ó̱yap, ax kaꞌats ya̱ꞌa̱ veꞌe du̱paaꞌty du̱ꞌake̱e̱ga; ñojkꞌó̱yeꞌe je̱ Nteꞌyam xkuko̱jtsjadat je̱ maaꞌyu̱n juuꞌ je̱ꞌe̱ veꞌe xtoojnjimdup. ]^30Ku̱x je̱ Nteꞌyam je̱ jyayu miitseꞌeda, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe vinko̱pk je̱ts ni pa̱na veꞌe du̱kavinmáyu̱t je̱ts mtoondupeꞌe ax joꞌn pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ navya̱jku̱n du̱yakvintsa̱ꞌkintó̱kidup uk pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ ka̱ts du̱tukma̱a̱tjaye̱jptup je̱ yaaꞌy je̱ ta̱ꞌa̱x juuꞌ veꞌe ka pú̱kap jyaye̱jptup. Ni pa̱na veꞌe du̱kavinmaayvat je̱ts mtoondupeꞌe ax joꞌn je̱ jayu ti du̱nasꞌayó̱vada, ] 0Nachó̱kjada toꞌk jadoꞌk, veꞌem ax joꞌn je̱ Cristo xtso̱jkumdi je̱tseꞌe xkuꞌo̱o̱ꞌkimdi. Veꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌijt ax joꞌn je̱ tá̱nu̱k ya̱x juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam yaktukvintsa̱ꞌkip je̱tseꞌe du̱ꞌo̱yjava. =\ u0Je̱ꞌe̱ ku veꞌe nꞌijtumda je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌónu̱kta je̱tseꞌe o̱o̱y xtuntso̱jkumda, je̱ꞌe̱ tseꞌe tonda je̱tseꞌe mꞌijttinit ax joꞌn je̱ Nteꞌyam. [y0 ñojkꞌó̱yeꞌe o̱y jayu mnapyá̱mjadat toꞌk jadoꞌk, je̱tseꞌe mnatyukmo̱ꞌo̱tjadat. Namye̱e̱ꞌkxu̱xjada je̱ mtó̱kinda vimpit atu̱j, veꞌem ax joꞌn je̱ Nteꞌyam xto̱kinme̱e̱ꞌkxumdini joꞌn je̱ Cristo ka̱jx.nZU0Maso̱kka̱xta juuꞌ jatyeꞌe ka ó̱yap. Kaꞌa tseꞌe mjo̱tmaꞌattat, mꞌé̱kjadat, mjo̱tꞌánjadat, ma̱kk mtunꞌaajvu̱ktat, mnavyinko̱jtspé̱tjadat, kaꞌa tseꞌe xnu̱ko̱ꞌo̱vyinmáyadat je̱ mmujayu; qY[0Kaꞌa tseꞌe xyaktsaachvinmáydat je̱ Espíritu Santo, juuꞌ veꞌe ta̱jki je̱m mjaꞌvin ka̱jxmda je̱tseꞌe mꞌíxjada mjayé̱pjada vanꞌit paat ku veꞌe je̱ Nteꞌyam myaktaajnjidinit tum o̱y je̱ts tum vaꞌajts. X0Kaꞌa tseꞌe ti ka ó̱yap xkó̱tstat; je̱ꞌe̱ veꞌe mkó̱tstap juuꞌ veꞌe je̱ jayu ma̱kk du̱yakꞌijttinup toꞌk muk je̱ Cristo ma̱a̱t je̱ts juuꞌ jatyeꞌe o̱y toꞌnu̱xjadap pa̱n pa̱n jatyeꞌe mꞌamo̱tunajxju̱dup. W0Je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe me̱e̱ꞌtsp tu̱yꞌit, kaꞌa tseꞌe yꞌukme̱e̱ꞌtsnit, je̱ o̱y toꞌnu̱neꞌe je̱ kya̱ꞌa̱j tyuktónup, veꞌem tseꞌe du̱jayé̱pu̱t juuꞌ je̱tseꞌe du̱putá̱kat pa̱n pa̱n jatyeꞌe katihꞌijtu̱xju̱dup. >Vw0Kaꞌa tseꞌe xꞌitu̱mo̱ꞌo̱dat je̱ Satanás. nUU0Ku veꞌe mꞌé̱kjada, kaꞌa tseꞌe mto̱kintóndat. Kaꞌa tseꞌe e̱jkjup mxa̱náxtat. Tw0Ax je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe, kaꞌa tseꞌe mꞌuktaayidinit, tyú̱vameꞌe toꞌk jadoꞌk xmukó̱tstat je̱ mmujáyuda, ku̱x anañu̱joma veꞌe nꞌijtumda ax joꞌn toꞌk niꞌkx toꞌk ko̱pk ku̱nꞌijtumdi je̱ Cristo ma̱a̱t. SS0Joojntykada ax joꞌn du̱paaꞌty du̱ꞌake̱e̱ga ma̱a̱t je̱ nam jáyuvin juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam mmo̱o̱jyju, juuꞌ veꞌe pya̱a̱m tu̱v je̱ts vaꞌajts ku veꞌe ñayꞌapa̱mnajxji. eRC0myaktuknu̱jaꞌvidu veꞌe je̱tseꞌe xyaktíktstinit je̱ mjo̱o̱tta je̱ mjaꞌvinda. {Qo0Myaktuknu̱jaꞌvidu tseꞌe je̱ts kaꞌa veꞌe veꞌem mꞌukjoojntykidinit ax joꞌn mko̱ꞌo̱yjoojntykada yꞌijt, je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe xpana̱jkxta yꞌijt juuꞌ veꞌe ka ó̱yap, je̱tseꞌe veꞌem myakvinꞌa̱a̱ꞌndi; AP{0Mpana̱jkxtup xa miitseꞌe je̱ Cristo ku̱x mꞌamo̱tunajxtu veꞌe ku veꞌe myakvaajnjidi, mtukꞌíxju̱du tseꞌe je̱ tyu̱v je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe ijtp je̱ Jesús ka̱jx. PO0Ax kaꞌats miitseꞌe je̱ Cristo jye̱ꞌe̱ veꞌem myakvaajnjidi. cN?0juuꞌ veꞌe ko̱o̱ꞌktso̱ꞌo̱tyoondinup ku veꞌe je̱ ka̱ts du̱tukma̱a̱tjayé̱pta je̱ yaaꞌy je̱ ta̱ꞌa̱x juuꞌ veꞌe ka pú̱kap jyaye̱jptup, juuꞌ veꞌe natyukka̱ta̱jkijidup nu̱jom juuꞌ jatyeꞌe ka ó̱yap, ax nu̱yojk tseꞌe du̱tso̱jkꞌata̱ꞌa̱tsta juuꞌ veꞌe ka ó̱yap vintso̱ veꞌe ya̱ it ñaxy. M!0juuꞌ veꞌe ijttup ax joꞌn je̱ jayu juuꞌ veꞌe tsu̱u̱nidup kupiꞌijts kuko̱o̱ꞌts, juuꞌ veꞌe du̱kajaye̱jptup je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam yajkyp, juuꞌ veꞌe du̱katinu̱jaꞌvidup ku̱xeꞌe ma̱kk je̱ kyuvajk du̱tumpa̱mda, L0Je̱ja xa a̱ts miitseꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n vyinkujk nma̱a̱jmada je̱ts kaꞌa veꞌe mꞌukjoojntykidinit ax joꞌn je̱ꞌe̱da pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ Nteꞌyam du̱kaꞌíxada je̱tseꞌe je̱ yꞌavintso̱ vinmaꞌyu̱n du̱yaktonda, K70Ku veꞌe je̱ jayu je̱ ñiꞌkx je̱ kyo̱pk o̱y pu̱m ma̱kk pu̱m, navya̱a̱ꞌnjup tseꞌe o̱y je̱ eeꞌm toꞌk ka̱ꞌa̱jyji joma veꞌe je̱ pajk ñamyukju̱, nu̱na̱jkxjup tseꞌe je̱ yꞌuuꞌk je̱ jyu̱ꞌkx je̱tseꞌe du̱yakma̱kkpu̱k nu̱jom je̱ ñiꞌkx je̱ kyo̱pk. Nay veꞌempa tseꞌe nꞌijtumda je̱ Cristo ma̱a̱t. Ku tseꞌe toꞌk ka̱ꞌa̱jyji nu̱toꞌk jaty ntso̱jkumda je̱tseꞌe nꞌijtumda je̱p je̱ Cristo kya̱ꞌp pyaꞌtkup, veꞌem tseꞌe nnapyuta̱jkimjada je̱tseꞌe nu̱jom ma̱kk nꞌijtumdinit toꞌk muk je̱ Cristo ma̱a̱t. Vintso̱ du̱tsa̱k je̱tseꞌe jyoojntykadat je̱ jaanchjaꞌvivata̱jkta oJW0Ñojkꞌó̱yeꞌe nko̱jtsumdat je̱ tyu̱v je̱ꞌe̱ je̱ tso̱jku̱n ma̱a̱t je̱tseꞌe o̱y nꞌijtumdinit je̱ Cristo ma̱a̱t, je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe du̱nu̱kuvajkip je̱ jaanchjaꞌvivata̱jk, veꞌem tseꞌe nꞌijtumdinit ax joꞌn je̱ jayu ye̱e̱ꞌkꞌapé̱tta je̱tseꞌe jye̱ꞌyada joma veꞌe je̱ o̱y vinmaꞌyu̱n du̱jaye̱pta. mIS0kaꞌa tseꞌe nꞌukꞌijtumdinit ax joꞌn je̱ piꞌk ónu̱kta juuꞌ veꞌe du̱kaꞌo̱ynu̱jaꞌvidup ti veꞌe vinko̱pk je̱tseꞌe yaktónu̱t, juuꞌ veꞌe du̱pana̱jkxtup o̱yjuuꞌ ixpa̱jku̱na, veꞌem tseꞌe vyinꞌa̱a̱ꞌnjada je̱ jayu juuꞌ veꞌe cho̱jktup je̱tseꞌe du̱pana̱jkxtat je̱ taay juuꞌ veꞌe tukꞌíxju̱dup. H0 Je̱ vaat tseꞌe veꞌem du̱tóndat ku veꞌe je̱ njaanchjaꞌvinamda vyimpítu̱t toꞌkji je̱tseꞌe nꞌíxaimdinit je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌOnu̱k, je̱tseꞌe o̱y je̱ts vaꞌajts nꞌijtumdinit, veꞌem ax joꞌn je̱ Cristo yꞌit o̱y je̱ts vaꞌajts; uGc0 Veꞌem tseꞌe du̱tuujn je̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe du̱kó̱tstat du̱kaꞌamáydat je̱ Nteꞌyam je̱ jyayu, je̱tseꞌe du̱mutóndat du̱mupá̱ktat je̱ Nteꞌyam je̱tseꞌe je̱ jayu nu̱yojk je̱ Jesucristo du̱jaanchjávadat. F-0 Je̱ꞌe̱ tseꞌe je̱ maaꞌyu̱n je̱ puta̱jkin du̱yajkp. Je̱m tseꞌe pa̱neꞌe yakmo̱o̱ydup je̱tseꞌe je̱ kuká̱tsiva yꞌíttat, je̱m tseꞌe pa̱neꞌe yakmo̱o̱ydup je̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpa yꞌíttat, je̱m tseꞌe pa̱neꞌe yakmo̱o̱ydup je̱tseꞌe je̱ jayu du̱vaajnjadat je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook, nay je̱mpa tseꞌe pa̱neꞌe yakmo̱o̱ydup je̱tseꞌe du̱ꞌixꞌíttat je̱ jaanchjaꞌvivata̱jk je̱tseꞌe du̱tukꞌíxtat je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook. E30 Je̱ꞌe̱ pa̱neꞌe ka̱daak, je̱ꞌe̱jyamts je̱ꞌe̱ veꞌe pa̱neꞌe pe̱jtnu je̱m tsapjo̱o̱tm je̱tseꞌe yꞌijtnit anañu̱joma it. ,DQ0 ¿Tis je̱ꞌe̱ veꞌe tyijp ku veꞌe vyaꞌañ je̱ts tsajpe̱jtnu veꞌe? Je̱ꞌe̱ xa veꞌe tyijp je̱ts tooꞌva̱jkpeꞌe kya̱daaky yaja naxviijn. Ku veꞌe chajpe̱jtni,
yakna̱jkxts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ jáyuda juuꞌ veꞌe je̱ to̱kin ka̱ꞌmijup yꞌijt
je̱tseꞌe je̱ jáyuda du̱mo̱o̱jy je̱ yꞌo̱o̱jyit je̱ꞌe̱. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaꞌañ. B0Ax ka̱kje̱ꞌe̱ tseꞌe je̱ maaꞌyu̱n je̱ puta̱jkin nyakmo̱ꞌyumdi, veꞌem ax joꞌn je̱ Cristo xtukmutso̱jkumda. A 0toꞌkji tseꞌe je̱ Nteꞌyam, juuꞌ veꞌe anañu̱joma nTeeꞌimdup, juuꞌ veꞌe nu̱jom du̱ka̱ꞌmika̱jxp, juuꞌ veꞌe nu̱jom juuꞌ jaty du̱yakꞌijtp―je̱ts nu̱jom juuꞌ jatyeꞌe ijtp, je̱ꞌe̱ ma̱a̱tts je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌit. @0Toꞌkji xa veꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n, toꞌkji tseꞌe je̱ jaanchjaꞌvin, toꞌkji tseꞌe je̱ na̱pe̱jtu̱n, L?0Toꞌk niꞌkx toꞌk ko̱pk joꞌn tseꞌe nꞌijtumda je̱ts toꞌkeꞌe je̱ Espíritu Santo, veꞌem ax joꞌn toꞌkji je̱ aꞌixꞌijtu̱n juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam xtuknu̱yaaxjimdu. >0Je̱ꞌe̱ tseꞌe tonda vintso̱ veꞌe je̱ Espíritu Santo ka̱jx mnaajkꞌítjadat tum je̱ o̱y jo̱o̱t ma̱a̱t toꞌk jadoꞌk. =0Je̱ nu̱u̱ꞌk aaj je̱ nu̱u̱ꞌk jo̱o̱t ma̱a̱teꞌe mꞌíttat. Namyuténixjada juuꞌ vimpit atu̱j je̱ tso̱jku̱n ma̱a̱t. S< !0Ax veꞌem tseꞌe, a̱ts, je̱ poxu̱nta̱kjayu je̱ꞌe̱ ka̱jx ku a̱tseꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n nmutún nmupu̱k, nmunooꞌkxtktupts a̱ts miitseꞌeda je̱ts tsoj yakxo̱neꞌe mjáyuvadat mjoojntykadat, veꞌem ax joꞌn du̱paaꞌty du̱ꞌake̱e̱ga joꞌn, je̱ꞌe̱ ka̱jx ku veꞌe je̱ Nteꞌyam myaaxu̱xjidi. 6;e0je̱ꞌe̱ tseꞌe yakma̱ja yakjaancha ijtnup je̱ jaanchjaꞌviva ka̱jxta je̱ts je̱ Cristo Jesús ka̱jx. ¡Ax veꞌem tseꞌe yꞌijtnit xa̱ꞌma ka̱jx! Amén.:0Ax je̱ꞌe̱ pa̱neꞌe o̱ꞌyixjup je̱tseꞌe du̱tónu̱t o̱o̱y nu̱yojk je̱ts ka je̱ꞌe̱jyapeꞌe juuꞌ veꞌe nꞌamó̱tumdup ukpu̱ juuꞌ veꞌe nvinmaꞌyumdup, veꞌem ax joꞌn du̱tún je̱ ma̱kkin ka̱jx juuꞌ veꞌe xmo̱ꞌyumdup, .9U0Nꞌamó̱tupts a̱tseꞌe je̱tseꞌe o̱y xnu̱jávadat je̱ tso̱jku̱n juuꞌ veꞌe je̱ Cristo jyayejpp, ó̱yameꞌe je̱ jayu kyama̱a̱daꞌaky je̱tseꞌe du̱nu̱jaꞌviká̱xu̱t, ax veꞌem tseꞌe puꞌuk avaada je̱ Nteꞌyam ñaajkꞌítju̱t je̱m miits mjaꞌvin ka̱jxmda. 88i0veꞌem tseꞌe mꞌo̱ꞌyixjadat je̱tseꞌe xvinmó̱tudat o̱y, miits je̱ts nu̱jom pa̱n pa̱n jatyeꞌe ijttuvap je̱ Nteꞌyam je̱ jyayu, vinxu̱p ma̱ja̱ viijn, vinxu̱p ya̱n, vinxu̱p ka̱jxm, je̱ts vinxu̱p ka̱a̱k je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ tso̱jku̱n juuꞌ veꞌe je̱ Cristo jyayejpp. 57c0veꞌem tseꞌe je̱ Cristo je̱m jyoojntykat je̱ꞌe̱ ka̱jx ku veꞌe xjaanchjávada. Nꞌamó̱tupts a̱tseꞌe je̱tseꞌe o̱o̱y je̱ tso̱jku̱n mtumpa̱ꞌmu̱xjadat je̱m mjaꞌvin ka̱jxmda je̱tseꞌe veꞌem myakꞌijtjidinit ax joꞌn je̱ ku̱p je̱ yꞌaaꞌts yakꞌitju̱ ma̱kk, R60Nꞌamó̱tupts a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe, veꞌem vintso̱ veꞌe je̱ ma̱jin o̱o̱y du̱tunjayep, je̱tseꞌe je̱ Espíritu Santo ka̱jx mpa̱ꞌmu̱xjadat je̱ ma̱kkin je̱m mjaꞌvin ka̱jxmda, 5 0juuꞌ ka̱jxeꞌe je̱ xya̱a̱j du̱jaye̱pta nu̱jom juuꞌ veꞌe je̱m tsapjo̱o̱tm, veꞌem ax joꞌn yaja naxviijmpa. O40Ya̱ꞌa̱ ka̱jxts a̱tseꞌe nvinko̱xktena je̱ Dios Teeꞌ, 3)0 Je̱ꞌe̱ ka̱jxts a̱ts miitseꞌe nꞌamó̱tuda je̱ts kaꞌa veꞌe mtsaachvinmáydat ku̱xeꞌe a̱ts ntsaachpaaꞌty miits ka̱jxta. Tsaachpaatpts a̱tseꞌe je̱tseꞌe o̱y mtaandinit je̱ Nteꞌyam ma̱a̱t. Je̱ tso̱jku̱n juuꞌ veꞌe je̱ Cristo jyayejpp E20 Ku̱xeꞌe toꞌk muk nꞌijtumda je̱ Cristo ma̱a̱t je̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe njaanchjaꞌvimda, o̱ꞌyip tseꞌe je̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam nmutá̱mimdat toꞌk aaj toꞌk jo̱o̱t. *1M0 Ju̱jp xú̱pani tseꞌe du̱nu̱pa̱a̱jmtki je̱tseꞌe veꞌem jyátu̱t juuꞌ veꞌe toojnju ko̱jtsju je̱ nMa̱ja̱ Vintsá̱namda Cristo Jesús ka̱jx. n0U0 Cho̱jk xa je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe u̱xyam du̱ꞌíxtat nu̱jom je̱ yakkutojkpa je̱ts pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱nu̱má̱jidup je̱m tsapjo̱o̱tm vintso̱ veꞌe ya̱ ma̱ja̱ maaꞌyu̱n du̱tuujnja pa̱n pa̱n jatyeꞌe jaanchjaꞌvijidup, ax veꞌem tseꞌe du̱nu̱jávadat je̱ Nteꞌyam je̱ vyijin je̱ kye̱ju̱n juuꞌ veꞌe may viijn. //0 je̱ꞌe̱ts a̱tseꞌe xtoojnji ya̱ maaꞌyu̱n je̱ts a̱tseꞌe nu̱jom je̱ jayu ntuknu̱jávadat juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam ju̱jp xu̱p ñu̱pa̱a̱jmtki je̱ts juuꞌ veꞌe námnum yaknu̱ke̱ꞌxnata̱jki, je̱ Nteꞌyam, juuꞌ veꞌe nu̱jom du̱pa̱mka̱jx. $.A0Ax a̱ts, ó̱yam a̱tseꞌe nnu̱piꞌkikú̱x nu̱jom je̱ Nteꞌyam je̱ jyayu, je̱ꞌe̱ts a̱tseꞌe xtoojnji ya̱ maaꞌyu̱n je̱ts a̱tseꞌe nvaajnjadat pa̱n pa̱n jatyeꞌe ka je̱ israeejlit jáyuvap pa̱n vintso̱ veꞌe je̱ Cristo o̱o̱y je̱ ma̱jin du̱tunjayep, - 0Je̱ Nteꞌyamts a̱tseꞌe je̱ maaꞌyu̱n xtoojnji je̱ts a̱tseꞌe je̱ mya̱kkin ka̱jx xtukka̱ta̱jki ya̱ toonk. ,w0Je̱ꞌe̱ts a̱tseꞌe ntijp, je̱ jayu pa̱n pa̱n jatyeꞌe ka je̱ israeejlitap, tyukma̱a̱tjaye̱jptupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ kyunooꞌkxu̱n je̱ israeejlit jáyuda, kijpxts je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌitta toꞌk muk je̱ Cristo ma̱a̱t, kijpxts je̱ꞌe̱ veꞌe tyukka̱daꞌakjada je̱ vaandu̱k juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam pya̱a̱m. Nu̱jomts ya̱ꞌa̱ veꞌe tyonku̱xju̱ ku veꞌe je̱ jayu yꞌit toꞌk muk je̱ Cristo ma̱a̱t je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook ka̱jx. x+i0Ax kaꞌats ya̱ꞌa̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ jayu du̱tuknu̱jaꞌvi veꞌem ax joꞌn u̱xyam je̱ Espíritu Santo ka̱jx tyuknu̱jávajada je̱ kyunuuꞌkx kuká̱tsivada je̱ts je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpata̱jkta. "*=0Ku veꞌe ya̱ na̱k xkó̱tstat, veꞌem tseꞌe xvinmó̱tudat je̱ts nmu̱jaꞌvip a̱tseꞌe juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam tyoon je̱ Cristo ka̱jx. ;)o0Je̱ Nteꞌyamts a̱tseꞌe xtuknu̱jaꞌvi juuꞌ veꞌe ñu̱pa̱a̱jmtki je̱tseꞌe kyayaknu̱java yꞌijt, veꞌem ax joꞌn a̱ts miitseꞌe ve̱e̱ꞌn tu̱nnu̱jáyada. 7(g0Mmó̱tudu xa miitseꞌe je̱ ma̱ja̱ maaꞌyu̱n juuꞌ a̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam xtoojnji je̱ts a̱tseꞌe xtukka̱ta̱jki ya̱ toonk miits je̱ mꞌo̱ꞌyin ka̱jxta. a' =0A̱ts, je̱ Pablo, je̱ Cristo Jesús je̱ myutoompa je̱ myupa̱jkpa, yap a̱tseꞌe poxu̱ntu̱jkp nꞌit ku̱xeꞌe a̱ts miits nvaajnjidi je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱t ayook, miitsta, ka je̱ israeejlit jáyuvapta. U&#0Ax nay veꞌemts miitseꞌe mꞌijttuva ax joꞌn je̱ tsaaj juuꞌ veꞌe yakpa̱a̱mp je̱tseꞌe du̱yakꞌo̱ya je̱ tsapta̱jk joma veꞌe je̱ Nteꞌyam chu̱u̱na je̱ Espíritu Santo ka̱jx.s%_0Je̱ jaanchjaꞌvivata̱jk, ijttupts je̱ꞌe̱ veꞌe toꞌk muk je̱ Cristo ma̱a̱t. Veꞌem xa je̱ꞌe̱ veꞌeda ax joꞌn je̱ tsaaj juuꞌ veꞌe ma̱kk nayꞌamajtsmojkjup ma̱a̱t je̱ tsaaj juuꞌ veꞌe du̱nu̱ma̱jika̱jxp. Ax veꞌem tseꞌe je̱ tsapta̱jk yꞌo̱ꞌyiꞌatu̱ꞌu̱ts joma veꞌe je̱ Nteꞌyam yakvinjava yakvintsa̱ꞌa̱ga. E$0Juuꞌ xa veꞌe kyo̱jtstu je̱ kuká̱tsivata̱jk je̱ts je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpata̱jkta, veꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌe ax joꞌn je̱ tsapta̱kneꞌev cho̱o̱ꞌndu̱k. Je̱ts miitsta, veꞌem xa miitseꞌeda ax joꞌn je̱ tsaaj juuꞌ veꞌe jyaaꞌktukvimpejtp je̱ tsapta̱kneꞌev. Ax je̱ Jesucristo, veꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌe ax joꞌn je̱ tsaaj juuꞌ veꞌe du̱nu̱ma̱jika̱jxp joma veꞌe je̱ tsapta̱jk. <#q0Ya̱ꞌa̱ ka̱jx tseꞌe, kaꞌats miitseꞌe mꞌukviijnkjáyuvidini, kaꞌa miitseꞌe mꞌukjekumitjáyuvidini, mꞌijttupeꞌe toꞌk kajpu̱n ma̱a̱t je̱ Nteꞌyam je̱ jyáyuda, ijtumdupeꞌe je̱ Nteꞌyam ma̱a̱t ax joꞌn je̱ꞌe̱ ma̱a̱t ku̱ntsu̱u̱nimda toꞌk ja̱a̱jn toꞌk ta̱jk. ."U0Ax u̱xyam tseꞌe, je̱ Cristo ka̱jx tseꞌe je̱ Espíritu Santo xputa̱jkimda je̱tseꞌe nmutá̱mimda je̱ Dios Teeꞌ. Ax toꞌkjyamts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Espíritu Santo, juuꞌ veꞌe xputa̱jkimdup, u̱u̱ꞌm, je̱ israeejlit jayu je̱ts pa̱n pa̱n jatyeꞌe ka je̱ꞌe̱pta. p!Y0Miin xa veꞌe je̱ Cristo je̱tseꞌe du̱ꞌavaꞌni je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook je̱tseꞌe njaye̱jpumdat je̱ o̱y jo̱o̱t. Miits ka̱jxtats je̱ꞌe̱ veꞌe veꞌem du̱tuujn, je̱ Nteꞌyam tseꞌe mmujékumidu; nay veꞌempa veꞌe a̱a̱ts ka̱jx du̱toompa, a̱a̱ts, je̱ israeejlit jayu, juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam du̱mutá̱midu.  0Je̱ yꞌo̱o̱ꞌku̱n ka̱jx tseꞌe du̱yakkuto̱ki je̱ e̱jku̱n juuꞌ veꞌe nayjaye̱jpu̱xumju̱dup yꞌijt, je̱ israeejlit jayu je̱ts pa̱n pa̱n jatyeꞌe ka je̱ꞌe̱pta; ku̱x tseꞌe yꞌukꞌa̱a̱ꞌk je̱m cruz ka̱jxm, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe xyaktoꞌkmojkumdi ax joꞌn toꞌk niꞌkx toꞌk ko̱pk ku̱nꞌijtumdi je̱tseꞌe xyakvimpijtumdi je̱ Nteꞌyam ma̱a̱t. D0Je̱ Cristo tseꞌe je̱ yꞌo̱o̱ꞌku̱n ka̱jx du̱yakkuto̱ki je̱ Moisés je̱ pyavaꞌnu̱n je̱tseꞌe veꞌem xyaknamyujo̱tꞌo̱ꞌyimjidini, u̱u̱ꞌmda, juuꞌ veꞌe du̱pana̱jkxtup yꞌijt me̱jtsk je̱ ña̱a̱ꞌda je̱ tyooꞌda. Veꞌem tseꞌe du̱tuujn je̱tseꞌe nꞌijtumdinit toꞌk nam kajpu̱n je̱ꞌe̱ ka̱jx ku veꞌe toꞌk muk nꞌijtumda je̱ Cristo ma̱a̱t. Ax veꞌem tseꞌe nꞌijtumda o̱y jo̱o̱t.  0Je̱ Cristo tseꞌe du̱yakkuto̱ki juuꞌ veꞌe xtsoꞌoxpa̱jkumdup yꞌijt, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱pa̱a̱m je̱tseꞌe o̱y jo̱o̱t nꞌijtumdat toꞌk jadoꞌk, toꞌk kajpu̱nji, je̱ israeejlit jayu je̱ts pa̱n pa̱n jatyeꞌe ka je̱ꞌe̱pta. }s0 Jékum xa miitseꞌe mve̱ꞌnada; ax u̱xyam tseꞌe, ku̱xeꞌe toꞌk muk mꞌitta je̱ Cristo ma̱a̱t, je̱ Nteꞌyam tseꞌe myakje̱ꞌyju̱du je̱tseꞌe ta̱mji mꞌitta je̱ꞌe̱ ma̱a̱t je̱ Cristo je̱ yꞌo̱o̱ꞌku̱n ka̱jx. d~j}Q|{rzyxwpv)tsFrqponmXlkZjjBii2gg`fdtca`i_]d\-YhX>WUTQ}PNOLKlIGFcECBYA?? >7Miitsta, pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱p je̱ Moisés pyavaꞌnu̱n paꞌtkup napya̱muvaajnju̱dup, nu̱kó̱tstats nꞌit, ¿kaꞌana miitseꞌe xꞌamo̱tunaxta vintso̱ veꞌe vyaꞌañ je̱ pavaꞌnu̱n? *rM&O̱o̱y a̱tseꞌe njatuntsa̱k je̱ts a̱tseꞌe u̱xyam ku̱nꞌit miits ma̱a̱tta, veꞌemts a̱tseꞌe ku̱nyaknu̱ke̱ꞌxnatá̱ka je̱ts o̱o̱y a̱ts miitseꞌe ntuntso̱kta. O̱o̱y a̱ts miitseꞌe xtunvinmaꞌyu̱nmo̱ꞌo̱da. Je̱ Agar je̱ts je̱ Sara tukmuꞌaꞌixmojkin kqO&Miits, juuꞌ a̱tseꞌe nꞌonu̱kjaꞌvidup, jadoꞌk nax xa a̱tseꞌe je̱ tsaachpaatu̱n nyaknaxy miits ka̱jxta, veꞌem ax joꞌn je̱ ónu̱k taak je̱ tsaachpaatu̱n du̱yaknaxy ku veꞌe je̱ yꞌónu̱k du̱yakke̱ꞌe̱xuvaꞌañ. Ax jaaꞌktsaachpaaꞌtupts a̱tseꞌe vanꞌit paat ku veꞌe mꞌijttinit ax joꞌn je̱ Cristo du̱tsa̱k. ypk&O̱y xa je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe je̱ jayu je̱ viijnk jayu du̱vinmay pa̱n o̱y je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe yaktukmutso̱jktup. Xa̱ꞌma ka̱jx tseꞌe veꞌem yaktónu̱t, ka vanꞌítjyap ku a̱tseꞌe nꞌit miits ma̱a̱tta. goG&O̱o̱y xa miitseꞌe mtunvinmáyjada je̱ꞌe̱da pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱yaktiku̱tsuvaandup je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook; ax je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe mtukmutso̱jkju̱dup. Je̱ꞌe̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe cho̱jktup je̱ts a̱ts miitseꞌe xmaso̱o̱ktinit je̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe xpana̱jkxtinit. n)&Ax u̱xyam, ¿je̱ mtsoꞌoxpa̱jkpada a̱ts vineꞌe tu̱nvimpijtni je̱ꞌe̱ ka̱jx ku a̱ts miitseꞌe nvaajnjidi je̱ tyu̱v je̱ꞌe̱? !m;&¿Jómaseꞌe yꞌit je̱ xo̱o̱jntku̱n juuꞌ veꞌe mjaye̱jptu vanꞌit? Veꞌem xa a̱ts miitseꞌe nna̱a̱jmada je̱ts pa̱n ku̱mꞌo̱ꞌyixjidi veꞌe je̱ts a̱tseꞌe xyakjo̱tka̱daakti, je̱ mviijn paat tseꞌe ku̱xyakpítsumdi je̱ts a̱tseꞌe ku̱xmo̱o̱ydi. Ol&O̱yam tseꞌe mtsoꞌoxjajtu̱xjidi ku a̱tseꞌe pa̱jkjup nveꞌna vanꞌit, kaꞌats a̱ts miitseꞌe xviijnkꞌíxti, ni kaꞌats a̱tseꞌe xko̱ꞌo̱yjaꞌvidi, ñojkꞌó̱y a̱tseꞌe xkuva̱jkti ax joꞌn a̱tseꞌe ku̱nꞌijt je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌaangeles ukpu̱ a̱tseꞌe ku̱nꞌijt je̱ Jesucristo viinm. 'kG& Ax joꞌn xnu̱jávada joꞌn, je̱ paꞌam ka̱jx a̱tseꞌe mutoꞌk nax nꞌijt miits ma̱a̱tta je̱tseꞌe nvaajnjidi je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook. bj=& Utsta ajchta utsta tsa̱ꞌa̱da, nmunooꞌkxtktup xa veꞌe je̱tseꞌe mnapyá̱mjadat a̱ts ma̱a̱t, veꞌem ax joꞌn a̱tseꞌe nnapyu̱mju̱ miits ma̱a̱tta. Kaꞌa xa a̱ts miitseꞌe xmuto̱kintoondi. {io& Je̱ꞌe̱ts a̱tseꞌe nvinmaayp ku veꞌe ni vinxu̱pa mkatoꞌnu̱xjadat juuꞌ a̱ts miitseꞌe ntukꞌixtu. xhi& ¡Je̱m tseꞌe je̱ xa̱a̱j, je̱ po̱ꞌo̱, je̱ aats, je̱ts je̱ joojnt juuꞌ veꞌe mꞌamaaꞌyidup! `g9& Ax u̱xyam tseꞌe, je̱ꞌe̱ veꞌe ku̱xeꞌe je̱ Nteꞌyam xꞌíxaidini, ukpu̱ ñojkꞌó̱y yakka̱ts, je̱ꞌe̱ veꞌe ku̱xeꞌe je̱ Nteꞌyam mꞌíxaijidini, ¿vintso̱seꞌe mnayjávajada je̱tseꞌe jadoꞌk nax xꞌavimpijtidinuva je̱tseꞌe mka̱ꞌmijidinuvat je̱ costumbre juuꞌ veꞌe katoomp je̱ts tukma̱ꞌa̱tum? f&Ku miitseꞌe je̱ Nteꞌyam xkaꞌíxadana vyeꞌna, mmutoonduts miitseꞌe may juuꞌ veꞌe ka je̱ Nteꞌyamap. Ne&Ax veꞌem tseꞌe, je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌónu̱k xa miitseꞌeda, kaꞌa tseꞌe mꞌukꞌijttini ax joꞌn je̱ joyu̱toompa. Ax je̱ꞌe̱ tseꞌe ku̱xeꞌe mꞌitta je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌónu̱k, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe je̱ Cristo ka̱jx mmo̱o̱jyjidinit nu̱jom je̱ yꞌo̱y je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe mtukka̱daꞌakjadap ku̱x je̱ꞌe̱ je̱ yꞌónu̱k miitseꞌeda. Ku je̱ Pablo du̱vinmaajy je̱ jaanchjaꞌvivata̱jk je̱p Galacia `d9&Ku̱x je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌónu̱k miitseꞌeda, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe je̱ Nteꞌyam du̱pu̱u̱jm je̱m mjaꞌvin ka̱jxmda je̱ Espíritu Santo, juuꞌ veꞌe ijtpap je̱m je̱ Nteꞌyam jyaꞌvin ka̱jxm, je̱ Espíritu Santo, juuꞌ ka̱jxeꞌe je̱ Nteꞌyam nmuko̱jtsumda jidu̱ꞌu̱m: “Tata, a̱a̱ts je̱ nTeeꞌ.” c&Veꞌem tseꞌe du̱tuujn je̱tseꞌe xpa̱jku̱mpijtumdinuvat, kaꞌa tseꞌe nꞌukꞌijtumdinit je̱p je̱ Moisés pyavaꞌnu̱n paꞌtkup, je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe nꞌijtumdinit je̱ Nteꞌyam ma̱a̱t ax joꞌn je̱ꞌe̱ je̱ yꞌónu̱k. b%&Ax ku tseꞌe je̱ xa̱a̱j jye̱ꞌyni juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam ñu̱pa̱a̱jmtki, vanꞌit tseꞌe je̱ Nteꞌyam du̱kejx je̱ yꞌOnu̱k, je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jkts je̱ꞌe̱ veꞌe yakke̱ꞌxju, je̱tseꞌe yꞌijt je̱p je̱ Moisés pyavaꞌnu̱n paꞌtkup. zam&Veꞌemts u̱u̱ꞌmeꞌe njajtumduva. Namvaat xa veꞌe nꞌijtumdi ax joꞌn je̱ piꞌk ónu̱k, o̱o̱y tseꞌe ntuntso̱jkumdi je̱tseꞌe mpana̱jkxumdat je̱ ko̱ꞌo̱y costumbre juuꞌ veꞌe je̱ jayu pyana̱jkxtup yaja naxviijn. 8`i&Je̱m xa veꞌe je̱ jayu juuꞌ veꞌe íxju̱dup je̱tseꞌe kya̱ꞌmajada vanꞌit paat ku veꞌe jye̱ꞌyat je̱ xa̱a̱j juuꞌ veꞌe je̱ tyeeꞌ ñu̱pa̱a̱jmtki. !_ =&Ya̱ꞌa̱ xa je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ a̱tseꞌe ntijp: Namvaat xa veꞌe je̱ jayu je̱ yꞌónu̱k piꞌknum juuꞌ veꞌe je̱ pu̱k tukka̱daꞌakjup, ó̱yameꞌe je̱ pu̱k du̱je̱ꞌe̱iká̱xu̱t nu̱jom, vanxu̱pts je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌit ax joꞌn je̱ joyu̱toompa. ^^5&Ax pa̱n veꞌem tseꞌe nꞌijtumda je̱ Cristo ma̱a̱t, je̱ Abraham je̱ chaan je̱ kyo̱o̱jts u̱u̱ꞌmeꞌeda, xtukka̱daakumdupts u̱u̱ꞌmeꞌe je̱ vaandu̱k juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam yaktaan.t]a&Kaꞌa xa veꞌe vyinko̱pka pa̱n je̱ jayu veꞌe yꞌit israeejlit jayu uk pa̱n pa̱n jatyeꞌe ka je̱ꞌe̱pta, joyu̱toompa jayu ukpu̱ naspa̱ka jayu, yaaꞌtya̱jk ukpu̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk, ku̱x ku xa veꞌe toꞌk muk nꞌijtumda je̱ Cristo Jesús ma̱a̱t, veꞌem tseꞌe nu̱jom nꞌijtumda ax joꞌn toꞌk niꞌkx toꞌk ko̱pk ku̱nꞌijtumdi. 8\i&Nu̱vinxu̱pts miitseꞌe mꞌitta toꞌk muk je̱ Cristo ma̱a̱t je̱ na̱pe̱jtu̱n ka̱jx, veꞌem xa veꞌe mꞌitta ax joꞌn je̱ Cristo ku̱mnatyukxo̱jxjidi joꞌn. ~[u&Ku̱xeꞌe je̱ Jesucristo xjaanchjávada, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe mꞌitta je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌónu̱k. Z#&Ax u̱xyam tseꞌe, ku veꞌe njaanchjaꞌvimda je̱ Cristo, kaꞌa tseꞌe nꞌukꞌijtumdini je̱p je̱ Moisés pyavaꞌnu̱n paꞌtkup. VY%&Ax veꞌem tseꞌe je̱ Moisés je̱ pyavaꞌnu̱n xka̱ꞌmimda yꞌijt ax joꞌn je̱ piꞌk ónu̱k ku̱nꞌijtumdi, xtukꞌíxumdu tseꞌe pa̱n ti je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ to̱kin. Veꞌem tseꞌe du̱tuujn vanꞌit paat ku veꞌe je̱ Cristo myiijn je̱tseꞌe je̱ jaanchjaꞌvin ka̱jx je̱ Nteꞌyam xkato̱kimpa̱ꞌmumdat. X1&Kaꞌanumeꞌe je̱ Jesús myin vyeꞌna yaja naxviijn, ijtumdu tseꞌe je̱p je̱ Moisés pyavaꞌnu̱n paꞌtkup. Veꞌem tseꞌe nꞌijtumdi vanꞌit paat ku veꞌe je̱ jayu yakvaajnjiꞌukvaandi vintso̱ je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe je̱ Jesucristo yakjaanchjáva. YW+&Ax vaamp xa veꞌe je̱ Kunuuꞌkx Jatyán je̱ts toꞌk ka̱ꞌa̱jyji veꞌe je̱ jayu yꞌitta je̱m je̱ to̱kin kya̱ꞌm. Je̱ꞌe̱ ka̱jx xa ya̱ꞌa̱ veꞌe veꞌem je̱tseꞌe je̱ jaanchjaꞌvin ka̱jx yakmo̱o̱ydinit je̱ Nteꞌyam je̱ vyaandu̱k je̱ꞌe̱da pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ Jesucristo du̱jaanchjaꞌvidup. -VS&¿Je̱ꞌe̱ts ya̱ꞌa̱ vineꞌe tyijp je̱ts choꞌoxpu̱jkpeꞌe je̱ Moisés je̱ pyavaꞌnu̱n je̱ Nteꞌyam je̱ vyaandu̱k? ¡Ni vintso̱va xa veꞌe veꞌem kyayaktij! Ku̱x pa̱n je̱ja xa veꞌe ku̱yꞌit je̱ pavaꞌnu̱n juuꞌ ka̱jxeꞌe je̱ Nteꞌyam du̱yaky je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp, je̱ pavaꞌnu̱n ka̱jx tseꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ jayu ku̱du̱kato̱kimpu̱m. U&Ax viinm tseꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ ko̱jtstán du̱yaktaajñ je̱ Abraham ma̱a̱t, kaꞌa tseꞌe pa̱n viijnk yaktsa̱jk juuꞌ veꞌe je̱ Abraham ku̱du̱nu̱u̱jmi vintso̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam vyaajñ. Juuꞌ veꞌe je̱ Moisés je̱ pyavaꞌnu̱n tyuump T9&Ax veꞌem tseꞌe, ¿tits je̱ꞌe̱ veꞌe vyaꞌañ je̱ Moisés je̱ pyavaꞌnu̱n? Yakmo̱o̱y xa veꞌe je̱ Moisés je̱ pavaꞌnu̱n je̱tseꞌe veꞌem je̱ jayu je̱ tyo̱kin yaknu̱ke̱ꞌxnatá̱ka yꞌítu̱t, tá̱vani veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ vaandu̱k du̱yaktáñ vyeꞌna je̱ Abraham ma̱a̱t. Je̱ vaat xa veꞌe jyejk je̱ pavaꞌnu̱n ku veꞌe myiijn je̱ Abraham je̱ chaan je̱ kyo̱o̱j, je̱ꞌe̱ pa̱neꞌe je̱ Nteꞌyam vyaajntk je̱tseꞌe myínu̱t. Je̱ ángeles ka̱jxta xa veꞌe je̱ Moisés yakmo̱o̱jy je̱ pavaꞌnu̱n, vanꞌit tseꞌe je̱ Moisés je̱ pavaꞌnu̱n du̱ko̱jtsnajxy je̱ja je̱ jayu vyinkujkta. S/&Ax pa̱n vanꞌitji tseꞌe je̱ Nteꞌyam ku̱du̱kutyún je̱ yꞌayook ku veꞌe je̱ jayu du̱kutyún je̱ Moisés je̱ pyavaꞌnu̱n, kaꞌa tseꞌe tyun je̱ ayook juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ Abraham tyukvinvaꞌni je̱ts tyónupeꞌe je̱ myaaꞌyu̱n ka̱jx. pRY&Ya̱ꞌa̱ xa a̱tseꞌe ntijp. Ku veꞌe je̱ Nteꞌyam du̱muka̱jts je̱ Abraham, tyukvinvaꞌnits je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ts kyutyónupeꞌe je̱ yꞌayook. Je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe je̱ Moisés je̱ pyavaꞌnu̱n juuꞌ veꞌe maktaaxk mó̱kupx jaꞌiiꞌpx majk joojnt u̱xꞌo̱o̱k je̱ꞌy, kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌo̱ꞌyixju̱ je̱tseꞌe du̱nu̱nkayakjátu̱t je̱tseꞌe tyónju̱t kyó̱tsju̱t je̱ ayook juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ Abraham tyukvinvaꞌni. "Q=&Nay veꞌem tseꞌe jyajtpa ku veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ vaandu̱k du̱yaktaajñ ma̱a̱t je̱ Abraham je̱ts je̱ chaan je̱ kyo̱o̱j. Kaꞌa tseꞌe je̱ Kunuuꞌkx Jatyán vyaꞌañ je̱ts je̱ Nteꞌyameꞌe je̱ Abraham du̱nu̱u̱jmi: “je̱ mtsaanda je̱ mko̱o̱jta”, veꞌem ax joꞌn nu̱may je̱ tsaan je̱ ko̱o̱j ku̱yꞌijtti; jidu̱ꞌu̱meꞌe du̱nu̱u̱jmi: “je̱ mtsaan je̱ mko̱o̱j”. Ax je̱ꞌe̱ts ya̱ꞌa̱ veꞌe tyijp toꞌkji je̱ chaan je̱ kyo̱o̱j, je̱ꞌe̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Cristo. GP&Utsta ajchta utsta tsa̱ꞌa̱da, jidu̱ꞌu̱m xa veꞌe je̱ jayu yuj du̱jaye̱pta yaja naxviijn. Ku xa veꞌe je̱ jayu toꞌk je̱ na̱k du̱yakꞌó̱yada pa̱n vintso̱ veꞌe juuꞌ du̱ko̱jtsꞌó̱yada, ni pa̱na tseꞌe kyaꞌo̱ꞌyixju̱ je̱tseꞌe du̱yakpuvaꞌatsu̱t ukpu̱ du̱yaknu̱yókat. mOS&Xtuknu̱vaatsumdu tseꞌe je̱ ntó̱kinamda, ax veꞌem tseꞌe je̱ Cristo ka̱jx je̱ Nteꞌyam du̱kunooꞌkxu̱t pa̱n pa̱n jatyeꞌe ka je̱ israeejlit jáyuvap, veꞌem ax joꞌn je̱ Abraham yakkunuuꞌkx, xkuꞌo̱o̱ꞌkimdu veꞌe je̱tseꞌe toꞌk ka̱ꞌa̱jyji je̱ jaanchjaꞌvin ka̱jx njaye̱jpumdinit yam njaꞌvin ka̱jxmamda je̱ Espíritu Santo, juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam vyaajntk je̱tseꞌe myiinnit yaja naxviijn. Je̱ pavaꞌnu̱n je̱ts je̱ vaandu̱k /NW& Ax veꞌem tseꞌe, ko̱ꞌo̱y nu̱ko̱tsa tseꞌe nꞌijtumdi ku̱xeꞌe nkakutyoꞌnumdi je̱ Moisés je̱ pyavaꞌnu̱n. Ax kaꞌa tseꞌe u̱xyam nꞌukꞌijtumdini ko̱ꞌo̱y nu̱ko̱tsa, je̱ Cristo veꞌe xtuknu̱vaatsumdu je̱ ntó̱kinamda, je̱ꞌe̱ tseꞌe ko̱ꞌo̱y nu̱ko̱tsa ijt u̱u̱ꞌm ka̱jxamda ku veꞌe xkuꞌo̱o̱ꞌkimdi, veꞌem ax joꞌn je̱ Kunuuꞌkx Jatyán vyaꞌañ: “Ko̱ꞌo̱y nu̱ko̱tsa xa veꞌe nu̱jom pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱m ku̱p ka̱jxm o̱o̱ꞌktup.” Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaꞌañ. uMc& Pa̱n ku̱du̱kutyún xa veꞌe je̱ jayu je̱ Moisés je̱ pyavaꞌnu̱n, o̱ꞌyipts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe veꞌem du̱kutyóndat ó̱yameꞌe du̱kajaanchjávada je̱ Nteꞌyam. Veꞌem xa je̱ꞌe̱ veꞌe ax joꞌn je̱ Kunuuꞌkx Jatyán vyaꞌañ: “Pa̱n pa̱n xa veꞌe du̱kutyoomp nu̱jom je̱ pavaꞌnu̱n, joojntykapts je̱ꞌe̱ veꞌe.” L& Vaꞌajts tseꞌe yaknu̱java je̱ts kaꞌa veꞌe pa̱n pa̱neꞌe je̱ Nteꞌyam kyato̱kimpu̱u̱mp je̱ Moisés je̱ pyavaꞌnu̱n ka̱jx, ku̱x jidu̱ꞌu̱m xa veꞌe vyaampa je̱ Kunuuꞌkx Jatyán: “Pa̱n pa̱n xa veꞌe je̱ Nteꞌyam kyato̱kimpu̱u̱mp je̱ꞌe̱ ka̱jx ku veꞌe jyaanchjávaja, joojntykapts je̱ꞌe̱ veꞌe.” Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaꞌañ. K%& Nu̱jom tseꞌe pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱má̱kkip je̱ Moisés je̱ pyavaꞌnu̱n, ko̱ꞌo̱y nu̱ko̱tsa tseꞌe yꞌitta, ku̱x jidu̱ꞌu̱m xa veꞌe je̱ Kunuuꞌkx Jatyán vyaꞌañ: “Ko̱ꞌo̱y nu̱ko̱tsa tseꞌe yꞌitta toꞌk ka̱ꞌa̱jyji pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱kakutyoondup nu̱jom juuꞌ jatyeꞌe javyet yap pavaꞌnu̱n ku̱jxp.” Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaꞌañ. jJM& Ax veꞌem tseꞌe, je̱ꞌe̱da pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ Nteꞌyam du̱jaanchjaꞌvidup, kunooꞌkxju̱dupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam, veꞌem ax joꞌn du̱kunuuꞌkx je̱ Abraham, juuꞌ veꞌe jaanchjaꞌviju. fIE&Ku veꞌe kyatúnju̱na vyeꞌna, yꞌavaꞌnits je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Kunuuꞌkx Jatyán je̱ts je̱ jaanchjaꞌvin ka̱jxeꞌe je̱ Nteꞌyam du̱kato̱kimpá̱mu̱t pa̱n pa̱n jatyeꞌe ka je̱ israeejlit jáyuvap, tyukmuko̱jts tseꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ Abraham ju̱jpani je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook ku veꞌe du̱nu̱u̱jmi: “Mits ka̱jx xa veꞌe du̱paaꞌttat je̱ kunooꞌkxu̱n je̱ jayu pa̱n nu̱vinxu̱peꞌe cha̱a̱nada toꞌk it toꞌk naxviijn.” eHC&Ax veꞌem tseꞌe, nu̱jávada tseꞌe je̱ts je̱ꞌe̱da pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱jaanchjaꞌvidup je̱ Nteꞌyam, je̱ jaanchjaꞌvin ka̱jxts je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌitta je̱ Abraham je̱ chaanda je̱ kyo̱o̱jta. 3G_&Jyaanchjaꞌvits je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Abraham je̱ Nteꞌyam. Ax ku̱x tseꞌe du̱jaanchjaꞌvi, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe je̱ Nteꞌyam kyato̱kimpa̱a̱jmji. XF)&Ku veꞌe je̱ Nteꞌyam du̱kejx je̱ Espíritu Santo je̱tseꞌe yꞌítu̱t je̱m mjaꞌvin ka̱jxmda je̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam du̱tún je̱ ma̱jin joma veꞌe miitsta, ¿ti ka̱jxts je̱ꞌe̱ veꞌe veꞌem du̱tún? ¿Je̱ꞌe̱ ka̱jx vineꞌe ku veꞌe xꞌíxtada vintso̱ veꞌe xkutyóndat je̱ Moisés je̱ pyavaꞌnu̱n, ukpu̱ je̱ꞌe̱ ka̱jx vineꞌe ku veꞌe xjaanchjávada je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook juuꞌ veꞌe mꞌamo̱tunajxtu? "E=&¿Kaꞌa vineꞌe mtoꞌnu̱xjada ni vinxu̱pa nu̱jom je̱ tsaachpaatu̱n juuꞌ veꞌe myaknajxtu? ¡Ó̱yap ijk je̱ꞌe̱ vineꞌe mtoꞌnu̱xjada! DD&¿Vintso̱ veꞌe mꞌo̱ꞌyixjada je̱tseꞌe mnapyá̱mjada vaꞌajts ka víjap? Mtonꞌukvaandu xa veꞌe juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam cha̱jkp ku̱xeꞌe je̱ Espíritu Santo mputa̱jkijidi. ¿Veꞌemeꞌe u̱xyam xtso̱kta je̱tseꞌe mꞌíttat o̱y je̱ts vaꞌajts je̱ mꞌavintso̱ kutojku̱n ka̱jxta? \C1&Toꞌk viijnji a̱tseꞌe nnu̱javavaꞌañ je̱tseꞌe xnu̱kó̱tstat, ¿mkutyoondu vineꞌe je̱ Moisés je̱ pyavaꞌnu̱n je̱ts je̱ꞌe̱ ka̱jxeꞌe je̱ Espíritu Santo tya̱jki je̱m mjaꞌvin ka̱jxmda, ukpu̱ je̱ꞌe̱ ka̱jxeꞌe ku̱xeꞌe xjaanchjaꞌvidi je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook juuꞌ veꞌe mꞌamo̱tunajxtu? ^B 7&Miits, galáciait jáyuda, kaꞌa veꞌe o̱y juuꞌ xpayo̱ꞌo̱yda. ¿Pa̱neꞌe mko̱ꞌo̱yvinꞌíxju̱du je̱tseꞌe xko̱o̱ꞌkjaanchjaꞌvidini je̱ tyu̱v je̱ꞌe̱? Vaꞌajts xa a̱ts miitseꞌe nvaajnjidi je̱tseꞌe xnu̱jaꞌvidi vintso̱ veꞌe je̱ Cristo du̱yakcruuzpe̱jtti, veꞌem ax joꞌn viinm ku̱xꞌixti joꞌn. MA&Kaꞌa xa a̱tseꞌe nkakuvu̱k je̱ maaꞌyu̱n juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam xtoojnjimdup je̱ Cristo ka̱jx. Ku̱x pa̱n je̱ Nteꞌyam xa veꞌe je̱ jayu ku̱du̱kato̱kimpu̱m je̱ Moisés je̱ pyavaꞌnu̱n ka̱jx, veꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌe ax joꞌn ku̱kyatihꞌijt ku veꞌe je̱ Cristo yꞌukꞌa̱a̱ꞌk.&@E&Veꞌem xa a̱tseꞌe ax joꞌn a̱tseꞌe ku̱nꞌa̱a̱ꞌk je̱m cruz ka̱jxm je̱ Cristo ma̱a̱t. Je̱ꞌe̱ ka̱jxts a̱tseꞌe nko̱o̱ꞌkjoojntykini je̱ts a̱tseꞌe nyaktónu̱t ya̱ nꞌavintso̱ vinmaꞌyu̱n, je̱ Cristo veꞌe joojntykip yam a̱ts njaꞌvin ka̱jxm, je̱ts namvaat a̱tseꞌe ya̱ naxviijnit niꞌkxu̱ko̱pk njayep, je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌOnu̱k ka̱jxts a̱tseꞌe njoojntyka ku̱xeꞌe a̱ts je̱ꞌe̱ njaanchjáva, je̱ꞌe̱ juuꞌ a̱tseꞌe o̱o̱y xtuntso̱jkp je̱ts a̱tseꞌe xkuꞌo̱o̱ꞌki. ? &Veꞌem xa a̱tseꞌe ax joꞌn a̱tseꞌe a̱a̱ꞌk ku̱nꞌijt je̱ja je̱ Moisés je̱ pyavaꞌnu̱n vyinkujk, je̱ pavaꞌnu̱n juuꞌ a̱tseꞌe xtukꞌix je̱ts nvinmajtsjup a̱tseꞌe je̱ o̱o̱ꞌku̱n ku̱xeꞌe a̱ts nkakutyuujn. Je̱ pavaꞌnu̱nti̱ a̱tseꞌe veꞌem xyaktaan je̱ts a̱tseꞌe njoojntykat vintso veꞌe je̱ Nteꞌyam yakma̱ja yakjaancha yꞌijtnit. c>?&Ax pa̱n a̱ts tseꞌe je̱ jayu ku̱ntukꞌix je̱tseꞌe du̱kutyóndat je̱ pavaꞌnu̱n juuꞌ a̱tseꞌe u̱xyam je̱ jayu nvaajnjidup je̱ts ka je̱ꞌe̱ ka̱jxapeꞌe je̱ jayu yakto̱kinmeeꞌkx, ku̱nyaknu̱ke̱ꞌxnatá̱kats a̱tseꞌe je̱ts to̱kin ma̱a̱t a̱tseꞌe je̱ꞌe̱ ka̱jx ku a̱tseꞌe nkakutyún je̱ pavaꞌnu̱n. x=i&Pa̱n nꞌíxtimdup tseꞌe je̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam xkato̱kimpa̱ꞌmumdat ku̱xeꞌe toꞌk muk nꞌijtumda je̱ Cristo ma̱a̱t, yaknu̱ke̱ꞌxnata̱jkipts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ts tó̱kinax jayu u̱u̱ꞌmeꞌeda. ¿Yaktíjupts je̱ꞌe̱ vineꞌe je̱ts u̱u̱ꞌmeꞌe je̱ Cristo xyakto̱kintoꞌnumdup? ¡Ni vintso̱va xa veꞌe veꞌem kyayaktij! X<)&Nnu̱jaꞌvimdinupts u̱u̱ꞌmeꞌe je̱ts kaꞌa veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ jayu du̱kato̱kimpu̱m je̱ Moisés je̱ pyavaꞌnu̱n ka̱jx, je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe je̱ Jesucristo yakjaanchjáva. Je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe je̱ Jesucristo njaanchjaꞌvimda je̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam xkato̱kimpa̱ꞌmumdat, kaꞌa tseꞌe nꞌíxtimda vintso̱ veꞌe nkutyoꞌnumdat je̱ Moisés je̱ pyavaꞌnu̱n je̱ts je̱ꞌe̱ ka̱jxeꞌe je̱ Nteꞌyam xkato̱kimpa̱ꞌmumdat, ku̱x je̱ Nteꞌyam, tyumto̱kimpu̱u̱mp je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ jayu je̱ Moisés je̱ pyavaꞌnu̱n ka̱jx.” N;&Je̱ ke̱ꞌxtku̱n ka̱jx xa u̱u̱ꞌmeꞌe nꞌisraeejlitjáyuvimda, kaꞌats u̱u̱ꞌmeꞌe nyaktíjumda tó̱kinax jayu, veꞌem ax joꞌn pa̱n pa̱n jatyeꞌe ka je̱ israeejlit jáyuvap. :3&Ax kuts a̱tseꞌe nꞌix je̱ts kaꞌa veꞌe du̱paaꞌty du̱ꞌake̱e̱ga juuꞌ veꞌe tyoondup ma̱a̱t je̱ tyu̱v je̱ꞌe̱, veꞌem ax joꞌn yꞌíxuva je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook, vanꞌitts a̱tseꞌe je̱ja je̱ nu̱may jayu vyinkujk ntuknu̱u̱jmi je̱ Pedro. Jidu̱ꞌu̱mts a̱tseꞌe nvaajñ: “Mits, ó̱yam mitseꞌe mjaꞌisraeejlitjáyuva, veꞌem xa mitseꞌe mjoojntyka ax joꞌn pa̱n pa̱n jatyeꞌe ka je̱ꞌe̱pta, ka veꞌemapeꞌe ax joꞌn je̱ israeejlit jayu. ¿Tya̱jx tseꞌe xꞌake̱e̱ꞌyavaꞌañ juuꞌ veꞌe ka je̱ israeejlit jáyuvapta, je̱tseꞌe du̱kutyóndat je̱ israeejlit jayu je̱ pyavaꞌnu̱nda? x9i& Vanꞌit tseꞌe je̱ viijnk israeejlit jayu juuꞌ veꞌe du̱jaanchjaꞌvidup je̱ Jesucristo, je̱ꞌe̱ tseꞌe je̱ me̱jtsꞌaaj je̱ me̱jtsjo̱o̱t du̱jaye̱jptu ma̱a̱t je̱ Pedro, je̱ Bernabé paat tseꞌe veꞌem jyátkiva. k8O& Mya̱a̱tkaayp mya̱a̱tꞌuukp tseꞌe vyeꞌna je̱ utsta je̱ ajchta pa̱n pa̱n jatyeꞌe ka je̱ israeejlit jáyuvap, ax ku tseꞌe jye̱ꞌydi je̱ utsta je̱ ajchta juuꞌ veꞌe tso̱o̱ꞌndu je̱m joma veꞌe je̱ Santiago, vanꞌit tseꞌe me̱jtsꞌaaj me̱jtsjo̱o̱t je̱ Pedro apu̱k ñapya̱a̱jmji je̱tseꞌe du̱ko̱o̱ꞌkma̱a̱tkaayni du̱ko̱o̱ꞌkma̱a̱tꞌookni. Je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe veꞌem jyatki ku̱x cha̱ꞌkipeꞌe pa̱n pa̱n jatyeꞌe vaandup je̱ts ixtaꞌnu̱mpu̱u̱jmja veꞌe du̱tsa̱k je̱ utsta je̱ ajchta pa̱n pa̱n jatyeꞌe ka je̱ israeejlit jáyuvapta. 17[& Ax ku tseꞌe je̱ Pedro jye̱ꞌy je̱m Antioquía, ntuknu̱u̱jmits a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe aviinm ahꞌam ku̱x to̱kin je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe tyoon. &6E& Je̱ꞌe̱jyjits a̱a̱tseꞌe xꞌamó̱tudu je̱ts a̱a̱tseꞌe njaaꞌmyé̱tsu̱t je̱ ayo̱o̱va jáyuda. Je̱ꞌe̱mts a̱tseꞌe ntuump vyeꞌna je̱ts a̱tseꞌe ntunyakvinko̱pka je̱ts a̱tseꞌe njaaꞌktónu̱t. Ku je̱ Pablo du̱vintso̱ꞌy je̱ Pedro je̱p Antioquía A5{& Ax je̱ Santiago ma̱a̱t je̱ Pedro je̱ts je̱ Juan, je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe yakko̱jtstup je̱ts ñu̱má̱jidup je̱ꞌe̱ veꞌe, ku veꞌe du̱nu̱jaꞌvidi je̱ts je̱ Nteꞌyam a̱tseꞌe ya̱ toonk xmo̱o̱y je̱ myaaꞌyu̱n ka̱jx, vanꞌitts a̱a̱tseꞌe xka̱va̱a̱ꞌndi, a̱ts ma̱a̱t je̱ Bernabé, veꞌem tseꞌe du̱yaknu̱ke̱ꞌxnata̱jkidi juuꞌ a̱a̱tseꞌe tu̱nko̱jtsmúk, veꞌem tseꞌe vyaandi je̱ts ntukma̱a̱tjaye̱jptup a̱a̱tseꞌe ya̱ toonk je̱ꞌe̱ ma̱a̱tta. O̱y tseꞌe du̱jávada je̱ts a̱a̱tseꞌe na̱jkx njaaꞌktún joma veꞌe ka je̱ israeejlit jáyuvap je̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe jyaaꞌktóndat joma veꞌe je̱ israeejlit jayu. 34_&Je̱ Nteꞌyam, juuꞌ veꞌe je̱ Pedro du̱puta̱jki je̱tseꞌe du̱tónu̱t je̱ kuká̱tsiva toonk joma veꞌe je̱ israeejlit jayu, je̱ꞌe̱jyamts je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ a̱tseꞌe xputa̱jkiva je̱ts a̱tseꞌe ntónu̱t je̱ kuká̱tsiva toonk joma veꞌe ka je̱ israeejlit jáyuvap. 3-&Kyuva̱jktuts je̱ꞌe̱ veꞌeda je̱ts a̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam xtukka̱ta̱jki je̱ toonk je̱ts a̱tseꞌe nvaajnjadat je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook pa̱n pa̱n jatyeꞌe ka je̱ israeejlit jáyuvap, veꞌem ax joꞌn je̱ Nteꞌyam je̱ Pedro du̱tukka̱ta̱jki je̱ toonk je̱tseꞌe du̱vaajnjadat nay je̱ꞌe̱jyam je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook pa̱n pa̱n jatyeꞌe israeejlit jayu. c2?&Kaꞌats a̱tseꞌe je̱ viijnk ko̱jtsvíjin xmo̱o̱ydi je̱ꞌe̱ pa̱n pa̱n jatyeꞌe yakko̱jtstup je̱ts ñu̱má̱jidup je̱ꞌe̱ veꞌe. Ax kaꞌats a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe ntoonka pa̱n ti je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌijtti, ku̱x kaꞌa veꞌe je̱ Nteꞌyam du̱yakvinko̱pka vinxu̱peꞌe je̱ ma̱jin du̱jaye̱pta toꞌk jadoꞌk. 11&Ax ni vinxú̱pats a̱a̱tseꞌe nkanamyaso̱o̱kji je̱ts a̱a̱tseꞌe ntónu̱t juuꞌ veꞌe yꞌuktso̱jktu, ku̱x je̱ꞌe̱ a̱a̱tseꞌe ntsa̱jkp je̱tseꞌe xjaaꞌkjayé̱ptat je̱ tyu̱v je̱ꞌe̱, veꞌem ax joꞌn yꞌíxuva je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook. #0?&Ax je̱m tseꞌe pa̱n pa̱n jatyeꞌe natyijju̱dup utsta ajchta, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱ꞌuktso̱jktu je̱tseꞌe je̱ Tito ku̱yakpa̱a̱jmji je̱ ixtaꞌnu̱n. Je̱ꞌe̱ ka̱jxts je̱ꞌe̱ veꞌe ñayꞌamojkijidi a̱a̱ts ma̱a̱t je̱ ixpookpa joꞌnda, je̱tseꞌe du̱ꞌíxtat joma vaateꞌe juuꞌ yakkuvu̱k ku veꞌe je̱ jayu yꞌit toꞌk muk je̱ Jesucristo ma̱a̱t, yꞌuktso̱jktuts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ts a̱a̱tseꞌe ku̱xꞌake̱e̱ꞌyidi je̱ts a̱a̱tseꞌe mpana̱jkxnuvat je̱ Moisés je̱ pyavaꞌnu̱n. @/y&Ax ó̱yam tseꞌe kyaꞌisraeejlitjáyuva je̱ Tito, kaꞌa tseꞌe du̱tukꞌake̱e̱ꞌyidi je̱tseꞌe je̱ ixtaꞌnu̱n yakpa̱a̱jmjat je̱tseꞌe du̱niꞌkxmat du̱ko̱jmat. R.&O̱jtsts a̱tseꞌe je̱m ku̱x je̱ Nteꞌyam a̱tseꞌe xtukꞌix xtuknu̱jaꞌvi. Ku a̱a̱tseꞌe je̱m Jerusalén nveꞌna, vanꞌitts a̱a̱tseꞌe juuꞌ nko̱jtsmúk apu̱k ma̱a̱t je̱ꞌe̱da pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱nu̱má̱jidup. Je̱mts a̱tseꞌe nꞌavaꞌni je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook, veꞌem ax joꞌn a̱tseꞌe u̱xyam paat nvaajnjada je̱ꞌe̱da pa̱n pa̱n jatyeꞌe ka je̱ israeejlit jáyuvap. Veꞌemts a̱tseꞌe ntuujn ku̱x je̱ꞌe̱ a̱tseꞌe ntsa̱jkp je̱tseꞌe kyavintó̱kiyu̱t juuꞌ a̱tseꞌe ntoon je̱ts juuꞌ a̱tseꞌe ntuumpna. - &Kumakmajkts joojntnumts a̱tseꞌe nna̱jkxnuva je̱m Jerusalén, nma̱a̱di a̱tseꞌe je̱ Bernabé, nvo̱o̱vts a̱tseꞌe je̱ Tito. , &Ax veꞌem tseꞌe du̱yakmá̱jidi du̱yakjaanchidi je̱ Nteꞌyam je̱ ma̱ja̱ maaꞌyu̱n ka̱jx juuꞌ a̱tseꞌe xtoojnji.<+ s&je̱ꞌe̱jyji veꞌe yꞌamo̱tunajxtup yꞌijt: “Je̱ꞌe̱ pa̱neꞌe xjomtoꞌnumdup xtitoꞌnumdup yꞌijt, je̱ꞌe̱ tseꞌe u̱xyam je̱ jayu du̱vaajnjip je̱tseꞌe du̱jaanchjávadat je̱ Jesucristo, kaꞌa tseꞌe du̱ꞌuktso̱jkni je̱tseꞌe du̱jaanchjaꞌviꞌatú̱vadat je̱ Jesús.” ,* S&Kaꞌats a̱tseꞌe xꞌíxada yꞌijt pa̱n pa̱n jatyeꞌe toꞌk muk ijttup je̱ Cristo ma̱a̱t je̱tseꞌe ñayꞌamókajada je̱m judéait yꞌit jo̱o̱tm, ]) 5&Vanꞌitts a̱tseꞌe nnu̱jkx je̱m siiriait je̱ts cilíciait yꞌit jo̱o̱tmda. ( &Yájats a̱tseꞌe nvaꞌañ je̱ Nteꞌyam vyinkujk je̱ts tyú̱vam ya̱ꞌa̱ veꞌe juuꞌ a̱ts miitseꞌe ntuknu̱jaꞌyidup. ' &Ax kaꞌats a̱tseꞌe jadoꞌk je̱ kuká̱tsiva nꞌix, je̱ Santiágoji veꞌe, je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n je̱ yꞌuts. <& s&Kutoojk joojntnumts a̱tseꞌe nꞌa̱ts je̱m Jerusalén je̱ts a̱tseꞌe je̱ Pedro nma̱a̱tnakyo̱jtsji; ax je̱ꞌe̱ ma̱a̱tts a̱tseꞌe nꞌijt makmo̱kx xa̱a̱j. :% o&ni kaꞌats a̱tseꞌe je̱m Jerusalén nma̱jkxpa je̱ts a̱tseꞌe nꞌíxtat pa̱n pa̱n jatyeꞌe tooꞌva̱jkp ijttu je̱ kuká̱tsivada je̱ts kaꞌa veꞌe a̱ts, ñojkꞌó̱y a̱tseꞌe tun jatyji nnu̱jkx je̱m arábiait yꞌit jo̱o̱tm, u̱xꞌo̱o̱kts a̱tseꞌe nvimpijtnuva je̱m Damasco. ^$ 7&Ax ku tseꞌe du̱ꞌo̱yjaꞌvi, vanꞌitts a̱tseꞌe xtukꞌix je̱ yꞌOnu̱k, veꞌemts a̱tseꞌe je̱ jayu nvaajnjadat je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook pa̱n pa̱n jatyeꞌe ka je̱ israeejlit jáyuvap. Ku veꞌe veꞌem jyajty, ni pá̱nats a̱tseꞌe juuꞌ nkahꞌamo̱tutu̱vi je̱ts a̱tseꞌe nnu̱jávat ti a̱tseꞌe ntónup, ^# 7&Ax je̱ ma̱ja̱ maaꞌyu̱nts a̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam xtoojnji je̱ts a̱tseꞌe xvinka̱a̱jn kaꞌanum a̱tseꞌe nkeꞌex vyeꞌna. Veꞌem tseꞌe du̱tuujn je̱ts a̱tseꞌe je̱ kuká̱tsiva nꞌítu̱t. 7" i&Nu̱yojk xa a̱tseꞌe nkutyún yꞌijt juuꞌ veꞌe je̱ israeejlit jayu jyaanchjaꞌvidup je̱ts ni kaꞌa veꞌe nu̱may a̱ts je̱ njayu juuꞌ a̱tseꞌe nmuꞌakijpxada, nu̱yojk a̱tseꞌe nkutyún yꞌijt a̱a̱ts je̱ nju̱jpit jayu je̱ pyavaꞌnu̱nda je̱ts ni kaꞌa veꞌe je̱ꞌe̱da. ! '& Mmó̱tudu xa veꞌe je̱ ka̱ts vintso̱ a̱tseꞌe njáyuva yꞌijt ku a̱tseꞌe njaanchjáva yꞌijt juuꞌ veꞌe jyaanchjaꞌvidup a̱ts je̱ nmuꞌisraeejlit jayu, je̱ts vinxu̱p a̱tseꞌe nmuꞌe̱jkji pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ Cristo du̱jaanchjaꞌvidup, je̱ts a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe njomtoondi ntitoondi je̱ts a̱tseꞌe ntukmaso̱ꞌo̱ktat juuꞌ veꞌe jyaanchjaꞌvidup. Q  & ka je̱ jáyuvapts a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe xtukka̱ta̱jki, ka je̱ jáyuvapts a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe xtukyakꞌixpa̱jk, je̱ Jesucristo, je̱ꞌe̱ xa veꞌe viinm a̱ts xtukꞌix xtuknu̱jaꞌvi. L & Ax nu̱jávadats ya̱ꞌa̱, utsta ajchta utsta tsa̱ꞌa̱da, je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook juuꞌ a̱ts miitseꞌe nvaajnjidu, ka je̱ jáyuvapts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ vyinmaꞌyu̱n,  & ¿Juuꞌts a̱tseꞌe ntsa̱jkp ku a̱tseꞌe veꞌem nvaꞌañ, ku a̱tseꞌe je̱ jayu xꞌo̱yjávat, ukpu̱ ku a̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam xꞌo̱yjávat, ku a̱tseꞌe je̱ja je̱ jayu vyinkujk o̱y ntánu̱t, ukpu̱ ku a̱tseꞌe je̱ja je̱ Nteꞌyam vyinkujk o̱y ntánu̱t? Pa̱n ku̱ntsa̱k xa a̱tseꞌe je̱ts a̱tseꞌe je̱ja je̱ jayu vyinkujk o̱y ntánu̱t, ka je̱ Jesucriistovapts a̱tseꞌe ntoojnjip. Je̱ Jesucristo veꞌe du̱vinko̱o̱n je̱ Pablo je̱tseꞌe yꞌítu̱t je̱ kyuká̱tsiva C & Ta̱ xa a̱tseꞌe nvaꞌañ, vaannuvapts a̱tseꞌe jadoꞌk nax, pa̱n je̱m xa veꞌe juuꞌ veꞌe mtukꞌíxju̱dup je̱ ka̱ts je̱ ayook juuꞌ veꞌe kyapaatyp kyahꞌake̱e̱guip ma̱a̱t je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook juuꞌ veꞌe mkuva̱jktu, ko̱ꞌo̱y nu̱kó̱tsats je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌijtnit. W )&Ax jyaꞌá̱tsam, ukpu̱ jyaꞌaangelesam juuꞌ veꞌe je̱m tsapjo̱o̱tm ku̱kya̱daꞌaky, pa̱n ku̱myaktukꞌixta xa veꞌe je̱ ka̱ts je̱ ayook juuꞌ veꞌe kyapaatyp kyahꞌake̱e̱guip ma̱a̱t je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook juuꞌ a̱ts miitseꞌe ntukꞌixtu, ko̱ꞌo̱y nu̱kó̱tsats je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌijtnit. ` ;&Kaꞌa xa veꞌe jye̱ja je̱ viijnk o̱y ka̱ts o̱y ayook, je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe je̱m je̱ jayu juuꞌ veꞌe myakvinmamyaꞌtju̱dup je̱tseꞌe du̱yaktiku̱tsuvaꞌanda je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook. & G&Atu̱va ato̱ki xa a̱tseꞌe xyaktanda ku veꞌe je̱ Nteꞌyam tun jatyji xmaso̱o̱kti je̱tseꞌe xpana̱jkxta je̱ viijnk ixpa̱jku̱n juuꞌ veꞌe je̱ jayu tyijtup o̱y ka̱ts o̱y ayook, je̱ Nteꞌyam, juuꞌ veꞌe myaaxu̱xju̱du je̱ Cristo je̱ myaaꞌyu̱n ka̱jx.  %&¡Xa̱ꞌma ka̱jx tseꞌe je̱ Nteꞌyam du̱nu̱má̱jinit du̱nu̱jaanchinit! Amén. Kaꞌa xa veꞌe ti jadoꞌk o̱y ka̱ts o̱y ayook  #&je̱ Jesucristo, juuꞌ veꞌe xkuꞌo̱o̱ꞌkimdu je̱ nto̱kin ka̱jxamda je̱tseꞌe veꞌem xtuknu̱vaatsumdinit ya̱ ko̱ꞌo̱y tiempo juuꞌ veꞌe nyaknajxumdup. Veꞌem tseꞌe du̱tuujn ax joꞌn du̱tsa̱k je̱ nNteꞌyamamda, juuꞌ veꞌe nTeeꞌimdup. C &Je̱ Nteꞌyam, juuꞌ veꞌe nTeeꞌimdup, je̱ts je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n Jesucristo, je̱ꞌe̱da tseꞌe mkunooꞌkxjadap je̱tseꞌe mꞌijttinit je̱ yꞌo̱y jo̱o̱t ma̱a̱tta,  %&A̱ts je̱ts nu̱jom je̱ utsta je̱ ajchta je̱ts je̱ utsta je̱ tsa̱ꞌa̱da juuꞌ veꞌe a̱ts ma̱a̱t, máyam a̱a̱tseꞌe je̱ Dios ntuknu̱ke̱xta nu̱jom je̱ jaanchjaꞌvivata̱jk pa̱n pa̱n jatyeꞌe nayꞌamojkijidup je̱m galáciait yꞌit jo̱o̱tm.  !&A̱tseꞌe je̱ Pablo, ka je̱ jáyuvap xa a̱tseꞌe xvinko̱o̱n je̱ts a̱tseꞌe je̱ kuká̱tsiva nꞌítu̱t, ka je̱ jáyuvapts a̱tseꞌe ya̱ toonk xtukka̱ta̱jki, je̱ Dios Teeꞌ je̱ts je̱ Jesucristo, juuꞌ veꞌe je̱ Dios Teeꞌ yakjoojntykpa̱jknuva ku veꞌe yꞌukꞌa̱a̱ꞌk, je̱ꞌe̱ tseꞌe viinm a̱ts xvinko̱o̱ndu je̱ts a̱tseꞌe je̱ kuká̱tsiva nꞌítu̱t. o}|}{MUKJIH}GG(FCBA2@^?t>=x<<.:988715#3a21`05.- *)('%$#"[!;QKMM!G( ) "fvge Nꞌíxumdap tseꞌe pa̱n vintso̱ veꞌe nta̱jkimdat po̱o̱ꞌkxpa je̱ Nteꞌyam ma̱a̱t, veꞌem tseꞌe ni toꞌka u̱u̱ꞌm nkavintso̱jajtumdat ax joꞌn je̱ꞌe̱ pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ Nteꞌyam du̱kajaanchjaꞌvidu. f! Ku̱x pa̱n pa̱n xa veꞌe ta̱jkip po̱o̱ꞌkxpa je̱ Nteꞌyam ma̱a̱t, kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ yꞌavintso̱ vinmaꞌyu̱n du̱ꞌukyaktoonni, veꞌem tseꞌe pya̱a̱ꞌkx ax joꞌn je̱ Nteꞌyam pya̱a̱ꞌkx ku veꞌe je̱ tyoonk du̱yakꞌavaadi. _e7 Ax je̱ja tseꞌe toꞌk je̱ po̱o̱ꞌkxtku̱n je̱ Nteꞌyam je̱ jyayu ka̱jxta. 8diPa̱n ku̱du̱mo̱o̱jy xa veꞌe je̱ Josué je̱ po̱o̱ꞌkxtku̱n je̱ israeejlit jayu, kaꞌa tseꞌe je̱ Nteꞌyam ku̱du̱ꞌuknu̱ko̱jtsini jadoꞌk je̱ xa̱a̱j. zcmPaaty tseꞌe je̱ Nteꞌyam du̱nu̱pa̱a̱jmtki jadoꞌk je̱ xa̱a̱j. Je̱ xa̱a̱j, u̱xyamts je̱ꞌe̱ veꞌe, ku̱x xtukmuko̱jtsumdupeꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ꞌe̱ ka̱jx juuꞌ veꞌe je̱ David jyatyaan, náxyani veꞌe vyeꞌna may joojnt, veꞌem ax joꞌn a̱tseꞌe jidu̱ꞌu̱m tu̱njaꞌa:U̱xyam, pa̱n mꞌamo̱tunajxtup xa veꞌe juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam kya̱jtsp,
kaꞌa tseꞌe ma̱kk je̱ mkuvajk xpá̱mdat. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe je̱ David du̱jatyaajñ. bJyaveꞌema tseꞌe, je̱m tseꞌe pa̱n pa̱n jatyeꞌe tá̱kadap po̱o̱ꞌkxpa. Pa̱n pa̱n jaty xa veꞌe du̱ꞌamo̱tunajxtu tooꞌva̱jkp, kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe tya̱jkidi po̱o̱ꞌkxpa ku̱xeꞌe du̱kaka̱tsu̱pa̱jkti je̱ Nteꞌyam. 'aGJe̱peꞌe jadoꞌk nax vyaannuva Kunuuꞌkx Jatyán ku̱jxp:Kaꞌa tseꞌe tyá̱kadat po̱o̱ꞌkxpa a̱ts ma̱a̱t. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaꞌañ. `+Ax je̱p tseꞌe toꞌk viijn Kunuuꞌkx Jatyán ku̱jxp joma veꞌe du̱ka̱ts ti veꞌe toojnju je̱ muvuxtojtu̱k xa̱a̱j. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaꞌañ:Ku veꞌe je̱ Nteꞌyam nu̱jom du̱yakꞌavaadiku̱jx,
muvuxtojtu̱k xa̱a̱j tseꞌe pya̱a̱ꞌkx. _ Ax ta̱jkimdupts u̱u̱ꞌmeꞌe po̱o̱ꞌkxpa je̱ Nteꞌyam ma̱a̱t ku̱x njaanchjaꞌvimdupeꞌe. Veꞌem xa ya̱ꞌa̱ veꞌe ax joꞌn je̱ Nteꞌyam vyaajñ:Je̱ꞌe̱ ka̱jxts a̱tseꞌe nmujo̱tmaꞌtti je̱ts a̱tseꞌe ntukvinvaꞌnidi
je̱ts kaꞌa veꞌe tyá̱kadat po̱o̱ꞌkxpa a̱ts ma̱a̱t. Je̱m tseꞌe je̱ Nteꞌyam vyaajñ je̱ts kaꞌa veꞌe pyo̱o̱ꞌkxtat je̱ꞌe̱ ma̱a̱t, jyayakꞌavaadi tseꞌe je̱ꞌe̱ je̱ tyoonk vanꞌítani ku veꞌe ya̱ it cho̱o̱ꞌntk. p^YYaktukmuko̱jtsumduva xa veꞌe je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook, veꞌem ax joꞌn je̱ꞌe̱da. Ax kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe tyoꞌnu̱xjidi ni vinxu̱pa ku veꞌe du̱ꞌamo̱tunajxti, ku̱x kaꞌa veꞌe du̱jaanchjaꞌvidi. n] WNamvaat xa veꞌe je̱ Nteꞌyam xtukmutaꞌnumda je̱ vaandu̱k je̱tseꞌe nta̱jkimdat po̱o̱ꞌkxpa je̱ꞌe̱ ma̱a̱t, nyakvinkó̱pkimdap tseꞌe o̱o̱y, nu̱njajtp ku miitseꞌe je̱mda juuꞌ veꞌe nu̱nkatá̱kadap. 3\_Ax veꞌem tseꞌe nꞌíxumda je̱ts kaꞌa veꞌe yꞌo̱ꞌyixjidi je̱tseꞌe tyá̱kadat po̱o̱ꞌkxpa ku̱x kaꞌa veꞌe je̱ Nteꞌyam du̱jaanchjaꞌvidi.z[m¿Je̱ts pa̱n je̱ꞌe̱ veꞌeda pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ Nteꞌyam tukvinvaꞌnijidu je̱ts kaꞌa veꞌe tyá̱kadat po̱o̱ꞌkxpa je̱ꞌe̱ ma̱a̱t? Je̱ꞌe̱ xa je̱ꞌe̱ veꞌeda pa̱n pa̱n jatyeꞌe kaka̱tsu̱pa̱jkju̱du. jZM¿Pa̱n ma̱a̱teꞌe je̱ Nteꞌyam yꞌijt e̱jkjup vu̱jxtkupx joojnt? Je̱ꞌe̱ xa je̱ꞌe̱ veꞌeda pa̱n pa̱n jatyeꞌe to̱kintoondu je̱tseꞌe tyaandini a̱a̱ꞌk je̱m vinvaꞌajts it ka̱jxm, ¿veꞌem xaja? Y¿Pa̱neꞌe du̱ꞌamo̱tunajxtu ku veꞌe je̱ Nteꞌyam myuko̱jtsjidi je̱tseꞌe u̱xꞌo̱o̱k je̱ Nteꞌyam du̱tsoꞌoxpa̱jkti? Je̱ꞌe̱ xa je̱ꞌe̱ veꞌeda pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ Moisés yakpítsumjidinu je̱m Egipto, ¿veꞌem xaja? FXJidu̱ꞌu̱m tseꞌe je̱ Espíritu Santo vyaꞌañ:U̱xyam, pa̱n mꞌamo̱tunajxtup xa veꞌe juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam kya̱jtsp,
kaꞌa tseꞌe ma̱kk je̱ mkuvajk xpá̱mdat
ax joꞌn je̱ꞌe̱da pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ Nteꞌyam du̱tsoꞌoxpa̱jktu. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaꞌañ. rW]Ax pa̱n mpana̱jkxumdup tseꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ tyooꞌ toꞌk aaj toꞌk jo̱o̱t, njaanchjaꞌvimdup tseꞌe veꞌem ax joꞌn njaanchjaꞌviꞌukvaꞌnumdi je̱tseꞌe nꞌijtumdat je̱ Cristo ma̱a̱t ku veꞌe myiinnuvat. LV Juuꞌ xa veꞌe mtóndap, je̱ꞌe̱ tseꞌe je̱tseꞌe mnakyo̱jtsmá̱kkajadat toꞌk jadoꞌk jó̱vum xa̱a̱j namvaateꞌe u̱xyam ya̱ xa̱a̱j ñaxy. Veꞌem tseꞌe xtóndat je̱tseꞌe ni pa̱na miitsta je̱ to̱kin kyatukvinꞌa̱a̱ꞌnju̱t je̱tseꞌe veꞌem du̱kakuvá̱ku̱t je̱ Nteꞌyam jye̱ꞌe̱. U/ Utsta ajchta utsta tsa̱ꞌa̱da, yakkó̱pkada o̱o̱y je̱ts ni pa̱na miitseꞌeda du̱kajayé̱pu̱t je̱ ko̱ꞌo̱y jo̱o̱t, ni pa̱na veꞌe kyanayꞌapu̱ku̱pá̱mju̱t je̱tseꞌe kyaꞌítu̱t je̱ joojntyk Nteꞌyam ma̱a̱t ku̱xeꞌe du̱kajaanchjáva. VT% Je̱ꞌe̱ ka̱jxts a̱tseꞌe nmujo̱tmaꞌtti je̱ts a̱tseꞌe ntukvinvaꞌnidi je̱ts kaꞌa veꞌe tyá̱kadat po̱o̱ꞌkxpa a̱ts ma̱a̱t.” Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe je̱ Espíritu Santo vyaꞌañ. (SI paatyts a̱tseꞌe nmujo̱tmaꞌtti je̱ jáyuda je̱ts a̱tseꞌe nvaajñ:“Xa̱ꞌma ka̱jx xa veꞌe je̱ viijnk vinmaꞌyu̱n du̱jaye̱pta,
xa̱ꞌma ka̱jx tseꞌe du̱katso̱kta je̱tseꞌe du̱ꞌíxtat du̱nu̱jávadat je̱ tooꞌ juuꞌ a̱tseꞌe ntukꞌixtu. R) Je̱mts a̱tseꞌe je̱ mju̱jpit jayu xjo̱tꞌixti,
jyaꞌíxtuvamts je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ a̱tseꞌe ntoon vu̱jxtkupx joojnt, Qkaꞌa tseꞌe ma̱kk je̱ mkuvajk xpá̱mdat
ax joꞌn je̱ꞌe̱da pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ Nteꞌyam du̱tsoꞌoxpa̱jktu,
je̱ꞌe̱da juuꞌ veꞌe du̱ꞌixtu joma vaateꞌe je̱ Nteꞌyam juuꞌ du̱kuvu̱k je̱m vinvaꞌajts it ka̱jxm. TP!Veꞌem xa ya̱ꞌa̱ veꞌe ax joꞌn je̱ Espíritu Santo vyaꞌañ je̱p Kunuuꞌkx Jatyán ku̱jxp:U̱xyam, pa̱n mꞌamo̱tunajxtup xa veꞌe juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam kya̱jtsp, OAx je̱ nMa̱ja̱ Vintsá̱namda Jesucristo, je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌOnu̱kts je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe o̱y du̱kutyoon je̱ toonk juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam mo̱o̱jyju, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱nu̱ma̱jika̱jxp nu̱jom je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌónu̱kta. Je̱ts je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌónu̱k xa u̱u̱ꞌmeꞌeda pa̱n toꞌk aaj toꞌk jo̱o̱teꞌe njaanchjaꞌvimda vanꞌit paat ku veꞌe je̱ Jesucristo myiinnuvat. Je̱ po̱o̱ꞌkxtku̱n juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ jyayu jyaye̱jptup MNVeꞌem xa veꞌe je̱ Moisés yꞌijt ax joꞌn je̱ toompa, o̱y tseꞌe je̱ Nteꞌyam du̱mutuujn du̱mupu̱jk je̱tseꞌe du̱ꞌavaꞌni ti veꞌe je̱ Nteꞌyam kyó̱tsup u̱xꞌo̱o̱k. M-Vinxu̱p je̱ ta̱jk, je̱m je̱ꞌe̱ veꞌe pa̱neꞌe du̱pa̱a̱m, ax je̱ Nteꞌyam tseꞌe du̱pa̱mka̱jx nu̱jom juuꞌ jatyeꞌe ijtp. zLmVeꞌem ax joꞌn je̱ ta̱kpa̱a̱mpa du̱jayep nu̱yojk je̱ ma̱jin je̱ts kaꞌa veꞌe je̱ ta̱jk juuꞌ veꞌe yakpa̱a̱mp, vyinmajtsjuvap xa je̱ꞌe̱ veꞌe nu̱yojk je̱ ma̱jin je̱ Jesús je̱ts ni kaꞌa veꞌe je̱ Moisés. K}O̱y tseꞌe je̱ Jesús du̱kutyuujn je̱ toonk juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam mo̱o̱jyju, veꞌem ax joꞌn je̱ Moisés o̱y du̱kutyoompa je̱ toonk juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam mo̱o̱jyju ku veꞌe vyeꞌna je̱ Nteꞌyam je̱ jyayu ma̱a̱t. fJ GJe̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe, utsta ajchta utsta tsa̱ꞌa̱da, je̱ Nteꞌyam tseꞌe mvinko̱o̱jnju̱du je̱tseꞌe mꞌijttinit je̱ jyáyuda, je̱ꞌe̱ tseꞌe myaaxu̱xju̱du je̱tseꞌe mꞌijttinit je̱ꞌe̱ ma̱a̱t je̱m tsapjo̱o̱tm. Yakvinkó̱pkada o̱o̱y je̱ Cristo, je̱ꞌe̱ xa veꞌe je̱ jayu du̱nu̱ténip je̱m je̱ Nteꞌyam vyinkojkm, teeꞌ je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe du̱nu̱vintsa̱nika̱jxp je̱ teeꞌta̱jkta je̱tseꞌe njaanchjaꞌvimda. I1Viinm xa veꞌe je̱ Jesús chaachpaaty ku veꞌe yꞌukyakto̱kimpa̱kuvaajnji je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap. Ku̱x tseꞌe mya̱a̱daaky, o̱ꞌyixjupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe du̱putá̱kat pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap yakto̱kintonuvaajnju̱dup.FHPaaty tseꞌe veꞌem yakpu̱u̱jm anañu̱joma viijn ax joꞌn je̱ yꞌutsta je̱tseꞌe yꞌijtnit teeꞌ juuꞌ veꞌe du̱nu̱vintsa̱nika̱jxp je̱ teeꞌta̱jkta, je̱ jayu du̱nu̱té̱nat je̱m je̱ Nteꞌyam vyinkojkm, je̱tseꞌe du̱tukmo̱ꞌo̱tu̱t, je̱tseꞌe je̱ tyo̱kin du̱tuknu̱vaꞌatsu̱t. "G=Je̱ Jesús, ka je̱ꞌe̱pts je̱ꞌe̱ veꞌe ñu̱miin je̱tseꞌe je̱ aangelesta̱jk du̱yaktso̱ꞌo̱ku̱t, je̱ꞌe̱ veꞌe ñu̱miin je̱tseꞌe du̱yaktso̱ꞌo̱ku̱t je̱ jayu juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam du̱jaanchjaꞌvidup ax joꞌn je̱ Abraham jyaanchjaꞌviji. RFMiineꞌe je̱ Jesucristo yaja naxviijn je̱tseꞌe je̱ jayu kyo̱o̱ꞌkmaaydinit kyo̱o̱ꞌktajtinit, veꞌem tseꞌe du̱ko̱o̱ꞌktsa̱ꞌkidinit je̱ o̱o̱ꞌku̱n namvaateꞌe jyoojntykada. E{Ax u̱u̱ꞌmda, je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌónu̱kta, toꞌkji je̱ tsuꞌuts toꞌkji je̱ nu̱u̱ꞌpu̱nts u̱u̱ꞌmeꞌeda, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe je̱ Jesús jyayuvimpijt je̱tseꞌe yꞌijt ax joꞌn u̱u̱ꞌmda. Veꞌem tseꞌe du̱tuujn je̱tseꞌe je̱ yꞌo̱o̱ꞌku̱n ka̱jx du̱yakkutó̱kinit je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap je̱ kyutojku̱n, je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap juuꞌ veꞌe du̱nu̱vintsa̱nika̱jxp je̱ ko̱ꞌo̱yjayuvapta̱jkta je̱tseꞌe du̱ka̱ꞌma je̱ o̱o̱ꞌku̱n. D/ Vaampap tseꞌe jidu̱ꞌu̱m:Je̱m a̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam yꞌam kya̱ꞌm nmapyu̱mju̱. Jadoꞌk naxeꞌe vyaannuva:U̱xyaja xa a̱tseꞌe ma̱a̱t je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌónu̱kta juuꞌ a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe xmo̱o̱y. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaꞌañ. jCM veꞌem ax joꞌn je̱ Kunuuꞌkx Jatyán vyaꞌañ:Joma veꞌe a̱ts je̱ nꞌutsa̱ta̱jk,
je̱mts a̱tseꞌe nvaꞌanu̱t je̱ts pa̱n mitseꞌe,
nꞌa̱a̱jvjapts a̱ts mitseꞌe nu̱may je̱ jayu ma̱a̱t. 5Bc Je̱ꞌe̱ pa̱n pa̱n jatyeꞌe yaktso̱o̱k je̱ts je̱ꞌe̱ pa̱neꞌe yaktso̱o̱kju̱du, toꞌkjits je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Tyeeꞌda, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌOnu̱k du̱katuktso̱ꞌo̱tyún je̱tseꞌe vyaꞌanu̱t je̱ts xꞌútsimdup u̱u̱ꞌm je̱ꞌe̱ veꞌe, A1 Je̱ Nteꞌyam je̱ mya̱jin ka̱jx je̱ts je̱ kyutojku̱n ka̱jx tseꞌe nu̱jom juuꞌ jaty yꞌit. Pyaatyp yꞌake̱e̱guipts je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe du̱yakjajty je̱tseꞌe je̱ Jesucristo chaachpaaꞌtu̱t je̱tseꞌe veꞌem o̱y tyaannit je̱ Nteꞌyam ma̱a̱t, je̱ Yaktso̱o̱kpa, juuꞌ veꞌe je̱ tooꞌ du̱yakꞌavaatsp je̱tseꞌe je̱ jayu du̱yakna̱jkxtat joma veꞌe je̱ Nteꞌyam, veꞌem tseꞌe nu̱may je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌónu̱k yꞌijttinit je̱ꞌe̱ ma̱a̱t joma veꞌe je̱ mya̱jin. z@m ax yam tseꞌe nvinmaꞌyu̱n ka̱jxmamda njaye̱jpumda je̱ Jesús, juuꞌ veꞌe je̱ Dios Teeꞌ tun ko̱na it pya̱a̱m je̱tseꞌe du̱kanu̱má̱jat ax joꞌn je̱ ángeles, je̱ Nteꞌyam tseꞌe mo̱o̱jyju je̱ vintsa̱ꞌkin je̱ts je̱ ma̱jin je̱ꞌe̱ ka̱jx ku veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ myaaꞌyu̱n ka̱jx anañu̱joma je̱ jayu du̱kuꞌo̱o̱ꞌki. '?Gnu̱jomeꞌe xpa̱mku̱jx je̱p kya̱ꞌp pyaꞌtkup. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe je̱ Nteꞌyam du̱muka̱jts. Ku veꞌe vyaꞌañ je̱ts nu̱jomeꞌe du̱pa̱mku̱jx je̱p je̱ jayu kya̱ꞌp pyaꞌtkup, kaꞌa tseꞌe tii juuꞌ veꞌe je̱p je̱ jayu kya̱ꞌp pyaꞌtkup ñu̱nkaꞌit. Ax u̱xyam paatna tseꞌe, kaꞌa tseꞌe yakꞌix je̱ts je̱peꞌe je̱ jayu kya̱ꞌp pyaꞌtkup nu̱jom juuꞌ jaty yꞌit; '>GMits tseꞌe mpa̱a̱m je̱tseꞌe je̱ jayu du̱nu̱mootskat je̱tseꞌe je̱ ángeles du̱nu̱má̱jat,
mtukka̱ta̱jki tseꞌe je̱ jayu je̱ ma̱jin je̱ jaanchin,
mits tseꞌe mmo̱o̱y je̱ kutojku̱n je̱tseꞌe du̱yakkutojkjat nu̱jom juuꞌ jatyeꞌe mpa̱a̱m, 4=aKu̱x jidu̱ꞌu̱meꞌe toꞌk je̱ jayu je̱ Nteꞌyam du̱muka̱jts, veꞌem ax joꞌn yꞌit je̱p Kunuuꞌkx Jatyán ku̱jxp:Nteꞌyam, ñu̱pá̱nip tseꞌe je̱ jayu je̱ts mits je̱ꞌe̱ veꞌe xjaaꞌmyéts,ñu̱pá̱nipts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe jo̱tmay xjayejpja. E<Ax je̱ nam it juuꞌ veꞌe miimpnum, je̱ꞌe̱ juuꞌ a̱a̱tseꞌe nnu̱ka̱jtsp, kaꞌa tseꞌe je̱ Nteꞌyam du̱mo̱o̱jy je̱ yꞌaangelesta je̱tseꞌe je̱m yakkutóktat. >;uJe̱ Nteꞌyameꞌe du̱yakjañu̱jaꞌviju je̱ts tyú̱vam je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe kyo̱jtstu, je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe du̱tuujn je̱ mú̱jit nu̱jaꞌvin je̱ts je̱ mú̱jit atu̱va ma̱a̱t may viijn je̱ ma̱jin, je̱tseꞌe myo̱o̱jyjidi je̱ Espíritu Santo je̱ myaaꞌyu̱n je̱ pyuta̱jkin ax joꞌn je̱ Nteꞌyam tyukmutso̱jkjidi joꞌn. Veꞌemeꞌe je̱ Jesús yakpu̱u̱jm ax joꞌn je̱ yꞌutsa̱ta̱jk : Pa̱n veꞌem xa je̱ꞌe̱ veꞌe, ¿vintso̱ts u̱u̱ꞌmeꞌe nkatsaachpaatumdat pa̱n kaꞌa veꞌe nma̱ja̱pa̱ꞌmumda je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook juuꞌ veꞌe o̱o̱y je̱ ma̱jin du̱tunjaye̱jpp je̱tseꞌe xtuknu̱jaꞌvimda vintso̱ veꞌe ntso̱o̱kumdat? Je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n viinm yꞌavaꞌni tooꞌva̱jkp. Pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱ꞌamo̱tunajxtu, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱nu̱jaꞌvidu je̱ts tyú̱vam je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ ayook je̱ts a̱a̱tseꞌe xvaajnjidi. [9/Pa̱n pa̱neꞌe du̱kaka̱tsu̱pa̱jktu je̱tseꞌe du̱kakutyoondi juuꞌ veꞌe je̱ aangelesta̱jk kyo̱jtsnajxtu, je̱ꞌe̱ tseꞌe je̱ tsaachpaatu̱n yakmo̱o̱ydu, veꞌem ax joꞌn du̱vinmátsjada. 8 3Ax je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe nyakvinkó̱pkimdat je̱tseꞌe nvinmó̱tumdat juuꞌ veꞌe nꞌamo̱tunajxumdu ku̱x ku veꞌe ntooꞌtó̱kimdat. 7 +Nu̱jom je̱ aangelesta̱jkta, jo̱o̱t jaꞌvints je̱ꞌe̱ veꞌeda, je̱ Nteꞌyam je̱ kyexu̱yo̱ꞌyvada, je̱ꞌe̱ tseꞌe yakke̱jxtup je̱tseꞌe du̱putá̱kadat pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱jaye̱jptinit je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp.,6 S Ni vinꞌita veꞌe je̱ Nteꞌyam du̱kanu̱u̱jmi o̱yjuuꞌaangelesa:A̱jxtu̱ku̱ yaja a̱ts nꞌakaꞌyu̱n paꞌayi namvaat a̱tseꞌe nyakvinto̱ki pa̱n pa̱n jatyeꞌe mtsoꞌoxpa̱jkju̱dup. Ni vinꞌita veꞌe jidu̱ꞌu̱m je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌaangeles du̱kanu̱u̱jmi. .5 W mꞌane̱ꞌknupts mits je̱ꞌe̱ veꞌe veꞌem ax joꞌn je̱ jayu je̱ xyo̱x,
tíku̱tsupts je̱ꞌe̱ veꞌe veꞌem ax joꞌn je̱ vit;
ax mits, ni vinꞌítats mitseꞌe mkatíku̱ts,
xa̱ꞌma ka̱jx mitseꞌe mꞌit. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe je̱ yꞌOnu̱k du̱nu̱u̱jmi. 4 1 Kuká̱xapts je̱ꞌe̱ veꞌe;
ax mits, xa̱ꞌma ka̱jxts mitseꞌe mꞌit.Veꞌem je̱ꞌe̱ veꞌe tyojknit ax joꞌn je̱ vit, '3 I Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe je̱ Nteꞌyam ña̱ꞌmu̱xjuva:Mits, Ma̱ja̱ Vintsá̱n, mits tseꞌe mpa̱a̱m ya̱ tsajmit it je̱ts ya̱ naxviijnit it. %2 E Mtsa̱jkp mitseꞌe juuꞌ veꞌe pyaatyp yꞌake̱e̱guip,
mko̱ꞌo̱yjaꞌvip mitseꞌe juuꞌ veꞌe ka ó̱yap,
paatyts a̱tseꞌe, mits je̱ mNteꞌyam, nu̱yojk je̱ xo̱o̱jntku̱n nmo̱o̱jy,
kaꞌa a̱tseꞌe o̱pya̱na veꞌem nma̱ꞌa̱ je̱ xo̱o̱jntku̱n. O1 Ax ku tseꞌe je̱ yꞌOnu̱k du̱nu̱ka̱jts, jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaajñ:Mits, Nteꞌyam, xa̱ꞌma ka̱jx tseꞌe je̱ kutojku̱n xjayep,
o̱y je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ mkutojku̱n. f0 GAx ku tseꞌe je̱ Nteꞌyam du̱nu̱ka̱jts je̱ yꞌaangeles, veꞌem tseꞌe vyaajñ je̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌíttat je̱ kyexu̱yo̱ꞌyvada je̱ts veꞌem ax joꞌn je̱ po̱j je̱ts je̱ ja̱nꞌaye̱e̱ꞌnst. P/ Ku veꞌe je̱ Nteꞌyam du̱kejx je̱ yꞌOnu̱k yaja naxviijn, vanꞌit tseꞌe vyaajñ:Nu̱vinxu̱p a̱ts je̱ nꞌaangeles ta̱jkta,
vaꞌan tseꞌe vyinjávajada vyintsa̱ꞌa̱gajada. . Ku̱x ni vinꞌita veꞌe je̱ Nteꞌyam du̱kanu̱u̱jmi jyajuuꞌaangelesa ax joꞌn je̱ yꞌOnu̱k du̱nu̱u̱jmi ku veꞌe jidu̱ꞌu̱m vyaajñ:U̱xyam a̱tseꞌe nyaknu̱ke̱ꞌxnatá̱kat je̱ts a̱ts je̱ nꞌOnu̱k mitseꞌe. Ni vinꞌita veꞌe jyajuuꞌaangelesa kyayaknu̱u̱jmiva:A̱tsts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Tyeeꞌ,
a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ nꞌOnu̱k. - Veꞌem ax joꞌn toꞌk je̱ jayu je̱ yꞌónu̱k nu̱yojk du̱nu̱ma̱ja je̱ts kaꞌa veꞌe je̱ jayu je̱ kyexu̱yo̱ꞌyva, veꞌem tseꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌOnu̱k nu̱yojk du̱nu̱ma̱ja je̱ts kaꞌa veꞌe je̱ aangelesta̱jkta. 4, cJe̱ yꞌOnu̱k tseꞌe du̱kujajp du̱kuta̱ꞌkxp je̱ Nteꞌyam je̱ mya̱jin, mya̱a̱tnavyaatjupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam viinm. Nu̱jom juuꞌ jatyeꞌe ijtp je̱m tsajviinm je̱ts yaja naxviijn, yo̱ꞌypts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe yꞌit ax joꞌn je̱ꞌe̱ veꞌe du̱pavaꞌañ. Ku veꞌe xtuknu̱vaatsumdi je̱ ntó̱kinamda, vanꞌit tseꞌe yꞌa̱jxtkni je̱ja je̱ Nteꞌyam yꞌakaꞌyu̱n paꞌayi je̱m tsapjo̱o̱tm. Ñu̱má̱jip je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌOnu̱k nu̱yojk ni kaꞌa veꞌe je̱ ángeles + ;Ax u̱xyam tseꞌe, ku veꞌe je̱ ita̱ka̱x tyá̱mini, je̱ yꞌOnu̱k ka̱jx tseꞌe xmuko̱jtsumdi. Je̱ yꞌOnu̱k tseꞌe tyukka̱ta̱jkika̱jxnu nu̱jom juuꞌ jaty, je̱ yꞌOnu̱k ma̱a̱t tseꞌe je̱ Nteꞌyam du̱pu̱u̱jm ya̱ tsajmit it je̱ts ya̱ naxviijnit it. ;* sMay viijnts je̱ꞌe̱ veꞌe vintso̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ jayu du̱tukmuka̱jts. May nax tseꞌe veꞌem du̱tuujn ju̱jpani je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpa ta̱jk ka̱jxta. )&Utsta ajchta utsta tsa̱ꞌa̱da, je̱ nMa̱ja̱ Vintsá̱namda Jesucriistots miitseꞌe anañu̱joma mkunooꞌkxjadap. Amén.7(g&Ax veꞌem tseꞌe, kaꞌats a̱tseꞌe ntsa̱k je̱tseꞌe a̱ts je̱ ntooꞌ pa̱n du̱yakꞌatóku̱t, ku̱x ya̱ tay juuꞌ jaty a̱tseꞌe njayejpp yam nmiꞌkxm nko̱jm, ya̱ꞌa̱ tseꞌe du̱yaknu̱ke̱ꞌxnata̱jkip je̱ts je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n Jesús a̱tseꞌe nmutuump nmupu̱jkp. ['/&Je̱ Nteꞌyam tseꞌe du̱mo̱o̱ynup je̱ o̱y jo̱o̱t je̱ts je̱ tukmo̱ꞌtu̱n nu̱jom pa̱n pa̱n jatyeꞌe joojntykidup ax joꞌn a̱tseꞌe tu̱nvaꞌañ, nu̱jom pa̱n pa̱n jatyeꞌe vyinko̱o̱n. p&Y&Ni vinxu̱pa xa veꞌe kyatún pa̱n yakpa̱a̱jmji veꞌe je̱ jayu je̱ ixtaꞌnu̱n uk pa̱n kaꞌa. Juuꞌ xa veꞌe toomp, je̱ꞌe̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ jayu je̱ nam joojntykin du̱ma̱ꞌa̱. F%&Ax a̱ts, je̱ꞌe̱jyjits a̱tseꞌe ntukxo̱o̱jntkp ku̱xeꞌe xkuꞌo̱o̱ꞌkimdi je̱ nMa̱ja̱ Vintsá̱namda Jesucristo je̱m cruz ka̱jxm. Ku̱x tseꞌe je̱m yꞌukꞌa̱a̱ꞌk, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe je̱ naxviijnit je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱ yꞌit ax joꞌn ku̱yꞌa̱a̱ꞌk yaja a̱ts nvinkujk, je̱ts a̱tseꞌe nꞌit ax joꞌn a̱tseꞌe ku̱nꞌa̱a̱ꞌk je̱ja je̱ naxviijnit je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱ vyinkujk. e$C& Je̱ꞌe̱ pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱kuva̱jktup je̱tseꞌe je̱ ixtaꞌnu̱n yakpa̱a̱jmjadat je̱tseꞌe du̱niꞌkxmadat du̱ko̱jmadat ax joꞌn je̱ Moisés je̱ pyavaꞌnu̱n vyaꞌañ joꞌn, ni je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱kakutyonda je̱ Moisés je̱ pyavaꞌnu̱n, je̱ꞌe̱ veꞌe cho̱jktup je̱tseꞌe je̱ ixtaꞌnu̱n myakpa̱a̱jmjadat je̱tseꞌe veꞌem du̱tukxo̱o̱ndu̱ktat ku veꞌe mꞌake̱e̱ꞌyajada je̱tseꞌe myakpa̱a̱jmjadat je̱ ixtaꞌnu̱n. 2#]& Je̱ꞌe̱ pa̱n pa̱n jatyeꞌe mꞌake̱e̱ꞌyavaajnju̱dup je̱tseꞌe myakpa̱a̱jmjadat je̱ ixtaꞌnu̱n, je̱ꞌe̱ ka̱jxji tseꞌe veꞌem du̱tonda je̱tseꞌe o̱y ñaajktánjadat je̱ja je̱ jayu vyinkujk, kaꞌa tseꞌe du̱kuva̱kta pa̱n ti veꞌe kyuꞌo̱o̱ꞌki je̱ Cristo je̱m cruz ka̱jxm, ku̱x ñu̱jaꞌvidupeꞌe ku veꞌe veꞌem yakkuvu̱k, yaktsaachpaaꞌtjadapts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ jayu. "& Ixta vinxu̱p je̱ mú̱jit letra a̱tseꞌe njaꞌa ku a̱ts miitseꞌe nnu̱jáyada, nka̱ꞌmam a̱ts ya̱ꞌa̱ veꞌe njaꞌa. l!Q& Je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe, vinxu̱p naxeꞌe xꞌo̱ꞌyixumjada, ntoojnjimdap tseꞌe anañu̱joma je̱ jayu je̱ yꞌo̱y je̱ꞌe̱, je̱ꞌe̱ veꞌe vinko̱pk je̱ nꞌútsamda je̱ nꞌajchamda je̱ts je̱ nꞌútsamda je̱ ntsa̱ꞌa̱amda je̱ jaanchjaꞌvin ka̱jx. Juuꞌ veꞌe je̱ Pablo kyo̱jtsjidu je̱ jaanchjaꞌvivata̱jk je̱p Galacia 6 e& Ax veꞌem tseꞌe, kaꞌa tseꞌe nnooꞌkxumdat je̱tseꞌe ntoꞌnumdat je̱ yꞌo̱y je̱ꞌe̱, ku̱x pa̱n kaꞌa xa veꞌe ntonꞌatú̱vimda je̱ yꞌo̱y je̱ꞌe̱, pyaatnupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ xa̱a̱j je̱tseꞌe mpa̱jkumdat je̱ yꞌo̱y je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe nꞌaꞌíxumdup. S&Pa̱n je̱ jayu veꞌe juuꞌ du̱toomp ku̱xeꞌe du̱tsa̱k je̱tseꞌe du̱tónu̱t je̱ yꞌavintso̱ vinmaꞌyu̱n, je̱ yꞌavintso̱ vinmaꞌyu̱n ka̱jxts je̱ꞌe̱ veꞌe vyintó̱kinit je̱ jayu; ax pa̱n je̱ jayu tseꞌe juuꞌ du̱toomp ku̱xeꞌe du̱tsa̱k je̱tseꞌe du̱tónu̱t je̱ Espíritu Santo je̱ vyinmaꞌyu̱n, je̱ Espíritu Santo ka̱jxts je̱ꞌe̱ veꞌe du̱jaye̱jpnit je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp. lQ&Kaꞌa tseꞌe mnavyinꞌa̱a̱ꞌnjadat, kaꞌa xa veꞌe pa̱n je̱ Nteꞌyam du̱kaka̱tsa̱pu̱k je̱tseꞌe kyatukkuvé̱tju̱t. Pa̱n vintso̱ veꞌe je̱ jayu juuꞌ tu̱du̱niꞌip, veꞌem tseꞌe du̱tsíku̱t. T!&Pa̱n pa̱n xa veꞌe yaktukꞌixp je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook, tukka̱daakjupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe du̱yakvaꞌkxu̱t ma̱a̱t je̱ yakꞌixpa̱jkpa nu̱jom juuꞌ jatyeꞌe o̱y. M&Ka̱kje̱ꞌe̱ veꞌe xtóndat juuꞌ veꞌe mtukka̱daakju̱dup. O&Ka̱kje̱ꞌe̱ tseꞌe xpayo̱ꞌo̱ydat vintso̱ veꞌe juuꞌ xtóndat xkó̱tstat. Pa̱n o̱y je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe mtoondup, je̱p xa veꞌe juuꞌ ka̱jxeꞌe mnatyukxo̱o̱ndu̱kjadat, kaꞌa xa veꞌe vyinko̱pka je̱tseꞌe xnatyukmuꞌaꞌixmókajadat juuꞌ veꞌe je̱ viijnk jayu tyoondup kyo̱jtstup. y&Pa̱n pa̱n xa veꞌe ma̱j nayjaꞌvijup ó̱yameꞌe du̱kanu̱pa̱na, viinm tseꞌe ñavyinꞌu̱u̱ꞌnju̱.  &Napyutá̱kajada pa̱n ti veꞌe toꞌk jadoꞌk jajtjup najxjup, veꞌem tseꞌe xkutyóndat je̱ Cristo je̱ pyavaꞌnu̱n. F &Utsta ajchta utsta tsa̱ꞌa̱da, pa̱n je̱m xa veꞌe juuꞌ veꞌe je̱p to̱kin ja̱a̱tp tu̱kyaꞌa, miits tseꞌeda pa̱n pa̱n jatyeꞌe ta̱m mnaajkꞌijtjidinup je̱ Espíritu Santo ma̱a̱t, mputá̱kadap tseꞌe je̱tseꞌe yꞌijtnuvat o̱y jo̱o̱t je̱ Nteꞌyam ma̱a̱t. Nu̱u̱ꞌk aaj nu̱u̱ꞌk jo̱o̱t tseꞌe veꞌem xtóndat je̱tseꞌe o̱o̱y mtunnayꞌíxjadat vintso̱ veꞌe mkakaꞌaduvat je̱p to̱kin ja̱a̱tp. %&Kaꞌa xa veꞌe nnamya̱a̱gue̱jxumjadat, kaꞌa tseꞌe juuꞌ jaty ntoꞌnumdat je̱tseꞌe nꞌíxumdat joma vaateꞌe je̱ jayu juuꞌ du̱kuva̱kta, kaꞌa tseꞌe nꞌe̱jkumjadat ku veꞌe nkajaye̱jpumda juuꞌ veꞌe je̱ viijnk jayu jyaye̱jptup.:m&Je̱ Espíritu Santo tseꞌe xmo̱ꞌyumdu je̱ njoojntykinamda, ax veꞌem tseꞌe du̱tsa̱k je̱tseꞌe nyo̱ꞌyumdat je̱ tooꞌ juuꞌ je̱ꞌe̱ veꞌe xtukꞌíxumdup. &Ax je̱ꞌe̱ pa̱n pa̱n jatyeꞌe ijttup je̱ Cristo je̱ jyayu, kaꞌa tseꞌe du̱yaktonda je̱ yꞌavintso̱ vinmaꞌyu̱n, veꞌem xa veꞌe je̱ yꞌavintso̱ vinmaꞌyu̱nda yꞌit ax joꞌn je̱ jayu juuꞌ veꞌe a̱a̱ꞌkani je̱m cruz ka̱jxm. K&je̱ nu̱u̱ꞌk aaj je̱ nu̱u̱ꞌk jo̱o̱t du̱jaye̱pta, je̱tseꞌe ñayꞌakuva̱a̱ꞌnajada. Kaꞌa xa veꞌe ti pavaꞌnu̱n juuꞌ veꞌe du̱kayakjajtp je̱tseꞌe veꞌem yaktún. &Ax juuꞌ tseꞌe je̱ Espíritu Santo yakjé̱jip, kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe vyeꞌema, je̱ꞌe̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe je̱ jayu je̱ tso̱jku̱n du̱jaye̱pta, je̱ xo̱o̱jntku̱n, je̱ o̱y jo̱o̱t, juuꞌ du̱muté̱nada, o̱y jayu ñapyá̱mjada je̱ viijnk jayu ma̱a̱t, je̱ jayu du̱putá̱kada, du̱tonda ax joꞌn du̱paaꞌty du̱ꞌake̱e̱ga, (I&ñasꞌayo̱ꞌvidup tseꞌe juuꞌ, ooktup mookju̱dup, kañajxtup oknajxtup, axa̱a̱ꞌkp tseꞌe juuꞌ jaty du̱tonda ku veꞌe xa̱a̱j tyunju̱. Tyoondup tseꞌe nu̱jom juuꞌ veꞌe veꞌem. Nnu̱u̱jmidup xa a̱ts miitseꞌe, veꞌem ax joꞌn a̱ts miitseꞌe nvaajnjidi joꞌn, je̱ts je̱ꞌe̱ pa̱n pa̱n jatyeꞌe veꞌem játkidup, kaꞌa tseꞌe yꞌíttat je̱m je̱ Nteꞌyam yꞌam kya̱ꞌm. ta&vyinjaꞌvidup vyintsa̱ꞌkidup tseꞌe juuꞌ veꞌe ka je̱ Nteꞌyamap, po̱jktup, jo̱tꞌaajnju̱dup, e̱jkju̱dup, kaꞌa tseꞌe juuꞌ du̱kuva̱kta, namyá̱jijidup, napya̱jkvaꞌkxju̱dup, nayꞌapu̱ku̱pa̱a̱jmju̱dup, mS&Ixna ke̱ꞌxna xa je̱ꞌe̱ veꞌe pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱yaktoondup je̱ yꞌavintso̱ vinmaꞌyu̱n: kaꞌa tseꞌe du̱vintsa̱ꞌa̱gada je̱ navya̱jku̱n, tyukma̱a̱tjaye̱jptup tseꞌe je̱ ka̱ts je̱ yaaꞌy je̱ ta̱ꞌa̱x juuꞌ veꞌe ka pú̱kap jyaye̱jptup, ka ó̱yap ka vaꞌajtsap tseꞌe juuꞌ veꞌe tyoondup kyo̱jtstup, -S&Ax pa̱n je̱ Espíritu Santo tseꞌe mtukꞌíxju̱dup juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam cha̱jkp, kaꞌa tseꞌe mꞌitta je̱p je̱ Moisés pyavaꞌnu̱n paꞌtkup. `9&Ku̱x ku xa veꞌe je̱ jayu du̱yaktún je̱ yꞌavintso̱ vinmaꞌyu̱n, choꞌoxpu̱jkpts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Espíritu Santo; ax je̱ Espíritu Santo, choꞌoxpu̱jkpts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ jayu juuꞌ veꞌe je̱ yꞌavintso̱ vinmaꞌyu̱n du̱yaktoomp; ax veꞌem tseꞌe ñachoꞌoxpá̱kjada vimpit atu̱j. Je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe ku veꞌe xtonda juuꞌ veꞌe je̱ Espíritu Santo cha̱jkp, kaꞌa tseꞌe xyaktonda je̱ mꞌavintso̱ vinmaꞌyu̱nda. 5 c&Jidu̱ꞌu̱mts a̱tseꞌe nvaꞌañ: Joojntykada ax joꞌn je̱ Espíritu Santo mtuknu̱jávajada, veꞌem tseꞌe xkayaktóndat je̱ mꞌavintso̱ vinmaꞌyu̱nda.  &Ax pa̱n mtoondup tseꞌe ax joꞌn je̱ muꞌuk tá̱nu̱k juuꞌ veꞌe nachoꞌtsju̱dup navya̱jtsju̱dup vimpit atu̱j, nayꞌíxjadats ku̱x ku veꞌe mnaajkvintó̱kijadat vimpit atu̱j. Je̱ jayu je̱ yꞌavintso̱ vinmaꞌyu̱n je̱ts je̱ Espíritu Santo o W&Nvaateꞌe nu̱jom je̱ Moisés je̱ pyavaꞌnu̱n yakvinmo̱tumóku̱t ma̱a̱t ya̱ꞌa̱: “Tso̱kta je̱ mmuja̱nta̱mda je̱ mmuta̱kta̱mda veꞌem ax joꞌn viinm mnachó̱kjada.” Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe yakvinmo̱tumuk. z m& Utsta ajchta utsta tsa̱ꞌa̱da, je̱ Nteꞌyam xa veꞌe myaaxu̱xju̱du je̱tseꞌe naspa̱ka mꞌijttinit. Ax ka je̱ꞌe̱pts a̱tseꞌe ntijp je̱ts naspa̱ka veꞌe mꞌíttat je̱tseꞌe xyaktóndat je̱ mꞌavintso̱ vinmaꞌyu̱nda, je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe mnapyutá̱kajadat toꞌk jadoꞌk je̱ꞌe̱ ka̱jx ku veꞌe o̱o̱y mtunnachó̱kjada. I  & Ax je̱ꞌe̱da pa̱n pa̱n jatyeꞌe mvinmaꞌyu̱nmo̱o̱jyju̱dup, ¡o̱y tseꞌe ku̱yꞌit je̱tseꞌe nu̱jómam ku̱yakku̱stsojkkú̱x joma veꞌe je̱ ixtaꞌnu̱n yakpa̱a̱jmjidi! 5& Utsta ajchta utsta tsa̱ꞌa̱da, pa̱n ku̱njaaꞌkvaajñna xa a̱tseꞌe je̱ jayu je̱tseꞌe je̱ ixtaꞌnu̱n yakpa̱a̱jmjadat je̱tseꞌe du̱niꞌkxmadat du̱ko̱jmadat, kaꞌats a̱tseꞌe ku̱xjomtonda ku̱xtitonda je̱ israeejlit jáyuda je̱ts kaꞌa tseꞌe ku̱du̱ko̱ꞌo̱yjávada ku a̱tseꞌe je̱ jayu nvaajnjada pa̱n ti veꞌe kyuꞌo̱o̱ꞌki je̱ Cristo je̱m cruz ka̱jxm. @y& Ax vinjávats a̱tseꞌe ntañ, je̱ꞌe̱ ka̱jx ku a̱tseꞌe toꞌk muk nꞌit je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n ma̱a̱t, je̱ts kijpxeꞌe je̱ vinmaꞌyu̱n njaye̱jpumda. Je̱ Nteꞌyam tseꞌe du̱yaktsaachpaaꞌtup je̱ jáyuda juuꞌ veꞌe myakjomvinmaajyju̱dup myaktivinmaajyju̱dup, jyapa̱na je̱ꞌe̱. w& Veꞌem xa je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe tyoondup ax joꞌn je̱ ka̱ts vyaꞌañ: “Tyukta̱jkiku̱jxpts je̱ꞌe̱ veꞌe jyayu̱u̱ꞌnama je̱ levadura nu̱jom je̱ ju̱ts.” Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaꞌañ. ^5&Ka je̱ Nteꞌyamap xa je̱ꞌe̱ veꞌe, je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe myaaxu̱xju̱du.  &O̱y xa miitseꞌe xpana̱jkxꞌukvaandi je̱ Nteꞌyam. ¿Pa̱n tseꞌe tu̱mtukmaso̱ꞌo̱kjada je̱ tyu̱v je̱ꞌe̱? y&Ax ku tseꞌe nꞌijtumda toꞌk muk je̱ Cristo Jesús ma̱a̱t, kaꞌa tseꞌe vyinko̱pka ku veꞌe nniꞌkxmimda nko̱jmimda je̱ ixtaꞌnu̱n uk pa̱n kaꞌa; juuꞌ xa veꞌe vinko̱pk, je̱ꞌe̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe njaanchjaꞌvimdat je̱ Jesucristo je̱tseꞌe veꞌem nu̱ke̱ꞌxnatá̱ka tyánu̱t je̱ꞌe̱ ka̱jx ku veꞌe je̱ jayu ntso̱jkumda. K&Ax a̱a̱ts, je̱ Espíritu Santo ka̱jxts a̱a̱tseꞌe nnu̱jaꞌvini je̱ts je̱ Nteꞌyam a̱a̱tseꞌe xkato̱kimpa̱a̱mp je̱ꞌe̱ ka̱jx ku a̱a̱tseꞌe je̱ Jesucristo njaanchjáva. 9k&Miitsta, pa̱n nu̱vinxu̱peꞌe xꞌíxtada vintso̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam mkato̱kimpá̱mjadat ku̱xeꞌe xpana̱jkxta je̱ Moisés je̱ pyavaꞌnu̱n, apu̱k tseꞌe mnapyá̱mjada ka je̱ Cristo ma̱a̱tap, mnapya̱a̱jmju̱dup tseꞌe joma veꞌe mkapaaꞌtjadat je̱ Nteꞌyam je̱ myaaꞌyu̱n. &Nnu̱u̱jmidinuvap xa a̱ts miitseꞌe jadoꞌk nax: Pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ ixtaꞌnu̱n yakpa̱a̱jmjidup je̱tseꞌe du̱niꞌkxmadat du̱ko̱jmadat, tun vinko̱pkts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe du̱kutyóndat nu̱jom je̱ Moisés je̱ pyavaꞌnu̱n. xi&Amo̱tunaxta. A̱ts, je̱ Pablo, vaamp xa a̱tseꞌe je̱ts pa̱n myakpa̱a̱jmjidupeꞌe je̱ ixtaꞌnu̱n je̱tseꞌe xniꞌkxmadat xko̱jmadat, ni vinxú̱pats je̱ꞌe̱ veꞌe mkatoꞌnu̱xjadat juuꞌ veꞌe je̱ Cristo tyoon. F~ &Je̱ Cristo xa veꞌe xyaktaꞌnumdup naspa̱ka. Veꞌem tseꞌe du̱tuujn je̱tseꞌe nko̱o̱ꞌkꞌijtumdinit ax joꞌn je̱ joyu̱toompada. Naajkꞌítjada naspa̱ka, kaꞌa tseꞌe mꞌuknapya̱a̱jmjidinuvat je̱p kutojku̱n paꞌtkup juuꞌ veꞌe myaktaajnjidinuvap ax joꞌn je̱ joyu̱toompa ku̱mꞌijtti. y}k&Ax veꞌem tseꞌe, utsta ajchta utsta tsa̱ꞌa̱da, kaꞌa xa u̱u̱ꞌmeꞌe nveꞌemamda ax joꞌn je̱ ja̱jtspa je̱ yꞌónu̱k, veꞌem u̱u̱ꞌmeꞌeda ax joꞌn je̱ ónu̱k juuꞌ veꞌe je̱ tyaak je̱m je̱ ñu̱yaaꞌy.7|g&¿Ax vintso̱ tseꞌe vyaꞌañ je̱ Kunuuꞌkx Jatyán? Vaamp xa veꞌe jidu̱ꞌu̱m: “Pavo̱jpni je̱ ja̱jtspa ma̱a̱t je̱ yꞌónu̱k, ku̱x kaꞌa veꞌe je̱ ja̱jtspa je̱ yꞌónu̱k du̱tukma̱a̱tjayé̱pu̱t je̱ pu̱k je̱ ónu̱k juuꞌ veꞌe je̱ tyaak je̱m je̱ ñu̱yaaꞌy.” ={s&Ax veꞌem tseꞌe, veꞌem ax joꞌn vanꞌit jyajty ku veꞌe je̱ ónu̱k juuꞌ veꞌe ke̱ꞌx ax joꞌn je̱ piꞌk ónu̱k kye̱ꞌe̱xta, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱jomtoon du̱titoon je̱ ónu̱k juuꞌ veꞌe ke̱ꞌx je̱ Espíritu Santo je̱ mya̱kkin ka̱jx, nay veꞌempa tseꞌe u̱xyam jyajtpa. z!&Utsta ajchta utsta tsa̱ꞌa̱da, je̱ Abraham je̱ yꞌónu̱k je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Isaac je̱ꞌe̱ ka̱jx ku veꞌe je̱ Nteꞌyam tyukvinvaꞌniji, nay veꞌempa tseꞌe nꞌijtumda je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌónu̱kta je̱ Nteꞌyam je̱ vyaandu̱k ka̱jx. gyG&Ku̱x jidu̱ꞌu̱meꞌe vyaꞌañ je̱ Kunuuꞌkx Jatyán:Xo̱o̱n xa mitseꞌe, ta̱ꞌa̱xta̱jk juuꞌ veꞌe je̱ yꞌónu̱k du̱kayakjé̱jip,
juuꞌ veꞌe je̱ ónu̱k du̱kajaye̱jpp je̱tseꞌe du̱kanu̱java je̱ tsaachpaatu̱n ku veꞌe je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk je̱ yꞌónu̱k du̱yakje̱ja,
ko̱tsu̱ tseꞌe ma̱kk je̱ mxo̱o̱jntku̱n ka̱jx,
ku̱x je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk juuꞌ veꞌe yakmaso̱o̱k,
jaaꞌkjé̱japts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ yꞌónu̱k nu̱yojk je̱ts kaꞌa veꞌe je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe je̱m je̱ ñu̱yaaꞌy. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaꞌañ. b9~L}{zxwVutsqqoNnmlkj*i+geBc3b`` ^^!][ZnYXW:VdUTSQP\OM[KWJHGdF E_D|CkB@D?==;::)877T5R3321/-+z*e)'&$c!!9GA5; WX9{Io Je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe nay veꞌempa je̱ mutoꞌk ko̱jtstán tyonꞌukvaajñ je̱ nu̱u̱ꞌpu̱n ma̱a̱t. XH) Ax pa̱n joojntykipna tseꞌe je̱ ko̱jtstaampa, kaꞌa tseꞌe je̱ viijnk jayu du̱yakvaꞌkxy je̱ ko̱jtstaampa je̱ pya̱a̱mdu̱k, vanꞌítnumeꞌe je̱ ko̱jtstán tyun ku veꞌe yꞌo̱o̱ꞌkni. G5 Pa̱n vaamp xa veꞌe je̱ jayu vintso̱ veꞌe vyaꞌkxu̱t je̱ pya̱a̱mdu̱k juuꞌ veꞌe yꞌixp jyayejpp ku veꞌe yꞌo̱o̱ꞌknit, vanꞌítnum tseꞌe je̱ pya̱a̱mdu̱k vyaꞌkxni ku veꞌe yaknu̱java je̱ts ta̱ veꞌe yꞌo̱o̱ꞌkni je̱ ko̱jtstaampa. F7 Je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe je̱ Cristo xnu̱ténimda je̱m je̱ Nteꞌyam vyinkojkm, je̱ꞌe̱ veꞌe ukꞌo̱o̱ꞌk je̱tseꞌe du̱kuvejt je̱ ntó̱kinamda juuꞌ veꞌe njaye̱jpumdu ku veꞌe tyuujn je̱ mutoꞌk ko̱jtstán, veꞌem tseꞌe njoojntykimdinit xa̱ꞌma ka̱jx ax joꞌn je̱ Nteꞌyam xtukvinvaꞌnimda joꞌn, u̱u̱ꞌmda, pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ Nteꞌyam yaxtso̱o̱jvju̱du. {Eo Ax nu̱yojk tseꞌe o̱o̱y je̱ Cristo je̱ ñu̱u̱ꞌpu̱n du̱tunyakvaꞌach ya̱ nvinmaꞌyu̱namda je̱tseꞌe je̱ joojntyk Nteꞌyam nvinjaꞌvimda nvintsa̱ꞌkimda. Je̱ Espíritu Santo, juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp, je̱ꞌe̱ je̱ pyuta̱jkin ka̱jx tseꞌe je̱ Cristo viinm ñatyukvintsa̱ꞌkiji je̱ Nteꞌyam, je̱ Cristo je̱ ñu̱u̱ꞌpu̱n tseꞌe du̱yakvaatsp ya̱ njaꞌvinamda je̱ts ya̱ nvinmaꞌyu̱namda je̱tseꞌe veꞌem xa̱ꞌma ka̱jx nkatsaachpaatumdat. D Je̱ tsapkaaj nu̱u̱ꞌpu̱n je̱ts je̱ chivo nu̱u̱ꞌpu̱n je̱ts je̱ jaajm juuꞌ veꞌe je̱ piꞌk vaca ónu̱k jye̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe to̱kya̱jxp je̱m yo̱jxpe̱jtu̱n ka̱jxm, je̱ꞌe̱ tseꞌe je̱m je̱ jayu ñiꞌkxmda kyo̱jmda yakxijtvaꞌkxp yakva̱jvaꞌkxp juuꞌ veꞌe ka vaꞌajtsapta, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱yakvaatsp je̱ ñiꞌkxta je̱ kyo̱pkta. C Ka je̱ꞌe̱p xa je̱ꞌe̱ veꞌe ñu̱ta̱jki je̱ it juuꞌ veꞌe je̱ kunooꞌkxu̱n munu̱yojk du̱ma̱a̱t je̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam du̱tukvintsa̱ꞌa̱gat je̱ chivo nu̱u̱ꞌpu̱n je̱ts je̱ tsapkaaj ónu̱k nu̱u̱ꞌpu̱n, je̱ꞌe̱ veꞌe ñu̱ta̱jki je̱tseꞌe je̱ yꞌavintso̱ nu̱u̱ꞌpu̱n du̱tukvintsa̱ꞌki. Toꞌk náxjits je̱ꞌe̱ veꞌe veꞌem du̱tuujn, veꞌem tseꞌe mya̱a̱daaky je̱tseꞌe njaye̱jpumdinit je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp. *BM Ax je̱ Cristo, je̱ꞌe̱ tseꞌe miin je̱ yꞌo̱y je̱ꞌe̱ ka̱jx juuꞌ veꞌe jé̱jani, teeꞌ je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe du̱nu̱vintsa̱nika̱jxp je̱ teeꞌta̱jkta. Nu̱yojk o̱yts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ mutoꞌnu̱n juuꞌ veꞌe jyayejpp, je̱mts je̱ꞌe̱ veꞌe tsapjo̱o̱tm je̱ Nteꞌyam du̱mutún du̱mupu̱k joma veꞌe je̱ kunuuꞌkx it juuꞌ veꞌe ka naxviijnit jayu pú̱map. cA? Je̱ mutoꞌk ko̱jtstán, je̱ꞌe̱jyji je̱ꞌe̱ veꞌe kya̱jtsp juuꞌ veꞌe je̱ jayu kyáydap yꞌooꞌktap je̱ts vintso̱ veꞌe ñaajkvaꞌatsjadat, je̱ pavaꞌnu̱nts je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe je̱ jayu tyoondup kyo̱jtstup. Toonts je̱ꞌe̱ veꞌe vanꞌit paat ku veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ nam ko̱jtstán du̱yaktaajñ. q@[ Xtuknu̱jaꞌvimduvapts ya̱ꞌa̱ veꞌe je̱ts je̱ tá̱nu̱k je̱ts juuꞌ jatyeꞌe je̱ jayu jyaaꞌkyo̱jxtup yꞌijt, ka je̱ꞌe̱ ka̱jxapts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ jayu je̱ vyinmaꞌyu̱n tyándat o̱y je̱ts vaꞌajts. F? Je̱ꞌe̱ tseꞌe xtuknu̱jaꞌvimdup je̱ Espíritu Santo je̱ts namvaateꞌe je̱ teeꞌta̱jk je̱ Nteꞌyam du̱mutonda du̱mupa̱kta yꞌijt joma veꞌe je̱ mutoꞌk it ata̱tyuk, kaꞌana tseꞌe ñu̱ke̱ꞌxnatá̱ka vyeꞌna je̱ts nvaateꞌe je̱ jayu tyá̱kat joma veꞌe je̱ mume̱jtsk it ata̱tyuk. W>' Je̱ teeꞌ juuꞌ veꞌe du̱nu̱vintsa̱nika̱jxp yꞌijt je̱ teeꞌta̱jkta, je̱ꞌe̱jyji tseꞌe ta̱jki toꞌk nax vinjoojnt joma veꞌe je̱ mume̱jtsk it ata̱tyuk. Ku veꞌe tya̱jki, je̱ tá̱nu̱k nu̱u̱ꞌpu̱n tseꞌe je̱ Nteꞌyam tyukvintsa̱ꞌkip yꞌijt je̱ yꞌavintso̱ to̱kin ka̱jx, nay veꞌempa je̱ jayu je̱ tyo̱kin ka̱jxpa. Pa̱n kaꞌa veꞌe ku̱du̱yaknu̱jkx je̱ tá̱nu̱k nu̱u̱ꞌpu̱n, kaꞌa tseꞌe ku̱tya̱jki. = Ku veꞌe veꞌem du̱tonda yꞌijt, jó̱vum xa̱a̱j tseꞌe tyá̱kada yꞌijt je̱ teeꞌta̱jk je̱p tabernáculo ja̱a̱tp joma veꞌe je̱ mutoꞌk it ata̱tyuk, je̱p tseꞌe je̱ Nteꞌyam du̱vinjávada du̱vintsa̱ꞌa̱gada yꞌijt. k<O Je̱m tseꞌe xiixt aka̱ꞌa̱ niꞌkxm yꞌijt me̱jtsk je̱ querubines apa̱mnax, je̱ tsapjo̱o̱tmit joojntykiva je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ querubines. Joma veꞌe je̱ xiixt aka̱ꞌa̱, je̱m tseꞌe je̱ Nteꞌyam du̱to̱kinmeeꞌkx je̱ jáyuda. Ax u̱xyam, kaꞌa tseꞌe vyinko̱pka je̱ts a̱ts ya̱ꞌa̱ veꞌe nu̱yojk nko̱jtsvaꞌatsu̱t. $;A je̱ꞌe̱ tseꞌe tukka̱daakju je̱ oro yo̱jxpe̱jtu̱n joma veꞌe je̱ po̱o̱m jya̱k je̱ts je̱ xiixt juuꞌ veꞌe je̱ oro tukyoꞌtskú̱x yꞌijt. Je̱p tseꞌe xiixtup toꞌk je̱ oro o̱o̱ꞌy joma veꞌe je̱ maná yꞌijt je̱ts je̱ Aarón je̱ tyajk juuꞌ veꞌe pu̱jꞌoomi, ma̱a̱t je̱ tsatsets joma veꞌe jatyán yꞌijt je̱ Nteꞌyam je̱ pyavaꞌnu̱n, je̱ ju̱jpit ko̱jtstán. k:O Je̱ mume̱jtsk it ata̱tyuk, je̱ it juuꞌ veꞌe je̱ kunooꞌkxu̱n munu̱yojk du̱ma̱a̱t, (9I Ku veꞌe yꞌo̱ꞌyi je̱ tabernáculo, jidu̱ꞌu̱m tseꞌe du̱pa̱a̱mdi: je̱ mutoꞌk it ata̱tyuk, je̱ kunuuꞌkx itts je̱ꞌe̱ veꞌe. Je̱p tseꞌe yꞌijt toꞌk je̱ olivos aceite ato̱ꞌyin je̱ts toꞌk je̱ mesa joma veꞌe du̱pa̱a̱mdi je̱ kunuuꞌkx tsapkaaky. 8  Je̱ mutoꞌk ko̱jtstán juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam yaktaan, je̱ Nteꞌyam tseꞌe du̱pavaan vintso̱ veꞌe je̱ jayu vyinjávajat vyintsa̱ꞌa̱gajat je̱ts vintso̱ veꞌe toꞌk je̱ tabernáculo du̱pá̱mdat joma veꞌe veꞌem du̱tóndat. d7A Ku veꞌe je̱ Nteꞌyam vyaajñ je̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe du̱yaktónup je̱ nam ko̱jtstán, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱yaktaamp je̱tseꞌe kyo̱o̱ꞌktoonnit je̱ ko̱jtstán juuꞌ veꞌe ju̱jpani. Ax je̱ ko̱jtstán juuꞌ veꞌe ju̱jpani, najxpts je̱ꞌe̱ veꞌe, ve̱e̱ꞌn tseꞌe ya̱ it ñáxu̱t je̱tseꞌe kyutó̱kinit.K6 Nme̱e̱ꞌkxjidinupts a̱tseꞌe je̱ tyó̱kinda,
ni je̱ vinꞌita xa a̱tseꞌe je̱ tyo̱kin nko̱o̱ꞌkjaaꞌmye̱jtsnit.” Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe je̱ Kunuuꞌkx Jatyán vyaꞌañ. 35_ Kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe du̱tuknu̱jávadat je̱ myujáyuda je̱ts pa̱n a̱tseꞌe, ni kaꞌa tseꞌe du̱tuknu̱jaꞌviduvat je̱ yꞌutsta je̱ yꞌajchta ukpu̱ je̱ yꞌutsta je̱ cha̱ꞌa̱da,
ku̱x xꞌíxadap a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe anañu̱joma, je̱ mú̱jit je̱ muutskit. H4  Ax je̱ nam ko̱jtstán juuꞌ a̱tseꞌe nyaktánup ma̱a̱t je̱ israeejlit jáyuda,
je̱mts a̱tseꞌe jyaꞌvin ka̱jxmda mpá̱mu̱t a̱ts je̱ mpavaꞌnu̱n,
je̱mts a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe njaꞌat vyinmaꞌyu̱n ka̱jxmda,
a̱tseꞌe xNteꞌyamadap,
a̱tsts je̱ꞌe̱ veꞌe njáyuvadap. 3' ka veꞌemap ax joꞌn a̱tseꞌe je̱ ko̱jtstán nyaktaajñ ma̱a̱t je̱ jyu̱jpit jáyuda ku a̱tseꞌe nyakpítsumdini je̱m Egipto;
kaꞌa veꞌe du̱kutyoondi a̱ts je̱ nko̱jtstán,
je̱ꞌe̱ ka̱jxts a̱tseꞌe nko̱o̱ꞌkma̱ja̱pa̱a̱mdini. 2Ax kaꞌa tseꞌe je̱ Nteꞌyam du̱ꞌo̱yjaꞌvi je̱ jáyuda juuꞌ veꞌe myo̱o̱y je̱ ju̱jpit ko̱jtstán, veꞌem ax joꞌn je̱ Kunuuꞌkx Jatyán vyaꞌañ je̱ꞌe̱ ka̱jxta:Jidu̱ꞌu̱m xa veꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n vyaꞌañ:“Je̱ꞌyapeꞌe je̱ xa̱a̱j je̱ts a̱tseꞌe je̱ nam ko̱jtstán nyaktánu̱t ma̱a̱t je̱ israeejlit jáyuda, 1Ku̱x pa̱n ku̱tyuujn xa veꞌe je̱ mutoꞌk ko̱jtstán, kaꞌa tseꞌe je̱ Nteꞌyam ku̱du̱pu̱u̱jm je̱ nam ko̱jtstán. 0Veꞌem ax joꞌn du̱nu̱ma̱ja je̱ nam ko̱jtstán je̱ts ni kaꞌa veꞌe je̱ ju̱jpit ko̱jtstán, veꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ mutoꞌnu̱n du̱nu̱ma̱ja juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam myo̱o̱y je̱ Jesús je̱ts ni kaꞌa veꞌe je̱ mutoꞌnu̱n juuꞌ veꞌe je̱ teeꞌta̱jk jyaye̱jptup juuꞌ veꞌe yaja naxviijn. Je̱ nam ko̱jtstán ka̱jx tseꞌe je̱ Jesús du̱yaknamyujo̱tꞌó̱yaja je̱ jayu je̱ts je̱ Nteꞌyam, je̱ nam ko̱jtstán ka̱jxpa veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ vaandu̱k du̱yaktaajñ juuꞌ veꞌe nu̱yojk o̱y je̱ts ni kaꞌa veꞌe je̱ vaandu̱k juuꞌ veꞌe yaktaan je̱ ju̱jpit ko̱jtstán ka̱jx. D/Je̱ teeꞌta̱jkta juuꞌ veꞌe yaja naxviijn, je̱ꞌe̱ tseꞌe toondup pa̱jktup joma veꞌe je̱ kunuuꞌkx it juuꞌ veꞌe je̱ tsapjo̱o̱tmit jye̱ꞌe̱ yaknu̱ꞌixvaats yaknu̱pa̱mvaats. Yaknu̱jaꞌvipts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ts nu̱ꞌixvaꞌach nu̱pa̱mvaꞌach je̱ꞌe̱ veꞌe. Ku̱x ku veꞌe je̱ Moisés du̱kapa̱mꞌukvaꞌañna vyeꞌna je̱ tabernáculo, vanꞌit tseꞌe je̱ Nteꞌyam ña̱ꞌmu̱xji: “Yakko̱pka o̱y je̱tseꞌe veꞌem xpá̱mu̱t ax joꞌn myaktukꞌix je̱m ko̱pk ka̱jxm.” Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe ña̱ꞌmu̱xji. .{Pa̱n yaja xa veꞌe ku̱yꞌit naxviijn, kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ xyu̱p tyeeꞌa, ku̱x je̱mna veꞌe pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ Nteꞌyam du̱tukvintsa̱ꞌkidup je̱ ya̱xta veꞌem ax joꞌn je̱ Moisés je̱ pyavaꞌnu̱n vyaꞌañ. Z--Nu̱jom je̱ teeꞌ juuꞌ veꞌe du̱nu̱vintsa̱nika̱jxtup je̱ teeꞌta̱jkta, vinká̱ndats je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam du̱tukvintsa̱ꞌa̱gadat je̱ tá̱nu̱k je̱ts juuꞌ jatyeꞌe jyaaꞌkyo̱jxtup je̱ jáyuda. Paaty tseꞌe du̱tsa̱k je̱tseꞌe je̱ teeꞌ juuꞌ veꞌe du̱nu̱vintsa̱nika̱jxp je̱ teeꞌta̱jkta je̱tseꞌe xnu̱ténimda, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱jayé̱pup pa̱n ti veꞌe tyukvintsa̱ꞌkivap je̱ Nteꞌyam. S,teeꞌipts je̱ꞌe̱ veꞌe joma veꞌe je̱ kunuuꞌkx it juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam pya̱a̱m, kaꞌa je̱ꞌe̱ veꞌe tyeeꞌa joma veꞌe je̱ tabernáculo juuꞌ veꞌe je̱ jayu pya̱a̱mdu. + Juuꞌ xa veꞌe du̱nu̱vinko̱pkika̱jxp juuꞌ a̱ts miitseꞌe ntuknu̱jaꞌyidup, ya̱ꞌa̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe: Je̱ teeꞌ juuꞌ veꞌe njaye̱jpumdup, je̱mts je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌa̱jxtu̱k tsapjo̱o̱tm je̱ja je̱ Nteꞌyam yꞌakaꞌyu̱n paꞌayi, 0*YYꞌavaꞌnipts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Moisés je̱ pyavaꞌnu̱n je̱ts pa̱neꞌe yakpá̱mdap teeꞌ juuꞌ veꞌe du̱nu̱vintsa̱nika̱jxtup je̱ teeꞌta̱jkta, je̱ꞌe̱ts je̱ꞌe̱ veꞌeda pa̱n pa̱n jatyeꞌe to̱kin ma̱a̱t je̱tseꞌe yꞌo̱o̱ꞌkta ax joꞌn o̱pya̱na. Ax je̱ Nteꞌyam tseꞌe viinm naajknajxju je̱tseꞌe tyeeꞌat je̱ yꞌOnu̱k, juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp o̱y je̱ts vaꞌajts. Veꞌem tseꞌe du̱tuujn tá̱vani veꞌe je̱ Moisés yakma̱ꞌa̱ vyeꞌna je̱ Nteꞌyam je̱ pyavaꞌnu̱n. )Kaꞌa xa je̱ꞌe̱ veꞌe vyeꞌema ax joꞌn je̱ viijnk teeꞌda juuꞌ veꞌe du̱nu̱vintsa̱nika̱jxtup je̱ teeꞌta̱jkta, juuꞌ veꞌe jó̱vum xa̱a̱j je̱ yꞌavintso̱ to̱kin ka̱jx je̱ tá̱nu̱k du̱yakꞌo̱o̱ꞌktup je̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam du̱tukvintsa̱ꞌa̱gada, vanꞌit tseꞌe du̱tukvintsa̱ꞌkiduva je̱ tá̱nu̱k je̱ viijnk jayu je̱ tyo̱kin ka̱jx. Je̱ Jesús, toꞌk náxjits je̱ꞌe̱ veꞌe viinm ñatyukvintsa̱ꞌkiji je̱ Nteꞌyam anañu̱joma je̱ jayu ka̱jxta. X()Je̱ nMa̱ja̱ Vintsá̱namda Jesucristo, je̱ꞌe̱m xa je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ teeꞌ juuꞌ veꞌe o̱o̱y tunyaktso̱jkp, o̱ꞌyixjupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe xputa̱jkimdat. Vaꞌajts jo̱o̱tts je̱ꞌe̱ veꞌe, kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe tyo̱kinma̱a̱ta, kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe tyo̱kinaxjáyuva ax joꞌn u̱u̱ꞌmda, ñu̱má̱jip ñu̱jaanchipts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱m tsapjo̱o̱tm je̱ja je̱ Nteꞌyam yꞌakaꞌyu̱n paꞌayi. l'QKu̱x kaꞌa veꞌe yꞌo̱o̱ꞌku̱t, paaty tseꞌe yꞌo̱ꞌyixju̱, u̱xyam je̱ts xa̱ꞌma ka̱jx, je̱tseꞌe du̱yaktso̱ꞌo̱ku̱t pa̱n pa̱neꞌe naajktá̱mijup je̱ja je̱ Nteꞌyam vyinkujk je̱ Jesús ka̱jx. v&eAx je̱ Jesús, xa̱ꞌma ka̱jxts je̱ꞌe̱ veꞌe jyoojntyka, ijtpamts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ tyeeꞌin. +%OJe̱ viijnk teeꞌda, nu̱may tseꞌe yꞌijtti; ku̱x tseꞌe yꞌo̱o̱ꞌkti, kaꞌa tseꞌe yꞌukꞌo̱ꞌyixjidini je̱tseꞌe ku̱jyaaꞌkteeꞌidi. $3Ax nu̱yojk o̱y xa veꞌe je̱ nam ko̱jtstán je̱ts kaꞌa veꞌe je̱ ko̱jtstán juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam myaso̱o̱kjidu je̱ nju̱jpit jáyuvamda. Nnu̱jaꞌvimdinup xa u̱u̱ꞌmeꞌe je̱ts tyú̱vam je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ nam ko̱jtstán ku̱x ijtpeꞌe je̱ nMa̱ja̱ Vintsá̱namda Jesucristo je̱m tsapjo̱o̱tm je̱ja je̱ Nteꞌyam yꞌakaꞌyu̱n paꞌayi je̱tseꞌe xnu̱ténimda. ~#uJuuꞌ viijnk teeꞌda, kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe vyeꞌemada, kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam ñaajknajxji je̱tseꞌe tyeeꞌadat. Ax je̱ꞌe̱ ku veꞌe je̱ Nteꞌyam ñaajknajxji je̱tseꞌe je̱ Jesús tyeeꞌat, jidu̱ꞌu̱m tseꞌe du̱nu̱u̱jmi:A̱ts, je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n, kaꞌa xa a̱tseꞌe ya̱ nvinmaꞌyu̱n nyaktíku̱tsu̱t,
mits xa veꞌe teeꞌ xa̱ꞌma ka̱jx,
veꞌem ax joꞌn je̱ Melquisedec. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe je̱ Jesús du̱nu̱u̱jmi. ^"5Viinm xa veꞌe je̱ Nteꞌyam ñaajknajxji je̱tseꞌe je̱ Jesús tyeeꞌat. 9!kka je̱ Moisés je̱ pyavaꞌnu̱n ka̱jxapeꞌe je̱ jayu yꞌijt o̱y jo̱o̱t je̱ Nteꞌyam ma̱a̱t. Ax je̱ aꞌixꞌijtu̱n juuꞌ veꞌe u̱xyam njaye̱jpumdup, nu̱yojkts je̱ꞌe̱ veꞌe o̱o̱y du̱tunnu̱ma̱ja, je̱ Jesucristo je̱ kyutojku̱n ka̱jx tseꞌe nmutá̱mimda je̱ Nteꞌyam. 3 _Ax veꞌem tseꞌe, je̱ Nteꞌyameꞌe du̱pa̱a̱m je̱tseꞌe kyo̱o̱ꞌktoonnit je̱ pavaꞌnu̱n juuꞌ veꞌe myo̱o̱y je̱ Moisés. Je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe kyatún ku̱x kaꞌa veꞌe je̱ jayu je̱ pavaꞌnu̱n ka̱jx mya̱a̱daꞌaky je̱tseꞌe yꞌíttat je̱ Nteꞌyam je̱ jyayu, >uJidu̱ꞌu̱m tseꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ tu̱va̱ko̱jtsu̱n du̱pu̱u̱jm je̱ Jesús ka̱jx:Mits xa veꞌe teeꞌ xa̱ꞌma ka̱jx,
veꞌem ax joꞌn je̱ Melquisedec. wJe̱ Jesús tseꞌe je̱ kutojku̱n du̱jaye̱jpp je̱tseꞌe tyeeꞌat ku̱x joojntykip je̱ꞌe̱ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx; ka je̱ pavaꞌnu̱n ka̱jxapeꞌe tyeeꞌa juuꞌ veꞌe vaamp je̱ts pa̱neꞌe je̱ chaan je̱ kyo̱o̱j teeꞌadap. Je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe ku̱xeꞌe je̱ Jesús tyeeꞌa ax joꞌn je̱ Melquisedec je̱ts kaꞌa veꞌe ax joꞌn je̱ Aarón, yaknu̱ke̱ꞌxnata̱jkipts je̱ꞌe̱ veꞌe o̱y je̱ts kaꞌa veꞌe je̱ Aarón je̱ chaan je̱ kyo̱o̱j yꞌukteeꞌidinit. c?Yaknu̱jaꞌvip xa veꞌe vaꞌajts je̱ts je̱ Judá je̱ chaan je̱ kyo̱o̱j je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Jesús. Ax kaꞌa tseꞌe je̱ Moisés du̱tika̱jts je̱ts teeꞌadapeꞌe je̱ Judá je̱ chaan je̱ kyo̱o̱j. ) Ax juuꞌ tseꞌe je̱ Kunuuꞌkx Jatyán vaamp je̱tseꞌe tyeeꞌat, je̱ nMa̱ja̱ Vintsá̱namda Jesucriistots je̱ꞌe̱ veꞌe. Kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Leví du̱tsaana du̱ko̱o̱ja, je̱ Leví je̱ yꞌuts je̱ chaan je̱ kyo̱o̱j je̱ꞌe̱ veꞌe, toꞌk je̱ ja̱ka̱ꞌa̱ juuꞌ veꞌe ni vinꞌita je̱ jyayu kateeꞌidup ax joꞌn je̱ Moisés je̱ pyavaꞌnu̱n vyaꞌañ. 9k Ax pa̱n kaꞌa tseꞌe je̱ Aarón je̱ chaan je̱ kyo̱o̱j yꞌukteeꞌidinit, tíktspap tseꞌe je̱ pavaꞌnu̱n juuꞌ veꞌe vaamp je̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe teeꞌadap. dA Tukka̱daakju̱du tseꞌe je̱tseꞌe tyeeꞌadat je̱ Leví je̱ chaan je̱ kyo̱o̱j juuꞌ veꞌe je̱ Aarón je̱ chaan je̱ kyo̱o̱jpa, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱tukꞌíxtap je̱ myuꞌisraeejlit jáyuda je̱ Moisés je̱ pyavaꞌnu̱n. Ax kaꞌa tseꞌe nꞌijtumda o̱y je̱ts vaꞌajts je̱ teeꞌta̱jk ka̱jx juuꞌ veꞌe je̱ Leví je̱ chaan je̱ kyo̱o̱j. Ku̱x pa̱n ku̱nꞌijtumda veꞌe o̱y je̱ts vaꞌajts je̱ꞌe̱ ka̱jxta, kaꞌa tseꞌe yꞌukvinkó̱pkini je̱tseꞌe jyé̱jat jadoꞌk je̱ teeꞌ ax joꞌn je̱ Melquisedec je̱ts kaꞌa veꞌe ax joꞌn je̱ Aarón. ;o ku̱x je̱meꞌe je̱ Abraham je̱ ñiꞌkx je̱ kyo̱pk du̱ma̱a̱da juuꞌ veꞌe du̱yakjé̱jap je̱ chaan je̱ kyo̱o̱j ku veꞌe je̱ Melquisedec du̱ma̱a̱tnavyaatji.  Nvaat xa veꞌe je̱ jayu vyaꞌanu̱t je̱ts je̱ Leví ma̱a̱t je̱ chaanda je̱ kyo̱o̱jta, je̱ teeꞌta̱jkta juuꞌ veꞌe du̱pa̱jktup je̱ diezmo, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱mo̱o̱yduva je̱ Melquisedec je̱ diezmo je̱ jyu̱jpit jayu Abraham ka̱jx, _7Pa̱neꞌe du̱pa̱jktup je̱ diezmo, o̱o̱ꞌktapts je̱ꞌe̱ veꞌe; juuꞌ veꞌe je̱ Melquisedec ka̱jx, veꞌem tseꞌe je̱ Kunuuꞌkx Jatyán ñu̱ka̱tsju̱ ax joꞌn toꞌk juuꞌ veꞌe joojntykipna. 'GAx kaꞌa tseꞌe nvaat pa̱n du̱kakuvá̱ku̱t, je̱ kunooꞌkxpa, je̱ꞌe̱ tseꞌe nu̱yojk du̱nu̱má̱jip je̱ts kaꞌa veꞌe je̱ yakkunooꞌkxpa. V%Je̱ Melquisedec, ó̱yam je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Leví kyatsaanaja kyako̱o̱jaja, yakmo̱o̱yts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ diezmo juuꞌ veꞌe je̱ Abraham pya̱jk ku veꞌe o̱jts yꞌatsoꞌoxtún. Vanꞌit tseꞌe je̱ Melquisedec du̱kunuuꞌkx je̱ Abraham, je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam tukmuko̱jtsju je̱ vaandu̱k. 7gVeꞌemeꞌe je̱ Moisés je̱ pyavaꞌnu̱n vyaꞌañ je̱ts je̱ Leví je̱ chaan je̱ kyo̱o̱j juuꞌ veꞌe je̱ teeꞌta̱jkta, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱tukpá̱mdap je̱ jayu je̱ diezmo, ó̱yameꞌe je̱ Abraham du̱tsaana du̱ko̱o̱ja je̱ jáyuda, nay veꞌem ax joꞌn je̱ teeꞌta̱jkta. dAPayo̱ꞌo̱yda nꞌit vintso̱ veꞌe du̱nu̱ma̱ja je̱ Melquisedec. Je̱ nju̱jpit jáyuvamda Abraham tseꞌe mo̱o̱jyju je̱ diezmo, je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe du̱mo̱o̱jy toꞌk viijn ku veꞌe majk viijn vyaꞌkxy je̱ pa̱a̱mdu̱k juuꞌ veꞌe pya̱jkji je̱ viijnk yakkutojkpada ku veꞌe o̱jts du̱ma̱a̱tꞌatsoꞌoxtún. LKaꞌa tseꞌe yaknu̱ka̱ts je̱ tyeeꞌ ukpu̱ je̱ tyaak, ni je̱ yꞌapa ni je̱ yꞌo̱ka tseꞌe kyayaknu̱ko̱jtspa, nay kaꞌava tseꞌe je̱ kye̱ꞌxtku̱n ni kaꞌava tseꞌe je̱ yꞌo̱o̱ꞌku̱n, veꞌem tseꞌe yaktukmuꞌaꞌixmoka je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌOnu̱k, juuꞌ veꞌe teeꞌip xa̱ꞌma ka̱jx. yVanꞌit tseꞌe je̱ Abraham myo̱o̱jyji toꞌk viijn ku veꞌe majk viijn vyaꞌkxy je̱ pa̱a̱mdu̱k juuꞌ veꞌe pya̱jk ku veꞌe o̱jts yꞌatsoꞌoxtún. Veꞌem tseꞌe je̱ Melquisedec kya̱tsa̱pítsum yakkutojkpa juuꞌ veꞌe o̱y du̱toomp du̱payo̱ꞌyp. Je̱ts je̱ Salem, veꞌemeꞌe kya̱tsa̱pítsumpa o̱y aaj o̱y jo̱o̱t. Ku̱x tseꞌe yakkutujk je̱m saleemit kyajpu̱n ka̱jxm, paaty tseꞌe yaktij yakkutojkpa juuꞌ veꞌe je̱ o̱y aaj je̱ o̱y jo̱o̱t du̱jaye̱jpp. & GJe̱ Melquisedec, saleemit yakkutojkpats je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌijt je̱ts teeꞌva juuꞌ veꞌe du̱mutoomp du̱mupa̱jkp je̱ Nteꞌyam, juuꞌ veꞌe nu̱jom du̱nu̱ka̱jxmika̱jxp. Je̱ꞌe̱ tseꞌe je̱ Abraham du̱ꞌana̱jkxi ku veꞌe je̱ Abraham vyimpijtni atsoꞌox toompa joma veꞌe o̱jts du̱yakvintó̱kida je̱ yakkutojkpata̱jk ma̱a̱t je̱ jyáyuda, je̱tseꞌe je̱ Abraham du̱kunuuꞌkx. SJe̱m tseꞌe tya̱jki je̱tseꞌe yꞌit je̱ Nteꞌyam ma̱a̱t, je̱m joma veꞌe xnu̱ténimda. Ax veꞌem tseꞌe tyeeꞌta̱jki, xa̱ꞌma ka̱jxts je̱ꞌe̱ veꞌe tyeeꞌinit, teeꞌ je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe du̱nu̱vintsa̱nika̱jxp je̱ teeꞌta̱jkta, veꞌem je̱ꞌe̱ veꞌe ax joꞌn je̱ Melquisedec.i KKu̱x veꞌem ax joꞌn je̱ pojxu̱n jo̱ꞌku̱n jyeꞌya joma veꞌe je̱ naax juuꞌ veꞌe je̱p na̱paꞌtkup je̱tseꞌe toꞌk viijn du̱yakꞌit je̱ barco, veꞌem tseꞌe nꞌijtumda je̱ Nteꞌyam ma̱a̱t je̱ꞌe̱ ka̱jx ku veꞌe nnu̱jaꞌvimda je̱ts xyaktso̱o̱kumdu veꞌe je̱ Jesucristo, juuꞌ veꞌe ijtp je̱m tsapjo̱o̱tm. ^ 5Ya̱ me̱jtsk viijn tseꞌe juuꞌ veꞌe katiktsp, mutoꞌk viijn ku veꞌe je̱ Nteꞌyam viinm vyaajñ, je̱ts mume̱jtsk viijn ku veꞌe ñaajknajxji, ax kaꞌa tseꞌe je̱ Nteꞌyam tyaaya, ya̱ me̱jtsk viijn tseꞌe yaktoon je̱tseꞌe o̱o̱y ntunjo̱tꞌamá̱jimdat, u̱u̱ꞌmda, je̱ jayu juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam yꞌixp jyayejpp. Njaanchjaꞌvimdup tseꞌe je̱ts tónjup kó̱tsjup je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam xtukvinvaꞌnimdu. } sKu̱x tseꞌe je̱ Nteꞌyam du̱tsa̱k je̱tseꞌe je̱ jayu vaꞌajts du̱nu̱jávadat je̱ts ni je̱ vinꞌita veꞌe kyatíku̱tsu̱t juuꞌ veꞌe kyo̱jts, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe ñaajknajxji ku veꞌe vyaajñ je̱ts kyutyónupeꞌe. ~ uKu xa veꞌe je̱ jayu pa̱n du̱yaknaxta, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱yaknajxtup pa̱neꞌe nu̱yojk du̱nu̱má̱jip je̱ts kaꞌa je̱ꞌe̱ veꞌe viinm. Ax ku tseꞌe pa̱n tu̱du̱yaknaxta, kaꞌa tseꞌe je̱ viijnk ka̱ts yꞌukyo̱o̱nnit. 2 ]Toꞌk aaj toꞌk jo̱o̱t tseꞌe je̱ Abraham du̱ꞌaꞌix je̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam du̱kutyónu̱t je̱ ayook juuꞌ veꞌe tukvinvaꞌniju. Ax kyutyoon tseꞌe. RJidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaajñ: “Vaampam xa a̱tseꞌe je̱ts o̱o̱y a̱ts mitseꞌe ntunkunooꞌkxu̱t je̱tseꞌe nu̱may je̱ tsaan je̱ ko̱o̱j xjayé̱pu̱t.” Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaajñ. ^5 Ku xa veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ vaandu̱k du̱yaktaajñ ma̱a̱t je̱ Abraham, viinm tseꞌe ñaajknajxji ku̱x kaꞌa veꞌe pa̱n viijnk du̱nu̱ma̱ja pa̱n ka̱jxeꞌe ku̱du̱pu̱u̱jm je̱ vaandu̱k. +O Kaꞌats a̱a̱tseꞌe ntsa̱k je̱tseꞌe mnooxꞌo̱o̱ꞌktat, je̱ꞌe̱ veꞌe mtóndap ax joꞌn je̱ꞌe̱da pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ Nteꞌyam du̱jaanchjaꞌvidup je̱tseꞌe ta̱m ñaajkꞌítjada je̱ꞌe̱ ma̱a̱t, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱jaye̱jptinup je̱ o̱ꞌyin juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam tyukvinvaꞌnip nu̱jom je̱ꞌe̱da pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱toondup juuꞌ je̱ꞌe̱ veꞌe cha̱jkp. 7 O̱o̱y a̱a̱tseꞌe ntuntsa̱k je̱ts miitseꞌe nu̱toꞌk nu̱toꞌk veꞌem xjaaꞌktóndat vanꞌit paat ku veꞌe je̱ Jesucristo myiinnuvat. L Pyaatyp yꞌake̱e̱guip xa je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam tyuump, kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe du̱jaaꞌtyó̱ki je̱ yꞌo̱y je̱ꞌe̱ juuꞌ miitseꞌe mtoondu je̱tseꞌe xtuknu̱jaꞌvidi je̱ts mtso̱jktu veꞌe je̱ Nteꞌyam ku veꞌe je̱ jyayu xputa̱jkidi. U̱xyam paat tseꞌe veꞌem xtonda. A{ Utsta ajchta utsta tsa̱ꞌa̱da, juuꞌ a̱tseꞌe o̱o̱y ntuntso̱jktup, ó̱yam a̱tseꞌe veꞌem tu̱nka̱ts, nayjaꞌvijinupts a̱tseꞌe tyu̱va je̱ts nu̱yojk o̱y je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam mtoꞌnu̱xjadap, veꞌem ax joꞌn du̱tuujnja pa̱n pa̱n jatyeꞌe yaktsa̱a̱kp. -Ax pa̱n tum je̱ ápit tseꞌe pojtu̱kp je̱ts je̱ viijnk aajy ojts, kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe tyun, naxtó̱yupts je̱ꞌe̱ veꞌe. Je̱ yꞌo̱y je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe nꞌaꞌíxumdup, je̱ꞌe̱ tseꞌe je̱ njaꞌvinamda du̱yakꞌijtp je̱ Nteꞌyam ma̱a̱t U#Je̱ naax juuꞌ veꞌe du̱ꞌokta̱a̱tsp je̱ na̱a̱j vinnaajknáx tyuꞌuj je̱tseꞌe yakvinyuꞌuj yakvintún je̱tseꞌe tya̱ꞌmixju̱ o̱y, je̱ Nteꞌyamts je̱ꞌe̱ veꞌe du̱kunooꞌkxp. "=Pa̱n kyo̱o̱ꞌkjaanchjaꞌvidinup tseꞌe je̱ Nteꞌyam, kaꞌa tseꞌe yꞌukꞌo̱ꞌyini je̱tseꞌe pa̱n du̱yakvinmayu̱mpijttinuvat je̱ jayu, ku̱x je̱ꞌe̱ veꞌe viinm du̱toondup ax joꞌn ku̱du̱yakcruuzpe̱jttinuva jadoꞌk nax je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌOnu̱k. 7gñu̱jaꞌviduts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ts o̱y je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ kya̱ts je̱ yꞌayook, tukka̱daakju̱du tseꞌe je̱ ma̱kkin juuꞌ veꞌe miimpnum. "~=Kaꞌa tseꞌe yꞌukꞌo̱ꞌyini je̱tseꞌe pa̱n du̱yakvinmayu̱mpítu̱t je̱ jayu juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam du̱ko̱o̱ꞌkjaanchjaꞌvidinup. Je̱ Nteꞌyameꞌe je̱ vinmaꞌyu̱n mo̱o̱jyju̱du juuꞌ veꞌe tyú̱vam, ñu̱jaꞌviduts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ maaꞌyu̱n juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ jayu tyoojnjip, jyaye̱jptu tseꞌe je̱ Espíritu Santo je̱m jyaꞌvin ka̱jxmda, .}UVaꞌan du̱toonkimda vintso̱ veꞌe o̱y nmu̱jaꞌvimdat juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam cha̱jkp. Ax veꞌem tseꞌe ntoꞌnumdat pa̱n vaampeꞌe je̱ Nteꞌyam. |je̱ jayu ña̱pé̱ttat, je̱ts pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱nu̱vinténidup je̱ jaanchjaꞌvivata̱jk, je̱ꞌe̱ tseꞌe je̱ jayu du̱tuknu̱kó̱ndap je̱ kya̱ꞌa̱j. Ka je̱ꞌe̱jyap tseꞌe njaanchjaꞌvimdap je̱ts joojntykpa̱jktinuvapeꞌe je̱ o̱o̱ꞌkpata̱jk je̱tseꞌe yakto̱kimpayo̱ꞌydinit, je̱meꞌe juuꞌ veꞌe yakmo̱o̱ydinup je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp, je̱m tseꞌe juuꞌ veꞌe yakmo̱o̱ydinup je̱ tsaachpaatu̱n juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtnup. { Je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe, vaꞌan tseꞌe du̱toonkimda je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook je̱tseꞌe veꞌem o̱y nmu̱jaꞌvimdat juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam cha̱jkp. Ka je̱ꞌe̱jyap tseꞌe ntoonkimdap juuꞌ veꞌe yaktukꞌíxumdu ku veꞌe je̱ Cristo njaanchjaꞌviꞌukvaꞌnumdi, ku̱x je̱peꞌe o̱o̱y juuꞌ jatyeꞌe tso̱jkjup je̱tseꞌe jyaaꞌkyaknu̱jávat. Ka je̱ꞌe̱jyap tseꞌe ntoonkimdap vintso̱ veꞌe du̱tsa̱k je̱tseꞌe je̱ jayu du̱maso̱o̱ktinit je̱ kyo̱ꞌo̱y joojntykinda je̱tseꞌe veꞌem kyatsaachpaaꞌttat xa̱ꞌma ka̱jx, vintso̱ veꞌe du̱tsa̱k je̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam yakjaanchjávat, SzAx je̱ꞌe̱da pa̱n pa̱n jatyeꞌe ixtáñ du̱jaye̱jptup je̱tseꞌe juuꞌ du̱káydat du̱ja̱ꞌkxtat, veꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌeda ax joꞌn je̱ jayu juuꞌ veꞌe du̱jajttup je̱tseꞌe du̱yaktándat je̱m jyaꞌvin ka̱jxmda je̱ yꞌo̱y je̱ꞌe̱ je̱tseꞌe du̱kakuvá̱ktat je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱.{yo Ku̱x je̱ꞌe̱da pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱tukjoojntykidup tum je̱ leche, veꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌeda ax joꞌn je̱ jayu juuꞌ veꞌe du̱kaꞌo̱ynu̱jaꞌvidup vintso̱ veꞌe jyoojntykadat ax joꞌn du̱paaꞌty du̱ꞌake̱e̱ga. 7xg O̱o̱yani xa veꞌe ya̱ it tyunnaxy, ku̱xtukꞌixta xa veꞌe je̱ jayu je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook, ax jadoꞌk nax tseꞌe du̱tsa̱k je̱tseꞌe myaktukvinjaꞌvidinuvat je̱ ixpa̱jku̱n juuꞌ veꞌe myaktukꞌixtu ku veꞌe xjaanchjaꞌviꞌukvaandi je̱ Jesucristo. Veꞌem xa miitseꞌeda ax joꞌn je̱ piꞌk ónu̱k juuꞌ veꞌe tsiꞌtspna je̱ts kaꞌa veꞌe ax joꞌn je̱ jayu juuꞌ veꞌe kaaynup ooknup. Hw  Jé̱pnum xa veꞌe may viijn juuꞌ veꞌe njaaꞌkvaajnjavaandup ya̱ vinmaꞌyu̱n ka̱jx, ax tsoꞌox tseꞌe je̱tseꞌe ntukvinjávadat ku̱x kaꞌa veꞌe xvinmo̱tuvuvaꞌanda. v  Je̱ Nteꞌyam tseꞌe pa̱a̱jmju teeꞌ juuꞌ veꞌe du̱nu̱vintsa̱nika̱jxp je̱ teeꞌta̱jkta, veꞌem ax joꞌn je̱ Melquisedec. Kutsa̱ꞌa̱ga xa veꞌe o̱o̱y ku veꞌe yakmasa̱ꞌa̱k je̱ jaanchjaꞌvin juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam ka̱jx _u7 Ku̱xeꞌe du̱tonku̱jx nu̱jom juuꞌ jatyeꞌe je̱ Nteꞌyam cho̱jk, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe yꞌo̱ꞌyixju̱ je̱tseꞌe du̱yaktso̱ꞌo̱ku̱t xa̱ꞌma ka̱jx pa̱n pa̱n jatyeꞌe ka̱tsu̱pa̱jkjup. (tIO̱yam je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌOnu̱k, jyajt tseꞌe vintso̱ veꞌe kya̱tsa̱pá̱ku̱t je̱ tsaachpaatu̱n ka̱jx juuꞌ veꞌe yaknajx. GsKu veꞌe je̱ Cristo yꞌijt yaja naxviijn, myuko̱jts tseꞌe je̱ Nteꞌyam, juuꞌ veꞌe o̱ꞌyixjup je̱tseꞌe je̱ o̱o̱ꞌku̱n ku̱tyuknu̱vaatsji. O̱yameꞌe o̱o̱y du̱jatunmunooꞌkxtk je̱ts kaꞌa veꞌe yꞌo̱o̱ꞌku̱t, je̱tseꞌe yaaxy, cho̱jkts je̱ꞌe̱ veꞌe nu̱yojk je̱tseꞌe du̱tónu̱t juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam cho̱jk, je̱ꞌe̱ ka̱jxts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam kya̱tsꞌamo̱tunajxji. )rKVeꞌem ax joꞌn je̱p Kunuuꞌkx Jatyán ku̱jxp vyaampa jadoꞌk viijn:Mits xa veꞌe teeꞌ xa̱ꞌma ka̱jx,
veꞌem ax joꞌn je̱ Melquisedec. Uq#Ax veꞌem tseꞌe jyajty ma̱a̱t je̱ Cristo, ka je̱ yꞌavintso̱ vinmaꞌyu̱n ka̱jxapts je̱ꞌe̱ veꞌe ñatyukje̱ꞌe̱iji je̱ ma̱jin ku veꞌe yakpu̱u̱jm teeꞌ juuꞌ veꞌe du̱nu̱vintsa̱nika̱jxp je̱ teeꞌta̱jkta, je̱ Nteꞌyam je̱ꞌe̱ veꞌe mo̱o̱jyju je̱ ma̱jin je̱tseꞌe tyeeꞌat. Veꞌem ax joꞌn je̱ Nteꞌyam ña̱ꞌmu̱xji:U̱xyam a̱tseꞌe nyaknu̱ke̱ꞌxnatá̱kat je̱ts a̱ts mitseꞌe je̱ nꞌOnu̱k. RpKaꞌa xa veꞌe pa̱n pa̱neꞌe je̱ ma̱jin natyukje̱ꞌe̱ijup je̱tseꞌe je̱ yꞌavintso̱ vinmaꞌyu̱n ka̱jx yꞌítu̱t teeꞌ juuꞌ veꞌe du̱nu̱vintsa̱nika̱jxp je̱ teeꞌta̱jkta, je̱ꞌe̱jyji veꞌe pa̱n pa̱neꞌe je̱ Nteꞌyam vyinka̱a̱mp, veꞌem ax joꞌn je̱ Aarón yakvinka̱a̱jn joꞌn. oJe̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe vinko̱pk je̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam du̱tukvintsa̱ꞌa̱gat je̱ tá̱nu̱k je̱ yꞌavintso̱ to̱kin ka̱jx, veꞌem ax joꞌn je̱ tá̱nu̱k du̱tukvintsa̱ꞌkivat juuꞌ veꞌe je̱ viijnk jayu je̱ tyo̱kin ka̱jxta. SnJe̱ teeꞌ juuꞌ veꞌe du̱nu̱vintsa̱nika̱jxp je̱ teeꞌta̱jkta, ku̱x jayu je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe tontó̱kip ko̱jtstó̱kip ax joꞌn o̱pya̱na, o̱ꞌyixjupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe du̱tukmo̱ꞌo̱tu̱t pa̱neꞌe du̱katihꞌixp du̱katinu̱jaꞌvip je̱ts pa̱neꞌe tontó̱kip ko̱jtstó̱kip. m -Nu̱jom je̱ teeꞌ juuꞌ veꞌe du̱nu̱vintsa̱nika̱jxtup je̱ teeꞌta̱jkta, jayu je̱ꞌe̱ veꞌeda, yakpa̱a̱mdupts je̱ꞌe̱ veꞌeda je̱tseꞌe je̱ jayu du̱nu̱té̱nadat je̱ja je̱ Nteꞌyam vyinkujk, je̱ to̱kin ka̱jx tseꞌe je̱ Nteꞌyam du̱tukvintsa̱ꞌa̱gadat je̱ tá̱nu̱k je̱tseꞌe du̱tukvintsa̱ꞌkivat juuꞌ jatyeꞌe je̱ jayu tyukmuyo̱jxtup je̱ Nteꞌyam. lJe̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe, vaꞌan tseꞌe toꞌk aaj toꞌk jo̱o̱t du̱naajktá̱mimjada je̱ja je̱ Jesucristo vyinkujk, veꞌem tseꞌe xtukmo̱ꞌtumdat je̱tseꞌe xputa̱jkimdat pa̱n vinꞌiteꞌe je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap xyakto̱kintonuvaꞌnumda.k}Je̱ teeꞌ juuꞌ veꞌe du̱nu̱vintsa̱nika̱jxp je̱ teeꞌta̱jkta je̱tseꞌe njaye̱jpumda, o̱ꞌyixjupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe xtukmo̱ꞌtumdat ku̱x ñu̱jaꞌvip je̱ꞌe̱ veꞌe o̱y vintso̱ veꞌe je̱ yónu̱k aaj je̱ yónu̱k jo̱o̱t njaye̱jpumda. Nu̱jom tseꞌe du̱jaꞌix je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap pa̱n vintso̱ veꞌe ku̱yakto̱kimpa̱jkji. jJe̱ nMa̱ja̱ Vintsá̱namda Jesucristo, je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌOnu̱k, je̱ꞌe̱ tseꞌe ta̱jki je̱m tsapjo̱o̱tm je̱tseꞌe xnu̱ténimda je̱m je̱ Nteꞌyam vyinkojkm, teeꞌts je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe du̱nu̱vintsa̱nika̱jxp je̱ teeꞌta̱jkta u̱u̱ꞌm ka̱jxamda, paaty tseꞌe tun vinko̱pk je̱tseꞌe nkamaso̱o̱kumdat juuꞌ veꞌe njaanchjaꞌvimdup. *iM Kaꞌa xa veꞌe tii juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam kyaꞌixp kyanu̱jaꞌvip, ixna ke̱ꞌxnats je̱ꞌe̱ veꞌe tyanku̱x je̱m je̱ꞌe̱ vyinkojkm pa̱neꞌe je̱ cuenta nmo̱ꞌyumdap. Je̱ Jesuusts je̱ꞌe̱ veꞌe teeꞌ juuꞌ veꞌe du̱nu̱vintsa̱nika̱jxp je̱ teeꞌta̱jkta 0hY Je̱ yꞌayook ka̱jx xa veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ jayu du̱joojntykinma̱ꞌa̱. Ma̱a̱daakpts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ yꞌayook je̱tseꞌe je̱ jayu du̱tukta̱jkikú̱x je̱ts kaꞌa veꞌe jyajuuꞌtsojxa juuꞌ veꞌe ja̱jpax me̱jtsk adoꞌom. Je̱ꞌyp je̱ꞌe̱ veꞌe joma veꞌe je̱ jo̱o̱t je̱ jaꞌvin je̱tseꞌe du̱yakjayꞌixju̱ du̱yakjañu̱jávaja ti vinmaꞌyu̱neꞌe je̱ jayu jyayejpp. n}}7|izxwussbqoRmm@lkjKiXgfedcc#ba`v_^]]B\[5Z/YXmWVUTS%R QiPPNMM LMKJIHGyEDBF?>Q<#gU7# O̱o̱yeꞌe du̱tunyaknajxti je̱ atsa̱ꞌa̱ga juuꞌ veꞌe yꞌixtu. Ku veꞌe viinm je̱ Moisés du̱ꞌix, jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaajñ: “Je̱ tsa̱ꞌa̱ga a̱tseꞌe u̱xyam xyakmíppnup.” 86i kaꞌa veꞌe du̱muténidi je̱ pavaꞌnu̱n ku veꞌe vyaajñ: “Ku̱jyatá̱nu̱ka tseꞌe juuꞌ veꞌe du̱to̱o̱mp ya̱ ko̱pk, yakkaꞌtsꞌo̱o̱ꞌkup tseꞌe.” 5' je̱ trompeta xyuux, je̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌaaj je̱ yo̱ꞌkt je̱ jayu du̱tukmuka̱jts. Je̱ꞌe̱da pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱ꞌamo̱tunajxtu, je̱ꞌe̱ tseꞌe je̱ Moisés du̱munooꞌkxtktu je̱ts kadi je̱ Nteꞌyam yꞌukjaaꞌkmuko̱jtsjidini, 24] Utsta ajchta utsta tsa̱ꞌa̱da, ya̱ nam ko̱jtstán juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam xyaktaajnjimdu, kaꞌats ya̱ꞌa̱ veꞌe vyeꞌema ax joꞌn je̱ ko̱jtstán juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam yaktaajnjidu je̱ nju̱jpit jáyuvamda, je̱m joma veꞌe je̱ ko̱pk juuꞌ veꞌe yaja naxviijn, joma veꞌe je̱ ma̱kk ja̱a̱jn tyo̱o̱jy, joma veꞌe je̱ it kyo̱o̱ꞌtsi, je̱ añu pyuꞌu mya̱a̱ꞌt, tyunvitskni, 23] U̱xꞌo̱o̱k, ax joꞌn xnu̱jávada, ku veꞌe du̱jo̱o̱ꞌktso̱jkni je̱tseꞌe je̱ tyeeꞌ myo̱ꞌo̱ju̱t je̱ kunooꞌkxu̱n, kaꞌa tseꞌe yꞌukyakmo̱o̱yni; jo̱o̱ꞌktunyaaxnu veꞌe, kaꞌa tseꞌe yꞌukꞌo̱ꞌyini vintso̱ veꞌe du̱yaktíku̱tsu̱t juuꞌ veꞌe tyoon. a2; Ni pa̱na tseꞌe miitsta je̱ ka̱ts du̱katukma̱a̱tjayé̱pu̱t je̱ yaaꞌy je̱ ta̱ꞌa̱x juuꞌ veꞌe ka pú̱kap jyayejpp. Kaꞌats miitseꞌe xkama̱jꞌíxtat xkama̱jjávadat je̱ Nteꞌyam, veꞌem ax joꞌn je̱ Esaú, juuꞌ veꞌe je̱ kyo̱o̱p ónu̱kin du̱tukvinkuyajknu je̱ to̱jkx juuꞌ veꞌe toꞌk naxji tyo̱jkx. "1= Yakkó̱pkada tseꞌe o̱o̱y je̱ts miitseꞌe anañu̱joma xkuvá̱ktat je̱ maaꞌyu̱n juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ jayu tyoojnjip, ni pá̱nats miitseꞌe mkaꞌíttat ax joꞌn je̱ taꞌam ojts juuꞌ veꞌe paꞌamtoomp je̱tseꞌe nu̱may je̱ jayu du̱tukpaaꞌty. M0 Íxtada vintso̱ veꞌe mꞌijttinit o̱y jo̱o̱t tsoj jo̱o̱t anañu̱joma je̱ jayu ma̱a̱t je̱ts vintso̱ veꞌe mjoojntykidinit o̱y je̱ts vaꞌajts; ku̱x kaꞌa xa veꞌe pa̱n jye̱ꞌyat je̱m tsapjo̱o̱tm je̱tseꞌe yꞌítu̱t je̱ Nteꞌyam ma̱a̱t pa̱n pa̱neꞌe kaꞌijtp o̱y je̱ts vaꞌajts. Q/ Payo̱ꞌo̱yda je̱ yꞌo̱y je̱ꞌe̱. Pana̱jkxta je̱ tyu̱v je̱ꞌe̱. Ku veꞌe je̱ viijnk jayu du̱ꞌíxtat vintso̱ veꞌe mjoojntykada mnaxviijnada, nay veꞌempa tseꞌe du̱toonduvat. .} Je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe, ma̱kkpa̱mda je̱ mꞌaajta je̱ mjo̱o̱tta je̱tseꞌe xpana̱jkxtat je̱ Nteꞌyam. u-c Ni juuꞌ tsaachpaatu̱na veꞌe kyayaktsa̱k vanꞌit jaty ku veꞌe nyakmo̱ꞌyumda. Ax pa̱n ka ó̱yapts je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe ntoꞌnumdup je̱tseꞌe xyaktsaachpaatumda je̱ Nteꞌyam, xputa̱jkimdupts u̱u̱ꞌm je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe nka̱tsu̱pa̱jkumdinit je̱tseꞌe je̱ o̱y jo̱o̱t njaye̱jpumdinit je̱tseꞌe njoojntykimdinit ax joꞌn je̱ꞌe̱ veꞌe du̱tsa̱k joꞌn. Kutsa̱ꞌa̱ga xa veꞌe o̱o̱y ku veꞌe nkama̱ja̱pa̱ꞌmumda je̱ Nteꞌyam ,  Ko̱na xa veꞌe je̱ it yꞌijt ku veꞌe je̱ nteeꞌamda je̱ ntaakamda xꞌo̱o̱jumdi xvo̱jpumdi pa̱n vintso̱ veꞌe je̱ vyinmaꞌyu̱nda; ax je̱ Nteꞌyam, je̱ꞌe̱ tseꞌe xmo̱ꞌyumdup je̱ tsaachtoꞌnu̱n juuꞌ veꞌe u̱u̱ꞌm je̱ nꞌo̱ꞌyin ka̱jxamda, ku̱x je̱ꞌe̱ veꞌe cha̱jkp je̱tseꞌe nꞌijtumdinit o̱y je̱ts vaꞌajts ax joꞌn je̱ꞌe̱. y+k Je̱ naxviijnit jayu juuꞌ veꞌe nteeꞌimdup ntaakimdup, xꞌo̱o̱jumdu xvo̱jpumduts u̱u̱ꞌm je̱ꞌe̱ veꞌe, je̱tseꞌe nvintsa̱ꞌkimdi, veꞌem ax joꞌn u̱xyam paat nvintsa̱ꞌkimda joꞌn; ax je̱ nTeeꞌamda, juuꞌ veꞌe je̱m tsapjo̱o̱tm, je̱ꞌe̱ tseꞌe nu̱yojk vyinmajtsjup je̱tseꞌe nka̱tsu̱pa̱jkumdat je̱tseꞌe njoojntykimdat. _*7 Myo̱o̱yp xa veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ tsaachpaatu̱n nu̱jom je̱ꞌe̱ je̱ yꞌónu̱kta. Ax pa̱n kaꞌats miitseꞌe je̱ Nteꞌyam mtsaachtónjada, kaꞌa tseꞌe mꞌitta je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌónu̱k. I)  Mmuté̱nadap tseꞌe je̱ tsaachpaatu̱n, ku̱x je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌónu̱k miitseꞌeda. ¿Je̱ja vineꞌe je̱ piꞌk ónu̱k pa̱neꞌe je̱ tyeeꞌ kaꞌo̱o̱jjup kavo̱jpjup? i(K Pa̱n pa̱n jaty xa veꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n cha̱jkp, jyo̱tpaatyp,
yaktsaachpaatyp tseꞌe,
yaktsaachpaatypts je̱ꞌe̱ veꞌe nu̱jom pa̱n pa̱n jatyeꞌe yꞌónu̱kip. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaꞌañ. .'U ¿Mjaaꞌtyó̱kidinup miits vineꞌeda juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam mtukmuko̱jtsju̱du?, veꞌem ax joꞌn je̱ yꞌónu̱k du̱muka̱ts. Veꞌem xa je̱ꞌe̱ veꞌe ax joꞌn je̱ Kunuuꞌkx Jatyán vyaꞌañ:Mits, ónu̱k, kadi xtsaachjáva ku veꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n mtsaachtúnju̱,
viindu̱k naxka̱daꞌakyeꞌe xkuvá̱ku̱t ku veꞌe myaktukna̱a̱jmat je̱tseꞌe xka̱tsa̱pá̱ku̱t. &y Kaꞌanum tseꞌe mꞌo̱o̱ꞌkta ku̱xeꞌe xkakuva̱kta je̱tseꞌe myakto̱kintónjadat je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap. Z%- Payo̱ꞌo̱yda nꞌit vintso̱ veꞌe je̱ Jesús du̱muteni ku veꞌe yaktsaachpaatjidi je̱ tó̱kinax jáyuda, veꞌem tseꞌe jo̱tmootsk mkaꞌíttat je̱tseꞌe je̱ tsaachtoꞌnu̱n xkajávadat. 8$i je̱mji veꞌe ya̱ nviijnamda nyakꞌijtumdinit joma veꞌe je̱ Jesús, je̱ꞌe̱ tseꞌe xtooꞌmo̱ꞌyumdup je̱tseꞌe veꞌem je̱ Nteꞌyam njaanchjaꞌvimdat je̱tseꞌe je̱ njaanchjaꞌvinamda du̱yakpoꞌoku̱t. Ku veꞌe chaachpaaty je̱m cruz ka̱jxm, kaꞌa tseꞌe du̱tuktso̱ꞌo̱tyuujn je̱ o̱o̱ꞌku̱n juuꞌ veꞌe pyaat, ku̱x ñu̱jaꞌvip je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ xo̱o̱jntku̱n juuꞌ veꞌe jyaye̱jpnup ku veꞌe tá̱vani du̱yaknaxy vyeꞌna je̱ tsaachpaatu̱n. Ax u̱xyam, je̱mts je̱ꞌe̱ veꞌe tsapjo̱o̱tm yꞌit joma veꞌe je̱ Nteꞌyam yakkutuk, jé̱jats je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌakaꞌyu̱n paꞌayi chu̱u̱na je̱ vintsa̱ꞌkin ma̱a̱t. \# 3 Nꞌíxumdup xa veꞌe je̱ts yꞌo̱yjaꞌvipeꞌe je̱ Nteꞌyam ya̱ nu̱may jayu juuꞌ veꞌe jaanchjaꞌvijidu. Nay veꞌemts u̱u̱ꞌmeꞌedava, vaꞌan tseꞌe o̱y du̱toꞌnumda juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam cha̱jkp, kaꞌa tseꞌe nꞌuktoꞌnumdinit je̱ to̱kin juuꞌ veꞌe xꞌatsooxumdup je̱tseꞌe xviijnkvo̱ꞌvumda, X") (xjaaꞌmye̱jtsumduts u̱u̱ꞌm je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam ku veꞌe xnu̱pa̱a̱jmtkijimdi juuꞌ veꞌe nu̱yojk o̱y, je̱ꞌe̱jyji veꞌe íttap o̱y je̱ts vaꞌajts u̱u̱ꞌm ma̱a̱tta.>!u 'Nu̱jom ya̱ꞌa̱da, ó̱yameꞌe je̱ Nteꞌyam yꞌo̱yjaꞌvijidi ku̱xeꞌe du̱jaanchjaꞌvidi, kaꞌa tseꞌe du̱pa̱jkti juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam uktukvinvaꞌnijidu, = s &Kaꞌa tseꞌe du̱vinmátsjada pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ naxviijnit je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱ du̱ma̱a̱tnavya̱a̱ꞌnju̱dup je̱tseꞌe yꞌíttat je̱ꞌe̱ ma̱a̱tta. + %yakkaꞌtsꞌo̱o̱ꞌktu, ka̱kojk yakja̱a̱ꞌtvaꞌkxtu, je̱ tsojx tyukyakꞌo̱o̱ꞌktu, du̱kuke̱e̱ktu je̱ nu̱may jayu, je̱ carnero ak je̱ chivo ak du̱tukyoꞌtstu je̱ ñiꞌkxta je̱ kyo̱pkta, ayo̱o̱p ijttu, yaktsaachtoondu, yakjomtoondu yaktitoondu. ' $Je̱m tseꞌe juuꞌ veꞌe yakꞌanajxidu je̱tseꞌe yakvo̱jpti, je̱m tseꞌe juuꞌ veꞌe yakcadenatsoomdu, yakpoxu̱nta̱kpa̱a̱mdu, =s #Je̱mpa tseꞌe je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jkta juuꞌ veꞌe je̱ yꞌónu̱k yakmo̱o̱ydinuva juuꞌ veꞌe a̱a̱ꞌkanda veꞌni je̱tseꞌe jyoojntykpa̱jktinuva. Ax je̱mpa tseꞌe pa̱neꞌe o̱o̱ꞌktu je̱m tsaachtoꞌnu̱n jo̱o̱tm, kaꞌa tseꞌe du̱kuva̱jkti je̱tseꞌe naspa̱ka yꞌíttat, je̱ꞌe̱ veꞌe cho̱jktu je̱tseꞌe du̱paattinit je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe nu̱yojk o̱y ku veꞌe jyoojntykpa̱jktinuvat. %C "kyayakto̱o̱jyjidi je̱ ja̱a̱jn juuꞌ veꞌe o̱o̱y yꞌuktumpa̱a̱mdu, je̱ tsojx du̱katukꞌo̱o̱ꞌkti, ma̱kk vyimpijtti pa̱neꞌe du̱kajaye̱jptu je̱ maju, je̱ atsoꞌox du̱ꞌama̱a̱daaguidi, ma̱kk ñapya̱a̱jmjidi, du̱yakvintó̱kidi je̱ choꞌoxpa̱jkpada. xi !Jyaanchjaꞌviduts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe du̱pa̱jkti je̱ it je̱ naax, o̱y yakkutojkti, du̱paatti je̱ maaꞌyu̱n juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam tukmutaajnju̱du, je̱ león kyatsoꞌoxpa̱jkjidi, 4a ¿Tis a̱tseꞌe ku̱njaaꞌknu̱ká̱ts? Kaꞌa xa a̱tseꞌe je̱ tiempo nꞌukjaaꞌkjaye̱jpni je̱ts a̱tseꞌe nkó̱tsu̱t juuꞌ veꞌe je̱ Gedeón ka̱jx, je̱ Barac, je̱ Sansón, je̱ Jefté, je̱ David, je̱ts je̱ Samuel, ma̱a̱t je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpata̱jkta. 8i Jyaanchjaꞌvi xa veꞌe je̱ ko̱ꞌo̱tya̱ꞌa̱xap Rahab je̱ Nteꞌyam, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe du̱kuvu̱jk je̱m tya̱kꞌam je̱ nju̱jpit jáyuvamda juuꞌ veꞌe du̱nu̱ꞌixtu je̱ it, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe du̱kama̱a̱tꞌa̱a̱ꞌk pa̱neꞌe je̱ Nteꞌyam du̱kajaanchjaꞌvidu. dA Jyaanchjaꞌvidu veꞌe je̱ nju̱jpit jáyuvamda je̱ Nteꞌyam, je̱ꞌe̱ ka̱jxeꞌe kyítuni je̱ jericoojit kajpu̱n je̱ ñaaꞌpá̱ts, tá̱vani veꞌe du̱naaꞌvídu̱tta vyeꞌna vuxtojtu̱k xa̱a̱j. 3 Jyaanchjaꞌvidu xa veꞌe je̱ nju̱jpit jáyuvamda je̱ Nteꞌyam, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe du̱tuknajxti je̱ Tsapts Maaxy Na̱a̱j ax joꞌn je̱ ta̱ꞌa̱jts it ku̱yꞌijt; ku veꞌe je̱ egíptovit jayu veꞌem du̱ꞌuktonuvaanduva, naxjiꞌkxka̱jxjidinu tseꞌe. - Jyaanchjaꞌvi veꞌe je̱ Moisés je̱ Nteꞌyam, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe je̱ pascua xa̱a̱j du̱tuujn, du̱tukpavaajñ je̱ nju̱jpit jáyuvamda je̱tseꞌe je̱ nu̱u̱ꞌpu̱n du̱tukpaaꞌttat je̱ tya̱kkuka̱ꞌa̱da je̱ts je̱ tya̱kpaaꞌté̱nada ku̱x kadi veꞌe je̱ yakꞌo̱o̱ꞌkpa ángeles du̱yakꞌa̱a̱ꞌk je̱ kyo̱o̱p ónu̱kta juuꞌ veꞌe ijtp je̱p tu̱jkpta. %C Jyaanchjaꞌvi veꞌe je̱ Moisés je̱ Nteꞌyam, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe cho̱o̱ꞌnni je̱m Egipto ku veꞌe myuꞌekju̱ je̱ yakkutojkpa, ka je̱ tsa̱ꞌkin ka̱jxap, toꞌk aaj toꞌk jo̱o̱teꞌe yꞌijt ax joꞌn ku̱du̱ꞌix je̱ Nteꞌyam, juuꞌ veꞌe kayakꞌixp. ) je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌo̱yjaꞌvi je̱tseꞌe chaachpaaꞌtu̱t, yakviijnkꞌíxu̱t je̱ Cristo ka̱jx je̱ts kaꞌa veꞌe ku veꞌe ku̱du̱jayejp je̱ egíptovit ma̱jin, ku̱x yꞌaꞌixp je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ o̱ꞌyin juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam mo̱ꞌo̱jup. yk je̱ꞌe̱ veꞌe cho̱jk je̱tseꞌe yakjomtónu̱t yaktitónu̱t ma̱a̱t je̱ Nteꞌyam je̱ jyayu. Kaꞌa veꞌe du̱tsa̱jk je̱tseꞌe xyo̱o̱ndu̱ku̱t je̱ to̱kin ka̱jx, je̱ xo̱o̱jntku̱n juuꞌ veꞌe ve̱e̱ꞌn ijtko̱jp; |q Ku veꞌe je̱ Moisés vaju̱tya̱jk vyeꞌna, ku̱xeꞌe du̱jaanchjaꞌvi je̱ Nteꞌyam, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe du̱katsa̱jk je̱tseꞌe yaktíju̱t je̱ts je̱ egíptovit yakkutojkpa je̱ ña̱a̱x je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ yꞌónu̱k; +O Ku veꞌe je̱ Moisés kyeꞌx, ku̱xeꞌe je̱ tyeeꞌ je̱ tyaak je̱ Nteꞌyam du̱jaanchjaꞌvidi, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe yuꞌuts yakꞌijtji toojk po̱ꞌo̱, yꞌixtu veꞌe je̱ts vaꞌajts yakxo̱neꞌe je̱tseꞌe du̱katsa̱ꞌkidi je̱ egíptovit yakkutojkpa ku veꞌe du̱pavaajñ je̱tseꞌe nu̱jom je̱ israeejlit maax ónu̱k du̱yakꞌo̱o̱ꞌkká̱xtat juuꞌ veꞌe piꞌk mix ónu̱kta. hI Ku veꞌe je̱ José yꞌo̱o̱ꞌkuvaanni, ku̱xeꞌe du̱jaanchjaꞌvi je̱ Nteꞌyam, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe du̱nu̱u̱jmi je̱ nju̱jpit jáyuvamda ti veꞌe tyóndap ku veꞌe du̱tukvaatstinit je̱ egíptovit it, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe du̱pavaajñ ku veꞌe cho̱o̱ꞌndinit je̱tseꞌe du̱yaktso̱o̱ꞌndinit je̱ José je̱ pyajk. 9 Ku veꞌe yꞌo̱o̱ꞌkuvaanni je̱ Jacob, ku̱xeꞌe du̱jaanchjaꞌvi je̱ Nteꞌyam, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe du̱mo̱o̱jy je̱ kunooꞌkxu̱n nu̱me̱jtsk je̱ José je̱ yꞌónu̱k, je̱ tyajk natyukkutijjup je̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam du̱vinjaꞌvi du̱vintsa̱ꞌki. 5c Jyaanchjaꞌvi xa veꞌe je̱ Isaac je̱ Nteꞌyam, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe du̱tukmuka̱jts je̱ Jacob ma̱a̱t je̱ Esaú je̱ kunooꞌkxu̱n juuꞌ veꞌe mínupnum.  Jyaanchjaꞌvi tseꞌe je̱ Abraham je̱ts o̱ꞌyixjupeꞌe je̱ Nteꞌyam je̱tseꞌe du̱yakjoojntykpa̱jknuvat je̱ yꞌónu̱k Isaac. Ax je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe ku veꞌe tá̱vani je̱ Abraham du̱nu̱pa̱a̱mdu̱ka je̱tseꞌe du̱yakꞌo̱o̱ꞌku̱t je̱ yꞌónu̱k, veꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌe ax joꞌn je̱ yꞌónu̱k ku̱yꞌa̱a̱ꞌk je̱tseꞌe jyoojntykpa̱jknuva. R  “Je̱ Isaac ka̱jx tseꞌe xjayé̱pu̱t je̱ tsaan je̱ ko̱o̱j.” U # Jyaanchjaꞌvi veꞌe je̱ Abraham je̱ Nteꞌyam, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe ku̱du̱yakvaajñ je̱ vintsa̱ꞌkin je̱ Isaac ku veꞌe je̱ Nteꞌyam jyo̱tꞌixji, tunꞌaꞌixꞌijtnupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe ku̱du̱yakꞌa̱a̱ꞌk je̱ yꞌónu̱k juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam tukvinvaꞌniju ku veꞌe vyaajñ: U # Ax kaꞌa tseꞌe yꞌukvimpijttini, ku̱x toꞌkeꞌe je̱ it du̱tso̱jkti juuꞌ veꞌe nu̱yojk o̱y, je̱ꞌe̱ je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ tsapjo̱o̱tmit it, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe je̱ Nteꞌyam kyatuktso̱ꞌo̱tyónjada je̱tseꞌe du̱Nteꞌyamadat, apa̱a̱jmtkijidu tseꞌe toꞌk je̱ ciudad joma veꞌe cha̱a̱nadat.  7 Pa̱n ku̱du̱vinmaaydi ku̱du̱jaaꞌmye̱jtsti je̱ it juuꞌ veꞌe myaso̱o̱ktu, ku̱yꞌo̱ꞌyi tseꞌe je̱tseꞌe je̱m ku̱vyimpijttinuva. ,Q Ax je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe je̱ jékumit jayu joꞌn yꞌijtti, vaꞌajts tseꞌe yakvinmo̱tu je̱ts yꞌíxtidupnumeꞌe je̱ it joma veꞌe cha̱a̱nadat. q[ O̱o̱ꞌkka̱jxtinuts je̱ꞌe̱ veꞌeda, kaꞌa tseꞌe tyukka̱daakjidi nu̱jom juuꞌ jatyeꞌe je̱ Nteꞌyam uktukvinvaꞌnijidu, nayjaꞌvijidinupts je̱ꞌe̱ veꞌe tyu̱va je̱ts kyutyónupeꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook. Kaꞌanumeꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook du̱kutyún vyeꞌna, tyukꞌatú̱vidu tseꞌe je̱ xo̱o̱jntku̱n ma̱a̱t je̱tseꞌe du̱yaknu̱ke̱ꞌxnata̱jkidi je̱ts veꞌem je̱ꞌe̱ veꞌeda yaja naxviijn ax joꞌn je̱ jékumit jayu.  Je̱ Abraham, ó̱yameꞌe naꞌavani o̱o̱y tyunꞌijt, jyaye̱jp tseꞌe nu̱may a̱a̱ꞌk je̱ chaan je̱ kyo̱o̱j, veꞌem ax joꞌn je̱ maatsa juuꞌ veꞌe je̱m tsajviinm je̱ts je̱ poꞌo juuꞌ veꞌe je̱ja maaxy na̱paꞌayi, kamacho̱o̱vna. ^5 Je̱ Sara, amá̱jani veꞌe o̱o̱y tyunveꞌna, o̱ꞌyixjuts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe yꞌonu̱ktaaki ku̱x jyaanchjaꞌvi veꞌe je̱ts kyutyónupeꞌe je̱ Nteꞌyam juuꞌ veꞌe tukvinvaꞌniju. 9 Ax je̱ꞌe̱ tseꞌe je̱ Abraham tyoon ku̱x yꞌaꞌixeꞌe je̱ kajpu̱n juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam kyijpx myooꞌts je̱tseꞌe du̱pu̱u̱jm. T! Jyaanchjaꞌvi je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe yꞌijt ax joꞌn je̱ jékumit jayu ku veꞌe du̱vintsu̱u̱ni je̱ it juuꞌ veꞌe tukvinvaꞌniju, je̱peꞌe ak tu̱jkp chu̱u̱ni je̱ts nay veꞌempa je̱ Isaac ma̱a̱t je̱ Jacob, je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe yaktukvinvaꞌniduva je̱ it je̱ naax. 4a Jyaanchjaꞌvi xa veꞌe je̱ Abraham je̱ Nteꞌyam, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe du̱ka̱tsa̱pu̱jk ku veꞌe vyo̱o̱jvjini je̱tseꞌe ñu̱jkx joma veꞌe je̱ it juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam tukvinvaꞌniju. Ku veꞌe tyooꞌpu̱jk, kaꞌa tseꞌe du̱nu̱java pa̱n joma veꞌe ñu̱jkx. 9k Jyaanchjaꞌvi xa veꞌe je̱ Noé je̱ Nteꞌyam, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe du̱kuvu̱jk juuꞌ jatyeꞌe je̱ Nteꞌyam vaꞌnu̱xju ti veꞌe tónjup kó̱tsjup juuꞌ veꞌe kayakꞌixpna vyeꞌna, kya̱tsu̱pa̱jkeꞌe je̱ Nteꞌyam je̱tseꞌe toꞌk je̱ arca du̱pu̱u̱jm joma veꞌe tsa̱ꞌa̱k yꞌíttat ma̱a̱t je̱ chaan je̱ kyo̱o̱j. Jyaanchjaꞌvi xa veꞌe je̱ Noé je̱ Nteꞌyam, je̱ꞌe̱ ka̱jxeꞌe du̱yaknu̱ke̱ꞌxnata̱jki je̱ts vyinmajtsju̱dupeꞌe je̱ tsaachpaatu̱n je̱ jáyuda juuꞌ veꞌe joojntykidu yaja naxviijn vanꞌit. Jyaanchjaꞌvi je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe je̱ Nteꞌyam kyato̱kimpa̱a̱jmji. 8i Pa̱n pa̱n xa veꞌe je̱ Nteꞌyam du̱kajaanchjaꞌvip, ko̱ꞌo̱yjaꞌvijupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam. Nu̱jomeꞌe pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ Nteꞌyam du̱mutá̱midup, tun vinko̱pkts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe du̱jaanchjávadat je̱ts je̱ja veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ts o̱yeꞌe tyoꞌnu̱xjada pa̱n pa̱n jatyeꞌe toꞌk aaj toꞌk jo̱o̱t du̱ꞌíxtidup je̱tseꞌe yꞌijttinit je̱ꞌe̱ ma̱a̱t. w Jyaanchjaꞌvi xa veꞌe je̱ Enoc je̱ Nteꞌyam, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe kyaꞌa̱a̱ꞌk, ajoojntyk tseꞌe du̱tukvaatsni ya̱ naxviijnit it, kaꞌa veꞌe yꞌukyakpaatni ku̱x je̱ Nteꞌyameꞌe yaktso̱o̱ꞌnjinu. Veꞌem tseꞌe je̱ Kunuuꞌkx Jatyán vyaꞌañ je̱ts je̱ Enoc, cho̱jk, jyo̱tpaateꞌe je̱ Nteꞌyam ku veꞌe yaana naxviijn vyeꞌna. p~Y Jyaanchjaꞌvi xa veꞌe je̱ Abel je̱ Nteꞌyam, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe du̱mo̱o̱jy je̱ vintsa̱ꞌkin juuꞌ veꞌe nu̱yojk o̱y je̱ts kaꞌa veꞌe je̱ Caín jye̱ꞌe̱, je̱ts je̱ꞌe̱ ka̱jxpa veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ Abel du̱kato̱kimpu̱u̱jm je̱tseꞌe du̱kuvu̱jk je̱ vyintsa̱ꞌkin. O̱yamts je̱ꞌe̱ veꞌe a̱a̱ꞌkani, je̱ Kunuuꞌkx Jatyán ka̱jx tseꞌe nnu̱jaꞌvimda vintso̱ veꞌe du̱tuujn ku̱xeꞌe je̱ Nteꞌyam du̱jaanchjaꞌvi. } Je̱ jaanchjaꞌvin ka̱jx xa veꞌe nnu̱jaꞌvimda je̱ts je̱ ka̱ts ka̱jxeꞌe je̱ Nteꞌyam du̱pu̱u̱jm ya̱ naxviijnit it. Ax veꞌem tseꞌe du̱pu̱u̱jm juuꞌ veꞌe u̱xyam nꞌíxumdup, kaꞌanumeꞌe ti vyeꞌna juuꞌ veꞌe yakꞌixp. t|a Yꞌo̱yjaꞌvi veꞌe je̱ Nteꞌyam u̱u̱ꞌm je̱ nju̱jpit jáyuvamda ku̱xeꞌe jyaanchjaꞌvijidi. { { Je̱ꞌe̱ xa je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ jaanchjaꞌvin ku veꞌe nnu̱jaꞌvimda je̱ts tónjup kó̱tsjup je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe nꞌaꞌíxumdup, nnu̱jaꞌvimdup tseꞌe je̱ts tyú̱vam je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ jatyeꞌe nkaꞌíxumdup. z 'Kaꞌa xa u̱u̱ꞌmeꞌe veꞌem nꞌijtumda ax joꞌn je̱ꞌe̱ pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱ꞌavimpijtidinuvap ax joꞌn kyo̱ꞌo̱yjoojntykidi je̱tseꞌe vyintó̱kida, je̱ jaanchjaꞌvineꞌe njaye̱jpumdup je̱ts xyaktso̱o̱kumdupeꞌe je̱ Nteꞌyam.-yS &Ax je̱ jayu juuꞌ veꞌe tu̱v jáyuvip joojntykip,
joojntykapts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ jyaanchjaꞌvin ka̱jx.Pa̱n yꞌavimpijtinuvap tseꞌe ax joꞌn yꞌijt,
kaꞌats a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe ntukxo̱o̱ndu̱ku̱t. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe je̱ Kunuuꞌkx Jatyán vyaꞌañ. Je̱ꞌe̱ pa̱neꞌe mínup,
tso̱jkts je̱ꞌe̱ veꞌe myiinnit,
kaꞌa tseꞌe yꞌuktaꞌninit. +wO $Kaꞌa tseꞌe mnooꞌkxtat je̱tseꞌe xtóndat juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam cha̱jkp, veꞌem tseꞌe xpa̱jktinit juuꞌ je̱ꞌe̱ veꞌe xtukvinvaꞌnimdu. ~vu #Kaꞌa tseꞌe xjaanchjaꞌviꞌatú̱vadat juuꞌ veꞌe mjaanchjaꞌvidup, ku̱x je̱ jaanchjaꞌvin juuꞌ veꞌe mjaye̱jptup, munu̱yojk tseꞌe o̱o̱y je̱ Nteꞌyam mtunmo̱yu̱mpijtjidinuvat je̱ yꞌo̱y je̱ꞌe̱ je̱ꞌe̱ ka̱jx. Tu! "Mtukmo̱ꞌttu miitseꞌe je̱ jayu juuꞌ veꞌe poxu̱nta̱ktsu̱u̱nidu. Ku veꞌe je̱ jayu mpa̱jku̱xjidi juuꞌ jatyeꞌe mꞌixtu mjaye̱jptu, o̱o̱y tseꞌe xtuntukxo̱o̱jntkti, ku̱x mnu̱jaꞌvidinupeꞌe je̱ts je̱meꞌe tsapjo̱o̱tm je̱ o̱ꞌyin juuꞌ veꞌe nu̱yojk o̱y je̱tseꞌe xa̱ꞌma ka̱jx yꞌit. t3 !myakjomtoondu myaktitoondu veꞌe je̱ja je̱ nu̱may jayu vyinkujk je̱tseꞌe xtsaachjaꞌvidi ax joꞌn je̱ jaanchjaꞌvivata̱jk yaktoonduva. .sU Ax jaaꞌmyé̱tstats miits vintso̱ veꞌe xmuténidi je̱ ma̱kk tsaachpaatu̱n ku veꞌe tá̱vani je̱ Nteꞌyam mtuknu̱jávajada je̱ tyu̱v je̱ꞌe̱, r9 Pa̱n nmaso̱o̱kumdup xa veꞌe je̱ joojntyk Nteꞌyam, atsa̱ꞌkip tseꞌe o̱o̱y je̱ tsaachpaatu̱n juuꞌ je̱ꞌe̱ veꞌe xmo̱ꞌyumdinup. q! Nnu̱jaꞌvimdinup xa veꞌe vintso̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam vyaajñ: “A̱ts xa veꞌe xtukka̱daakp je̱ to̱kimpayo̱ꞌyk, a̱ts tseꞌe ntukkuvé̱tup.” Vaampap tseꞌe je̱ Kunuuꞌkx Jatyán je̱ts je̱ Nteꞌyameꞌe je̱ jyayu du̱to̱kimpayo̱ꞌo̱yup. +pO ax nu̱yojk tseꞌe chaachpaattinit pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌOnu̱k du̱tsoꞌoxpa̱jktup. Veꞌem tseꞌe du̱jávada je̱ts veꞌem je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌukꞌa̱a̱ꞌk ax joꞌn o̱pya̱na yꞌa̱a̱ꞌk, veꞌem je̱ꞌe̱ veꞌe du̱jávada je̱ts kaꞌa je̱ꞌe̱ veꞌe tyun ku veꞌe je̱ Jesús je̱ Nteꞌyam ñatyukvintsa̱ꞌkiji je̱ jayu je̱ tyo̱kin ka̱jxta. Je̱ jayu tseꞌe du̱yakvintsa̱ꞌkintó̱kidup je̱ Espíritu Santo, juuꞌ ka̱jxeꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ jayu je̱ maaꞌyu̱n du̱tuujnja. Oo Pa̱n pa̱n jaty xa veꞌe du̱kakuva̱jktu je̱ Moisés je̱ pyavaꞌnu̱n, veꞌem tseꞌe kyutujk je̱ts kaꞌa veꞌe ti tukmo̱ꞌtu̱n, o̱o̱ꞌktuts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ jáyuda pa̱n je̱peꞌe nu̱me̱jtsk ukpu̱ nu̱toojk juuꞌ veꞌe du̱ꞌixtu du̱mó̱tudu je̱ ka ó̱yap juuꞌ veꞌe tyoondu kyo̱jtstu, fnE nmaꞌyumdap ntájumdapeꞌe ku̱x yakto̱kimpayo̱ꞌyumdapeꞌe, je̱ ja̱a̱jn tseꞌe nꞌaꞌíxumdup joma veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx chaachpaattinit nu̱jom pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱tsoꞌoxpa̱jktup je̱ Nteꞌyam. Xm) Pa̱n to̱kintoꞌnumdup xa veꞌe o̱yꞌavinmáyam, je̱tseꞌe njanu̱jaꞌvimda juuꞌ veꞌe tyu̱va, kaꞌa tseꞌe ti viijnk vintsa̱ꞌkin je̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam xto̱kinme̱e̱ꞌkxumdat, 0lY Kaꞌa tseꞌe ntoꞌnumdat ax joꞌn je̱ꞌe̱ pa̱n pa̱n jatyeꞌe kanayꞌamojkijidup, nakyo̱jtsmá̱kkimjadapeꞌe toꞌk jadoꞌk. Ax nu̱yojk tseꞌe ya̱ꞌa̱ nyakvinkó̱pkimdat ku̱x nmu̱jaꞌvimdupeꞌe je̱ts tá̱mani veꞌe je̱ xa̱a̱j ku veꞌe je̱ Cristo kya̱daaknuvat. k  Vaꞌan du̱ꞌíxtimda vintso̱ veꞌe anañu̱joma je̱ jayu ntso̱jkumdat je̱tseꞌe ntoꞌnumdat je̱ yꞌo̱y je̱ꞌe̱. j} Vaꞌan tseꞌe toꞌk aaj toꞌk jo̱o̱t du̱jaaꞌkjaanchjaꞌvimda juuꞌ veꞌe nꞌavaꞌnimdup. Kyutyuumpts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam juuꞌ veꞌe xtukvinvaꞌnimdu, ijtumdinupts u̱u̱ꞌmeꞌe je̱ꞌe̱ ma̱a̱t xa̱ꞌma ka̱jx. hiI vaꞌan tseꞌe toꞌk aaj toꞌk jo̱o̱t je̱ Nteꞌyam du̱mutá̱mimda, o̱y tseꞌe nnu̱jaꞌvimda je̱ts je̱ Jesucristo ka̱jxeꞌe je̱ Nteꞌyam ya̱ nvinmaꞌyu̱namda du̱yakvaꞌach je̱tseꞌe nko̱o̱ꞌknatyo̱kinjaꞌvimjidinit, vaꞌajts tseꞌe nꞌijtumda ax joꞌn je̱ jayu ñaajkvaꞌachju̱ je̱ vaꞌajts tsoxk na̱ma̱a̱t. h3 Ku̱x je̱ Jesuuseꞌe ijtp teeꞌ juuꞌ veꞌe du̱nu̱vintsa̱nika̱jxp je̱ teeꞌta̱jkta je̱tseꞌe du̱nu̱tena je̱ Nteꞌyam je̱ jyayu, g Ku̱x tseꞌe xkuꞌo̱o̱ꞌkimdi, xyakꞌavaatsjimdu tseꞌe je̱ ntooꞌamda je̱tseꞌe nꞌijtumdinit je̱ Nteꞌyam ma̱a̱t. hfI Je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe, utsta ajchta utsta tsa̱ꞌa̱da, je̱ Jesús je̱ ñu̱u̱ꞌpu̱n ka̱jx tseꞌe toꞌk aaj toꞌk jo̱o̱t nta̱jkimdat je̱ it juuꞌ veꞌe je̱ kunooꞌkxu̱n munu̱yojk du̱ma̱a̱t. e Ku veꞌe je̱ jayu je̱ to̱kin veꞌem yakmeeꞌkxja, kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌukvinkó̱pkini je̱tseꞌe je̱ jayu ti du̱yó̱xtat je̱tseꞌe je̱ tyó̱kinda yakme̱e̱ꞌkxjat. Vaꞌan toꞌk aaj toꞌk jo̱o̱t je̱ Nteꞌyam du̱mutá̱mimda "d= Vanꞌit tseꞌe vyaajñ:“Ni je̱ vinꞌita xa a̱tseꞌe je̱ tyó̱kinda nko̱o̱ꞌkjaaꞌmye̱jtsnit.” Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaajñ. “Je̱ nam ko̱jtstán juuꞌ a̱tseꞌe nyaktánup ma̱a̱t je̱ israeejlit jáyuda,
je̱mts a̱tseꞌe jyaꞌvin ka̱jxmda mpá̱mu̱t a̱ts je̱ mpavaꞌnu̱n,
je̱mts a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe njaꞌat vyinmaꞌyu̱n ka̱jxmda.” fbE Nay vanxu̱ppa tseꞌe je̱ Espíritu Santo du̱nu̱ko̱jtspe̱jtpa ku veꞌe vyaajñ: ay Tun toꞌk naxji xa veꞌe je̱ Jesucristo je̱ Nteꞌyam ñatyukvintsa̱ꞌkiji, ka may náxap. Veꞌem tseꞌe du̱tuujn je̱tseꞌe xa̱ꞌma ka̱jx yꞌijttinit o̱y je̱ts vaꞌajts je̱ jayu pa̱n pa̱n jaty je̱ꞌe̱ veꞌe yaktso̱o̱k. `# Je̱m tseꞌe du̱ꞌaꞌix kuunumeꞌe je̱ Nteꞌyam du̱yakvintó̱kiyu̱t pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ Jesucristo du̱tsoꞌoxpa̱jktup. r_] ax je̱ Jesucristo, toꞌk náxjits je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam ñatyukvintsa̱ꞌkiji je̱tseꞌe je̱ jayu je̱ tyo̱kin du̱tuknu̱vaach, vanꞌit tseꞌe o̱jts yꞌa̱jxtkni je̱ja je̱ Nteꞌyam yꞌakaꞌyu̱n paꞌayi. v^e Je̱ teeꞌta̱jkta, jó̱vumts je̱ꞌe̱ veꞌe du̱mutonda du̱mupa̱kta je̱ Nteꞌyam je̱tseꞌe du̱tukvintsa̱ꞌa̱gada may nax je̱ ya̱xta juuꞌ veꞌe ni je̱ vinꞌita je̱ jayu je̱ tyo̱kin du̱katuknu̱vaꞌatsup; 0]Y Je̱ Nteꞌyamts u̱u̱ꞌmeꞌe xyakvaatsumdu je̱tseꞌe je̱ vaꞌajts jo̱o̱t je̱ vaꞌajts jaꞌvin xmo̱ꞌyumda ku̱x tyooneꞌe je̱ Cristo juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam cho̱jk, je̱ ñiꞌkx je̱ kyo̱pk tseꞌe vaan je̱ vintsa̱ꞌkin toꞌk naxji anañu̱joma je̱ jayu ka̱jxta. \ Vaampa tseꞌe: “Nteꞌyam, u̱xyaja a̱tseꞌe nmin je̱ts a̱tseꞌe ntónu̱t juuꞌ mitseꞌe mtsa̱jkp.” Je̱ Jesucristo xa veꞌe du̱yakkuka̱jxinu je̱ mutoꞌk ko̱jtstán. Veꞌem tseꞌe du̱tuujn je̱tseꞌe tyaannit je̱ mume̱jtsk ko̱jtstán. `[9 Mutooꞌva̱jkp xa veꞌe vyaajñ je̱ts kaꞌa veꞌe je̱ Nteꞌyam du̱tsa̱k je̱ tá̱nu̱k ya̱x juuꞌ veꞌe yakja̱ꞌkxp ukpu̱ juuꞌ jaty pa̱a̱mdu̱k ya̱x, kaꞌa tseꞌe du̱tukjo̱tka̱daꞌaky je̱ tá̱nu̱k ya̱x juuꞌ veꞌe yakto̱o̱ydup ukpu̱ je̱ tá̱nu̱k ya̱x juuꞌ veꞌe pya̱a̱mdup je̱ tyo̱kin ka̱jxta. oZW Vanꞌitts a̱tseꞌe nvaajñ:“Nteꞌyam, u̱xyaja a̱tseꞌe nmin je̱ts a̱tseꞌe ntónu̱t juuꞌ mitseꞌe mtsa̱jkp,
veꞌem ax joꞌn javyet a̱ts ka̱jx.” Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe je̱ Nteꞌyam du̱nu̱u̱jmi. 7Yg kaꞌa tseꞌe xtukjo̱tka̱daꞌaky je̱ tá̱nu̱k ya̱x juuꞌ veꞌe yakto̱o̱ydup ukpu̱ je̱ tá̱nu̱k ya̱x juuꞌ veꞌe pya̱a̱mdup je̱ tyo̱kin ka̱jxta. X Paaty tseꞌe ku veꞌe je̱ Cristo myiijn yaja naxviijn, jidu̱ꞌu̱m tseꞌe je̱ Nteꞌyam du̱nu̱u̱jmi, veꞌem ax joꞌn vyaꞌañ je̱p Kunuuꞌkx Jatyán ku̱jxp:Kaꞌa xa mitseꞌe xtsa̱k je̱ tá̱nu̱k ya̱x juuꞌ veꞌe yakja̱ꞌkxp ukpu̱ juuꞌ jatyeꞌe pa̱a̱mdu̱k ya̱x,
mnu̱pa̱a̱jmtki tseꞌe je̱ts a̱tseꞌe nꞌítu̱t niꞌkxax kó̱pkax, &WE ku̱x ni vinꞌita veꞌe kyaꞌo̱ya je̱ tsapkaaj nu̱u̱ꞌpu̱n je̱ chivo nu̱u̱ꞌpu̱n je̱tseꞌe je̱ jayu je̱ tyo̱kin du̱tuknu̱vaꞌatsu̱t. *VM Je̱ tá̱nu̱k juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam tyukvintsa̱ꞌkidup, je̱ꞌe̱ tseꞌe tyuump je̱tseꞌe je̱ jayu je̱ tyo̱kin du̱tukjaaꞌmyéts vinjoojnt, `U9 Pa̱n ku̱yꞌo̱ya xa veꞌe je̱tseꞌe je̱ Moisés je̱ pyavaꞌnu̱n ka̱jx je̱ jayu tyánu̱t o̱y je̱ts vaꞌajts, ku̱du̱tukvintsa̱ꞌkiꞌatú̱vidini tseꞌe je̱ jayu je̱ tá̱nu̱k je̱ Nteꞌyam. Ku̱x pa̱n ku̱tyanda xa veꞌe o̱y je̱ts vaꞌajts, kaꞌa tseꞌe ku̱ñayjávajada je̱ts tó̱kinax je̱ꞌe̱ veꞌeda. jT O Je̱ pavaꞌnu̱n juuꞌ veꞌe je̱ Moisés yakmo̱o̱y vintso̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam yakvinjávat yakvintsa̱ꞌa̱gat, ake̱ꞌe̱xa joꞌnts je̱ꞌe̱ veꞌe; ax je̱ yꞌo̱y je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe miimpnum, veꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌe ax joꞌn je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe je̱ ake̱ꞌe̱xa du̱pa̱a̱mp. Je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe je̱ vintsa̱ꞌkin juuꞌ veꞌe je̱ teeꞌta̱jk je̱ Nteꞌyam tyukvintsa̱ꞌkidup vinjoojnt ax joꞌn je̱ Moisés je̱ pyavaꞌnu̱n vyaꞌañ, ni vinꞌítats je̱ꞌe̱ veꞌe kyaꞌo̱ya je̱tseꞌe je̱ jayu je̱ꞌe̱ ka̱jx tyándat o̱y je̱ts vaꞌajts. S5 nay veꞌempa tseꞌe je̱ Cristo je̱ Nteꞌyam ñatyukvintsa̱ꞌkiji toꞌk naxji je̱tseꞌe nu̱may je̱ jayu du̱tuknu̱vaatsnit je̱ tyo̱kin. Ax ku tseꞌe mume̱jtsk nax myiinnuvat, ka je̱ꞌe̱ ka̱jxapts je̱ꞌe̱ veꞌe myínu̱t je̱tseꞌe je̱ jayu je̱ tyo̱kin du̱tuknu̱vaꞌatstat, je̱ꞌe̱ veꞌe ñu̱mínup je̱tseꞌe du̱vo̱o̱vnit pa̱n pa̱n jatyeꞌe aꞌíxjidinup.R Veꞌem ax joꞌn nu̱pa̱a̱mdu̱ka je̱tseꞌe anañu̱joma je̱ jayu yꞌo̱o̱ꞌktat vanꞌit tseꞌe yakto̱kimpayo̱ꞌydinit, 1Q[ Pa̱n may nax tseꞌe je̱ Cristo je̱ Nteꞌyam ku̱ñatyukvintsa̱ꞌkiji, may nax tseꞌe je̱ Cristo ku̱chaachpaaty vanꞌítani ku veꞌe je̱ jayu tyo̱kimpa̱jkti je̱ts u̱xyam paat. Tun toꞌk naxji tseꞌe je̱ Cristo jyayuvimpijt je̱tseꞌe je̱ jayu je̱ tyo̱kin du̱tuknu̱vaach, je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe viinm je̱ Nteꞌyam ñatyukvintsa̱ꞌkiji. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe du̱tuujn ya̱ kuka̱xa ámani. UP# Toꞌk naxji xa veꞌe je̱ Cristo je̱ Nteꞌyam ñatyukvintsa̱ꞌkiji, ka may náxap. Kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe vyeꞌema ax joꞌn je̱ teeꞌ juuꞌ veꞌe du̱nu̱vintsa̱nika̱jxp je̱ teeꞌta̱jkta, kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe tya̱ka vinjoojnt je̱p joma veꞌe je̱ it juuꞌ veꞌe je̱ kunooꞌkxu̱n munu̱yojk du̱ma̱a̱t je̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam du̱tukvintsa̱ꞌa̱ga je̱ nu̱u̱ꞌpu̱n juuꞌ veꞌe kyahꞌavintso̱nu̱u̱ꞌpu̱nip. gOG Je̱ Cristo, kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe tya̱jki je̱p tabernáculo ja̱a̱tp juuꞌ veꞌe jayu pu̱m, juuꞌ veꞌe yaknu̱ꞌixvaats yaknu̱pa̱mvaats je̱ tsapjo̱o̱tmit jye̱ꞌe̱, je̱ꞌe̱ veꞌe ta̱jki je̱m kunuuꞌkx it jo̱o̱tm juuꞌ veꞌe yaknu̱ꞌixvaats yaknu̱pa̱mvaats, je̱m tseꞌe xnu̱ténimda je̱ Nteꞌyam vyinkojkm. +NO Ax veꞌem tseꞌe, tun vinko̱pk je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌijt je̱tseꞌe veꞌem vyaach je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe yaknu̱ꞌixvaats yaknu̱pa̱mvaats juuꞌ veꞌe ijtp je̱m tsapjo̱o̱tm. Ax je̱ tsapjo̱o̱tmit jye̱ꞌe̱, kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe vyaach ma̱a̱t juuꞌ jatyeꞌe je̱ Nteꞌyam yaktukvintsa̱ꞌkip yaja naxviijn, je̱ vintsa̱ꞌkin je̱ꞌe̱ veꞌe cha̱jkp juuꞌ veꞌe nu̱yojk o̱y. GM Veꞌem tseꞌe je̱ Moisés je̱ pyavaꞌnu̱n vyaꞌañ je̱ts je̱ nu̱u̱ꞌpu̱n ma̱a̱teꞌe vyatská̱xu̱t nu̱jom, vinkexji veꞌe juuꞌ veꞌe vaatsp ka je̱ nu̱u̱ꞌpu̱n ma̱a̱tap. Pa̱n kaꞌa xa veꞌe tii juuꞌ veꞌe o̱o̱ꞌkp je̱tseꞌe je̱ ñu̱u̱ꞌpu̱n yo̱ꞌo̱y, ni pa̱na tseꞌe kyato̱kinmeeꞌkxa. Tyuknu̱vaachp tseꞌe je̱ jayu je̱ tyo̱kin ku̱xeꞌe je̱ Jesús ñatyukvintsa̱ꞌkiji je̱ Nteꞌyam JL  Nay vanxu̱p tseꞌe je̱ Moisés du̱toompa je̱ tabernáculo je̱ts nu̱jom je̱ pa̱a̱mdu̱k juuꞌ veꞌe yaktoondu je̱m, nu̱jomeꞌe du̱tuknu̱xijtpa je̱ tá̱nu̱k nu̱u̱ꞌpu̱n. 8Ki Vanꞌit tseꞌe vyaajñ: “Ya̱ nu̱u̱ꞌpu̱n tseꞌe du̱yaknu̱ke̱ꞌxnata̱jkip je̱ts toompeꞌe je̱ ko̱jtstán juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam mtukmutaajnju̱du.” J  Ku veꞌe je̱ Moisés anañu̱joma je̱ jayu du̱tukvinko̱jtsiku̱jx nu̱jom je̱ Nteꞌyam je̱ pyavaꞌnu̱n, vanꞌit tseꞌe je̱ tsapts uk je̱ lana ma̱a̱t toꞌk mats je̱ aajy je̱ ojts juuꞌ veꞌe hisopo du̱xa̱a̱j, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱tukpapa̱jk je̱ carnero nu̱u̱ꞌpu̱n, je̱ chivo nu̱u̱ꞌpu̱n, je̱ts je̱ tsoxk na̱a̱j, je̱ꞌe̱ tseꞌe tyuknu̱xijt je̱ ak axaaꞌch joma veꞌe du̱jatyaajñ je̱ Nteꞌyam je̱ pyavaꞌnu̱n, tyuknu̱xijtpa tseꞌe anañu̱joma je̱ jayu. j~|{yFwvu)t{t5s6qp~o9nYll:jiHgfsedcb_^]\?ZZYXWVgUUTCRQxPPdON%MKJIZHGSECBtA@/?C><=;:98=7$5532{10/.-p,N+E)Z('n&$#+! -y_uzx} ! m!SMtso̱jktupeꞌe je̱tseꞌe juuꞌ xjayé̱ptat, ax kaꞌa tseꞌe mꞌo̱ꞌyixjada je̱tseꞌe xjayé̱ptat, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe myakjayuꞌo̱o̱ꞌkuvaꞌanda. Mtso̱jktuvap tseꞌe je̱tseꞌe xjayé̱ptat juuꞌ veꞌe je̱ viijnk jayu jyaye̱jptup, ax kaꞌa tseꞌe mꞌo̱ꞌyixjada je̱tseꞌe xjayé̱ptat, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe mnakyo̱jktsvintsó̱vjada. Kaꞌa tseꞌe xjaye̱pta juuꞌ veꞌe mtso̱jktup, ku̱x kaꞌa veꞌe je̱ Nteꞌyam xꞌamó̱tuda. H  ¿Tis je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe du̱yakjé̱jip je̱ tsoꞌoxpa̱jku̱n je̱ts je̱ ko̱jtsvintso̱ꞌvu̱n juuꞌ veꞌe mjaye̱jptup? Je̱ mꞌavintso̱ vinmaꞌyu̱n xa je̱ꞌe̱ veꞌe. Mtsoꞌoxpa̱jktupeꞌe je̱ yꞌoy je̱ꞌe̱ ku̱xeꞌe xyaktonda je̱ mꞌa̱vintso̱ vinmaꞌyu̱nda, ¿veꞌem xaja? Y+Je̱ꞌe̱da juuꞌ veꞌe du̱ꞌíxtidup vintso̱ veꞌe je̱ jayu chu̱u̱nidinit o̱y aaj o̱y jo̱o̱t, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe je̱ nu̱may jayu jyoojntykada ax joꞌn je̱ Nteꞌyam du̱tsa̱k.Ax ku tseꞌe je̱ jayu du̱jayep je̱ vijin je̱ ke̱ju̱n juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam yajkyp, tooꞌva̱jkpts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ vaꞌajts aaj je̱ vaꞌajts jo̱o̱t du̱jayep, cha̱jkpts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe je̱ o̱y jo̱o̱t du̱jaye̱jpnit ma̱a̱t anañu̱joma je̱ jayu, kaꞌa tseꞌe je̱ yꞌavintso̱ vinmꞌayu̱nji du̱pu̱m, napya̱a̱jmjup tseꞌe je̱p kutojku̱n paꞌtkup, o̱o̱y tseꞌe je̱ jayu du̱tuntukma̱ꞌa̱t, tum o̱yts je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe tyuump kya̱jtsp. !Ku̱x joma xa veꞌe je̱ jayu du̱yaktonda je̱ yꞌavintso̱ vinmaꞌyu̱nda je̱tseꞌe yꞌé̱kjada ku veꞌe je̱ viijnk jayu yꞌó̱yada, nay já̱mjyam tseꞌe je̱ jayu o̱yvintso̱va jyátu̱kada je̱tseꞌe du̱tonda nu̱jom juuꞌ jatyeꞌe ka ó̱yap. %CKu veꞌe je̱ jayu veꞌem je̱ ko̱ꞌoy vinmaꞌyu̱n du̱jayep, kaꞌa tseꞌe du̱jayep je̱ vijin je̱ ke̱ju̱n juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam yajkyp; ja̱ ko̱ꞌoyjáyuvapts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ vinmaꞌyu̱n du̱yakjé̱jip, veꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ vinmaꞌyu̱n juuꞌ veꞌe jyaye̱jptup pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱ma̱a̱tnavya̱a̱ꞌnju̱dup je̱ naxviijnit je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱. }sAx pa̱n je̱ mꞌavintso̱ vinmaꞌyu̱n myaktonuvaajndup je̱ts pa̱n mtso̱jktupeꞌe je̱tseꞌe je̱ jayu du̱tóndat ax joꞌn mvaꞌanda, kaꞌa tseꞌe mnamya̱jajadat je̱tseꞌe mvaꞌandat je̱ts kaꞌa je̱ꞌe̱ veꞌe vyeꞌema.  Pa̱n je̱m xa veꞌe je̱ jayu juuꞌ veꞌe viji kej je̱tseꞌe o̱y juuꞌ jaty du̱vinmo̱tu, vaꞌan tseꞌe du̱yaknu̱ke̱ꞌxnatá̱ka je̱ts veꞌem je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe jyoojntykat ax joꞌn du̱paaꞌty du̱ꞌake̱e̱ga, ku veꞌe je̱ yꞌoy je̱ꞌe̱ du̱tónu̱t je̱ nu̱u̱ꞌk aaj je̱ nu̱u̱ꞌk jo̱o̱t ma̱a̱t je̱ts je̱ vijin je̱ ke̱ju̱n ma̱a̱t. B} Ni kaꞌa tseꞌe nvaatpa je̱tseꞌe toꞌk je̱ higo ku̱p du̱yakta̱ꞌmat je̱ olivos ta̱a̱jm, kaa̱ tseꞌe nvaatpa je̱tseꞌe je̱ tsaaydum aaꞌts du̱yakta̱ꞌmat je̱ higo ta̱a̱jm, ¿veꞌem xaja? Nay kaꞌa tseꞌe yꞌo̱ꞌyiva toꞌk je̱ moꞌot joma veꞌe pyuítsum je̱ taꞌmu̱ts na̱a̱j je̱tseꞌe je̱e̱jyam pyitsumko̱jpat je̱ tse̱k na̱a̱j. Jje̱ vijin je̱ ke̱ju̱n juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam yajkyp  Kaꞌa xa veꞌe nvaat joma veꞌe myuꞌut je̱ tse̱k na̱a̱j je̱tseꞌe myoꞌtko̱jpat je̱ taꞌmu̱ts na̱a̱j, ¿veꞌem xaja? wg Je̱p xa veꞌe je̱ jayu yꞌávup pyítsum je̱ ayook juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam du̱ꞌo̱ñu̱ko̱jtsip, nay jé̱pjyam tseꞌe yꞌꞌávup pyítsum ja̱ ayook juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam pya̱a̱m ku veꞌe ñayꞌapa̱mnajxji. ~u Ja̱ to̱o̱ts xa veꞌe ntukꞌo̱ñu̱ko̱jtsimdup je̱ nMa̱ja̱ Vintsá̱namda, je̱ Dios Teeꞌ, je̱ to̱o̱ts tsee̱ ntukko̱ꞌoñu̱ko̱jtsimdup je̱ nmujáyuvamda, juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam pya̱a̱m ku veꞌe ñayꞌapa̱mnajxji. Ax ni pa̱na tseꞌe kyaꞌo̱ꞌyuixju̱ je̱tseꞌe je̱ to̱o̱ts du̱yakyóju̱t, ni pa̱na tseꞌe je̱ too̱o̱ts du̱kayakkutujkja. ¡O̱o̱yts je̱ꞌe̱ veꞌe kyatunꞌo̱ya! Veꞌem xa je̱ꞌe̱ veꞌe ax joꞌn ja tsaaꞌn je̱ xya̱vat. nUO̱ꞌyixjupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ jayu je̱tseꞌe du̱yakyóju̱t o̱yjuuꞌ ta̱nu̱ka, je̱ yukjo̱o̱tmit tá̱nu̱k, je̱ je̱yyva tá̱nu̱k, je̱ tsaaꞌn, je̱ts je̱ na̱tá̱nu̱k. Ax ta̱ tseꞌe du̱yakyuj. fEAx je̱ to̱o̱ts, veꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌe ax joꞌn je̱ piꞌk ja̱a̱jn juuꞌ veꞌe o̱ꞌyixjup je̱tseꞌe mya̱jivimpítu̱t. 11O̱o̱y xa veꞌe kyatunꞌo̱ya juuꞌ veꞌe yajé̱jip ja̱ to̱o̱ts ka̱jx. Je̱ to̱o̱ts ka̱jx tseꞌe nu̱jom je̱ jayu du̱yaktáñ ja̱p to̱kin ja̱a̱tp. Veꞌem xa veꞌe je̱ to̱o̱ts ax joꞌn ku̱yakna̱ꞌk je̱ ja̱a̱jn joma veꞌe je̱ jayu xa̱ꞌma ka̱jx chaachpaattinit je̱tseꞌe ja̱ jayu du̱yakvinto̱ki. 5Nay veꞌempa tseꞌe jyajtpa ma̱a̱t je̱ to̱o̱ts, jyapiꞌka tseꞌe, má̱jum tseꞌe je̱ ka̱ts du̱yakvimpit. Veꞌem ax joꞌn je̱m yukjo̱o̱tm, ma̱ja̱ a̱a̱ꞌk, je̱tseꞌe jyatunyu̱u̱ꞌnama je̱ piꞌk ja̱a̱jn myachjo̱u, je̱tseꞌe jompaatji tyo̱ya. ,QNay veꞌempa je̱ barco, ó̱yam je̱ꞌe̱ veꞌe ma̱j je̱tseꞌe je̱ ma̱kk po̱j tyiꞌitsju̱, o̱ꞌyixjupts je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe yakyo̱ꞌyjup je̱tseꞌe du̱yakna̱jkxu̱t pu̱n joma tso̱ veꞌe du̱tsa̱k je̱ piꞌk ku̱pu̱ka̱jxji juuꞌ veꞌe yaktijp timón. MMpa̱a̱jmjimdup xa veꞌe je̱ jaach je̱ yꞌajé̱n je̱p yꞌávup je̱tseꞌe xka̱tsu̱pa̱jkumdat, xꞌoꞌyixumju̱du̱p tseꞌe je̱tseꞌe xyakjaꞌmdat pu̱n joma veꞌe ntso̱jkumda. s_Anañu̱joma xa veꞌe ntontó̱kimda nko̱jtstó̱kimda. Je̱ jayu juuꞌ veꞌe ni vinꞌita kaka̱jtstó̱kip, o̱y je̱ts vaꞌajtsts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ jayu, o̱ꞌyixjupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe ñaajkkutojku̱xu̱.  Utsta ajchta, kaꞌa xa miitseꞌe toꞌk ka̱ꞌa̱jyji mnapyá̱mjadat juuꞌ veꞌe je̱ jayu du̱tukꞌíxtup je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook je̱ja je̱ nu̱may jayu vyinkujk. Mnu̱jaꞌvidup xa veꞌe je̱ts nu̱vinxu̱p u̱u̱ꞌmeꞌe nyakꞌixpa̱jkumda, nu̱yojk ma̱kk tseꞌe je̱ Nteꞌyam xto̱kimpayo̱ꞌyumdat je̱ts kaꞌa veꞌe je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe kayakꞌixpa̱jktup.  /Veꞌem ax joꞌn je̱ jayu je̱ ñiꞌkx je̱ kyo̱pk kyatún ku veꞌe je̱ jyaꞌvin tyukvaꞌachju̱, veꞌem tseꞌe kyatoompa ku veꞌe je̱ jayu vyaꞌanda je̱ts jyaanchjaꞌvidupeꞌe je̱ Nteꞌyam je̱tseꞌe du̱katonda ax joꞌn je̱ Nteꞌyam du̱tsa̱k.b =Nay veꞌem tseꞌe jyajtpa ma̱a̱t je̱ ko̱ꞌo̱tya̱ꞌa̱xap Rahab. Kaꞌa tseꞌe je̱ Nteꞌyam tyo̱kimpa̱a̱jmji ja̱ꞌa̱ ka̱jx juuꞌ veꞌe tyoon. Je̱ Rahab tseꞌe o̱y du̱kuva̱jk je̱ jayu juuꞌ veꞌe du̱ꞌixtu je̱ it je̱tseꞌe du̱puta̱jki je̱tseꞌe ña̱jkxtat ku veꞌe je̱ viijnk tooꞌ du̱pa̱jktini. u cAx veꞌem tseꞌe, yaknu̱jaꞌvip xa veꞌe je̱ts je̱ Nteꞌyameꞌe je̱ jayu du̱kato̱kimpa̱a̱mp je̱ꞌe̱ ka̱jx juuꞌ veꞌe je̱ jayu tyuump, ka je̱ꞌe̱ ka̱jxjyapeꞌe ku veꞌe vyaꞌañ je̱ts jyaanchjaꞌvipeꞌe. 1 [Ax veꞌem tseꞌe tyoojnji je̱ Kunuuꞌkx Jatyán juuꞌ veꞌe vaamp: “Jyaanchjaꞌvi veꞌe je̱ Abraham je̱ Nteꞌyam. Ax je̱ jyaanchjaꞌvin ka̱jx tseꞌe je̱ Nteꞌyam kyato̱kimpa̱a̱jmji.” Vaampap xa veꞌe je̱ Nteꞌyam: “Nma̱a̱tnayjaꞌvijup a̱tseꞌe je̱ Abraham.” | q¿Kaa̱ veꞌe xvinmo̱tu je̱ts juuꞌ veꞌe tyoon, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱yakpook juuꞌ veꞌe jyaanchjaꞌvi? Juuꞌ veꞌe je̱ Abraham tyoon, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱yaknu̱ke̱ꞌxnata̱jki je̱ts jyaanchjaꞌvi veꞌe je̱ Nteꞌyam. +Je̱ Nteꞌyam tseꞌe du̱kato̱kimpa̱a̱m je̱ nju̱jpit jáyuvamda Abraham je̱ꞌe̱ ka̱jx juuꞌ veꞌe tyoon, je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe je̱ yꞌónu̱k du̱pu̱u̱jm je̱m yo̱jxpe̱jtu̱n ka̱jxm je̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam du̱ꞌuktukvintsa̱ꞌa̱gavaajñ. I Mits, jayu juuꞌ veꞌe veꞌem vinmaayp, kaꞌa xa veꞌe o̱y xpayo̱ꞌo̱y. ¿Je̱ꞌe̱ veꞌe mtsa̱jkp je̱ts a̱ts mitseꞌe ntukꞌíxu̱t je̱ts kaꞌa je̱ꞌe̱ veꞌe tyun ku veꞌe je̱ jayu vyaꞌañ je̱ts jyaanchjaꞌvipeꞌe je̱ Nteꞌyam ku veꞌe du̱katún juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam cha̱jkp? gGMjaanchjaꞌvipts mitseꞌe je̱ts je̱ja veꞌe toꞌkji je̱ Nteꞌyam. O̱yts je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe xjaanchjáva. Ax ka je̱ꞌe̱ ka̱jxyap tseꞌe ja̱ Nteꞌyam je̱ jayu du̱kato̱kimpu̱m. Jyaanchjaꞌviduvap tseꞌe je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvapta je̱ts je̱ja veꞌe toꞌkji je̱ Nteꞌyam, je̱ tsa̱ꞌa̱ga ka̱jx tseꞌe myívupta. Nu̱njajtp xa veꞌe ku veꞌe nu̱toꞌk vyaꞌanu̱t: “Toꞌk xa veꞌe pa̱neꞌe je̱ Nteꞌyam du̱jaanchjaꞌvip, jadoꞌk tseꞌe pa̱neꞌe du̱toomp je̱ yꞌoy je̱ꞌe̱.” Jidu̱ꞌu̱mts a̱tseꞌe nꞌatsa̱v: Yaknu̱ke̱ꞌxnatá̱kats nꞌit je̱tws mjaanchjaꞌvipeꞌe je̱ Nteꞌyam ku veꞌe xkatún juuꞌ veꞌe cha̱jkp, ax nyaknu̱ke̱ꞌxnata̱jkipts a̱tseꞌe je̱ts njaanchjaꞌvip a̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ꞌe̱ ka̱jx ku a̱tseꞌe ntun juuꞌ je̱ꞌe̱ veꞌe cha̱jkp. B}Ax veꞌem tseꞌe, kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe tyun ku veꞌe je̱ jayu vyaꞌañ je̱ts jyaanchjaꞌvipeꞌe je̱ Nteꞌyam je̱tseꞌe du̱katún ax joꞌn je̱ Nteꞌyam vyaꞌañ. )Pa̱n kaꞌa tseꞌe xmo̱ꞌoda je̱ vit je̱ xo̱x je̱ts je̱ kaaky je̱ na̱a̱j juuꞌ veꞌe kaꞌijtu̱xjup, ¿ti tseꞌe o̱y mtoondup pa̱n mnu̱u̱jmidup: “Je̱ Nteꞌyam tseꞌe mkunooꞌkxjup, jo̱kx tseꞌe mnaajkꞌítju̱t je̱tseꞌe o̱y mkaayvat”? LVaꞌan tseꞌe du̱tíjumda je̱ts je̱meꞌe nu̱toꞌk je̱ uts je̱ ajch ukpu̱ je̱ uts je̱ tsa̱ꞌa̱ juuꞌ veꞌe je̱ vit je̱4 xo̱x ukpu̱ ke̱ kaaky je̱ na̱a̱j kaꞌijtu̱xjup. gGUtsta ajchta utsta tsa̱ꞌa̱da, ¿vintso̱s je̱ꞌe̱ veꞌe tyun ku veꞌe je̱ jayu vyaꞌañ: “Njaanchjaꞌvip a̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam”, pa̱n kaꞌa veꞌe du̱tún ax joꞌn je̱ Nteꞌyam du̱tsa̱k? Kaꞌa xa je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌo̱ꞌyixju̱t je̱tseꞌe du̱jayé̱pu̱t je̱ joojntykin juu veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp ku veꞌe vyaꞌañ je̱ts jyaanchjaꞌvipeꞌe, je̱tseꞌe du̱katún ax joꞌn je̱ Nteꞌyam du̱tsa̱k joꞌn, ¿veꞌem xaja?  Ku̱x kaꞌa xa veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ jayu du̱tukmo̱ꞌo̱tu̱t pa̱n pa̱neꞌe ja̱ myujayu du̱katukmo̱ꞌtp; je̱ꞌe̱ veꞌe pa̱n pa̱neꞌe je̱ tukmo̱ꞌtu̱n du̱jaye̱jpp. Ku veꞌe juuꞌ yakjaanchjáva je̱tseꞌe juuꞌ yaktún 5 Tonda je̱ts ko̱tsta juuꞌ veꞌe o̱y, juuꞌ veꞌe pyaatyp yꞌake̱e̱guip. Mnu̱jaꞌvidup tseꞌe je̱tsz yakto̱kimpayo̱ꞌyumdapeꞌe je̱ꞌe̱ ka̱jx ku veꞌe nkayakjajtumda je̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam xputa̱jkimdat je̱tseꞌe nko̱o̱ꞌkto̱kintoꞌnumdinit. P~ Ku̱x je̱ꞌe̱ pa̱neꞌe vaamp: “Kaꞌa tseꞌe xyakvintsa̱ꞌkintó̱kidat je̱ navya̱jku̱n”, je̱ꞌe̱ tseꞌe vaampap: “Kaꞌa tseꞌe myakjayuꞌo̱o̱ꞌktat.” O̱yameꞌe xkayakvintsa̱ꞌkintó̱kida je̱ navya̱jku̱n, pa̱n myakjayuꞌo̱o̱ꞌktup tseꞌe, kaꞌa tseꞌe xkutyonda je̱ pavaꞌnu̱n. {}o Ku̱x pa̱n je̱m xa veꞌe je̱ jayu juuꞌ veꞌe du̱kutoomp je̱ pavaꞌnu̱n, tun toꞌk viijnji tseꞌe je̱ pavaꞌnu̱n du̱kakutyún, ax taamp tseꞌe je̱p to̱kin ja̱a̱tp, veꞌem ax joꞌn ni toꞌka ku̱du̱kakutyuujn joꞌn. O| Ax pu̱n mviijnkꞌíxtup tseꞌe je̱ jayu, to̱kints je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe mtoondup je̱ts je̱ pavaꞌnu̱n ka̱jxeꞌe o̱y yakꞌix je̱ts kaꞌa veꞌe xkutyonda je̱ pavaꞌnu̱n. M{Jidu̱ꞌu̱m xa veꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n je̱ jayu du̱pavaꞌañ, veꞌem ax joꞌn vyaꞌañ je̱p Kunuuꞌkx Jatyán ku̱jxp: “Tso̱kta je̱ mmuja̱nta̱mda je̱ mmuta̱kta̱mda veꞌem ax joꞌn viinm mnachó̱kjada.” Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe du̱pavaajñ. Pa̱n mkutyoondup tseꞌe, o̱y tseꞌe xtonda. zJe̱ꞌe̱ tseꞌe du̱vinko̱jtspe̱jttup je̱ Cristo, juuꞌ veꞌe myaaxu̱xju̱du je̱tseꞌe mꞌijttinit je̱ꞌe̱ je̱ jyayu. yAx miitsta, mviijnkꞌíxtupts miitseꞌe je̱ ayo̱o̱va jayu je̱tseꞌe xyakmá̱jada je̱ kumeen jayu. Je̱ kumeen jayu xa veꞌe mnu̱pa̱jkvaatsju̱dup je̱tseꞌe mnu̱xa̱ꞌa̱ajada je̱ja je̱ to̱kin payo̱ꞌyva vyinkujk, ¿veꞌem xaja? xUtsta ajchta utsta tsa̱ꞌa̱da, juuꞌ a̱tseꞌe o̱o̱y ntuntso̱jktup, amo̱tunaxta. Je̱ jayu juuꞌ veꞌe yaja naxviijn yaktijtup ayo̱o̱va jáyuda, je̱ Nteꞌyamts je̱ꞌe̱ veꞌe vinko̱o̱jnju̱du je̱tseꞌe o̱o̱y tyunjaanchjávajadat je̱tseꞌe yꞌijttinit je̱m yꞌam kya̱ꞌm, ja̱m joma veꞌe yꞌijttinit pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ Nteꞌyam du̱tso̱jktup. Gwpa̱n jidu̱ꞌu̱m tseꞌe xna̱a̱jmada, mviijnkꞌíxtup tseꞌe je̱tseꞌe je̱ ko̱ꞌo̱y vinmaꞌyu̱n xyaktonda, mvinko̱o̱ndup tseꞌe je̱ jayu juuꞌ veꞌe mvintsa̱ꞌkidup. =vsAx pa̱n mvintsa̱ꞌkidup tseꞌe je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe o̱y vítax je̱tseꞌe xna̱a̱jmadat: “Tsa̱a̱na yaja o̱y tsu̱u̱jntku̱n ku̱jx”, je̱tseꞌe xna̱a̱jmada je̱ ayo̱o̱va jayu: “Je̱e̱jyji te̱na”, ukpu̱ “Tsa̱a̱na yaja naxku̱jx joma veꞌe a̱ts ya̱ ntsu̱u̱jntku̱n”, u#Vaꞌan tseꞌe du̱tíjumda je̱ts je̱ꞌydupeꞌe nu̱me̱jtsk je̱ jayu joma veꞌe mnayꞌamókajada, toꞌk tseꞌe pa̱neꞌe kumeen je̱ts oro ka̱kujá̱nax je̱tsz o̱y vítax, je̱ts jadoꞌk pa̱neꞌe ayo̱o̱va jayu je̱ts tum tókani je̱ pyiꞌk vit. Vt 'Utsta ajchta utsta tsa̱ꞌa̱da, mjaanchjaꞌvidupeꞌe je̱ nMa̱ja̱ Vintsá̱namda Jesucristo, juuꞌ veꞌe je̱ ma̱jin o̱o̱y du̱tunjaye̱jpp. Ni vinꞌita xa veꞌe je̱ jayu xkaviijnkꞌíxtat. s Je̱ꞌe̱ pa̱neꞌe o̱y du̱vinjaꞌvip du̱vintsa̱ꞌkip je̱ Nteꞌyam, je̱ Dios Teeꞌ, veꞌem ax joꞌn du̱paaꞌty du̱ꞌake̱e̱ga, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱kuꞌixp je̱ kuꞌa̱a̱ꞌk ónu̱k je̱ts je̱ kuꞌa̱a̱ꞌk ta̱ꞌa̱xta̱jk juuꞌ veꞌe tsaachpaattup, kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe du̱ma̱a̱tnavya̱a̱ꞌnjada je̱ naxviijnit je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱.Hr  Pa̱n pa̱n xa veꞌe du̱nasjaꞌvip je̱ts vyinjaꞌvip vyintsa̱ꞌkip je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱tseꞌe o̱yvintgso̱va juuꞌ du̱ka̱ts, viinm tseꞌe ñavyinꞌu̱u̱ꞌju̱, kaꞌa tseꞌe tyoꞌnu̱xju̱ vintso̱ veꞌe du̱nasjava je̱tsz je̱ Nteꞌyameꞌe yakvinjaꞌvip yakvintsa̱ꞌkip. q Ax je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe o̱y du̱payo̱ꞌyp vintso̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam toꞌk aaj toꞌk jo̱o̱t du̱mutún du̱mupu̱k, je̱tseꞌe du̱kutyún, o̱ꞌyixjupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe kyo̱o̱ꞌkto̱kintoonnit. Pa̱n tyuumpts je̱ꞌe̱ veꞌe veꞌem je̱tseꞌe du̱kajaaꞌtyó̱ki juuꞌ veꞌe tu̱du̱ꞌamo̱tunaxy, kunooꞌkxjupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam. .p Wyꞌixpts je̱ꞌe̱ veꞌe vintso̱ veꞌe yꞌíxuva. Ku tseꞌe du̱vinvaꞌkvaꞌach je̱ ixu̱n, vanꞌit tseꞌe du̱jaaꞌtyo̱ki vintse̱ veꞌe yꞌíxuva. o Je̱ꞌe̱ sxa veꞌe juuꞌ veꞌe du̱ꞌamo̱tunajxp je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook je̱tseꞌe du̱kakutyún, veꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌe ax joꞌn toꞌk je̱ jayu juuꞌ veꞌe je̱ vyi9ijn je̱ yꞌaaj du̱ka̱kꞌíxip je̱p ixu̱n ja̱a̱tp, hn KTonda vintso̱ veꞌe vyaꞌañ je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook, kaꞌa tseꞌe mnavyinꞌa̱a̱ꞌnjadat, kaꞌa tseꞌe mvinmáydat je̱ts nvaatani je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe xꞌamo̱tunaxta je̱tseꞌe xkakutyonda. Utsta ajchta utsta tsa̱ꞌa̱da juuꞌ a̱tseꞌe o̱o̱y ntuntsojktup, yakvinkó̱pkada yu̱ꞌu̱: Ka̱tsꞌamo̱tunaxta pa̱n pa̱n jatyeꞌe mtukꞌíxju̱dup je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook, kaꞌa tseꞌe jatyji juuꞌ xkó̱tstat, je̱ꞌe̱ veꞌe tooꞌva̱jkp o̱y mpayo̱ꞌoydap juuꞌ veꞌe mko̱tsuvaandup. Kaꞌa tseꞌe jatyji mjo̱tmaꞌattat, lj SKu̱x veꞌemeꞌe du̱tsa̱k, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ nam joojntykin xmo̱ꞌyumdi ja̱ ayook ka̱jx juuꞌ veꞌe tyú̱vam. Veꞌem tseꞌe du̱tuujn je̱tseꞌe nꞌijtumdinit ax joꞌn juuꞌ veꞌe ta̱ꞌmitooꞌva̱jkp je̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam yaktukmuya̱x, u̱u̱ꞌmda, juuꞌ veꞌe tooꞌva̱jkp du̱jaanchjaꞌvidu je̱ Jesucristo. Je̱ꞌe̱ pa̱neꞌe du̱vinjaꞌvip du̱vintsa̱ꞌkip je̱ Nteꞌyam ax joꞌn du̱paaꞌty du̱ꞌake̱e̱ga pi [Nu̱jom juuꞌ veꞌe o̱y je̱ts vaꞌajts, ka̱jxm tso̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ maaꞌyu̱n cha̱a̱ꞌn, je̱ Nteꞌyamts je̱ꞌe̱ veꞌe du̱yajkp, je̱ꞌe̱ pa̱neꞌe du̱pa̱a̱m n0u̱jom juuꞌ jatyeꞌe ajajp ata̱ꞌkxp je̱m tsajpo̱o̱tm. Kaꞌa tseꞌe je̱ Nteꞌyam tyíku̱ts, jyajtykutyuump je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ jatyeꞌe kya̱jtsp. *h OUtsta ajchta utsta tsa̱ꞌa̱da, juuꞌ a̱tseꞌe o̱o̱y ntuntso̱jktup, kaꞌa tseꞌe mnamyaso̱ꞌo̱kjadat je̱tseꞌe pa̱n mvinꞌa̱a̱ꞌnjadat. Ug %Ax ku tseꞌe je̱ jayu vyiijnkvá̱vju̱ je̱tseꞌe tyo̱kintónu̱t, vanꞌit tseꞌe je̱ jayu tyo̱kintún; je̱ts ku veꞌe je jayu kyato̱kintonꞌatu̱va, je̱ꞌyapts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ xa̱a̱j je̱tseꞌe je tyo̱kin yaktukkuva̱jtnit xa̱ꞌma ka̱jx, kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam ma̱a̱t yꞌítu̱t. =f uJuuꞌ veꞌe je̱ jayu yakto̱kintonuvaajnjup, je̱ꞌe̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe je̱ jayu je̱ yꞌavintso̱ vinmaꞌyu̱n vyiijnkvá̱vju̱ je̱tseꞌe tyo̱kintónu̱t. e % Ku xa veꞌe je̱ jayu tyokintonuvaꞌañ, ni pa̱na tseꞌe kyavaꞌanu̱t je̱ts je̱ Nteꞌyameꞌe yakto̱kintonuvaajnjup, ku̱x kaꞌa xa veꞌe pa̱n yꞌo̱ꞌyixju̱ je̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam du̱vinmaꞌyu̱nmo̱ꞌo̱t je̱tseꞌe du̱tsó̱ku̱t juu veꞌe ka ó̱yap, je̱ts kaꞌava veꞌe pa̱n pa̱neꞌe ja Nteꞌyam je̱ vinmaꞌyu̱n mo̱o̱jyjup je̱tseꞌe tyo̱kintónu̱t. Jd  Xo̱o̱ndup xa je̱ꞌe̱ veꞌeda pa̱n pa̱n jatyeꞌe oy du̱muténidup je̱ tsaachpaatu̱n, ku̱x ku xa veꞌe o̱y dku̱yaknaxta, jyaye̱jptinupts je̱ꞌe̱ veꞌe ja joojntykin juu veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp, juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam tyukvinvaꞌnidup je̱ꞌe̱da pa̱n pa̱n jatyeꞌe tso̱jkju̱dup. c 9 Ku veꞌe je̱ piꞌk ojts aajy je̱tseꞌe je̱ pyu̱j vyinkaꞌavaatsni, kaꞌa tseꞌe yꞌuktsójini. Nay veꞌempa tseꞌe je̱ kummen jayu vyintó̱kida ku veꞌe nu̱yojk jyaaꞌknaajkkumeenavaꞌanjada. Kaꞌa veꞌe pa̱n pa̱neꞌe je̱ Nteꞌyam yakto̱kintonuvaampy ab = Je̱ts je̱ uts je̱ ajch ukpu̱ je̱ uts je̱ tsa̱ꞌa̱ juuꞌ veꞌe kumeen, vaꞌan tseꞌe du̱xo̱o̱ndu̱kta ku̱x ka ja myeen ka̱jxapeꞌe je̱ Nteꞌyam yakmá̱jajada. Najxp xa veꞌe yam ya̱ it ku veꞌe je̱ jayu kyumeenada; veꞌem xa je̱ꞌe̱ veꞌe ja̱ kumeen jayu ax joꞌn je̱ yukjo̱o̱tmit pu̱j, kaꞌa tseꞌe jyek. Va ' Je̱ uts je̱ ajch ukpu̱ je̱ uts je̱ tsa̱ꞌa̱ juuꞌ veꞌe ayo̱o̱vdup, vaꞌants je̱ꞌe̱ veꞌe du̱xo̱o̱ndu̱kta ku̱x ñu̱má̱jidup je̱ꞌe̱ veꞌe ja̱ja je̱ Nteꞌyam vyinkujk. q` ]vinmamyiimp vinmaxya̱jppts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe toꞌk aaj toꞌk jo̱o̱t juuꞌ du̱katún. _ 3Pa̱n pa̱n xa veꞌe me̱jtsvinmaayp, kaꞌa tseꞌe vyinmáyu̱t je̱ts mo̱ꞌo̱jup je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam juu veꞌe yꞌamó̱tup, g^ IAx vinko̱pkts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe du̱jaanchjávat je̱ts tyónup je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam juuꞌ veꞌe yꞌamó̱tup, kaꞌa tseꞌe mye̱jtsvinmáyu̱t. Ku̱x je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe me̱jtsvinmaayp, veꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌe ax joꞌn je̱ maaxy na̱a̱j juuꞌ veꞌe je̱ po̱j yakpe̱ꞌtsmiijnjup yakpe̱ꞌtsxa̱jpjup. \] 3Pa̱n je̱m xa veꞌe nu̱toꞌk miitsta juuꞌ veꞌe kaꞌijtu̱xjup je̱ vijin je̱ ke̱ju̱n, amó̱tuvu̱ts je̱ Nteꞌyam je̱tseꞌe myoꞌoju̱t, ax mo̱ꞌo̱jupts je̱ꞌe̱ veꞌe, ku̱x tyoojnjip je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ maaꞌyu̱n anañu̱joma, kaꞌa tseꞌe du̱ko̱ꞌoyjáva ku veꞌe je̱ jayu juu yꞌamó̱tuxju̱. U\ %Muté̱nada oy ja̱ tsaachpaatu̱n juuꞌ veꞌe myaknajxtup pa̱n joma vaateꞌe kyuka̱xa, veꞌem tseꞌe ma̱kk mꞌijttinit toꞌk muk je̱ Jesucristo ma̱a̱t, kaꞌa tseꞌe ti mkaꞌijtu̱xjadat. V[ 'Mnu̱jaꞌvidup xa veꞌe ku veꞌe xmuté̱nada je̱ tsaachpaatu̱n je̱ꞌe̱ ka̱jx ku veꞌe je̱ Jesucristo xjaanchjávada, veꞌem tseꞌe xjajtꞌata̱ꞌa̱tstat vintso̱ veꞌe juu xmuté̱nadat. nZ WUtsta ajchta utsta tsa̱ꞌa̱da, xo̱o̱ndu̱kta ku veꞌe xyaknaxta oyjuuꞌ tsaachpaatu̱na. bY AA̱tseꞌe je̱ Santiago, je̱ Nteꞌyam je̱ts je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n Jesucristo je̱ myutoompa je̱ myupa̱jkpa. Máyam a̱tseꞌe je̱ Dios ntuknu̱ke̱xtu̱ vannu̱makme̱jtsk viijn je̱ Israel ja chaan je̱ kyo̱o̱ juuꞌ veꞌe tsu̱u̱nidup ka toꞌk viijnap yaja naxviijn. Je̱ vijin je̱ ke̱jo̱n juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam yajkyp NX Je̱ Nteꞌyamts miitseꞌe anañu̱joma mkunooꞌkxjadap.lWQ Máyameꞌe toꞌk aaj je̱ Dios xmo̱ꞌo̱dat je̱ jayu juuꞌ veꞌe du̱nu̱vinténidup je̱ jaanchjaꞌvivata̱jk, je̱ts nu̱jom je̱ Nteꞌyam je̱ jyayu. Máyameꞌe je̱ Dios mke̱jxu̱xjada je̱ itáliait jayu. nVU Nꞌavaꞌnipts a̱tseꞌe je̱ts ta̱ veꞌe je̱ nꞌútsamda je̱ nꞌajchamda Timoteo naspa̱ka tyaanni. Pa̱n tso̱jkeꞌe jyeꞌya, nma̱a̱dapts a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ts a̱a̱ts miitseꞌe na̱jkx nkuꞌíxtinuva. ]U3 Utsta ajchta utsta tsa̱ꞌa̱da, nmunooꞌkxtktupts a̱ts miitseꞌe je̱tseꞌe ya̱ ko̱jtsvíjin xkuvá̱ktat juuꞌ veꞌe ntuknu̱jaꞌyidup, je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe ve̱e̱ꞌn tu̱nnu̱jáyada. ZT- je̱ Nteꞌyam tseꞌe mmo̱ꞌo̱jadap je̱ o̱y aaj je̱ o̱y jo̱o̱t je̱tseꞌe veꞌem xtoondinit xko̱jtstinit juuꞌ je̱ꞌe̱ veꞌe cha̱jkp. Je̱ Jesucristo ka̱jx tseꞌe du̱pá̱mu̱t yam njaꞌvin ka̱jxmamda juuꞌ veꞌe yꞌo̱yjaꞌvip. ¡Yakma̱ja yakjaancha tseꞌe je̱ Cristo yꞌijtnit xa̱ꞌma ka̱jx! Amén. *SM Je̱ Nteꞌyam, juuꞌ veꞌe je̱ o̱y jo̱o̱t du̱yajkp je̱tseꞌe du̱yakjoojntykpa̱jknuva je̱ nMa̱ja̱ Vintsá̱namda Jesucristo, juuꞌ veꞌe xꞌíxumdup xjaye̱jpumdup veꞌem ax joꞌn je̱ o̱y carnero vinténiva du̱ꞌixꞌit je̱ kyarneeroda, je̱ Jesucristo, juuꞌ veꞌe je̱ ñu̱u̱ꞌpu̱n ka̱jx je̱ Nteꞌyam xtukmutaajnjimdu je̱ ko̱jtstán juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx tyoonnup, TR! Ku a̱tseꞌe xnu̱tsapkó̱tstat, je̱ꞌe̱ veꞌe vinko̱pk je̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam xꞌamó̱tudat je̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe du̱tónup je̱ts a̱tseꞌe tso̱jk nvimpítu̱t joma veꞌe miitsta. }Qs Nu̱tsapko̱tsta a̱a̱ts toꞌk aaj. Kaꞌa a̱a̱tseꞌe ntinatyukjávaja je̱ja je̱ Nteꞌyam vyinkujk, je̱ꞌe̱ a̱a̱tseꞌe ntsa̱jkp je̱ts a̱a̱tseꞌe njaaꞌktónu̱t njaaꞌkkó̱tsu̱t juuꞌ veꞌe o̱y je̱ts vaꞌajts. _P7 Ka̱tsa̱pa̱kta pa̱n pa̱n jatyeꞌe mtukꞌíxju̱dup je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook. Je̱ꞌe̱ tseꞌe mtóndap juuꞌ je̱ꞌe̱ veꞌe kyo̱jtstup, ku̱x je̱ꞌe̱ veꞌe cho̱jktup, pyayo̱ꞌydup vintso̱ veꞌe o̱y mꞌijttinit je̱ Nteꞌyam ma̱a̱t, ñu̱jaꞌvidupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ts myo̱ꞌo̱dap je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ cuenta pa̱n vintso̱ veꞌe juuꞌ jaty tu̱du̱tonda tu̱du̱ko̱tsta. Mꞌíxtap tseꞌe vintso̱ veꞌe je̱ tyoonk du̱tóndat je̱ xo̱o̱jntku̱n ma̱a̱t. Pa̱n kaꞌa xa miits je̱ꞌe̱ veꞌe xka̱tsa̱pa̱kta, je̱ tsaachvinmaꞌyu̱n ma̱a̱tts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ tyoonk du̱tóndat. Ax kaꞌats miits je̱ꞌe̱ veꞌe mtoꞌnu̱xjadat o̱y. O Kaꞌa tseꞌe xjaaꞌtyó̱kidat je̱tseꞌe xtóndat juuꞌ veꞌe o̱y. Putá̱kada je̱ jayu pa̱n pa̱neꞌe katihꞌijtu̱xju̱dup. Ku veꞌe veꞌem xtonda, je̱ vintsa̱ꞌkints je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam yꞌo̱yjaꞌvip. N  Ax je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe du̱tsa̱k je̱tseꞌe ijtp je̱ Nteꞌyam nkuko̱jtsjimdat je̱ Jesucristo ka̱jx. Ku veꞌe veꞌem ntoꞌnumdat, je̱ꞌe̱ tseꞌe je̱ vintsa̱ꞌkin juuꞌ veꞌe vyinmajtsjup je̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam nmo̱ꞌyumdat. aM; Vaꞌan tseꞌe du̱ꞌijtumda je̱ꞌe̱ ma̱a̱t, ku̱x nꞌaꞌíxumdupeꞌe je̱ ciudad juuꞌ veꞌe miimpnum, kaꞌa xa veꞌe ti it njaye̱jpumda joma veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ntsu̱u̱nimdinit yaja naxviijn. LL Vaꞌan tseꞌe du̱ꞌijtumda je̱ Jesús ma̱a̱t ó̱yameꞌe je̱ jayu xviijnkꞌíxumda ax joꞌn je̱ Jesús yakviijnkꞌíx ku veꞌe je̱ jayu yakcruuzpe̱jtjidi je̱m kajpu̱n paꞌam. K Ax nay veꞌempa tseꞌe je̱ Jesús du̱yakkajpu̱mpítsumduva, je̱m tseꞌe je̱ ñu̱u̱ꞌpu̱n du̱masa̱a̱k ku veꞌe yꞌukꞌa̱a̱ꞌk. Veꞌem tseꞌe du̱tuujn je̱tseꞌe je̱ yꞌo̱o̱ꞌku̱n ka̱jx du̱tuknu̱vaꞌatstat je̱ jayu je̱ tyo̱kin. ;Jo Je̱ tá̱nu̱k juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam tyukvintsa̱ꞌkidup je̱ jayu je̱ tyo̱kin ka̱jx, je̱ꞌe̱ je̱ ñu̱u̱ꞌpu̱n tseꞌe je̱ teeꞌ juuꞌ veꞌe du̱nu̱vintsa̱nika̱jxp je̱ teeꞌta̱jkta, je̱ꞌe̱ tseꞌe yakta̱jkip je̱ it juuꞌ veꞌe je̱ kunooꞌkxu̱n munu̱yojk du̱ma̱a̱t, je̱ tá̱nu̱k je̱ ñiꞌkx je̱ kyo̱pk, je̱ꞌe̱ tseꞌe yakkajpu̱mpítsumdup je̱tseꞌe du̱yaknaxto̱yda jékum. FI Njaye̱jpumdup xa u̱u̱ꞌmeꞌe je̱ ya̱x juuꞌ veꞌe katukka̱daakju̱dup je̱tseꞌe du̱ja̱ꞌkxtat je̱ꞌe̱da pa̱n pa̱n jatyeꞌe toondup joma veꞌe je̱ tabernáculo. $HA Je̱ja tseꞌe je̱ ixpa̱jku̱n ka toꞌkap juuꞌ veꞌe viijnk, kaꞌats miits je̱ꞌe̱ veꞌe xpana̱jkxtat. Je̱ꞌe̱ veꞌe o̱y ku veꞌe nma̱kkpa̱ꞌmumdat ya̱ nꞌaajamda ya̱ njo̱o̱tamda je̱ Nteꞌyam je̱ myaaꞌyu̱n ka̱jx, ka je̱ꞌe̱ ka̱jxapeꞌe juuꞌ veꞌe yakkaayp yakꞌookp. Je̱ kaꞌyu̱n je̱ ooku̱n juuꞌ veꞌe je̱ jayu pyavaandup je̱tseꞌe je̱ jayu du̱kakáydat du̱kaꞌooꞌktat, ni vinxú̱pats je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ jayu kyaputá̱kajada je̱tseꞌe yꞌíttat je̱ Nteꞌyam ma̱a̱t. /GW Je̱ Jesucristo, kaꞌa xa je̱ꞌe̱ veꞌe tyíku̱ts, veꞌem ax joꞌn yꞌijt, veꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌit je̱tseꞌe yꞌijtnit xa̱ꞌma ka̱jx. hFI Jaaꞌmyé̱tsta je̱ꞌe̱da pa̱n pa̱n jatyeꞌe mtukꞌíxju̱du mtuknu̱jaꞌvijidu je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook, payo̱ꞌo̱yda je̱ yꞌo̱y je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe tyoondu kyo̱jtstu ku veꞌe jyoojntykidi je̱ts vintso̱ veꞌe ma̱kk aaj ma̱kk jo̱o̱t je̱ Nteꞌyam du̱jaanchjaꞌvidi. Veꞌem tseꞌe xtoonduvat xko̱jtstuvat. \E1 Veꞌemeꞌe yꞌo̱ya je̱tseꞌe nvaꞌnumdat toꞌk aaj toꞌk jo̱o̱t:Je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n a̱tseꞌe xputa̱jkip,
kaꞌats a̱tseꞌe ntsa̱ꞌa̱ga pa̱n vintso̱ a̱tseꞌe je̱ jayu xtun. AD{ Kaꞌa tseꞌe je̱ meen xnasꞌayó̱vadat, tukjo̱tka̱daꞌakta pa̱n vinxu̱peꞌe juuꞌ xꞌixta xjaye̱pta, ku̱x jidu̱ꞌu̱meꞌe je̱ Nteꞌyam vyaꞌañ: “A̱ts xa mitseꞌe nꞌíxup njayé̱pup, ni je̱ vinꞌítats a̱ts mitseꞌe nkamaso̱ꞌo̱ku̱t.” Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaꞌañ. pCY Vintsa̱ꞌa̱gada je̱ navya̱jku̱n. Pa̱n pa̱neꞌe ta̱ꞌa̱xpú̱kani pa̱n pa̱neꞌe yaaꞌvyú̱kani, mya̱jꞌíxup mya̱jjávap tseꞌe je̱ navya̱jku̱n. To̱kimpayo̱ꞌo̱yjadapts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱yakvintsa̱ꞌkintó̱kidup je̱ navya̱jku̱n je̱ts pa̱n pa̱n jatyeꞌe ko̱ꞌo̱yyaaꞌyap. @By Jaaꞌmyé̱tsta je̱ poxu̱nta̱kjayu, veꞌem ax joꞌn ku̱mꞌijtti je̱p poxu̱ntu̱jkp je̱ꞌe̱ ma̱a̱tta. Kaꞌa tseꞌe xjaaꞌtyó̱kidat pa̱n pa̱n jatyeꞌe yakjomtoondup yaktitoondup, veꞌemeꞌe myakjávajadat je̱ts myakjomtoonduvap myaktitoonduvap miitseꞌeda ax joꞌn je̱ꞌe̱da. {Ao O̱y jayu mnapyá̱mjadat ma̱a̱t je̱ je̱ꞌyva jayu. Je̱meꞌe je̱ jayu juuꞌ veꞌe veꞌem du̱toondu, kaꞌa tseꞌe du̱nu̱jaꞌvidi je̱ts je̱ aangelesta̱jk je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe yakkaaydu juuꞌ veꞌe yakmataandu. C@  Xa̱ꞌma ka̱jx tseꞌe mnachó̱kjadat toꞌk jadoꞌk. *?M Atsa̱ꞌkip xa je̱ꞌe̱ veꞌe o̱o̱y ku veꞌe nkama̱ja̱pa̱ꞌmumda je̱ Nteꞌyam, ma̱kk tseꞌe o̱o̱y je̱ jayu je̱ tyo̱kin du̱tuntukkuvet.>' Je̱ it joma veꞌe je̱ Nteꞌyam yakkutuk je̱ts joma veꞌe nꞌijtumdat, kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe xyin, taannupts je̱ꞌe̱ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx. Je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe du̱tsa̱k je̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam nkuko̱jtsjimdinit je̱tseꞌe nvinjaꞌvimdinit nvintsa̱ꞌkimdinit nu̱jom aaj nu̱jom jo̱o̱t je̱tseꞌe nyakmá̱jimdat nyakjaanchimdat ax joꞌn du̱vinmachju̱ joꞌn. x=i Ku veꞌe vyaajñ “jadoꞌk nax”, nu̱jávanits je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ts juuꞌ veꞌe yakpa̱a̱m, kutó̱kiyupts je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe yakxitu̱yo̱ꞌo̱yu̱t, veꞌem tseꞌe tyaannit xa̱ꞌma ka̱jx juuꞌ veꞌe kaxiimp. <} Ojxi tseꞌe je̱ it ku veꞌe je̱ Nteꞌyam du̱muka̱jts je̱ nju̱jpit jáyuvamda joma veꞌe je̱ ko̱pk; ax ya̱ xa̱a̱j, juuꞌ veꞌe u̱xyam, jidu̱ꞌu̱m tseꞌe je̱ ko̱jtstán du̱yaktaajñ: “Ku a̱tseꞌe jadoꞌk nax je̱ naxviijnit it nxit yo̱ꞌo̱yu̱t, ka je̱ naxviijnit ítjyapts a̱tseꞌe nxitu̱yo̱ꞌo̱yup, veꞌempa veꞌe je̱ tsajmit it.” N; Payo̱ꞌo̱yda o̱y, kaꞌa tseꞌe xkakuvá̱ktat je̱ꞌe̱ pa̱neꞌe ko̱jtsp. Pyaattu xa veꞌe je̱ tsaachpaatu̱n pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱kakuva̱jktu toꞌk je̱ naxviijnit jayu juuꞌ veꞌe du̱ko̱jtsnajxp yꞌijt je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook. Ku̱x veꞌem je̱ꞌe̱ veꞌe, ¿vintso̱seꞌe xkatukkuve̱jtumdat je̱ Nteꞌyam pa̱n nmaso̱o̱kumdupeꞌe je̱ꞌe̱ je̱ yꞌayook juuꞌ veꞌe tso̱o̱ꞌmp je̱m tsapjo̱o̱tm? `:9 Je̱m tseꞌe je̱ Jesús, juuꞌ veꞌe xnu̱ténimdup je̱m je̱ Nteꞌyam vyinkojkm je̱ts pa̱n ka̱jxeꞌe je̱ Nteꞌyam xyaktaajnjimdi ya̱ nam ko̱jtstán. Je̱ Nteꞌyam tseꞌe xtoojnjimdup je̱ maaꞌyu̱n je̱ Jesús je̱ yꞌo̱o̱ꞌku̱n ka̱jx. Kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe vyeꞌema je̱ Abel je̱ yꞌo̱o̱ꞌku̱n, ku̱x je̱ꞌe̱ je̱ ñu̱u̱ꞌpu̱neꞌe du̱yaknu̱ke̱ꞌxnata̱jki je̱ts je̱p je̱ꞌe̱ veꞌe to̱kin ja̱a̱tp je̱ yꞌajch. 91 Je̱m tseꞌe je̱ nu̱may jayu juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌónu̱k, je̱ꞌe̱ tseꞌe taandu javyet je̱m tsapjo̱o̱tm. Nvinkuna̱jkximdup tseꞌe je̱ Nteꞌyam, juuꞌ veꞌe anañu̱joma je̱ jayu du̱to̱kimpayo̱ꞌyp. Je̱m tseꞌe je̱ jayu je̱ jyo̱o̱tta je̱ jyaꞌvinda juuꞌ veꞌe tu̱v jáyuvidu joojntykidu, juuꞌ veꞌe vaatstu je̱tseꞌe yꞌit o̱y je̱ts vaꞌajts. `89 Nvinkuna̱jkximdupts u̱u̱ꞌmeꞌe je̱ ko̱pk juuꞌ veꞌe Sión du̱xa̱a̱j, je̱ tsapjo̱o̱tmit Jerusalén, je̱ ciudad juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam jye̱ꞌe̱, joma veꞌe je̱ aangelesta̱jk kamacho̱o̱vna ñayꞌamókajada je̱tseꞌe je̱ joojntyk Nteꞌyam du̱yakmá̱jada du̱yakjaanchada je̱ xo̱o̱jntku̱n ma̱a̱t. v(}o|0zhy!wvv*sMqponnrmmlj2hgfeRdcb`^]\[ZYY2XqWV:UUTXSSQPOO*NNL-JHHvG1EDHCA@?1>=<<:938365{352F100(/.->,*O))"'&&$$ "!- e P1 =`~  z ? Dk(9kKadi atu̱va ato̱ki xtuktáñ ku a̱tseꞌe jidu̱ꞌu̱m nvaꞌañ: “Tun vinko̱pk xa je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe anañu̱joma je̱ jayu kye̱ꞌxnuvat jadoꞌk nax.” =sPa̱n pa̱n xa veꞌe yakke̱ꞌxjup je̱ jayu, jáyuvamts je̱ꞌe̱ veꞌe; ax pa̱n pa̱n tseꞌe je̱ Espíritu Santo ka̱jx ke̱ꞌxp, jo̱o̱t jaꞌvints je̱ꞌe̱ veꞌe. A{Je̱tseꞌe je̱ Jesús yꞌatso̱o̱jvji: ―Tyú̱vam xa a̱ts mitseꞌe nnu̱u̱jma, vaampam a̱tseꞌe, ka ve̱ꞌe̱jyap xa veꞌe je̱ jayu kye̱ꞌe̱xu̱t ax joꞌn yaja naxviijn je̱ jayu kyeꞌex, tun vinko̱pk xa je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe je̱ Espíritu Santo ka̱jx kye̱ꞌxnuvat. Pa̱n pa̱n tseꞌe veꞌem kake̱ꞌxp, kaꞌa tseꞌe yꞌo̱ꞌyixju̱t je̱tseꞌe tyá̱kat je̱m je̱ Nteꞌyam yꞌam kya̱ꞌm. +OVanꞌit tseꞌe je̱ Nicodemo yꞌamo̱tutú̱viji: ―¿Vintso̱seꞌe yꞌó̱yat je̱tseꞌe kye̱ꞌxnuvat toꞌk je̱ yaaꞌtya̱jk juuꞌ veꞌe má̱jani? ¿Jadi o̱ꞌyip vineꞌe je̱tseꞌe tya̱jkinuvat jadoꞌk nax je̱m je̱ tyaak jyo̱o̱tm je̱tseꞌe kye̱ꞌxnuvat? Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xji: ―Tyú̱vam xa a̱ts mitseꞌe nnu̱u̱jma, vaampam a̱tseꞌe, pa̱n pa̱n xa veꞌe kake̱ꞌxnuvap jadoꞌk nax, kaꞌa tseꞌe yꞌo̱ꞌyixju̱t je̱tseꞌe du̱ꞌíxu̱t je̱ Nteꞌyam je̱ kyutojku̱n. iKJe̱ Nicodemo tseꞌe ko̱o̱ꞌts o̱jts du̱kuꞌix je̱ Jesús, je̱tseꞌe du̱nu̱u̱jmi: ―Yakꞌixpa̱jkpa, nnu̱jaꞌvinup xa a̱a̱tseꞌe je̱ts je̱ Nteꞌyam mitseꞌe mke̱jxjup je̱ts a̱a̱tseꞌe juuꞌ xtukꞌíxu̱t xtuknu̱jávat, ku̱x je̱ꞌe̱ xa veꞌe juuꞌ veꞌe ijtp je̱ Nteꞌyam ma̱a̱t, je̱ꞌe̱jyji tseꞌe o̱ꞌyixjup je̱tseꞌe je̱ kyutojku̱n du̱yaknu̱ke̱ꞌxnatá̱kat ma̱a̱t je̱ mú̱jit nu̱jaꞌvin ax joꞌn mitseꞌe xtun. % EJe̱m tseꞌe vyeꞌna toꞌk je̱ fariseo juuꞌ veꞌe Nicodemo du̱xa̱a̱j, ñu̱má̱jipts je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌijt joma veꞌe je̱ israeejlit jayu. wgkaꞌa tseꞌe vyinko̱pka je̱tseꞌe pa̱n vyaꞌnu̱xju̱t vintso̱ veꞌe toꞌk jadoꞌk je̱ jayu je̱ jyáyuvin, ku̱x yꞌixp ñu̱jaꞌvip je̱ꞌe̱ veꞌe o̱y je̱ts vintso̱ veꞌe je̱ jayu je̱ yꞌaaj je̱ jyo̱o̱t.(IAx kaꞌa tseꞌe je̱ Jesús je̱ jayu du̱jo̱tma̱ꞌa̱ ku̱x yꞌixp ñu̱jaꞌvip je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ jayu je̱ yꞌaaj je̱ jyo̱o̱t anañu̱joma, `9Je̱m tseꞌe Jerusalén je̱ Jesús vyeꞌna ku veꞌe du̱paaty je̱ pascua xa̱a̱j. Je̱m tseꞌe nu̱may je̱ jayu jyaanchjaꞌvijidi ku veꞌe du̱ꞌixti je̱ mú̱jit nu̱jaꞌvin juuꞌ veꞌe tyoon. ' GKu veꞌe je̱ Jesús yꞌukꞌa̱a̱ꞌk je̱tseꞌe jyoojntykpa̱jknuva, vanꞌit tseꞌe je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk du̱jaaꞌmye̱jtsti ya̱ꞌa̱ juuꞌ veꞌe je̱ Jesús kyo̱jts. Vanꞌit tseꞌe du̱jaanchjaꞌvidi juuꞌ jatyeꞌe ijtp je̱p Kunuuꞌkx Jatyán ku̱jxp je̱ts juuꞌ veꞌe je̱ Jesús kyo̱jts. Yꞌixp ñu̱jaꞌvipts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Jesús je̱ jayu je̱ yꞌaaj je̱ jyo̱o̱t  Ax je̱ ma̱ja̱ tsapta̱jk juuꞌ veꞌe je̱ Jesús ñu̱ko̱jts, je̱ ñiꞌkx je̱ kyo̱pkts je̱ꞌe̱ veꞌe tyijp.  }Vanꞌit tseꞌe je̱ myuꞌisraeejlit jayu ña̱ꞌmu̱xjidinuva: ―Vu̱jxtkupxu̱k tojtu̱k joojnt xa veꞌe tyaꞌni je̱tseꞌe du̱pa̱a̱mdi ya̱ ma̱ja̱ tsapta̱jk, ¿ax myakpojtu̱knuvapts mits ya̱ꞌa̱ nꞌiteꞌe toojk xa̱a̱j? ) KVanꞌit tseꞌe je̱ Jesús yꞌatso̱o̱jvjidi: ―Yakkutó̱kida ya̱ ma̱ja̱ tsapta̱jk, toojk xa̱a̱jts a̱ts ya̱ꞌa̱ veꞌe nyakpojtu̱knuvat. @ yVanꞌit tseꞌe je̱ myuꞌisraeejlit jayu yꞌamo̱tutú̱vijidi: ―¿Ti nu̱jaꞌvints a̱a̱tseꞌe xmo̱o̱yp je̱ts mtukka̱daakjupeꞌe je̱tseꞌe veꞌem mjátu̱kat? ^5Vanꞌit tseꞌe je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk du̱jaaꞌmye̱jtsti je̱ Kunuuꞌkx Jatyán juuꞌ veꞌe vaamp: “O̱o̱y xa a̱tseꞌe ntunꞌekju̱ ku veꞌe mits je̱ mtsapta̱jk kyayakvintsa̱ꞌa̱ga.” Y+Ax jidu̱ꞌu̱m tseꞌe du̱nu̱u̱jmi pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱to̱o̱ꞌktup je̱ pak: ―¡Yakpítsumdini ya̱ꞌa̱! ¡Kaꞌa xa veꞌe a̱ts je̱ nTeeꞌ ya̱ chapta̱jk xyakvaꞌandat maaꞌtya̱jk! /Ku veꞌe je̱ Jesús du̱ꞌix, vanꞌit tseꞌe toꞌk je̱ tu̱jpx vo̱jpu̱n du̱pu̱u̱jm je̱tseꞌe du̱yakpitsumku̱jx je̱p ma̱ja̱ tsapta̱ktaagujkp nu̱jom pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱to̱o̱ꞌktup je̱ carnero je̱ts je̱ tsapkaaj. Pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱vinkuko̱o̱ndup je̱ meen, vya̱jvaꞌkxka̱jxts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ meen je̱tseꞌe du̱yakvippu̱mpijtku̱jx je̱ myeesada. -SJe̱m tseꞌe du̱paaty je̱p ma̱ja̱ tsapta̱ktaagujkp je̱ꞌe̱da pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ tá̱nu̱k ya̱x du̱to̱o̱ꞌktup: je̱ tsapkaaj, je̱ carnero, je̱ts je̱ pak. Je̱m tseꞌe chu̱u̱niduva pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ meen du̱vinkuko̱o̱ndup je̱tseꞌe du̱nu̱pa̱kta.  Ku veꞌe tya̱mi je̱ pascua xa̱a̱j, vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús vyimpejt je̱m jerusaleenit kyajpu̱n ka̱jxm. I  Ku tseꞌe veꞌem du̱tuujn, vanꞌit tseꞌe ñu̱jkx je̱m Capernaum ma̱a̱t je̱ tyaak je̱ts je̱ yꞌutsa̱ta̱jk ma̱a̱t je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk. Je̱m tseꞌe yꞌijtti me̱jtsk toojk xa̱a̱j. Ku je̱ Jesús du̱yakvaach je̱ ma̱ja̱ tsapta̱jk (Mt. 21.12‑13; Mr. 11.15‑18; Lc. 19.45‑46) 5c Ax ya̱ꞌa̱ tseꞌe juuꞌ veꞌe je̱ Jesús tyoon je̱m Caná, juuꞌ veꞌe je̱m galiléait yꞌit jo̱o̱tm, je̱ꞌe̱ tseꞌe je̱ myutoꞌk ma̱ja̱ nu̱jaꞌvin; ax veꞌem tseꞌe du̱yaknu̱ke̱ꞌxnata̱jki je̱ mya̱jin, je̱tseꞌe je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk jyaanchjaꞌvijidi. w je̱tseꞌe du̱nu̱u̱jmi: ―¿Tis mitseꞌe mtuump? Tooꞌva̱jkp xa veꞌe anañu̱joma je̱ jayu du̱tukꞌuuꞌk je̱ tsaaydum paꞌajk na̱a̱j juuꞌ veꞌe du̱nu̱ꞌó̱yip, ax ku tseꞌe je̱ javya̱a̱ꞌkxta̱jk tá̱vani yꞌooꞌkta vyeꞌna, vanꞌit tseꞌe yakmo̱ꞌo̱da je̱ tsaaydum paꞌajk na̱a̱j juuꞌ veꞌe ka jajtyꞌó̱yap; ax vimpitts mitseꞌe tu̱xtún, myakꞌu̱xꞌo̱o̱kits mitseꞌe ta̱a̱v je̱ tsaaydum paꞌajk na̱a̱j juuꞌ veꞌe du̱nu̱ꞌó̱yip. # Jyaaꞌkyajp tseꞌe je̱ xa̱a̱j je̱ ñu̱vinténiva je̱ tsaaydum paꞌajk na̱a̱j juuꞌ veꞌe je̱ tsoxk na̱a̱j ukꞌijt, kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe du̱nu̱java pa̱n joma veꞌe pyítsum, je̱ pattoꞌnivata̱jkts je̱ꞌe̱ veꞌe du̱nu̱jaꞌvidu ku̱x je̱ꞌe̱ veꞌe o̱jts myajta. Vanꞌit tseꞌe je̱ xa̱a̱j je̱ ñu̱vinténiva du̱vatsa̱a̱jv je̱ ta̱ꞌa̱xpa̱jkpa J Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xjidi: ―Je̱e̱ꞌptats nꞌit ve̱e̱ꞌn je̱ts mo̱ꞌo̱da je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe ya̱ xa̱a̱j du̱nu̱vinténip. Veꞌem tseꞌe du̱toondi. )~KVanꞌit tseꞌe je̱ Jesús du̱nu̱u̱jmidi je̱ pattoꞌnivata̱jk: ―Yakꞌotsta ya̱ toꞌtsta ma̱a̱t je̱ tsoxk na̱a̱j. Yakꞌape̱ꞌtstu tseꞌe. d}AJe̱m tseꞌe vyeꞌna tojtu̱k je̱ ma̱ja̱ toꞌts juuꞌ veꞌe je̱ israeejlit jayu yaktoondup ku veꞌe ñaajkvaꞌatsjada, majktupx uk mó̱kupx litro joꞌnts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ jyo̱o̱t toꞌk jaty. |)Vanꞌit tseꞌe je̱ tyaak du̱nu̱u̱jmi je̱ pattoꞌnivata̱jk: ―Tonka̱xta nu̱jom vintso̱ ya̱ꞌa̱ veꞌe mna̱ꞌmu̱xjadat. {'Vanꞌit tseꞌe yꞌatsa̱a̱jv: ―Nana, ¿tya̱jxs a̱ts mits je̱ꞌe̱ veꞌe xvaajñja? Kaꞌanum xa a̱tseꞌe xtukka̱daꞌaky. Vanꞌit tseꞌe jyaaꞌkvaajñ: ―Tyú̱vam xa a̱ts miitseꞌe nna̱a̱jmada, vaampam a̱tseꞌe, je̱ts mꞌíxtap miitseꞌe ku veꞌe je̱ tsapjo̱o̱tmit it yꞌavaꞌatsu̱t je̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌaangeles pyé̱ttat kya̱daꞌaktat joma veꞌe a̱ts, a̱ts, je̱ Jayu Juuꞌ veꞌe Nu̱pa̱a̱mdu̱ka Ijtp.zv o2Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús yꞌatso̱o̱jvji: ―¿Xjaanchjaꞌvip a̱tseꞌe ku̱x a̱ts mitseꞌe tu̱nnu̱u̱jma je̱ts nꞌix a̱ts mitseꞌe je̱p higo ku̱pu̱paꞌtkup? Mꞌíxupnum xa mits je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe tónjup kó̱tsjup. Jyaaꞌknu̱má̱jipts je̱ꞌe̱ veꞌe ka je̱ꞌe̱p ku a̱tseꞌe tu̱nꞌavana vintso̱ mitseꞌe mjáyuva. =u u1Vanꞌit tseꞌe je̱ Natanael ña̱ꞌmu̱xji: ―Yakꞌixpa̱jkpa, mits xa veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌOnu̱k, mitsts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Israeejlit Jayu Yakkutojkpa. 4t c0Vanꞌit tseꞌe je̱ Natanael du̱ꞌamo̱tutu̱vi je̱ Jesús: ―¿Vintso̱seꞌe xnu̱java je̱ts veꞌem a̱tseꞌe? Je̱tseꞌe je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xji: ―Nꞌix xa a̱ts mitseꞌe ku veꞌe mveꞌna je̱p higo ku̱pu̱paꞌtkup, kaꞌana veꞌe je̱ Felipe mva̱vju̱ tu̱vyeꞌna. Ds /Ku veꞌe je̱ Jesús du̱ꞌix je̱ Natanael vyinkutá̱maja, vanꞌit tseꞌe vyaajñ: ―¡U̱xyaja tseꞌe toꞌk myets je̱ israeejlit jayu juuꞌ veꞌe ni vinxu̱pa kataayip! Tr #.Ax jidu̱ꞌu̱m tseꞌe je̱ Natanael yꞌatsa̱a̱jv: ―¿Nazarétit jayu? ¿Pítsumuptam vineꞌe je̱m juuꞌ veꞌe o̱y? Je̱tseꞌe je̱ Felipe yꞌatso̱o̱jvji: ―Jaꞌmu̱ je̱ts ixu̱. {q q-Vanꞌit tseꞌe je̱ Felipe o̱jts je̱ Natanael du̱ꞌixta je̱tseꞌe du̱nu̱u̱jmi: ―Ta̱ xa a̱a̱tseꞌe mpaaꞌty je̱ jayu juuꞌ ka̱jxeꞌe je̱ Moisés jyaajy je̱p pyavaꞌnu̱n ku̱jxp je̱ts juuꞌ ka̱jxeꞌe jyaayduva je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpata̱jkta. Je̱ Jesuusts je̱ꞌe̱ veꞌe, je̱ José je̱ yꞌónu̱k, nazarétit jayu. }p u,Je̱ Felipe, je̱m je̱ꞌe̱ veꞌe Betsaida kyukajpu̱na, nay je̱mpa veꞌe je̱ Andrés je̱ts je̱ Pedro. )o M+Je̱ kuꞌóxit tseꞌe je̱ Jesús ña̱jkxuvaꞌañ je̱m Galilea, vanꞌit tseꞌe je̱ Felipe du̱paaty je̱tseꞌe du̱nu̱u̱jmi: ―Pamiinni a̱ts. 2n _*Vanꞌit tseꞌe je̱ Andrés du̱va̱a̱jv je̱ yꞌajch Pedro joma veꞌe je̱ Jesús. Ku veꞌe je̱ Jesús je̱ Pedro du̱ꞌix, vanꞌit tseꞌe du̱nu̱u̱jmi: ―Mits xa veꞌe je̱ Simón, je̱ Jonás je̱ myajntk, Céfasts mitseꞌe myaktukxa̱a̱jinup. (Ax jidu̱ꞌu̱m tseꞌe kya̱tsa̱pítsum je̱ Cefas, tsaaj, je̱ꞌe̱ tseꞌe je̱ Pedro.) Ku je̱ Jesús du̱va̱a̱jv je̱ Felipe je̱ts je̱ Natanael 5m e)je̱ꞌe̱ tseꞌe na̱jkx je̱tseꞌe o̱jts je̱ yꞌajch Simón du̱ꞌixta, je̱tseꞌe du̱nu̱u̱jmi: ―Ta̱ xa a̱a̱tseꞌe mpaaꞌty je̱ Mesías. (Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe kya̱tsa̱pítsum je̱ Mesías, Cristo, je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam vyinko̱o̱n je̱tseꞌe yakkutojknit.) El (Nu̱toꞌk tseꞌe je̱ ixpa̱jkpa juuꞌ veꞌe du̱ꞌamo̱tunajx je̱ Juan je̱tseꞌe je̱ Jesús du̱panu̱jkx, je̱ Andreests je̱ꞌe̱ veꞌe, je̱ Simón Pedro je̱ yꞌuts, }k u'Je̱tseꞌe je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xjidi: ―Jaꞌmda je̱ts ixta. Vanꞌit tseꞌe ña̱jkxti je̱tseꞌe du̱ꞌixti joma veꞌe chu̱u̱na. Je̱m tseꞌe je̱ Jesús ma̱a̱t yꞌijtti je̱ xa̱a̱j, maktaaxk yaaxpani veꞌe vyeꞌna. j 3&Pyana̱jkxtup tseꞌe vye̱ꞌnada je̱ Jesús ku veꞌe yꞌixu̱mpijt je̱tseꞌe du̱ꞌix je̱ts je̱peꞌe yakpamets, vanꞌit tseꞌe du̱nu̱u̱jmidi: ―¿Tiseꞌe mtso̱jktup? Vanꞌit tseꞌe yꞌatso̱o̱jvjidi: ―Yakꞌixpa̱jkpa, ¿jomas mitseꞌe mtsu̱u̱na? i  %Ku veꞌe nu̱me̱jtsk je̱ Juan je̱ yꞌixpa̱jkpa du̱ꞌamo̱tunajxti, vanꞌit tseꞌe du̱pana̱jkxti je̱ Jesús. #h A$Ku veꞌe je̱ Juan du̱ꞌix je̱tseꞌe je̱ Jesús ñaxy, vanꞌit tseꞌe vyaajñ: ―Ixta, ya̱ꞌa̱ xa je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam vyinko̱o̱n je̱tseꞌe yꞌo̱o̱ꞌku̱t ax joꞌn toꞌk je̱ carnero juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam yaktukvintsa̱ꞌkip. ig M#Je̱ kuꞌóxit tseꞌe je̱ Juan je̱m tyena ma̱a̱t nu̱me̱jtsk je̱ yꞌixpa̱jkpada. kf Q"Ax nꞌixts a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe veꞌem jyajty, mpu̱u̱mpts a̱tseꞌe je̱ tu̱va̱ko̱jtsu̱n je̱ts je̱ꞌe̱ je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌOnu̱k. Je̱ Jesús je̱ myutooꞌva̱jkp ixpa̱jkpada Be !Ku a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe nkayakna̱petna vyeꞌna, kaꞌats a̱tseꞌe nnu̱java vyeꞌna je̱ts je̱ꞌe̱ je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe je̱ jayu je̱ tyo̱kin du̱tuknu̱vaꞌatsup. Ax je̱ꞌe̱ pa̱n a̱tseꞌe xke̱jx je̱ts a̱tseꞌe je̱ jayu nyakna̱pé̱tu̱t je̱ tsoxk na̱ma̱a̱t, je̱ꞌe̱ts a̱tseꞌe xnu̱u̱jmi: “Ku veꞌe xꞌíxu̱t je̱ Espíritu Santo je̱tseꞌe toꞌk je̱ yaaꞌtya̱jk du̱nu̱ka̱daꞌaky, je̱ꞌe̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe je̱ jayu du̱tukyakna̱pe̱jtp je̱m jyaꞌvin ka̱jxm je̱ Espíritu Santo.” -d U Je̱tseꞌe je̱ Juan je̱ tu̱va̱ko̱jtsu̱n du̱jaaꞌkpu̱u̱jm. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaajñ: ―Ku a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe nyakna̱pe̱jtku̱jx, vanꞌitts a̱tseꞌe nꞌix je̱ Espíritu Santo ñu̱ka̱daakji ax joꞌn toꞌk je̱ pak, je̱m tseꞌe tsapjo̱o̱tm cha̱a̱ꞌn. c Kaꞌats a̱tseꞌe nnu̱java tu̱yꞌit je̱ts ya̱ꞌa̱ je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe je̱ jayu je̱ tyo̱kin du̱tuknu̱vaꞌatsup. Je̱ꞌe̱ ka̱jxts a̱tseꞌe je̱ jayu nyakna̱pe̱tta je̱tseꞌe veꞌem nu̱java tyánu̱t je̱ israeejlit jayu ma̱a̱t je̱ts veꞌem ya̱ꞌa̱ veꞌe ax joꞌn toꞌk je̱ carnero juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam yaktukvintsa̱ꞌkip. |b sYa̱ꞌa̱ a̱tseꞌe nnu̱ko̱jts ku a̱tseꞌe nvaajñ: “Xpaꞌu̱xꞌo̱o̱kipts a̱tseꞌe toꞌk pa̱neꞌe nu̱yojk du̱nu̱má̱jip je̱ts kaꞌa veꞌe a̱ts, ku̱x ijtnuvam je̱ꞌe̱ veꞌe vyeꞌna je̱ts kaꞌanumeꞌe a̱ts.” a  Je̱ kuꞌóxit tseꞌe je̱ Juan du̱ꞌix je̱ Jesús vyinkutá̱maja, vanꞌit tseꞌe vyaajñ: ―Ixta, ya̱ꞌa̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam vyinko̱o̱n je̱tseꞌe je̱ jayu je̱ tyo̱kin du̱tuknu̱vaatsnit. Veꞌem tseꞌe du̱tónu̱t ku veꞌe yꞌo̱o̱ꞌku̱t ax joꞌn toꞌk je̱ carnero juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam yaktukvintsa̱ꞌkip. @` {Ve̱ꞌe̱ts ya̱ꞌa̱ veꞌe tyoojnji kyo̱jtsji je̱m joma veꞌe je̱ it du̱xa̱a̱ja Betania, je̱m jadoꞌk adoꞌom Jordán ma̱ja̱ na̱paꞌam, je̱m joma veꞌe je̱ Juan je̱ jayu du̱yakna̱pejt. Veꞌem je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Jesús ax joꞌn toꞌk je̱ carnero juuꞌ veꞌe vintsa̱ꞌkin r_ _Xpaꞌu̱xꞌo̱o̱kipts a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe, je̱ꞌe̱ tseꞌe nu̱yojk du̱nu̱má̱jip je̱ts kaꞌa veꞌe a̱ts, ni je̱ꞌe̱ paata a̱tseꞌe nkavinmachju̱ je̱ts a̱tseꞌe je̱ kya̱ꞌa̱jk ja̱a̱ꞌp nmuké̱jijat. 8^ kJe̱tseꞌe je̱ Juan ña̱ꞌmu̱xjidi: ―Je̱ tsoxk na̱a̱j xa a̱tseꞌe je̱ jayu ntukyakna̱pejtp. Je̱mts miitseꞌe toꞌk xma̱a̱dada pa̱neꞌe mkaꞌíxada. ] Je̱tseꞌe du̱ꞌamo̱tutú̱vidinuva: ―Pa̱n ka mítsap je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Cristo ukpu̱ je̱ Elías, ni je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpa juuꞌ veꞌe ká̱tsani je̱tseꞌe myiinnit, ¿tya̱jxts mitseꞌe je̱ jayu xyakna̱pet? s\ aJuuꞌ tseꞌe o̱jts du̱muko̱tsta je̱ Juan, je̱ fariseota̱jkts je̱ꞌe̱ veꞌe ke̱jxju̱du. :[ oVanꞌit tseꞌe je̱ Juan yꞌatsa̱a̱jv: ―Je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpa Isaías, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱ꞌavaꞌni toꞌk je̱ jayu juuꞌ veꞌe jidu̱ꞌu̱m ma̱kk kó̱tsup joma veꞌe kyapa̱ntsu̱u̱na: “Yakta̱a̱jvjada je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n je̱ tyooꞌ.” Ax a̱tsts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ jayu juuꞌ veꞌe ko̱jtsp joma veꞌe kyapa̱ntsu̱u̱na ―jidu̱ꞌu̱m tseꞌe je̱ Juan vyaajñ. aZ =Vanꞌit tseꞌe du̱nu̱u̱jmidinuva: ―¿Ax pa̱nts mitseꞌe? Njajtyyakna̱jkxjap xa a̱a̱tseꞌe je̱ mko̱jtsu̱mpijtu̱n pa̱n pa̱n a̱a̱tseꞌe xke̱jxp. ¿Ti mitseꞌe mnatyijju̱ a̱a̱ts ma̱a̱t? MY Vanꞌit tseꞌe du̱ꞌamo̱tutú̱vidinuva: ―Pa̱n ka mítsaptam je̱ꞌe̱ veꞌe, ¿pa̱nts mitseꞌe? ¿Mitseꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpa Elías? Vanꞌit tseꞌe vyaannuva: ―Ka á̱tsap xa je̱ꞌe̱. Je̱tseꞌe du̱ꞌamo̱tutu̱viko̱jtinuva: ―¿Mítstam nꞌiteꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpa juuꞌ veꞌe ká̱tsani je̱tseꞌe myiinnit yaja naxviijn? Je̱tseꞌe yꞌatsa̱a̱jv: ―Kaꞌa. X 9Kaꞌa tseꞌe je̱ Juan tyaayi, vaꞌajts tseꞌe ñayꞌavaꞌniji. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaajñ: ―Ka á̱tsap xa je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Cristo. W Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe je̱ Juan je̱ tu̱va̱ko̱jtsu̱n du̱pu̱u̱jm ku veꞌe je̱ israeejlit jayu juuꞌ veꞌe tsu̱u̱nidup je̱m Jerusalén, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱ke̱jxtu je̱ teeꞌta̱jk je̱ts je̱ viijnk jáyuda juuꞌ veꞌe ijttuva je̱ Leví je̱ chaan je̱ kyo̱o̱j, je̱ꞌe tseꞌe na̱jkx je̱ Juan du̱ꞌamo̱tutú̱vada pa̱n pa̱n je̱ꞌe̱ veꞌe ñatyijju̱. PV Ni pa̱na veꞌe je̱ Nteꞌyam du̱kaꞌix; je̱ Jesús, je̱ꞌe̱ je̱ yꞌOnu̱k, juuꞌ veꞌe ijtp je̱ꞌe̱ ma̱a̱t, je̱ꞌe̱ tseꞌe je̱ Nteꞌyam du̱yaknu̱ke̱ꞌxnata̱jki. Ku je̱ Yakna̱pe̱jtpa Juan je̱ jayu du̱vaajnjidi je̱ts pa̱neꞌe je̱ Jesucristo (Mt. 3.11‑12; Mr. 1.7‑8; Lc. 3.15‑17) AU }Yakmo̱ꞌyumdu tseꞌe je̱ pavaꞌnu̱n juuꞌ veꞌe je̱ Moisés yaktukka̱ta̱jki, ax je̱ Jesucristo tseꞌe du̱yaknu̱ke̱ꞌxnata̱jki je̱ts tu̱v je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ tooꞌ juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam kyo̱jts je̱ts cha̱jkpeꞌe je̱tseꞌe anañu̱joma je̱ jayu je̱ maaꞌyu̱n du̱toojnjat. oT YAnañu̱joma xa veꞌe xkunooꞌkxumda je̱tseꞌe xtoojnjimda je̱ maaꞌyu̱n kamacho̱o̱vna. PS Jidu̱ꞌu̱mts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Juan je̱ tu̱va̱ko̱jtsu̱n du̱pu̱u̱jm, ma̱kk tseꞌe kya̱jts je̱tseꞌe vyaajñ: ―Ya̱ꞌa̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ a̱ts miitseꞌe ntukmuko̱jtstu ku a̱tseꞌe nvaajñ je̱ts je̱ꞌe̱ pa̱n a̱tseꞌe xpaꞌu̱xꞌo̱o̱kip, nu̱yojkts je̱ꞌe̱ veꞌe du̱nu̱ma̱ja je̱ts kaꞌa veꞌe a̱ts, ku̱x ijtnuvam je̱ꞌe̱ veꞌe vyeꞌna je̱ts kaꞌanum a̱ts ―jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaajñ. mR UAx je̱ꞌe̱ pa̱neꞌe je̱ Ka̱ts je̱ Ayook, je̱ꞌe̱ tseꞌe jayuvimpijt, je̱ꞌe̱ tseꞌe joojntyki u̱u̱ꞌm ma̱a̱tta, tum je̱ kunooꞌkxu̱n ma̱a̱t je̱ts je̱ tyu̱v je̱ꞌe̱ je̱ꞌe̱ veꞌe. Nꞌixts a̱a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe, je̱ꞌe̱ tseꞌe je̱ Nteꞌyam tun toꞌk yꞌOnu̱kip, o̱o̱yeꞌe je̱ ma̱jin du̱tunjayep. eQ E Ax ka je̱ꞌe̱ ka̱jxap tseꞌe yꞌitta je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌónu̱kta ku̱xeꞌe kye̱ꞌxti ax joꞌn je̱ naxviijnit jayu, ni ka je̱ꞌe̱ ka̱jxap tseꞌe ku veꞌe kye̱ꞌxti ku̱xeꞌe veꞌem je̱ jayu du̱nu̱pa̱a̱jmtkidi, nay ka je̱ꞌe̱ ka̱jxap tseꞌe ku veꞌe kye̱ꞌxti ku̱xeꞌe je̱ yaaꞌtya̱jk veꞌem du̱tsa̱k, je̱ꞌe̱ ka̱jxeꞌe yꞌitta je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌónu̱kta ku̱xeꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ nam joojntykin myo̱o̱jyjidi. IP   Natyukpitsumvaatsju̱du tseꞌe juuꞌ veꞌe kuva̱jkju̱du je̱tseꞌe jyaanchjaꞌvijidi, je̱ꞌe̱da tseꞌe kyutojku̱nmo̱o̱y je̱tseꞌe yꞌíttat je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌónu̱kta. DO  Je̱ jyayu veꞌe ñu̱miin, kaꞌa tseꞌe kyuva̱jkjidi. N - yájats je̱ꞌe̱ veꞌe naxviijn vyeꞌna, je̱ꞌe̱ ma̱a̱t tseꞌe ya̱ naxviijnit it yakpu̱u̱jm, kaꞌa tseꞌe je̱ jayu yꞌíxaiji. fM G Je̱ꞌe̱ pa̱neꞌe ijtp ax joꞌn je̱ kujajpa je̱ kuta̱ꞌkxpa, je̱ꞌe̱ tseꞌe miin yaja naxviijn, je̱ꞌe̱ tseꞌe anañu̱joma je̱ jayu du̱yakvijp du̱yakke̱jp. Yájats je̱ꞌe̱ veꞌe naxviijn myiijn, L Ka je̱ Juaanapts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ꞌe̱ pa̱neꞌe ijtp ax joꞌn je̱ kujajpa je̱ kuta̱ꞌkxpa, je̱ꞌe̱ je̱ꞌe̱ veꞌe pa̱neꞌe je̱ tu̱va̱ko̱jtsu̱n du̱pa̱a̱m je̱ꞌe̱ ka̱jx pa̱neꞌe veꞌem ax joꞌn je̱ kujajpa je̱ kuta̱ꞌkxpa. HK  Je̱ꞌe̱ tseꞌe ñu̱miin je̱tseꞌe je̱ tu̱va̱ko̱jtsu̱n du̱pá̱mu̱t je̱tseꞌe je̱ jayu du̱vaajnjat je̱ts ta̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam du̱yaknu̱ke̱ꞌxnatá̱ka je̱ꞌe̱ pa̱neꞌe ijtp ax joꞌn je̱ kujajpa je̱ kuta̱ꞌkxpa, veꞌem tseꞌe anañu̱joma je̱ jayu je̱ꞌe̱ du̱jaanchjávadat. J Je̱ji xa veꞌe toꞌk je̱ yaaꞌtya̱jk juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam ke̱jxju, Juaants je̱ꞌe̱ veꞌe xya̱a̱j. 9I mJe̱ ajajtk tseꞌe du̱kujajp du̱kuta̱ꞌkxp je̱ ako̱o̱ꞌts it; kaꞌa tseꞌe je̱ ako̱o̱ꞌts it du̱ꞌama̱a̱daaga je̱tseꞌe du̱yakko̱o̱ꞌtsat je̱ ajajtk. 9H mJe̱ Ka̱ts je̱ Ayook tseꞌe je̱ joojntykin du̱ka̱ꞌmip. Ax je̱ joojntykin juuꞌ je̱ꞌe̱ veꞌe kya̱ꞌmip, je̱ꞌe̱ tseꞌe je̱ jayu du̱mo̱o̱yp je̱ ajajtk. BG Je̱ Ka̱ts je̱ Ayook ma̱a̱t tseꞌe je̱ Nteꞌyam nu̱jom juuꞌ jaty du̱pa̱mku̱jx. Ni tía xa veꞌe juuꞌ veꞌe je̱ja je̱tseꞌe je̱ꞌe̱ ma̱a̱t ñu̱nkayakpu̱u̱jm. \F 3Ku veꞌe juuꞌ jaty cho̱o̱ꞌntk, je̱ Nteꞌyam ma̱a̱tts je̱ꞌe̱ veꞌe. ]E 7Ku veꞌe juuꞌ jaty cho̱o̱ꞌntk, jé̱janits je̱ꞌe̱ veꞌe vyeꞌna je̱ Ka̱ts je̱ Ayook; je̱ Nteꞌyam ma̱a̱tts je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌit vanꞌítani, je̱ꞌe̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam. RDvaꞌan tseꞌe du̱nu̱java je̱ts je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe toꞌk je̱ to̱kin toompa je̱ Nteꞌyam je̱ tyooꞌ du̱tukꞌavimpijtip, tyuknu̱vaꞌatsupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ to̱kin toompa je̱ tsaachpaatu̱n juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtnup je̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam mye̱e̱ꞌkxu̱xju̱t may je̱ tyo̱kin.=CsUtsta ajchta utsta tsa̱ꞌa̱da, pa̱n je̱m xa veꞌe nu̱toꞌk miitsta juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ tyooꞌ du̱maso̱o̱kp je̱tseꞌe jadoꞌk tyukꞌavimpítaja, BVanꞌit tseꞌe chapko̱jtsnuva, je̱tseꞌe ma̱kk tyuntuuj je̱tseꞌe je naax du̱yakjá̱jinuva je̱ tukjoojntykin. ZA-Vanxu̱p xa veꞌe je̱ Elías jyáyuviva jyoojntykiva yꞌijt ax joꞌn u̱u̱ꞌmda. Toꞌk aaj toꞌk jo̱o̱t tseꞌe chapka̱jts je̱tseꞌe kyatoꞌoju̱t, ax kaꞌa tseꞌe tyuuj toojk joojnt jagojkm. x@iJe̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe, namyumavyátsjada vimpit atu̱j je̱ts nañu̱tsapkó̱tsjada, veꞌem tseꞌe mjo̱tka̱daꞌaktat. Ku veꞌe je̱ jayu chapka̱ts juuꞌ veꞌe tu̱v jáyuvip joojntykip, o̱o̱yts je̱ꞌe̱ veꞌe tyuntún. )?KAx je̱ nu̱tsapko̱jtspada, pa̱n jyaanchjaꞌvidupeꞌe je̱ts je̱ Nteꞌyameꞌe du̱yakjo̱tkadaꞌakup ja̱ paꞌam jayu, jo̱tka̱daꞌakupts je̱ꞌe̱ veꞌe. Ax pa̱n to̱kintoonts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ paꞌam jayu, to̱kinme̱e̱ꞌkxjupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam. 6>ePa̱n je̱m tseꞌe nu̱toꞌk miitsta juuꞌ veꞌe pa̱jkjup, vaꞌan tseꞌe du̱vatsa̱vu̱ pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱nu̱vinténidup je̱ jaanchjaꞌvivata̱jk, je̱tszeꞌe ñu̱tsapkó̱tsjadat, je̱tseꞌe je̱ paꞌam jayu je̱ olivos aceite yakpa̱a̱jmjat je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n ka̱jx. j=M Pa̱n je̱m xa veꞌe nu̱toꞌk miitsta juuꞌ veꞌe tsaachpaatp, vaꞌan tseꞌe du̱tsapka̱tsu̱. Pa̱n je̱m tseꞌe nu̱toꞌk miista juuꞌ veꞌe xo̱o̱jntkp, vaꞌan tseꞌe je̱ Nteꞌyam du̱vinꞌu̱vu̱. p<Y Utsta ajchta utsta tsa̱ꞌa̱da, ax juuꞌ tseꞌe du̱nu̱vinko̱pkika̱jxp, ya̱ꞌa̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe: Kaꞌa tseꞌe je̱ Nteꞌyam xyaknáxtat. Kaꞌa tseꞌe je̱ tsapjo̱o̱tmit it xyaknajxtuvat, kaꞌa tseꞌe ya̱ naxviijnit it xyaknajxtuvat, ni ti viijnka tseꞌe xkayaknajxtuvat; ñojkꞌó̱yeꞌe mvaꞌandat “veꞌem” juuꞌ veꞌe veꞌem, je̱ts “kaꞌa” juuꞌ veꞌe kaꞌa. Ax veꞌem tseꞌe je̱ Nteꞌyam mkato̱kimpayo̱ꞌoyjadat je̱ꞌe̱ ka̱jx. v;e Veꞌem xa u̱u̱ꞌmeꞌe njaꞌvimda je̱ts xo̱o̱n je̱ꞌe̱ veꞌeda pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱muténidu je̱ tsaachpaatu̱n. Mꞌamo̱tunajxtu tseꞌe vintso̱ veꞌe je̱ Job je̱ tsaachpaatu̱n du̱muteni je̱ts mnu̱jaꞌvidinupts miits je̱ꞌe̱ veꞌe vintso̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ maaꞌyu̱n tyoꞌnu̱xji ku veꞌe je̱ tsaachpaatu̱n du̱yaknajxy. Ñu̱ꞌixka̱daakypts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ jayu je̱tseꞌe o̱o̱y je̱ tukmo̱ꞌtu̱n du̱tunjayep. ,:Q Jaaꞌmyé̱tsta je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpata̱jkta. Mnu̱jaꞌvidinup xa veꞌe vintso veꞌe juuꞌ jaty du̱muténidi ku veꞌe chaachpaatti. x9i Utsta ajchta utsta tsa̱ꞌa̱da, kaꞌa tseꞌe toꞌk jadoꞌk xpakó̱tstat, veꞌem tseꞌe je̱ Nteꞌyam mkato̱kimpayo̱ꞌo̱yjadat je̱ꞌe̱ ka̱jx. Tá̱mani je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe je̱ jayu du̱to̱kimpayo̱ꞌynit. L8Nay veꞌempats miitseꞌeda, muté̱nada juuꞌ jaty, je̱ xo̱o̱jntku̱n ma̱a̱t tseꞌe xꞌaꞌíxtinit je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n, ku̱x tá̱minupeꞌe je̱ xa̱a̱j ku veꞌe myiinnuvat. 7{Je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe, utsta jachta utsta tsa̱ꞌa̱da, muté̱nada juuꞌ vanꞌit paat ku veꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n myiinnuvat. Yakkó̱pkada vintso̱ veꞌe je̱ yoova toompa du̱ꞌaꞌix ku veꞌe je̱ trigo je̱ tya̱a̱jm du̱yakje̱ja, yꞌaꞌixpts je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe tyoꞌukvaꞌañ je̱ts nay veꞌempa ku veꞌe je̱ po̱o̱du̱n ñaxy. c6?Tyo̱kimpa̱a̱mdu xa je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ jayu juuꞌ veꞌe kato̱kintoondup, je̱tseꞌe du̱yakꞌo̱o̱ꞌkti, ax kaꞌa tseꞌe choꞌoxpa̱jkjidi. Ku je̱ jayu du̱muté̱nada juuꞌ je̱tseꞌe chapko̱tsta 53O̱o̱y tseꞌe je̱ kumeen jayu du̱tuntukxo̱o̱ndu̱kta yaja naxviijnit itu̱ku̱jx je̱tseꞌe o̱o̱y du̱tunjaye̱pta juuꞌ veꞌe cho̱jktup. Veꞌem xa je̱ꞌe̱ veꞌeda ax joꞌn je̱ tsapkaaj juuꞌ veꞌe ja̱ jayu yakyeeꞌkp je̱tseꞌe du̱yakꞌa̱a̱ꞌk. O4Kaꞌa tseꞌe du̱mujooydi je̱ toompata̱jk juuꞌ veꞌe du̱pa̱kmojktu je̱ trigo ta̱a̱jm. Vaꞌan tseꞌe je̱ kumeen jayu du̱ꞌamo̱tunaxta vintso̱ veꞌe je̱ toompa ñu̱ꞌa̱a̱ꞌnajada. Ax ka̱tsꞌamo̱tunajxju̱dupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n, juuꞌ veꞌe nu̱jom du̱ka̱ꞌmika̱jxp. h3IJe̱ts je̱ oro meen je̱ plata meen juuꞌ veꞌe jyaye̱jptup, yaknu̱ke̱ꞌxnatá̱kapts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ts kaꞌa je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌo̱ya juuꞌ veꞌe tyoondup. Veꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ myeen ax joꞌn ku̱yꞌa̱a̱ꞌtsni, je̱tseꞌe je̱ u̱u̱ꞌts ku̱yꞌit ax joꞌn je̱ ja̱a̱jn juuꞌ veꞌe je̱ chuꞌuts du̱yakto̱o̱yp. Ta̱ tseꞌe o̱o̱y je̱ myeen je̱ts je̱ pya̱a̱mdu̱k du̱tumpa̱kmokta; ax tá̱minup tseꞌe je̱ ita̱ka̱x. a2;Juuꞌ xa veꞌe jyaye̱jptup, veꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ja je̱ Nteꞌyam vyinkujk ax joꞌn ku̱vyinto̱kika̱jxni je̱ts ax joꞌn je̱ vit je̱ xo̱x juuꞌ veꞌe je̱ to̱tuk tu̱du̱tukkaꞌyika̱jxni. (1 KVaꞌan tseꞌe du̱yaꞌaxta pa̱n pa̱n jatyeꞌe kumeenda, vaꞌan tseꞌe du̱tsaachvinmáyda je̱ tsaachpaatu̱n ka̱jx juuꞌ veꞌe tukka̱daakjidinup. ?0wJe̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe, je̱ jayu juuꞌ veꞌe du̱janu̱jaꞌvip ti veꞌe o̱y je̱tseꞌe du̱tónu̱t, je̱tseꞌe veꞌem du̱katún, to̱kintoompts je̱ꞌe̱ veꞌe.f/EAx mnayá̱jijidup tseꞌe. Kaꞌa xa je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌo̱ya ku veꞌe veꞌem xtonda. I. Ñojkꞌó̱y xa veꞌe je̱tseꞌe jidu̱ꞌu̱m nvaꞌnumdat: “Pa̱n vaamp xa veꞌe je̱ Nteꞌyam, joojntykimdap tseꞌe je̱tseꞌe ntoꞌnumdat toꞌk viijn ukpu̱ jadoꞌk viijn.” -5Kaꞌa xa miitseꞌe xnu̱jávada vintso̱ veꞌe kep juuꞌ tyónju̱t kyó̱tsju̱t. Kaꞌa veꞌe xnu̱jávada vinxu̱p xa̱a̱j veꞌe mjoojntykadat mnaxviijnadat. Veꞌem xa u̱u̱ꞌmeꞌeda ax joꞌn je̱ naxpúxux, ve̱e̱ꞌnji tseꞌe yꞌit je̱tseꞌe tyó̱kini. `,9 Amo̱tunaxta, jyapa̱na miitsta. Mvaandup xa veꞌe je̱ts u̱xyameꞌe ukpu̱ kepeꞌe mna̱jkxtat je̱m kajpu̱n ka̱jxm je̱tseꞌe je̱m mtándat toꞌk joojnt je̱tseꞌe o̱o̱y je̱ meen xtumpá̱ktat. +/ Ja Nteꞌyam, juuꞌ veꞌe je̱ pavaꞌnu̱n du̱yajk je̱tseꞌe je̱ jayu du̱to̱kimpayo̱ꞌo̱y, je̱ꞌe̱jyji tseꞌe toꞌk vaamp je̱ts pa̱n pa̱n jatyeꞌe na̱jkx jyoojntykindini xa̱ꞌma ka̱jx je̱ts pa̱n pa̱n jatyeꞌe na̱jkx chaachpaattini xa̱ꞌma ka̱jx. ¿Pa̱nts mitseꞌe mnatyijju̱ je̱ts mitseꞌe xto̱kimpayo̱ꞌo̱y je̱ viijnk jayu? Kaꞌa tseꞌe nnamyá̱jimjadat Y*+ Utsta ajchta utsta tsa̱ꞌa̱da, kaꞌa tseꞌe toꞌk jadoꞌk mnapyakó̱tsjadat, vimpit atu̱j veꞌe mnachó̱kjadat, veꞌem ax joꞌn je̱ Nteꞌyam je̱ pyavaꞌnu̱n vyaꞌañ. Pa̱n pa̱n xa veꞌe je̱ yꞌuts je̱ yꞌajch ukpu̱ je̱ yꞌuts je̱ cha̱ꞌa̱ du̱ko̱ꞌo̱ñu̱ko̱jtsip ukpu̱ du̱to̱kimpayo̱ꞌyp, veꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌe ax joꞌn toꞌk juuꞌ veꞌe vaamp je̱ts kaꞌa veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ pyavaꞌnu̱n tyun. Ax mits, jyapa̱na mitseꞌe, pa̱n mtuumpts mitseꞌe veꞌem, kaꞌats mitseꞌe xkutyún je̱ Nteꞌyam je̱ pyavaꞌnu̱n, veꞌem xa mitseꞌe ax joꞌn je̱ꞌe̱ juu vꞌe vaamp je̱ts ka ó̱yap je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ pyavaꞌnu̱n. +)O Naajkpiꞌkajada naajkmootskajada je̱ja je̱ Nteꞌyam vyinkujk, vanꞌit tseꞌe myakmá̱jajadat. Kaꞌa tseꞌe nnatyo̱kimpayo̱ꞌyumjadat toꞌk jadoꞌk q([ Yaꞌaxta je̱ tsaachvinmaꞌyuu̱n ma̱a̱t je̱ ka ó̱yap ka̱jx juuꞌ veꞌe mtoondup. Mxiiktup xa veꞌe u̱xyam, ñojkꞌó̱y tseꞌe ku̱myaꞌaxta; mxoojntktup tseꞌe u̱xyam, ñojkꞌó̱y tseꞌe ku̱mtsaachvinmáyda. O'Mutá̱mada je̱ Nteꞌyam, je̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe mmutá̱mijiduvat. To̱kin toompada, maso̱o̱ktini je̱ mko̱ꞌo̱y joojntykinda. Pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱ma̱a̱tnavya̱a̱ꞌnuvaajnju̱dup je̱ Nteꞌyam je̱tseꞌe nay je̱ꞌe̱jyji du̱tonuvaampa je̱ naxviijnit je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱, naajkvaꞌatsjada. C&Ax veꞌem tseꞌe, napyá̱mjada je̱m je̱ Nteꞌyam yꞌam kya̱ꞌm. Kaꞌa tseꞌe mnamyaso̱ꞌo̱kjadat je̱tseꞌe xtóndat xkó̱tstat juuꞌ veꞌe je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap cha̱jkp. Ku veꞌe veꞌem xtóndat ax joꞌn a̱tseꞌe nvaꞌañ joꞌn, mkuke̱ꞌe̱kjadap tseꞌe je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap. D%Ax ka vanxú̱pjyap tseꞌe, o̱o̱yeꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ maaꞌyu̱n xtuntoojnjimda je̱tseꞌe xputa̱jkimda. Veꞌem xa je̱ꞌe̱ veꞌe du̱tún ax joꞌn je̱ Kunuuꞌkx Jatyán vyaampa: “Choꞌoxpu̱jkp xa veꞌe je̱ Nteꞌyam pa̱n pa̱n jatyeꞌe namyá̱jijidup; ax tyoojnjip tseꞌe je̱ jayu je̱ maaꞌyu̱n juuꞌ veꞌe je̱ nu̱u̱ꞌk aaj je̱ nu̱u̱ꞌk jo̱o̱t du̱jaye̱jptup.” Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaꞌañ. ;$oKaꞌa xa veꞌe nu̱nko̱o̱jyji je̱ Kunuuꞌkx Jatyán vyaꞌañ: “Je̱ Espíritu Santo, juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam pya̱a̱m yam njaꞌvin ka̱jxmamda, o̱o̱yts je̱ꞌe̱ veꞌe du̱tuntsa̱k je̱tseꞌe pa̱n viijnk nkatso̱jkumdat ax joꞌn je̱ Nteꞌyam.” Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaꞌañ. ##?¡Miitsta, jáyuda juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam du̱maso̱o̱ktup, mnu̱jaꞌvidup xa veꞌe je̱ts pa̱n pa̱neꞌe du̱ma̱a̱tnavya̱a̱ꞌnjup je̱ naxviijnit je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱, kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe du̱ma̱a̱tnayjávaja je̱ Nteꞌyam! Pa̱n pa̱n xa veꞌe du̱ma̱a̱tnavya̱a̱ꞌnjup je̱ naxviijnit je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱, choꞌoxpu̱jkpts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam. f"EAx ku tseꞌe je̱ Nteꞌyam xꞌamó̱tuda, kaꞌa tseꞌe myakmo̱ꞌo̱da ku̱x kaꞌa veꞌe o̱y jo̱o̱t xꞌamó̱tuda; mꞌamó̱tudup xa veꞌe juuꞌ je̱tseꞌe xyaktóndat je̱ mꞌavintso̱ vinmaꞌyu̱nda. xg}}m|{zyyxvuztqpLonUmZlkjJihqfedc5b1aZ`_:^*]]!\[ZYRXVUkTaSRQ PONMLKJHGF_EDNCBBQAk@@$?=’Kaꞌa a̱tseꞌe xꞌo̱ꞌyixju̱ je̱ts a̱tseꞌe viinm juuꞌ ntónu̱t, to̱kimpayo̱ꞌyp xa a̱tseꞌe ax joꞌn a̱tseꞌe nyaktukpavaꞌañ. Pyaatyp yꞌake̱e̱guipts je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ a̱tseꞌe nto̱kimpayo̱ꞌyp, ku̱x ka je̱ꞌe̱p a̱tseꞌe nꞌíxtip vintso̱ a̱tseꞌe ya̱ nꞌavintso̱ vinmaꞌyu̱n nyaktónu̱t, je̱ꞌe̱ a̱tseꞌe nꞌíxtip juuꞌ veꞌe cha̱jkp je̱ꞌe̱ pa̱n a̱tseꞌe xke̱jxp. lQje̱tseꞌe pyítsumdinit joma veꞌe tu̱ñaxtá̱kada. Pa̱n pa̱n jaty tseꞌe du̱toondu juuꞌ veꞌe o̱y, joojntykpa̱jktinuvapts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe xa̱ꞌma ka̱jx jyoojntykidinit; ax pa̱n pa̱n jaty tseꞌe du̱toondu juuꞌ veꞌe ka ó̱yap, joojntykpa̱jktinuvapts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe xa̱ꞌma ka̱jx chaachpaattinit. =sKaꞌats ya̱ꞌa̱ veꞌe atu̱va ato̱ki xtuktándat. Pyaaꞌtupeꞌe je̱ xa̱a̱j ku veꞌe nu̱jom je̱ o̱o̱ꞌkpata̱jk du̱ꞌamo̱tunáxtat juuꞌ a̱tseꞌe nkó̱tsup 'Gnay je̱ꞌe̱ts a̱tseꞌe xmo̱o̱yva je̱ kutojku̱n je̱ts a̱tseꞌe nto̱kimpayo̱ꞌo̱yu̱t, a̱ts, je̱ Jayu Juuꞌ veꞌe Nu̱pa̱a̱mdu̱ka Ijtp. ;oKu̱x veꞌem ax joꞌn je̱ Dios Teeꞌ je̱ joojntykin du̱yakje̱ja, nay veꞌempats a̱tseꞌe je̱ kutojku̱n xmo̱o̱yva je̱ts a̱tseꞌe je̱ joojntykin nyakjé̱jivat, ETyú̱vam xa a̱ts miitseꞌe nna̱a̱jmada, vaampam a̱tseꞌe, je̱ts pyaatypeꞌe je̱ xa̱a̱j, u̱xyamts je̱ꞌe̱ veꞌe, ku veꞌe je̱ o̱o̱ꞌkpata̱jk du̱ꞌamo̱tunáxtat juuꞌ a̱tseꞌe nka̱jtsp; pa̱n pa̱n jaty tseꞌe du̱ꞌamo̱tunajxtup, joojntykidinupts je̱ꞌe̱ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx. +’Tyú̱vam xa a̱ts miitseꞌe nna̱a̱jmada, vaampam a̱tseꞌe, pa̱n pa̱neꞌe du̱ꞌamo̱tunajxp juuꞌ a̱tseꞌe nka̱jtsp je̱tseꞌe du̱jaanchjáva je̱ꞌe̱ pa̱n a̱tseꞌe xke̱jxp, jyayejppts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp, ax kaꞌa tseꞌe yakmo̱ꞌo̱t je̱ tsaachpaatu̱n juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtnup, je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ o̱o̱ꞌku̱n tu̱ñu̱vaꞌachju̱ je̱tseꞌe tu̱tya̱ka joma veꞌe je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp. ax veꞌemts a̱tseꞌe nu̱jom je̱ jayu xmo̱o̱yvat je̱ vintsa̱ꞌkin juuꞌ veꞌe myo̱o̱ydup je̱ Dios Teeꞌ. Pa̱n pa̱n xa a̱tseꞌe xkavintsa̱ꞌkip, kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe du̱vintsa̱ꞌkiva je̱ Dios Teeꞌ, juuꞌ a̱tseꞌe xke̱jxp. 1[Je̱ Dios Teeꞌ, kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe pa̱n du̱to̱kimpayo̱ꞌo̱y, a̱tseꞌe xmo̱o̱y nu̱jom je̱ kutojku̱n je̱ts a̱tseꞌe nto̱kimpayo̱ꞌo̱yu̱t, ~Ku̱x veꞌem ax joꞌn je̱ Dios Teeꞌ du̱yakjoojntykpú̱k je̱ o̱o̱ꞌkpata̱jk je̱tseꞌe je̱ joojntykin du̱ma̱ꞌa̱, nay veꞌempa tseꞌe a̱ts, je̱ꞌe̱ je̱ yꞌOnu̱k, nmo̱o̱yvapts a̱tseꞌe je̱ joojntykin pa̱n pa̱n a̱tseꞌe ntsa̱jkp. M}ku̱x xtso̱jkp a̱tseꞌe je̱ nTeeꞌ je̱ts a̱tseꞌe xtukꞌix nu̱jom juuꞌ je̱ꞌe̱ veꞌe tyuump, xjaaꞌktukꞌíxupts a̱tseꞌe je̱ts a̱tseꞌe ntónu̱t juuꞌ veꞌe du̱jaaꞌknu̱má̱jip je̱ts ni kaꞌa veꞌe juuꞌ a̱tseꞌe u̱xyam ntuump nka̱jtsp, veꞌem tseꞌe atu̱va ato̱ki myaktánjadat. ]|3Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xjidi: ―Tyú̱vam xa a̱ts miitseꞌe nna̱a̱jmada, vaampam a̱tseꞌe, je̱ts kaꞌa a̱tseꞌe xꞌo̱ꞌyixju̱ je̱ts a̱tseꞌe juuꞌ ntónu̱t ya̱ nꞌavintso̱ kutojku̱n ka̱jx, a̱ts, je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌOnu̱k, je̱ꞌe̱jyji a̱tseꞌe ntuump juuꞌ a̱tseꞌe nꞌixp juuꞌ veꞌe a̱ts je̱ nTeeꞌ tyuump. Nu̱jom tseꞌe juuꞌ veꞌe je̱ Dios Teeꞌ tyuump, ntoompapts a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe, ?{wJe̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe je̱ israeejlit jayu nu̱yojk du̱tunjaaꞌktso̱jkti je̱tseꞌe du̱yakꞌo̱o̱ꞌktat, ka je̱ꞌe̱ ka̱jxjyapeꞌe ku veꞌe du̱kahꞌamaaꞌyi je̱ po̱o̱ꞌkxtku̱n xa̱a̱j, je̱ꞌe̱ ka̱jxpa veꞌe ku veꞌe ñaajkꞌakijpxaja ma̱a̱t je̱ Nteꞌyam ku veꞌe vyaꞌañ je̱ts Tyeeꞌam je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam. Je̱ kutojku̱n juuꞌ veꞌe jyayejpp je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌOnu̱k zAx jidu̱ꞌu̱m tseꞌe je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xjidi: ―Toomp xa veꞌe a̱ts je̱ nTeeꞌ u̱xyam paat, toompapts a̱tseꞌe. nyUJe̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe je̱ israeejlit jayu du̱jomtoondi du̱titoondi je̱ Jesús je̱tseꞌe du̱ꞌukyakꞌo̱o̱ꞌkuvaꞌanda je̱ꞌe̱ ka̱jx ku veꞌe veꞌem du̱tuujn ku veꞌe po̱o̱ꞌkxtku̱n xa̱a̱j vyeꞌna. 1x[Vanꞌit tseꞌe ñu̱jkx je̱ yaaꞌtya̱jk je̱tseꞌe o̱jts du̱vaajnjada je̱ myuꞌisraeejlit jayu je̱ts je̱ Jesús je̱ꞌe̱ veꞌe yakjo̱tka̱daakju. ~wuU̱xꞌo̱o̱k tseꞌe je̱ Jesús pyaatji je̱p ma̱ja̱ tsaptu̱jkp, je̱tseꞌe ña̱ꞌmu̱xji: ―Ixu̱, ta̱ xa veꞌe mjo̱tka̱daꞌaky. Kaꞌa tseꞌe mꞌukto̱kintoonnit, veꞌem tseꞌe mkapaaꞌtju̱t nu̱yojk je̱ tsaachpaatu̱n. fvE Ax kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe du̱nu̱java pa̱n pa̱n je̱ꞌe̱ veꞌe yakjo̱tka̱daakjinu ku̱x tá̱vani veꞌe du̱ꞌixtó̱kini vyeꞌna je̱ Jesús je̱m nu̱may jayu akojkm juuꞌ veꞌe je̱m veꞌnidup. 0uY Vanꞌit tseꞌe du̱ꞌamo̱tutú̱vidi: ―¿Pa̱nts je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe tu̱mna̱ꞌmu̱xju̱: “Pa̱kmojkni ya̱ mmaajntku̱n je̱ts jaamni”? _t7 Vanꞌit tseꞌe je̱ yaaꞌtya̱jk yꞌatso̱o̱jvjidi: ―Je̱ꞌe̱ juuꞌ a̱tseꞌe tu̱xyakjo̱tka̱daꞌaky, je̱ꞌe̱ts a̱tseꞌe tu̱xnu̱u̱jma: “Pa̱kmojkni ya̱ mmaajntku̱n je̱ts jaamni.” s  je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe je̱ israeejlit jayu du̱nu̱u̱jmidi je̱ yaaꞌtya̱jk juuꞌ veꞌe jo̱tka̱daaknu: ―Po̱o̱ꞌkxtku̱n xa̱a̱j xa veꞌe u̱xyam, kaꞌa tseꞌe je̱ pavaꞌnu̱n du̱yakjaty je̱tseꞌe xpapá̱ku̱t ya̱ mmaajntku̱n. Nr Tun jatyji tseꞌe je̱ yaaꞌtya̱jk jyo̱tka̱daakni, je̱ myaajntku̱n du̱pa̱kmojkni, je̱tseꞌe yo̱ꞌpya̱jkni. Ax po̱o̱ꞌkxtku̱n xa̱a̱jts je̱ꞌe̱ veꞌe vyeꞌna vanꞌit, uqcJe̱tseꞌe je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xji: ―Pojtu̱kni, pa̱kmojkni ya̱ mmaajntku̱n, je̱ts jaamni. pVanꞌit tseꞌe je̱ paꞌam jayu yꞌatsa̱a̱jv: ―Kaꞌa xa veꞌe pa̱n pa̱n pa̱n a̱tseꞌe xyaktá̱kap yam na̱jo̱o̱tm ku veꞌe ya̱ na̱a̱j jyajepu̱tsyo̱ꞌo̱y. Ku xa a̱tseꞌe njata̱kavaꞌañ, viijnk tseꞌe ta̱jkiko̱jp. CoKu veꞌe je̱ Jesús yꞌixji je̱tseꞌe du̱nu̱jaꞌvi je̱ts jékani veꞌe pyaꞌamꞌít, vanꞌit tseꞌe du̱nu̱u̱jmi: ―¿Mtsa̱jkpeꞌe je̱tseꞌe mjo̱tka̱daꞌaku̱t? {noJe̱m tseꞌe vyeꞌna toꞌk je̱ yaaꞌtya̱jk juuꞌ veꞌe iiꞌpx maktoodojt joojntani paꞌamꞌijtp. m'ku̱x veꞌemeꞌe je̱ jayu vyinmaaydi je̱ts toꞌma jatyeꞌe toꞌk je̱ ángeles vyáñu̱k yꞌijt joma veꞌe je̱ na̱a̱j naaꞌpá̱ts je̱tseꞌe du̱jepu̱tsyo̱ꞌo̱y je̱ na̱a̱j. Veꞌem tseꞌe vyinmaaydi je̱ts pa̱n pa̱neꞌe mutooꞌva̱jkp ta̱jkip je̱m na̱jo̱o̱tm ku veꞌe tu̱jyepu̱tsyo̱ꞌo̱y vyeꞌna, jo̱tka̱daakp tseꞌe, jyatipaꞌama veꞌe du̱ma̱a̱da. Bl}Je̱p tseꞌe e̱pu̱tso̱o̱ktku̱n paꞌtkup myaꞌajta vyeꞌna nu̱may je̱ paꞌam jáyuda: je̱m tseꞌe je̱ viints jáyuda, je̱m tseꞌe je̱ u̱xke̱t jáyuda, je̱m tseꞌe je̱ꞌe̱da juuꞌ veꞌe pa̱jkju̱dup je̱ pata̱ꞌa̱jts paꞌam, je̱mpa tseꞌe juuꞌ veꞌe je̱ kya̱ꞌa̱jta je̱ tyekta tu̱tyunta̱a̱tsni. Je̱ꞌe̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌaꞌíxtup ku veꞌe je̱ tsoxk na̱a̱j jyepu̱tsyo̱ꞌo̱yu̱t, Ik Je̱m tseꞌe kajpu̱n ka̱jxm vyeꞌna toꞌk viijn je̱ na̱a̱j naaꞌpá̱ts, Betesda je̱ꞌe̱ veꞌe xya̱a̱j, je̱ hebreo aajts je̱ꞌe̱ veꞌe. (Myutá̱mip tseꞌe vyeꞌna je̱ kajpu̱n naaꞌpá̱ts aka̱ꞌa̱ juuꞌ veꞌe tyukxa̱a̱jidu Je̱ Carnero je̱ Ñaaꞌpá̱ts Aka̱ꞌa̱.) Joma veꞌe je̱ na̱a̱j, je̱m tseꞌe vyeꞌniva mugo̱o̱xk vits je̱ e̱pu̱tso̱o̱ktku̱n joma veꞌe je̱ jayu yꞌe̱pu̱tsa̱ꞌa̱k. j Ku veꞌe je̱ it ñajxy, vanꞌit tseꞌe je̱ israeejlit jayu xya̱a̱jtoondi; vimpe̱jtnuva tseꞌe je̱ Jesús je̱m Jerusalén. 9ik6Ya̱ꞌa̱ tseꞌe ijt je̱ mume̱jtsk ma̱ja̱ nu̱jaꞌvin juuꞌ veꞌe je̱ Jesús tyoon ku veꞌe vyimpijtnuva je̱m Galilea ku veꞌe je̱m Judea cha̱a̱ꞌn.\h15Vanꞌit tseꞌe je̱ kuꞌónu̱k du̱nu̱jaꞌvi je̱ts nay vanꞌitji veꞌe veꞌem jyajty ku veꞌe je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xji: “Joojntykip je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ mꞌónu̱k.” Vanꞌit tseꞌe je̱ꞌe̱ je̱ts nu̱jom vinxu̱peꞌe je̱ jayu je̱p jyu̱u̱mp tyu̱jkp, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱jaanchjaꞌvidu je̱ Jesús. _g74Vanꞌit tseꞌe yakꞌamo̱tutú̱vidi pa̱n vinꞌiteꞌe je̱ yꞌónu̱k jyo̱tka̱dakꞌukvaanni. Je̱tseꞌe du̱nu̱u̱jmidi: ―Ox, toꞌk yaaxpeꞌe vyeꞌna ku veꞌe je̱ ja̱a̱jn ñu̱vaatsjini. Vf%3Je̱e̱na tseꞌe tooꞌ aajy vyeꞌna, je̱tseꞌe du̱ma̱a̱tnavyaatjidi je̱ tyoompata̱jk, vanꞌit tseꞌe je̱ tyoompata̱jk ña̱ꞌmu̱xjidi: ―Joojntykip xa je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ mꞌónu̱k. e2Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xji: ―Vimpijtni je̱m mta̱kꞌam; joojntykip je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ mꞌónu̱k. Jyaanchjaꞌvi tseꞌe je̱ yaaꞌtya̱jk vintso̱ veꞌe je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xji, je̱tseꞌe ña̱jkxni je̱m tya̱kꞌam. (dI1Vanꞌit tseꞌe yꞌatsa̱a̱jv je̱ yakkutojkpa je̱ tyoompa: ―Jaꞌmu̱ toꞌk aaj jatyji namkaꞌana veꞌe a̱ts je̱ nꞌónu̱k yꞌa̱a̱ꞌk. 3c_0Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xji: ―Kaꞌa xa a̱ts miitseꞌe xjaanchjávada ku veꞌe xkaꞌixta je̱ mú̱jit nu̱jaꞌvin je̱ts je̱ mú̱jit atu̱va. jbM/Ku veꞌe je̱ toompa je̱ ka̱ts du̱mo̱tu je̱ts ta̱ veꞌe je̱ Jesús jyeꞌya je̱m Galilea ku veꞌe je̱m Judea cha̱a̱ꞌn, vanꞌit tseꞌe o̱jts du̱ꞌix, je̱tseꞌe du̱munooꞌkxtk je̱tseꞌe je̱m tya̱kꞌam ña̱jkxu̱t je̱tseꞌe je̱ yꞌónu̱k du̱yakjo̱tka̱daꞌaku̱t, o̱o̱ꞌku̱n ámanits je̱ꞌe̱ veꞌe vyeꞌna. ]a3.Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús vyimpijtnuva je̱m Caná, juuꞌ veꞌe je̱m galiléait yꞌit jo̱o̱tm, je̱m joma veꞌe je̱ tsoxk na̱a̱j du̱yakvimpijt tsaaydum paꞌajk na̱a̱j. Je̱m tseꞌe vyeꞌna toꞌk je̱ yakkutojkpa je̱ tyoompa juuꞌ veꞌe du̱nu̱má̱jip, pa̱jkjup tseꞌe vyeꞌna je̱ myajntk je̱m Capernaum. Y`+-Ku veꞌe je̱m Galilea jye̱ꞌy, o̱y tseꞌe yꞌaꞌíxjidi je̱ jayu ku̱x o̱jtstuva veꞌe je̱ pascua xa̱a̱j je̱m Jerusalén, je̱meꞌe du̱ꞌixti nu̱jom juuꞌ veꞌe tyoon kyo̱jts vanꞌit. L_,ku̱x viinmeꞌe je̱ Jesús vyaajñ: “Kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe yakvintsa̱ꞌa̱ga je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpa joma veꞌe je̱ yꞌavintso̱ it je̱ yꞌavintso̱ naax.” %^C+Kume̱jtsxa̱a̱j tseꞌe je̱ Jesús je̱m Samaria cha̱a̱ꞌn je̱tseꞌe je̱ tyooꞌ du̱jaaꞌkyo̱ꞌy je̱m galiléait yꞌit jo̱o̱tm paat, ]*Vanꞌit tseꞌe je̱ samaariait jayu du̱nu̱u̱jmidi je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk: ―Njaanchjaꞌvip xa a̱a̱ts ya̱ꞌa̱ veꞌe u̱xyam, ka je̱ꞌe̱ ka̱jxjyap tseꞌe ku̱x a̱a̱ts mitseꞌe juuꞌ tu̱xvaajñja, je̱ꞌe̱ ka̱jxpa veꞌe ku a̱a̱tseꞌe viinm tu̱nꞌamo̱tunaxy juuꞌ ya̱ꞌa̱ veꞌe kya̱jtsp. Ax nmu̱jaꞌvinupts a̱a̱tseꞌe je̱ts je̱ꞌe̱ ya̱ꞌa̱ veꞌe je̱ Cristo, juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam vyinko̱o̱n je̱tseꞌe yakkutojknit, je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe je̱ jayu du̱yaktso̱ꞌo̱kup toꞌk it toꞌk naxviijn. Ku je̱ Jesús du̱yakjo̱tka̱daaky toꞌk je̱ yakkutojkpa je̱ tyoompa je̱ myajntk \#)je̱tseꞌe jyaaꞌknu̱maꞌyi je̱ jayu juuꞌ veꞌe jaanchjaꞌviju ku veꞌe du̱ꞌamo̱tunajxti juuꞌ je̱ꞌe̱ veꞌe kya̱jtsp. U[#(Ax ku tseꞌe je̱ samaariait jayu jye̱ꞌydi joma veꞌe je̱ Jesús, vanꞌit tseꞌe du̱munooꞌkxtkti je̱ Jesús je̱tseꞌe mya̱a̱ttánjadat. Je̱m tseꞌe tyaajñ je̱ Jesús me̱jtsxa̱a̱j, 9Zk'Nu̱may tseꞌe je̱ jayu juuꞌ veꞌe je̱m samaariait kyajpu̱n ka̱jxm tsu̱u̱nidu, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱jaanchjaꞌvidu je̱ Jesús je̱ꞌe̱ ka̱jx ku veꞌe je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk ña̱ꞌmu̱xjidi: “Ta̱ xa a̱tseꞌe xvaajnjikú̱x pa̱n ti jaty a̱tseꞌe tu̱ntún tu̱nka̱ts.” vYe&A̱ts xa miitseꞌe nke̱jxtup je̱tseꞌe mꞌíttat ax joꞌn je̱ jayu juuꞌ veꞌe je̱ ta̱a̱jm du̱pa̱kmojktup joma veꞌe tu̱kyayoꞌojta tu̱kyatonda; miits tseꞌe tu̱xmutanda juuꞌ veꞌe je̱ viijnk jayu tu̱du̱tonda. gXG%Ku̱x je̱ tu̱vu̱ka̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe je̱ jayu vyaꞌañ je̱ts toꞌk je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe je̱ ta̱a̱mt du̱va̱jp, jadoꞌkts je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe je̱ ta̱a̱jm du̱pa̱kmojkp. KW$Pa̱n pa̱n xa veꞌe je̱ ta̱a̱jm du̱pa̱kmojkp, yakmujooypts je̱ꞌe̱ veꞌe. Ax je̱ ta̱a̱jm juuꞌ veꞌe pya̱kmujkp, xa̱ꞌma ka̱jxts je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌijtnit. Ku̱x juuꞌ veꞌe je̱ ta̱a̱mt du̱va̱jp je̱ts juuꞌ veꞌe je̱ ta̱a̱jm du̱pa̱kmojkp, kijpxts je̱ꞌe̱ veꞌe xyo̱o̱ndu̱kta. ZV-#’Jidu̱ꞌu̱m xa miitseꞌe mvaꞌanda: “Jamaktaaxk po̱ꞌo̱ xa veꞌe kyaꞌit je̱tseꞌe je̱ trigo ta̱a̱jm yakpa̱kmojknit.” Ax jidu̱ꞌu̱mts a̱ts miitseꞌe nna̱a̱jmada: Ixta je̱ jáyuda, veꞌem xa je̱ꞌe̱ veꞌeda ax joꞌn je̱ kam joma veꞌe je̱ trigo ta̱a̱jm, ax nvaatani tseꞌe yakpa̱kmojknit. U"Ax jidu̱ꞌu̱m tseꞌe je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xjidi: ―Je̱ꞌe̱ xa a̱tseꞌe nkaakyip nto̱jkxip ku a̱tseꞌe ntun juuꞌ veꞌe cha̱jkp je̱ꞌe̱ pa̱n a̱tseꞌe xke̱jxp je̱ts a̱tseꞌe je̱ tyoonk ntónu̱t je̱ts a̱tseꞌe nyakꞌavaadat. T5!Vanꞌit tseꞌe je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk ñayꞌamo̱tutú̱vijidi: ―¿Je̱p vineꞌe je̱ jayu tu̱mya̱ꞌa̱ju̱ juuꞌ veꞌe kyáyup? !S; Vanꞌit tseꞌe yꞌatso̱o̱jvjidi: ―Je̱p xa a̱tseꞌe nma̱a̱da juuꞌ a̱tseꞌe nkáyup; kaꞌats miits je̱ꞌe̱ veꞌe xnu̱jávada. bR=Namvaateꞌe je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk ñu̱jkx je̱m kajpu̱n jo̱o̱tm, vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk myunooꞌkxtkjidi. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaandi: ―Yakꞌixpa̱jkpa, kayu̱ toꞌk aaj. vQeVanꞌit tseꞌe cho̱o̱ꞌndi je̱m kajpu̱n ka̱jxm je̱tseꞌe ña̱jkxti joma veꞌe je̱ Jesús. JP ―Jaꞌmda je̱tseꞌe xꞌíxtat toꞌk je̱ yaaꞌtya̱jk juuꞌ a̱tseꞌe tu̱xvaajnjikú̱x pa̱n ti jaty a̱tseꞌe tu̱ntún tu̱nka̱ts. ¡Je̱ꞌe̱dam nꞌiteꞌe je̱ Cristo! 2O]Vanꞌit tseꞌe je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk du̱masa̱a̱k je̱ chiv je̱tseꞌe ñu̱jkx je̱m kajpu̱n jo̱o̱tm. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe je̱m je̱ jayu du̱nu̱u̱jmidi: NVeꞌem tseꞌe vyaꞌañ vyeꞌna ku veꞌe je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk jye̱ꞌydi. Atu̱va ato̱ki tseꞌe tyaandi ku veꞌe du̱ꞌixti je̱ts je̱meꞌe je̱ Jesús du̱ma̱a̱tnakyá̱tsju̱ toꞌk je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk. Ax ni pa̱na tseꞌe du̱kahꞌamo̱tutu̱vi je̱ Jesús pa̱n ti veꞌe cha̱jkp uk pa̱n tya̱jxeꞌe du̱ma̱a̱tnakyá̱tsju̱ je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk. ~MuJe̱tseꞌe je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xji: ―A̱ts xa je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ mitseꞌe u̱xyam mmuko̱jtsjup. L}Vanꞌit tseꞌe je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk yꞌatsa̱a̱jv: ―Nnu̱jaꞌvinup xa a̱tseꞌe je̱ts miinnupeꞌe je̱ Mesías; ax kuts je̱ꞌe̱ veꞌe myiinnit, je̱ꞌe̱ tseꞌe nu̱jom juuꞌ jaty xtukvinjaꞌvika̱jxumdinup. (Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe kya̱tsa̱pítsum je̱ Mesías, Cristo, je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam vyinko̱o̱n je̱tseꞌe yakkutojknit.) ~KuJaꞌvin xa veꞌe je̱ Nteꞌyam, ax pa̱n pa̱n jaty tseꞌe vinjaꞌvijidup vintsa̱ꞌkijidup, tun vinko̱pkts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe veꞌem du̱tóndat je̱ jyo̱o̱t je̱ jyaꞌvin ma̱a̱t je̱ts je̱ tyu̱v je̱ꞌe̱ ma̱a̱t. AJ{Ax pyaatnup tseꞌe je̱ xa̱a̱j, ax ta̱ tseꞌe jyeꞌya, vanꞌit ku veꞌe je̱ꞌe̱da pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱vinjaꞌvidup du̱vintsa̱ꞌkidup je̱ Dios Teeꞌ, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱vinjávadap du̱vintsa̱ꞌa̱gadap je̱ jyo̱o̱t je̱ jyaꞌvin ma̱a̱t je̱ts je̱ tyu̱v je̱ꞌe̱ ma̱a̱t, ku̱x veꞌemeꞌe du̱tsa̱k je̱ Dios Teeꞌ je̱tseꞌe du̱tóndat pa̱n pa̱n jatyeꞌe vinjaꞌvijidup vintsa̱ꞌkijidup. I#Kaꞌa xa miitseꞌe xnu̱jávada juuꞌ veꞌe mvinjaꞌvidup mvintsa̱ꞌkidup; ax nmu̱jaꞌvinupts a̱a̱tseꞌe juuꞌ a̱a̱tseꞌe nvinjaꞌvip nvintsa̱ꞌkip, ku̱x je̱ israeejlit jayu ka̱jxeꞌe jyeꞌya je̱ꞌe̱ pa̱neꞌe je̱ jayu du̱yaktso̱o̱kp. mHSVanꞌit tseꞌe je̱ Jesús yꞌatso̱o̱jvji: ―Jaanchjáva a̱ts, pyaatnup xa veꞌe je̱ xa̱a̱j ku veꞌe xkavinjávadat xkavintsa̱ꞌa̱gadat je̱ Dios Teeꞌ yaja joma veꞌe ya̱ ko̱pk ukpu̱ je̱m Jerusalén. CGYaja joma veꞌe ya̱ ko̱pk, yájats a̱a̱tseꞌe je̱ nju̱jpit jayu du̱vinjávada du̱vintsa̱ꞌa̱gada yꞌijt je̱ Nteꞌyam, ax veꞌemts miitseꞌe mvaꞌanda je̱ts je̱meꞌe Jerusalén je̱ it joma veꞌe du̱jajtytsá̱k je̱tseꞌe je̱ jayu je̱ Nteꞌyam du̱vinjávadat du̱vintsa̱ꞌa̱gadat. 'FGVanꞌit tseꞌe je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk yꞌatsa̱a̱jv: ―Ta̱ a̱tseꞌe vinjava ntañ je̱ts je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpa mitseꞌe. TE!Nu̱mugo̱o̱xk xa veꞌe je̱ mnu̱yaaꞌy tu̱xyaknaxy, ax je̱ꞌe̱ pa̱neꞌe u̱xyam mma̱a̱ttsu̱u̱nip, kaꞌats mits je̱ꞌe̱ veꞌe xnu̱yaaꞌya. Tyú̱vameꞌe juuꞌ veꞌe tu̱xka̱ts. DyVanꞌit tseꞌe je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk yꞌatso̱o̱jvji: ―Kaꞌa xa a̱tseꞌe pa̱n nnu̱yaaꞌy. Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xji: ―Tyú̱vam xa veꞌe xka̱ts ku veꞌe mvaꞌañ je̱ts kaꞌa veꞌe pa̱n mnu̱yaaꞌy. C{Je̱tseꞌe je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xji: ―Na̱jkxu̱ xva̱vu̱ je̱ mnu̱yaaꞌy je̱tseꞌe xma̱a̱tmínu̱t. xBiVanꞌit tseꞌe je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk ña̱ꞌmu̱xji: ―Uk nvaat a̱tseꞌe xmo̱ꞌo̱t je̱ mtsoxk na̱a̱j, veꞌemts a̱tseꞌe ni je̱ vinꞌita nko̱o̱ꞌkta̱a̱tsinit je̱ts a̱tseꞌe yaja nko̱o̱ꞌkme̱jtsnit majpa. A/ax pa̱n pa̱n tseꞌe du̱ꞌookp je̱ tsoxk na̱a̱j juuꞌ a̱tseꞌe nyajkyp, ni je̱ vinꞌítats je̱ꞌe̱ veꞌe kyo̱o̱ꞌkta̱a̱tsinit, ku̱x je̱ tsoxk na̱a̱j juuꞌ a̱tseꞌe nyajkyp, veꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌe pyítsumu̱xju̱t je̱m jyo̱o̱t jyaꞌvin ka̱jxm ax joꞌn toꞌk je̱ ma̱ja̱ moꞌot je̱tseꞌe myo̱o̱jyjinit je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp. 9@k Je̱tseꞌe je̱ Jesús yꞌatso̱o̱jvji: ―Nu̱jomda xa veꞌe pa̱n pa̱neꞌe du̱ꞌooktup ya̱ tsoxk na̱a̱j, ta̱a̱tsidinuvapts je̱ꞌe̱ veꞌe jadoꞌk nax; ? Je̱ nju̱jpit jáyuvamda Jacob, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱pa̱a̱m ya̱ jot, joma veꞌe viinm choxkna̱ꞌuuk, nay veꞌempa je̱ yꞌónu̱kta je̱ts je̱ jyaach je̱ kyaaj, ¿ax mjaaꞌknu̱má̱jipts mits vineꞌe je̱ts ni kaꞌa veꞌe je̱ꞌe̱? #>? Vanꞌit tseꞌe vyaajñ je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk: ―Kaꞌa xa mitseꞌe xtima̱a̱da juuꞌ veꞌe mtukyakpítsumup je̱ tsoxk na̱a̱j, je̱ts ka̱a̱k ya̱ꞌa̱ veꞌe ya̱ jot, ¿jómaseꞌe xpá̱ku̱t je̱ tsoxk na̱a̱j juuꞌ veꞌe je̱ jayu du̱joojntykinmo̱o̱yp? ~=u Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús yꞌatso̱o̱jvji: ―Pa̱n ku̱xnu̱java veꞌe juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam yajkyp, je̱ts ku̱xnu̱jaꞌviva veꞌe pa̱neꞌe u̱xyam mꞌamó̱tujup je̱ tsoxk na̱a̱j, mitsts a̱tseꞌe ku̱xꞌamo̱tu je̱ tsoxk na̱a̱j, je̱ts a̱ts mitseꞌe ku̱nma̱ꞌa̱ je̱ tsoxk na̱a̱j juuꞌ veꞌe je̱ jayu du̱joojntykinmo̱o̱yp. :<m Vanꞌit tseꞌe yꞌatso̱o̱jvji: ―Israeejlit jayu xa mitseꞌe. ¿Vintso̱ts a̱ts mitseꞌe xꞌamo̱tu je̱ tsoxk na̱a̱j?, ku̱x samaariait jayu xa a̱tseꞌe. (Je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe veꞌem vyaajñ ku̱x kaꞌa veꞌe ñayjávajada je̱ israeejlit jayu ma̱a̱t je̱ samaariait jayu.) |;qje̱ kaaky je̱ to̱jkx jooyva veꞌe ña̱jkxti je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk je̱m kajpu̱n ka̱jxm. Vanꞌit tseꞌe jye̱ꞌy toꞌk je̱ samaariait ta̱ꞌa̱xta̱jk joma veꞌe je̱ na̱a̱j du̱yakpítsumda, je̱ tsoxk na̱a̱jts je̱ꞌe̱ veꞌe vya̱a̱ꞌnuvaampy. Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xji: ―Mo̱o̱yk a̱ts toꞌk aaj je̱ mtsoxk na̱a̱j. :+Je̱m tseꞌe vyeꞌna toꞌk je̱ jot joma veꞌe je̱ na̱a̱j du̱yakpítsumda juuꞌ veꞌe tyijtup je̱ Jacob je̱ myoꞌot. Ax nooꞌkxp tseꞌe je̱ Jesús jye̱ꞌy, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe yꞌa̱jxtk je̱ja jot aagui, kujk xa̱a̱j joꞌnani veꞌe vyeꞌna, W9'Veꞌem tseꞌe jye̱ꞌy je̱ja kajpu̱n paꞌayi juuꞌ veꞌe Sicar du̱xa̱a̱j, je̱m samaariait yꞌit jo̱o̱tm, je̱ naax muta̱m juuꞌ veꞌe ju̱jpani je̱ Jacob myo̱o̱ynu je̱ myajntk José. T8!Tunjajtynajxpts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱m samaariait yꞌit jo̱o̱tm. |7qKu veꞌe je̱ Jesús du̱nu̱jaꞌvi, tso̱o̱ꞌnnu tseꞌe je̱m Judea je̱tseꞌe je̱m Galilea vyimpijtnuva. 6ó̱yameꞌe je̱ Jesús je̱ jayu du̱kayakna̱pe̱jtti, je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jkta veꞌe je̱ jayu du̱yakna̱pe̱jttu. 5 Myó̱tudu tseꞌe je̱ fariseota̱jk je̱ts nu̱yojkeꞌe je̱ jayu yꞌijtti juuꞌ veꞌe je̱ Jesús du̱pana̱jkxtu je̱tseꞌe yakna̱pe̱jtjidi je̱ts ni kaꞌa veꞌe je̱ꞌe̱da juuꞌ veꞌe je̱ Juan du̱pana̱jkxtu je̱tseꞌe yakna̱pe̱jtjidi; 4%$Pa̱n pa̱n xa veꞌe du̱jaanchjaꞌvip je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌOnu̱k, jyayejppts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp; ax pa̱n pa̱n tseꞌe du̱katso̱jkp je̱tseꞌe jyaanchjávajat, kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe du̱jayé̱pu̱t je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp, je̱pts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam yꞌe̱jku̱n ja̱a̱tp yꞌit.3}#Cha̱jkpts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Dios Teeꞌ je̱ yꞌOnu̱k je̱tseꞌe du̱tukka̱ta̱jkiku̱jx nu̱jom juuꞌ jaty. S2"Je̱ꞌe̱ pa̱neꞌe je̱ Nteꞌyam ke̱jxju, je̱ Nteꞌyam je̱ kya̱ts je̱ yꞌayookts je̱ꞌe̱ veꞌe kya̱jtsp, kaꞌa tseꞌe je̱ Nteꞌyam vyintoka ku veꞌe je̱ Espíritu Santo du̱yaky. 1y!Natyukpitsumvaatsju̱dup tseꞌe juuꞌ veꞌe du̱jaanchjaꞌvidup je̱ tu̱va̱ko̱jtsu̱n juuꞌ veꞌe pyu̱u̱mp, je̱ꞌe̱ tseꞌe vaꞌajts du̱yaknu̱ke̱ꞌxnata̱jkidup je̱ts tyú̱vameꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ kya̱ts je̱ yꞌayook. O0 Je̱ꞌe̱ tseꞌe je̱ tu̱va̱ko̱jtsu̱n du̱pa̱a̱mp juuꞌ veꞌe du̱ꞌix du̱ꞌamo̱tunajx, ax kaꞌa tseꞌe je̱ jayu du̱jaanchjáva je̱ tu̱va̱ko̱jtsu̱n juuꞌ veꞌe pyu̱u̱mp. /%Je̱ꞌe̱ pa̱neꞌe ka̱jxm tso̱o̱ꞌn, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱nu̱má̱jip du̱nu̱jaanchip. Je̱ꞌe̱ pa̱neꞌe yaja naxviijn, naxviijnit jáyuvamts je̱ꞌe̱ veꞌe, je̱ꞌe̱ je̱ꞌe̱ veꞌe kya̱jtsp juuꞌ veꞌe yaja naxviijn; ax je̱ꞌe̱ pa̱neꞌe tso̱o̱ꞌn je̱m tsapjo̱o̱tm je̱tseꞌe yaja kya̱daaky, ñu̱ma̱jiku̱jxp ñu̱jaanchiku̱jxpts je̱ꞌe̱ veꞌe. .}Pa̱n vintso̱ veꞌe ya̱ it ñaxy, tun vinko̱pkts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe du̱nu̱má̱jat je̱ts a̱tseꞌe nnu̱mootskat ―jidu̱ꞌu̱m tseꞌe je̱ Yakna̱pe̱jtpa Juan vyaajñ. Je̱ꞌe̱ pa̱neꞌe ka̱jxm tso̱o̱ꞌn E-Ku veꞌe je̱ jayu ñavyu̱kju̱, pa̱n pa̱n tseꞌe du̱ma̱a̱t je̱ yaaꞌvya̱jkpa, je̱ ta̱ꞌa̱xpa̱jkpats je̱ꞌe̱ veꞌe; je̱ts je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe mya̱a̱tnayjaꞌvijup je̱ ta̱ꞌa̱xpa̱jkpa, je̱mts je̱ꞌe̱ veꞌe du̱ꞌamo̱tunaxy juuꞌ veꞌe je̱ ta̱ꞌa̱xpa̱jkpa kya̱jtsp. Ax nay veꞌempats a̱tseꞌe u̱xyam o̱o̱y ntunxo̱o̱ndu̱k ku a̱tseꞌe nꞌamo̱tunaxy juuꞌ veꞌe je̱ Cristo kya̱jtsp. +,OXꞌamo̱tunajxtu a̱tseꞌe ku a̱tseꞌe nvaajñ je̱ts ka je̱ Criistovap a̱tseꞌe, mꞌo̱ꞌyixjadap tseꞌe je̱tseꞌe je̱ tu̱va̱ko̱jtsu̱n xpá̱mdat je̱ts vaan a̱tseꞌe je̱ts a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe yakke̱jx je̱tseꞌe je̱ Cristo du̱vintooꞌvá̱kat. &+EVanꞌit tseꞌe je̱ Juan yꞌatso̱o̱jvjidi: ―Ni pa̱na xa veꞌe je̱ kutojku̱n du̱kajayep pa̱n kaꞌa veꞌe je̱ Nteꞌyam mya̱ꞌa̱ju̱. -*SVanꞌit tseꞌe je̱ Juan je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk ñu̱na̱jkxjidi, je̱tseꞌe ña̱ꞌmu̱xjidi: ―Yakꞌixpa̱jkpa, je̱ꞌe̱ xa veꞌe juuꞌ veꞌe mma̱a̱tveꞌnip je̱m jadoꞌk adoꞌom Jordán ma̱ja̱ na̱paꞌam, juuꞌ mitseꞌe je̱ tu̱va̱ko̱jtsu̱n mmo̱o̱y ku a̱a̱tseꞌe xmuka̱jts, je̱mts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ jayu du̱yakna̱pet, ax nu̱na̱jkxju̱dupts je̱ꞌe̱ veꞌe anañu̱joma. g)GJe̱m tseꞌe je̱ Juan je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk juuꞌ veꞌe du̱ma̱a̱tnakyo̱jtsvintso̱vꞌukvaajnju̱du toꞌk je̱ israeejlit jayu pa̱n vintso̱ veꞌe du̱tsa̱k je̱tseꞌe je̱ jayu ñaajkvaꞌatsjadat. q([Vanꞌit ya̱ꞌa̱ veꞌe tyoojnji kyo̱jtsji kaꞌanumeꞌe je̱ Juan yakpoxu̱nta̱kpu̱m vyeꞌna. w'gNay veꞌempa tseꞌe je̱ Yakna̱pe̱jtpa Juan je̱ jayu du̱yakna̱pejt je̱m Enón, je̱ saliimit kajpu̱n muta̱m, ku̱x je̱meꞌe vyeꞌna o̱o̱y je̱ tsoxk na̱a̱j. Je̱m tseꞌe je̱ jayu jye̱ꞌydi je̱tseꞌe ña̱pe̱jtti. A&{Ku veꞌe je̱ it ñajxy, vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús ma̱a̱t je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk ña̱jkxti je̱m judéait yꞌit jo̱o̱tm. Je̱m tseꞌe je̱ jayu du̱yakna̱pe̱tta. .%UAx pa̱n pa̱n tseꞌe du̱toomp je̱ tyu̱v je̱ꞌe̱, naajktá̱mijupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ja ajajtk it ja̱a̱t, ax veꞌem tseꞌe kye̱ꞌe̱xu̱t je̱ts je̱ Nteꞌyam ka̱jxeꞌe juuꞌ du̱tún. Ku je̱ Yakna̱pe̱jtpa Juan je̱ jayu du̱vaajnjinuva je̱ts pa̱neꞌe je̱ Jesús B$}Anañu̱joma tseꞌe pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱toondup juuꞌ veꞌe ka ó̱yap, kaꞌituvaandupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ja ajajtk it ja̱a̱t, kaꞌa veꞌe ñaajktá̱majada je̱ja ajajtk it ja̱a̱t ku̱x kaꞌa veꞌe du̱yaknu̱ke̱ꞌxnata̱kavaꞌanda je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe tyoondup. r#]Je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe yakmo̱o̱ynit je̱ tsaachpaatu̱n juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtnup, ku̱x kaꞌa veꞌe du̱jaanchjáva je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌOnu̱k, juuꞌ veꞌe kye̱jx yaja naxviijn. Veꞌem ax joꞌn je̱ kujajpa je̱ kuta̱ꞌkxpa du̱yaknu̱ke̱ꞌxnatá̱ka nu̱jom juuꞌ jatyeꞌe ijtp joma veꞌe kyujaj kyutu̱ꞌkx, nay veꞌempa tseꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌOnu̱k je̱ jayu je̱ tyo̱kin du̱yaknu̱ke̱ꞌxnata̱jkiva. Ax kaꞌa tseꞌe je̱ jayu du̱tso̱kta je̱tseꞌe je̱ tyo̱kin nu̱ke̱ꞌxnatá̱ka yꞌítu̱t ku̱x je̱ꞌe̱ veꞌe tyoondup juuꞌ veꞌe ka ó̱yap. n"UPa̱n pa̱n xa veꞌe du̱jaanchjaꞌvip je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌOnu̱k, kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe yakmo̱o̱ynit je̱ tsaachpaatu̱n juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtnup; ax pa̱n pa̱n tseꞌe kajaanchjaꞌvijup, nu̱pa̱a̱mdu̱kanits je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌit je̱tseꞌe yakmo̱o̱ynit je̱ tsaachpaatu̱n juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtnup. ! Ka je̱ꞌe̱ ka̱jxap xa veꞌe je̱ Nteꞌyam du̱kejx je̱ yꞌOnu̱k yaja naxviijn je̱tseꞌe je̱ jayu du̱mo̱o̱ynit je̱ tsaachpaatu̱n juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtnup, je̱ꞌe̱ ka̱jxeꞌe je̱ts je̱ jayu du̱yaktso̱ꞌo̱ku̱t.  Tyuntso̱jkꞌo̱o̱ꞌk xa veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ naxviijnit jayu, paaty tseꞌe du̱kejx pa̱neꞌe tun toꞌk yꞌOnu̱kip. Veꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌe du̱tuujn je̱ts pa̱n pa̱neꞌe du̱jaanchjaꞌvip je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌOnu̱k, je̱tseꞌe kyavintó̱kiyu̱t, je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe du̱jaye̱jpnit je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp.  ax veꞌem tseꞌe, pa̱n pa̱n xa a̱tseꞌe xjaanchjaꞌvip, kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe vyintó̱kiyu̱t, xa̱ꞌma ka̱jxts je̱ꞌe̱ veꞌe jyoojntykinit ―jidu̱ꞌu̱m tseꞌe je̱ Jesús vyaajñ. Cha̱jkpeꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ naxviijnit jayu W'Veꞌem ax joꞌn je̱ Moisés ju̱jpani du̱yakka̱jxmpojtu̱k je̱ tsaaꞌn apa̱mnax je̱m vinvaꞌajts it ka̱jxm, tun vinko̱pkts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ts a̱tseꞌe je̱ jayu xyakka̱jxmpojtu̱kpat; <q ’Ni pa̱na xa veꞌe kyatsajpétna, ax je̱mts a̱tseꞌe tsapjo̱o̱tm nꞌijt je̱ts a̱tseꞌe yaja nka̱daaky, a̱ts, je̱ Jayu Juuꞌ veꞌe Nu̱pa̱a̱mdu̱ka Ijtp. `9 Pa̱n kaꞌa xa a̱tseꞌe xjaanchjávada ku a̱ts miitseꞌe nvaajnjada juuꞌ veꞌe yaja naxviijn, ¿vintso̱ts a̱ts miitseꞌe xjaanchjávadat ku a̱ts miitseꞌe nvaajnjada juuꞌ veꞌe je̱m tsapjo̱o̱tm? H  Tyú̱vam xa a̱ts mitseꞌe nnu̱u̱jma, vaampam a̱tseꞌe, je̱ꞌe̱ a̱a̱tseꞌe nka̱jtsp juuꞌ a̱a̱tseꞌe nnu̱jaꞌvip, je̱ts je̱ꞌe̱ a̱a̱tseꞌe je̱ tu̱va̱ko̱jtsu̱n mpu̱u̱mp juuꞌ a̱a̱tseꞌe nꞌixp; ax kaꞌa tseꞌe xkuva̱kta je̱ tu̱va̱ko̱jtsu̱n juuꞌ a̱a̱tseꞌe mpu̱u̱mp. { Je̱tseꞌe je̱ Jesús yꞌatso̱o̱jvji: ―¿Kaꞌa veꞌe xnu̱java?, mits, israeejlit jayu yakꞌixpa̱jkpa. uc Vanꞌit tseꞌe je̱ Nicodemo yꞌamo̱tutú̱vijinuva: ―¿Vintso̱s ya̱ꞌa̱ veꞌe yꞌíxuva? 'Je̱ja xa veꞌe je̱ it pya̱j pa̱n joma tso̱ veꞌe du̱tsa̱k. Mꞌamo̱tunajxypts mits je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe yꞌamuꞌu, ax kaꞌa tseꞌe xnu̱java pa̱n joma tso̱ veꞌe cha̱a̱ꞌn uk pa̱n joma tso̱ veꞌe ñu̱jkx; nay veꞌempa tseꞌe anañu̱joma pa̱n pa̱n jatyeꞌe ke̱ꞌxtup je̱ Espíritu Santo ka̱jx, vaꞌajts tseꞌe yaknu̱java je̱ts je̱ Nteꞌyam ma̱a̱t je̱ꞌe̱ veꞌeda, ax kaꞌa tseꞌe yaknu̱java pa̱n vintso̱ veꞌe je̱ Espíritu Santo je̱ nam joojntykin myo̱o̱jyjidi. ~~l~ }|{{zNyxxwwPvsuttsqpoo!mll5k&jii\hedNcrb:`_^]\ZZ!YX WRVUTRRQPPAOMxLKKJJeHvGFeE CBB'@?>==;4988U76543221%08//--E,b+V*)((3't&%P#""!VuTqfza [ D 1 0!<H9-P Je̱ Jesús, je̱mts je̱ꞌe̱ veꞌe ñu̱jkx Olivos Ko̱pk viindum. O5Vanꞌit tseꞌe ka̱kje̱ꞌe̱ je̱m tya̱kꞌam ña̱jkxtini. 4Vanꞌit tseꞌe du̱ꞌatso̱o̱vdi: ―¿Tis, galiléait jáyuva mitseꞌe? Toonka je̱ Kunuuꞌkx Jatyán, veꞌem tseꞌe xnu̱jávat je̱ts ni toꞌka veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpa kyapítsum je̱m galiléait yꞌit jo̱o̱tm. wg3―Veꞌemeꞌe je̱ Moisés je̱ pyavaꞌnu̱n vyaꞌañ je̱ts kaꞌa veꞌe nvaat je̱ jayu yakto̱kimpayo̱ꞌo̱yu̱t pa̱n kaꞌa veꞌe yakꞌamo̱tunaxy je̱tseꞌe yaknu̱jávat pa̱n ti veꞌe tu̱du̱tún tu̱du̱ka̱ts. +O2Je̱ Nicodemo juuꞌ veꞌe o̱jts du̱kuꞌix ko̱o̱ꞌts je̱ Jesús, fariséovats je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌijtpa. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe ña̱ꞌmu̱xjidi: #1Ax je̱ nu̱may jayu juuꞌ veꞌe du̱kanu̱jaꞌvidup je̱ Moisés je̱ pyavaꞌnu̱n, ko̱ꞌo̱y nu̱kó̱tsanits je̱ꞌe̱ veꞌeda. s_0¿Jadi ta̱ veꞌe du̱jaanchjávada jyapa̱na juuꞌ veꞌe xyakkutojkjimdup ukpu̱ je̱ fariseota̱jk? y k/Vanꞌit tseꞌe je̱ fariseota̱jk ña̱ꞌmu̱xjidi: ―¿Myakvinꞌa̱a̱ꞌnduva miitseꞌe ta̱a̱v? u c.Vanꞌit tseꞌe yꞌatso̱o̱vdi: ―¡Ni pa̱na xa veꞌe veꞌem kyaka̱tsna ax joꞌn je̱ꞌe̱! a ;-Vimpijttinuva tseꞌe je̱ tsapta̱kmutoompata̱jk joma veꞌe je̱ fariseota̱jkta je̱ts je̱ teeꞌta̱jk je̱ vyintsa̱nda, vanꞌit tseꞌe yakꞌamo̱tutú̱vidi: ―¿Tya̱jx tseꞌe tu̱xkayakme̱tsta?  %,Je̱m tseꞌe juuꞌ veꞌe matsuvaajnju̱dup; ax ni pa̱na tseꞌe kyanu̱xájiji. Ku je̱ yakkutojkpada je̱ Jesús du̱kajaanchjaꞌvidi r ]+Ax veꞌem tseꞌe je̱ nu̱may jayu kijpx je̱ vinmaꞌyu̱n du̱kajaye̱jpti je̱ Jesús ka̱jx. }s*Veꞌem xa veꞌe je̱ Kunuuꞌkx Jatyán vyaꞌañ je̱ts je̱ yakkutojkpa David je̱ chaan je̱ kyo̱o̱j veꞌe Criistovap je̱ts je̱meꞌe Belén kyukajpu̱nat, nay je̱ꞌe̱ je̱ kajpu̱mpa veꞌe jómit jayu veꞌe je̱ David yꞌijt. )Je̱m tseꞌe pa̱n pa̱neꞌe vaanduva: ―Ya̱ꞌa̱ xa je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Cristo, juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam vyinko̱o̱n je̱tseꞌe yakkutojknit. Nay je̱mpa tseꞌe pa̱n pa̱neꞌe vaanduva: ―¿Vintso̱seꞌe je̱ Cristo gyalileaitjáyuvat? (Ku veꞌe je̱ Jesús je̱ yꞌayook yakꞌamo̱tunajxy, je̱m tseꞌe pa̱n pa̱neꞌe vaandu: ―Tyú̱vam xa je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ts je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpa ya̱ꞌa̱ veꞌe juuꞌ veꞌe ká̱tsani je̱tseꞌe myiinnit yaja naxviijn. :m'Je̱ꞌe̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe tyijp je̱ Jesús je̱ts pa̱n pa̱n jatyeꞌe jaanchjaꞌvijidup, jyayé̱ptapts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Espíritu Santo je̱m jyaꞌvin ka̱jxmda, ku̱x kaꞌanumeꞌe myin vyeꞌna je̱ Espíritu Santo je̱ꞌe̱ ka̱jx ku veꞌe kaꞌana je̱ Jesús yakma̱ja yakjaancha vyeꞌna, je̱ꞌe̱ je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe yꞌo̱o̱ꞌkni. Ku je̱ jayu kijpx je̱ vinmaꞌyu̱n du̱kajaye̱jpti ~u&Veꞌem ax joꞌn je̱ Kunuuꞌkx Jatyán vyaꞌañ: “Pa̱n pa̱n xa a̱tseꞌe xjaanchjaꞌvip, je̱m tseꞌe je̱ꞌe̱ jyo̱o̱t jyaꞌvin ka̱jxm pyítsumu̱xju̱t je̱ ma̱ja̱ na̱a̱j joꞌn juuꞌ veꞌe je̱ joojntykin du̱yajkp.” B}%Je̱ xa̱a̱j juuꞌ veꞌe tunꞌu̱xꞌo̱o̱kip ku veꞌe xya̱a̱jtoondi, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱jaaꞌknu̱má̱jip, vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús tyeni, je̱tseꞌe ma̱kk kya̱jts, je̱tseꞌe vyaajñ: ―Pa̱n pa̱n xa veꞌe ta̱a̱tsip, vaꞌants a̱tseꞌe xnu̱minu̱ je̱tseꞌe yꞌooꞌku̱t. L$¿Tis ya̱ꞌa̱ vineꞌe tyijp ku veꞌe xnu̱u̱jmimda jidu̱ꞌu̱m: “Xꞌíxtadapts a̱ts miitseꞌeda, kaꞌats a̱tseꞌe xꞌukpaattinit; kaꞌa tseꞌe mꞌo̱ꞌyixjada je̱tseꞌe mna̱jkxtat joma a̱tseꞌe nnu̱jkx”? Je̱ꞌe̱ pa̱neꞌe je̱ ma̱ja̱ na̱a̱j joꞌn je̱tseꞌe je̱ joojntykin du̱yaky Q#Vanꞌit tseꞌe je̱ israeejlit jayu ñayꞌamo̱tutú̱vijidi: ―¿Jomas ya̱ꞌa̱ vineꞌe ña̱jkxu̱t je̱tseꞌe nkapaatumdat? ¿Je̱m ya̱ꞌa̱ vineꞌe ña̱jkxu̱t joma veꞌe je̱ njáyuvamda cha̱a̱nada muxim muyam je̱m je̱ viijnk jayu yꞌit jo̱o̱tmda je̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe du̱yakꞌixpa̱jktuvat? $A"Xꞌíxtadapts a̱ts miitseꞌeda, kaꞌats a̱tseꞌe xꞌukpaattinit; kaꞌa veꞌe mꞌo̱ꞌyixjada je̱tseꞌe mna̱jkxtat joma a̱tseꞌe nnu̱jkx. H !Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús vyaajñ: ―Jave̱e̱ꞌn xa a̱tseꞌe nꞌítu̱t miits ma̱a̱tta, vanꞌitts a̱tseꞌe nvimpijtnuvat joma veꞌe je̱ꞌe̱ pa̱n a̱tseꞌe xke̱jxp. ~9 Yꞌamo̱tunajxtu tseꞌe je̱ fariseota̱jk juuꞌ veꞌe je̱ nu̱may jayu kya̱jtsp, je̱ Jesús du̱nu̱ko̱tsta, vanꞌit tseꞌe je̱ꞌe̱da ma̱a̱t je̱ teeꞌta̱jk je̱ vyintsa̱nda du̱ke̱jxti je̱ tsapta̱kmutoompata̱jk je̱tseꞌe je̱ Jesús du̱mátstat. D}Nu̱may tseꞌe je̱ jayu jyaanchjaꞌviji je̱tseꞌe vyaandi: ―Ya̱ꞌa̱ xa je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Cristo, juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam vyinko̱o̱n je̱tseꞌe yakkutojknit, ku̱x je̱ nu̱jaꞌvin juuꞌ veꞌe tyuump, kaꞌa veꞌe pa̱n viijnk yꞌo̱ꞌyixju̱ je̱tseꞌe du̱tónu̱t nu̱yojk je̱ mú̱jit nu̱jaꞌvin. Ku je̱ fariseota̱jk du̱ꞌukke̱jxti je̱ tsapta̱kmutoompata̱jk je̱tseꞌe je̱ Jesús ku̱du̱majtsti |/Vanꞌit tseꞌe du̱ꞌukmatsuvaandi; ax ni pa̱na tseꞌe kyanu̱xájiji, ku̱x kaꞌanumeꞌe je̱ Jesús tyukka̱daꞌakyju̱ vyeꞌna. {ax nꞌíxats a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe ku̱x je̱m a̱tseꞌe ntsa̱a̱ꞌn joma veꞌe je̱ꞌe̱, je̱ꞌe̱ts a̱tseꞌe xke̱jxp. zJe̱p tseꞌe ma̱ja̱ tsaptu̱jkp yakꞌixpu̱k vyeꞌna je̱ Jesús. Ku veꞌe du̱mo̱tu vintso̱ veꞌe je̱ jayu vyaꞌanda, vanꞌit tseꞌe ma̱kk kya̱jts, je̱tseꞌe vyaajñ: ―Xꞌíxada xa a̱ts miitseꞌeda, je̱ts mnu̱jaꞌviduvap tseꞌe je̱ts jómit jayu a̱tseꞌe. Ka ya̱ nꞌavintso̱ vinmaꞌyu̱n ka̱jxap xa a̱tseꞌe nmiijn, je̱ Nteꞌyam a̱tseꞌe xke̱jxp, je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe tyú̱vam juuꞌ du̱toomp du̱ko̱jtsp. Kaꞌats miits je̱ꞌe̱ veꞌe xꞌíxada; yAx ka je̱ꞌe̱pts ya̱ꞌa̱ veꞌe je̱ Cristo, ku̱x nmu̱jaꞌvimdinup u̱u̱ꞌmeꞌeda je̱ts jómit jayu ya̱ꞌa̱ veꞌe; ax ku tseꞌe je̱ Cristo myiinnit, ni pá̱nats je̱ꞌe̱ veꞌe du̱kanu̱jávat pa̱n jómit jayu je̱ꞌe̱ veꞌe. CxU̱xyaja xa veꞌe je̱ jayu vyinkujk kya̱ts, ni pa̱na tseꞌe kyavintso̱na̱ꞌmu̱xju̱. ¿Ñu̱jaꞌviduptam vineꞌe je̱ yakkutojkpata̱jk je̱ts je̱ Cristo ya̱ꞌa̱ veꞌe? _w7Je̱meꞌe juuꞌ veꞌe je̱m Jerusalén tsu̱u̱nidup juuꞌ veꞌe nayꞌamo̱tutú̱vijidu: ―¿Ka ya̱ꞌa̱ap je̱ꞌe̱ vineꞌe juuꞌ veꞌe yakꞌíxtip je̱tseꞌe du̱yakꞌo̱o̱ꞌkuvaꞌanda? v3Kaꞌa xa veꞌe mto̱kimpayo̱ꞌo̱ydat pa̱n vintso̱ veꞌe juuꞌ jaty kyeꞌex, ku veꞌe mto̱kimpayo̱ꞌo̱ydat, o̱y tseꞌe mto̱kimpayo̱ꞌo̱ydat, veꞌem pa̱n vintso̱ veꞌe juuꞌ jaty yꞌíxuva. Ku je̱ Jesús du̱ꞌavaꞌni pa̱n vintso̱ veꞌe myiijn iuKPa̱n je̱ꞌe̱ ka̱jxts miitseꞌe xpa̱a̱jmjada je̱ ixtaꞌnu̱n je̱ mpiꞌk mix ónu̱kta je̱tseꞌe veꞌem je̱ Moisés je̱ pyavaꞌnu̱n xkutyóndat, ku̱jyapo̱o̱ꞌkxtku̱nxa̱a̱jam je̱ꞌe̱ veꞌe, ¿tya̱jxts a̱tseꞌe xmuꞌé̱kjada ku a̱tseꞌe po̱o̱ꞌkxtku̱n xa̱a̱j tu̱nyakjo̱tka̱daꞌaky toꞌk je̱ yaaꞌtya̱jk? ptYAx je̱ Moisés tseꞌe mpavaajnju̱du je̱tseꞌe je̱ mpiꞌk mix ónu̱k du̱niꞌkxmadat du̱ko̱jmadat je̱ ixtaꞌnu̱n. Ka je̱ꞌe̱p je̱ꞌe̱ veꞌe veꞌem du̱ꞌukvaan, je̱ jyu̱jpit jayu veꞌeda. Je̱ꞌe̱ ka̱jxts miitseꞌe je̱ ixtaꞌnu̱n xpa̱a̱jmjada je̱ piꞌk mix ónu̱kta ku̱jyapo̱o̱ꞌkxtku̱nxa̱a̱jam je̱ꞌe̱ veꞌe. &sEJe̱tseꞌe je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xjidi: ―Atu̱va ato̱ki xa veꞌe mtuntanda je̱ꞌe̱ ka̱jx ku a̱tseꞌe toꞌk je̱ jayu nyakjo̱tka̱daaky. 1r[Vanꞌit tseꞌe je̱ nu̱may jayu yꞌatso̱o̱jvjidi: ―Je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap xa veꞌe je̱m mjaꞌvin ka̱jxm. ¿Pá̱nam ijk myakꞌo̱o̱ꞌkuvaajnjup? qy’Mo̱o̱jyju̱du xa veꞌe je̱ mju̱jpit jáyuda je̱ Moisés je̱ pavaꞌnu̱n. Ax ni pá̱nats miitseꞌe juuꞌ veꞌe du̱kutyoomp je̱ pavaꞌnu̱n. Pa̱n ku̱xkutyonda xa veꞌe, kaꞌats a̱tseꞌe ku̱xyakꞌo̱o̱ꞌkuvaꞌanda. pPa̱n pa̱n xa veꞌe je̱ yꞌavintso̱ vinmaꞌyu̱n ka̱jx juuꞌ du̱ko̱jtsp, je̱ꞌe̱ ka̱jxts je̱ꞌe̱ veꞌe veꞌem du̱ka̱ts je̱tseꞌe je̱ jayu vyintsa̱ꞌa̱gajat; ax pa̱n pa̱n tseꞌe du̱tso̱jkp je̱tseꞌe vintsa̱ꞌa̱ga yꞌítu̱t je̱ꞌe̱ pa̱neꞌe ke̱jxjup, tyú̱vamts je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe kya̱jtsp, ni vinxú̱pats je̱ꞌe̱ veꞌe kyataaya. 2o]Pa̱n pa̱n xa veꞌe du̱tonuvaamp juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam cha̱jkp, ñu̱jávapts je̱ꞌe̱ veꞌe o̱y pa̱n je̱ Nteꞌyam ka̱jx je̱ꞌe̱ veꞌe myin je̱ ixpa̱jku̱n juuꞌ a̱tseꞌe je̱ jayu ntukꞌixp uk pa̱n ya̱ nꞌavintso̱ vinmaꞌyu̱n ka̱jx a̱tseꞌe juuꞌ nka̱ts. jnMJe̱tseꞌe je̱ Jesús yꞌatso̱o̱jvjidi: ―Je̱ ixpa̱jku̱n juuꞌ a̱tseꞌe je̱ jayu ntukꞌixp, ka á̱tsapts je̱ꞌe̱ veꞌe nje̱ꞌe̱, je̱ꞌe̱ je̱ꞌe̱ veꞌe jye̱ꞌe̱ pa̱n a̱tseꞌe xke̱jxp. ;moAtu̱va ato̱ki tseꞌe je̱ israeejlit jayu tyaandi je̱tseꞌe ñavyaajnjidi: ―¿Vintso̱s ya̱ꞌa̱ vineꞌe o̱o̱y juuꞌ du̱tunnu̱java?, kaꞌa tseꞌe yꞌixpu̱ka. .lUKojk vaꞌkxy tseꞌe je̱ xa̱a̱j tyunju̱ vyeꞌna, vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús tya̱jki je̱p ma̱ja̱ tsaptu̱jkp je̱tseꞌe yakꞌixpa̱jkꞌukvaajñ. =ks Ax ni pá̱nats je̱ꞌe̱ veꞌe ixna ke̱ꞌxna kyanu̱ka̱tsju̱, je̱ꞌe̱ ka̱jx ku veꞌe du̱tsa̱ꞌa̱gada je̱ israeejlit jayu juuꞌ veꞌe je̱m tso̱ tsu̱u̱nidup. j Je̱m tseꞌe je̱ nu̱may jayu ñu̱ka̱tsju̱. Je̱m tseꞌe juuꞌ veꞌe vaandup: “O̱y jayu xa je̱ꞌe̱.” Je̱m tseꞌe juuꞌ veꞌe vaanduvap: “Kaꞌa xa je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌo̱yjáyuva, je̱ nu̱may jayu veꞌe vyinꞌu̱u̱ꞌmp.” i3 Je̱m tseꞌe Jerusalén je̱ israeejlit jayu yꞌíxtiji. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe ñavyaajnjidi: ―¿Jomas je̱ꞌe̱ vineꞌe yꞌit je̱ Jesús? h  Tá̱vani tseꞌe ña̱jkxta vyeꞌna je̱ yꞌutsa̱ta̱jk, vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús ña̱jkxpa xa̱a̱jiva. Kaꞌa tseꞌe ñaajknu̱ke̱ꞌxnata̱jkiji je̱ja je̱ jayu vyinkujk, apu̱keꞌe ñu̱jkx je̱ts kaꞌa je̱ nu̱may jayu ma̱a̱t. _g7 Ku veꞌe je̱ Jesús veꞌem vyaajñ, vanꞌit tseꞌe jyaaꞌktaajñ je̱m galiléait yꞌit jo̱o̱tm. Ku je̱ Jesús vyeꞌna joma veꞌe je̱ myuꞌisraeejlit jayu ñayꞌojtsꞌatya̱knu̱pa̱a̱jmjidi ~fuNa̱jkxtats miitseꞌe xa̱a̱jiva; kaꞌa a̱tseꞌe u̱xyam nmu̱jkx ku̱x kaꞌanum a̱tseꞌe xtukka̱daꞌaky. PeKaꞌa xa veꞌe nvaat je̱ts miitseꞌe mkatsó̱kjadat je̱ jayu juuꞌ veꞌe du̱ma̱a̱tnavya̱a̱ꞌnju̱dup je̱ naxviijnit je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱; ax kaꞌats a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe xtso̱kta je̱ꞌe̱ ka̱jx ku a̱tseꞌe je̱ tu̱va̱ko̱jtsu̱n mpu̱m je̱ts kaꞌa veꞌe yꞌo̱ya juuꞌ veꞌe tyoondup. !d;Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xjidi: ―Kaꞌanum a̱tseꞌe xtukka̱daꞌaky; ax miitsta, o̱yvinꞌítats miitseꞌe mtukka̱daꞌakjada. vceJe̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe veꞌem vyaandi ku̱x ni je̱ yꞌutsa̱ta̱jka veꞌe kyajaanchjaꞌvijidi. ibKKu̱x pa̱n pa̱n xa veꞌe du̱tso̱jkp je̱tseꞌe kye̱ꞌe̱xu̱t juuꞌ veꞌe tyuump, kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe ayuꞌuts juuꞌ du̱tún. Pa̱n ti jatyeꞌe mtuump, tónu̱ts je̱ja anañu̱joma je̱ jayu vyinkujk. laQvanꞌit tseꞌe je̱ Jesús je̱ yꞌutsa̱ta̱jk ña̱ꞌmu̱xjidi: ―Kadi yaja mtañ, na̱jkxu̱ je̱m Judea, je̱ts je̱ꞌe̱ pa̱n pa̱n jatyeꞌe mpana̱jkxju̱dup, je̱tseꞌe du̱ꞌíxtuvat juuꞌ jatyeꞌe mtuump. z`mTá̱mani tseꞌe vyeꞌna je̱ xa̱a̱j ku veꞌe je̱ israeejlit jayu ñayꞌojtsꞌatya̱knu̱pa̱a̱jmjidi, _ Tá̱vani tseꞌe veꞌem jyaty, vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús vyídu̱t je̱m galiléait yꞌit jo̱o̱tm; kaꞌa tseꞌe du̱tsa̱k je̱tseꞌe je̱m judéait yꞌit jo̱o̱tm yꞌítu̱t ku̱x je̱ jé̱mit jáyuda veꞌe yakꞌo̱o̱ꞌkuvaajnju̱dup. K^GJe̱ Judas Iscariote tseꞌe tyijp, je̱ Simón je̱ myajntk, ku̱x ñu̱jaꞌvip je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Jesús je̱ts je̱ Júdaseꞌe pa̱a̱jmjinup je̱m je̱ jayu kya̱ꞌm juuꞌ veꞌe tsoꞌoxpa̱jkju̱dup, ó̱yameꞌe je̱ Judas jyaꞌijt nu̱toꞌk je̱ ixpa̱jkpa juuꞌ veꞌe nu̱makme̱jtsk ijttu.n]UFJe̱tseꞌe je̱ Jesús yꞌatso̱o̱jvjidi: ―¿Ka á̱tsap miitseꞌe nu̱makme̱jtsk nvinko̱o̱ndu? Jyaveꞌema tseꞌe, je̱m tseꞌe nu̱toꞌk miitsta juuꞌ veꞌe je̱m jyaꞌvin ka̱jxm je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap. _\7ETa̱ a̱a̱tseꞌe njaanchjáva, nnu̱jaꞌvip a̱a̱tseꞌe je̱ts mits je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Cristo, juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam vyinko̱o̱n je̱tseꞌe yakkutojknit, je̱ joojntyk Nteꞌyam je̱ yꞌOnu̱k. [DVanꞌit tseꞌe je̱ Simón Pedro yꞌatso̱o̱jvji: ―Ma̱ja̱ Vintsá̱n, ¿pa̱nts a̱a̱tseꞌe mpana̱jkxup? Juuꞌ xa mitseꞌe mka̱jtsp, je̱ꞌe̱ts a̱a̱tseꞌe xtuknu̱jaꞌvip je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp. Z CVanꞌit tseꞌe je̱ Jesús du̱ꞌamo̱tutu̱vi je̱ ñu̱makme̱jtsk ixpa̱jkpada: ―¿Mna̱jkxuvaanduvapts miitseꞌeda? Y1BVanꞌit tseꞌe myaso̱o̱kjini nu̱may je̱ jayu juuꞌ veꞌe pana̱jkxjup yꞌijt, kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe du̱ꞌukma̱a̱tvíttini. MXAJe̱tseꞌe vyaajñ: ―Je̱ꞌe̱ ka̱jx xa a̱tseꞌe tu̱nvaꞌañ je̱ts ni pa̱na veꞌe kyaꞌo̱ꞌyixju̱ je̱ts a̱tseꞌe xnu̱mínu̱t pa̱n kaꞌa veꞌe je̱ Dios Teeꞌ yakminju̱. jWM@Ax je̱mts miitseꞌeda juuꞌ a̱tseꞌe xkajaanchjaꞌvidup. Ñu̱jaꞌvinup tseꞌe je̱ Jesús vanꞌítani ku veꞌe cho̱o̱ꞌndu̱k je̱ts pa̱n pa̱n jatyeꞌe kajaanchjaꞌvijup, nay ñu̱jaꞌvivapts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ts pa̱n je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe pa̱a̱jmjinup je̱m je̱ jayu kya̱ꞌm juuꞌ veꞌe tsoꞌoxpa̱jkju̱dup. PV?Kaꞌa xa miitseꞌe mvinmáydat je̱ts je̱ꞌe̱ a̱tseꞌe ntijp je̱tseꞌe xtsoꞌotstat a̱ts ya̱ ntsuꞌuts, ni kaꞌa tseꞌe mvinmaayduvat je̱ts je̱ꞌe̱ a̱tseꞌe ntijp je̱tseꞌe xꞌooꞌktat a̱ts ya̱ nnu̱u̱ꞌpu̱n, je̱ꞌe̱ a̱tseꞌe ntijp je̱ts a̱tseꞌe xjaanchjávadat. Ax juuꞌts a̱ts miitseꞌe tu̱nvaajnjada, je̱ Espíritu Saantots je̱ꞌe̱ veꞌe jye̱ꞌe̱, je̱ꞌe̱ tseꞌe je̱ joojntykin du̱yakjé̱jip. CU>Je̱ts pa̱n ku̱xꞌixta veꞌe je̱ts a̱tseꞌe ku̱mpet joma a̱tseꞌe nꞌijt, a̱ts, je̱ Jayu Juuꞌ veꞌe Nu̱pa̱a̱mdu̱ka Ijtp, ¿vintso̱ts miits nꞌiteꞌe mvaꞌandat? ZT-=Ñu̱jaꞌvi tseꞌe je̱ Jesús je̱ts vinko̱jtsju̱dup naaꞌko̱jtsju̱dupeꞌe, vanꞌit tseꞌe du̱nu̱u̱jmidi: ―¿Mko̱ꞌo̱yjaꞌvidup miits je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ a̱tseꞌe tu̱nka̱ts? 3S_<Ku veꞌe du̱ꞌamo̱tunajxti juuꞌ veꞌe tukꞌíxju̱du, vanꞌit tseꞌe vyaandi nu̱may je̱ jayu juuꞌ veꞌe je̱ Jesús du̱pana̱jkxtu: ―Tsoꞌox xa veꞌe o̱o̱y je̱tseꞌe yakkuvá̱ku̱t juuꞌ ya̱ꞌa̱ veꞌe kya̱jtsp. ¿Pa̱n ya̱ꞌa̱ nꞌiteꞌe ma̱ja̱pá̱mjup? wRg;Je̱mts ya̱ꞌa̱ veꞌe Capernaum je̱ Jesús je̱ jayu du̱tukꞌix ku veꞌe ñayꞌamojkijidi je̱p tsaptu̱jkp. Je̱ ka̱ts je̱ ayook ka̱jx tseꞌe je̱ jayu du̱jaye̱pta je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp DQ:A̱ts xa veꞌe je̱ tsapkaaky juuꞌ veꞌe je̱m tsapjo̱o̱tm ka̱daak; ka veꞌemapts a̱tseꞌe ax joꞌn je̱ maná juuꞌ veꞌe kyaaydu je̱ mju̱jpit jáyuda, o̱o̱ꞌktu tseꞌe ó̱yameꞌe du̱jakaaydi. Ax pa̱n pa̱n tseꞌe du̱tukmajuva̱jkp ya̱ tsapkaaky, xa̱ꞌma ka̱jx tseꞌe jyoojntykinit. NP9Je̱ joojntyk Dios Teeꞌ, juuꞌ a̱tseꞌe xke̱jxp, je̱ꞌe̱ ka̱jxts a̱tseꞌe njoojntyka; nay veꞌempa tseꞌe pa̱n pa̱n a̱tseꞌe xtukmajuva̱jkp, a̱ts ka̱jx tseꞌe jyoojntykivat. bO=8Pa̱n pa̱n tseꞌe du̱tukmajuva̱jkp a̱ts ya̱ ntsuꞌuts je̱ts a̱ts ya̱ nnu̱u̱ꞌpu̱n, yamts je̱ꞌe̱ veꞌe a̱ts njaꞌvin ka̱jxm yꞌit, je̱ts a̱tseꞌe nꞌit je̱m je̱ꞌe̱ jyaꞌvin ka̱jxmpa. =Ns7Ku̱x je̱ kaaky je̱ to̱jkx juuꞌ veꞌe du̱yakjé̱jip je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp, a̱ts ya̱ ntsuꞌutsts je̱ꞌe̱ veꞌe; je̱ts je̱ uuꞌk juuꞌ veꞌe du̱yakjé̱jip je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp, a̱ts ya̱ nnu̱u̱ꞌpu̱nts je̱ꞌe̱ veꞌe. AM{6’Pa̱n pa̱n xa veꞌe du̱tukmajuva̱jkp a̱ts ya̱ ntsuꞌuts je̱ts a̱ts ya̱ nnu̱u̱ꞌpu̱n, jyayejppts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp, ax a̱ts tseꞌe nyakjoojntykpa̱jknuvap ku veꞌe jye̱ꞌyat je̱ xa̱a̱j ku veꞌe je̱ jayu yakto̱kimpayo̱ꞌynit. qL[5Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xjidi: ―Tyú̱vam xa a̱ts miitseꞌe nna̱a̱jmada, vaampam a̱tseꞌe, je̱ts pa̱n kaꞌa veꞌe xtukmajuva̱kta a̱ts ya̱ ntsuꞌuts je̱ts a̱ts ya̱ nnu̱u̱ꞌpu̱n, a̱ts, je̱ Jayu Juuꞌ veꞌe Nu̱pa̱a̱mdu̱ka Ijtp, kaꞌa tseꞌe xjayé̱ptat je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp. K)4Vanꞌit tseꞌe je̱ israeejlit jayu ñavyaajnjidi: ―¿Vintso̱s ya̱ꞌa̱ vineꞌe du̱tij je̱ts ya̱ꞌa̱ veꞌe ntsoꞌtsumdat? kJO3A̱ts xa veꞌe viinm je̱ tsapkaaky juuꞌ veꞌe joojntykinyajkp, je̱ tsapkaaky juuꞌ veꞌe je̱m tsapjo̱o̱tm ka̱daak. Pa̱n pa̱n tseꞌe du̱tukmajuva̱jkp a̱ts ka̱jx, xa̱ꞌma ka̱jxts je̱ꞌe̱ veꞌe jyoojntykinit. Je̱ts je̱ tsapkaaky juuꞌ a̱tseꞌe nyákup, a̱ts je̱ ntsuꞌutsts ya̱ꞌa̱ veꞌe, je̱ꞌe̱ juuꞌ a̱tseꞌe nmaso̱ꞌo̱kup je̱ꞌe̱ ka̱jx je̱tseꞌe je̱ jayu du̱jaye̱jptinit je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp. I#2ax je̱ tsapkaaky tseꞌe juuꞌ veꞌe je̱m tsapjo̱o̱tm ka̱daak, ku veꞌe pa̱n du̱tukmajuvu̱k, kaꞌa tseꞌe yꞌo̱o̱ꞌku̱t. H 1O̱yam tseꞌe je̱ mju̱jpit jayu du̱jakaaydi je̱ maná je̱m vinvaꞌajts it ka̱jxm, o̱o̱ꞌktinuts je̱ꞌe̱ veꞌe; SG0A̱ts xa je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ tsapkaaky juuꞌ veꞌe joojntykinyajkp. EF/Tyú̱vam xa a̱ts miitseꞌe nna̱a̱jmada, vaampam a̱tseꞌe, pa̱n pa̱n a̱tseꞌe xjaanchjaꞌvip, jyayejppts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp. KE.’Ni pa̱na xa veꞌe a̱ts je̱ nTeeꞌ du̱kaꞌix, je̱ꞌe̱jyji veꞌe du̱ꞌix pa̱neꞌe miin yaja naxviijn ku veꞌe je̱ Nteꞌyam ma̱a̱t yꞌijt, ax je̱ꞌe̱ts a̱tseꞌe. D-Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe du̱jatyaandi je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpata̱jkta je̱p Kunuuꞌkx Jatyán ku̱jxp: “Je̱ Nteꞌyameꞌe du̱tukꞌíxup anañu̱joma je̱ jayu.” Ax veꞌem tseꞌe, pa̱n pa̱n jaty tseꞌe du̱ka̱tsꞌamo̱tunajxtup a̱ts je̱ nTeeꞌ je̱tseꞌe du̱jatta juuꞌ je̱ꞌe̱ veꞌe tukꞌíxju̱dup, xnu̱miindupts a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe. 6Ce,Ni pa̱na xa veꞌe kyaꞌo̱ꞌyixju̱ je̱ts a̱tseꞌe xnu̱mínu̱t pa̱n kaꞌa veꞌe yakminju̱ a̱ts je̱ nTeeꞌ, juuꞌ a̱tseꞌe xke̱jxp. Ax pa̱n pa̱nts a̱tseꞌe xnu̱miimp, nyakjoojntykpa̱jknuvapts a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ xa̱a̱j ku veꞌe je̱ jayu yakto̱kimpayo̱ꞌynit. B+Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xjidi: ―Kaꞌats a̱tseꞌe xꞌukvinko̱jtstinit xꞌuknaaꞌko̱jtstinit. A*Je̱tseꞌe ñavyaajnjidi: ―¿Ka ya̱ꞌa̱ap je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Jesús, je̱ José je̱ myajntk? Nꞌíxamda xa u̱u̱ꞌm ya̱ꞌa̱ je̱ tyeeꞌ je̱ tyaak, ¿vintso̱seꞌe vyaꞌañ je̱ts je̱m ya̱ꞌa̱ veꞌe tsapjo̱o̱tm kya̱daaky? g@G)Vanꞌit tseꞌe je̱ israeejlit jayu du̱vinko̱jtsti du̱naaꞌko̱jtsti je̱ Jesús je̱ꞌe̱ ka̱jx ku veꞌe vyaajñ: “A̱ts xa je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ tsapkaaky juuꞌ veꞌe je̱m tsapjo̱o̱tm ka̱daak.” ?(Ku̱x je̱ꞌe̱ veꞌe cha̱jkp a̱ts je̱ nTeeꞌ je̱ts pa̱n pa̱neꞌe je̱ nu̱jaꞌvin du̱pa̱jkp je̱ts je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌOnu̱k a̱tseꞌe, je̱ts a̱tseꞌe xjaanchjáva, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱jaye̱jpnup je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp, je̱ts a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe nyakjoojntykpa̱jknuvat je̱ xa̱a̱j ku veꞌe je̱ jayu yakto̱kimpayo̱ꞌynit. @>y'A̱ts je̱ nTeeꞌ, juuꞌ a̱tseꞌe xke̱jxp, cha̱jkpts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ts a̱tseꞌe ni toꞌka nkayaktó̱kiyu̱t juuꞌ a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe xmo̱o̱y, je̱ꞌe̱ veꞌe cha̱jkp je̱ts a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe nyakjoojntykpa̱jktinuvat je̱ xa̱a̱j ku veꞌe je̱ jayu yakto̱kimpayo̱ꞌynit. }=s&Ku̱x ka je̱ꞌe̱ ka̱jxap xa a̱tseꞌe je̱m tsapjo̱o̱tm nka̱daaky je̱ts a̱tseꞌe ntónu̱t juuꞌ a̱tseꞌe ntsa̱jkp, je̱ꞌe̱ ka̱jxeꞌe je̱ts a̱tseꞌe ntónu̱t juuꞌ veꞌe cha̱jkp je̱ꞌe̱ pa̱n a̱tseꞌe xke̱jxp. 7<g%Pa̱n pa̱n jaty a̱tseꞌe je̱ nTeeꞌ xmo̱o̱yp, a̱ts tseꞌe xnu̱miindup, je̱ts pa̱n pa̱nts a̱tseꞌe xnu̱miimp, kaꞌats a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe mpavó̱pu̱t. J; $Ax ta̱ts a̱tseꞌe nvaꞌañ, ó̱yameꞌe tu̱xjaꞌixta je̱ mú̱jit nu̱jaꞌvin juuꞌ veꞌe du̱yaknu̱ke̱ꞌxnata̱jkip je̱ts pa̱n a̱tseꞌe, kaꞌats a̱tseꞌe xjaanchjávada. :#Je̱tseꞌe je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xjidi: ―A̱ts xa je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ tsapkaaky juuꞌ veꞌe joojntykinyajkp. Pa̱n pa̱nts a̱tseꞌe xnu̱miimp, pa̱n pa̱nts a̱tseꞌe xjaanchjaꞌvip, veꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌe ax joꞌn je̱ jayu juuꞌ veꞌe ti du̱kaayp du̱ꞌookp je̱tseꞌe ni je̱ vinꞌita kyo̱o̱ꞌkta̱a̱tsinit kyo̱o̱ꞌkyuꞌo̱o̱ꞌkjinit. t9a"Vanꞌit tseꞌe du̱nu̱u̱jmidi: ―Mo̱o̱yk a̱a̱ts toꞌk aaj xa̱ꞌma ka̱jx je̱ tsapkaaky. F8!Ku̱x je̱ tsapkaaky juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam u̱xyam yajkyp, je̱ꞌe̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe je̱m tsapjo̱o̱tm ka̱daak je̱tseꞌe je̱ jayu du̱joojntykinma̱ꞌa̱. r7] Je̱tseꞌe je̱ Jesús yꞌatso̱o̱jvjidi: ―Tyú̱vam xa a̱ts miitseꞌe nna̱a̱jmada, vaampam a̱tseꞌe, je̱ts ka je̱ Moiseesap je̱ꞌe̱ veꞌe mo̱o̱jyju̱du je̱ mju̱jpit jáyuda je̱ tsapkaaky je̱m vinvaꞌajts it ka̱jxm; a̱ts je̱ nTeeꞌ xa je̱ꞌe̱ veꞌe mo̱o̱jyju̱du. Ka̱jx xa veꞌe je̱ tsapkaaky juuꞌ veꞌe yakmo̱o̱ydu je̱ mju̱jpit jáyuda; ax je̱ tsapkaaky juuꞌ veꞌe a̱ts je̱ nTeeꞌ u̱xyam yajkyp, je̱ꞌe̱ tseꞌe nu̱yojk o̱y. 6Je̱ Moisés xa veꞌe du̱mo̱o̱y je̱ maná je̱ nju̱jpit jáyuvamda je̱m vinvaꞌajts it ka̱jxm, veꞌem ax joꞌn je̱ Kunuuꞌkx Jatyán vyaꞌañ: “Yakmo̱o̱ydu tseꞌe je̱ jayu je̱ tsapjo̱o̱tmit tsapkaaky je̱tseꞌe du̱kaaydi.” x5iVanꞌit tseꞌe du̱ꞌamo̱tutú̱vidinuva: ―¿Ti nu̱jaꞌvints a̱a̱tseꞌe xmo̱ꞌo̱p je̱ts a̱a̱tseꞌe nnu̱jávat je̱ts je̱ Nteꞌyam mitseꞌe mke̱jxjup je̱ts a̱a̱ts mitseꞌe njaanchjávat? ¿Ti veꞌe mtuump? b4=Je̱tseꞌe je̱ Jesús yꞌatso̱o̱jvjidi: ―Juuꞌ xa veꞌe je̱ Nteꞌyam cha̱jkp je̱tseꞌe xtóndat, je̱ꞌe̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ts a̱tseꞌe xjaanchjávadat, je̱ꞌe̱ts a̱tseꞌe xke̱jxp. ?3wVanꞌit tseꞌe du̱ꞌamo̱tutú̱vidi: ―¿Tis je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ a̱a̱tseꞌe ntónup je̱ts a̱a̱tseꞌe veꞌem ntónu̱t juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam cha̱jkp? (2IKadi nu̱yojk xnu̱tonda je̱ kaaky je̱ to̱jkx juuꞌ veꞌe ká̱xup je̱ts ni kaꞌa veꞌe je̱ kaaky je̱ to̱jkx juuꞌ veꞌe je̱jkp je̱tseꞌe mmo̱ꞌo̱jadat je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp, je̱ kaaky je̱ to̱jkx juuꞌ a̱ts miitseꞌe nmo̱ꞌo̱dap, ku̱x je̱ Dios Teeꞌ a̱tseꞌe veꞌem je̱ kutojku̱n xmo̱o̱yp, a̱ts, je̱ Jayu Juuꞌ veꞌe Nu̱pa̱a̱mdu̱ka Ijtp. 41aJe̱tseꞌe je̱ Jesús yꞌatso̱o̱jvjidi: ―Tyú̱vam xa a̱ts miitseꞌe nna̱a̱jmada, vaampam a̱tseꞌe, je̱ts ka je̱ꞌe̱ ka̱jxap a̱tseꞌe xꞌíxtada ku̱xeꞌe tu̱xꞌixta je̱ mú̱jit nu̱jaꞌvin, je̱ꞌe̱ ka̱jxeꞌe ku̱xeꞌe tu̱mkayda je̱tseꞌe tu̱mkoꞌoxjada. X0)Ku veꞌe jye̱ꞌydi je̱m jadoꞌk adoꞌom ma̱ja̱ na̱ꞌaka̱ya paꞌam, vanꞌit tseꞌe du̱paatti, je̱tseꞌe du̱nu̱u̱jmidi: ―Yakꞌixpa̱jkpa, ¿vinꞌitts mitseꞌe yaja tu̱mjeꞌya? 4/aKu veꞌe du̱ꞌixti je̱ts kaꞌa veꞌe je̱m pa̱n yꞌukveꞌnini je̱ Jesús je̱ts ni kaꞌava veꞌe je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk, vanꞌit tseꞌe tya̱jkidi je̱m barco jo̱o̱tm juuꞌ veꞌe je̱m je̱ꞌydu, je̱tseꞌe je̱m Capernaum ña̱jkxti, je̱ Jesuuseꞌe o̱jts du̱ꞌíxtada. ~.uJe̱ nu̱may jayu tseꞌe juuꞌ veꞌe taandu je̱ja ma̱ja̱ na̱ꞌaka̱ya paꞌayi joma veꞌe je̱ Jesús yakkaajyjidi, tá̱vani veꞌe je̱ Jesús du̱kuka̱jtsja vyeꞌna je̱ Nteꞌyam je̱ tsapkaaky ka̱jx, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱ꞌixtu je̱ts toꞌkji je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ barco vyeꞌna je̱ts kaꞌa veꞌe je̱ Jesús je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk du̱ma̱a̱tta̱jki je̱m barco jo̱o̱tm, je̱ꞌe̱jyji veꞌe tso̱o̱ꞌndu je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk. Je̱ kuꞌóxit tseꞌe du̱ꞌixti je̱ts kaꞌañupeꞌe ti barco joma veꞌe je̱ Jesús ku̱tya̱jki. Vanꞌit tseꞌe je̱ barco jye̱ꞌydi je̱ja na̱paꞌayi ta̱mji joma veꞌe je̱ Jesús je̱ jayu du̱yakkaaydi, je̱m tseꞌe tibeeriasit kyajpu̱n ka̱jxm cho̱o̱ꞌndi. P-Vanꞌit tseꞌe xo̱o̱ndu̱k jo̱o̱t du̱yakta̱jkidi je̱ Jesús je̱m barco jo̱o̱tm. Tun jatyji tseꞌe jye̱ꞌydi je̱m joma veꞌe ña̱jkxta. Ku je̱ jayu du̱ꞌíxtidi je̱ Jesús m,SAx jidu̱ꞌu̱mts je̱ꞌe̱ veꞌe ña̱ꞌmu̱xjidi: ―A̱ts xa je̱ja, kadi mtsa̱ꞌa̱gada. ]+3Ku veꞌe toꞌk legua naxy joꞌn du̱pakaaꞌpti je̱ barco, vanꞌit tseꞌe du̱ꞌixti je̱ts je̱meꞌe je̱ Jesús ñu̱mé̱tsjada, je̱m tseꞌe na̱niꞌkxm yo̱ꞌo̱y. Vanꞌit tseꞌe cha̱ꞌkidi. v*evanꞌit tseꞌe ma̱kk pyo̱jꞌukvaajñ, je̱tseꞌe je̱ na̱a̱j ma̱kk je̱ po̱j jyepu̱tsyo̱ꞌyji. )je̱tseꞌe tya̱jkidi je̱m barco jo̱o̱tm, je̱tseꞌe du̱tinajxꞌukvaandi, je̱m tseꞌe Capernaum ña̱jkxta. Ta̱ tseꞌe je̱ it kyo̱o̱ꞌtsini vyeꞌna, kaꞌanum tseꞌe je̱ Jesús kya̱daꞌaky vyeꞌna joma veꞌe je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk, (/Tánani tseꞌe je̱ it vyeꞌna, vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk vyajntkti joma veꞌe je̱ ma̱ja̱ na̱ꞌaka̱ya '3Ñu̱jaꞌvi tseꞌe je̱ Jesús je̱ts yakkutojkpa veꞌe ake̱e̱ꞌy du̱pa̱muvaꞌanda, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe apu̱k ñapya̱a̱jmji je̱tseꞌe jyaaꞌkvimpejt je̱m tonu̱n viinm. Ku je̱ Jesús yo̱ꞌy je̱m na̱niꞌkxm (Mt. 14.22‑27; Mr. 6.45‑52) (&IKu tseꞌe je̱ jayu du̱ꞌixti je̱ ma̱ja̱ nu̱jaꞌvin juuꞌ veꞌe je̱ Jesús tyoon, vanꞌit tseꞌe vyaandi: ―Tyú̱vamdam xa je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ts je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpa ya̱ꞌa̱ veꞌe juuꞌ veꞌe ká̱tsani je̱tseꞌe myiinnit yaja naxviijn. % Vanꞌit tseꞌe du̱pa̱kmojktini jamakme̱jtsk kach je̱ tsapkaaky kunax juuꞌ veꞌe mugo̱o̱xk je̱ tsapkaaky ukꞌijt. P$ Kuꞌuxani tseꞌe vye̱ꞌnada, vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús du̱nu̱u̱jmi je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk: ―Pa̱kmokta je̱ tsapkaaky kunax je̱ts je̱ ajkx kunax, ni tía veꞌe kyavintó̱kiyu̱t. r#] Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús du̱ko̱o̱jnu̱k je̱ tsapkaaky, je̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam du̱kuko̱jtsji. Vanꞌit tseꞌe du̱mo̱o̱ydi je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk je̱tseꞌe du̱yakvaꞌkxjadat je̱ jayu juuꞌ veꞌe tsu̱u̱nidup. Nay veꞌempa tseꞌe du̱toompa ma̱a̱t je̱ ajkx, je̱tseꞌe je̱ jayu yakmo̱o̱ydi pa̱n vinxu̱peꞌe du̱tso̱jkti. " Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús vyaajñ: ―Yakꞌa̱jxtkká̱xta ya̱ jáyuda. Je̱tseꞌe yꞌa̱jxtkka̱jxti je̱ja tsoots ja̱a̱t je̱ nu̱may jayu, nu̱mugo̱o̱xk miijl joꞌnts je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌijtti juuꞌ veꞌe je̱ yaaꞌtya̱jkta. }!s ―Yam xa veꞌe toꞌk je̱ mix ónu̱k, mugo̱o̱xk tseꞌe je̱ tsapkaaky du̱ma̱a̱da je̱ts me̱jtsk je̱ ajkx, ¿ax vinxu̱pts ya̱ꞌa̱ nꞌiteꞌe jyaaꞌkjanu̱paadat, ku̱x vaꞌajts nu̱may xa ya̱ꞌa̱ veꞌe ya̱ jáyuda? ) KVanꞌit tseꞌe je̱ Andrés, nu̱toꞌk je̱ Jesús je̱ yꞌixpa̱jkpa, je̱ Simón Pedro je̱ yꞌuts, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱nu̱u̱jmi je̱ Jesús: {oVanꞌit tseꞌe je̱ Felipe yꞌatso̱o̱jvji: ―Kaꞌa xa veꞌe ñu̱paadat me̱jtsk mó̱kupx xa̱a̱j je̱ meen nu̱mutún je̱tseꞌe je̱ tsapkaaky yaktukjóyu̱t je̱tseꞌe yu̱u̱ꞌn ve̱e̱ꞌn ka̱kje̱ꞌe̱ yakmo̱ꞌo̱dat. =sJe̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe veꞌem vyaajñ je̱tseꞌe du̱ꞌíxu̱t pa̱n vintso̱ veꞌe yꞌatso̱vu̱mpítju̱t, ku̱x ñu̱jaꞌvip je̱ꞌe̱ veꞌe ti veꞌe tyónup. Y+Ku veꞌe je̱ Jesús du̱ꞌix je̱ts nu̱may jayu veꞌe pana̱jkxjup, vanꞌit tseꞌe du̱nu̱u̱jmi je̱ Felipe: ―¿Jómaseꞌe njoꞌyumdat je̱ kaaky je̱ to̱jkx je̱tseꞌe anañu̱joma kyáydat? ;qtá̱minup tseꞌe vyeꞌna je̱ pascua xa̱a̱j.  Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús ñu̱jkx je̱m tonu̱n viinm je̱tseꞌe je̱m du̱ma̱a̱tꞌa̱jxtkti je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk; B}Nu̱may tseꞌe je̱ jayu pyana̱jkxjidi ku̱x yꞌixtu veꞌe je̱ mú̱jit nu̱jaꞌvin juuꞌ veꞌe tyoon, je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe je̱ paꞌam jáyuda du̱yakjo̱tka̱daakni. Q Ku veꞌe je̱ it ñajxy, vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús ñu̱jkx je̱m jadoꞌk adoꞌom galiléait mya̱ja̱ na̱ꞌaka̱ya paꞌam, yaktijpapts je̱ꞌe̱ veꞌe tibeeriasit ma̱ja̱ na̱ꞌaka̱ya. /Ax pa̱n kaꞌa tseꞌe xjaanchjávada juuꞌ je̱ꞌe̱ veꞌe jyaay, ¿vintso̱seꞌe xjaanchjávadat juuꞌ a̱tseꞌe nka̱jtsp?C.Pa̱n ku̱xjaanchjávada xa veꞌe juuꞌ veꞌe je̱ Moisés jyaay, ku̱xjaanchjaꞌviduvats a̱tseꞌe, ku̱x ñu̱ko̱jtseꞌe je̱ Moisés je̱ts pa̱n a̱tseꞌe ku veꞌe jyaajy. X)-Kaꞌa miitseꞌe mvinmáydat je̱ts nmu̱ꞌa̱a̱ꞌnadap a̱ts miitseꞌe je̱m a̱ts je̱ nTeeꞌ vyinkojkm, viinmeꞌe je̱ Moisés mnu̱ꞌa̱a̱ꞌnajadat, je̱ꞌe̱ juuꞌ miitseꞌe mmá̱kkidup. I ,¿Vintso̱ts a̱ts miitseꞌe xjaanchjávadat pa̱n mnakyuva̱jku̱xju̱dupeꞌe je̱ ma̱jin vimpit atu̱j je̱tseꞌe xkaꞌíxtada je̱ ma̱jin juuꞌ veꞌe toꞌk je̱ Nteꞌyam yajkyp? M+A̱ts je̱ nTeeꞌ ka̱jx xa a̱tseꞌe nmiijn, kaꞌats a̱ts miitseꞌe xkuva̱kta; pa̱n miimp tseꞌe jadoꞌk je̱ yꞌavintso̱ je̱ꞌe̱ ka̱jx, je̱ꞌe̱ tseꞌe tu̱u̱v mkuvá̱ktap. zm*Nꞌíxada xa a̱ts miitseꞌeda, nnu̱jaꞌvipts a̱tseꞌe je̱ts kaꞌa miitseꞌe je̱ Nteꞌyam xtso̱kta. ]3)’Kaꞌa xa a̱tseꞌe nyaktún je̱ ma̱jin juuꞌ veꞌe je̱ jayu yajkyp. (kaꞌats a̱ts miitseꞌe xnu̱minuvaꞌanda je̱tseꞌe xjayé̱ptat je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp. 'O̱o̱y xa veꞌe xtuntoonkada je̱ Kunuuꞌkx Jatyán ku̱x veꞌemeꞌe mvinmayda je̱ts je̱ꞌe̱ ka̱jxeꞌe xpaattinit je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp; ó̱yameꞌe je̱ Kunuuꞌkx Jatyán du̱ꞌavana je̱ts pa̱n a̱tseꞌe, E }|{{ yywwutspqq_paonm{l4kj*iuhtgfGed7c[baa$`_I^P]\\ZYXWVTTOSRKQVP^ONLKJIdHGFEEqDYCAA@?A>I=<:99O87a5O43F210z..j-:,7+**%)b(u'n&&:% ##+"!Y XZH 6  wNE:m A̱ts je̱ nTeeꞌ, juuꞌ veꞌe du̱nu̱ma̱jika̱jxp, je̱ꞌe̱ts a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe xmo̱o̱y, ax ni pa̱na tseꞌe kyaꞌo̱ꞌyixju̱ je̱tseꞌe pya̱jku̱xju̱t. 8i Nmo̱o̱ydupts a̱tseꞌe je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp, ni je̱ vinꞌita tseꞌe kyavintó̱kidat, ni pá̱nats a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe xkapa̱jkjat. G kaꞌa veꞌe veꞌem mꞌitta ax joꞌn je̱ carneeroda juuꞌ veꞌe du̱yukmo̱tukajptup je̱ vyinténivada. Nꞌíxats a̱tseꞌe je̱ njáyuda; xpamiindupts a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌeda.  Ax kaꞌats a̱ts miitseꞌe xjaanchjávada ku̱x kaꞌa a̱ts miitseꞌe njáyuvada, veꞌem ax joꞌn a̱tseꞌe tu̱nvaꞌañ, 0Y Je̱tseꞌe je̱ Jesús yꞌatso̱o̱jvjidi: ―Njavaajnjidu xa a̱ts miitseꞌeda, kaꞌats a̱ts miitseꞌe xjaanchjávada. Je̱ꞌe̱ juuꞌ jaty a̱tseꞌe ntuump a̱ts je̱ nTeeꞌ je̱ kyutojku̱n ka̱jx, vaꞌajtsts je̱ꞌe̱ veꞌe ñu̱ke̱ꞌxnatá̱ka je̱ts pa̱n a̱tseꞌe. %C vanꞌit tseꞌe je̱ israeejlit jayu ñaaꞌvíttjidi je̱tseꞌe ña̱ꞌmu̱xjidi: ―¿Vinꞌit paatts a̱a̱ts mitseꞌe xyakme̱jtsvinmáyu̱t? Pa̱n mítsam xa veꞌe je̱ Cristo, juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam vyinko̱o̱n je̱tseꞌe yakkutojknit, nu̱ko̱tsu̱ tseꞌe o̱y.  3 Je̱p tseꞌe ma̱ja̱ tsaptu̱jkp je̱ Jesús ñaxy tya̱ka vyeꞌna joma veꞌe je̱ e̱pu̱tso̱o̱ktku̱n juuꞌ veꞌe Salomón du̱xa̱a̱j, v e Xox aats tseꞌe vyeꞌna ku veꞌe je̱m Jerusalén du̱nu̱xa̱a̱jtónada je̱ ma̱ja̱ tsapta̱jk. ? w Je̱m tseꞌe juuꞌ veꞌe vaanduva: ―Ni pa̱na xa veꞌe veꞌem kyaka̱ts juuꞌ veꞌe je̱m jyaꞌvin ka̱jxm je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap. ¿e̱ꞌyixjup nꞌiteꞌe je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap je̱tseꞌe du̱yakvinꞌixpá̱ku̱t je̱ viints jayu? Ku je̱ israeejlit jayu je̱ Jesús du̱kakuva̱jkti , Q Nu̱may tseꞌe vyaandi: ―¿Tya̱jxseꞌe xꞌamo̱tunaxta? Je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap xa veꞌe je̱m jyaꞌvin ka̱jxm je̱tseꞌe tu̱vyinmaꞌyu̱ntó̱kini.   Ku veꞌe je̱ israeejlit jayu du̱ꞌamo̱tunajxti juuꞌ veꞌe kyo̱jts, kaꞌa tseꞌe kijpx je̱ vinmaꞌyu̱n du̱jaye̱jpti. kO Ni pa̱na xa a̱tseꞌe je̱ njoojntykin xkapa̱jkjat pa̱n joojntykavaamp a̱tseꞌe, á̱tsamts je̱ꞌe̱ veꞌe nmaso̱ꞌo̱kup. Njayejpp xa a̱tseꞌe je̱ kutojku̱n je̱ts a̱tseꞌe nmaso̱ꞌo̱ku̱t, je̱ts njaye̱jppapts a̱tseꞌe je̱ kutojku̱n je̱ts a̱tseꞌe njoojntykpa̱jknuvat. Je̱ nTeeꞌ a̱tseꞌe xmo̱o̱y ya̱ pavaꞌnu̱n. (I ’Xtso̱jkpts a̱tseꞌe je̱ nTeeꞌ ku̱x nmasa̱a̱kp a̱tseꞌe je̱ njoojntykin, veꞌemts a̱tseꞌe ntun je̱ts a̱tseꞌe njoojntykpa̱jknuvat. dA Njayejpp xa a̱tseꞌe je̱ viijnk jáyuda juuꞌ veꞌe yaja kaꞌijttupna. Tun vinko̱pkts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ts a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe nyakmiinduvat, xka̱tsꞌamo̱tunajxtuvapts a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe, veꞌemts a̱tseꞌe nꞌijtnit je̱ꞌe̱ ma̱a̱t ax joꞌn je̱ vinténiva juuꞌ veꞌe toꞌk muk ijtp ma̱a̱t je̱ kyarneeroda. } ’Veꞌem xa a̱tseꞌe ax joꞌn je̱ o̱y carnero vinténiva juuꞌ veꞌe du̱ꞌixa je̱ kyarneeroda je̱tseꞌe je̱ kyarneero yꞌíxaijiduva. Veꞌem ax joꞌn a̱tseꞌe je̱ nTeeꞌ xꞌixa, je̱ts a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe nꞌíxaiva, nay vanxú̱pjyamts a̱tseꞌe je̱ njayu nꞌíxada, je̱ts a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe xꞌíxaiduva. Veꞌem ax joꞌn toꞌk je̱ o̱y carnero vinténiva du̱kuꞌo̱o̱ꞌka je̱ kyarneeroda, veꞌemts a̱tseꞌe nkuꞌo̱o̱ꞌkat a̱ts je̱ njáyuda. 9 Je̱ꞌe̱ ka̱jx xa veꞌe je̱ jayu kyeꞌek ku̱x je̱ meenji je̱ꞌe̱ veꞌe ñu̱tuump, kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe du̱toonka je̱ carneeroda. kO Ax pa̱n pa̱n tseꞌe mutoomp je̱ meen ka̱jx, je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe du̱kaje̱ꞌe̱ip je̱ carneeroda, myaso̱o̱knupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ carneeroda je̱tseꞌe kyeꞌek ku veꞌe du̱ꞌix je̱ts je̱meꞌe myets je̱ lobo. Vanꞌit tseꞌe je̱ lobo je̱ carnero du̱mach. Juuꞌ tseꞌe kyamajchp, je̱ꞌe̱ tseꞌe yakꞌanomvaꞌkxyp. 7 Veꞌem xa a̱tseꞌe ax joꞌn je̱ o̱y carnero vinténiva. Je̱ o̱y carnero vinténiva, kyuꞌo̱o̱ꞌkapts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ kyarneeroda. 'G ’Je̱ꞌe̱jyji xa veꞌe je̱ me̱e̱ꞌtspa ñu̱miimp je̱tseꞌe mye̱e̱ꞌtsu̱t, yakꞌo̱o̱ꞌku̱t, je̱tseꞌe yakvintó̱kiyu̱t; ax je̱ꞌe̱ts a̱tseꞌe nnu̱miimp je̱tseꞌe je̱ jayu du̱jaye̱jptinit je̱ joojntykin, puꞌuk avaada veꞌe du̱jaye̱jptinit. 2] Veꞌem xa a̱tseꞌe ax joꞌn je̱ naaꞌtók aka̱ꞌa̱. Pa̱n pa̱n tseꞌe ta̱jkip joma veꞌe a̱ts, tsa̱ꞌa̱k tseꞌe yꞌítu̱t, veꞌem tseꞌe yꞌítu̱t ax joꞌn je̱ carnero juuꞌ veꞌe pítsump ta̱jkip joma veꞌe je̱ naaꞌtók je̱tseꞌe je̱ jyu̱ꞌkx du̱paaꞌty. ^5 Anañu̱joma tseꞌe pa̱n pa̱n jatyeꞌe miindu tooꞌva̱jkp je̱ts kaꞌa veꞌe a̱ts, je̱ me̱e̱ꞌtspa joꞌnts je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌijtti, ax kaꞌa tseꞌe mya̱ja̱pa̱a̱jmjidi a̱ts je̱ njáyuda. h~I Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xjidinuva: ―Tyú̱vam xa a̱ts miitseꞌe nna̱a̱jmada, vaampam a̱tseꞌe, veꞌem xa a̱tseꞌe ax joꞌn je̱ naaꞌtók aka̱ꞌa̱ joma veꞌe tya̱ka je̱ carneeroda. K} Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe je̱ Jesús tyukmuꞌaꞌixmojkijidi; ax kaꞌa tseꞌe du̱vinmó̱tudi ti veꞌe tyijp. Veꞌem xa veꞌe je̱ Jesús ax joꞌn toꞌk je̱ o̱y carnero vinténiva ,|Q Kaꞌa tseꞌe du̱pana̱jkxta pa̱neꞌe kyaꞌíxada, ñojkꞌó̱yeꞌe du̱kuke̱ꞌe̱kta, ku̱x yukmo̱tukajptupeꞌe je̱ts viijnk jayu je̱ꞌe̱ veꞌe. 6{e Vyintooꞌva̱jkipts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ kyarneeroda ku veꞌe du̱yakpítsum, je̱tseꞌe je̱ kyarneero pyana̱jkxjada ku̱x yukmo̱tukajptupeꞌe je̱ vyinténivada. Cz Je̱ jayu juuꞌ veꞌe du̱ꞌixꞌijtp je̱ naaꞌtók aka̱ꞌa̱, je̱ꞌe̱ tseꞌe yakꞌavaatsu̱xjup je̱tseꞌe tyá̱kat. Ax yukmo̱tukajptup tseꞌe je̱ carnero je̱ vyinténivada, je̱ xya̱a̱jamts je̱ꞌe̱ veꞌe tyukmuka̱jtsp je̱ kyarneeroda je̱tseꞌe pyítsumda je̱p naaꞌtók ja̱a̱tp. yy Ax pa̱n pa̱n tseꞌe ta̱jkip joma veꞌe je̱ naaꞌtók aka̱ꞌa̱, je̱ carnero vinténivats je̱ꞌe̱ veꞌe. xx k ’Tyú̱vam xa a̱ts miitseꞌe nna̱a̱jmada, vaampam a̱tseꞌe, pa̱n pa̱n xa veꞌe kata̱jkip joma veꞌe je̱ naaꞌtók aka̱ꞌa̱ je̱tseꞌe tya̱ka viijnk tso̱v, je̱ me̱e̱ꞌtspa je̱ katye̱e̱ꞌyvats je̱ꞌe̱ veꞌe. wwg )Je̱tseꞌe je̱ Jesús yꞌatso̱o̱jvjidi: ―Je̱m xa miitseꞌe mviintsada mjaꞌvin ka̱jxmda ku̱x kaꞌa veꞌe xkuva̱kta je̱ts ijtpeꞌe je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱ je̱m mjaꞌvin ka̱jxmda. Pa̱n kaꞌats miitseꞌe ku̱xnu̱jávada je̱ts veꞌem miitseꞌeda, kaꞌa tseꞌe ku̱mꞌitta je̱p to̱kin ja̱a̱tp. Je̱ꞌe̱ ka̱jx ku veꞌe xkakuva̱kta je̱ts ijtpeꞌe je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱ je̱m mjaꞌvin ka̱jxmda, je̱p tseꞌe to̱kin ja̱a̱tp mꞌitta.Qv (Je̱m tseꞌe je̱ fariseota̱jk juuꞌ veꞌe mya̱a̱tta vyeꞌna je̱tseꞌe du̱ꞌamo̱tunajxti, vanꞌit tseꞌe du̱ꞌamo̱tutú̱vidi je̱ Jesús: ―¿Tis, viintspa a̱a̱ts vineꞌe? [u/ 'Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús vyaajñ: ―Je̱ꞌe̱ xa a̱tseꞌe nnu̱miin yaja naxviijn je̱ts a̱tseꞌe je̱ jayu je̱ tyo̱kin nyaknu̱ke̱ꞌxnatá̱kat, veꞌem tseꞌe je̱ jayu juuꞌ veꞌe du̱kuva̱jktup je̱ts ijtpeꞌe je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱ je̱m jyaꞌvin ka̱jxmda, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱maso̱o̱ktinup je̱ kyo̱ꞌo̱y joojntykinda je̱tseꞌe yꞌijttinit o̱y jo̱o̱t je̱ Nteꞌyam ma̱a̱t, veꞌem tseꞌe yꞌijttinit ax joꞌn je̱ jayu juuꞌ veꞌe íxtup. Ax je̱ jayu juuꞌ veꞌe du̱kakuva̱jktup je̱ts ijtpeꞌe je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱ je̱m jyaꞌvin ka̱jxmda, nu̱yojk ma̱kk tseꞌe je̱ vyinmaꞌyu̱n vyimpijttinit je̱tseꞌe du̱kakuvá̱ktat je̱ts ijtpeꞌe je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱ je̱m jyaꞌvin ka̱jxmda, veꞌem tseꞌe yꞌijttinit ax joꞌn je̱ jayu juuꞌ veꞌe viints. Ct &Vanꞌit tseꞌe je̱ yaaꞌtya̱jk je̱ Jesús du̱vinjaꞌvi du̱vintsa̱ꞌki. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe du̱nu̱u̱jmi: ―Ma̱ja̱ Vintsá̱n, njaanchjaꞌvip xa a̱ts mitseꞌe. (sI %Je̱tseꞌe je̱ Jesús yꞌatso̱o̱jvji: ―Ta̱ mits je̱ꞌe̱ veꞌe xꞌix, je̱ꞌe̱ xa a̱tseꞌe juuꞌ veꞌe u̱xyam mma̱a̱tnakyo̱jtsjup. r3 $Je̱tseꞌe je̱ yaaꞌtya̱jk yꞌatso̱o̱jvji: ―Vaajnjik a̱ts toꞌk aaj pa̱n pa̱n je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ts a̱tseꞌe njaanchjávat. :qm #Ku veꞌe je̱ Jesús je̱ ka̱ts du̱mo̱tu je̱ts kaꞌa veꞌe yꞌukyakkuva̱jkni je̱p tsaptu̱jkp je̱ yaaꞌtya̱jk juuꞌ veꞌe viints ke̱ꞌx, vanꞌit tseꞌe o̱jts du̱paaꞌty je̱tseꞌe du̱nu̱u̱jmi: ―¿Mjaanchjaꞌvip mitseꞌe je̱ Jayu Juuꞌ veꞌe Nu̱pa̱a̱mdu̱ka Ijtp? ,pQ "Vanꞌit tseꞌe du̱nu̱u̱jmidi: ―Mits, juuꞌ veꞌe o̱o̱y je̱ to̱kin ma̱a̱t ku veꞌe mkeꞌx, ¿mitsts a̱a̱tseꞌe juuꞌ xtukꞌixuvaamp? Veꞌem tseꞌe du̱ko̱o̱ꞌkkuva̱jktini je̱p tsaptu̱jkp. Je̱ꞌe̱da pa̱n pa̱n jatyeꞌe viints je̱m jyaꞌvin ka̱jxmda o+ !Pa̱n ka je̱ Nteꞌyam ka̱jxap xa veꞌe ku̱myiijn je̱ jayu, ni tíats je̱ꞌe̱ veꞌe ku̱kyaꞌo̱ꞌyixju̱ je̱tseꞌe du̱tónu̱t. n Ni vinꞌítana xa veꞌe kyayakmo̱tu je̱ts je̱ja veꞌe je̱ jayu juuꞌ veꞌe du̱yakvinꞌixpa̱jknup pa̱neꞌe viints ke̱ꞌx. m Nnu̱jaꞌvimdinup xa u̱u̱ꞌmeꞌe je̱ts kaꞌa veꞌe je̱ Nteꞌyam du̱ꞌamo̱tunaxy je̱ tó̱kinax jayu, je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌamo̱tunajxyp pa̱n pa̱n jatyeꞌe vinjaꞌvijup vintsa̱ꞌkijup je̱tseꞌe du̱tún juuꞌ veꞌe cha̱jkp. ilK Vanꞌit tseꞌe je̱ yaaꞌtya̱jk yꞌatso̱o̱jvjidi: ―Atu̱va xa je̱ꞌe̱ veꞌe. Kaꞌa xa miitseꞌe xnu̱jávada pa̱n jómit jayu je̱ꞌe̱ veꞌe, je̱ts a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe tu̱xyakvinꞌixpa̱jkni. ?kw Nnu̱jaꞌvinup xa a̱a̱tseꞌe je̱ts muko̱jtsju veꞌe je̱ Moisés je̱ Nteꞌyam; ax je̱ jayu, ni je̱ꞌe̱ts a̱a̱tseꞌe nkanu̱java pa̱n jómit jayu je̱ꞌe̱ veꞌe. 6je Vanꞌit tseꞌe du̱muko̱jtsꞌanajxti je̱tseꞌe du̱nu̱u̱jmidi: ―Je̱ jayu xa mitseꞌe mpanu̱jkxp, ax je̱ Moisés jye̱ꞌe̱ts a̱a̱tseꞌe mpanu̱jkxp. jiM Je̱tseꞌe yꞌatso̱o̱vnuva: ―Ta̱ xa a̱tseꞌe njahꞌavana, kaꞌats a̱tseꞌe xjaanchjávada. ¿Tya̱jx tseꞌe xtso̱kta je̱ts a̱tseꞌe nꞌavaꞌninuvat? ¿Mpana̱jkxuvaanduvap miits je̱ꞌe̱ vineꞌe? ghG Je̱tseꞌe du̱ꞌamo̱tutú̱vidinuva: ―¿Vintso̱seꞌe tu̱myakvinꞌixpu̱kju̱? gw Vanꞌit tseꞌe du̱ꞌatsa̱a̱jv: ―Kaꞌa xa a̱tseꞌe nnu̱java pa̱n tó̱kinax jayu je̱ꞌe̱ veꞌe uk pa̱n kaꞌa, je̱ꞌe̱jyji xa a̱tseꞌe nnu̱jaꞌvip je̱ts viints a̱tseꞌe tu̱nꞌit, ax íxnupts a̱tseꞌe u̱xyam. ,fQ U̱xꞌo̱o̱k tseꞌe je̱ israeejlit jayu du̱vatso̱o̱vdinuva je̱ yaaꞌtya̱jk juuꞌ veꞌe viints ke̱ꞌx, je̱tseꞌe du̱nu̱u̱jmidi: ―Yakma̱ja yakjaancha je̱ Nteꞌyam, kaꞌa tseꞌe mtaayat, nnu̱jaꞌvinup xa a̱a̱tseꞌe je̱ts tó̱kinax jayu je̱ꞌe̱ veꞌe. e  je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe je̱ tyeeꞌ je̱ tyaak jidu̱ꞌu̱m vyaandi: “Amo̱tutú̱vada viinm, má̱jani xa ya̱ꞌa̱.” ~du Je̱ tsa̱ꞌa̱ga ka̱jx tseꞌe veꞌem je̱ tyeeꞌ je̱ tyaak vyaandi ku̱x ñu̱jaꞌvidupeꞌe je̱ts nayꞌako̱jtsijidu veꞌe je̱ israeejlit jayu je̱ts kaꞌa veꞌe du̱ꞌukkuva̱jktinit je̱p tsaptu̱jkp o̱pya̱na pa̱n pa̱neꞌe du̱kuva̱jktup je̱ts je̱ Jesuuseꞌe je̱ Cristo, juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam vyinko̱o̱n je̱tseꞌe yakkutojknit, .cU ax kaꞌats a̱a̱tseꞌe nnu̱java pa̱n vintso̱ ya̱ꞌa̱ veꞌe u̱xyam yꞌixni, ni kaꞌats a̱a̱tseꞌe nnu̱jaꞌviva pa̱n pa̱n je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ jayu juuꞌ veꞌe tu̱yakvinꞌixpa̱jkjini. Amo̱tutú̱vada viinm, má̱jani xa ya̱ꞌa̱, viinm tseꞌe mtuknu̱jávajadat. ^b5 Vanꞌit tseꞌe je̱ tyeeꞌ je̱ tyaak yꞌatso̱o̱jvjidi: ―Nnu̱jaꞌvinup xa a̱a̱tseꞌe je̱ts je̱ nꞌónu̱k a̱a̱ts ya̱ꞌa̱ veꞌe, nay veꞌempa je̱ts viintsam ya̱ꞌa̱ veꞌe kyeꞌx; 4aa je̱tseꞌe du̱ꞌamo̱tutú̱vidi: ―¿Ya̱ꞌa̱ veꞌe je̱ mꞌónu̱k juuꞌ veꞌe mtijtup je̱ts viints kyeꞌx? ¿Vintso̱s ya̱ꞌa̱ veꞌe u̱xyam yꞌixni? M` Ax kaꞌa tseꞌe je̱ israeejlit jayu du̱jaanchjaꞌvidi je̱ts viints je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌijt, vanꞌítnumeꞌe du̱jaanchjaꞌvidi ku veꞌe du̱vatso̱o̱vdi je̱ tyeeꞌ je̱ tyaak 4_a Vanꞌit tseꞌe du̱ꞌamo̱tutu̱viko̱jtinuva je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe viints ke̱ꞌx: ―¿Vintso̱s mitseꞌe mnu̱nvaampa je̱ jayu ka̱jx juuꞌ veꞌe tu̱myakvinꞌixpa̱jkjini? Je̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe vyaajñ: ―Toꞌk xa je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpa. ^ Je̱m tseꞌe je̱ fariseota̱jk juuꞌ veꞌe vaandu: ―Je̱ jayu juuꞌ ya̱ꞌa̱ veꞌe du̱toon, ka je̱ Nteꞌyamap xa je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ jyayu ku̱x kaꞌa veꞌe du̱ꞌamaaꞌya je̱ po̱o̱ꞌkxtku̱n xa̱a̱j. Je̱tseꞌe viijnk vyaanduva: ―Kaꞌa je̱ꞌe̱ veꞌe tyo̱kinaxjáyuva. Pa̱n tó̱kinax jayu xa veꞌe ku̱yꞌit, kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe ku̱yꞌo̱ꞌyixju̱ je̱tseꞌe je̱ mú̱jit nu̱jaꞌvin du̱tónu̱t. Ax veꞌem tseꞌe kijpx je̱ vinmaꞌyu̱n du̱kajaye̱jpti. 7]g Vanꞌit tseꞌe je̱ fariseota̱jk du̱ꞌamo̱tutú̱vidinuva je̱ yaaꞌtya̱jk pa̱n vintso̱ je̱ꞌe̱ veꞌe vyinꞌixpa̱jkni. Vanꞌit tseꞌe yꞌatsa̱a̱jv: ―Je̱ mo̱ꞌo̱ts xa a̱tseꞌe ya̱ nviijn tyukjaaꞌx je̱ts a̱tseꞌe o̱jts nmavyimpojjini, ax íxnupts a̱tseꞌe u̱xyam. /\W po̱o̱ꞌkxtku̱n xa̱a̱jts je̱ꞌe̱ veꞌe vyeꞌna ku veꞌe je̱ Jesús je̱ mo̱ꞌo̱ts du̱pu̱u̱jm je̱tseꞌe du̱yakvinꞌixpa̱jkni je̱ viints jayu. [w Vanꞌit tseꞌe du̱yakna̱jkxti je̱ja je̱ fariseota̱jk vyinkujkta je̱ jayu juuꞌ veꞌe viints ke̱ꞌx, sZ_ Vanꞌit tseꞌe du̱ꞌamo̱tutú̱vidi: ―¿Jómaseꞌe yꞌit je̱ jayu? Vanꞌit tseꞌe ña̱ꞌmu̱xjidi: ―Kaꞌa xa a̱tseꞌe nnu̱java. Ku je̱ fariseota̱jk du̱yakmaajntykti je̱ jayu juuꞌ veꞌe viints ke̱ꞌx PY Vanꞌit tseꞌe je̱ yaaꞌtya̱jk yꞌatsa̱a̱jv: ―Je̱ jayu juuꞌ veꞌe Jesús du̱xa̱a̱j, je̱ꞌe̱ tseꞌe yu̱u̱ꞌnam je̱ piꞌk mo̱ꞌo̱ts du̱pa̱a̱m je̱tseꞌe a̱ts ya̱ nviijn du̱tukjaaꞌxy, vanꞌitts a̱tseꞌe xnu̱u̱jmi: “Na̱jkxu̱ mnavyimpojjini joma veꞌe je̱ na̱a̱j naaꞌpá̱ts juuꞌ veꞌe Siloé du̱xa̱a̱j.” Na̱jkxts a̱tseꞌe; ax kuts a̱tseꞌe nnavyimpojjini, vinꞌixpa̱jknuts a̱tseꞌe. dXA Vanꞌit tseꞌe du̱ꞌamo̱tutú̱vidi: ―¿Vintso̱seꞌe tu̱mvinꞌixpa̱jkni? BW} Je̱m tseꞌe juuꞌ veꞌe vaanduva: ―Je̱ꞌe̱ xa ya̱ꞌa̱ veꞌe. Nay je̱mpa tseꞌe juuꞌ veꞌe vaanduva: ―Veꞌem xa ya̱ꞌa̱ veꞌe kyeꞌex je̱ts je̱ꞌe̱ ya̱ꞌa̱ veꞌe, ax ka je̱ꞌe̱pts ya̱ꞌa̱ veꞌe. Ax viinm tseꞌe je̱ yaaꞌtya̱jk vyaajñ: ―Á̱tsam xa je̱ꞌe̱. tVa Pa̱n pa̱n jaty tseꞌe myuja̱nta̱m myuta̱kta̱m je̱ts je̱ꞌe̱da juuꞌ veꞌe íxaijidu viints, je̱ꞌe̱ tseꞌe vaandu: ―¿Ka je̱ꞌe̱p ya̱ꞌa̱ vineꞌe juuꞌ veꞌe tsu̱u̱nip je̱ meen du̱ꞌamó̱tup yꞌijt? FU je̱tseꞌe du̱nu̱u̱jmi: ―Na̱jkxu̱ mnavyimpojjini joma veꞌe je̱ na̱a̱j naaꞌpá̱ts juuꞌ veꞌe Siloé du̱xa̱a̱j. (Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe kya̱tsa̱pítsum je̱ Siloé, Yakka̱tsu̱yo̱ꞌyva.) O̱jts tseꞌe je̱ viints jayu ñavyimpojjini, vanꞌit tseꞌe vyinꞌixpa̱jkni je̱tseꞌe vyimpijt. qT[ Ku veꞌe veꞌem vyaajñ, vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús chuj je̱ja naxku̱jx je̱tseꞌe yu̱u̱ꞌnam je̱ piꞌk mo̱ꞌo̱ts du̱pu̱u̱jm ma̱a̱t je̱ chuj. Vanꞌit tseꞌe je̱ viints jayu je̱ vyiijn du̱tukjaaꞌxy, zSm Namvaat a̱tseꞌe nꞌit yaja naxviijn, veꞌemts a̱tseꞌe ax joꞌn toꞌk je̱ kujajpa je̱ kuta̱ꞌkxpa. R! Namvaat xa veꞌe ya̱ it xyu̱u̱ju̱na, tun vinko̱pkts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ts a̱tseꞌe ntónu̱t je̱ꞌe̱ je̱ tyoonk pa̱n a̱tseꞌe xke̱jxp; je̱ꞌynupeꞌe je̱ ako̱o̱ꞌts it ku veꞌe ni pa̱na kyo̱o̱ꞌkꞌo̱ꞌyixjinit je̱tseꞌe tyónu̱t. @Qy Je̱tseꞌe je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xjidi: ―Ka je̱ yꞌavintso̱ to̱kin ka̱jxap xa veꞌe je̱ts ka je̱ tyeeꞌ je̱ tyaak je̱ tyo̱kin ka̱jxap tseꞌe je̱tseꞌe viints kyeꞌx, je̱ꞌe̱ ka̱jx ya̱ꞌa̱ veꞌe veꞌem je̱tseꞌe ñu̱ke̱ꞌxnatá̱kat juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam tyuump. P! Vanꞌit tseꞌe je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk yꞌamo̱tutú̱vijidi: ―Yakꞌixpa̱jkpa, ¿pa̱n je̱ tyo̱kin ka̱jx tseꞌe ya̱ yaaꞌtya̱jk viints kyeꞌx, je̱ yꞌavintso̱ to̱kin ka̱jx vineꞌe, ukpu̱ je̱ tyeeꞌ je̱ tyaak je̱ tyo̱kin ka̱jx vineꞌe? O } Najxp tseꞌe je̱ Jesús vyeꞌna, vanꞌit tseꞌe du̱ꞌix toꞌk je̱ yaaꞌtya̱jk juuꞌ veꞌe viints ke̱ꞌx. Nw;Vanꞌit tseꞌe je̱ tsaaj du̱vijtsu̱kti je̱tseꞌe du̱ꞌukkaꞌtsꞌo̱o̱ꞌkuvaandi; ax kaꞌa tseꞌe je̱ Jesús ñaajkke̱ꞌxji, je̱ja tseꞌe je̱ꞌe̱ yꞌakujkta ñajxy je̱tseꞌe pyítsum je̱p ma̱ja̱ tsaptu̱jkp.HM :Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús yꞌatso̱o̱jvjidi: ―Tyú̱vam xa a̱ts miitseꞌe nna̱a̱jmada, vaampam a̱tseꞌe, je̱ts kaꞌana veꞌe je̱ Abraham vyeꞌna, ijtpamts a̱tseꞌe. :Lm9Vanꞌit tseꞌe je̱ israeejlit jayu du̱nu̱u̱jmidi je̱ Jesús: ―Kaꞌanum xa mitseꞌe mvu̱jxtkupxu̱kmajkjoojnta, ¿mꞌixts mits je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Abraham? ]K38Je̱ Abraham, je̱ mju̱jpit jáyuda, xo̱o̱jntkts je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe du̱nu̱jaꞌvi je̱ts mínup a̱tseꞌe, ax xo̱o̱jntkts je̱ꞌe̱ veꞌe o̱o̱y ku veꞌe du̱ꞌix je̱ts a̱tseꞌe nmiijn. 9Jk7Kaꞌats miits je̱ꞌe̱ veꞌe xꞌíxada, nꞌíxats a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe. Pa̱n ku̱nvaꞌañ xa a̱tseꞌe je̱ts kaꞌa a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe nꞌixa, taayipts a̱tseꞌe, veꞌem ax joꞌn miitsta. Nꞌíxamts a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ts nkutyuumpts a̱tseꞌe je̱ꞌe̱ je̱ yꞌayook. 9Ik6Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús yꞌatso̱o̱jvjidi: ―Pa̱n namyá̱jijup xa a̱tseꞌe viinm, kaꞌa tseꞌe a̱ts je̱ nma̱jin tyun; je̱ꞌe̱ pa̱n a̱tseꞌe xyakmá̱jip, a̱ts je̱ nTeeꞌts je̱ꞌe̱ veꞌe, nay je̱ꞌe̱jyam tseꞌe juuꞌ miitseꞌe mtijtup je̱ts mNteꞌyamidupeꞌe. H5¿Mjaaꞌknu̱má̱jip mits vineꞌe nu̱yojk je̱ts kaꞌa veꞌe je̱ nju̱jpit jáyuvamda Abraham? e̱o̱ꞌknu xa je̱ꞌe̱ veꞌe; o̱o̱ꞌktinuvats je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpata̱jkta. ¿Pa̱nts mitseꞌe mnatyijju̱? HG 4Vanꞌit tseꞌe je̱ israeejlit jayu yꞌatso̱o̱jvjidi: ―U̱xyamts a̱a̱tseꞌe vaꞌajts nmu̱java je̱ts je̱meꞌe je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap mjaꞌvin ka̱jxm. e̱o̱ꞌk xa veꞌe je̱ Abraham je̱ts nu̱jom je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpata̱jkta, ax jidu̱ꞌu̱mts mitseꞌe mvaꞌañ: “Pa̱n pa̱n xa veꞌe du̱kutyoomp juuꞌ a̱tseꞌe nka̱jtsp, ni je̱ vinꞌítats je̱ꞌe̱ veꞌe kyaꞌo̱o̱ꞌku̱t.” HF 3Tyú̱vam xa a̱ts miitseꞌe nna̱a̱jmada, vaampam a̱tseꞌe, pa̱n pa̱n xa veꞌe du̱kutyoomp juuꞌ a̱tseꞌe nka̱jtsp, ni je̱ vinꞌítats je̱ꞌe̱ veꞌe kyaꞌo̱o̱ꞌku̱t. RE2Ka je̱ꞌe̱p a̱tseꞌe nꞌíxtip vintso̱ a̱tseꞌe je̱ jayu xyakmá̱jat, je̱meꞌe toꞌk pa̱neꞌe du̱ꞌíxtip vintso̱ a̱tseꞌe xyakmá̱jat, ax je̱ꞌe̱ tseꞌe to̱kimpayo̱ꞌyp. tDa1Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús yꞌatso̱o̱jvjidi: ―Kaꞌa xa veꞌe ti ko̱ꞌo̱yjáyuvap yam a̱ts njaꞌvin ka̱jxm, nvintsa̱ꞌkip xa a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ nTeeꞌ, ax kaꞌats a̱ts miitseꞌe xvintsa̱ꞌa̱gada. qC[0Vanꞌit tseꞌe je̱ myuꞌisraeejlit jayu ña̱ꞌmu̱xjidi: ―Veꞌemam xa je̱ꞌe̱ veꞌe ax joꞌn a̱a̱tseꞌe nvaꞌañ je̱ts samaariait jayu mitseꞌe je̱ts je̱meꞌe mjaꞌvin ka̱jxm je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap. ?Bw/Pa̱n pa̱n xa veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ jyayu, je̱ Nteꞌyam je̱ kya̱ts je̱ yꞌayookts je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌamo̱tunajxyp, je̱ꞌe̱ ka̱jxts a̱ts miitseꞌe xkahꞌamo̱tunaxuvaꞌanda ku̱x ka je̱ Nteꞌyamap miitseꞌe je̱ jyáyuda. Jé̱janam je̱ Cristo vyeꞌna kaꞌana veꞌe je̱ Abraham =As.¿Pa̱nts miits nꞌiteꞌe du̱yaknu̱ke̱ꞌxnatá̱kap je̱ts to̱kin ma̱a̱t a̱tseꞌe? Pa̱n tyú̱vats a̱tseꞌe juuꞌ nka̱ts, ¿tya̱jxts a̱tseꞌe xkajaanchjávada? q@[-Ax je̱ꞌe̱ts a̱tseꞌe nka̱jtsp je̱ tyu̱v je̱ꞌe̱, kaꞌats a̱ts miitseꞌe xjaanchjávada. 6?e,Je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap juuꞌ veꞌe du̱nu̱vintsa̱nika̱jxp je̱ ko̱ꞌo̱yjayuvapta̱jkta, je̱ꞌe̱ts miitseꞌe mteeꞌidup, je̱ꞌe̱ts miitseꞌe mtoondup juuꞌ je̱ꞌe̱ veꞌe cha̱jkp. Yakjayuꞌo̱o̱ꞌkpa xa je̱ꞌe̱ veꞌe myin vyimpet vanꞌítani ku veꞌe je̱ jayu jye̱jiꞌukvaajñ je̱ts u̱xyam paat, ni vinꞌítats je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ tyu̱va du̱kaka̱ts. Ku veꞌe tyaaya, jye̱ꞌe̱mts je̱ꞌe̱ veꞌe kya̱jtsp, ku̱x taayip je̱ꞌe̱ veꞌe, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱yakjé̱jip nu̱jom juuꞌ jatyeꞌe taay. >'+¿Tya̱jx tseꞌe xkavinmó̱tuda juuꞌ a̱tseꞌe nka̱jtsp? Je̱ꞌe̱ ka̱jx xa veꞌe ku̱x kaꞌa a̱tseꞌe xꞌamo̱tunaxuvaꞌanda. ==s*Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xjidi: ―Pa̱n je̱ Nteꞌyam xa veꞌe ku̱xTeeꞌada, ku̱xtsó̱ktats a̱ts miitseꞌe, ku̱x je̱m a̱tseꞌe ntsa̱a̱ꞌn je̱ts a̱tseꞌe yaja nꞌit. Ka ya̱ nꞌavintso̱ vinmaꞌyu̱n ka̱jxapts a̱tseꞌe nmiijn, je̱ Nteꞌyam a̱tseꞌe xke̱jx. k<O)Nay je̱ꞌe̱jyamts miitseꞌe mtoondup juuꞌ veꞌe je̱ mteeꞌda tyuump. Vanꞌit tseꞌe du̱nu̱u̱jmidi: ―Ka naaydum ónu̱kap xa a̱a̱ts, toꞌkji veꞌe a̱a̱ts je̱ nTeeꞌ, je̱ Nteꞌyamts je̱ꞌe̱ veꞌe. ~;u(Njavaajnjidupts a̱ts miitseꞌe je̱ tyu̱v je̱ꞌe̱ juuꞌ a̱tseꞌe nꞌamo̱tunajx juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam kyo̱jts, ax xyakꞌo̱o̱ꞌkuvaandupts a̱ts miitseꞌeda. ¡Ni vinꞌita tseꞌe je̱ Abraham veꞌem juuꞌ du̱katuujn! 2:]'Vanꞌit tseꞌe yꞌatso̱o̱vdi: ―Je̱ Abraham xa a̱a̱tseꞌe je̱ chaan je̱ kyo̱o̱j. Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xjidi: ―Pa̱n je̱ Abraham je̱ chaan je̱ kyo̱o̱j xa miitseꞌe ku̱mꞌitta, je̱ꞌe̱ tseꞌe je̱ xyu̱p mtoondup juuꞌ je̱ꞌe̱ veꞌe tyoon. P9&Je̱ꞌe̱ xa a̱tseꞌe nka̱jtsp juuꞌ a̱tseꞌe nꞌix ku a̱tseꞌe je̱ nTeeꞌ ma̱a̱t nveꞌna; ax je̱ꞌe̱ts miitseꞌe mtoondup juuꞌ jatyeꞌe je̱ mteeꞌda mtukna̱ꞌmu̱xju̱du. X8)%Nnu̱jaꞌvip xa a̱tseꞌe je̱ts je̱ Abraham je̱ chaan je̱ kyo̱o̱j miitseꞌeda; ax xyakꞌo̱o̱ꞌkuvaandupts a̱ts miitseꞌe je̱ꞌe̱ ka̱jx ku veꞌe xkakuva̱kta juuꞌ a̱tseꞌe nka̱jtsp. 71$Pa̱n a̱ts xa miitseꞌe nyakꞌijttup naspa̱ka, a̱ts, je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌOnu̱k, kaꞌats miitseꞌe je̱ to̱kin mꞌukka̱ꞌmijidini. u6c#Ax je̱ toompa, kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ kutojku̱n du̱jayep je̱tseꞌe tyánu̱t je̱m je̱ kuta̱jk tya̱kꞌam, je̱ kuta̱jk je̱ yꞌónu̱keꞌe je̱ kutojku̱n du̱jaye̱jpp je̱tseꞌe xa̱ꞌma ka̱jx je̱m tyaannit. O5"Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xjidi: ―Tyú̱vam xa a̱ts miitseꞌe nna̱a̱jmada, vaampam a̱tseꞌe, pa̱n pa̱neꞌe to̱kintoomp, je̱m tseꞌe je̱ to̱kin kya̱ꞌm yꞌit. 4!Vanꞌit tseꞌe yꞌatso̱o̱jvjidi je̱ choꞌoxpa̱jkpada: ―Je̱ Abraham xa a̱a̱tseꞌe je̱ chaan je̱ kyo̱o̱j, ni vinꞌita xa a̱a̱tseꞌe pa̱n xkayakkutujkja, ¿vintso̱seꞌe mvaꞌañ je̱ts naspa̱ka a̱a̱tseꞌe nꞌítu̱t? 3' mnu̱jávadapts miits je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ tyu̱v je̱ꞌe̱, je̱ts je̱ tyu̱v je̱ꞌe̱, je̱ꞌe̱ tseꞌe myakꞌítjadap naspa̱ka. ]23Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús du̱nu̱u̱jmi je̱ israeejlit jayu juuꞌ veꞌe jaanchjaꞌvijidu: ―Miits xa veꞌe a̱ts je̱ nꞌixpa̱jkpada pa̱n mjaaꞌkpana̱jkxtupeꞌe juuꞌ a̱tseꞌe nka̱jtsp, 71gKu veꞌe je̱ Jesús veꞌem vyaajñ, nu̱may tseꞌe je̱ jayu jyaanchjaꞌviji. Je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌónu̱kta je̱ts je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap je̱ yꞌónu̱kta X0)je̱ꞌe̱ a̱tseꞌe xke̱jxp. A̱ts ma̱a̱t je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌit, ni vinꞌita xa a̱tseꞌe xkamasa̱ꞌa̱k, ku̱x je̱ꞌe̱ a̱tseꞌe ntuump xa̱ꞌma juuꞌ je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌo̱yjaꞌvip. /7je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe je̱ jayu du̱nu̱u̱jmidi: ―Ku xa a̱ts miitseꞌe xyakka̱jxmpojtu̱ktat, a̱ts, je̱ Jayu Juuꞌ veꞌe Nu̱pa̱a̱mdu̱ka Ijtp, vanꞌit tseꞌe xnu̱jávadat je̱ts je̱ꞌe̱ a̱tseꞌe juuꞌam a̱tseꞌe, je̱ts kaꞌa a̱tseꞌe juuꞌ ntun nka̱ts ya̱ nꞌavintso̱ vinmaꞌyu̱n ka̱jx, je̱ꞌe̱jyji a̱tseꞌe nka̱jtsp juuꞌ a̱tseꞌe je̱ nTeeꞌ xtukꞌix, j.MKaꞌa tseꞌe je̱ jayu du̱vinmó̱tudi je̱ts je̱ Dios Teeꞌ je̱ꞌe̱ veꞌe tyijp, T-!Je̱p xa veꞌe may viijn joma ka̱jx a̱ts miitseꞌe nvaajnjadat je̱tseꞌe nto̱kimpayo̱ꞌo̱ydat. Je̱ꞌe̱ pa̱n a̱tseꞌe xke̱jxp, tyú̱vamts je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ du̱ka̱ts. Ax juuꞌts a̱tseꞌe nka̱jtsp yaja naxviijn, je̱ꞌe̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe kyo̱jts je̱ts a̱tseꞌe nꞌamo̱tunajxy. Q,Vanꞌit tseꞌe du̱ꞌamo̱tutú̱vidinuva: ―¿Pa̱nts mitseꞌe? Je̱tseꞌe je̱ Jesús yꞌatso̱o̱jvjidi: ―Vanꞌítani a̱tseꞌe nꞌavana ku a̱tseꞌe nyakꞌixpa̱jkꞌukvaajñ. }+sVaants a̱tseꞌe je̱ts je̱peꞌe to̱kin ja̱a̱tp mꞌo̱o̱ꞌktat, ku̱x pa̱n kaꞌa xa a̱ts miitseꞌe xjaanchjávada, a̱ts, juuꞌ veꞌe je̱ jayu je̱ tyo̱kin du̱tuknu̱vaatsp, je̱p tseꞌe to̱kin ja̱a̱tp mꞌo̱o̱ꞌktat. 1*[Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xjidi: ―Yájit xa miitseꞌeda, ax ka̱jxmitts a̱tseꞌe; naxviijnitts miitseꞌeda, ax ka naxviijnitapts a̱tseꞌe. q)[Vanꞌit tseꞌe je̱ israeejlit jayu vyaandi: ―¿Tis, naajkꞌo̱o̱ꞌkuvaajnjup ya̱ꞌa̱ vineꞌe ku veꞌe vyaꞌañ je̱ts kaꞌa veꞌe xꞌo̱ꞌyixumjada je̱tseꞌe njaꞌmdat joma ya̱ꞌa̱ veꞌe ña̱jkxu̱t? (Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús du̱nu̱u̱jminuva je̱ jáyuda: ―Na̱jkxup xa a̱tseꞌe, xꞌíxtadapts a̱ts miitseꞌe, je̱p tseꞌe mto̱kin ja̱a̱tp mꞌo̱o̱ꞌktat; kaꞌa tseꞌe mꞌo̱ꞌyixjada je̱tseꞌe mna̱jkxtat joma a̱tseꞌe nnu̱jkx. C'Ku veꞌe veꞌem vyaajñ, je̱p tseꞌe ma̱ja̱ tsaptu̱jkp yakꞌixpu̱k vyeꞌna, je̱p joma veꞌe yꞌijt je̱ ya̱x apa̱jkinda; ax ni pa̱na tseꞌe kyamajtsji ku̱x kaꞌanumeꞌe tyukka̱daꞌakyju̱ vyeꞌna. “Kaꞌa tseꞌe mꞌo̱ꞌyixjada je̱tseꞌe mna̱jkxtat joma a̱tseꞌe nnu̱jkx” H& Vanꞌit tseꞌe yꞌamo̱tutú̱vijidi: ―¿Jómaseꞌe yꞌit je̱ mTeeꞌ? Je̱tseꞌe je̱ Jesús yꞌatso̱o̱jvjidi: ―Kaꞌa xa a̱ts miitseꞌe xꞌíxada, ni kaꞌava tseꞌe a̱ts je̱ nTeeꞌ xꞌíxada. Pa̱n ku̱xꞌíxada xa a̱tseꞌe, mꞌíxaiduvapts miitseꞌe je̱ xyu̱p a̱ts je̱ nTeeꞌ. T%!Nu̱me̱jtskts je̱ꞌe̱ veꞌeda juuꞌ veꞌe a̱ts je̱ nꞌayook du̱nu̱ko̱jtspe̱jttup; a̱ts tseꞌe toꞌk, je̱ts a̱ts je̱ nTeeꞌ, juuꞌ a̱tseꞌe xke̱jxp, je̱ꞌe̱ tseꞌe jadoꞌk. >$uVeꞌem xa veꞌe je̱ Moisés je̱ pyavaꞌnu̱n vyaꞌañ je̱ts pa̱n je̱meꞌe nu̱me̱jtsk juuꞌ veꞌe du̱ꞌíxtup, toompts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ nu̱ko̱jtspe̱jtu̱n. z#mAx pa̱n to̱kimpayo̱ꞌypts a̱tseꞌe, pyaatyp yꞌake̱e̱guipts je̱ꞌe̱ veꞌe, ku̱x ka á̱tsjyapeꞌe to̱kimpayo̱ꞌyp, a̱ts je̱ nTeeꞌ veꞌe juuꞌ a̱tseꞌe xke̱jxp, je̱ꞌe̱ts a̱tseꞌe nma̱a̱tto̱kimpayo̱ꞌyp. "Ni pa̱na xa a̱tseꞌe nkato̱kimpayo̱ꞌo̱y; ax mto̱kimpayo̱ꞌydupts miitseꞌe pa̱n vintso̱ veꞌe juuꞌ jaty kyeꞌex. |!qJe̱tseꞌe je̱ Jesús yꞌatso̱o̱jvjidi: ―O̱yam a̱tseꞌe viinm je̱ nꞌayook nmu̱ko̱jtspét, toompts je̱ꞌe̱ veꞌe, ku̱x nmu̱jaꞌvinup a̱tseꞌe joma a̱tseꞌe ntsa̱a̱ꞌn je̱ts joma a̱tseꞌe nnu̱jkx; ax miitsta, kaꞌats miitseꞌe xnu̱jávada joma a̱tseꞌe ntsa̱a̱ꞌn, ni kaꞌa tseꞌe xnu̱jaꞌviduva joma a̱tseꞌe nnu̱jkx.  5 Vanꞌit tseꞌe je̱ fariseota̱jk ña̱ꞌmu̱xjidi: ―Viinm xa mitseꞌe je̱ mꞌayook xnu̱ko̱jtspét; kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe tyun. 7g Myuko̱jtsnuva tseꞌe je̱ Jesús jadoꞌk nax je̱ jayu, je̱tseꞌe du̱nu̱u̱jmidinuva: ―Veꞌem xa a̱tseꞌe ax joꞌn toꞌk je̱ kujajpa je̱ kuta̱ꞌkxpa juuꞌ veꞌe du̱kujajp du̱kuta̱ꞌkxp ya̱ naxviijnit it. Pa̱n pa̱nts a̱tseꞌe xpamiimp, jyaye̱jpnupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp, ni je̱ vinꞌita tseꞌe je̱ja ako̱o̱ꞌts it ja̱a̱t kyaꞌítu̱t. ?w Vanꞌit tseꞌe yꞌatso̱o̱jvji: ―Ni pa̱na xa veꞌe. Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xji: ―Ni a̱tsa veꞌe nkavaampa je̱tseꞌe mꞌo̱o̱ꞌku̱t, na̱jkxnits nꞌit, kaꞌa tseꞌe mꞌukto̱kintoonnit. Veꞌem xa veꞌe je̱ Jesús ax joꞌn toꞌk je̱ kujajpa je̱ kuta̱ꞌkxpa a; vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús tyeni je̱tseꞌe du̱nu̱u̱jmi je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk: ―¿Jómaseꞌe yꞌitta juuꞌ veꞌe mnu̱ꞌa̱a̱ꞌnijidup? ¿Ni pa̱na veꞌe kyavaꞌañ je̱tseꞌe mꞌo̱o̱ꞌku̱t? % Ku tseꞌe du̱ꞌamo̱tunajxti, vanꞌit tseꞌe je̱m jyaꞌvin ka̱jxm du̱jaꞌvidi je̱ts tó̱kinax jayu je̱ꞌe̱ veꞌedava. Vanꞌit tseꞌe cho̱o̱ꞌnꞌukvaandini nu̱toꞌk nu̱toꞌk, je̱ꞌe̱ tseꞌe na̱jkxꞌukvaandinu juuꞌ veꞌe nu̱yojk mú̱jit jayu. Tá̱vani tseꞌe cho̱o̱ꞌnka̱jxtini vyeꞌna, je̱tseꞌe je̱ Jesuusji tyaajñ ma̱a̱t je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk, U#Vanꞌit tseꞌe vyiijntknuva je̱tseꞌe jyaaynuva je̱ja naxku̱jx. 7Ku veꞌe je̱ Jesús du̱jaaꞌkꞌamo̱tutú̱vidi, vanꞌit tseꞌe tyeni je̱tseꞌe ña̱ꞌmu̱xjidi: ―Pa̱n je̱m xa miitseꞌeda juuꞌ veꞌe ka tó̱kinax jáyuvap, vaꞌan tseꞌe mutoꞌk je̱ tsaaj du̱vijtsu̱ku̱ je̱ts ya̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk du̱kaꞌachu̱. nUVeꞌem tseꞌe vyaandi ku̱x yꞌuktukka̱tsꞌíxtidupeꞌe je̱tseꞌe veꞌem je̱ Jesús ku̱du̱nu̱xa̱ꞌa̱idi. Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús vyiijntk je̱tseꞌe je̱ kya̱ꞌónu̱k du̱tukjaajy je̱ja naxku̱jx. X)Ax veꞌem tseꞌe je̱ Moisés je̱ pyavaꞌnu̱n vyaꞌañ je̱ts yakkaꞌtsꞌo̱o̱ꞌkup je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk pa̱n pa̱neꞌe veꞌem játkip, ¿ax vintso̱ts mitseꞌe mvaꞌañ? Y+je̱tseꞌe je̱ Jesús du̱nu̱u̱jmidi: ―Yakꞌixpa̱jkpa, ya̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk xa veꞌe tu̱yakkupaada ku veꞌe je̱ navya̱jku̱n du̱tukma̱a̱tyakvintsa̱ꞌkintó̱ki toꞌk je̱ yaaꞌtya̱jk. T!Vanꞌit tseꞌe je̱ tsaptu̱jkpit yakꞌixpa̱jkpata̱jk ma̱a̱t je̱ fariseota̱jk du̱tuknu̱je̱ꞌydi je̱ Jesús toꞌk je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk juuꞌ veꞌe kyupaadidu ku veꞌe je̱ navya̱jku̱n du̱tukma̱a̱tyakvintsa̱ꞌkintó̱ki toꞌk je̱ yaaꞌtya̱jk. Vanꞌit tseꞌe du̱pa̱a̱mdi je̱ja je̱ jayu vyinkujk oWJe̱ kujá̱pit tun ja̱pyji tseꞌe vyimpijt je̱p ma̱ja̱ tsaptu̱jkp, je̱p tseꞌe nu̱jom je̱ jayu ñayꞌamojkijidi joma veꞌe je̱ꞌe̱, je̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌa̱jxtk, je̱tseꞌe du̱yakꞌixpa̱jkꞌukvaajñ. .~F}'|dzyywwvuutsrpp}oonmlkdjiiAhYgFffQedcc]ba`u_^]]2\[cZbYXXX:WV%UT:SWRJQPON|MULNKFJMHGFEDfCtBSAb@>==;:98776&4432610x/V.--,*W('4%$P#\"! ``i pjv <@ e[iK Je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe vyaajñ je̱ts kaꞌa veꞌe anañu̱joma vyaꞌajtsada ku̱x ñu̱jaꞌvinup je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ts pa̱neꞌe pa̱a̱jmjinup je̱m je̱ jayu kya̱ꞌm juuꞌ veꞌe tsoꞌoxpa̱jkju̱dup.  Je̱tseꞌe je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xji: ―Pa̱n pa̱n xa veꞌe tsiꞌivani, kaꞌa tseꞌe vyinko̱pka je̱tseꞌe jyaaꞌkvaꞌatsu̱t, je̱ tyekji veꞌe, ku̱x vaꞌajtsani veꞌe nu̱jom. Mvaꞌajtsani xa miitseꞌeda, ó̱yameꞌe kyahꞌanañu̱joma. Y+ Je̱tseꞌe je̱ Simón Pedro yꞌatsa̱a̱jv: ―Pa̱n veꞌemameꞌe, Ma̱ja̱ Vintsá̱n, ka a̱ts ya̱ ntékjyap tseꞌe mpójup, pojpa toꞌk aaj a̱ts ya̱ nka̱ꞌa̱j je̱ts a̱ts ya̱ nkuvajk.  Ax jidu̱ꞌu̱m tseꞌe je̱ Pedro ña̱ꞌmu̱xji: ―Ni je̱ vinꞌita xa a̱ts mitseꞌe xkapakpóju̱t. Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús yꞌatso̱o̱jvji: ―Pa̱n kaꞌa xa a̱ts mitseꞌe mpakpuj, kaꞌa tseꞌe tii xꞌukjaye̱jpnit a̱ts ma̱a̱t.  Je̱tseꞌe je̱ Jesús yꞌatsa̱a̱jv: ―Kaꞌa veꞌe xnu̱java ti a̱tseꞌe ntuump; u̱xꞌo̱o̱knum tseꞌe xnu̱jávat. =s Ku tseꞌe je̱ Simón Pedro du̱tukje̱ꞌy je̱tseꞌe du̱pakpóju̱t, vanꞌit tseꞌe je̱ Pedro vyaajñ: ―Mits, Ma̱ja̱ Vintsá̱n, ¿mits a̱tseꞌe xpakpojuvaamp? wg Vanꞌit tseꞌe je̱ tsoxk na̱a̱j du̱ꞌate̱ꞌmi je̱m apa̱jkin jo̱o̱tm je̱tseꞌe du̱pakpojꞌukvaajñ je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk, je̱tseꞌe du̱yakta̱a̱tsni je̱ tyekta ma̱a̱t je̱ vit juuꞌ veꞌe natyuktiintsoojmju. } vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús tyeni, je̱ vyita̱niꞌkx du̱yakkeek, je̱tseꞌe ñatyuktiintsoojmji jadoꞌk je̱ vit. D  Tá̱vani tseꞌe je̱ Satanás du̱yakvinmamyaꞌaty vyeꞌna je̱ Judas Iscariote, je̱ Simón je̱ myajntk, je̱tseꞌe je̱ Jesús du̱pa̱a̱mnit je̱m je̱ jayu kya̱ꞌm juuꞌ veꞌe tsoꞌoxpa̱jkju̱dup. Ñu̱jaꞌvi veꞌe je̱ Jesús je̱ts je̱meꞌe cha̱a̱ꞌn joma veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ts na̱jkxnuvapeꞌe je̱m, je̱tseꞌe je̱ Tyeeꞌ myo̱kya̱jxji je̱ kutojku̱n. A̱jxtktup tseꞌe vye̱ꞌnada aꞌóxiva, A  } Jadoꞌk xa̱a̱jji tseꞌe kyaꞌit je̱tseꞌe je̱ pascua xa̱a̱j du̱paaꞌtu̱t, je̱ xa̱a̱j ku veꞌe je̱ israeejlit jayu du̱jaaꞌmyé̱tsta vintso̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam o̱jts du̱yakpítsumni je̱ jyu̱jpit jáyuda je̱m Egipto. Ñu̱jaꞌvi tseꞌe je̱ Jesús je̱ts ta̱ veꞌe du̱paatni pa̱n vinꞌiteꞌe du̱maso̱o̱knit ya̱ naxviijnit it je̱tseꞌe vyimpijtnuvat joma veꞌe je̱ Tyeeꞌ. Cho̱jkam je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ jyayu juuꞌ veꞌe yaja naxviijn, ax u̱xyam tseꞌe du̱yaknu̱ke̱ꞌxnatá̱ka je̱ts o̱o̱yeꞌe du̱tuntsa̱k. A { 2Ax nmu̱jaꞌvipts a̱tseꞌe je̱ts juuꞌ veꞌe a̱ts je̱ nTeeꞌ pyavaampy, yajkypts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp. Ax veꞌem tseꞌe, pa̱n juuꞌts a̱tseꞌe nka̱jtsp, veꞌemts a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe nka̱ts ax joꞌn a̱tseꞌe je̱ nTeeꞌ xnu̱u̱jmi.K  1Ku̱x ka ya̱ nꞌavintso̱ vinmaꞌyu̱n ka̱jxap xa a̱tseꞌe juuꞌ nka̱ts, a̱ts je̱ nTeeꞌ, juuꞌ a̱tseꞌe xke̱jxp, je̱ꞌe̱ts a̱tseꞌe xtukpavaan juuꞌ a̱tseꞌe nka̱jtsp. ~ u 0Pa̱n pa̱n xa a̱tseꞌe xkakuva̱jkp je̱tseꞌe du̱kakuvu̱k juuꞌ a̱tseꞌe nka̱jtsp, jé̱manits je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ ka̱jx je̱ꞌe̱ veꞌe yakmo̱o̱ynit je̱ tsaachpaatu̱n juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtnup; je̱ꞌe̱ juuꞌ a̱tseꞌe nka̱jtsp, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe veꞌem jyajtnit je̱ xa̱a̱j ku veꞌe je̱ jayu yakto̱kimpayo̱ꞌynit. xi /Ax pa̱n pa̱n tseꞌe du̱ꞌamo̱tunajxp a̱ts je̱ nka̱ts je̱ nꞌayook je̱tseꞌe du̱kama̱ja̱pu̱m, ka a̱ts ka̱jxapts je̱ꞌe̱ veꞌe yakmo̱o̱ynit je̱ tsaachpaatu̱n juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtnup, ku̱x ka je̱ꞌe̱p xa a̱tseꞌe nnu̱miimp yaja naxviijn je̱ts a̱tseꞌe je̱ jayu nmo̱o̱ynit je̱ tsaachpaatu̱n juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtnup, je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ts a̱tseꞌe je̱ jayu nmo̱o̱ynit je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp. M .Veꞌem ax joꞌn je̱ kujajpa je̱ kuta̱ꞌkxpa, veꞌemts a̱tseꞌe nmiijn yaja naxviijn; pa̱n pa̱nts a̱tseꞌe xjaanchjaꞌvip, kaꞌa tseꞌe tyánu̱t je̱ja ako̱o̱ꞌts it ja̱a̱t. fE -Pa̱n pa̱nts a̱tseꞌe xꞌixp, yꞌíxpapts je̱ꞌe̱ veꞌe pa̱n a̱tseꞌe xke̱jxp.   ,Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús ma̱kk kya̱jts, je̱tseꞌe vyaajñ: ―Pa̱n pa̱n xa a̱tseꞌe xjaanchjaꞌvip, ka á̱tsjyapts je̱ꞌe̱ veꞌe xjaanchjaꞌvip, jyaanchjaꞌvivapts je̱ꞌe̱ veꞌe a̱ts je̱ nTeeꞌ, juuꞌ a̱tseꞌe xke̱jxp. {o +nu̱yojkeꞌe du̱tso̱kta je̱ ma̱jin juuꞌ veꞌe je̱ jayu mo̱o̱jyju̱dup je̱ts ni kaꞌa veꞌe je̱ ma̱jin juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam yajkyp. Je̱ Jesús je̱ kya̱ts je̱ yꞌayook ka̱jxeꞌe je̱ jayu yakto̱kimpayo̱ꞌynit H  *Jyaveꞌema tseꞌe, nu̱may tseꞌe je̱ israeejlit jayu juuꞌ veꞌe du̱nu̱má̱jidup, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱jaanchjaꞌvidu je̱ Jesús; ax kaꞌa tseꞌe je̱ jayu du̱tuknu̱jaꞌvidi ku̱x cha̱ꞌkidupeꞌe je̱ fariseota̱jk je̱ꞌe̱ ka̱jx ku veꞌe kyo̱o̱ꞌkyakkuva̱jktinit je̱p tsaptu̱jkp; ) )Je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe veꞌem du̱jaajy je̱ Isaías ku̱x yꞌixeꞌe je̱ Jesús je̱ mya̱jin je̱tseꞌe je̱ Jesús du̱ꞌavaꞌni. } (Je̱ Nteꞌyam xa veꞌe pa̱a̱jmju̱du viints je̱ts ma̱kk je̱ kyuvajkta,
veꞌem tseꞌe juuꞌ du̱kaꞌíxtat je̱tseꞌe juuꞌ du̱kavinmó̱tudat,
kaꞌats a̱tseꞌe xnu̱minuvaꞌandat je̱ts a̱tseꞌe nyakjo̱tka̱daꞌaktat. % 'Ax veꞌem tseꞌe kyaꞌo̱ꞌyixjidi je̱tseꞌe du̱jaanchjávadat je̱ Jesús ku̱x jaayva veꞌe je̱ Isaías jidu̱ꞌu̱m: [/ &Vanꞌit tseꞌe tyoojnji je̱ ayook juuꞌ veꞌe jyaay je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpa Isaías. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe du̱jaajy:Ma̱ja̱ Vintsá̱n, ¿pa̱n tseꞌe du̱jaanchjaꞌvip juuꞌ a̱a̱tseꞌe nꞌavaꞌnip,
pa̱neꞌe tu̱xyaknu̱ke̱ꞌxnata̱jkija je̱ mkutojku̱n? Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe du̱jaajy. ~' %Jyatoon tseꞌe je̱ Jesús may je̱ mú̱jit nu̱jaꞌvin je̱ja je̱ jayu vyinkujkta, ax kaꞌa tseꞌe je̱ jayu jyaanchjaꞌvijidi. }}s $Jaanchjávada a̱ts namvaat a̱tseꞌe nꞌit miits ma̱a̱tta, veꞌem tseꞌe mꞌíttat ax joꞌn je̱ jayu juuꞌ veꞌe je̱ja ajajtk it ja̱a̱t yo̱ꞌyp. Ku tseꞌe veꞌem vyaajñ, vanꞌit tseꞌe cha̱a̱ꞌn, kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe ñaajknu̱ke̱ꞌxnata̱jkiji. Je̱ꞌe̱ pa̱n tya̱jx ka̱jxeꞌe je̱ israeejlit jayu je̱ Jesús du̱kajaanchjaꞌvidi W|' #Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús yꞌatso̱o̱jvjidi: ―Veꞌem xa a̱tseꞌe ax joꞌn toꞌk je̱ kujajpa je̱ kuta̱ꞌkxpa. Jaaꞌkꞌítup xa a̱tseꞌe miits ma̱a̱tta jave̱e̱ꞌn. Yo̱ꞌo̱yda namvaateꞌe xma̱a̱dada je̱ kujajpa je̱ kuta̱ꞌkxpa, veꞌem tseꞌe mkapaaꞌtjadat je̱ ako̱o̱ꞌts it, ku̱x pa̱n pa̱neꞌe yo̱ꞌyp je̱ja ako̱o̱ꞌts it ja̱a̱t, kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe du̱nu̱java pa̱n joma tso̱ veꞌe ñu̱jkx. |{q "Ax vanꞌit tseꞌe je̱ nu̱may jayu yꞌatso̱o̱jvjidi: ―Veꞌem xa a̱a̱tseꞌe nꞌamo̱tunajxy je̱p Kunuuꞌkx Jatyán ku̱jxp je̱ts xa̱ꞌma ka̱jxeꞌe je̱ Cristo jyoojntykinit, ¿ax vintso̱ts mitseꞌe mvaꞌañ je̱ts tun vinko̱pk je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ts mitseꞌe mꞌo̱o̱ꞌku̱t ku veꞌe je̱ jayu myakka̱jxmpojtu̱kju̱t? Pa̱n mꞌo̱o̱ꞌkp xa mitseꞌe, ka mítsapts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Cristo. ¿Ti jayu veꞌe mnatyijju̱ juuꞌ veꞌe nu̱pa̱a̱mdu̱ka ijtp? z !Je̱ꞌe̱ tseꞌe je̱ jayu tyukvinmo̱tu je̱ts vintso̱ veꞌe yꞌo̱o̱ꞌku̱t ku veꞌe ve̱e̱ꞌn je̱ it ñáxu̱t. y Ku a̱tseꞌe xyakka̱jxmpojtu̱ktat, vanꞌitts a̱tseꞌe nu̱jom je̱ jayu nvó̱vu̱t je̱tseꞌe yꞌijttinit joma veꞌe a̱ts. 5xc U̱xyam tseꞌe yakꞌíxu̱t pa̱n tya̱jxeꞌe je̱ tsaachpaatu̱n yakmo̱o̱ydinit je̱ jayu juuꞌ veꞌe du̱kakuva̱jktup je̱ Nteꞌyam, u̱xyamts a̱tseꞌe mpavo̱jpnit je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap juuꞌ veꞌe du̱yakkutojkjip je̱ jáyuda juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam du̱tsoꞌoxpa̱jktup. w- Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xjidi: ―Ka a̱ts ka̱jxap xa veꞌe ya̱ ayook tu̱yakmo̱tu, miits ka̱jxta ya̱ꞌa̱ veꞌe. pvY Je̱ nu̱may jayu juuꞌ veꞌe je̱m ijttu je̱tseꞌe du̱ꞌamo̱tunajxti, je̱ꞌe̱ tseꞌe vaandu je̱ts je̱ añu veꞌe yaax, je̱m tseꞌe juuꞌ veꞌe vaanduva: ―Toꞌk xa veꞌe je̱ ángeles tu̱myuka̱tsju̱. %uC Tata, vaꞌan tseꞌe du̱tunju̱ je̱tseꞌe je̱ jayu mvinjávajat mvintsa̱ꞌa̱gajat. Vanꞌit tseꞌe toꞌk je̱ ayook yakmo̱tu juuꞌ veꞌe je̱m tsapjo̱o̱tm tso̱o̱ꞌmp. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaajñ: ―Ta̱ a̱tseꞌe ntun juuꞌ a̱tseꞌe je̱ jayu xtukvinjaꞌvip xtukvintsa̱ꞌkip, njaaꞌktónupts a̱tseꞌe juuꞌ a̱tseꞌe je̱ jayu xjaaꞌktukvinjávap xjaaꞌktukvintsa̱ꞌa̱gap. 7tg ’O̱o̱y xa a̱tseꞌe ntunnavyinmaꞌyu̱nma̱ꞌa̱ju̱. ¿Vintso̱s a̱tseꞌe ku̱nvaꞌañ? ¿Vaꞌanup a̱ts vineꞌe: “Tata, kadi xyakjaty je̱ts a̱tseꞌe xtukka̱daꞌaku̱t ya̱ tsaachpaatu̱n”? Kaꞌa xa a̱tseꞌe veꞌem nvaꞌanu̱t ku̱x ya̱ꞌa̱am a̱tseꞌe nnu̱miimp. jsM Pa̱n pa̱n tseꞌe du̱tso̱jkp je̱ts a̱tseꞌe xmutónu̱t xmupá̱ku̱t, vaꞌants a̱tseꞌe xpaminu̱; pa̱n jómats a̱tseꞌe nꞌit, jé̱jats je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌijtpat. Pa̱n pa̱n xa a̱tseꞌe xmutoomp xmupa̱jkp, mo̱ꞌo̱jupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ ma̱jin a̱ts je̱ nTeeꞌ. Ku je̱ Jesús du̱ꞌavaꞌni je̱ yꞌo̱o̱ꞌku̱n 1r[ Pa̱n pa̱n xa veꞌe nu̱yojk du̱tso̱jkp je̱ ñaxviijnit joojntykin je̱ts kaꞌa veꞌe je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp, yakvintó̱kiyupts je̱ꞌe̱ veꞌe; ax pa̱n pa̱n tseꞌe du̱maso̱o̱knup je̱ ñaxviijnit joojntykin ku̱xeꞌe du̱tsa̱k nu̱yojk je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp, jyaye̱jpnupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp. &qE Tyú̱vam xa a̱ts miitseꞌe nna̱a̱jmada, vaampam a̱tseꞌe, pa̱n kaꞌa xa veꞌe toꞌk je̱ trigo ta̱a̱mt ñaxka̱daꞌaky je̱ja naxku̱jx, je̱tseꞌe myux, je̱tseꞌe vyintó̱kini je̱ piꞌk trigo ta̱a̱mt juuꞌ veꞌe tu̱yꞌit, toꞌk je̱ trigo pajkjyamts je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌítu̱t; ax pa̱n vintó̱kipts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ꞌe̱ ka̱jx ku veꞌe myux, ta̱ꞌmap tseꞌe o̱o̱y. {po Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xjidi: ―Tá̱vani xa veꞌe je̱ tiempo jye̱ꞌyni je̱ts a̱tseꞌe ntsaachpaatnit je̱tseꞌe a̱ts je̱ nma̱jin ñu̱ke̱ꞌxnatá̱kat, a̱ts, je̱ Jayu Juuꞌ veꞌe Nu̱pa̱a̱mdu̱ka Ijtp. o  Vanꞌit tseꞌe je̱ Felipe o̱jts du̱vaajñja je̱ Andrés, je̱tseꞌe nu̱me̱jtsk o̱jts du̱vaajnjada je̱ Jesús. n Vanꞌit tseꞌe je̱ jayu du̱vinkutá̱midi je̱ Felipe, betsáidait jayu je̱ꞌe̱ veꞌe, je̱m galiléait yꞌit jo̱o̱tm, je̱tseꞌe du̱munooꞌkxtkti. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe du̱nu̱u̱jmidi: ―Je̱ Jesús xa a̱a̱tseꞌe njaꞌixuvaampy. Je̱ꞌyduva tseꞌe xa̱a̱jiva je̱ jayu juuꞌ veꞌe ka je̱ israeejlitap je̱m Jerusalén, je̱ Nteꞌyamts je̱ꞌe̱ veꞌe vyinjavavaandup vyintsa̱ꞌa̱gavaandup. l5 Vanꞌit tseꞌe je̱ fariseota̱jk ñavyaajnjidi: ―Íxtats nꞌit je̱ts kaꞌa veꞌe yꞌo̱ya juuꞌ veꞌe njatonuvaꞌnumdup, nu̱jom xa veꞌe je̱ jayu tyumpanu̱jkxju̱. Ku je̱ jayu juuꞌ veꞌe ka je̱ israeejlitap, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱ꞌíxtidu je̱ Jesús !k; Nu̱may tseꞌe je̱ jayu du̱ꞌana̱jkxidi je̱ Jesús ku̱x myó̱tudu veꞌe je̱ ma̱ja̱ nu̱jaꞌvin juuꞌ veꞌe tyoon ma̱a̱t je̱ Lázaro. j# Je̱ nu̱may jayu juuꞌ veꞌe ijttu je̱ Jesús ma̱a̱t vanꞌit ku veꞌe du̱yaxpítsum je̱ Lázaro joma veꞌe yꞌuknaxta̱jki je̱tseꞌe du̱yakjoojntykpa̱jknuva ku veꞌe yꞌukꞌa̱a̱ꞌk, je̱ꞌe̱ tseꞌe myaajntyktu juuꞌ jatyeꞌe yꞌixtu. [i/ Kaꞌa tseꞌe du̱vinmó̱tudi je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk juuꞌ veꞌe toojnju ko̱jtsju; tá̱vani veꞌe je̱ Nteꞌyam du̱yakma̱ja du̱yakjaancha vyeꞌna je̱ Jesús, vanꞌit tseꞌe du̱jaaꞌmye̱jtsti je̱ts veꞌemeꞌe tyoojnji kyo̱jtsji nu̱jom juuꞌ veꞌe ijtp je̱ Jesús ka̱jx je̱p Kunuuꞌkx Jatyán ku̱jxp. hw Kadi mtsa̱ꞌa̱gada, jerusaleenit jáyuda,
ixta je̱ts je̱meꞌe burro niꞌkxm jyeꞌya je̱ myakkutojkpada. -gS Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús du̱yakjayꞌíxtiji toꞌk je̱ burro, je̱tseꞌe du̱tuktsu̱u̱ni, veꞌem ax joꞌn je̱ Kunuuꞌkx Jatyán vyaꞌañ: Zf- vanꞌit tseꞌe du̱papa̱jkti je̱ tu̱u̱xu̱x aajy je̱tseꞌe du̱ꞌana̱jkxidi je̱ Jesús, ma̱kk tseꞌe jidu̱ꞌu̱m kyo̱jtsti: ―¡Yakma̱ja yakjaancha xa veꞌe je̱ Nteꞌyam yꞌijtnit! ¡Yakꞌo̱ñu̱ko̱jtsip xa ya̱ꞌa̱ veꞌe ya̱ Israeejlit Jayu Yakkutojkpa juuꞌ veꞌe miimp je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n ka̱jx! oeW Je̱ kuꞌóxit tseꞌe je̱ nu̱may jayu juuꞌ veꞌe o̱jtstu je̱m Jerusalén pascua xa̱a̱jiva, je̱ꞌe̱ tseꞌe je̱ ka̱ts du̱mó̱tudu je̱ts je̱ꞌyavaampeꞌe je̱ Jesús je̱m jerusaleenit kyajpu̱n ka̱jxm, `d9 je̱ꞌe̱ ka̱jx ku veꞌe nu̱may je̱ israeejlit jayu myaso̱o̱kjidini je̱tseꞌe je̱ Jesús du̱jaanchjaꞌvidi. Ku je̱ Jesús tya̱jki je̱p Jerusalén (Mt. 21.1‑11; Mr. 11.1‑11; Lc. 19.28‑40) c Vanꞌit tseꞌe je̱ teeꞌta̱jk je̱ vyintsá̱n du̱ko̱jtsmojkti je̱tseꞌe ku̱du̱yakjayꞌo̱o̱ꞌkju̱duva je̱ Lázaro @by Nu̱may tseꞌe je̱ israeejlit jayu du̱nu̱jaꞌvidi je̱ts je̱meꞌe Betania je̱ Jesús; na̱jkxtu tseꞌe je̱m, ka je̱ Jesús ka̱jxjyap, je̱ꞌe̱ ka̱jxpa veꞌe je̱tseꞌe je̱ Lázaro du̱ꞌíxtuvat, je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe je̱ Jesús yakjoojntykpa̱jknuva ku veꞌe yꞌukꞌa̱a̱ꞌk. xai Mꞌíttap xa miitseꞌe xa̱ꞌma je̱ ayo̱o̱va jayu ma̱a̱tta; je̱ts a̱ts, kaꞌats a̱tseꞌe nꞌítu̱t xa̱ꞌma miits ma̱a̱tta. Ku je̱ teeꞌta̱jk du̱ꞌukko̱jtsmojkti je̱tseꞌe je̱ Lázaro ku̱du̱yakꞌo̱o̱ꞌkti >`u Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xji: ―Maso̱ꞌo̱ku̱, kyo̱o̱jnu̱k xa ya̱ꞌa̱ veꞌe ta̱a̱v je̱tseꞌe tu̱du̱ꞌapa̱a̱mdu̱ka a̱ts je̱ nnu̱naxta̱jkin. p_Y Ax veꞌem tseꞌe je̱ Judas ñatyijji je̱ts je̱ꞌe̱ ka̱jxeꞌe veꞌem vyaajñ ku̱x je̱ ayo̱o̱va jayu veꞌe tyukma̱ꞌtp; ax kaꞌa tseꞌe, veꞌem tseꞌe vyaajñ ku̱x me̱e̱ꞌtspeꞌe, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱ka̱ꞌmip je̱ apa̱jkin joma veꞌe je̱ meen du̱jaye̱pta, je̱pji tseꞌe du̱puká̱n juuꞌ veꞌe je̱p pya̱a̱mdup. X^) ―¿Tya̱jx tseꞌe nu̱yojk o̱y tu̱kyayakta̱a̱ꞌk ya̱ paꞌajk xooꞌkpa na̱a̱j ax joꞌn je̱ meen juuꞌ veꞌe toꞌk joojnt nu̱mutún je̱tseꞌe je̱ ayo̱o̱va jayu ku̱yakmo̱o̱ydi? ]# Vanꞌit tseꞌe je̱ Judas Iscariote kya̱jts, je̱ Simón je̱ myajntk, nu̱toꞌk je̱ nu̱makme̱jtsk ixpa̱jkpada, je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe je̱ Jesús du̱pa̱a̱mnup je̱m je̱ jayu kya̱ꞌm juuꞌ veꞌe tsoꞌoxpa̱jkju̱dup. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaajñ: \ Vanꞌit tseꞌe je̱ María du̱yaknu̱jkx kojkm litro joꞌn je̱ paꞌajk xooꞌkpa na̱a̱j je̱tseꞌe du̱pa̱a̱jmji je̱m je̱ Jesús tyékum. Vaꞌajts tsó̱vaxts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ paꞌajk xooꞌkpa na̱a̱j je̱ts tum je̱ nardo aajy ojts pu̱m. Vanꞌit tseꞌe je̱ vyaajy du̱tukpa̱ꞌt je̱ Jesús je̱ tyek. Nu̱jom tseꞌe je̱ ta̱jk pyaꞌajkxooꞌkpa̱jkku̱jx. R[ Je̱m tseꞌe je̱ aꞌox du̱yakꞌo̱ꞌyidi je̱ Jesús ka̱jx, je̱ Marta tseꞌe pattoꞌnip; je̱ Lázaro je̱ts je̱ javya̱a̱ꞌkxta̱jk, je̱m tseꞌe du̱ma̱a̱tꞌaꞌóxidi je̱ Jesús. mZ U Jatojtu̱k xa̱a̱j tseꞌe kyaꞌit vyeꞌna je̱tseꞌe je̱ pascua xa̱a̱j du̱paaꞌtu̱t, vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús ñu̱jkx je̱m Betania, je̱m joma veꞌe chu̱u̱na je̱ Lázaro juuꞌ veꞌe yakjoojntykpa̱jknuva. Y3 9Tá̱vani tseꞌe je̱ fariseota̱jk je̱ts je̱ teeꞌta̱jk je̱ vyintsa̱nda du̱pavaꞌanda je̱ts pa̱n pa̱neꞌe du̱nu̱jaꞌvip joma veꞌe yꞌit je̱ Jesús, je̱tseꞌe du̱ꞌavánadat, veꞌem tseꞌe ku̱yꞌo̱ꞌyixjidi je̱tseꞌe ku̱du̱majtsti.nXU 8Yꞌíxtidupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Jesús. Ku veꞌe je̱p ma̱ja̱ tsaptu̱jkp vye̱ꞌnada, je̱tseꞌe ñayꞌamo̱tutú̱vijidi: ―¿Vintso̱s miitseꞌe mvaꞌanda? Kaꞌa xa vineꞌe je̱ Jesús myínu̱t xa̱a̱jiva. $WA 7Tuntá̱minup tseꞌe vyeꞌna ku veꞌe je̱ israeejlit jayu je̱ pascua xa̱a̱j du̱tóndat. Nu̱may je̱ jayu juuꞌ veꞌe tso̱o̱ꞌndu may viijn, je̱m tseꞌe Jerusalén vyimpe̱jtti je̱tseꞌe ñaajkvaꞌatsjadat namkaꞌanumeꞌe je̱ pascua xa̱a̱j du̱paaꞌty. _V7 6Je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe je̱ Jesús kyo̱o̱ꞌknaajkke̱ꞌxjini joma veꞌe je̱ israeejlit jayu, ñojkꞌó̱yeꞌe cha̱a̱ꞌn je̱m judéait yꞌit jo̱o̱tm je̱tseꞌe ñu̱jkx je̱m kajpu̱n ka̱jxm juuꞌ veꞌe Efraín du̱xa̱a̱j, je̱ vinvaꞌajts it muta̱m. Je̱m tseꞌe yꞌijt je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk ma̱a̱tta. (UI 5Je̱ xa̱a̱jji tseꞌe du̱ꞌuknu̱pa̱a̱jmtkidi je̱ israeejlit jayu juuꞌ veꞌe du̱nu̱má̱jidup je̱tseꞌe ku̱du̱yakꞌo̱o̱ꞌkti je̱ Jesús. T3 4Ax ka je̱ꞌe̱jyap tseꞌe kyuꞌo̱o̱ꞌkap, kyuꞌo̱o̱ꞌkivap je̱ꞌe̱ veꞌe pa̱n pa̱n jatyeꞌe ka je̱ israeejlit jáyuvap, veꞌem tseꞌe du̱yaknayꞌamókajat nu̱jom je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌónu̱kta juuꞌ veꞌe tsu̱u̱nidup muxim muyam yaja naxviijn. S 3Ax ka je̱ yꞌavintso̱ vinmaꞌyu̱napts je̱ꞌe̱ veꞌe veꞌem vyaajñ, je̱ꞌe̱ ka̱jxeꞌe ku̱xeꞌe je̱ joojnt vyeꞌna teeꞌ juuꞌ veꞌe du̱nu̱vintsa̱nika̱jxp je̱ teeꞌta̱jkta, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe vyaajñ ku̱xeꞌe je̱ Nteꞌyam myo̱o̱jyji veꞌem je̱ vinmaꞌyu̱n, vaan tseꞌe je̱ts kyuꞌo̱o̱ꞌkapeꞌe je̱ Jesús je̱ israeejlit jayu. uRc 2kaꞌa tseꞌe xpayo̱ꞌyduva je̱ts u̱u̱ꞌm je̱ nꞌo̱ꞌyinamda je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe toꞌkji je̱ jayu du̱kuꞌo̱o̱ꞌkat je̱ njáyuvamda je̱ts kaꞌa veꞌe ku veꞌe kyutó̱kiyu̱t nu̱jom je̱ israeejlit jayu. Q 1Ax toꞌkts je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe Caifás du̱xa̱a̱j, je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe je̱ joojnt veꞌnip teeꞌ juuꞌ veꞌe du̱nu̱vintsa̱nika̱jxp je̱ teeꞌta̱jkta, je̱ꞌe̱ tseꞌe vaan: ―Kaꞌa xa miitseꞌe xtinu̱jávada, P 0Pa̱n nyakjajtjimdup xa veꞌe, anañu̱joma tseꞌe jyaanchjávajadat, vanꞌit tseꞌe je̱ rómait yakkutojkpa myé̱tstat je̱tseꞌe du̱yakkutó̱kidat ya̱ nma̱ja̱ tsapta̱jkamda je̱tseꞌe xpa̱jkjimdinit ya̱ nꞌítamda ya̱ nnaaxamda. #O? /Vanꞌit tseꞌe je̱ fariseota̱jk ñayꞌamojkijidi ma̱a̱t je̱ teeꞌta̱jk je̱ vyintsa̱nda je̱ts pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱nu̱má̱jiduvap je̱p tsaptu̱jkp, je̱tseꞌe vyaandi: ―¿Vintso̱seꞌe njátkimdat? Tyuump xa veꞌe may je̱ mú̱jit nu̱jaꞌvin je̱ jayu. N) .Je̱m tseꞌe viijnktava juuꞌ veꞌe o̱jts du̱ꞌixta je̱ fariseota̱jk je̱tseꞌe du̱tukmumaajntykti juuꞌ veꞌe je̱ Jesús tyoon. dMA -Ya̱ꞌa̱ ka̱jx tseꞌe nu̱may je̱ israeejlit jayu juuꞌ veꞌe je̱ María o̱jts du̱ko̱jtsjo̱tꞌamá̱jada, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱jaanchjaꞌvidu je̱ Jesús ku veꞌe du̱ꞌixti juuꞌ veꞌe tyoon. WL' ,Vanꞌit tseꞌe pyítsumni je̱ Lázaro juuꞌ veꞌe ukꞌo̱o̱ꞌk; vimpídu̱tts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ kya̱ꞌa̱j je̱ tyek ma̱a̱t je̱ vit je̱ts je̱ vyiijn je̱ yꞌaaj vitu̱vinma̱ts. Je̱tseꞌe je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xjidi: ―Nu̱ke̱jvaꞌatsta je̱tseꞌe xmaso̱ꞌo̱ktat je̱tseꞌe ña̱jkxnit. Ku je̱ israeejlit jayu du̱ꞌukko̱jtsmojkti je̱tseꞌe je̱ Jesús ku̱du̱majtsti (Mt. 26.1‑5; Mr. 14.1‑2; Lc. 22.1‑2) lKQ +Ku tseꞌe veꞌem vyaajñ, vanꞌit tseꞌe ma̱kk kya̱jts: ―¡Lázaro, pítsumni je̱p! J  *Nnu̱jaꞌvip a̱tseꞌe je̱ts xa̱ꞌma a̱ts mitseꞌe xka̱tsꞌamo̱tunaxy. Je̱ꞌe̱ ka̱jxts a̱tseꞌe nvaꞌañ ya̱ nu̱may jayu je̱ yꞌo̱ꞌyin ka̱jxta juuꞌ veꞌe yájada, je̱tseꞌe du̱jaanchjávadat je̱ts mits a̱tseꞌe xke̱jxp. _I7 )Vanꞌit tseꞌe je̱ tsaaj du̱yakke̱e̱kti. Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús je̱m tsajm tso̱ pyatꞌix je̱tseꞌe vyaajñ: ―Tata, nkuko̱jtsjip a̱ts mitseꞌe ku̱x a̱tseꞌe tu̱xka̱tsꞌamo̱tunaxy. GH (Ax jidu̱ꞌu̱m tseꞌe je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xji: ―¿Ka veꞌemap a̱tseꞌe tu̱nvaꞌañ je̱ts pa̱n mjaanchjaꞌvipeꞌe, mꞌíxupts mitseꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ mya̱jin? G1 'Je̱tseꞌe je̱ Jesús vyaajñ: ―Yakke̱ꞌe̱kta je̱ tsaaj. Vanꞌit tseꞌe je̱ Marta ña̱ꞌmu̱xji, je̱ jamyaꞌaju je̱ yꞌuts: ―Ma̱ja̱ Vintsá̱n, ¡ta̱ xa je̱ꞌe̱ veꞌe xyooꞌkpa̱jkni!, ku̱x maktaxxa̱a̱j ítani je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌa̱a̱ꞌk. qF[ &Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús ñavyinmaꞌyu̱nmo̱o̱jyjinuva je̱tseꞌe ñaajktá̱miji joma veꞌe ñaxta̱jki je̱ Lázaro. Aajntkts je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌijt je̱tseꞌe toꞌk je̱ ma̱ja̱ tsaaj du̱ꞌaku̱ꞌu̱ju̱. E1 %Je̱m tseꞌe juuꞌ veꞌe vaandu: ―Ya̱ꞌa̱ juuꞌ veꞌe je̱ viints jayu du̱yakvinꞌixpa̱jknu, ¿kaꞌa tseꞌe ku̱yꞌo̱ꞌyixji je̱tseꞌe je̱ maaꞌyu̱n ku̱du̱tuujn je̱tseꞌe je̱ Lázaro ku̱kyaꞌa̱a̱ꞌk? Ku je̱ Lázaro jyoojntykpa̱jknuva hDI $Vanꞌit tseꞌe je̱ israeejlit jayu vyaandi: ―Ixta vintso̱ veꞌe du̱tuntsa̱k yꞌijt. (CK #Yaax tseꞌe je̱ Jesús. Ku tseꞌe je̱ Jesús du̱ꞌix je̱ts yaaxtupeꞌe je̱ María je̱ts je̱ israeejlit jayu juuꞌ veꞌe mya̱a̱tme̱jtstu, tsaachvinmaay tseꞌe je̱tseꞌe ñavyinmaꞌyu̱nmo̱o̱jyji. }@s Ku tseꞌe je̱ María jye̱ꞌy joma veꞌe je̱ Jesús, vanꞌit tseꞌe du̱vinko̱xkteni, je̱tseꞌe du̱nu̱u̱jmi: ―Ma̱ja̱ Vintsá̱n, pa̱n yaja xa mitseꞌe ku̱mveꞌni, kaꞌats a̱tseꞌe je̱ nꞌajch ku̱yꞌa̱a̱ꞌk. P? Ku veꞌe je̱ israeejlit jayu juuꞌ veꞌe du̱ko̱jtsjo̱tꞌamá̱jidup je̱ María je̱m tya̱kꞌam, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱ꞌixtu je̱ María tyeni je̱tseꞌe jatyji pyítsum, vanꞌit tseꞌe du̱pana̱jkxti, veꞌemeꞌe du̱nasjaꞌvidi je̱ts je̱ Lázaro veꞌe na̱jkx du̱nu̱yaꞌaxy joma veꞌe ñaxta̱jki. x>i Je̱e̱na tseꞌe kajpu̱n paꞌayi vyeꞌna je̱ Jesús, je̱m joma veꞌe je̱ Marta du̱ma̱a̱tnavyaatji. = Ko̱o̱jyji tseꞌe du̱ꞌamo̱tunajxy, vanꞌit tseꞌe je̱ María tyeni je̱tseꞌe je̱ Jesús du̱nu̱nu̱jkx. m<S Ku tseꞌe veꞌem vyaajñ, vanꞌit tseꞌe je̱ Marta o̱jts du̱va̱v je̱ yꞌuts María. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe ayuꞌuts du̱nu̱u̱jmi: ―Ta̱ xa veꞌe myets je̱ yakꞌixpa̱jkpa, u̱xe̱m tseꞌe mnu̱ké̱xaja. u;c Vanꞌit tseꞌe je̱ Marta yꞌatsa̱a̱jv: ―Veꞌem, Ma̱ja̱ Vintsá̱n, njaanchjaꞌvip a̱tseꞌe je̱ts je̱ Cristo mitseꞌe, je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌOnu̱k, juuꞌ veꞌe vyinko̱o̱n je̱tseꞌe myiinnit yaja naxviijn. M: Nu̱jom tseꞌe pa̱n pa̱n jatyeꞌe joojntykidup je̱ts a̱tseꞌe xjaanchjávada, ni je̱ vinꞌítats je̱ꞌe̱ veꞌe kyo̱o̱ꞌkꞌo̱o̱ꞌktinit. ¿Mjaanchjaꞌvipts mitseꞌe veꞌem? s9_ Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xji: ―A̱ts xa je̱ꞌe̱ veꞌe pa̱neꞌe je̱ o̱o̱ꞌkpata̱jk du̱yakjoojntykpa̱jktup, nay a̱tsts je̱ꞌe̱ veꞌeva juuꞌ veꞌe je̱ jayu du̱joojntykinmo̱o̱yp. Pa̱n pa̱nts a̱tseꞌe xjaanchjaꞌvip, jyaꞌa̱a̱ꞌkanamts je̱ꞌe̱ veꞌe, joojntykpa̱jknuvapts je̱ꞌe̱ veꞌe jadoꞌk nax. z8m Je̱tseꞌe je̱ Marta yꞌatsa̱a̱jv: ―Nnu̱jaꞌvinup xa a̱tseꞌe je̱ts joojntykpa̱jknuvap je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe je̱ o̱o̱ꞌkpata̱jk jyoojntykpa̱jktinuvat, je̱ xa̱a̱j ku veꞌe je̱ jayu yakto̱kimpayo̱ꞌynit. p7Y Je̱tseꞌe je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xji: ―Joojntykpa̱jknuvap je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ mꞌajch. 6 Ax nmu̱jaꞌvinupts a̱tseꞌe je̱ts pa̱n ti veꞌe mꞌamó̱tup je̱ Nteꞌyam, mmo̱o̱jyjupts mits je̱ꞌe̱ veꞌe. W5' Ku veꞌe je̱ Marta du̱ma̱a̱tnavyaatji je̱ Jesús, vanꞌit tseꞌe du̱nu̱u̱jmi: ―Ma̱ja̱ Vintsá̱n, pa̱n yaja xa mitseꞌe ku̱mveꞌni, kaꞌats a̱tseꞌe je̱ nꞌajch ku̱yꞌa̱a̱ꞌk. =4s Ku tseꞌe je̱ Marta je̱ ka̱ts du̱mo̱tu je̱ts je̱ꞌypeꞌe je̱ Jesús, vanꞌit tseꞌe du̱ꞌana̱jkxi; je̱ María, jé̱jats je̱ꞌe̱ veꞌe tya̱kꞌaajy tyaajñ. I3  Ax nu̱may tseꞌe je̱ israeejlit jayu o̱jts du̱kuꞌixta je̱ Marta je̱ts je̱ María, ko̱jtsjo̱tꞌamá̱jivats je̱ꞌe̱ veꞌe ña̱jkxti ku veꞌe je̱ yꞌajchta yꞌa̱a̱ꞌk. p2Y Je̱ Jerusalén tseꞌe myutá̱mip je̱ Betania, kojkm legua naxyts je̱ꞌe̱ veꞌe du̱mujékuma. 1w Ku veꞌe je̱ Jesús jye̱ꞌy, maktaxxa̱a̱j ítanits je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Lázaro ñaxta̱jkini vyeꞌna. 0 Je̱ Tomás juuꞌ veꞌe tyijtup Xeen Onu̱k, jidu̱ꞌu̱m tseꞌe du̱nu̱u̱jmi je̱ myuꞌixpa̱jkpata̱jk: ―Jaꞌmda je̱tseꞌe ya̱ Jesús nma̱a̱tꞌo̱o̱ꞌkumdat. Je̱ Jesús xa je̱ꞌe̱ veꞌe pa̱neꞌe je̱ jayu du̱joojntykinmo̱o̱yp d/A Xo̱o̱jntkpts a̱tseꞌe ku a̱tseꞌe je̱m tu̱nkaveꞌna ku veꞌe tu̱yꞌa̱a̱ꞌk, ku̱x veꞌemeꞌe nu̱yojk o̱y miits ka̱jxta je̱tseꞌe ñu̱yókat je̱ mjaanchjaꞌvinda. Ax jaꞌmu̱ts du̱ꞌíxumda. .{ Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús vaꞌajts vyaꞌnu̱xjidi: ―Ta̱ xa je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌa̱a̱ꞌk je̱ Lázaro. w-g Ax je̱ꞌe̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Jesús tyijp je̱ts tá̱vani veꞌe je̱ Lázaro yꞌa̱a̱ꞌk; ax veꞌem tseꞌe je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk vyinmaaydi je̱ts je̱ꞌe̱ je̱ꞌe̱ veꞌe tyijp ku veꞌe je̱ jayu myanaxy. ,7 Vanꞌit tseꞌe je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk ña̱ꞌmu̱xjidi: ―Ma̱ja̱ Vintsá̱n, pa̱n ta̱ xa veꞌe myanaxy, jo̱tka̱daꞌakup tseꞌe. ,+Q Vanꞌit tseꞌe jyaaꞌkvaajñ: ―Je̱ Lázaro, juuꞌ veꞌe nma̱a̱tnayjaꞌvimju̱dup, ta̱ tseꞌe myanaxy, ax na̱jkxu̱ts a̱ts du̱yakjo̱tviju̱. *} ax pa̱n kaꞌa tseꞌe nkutyoꞌnumda juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam cha̱jkp, veꞌem tseꞌe nꞌijtumda ax joꞌn je̱ jayu juuꞌ veꞌe yo̱ꞌyp je̱ja ako̱o̱ꞌts it ja̱a̱t, je̱ꞌpxténip tseꞌe ku̱x je̱ ajajtkeꞌe kaꞌijtu̱xjup. ) Je̱tseꞌe je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xjidi: ―¿Tis, ka makme̱jtsk hoorapeꞌe toꞌk xa̱a̱j du̱ma̱a̱da? Pa̱n ntoꞌnumdup xa veꞌe juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam cha̱jkp, veꞌem tseꞌe nꞌijtumda ax joꞌn je̱ jayu juuꞌ veꞌe yo̱ꞌyp xu̱u̱ju̱n, kaꞌa tseꞌe jye̱ꞌpxténa ku̱x yo̱ꞌypeꞌe je̱ja ajajtk it ja̱a̱t juuꞌ veꞌe yaja naxviijn; _(7 Vanꞌit tseꞌe je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk ña̱ꞌmu̱xjidi: ―Yakꞌixpa̱jkpa, u̱xya námnum xa veꞌe je̱ jé̱mit jayu mꞌukkaꞌtsꞌo̱o̱ꞌkuvaajnjidi, ¿ax mna̱jkxuvaannuvapts mitseꞌe je̱m? b'= Vanꞌit tseꞌe je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk du̱nu̱u̱jmi: ―Jaꞌmdinuva je̱m Judea. & O̱yam tseꞌe je̱ ka̱ts du̱mo̱tu je̱ts pa̱jkjupeꞌe je̱ Lázaro, jaaꞌktaan tseꞌe jame̱jtsxa̱a̱j joma veꞌe vyeꞌna. }%s Ax je̱ Jesús, o̱o̱y tseꞌe du̱tuntso̱kta yꞌijt je̱ Marta ma̱a̱t je̱ yꞌuts je̱ts je̱ Lázaro. $ Ku veꞌe je̱ Jesús du̱ꞌamo̱tunajxy, vanꞌit tseꞌe vyaajñ: ―Ka yakꞌo̱o̱ꞌkpa paꞌamap xa je̱ꞌe̱ veꞌe tu̱myachju̱, je̱ꞌe̱ ka̱jx xa veꞌe veꞌem jyaty je̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ mya̱jin je̱ jyaanchin ñu̱ke̱ꞌxnatá̱kat je̱tseꞌe je̱ paꞌam ka̱jx ñu̱ke̱ꞌxnata̱jkivat a̱ts je̱ nma̱jin, a̱ts, je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌOnu̱k. }#s Ax pa̱jkjup tseꞌe vyeꞌna je̱ Lázaro, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe nu̱me̱jtsk je̱ yꞌuts du̱ka̱tsu̱nu̱ke̱jxti je̱ Jesús jidu̱ꞌu̱m: ―Ma̱ja̱ Vintsá̱n, pa̱jkjup xa je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ mitseꞌe o̱o̱y mtuntsa̱jkp. "{ Je̱ Maríats je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe u̱xꞌo̱o̱k du̱pa̱a̱jmji je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n je̱m tyékum je̱ paꞌajk xooꞌkpa na̱a̱j je̱tseꞌe je̱ vyaajy du̱tukpa̱ꞌt; je̱ Lázaro, je̱ꞌe̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌajchip. q! ] Pa̱jkjup tseꞌe vyeꞌna toꞌk je̱ yaaꞌtya̱jk juuꞌ veꞌe Lázaro du̱xa̱a̱j, je̱m Betania je̱ꞌe̱ veꞌe kyukajpu̱na, je̱m judéait yꞌit jo̱o̱tm, je̱ yꞌuts María je̱ts je̱ yꞌuts Marta je̱ kyajpu̱nda. T ! *Je̱m tseꞌe nu̱may je̱ jayu du̱jaanchjaꞌvidi je̱ Jesús.iK )Nu̱may tseꞌe je̱ jayu ñu̱na̱jkxjidi je̱tseꞌe vyaandi: ―Kaꞌa xa veꞌe je̱ Juan je̱ ma̱ja̱ nu̱jaꞌvin du̱tuujn, ax nu̱jom tseꞌe juuꞌ veꞌe kyo̱jts ya̱ jayu ka̱jx, tyú̱vamts je̱ꞌe̱ veꞌe. =s (Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús vyimpijtnuva je̱m jadoꞌk adoꞌom Jordán ma̱ja̱ na̱paꞌam. Je̱m tseꞌe tyaajñ joma veꞌe je̱ Juan yakna̱pet yꞌijt tooꞌva̱jkp. dA 'Jadoꞌk naxts je̱ꞌe̱ veꞌe du̱ꞌukmatsuvaandinuva, ax vaꞌktó̱ki tseꞌe. &E &ax pa̱n ntuumpts a̱tseꞌe, ó̱yam a̱tseꞌe xkajaanchjávada, jaanchjávadats je̱ꞌe̱ juuꞌ a̱tseꞌe ntuump, veꞌem tseꞌe o̱y xnu̱jávadat je̱ts yam je̱ꞌe̱ veꞌe a̱ts njaꞌvin ka̱jxm a̱ts je̱ nTeeꞌ, je̱ts je̱m a̱tseꞌe je̱ꞌe̱ jyaꞌvin ka̱jxmpa. xi %Pa̱n kaꞌa xa a̱tseꞌe ntun juuꞌ veꞌe a̱ts je̱ nTeeꞌ tyuump, kaꞌats a̱tseꞌe xjaanchjávadat; a; $Ax je̱ Nteꞌyamts a̱tseꞌe apu̱k xpa̱a̱m je̱ts a̱tseꞌe ntónu̱t juuꞌ je̱ꞌe̱ veꞌe cha̱jkp, je̱ꞌe̱ts a̱tseꞌe xke̱jx yaja naxviijn. ¿Vintso̱ts miitseꞌe mvaꞌanda je̱ts ta̱ a̱tseꞌe nvinko̱jtspét je̱ Nteꞌyam je̱ꞌe̱ ka̱jx ku a̱tseꞌe tu̱nvaꞌañ je̱ts je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌOnu̱k a̱tseꞌe? c? #Nnu̱jaꞌvimdinup xa u̱u̱ꞌmeꞌe je̱ts je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe javyet je̱p Kunuuꞌkx Jatyán ku̱jxp, kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe nvaat kyatónju̱t, jajtytónjup je̱ꞌe̱ veꞌe. Vaan tseꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ts nteꞌyamda je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ jayu pa̱n pa̱n jatyeꞌe yakmo̱o̱ydu je̱ Nteꞌyam je̱ kya̱ts je̱ yꞌayook. ?w "Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xjidi: ―Je̱ Kunuuꞌkx Jatyán xa veꞌe vaamp je̱ts jidu̱ꞌu̱meꞌe je̱ Nteꞌyam vyaajñ: “Nteꞌyamda xa miitseꞌeda.” / !Je̱tseꞌe je̱ israeejlit jayu yꞌatso̱o̱jvjidi: ―Ku̱xeꞌe je̱ Nteꞌyam tu̱xvinko̱jtspét, je̱ꞌe̱ ka̱jx xa a̱a̱ts mitseꞌe ntsakaꞌatsuvaꞌañ, ka je̱ꞌe̱ ka̱jxap ku veꞌe juuꞌ o̱y tu̱xtún. Jayu xa mits, Nteꞌyam tseꞌe mnatyijju̱. dA Je̱tseꞌe je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xjidi: ―May viijnani xa a̱tseꞌe ntun juuꞌ veꞌe o̱y a̱ts je̱ nTeeꞌ je̱ kyutojku̱n ka̱jx, ¿ax juuꞌ ya̱ o̱y toꞌnu̱n ka̱jxts a̱tseꞌe xtsakaꞌatsuvaꞌanda?  Vanꞌit tseꞌe je̱ israeejlit jayu je̱ tsaaj du̱vijtsu̱ktinuva je̱tseꞌe du̱ꞌukkaꞌtsꞌo̱o̱ꞌkuvaandi. E A̱ts je̱ts a̱ts je̱ nTeeꞌ, toꞌkjits a̱a̱tseꞌe. {~~7}l|{{y>xqvoutqsslrqpp!onhmkjkihtgEfEedcobb,a^__^b][mZDYX WPVV6T$SkR5QGONM#KK}JyIGFEDDBB!@?==<;i:Q988676/4j320B.-,,T+*1(''P&b%$e##=! wXNMeuXU;) 9 x 7D<zRAx u̱xyam, yakmá̱jats a̱ts toꞌk aaj je̱m mits mvinkojkm je̱ ma̱jin ma̱a̱t juuꞌ a̱tseꞌe njaye̱jp ku a̱ts mitseꞌe nma̱a̱tveꞌna kaꞌanumeꞌe ya̱ it cho̱o̱ꞌndu̱k vyeꞌna. >u’Ta̱ xa a̱tseꞌe nyaknu̱ke̱ꞌxnatá̱ka mits je̱ mma̱jin je̱ mjaanchin yaja naxviijn, ta̱ts a̱tseꞌe ntonku̱x nko̱jtskú̱x juuꞌ a̱ts mitseꞌe xtukpavaan. Ax je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp, je̱ꞌe̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe mꞌíxajada, mits, toꞌkji je̱ Nteꞌyam, juuꞌ veꞌe tyú̱vam, je̱ts a̱tseꞌe xꞌíxaiduva, a̱ts, je̱ Jesucristo, juuꞌ mitseꞌe mke̱jx. > uMits xa a̱tseꞌe xmo̱o̱y je̱ kutojku̱n je̱ts a̱tseꞌe nyakkutojkjat nu̱jom je̱ jayu, xmo̱o̱yvats a̱tseꞌe je̱ kutojku̱n je̱ts nu̱jom je̱ꞌe̱da pa̱n pa̱n jaty a̱ts mitseꞌe xmo̱o̱y, je̱ts a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe nmo̱o̱ydinit je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp. P  Ku veꞌe veꞌem vyaajñ, vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús je̱m tsajm tso̱ pyatꞌix je̱tseꞌe vyaajñ: ―Tata, ta̱ tseꞌe je̱ tiempo du̱paatni pa̱n vinꞌit a̱ts mitseꞌe nyakmá̱jat nyakjaanchat. Yakma̱ja a̱ts mits toꞌk aaj, a̱ts, mits je̱ mꞌOnu̱k, veꞌemts a̱ts mitseꞌe nyakmá̱jivat nyakjaanchivat. 5 c!Nko̱jtsjidup a̱ts miits ya̱ꞌa̱ veꞌe nu̱jom je̱tseꞌe xjaye̱jptinit je̱ o̱y jo̱o̱t a̱ts ka̱jx. Mtsaachpaaꞌttapts miitseꞌe yaja naxviijn; ax pa̱mda tseꞌe je̱ ma̱kk aaj je̱ ma̱kk jo̱o̱t, ta̱ a̱tseꞌe nꞌama̱a̱daaga je̱ naxviijnit je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱. 9 Pyaatnupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ xa̱a̱j, u̱xyamts je̱ꞌe̱ veꞌe, ku miitseꞌe mꞌake̱kvaꞌkxká̱xtat, ka̱kna̱a̱ꞌ ka̱ktooꞌ tseꞌe xpá̱ktat je̱ts a̱tseꞌe naaydum xyaktándat. Ax ka naaydumapts a̱tseꞌe, ku̱x je̱ nTeeꞌ ma̱a̱t a̱tseꞌe nꞌit. f EVanꞌit tseꞌe je̱ Jesús yꞌatso̱o̱jvjidi: ―¿Mjaanchjaꞌvidupeꞌe u̱xyam? (Iu̱xyamts a̱a̱tseꞌe nꞌix je̱ts mnu̱jaꞌviku̱jxp mitseꞌe nu̱jom juuꞌ jaty, kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe vyinko̱pka je̱tseꞌe pa̱n juuꞌ mꞌamo̱tutú̱vajat, je̱ꞌe̱ ka̱jxts a̱a̱tseꞌe njaanchjáva je̱ts je̱m mitseꞌe mtsa̱a̱ꞌn je̱ Nteꞌyam vyinkojkm. >uVanꞌit tseꞌe je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk vyaandi: ―U̱xyam tseꞌe tu̱u̱v, vaꞌajts tseꞌe juuꞌ xko̱jtsni, kaꞌa veꞌe xꞌukyaktoonni je̱ tukmuꞌaꞌixmojkin, fEJe̱m a̱tseꞌe je̱ nTeeꞌ vyinkojkm ntsa̱a̱ꞌn je̱ts a̱tseꞌe nmiijn yaja naxviijn; ax nmasa̱a̱kpts a̱tseꞌe u̱xyam ya̱ naxviijnit it je̱ts a̱tseꞌe nvimpijtnuvat je̱m joma veꞌe a̱ts je̱ nTeeꞌ. =smtso̱jkju̱dupts miits je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ꞌe̱ ka̱jx ku a̱ts miitseꞌe xtso̱kta je̱tseꞌe xjaanchjávada je̱ts je̱m a̱tseꞌe ntsa̱a̱ꞌn joma veꞌe je̱ꞌe̱. lQVanꞌitts miits je̱ꞌe̱ veꞌe xꞌamó̱tudat juuꞌ a̱ts ka̱jx. Ax kaꞌats a̱tseꞌe nvaꞌañ je̱ts a̱tseꞌe nꞌamó̱tuvu̱t miits ka̱jxta a̱ts je̱ nTeeꞌ, ku̱x viinmeꞌe a̱ts je̱ nTeeꞌ mtsó̱kjada, ’Je̱ tukmuꞌaꞌixmojkin ma̱a̱t a̱ts miits ya̱ꞌa̱ veꞌe nvaajnjada, je̱ꞌyap xa veꞌe je̱ xa̱a̱j ku veꞌe je̱ tukmuꞌaꞌixmojkin ma̱a̱t juuꞌ nko̱o̱ꞌkvaajnjidinit, vaꞌajtsamts a̱ts miitseꞌe je̱ nTeeꞌ ntuknu̱jávadat. %Kaꞌanum miitseꞌe xꞌamó̱tuda juuꞌ a̱ts ka̱jx. Amó̱tuda juuꞌ, je̱tseꞌe myakmo̱ꞌo̱dat, veꞌem tseꞌe puꞌuk avaada yꞌítu̱t je̱ mxo̱o̱jntku̱nda. Je̱ Jesucristo xa veꞌe du̱ꞌama̱a̱daagui je̱ naxviijnit je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱ w’Kaꞌats a̱ts miitseꞌe vanꞌit xꞌuktiꞌamo̱tutú̱vidinit. Tyú̱vam xa a̱ts miitseꞌe nna̱a̱jmada, vaampam a̱tseꞌe, je̱ts mmo̱ꞌo̱jadapeꞌe a̱ts je̱ nTeeꞌ nu̱jom pa̱n ti jatyeꞌe mꞌamó̱tudap a̱ts ka̱jx. +Nay veꞌempats miitseꞌeda, mtsaachvinmaaydupeꞌe u̱xyam; ax nꞌíxtinuvapts a̱ts miitseꞌeda, vanꞌit tseꞌe o̱o̱y mtunxo̱o̱ndu̱ktat je̱m mjaꞌvin ka̱jxmda, ax ni pa̱na tseꞌe kyaꞌo̱ꞌyixju̱t je̱tseꞌe mpa̱jku̱xjadat je̱ mxo̱o̱jntku̱nda. dAKu veꞌe je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk je̱ yꞌónu̱k du̱yakje̱javaꞌañ, tsaachvinmaayp tseꞌe ku veꞌe tyukka̱daakjini je̱tseꞌe chaachpaaꞌtu̱t; ax ku tseꞌe kyeꞌex je̱ maax ónu̱k, kaꞌa tseꞌe du̱ꞌukjaaꞌmye̱jtsni ku veꞌe tu̱chaachpaaꞌty, ku̱x xo̱o̱jntkp je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe je̱ maax ónu̱k tu̱kyeꞌex. ~Tyú̱vam xa a̱ts miitseꞌe nna̱a̱jmada, vaampam a̱tseꞌe, myaꞌaxtapts miitseꞌe je̱tseꞌe mtsaachvinmáydat; ax je̱ jayu juuꞌ veꞌe du̱ma̱a̱tnavya̱a̱ꞌnju̱dup je̱ naxviijnit je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱, xo̱o̱ndu̱ktapts je̱ꞌe̱ veꞌeda; ó̱yam tseꞌe mtsaachvinmáydat, vimpítupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ mtsaachvinmaꞌyu̱nda xo̱o̱jntku̱n. }!Ñu̱jaꞌvi tseꞌe je̱ Jesús je̱ts yakꞌamo̱tutu̱vavaampeꞌe, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe vyaajñ: ―¿Je̱ꞌe̱ veꞌe mnu̱javavaandup pa̱n tya̱jx a̱tseꞌe jidu̱ꞌu̱m tu̱nvaꞌañ: “Ve̱e̱ꞌnji ya̱ꞌa̱ veꞌe ya̱ it ñáxu̱t je̱ts a̱ts miitseꞌe xko̱o̱ꞌkꞌíxtinit, ax ku tseꞌe ve̱e̱ꞌn je̱ it ñajxnuvat, vanꞌitts a̱tseꞌe xꞌíxtinuvat”? ;|o¿Tis ya̱ꞌa̱ veꞌe tyijp ku veꞌe vyaꞌañ: “Ve̱e̱ꞌnji ya̱ꞌa̱ veꞌe ya̱ it ñáxu̱t”? Kaꞌa xa u̱u̱ꞌmeꞌe nvinmó̱tumda ti ya̱ꞌa̱ veꞌe tyijp. {Je̱meꞌe je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk juuꞌ veꞌe nayꞌamo̱tutú̱vijidu: ―¿Tis ya̱ꞌa̱ vineꞌe tyijp? Veꞌem xa veꞌe xnu̱u̱jmimda je̱ts ve̱e̱ꞌnji ya̱ꞌa̱ veꞌe ya̱ it ñáxu̱t je̱tseꞌe nko̱o̱ꞌkꞌíxumdinit, ax ku tseꞌe ve̱e̱ꞌn je̱ it ñajxnuvat, vanꞌit tseꞌe nꞌíxumdinuvat, ku̱x na̱jkxp ya̱ꞌa̱ veꞌe joma veꞌe je̱ Tyeeꞌ. }zs’Ve̱e̱ꞌnji ya̱ꞌa̱ veꞌe ya̱ it ñáxu̱t je̱ts a̱tseꞌe xko̱o̱ꞌkꞌíxtinit; ax ku tseꞌe ve̱e̱ꞌn je̱ it ñajxnuvat, vanꞌitts a̱tseꞌe xꞌíxtinuvat, ku̱x na̱jkxp a̱tseꞌe joma veꞌe a̱ts je̱ nTeeꞌ. PyNu̱jom tseꞌe juuꞌ veꞌe a̱ts je̱ nTeeꞌ jye̱ꞌe̱, á̱tspats je̱ꞌe̱ veꞌe nje̱ꞌe̱. Je̱ꞌe̱ ka̱jxts a̱tseꞌe tu̱nvaꞌañ je̱ts pyá̱kup je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Espíritu Santo juuꞌ veꞌe a̱ts nje̱ꞌe̱ je̱tseꞌe mtuknu̱jávajadat. Ku je̱ tsaachvinmaꞌyu̱n vyimpítu̱t xo̱o̱jntku̱n 2x]Je̱ꞌe̱ xa a̱tseꞌe je̱ nma̱jin du̱yaknu̱ke̱ꞌxnatá̱kap, ku̱x pyá̱kup je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe a̱ts nje̱ꞌe̱ je̱tseꞌe mtuknu̱jávajadat. w  Ku veꞌe myínu̱t je̱ Espíritu Santo, juuꞌ veꞌe tyú̱vam juuꞌ du̱toomp du̱ko̱jtsp, je̱ꞌe̱ tseꞌe mtukꞌixká̱xjadap je̱ tyu̱v je̱ꞌe̱, ku̱x ka je̱ yꞌavintso̱ vinmaꞌyu̱n ka̱jxap xa je̱ꞌe̱ veꞌe kyó̱tsu̱t, je̱ꞌe̱ veꞌe kyó̱tsup juuꞌ veꞌe yꞌamo̱tunajxyp, je̱ꞌe̱ tseꞌe mtuknu̱jávajadap juuꞌ jatyeꞌe tónjup kó̱tsjup. #v? ’Jé̱pnum xa veꞌe may viijn juuꞌ a̱ts miitseꞌe njaaꞌkvaajnjavaandup, ax kaꞌanum tseꞌe mꞌo̱ꞌyixjada je̱tseꞌe xvinmó̱tudat. $uA ñu̱jaꞌviduvapts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ts yakto̱kimpayo̱ꞌydinupeꞌe ku̱x ká̱tsani je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌit je̱tseꞌe xa̱ꞌma ka̱jx chaachpaatnit je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap juuꞌ veꞌe du̱yakkutojkjip je̱ jáyuda juuꞌ veꞌe du̱tsoꞌoxpa̱jktup je̱ Nteꞌyam. >tu ñu̱jávadapts je̱ꞌe̱ veꞌe pa̱n juuꞌ veꞌe je̱ tu̱vu̱tooꞌ ku̱x na̱jkxp a̱tseꞌe joma veꞌe a̱ts je̱ nTeeꞌ, ax kaꞌats a̱ts miitseꞌe xꞌukꞌíxtinit; ^s5 Je̱ to̱kin ma̱a̱tts je̱ꞌe̱ veꞌeda ku̱x kaꞌa a̱tseꞌe xjaanchjávada; rr]Ax kuts je̱ꞌe̱ veꞌe myínu̱t, vanꞌit tseꞌe je̱ jayu je̱ nu̱jaꞌvin du̱mo̱ꞌo̱dat je̱ts je̱ to̱kin ma̱a̱t je̱ꞌe̱ veꞌeda, je̱ts je̱ja veꞌe je̱ tu̱vu̱tooꞌ, je̱ts yakto̱kimpayo̱ꞌo̱ydapeꞌe. kqOAx tyú̱vamts a̱ts miitseꞌe nna̱a̱jmada, miits je̱ mꞌo̱ꞌyin ka̱jxta xa je̱ꞌe̱ veꞌe ku a̱tseꞌe nna̱jkxu̱t, ku̱x pa̱n kaꞌa a̱tseꞌe ku̱nnu̱jkx, kaꞌa tseꞌe myínu̱t je̱tseꞌe yꞌítu̱t miits ma̱a̱tta pa̱neꞌe mꞌixꞌítjadap; ax pa̱n na̱jkxpts a̱tseꞌe, ntuknu̱ké̱xtapts a̱ts miits je̱ꞌe̱ veꞌe. Xp)mtsaachvinmaaydupeꞌe je̱ꞌe̱ ka̱jx ku a̱tseꞌe veꞌem tu̱nvaꞌañ. Io Ax na̱jkxpts a̱tseꞌe u̱xyam je̱m joma veꞌe je̱ꞌe̱ pa̱n a̱tseꞌe xke̱jxp, ax ni pá̱nats miitseꞌeda nu̱toꞌk a̱ts xkahꞌamo̱tutú̱vada pa̱n joma a̱tseꞌe nnu̱jkx, tnaJe̱ꞌe̱ ka̱jxts a̱ts miitseꞌe nna̱a̱jmada ku̱x ku veꞌe veꞌem tyónju̱t kyó̱tsju̱t, vanꞌit tseꞌe xjaaꞌmyé̱tstat juuꞌ a̱ts miitseꞌe nvaajnjidup. Je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe tyuump je̱ Espíritu Santo ’Kaꞌa xa a̱ts miits ya̱ꞌa̱ veꞌe nvaajnjidi ku a̱tseꞌe nyakꞌixpa̱jkꞌukvaajñ, ku̱x ijt a̱tseꞌe miits ma̱a̱tta. m{Veꞌem tseꞌe jyátu̱kadat ku̱x ni vinꞌita veꞌe a̱ts je̱ nTeeꞌ du̱kaꞌíxada, ni a̱tsa xkaꞌíxaiduva. jlMKaꞌa xa veꞌe myakkuvá̱ktat je̱p tsaptu̱jkp; je̱ꞌyap xa veꞌe je̱ xa̱a̱j ku veꞌe je̱ jayu myakꞌo̱o̱ꞌkjadat je̱tseꞌe vyinmáydat je̱ts je̱ maaꞌyu̱n je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam tyoojnjidup. k ’Veꞌemts a̱ts miitseꞌe nna̱a̱jmada je̱ts kaꞌa veꞌe myakviijnkvó̱vdat je̱ts a̱tseꞌe xko̱o̱ꞌkjaanchjaꞌvidinit. i ’Ax je̱ Espíritu Santo, juuꞌ veꞌe ixꞌijtp je̱tseꞌe yꞌit je̱ Dios Teeꞌ ma̱a̱t, nke̱jxjadapts a̱ts miits je̱ꞌe̱ veꞌe. Je̱ꞌe̱ tseꞌe tso̱o̱ꞌmp je̱m je̱ Nteꞌyam vyinkojkm je̱tseꞌe du̱yaknu̱ke̱ꞌxnatá̱ka je̱ Nteꞌyam je̱ tyu̱v je̱ꞌe̱. Ku veꞌe myínu̱t, pyá̱mupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ tu̱va̱ko̱jtsu̱n a̱ts ka̱jx. fhEAx je̱ꞌe̱ ka̱jxts ya̱ꞌa̱ veꞌe veꞌem jyaty je̱tseꞌe tyónju̱t juuꞌ veꞌe vaamp je̱p Kunuuꞌkx Jatyán ku̱jxp jidu̱ꞌu̱m: “Veꞌemji a̱tseꞌe xkatso̱jkti.” Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaꞌañ. 5gcKaꞌa tseꞌe je̱ to̱kin ku̱du̱jaye̱pta pa̱n kaꞌa a̱tseꞌe ku̱ntuujn juuꞌ veꞌe ni pa̱na kyatuumpna je̱ja je̱ꞌe̱ vyinkujkta; ax kaꞌats a̱tseꞌe xtso̱kta ó̱yameꞌe du̱jaꞌixti juuꞌ jaty a̱tseꞌe ntoon, kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe du̱tso̱jktuva a̱ts je̱ nTeeꞌ. pfYPa̱n pa̱n xa a̱tseꞌe xkatso̱jkp, kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe a̱ts je̱ nTeeꞌ du̱tso̱jktuva. e%’Pa̱n kaꞌa a̱tseꞌe ku̱nmiijn je̱ts a̱tseꞌe ku̱nkamuko̱jtsti, kaꞌa tseꞌe ku̱du̱jaye̱pta je̱ to̱kin juuꞌ veꞌe jyaye̱jptup ku̱xeꞌe a̱ts xkatso̱kta. Ax u̱xyam, kaꞌa tseꞌe tii ti veꞌe natyukkukó̱tsjadap je̱ tyo̱kin ka̱jx. FdMjomtoojnju̱duvap mtitoojnju̱duvapts miits je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ꞌe̱ ka̱jx ku veꞌe mnapyá̱mjada a̱ts ma̱a̱t, je̱tseꞌe du̱kaꞌíxada je̱ꞌe̱ pa̱n a̱tseꞌe xke̱jxp. cJaaꞌmyé̱tsta juuꞌ a̱ts miitseꞌe ntuknu̱u̱jmidu: “Kaꞌa veꞌe je̱ toompa du̱nu̱ma̱ja veꞌem ax joꞌn je̱ vyintsá̱n.” Pa̱n a̱ts xa veꞌe xjomtoondup xtitoondup, nay mjomtoojnju̱duvap mtitoojnju̱duvapts miits je̱ꞌe̱ veꞌeda; ax pa̱n kyutyoonduts je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ a̱tseꞌe nko̱jts, kyutyoonduvapts je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ miitseꞌe mko̱jtstuvap. rb]Pa̱n ku̱xma̱a̱tnavya̱a̱ꞌnjadats miits je̱ꞌe̱ veꞌe, ku̱mtsó̱kjadats miits je̱ꞌe̱ veꞌeda, veꞌem ax joꞌn du̱tso̱kta pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱ma̱a̱tnavya̱a̱ꞌnju̱duvap je̱ naxviijnit je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱. A̱tsts miitseꞌe nvinko̱o̱ndu ku veꞌe xma̱a̱tnavya̱a̱ꞌnjada yꞌijt je̱ naxviijnit je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱. Je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe mkatsó̱kjada pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱ma̱a̱tnavya̱a̱ꞌnju̱dup je̱ naxviijnit je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱, ku̱x kaꞌa veꞌe xꞌukma̱a̱tnavya̱a̱ꞌnjidini je̱ naxviijnit je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱. naU’Pa̱n kaꞌa xa veꞌe mtsó̱kjada je̱ jayu juuꞌ veꞌe du̱ma̱a̱tnavya̱a̱ꞌnju̱dup je̱ naxviijnit je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱, nu̱jávada tseꞌe je̱ts a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe tooꞌva̱jkp xkatso̱jktup. <`qAx je̱ꞌe̱ts a̱ts miitseꞌe ntukpavaandup je̱tseꞌe mnachó̱kjadat toꞌk jadoꞌk. Ku je̱ jayu du̱katso̱kta je̱ Jesús je̱ts pa̱n pa̱n jatyeꞌe pana̱jkxju̱dup A_{Ka miitsap xa a̱tseꞌe xvinko̱o̱ndu; a̱ts miitseꞌe nvinko̱o̱ndu je̱tseꞌe mpa̱a̱mdi je̱tseꞌe mꞌijttinit ax joꞌn je̱ tsaaydum axén juuꞌ veꞌe o̱o̱y tunta̱ꞌmip je̱tseꞌe jyek je̱ tya̱a̱jm, mtóndapeꞌe juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam cha̱jkp, je̱tseꞌe jyé̱ku̱t juuꞌ veꞌe mtóndap. Pa̱n mtoondup tseꞌe veꞌem, mmo̱ꞌo̱jadapts a̱ts je̱ nTeeꞌ pa̱n ti veꞌe mꞌamó̱tudup a̱ts ka̱jx. z^mKaꞌa a̱ts miitseꞌe nꞌuktijtinit toompada, ku̱x je̱ toompa, kaꞌa je̱ꞌe̱ veꞌe du̱nu̱java pa̱n ti veꞌe je̱ vyintsá̱n tyuump. Je̱ꞌe̱ a̱ts miitseꞌe ntijta jayu juuꞌ a̱tseꞌe o̱o̱y ntunma̱a̱tnayjaꞌvijidup, ku̱x ntuknu̱jaꞌvidu a̱ts miitseꞌe nu̱jom juuꞌ a̱tseꞌe nꞌamo̱tunajx juuꞌ veꞌe a̱ts je̱ nTeeꞌ kyo̱jts. ]Miitsta xa je̱ꞌe̱ veꞌeda juuꞌ a̱tseꞌe nma̱a̱tnayjaꞌvijidup pa̱n mtoondupeꞌe juuꞌ veꞌe ntukpavaandup. 9\k Kaꞌa xa veꞌe yꞌukjé̱jini nu̱yojk je̱ tso̱jku̱n ax joꞌn je̱ tso̱jku̱n ku veꞌe je̱ jayu du̱kuꞌo̱o̱ꞌka pa̱n pa̱n jatyeꞌe mya̱a̱tnayjaꞌvijidup. [ Ya̱ꞌa̱ xa veꞌe a̱ts je̱ mpavaꞌnu̱n: Nachó̱kjada toꞌk jadoꞌk, veꞌem ax joꞌn a̱ts miitseꞌe tu̱ntso̱kta joꞌn. EZ ’Nvaajnjidupts a̱ts miits ya̱ꞌa̱ veꞌe je̱tseꞌe xjaye̱jptinit a̱ts je̱ nxo̱o̱jntku̱n je̱m mjaꞌvin ka̱jxmda, ax veꞌem tseꞌe puꞌuk avaada mxo̱o̱jntktinit. Y! Pa̱n mkutyoondup tseꞌe a̱ts je̱ mpavaꞌnu̱n, mnaajkꞌítjadapts miitseꞌe a̱ts je̱ ntso̱jku̱n ma̱a̱t, veꞌem ax joꞌn a̱tseꞌe nkutyún a̱ts je̱ nTeeꞌ je̱ pyavaꞌnu̱n je̱ts a̱tseꞌe nnaajkꞌítju̱ je̱ꞌe̱ je̱ cho̱jku̱n ma̱a̱t. %XC Ntso̱jktupts a̱ts miitseꞌeda, veꞌem ax joꞌn a̱tseꞌe je̱ nTeeꞌ xtsa̱k; jaaꞌkyakꞌítta a̱ts je̱ ntso̱jku̱n je̱m mjaꞌvin ka̱jxmda. rW]Yakma̱ja yakjaancha tseꞌe yꞌit a̱ts je̱ nTeeꞌ ku veꞌe mꞌíttat ax joꞌn je̱ tsaaydum axén juuꞌ veꞌe o̱o̱y tunta̱ꞌmip, veꞌem tseꞌe mnu̱ke̱ꞌxnatá̱kadat je̱ts a̱ts je̱ nꞌixpa̱jkpa miitseꞌeda. `V9’Pa̱n mꞌijttup xa veꞌe toꞌk muk a̱ts ma̱a̱t je̱tseꞌe xyakꞌíttat je̱m mjaꞌvin ka̱jxmda juuꞌ a̱tseꞌe nka̱jtsp, amó̱tudats pa̱n ti veꞌe mtso̱jktup, ax myakmo̱ꞌo̱dap tseꞌe. U'Pa̱n pa̱n xa veꞌe kaꞌijtp toꞌk muk a̱ts ma̱a̱t, veꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌe ax joꞌn je̱ axén juuꞌ veꞌe yaktukvijtsvaatsp je̱tseꞌe tya̱a̱tsni, je̱ꞌe̱ tseꞌe yakpa̱kmojkp je̱tseꞌe je̱m ja̱njo̱o̱tm yakpu̱m. Je̱m tseꞌe tyo̱o̱yni. 8Ti’Veꞌem xa a̱tseꞌe ax joꞌn je̱ tsaaydum aaꞌts; miits tseꞌeda ax joꞌn je̱ axenda. Pa̱n pa̱n jaty xa veꞌe ijtp toꞌk muk a̱ts ma̱a̱t je̱ts a̱tseꞌe nꞌit toꞌk muk je̱ꞌe̱ ma̱a̱t, veꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌe ax joꞌn je̱ axén juuꞌ veꞌe o̱o̱y tunta̱ꞌmip, ku̱x pa̱n kaꞌa xa veꞌe mꞌitta toꞌk muk a̱ts ma̱a̱t, kaꞌa tseꞌe mꞌo̱ꞌyixjada je̱tseꞌe juuꞌ xtóndat. ZS-Toꞌk muk tseꞌe mꞌijttinit a̱ts ma̱a̱t je̱ts a̱tseꞌe nꞌijtpat toꞌk muk miits ma̱a̱tta. Kaꞌa veꞌe je̱ axén tya̱ꞌma pa̱n kaꞌa veꞌe yꞌit toꞌk muk je̱ yꞌaaꞌts ma̱a̱t. Ax veꞌemts miitseꞌeda ax joꞌn je̱ axén juuꞌ veꞌe kata̱ꞌmip pa̱n kaꞌa veꞌe mꞌitta toꞌk muk a̱ts ma̱a̱t. oRWMvaꞌajtsanda xa miitseꞌeda je̱ ka̱ts je̱ ayook ka̱jx juuꞌ a̱ts miitseꞌe tu̱nvaajnjada. QJe̱ts a̱ts je̱ njáyuda, veꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌeda ax joꞌn je̱ tsaaydum aaꞌts je̱ yꞌaxenda. Je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe du̱ka̱yoop du̱ka̱toomp je̱ tsaaydum aaꞌts, kyu̱stsujkpts je̱ꞌe̱ veꞌe o̱yjuuꞌ axena juuꞌ veꞌe kata̱ꞌmip; ax je̱ axén juuꞌ jatyeꞌe ta̱ꞌmip, tyuktsojkvaachpts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe veꞌem jyaaꞌkta̱ꞌmat. ;P q’Veꞌem xa a̱tseꞌe ax joꞌn toꞌk je̱ tsaaydum aaꞌts; ax a̱ts je̱ nTeeꞌ, veꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌe ax joꞌn je̱ jayu juuꞌ veꞌe du̱ka̱yoop du̱ka̱toomp. VO%Ax ntónupts a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe a̱ts je̱ nTeeꞌ xtukpavaan, veꞌem tseꞌe je̱ jayu du̱nu̱jávadat je̱ts ntsa̱jkp a̱tseꞌe je̱ nTeeꞌ. Té̱nadats je̱ts du̱jaꞌmda.!N;’Kaꞌa xa a̱ts miitseꞌe vinjoꞌn nꞌukjaaꞌkma̱a̱tnakyo̱jtsjidinit, ku̱x miimpeꞌe je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap juuꞌ veꞌe du̱yakkutojkjip je̱ jáyuda juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam du̱tsoꞌoxpa̱jktup. Ni vinxú̱pats a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe xkayakkutujkja. 5McNtunvaajnjidu xa a̱ts miits ya̱ꞌa̱ veꞌe ku veꞌe veꞌem kyajatyna; ku veꞌe veꞌem jyátu̱t, vanꞌitts a̱tseꞌe xjaanchjávadat toꞌk aaj toꞌk jo̱o̱t. ~LuXꞌamo̱tunajxtu a̱tseꞌe ku a̱tseꞌe nvaajñ je̱ts na̱jkxp a̱tseꞌe, ax miinnuvapts a̱tseꞌe je̱ts a̱tseꞌe nꞌijtnuvat miits ma̱a̱tta. Pa̱n ku̱xtsó̱ktats a̱tseꞌe, ku̱mxo̱o̱jntkti tseꞌe ku veꞌe xmó̱tudi je̱ts na̱jkxp a̱tseꞌe joma veꞌe a̱ts je̱ nTeeꞌ, ku̱x jyaaꞌknu̱má̱jip je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ts ni kaꞌa veꞌe a̱ts. `K9’O̱y jo̱o̱t a̱ts miitseꞌe nyaktanda, a̱ts je̱ nꞌo̱y jo̱o̱t a̱ts miitseꞌe nmo̱o̱ydup; ka veꞌemap a̱ts miitseꞌe nyaktanda ax joꞌn du̱yaktanda pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ naxviijnit je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱ du̱ma̱a̱tnavya̱a̱ꞌnju̱dup. Kadi mnavyinmaꞌyu̱nmo̱ꞌo̱jada je̱ts kadi mtsa̱ꞌa̱gada. JyJe̱ Espíritu Santo, juuꞌ veꞌe mꞌixꞌítjadap je̱tseꞌe a̱ts je̱ nTeeꞌ mtuknu̱ké̱xjadat a̱ts ka̱jx, je̱ꞌe̱ tseꞌe mtuknu̱jaꞌviká̱xjadap je̱tseꞌe mtukjaaꞌmyé̱tsjadat nu̱jom juuꞌ a̱ts miitseꞌe nvaajnjidup. pIY’Nvaajnjidup xa a̱ts miits ya̱ꞌa̱ veꞌe nu̱vinxu̱p miitseꞌe mꞌitta a̱ts ma̱a̱t. /HWPa̱n pa̱n xa a̱tseꞌe xkatso̱jkp, kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe du̱kutyún juuꞌ a̱tseꞌe nka̱jtsp. Je̱ ixpa̱jku̱n juuꞌ veꞌe mꞌamo̱tunajxtup, ka á̱tsapts je̱ꞌe̱ veꞌe nje̱ꞌe̱, a̱ts je̱ nTeeꞌ je̱ꞌe̱ veꞌe jye̱ꞌe̱, je̱ꞌe̱ juuꞌ a̱tseꞌe xke̱jxp. ]G3Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús yꞌatso̱o̱jvji: ―Pa̱n pa̱n xa a̱tseꞌe xtso̱jkp, kyutyuumpts je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ a̱tseꞌe nka̱jtsp, tso̱jkjuvapts je̱ꞌe̱ veꞌe a̱ts je̱ nTeeꞌ, je̱ts a̱a̱tseꞌe nmínu̱t, a̱ts je̱ts a̱ts je̱ nTeeꞌ, je̱ts a̱a̱tseꞌe je̱m je̱ꞌe̱ jyaꞌvin ka̱jxm nꞌítu̱t. QFVanꞌit tseꞌe je̱ Judas ña̱ꞌmu̱xji, juuꞌ veꞌe ka je̱ Iscarióteap: ―Ma̱ja̱ Vintsá̱n, ¿tya̱jxseꞌe mnaajknu̱ke̱ꞌxnatá̱kajat a̱a̱ts nvinkujk je̱ts kaꞌa veꞌe je̱ja je̱ꞌe̱ vyinkujkta pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ naxviijnit je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱ du̱ma̱a̱tnavya̱a̱ꞌnju̱dup? jEMPa̱n pa̱n xa veꞌe du̱nu̱jaꞌvip a̱ts je̱ mpavaꞌnu̱n je̱tseꞌe du̱kutyún, je̱ꞌe̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe pa̱n a̱tseꞌe xtso̱jkp, tso̱jkjuvapts je̱ꞌe̱ veꞌe a̱ts je̱ nTeeꞌ pa̱n pa̱n a̱tseꞌe xtso̱jkp, ax ntso̱jkpapts a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ts a̱tseꞌe nnaajknu̱ke̱ꞌxnatá̱kajat je̱ja je̱ꞌe̱ vyinkujk. jDMJe̱ xa̱a̱j tseꞌe xnu̱jávadat je̱ts je̱m a̱tseꞌe je̱ nTeeꞌ jyaꞌvin ka̱jxm nꞌit je̱ts yam miitseꞌe a̱ts njaꞌvin ka̱jxm mꞌijttuva, nay veꞌempats a̱tseꞌe je̱m miits mjaꞌvin ka̱jxmda nꞌit. 2C]Ve̱e̱ꞌn ya̱ꞌa̱ veꞌe ya̱ it ñáxu̱t je̱ts a̱tseꞌe xko̱o̱ꞌkꞌíxtinit je̱ jayu juuꞌ veꞌe du̱ma̱a̱tnavya̱a̱ꞌnju̱dup je̱ naxviijnit je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱; ax miits, xꞌíxtapts a̱ts miitseꞌeda. Mjoojntykidinup xa miitseꞌe ku̱x joojntykip a̱tseꞌe. 5BcKaꞌa xa a̱ts miitseꞌe nmaso̱ꞌo̱ktat ax joꞌn je̱ kuꞌa̱a̱ꞌk ónu̱k ku̱mꞌijtti, miinnuvap xa a̱tseꞌe je̱ts a̱tseꞌe nꞌítu̱t miits ma̱a̱tta. AJe̱ Espíritu Saantots je̱ꞌe̱ veꞌe, je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe tyú̱vam juuꞌ du̱toomp du̱ko̱jtsp. Pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱ma̱a̱tnavya̱a̱ꞌnju̱dup je̱ naxviijnit je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱, kaꞌa tseꞌe yꞌo̱ꞌyixjada je̱tseꞌe du̱kuvá̱ktat je̱ Espíritu Santo, ku̱x kaꞌa veꞌe du̱ꞌixta je̱ts ni kaꞌa veꞌe du̱ꞌíxada; ax mꞌíxadats miits je̱ꞌe̱ veꞌe, ku̱x mꞌijttup miitseꞌe je̱ꞌe̱ ma̱a̱t u̱xyam je̱ts je̱m tseꞌe mjaꞌvin ka̱jxmda yꞌítu̱t. 4@aAx nꞌamó̱tuvupts a̱tseꞌe je̱ nTeeꞌ je̱tseꞌe mke̱jxu̱xjadat jadoꞌk pa̱neꞌe mꞌixꞌítjadap je̱tseꞌe xa̱ꞌma ka̱jx yꞌijtnit miits ma̱a̱tta. _?7’Pa̱n xtso̱jktup xa a̱ts miitseꞌe, kutyóndats a̱ts je̱ mpavaꞌnu̱n. 9>kA̱ts xa veꞌe ntónup jyatía pa̱n juuꞌ miitseꞌe mꞌamó̱tudup a̱ts ka̱jx. Ku je̱ Jesús je̱ ko̱jtstán du̱yaktaajñ je̱ts kyé̱xupeꞌe je̱ Espíritu Santo t=a Ax pa̱n tits miitseꞌe mꞌamó̱tudup a̱ts ka̱jx, a̱tsts je̱ꞌe̱ veꞌe ntónup, ax veꞌem tseꞌe nu̱ke̱ꞌxnatá̱ka tyánu̱t je̱ Nteꞌyam je̱ mya̱jin je̱ jyaanchin a̱ts ka̱jx, a̱ts, je̱ꞌe̱ je̱ yꞌOnu̱k. ;<o Tyú̱vam xa a̱ts miitseꞌe nna̱a̱jmada, vaampam a̱tseꞌe, pa̱n pa̱n xa a̱tseꞌe xjaanchjaꞌvip, je̱ꞌe̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe tyoompap juuꞌ jaty a̱tseꞌe ntuump, je̱tseꞌe du̱jaaꞌktónu̱t juuꞌ veꞌe jyaaꞌknu̱má̱jip, ku̱x na̱jkxp a̱tseꞌe joma veꞌe a̱ts je̱ nTeeꞌ. %;C Jaanchjávada je̱ts je̱m a̱tseꞌe je̱ nTeeꞌ jyaꞌvin ka̱jxm nꞌit, je̱ts a̱ts je̱ nTeeꞌ, yam je̱ꞌe̱ veꞌe a̱ts njaꞌvin ka̱jxm yꞌijtpa; uk pa̱n kaꞌats a̱ts miitseꞌe xjaanchjávada, jaanchjávadats a̱ts je̱ꞌe̱ ka̱jx juuꞌ jaty a̱tseꞌe ntuump. : ¿Kaꞌa mitseꞌe xjaanchjáva je̱ts je̱m a̱tseꞌe je̱ nTeeꞌ jyaꞌvin ka̱jxm nꞌit je̱ts yam je̱ꞌe̱ veꞌe a̱ts njaꞌvin ka̱jxm yꞌijtpa? Juuꞌ jaty a̱tseꞌe nka̱jtsp, ka ya̱ nꞌavintso̱ vinmaꞌyu̱napts a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe nka̱ts. A̱ts je̱ nTeeꞌ, juuꞌ veꞌe ijtp yam a̱ts njaꞌvin ka̱jxm, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱toomp juuꞌ jaty a̱tseꞌe ntuump. Z9- Je̱tseꞌe je̱ Jesús yꞌatso̱o̱jvji: ―Mits, Felipe, jékani xa a̱tseꞌe nꞌit miits ma̱a̱tta, ¿kaꞌanum a̱ts mitseꞌe xꞌixa? Pa̱n pa̱n xa a̱tseꞌe xꞌixp, yꞌíxpapts je̱ꞌe̱ veꞌe a̱ts je̱ nTeeꞌ. ¿Ax tya̱jxts a̱ts mitseꞌe xꞌamo̱tu je̱ts a̱ts miitseꞌe ntukꞌíxtat a̱ts je̱ nTeeꞌ? 78gVanꞌit tseꞌe je̱ Felipe ña̱ꞌmu̱xji: ―Ma̱ja̱ Vintsá̱n, tukꞌixu̱s a̱a̱ts toꞌk aaj je̱ mTeeꞌ, je̱ꞌe̱ts a̱a̱tseꞌe ntukjo̱tka̱daꞌakup. .7U’Pa̱n ku̱xꞌíxada xa a̱ts miitseꞌeda, ku̱xꞌíxaiduvats miitseꞌe a̱ts je̱ nTeeꞌ; ax mꞌíxada tseꞌe u̱xyam, je̱ts ta̱ tseꞌe xꞌixta. 6Je̱tseꞌe je̱ Jesús yꞌatso̱o̱jvji: ―Veꞌem xa a̱tseꞌe ax joꞌn toꞌk je̱ tooꞌ, a̱ts ka̱jx tseꞌe je̱ jayu jyeꞌya joma veꞌe je̱ Nteꞌyam, a̱ts ka̱jx tseꞌe je̱ jayu du̱nu̱java je̱ tyu̱v je̱ꞌe̱, a̱ts ka̱jx tseꞌe je̱ jayu jyoojntyka, ni pa̱na veꞌe je̱m kyajeꞌya joma veꞌe a̱ts je̱ nTeeꞌ pa̱n kaꞌa a̱tseꞌe xjaanchjáva. J5 Vanꞌit tseꞌe je̱ Tomás ña̱ꞌmu̱xji: ―Ma̱ja̱ Vintsá̱n, kaꞌa xa a̱a̱tseꞌe nnu̱java pa̱n joma mitseꞌe mnu̱jkx, ¿vintso̱ts a̱a̱tseꞌe nnu̱jávat je̱ tooꞌ? i4KMnu̱jaꞌvidup xa miitseꞌe joma a̱tseꞌe nnu̱jkx, mnu̱jaꞌviduvap tseꞌe je̱ tooꞌ. S3Ax kuts a̱ts miitseꞌe na̱jkx je̱ it nꞌapa̱a̱jmtkijada, vanꞌitts a̱tseꞌe nmiinnuvat je̱ts a̱ts miitseꞌe min nyaktso̱o̱ꞌndini, veꞌem tseꞌe je̱m mꞌijttuvat joma veꞌe a̱ts. "2=Je̱m a̱ts je̱ nTeeꞌ tya̱kꞌam, je̱m xa veꞌe o̱o̱y je̱ it tyunjatyju̱ joma veꞌe je̱ jayu cha̱a̱nat; pa̱n kaꞌa veꞌe ku̱vyeꞌema, ta̱ts a̱ts miitseꞌe je̱ xyu̱p nvaajnjada. Ax na̱jkxu̱ts a̱ts je̱ it du̱ꞌapa̱a̱mdu̱ka joma veꞌe mꞌijttinit. k1 Q’Kadi mnavyinmaꞌyu̱nmo̱ꞌo̱jada. Jaanchjávada je̱ Nteꞌyam, jaanchjaꞌviduvats a̱ts. >0u &Je̱tseꞌe je̱ Jesús yꞌatso̱o̱jvji: ―¿Mnayjaꞌvijupeꞌe je̱tseꞌe mꞌo̱o̱ꞌku̱t a̱ts ka̱jx? Tyú̱vam xa a̱ts mitseꞌe nnu̱u̱jma, vaampam a̱tseꞌe, kaꞌanumeꞌe je̱ naꞌatseev yꞌayaꞌaxy vye̱ꞌnat, mutoojk náxipts a̱ts mitseꞌe xkanatyukpu̱kju̱ vye̱ꞌnat.|/q %Vanꞌit tseꞌe je̱ Pedro ña̱ꞌmu̱xji: ―Ma̱ja̱ Vintsá̱n, ¿tya̱jxts a̱tseꞌe xkaꞌo̱ꞌyixju̱num je̱ts a̱ts mitseꞌe mpatso̱o̱ꞌnu̱t? Nayjaꞌvijup xa a̱tseꞌe je̱ts a̱tseꞌe nꞌo̱o̱ꞌku̱t mits ka̱jx. +.O $Vanꞌit tseꞌe je̱ Simón Pedro yꞌamo̱tutú̱viji: ―Ma̱ja̱ Vintsá̱n, ¿jómaseꞌe mnu̱jkx? Je̱tseꞌe je̱ Jesús yꞌatso̱o̱jvji: ―Joma xa a̱tseꞌe nnu̱jkx, kaꞌa tseꞌe u̱xyam mꞌo̱ꞌyixju̱ je̱ts a̱tseꞌe xpatso̱o̱ꞌnu̱t, u̱xꞌo̱o̱knumeꞌe. -9 #Pa̱n mnacho̱jkju̱dup xa veꞌe toꞌk jadoꞌk, ñu̱jávadap tseꞌe anañu̱joma je̱ jayu je̱ts a̱ts je̱ nꞌixpa̱jkpata̱jk miitseꞌeda. Ku je̱ Jesús du̱ꞌavaꞌni je̱ts je̱ Pedro veꞌe kanatyukpá̱kjup (Mt. 26.31‑35; Mr. 14.27‑31; Lc. 22.31‑34) O, "Ya̱ nam pavaꞌnu̱n a̱ts miitseꞌe nyaktaajnjidup: Nachó̱kjada toꞌk jadoꞌk. Veꞌem ax joꞌn a̱ts miitseꞌe tu̱ntso̱kta joꞌn, veꞌemts miitseꞌe mnachó̱kjadat toꞌk jadoꞌk. +} !Onu̱kta, tun jave̱e̱ꞌnji xa a̱tseꞌe njaaꞌkꞌítu̱t miits ma̱a̱tta. Xꞌíxtadap xa a̱tseꞌe; ax nay vanxú̱pjyam tseꞌe ax joꞌn a̱tseꞌe nnu̱u̱jmidi je̱ israeejlit jayu juuꞌ veꞌe u̱u̱ꞌm ma̱a̱t kaꞌijttup, vanxú̱pjyamts a̱ts miitseꞌe nnu̱u̱jmiduva: Kaꞌa xa veꞌe mꞌo̱ꞌyixjada je̱tseꞌe mna̱jkxtat joma a̱tseꞌe nnu̱jkx. *7 Ax pa̱n nu̱ke̱ꞌxnatá̱ka tseꞌe tyañ je̱ Nteꞌyam je̱ mya̱jin je̱ jyaanchin a̱ts ka̱jx, viinm tseꞌe je̱ Nteꞌyam du̱yaknu̱ke̱ꞌxnatá̱kat a̱ts je̱ nma̱jin. Tun ve̱e̱ꞌnjits ya̱ꞌa̱ veꞌe ya̱ it ñáxu̱t je̱tseꞌe tyónju̱t kyó̱tsju̱t. P) Tá̱vani tseꞌe je̱ Judas pyítsumni vyeꞌna, vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús vyaajñ: ―U̱xyam tseꞌe nu̱ke̱ꞌxnatá̱ka tyánu̱t a̱ts je̱ nma̱jin, a̱ts, je̱ Jayu Juuꞌ veꞌe Nu̱pa̱a̱mdu̱ka Ijtp, u̱xyam tseꞌe nu̱ke̱ꞌxnatá̱ka tyaampat je̱ Nteꞌyam je̱ mya̱jin je̱ jyaanchin a̱ts ka̱jx. (- Ku veꞌe je̱ Judas du̱ka̱a̱jn je̱ tsapkaaky, vanꞌit tseꞌe pyítsumni. Ko̱o̱ꞌtsani tseꞌe je̱ it vyeꞌna. Je̱ nam pavaꞌnu̱n '' Je̱ Judas tseꞌe je̱ meen du̱ko̱o̱jnu̱kp, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe je̱m juuꞌ veꞌe vinmaaydu je̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Jesús tyijp je̱ts je̱ pascua xa̱a̱j veꞌe na̱jkx du̱patjoya ukpu̱ je̱ ayo̱o̱va jayu veꞌe na̱jkx du̱ma̱ꞌa̱ juuꞌ. & Ax ni pa̱na tseꞌe du̱kanu̱jaꞌvi juuꞌ veꞌe je̱m kaaydup vyeꞌna je̱ts pa̱n tya̱jxeꞌe veꞌem du̱nu̱u̱jmi. U%# Tá̱vani tseꞌe yakma̱ꞌa̱ vyeꞌna, vanꞌit tseꞌe je̱ Satanás tya̱jki je̱m jyaꞌvin ka̱jxm, je̱tseꞌe je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xji: ―Pa̱n ti veꞌe mtonuvaampy, jatyji tseꞌe tonu̱. '$G Je̱tseꞌe je̱ Jesús yꞌatsa̱a̱jv: ―Vaꞌan a̱ts ya̱ tsapkaaky du̱yakmuju̱; ax pa̱n pa̱nts a̱tseꞌe nmo̱o̱yp, je̱ꞌe̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe. Ax ku tseꞌe je̱ tsapkaaky du̱yakmuj, vanꞌit tseꞌe du̱mo̱o̱jy je̱ Judas, je̱ Simón Iscariote je̱ myajntk. 2#] Vanꞌit tseꞌe ñamya̱jꞌa̱a̱ꞌkpe̱jtji je̱ja je̱ Jesús kyaka̱viijn, je̱tseꞌe du̱ꞌamo̱tutu̱vi: ―Ma̱ja̱ Vintsá̱n, ¿pa̱nts je̱ꞌe̱ veꞌe? " Vanꞌit tseꞌe je̱ Simón Pedro vya̱ꞌmu̱xji je̱tseꞌe je̱ Jesús du̱ꞌamo̱tutú̱vat pa̱n pa̱neꞌe tyijp. z!m Toꞌk je̱ ixpa̱jkpa juuꞌ veꞌe je̱ Jesús o̱o̱y tyuntso̱jk, je̱ja tseꞌe je̱ꞌe̱ pyaꞌayi kyay. $ A Vanꞌit tseꞌe je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk ñavyinꞌixꞌapítsumjidi toꞌk jadoꞌk ku̱x kaꞌa veꞌe du̱nu̱jávada pa̱n pa̱neꞌe yaktijp. R Ku veꞌe veꞌem je̱ Jesús vyaajñ, navyinmaꞌyu̱nmo̱o̱jyju tseꞌe o̱o̱y je̱tseꞌe vaꞌajts juuꞌ du̱ka̱jts: ―Tyú̱vam xa a̱ts miitseꞌe nna̱a̱jmada, vaampam a̱tseꞌe, je̱ts nu̱toꞌkeꞌe miitsta, je̱ꞌe̱ts a̱tseꞌe xpá̱mup je̱m je̱ jayu kya̱ꞌm juuꞌ a̱tseꞌe xtsoꞌoxpa̱jktup. ~u Tyú̱vam xa a̱ts miitseꞌe nna̱a̱jmada, vaampam a̱tseꞌe, pa̱n pa̱neꞌe du̱kuva̱jkp je̱ꞌe̱ pa̱n a̱tseꞌe nkejxp, veꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌe ax joꞌn a̱tseꞌe ku̱xkuvu̱jk; ax pa̱n pa̱nts a̱tseꞌe xkuva̱jkp, veꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌe ax joꞌn ku̱du̱kuvu̱jk pa̱n a̱tseꞌe xke̱jxp. Ku je̱ Jesús du̱ꞌavaꞌni je̱ts je̱ Júdaseꞌe pá̱mjup je̱m je̱ jayu kya̱ꞌm juuꞌ veꞌe tsoꞌoxpa̱jkju̱dup (Mt. 26.20‑25; Mr. 14.17‑21; Lc. 22.21‑23) I  Tooꞌva̱jkp xa a̱tseꞌe nꞌavaꞌni je̱ts je̱ꞌe̱ a̱tseꞌe, je̱ts ku veꞌe tyónju̱t, vanꞌit tseꞌe xjaanchjávadat je̱ts je̱ꞌe̱m a̱tseꞌe juuꞌ a̱tseꞌe nko̱jts. Q ’Ka anañu̱jómap a̱ts miitseꞌe ntijta, nnu̱jaꞌvinup xa a̱tseꞌe pa̱n pa̱n jaty a̱tseꞌe nvinko̱o̱n, ku̱x nu̱pa̱a̱mdu̱kani je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe tyónju̱t je̱ Kunuuꞌkx Jatyán juuꞌ veꞌe vaamp je̱ts vintso̱ a̱tseꞌe njátu̱t. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaꞌañ: “Je̱ꞌe̱ juuꞌ a̱tseꞌe nma̱a̱tkaayp nma̱a̱tꞌuukp, je̱ꞌe̱ts a̱tseꞌe xnu̱vaꞌku̱mpijtnup.” Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaꞌañ. mS Pa̱n mnu̱jaꞌvidup xa ya̱ꞌa̱ veꞌe je̱tseꞌe xkutyóndat, xo̱o̱n tseꞌe mꞌijttinit. U# Tyú̱vam xa a̱ts miitseꞌe nna̱a̱jmada, vaampam a̱tseꞌe, je̱ts ni pa̱n toompa veꞌe veꞌem du̱kanu̱ma̱ja ax joꞌn je̱ vyintsá̱n, je̱ts ni pa̱n kuká̱tsiva veꞌe veꞌem du̱kanu̱ma̱ja ax joꞌn je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe ke̱jxjup; nay veꞌempats miitseꞌeda, kaꞌa veꞌe xnu̱má̱jada ax joꞌn a̱ts.  Veꞌem a̱ts miitseꞌe tu̱ntoojnjada ax joꞌn je̱ toompa du̱mutún je̱ vyintsá̱n; tonda tseꞌe veꞌem toꞌk jadoꞌk. G ax pa̱n a̱tsts miitseꞌe tu̱mpakpojta, a̱ts, je̱ mMa̱ja̱ Vintsa̱nda je̱ts je̱ mYakꞌixpa̱jkpada, veꞌem tseꞌe du̱tso̱jkpa je̱tseꞌe mnapyakpojju̱duvat toꞌk jadoꞌk. ?w Miits a̱tseꞌe xtijtup Yakꞌixpa̱jkpa je̱ts Ma̱ja̱ Vintsá̱n, pyaatyp yꞌake̱e̱guipts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe veꞌem xkó̱tstat, ku̱x je̱ꞌe̱m xa a̱tseꞌe; } Ku veꞌe du̱pakpojka̱jxti, vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús je̱ vyita̱niꞌkx du̱pa̱a̱mnuva, je̱tseꞌe yꞌa̱jxtknuva aꞌóxiva, je̱tseꞌe du̱nu̱u̱jmidi: ―¿Mvinmó̱tudu tseꞌe ta̱a̱v juuꞌ a̱ts miitseꞌe tu̱ntoojnjada? n~~|{zyXwvjtsrr,ponlljMhgefdcba`F__^ ][YY6XVUSRQ)PNM~L;KIHG;FMDC2BwAN@??$>%<:977C654321P0%//.,*)i(j&%$#"! zM-} n IHF'Pf~EVanꞌit tseꞌe du̱ꞌixpa je̱ vit juuꞌ veꞌe tyukvinmo̱jtstu je̱ Jesús je̱ kyuvajk. Kaꞌa tseꞌe tyoꞌkmúka ma̱a̱t je̱ vit juuꞌ veꞌe tyukvimpittu, apu̱k je̱ꞌe̱ veꞌe pu̱m vyeꞌna axaaꞌch. E}Ku veꞌe jye̱ꞌy je̱ Simón Pedro, vanꞌit tseꞌe tya̱jki je̱p o̱o̱ꞌkpa jótup; yꞌíxpats je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ts je̱peꞌe pyu̱jkna je̱ vit juuꞌ veꞌe tyukvimpittu. |'Vanꞌit tseꞌe vyiijntk, je̱tseꞌe kya̱kꞌixi, je̱tseꞌe du̱ꞌix je̱ts je̱peꞌe je̱ vit pyu̱jkna. Ax kaꞌa tseꞌe tya̱jki. S{Kijpx tseꞌe noomp ña̱jkxti. Ax ma̱kk tseꞌe jave̱e̱ꞌn ñuujm jadoꞌk je̱ ixpa̱jkpa je̱ts ni kaꞌa veꞌe je̱ Pedro, je̱tseꞌe tooꞌva̱jkp jye̱ꞌy joma veꞌe je̱ naxta̱jkin it. z{Vanꞌit tseꞌe je̱ Pedro je̱ts jadoꞌk je̱ ixpa̱jkpa noomp ña̱jkxti joma veꞌe je̱ Jesús ñaxta̱jki. RyVanꞌit tseꞌe noomp ñu̱jkx joma veꞌe vye̱ꞌnada je̱ Simón Pedro je̱ts je̱ ixpa̱jkpa juuꞌ veꞌe je̱ Jesús o̱o̱y tyuntso̱jk, je̱tseꞌe du̱nu̱u̱jmidi: ―¡Ta̱ xa veꞌe du̱yakpítsumdini je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n je̱p jótup! ¡Kaꞌats a̱a̱tseꞌe nnu̱java pa̱n joma veꞌe tu̱du̱pa̱a̱mdini! @x {Domingo tseꞌe vyeꞌna, mutoꞌk xa̱a̱j je̱ semana, je̱tseꞌe je̱ María Magdalena ñu̱jkx tun ja̱pyji je̱m joma veꞌe je̱ Jesús ñaxta̱jki, ko̱o̱ꞌts jatyna tseꞌe vyeꞌna, vanꞌit tseꞌe du̱ꞌix je̱ts yakkeꞌekani veꞌe vyeꞌna je̱ tsaaj juuꞌ veꞌe yꞌaka̱a̱jyjup je̱ jot. ~wu*Je̱p tseꞌe du̱pa̱a̱mdi je̱ Jesús je̱ ñiꞌkx je̱ kyo̱pk ku̱x tá̱mani veꞌe vyeꞌna je̱ israeejlit jayu je̱ pyo̱o̱ꞌkxtku̱n xa̱a̱jta je̱ts je̱ꞌe̱ ka̱jxpa veꞌe ku veꞌe ta̱mji yꞌijt je̱ o̱o̱ꞌkpa jot.}vs)Je̱p tseꞌe toꞌk je̱ ju̱ꞌkx ku̱pu̱kam vyeꞌna ta̱mji joma veꞌe du̱yakcruuzpe̱jtti je̱ Jesús. Je̱ja tseꞌe ju̱ꞌkx ku̱pu̱kam ja̱a̱t vyeꞌna toꞌk je̱ nam o̱o̱ꞌkpa jot joma veꞌe je̱ o̱o̱ꞌkpa kyatá̱kana. !u;(Ax veꞌem tseꞌe je̱ José ma̱a̱t je̱ Nicodemo je̱ Jesús je̱ ñiꞌkx je̱ kyo̱pk du̱tukvimpitti je̱ vit ma̱a̱t je̱ paꞌajk xooꞌkpa, veꞌem ax joꞌn du̱tonda je̱ israeejlit jáyuda ku veꞌe je̱ yꞌo̱o̱ꞌkpa je̱ ñaxta̱jkin du̱ꞌapa̱a̱mdu̱kada. t#'Nay veꞌempa tseꞌe je̱ Nicodemo, je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe o̱jts du̱ma̱a̱tnakyá̱tsju̱ ko̱o̱ꞌts je̱ Jesús, je̱ꞌyvats je̱ꞌe̱ veꞌe ma̱a̱t toojk arroba joꞌn je̱ paꞌajk xooꞌkpa, je̱ miirrats je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ts je̱ áloe muta̱ka. Ys+&Ku veꞌe veꞌem tyoojnji kyo̱jtsji, vanꞌit tseꞌe je̱ José juuꞌ veꞌe arimatéait jayu, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱ꞌamo̱tu je̱ Pilato je̱tseꞌe yakjajtu̱xju̱t je̱tseꞌe du̱yaktso̱o̱ꞌnnit je̱ Jesús je̱ ñiꞌkx je̱ kyo̱pk. Je̱ José, je̱ Jesuusts je̱ꞌe̱ veꞌe pyanu̱jkxp yꞌijt. O̱yam tseꞌe vyeꞌema, kaꞌa tseꞌe ñaajknu̱ke̱ꞌxnata̱jkiji ku̱x cha̱ꞌkipeꞌe je̱ myuꞌisraeejlit jáyuda. Yakjajtu̱xju tseꞌe je̱ Pilato. Vanꞌit tseꞌe je̱ José yꞌa̱ts je̱tseꞌe du̱yaktso̱o̱ꞌnni je̱ Jesús je̱ ñiꞌkx je̱ kyo̱pk. frE%Je̱m tseꞌe jadoꞌk viijn je̱ Kunuuꞌkx Jatyán juuꞌ veꞌe vaamp: “Yꞌíxtapts je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe koojmju̱du.” Ku je̱ Jesús ñaxta̱jki (Mt. 27.57‑61; Mr. 15.42‑47; Lc. 23.50‑56) ?qw$Je̱ꞌe̱ ka̱jxts ya̱ꞌa̱ veꞌe veꞌem jyajty je̱tseꞌe tyoojnji juuꞌ veꞌe vaamp je̱p Kunuuꞌkx Jatyán ku̱jxp: “Ni toꞌka veꞌe je̱ pyajk kyayaktá̱ju̱t.” p#Je̱ jayu juuꞌ ya̱ꞌa̱ veꞌe du̱ꞌix, je̱ꞌe̱ tseꞌe ya̱ tu̱va̱ko̱jtsu̱n du̱pa̱a̱mp je̱ꞌe̱ ka̱jx je̱tseꞌe veꞌem je̱ Jesucristo xjaanchjávadat. Ni vinxu̱pa veꞌe je̱ taay du̱kama̱a̱da je̱ tu̱va̱ko̱jtsu̱n juuꞌ je̱ꞌe̱ veꞌe pyu̱u̱mp, ñu̱jaꞌvipts je̱ꞌe̱ veꞌe o̱y je̱ts tyú̱vam je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe jyaayp. Io "Nu̱toꞌk je̱ tojpa juuꞌ veꞌe je̱m ijttu, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱komjojt je̱ Jesús je̱ kyachu̱pajk. Tun je̱ꞌyji tseꞌe pyítsum je̱ nu̱u̱ꞌpu̱n je̱ts je̱ na̱a̱j. Fn!Ku veꞌe du̱vinkutá̱midi je̱ Jesús, vanꞌit tseꞌe du̱ꞌixti je̱ts tá̱vani je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌa̱a̱ꞌk, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe du̱ko̱o̱ꞌkta̱jjidini je̱ pyoojy. Hm  Vanꞌit tseꞌe je̱ tojpa ña̱jkxti je̱tseꞌe je̱ pyoojy du̱ta̱jjidi nu̱me̱jtsk je̱ jayu juuꞌ veꞌe je̱ Jesús mya̱a̱tcruuzpe̱jttu; ku mutoꞌk, vanꞌit tseꞌe jadoꞌk. ,lQJadoꞌk xa̱a̱j tseꞌe kyaꞌit je̱tseꞌe je̱ pascua xa̱a̱j du̱paaꞌtu̱t. Kaꞌa tseꞌe je̱ israeejlit jayu du̱tso̱jkti je̱tseꞌe je̱ po̱o̱ꞌkxtku̱n xa̱a̱j je̱m cruz ka̱jxm je̱ ñiꞌkxta je̱ kyo̱pkta tyánu̱t pa̱n pa̱n jatyeꞌe cruuzpe̱jttu, ku̱x o̱o̱yeꞌe du̱tunnu̱ma̱ja je̱ po̱o̱ꞌkxtku̱n xa̱a̱j vanꞌit. Je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe je̱ Pilato du̱nu̱u̱jmidi je̱tseꞌe du̱tukpavaꞌanu̱t je̱ tyojpata̱jk je̱tseꞌe du̱ta̱jtat je̱ pyoojyta je̱tseꞌe jatyji yꞌo̱o̱ꞌktat pa̱n pa̱n jatyeꞌe cruuzpe̱jttu, veꞌem tseꞌe yꞌó̱yat je̱tseꞌe du̱yakke̱e̱ktinit je̱ ñiꞌkxta je̱ kyo̱pkta. k1Kyuva̱jk tseꞌe je̱ Jesús je̱ tsaaydum paꞌajk na̱ꞌo̱o̱k. Vanꞌit tseꞌe vyaajñ: ―Ta̱ tseꞌe tyonku̱xju̱ kyo̱jtskú̱xju̱. Vanꞌit tseꞌe vyiijntk je̱tseꞌe je̱ jyaꞌvin tyukvaatsji. Ku toꞌk je̱ tojpa du̱komjujt je̱ Jesús je̱ kyachu̱pajk OjJe̱m tseꞌe yꞌijt toꞌk o̱o̱ꞌy je̱ tsaaydum paꞌajk na̱ꞌo̱o̱k, vanꞌit tseꞌe du̱yakxo̱o̱ꞌkti toꞌk je̱ tukna̱ꞌokta̱a̱tsu̱n ma̱a̱t je̱ tsaaydum paꞌajk na̱ꞌo̱o̱k, je̱tseꞌe du̱pa̱a̱mdi je̱m kapy ja̱jm juuꞌ veꞌe hisopo du̱xa̱a̱j. Vanꞌit tseꞌe du̱tukꞌatíjidi. 6ieKu veꞌe veꞌem tyoojnji kyo̱jtsji, ñu̱jaꞌvinup tseꞌe je̱ Jesús je̱ts ta̱ veꞌe tyonku̱xju̱ kyo̱jtskú̱xju̱ nu̱jom je̱ts je̱ꞌe̱ ka̱jxeꞌe je̱tseꞌe tyónju̱t juuꞌ veꞌe vaamp je̱p Kunuuꞌkx Jatyán ku̱jxp. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaajñ: ―Ta̱a̱tsip a̱ts. !h;Vanꞌit tseꞌe du̱nu̱u̱jmiva je̱ yꞌixpa̱jkpa: ―Mtaakjávap ya̱ꞌa̱ veꞌe. Vanꞌit tseꞌe je̱ ixpa̱jkpa je̱m tya̱kꞌámam du̱yaktsu̱u̱nini je̱ Jesús je̱ tyaak. Ku je̱ Jesús yꞌo̱o̱ꞌkni (Mt. 27.45‑56; Mr. 15.33‑41; Lc. 23.44‑49) igKKu veꞌe je̱ Jesús du̱ꞌix je̱ts je̱ja veꞌe tyena je̱ tyaak ma̱a̱t je̱ yꞌixpa̱jkpa juuꞌ veꞌe o̱o̱y tyuntso̱jk, vanꞌit tseꞌe du̱nu̱u̱jmi je̱ tyaak: ―Nana, mꞌonu̱kjávap ya̱ꞌa̱ veꞌe. f)Joma veꞌe je̱ Jesús je̱ cryuuz, je̱m tseꞌe vyeꞌna je̱ tyaak, je̱m tseꞌe je̱ tyaak je̱ yꞌuts juuꞌ veꞌe tya̱kꞌá̱kip, je̱m tseꞌe je̱ Cleofas je̱ ñu̱da̱ꞌa̱x juuꞌ veꞌe María du̱xa̱a̱j, je̱mpa tseꞌe je̱ María Magdalena. !e;je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe ñavyaajnjidi: ―Kaꞌa tseꞌe nka̱a̱ꞌtsumdat, ñojkꞌó̱yeꞌe du̱nu̱kooꞌyimda je̱tseꞌe nꞌíxumdat pa̱n pa̱neꞌe tukka̱daakjup. Ax veꞌem tseꞌe tyoojnji juuꞌ veꞌe vaamp je̱p Kunuuꞌkx Jatyán ku̱jxp: “Yakvaꞌkxtu tseꞌe a̱ts je̱ nvit je̱tseꞌe du̱nu̱kooꞌyidi a̱ts je̱ nvitu̱paꞌtk.” Ax veꞌem tseꞌe du̱toondi je̱ tojpata̱jk. $dAKu veꞌe je̱ tojpata̱jk du̱yakcruuzpe̱jtti je̱ Jesús, vanꞌit tseꞌe je̱ vyit du̱yakvaꞌkxti maktaaxk viijn, ka̱ktoꞌk viijn tseꞌe tyukka̱daakjidi. Pya̱jktuva tseꞌe je̱ vyitu̱paꞌtk. Kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe xyomyuka, toꞌk taꞌakyji veꞌe nu̱jom, !c;Ax jidu̱ꞌu̱m tseꞌe je̱ Pilato yꞌatso̱o̱jvjidi: ―Juuꞌ xa a̱tseꞌe tu̱nyakjayjaꞌaju̱, jaꞌanits je̱ꞌe̱ veꞌe tu̱tyáñ. >buJe̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe je̱ israeejlit teeꞌta̱jk je̱ vyintsá̱n du̱nu̱u̱jmidi je̱ Pilato: ―Kadi toꞌk aaj xyakjayjaꞌaju̱: “Je̱ Israeejlit Jayu Yakkutojkpa”; ñojkꞌó̱yeꞌe yakjayjaꞌaju̱: “Ya̱ꞌa̱ veꞌe vaan: A̱ts xa je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Israeejlit Jayu Yakkutojkpa.” a#Nu̱may tseꞌe je̱ israeejlit jayu du̱ꞌixti je̱ jatyán, ku̱x je̱ it joma veꞌe du̱yakcruuzpe̱jtti je̱ Jesús, myutá̱mipts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ kajpu̱n je̱ts toojk je̱ ayookts je̱ꞌe̱ veꞌe jaꞌa: je̱ hebreo, je̱ griego, je̱ts je̱ latín. `Yakjapya̱a̱jmju tseꞌe je̱ Pilato je̱m cruz ko̱jm toꞌk je̱ jatyán juuꞌ veꞌe du̱ꞌavaꞌnip pa̱n ti veꞌe kyuvejtp. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaꞌañ: “Ya̱ꞌa̱ xa veꞌe je̱ Jesús, je̱ nazarétit jayu, je̱ Israeejlit Jayu Yakkutojkpa.” _)Je̱m tseꞌe du̱yakcruuzpe̱jtti. Yakcruuzpe̱jttuva tseꞌe janu̱me̱jtsk je̱ jayu, je̱ja tseꞌe ita̱kujk je̱ Jesús du̱pa̱a̱mdi. ~^uVanꞌit tseꞌe pyítsum je̱ Jesús, je̱meꞌe je̱ cryuuz du̱paku̱ꞌu̱, je̱tseꞌe ñu̱jkx joma veꞌe toꞌk je̱ it juuꞌ veꞌe yaktukxa̱a̱jip Kuxútum, je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe je̱ hebreo aaj kya̱tsa̱pítsump Gólgota. 5]cKu veꞌe veꞌem vyaandi, vanꞌit tseꞌe je̱ Pilato du̱tuujn juuꞌ veꞌe je̱ nu̱may jayu cho̱jktup, je̱tseꞌe je̱m je̱ tyojpa kya̱ꞌmda du̱pu̱u̱jm je̱ Jesús je̱tseꞌe du̱yakcruuzpé̱ttat. Ku je̱ Jesús cryuuzpejt (Mt. 27.32‑44; Mr. 15.21‑32; Lc. 23.26‑43) &\EVanꞌit tseꞌe ma̱kk vyaandinuva: ―¡Vaꞌan du̱ꞌa̱a̱ꞌku̱! ¡Vaꞌan du̱ꞌa̱a̱ꞌku̱! ¡Yakcruuzpé̱tu̱! Je̱tseꞌe je̱ Pilato ña̱ꞌmu̱xjidinuva: ―¿Tis, nyakjacryuuzpé̱tjup a̱ts ya̱ꞌa̱ vineꞌe ya̱ myakkutojkpada? Vanꞌit tseꞌe je̱ teeꞌta̱jk je̱ vyintsá̱n yꞌatso̱o̱jvjidi: ―Kaꞌa xa a̱a̱tseꞌe viijnk yakkutojkpa njayep, je̱ Césarji veꞌe toꞌk. {[oJadoꞌk xa̱a̱j tseꞌe kyaꞌit je̱tseꞌe je̱ pascua xa̱a̱j du̱ꞌamaaꞌyadat, kujk xa̱a̱j joꞌneꞌe vyeꞌna, vanꞌit tseꞌe je̱ Pilato du̱nu̱u̱jmidi je̱ israeejlit jáyuda: ―¡U̱xyaja xa veꞌe ya̱ myakkutojkpada! %ZC Ku veꞌe je̱ Pilato du̱ꞌamo̱tunajxy, vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús du̱yakjapyítsumji je̱tseꞌe yꞌa̱jxtk joma veꞌe tyo̱kimpayo̱ꞌo̱y. Gabata tseꞌe yaktukxa̱a̱ja je̱ it je̱ hebreo aaj. (Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe kya̱tsa̱pítsum je̱ Gabata, Tsavimpaꞌkxy.) Y' Vanꞌit tseꞌe je̱ Pilato du̱ꞌukjaaꞌkpayo̱ꞌy pa̱n vintso̱ veꞌe je̱ Jesús naspa̱ka ku̱du̱yaktaajñ, je̱tseꞌe pyítsumnuva je̱ja je̱ nu̱may jayu vyinkujk. Ax ma̱kk tseꞌe vyanko̱jtinuva je̱ israeejlit jáyuda: ―¡Pa̱n myaktaampy xa ya̱ꞌa̱ veꞌe naspa̱ka, kaꞌa tseꞌe xma̱a̱tnayjávaja je̱ César, je̱ yakkutojkpa juuꞌ veꞌe nu̱yojk je̱ kutojku̱n du̱ka̱ꞌmip! ¡e̱pya̱na pa̱n pa̱neꞌe napya̱a̱jmjup yakkutojkpa, choꞌoxpu̱jkpts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ César! OX Je̱tseꞌe je̱ Jesús yꞌatso̱o̱jvji: ―Pa̱n kaꞌa xa mitseꞌe je̱ Nteꞌyam ku̱mmo̱o̱jyji je̱ kutojku̱n, kaꞌats mitseꞌe je̱ xyu̱p myakkutuk a̱ts ka̱jx. Je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe nu̱yojk tó̱kinax je̱ꞌe̱ juuꞌ a̱tseꞌe je̱m mits mka̱ꞌm tu̱xyakjapyu̱mju̱ je̱ts kaꞌa veꞌe mits. W Vanꞌit tseꞌe je̱ Pilato ña̱ꞌmu̱xji: ―¿Kaꞌa a̱tseꞌe xꞌatsa̱v? ¿Kaꞌa veꞌe xnu̱java je̱ts njayejpp a̱tseꞌe je̱ kutojku̱n je̱ts a̱ts mitseꞌe naspa̱ka nyaktánu̱t ukpu̱ a̱ts mitseꞌe nyakjacryuuzpé̱tju̱t? 4Va Vanꞌit tseꞌe tya̱jkinuva je̱p tu̱jkp je̱tseꞌe du̱ꞌamo̱tutu̱vi je̱ Jesús: ―¿Jómit jáyuts mitseꞌe? Ax kaꞌa tseꞌe je̱ Jesús yꞌatso̱o̱jvji. bU=Ku veꞌe je̱ Pilato du̱ꞌamo̱tunajxy, nu̱yojk tseꞌe tyunjaaꞌktsa̱ꞌki. 'TGAx jidu̱ꞌu̱m tseꞌe yꞌatso̱o̱vdi je̱ israeejlit jáyuda: ―Njayejpp xa a̱a̱tseꞌe je̱ pavaꞌnu̱n juuꞌ veꞌe vaamp je̱ts vyinmajtsjupeꞌe je̱tseꞌe yꞌo̱o̱ꞌku̱t ku̱x veꞌemeꞌe ñapyu̱mju̱ je̱ts je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌOnu̱k ya̱ꞌa̱ veꞌe. RSKu veꞌe du̱ꞌixti je̱ teeꞌta̱jk je̱ vyintsa̱nda je̱ts je̱ tsapta̱kmutoompata̱jkta, ma̱kk tseꞌe vyaandi: ―¡Yakcruuzpé̱tu̱! ¡Yakcruuzpé̱tu̱! Vanꞌit tseꞌe je̱ Pilato ña̱ꞌmu̱xjidi: ―Pavitsta miits ya̱ꞌa̱ je̱ts yakcruuzpé̱tta; kaꞌa xa a̱ts ya̱ꞌa̱ veꞌe ti to̱kin mpaatyja. &REVanꞌit tseꞌe je̱ Jesús pyítsum ma̱a̱t je̱ tsoꞌojmk vit, je̱meꞌe kyuvajkm je̱ ápit taꞌaky je̱ corona joꞌn pu̱m du̱ma̱a̱da juuꞌ veꞌe tyukxa̱kje̱e̱jnu̱ktu. Vanꞌit tseꞌe je̱ Pilato ña̱ꞌmu̱xjidi: ―¡U̱xyaja xa veꞌe ya̱ yaaꞌtya̱jk! _Q7Vanꞌit tseꞌe je̱ Pilato pyítsumnuva je̱tseꞌe je̱ nu̱may jayu du̱nu̱u̱jminuva: ―Ixta, u̱xyaja xa a̱tseꞌe nyakpítsum je̱tseꞌe xnu̱jávadat je̱ts kaꞌa a̱tseꞌe ti to̱kin mpaatyja. IP je̱tseꞌe du̱nu̱xiikti du̱tukxiikti. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe du̱nu̱u̱jmidi: ―¡Yakmá̱jats mitseꞌe mꞌítu̱t, Israeejlit Jayu Yakkutojkpa! ―je̱tseꞌe du̱ꞌakupa̱ꞌkxidi. 9OkTá̱vani tseꞌe yakva̱p vyeꞌna, vanꞌit tseꞌe je̱ tojpata̱jk toꞌk je̱ ápit taꞌaky du̱pa̱a̱mdi je̱ corona joꞌn, je̱tseꞌe du̱tukxa̱kje̱e̱jnu̱kti je̱m je̱ Jesús kyuvajkm. Vanꞌit tseꞌe du̱xo̱jxti ma̱a̱t je̱ tsoꞌojmk vit ax joꞌn je̱ yakkutojkpa ñaxyó̱xjada, N Vanꞌit tseꞌe je̱ Pilato je̱ Jesús du̱yakjavyo̱jpji ma̱a̱t je̱ po̱ꞌo̱ vo̱jpu̱n je̱ pojxu̱n ja̱ptsum. 2M](Vanꞌit tseꞌe ma̱kk vyaandi: ―¡Kaꞌa, ka je̱ꞌe̱p! ¡Maso̱ꞌo̱ku̱ je̱ Barrabás! Ax me̱e̱ꞌtspats je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌijt je̱ Barrabás.L/'Ixtáñ xa miitseꞌe xjaye̱pta je̱ts a̱ts miitseꞌe nmaso̱o̱kjadat toꞌk je̱ poxu̱nta̱kjayu vimpaascua xa̱a̱j. Vanꞌit tseꞌe je̱ jayu du̱ꞌamo̱tutú̱vidi: ―¿Mtso̱jktupeꞌe je̱ts a̱ts miitseꞌe nmaso̱o̱kjadat ya̱ Israeejlit Jayu Yakkutojkpa? ,KQ&Vanꞌit tseꞌe je̱ Pilato ña̱ꞌmu̱xji: ―¿Tis je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ tyu̱v je̱ꞌe̱? Ku je̱ Jesús je̱ yꞌo̱o̱ꞌku̱n kyutujk (Mt. 27.15‑31; Mr. 15.6‑20; Lc. 23.13‑25) Ku veꞌe je̱ Pilato veꞌem vyaajñ, vanꞌit tseꞌe pyítsumnuva je̱tseꞌe du̱muko̱jtstinuva je̱ israeejlit jáyuda, je̱tseꞌe du̱nu̱u̱jmidinuva: ―Kaꞌa xa a̱tseꞌe ya̱ jayu ti to̱kin mpaatyja. J %Vanꞌit tseꞌe je̱ Pilato ña̱ꞌmu̱xji: ―¿Tis, yakkutojkpa mitseꞌe? Je̱tseꞌe je̱ Jesús yꞌatsa̱a̱jv: ―Je̱ꞌe̱ xa a̱tseꞌe, veꞌem ax joꞌn tu̱xka̱ts. Je̱ꞌe̱ ka̱jx xa a̱tseꞌe nkeꞌx je̱ts je̱ꞌe̱ ka̱jxts a̱tseꞌe nmiijn yaja naxviijn je̱ts a̱tseꞌe je̱ tu̱va̱ko̱jtsu̱n mpá̱mu̱t je̱ tyu̱v je̱ꞌe̱ ka̱jx. Anañu̱joma pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱kutyoondup je̱ tyu̱v je̱ꞌe̱, yꞌamo̱tunajxtupts je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ a̱tseꞌe nka̱jtsp. KI$Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús yꞌatso̱o̱jvji: ―Ka yaja naxviijnap xa a̱tseꞌe nyakkutuk. Pa̱n yaja xa a̱tseꞌe ku̱nyakkutuk, kaꞌa tseꞌe ku̱du̱kuva̱jkti pa̱n pa̱n jaty a̱tseꞌe xpana̱jkxtup je̱ts a̱tseꞌe je̱m je̱ israeejlit jayu kya̱ꞌm nyakpá̱mu̱t. Ka yájapts a̱tseꞌe nyakkutuk. {Ho#Vanꞌit tseꞌe je̱ Pilato yꞌatso̱o̱jvji: ―Ka je̱ israeejlit jáyuvap xa a̱tseꞌe. Je̱ mjáyuda ma̱a̱t je̱ teeꞌta̱jk je̱ vyintsa̱nda, je̱ꞌe̱ tseꞌe yam a̱ts nka̱ꞌm tu̱mpá̱mjada. ¿Ti mitseꞌe tu̱xtún? IG "Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús yꞌatso̱o̱jvji: ―¿Je̱ mꞌavintso̱ vinmaꞌyu̱n ka̱jx a̱ts mits ya̱ꞌa̱ veꞌe xꞌamo̱tutu̱va, ukpu̱ jayu veꞌe veꞌem mna̱ꞌmu̱xjup? MF!Vanꞌit tseꞌe je̱ Pilato tya̱jkinuva je̱p joma veꞌe yakkutuk, je̱tseꞌe je̱ Jesús du̱vatsa̱a̱jv, je̱tseꞌe du̱ꞌamo̱tutu̱vi: ―¿Je̱ Israeejlit Jayu Yakkutojkpa mitseꞌe? E  Veꞌem tseꞌe jyajty je̱tseꞌe tyoojnji juuꞌ veꞌe je̱ Jesús kyo̱jts pa̱n vintso̱ veꞌe yꞌo̱o̱ꞌku̱t. %DCVanꞌit tseꞌe je̱ Pilato ña̱ꞌmu̱xjidi: ―Pavitsta miits ya̱ꞌa̱ je̱ts to̱kimpayo̱ꞌo̱yda ax joꞌn vyaꞌañ je̱ mpavaꞌnu̱nda. Vanꞌit tseꞌe yꞌatso̱o̱vdi: ―Kaꞌa xa a̱a̱ts miitseꞌe xyakjajtjada je̱ts a̱a̱tseꞌe nyakjayuꞌo̱o̱ꞌku̱t. 7CgJe̱tseꞌe yꞌatso̱o̱jvjidi: ―Pa̱n ka je̱ to̱kin toompap xa ya̱ꞌa̱ veꞌe ku̱yꞌit, kaꞌats a̱a̱ts mits ya̱ꞌa̱ veꞌe je̱ xyu̱p ntukka̱ta̱ka. KBJe̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe je̱ Pilato pyítsum je̱p tu̱jkp joma veꞌe yakkutuk. Je̱ rómait yakkutojkpa juuꞌ veꞌe je̱ ma̱ja̱ kutojku̱n du̱ka̱ꞌmip vanꞌit, je̱ꞌe̱ tseꞌe je̱ kutojku̱n mo̱o̱jyju. Vanꞌit tseꞌe je̱ nu̱may jayu du̱nu̱u̱jmidi: ―¿Tiseꞌe mtuknu̱xa̱ꞌa̱idup ya̱ jayu? HA Ku veꞌe je̱ Jesús du̱yaktso̱o̱ꞌndi je̱p je̱ Caifás tya̱kꞌap, vanꞌit tseꞌe du̱yakna̱jkxti je̱m joma veꞌe je̱ Pilato yakkutuk, jajtu̱kuvaannup tseꞌe je̱ it vyeꞌna. Kaꞌa tseꞌe tya̱jkidi je̱p tu̱jkp je̱ israeejlit jayu ku̱x vaꞌajts je̱ꞌe̱ veꞌe ñaajkꞌituvaꞌanjada, ku̱x pa̱n ku̱tya̱jkidi veꞌe, kaꞌa tseꞌe ku̱yꞌo̱ꞌyixjidi je̱tseꞌe ku̱du̱kaaydi je̱ pascua xa̱a̱j aꞌox. j@MAx kaꞌa tseꞌe yꞌuknatyukpa̱jkjinuva je̱ Pedro je̱ Jesús. Je̱ꞌyji tseꞌe toꞌk je̱ naꞌatseev yꞌayaaxy. Ku je̱ Jesús je̱ Pilato du̱vinteni (Mt. 27.1‑2, 11‑14; Mr. 15.1‑5; Lc. 23.1‑5) q?[Vanꞌit tseꞌe yꞌamo̱tutú̱vijinuva nu̱toꞌk je̱ toompa juuꞌ veꞌe du̱toojnjip je̱ teeꞌ juuꞌ veꞌe du̱nu̱vintsa̱nika̱jxp je̱ teeꞌta̱jkta, je̱ꞌe̱ myugoꞌok juuꞌ veꞌe je̱ Pedro kyu̱spojxji je̱ tyaatsk, je̱tseꞌe vyaajñ: ―¿Ka jé̱map a̱ts mitseꞌe tu̱nꞌix olivos ku̱pu̱kam jo̱o̱tm ma̱a̱t ya̱ꞌa̱? ">=Namvaateꞌe je̱ Pedro jya̱nꞌaténiva, vanꞌit tseꞌe yaknu̱u̱jmi: ―¿Ka mítsap vineꞌe nu̱toꞌk xi jayu je̱ yꞌixpa̱jkpa? Vanꞌit tseꞌe je̱ Pedro du̱kanatyukpa̱jkjinuva je̱ Jesús. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaajñ: ―Kaꞌa, ka á̱tsap xa je̱ꞌe̱. 5=cVanꞌit tseꞌe je̱ Anás je̱ Jesús tsumu̱pu̱kna du̱tuknu̱kejx je̱ teeꞌ Caifás, teeꞌ je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌijtpa juuꞌ veꞌe du̱nu̱vintsa̱nika̱jxp je̱ teeꞌta̱jkta. Ku je̱ Pedro du̱kanatyukpa̱jkjinuva je̱ Jesús (Mt. 26.71‑75; Mr. 14.69‑72; Lc. 22.58‑62) (<IJe̱tseꞌe je̱ Jesús yꞌatso̱o̱jvji: ―Pa̱n kaꞌa xa je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌo̱ya juuꞌ a̱tseꞌe tu̱nka̱ts, nu̱kó̱tsu̱ts nꞌit joma veꞌe kyaꞌo̱ya; ax pa̱n o̱yts je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ a̱tseꞌe tu̱nka̱ts, ¿tya̱jxts a̱tseꞌe tu̱xꞌakupa̱ꞌkxa? ?;wKu veꞌe je̱ Jesús veꞌem vyaajñ, vanꞌit tseꞌe nu̱toꞌk je̱ tsapta̱kmutoompa juuꞌ veꞌe paaꞌténijup, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱ꞌakupa̱ꞌkxi je̱ Jesús, je̱tseꞌe du̱nu̱u̱jmi: ―¿Veꞌemeꞌe xꞌatsa̱v ya̱ teeꞌ juuꞌ veꞌe du̱nu̱vintsa̱nika̱jxp je̱ teeꞌta̱jkta? :5¿Tya̱jxts a̱tseꞌe xꞌamo̱tutu̱va? Je̱ꞌe̱ mits amo̱tutu̱va pa̱n pa̱n jaty a̱tseꞌe tu̱xꞌamo̱tunaxta, vaꞌants je̱ꞌe̱ veꞌe mvaꞌnu̱xjada pa̱n ti jaty a̱tseꞌe tu̱nka̱ts, ñu̱jaꞌvidupts je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ jaty a̱tseꞌe tu̱nka̱ts. z9mJe̱tseꞌe je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xji: ―Nu̱ke̱ꞌxnatá̱kani je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ a̱tseꞌe tu̱nka̱ts je̱ja anañu̱joma je̱ jayu vyinkujk, ijtpts a̱tseꞌe tu̱nyakꞌixpu̱k je̱p tsaptu̱jkp je̱ts je̱p ma̱ja̱ tsaptu̱jkp, je̱p joma veꞌe ñayꞌamókajada anañu̱joma je̱ israeejlit jáyuda, ka ayuꞌutsapts a̱tseꞌe juuꞌ tu̱nka̱ts. 8Je̱ teeꞌ juuꞌ veꞌe du̱nu̱vintsa̱nika̱jxp je̱ teeꞌta̱jkta vanꞌit, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱ꞌamo̱tutu̱vi je̱ Jesús pa̱n ti veꞌe tyoondup kyo̱jtstup je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk je̱ts ti veꞌe je̱ Jesús je̱ jayu tyukꞌixp. 7)Xojxp tseꞌe vanꞌit je̱ it, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe je̱ toompata̱jk ma̱a̱t je̱ tsapta̱kmutoompata̱jk du̱pa̱a̱mdi je̱ ja̱a̱jn je̱ juꞌu ma̱a̱t, je̱p tseꞌe du̱vinté̱nada je̱tseꞌe xyamda. Je̱p tseꞌe je̱ Pedro tyéniva xyaampa. Ku je̱ teeꞌ Anás du̱yaktu̱vi du̱yaktoꞌojntsi je̱ Jesús juuꞌ jaty (Mt. 26.59‑66; Mr. 14.55‑64; Lc. 22.66‑71) a6;Vanꞌit tseꞌe je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk du̱nu̱u̱jmi je̱ Pedro: ―¿Ka mítsap vineꞌe nu̱toꞌk xi jayu je̱ yꞌixpa̱jkpa? Je̱tseꞌe je̱ Pedro yꞌatsa̱a̱jv: ―Kaꞌa, ka á̱tsap xa je̱ꞌe̱. d5AJe̱ Pedro, jékumts je̱ꞌe̱ veꞌe tyaajñ. Je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe pyítsum je̱ ixpa̱jkpa juuꞌ veꞌe íxaja je̱ teeꞌ juuꞌ veꞌe du̱nu̱vintsa̱nika̱jxp je̱ teeꞌta̱jkta vanꞌit, je̱tseꞌe du̱ma̱a̱tnakyo̱jtsji je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk juuꞌ veꞌe je̱ zaguán du̱ꞌixꞌijtp, je̱tseꞌe du̱yakta̱jki je̱ Pedro. 41Pyana̱jkxtu tseꞌe je̱ Jesús je̱ Simón Pedro je̱ts jadoꞌk je̱ myuꞌixpa̱jkpa. Je̱ myuꞌixpa̱jkpa, íxajats je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌijt je̱ teeꞌ juuꞌ veꞌe du̱nu̱vintsa̱nika̱jxp je̱ teeꞌta̱jkta vanꞌit. Ax je̱ ixpa̱jkpa tseꞌe ta̱jki je̱p je̱ teeꞌ juuꞌ veꞌe du̱nu̱vintsa̱nika̱jxp je̱ teeꞌta̱jkta tyaagujkp, je̱ Jesuuseꞌe du̱paꞌu̱xꞌo̱o̱ki. L3Nay je̱ꞌe̱jyam tseꞌe je̱ Caifás juuꞌ veꞌe du̱ꞌako̱jtsi je̱ israeejlit jáyuda je̱ts je̱ꞌe̱ je̱ yꞌo̱ꞌyinda je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe toꞌkji je̱ jayu du̱kuꞌo̱o̱ꞌkat je̱ jyáyuda. Ku je̱ Pedro du̱kanatyukpa̱jkji je̱ Jesús (Mt. 26.69‑70; Mr. 14.66‑68; Lc. 22.55‑57) 02Y Vanꞌit tseꞌe du̱yakna̱jkxti tooꞌva̱jkp je̱p je̱ Anás tya̱kꞌap. Je̱ ma̱j ónu̱k Anás, je̱ Caifás je̱ mya̱ꞌvu̱tts je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌijt; je̱ts je̱ Caifás, je̱ꞌe̱ tseꞌe je̱ joojnt veꞌnip teeꞌ juuꞌ veꞌe du̱nu̱vintsa̱nika̱jxp je̱ teeꞌta̱jkta. B1} Je̱ tojpata̱jk ma̱a̱t je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe yakkutojku̱xju̱dup ma̱a̱t je̱ tsapta̱kmutoompata̱jk, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱majtstu je̱ Jesús je̱tseꞌe du̱tsoomdi. ,0Q Ax jidu̱ꞌu̱m tseꞌe je̱ Jesús du̱nu̱u̱jmi je̱ Pedro: ―Pa̱a̱mnuva je̱ myajkxy tsojx je̱p tya̱jk ja̱a̱tp. Pa̱n cha̱jkp xa veꞌe a̱ts je̱ nTeeꞌ je̱ts a̱tseꞌe ntsaachpaaꞌtu̱t, ¿kaꞌats a̱ts nꞌiteꞌe je̱ tsaachpaatu̱n nyaknáxu̱t? Ku je̱ Jesús du̱vinteni je̱ teeꞌ juuꞌ veꞌe du̱nu̱vintsa̱nika̱jxp je̱ teeꞌta̱jkta (Mt. 26.57‑58; Mr. 14.53‑54; Lc. 22.54) l/Q Mya̱a̱t tseꞌe vyeꞌna je̱ Simón Pedro toꞌk je̱ yajkxy tsojx, vanꞌit tseꞌe du̱yakpítsum je̱ yajkxy tsojx je̱tseꞌe du̱ku̱spojxji toꞌk adoꞌom je̱ yꞌakaꞌyu̱n taatsk juuꞌ veꞌe Malco du̱xa̱a̱ji, je̱ teeꞌ juuꞌ veꞌe du̱nu̱vintsa̱nika̱jxp je̱ teeꞌta̱jkta, je̱ꞌe̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ tyoompa yꞌijt. .y Je̱ꞌe̱ ka̱jxts ya̱ꞌa̱ veꞌe veꞌem jyajty je̱tseꞌe tyoojnji kyo̱jtsji juuꞌ veꞌe viinm je̱ Jesús kyo̱jts ku veꞌe vyaajñ je̱ts ni toꞌka veꞌe kyavinto̱ki je̱ꞌe̱ pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ Tyeeꞌ mo̱o̱jyju. m-SVanꞌit tseꞌe je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xjidinuva: ―Ta̱ xa a̱ts miitseꞌe nna̱a̱jmada je̱ts a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe. Pa̱n a̱ts tseꞌe xꞌíxtidup, maso̱ꞌo̱ktats a̱ts ya̱ njayu je̱tseꞌe ña̱jkxtinit. #,?Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús yꞌamo̱tutú̱vijidinuva: ―¿Pa̱n tseꞌe mꞌíxtidup? Je̱tseꞌe vyaandinuva: ―Je̱ Jesús, je̱ nazarétit jayu. + Ku veꞌe je̱ Jesús vyaajñ: “A̱ts xa je̱ꞌe̱ veꞌe”, vanꞌit tseꞌe yꞌu̱xna̱jkxti je̱tseꞌe ñaxka̱daakti. b*=Je̱tseꞌe yꞌatso̱o̱jvjidi: ―Je̱ Jesús, je̱ nazarétit jayu. Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús yꞌatsa̱a̱jv: ―A̱ts xa je̱ꞌe̱ veꞌe. Je̱ Judas juuꞌ veꞌe du̱pa̱a̱mnup je̱ Jesús je̱m je̱ jayu kya̱ꞌm juuꞌ veꞌe tsoꞌoxpa̱jkju̱dup, je̱m tseꞌe du̱ma̱a̱dada je̱ jayu juuꞌ veꞌe mya̱a̱tje̱ꞌydu. U)#Ax ñu̱jaꞌvi tseꞌe je̱ Jesús nu̱jom juuꞌ veꞌe tónjup kó̱tsjup, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe je̱ Jesús yꞌana̱jkxijidi je̱tseꞌe yꞌamo̱tutú̱vijidi: ―¿Pa̱n tseꞌe mꞌíxtidup? H( Ax je̱m tseꞌe je̱ Judas jye̱ꞌy ma̱a̱t je̱ tojpata̱jk je̱ts je̱ tsapta̱kmutoompata̱jk; je̱ teeꞌta̱jk je̱ vyintsa̱nda je̱ts je̱ fariseota̱jkta, je̱ꞌe̱ tseꞌe ke̱jxju̱du. Je̱m tseꞌe je̱ Jesús du̱nu̱na̱jkxta kuna̱ꞌa̱k kutu̱ꞌkx, je̱ ku̱p ma̱a̱t je̱ts je̱ tsojx ma̱a̱t. ~'uYꞌíxaiva tseꞌe je̱ it je̱ Judas, je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe je̱ Jesús du̱pa̱a̱mnup je̱m je̱ jayu kya̱ꞌm juuꞌ veꞌe tsoꞌoxpa̱jkju̱dup, ku̱x may naxeꞌe je̱m je̱ Jesús du̱ma̱a̱tꞌó̱tsta je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk. .& WKu veꞌe chapko̱jtsku̱jx, vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk du̱ma̱a̱didi je̱tseꞌe du̱tinajxti je̱ tukjo̱v juuꞌ veꞌe Cedrón du̱xa̱a̱j, je̱tseꞌe jye̱ꞌydi je̱m jadoꞌk adoꞌom joma veꞌe toꞌk je̱ olivos ku̱pu̱kam. Je̱m tseꞌe tya̱jkidi. \%1Nu̱java xa a̱ts mitseꞌe nyaktáñ je̱ꞌe̱ ma̱a̱tta, ax njaaꞌktónupts a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe pa̱n vintso̱ veꞌe mjaaꞌknu̱jávajadat, veꞌem tseꞌe du̱jaye̱jptuvat je̱m jyaꞌvin ka̱jxmda je̱ tso̱jku̱n juuꞌ a̱ts mitseꞌe xtukmutso̱jkp, je̱ts a̱tseꞌe nꞌijtnit je̱m je̱ꞌe̱ jyaꞌvin ka̱jxmda.$Tata, pyaatyp yꞌake̱e̱guipts je̱ꞌe̱ veꞌe o̱y juuꞌ mitseꞌe mtuump. Pa̱n pa̱n jaty xa veꞌe du̱ma̱a̱tnavya̱a̱ꞌnju̱dup je̱ naxviijnit je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱, kaꞌa tseꞌe mꞌíxajada; ax nꞌíxats a̱ts mitseꞌe; je̱ts je̱ꞌe̱ pa̱n pa̱n jaty a̱ts mitseꞌe xmo̱o̱y, ñu̱jaꞌvidupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ts mits a̱tseꞌe xke̱jxp. [#/’Tata, mits xa a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe xmo̱o̱ydu, ax ntsa̱jkpts a̱tseꞌe je̱ts a̱tseꞌe nꞌijtpat je̱ꞌe̱ ma̱a̱tta je̱m joma a̱tseꞌe nꞌijtnit je̱tseꞌe du̱ꞌíxtat je̱ ma̱jin juuꞌ a̱ts mitseꞌe xmo̱o̱y, ku̱x vanꞌítanam a̱ts mitseꞌe xtsa̱k kaꞌanumeꞌe ya̱ it cho̱o̱ꞌndu̱k vyeꞌna. L"Je̱mts a̱tseꞌe je̱ꞌe̱ jyaꞌvin ka̱jxmda, je̱ts yámpats mitseꞌe a̱ts njaꞌvin ka̱jxm, ax veꞌem tseꞌe toꞌkji yꞌijttinit je̱tseꞌe je̱ jayu juuꞌ veꞌe du̱ma̱a̱tnavya̱a̱ꞌnju̱dup je̱ naxviijnit je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱, je̱tseꞌe du̱nu̱jávadat je̱ts mits a̱tseꞌe xke̱jxp je̱ts o̱o̱y mitseꞌe xtuntsa̱k pa̱n pa̱n jaty mitseꞌe mvinko̱o̱n, veꞌem ax joꞌn a̱ts mitseꞌe xtso̱jkpa joꞌn. 6!eJe̱ ma̱jin juuꞌ a̱ts mitseꞌe xmo̱o̱y, nmo̱o̱yduvats a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe, veꞌem tseꞌe yꞌijttinit toꞌkji ax joꞌn u̱u̱ꞌmeꞌe toꞌkji nꞌijtum. Y +Tata, nꞌamó̱tup a̱ts mitseꞌe je̱tseꞌe nu̱jom je̱ꞌe̱da toꞌkji yꞌijttinit. Veꞌem ax joꞌn mitseꞌe mꞌit yam a̱ts njaꞌvin ka̱jxm je̱ts a̱tseꞌe nꞌijtpa je̱m mits mjaꞌvin ka̱jxm, nay veꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌijttuvat yam u̱u̱ꞌm njaꞌvin ka̱jxmam, veꞌem tseꞌe du̱jaanchjávadat pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱ma̱a̱tnavya̱a̱ꞌnju̱dup je̱ naxviijnit je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱ je̱ts mits a̱tseꞌe xke̱jxp. U#’Ax ka je̱ꞌe̱ ka̱jxtajyapts a̱ts mitseꞌe nmunooꞌkxtu̱k, je̱ꞌe̱ ka̱jxtava veꞌe pa̱n pa̱n jaty a̱tseꞌe xjaanchjávadap je̱ ayook ka̱jx juuꞌ je̱ꞌe̱ veꞌe kyó̱tstap. -Je̱ jayu pa̱n pa̱n jaty mitseꞌe mvinko̱o̱n, je̱ꞌe̱ ka̱jxtats a̱tseꞌe nnaajkꞌítju̱ mits ma̱a̱t je̱ts a̱tseꞌe ntónu̱t juuꞌ a̱ts mitseꞌe xtuknu̱ke̱jxp, ax veꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌijttuvat mits ma̱a̱t je̱ tyu̱v je̱ꞌe̱ ka̱jx. }sVeꞌem ax joꞌn a̱ts mitseꞌe xkejx je̱ts a̱tseꞌe nꞌítu̱t je̱ jayu ma̱a̱tta juuꞌ veꞌe du̱ma̱a̱tnavya̱a̱ꞌnju̱dup je̱ naxviijnit je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱, veꞌemts a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe nke̱jxtuva je̱tseꞌe yꞌijttuvat je̱ jayu ma̱a̱tta juuꞌ veꞌe du̱ma̱a̱tnavya̱a̱ꞌnju̱dup je̱ naxviijnit je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱. EYakꞌapú̱kada toꞌk aaj je̱ tyu̱v je̱ꞌe̱ ka̱jx je̱tseꞌe yꞌijttinit mits ma̱a̱t; mits je̱ mka̱ts je̱ mꞌayook, je̱ꞌe̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ tyu̱v je̱ꞌe̱. jM’Veꞌem ax joꞌn a̱tseꞌe nkama̱a̱tnavyu̱u̱ꞌnju̱ je̱ naxviijnit je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱, veꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌe du̱kama̱a̱tnavya̱a̱ꞌnju̱duva je̱ naxviijnit je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱. RKaꞌats a̱ts mitseꞌe nꞌamo̱tu je̱tseꞌe xyakpítsumdat yaja naxviijn, je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe xꞌíxnit xjaye̱jpnit je̱tseꞌe kyakaꞌadat je̱m je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap kya̱ꞌm. -SA̱ts xa je̱ꞌe̱ veꞌe nmo̱o̱ydu je̱ mka̱ts je̱ mꞌayook, ax kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe chó̱kjada je̱ jáyuda juuꞌ veꞌe du̱ma̱a̱tnavya̱a̱ꞌnju̱dup je̱ naxviijnit je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱, ku̱x kaꞌa veꞌe je̱ naxviijnit je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱ du̱ma̱a̱tnavya̱a̱ꞌnjada, veꞌem ax joꞌn a̱tseꞌe nkama̱a̱tnavyu̱u̱ꞌnju̱ je̱ naxviijnit je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱. J  ’Ax na̱jkxpts a̱tseꞌe u̱xyam je̱m joma mitseꞌe mꞌit. Jidu̱ꞌu̱mts a̱tseꞌe nvaꞌañ namvaat a̱tseꞌe nꞌítnum yaja naxviijn, veꞌem tseꞌe puꞌuk avaada du̱jaye̱jptinit je̱m jyaꞌvin ka̱jxmda a̱ts je̱ nxo̱o̱jntku̱n, nay je̱ꞌe̱ je̱ xo̱o̱jntku̱n juuꞌ a̱tseꞌe njayejpp. 1 Ku a̱tseꞌe nꞌijt je̱ꞌe̱ ma̱a̱tta yaja naxviijn, nꞌixtu njaye̱jptuts a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe pa̱n pa̱n jaty a̱ts mitseꞌe xmo̱o̱y je̱ts a̱tseꞌe nkuvaandi. Ni pa̱na tseꞌe kyavinto̱ki, je̱ꞌe̱jyji veꞌe toꞌk juuꞌ veꞌe nu̱pa̱a̱mdu̱kani ijtp je̱tseꞌe vyintó̱kinit, veꞌem tseꞌe tyónju̱t kyó̱tsju̱t juuꞌ veꞌe vaamp je̱p Kunuuꞌkx Jatyán ku̱jxp. ^5 ’Kaꞌa xa a̱tseꞌe nꞌuktaannit yaja naxviijn; ax je̱ꞌe̱da, tándapts je̱ꞌe̱ veꞌe. Ax na̱jkxpts a̱tseꞌe nꞌijtni mits ma̱a̱t. Kunuuꞌkx Teeꞌ, ixu̱ jaye̱pu̱ toꞌk aaj je̱ꞌe̱ pa̱n pa̱n jaty a̱ts mitseꞌe xmo̱o̱y, veꞌem tseꞌe yꞌijttinit toꞌkji ax joꞌn u̱u̱ꞌmeꞌe toꞌkji nꞌijtum. gG Nu̱jom tseꞌe juuꞌ veꞌe a̱ts nje̱ꞌe̱, mitsts je̱ꞌe̱ veꞌe mje̱ꞌe̱va, ax juuꞌts mitseꞌe mje̱ꞌe̱, nay á̱tspats je̱ꞌe̱ veꞌe nje̱ꞌe̱va, je̱ꞌe̱ ka̱jxts a̱tseꞌe yakma̱ja nꞌit. 6e ’Nmunooꞌkxtkpts a̱ts mitseꞌe je̱ꞌe̱ ka̱jxta, ka je̱ꞌe̱ ka̱jxapta pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱ma̱a̱tnavya̱a̱ꞌnju̱dup je̱ naxviijnit je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱, je̱ꞌe̱da veꞌe pa̱n pa̱n jaty a̱ts mitseꞌe xmo̱o̱y, ku̱x mits xa je̱ꞌe̱ veꞌe mje̱ꞌe̱da. "=Ku̱x nmo̱o̱ydu a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ ka̱ts je̱ ayook juuꞌ a̱ts mitseꞌe xmo̱o̱y, kyuva̱jktuts je̱ꞌe̱ veꞌe, vaꞌajts tseꞌe du̱nu̱jávada je̱ts je̱m a̱tseꞌe ntsa̱a̱ꞌn joma veꞌe mits, jyaanchjaꞌvidu tseꞌe je̱ts mits a̱tseꞌe xke̱jxp. 1ax ñu̱jaꞌvidupts je̱ꞌe̱ veꞌe u̱xyam je̱ts nu̱jom juuꞌ jaty a̱ts mitseꞌe xmo̱o̱y, mítsamts a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe xmo̱o̱y. W'’Je̱ꞌe̱ pa̱n pa̱n jatyeꞌe mvinko̱o̱n yaja naxviijn, je̱ꞌe̱ pa̱n pa̱n jaty a̱tseꞌe xmo̱o̱y, nu̱jávats a̱ts mitseꞌe nyaktáñ je̱ꞌe̱ ma̱a̱tta. Mits mje̱ꞌe̱ je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌijtti, mitsts a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe xmo̱o̱y. Kyutyoonduts je̱ꞌe̱ veꞌe mits je̱ mka̱ts je̱ mꞌayook, e~6}{|{zyxwusrq"pLonbm;ji@ggif$ecba`__6]\CZZYXBW VZU,S QcO MLSJIIFF-DCOB@E=<):57c5z32D0m.<,L*)<'>&{%o##!! Gy;@ 23kc Qje̱tseꞌe o̱jts du̱ꞌix toꞌk je̱ kiixu̱ta̱ꞌa̱x juuꞌ veꞌe María du̱xa̱a̱j, yaaꞌvya̱jknuts je̱ꞌe̱ veꞌe, Joseejts je̱ꞌe̱ veꞌe xya̱a̱j je̱ ñu̱yaaꞌy, je̱ David je̱ chaan je̱ kyo̱o̱j. .b WTojtu̱k po̱ꞌo̱ veꞌe je̱ Elisabet je̱ yꞌónu̱k du̱tsa̱mꞌit vyeꞌna, vanꞌit tseꞌe je̱ Nteꞌyam du̱kejx toꞌk je̱ yꞌaangeles juuꞌ veꞌe Gabriel du̱xa̱a̱j; je̱m Nazaret tseꞌe du̱kejx, toꞌk je̱ kajpu̱n juuꞌ veꞌe je̱m galiléait yꞌit jo̱o̱tm, {a qJe̱tseꞌe vyaajñ: ―Je̱ Ma̱ja̱ Vintsa̱nts a̱tseꞌe je̱ ma̱ja̱ maaꞌyu̱n tu̱xtuujnja je̱ts a̱tseꞌe je̱ jayu xko̱o̱ꞌkviijnkꞌíxtinit. Toꞌk je̱ ángeles du̱vaajnji je̱ María je̱ts ke̱ꞌe̱xupeꞌe je̱ Jesús .` WVanꞌit tseꞌe je̱ ñu̱da̱ꞌa̱x Elisabet tyaajñ kanu̱vaꞌajtsap. Kaꞌa tseꞌe yꞌukpítsumni, mugo̱o̱xk po̱ꞌo̱ veꞌe tyunꞌijt je̱p tu̱jkpji. &_ GKu veꞌe du̱yakpuuk vinxu̱p xa̱a̱j veꞌe je̱ Nteꞌyam du̱mutuujn du̱mupu̱jk je̱p ma̱ja̱ tsaptu̱jkp, na̱jkxnu tseꞌe je̱m tya̱kꞌam. 9^ mKu veꞌe je̱ Zacarías pyítsum, kaꞌa tseꞌe yꞌukꞌo̱ꞌyixjini je̱tseꞌe kyó̱tsu̱t, ko̱o̱jyji veꞌe je̱ yꞌaaj je̱ kya̱ꞌa̱j du̱yakyo̱ꞌy ku̱x oomeꞌe tu̱tyáñ. Vanꞌit tseꞌe je̱ nu̱jaꞌvin du̱pa̱jkti je̱ nu̱may jayu je̱ts je̱peꞌe ti veꞌe tu̱yakꞌixju̱. P] Je̱ nu̱may jayu, je̱pts je̱ꞌe̱ veꞌe du̱ꞌaꞌixta je̱ Zacarías ma̱ja̱ tsapta̱ktaagujkp, je̱ꞌe̱ tseꞌe kyanu̱jaꞌvidup pa̱n tya̱jxeꞌe tyana je̱p ma̱ja̱ tsaptu̱jkp. *\ OKu̱xeꞌe tu̱xkajaanchjáva ax joꞌn a̱tseꞌe nvaꞌañ, oom tseꞌe mtaannit, kaꞌa veꞌe mꞌukꞌo̱ꞌyixjinit je̱tseꞌe mkó̱tsu̱t, vanꞌítnumeꞌe mko̱jtsꞌukvaannuvat ku veꞌe tyónju̱t ax joꞌn a̱tseꞌe nka̱ts, kuunumeꞌe je̱ mꞌónu̱kta kye̱ꞌe̱xu̱t. f[ GVanꞌit tseꞌe je̱ ángeles yꞌatso̱o̱jvji: ―A̱tseꞌe je̱ Gabriel, je̱m a̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam vyinkojkm nꞌit, je̱ꞌe̱ts a̱tseꞌe xke̱jxp je̱ts a̱ts mitseꞌe ntuknu̱jávat ya̱ o̱y ayook. PZ Vanꞌit tseꞌe je̱ Zacarías je̱ ángeles du̱ꞌamo̱tutu̱vi: ―¿Vintso̱s a̱tseꞌe nnu̱jávat je̱ts veꞌemameꞌe? Naꞌavani xa a̱ts, amá̱janivats a̱ts je̱ nnu̱da̱ꞌa̱x. Y %Je̱ Juan tseꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n du̱vintooꞌvá̱kap, jyayé̱pupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱m jyaꞌvin ka̱jxm je̱ Espíritu Santo je̱ts je̱ ma̱kkin ax joꞌn je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe je̱ Elías jyaye̱jp, veꞌem tseꞌe du̱yaknamyujo̱tꞌó̱yajat je̱ teeꞌ je̱ taak ma̱a̱t je̱ yꞌónu̱kta; je̱ts je̱ jayu juuꞌ veꞌe kaka̱tsu̱vinmó̱tudup, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱tukvinmó̱tudap. Veꞌem tseꞌe je̱ jayu apa̱a̱mdu̱ka du̱ꞌaꞌíxtinit je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n ku veꞌe myiinnit. X +Je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe nu̱may je̱ israeejlit jayu ñapya̱a̱jmjidinuvat je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n ma̱a̱t, je̱ꞌe̱ je̱ Ntyeꞌyamda. .W WJe̱ mꞌónu̱k, ñu̱má̱japts je̱ꞌe̱ veꞌe o̱o̱y je̱ja je̱ Nteꞌyam vyinkujk, kaꞌa tseꞌe je̱ tsaaydum paꞌajk na̱a̱j du̱ꞌooꞌku̱t, ni kaꞌava tseꞌe je̱ viijnk ma̱kk na̱a̱j du̱ꞌooꞌku̱t; jakye̱ꞌe̱xna veꞌe vye̱ꞌnat, vanꞌit tseꞌe je̱ Espíritu Santo myo̱ꞌo̱ju̱t je̱ ma̱kkin je̱ts je̱ vinmaꞌyu̱n je̱tseꞌe du̱tónu̱t juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam cha̱jkp. V #Mjayé̱pup tseꞌe je̱ xo̱o̱jntku̱n, nay veꞌempa tseꞌe nu̱may je̱ jayu o̱o̱y tyunxo̱o̱ndu̱ktat ku veꞌe kye̱ꞌe̱xu̱t. U  Vanꞌit tseꞌe je̱ ángeles ña̱ꞌmu̱xji: ―Zacarías, kadi mtsa̱ꞌa̱ga. Mka̱tsꞌamo̱tunajxju xa veꞌe je̱ Nteꞌyam, jyayé̱pup tseꞌe je̱ mnu̱da̱ꞌa̱x Elisabet toꞌk je̱ piꞌk mix ónu̱k, Juaants je̱ꞌe̱ veꞌe xtukxa̱a̱jat. T 7 Ku tseꞌe je̱ Zacarías du̱ꞌix je̱ ángeles, kaꞌa tseꞌe du̱ꞌukmutaayvaatni vintso̱ veꞌe jyátu̱kat, o̱o̱y tseꞌe tyuntsa̱ꞌki. &S G vanꞌit tseꞌe je̱ Zacarías du̱ꞌixpaaty toꞌk je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌaangeles tyena je̱ja je̱ po̱o̱m jo̱jkpe̱jtu̱n yꞌakaꞌyu̱n paꞌayi. R  Ax namvaatts je̱ꞌe̱ veꞌe du̱yakja̱k je̱ po̱o̱m je̱tseꞌe je̱ nu̱may jayu chapko̱tsta je̱p ma̱ja̱ tsapta̱ktaagujkp, Q ! je̱ Zacarías tseꞌe tukka̱daakju je̱tseꞌe tyá̱kat je̱p ma̱ja̱ tsaptu̱jkp yakpo̱o̱mjo̱jkpa joma veꞌe je̱ kunuuꞌkx it. NP Ku veꞌe je̱ Abías je̱ jya̱ka̱ꞌa̱ tyukka̱daakji je̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam du̱mutóndat du̱mupá̱ktat je̱p ma̱ja̱ tsaptu̱jkp, ax joꞌn du̱tonda yꞌijt je̱ teeꞌta̱jkta, 2O _Ax kaꞌa tseꞌe pa̱n yꞌónu̱kta ku̱x pu̱m je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe je̱ Elisabet je̱ ónu̱k du̱kajayé̱pu̱t, veꞌempa naꞌavani amá̱jani veꞌeda. pN [Tu̱v tseꞌe je̱ jyáyuvinda je̱ jyoojntykinda yꞌijt vaꞌan nu̱me̱jtsk je̱ja je̱ Nteꞌyam vyinkujk, kyutyoondup tseꞌe yꞌijt je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n je̱ pyavaꞌnu̱n, kaꞌa tseꞌe pa̱n ti to̱kin pyaatu̱xjada. qM ]Ku veꞌe je̱ Herodes yakkutojkp vyeꞌna je̱m judéait yꞌit jo̱o̱tm, je̱m tseꞌe yꞌijt toꞌk je̱ teeꞌ juuꞌ veꞌe du̱xa̱a̱j Zacarías. Toꞌk je̱ ja̱ka̱ꞌa̱ juuꞌ veꞌe Abías du̱xa̱a̱j, je̱ꞌe̱ tseꞌe je̱ teeꞌta̱jkta juuꞌ veꞌe je̱ Zacarías mya̱a̱ttoon. Je̱ teeꞌ juuꞌ veꞌe du̱xa̱a̱ja Aarón, je̱ꞌe̱ tseꞌe je̱ chaan je̱ kyo̱o̱j ijtpa je̱ Zacarías je̱ ñu̱da̱ꞌa̱x. Elisabet je̱ꞌe̱ veꞌe xya̱a̱j yꞌijt. BL veꞌem tseꞌe o̱y xnu̱jávat je̱ts tyú̱vam je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe myaktukꞌix. Toꞌk je̱ ángeles du̱ꞌavaꞌni je̱ts ke̱ꞌe̱xupeꞌe je̱ Yakna̱pe̱jtpa Juan }K uÑu̱má̱jiva Teófilo, nay veꞌempa a̱ts, ta̱ a̱tseꞌe nyaktu̱v nyaktoodaꞌaky je̱ts a̱tseꞌe o̱y nmu̱java pa̱n vintso̱ veꞌe nu̱jom juuꞌ jaty tyoojnji kyo̱jtsji vanꞌítani ku veꞌe je̱ Cristo ka̱jx cho̱o̱ꞌntkꞌukvaajñ. Nꞌo̱yjaꞌvipts a̱tseꞌe je̱ts a̱ts mitseꞌe ntuknu̱jaya pa̱n vintso̱ veꞌe toꞌk nax jadoꞌk nax jyajty, AJ }Je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱jaaydu ax joꞌn a̱a̱tseꞌe xtukꞌixti xtuknu̱jaꞌvidi je̱ꞌe̱da juuꞌ veꞌe je̱ jayu du̱tukꞌíxtup je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook je̱tseꞌe du̱ꞌixti du̱mó̱tudi vintso̱ veꞌe tyoojnji kyo̱jtsji vanꞌítani ku veꞌe veꞌem tyonꞌukvaajnji kyo̱jtsꞌukvaajnji. I 5Nu̱may tseꞌe je̱ jayu du̱nu̱pa̱a̱jmtkidi je̱tseꞌe du̱jaꞌadat ti veꞌe toojnju ko̱jtsju joma veꞌe a̱a̱ts je̱ nꞌit je̱ nnaax. RH je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱jaye̱jpnup je̱ nMa̱ja̱ Vintsá̱namda Jesucristo ka̱jx je̱ vintsa̱ꞌkin je̱ts je̱ ma̱jin, je̱ ma̱kkin je̱ts je̱ kutojku̱n. Veꞌem tseꞌe yꞌijt kaꞌanumeꞌe ya̱ it cho̱o̱ꞌndu̱k vyeꞌna, u̱xyameꞌe veꞌem yꞌijtpa, je̱tseꞌe xa̱ꞌma ka̱jx veꞌem yꞌijtnit. Amén.G Ax je̱ tun toꞌk Nteꞌyam, je̱ nYaktso̱o̱kpamda, o̱ꞌyixjup xa je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe du̱tónu̱t vintso̱ veꞌe mkakaꞌadat je̱p to̱kin ja̱a̱tp je̱tseꞌe myakje̱ꞌyjidinit je̱m je̱ꞌe̱ vyinkojkm joma veꞌe o̱o̱y je̱ ma̱jin du̱tunjayep, veꞌem vintso̱ veꞌe je̱ to̱kin mkapaaꞌtjadat je̱ts o̱o̱y je̱ xo̱o̱jntku̱n ma̱a̱t, F }Putá̱kada tseꞌe viijnkta, veꞌem ax joꞌn je̱ jayu ku̱yakputa̱ka juuꞌ veꞌe je̱m ja̱njo̱o̱tm yakva̱a̱ꞌmpítsump, je̱ts tukmo̱ꞌttuva juuꞌ veꞌe viijnktava. Ax nayꞌíxjada tseꞌe je̱ts kaꞌa veꞌe veꞌem xtóndat ax joꞌn je̱ꞌe̱ veꞌe du̱tonda, ko̱ꞌo̱yjávada tseꞌe je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe tyoondup, je̱ts tsa̱ꞌa̱gada ku̱x ku veꞌe mpaaꞌtjadat je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe tyoondup. Ku je̱ Judas kyo̱jtskuka̱jxini HE  Tukmo̱ꞌo̱tta pa̱n pa̱n jatyeꞌe me̱jtsvinmaaydup. )D MNaajkꞌítjada je̱ Nteꞌyam je̱ cho̱jku̱n ma̱a̱t ku veꞌe xꞌaꞌixta je̱ xa̱a̱j ku veꞌe myiinnuvat je̱ nMa̱ja̱ Vintsá̱namda Jesucristo, je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe je̱ ñu̱ꞌixka̱daaku̱n ka̱jx mmo̱o̱jyjidinup je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp. ^C 7Miitsta, juuꞌ a̱tseꞌe o̱o̱y ntuntso̱jktup, ijtp tseꞌe mnaajkma̱kkpá̱kjadat je̱ mvaꞌajts jaanchjaꞌvin ka̱jxta. Tsapko̱tsta je̱ ma̱kkin ma̱a̱t juuꞌ veꞌe je̱ Espíritu Santo yajkyp. B Ax je̱ jáyuda, je̱ꞌe̱ tseꞌe je̱ njáyuvamda du̱yaknapya̱jkvaꞌkxuvaajnju̱dup, cho̱jktupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe je̱ njáyuvam yꞌijttinit toꞌk je̱ vinmaꞌyu̱n je̱ꞌe̱ ma̱a̱t, je̱ꞌe̱jyji tseꞌe tyoondup vintso̱ veꞌe je̱ kyo̱ꞌo̱y vinmaꞌyu̱n ña̱ꞌmu̱xjada, kaꞌa tseꞌe je̱m jyaꞌvin ka̱jxmda yꞌit je̱ Espíritu Santo. A  Veꞌem tseꞌe vyaandi je̱ts ku veꞌe tá̱mani je̱ ita̱ka̱x vye̱ꞌnat, tyukxiꞌiktapts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ jayu je̱ Nteꞌyam jye̱ꞌe̱, je̱ yꞌavintso̱ vinmaꞌyu̱n ka̱jx tseꞌe du̱tóndat je̱ ka ó̱yap juuꞌ veꞌe cho̱jktup. ?@ yMiitsta, juuꞌ a̱tseꞌe o̱o̱y ntuntso̱jktup, jaaꞌmyé̱tsta je̱ ayook juuꞌ veꞌe je̱ nMa̱ja̱ Vintsá̱namda Jesucristo je̱ kyuká̱tsivada myaktaꞌnu̱xju̱du. z? oKaꞌa tseꞌe je̱ jayu juuꞌ du̱tukjo̱tka̱daꞌakta, kyo̱ꞌo̱yjaꞌvidupeꞌe juuꞌ jatyeꞌe je̱ viijnk jayu tyoondup, pyana̱jkxtup tseꞌe je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe cho̱jktup je̱ yꞌavintso̱ vinmaꞌyu̱n ka̱jxta, namyá̱jijidup tseꞌe, yꞌíxtidupts je̱ꞌe̱ veꞌe vintso̱ veꞌe je̱ jayu tsoj du̱jávadat juuꞌ veꞌe tukꞌíxju̱dup je̱tseꞌe veꞌem du̱jayé̱ptat juuꞌ veꞌe cho̱jktup. Juuꞌ veꞌe tyóndap je̱ jaanchjaꞌvivata̱jkta u> eje̱ꞌe̱ tseꞌe nu̱jom je̱ jayu du̱to̱kimpayo̱ꞌkya̱jxtinup, pya̱a̱jmjidinupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ tsaachpaatu̱n nu̱jom pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ Nteꞌyam du̱kajaanchjaꞌvidu je̱tseꞌe du̱kavintsa̱ꞌkidi, je̱tseꞌe du̱vinko̱jtspe̱jtti, je̱tseꞌe je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱ du̱toondi.” Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe je̱ Enoc vyaajñ. = !Kyo̱jtsnajx xa je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook je̱ Enoc juuꞌ veꞌe muvuxtojtu̱k naske̱ꞌe̱xa ku veꞌe je̱ Adán ku̱jx yakmacho̱vu̱tsa̱a̱ꞌn. Je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱ꞌavaꞌni vintso̱ ya̱ꞌa̱ veꞌe ya̱ jáyuda. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaajñ: “Mya̱a̱tmínup xa veꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n pa̱n pa̱n jatyeꞌe jye̱ꞌe̱ip ka jamachá̱vum, l< S Veꞌem ax joꞌn je̱ maaxy na̱a̱j o̱o̱y tyumpojtu̱k je̱tseꞌe je̱ yꞌa̱a̱ꞌpk du̱pu̱m, nay veꞌem tseꞌe yaknu̱java vintso̱ veꞌe je̱ jayu je̱ jyáyuvinda je̱ ka ó̱yap ka̱jx juuꞌ veꞌe tyoondup kyo̱jtstup. Veꞌem xa je̱ꞌe̱ veꞌeda ax joꞌn je̱ maatsa juuꞌ veꞌe tooꞌtó̱kidup, yaknu̱pa̱a̱jmtkiduts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe xa̱ꞌma ka̱jx yꞌijttinit je̱m ako̱o̱ꞌts it jo̱o̱tm juuꞌ veꞌe du̱nu̱ko̱o̱ꞌtsika̱jxp. -; U Ku veꞌe mnayꞌamókajada kaayva je̱ tso̱jku̱n ka̱jx juuꞌ veꞌe mnayjaye̱jpu̱xju̱dup toꞌk jadoꞌk, je̱ jayu tseꞌe jomvaandup tivaandup ku veꞌe xma̱a̱tkáyda xma̱a̱tꞌooꞌkta ax joꞌn ku̱xtukma̱a̱tjaye̱jpti je̱ tso̱jku̱n. Veꞌem tseꞌe o̱y ñaajkkáyjada, ax kaꞌa tseꞌe du̱yakvinkó̱pkada je̱ jayu juuꞌ veꞌe katihꞌijtu̱xju̱dup. Veꞌem tseꞌe yꞌitta ax joꞌn je̱ ku̱p juuꞌ veꞌe kata̱ꞌmip, ax joꞌn je̱ ku̱p juuꞌ veꞌe yakvixp je̱ yꞌaaꞌts ma̱a̱t je̱tseꞌe tya̱a̱tsni. S: ! ¡Ayo̱o̱v xa veꞌe je̱ꞌe̱ je̱ jyo̱o̱tta, ku̱x je̱ꞌe̱ veꞌe du̱pana̱jkxtup je̱ tooꞌ juuꞌ veꞌe je̱ Caín pya̱jk! Veꞌem ax joꞌn je̱ Balaam ñatyukka̱ta̱jkiji je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱ je̱tseꞌe veꞌem ku̱myeempu̱jk, nay veꞌempa tseꞌe jyátkiduva. Vintó̱kidapts je̱ꞌe̱ veꞌeda ku̱xeꞌe je̱ Nteꞌyam du̱kaka̱tsa̱pa̱kta, veꞌem ax joꞌn je̱ Coré kyaka̱tsu̱pa̱jkji je̱tseꞌe vyintó̱kini. 9  Ax je̱ jayu juuꞌ veꞌe vinꞌa̱a̱ꞌndup, je̱ꞌe̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe kyo̱ꞌo̱ñu̱ko̱jtsidup juuꞌ veꞌe kyavinmó̱tudup, veꞌem xa je̱ꞌe̱ veꞌeda ax joꞌn je̱ tá̱nu̱k juuꞌ veꞌe du̱kaꞌo̱ypayo̱ꞌydup juuꞌ, je̱ꞌe̱ tseꞌe tyoondup juuꞌ veꞌe cho̱jktup je̱ yꞌavintso̱ vinmaꞌyu̱n ka̱jxta. Vintó̱kidapts je̱ꞌe̱ veꞌeda. +8 Q Ax je̱ ángeles Miguel, juuꞌ veꞌe du̱nu̱vintsa̱nika̱jxp je̱ aangelesta̱jkta, ku veꞌe du̱ma̱a̱tnakyo̱jtsvintso̱o̱jvji je̱ Satanás je̱ts pa̱neꞌe du̱jayé̱pup je̱ Moisés je̱ ñiꞌkx je̱ kyo̱pk, kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe ñayjaꞌviji je̱tseꞌe du̱vinko̱jtspé̱tu̱t je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap. Jidu̱ꞌu̱meꞌe vyaajñ: “¡Je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n tseꞌe mtukna̱ꞌmu̱xjup!” e7 EAx nay veꞌempa je̱ jayu juuꞌ veꞌe napya̱a̱jmju̱dup je̱ jaanchjaꞌvivata̱jk ma̱a̱t, vaandupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ts ti jatyeꞌe yakꞌíxju̱du je̱ kumaꞌaj ka̱jx je̱tseꞌe veꞌem du̱tóndat je̱ ka ó̱yap juuꞌ veꞌe tyonuvaandup je̱ yꞌavintso̱ vinmaꞌyu̱n ka̱jxta. Kaꞌa tseꞌe du̱ma̱ja̱pa̱mda je̱ kutojku̱n juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam jyayejpp, vyinko̱jtspe̱jttup tseꞌe pa̱n pa̱n jatyeꞌe ijttup je̱m tsapjo̱o̱tm. N6 Jaaꞌmye̱jtstuva je̱ sodómait je̱ts je̱ gomoorrait jáyuda je̱ts je̱ jayu juuꞌ veꞌe tsu̱u̱nidup yꞌijt je̱m kajpu̱n ka̱jxmda juuꞌ veꞌe mutá̱mijidup, kaꞌa tseꞌe je̱ Nteꞌyam du̱ka̱tsu̱pa̱jktuva, tyukma̱a̱tjaye̱jptu tseꞌe je̱ ka̱ts je̱ yaaꞌy je̱ ta̱ꞌa̱x juuꞌ veꞌe ka pú̱kap jyaye̱jptup. Je̱ꞌe̱ paat tseꞌe ko̱ꞌo̱tyoondu ku veꞌe je̱ yaaꞌtya̱jk je̱ ka̱ts du̱tukma̱a̱tjaye̱jpti je̱ myuyaaꞌtya̱jk. Je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe je̱ Nteꞌyam yakkuto̱kika̱jxjidini ku veꞌe je̱ ja̱a̱jn du̱yaknaxka̱daaky. Veꞌem tseꞌe du̱tuujn je̱tseꞌe anañu̱joma je̱ jayu vaꞌajts du̱nu̱jávadat je̱tseꞌe veꞌem du̱katoonduvat. p5 [Jaaꞌmyé̱tsta je̱ angelesta̱jk juuꞌ veꞌe kayakkutojktu ax joꞌn je̱ Nteꞌyam tyukka̱ta̱jkijidi, myaso̱o̱ktinuts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ it juuꞌ veꞌe jyaye̱jptu, je̱ Nteꞌyam tseꞌe yakꞌijtju̱dup je̱m ako̱o̱ꞌts it jo̱o̱tm juuꞌ veꞌe du̱nu̱ꞌavaꞌtika̱jxp. Veꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌeda ax joꞌn je̱ poxu̱nta̱kjayu juuꞌ veꞌe cadena tsum. Je̱m tseꞌe veꞌem yꞌijttinit je̱ xa̱a̱j paat ku veꞌe je̱ tsaachpaatu̱n yakmo̱o̱ydinit. x4 kÓ̱yam miitseꞌe xnu̱jávada juuꞌ a̱ts miitseꞌe ntuknu̱jaꞌyidup, ntsa̱jkpts a̱tseꞌe je̱ts a̱ts miitseꞌe ntukjaaꞌmyé̱tstat je̱ts je̱ Ma̱ja̱ Vintsa̱neꞌe du̱yakpítsumni je̱ jyayu je̱m Egipto. Ó̱yam tseꞌe vyeꞌema, u̱xꞌo̱o̱kts je̱ꞌe̱ veꞌe du̱yakkutó̱kidini je̱ꞌe̱da pa̱n pa̱n jatyeꞌe kajaanchjaꞌvijidu. 3 3Je̱m xa veꞌe je̱ jayu juuꞌ veꞌe je̱ vinꞌa̱a̱ꞌnu̱n ka̱jx napya̱a̱jmju̱dup je̱ jaanchjaꞌvivata̱jk ma̱a̱t, ax kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe du̱natyukpá̱kjada je̱ Jesucristo, je̱ꞌe̱jyji veꞌe toꞌk je̱ nMa̱ja̱ Vintsá̱namda. Ju̱jpani tseꞌe je̱ Kunuuꞌkx Jatyán du̱ꞌavaꞌni je̱ts vintó̱kidap je̱ꞌe̱ veꞌeda, kaꞌa tseꞌe je̱ Nteꞌyam du̱vintsa̱ꞌa̱gada. Tyijtupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ts je̱ꞌe̱ ka̱jxeꞌe ku̱xeꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ jayu je̱ maaꞌyu̱n du̱tuujnja, nvaat tseꞌe je̱ yaaꞌy je̱ ta̱ꞌa̱x je̱ ka̱ts du̱tukma̱a̱tjayé̱ptat juuꞌ veꞌe ka pú̱kap jyaye̱jptup. g2 IMiitsta, juuꞌ a̱tseꞌe o̱o̱y ntuntso̱jktup, njatso̱jk xa a̱tseꞌe je̱ts a̱ts miitseꞌe ku̱nnu̱jaꞌyidi je̱ joojntykin ka̱jx juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp je̱tseꞌe njaye̱jpumda, ax kaꞌanumts a̱tseꞌe veꞌem ntun. Nnayjaꞌvijupts a̱tseꞌe je̱ts tooꞌva̱jkp a̱ts miitseꞌe nko̱jtsmá̱kkadat je̱tseꞌe toꞌk aaj toꞌk jo̱o̱t mnaajkꞌijtjidinit je̱ ayook ma̱a̱t juuꞌ veꞌe mjaanchjaꞌvidup je̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam toꞌk naxji du̱tukka̱ta̱jki je̱ jyáyuda. Ax kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe du̱yaktíku̱tsu̱t je̱ ayook juuꞌ veꞌe yaktaan. 1 1O̱o̱y tseꞌe xtunjayé̱ptat je̱ tukmo̱ꞌtu̱n, je̱ o̱y jo̱o̱t, je̱ts je̱ tso̱jku̱n. Je̱ yakꞌixpa̱jkpada juuꞌ veꞌe taayidup r0 aA̱tseꞌe je̱ Judas, je̱ Jesucristo je̱ myutoompa je̱ myupa̱jkpa, je̱ Santiago je̱ yꞌuts. Máyam a̱tseꞌe je̱ Dios ntuknu̱ke̱xta je̱ jayu juuꞌ veꞌe je̱ Dios Teeꞌ vinko̱o̱jnju̱du je̱tseꞌe cho̱jkjidi, je̱ Dios Teeꞌ, juuꞌ veꞌe íxju̱dup jaye̱jpju̱dup je̱ꞌe̱ ka̱jx ku veꞌe toꞌk muk yꞌitta je̱ Jesucristo ma̱a̱t. d/AJe̱ja xa veꞌe may viijn juuꞌ jatyeꞌe je̱ Jesús tyoon kyo̱jts juuꞌ veꞌe kayakjaay yap na̱k ku̱jxp. Pa̱n ku̱yakjavye̱jtkú̱x tseꞌe toꞌk viijn jadoꞌk viijn, nnasjaꞌvipts a̱tseꞌe je̱ts kaꞌa veꞌe ku̱ñu̱paadi ya̱ naxviijnit it je̱tseꞌe ku̱yakjavye̱jtkú̱x nu̱jom juuꞌ jatyeꞌe tyoon kyo̱jts.F.Ax nmu̱jaꞌvinupts a̱a̱tseꞌe je̱ts tyú̱vam je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ tu̱va̱ko̱jtsu̱n juuꞌ veꞌe pyu̱u̱mp je̱ ixpa̱jkpa juuꞌ veꞌe je̱ Jesús o̱o̱y tyuntso̱jk. -Vanꞌit tseꞌe yakko̱jtsꞌukvaajñ je̱ja uts ajch je̱ts uts tsa̱ꞌa̱ akujk je̱ts kaꞌa veꞌe yꞌo̱o̱ꞌku̱t je̱ ixpa̱jkpa juuꞌ veꞌe je̱ Pedro je̱ Jesús yꞌamo̱tutu̱vi pa̱n ti veꞌe játjup náxjup. Ax je̱ Jesús, kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe du̱nu̱u̱jmi je̱ts kaꞌa je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌo̱o̱ꞌku̱t; jidu̱ꞌu̱meꞌe du̱nu̱u̱jmi: “Pa̱n ntsa̱jkpts a̱tseꞌe je̱tseꞌe jyoojntykat vanꞌit paat ku a̱tseꞌe nmiinnuvat, ¿tits mits je̱ꞌe̱ veꞌe?” O,Je̱tseꞌe je̱ Jesús yꞌatso̱o̱jvji: ―Pa̱n ntsa̱jkpts a̱tseꞌe je̱tseꞌe jyoojntykat vanꞌit paat ku a̱tseꞌe nmiinnuvat, ¿tits mits je̱ꞌe̱ veꞌe?, pamiinni a̱ts mits. 1+[Ku veꞌe je̱ Pedro yꞌixji, vanꞌit tseꞌe du̱ꞌamo̱tutu̱vi je̱ Jesús: ―Ma̱ja̱ Vintsá̱n, je̱ts ya̱ꞌa̱, ¿tits ya̱ꞌa̱ veꞌe játjup náxjup? F*Ku veꞌe je̱ Pedro yꞌixu̱mpijt, vanꞌit tseꞌe du̱ꞌix je̱ts je̱peꞌe pyamé̱tsjada je̱ ixpa̱jkpa juuꞌ veꞌe je̱ Jesús o̱o̱y tyuntso̱jk, nay je̱ꞌe̱jyam juuꞌ veꞌe namya̱jꞌa̱a̱ꞌkpe̱jtju je̱ja je̱ Jesús kyaku̱viijn vanꞌit ku veꞌe yꞌaꞌóxidi je̱tseꞌe du̱ꞌamo̱tutu̱vi pa̱n pa̱n je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe pá̱mjup je̱m je̱ jayu kya̱ꞌm juuꞌ veꞌe tsoꞌoxpa̱jkju̱dup. ^)5Ku veꞌe veꞌem vyaajñ, je̱ꞌe̱ tseꞌe je̱ Jesús yꞌavaꞌni pa̱n vintso̱ veꞌe je̱ Pedro je̱ Nteꞌyam je̱ mya̱jin je̱ jyaanchin du̱yaknu̱ke̱ꞌxnatá̱kat ku veꞌe yꞌo̱o̱ꞌknit. Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús jyaaꞌkvaajñ: ―¡Pamiinni a̱ts! Je̱ ixpa̱jkpa juuꞌ veꞌe je̱ Jesús o̱o̱y tyuntso̱jk Q(Tyú̱vam xa a̱ts mitseꞌe nnu̱u̱jma, vaampam a̱tseꞌe, ku veꞌe mvaju̱tya̱jki, mnaxyo̱jxjup tseꞌe yꞌijt je̱tseꞌe mnu̱jkx pa̱n joma veꞌe xtsa̱k; ax ku tseꞌe mma̱jꞌónu̱kinit, mꞌaxájap tseꞌe je̱tseꞌe je̱ viijnk jayu mxó̱xju̱t je̱tseꞌe myakna̱jkxju̱t joma veꞌe mkana̱jkxuvaꞌañ. U'#Vanꞌit tseꞌe mutoojk nax je̱ Pedro yakꞌamo̱tutú̱vinuva: ―Simón, je̱ Jonás je̱ myajntk, ¿xtso̱jkp a̱tseꞌe? Vanꞌit tseꞌe je̱ Pedro chaachvinmapya̱jkni je̱ꞌe̱ ka̱jx ku veꞌe yꞌamo̱tutú̱viji mutoojk nax pa̱n tso̱jkjupeꞌe, je̱tseꞌe du̱nu̱u̱jmi: ―Ma̱ja̱ Vintsá̱n, nu̱jom xa mitseꞌe juuꞌ xnu̱jaꞌvikú̱x, mnu̱jaꞌvinupts mitseꞌe je̱ts ntsa̱jkp a̱ts mitseꞌe. Je̱tseꞌe je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xjinuva: ―Ixꞌitu̱ tseꞌe a̱ts je̱ njayu, veꞌem ax joꞌn je̱ carnero vinténiva du̱ꞌixꞌit je̱ kyarneeroda. 9&kVanꞌit tseꞌe mume̱jtsk nax je̱ Jesús yꞌamo̱tutú̱vijinuva: ―Simón, je̱ Jonás je̱ myajntk, ¿xtso̱jkp a̱tseꞌe? Je̱tseꞌe je̱ Pedro yꞌatso̱o̱jvjinuva: ―Veꞌem, Ma̱ja̱ Vintsá̱n, mnu̱jaꞌvinup xa mitseꞌe je̱ts ntsa̱jkp a̱ts mitseꞌe. Vanꞌit tseꞌe ña̱ꞌmu̱xjinuva: ―Ixꞌitu̱ tseꞌe a̱ts je̱ njayu, veꞌem ax joꞌn je̱ carnero vinténiva du̱ꞌixꞌit je̱ kyarneeroda. % Ta̱ tseꞌe yꞌajó̱pada vyeꞌna, vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús du̱ꞌamo̱tutu̱vi je̱ Simón Pedro: ―Simón, je̱ Jonás je̱ myajntk, ¿xtso̱jkp a̱tseꞌe nu̱yojk je̱ts kaꞌa veꞌe ya̱ꞌa̱da? Je̱tseꞌe je̱ Pedro yꞌatso̱o̱jvji: ―Veꞌem, Ma̱ja̱ Vintsá̱n, mnu̱jaꞌvinup xa mitseꞌe je̱ts ntsa̱jkp a̱ts mitseꞌe. Je̱tseꞌe je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xji: ―Ixꞌitu̱ tseꞌe a̱ts je̱ njayu, veꞌem ax joꞌn je̱ carnero vinténiva du̱ꞌixꞌit je̱ kyarneeroda. *$MYa̱ꞌa̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe mutoojk nax ku veꞌe je̱ Jesús ñaajknu̱ke̱ꞌxnata̱jkijinuva je̱ja je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk vyinkujkta ku veꞌe tá̱vani yꞌukꞌa̱a̱ꞌk vyeꞌna je̱tseꞌe jyoojntykpa̱jknuva. Ku je̱ Jesús du̱ma̱a̱tnakyo̱jtsji je̱ Simón Pedro /#W Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús vyinkutá̱mijidi, je̱tseꞌe du̱ka̱a̱jn je̱ tsapkaaky, je̱tseꞌe du̱mo̱o̱ydi; veꞌem tseꞌe du̱toompa ma̱a̱t je̱ ajkx. 1"[ Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xjidi: ―Minu̱ mꞌajó̱pada. Ax ni pa̱na tseꞌe juuꞌ veꞌe je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk kyanayjaꞌviji je̱tseꞌe du̱ꞌamo̱tutú̱vat pa̱n pa̱n je̱ꞌe̱ veꞌe, ku̱x ñu̱jaꞌvidupeꞌe je̱ts je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n je̱ꞌe̱ veꞌe. Z!- Je̱tseꞌe je̱ Simón Pedro tya̱jki je̱m barco jo̱o̱tm je̱tseꞌe du̱pavu̱u̱ꞌn je̱ja na̱paꞌayi paat je̱ tyukꞌajkxꞌamaakin xuum juuꞌ veꞌe ojts je̱ mú̱jit ajkx ma̱a̱t. Mó̱kupx javu̱jxtkupxu̱k maktoojk tseꞌe je̱ ajkx yꞌijt. O̱yam tseꞌe o̱o̱y tyunmaya, kaꞌa tseꞌe je̱ xyuum myupo̱jti. w g Je̱tseꞌe je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xjidi: ―Yakminda o̱yvinxu̱pa je̱ ajkx juuꞌ veꞌe tu̱xmaꞌakta. G Ku veꞌe je̱ja naxku̱jx jye̱ꞌydi, vanꞌit tseꞌe du̱paatti je̱ juꞌu juuꞌ veꞌe je̱ ja̱a̱jn du̱ma̱a̱t, je̱tseꞌe je̱ñiꞌkxm toꞌk je̱ ajkx je̱ts je̱ tsapkaaky. Z-Je̱ viijnk ixpa̱jkpada tseꞌe je̱ꞌydu je̱ja na̱paꞌayi je̱ barco ma̱a̱t je̱tseꞌe du̱pava̱a̱ꞌndi je̱ tyukꞌajkxꞌamaakin xuum, vaꞌajts ojtsts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ ajkx ma̱a̱t. Je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe du̱pava̱a̱ꞌnda ku̱x vu̱jxtkupxu̱k majk xajtu̱k joꞌnji veꞌe du̱mujékumada je̱ na̱paaꞌv. %Vanꞌit tseꞌe je̱ ixpa̱jkpa juuꞌ veꞌe je̱ Jesús o̱o̱y tyuntso̱jk, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱nu̱u̱jmi je̱ Pedro: ―¡Je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n xa ya̱ꞌa̱! Ku veꞌe du̱ꞌamo̱tunajxy je̱ Pedro je̱ts je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n je̱ꞌe̱ veꞌe, vanꞌit tseꞌe du̱pu̱u̱jm je̱ vyita̱niꞌkx, ku̱x yakke̱e̱keꞌe je̱ vyit, je̱tseꞌe yꞌaye̱jtsi je̱p na̱ja̱a̱tp. U#Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xjidi: ―Va̱jta je̱ mxuum je̱ja barco akaꞌyu̱n paꞌayi je̱tseꞌe je̱ ajkx xpá̱ktat. Ku veꞌe veꞌem du̱toondi, kaꞌa tseꞌe yꞌukꞌo̱ꞌyixjidini vintso̱ veꞌe du̱yakpítsumdat je̱ tyukꞌajkxꞌamaakin xuumda ku̱x je̱peꞌe o̱o̱y je̱ ajkx tu̱tyuntáñ. #?Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xjidi: ―Mexta, ¿kaꞌa veꞌe ti ajkx tu̱xpa̱kta? Je̱tseꞌe yꞌatso̱o̱jvjidi: ―Ni vinxú̱paseꞌe. 9kKu veꞌe jyajviijv, je̱ja tseꞌe na̱paꞌayi je̱ Jesús tyena vyeꞌna, ax kaꞌa tseꞌe du̱nu̱jávada je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk je̱ts je̱ Jesús je̱ꞌe̱ veꞌe. 6eVanꞌit tseꞌe je̱ Simón Pedro ña̱ꞌmu̱xjidi: ―Na̱jkxu̱ a̱ts je̱ ajkx du̱maꞌakyu̱. Je̱tseꞌe yꞌatso̱o̱jvjidi: ―Nma̱a̱dap a̱a̱ts mitseꞌe. Na̱jkxtu tseꞌe je̱tseꞌe je̱m barco jo̱o̱tm tya̱jkidi. Tsonaxyeꞌe du̱jamaakti, ax ni vinxu̱pa tseꞌe du̱kapa̱jkti. 5Je̱m tseꞌe vye̱ꞌnada je̱ Simón Pedro, je̱ Tomás juuꞌ veꞌe tyijtup Xeen Onu̱k, je̱ Natanael juuꞌ veꞌe je̱ canaajit, galiléait jayu je̱ꞌe̱ veꞌe, je̱mpa tseꞌe je̱ Zebedeo je̱ yꞌónu̱kta je̱ts janu̱me̱jtsk je̱ Jesús je̱ yꞌixpa̱jkpada. v gKu veꞌe je̱ it ñajxy, vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús ñaajknu̱ke̱ꞌxnata̱jkijinuva joma veꞌe je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk je̱ja ma̱ja̱ na̱ꞌaka̱ya paꞌayi juuꞌ veꞌe Tiberias du̱xa̱a̱j. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe du̱tuujn. ax juuꞌ tseꞌe yaja jaꞌani, je̱ꞌe̱ ka̱jx xa je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe xjaanchjávadat je̱ts je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌOnu̱k je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Jesús, je̱ Cristo, juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam vyinko̱o̱n je̱tseꞌe yakkutojknit, veꞌem tseꞌe xjaye̱jptinit je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp je̱ꞌe̱ ka̱jx ku je̱ꞌe̱ veꞌe xjaanchjávada.-Jyaaꞌktoon tseꞌe je̱ Jesús may je̱ mú̱jit nu̱jaꞌvin je̱ja je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk vyinkujkta juuꞌ veꞌe yaja kayakjaayp; A{Je̱tseꞌe je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xji: ―Tomás, ¿mjaanchjaꞌvipeꞌe u̱xyam je̱ꞌe̱ ka̱jx ku a̱tseꞌe tu̱xꞌix? Xo̱o̱n xa je̱ꞌe̱ veꞌeda pa̱n pa̱n jaty a̱tseꞌe xjaanchjaꞌvidup ó̱yam a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe xkaꞌixti. Je̱ꞌe̱ pa̱n tya̱jx ka̱jxeꞌe ya̱ na̱k yakjaajy ~uVanꞌit tseꞌe je̱ Tomás yꞌatso̱o̱jvji: ―¡A̱ts je̱ nMa̱ja̱ Vintsá̱n! ¡A̱ts je̱ nNteꞌyam! RVanꞌit tseꞌe je̱ Tomás du̱nu̱u̱jmi: ―Akooꞌpa yaja je̱ mka̱ꞌónu̱k je̱ts ixu̱ a̱ts ya̱ nka̱ꞌa̱j; yakta̱ka je̱ mka̱ꞌa̱j yap a̱ts nkachu̱pajk akujkp joma a̱tseꞌe nxa̱ꞌa̱jki. Kadi ma̱kk je̱ mkuvajk xpu̱m, kadi xkajaanchjáva je̱ts joojntykpa̱jknuva a̱tseꞌe, jaanchjáva veꞌe. Kutoodojtu̱k xa̱a̱j tseꞌe je̱ ixpa̱jkpata̱jk ñayꞌamojkijidinuva joma veꞌe toꞌk je̱ ta̱jk. Je̱p tseꞌe vyeꞌniva je̱ Tomás. Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús tya̱jki, jahꞌatúkameꞌe vyeꞌna je̱ ta̱kꞌaka̱ꞌa̱da, je̱tseꞌe je̱ja je̱ꞌe̱ yꞌita̱kujkta ñapya̱a̱jmji. Vanꞌit tseꞌe vyaajñ: ―Je̱ o̱y jo̱o̱t ma̱a̱t tseꞌe mꞌijttinit. fEU̱xꞌo̱o̱k tseꞌe je̱ viijnk ixpa̱jkpa ña̱ꞌmu̱xjidi: ―Ta̱ xa a̱a̱tseꞌe nꞌíxnuva je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n. Ax jidu̱ꞌu̱m tseꞌe je̱ Tomás yꞌatso̱o̱jvjidi: ―Kaꞌa xa a̱tseꞌe njaanchjáva. Kuunum a̱tseꞌe nꞌíxu̱t me̱jtsk adoꞌom je̱ kya̱ꞌa̱j juuꞌ veꞌe je̱ clavos yakxa̱ꞌa̱jkiju, je̱ts a̱tseꞌe ya̱ nka̱ꞌónu̱k nꞌakooꞌpat joma veꞌe je̱ clavos du̱yakjujt, je̱ts a̱tseꞌe nyaktá̱kat ya̱ nka̱ꞌa̱j je̱p kyachu̱pajk akujkp joma veꞌe xya̱ꞌa̱jki, vanꞌítnumts a̱tseꞌe njaanchjávat ―jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaajñ. #?Ax je̱ Tomás, Xeen Onu̱kts je̱ꞌe̱ veꞌe yaktij yꞌijt, je̱ꞌe̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe nu̱toꞌk je̱ ixpa̱jkpa juuꞌ veꞌe nu̱makme̱jtsk ijttu, kaꞌijtpts je̱ꞌe̱ veꞌe vyeꞌna ma̱a̱t je̱ myuꞌixpa̱jkpata̱jk ku veꞌe je̱ Jesús ñu̱je̱ꞌyjidi. NPa̱n mvaandup xa veꞌe je̱ts meeꞌkxeꞌe je̱ jayu je̱ tyo̱kin, meeꞌkx tseꞌe yꞌit; ax pa̱n mvaandup tseꞌe je̱ts kaꞌa veꞌe je̱ jayu tyo̱kinmeeꞌkxa, kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe tyo̱kinmeeꞌkxa yꞌit. Ku je̱ Tomás du̱ꞌix je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n ku veꞌe tá̱vani jyoojntykpa̱jknuva vyeꞌna  !Vanꞌit tseꞌe ñu̱piixtkijidi je̱tseꞌe jyaaꞌkna̱ꞌmu̱xjidi: ―Jaye̱pta je̱m mjaꞌvin ka̱jxmda je̱ Espíritu Santo. R Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xjidinuva: ―Je̱ o̱y jo̱o̱t ma̱a̱t tseꞌe mꞌijttinit. Veꞌem ax joꞌn a̱tseꞌe je̱ nTeeꞌ xkejx, nay veꞌempats a̱ts miitseꞌe nke̱jxtuva. h IKu veꞌe veꞌem vyaajñ, vanꞌit tseꞌe du̱tukꞌixti me̱jtsk je̱ kya̱ꞌa̱j je̱ts je̱ kyach joma veꞌe chaachi. Xo̱o̱jntktu tseꞌe je̱ ixpa̱jkpata̱jk ku veꞌe du̱ꞌixti je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n. k OJe̱ xa̱a̱jjyam tseꞌe, mutoꞌk xa̱a̱j je̱ semana, je̱ Jesús tya̱jki joma veꞌe je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk ñayꞌamojkijidi je̱tseꞌe je̱ja je̱ꞌe̱ yꞌita̱kujkta o̱jts ñapyu̱mju̱, tsoꞌopani tseꞌe je̱ it vyeꞌna je̱ts atukeꞌe je̱ ta̱kꞌaka̱ꞌa̱ du̱jaye̱pta ku̱x cha̱ꞌkidupeꞌe je̱ myuꞌisraeejlit jáyuda. Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús du̱nu̱u̱jmi je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk: ―Je̱ o̱y jo̱o̱t ma̱a̱t tseꞌe mꞌijttinit.  !Ax veꞌem tseꞌe je̱ María du̱tuujn ax joꞌn yaktukpavaajñ, o̱jts tseꞌe du̱vaajnjada je̱ ixpa̱jkpata̱jk je̱ts ta̱ veꞌe du̱ꞌíxnuva je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n, je̱ꞌe̱ veꞌe tukpavaajnju je̱tseꞌe veꞌem du̱ꞌavánat. Ku je̱ Jesús ñaajknu̱ke̱ꞌxnata̱jkiji je̱ja je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk vyinkujkta (Mt. 28.16‑20; Mr. 16.14‑18; Lc. 24.36‑49) kOJe̱tseꞌe je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xji: ―Maso̱ꞌo̱ku̱ a̱ts, ku̱x kaꞌanum xa a̱tseꞌe nvimpijtni joma veꞌe a̱ts je̱ nTeeꞌ. Ax na̱jkxu̱ts a̱ts je̱ nꞌutsa̱ta̱jk xna̱a̱jmada: “Pe̱jtnup a̱tseꞌe joma veꞌe yꞌit a̱ts je̱ nTeeꞌ je̱ts miits je̱ mTeeꞌda, a̱ts je̱ nNteꞌyam je̱ts miits je̱ mNteꞌyamda.” zmVanꞌit tseꞌe je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xji: ―¡María! Je̱tseꞌe je̱ María yꞌixu̱mpijtnuva je̱tseꞌe du̱nu̱u̱jmi je̱ hebreo aaj: ―¡Raboni! (Ax jidu̱ꞌu̱m tseꞌe kya̱tsa̱pítsum je̱ Raboni, Yakꞌixpa̱jkpa.) fEVanꞌit tseꞌe je̱ Jesús yꞌamo̱tutú̱viji: ―¿Tya̱jxseꞌe myaꞌaxy? ¿Pa̱neꞌe mꞌíxtip? Ax je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe ku̱xeꞌe veꞌem je̱ María vyinmaajy je̱ts je̱ꞌe̱ je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe je̱ ju̱ꞌkx ku̱pu̱kam du̱ka̱yoop du̱ka̱toomp, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe du̱nu̱u̱jmi: ―Pa̱n mits xa veꞌe o̱jts tu̱xyaktsa̱a̱ꞌn, vaajnjikts a̱ts toꞌk aaj joma veꞌe tu̱xpu̱m, je̱ts a̱tseꞌe na̱jkx nyaktso̱o̱ꞌnnuva. A{Ko̱jtska̱jxp tseꞌe vyeꞌna ku veꞌe yꞌixu̱mpijt, vanꞌit tseꞌe du̱ꞌix je̱ Jesús, ax kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe du̱nu̱java je̱ts je̱ꞌe̱ je̱ꞌe̱ veꞌe.  Je̱tseꞌe je̱ ángeles yꞌamo̱tutú̱vijidi: ―¿Tya̱jxseꞌe myaꞌaxy? Je̱tseꞌe yꞌatsa̱a̱jv: ―Je̱ꞌe̱ ka̱jxseꞌe ku̱xeꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n tu̱du̱yaktso̱o̱ꞌndini; kaꞌa a̱tseꞌe nnu̱java pa̱n joma veꞌe tu̱du̱pa̱mda. { Je̱p tseꞌe du̱ꞌix nu̱me̱jtsk je̱ ángeles po̱o̱ꞌp xa̱xta, je̱ja veꞌe cha̱a̱nada joma veꞌe je̱ Jesús je̱ ñiꞌkx je̱ kyo̱pk yꞌijt, toꞌk joma veꞌe je̱ kyuvajk yꞌijt, je̱ts jadoꞌk joma veꞌe je̱ tyek yꞌijt. +O Ax yaaxp tseꞌe tyaajñ je̱ María je̱ja o̱o̱ꞌkpa jot aagui. Namvaateꞌe yaꞌaxy, vanꞌit tseꞌe vyiijntk je̱tseꞌe kya̱kꞌixi je̱p jótup. 7g Vanꞌit tseꞌe je̱ ixpa̱jkpa vyimpijttini joma veꞌe ñamyáyjada. Ku je̱ Jesús ñaajknu̱ke̱ꞌxnata̱jkiji je̱ja je̱ María Magdalena vyinkujk (Mr. 16.9‑11) [/ Kaꞌanum tseꞌe du̱vinmó̱tuda vyeꞌna je̱ Kunuuꞌkx Jatyán juuꞌ veꞌe vaamp je̱ts tun vinko̱pk je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe je̱ Jesús jyoojntykpa̱jknuvat ku veꞌe a̱a̱ꞌkani vye̱ꞌnat. gGVanꞌit tseꞌe tya̱jkiva jadoꞌk je̱ ixpa̱jkpa, je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe tooꞌva̱jkp je̱ꞌy joma veꞌe je̱ naxta̱jkin it, je̱tseꞌe du̱ꞌix juuꞌ veꞌe toojnju ko̱jtsju, je̱tseꞌe du̱jaanchjaꞌvi. U~}}O|{zyx@wMvuttbsr#qpp@oo8nTmll1kkjTihh4g$ee]dd'cQbb`_q^Y]\\ZZsYYX:WmVUMTRRQPZOOmNMAL:KWJZIHGFEE:DDBBAj@a?W><<4;:f99L877:5x4Y310/G.N--$,S+*)y('x&&2%1$n! )E,S!1 ' L'S}U*kMjuuꞌ veꞌe je̱ Melea je̱ myajntk, juuꞌ veꞌe je̱ Mainán je̱ myajntk, juuꞌ veꞌe je̱ Matata je̱ myajntk, juuꞌ veꞌe je̱ Natán je̱ myajntk, zjmjuuꞌ veꞌe je̱ Leví je̱ myajntk, juuꞌ veꞌe je̱ Simeón je̱ myajntk, juuꞌ veꞌe je̱ Judá je̱ myajntk, juuꞌ veꞌe je̱ José je̱ myajntk, juuꞌ veꞌe je̱ Jonán je̱ myajntk, juuꞌ veꞌe je̱ Eliaquim je̱ myajntk, )iKjuuꞌ veꞌe je̱ Josué je̱ myajntk, juuꞌ veꞌe je̱ Eliezer je̱ myajntk, juuꞌ veꞌe je̱ Jorim je̱ myajntk, juuꞌ veꞌe je̱ Matat je̱ myajntk, Khjuuꞌ veꞌe je̱ Melqui je̱ myajntk, juuꞌ veꞌe je̱ Adi je̱ myajntk, juuꞌ veꞌe je̱ Cosam je̱ myajntk, juuꞌ veꞌe je̱ Elmodam je̱ myajntk, juuꞌ veꞌe je̱ Er je̱ myajntk, Rgjuuꞌ veꞌe je̱ Joana je̱ myajntk, juuꞌ veꞌe je̱ Resa je̱ myajntk, juuꞌ veꞌe je̱ Zorobabel je̱ myajntk, juuꞌ veꞌe je̱ Salatiel je̱ myajntk, juuꞌ veꞌe je̱ Neri je̱ myajntk, Pfjuuꞌ veꞌe je̱ Maat je̱ myajntk, juuꞌ veꞌe je̱ Matatías je̱ myajntk, juuꞌ veꞌe je̱ Semei je̱ myajntk, juuꞌ veꞌe je̱ José je̱ myajntk, juuꞌ veꞌe je̱ Judá je̱ myajntk, Pejuuꞌ veꞌe je̱ Matatías je̱ myajntk, juuꞌ veꞌe je̱ Amós je̱ myajntk, juuꞌ veꞌe je̱ Nahum je̱ myajntk, juuꞌ veꞌe je̱ Esli je̱ myajntk, juuꞌ veꞌe je̱ Nagai je̱ myajntk, Mdjuuꞌ veꞌe je̱ Matat je̱ myajntk, juuꞌ veꞌe je̱ Leví je̱ myajntk, juuꞌ veꞌe je̱ Melqui je̱ myajntk, juuꞌ veꞌe je̱ Jana je̱ myajntk, juuꞌ veꞌe je̱ José je̱ myajntk, \c1Iiꞌpx majk joojnt joꞌn tseꞌe vyeꞌna je̱ Jesús ku veꞌe kyaꞌamayꞌukvaajñ. Ax veꞌem tseꞌe vyaꞌanda yꞌijt je̱ts je̱ José veꞌe tyeeꞌi. Je̱ José tseꞌe je̱ Elí je̱ myajntk, b1je̱tseꞌe je̱ Espíritu Santo ñu̱ka̱daakji, veꞌemeꞌe kyeꞌex ax joꞌn toꞌk je̱ pak. Vanꞌit tseꞌe yakmo̱tu toꞌk je̱ ayook juuꞌ veꞌe je̱m tsapjo̱o̱tm ka̱daakp. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaajñ: ―Mits xa veꞌe a̱ts je̱ nꞌOnu̱k, juuꞌ a̱tseꞌe o̱o̱y ntuntsa̱jkp, o̱o̱yts a̱ts mitseꞌe ntuntukxo̱o̱ndu̱k. Je̱ Jesucristo je̱ jyu̱jpit jayu (Mt. 1.1‑17) Wa'Kaꞌanum tseꞌe je̱ Juan yakpoxu̱nta̱kpu̱m vyeꞌna, vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús du̱yakna̱pejt. Tsapko̱jtsp tseꞌe vyeꞌna je̱ Jesús, vanꞌit tseꞌe je̱ tsapjo̱o̱tmit it yꞌavaach 6`eAx tunjaaꞌknu̱yojki tseꞌe je̱ Herodes je̱ tyo̱kin ku veꞌe je̱ Juan du̱yakjapyoxu̱nta̱kpa̱a̱jmji. Ku je̱ Jesús ña̱pejt (Mt. 3.13‑17; Mr. 1.9‑11) _Ax nay veꞌempa tseꞌe du̱tuknu̱u̱jmi je̱ yakkutojkpa Herodes ku̱x pya̱jkeꞌe je̱ Herodías, je̱ yꞌuts Felipe je̱ ñu̱da̱ꞌa̱x je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌijt; tyuknu̱u̱jmiva tseꞌe juuꞌ jatyeꞌe viijnk tyoon juuꞌ veꞌe ka ó̱yap. %^CAx veꞌem tseꞌe je̱ Juan may viijn ax joꞌn ya̱ꞌa̱ du̱tukvinjaꞌvidi je̱ jayu je̱tseꞌe du̱vaajnjidi je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook. ]Ku veꞌe je̱ jayu du̱to̱kimpayo̱ꞌo̱yu̱t, veꞌem tseꞌe du̱tónu̱t ax joꞌn toꞌk je̱ yaaꞌtya̱jk juuꞌ veꞌe je̱ tukje̱e̱ꞌpu̱n du̱matsꞌijtp je̱tseꞌe du̱vimpa̱j je̱ trigo. Pya̱kmujkp tseꞌe je̱ trigo pajk; ax je̱ poꞌox juuꞌ veꞌe pya̱jkjip, je̱ꞌe̱ tseꞌe je̱m ja̱njo̱o̱tm pya̱a̱mnup juuꞌ veꞌe ni vinꞌita kapiꞌtsp. L\Ax vanꞌit tseꞌe je̱ Juan yꞌatso̱o̱jvjidi: ―Je̱ tsoxk na̱a̱j xa a̱ts miitseꞌe ntukyakna̱pe̱jttup; ax me̱jtsp tseꞌe toꞌk juuꞌ veꞌe je̱m mjaꞌvin ka̱jxmda mtukyakna̱pé̱tjadap je̱ Espíritu Santo je̱tseꞌe je̱ jayu du̱to̱kimpayo̱ꞌo̱yu̱t. Ñu̱má̱jipts je̱ꞌe̱ veꞌe nu̱yojk je̱ts kaꞌa veꞌe a̱ts, ni kaꞌats a̱tseꞌe nvinmachju̱ je̱ts a̱tseꞌe je̱ kya̱ꞌa̱jk ja̱a̱ꞌp nmuké̱jijat. T[!Ax veꞌem tseꞌe je̱ jayu je̱m jyaꞌvin ka̱jxm vyinmayda je̱ts je̱ Yakna̱pe̱jtpa Juan je̱ꞌe̱ vineꞌe je̱ Cristo, juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam vyinko̱o̱n je̱tseꞌe yakkutojknit. iZKVanꞌit tseꞌe je̱ tojpata̱jk ñu̱je̱ꞌyju̱duva je̱tseꞌe yꞌamo̱tutú̱vijiduva: ―¿Tiseꞌe tso̱jkjup je̱ts a̱a̱tseꞌe ntónu̱t? Vanꞌit tseꞌe yꞌatsa̱a̱jv: ―Ni pa̱na xa veꞌe juuꞌ xkapa̱jkjadat je̱ atsa̱ꞌkin ma̱a̱t ukpu̱ je̱ nu̱vampe̱jtu̱n ma̱a̱t, je̱ts tukjo̱tka̱daꞌakta je̱ mjoꞌyu̱nda. Y7 Ax vanꞌit tseꞌe je̱ Juan yꞌatsa̱a̱jv: ―Pa̱n vinxu̱peꞌe je̱ kupa̱ꞌmu̱n myaktukpavaꞌanda, vanxu̱pji tseꞌe xpa̱kmóktat. Xw Ax vanꞌit tseꞌe ñu̱je̱ꞌyju̱duva je̱ kupa̱ꞌmu̱n pa̱kmojkpada je̱tseꞌe je̱ Juan yakna̱pé̱tjadat, je̱tseꞌe je̱ Juan du̱ꞌamo̱tutú̱vidi: ―Yakꞌixpa̱jkpa, ¿tiseꞌe tso̱jkjup je̱ts a̱a̱tseꞌe ntónu̱t? FW Vanꞌit tseꞌe je̱ Juan yꞌatsa̱a̱jv: ―Pa̱n pa̱n xa veꞌe je̱p me̱jtsk je̱ ñu̱xoya, ax myo̱ꞌo̱p tseꞌe toꞌk pa̱n pa̱neꞌe katihꞌijtu̱xjup. Pa̱n pa̱n tseꞌe je̱p je̱ kyaaky je̱ tyo̱jkx, ax nay veꞌempa tseꞌe je̱ jayu du̱mo̱ꞌo̱t pa̱n pa̱neꞌe katihꞌijtu̱xjuvap. V Ax vanꞌit tseꞌe je̱ nu̱may jayu yꞌamo̱tutú̱vijidi: ―¿Tiseꞌe tso̱jkjup je̱ts a̱a̱tseꞌe ntónu̱t? $UA Veꞌem xa miitseꞌeda ax joꞌn je̱ ku̱p juuꞌ veꞌe je̱ o̱o̱jyit ju̱ꞌkx du̱kayakta̱ꞌmip. Ta̱ tseꞌe jyeꞌya je̱ xa̱a̱j ku veꞌe veꞌem mjátjadat ax joꞌn je̱ jayu je̱ pojxu̱n du̱mach je̱tseꞌe je̱ ku̱p du̱pojxu̱ku̱t. Ax nu̱jom tseꞌe je̱ ku̱p juuꞌ veꞌe je̱ o̱o̱jyit ju̱ꞌkx du̱kayakta̱ꞌmip, yakpojxu̱kupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe yakja̱nvívupat. UT#Tonda juuꞌ veꞌe o̱y je̱tseꞌe ñu̱ke̱ꞌxnatá̱kat je̱ts ta̱ veꞌe xmaso̱o̱ktini je̱ mko̱ꞌo̱y joojntykinda. Kádits xnu̱tú̱vada ku veꞌe mvaꞌanda: “Kaꞌa tseꞌe je̱ Nteꞌyam xyaktsaachpaatumdat, ku̱x je̱ Abraham je̱ chaan je̱ kyo̱o̱j xa u̱u̱ꞌmeꞌeda”, ku̱x nvaajnjidup xa a̱ts miitseꞌeda je̱ts o̱ꞌyixjupeꞌe je̱ Nteꞌyam je̱tseꞌe ya̱ tsaaj du̱yakvimpítu̱t je̱ Abraham je̱ chaan je̱ kyo̱o̱j. `S9Ku veꞌe je̱ nu̱may jayu je̱ Yakna̱pe̱jtpa Juan du̱nu̱na̱jkxti je̱tseꞌe yakna̱pé̱tjadat, vanꞌit tseꞌe je̱ Juan ña̱ꞌmu̱xjidi: ―Miitsta, je̱ tsaaꞌn je̱ chaanda je̱ kyo̱o̱jta, ¡ku̱xeꞌe je̱ ka̱ts tu̱xmó̱tuda je̱ts tá̱minupeꞌe je̱ tsaachtoꞌnu̱n, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe xkuke̱ꞌe̱kta! 1R[Ax nu̱jom tseꞌe je̱ jayu yaja naxviijn yaktuknu̱jávadat je̱ts je̱ Nteꞌyameꞌe je̱ jayu du̱yaktso̱o̱kp.” Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe je̱ Isaías du̱jaajy. FQJe̱ Nteꞌyam tseꞌe du̱yaktukꞌótsup joma veꞌe je̱ it tukjo̱v je̱tseꞌe du̱yakvánu̱ku̱t je̱ ko̱pk je̱ ke̱e̱ts.Je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱yaktá̱vup je̱ tooꞌ juuꞌ veꞌe ata̱jp aꞌo̱jtsp,
je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱yakkijpxap je̱ tooꞌ juuꞌ veꞌe je̱ ka̱a̱k je̱ mooꞌkx. P%Ku tseꞌe veꞌem jyajty, vanꞌit tseꞌe tyoojnji juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpa Isaías jyaay je̱p Kunuuꞌkx Jatyán ku̱jxp jidu̱ꞌu̱m:Yakmó̱tup xa veꞌe ku veꞌe toꞌk je̱ jayu jidu̱ꞌu̱m ma̱kk kya̱ts joma veꞌe kyapa̱ntsu̱u̱na:“Yakꞌo̱ꞌyijada, yakta̱a̱jvjada je̱ tooꞌ joma veꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n ñáxu̱t. YO+Vanꞌit tseꞌe je̱ Juan nu̱jom je̱ it du̱tuknajxku̱jx juuꞌ veꞌe myutá̱mip je̱ jordaanit ma̱ja̱ na̱a̱j, je̱tseꞌe nu̱jom je̱ jayu du̱nu̱u̱jmi je̱tseꞌe vyinmayu̱mpijttinit, je̱tseꞌe du̱maso̱o̱ktinit je̱ kyo̱ꞌo̱y joojntykinda, je̱tseꞌe ña̱pé̱ttat, veꞌem tseꞌe yakto̱kinme̱e̱ꞌkxtat. rN]je̱ teeꞌ Anás je̱ts je̱ teeꞌ Caifás, je̱ꞌe̱ tseꞌe ijttu teeꞌ juuꞌ veꞌe du̱nu̱vintsa̱nika̱jxtup je̱ teeꞌta̱jkta. Veꞌem tseꞌe jyajty vanꞌit, je̱tseꞌe je̱ Yakna̱pe̱jtpa Juan, je̱ Zacarías je̱ yꞌónu̱k, je̱ꞌe̱ tseꞌe tukje̱ꞌyju je̱ Nteꞌyam je̱ kya̱ts je̱ yꞌayook je̱m joma veꞌe kyapa̱ntsu̱u̱na. nM WJidu̱ꞌu̱m tseꞌe tyoojnji kyo̱jtsji ku veꞌe je̱ Tiberio César makmo̱kx joojntani du̱ka̱ꞌma vyeꞌna je̱ ma̱ja̱ kutojku̱n; yakkutojktup tseꞌe vye̱ꞌnada je̱p je̱ꞌe̱ kya̱ꞌpu̱paꞌtkup je̱ Poncio Pilato, je̱ Herodes, je̱ Felipe, je̱ts je̱ Lisanias. Je̱ Poncio Pilato tseꞌe yakkutojkp vyeꞌna je̱m judéait yꞌit jo̱o̱tm, je̱ Herodes tseꞌe yakkutojkp vyeꞌna je̱m galiléait yꞌit jo̱o̱tm, je̱ Felipe tseꞌe yakkutojkp vyeꞌna je̱m ituréait je̱ts traconíteit yꞌit jo̱o̱tmda, je̱ Lisanias tseꞌe yakkutojkp vyeꞌna je̱m abilíniait yꞌit jo̱o̱tm, ?Lw4Vintso̱ tseꞌe je̱ it ñaxy, ye̱e̱ꞌkpts je̱ꞌe̱ veꞌe, víjipts je̱ꞌe̱ veꞌe, tyukxo̱o̱jntkpts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ts anañu̱joma je̱ jayu.}Ks3Vanꞌit tseꞌe kyuta̱jkini ma̱a̱t je̱ tyeeꞌ je̱ tyaak je̱tseꞌe jye̱ꞌydini je̱m Nazaret, je̱p tseꞌe je̱ꞌe̱ kya̱ꞌp pyaꞌtkup ñaajkꞌijtji. Nu̱jomts ya̱ꞌa̱ veꞌe je̱ tyaak je̱m jyaꞌvin ka̱jxm du̱yakꞌit. \J12Kaꞌa tseꞌe du̱vinmó̱tudi je̱ ayook juuꞌ veꞌe tukmuko̱jtsju̱du. cI?1Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús yꞌatsa̱a̱jv: ―¿Tya̱jxs a̱ts miitseꞌe xꞌíxtada? ¿Kaꞌa veꞌe xnu̱jávada je̱ts tun vinko̱pk je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ts a̱tseꞌe je̱ nTeeꞌ je̱ tyoonk ntónu̱t? 1H[0Ku tseꞌe je̱ tyeeꞌ je̱ tyaak yꞌixpaatjidi, atu̱va ato̱ki tseꞌe tyaandi. Vanꞌit tseꞌe je̱ tyaak ña̱ꞌmu̱xji: ―Nꞌónu̱k, ¿tya̱jxts a̱a̱tseꞌe veꞌem xtun? Ta̱ xa a̱a̱ts mitseꞌe njaꞌixta, ya̱ mteeꞌ je̱ts a̱ts, myaknu̱tsaachvinmaaypts mitseꞌe o̱o̱y. HG /Atu̱va ato̱ki tseꞌe tyaandi je̱ jáyuda pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱ꞌamo̱tunajxtup ku veꞌe du̱ꞌixti du̱mó̱tudi vintso̱ veꞌe vyija je̱ts vintso̱ veꞌe du̱ꞌatsa̱a̱jv. F'.Kutoojk xa̱a̱jnum tseꞌe du̱paattini je̱p ma̱ja̱ tsaptu̱jkp, je̱p tseꞌe du̱ma̱a̱ttsa̱a̱nada vyeꞌna je̱ tsaptu̱jkpit yakꞌixpa̱jkpata̱jk, je̱tseꞌe du̱ꞌamo̱tutu̱va je̱ts du̱ꞌamo̱tunaxy pa̱n ti jaty je̱ꞌe̱ veꞌe kyo̱jtstup. E-kaꞌa tseꞌe du̱paatti. Vanꞌit tseꞌe vyimpijttinuva jadoꞌk nax je̱m Jerusalén je̱tseꞌe o̱jts du̱ꞌíxtada. 1D[,veꞌemeꞌe vyinmaaydi je̱ts je̱m je̱ꞌe̱ veꞌe pyamé̱tsjada je̱ nu̱may jayu ma̱a̱t. Veꞌem tseꞌe toꞌk xa̱a̱j yo̱ꞌydi. Ku tseꞌe du̱jo̱o̱ꞌkꞌíxtidini joma veꞌe je̱ jyuuꞌtta je̱ myugoꞌokta je̱ts joma veꞌe je̱ jayu juuꞌ veꞌe mya̱a̱tnayꞌíxajada, MC+Ku tseꞌe je̱ xa̱a̱j ñajxy, je̱tseꞌe vyimpijttini, taannu tseꞌe je̱ Jesús je̱m Jerusalén. Kaꞌa tseꞌe je̱ tyeeꞌ je̱ tyaak du̱nu̱jaꞌvi je̱ts je̱meꞌe tu̱yꞌuktaanni, B*Ku veꞌe je̱ Jesús makme̱jtsk joojnt vyeꞌna, nu̱jom tseꞌe ña̱jkxti je̱m Jerusalén, veꞌem ax joꞌn du̱tonda yꞌijt. A)Vinjoojnt tseꞌe je̱ Jesús je̱ tyeeꞌ je̱ tyaak ña̱jkxta yꞌijt je̱m Jerusalén, je̱ pascua xa̱a̱j du̱ꞌana̱jkxada. u@c(Je̱ piꞌk mix, ye̱e̱ꞌkpts je̱ꞌe̱ veꞌe, majuva̱jkpts je̱ꞌe̱ veꞌe, vijꞌata̱a̱tspts je̱ꞌe̱ veꞌe, kunooꞌkxjupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam. Ku je̱ piꞌk mix Jesús vyeꞌna je̱p ma̱ja̱ tsaptu̱jkp G?'Tá̱vani veꞌe du̱kutyonda je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n je̱ pyavaꞌnu̱n, vanꞌit tseꞌe ña̱jkxtinuva je̱m galiléait yꞌit jo̱o̱tm joma veꞌe kyukajpu̱nada, je̱m Nazaret. >5&Je̱pna tseꞌe vye̱ꞌnada je̱ Jesús ma̱a̱t je̱ tyeeꞌ je̱ tyaak ku veꞌe je̱ Ana ñu̱na̱jkxjidi. Vanꞌit tseꞌe je̱ Nteꞌyam du̱yakma̱ji du̱yakjaanchi je̱tseꞌe je̱ Jesús du̱nu̱ka̱jts je̱ja je̱ nu̱may jayu vyinkujkta juuꞌ veꞌe du̱ꞌaꞌíxtup ku veꞌe je̱ jerusaleenit jayu cho̱ꞌo̱ktat. Ku je̱ Jesús ma̱a̱t je̱ tyeeꞌ je̱ tyaak jye̱ꞌydi je̱p Nazaret e=C%ax u̱xyam, kuꞌa̱a̱ꞌk ta̱ꞌa̱xta̱jkanits je̱ꞌe̱ veꞌe majktupxu̱k maktaaxk joojnt. Jé̱pjyamts je̱ꞌe̱ veꞌe ma̱ja̱ tsaptu̱jkp kyatsa̱a̱ꞌn, ijtpts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱p je̱ Nteꞌyam du̱vinjava du̱vintsa̱ꞌa̱ga jó̱vum xa̱a̱j jó̱vum tsooj, ijtpts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱p yꞌayooja je̱tseꞌe chapka̱ts. 8<i$Je̱p tseꞌe vyeꞌniva toꞌk je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpa, Ana je̱ꞌe̱ veꞌe xya̱a̱j, je̱ Fanuel je̱ꞌe̱ veꞌe tyeeꞌip, je̱ Aser je̱ chaan je̱ kyo̱o̱j. Amá̱janits je̱ꞌe̱ veꞌe o̱o̱y. Vuxtojtu̱k joojnt tseꞌe du̱ma̱a̱ttsu̱u̱ni je̱ ñu̱yaaꞌy; ;/#ax veꞌem tseꞌe yaknu̱jávat pa̱n ti veꞌe toꞌk jadoꞌk vyinmaayp je̱m jyaꞌvin ka̱jxm. Je̱ts mits, veꞌemts mits ya̱ꞌa̱ veꞌe xjávat ax joꞌn je̱ tsojx ku̱du̱tuknajxy je̱ mjaꞌvin ―jidu̱ꞌu̱m tseꞌe je̱ Simeón je̱ María du̱nu̱u̱jmi. >:u"Vanꞌit tseꞌe je̱ Simeón kyunooꞌkxjidi je̱tseꞌe je̱ María du̱nu̱u̱jmi, je̱ Jesús je̱ tyaak: ―Ya̱ piꞌk mix, nu̱pa̱a̱mdu̱kanits ya̱ꞌa̱ veꞌe je̱tseꞌe ya̱ꞌa̱ ka̱jx nu̱may je̱ israeejlit jayu kyaꞌadat je̱p to̱kin ja̱a̱tp, nu̱mayva tseꞌe juuꞌ veꞌe napyá̱mjadap je̱ Nteꞌyam ma̱a̱t. Ya̱ piꞌk mix tseꞌe je̱ nu̱jaꞌvin du̱yákup, nu̱may tseꞌe je̱ jayu kyakuvá̱kju̱t, -9S!Atu̱va ato̱ki tseꞌe je̱ Jesús je̱ tyeeꞌ je̱ tyaak tyaandi ku veꞌe du̱ꞌamo̱tunajxti ti jatyeꞌe je̱ Simeón kyo̱jts je̱ piꞌk mix ka̱jx. l8Q Yaknu̱ke̱ꞌxnatá̱kapts je̱ꞌe̱ veꞌe mits je̱ mtooꞌ pa̱n pa̱n jatyeꞌe ka je̱ israeejlit jáyuvap,
je̱tseꞌe je̱ israeejlit jayu je̱ ma̱jin du̱mo̱ꞌo̱t. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe je̱ Simeón vyaajñ. n7Ujuuꞌ mitseꞌe mnu̱pa̱a̱jmtki je̱tseꞌe anañu̱joma je̱ jayu du̱yaktso̱ꞌo̱ku̱t. I6 ta̱ a̱tseꞌe ya̱ nviijn ntukꞌix je̱ Yaktso̱o̱kpa J5 Ma̱ja̱ Vintsá̱n, ax nvaatanits je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ts a̱tseꞌe nꞌo̱o̱ꞌknit toꞌk aaj toꞌk jo̱o̱t,
ta̱ xa veꞌe xkutyún ax joꞌn a̱ts mitseꞌe xtukvinvaꞌni, 04Yvanꞌit tseꞌe je̱ Simeón du̱tse̱e̱ꞌntsa̱a̱jv je̱ piꞌk mix je̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam du̱yakma̱ji du̱yakjaanchi. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaajñ: 3%Je̱ Espíritu Santo tseꞌe yakna̱jkxju je̱p ma̱ja̱ tsaptu̱jkp. Ku veꞌe je̱ María je̱ts je̱ José du̱yakna̱jkxti je̱ Jesús je̱p ma̱ja̱ tsaptu̱jkp je̱tseꞌe du̱tóndat je̱ piꞌk mix ma̱a̱t ax joꞌn je̱ Moisés je̱ pyavaꞌnu̱n vyaꞌañ, <2qyaktuknu̱jaꞌvi tseꞌe je̱ts kaꞌa veꞌe yꞌo̱o̱ꞌku̱t pa̱n kaꞌanumeꞌe du̱ꞌix je̱ Cristo, juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam vyinko̱o̱n je̱tseꞌe yakkutojknit. 1Ax je̱m tseꞌe Jerusalén jyoojntyka vyeꞌna toꞌk je̱ jayu juuꞌ veꞌe du̱xa̱a̱j Simeón. Tu̱vts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ jyáyuvin je̱ jyoojntykin yꞌijt je̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam du̱vinjava du̱vintsa̱ꞌa̱ga, yꞌaꞌixpts je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe je̱ israeejlit jayu je̱ Nteꞌyam yakjo̱tꞌamá̱jajadat. Mya̱a̱tts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Espíritu Santo; L0O̱jtstu tseꞌe je̱tseꞌe du̱pa̱a̱mdi je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n je̱ vyintsa̱ꞌkin ax joꞌn vyaꞌañ je̱p pavaꞌnu̱n ku̱jxp: nu̱me̱jtsk je̱ muuꞌx ukpu̱ nu̱me̱jtsk je̱ pak. /Veꞌem tseꞌe du̱toondi ku̱x veꞌemeꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n je̱ pyavaꞌnu̱n vyaꞌañ je̱ts nu̱jomeꞌe pa̱n nu̱vinxu̱peꞌe je̱ mix ónu̱k juuꞌ veꞌe mutooꞌva̱jkp ke̱ꞌxtup, je̱ Nteꞌyamts je̱ꞌe̱ veꞌe jye̱ꞌe̱. .Ku tseꞌe je̱ xa̱a̱j pyuuk joma veꞌe je̱ María ñaajkvaatsjini ax joꞌn je̱ Moisés je̱ pyavaꞌnu̱n vyaꞌañ, vanꞌit tseꞌe je̱ piꞌk mix du̱pako̱o̱ndi je̱m Jerusalén je̱tseꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n du̱tukka̱tá̱kadat. -5Kutoodojtu̱k xa̱a̱j tseꞌe je̱ ixtaꞌnu̱n du̱pa̱a̱jmjidi je̱ piꞌk mix je̱tseꞌe du̱xa̱pa̱a̱jmji. Jesús tseꞌe tyukxa̱a̱jidu, je̱ xa̱a̱jjyam juuꞌ veꞌe je̱ ángeles tukna̱ꞌmu̱xju je̱ María ku veꞌe kaꞌanum vyeꞌna ónu̱k ma̱a̱t. 2,]Vimpijttinu tseꞌe je̱ carnero vinténivada joma veꞌe je̱ kyarneeroda je̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam du̱yakmá̱jada du̱yakjaanchada je̱tseꞌe je̱ kuko̱jtsu̱n du̱mo̱ꞌo̱da je̱ꞌe̱ ka̱jx ku veꞌe du̱ꞌixti du̱mó̱tudi juuꞌ veꞌe toojnju ko̱jtsju, ku̱x veꞌem je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌijt ax joꞌn je̱ ángeles ña̱ꞌmu̱xjidi. Ku je̱ piꞌk mix Jesús du̱yakna̱jkxti je̱p ma̱ja̱ tsaptu̱jkp y+kAx nu̱jomts ya̱ꞌa̱ veꞌe je̱ María je̱m jyaꞌvin ka̱jxm du̱yaktáñ je̱tseꞌe du̱payo̱ꞌo̱y. y*kPa̱n pa̱n jaty tseꞌe du̱ꞌamo̱tunajxtu, atu̱va ato̱ki tseꞌe du̱tuktaandi ti jatyeꞌe kyo̱jtstup. )Ku veꞌe du̱ꞌixti, vanꞌit tseꞌe du̱ꞌavaꞌnidi vintso̱ veꞌe je̱ ángeles tu̱vyaꞌnu̱xjada je̱ piꞌk mix ka̱jx. :(mJatyji tseꞌe ña̱jkxti, je̱tseꞌe du̱paatti je̱ María ma̱a̱t je̱ José, je̱ts je̱ piꞌk maax myaꞌaj je̱m je̱ jaach je̱ kaaj yꞌaja̱ꞌkxin jo̱o̱tm. '%Ku veꞌe je̱ ángeles ña̱jkxtinuva je̱m tsapjo̱o̱tm, vanꞌit tseꞌe je̱ carnero vinténiva ñavyaajnjidi: ―Jaꞌmdas je̱m Belén du̱ꞌíxumda juuꞌ veꞌe u̱xyam toojnjup ko̱jtsjup, juuꞌ veꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n tu̱xtuknu̱jaꞌvimda. t&aYakma̱ja yakjaancha xa veꞌe je̱ Nteꞌyam yꞌijtnit, juuꞌ veꞌe je̱m tsapjo̱o̱tm,
je̱tseꞌe yaja naxviijn o̱y jo̱o̱t tsoj jo̱o̱t je̱ jayu yꞌijttinit juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ kyunooꞌkxu̱n ma̱a̱t. % Tun toꞌmayji tseꞌe du̱jaaꞌkꞌixpaatti je̱ ángeles ma̱a̱t nu̱may a̱a̱ꞌk je̱ aangelesta juuꞌ veꞌe je̱m tsapjo̱o̱tm tso̱o̱ꞌndup, je̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam du̱yakmá̱jada du̱yakjaanchada je̱tseꞌe vyaꞌanda: 2$] Ya̱ꞌa̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe mtuknu̱jávajadap: Vit vimpídu̱t tseꞌe xpaaꞌttat je̱ piꞌk maax myaꞌaj je̱m je̱ jaach je̱ kaaj yꞌaja̱ꞌkxin jo̱o̱tm. y#k U̱xyam tseꞌe tu̱mke̱ꞌxu̱xjada je̱m je̱ David kyajpu̱n ka̱jxm toꞌk je̱ Yaktso̱o̱kpa, je̱ꞌe̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Cristo, juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam vyinko̱o̱n je̱tseꞌe yakkutojknit, je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n. _"7 Vanꞌit tseꞌe je̱ ángeles ña̱ꞌmu̱xjidi: ―Kadi miits mtsa̱ꞌa̱gada, ku̱x je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook a̱tseꞌe nyakmiimp juuꞌ veꞌe je̱ jayu anañu̱joma o̱o̱y tunyakxo̱o̱ndu̱kjadap. ! Tun toꞌmayji tseꞌe vyinkuvaꞌkijidi toꞌk je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n je̱ yꞌaangeles je̱tseꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n je̱ mya̱jin tya̱ꞌkxvaꞌkxy joma veꞌe je̱ carnero vinténiva vye̱ꞌnada, je̱tseꞌe o̱o̱y tyuntsa̱ꞌkidi. B }Joma tseꞌe je̱ Belén, ta̱mji tseꞌe vye̱ꞌnada je̱ carnero vinténivada juuꞌ veꞌe tsonajxtup je̱m tsoots jo̱o̱tm joma veꞌe du̱vintsa̱a̱nada je̱ kyarneeroda. b=Ax je̱m tseꞌe du̱yakkeꞌx je̱ kyo̱o̱p ónu̱k, je̱tseꞌe je̱ vit du̱tukvimpittni, je̱tseꞌe du̱yakmaꞌvi je̱m je̱ jaach je̱ kaaj yꞌaja̱ꞌkxin jo̱o̱tm ku̱x kaꞌa veꞌe vanꞌit yꞌukꞌitu̱paattini je̱p je̱ jayu tyu̱jkp joma veꞌe ku̱myataandi. Ku je̱ ángeles jye̱ꞌy joma veꞌe je̱ carnero vinténivada X)Je̱m tseꞌe Belén vye̱ꞌnada ku veꞌe du̱paatni je̱ ke̱ꞌe̱x aats. Je̱m tseꞌe ñu̱jkx yakjavye̱jtpa kijpx ma̱a̱t je̱ ñu̱da̱ꞌa̱x María. Onu̱k ma̱a̱tani tseꞌe je̱ María vyeꞌna. *MKu̱x je̱ David je̱ chaan je̱ kyo̱o̱j je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌijt je̱ José, paaty tseꞌe du̱tukvaach je̱ kajpu̱n juuꞌ veꞌe du̱xa̱a̱j Nazaret, je̱m galiléait yꞌit jo̱o̱tm, je̱tseꞌe ñu̱jkx je̱m Belén, je̱ David je̱ kyajpu̱n, je̱m judéait yꞌit jo̱o̱tm. Ax ka̱kje̱ꞌe̱ tseꞌe je̱ jyu̱jpit jayu je̱ kyajpu̱n du̱ꞌana̱jkxidi je̱tseꞌe na̱jkx je̱m yakjavye̱tta. CMutoꞌk nax ya̱ꞌa̱ veꞌe ku veꞌe je̱ jayu yaknu̱jaajy, je̱ Cirenio veꞌe yakkutojkp vyeꞌna je̱p je̱ Augusto César kya̱ꞌp pyaꞌtkup je̱m siiriait yꞌit jo̱o̱tm. , STá̱vani tseꞌe je̱ Yakna̱pe̱jtpa Juan kyeꞌex vyeꞌna, vanꞌit tseꞌe je̱ Augusto César je̱ kyutojku̱n du̱pu̱u̱jm je̱tseꞌe je̱ jayu yaknu̱jaꞌadat anañu̱joma. Augusto César je̱ꞌe̱ veꞌe xya̱a̱j juuꞌ veꞌe je̱ ma̱ja̱ kutojku̱n du̱ka̱ꞌmip vanꞌit. B PYe̱e̱ꞌkp tseꞌe je̱ piꞌk mix je̱tseꞌe je̱ Espíritu Santo myo̱yꞌatu̱ꞌu̱tsju̱ je̱ mya̱kkin. Je̱m tseꞌe yꞌijt joma veꞌe kyapa̱ntsu̱u̱na. Kuunum tseꞌe je̱ xa̱a̱j du̱paaty, vanꞌítnum tseꞌe ñaajknu̱ke̱ꞌxnata̱jkiji je̱ja je̱ myuꞌisraeejlit jayu vyinkujkta. Oje̱tseꞌe je̱ ajajtk du̱mo̱ꞌo̱t je̱ jáyuda juuꞌ veꞌe ijttup je̱ja ako̱o̱ꞌts it ja̱a̱t,
je̱ jáyuda juuꞌ veꞌe tsa̱ꞌkip ijttup je̱ o̱o̱ꞌku̱n ka̱jx,
ax veꞌem tseꞌe xtuknu̱jaꞌvimdat je̱ nna̱a̱ꞌamda je̱ ntooꞌamda,
o̱y jo̱o̱t tseꞌe nꞌijtumdinit je̱ Nteꞌyam ma̱a̱t. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe je̱ Zacarías vyaajñ.  !NJe̱ Nteꞌyam je̱ cho̱jku̱n ka̱jx je̱ts je̱ꞌe̱ je̱ ñu̱ꞌixka̱daaku̱n ka̱jx tseꞌe je̱ nam xa̱a̱j jyajtu̱ku̱t, I  Mveꞌem tseꞌe je̱ jyayu xtuknu̱jávat je̱ts yakme̱e̱ꞌkxjadapeꞌe je̱ tyó̱kinda
je̱tseꞌe veꞌem du̱jaye̱jptinit je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp. H  LJe̱ts mits, piꞌk mix, toꞌkts mitseꞌe mꞌítu̱t je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpa,
ku̱x mitseꞌe na̱jkx je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n je̱ tyooꞌ xyakꞌo̱ꞌyija,  #Ktu̱veꞌe je̱ts je̱ꞌe̱ je̱ mya̱jin ka̱jxeꞌe njoojntykimdat vinxu̱p xa̱a̱j vinxu̱p joojnteꞌe xtuknu̱pa̱a̱jmtkimda. Q Jje̱ ko̱jtstán je̱ts xtuknu̱vaatsumdinupeꞌe je̱ Nteꞌyam pa̱n pa̱n jatyeꞌe xtsoꞌoxpa̱jkumdup
je̱tseꞌe veꞌem nvinjaꞌvimdat nvintsa̱ꞌkimdat toꞌk aaj toꞌk jo̱o̱t,  yIYa̱ꞌa̱ xa veꞌe je̱ ko̱jtstán juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam yaktaajnju je̱ nju̱jpit jáyuvamda Abraham,   Hje̱tseꞌe du̱jayé̱pu̱t je̱ nu̱ꞌixka̱daaku̱n,
tyónupts ya̱ꞌa̱ veꞌe ax joꞌn du̱tukvinvaꞌni je̱ nju̱jpit jáyuvamda,
kaꞌa tseꞌe du̱jaaꞌtyó̱kiyu̱t je̱ kunuuꞌkx ko̱jtstán juuꞌ veꞌe maso̱o̱ku̱xju̱du. 7 iGVeꞌemeꞌe vyaandi je̱ts xtuknu̱vaatsumdapeꞌe je̱ Nteꞌyam pa̱n pa̱n jatyeꞌe xtsoꞌoxpa̱jkumdup je̱ts nu̱jom pa̱n pa̱n jatyeꞌe xmuꞌe̱jkumju̱dup, ` ;FVeꞌem xa je̱ꞌe̱ veꞌe ax joꞌn je̱ Nteꞌyam du̱ka̱jts je̱ vyaꞌajts jayu ka̱jxta juuꞌ veꞌe ijttu je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpada,
ju̱jp xu̱peꞌe veꞌem du̱ꞌukvaandi. 4  cEJe̱ꞌe̱ veꞌe tu̱xmo̱ꞌyumda toꞌk juuꞌ veꞌe xyaktso̱o̱kumdinup,
je̱ myutoompa je̱ myupa̱jkpa David je̱ chaan je̱ kyo̱o̱j je̱ꞌe̱ veꞌe.   #DYakma̱ja yakjaancha tseꞌe yꞌijtnit je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n,
je̱ israeejlit jayu je̱ Ntyeꞌyam,
ku̱x je̱ꞌe̱ u̱u̱ꞌmeꞌe tu̱xnu̱ꞌixka̱daakumda je̱tseꞌe naspa̱ka tu̱xyaktaꞌnumda,
je̱ꞌe̱ je̱ jyáyuts u̱u̱ꞌmeꞌeda. %  ECJe̱ piꞌk mix je̱ tyeeꞌ, je̱ Zacarías, je̱ Espíritu Santo tseꞌe mo̱o̱jyju je̱ ma̱kkin je̱ts je̱ vinmaꞌyu̱n je̱tseꞌe du̱tónu̱t juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam cha̱jkp, je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook tseꞌe kyo̱jtsnajx. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaajñ: f  GBPa̱n pa̱n jaty tseꞌe du̱ꞌamo̱tunajxtu, tum je̱ꞌe̱ tseꞌe vyinmaaydup, pyayo̱ꞌydup, je̱tseꞌe ñayꞌamo̱tutú̱vajada vimpit atu̱j pa̱n vintso̱ veꞌe je̱ piꞌk mix du̱nu̱má̱jat, ku̱x nu̱jávani je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ts je̱ Nteꞌyam ma̱a̱t je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌit. Ku je̱ Zacarías je̱ Nteꞌyam du̱kuko̱jtsji N  AKu veꞌe kyo̱jtspa̱jknuva, je̱ꞌe̱ tseꞌe je̱ myuja̱nta̱m je̱ myuta̱kta̱m tyuktaandu atu̱va ato̱ki. Ax yakko̱jtsvaꞌkxts ya̱ꞌa̱ veꞌe je̱m nu̱jom judéait yꞌit jo̱o̱tm. x k@Ax je̱ꞌyji tseꞌe je̱ Zacarías kyo̱jtspa̱jknuva je̱tseꞌe du̱kuko̱jtsjiꞌukvaajñ je̱ Nteꞌyam. R ?Vanꞌit tseꞌe je̱ tyeeꞌ du̱ꞌamo̱tu toꞌk je̱ piꞌk puꞌu joma veꞌe yukjaꞌat. Ax je̱tseꞌe du̱jaajy je̱ts Juaaneꞌe xya̱a̱j. Atu̱va ato̱ki tseꞌe du̱tuktaandi je̱ jáyuda. $ C>Vanꞌit tseꞌe je̱ kya̱ꞌa̱j ma̱a̱t du̱ꞌamo̱tutú̱vidi je̱ piꞌk mix je̱ tyeeꞌ pa̱n ti veꞌe cha̱jkp je̱tseꞌe du̱xa̱a̱jat.  =Vanꞌit tseꞌe du̱nu̱u̱jmidi: ―¿Tya̱jxseꞌe? Kaꞌa xa mitseꞌe pa̱n mjuuꞌt mmugoꞌok veꞌem du̱xa̱a̱ja. X +Ku veꞌe je̱ xa̱a̱j du̱paaty vinꞌiteꞌe je̱ Elisabet je̱ yꞌónu̱k du̱yakke̱ꞌe̱xu̱t, piꞌk mix tseꞌe yakke̱ꞌx. . W8Toojk po̱ꞌo̱ joꞌn tseꞌe je̱ María yꞌijt je̱ Elisabet ma̱a̱t, vanꞌit tseꞌe vyimpijtni je̱m tya̱kꞌam. Ku je̱ Yakna̱pe̱jtpa Juan kyeꞌx Q 7Xa̱ꞌma ka̱jx xa je̱ꞌe̱ veꞌe du̱tún ax joꞌn du̱tukvinvaꞌnidi je̱ nju̱jpit jáyuvamda,
je̱ Abraham ma̱a̱t je̱ chaan je̱ kyo̱o̱j. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe je̱ María vyaajñ. ;~ q6je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱puta̱jki je̱ myutoompada je̱ myupa̱jkpada, je̱ israeejlit jáyuda,
kaꞌa tseꞌe du̱jaaꞌtyó̱ki je̱tseꞌe du̱nu̱ꞌixka̱daꞌakta. } #5je̱ꞌe̱ tseꞌe je̱ ayo̱o̱va jayu du̱mo̱o̱y juuꞌ veꞌe o̱y,
je̱tseꞌe veꞌemji du̱yaktaajñ je̱ kumeen jáyuda, | 4je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱pa̱jkji je̱ kutojku̱n je̱ yakkutojkpada je̱tseꞌe je̱ nu̱u̱ꞌk jayu du̱yakma̱ji, H{  3Ma̱kkts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe je̱ ma̱jin du̱tún,
yꞌama̱a̱daagui veꞌe pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱nu̱tú̱vidup,
pa̱n pa̱n jatyeꞌe namya̱a̱gue̱jxju̱dup, z }2Xa̱ꞌma ka̱jxts je̱ꞌe̱ veꞌe du̱nu̱ꞌixka̱daꞌaky je̱ jayu pa̱n pa̱n jatyeꞌe vintsa̱ꞌkijidup. Ny 1ku̱x ta̱ a̱tseꞌe je̱ ma̱ja̱ maaꞌyu̱n xtuujnja je̱ Nteꞌyam, juuꞌ veꞌe nu̱jom du̱ka̱ꞌmika̱jxp.Je̱ vaꞌajts aaj je̱ vaꞌajts jo̱o̱t je̱ꞌe̱ veꞌe jyayejpp. `x ;0ku̱x ta̱ a̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam xnu̱ꞌixka̱daꞌaky, a̱ts, je̱ myutoompa je̱ myupa̱jkpa.U̱xyam tseꞌe je̱ jayu vyanꞌukvaꞌanu̱t je̱ts xo̱o̱n a̱tseꞌe vinxu̱p je̱ naske̱ꞌe̱xa, kw Q/xo̱o̱jntkp tseꞌe a̱ts ya̱ njaꞌvin je̱ Nteꞌyam ka̱jx, a̱ts je̱ nYaktso̱o̱kpa, v '.Vanꞌit tseꞌe je̱ María vyaajñ:Yakmá̱jip yakjaanchipeꞌe a̱ts ya̱ nꞌaaj ya̱ njo̱o̱t je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n, 4u c-Xo̱o̱n xa mitseꞌe ku̱xeꞌe tu̱xjaanchjáva juuꞌ veꞌe myaktuknu̱u̱jmi, ku̱x tónjup kó̱tsjup je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam tu̱du̱ka̱ts. 5t e,Tun ko̱o̱jyjits a̱tseꞌe tu̱nmo̱tu je̱tseꞌe mko̱jtspa̱a̱ꞌkx, je̱ xo̱o̱jntku̱n ka̱jx tseꞌe a̱ts ya̱ nꞌónu̱k tu̱ye̱jtsu̱k yam a̱ts njo̱o̱tm. os Y+Nnu̱pá̱nipts a̱tseꞌe je̱ts a̱tseꞌe min xkuꞌix a̱ts je̱ nMa̱ja̱ Vintsá̱n je̱ tyaak. tr c*je̱tseꞌe ma̱kk vyaajñ: ―Ta̱ xa veꞌe je̱ Nteꞌyam nu̱yojk mkunuuꞌkxju̱ je̱ts kaꞌa veꞌe je̱ viijnk ta̱ꞌa̱xta̱jkta; veꞌempa je̱ mꞌónu̱k juuꞌ veꞌe mjayé̱pup, ta̱ je̱ꞌe̱ veꞌe du̱kunooꞌkxpa. Cq )Ku tseꞌe du̱mo̱tu je̱ts je̱ María veꞌe ko̱jtspo̱o̱ꞌkxjup, je̱tseꞌe je̱ Elisabet je̱ yꞌónu̱k ye̱jtsu̱k je̱m jyo̱o̱tm. Vanꞌit tseꞌe je̱ Elisabet je̱ Espíritu Santo myo̱o̱jyji je̱ ma̱kkin je̱ts je̱ vinmaꞌyu̱n je̱tseꞌe du̱tónu̱t juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam cha̱jkp, p (Ku veꞌe je̱m jye̱ꞌy, vanꞌit tseꞌe tya̱jki je̱p je̱ Zacarías tyu̱jkp je̱tseꞌe du̱ko̱jtspa̱a̱ꞌkx je̱ Elisabet. 1o ]'Kaꞌa tseꞌe tyaꞌni je̱tseꞌe je̱ María ñu̱jkx joma veꞌe toꞌk je̱ piꞌk kajpu̱n joma veꞌe o̱o̱y je̱ tonu̱n je̱m judéait yꞌit jo̱o̱tm. Mn &Vanꞌit tseꞌe je̱ María vyaajñ: ―U̱xyats a̱tseꞌe. Napya̱a̱jmjup a̱tseꞌe je̱m je̱ Nteꞌyam yꞌam kya̱ꞌm. Vaꞌan du̱tunju̱ veꞌem ax joꞌn a̱ts mitseꞌe tu̱xnu̱u̱jma. Ku tseꞌe veꞌem yaknu̱u̱jmi je̱ ángeles, je̱tseꞌe ña̱jkxni. Ku je̱ María o̱jts du̱kuꞌix je̱ Elisabet Om %Kaꞌa xa veꞌe tii ti veꞌe je̱ Nteꞌyam nu̱nkaꞌo̱ꞌyixjup. ol Y$Je̱ mmugoꞌok Elisabet, jyahꞌamá̱janam je̱ꞌe̱ veꞌe, tojtu̱k po̱ꞌo̱ani tseꞌe kanu̱vaꞌajtsap yꞌit, je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe yaktijp je̱ts pu̱m je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe je̱ ónu̱k du̱kajayé̱pu̱t. k 1#Vanꞌit tseꞌe je̱ ángeles yꞌatso̱o̱jvji: ―Je̱ Espíritu Santo xa veꞌe mnu̱ka̱daꞌakjup je̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ mya̱kkin mtuknu̱jooꞌxju̱t ax joꞌn je̱ vínu̱ts. Paaty tseꞌe je̱ piꞌk mix juuꞌ veꞌe myakke̱ꞌe̱xup, vaꞌajts jo̱o̱tts je̱ꞌe̱ veꞌe, yakkó̱tsupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ts je̱ꞌe̱ je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌOnu̱k. /j Y"Vanꞌit tseꞌe je̱ María du̱ꞌamo̱tutu̱vi je̱ ángeles: ―Kaꞌa xa a̱tseꞌe pa̱n nyaaꞌtya̱jk. ¿Vintso̱s je̱ꞌe̱ veꞌe veꞌem tyónju̱t? i !nay veꞌempa tseꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ piꞌk mix du̱pá̱mu̱t je̱tseꞌe du̱yakkutojkjat je̱ Nteꞌyam je̱ jyayu. Xa̱ꞌma ka̱jxts je̱ꞌe̱ veꞌe du̱yakkutojkjinit je̱ israeejlit jayu, ni je̱ vinꞌita veꞌe je̱ kyutojku̱n kyakuká̱xat. %h E Ñu̱má̱japts je̱ꞌe̱ veꞌe o̱o̱y, yakkó̱tsupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ts je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌOnu̱k je̱ꞌe̱ veꞌe. Veꞌem ax joꞌn je̱ Nteꞌyam, je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n, ju̱jpani du̱pu̱u̱jm je̱ David je̱tseꞌe du̱yakkutojkjat je̱ Nteꞌyam je̱ jyayu, g {ónu̱k ma̱a̱teꞌe mtánu̱t je̱tseꞌe toꞌk je̱ piꞌk mix xyakke̱ꞌe̱xu̱t, Jesús tseꞌe mtukxa̱a̱jap. f 'Vanꞌit tseꞌe je̱ ángeles ña̱ꞌmu̱xji: ―María, kadi mtsa̱ꞌa̱ga. Ta̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ maaꞌyu̱n mtoꞌnu̱xju̱, Pe Ax ku tseꞌe du̱ꞌamo̱tunajxy vintso̱ veꞌe je̱ ángeles ña̱ꞌmu̱xji, atu̱va ato̱ki tseꞌe du̱tuktaajñ je̱tseꞌe o̱jts du̱tunvinmay pa̱n tya̱jxeꞌe veꞌem myuka̱tsju̱. ?d yJe̱ aangeleseꞌeta̱jki joma veꞌe je̱ María je̱tseꞌe du̱nu̱u̱jmi: ―Dios meep María, o̱o̱y xa veꞌe je̱ Nteꞌyam mtuntsa̱kju̱, mits ma̱a̱tts je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌit. Mits tseꞌe toꞌk tu̱mtoꞌnu̱xju̱ je̱ maaꞌyu̱n nu̱yojk je̱ts kaꞌa veꞌe je̱ viijnk ta̱ꞌa̱xta̱jkta. s~3}`|{zz2xwvutslrqpgoo5n>lkjihfecc b `` ^][[ZYIX^WW$VTSRiQO|N$KJII#HG5EEDCiBAA@r?=’Ayo̱o̱v xa veꞌe miits je̱ mjo̱o̱tta pa̱n pa̱n jatyeꞌe kuꞌuxta, myuꞌo̱o̱ꞌkjadapts miitseꞌe u̱xꞌo̱o̱k. ’Ayo̱o̱v xa veꞌe miits je̱ mjo̱o̱tta pa̱n pa̱n jatyeꞌe u̱xyam xo̱o̱jntktup, mtsaachvinmaꞌyu̱nyaaxtinupts miitseꞌe u̱xꞌo̱o̱k. ] ’Ayo̱o̱v xa veꞌe miits je̱ mjo̱o̱tta pa̱n pa̱n jatyeꞌe kumeenda, mxo̱o̱jntktuts miitseꞌe yaja ta̱a̱v. \{Xo̱o̱ndu̱kta tseꞌe o̱o̱y ku veꞌe veꞌem myaktonda, ku̱x myakmo̱o̱ydinupeꞌe je̱ ma̱ja̱ o̱ꞌyin je̱m tsapjo̱o̱tm. Veꞌem je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ jyu̱jpit jayu du̱toonduva je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpata̱jkta. @[y’Xo̱o̱n xa miitseꞌeda ku veꞌe je̱ jayu mmuꞌé̱kjada mmujo̱tꞌánjada ku̱xeꞌe a̱ts xjaanchjávada, a̱ts, je̱ Jayu Juuꞌ veꞌe Nu̱pa̱a̱mdu̱ka Ijtp, ku veꞌe je̱ jayu apu̱k mpá̱mjada, mvinko̱jtspé̱tjada, je̱ts ku veꞌe mjávajada ax joꞌn ko̱ꞌo̱y jayu ku̱mꞌijtti. tZa’Xo̱o̱n xa miitseꞌeda pa̱n pa̱n jatyeꞌe u̱xyam yuꞌo̱o̱ꞌkju̱dup, mꞌíttapts miitseꞌe kuꞌux. ’Xo̱o̱n xa miitseꞌeda pa̱n pa̱n jatyeꞌe u̱xyam yaaxtup, mxo̱o̱ndu̱ktapts miitseꞌe u̱xꞌo̱o̱k. aY;Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús du̱vinꞌix je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk je̱tseꞌe du̱nu̱u̱jmidi: ―Xo̱o̱n xa miitseꞌeda, ayo̱o̱va jáyuda, mꞌíttapts miitseꞌe je̱m je̱ Nteꞌyam yꞌam kya̱ꞌm. jXMNu̱jom tseꞌe je̱ jayu du̱to̱nuvaꞌanda je̱ Jesús ku̱x je̱ꞌe̱ veꞌe nu̱jom je̱ jayu du̱yakjo̱tka̱daak ma̱a̱t je̱ mya̱kkin. Pa̱n pa̱n jaty xo̱o̱nda pa̱n pa̱n jaty ka xo̱o̱napta (Mt. 5.1‑12) WJe̱m tseꞌe pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱m jyaꞌvin ka̱jxmda je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap; pya̱jkji tseꞌe je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvapta. WV'Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús ma̱a̱t je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk vyajntkti je̱m tonu̱n viinm je̱tseꞌe tyaandi je̱m jo̱y it ka̱jxm. Je̱m tseꞌe vyeꞌniduva nu̱may je̱ jayu juuꞌ veꞌe tso̱o̱ꞌndu je̱m jerusaleenit kyajpu̱n ka̱jxm je̱ts viijnk tso̱v juuꞌ veꞌe je̱m judéait yꞌit jo̱o̱tm. Je̱mpa tseꞌe juuꞌ veꞌe tso̱o̱ꞌnduva je̱m tiirovit je̱ts sidoonit yꞌit jo̱o̱tmda. Je̱ꞌe̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe ñu̱je̱ꞌydu ku̱x yꞌamo̱tunaxuvaandupeꞌe je̱ Jesús je̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe du̱yakjo̱tka̱daꞌaku̱t je̱ pyaꞌam jáyuda. U{Judas juuꞌ veꞌe je̱ Santiago je̱ myajntk, je̱ts Judas Iscariote, juuꞌ veꞌe je̱ Jesús du̱pa̱a̱mnup je̱m je̱ jayu kya̱ꞌm juuꞌ veꞌe tsoꞌoxpa̱jkju̱dup. Ku je̱ Jesús je̱ nu̱may jayu du̱yakꞌixpu̱jk (Mt. 4.23‑25) TMateo je̱ts Tomás, Santiago juuꞌ veꞌe je̱ Alfeo je̱ myajntk, Simón juuꞌ veꞌe je̱ cananista partido du̱ma̱a̱t yꞌijt, &SEYa̱ꞌa̱ tseꞌe je̱ xya̱a̱jta: Simón juuꞌ veꞌe tyukxa̱a̱ji Pedro, je̱ts je̱ yꞌuts Andrés, Santiago je̱ts Juan, Felipe je̱ts Bartolomé, :Rm Ku veꞌe je̱ it jyajtk, vanꞌit tseꞌe du̱yaaxjidi je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk, nu̱makme̱jtsk tseꞌe du̱vinka̱a̱jn, je̱ꞌe̱ tseꞌe tyukxa̱a̱jidu kuká̱tsivada. uQc Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús ñu̱jkx je̱m tonu̱n viinm tsapko̱jtspa. Tsonaxy tseꞌe chapka̱jts. P+ Ax o̱o̱y tseꞌe tyunꞌe̱jkjidi je̱ choꞌoxpa̱jkpada je̱tseꞌe ñayꞌamo̱tutú̱vijidi toꞌk jadoꞌk pa̱n vintso̱ veꞌe ku̱du̱tonda je̱ Jesús. Ku je̱ Jesús du̱vinka̱a̱jn je̱ ñu̱makme̱jtsk kuká̱tsivada (Mt. 10.1‑4; Mr. 3.13‑19) O  Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús du̱vinꞌixꞌapitsumku̱jx je̱ jáyuda, je̱tseꞌe je̱ paꞌam jayu du̱nu̱u̱jmi: ―Yakyajkxu̱ je̱ mka̱ꞌa̱j. Vanꞌit tseꞌe je̱ paꞌam jayu je̱ kya̱ꞌa̱j du̱yakyajkxy je̱tseꞌe jyo̱tka̱daakni. N) Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús je̱ nu̱may jayu du̱nu̱u̱jmi: ―Toꞌkts a̱tseꞌe je̱ ayook nꞌamo̱tutu̱vavaꞌañ. ¿Juuꞌ tseꞌe je̱ pavaꞌnu̱n yakjajtyp je̱tseꞌe po̱o̱ꞌkxtku̱n xa̱a̱j je̱ jayu du̱tónu̱t: je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe o̱y ukpu̱ je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe ka ó̱yap, ku veꞌe je̱ jayu du̱yakjoojntykat ukpu̱ ku veꞌe je̱ jayu du̱yakꞌo̱o̱ꞌku̱t? +MOAx ñu̱jaꞌvipts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Jesús vintso̱ veꞌe vyinmayda. Vanꞌit tseꞌe du̱nu̱u̱jmi je̱ jayu juuꞌ veꞌe xux je̱ yꞌakaꞌyu̱n ka̱ꞌa̱j: ―Te̱na je̱ts minu̱ yaja ya̱ jayu vyinkujkta. Vanꞌit tseꞌe je̱ jayu ñu̱jkx joma veꞌe tyukna̱ꞌmu̱xji. LwJe̱p tseꞌe vyeꞌniduva je̱ tsaptu̱jkpit yakꞌixpa̱jkpata̱jk ma̱a̱t je̱ fariseota̱jkta, yꞌíxtupts je̱ꞌe̱ veꞌe pa̱n yakjo̱tka̱daꞌakupeꞌe je̱ Jesús je̱ jayu ku veꞌe po̱o̱ꞌkxtku̱n xa̱a̱j vyeꞌna, veꞌem tseꞌe yꞌo̱ꞌyixjadat vintso̱ veꞌe du̱nu̱xa̱ꞌa̱adat ku̱x kaꞌa veꞌe du̱kutyún je̱ꞌe̱ je̱ pyavaꞌnu̱nda. KJadoꞌk tseꞌe je̱ po̱o̱ꞌkxtku̱n xa̱a̱j vyeꞌna, je̱tseꞌe je̱ Jesús tya̱jki je̱p tsaptu̱jkp je̱tseꞌe je̱ jayu du̱yakꞌixpu̱jk. Je̱p tseꞌe vyeꞌna toꞌk je̱ yaaꞌtya̱jk juuꞌ veꞌe xux je̱ yꞌakaꞌyu̱n ka̱ꞌa̱j. LJJe̱tseꞌe je̱ Jesús jyaaꞌkvaajñ: ―Ax njayejppts a̱tseꞌe je̱ kutojku̱n pa̱n ti veꞌe po̱o̱ꞌkxtku̱n xa̱a̱j yaktónup ukpu̱ kayaktónup, a̱ts, je̱ Jayu Juuꞌ veꞌe Nu̱pa̱a̱mdu̱ka Ijtp. Je̱ yaaꞌtya̱jk juuꞌ veꞌe xux je̱ yꞌakaꞌyu̱n ka̱ꞌa̱j (Mt. 12.9‑14; Mr. 3.1‑6) {IoTa̱jki xa veꞌe je̱ David je̱p je̱ Nteꞌyam chaptu̱jkp je̱tseꞌe du̱ka̱a̱jy je̱ kunuuꞌkx tsapkaaky, je̱tseꞌe du̱kaajy, myo̱o̱yduva tseꞌe je̱ myujatyooꞌta̱jk. Ax kaꞌa tseꞌe je̱ pavaꞌnu̱n du̱yakjaty je̱tseꞌe o̱pya̱na du̱káyu̱t, je̱ teeꞌta̱jkji veꞌe tuknu̱vánada. Ta̱ miits je̱ꞌe̱ veꞌe xko̱tsta, ¿veꞌem xaja? uHcVanꞌit tseꞌe je̱ Jesús yꞌatsa̱a̱jv: ―¿Tis, kaꞌana miitseꞌe je̱ Kunuuꞌkx Jatyán xko̱tsta juuꞌ veꞌe toꞌk nax tyoondu je̱ David ma̱a̱t je̱ myujatyooꞌta̱jk ku veꞌe yuꞌo̱o̱ꞌkju̱dup vyeꞌna? aG;Vanꞌit tseꞌe je̱ fariseota̱jk du̱ꞌamo̱tutú̱vidi je̱ Jesús ma̱a̱t je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk: ―¿Tya̱jxts miitseꞌe po̱o̱ꞌkxtku̱n xa̱a̱j xtonda juuꞌ veꞌe je̱ pavaꞌnu̱n kyayakjajtyp? xF kToꞌkeꞌe je̱ po̱o̱ꞌkxtku̱n xa̱a̱j vyeꞌna, je̱tseꞌe je̱ Jesús du̱tuknajxy je̱ trigo kam ma̱a̱t je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk. Ku veꞌe je̱m ñajxti, vanꞌit tseꞌe je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk du̱yukta̱jti je̱ trigo je̱tseꞌe du̱vinxajtsti je̱m kya̱ꞌm, je̱tseꞌe du̱pa̱jkjidi je̱ pyoꞌox je̱tseꞌe du̱ja̱ꞌkxti je̱ trigo pajk. rE]'Pa̱n pa̱n tseꞌe du̱ꞌookp je̱ tsaaydum paꞌajk na̱a̱j juuꞌ veꞌe potsnaxy, kaꞌa tseꞌe du̱ꞌuktso̱jkni u̱xꞌo̱o̱k juuꞌ veꞌe nam, ku̱x jidu̱ꞌu̱meꞌe vyaꞌañ: “Nu̱yojk o̱y xa je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe potsnaxy.” Nay veꞌempa tseꞌe je̱ jayu du̱katso̱kta je̱ nam ixpa̱jku̱n juuꞌ a̱tseꞌe ntukꞌixp.%DC&Je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe je̱ nam tsaaydum paꞌajk na̱a̱j yakpu̱m je̱m nam ak apa̱jkin jo̱o̱tm; ax veꞌem tseꞌe ni juuꞌa kyavintó̱kiyu̱t. -CS%Ni pa̱na xa veꞌe du̱kahꞌate̱ꞌmiva je̱ nam tsaaydum paꞌajk na̱a̱j je̱m pak ak apa̱jkin jo̱o̱tm. Pa̱n veꞌem xa veꞌe ku̱du̱tún, mupá̱jinupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ ak, ax ko̱o̱jyji tseꞌe vyintó̱kiyu̱t je̱ tsaaydum paꞌajk na̱a̱j je̱ts je̱ ak apa̱jkin. GB$Vanꞌit tseꞌe ya̱ tukmuꞌaꞌixmojkin du̱vaajnjidi: ―Ni pa̱na xa veꞌe du̱kapukeeꞌp je̱ nam vit je̱tseꞌe du̱tukꞌaka̱ya je̱ pak vit. Pa̱n veꞌem xa veꞌe ku̱du̱tún, vanꞌit tseꞌe je̱ nam aka̱ꞌyu̱n du̱va̱a̱ꞌnmóku̱t je̱ pak vit je̱tseꞌe du̱tunjaaꞌkka̱a̱ꞌtsnit. yAk#Ax pyaaꞌtup tseꞌe je̱ xa̱a̱j ku a̱tseꞌe nko̱o̱ꞌkꞌijtnit ya̱ꞌa̱ ma̱a̱tta, vanꞌit tseꞌe tu̱u̱v yꞌayoojadat. Je̱ nam ixpa̱jku̱n juuꞌ veꞌe je̱ Jesús je̱ jayu tyukꞌix (Mt. 9.16‑17; Mr. 2.21‑22) {@o"Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús yꞌatsa̱a̱jv: ―Kaꞌa xa veꞌe chaachvinmáyda pa̱n pa̱n jatyeꞌe miindup joma veꞌe je̱ jayu ñavyu̱kju̱ namvaateꞌe je̱ ta̱ꞌa̱xpa̱jkpa du̱ma̱a̱dada, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe kyahꞌayoojada. Nay kaꞌava tseꞌe chaachvinmáyda a̱ts ya̱ nꞌixpa̱jkpata̱jk namvaat a̱tseꞌe nꞌit ya̱ꞌa̱ ma̱a̱tta. ?7!Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús yakꞌamo̱tutu̱vi: ―¿Tya̱jx tseꞌe may nax chapko̱tsta je̱ Yakna̱pe̱jtpa Juan je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk, nay veꞌempa je̱ fariseo je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk? Ax mits ya̱ mꞌixpa̱jkpata̱jk, kaaydup ooktupts ya̱ꞌa̱ veꞌeda. />W Ka je̱ꞌe̱p xa a̱tseꞌe nnu̱miimp je̱ts a̱tseꞌe nyaaxjat je̱ jayu juuꞌ veꞌe tu̱v jáyuvidup joojntykidup; je̱ꞌe̱ a̱tseꞌe nnu̱miimp juuꞌ veꞌe tó̱kinax jayu, veꞌem tseꞌe vyinmayu̱mpijttinit je̱tseꞌe du̱maso̱o̱ktinit je̱ kyo̱ꞌo̱y joojntykinda. Ku je̱ Jesús du̱ꞌavaꞌni pa̱n tya̱jx ka̱jxeꞌe je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk kyahꞌayoojada (Mt. 9.14‑15; Mr. 2.18‑20) \=1Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús yꞌatsa̱a̱jv: ―Kaꞌa xa je̱ꞌe̱ veꞌe du̱tso̱kta je̱ tso̱ꞌyiva pa̱n pa̱n jatyeꞌe ma̱kka̱tso̱ts; je̱ꞌe̱da veꞌe pa̱n pa̱n jatyeꞌe pa̱jkju̱dup. X<)Ax vanꞌit tseꞌe je̱ fariseota̱jk ma̱a̱t je̱ tsaptu̱jkpit yakꞌixpa̱jkpata̱jk du̱ko̱ꞌo̱yjaꞌvidi, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe du̱nu̱u̱jmidi je̱ Jesús je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk: ―¿Tya̱jxts miitseꞌe xma̱a̱tkáyda xma̱a̱tꞌooꞌkta je̱ kupa̱ꞌmu̱n pa̱kmojkpada je̱ts je̱ viijnk tó̱kinax jáyuda? (;IKu veꞌe je̱ it ñajxy, vanꞌit tseꞌe je̱m je̱ Leví tya̱kꞌam je̱ ma̱ja̱ kay je̱ ma̱ja̱ uuꞌk du̱yakꞌavaadi je̱ Jesús ka̱jx. Je̱m tseꞌe je̱ Jesús du̱ma̱a̱tkaajy du̱ma̱a̱tꞌuuk nu̱may je̱ kupa̱ꞌmu̱n pa̱kmojkpada je̱ts je̱ viijnk jáyuda. !:;Vanꞌit tseꞌe je̱ Leví tyeni je̱tseꞌe du̱maso̱kka̱jxni nu̱jom juuꞌ veꞌe yꞌixp jyayejpp je̱tseꞌe je̱ Jesús du̱pana̱jkxni. 9-Ku veꞌe je̱ Jesús kyajpu̱mpítsum, vanꞌit tseꞌe du̱ꞌix toꞌk je̱ kupa̱ꞌmu̱n pa̱kmojkpa juuꞌ veꞌe du̱xa̱a̱j Leví, je̱ja veꞌe chu̱u̱na vyeꞌna joma veꞌe je̱ kupa̱ꞌmu̱n du̱pa̱kmuk, je̱tseꞌe du̱nu̱u̱jmi: ―Pamiinni a̱ts. `89Atu̱va ato̱ki tseꞌe nu̱jom je̱ jayu tyanka̱jxti je̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam du̱yakmá̱jidi du̱yakjaanchidi, vaꞌajts tsa̱ꞌkidup tseꞌe ñavyaajnjidi: ―Atu̱va xa ya̱ꞌa̱ veꞌe juuꞌ veꞌe u̱xyam nꞌíxumdup. Ku je̱ Jesús du̱va̱a̱jv je̱ Leví juuꞌ veꞌe du̱xa̱a̱jiva Mateo (Mt. 9.9‑13; Mr. 2.13‑17) }7sJatyji tseꞌe pyojtu̱kni je̱ja je̱ nu̱may jayu vyinkujkta, je̱tseꞌe du̱pa̱kmojkni je̱ myaajntku̱n, je̱tseꞌe ña̱jkxni je̱m tya̱kꞌam, je̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam du̱kuko̱jtsji je̱tseꞌe du̱yakma̱ji du̱yakjaanchi. k6OJe̱tseꞌe xnu̱jávadat je̱ts njayejpp a̱tseꞌe je̱ kutojku̱n yaja naxviijn je̱ts a̱tseꞌe je̱ jayu nto̱kinme̱e̱ꞌkxu̱t, a̱ts, je̱ Jayu Juuꞌ veꞌe Nu̱pa̱a̱mdu̱ka Ijtp. Vanꞌit tseꞌe je̱ mojkpa jayu du̱nu̱u̱jmi: ―Mits a̱tseꞌe nnu̱u̱jmip, pojtu̱kni, pa̱kmojkni xi mmaajntku̱n, je̱ts na̱jkxni je̱m mta̱kꞌam. F5¿Tis vineꞌe ka tsoꞌoxap, ku a̱tseꞌe je̱ jayu nnu̱u̱jma: “Meeꞌkx tseꞌe je̱ mto̱kin tyañ”, ukpu̱ ku a̱tseꞌe je̱ jayu nna̱a̱jmat: “Pojtu̱kni je̱ts jaamni”? (4IKu tseꞌe je̱ Jesús du̱nu̱jaꞌvi vintso̱ veꞌe vyinmayda, vanꞌit tseꞌe du̱ꞌamo̱tutú̱vidi: ―¿Tya̱jxts miitseꞌe veꞌem mvinmayda? @3yVanꞌit tseꞌe je̱ tsaptu̱jkpit yakꞌixpa̱jkpata̱jk ma̱a̱t je̱ fariseota̱jk vyinmaaydi: “¿Pa̱nts ya̱ꞌa̱ veꞌe ya̱ jayu juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam du̱vinko̱jtspe̱jtp? Ni pa̱na xa veꞌe kyaꞌo̱ꞌyixju̱ je̱tseꞌe tyo̱kinme̱e̱ꞌkxu̱t, je̱ Nteꞌyamji veꞌe toꞌk.” &2EKu tseꞌe je̱ Jesús du̱ꞌix je̱ts jaanchjaꞌvijidupeꞌe, vanꞌit tseꞌe je̱ mojkpa jayu du̱nu̱u̱jmi: ―Meeꞌkx tseꞌe je̱ mto̱kin tyañ. u1cax kaꞌa tseꞌe yꞌukꞌitu̱paattini vintso̱ veꞌe tyá̱kadat ku̱x o̱o̱yeꞌe je̱ jayu tyunve̱ꞌnada. Vanꞌit tseꞌe pye̱jtti je̱m ta̱kniꞌkxm je̱tseꞌe du̱yakke̱e̱kti ve̱e̱ꞌn je̱ ta̱kna̱pa̱m, je̱tseꞌe je̱ mojkpa jayu du̱ku̱sta̱a̱ydi je̱ myaajntku̱n ma̱a̱t je̱ja nu̱may jayu akujk je̱ts je̱ja je̱ Jesús vyinkujk. \01Vanꞌit tseꞌe jye̱ꞌydi vinkex je̱ yaaꞌtya̱jkta, je̱meꞌe maajntku̱n ka̱jxm du̱pavitsta toꞌk je̱ mojkpa jayu. Yakta̱kavaandup tseꞌe je̱p tu̱jkp, je̱ Jesús tseꞌe tyukvinkuvitsavaandup, /Toꞌk nax tseꞌe je̱ Jesús yakꞌixpu̱k vyeꞌna. Je̱m tseꞌe chu̱u̱niduva vyeꞌna je̱ fariseota̱jk ma̱a̱t je̱ tsaptu̱jkpit yakꞌixpa̱jkpata̱jk; je̱m je̱ꞌe̱ veꞌe cho̱o̱ꞌnda may viijn kajpu̱n ka̱jxm juuꞌ veꞌe je̱m galiléait je̱ts judéait yꞌit jo̱o̱tmda. Je̱m tseꞌe juuꞌ veꞌe tso̱o̱ꞌnduvap je̱m jerusaleenit kyajpu̱n ka̱jxm. Je̱ Nteꞌyam tseꞌe je̱ ma̱kkin mo̱o̱jyju je̱ Jesús je̱tseꞌe je̱ paꞌam jayu du̱yakjo̱tka̱daꞌaku̱t. s._Ax may nax tseꞌe je̱ Jesús ñu̱jkx joma veꞌe kyapa̱ntsu̱u̱na, kyukeekpeꞌe je̱ nu̱may jayu je̱tseꞌe ñu̱jkx tsapko̱jtspa. Ku je̱ Jesús du̱yakjo̱tka̱daaky toꞌk je̱ mojkpa jayu (Mt. 9.1‑8; Mr. 2.1‑12) /-WAx nu̱yojk tseꞌe je̱ Jesús je̱ mya̱jin tyunvaꞌkxtkꞌatu̱u̱ts. Nu̱may tseꞌe je̱ jayu juuꞌ veꞌe nayꞌamojkijidu je̱tseꞌe du̱ꞌamo̱tunáxtat juuꞌ veꞌe je̱ Jesús kya̱jtsp je̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe yakjo̱tka̱daꞌakjadat pa̱n pa̱n jatyeꞌe pa̱jkju̱dup. Q,Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús pyavaajnji je̱ts ni pa̱na veꞌe du̱kavaajnjat. Vanꞌit tseꞌe du̱jaaꞌknu̱u̱jmi: ―Na̱jkxu̱ joma veꞌe je̱ teeꞌ je̱tseꞌe du̱ꞌíxu̱t je̱ts ta̱ veꞌe mjo̱tka̱daꞌaky, vanꞌit tseꞌe xyó̱xu̱t juuꞌ veꞌe je̱ Moisés pyavaan ku veꞌe je̱ jayu kyo̱o̱ꞌkpa̱jkjini je̱ lepra paꞌam, veꞌem tseꞌe nu̱jom je̱ jayu du̱nu̱jávadat je̱ts tá̱vani veꞌe je̱ paꞌam mnu̱vaatsjini. p+Y Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús je̱ kya̱ꞌa̱j tyuknu̱ko̱o̱jnji je̱tseꞌe vyaajñ: ―Ntsa̱jkp xa a̱tseꞌe, vaꞌajts tseꞌe mtaanni. Ku tseꞌe veꞌem vyaajñ, tun jatyji tseꞌe je̱ lepra paꞌam ñu̱vaatsjini. q*[ Je̱m tseꞌe kajpu̱n ka̱jxm vyeꞌna je̱ Jesús je̱tseꞌe ñu̱je̱ꞌyji toꞌk je̱ jayu juuꞌ veꞌe leprapa̱jkjup. Ku veꞌe je̱ Jesús du̱ꞌix, vanꞌit tseꞌe du̱vinko̱xkteni je̱tseꞌe du̱munooꞌkxtk: ―Vintsá̱n, pa̱n mtsa̱jkp xa mitseꞌe, mꞌo̱ꞌyixjup tseꞌe je̱ts a̱tseꞌe xtuknu̱vaꞌatsu̱t ya̱ lepra paꞌam. >)u Ku tseꞌe je̱ barco du̱yakpítsumdini je̱p na̱ja̱a̱tp, vanꞌit tseꞌe du̱maso̱o̱ktini nu̱jom juuꞌ veꞌe yꞌíxtup jyaye̱jptup je̱tseꞌe je̱ Jesús du̱pana̱jkxtini. Ku je̱ Jesús du̱yakjo̱tka̱daaky toꞌk je̱ jayu juuꞌ veꞌe leprapa̱jkjup (Mt. 8.1‑4; Mr. 1.40‑45) j(M Je̱ꞌe̱ ma̱a̱tta tseꞌe je̱ Santiago je̱ts je̱ Juan, je̱ Zebedeo je̱ myajntkta̱jk, je̱ Simón tseꞌe mya̱a̱tmaaktu. Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús du̱nu̱u̱jmi je̱ Simón Pedro: ―Kadi mtsa̱ꞌa̱ga. Je̱ ajkx maakk xa veꞌe mtuump; ax u̱xyamts a̱ts mitseꞌe je̱ toonk nmo̱ꞌo̱t je̱ts a̱tseꞌe je̱ jayu xtuknu̱mínu̱t. K' Je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe veꞌem du̱nu̱u̱jmi ku̱x atu̱va ato̱ki veꞌe je̱ Simón Pedro je̱ts je̱ myujatyooꞌta̱jk tyuntaandi ku̱xeꞌe o̱o̱y je̱ ajkx du̱tunyakpítsumdi. U&#Ku veꞌe du̱ꞌix je̱ Simón Pedro, vanꞌit tseꞌe du̱vinko̱xkteni je̱ Jesús je̱tseꞌe du̱nu̱u̱jmi: ―Ma̱ja̱ Vintsá̱n, mujékuma a̱ts mits toꞌk aaj, ku̱x tó̱kinax jayu xa a̱ts. K%Je̱m tseꞌe vyeꞌniva jadoꞌk je̱ barco ta̱m jaty joma veꞌe vye̱ꞌnada je̱ myujatyooꞌda. Vanꞌit tseꞌe du̱ye̱e̱jmjidi je̱tseꞌe pyutá̱kajadat. Kuts je̱ꞌe̱ veꞌe mye̱jtsti, vanꞌit tseꞌe du̱yakꞌojtsti o̱o̱y me̱jtsk je̱ barco, jave̱e̱ꞌn tseꞌe je̱p na̱ja̱a̱tp jyakunajxtini. !$;Ku veꞌe veꞌem du̱toondi, o̱o̱y tseꞌe je̱ ajkx may tyuntaajñ. Vanꞌit tseꞌe myupo̱jtiꞌukvaanni je̱ tyukꞌajkxꞌamaakin xuumda. o#WVanꞌit tseꞌe je̱ Simón yꞌatsa̱a̱jv: ―Yakꞌixpa̱jkpa, tsonaxy xa a̱a̱tseꞌe tu̱njatún, kaꞌats a̱a̱tseꞌe tu̱ntipu̱k; ax pa̱n mits tseꞌe mvaamp, vaꞌants a̱tseꞌe du̱ꞌavá̱jinuva ya̱ xuum. M"Ku veꞌe je̱ jayu du̱muko̱jtsku̱jx, vanꞌit tseꞌe je̱ Simón du̱nu̱u̱jmi: ―Yakta̱ka ya̱ barco joma veꞌe ya̱ na̱a̱j ka̱a̱k. Avá̱jada ya̱ mxuumda je̱tseꞌe mmaꞌaktat. _!7Toꞌk je̱ barco, je̱ Simón Peedrots je̱ꞌe̱ veꞌe jye̱ꞌe̱. Je̱m tseꞌe je̱ Jesús tya̱jki je̱tseꞌe je̱ Simón du̱nu̱u̱jmi je̱tseꞌe je̱ barco du̱jaaꞌkyakna̱tá̱kat. Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús yꞌa̱jxtk je̱m barco jo̱o̱tm je̱tseꞌe je̱ nu̱may jayu du̱yakꞌixpu̱k juuꞌ veꞌe je̱ja naxku̱jxta. b =Je̱tseꞌe je̱ Jesús du̱ꞌix me̱jtsk je̱ barco je̱ja ma̱ja̱ na̱ꞌaka̱ya paꞌayi, tá̱vani veꞌe pyítsumda vyeꞌna je̱ ajkx maakpada je̱tseꞌe du̱yakvaꞌatsta je̱ tyukꞌajkxꞌamaakin xuumda.  Toꞌk nax tseꞌe je̱ Jesús vyeꞌna je̱ja genesarétit mya̱ja̱ na̱ꞌaka̱ya paꞌayi, vanꞌit tseꞌe vaꞌajts nu̱may je̱ jayu jye̱ꞌydi je̱tseꞌe tyunꞌatijmojkjidini ku̱x je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayookeꞌe yꞌamo̱tunaxuvaandup. ,Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús ñu̱jkx je̱tseꞌe je̱ jayu du̱yakꞌixpu̱jk je̱m je̱ galiléait chapta̱jkmda. 9+Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xjidi: ―Tun vinko̱pk xa je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ts a̱tseꞌe je̱ jayu je̱m viijnk kajpu̱n ka̱jxmdava nvaajnjadat pa̱n vintso̱ veꞌe yꞌijttinit je̱m je̱ Nteꞌyam yꞌam kya̱ꞌm, ku̱x je̱ꞌe̱ ka̱jx a̱tseꞌe nyakkex. (I*Ku veꞌe je̱ it jyajtk, vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús pyítsum je̱m kajpu̱n ka̱jxm je̱tseꞌe ñu̱jkx joma veꞌe kyapa̱ntsu̱u̱na. Íxtijidu tseꞌe je̱ jayu. Ku tseꞌe du̱paatti, je̱tseꞌe du̱ꞌukyaktanuvaandi, kaꞌa tseꞌe du̱tso̱kta je̱tseꞌe ña̱jkxnit. "=)Ax je̱m tseꞌe nu̱may je̱ jayu jyaꞌvin ka̱jxmda pyítsumdini je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvapta. Aaꞌmitaaktu tseꞌe, je̱tseꞌe vyaandi: ―Mits xa je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌOnu̱k. Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús tyukna̱ꞌmu̱xjidi, kaꞌa veꞌe du̱yakjajtjidi je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap je̱tseꞌe kyó̱tstat ku̱x ñu̱jaꞌvidu veꞌe je̱ts je̱ꞌe̱ je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Cristo, juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam vyinko̱o̱n je̱tseꞌe yakkutojknit. Ku je̱ Jesús kyaꞌamaajy je̱p Galilea (Mr. 1.35‑39) T!(Ta̱ka xa̱a̱jani tseꞌe vyeꞌna, je̱tseꞌe nu̱jom je̱ paꞌam jayu du̱yakna̱jkxti joma veꞌe je̱ Jesús vyeꞌna; may viijn tseꞌe je̱ paꞌam juuꞌ veꞌe jyaye̱jptup. Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús je̱ kya̱ꞌa̱j du̱tuknu̱ka̱a̱jn nu̱jom je̱ paꞌam jáyuda je̱tseꞌe du̱yakjo̱tka̱dakka̱jxtini. 'Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús du̱nu̱viijntk je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk je̱tseꞌe je̱ ja̱mpaꞌam du̱pavaajñ je̱tseꞌe je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk du̱nu̱vaatsnit. Vanꞌit tseꞌe je̱ ja̱mpaꞌam ñu̱vaatsjini. Jatyji tseꞌe je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk pyojtu̱k je̱tseꞌe pyattoꞌnijidi. Ku je̱ Jesús du̱yakjo̱tka̱daaky nu̱may je̱ paꞌam jayu (Mt. 8.16‑17; Mr. 1.32‑34) U#&Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús tyeni je̱tseꞌe pyítsum je̱p tsaptu̱jkp, je̱tseꞌe ñu̱jkx je̱m je̱ Simón Pedro tya̱kꞌam. Je̱m tseꞌe je̱ Pedro je̱ mya̱ꞌvu̱t taak pyaꞌammaꞌaj vyeꞌna, ma̱kkeꞌe jya̱mpu̱kju̱. Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús du̱munooꞌkxtkti je̱tseꞌe du̱yakjo̱tka̱daꞌaku̱t. %%Nu̱jom tseꞌe je̱ kajpu̱n juuꞌ veꞌe je̱m namyutá̱mijidup, ñu̱jaꞌvidupts je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe je̱ Jesús tyuump kya̱jtsp. Ku je̱ Jesús du̱yakjo̱tka̱daaky je̱ Simón Pedro je̱ mya̱ꞌvu̱t taak (Mt. 8.14‑15; Mr. 1.29‑31) (I$Ax nu̱jom tseꞌe tyaandi atu̱va ato̱ki je̱tseꞌe ñavyaajnjidi: ―¿Ti ayookts ya̱ꞌa̱ veꞌe? ¡Ya̱ jayu xa veꞌe du̱pavaamp je̱ kutojku̱n ma̱a̱t je̱ ko̱ꞌo̱yjayuvapta̱jkta je̱tseꞌe pyítsumdat je̱m je̱ jayu jyaꞌvin ka̱jxmda, vanꞌit tseꞌe pyítsumda! a;#Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús du̱tuknu̱u̱jmi je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap, je̱tseꞌe vyaajñ: ―Amo̱ꞌo̱tu̱ je̱ts tukvaatsni ya̱ yaaꞌtya̱jk. Vanꞌit tseꞌe je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap du̱yakkitu je̱ yaaꞌtya̱jk je̱ja je̱ꞌe̱ vyinkujkta, ni vinxu̱pa tseꞌe kyayaktsaachiji ku veꞌe pyítsumni je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap. "―Maso̱ꞌo̱ku̱ a̱a̱ts, Jesús, nazarétit jayu. ¿Ti ka̱tsts mitseꞌe mjayejpp a̱a̱ts ma̱a̱t? ¿Je̱ꞌe̱ veꞌe mnu̱mejtsp je̱ts a̱a̱tseꞌe xyakkutó̱kiyu̱t? Nꞌixa xa a̱ts mits, je̱ Nteꞌyam je̱ Vyaꞌajts Jáyuts mitseꞌe. (I!Je̱p tseꞌe tsaptu̱jkp vyeꞌna toꞌk je̱ yaaꞌtya̱jk juuꞌ veꞌe je̱m jyaꞌvin ka̱jxm je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap. Je̱tseꞌe ma̱kk vyaajñ:   Atu̱va ato̱ki tseꞌe je̱ jayu du̱tuktaandi je̱ Jesús je̱ yꞌixpa̱jku̱n ku̱x je̱ kutojku̱n ma̱a̱teꞌe kya̱jts. gGVanꞌit tseꞌe je̱ Jesús ñu̱jkx je̱m Capernaum, toꞌk je̱ kajpu̱n juuꞌ veꞌe je̱m galiléait yꞌit jo̱o̱tm. Je̱m tseꞌe je̱ jayu du̱yakꞌixpu̱jk ku veꞌe po̱o̱ꞌkxtku̱n xa̱a̱j vyeꞌna. KVanꞌit tseꞌe je̱ Jesús je̱ja nu̱may jayu akujk ñajxy je̱tseꞌe ña̱jkxni. Toꞌk je̱ yaaꞌtya̱jk juuꞌ veꞌe je̱m jyaꞌvin ka̱jxm je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap (Mr. 1.21‑28) hIVanꞌit tseꞌe tyénidi je̱tseꞌe je̱ Jesús du̱yakkajpu̱mpítsumdi, je̱tseꞌe du̱yakna̱jkxti je̱m ke̱tsꞌam, je̱m ke̱tsko̱jm joma veꞌe je̱ kajpu̱n. Je̱m tseꞌe o̱jts du̱ꞌukku̱svivupuvaꞌanda. *MAx ku tseꞌe du̱ꞌamo̱tunajxti ti veꞌe kya̱jtsp, o̱o̱y tseꞌe tyunjo̱tmaꞌtti nu̱jom je̱ꞌe̱da juuꞌ veꞌe je̱p tsaptu̱jkp veꞌnidup. N Je̱ja xa veꞌe vyeꞌniduva yaja israeejlit yꞌit ja̱a̱t nu̱may je̱ jayu juuꞌ veꞌe leprapa̱jkju̱dup vanꞌit ku veꞌe jyoojntyki je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpa Eliseo. Ax ni toꞌka tseꞌe du̱kayakjo̱tka̱daaky je̱ israeejlit jayu juuꞌ veꞌe leprapa̱jkju̱dup, je̱ꞌe̱jyji veꞌe yakjo̱tka̱daaknu toꞌk je̱ viijnk tsó̱vit jayu, je̱ Naamán juuꞌ veꞌe tsu̱u̱nip yꞌijt je̱m siiriait yꞌit jo̱o̱tm. ` 9Ax kaꞌa tseꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ Elías du̱tuknu̱kejx ni toꞌka je̱ kuꞌa̱a̱ꞌk ta̱ꞌa̱xta̱jk juuꞌ veꞌe tsu̱u̱nidup yꞌijt yaja israeejlit yꞌit ja̱a̱t; je̱ꞌe̱ veꞌe ñojkꞌó̱y tyuknu̱ke̱jx toꞌk je̱ viijnk tsó̱vit jayu juuꞌ veꞌe tsu̱u̱nip yꞌijt je̱m Sarepta, je̱ sidoonit kajpu̱n muta̱m. 4 aVaampamts a̱tseꞌe je̱ts je̱ja xa veꞌe nu̱may je̱ kuꞌa̱a̱ꞌk ta̱ꞌa̱xta̱jk vye̱ꞌnada yaja israeejlit yꞌit ja̱a̱t ku veꞌe je̱ Elías jyoojntyki, ku veꞌe ya̱ it kyatuuj toojk joojnt jagojkm je̱tseꞌe ma̱kk je̱ yooj tyunnajxy yaja nu̱jom israeejlit yꞌit ja̱a̱t. U #Je̱tseꞌe jyaaꞌkvaajñ: ―Tyú̱vam xa a̱tseꞌe nvaꞌañ je̱ts kaꞌa veꞌe o̱y yakkuvá̱ku̱t joma veꞌe je̱ yꞌit je̱ ñaax ni toꞌka je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpa.  Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xjidi: ―Tyú̱vam xa miits nꞌiteꞌe xkó̱tstat ya̱ tukmuꞌaꞌixmojkin: “Tso̱ꞌyiva, nachó̱yaja viinm. Tonu̱ yaja mkajpu̱n ku̱jx juuꞌ a̱a̱tseꞌe nmo̱tu je̱tseꞌe xtuujn je̱m Capernaum.” }sNu̱jom tseꞌe je̱ jáyuda yꞌo̱ñu̱ko̱jtsiji, atu̱va ato̱ki tseꞌe tyaandi ku veꞌe je̱ Jesús vaꞌajts tsoj myuko̱jtsjidi, je̱tseꞌe ñayꞌamo̱tutú̱vijidi: ―¿Ti ka je̱ Joseejap ya̱ꞌa̱ veꞌe je̱ yꞌónu̱k? GVanꞌit tseꞌe je̱ Jesús yakꞌixpa̱jkjidi. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaajñ: ―U̱xyam ya̱ xa̱a̱j tseꞌe yaja miits mvinkujkta ya̱ Kunuuꞌkx Jatyán tu̱tyunju̱ tu̱kya̱tsju̱. (IKu veꞌe du̱ko̱jtsku̱jx, vanꞌit tseꞌe je̱ na̱k du̱ꞌaxaaꞌtsni joma veꞌe yukjaꞌa je̱ Kunuuꞌkx Jatyán, je̱tseꞌe du̱mo̱o̱jy je̱ tsaptu̱jkpit pattoꞌniva. Vanꞌit tseꞌe yꞌa̱jxtk je̱tseꞌe je̱ jayu du̱yakꞌixpá̱ktat. Ax nu̱jom tseꞌe je̱ jayu pa̱n nu̱vinxu̱peꞌe je̱p tsaptu̱jkp vye̱ꞌnada, tum je̱m tseꞌe je̱ Jesús ñiꞌkxm je̱ vyiijn du̱pa̱a̱mdi.  nꞌavaꞌnivapts a̱tseꞌe je̱ts ta̱ veꞌe je̱ joojnt jyeꞌya je̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ jyayu du̱kunooꞌkxu̱t. ykYamts je̱ꞌe̱ veꞌe a̱ts njaꞌvin ka̱jxm je̱ Espíritu juuꞌ veꞌe ijtp je̱m je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n jyaꞌvin ka̱jxmpa,
je̱ꞌe̱ts a̱tseꞌe xvinko̱o̱n je̱ts a̱tseꞌe ntukkaꞌamáyu̱t je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook je̱ ayo̱o̱va jáyuda,
je̱ Nteꞌyamts a̱tseꞌe xke̱jxp je̱ts a̱tseꞌe ntuknu̱jávadat je̱ts jatyji a̱tseꞌe je̱ jayu nyaktánu̱t veꞌem ax joꞌn je̱ jayu juuꞌ veꞌe pítsumdup je̱p poxu̱ntu̱jkp,
veꞌem ax joꞌn je̱ viints jayu juuꞌ veꞌe vinꞌixpa̱jktup,
a̱tseꞌe naspa̱ka nyaktaandinup pa̱n pa̱n jatyeꞌe maaydup tajtup; Vanꞌit tseꞌe yakmo̱o̱jy juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpa Isaías jyaay je̱p Kunuuꞌkx Jatyán ku̱jxp. Ku tseꞌe du̱yakꞌavaach, je̱tseꞌe du̱paaty juuꞌ veꞌe kyo̱tsuvaampy, vanꞌit tseꞌe du̱ka̱jts: 6eVanꞌit tseꞌe je̱ Jesús jye̱ꞌy je̱m Nazaret, je̱ kajpu̱n joma veꞌe yeeꞌk. Ax po̱o̱ꞌkxtku̱n xa̱a̱j tseꞌe vyeꞌna, vanꞌit tseꞌe tya̱jki je̱p tsaptu̱jkp, veꞌem ax joꞌn du̱tún yꞌijt, je̱tseꞌe tyeni, je̱tseꞌe je̱ Kunuuꞌkx Jatyán du̱ko̱tsuvaꞌañ. eCYakꞌixpu̱jkpts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ jayu nu̱jom je̱ it joma tso̱ veꞌe ñaxy; ax nu̱jom tseꞌe je̱ jayu yakmá̱jajada yakjaanchajada. Ku je̱ Jesús vyeꞌna je̱p Nazaret (Mt. 13.53‑58; Mr. 6.1‑6) 9Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús vyimpijtnuva je̱m Galilea je̱ ma̱kkin ma̱a̱t juuꞌ veꞌe je̱ Espíritu Santo mo̱o̱jyjup. Tum je̱ꞌe̱ tseꞌe je̱ jayu kyo̱jtstup myaajntyktup, je̱tseꞌe nu̱jom je̱ jayu ñu̱jaꞌviji juuꞌ veꞌe je̱m tso̱ tsu̱u̱nidup. \1 Ax ku tseꞌe je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap ñayjaꞌviji je̱ts kaꞌa veꞌe mya̱a̱daꞌaky vintso̱ veꞌe je̱ Jesús ku̱du̱yakto̱kimpu̱jk, vanꞌit tseꞌe du̱kukeek. Ku tseꞌe je̱ it jyaaꞌknajxy, vanꞌit tseꞌe du̱ꞌavimpijtinuva. Ku je̱ Jesús kyaꞌamayꞌukvaajñ je̱p Galilea (Mt. 4.12‑17; Mr. 1.14‑15) s~_ Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús yꞌatsa̱a̱jv: ―Vaampap tseꞌe jidu̱ꞌu̱m je̱ Kunuuꞌkx Jatyán: “Kaꞌa tseꞌe xꞌíxtat joma vaateꞌe juuꞌ du̱kuvu̱k je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n, u̱u̱ꞌm je̱ nNteꞌyamamda.” m}S je̱tseꞌe je̱ kya̱ꞌa̱j mtukꞌamátsajat je̱tseꞌe je̱ mtek je̱ tsaaj kyayaktsaachajat. >|u ku̱x jidu̱ꞌu̱m xa veꞌe je̱ Kunuuꞌkx Jatyán vyaꞌañ:Je̱ Nteꞌyam xa veꞌe du̱pavaꞌanup je̱ yꞌaangelesta̱jk je̱tseꞌe mꞌíxju̱t mjayé̱pju̱t, %{C Vanꞌit tseꞌe je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap yakna̱jkxjuva je̱m Jerusalén je̱tseꞌe je̱ Jesús du̱yakpejt je̱m ma̱ja̱ tsapta̱kko̱jm, je̱tseꞌe du̱nu̱u̱jmi: ―Pa̱n tyú̱vam xa veꞌe je̱ts je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌOnu̱k mitseꞌe, naajkku̱stá̱kajats nꞌit, 3z_Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús yꞌatso̱o̱jvji: ―Na̱jkxni, Satanás, ku̱x jidu̱ꞌu̱meꞌe je̱ Kunuuꞌkx Jatyán vyaampa: “Vinjávada vintsa̱ꞌa̱gada je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n, u̱u̱ꞌm je̱ nNteꞌyamamda, tun je̱ꞌe̱jyji veꞌe toꞌk mvinjávadap mvintsa̱ꞌa̱gadap.” !y;Pa̱n xvinko̱xkténipts a̱ts mitseꞌe je̱ts a̱ts mitseꞌe xvinjávat xvintsa̱ꞌa̱gat, nu̱jomts a̱ts mits ya̱ꞌa̱ veꞌe nmo̱kya̱jxnit. Jx Vanꞌit tseꞌe du̱nu̱u̱jmi: ―Nmo̱kya̱jxnup xa a̱ts mits ya̱ꞌa̱ veꞌe nu̱jom xi kutojku̱n je̱ts vinxu̱peꞌe je̱ ma̱jin xi jayu du̱jaye̱pta, ku̱x a̱ts xa ya̱ꞌa̱ veꞌe nu̱jom xtukka̱ta̱jkika̱jxnu je̱ Nteꞌyam, ax nmo̱o̱ynupts a̱ts ya̱ꞌa̱ veꞌe pa̱n pa̱n a̱tseꞌe ntsa̱jkp. |wqVanꞌit tseꞌe je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap yakna̱jkxji joma veꞌe toꞌk je̱ ko̱pk juuꞌ veꞌe ka̱jxm a̱a̱ꞌk; jatyji tseꞌe je̱ Jesús du̱tuknu̱ꞌixiku̱jx nu̱jom je̱ jayu juuꞌ veꞌe yakkutujkja ijttup yaja naxviijn. v7Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús yꞌatsa̱a̱jv: ―Veꞌem xa veꞌe je̱ Kunuuꞌkx Jatyán vyaꞌañ: “Ka tun je̱ꞌe̱ ka̱jxjyap xa veꞌe je̱ jayu jyoojntyka ku̱xeꞌe juuꞌ du̱kay du̱ju̱ꞌkx, je̱ ayook ka̱jxeꞌe juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam kya̱jtsp.” iuKVanꞌit tseꞌe je̱ Satanás vyinkutá̱miji je̱tseꞌe ña̱ꞌmu̱xji: ―Pa̱n tyú̱vam xa veꞌe je̱ts je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌOnu̱k mitseꞌe, mukó̱tsu̱ts nꞌit ya̱ tsaaj je̱tseꞌe vyimpítu̱t tsapkaaky. +tOJe̱m tseꞌe je̱ Jesús yꞌijt vu̱jxtkupx xa̱a̱j; ukyakto̱kimpa̱kuvaajnju tseꞌe je̱ Satanás, je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap juuꞌ veꞌe du̱nu̱vintsa̱nika̱jxp je̱ ko̱ꞌo̱yjayuvapta̱jkta. Kaꞌa tseꞌe vanꞌit du̱tikaajy du̱tiju̱ꞌkx, je̱tseꞌe je̱ yooj pyaatjini. 5s eVanꞌit tseꞌe je̱ Jesús cha̱a̱ꞌn je̱m Jordán ma̱ja̱ na̱paꞌam, je̱ Espíritu Santo tseꞌe mo̱o̱jyju je̱ vinmaꞌyu̱n je̱ts je̱ ma̱kkin je̱tseꞌe du̱tónu̱t juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam cha̱jkp, je̱ꞌe̱ tseꞌe je̱ Jesús du̱yakna̱jkx je̱m vinvaꞌajts it ka̱jxm. ,rQ&juuꞌ veꞌe je̱ Enós je̱ myajntk, juuꞌ veꞌe je̱ Set je̱ myajntk, juuꞌ veꞌe je̱ Adán je̱ myajntk, juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ myajntk.Xq)%juuꞌ veꞌe je̱ Matusalén je̱ myajntk, juuꞌ veꞌe je̱ Enoc je̱ myajntk, juuꞌ veꞌe je̱ Jared je̱ myajntk, juuꞌ veꞌe je̱ Mahalaleel je̱ myajntk, juuꞌ veꞌe je̱ Cainán je̱ myajntk, Np$juuꞌ veꞌe je̱ Cainán je̱ myajntk, juuꞌ veꞌe je̱ Arfaxad je̱ myajntk, juuꞌ veꞌe je̱ Sem je̱ myajntk, juuꞌ veꞌe je̱ Noé je̱ myajntk, juuꞌ veꞌe je̱ Lamec je̱ myajntk, Lo#juuꞌ veꞌe je̱ Serug je̱ myajntk, juuꞌ veꞌe je̱ Ragau je̱ myajntk, juuꞌ veꞌe je̱ Peleg je̱ myajntk, juuꞌ veꞌe je̱ Heber je̱ myajntk, juuꞌ veꞌe je̱ Sala je̱ myajntk, On"juuꞌ veꞌe je̱ Jacob je̱ myajntk, juuꞌ veꞌe je̱ Isaac je̱ myajntk, juuꞌ veꞌe je̱ Abraham je̱ myajntk, juuꞌ veꞌe je̱ Taré je̱ myajntk, juuꞌ veꞌe je̱ Nacor je̱ myajntk, Om!juuꞌ veꞌe je̱ Aminadab je̱ myajntk, juuꞌ veꞌe je̱ Aram je̱ myajntk, juuꞌ veꞌe je̱ Esrom je̱ myajntk, juuꞌ veꞌe je̱ Fares je̱ myajntk, juuꞌ veꞌe je̱ Judá je̱ myajntk, vle juuꞌ veꞌe je̱ David je̱ myajntk, juuꞌ veꞌe je̱ Isaí je̱ myajntk, juuꞌ veꞌe je̱ Obed je̱ myajntk, juuꞌ veꞌe je̱ Booz je̱ myajntk, juuꞌ veꞌe je̱ Salmón je̱ myajntk, juuꞌ veꞌe je̱ Naasón je̱ myajntk, f~}}|{zyxwutrqpomjiigfnecb9a`_m^r]\[YWVUT&SqRbQPO?NxM4L!JHHmFEOCBp@?>/=~;:9876143g210/--&,n**_)('2%#"!! T.oASb  g mYODKu veꞌe du̱ꞌix je̱ Jesús, vanꞌit tseꞌe du̱vinko̱xkteni, je̱tseꞌe ma̱kk du̱nu̱u̱jmi: ―¿Ti ka̱tsts u̱u̱ꞌmeꞌe njaye̱jpump?, Jesús. Je̱ꞌe̱ xa mitseꞌe je̱ yꞌOnu̱k, je̱ Nteꞌyam, juuꞌ veꞌe du̱nu̱ka̱jxmika̱jxp. Nmunooꞌkxtkpts a̱ts mitseꞌe je̱ts a̱tseꞌe kadi xtsaachtún. CKu tseꞌe je̱ Jesús pyítsum je̱m barco jo̱o̱tm, vanꞌit tseꞌe vyinkutá̱miji toꞌk je̱ yaaꞌtya̱jk juuꞌ veꞌe je̱m tso̱ kukajpu̱nip; jékanits je̱ꞌe̱ veꞌe je̱m jyaꞌvin ka̱jxm je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap, jékani tseꞌe kyanaxya̱xju̱. Kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe je̱p tu̱jkp chu̱u̱na; je̱peꞌe aajntkup tyunꞌit joma veꞌe je̱ o̱o̱ꞌkpa ñaxtá̱kada. CBVanꞌit tseꞌe cho̱o̱ꞌndi je̱m galiléait yꞌit jo̱o̱tm je̱tseꞌe jye̱ꞌydi je̱m jadoꞌk adoꞌom ma̱ja̱ na̱ꞌaka̱ya paꞌam je̱m gadaarait yꞌit jo̱o̱tm. AVanꞌit tseꞌe je̱ Jesús vyaajñ: ―¿Tya̱jxseꞌe je̱ jaanchjaꞌvin xkajaye̱pta? Tsa̱ꞌkidup tseꞌe je̱tseꞌe atu̱va ato̱ki tyuntaandi je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk, je̱tseꞌe ñayꞌamo̱tutú̱vijidi: ―¿Vintso̱s ya̱ꞌa̱ vineꞌe ya̱ jayu je̱ ma̱kkin o̱o̱y du̱tunjayep? ¡Je̱ po̱j paat je̱ na̱a̱j paat tseꞌe du̱pavaꞌañ, ax ka̱tsu̱pa̱jkju̱dup tseꞌe! Ku je̱ Jesús du̱yakpítsum je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap je̱m je̱ jayu jyaꞌvin ka̱jxm (Mt. 8.28‑34; Mr. 5.1‑20) b@=vanꞌit tseꞌe du̱yojxti je̱ Jesús, je̱tseꞌe du̱nu̱u̱jmidi: ―¡Yakꞌixpa̱jkpa! ¡Yakꞌixpa̱jkpa! ¡Kunajxumdinuptam xa veꞌe na̱ꞌa̱a̱kp! Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús jyo̱tvij je̱tseꞌe du̱tuknu̱u̱jmi je̱ po̱j je̱ts je̱ na̱a̱j. Vanꞌit tseꞌe je̱ po̱j yꞌatu̱vi je̱tseꞌe je̱ na̱a̱j tyuꞌujkjajty. ?Yo̱ꞌydup tseꞌe vye̱ꞌnada je̱tseꞌe je̱ Jesús myanajxy. Vanꞌit tseꞌe ma̱kk pyo̱jꞌukvaajñ je̱tseꞌe je̱ na̱a̱j kya̱jxmpojtu̱k je̱tseꞌe tya̱jki je̱m barco jo̱o̱tm. Ojtsꞌukvaannup tseꞌe vyeꞌna, jave̱e̱ꞌn jyakunajxni, X>)Toꞌk nax tseꞌe je̱ Jesús tya̱jki je̱m barco jo̱o̱tm ma̱a̱t je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk, je̱tseꞌe du̱nu̱u̱jmidi: ―Jaꞌmda je̱m jadoꞌk adoꞌom na̱paꞌam. Je̱tseꞌe ña̱jkxti. $=AVanꞌit tseꞌe yꞌatsa̱a̱jv: ―Pa̱n pa̱n jaty xa veꞌe du̱ꞌamo̱tunajxtup je̱ Nteꞌyam je̱ kya̱ts je̱ yꞌayook je̱tseꞌe du̱kutyonda, je̱ꞌe̱ts a̱tseꞌe njaꞌvidup ax joꞌn a̱ts je̱ nꞌuts je̱ nꞌajch ku̱yꞌijtti, je̱ts a̱ts je̱ nꞌuts je̱ ntsa̱ꞌa̱, je̱ts a̱ts je̱ ntaak. Ku je̱ Jesús du̱yakꞌatu̱vi je̱ ma̱kk po̱j (Mt. 8.23‑27; Mr. 4.35‑41) 0<YVanꞌit tseꞌe je̱ Jesús je̱ jayu vyaꞌnu̱xji: ―U̱xe̱p xa veꞌe ta̱kꞌaagup je̱ mtaak je̱ts je̱ mꞌutsa̱ta̱jk, mitseꞌe myakko̱tsuvaajnju̱dup. o;WVanꞌit tseꞌe je̱ Jesús je̱ tyaak je̱ts je̱ yꞌutsa̱ta̱jk jye̱ꞌydi joma veꞌe je̱ꞌe̱; kaꞌa tseꞌe yꞌo̱ꞌyixjidi vintso̱ veꞌe du̱vinkutá̱madat ku̱x nu̱mayeꞌe je̱ jayu o̱o̱y tyunveꞌna. P:’Payo̱ꞌo̱yda o̱y juuꞌ veꞌe mꞌamo̱tunajxtup. Pa̱n pa̱n tseꞌe juuꞌ du̱ma̱a̱t, jaaꞌkyakmo̱ꞌo̱p tseꞌe; je̱ts pa̱n pa̱n tseꞌe juuꞌ yu̱u̱ꞌn ve̱e̱ꞌn du̱ma̱a̱t, yakpa̱jkjinup tseꞌe nu̱jom. Je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe je̱ Jesús tyaakjaꞌvip (Mt. 12.46‑50; Mr. 3.31‑35) m9SNay veꞌempa tseꞌe, kaꞌa xa veꞌe tii juuꞌ veꞌe yuꞌuts je̱tseꞌe u̱xꞌo̱o̱k kyanu̱ke̱ꞌxnatá̱kat, kaꞌa tseꞌe tii juuꞌ veꞌe kayaknu̱jaꞌvip je̱tseꞌe u̱xꞌo̱o̱k je̱ jayu du̱kanu̱jávat. F8’Ni pa̱na xa veꞌe je̱ ta̱ꞌkxpa du̱kana̱ꞌa̱k je̱tseꞌe juuꞌ du̱tuknaxjópu̱t ukpu̱ je̱p maajntku̱n paꞌtkup du̱yoꞌotsu̱t; ña̱ꞌkp je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe ka̱jxm du̱pu̱m je̱tseꞌe veꞌem du̱kuta̱ꞌkxu̱t anañu̱joma je̱ jayu juuꞌ veꞌe ta̱jkidup je̱p tu̱jkp. "7=Ax je̱ja tseꞌe o̱y naxku̱jx joma veꞌe je̱ ta̱a̱mt yakvu̱j je̱tseꞌe ñaajkmaꞌyiji, veꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌe ax joꞌn je̱ jayu juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ kya̱ts je̱ yꞌayook du̱ꞌamo̱tunajxtup je̱tseꞌe du̱ma̱ja̱ pa̱mda je̱ o̱y aaj je̱ o̱y jo̱o̱t ma̱a̱t je̱ts je̱ tu̱v jáyuvin ma̱a̱t. Je̱ yuj vinmaꞌyu̱n ma̱a̱t tseꞌe je̱ jyáyuvin je̱ jyoojntykin vyimpitta ax joꞌn je̱ Nteꞌyam tyukmutsó̱kjada. Je̱ ta̱ꞌkxpa tukmuꞌaꞌixmojkin (Mt. 5.14‑16; Mr. 4.21‑25) U6#Je̱ja tseꞌe ápit akujk joma veꞌe je̱ ta̱a̱mt yakvu̱j, veꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌe ax joꞌn je̱ jayu juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ kya̱ts je̱ yꞌayook du̱ꞌamo̱tunajxtup. Ku veꞌe ya̱ it ñaxy, je̱ꞌe̱ tseꞌe o̱o̱y tyunvinmaaydup je̱ naxviijnit je̱ꞌe̱, cho̱jktup tseꞌe je̱tseꞌe kumeen yꞌíttat, je̱tseꞌe xo̱o̱jntkp ñaajkꞌituvaꞌanjada. Je̱ Nteꞌyam je̱ kya̱ts je̱ yꞌayook juuꞌ veꞌe yꞌamo̱tunajxtu, veꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌe ax joꞌn je̱ ta̱a̱mt juuꞌ veꞌe je̱ja ápit ja̱a̱t yakva̱j je̱tseꞌe kyata̱ꞌmi. !5; Je̱ja tseꞌe tsaku̱jx joma veꞌe peji je̱ naax, joma veꞌe je̱ ta̱a̱mt yakvu̱j, veꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌe ax joꞌn je̱ jayu juuꞌ veꞌe du̱ꞌamo̱tunajxtup je̱ Nteꞌyam je̱ kya̱ts je̱ yꞌayook je̱tseꞌe du̱kuva̱kta je̱ xo̱o̱jntku̱n ma̱a̱t, jyaanchjaꞌvidup tseꞌe ku veꞌe ve̱e̱ꞌn ya̱ it ñaxy. Ax ku tseꞌe je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap du̱ꞌix vintso̱ veꞌe du̱yakto̱kintóndat, vanꞌit tseꞌe du̱ko̱o̱ꞌkma̱ja̱ pa̱a̱mdini je̱ ka̱ts je̱ ayook juuꞌ veꞌe yꞌamo̱tunajxtu. *4M Je̱ja tseꞌe tooꞌ kujk joma veꞌe je̱ ta̱a̱mt yakvu̱j, veꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌe ax joꞌn je̱ jayu juuꞌ veꞌe du̱ꞌamo̱tunajxtup je̱ Nteꞌyam je̱ kya̱ts je̱ yꞌayook. Vanꞌit tseꞌe jyeꞌya je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap juuꞌ veꞌe du̱nu̱vintsa̱nika̱jxp je̱ ko̱ꞌo̱yjayuvapta̱jkta je̱tseꞌe du̱pa̱jkjini je̱m jyaꞌvin ka̱jxm je̱ ka̱ts je̱ ayook juuꞌ veꞌe yakvaajnjidu je̱ts kaꞌa veꞌe du̱jaanchjávadat, veꞌem tseꞌe du̱kajayé̱ptat je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp. ;3o ’Ax jidu̱ꞌu̱m tseꞌe ya̱ tukmuꞌaꞌixmojkin yakko̱jtsvaꞌach. Veꞌem xa je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ ta̱a̱mt ax joꞌn je̱ Nteꞌyam je̱ kya̱ts je̱ yꞌayook. N2 Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xjidi: ―Je̱ Nteꞌyam tseꞌe mtuknu̱jaꞌvijidup vintso̱ je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe je̱ jayu yꞌitta je̱m je̱ Nteꞌyam yꞌam kya̱ꞌm; ax kaꞌa tseꞌe je̱ Nteꞌyam tyuknu̱jávajada je̱ꞌe̱da juuꞌ veꞌe u̱u̱ꞌm ma̱a̱t kaꞌijttup. Je̱ꞌe̱ ka̱jxts a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe ntukmuko̱tsta je̱ tukmuꞌaꞌixmojkin ma̱a̱t ku̱x jyaꞌíxtup xa je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ a̱tseꞌe ntuump, kaꞌa tseꞌe du̱vinjávada, jyahꞌamo̱tunajxtupts je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ a̱tseꞌe nka̱jtsp, kaꞌa tseꞌe du̱vinmó̱tuda. Ku je̱ Jesús du̱ko̱jtsvaach je̱ ta̱a̱mt va̱jpa tukmuꞌaꞌixmojkin (Mt. 13.18‑23; Mr. 4.13‑20) *1M Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk yꞌamo̱tutú̱vijidi pa̱n vintso̱ veꞌe yakko̱jtsvaꞌach juuꞌ veꞌe tyukmuꞌaꞌixmojki. "0=Nay je̱mpa tseꞌe juuꞌ veꞌe naxka̱daak je̱ja o̱y naxku̱jx. Je̱ꞌe̱ tseꞌe ta̱ꞌmi. Je̱m tseꞌe juuꞌ veꞌe naajkmaꞌyiju mó̱kupx ta̱a̱jm. Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús ma̱kk kya̱jts: ―Pa̱n pa̱n jaty xa veꞌe je̱m je̱ tyaatsk, vaꞌan tseꞌe du̱ꞌamo̱tunaxta. Je̱ꞌe̱ pa̱n tya̱jx ka̱jxeꞌe je̱ tukmuꞌaꞌixmojkin yakpu̱u̱jm (Mt. 13.10‑17; Mr. 4.10‑12) G/Je̱mpa tseꞌe juuꞌ veꞌe naxka̱daak je̱ja ápit akujk. Vanꞌit tseꞌe je̱ ápit yeeꞌk je̱tseꞌe du̱ko̱o̱ꞌkꞌítu̱mo̱o̱yni je̱ o̱y ojts je̱tseꞌe ye̱e̱ꞌku̱t. G.Je̱mpa tseꞌe juuꞌ veꞌe naxka̱daak je̱ja tsaku̱jx joma veꞌe peji je̱ naax. Ku veꞌe tá̱vani myux vyeꞌna, ta̱a̱tsnu tseꞌe je̱ꞌe̱ ka̱jx ku veꞌe je̱ naax kyanika. -―Toꞌk xa veꞌe je̱ jayu ta̱a̱mt va̱jpa cha̱a̱ꞌn. Ku tseꞌe du̱vu̱j je̱ ta̱a̱mt, je̱m tseꞌe juuꞌ veꞌe naxka̱daak je̱ja tooꞌ kujk. Vanꞌit tseꞌe je̱ jayu du̱tukte̱e̱ꞌndi je̱tseꞌe je̱ je̱yyva tá̱nu̱k du̱piivdini. v,eNu̱may tseꞌe je̱ jayu cho̱o̱ꞌndi je̱m kyajpu̱n ka̱jxmda je̱tseꞌe je̱ Jesús na̱jkx du̱ꞌixta. Ku veꞌe je̱ nu̱may jayu ñayꞌamojkijidi, vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús vyaꞌnu̱xjidi ya̱ tukmuꞌaꞌixmojkin: )+Kjadoꞌk tseꞌe je̱ Juana; jadoꞌk tseꞌe je̱ Chuza je̱ ñu̱da̱ꞌa̱x, je̱ Chuza juuꞌ veꞌe du̱yakkutojkjip je̱ toompata̱jk je̱p je̱ Herodes tyu̱jkp; jadoꞌk tseꞌe je̱ Susana; je̱ts je̱ viijnk ta̱ꞌa̱xta̱jkta juuꞌ veꞌe puta̱jkijidup yꞌijt ma̱a̱t je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe yꞌíxtup jyaye̱jptup. Je̱ ta̱a̱mt va̱jpa tukmuꞌaꞌixmojkin (Mt. 13.1‑9; Mr. 4.1‑9) * Je̱mpa tseꞌe je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jkta juuꞌ veꞌe mujatyooꞌijidu, je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe je̱ Jesús yakpítsumu̱xjidinu je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap je̱m jyaꞌvin ka̱jxmda je̱tseꞌe du̱yakjo̱tka̱daakni juuꞌ veꞌe pa̱jkjup ijttu. Nu̱toꞌk tseꞌe je̱ꞌe̱da je̱ María Magdalena, je̱meꞌe jyaꞌvin ka̱jxm yꞌijt nu̱vuxtojtu̱k je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap; ) %Ku veꞌe je̱ it ñajxy, vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús ñajxy tya̱jki je̱m may kajpu̱n ka̱jxm je̱ mú̱jit je̱ muutskit, je̱tseꞌe je̱ jayu du̱tukꞌix je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook, je̱ꞌe̱ tseꞌe tyukꞌixp vintso̱ je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe je̱ jayu yꞌitta je̱m je̱ Nteꞌyam yꞌam kya̱ꞌm; mujatyooꞌijidup tseꞌe vyeꞌna je̱ ñu̱makme̱jtsk ixpa̱jkpata̱jk. U(#2Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús du̱nu̱u̱jminuva je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk: ―Je̱ Nteꞌyameꞌe tu̱myaktsa̱ꞌa̱kju̱ ku̱x a̱tseꞌe tu̱xjaanchjáva. Na̱jkxni mits o̱y aaj o̱y jo̱o̱t.7'g1Vanꞌit tseꞌe je̱ javya̱a̱ꞌkxta̱jk ñavyaajnjidi: ―¿Pa̱nts ya̱ꞌa̱ veꞌe ya̱ jayu ñatyijju̱ je̱ts ya̱ꞌa̱ veꞌe je̱ jayu du̱to̱kinmeeꞌkx? p&Y0Vanꞌit tseꞌe du̱nu̱u̱jmi je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk: ―Meeꞌkx tseꞌe je̱ mto̱kin tyañ. %)/Ax je̱ꞌe̱ ka̱jxts a̱ts mitseꞌe nnu̱u̱jma, ó̱yam ya̱ꞌa̱ veꞌe o̱o̱y tyunto̱kinaxjáyuva tu̱yꞌit, je̱ tso̱jku̱n tseꞌe juuꞌ veꞌe jyayejpp, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱yaknu̱ke̱ꞌxnata̱jkip je̱ts ta̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam tyo̱kinmeeꞌkxju̱. Je̱ jayu juuꞌ veꞌe yu̱u̱ꞌnam yakto̱kinme̱e̱ꞌkxp, yu̱u̱ꞌnamts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ tso̱jku̱n du̱jayep. 4$a.Ni kaꞌavats a̱tseꞌe yam nkuvajkm tu̱xpu̱u̱jmja je̱ olivos aceite; ax pya̱a̱jmjits ya̱ꞌa̱ veꞌe ta̱a̱v je̱ paꞌajk xooꞌkpa na̱a̱j a̱ts ya̱ ntek. &#E-Kaꞌats a̱ts mitseꞌe tu̱xtsuuꞌkx; ax je̱ts ya̱ꞌa̱, kaꞌanats ya̱ꞌa̱ veꞌe a̱ts ya̱ ntek du̱tsooꞌkxꞌatú̱va ku veꞌe tu̱tya̱ka. E",Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús du̱vinꞌix je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk, je̱tseꞌe je̱ Simón du̱nu̱u̱jmi: ―¿Mꞌixpeꞌe ya̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk? Ku xa a̱tseꞌe yaja mtu̱jk tu̱nta̱ka, kaꞌats a̱tseꞌe je̱ mtsoxk na̱a̱j tu̱xma̱ꞌa̱ je̱ts a̱tseꞌe ya̱ ntek ta̱a̱ ku̱mpuj; ax ya̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk, je̱ vyinna̱a̱jts a̱ts ya̱ꞌa̱ veꞌe tu̱xtukpakpuj je̱tseꞌe tu̱du̱yaktu̱ꞌu̱ts ma̱a̱t je̱ vyaajy. l!Q+Vanꞌit tseꞌe je̱ Simón yꞌatsa̱a̱jv: ―Veꞌem xa a̱tseꞌe ntij je̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe nu̱yojk je̱ meen du̱yó̱jip yꞌijt. Je̱tseꞌe je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xji: ―O̱y xa veꞌe xtij. v e*Kaꞌa tseꞌe yꞌo̱ꞌyixjada vintso̱ veꞌe du̱mukuvé̱ttat. Vanꞌit tseꞌe je̱ yakmeenꞌanooꞌkxpa mye̱e̱ꞌkxu̱xjidi je̱ yo̱jta. Nu̱kó̱tsu̱ts nꞌit, ¿pa̱neꞌe nu̱yojk du̱tso̱jkp je̱ yakmeenꞌanooꞌkxpa?  )Je̱tseꞌe je̱ Jesús vyaajñ: ―Nu̱me̱jtsk xa veꞌe je̱ yaaꞌtya̱jk toꞌk je̱ yakmeenꞌanooꞌkxpa du̱muyó̱jada yꞌijt. Toꞌk tseꞌe myuyó̱jaja yꞌijt mugo̱o̱xk mó̱kupx je̱ denario meen je̱ts jadoꞌk vu̱jxtkupxu̱k majk. R(Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús je̱ fariseo du̱nu̱u̱jmi: ―Simón, je̱peꞌe juuꞌ a̱tseꞌe nko̱tsuvaampy. Vanꞌit tseꞌe je̱ fariseo yꞌatsa̱a̱jv: ―Yakꞌixpa̱jkpa, ko̱tsu̱ nꞌit. 'Ku tseꞌe je̱ kuta̱jk du̱ꞌix je̱ts ti veꞌe je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk tyuump, vanꞌit tseꞌe ñaña̱ꞌmu̱xji: “Pa̱n je̱ꞌe̱m ya̱ꞌa̱ veꞌe ku̱yꞌit je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpa, ku̱du̱nu̱jávats ya̱ꞌa̱ veꞌe vintso̱ ya̱ꞌa̱ veꞌe jyáyuva pa̱neꞌe to̱o̱jnjup majtsjup, ku̱x tó̱kinax jayu xa ya̱ꞌa̱ veꞌe xi ta̱ꞌa̱xta̱jk.” 1[&Ku veꞌe jye̱ꞌy je̱p je̱ Jesús ñaadup tso̱v, vanꞌit tseꞌe yaaxy, je̱ vyinna̱a̱j tseꞌe tyuknu̱taꞌkxi je̱ Jesús je̱ tyek, je̱tseꞌe je̱ vyaajy du̱tukpo̱ꞌtta̱a̱tsni, je̱tseꞌe je̱ tyek du̱tsuuꞌkx, je̱tseꞌe je̱ paꞌajk xooꞌkpa na̱a̱j du̱pa̱a̱jmji. yk%Ku tseꞌe du̱nu̱jaꞌvi toꞌk je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk juuꞌ veꞌe tó̱kinax jayu, juuꞌ veꞌe jé̱mit kukajpu̱n, je̱ts je̱meꞌe je̱ Jesús vyeꞌna je̱m je̱ fariseo tya̱kꞌam, vanꞌit tseꞌe du̱ka̱a̱jn toꞌk je̱ po̱o̱ꞌp tsaaj apa̱jkin juuꞌ veꞌe je̱ paꞌajk xooꞌkpa na̱a̱j du̱ma̱a̱t, je̱tseꞌe je̱ Jesús du̱nu̱nu̱jkx. S$Toꞌk nax tseꞌe toꞌk je̱ fariseo du̱va̱a̱jv je̱ Jesús je̱tseꞌe o̱jts du̱ma̱a̱tkáy je̱m tya̱kꞌam. Vanꞌit tseꞌe ñu̱jkx je̱ Jesús je̱tseꞌe du̱ma̱a̱tnajxy kaayva. *M#Ax je̱ꞌe̱da pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ Nteꞌyam myo̱o̱yp je̱ vijin je̱ ke̱ju̱n, ñu̱jaꞌvidinupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ts pyaatyp yꞌake̱e̱guip je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam tyuump kya̱jtsp. Ku je̱ Jesús vyeꞌna je̱p je̱ fariseo Simón tya̱kꞌap 6e"Vanꞌitts a̱tseꞌe nmiimpa, a̱ts, je̱ Jayu Juuꞌ veꞌe Nu̱pa̱a̱mdu̱ka Ijtp, kaayp ookp a̱tseꞌe, je̱ts miitseꞌe mvaꞌanda je̱ts munu̱yojk a̱tseꞌe nkay nꞌuuꞌk je̱ts nma̱a̱tnayjaꞌvijidup a̱tseꞌe je̱ kupa̱ꞌmu̱n pa̱kmojkpada je̱ts je̱ viijnk tó̱kinax jáyuda. yk!Miin xa veꞌe je̱ Yakna̱pe̱jtpa Juan, kaꞌa tseꞌe je̱ tsapkaaky du̱kaajy, kaꞌa tseꞌe je̱ tsaaydum paꞌajk na̱a̱j du̱ꞌuuk; ax veꞌemts miitseꞌe mvaꞌanda je̱ts je̱meꞌe jyaꞌvin ka̱jxm je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap.  Veꞌem xa je̱ꞌe̱ veꞌeda ax joꞌn je̱ piꞌk ónu̱k juuꞌ veꞌe a̱jxtktup kooꞌyiva je̱p maaꞌy ja̱a̱tp je̱tseꞌe du̱na̱a̱jmada je̱ myujatyooꞌda: “Njavinxooxtu veꞌe ta̱a̱v je̱tseꞌe mꞌé̱tstat, kaꞌa tseꞌe tu̱mꞌe̱tsta; njatukvinꞌa̱a̱vdu tseꞌe ta̱a̱v je̱ tsaachvinmaꞌyu̱n u̱v je̱tseꞌe myaꞌaxtat, kaꞌa tseꞌe tu̱myaꞌaxta.” -SVanꞌit tseꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n jyaaꞌkvaajñ: ―Ya̱ꞌa̱ts a̱tseꞌe ntukmuꞌaꞌixmojkidup je̱ jáyuda juuꞌ veꞌe u̱xyam joojntykidup. _7Ax je̱ fariseota̱jk ma̱a̱t je̱ tsaptu̱jkpit yakꞌixpa̱jkpata̱jk, kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe du̱kuva̱jkti juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam tukmutso̱jkju̱du, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe kyayakna̱pe̱jtjidi. DAx ku tseꞌe je̱ Yakna̱pe̱jtpa Juan je̱ jayu du̱yakna̱pejt, vanꞌit tseꞌe je̱ nu̱may jayu ma̱a̱t je̱ kupa̱ꞌmu̱n pa̱kmojkpada du̱ꞌamo̱tunajxti juuꞌ veꞌe kyo̱jts, kyuva̱jktu tseꞌe je̱ts pyaatyp yꞌake̱e̱guipeꞌe juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam cha̱jkp je̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe du̱tóndat, yaknu̱ke̱ꞌxnata̱jkidu tseꞌe ku veꞌe ña̱pe̱jtti je̱ Yakna̱pe̱jtpa Juan je̱ ña̱pe̱jtu̱n ka̱jx. ’Veꞌemts a̱ts miitseꞌe nna̱a̱jmada je̱ts nu̱jom je̱ jayu juuꞌ veꞌe joojntykidu je̱ts juuꞌ veꞌe u̱xyam joojntykidup, ni pa̱na tseꞌe du̱kanu̱ma̱ja ax joꞌn je̱ Yakna̱pe̱jtpa Juan; ax jyaaꞌknu̱má̱jipts je̱ꞌe̱ veꞌe ni kaꞌa je̱ Juan jyapa̱na juuꞌ veꞌe ijtp je̱m je̱ Nteꞌyam yꞌam kya̱ꞌm ―jidu̱ꞌu̱m tseꞌe je̱ Jesús vyaajñ. ]3Je̱ Yakna̱pe̱jtpa Juan xa je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe jidu̱ꞌu̱m je̱ Kunuuꞌkx Jatyán yꞌavaꞌnip:Nkejxp xa a̱tseꞌe je̱ nyakka̱tsu̱yo̱ꞌyva juuꞌ veꞌe mvintooꞌvá̱kajap,
je̱ꞌe̱ tseꞌe myakꞌo̱ꞌyixjup je̱ tooꞌ joma veꞌe mnáxu̱t. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe je̱ Kunuuꞌkx Jatyán vyaꞌañ. zmPa̱n ka je̱ꞌe̱ ka̱jxapeꞌe mna̱jkxti, ¿tits miitseꞌe o̱jts xꞌixta? ¿Toꞌk vineꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpa? Ax je̱ꞌe̱ tseꞌe. Veꞌemts a̱ts miitseꞌe nna̱a̱jmada je̱ts jyaaꞌknu̱má̱jip je̱ꞌe̱ veꞌe nu̱yojk je̱ Yakna̱pe̱jtpa Juan je̱ts kaꞌa veꞌe pa̱n viijnk je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpa. H Pa̱n ka je̱ꞌe̱ ka̱jxapeꞌe mna̱jkxti, ¿tits miitseꞌe o̱jts xꞌixta? ¿Toꞌk vineꞌe je̱ jayu juuꞌ veꞌe vaꞌajts o̱y xa̱x? Mnu̱jaꞌvidup xa miitseꞌe je̱ts je̱m je̱ yakkutojkpa tya̱kꞌam je̱ꞌe̱ veꞌeda juuꞌ veꞌe vaꞌajts o̱y naxyo̱jxju̱dup je̱tseꞌe o̱y ñaajkꞌítjada. NKu veꞌe je̱ Yakna̱pe̱jtpa Juan je̱ yꞌixpa̱jkpa ña̱jkxtini, vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús je̱ nu̱may jayu du̱nu̱u̱jmidi je̱ Yakna̱pe̱jtpa Juan ka̱jx. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaajñ: ―Ku miitseꞌe mna̱jkxti joma veꞌe kyapa̱ntsu̱u̱na, ¿tits miitseꞌe o̱jts xꞌixta? ¿Toꞌk vineꞌe je̱ jayu juuꞌ veꞌe me̱jtsvinmaayp, juuꞌ veꞌe ijtp ax joꞌn toꞌk je̱ kapy juuꞌ veꞌe o̱yvintso̱va po̱ju̱yo̱ꞌyp? ^ 5Xo̱o̱n xa je̱ꞌe̱ veꞌeda pa̱n pa̱n jaty a̱tseꞌe ijtp xjaanchjaꞌvidup.  1Ax jidu̱ꞌu̱m tseꞌe je̱ Jesús je̱ kuká̱tsiva du̱ꞌatsa̱a̱jv: ―Na̱jkxu̱ xtukmumaaydu̱kta je̱ Juan juuꞌ veꞌe u̱xyam mꞌíxtup mmó̱tudup. Tukmumaaydu̱kta vintso̱ veꞌe je̱ viints jayu vyinꞌixpa̱kta, je̱ u̱xke̱t jayu o̱y yo̱ꞌpyá̱kta, ñu̱vaꞌatsjada je̱ paꞌam pa̱n pa̱n jatyeꞌe leprapa̱jkju̱dup, je̱ nat jayu myo̱tupa̱kta, jyoojntykpa̱jktinuva pa̱n pa̱n jatyeꞌe a̱a̱ꞌkanda, je̱ts vintso̱ veꞌe je̱ ayo̱o̱va jayu yaktuknu̱java je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook. / WKu tseꞌe jye̱ꞌydi, yakjo̱tka̱daakyp tseꞌe vyeꞌna je̱ Jesús nu̱may je̱ jayu, je̱ paꞌam du̱tuknu̱vaatsni je̱ jayu je̱tseꞌe je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap du̱yakpítsumni je̱m je̱ jayu jyaꞌvin ka̱jxmda, nay veꞌempa tseꞌe je̱ viints jayu du̱yakvinꞌixpa̱jkni.  Ku tseꞌe jye̱ꞌydi joma veꞌe je̱ Jesús, vanꞌit tseꞌe vyaandi: ―Je̱ Yakna̱pe̱jtpa Juan a̱a̱tseꞌe xke̱jxp je̱ts a̱a̱ts mitseꞌe nꞌamo̱tutú̱vat pa̱n je̱ Criistovam mitseꞌe, uk pa̱n nꞌaꞌíxupnum a̱a̱ts je̱ꞌe̱ vineꞌe. @ yVanꞌit tseꞌe nu̱me̱jtsk je̱ yꞌixpa̱jkpa du̱yaaxji je̱tseꞌe du̱nu̱u̱jmidi je̱tseꞌe na̱jkx je̱ Jesús du̱ꞌamo̱tutú̱vada pa̱n je̱ꞌe̱m je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Cristo, juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam vyinko̱o̱n je̱tseꞌe yakkutojknit, uk pa̱n yakꞌaꞌíxupnum je̱ꞌe̱ veꞌe. CKu veꞌe veꞌem tyoojnji kyo̱jtsji, vanꞌit tseꞌe je̱ Yakna̱pe̱jtpa Juan je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk tyukmumaajntykjidi nu̱jom juuꞌ jatyeꞌe je̱ Jesús tyoon kyo̱jts. A{Ax ya̱ꞌa̱ tseꞌe juuꞌ veꞌe je̱ Jesús tyoon, vaꞌkxtk tseꞌe je̱ ayook. Yaknu̱jaꞌvits je̱ꞌe̱ veꞌe je̱m nu̱jom judéait yꞌit jo̱o̱tm je̱ts je̱ naax je̱ kajpu̱n juuꞌ veꞌe ta̱ma̱naat. Je̱ꞌe̱da pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ Yakna̱pe̱jtpa Juan kye̱jx (Mt. 11.2‑19)  Ku veꞌe du̱ꞌixti je̱ nu̱may jayu, má̱jum a̱a̱ꞌk tseꞌe du̱tuntukꞌatú̱vidi je̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam du̱yakmá̱jidi du̱yakjaanchidi. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaandi: ―Kaꞌadam xa veꞌe je̱ Nteꞌyam du̱jaaꞌtyó̱ki je̱ jyayu. MJe̱ jayu juuꞌ veꞌe a̱a̱ꞌkani ukveꞌnip, pojtu̱knu tseꞌe je̱tseꞌe yꞌa̱jxtkni, je̱tseꞌe kyo̱jtspa̱jknuva. Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús du̱tukka̱ta̱jkini je̱ tyaak. Vanꞌit tseꞌe jyaaꞌktá̱mi, je̱tseꞌe du̱ta̱a̱jn je̱ ka̱ꞌyu̱n, je̱tseꞌe yo̱ꞌyꞌatú̱vidi je̱ jayu juuꞌ veꞌe du̱paka̱a̱ydup. Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús du̱nu̱u̱jmi je̱ o̱o̱ꞌkpa: ―A̱tseꞌe vaamp, pojtu̱kni. 1[ Ku tseꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n du̱ꞌix je̱ kuꞌa̱a̱ꞌk ta̱ꞌa̱xta̱jk, je̱tseꞌe du̱tukma̱ꞌt, vanꞌit tseꞌe du̱nu̱u̱jmi: ―Kadi myaꞌaxy. ;o Ku veꞌe je̱ Jesús du̱muta̱mi je̱ pa̱ts aka̱ꞌa̱ joma veꞌe je̱ naiinit jayu du̱yaknaaꞌtojkká̱xta je̱ kyajpu̱nda, vanꞌit tseꞌe du̱ꞌix je̱ts je̱meꞌe du̱ka̱ꞌa̱na̱jkxta yaknaxta̱jkiva toꞌk je̱ o̱o̱ꞌkpa, je̱ kuꞌa̱a̱ꞌk ta̱ꞌa̱xta̱jkts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ myajntk, toꞌkamts je̱ꞌe̱ veꞌe du̱majntka. O̱o̱yts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ myukukajpu̱n jayu tyunmujatyooꞌajada. *M Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús ñu̱jkx je̱m naiinit kyajpu̱n ka̱jxm. Je̱m tseꞌe je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk je̱ts je̱ nu̱may jayu myujatyooꞌajada.   Ku veꞌe je̱ kuká̱tsiva vyimpijttini je̱m tya̱kꞌam, jo̱tka̱daꞌakyani tseꞌe du̱paattini je̱ tojpata̱jk je̱ vyintsá̱n je̱ tyoompa. Ku je̱ Jesús du̱yakjoojntykpa̱jknuva toꞌk je̱ kuꞌa̱a̱ꞌk ta̱ꞌa̱xta̱jk je̱ myajntk ta Ku tseꞌe je̱ Jesús du̱ꞌamo̱tunajxy, atu̱va ato̱ki tseꞌe yaktaajnji je̱ ka̱ts juuꞌ veꞌe je̱ tojpata̱jk je̱ vyintsá̱n kye̱jx. Vanꞌit tseꞌe vyaꞌku̱mpijt je̱tseꞌe du̱nu̱u̱jmi je̱ nu̱may jayu juuꞌ veꞌe pana̱jkxju̱dup: ―Tyú̱vam xa a̱ts miitseꞌe nna̱a̱jmada je̱ts yaja nu̱jom israeejlit yꞌit ja̱a̱t, ni toꞌka a̱tseꞌe tu̱nkapaaꞌty juuꞌ a̱tseꞌe xjaanchjaꞌvip ax joꞌn toꞌk je̱ jayu juuꞌ a̱tseꞌe xnu̱ke̱jxip. ~{Ku̱x je̱m xa veꞌe pa̱n a̱tseꞌe xyakkutojkjip; je̱mpa tseꞌe a̱ts je̱ ntojpa juuꞌ a̱tseꞌe nyakkutojkjivap. Ku a̱tseꞌe toꞌk nmu̱u̱jma je̱tseꞌe ña̱jkxu̱t, na̱jkxpts je̱ꞌe̱ veꞌe; ku a̱tseꞌe jadoꞌk nmu̱u̱jma je̱tseꞌe myínu̱t, miimpts je̱ꞌe̱ veꞌe; ku a̱tseꞌe je̱ ntoompa juuꞌ ntukpavaꞌañ, tyuumpts je̱ꞌe̱ veꞌe. g}GJe̱ꞌe̱ ka̱jxts a̱tseꞌe tu̱nkanayjávaja je̱ts a̱tseꞌe viinm mits nmu̱na̱jkxu̱t. Ko̱o̱jyji mits vaꞌanu̱ je̱tseꞌe jyo̱tka̱daꞌaku̱t a̱ts je̱ ntoompa, ax jo̱tka̱daꞌakupts je̱ꞌe̱ veꞌe. O|Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús du̱ma̱a̱di je̱ jáyuda. Ax ku tseꞌe tá̱mani vye̱ꞌnada joma veꞌe je̱ ta̱jk, vanꞌit tseꞌe je̱ tojpa ta̱jk je̱ vyintsá̱n du̱kejx je̱ jayu juuꞌ veꞌe mya̱a̱tnayjaꞌvijidup je̱tseꞌe o̱jts je̱ Jesús du̱na̱a̱jmada: ―Vintsá̱n, kadi veꞌem xpayo̱ꞌo̱y je̱tseꞌe mmínu̱t yam a̱ts nta̱kꞌam, ku̱x kaꞌa xa a̱tseꞌe nvinmachju̱ je̱tseꞌe yap a̱ts ntu̱jkp mtá̱kat. {ku̱x o̱o̱yts je̱ꞌe̱ veꞌe u̱u̱ꞌm je̱ njáyuvamda du̱tuntsa̱k je̱tseꞌe du̱yakjapya̱a̱jmji a̱a̱ts je̱ ntsapta̱jk. wzgKu tseꞌe jye̱ꞌydi joma veꞌe je̱ Jesús, vanꞌit tseꞌe du̱munooꞌkxtkti. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaandi: ―Pyaatyp yꞌake̱e̱guipts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe je̱ tojpata̱jk je̱ vyintsá̱n je̱ maaꞌyu̱n xtoojnjat ;yoKu tseꞌe je̱ tojpata̱jk je̱ vyintsá̱n je̱ ka̱ts du̱mo̱tu je̱ts je̱meꞌe je̱ Jesús vyeꞌna, vanꞌit tseꞌe du̱kejx je̱ israeejlit je̱ myú̱jit jáyuda juuꞌ veꞌe du̱munooꞌkxtu̱ktap je̱ Jesús je̱tseꞌe ñu̱na̱jkxju̱t je̱tseꞌe je̱ toompa du̱yakjo̱tka̱daꞌaku̱t. }xsJe̱m tseꞌe vyeꞌna toꞌk je̱ tojpa juuꞌ veꞌe du̱nu̱vintsá̱nip nu̱mó̱kupx je̱ tojpata̱jk. O̱o̱y tseꞌe du̱tuntsa̱k yꞌijt toꞌk je̱ tyoompa juuꞌ veꞌe pa̱jkjup, o̱o̱ꞌku̱n ámanits je̱ꞌe̱ veꞌe vyeꞌna. w Ku veꞌe je̱ Jesús du̱muko̱jtsku̱jx je̱ nu̱may jayu, vanꞌit tseꞌe tya̱jki je̱m capernaaumit kyajpu̱n jo̱o̱tm. 9vk1Ax je̱ jayu juuꞌ a̱tseꞌe xꞌamo̱tunajxp je̱tseꞌe du̱katún juuꞌ a̱tseꞌe nka̱jtsp, veꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌe ax joꞌn toꞌk je̱ jayu juuꞌ veꞌe du̱kataji joma veꞌe du̱tso̱o̱ꞌntk je̱ tya̱jk, je̱mji veꞌe naxviinm du̱pu̱u̱jm. Ku tseꞌe je̱ na̱ko̱m ñajxy, je̱tseꞌe o̱jts ma̱kk je̱ ta̱jk du̱patiꞌits, játyjits je̱ꞌe̱ veꞌe kyítuni. Vinto̱kika̱jxts je̱ꞌe̱ veꞌe.)uK0Veꞌem xa je̱ꞌe̱ veꞌe ax joꞌn toꞌk je̱ jayu juuꞌ veꞌe toꞌk je̱ ta̱jk du̱pa̱a̱m. Ax tooꞌva̱jkp tseꞌe du̱taji ka̱a̱k je̱tseꞌe du̱tso̱o̱ꞌntk je̱ ta̱jk je̱ja tsaku̱jx. Ku tseꞌe je̱ na̱ko̱m ñajxy, je̱tseꞌe o̱jts ma̱kk je̱ ta̱jk du̱patiꞌits, kaꞌa tseꞌe yꞌo̱ꞌyixju̱ vintso̱ veꞌe du̱xínu̱t ku̱x je̱ja veꞌe tsaku̱jx je̱ ta̱jk cho̱o̱ꞌntk. Gt/U̱xyam a̱ts miitseꞌe nvaajnjadat vintso̱ je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ jayu juuꞌ a̱tseꞌe xnu̱miimp, juuꞌ a̱tseꞌe xꞌamo̱tunajxp je̱tseꞌe du̱tún juuꞌ a̱tseꞌe nka̱jtsp. s!.’¿Tya̱jxts a̱ts miitseꞌe xtijta: “Vintsá̱n, Vintsá̱n”?, ax kaꞌa tseꞌe xtonda juuꞌ a̱ts miitseꞌe nvaajnjidup. r-Je̱ o̱y jayu, o̱yts je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ du̱ka̱ts ku̱x ijtpeꞌe je̱m jyaꞌvin ka̱jxm je̱ yꞌo̱y je̱ꞌe̱; ax je̱ ko̱ꞌo̱y jayu, ka ó̱yapts je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ du̱ka̱ts ku̱x ijtpeꞌe je̱m jyaꞌvin ka̱jxm je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱. Juuꞌ xa veꞌe je̱ jayu kya̱jtsp, je̱mts je̱ꞌe̱ veꞌe jyaꞌvin ka̱jxm cha̱a̱ꞌn. Je̱ ta̱jk juuꞌ veꞌe tso̱o̱ꞌntk je̱ja tsaku̱jx je̱ts je̱ ta̱jk juuꞌ veꞌe tso̱o̱ꞌntk je̱m naxviinmji (Mt. 7.24‑27) :qm,Je̱ tya̱a̱jm ka̱jxeꞌe yaknu̱java pa̱n vintso̱ veꞌe je̱ ku̱p. Kaꞌa tseꞌe je̱ higo ta̱a̱jm kaꞌa tseꞌe je̱ tsaaydum ta̱a̱jm yaktuk je̱m ápit ka̱jxm. Hp +’Kaꞌa xa veꞌe ti o̱y ku̱p juuꞌ veꞌe du̱yakta̱ꞌmip je̱ ko̱ꞌo̱y ju̱ꞌkx; kaꞌava tseꞌe ti ko̱ꞌo̱y ku̱p juuꞌ veꞌe du̱yakta̱ꞌmip je̱ o̱y ju̱ꞌkx. so_*Vanꞌit tseꞌe je̱ yꞌuts du̱nu̱u̱jma: “Vaꞌan a̱ts du̱yakpítsumu̱ je̱ piꞌk poꞌox juuꞌ veꞌe je̱p mviimp.” ¡Me̱jtsꞌaaj me̱jtsjo̱o̱t xa je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe je̱ ma̱ja̱ to̱kin du̱ma̱a̱t! Yaknu̱vaꞌacheꞌe tooꞌva̱jkp du̱tsa̱k je̱ ma̱ja̱ to̱kin juuꞌ veꞌe jyayejpp, vanꞌítnum tseꞌe yꞌo̱ꞌyixju̱t je̱tseꞌe du̱putá̱kat je̱ yꞌuts je̱ yꞌajch ukpu̱ je̱ yꞌuts je̱ cha̱ꞌa̱ juuꞌ veꞌe ve̱e̱ꞌnji je̱ to̱kin du̱ma̱a̱t. Yaknu̱jaꞌvipts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ ku̱p vintso̱ veꞌe tya̱ꞌma (Mt. 7.17‑20; 12.34‑35) n{)’¿Vintso̱s je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌo̱ꞌyixju̱t je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe je̱ ma̱ja̱ to̱kin du̱ma̱a̱t je̱tseꞌe du̱putá̱kat je̱ yꞌuts je̱ yꞌajch ukpu̱ je̱ yꞌuts je̱ cha̱ꞌa̱ juuꞌ veꞌe ve̱e̱ꞌnji je̱ to̱kin du̱ma̱a̱t? Veꞌem xa je̱ꞌe̱ veꞌe ax joꞌn je̱ jayu juuꞌ veꞌe je̱p vyiimp toꞌk je̱ ku̱p juuꞌ veꞌe vaꞌajts ma̱j je̱tseꞌe du̱tsa̱k je̱tseꞌe du̱putá̱kat je̱ yꞌuts juuꞌ veꞌe je̱ piꞌk poꞌox tu̱vyintá̱kaja. omW(Ni toꞌka veꞌe je̱ ixpa̱jkpa du̱kanu̱ma̱ja ax joꞌn je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe yakꞌixpa̱jkjup; ó̱yam tseꞌe vyeꞌema, pa̱n taamp xa veꞌe je̱p je̱ ixpa̱jkpa kyuvajkyp je̱tseꞌe du̱jayep je̱m jyaꞌvin ka̱jxm je̱ ixpa̱jku̱n juuꞌ veꞌe tukꞌíxjup, jyaye̱jppapts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ ma̱jin ax joꞌn je̱ yakꞌixpa̱jkpa. l/'Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús ya̱ tukmuꞌaꞌixmojkin vyaꞌnu̱xjidi: ―¿Ó̱yap nꞌiteꞌe je̱tseꞌe je̱ viints jayu je̱ myuviints jayu du̱pavítsu̱t? Pa̱n veꞌem xa veꞌe ku̱yꞌit, vaꞌan nu̱me̱jtsk tseꞌe na̱jkx tyunꞌavívupada je̱p jótup. Fk&Mo̱ꞌo̱da je̱ jayu juuꞌ, veꞌem tseꞌe je̱ Nteꞌyam mmo̱ꞌo̱jadat nu̱yojk, veꞌem ax joꞌn je̱ jayu juuꞌ veꞌe kijpxtup je̱ o̱y kijpxu̱n ma̱a̱t, tsu̱ꞌkx, ojts, atajp ako̱ꞌo̱p. Pa̱n o̱y xa veꞌe je̱ mjáyuvinda je̱ mjoojntykinda, mjaaꞌkyakmo̱ꞌo̱dap tseꞌe juuꞌ nu̱yojk. j+%’Kaꞌats miitseꞌe je̱ jayu xto̱kimpayo̱ꞌo̱ydat, veꞌem tseꞌe je̱ Nteꞌyam mkato̱kimpayo̱ꞌyju̱duvat. Kaꞌats miitseꞌe je̱ jayu xto̱kimpá̱mdat, veꞌem tseꞌe je̱ Nteꞌyam mkato̱kimpa̱a̱jmju̱duvat. Me̱e̱ꞌkxjada je̱ tyó̱kinda pa̱n pa̱n jatyeꞌe mtoꞌnu̱xju̱dup juuꞌ veꞌe ka ó̱yap, veꞌem tseꞌe je̱ Nteꞌyam mto̱kinme̱e̱ꞌkxju̱duvat. zim$Jayé̱ptats miitseꞌe je̱ tukmo̱ꞌtu̱n, veꞌem ax joꞌn je̱ nTeeꞌamda, juuꞌ veꞌe je̱m tsapjo̱o̱tm, je̱ꞌe̱ tseꞌe je̱ tukmo̱ꞌtu̱n du̱jaye̱jpp. Kaꞌa u̱u̱ꞌm je̱ jayu nto̱kimpayo̱ꞌyumdat (Mt. 7.1‑5) vhe#Tso̱kta pa̱n pa̱n jatyeꞌe mtsoꞌoxpa̱jkju̱dup, o̱y tseꞌe xtoojnjadat je̱tseꞌe xmo̱ꞌo̱dat juuꞌ, kaꞌa tseꞌe xꞌaꞌíxtat je̱tseꞌe mmo̱yu̱mpijtjidinuvat, ku̱x veꞌem xa veꞌe je̱ ma̱ja̱ o̱ꞌyin xjayé̱ptat je̱m tsapjo̱o̱tm, je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌónu̱kts miitseꞌe mꞌíttat. Ku̱x je̱ Nteꞌyam tseꞌe je̱ maaꞌyu̱n toꞌnu̱xju̱dup je̱ ko̱ꞌo̱y jáyuda je̱ts pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ kuko̱jtsu̱n du̱kamo̱o̱ydup je̱ Nteꞌyam. Og"Ax pa̱n je̱ꞌe̱jyji tseꞌe juuꞌ mꞌanuuꞌkxmo̱o̱ydup pa̱n pa̱neꞌe mꞌaꞌíxtup je̱tseꞌe mmo̱yu̱mpijtjidinuvat, ¿ti o̱ꞌyints miitseꞌe mtoondup? Ku̱x natyukꞌanooꞌkxju̱duvap xa veꞌe juuꞌ je̱ ko̱ꞌo̱y jáyuda je̱tseꞌe ñayꞌaꞌíxjada je̱tseꞌe juuꞌ ñamyo̱yu̱mpijtjidinuvat. dfA!Ax pa̱n je̱ꞌe̱jyjits miitseꞌe je̱ maaꞌyu̱n mtoojnjidup juuꞌ miitseꞌe je̱ maaꞌyu̱n mtoꞌnu̱xju̱dup, ¿ti o̱ꞌyints miitseꞌe mtoondup? Je̱ ko̱ꞌo̱y jayu paat xa veꞌe veꞌem jyátu̱kada. Oe ’Pa̱n je̱ꞌe̱jyji xa miitseꞌe mtso̱jktup je̱ jayu juuꞌ miitseꞌe mtso̱jkju̱dup, ¿ti o̱ꞌyints miitseꞌe mtoondup? Je̱ ko̱ꞌo̱y jayu paat xa veꞌe veꞌem jyátu̱kada. dPa̱n vintso̱ xa veꞌe xtso̱kta je̱tseꞌe je̱ jayu mtoꞌnu̱xjadat, veꞌemts miits je̱ꞌe̱ veꞌe xtoojnjiduvat. ac;Pa̱n mꞌamó̱tuju̱dup tseꞌe je̱ jayu juuꞌ, ax mmo̱ꞌo̱dap tseꞌe. Pa̱n mpa̱jku̱xju̱dup tseꞌe juuꞌ miitseꞌe mje̱ꞌe̱idup, kaꞌa tseꞌe xꞌamó̱tudat je̱tseꞌe mmo̱yu̱mpijtjidinuvat. bPa̱n pa̱neꞌe mꞌakupa̱ꞌkxijidup toꞌk adoꞌom aaj, mo̱o̱yduvats jadoꞌk adoꞌom je̱tseꞌe mjaaꞌkꞌakupa̱ꞌkxajadat. Pa̱n pa̱n tseꞌe mpa̱jku̱xju̱dup je̱ mvitu̱niꞌkx, maso̱o̱ktuvats je̱tseꞌe je̱ mvitu̱paꞌtk mpa̱jku̱xjadat. a e̱ñu̱kó̱tsada pa̱n pa̱neꞌe mko̱ꞌo̱ñu̱ko̱jtsijidup. Nu̱tsapko̱tsta pa̱n pa̱neꞌe mvinko̱jtspe̱jtju̱dup. `y’Ax nu̱jom tseꞌe miitsta pa̱n pa̱n jaty a̱tseꞌe u̱xyam xꞌamo̱tunajxtup, jidu̱ꞌu̱mts a̱tseꞌe nvaꞌañ: Tso̱kta je̱ jayu pa̱n pa̱neꞌe mmuꞌe̱jkju̱dup. O̱y tseꞌe xtoojnjadat pa̱n pa̱neꞌe mkatso̱jkju̱dup. R_’Ayo̱o̱v xa veꞌe miits je̱ mjo̱o̱tta ku veꞌe je̱ jayu anañu̱joma mkukó̱tsajada, ku̱x veꞌemeꞌe je̱ jyu̱jpit jayu du̱kuko̱jtsidi pa̱n pa̱n jatyeꞌe natyijju̱du je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpada. “Tso̱kta je̱ jayu pa̱n pa̱neꞌe mtsoꞌoxpa̱jkju̱dup” (Mt. 5.38‑48; 7.12) n~||f{Gyyw(v~uBtr|qpoSmmRl k;iiggf"edcc'bRa _^]\[dZeXWVU?SRPPO8MLKIIJGEDCEA@?>>=L2u O̱yam tseꞌe vyeꞌema, ka je̱ꞌe̱ ka̱jxjyap tseꞌe mxo̱o̱ndu̱ktat ku̱xeꞌe je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap mka̱tsa̱pá̱kjada, je̱ꞌe̱ miitseꞌe nu̱yojk mtukxo̱o̱ndu̱ktap ku̱x javyétani veꞌe je̱ mxa̱a̱jta je̱m tsapjo̱o̱tm. Ku je̱ Jesús xyo̱o̱jntk (Mt. 11.25‑27; 13.16‑17) )1K A̱tsts miitseꞌe nmo̱o̱ydu je̱ kutojku̱n je̱tseꞌe xtukte̱e̱ꞌndat je̱ tsaaꞌn je̱ts je̱ kaaꞌpyk, je̱ꞌe̱ paat je̱tseꞌe xyakkutojkjadat je̱ Satanás viinm, je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam du̱tsoꞌoxpa̱jkp. Kaꞌats miitseꞌe ti mjátjadat mnáxjadat. K0 Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xjidi: ―Nꞌix xa a̱tseꞌe je̱ Satanás kyu̱svívup, je̱meꞌe tsapjo̱o̱tm cha̱a̱ꞌn ax joꞌn toꞌk je̱ vítsu̱k ñaxka̱daꞌaky. / Ku veꞌe vyimpijttini je̱ nu̱toogupxu̱k majk ixpa̱jkpada, vanꞌit tseꞌe du̱nu̱u̱jmidi je̱ Jesús: ―Ma̱ja̱ Vintsá̱n, ku xa a̱a̱tseꞌe mits je̱ mxa̱a̱j nko̱jtspaaꞌty, je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap paatts a̱a̱tseꞌe xka̱tsu̱pa̱jktup. V.% ’Pa̱n pa̱n xa miitseꞌe mka̱tsꞌamo̱tunajxju̱dup, veꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌeda ax joꞌn a̱tseꞌe ku̱xka̱tsꞌamo̱tunajxti. Pa̱n pa̱nts miitseꞌe mkakuva̱jkju̱dup, veꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌeda ax joꞌn a̱tseꞌe ku̱xkakuva̱jkti. Ax pa̱n pa̱n jatyts a̱tseꞌe xkakuva̱jktup, veꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌe ax joꞌn ku̱du̱kakuva̱jkti je̱ꞌe̱ pa̱n a̱tseꞌe xke̱jxp. Ku vyimpijttini je̱ nu̱toogupxu̱k majk ixpa̱jkpada S- Je̱ts miitsta, capernaaumit jáyuda, ¿veꞌemeꞌe mvinmayda je̱ts mtsajpé̱ttapeꞌe? Ax kaꞌa tseꞌe, myakpake̱jxtinupeꞌe je̱m joma veꞌe je̱ it juuꞌ veꞌe du̱nu̱ꞌavaꞌtika̱jxp. , Ku veꞌe du̱paatnit je̱ xa̱a̱j ku veꞌe je̱ jayu yakto̱kimpayo̱ꞌynit, nu̱yojk tseꞌe je̱ tsaachpaatu̱n myakmo̱o̱ydinit je̱ts ni kaꞌa veꞌe je̱ jayu juuꞌ veꞌe tsu̱u̱nidu je̱m tiirovit je̱ts sidoonit kyajpu̱n ka̱jxmda. +5 ’¡Ayo̱o̱v xa veꞌe miits je̱ mjo̱o̱tta, coraziinit jáyuda! ¡Ayo̱o̱v xa veꞌe miits je̱ mjo̱o̱ttava, betsáidait jáyuda! Pa̱n ku̱yaktuujn xa veꞌe je̱m tiirovit je̱ts sidoonit kyajpu̱n ka̱jxmda je̱ ma̱jin juuꞌ a̱tseꞌe yaja ntuump u̱xyam paat miits ma̱a̱tta, ku̱vyinmayu̱mpijttinits je̱ꞌe̱ veꞌe, ku̱du̱maso̱o̱ktinits je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ kyo̱ꞌo̱y joojntykinda, ku̱du̱yaknu̱ke̱ꞌxnata̱jkidits je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ts ñu̱tsaachvinmaaydupeꞌe je̱ tyó̱kinda ku veꞌe je̱ koompa yo̱ꞌtspa vit ku̱ñatyukxo̱jxjidi je̱tseꞌe ku̱ñapya̱ꞌmu̱xjidi je̱ jaajm je̱m ñiꞌkxmda kyo̱jmda. *} Veꞌemts a̱tseꞌe nvaꞌañ je̱ts ku veꞌe du̱paatnit je̱ xa̱a̱j ku veꞌe je̱ jayu yakto̱kimpayo̱ꞌynit, nu̱yojk tseꞌe je̱ tsaachpaatu̱n yakmo̱o̱ydinit je̱ jayu juuꞌ veꞌe je̱m kajpu̱n ka̱jxm tsu̱u̱nidup je̱ts ni kaꞌa veꞌe je̱ sodómait jáyuda. Je̱ꞌe̱da pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱kaka̱tsu̱pa̱jktup je̱ Nteꞌyam (Mt. 11.20‑24) )/ “Nvinxijtp a̱a̱tseꞌe ya̱ ntek je̱ts a̱a̱tseꞌe mpu̱jkja ya̱ ñaxvay juuꞌ veꞌe yaja miits mkajpu̱n ku̱jxta a̱a̱ts tu̱mpavaꞌaky, veꞌem tseꞌe je̱ nu̱jaꞌvin xjayé̱ptat je̱ts kaꞌa veꞌe mnapyá̱mjada je̱m je̱ Nteꞌyam yꞌam kya̱ꞌm. Ax nu̱jávada tseꞌe je̱ts tá̱vani veꞌe je̱ Nteꞌyam myaaxu̱xjada je̱tseꞌe mꞌijttinit je̱m yꞌam kya̱ꞌm.” #(? Ax pa̱n mta̱jkidup tseꞌe je̱m kajpu̱n jo̱o̱tm je̱tseꞌe mkayakkuva̱kta, na̱jkxtats je̱ja tyooꞌ aajy je̱tseꞌe je̱ jayu xna̱a̱jmadat: T'! yakjo̱tka̱daꞌakta pa̱n pa̱n jatyeꞌe pa̱jkju̱dup aajnju̱dup je̱m, je̱tseꞌe xna̱a̱jmadat: “Je̱ Nteꞌyam xa veꞌe myaaxu̱xju̱dup je̱tseꞌe mꞌijttinit je̱m yꞌam kya̱ꞌm.” &% Ku veꞌe mtá̱kadat je̱m kajpu̱n jo̱o̱tm joma veꞌe myakkuvá̱ktat, mkáydap mꞌooꞌktap tseꞌe pa̱n ti veꞌe myakmo̱o̱ydup, j%M Jyajomatu̱jka tseꞌe mtá̱kadat, je̱ja tseꞌe mnamyáyjadat je̱tseꞌe xkáydat xꞌooꞌktat juuꞌ veꞌe myakmo̱ꞌo̱dap. Tukka̱daakju̱dupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ jayu je̱tseꞌe mmo̱ꞌo̱jadat je̱ mtukjoojntykinda, ku̱x je̱ toompa, vyinmajtsjup je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe yakmujóyu̱t. Kaꞌa tseꞌe ta̱jkm ta̱jkm mkáydat. ,$Q Pa̱n mkuva̱jkju̱dup tseꞌe je̱ o̱y jo̱o̱t ma̱a̱t, mo̱ꞌo̱jadapts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ꞌe̱ je̱ yꞌo̱y jo̱o̱t. Ax pa̱n kaꞌa tseꞌe mkuvá̱kjada, vaajnjada tseꞌe je̱ jayu je̱ts kaꞌa veꞌe je̱ Nteꞌyam myo̱ꞌo̱jadat je̱ yꞌo̱y jo̱o̱t. Q# Ku veꞌe je̱p tu̱jkp mtá̱kadat, ko̱jtspo̱o̱ꞌkxtats jidu̱ꞌu̱m: “Je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌo̱y jo̱o̱t ma̱a̱t tseꞌe yꞌijttinit pa̱n pa̱n jatyeꞌe tsu̱u̱nidup yaja tu̱jk.” g"G Kaꞌa tseꞌe xpavítstat je̱ mꞌapa̱jkinda, kaꞌa tseꞌe xpavítstat je̱ mmeenda, ni kaꞌava tseꞌe je̱ mka̱ꞌa̱jkta. Kaꞌa tseꞌe mtánadat je̱ja tooꞌ aajy ku veꞌe je̱ jayu xko̱jtspo̱o̱ꞌkxtat. '!G Na̱jkxtats miits. Mpake̱jxtup xa a̱ts miitseꞌe je̱tseꞌe mꞌíttat ax joꞌn je̱ carnero ónu̱kta juuꞌ veꞌe najxtup je̱ja nu̱may lobo akujk. W ' Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe du̱nu̱u̱jmidi: ―O̱o̱y xa veꞌe je̱ jayu juuꞌ veꞌe du̱kahꞌamo̱tunajxtupna je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook. Veꞌem xa je̱ꞌe̱ veꞌeda ax joꞌn je̱ trigo ta̱a̱jm juuꞌ veꞌe pa̱kmojkip. Ax nu̱ꞌeejyji tseꞌe je̱ toompada. Je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe, amó̱tuda je̱ Kam je̱ Vyintsá̱n je̱tseꞌe je̱ toompa du̱jaaꞌkké̱xu̱t je̱tseꞌe je̱ jayu du̱tuknu̱jávadat je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook. 2 _ Tá̱vani tseꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n veꞌem vyaꞌañ vyeꞌna, vanꞌit tseꞌe du̱vinka̱a̱jn janu̱toogupxu̱k majk je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk je̱tseꞌe nu̱me̱jtsk jaty du̱kejx juuꞌ veꞌe vintooꞌvá̱kajadap je̱ja nu̱jom kajpu̱n ku̱jx joma je̱ꞌe̱ veꞌe ña̱jkxu̱t. B} >Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xji: ―Pa̱n pa̱neꞌe ijtp ax joꞌn je̱ jayu juuꞌ veꞌe je̱ kaaj yoꞌon ka̱ꞌa̱j du̱majtsp, vanꞌit tseꞌe yꞌixu̱mpit ku veꞌe yuꞌuj, kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe du̱vinmachju̱ je̱tseꞌe yꞌítu̱t je̱m je̱ Nteꞌyam yꞌam kya̱ꞌm.V% =Vanꞌit tseꞌe jadoꞌk ña̱ꞌmu̱xjuva: ―Mpana̱jkxuvaampy xa a̱ts mitseꞌe. Maso̱o̱kk a̱ts toꞌk aaj je̱ts a̱tseꞌe tooꞌva̱jkp na̱jkx du̱ꞌavana je̱m nja̱nꞌam nta̱kꞌam. b= <Je̱tseꞌe je̱ Jesús yꞌatso̱o̱jvji: ―Je̱ꞌe̱da pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱kajaye̱jptup je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp, vaꞌan tseꞌe du̱yaknaxtá̱kada je̱ yꞌo̱o̱ꞌkpada; je̱ts mits, na̱jkxu̱ts je̱tseꞌe je̱ jayu xvaajnjat vintso̱ veꞌe yꞌijttinit je̱m je̱ Nteꞌyam yꞌam kya̱ꞌm.   ;Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús du̱nu̱u̱jmi jadoꞌk je̱ jayu: ―Pamiinni a̱ts. Vanꞌit tseꞌe yꞌatsa̱a̱jv: ―Vintsá̱n, maso̱o̱kk a̱ts toꞌk aaj je̱ts a̱tseꞌe je̱ nteeꞌ nyaknaxtá̱kat, vanꞌitts a̱ts mitseꞌe mpana̱jkxnit. W' :Je̱tseꞌe je̱ Jesús yꞌatso̱o̱jvji: ―Je̱p xa veꞌe je̱ vaax je̱ yꞌaajntk joma je̱ꞌe̱ veꞌe chu̱u̱na, je̱mpa tseꞌe je̱ je̱yyva tá̱nu̱k je̱ pye̱ꞌe̱n, ax a̱ts, je̱ Jayu Juuꞌ veꞌe Nu̱pa̱a̱mdu̱ka Ijtp, ni je̱ꞌe̱ts a̱tseꞌe xkaꞌijtja joma a̱tseꞌe ya̱ nkuvajk nko̱ꞌo̱ku̱t. D 9Je̱ja tseꞌe tooꞌ aajy vye̱ꞌnada, vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús toꞌk je̱ yaaꞌtya̱jk ña̱ꞌmu̱xji: ―Mpana̱jkxuvaampy xa a̱ts mitseꞌe pa̱n joma veꞌe mnu̱jkx. zm 8Ka je̱ꞌe̱p xa a̱tseꞌe nnu̱miimp je̱ts a̱tseꞌe je̱ jayu nyakkutó̱kiyu̱t, je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ts a̱tseꞌe je̱ jayu nyaktso̱ꞌo̱ku̱t, a̱ts, je̱ Jayu Juuꞌ veꞌe Nu̱pa̱a̱mdu̱ka Ijtp. Vanꞌit tseꞌe ña̱jkxti joma veꞌe jadoꞌk je̱ piꞌk kajpu̱n. Nu̱toojk je̱ jayu juuꞌ veꞌe je̱ Jesús du̱pana̱jkxuvaandu (Mt. 8.19‑22)  7Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús vyinꞌíxjidi je̱tseꞌe tyukna̱ꞌmu̱xjidi. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaajñ: ―Kaꞌa xa miitseꞌe xnu̱jávada ti vinmaꞌyu̱neꞌe mjaye̱jptup, ku̱x ka ó̱yap je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe mtonu̱mpituvaandup. b= 6Ku veꞌe veꞌem du̱ꞌixti nu̱me̱jtsk je̱ yꞌixpa̱jkpa, je̱ Juan ma̱a̱t je̱ Santiago, vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús du̱nu̱u̱jmidi: ―Ma̱ja̱ Vintsá̱n, ¿mtsa̱jkpeꞌe je̱ts a̱a̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam nꞌamó̱tuvu̱t je̱tseꞌe je̱ ja̱a̱jn du̱yakku̱stá̱kat je̱m tsajviinm je̱ts ya̱ꞌa̱ veꞌe kyutó̱kidat? ) 5Ax kaꞌa tseꞌe je̱ jé̱mit jayu du̱tso̱jkti je̱tseꞌe je̱m tyánu̱t ku̱x yꞌíxtupeꞌe je̱ts je̱meꞌe Jerusalén ña̱jkxta. 3 4Kye̱jx tseꞌe je̱ kyuká̱tsivada je̱tseꞌe vyintooꞌvá̱kajadat. Ax je̱ꞌe̱ tseꞌe je̱ꞌydu joma veꞌe toꞌk je̱ piꞌk kajpu̱n juuꞌ veꞌe je̱m samaariait yꞌit jo̱o̱tm. Je̱m tseꞌe du̱jaꞌíxtidi je̱ it joma veꞌe je̱ Jesús ku̱ñamyaajyji. ?w 3Ku veꞌe tyá̱mini vyeꞌna je̱tseꞌe je̱ Jesús chajpe̱jtnit, vanꞌit tseꞌe je̱ ma̱kk aaj je̱ ma̱kk jo̱o̱t du̱pu̱u̱jm je̱tseꞌe je̱m Jerusalén ñu̱jkx.   2Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús vyaajñ: ―Kaꞌa xa miitseꞌe veꞌem ku̱xnu̱u̱jmidi, ku̱x pa̱n pa̱n xa veꞌe xkatsoꞌoxpa̱jkumdup, u̱u̱ꞌm ma̱a̱ttats je̱ꞌe̱ veꞌe. Ku je̱ Jesús du̱tuknu̱u̱jmi je̱ Santiago ma̱a̱t je̱ Juan 3 1Vanꞌit tseꞌe je̱ Juan ña̱ꞌmu̱xji: ―Yakꞌixpa̱jkpa, nꞌix a̱a̱tseꞌe toꞌk je̱ jayu juuꞌ veꞌe mits je̱ mxa̱a̱j du̱ko̱jtspaatp je̱tseꞌe du̱yakpítsum je̱m je̱ jayu jyaꞌvin ka̱jxm je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap; ax veꞌemts a̱a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe nnu̱u̱jma je̱ts kaꞌa veꞌe veꞌem jyátu̱kat, je̱ꞌe̱ ka̱jx ku veꞌe u̱u̱ꞌm ma̱a̱tta kyavídu̱t. 'G 0je̱tseꞌe du̱nu̱u̱jmi je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk: ―Je̱ jayu pa̱n pa̱neꞌe o̱y jayu napya̱a̱jmjup ma̱a̱t toꞌk je̱ piꞌk ónu̱k ax joꞌn ya̱ꞌa̱, veꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌe ax joꞌn o̱y jayu ku̱ñapyu̱mju̱ a̱ts ma̱a̱t. Ax je̱ jayu pa̱n pa̱neꞌe o̱y jayu napya̱a̱jmjup a̱ts ma̱a̱t, veꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌe ax joꞌn o̱y jayu ku̱ñapyu̱mju̱ ma̱a̱t je̱ꞌe̱ pa̱n a̱tseꞌe xke̱jxp. Ku̱x pa̱n pa̱n xa veꞌe miitsta naajkpiꞌkika̱jxjup, je̱ꞌe̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe du̱nu̱má̱jip. “Pa̱n pa̱n xa veꞌe xkatsoꞌoxpa̱jkumdup, u̱u̱ꞌm ma̱a̱ttats je̱ꞌe̱ veꞌe” (Mr. 9.38‑40) ' /Ku veꞌe je̱ Jesús du̱nu̱jaꞌvi vintso̱ veꞌe vyinmayda, vanꞌit tseꞌe du̱pu̱u̱jm je̱ja pyaꞌayi toꞌk je̱ piꞌk ónu̱k,  .Vanꞌit tseꞌe je̱ ixpa̱jkpata̱jk ñakyo̱jtsvintso̱vꞌukvaajnjidi pa̱n pa̱neꞌe du̱nu̱ma̱jika̱jxp aje̱ꞌe̱jyjida. } s -Ax kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe du̱vinmó̱tudi je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk juuꞌ veꞌe je̱ Jesús kya̱jtsp ku̱x kyayaknu̱ke̱ꞌxnata̱jkipnumeꞌe vyeꞌna je̱tseꞌe du̱vinmó̱tudat; tsa̱ꞌkidup tseꞌe je̱tseꞌe du̱ꞌamo̱tutu̱viꞌó̱yadat pa̱n vintso̱ veꞌe du̱tij. Je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe du̱nu̱má̱jip (Mt. 18.1‑5; Mr. 9.33‑37) { o ,―Amo̱tunaxta o̱y juuꞌ a̱tseꞌe nko̱tsuvaampy, kaꞌa tseꞌe xjaaꞌtyó̱kidat. Yakpá̱mup xa a̱tseꞌe je̱m je̱ jayu kya̱ꞌm juuꞌ a̱tseꞌe xtsoꞌoxpa̱jktup, a̱ts, je̱ Jayu Juuꞌ veꞌe Nu̱pa̱a̱mdu̱ka Ijtp. j M +Ax nu̱jomda tseꞌe je̱ jayu atu̱va ato̱ki je̱ Nteꞌyam je̱ mya̱jin du̱tuktaandi. Ku je̱ Jesús je̱ yꞌo̱o̱ꞌku̱n du̱ꞌavaꞌninuva (Mt. 17.22‑23; Mr. 9.30‑32) Atu̱va ató̱kina tseꞌe vye̱ꞌnada je̱ jayu ma̱a̱t juuꞌ veꞌe je̱ Jesús tyuump, vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk du̱nu̱u̱jmidi: ^ 5 *Ax ku tseꞌe je̱ mix ónu̱k du̱yakna̱jkxti je̱ja je̱ Jesús vyinkujk, vanꞌit tseꞌe je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap yakkítuji je̱tseꞌe xyitu̱yo̱ꞌyji. Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús du̱tuknu̱u̱jmi je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap je̱tseꞌe du̱yakjo̱tka̱daakni je̱ mix ónu̱k, je̱tseꞌe je̱ tyeeꞌ du̱tukka̱ta̱jkinuva. R  )Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús yꞌatsa̱a̱jv: ―¡Miits xa je̱ꞌe̱ veꞌeda juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam du̱kajaanchjaꞌvidup je̱ts ka vintú̱vap je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe mtoondup! ¿Joma vaatts a̱tseꞌe njaaꞌkjaꞌítu̱t miits ma̱a̱tta je̱tseꞌe njaaꞌkjamuté̱nadat? Yakminu̱ je̱ mꞌónu̱k. .U (Tá̱vani xa a̱tseꞌe njamunooꞌkxtu̱kta ya̱ mꞌixpa̱jkpata̱jk je̱tseꞌe du̱yakpítsumdat je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap, ax kaꞌa tseꞌe yꞌo̱ꞌyixjidi. V% 'Ax toꞌk tseꞌe je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap a̱ts je̱ nꞌónu̱k du̱mach je̱tseꞌe du̱yakyaꞌaxy, je̱tseꞌe du̱xitu̱yo̱ꞌo̱y je̱tseꞌe je̱p a̱ts je̱ nꞌónu̱k yꞌávup pyítsum je̱ a̱a̱ꞌpk. Ax tsaachpaatp tseꞌe a̱ts je̱ nꞌónu̱k, kaꞌa tseꞌe je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap myaso̱ꞌo̱kuvaꞌañju̱. { &Je̱m tseꞌe nu̱may jayu akojkm toꞌk je̱ yaaꞌtya̱jk vyeꞌna juuꞌ veꞌe ma̱kk du̱muko̱jts je̱ Jesús, je̱tseꞌe vyaajñ: ―Yakꞌixpa̱jkpa, ixu̱ toꞌk aaj a̱ts je̱ nmajntk ku̱x je̱ꞌe̱jyji veꞌe toꞌk a̱ts nmajntkip. / %Je̱ kuꞌóxit tseꞌe, je̱meꞌe ko̱pk viinm kya̱daaktini vyeꞌna, vanꞌit tseꞌe nu̱may je̱ jayu je̱ Jesús du̱ꞌana̱jkxidi. (I $Ku veꞌe je̱ ayook yꞌatu̱vi, vanꞌit tseꞌe du̱ꞌixti je̱ts naaydumeꞌe je̱ Jesús vyeꞌnini; ama̱ꞌa̱t tseꞌe tyaandi. Kaꞌa tseꞌe du̱pa̱nvaajnjidi juuꞌ veꞌe yꞌixtu, vanꞌítnumeꞌe ku veꞌe je̱ Jesús jyoojntykpa̱jknuva. Ku je̱ Jesús du̱yakjo̱tka̱daaky toꞌk je̱ jayu juuꞌ veꞌe je̱m jyaꞌvin ka̱jxm je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap (Mt. 17.14‑21; Mr. 9.14‑29) `9 #Je̱p tseꞌe vínu̱ts akujkp myo̱tu toꞌk je̱ ayook. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaajñ: ―Ya̱ꞌa̱ xa veꞌe a̱ts je̱ nꞌOnu̱k, juuꞌ a̱tseꞌe o̱o̱y ntuntsa̱jkp. Amo̱tunaxta juuꞌ veꞌe kya̱jtsp. U# "Ko̱jtspna tseꞌe vyeꞌna ku veꞌe toꞌk pa̱k je̱ vínu̱ts ñu̱je̱ꞌyjidi je̱tseꞌe yoꞌtsjidi. Ax tsa̱ꞌkidu tseꞌe je̱ ixpa̱jkpata̱jk ku veꞌe yoꞌtsꞌukvaajnjidi je̱ vínu̱ts. 9k !Na̱jkxtinup tseꞌe vye̱ꞌnada nu̱me̱jtsk je̱ jayu, vanꞌit tseꞌe je̱ Pedro du̱nu̱u̱jmi je̱ Jesús: ―Yakꞌixpa̱jkpa, o̱y xa je̱ꞌe̱ veꞌe ku a̱a̱tseꞌe yaja nꞌit. Vaꞌants a̱a̱ts du̱pu̱mu̱ toojk je̱ piꞌk ojts atya̱jk: toꞌk mits mje̱ꞌe̱, je̱ts toꞌk je̱ Moisés jye̱ꞌe̱, je̱ts jadoꞌk je̱ Elías jye̱ꞌe̱. Ax kaꞌa tseꞌe je̱ Pedro du̱nu̱java pa̱n ti veꞌe kya̱jtsp. ve Manajxtu tseꞌe je̱ Pedro ma̱a̱t je̱ myujatyooꞌta̱jk. Ku tseꞌe jyo̱tvijti, vanꞌit tseꞌe du̱ꞌixti je̱ Jesús je̱ mya̱jin ma̱a̱t je̱ts janu̱me̱jtsk je̱ yaaꞌtya̱jk juuꞌ veꞌe je̱ Jesús mya̱a̱tténidup. 5c Naaꞌvíttju̱dupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ tsapjo̱o̱tmit ma̱jin; je̱ꞌe̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe kyo̱jtstup ku veꞌe je̱ Jesús yꞌo̱o̱ꞌku̱t je̱m Jerusalén. <~q Vanꞌit tseꞌe vyaꞌkke̱ꞌxti nu̱me̱jtsk je̱ yaaꞌtya̱jk je̱tseꞌe du̱ma̱a̱tnakyo̱jtsjidi je̱ Jesús. Je̱ Moisés je̱ts je̱ Elíasts je̱ꞌe̱ veꞌe ijttu. ?}w Tsapko̱jtsp tseꞌe je̱ Jesús vyeꞌna, vanꞌit tseꞌe je̱ vyiijn je̱ yꞌaaj tyikts je̱tseꞌe je̱ vyit o̱jts tyumpo̱o̱ꞌpikú̱x je̱tseꞌe yꞌajaj yꞌatu̱ꞌkx. 3|_ Toodojtu̱k xa̱a̱j joꞌnani tseꞌe je̱ it ñaxy vyeꞌna ku veꞌe je̱ Jesús veꞌem vyaajñ, vanꞌit tseꞌe ñu̱jkx tsapko̱jtspa, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱vo̱vu̱tso̱o̱ꞌn je̱ Pedro, je̱ Santiago, ma̱a̱t je̱ Juan. Vanꞌit tseꞌe pye̱jtti joma veꞌe toꞌk je̱ ko̱pk. *{M Tyú̱vam xa a̱tseꞌe nvaꞌañ je̱ts je̱ja veꞌe je̱ jáyuda juuꞌ veꞌe yaja ijttup je̱tseꞌe kyaꞌo̱o̱ꞌktat pa̱n kaꞌana veꞌe du̱ꞌixta je̱ Nteꞌyam je̱ kyutojku̱n myin. Ku je̱ Jesús tyikts je̱tseꞌe yꞌajaj yꞌatu̱ꞌkx (Mt. 17.1‑8; Mr. 9.2‑8) Tz! Ku̱x pa̱n pa̱n xa a̱tseꞌe xtuktso̱ꞌo̱tyoomp je̱tseꞌe a̱ts je̱ nka̱ts je̱ nꞌayook du̱tuktso̱ꞌo̱tyoompa, ntuktso̱ꞌo̱tyoompapts a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe ku a̱tseꞌe nmiinnuvat a̱ts je̱ nma̱jin ma̱a̱t, a̱ts je̱ nTeeꞌ je̱ mya̱jin ma̱a̱t, je̱ts je̱ vaꞌajts ángeles je̱ mya̱jin ma̱a̱t. Ny Ni vinxu̱pa xa je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ jayu kyatoꞌnu̱xju̱t ku veꞌe du̱je̱ꞌe̱iká̱xu̱t nu̱jom ya̱ naxviijnit it je̱tseꞌe vyintó̱kiyu̱t je̱ jayu je̱ jyo̱o̱t je̱ jyaꞌvin. x Ku̱x pa̱n pa̱n xa a̱tseꞌe xkajaanchjaꞌvip ku̱xeꞌe du̱tsa̱ꞌa̱ga je̱tseꞌe yꞌo̱o̱ꞌku̱t, kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe du̱jayé̱pu̱t je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp. Ax pa̱n pa̱nts a̱tseꞌe ijtp xjaanchjaꞌvip, ó̱yameꞌe yꞌo̱o̱ꞌku̱t a̱ts ka̱jx, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱jaye̱jpnup je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp. [w/ Vanꞌit tseꞌe du̱nu̱u̱jmidi nu̱jom je̱ jáyuda: ―Pa̱n pa̱n xa veꞌe du̱tso̱jkp je̱tseꞌe yꞌijtnit a̱ts ma̱a̱t, vaꞌan tseꞌe du̱maso̱kka̱jxni je̱ yꞌavintso̱ vinmaꞌyu̱n, je̱tseꞌe jó̱vum xa̱a̱j je̱ jyo̱o̱t je̱ jyaꞌvin du̱ma̱kkpá̱mu̱t je̱tseꞌe chaachpaaꞌtu̱t ax joꞌn je̱ jayu juuꞌ veꞌe je̱ yꞌo̱o̱ꞌku̱n du̱ꞌana̱jkxip ku veꞌe je̱ cryuuz du̱paku̱ꞌu̱, je̱ts a̱tseꞌe xpamiinnit. :vm Je̱tseꞌe du̱nu̱u̱jmidi: ―Tun vinko̱pk xa je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ts a̱tseꞌe o̱o̱y ntuntsaachpaaꞌtu̱t. Kaꞌats a̱tseꞌe xkuvá̱ktat je̱ israeejlit je̱ myú̱jit jáyuda, je̱ teeꞌta̱jk je̱ vyintsa̱nda, je̱ts je̱ tsaptu̱jkpit yakꞌixpa̱jkpata̱jk. Xyakꞌo̱o̱ꞌktapts a̱tseꞌe je̱ jayu; ax joojntykpa̱jknuvapts a̱tseꞌe kutoojk xa̱a̱j, a̱ts, je̱ Jayu Juuꞌ veꞌe Nu̱pa̱a̱mdu̱ka Ijtp. 0uY Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk du̱tukpavaandi je̱ts ni pa̱na veꞌe du̱kavaajnjadat je̱ts je̱ꞌe̱ je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Cristo. ~tu Vanꞌit tseꞌe du̱ꞌamo̱tutú̱vidi: ―Je̱ts miitsta, ¿vintso̱ts miitseꞌe mvaanduva je̱ts pa̱n a̱tseꞌe? Vanꞌit tseꞌe je̱ Pedro yꞌatsa̱a̱jv: ―Mits xa je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Cristo, juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam vyinko̱o̱n je̱tseꞌe yakkutojknit. Ku je̱ Jesús du̱ꞌavaꞌni je̱ yꞌo̱o̱ꞌku̱n (Mt. 16.20‑28; Mr. 8.30‑9.1) ss_ Vanꞌit tseꞌe yꞌatso̱o̱vdi: ―Je̱m xa veꞌe pa̱neꞌe vaandup je̱ts mitseꞌe je̱ Yakna̱pe̱jtpa Juan, je̱mpa tseꞌe pa̱neꞌe vaanduvap je̱ts je̱ Elías mitseꞌe, nay je̱mpa tseꞌe pa̱neꞌe vaanduvap je̱ts mitseꞌe nu̱toꞌk juuꞌ veꞌe ijt je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpa, je̱ꞌe̱k tseꞌe joojntykpa̱jknuva. {ro Toꞌk nax tseꞌe je̱ Jesús naaydum chapka̱jts. Je̱m tseꞌe je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk du̱ma̱a̱dada vyeꞌna. Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús yꞌamo̱tutú̱vijidi: ―¿Vintso̱seꞌe je̱ jayu vyaꞌanda, pá̱nu̱k a̱tseꞌe? >qu Ax nu̱jom tseꞌe je̱ jayu kyaaydi je̱tseꞌe kyooxjidi. Ku veꞌe je̱ jayu kyakya̱jxti, vanꞌit tseꞌe du̱pa̱kmojktini jamakme̱jtsk kach je̱ tsapkaaky kunax je̱ts je̱ ajkx kunax. Ku je̱ Pedro du̱ꞌavaꞌni je̱ts je̱ Jesús je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Cristo (Mt. 16.13‑19; Mr. 8.27‑29) Wp' Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús du̱ko̱o̱jnu̱k mugo̱o̱xk je̱ tsapkaaky je̱ts me̱jtsk je̱ ajkx. Vanꞌit tseꞌe je̱m tsajm tso̱ pyatꞌix je̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam du̱kuko̱jtsji. Vanꞌit tseꞌe du̱yakvaꞌkxy, je̱tseꞌe du̱mo̱o̱ydi je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk, je̱tseꞌe je̱ nu̱may jayu du̱tukvinkuka̱ꞌyidi. No Veꞌem tseꞌe du̱toondi. Je̱tseꞌe nu̱jom yꞌa̱jxtkti. 0nY Ax je̱ jayu tseꞌe juuꞌ veꞌe je̱m veꞌnidup, nu̱mugo̱o̱xk miijl joꞌn tseꞌe yꞌijtti je̱ yaaꞌtya̱jk. Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús du̱nu̱u̱jmi je̱ yꞌixpa̱jkpada: ―Pa̱jkvaꞌkxtats ya̱ jayu nu̱vu̱jxtkupxu̱k majk jaty joꞌn je̱tseꞌe xyakꞌa̱jxtu̱ktat. dmA Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xjidi: ―Miitseꞌe myakkáydap. Vanꞌit tseꞌe yꞌatso̱o̱vdi: ―Kaꞌa xa a̱a̱tseꞌe u̱xyam ntima̱a̱da, mugo̱o̱xkji a̱a̱tseꞌe yap je̱ tsapkaaky nma̱a̱da je̱ts me̱jtskji je̱ ajkx. ¿Ukpu̱ na̱jkxp a̱a̱ts vineꞌe njoy je̱ kaaky je̱ to̱jkx je̱tseꞌe nu̱jom kyáydat? ;lo Ku veꞌe tánani je̱ it vyeꞌna, vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús je̱ ñu̱makme̱jtsk ixpa̱jkpata̱jk vyinkutá̱mijidi je̱tseꞌe ña̱ꞌmu̱xjidi: ―Pake̱jxtini toꞌk aaj ya̱ jáyuda je̱tseꞌe na̱jkx du̱ꞌíxtada je̱ kyaaky je̱ tyo̱jkx je̱m piꞌk kajpu̱n ka̱jxmda je̱ts je̱m kam jo̱o̱tm je̱ts je̱ it joma veꞌe pyo̱o̱ꞌkxtat, ku̱x kaꞌa xa veꞌe yaja tii ni tía joma u̱u̱ꞌmeꞌe yájada. Jk  Ku veꞌe je̱ nu̱may jayu du̱nu̱jaꞌvidi, vanꞌit tseꞌe du̱pana̱jkxti je̱ Jesús. Vanꞌit tseꞌe kyuva̱jkjidi, je̱tseꞌe vyaꞌnu̱xjidi vintso̱ je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe je̱ jayu yꞌitta je̱m je̱ Nteꞌyam yꞌam kya̱ꞌm, je̱tseꞌe du̱yakjo̱tka̱daakni pa̱n pa̱n jatyeꞌe pa̱jkju̱dup. j Ku veꞌe je̱ kuka̱tsivata̱jk vyimpijttini, vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús du̱vaajnjidi pa̱n ti jatyeꞌe o̱jts du̱tonda. Vanꞌit tseꞌe pyavo̱o̱jvjidi je̱tseꞌe ña̱jkxti joma veꞌe toꞌk je̱ apu̱k it, je̱ betsáidait kajpu̱n muta̱m. Ni Ax je̱ Herodes tseꞌe vaan: ―Nyakjayyukpojxjinu xa a̱tseꞌe je̱ Juan. ¿Pa̱nts je̱ꞌe̱ nꞌit vineꞌe juuꞌ a̱tseꞌe o̱o̱y je̱ jayu xtuntukmumaajntyktup? Yakꞌixuvaan tseꞌe je̱ Jesús. Ku je̱ Jesús je̱ jayu du̱yakkaajy nu̱mugo̱o̱xk miijl naxy (Mt. 14.13‑21; Mr. 6.30‑44; Jn. 6.1‑14) qh[ Je̱mpa tseꞌe pa̱n pa̱neꞌe vaanduvap je̱ts je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpa Elías je̱ꞌe̱ veꞌe, je̱ꞌe̱ veꞌe joojntykpa̱jknuva je̱tseꞌe ñaajknu̱ke̱ꞌxnata̱jkijinuva. Nay je̱mpa tseꞌe pa̱n pa̱neꞌe vaanduvap je̱ts joojntykpa̱jknuva veꞌe je̱ viijnk juuꞌ veꞌe ijt je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpa. {go Ku veꞌe je̱ yakkutojkpa Herodes je̱ ka̱ts du̱mo̱tu ti veꞌe je̱ Jesús tyuump, o̱o̱y tseꞌe je̱ vinmaꞌyu̱n du̱tunjayejp ku̱x je̱meꞌe juuꞌ veꞌe vaandup je̱ts joojntykpa̱jknuva veꞌe je̱ Yakna̱pe̱jtpa Juan. Cf Na̱jkxtuts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱m nu̱jom piꞌk kajpu̱n ka̱jxmda, veꞌem tseꞌe du̱vaajnjada je̱ jayu je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook, yakjo̱tka̱daaktuvap tseꞌe pa̱n pa̱n jatyeꞌe pa̱jkju̱dup jyajomatso̱va. Ku je̱ Yakna̱pe̱jtpa Juan yꞌo̱o̱ꞌkni (Mt. 14.1‑12; Mr. 6.14‑29) :em Pa̱n joma tseꞌe je̱ jayu mkakuvá̱kjada, mtso̱o̱ꞌndinup tseꞌe je̱m je̱tseꞌe xvinxíttat je̱ mtekta je̱tseꞌe vyánu̱ku̱t je̱ naxvay juuꞌ veꞌe tu̱xpavaꞌakta je̱m kyajpu̱n jo̱o̱tm, veꞌem tseꞌe du̱nu̱jávadat je̱ts ka ó̱yap je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe tyoondup. d# Ku̱jyajomatu̱jka tseꞌe mtá̱kadat, je̱ja tseꞌe mnamyáyjadat pa̱n vinxu̱p xa̱a̱j veꞌe mtanavaꞌanda je̱m kajpu̱n ka̱jxm. dcA Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe du̱nu̱u̱jmidi: ―Kaꞌa tseꞌe ti xmutso̱o̱ꞌndat juuꞌ veꞌe mꞌajo̱o̱tadap je̱ja tooꞌ aajy, kaꞌa tseꞌe xmutso̱o̱ꞌndat je̱ tajk, kaꞌa tseꞌe je̱ apa̱jkin, kaꞌa tseꞌe je̱ tsapkaaky, ni kaꞌava tseꞌe je̱ meen. Toꞌk niꞌkxji veꞌe je̱ mvit xmuna̱jkxtat juuꞌ veꞌe mjaye̱jptup. b5 Vanꞌit tseꞌe du̱ke̱jxti kaꞌamaayva, je̱tseꞌe je̱ jayu du̱tuknu̱jávadat je̱ts cha̱jkpeꞌe je̱ Nteꞌyam je̱tseꞌe je̱ jayu ñapya̱a̱jmjidinit je̱m je̱ꞌe̱ yꞌam kya̱ꞌm, je̱tseꞌe du̱yakjo̱tka̱daꞌaktat pa̱n pa̱n jatyeꞌe pa̱jkju̱dup. Ba  Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús du̱yaknayꞌamojkiji je̱ ñu̱makme̱jtsk ixpa̱jkpata̱jk je̱tseꞌe du̱mo̱o̱jy je̱ kutojku̱n je̱tseꞌe je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap du̱yakpítsumdat je̱m je̱ jayu jyaꞌvin ka̱jxmda je̱tseꞌe je̱ jayu du̱tuknu̱vaꞌatstat jyajuuꞌpaꞌama juuꞌ veꞌe mya̱a̱tta. Q`8Atu̱va ato̱ki tseꞌe je̱ tyeeꞌ je̱ tyaak tyuntaandi. Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xjidi je̱ts ni pa̱na veꞌe du̱kavaajnjadat je̱ts ti veꞌe tu̱tyunju̱ tu̱kya̱tsju̱.9_k7Vanꞌit tseꞌe je̱ kiix ónu̱k jyoojntykpa̱jknuva je̱tseꞌe jatyji pyojtu̱kni. Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús vyaajñ je̱tseꞌe du̱yakkáydat je̱ kiix ónu̱k. 4^a6Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús je̱ kiix ónu̱k je̱ kya̱ꞌa̱j du̱ko̱o̱jnu̱k, je̱tseꞌe ma̱kk kya̱jts, je̱tseꞌe du̱nu̱u̱jmi: ―Kiix ónu̱k, pojtu̱kni. {]o5Yaktukxiik tseꞌe ku̱x ñu̱jaꞌvidup je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ts a̱a̱ꞌkani je̱ꞌe̱ veꞌe vyeꞌna. \4Tum ñu̱yaaxtup tum ñu̱tsaachvinmaaydup tseꞌe je̱ jayu vye̱ꞌnada je̱ kiix ónu̱k. Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xjidi: ―Kadi myaꞌaxta. Kaꞌa xa ya̱ꞌa̱ veꞌe ya̱ kiix ónu̱k yꞌa̱a̱ꞌka, maapji ya̱ꞌa̱ veꞌe. q[[3Ku tseꞌe jye̱ꞌydi joma veꞌe je̱ ta̱jk, ni pa̱na tseꞌe je̱ Jesús du̱kayakjajtji je̱tseꞌe du̱ma̱a̱ttá̱kat, je̱ Peedroji veꞌe, je̱ Santiago, je̱ Juan, je̱ts je̱ kiix ónu̱k je̱ tyeeꞌ je̱ tyaak. CZ2Ku tseꞌe je̱ Jesús du̱ꞌamo̱tunajxy, vanꞌit tseꞌe vyaajñ: ―Kadi mtsa̱ꞌa̱ga. Ko̱o̱jyji xa a̱tseꞌe xjaanchjávat je̱tseꞌe je̱ mna̱a̱x jyo̱tka̱daaknit. &YE1Ko̱jtspna tseꞌe je̱ Jesús vyeꞌna, vanꞌit tseꞌe toꞌk je̱ jayu jye̱ꞌy, je̱m tseꞌe je̱ Jairo tya̱kꞌam cha̱a̱ꞌn, je̱tseꞌe je̱ Jairo du̱nu̱u̱jmi: ―Tá̱vani xa veꞌe je̱ mna̱a̱x yꞌa̱a̱ꞌk. Kadi xjaaꞌkꞌatsuꞌux ya̱ yakꞌixpa̱jkpa. 3X_0Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xji: ―Mjo̱tka̱daaknu xa veꞌe ta̱a̱v je̱ꞌe̱ ka̱jx ku a̱tseꞌe tu̱xjaanchjáva. Na̱jkxni o̱y aaj o̱y jo̱o̱t. xWi/Ku tseꞌe je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk ñayjaꞌviji je̱ts nu̱ke̱ꞌxnatá̱ka veꞌe tyaajñ, vanꞌit tseꞌe tyuntsa̱ꞌkini je̱tseꞌe nu̱nmíppnup du̱nu̱nu̱jkx je̱ Jesús, je̱tseꞌe du̱vinko̱xkteni, je̱tseꞌe je̱ja je̱ nu̱may jayu vyinkujk du̱ꞌavaꞌni je̱ts tya̱jxeꞌe du̱ta̱a̱jn je̱ts vintso̱ veꞌe tun jatyji jyo̱tka̱daakni. JV .Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús vyaajñ: ―Je̱ja xa veꞌe je̱ jayu pa̱n pa̱n a̱tseꞌe tu̱xtá̱n, ku̱x njaꞌvi a̱tseꞌe ta̱a̱v je̱ts ta̱ a̱tseꞌe je̱ nma̱kkin nyaktún. EU-Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús vyaajñ: ―¿Pa̱nts a̱tseꞌe tu̱xtá̱n? Ku tseꞌe ni pa̱na du̱kakuvu̱jk, vanꞌit tseꞌe je̱ Pedro je̱ts je̱ myujatyooꞌda vyaandi: ―Yakꞌixpa̱jkpa, ya̱ nu̱may jayu xa mitseꞌe mꞌatijmojkjup, ¡je̱tseꞌe xꞌamo̱tutu̱va pa̱n pa̱neꞌe tu̱mta̱nju̱! T7,Vanꞌit tseꞌe je̱p naadup tso̱v je̱ Jesús je̱ vyitu̱paaꞌv du̱to̱o̱jnji. Tun jatyji tseꞌe yꞌatú̱vini je̱ vinnu̱jkxju̱ paꞌam. ZS-+Je̱m tseꞌe nu̱may jayu akojkm ña̱jkxpa toꞌk je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk juuꞌ veꞌe makme̱jtsk joojntani du̱jaye̱jpp je̱ vinnu̱jkxju̱ paꞌam, tá̱vani tseꞌe je̱ tso̱ꞌyivata̱jk du̱tukmujokya̱jxni nu̱jom juuꞌ veꞌe yꞌixp jyayejpp, ni pa̱na tseꞌe kyaꞌo̱ꞌyixji je̱tseꞌe yakjo̱tka̱daꞌakju̱t. 0RY*ku̱x je̱meꞌe toꞌk je̱ ña̱a̱x juuꞌ veꞌe makme̱jtsk joojnt joꞌn veꞌnip, toꞌkamts je̱ꞌe̱ veꞌe du̱na̱a̱xa, o̱o̱ꞌku̱n ámanits je̱ꞌe̱ veꞌe vyeꞌna. Ku tseꞌe je̱ Jesús ñu̱jkx, nu̱may tseꞌe je̱ jayu tyumpana̱jkxji je̱tseꞌe tyunyakꞌatijmojkni. Q)Vanꞌit tseꞌe toꞌk je̱ yaaꞌtya̱jk jye̱ꞌy juuꞌ veꞌe je̱p tsaptu̱jkp du̱nu̱vintsá̱nip, Jairo veꞌe xya̱a̱j. Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús du̱vinko̱xkteni je̱tseꞌe du̱munooꞌkxtk je̱tseꞌe je̱m tya̱kꞌam ña̱jkxu̱t iPK(Ku tseꞌe je̱ Jesús jye̱ꞌynuva je̱m jadoꞌk adoꞌom ma̱ja̱ na̱ꞌaka̱ya paꞌam, je̱m tseꞌe nu̱may je̱ jayu o̱o̱y tyunꞌaꞌíxjidini vyeꞌna, o̱o̱yeꞌe tyunxo̱o̱ndu̱kta ku veꞌe jyeꞌya. O'―Vimpijtni je̱m mta̱kꞌam je̱ts avana ti maaꞌyu̱neꞌe je̱ Nteꞌyam tu̱mtoꞌnu̱xju̱. Vanꞌit tseꞌe ñu̱jkx je̱ yaaꞌtya̱jk je̱tseꞌe je̱ kajpu̱n du̱vaajnjiku̱jx nu̱jom juuꞌ veꞌe je̱ Jesús tyoon je̱ꞌe̱ ka̱jx. Je̱ Jairo je̱ ña̱a̱x je̱ts je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk juuꞌ veꞌe je̱ Jesús je̱ vyit du̱to̱o̱n (Mt. 9.18‑26; Mr. 5.21‑43) +NO&Je̱ yaaꞌtya̱jk juuꞌ veꞌe je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap je̱m jyaꞌvin ka̱jxm tu̱yꞌit, jyamunooꞌkxtk tseꞌe je̱ Jesús je̱tseꞌe ku̱du̱yakjajty je̱tseꞌe ku̱du̱ma̱a̱di. Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xji je̱tseꞌe tyánu̱t. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaajñ: 8Mi%Vanꞌit tseꞌe nu̱jom je̱ jé̱mit jayu o̱o̱y tyuntsa̱ꞌkidi, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe du̱munooꞌkxtkti je̱ Jesús je̱tseꞌe je̱m cho̱o̱ꞌnnit. Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús tya̱jki je̱m barco jo̱o̱tm je̱tseꞌe vyimpijtni je̱m jadoꞌk adoꞌom ma̱ja̱ na̱ꞌaka̱ya paꞌam. &LE$Pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱ꞌixtu pa̱n vintso̱ veꞌe je̱ Jesús du̱yakjo̱tka̱daaky je̱ jayu, vyaajnjidu tseꞌe je̱ jayu juuꞌ veꞌe je̱ꞌydu. ZK-#Vanꞌit tseꞌe je̱ nu̱may jayu pyítsumdi, je̱tseꞌe na̱jkx du̱ꞌixta pa̱n ti veꞌe tu̱tyunju̱ tu̱kya̱tsju̱. Ku tseꞌe jye̱ꞌydi joma veꞌe je̱ Jesús, je̱m tseꞌe du̱paatti je̱ yaaꞌtya̱jk juuꞌ veꞌe je̱m jyaꞌvin ka̱jxm je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap tu̱yꞌit. Je̱mts je̱ꞌe̱ veꞌe chu̱u̱na je̱ Jesús je̱ tyek muta̱m, xá̱xani je̱ts ó̱yani je̱ vyinmaꞌyu̱n. Tsa̱ꞌkidu tseꞌe je̱ jáyuda ku veꞌe du̱ꞌixti. jJM"Ku tseꞌe je̱ ke̱e̱m ixpa du̱ꞌixti je̱ts vintso̱ veꞌe juuꞌ jaty jyajty, tsa̱ꞌkidu tseꞌe. Jatyji tseꞌe ña̱jkxti je̱m kajpu̱n ka̱jxm je̱tseꞌe du̱ꞌavaꞌnidi juuꞌ veꞌe toojnju ko̱jtsju. OI!Vanꞌit tseꞌe je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap pyítsumdini je̱m je̱ yaaꞌtya̱jk jyaꞌvin ka̱jxm je̱tseꞌe je̱ ke̱e̱m du̱tukta̱jkidi. Vanꞌit tseꞌe nu̱jom je̱ ke̱e̱m kyu̱snoomdi je̱m tonu̱n viinm je̱tseꞌe yꞌanoꞌmidi je̱m ma̱ja̱ na̱ꞌaka̱ya jo̱o̱tm. Je̱p tseꞌe ñaxꞌo̱o̱ꞌkka̱jxtini. H/ Je̱m tseꞌe tonu̱n viinm vyeꞌniduva nu̱may je̱ ke̱e̱m jya̱ꞌkxta. Vanꞌit tseꞌe je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap du̱munooꞌkxtkti je̱ Jesús je̱tseꞌe myaso̱ꞌo̱kjadat je̱tseꞌe na̱jkx je̱ ke̱e̱m du̱tuktá̱kada. Yakjajtu̱xju̱du tseꞌe je̱ Jesús. GAx je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap tseꞌe du̱munooꞌkxtktu je̱ Jesús je̱tseꞌe kadi pyaké̱xjada je̱p ka̱a̱k jótup. F3Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús yꞌamo̱tutú̱viji: ―¿Tiseꞌe mxa̱a̱j? Vanꞌit tseꞌe yꞌatsa̱a̱jv: ―Miijl Am a̱tseꞌe nxa̱a̱j. Je̱ꞌe̱ ka̱jxts je̱ꞌe̱ veꞌe veꞌem vyaajñ ku̱x nu̱mayeꞌe je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap tu̱tyuntukta̱jkijini vyeꞌna. nEUVeꞌem tseꞌe vyaajñ ku̱x pyavaampyeꞌe je̱ Jesús je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap je̱tseꞌe pyítsumnit. May náxanits je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap tyukkooꞌyaja vyeꞌna, nay veꞌempa tseꞌe cadenatsum je̱m kya̱ꞌm je̱ts je̱m tyékum je̱ jayu jyayakꞌitju̱; ax vinnaajknáxts je̱ꞌe̱ veꞌe jyayaktsum, veꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌe du̱tukpo̱jtikú̱x je̱ cadena je̱tseꞌe je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap yakna̱jkxjini joma veꞌe kyapa̱ntsu̱u̱na. i}|O{VyxWwv5uttrrAqkpofmlkjihYgfeccja`_^]x\{[mZzZX_VUU"SQP1NrMkL1K"IIGcF,DBA?<;987g65463E2e0.-,+*F('&z$"!!DFi`zI|3 weL8i Ax veꞌem tseꞌe, kaꞌa tseꞌe xvinmáydat pa̱n joma veꞌe xpá̱ktat ti veꞌe mkáydap mꞌooꞌktap, kaꞌa tseꞌe je̱m vinmaꞌyu̱n jo̱o̱tm mnaajkꞌítjadat, =s Pa̱n veꞌem tseꞌe je̱ Nteꞌyam du̱yaktsoja̱pu̱k je̱ aajy je̱ ojts juuꞌ veꞌe u̱xyam ye̱e̱ꞌkp je̱tseꞌe kep je̱ ja̱a̱jn pyaatjinit, ¿vintso̱ts nꞌiteꞌe je̱ Nteꞌyam mkamo̱ꞌo̱jadat pa̱n ti veꞌe mnatyukxó̱xjadap? ¡Ve̱e̱ꞌnji xa veꞌe je̱ Nteꞌyam xjaanchjávada! 9k ’Ixta vintso̱ veꞌe je̱ ojts ja̱a̱tit pu̱j ye̱e̱ꞌkta, kaꞌa tseꞌe tyonda, kaꞌa tseꞌe pyiiꞌtta kyo̱jta; ax veꞌemts a̱tseꞌe nvaꞌañ je̱ts ó̱yameꞌe je̱ yakkutojkpa Salomón vaꞌajts tsoj tyunnaxya̱xju̱ yꞌijt, kaꞌa tseꞌe du̱muvaaꞌty ax joꞌn je̱ pu̱j. ' Ax pa̱n kaꞌa tseꞌe mꞌo̱ꞌyixjada je̱tseꞌe veꞌem xtóndat juuꞌ veꞌe ve̱e̱ꞌnji, ¿tya̱jx tseꞌe xvinmayda o̱yjuuꞌa?   Jyatunvinmay je̱ꞌe̱ veꞌe, ¿pa̱nts miitseꞌeda juuꞌ veꞌe o̱ꞌyixjup je̱tseꞌe ñaajkyó̱nju̱t jadoꞌk noox? ! Ixta vintso̱ veꞌe je̱ ja̱a̱ꞌk kyaniꞌipta, kaꞌa tseꞌe je̱ tya̱a̱jm du̱pa̱kmokta, kaꞌa tseꞌe juuꞌ du̱ma̱a̱dada joma veꞌe du̱yakꞌíttat je̱ tyukjoojntykinda; ó̱yam tseꞌe vyeꞌema, yakjoojntykijidupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam. Kadi xvinmayda, nu̱yojk xa miitseꞌe o̱o̱y xtunjaaꞌknu̱má̱jada je̱ts ni kaꞌa veꞌe je̱ je̱yyva tá̱nu̱kta. iK Ñu̱má̱jip tseꞌe nu̱yojk ku veꞌe je̱ jayu jyoojntyka je̱ts kaꞌa veꞌe je̱ kyaaky je̱ ña̱a̱j; ñu̱má̱jip tseꞌe nu̱yojk je̱ jayu je̱ ñiꞌkx je̱ kyo̱pk je̱ts kaꞌa veꞌe je̱ vyit je̱ xyo̱x. 9k Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús du̱nu̱u̱jmi je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk: ―Je̱ꞌe̱ ka̱jxts a̱ts miitseꞌe nna̱a̱jmada, kaꞌa tseꞌe xvinmáydat je̱ mkaakyta je̱ mna̱a̱jta ti veꞌe mtukjoojntykadap, ni kaꞌa tseꞌe xvinmaayduvat je̱ mvitta je̱ mxo̱xta juuꞌ veꞌe mjayé̱ptap. 0Y Ax veꞌem tseꞌe jyaty je̱ jayu juuꞌ veꞌe je̱ yꞌavintso̱ o̱ꞌyinji du̱nu̱pa̱jkpe̱jtp juuꞌ jaty yaja naxviijn je̱tseꞌe ti o̱ꞌyin du̱kajayep je̱ja je̱ Nteꞌyam vyinkujk. Yꞌixp jyayejpp tseꞌe je̱ Nteꞌyam pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ yꞌónu̱k (Mt. 6.25‑34) q[ Ax jidu̱ꞌu̱m tseꞌe je̱ Nteꞌyam ña̱ꞌmu̱xji: “Mits, kaꞌa veꞌe juuꞌ o̱y xpayo̱ꞌo̱y. U̱xyam ya̱ tsoojji xa veꞌe mꞌo̱o̱ꞌknit. ¿Ax pa̱n tseꞌe du̱je̱ꞌe̱inup juuꞌ veꞌe mꞌixp mjayejpp?”  Vanꞌitts a̱tseꞌe nnaña̱ꞌmu̱xju̱t: Yámani xa a̱tseꞌe nꞌix njayep o̱o̱y je̱ pa̱a̱mdu̱k juuꞌ a̱tseꞌe may xa̱a̱j may joojnt ntukjoojntykap. Vaꞌants a̱ts du̱po̱o̱ꞌkxni, du̱kaayni, du̱ꞌookni, je̱ts a̱ts du̱xo̱o̱jntkni.” =s Vanꞌit tseꞌe vyaajñ: “Ta̱ xa a̱tseꞌe mpayo̱ꞌo̱y je̱ts jidu̱ꞌu̱m a̱tseꞌe ntónu̱t. Vaꞌan a̱ts du̱yakke̱kku̱xu̱ ya̱ ta̱jk juuꞌ veꞌe muutskit je̱ts a̱tseꞌe mpá̱mu̱t juuꞌ veꞌe mú̱jit, ax je̱pts a̱tseꞌe njayé̱pu̱t nu̱jom juuꞌ a̱tseꞌe tu̱mpa̱kmuk. 5 Vanꞌit tseꞌe vyinmaajy: “¿Tis a̱ts vineꞌe ntónup? Kaꞌa xa veꞌe tii joma a̱tseꞌe njayé̱pu̱t juuꞌ a̱tseꞌe tu̱mpa̱kmuk.” H  Vanꞌit tseꞌe ya̱ tukmuꞌaꞌixmojkin du̱vaajnjidi: ―Je̱m xa veꞌe toꞌk je̱ kumeen jayu yꞌijt. O̱o̱y tseꞌe tyunꞌo̱ꞌyi pa̱n ti veꞌe ñu̱yoꞌoi ñu̱toꞌni. W ' Vaampa tseꞌe jidu̱ꞌu̱m: ―Nayꞌíxjada je̱tseꞌe juuꞌ xkanasꞌayó̱vadat, ku̱x ka je̱ꞌe̱ ka̱jxap xa veꞌe je̱ jayu jyoojntyka ku veꞌe juuꞌ o̱o̱y du̱tunꞌix du̱tunjayep.   Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús vyaajñ: ―¿Pa̱nts a̱tseꞌe xtij to̱kin payo̱ꞌyva uk pa̱a̱mdu̱k yakvaꞌkxpa? ? w Toꞌk tseꞌe juuꞌ veꞌe je̱p nu̱may jayu akujkp veꞌnip, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱nu̱u̱jmi je̱ Jesús: ―Yakꞌixpa̱jkpa, na̱a̱jma toꞌk aaj a̱ts je̱ nꞌajch je̱ts a̱tseꞌe xmo̱ꞌo̱t juuꞌ a̱tseꞌe xtukka̱daakp, je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe a̱a̱ts je̱ nteeꞌ yꞌix jyaye̱jp. B } ku̱x je̱ Espíritu Santo veꞌe mmo̱ꞌo̱jadap ti veꞌe mkó̱tstap vanꞌit. Kutsa̱ꞌa̱ga xa veꞌe o̱o̱y ku veꞌe je̱ jayu je̱ jyaꞌvin du̱pu̱m joma veꞌe je̱ meen F  ’Ku xa miitseꞌe myakvó̱vdat je̱p tsaptu̱jkp ukpu̱ je̱p kumoon tu̱jkp, kaꞌats miitseꞌe xvinmáydat pa̱n vintso̱ veꞌe mꞌatsó̱vdat uk pa̱n ti veꞌe mkó̱tstap, @y ’O̱pya̱na pa̱n pa̱n a̱tseꞌe xvinko̱jtspe̱jtp, a̱ts, je̱ Jayu Juuꞌ veꞌe Nu̱pa̱a̱mdu̱ka Ijtp, o̱ꞌyipts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe yakme̱e̱ꞌkxjat je̱ tyo̱kin. Ax pa̱n pa̱n tseꞌe je̱ Espíritu Santo du̱vinko̱jtspe̱jtp, ni je̱ vinꞌítats je̱ꞌe̱ veꞌe kyaꞌó̱yat je̱tseꞌe yakme̱e̱ꞌkxjat je̱ tyo̱kin, ni u̱xyama, je̱ts ni vanꞌita ku veꞌe je̱ nam it cho̱o̱ꞌndu̱ku̱t. c? ax pa̱n pa̱n tseꞌe vaamp je̱ja je̱ jayu vyinkujk je̱ts kaꞌa a̱tseꞌe xjaanchjáva, vaꞌanupts a̱tseꞌe je̱m je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌaangeles vyinkojkmda je̱ts ka á̱tsap je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ njayu. r] ’Veꞌemts a̱ts miitseꞌe nna̱a̱jmada: Pa̱n pa̱n xa veꞌe napya̱a̱jmjup a̱ts ma̱a̱t je̱ja je̱ jayu vyinkujk, je̱ꞌe̱ ma̱a̱tts a̱tseꞌe nnapya̱a̱jmjuvat je̱m je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌaangeles vyinkojkm; fE Macha̱veꞌe je̱ Nteꞌyam du̱jayep toꞌk toꞌk je̱ mvaajyta juuꞌ veꞌe je̱m mkuvajkmda. Kádits miits mtsa̱ꞌa̱gada, mnu̱má̱jidup xa miitseꞌeda je̱ts ni kaꞌa veꞌe nu̱may je̱ piꞌk je̱yyva tá̱nu̱kta. Je̱ꞌe̱da pa̱n pa̱n jatyeꞌe napya̱a̱jmju̱dup je̱ Jesucristo ma̱a̱t (Mt. 10.32‑33; 12.32; 10.19‑20) jM ’Yakto̱o̱ꞌkp xa veꞌe nu̱mugo̱o̱xk je̱ piꞌk je̱yyva tá̱nu̱k me̱jtsk je̱ piꞌk meen ónu̱k, ¿veꞌem xaja? Ax ni toꞌka tseꞌe je̱ Nteꞌyam du̱kajaaꞌtyó̱ki je̱ piꞌk je̱yyva tá̱nu̱k.   Ñojkꞌó̱yeꞌe xtsa̱ꞌa̱gadat juuꞌ veꞌe o̱ꞌyixjup je̱ Nteꞌyam je̱tseꞌe du̱tónu̱t, je̱ꞌe̱ tseꞌe je̱ kutojku̱n du̱jaye̱jpp je̱tseꞌe je̱ jayu je̱ jyo̱o̱t je̱ jyaꞌvin du̱pa̱jkjinit je̱tseꞌe je̱ jayu je̱ jyo̱o̱t je̱ jyaꞌvin je̱ ñiꞌkx je̱ kyo̱pk du̱pa̱a̱mnit je̱m ja̱njo̱o̱tm. Veꞌem tseꞌe, tsa̱ꞌa̱gada je̱ꞌe̱. zm ’Miits, juuꞌ a̱tseꞌe nma̱a̱tnayjaꞌvijidup, veꞌemts a̱ts miitseꞌe nna̱a̱jmada je̱ts kaꞌa veꞌe xtsa̱ꞌa̱gadat pa̱n pa̱n jatyeꞌe kaꞌo̱ꞌyixju̱dup je̱tseꞌe je̱ jayu je̱ jyo̱o̱t je̱ jyaꞌvin du̱yakvintó̱kiyu̱t. Ku̱x ku xa veꞌe je̱ jayu myakꞌo̱o̱ꞌkjadat, kaꞌa tseꞌe tii vintso̱ veꞌe mjaaꞌkjatónjadat.  Je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe, nu̱jomeꞌe juuꞌ miitseꞌe tu̱xko̱tsta ka je̱ nu̱may jayu ma̱a̱tap, myó̱tuvupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ nu̱may jayu; je̱ts nu̱jomeꞌe juuꞌ veꞌe ayuꞌuts tu̱xko̱tsta je̱ts aku̱ꞌu̱ je̱ mta̱jkta, natyukmumaaydu̱kjadapts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ jayu ixna ke̱ꞌxna. Je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe yaktsa̱ꞌa̱gap (Mt. 10.28‑31) Y+ Ku̱x kaꞌa xa veꞌe tii ni tía juuꞌ veꞌe u̱xyam kayaknu̱jaꞌvip je̱tseꞌe kyanu̱ke̱ꞌxnatá̱kat, kaꞌa tseꞌe tii ni tía juuꞌ veꞌe u̱xyam yuꞌuts ijtp je̱tseꞌe kyayaknu̱jávat. z o Ku veꞌe nu̱may o̱o̱y je̱ jayu tyunje̱ꞌmyojktini, kamacho̱o̱vna, tyunnañu̱te̱e̱ꞌnjidini tyunnatyukte̱e̱ꞌnjidini, vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk du̱nu̱u̱jmi: ―Veꞌem xa veꞌe je̱ fariseo je̱ yꞌixpa̱jku̱nda ax joꞌn je̱ levadura. Mnayꞌíxjadapts miitseꞌe je̱ꞌe̱ ka̱jxta, ku̱x tukta̱jkika̱jxjup xa je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ jayu je̱ꞌe̱ je̱ yꞌixpa̱jku̱n je̱tseꞌe je̱ jayu du̱yakvimpijtpa me̱jtsꞌaaj me̱jtsjo̱o̱t. ~  6veꞌem tseꞌe du̱ꞌuktukka̱tsꞌíxtidi je̱tseꞌe ku̱yꞌo̱ꞌyixjidi vintso̱ veꞌe ku̱du̱nu̱xa̱ꞌa̱idi.} 5Ku veꞌe je̱ Jesús veꞌem ña̱ꞌmu̱xjidi, o̱o̱y tseꞌe tyunmujo̱tmaꞌtjidi je̱ tsaptu̱jkpit yakꞌixpa̱jkpata̱jkta ma̱a̱t je̱ fariseota̱jkta. Vanꞌit tseꞌe du̱tsoꞌoxpa̱jkti je̱tseꞌe du̱ꞌamo̱tutu̱viꞌukvaandi pa̱n ti jaty, |5 4’¡Ayo̱o̱v xa veꞌe miits je̱ mjo̱o̱tta, tsaptu̱jkpit yakꞌixpa̱jkpada! Veꞌem xa miitseꞌeda ax joꞌn je̱ jayu juuꞌ veꞌe du̱ko̱nyoꞌtstup je̱ avaatsu̱n juuꞌ veꞌe du̱yakꞌavaatsp joma veꞌe je̱ jayu du̱vinmó̱tuda je̱ Kunuuꞌkx Jatyán. Kaꞌa tseꞌe je̱m mtá̱kada, kaꞌa tseꞌe xyakjajttuva je̱tseꞌe tyá̱kadat je̱ jayu juuꞌ veꞌe jata̱kavaandup. n{U 3vanꞌit ku veꞌe je̱ Abel yꞌa̱a̱ꞌk je̱ts je̱ Zacarías paat, je̱ Zacarías juuꞌ veꞌe yakꞌo̱o̱ꞌktu je̱p ma̱ja̱ tsapta̱ktaagujkp je̱ja ma̱ja̱ tsapta̱jk je̱ts yo̱jxpe̱jtu̱n ita̱kujk. Je̱ꞌe̱ ka̱jxts a̱ts miitseꞌe nna̱a̱jmada je̱ts je̱ jáyuda juuꞌ veꞌe u̱xyam joojntykidup, myo̱o̱ydinupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ cuenta je̱m je̱ Nteꞌyam vyinkojkm je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpata̱jk je̱ yꞌo̱o̱ꞌku̱n ka̱jxta. Hz  2Ax veꞌem tseꞌe je̱ jayu juuꞌ veꞌe u̱xyam joojntykidup, yꞌamó̱tudapts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱tseꞌe du̱nu̱ꞌatsó̱vadat je̱ꞌe̱ je̱ yꞌo̱o̱ꞌku̱n ka̱jxta je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpata̱jkta ku veꞌe ya̱ it cho̱o̱ꞌntk je̱ts vintso̱ veꞌe myin vyimpet, (yI 1’Je̱ Nteꞌyam je̱ vyijin ka̱jx tseꞌe vyaajñ: “Ntuknu̱ké̱xtapts a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe a̱ts je̱ nꞌayook ko̱jtsnajxpata̱jkta je̱ts a̱ts je̱ nkuká̱tsivada, yakjomtóndap yaktitóndapts je̱ꞌe̱ veꞌe, je̱m tseꞌe juuꞌ veꞌe yakꞌo̱o̱ꞌktuvap.” Px 0Ax veꞌemts miitseꞌe xyaknu̱ke̱ꞌxnatá̱kada je̱ts mnu̱jaꞌvidupeꞌe juuꞌ veꞌe je̱ mju̱jpit jayu tyoondu, mꞌo̱yjaꞌvidupts miits je̱ꞌe̱ veꞌe ku je̱ꞌe̱ veꞌe du̱yakꞌo̱o̱ꞌkti. ¡Je̱ꞌe̱da xa veꞌe du̱yakꞌo̱o̱ꞌktu, miitsta tseꞌe mnu̱po̱jtspe̱jtjidup je̱ ñaxta̱jkin itta! @wy /’¡Ayo̱o̱v xa veꞌe miits je̱ mjo̱o̱tta! Mnapya̱a̱jmju̱dup xa veꞌe ax joꞌn ku̱xvintsa̱ꞌkidi je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpata̱jkta, mnu̱po̱jtspe̱jttup tseꞌe je̱ꞌe̱ je̱ ñaxta̱jkin itta, je̱ꞌe̱da juuꞌ veꞌe miits je̱ mju̱jpit jáyuda yakꞌo̱o̱ꞌktu. Gv .Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús vyaajñ: ―¡Ayo̱o̱v xa veꞌe miits je̱ mjo̱o̱ttava, tsaptu̱jkpit yakꞌixpa̱jkpada! Mpa̱a̱jmjidup xa veꞌe je̱ jayu je̱ pavaꞌnu̱n juuꞌ veꞌe vaꞌajts tsoꞌox; ax ni vinxu̱pa tseꞌe xkaputá̱kada je̱tseꞌe du̱kutyóndat je̱ Nteꞌyam je̱ pyavaꞌnu̱n. >uu -Vanꞌit tseꞌe yꞌatso̱o̱jvji toꞌk je̱ tsaptu̱jkpit yakꞌixpa̱jkpa: ―Yakꞌixpa̱jkpa, ku xa veꞌe veꞌem mvaꞌañ, xvinko̱jtspe̱jtpapts a̱a̱ts mitseꞌe. 9tk ,’¡Ayo̱o̱v xa veꞌe miits je̱ mjo̱o̱tta, me̱jtsꞌaajta me̱jtsjo̱o̱tta! Veꞌem xa miitseꞌeda ax joꞌn je̱ it joma veꞌe je̱ o̱o̱ꞌkpa ñaxta̱ka. Je̱ja tseꞌe je̱ jayu ñaxy; kaꞌa tseꞌe du̱nu̱jávada je̱ts je̱peꞌe je̱ o̱o̱ꞌkpa, ku̱x kaꞌa veꞌe kyeꞌex. 9sk +’¡Ayo̱o̱v xa veꞌe miits je̱ mjo̱o̱tta, fariseota̱jkta! Mtso̱jktup xa veꞌe je̱tseꞌe xtuktsa̱a̱nadat je̱ tsu̱u̱jntku̱n juuꞌ veꞌe tum o̱o̱jyit je̱p tsaptu̱jkp, mtso̱jktuvap tseꞌe je̱tseꞌe je̱ja tooꞌ aajy myakko̱jtspo̱o̱ꞌkxtat je̱ vintsa̱ꞌkin ma̱a̱t. Pr *’¡Ayo̱o̱v xa veꞌe miits je̱ mjo̱o̱tta, fariseota̱jkta! Mmo̱o̱ydup xa veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ diezmo je̱ muxoꞌojkin paat, ax joꞌn je̱ menta, je̱ xooꞌkpa ojts, je̱ts juuꞌ jatyeꞌe viijnk aajy ojts; ax kaꞌa tseꞌe xma̱ja̱ pa̱mda vintso̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam yaktsa̱k je̱ts vintso̱ veꞌe yaktún juuꞌ veꞌe pyaatyp yꞌake̱e̱guip. O̱y xa je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe xpá̱mdat je̱ diezmo; ax nu̱yojk vinko̱pkts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam xtsó̱ktat je̱tseꞌe xtóndat juuꞌ veꞌe pyaatyp yꞌake̱e̱guip. \q1 )Toojnjada je̱ jayu je̱ yꞌo̱y je̱ꞌe̱, veꞌem tseꞌe mꞌíttat ax joꞌn je̱ tukꞌaꞌooguin je̱ts je̱ tukꞌato̱jkxin juuꞌ veꞌe toꞌk ka̱ꞌa̱jyji vaꞌajts ijtp, kaꞌa je̱ñiꞌkxmji. mpS (¡Kaꞌa miitseꞌe o̱y juuꞌ xpayo̱ꞌo̱yda! ¿Kaꞌa miitseꞌe xnu̱jávada je̱ts je̱ꞌe̱ pa̱neꞌe du̱pa̱a̱m juuꞌ veꞌe ijtp je̱ñiꞌkxm, nay je̱ꞌe̱jyam tseꞌe du̱pa̱a̱m juuꞌ veꞌe je̱p akujkp? }os 'Vanꞌit tseꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n ña̱ꞌmu̱xji: ―Miitsta, fariseota̱jkta, veꞌem xa miitseꞌeda ax joꞌn je̱ jayu juuꞌ veꞌe du̱yakvaatstup je̱ñiꞌkxmji je̱ tukꞌaꞌooguin je̱ts je̱ tukꞌato̱jkxin; ax je̱ jyo̱o̱t, ojtsts je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe me̱e̱ꞌtsmúk je̱ts juuꞌ veꞌe je̱ ko̱ꞌo̱y toꞌnu̱n ka̱jx jé̱jip. fnE &Atu̱va ato̱ki tseꞌe je̱ fariseo tyaajñ ku veꞌe du̱ꞌix je̱ts kaꞌa veꞌe je̱ Jesús tooꞌva̱jkp kya̱puj joma vaat je̱ kya̱ta̱jkts veꞌem ax joꞌn je̱ ju̱jpit jayu je̱ pavaꞌnu̱n du̱yaktaandi. Bm} %Ku veꞌe je̱ Jesús kyo̱jtsku̱jx, vanꞌit tseꞌe toꞌk je̱ fariseo vyo̱o̱jvji kaayva je̱m tya̱kꞌam. Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús tya̱jki je̱tseꞌe ñajxy kaayva. l $Ax pa̱n ijtp tseꞌe tum je̱ yꞌo̱y je̱ꞌe̱ je̱m mjaꞌvin ka̱jxmda, tum je̱ yꞌo̱y je̱ꞌe̱ tseꞌe mtoondup mko̱jtstup, veꞌem tseꞌe mꞌíttat ax joꞌn je̱ ta̱ꞌkxpa juuꞌ veꞌe je̱ jayu du̱kuta̱ꞌkxp. Ku je̱ Jesús du̱tuknu̱u̱jmi je̱ fariseota̱jk je̱ts je̱ tsaptu̱jkpit yakꞌixpa̱jkpata̱jk (Mt. 23.1‑36; Mr. 12.38‑40; Lc. 20.45‑47) !k; #Mnayꞌíxjadapts miitseꞌe je̱tseꞌe kyavimpítu̱t kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱ je̱ yꞌo̱y je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe ijtp je̱m mjaꞌvin ka̱jxmda. &jE "’Veꞌem xa veꞌe miits je̱ mviijnda ax joꞌn je̱ mjo̱o̱tta je̱ mjaꞌvinda. Pa̱n o̱y xa veꞌe je̱ mviijnda, mꞌíxtup tseꞌe o̱y. Ax pa̱n maꞌat tseꞌe je̱ mviijnda, ko̱o̱ꞌts tseꞌe juuꞌ jaty tyañ. Nay veꞌempa tseꞌe ma̱a̱t je̱ mjo̱o̱tta je̱ mjaꞌvinda. Pa̱n vaꞌajts tseꞌe je̱ mjo̱o̱tta je̱ mjaꞌvinda, je̱ yꞌo̱y je̱ꞌe̱ tseꞌe mtoondup; ax pa̱n mꞌajo̱o̱tidup tseꞌe je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱ je̱tseꞌe vintok mꞌitta, je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱ tseꞌe mtoondup. i' !’Ni pa̱na xa veꞌe du̱kana̱ꞌa̱k toꞌk je̱ ta̱ꞌkxpa je̱tseꞌe du̱pu̱m joma veꞌe yuꞌuts yꞌítu̱t ukpu̱ ti du̱tuknaxjópu̱t, ka̱jxm je̱ꞌe̱ veꞌe du̱pu̱m je̱tseꞌe kyuta̱ꞌkxjadat pa̱n pa̱n jatyeꞌe ta̱jkidup je̱p tu̱jkp. h1 Ku veꞌe je̱ jayu yakto̱kimpayo̱ꞌynit, yaknu̱ke̱ꞌxnatá̱kapts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ jayu juuꞌ veꞌe tsu̱u̱nidu je̱m níniveit kyajpu̱n ka̱jxm je̱ts vyinmajtsju̱dup je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ tsaachpaatu̱n je̱ jáyuda juuꞌ veꞌe u̱xyam joojntykidup, ku̱x myaso̱o̱ktu veꞌe je̱ kyo̱ꞌo̱y joojntykinda je̱ níniveit jayu ku veꞌe je̱ Jonás tyukkaꞌamaajyjidi je̱ Nteꞌyam je̱ kya̱ts je̱ yꞌayook. Ax je̱ja tseꞌe toꞌk yaja juuꞌ veꞌe nu̱yojk du̱nu̱má̱jip je̱ts ni kaꞌa veꞌe je̱ Jonás. Veꞌem xa veꞌe je̱ jayu je̱ vyiijn ax joꞌn je̱ jayu je̱ jyo̱o̱t je̱ jyaꞌvin (Mt. 5.15; 6.22‑23) g7 Ku veꞌe je̱ jayu yakto̱kimpayo̱ꞌynit, yaknu̱ke̱ꞌxnatá̱kapts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ yakkutojkpa ta̱ꞌa̱xta̱jk juuꞌ veꞌe tso̱o̱ꞌn je̱m joma veꞌe je̱ po̱j ñu̱jkx je̱ts vyinmajtsju̱dupeꞌe je̱ tsaachpaatu̱n je̱ jáyuda juuꞌ veꞌe u̱xyam joojntykidup, ku̱x vaꞌajts jékum je̱ꞌe̱ veꞌe cha̱a̱ꞌn je̱tseꞌe o̱jts du̱ꞌamo̱tunaxy je̱ Salomón je̱ vyijin je̱ kye̱ju̱n. Ax je̱ja tseꞌe toꞌk yaja juuꞌ veꞌe nu̱yojk du̱nu̱má̱jip je̱ts ni kaꞌa veꞌe je̱ Salomón. Ff Ku̱x veꞌem ax joꞌn je̱ Jonás je̱ nu̱jaꞌvin du̱yaktaajñ ma̱a̱t je̱ jayu juuꞌ veꞌe je̱m níniveit kyajpu̱n ka̱jxm tsu̱u̱nidu, veꞌemts a̱tseꞌe je̱ nu̱jaꞌvin nyaktaajnjiduvat ma̱a̱t je̱ jayu juuꞌ veꞌe u̱xyam joojntykidup, a̱ts, je̱ Jayu Juuꞌ veꞌe Nu̱pa̱a̱mdu̱ka Ijtp. e} Jaaꞌknayꞌamojkijidu tseꞌe je̱ nu̱may jayu joma veꞌe je̱ Jesús. Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús vyaajñ: ―Ko̱ꞌo̱y jáyuts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ jáyuda juuꞌ veꞌe u̱xyam joojntykidup, yꞌamó̱tudup tseꞌe je̱tseꞌe du̱ꞌíxtat je̱ ma̱ja̱ nu̱jaꞌvin je̱tseꞌe veꞌem juuꞌ du̱jaanchjávadat. Ax kaꞌa tseꞌe je̱ nu̱jaꞌvin yakmo̱ꞌo̱dat; je̱ nu̱jaꞌvinji veꞌe yakmo̱ꞌo̱dap juuꞌ veꞌe yaktaan je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpa Jonás. 2d] Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús yꞌatsa̱a̱jv: ―Xo̱o̱n xa je̱ꞌe̱ veꞌeda nu̱yojk pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook du̱ꞌamo̱tunajxtup je̱tseꞌe du̱kutyonda. Ku je̱ ko̱ꞌo̱y jayu du̱ꞌamó̱tudi je̱ ma̱ja̱ nu̱jaꞌvin (Mt. 12.38‑42; Mr. 8.12) 3c_ Ku veꞌe je̱ Jesús veꞌem vyaajñ, vanꞌit tseꞌe toꞌk je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk kyo̱jtspítsum je̱ja nu̱may jayu akujk. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe je̱ Jesús du̱nu̱u̱jmi: ―Xo̱o̱n xa je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk juuꞌ veꞌe myakke̱ꞌxju je̱tseꞌe myaktsiꞌtsji. 3b_ Vanꞌit tseꞌe ña̱jkxnuva je̱tseꞌe du̱yaktsa̱a̱ꞌn janu̱vuxtojtu̱k je̱ myuko̱ꞌo̱yjáyuvap juuꞌ jatyeꞌe nu̱yojk ka ó̱yap je̱ts kaꞌa veꞌe je̱ꞌe̱. Vanꞌit tseꞌe tya̱jkiká̱xta tsu̱u̱niva je̱m je̱ jayu jyaꞌvin ka̱jxm. Nu̱yojk ka ó̱yapts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ jayu tyaannuva je̱ts kaꞌa veꞌe ku veꞌe toꞌk du̱ma̱a̱da yꞌijt. Je̱ꞌe̱da pa̱n pa̱n jatyeꞌe xo̱o̱n 'aG Ku tseꞌe vyimpijtnuva, veꞌem tseꞌe je̱ jayu je̱ jyaꞌvin du̱paaꞌty ax joꞌn toꞌk je̱ ta̱jk juuꞌ veꞌe peꞌeta̱pú̱k je̱ts avaatsuva. Y`+ ’Ku xa veꞌe toꞌk je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap je̱ jayu du̱tukvaꞌach, veꞌem tseꞌe vyimpavídu̱t je̱m ta̱ꞌa̱jts it jo̱o̱tm, yꞌíxtip tseꞌe joma veꞌe pyo̱o̱ꞌkxu̱t. Kaꞌa tseꞌe du̱paaꞌty. Vanꞌit tseꞌe ñaña̱ꞌmu̱xju̱: “Vaꞌan a̱ts du̱ꞌavimpijtinuva joma a̱tseꞌe nꞌukpítsum.” _ ’Pa̱n pa̱n xa veꞌe a̱ts ma̱a̱t kaꞌijtp, xtsoꞌoxpa̱jkpts a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe; pa̱n pa̱nts a̱tseꞌe xkama̱a̱ttoomp, xmuto̱kintoompts a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe. Je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap juuꞌ veꞌe vimpijtnuvap (Mt. 12.43‑45) 6^e Ax pa̱n me̱jtsp tseꞌe jadoꞌk juuꞌ veꞌe nu̱yojk tso̱ts ni kaꞌa veꞌe je̱ꞌe̱, je̱tseꞌe du̱ꞌama̱a̱daaga, vanꞌit tseꞌe du̱pu̱jkja nu̱jom juuꞌ veꞌe myá̱kkip je̱tseꞌe ñatyukkuvaꞌanju̱t, je̱tseꞌe je̱ pya̱a̱mdu̱k du̱yakvaꞌkxy juuꞌ veꞌe pya̱jkji. ] ’Ku xa veꞌe toꞌk je̱ tso̱ts yaaꞌtya̱jk je̱p du̱ma̱a̱da juuꞌ veꞌe natyukkuvaajnjup, je̱tseꞌe je̱ tya̱jk du̱ꞌixꞌit, kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ pya̱a̱mdu̱k tyijatyju̱ tyinaxyju̱ juuꞌ veꞌe je̱p tyu̱jkp. ;\o Ax je̱ Nteꞌyamts a̱tseꞌe xmo̱o̱yp je̱ kutojku̱n je̱ts a̱tseꞌe nyakpítsumu̱t je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap je̱m je̱ jayu jyaꞌvin ka̱jxmda, je̱ꞌe̱ tseꞌe vaꞌajts du̱yaknu̱ke̱ꞌxnata̱jkip je̱ja miits mvinkujkta je̱ts a̱ts ka̱jxeꞌe je̱ jayu yꞌitta je̱m je̱ Nteꞌyam yꞌam kya̱ꞌm. Yakvinka̱daak yaknaxka̱daak tseꞌe je̱ Jesús je̱ Satanás (Mt. 12.29‑32; Mr. 3.27‑29; Lc. 12.10) :[m Pa̱n je̱ꞌe̱ts a̱tseꞌe ku̱xma̱ꞌa̱ je̱ kutojku̱n je̱ts a̱tseꞌe je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap nyakpítsumu̱t je̱m je̱ jayu jyaꞌvin ka̱jxmda, ¿pa̱n tseꞌe du̱mo̱o̱yp je̱ kutojku̱n je̱ mjáyuda je̱tseꞌe du̱yakpítsumdat je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap je̱m je̱ jayu jyaꞌvin ka̱jxmda? Je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe je̱ mjáyuda du̱yaknu̱ke̱ꞌxnatá̱kada je̱ts kaꞌa veꞌe o̱y juuꞌ xpayo̱ꞌo̱yda. .ZU Nay veꞌempa tseꞌe, pa̱n nachoꞌoxpa̱jkju̱dupts je̱ꞌe̱ veꞌeda pa̱n pa̱n jatyeꞌe ijttup je̱m je̱ Satanás yꞌam kya̱ꞌm, kaꞌa tseꞌe je̱ kyutojku̱n jye̱jkpat. Je̱ꞌe̱ ka̱jx xa a̱tseꞌe veꞌem nvaꞌañ ku̱xeꞌe miits mvaꞌanda je̱ts je̱ Beelzebú a̱tseꞌe je̱ kutojku̱n xmo̱o̱yp je̱ts a̱tseꞌe je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap nyakpítsumu̱t je̱m je̱ jayu jyaꞌvin ka̱jxmda. }Ys Ñu̱jaꞌvipts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Jesús je̱ts ti veꞌe vyinmaaydup, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe du̱nu̱u̱jmidi: ―Nu̱jom tseꞌe je̱ kutojku̱n juuꞌ veꞌe je̱ jyayu nachoꞌoxpa̱jkju̱dup, vintó̱kiyupts je̱ꞌe̱ veꞌeda. Pa̱n nachoꞌoxpa̱jkju̱dup tseꞌe je̱ jayu juuꞌ veꞌe toꞌk ja̱a̱jn toꞌk ta̱jk, vintó̱kivapts je̱ꞌe̱ veꞌe. X Je̱mpa tseꞌe pa̱n pa̱n jatyeꞌe amó̱tuju̱du toꞌk je̱ tsajmit nu̱jaꞌvin, veꞌem tseꞌe du̱tukka̱tsꞌíxtada. @Wy Ax je̱m tseꞌe juuꞌ veꞌe vaandu: ―Je̱ Beelzebú, je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap juuꞌ veꞌe du̱nu̱vintsa̱nika̱jxp je̱ ko̱ꞌo̱yjayuvapta̱jkta, je̱ꞌe̱ xa ya̱ꞌa̱ veꞌe mo̱o̱jyjup je̱ kutojku̱n je̱tseꞌe je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap du̱yakpítsumu̱t je̱m je̱ jayu jyaꞌvin ka̱jxmda. bV= Yakpítsumnu tseꞌe je̱ Jesús je̱m je̱ yaaꞌtya̱jk jyaꞌvin ka̱jxm toꞌk je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap juuꞌ veꞌe je̱ yaaꞌtya̱jk oom du̱yaktaannu. Ku tseꞌe pyítsumni je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap, vanꞌit tseꞌe kyo̱jtspa̱jkni je̱ yaaꞌtya̱jk. Atu̱va ato̱ki tseꞌe tyaandi je̱ nu̱may jayu juuꞌ veꞌe du̱ꞌixtu. 3U_ Mjako̱ꞌo̱yjáyuvada xa miitseꞌeda, mnu̱jaꞌvidup tseꞌe je̱tseꞌe je̱ mꞌónu̱kta xmo̱ꞌo̱dat je̱ yꞌo̱y je̱ꞌe̱; ax je̱ nTeeꞌamda, juuꞌ veꞌe je̱m tsapjo̱o̱tm, nu̱yojkts je̱ꞌe̱ veꞌe du̱mo̱ꞌo̱t je̱ Espíritu Santo pa̱n pa̱n jatyeꞌe amó̱tuju̱dup. Ku je̱ Jesús yaktij je̱ts je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvapeꞌe je̱ kutojku̱n mo̱o̱jyju (Mt. 12.22‑28; Mr. 3.19‑26, 30) aT; Ku veꞌe mꞌamó̱tujadat je̱ tseetuꞌut, ¿je̱ kaaꞌpyk tseꞌe mmo̱ꞌo̱dap? oSW ’Miitsta, ónu̱k teeꞌda ónu̱k taakta, ku veꞌe je̱ mꞌónu̱kta mꞌamó̱tujadat je̱ tsapkaaky, ¿je̱ tsaaj tseꞌe mmo̱ꞌo̱dap? Ku veꞌe mꞌamó̱tujadat je̱ ajkx, ¿je̱ tsaaꞌn tseꞌe mmo̱ꞌo̱dap? R  Ku̱x pa̱n pa̱n xa veꞌe je̱ Nteꞌyam juuꞌ du̱ꞌamó̱tup, yakmo̱o̱yp tseꞌe; pa̱n pa̱n tseꞌe juuꞌ du̱ꞌíxtip, pyaatyp tseꞌe; pa̱n pa̱n tseꞌe ko̱jtspo̱o̱ꞌkxp je̱ja ta̱kꞌaagui, yakꞌavaatsu̱xjup tseꞌe je̱ Nteꞌyam. yQk Ax veꞌemts a̱ts miitseꞌe nna̱a̱jmada: Amó̱tuda juuꞌ je̱ Nteꞌyam, je̱tseꞌe myakmo̱ꞌo̱dat; íxtada, je̱tseꞌe xpaaꞌttat; ko̱jtspo̱o̱ꞌkxta je̱ja ta̱kꞌaagui, je̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam myakꞌavaatsu̱xjadat. P) Veꞌemts a̱ts miitseꞌe nna̱a̱jmada je̱ts pojtu̱kup je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe du̱mo̱ꞌo̱t pa̱n ti je̱ꞌe̱ veꞌe cha̱jkp, ka je̱ꞌe̱ ka̱jxapeꞌe ku veꞌe du̱ma̱a̱tnayjávaja, je̱ꞌe̱ ka̱jxeꞌe je̱tseꞌe kadi jyaaꞌkꞌatsuꞌuxju̱. /OW Vanꞌit tseꞌe je̱pji yꞌatsa̱a̱jv tyu̱jkp: “Kadi a̱ts xyakpojtu̱k ku̱x tá̱vani xa a̱tseꞌe ya̱ nta̱jk nyakꞌatojkni je̱ts ta̱ts a̱tseꞌe ya̱ nꞌónu̱k nma̱a̱tmaꞌvidini; ax kaꞌats a̱tseꞌe xꞌukꞌo̱ꞌyixjini je̱ts a̱ts mitseꞌe juuꞌ nmo̱ꞌo̱t.” >Nu ku̱x toꞌk xa veꞌe juuꞌ a̱tseꞌe nma̱a̱tnayjaꞌvijuvap, je̱ꞌe̱ tseꞌe tu̱myatáñ je̱ja a̱ts nta̱kꞌaajy, ax kaꞌa tseꞌe tii ti a̱tseꞌe nmo̱ꞌo̱p.” 1M[ Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús jyaaꞌkvaajñ: ―¿Pa̱nts miits nꞌiteꞌe nu̱toꞌk, je̱tseꞌe ña̱jkxu̱t tsoꞌm joꞌn je̱ja je̱ꞌe̱ tya̱kꞌaajy juuꞌ veꞌe mya̱a̱tnayjaꞌvijup je̱tseꞌe du̱na̱a̱jmat: “Tukꞌanooꞌkxu̱s a̱ts toꞌk aaj toojk je̱ mtsapkaaky?, (LI Me̱e̱ꞌkxjik a̱a̱ts je̱ nto̱kin,
veꞌem ax joꞌn a̱a̱tseꞌe nto̱kinme̱e̱ꞌkxpa pa̱n pa̱n jaty a̱a̱tseꞌe xmuto̱kintoomp.Kadi a̱a̱ts toꞌk aaj xmasa̱ꞌa̱k je̱ts a̱a̱tseꞌe nkaꞌat je̱m je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap yꞌam kya̱ꞌm;
mitsts a̱a̱tseꞌe xꞌíxup xjayé̱pup, xꞌaxajtókup,
veꞌemts a̱a̱tseꞌe xkahꞌama̱a̱daagat je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱. zKm Mo̱o̱yk a̱a̱ts u̱xyam je̱ kaaky je̱ na̱a̱j juuꞌ a̱a̱tseꞌe jó̱vum xa̱a̱j ntukjoojntykip. LJ Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús vyaajñ: ―Ku miitseꞌe mtsapkó̱tstat, jidu̱ꞌu̱m tseꞌe xkó̱tstat:A̱a̱ts je̱ nTeeꞌ,
tsapjo̱o̱tm xa mits je̱meꞌe,
vaꞌajts aaj vaꞌajts jo̱o̱tts mitseꞌe, je̱tseꞌe myakvinjávat myakvintsa̱ꞌa̱gat.Yakmiinni toꞌk aaj je̱ mkutojku̱n.Veꞌem ax joꞌn je̱m tsapjo̱o̱tm tyunju̱ juuꞌ mitseꞌe mtsa̱jkp,
veꞌem tseꞌe tyoojnjuvat yaja naxviijn. 4I c Ku veꞌe je̱ Jesús toꞌk nax chapko̱jtsku̱jx, vanꞌit tseꞌe nu̱toꞌk je̱ yꞌixpa̱jkpa ña̱ꞌmu̱xji: ―Ma̱ja̱ Vintsá̱n, tukꞌixu̱s a̱a̱ts toꞌk aaj vintso̱ a̱a̱tseꞌe ntsapkó̱tsu̱t, veꞌem ax joꞌn je̱ Yakna̱pe̱jtpa Juan du̱tukꞌix je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk. 4Ha *ax toꞌk viijn tseꞌe juuꞌ veꞌe mkaꞌijtu̱xjup; ya̱ María xa veꞌe tu̱du̱vinká̱n juuꞌ veꞌe nu̱yojk o̱y. Ax ni pa̱na tseꞌe kyapa̱jku̱xju̱t..GU )Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús yꞌatso̱o̱jvji: ―Marta, Marta, may viijn je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe mvinmaayp je̱tseꞌe mvinmaꞌyu̱nma̱ꞌa̱ju̱, tFa (Je̱ Marta tseꞌe du̱yakkayuvaamp o̱y je̱ Jesús, je̱ꞌe̱ tseꞌe kaꞌitu̱mo̱o̱jyjup, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe je̱ Jesús du̱vinkuta̱mi je̱tseꞌe du̱nu̱u̱jmi: ―Ma̱ja̱ Vintsá̱n, ¿kaꞌa mitseꞌe xvinmay vintso̱ a̱tseꞌe ya̱ nꞌuts xmasa̱ꞌa̱k naaydum ma̱a̱t ya̱ toonk? Na̱a̱jma toꞌk aaj je̱ts a̱tseꞌe min xputa̱ka. LE 'Je̱mpa tseꞌe toꞌk je̱ yꞌuts juuꞌ veꞌe María du̱xa̱a̱j, je̱ꞌe̱ tseꞌe je̱ja je̱ Jesús vyinkujk a̱jxtk je̱tseꞌe du̱ꞌamo̱tunaxy juuꞌ veꞌe je̱ Jesús kya̱jtsp. pDY &Ku veꞌe je̱ Jesús je̱ tyooꞌ du̱pa̱jknuva, vanꞌit tseꞌe tya̱jki je̱m piꞌk kajpu̱n jo̱o̱tm. Je̱m tseꞌe toꞌk je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk juuꞌ veꞌe Marta du̱xa̱a̱j, je̱ꞌe̱ tseꞌe ta̱kmo̱o̱jyju. C/ %Vanꞌit tseꞌe yꞌatsa̱a̱jv: ―Aaj, je̱ꞌe̱ xa veꞌe juuꞌ veꞌe tukmo̱ꞌtju. Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xji: ―Na̱jkxni, je̱tseꞌe nay veꞌem je̱ jayu xtoompat. Ku je̱ Jesús vyeꞌna je̱p je̱ Marta je̱ts je̱ María tya̱kꞌap 7Bg $Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús je̱ tsaptu̱jkpit yakꞌixpa̱jkpa du̱ꞌamo̱tutu̱vi: ―¿Pa̱n tseꞌe mnasjaꞌvip nu̱toojk ya̱ jayu juuꞌ veꞌe o̱y du̱mutoon je̱ jayu juuꞌ veꞌe yakme̱e̱ꞌts?, veꞌem ax joꞌn je̱ myuja̱nta̱m je̱ myuta̱kta̱m o̱y ku̱du̱mutuujn joꞌn. sA_ #Ku tseꞌe je̱ samaariait jayu cho̱o̱ꞌnni je̱ kujá̱pit, vanꞌit tseꞌe du̱yakpítsum me̱jtsk je̱ denario meen je̱tseꞌe du̱mo̱o̱jy je̱ kuta̱jk, je̱tseꞌe du̱nu̱u̱jmi: “Nvaateꞌe toꞌk aaj ya̱ jayu xjaaꞌkpaꞌamꞌíxu̱t. Pa̱n mjaaꞌkyaktuump tseꞌe je̱ meen, nmukuve̱jtnupts a̱ts mitseꞌe ku a̱tseꞌe nvimpijtnuvat.” @ "Vanꞌit tseꞌe du̱muta̱mi je̱ jayu je̱tseꞌe je̱ xya̱ꞌa̱jka du̱tuktso̱ꞌyi je̱ paꞌajk tsaaydum na̱a̱j je̱ts je̱ olivos aceite. Vanꞌit tseꞌe je̱ vit du̱tuknu̱pijt je̱ xya̱ꞌa̱jka. Vanꞌit tseꞌe du̱yakpejt je̱m byuurro niꞌkxm je̱tseꞌe du̱yaknu̱jkx joma veꞌe toꞌk je̱ ta̱jk joma veꞌe je̱ jayu myatáñ. Je̱m tseꞌe toꞌk tsooj du̱ꞌix. l?Q !Ax je̱m tseꞌe ñajxpa toꞌk je̱ samaariait jayu. Ku tseꞌe du̱ꞌix, tyukmo̱ꞌt tseꞌe. R> Nay veꞌempa tseꞌe ñajxpa je̱ tso̱v toꞌk je̱ Leví je̱ chaan je̱ kyo̱o̱j juuꞌ veꞌe du̱puta̱jkip je̱ teeꞌta̱jk. Ku tseꞌe du̱ꞌixpa, nay veꞌempa tseꞌe du̱ja̱ke̱e̱kpa. =w Veꞌem tseꞌe jyajty je̱tseꞌe je̱m ñajxpa toꞌk je̱ teeꞌ. Ku tseꞌe du̱ꞌix, je̱tseꞌe du̱ja̱keek. c<? Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús yꞌatso̱o̱jvji: ―Toꞌk nax xa veꞌe toꞌk je̱ jayu je̱m Jericó ñu̱jkx, je̱meꞌe Jerusalén cha̱a̱ꞌn. Je̱ja tseꞌe tooꞌ aajy kya̱daꞌaky vyeꞌna, vanꞌit tseꞌe je̱ me̱e̱ꞌtspa myajtsjidi je̱tseꞌe pya̱jku̱xjidi nu̱jom je̱ pya̱a̱mdu̱k juuꞌ veꞌe mya̱a̱t vyeꞌna, je̱ vyit paat tseꞌe pya̱jkjidu, je̱tseꞌe du̱vo̱jpti, du̱tsiiꞌkti, je̱tseꞌe du̱maso̱o̱kti o̱o̱ꞌku̱n ámani. F; Kanatyo̱kimpa̱muvaajnjup tseꞌe je̱ tsaptu̱jkpit yakꞌixpa̱jkpa, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe vyaajñ: ―¿Pa̱nts je̱ꞌe̱ veꞌe a̱ts je̱ nmuja̱nta̱m je̱ nmuta̱kta̱m? =:s Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xji: ―O̱y xa veꞌe tu̱mꞌatsa̱v. Tonu̱ veꞌem je̱tseꞌe xjaye̱jpnit je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp. {9o Vanꞌit tseꞌe je̱ tsaptu̱jkpit yakꞌixpa̱jkpa yꞌatsa̱a̱jv: ―“Tso̱kta je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n, u̱u̱ꞌm je̱ nNteꞌyamamda, nu̱jom jaꞌvin, nu̱jom aaj nu̱jom jo̱o̱t, nu̱jom je̱ mmaju ma̱a̱t, je̱ts nu̱jom je̱ mvinmaꞌyu̱n ma̱a̱t. Tso̱jktuvats je̱ mmuja̱nta̱mda je̱ mmuta̱kta̱mda veꞌem ax joꞌn viinm mnachó̱kjada.” 87 Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús yꞌatso̱o̱jvji: ―¿Vintso̱seꞌe javyet je̱p je̱ Moisés pyavaꞌnu̱n ku̱jxp? ¿Vintso̱ veꞌe xka̱ts? 17[ Vanꞌit tseꞌe toꞌk je̱ tsaptu̱jkpit yakꞌixpa̱jkpa tyeni je̱tseꞌe je̱ Jesús du̱tukka̱tsꞌixti. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe du̱ꞌamo̱tutu̱vi: ―Yakꞌixpa̱jkpa, ¿tis a̱ts vineꞌe ntónup je̱ts a̱tseꞌe njaye̱jpnit je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp? F6 ku̱x veꞌem xa a̱ts miitseꞌe nvaajnjada je̱ts nu̱mayeꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpata̱jkta je̱ts nu̱mayeꞌe je̱ yakkutojkpa du̱jaꞌixuvaandi juuꞌ miitseꞌe u̱xyam mꞌíxtup, ax kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe du̱ꞌixti, jyahꞌamo̱tunaxuvaanduts je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ miitseꞌe u̱xyam mꞌamo̱tunajxtup, ax kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe du̱ꞌamo̱tunajxti. Je̱ o̱y samaariait jayu tukmuꞌaꞌixmojkin u5c Vanꞌit tseꞌe du̱vinꞌixti je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk je̱tseꞌe du̱nu̱u̱jmidi aje̱ꞌe̱jyjida: ―Xo̱o̱n xa je̱ꞌe̱ veꞌeda pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ vyiijn du̱tukꞌíxtup juuꞌ miitseꞌe u̱xyam mꞌíxtup, v4e ’Nu̱jom xa a̱tseꞌe je̱ nTeeꞌ xtukka̱ta̱jkiku̱jx. Ni pa̱na xa a̱tseꞌe xkaꞌixa; a̱ts je̱ nTeeꞌji a̱tseꞌe xꞌixa. Ax ni pa̱na tseꞌe du̱kaꞌíxaiva a̱ts je̱ nTeeꞌ; a̱tsji veꞌe nꞌixa, a̱ts, je̱ꞌe̱ je̱ yꞌOnu̱k, je̱ts je̱ꞌe̱da pa̱n pa̱n jaty a̱tseꞌe ntsa̱jkp je̱ts a̱tseꞌe je̱ nTeeꞌ ntukꞌíxu̱t. 33_ Ku tseꞌe vanꞌit, je̱tseꞌe je̱ Jesús xyo̱o̱jntk je̱ Espíritu Santo ka̱jx, je̱tseꞌe vyaajñ: ―Tata, mits xa veꞌe mka̱ꞌmiku̱jxp je̱ tsapjo̱o̱tmit it je̱ts ya̱ naxviijnit it. Nkuko̱jtsjip a̱ts mitseꞌe ku̱x je̱ jayu juuꞌ veꞌe je̱ piꞌk ónu̱k joꞌn ijttup, je̱ꞌe̱ts mitseꞌe mtuknu̱jaꞌvidu juuꞌ veꞌe myoꞌtsju je̱ꞌe̱da pa̱n pa̱n jatyeꞌe natyijju̱dup kuvij jáyuda je̱ts juuꞌ veꞌe o̱o̱y juuꞌ jaty du̱tunnu̱jaꞌvidup. Veꞌem tseꞌe, Tata, ku̱x veꞌem xa mitseꞌe xtsa̱k. r$ }|{Kzgzxw{vutnsqponmljj0ihg+dccbQa__P^ \\9ZYXWNVUUTSYRPONM:LKJHH_GFE&DCBaA1??*=<:988*76F594u3|1/,+)('n&o%$#!!4aJBWQ9%D  \$ 3Tá̱vani tseꞌe nu̱jom du̱yakvinto̱kiku̱x vyeꞌna, je̱tseꞌe je̱ yooj myiijn joma veꞌe chu̱u̱na, vanꞌit tseꞌe yuꞌo̱o̱ꞌkji. H   Ax ve̱e̱ꞌn tseꞌe je̱ it ñajxy, vanꞌit tseꞌe du̱to̱o̱ꞌkka̱jxni juuꞌ veꞌe je̱ tyeeꞌ mo̱o̱jyju; ax je̱ meen tseꞌe toꞌnu̱xju je̱tseꞌe ñu̱jkx jadoꞌk naax jadoꞌk kajpu̱n joma veꞌe nu̱jom je̱ myeen du̱yakvinto̱kiku̱jx ku veꞌe je̱ yꞌavintso̱ vinmaꞌyu̱n du̱yaktuujn. p Y Juuꞌ tseꞌe mootsk, jidu̱ꞌu̱m tseꞌe je̱ tyeeꞌ du̱nu̱u̱jmi: “Tata, tun mo̱o̱yk a̱ts je̱ mpu̱k juuꞌ a̱tseꞌe xtukka̱daakp.” Vanꞌit tseꞌe je̱ tyeeꞌ myo̱o̱jyji vinxu̱peꞌe tyukka̱daꞌakyju̱.    Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús vyaannuva: ―Je̱m xa veꞌe toꞌk je̱ yaaꞌtya̱jk, nu̱me̱jtsk tseꞌe je̱ myajntk. ' G Ax nay veꞌemts a̱ts miitseꞌe nna̱a̱jmada je̱ts xo̱o̱jntktupeꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌaangeles ku veꞌe toꞌk je̱ tó̱kinax jayu vyinmayu̱mpit je̱tseꞌe du̱maso̱o̱kni je̱ kyo̱ꞌo̱y joojntykin. Je̱ mex juuꞌ veꞌe ko̱ꞌo̱yjoojntyki tukmuꞌaꞌixmojkin # Vanꞌit tseꞌe du̱vo̱muk juuꞌ veꞌe mya̱a̱tnayjaꞌvijidup je̱ts je̱ myuja̱nta̱m je̱ myuta̱kta̱m, je̱tseꞌe du̱vaajnjada: “Tukputukxo̱o̱jntkidik a̱ts ku̱x ta̱ a̱tseꞌe mpaatnuva ya̱ plata meen juuꞌ a̱tseꞌe tu̱nꞌukyaktó̱kini.” ’Pa̱n je̱meꞌe toꞌk je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk juuꞌ veꞌe du̱ma̱a̱t majk je̱ meen juuꞌ veꞌe plata, je̱tseꞌe toꞌk tu̱du̱yakto̱ki, ña̱ꞌkpts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ kyandiijl je̱tseꞌe je̱ tya̱jk o̱y du̱peꞌet, je̱tseꞌe du̱ꞌixta anoox ka̱ꞌo̱o̱k, ¿veꞌem xaja? Ku tseꞌe du̱paatni, vanꞌítnum tseꞌe du̱ꞌixtiꞌatú̱vini. 7Ax nay veꞌemts a̱ts miitseꞌe nna̱a̱jmada je̱ts nu̱yojkeꞌe je̱ xo̱o̱jntku̱n je̱m tsapjo̱o̱tm je̱ꞌe̱ ka̱jx ku veꞌe toꞌk je̱ tó̱kinax jayu vyinmayu̱mpit je̱ts ni kaꞌa veꞌe nu̱majktupxu̱k maktaaxtojt je̱ jayu ka̱jxta juuꞌ veꞌe tunnapya̱a̱jmju̱dup je̱ts tu̱v je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ jyáyuvinda je̱ jyoojntykinda je̱ts je̱ꞌe̱ ka̱jxeꞌe kyatukka̱daꞌakjada je̱tseꞌe du̱maso̱ꞌo̱ktat je̱ kyo̱ꞌo̱y joojntykinda. Je̱ meen juuꞌ veꞌe to̱kihꞌijt tukmuꞌaꞌixmojkin DKu tseꞌe je̱ja tya̱kꞌaajy du̱yakje̱ꞌyni, vanꞌit tseꞌe du̱vo̱muk juuꞌ veꞌe mya̱a̱tnayjaꞌvijidup je̱ts je̱ myuja̱nta̱m je̱ myuta̱kta̱m, je̱tseꞌe du̱vaajnjada: “Tukputukxo̱o̱jntkidik a̱ts ku̱x ta̱ a̱tseꞌe mpaatnuva je̱ carnero juuꞌ a̱tseꞌe tu̱xꞌuktó̱kijini.” Lje̱tseꞌe vaꞌajts xo̱o̱jntkp je̱m kyejk am du̱yukvijtsni. 3―Pa̱n je̱m xa veꞌe nu̱toꞌk miitsta juuꞌ veꞌe nu̱mó̱kupx je̱ carnero du̱jaye̱jpp je̱tseꞌe nu̱toꞌk tu̱yo̱ꞌtyó̱ki, myasa̱a̱kpts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ nu̱majktupxu̱k maktaaxtojt carnero joma veꞌe jya̱ꞌkxta je̱tseꞌe na̱jkx du̱ꞌixta juuꞌ veꞌe toꞌk tu̱yo̱ꞌtyó̱ki, ¿veꞌem xaja? Ku tseꞌe du̱paatni, vanꞌit tseꞌe du̱ꞌixtiꞌatú̱vini W'Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús ya̱ tukmuꞌaꞌixmojkin vyaꞌnu̱xjidi: /Wje̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe je̱ fariseota̱jk ma̱a̱t je̱ tsaptu̱jkpit yakꞌixpa̱jkpata̱jk du̱vinko̱jtsti du̱naaꞌko̱jtsti je̱ Jesús. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe ñavyaajnjidi: ―¡Kyuvu̱jkptam ya̱ꞌa̱ veꞌe je̱ tó̱kinax jayu je̱tseꞌe du̱ma̱a̱tkáy du̱ma̱a̱tꞌuuꞌk! ] 5Nayꞌamojkijidu tseꞌe nu̱may je̱ kupa̱ꞌmu̱n pa̱kmojkpada je̱ts je̱ viijnk jáyuda juuꞌ veꞌe je̱ jayu tyijp tó̱kinax jayu, yꞌamo̱tunaxuvaandupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Jesús je̱ yꞌayook, #Pa̱n kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌuktaꞌmu̱tsini, kaꞌa tseꞌe yꞌuktoonni, ni kaꞌa tseꞌe tyun je̱tseꞌe je̱ naax du̱tsó̱yat, yakꞌu̱xko̱ꞌo̱nupeꞌe. Pa̱n pa̱n jaty xa veꞌe je̱m je̱ tyaatsk, vaꞌan tseꞌe du̱ꞌamo̱tunaxta.*~M"’O̱y xa je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ kaan. Ax pa̱n tó̱kinup tseꞌe je̱ tyaꞌmu̱tsin, ni vintso̱va tseꞌe kyaꞌo̱ya je̱tseꞌe tyaꞌmu̱tsinuvat. } !Ax veꞌem tseꞌe, pa̱n pa̱n xa veꞌe du̱kamaso̱o̱kp nu̱jom juuꞌ veꞌe yꞌixp jyayejpp, kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌo̱ꞌyixju̱ je̱tseꞌe a̱ts je̱ nꞌixpa̱jkpa yꞌítu̱t. Je̱ kaan tukꞌaꞌixmojkin (Mt. 5.13; Mr. 9.49‑50) c|? Ax pa̱n kaꞌa tseꞌe yꞌo̱ꞌyixju̱, jékumna tseꞌe vye̱ꞌnat jadoꞌk je̱ yakkutojkpa, je̱tseꞌe je̱ kyuká̱tsiva du̱ké̱xu̱t je̱tseꞌe du̱ko̱jtsꞌó̱yadat ma̱a̱t jadoꞌk je̱ yakkutojkpa. r{]’Uk pa̱n toꞌkeꞌe je̱ yakkutojkpa juuꞌ veꞌe du̱ma̱a̱t nu̱majk miijl je̱ tyojpa je̱tseꞌe yꞌatsoꞌoxtonuvaꞌañ ma̱a̱t jadoꞌk je̱ yakkutojkpa juuꞌ veꞌe du̱ma̱a̱t nu̱ꞌiiꞌpx miijl je̱ tyojpa, ¿kaꞌats nꞌiteꞌe tooꞌva̱jkp yꞌa̱jxtu̱ku̱t je̱tseꞌe o̱y du̱payo̱ꞌo̱yu̱t pa̱n yꞌama̱a̱daagapeꞌe? zje̱tseꞌe vyaꞌandat: “Pya̱mꞌukvaan xa veꞌe toꞌk je̱ pa̱ts xi yaaꞌtya̱jk, ax kaꞌa tseꞌe du̱yakkuka̱jxi.” {yoKu̱x pa̱n kaꞌa xa veꞌe o̱y du̱payo̱ꞌo̱y, je̱tseꞌe ko̱o̱jyji du̱pa̱mꞌukvaꞌañ je̱ pa̱ts, je̱tseꞌe u̱xꞌo̱o̱k du̱kayakkuká̱xat, tukxiꞌikjadapts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ jayu pa̱n pa̱n jatyeꞌe íxju̱dup, sx_’¿Pa̱n je̱m xa veꞌe nu̱toꞌk miitsta juuꞌ veꞌe je̱ pa̱ts du̱pa̱muvaamp juuꞌ veꞌe ka̱jxm, kaꞌats nꞌiteꞌe yꞌa̱jxtu̱ku̱t je̱tseꞌe tooꞌva̱jkp du̱payo̱ꞌo̱yu̱t pa̱n vinxu̱peꞌe je̱ meen du̱yaktónu̱t je̱tseꞌe du̱nu̱jávat pa̱n nu̱paadixjupeꞌe juuꞌ veꞌe mya̱a̱t je̱tseꞌe du̱po̱jtskuká̱xat? +wOPa̱n pa̱n xa a̱tseꞌe xkapamiimp je̱tseꞌe kyanayjávaja je̱ts a̱ts ka̱jxeꞌe je̱ yꞌo̱o̱ꞌku̱n du̱ꞌana̱jkxat ax joꞌn je̱ jayu juuꞌ veꞌe je̱ cryuuz du̱paka̱a̱yp, kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌo̱ꞌyixju̱ je̱tseꞌe a̱ts je̱ nꞌixpa̱jkpa yꞌítu̱t. #v?―Pa̱n pa̱n xa a̱tseꞌe xpaminuvaamp, ax myaso̱kka̱jxnup tseꞌe je̱ tso̱jku̱n juuꞌ veꞌe jyaye̱jpjip je̱ tyeeꞌ je̱ tyaak, je̱ ñu̱da̱ꞌa̱x, je̱ yꞌónu̱k, je̱ yꞌuts, je̱ yꞌajch, je̱ cha̱ꞌa̱, je̱ts je̱ tso̱jku̱n juuꞌ veꞌe viinm nayjaye̱jpu̱xjup, kaꞌa xa veꞌe pa̱n viijnk veꞌem du̱tsó̱ku̱t ax joꞌn a̱ts. Ax pa̱n kaꞌa tseꞌe du̱masa̱ꞌa̱k ax joꞌn a̱tseꞌe nka̱ts, kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌo̱ꞌyixju̱ je̱tseꞌe a̱ts je̱ nꞌixpa̱jkpa yꞌítu̱t. uNu̱may tseꞌe je̱ jayu du̱pana̱jkxti je̱ Jesús, vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús yꞌixu̱mpijt je̱tseꞌe ña̱ꞌmu̱xjidi: tAx veꞌemts a̱tseꞌe nvaꞌañ je̱ts juuꞌ a̱tseꞌe tooꞌva̱jkp tu̱nvo̱vda, ni pa̱na veꞌe du̱kakáyu̱t juuꞌ a̱tseꞌe tu̱nꞌapa̱a̱mdu̱ka.” Pa̱n pa̱neꞌe du̱tso̱jkp je̱tseꞌe yꞌijtnit je̱ Cristo je̱ yꞌixpa̱jkpa sVanꞌit tseꞌe je̱ vintsá̱n du̱nu̱u̱jmi je̱ tyoompa: “Na̱jkxko̱jnuvats nꞌiteꞌe je̱ja toꞌk tooꞌ aajy je̱ts je̱m kam jo̱o̱tm tso̱v, je̱tseꞌe je̱ jayu xmunooꞌkxtu̱ktat je̱tseꞌe myíndat je̱tseꞌe a̱ts ya̱ nta̱jk yꞌótsu̱t. r-U̱xꞌo̱o̱k tseꞌe je̱ toompa vyaajñ: “Vintsá̱n, ta̱ xa a̱tseꞌe ntun ax joꞌn tu̱xpavaꞌañ, ax je̱e̱num tseꞌe je̱ it.” 1q[Ku tseꞌe je̱ toompa vyimpijtni je̱tseꞌe du̱vaajnji je̱ vyintsá̱n vintso̱ veꞌe toꞌk jadoꞌk yꞌatsa̱v, vanꞌit tseꞌe je̱ vyintsá̱n jyo̱tmaꞌty je̱tseꞌe du̱nu̱u̱jmi je̱ tyoompa: “Jatyji na̱jkxu̱ je̱ts na̱jkxu̱ mvídu̱tu̱ je̱m kajpu̱n jo̱o̱tm je̱ja mú̱jit tooꞌ je̱ts muutskit tooꞌ aajy, je̱tseꞌe xyakmé̱tsu̱t je̱ jayu pa̱n pa̱n jatyeꞌe ayo̱o̱vdup, pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ kya̱ꞌa̱j je̱ tyek ka ó̱yap, pa̱n pa̱n jatyeꞌe u̱xke̱tta, je̱ts pa̱n pa̱n jatyeꞌe viintsta.” 5pcJidu̱ꞌu̱m tseꞌe jadoꞌk vyaampa: “Tun ta̱a̱ynum xa a̱tseꞌe nta̱ꞌa̱xpú̱k, ax kaꞌats a̱tseꞌe xꞌo̱ꞌyixju̱ vintso̱ a̱tseꞌe nna̱jkxu̱t.” .oUJidu̱ꞌu̱m tseꞌe jadoꞌk vyaampa: “Tun ta̱a̱ynum xa a̱tseꞌe mugo̱o̱xk yunta je̱ yoova kaaj njoy, ax je̱ꞌe̱ts a̱tseꞌe u̱xyam na̱jkx nꞌixuvaꞌañ pa̱n vintso̱ veꞌe yoꞌojta. Veꞌemeꞌe toꞌk aaj xna̱a̱jmat je̱ts o̱o̱y a̱tseꞌe xtunme̱e̱ꞌkxjat.” nVanꞌit tseꞌe je̱ tyoompa du̱nu̱u̱jmi juuꞌ veꞌe yaktuknu̱ke̱jxtu; toꞌk ka̱ꞌa̱jyji tseꞌe ñañu̱ko̱jtsvaatsjidi. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe je̱ mutoꞌk vyaajñ: “Tun ta̱a̱ynum xa a̱tseꞌe je̱ nꞌit njoy, ax je̱ꞌe̱ts a̱tseꞌe u̱xyam na̱jkx nꞌixuvaꞌañ, veꞌemeꞌe toꞌk aaj xna̱a̱jmat je̱ts o̱o̱y a̱tseꞌe xtunme̱e̱ꞌkxjat.” sm_Ku tseꞌe je̱ kay aats du̱paaty, vanꞌit tseꞌe du̱kejx toꞌk je̱ tyoompa je̱tseꞌe du̱na̱a̱jmadat je̱ jayu pa̱n pa̱n jatyeꞌe vya̱a̱p: “Jaꞌmda, ku̱x avaadani veꞌe je̱p nu̱jom je̱ kaaky je̱ na̱a̱j.” MlVanꞌit tseꞌe je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xji: ―Toꞌk xa veꞌe je̱ yaaꞌtya̱jk je̱ ma̱ja̱ kay je̱ ma̱ja̱ uuꞌk du̱nu̱pa̱a̱jmtki; nu̱may tseꞌe je̱ jayu du̱tunva̱a̱jv. {koKu veꞌe du̱ꞌamo̱tunajxy toꞌk juuꞌ veꞌe tsu̱u̱nip vyeꞌna kaayva, vanꞌit tseꞌe du̱nu̱u̱jmi je̱ Jesús: ―¡Xo̱o̱n xa je̱ꞌe̱ veꞌeda pa̱n pa̱n jatyeꞌe káydap je̱m je̱ Nteꞌyam kyutojku̱n jo̱o̱tm! KjXo̱o̱n xa mitseꞌe ku veꞌe veꞌem xtónu̱t, ku̱x kaꞌa xa veꞌe yꞌo̱ꞌyixjadat je̱tseꞌe mmo̱yu̱mpijtjidinuvat. Ax myakmo̱yu̱mpijtnupts mitseꞌe vanꞌit ku veꞌe jyoojntykpa̱jktinuvat pa̱n pa̱n jatyeꞌe tu̱v jáyuvidup joojntykidup. Je̱ ma̱ja̱ kay je̱ ma̱ja̱ uuꞌk tukmuꞌaꞌixmojkin ~iu Ax kuts mitseꞌe xa̱a̱j xtónu̱t ukpu̱ je̱ jayu xyakkáyu̱t, je̱ꞌe̱ tseꞌe mvó̱vup pa̱n pa̱n jatyeꞌe ayo̱o̱p je̱ts pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ kya̱ꞌa̱j je̱ tyek ka ó̱yap, je̱ u̱xke̱t jayu, je̱ts je̱ viints jayu. 2h] Ñu̱u̱jmiva tseꞌe jidu̱ꞌu̱m je̱ yaaꞌtya̱jk juuꞌ veꞌe je̱ javya̱a̱ꞌkx du̱yakjavyo̱o̱jvju: ―Ku veꞌe myakjayukayuvaꞌanu̱t, kaꞌa tseꞌe xvó̱vu̱t pa̱n pa̱n jatyeꞌe mma̱a̱tnayjaꞌvijup, kaꞌa tseꞌe xvó̱vu̱t je̱ mꞌuts je̱ mꞌajch ukpu̱ je̱ mꞌuts je̱ mtsa̱ꞌa̱ ukpu̱ je̱ mjuuꞌt je̱ mmugoꞌok, kaꞌa tseꞌe xvó̱vu̱t je̱ mmuja̱nta̱m je̱ mmuta̱kta̱m uk pa̱n pa̱n jatyeꞌe kumeenda. Pa̱n mva̱a̱p tseꞌe je̱ꞌe̱da, ax mmo̱yu̱mpijtjidinuvapts mits je̱ꞌe̱ veꞌeda. "g= Ku̱x pa̱n pa̱n xa veꞌe namyá̱jijup, je̱ꞌe̱ tseꞌe taannup piꞌk; pa̱n pa̱n tseꞌe naajkpiꞌkijup, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱nu̱má̱jap. mfS Ñojkꞌó̱y tseꞌe jidu̱ꞌu̱m xtóndat. Ku veꞌe myakvó̱vdat kaayva, tuktsa̱a̱nadats je̱ tsu̱u̱jntku̱n juuꞌ veꞌe du̱nu̱hꞌu̱xꞌo̱o̱kika̱jxp. Pa̱n veꞌem tseꞌe xtonda, veꞌem tseꞌe mjáttat ax joꞌn jyajty toꞌk je̱ javya̱a̱ꞌkx juuꞌ veꞌe du̱tuktsu̱u̱nip je̱ tsu̱u̱jntku̱n juuꞌ veꞌe du̱nu̱hꞌu̱xꞌo̱o̱kika̱jxp. Ax ku tseꞌe jye̱ꞌy je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe yakjavyo̱o̱jvju, vanꞌit tseꞌe du̱ꞌix, je̱tseꞌe du̱nu̱u̱jmi: “Naxu̱ toꞌk aaj joma veꞌe je̱ tsu̱u̱jntku̱n juuꞌ veꞌe du̱nu̱ꞌó̱yip je̱tseꞌe mtsa̱a̱nat.” Ax veꞌem tseꞌe myakmá̱jajadat je̱ja je̱ nu̱may jayu vyinkujkta pa̱n pa̱n jatyeꞌe mma̱a̱ttsu̱u̱nidup kaayva. be= Vanꞌit tseꞌe jye̱ꞌy jadoꞌk je̱ javya̱a̱ꞌkx juuꞌ veꞌe nu̱yojk du̱nu̱má̱jip je̱ts kaꞌa veꞌe je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe du̱tuktsu̱u̱nip je̱ tsu̱u̱jntku̱n juuꞌ veꞌe du̱nu̱ꞌó̱yip. Je̱ts je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe du̱yakjavyo̱o̱jvju nu̱me̱jtsk, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱nu̱u̱jmi je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe tsu̱u̱nip: “Te̱na toꞌk aaj je̱ts mo̱ꞌo̱ ya̱ mtsu̱u̱jntku̱n jadoꞌk ya̱ javya̱a̱ꞌkx.” Vanꞌit tseꞌe tso̱ꞌo̱tyoomp ñu̱jkx je̱tseꞌe du̱tuktsu̱u̱ni je̱ tsu̱u̱jntku̱n juuꞌ veꞌe du̱nu̱hꞌu̱xꞌo̱o̱kika̱jxp. d―Pa̱n myakvo̱o̱vdup xa miitseꞌe kaayva joma veꞌe je̱ navya̱jkjuva ñamya̱ja̱tónjada, kaꞌa tseꞌe xtuktsa̱a̱nadat je̱ tsu̱u̱jntku̱n juuꞌ veꞌe tum o̱o̱jyit. Pa̱n veꞌem xa veꞌe xtonda, veꞌem tseꞌe mjáttat ax joꞌn jyajty toꞌk je̱ javya̱a̱ꞌkx juuꞌ veꞌe du̱tuktsu̱u̱nip je̱ tsu̱u̱jntku̱n juuꞌ veꞌe du̱nu̱ꞌó̱yip. uccKu veꞌe je̱ Jesús du̱ꞌix vintso̱ veꞌe je̱ javya̱a̱ꞌkxta̱jk du̱vinko̱o̱ndi je̱ tsu̱u̱jntku̱n juuꞌ veꞌe tum o̱o̱jyit joma veꞌe je̱ jayu kyay, vanꞌit tseꞌe ya̱ tukmuꞌaꞌixmojkin du̱pu̱u̱jm: @byAx kaꞌa tseꞌe yꞌo̱ꞌyixjada pa̱n vintso̱ veꞌe ku̱du̱ko̱jtsu̱mpijtti. Je̱ javya̱a̱ꞌkxta̱jk juuꞌ veꞌe yakvo̱o̱vdu je̱m je̱ navya̱jkjuva tya̱kꞌam a Vanꞌit tseꞌe je̱ fariseota̱jk du̱nu̱u̱jmidi: ―¿Pa̱nts miitseꞌeda juuꞌ veꞌe po̱o̱ꞌkxtku̱n xa̱a̱j je̱ jyaach ukpu̱ je̱ kyaaj ka̱kvíppip je̱p vo̱k jótup, kaꞌats je̱ꞌe̱ vineꞌe je̱ xa̱a̱jji du̱yakpitsumkó̱ju̱t? F`Ax ama̱ꞌa̱t tseꞌe tyaandi. Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús je̱ paꞌam jayu du̱majch je̱tseꞌe du̱yakjo̱tka̱daakni. Vanꞌit tseꞌe du̱nu̱u̱jmi je̱tseꞌe ña̱jkxnit. _%Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús du̱ꞌamo̱tutu̱vi je̱ tsaptu̱jkpit yakꞌixpa̱jkpada ma̱a̱t je̱ fariseota̱jkta: ―¿Yakjajtypeꞌe je̱ Moisés je̱ pyavaꞌnu̱n je̱tseꞌe po̱o̱ꞌkxtku̱n xa̱a̱j je̱ jayu je̱ paꞌam jayu du̱yakjo̱tka̱daꞌaku̱t? j^MJe̱m tseꞌe vyeꞌniva je̱ Jesús vyinkojkm toꞌk je̱ yaaꞌtya̱jk juuꞌ veꞌe kiixnup. h] KToꞌk tseꞌe je̱ po̱o̱ꞌkxtku̱n xa̱a̱j vyeꞌna, je̱tseꞌe je̱ Jesús yꞌa̱ts kaayva je̱m tya̱kꞌam toꞌk juuꞌ veꞌe je̱ fariseo du̱nu̱vintsá̱nip, tyukka̱tsꞌíxtidup tseꞌe je̱ fariseota̱jk. g\G #Íxtats nꞌit, masa̱ꞌa̱keꞌe tyaannit je̱ mma̱ja̱ tsapta̱jkta. Ax veꞌemts a̱tseꞌe nvaꞌañ je̱ts kaꞌa a̱tseꞌe xꞌukꞌíxtinit, vanꞌítnumeꞌe ku veꞌe je̱ xa̱a̱j du̱paatnit je̱tseꞌe mvaꞌandat: “Je̱ Nteꞌyam je̱ kyunooꞌkxu̱n ma̱a̱t xa je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe miimp je̱ Nteꞌyam ka̱jx.”![; "’¡Jerusaleenit jáyuda, jerusaleenit jáyuda, miits xa veꞌe myakꞌo̱o̱ꞌktup je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpata̱jkta je̱tseꞌe xtsakaꞌatsta pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ Nteꞌyam mtuknu̱ke̱jxju̱dup! ¡May nax xa a̱ts miitseꞌe njapa̱kmokuvaandi, veꞌem ax joꞌn je̱ tseedaak je̱p kye̱e̱ku̱n paꞌtkup je̱ pyiꞌk ónu̱k du̱muꞌux; ax kaꞌa tseꞌe xkuva̱jkti! SZ !Ax tun vinko̱pkts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ts a̱tseꞌe je̱ nna̱a̱ꞌ je̱ ntooꞌ njaaꞌkyo̱ꞌo̱yu̱t u̱xyam ya̱ tiempo, je̱ts a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe u̱xꞌo̱o̱k nyakkuká̱xat, ¡ku̱x yaajyji veꞌe jerusaleenit kyajpu̱n ku̱jx du̱yakꞌo̱o̱ꞌkta nu̱jom je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpata̱jkta! Vanꞌit tseꞌe yꞌatso̱o̱jvjidi: ―Na̱jkxu̱ xna̱a̱jmada je̱ vinꞌa̱a̱ꞌmpa je̱ts nyakpítsump a̱tseꞌe u̱xyam ya̱ tiempo je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvapta, nyakjo̱tka̱daakpapts a̱tseꞌe pa̱n pa̱n jatyeꞌe pa̱jkju̱dup, ax u̱xꞌo̱o̱kts a̱tseꞌe je̱ ntoonk nyakꞌavaadinit. HX  Ax je̱ xa̱a̱jjyam tseꞌe jye̱ꞌydi je̱ fariseota̱jk je̱tseꞌe du̱nu̱u̱jmidi je̱ Jesús: ―Tso̱o̱ꞌnni yaja ku̱x je̱ Herodes xa veꞌe myakjayꞌo̱o̱ꞌkuvaajnjup. 7Wg Ax jé̱map tseꞌe je̱ jayu juuꞌ veꞌe u̱xyam du̱nu̱piꞌkidup, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱nu̱má̱jadap. Ax jé̱map tseꞌe je̱ jáyuda juuꞌ veꞌe u̱xyam du̱nu̱má̱jidup, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱nu̱piꞌkidinup. Ku je̱ Jesús du̱nu̱yaaxy je̱ jerusaleenit jáyuda (Mt. 23.37‑39) ,VQ Mé̱tstap xa veꞌe je̱ jayu juuꞌ veꞌe tso̱o̱ꞌndup je̱ it joma veꞌe je̱ po̱j ñu̱jkx, joma veꞌe je̱ po̱j cha̱a̱ꞌn, joma veꞌe je̱ xa̱a̱j pyítsum, joma veꞌe je̱ xa̱a̱j tya̱ka, je̱tseꞌe yꞌa̱jxtu̱kta kaayva je̱m je̱ Nteꞌyam kyutojku̱n jo̱o̱tm. 4Ua Ax je̱m tseꞌe myaꞌaxtat je̱m tseꞌe mnatya̱tskaaꞌtjadat ku veꞌe xꞌíxtat je̱ Abraham, je̱ Isaac, ma̱a̱t je̱ Jacob, je̱ts nu̱jom je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpata̱jkta, je̱m tseꞌe yꞌijttinit je̱ Nteꞌyam yꞌam kya̱ꞌm je̱ts miitseꞌe myakpavo̱jptinit. gTG Vanꞌit tseꞌe mꞌatso̱o̱jvjidinuvat: “Ta̱ xa a̱tseꞌe nvaꞌañ je̱ts kaꞌa a̱ts miitseꞌe nꞌíxada. Vinvaꞌkvaꞌatsta a̱ts miits nu̱jom pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱toondup juuꞌ veꞌe ka ó̱yap.” S5 Vanꞌit tseꞌe mvaꞌandat: “A̱a̱ts xa mitseꞌe nma̱a̱tkaay nma̱a̱tꞌook, mits tseꞌe myakꞌixpa̱jk je̱ja a̱a̱ts ntooꞌ aajy.” iRK Ku veꞌe je̱ kuta̱jk pyojtu̱ku̱t je̱tseꞌe je̱ tya̱jk du̱ꞌaka̱a̱ynit, je̱pts miitseꞌe mtándat ta̱kꞌaagup, je̱p tseꞌe mko̱jtspo̱o̱ꞌkxtat je̱tseꞌe mvaꞌandat: “Vintsá̱n, Vintsá̱n, yakꞌavaatsjik a̱a̱ts toꞌk aaj ya̱ mta̱jk.” Vanꞌit tseꞌe mꞌatsó̱vjadat: “Kaꞌa xa a̱ts miitseꞌe nꞌíxada.” Q ―Ixta je̱tseꞌe mtá̱kadat joma veꞌe je̱ ta̱kꞌaka̱ꞌa̱ juuꞌ veꞌe mootskji je̱ vyiijn, ku̱x vaamp xa a̱tseꞌe je̱ts nu̱mayda veꞌe du̱tuntsó̱ktat je̱tseꞌe je̱ tso̱ tyá̱kadat, ax kaꞌa tseꞌe yꞌo̱ꞌyixjadat. >Pu Je̱m tseꞌe pa̱n pa̱neꞌe amo̱tutú̱vijup: ―¿Nu̱ꞌeejyji je̱ꞌe̱ vineꞌeda pa̱n pa̱n jatyeꞌe joojntykidinup xa̱ꞌma ka̱jx? Vanꞌit tseꞌe yꞌatsa̱a̱jv: O Namvaateꞌe je̱ Jesús ñu̱jkx je̱m Jerusalén, yakꞌixpu̱jkp tseꞌe je̱ jayu joma jaty kajpu̱neꞌe ñaxy. N+ Veꞌem xa je̱ꞌe̱ veꞌe ax joꞌn toꞌk je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk je̱ levadura du̱tukmupa̱ma toojk arroba je̱ tsapkaaky ju̱ts. Vanꞌit tseꞌe je̱ levadura du̱tukta̱ka nu̱jom je̱ tsapkaaky ju̱ts je̱tseꞌe o̱o̱y tyunꞌo̱o̱ꞌku̱k. Mú̱jit tseꞌe o̱o̱y tyumpítsum. Je̱ ta̱kꞌaka̱ꞌa̱ juuꞌ veꞌe mootskji je̱ vyiijn tukmuꞌaꞌixmojkin (Mt. 7.13‑14, 21‑23) M Vaampa tseꞌe je̱ Jesús jidu̱ꞌu̱m: ―¿Tits a̱tseꞌe njaaꞌktukmuꞌaꞌixmókap je̱ Nteꞌyam je̱ kyutojku̱n? iLK Veꞌem xa je̱ꞌe̱ veꞌe ax joꞌn toꞌk je̱ yaaꞌtya̱jk du̱vu̱j je̱ mostaza ta̱a̱mt je̱ja yꞌit ja̱a̱t. Ax veꞌem tseꞌe yeeꞌk ma̱j ax joꞌn toꞌk je̱ ku̱p; je̱ꞌydup tseꞌe je̱m je̱ je̱yyva tá̱nu̱k je̱tseꞌe je̱ pye̱ꞌe̱n du̱pa̱mda je̱m yꞌaxén ka̱jxm. Je̱ levadura tukmuꞌaꞌixmojkin (Mt. 13.33) 5Kc Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús jyaaꞌkvaajñ: ―¿Vintso̱ joꞌn tseꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ kyutojku̱n, ukpu̱ tits a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe ntukmuꞌaꞌixmókap? VJ% Ku veꞌe je̱ Jesús veꞌem vyaajñ, o̱o̱y tseꞌe tyuntso̱ꞌo̱tyoondi juuꞌ veꞌe tsoꞌoxpa̱jkju̱dup. Ax o̱o̱y tseꞌe je̱ nu̱may jayu tyunxo̱o̱jntkti ku veꞌe du̱ꞌixti je̱ mú̱jit atu̱va juuꞌ veꞌe je̱ Jesús tyoon. Je̱ mostaza ta̱a̱mt tukmuꞌaꞌixmojkin (Mt. 13.31‑32; Mr. 4.30‑32) I9 Je̱ts ya̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk, je̱ Abraham je̱ chaan je̱ kyo̱o̱j juuꞌ veꞌe je̱ Satanás pa̱jkjup tu̱yakꞌitju̱ maktoodojt joojntani, ¿kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe du̱paaꞌty du̱ꞌake̱e̱ga je̱tseꞌe po̱o̱ꞌkxtku̱n xa̱a̱j je̱ pyaꞌam ñu̱vaatsjuvat? H{ Vanꞌit tseꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n yꞌatso̱o̱jvji: ―Miitsta, me̱jtsꞌaajta me̱jtsjo̱o̱tta, ¿kaꞌa miitseꞌe po̱o̱ꞌkxtku̱n xa̱a̱j xmuké̱jada je̱ mjaachta je̱ mkaajta je̱tseꞌe xyakna̱jkxta tsoxk na̱ꞌookpa? ZG- Ku tseꞌe je̱ tsaptu̱jkpit je̱ ñu̱vintsá̱n du̱ꞌix je̱ts yakjo̱tka̱daakeꞌe po̱o̱ꞌkxtku̱n xa̱a̱j je̱ Jesús je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk, jo̱tmaꞌt tseꞌe, je̱tseꞌe du̱nu̱u̱jmi je̱ nu̱may jayu: ―Tojtu̱k xa̱a̱j xa veꞌe du̱tsa̱k je̱tseꞌe je̱ jayu tyónu̱t; ax mé̱tstats miits vanꞌit je̱tseꞌe myakjo̱tka̱daꞌakjadat. Kaꞌa tseꞌe po̱o̱ꞌkxtku̱n xa̱a̱j mmé̱tstat je̱tseꞌe myakjo̱tka̱daꞌakjadat. :Fm Vanꞌit tseꞌe je̱ kya̱ꞌa̱j du̱tuknu̱ka̱a̱jn. Tun jatyji tseꞌe je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk yajkxy tyaanni je̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam du̱yakma̱ji du̱yakjaanchi. %EC Ku veꞌe je̱ Jesús tyukꞌixpe̱jtji, vanꞌit tseꞌe du̱yaaxji je̱tseꞌe du̱nu̱u̱jmi: ―Ntaaꞌm, ta̱ xa veꞌe je̱ mpaꞌam mnu̱vaatsjini. D} Ax je̱p tseꞌe vyeꞌna toꞌk je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk juuꞌ veꞌe maktoodojt joojntani pa̱jkjup vyeꞌna, ja̱kox tseꞌe yaktaajnjini toꞌk je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap, ax ni vintso̱va tseꞌe kyaꞌo̱ꞌyixju̱ je̱tseꞌe ñaajkyajkxju̱t. C{ Toꞌk tseꞌe je̱ po̱o̱ꞌkxtku̱n xa̱a̱j vyeꞌna je̱tseꞌe je̱ Jesús yakꞌixpu̱k je̱p tsaptu̱jkp. B nu̱njajtp ku veꞌe ku̱ñu̱nta̱ꞌmipú̱k. Ax pa̱n kaꞌajyam tseꞌe tya̱ꞌma jukta̱ꞌm, vanꞌit tseꞌe yakpojxu̱knit.” Ku je̱ Jesús du̱yakjo̱tka̱daaky toꞌk je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk ku veꞌe po̱o̱ꞌkxtku̱n xa̱a̱j vyeꞌna 5Ac Vanꞌit tseꞌe je̱ toompa yꞌatso̱o̱jvji: “Vintsá̱n, maso̱ꞌo̱ku̱s jadoꞌk joojnt. Vaꞌan a̱ts du̱ka̱yuꞌuju̱ je̱ts a̱tseꞌe ntsó̱yat ya̱ naax, @w Vanꞌit tseꞌe du̱nu̱u̱jmi je̱ tyoompa juuꞌ veꞌe du̱ꞌixꞌijtp je̱ ñaax: “U̱xyam tseꞌe du̱mutoojkjoojnta je̱ts a̱tseꞌe vinjoojnt tu̱nmets je̱ts a̱tseꞌe njaꞌixta je̱ higo ta̱a̱jm yam higo ku̱p ka̱jxm; ni vinꞌítats a̱tseꞌe nkapaaꞌty. Pojxu̱knits mits ya̱ꞌa̱. ¿Tya̱jx ya̱ꞌa̱ veꞌe ko̱o̱jyji ya̱ it du̱yakvintuk?” ? Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús vyaꞌnu̱xjidi ya̱ tukmuꞌaꞌixmojkin: ―Je̱m xa veꞌe toꞌk je̱ yaaꞌtya̱jk je̱ hyiigo ku̱p je̱m kyex jo̱o̱tm. Je̱tseꞌe o̱jts du̱ꞌix pa̱n jé̱mani veꞌe je̱ tya̱a̱jm. Ax kaꞌa tseꞌe du̱tipaaty. s>_ Veꞌemts a̱tseꞌe nvaꞌañ je̱ts kaꞌa veꞌe. Ax pa̱n kaꞌats miitseꞌe xmaso̱ꞌo̱kta je̱ mko̱ꞌo̱y joojntykinda, mvinto̱kika̱jxtuvapts miitseꞌeda. Je̱ higo ku̱p juuꞌ veꞌe kata̱ꞌmip tukmuꞌaꞌixmojkin Y=+ Ukpu̱ je̱ nu̱maktoodojt juuꞌ veꞌe o̱o̱ꞌktu ku veꞌe je̱m je̱ꞌe̱ ñiꞌkxmda ñaxka̱daaky je̱ ka̱jxm pa̱ts juuꞌ veꞌe Siloé du̱xa̱a̱j, ¿veꞌem tseꞌe mvinmaayduva je̱ts nu̱yojk tó̱kinax jayu je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌijtti je̱ts ni kaꞌa veꞌe pa̱n viijnk juuꞌ veꞌe tsu̱u̱nidu je̱m Jerusalén? 1<[ Veꞌem a̱tseꞌe nvaꞌañ je̱ts kaꞌa veꞌe. Ax pa̱n kaꞌats miitseꞌe xmaso̱ꞌo̱kta je̱ mko̱ꞌo̱y joojntykinda, mvinto̱kika̱jxtuvapts miitseꞌeda. ;/ Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xjidi: ―¿Veꞌem miitseꞌe mvinmayda je̱ts je̱ꞌe̱ ka̱jxeꞌe veꞌem jyajtti je̱ galiléait jáyuda ku̱x nu̱yojk tó̱kinax jayu je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌijtti je̱ts ni kaꞌa veꞌe pa̱n viijnk je̱ myugaliléait jayu? ?: y Veꞌem tseꞌe jyajty vanꞌit, je̱tseꞌe je̱ jayu jye̱ꞌydi je̱tseꞌe je̱ Jesús du̱tukmumaajntykti vintso̱ veꞌe je̱ Pilato je̱ galiléait jayu du̱yakjayꞌo̱o̱ꞌkji je̱tseꞌe je̱ ñu̱u̱ꞌpu̱nda yo̱ꞌmyúk ma̱a̱t je̱ tá̱nu̱k nu̱u̱ꞌpu̱n juuꞌ veꞌe yo̱jxtup vyeꞌna. %9C ;Ax veꞌemts a̱tseꞌe nvaꞌañ je̱ts kaꞌajameꞌe mpítsumdat je̱p poxu̱ntu̱jkp viꞌnameꞌe xkakuve̱tta nu̱jom juuꞌ veꞌe myó̱jidup.l8Q :Pa̱n je̱m xa veꞌe je̱ jayu juuꞌ veꞌe mnu̱xa̱ꞌa̱ijidup je̱tseꞌe xma̱a̱tna̱jkxta je̱ja je̱ yakkutojkpa vyinkujk, ixta pa̱n vintso̱ veꞌe xma̱a̱tnamyujo̱tꞌó̱yajadat je̱ja tooꞌ aajy, veꞌem tseꞌe mkavó̱vjadat je̱ja je̱ to̱kin payo̱ꞌyva vyinkujk. Ku̱x pa̱n mvo̱o̱jvju̱dupeꞌe, vanꞌit tseꞌe je̱ to̱kin payo̱ꞌyva mtukka̱tá̱kajadat je̱ poxu̱nta̱kpa̱a̱mpa. Ax je̱ poxu̱nta̱kpa̱a̱mpa tseꞌe mpoxu̱nta̱kpá̱mjadap. e7C 9’¿Tya̱jx tseꞌe viinm xkapayo̱ꞌo̱yda juuꞌ veꞌe pyaatyp yꞌake̱e̱guip? /6W 8¡Me̱jtsꞌaajta me̱jtsjo̱o̱tta! ¿Tya̱jx tseꞌe xkanu̱jávada juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam yam tyuump? Ku je̱ jayu ñamyujo̱tmaꞌatjada (Mt. 5.25‑26) a5; 7Ku veꞌe xjávada je̱ts me̱jtspeꞌe je̱ ta̱ꞌa̱jts po̱j je̱m joma veꞌe je̱ vinvaꞌajts it, veꞌem tseꞌe mvaꞌanda je̱ts o̱o̱yeꞌe ya̱ it tyunꞌampa̱kuvaꞌañ, ax ampa̱jkp tseꞌe ya̱ it. z4m 6Ñu̱u̱jmiva tseꞌe je̱ Jesús je̱ nu̱may jayu: ―Ku xa miitseꞌe xꞌixta je̱ vínu̱ts pyojtu̱k je̱m joma veꞌe je̱ xa̱a̱j tya̱ka, jatyji tseꞌe mvaꞌanda je̱ts toꞌojuvaampeꞌe ya̱ it, ax veꞌem tseꞌe jyaty. @3y 5Je̱ ónu̱k teeꞌ, choꞌoxpá̱kupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ myajntk; nay je̱ majntk, choꞌoxpá̱kupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ tyeeꞌ. Je̱ ónu̱k taak, choꞌoxpá̱kupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ ña̱a̱x; nay je̱ na̱a̱x, choꞌoxpá̱kupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ tyaak. Je̱ xákix taak, choꞌoxpá̱kupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ xyákix na̱a̱x; nay je̱ xákix na̱a̱x, choꞌoxpá̱kupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ xyákix taak. Ku je̱ jayu du̱kavinmó̱tudi juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam tyoon joma veꞌe je̱ꞌe̱da (Mt. 16.1‑4; Mr. 8.11‑13) c2? 4Ku̱x u̱xyameꞌe du̱ꞌukvaꞌanu̱t je̱ts joma veꞌe nu̱mugo̱o̱xk je̱ jayu cha̱a̱nada toꞌk ja̱a̱jn toꞌk ta̱jk, pya̱jkvaꞌkxjadap tseꞌe je̱ teeꞌ je̱ taak ma̱a̱t je̱ yꞌónu̱kta; nu̱toojk tseꞌe du̱tsoꞌoxpá̱ktat juuꞌ veꞌe nu̱me̱jtsk, nu̱me̱jtsk tseꞌe du̱tsoꞌoxpá̱ktat juuꞌ veꞌe nu̱toojk. 1w 3¿Veꞌemts miitseꞌe mvinmayda je̱ts je̱ꞌe̱ a̱tseꞌe nnu̱miin je̱tseꞌe kyaꞌítu̱t je̱ muvaampa je̱ tsoꞌoxpa̱jkpa yaja naxviijn? Ax kaꞌa tseꞌe. Je̱ꞌe̱ a̱tseꞌe nnu̱miin je̱tseꞌe je̱ jayu yaktsoꞌoxpá̱ku̱t. 0' 2Nyaknáxupts a̱tseꞌe je̱ tsaachpaatu̱n, o̱o̱yts a̱tseꞌe ntunnavyinmaꞌyu̱nma̱ꞌa̱ju̱ ku̱xeꞌe je̱ xa̱a̱j kyatúnju̱na. %/C 1’Je̱ꞌe̱ a̱tseꞌe nnu̱miin yaja naxviijn je̱ts a̱tseꞌe je̱ ja̱a̱jn nja̱pno̱ꞌo̱kat. ¡Jé̱jani je̱ꞌe̱ veꞌe ku̱tyo̱o̱yni! s._ 0Ax je̱ toompa juuꞌ veꞌe du̱kanu̱jaꞌvip pa̱n ti veꞌe je̱ vyintsá̱n cha̱jkp, je̱tseꞌe du̱tún juuꞌ veꞌe je̱ tsaachpaatu̱n du̱javinmajtsjup, ve̱e̱ꞌnji tseꞌe yakvó̱pu̱t. Pa̱n pa̱n xa veꞌe juuꞌ o̱o̱y tunyakmo̱o̱yp, o̱o̱y tseꞌe juuꞌ tyunyakꞌamó̱tunuvat; je̱ts pa̱n pa̱n tseꞌe o̱o̱y juuꞌ tunyaktukka̱ta̱jkip, nu̱yojk tseꞌe juuꞌ yakꞌaꞌíxjinuvat. Je̱ Jesús ka̱jx tseꞌe je̱ jayu yaktsoꞌoxpú̱k (Mt. 10.34‑36) W-' /’Je̱ toompa juuꞌ veꞌe du̱janu̱jaꞌvip pa̱n ti veꞌe je̱ vyintsá̱n jyatsa̱jkp, je̱tseꞌe kyanayꞌapa̱a̱mdu̱kaja, je̱tseꞌe kyaka̱tsa̱pu̱k, o̱o̱y tseꞌe tyunyakvó̱pu̱t. ,1 .Kavinmaayp tseꞌe vye̱ꞌnat je̱ xa̱a̱j ku veꞌe je̱ vyintsá̱n jye̱ꞌynit je̱tseꞌe veꞌem yakkupaadat. Vanꞌit tseꞌe je̱ vyintsá̱n je̱ tsaachpaatu̱n myo̱ꞌo̱ju̱t je̱tseꞌe du̱pá̱mu̱t joma veꞌe je̱ jayu juuꞌ veꞌe kaka̱tsu̱pa̱jktup. +- -Kaꞌa xa je̱ꞌe̱ veꞌe vyeꞌema ax joꞌn toꞌk je̱ ixꞌijtpa juuꞌ veꞌe du̱nasjaꞌvip je̱ts tánapeꞌe je̱ vyintsá̱n, je̱tseꞌe du̱jomtún du̱titún je̱ vyintsá̱n je̱ tyoompada, je̱tseꞌe je̱ mookjuva du̱ma̱a̱tkáy du̱ma̱a̱tꞌuuꞌk. 5*c ,Tyú̱vam xa a̱ts miitseꞌe nna̱a̱jmada je̱ts je̱ vyintsa̱neꞌe tukka̱ta̱jkiká̱xjup je̱tseꞌe du̱ꞌixꞌítu̱t nu̱jom juuꞌ jatyeꞌe yꞌixp jyayejpp. Y)+ +Ax ku tseꞌe je̱ vyintsá̱n jye̱ꞌyni, vanꞌit tseꞌe du̱ꞌix je̱ts o̱yeꞌe du̱kutyún je̱ ayook juuꞌ veꞌe yaktaan. Xo̱o̱nts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ ixꞌijtpa ku veꞌe veꞌem du̱tún. !(; *Vanꞌit tseꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n yꞌatsa̱a̱jv: ―Je̱ jáyuda juuꞌ veꞌe kuvijta je̱tseꞌe du̱tonda juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam cha̱jkp, veꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌeda ax joꞌn toꞌk je̱ jayu juuꞌ veꞌe je̱ toonk o̱y du̱ꞌixꞌijtp je̱tseꞌe je̱ vyintsá̱n tyukka̱tá̱kaja je̱tseꞌe du̱ꞌixꞌítu̱t pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ja tya̱kꞌaajy je̱tseꞌe du̱yakkáydat je̱ vyintsá̱n je̱ tyoompa pa̱n vinꞌiteꞌe tyukka̱daꞌakjada. Vanꞌit tseꞌe je̱ vyintsá̱n cha̱a̱ꞌn. F' )Vanꞌit tseꞌe je̱ Pedro yꞌamo̱tutú̱viji: ―Ma̱ja̱ Vintsá̱n, ¿a̱a̱ts ka̱jxji veꞌe tu̱xka̱ts ya̱ tukmuꞌaꞌixmojkin, ukpu̱ anañu̱joma je̱ jayu ka̱jxeꞌe? #&? (Nay veꞌempats miitseꞌeda, apa̱a̱mdu̱ka tseꞌe mnaajkꞌijtjidinit, ku̱x kavinmaaypeꞌe mve̱ꞌnadat ku a̱tseꞌe nmiinnuvat jadoꞌk nax, a̱ts, je̱ Jayu Juuꞌ veꞌe Nu̱pa̱a̱mdu̱ka Ijtp. Je̱ o̱y ixꞌijtpa je̱ts je̱ ko̱ꞌo̱y ixꞌijtpa (Mt. 24.45‑51) <%q 'Ax nu̱jávadats ya̱ꞌa̱ veꞌe: Pa̱n ku̱du̱nu̱java xa veꞌe je̱ kuta̱jk pa̱n vinꞌiteꞌe je̱ me̱e̱ꞌtspa tya̱kavaꞌañ, joojntyk tseꞌe ñaajkꞌítju̱t je̱tseꞌe du̱kayakjátu̱t je̱tseꞌe je̱ tya̱jk du̱yakꞌavaꞌatsu̱t je̱tseꞌe je̱ pya̱a̱mdu̱k yakme̱e̱ꞌtsjat. "$= &Xo̱o̱nts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ toompada ku veꞌe yakpaaꞌttat joojntykta, jyatsoꞌm joꞌna veꞌe jye̱ꞌynit je̱ vyintsa̱nda ukpu̱ jajviip. # %Xo̱o̱n xa je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ toompada pa̱n pa̱n jatyeꞌe yakpaattup joojntyk ku veꞌe jye̱ꞌynit je̱ vyintsa̱nda. Tyú̱vam xa a̱tseꞌe nvaꞌañ, je̱ꞌe̱ xa veꞌe viinm du̱pattónap je̱ tyoompa je̱tseꞌe du̱yaknáxtat kaayva. "  $itta veꞌem ax joꞌn je̱ toompata̱jk juuꞌ veꞌe du̱ꞌaꞌíxtup je̱ vyintsa̱nda juuꞌ veꞌe tu̱ñu̱jkx je̱m je̱ navya̱jkjuva tya̱kꞌam, na̱ꞌa̱k tseꞌe du̱jaye̱pta je̱ ta̱ꞌkxpa je̱ts apa̱a̱mdu̱ka tseꞌe yꞌitta ku veꞌe vyimpijtnit je̱ vyintsá̱n je̱tseꞌe du̱yakꞌavaatsjadat je̱ tya̱kꞌaka̱ꞌa̱ ku veꞌe kyo̱jtspo̱o̱ꞌkxjadat. R! #’Apa̱a̱mdu̱ka veꞌe mnaajkꞌijtjidinit, nakyujoojntykajada, ` 9 "Ku̱x pa̱n joma xa veꞌe yꞌit juuꞌ veꞌe mꞌíxtup mjaye̱jptup, nay je̱e̱jyam tseꞌe yꞌijtpa je̱ mjo̱o̱tta je̱ mjaꞌvinda. Tun vinko̱pk xa veꞌe je̱tseꞌe apa̱a̱mdu̱ka nnaajkꞌijtumjadat iK !To̱o̱ꞌkka̱jxtini pa̱n ti veꞌe mꞌíxtup mjaye̱jptup, mo̱o̱ydinits juuꞌ je̱ jayu pa̱n pa̱neꞌe katihꞌijtu̱xju̱dup, ax veꞌem tseꞌe xjayé̱ptat je̱m tsapjo̱o̱tm je̱ o̱ꞌyin juuꞌ veꞌe ni je̱ vinꞌita katókup kaká̱xup, joma veꞌe je̱ me̱e̱ꞌtspa kyatá̱kada je̱ts joma veꞌe je̱ tó̱tu̱k du̱katukkaya. *M ’Kaꞌats miitseꞌe mtsa̱ꞌa̱gadat, miits juuꞌ a̱tseꞌe xpamiindup je̱ carnero joꞌnda, ó̱yam xa miitseꞌe nu̱ꞌeejyjida, yꞌo̱yjaꞌvipts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ nTeeꞌamda, juuꞌ veꞌe je̱m tsapjo̱o̱tm, je̱ts je̱meꞌe kyutojku̱n jo̱o̱tm mꞌijttinit. #? Ñojkꞌó̱yeꞌe xyakvinkó̱pkadat je̱tseꞌe mꞌijttinit je̱m je̱ Nteꞌyam yꞌam kya̱ꞌm, veꞌem tseꞌe myakmo̱o̱yduvat juuꞌ veꞌe mkáydap mꞌooꞌktap je̱ts juuꞌ veꞌe mnatyukxó̱xjadap. Je̱ o̱ꞌyin juuꞌ veꞌe je̱m tsapjo̱o̱tm (Mt. 6.19‑21) oW ku̱x je̱ꞌe̱jyji veꞌe vyinmaaydup pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ Nteꞌyam du̱kaꞌíxada. Ax ñu̱jaꞌvip tseꞌe je̱ nTeeꞌamda, juuꞌ veꞌe je̱m tsapjo̱o̱tm, je̱ts ti veꞌe cha̱jkp je̱tseꞌe ntukjoojntykimdat. x|~}i||)zzyxSwuuwtXs]qponOmljiigfCdba`=_z]][XuWUsTSRRQWONJLKK8JHGF{E;DDCBh@i?|>>Ax kaꞌa tseꞌe du̱vinmó̱tuda pa̱n ti veꞌe tyijp ku̱xeꞌe je̱ Nteꞌyam du̱kayakjaty vyeꞌna je̱tseꞌe du̱vinmó̱tudat. Ku je̱ Jesús du̱yakjo̱tka̱daaky toꞌk je̱ viints jayu je̱p Jericó (Mt. 20.29‑34; Mr. 10.46‑52) B}!je̱ts a̱tseꞌe xvó̱ptat, vanꞌitts a̱tseꞌe xyakꞌo̱o̱ꞌktat. Ax joojntykpa̱jknuvapts a̱tseꞌe kutoojk xa̱a̱j, a̱ts, je̱ Jayu Juuꞌ veꞌe Nu̱pa̱a̱mdu̱ka Ijtp. 9k Yakpá̱mupts a̱tseꞌe je̱m je̱ viijnk jayu kya̱ꞌm je̱ts a̱tseꞌe xnu̱xiꞌiktat xtukxiꞌiktat je̱ts a̱tseꞌe xvinko̱jtspé̱ttat, xnu̱tsójadapts a̱tseꞌe dAVanꞌit tseꞌe je̱ Jesús apu̱k du̱va̱a̱jv je̱ ñu̱makme̱jtsk ixpa̱jkpata̱jk, je̱tseꞌe du̱nu̱u̱jmidi: ―Je̱m tseꞌe Jerusalén njaꞌmda. Je̱m tseꞌe tyonká̱xju̱t kyo̱jtská̱xju̱t a̱ts ka̱jx nu̱jom juuꞌ veꞌe jyatyaandu je̱p Kunuuꞌkx Jatyán ku̱jxp je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpata̱jkta.  nu̱yojk tseꞌe o̱o̱y tyunyakmo̱ꞌo̱t juuꞌ veꞌe yaja naxviijn je̱tseꞌe xa̱ꞌma ka̱jx jyoojntykinit ku veꞌe je̱ nam it cho̱o̱ꞌndu̱ku̱t. Ku je̱ Jesús du̱ꞌavaꞌninuva je̱ yꞌo̱o̱ꞌku̱n (Mt. 20.17‑19; Mr. 10.32‑34) `9Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús du̱nu̱u̱jmi je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk: ―Tyú̱vam xa a̱ts miitseꞌe nna̱a̱jmada je̱ts pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ kyutojku̱n ka̱jx du̱maso̱o̱kp je̱ tya̱jk, je̱ tyeeꞌ, je̱ tyaak, je̱ yꞌuts, je̱ yꞌajch, je̱ cha̱ꞌa̱, je̱ ñu̱da̱ꞌa̱x, ukpu̱ je̱ yꞌónu̱k, QVanꞌit tseꞌe je̱ Pedro ña̱ꞌmu̱xji: ―Ma̱ja̱ Vintsá̱n, nmaso̱kka̱jxni xa a̱a̱tseꞌe nu̱jom juuꞌ a̱a̱tseꞌe nꞌixp njayejpp vyeꞌna je̱ts a̱a̱ts mitseꞌe mpamiijn. 8~iVanꞌit tseꞌe je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xjidi: ―Juuꞌ xa veꞌe je̱ jayu kaꞌo̱ꞌyixjup je̱tseꞌe du̱tónu̱t, je̱ Nteꞌyamts je̱ꞌe̱ veꞌe du̱tónup. b}=Vanꞌit tseꞌe vyaandi pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱ꞌamo̱tunajxtup: ―Pa̱n veꞌem xa veꞌe, ¿pa̱nts vineꞌe o̱ꞌyixjup je̱tseꞌe du̱jaye̱jpnit je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp? _|7Kaꞌa xa veꞌe choꞌoxa vintso̱ veꞌe je̱ camello ñáxu̱t je̱p xoꞌyu̱n jot ja̱a̱tp, je̱ꞌe̱ veꞌe tsoꞌox vintso̱ veꞌe je̱ kumeen jayu ñapyá̱mju̱t je̱m je̱ Nteꞌyam yꞌam kya̱ꞌm. N{Ku tseꞌe je̱ Jesús veꞌem yꞌixji, vanꞌit tseꞌe vyaajñ: ―¡Vaꞌajts tsoꞌox xa je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe je̱ kumeen jayu ñapyá̱mjadat je̱m je̱ Nteꞌyam yꞌam kya̱ꞌm! z Ax ku tseꞌe je̱ jayu du̱ꞌamo̱tunajxy, o̱o̱y tseꞌe tyuntsaachvinmapyu̱jk, ku̱x vaꞌajts kumeeneꞌe yꞌijt. Yy+Ku veꞌe je̱ Jesús du̱ꞌamo̱tunajxy, vanꞌit tseꞌe du̱nu̱u̱jmi: ―Jadoꞌk viijn tseꞌe mkaꞌijtu̱xju̱. To̱o̱ꞌkka̱jxni nu̱jom juuꞌ veꞌe mꞌixp mjayejpp je̱ts mo̱o̱yni je̱ meen je̱ ayo̱o̱va jayu, veꞌem tseꞌe je̱ o̱ꞌyin xjayé̱pu̱t je̱m tsapjo̱o̱tm. Vanꞌitts a̱tseꞌe xpamiinnit. x+Vanꞌit tseꞌe je̱ jayu ña̱ꞌmu̱xji: ―Ku a̱tseꞌe piꞌknum nveꞌna, vanꞌítanits a̱ts ya̱ꞌa̱ veꞌe nu̱jom nkutyún. #w?Mnu̱jaꞌvip xa mitseꞌe je̱ pavaꞌnu̱n: “Kaꞌa tseꞌe xyakvintsa̱ꞌkintó̱kiyu̱t je̱ navya̱jku̱n, kaꞌa tseꞌe myakjayuꞌo̱o̱ꞌku̱t, kaꞌa tseꞌe mme̱e̱ꞌtsu̱t, kaꞌa tseꞌe je̱ jayu xnu̱vampé̱tu̱t, vintsa̱ꞌa̱ga je̱ mteeꞌ je̱ mtaak.” Vv%Je̱tseꞌe je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xji: ―¿Nteꞌyam a̱tseꞌe xtij ku veꞌe mvaꞌañ je̱ts o̱y a̱tseꞌe? Toꞌkji xa je̱ꞌe̱ veꞌe pa̱neꞌe o̱y, je̱ Nteꞌyamts je̱ꞌe̱ veꞌe. |uqVanꞌit tseꞌe yꞌamo̱tutú̱viji toꞌk je̱ israeejlit jayu juuꞌ veꞌe du̱nu̱má̱jip: ―O̱y yakꞌixpa̱jkpa, ¿tis a̱ts vineꞌe ntónup je̱ts a̱tseꞌe njaye̱jpnit je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp? @tyTyú̱vam xa a̱tseꞌe nvaꞌañ, pa̱n pa̱n jaty tseꞌe kanapya̱a̱jmju̱dup je̱m je̱ Nteꞌyam yꞌam kya̱ꞌm ax joꞌn je̱ piꞌk ónu̱k, kaꞌa tseꞌe je̱m tyá̱kadat. Ku je̱ Jesús du̱ma̱a̱tnakyo̱jtsji toꞌk je̱ mootsk ónu̱k juuꞌ veꞌe kumeen (Mt. 19.16‑30; Mr. 10.17‑31) jsMVanꞌit tseꞌe je̱ Jesús je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk du̱yaaxjidi je̱tseꞌe du̱nu̱u̱jmidi: ―Maso̱ꞌo̱kta je̱ piꞌk ónu̱k je̱ts a̱tseꞌe xnu̱míndat, kaꞌa tseꞌe xkayakjajtjadat, ku̱x je̱ꞌe̱da pa̱n pa̱n jatyeꞌe ijttup je̱m je̱ Nteꞌyam yꞌam kya̱ꞌm, veꞌem xa je̱ꞌe̱ veꞌeda ax joꞌn ya̱ piꞌk ónu̱kta. br=Vanꞌit tseꞌe du̱tuknu̱na̱jkxti je̱ piꞌk ónu̱kta je̱ Jesús je̱tseꞌe je̱ kya̱ꞌa̱j du̱tuknu̱kó̱nu̱t, je̱ maax ónu̱k paat tseꞌe tyuknu̱na̱jkxtu. Ku tseꞌe je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk du̱ꞌixti, vanꞌit tseꞌe du̱tuknu̱u̱jmidi je̱ jáyuda pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱yakje̱ꞌydup je̱ piꞌk ónu̱kta. ^q5Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús jyaaꞌkvaajñ: ―Veꞌemts a̱tseꞌe nvaꞌañ je̱ts kaꞌa veꞌe je̱ Nteꞌyam du̱to̱kimpu̱u̱jm je̱ kupa̱ꞌmu̱n pa̱kmojkpa; ax tyo̱kimpa̱a̱m tseꞌe je̱ fariseo. Ku̱x pa̱n pa̱n xa veꞌe namyá̱jijup, je̱ꞌe̱ tseꞌe taannup piꞌk; pa̱n pa̱n tseꞌe naajkpiꞌkijup, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱nu̱má̱jap. Cha̱jkpts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Jesús je̱ piꞌk ónu̱kta (Mt. 19.13‑15; Mr. 10.13‑16) \p1 Ax je̱ kupa̱ꞌmu̱n pa̱kmojkpa, jékumjits je̱ꞌe̱ veꞌe tyaajñ, kaꞌa tseꞌe ñayjávaja je̱tseꞌe yꞌíxu̱ku̱t je̱m tsapjo̱o̱tm, ko̱o̱jyji veꞌe je̱ kyak du̱ka̱x ku̱x natyukjaꞌvijupeꞌe je̱ tyo̱kin, je̱tseꞌe vyaꞌañ: “Nteꞌyam, tukmo̱ꞌtk a̱ts toꞌk aaj, tó̱kinax jáyuvam xa a̱tseꞌe.” )oK Me̱jtsk nax xa a̱tseꞌe nꞌayooja vinvuxtojtu̱k xa̱a̱j, ax nmo̱o̱ypts a̱ts mitseꞌe je̱ diezmo.” Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe je̱ fariseo chapka̱jts. n Ax ténipji tseꞌe je̱ fariseo jidu̱ꞌu̱m chapka̱jts: “Nteꞌyam, nkuko̱jtsjip xa a̱ts mitseꞌe ku̱x ijk a̱tseꞌe veꞌem nkajáyuva ax joꞌn juuꞌ veꞌe me̱e̱ꞌtstup, juuꞌ veꞌe du̱toondup juuꞌ veꞌe ka ó̱yap, je̱ts juuꞌ veꞌe je̱ navya̱jku̱n du̱yakvintsa̱ꞌkintó̱kidup. Kaꞌa xa a̱tseꞌe veꞌem njáyuva ax joꞌn xi kupa̱ꞌmu̱n pa̱kmojkpa. ?mw ―Na̱jkxtu xa veꞌe je̱m ma̱ja̱ tsapta̱jkm nu̱me̱jtsk je̱ yaaꞌtya̱jk tsapko̱jtspa; toꞌk tseꞌe je̱ fariseo, jadoꞌk tseꞌe je̱ kupa̱ꞌmu̱n pa̱kmojkpa. l Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús ya̱ tukmuꞌaꞌixmojkin du̱tukmuka̱jts je̱ jáyuda juuꞌ veꞌe nayjaꞌvijidinup je̱ts kaꞌa veꞌe je̱ Nteꞌyam tyo̱kimpá̱mjada je̱tseꞌe je̱ myujayu du̱viijnkꞌíxta. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaajñ: kVeꞌemts a̱ts miitseꞌe nvaajnjada je̱ts kaꞌa veꞌe tyánat je̱tseꞌe du̱putá̱kadat. O̱yam tseꞌe vyeꞌema, ku a̱tseꞌe nmiinnuvat jadoꞌk nax, a̱ts, je̱ Jayu Juuꞌ veꞌe Nu̱pa̱a̱mdu̱ka Ijtp, ¿njaaꞌkpaaꞌtupts a̱ts vineꞌe je̱ jáyuda juuꞌ veꞌe du̱jaanchjaꞌvidup je̱ Nteꞌyam? Je̱ fariseo je̱ts je̱ kupa̱ꞌmu̱n pa̱kmojkpa tukmuꞌaꞌixmojkin "j=¿Ax vintso̱ts nꞌiteꞌe je̱ Nteꞌyam du̱kama̱ja̱ pá̱mu̱t je̱ jáyuda juuꞌ veꞌe vyinko̱o̱ndu je̱tseꞌe jó̱vum xa̱a̱j jó̱vum tsooj yaaxp aaj yaaxp jo̱o̱t du̱munooꞌkxtu̱kta je̱tseꞌe pyutá̱kajadat? ¿Ax yakꞌaꞌíxtapts je̱ꞌe̱ nꞌiteꞌe? i/Vanꞌit tseꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n jyaaꞌkvaajñ: ―Yakvinkó̱pkada vintso̱ veꞌe vyinmay je̱ ka ó̱yap to̱kin payo̱ꞌyva. Bh}vaꞌants a̱ts du̱to̱kimpayo̱ꞌo̱yu̱ je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe du̱tsoꞌoxpa̱jkp je̱ kuꞌa̱a̱ꞌk ta̱ꞌa̱xta̱jk, ax veꞌemts a̱tseꞌe min xko̱o̱ꞌkne̱ꞌmni.” }gsJek tseꞌe je̱ to̱kin payo̱ꞌyva du̱kama̱ja̱ pu̱u̱jm je̱ kuꞌa̱a̱ꞌk ta̱ꞌa̱xta̱jk; ax u̱xꞌo̱o̱knum tseꞌe vyinmaajy: “O̱yam a̱tseꞌe nkatsa̱ꞌa̱ga je̱ Nteꞌyam ukpu̱ a̱tseꞌe ni pa̱na nkama̱ja̱ pu̱m, $fAJe̱mpa tseꞌe toꞌk je̱ kuꞌa̱a̱ꞌk ta̱ꞌa̱xta̱jk juuꞌ veꞌe vaneꞌem na̱jkx myuxu̱ꞌu̱ju̱, je̱ꞌe̱ tseꞌe cho̱jk je̱tseꞌe je̱ to̱kin payo̱ꞌyva du̱to̱kimpayo̱ꞌo̱yu̱t toꞌk je̱ jayu juuꞌ veꞌe je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk du̱tsoꞌoxpa̱jkp. _e7Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaajñ: ―Je̱m xa veꞌe kajpu̱n ka̱jxm vyeꞌna toꞌk je̱ to̱kin payo̱ꞌyva; ax kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam du̱tsa̱ꞌa̱ga, ni pa̱na veꞌe du̱kama̱ja̱ pu̱m. 9d mVanꞌit tseꞌe je̱ Jesús ya̱ tukmuꞌaꞌixmojkin vyaꞌnu̱xjidi je̱tseꞌe je̱ jayu du̱tukꞌíxtat je̱ts tsapkó̱tstapeꞌe xa̱ꞌma, kaꞌa veꞌe ñooꞌkxtat. rc]%Juuꞌ tseꞌe du̱ꞌamo̱tunajxtu, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱ꞌamo̱tutú̱vidu: ―Ma̱ja̱ Vintsá̱n, ¿jómats je̱ꞌe̱ veꞌe veꞌem jyátu̱t? Vanꞌit tseꞌe yꞌatso̱o̱jvjidi: ―Vaꞌajts xa veꞌe yaknu̱jávat pa̱n joma veꞌe, ku̱x pa̱n joma veꞌe yꞌit je̱ tá̱nu̱k a̱a̱ꞌk, je̱m tseꞌe je̱ noꞌop ñayꞌamókajada.b$nu̱me̱jtsk tseꞌe je̱ yaaꞌtya̱jk je̱m kam jo̱o̱tm vyeꞌniduvat, toꞌk tseꞌe yakvo̱o̱vnit, jadoꞌk tseꞌe tyaannit. a #nu̱me̱jtsk tseꞌe je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk ja̱jtsp vye̱ꞌnadat, toꞌk tseꞌe yakvo̱o̱vnit, jadoꞌk tseꞌe tyaannit; Y`+"’Veꞌem xa a̱ts miitseꞌe nna̱a̱jmada je̱ts je̱ tsooj, nu̱me̱jtsk tseꞌe maap vye̱ꞌnadat joma veꞌe toꞌk je̱ maajntku̱n, ax toꞌk tseꞌe yakvo̱o̱vnit, jadoꞌk tseꞌe tyaannit; _)!Pa̱n pa̱n xa veꞌe nu̱yojk du̱tso̱jkp je̱ ñaxviijnit joojntykin je̱ts kaꞌa veꞌe je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp, vintó̱kiyupts je̱ꞌe̱ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx; ax pa̱n pa̱n tseꞌe du̱maso̱o̱kp je̱ ñaxviijnit joojntykin ku̱x cha̱jkpeꞌe nu̱yojk je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp, joojntykinupts je̱ꞌe̱ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx. :^o Jaaꞌmyé̱tsta je̱ Lot je̱ ñu̱da̱ꞌa̱x. u]c’Ku veꞌe je̱ xa̱a̱j jye̱ꞌyat, pa̱n pa̱n jatyeꞌe ve̱ꞌnadap je̱m azotea niꞌkxm je̱tseꞌe je̱p tyu̱jkp je̱ pya̱a̱mdu̱k, kaꞌa tseꞌe yꞌukta̱jkidinit je̱p tyu̱jkp je̱tseꞌe ti du̱yakpítsumdat. Pa̱n pa̱n jaty tseꞌe je̱m kam jo̱o̱tm ve̱ꞌnadap, kaꞌa tseꞌe du̱nu̱vimpíttat pa̱n ti jatyeꞌe je̱m tu̱tyáñ. h\IAx nay vanxú̱pjyam tseꞌe je̱ jayu vyeꞌnidinuvat ku a̱tseꞌe nmiinnuvat jadoꞌk nax. [ax ku tseꞌe je̱ Lot je̱m sodómait kyajpu̱n ka̱jxm pyítsumni, vanꞌit tseꞌe je̱ ja̱a̱jn ma̱a̱t je̱ azufre kyu̱sta̱jki je̱m tsajviinm, veꞌem ax joꞌn ku̱tyuuj joꞌn, je̱tseꞌe nu̱jom je̱ jayu du̱yakꞌo̱o̱ꞌkka̱jxtini. 6ZeNay veꞌempa tseꞌe jyajtpa je̱m Sodoma ku veꞌe je̱ Lot jyoojntyki. Kaaydup ooktup tseꞌe je̱ jayu vye̱ꞌnada, jooydup, to̱o̱ꞌktup, yoodup, ta̱kpa̱a̱mdup; YKaaydup ooktup tseꞌe vye̱ꞌnada, yaaꞌvya̱jktup ta̱ꞌa̱xpa̱jktup. Vanꞌit paat tseꞌe veꞌem du̱toondi ku veꞌe je̱ Noé tya̱jkini je̱p arca ja̱a̱tp je̱tseꞌe je̱ na̱a̱kukó̱ma jye̱ꞌy je̱tseꞌe nu̱jom yꞌo̱o̱ꞌkka̱jxtini. RXVeꞌem ax joꞌn tyoojnji kyo̱jtsji ku veꞌe je̱ Noé jyoojntyki, nay veꞌem tseꞌe tyoojnjinuvat je̱ xa̱a̱j ku a̱tseꞌe nmiinnuvat, a̱ts, je̱ Jayu Juuꞌ veꞌe Nu̱pa̱a̱mdu̱ka Ijtp. 0WYAx tun vinko̱pk tseꞌe je̱ts a̱tseꞌe tooꞌva̱jkp o̱o̱y ntuntsaachpaaꞌtu̱t je̱ts a̱tseꞌe xkakuvá̱ktat je̱ jayu juuꞌ veꞌe u̱xyam joojntykidup. Vanꞌit tseꞌe du̱nu̱u̱jmidi je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk: ―Je̱ꞌyap xa veꞌe je̱ xa̱a̱j je̱tseꞌe xjatsó̱ktat je̱ts a̱tseꞌe nꞌítu̱t miits ma̱a̱tta o̱tyun jadoꞌk xa̱a̱ja; ax kaꞌa tseꞌe veꞌem tyónju̱t. `S9Kaꞌa tseꞌe je̱ jayu vyaꞌanu̱t: “U̱xyaja xa je̱ꞌe̱ veꞌe”, ukpu̱ “U̱xximts je̱ꞌe̱ veꞌe”, ku̱x ta̱ je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ kyutojku̱n du̱yakmiinni joma veꞌe miitsta. #R?Vanꞌit tseꞌe je̱ fariseota̱jk du̱ꞌamo̱tutú̱vidi je̱ Jesús pa̱n vinꞌiteꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ kyutojku̱n du̱yakmiinnit. Vanꞌit tseꞌe yꞌatso̱o̱jvjidi: ―Kaꞌa xa veꞌe yakꞌixpaaꞌtu̱t ku veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ kyutojku̱n du̱yakmiinnit. QVanꞌit tseꞌe du̱nu̱u̱jmi je̱ yaaꞌtya̱jk: ―Pojtu̱ku̱ je̱ts na̱jkxni. Je̱ꞌe̱ ka̱jx xa veꞌe tu̱mjo̱tka̱daakni ku̱x a̱tseꞌe tu̱xjaanchjáva. Ku je̱ Nteꞌyam je̱ kyutojku̱n du̱yakmiinnit (Mt. 24.23‑28, 36‑41) P)¿Ya̱ꞌa̱jyji veꞌe toꞌk tu̱vyimpit juuꞌ veꞌe ka je̱ israeejlit jáyuvap je̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam du̱yakma̱ja du̱yakjaancha? Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús vyaajñ: ―¿Tis, ka nu̱majkapeꞌe tu̱yꞌitta pa̱neꞌe tu̱jyo̱tka̱daꞌakta? ¿Joma tseꞌe jyaaꞌkꞌítta je̱ janu̱taaxtojtu̱k? mNSVanꞌit tseꞌe je̱ Jesús du̱vinko̱xkteni je̱tseꞌe je̱ vyiijn je̱ yꞌaaj du̱tukpaaty je̱ naax je̱ vintsa̱ꞌkin ma̱a̱t, je̱tseꞌe je̱ Jesús du̱kuko̱jtsji. Ax samaariait jáyuts je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌijt. >MuKu tseꞌe nu̱toꞌk ñayjaꞌviji je̱ts jo̱tka̱daꞌakyani veꞌe, vanꞌit tseꞌe vyimpijt, ma̱kk tseꞌe kya̱jts je̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam du̱yakma̱ji du̱yakjaanchi. ~LuKu veꞌe je̱ Jesús yꞌíxjidi, vanꞌit tseꞌe vyaajñ: ―Na̱jkxta je̱ja je̱ teeꞌta̱jk vyinkujk je̱tseꞌe xtukꞌíxtat je̱ts ta̱ veꞌe mjo̱tka̱daaktini. Namvaateꞌe ña̱jkxti, nu̱vaatsjidinu tseꞌe je̱ pyaꞌamda. {Ko je̱tseꞌe ma̱kk du̱muko̱jtsti je̱ Jesús: ―¡Jesús, Yakꞌixpa̱jkpa, tukmo̱ꞌtk a̱a̱ts toꞌk aaj! NJ Ku tseꞌe jye̱ꞌyavaꞌañ joma veꞌe toꞌk je̱ piꞌk kajpu̱n, vanꞌit tseꞌe yꞌana̱jkxijidi nu̱majk je̱ yaaꞌtya̱jk juuꞌ veꞌe leprapa̱jkju̱dup. Ax jékumji tseꞌe tyaandi ^I5 Ku veꞌe je̱ Jesús je̱ tooꞌ du̱jaaꞌkyo̱ꞌy ku veꞌe je̱m Jerusalén ñu̱jkx, vanꞌit tseꞌe pyítsum je̱m galiléait yꞌit jo̱o̱tm je̱tseꞌe tya̱jki je̱m samaariait yꞌit jo̱o̱tm. :Hm Nay vanxú̱pjyamts miitseꞌedava, ku veꞌe xtonká̱xtat nu̱jom juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam mtukpavaajnju̱dup, vaꞌanda tseꞌe jidu̱ꞌu̱m: “Kaꞌa xa a̱a̱tseꞌe nvinmachju̱ je̱ts a̱a̱tseꞌe nyakkuko̱jtsjat, je̱ꞌe̱jyji a̱a̱tseꞌe tu̱ntún ax joꞌn je̱ toompa du̱tún juuꞌ veꞌe tukka̱daakjup.” Ku je̱ Jesús du̱yakjo̱tka̱daaky nu̱majk je̱ yaaꞌtya̱jkta juuꞌ veꞌe leprapa̱jkju̱dup Gw ¿Kyuko̱jtsjipts je̱ꞌe̱ vineꞌe je̱ toompa ku veꞌe du̱tún juuꞌ veꞌe yaktukpavaamp? Ax kaꞌa tseꞌe. aF;Ax kaꞌa tseꞌe; jidu̱ꞌu̱m xa je̱ꞌe̱ veꞌe du̱nu̱u̱jma: “Yakꞌo̱ya a̱ts je̱ nꞌaꞌox je̱ts nayꞌapa̱a̱mdu̱kaja je̱ts a̱tseꞌe xyakkáyu̱t, u̱xꞌo̱o̱kts mitseꞌe mꞌaꞌóxat.” iEK’Pa̱nts miits nꞌiteꞌe juuꞌ veꞌe du̱jaye̱jpp toꞌk je̱ toompa, ku veꞌe je̱ toompa jye̱ꞌyni, ta̱ o̱jts yuꞌuj ukpu̱ je̱ carnero tu̱du̱vintena, ¿ñu̱u̱jmipts vineꞌe: “Naxu̱ mkayu̱”? {DoVanꞌit tseꞌe ña̱ꞌmu̱xjidi je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n: ―Pa̱n mjaye̱jptup xa veꞌe je̱ jaanchjaꞌvin je̱m mjaꞌvin ka̱jxmda o̱yvinxu̱pa ax joꞌn toꞌk je̱ mostaza ta̱a̱mt, ku̱mꞌo̱ꞌyixjada tseꞌe je̱tseꞌe xna̱a̱jmadat ya̱ ku̱p: “Navyixju̱ joma veꞌe yaja mꞌit je̱ts na̱jkxu̱ mnakyexju̱ je̱m maaxy na̱jo̱o̱tm”, ku̱mka̱tsa̱pá̱kjada tseꞌe ya̱ ku̱p. Je̱ vinmaꞌyu̱n juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam cha̱jkp je̱tseꞌe njaye̱jpumdinit 2C]Vanꞌit tseꞌe je̱ kuká̱tsivata̱jk du̱nu̱u̱jmidi je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n: ―Puta̱jkik a̱a̱ts toꞌk aaj je̱ts a̱a̱tseꞌe nu̱yojk njaanchjávat. "B=Pa̱n mmuto̱kintoojnjupts mitseꞌe vuxtojtu̱k nax toꞌk xa̱a̱j je̱tseꞌe vuxtojtu̱k nax mna̱ꞌmu̱xju̱t: “Ta̱ a̱tseꞌe nvinmayu̱mpit, to̱kin me̱e̱ꞌkxu̱s a̱ts toꞌk aaj”, mjajtyme̱e̱ꞌkxjap tseꞌe. Vintso̱ veꞌe du̱nu̱ma̱ja je̱ jaanchjaꞌvin sA_Ixta tseꞌe o̱y pa̱n ti veꞌe mtoondup. Pa̱n mmuto̱kintoojnjup xa veꞌe je̱ mꞌuts je̱ mꞌajch ukpu̱ je̱ mꞌuts je̱ mtsa̱ꞌa̱, tukna̱a̱jmats. Pa̱n vinmayu̱mpijtp tseꞌe, mme̱e̱ꞌkxjap tseꞌe je̱ tyo̱kin. <@qNu̱yojk o̱y xa veꞌe ku̱yꞌijtu̱xju̱ je̱ jayu je̱tseꞌe toꞌk je̱ paan taak yaktukyuktsum je̱tseꞌe yakmaaxyna̱víppini je̱ts ni kaꞌa veꞌe ku veꞌe du̱tukmasa̱ꞌa̱k je̱ Nteꞌyam je̱ tyooꞌ toꞌk je̱ jayu juuꞌ veꞌe je̱ mootsk jo̱o̱t je̱ mootsk jaꞌvin du̱jaye̱jpp. ? 1Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk du̱nu̱u̱jmidi: ―Kaꞌa xa veꞌe ñu̱nkaꞌítu̱t je̱ yakto̱kintoompa yaja; ¡ax ayo̱o̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ jyo̱o̱t je̱ jayu juuꞌ veꞌe je̱ myujayu du̱tukmaso̱o̱kp je̱ Nteꞌyam je̱ tyooꞌ! H> Vanꞌit tseꞌe je̱ Abraham ña̱ꞌmu̱xji: “Pa̱n kaꞌa xa veꞌe du̱ma̱ja̱ pa̱mda juuꞌ veꞌe jyaaydu je̱ Moisés je̱ts je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpata̱jkta, kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe du̱jaanchjaꞌviduvat ku̱jyajoojntykpa̱jknuva veꞌe jadoꞌk nax toꞌk je̱ o̱o̱ꞌkpa.”5=cVanꞌit tseꞌe yꞌatsa̱a̱jv je̱ kumeen jayu: “Kaꞌa xa je̱ꞌe̱ veꞌe vyeꞌema, tata Abraham, ax pa̱n nu̱na̱jkxjupts je̱ꞌe̱ veꞌe toꞌk juuꞌ veꞌe tu̱yꞌo̱o̱ꞌkni, vinmayu̱mpíttapts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe du̱maso̱o̱ktinit je̱ kyo̱ꞌo̱y joojntykinda.” <#Vanꞌit tseꞌe je̱ Abraham yꞌatso̱o̱jvji: “Je̱m xa je̱ꞌe̱ veꞌe du̱ma̱a̱dada je̱ Kunuuꞌkx Jatyán juuꞌ veꞌe jyaaydu je̱ Moisés je̱ts je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpata̱jkta, vaꞌants je̱ꞌe̱ veꞌe du̱ma̱ja̱ pa̱mda.” v;eje̱tseꞌe du̱vaajnjadat, ax veꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌe kyame̱jtstuvat yaja tsaachpaatu̱n ja̱a̱t.” :}Vanꞌit tseꞌe je̱ kumeen jayu yꞌatsa̱a̱jv: “Tata Abraham, je̱m xa veꞌe nu̱mugo̱o̱xk a̱ts je̱ nꞌutsa̱ta̱jk. Nmunooꞌkxtkpts a̱ts mitseꞌe je̱tseꞌe toꞌk aaj xké̱xu̱t je̱ Lázaro je̱m a̱ts je̱ nteeꞌ tya̱kꞌam, 9Ax nay veꞌempa tseꞌe, je̱m xa veꞌe toꞌk je̱ ma̱ja̱ tukjo̱v juuꞌ veꞌe apu̱k xyakꞌijtumdup. Ax pa̱n pa̱n jaty tseꞌe juuꞌ veꞌe yájada je̱tseꞌe je̱m jyana̱jkxuvaꞌanda joma veꞌe miitsta, kaꞌa tseꞌe yꞌo̱ꞌyixjada; ax pa̱n pa̱n jaty tseꞌe je̱mda joma veꞌe miitsta je̱tseꞌe yaja jyaminuvaꞌanda, ni kaꞌa tseꞌe yꞌo̱ꞌyixju̱duva.” 8Vanꞌit tseꞌe je̱ Abraham ña̱ꞌmu̱xji: “Nꞌónu̱k, jaaꞌmyé̱tsu̱ je̱ts mtukka̱daakju veꞌe juuꞌ veꞌe o̱y ku veꞌe mjoojntyki je̱m naxviinm; ax ya̱ Lázaro, kaꞌats ya̱ꞌa̱ veꞌe tyukka̱daakji juuꞌ veꞌe o̱y ku veꞌe jyoojntyki je̱m naxviinm. Ax u̱xyamts ya̱ꞌa̱ veꞌe yaja je̱ jo̱tꞌama̱jin du̱paatni je̱ts mitseꞌe je̱m mtsaachpaatni. w7gVanꞌit tseꞌe ma̱kk kya̱jts, je̱tseꞌe du̱nu̱u̱jmi: “Tata Abraham, tonu̱ je̱ maaꞌyu̱n, tukmo̱ꞌtk a̱ts. Ke̱xu̱ toꞌk aaj je̱ Lázaro je̱tseꞌe du̱yakxo̱o̱ꞌku̱t je̱ kya̱ꞌónu̱k ma̱a̱t je̱ tsoxk na̱a̱j je̱tseꞌe min a̱ts ya̱ nto̱o̱ts du̱yakxeeꞌmu̱ ku̱x o̱o̱y a̱tseꞌe yam ja̱njo̱o̱tm ntuntsaachpaaꞌty.” %6CTsaachpaatp tseꞌe vyeꞌna je̱ kumeen jayu je̱m ja̱njo̱o̱tm, vanꞌit tseꞌe du̱ꞌix jékum je̱ Abraham, je̱meꞌe je̱ Lázaro du̱ma̱a̱da. r5]Je̱ꞌy tseꞌe je̱ xa̱a̱j ku veꞌe je̱ ayo̱o̱va jayu yꞌo̱o̱ꞌkni; yakna̱jkxju̱du tseꞌe je̱ ángeles je̱tseꞌe yꞌijtnit je̱ Abraham ma̱a̱t. e̱o̱ꞌknuva tseꞌe je̱ kumeen jayu je̱tseꞌe ñaxta̱jkini. w4gJe̱ꞌe̱jyji veꞌe yꞌuktso̱jk je̱ ayo̱o̱va jayu je̱tseꞌe ku̱du̱kaajy je̱ tsapkaaky kunax juuꞌ veꞌe ku̱sta̱jkip je̱m je̱ kumeen jayu myeesa ka̱jxm; ax nu̱ve̱e̱ꞌyju̱dup tseꞌe je̱ ok je̱ pyoꞌojts ka̱jx. 3+Je̱m tseꞌe tya̱kꞌaagumpa toꞌk je̱ ayo̱o̱va jayu juuꞌ veꞌe Lázaro du̱xa̱a̱j; ta̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe ñu̱potsvatska̱jxni. a2;’Je̱m xa veꞌe toꞌk yꞌijt je̱ kumeen jayu juuꞌ veꞌe vaꞌajts o̱y vaꞌajts tsoj tunnaxyo̱jxjup, je̱ tsoꞌojmk viteꞌe tyukniꞌkxip; jó̱vum tseꞌe o̱y ñaajkkáyju̱ ñaajkꞌuuꞌkju̱. '1G’Pa̱n pa̱n xa veꞌe je̱ ñu̱da̱ꞌa̱x du̱maso̱o̱knup je̱tseꞌe je̱ viijnk ta̱ꞌa̱xta̱jk du̱pu̱k, yakvintsa̱ꞌkintó̱kipts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ navya̱jku̱n. Je̱ts pa̱n pa̱n tseꞌe du̱pa̱jkp je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk juuꞌ veꞌe je̱ ñu̱yaaꞌy tu̱myaso̱o̱kjini, nay yakvintsa̱ꞌkintó̱kivapts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ navya̱jku̱n. Je̱ kumeen jayu je̱ts je̱ Lázaro S0’Ax veꞌemts a̱tseꞌe nvaꞌañ: Kaꞌa xa veꞌe choꞌoxa vintso̱ veꞌe ya̱ tsajp ya̱ naax kyá̱xu̱t ñáxu̱t; je̱ꞌe̱ veꞌe tsoꞌox ku veꞌe kyo̱o̱ꞌktoonnit jyajuuꞌa je̱ Nteꞌyam je̱ pyavaꞌnu̱n. Ku je̱ jayu je̱ navya̱jku̱n du̱yakvintsa̱ꞌkintó̱ki (Mt. 19.1‑12; Mr. 10.1‑12) /)’Juuꞌ jatyeꞌe jyatyaandu je̱p Kunuuꞌkx Jatyán ku̱jxp je̱ Moisés je̱ts je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpata̱jkta, vanꞌit paat tseꞌe tyuujn ku veꞌe je̱ Yakna̱pe̱jtpa Juan jyoojntyki. Ax ku tseꞌe je̱ Yakna̱pe̱jtpa Juan kyaꞌamaajy, vanꞌit tseꞌe je̱ jayu yakvaajnjiꞌukvaandi je̱ts cha̱jkpeꞌe je̱ Nteꞌyam je̱tseꞌe je̱ jayu yꞌijttinit je̱m je̱ Nteꞌyam yꞌam kya̱ꞌm. O̱o̱y tseꞌe je̱ jayu du̱tuntso̱kta je̱tseꞌe je̱m yꞌijttinit, veꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌeda ax joꞌn nu̱may je̱ jayu toꞌk naxji tya̱kavaꞌanda nu̱jom joma veꞌe toꞌk je̱ mootsk ta̱kꞌaka̱ꞌa̱. q.[Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xjidi: ―Ve̱ꞌe̱ miitseꞌe mtunnapyá̱mjada je̱ts tun tu̱v miitseꞌe je̱ mjáyuvinda je̱ mjoojntykinda, ax ñu̱jaꞌvip tseꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ts kaꞌa je̱ꞌe̱ veꞌe vyeꞌema. Je̱ ko̱ꞌo̱y jo̱o̱t xa miitseꞌe mjaye̱jptup. Ax juuꞌ tseꞌe je̱ jayu tyuknu̱má̱jidup, kyo̱ꞌo̱yjaꞌvipts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam. Je̱ Moisés je̱ pyavaꞌnu̱n je̱ts je̱ Nteꞌyam je̱ kyutojku̱n (Mt. 5.17‑18) '-GAx tyukxiiktu tseꞌe je̱ fariseota̱jk je̱ Jesús ku veꞌe du̱ꞌamo̱tunajxti, ku̱x o̱o̱y je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ meen du̱tunnasꞌayó̱vada. E, ’Ni pa̱na xa veꞌe kyaꞌo̱ꞌyixju̱ je̱tseꞌe me̱jtsk je̱ vyintsá̱n du̱jayé̱pu̱t, ku̱x toꞌkeꞌe du̱tsó̱ku̱t, jadoꞌk tseꞌe du̱tsoꞌoxpá̱ku̱t, toꞌkeꞌe du̱mutónu̱t du̱mupá̱ku̱t, jadoꞌk tseꞌe du̱viijnkꞌíxu̱t. Nay veꞌempa tseꞌe je̱ jayu juuꞌ veꞌe je̱m je̱ meen kya̱ꞌm naajkꞌijtjup, kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌo̱ꞌyixju̱ je̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam du̱pana̱jkxu̱t. ?+w Ax pa̱n kaꞌats miitseꞌe xtonda ax joꞌn du̱paaꞌty du̱ꞌake̱e̱ga juuꞌ veꞌe mkaje̱ꞌe̱idup, ¿ax vintso̱ tseꞌe myakmo̱ꞌo̱dat juuꞌ veꞌe mje̱ꞌe̱idup? ]*3 Ax pa̱n kaꞌats miitseꞌe je̱ meen yaja naxviijn xyaktonda ax joꞌn du̱paaꞌty du̱ꞌake̱e̱ga, ¿ax vintso̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe myakmo̱ꞌo̱dat je̱ o̱ꞌyin juuꞌ veꞌe du̱nu̱ꞌo̱yika̱jxp? )' Pa̱n pa̱n xa veꞌe du̱toomp juuꞌ veꞌe pyaatyp yꞌake̱e̱guip ku veꞌe ve̱e̱ꞌn yakma̱ꞌa̱, tyoompapts je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe pyaatyp yꞌake̱e̱guip ku veꞌe may yakma̱ꞌa̱; ax pa̱n pa̱n tseꞌe du̱toomp juuꞌ veꞌe kyapaatyp kyahꞌake̱e̱guip ku veꞌe ve̱e̱ꞌn yakma̱ꞌa̱, nay vanxú̱pjyamts je̱ꞌe̱ veꞌe du̱toompa ku veꞌe may yakma̱ꞌa̱. b(= Veꞌemts a̱tseꞌe nvaꞌañ je̱tseꞌe xyaktóndat je̱ meen je̱tseꞌe je̱ jayu xma̱a̱tnayjávajadat, je̱ meen juuꞌ veꞌe je̱ jayu yaktoondup ka ó̱yap. Ax ku tseꞌe mko̱o̱ꞌkꞌijttinit yaja naxviijn, mkuva̱jkjidinup tseꞌe je̱ Nteꞌyam je̱m tsapjo̱o̱tm, je̱m joma veꞌe je̱ jayu xa̱ꞌma ka̱jx jyoojntykidinit. '9Ku veꞌe je̱ meen yakyo̱ꞌyva je̱ vyintsá̱n du̱nu̱jaꞌvi ti veꞌe je̱ myeen yakyo̱ꞌyva tyoon, vanꞌit tseꞌe du̱ꞌo̱ñu̱ko̱jtsi ku̱x kuvij veꞌe je̱tseꞌe veꞌem du̱tuujn. Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús jyaaꞌkvaajñ: ―Veꞌemts a̱ts miitseꞌe nna̱a̱jmada je̱ts vij veꞌe ñapyá̱mjada toꞌk jadoꞌk aje̱ꞌe̱jyjida juuꞌ veꞌe je̱ naxviijnit je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱ du̱ma̱a̱tnavya̱a̱ꞌnju̱dup; ax kaꞌa tseꞌe veꞌem du̱tonda juuꞌ veꞌe ijttup je̱ja ajajtk it ja̱a̱t. &'Vanꞌit tseꞌe du̱ꞌamo̱tutu̱vi jadoꞌk je̱ jayu juuꞌ veꞌe je̱ vyintsá̱n du̱muyó̱jivap: “Je̱ts mits, ¿vinxu̱pts mitseꞌe je̱ myo̱j?” Vanꞌit tseꞌe ña̱ꞌmu̱xji: “Tojtu̱k miijl almudo je̱ trigo a̱tseꞌe nmuyo̱ja.” Vanꞌit tseꞌe du̱nu̱u̱jmi: “U̱xyájats ya̱ꞌa̱ ya̱ mna̱k; pá̱mu̱ts jadoꞌk juuꞌ veꞌe mugo̱o̱xk miijlji myó̱jip.” 1%[Vanꞌit tseꞌe yꞌatso̱o̱jvji: “Mó̱kupx barriijl je̱ olivos aceite a̱tseꞌe nmuyo̱ja.” Vanꞌit tseꞌe je̱ meen yakyo̱ꞌyva vyaajñ: “U̱xyaja xa veꞌe ya̱ mna̱k, játyjits a̱jxtu̱ku̱ je̱tseꞌe xpá̱mu̱t jadoꞌk juuꞌ veꞌe vu̱jxtkupxu̱k majkji myó̱jip.” g$G’Vanꞌit tseꞌe du̱yaaxji nu̱toꞌk jaty je̱ jáyuda juuꞌ veꞌe je̱ vyintsá̱n du̱muyó̱jidup. Vanꞌit tseꞌe mutoꞌk du̱ꞌamo̱tutu̱vi: “¿Vinxu̱p tseꞌe a̱ts je̱ nvintsá̱n xmuyo̱ja?” 4#aTa̱ts a̱tseꞌe mpayo̱ꞌo̱y je̱ts ti a̱tseꞌe ntónup je̱ts a̱tseꞌe je̱ jayu xkuvá̱ku̱t je̱ja tya̱kꞌaajy ku a̱tseꞌe ya̱ toonk nyakpa̱jkjinit.” M"Vanꞌit tseꞌe je̱ myeen yakyo̱ꞌyva ñaña̱ꞌmu̱xji: “¿Tis a̱ts vineꞌe ntónup ku a̱tseꞌe je̱ nvintsá̱n ya̱ toonk xpa̱jkjinit? Kaꞌa xa a̱tseꞌe je̱ maju njayep je̱ts a̱tseꞌe nyoꞌoju̱t; ax tso̱ꞌo̱tyoompts a̱tseꞌe je̱ts a̱tseꞌe je̱ jayu juuꞌ nu̱nveꞌemji nꞌamó̱tuvu̱t. !Vanꞌit tseꞌe je̱ vyintsá̱n vyatso̱o̱jvji je̱tseꞌe ña̱ꞌmu̱xji: “¿Tits ya̱ꞌa̱ veꞌe juuꞌ a̱tseꞌe nmó̱tup mits ka̱jx? Vaꞌan du̱natyukvinjaꞌvimju̱ je̱ mcueenta ku̱x kaꞌa xa a̱ts mitseꞌe xꞌuktoojnjinit.” =  uVanꞌit tseꞌe je̱ Jesús je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk du̱nu̱u̱jmi: ―Je̱m xa veꞌe toꞌk je̱ kumeen jayu yꞌijt je̱ts toꞌk je̱ myeen yakyo̱ꞌyva. Je̱tseꞌe je̱ jayu vyaꞌnu̱xji je̱ts yakvintó̱kijupeꞌe juuꞌ veꞌe yꞌixp jyayejpp, je̱ myeen yakyo̱ꞌyva veꞌe veꞌem játkip. - ax u̱xyam, pyaatyp yꞌake̱e̱guipts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe xa̱a̱j ntoꞌnumdat je̱tseꞌe nxo̱o̱jntkumdat. Ku̱x ya̱ mꞌuts, veꞌem ya̱ꞌa̱ veꞌe ax joꞌn a̱a̱ꞌkani ku̱yꞌijtni, ax u̱xyam, veꞌemts ya̱ꞌa̱ veꞌe ax joꞌn ta̱a̱ ku̱jyoojntykpa̱jknuva; veꞌem ya̱ꞌa̱ veꞌe ax joꞌn tó̱kiyani ku̱yꞌijtni, ax u̱xyam, ta̱ tseꞌe jye̱ꞌynuva.”D’Vanꞌit tseꞌe je̱ tyeeꞌ ña̱ꞌmu̱xji: “Nꞌónu̱k, mits ma̱a̱t xa a̱tseꞌe xa̱ꞌma nꞌit, ax mje̱ꞌe̱ip tseꞌe nu̱jom juuꞌ a̱tseꞌe nꞌixp njayejpp; !Ax u̱xyam tseꞌe tu̱jye̱ꞌyni ya̱ mmajntk juuꞌ veꞌe du̱yakvinto̱kika̱jx juuꞌ veꞌe mmo̱o̱y ku veꞌe je̱ ko̱ꞌo̱tya̱ꞌa̱xap du̱ma̱a̱tnayjayépju̱, ¡ax myakꞌo̱o̱ꞌkjipts mitseꞌe je̱ kaaj juuꞌ veꞌe du̱nu̱yeeꞌkika̱jxp!” Vanꞌit tseꞌe du̱nu̱u̱jmi je̱ tyeeꞌ: “Mnu̱jaꞌvip xa mitseꞌe vinxu̱p joojntani a̱ts mitseꞌe ntuujnja, ni vinꞌítats a̱tseꞌe mits je̱ mpavaꞌnu̱n nkatukteeꞌn, ax ni vinꞌítats a̱ts mitseꞌe xkama̱ꞌa̱ jyatoꞌka je̱ piꞌk chivo ónu̱k je̱ts a̱tseꞌe xa̱a̱j ntónu̱t ma̱a̱t je̱ꞌe̱da pa̱n pa̱n jaty a̱tseꞌe nma̱a̱tnayjaꞌvijidup. wgAx jo̱tmaꞌt tseꞌe je̱ ónu̱k teeꞌ je̱ myajntk juuꞌ veꞌe du̱nu̱má̱jip, kaꞌa tseꞌe je̱p tyu̱jkp tya̱kavaꞌañ. Vanꞌit tseꞌe je̱ tyeeꞌ pyítsum je̱tseꞌe o̱jts myunooꞌkxtu̱kju̱ je̱tseꞌe tyá̱kat. /Vanꞌit tseꞌe je̱ toompa ña̱ꞌmu̱xji: “Je̱ꞌe̱ xa veꞌe ku veꞌe je̱ mꞌuts tu̱vyimpijtni. Ta̱ xa veꞌe je̱ mteeꞌ du̱yakjayꞌa̱a̱ꞌkju̱ je̱ kaaj juuꞌ veꞌe du̱nu̱yeeꞌkika̱jxp ku̱xeꞌe je̱ mꞌuts tu̱vyimpijtni ma̱kka̱tso̱ts.” wVanꞌit tseꞌe du̱yaaxji toꞌk je̱ toompa je̱tseꞌe du̱ꞌamo̱tutu̱vi pa̱n ti veꞌe toojnjup ko̱jtsjup. ’Je̱m tseꞌe kam jo̱o̱tm vyeꞌna je̱ ónu̱k teeꞌ je̱ myajntk juuꞌ veꞌe du̱nu̱má̱jip. Ax ku tseꞌe vyimpijtni je̱tseꞌe je̱ja tya̱kꞌaajy jye̱ꞌyni, vanꞌit tseꞌe du̱ꞌamo̱tunajxy je̱ts je̱meꞌe je̱ e̱jtspa. MKu̱x a̱ts ya̱ nꞌónu̱k, veꞌem xa ya̱ꞌa̱ veꞌe ax joꞌn a̱a̱ꞌkani ku̱yꞌijtni, ax u̱xyam, veꞌemts ya̱ꞌa̱ veꞌe ax joꞌn ta̱a̱ ku̱jyoojntykpa̱jknuva; veꞌemts ya̱ꞌa̱ veꞌe ax joꞌn tó̱kiyani ku̱yꞌijtni, ax u̱xyam, ta̱ tseꞌe jye̱ꞌynuva.” Vanꞌit tseꞌe xya̱a̱jtoondi. /WYakminda je̱ kaaj juuꞌ veꞌe du̱nu̱yeeꞌkika̱jxp, je̱tseꞌe xyakꞌo̱o̱ꞌktat, je̱tseꞌe nkaꞌyumdat nꞌookumdat, je̱tseꞌe nxa̱a̱jtoꞌnumdat.  Ax je̱ tyeeꞌ, jidu̱ꞌu̱m tseꞌe du̱nu̱u̱jmidi je̱ tyoompata̱jk: “Yakpítsumda jatyji je̱ vit juuꞌ veꞌe du̱nu̱ꞌo̱yika̱jxp, je̱ts xo̱xta. Pa̱a̱jmjiduvats toꞌk je̱ ka̱kuje̱na je̱tseꞌe xpa̱a̱jmjiduvat je̱ ka̱ꞌa̱jk. 'G“Tata, ta̱ xa a̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam nmuto̱kintún je̱ts mits; ax kaꞌats a̱tseꞌe nꞌukvinmajtsjini je̱ts a̱ts mitseꞌe xꞌonu̱kjávat.” gGVanꞌit tseꞌe je̱ tyooꞌ du̱pu̱jk je̱tseꞌe je̱m je̱ tyeeꞌ tya̱kꞌam vyimpijtni. ’Jékumna tseꞌe vyeꞌna ku veꞌe je̱ tyeeꞌ yꞌixpaatji, je̱tseꞌe tyukmo̱ꞌtji. Noomp tseꞌe yꞌana̱jkxiji je̱ tyeeꞌ, je̱tseꞌe che̱e̱ꞌnmojkji je̱tseꞌe chooꞌkxji. Vanꞌit tseꞌe je̱ ónu̱k teeꞌ je̱ myajntk vyaajñ: ax kaꞌats a̱tseꞌe nꞌukvinmajtsjini je̱ts a̱ts mitseꞌe xꞌonu̱kjávat, mtoompa xa a̱ts mitseꞌe xtíju̱t.” 2]Vaꞌants a̱tseꞌe du̱vimpijtnuva joma veꞌe a̱ts je̱ nteeꞌ je̱ts a̱tseꞌe nna̱a̱jmat: Tata, ta̱ xa a̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam nmuto̱kintún je̱ts mits, (IVanꞌit tseꞌe o̱jts du̱payo̱ꞌo̱y je̱tseꞌe ñaña̱ꞌmu̱xji: “¡Vinxú̱pjits nꞌiteꞌe je̱m a̱ts je̱ nteeꞌ je̱ tyoompata̱jk juuꞌ veꞌe o̱y kaaydup ooktup je̱tseꞌe tyaꞌnu̱xjada kyunajxu̱xjada; ax xyakꞌo̱o̱ꞌkuvaannupts a̱tseꞌe yaja ya̱ yooj! c?Ax jyatso̱jk tseꞌe je̱tseꞌe du̱ja̱ꞌkxu̱t je̱ ku̱pu̱ta̱a̱jm juuꞌ veꞌe je̱ tsejtst ta̱a̱jm joꞌn yꞌíxuvip, juuꞌ veꞌe je̱ ke̱e̱m jya̱ꞌkxtup. Ax ni pa̱na tseꞌe kyatima̱ꞌa̱ju̱. yVanꞌit tseꞌe o̱jts du̱tuujnja toꞌk je̱ jé̱mit yaaꞌtya̱jk; ax je̱ꞌe̱ tseꞌe ke̱jxju ke̱e̱m ixpa. ?3~~1}|u{zz"xxwwvuutxsrq[pJomlkj7i|hRggHfted&c,bja`b_;^]\[[aZZ4YyXWRVU THSRQOO0MLcKJ]IIHuG)EE.DBAa@g?>r=<;n98M65433R21b0/.,9+Y*)k)(A'&%$<""O!7 ;ddh`cg\ | gp?w¡Ayo̱o̱v xa je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ jyo̱o̱tta je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jkta juuꞌ veꞌe kanu̱vaꞌajtsap ve̱ꞌnadap vanꞌit je̱ts pa̱n pa̱n jatyeꞌe yakꞌonu̱ktsiꞌtstup vye̱ꞌnat!, ku̱x o̱o̱yeꞌe je̱ tsaachpaatu̱n du̱tunyaknáxtat juuꞌ veꞌe yaja naxviijn ve̱ꞌnadap, o̱o̱yeꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ tsaachtoꞌnu̱n du̱tumpá̱mu̱t vanꞌit. Qku̱x tsaachpaatu̱nani je̱ꞌe̱ veꞌe vye̱ꞌnat vanꞌit. Veꞌem tseꞌe jyátu̱t je̱tseꞌe tyonká̱xju̱t kyo̱jtská̱xju̱t nu̱jom juuꞌ veꞌe ijtp je̱p Kunuuꞌkx Jatyán ku̱jxp. 7gVanꞌit tseꞌe pa̱n pa̱n jatyeꞌe ve̱ꞌnadap yaja judéait yꞌit ja̱a̱t, vaꞌan tseꞌe du̱ke̱ꞌe̱kta je̱tseꞌe ña̱jkxtat je̱m tonu̱n viinm ko̱pk viinm. Je̱ts pa̱n pa̱n jaty tseꞌe ve̱ꞌnadap je̱m kam jo̱o̱tm, kaꞌa tseꞌe yꞌukta̱jkidinit je̱m kajpu̱n jo̱o̱tm, -’Ku veꞌe xꞌíxtat ya̱ Jerusalén ñaaꞌvídu̱tu̱t ma̱a̱t je̱ tojpata̱jk, nu̱jávadats je̱ts jatyji veꞌe kyutó̱kiyu̱t. lQPa̱n mmuténidup tseꞌe je̱ tsaachpaatu̱n, mꞌijttinupts miitseꞌe je̱ Nteꞌyam ma̱a̱t. Kaꞌa tseꞌe xvinmáydat, je̱ Nteꞌyam tseꞌe mꞌíxjadap mjayé̱pjadap, ni vintso̱va xa veꞌe mkavintó̱kidat. q~[Nu̱jomeꞌe je̱ jayu mmuꞌe̱jkjidinit mmujo̱tꞌaajnjidinio̱ ku̱xeꞌé̱ a̱ts xjaanchjávada. #}?Mnu̱xa̱ꞌa̱ajadap tseꞌe je̱ mteeꞌ je̱ mtaak, mnu̱xa̱ꞌa̱ijidinuvap tseꞌe je̱ mꞌuts je̱ mꞌajch, je̱ mꞌuts je̱ mtsa̱ꞌa̱, je̱ mjuuꞌt je̱ mmugoꞌok, je̱ts pa̱n pa̱n jatyeꞌe mma̱a̱tnayjaꞌvijidup, je̱tseꞌe je̱ jayu myakꞌo̱o̱ꞌkjadat. |-ku̱x a̱ts miitseꞌe nmo̱ꞌo̱dap je̱ vinmaꞌyu̱n je̱ts je̱ ayook juuꞌ veꞌe mkó̱tstap, kaꞌa tseꞌe je̱ mtsoꞌoxpa̱jkpa du̱paaꞌttat ti veꞌe mtuknu̱ꞌa̱a̱ꞌnajadap, kaꞌa tseꞌe du̱mutaayvaattuvat vintso̱ veꞌe mko̱jtsu̱mpijtu̱xjadat. Y{+Ax kaꞌa tseꞌe tooꞌva̱jkp xpayo̱ꞌo̱ydat pa̱n ti veꞌe mkó̱tstap, z9 Ku veꞌe veꞌem tyónju̱t kyó̱tsju̱t, je̱ꞌe̱ tseꞌe mꞌitu̱mo̱ꞌo̱jadap je̱tseꞌe je̱ tu̱va̱ko̱jtsu̱n xpá̱mdat a̱ts ka̱jx. cy? ’Ax kaꞌanum tseꞌe ya̱ꞌa̱ tyunju̱ vye̱ꞌnat, myakmátstapts miitseꞌe je̱tseꞌe myakjomtóndat myaktitóndat, myakna̱jkxjadap tseꞌe je̱p tsaptu̱jkp joma veꞌe myakto̱kimpayo̱ꞌo̱ydat, myakpoxu̱nta̱kpá̱mdap tseꞌe je̱tseꞌe myakna̱jkxjadat je̱ja je̱ yakkutojkpa vyinkujkta ku̱xeꞌe a̱ts xjaanchjávada. Qx ma̱kk tseꞌe o̱o̱y tyunꞌojxat, jé̱jap tseꞌe je̱ yooj je̱ts je̱ paꞌam may viijn, yakꞌíxup tseꞌe je̱m tsajviinm je̱ ajaꞌvin je̱ atsa̱ꞌkin je̱ts je̱ mú̱jit nu̱jaꞌvin. Vanꞌit tseꞌe du̱jaaꞌknu̱u̱jmidi: ―Nachoꞌoxpá̱kjadap xa veꞌe je̱ jayu toꞌk nación je̱ts jadoꞌk nación, toꞌk kutojku̱n je̱ts jadoꞌk kutojku̱n, Gv Ax ku tseꞌe xmó̱tudat je̱ts je̱ atsoꞌoxeꞌe toojnjup je̱tseꞌe je̱ jayu ñañu̱pojtu̱kjada, kaꞌa tseꞌe mnavyinmaꞌyu̱nmo̱ꞌo̱jadat, ku̱x nu̱pa̱a̱mdu̱kani je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe veꞌem tyónju̱t kyó̱tsju̱t. Ax kaꞌanumts je̱ꞌe̱ veꞌe jyeꞌya vye̱ꞌnat je̱ ita̱ka̱x. xuiJe̱tseꞌe je̱ Jesús vyaajñ: ―Myakkó̱pkadapeꞌe o̱o̱y ku veꞌe pa̱n mnu̱nvinꞌa̱a̱ꞌnjadat, ku̱x míndapeꞌe nu̱may juuꞌ veꞌe natyijjadap je̱ts a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe, je̱tseꞌe vyaꞌandat: “A̱ts xa je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Cristo, juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam vyinko̱o̱n je̱tseꞌe yakkutojknit. Ta̱ tseꞌe je̱ xa̱a̱j jye̱ꞌyni juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam ñu̱pa̱a̱jmtki.” Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaꞌandat. Ax kaꞌa tseꞌe xpana̱jkxtat. ytkVanꞌit tseꞌe je̱ Jesús du̱ꞌamo̱tutú̱vidi: ―Yakꞌixpa̱jkpa, ¿vinꞌit ya̱ꞌa̱ veꞌe jyátu̱t ñáxu̱t je̱ts ti nu̱jaꞌvints a̱a̱tseꞌe njayé̱pup pa̱n vinꞌit ya̱ꞌa̱ veꞌe tyónju̱t kyó̱tsju̱t? As{―Je̱ꞌyap xa veꞌe je̱ xa̱a̱j ku veꞌe kyuto̱kika̱jxnit ya̱ꞌa̱ juuꞌ miitseꞌe u̱xyam mꞌíxtup, ni toꞌkats ya̱ꞌa̱ veꞌe ya̱ tsaaj kyo̱o̱ꞌktaannit nu̱ka̱vyet. Je̱ nu̱jaꞌvin juuꞌ veꞌe jé̱jap ku veꞌe je̱ ita̱ka̱x tyá̱minit (Mt. 24.3‑28; Mr. 13.3‑23) :rmJe̱m tseꞌe je̱ Jesús je̱ yꞌixpa̱jkpa juuꞌ veꞌe du̱nu̱ko̱jtstu je̱ ma̱ja̱ tsapta̱kpa̱ts, vintso̱ je̱ꞌe̱ veꞌe tsújit je̱ tsaaj juuꞌ je̱ꞌe̱ veꞌe mya̱a̱t je̱ts je̱ pa̱a̱mdu̱k juuꞌ veꞌe yakmo̱o̱y je̱ ya̱x ka̱jx. Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús vyaajñ: 5qcku̱x je̱ꞌe̱da, je̱ꞌe̱ je̱ꞌe̱ veꞌe tu̱du̱pa̱mda juuꞌ veꞌe vintaꞌnu̱xju̱dup; ax ya̱ ayo̱o̱va, ta̱ts ya̱ꞌa̱ veꞌe du̱pa̱mka̱jxni je̱ tyukjoojntykin. Ku je̱ Jesús du̱ꞌavaꞌni je̱ts kutó̱kiyupeꞌe je̱ ma̱ja̱ tsapta̱jk (Mt. 24.1‑2; Mr. 13.1‑2) wpgVanꞌit tseꞌe je̱ Jesús vyaajñ: ―Tyú̱vam xa a̱tseꞌe nvaꞌañ je̱ts nu̱yojk ya̱ꞌa̱ veꞌe ya̱ ayo̱o̱va kuꞌa̱a̱ꞌk ta̱ꞌa̱xta̱jk tu̱du̱pu̱m je̱ ya̱x je̱ts ni kaꞌa veꞌe nu̱jom je̱ viijnk jáyuda; o+yꞌixpa tseꞌe je̱ Jesús ku veꞌe toꞌk je̱ ayo̱o̱va kuꞌa̱a̱ꞌk ta̱ꞌa̱xta̱jk du̱pu̱u̱jm me̱jtsk je̱ piꞌk cobre meen. 0n [Je̱p tseꞌe ma̱ja̱ tsaptu̱jkp je̱ Jesús vyeꞌna je̱tseꞌe du̱ꞌix vintso̱ veꞌe je̱ kumeen jayu du̱pa̱mda je̱ myeen je̱m ya̱x apa̱jkin jo̱o̱tm; Um#/Je̱ tya̱jk paat tseꞌe du̱pa̱jkjada juuꞌ jatyeꞌe yꞌíxtup jyaye̱jptup je̱ kuꞌa̱a̱ꞌk ta̱ꞌa̱xta̱jkta; ax jek tseꞌe chapko̱tsta, veꞌem tseꞌe du̱kayaknu̱ke̱ꞌxnata̱kavaꞌanda je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe tyoondup. Je̱ꞌe̱ tseꞌe nu̱yojk je̱ tsaachpaatu̱n yakmo̱o̱ydinup.l.―Myakkó̱pkadapeꞌe o̱o̱y je̱ tsaptu̱jkpit yakꞌixpa̱jkpata̱jkta ku̱x mvinꞌa̱a̱ꞌnuvaajnju̱dup miits je̱ꞌe̱ veꞌe. Je̱ꞌe̱ xa veꞌe du̱muvidu̱tuvaandup je̱ ya̱a̱jnit vit je̱tseꞌe du̱tso̱kta je̱tseꞌe yakko̱jtspo̱o̱ꞌkxtat je̱ vintsa̱ꞌkin ma̱a̱t je̱p maaꞌy ja̱a̱tp. Tum je̱ꞌe̱ veꞌe cho̱jktup je̱tseꞌe du̱tuktsa̱a̱nadat je̱ tsu̱u̱jntku̱n juuꞌ veꞌe tum o̱o̱jyit je̱p tsaptu̱jkp je̱ts joma veꞌe je̱ ma̱ja̱ kay je̱ ma̱ja̱ uuꞌk. k-Ax nu̱jom tseꞌe je̱ jayu yꞌamo̱tunáxjada vyeꞌna ku veꞌe je̱ Jesús du̱nu̱u̱jmidi je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk: j-,Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe je̱ David vyaajñ je̱ts je̱ Mya̱ja̱ Vintsá̱n je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Cristo. Ax veꞌem tseꞌe, vaꞌajts tseꞌe yaknu̱java je̱ts ka je̱ chaan je̱ kyo̱o̱jjyap je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Cristo, je̱ Mya̱ja̱ Vintsa̱mpa je̱ꞌe̱ veꞌe. Ku je̱ Jesús du̱vintso̱ꞌy je̱ tsaptu̱jkpit yakꞌixpa̱jkpata̱jk (Mt. 23.1‑36; Mr. 12.38‑40; Lc. 11.37‑54) _i7+namvaat a̱tseꞌe nyakvintó̱kida pa̱n pa̱n jatyeꞌe mtsoꞌoxpa̱jkju̱dup.” Sh*Viinm xa veꞌe je̱ David du̱jatyaajñ je̱p Salmo ku̱jxp:Je̱ Nteꞌyam xa veꞌe du̱nu̱u̱jmi a̱ts je̱ nMa̱ja̱ Vintsá̱n:“A̱jxtu̱ku̱ yaja a̱ts nꞌakaꞌyu̱n paꞌayi xgi)Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xjidi: ―¿Vintso̱seꞌe je̱ jayu vyaꞌanda je̱ts je̱ David je̱ chaan je̱ kyo̱o̱j je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Cristo?, juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam vyinko̱o̱n je̱tseꞌe yakkutojknit. f!(Ax je̱ jayu juuꞌ veꞌe du̱tsoꞌoxpa̱jktup je̱ Jesús, ni pa̱na tseꞌe kyo̱o̱ꞌknayjaꞌvijini je̱tseꞌe juuꞌ du̱jaaꞌkꞌamo̱tutú̱vat. Je̱ David je̱ Mya̱ja̱ Vintsá̱n je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Cristo (Mt. 22.41‑46; Mr. 12.35‑37) e'Je̱meꞌe je̱ tsaptu̱jkpit yakꞌixpa̱jkpada juuꞌ veꞌe na̱ꞌmu̱xju̱du: ―Yakꞌixpa̱jkpa, o̱y xa veꞌe tu̱xka̱ts. Rd&Je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe, Ntyeꞌyamivapts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ jayu je̱ Nteꞌyam pa̱n pa̱n jatyeꞌe jaanchjaꞌvijidu ku veꞌe yꞌo̱o̱ꞌktini; kaꞌa tseꞌe je̱ jyo̱o̱tta je̱ jyaꞌvinda yꞌa̱a̱ꞌka, joojntykidupts je̱ꞌe̱ veꞌeda. Je̱ Nteꞌyam je̱ kyutojku̱n ka̱jx tseꞌe nu̱jom jyoojntykada. c%Ax je̱ꞌe̱ ku veꞌe je̱ o̱o̱ꞌkpata̱jk jyoojntykpa̱jktinuvat jadoꞌk nax, mko̱jtstuts miits je̱ꞌe̱ veꞌe je̱p Kunuuꞌkx Jatyán ku̱jxp juuꞌ veꞌe je̱ Moisés jyaay, joma veꞌe je̱ Nteꞌyam myuko̱jtsji je̱m ápit ku̱p akojkm. Je̱p tseꞌe du̱ka̱ts je̱ts je̱ Ma̱ja̱ Vintsa̱neꞌe du̱Nteꞌyamip je̱ Abraham, je̱ Isaac, ma̱a̱t je̱ Jacob. qb[$je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌónu̱k xa je̱ꞌe̱ veꞌeda. Kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌukꞌo̱ꞌyixjidinit je̱tseꞌe yꞌo̱o̱ꞌktat ku̱x veꞌem xa je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌijttinit ax joꞌn je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌaangeles. vae#ax je̱ꞌe̱da pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱vinmajtsju̱dup je̱tseꞌe jyoojntykpa̱jktinuvat jadoꞌk nax ku veꞌe je̱ nam it cho̱o̱ꞌndu̱ku̱t, kaꞌa tseꞌe yꞌukyaaꞌvya̱jktinit kaꞌa tseꞌe yꞌukta̱ꞌa̱xpa̱jktinit, ` "Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús yꞌatso̱o̱jvjidi: ―Yaaꞌvya̱jkp ta̱ꞌa̱xpa̱jkp xa veꞌe je̱ jayu yaja naxviijn; W_'!Ax kuuk tseꞌe je̱ o̱o̱ꞌkpata̱jk jyoojntykpa̱jktinuvat jadoꞌk nax, ¿pá̱nu̱kts vineꞌe tyu̱va du̱nu̱da̱ꞌa̱xap je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk?, ku̱x vaꞌan nu̱vuxtojtu̱keꞌe du̱pa̱jkti. L^ U̱xꞌo̱o̱k tseꞌe je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk yꞌo̱o̱ꞌknuva. 8]iVanꞌit tseꞌe je̱ myume̱jtsk uts du̱pa̱jkpa je̱ kuꞌa̱a̱ꞌk ta̱ꞌa̱xta̱jk. Nay veꞌempa tseꞌe jyajttuva je̱ utsta juuꞌ veꞌe taandu, o̱o̱ꞌkka̱jxtinu tseꞌe nu̱vuxtojtu̱k je̱ yaaꞌtya̱jk. Ax ni pa̱na tseꞌe je̱ yꞌónu̱k du̱katukyakje̱ji je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk. .\UVanꞌit tseꞌe je̱ myutoꞌk uts du̱pu̱jk je̱ kuꞌa̱a̱ꞌk ta̱ꞌa̱xta̱jk, kaꞌava tseꞌe je̱ yꞌónu̱kta jye̱ji, je̱tseꞌe yꞌo̱o̱ꞌknuva. \[1Ax nu̱vuxtojtu̱k tseꞌe yꞌijtti je̱ uts je̱ ajch. Ta̱ꞌa̱xpa̱jk tseꞌe je̱ ko̱o̱p ónu̱k, vanꞌit tseꞌe yꞌo̱o̱ꞌkni. Kaꞌa tseꞌe je̱ ñu̱da̱ꞌa̱x je̱ yꞌónu̱k du̱yakje̱ji. EZ―Yakꞌixpa̱jkpa, veꞌemeꞌe je̱ Moisés du̱jatyaajñ je̱ts pa̱n o̱o̱ꞌkpeꞌe toꞌk je̱ yaaꞌtya̱jk je̱tseꞌe je̱ ñu̱da̱ꞌa̱x du̱masa̱ꞌa̱k je̱tseꞌe kaꞌa pa̱n yꞌónu̱k, je̱ o̱o̱ꞌkpa je̱ yꞌuts tseꞌe du̱pá̱kup je̱ kuꞌa̱a̱ꞌk ta̱ꞌa̱xta̱jk je̱tseꞌe je̱ yꞌónu̱k jyé̱jat, ax je̱ myutoꞌk mix ónu̱k tseꞌe taannup ax joꞌn je̱ yꞌajch je̱ yꞌónu̱k ku̱yꞌijt. YJe̱meꞌe je̱ saduceota̱jk juuꞌ veꞌe je̱ Jesús du̱nu̱je̱ꞌydu. (Je̱ saduceota̱jk tseꞌe vaandup je̱ts kaꞌa veꞌe je̱ o̱o̱ꞌkpata̱jk yꞌukjoojntykpa̱jktinuvat jadoꞌk nax.) Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús du̱ꞌamo̱tutú̱vidi: qX[Ax kaꞌa tseꞌe yꞌo̱ꞌyixjidi pa̱n vintso̱ veꞌe ku̱du̱yakko̱jtstó̱kidi ku veꞌe kya̱ts yꞌijt je̱ja je̱ jayu vyinkujk; atu̱va ato̱ki tseꞌe du̱tuktaandi je̱ yꞌatso̱ꞌvu̱n, je̱tseꞌe yꞌamo̱ꞌttini. Ku je̱ Jesús yakꞌamo̱tutu̱vi pa̱n joojntykpa̱jknuvapeꞌe je̱ o̱o̱ꞌkpa (Mt. 22.23‑33; Mr. 12.18‑27) VW%Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xjidi: ―Mo̱ꞌo̱dats je̱ César juuꞌ veꞌe je̱ César jye̱ꞌe̱ip je̱ts mo̱o̱yduvats je̱ Nteꞌyam juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam jye̱ꞌe̱ip. V3Tukꞌixta a̱ts toꞌk je̱ meen. Ku veꞌe du̱mo̱o̱ydi, vanꞌit tseꞌe du̱ꞌamo̱tutu̱vi: ―¿Pa̱n tseꞌe yam yꞌapa̱mnax, je̱ts pa̱n tseꞌe yam xya̱a̱j yukjaꞌa? Je̱tseꞌe yꞌatso̱o̱jvjidi: ―Je̱ yakkutojkpa César ya̱ꞌa̱ veꞌe jye̱ꞌe̱. KUAx ñu̱jaꞌvi tseꞌe je̱ Jesús vintso̱ veꞌe je̱ ko̱ꞌo̱y jo̱o̱t du̱jaye̱pta, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe du̱nu̱u̱jmidi: ―¿Tya̱jxts a̱tseꞌe xka̱tsu̱va̱a̱ꞌnda? T/¿Yakjajtypeꞌe u̱u̱ꞌm je̱ mpavaꞌnu̱namda je̱tseꞌe je̱ kupa̱ꞌmu̱n yakmo̱ꞌo̱t je̱ yakkutojkpa César, ukpu̱ kaꞌa veꞌe? ?SwJe̱tseꞌe du̱ꞌamo̱tutú̱vidi: ―Yakꞌixpa̱jkpa, nnu̱jaꞌvinup xa a̱a̱tseꞌe je̱ts pyaatyp yꞌake̱e̱guipeꞌe juuꞌ mitseꞌe mka̱jtsp je̱ts juuꞌ veꞌe je̱ jayu mtukꞌixp, kaꞌats mitseꞌe pa̱n xviijnkꞌíx, tyú̱vam xa mitseꞌe je̱ jayu je̱ Nteꞌyam jye̱ꞌe̱ xtukꞌix. R1Yꞌukꞌíxtidup tseꞌe pa̱n vintso̱ veꞌe ku̱yꞌo̱ꞌyi je̱tseꞌe je̱ Jesús ku̱du̱pa̱a̱mdi je̱m je̱ yakkutojkpa kya̱ꞌm, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe du̱ꞌukke̱jxti je̱ ka̱tsu̱va̱a̱ꞌmpa juuꞌ veꞌe natyijju̱dup je̱ts tu̱v je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ jyáyuvinda je̱ jyoojntykinda, yꞌukꞌíxtidu veꞌe pa̱n vintso̱ veꞌe ku̱du̱yakko̱jtstó̱kidi je̱ Jesús. uQcKu veꞌe je̱ teeꞌta̱jk je̱ vyintsa̱nda ma̱a̱t je̱ tsaptu̱jkpit yakꞌixpa̱jkpata̱jk du̱ꞌamo̱tunajxti, vanꞌit tseꞌe du̱ꞌukmatsuvaandi tun jatyji je̱ Jesús ku̱x ñu̱jaꞌvidu veꞌe je̱ts je̱ꞌe̱ ka̱jxeꞌe ya̱ tukmuꞌaꞌixmojkin du̱ka̱jts; ax kaꞌa tseꞌe veꞌem du̱toondi ku̱x cha̱ꞌkidupeꞌe je̱ nu̱may jayu. bP=Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús jyaaꞌkvaajñ: ―Pa̱n pa̱n xa veꞌe kítup je̱ja tsaku̱jx, tukta̱jiká̱xup tseꞌe; ax pa̱n pa̱n tseꞌe je̱m ñiꞌkxm je̱ tsaaj naxka̱daakp, je̱ naxvay joꞌn tseꞌe tyaannit je̱ jayu. Je̱ꞌe̱ pa̱neꞌe je̱ kupa̱ꞌmu̱n yakmo̱ꞌo̱p (Mt. 21.45‑46; 22.15‑22; Mr. 12.12‑17) 7OgVanꞌit tseꞌe je̱ Jesús je̱ jáyuda du̱vinꞌix, je̱tseꞌe du̱nu̱u̱jmidi: ―Pa̱n ku̱du̱kayakjatyeꞌe je̱ Nteꞌyam, ¿ti tseꞌe tyijp juuꞌ veꞌe vaamp je̱p Kunuuꞌkx Jatyán ku̱jxp? Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaꞌañ:“Je̱ o̱y tsaaj juuꞌ veꞌe je̱ po̱jtspata̱jk myaso̱o̱ktinu,
je̱ꞌe̱ tseꞌe o̱jts yakpu̱m joma veꞌe du̱nu̱vinko̱pkiku̱x je̱ ma̱ja̱ tsapta̱kpa̱ts.” 'NGJe̱tseꞌe jyaaꞌkvaajñ: ―Je̱ꞌyap xa je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe du̱yakjayꞌo̱o̱ꞌkká̱xjadat je̱tseꞌe je̱ viijnk yoova toompa du̱pá̱mu̱t. Ku veꞌe je̱ jayu du̱ꞌamo̱tunajxti, jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaandi: ―¡Ku̱du̱kayakjatyeꞌe je̱ Nteꞌyam! gMGVanꞌit tseꞌe du̱yakpítsumdini je̱m tsaaydum kam jo̱o̱tm je̱tseꞌe du̱yakꞌo̱o̱ꞌkti. Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús yꞌamo̱tutú̱vijidi: ―¿Vintso̱seꞌe tyónjadat je̱ tsaaydum kam je̱ vyintsá̱n? jLMAx ku tseꞌe je̱ yoova toompa du̱ꞌixti, vanꞌit tseꞌe ñavyaajnjidi: “Ya̱ꞌa̱ xa veꞌe tukka̱dakká̱xjup ya̱ tsaaydum kam. Vaꞌan du̱yakꞌo̱o̱ꞌkumda je̱tseꞌe nje̱ꞌe̱imdat ya̱ tsaaydum kam.” 3K_ ’Vanꞌit tseꞌe je̱ tsaaydum kam je̱ vyintsá̱n vyaajñ: “¿Tis a̱ts vineꞌe ntónup? Vaꞌan xa a̱ts nꞌiteꞌe du̱kexu̱ a̱ts ya̱ nꞌónu̱k juuꞌ a̱tseꞌe o̱o̱y ntuntsa̱jkp. Ax kuts je̱ꞌe̱ veꞌe du̱ꞌíxtat, vyintsa̱ꞌa̱gadapts ijk je̱ꞌe̱ vineꞌe.” :Jm Jyaaꞌkke̱jx tseꞌe jadoꞌk je̱ tsaaydum kam je̱ vyintsá̱n jadoꞌk je̱ kyuká̱tsiva; ax yakxa̱ꞌa̱jkiduva tseꞌe je̱ yoova toompa je̱tseꞌe du̱pavo̱jptini. vIe Vanꞌit tseꞌe je̱ kam je̱ vyintsá̱n du̱ke̱jxnuva jadoꞌk je̱ kyuká̱tsiva; ax nay vanxú̱pjyam tseꞌe du̱tsiiꞌktuva je̱tseꞌe du̱jomtoondi du̱titoondi, kaꞌa tseꞌe du̱timo̱o̱ydi, je̱tseꞌe du̱pake̱jxtini. -HS Ku tseꞌe je̱ tsaaydum tok aats du̱paaty, vanꞌit tseꞌe toꞌk je̱ kyuká̱tsiva du̱kejx joma veꞌe je̱ yoova toompa je̱tseꞌe du̱ꞌamó̱tuvu̱t pa̱n juuꞌ veꞌe tukka̱daakjup. Ax vanꞌit tseꞌe je̱ yoova toompa du̱tsiiꞌkti je̱tseꞌe veꞌemji du̱yakvimpijttini. G  Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús du̱vaajnji je̱ jáyuda ya̱ tukmuꞌaꞌixmojkin: ―Toꞌk xa veꞌe je̱ jayu du̱pu̱u̱jm je̱ tsaaydum kam. Vanꞌit tseꞌe je̱ yoova toompata̱jk du̱tukma̱a̱tko̱jtsmojkti pa̱n vinxu̱peꞌe tyukka̱daꞌakjadat ku veꞌe du̱pa̱kmóktat je̱ tsaaydum ta̱a̱jm. Vanꞌitts je̱ꞌe̱ veꞌe cha̱a̱ꞌn, taꞌniva tseꞌe ñu̱jkx. FVanꞌit tseꞌe je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xjidi: ―Kaꞌats a̱tseꞌe nꞌavaꞌnivat je̱ts pa̱n a̱tseꞌe ya̱ kutojku̱n xmo̱o̱yp je̱ts a̱tseꞌe veꞌem ntun. Je̱ ko̱ꞌo̱y toompata̱jk tukmuꞌaꞌixmojkin (Mt. 21.33‑44; Mr. 12.1‑11) AE{Vanꞌit tseꞌe yꞌatso̱o̱vdi je̱ts kaꞌa veꞌe du̱nu̱jávada je̱ts pa̱n pa̱neꞌe je̱ kutojku̱n mo̱o̱jyju je̱ Juan je̱tseꞌe je̱ jayu du̱yakna̱pé̱tu̱t. 2D]Ax pa̱n vaꞌnumdup tseꞌe je̱ts je̱ jayu veꞌe je̱ kutojku̱n mo̱o̱jyju, xkaꞌtsꞌo̱o̱ꞌkumdapts u̱u̱ꞌm ya̱ꞌa̱ veꞌe ya̱ nu̱may jayu ku̱x nayjaꞌvijidinup ya̱ꞌa̱ veꞌe tyu̱va je̱ts je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpa je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Juan yꞌijt. HC Ax vanꞌit tseꞌe du̱ko̱jtsmojkti. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe ñavyaajnjidi: ―¿Vintso̱seꞌe ku̱nvaꞌnumda? Pa̱n vaꞌnumdup xa veꞌe je̱ts je̱ Nteꞌyameꞌe mo̱o̱jyju je̱ kutojku̱n, jidu̱ꞌu̱m tseꞌe xnu̱u̱jmimdat: “¿Tya̱jx tseꞌe xkajaanchjaꞌvidi juuꞌ veꞌe je̱ Juan kyo̱jts?” B/¿Pa̱n tseꞌe je̱ Juan je̱ kutojku̱n mo̱o̱jyju je̱tseꞌe je̱ jayu du̱yakna̱pé̱tu̱t, je̱ Nteꞌyameꞌe, ukpu̱ je̱ jayu veꞌe? AVanꞌit tseꞌe je̱ Jesús yꞌatso̱o̱jvjidi: ―Nay veꞌempats a̱tseꞌe nvaampa je̱ts a̱tseꞌe xꞌatso̱o̱vduvat. 3@_je̱tseꞌe du̱nu̱u̱jmidi: ―Vaajnja a̱a̱ts pa̱n pa̱neꞌe tu̱mna̱ꞌmu̱xju̱ je̱ts ya̱ꞌa̱ veꞌe xtónu̱t. ¿Pa̱neꞌe ya̱ kutojku̱n mmo̱o̱jyjup? L? Toꞌk naxeꞌe je̱ Jesús je̱ nu̱may jayu du̱yakꞌixpu̱k vyeꞌna je̱p ma̱ja̱ tsaptu̱jkp je̱tseꞌe du̱vaajnjidi je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook, vanꞌit tseꞌe jye̱ꞌydi je̱ teeꞌta̱jk je̱ vyintsa̱nda ma̱a̱t je̱ tsaptu̱jkpit yakꞌixpa̱jkpata̱jk je̱ts je̱ israeejlit je̱ myú̱jit jáyuda, 2>]0ax kaꞌa tseꞌe du̱mutaayvaatti pa̱n vintso̱ veꞌe ku̱du̱toondi, ku̱x nu̱jomeꞌe je̱ jayu o̱y du̱ꞌamo̱tunajxti juuꞌ veꞌe je̱ Jesús kyo̱jts.t=a/Jó̱vum xa̱a̱j tseꞌe je̱ Jesús yakꞌixpu̱k yꞌijt je̱p ma̱ja̱ tsaptu̱jkp; ax je̱ teeꞌta̱jk je̱ vyintsa̱nda ma̱a̱t je̱ tsaptu̱jkpit yakꞌixpa̱jkpata̱jkta je̱ts pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱nu̱má̱jidup je̱ israeejlit jayu ma̱a̱t, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱payo̱ꞌydup vintso̱ veꞌe ku̱du̱yakjayꞌo̱o̱ꞌkjidi je̱ Jesús, Q<.je̱tseꞌe du̱nu̱u̱jmidi: ―Jidu̱ꞌu̱m xa veꞌe je̱ Kunuuꞌkx Jatyán vyaꞌañ: “Ve̱ꞌe̱ tseꞌe a̱ts je̱ nta̱jk yꞌijtnit je̱ ta̱jk joma veꞌe je̱ jayu chapka̱ts.” Ax veꞌemts miits ya̱ꞌa̱ veꞌe tu̱xpa̱a̱mdini ax joꞌn “je̱ aajntk joma veꞌe je̱ me̱e̱ꞌtspa ñayꞌamókajada”. @;y-Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús tya̱jki je̱p ma̱ja̱ tsapta̱ktaagujkp je̱tseꞌe du̱vo̱jppitsumku̱jx nu̱jom pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱p ajooydup ato̱o̱ꞌktup vyeꞌna, 8:i,myakꞌo̱o̱ꞌkjadapts miits je̱ꞌe̱ veꞌe ma̱a̱t je̱ mꞌónu̱kta, je̱tseꞌe je̱ mja̱a̱jnda je̱ mta̱jkta du̱tukjaꞌvika̱jxtinit, ni toꞌka tseꞌe je̱ tsaaj kyatánu̱t nu̱ka̱vyet, je̱ꞌe̱ ka̱jx ku veꞌe xkanu̱jávada ku veꞌe je̱ Nteꞌyam mnu̱mínjada je̱tseꞌe ku̱myaktso̱o̱kjidi. Ku je̱ Jesús du̱yakvaach je̱ ma̱ja̱ tsapta̱jk (Mt. 21.12‑17; Mr. 11.15‑19; Jn. 2.13‑22) |9q+Je̱ꞌyap xa veꞌe je̱ xa̱a̱j ku veꞌe je̱ mtsoꞌoxpa̱jkpa du̱yaknaaꞌtóktat je̱ mkajpu̱n je̱tseꞌe je̱ naax juuꞌ veꞌe je̱ mkajpu̱n du̱naaꞌvíttp, je̱ꞌe̱ tseꞌe tyuktajvaꞌatstap joma veꞌe ñayyoꞌotsjadat, j8M*je̱tseꞌe vyaajñ: ―¡Pa̱n ku̱xvinmó̱tuda xa veꞌe, u̱xyam ya̱ xa̱a̱j, juuꞌ veꞌe ku̱myakꞌítjada o̱y jo̱o̱t! Ax kaꞌa tseꞌe xvinmó̱tuda, yuꞌuts je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌit je̱ja miits mvinkujkta. &7E)Ku veꞌe du̱mutá̱midi je̱m Jerusalén, je̱tseꞌe je̱ Jesús du̱ꞌix je̱ kajpu̱n, vanꞌit tseꞌe du̱nu̱yaaxy je̱ jerusaleenit jáyuda, T6!(Ax jidu̱ꞌu̱m tseꞌe je̱ Jesús yꞌatso̱o̱jvjidi: ―Veꞌem xa a̱ts miitseꞌe nna̱a̱jmada je̱ts pa̱n amo̱ꞌttup xa ya̱ꞌa̱ veꞌeda, je̱ tsaaj tseꞌe ma̱kk ko̱jtspá̱ktap. s5_'Vanꞌit tseꞌe ña̱ꞌmu̱xjidi je̱ fariseota̱jk juuꞌ veꞌe je̱ nu̱may jayu mya̱a̱tveꞌnidup: ―Yakꞌixpa̱jkpa, tukna̱a̱jma toꞌk aaj xi jáyuda juuꞌ veꞌe mma̱a̱tvíttup je̱tseꞌe yꞌamo̱ꞌo̱ttat. 74g&Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaandi: ―¡Je̱ Nteꞌyam je̱ kyunooꞌkxu̱n ma̱a̱t xa ya̱ꞌa̱ veꞌe ya̱ yakkutojkpa juuꞌ veꞌe miimp je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n ka̱jx! ¡Je̱ o̱y jo̱o̱t ma̱a̱t je̱ts je̱ ma̱jin ma̱a̱t tseꞌe yꞌijtnit je̱ Nteꞌyam, juuꞌ veꞌe je̱m tsapjo̱o̱tm! 3{%Ax ku tseꞌe du̱mutá̱midi je̱ja Olivos Ko̱pk váñu̱k viijn, vanꞌit tseꞌe nu̱jom je̱ jáyuda juuꞌ veꞌe je̱ Jesús du̱ma̱a̱tvíttu, je̱ꞌe̱ tseꞌe ma̱kk ko̱jtsꞌukvaandu je̱ xo̱o̱jntku̱n ma̱a̱t je̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam du̱yakmá̱jidi du̱yakjaanchidi je̱ꞌe̱ ka̱jx ku veꞌe du̱ꞌixti je̱ ma̱jin juuꞌ veꞌe je̱ Jesús tyuump. 25$Vintso̱ tseꞌe je̱ Jesús ñaxy, veꞌem tseꞌe je̱ jayu du̱ye̱ꞌe̱pta je̱ vyit je̱ja tooꞌ kujk joma veꞌe je̱ Jesús ñaxuvaꞌañ. 71g#Vanꞌit tseꞌe du̱yakna̱jkxti joma veꞌe je̱ Jesús je̱tseꞌe du̱ja̱pe̱ꞌndi je̱ burro ma̱a̱t je̱ vyitta. Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús du̱yakpe̱jtti. v0e"Vanꞌit tseꞌe yꞌatso̱o̱vdi: ―Je̱ꞌe̱ ka̱jx ku veꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n du̱tsa̱k. 0/Y!Myuké̱jidup tseꞌe vye̱ꞌnada je̱ burro, vanꞌit tseꞌe je̱ burro je̱ vyintsa̱nda yꞌamo̱tutú̱vijidi: ―¿Tya̱jx tseꞌe xmuké̱jada xi burro? .w Vanꞌit tseꞌe je̱ yꞌixpa̱jkpa ña̱jkxti je̱tseꞌe du̱paatti ax joꞌn je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xjidi. ,-QPa̱n mꞌamo̱tutú̱vijidup tseꞌe je̱ jayu pa̱n tya̱jxeꞌe xmuké̱jada, veꞌem tseꞌe xna̱a̱jmadat: “Je̱ Ma̱ja̱ Vintsa̱neꞌe du̱tso̱jkp.” ,3je̱tseꞌe du̱nu̱u̱jmidi: ―Na̱jkxta xi piꞌk kajpu̱n ku̱jx juuꞌ veꞌe xi avinkujk. Ku tseꞌe mje̱ꞌyadat, je̱ja tseꞌe xpaaꞌttat kuvu̱u̱ꞌn toꞌk je̱ burro. Ni pá̱nanumts je̱ꞌe̱ veꞌe kyatuktsu̱u̱naja. Muké̱jadats je̱tseꞌe xyakmíndat. n+UJe̱ꞌyavaandup tseꞌe vye̱ꞌnada joma veꞌe je̱ kajpu̱nda juuꞌ veꞌe du̱xa̱a̱jta Betfagé je̱ts Betania, je̱mpa veꞌe je̱ Olivos Ko̱pk, vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús du̱kejx nu̱me̱jtsk je̱ yꞌixpa̱jkpada *Ku veꞌe je̱ Jesús veꞌem vyaajñ, vanꞌit tseꞌe je̱ tyooꞌ du̱pa̱jknuva je̱tseꞌe je̱m Jerusalén jyaaꞌknu̱jkx. #)?Ax je̱ꞌe̱da juuꞌ a̱tseꞌe xtsoꞌoxpa̱jktup je̱tseꞌe du̱katso̱kta je̱ts a̱tseꞌe nyakkutojkjadat, yakminda je̱tseꞌe yaja a̱ts nvinkujk xyakꞌo̱o̱ꞌkká̱xtat.” Ku je̱ Jesús tya̱jki je̱p Jerusalén (Mt. 21.1‑11; Mr. 11.1‑11; Jn. 12.12‑19) }(sVanꞌit tseꞌe je̱ yakkutojkpa yꞌatsa̱a̱jv: “Veꞌem xa a̱ts miitseꞌe nna̱a̱jmada: Pa̱n pa̱n xa veꞌe juuꞌ du̱ma̱a̱t, jaaꞌkyakmo̱ꞌo̱pts je̱ꞌe̱ veꞌe. Pa̱n pa̱n tseꞌe juuꞌ du̱kajaye̱jpp, pa̱n vinxu̱p tseꞌe du̱ma̱a̱da, yakpa̱jkjapts je̱ꞌe̱ veꞌe nu̱jom, je̱ꞌe̱ paat juuꞌ veꞌe yu̱u̱ꞌn ve̱e̱ꞌn jyayejpp. 'Vanꞌit tseꞌe yꞌatso̱o̱jvjidi: “Vintsá̱n, ¿ti ka jé̱pap ya̱ꞌa̱ veꞌe du̱ma̱a̱da majk je̱ meen?” >&u’Vanꞌit tseꞌe du̱nu̱u̱jmi juuꞌ veꞌe je̱m veꞌnidup: “Pa̱jkjada ya̱ꞌa̱ je̱ meen je̱tseꞌe xmo̱ꞌo̱dat juuꞌ veꞌe majk je̱ meen du̱ma̱a̱t.” v%e¿tya̱jx tseꞌe a̱ts je̱ nmeen je̱ viijnk jayu xkatukka̱ta̱jki je̱tseꞌe du̱yaknu̱yókat?, ax veꞌemts a̱tseꞌe ku̱nyakmo̱o̱jy je̱ meen ma̱a̱t je̱ myunu̱yojkin ku a̱tseꞌe yaja nta̱kꞌaajy tu̱nvimpijtnuva.” j$MVanꞌit tseꞌe je̱ yakkutojkpa ña̱ꞌmu̱xji: “Mits, ko̱ꞌo̱y toompa, je̱ mꞌayook a̱ts mitseꞌe ntukto̱kimpayo̱ꞌo̱yup. Pa̱n mnu̱jaꞌvip xa mitseꞌe je̱ts ma̱kk a̱tseꞌe nyakkutuk je̱ts je̱ꞌe̱ a̱tseꞌe nꞌamó̱tup juuꞌ a̱tseꞌe nkapu̱u̱mp, je̱ts je̱ꞌe̱ a̱tseꞌe mpa̱kmujkp juuꞌ a̱tseꞌe nkavu̱jp, \#1ku̱x ntsa̱ꞌkip a̱ts mitseꞌe je̱ꞌe̱ ka̱jx ku veꞌe ma̱kk myakkutuk; je̱ꞌe̱ xa mitseꞌe mꞌamó̱tup juuꞌ veꞌe mkapu̱u̱mp, je̱ꞌe̱ts mitseꞌe mpa̱kmujkp juuꞌ veꞌe mkavu̱jp.” P"’Vanꞌit tseꞌe jadoꞌk ñu̱je̱ꞌyji je̱tseꞌe vyaajñ: “Vintsá̱n, u̱xyaja xa veꞌe ya̱ mmeen juuꞌ a̱tseꞌe xtukka̱ta̱jki. Je̱pts a̱tseꞌe paayu ja̱a̱tp nvintsoomni f!EVanꞌit tseꞌe yꞌatso̱o̱jvji: “Mugo̱o̱xk kajpu̱nts mitseꞌe xyakkutojkjivat.”  3’Vanꞌit tseꞌe jadoꞌk vyaampa: “Vintsá̱n, mugo̱o̱xk nax xa veꞌe tu̱ñu̱yoka je̱ mmeen juuꞌ a̱tseꞌe xtukka̱ta̱jki.” &EVanꞌit tseꞌe je̱ yakkutojkpa yꞌatso̱o̱jvji: “O̱y xa veꞌe, o̱y toompats mitseꞌe. O̱yameꞌe ve̱e̱ꞌnji myaktukka̱ta̱jki, veꞌem tseꞌe juuꞌ xtun ax joꞌn yaktsa̱k, je̱ꞌe̱ ka̱jxts a̱ts mitseꞌe mpá̱mu̱t je̱tseꞌe xyakkutojkjat majk kajpu̱n.” 7g’Juuꞌ tseꞌe mutoꞌk, jidu̱ꞌu̱mts je̱ꞌe̱ veꞌe vyaajñ: “Vintsá̱n, majk nax xa veꞌe tu̱ñu̱yoka je̱ mmeen juuꞌ a̱tseꞌe xtukka̱ta̱jki.” T!’Ax yakpa̱a̱mjyamts je̱ꞌe̱ veꞌe yakkutojkpa. Vanꞌit tseꞌe vyimpijtnuva joma veꞌe je̱ jyayu. Ku tseꞌe jye̱ꞌyni, vanꞌit tseꞌe du̱nu̱ke̱jxi je̱ tyoompata̱jk juuꞌ veꞌe tyukka̱ta̱jkidu je̱ myeen je̱tseꞌe du̱nu̱jávat pa̱n vinxu̱peꞌe je̱ meen tu̱du̱yaknu̱yókada ka̱kje̱ꞌe̱. !;’Ax kaꞌa tseꞌe je̱ jyayu cha̱kju̱ yꞌijt, muꞌe̱jkju̱dup mujo̱tꞌaajnju̱dupeꞌe je̱tseꞌe du̱ke̱jxti je̱ kuká̱tsivada je̱tseꞌe jidu̱ꞌu̱m vyaꞌandat: “Kaꞌa xa a̱a̱tseꞌe ntsa̱k je̱ts a̱a̱tseꞌe je̱ yaaꞌtya̱jk xyakkutojkjat.” 5c Kaꞌanum tseꞌe cha̱a̱ꞌn vyeꞌna, vanꞌit tseꞌe du̱yaxtsa̱a̱jv nu̱majk je̱ tyoompa je̱tseꞌe ka̱kje̱ꞌe̱ du̱tukka̱ta̱jkidi toꞌk je̱ meen juuꞌ veꞌe tsó̱vax. Vanꞌit tseꞌe du̱nu̱u̱jmidi: “Yaktonda a̱ts ya̱ nmeen vanꞌit paat ku a̱tseꞌe nvimpijtnuvat.” 'G Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe ña̱ꞌmu̱xjidi: ―Je̱m xa veꞌe yꞌijt toꞌk je̱ yaaꞌtya̱jk juuꞌ veꞌe je̱ o̱y ke̱ꞌxtku̱n du̱ma̱a̱t, je̱tseꞌe jékum ñu̱jkx, je̱ꞌe̱ tseꞌe ñu̱na̱jkx je̱tseꞌe yakpá̱mu̱t yakkutojkpa, u̱xꞌo̱o̱k tseꞌe vyimpijtnuvat. .U Namvaateꞌe je̱ jayu du̱ꞌamo̱tunajxti, vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús vyaꞌnu̱xjidi ya̱ tukmuꞌaꞌixmojkin je̱ꞌe̱ ka̱jx ku veꞌe tá̱mani vye̱ꞌnada joma veꞌe je̱ Jerusalén je̱tseꞌe vyinmaaydi je̱ts jatyji veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ kyutojku̱n du̱yakmiinnit.  Ku̱x je̱ꞌe̱ xa a̱tseꞌe nnu̱miimp je̱ts a̱tseꞌe nꞌíxtat je̱tseꞌe nyaktso̱ꞌo̱ktat pa̱n pa̱n jatyeꞌe to̱kihꞌijttup, a̱ts, je̱ Jayu Juuꞌ veꞌe Nu̱pa̱a̱mdu̱ka Ijtp. Je̱ majk meen juuꞌ veꞌe tsó̱vax tukmuꞌaꞌixmojkin 8i Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús vyaajñ: ―U̱xyam xa veꞌe tu̱jyeꞌya je̱ nu̱tso̱o̱ku̱n yaja tu̱jk, ku̱x je̱ Abraham je̱ chaan je̱ kyo̱o̱j xa mitseꞌeva. yTu̱jkpani tseꞌe vye̱ꞌnada, vanꞌit tseꞌe je̱ Zaqueo tyeni je̱tseꞌe du̱nu̱u̱jmi je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n: ―U̱xyamts a̱tseꞌe nmo̱o̱ynit je̱ ayo̱o̱va jayu kojkm juuꞌ a̱tseꞌe nꞌixp njayejpp; ax pa̱n ta̱ts a̱tseꞌe jyapa̱na je̱ meen mpu̱jkja je̱ vinꞌa̱a̱ꞌnu̱n ka̱jx, maktaaxk naxts a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe nyaknu̱yojkijat. Y+Ku veꞌe je̱ nu̱may jayu du̱ꞌixti, vanꞌit tseꞌe du̱vinko̱tsta du̱naaꞌkó̱tsta je̱ Jesús ku̱x veꞌemeꞌe vyaandi je̱ts je̱m je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ tó̱kinax jayu tya̱kꞌam ñu̱jkx. 5Vanꞌit tseꞌe je̱ Zaqueo jatyji vyajntyk je̱tseꞌe je̱ Jesús du̱ma̱a̱di je̱m je̱ꞌe̱ tya̱kꞌam je̱ xo̱o̱jntku̱n ma̱a̱t. J Ku veꞌe je̱ Jesús ñajxy je̱ tso̱v, vanꞌit tseꞌe pyatꞌix, je̱tseꞌe du̱nu̱u̱jmi: ―Zaqueo, vánu̱ku̱ jatyji, tunjajtyna̱jkxp xa a̱tseꞌe u̱xyam je̱m mta̱kꞌam. Vanꞌit tseꞌe noomp tyooꞌvu̱jk je̱tseꞌe pyejt je̱m sicómoro ku̱p ka̱jxm juuꞌ veꞌe du̱mutá̱mip je̱ tooꞌ joma veꞌe je̱ Jesús ñaxuvaꞌañ vyeꞌna, ax veꞌem tseꞌe yꞌo̱ꞌyixju̱t vintso̱ veꞌe du̱ꞌixpaaꞌtu̱t. \1je̱ Jesuusts je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌixuvaampy. Ax kaꞌa tseꞌe yꞌo̱ꞌyixju̱ vintso̱ veꞌe du̱ꞌixpaaꞌtu̱t ku̱x piꞌk kó̱naji je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Zaqueo je̱ts o̱o̱yeꞌe je̱m je̱ jayu. #?Je̱m tseꞌe vyeꞌna toꞌk je̱ kumeen jayu juuꞌ veꞌe Zaqueo du̱xa̱a̱j, je̱ kupa̱ꞌmu̱n pa̱kmojkpats je̱ꞌe̱ veꞌe ñu̱vintsá̱nip, { qVanꞌit tseꞌe je̱ Jesús jye̱ꞌy je̱m jericoojit kyajpu̱n ka̱jxm je̱tseꞌe je̱ kajpu̱n du̱tuknajxy. )K+Tun jatyji tseꞌe je̱ jayu vyinꞌixpa̱jkni. Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús du̱panu̱jkx je̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam du̱yakma̱ji du̱yakjaanchi. Ax nu̱jom tseꞌe je̱ jayu pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱ꞌixtu, yakmá̱jiduva yakjaanchiduvats je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam. 9*Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xji: ―¡Vinꞌixpa̱ku̱ts nꞌit! Ta̱ xa veꞌe mjo̱tka̱daakni ku̱x a̱tseꞌe tu̱xjaanchjáva. ] 3)―¿Tiseꞌe mtsa̱jkp je̱ts a̱ts mitseꞌe ntoojnjat? Vanꞌit tseꞌe je̱ viints jayu yꞌatsa̱a̱jv: ―Vintsá̱n, je̱ꞌe̱ xa a̱tseꞌe ntsa̱jkp je̱ts a̱ts mitseꞌe xyakvinꞌixpá̱ku̱t. J  (Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús vyaꞌktaajñ je̱tseꞌe du̱nu̱u̱jmidi je̱ jayu je̱tseꞌe du̱yakmíndat. Ku tseꞌe je̱ viints jayu jye̱ꞌy, vanꞌit tseꞌe yakꞌamo̱tutu̱vi:  1'Ax pa̱n pa̱n jaty tseꞌe je̱ Jesús vintooꞌva̱jkijup, tukna̱ꞌmu̱xju tseꞌe je̱tseꞌe yꞌamo̱ꞌo̱tu̱t. Ax nu̱yojk ma̱kk tseꞌe tyunjaaꞌkka̱jts: ―¡Je̱ David je̱ chaan je̱ kyo̱o̱j juuꞌ veꞌe yakkutojknup, tukmo̱ꞌtk a̱ts toꞌk aaj!  )&vanꞌit tseꞌe ma̱kk vyaajñ: ―¡Jesús, je̱ David je̱ chaan je̱ kyo̱o̱j juuꞌ veꞌe yakkutojknup, tukmo̱ꞌtk a̱ts toꞌk aaj! jM%Ku veꞌe yakvaajnji je̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe najxp vyeꞌna je̱ Jesús, je̱ nazarétit jayu, $Ku veꞌe du̱mo̱tu je̱ts je̱ nu̱may jayu veꞌe najxp, vanꞌit tseꞌe du̱ꞌamo̱tutu̱vi pa̱n ti veꞌe toojnjup ko̱jtsjup. I #Ku veꞌe je̱ Jesús du̱muta̱mi je̱ jericoojit kajpu̱n, je̱m tseꞌe toꞌk je̱ viints jayu chu̱u̱na vyeꞌna je̱ja tooꞌ paꞌayi je̱tseꞌe je̱ puta̱jkin du̱ꞌamo̱tu. g}n{zyxxkwvv uotrqqpwonmll5jiihghfee dtcbaa_q]]P\ [UZYXWW1VdTTS8RGQ?PNMLKLJJ'IHGFEDQCYB[A@?/=LKujk xa̱a̱j joꞌn tseꞌe vyeꞌna, vanꞌit tseꞌe nu̱jom je̱ it je̱ naax kyo̱o̱ꞌtsiku̱jx. Toojk yaaxp paatts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ it yꞌijt ko̱o̱ꞌts. 7g+Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús yꞌatso̱o̱jvji: ―Tyú̱vam xa a̱ts mitseꞌe nnu̱u̱jma je̱ts u̱xyam mitseꞌe mꞌijtnit a̱ts ma̱a̱t joma veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ jyayu du̱ja̱a̱jna du̱ta̱jka. Ku je̱ Jesús yꞌo̱o̱ꞌkni (Mt. 27.45‑56; Mr. 15.33‑41; Jn. 19.28‑30) *Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús du̱nu̱u̱jmi: ―Jesús, jaaꞌmyé̱tsu̱ a̱ts mits toꞌk aaj ku veꞌe myakkutojkꞌukvaannit. xi)Nvinmajtsumjuvam xa u̱u̱ꞌmeꞌe ya̱ tsaachpaatu̱n juuꞌ veꞌe u̱xyam nyaknajxump ku̱x je̱ꞌe̱ xa veꞌe nkuve̱jtump ku veꞌe ntoꞌnum juuꞌ veꞌe ka ó̱yap; ax ya̱ jayu, ni ti tó̱kinats ya̱ꞌa̱ veꞌe du̱katún. P(Ax tukna̱ꞌmu̱xju tseꞌe jadoꞌk je̱ myujatyooꞌ. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe ña̱ꞌmu̱xji: ―¿Kaꞌa mitseꞌe je̱ Nteꞌyam xtsa̱ꞌa̱ga? Nay je̱ tsaachpaatu̱n mitseꞌe mpaatpap.  'Nu̱toꞌk tseꞌe je̱ jayu juuꞌ veꞌe je̱m cruz ka̱jxm, vyinko̱jtspe̱jtpa tseꞌe je̱ Jesús. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaajñ: ―Pa̱n mítsam xa je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Cristo, naajktso̱ꞌo̱kju̱ts nꞌit, je̱ts yaktso̱o̱kpa a̱a̱ts. &Ax je̱m tseꞌe je̱ Jesús cryuuz ko̱jm du̱pa̱a̱mdi toꞌk je̱ jatyán. Toojk ayookts je̱ꞌe̱ veꞌe jaꞌa: je̱ griego, je̱ latín, je̱ts je̱ hebreo. Jidu̱ꞌu̱meꞌe vyaꞌañ: “Ya̱ꞌa̱ xa veꞌe je̱ Israeejlit Jayu Yakkutojkpa.” }%je̱tseꞌe du̱nu̱u̱jmidi: ―Pa̱n je̱ Israeejlit Jayu Yakkutojkpa xa mitseꞌe, ¡naajktso̱ꞌo̱kju̱ts nꞌit! k~O$Nay veꞌempa tseꞌe je̱ tojpata̱jk je̱ Jesús du̱nu̱xiikti du̱tukxiikti, du̱jomnu̱u̱jmidi du̱tinu̱u̱jmidi, je̱tseꞌe du̱vinkutá̱midi, je̱tseꞌe du̱tukꞌookti je̱ tsaaydum paꞌajk na̱ꞌo̱o̱k, L}#Je̱m tseꞌe nu̱may je̱ jayu vyeꞌniduva je̱tseꞌe du̱ꞌixti juuꞌ veꞌe toojnju ko̱jtsju. Pa̱n pa̱n jatyeꞌe yakkutojktup, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱vinko̱jtspe̱jttu je̱ Jesús, je̱tseꞌe vyaandi: ―Yaktso̱o̱k xa ya̱ꞌa̱ veꞌe je̱ viijnk jayu; vaꞌants nꞌiteꞌe viinm du̱naajktsa̱ꞌa̱kju̱ pa̱n tyú̱vameꞌe je̱ts ya̱ꞌa̱ veꞌe je̱ Cristo, juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam vyinko̱o̱n je̱tseꞌe yakkutojknit. |"Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús vyaajñ: ―Tata, me̱e̱ꞌkxjada toꞌk aaj je̱ tyo̱kin ku̱x kaꞌa ya̱ꞌa̱ veꞌe du̱nu̱jávada ti veꞌe tyoondup. Vanꞌit tseꞌe je̱ tojpata̱jk je̱ Jesús je̱ vyit du̱pa̱jkvaꞌkxti je̱tseꞌe du̱nu̱kooꞌyidi. {!Ku veꞌe jye̱ꞌydi joma veꞌe je̱ it juuꞌ veꞌe du̱xa̱a̱j Kuxútum, je̱m tseꞌe je̱ Jesús du̱yakcruuzpe̱jtti ma̱a̱t nu̱me̱jtsk je̱ to̱kin toompada, toꞌk je̱ja je̱ Jesús yꞌakaꞌyu̱n paꞌayi je̱ts jadoꞌk yꞌanaja̱paꞌayi. 'zG Yakna̱jkxtuva tseꞌe ma̱a̱t je̱ Jesús nu̱me̱jtsk juuꞌ veꞌe je̱ ma̱ja̱ to̱kin du̱toondu, veꞌem tseꞌe du̱tukmuyakꞌo̱o̱ꞌkadat. y{Pa̱n veꞌemeꞌe jyátu̱kada ku a̱tseꞌe nꞌit miits ma̱a̱tta, ¿ax ti tseꞌe jyaaꞌktóndap ku a̱tseꞌe nko̱o̱ꞌkꞌijtnit miits ma̱a̱tta? Veꞌem tseꞌe jyátu̱kadat ax joꞌn yaktún ku veꞌe je̱ tsoxk ku̱p tya̱a̱tsnit. OxVanꞌit tseꞌe je̱ jayu je̱ ko̱pk je̱ ke̱e̱ts du̱na̱a̱jmadat: “Naxka̱daꞌaku̱ yam a̱a̱ts nmiꞌkxm je̱ts a̱a̱tseꞌe xyoꞌotsu̱t.” Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe du̱na̱a̱jmadat. Aw{ku̱x je̱ꞌyapeꞌe je̱ xa̱a̱j ku veꞌe je̱ jayu vyaꞌanu̱t: “Xo̱o̱n xa je̱ꞌe̱ veꞌeda pa̱n pa̱n jatyeꞌe pu̱m je̱tseꞌe je̱ ónu̱k du̱kajayé̱ptat je̱ts pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ ónu̱k du̱katsa̱mkojkidup je̱ts pa̱n pa̱n jatyeꞌe ni vinꞌita kayakꞌonu̱ktsiꞌtstup.” dvAVanꞌit tseꞌe je̱ Jesús vyaꞌku̱mpijt je̱tseꞌe ña̱ꞌmu̱xjidi: ―Jerusaleenit ta̱ꞌa̱xta̱jkta, kadi a̱ts miits xnu̱yaꞌaxta, nañu̱yaꞌaxjada miits viinm je̱ts nu̱yaꞌaxta je̱ mꞌónu̱kta, u+Nu̱may tseꞌe je̱ jayu pyana̱jkxjidi je̱ts nu̱may je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk juuꞌ veꞌe yaaxtup tsaachvinmaaydup je̱ Jesús ka̱jx. t#Je̱m tseꞌe cruuzpe̱jtpa du̱yakna̱jkxta vyeꞌna je̱ Jesús, vanꞌit tseꞌe du̱majtsti toꞌk je̱ ciréneit jayu, Simón je̱ꞌe̱ veꞌe xya̱a̱j, je̱mts je̱ꞌe̱ veꞌe kam jo̱o̱tm cha̱a̱ꞌn, je̱tseꞌe du̱tukpaka̱a̱ydi je̱ Jesús je̱ cryuuz, je̱tseꞌe je̱ Jesús du̱yaktooꞌva̱jkti, je̱tseꞌe du̱yakꞌu̱xꞌo̱o̱kidi je̱ Simón ma̱a̱t je̱ cruz. s#Ax veꞌem tseꞌe du̱masa̱a̱k naspa̱ka je̱ jayu juuꞌ veꞌe poxu̱nta̱ktsu̱u̱ni je̱ꞌe̱ ka̱jx ku veꞌe je̱ jayu du̱yaknañu̱pojtu̱kji je̱ts je̱ꞌe̱ ka̱jx ku veꞌe yakjayuꞌa̱a̱ꞌk; ax je̱ Jesús, je̱m tseꞌe je̱ tojpa kya̱ꞌm du̱pa̱a̱mdini je̱tseꞌe du̱yakcruuzpé̱ttat. Ku je̱ Jesús cryuuzpejt (Mt. 27.32‑44; Mr. 15.21‑32; Jn. 19.17‑27) Rrje̱ꞌe̱ tseꞌe je̱ Pilato tyoon juuꞌ veꞌe je̱ jayu cho̱jktu. qAx nu̱yojkts je̱ꞌe̱ veꞌe du̱tunꞌamó̱tudi je̱tseꞌe cryuuzpé̱tu̱t je̱ Jesús. Ku̱x ma̱kkeꞌe o̱o̱y tyunko̱jtsti je̱ jáyuda je̱ts je̱ teeꞌta̱jk je̱ vyintsa̱nda, o̱ꞌyixju̱du tseꞌe juuꞌ veꞌe yꞌamó̱tudu, Tp!Ax mutoojk nax tseꞌe je̱ Pilato jidu̱ꞌu̱m ña̱ꞌmu̱xjidi: ―¿Tya̱jxseꞌe? ¿Ti ka ó̱yap ya̱ꞌa̱ veꞌe tu̱du̱tún? Kaꞌa xa a̱ts ya̱ꞌa̱ veꞌe mpaatyja je̱ to̱kin ti ya̱ꞌa̱ veꞌe kyuꞌo̱o̱ꞌkap. Nyakjachaachpaaꞌtjupts a̱ts ya̱ꞌa̱ veꞌe, vanꞌitts a̱tseꞌe nmaso̱ꞌo̱ku̱t. Zo-Ax nu̱yojk tseꞌe yꞌaaꞌmitaakti: ―Yakcruuzpé̱tu̱, yakcruuzpé̱tu̱. n1Jyatso̱jk tseꞌe je̱ Pilato je̱tseꞌe du̱maso̱ꞌo̱ku̱t je̱ Jesús, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe du̱muko̱jtsnuva je̱ jayu jadoꞌk nax. QmJe̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe je̱ Barrabás yakpoxu̱nta̱kpu̱u̱jm ku̱xeꞌe je̱ jayu du̱yaknañu̱pojtu̱kju̱ je̱m kajpu̱n ka̱jxm je̱ts je̱ꞌe̱ ka̱jx ku veꞌe yakjayuꞌa̱a̱ꞌk. Hl Vanꞌit tseꞌe je̱ jayu yꞌaaꞌmitaakti, je̱tseꞌe vyaandi: ―Vaꞌan du̱ꞌa̱a̱ꞌku̱, je̱ꞌe̱ xa a̱a̱tseꞌe ntsa̱jkp je̱ts a̱a̱tseꞌe xmaso̱o̱kjat je̱ Barrabás. wkgAx vimpaascua xa̱a̱j tseꞌe je̱ Pilato du̱jajtymasa̱ꞌa̱k yꞌijt toꞌk je̱ poxu̱nta̱kjayu. fjENyakjachaachpaaꞌtjupts a̱ts ya̱ꞌa̱ veꞌe, vanꞌitts a̱tseꞌe nmaso̱ꞌo̱ku̱t. Vi%kaꞌava veꞌe je̱ Herodes, ku̱x ta̱ xa a̱tseꞌe xtuknu̱ke̱jxu̱mpijtnuva. U̱xe̱ja tseꞌe xmó̱tuda, kaꞌats ya̱ꞌa̱ veꞌe tu̱du̱tún juuꞌ veꞌe je̱ o̱o̱ꞌku̱n du̱vinmajtsjup. h9je̱tseꞌe du̱nu̱u̱jmidi: ―Miits xa a̱tseꞌe tu̱xtuknu̱minda ya̱ jayu ku veꞌe mvaꞌanda je̱ts yakyoojmu̱kp yakꞌajxu̱kp ya̱ꞌa̱ veꞌe je̱ nu̱may jayu. Ax yájats a̱ts ya̱ꞌa̱ veꞌe juuꞌ tu̱nꞌamo̱tutu̱viku̱x miits mvinkujkta, ax ta̱ tseꞌe xmó̱tuda je̱ts kaꞌa a̱ts ya̱ꞌa̱ veꞌe ti to̱kin tu̱mpaatyja juuꞌ miits ya̱ꞌa̱ veꞌe mtuknu̱xa̱ꞌa̱idup; Bg} Vanꞌit tseꞌe je̱ Pilato du̱yakjayyaxmojkjidi je̱ teeꞌta̱jk je̱ vyintsa̱nda ma̱a̱t pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ kutojku̱n du̱jaye̱jptup, ma̱a̱t je̱ nu̱may jayu, rf] Je̱ xa̱a̱jjyam tseꞌe je̱ Pilato je̱ts je̱ Herodes ñayjaꞌviꞌukvaajnjidi, ku̱x namyuꞌe̱jkju̱dupeꞌe yꞌijtti. Ku je̱ Jesús je̱ yꞌo̱o̱ꞌku̱n kyutujk (Mt. 27.15‑26; Mr. 15.6‑15; Jn. 18.39‑19.16) Ne Vanꞌit tseꞌe je̱ Herodes ma̱a̱t je̱ tyojpata̱jk du̱jomnu̱u̱jmidi du̱tinu̱u̱jmidi je̱ Jesús je̱tseꞌe du̱nu̱xiikti du̱tukxiikti. Vanꞌit tseꞌe du̱xo̱jxti ma̱a̱t je̱ o̱o̱jyit vit ax joꞌn je̱ yakkutojkpa ñaxya̱xju̱. Vanꞌit tseꞌe je̱ Herodes du̱tuknu̱ke̱jxu̱mpijtnuva je̱ Pilato. 0dY Je̱m tseꞌe vyeꞌniduva je̱ teeꞌta̱jk je̱ vyintsa̱nda ma̱a̱t je̱ tsaptu̱jkpit yakꞌixpa̱jkpata̱jk, je̱ꞌe̱ tseꞌe ma̱kk tunnu̱vampe̱jtju̱dup. c May viijnts je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ jaty du̱ꞌamo̱tutu̱vi; ax ni vinxu̱pa tseꞌe je̱ Jesús kyahꞌatso̱o̱jvji. !b;O̱o̱y tseꞌe tyunxo̱o̱jntk je̱ Herodes ku veꞌe je̱ Jesús du̱ꞌix, ku̱x jé̱mani veꞌe du̱jaꞌixuvaꞌañ ku veꞌe je̱ ka̱ts du̱mo̱tu je̱ts ti veꞌe tyuump kya̱jtsp je̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌixuvaampy je̱tseꞌe je̱ Jesús je̱ ma̱jin du̱tónu̱t. xaiKu veꞌe yaknu̱u̱jmi je̱ts veꞌem, vanꞌit tseꞌe du̱kejx joma veꞌe je̱ Herodes, je̱ galiléait yakkutojkpa je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌijt, je̱mts je̱ꞌe̱ veꞌe Jerusalén vyeꞌniva vanꞌit ku veꞌe je̱ xa̱a̱j tyunju̱. `#Ku veꞌe je̱ Pilato du̱ꞌamo̱tunajxy, vanꞌit tseꞌe du̱ꞌamo̱tutu̱vi pa̱n galiléait jayu je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Jesús. N_Ax nu̱yojk tseꞌe du̱jaaꞌknu̱vampe̱jtti. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaandi: ―Yakyoojmu̱kp yakꞌajxu̱kp xa ya̱ꞌa̱ veꞌe nu̱jom a̱a̱ts je̱ njayu ma̱a̱t juuꞌ veꞌe tyukꞌixp. Je̱m tseꞌe veꞌem du̱tún Galilea je̱ts yaja paat tseꞌe veꞌem du̱toompa. Ku je̱ Jesús je̱ Herodes du̱vinteni 3^_Vanꞌit tseꞌe je̱ Pilato du̱nu̱u̱jmi je̱ teeꞌta̱jk je̱ vyintsa̱nda je̱ts je̱ nu̱may jayu: ―Kaꞌa xa a̱ts ya̱ꞌa̱ veꞌe ti to̱kin mpaatyja. d]AVanꞌit tseꞌe je̱ Pilato du̱ꞌamo̱tutu̱vi je̱ Jesús: ―¿Mitseꞌe je̱ Israeejlit Jayu Yakkutojkpa? Je̱tseꞌe je̱ Jesús yꞌatsa̱a̱jv: ―Je̱ꞌe̱ xa a̱tseꞌe, veꞌem ax joꞌn tu̱xka̱ts. \-Je̱m tseꞌe du̱nu̱xa̱ꞌa̱iꞌukvaandi. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaandi: ―Ta̱ a̱a̱ts ya̱ꞌa̱ veꞌe nꞌix mpaaꞌty je̱tseꞌe a̱a̱ts je̱ njayu du̱yakyoojmu̱k du̱yakꞌajxu̱k, veꞌem tseꞌe vyaꞌañ je̱ts kaꞌa a̱a̱tseꞌe je̱ kupa̱ꞌmu̱n nmo̱ꞌo̱t je̱ rómait yakkutojkpa, vaampap tseꞌe je̱ts je̱ Criistuk ya̱ꞌa̱ veꞌe, yakkutojkpu̱k ya̱ꞌa̱ veꞌe. n[ WVanꞌit tseꞌe tyenika̱jxti je̱tseꞌe du̱yakna̱jkxti je̱ Jesús je̱m je̱ Pilato vyinkojkm. |ZqGVanꞌit tseꞌe vyaandi: ―¿Tya̱jxts u̱u̱ꞌmeꞌe njaaꞌktso̱jkumda pa̱neꞌe du̱ꞌixtu du̱mó̱tudu juuꞌ veꞌe tyoon kyo̱jts ka ó̱yap? U̱u̱ꞌmam xa veꞌe tu̱nꞌamo̱tunajxumda ku veꞌe viinm tu̱vyaꞌañ.rY]FVanꞌit tseꞌe anañu̱joma yꞌamo̱tutú̱vijidi: ―¿Tits, mits je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌOnu̱k? Je̱tseꞌe je̱ Jesús yꞌatso̱o̱jvjidi: ―Je̱ꞌe̱ xa a̱tseꞌe, veꞌem ax joꞌn tu̱xko̱tsta. OXEU̱xyamts a̱tseꞌe ntsu̱u̱niꞌukvaꞌanu̱t je̱ja je̱ Nteꞌyam yꞌakaꞌyu̱n paꞌayi, juuꞌ veꞌe nu̱jom du̱ka̱ꞌmika̱jxp, a̱ts, je̱ Jayu Juuꞌ veꞌe Nu̱pa̱a̱mdu̱ka Ijtp. WDPa̱n nꞌamo̱tutú̱vidupts a̱ts miitseꞌe juuꞌ, kaꞌats a̱tseꞌe xꞌatsó̱vdat je̱ts kaꞌats a̱tseꞌe xmaso̱ꞌo̱ktat. sV_C―Vaajnja a̱a̱ts pa̱n mitseꞌe je̱ Cristo, juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam vyinko̱o̱n je̱tseꞌe yakkutojknit. Je̱tseꞌe yꞌatsa̱a̱jv: ―Pa̱n vaamp xa a̱tseꞌe je̱ts veꞌem, kaꞌats a̱tseꞌe xjaanchjávadat. 7UgBKu veꞌe je̱ it jyajtk, vanꞌit tseꞌe ñayꞌamojkijidi je̱ israeejlit je̱ myú̱jit jáyuda, je̱ teeꞌta̱jk je̱ vyintsa̱nda, ma̱a̱t je̱ tsaptu̱jkpit yakꞌixpa̱jkpata̱jkta, je̱tseꞌe du̱yakna̱jkxti je̱ Jesús joma veꞌe ñayꞌamókajada. Je̱p tseꞌe du̱nu̱u̱jmidi: KTAMay nax tseꞌe du̱jaaꞌkvinko̱jtspe̱jtti. Ku je̱ Jesús du̱vinteni pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱nu̱má̱jidup je̱p tsaptu̱jkp (Mt. 26.59‑66; Mr. 14.55‑64; Jn. 18.19‑24) S@du̱vintsoomdi, je̱tseꞌe du̱ꞌakupa̱ꞌkxidi, je̱tseꞌe vyaandi: ―Nu̱kó̱tsu̱ts nꞌit pa̱neꞌe tu̱mtsiiꞌkju̱. R?Je̱ jáyuda pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ Jesús du̱ꞌixꞌijttu, ñu̱xiiktu tyukxiiktu tseꞌe, je̱tseꞌe du̱tsiiꞌkti, )QK>Vanꞌit tseꞌe je̱ Pedro pyítsumni je̱tseꞌe o̱o̱y tyuntsaachvinmaꞌyu̱nyaaxy. Ku je̱ Jesús yaknu̱xiik yaktukxiik (Mt. 26.67‑68; Mr. 14.65) nPU=Vanꞌit tseꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n yꞌixu̱mpijt je̱tseꞌe je̱ Pedro du̱vinꞌix. Vanꞌit tseꞌe je̱ Pedro du̱jaaꞌmyejts je̱ts jidu̱ꞌu̱meꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n ña̱ꞌmu̱xji: “Kaꞌanumeꞌe je̱ naꞌatseev u̱xyam ya̱ tsooj yꞌayaꞌaxy vye̱ꞌnat, mutoojk náxipts a̱ts mitseꞌe xkanatyukpu̱kju̱ vye̱ꞌnat.” NO<Vanꞌit tseꞌe je̱ Pedro vyaajñ: ―Kaꞌa xa a̱tseꞌe nnu̱java pa̱n ti veꞌe mka̱jtsp. Ko̱jtspna tseꞌe je̱ Pedro vyeꞌna, vanꞌit tseꞌe toꞌk je̱ naꞌatseev yꞌayaaxy. mNS;Toꞌk hora joꞌn tseꞌe je̱ it jyaaꞌknajxy, vanꞌit tseꞌe jadoꞌk je̱ jayu vyaampa: ―Tun nu̱java xa veꞌe, jé̱mam xa ya̱ꞌa̱ veꞌe tu̱du̱ma̱a̱tvídu̱t, ku̱x galiléait jáyuva ya̱ꞌa̱ veꞌe. :Mm:Ve̱e̱ꞌn tseꞌe je̱ it ñajxy je̱tseꞌe jadoꞌk je̱ jayu yꞌíxjuva. Vanꞌit tseꞌe je̱ jayu vyaajñ: ―Mma̱a̱tvíttpap xa mits ya̱ꞌa̱ veꞌe tu̱yꞌit. Vanꞌit tseꞌe je̱ Pedro yꞌatsa̱a̱jv: ―Kaꞌa xaja, kaꞌa xa a̱ts ya̱ꞌa̱ veꞌe nma̱a̱tvídu̱t tu̱yꞌit. L+9Ax kaꞌa tseꞌe je̱ Pedro du̱natyukpa̱jkji je̱ Jesús. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaajñ: ―Kaꞌa xa a̱ts ya̱ꞌa̱ veꞌe nꞌixa. EK8Vanꞌit tseꞌe toꞌk je̱ ja̱jtspa yꞌixji ku veꞌe xyamy je̱tseꞌe du̱muꞌix du̱mupejt, je̱tseꞌe vyaajñ: ―Mya̱a̱tvíttpap xa ya̱ꞌa̱ veꞌe tu̱yꞌit ya̱ Jesús. 1J[7Je̱p tseꞌe je̱ tsapta̱kmutoompata̱jk taagujkp du̱pa̱a̱mdi je̱ ja̱a̱jn je̱tseꞌe du̱naaꞌa̱jxtkvítti, ax je̱p tseꞌe je̱ Pedro du̱ma̱a̱txámda. fIE6Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús du̱majtsti je̱tseꞌe du̱yakna̱jkxti je̱p je̱ teeꞌ juuꞌ veꞌe du̱nu̱vintsa̱nika̱jxp je̱ teeꞌta̱jkta tya̱kꞌap, ax jékum tseꞌe je̱ Pedro pyaꞌu̱xꞌo̱o̱kaja. _H75Jó̱vum xa̱a̱j xa a̱tseꞌe tu̱nꞌit miits ma̱a̱tta je̱p ma̱ja̱ tsaptu̱jkp, kaꞌats a̱tseꞌe xmajtsti vanꞌit; ax u̱xyam tseꞌe je̱ Nteꞌyam myakjajtu̱xjada je̱ts a̱tseꞌe xmátstat, u̱xyam tseꞌe tyónju̱t kyó̱tsju̱t ax joꞌn du̱tso̱kta pa̱n pa̱n jatyeꞌe yakkutojktup je̱ja ako̱o̱ꞌts it ja̱a̱t. Ku je̱ Pedro du̱kanatyukpa̱jkji je̱ Jesús (Mt. 26.57‑58, 69‑75; Mr. 14.53‑54, 66‑72; Jn. 18.12‑18, 25‑27) tGa4Vanꞌit tseꞌe du̱nu̱u̱jmi je̱ teeꞌta̱jk je̱ vyintsa̱nda, je̱ tsapta̱kmutoompata̱jkta, ma̱a̱t je̱ israeejlit je̱ myú̱jit jáyuda, je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe je̱ꞌydu je̱tseꞌe myajtsjidinit: ―¿Veꞌem a̱ts miitseꞌe xnu̱minda je̱ yajkxy tsojx ma̱a̱t je̱ts je̱ ku̱p ma̱a̱t ax joꞌn a̱tseꞌe je̱ me̱e̱ꞌtspa ku̱nꞌijt? VF%3Ax jidu̱ꞌu̱m tseꞌe je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xji: ―Maso̱ꞌo̱kta, nvaatani veꞌe vanxu̱p. Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús du̱ta̱a̱jn je̱ toompa je̱ tyaatsk je̱tseꞌe du̱yakjo̱tka̱daakni. VE%2Vanꞌit tseꞌe nu̱toꞌk je̱ yꞌixpa̱jkpa du̱ku̱spojxji toꞌk je̱ yꞌakaꞌyu̱n taatsk juuꞌ veꞌe du̱toojnjip je̱ teeꞌ juuꞌ veꞌe du̱nu̱vintsa̱nika̱jxp je̱ teeꞌta̱jkta. zDm1Ku veꞌe du̱ꞌixti ti veꞌe toojnjup ko̱jtsjup je̱ jáyuda juuꞌ veꞌe ijttu je̱ Jesús ma̱a̱t, vanꞌit tseꞌe du̱ꞌamo̱tutú̱vidi: ―Ma̱ja̱ Vintsá̱n, ¿ntsoꞌoxpa̱jkumdupeꞌe ya̱ jáyuda ma̱a̱t ya̱ tsojx? tCa0Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xji: ―Judas, ¿toꞌk je̱ tsuuꞌkx ma̱a̱t a̱tseꞌe xpa̱a̱mnit je̱m je̱ jayu kya̱ꞌm juuꞌ a̱tseꞌe xtsoꞌoxpa̱jktup?, a̱ts, je̱ Jayu Juuꞌ veꞌe Nu̱pa̱a̱mdu̱ka Ijtp. dBA/Ko̱jtspna tseꞌe je̱ Jesús vyeꞌna ku veꞌe nu̱may je̱ jayu jye̱ꞌydi. Ax juuꞌ tseꞌe Judas du̱xa̱a̱j, je̱ꞌe̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe nu̱toꞌk je̱ ixpa̱jkpa juuꞌ veꞌe nu̱makme̱jtsk ijttu, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱vintooꞌva̱jkip je̱ jáyuda. Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús du̱vinkuta̱mi je̱tseꞌe du̱tsuuꞌkx. kAO.Vanꞌit tseꞌe du̱nu̱u̱jmidi: ―¿Tya̱jxseꞌe mmaꞌajta? Pojtu̱kta je̱ts tsapko̱tsta je̱tseꞌe mkakaꞌadat je̱p to̱kin ja̱a̱tp. Ku je̱ Jesús yakmajch (Mt. 26.47‑56; Mr. 14.43‑50; Jn. 18.2‑11) @-Ku veꞌe chapko̱jtsku̱jx, vanꞌit tseꞌe vyimpijt joma veꞌe je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk, tá̱damts je̱ꞌe̱ veꞌeda je̱ tsooj pyatka̱jxjidini vyeꞌna je̱ꞌe̱ ka̱jx ku veꞌe je̱ tsaachvinmaꞌyu̱n yakꞌayonu̱kta̱jkijidini. o?W,Ax ku tseꞌe o̱o̱y tyunꞌanooꞌkxini, vanꞌit tseꞌe nu̱yojk ma̱kk chapka̱jts, yaaxp aaj yaaxp jo̱o̱t, veꞌem tseꞌe je̱ pyúxu̱k ñaxka̱daaky ax joꞌn je̱ mú̱jit nu̱u̱ꞌpu̱n taꞌkxy ku̱yꞌijt joꞌn. p>Y+Vanꞌit tseꞌe toꞌk je̱ tsapjo̱o̱tmit ángeles kya̱daaky je̱tseꞌe kyo̱jtsmá̱kkiji. =*Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaajñ: ―Tata, pa̱n mtsa̱jkp xa mitseꞌe, kadi xyakjaty je̱ts a̱tseꞌe ya̱ tsaachpaatu̱n xtukka̱daꞌaku̱t. Ax ka je̱ꞌe̱p tseꞌe mtónup juuꞌ a̱tseꞌe ntsa̱jkp; je̱ꞌe̱ veꞌe mtónup juuꞌ mitseꞌe mtsa̱jkp. w<g)Vanꞌit tseꞌe apu̱k ñu̱jkx jadoꞌk kaꞌachum, je̱tseꞌe kyo̱xkteni, je̱tseꞌe chapka̱jts. ';G(Ku veꞌe jye̱ꞌydi joma veꞌe je̱ it, vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xjidi: ―Tsapko̱tsta je̱tseꞌe mkakaꞌadat je̱p to̱kin ja̱a̱tp. D:'Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús pyítsum je̱p je̱tseꞌe ñu̱jkx je̱m Olivos Ko̱pk viindum, veꞌem ax joꞌn du̱tún yꞌijt, pana̱jkxju̱du tseꞌe je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk. 9&Vanꞌitts je̱ꞌe̱ veꞌe vyaandi: ―Ma̱ja̱ Vintsá̱n, u̱xyaja xa veꞌe me̱jtsk ya̱ yajkxy tsojx. Vanꞌit tseꞌe yꞌatsa̱a̱jv: ―Nvaatani vanxu̱p. Ku je̱ Jesús chapka̱jts je̱p Getsemaní (Mt. 26.36‑46; Mr. 14.32‑42) x8i%Ku̱x veꞌem xa a̱ts miitseꞌe nna̱a̱jmada je̱ts tun vinko̱pk je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe tyónju̱t juuꞌ veꞌe je̱ Kunuuꞌkx Jatyán kya̱jtsp a̱ts ka̱jx. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaꞌañ: “Veꞌem tseꞌe yaktuujn ax joꞌn je̱ ma̱ja̱ to̱kin ku̱du̱tuujn.” Nu̱jom vinxu̱peꞌe javyet a̱ts ka̱jx, tónjup kó̱tsjupts je̱ꞌe̱ veꞌe. h7I$Vanꞌit tseꞌe yaknu̱u̱jmidi: ―Ax u̱xyam, pa̱n pa̱n tseꞌe je̱p je̱ yꞌapa̱jkin, vaꞌan tseꞌe du̱vitsu̱, nay veꞌempa tseꞌe pa̱n pa̱neꞌe je̱p je̱ myeen, vaꞌan tseꞌe du̱vijtspa. Pa̱n pa̱n tseꞌe du̱kama̱a̱t je̱ yajkxy tsojx, vaꞌan tseꞌe du̱ta̱a̱ꞌku̱ je̱ vyita̱niꞌkx je̱tseꞌe du̱jóyu̱t. 66e#Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús yꞌamo̱tutú̱vijidi: ―Ku a̱ts miitseꞌe mpake̱jxti ka je̱ apa̱jkin ma̱a̱tap, ka je̱ meen ma̱a̱tap, ka je̱ ka̱ꞌa̱jk ma̱a̱tap, ¿mkaꞌijtu̱xju̱du tseꞌe juuꞌ? Vanꞌit tseꞌe yꞌatso̱o̱jvjidi: ―Kaꞌa xa a̱a̱tseꞌe ti xkaꞌijtji. 5"Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xji: ―Pedro, veꞌemts a̱ts mitseꞌe nnu̱u̱jma je̱ts u̱xyam ya̱ tsooj, kaꞌanumeꞌe je̱ naꞌatseev yꞌayaꞌaxy vye̱ꞌnat, mutoojk náxipts a̱ts mitseꞌe xkanatyukpu̱kju̱ vye̱ꞌnat. m4S!Vanꞌit tseꞌe je̱ Simón Pedro ña̱ꞌmu̱xji: ―Ma̱ja̱ Vintsá̱n, nnayjaꞌvijup xa a̱tseꞌe je̱ts a̱tseꞌe nna̱jkxu̱t mits ma̱a̱t je̱p poxu̱ntu̱jkp je̱ts a̱ts mitseꞌe nma̱a̱tꞌo̱o̱ꞌku̱t. S3 Ax ta̱ts a̱ts mitseꞌe nnu̱tsapka̱ts je̱ts ma̱kk mitseꞌe je̱ Nteꞌyam xjaanchjávat. Ax kuts mitseꞌe mnapya̱a̱jmjinuvat a̱ts ma̱a̱t, ko̱jtsmá̱kkats je̱ mꞌutsta je̱ mꞌajchta. P2Ñu̱u̱jmiva tseꞌe je̱ Jesús je̱ Simón Pedro: ―Simón, Simón, amo̱tu xa miitseꞌe je̱ Satanás mjayé̱pjada je̱tseꞌe du̱ꞌíxu̱t pa̱n vintso̱ veꞌe myakto̱kintónjadat. }1sje̱ts a̱tseꞌe nma̱a̱tkáydat nma̱a̱tꞌooꞌktat, mꞌa̱jxtktuvapts miitseꞌeda je̱m kutojku̱n tsu̱u̱jntku̱n ka̱jxmda je̱tseꞌe xto̱kimpayo̱ꞌo̱ydat je̱ makme̱jtsk ja̱ka̱ꞌa̱ juuꞌ veꞌe je̱ israeejlit jáyuda. Ku je̱ Jesús du̱ꞌavaꞌni je̱ts je̱ Pedro veꞌe kanatyukpá̱kjup (Mt. 26.31‑35; Mr. 14.27‑31; Jn. 13.36‑38) I0 Veꞌem ax joꞌn a̱tseꞌe je̱ nTeeꞌ xmo̱o̱jy je̱ kutojku̱n, nay veꞌemts a̱ts miitseꞌe nmo̱o̱yduva je̱ kutojku̱n je̱tseꞌe mꞌijttinit je̱m a̱ts nkutojku̱n jo̱o̱tm, /’Miits xa veꞌe mꞌijttup a̱ts ma̱a̱t ku a̱tseꞌe je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap xꞌukyakto̱kimpa̱kuvaꞌañ. .)Ku̱x ¿pa̱neꞌe du̱jaaꞌknu̱má̱jip, je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe a̱jxtkp kaayva, ukpu̱ je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe mutoojnjup? ¿Ka je̱ꞌe̱p nꞌiteꞌe juuꞌ veꞌe a̱jxtkp kaayva? Ax yájats a̱tseꞌe nꞌit miits ma̱a̱tta, nmutoondupts a̱ts miitseꞌeda. 5-cAx kaꞌats miitseꞌe mveꞌemada. Ku̱x pa̱n pa̱neꞌe miitsta du̱jaaꞌknu̱má̱jip, veꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌe ñapyá̱mju̱t ax joꞌn je̱ toompa ku̱yꞌijt. O,Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xjidi: ―Je̱ꞌe̱da pa̱n pa̱n jatyeꞌe yakkutojktup juuꞌ veꞌe ka je̱ israeejlit jáyuvapta, ma̱kk tseꞌe je̱ kyutojku̱n du̱pa̱mda; je̱ts je̱ꞌe̱ pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱nu̱má̱jidup je̱ꞌe̱ ma̱a̱tta, vaandup tseꞌe je̱ts o̱y jayu je̱ꞌe̱ veꞌeda. r+]Vanꞌit tseꞌe ñakyo̱jtsvintso̱o̱jvjidi pa̱n pa̱neꞌe aje̱ꞌe̱jyjida du̱nu̱má̱jip. 1*[Vanꞌit tseꞌe ñayꞌamo̱tutú̱vijidi vimpit atu̱j pa̱n pa̱n je̱ꞌe̱ nꞌiteꞌe. Ku ñatyukko̱jtsvintso̱o̱jvjidi pa̱n pa̱neꞌe du̱nu̱má̱jip B)}Ax je̱ꞌe̱mts a̱tseꞌe mpanu̱jkxp je̱ tooꞌ juuꞌ a̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam xtuknu̱pa̱a̱jmtki, a̱ts, je̱ Jayu Juuꞌ veꞌe Nu̱pa̱a̱mdu̱ka Ijtp; ax ayo̱o̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ jyo̱o̱t je̱ jayu juuꞌ a̱tseꞌe xpá̱mup je̱m je̱ jayu kya̱ꞌm juuꞌ a̱tseꞌe xtsoꞌoxpa̱jktup. #(?’Ax je̱ jayu juuꞌ a̱tseꞌe xpá̱mup je̱m je̱ jayu kya̱ꞌm juuꞌ a̱tseꞌe xtsoꞌoxpa̱jktup, je̱ꞌe̱ts a̱tseꞌe nma̱a̱tkaayp. v'eKu veꞌe yꞌaꞌoxika̱jxti, vanꞌit tseꞌe du̱ko̱o̱mpa je̱ tukꞌaꞌooguin, je̱tseꞌe vyaajñ: ―Juuꞌ veꞌe ya̱ tukꞌaꞌooguin mya̱a̱t, je̱ nam ko̱jtstánts ya̱ꞌa̱ veꞌe. Ku̱x ku a̱tseꞌe nmaso̱ꞌo̱ku̱t ya̱ nnu̱u̱ꞌpu̱n, ku a̱ts miitseꞌe nkuꞌo̱o̱ꞌkadat, nyaktaajnjadapts a̱ts miitseꞌe je̱ nam ko̱jtstán. !&;Vanꞌit tseꞌe du̱ka̱a̱jn je̱ tsapkaaky je̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam du̱kuko̱jtsji. Vanꞌit tseꞌe du̱tojkvaꞌkxy, je̱tseꞌe du̱mo̱o̱ydi, je̱tseꞌe vyaajñ: ―Ya̱ꞌa̱ je̱ꞌe̱ veꞌe a̱ts je̱ nniꞌkx je̱ nko̱pk juuꞌ a̱tseꞌe nmaso̱ꞌo̱kup miits je̱ mꞌo̱ꞌyin ka̱jxta ku a̱tseꞌe nꞌo̱o̱ꞌku̱t. Tonda tseꞌe veꞌem je̱ts a̱tseꞌe xjaaꞌmyé̱tstat. R%ku̱x veꞌem xa a̱ts miitseꞌe nna̱a̱jmada je̱ts kaꞌa a̱tseꞌe nꞌukꞌooknuvat je̱ tsaaydum paꞌajk na̱a̱j, vanꞌítnumeꞌe ku veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ kyutojku̱n du̱yakmiinnit. B$}Vanꞌit tseꞌe toꞌk je̱ tukꞌaꞌooguin du̱ka̱a̱jn, je̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam du̱kuko̱jtsji, je̱tseꞌe vyaajñ: ―Matsta ya̱ tukꞌaꞌooguin je̱ts tukꞌoogada, p#Yku̱x veꞌem xa a̱ts miitseꞌe nna̱a̱jmada je̱ts kaꞌa a̱tseꞌe nꞌukkaaynit ya̱ pascua xa̱a̱j aꞌox, vanꞌítnumeꞌe ku veꞌe jadoꞌk nax nkaꞌyumdinuvat je̱ aꞌox je̱m je̱ Nteꞌyam kyutojku̱n jo̱o̱tm. J" Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xjidi: ―O̱o̱y a̱tseꞌe ntuntsa̱k je̱ts a̱ts miitseꞌe ntukma̱a̱tkáydat ya̱ pascua xa̱a̱j aꞌox namkaꞌana a̱tseꞌe nꞌa̱a̱ꞌk, !Ku veꞌe du̱paatni je̱ aꞌox aats, vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús je̱ ñu̱makme̱jtsk kuká̱tsivada du̱ma̱a̱tnajxy kaayva. 3 _ Vanꞌit tseꞌe ña̱jkxti je̱tseꞌe du̱paatti nu̱jom ax joꞌn je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xjidi. Je̱tseꞌe du̱ꞌapa̱a̱jmtkidi je̱ pascua xa̱a̱j aꞌox. J  Vanꞌit tseꞌe mtukꞌíxjadat toꞌk je̱ ma̱ja̱ cuarto juuꞌ veꞌe je̱p mume̱jtsk nu̱ka̱vyet ku̱jxp, joma veꞌe puꞌuk avaada. Je̱p tseꞌe xꞌapa̱a̱mdu̱kadat je̱ aꞌox. U# je̱ja tseꞌe je̱ kuta̱jk xna̱a̱jmadat: “Je̱ yakꞌixpa̱jkpa veꞌe vaamp: ¿Joma veꞌe je̱ it joma a̱tseꞌe ntukma̱a̱tyaknáxtat je̱ nꞌixpa̱jkpata̱jk je̱ pascua xa̱a̱j aꞌox?” +O Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús yꞌatso̱o̱jvjidi: ―Ku veꞌe mtá̱kadat je̱m kajpu̱n jo̱o̱tm, vanꞌit tseꞌe xma̱a̱tnavyaaꞌtjadat toꞌk je̱ yaaꞌtya̱jk juuꞌ veꞌe toꞌk tsiv je̱ na̱a̱j du̱pavijtsp. Pana̱jkxtats je̱ꞌe̱. Pa̱n joma tu̱jk tseꞌe tya̱ka, |q Vanꞌit tseꞌe yꞌamo̱tutú̱vijidi: ―¿Jómaseꞌe xtsa̱k je̱ts a̱a̱tseꞌe nꞌapa̱a̱mdu̱kat? 2]vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús du̱kejx je̱ Pedro ma̱a̱t je̱ Juan, je̱tseꞌe vyaajñ: ―Na̱jkxu̱ xꞌapa̱a̱mdu̱kada u̱u̱ꞌm je̱ mpaascua xa̱a̱j aꞌox. U#Ku veꞌe je̱ xa̱a̱j du̱paaty ku veꞌe yakkay je̱ tsapkaaky juuꞌ veꞌe je̱ levadura du̱kama̱a̱t je̱tseꞌe yakju̱ꞌkx je̱ carnero juuꞌ veꞌe yakꞌo̱o̱ꞌktup pascua xa̱a̱j, Ñu̱ꞌatso̱ꞌvi tseꞌe je̱ Judas. Vanꞌit tseꞌe du̱ꞌixtiꞌukvaajñ pa̱n vintso̱ veꞌe yꞌó̱yat je̱tseꞌe je̱ Jesús du̱pá̱mu̱t je̱m je̱ꞌe̱ kya̱ꞌmda ku veꞌe nu̱may je̱ jayu ma̱a̱t kyave̱ꞌnat je̱ Jesús. Je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n je̱ yꞌaꞌox (Mt. 26.17‑29; Mr. 14.12‑25; Jn. 13.21‑30; 1 Co. 11.23‑26) {oAx o̱o̱y tseꞌe du̱tuntukxo̱o̱jntkti je̱tseꞌe du̱tukvinvaꞌnidi je̱ts myo̱ꞌo̱dapeꞌe je̱ meen. c?Je̱ꞌe̱ tseꞌe o̱jts du̱ma̱a̱tnakyó̱tsjada je̱ teeꞌta̱jk je̱ vyintsa̱nda je̱ts je̱ tsaptu̱jkpit yakꞌixpa̱jkpata̱jk pa̱n vintso̱ veꞌe du̱pá̱mu̱t je̱ Jesús je̱m je̱ꞌe̱ kya̱ꞌmda. nUVanꞌit tseꞌe je̱ Satanás tya̱jki je̱m je̱ Judas jyaꞌvin ka̱jxm, je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe du̱xa̱a̱jiva Iscariote, je̱ꞌe̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe nu̱toꞌk je̱ ixpa̱jkpa juuꞌ veꞌe nu̱makme̱jtsk ijttu. :mVanꞌit tseꞌe je̱ teeꞌta̱jk je̱ vyintsa̱nda ma̱a̱t je̱ tsaptu̱jkpit yakꞌixpa̱jkpata̱jk du̱ꞌixti du̱payo̱ꞌydi pa̱n vintso̱ veꞌe je̱ Jesús du̱yakjayꞌo̱o̱ꞌkjadat. Ax kaꞌa tseꞌe veꞌem du̱toondi je̱ja je̱ jayu vyinkujk ku̱x cha̱ꞌkidupeꞌe je̱ nu̱may jayu. ) MTá̱minup tseꞌe vyeꞌna je̱ xa̱a̱j ku veꞌe yakkay je̱ tsapkaaky juuꞌ veꞌe je̱ levadura du̱kama̱a̱t, je̱ pascua xa̱a̱jts je̱ꞌe̱ veꞌe.  &Ax jó̱vum tseꞌe je̱ nu̱may jayu ja̱pyji jye̱ꞌyada je̱p ma̱ja̱ tsaptu̱jkp je̱tseꞌe du̱ꞌamo̱tunáxtat.1%Xu̱u̱ju̱n tseꞌe je̱ Jesús yakꞌixpu̱k yꞌijt je̱p ma̱ja̱ tsaptu̱jkp, ax tsoꞌop tseꞌe ñu̱jkx je̱m Olivos Ko̱pk viindum. /W$Ijtp tseꞌe mnakyujoojntykajadat je̱tseꞌe mtsapkó̱tstat, je̱tseꞌe veꞌem je̱ ma̱kk aaj je̱ ma̱kk jo̱o̱t xjayé̱ptat ku veꞌe veꞌem tyónju̱t kyó̱tsju̱t je̱ts a̱tseꞌe xvinté̱nadat toꞌk aaj toꞌk jo̱o̱t, a̱ts, je̱ Jayu Juuꞌ veꞌe Nu̱pa̱a̱mdu̱ka Ijtp. @y#Pa̱n kaꞌa tseꞌe mnayꞌíxjada, kavinmaayp tseꞌe mve̱ꞌnadat je̱ xa̱a̱j ku a̱tseꞌe nmiinnuvat, veꞌem tseꞌe mꞌíttat ax joꞌn je̱ tá̱nu̱k juuꞌ veꞌe taamp je̱p kutya̱y ja̱a̱tp ku̱xeꞌe du̱kanu̱java je̱ts je̱ yꞌo̱o̱ꞌku̱n je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌana̱jkxip. Veꞌem tseꞌe yꞌíttat nu̱jom je̱ jayu juuꞌ veꞌe tsu̱u̱nidup toꞌk it toꞌk naxviijn je̱ xa̱a̱j ku a̱tseꞌe nmiinnuvat. Q"’Mnayꞌíxjadapts miitseꞌeda, kaꞌa tseꞌe mkañáxtat mꞌoknáxtat, kaꞌa tseꞌe mꞌooꞌktat mmoꞌokjadat, kaꞌa tseꞌe xtsó̱ktat je̱ naxviijnit je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱. -S!Ká̱xup náxup tseꞌe ya̱ tsajmit it je̱ts ya̱ naxviijnit it; ax a̱ts je̱ nka̱ts je̱ nꞌayook, ni je̱ vinꞌítats je̱ꞌe̱ veꞌe kyapaaꞌnáxu̱t. O  ’Tyú̱vamts a̱ts miitseꞌe nna̱a̱jmada je̱ts nu̱jom ya̱ꞌa̱ veꞌe tyónju̱t kyó̱tsju̱t namkaꞌana veꞌe yꞌo̱o̱ꞌkká̱xta je̱ jayu juuꞌ veꞌe u̱xyam joojntykidup. o WAx nay veꞌempats je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe xꞌíxtat je̱ts toojnjup ko̱jtsjupeꞌe juuꞌ a̱tseꞌe nka̱jtsp, nu̱jávadats je̱ts tá̱minup je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ kyutojku̱n du̱yakmiinnit.  {Ku xa veꞌe je̱ yꞌaajy pyitsumꞌukvaannuva, mnu̱jaꞌvidupts miitseꞌe je̱ts tá̱mani veꞌe je̱ xa̱ko̱pk. { oVaꞌnu̱xju̱duva tseꞌe ya̱ tukmuꞌaꞌixmojkin: ―Ixta je̱ higo ku̱p, ukpu̱ o̱tyi viijnk ku̱pa. W 'Ax ku tseꞌe veꞌem du̱ꞌukvaꞌanu̱t, pá̱mdats ma̱kk aaj ma̱kk jo̱o̱t je̱tseꞌe mpatꞌíxtat je̱m tsajm tso̱v, ku̱x tá̱minup je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ tiempo je̱tseꞌe mtso̱ꞌo̱ktat. ]3Vanꞌitts a̱tseꞌe xꞌíxtat, a̱ts, je̱ Jayu Juuꞌ veꞌe Nu̱pa̱a̱mdu̱ka Ijtp, je̱ts je̱m a̱tseꞌe nka̱daꞌaky vínu̱ts jo̱o̱tm je̱ kutojku̱n ma̱a̱t je̱ts o̱o̱y je̱ ma̱jin ma̱a̱t. 4aAx veꞌem tseꞌe je̱ tsa̱ꞌa̱ga ka̱jx je̱ vyiijn je̱ yꞌaaj du̱yakmaꞌtka̱jxtinit je̱ jayu ku veꞌe du̱vinmáydat pa̱n ti veꞌe tonuvaajnjup ko̱tsuvaajnjup yaja naxviijn, ku̱x je̱ Nteꞌyam, xyitu̱yo̱ꞌo̱yupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ ma̱kkin juuꞌ veꞌe ya̱ tsajmit it. ’Vanꞌit tseꞌe je̱ mú̱jit nu̱jaꞌvin jyé̱jat je̱ aampa xa̱a̱j ka̱jx, je̱ aampa po̱ꞌo̱ ka̱jx, je̱ts je̱ maatsa ka̱jx. Ku tseꞌe je̱ jayu veꞌem du̱ꞌíxtat, vanꞌit tseꞌe o̱o̱y tyuntsaachvinmapyá̱ktat, atu̱va ato̱ki tseꞌe tyándat muka̱xux; namyuꞌukpa̱a̱jmju̱duvap tseꞌe je̱ maaxy na̱a̱j je̱tseꞌe pyoojmu̱knit pyoꞌkxu̱knit. e̱o̱ꞌktap tseꞌe nu̱may je̱p atsoꞌox ja̱a̱tp, je̱mpa tseꞌe pa̱n pa̱neꞌe yakmajtstinup je̱tseꞌe du̱yakna̱jkxtinit viijnk it viijnk naax pa̱n vinxu̱peꞌe ya̱ naxviijnit it. Je̱ts je̱ꞌe̱da pa̱n pa̱n jatyeꞌe ka je̱ israeejlit jáyuvap, ñu̱te̱e̱ꞌndinup tyukte̱e̱ꞌndinupts je̱ꞌe̱ veꞌe ya̱ Jerusalén. Veꞌem tseꞌe du̱toondinit vanꞌit paat ku veꞌe kyuká̱xat je̱ tiempo juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam ñu̱pa̱a̱jmtki je̱tseꞌe du̱jayé̱ptat je̱ ma̱jin pa̱n pa̱n jatyeꞌe ka je̱ israeejlit jáyuvap. Vintso̱ je̱ Cristo myiinnuvat (Mt. 24.29‑35, 42‑44; Mr. 13.24‑37) {~}| zyyTxHwvju>#=_Ax ku tseꞌe je̱ Juan du̱ꞌix je̱ts nu̱mayeꞌe je̱ fariseota̱jk je̱ts je̱ saduceota̱jk ñu̱na̱jkxjada je̱tseꞌe du̱yakna̱pé̱ttat, vanꞌit tseꞌe du̱nu̱u̱jmidi: ―Miitsta, je̱ tsaaꞌn je̱ chaanda je̱ kyo̱o̱jta, je̱ ka̱ts xa veꞌe tu̱xmó̱tuda je̱ts tá̱minup je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ tsaachtoꞌnu̱n, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe xkuke̱ꞌe̱kta. }%Vintso̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ tyo̱kin du̱mavyatsta, veꞌem tseꞌe je̱ Juan yakna̱pé̱tjada je̱m Jordán ma̱ja̱ na̱jo̱o̱tm. |Je̱ jerusaleenit jayu tseꞌe na̱jkxtu amo̱tunajxpa; na̱jkxtuva tseꞌe nu̱jom je̱ jáyuda juuꞌ veꞌe tsu̱u̱nidup je̱m judéait yꞌit jo̱o̱tm, nay veꞌempa tseꞌe pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱mutá̱midup je̱ jordaanit ma̱ja̱ na̱a̱j. ={sJuuꞌ veꞌe je̱ Juan vyítip, je̱ camello pa̱jk pu̱mts je̱ꞌe̱ veꞌe; je̱ ak tseꞌe tyiintsoojmjup. Je̱ paach tseꞌe jyu̱ꞌkxp je̱ts je̱ ma̱ja̱ paꞌajk. 2z]Ya̱ Juaants je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe yꞌavaꞌni je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpa Isaías. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe du̱jatyaajñ:Yakmó̱tup xa veꞌe ku veꞌe toꞌk je̱ jayu jidu̱ꞌu̱m ma̱kk kya̱ts joma veꞌe kyapa̱ntsu̱u̱na:“Yakꞌo̱ꞌyijada, yakta̱a̱jvjada je̱ tooꞌ joma veꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n ñáxu̱t.” Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe je̱ Isaías du̱jatyaajñ. By}Je̱m tseꞌe du̱tukꞌixꞌukvaajñ je̱ jáyuda juuꞌ veꞌe nu̱na̱jkxju̱du. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe du̱nu̱u̱jmidi: ―Vinmayu̱mpijttini, maso̱o̱ktini je̱ mko̱ꞌo̱y joojntykinda. Napya̱a̱jmjidini je̱m je̱ Nteꞌyam yꞌam kya̱ꞌm, ku̱x myaaxu̱xju̱dupeꞌe je̱tseꞌe je̱m mꞌijttinit. -x UKu veꞌe je̱ Jesús chu̱u̱ni je̱m Nazaret, vanꞌit tseꞌe je̱ Yakna̱pe̱jtpa Juan ñu̱jkx joma veꞌe kyapa̱ntsu̱u̱na je̱m judéait yꞌit jo̱o̱tm. Uw#Ku veꞌe je̱m jye̱ꞌy, je̱m tseꞌe nazarétit kyajpu̱n ka̱jxm ñu̱jkx tsu̱u̱niva. Ku tseꞌe veꞌem jyajty, vanꞌit tseꞌe tyoojnji juuꞌ veꞌe kyo̱jtstu je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpata̱jkta, je̱ꞌe̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe vyaandi je̱ts nazarétit jayu je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Jesús.:vmAx ku tseꞌe je̱ José du̱mo̱tu je̱ts je̱ Arquelao veꞌe yakkutojkp je̱m Judea, je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe je̱ tyeeꞌ Herodes du̱vintikts, tsa̱ꞌki tseꞌe je̱ José ku veꞌe je̱m ña̱jkxu̱t. Ku veꞌe yakvaajnji je̱ kumaꞌaj ka̱jx, je̱m tseꞌe galiléait yꞌit jo̱o̱tm ñu̱jkx. 0uYVanꞌit tseꞌe je̱ José pyojtu̱k je̱tseꞌe du̱va̱a̱jv je̱ piꞌk mix ma̱a̱t je̱ tyaak, je̱tseꞌe je̱m ña̱jkxtini israeejlit yꞌit jo̱o̱tm. st_―Pojtu̱ku̱, vo̱vu̱ ya̱ piꞌk mix ma̱a̱t ya̱ tyaak, na̱jkxtinuva je̱m israeejlit yꞌit jo̱o̱tm, ku̱x tá̱vani je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌo̱o̱ꞌktini juuꞌ veꞌe du̱ꞌukyakꞌo̱o̱ꞌkuvaandu ya̱ piꞌk mix. Vs%A̱a̱ꞌkani tseꞌe je̱ Herodes vyeꞌna, vanꞌit tseꞌe je̱m Egipto je̱ José toꞌk je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n je̱ yꞌaangeles yakꞌixji je̱ kumaꞌaj ka̱jx, je̱tseꞌe ña̱ꞌmu̱xji: r!Yakmo̱tu xa veꞌe je̱m ramaajit kyajpu̱n ka̱jxm
je̱tseꞌe je̱ jayu je̱ yaaxu̱n je̱ tsaachvinmaꞌyu̱n du̱yaknajxti,
je̱ Raquel je̱ chaan je̱ kyo̱o̱j,
je̱ꞌe̱ tseꞌe je̱ yꞌónu̱k du̱nu̱yaaxtu,
kaꞌa tseꞌe du̱ꞌuktso̱jktini je̱tseꞌe pa̱n kyo̱jtsjo̱tꞌamá̱jajadat,
ku̱x tá̱vani veꞌe je̱ yꞌónu̱kta yꞌo̱o̱ꞌkni vyeꞌna. Jq Ax ku tseꞌe veꞌem jyajty, vanꞌit tseꞌe tyoojnji je̱ Jeremíasje̱ yꞌayook, toꞌk juuꞌ veꞌe ijt je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpa. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaajñ: Zp-Ku veꞌe je̱ yakkutojkpa Herodes du̱ꞌix je̱ts vinꞌa̱a̱ꞌnju̱du veꞌe je̱ yaaꞌtya̱jkta juuꞌ veꞌe je̱ maatsa du̱nu̱ꞌixpa̱jkidup, o̱o̱y tseꞌe tyunnaajkjo̱tmaꞌtji, yakjayꞌo̱o̱ꞌkka̱jxju veꞌe nu̱jom je̱ piꞌk mix ónu̱kta juuꞌ veꞌe du̱kata̱jkipna toojk joojnt je̱tseꞌe je̱m jyoojntykada vyeꞌna beleenit kyajpu̱n ka̱jxm je̱ts ta̱ma̱naat; veꞌemeꞌe du̱payo̱ꞌy pa̱n vinxu̱p joojntani veꞌe je̱ piꞌk mix Jesús, veꞌem ax joꞌn ña̱ꞌmu̱xjidi je̱ yaaꞌtya̱jkta juuꞌ veꞌe je̱ maatsa du̱nu̱ꞌixpa̱jkidup. koOJe̱m tseꞌe tyaandi vanꞌit paat ku veꞌe je̱ Herodes yꞌo̱o̱ꞌkni. Ku tseꞌe veꞌem jyajty, vanꞌit tseꞌe tyoojnji je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n je̱ yꞌayook, veꞌem ax joꞌn vyaajñ toꞌk juuꞌ veꞌe ijt je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpa. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaajñ: “Nvatso̱o̱v a̱tseꞌe je̱ nꞌOnu̱k je̱tseꞌe je̱m Egipto pyítsumnit.” Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaajñ. Ku je̱ Herodes du̱yakjayꞌo̱o̱ꞌkjidi je̱ piꞌk mix ónu̱k 9nkVanꞌit tseꞌe je̱ José pyojtu̱k je̱tseꞌe ko̱o̱ꞌts du̱ma̱a̱ttsa̱a̱ꞌn je̱ piꞌk mix ónu̱k ma̱a̱t je̱ tyaak, je̱tseꞌe je̱m Egipto ña̱jkxti. 7mg Ku veꞌe ña̱jkxtini je̱ yaaꞌtya̱jkta juuꞌ veꞌe je̱ maatsa du̱nu̱ꞌixpa̱jkidup, vanꞌit tseꞌe je̱ José je̱ kumaꞌaj ka̱jx yakꞌixji toꞌk je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n je̱ yꞌaangeles juuꞌ veꞌe jidu̱ꞌu̱m na̱ꞌmu̱xju: ―Pojtu̱ku̱, yaktso̱o̱ꞌnu̱ ya̱ piꞌk mix ma̱a̱t ya̱ tyaak je̱ts ma̱a̱tke̱ꞌe̱ku̱n. Na̱jkxta je̱m Egipto, je̱m tseꞌe mtándat vanꞌit paat ku a̱ts mitseꞌe nvaajnjat, ku̱x je̱ Herodes yakjayꞌíxtajapeꞌe ya̱ piꞌk mix ónu̱k je̱tseꞌe du̱yakjayꞌo̱o̱ꞌkju̱t. ]l3 Vanꞌit tseꞌe je̱ Nteꞌyam tyuknu̱jaꞌvijidi je̱ kumaꞌaj ka̱jx je̱ts kaꞌa veꞌe yꞌukvimpijttinit joma veꞌe je̱ Herodes. Je̱ viijnk tooꞌ tseꞌe pya̱jktinu je̱tseꞌe ña̱jkxtini joma veꞌe je̱ yꞌitta je̱ ñaaxta. Ku je̱ Jesús yaktso̱o̱ꞌnji je̱ tyeeꞌ je̱ tyaak je̱tseꞌe yakna̱jkxji je̱p Egipto >ku Ku veꞌe tya̱jkidi je̱p tu̱jkp, yꞌixtu tseꞌe je̱ piꞌk mix ma̱a̱t je̱ tyaak María, vanꞌit tseꞌe du̱vinko̱xkténidi je̱ piꞌk mix ónu̱k je̱tseꞌe du̱vinjaꞌvidi du̱vintsa̱ꞌkidi. Vanꞌit tseꞌe du̱yakꞌavaatsti je̱ yꞌapa̱jkinda je̱tseꞌe du̱mo̱o̱ydi je̱ vyintsa̱ꞌkin: je̱ oro, je̱ts je̱ incienso ax joꞌn je̱ po̱o̱m, je̱ts je̱ paꞌajk xooꞌkpa juuꞌ veꞌe mirra du̱xa̱a̱j. hjI Ku veꞌe je̱ yaaꞌtya̱jk du̱ꞌíxtinuva je̱ maatsa, o̱o̱y tseꞌe tyunxo̱o̱jntkti. Fi Ku veꞌe veꞌem yaknu̱u̱jmidi je̱ yaaꞌtya̱jkta, vanꞌit tseꞌe cho̱o̱ꞌndini. Vanꞌit tseꞌe vyintooꞌva̱jkijidi je̱ maatsa juuꞌ veꞌe yꞌixtu ku veꞌe vye̱ꞌnada je̱m joma veꞌe je̱ xa̱a̱j pyítsum, je̱tseꞌe yo̱ꞌyꞌatú̱vi je̱ maatsa joma veꞌe je̱ piꞌk mix ónu̱k. hyVanꞌit tseꞌe du̱pake̱jxti je̱m Belén. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe du̱nu̱u̱jmidi: ―Na̱jkxu̱ xꞌíxtada o̱y je̱ piꞌk mix ónu̱k. Ku tseꞌe xpaaꞌttat, mꞌavánadap tseꞌe je̱ts a̱tseꞌe na̱jkx nvinjaꞌviva nvintsa̱ꞌkiva. ^g5Vanꞌit tseꞌe je̱ Herodes ayuꞌuts du̱vatsa̱a̱jv je̱ꞌe̱da juuꞌ veꞌe je̱ maatsa du̱nu̱ꞌixpa̱jkidup je̱tseꞌe du̱ꞌamo̱tutu̱vi pa̱n vinꞌiteꞌe du̱ꞌixꞌukvaandi je̱ maatsa. f/Je̱ts miitsta, beleenit jáyuda juuꞌ veꞌe tsu̱u̱nidup yaja judéait yꞌit ja̱a̱t,
mnu̱má̱jidup xa miitseꞌe nu̱yojk je̱ts kaꞌa veꞌe je̱ viijnk jáyuda juuꞌ veꞌe tsu̱u̱nidup yaja Judea,
ku̱x je̱meꞌe mkajpu̱n ka̱jxmda jyé̱jat toꞌk je̱ yakkutojkpa juuꞌ veꞌe du̱ꞌixꞌijtnup a̱ts je̱ njáyuda, je̱ israeejlitta. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe du̱jatyaajñ. se_Vanꞌit tseꞌe yꞌatso̱o̱jvjidi: ―Je̱m Belén, yaja judéait yꞌit ja̱a̱t, ku̱x jidu̱ꞌu̱meꞌe du̱jatyaajñ je̱p Kunuuꞌkx Jatyán ku̱jxp toꞌk juuꞌ veꞌe ijt je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpa: 6deVanꞌit tseꞌe je̱ yakkutojkpa du̱vatsa̱a̱jv nu̱jom je̱ teeꞌta̱jk je̱ vyintsa̱nda je̱ts je̱ tsaptu̱jkpit yakꞌixpa̱jkpata̱jkta, je̱tseꞌe du̱ꞌamo̱tutú̱vidi pa̱n joma veꞌe kye̱ꞌe̱xu̱t je̱ Cristo, juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam vyinko̱o̱n je̱tseꞌe yakkutóku̱t. #c?Ku veꞌe je̱ yakkutojkpa Herodes du̱mo̱tu, vanꞌit tseꞌe ñavyinmaꞌyu̱nmo̱o̱jyji, nay veꞌempa tseꞌe nu̱jom je̱ jerusaleenit jayu. Sbje̱m je̱ꞌe̱ veꞌe cho̱o̱ꞌnda joma veꞌe je̱ xa̱a̱j pyítsum, je̱tseꞌe du̱ꞌamo̱tutú̱vidi: ―¿Jómaseꞌe yꞌit je̱ israeejlit jayu yakkutojkpa juuꞌ veꞌe ke̱ꞌx? Joma veꞌe je̱ xa̱a̱j pyítsum, je̱mts a̱a̱tseꞌe nꞌix je̱ maatsa juuꞌ veꞌe du̱yaknu̱ke̱ꞌxnata̱jkip je̱ts ta̱ veꞌe kyeꞌex, je̱ꞌe̱ ka̱jxts a̱a̱tseꞌe yaja tu̱nmín je̱ts a̱a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe nvinjávat nvintsa̱ꞌa̱gat. 3a aJe̱meꞌe Belén je̱ Jesús kyeꞌx, toꞌk je̱ kajpu̱n juuꞌ veꞌe je̱m judéait yꞌit jo̱o̱tm, vanꞌit ku veꞌe je̱ Herodes yakkutojkp vyeꞌna. Vanꞌit tseꞌe jye̱ꞌydi je̱m jerusaleenit kyajpu̱n ka̱jxm je̱ yaaꞌtya̱jkta juuꞌ veꞌe je̱ maatsa du̱nu̱ꞌixpa̱jkidup, *` Oax kaꞌa tseꞌe ti ka̱ts du̱tukma̱a̱tjayejp vanꞌit paat ku veꞌe je̱ piꞌk mix ónu̱k du̱yakkeꞌx, Jesuusts je̱ꞌe̱ veꞌe tyukxa̱a̱jidu.@_ {Ku veꞌe je̱ José jyo̱tvij, veꞌem tseꞌe du̱tuujn ax joꞌn je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n je̱ yꞌaangeles ña̱ꞌmu̱xji, mya̱a̱ttsu̱u̱niꞌukvaan tseꞌe je̱ María; .^ WOnu̱k ma̱a̱t tseꞌe tyánu̱t toꞌk je̱ kiixa̱ta̱ꞌa̱x,
je̱ꞌe̱ tseꞌe toꞌk je̱ piꞌk mix ónu̱k du̱yakke̱ꞌe̱xup.Emanuel tseꞌe yaktukxa̱a̱jap. (Jidu̱ꞌu̱mts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Emanuel kya̱tsa̱pítsum, u̱u̱ꞌm ma̱a̱tta veꞌe je̱ Nteꞌyam.) y] mJe̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe veꞌem jyajty je̱tseꞌe tyoojnji je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n je̱ yꞌayook, veꞌem ax joꞌn vyaajñ toꞌk juuꞌ veꞌe ijt je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpa. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaajñ: 2\ _Yakke̱ꞌe̱xupeꞌe toꞌk je̱ piꞌk mix ónu̱k, Jesuusts je̱ꞌe̱ veꞌe mtukxa̱a̱jap ku̱x je̱ꞌe̱ veꞌe du̱tuknu̱vaatsnup je̱ jyayu je̱ tyó̱kinda. [ 1Namvaateꞌe je̱ José veꞌem du̱vinmay, vanꞌit tseꞌe toꞌk je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n je̱ yꞌaangeles yakꞌixji je̱ kumaꞌaj ka̱jx juuꞌ veꞌe jidu̱ꞌu̱m na̱ꞌmu̱xju: ―José, je̱ David je̱ chaan je̱ kyo̱o̱j, kadi mtsa̱ꞌa̱ga je̱tseꞌe je̱ María xma̱a̱ttsa̱a̱nat, ku̱x je̱ Nteꞌyam je̱ kyutojku̱n ka̱jxeꞌe je̱ Espíritu Santo yaktaajnji ónu̱k ma̱a̱t. Z Ax je̱ José, tu̱vts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ jyáyuvin je̱ jyoojntykin yꞌijt. Ku veꞌe du̱ꞌix je̱ts ónu̱k ma̱a̱tani veꞌe je̱ María, ax kaꞌa tseꞌe du̱ꞌuktso̱jkni je̱tseꞌe du̱ma̱a̱ttsa̱a̱nat, ni kaꞌa tseꞌe du̱tso̱jkpa je̱tseꞌe ku̱du̱yaktso̱ꞌo̱tyuujn, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe du̱ꞌukvinmaajy je̱ts ayuꞌutsji veꞌe ku̱du̱maso̱o̱kni. OY Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe je̱ Jesucristo kyeꞌx. Toꞌk xa veꞌe je̱ jayu yꞌijt juuꞌ veꞌe José du̱xa̱a̱j. Pú̱kani tseꞌe du̱jayep vyeꞌna toꞌk je̱ kiixa̱ta̱ꞌa̱x juuꞌ veꞌe María du̱xa̱a̱j, je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe u̱xꞌo̱o̱k je̱ Jesucristo tyaaki. Ka̱kꞌapu̱kna veꞌe cha̱a̱nada vyeꞌna, vanꞌit tseꞌe je̱ Espíritu Santo je̱ Nteꞌyam je̱ mya̱kkin ka̱jx du̱yaktaajñ je̱ María ónu̱k ma̱a̱t. 9X mAx makmajkts naske̱ꞌe̱xats je̱ꞌe̱ veꞌe vyeꞌna ku veꞌe je̱ Abraham ku̱jx yakmacho̱va̱tsa̱a̱ꞌn je̱ts je̱ David ku̱jx paat; makmajkts naske̱ꞌe̱xavats je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe je̱ David ku̱jx yakmacho̱va̱tsa̱a̱ꞌn je̱ts vanꞌit ku̱jx paat ku veꞌe je̱ israeejlit jayu ake̱e̱ꞌy yakvo̱o̱vdi je̱m Babilonia; makmajkts naske̱ꞌe̱xavats je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe vanꞌit ku̱jx yakmacho̱va̱tsa̱a̱ꞌn je̱ts vanꞌit ku̱jx paat ku veꞌe je̱ Cristo kyeꞌx. Ku je̱ Jesucristo kyeꞌx (Lc. 2.1‑7) eW Eje̱ Jacob tseꞌe je̱ myajntk je̱ José, je̱ María je̱ ñu̱yaaꞌy. Je̱ María tseꞌe je̱ Jesús je̱ tyaak. Je̱ Jesús tseꞌe je̱ Cristo, juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam vyinko̱o̱n je̱tseꞌe yakkutojknit. V !je̱ Eliud tseꞌe je̱ myajntk je̱ Eleazar; je̱ Eleazar tseꞌe je̱ myajntk je̱ Matán; je̱ Matán tseꞌe je̱ myajntk je̱ Jacob; U je̱ Azor tseꞌe je̱ myajntk je̱ Sadoc; je̱ Sadoc tseꞌe je̱ myajntk je̱ Aquim; je̱ Aquim tseꞌe je̱ myajntk je̱ Eliud; T ' je̱ Zorobabel tseꞌe je̱ myajntk je̱ Abiud; je̱ Abiud tseꞌe je̱ myajntk je̱ Eliaquim; je̱ Eliaquim tseꞌe je̱ myajntk je̱ Azor; fS G Tá̱vani tseꞌe je̱ israeejlit jayu ake̱e̱ꞌy yakvo̱vda vyeꞌna, je̱tseꞌe jyaaꞌknañaske̱ꞌxijidi: je̱ Jeconías tseꞌe je̱ myajntk je̱ Salatiel; je̱ Salatiel tseꞌe je̱ myajntk je̱ Zorobabel; @R { je̱ Josías tseꞌe je̱ myajntk je̱ Jeconías je̱ts je̱ yꞌutsa̱ta̱jk, vanꞌit ku veꞌe je̱ israeejlit jayu ake̱e̱ꞌy yakvo̱o̱vdi je̱m babilóniait yꞌit jo̱o̱tm. Q - je̱ Ezequías tseꞌe je̱ myajntk je̱ Manasés; je̱ Manasés tseꞌe je̱ myajntk je̱ Amón; je̱ Amón tseꞌe je̱ myajntk je̱ Josías; P  je̱ Uzías tseꞌe je̱ myajntk je̱ Jotam; je̱ Jotam tseꞌe je̱ myajntk je̱ Acaz; je̱ Acaz tseꞌe je̱ myajntk je̱ Ezequías; O je̱ Asa tseꞌe je̱ myajntk je̱ Josafat; je̱ Josafat tseꞌe je̱ myajntk je̱ Joram; je̱ Joram tseꞌe je̱ myajntk je̱ Uzías; N )Je̱ Salomón tseꞌe je̱ myajntk je̱ Roboam; je̱ Roboam tseꞌe je̱ myajntk je̱ Abías; je̱ Abías tseꞌe je̱ myajntk je̱ Asa; fM Gje̱ Isaí tseꞌe je̱ myajntk je̱ yakkutojkpa David; je̱ yakkutojkpa David je̱ts je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk juuꞌ veꞌe ijt je̱ jamyaꞌaju Urías je̱ ñu̱da̱ꞌa̱x, je̱ꞌe̱ tseꞌe je̱ myajntk je̱ Salomón. ;L qje̱ Salmón je̱ts je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk Rahab, je̱ꞌe̱ tseꞌe je̱ myajntk je̱ Booz; je̱ Booz tseꞌe je̱ myajntk je̱ Obed; je̱ Obed tseꞌe je̱ myajntk je̱ Isaí; K +je̱ Aram tseꞌe je̱ myajntk je̱ Aminadab; je̱ Aminadab tseꞌe je̱ myajntk je̱ Naasón; je̱ Naasón tseꞌe je̱ myajntk je̱ Salmón; OJ je̱ Judá je̱ts je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk Tamar, je̱ꞌe̱ tseꞌe je̱ myajntkta je̱ Fares je̱ts je̱ Zara; je̱ Fares tseꞌe je̱ myajntk je̱ Esrom; je̱ Esrom tseꞌe je̱ myajntk je̱ Aram; 1I ]je̱ Abraham tseꞌe je̱ myajntk je̱ Isaac; je̱ Isaac tseꞌe je̱ myajntk je̱ Jacob; je̱ Jacob tseꞌe je̱ myajntk je̱ Judá je̱ts je̱ yꞌuts je̱ yꞌajch; H %Je̱ Jesucristo je̱ jyu̱jpit jayu, je̱ꞌe̱ tseꞌe je̱ Abraham, je̱ꞌe̱ tseꞌe je̱ David. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe ñaske̱ꞌxidi: G5Tunꞌijttupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱p ma̱ja̱ tsaptu̱jkp je̱ Nteꞌyam du̱yakmá̱jada du̱yakjaanchada. Amén.F4Vanꞌit tseꞌe je̱ jayu je̱ Jesús du̱vinjaꞌvidi du̱vintsa̱ꞌkidi, xo̱o̱jntkp tseꞌe o̱o̱y vyimpijttini je̱m Jerusalén. %EC3Namvaat tseꞌe du̱kunuuꞌkx, vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús je̱ Nteꞌyam je̱ kyutojku̱n ka̱jx cho̱o̱ꞌnni yaja naxviijn je̱tseꞌe chajpe̱jtni. FD2Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús ma̱a̱t je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk pyítsumdi je̱m kajpu̱n jo̱o̱tm je̱tseꞌe jye̱ꞌydi joma veꞌe je̱ it juuꞌ veꞌe je̱ betániait kajpu̱n muta̱m. Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús je̱ kya̱ꞌa̱j du̱ko̱o̱jnu̱k je̱tseꞌe je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk du̱kunuuꞌkx. *CM1Ntuknu̱ké̱xtap a̱ts miitseꞌeda je̱ Espíritu Santo, veꞌem ax joꞌn a̱ts je̱ nTeeꞌ je̱ vaandu̱k du̱yaktaajñ. Ax tándats miits yaja Jerusalén kuunumeꞌe myakmo̱ꞌo̱dat je̱ ma̱kkin juuꞌ veꞌe ka̱jxm ka̱daꞌakup. Ku je̱ Jesús chajpe̱jtni (Mr. 16.19‑20) iBK0Mꞌixtu tseꞌe ta̱a̱v ku veꞌe veꞌem tu̱jyaty, vaajnjada tseꞌe veꞌem je̱ jáyuda. *AM/Je̱p tseꞌe vyaampa je̱ts a̱ts ka̱jxeꞌe je̱ jayu yaktuknu̱jávadat pa̱n nu̱vinxu̱peꞌe cha̱a̱nada toꞌk it toꞌk naxviijn, yaja tseꞌe jerusaleenit kyajpu̱n ku̱jx yakꞌukvaꞌanu̱t, je̱ts a̱ts ka̱jxeꞌe yakna̱a̱jmadat je̱tseꞌe vyinmayu̱mpijttinit, je̱tseꞌe du̱maso̱o̱ktinit je̱ kyo̱ꞌo̱y joojntykinda, veꞌem tseꞌe je̱ Nteꞌyam mye̱e̱ꞌkxu̱xjadat je̱ tyó̱kinda. c@?.Je̱tseꞌe je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xjidi: ―Veꞌem xa veꞌe javyet je̱p Kunuuꞌkx Jatyán ku̱jxp je̱ts a̱tseꞌe nꞌo̱o̱ꞌku̱t, a̱ts, je̱ Cristo; ax kutoojk xa̱a̱jts a̱tseꞌe njoojntykpa̱jknuvat. ?%-Vanꞌit tseꞌe je̱ Nteꞌyam vyinmaꞌyu̱nmo̱o̱jyjidi je̱tseꞌe du̱vinmó̱tudat juuꞌ veꞌe tyijp je̱ Kunuuꞌkx Jatyán. '>G,Vanꞌit tseꞌe du̱nu̱u̱jmidi: ―Juuꞌ xa a̱tseꞌe tu̱xjaty, je̱ꞌe̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ a̱ts miitseꞌe nvaajnjidu ku a̱tseꞌe nveꞌnana miits ma̱a̱tta, vaants a̱tseꞌe je̱ts tun vinko̱pk je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe tyónju̱t kyó̱tsju̱t nu̱jom juuꞌ veꞌe jatyáñ ijtp a̱ts ka̱jx je̱p Kunuuꞌkx Jatyán ku̱jxp; je̱peꞌe je̱ Moisés pyavaꞌnu̱n ku̱jxp du̱ꞌukvaꞌañ je̱ts juuꞌ veꞌe jyatyaandu je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpata̱jkta, nay veꞌempa je̱p salmos ku̱jxp. i=K+Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús du̱majch je̱tseꞌe je̱ja je̱ꞌe̱ vyinkujkta du̱ju̱ꞌkx. A<}*Vanꞌit tseꞌe du̱mo̱o̱ydi je̱ ajkx tsaꞌa. %;C)Ax kaꞌajyam tseꞌe du̱jaanchjaꞌvidi vanꞌit je̱ts joojntykpa̱jknuva je̱ꞌe̱ veꞌe, je̱ꞌe̱ ka̱jx ku veꞌe xyo̱o̱jntkti je̱tseꞌe atu̱va ato̱ki tyuntaandi. Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xjidi: ―¿Je̱peꞌe xma̱a̱dada je̱ kaaky je̱ ju̱ꞌkx? g:G(Ku veꞌe veꞌem vyaajñ, vanꞌit tseꞌe du̱tukꞌixti je̱ kya̱ꞌa̱j je̱ tyek. ]93'Ixta a̱ts ya̱ nka̱ꞌa̱j ya̱ ntek; á̱tsam xa je̱ꞌe̱ veꞌe. To̱nda matsta a̱ts je̱ts ixta. Kaꞌa tseꞌe jadoꞌk ítumit jayu chuꞌutsaxa pyajkaxa ax joꞌn a̱ts miitseꞌe yaja nvinté̱nada. +8O&Ax jidu̱ꞌu̱m tseꞌe je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xjidi: ―¿Tya̱jxseꞌe mnavyinmaꞌyu̱nmo̱ꞌo̱jada? ¿Tya̱jxeꞌe je̱ me̱jtsvinmaꞌyu̱n xjaye̱pta? *7M%Vanꞌit tseꞌe je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk o̱o̱y tyuntsa̱ꞌkidi, veꞌem tseꞌe vyinmaaydi je̱ts jadoꞌk ítumit jayu je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌíxtup. |6q$Ax je̱ꞌe̱ tseꞌe kyo̱jtstup vyeꞌna, tun toꞌmayji tseꞌe je̱ Jesús je̱ja vyinté̱najada. Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús kyo̱jtspo̱o̱ꞌkxjidi. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaajñ: ―Je̱ o̱y jo̱o̱t ma̱a̱teꞌe mꞌíttat. 5#Vanꞌit tseꞌe je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe je̱ꞌydu, je̱ꞌe̱ tseꞌe tukmumaajntykju̱du vintso̱ veꞌe jyajtti je̱ja tooꞌ aajy je̱ts vintso̱ veꞌe du̱ꞌixkajpti je̱ Jesús ku veꞌe je̱ tsapkaaky du̱tojkvaꞌkxy. Ku je̱ Jesús ñaajknu̱ke̱ꞌxnata̱jkiji je̱ja je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk vyinkujkta (Mt. 28.16‑20; Mr. 16.14‑18; Jn. 20.19‑23) C4"Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe ña̱ꞌmu̱xjidi: ―Tyú̱vam xa veꞌe, ta̱ xa veꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n jyoojntykpa̱jknuva jadoꞌk nax, ya̱ Simón Pedro tseꞌe tu̱du̱ꞌíxnuva. >3u!Kaꞌa tseꞌe tyaꞌnidi, vanꞌit tseꞌe vyimpijttinuva je̱m Jerusalén. Je̱m tseꞌe toꞌk muk du̱paatti je̱ nu̱maktoꞌk kuká̱tsivada je̱ts je̱ myujatyooꞌda. `29 Vanꞌit tseꞌe ñavyaajnjidi: ―¿Ka veꞌemapeꞌe o̱o̱y xtunyakxo̱o̱jntkum yam njaꞌvin ka̱jxmam ku veꞌe tu̱xtukmuko̱jtsum je̱ja tooꞌ aajy je̱tseꞌe je̱ Kunuuꞌkx Jatyán tu̱xtukvinjaꞌvim? %1CAx je̱ꞌyji tseꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ jayu du̱tukꞌixkajpti je̱ts je̱ Jesús je̱ꞌe̱ veꞌe. Ax vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús veꞌemji tyo̱ki. F0Tsu̱u̱nidup tseꞌe vye̱ꞌnada je̱tseꞌe yꞌaꞌóxadat, vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús je̱ tsapkaaky du̱ka̱a̱jn, je̱ Nteꞌyam du̱kuko̱jtsji, je̱tseꞌe du̱tojkvaꞌkxjidi. A/{Vanꞌit tseꞌe du̱munooꞌkxtkti je̱tseꞌe mya̱a̱ttánjadat, je̱tseꞌe vyaandi: ―Tanu̱ a̱a̱ts ma̱a̱t ku̱x tánani xa veꞌe o̱o̱y. Ve̱e̱ꞌnji ya̱ꞌa̱ veꞌe ya̱ it ñáxu̱t je̱tseꞌe choꞌoinit. Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús tya̱jki je̱p tu̱jkp ax joꞌn ku̱du̱ma̱a̱ttaandi. -.SKu veꞌe jye̱ꞌydini joma veꞌe je̱ kajpu̱n joma veꞌe ña̱jkxta, vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús jyatki ax joꞌn je̱ tyooꞌ ku̱du̱jaaꞌkyo̱ꞌy. 5-cVanꞌit tseꞌe du̱tukvinjaꞌvidi juuꞌ veꞌe je̱ꞌe̱ ka̱jx jatyáñ ijtp je̱p Kunuuꞌkx Jatyán ku̱jxp, je̱ Moisés je̱ jyatyán ma̱a̱t du̱ꞌukvaajñ je̱tseꞌe du̱jaaꞌktukvinjaꞌvidi nu̱jom juuꞌ veꞌe jyatyaandu je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpata̱jkta. ,+¿Tis, kaꞌa je̱ꞌe̱ vineꞌe vyinko̱pka je̱tseꞌe je̱ Cristo veꞌem chaachpaaꞌtu̱t, vanꞌit tseꞌe je̱ mya̱jin du̱pa̱jknit? ]+3Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús yꞌatso̱o̱jvjidi: ―Kaꞌa xa veꞌe o̱y juuꞌ xpayo̱ꞌo̱yda, o̱o̱yeꞌe mtunje̱kta je̱tseꞌe xjaanchjávadat je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpata̱jkta. '*GVanꞌit tseꞌe tu̱ña̱jkxta vinkex a̱a̱ts je̱ nmujatyooꞌ joma veꞌe naxta̱ka tu̱yꞌit, veꞌemu̱kts je̱ꞌe̱ veꞌe tu̱du̱paattuva je̱ it ax joꞌn je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk tu̱du̱ꞌavánada joꞌn. Ax kaꞌakts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Jesús du̱ꞌukꞌixpaattini. T)!Ax kaꞌakts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱p je̱ ñiꞌkx je̱ kyo̱pk tu̱du̱ꞌukpaattini, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe tu̱mye̱tsta je̱ts a̱a̱tseꞌe tu̱xtukmumaaydu̱kta je̱ts je̱ aangelesu̱k tseꞌe je̱p tu̱yakꞌíxjada juuꞌ veꞌe tu̱ña̱ꞌmu̱xjada je̱ts ta̱a̱k je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Jesús jyoojntykpa̱jknuva. (O̱yam tseꞌe vyeꞌema, vinkex je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk juuꞌ a̱a̱tseꞌe nma̱a̱tnayjaꞌvijup, je̱ꞌe̱ts a̱a̱tseꞌe atu̱va ato̱ki tu̱xyaktáñ je̱ꞌe̱ ka̱jx ku veꞌe tu̱du̱nu̱na̱jkxta tun ja̱pyji joma veꞌe je̱ Jesús yꞌuknaxta̱jki. R'Veꞌemts a̱a̱tseꞌe nꞌukꞌaꞌix je̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe ku̱xyaktso̱o̱kumdini nu̱vinxu̱p u̱u̱ꞌmeꞌeda, je̱ israeejlit jáyuda. Maaxk je̱ꞌe̱ veꞌe veꞌem tyunju̱ kya̱tsju̱. &1je̱ts vintso̱ veꞌe je̱ teeꞌta̱jk je̱ vyintsa̱nda je̱ts pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱nu̱má̱jidup u̱u̱ꞌm ma̱a̱tta, je̱ꞌe̱ tseꞌe je̱m je̱ Pilato kya̱ꞌm tu̱du̱pa̱mda je̱tseꞌe du̱to̱kimpayo̱ꞌo̱yu̱t je̱tseꞌe du̱yakjacryuuzpé̱tju̱t. Q%Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xjidi: ―¿Tiseꞌe tu̱tyunju̱ tu̱kya̱tsju̱? Je̱tseꞌe du̱nu̱u̱jmidi: ―Je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe tu̱jyatyju̱ tu̱ñaxyju̱ je̱ Jesús, je̱ nazarétit jayu. Toꞌk je̱ꞌe̱ veꞌe tu̱yꞌit je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpa, ñu̱má̱jipts je̱ꞌe̱ veꞌe tu̱yꞌit ma̱a̱t juuꞌ veꞌe tyoon kyo̱jts je̱ja je̱ Nteꞌyam vyinkujk je̱ts je̱ja nu̱jom je̱ jayu vyinkujk, z$mNu̱toꞌk tseꞌe yꞌatsa̱a̱jv juuꞌ veꞌe Cleofas du̱xa̱a̱j: ―¿Tis, tun mítsjidamts nꞌiteꞌe toꞌk juuꞌ veꞌe je̱ꞌy je̱m Jerusalén je̱tseꞌe xkanu̱java ti veꞌe námnum je̱m tu̱tyunju̱ tu̱kya̱tsju̱? #7Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús yꞌamo̱tutú̱vijidi: ―¿Tiseꞌe je̱m mmaajntyktup namvaateꞌe myo̱ꞌo̱yda? ¿Tya̱jxseꞌe mtsaachvinmáyda? '"GO̱yam tseꞌe du̱ma̱a̱tnamyujatyooꞌijidi, kaꞌanum tseꞌe je̱ Nteꞌyam du̱yakjajty je̱tseꞌe je̱ nu̱me̱jtsk ku̱du̱ꞌixkajpti je̱ Jesús. !}Namvaateꞌe ñakyó̱tsjada, vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús ñaajktá̱miji je̱tseꞌe du̱ma̱a̱tnamyujatyooꞌijidi. V %je̱ꞌe̱ tseꞌe myaajntyktup juuꞌ veꞌe tu̱tyunju̱ tu̱kya̱tsju̱. a; Je̱ xa̱a̱jji tseꞌe nu̱me̱jtsk je̱ Jesús je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk ña̱jkxti je̱m kajpu̱n ka̱jxm juuꞌ veꞌe Emaús du̱xa̱a̱j, me̱jtsk legua jagojkm joꞌneꞌe du̱mujékuma je̱ Jerusalén, \1 O̱yam tseꞌe veꞌem vyinmaaydi, noomp tseꞌe ñu̱jkx je̱ Pedro joma veꞌe je̱ Jesús du̱ꞌukyaknaxta̱jkidi. Ku veꞌe vyiijntk je̱tseꞌe kya̱kꞌixi, vanꞌit tseꞌe du̱ꞌix je̱ts je̱peꞌe pyu̱jkna je̱ vit juuꞌ veꞌe tyukvimpittu. Vanꞌit tseꞌe vyimpijtni joma veꞌe ñamyayju̱ je̱tseꞌe du̱payo̱ꞌy pa̱n ti veꞌe tu̱tyunju̱ tu̱kya̱tsju̱. Juuꞌ veꞌe toojnju ko̱jtsju je̱ja emauusit tyooꞌ aajy (Mr. 16.12‑13) ^5 Ax kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Jesús je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk du̱jaanchjaꞌvidi juuꞌ veꞌe je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk kyo̱jtstu, veꞌemeꞌe vyinmaaydi je̱ts o̱yvintso̱va veꞌe juuꞌ du̱ko̱jtsti. w Je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jkta tseꞌe juuꞌ veꞌe du̱tuknu̱jaꞌvidu je̱ kuká̱tsivata̱jk, je̱ꞌe̱ tseꞌe ijttu je̱ María Magdalena, je̱ Juana, je̱ María juuꞌ veꞌe je̱ Santiago je̱ tyaak, je̱ts je̱ viijnk ta̱ꞌa̱xta̱jkta. a; Ku veꞌe cho̱o̱ꞌndi joma veꞌe je̱ jot, vanꞌit tseꞌe du̱tukmumaajntykka̱jxti je̱ Jesús je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk juuꞌ veꞌe nu̱maktoꞌk taandinu je̱ts pa̱n pa̱n jatyeꞌe mya̱a̱tveꞌnidup. ^5Vanꞌit tseꞌe du̱jaaꞌmye̱jtsti je̱ Jesús je̱ kya̱ts je̱ yꞌayook. 9Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaajñ: “Yakpá̱mupts a̱tseꞌe je̱m je̱ tó̱kinax jayu kya̱ꞌm juuꞌ a̱tseꞌe xtsoꞌoxpa̱jktup, ax joojntykpa̱jknuvapts a̱tseꞌe kutoojk xa̱a̱j, a̱ts, je̱ Jayu Juuꞌ veꞌe Nu̱pa̱a̱mdu̱ka Ijtp.” Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaajñ. 6eKaꞌa xa je̱ꞌe̱ veꞌe yaja pa̱n. Ta̱ je̱ꞌe̱ veꞌe jyoojntykpa̱jknuva. Jaaꞌmyé̱tsta vintso̱ veꞌe mna̱ꞌmu̱xjidi ku veꞌe je̱m Galiléana vyeꞌna. O̱o̱y tseꞌe tyuntsa̱ꞌkidi je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe vyiijntkti je̱ja naxku̱jx paat. Vanꞌit tseꞌe je̱ ángeles ña̱ꞌmu̱xjidi: ―¿Tya̱jxseꞌe xꞌíxtada yap o̱o̱ꞌkpa jótup je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe joojntykip? q[je̱tseꞌe atu̱va ato̱ki tyuntaandi, ax kaꞌa tseꞌe du̱ꞌukmutaayvaattini vintso̱ veꞌe jyátu̱kadat. Tun toꞌmayji tseꞌe du̱ꞌixpaatti nu̱me̱jtsk je̱ ángeles vyinté̱najada, ajajp ata̱ꞌkxpeꞌe xyá̱xada. Vanꞌit tseꞌe tya̱jkidi. Ax kaꞌa tseꞌe du̱ꞌukpaattini je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n Jesús je̱ ñiꞌkx je̱ kyo̱pk, Ku tseꞌe jye̱ꞌydi joma veꞌe je̱ jot, viijnk tso̱ tseꞌe je̱ tsaaj du̱paattini juuꞌ veꞌe yꞌaka̱a̱jyjup yꞌijt. 6 gDomingo xa̱a̱j tseꞌe vyeꞌna ja̱pyji, mutoꞌk xa̱a̱j je̱ semana, vanꞌit tseꞌe je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk juuꞌ veꞌe du̱ꞌixtu je̱ jot joma veꞌe je̱ Jesús du̱ꞌukyaknaxta̱jkidi, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱yakna̱jkxtu je̱m je̱ paꞌajk xooꞌkpa juuꞌ veꞌe yꞌapa̱a̱jmtkidu. *M8Ku veꞌe jye̱ꞌydini je̱m tya̱kꞌam, yꞌapa̱a̱jmtkidu tseꞌe je̱ paꞌajk xooꞌkpa juuꞌ veꞌe ku̱du̱pa̱a̱jmjidi je̱ Jesús je̱ ñiꞌkx je̱ kyo̱pk. Ax yꞌamaaꞌyidu tseꞌe je̱ po̱o̱ꞌkxtku̱n xa̱a̱j ax joꞌn vyaꞌañ je̱ Moisés je̱ pyavaꞌnu̱n.8i7Je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jkta juuꞌ veꞌe je̱ Jesús du̱ma̱a̱ttso̱o̱ꞌndu je̱m Galilea, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱pana̱jkxtu je̱ José je̱tseꞌe o̱jts du̱ꞌixta joma veꞌe du̱yaknaxta̱jkidi je̱ Jesús je̱ ñiꞌkx je̱ kyo̱pk je̱tseꞌe du̱ꞌixti vintso̱ veꞌe du̱pa̱a̱mdi. 56Je̱ xa̱a̱j tseꞌe vyeꞌna ku veꞌe je̱ jayu du̱ꞌapa̱a̱mdu̱ka je̱ po̱o̱ꞌkxtku̱n xa̱a̱j juuꞌ veꞌe jave̱e̱ꞌn du̱kapaatp.  5Ku veꞌe je̱m cruz ka̱jxm du̱yakvajntkni, vanꞌit tseꞌe toꞌk je̱ vit du̱tukvimpittni. Vanꞌit tseꞌe o̱jts du̱yaknaxta̱ka je̱p jótup juuꞌ veꞌe pú̱mani veꞌnip je̱p tsaja̱a̱tp; ni pá̱nanum tseꞌe je̱p kyayakpu̱m vyeꞌna. {o4Vanꞌit tseꞌe o̱jts du̱ꞌix je̱ Pilato je̱tseꞌe du̱ꞌamo̱tu je̱ Jesús je̱ ñiꞌkx je̱ kyo̱pk. G 3Je̱ José, yꞌaꞌixpts je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ kyutojku̱n du̱yakmiinnit, kyo̱ꞌo̱yjaꞌvits je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe tyoondu je̱ myujatyooꞌta̱jk.  w2Je̱m tseꞌe yꞌijt toꞌk je̱ yaaꞌtya̱jk juuꞌ veꞌe o̱y jayu je̱ts tu̱v je̱ jyáyuvin je̱ jyoojntykin, José je̱ꞌe̱ veꞌe xya̱a̱j, arimatéait jayu. Je̱m je̱ꞌe̱ veꞌe judéait yꞌit jo̱o̱tm je̱ arimatéait kajpu̱n. Je̱ꞌe̱vats je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ José nu̱toꞌk je̱ꞌe̱da juuꞌ veꞌe du̱nu̱má̱jidup je̱p tsaptu̱jkp.  1Ax nu̱jom tseꞌe je̱ jayu juuꞌ veꞌe je̱ Jesús du̱ꞌíxada yꞌijt, je̱ꞌe̱ ma̱a̱tta je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jkta juuꞌ veꞌe pana̱jkxju̱du ku veꞌe je̱m galiléait yꞌit jo̱o̱tm cha̱a̱ꞌn, jékum jaty tseꞌe tyaandi je̱tseꞌe du̱ꞌixti juuꞌ jatyeꞌe toojnju ko̱jtsju. Ku je̱ Jesús ñaxta̱jki (Mt. 27.57‑61; Mr. 15.42‑47; Jn. 19.38‑42) g G0Nu̱jom tseꞌe je̱ jayu juuꞌ veꞌe je̱m veꞌnidup je̱tseꞌe du̱ꞌixti juuꞌ veꞌe toojnju ko̱jtsju, kyo̱jxtu tseꞌe je̱ kyak ku̱xeꞌe du̱jo̱o̱ꞌkꞌamaꞌtjidini. Veꞌem tseꞌe ña̱jkxtini. d A/Je̱ tojpa juuꞌ veꞌe du̱nu̱vintsá̱nip nu̱mó̱kupx je̱ tojpata̱jk, ku je̱ꞌe̱ veꞌe du̱ꞌix juuꞌ veꞌe tu̱tyunju̱ tu̱kya̱tsju̱, vanꞌit tseꞌe je̱ Nteꞌyam du̱yakma̱ji du̱yakjaanchi je̱tseꞌe vyaajñ: ―¡Tyú̱vamdam xa je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ts kaꞌa ya̱ꞌa̱ veꞌe ya̱ jayu ti to̱kin tu̱du̱tún! kq~~|{szZy)xwviusrqqonn3mFlekih fAejdc&bi`}^\[[hZZY[XWWAVMUZTS6QPPNALnKfIGFDvC?BZ@??=<`:9?654v2p10/.--W,F+x)'&%%!#! X)gP)g }j=sqCnPa̱n veꞌem tseꞌe je̱ Nteꞌyam du̱yaktsoju̱pu̱k je̱ aajy je̱ ojts juuꞌ veꞌe u̱xyam ye̱e̱ꞌkp je̱tseꞌe kep je̱ ja̱a̱jn pyaatjinit, ¿vintso̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam mkamo̱ꞌo̱jadat pa̱n ti veꞌe mnatyukxó̱xjadap? ¡Ve̱e̱ꞌnji xa veꞌe je̱ Nteꞌyam xjaanchjávada! 7mgax veꞌemts a̱tseꞌe nvaꞌañ je̱ts ó̱yameꞌe je̱ yakkutojkpa Salomón vaꞌajts tsoj tyunnaxya̱xju̱ yꞌijt, kaꞌa tseꞌe du̱muvaaꞌty ax joꞌn je̱ pu̱j. Fl’¿Ax tya̱jx tseꞌe xvinmayda je̱ mvitta je̱ mxo̱xta? Ixta vintso̱ veꞌe je̱ ojts ja̱a̱tit pu̱j ye̱e̱ꞌkta, kaꞌa tseꞌe tyonda, kaꞌa tseꞌe pyiiꞌtta kyo̱jta; k Jyatunvinmay je̱ꞌe̱ veꞌe, ¿pa̱nts miitseꞌeda juuꞌ veꞌe o̱ꞌyixjup je̱tseꞌe ñaajkyó̱nju̱t jadoꞌk noox? j1Ixta vintso̱ veꞌe je̱ je̱yyva tá̱nu̱k kyaniꞌipta, kaꞌa tseꞌe je̱ ta̱a̱jm du̱pa̱kmokta, kaꞌa tseꞌe tii joma veꞌe du̱yakꞌíttat je̱ tyukjoojntykinda; ó̱yam tseꞌe vyeꞌema, yakjoojntykijidup tseꞌe je̱ nTeeꞌamda, juuꞌ veꞌe je̱m tsapjo̱o̱tm. Kadi xvinmayda, nu̱yojk xa miitseꞌe o̱o̱y xtunjaaꞌknu̱má̱jada je̱ts kaꞌa veꞌe je̱ je̱yyva tá̱nu̱k. i’Je̱ꞌe̱ ka̱jxts a̱ts miitseꞌe nna̱a̱jmada, kaꞌa tseꞌe xvinmáydat je̱ mkaakyta je̱ mna̱a̱jta ti veꞌe mtukjoojntykadap, ni kaꞌa tseꞌe xvinmaayduvat je̱ mvitta je̱ mxo̱xta juuꞌ veꞌe mjayé̱ptap. Ñu̱má̱jip je̱ꞌe̱ veꞌe nu̱yojk ku veꞌe je̱ jayu jyoojntyka je̱ts kaꞌa veꞌe je̱ kaaky je̱ na̱a̱j juuꞌ veꞌe jyayejpp; ñu̱má̱jip je̱ꞌe̱ veꞌe nu̱yojk je̱ jayu je̱ ñiꞌkx je̱ kyo̱pk je̱ts kaꞌa veꞌe je̱ vit je̱ xo̱x juuꞌ veꞌe jyayejpp. "h=’Ni pa̱na xa veꞌe kyaꞌo̱ꞌyixju̱ je̱tseꞌe me̱jtsk je̱ vyintsá̱n du̱jayé̱pu̱t, ku̱x toꞌkeꞌe du̱tsó̱ku̱t, jadoꞌk tseꞌe du̱tsoꞌoxpá̱ku̱t, toꞌkeꞌe du̱mutónu̱t du̱mupá̱ku̱t, jadoꞌk tseꞌe du̱viijnkꞌíxu̱t. Nay veꞌempa tseꞌe je̱ jayu juuꞌ veꞌe je̱m je̱ meen kya̱ꞌm naajkꞌijtjup, kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌo̱ꞌyixju̱ je̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam du̱pana̱jkxu̱t. Yꞌixp jyayejpp tseꞌe je̱ Nteꞌyam pa̱n pa̱n jaty je̱ yꞌónu̱k (Lc. 12.22‑31) +gO’Veꞌem xa veꞌe je̱ jayu je̱ vyiijn ax joꞌn je̱ jayu je̱ jyo̱o̱t je̱ jyaꞌvin. Pa̱n o̱y xa veꞌe je̱ mviijnda, mꞌíxtup tseꞌe o̱y. Ax pa̱n maꞌat tseꞌe je̱ mviijnda, ko̱o̱ꞌts tseꞌe je̱ mniꞌkxta je̱ mko̱pkta tyañ. Nay veꞌempats je̱ꞌe̱ veꞌe ma̱a̱t je̱ mjo̱o̱tta je̱ mjaꞌvinda. Pa̱n vaꞌajts tseꞌe je̱ mjo̱o̱tta je̱ mjaꞌvinda, je̱ yꞌo̱y je̱ꞌe̱ tseꞌe mtoondup; ax pa̱n mꞌajo̱o̱tidup tseꞌe je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱ je̱tseꞌe vintok mꞌitta, je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱ tseꞌe mtoondup, veꞌemts miitseꞌeda ax joꞌn je̱ jayu juuꞌ veꞌe ijtp je̱ja ako̱o̱ꞌts it ja̱a̱t je̱tseꞌe nu̱yojk kuko̱o̱ꞌts tyañ je̱ts kaꞌa veꞌe je̱ viints jayu. Je̱ Nteꞌyam je̱ts je̱ meen (Lc. 16.13) fKu̱x pa̱n joma xa veꞌe yꞌit juuꞌ veꞌe mꞌíxtup mjaye̱jptup, nay je̱e̱jyam tseꞌe yꞌijtpa je̱ mjo̱o̱tta je̱ mjaꞌvinda. Veꞌem xa veꞌe je̱ jayu je̱ vyiijn ax joꞌn je̱ jayu je̱ jyo̱o̱t je̱ jyaꞌvin (Lc. 11.34‑36) veeñojkꞌó̱yeꞌe xnu̱pa̱jkpé̱ttat je̱ o̱ꞌyin juuꞌ veꞌe je̱m tsapjo̱o̱tm, joma veꞌe je̱ tó̱tu̱k juuꞌ jaty du̱katukkaya, joma veꞌe juuꞌ jaty kyavinto̱ki, je̱ts joma veꞌe je̱ me̱e̱ꞌtspa kyatá̱kada. sd_’Kaꞌa tseꞌe xnu̱pa̱jkpé̱ttat je̱ o̱ꞌyin juuꞌ veꞌe yaja naxviijn, joma veꞌe je̱ tó̱tu̱k juuꞌ jaty du̱tukkaꞌyini, joma veꞌe juuꞌ jaty vyinto̱ki, je̱ts joma veꞌe je̱ me̱e̱ꞌtspa tyá̱kada; Lcveꞌem tseꞌe je̱ jayu du̱kanu̱jávadat je̱ts mꞌayoojidupeꞌe. Pa̱n veꞌem tseꞌe xtonda, o̱y tseꞌe mtonu̱mpijtu̱xjadat je̱ nTeeꞌamda, juuꞌ veꞌe du̱ꞌixp nu̱jom juuꞌ veꞌe kanu̱ke̱ꞌxnata̱jkip je̱ja je̱ jayu vyinkujk. Je̱ o̱ꞌyin juuꞌ veꞌe je̱m tsapjo̱o̱tm (Lc. 12.33‑34) rb]Ax miits, ku tseꞌe mꞌayoojadat, navyimpojjada nayꞌapojjada je̱tseꞌe o̱y mnavyo̱o̱ꞌkjadat, a ’Ku xa miitseꞌe mꞌayoojadat, kaꞌa tseꞌe je̱ mviijnda je̱ mꞌaajta xyakmaꞌattat, veꞌem ax joꞌn jyátu̱kada je̱ꞌe̱da juuꞌ veꞌe ijttup me̱jtsꞌaajta me̱jtsjo̱o̱tta, ku̱x veꞌem je̱ꞌe̱ veꞌe jyátu̱kada je̱tseꞌe je̱ jayu du̱nu̱jávadat je̱ts ayoojidup je̱ꞌe̱ veꞌe. Tyú̱vam xa a̱ts miitseꞌe nna̱a̱jmada je̱ts kaꞌa veꞌe o̱y je̱ Nteꞌyam tyonu̱mpijtu̱xjadat, nvaatani je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe je̱ jayu yꞌíxjada je̱ts ayoojidupeꞌe. F`ax pa̱n kaꞌa tseꞌe xto̱kinme̱e̱ꞌkxta je̱ jayu juuꞌ veꞌe mmuto̱kintoojnju̱dup, nay kaꞌava tseꞌe je̱ nTeeꞌamda mto̱kinme̱e̱ꞌkxju̱duvat. Ku je̱ jayu yꞌayooja >_u’Pa̱n mto̱kinme̱e̱ꞌkxtup xa miitseꞌe pa̱n pa̱neꞌe mmuto̱kintoojnju̱dup, mto̱kinme̱e̱ꞌkxjadap tseꞌe je̱ nTeeꞌamda, juuꞌ veꞌe je̱m tsapjo̱o̱tm; }^s Kadi a̱a̱ts toꞌk aaj xmasa̱ꞌa̱k je̱ts a̱a̱tseꞌe nkaꞌat je̱m je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap yꞌam kya̱ꞌm;
mitsts a̱a̱tseꞌe xꞌíxup xjayé̱pup, xꞌaxajtókup,
veꞌemts a̱a̱tseꞌe xkahꞌama̱a̱daagat je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱.Ku̱x xa̱ꞌma ka̱jx mitseꞌe xka̱ꞌma je̱ kutojku̱n, je̱ ma̱kkin, je̱ts je̱ ma̱jin. Amén. "]= Me̱e̱ꞌkxjik a̱a̱ts je̱ nto̱kin,
veꞌem ax joꞌn a̱a̱tseꞌe nto̱kinme̱e̱ꞌkxpa pa̱n pa̱n jaty a̱a̱tseꞌe xmuto̱kintoomp. z\m Mo̱o̱yk a̱a̱ts u̱xyam je̱ kaaky je̱ na̱a̱j juuꞌ a̱a̱tseꞌe jó̱vum xa̱a̱j ntukjoojntykip. 4[a Yakmiinni toꞌk aaj je̱ mkutojku̱n.Veꞌem ax joꞌn je̱m tsapjo̱o̱tm tyunju̱ juuꞌ mitseꞌe mtsa̱jkp,
veꞌem tseꞌe tyoojnjuvat yaja naxviijn. ^Z5 Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe mtsapkó̱tstat:A̱a̱ts je̱ nTeeꞌ,
tsapjo̱o̱tm xa mits je̱meꞌe,
vaꞌajts aaj vaꞌajts jo̱o̱tts mitseꞌe,
je̱tseꞌe myakvinjávat myakvintsa̱ꞌa̱gat. >YuKaꞌats miitseꞌe veꞌem mjátu̱kadat, ku̱x namkaꞌana miitseꞌe je̱ Nteꞌyam juuꞌ xꞌamó̱tuda, ñu̱jaꞌvipts je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe mkaꞌijtu̱xju̱dup. +XO’Ku veꞌe mtsapkó̱tstat, kaꞌa tseꞌe xko̱jtsu̱mpíttat xko̱jtsꞌata̱jtat, veꞌem ax joꞌn jyátu̱kada pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ Nteꞌyam du̱kaꞌíxada, veꞌemeꞌe vyinmayda je̱ts amo̱tunáxjadap je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam ku veꞌe o̱o̱y tyunko̱tsta. pWYAx kuts miitseꞌe mtsapkó̱tstat, tá̱kadats je̱p mtu̱jkp, aka̱ꞌa̱da je̱ mta̱jk, vanꞌit tseꞌe xmukó̱tstat je̱ nTeeꞌamda, juuꞌ veꞌe je̱m tsapjo̱o̱tm. Pa̱n veꞌem tseꞌe xtonda, o̱y tseꞌe mtonu̱mpijtu̱xjadat je̱ nTeeꞌamda, juuꞌ veꞌe du̱ꞌixp nu̱jom juuꞌ veꞌe kanu̱ke̱ꞌxnata̱jkip je̱ja je̱ jayu vyinkujk. !V;’Ku miitseꞌe mtsapkó̱tstat, kaꞌa tseꞌe veꞌem mtsapkó̱tstat ax joꞌn je̱ꞌe̱da juuꞌ veꞌe me̱jtsꞌaajta me̱jtsjo̱o̱tta, ténip tseꞌe chapko̱tsta je̱p tsaptu̱jkp je̱ts joma veꞌe je̱ tooꞌ ñavyinnaxyju̱, je̱ꞌe̱ ka̱jxts je̱ꞌe̱ veꞌe veꞌem du̱tonda je̱tseꞌe je̱ jayu yꞌíxjadat ku veꞌe chapko̱tsta. Tyú̱vam xa a̱ts miitseꞌe nna̱a̱jmada je̱ts kaꞌa veꞌe o̱y je̱ Nteꞌyam tyonu̱mpijtu̱xjadat, nvaatani je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe je̱ jayu veꞌem yꞌíxjada. iUKPa̱n veꞌem tseꞌe xtonda, o̱y tseꞌe mtonu̱mpijtu̱xjadat je̱ nTeeꞌamda, juuꞌ veꞌe du̱ꞌixp nu̱jom juuꞌ veꞌe kanu̱ke̱ꞌxnata̱jkip je̱ja je̱ jayu vyinkujk. Ku je̱ jayu chapka̱ts (Lc. 11.2‑4) T3Ax kuts miitseꞌe je̱ jayu xmo̱ꞌo̱dat juuꞌ veꞌe katihꞌijtu̱xju̱dup, veꞌem tseꞌe xtóndat je̱tseꞌe ni pa̱na du̱kanu̱jávat. HS Je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe, ku tseꞌe xputá̱kadat je̱ꞌe̱ pa̱n pa̱n jatyeꞌe katihꞌijtu̱xju̱dup, kaꞌa tseꞌe anañu̱joma je̱ jayu xtuknu̱jávadat, ku̱x veꞌemeꞌe jyátu̱kada je̱p tsaptu̱jkp je̱ts je̱ja tooꞌ aajy pa̱n pa̱n jatyeꞌe me̱jtsꞌaajta me̱jtsjo̱o̱tta. Je̱ꞌe̱ ka̱jxts je̱ꞌe̱ veꞌe veꞌem du̱tonda je̱tseꞌe je̱ jayu yꞌo̱ñu̱kó̱tsajadat. Tyú̱vam xa a̱ts miitseꞌe nna̱a̱jmada je̱ts kaꞌa veꞌe o̱y je̱ Nteꞌyam tyonu̱mpijtu̱xjadat, nvaatani je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe yakꞌo̱ñu̱ko̱jtsidi. RR ’Ku xa veꞌe xtonda je̱ yꞌo̱y je̱ꞌe̱, ka je̱ꞌe̱ ka̱jxap tseꞌe xtóndat je̱tseꞌe je̱ jayu du̱ꞌíxtat juuꞌ veꞌe mtoondup. Pa̱n je̱ꞌe̱ ka̱jx xa veꞌe veꞌem xtonda je̱tseꞌe je̱ jayu mꞌíxjadat, kaꞌa tseꞌe o̱y mtonu̱mpijtu̱xjadat je̱ nTeeꞌamda, juuꞌ veꞌe je̱m tsapjo̱o̱tm. Q'0Vaꞌajts tseꞌe mnaajkꞌijtjidinit, veꞌem ax joꞌn ñaajkꞌítju̱ vaꞌajts je̱ nTeeꞌamda, juuꞌ veꞌe je̱m tsapjo̱o̱tm.P5/’Pa̱n je̱ꞌe̱jyji veꞌe mko̱jtspo̱o̱ꞌkxtup juuꞌ veꞌe mma̱a̱tnayjaꞌvijidup, ¿ti o̱ꞌyints miitseꞌe mtoondup je̱ts kaꞌa veꞌe je̱ viijnk jáyuda?, ku̱x nay vanxú̱pjyameꞌe du̱toonduva pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ Nteꞌyam du̱kaꞌíxada. UO#.Pa̱n je̱ꞌe̱jyji xa miitseꞌe mtso̱jktup pa̱n pa̱neꞌe mtso̱jkju̱dup, ¿ti o̱ꞌyin tseꞌe mpá̱ktap je̱ꞌe̱ ka̱jx? Je̱ kupa̱ꞌmu̱n pa̱kmojkpa paat xa veꞌe veꞌem jyátu̱kada. N-ax veꞌem tseꞌe mnu̱ke̱ꞌxnatá̱kadat je̱ts nTeeꞌimdupeꞌe je̱ Nteꞌyam, juuꞌ veꞌe je̱m tsapjo̱o̱tm. Ku̱x ku xa veꞌe je̱ aampa xa̱a̱j du̱yakpítsum, tyuknu̱ꞌaampyts je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe o̱y jayu je̱ts juuꞌ veꞌe ko̱ꞌo̱y jayu, yakjé̱jipts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ tooj je̱tseꞌe du̱yaknu̱tuꞌuj pa̱n pa̱n jatyeꞌe tu̱v jáyuvidup joojntykidup, nay veꞌempa tseꞌe pa̱n pa̱n jatyeꞌe jomjáyuvidup tijáyuvidup je̱tseꞌe jyomjoojntykada tyijoojntykada. *MM,Ax a̱tsts miitseꞌe nnu̱u̱jmidup: Tso̱kta pa̱n pa̱neꞌe mtsoꞌoxpa̱jkju̱dup, amó̱tuda je̱ Nteꞌyam je̱tseꞌe du̱kunooꞌkxu̱t pa̱n pa̱neꞌe mko̱ꞌo̱ñu̱ko̱jtsijidup, o̱tyoojnjada pa̱n pa̱neꞌe mko̱ꞌo̱tyoojnju̱dup, nu̱tsapko̱tsta je̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam o̱y tyoꞌnu̱xjadat pa̱n pa̱neꞌe mvinko̱jtspe̱jtju̱dup je̱ts pa̱n pa̱neꞌe mjomtoojnju̱dup mtitoojnju̱dup, JL +’Ta̱ veꞌe xꞌamo̱tunajxtuva ku veꞌe jidu̱ꞌu̱m yakka̱ts: “Tso̱kta pa̱n pa̱neꞌe mtso̱jkju̱dup; kaꞌa tseꞌe xtsó̱ktat pa̱n pa̱neꞌe mtsoꞌoxpa̱jkju̱dup.” K*e̱pya̱na pa̱n pa̱neꞌe juuꞌ mꞌamó̱tuju̱dup, mmo̱ꞌo̱dap tseꞌe; pa̱n pa̱n tseꞌe juuꞌ anuuꞌkx mꞌamó̱tuju̱dup, kaꞌa tseꞌe xtsoꞌoxpá̱ktat. Tso̱kta je̱ jayu pa̱n pa̱neꞌe mtsoꞌoxpa̱jkju̱dup (Lc. 6.27‑28, 32‑36) J)Pa̱n myaktukꞌake̱e̱ꞌyidup xa veꞌe je̱tseꞌe juuꞌ xpatsá̱mdat kojkm legua, ax mpatsá̱mdap tseꞌe jakojkm legua. 5Ic(Pa̱n pa̱n tseꞌe mnu̱xa̱ꞌa̱avaajnju̱dup je̱tseꞌe je̱ mvitu̱paꞌtk mpa̱jku̱xjada, maso̱o̱ktuva tseꞌe je̱tseꞌe je̱ mvitu̱niꞌkx mpa̱jku̱xjadat. @Hy'Ax a̱tsts miitseꞌe nnu̱u̱jmidup je̱ts kaꞌa veꞌe xtonu̱mpijtjadat juuꞌ veꞌe ka ó̱yap pa̱n pa̱neꞌe mmuto̱kintoojnju̱dup; ñojkꞌó̱y xa veꞌe, pa̱n pa̱neꞌe mꞌakupa̱ꞌkxijidup toꞌk adoꞌom aaj, mo̱o̱yduva tseꞌe jadoꞌk adoꞌom je̱tseꞌe mjaaꞌkꞌakupa̱ꞌkxajadat. ZG-&’Ta̱ veꞌe xꞌamo̱tunajxtuva ku veꞌe jidu̱ꞌu̱m yakka̱ts: “Pa̱n pa̱neꞌe je̱ jayu je̱ vyiijn du̱yakmaꞌtp, je̱ tya̱a̱ts du̱yakvajntkp, nay vanxú̱pjyam tseꞌe yaktoonnuvat.” F}%Jidu̱ꞌu̱meꞌe mvaꞌandat “veꞌem” ukpu̱ “kaꞌa”; ku̱x juuꞌ veꞌe nu̱yojk jaaꞌkyakko̱jtsp, je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvapts je̱ꞌe̱ veꞌe du̱yakjé̱jip. Ku je̱ jayu du̱tonu̱mpit juuꞌ veꞌe ka ó̱yap (Lc. 6.29‑30) %EC$Ni je̱ mkuvajka tseꞌe xkayaknajxtuvat, ku̱x kaꞌa veꞌe mꞌo̱ꞌyixjada je̱tseꞌe xyakvimpíttat o̱tyoꞌka je̱ mvaajyta ya̱k uk po̱o̱ꞌp. D}#Kaꞌa tseꞌe ya̱ naxviijnit it xyaknajxtuvat. Pa̱n veꞌem xa veꞌe xtonda, veꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌe ax joꞌn je̱ Nteꞌyam ku̱xyaknajxti, ku̱x veꞌem ya̱ꞌa̱ veꞌe ya̱ naxviijnit it ax joꞌn je̱ vaꞌkpe̱jtu̱n joma veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ tyek ku̱du̱yukká̱n. Kaꞌa tseꞌe je̱ Jerusalén xyaknajxtuvat. Pa̱n veꞌem xa veꞌe xtonda, veꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌe ax joꞌn je̱ Nteꞌyam ku̱xyaknajxtuva, ku̱x je̱ Ma̱ja̱ Yakkutojkpa je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ kyajpu̱n. aC;"Ax a̱tsts miitseꞌe nnu̱u̱jmidup je̱ts kaꞌa veꞌe je̱ Nteꞌyam xyaknáxtat ku veꞌe je̱ vaandu̱k xpa̱mda. Ni kaꞌa tseꞌe je̱ tsapjo̱o̱tmit it xyaknáxtat. Pa̱n veꞌem xa veꞌe xtonda, veꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌe ax joꞌn je̱ Nteꞌyam ku̱xyaknajxti, ku̱x je̱meꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ kyutojku̱n tsu̱u̱jntku̱n. NB!’Ta̱ veꞌe xꞌamo̱tunajxtuva ku veꞌe jidu̱ꞌu̱m je̱ ju̱jpit jayu yaknu̱u̱jmidi: “Kutyonu̱ je̱ vaandu̱k juuꞌ veꞌe tu̱xpu̱m pa̱n je̱ Nteꞌyameꞌe tu̱xyaknaxy.” A Ax a̱tsts miitseꞌe nnu̱u̱jmidup je̱ts pa̱n pa̱n yaaꞌtya̱jkeꞌe du̱maso̱o̱knup je̱ ñu̱da̱ꞌa̱x, pa̱n ka je̱ꞌe̱ ka̱jxap ku veꞌe je̱ ñu̱da̱ꞌa̱x du̱yakvintsa̱ꞌkintó̱ki je̱ navya̱jku̱n, je̱ yaaꞌtya̱jk ka̱jx tseꞌe je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk du̱yakvintsa̱ꞌkintó̱ki je̱ navya̱jku̱n ku veꞌe je̱ viijnk yaaꞌtya̱jk du̱pu̱k. Ax je̱ꞌe̱ tseꞌe juuꞌ veꞌe u̱xꞌo̱o̱k du̱pa̱jkp je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk juuꞌ veꞌe je̱ ñu̱yaaꞌy tu̱myaso̱o̱kjini, nay yakvintsa̱ꞌkintó̱kivapts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ navya̱jku̱n. Ku je̱ jayu je̱ Nteꞌyam du̱yaknaxy ukpu̱ ti jaty K@’Ko̱jtstuva tseꞌe je̱ jayu jidu̱ꞌu̱m: “e̱pya̱na xa veꞌe pa̱n pa̱neꞌe je̱ ñu̱da̱ꞌa̱x du̱maso̱ꞌo̱kuvaannup, tun vinko̱pkts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe tooꞌva̱jkp du̱mo̱ꞌo̱t je̱ ña̱k joma veꞌe yakꞌíxu̱t je̱ts kaꞌa je̱ꞌe̱ veꞌe du̱ꞌuknu̱da̱ꞌa̱xini.” N?Pa̱n myakto̱kintoojnju̱dup xa veꞌe je̱ mꞌakaꞌyu̱n ka̱ꞌa̱jta, tunku̱spoxta tseꞌe je̱tseꞌe xꞌu̱xvívuptat, ku̱x nu̱yojk o̱y je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe toꞌk viijn je̱ mniꞌkxta je̱ mko̱pkta xyakkutó̱kidat je̱ts kaꞌa veꞌe ku veꞌe nu̱jom je̱ mniꞌkxta je̱ mko̱pkta yakpa̱a̱mnit je̱m ja̱njo̱o̱tm. Ku je̱ yaaꞌtya̱jk je̱ ñu̱da̱ꞌa̱x du̱maso̱o̱kni (Mt. 19.9; Mr. 10.11‑12; Lc. 16.18) f>E’Pa̱n myakto̱kintoojnju̱dup xa veꞌe je̱ mꞌakaꞌyu̱n viijnda, tunyakpítsumda tseꞌe je̱tseꞌe xꞌu̱xkojtat, ku̱x nu̱yojk o̱y je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe toꞌk viijn je̱ mniꞌkxta je̱ mko̱pkta xyakkutó̱kidat je̱ts kaꞌa veꞌe ku veꞌe nu̱jom je̱ mniꞌkxta je̱ mko̱pkta yakpa̱a̱mnit je̱m ja̱njo̱o̱tm. 8=iAx a̱tsts miitseꞌe nnu̱u̱jmidup je̱ts o̱pya̱na pa̱n pa̱neꞌe du̱nu̱ꞌixp toꞌk je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk je̱tseꞌe du̱tsa̱k je̱tseꞌe du̱ma̱a̱tnayjayé̱pju̱t, ta̱ tseꞌe je̱m jyaꞌvin ka̱jxm je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk du̱tukma̱a̱tyakvintsa̱ꞌkintó̱ki je̱ navya̱jku̱n. <)’Ta̱ veꞌe xꞌamo̱tunaxta ku veꞌe jidu̱ꞌu̱m yakka̱ts: “Kaꞌa tseꞌe xyakvintsa̱ꞌkintó̱kidat je̱ navya̱jku̱n.” ^;5Tyú̱vam xa a̱tseꞌe nvaꞌañ je̱ts kaꞌajameꞌe mpítsumdat je̱p poxu̱ntu̱jkp viꞌnameꞌe xkakuve̱tta nu̱jom juuꞌ veꞌe myó̱jidup. Ku je̱ jayu je̱ navya̱jku̱n du̱yakvintsa̱ꞌkintó̱ki R:’Pa̱n je̱m xa veꞌe pa̱neꞌe mnu̱xa̱ꞌa̱ijidup je̱tseꞌe xma̱a̱tna̱jkxta je̱ja je̱ yakkutojkpa vyinkujk, tukma̱a̱tko̱jtsꞌó̱yada tseꞌe je̱ja tooꞌ aajy, veꞌem tseꞌe je̱m je̱ to̱kin payo̱ꞌyva kya̱ꞌm mkayakpá̱mdat. Ku̱x pa̱n mpa̱a̱jmju̱dup xa veꞌe je̱m je̱ to̱kin payo̱ꞌyva kya̱ꞌm, je̱ to̱kin payo̱ꞌyva tseꞌe je̱m je̱ tojpa kya̱ꞌm mpá̱mjadap je̱tseꞌe mpoxu̱nta̱kpá̱mjadat. a9;maso̱ꞌo̱ktanumts je̱ja je̱ mya̱xta je̱tseꞌe na̱jkx tooꞌva̱jkp je̱ꞌe̱ xma̱a̱tnamyujo̱tꞌó̱yajada, vanꞌit tseꞌe mvimpijttinuvat je̱tseꞌe je̱ mya̱xta je̱ Nteꞌyam xtukka̱tá̱kadat. 38_’Ax veꞌem tseꞌe, pa̱n myakna̱jkxtup xa veꞌe je̱ mya̱xta joma veꞌe je̱ Nteꞌyam xvinjávada xvintsa̱ꞌa̱gada, je̱tseꞌe je̱m xjaaꞌmyé̱tstat je̱ts mmuꞌe̱jkju̱dupeꞌe nu̱toꞌk je̱ mꞌutsta je̱ mꞌajchta ukpu̱ nu̱toꞌk je̱ mꞌutsta je̱ mtsa̱ꞌa̱da, V7%Ax nmu̱u̱jmidupts a̱ts miitseꞌe je̱ts jyapa̱na pa̱n pa̱neꞌe je̱ yꞌuts je̱ yꞌajch ukpu̱ je̱ yꞌuts je̱ cha̱ꞌa̱ du̱muꞌe̱jkjup, yakto̱kimpayo̱ꞌo̱yupts je̱ꞌe̱ veꞌe. Pa̱n pa̱neꞌe je̱ yꞌuts je̱ yꞌajch ukpu̱ je̱ yꞌuts je̱ cha̱ꞌa̱ du̱vinko̱jtspe̱jtp, to̱kimpayo̱ꞌo̱yjadapts je̱ꞌe̱ veꞌe pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱nu̱má̱jidup je̱p tsaptu̱jkp. Pa̱n pa̱n tseꞌe ka víjap du̱tijp je̱ yꞌuts je̱ yꞌajch ukpu̱ je̱ yꞌuts je̱ cha̱ꞌa̱, kutsa̱ꞌa̱ga tseꞌe je̱tseꞌe je̱m ja̱njo̱o̱tm yakpa̱a̱mnit. 6 ’Ta̱ veꞌe xꞌamo̱tunaxta ku veꞌe jidu̱ꞌu̱m je̱ ju̱jpit jayu yaknu̱u̱jmidi: “Kaꞌa tseꞌe myakjayuꞌo̱o̱ꞌktat, ku̱x jyapa̱na pa̱n pa̱neꞌe yakjayuꞌo̱o̱ꞌkp, yakmo̱ꞌo̱pts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ tsaachpaatu̱n.” %5CKu̱x veꞌem a̱ts miitseꞌe nna̱a̱jmada, veꞌem xa veꞌe du̱tsa̱k je̱tseꞌe nu̱yojk o̱y xtóndat juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam cha̱jkp je̱ts kaꞌa veꞌe juuꞌ veꞌe tyoondup je̱ tsaptu̱jkpit yakꞌixpa̱jkpata̱jk je̱ts je̱ fariseota̱jk. Pa̱n kaꞌa tseꞌe veꞌem xtonda, kaꞌa tseꞌe mtá̱kadat je̱m je̱ Nteꞌyam yꞌam kya̱ꞌm. Ku je̱ jayu jyo̱tmaꞌaty (Lc. 12.57‑59) [4/Je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe, pa̱n pa̱n xa veꞌe du̱kakutyoomp je̱ pavaꞌnu̱n, du̱kanu̱ma̱ja je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ pavaꞌnu̱n, je̱tseꞌe veꞌem je̱ jayu du̱tukꞌix, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱nu̱piꞌkiká̱xup je̱ jayu juuꞌ veꞌe ijttup je̱m je̱ Nteꞌyam yꞌam kya̱ꞌm; ax pa̱n pa̱n tseꞌe du̱kutyoomp je̱ pavaꞌnu̱n je̱tseꞌe veꞌem je̱ jayu du̱tukꞌix, ñu̱má̱japts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱m je̱ Nteꞌyam yꞌam kya̱ꞌm. 3Tyú̱vam xa a̱ts miitseꞌe nna̱a̱jmada, namvaateꞌe yꞌit ya̱ tsajmit it je̱ts ya̱ naxviijnit it, tonká̱xjup tseꞌe nu̱jom je̱ pavaꞌnu̱n; du̱ma̱ja du̱mootska je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ pavaꞌnu̱n, tonká̱xjupts je̱ꞌe̱ veꞌe. O2’Kaꞌa xa miitseꞌe mvinmáydat je̱ts je̱ꞌe̱ a̱tseꞌe nnu̱miin je̱ts a̱tseꞌe nyakkutó̱kiyu̱t je̱ Moisés je̱ pyavaꞌnu̱n je̱ts juuꞌ veꞌe jyavye̱jttu je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpata̱jkta. Ka je̱ꞌe̱ ka̱jxapts a̱tseꞌe nmiijn je̱ts a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe nyakkutó̱kiyu̱t; je̱ꞌe̱ ka̱jxeꞌe je̱ts a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe nkutyónu̱t je̱ts a̱tseꞌe nko̱jtsvaꞌatsu̱t ti veꞌe tyijp. @1yNay veꞌempats miitseꞌeda, veꞌem ax joꞌn je̱ ta̱ꞌkxpa je̱ nu̱may jayu du̱kutu̱ꞌkx, yaknu̱ke̱ꞌxnatá̱kada je̱ yꞌo̱y je̱ꞌe̱ je̱ja je̱ jayu vyinkujk; ku je̱ꞌe̱ veꞌe du̱ꞌíxtat je̱ yꞌo̱y je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe mtoondup, yakmá̱jadap yakjaanchadapts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ nTeeꞌamda, juuꞌ veꞌe je̱m tsapjo̱o̱tm. O̱y je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Moisés je̱ pyavaꞌnu̱n (Lc. 16.16‑17) W0'Kaꞌa xa veꞌe je̱ ta̱ꞌkxpa yakna̱ꞌa̱k je̱tseꞌe ti yaktuknaxjópu̱t; ka̱jxm je̱ꞌe̱ veꞌe yakpu̱m je̱tseꞌe du̱kuta̱ꞌkxu̱t anañu̱joma je̱ jáyuda juuꞌ veꞌe je̱p tu̱jkp. 8/i’Miits xa veꞌe je̱ ta̱ꞌkxpa joꞌn yaja naxviijn. Toꞌk je̱ kajpu̱n juuꞌ veꞌe je̱m ko̱pk ka̱jxm, kaꞌa tseꞌe yꞌo̱ya je̱tseꞌe yakyoꞌotsu̱t. .% ’Miitsta xa veꞌe je̱ kaan joꞌn yaja naxviijn. Ax pa̱n tó̱kinup tseꞌe je̱ kaan je̱ tyaꞌmu̱tsin, ¿vintso̱seꞌe jadoꞌk nax tyaꞌmu̱tsinuvat? Kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌuktoonnit, yakꞌu̱xko̱ꞌo̱nupeꞌe je̱ja tooꞌ aajy je̱tseꞌe je̱ jayu ñu̱te̱e̱ꞌnju̱t tyukte̱e̱ꞌnju̱t. Je̱ ta̱ꞌkxpa tukmuꞌaꞌixmojkin (Mr. 4.21‑25; Lc. 8.16‑18) -w Tukxo̱o̱ndu̱kta tseꞌe o̱o̱y ku veꞌe veꞌem myaktonda, ku̱x myakmo̱o̱ydinupeꞌe je̱ ma̱ja̱ o̱ꞌyin je̱m tsapjo̱o̱tm, ku̱x veꞌemeꞌe du̱jomtoondi du̱titoondi je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpata̱jkta juuꞌ veꞌe joojntykidu tooꞌva̱jkp je̱ts kaꞌa veꞌe miitsta. Je̱ kaan tukmuꞌaꞌixmojkin (Mr. 9.49‑50; Lc. 14.34‑35) ,3 ’Xo̱o̱n xa miitseꞌeda ku veꞌe je̱ jayu mvinko̱jtspé̱tjada, mjomtónjada mtitónjada, je̱tseꞌe mnu̱vampé̱tjada a̱ts ka̱jx. o+W ’Xo̱o̱n xa je̱ꞌe̱ veꞌeda pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ jayu jomtoojnju̱dup titoojnju̱dup ku̱xeꞌe du̱tonda juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam cha̱jkp, íttapts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱m je̱ Nteꞌyam yꞌam kya̱ꞌm. p*Y ’Xo̱o̱n xa je̱ꞌe̱ veꞌeda pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱yaknamyujo̱tꞌo̱ꞌyijidup juuꞌ veꞌe namyuꞌe̱jkju̱dup, vaꞌanupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam: “A̱tsts ya̱ꞌa̱ veꞌe je̱ nꞌónu̱kta.” 3)_’Xo̱o̱n xa je̱ꞌe̱ veꞌeda pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ vaꞌajts aaj je̱ vaꞌajts jo̱o̱t du̱jaye̱jptup, yꞌíxtapts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam. (7’Xo̱o̱n xa je̱ꞌe̱ veꞌeda pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ jayu du̱tukmo̱ꞌttup, tukmo̱ꞌtju̱duvapts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam. <'q’Xo̱o̱n xa je̱ꞌe̱ veꞌeda pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱yoojidup du̱ta̱a̱tsidup juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam cha̱jkp, kuꞌux jo̱tka̱daꞌaky tseꞌe yꞌíttat. @&y’Xo̱o̱n xa je̱ꞌe̱ veꞌeda pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ nu̱u̱ꞌk aaj je̱ nu̱u̱ꞌk jo̱o̱t du̱jaye̱jptup, je̱ꞌe̱ tseꞌe yakmo̱ꞌo̱dap je̱ naxviijnit it. %'’Xo̱o̱n xa je̱ꞌe̱ veꞌeda pa̱n pa̱n jatyeꞌe tsaachvinmaaydup, yakjo̱tꞌamá̱jajadapts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam. *$M―Xo̱o̱n xa je̱ꞌe̱ veꞌeda pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ tyo̱kin du̱ꞌixkajptup, íttapts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱m je̱ Nteꞌyam yꞌam kya̱ꞌm. #je̱tseꞌe je̱ Jesús yakꞌixpa̱jkjidi jidu̱ꞌu̱m: Je̱ꞌe̱da pa̱n pa̱n jatyeꞌe xo̱o̱nda (Lc. 6.20‑23) P" Ku veꞌe je̱ Jesús du̱ꞌix je̱ nu̱may jayu, vanꞌit tseꞌe pyejt joma veꞌe toꞌk je̱ tonu̱n je̱tseꞌe je̱m yꞌa̱jxtk. Vanꞌit tseꞌe je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk ñu̱je̱ꞌyjidi, c!?Nu̱may tseꞌe je̱ jayu pyana̱jkxjidi. Je̱m tseꞌe je̱ galiléait jayu, je̱m tseꞌe juuꞌ veꞌe tso̱o̱ꞌndu je̱m decápolisit yꞌit jo̱o̱tm je̱ts je̱m jerusaleenit kyajpu̱n ka̱jxm, je̱mpa tseꞌe juuꞌ veꞌe viijnk tso̱ tso̱o̱ꞌndu je̱m judéait yꞌit jo̱o̱tm, nay je̱mpa tseꞌe juuꞌ veꞌe tso̱o̱ꞌnduva je̱ it je̱ naax juuꞌ veꞌe jadoꞌk adoꞌom je̱ jordaanit ma̱ja̱ na̱naxy je̱m joma veꞌe je̱ xa̱a̱j pyítsum.N Yaknu̱jaꞌvip tseꞌe je̱ Jesús je̱m nu̱jom ma̱ja̱ it jo̱o̱tm juuꞌ veꞌe Siria du̱xa̱a̱j; tyuknu̱na̱jkxtu tseꞌe je̱ Jesús nu̱jom pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ pa̱jkpa je̱ aampa du̱jaye̱jptup, pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱m jyaꞌvin ka̱jxmda je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap, pa̱n pa̱n jatyeꞌe ko̱ꞌo̱pyaꞌampa̱jkju̱dup, je̱ts pa̱n pa̱n jatyeꞌe mojktup; yakjo̱tka̱dakka̱jxnuts je̱ꞌe̱ veꞌe toꞌk ka̱ꞌa̱jyjida. hIJe̱m tseꞌe nu̱jom galiléait yꞌit jo̱o̱tm je̱ Jesús du̱ꞌayo̱ꞌo̱y du̱ꞌanaxy yꞌijt joma jaty tsapta̱jk je̱tseꞌe je̱ jayu du̱tukyakꞌixpu̱k je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook, je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe je̱ jayu yakvaajñja je̱ts cha̱jkpeꞌe je̱ Nteꞌyam je̱tseꞌe je̱ jayu ñapya̱a̱jmjidinit je̱m je̱ Nteꞌyam yꞌam kya̱ꞌm. Pa̱n nu̱vinxu̱peꞌe toꞌk jadoꞌk je̱ paꞌam du̱jayep, veꞌem tseꞌe du̱yakjo̱tka̱daakni. 9kTun jatyji tseꞌe du̱maso̱o̱ktini je̱ barco ma̱a̱t je̱ tyeeꞌda, je̱tseꞌe du̱pana̱jkxtini. Ku je̱ Jesús je̱ nu̱may jayu du̱yakꞌixpu̱jk (Lc. 6.17‑19) I Ve̱e̱ꞌn tseꞌe yo̱ꞌo̱yda vyeꞌna, vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús du̱ꞌixpa janu̱me̱jtsk je̱ yaaꞌtya̱jk, je̱ Santiago je̱ts je̱ Juan, nay toꞌk uts toꞌk ajchpats je̱ꞌe̱ veꞌeda, je̱ Zebedeo je̱ myajntkta̱jk. Je̱m je̱ꞌe̱ veꞌe barco jo̱o̱tm je̱ tyeeꞌ du̱ma̱a̱dada vyeꞌna je̱tseꞌe je̱ tyukꞌajkxꞌamaakin xuum du̱ꞌataagada. Vanꞌit tseꞌe je̱ Zebedeo je̱ myajntkta̱jk yakvo̱o̱vduva. taTun jatyji tseꞌe du̱maso̱o̱ktini je̱ tyukꞌajkxꞌamaakin xuum je̱tseꞌe du̱pana̱jkxtini. SVanꞌit tseꞌe je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xjidi: ―Pamiindini a̱ts. Ajkx maakk xa veꞌe mtoondup; ax u̱xyamts a̱ts miitseꞌe je̱ toonk nmo̱ꞌo̱dat je̱ts a̱tseꞌe je̱ jayu xtuknu̱míndat. [/Je̱ja tseꞌe galiléait mya̱ja̱̱ na̱ꞌaka̱ya paꞌayi je̱ Jesús ñaxy vyeꞌna, je̱tseꞌe du̱ꞌix nu̱me̱jtsk je̱ yaaꞌtya̱jk, toꞌk uts toꞌk ajch: toꞌk juuꞌ veꞌe du̱xa̱a̱j Simón juuꞌ veꞌe yaktukxa̱a̱ji Pedro, je̱ts jadoꞌk juuꞌ veꞌe du̱xa̱a̱j Andrés. Ajkx maakpats je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌijtti; je̱m je̱ꞌe̱ veꞌe du̱ꞌavá̱jada vyeꞌna je̱ tyukꞌajkxꞌamaakin xuum ma̱ja̱ na̱ꞌaka̱ya jo̱o̱tm. |qVanꞌit tseꞌe je̱ Jesús kyaꞌamayꞌukvaajñ. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaajñ: ―Vinmayu̱mpijttini, maso̱o̱ktini je̱ mko̱ꞌo̱y joojntykinda. Napya̱a̱jmjidini je̱m je̱ Nteꞌyam yꞌam kya̱ꞌm ku̱x myaaxu̱xju̱dupeꞌe je̱tseꞌe je̱m mꞌijttinit. Ku je̱ Jesús du̱va̱a̱jv nu̱maktaaxk je̱ ajkx maakpada (Mr. 1.16‑20; Lc. 5.1‑11) mSje̱ jayu pa̱n pa̱n jatyeꞌe kupiꞌijts kuko̱o̱ꞌts tsu̱u̱nidu,
yꞌíxtuts je̱ꞌe̱ veꞌe toꞌk je̱ ma̱ja̱ kujajpa je̱ ma̱ja̱ kuta̱ꞌkxpa;
pa̱n pa̱n jatyeꞌe maaydup tajtup ku̱x cha̱ꞌkidupeꞌe je̱tseꞌe yꞌo̱o̱ꞌktat,
kujajju̱du kuta̱ꞌkxju̱du tseꞌe. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe je̱ Isaías du̱jatyaajñ. PJe̱ it je̱ naax juuꞌ veꞌe Zabulón je̱ts Neftalí du̱xa̱a̱j,
je̱ tooꞌ juuꞌ veꞌe je̱ꞌyp je̱m maaxy na̱paꞌam je̱tseꞌe ñaxy je̱m jadoꞌk adoꞌom Jordán ma̱ja̱ na̱paꞌam,
je̱m galiléait yꞌit jo̱o̱tm joma veꞌe jyoojntykada pa̱n pa̱n jatyeꞌe ka je̱ israeejlit jáyuvap, ]3Je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe veꞌem jyajty je̱tseꞌe tyoojnji juuꞌ veꞌe je̱ Isaías jyatyaan, toꞌk juuꞌ veꞌe ijt je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpa. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe du̱jatyaajñ: iK ax kaꞌa tseꞌe tyaajñ je̱m nazarétit kyajpu̱n ka̱jxm, je̱meꞌe Capernaum ñu̱jkx tsu̱u̱niva. Je̱ kajpu̱n, myutá̱mipeꞌe je̱ ma̱ja̱ na̱ꞌaka̱ya je̱m zabuloonit je̱ts neftaliijit yꞌit jo̱o̱tmda. !; Ku veꞌe je̱ Jesús je̱ ka̱ts du̱mo̱tu je̱ts je̱peꞌe poxu̱ntu̱jkp je̱ Yakna̱pe̱jtpa Juan, vanꞌit tseꞌe ñu̱jkx je̱m Galilea; yk Vanꞌit tseꞌe je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap myaso̱o̱kji je̱tseꞌe je̱ aangelesta̱jk je̱ Jesús du̱nu̱na̱jkxti je̱tseꞌe du̱pattoꞌnidi. Ku je̱ Jesús kyaꞌamayꞌukvaajñ je̱p Galilea (Mr. 1.14‑15; Lc. 4.14‑15) /W Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xji: ―Na̱jkxni, Satanás, ku̱x jidu̱ꞌu̱meꞌe je̱ Kunuuꞌkx Jatyán vyaꞌañ: “Vinjávada vintsa̱ꞌa̱gada je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n, u̱u̱ꞌm je̱ nNteꞌyamamda, je̱ꞌe̱jyji veꞌe toꞌk mvinjávadap mvintsa̱ꞌa̱gadap.” >u Vanꞌit tseꞌe du̱nu̱u̱jmi: ―Nu̱jom xa a̱ts mits ya̱ꞌa̱ veꞌe nmo̱kya̱jxnit pa̱n xvinko̱xkténip a̱ts mitseꞌe je̱ts a̱tseꞌe xvinjávat xvintsa̱ꞌa̱gat. (IVanꞌit tseꞌe je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap yakna̱jkxjuva joma veꞌe toꞌk je̱ ko̱pk juuꞌ veꞌe ka̱jxm a̱a̱ꞌk. Je̱m tseꞌe je̱ Jesús du̱tukꞌix nu̱jom je̱ jayu juuꞌ veꞌe yakkutujkja ijttup yaja naxviijn je̱ts vinxu̱peꞌe je̱ ma̱jin je̱ jayu du̱jayep. s_Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús yꞌatsa̱a̱jv: ―Vaampap tseꞌe jidu̱ꞌu̱m je̱ Kunuuꞌkx Jatyán: “Kaꞌa tseꞌe xꞌíxtat joma vaateꞌe juuꞌ du̱kuvu̱k je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n, u̱u̱ꞌm je̱ nNteꞌyamamda.” 1[je̱tseꞌe jidu̱ꞌu̱m du̱nu̱u̱jmi: ―Pa̱n tyú̱vam xa veꞌe je̱ts je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌOnu̱k mitseꞌe, naajkku̱stá̱kajats nꞌit, ku̱x jidu̱ꞌu̱meꞌe je̱ Kunuuꞌkx Jatyán vyaꞌañ:Je̱ Nteꞌyam xa veꞌe du̱pavaꞌanup je̱ yꞌaangelesta̱jk je̱tseꞌe mꞌíxju̱t mjayé̱pju̱t,
je̱tseꞌe je̱ kya̱ꞌa̱j mtukꞌamátsajat je̱tseꞌe je̱ mtek je̱ tsaaj kyayaktsaachajat. C Vanꞌit tseꞌe je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap yakna̱jkxji je̱m kunuuꞌkx kajpu̱n ka̱jxm, je̱m Jerusalén. Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús je̱m ma̱ja̱ tsapta̱kko̱jm du̱yakpejt $ AVanꞌit tseꞌe je̱ Jesús yꞌatsa̱a̱jv: ―Jidu̱ꞌu̱m xa veꞌe je̱ Kunuuꞌkx Jatyán vyaꞌañ: “Ka tun je̱ꞌe̱ ka̱jxjyap xa veꞌe je̱ jayu jyoojntyka ku veꞌe juuꞌ du̱kay du̱ju̱ꞌkx, je̱ ayook ka̱jxeꞌe juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam kya̱jtsp.”  )Vanꞌit tseꞌe je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap vyinkutá̱miji je̱tseꞌe ña̱ꞌmu̱xji, ukvinꞌa̱a̱ꞌnuvaajnju tseꞌe: ―Pa̱n tyú̱vam xa veꞌe je̱ts je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌOnu̱k mitseꞌe, mukó̱tsu̱ts nꞌit ya̱ tsaaj je̱tseꞌe vyimpítu̱t tsapkaaky. y kVu̱jxtkupx xa̱a̱j vu̱jxtkupx tsooj veꞌe je̱ Jesús kyakay vyeꞌna, vanꞌit tseꞌe je̱ yooj pyaatji. -  UVanꞌit tseꞌe je̱ Espíritu Santo je̱ Jesús du̱yaknu̱jkx je̱m vinvaꞌajts it ka̱jxm je̱tseꞌe je̱m je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap juuꞌ veꞌe du̱nu̱vintsa̱nika̱jxp je̱ ko̱ꞌo̱yjayuvapta̱jkta, je̱tseꞌe du̱ꞌíxu̱t vintso̱ veꞌe je̱ Jesús ku̱du̱yakto̱kimpu̱jk. #Vanꞌit tseꞌe toꞌk je̱ ayook yakmo̱tu juuꞌ veꞌe je̱m tsapjo̱o̱tm ka̱daak. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaajñ: ―Ya̱ꞌa̱ xa veꞌe a̱ts je̱ nꞌOnu̱k, juuꞌ a̱tseꞌe o̱o̱y ntuntsa̱jkp, o̱o̱yts a̱ts ya̱ꞌa̱ veꞌe ntuntukxo̱o̱ndu̱k.}Ku tseꞌe je̱ Jesús ña̱pe̱jtku̱jx, vanꞌit tseꞌe pyítsumni je̱m na̱jo̱o̱tm. Tun toꞌmayji tseꞌe o̱jts je̱ tsapjo̱o̱tmit it yꞌavaꞌach je̱tseꞌe je̱ Jesús du̱ꞌix je̱ts je̱meꞌe ñu̱ka̱daꞌakyju̱ je̱ Espíritu Santo, juuꞌ veꞌe ijtp je̱m je̱ Nteꞌyam jyaꞌvin ka̱jxm, veꞌemeꞌe ñu̱ka̱daꞌakyju̱ ax joꞌn toꞌk je̱ pak. Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús yꞌatso̱o̱jvji: ―Kuvu̱k xa veꞌe du̱tsa̱k, ku̱x pyaatyp yꞌake̱e̱guip je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe ntoꞌnumu̱t nu̱jom juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam cha̱jkp. Vanꞌit tseꞌe je̱ Juan du̱kuvu̱jk. :mKaꞌa tseꞌe je̱ Juan du̱ꞌuktsa̱jk, jidu̱ꞌu̱meꞌe je̱ Jesús du̱nu̱u̱jmi: ―¿Mits a̱tseꞌe xnu̱miimp? Ñojkꞌó̱y xa a̱ts mitseꞌe xyakna̱pé̱tu̱t. >u Ku veꞌe je̱ Juan je̱ jayu du̱yakna̱pejt, vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús cha̱a̱ꞌn je̱m galiléait yꞌit jo̱o̱tm je̱tseꞌe jye̱ꞌy joma veꞌe je̱ jordaanit ma̱ja̱ na̱a̱j, je̱m joma veꞌe je̱ Juan vyeꞌna. Je̱ꞌe̱ tseꞌe ñu̱na̱jkx je̱tseꞌe je̱ Juan yakna̱pé̱tju̱t. tX9~ ||<{zxxEvu0tXsHrrNq omlk@j^ihhgedDba`_^^b]]n\H[n=k=’Ku̱jyajomakajpu̱nku̱jxa tseꞌe mtá̱kadat, íxtada je̱ jayu juuꞌ veꞌe mꞌamo̱tunáxjadap je̱tseꞌe mkuvá̱kjadat, je̱m tseꞌe je̱ꞌe̱ tya̱kꞌam mnamyáyjadat pa̱n vinxu̱p xa̱a̱j veꞌe mtanavaꞌanda. a% ukpu̱ je̱ apa̱jkin. Toꞌk niꞌkxji veꞌe je̱ mvit xmuna̱jkxtat. Kaꞌa tseꞌe xmutso̱o̱ꞌnduvat je̱ ka̱ꞌa̱jk ukpu̱ je̱ tajk. Ku xa veꞌe mna̱jkxtat kaꞌamaayva, tukka̱daakju̱dupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ jayu juuꞌ veꞌe mꞌamo̱tunáxjadap je̱tseꞌe mmo̱ꞌo̱jadat je̱ mtukjoojntykinda, ku̱x je̱ toompa, vyinmajtsjup je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe yakmujóyu̱t. ``9 ’Kaꞌa tseꞌe ti xmutso̱o̱ꞌndat juuꞌ veꞌe mꞌajo̱o̱tadap je̱ja tooꞌ aajy, kaꞌa tseꞌe xmutso̱o̱ꞌndat je̱ oro meen, kaꞌa tseꞌe je̱ plata meen, ni kaꞌava tseꞌe je̱ cobre meen _! Yakjo̱tka̱daꞌakta je̱ paꞌam jayu, yakjoojntykpá̱kta je̱ o̱o̱ꞌkpa, tuknu̱vaꞌatsta je̱ pyaꞌam pa̱n pa̱n jatyeꞌe leprapa̱jkju̱dup, je̱ts yakpítsumda je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap je̱m je̱ jayu jyaꞌvin ka̱jxmda. Nu̱nveꞌemji a̱ts miitseꞌe ya̱ kutojku̱n nmo̱ꞌo̱da, nay nu̱nveꞌemji tseꞌe xtoojnjiduvat je̱ maaꞌyu̱n je̱ jáyuda ya̱ kutojku̱n ka̱jx. 8^i Na̱jkxu̱ xtukkaꞌamáyda je̱tseꞌe ñapya̱a̱jmjidinit je̱m je̱ Nteꞌyam yꞌam kya̱ꞌm, ku̱x yaaxu̱xju̱dupeꞌe je̱ Nteꞌyam je̱tseꞌe je̱m yꞌijttinit. z]m ñojkꞌó̱yeꞌe xnu̱na̱jkxtat je̱ israeejlit jáyuda, juuꞌ veꞌe je̱ carnero joꞌn to̱kihꞌijttup. \3 Pyake̱jx tseꞌe je̱ Jesús je̱ ñu̱makme̱jtsk ixpa̱jkpada. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe du̱pavaajñ: ―Kaꞌa tseꞌe mna̱jkxtat joma veꞌe cha̱a̱nada pa̱n pa̱n jatyeꞌe ka je̱ israeejlit jáyuvap, kaꞌa tseꞌe mtá̱kadat je̱m samaariait yꞌit jo̱o̱tm; ;[o Simón juuꞌ veꞌe je̱ cananista partido du̱ma̱a̱t yꞌijt, je̱ts Judas Iscariote, juuꞌ veꞌe je̱ Jesús du̱pa̱a̱mnup je̱m je̱ jayu kya̱ꞌm juuꞌ veꞌe tsoꞌoxpa̱jkju̱dup. Ku je̱ Jesús du̱ꞌake̱jxvaꞌkxti je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk kaꞌamaayva (Mr. 6.7‑13; Lc. 9.1‑6) 5Zc Felipe je̱ts Bartolomé, Tomás je̱ts Mateo, je̱ kupa̱ꞌmu̱n pa̱kmojkpa, Santiago juuꞌ veꞌe je̱ Alfeo je̱ myajntk, Lebeo juuꞌ veꞌe yaktukxa̱a̱ji Tadeo, vYe Ya̱ꞌa̱ tseꞌe je̱ xya̱a̱jta je̱ ñu̱makme̱jtsk kuká̱tsivada: Simón juuꞌ veꞌe yaktukxa̱a̱ji Pedro, je̱ts je̱ yꞌuts Andrés, Santiago je̱ts je̱ yꞌuts Juan, juuꞌ veꞌe je̱ Zebedeo je̱ myajntkta̱jkta, >X w Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús du̱yaxmujk je̱ ñu̱makme̱jtsk ixpa̱jkpada je̱tseꞌe du̱mo̱o̱jy je̱ kutojku̱n je̱tseꞌe du̱yakpítsumdat je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap je̱m je̱ jayu jyaꞌvin ka̱jxmda je̱tseꞌe du̱yakjo̱tka̱daꞌaktat je̱ jayu juuꞌ veꞌe du̱jaye̱jptup o̱yjuuꞌ paꞌama. LW &Je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe, amó̱tuda je̱ Kam je̱ Ñu̱vintsá̱n je̱tseꞌe je̱ toompa du̱jaaꞌkké̱xu̱t je̱tseꞌe je̱ jayu du̱tuknu̱jávadat je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook.CV %Vanꞌit tseꞌe je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk du̱nu̱u̱jmi: ―O̱o̱y xa veꞌe je̱ jayu juuꞌ veꞌe du̱kahꞌamo̱tunajxtupnum je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook. Veꞌem xa je̱ꞌe̱ veꞌeda ax joꞌn je̱ trigo ta̱a̱jm juuꞌ veꞌe pa̱kmojkip je̱m kam jo̱o̱tm; ax nu̱ꞌeejyji tseꞌe je̱ toompa. UU# $Ku veꞌe je̱ Jesús je̱ nu̱may jayu du̱ꞌix, tyukmo̱ꞌt tseꞌe ku̱xeꞌe jyomjatta tyijatta je̱tseꞌe myayda tyajta veꞌem ax joꞌn je̱ carnero juuꞌ veꞌe je̱ vyinténiva kaꞌijttup. /TW #Yꞌayo̱ꞌyp yꞌanajxyp tseꞌe je̱ Jesús vyeꞌna nu̱jom je̱ kajpu̱n, je̱ mú̱jit je̱ muutskit, je̱tseꞌe je̱ jayu je̱p tsaptu̱jkp du̱tukꞌix je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook, je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ jayu du̱vaajnjip je̱ts cha̱jkpeꞌe je̱ Nteꞌyam je̱tseꞌe je̱ jayu ñapya̱a̱jmjidinit je̱m je̱ Nteꞌyam yꞌam kya̱ꞌm, je̱tseꞌe du̱tuknu̱vaatsni je̱ jayu o̱yjuuꞌ paꞌama. hSI "Ax jidu̱ꞌu̱m tseꞌe je̱ fariseota̱jk vyaandi: ―Je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap juuꞌ veꞌe du̱nu̱vintsa̱nika̱jxp je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvapta̱jkta, je̱ꞌe̱ts ya̱ꞌa̱ veꞌe mo̱o̱jyjup je̱ kutojku̱n je̱tseꞌe je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap du̱yakpítsum je̱m je̱ jayu jyaꞌvin ka̱jxm. Tyukmo̱ꞌt tseꞌe je̱ Jesús je̱ jayu 8Ri !Ku tseꞌe je̱ Jesús du̱yakpítsumni je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap, vanꞌit tseꞌe je̱ jayu kyo̱jtspa̱jkni. Atu̱va ato̱ki tseꞌe je̱ nu̱may jayu tyanka̱jxti je̱tseꞌe ñavyaajnjidi: ―Ni vinꞌita xa veꞌe kyayakꞌixna je̱tseꞌe veꞌem juuꞌ tyunju̱ yaja israeejlit yꞌit ja̱a̱t. wQg Tso̱o̱ꞌndup tseꞌe vye̱ꞌnada je̱ Jesús ma̱a̱t je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk, vanꞌit tseꞌe toꞌk je̱ jayu yaktuknu̱na̱jkxti juuꞌ veꞌe je̱m jyaꞌvin ka̱jxm je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap juuꞌ veꞌe oom yaktaajnju. P  Ax kaꞌa tseꞌe veꞌem du̱toondi; tun ko̱o̱jyji veꞌe pyítsumdi je̱tseꞌe o̱jts je̱m nu̱jom it jo̱o̱tm je̱ jayu du̱tukmumaaydu̱kta juuꞌ veꞌe je̱ Jesús tyoon kyo̱jts. Ku je̱ Jesús du̱yakjo̱tka̱daaky toꞌk je̱ oom jayu AO{ Ax vinꞌixpa̱jktinu tseꞌe. Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús je̱ jayu du̱tukpavaandi o̱o̱y je̱tseꞌe jidu̱ꞌu̱m du̱nu̱u̱jmidi: ―Ni pa̱na veꞌe xkatuknu̱jávadat. (NI Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús je̱ viints jáyuda du̱vinkuto̱ꞌni je̱tseꞌe du̱nu̱u̱jmi: ―Vaꞌan veꞌem du̱tunju̱ ax joꞌn xjaanchjávada. EM Ku veꞌe je̱ Jesús tya̱jki je̱p tu̱jkp, vanꞌit tseꞌe je̱ viints jayu vyinkutá̱mijidi je̱tseꞌe je̱ Jesús yꞌamo̱tutú̱vijidi: ―¿Mjaanchjaꞌvidupeꞌe je̱ts xꞌo̱ꞌyixjup a̱tseꞌe je̱ts a̱ts ya̱ꞌa̱ veꞌe ntónu̱t? Vanꞌit tseꞌe yꞌatso̱o̱vdi: ―Veꞌem, Vintsá̱n. L  Ku veꞌe je̱ Jesús cha̱a̱ꞌn, vanꞌit tseꞌe nu̱me̱jtsk je̱ viints jayu pyana̱jkxjidi, ma̱kk tseꞌe kyo̱jtsti, je̱tseꞌe vyaandi: ―¡Tukmo̱ꞌtk a̱a̱ts toꞌk aaj, je̱ David je̱ chaan je̱ kyo̱o̱j juuꞌ veꞌe yakkutojknup! /KW Ax nu̱jom tseꞌe je̱m je̱ it je̱ naax ya̱ ayook vyaꞌkxtk juuꞌ veꞌe toojnju ko̱jtsju. Ku je̱ Jesús du̱yakjo̱tka̱daaky nu̱me̱jtsk je̱ viints jayu lJQ Ku veꞌe je̱ Jesús je̱ jayu du̱yakpitsumku̱jx, je̱tseꞌe tya̱jki joma veꞌe je̱ kiix ónu̱k myaꞌaj, vanꞌit tseꞌe je̱ piꞌk kiix ónu̱k je̱ kya̱ꞌa̱j du̱ko̱o̱jnu̱k, je̱tseꞌe je̱ kiix pyojtu̱k. SI Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xjidi: ―Na̱jkxta, pítsumda; kaꞌa xa ya̱ꞌa̱ veꞌe ya̱ kiix ónu̱k yꞌa̱a̱ꞌka, maapji ya̱ꞌa̱ veꞌe. Vanꞌit tseꞌe je̱ jayu tyukxiikji. ZH- Ku veꞌe je̱ Jesús jye̱ꞌy je̱m je̱ israeejlit jayu je̱ ñu̱vintsá̱n tya̱kꞌam, vanꞌit tseꞌe je̱ xooxpata̱jk du̱ꞌix je̱ts nu̱mayeꞌe je̱ jayu tyunyaꞌaxta tyuntsaachvinmáyda. )GK Ax vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús yꞌixu̱mpijt, je̱tseꞌe du̱ꞌix je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk, je̱tseꞌe du̱nu̱u̱jmi: ―Jo̱tꞌama̱ja, ta̱ xa veꞌe mjo̱tka̱daakni je̱ꞌe̱ ka̱jx ku a̱tseꞌe tu̱xjaanchjáva. Ax je̱ꞌyji tseꞌe je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk jyo̱tka̱daakni. F/ Veꞌem tseꞌe du̱tuujn ku̱xeꞌe ñaña̱ꞌmu̱xji: Tun ko̱o̱jyji xa ijk a̱tseꞌe ku̱ntá̱n xi vyit, jo̱tka̱daꞌakupts a̱tseꞌe. ^E5 Vanꞌit tseꞌe je̱p je̱ Jesús ñaadup myutá̱miji toꞌk je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk juuꞌ veꞌe makme̱jtsk joojntani du̱jaye̱jpp je̱ vinnu̱jkxju̱ paꞌam, je̱tseꞌe je̱ vyit paaꞌv du̱to̱o̱jnji. vDe Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús tyeni je̱tseꞌe du̱ma̱a̱di, nay veꞌempa je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk. ~Cu Namvaateꞌe je̱ Jesús veꞌem vyaꞌañ vyeꞌna, vanꞌit tseꞌe toꞌk je̱ israeejlit jayu je̱ ñu̱vintsá̱n jye̱ꞌy je̱tseꞌe je̱ Jesús du̱vinko̱xkteni, je̱tseꞌe du̱nu̱u̱jmi: ―Tun o̱o̱ꞌkuvaannupeꞌe a̱ts je̱ mpiꞌk na̱a̱x. Jaꞌmu̱ toꞌk aaj je̱tseꞌe je̱ mka̱ꞌa̱j xtuknu̱kó̱nu̱t, veꞌem tseꞌe jyaaꞌkjoojntykat. _B7 Ni pa̱na xa veꞌe du̱kahꞌate̱ꞌmiva je̱ nam tsaaydum paꞌajk na̱a̱j je̱m pak ak apa̱jkin jo̱o̱tm. Pa̱n veꞌem xa je̱ꞌe̱ veꞌe ku̱du̱tún, mupá̱jinupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ ak, ax ko̱o̱jyji tseꞌe vyintó̱kiyu̱t je̱ tsaaydum paꞌajk na̱a̱j je̱ts je̱ ak apa̱jkin. Je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe je̱ nam tsaaydum paꞌajk na̱a̱j yakpu̱m je̱m nam ak apa̱jkin jo̱o̱tm, ax veꞌem tseꞌe ni juuꞌa kyavintó̱kiyu̱t. Je̱ Jairo je̱ ña̱a̱x je̱ts je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk juuꞌ veꞌe je̱ Jesús je̱ vyit du̱to̱o̱n (Mr. 5.21‑43; Lc. 8.40‑56) ZA- Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús du̱jaaꞌktukmuꞌaꞌixmojki. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaajñ: ―Ni pa̱na xa veꞌe je̱ nam vit du̱katukꞌaka̱ya je̱ pak vit. Pa̱n veꞌem xa je̱ꞌe̱ veꞌe ku̱du̱tún, vanꞌit tseꞌe je̱ nam aka̱ꞌyu̱n du̱va̱a̱ꞌnmóku̱t je̱ pak vit je̱tseꞌe du̱tunjaaꞌkka̱a̱ꞌtsnit. z@m Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús yꞌatso̱o̱jvjidi: ―Kaꞌa xa veꞌe chaachvinmáyda pa̱n pa̱n jatyeꞌe miindup joma veꞌe je̱ jayu ñavyu̱kju̱ namvaateꞌe je̱ ta̱ꞌa̱xpa̱jkpa du̱ma̱a̱dada, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe kyahꞌayoojada. Nay kaꞌava tseꞌe chaachvinmáyda a̱ts ya̱ nꞌixpa̱jkpata̱jk namvaat a̱tseꞌe nꞌit ya̱ꞌa̱ ma̱a̱tta. Ax pyaaꞌtupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ xa̱a̱j ku a̱tseꞌe nko̱o̱ꞌkꞌijtnit ya̱ꞌa̱ ma̱a̱tta, vanꞌit tseꞌe tu̱u̱v yꞌayoojadat. Je̱ nam ixpa̱jku̱n juuꞌ veꞌe je̱ Jesús je̱ jayu tyukꞌix (Mr. 2.21‑22; Lc. 5.36‑39) 6?e Vanꞌit tseꞌe je̱ Yakna̱pe̱jtpa Juan je̱ yꞌixpa̱jkpada je̱ Jesús du̱vinkutá̱midi je̱tseꞌe du̱ꞌamo̱tutú̱vidi: ―¿Tya̱jxts a̱a̱tseꞌe ntunꞌayooja je̱tseꞌe je̱ fariseota̱jk o̱o̱y tyunꞌayoojiduva?, kaꞌa tseꞌe mits ya̱ mꞌixpa̱jkpata̱jk yꞌayoojada. &>E Je̱ꞌe̱ xa veꞌe vinko̱pk je̱tseꞌe xvinmó̱tudat juuꞌ veꞌe tyijp ya̱ ka̱ts ya̱ ayook juuꞌ veꞌe je̱p Kunuuꞌkx Jatyán ku̱jxp jidu̱ꞌu̱m vaamp: “Je̱ꞌe̱ xa a̱tseꞌe nu̱yojk ntsa̱jkp je̱tseꞌe je̱ jayu je̱ tukmo̱ꞌtu̱n du̱jayé̱ptat, ka je̱ꞌe̱peꞌe je̱tseꞌe je̱ tá̱nu̱k du̱yó̱xtat.” Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaꞌañ. Ka je̱ꞌe̱p xa a̱tseꞌe nnu̱miimp je̱ts a̱tseꞌe nyaaxjat je̱ jayu juuꞌ veꞌe tu̱v jáyuvidup joojntykidup; je̱ꞌe̱ a̱tseꞌe nnu̱miimp juuꞌ veꞌe tó̱kinax jayu, veꞌem tseꞌe vyinmayu̱mpijttinit je̱tseꞌe du̱maso̱o̱ktinit je̱ kyo̱ꞌo̱y joojntykinda. Ku je̱ Jesús du̱ꞌavaꞌni pa̱n tya̱jx ka̱jxeꞌe je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk kyahꞌayoojidi (Mr. 2.18‑20; Lc. 5.33‑35) m=S Yꞌamo̱tunajx tseꞌe je̱ Jesús, vanꞌit tseꞌe vyaajñ: ―Kaꞌa xa je̱ꞌe̱ veꞌe du̱tso̱kta je̱ tso̱ꞌyiva pa̱n pa̱n jatyeꞌe ma̱kka̱tso̱ts, je̱ꞌe̱da veꞌe pa̱n pa̱n jatyeꞌe pa̱jkju̱dup. &<E Ax ku tseꞌe je̱ fariseota̱jk du̱ꞌixti, vanꞌit tseꞌe du̱ꞌamo̱tutú̱vidi je̱ Jesús je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk: ―¿Tya̱jx tseꞌe ya̱ myakꞌixpa̱jkpada du̱ma̱a̱tkáy du̱ma̱a̱tꞌuuꞌk je̱ kupa̱ꞌmu̱n pa̱kmojkpada je̱ts je̱ viijnk tó̱kinax jáyuda? S; Je̱m tseꞌe je̱ Mateo tya̱kꞌam je̱ Jesús kyay yꞌuuꞌk vyeꞌna, vanꞌit tseꞌe jye̱ꞌydi nu̱may je̱ kupa̱ꞌmu̱n pa̱kmojkpata̱jkta je̱ts je̱ viijnk jáyuda juuꞌ veꞌe je̱ jayu tijju̱dup tó̱kinax jayu. Je̱ꞌe̱ tseꞌe je̱ Jesús ma̱a̱t je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk kaayva du̱ma̱a̱tnajxtu. m:S Ku veꞌe je̱ Jesús ñu̱jkx, vanꞌit tseꞌe du̱ꞌix toꞌk je̱ yaaꞌtya̱jk juuꞌ veꞌe Mateo du̱xa̱a̱j, je̱ja je̱ꞌe̱ veꞌe chu̱u̱na vyeꞌna joma veꞌe je̱ kupa̱ꞌmu̱n du̱pa̱kmuk. Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xji: ―Pamiinni a̱ts. Vanꞌit tseꞌe je̱ Mateo tyeni je̱tseꞌe je̱ Jesús du̱pana̱jkxni. 91 Ku veꞌe je̱ nu̱may jayu du̱ꞌix, vanꞌit tseꞌe cha̱ꞌkidi je̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam du̱yakmá̱jidi du̱yakjaanchidi je̱ꞌe̱ ka̱jx ku veꞌe je̱ jayu du̱mo̱o̱jy ya̱ kutojku̱n. Ku je̱ Jesús du̱va̱a̱jv je̱ Mateo (Mr. 2.13‑17; Lc. 5.27‑32) ~8u Vanꞌit tseꞌe pyojtu̱kni, jo̱tka̱daꞌakyani tseꞌe vyeꞌna, je̱tseꞌe ña̱jkxni je̱m tya̱kꞌam. N7 Je̱tseꞌe xnu̱jávadat je̱ts njayejpp a̱tseꞌe je̱ kutojku̱n yaja naxviijn je̱ts a̱tseꞌe je̱ jayu nto̱kinme̱e̱ꞌkxu̱t, a̱ts, je̱ Jayu Juuꞌ veꞌe Nu̱pa̱a̱mdu̱ka Ijtp. Vanꞌit tseꞌe je̱ mojkpa jayu du̱nu̱u̱jmi: ―Pojtu̱kni, pa̱kmojknits xi mmaajntku̱n je̱ts na̱jkxni je̱m mta̱kꞌam. <6q ¿Tis vineꞌe ka tsoꞌoxap, ku a̱tseꞌe je̱ jayu nnu̱u̱jma: “Meeꞌkx tseꞌe je̱ mto̱kin tyañ”, ukpu̱ ku a̱tseꞌe nna̱a̱jmat: “Pojtu̱kni je̱ts jaamni”? +5O Ax ñu̱jaꞌvip tseꞌe je̱ Jesús vintso̱ veꞌe vyinmayda, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe du̱ꞌamo̱tutu̱vi: ―¿Tya̱jxts miitseꞌe mko̱ꞌo̱yvinmáyda? 94k Je̱m tseꞌe vye̱ꞌnada je̱ tsaptu̱jkpit yakꞌixpa̱jkpa juuꞌ veꞌe vinmaaydu: Vyinko̱jtspejtp xa ya̱ꞌa̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam ku veꞌe veꞌem vyaꞌañ. 3- Je̱m tseꞌe tyuknu̱na̱jkxjidi toꞌk je̱ mojkpa jayu juuꞌ veꞌe je̱m myaajntku̱n ka̱jxm. Ku veꞌe je̱ Jesús du̱ꞌix je̱ts jaanchjaꞌvijidupeꞌe, vanꞌit tseꞌe je̱ mojkpa jayu du̱nu̱u̱jmi: ―Jo̱tꞌama̱ja, meeꞌkx tseꞌe je̱ mto̱kin tyañ. 92 m Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús tya̱jki je̱m barco jo̱o̱tm je̱tseꞌe jye̱ꞌy je̱m jadoꞌk adoꞌom ma̱ja̱ na̱ꞌaka̱ya paꞌam, je̱m joma veꞌe o̱jts chu̱u̱na. G1"Vanꞌit tseꞌe je̱ kukajpu̱n du̱nu̱na̱jkxti je̱ Jesús. Ku tseꞌe du̱ꞌixti, vanꞌit tseꞌe du̱munooꞌkxtkti je̱tseꞌe je̱m je̱ꞌe̱ yꞌit jo̱o̱tmda pyítsumnit.`09!Vanꞌit tseꞌe kye̱e̱kti je̱ ke̱e̱m íxpada. Ku tseꞌe jye̱ꞌydi je̱m kajpu̱n ka̱jxm, vanꞌit tseꞌe je̱ jayu du̱tukmumaajntykti juuꞌ veꞌe tu̱tyunju̱ tu̱kya̱tsju̱ joma veꞌe je̱ ke̱e̱m tu̱jya̱ꞌkxta je̱ts je̱ yaaꞌtya̱jkta juuꞌ veꞌe je̱m jyaꞌvin ka̱jxmda tu̱yꞌit je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap. / Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xjidi: ―It. Tá̱kada. Vanꞌit tseꞌe je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap du̱tukvaatstini je̱ yaaꞌtya̱jkta je̱tseꞌe je̱ ke̱e̱m du̱tukta̱jkidi. Vanꞌit tseꞌe nu̱jom je̱ ke̱e̱m kyu̱snoomdi je̱m tonu̱n viinm je̱tseꞌe yꞌanoꞌmidi je̱m ma̱ja̱ na̱ꞌaka̱ya jo̱o̱tm. Je̱p tseꞌe ñaxꞌo̱o̱ꞌkka̱jxtini. M.vanꞌit tseꞌe je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap du̱munooꞌkxtkti je̱ Jesús: ―Pa̱n xyakpítsump xa a̱a̱tseꞌe, maso̱o̱kk a̱a̱ts toꞌk aaj je̱ts a̱a̱tseꞌe ntuktá̱kat xi ke̱e̱mda. P-Jékum jaty tseꞌe nu̱may je̱ ke̱e̱m jya̱ꞌkxta vyeꞌna, ,wVanꞌit tseꞌe ma̱kk vyaandi: ―¿Ti ka̱tsts u̱u̱ꞌmeꞌe njaye̱jpumdup?, Jesús, je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌOnu̱k. ¿Je̱ꞌe̱ veꞌe tu̱xnu̱mín je̱ts a̱a̱tseꞌe xyaktsaachpaaꞌtu̱t ó̱yameꞌe je̱ xa̱a̱j du̱kapaaꞌtyna? a+;Ku veꞌe je̱ Jesús jye̱ꞌy je̱m jadoꞌk adoꞌom ma̱ja̱ na̱ꞌaka̱ya paꞌam, je̱m gadaarait yꞌit jo̱o̱tm, vanꞌit tseꞌe nu̱me̱jtsk je̱ yaaꞌtya̱jk vyinkutá̱mijidi juuꞌ veꞌe pítsumdu je̱p o̱o̱ꞌkpa aajntkup. Vaꞌajts muꞌukts je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌijtti, ni pa̱na veꞌe kyo̱o̱ꞌkꞌo̱ꞌyixjini je̱tseꞌe je̱m tso̱ ñáxu̱t. Nu̱me̱jtsk je̱ yaaꞌtya̱jk, je̱m tseꞌe jyaꞌvin ka̱jxmda je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap. *Atu̱va ato̱ki tseꞌe tyaandi je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk je̱tseꞌe ñavyaajnjidi: ―¿Vintso̱s ya̱ꞌa̱ vineꞌe ya̱ jayu je̱ ma̱kkin o̱o̱y du̱tunjayep? ¡Ka̱tsu̱pa̱jkjup xa veꞌe je̱ po̱j paat je̱ts je̱ ma̱ja̱ na̱ꞌaka̱ya paat! Ku je̱ Jesús du̱yakpítsum je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap je̱m je̱ jayu jyaꞌvin ka̱jxmda (Mr. 5.1‑20; Lc. 8.26‑39) C)Vanꞌit tseꞌe yꞌatso̱o̱jvjidi: ―¿Tya̱jx tseꞌe mtsa̱ꞌa̱gada? ¡Tun ve̱e̱ꞌnji veꞌe je̱ jaanchjaꞌvin xjaye̱pta! Vanꞌit tseꞌe pyojtu̱k je̱tseꞌe du̱tuknu̱u̱jmi je̱ po̱j je̱ts je̱ na̱a̱j. Vanꞌit tseꞌe je̱ po̱j yꞌatu̱vi je̱tseꞌe je̱ na̱a̱j tyuꞌujkjajty. Q(Vanꞌit tseꞌe je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk yojxjidi, je̱tseꞌe je̱ Jesús du̱nu̱u̱jmidi: ―¡Vintsá̱n, yaktso̱o̱kk a̱a̱ts toꞌk aaj! ¡Kunajxumdinuptam xa veꞌe je̱p na̱ꞌa̱a̱kp! %'CVanꞌit tseꞌe je̱ ma̱kk po̱j myiijn joma veꞌe je̱ na̱a̱j, je̱tseꞌe je̱ barco o̱o̱y du̱tuntukkooꞌya, maap tseꞌe je̱ Jesús vyeꞌna. o&WVanꞌit tseꞌe je̱ Jesús tya̱jki je̱m barco jo̱o̱tm ma̱a̱t je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk. J% Je̱tseꞌe je̱ Jesús yꞌatso̱o̱jvji: ―Pamiinni a̱ts. Je̱ꞌe̱da pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱kajaye̱jptup je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp, vaꞌan tseꞌe du̱yaknaxtá̱kada je̱ yꞌo̱o̱ꞌkpada. Ku je̱ Jesús du̱yakꞌatu̱vi je̱ ma̱kk po̱j (Mr. 4.35‑41; Lc. 8.22‑25) S$Vanꞌit tseꞌe jadoꞌk je̱ yꞌixpa̱jkpa ña̱ꞌmu̱xji: ―Vintsá̱n, yakjajtjik a̱ts toꞌk aaj je̱ts a̱tseꞌe je̱ nteeꞌ nyaknaxtá̱kat, vanꞌitts a̱ts mitseꞌe mpana̱jkxnit. L#Je̱tseꞌe je̱ Jesús yꞌatso̱o̱jvji: ―Je̱p xa veꞌe je̱ vaax je̱ yꞌaajntk joma veꞌe chu̱u̱na, je̱ppa tseꞌe je̱ je̱yyva tá̱nu̱k je̱ pye̱ꞌe̱n; ax a̱ts, je̱ Jayu Juuꞌ veꞌe Nu̱pa̱a̱mdu̱ka Ijtp, ni je̱ꞌe̱ts a̱tseꞌe xkaꞌijtja joma a̱tseꞌe ya̱ nkuvajk nko̱ꞌo̱ku̱t. T"!Vanꞌit tseꞌe toꞌk je̱ tsaptu̱jkpit yakꞌixpa̱jkpa je̱ Jesús du̱vinkuta̱mi je̱tseꞌe du̱nu̱u̱jmi: ―Yakꞌixpa̱jkpa, mpana̱jkxuvaampy xa a̱ts mitseꞌe pa̱n joma veꞌe mnu̱jkx. h!IKu veꞌe je̱ Jesús du̱ꞌix je̱ts nu̱mayeꞌe je̱ jayu tyunnaaꞌténijini, vanꞌit tseꞌe je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk du̱pavaajñ je̱tseꞌe ñáxtat je̱m jadoꞌk adoꞌom ma̱ja̱ na̱ꞌaka̱ya paꞌam. ] 3Je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe veꞌem jyajty je̱tseꞌe tyoojnji juuꞌ veꞌe kyo̱jts je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpa Isaías. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaajñ: “Je̱ꞌe̱ xa veꞌe xtuknu̱vaatsumdu je̱ mpa̱jkpamda je̱ nꞌaampamda.” Nu̱me̱jtsk je̱ jayu juuꞌ veꞌe je̱ Jesús du̱pana̱jkxuvaandu (Lc. 9.57‑62) hIKu veꞌe je̱ xa̱a̱j tya̱jkini, vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús du̱tuknu̱na̱jkxti nu̱may je̱ jayu juuꞌ veꞌe je̱m jyaꞌvin ka̱jxmda je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap. Toꞌk naxji tseꞌe je̱ Jesús je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap du̱muka̱jts je̱tseꞌe du̱yakpítsumni; jo̱tka̱daaktinu tseꞌe je̱ paꞌam jayu nu̱vinxu̱peꞌe yꞌijtti. 0YVanꞌit tseꞌe je̱ paꞌam jayu je̱m kya̱ꞌm du̱majch je̱tseꞌe je̱ ja̱a̱jn ñu̱vaatsjini. Vanꞌit tseꞌe je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk pyojtu̱kni je̱tseꞌe je̱ Jesús du̱pattoꞌni. Ku je̱ Jesús du̱yakjo̱tka̱daaky nu̱may je̱ paꞌam jayu (Mr. 1.32‑34; Lc. 4.40‑41) /WVanꞌit tseꞌe je̱ Jesús ñu̱jkx je̱m je̱ Pedro tya̱kꞌam. Je̱m tseꞌe du̱ꞌix je̱ Pedro je̱ mya̱ꞌvu̱t taak pyaꞌammaꞌaj, ja̱mpa̱jkjup. ^5 Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús du̱nu̱u̱jmi je̱ tojpata̱jk je̱ vyintsá̱n: ―Na̱jkxni je̱m mta̱kꞌam, vaꞌan veꞌem du̱tunju̱ ax joꞌn tu̱xjaanchjáva. Tun je̱ꞌyji tseꞌe je̱ tyoompa jyo̱tka̱daakni. Ku je̱ Jesús du̱yakjo̱tka̱daaky je̱ Simón Pedro je̱ mya̱ꞌvu̱t taak (Mr. 1.29‑31; Lc. 4.38‑39) q[ ax je̱ꞌe̱da pa̱n pa̱n jatyeꞌe uktukka̱daakju̱dup je̱tseꞌe je̱m ku̱yꞌitta, yakpá̱mdapts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱m ako̱o̱ꞌts ítum. Je̱m tseꞌe nu̱may yaaxtinit je̱m tseꞌe nu̱may ñatya̱tskaaꞌtjidinit. S A̱tsts miitseꞌe nnu̱u̱jmidup je̱ts je̱ꞌyadapeꞌe nu̱may juuꞌ veꞌe tso̱o̱ꞌndap je̱m joma veꞌe je̱ xa̱a̱j pyítsum je̱ts je̱m joma veꞌe je̱ xa̱a̱j tya̱ka, mya̱a̱tꞌa̱jxtu̱ktapts je̱ꞌe̱ veꞌe kaayva je̱ Abraham, je̱ Isaac, ma̱a̱t je̱ Jacob je̱m je̱ Nteꞌyam kyutojku̱n jo̱o̱tm; pY Ku veꞌe je̱ Jesús du̱ꞌamo̱tunajxy, atu̱va ato̱ki tseꞌe tyaajñ je̱tseꞌe jidu̱ꞌu̱m du̱nu̱u̱jmi je̱ jayu juuꞌ veꞌe pana̱jkxju̱dup: ―Tyú̱vam xa a̱ts miitseꞌe nna̱a̱jmada je̱ts yaja veꞌe nu̱jom israeejlit yꞌit ja̱a̱tta, ni toꞌkats a̱tseꞌe nkapaaꞌty juuꞌ a̱tseꞌe xjaanchjaꞌvip ax joꞌn ya̱ jayu. { Ku̱x je̱m xa veꞌe pa̱n a̱tseꞌe xyakkutojkjip, je̱mpa tseꞌe a̱ts je̱ ntojpa juuꞌ a̱tseꞌe nyakkutojkjivap. Ku a̱tseꞌe toꞌk nmu̱u̱jma je̱tseꞌe ña̱jkxu̱t, na̱jkxpts je̱ꞌe̱ veꞌe; ku a̱tseꞌe jadoꞌk nmu̱u̱jma je̱tseꞌe myínu̱t, miimpts je̱ꞌe̱ veꞌe; ku a̱tseꞌe je̱ ntoompa juuꞌ ntukpavaꞌañ, tyuumpts je̱ꞌe̱ veꞌe. 1Vanꞌit tseꞌe je̱ tojpata̱jk je̱ vyintsá̱n yꞌatsa̱a̱jv: ―Vintsá̱n, kaꞌa xa a̱tseꞌe nvinmachju̱ je̱tseꞌe je̱p a̱ts ntu̱jkp mtá̱kat; ko̱o̱jyji veꞌe vaꞌanu̱ je̱tseꞌe jyo̱tka̱daꞌaku̱t, ax jo̱tka̱daꞌakupts je̱ꞌe̱ veꞌe. }sVanꞌit tseꞌe je̱ Jesús yꞌatso̱o̱jvji: ―Na̱jkxu̱ts a̱ts je̱ꞌe̱ du̱yakjo̱tka̱daꞌakyu̱. 2]Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaajñ: ―Vintsá̱n, je̱meꞌe ta̱kꞌam a̱ts je̱ ntoompa pyaꞌammaꞌaj, mojkp je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe o̱o̱y tyuntsaachpaaꞌty. {oKu veꞌe je̱ Jesús tya̱jki je̱m capernaaumit kyajpu̱n jo̱o̱tm, vanꞌit tseꞌe vyinkutá̱miji toꞌk je̱ tojpa juuꞌ veꞌe du̱nu̱vintsá̱nip nu̱mó̱kupx je̱ tojpata̱jk. Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús du̱munooꞌkxtk. ;oVanꞌit tseꞌe je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xji: ―Ni pa̱na xa veꞌe xkavaajnjat pa̱neꞌe tu̱myakjo̱tka̱daꞌakyju̱. Na̱jkxu̱ joma veꞌe je̱ teeꞌ je̱tseꞌe du̱ꞌíxu̱t je̱ts ta̱ veꞌe mjo̱tka̱daꞌaky, vanꞌit tseꞌe xyó̱xu̱t juuꞌ veꞌe je̱ Moisés pyavaan ku veꞌe je̱ jayu kyo̱o̱ꞌkpa̱jkjini je̱ lepra paꞌam, veꞌem tseꞌe anañu̱joma du̱nu̱jávadat je̱ts tá̱vani veꞌe je̱ paꞌam mnu̱vaꞌachju̱. Ku je̱ Jesús du̱yakjo̱tka̱daaky toꞌk je̱ tojpata̱jk je̱ vyintsá̱n je̱ tyoompa (Lc. 7.1‑10)  Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús je̱ kya̱ꞌa̱j tyuknu̱ko̱o̱jnji je̱tseꞌe je̱ paꞌam jayu du̱nu̱u̱jmi: ―Ntsa̱jkp xa a̱tseꞌe. Vaꞌajts tseꞌe mtaanni. Ku veꞌe veꞌem vyaajñ, tun jatyji tseꞌe je̱ lepra paꞌam ñu̱vaatsjini. "=Vanꞌit tseꞌe vyinkutá̱miji toꞌk je̱ jayu juuꞌ veꞌe leprapa̱jkjup, je̱tseꞌe je̱ Jesús du̱vinko̱xkteni, je̱tseꞌe du̱nu̱u̱jmi: ―Vintsá̱n, pa̱n mtsa̱jkp xa mitseꞌe, mꞌo̱ꞌyixjup tseꞌe je̱ts a̱tseꞌe xtuknu̱vaꞌatsu̱t ya̱ lepra paꞌam. p [Ku veꞌe je̱ Jesús vyajntyk je̱m tonu̱n viinm, vanꞌit tseꞌe nu̱may je̱ jayu pyana̱jkxjidi. ~uku̱x je̱ kutojku̱n ma̱a̱teꞌe kya̱jts, ka veꞌemap ax joꞌn je̱ tsaptu̱jkpit yakꞌixpa̱jkpata̱jk.Ku veꞌe je̱ Jesús kyo̱jtsku̱jx, atu̱va ato̱ki tseꞌe je̱ nu̱may jayu je̱ yꞌixpa̱jku̱n du̱tuktaandi q [Ku tseꞌe je̱ it tyuuj, je̱tseꞌe je̱ na̱a̱j kyo̱mpejt yꞌojtspejt, je̱tseꞌe je̱ ma̱kk po̱j tyunnajxni je̱tseꞌe du̱patiꞌts je̱ ta̱jk, vanꞌit tseꞌe je̱ ta̱jk kyítuni. ¡O̱o̱yam tseꞌe tyunvinto̱ki! Ax je̱ꞌe̱ tseꞌe juuꞌ veꞌe du̱ꞌamo̱tunajxp juuꞌ a̱tseꞌe nka̱jtsp je̱tseꞌe veꞌem du̱katún, veꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌe ax joꞌn toꞌk je̱ jayu juuꞌ veꞌe ka víjap, juuꞌ veꞌe je̱ tya̱jk du̱pa̱a̱m je̱m poꞌo niꞌkxm. n UKu tseꞌe je̱ it tyuuj, je̱tseꞌe je̱ na̱a̱j kyo̱mpejt yꞌojtspejt, je̱tseꞌe je̱ ma̱kk po̱j tyunnajxni je̱tseꞌe du̱patiꞌts je̱ ta̱jk, ax kaꞌa tseꞌe kyitu, ku̱x je̱ja veꞌe tsaku̱jx cho̱o̱ꞌntk. k O’Pa̱n pa̱n xa veꞌe du̱ꞌamo̱tunajxp juuꞌ a̱tseꞌe nka̱jtsp je̱tseꞌe veꞌem du̱tún, veꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌe ax joꞌn toꞌk je̱ vij jayu juuꞌ veꞌe je̱ tya̱jk du̱pa̱a̱m je̱ja tsaku̱jx. p YAx vanꞌitts a̱tseꞌe nna̱a̱jmadat: “Ni vinꞌita xa miitseꞌe mkaꞌitta a̱ts je̱ njáyuda; vinvaꞌkvaꞌatsta a̱ts miitsta pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱toondup juuꞌ veꞌe ka ó̱yap.” Je̱ ta̱jk juuꞌ veꞌe tso̱o̱ꞌntk je̱ja tsaku̱jx je̱ts je̱ ta̱jk juuꞌ veꞌe tso̱o̱ꞌntk je̱m poꞌo niꞌkxm (Lc. 6.47‑49; Mr. 1.22) Nu̱may xa a̱tseꞌe xna̱a̱jmadat je̱ xa̱a̱j: “Vintsá̱n, Vintsá̱n, mits je̱ mkutojku̱n ka̱jxts a̱a̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook nko̱jtsnáxy yꞌijt je̱ts mits je̱ mkutojku̱n ka̱jxts a̱a̱tseꞌe je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap nyakpítsum yꞌijt je̱m je̱ jayu jyaꞌvin ka̱jxm, mits je̱ mkutojku̱n ka̱jxts a̱a̱tseꞌe je̱ mú̱jit atu̱va ntun yꞌijt.” &E’Ka nu̱jómap xa veꞌe tyá̱kadat je̱m je̱ Nteꞌyam yꞌam kya̱ꞌm pa̱n pa̱n jaty a̱tseꞌe xtijtup “Vintsá̱n, Vintsá̱n”; je̱ꞌe̱jyjida veꞌe pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱toondup juuꞌ veꞌe cha̱jkp a̱ts je̱ nTeeꞌ, juuꞌ veꞌe je̱m tsapjo̱o̱tm. Veꞌemts miitseꞌe xnu̱jávadat pa̱n pa̱n jatyeꞌe o̱y jayu pa̱n pa̱n jatyeꞌe ko̱ꞌo̱y jayu ku veꞌe xꞌíxtat pa̱n vintso̱ veꞌe juuꞌ du̱tonda. Ka anañu̱jómap xa veꞌe tyá̱kadat je̱m je̱ Nteꞌyam yꞌam kya̱ꞌm (Lc. 13.25‑27) >uNu̱jom tseꞌe je̱ ju̱ꞌkx ku̱p juuꞌ veꞌe du̱kayakta̱ꞌmip je̱ o̱o̱jyit ju̱ꞌkx, yakpojxu̱kpts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe je̱m ja̱njo̱o̱tm yakpa̱a̱mnit. 9kKaꞌa tseꞌe je̱ o̱y ju̱ꞌkx ku̱p du̱yakta̱ꞌma je̱ ko̱ꞌo̱y ju̱ꞌkx; ni kaꞌa tseꞌe je̱ ko̱ꞌo̱y ju̱ꞌkx ku̱p du̱yakta̱ꞌma je̱ o̱y ju̱ꞌkx. A{Nu̱jom je̱ o̱y ju̱ꞌkx ku̱p, je̱ o̱o̱jyit ju̱ꞌkx tseꞌe yakta̱ꞌmip; je̱ts nu̱jom je̱ ko̱ꞌo̱y ju̱ꞌkx ku̱p, je̱ ko̱ꞌo̱y ju̱ꞌkx tseꞌe yakta̱ꞌmip. ^5Mnu̱jávadap tseꞌe je̱ts pa̱n je̱ꞌe̱ veꞌeda ku veꞌe xꞌíxtat vintso̱ veꞌe juuꞌ du̱tonda, ku̱x kaꞌa xa veꞌe je̱ tsaaydum ta̱a̱jm ukpu̱ je̱ higo ta̱a̱jm yaktuk je̱m ápit ka̱jxm. ?w’Myakkó̱pkadap tseꞌe o̱o̱y je̱ꞌe̱ ka̱jxta pa̱n pa̱n jatyeꞌe natyijju̱dup je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpada. Veꞌem xa je̱ꞌe̱ veꞌeda ax joꞌn je̱ muꞌuk lobo juuꞌ veꞌe napya̱a̱jmjup je̱ piꞌk carnero joꞌn je̱tseꞌe je̱ja nu̱may carnero akujk tya̱ka. _7Ax je̱ aka̱ꞌa̱ je̱ts je̱ tooꞌ juuꞌ veꞌe je̱ jayu du̱yakna̱jkxp joma veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx jyoojntykidinit, piꞌkji je̱ts mootskjits je̱ꞌe̱ veꞌe vyiijn, nu̱ꞌeejyjits je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe je̱ tso̱ ta̱jkidup. Yaknu̱jaꞌvipts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ ku̱p vintso̱ veꞌe tya̱ꞌma (Lc. 6.43‑44) 2] ’Tá̱kada joma veꞌe je̱ aka̱ꞌa̱ juuꞌ veꞌe mootskji vyiijn. Ku̱xeꞌe je̱ aka̱ꞌa̱ je̱ts je̱ tooꞌ juuꞌ veꞌe je̱ jayu du̱yakna̱jkxp joma veꞌe vyintó̱kidinit, ma̱ja̱ viijnts je̱ꞌe̱ veꞌe, nu̱mayts je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe je̱ tso̱ ta̱jkidup. l~Q ’Ax veꞌem tseꞌe, pa̱n vintso̱ xa veꞌe xtso̱kta je̱tseꞌe je̱ jayu mtoꞌnu̱xjadat, veꞌemts miits je̱ꞌe̱ veꞌe xtoojnjiduvat, ku̱x je̱ Moisés je̱ pyavaꞌnu̱n je̱ts juuꞌ veꞌe jyavye̱jttu je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpata̱jkta, je̱ꞌe̱ tseꞌe je̱ jayu du̱tukꞌíxtup je̱ts ti veꞌe yaktónup ku veꞌe je̱ jayu ñachó̱kjada vimpit atu̱j. Je̱ aka̱ꞌa̱ juuꞌ veꞌe mootskji vyiijn tukmuꞌaꞌixmojkin (Lc. 13.24) >}u Mjako̱ꞌo̱yjáyuvada xa miitseꞌeda, mnu̱jaꞌvidup tseꞌe je̱tseꞌe xmo̱ꞌo̱dat je̱ yꞌo̱y je̱ꞌe̱ je̱ mꞌónu̱kta; ax je̱ nTeeꞌamda, juuꞌ veꞌe je̱m tsapjo̱o̱tm, nu̱yojkts je̱ꞌe̱ veꞌe du̱mo̱ꞌo̱t je̱ yꞌo̱o̱jyit je̱ꞌe̱ pa̱n pa̱n jatyeꞌe amó̱tuju̱dup. Z|- Ku tseꞌe mꞌamó̱tujadat je̱ ajkx, ¿je̱ tsaaꞌn tseꞌe mmo̱ꞌo̱dap? {+ ’Onu̱k teeꞌda ónu̱k taakta, ku xa veꞌe je̱ mꞌónu̱kta mꞌamó̱tujadat je̱ tsapkaaky, ¿je̱ tsaaj tseꞌe mmo̱ꞌo̱dap? zKu̱x pa̱n pa̱n xa veꞌe je̱ Nteꞌyam juuꞌ du̱ꞌamó̱tup, yakmo̱ꞌo̱p tseꞌe; pa̱n pa̱n tseꞌe juuꞌ du̱ꞌíxtip, pyaatyp tseꞌe; pa̱n pa̱n tseꞌe ko̱jtspo̱o̱ꞌkxp je̱ja ta̱kꞌaagui, yakꞌavaatsu̱xjup tseꞌe je̱ Nteꞌyam. Ty!’Amó̱tuda juuꞌ je̱ Nteꞌyam, je̱tseꞌe myakmo̱ꞌo̱dat; íxtada, je̱tseꞌe xpaaꞌttat; ko̱jtspo̱o̱ꞌkxta je̱ja ta̱kꞌaagui, je̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam myakꞌavaatsu̱xjadat. x’Kaꞌa tseꞌe je̱ ok xmo̱ꞌo̱dat je̱ Nteꞌyam jye̱ꞌe̱, kaꞌa tseꞌe je̱ mpeerlas xva̱jjadat je̱ ke̱e̱m. Pa̱n mmo̱o̱ydup xa veꞌe, tyukte̱e̱ꞌndapts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe mnu̱pojtu̱kjadat je̱tseꞌe myakvintó̱kijadat. Amó̱tuda juuꞌ je̱ Nteꞌyam, íxtada, je̱ts ko̱jtspo̱o̱ꞌkxta je̱ja ta̱kꞌaagui (Lc. 11.9‑13; 6.31) w¡Me̱jtsꞌaaj me̱jtsjo̱o̱t xa je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe je̱ ma̱ja̱ to̱kin du̱ma̱a̱t! Yaknu̱vaꞌacheꞌe tooꞌva̱jkp du̱tsa̱k je̱ ma̱ja̱ to̱kin juuꞌ veꞌe jyayejpp, vanꞌítnum tseꞌe yꞌo̱ꞌyixju̱t je̱tseꞌe du̱putá̱kat je̱ yꞌuts je̱ yꞌajch ukpu̱ je̱ yꞌuts je̱ cha̱ꞌa̱ juuꞌ veꞌe ve̱e̱ꞌnji je̱ to̱kin du̱ma̱a̱t. vVanꞌit tseꞌe je̱ yꞌuts du̱nu̱u̱jma: “Vaꞌan a̱ts du̱yakpítsumu̱ je̱ piꞌk poꞌox juuꞌ veꞌe je̱p mviimp.” muS¿Vintso̱seꞌe yꞌo̱ꞌyixju̱t je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe je̱ ma̱ja̱ to̱kin du̱ma̱a̱t, je̱tseꞌe du̱putá̱kat je̱ yꞌuts je̱ yꞌajch ukpu̱ je̱ yꞌuts je̱ cha̱ꞌa̱ juuꞌ veꞌe ve̱e̱ꞌnji je̱ to̱kin du̱ma̱a̱t? Veꞌem xa je̱ꞌe̱ veꞌe ax joꞌn je̱ jayu juuꞌ veꞌe je̱p vyiimp toꞌk je̱ ku̱p juuꞌ veꞌe vaꞌajts ma̱j je̱tseꞌe du̱tsa̱k je̱tseꞌe du̱putá̱kat je̱ yꞌuts juuꞌ veꞌe je̱ piꞌk poꞌox tu̱vyintá̱kaja. jtMKu̱x veꞌem pa̱n vintso̱ veꞌe je̱ jayu xto̱kimpayo̱ꞌo̱yda, nay vanxú̱pjyam tseꞌe je̱ Nteꞌyam mto̱kimpayo̱ꞌyju̱duvat; uk pa̱n vintso̱ veꞌe je̱ mjáyuvinda, nay je̱ mjáyuvinda tseꞌe vimpítup. s ’Kaꞌats miitseꞌe je̱ jayu xto̱kimpayo̱ꞌo̱ydat, veꞌem tseꞌe je̱ Nteꞌyam mkato̱kimpayo̱ꞌyju̱duvat. q9!Ax veꞌem tseꞌe, yakvinkó̱pkada o̱o̱y je̱tseꞌe mꞌijttinit je̱m je̱ Nteꞌyam yꞌam kya̱ꞌm je̱tseꞌe xtoondinit juuꞌ je̱ꞌe̱ veꞌe cha̱jkp, veꞌem tseꞌe myakmo̱o̱yduvat juuꞌ veꞌe mkáydap mꞌooꞌktap je̱ts juuꞌ veꞌe mnatyukxó̱xjadap. p# Ku̱x nu̱jom je̱ꞌe̱ veꞌe, yakvinkó̱pkidupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ jayu pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ Nteꞌyam du̱kaꞌíxada; ax je̱ nTeeꞌamda, juuꞌ veꞌe je̱m tsapjo̱o̱tm, ñu̱jaꞌvipts je̱ꞌe̱ veꞌe pa̱n ti u̱u̱ꞌmeꞌe xkaꞌijtjimdup. CoJe̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe, kaꞌa tseꞌe mnaajkvinmáyjadat je̱tseꞌe mvaꞌandat: “¿Tis vineꞌe nkaꞌyumdap nꞌookumdap?”, ukpu̱ “¿Tis vineꞌe nnatyukxo̱jxumjadap?” hU~J|{zynxYwvtsrqonmkFjDihgfedcbda_^N\[ZYXXSVVSTSXQPNMbL+KnK IHGESD6AF@>==;I:9`87}65432`1*0/ --+*)('' &%$_#"S Bz( !"J= +’Ku xa veꞌe toꞌk je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap pyítsum je̱m je̱ jayu jyaꞌvin ka̱jxm, veꞌem tseꞌe vyimpavídu̱t je̱m ta̱ꞌa̱jts it jo̱o̱tm, yꞌíxtip tseꞌe joma veꞌe pyo̱o̱ꞌkxu̱t. Kaꞌa tseꞌe du̱paaꞌty. Vanꞌit tseꞌe ñaña̱ꞌmu̱xju̱: fIE *Ku veꞌe je̱ jayu yakto̱kimpayo̱ꞌynit, yaknu̱ke̱ꞌxnatá̱kapts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ yakkutojkpa ta̱ꞌa̱xta̱jk juuꞌ veꞌe tso̱o̱ꞌn je̱m joma veꞌe je̱ po̱j ñu̱jkx je̱ts vyinmajtsju̱dupeꞌe je̱ tsaachpaatu̱n je̱ jáyuda juuꞌ veꞌe u̱xyam joojntykidup, ku̱x vaꞌajts jékum je̱ꞌe̱ veꞌe cha̱a̱ꞌn je̱tseꞌe o̱jts du̱ꞌamo̱tunaxy je̱ Salomón je̱ vyijin je̱ kye̱ju̱n. Ax je̱ja tseꞌe toꞌk yaja juuꞌ veꞌe nu̱yojk du̱nu̱má̱jip je̱ts ni kaꞌa veꞌe je̱ Salomón. Je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap juuꞌ veꞌe vimpijtnuvap (Lc. 11.24‑26) H7 )Ku veꞌe je̱ jayu yakto̱kimpayo̱ꞌynit, yaknu̱ke̱ꞌxnatá̱kadapts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ jayu juuꞌ veꞌe tsu̱u̱nidu je̱m níniveit kyajpu̱n ka̱jxm je̱ts vyinmajtsju̱dupeꞌe je̱ tsaachpaatu̱n je̱ jáyuda juuꞌ veꞌe u̱xyam joojntykidup, ku̱x myaso̱o̱ktu veꞌe je̱ níniveit jayu je̱ kyo̱ꞌo̱y joojntykinda ku veꞌe je̱ Jonás tyukkaꞌamaajyjidi je̱ Nteꞌyam je̱ kya̱ts je̱ yꞌayook. Ax je̱ja tseꞌe toꞌk yaja juuꞌ veꞌe nu̱yojk du̱nu̱má̱jip je̱ts ni kaꞌa veꞌe je̱ Jonás. G (Ku̱x veꞌem ax joꞌn je̱ Jonás yꞌijt toojk xa̱a̱j toojk tsooj je̱m je̱ ma̱ja̱ ajkx jyo̱o̱tm, nay veꞌempats a̱tseꞌe nꞌítu̱t toojk xa̱a̱j toojk tsooj je̱p naxja̱a̱tp, a̱ts, je̱ Jayu Juuꞌ veꞌe Nu̱pa̱a̱mdu̱ka Ijtp. qF[ 'Je̱tseꞌe je̱ Jesús yꞌatso̱o̱jvjidi: ―Yꞌamó̱tudup xa veꞌe je̱ ko̱ꞌo̱y jáyuda je̱ts pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ Nteꞌyam du̱maso̱o̱ktup je̱tseꞌe yaktukꞌíxtat je̱ ma̱ja̱ nu̱jaꞌvin je̱tseꞌe veꞌem juuꞌ du̱jaanchjávadat. Ax kaꞌa tseꞌe je̱ nu̱jaꞌvin yakmo̱ꞌo̱dat, je̱ nu̱jaꞌvinji veꞌe yakmo̱ꞌo̱dap juuꞌ veꞌe ijtp ax joꞌn je̱ nu̱jaꞌvin juuꞌ veꞌe yaktaan je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpa Jonás. AE{ &Vanꞌit tseꞌe je̱ fariseota̱jk je̱ts je̱ tsaptu̱jkpit yakꞌixpa̱jkpata̱jk du̱nu̱u̱jmidi je̱ Jesús: ―Yakꞌixpa̱jkpa, nꞌixuvaampy xa a̱a̱tseꞌe je̱tseꞌe je̱ ma̱ja̱ nu̱jaꞌvin xyakjayꞌíxju̱t, veꞌemts a̱a̱tseꞌe nnu̱jávat je̱ts je̱ Nteꞌyam mitseꞌe mke̱jxjup. D %Ku̱x veꞌemeꞌe myakto̱kimpayo̱ꞌynit pa̱n vintso̱ veꞌe juuꞌ xka̱ts, vanꞌit tseꞌe myakto̱kimpá̱mu̱t, uk mkayakto̱kimpá̱mu̱t. Ku je̱ ko̱ꞌo̱y jayu du̱ꞌamó̱tudi toꞌk je̱ ma̱ja̱ nu̱jaꞌvin (Mr. 8.12; Lc. 11.29‑32) jCM $A̱tsts miitseꞌe nnu̱u̱jmidup je̱ts ku veꞌe du̱paaꞌtu̱t je̱ xa̱a̱j ku veꞌe je̱ jayu yakto̱kimpayo̱ꞌynit, anañu̱joma tseꞌe je̱ jayu du̱nu̱ꞌatsó̱vadat pa̱n ti veꞌe kavinmaayp tu̱du̱ka̱ts. B) #Je̱ o̱y jayu, o̱yts je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ du̱ka̱ts ku̱x ijtpeꞌe je̱m jyaꞌvin ka̱jxm je̱ yꞌo̱y je̱ꞌe̱; ax je̱ ko̱ꞌo̱y jayu, ka ó̱yapts je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ du̱ka̱ts ku̱x ijtpeꞌe je̱m jyaꞌvin ka̱jxm je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱. A "Miitsta, je̱ tsaaꞌn je̱ chaanda je̱ kyo̱o̱jta, ¿vintso̱ veꞌe mꞌo̱ꞌyixjadat je̱tseꞌe je̱ yꞌo̱y je̱ꞌe̱ xkó̱tstat pa̱n ko̱ꞌo̱y jayu miitseꞌeda? Je̱ꞌe̱ xa veꞌe je̱ aaj kya̱jtsp juuꞌ veꞌe ijtp je̱m jaꞌvin ka̱jxm. @  !’Pa̱n je̱ o̱y ku̱p xa je̱ꞌe̱ veꞌe, o̱y tseꞌe je̱ tya̱a̱jm; pa̱n je̱ ko̱ꞌo̱y ku̱pts je̱ꞌe̱ veꞌe, ka ó̱yapts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ tya̱a̱jm. Je̱ tya̱a̱jm ka̱jxeꞌe yaknu̱java pa̱n vintso̱ veꞌe je̱ ku̱p. C? e̱pya̱na tseꞌe pa̱n pa̱n a̱tseꞌe xko̱ꞌo̱ñu̱ko̱jtsip, a̱ts, je̱ Jayu Juuꞌ veꞌe Nu̱pa̱a̱mdu̱ka Ijtp, o̱ꞌyipts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe yakme̱e̱ꞌkxjat je̱ tyo̱kin. Ax mko̱ꞌo̱ñu̱ko̱jtsidupts miits je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Espíritu Santo, je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe mvaꞌanda je̱ts je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap a̱tseꞌe je̱ kutojku̱n xmo̱o̱yp. Ku veꞌe je̱ jayu veꞌem du̱tún, ni je̱ vinꞌítats je̱ꞌe̱ veꞌe kyaꞌó̱yat je̱tseꞌe yakme̱e̱ꞌkxjat je̱ tyo̱kin, ni u̱xyama, je̱ts ni vanꞌita ku veꞌe je̱ nam it cho̱o̱ꞌndu̱ku̱t. Yaknu̱jaꞌvipts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ ku̱p vintso̱ veꞌe tya̱ꞌma (Lc. 6.43‑45) > ’Je̱ꞌe̱ ka̱jxts a̱ts miitseꞌe nna̱a̱jmada: Pa̱n pa̱n xa veꞌe je̱ Nteꞌyam du̱vinko̱jtspe̱jtp, ukpu̱ je̱ viijnk to̱kin du̱tún, o̱ꞌyipts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe yakto̱kinme̱e̱ꞌkxu̱t. Ax pa̱n pa̱n tseꞌe je̱ Espíritu Santo du̱vinko̱jtspe̱jtp, kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌukꞌo̱ꞌyini je̱tseꞌe yakto̱kinme̱e̱ꞌkxu̱t. D= ’Pa̱n pa̱n xa veꞌe a̱ts ma̱a̱t kaꞌijtp, xtsoꞌoxpa̱jkpts a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe; pa̱n pa̱nts a̱tseꞌe nkama̱a̱ttuump, xmuto̱kintoompts a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe. F< ’¿Vintso̱ tseꞌe je̱ jayu tyá̱kat je̱p toꞌk je̱ tso̱ts yaaꞌtya̱jk tyu̱jkp je̱tseꞌe je̱ pya̱a̱mdu̱k du̱pa̱jkjat pa̱n kaꞌa veꞌe tooꞌva̱jkp du̱tsum? Ax ku tseꞌe tooꞌva̱jkp du̱tsómu̱t, vanꞌítnum tseꞌe yꞌo̱ꞌyixju̱t je̱tseꞌe je̱ pya̱a̱mdu̱k du̱pa̱jkjat. ~;u Ax je̱ Espíritu Santo, juuꞌ veꞌe ijtp je̱m je̱ Nteꞌyam jyaꞌvin ka̱jxm, je̱ꞌe̱ts a̱tseꞌe je̱ kutojku̱n xmo̱o̱yp je̱ts a̱tseꞌe nyakpítsumda je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap je̱m je̱ jayu jyaꞌvin ka̱jxmda; je̱ꞌe̱ tseꞌe vaꞌajts du̱yaknu̱ke̱ꞌxnata̱jkip yaja miits mvinkujkta je̱ts a̱ts ka̱jxeꞌe je̱ jayu yꞌitta je̱m je̱ Nteꞌyam yꞌam kya̱ꞌm. Yakvinka̱daak yaknaxka̱daak tseꞌe je̱ Jesús je̱ Satanás (Mr. 3.27‑29; Lc. 11.21‑23; 12.10) :1 Ax pa̱n veꞌemts a̱tseꞌe ku̱xma̱ꞌa̱ je̱ kutojku̱n je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap juuꞌ veꞌe du̱nu̱vintsa̱nika̱jxp je̱ ko̱ꞌo̱yjayuvapta̱jkta je̱ts a̱tseꞌe nyakpítsumdat je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvapta je̱m je̱ jayu jyaꞌvin ka̱jxmda, ¿pa̱nts vineꞌe du̱mo̱o̱yp je̱ kutojku̱n je̱ mjáyuda je̱tseꞌe du̱yakpítsumdat je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap je̱m je̱ jayu jyaꞌvin ka̱jxmda? Je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe je̱ mjayu du̱yaknu̱ke̱ꞌxnatá̱kada je̱ts kaꞌa veꞌe o̱y juuꞌ xpayo̱ꞌo̱yda. 9+ Ax pa̱n je̱ Satanás tseꞌe du̱yakpítsump je̱ kyo̱ꞌo̱yjáyuvap je̱m je̱ jayu jyaꞌvin ka̱jxmda, nachoꞌoxpa̱jkju̱duvapts je̱ꞌe̱ veꞌeda pa̱n pa̱n jatyeꞌe ijttup je̱m je̱ꞌe̱ kyutojku̱n jo̱o̱tm. Kaꞌa tseꞌe je̱ kyutojku̱n jye̱jkpat. ;8o Ñu̱jaꞌvi tseꞌe je̱ Jesús pa̱n ti je̱ꞌe̱ veꞌe vyinmaaydup, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe du̱nu̱u̱jmidi: ―Nu̱jom tseꞌe je̱ kutojku̱n juuꞌ veꞌe je̱ jyayu nachoꞌoxpa̱jkju̱dup, vintó̱kiyupts je̱ꞌe̱ veꞌeda. Nay veꞌempa tseꞌe toꞌk naax toꞌk kajpu̱n ukpu̱ nu̱jom tseꞌe je̱ ja̱a̱jn je̱ ta̱jk juuꞌ veꞌe je̱ jyayu nachoꞌoxpa̱jkju̱dup, kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe jyé̱ktat. p7Y Ax ku tseꞌe je̱ fariseota̱jk du̱ꞌamo̱tunajxti, vanꞌit tseꞌe vyaandi: ―Je̱ Beelzebú, je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap juuꞌ veꞌe du̱nu̱vintsa̱nika̱jxp je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvapta̱jkta, je̱ꞌe̱ xa ya̱ꞌa̱ veꞌe mo̱o̱jyjup je̱ kutojku̱n je̱tseꞌe je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap du̱yakpítsumu̱t je̱m je̱ jayu jyaꞌvin ka̱jxmda. .6U Nu̱jom tseꞌe je̱ jayu atu̱va ato̱ki tyaandi je̱tseꞌe vyaandi: ―¡Ya̱ꞌa̱ xa vineꞌe je̱ David je̱ chaan je̱ kyo̱o̱j juuꞌ veꞌe yakkutojknup! (5I Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús yaktuknu̱nu̱jkx toꞌk je̱ yaaꞌtya̱jk juuꞌ veꞌe viints, oom, je̱ts juuꞌ veꞌe je̱m jyaꞌvin ka̱jxm je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap. Yakjo̱tka̱daakjinu tseꞌe je̱ Jesús, veꞌem tseꞌe je̱ yaaꞌtya̱jk yꞌixni je̱tseꞌe kyo̱jtsni. s4_ Je̱ jayu juuꞌ veꞌe tsu̱u̱nidup joma veꞌe may viijn je̱ it je̱ naax,
je̱m tseꞌe du̱jaanchjávadat je̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe yaktso̱ꞌo̱kjadap. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ Isaías du̱tukko̱jtsnajxy. Ku je̱ Jesús yaktij je̱ts je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvapeꞌe je̱ kutojku̱n mo̱o̱jyju (Mr. 3.19‑26, 30; Lc. 11.14‑20) E3 Veꞌem xa je̱ꞌe̱ veꞌe ax joꞌn toꞌk je̱ jayu juuꞌ veꞌe du̱kata̱jp je̱ kapy juuꞌ veꞌe ta̱juvaannup,
veꞌem ax joꞌn toꞌk je̱ jayu juuꞌ veꞌe du̱kayakpiꞌtsp je̱ mecha juuꞌ veꞌe piꞌitsuvaannup,
vanꞌítnumeꞌe ku veꞌe je̱ yꞌo̱y kutojku̱n du̱pa̱a̱mnit. ?2w Kaꞌa veꞌe pa̱n du̱ko̱jtsvintsó̱vu̱t,
kaꞌava veꞌe ma̱kk kyó̱tsu̱t,
ni pa̱na veꞌe je̱ kya̱ts je̱ yꞌayook du̱kamó̱tuvu̱t je̱ja tooꞌ aajy. 1 Ya̱ꞌa̱ xa je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ a̱tseꞌe nvinko̱o̱n,
je̱ꞌe̱ juuꞌ a̱tseꞌe ntsa̱jkp je̱tseꞌe ntukxo̱o̱ndu̱k.Nmo̱o̱ynupts a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Espíritu Santo,
je̱tseꞌe je̱ jayu pa̱n nu̱vinxu̱peꞌe cha̱a̱nada toꞌk it toꞌk naxviijn,
je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱tuknu̱jávadap je̱ts vintso̱ a̱tseꞌe nto̱kimpayo̱ꞌo̱y. !0; Je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe veꞌem jyajty je̱tseꞌe tyoojnji kyo̱jtsji juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam tyukko̱jtsnajx je̱ Isaías jidu̱ꞌu̱m: o/W je̱tseꞌe du̱tukpavaandi je̱ts ni pa̱na veꞌe du̱kavaajnjadat je̱ts pa̱n je̱ꞌe̱ veꞌe. K. Ku veꞌe je̱ Jesús du̱nu̱jaꞌvi, tso̱o̱ꞌnnu tseꞌe je̱m; nu̱may tseꞌe je̱ jayu pyana̱jkxjidi. Yakjo̱tka̱daaknu tseꞌe anañu̱joma pa̱n pa̱n jatyeꞌe pa̱jkju̱dup, Q- Vanꞌit tseꞌe pyítsumdi je̱ fariseota̱jk je̱tseꞌe du̱ꞌukko̱jtsmojkti pa̱n vintso̱ veꞌe je̱ Jesús ku̱du̱yakꞌo̱o̱ꞌkti. Juuꞌ veꞌe je̱ Isaías kyo̱jts je̱ Jesús ka̱jx q,[ Vanꞌit tseꞌe du̱nu̱u̱jmi je̱ paꞌam jayu: ―Yakyajkxu̱ je̱ mka̱ꞌa̱j. Vanꞌit tseꞌe du̱yakyajkxy, je̱tseꞌe je̱ kya̱ꞌa̱j jyo̱tka̱daakni. Vanꞌit tseꞌe tyaanni akijpxa je̱ kya̱ꞌa̱j tum o̱y. {+o Ax nu̱yojk tseꞌe je̱ jayu du̱nu̱ma̱ja je̱ts kaꞌa veꞌe je̱ carnero. Ax veꞌem tseꞌe, yakjajtypeꞌe je̱ pavaꞌnu̱n je̱tseꞌe je̱ jayu du̱tónu̱t juuꞌ veꞌe o̱y ku̱jyapo̱o̱ꞌkxtku̱nxa̱a̱ja je̱ꞌe̱ veꞌe. d*A Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús yꞌatsa̱a̱jv: ―¿Pa̱nts nꞌiteꞌe miitsta, je̱tseꞌe po̱o̱ꞌkxtku̱n xa̱a̱j je̱ kyarneero kyu̱sta̱ka je̱p vo̱k jótup, kaꞌats nꞌiteꞌe na̱jkx du̱yakpítsum? p)Y Je̱p tseꞌe vyeꞌna toꞌk je̱ yaaꞌtya̱jk juuꞌ veꞌe xux je̱ kya̱ꞌa̱j toꞌk adoꞌom. Je̱ jayu juuꞌ veꞌe veꞌnidup je̱p tsaptu̱jkp, jyaꞌíxtidupts je̱ꞌe̱ veꞌe pa̱n ti veꞌe tyuknu̱xa̱ꞌa̱adap je̱ Jesús ku̱xeꞌe du̱kakutyún je̱ꞌe̱ je̱ pyavaꞌnu̱nda. Je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe du̱ꞌamo̱tutú̱vidi: ―¿Yakjajtypeꞌe je̱ pavaꞌnu̱n je̱tseꞌe po̱o̱ꞌkxtku̱n xa̱a̱j je̱ jayu je̱ paꞌam jayu du̱yakjo̱tka̱daꞌaku̱t? g(G Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús je̱m cha̱a̱ꞌn je̱tseꞌe ñu̱jkx je̱p tsaptu̱jkp. '1 Ax njayejppts a̱tseꞌe je̱ kutojku̱n pa̱n ti veꞌe po̱o̱ꞌkxtku̱n xa̱a̱j yaktónup ukpu̱ kayaktónup, a̱ts, je̱ Jayu Juuꞌ veꞌe Nu̱pa̱a̱mdu̱ka Ijtp. Je̱ yaaꞌtya̱jk juuꞌ veꞌe xux je̱ kya̱ꞌa̱j toꞌk adoꞌom (Mr. 3.1‑6; Lc. 6.6‑11) &y Jidu̱ꞌu̱m xa veꞌe je̱ Kunuuꞌkx Jatyán vyaꞌañ: “Je̱ꞌe̱ xa a̱tseꞌe nu̱yojk ntsa̱jkp je̱tseꞌe je̱ jayu je̱ tukmo̱ꞌtu̱n du̱jayé̱ptat, ka je̱ꞌe̱peꞌe je̱tseꞌe je̱ tá̱nu̱k du̱yó̱xtat.” Pa̱n ku̱xvinmó̱tuda xa veꞌe juuꞌ ya̱ꞌa̱ veꞌe tyijp, kaꞌa tseꞌe ku̱xto̱kimpa̱mda je̱ jayu juuꞌ veꞌe kato̱kintoondu. %+ A̱ts tseꞌe vaamp je̱ts je̱ja veꞌe yaja toꞌk juuꞌ veꞌe nu̱yojk du̱nu̱má̱jip je̱ts ni kaꞌa veꞌe je̱ ma̱ja̱ tsapta̱jk. 2$] ¿Ti kaꞌana miitseꞌe xko̱tsta je̱p je̱ Moisés pyavaꞌnu̱n ku̱jxp je̱ts kaꞌa veꞌe je̱ po̱o̱ꞌkxtku̱n xa̱a̱j du̱tukpo̱o̱ꞌkxada je̱ teeꞌta̱jk juuꞌ veꞌe toondup je̱p ma̱ja̱ tsaptu̱jkp? Jyatonda xa veꞌe po̱o̱ꞌkxtku̱n xa̱a̱j, kaꞌa tseꞌe tyó̱kina. i#K Ta̱jki xa veꞌe je̱ David je̱p je̱ Nteꞌyam chaptu̱jkp je̱tseꞌe je̱ myujatyooꞌ du̱mo̱o̱yva je̱ kunuuꞌkx tsapkaaky, je̱tseꞌe du̱kaaydi. Ax kaꞌa tseꞌe je̱ pavaꞌnu̱n du̱yakjaty je̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe veꞌem du̱tóndat, je̱ teeꞌta̱jkji veꞌe tuknu̱vánada. Ta̱ miits ya̱ꞌa̱ veꞌe xko̱tsta, ¿veꞌem xaja? m"S Vanꞌit tseꞌe yꞌatso̱o̱jvjidi: ―¿Kaꞌana miitseꞌe xko̱tsta je̱p Kunuuꞌkx Jatyán ku̱jxp juuꞌ veꞌe toꞌk nax tyoondu je̱ David ma̱a̱t je̱ myujatyooꞌda ku veꞌe yuꞌo̱o̱ꞌkjup vye̱ꞌnada? f!E Ku veꞌe je̱ fariseota̱jk du̱ꞌixti, vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús du̱nu̱u̱jmidi: ―¿Tya̱jx tseꞌe po̱o̱ꞌkxtku̱n xa̱a̱j ya̱ mꞌixpa̱jkpata̱jk du̱tonda juuꞌ veꞌe je̱ pavaꞌnu̱n kyayakjajtyp? "  ? Ax veꞌem tseꞌe vanꞌit jyajty, je̱tseꞌe je̱ Jesús du̱tuknajxy je̱ trigo kam. Po̱o̱ꞌkxtku̱n xa̱a̱j tseꞌe vyeꞌna. Ku veꞌe je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk je̱ yooj myajtsjidi, vanꞌit tseꞌe du̱yukta̱jti je̱ trigo je̱tseꞌe du̱ja̱ꞌkxti je̱ trigo pajk. +O Juuꞌ a̱ts miitseꞌe ntuknu̱jojktup, kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe choꞌoxa, veꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌe ax joꞌn je̱ tsu̱m juuꞌ veꞌe ta̱a̱ꞌtk.w Kuva̱kta juuꞌ a̱ts miitseꞌe ntuknu̱jojktup, mjáttapts miits je̱ꞌe̱ veꞌe a̱ts ka̱jx, ku̱x je̱ nu̱u̱ꞌk aaj je̱ nu̱u̱ꞌk jo̱o̱t a̱tseꞌe njayejpp, veꞌem tseꞌe xyakpo̱o̱ꞌkxtat je̱ mjo̱o̱tta je̱ mjaꞌvinda. \1 Nu̱miindini a̱ts anañu̱joma pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱toonkidup je̱tseꞌe du̱kutyóndat juuꞌ jatyeꞌe je̱ jayu mtukꞌíxju̱dup, a̱ts tseꞌe nyakpo̱o̱ꞌkxtap je̱ mjo̱o̱tta je̱ mjaꞌvinda. ve ’Nu̱jom xa a̱tseꞌe je̱ nTeeꞌ xtukka̱ta̱jkiku̱jx. Ni pa̱na xa a̱tseꞌe xkaꞌixa, a̱ts je̱ nTeeꞌji a̱tseꞌe xꞌixa. Ax ni pa̱na tseꞌe du̱kaꞌíxaiva a̱ts je̱ nTeeꞌ, a̱tsji veꞌe nꞌixa, a̱ts, je̱ꞌe̱ je̱ yꞌOnu̱k, je̱ts je̱ꞌe̱da pa̱n pa̱n jaty a̱tseꞌe ntsa̱jkp je̱ts a̱tseꞌe je̱ nTeeꞌ ntukꞌíxu̱t. lQ Veꞌem tseꞌe, Tata, ku̱x veꞌem xa mitseꞌe xtsa̱k. “Nu̱miindini a̱ts” (Lc. 10.22) 5c Je̱tseꞌe je̱ Jesús vyaajñ vanꞌit: ―Tata, mitseꞌe mka̱ꞌmiku̱jxp je̱ tsapjo̱o̱tmit it je̱ts ya̱ naxviijnit it; nkuko̱jtsjipts a̱ts mitseꞌe ku̱xeꞌe je̱ jayu juuꞌ veꞌe piꞌk ónu̱k joꞌn ijttup, je̱ꞌe̱ts mitseꞌe tu̱xtuknu̱jávada juuꞌ veꞌe myoꞌtsji je̱ꞌe̱da pa̱n pa̱n jatyeꞌe natyijju̱dup kuvij jáyuda je̱ts juuꞌ veꞌe o̱o̱y juuꞌ jaty du̱tunnu̱jaꞌvidup. 7g Ax vaampts a̱tseꞌe je̱ts ku veꞌe du̱paaꞌtu̱t je̱ xa̱a̱j ku veꞌe je̱ jayu yakto̱kimpayo̱ꞌynit, nu̱yojk tseꞌe je̱ mto̱kin myaktukkuvé̱ttat je̱ts ni kaꞌa veꞌe je̱ jayu juuꞌ veꞌe je̱m sodómait kyajpu̱n ka̱jxm tsu̱u̱nidu. Ku je̱ Jesús chapka̱jts (Lc. 10.21) G Je̱ts miitsta juuꞌ veꞌe tsu̱u̱nidup je̱m capernaaumit kyajpu̱n ka̱jxm, ¿veꞌemeꞌe mvinmayda je̱ts mtsajpé̱ttapeꞌe? Ax kaꞌa tseꞌe, myakpake̱jxtinupeꞌe je̱m joma veꞌe je̱ it juuꞌ veꞌe du̱nu̱ꞌavaꞌtika̱jxp. Ku̱x pa̱n je̱m xa veꞌe sodómait kyajpu̱n ka̱jxm ku̱yaktuujn je̱ ma̱jin juuꞌ a̱tseꞌe yaja ntuump u̱xyam paat miits ma̱a̱tta, je̱e̱na tseꞌe je̱ xyu̱p je̱ kajpu̱n u̱xyam paat. :m Ax veꞌemts a̱ts miitseꞌe nna̱a̱jmada je̱ts ku veꞌe du̱paaꞌtu̱t je̱ xa̱a̱j ku veꞌe je̱ jayu yakto̱kimpayo̱ꞌynit, nu̱yojk tseꞌe je̱ tsaachpaatu̱n myakmo̱o̱ydinit je̱ts ni kaꞌa veꞌe je̱ jayu juuꞌ veꞌe tsu̱u̱nidu je̱m tiirovit je̱ts sidoonit kyajpu̱n ka̱jxmda. lQ ―¡Ayo̱o̱v xa veꞌe miits je̱ mjo̱o̱tta pa̱n pa̱n jatyeꞌe tsu̱u̱nidup je̱m coraziinit kyajpu̱n ka̱jxm! ¡Ayo̱o̱v xa veꞌe miits je̱ mjo̱o̱ttava pa̱n pa̱n jatyeꞌe tsu̱u̱nidup je̱m betsáidait kyajpu̱n ka̱jxm! Pa̱n ku̱yaktuujn xa veꞌe je̱m tiirovit je̱ts sidoonit kyajpu̱n ka̱jxmda je̱ ma̱jin juuꞌ a̱tseꞌe yaja ntuump u̱xyam paat miits ma̱a̱tta, ku̱vyinmayu̱mpijttits je̱ꞌe̱ veꞌe, ku̱du̱maso̱o̱kti tseꞌe je̱ kyo̱ꞌo̱y joojntykinda, je̱tseꞌe ku̱du̱yaknu̱ke̱ꞌxnata̱jkidi je̱ts ñu̱tsaachvinmaaydupeꞌe je̱ tyó̱kinda ku veꞌe je̱ koompa yo̱ꞌtspa vit ku̱ñatyukxo̱jxjidi je̱tseꞌe ku̱ñapya̱ꞌmu̱xjidi je̱ jaajm je̱m ñiꞌkxmda kyo̱jmda. + Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús du̱tuknu̱u̱jmi je̱ jáyuda juuꞌ veꞌe tsu̱u̱nidup je̱m kajpu̱n ka̱jxmda joma veꞌe nu̱yojk je̱ ma̱jin du̱tuujn, ku̱x kaꞌa veꞌe vyinmayu̱mpijtti, jaaꞌkto̱kintoondu veꞌe. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe du̱nu̱u̱jmidi: + Vanꞌitts a̱tseꞌe nmiimpa, a̱ts, je̱ Jayu Juuꞌ veꞌe Nu̱pa̱a̱mdu̱ka Ijtp, kaayp ookpts a̱tseꞌe ax joꞌn je̱ jayu du̱tsa̱k, je̱ts miitseꞌe mvaꞌanda je̱ts munu̱yojk a̱tseꞌe nkay nꞌuuꞌk je̱ts nma̱a̱tnayjaꞌvijup a̱tseꞌe je̱ kupa̱ꞌmu̱n pa̱kmojkpa je̱ts je̱ viijnk tó̱kinax jayu. Ax je̱ꞌe̱da pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ Nteꞌyam mo̱o̱jyju̱dup je̱ vijin je̱ ke̱ju̱n, ñu̱jaꞌvidupts je̱ꞌe̱ veꞌe o̱y je̱ts pyaatyp yꞌake̱e̱guip je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam tyuump kya̱jtsp. Je̱ꞌe̱da pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱kaka̱tsu̱pa̱jktup je̱ Nteꞌyam (Lc. 10.13‑15) c? Me̱jts xa veꞌe je̱ Yakna̱pe̱jtpa Juan, kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe kyay yꞌuuꞌk ax joꞌn je̱ jayu du̱tsa̱k, ax veꞌemts miitseꞌe mvaꞌanda je̱ts je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvapeꞌe je̱m jyaꞌvin ka̱jxm.  “Njavinxooxtu xa veꞌe ta̱a̱v je̱tseꞌe mꞌé̱tstat, kaꞌa tseꞌe tu̱mꞌe̱tsta; njatukvinꞌa̱a̱vdu tseꞌe ta̱a̱v je̱ tsaachvinmaꞌyu̱n u̱v je̱tseꞌe myaꞌaxtat, kaꞌa tseꞌe tu̱myaꞌaxta.” Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe du̱na̱a̱jmada. 5 ’Ya̱ꞌa̱ts a̱tseꞌe ntukmuꞌaꞌixmojkidup je̱ jáyuda juuꞌ veꞌe u̱xyam joojntykidup. Veꞌem xa je̱ꞌe̱ veꞌeda ax joꞌn je̱ piꞌk ónu̱k juuꞌ veꞌe a̱jxtktup kooꞌyiva je̱p maaꞌy ja̱a̱tp je̱tseꞌe du̱na̱a̱jmada je̱ myujatyooꞌda: ^5 Pa̱n pa̱n jaty xa veꞌe je̱m je̱ tyaatsk, vaꞌan tseꞌe du̱ꞌamo̱tunaxta. 9k Ax pa̱n mnu̱javavaandup tseꞌe pa̱neꞌe je̱ Yakna̱pe̱jtpa Juan, je̱ꞌe̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe ká̱tsani je̱tseꞌe yꞌítu̱t ax joꞌn je̱ Elías. 3_ Vanꞌit paat ku veꞌe je̱ Yakna̱pe̱jtpa Juan myiijn, je̱ Moisés je̱ pyavaꞌnu̱n je̱ts je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe jyatyaandu je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpata̱jkta, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱ꞌavaꞌnidu je̱tseꞌe je̱ jayu yꞌijttinit je̱m je̱ Nteꞌyam yꞌam kya̱ꞌm. s _ ’Vanꞌítani ku veꞌe myiijn je̱ Yakna̱pe̱jtpa Juan je̱ts u̱xyam paat, je̱m tseꞌe je̱ jayu juuꞌ veꞌe o̱o̱y du̱tuntso̱jktup je̱tseꞌe yꞌijttinit je̱m je̱ Nteꞌyam yꞌam kya̱ꞌm. Veꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌeda ax joꞌn je̱ nu̱may jayu toꞌk naxji tya̱kavaꞌanda nu̱jom joma veꞌe toꞌk je̱ mootsk ta̱kꞌaka̱ꞌa̱. B } Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús jyaaꞌkvaajñ: ―Tyú̱vam xa a̱ts miitseꞌe nna̱a̱jmada je̱ts nu̱jomeꞌe je̱ jayu juuꞌ veꞌe joojntykidu je̱ts juuꞌ veꞌe u̱xyam paat joojntykidup, ni pa̱na tseꞌe du̱kanu̱ma̱ja ax joꞌn je̱ Yakna̱pe̱jtpa Juan; ax jyaaꞌknu̱má̱jip tseꞌe ni kaꞌa veꞌe je̱ Juan je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe du̱nu̱piꞌkika̱jxp juuꞌ veꞌe ijttup je̱m je̱ Nteꞌyam yꞌam kya̱ꞌm.  ' Je̱ Juan xa je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe jidu̱ꞌu̱m je̱ Kunuuꞌkx Jatyán yꞌavaꞌnip:Nkejxp xa a̱tseꞌe je̱ nyakka̱tsu̱yo̱ꞌyva juuꞌ mitseꞌe mvintooꞌvá̱kajap,
je̱ꞌe̱ tseꞌe myakꞌo̱ꞌyixjup je̱ tooꞌ joma veꞌe mnáxu̱t.  - Pa̱n ka je̱ꞌe̱ ka̱jxap tseꞌe mna̱jkxti, ¿tits miitseꞌe o̱jts xꞌixta? ¿Toꞌk vineꞌe je̱ jayu juuꞌ veꞌe ijtp je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpa? Ax je̱ꞌe̱ tseꞌe. Veꞌemts a̱ts miitseꞌe nna̱a̱jmada je̱ts jyaaꞌknu̱má̱jip je̱ꞌe̱ veꞌe nu̱yojk je̱ Yakna̱pe̱jtpa Juan je̱ts kaꞌa veꞌe pa̱n viijnk je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpa. & E Pa̱n ka je̱ꞌe̱ ka̱jxap tseꞌe mna̱jkxti, ¿tits miitseꞌe o̱jts xꞌixta? ¿Toꞌk vineꞌe je̱ jayu juuꞌ veꞌe vaꞌajts o̱y xa̱x? Mnu̱jaꞌvidupts miitseꞌe je̱ts je̱meꞌe je̱ yakkutojkpa tya̱kꞌam je̱ꞌe̱da juuꞌ veꞌe vaꞌajts o̱y naxyo̱jxju̱dup. M Ku veꞌe ña̱jkxtini je̱ Yakna̱pe̱jtpa Juan je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk, vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús je̱ nu̱may jayu du̱vaajnji je̱ Yakna̱pe̱jtpa Juan ka̱jx. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaajñ: ―Ku miitseꞌe mna̱jkxti joma veꞌe kyapa̱ntsu̱u̱na, ¿tits miitseꞌe o̱jts xꞌixta? ¿Toꞌk vineꞌe je̱ jayu juuꞌ veꞌe me̱jtsvinmaayp, juuꞌ veꞌe ijtp ax joꞌn toꞌk je̱ kapy juuꞌ veꞌe o̱yvintso̱va po̱j yo̱ꞌyp? ^5 Xo̱o̱n xa je̱ꞌe̱ veꞌeda pa̱n pa̱n jaty a̱tseꞌe ijtp xjaanchjaꞌvidup. / Tukmumaaydu̱kta vintso̱ veꞌe je̱ viints jayu vyinꞌixpa̱kta, vintso̱ veꞌe je̱ u̱xke̱t jayu o̱y yo̱ꞌpyá̱kta, vintso̱ veꞌe ñu̱vaꞌatsjada je̱ paꞌam pa̱n pa̱n jatyeꞌe leprapa̱jkju̱dup, myo̱tupa̱kta je̱ nat jayu, jyoojntykpa̱jktinuva pa̱n pa̱n jatyeꞌe a̱a̱ꞌkani, je̱ts vintso̱ veꞌe yaktuknu̱java je̱ ayo̱o̱va jáyuda je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook.  Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús yꞌatso̱o̱jvjidi: ―Na̱jkxu̱ xtukmumaaydu̱kta je̱ Juan juuꞌ veꞌe mꞌíxtup mmó̱tudup. \1 Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe du̱ꞌamo̱tutú̱vidi: ―¿Mits je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Cristo, juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam vyinko̱o̱n je̱tseꞌe yakkutojknit, ukpu̱ nꞌaꞌíxupnum a̱a̱ts je̱ꞌe̱ vineꞌe? jM Ku veꞌe je̱ Yakna̱pe̱jtpa Juan je̱p poxu̱ntu̱jkp je̱ ka̱ts du̱mo̱tu juuꞌ jatyeꞌe je̱ Jesús tyuump kya̱jtsp, vanꞌit tseꞌe du̱kejx je̱ yꞌixpa̱jkpada je̱tseꞌe o̱jts je̱ Jesús du̱ꞌixta. i M Ku veꞌe je̱ Jesús du̱yakꞌixpa̱jkku̱jx je̱ ñu̱makme̱jtsk ixpa̱jkpata̱jk, vanꞌit tseꞌe ñu̱jkx yakꞌixpa̱jkpa je̱ts kaꞌamaayva je̱m kajpu̱n ka̱jxmda juuꞌ veꞌe je̱m galiléait yꞌit jo̱o̱tm. X) *Je̱ts o̱pya̱na pa̱n pa̱neꞌe o̱tyoꞌk vaasova je̱ tsoxk na̱a̱j du̱mo̱o̱yp toꞌk je̱ jayu juuꞌ a̱tseꞌe xjaanchjaꞌvip, yaktonu̱mpijtjinuvapts je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe o̱y.K )Pa̱n pa̱n xa veꞌe o̱y jayu napya̱a̱jmjup ma̱a̱t je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpa, je̱ o̱ꞌyinjyam tseꞌe yakmo̱o̱yvap juuꞌ veꞌe yakmo̱o̱yp je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpa. Pa̱n pa̱n tseꞌe o̱y jayu napya̱a̱jmjup ma̱a̱t toꞌk je̱ jayu juuꞌ veꞌe tu̱v jáyuvip joojntykip, je̱ o̱ꞌyinjyam tseꞌe yakmo̱o̱yvap juuꞌ veꞌe yakmo̱o̱yp je̱ jayu juuꞌ veꞌe tu̱v jáyuvip joojntykip. \1 (’Pa̱n pa̱n xa veꞌe o̱y jayu napya̱a̱jmjup miits ma̱a̱tta, veꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌe ax joꞌn o̱y jayu ku̱ñapya̱a̱jmji a̱ts ma̱a̱t. Ax pa̱n pa̱n tseꞌe o̱y jayu napya̱a̱jmjup a̱ts ma̱a̱t, veꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌe ax joꞌn o̱y jayu ku̱ñapya̱a̱jmji je̱ꞌe̱ ma̱a̱t pa̱n a̱tseꞌe xke̱jxp. b~= 'Pa̱n pa̱n xa veꞌe jaaꞌkjoojntykip ku̱x a̱tseꞌe xkanatyukpa̱jkjup, vintó̱kiyupts je̱ꞌe̱ veꞌe; ax pa̱n pa̱n tseꞌe je̱ ñaxviijnit joojntykin du̱maso̱o̱knup a̱ts ka̱jx, pyaatnupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp. Je̱ o̱ꞌyin juuꞌ veꞌe je̱ jayu yakmo̱ꞌo̱p (Mr. 9.41) L} &Pa̱n pa̱n xa a̱tseꞌe xkapamiimp je̱tseꞌe kyanayjávaja je̱tseꞌe yꞌo̱o̱ꞌku̱t a̱ts ka̱jx, veꞌem ax joꞌn yꞌo̱o̱ꞌku̱t je̱ jayu juuꞌ veꞌe je̱ cryuuz du̱paka̱a̱yp je̱tseꞌe je̱ yꞌo̱o̱ꞌku̱n du̱ꞌana̱jkxa, kaꞌa tseꞌe du̱vinmachju̱ je̱tseꞌe yꞌítu̱t a̱ts ma̱a̱t. h|I %’Pa̱n pa̱n tseꞌe nu̱yojk du̱tso̱jkp je̱ tyeeꞌ ukpu̱ je̱ tyaak je̱ts kaꞌa veꞌe a̱ts, kaꞌa tseꞌe du̱vinmachju̱ je̱tseꞌe yꞌítu̱t a̱ts ma̱a̱t. Pa̱n pa̱nts nu̱yojk du̱tso̱jkp je̱ ña̱a̱x ukpu̱ je̱ myajntk je̱ts kaꞌa veꞌe a̱ts, kaꞌa tseꞌe du̱vinmachju̱ je̱tseꞌe yꞌítu̱t a̱ts ma̱a̱t. P{ $Ax veꞌem tseꞌe, je̱ jayu juuꞌ veꞌe tsu̱u̱nidup toꞌk ja̱a̱jn toꞌk ta̱jk, nay jé̱mjyam tseꞌe jyé̱mivat pa̱neꞌe ma̱kk du̱tsoꞌoxpá̱kup pa̱n a̱tseꞌe xjaanchjaꞌvip. z  #Je̱ꞌe̱ ka̱jxts a̱tseꞌe nmiijn je̱tseꞌe je̱ yaaꞌtya̱jk du̱tsoꞌoxpá̱ku̱t je̱ tyeeꞌ, je̱ ónu̱k taak, choꞌoxpá̱kupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ ña̱a̱x, je̱ xákix taak, choꞌoxpá̱kupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ xyákix na̱a̱x. wyg "’Kaꞌats miitseꞌe mvinmáydat je̱ts je̱ꞌe̱ a̱tseꞌe nnu̱miin je̱tseꞌe je̱ jayu kijpx je̱ vinmaꞌyu̱n du̱jayé̱ptat yaja naxviijn; je̱ꞌe̱ xa a̱tseꞌe nnu̱miin je̱tseꞌe je̱ jayu yaktsoꞌoxpá̱ku̱t. Gx !ax pa̱n pa̱n tseꞌe vaamp je̱ja je̱ jayu vyinkujk je̱ts kaꞌa a̱tseꞌe xjaanchjáva, vaꞌanupts a̱tseꞌe je̱m je̱ nTeeꞌ vyinkojkm, juuꞌ veꞌe je̱m tsapjo̱o̱tm, je̱ts ka á̱tsap je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ njayu. Je̱ Jesús ka̱jx tseꞌe je̱ jayu yaktsoꞌoxpú̱k (Lc. 12.51‑53; 14.26‑27) ]w3 ’Pa̱n pa̱n xa veꞌe napya̱a̱jmjup a̱ts ma̱a̱t je̱ja je̱ jayu vyinkujk, je̱ꞌe̱ ma̱a̱tts a̱tseꞌe nnapya̱a̱jmjuvat je̱m a̱ts je̱ nTeeꞌ vyinkojkm, juuꞌ veꞌe je̱m tsapjo̱o̱tm; wvg Kádits miitseꞌe mtsa̱ꞌa̱gada, mnu̱má̱jidup xa miitseꞌe nu̱yojk je̱ts kaꞌa veꞌe nu̱may je̱ piꞌk je̱yyva tá̱nu̱kta. Je̱ꞌe̱da pa̱n pa̱n jatyeꞌe napya̱a̱jmju̱dup je̱ Jesucristo ma̱a̱t (Lc. 12.8‑9) muS Macha̱veꞌe je̱ Nteꞌyam du̱jayep toꞌk toꞌk je̱ mvaajyta juuꞌ veꞌe je̱m mkuvajkmda. ~tu ’Yakto̱o̱ꞌkp xa veꞌe nu̱me̱jtsk je̱ piꞌk je̱yyva tá̱nu̱k toꞌk je̱ piꞌk meen ónu̱k, ¿veꞌem xaja? Ax ni toꞌka tseꞌe je̱ piꞌk je̱yyva tá̱nu̱k kyaku̱skuj pa̱n kaꞌa veꞌe du̱yakjaty je̱ nTeeꞌamda. msS Kaꞌa tseꞌe xtsa̱ꞌa̱gadat pa̱n pa̱n jatyeꞌe kaꞌo̱ꞌyixju̱dup je̱tseꞌe je̱ jayu je̱ jyo̱o̱t je̱ jyaꞌvin du̱yakvintó̱kidat. Ku̱x ku xa veꞌe je̱ jayu myakꞌo̱o̱ꞌkjadat, kaꞌa tseꞌe tii vintso̱ veꞌe mjaaꞌkjatónjadat. Ñojkꞌó̱y xa veꞌe xtsa̱ꞌa̱gadat juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam o̱ꞌyixjup je̱tseꞌe du̱tónu̱t, je̱ꞌe̱ tseꞌe je̱ kutojku̱n du̱jaye̱jpp je̱tseꞌe je̱ jayu je̱ jyo̱o̱t je̱ jyaꞌvin du̱pa̱jkjinit je̱tseꞌe je̱ jayu je̱ jyo̱o̱t je̱ jyaꞌvin je̱ts je̱ ñiꞌkx je̱ kyo̱pk du̱pa̱a̱mnit je̱m ja̱njo̱o̱tm. prY Juuꞌ xa a̱ts miitseꞌe nvaajnjidup ka je̱ nu̱may jayu ma̱a̱tap, avánada tseꞌe je̱ja anañu̱joma je̱ jayu vyinkujk; juuꞌ tseꞌe mꞌamo̱tunajxtup apu̱k, tukkaꞌamáyda tseꞌe je̱ja je̱ nu̱may jayu vyinkujk. *qM ’Je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe, kaꞌa tseꞌe je̱ jayu xtsa̱ꞌa̱gadat; ku̱x kaꞌa xa veꞌe tii ni tía juuꞌ veꞌe u̱xyam kayaknu̱jaꞌvip je̱tseꞌe kyanu̱ke̱ꞌxnatá̱kat, kaꞌa xa veꞌe tii ni tía juuꞌ veꞌe u̱xyam yuꞌuts ijtp je̱tseꞌe kyayaknu̱jávat. Yp+ Je̱ ixpa̱jkpa, nvaatts je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌítu̱t ax joꞌn je̱ jayu juuꞌ veꞌe yakꞌixpa̱jkjup; je̱ts je̱ toompa, nvaatts je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌítu̱t ax joꞌn je̱ vyintsá̱n. Pa̱n a̱ts xa veꞌe yaktijp Beelzebú, je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap juuꞌ veꞌe du̱nu̱vintsa̱nika̱jxp je̱ ko̱ꞌo̱yjayuvapta̱jkta, ¿vintso̱seꞌe a̱ts je̱ njayu kyayaktíju̱t ko̱ꞌo̱yjáyuvap? Je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe yaktsa̱ꞌa̱gap (Lc. 12.2‑9) Io  ’Ni toꞌka xa veꞌe je̱ ixpa̱jkpa du̱kanu̱ma̱ja ax joꞌn je̱ jayu juuꞌ veꞌe yakꞌixpa̱jkjup; ni toꞌka tseꞌe je̱ toompa du̱kanu̱ma̱ja ax joꞌn je̱ vyintsá̱n. qn[ Ku veꞌe myakjomtóndat myaktitóndat joma veꞌe toꞌk je̱ kajpu̱n, kuke̱ꞌe̱ktats je̱ts na̱jkxta joma veꞌe viijnk kajpu̱n, ku̱x tyú̱vam xa a̱ts miitseꞌe nna̱a̱jmada je̱ts miinnuvap a̱tseꞌe kaꞌanumeꞌe xꞌayo̱ꞌkyá̱xta vye̱ꞌnat je̱ israeejlit jayu je̱ kyajpu̱nda, a̱ts, je̱ Jayu Juuꞌ veꞌe Nu̱pa̱a̱mdu̱ka Ijtp. sm_ Nu̱jom tseꞌe je̱ jayu mmuꞌe̱jkjidinit mmujo̱tꞌaajnjidinit ku̱xeꞌe a̱ts xjaanchjávada. Ax pa̱n pa̱nts a̱tseꞌe ijtp xjaanchjaꞌvip, pyaatnupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp. @ly ’Ñu̱xa̱ꞌa̱inup tseꞌe je̱ jayu je̱ yꞌuts je̱tseꞌe yꞌo̱o̱ꞌku̱t ku̱xeꞌe a̱ts xjaanchjáva; je̱ ónu̱k teeꞌ, ñu̱xa̱ꞌa̱inupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ yꞌónu̱k je̱tseꞌe yꞌo̱o̱ꞌku̱t ku̱xeꞌe a̱ts xjaanchjáva; je̱ts je̱ teeꞌ je̱ taak je̱ yꞌónu̱k, nu̱xa̱ꞌa̱ijidinupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ tyeeꞌ je̱ tyaak je̱tseꞌe yꞌo̱o̱ꞌktat ku̱xeꞌe a̱ts xjaanchjávada. Uk# ku̱x kaꞌa veꞌe xko̱tsta vye̱ꞌnat je̱ mꞌavintso̱ vinmaꞌyu̱nda, je̱ Espíritu Santo, juuꞌ veꞌe ijtp je̱m je̱ Nteꞌyam jyaꞌvin ka̱jxm, je̱ꞌe̱ veꞌe kó̱tsup miits ka̱jxta. Ij  Ku veꞌe myakpá̱mdat je̱m je̱ꞌe̱ kya̱ꞌm, kaꞌats miitseꞌe xvinmáydat pa̱n ti veꞌe mkó̱tstap, je̱ꞌe̱ts miitseꞌe mkó̱tstap juuꞌ veꞌe myakmo̱ꞌo̱dap vanꞌit, i Myakna̱jkxjadap tseꞌe je̱ja je̱ yakkutojkpa vyinkujkta ku̱xeꞌe a̱ts xjaanchjávada, veꞌem tseꞌe je̱ tu̱va̱ko̱jtsu̱n xpá̱mdat je̱ja je̱ꞌe̱ vyinkujkta je̱ts je̱ja je̱ꞌe̱ vyinkujktava pa̱n pa̱n jatyeꞌe ka je̱ israeejlit jáyuvap. !h; Nayꞌíxjada, ku̱x myakpá̱mdapeꞌe je̱ja je̱ jayu vyinkujk juuꞌ veꞌe du̱nu̱má̱jidup je̱p tsaptu̱jkp, je̱tseꞌe je̱p myakvó̱ptat. g  ’¡Amo̱tunaxta! Mpake̱jxtup xa a̱ts miitseꞌe je̱tseꞌe veꞌem mꞌíttat ax joꞌn je̱ carnero juuꞌ veꞌe najxtup je̱ja nu̱may lobo akujk. Napyá̱mjadats vij, veꞌem ax joꞌn je̱ tsaaꞌn, je̱ts yuj, veꞌem ax joꞌn je̱ pak. f5 Tyú̱vam xa a̱ts miitseꞌe nna̱a̱jmada, ku veꞌe du̱paaꞌtu̱t je̱ xa̱a̱j je̱tseꞌe je̱ jayu yakto̱kimpayo̱ꞌynit, nu̱yojk tseꞌe je̱ tsaachpaatu̱n yakmo̱o̱ydinit je̱ jayu juuꞌ veꞌe je̱m kajpu̱n ka̱jxm tsu̱u̱nidup je̱ts ni kaꞌa veꞌe je̱ sodómait je̱ts je̱ gomoorrait jáyuda. Yakjomtoondup yaktitoondup tseꞌe pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ Jesús du̱pana̱jkxtup e Ax pa̱n pa̱n tseꞌe mkakuva̱jkju̱dup, ni du̱kahꞌamo̱tunaxta je̱ mꞌayookta, mpítsumdinup tseꞌe je̱p tyu̱jkp ukpu̱ je̱m kyajpu̱n jo̱o̱tm je̱tseꞌe xvinxíttat je̱ mtekta je̱tseꞌe vyánu̱ku̱t je̱ naxvay juuꞌ veꞌe tu̱xpavaꞌakta je̱m, veꞌem tseꞌe je̱ nu̱jaꞌvin du̱jayé̱ptat je̱ts ka ó̱yap je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe tyoondup. d Pa̱n mkuva̱jkju̱dup xa veꞌe, mo̱ꞌo̱jadapts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌo̱y jo̱o̱t. Ax pa̱n kaꞌa tseꞌe mkuvá̱kjada, vaajnjada tseꞌe je̱ jayu je̱ts kaꞌa veꞌe je̱ Nteꞌyam myo̱ꞌo̱jadat je̱ yꞌo̱y jo̱o̱t. 'cG Ku veꞌe je̱p tu̱jkp mtá̱kadat, ko̱jtspo̱o̱ꞌkxta tseꞌe jidu̱ꞌu̱m: “Mꞌijttinup tseꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌo̱y jo̱o̱t ma̱a̱t.” zj~|{{z|y7x wtvxuttGsrqponmtl>k/ihfPecba_]^\T[jZYXX+VCU^SR Q2ON/MRKJaIHH G DD%C.A@?>>;,:9D8866E5{4n3m210//--,+e* ('&&S%###"!!D GG#nceH s ~^jDVanꞌit tseꞌe je̱ Jesús je̱m cha̱a̱ꞌn je̱tseꞌe ñu̱jkx je̱m tiirovit je̱ts sidoonit yꞌit jo̱o̱tmda. eCCJe̱ꞌe̱ ka̱jxts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ jayu yꞌit je̱p to̱kin ja̱a̱tp, ka je̱ꞌe̱ ka̱jxapeꞌe ku veꞌe kyaka̱puj joma vaateꞌe je̱ kya̱ta̱jkts veꞌem ax joꞌn je̱ ju̱jpit jayu du̱pavaandi. Toꞌk je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk juuꞌ veꞌe ka je̱ israeejlitap, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱jaanchjaꞌvi je̱ Jesús (Mr. 7.24‑30) _B7Ku̱xeꞌe je̱m jyaꞌvin ka̱jxm cha̱a̱ꞌn je̱ ko̱ꞌo̱y vinmaꞌyu̱n, vanꞌit tseꞌe je̱ jayu yakjayuꞌo̱o̱ꞌkta, je̱ navya̱jku̱n du̱yakvintsa̱ꞌkintó̱kida, je̱ ka̱ts du̱tukma̱a̱tjayé̱pta je̱ yaaꞌy je̱ ta̱ꞌa̱x juuꞌ veꞌe ka pú̱kap jyaye̱jptup, mye̱e̱ꞌtsta, ñu̱vampe̱tta, jyayupako̱tsta. 9AkAx je̱ ayook juuꞌ veꞌe je̱p ávup pítsump, je̱mts je̱ꞌe̱ veꞌe jaꞌvin ka̱jxm cha̱a̱ꞌn, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe je̱ jayu yꞌit je̱p to̱kin ja̱a̱tp. @3¿Kaꞌa veꞌe xvinmó̱tuda je̱ts nu̱jomeꞌe juuꞌ jatyeꞌe je̱p ávup ta̱jkip, je̱m tseꞌe jo̱o̱tm ñu̱jkx je̱tseꞌe u̱xꞌo̱o̱k je̱ niꞌkx je̱ ko̱pk du̱tukvaatsni? Ka je̱ꞌe̱ ka̱jxapts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ jayu yꞌit je̱p to̱kin ja̱a̱tp. ]?3Je̱tseꞌe je̱ Jesús vyaajñ: ―¿Tis, kaꞌa miitseꞌe xvinmó̱tuduva? ">=Vanꞌit tseꞌe je̱ Pedro je̱ Jesús du̱nu̱u̱jmi: ―Tukvinjaꞌvik a̱a̱ts toꞌk aaj je̱ tukmuꞌaꞌixmojkin juuꞌ veꞌe tu̱xka̱ts. 7=gKadi xma̱ja̱ pa̱mda je̱ fariseota̱jkta, vanxu̱p xa je̱ꞌe̱ veꞌeda ax joꞌn toꞌk je̱ viints jayu juuꞌ veꞌe je̱ myuviints jayu du̱pavijtsp. Ax pa̱n toꞌk tseꞌe je̱ viints jayu je̱ myuviints jayu du̱pavits, vaꞌan nu̱me̱jtsk tseꞌe na̱jkx tyunꞌavívupada je̱p jótup. i<K Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús yꞌatso̱o̱jvjidi: ―Jyapa̱na tseꞌe pa̱n pa̱neꞌe kaꞌijtp je̱ jyayu, a̱ts je̱ nTeeꞌ, juuꞌ veꞌe je̱m tsapjo̱o̱tm, yakpa̱jkjapts je̱ꞌe̱ veꞌe a̱ts je̱ nTeeꞌ. l;Q Vanꞌit tseꞌe je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk vyinkutá̱mijidi je̱tseꞌe je̱ Jesús du̱nu̱u̱jmidi: ―¿Mꞌixeꞌe ta̱a̱v vintso̱ veꞌe je̱ fariseota̱jk tu̱du̱ko̱ꞌo̱yjávada juuꞌ mitseꞌe tu̱xka̱ts? :w Juuꞌ jatyeꞌe je̱p je̱ jayu yꞌávupta̱jkip, ka je̱ꞌe̱ ka̱jxap xa veꞌe je̱ jayu yꞌit je̱p to̱kin ja̱a̱tp; juuꞌ veꞌe je̱p je̱ jayu yꞌávup pítsump, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe je̱ jayu yꞌit je̱p to̱kin ja̱a̱tp. /9W Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús je̱ nu̱may jayu du̱yaxmujk je̱tseꞌe jidu̱ꞌu̱m du̱nu̱u̱jmidi: ―Amo̱tunaxta anañu̱joma je̱tseꞌe xvinmó̱tudat. 8 Tónaji xa je̱ꞌe̱ veꞌe ñatyijjada je̱ts xvinjaꞌvidup xvintsa̱ꞌkidup a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe,
tyukꞌíxtupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ jayu je̱ pyavaꞌnu̱nda ax joꞌn a̱ts je̱ mpavaꞌnu̱n ku̱yꞌijt joꞌn. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe je̱ Isaías du̱jatyaajñ. Ka je̱ kaꞌyu̱n je̱ ja̱ꞌkxu̱n ka̱jxapeꞌe je̱ jayu yꞌit je̱p to̱kin ja̱a̱tp (Mr. 7.17‑23) 7/Yꞌamji xa veꞌe ya̱ jayu a̱ts xvinjávada xvintsa̱ꞌa̱gada,
ax xtukmujékumidupts a̱tseꞌe je̱ jyo̱o̱tta je̱ jyaꞌvinda. e6C¡Me̱jtsꞌaajta me̱jtsjo̱o̱tta! Vaꞌajts tseꞌe miits ka̱jxta du̱ꞌavaꞌni je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpa Isaías. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe du̱jatyaajñ juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam kyo̱jts: 45aVeꞌem tseꞌe mvaꞌanda je̱ts o̱pya̱na pa̱n pa̱neꞌe veꞌem vaamp, kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌukvinkó̱pkini je̱tseꞌe je̱ tyeeꞌ ukpu̱ je̱ tyaak du̱putá̱kat. Ku xa miitseꞌe veꞌem mjátu̱kada, veꞌem tseꞌe xyaktaandini je̱ Nteꞌyam je̱ pyavaꞌnu̱n ax joꞌn ku̱kyatuujn, je̱ꞌe̱ ka̱jx je̱tseꞌe xpana̱jkxtat je̱ pavaꞌnu̱n juuꞌ veꞌe je̱ ju̱jpit jayu myaktaꞌnu̱xju̱du. `49Ax miits tseꞌe mvaandup je̱ts o̱ꞌyip je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe je̱ jayu je̱ tyeeꞌ ukpu̱ je̱ tyaak jidu̱ꞌu̱m du̱na̱a̱jmat: “Kaꞌa xa a̱tseꞌe xꞌukꞌo̱ꞌyixjini je̱ts a̱ts mitseꞌe mputá̱kat, ku̱x nu̱jomeꞌe juuꞌ a̱tseꞌe nꞌixp njayejpp, je̱ Nteꞌyamts a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe tu̱ntukmuya̱x.” &3EKu̱x jidu̱ꞌu̱meꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ pyavaꞌnu̱n vyaꞌañ: “Vintsa̱ꞌa̱ga je̱ mteeꞌ je̱ mtaak.” Vaampap tseꞌe jidu̱ꞌu̱m: “Pa̱n pa̱n tseꞌe je̱ tyeeꞌ ukpu̱ je̱ tyaak du̱vinko̱jtspe̱jtp, kutúkanits je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ yꞌo̱o̱ꞌku̱n.” 2}Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús yꞌamo̱tutú̱vijidi: ―¿Tya̱jxts miitseꞌe xkama̱ja̱ pa̱a̱mduva je̱ Nteꞌyam je̱ pyavaꞌnu̱n je̱tseꞌe veꞌem xkutyóndat je̱ pavaꞌnu̱n juuꞌ veꞌe je̱ ju̱jpit jayu myaktaꞌnu̱xju̱du? e1C―¿Tya̱jx tseꞌe ya̱ mꞌixpa̱jkpata̱jk du̱kama̱ja̱ pa̱mda je̱ pavaꞌnu̱n juuꞌ veꞌe xyaktaajnjimdu je̱ nju̱jpit jáyuvamda? ¿Tya̱jxeꞌe kyaka̱pojta ax joꞌn je̱ꞌe̱ veꞌe du̱pavaandi? g0 IVanꞌit tseꞌe je̱ fariseota̱jk ma̱a̱t je̱ tsaptu̱jkpit yakꞌixpa̱jkpata̱jk juuꞌ veꞌe je̱m Jerusalén tso̱o̱ꞌndu, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱vinkutá̱midu je̱ Jesús, je̱tseꞌe du̱ꞌamo̱tutú̱vidi: 1/[$je̱tseꞌe du̱munooꞌkxtkti je̱tseꞌe ku̱jyavitu̱paaꞌvjya du̱tó̱ndat. Nu̱jom tseꞌe pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱to̱o̱ndu, jo̱tka̱daaktinu tseꞌe.z.m#Ku veꞌe je̱ jé̱mit jayu du̱nu̱jaꞌvidi je̱ts je̱meꞌe je̱ Jesús, vanꞌit tseꞌe du̱ko̱jtsvaꞌkxti je̱m naxka̱jxm kajpu̱n ka̱jxm juuꞌ veꞌe ta̱ma̱naat, je̱tseꞌe du̱tuknu̱na̱jkxka̱jxti je̱ pyaꞌam jáyuda, T-!"Ku veꞌe ña̱najxti, vanꞌit tseꞌe jye̱ꞌydi je̱m Genesaret. P,!Vanꞌit tseꞌe je̱ jayu juuꞌ jatyeꞌe veꞌnidup je̱m barco jo̱o̱tm, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱vinko̱xkténidu je̱ Jesús je̱tseꞌe vyaandi: ―Tyú̱vamdam xa je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ts mitseꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌOnu̱k. Ku je̱ Jesús je̱ paꞌam jayu du̱yakjo̱tka̱daaky je̱p Genesaret (Mr. 6.53‑56) ]+3 Ku veꞌe je̱m barco jo̱o̱tm tya̱jkidi, jatyji tseꞌe pyo̱jꞌatú̱vi. 1*[Jatyji tseꞌe je̱m je̱ Pedro kya̱ꞌm yakmajch je̱tseꞌe yaknu̱u̱jmi: ―¡Tun ve̱e̱ꞌnji je̱ jaanchjaꞌvin xjayep! ¿Tya̱jxseꞌe mme̱jtsvinmáy? ;)oAx ku tseꞌe je̱ ma̱kk po̱j du̱jaꞌvi, tsa̱ꞌki tseꞌe. Ku veꞌe kyunajxꞌukvaajñ, vanꞌit tseꞌe ma̱kk vyaajñ: ―¡Vintsá̱n, yaktso̱o̱kk a̱ts toꞌk aaj! P(Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xji: ―Minu̱ nꞌit. Vanꞌit tseꞌe je̱ Pedro je̱m barco jo̱o̱tm pyítsum je̱tseꞌe je̱m na̱niꞌkxm yo̱ꞌyp je̱ Jesús du̱nu̱nu̱jkx. m'SVanꞌit tseꞌe je̱ Pedro je̱ Jesús du̱muka̱jts, je̱tseꞌe du̱nu̱u̱jmi: ―Vintsá̱n, pa̱n mitsna je̱ꞌe̱ veꞌe, yaaxja a̱ts toꞌk aaj je̱ts a̱ts mitseꞌe nnu̱na̱jkxu̱t yo̱ꞌyp yam na̱niꞌkxm. &1Ax jatyji tseꞌe je̱ Jesús myuko̱jtsjidi je̱tseꞌe ña̱ꞌmu̱xjidi: ―¡Jo̱tꞌamá̱jada, a̱ts xa je̱ja, kadi mtsa̱ꞌa̱gada! R%Ku veꞌe je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk du̱ꞌixti je̱ts je̱meꞌe na̱niꞌkxm yo̱ꞌo̱y, vanꞌit tseꞌe cha̱ꞌkidi, je̱tseꞌe ma̱kk vyaandi: ―¡Jadoꞌk ítumit jayu xa ya̱ꞌa̱ veꞌe! $Jadoꞌk maꞌajum joꞌn tseꞌe vyeꞌna je̱tseꞌe je̱ Jesús vyinkutá̱mijidi, je̱meꞌe na̱niꞌkxm yo̱ꞌo̱y. #3namvaateꞌe je̱ barco je̱m ma̱ja̱ na̱ꞌaka̱ya jo̱o̱tm vyeꞌna. o̱o̱y tseꞌe je̱ barco tyunna̱pe̱ꞌtsni ku̱x vinkupó̱jipeꞌe. y"kTá̱vani veꞌe je̱ nu̱may jayu du̱pake̱jxni vyeꞌna, vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús du̱jaaꞌkvimpejt je̱ tonu̱n je̱tseꞌe je̱m naaydum chapka̱jts. Ku veꞌe je̱ it kyo̱o̱ꞌtsini, je̱m tseꞌe je̱ Jesús naaydum vyeꞌna Y!+Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk du̱nu̱u̱jmidi je̱tseꞌe tyá̱kadat je̱m barco jo̱o̱tm je̱tseꞌe ña̱náxtat namvaateꞌe je̱ Jesús du̱pake̱jxni je̱ nu̱may jayu. ~ uPa̱n pa̱n jaty tseꞌe kaaydu, nu̱mugo̱o̱xk miijl joꞌn tseꞌe yꞌijtti je̱ yaaꞌtya̱jkta, apu̱k je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jkta ma̱a̱t je̱ piꞌk ónu̱kta. Ku je̱ Jesús yo̱ꞌy je̱m na̱niꞌkxm (Mr. 6.45‑52; Jn. 6.16‑21) I Nu̱jom tseꞌe je̱ jayu kyaaydi je̱tseꞌe kyooxjidi. Ku tseꞌe je̱ jayu kyakya̱jxti, vanꞌit tseꞌe du̱pa̱kmojktini jamakme̱jtsk kach je̱ tsapkaaky kunax je̱ts je̱ ajkx kunax.  Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús du̱pavaajñ je̱tseꞌe je̱ nu̱may jayu yꞌa̱jxtu̱ktat je̱m tsoots ka̱jxm. Je̱tseꞌe je̱ Jesús du̱ko̱o̱jnu̱k mugo̱o̱xk je̱ tsapkaaky je̱ts me̱jtsk je̱ ajkx. Vanꞌit tseꞌe pyatꞌix je̱m tsajm tso̱v je̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam du̱kuko̱jtsji. Vanꞌit tseꞌe du̱tojkvaꞌkxy je̱ tsapkaaky je̱tseꞌe du̱mo̱o̱jy je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk, je̱ꞌe̱ tseꞌe nu̱jom je̱ jayu du̱mo̱o̱ydu. Yakvaꞌkxpa tseꞌe je̱ Jesús me̱jtsk je̱ ajkx. SVanꞌit tseꞌe je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xjidi: ―Yakminda nꞌit. "=Vanꞌit tseꞌe yꞌatso̱o̱vdi: ―Kaꞌa xa a̱a̱tseꞌe u̱xyam ntima̱a̱da, mugo̱o̱xkji veꞌe je̱ tsapkaaky je̱ts me̱jtsk je̱ ajkx. Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xjidi: ―Kaꞌa veꞌe vyinko̱pka je̱tseꞌe ña̱jkxtat, miitseꞌe myakkáydap. oWKuta̱ka xa̱a̱jani tseꞌe vyeꞌna, vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk vyinkutá̱mijidi je̱tseꞌe je̱ Jesús du̱nu̱u̱jmidi: ―Tánani xa veꞌe ya̱ it, ni pa̱na tseꞌe yaja kyatsu̱u̱na. Pake̱jxtini toꞌk aaj ya̱ jayu je̱tseꞌe ña̱jkxtat joma veꞌe je̱ kajpu̱n je̱tseꞌe je̱ kyaaky je̱ tyo̱jkx du̱jóydat.  Ku veꞌe je̱ Jesús je̱m barco jo̱o̱tm pyítsum, vanꞌit tseꞌe du̱ꞌix je̱ts je̱meꞌe je̱ nu̱may jayu tu̱jye̱ꞌyada; tyukmo̱ꞌttuts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe du̱yakjo̱tka̱daakni je̱ paꞌam jáyuda juuꞌ veꞌe yakme̱jtstu. X) Ku veꞌe je̱ Jesús je̱ ka̱ts du̱mo̱tu, vanꞌit tseꞌe je̱ nu̱may jayu du̱masa̱a̱k je̱tseꞌe je̱m barco jo̱o̱tm ñu̱jkx joma veꞌe kyapa̱ntsu̱u̱na. Ku veꞌe je̱ nu̱may jayu du̱mó̱tudi joma veꞌe ñu̱jkx, vanꞌit tseꞌe je̱m kyajpu̱n jo̱o̱tm cho̱o̱ꞌndi je̱tseꞌe tékum du̱pana̱jkxti. B} Vanꞌit tseꞌe jye̱ꞌydi je̱ Juan je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk je̱tseꞌe o̱jts je̱ ñiꞌkx je̱ kyo̱pk du̱yaknaxta̱jkidini; u̱xꞌo̱o̱k tseꞌe o̱jts je̱ Jesús du̱vaajnjada. Ku je̱ Jesús je̱ jayu du̱yakkaajy nu̱mugo̱o̱xk miijl naxy (Mr. 6.30‑44; Lc. 9.10‑17; Jn. 6.1‑14) gG Ku tseꞌe veꞌem yaktuujn, vanꞌit tseꞌe je̱ tyoompa du̱yaknu̱jkx je̱m plato jo̱o̱tm je̱ Juan je̱ kyuvajk je̱tseꞌe du̱mo̱o̱jy je̱ kiixa̱ta̱ꞌa̱x. Vanꞌit tseꞌe o̱jts je̱ tyaak du̱ma̱ꞌa̱. eC veꞌem tseꞌe du̱pavaajñ je̱tseꞌe je̱p poxu̱ntu̱jkp na̱jkx je̱ Juan yakyukpux.  Vanꞌit tseꞌe je̱ yakkutojkpa chaachvinmapyu̱jk. Ku̱x tá̱vani veꞌe je̱ Nteꞌyam du̱yaknaxy vyeꞌna je̱ts tá̱vani veꞌe du̱ꞌamo̱tunaxta je̱ javya̱a̱ꞌkx, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe du̱pavaajñ je̱tseꞌe yakmo̱ꞌo̱t, X)Tá̱vani veꞌe je̱ tyaak yꞌakó̱tsaja vyeꞌna je̱ kiixa̱ta̱ꞌa̱x, vanꞌit tseꞌe je̱ Herodes du̱nu̱u̱jmi: ―Yáku̱ts nꞌit je̱m plato jo̱o̱tm je̱ Yakna̱pe̱jtpa Juan je̱ kyuvajk. 4aje̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe je̱ Nteꞌyam du̱yaknajxy je̱tseꞌe je̱ kiixa̱ta̱ꞌa̱x du̱nu̱u̱jmi je̱ts myo̱ꞌo̱peꞌe o̱tyía pa̱n ti veꞌe yꞌamó̱tup. eCAx ku tseꞌe je̱ Herodes je̱ kye̱ꞌxtku̱n xa̱a̱j du̱paaty, vanꞌit tseꞌe je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk je̱ ña̱a̱x yꞌejts je̱ja je̱ javya̱a̱ꞌkx vyinkujk. O̱o̱y tseꞌe du̱tuntsojjaꞌvi je̱ Herodes, 'Jyayakjayꞌo̱o̱ꞌkuvaajnju tseꞌe je̱ Herodes je̱ Juan, ax kaꞌa tseꞌe jatyji veꞌem du̱tuujn ku̱x je̱ jayu veꞌe cha̱ꞌkip, veꞌemeꞌe anañu̱joma je̱ jayu du̱jaanchjávada je̱ts je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayookeꞌe je̱ Juan kyo̱jtsnajxyp. J Yakpoxu̱nta̱kpa̱a̱m tseꞌe je̱ Juan ku̱xeꞌe du̱nu̱u̱jmi je̱ Herodes: ―Kaꞌa xa veꞌe je̱ pavaꞌnu̱n du̱yakjaty je̱tseꞌe xpá̱ku̱t je̱ mꞌuts je̱ ñu̱da̱ꞌa̱x. }sVeꞌem tseꞌe vyaajñ ku̱x je̱ꞌe̱ veꞌe du̱yakjamyajtsju je̱ Juan je̱tseꞌe du̱yakjapyoxu̱nta̱kpa̱a̱jmji; je̱ Herodías ka̱jxeꞌe veꞌem du̱tuujn, je̱ yꞌuts Felipe je̱ ñu̱da̱ꞌa̱x je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌijt.  Ku veꞌe je̱ ka̱ts du̱mo̱tu, vanꞌit tseꞌe je̱ jyayu du̱nu̱u̱jmi: ―Je̱ Yakna̱pe̱jtpa Juan xa je̱ꞌe̱ veꞌe, je̱ꞌe̱ tseꞌe joojntykpa̱jknuva, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe du̱jayep je̱ kutojku̱n je̱tseꞌe je̱ ma̱jin du̱tún. F  Ax veꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌe vanꞌit jyajty je̱tseꞌe je̱ Herodes je̱ ka̱ts du̱mo̱tu je̱ Jesús ka̱jx, je̱ Heródeseꞌe yakkutojkp vyeꞌna je̱m galiléait yꞌit jo̱o̱tm. l Q :Ax kaꞌa tseꞌe je̱m may je̱ ma̱jin du̱tuujn ku̱x kaꞌa veꞌe jyaanchjávajada.Z - 9Je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe du̱viijnkꞌíxta je̱ Jesús. Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xjidi: ―O̱tyun joma tso̱va xa veꞌe yakvintsa̱ꞌa̱ga je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpa, je̱e̱jyji veꞌe kyayakvintsa̱ꞌa̱ga joma veꞌe je̱ yꞌit je̱ ñaax je̱ts joma veꞌe je̱ jya̱a̱jn je̱ tya̱jk. t a 8je̱ts je̱mpa tseꞌe je̱ kyiix útstava. ¿Ax jómats ya̱ꞌa̱ vineꞌe du̱pu̱k ya̱ nu̱jaꞌvin? 7g 7Ya̱ꞌa̱ xa veꞌe je̱ tse̱jtspa je̱ myajntk je̱tseꞌe je̱ María du̱taaka. Ya̱ꞌa̱ xa veꞌe je̱ yꞌutsta je̱ Santiago, je̱ José, je̱ Simón, je̱ Judas, kO 6je̱tseꞌe jye̱ꞌy joma veꞌe je̱ yꞌit je̱ ñaax. Je̱m tseꞌe yakꞌixpa̱jkꞌukvaajñ je̱p tsaptu̱jkp; atu̱va ato̱ki tseꞌe je̱ jayu tyaandi je̱tseꞌe ñavyaajnjidi: ―¿Jomas ya̱ꞌa̱ veꞌe ya̱ jayu ya̱ nu̱jaꞌvin du̱pu̱k je̱tseꞌe veꞌem kya̱ts? ¿Vintso̱ veꞌe yꞌo̱ꞌyixju̱ je̱tseꞌe je̱ ma̱jin du̱tún? ve 5Ku veꞌe je̱ Jesús du̱ko̱jtsku̱jx ya̱ tukmuꞌaꞌixmojkin, vanꞌit tseꞌe je̱m cha̱a̱ꞌn `9 4Vanꞌit tseꞌe du̱nu̱u̱jmidi: ―Je̱ jáyuda juuꞌ veꞌe o̱y du̱nu̱jaꞌvidup pa̱n vintso̱ veꞌe je̱ Kunuuꞌkx Jatyán vyaꞌañ je̱ts vintso̱ je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe je̱ jayu yꞌitta je̱m je̱ Nteꞌyam yꞌam kya̱ꞌm, je̱ꞌe̱ tseꞌe je̱ jayu du̱tukꞌíxtup juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam ju̱jpani yaknu̱ke̱ꞌxnata̱jki je̱ts juuꞌ veꞌe námnum yaknu̱ke̱ꞌxnata̱jkivap, veꞌem xa je̱ꞌe̱ veꞌeda ax joꞌn toꞌk je̱ kuta̱jk juuꞌ veꞌe ko̱o̱jnu̱k je̱ o̱o̱jyit je̱ꞌe̱ du̱jaye̱jpp je̱tseꞌe je̱m du̱yakpítsum juuꞌ veꞌe námnum yakjooyp je̱ts juuꞌ veꞌe jé̱mani yakjooy. Ku je̱ Jesús vyeꞌna je̱p Nazaret (Mr. 6.1‑6; Lc. 4.16‑30) 8i 3Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús yꞌamo̱tutú̱vijidi: ―¿Mvinmo̱tuka̱jxtupeꞌe ti a̱tseꞌe tu̱nka̱ts? Vanꞌit tseꞌe yꞌatso̱o̱vdi: ―Veꞌem, Vintsá̱n. ta 2je̱m tseꞌe ja̱njo̱o̱tm du̱pa̱a̱mdinit je̱ ko̱ꞌo̱y jáyuda. Je̱m tseꞌe nu̱may yaaxtinit je̱m tseꞌe nu̱may ñatya̱tskaaꞌtjidinit. Je̱ o̱o̱jyit je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe ko̱o̱jnu̱k ijtp tukmuꞌaꞌixmojkin T! 1Veꞌem tseꞌe jyátu̱t je̱ xa̱a̱j ku veꞌe je̱ jayu yakto̱kimpayo̱ꞌynit, je̱ꞌyadapeꞌe je̱ angelesta̱jk je̱tseꞌe du̱pa̱jkvaꞌkxtinit je̱ o̱y jayu je̱ts je̱ ko̱ꞌo̱y jayu, ]3 0Ku tseꞌe je̱ tukꞌajkxꞌamaakin xuum yꞌuts, vanꞌit tseꞌe je̱ ajkx maakpata̱jk du̱va̱a̱ꞌmpítsumda je̱ja na̱paꞌayi. Je̱ja tseꞌe yꞌa̱jxtu̱kta je̱tseꞌe du̱vinko̱nda je̱ ajkx, pya̱jku̱ktup tseꞌe je̱m tójum je̱ ajkx juuꞌ veꞌe o̱o̱jyit je̱tseꞌe du̱hꞌu̱xkojta juuꞌ veꞌe ka o̱o̱jyitap. -S /’Je̱ Nteꞌyam xa veꞌe du̱vinko̱o̱mp je̱ jayu juuꞌ veꞌe ijttinup je̱m yꞌam kya̱ꞌm. Veꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌe ax joꞌn je̱ jayu du̱ꞌavá̱jada je̱ tyukꞌajkxꞌamaakin xuum je̱m ma̱ja̱ na̱ꞌaka̱ya jo̱o̱tm je̱tseꞌe je̱ ajkx may viijn du̱yaktáñ. s_ .Ku veꞌe du̱paaꞌty toꞌk juuꞌ veꞌe o̱o̱y tyunꞌo̱ya, vanꞌit tseꞌe du̱to̱o̱ꞌkmojkkú̱x nu̱jom juuꞌ veꞌe yꞌixp jyayejpp je̱tseꞌe du̱joy je̱ perlas. Je̱ tukꞌajkxꞌamaakin xuum tukmuꞌaꞌixmojkin Q~ -’Veꞌempa xa veꞌe je̱ jayu juuꞌ veꞌe ijttup je̱m je̱ Nteꞌyam yꞌam kya̱ꞌm ax joꞌn toꞌk je̱ ajooyva je̱ ato̱o̱ꞌkpa juuꞌ veꞌe du̱ꞌíxtip je̱ o̱o̱jyit perlas. } ,’Veꞌem xa veꞌe je̱ jayu juuꞌ veꞌe ijttup je̱m je̱ Nteꞌyam yꞌam kya̱ꞌm ax joꞌn toꞌk je̱ jayu juuꞌ veꞌe tu̱du̱paaꞌty je̱ chó̱vax je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe yuꞌuts ijtp joma veꞌe toꞌk je̱ kam. Ku veꞌe je̱ jayu du̱paaꞌty je̱ chó̱vax je̱ꞌe̱, jé̱pjyam tseꞌe du̱yoꞌtsnuva, vanꞌit tseꞌe vaꞌajts xo̱o̱jntkp na̱jkx du̱to̱o̱ꞌkmojkkú̱x nu̱jom juuꞌ veꞌe yꞌixp jyayejpp je̱tseꞌe du̱joy je̱ kam. Je̱ o̱y perlas tukmuꞌaꞌixmojkin |y +Vanꞌit tseꞌe je̱ jayu juuꞌ veꞌe tu̱v jáyuvidup joojntykidup, je̱ꞌe̱ tseꞌe ajajtinup ata̱ꞌkxtinup veꞌem ax joꞌn je̱ aampa xa̱a̱j je̱m je̱ Tyeeꞌda kyutojku̱n jo̱o̱tm. Je̱ chó̱vax je̱ꞌe̱ tukmuꞌaꞌixmojkin { *je̱tseꞌe je̱m ja̱njo̱o̱tm du̱pa̱a̱mdinit. Je̱m tseꞌe nu̱may yaaxtinit je̱m tseꞌe nu̱may ñatya̱tskaaꞌtjidinit. uzc )Nké̱xupts a̱tseꞌe je̱ nꞌaangelesta̱jk je̱tseꞌe du̱pa̱jkjidinit je̱m a̱ts nꞌam nka̱ꞌm nu̱jom pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ jayu du̱yakto̱kintoondup je̱ts pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱toondup juuꞌ veꞌe ka ó̱yap, Ey (Veꞌem ax joꞌn je̱ ko̱ꞌo̱yꞌojtsap yakpa̱kmuk je̱tseꞌe yakpu̱m je̱m ja̱njo̱o̱tm, nay veꞌem tseꞌe jyajtpat je̱ xa̱a̱j ku veꞌe je̱ jayu yakto̱kimpayo̱ꞌynit. x 'Je̱ tsoꞌoxpa̱jkpa juuꞌ veꞌe du̱va̱j je̱ ko̱ꞌo̱y ojts ta̱a̱mt, veꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌe ax joꞌn je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap. Ku veꞌe je̱ ko̱ꞌo̱yꞌojtsap je̱ts je̱ trigo yakpa̱kmuk, veꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌe ax joꞌn je̱ jayu yakto̱kimpayo̱ꞌynit; je̱ aangelesta̱jktats je̱ꞌe̱ veꞌe ax joꞌn je̱ꞌe̱da juuꞌ veꞌe du̱pa̱kmojktup. cw? &Je̱ kam, veꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌe ax joꞌn ya̱ naxviijnit it. Je̱ o̱y ta̱a̱mt, veꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌe ax joꞌn je̱ jayu juuꞌ veꞌe ijttup je̱m je̱ Nteꞌyam yꞌam kya̱ꞌm; ax je̱ ko̱ꞌo̱yꞌojtsap, veꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌe ax joꞌn je̱ jayu juuꞌ veꞌe ijttup je̱m je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap yꞌam kya̱ꞌm. Yv+ %Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xjidi: ―Je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe du̱va̱jp je̱ o̱y ta̱a̱mt, veꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌe ax joꞌn a̱ts, je̱ Jayu Juuꞌ veꞌe Nu̱pa̱a̱mdu̱ka Ijtp. Mu $Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús je̱ nu̱may jayu du̱pake̱jxni je̱tseꞌe je̱p tu̱jkp tya̱jki. Je̱p tseꞌe je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk vyinkutá̱mijidi je̱tseꞌe je̱ Jesús du̱nu̱u̱jmidi: ―Tukvinjaꞌvik a̱a̱ts toꞌk aaj je̱ ko̱ꞌo̱yꞌojtsap juuꞌ veꞌe je̱m kam jo̱o̱tm tukmuꞌaꞌixmojkin. .tU #Ax veꞌem tseꞌe tyoojnji juuꞌ veꞌe kyo̱jts toꞌk juuꞌ veꞌe ijt je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpa. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaajñ:Kó̱tsup a̱tseꞌe je̱ tukmuꞌaꞌixmojkin ma̱a̱t,
nꞌavánapts a̱tseꞌe juuꞌ jatyeꞌe kayaknu̱jaꞌvip yꞌijt vanꞌítani ku veꞌe ya̱ naxviijnit it yakpu̱u̱jm. Ku je̱ Jesús du̱ko̱jtsvaach je̱ ko̱ꞌo̱yꞌojtsap tukmuꞌaꞌixmojkin Ts! "Nu̱jom ya̱ꞌa̱ veꞌe je̱ Jesús je̱ nu̱may jayu du̱tukmuka̱jts je̱ tukmuꞌaꞌixmojkin ma̱a̱t, ni tía veꞌe du̱kaka̱jts juuꞌ veꞌe kaꞌijt je̱ tukmuꞌaꞌixmojkin ma̱a̱t. Nr !Vaꞌnu̱xju̱duva tseꞌe ya̱ tukmuꞌaꞌixmojkin: ―Veꞌem xa veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ kyutojku̱n ax joꞌn toꞌk je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk je̱ levadura du̱tukmupa̱ma toojk arroba je̱ tsapkaaky ju̱ts, vanꞌit tseꞌe je̱ levadura du̱tukta̱ka nu̱jom je̱ tsapkaaky ju̱ts je̱tseꞌe o̱o̱y tyunꞌo̱o̱ꞌku̱k. Mú̱jit tseꞌe o̱o̱y tyumpítsum. Vintso̱ je̱ Jesús du̱yaktuujn je̱ tukmuꞌaꞌixmojkin (Mr. 4.33‑34) ~qu Je̱ ta̱a̱mt xa veꞌe du̱nu̱tsayika̱jxp; ax ku tseꞌe yeeꞌk, ñu̱ma̱jiku̱jxpts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ts kaꞌa veꞌe je̱ viijnk aajy ojts, je̱ ku̱p joꞌnam je̱ꞌe̱ veꞌe yeeꞌk, je̱ꞌydup tseꞌe je̱m je̱ je̱yyva tá̱nu̱k je̱tseꞌe je̱ pye̱ꞌe̱n du̱pa̱mda je̱m yꞌaxén ka̱jxm. Je̱ levadura tukmuꞌaꞌixmojkin (Lc. 13.20‑21) ap; Vaꞌnu̱xju̱duva tseꞌe je̱ Jesús ya̱ tukmuꞌaꞌixmojkin: ―Veꞌem xa veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ kyutojku̱n ax joꞌn toꞌk je̱ yaaꞌtya̱jk du̱vu̱j je̱ mostaza ta̱a̱mt je̱ja kyam ja̱a̱t. doA ñojkꞌó̱yeꞌe xmaso̱ꞌo̱ktat je̱tseꞌe akijpxa ye̱e̱ꞌktat vanꞌit paat ku veꞌe je̱ trigo yakpa̱kmojknit. Vanꞌitts a̱tseꞌe nké̱xtat je̱ ntoompata̱jk je̱tseꞌe tooꞌva̱jkp je̱ ko̱ꞌo̱yꞌojtsap du̱pa̱kmóktat, du̱ꞌatsómdat, je̱tseꞌe du̱pá̱mdat je̱m ja̱njo̱o̱tm, ax vanꞌit tseꞌe du̱pa̱kmóktat je̱ trigo je̱tseꞌe du̱pa̱jku̱ktat.” Je̱ mostaza ta̱a̱mt tukmuꞌaꞌixmojkin (Mr. 4.30‑32; Lc. 13.18‑19) n5 Vanꞌit tseꞌe yꞌatsa̱a̱jv: “Kaꞌa. Ku̱x ku xa veꞌe xvíxtat je̱ ko̱ꞌo̱yꞌojtsap, toꞌmayji tseꞌe xtukmuvíxidinit je̱ trigo; m' Vanꞌit tseꞌe je̱ kukam yꞌatso̱o̱jvjidi: “Toꞌk xa veꞌe je̱ tsoꞌoxpa̱jkpa juuꞌ veꞌe veꞌem du̱toon.” Vanꞌit tseꞌe je̱ toompata̱jk yꞌamo̱tutú̱vijidi: “¿Mtsa̱jkpeꞌe je̱ts a̱a̱tseꞌe na̱jkx nvix je̱ ko̱ꞌo̱yꞌojtsap?” Pl Vanꞌit tseꞌe je̱ toompata̱jk du̱nu̱u̱jmidi je̱ kukam: “Vintsá̱n, ¿ka je̱ o̱y ta̱a̱mtapeꞌe mva̱j je̱ja mkam ja̱a̱t? ¿Joma tseꞌe cha̱a̱ꞌn je̱ ko̱ꞌo̱yꞌojtsap?” *kM Ku tseꞌe je̱ trigo yeeꞌk je̱tseꞌe je̱ kyupiꞌpst pyítsum, vanꞌit tseꞌe yakꞌix je̱ts je̱meꞌe du̱ma̱a̱tyeeꞌk je̱ ko̱ꞌo̱yꞌojtsap. fjE Ko̱o̱ꞌts tseꞌe vyeꞌna, vanꞌit tseꞌe tya̱jki toꞌk je̱ kukam je̱ choꞌoxpa̱jkpa je̱tseꞌe je̱ja trigo akujk du̱vu̱j je̱ ojts ta̱a̱mt juuꞌ veꞌe trigo joꞌn ke̱ꞌxp, je̱tseꞌe ña̱jkxni. i Vaꞌnu̱xju̱duva tseꞌe je̱ Jesús jadoꞌk je̱ tukmuꞌaꞌixmojkin. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaajñ: ―Veꞌem xa veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ kyutojku̱n ax joꞌn toꞌk je̱ yaaꞌtya̱jk je̱ o̱y ta̱a̱mt du̱vu̱j je̱ja kyam ja̱a̱t. sh_ Ax je̱ja tseꞌe o̱y naxku̱jx joma veꞌe je̱ ta̱a̱mt yakvu̱j, veꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌe ax joꞌn je̱ jayu juuꞌ veꞌe du̱ꞌamo̱tunajxtup je̱ ka̱ts je̱ ayook je̱tseꞌe du̱vinmó̱tuda, vimpijtnupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ jyáyuvinda je̱ jyoojntykinda ax joꞌn je̱ Nteꞌyam tyukmutsó̱kjada, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe yꞌitta ax joꞌn je̱ o̱y naax joma veꞌe je̱ ta̱a̱mt juuꞌ veꞌe naajkmaꞌyiju mó̱kupx ta̱a̱jm, je̱ts juuꞌ veꞌe naajkmaꞌyiju toogupx ta̱a̱jm, je̱ts juuꞌ veꞌe naajkmaꞌyiju iiꞌpx majk ta̱a̱jm. Je̱ ko̱ꞌo̱yꞌojtsap tukmuꞌaꞌixmojkin ag; Je̱ja tseꞌe ápit akujk joma veꞌe je̱ ta̱a̱mt yakvu̱j, veꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌe ax joꞌn je̱ jayu juuꞌ veꞌe du̱ꞌamo̱tunajxtup je̱ ka̱ts je̱ ayook, je̱ꞌe̱ tseꞌe o̱o̱y tyunvinmaaydup je̱ naxviijnit je̱ꞌe̱ je̱ts vintso̱ veꞌe ñaajkkumeenajadat. Je̱ ka̱ts je̱ ayook juuꞌ veꞌe yꞌamo̱tunajxtu, veꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌe jyatta ax joꞌn je̱ ta̱a̱mt juuꞌ veꞌe je̱ja ápit ja̱a̱t yakva̱j je̱tseꞌe kyata̱ꞌmi. -fS Ku̱x veꞌemeꞌe yꞌitta ax joꞌn je̱ja tsaku̱jx joma veꞌe peji je̱ naax, kaꞌa tseꞌe jye̱kta. Ku veꞌe chaachpaaꞌtta ukpu̱ yakjomtonda yaktitonda je̱ Nteꞌyam je̱ kya̱ts je̱ yꞌayook ka̱jx, tun jatyji tseꞌe je̱ ka̱ts je̱ ayook du̱ko̱o̱ꞌkjaanchjaꞌvidini. vee Je̱ja tseꞌe tsahꞌakujk joma veꞌe je̱ ta̱a̱mt yakvu̱j, veꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌe ax joꞌn je̱ jayu juuꞌ veꞌe du̱ꞌamo̱tunajxtup je̱ ka̱ts je̱ ayook je̱tseꞌe jatyji du̱kuva̱kta je̱ xo̱o̱jntku̱n ma̱a̱t. ndU Je̱ja tseꞌe tooꞌ kujk joma veꞌe je̱ ta̱a̱mt yakvu̱j, veꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌe ax joꞌn je̱ jayu juuꞌ veꞌe du̱ꞌamo̱tunajxtup je̱ ayook pa̱n vintso̱ je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe je̱ jayu yꞌitta je̱m je̱ Nteꞌyam yꞌam kya̱ꞌm, ax kaꞌa tseꞌe du̱vinmó̱tuda. Ku veꞌe je̱ jayu du̱mó̱tuda je̱ ka̱ts je̱ ayook, vanꞌit tseꞌe je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap jyeꞌya je̱tseꞌe pya̱jku̱xjada je̱ ka̱ts je̱ ayook juuꞌ veꞌe yakvaajnjidu. vce ’Amo̱tunaxta nꞌit vintso̱ veꞌe yakko̱jtsvaꞌach je̱ ta̱a̱mt va̱jpa tukmuꞌaꞌixmojkin. 4ba Tyú̱vam xa a̱tseꞌe nvaꞌañ je̱ts nu̱mayeꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpata̱jkta je̱ts nu̱mayeꞌe je̱ jayu juuꞌ veꞌe tu̱v jáyuvidu joojntykidu, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱jaꞌixuvaandu juuꞌ miitseꞌe u̱xyam mꞌíxtup, ax kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe du̱ꞌixti, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱jahꞌamo̱tunaxuvaandu juuꞌ miitseꞌe u̱xyam mꞌamo̱tunajxtup, ax kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe du̱ꞌamo̱tunajxti. Ku je̱ Jesús du̱ko̱jtsvaach je̱ ta̱a̱mt va̱jpa tukmuꞌaꞌixmojkin (Mr. 4.13‑20; Lc. 8.11‑15) a ’Ax miitsta, xo̱o̱nts miitseꞌeda ku̱xeꞌe je̱ mviijn xtukꞌixta je̱tseꞌe je̱ mtaatsk xtukꞌamo̱tunaxta. `) Je̱ꞌe̱ ka̱jx ku veꞌe ma̱kk je̱ vyinmaꞌyu̱nda tu̱vyimpijtni,
kaꞌa tseꞌe du̱mo̱tuvuvaꞌanda je̱tseꞌe je̱ vyiijn du̱yakpiꞌitsta.Veꞌem tseꞌe du̱tonda je̱tseꞌe du̱kaꞌíxtat,
je̱tseꞌe je̱ tyaatsk du̱katukꞌamo̱tunáxtat je̱tseꞌe je̱m jyaꞌvin ka̱jxm du̱kavinmó̱tudat.Je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe veꞌem du̱tonda ku̱xeꞌe a̱ts xkahꞌaminavaꞌanda je̱ts a̱tseꞌe nyaktso̱ꞌo̱ktat. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ Isaías du̱tukko̱jtsnajxy. _ Je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe tyunju̱ juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ Isaías tyukko̱jtsnajx jidu̱ꞌu̱m:Mjahꞌamo̱tunáxtap xa miitseꞌeda,
kaꞌa tseꞌe xvinmó̱tudat;
mjaꞌíxtapts miitseꞌeda,
kaꞌa tseꞌe xvinjávadat. 2^] Je̱ꞌe̱ ka̱jxts a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe ntukmuko̱tsta je̱ tukmuꞌaꞌixmojkin ma̱a̱t, ku̱x jyaꞌíxtup xa je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ a̱tseꞌe ntuump, kaꞌa tseꞌe du̱vinjávada; jyahꞌamo̱tunajxtupts je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ a̱tseꞌe nka̱jtsp, kaꞌa tseꞌe du̱vinmó̱tuda. ]/ Ax veꞌem tseꞌe, je̱ jayu juuꞌ veꞌe du̱vinmó̱tudup je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook, nu̱yojk o̱y tseꞌe du̱vinmó̱tudat; ax je̱ꞌe̱da juuꞌ veꞌe du̱kavinmó̱tudup je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook, jyaaꞌtyó̱kidinup tseꞌe juuꞌ veꞌe yakvaajnjidup. C\ Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús yꞌatso̱o̱jvjidi: ―Je̱ Nteꞌyam xa veꞌe mtuknu̱jaꞌvijidup je̱ts vintso̱ je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe je̱ jayu yꞌitta je̱m je̱ꞌe̱ yꞌam kya̱ꞌm; ax kaꞌa tseꞌe je̱ Nteꞌyam tyuknu̱jávajada je̱ꞌe̱da juuꞌ veꞌe u̱u̱ꞌm ma̱a̱t kaꞌijttup. W[' Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk vyinkutá̱mijidi je̱tseꞌe je̱ Jesús du̱ꞌamo̱tutú̱vidi: ―¿Tya̱jxseꞌe je̱ jayu xtukmuka̱ts je̱ tukmuꞌaꞌixmojkin ma̱a̱t? LZ Pa̱n pa̱n jaty xa veꞌe je̱m je̱ tyaatsk, vaꞌan tseꞌe du̱ꞌamo̱tunaxta. Je̱ꞌe̱ pa̱n tya̱jx ka̱jxeꞌe je̱ tukmuꞌaꞌixmojkin yakpu̱u̱jm (Mr. 4.10‑12; Lc. 8.9‑10) EY Nay je̱mpa tseꞌe juuꞌ veꞌe naxka̱daak je̱ja o̱y naxku̱jx, je̱ꞌe̱ tseꞌe ta̱ꞌmi. Je̱m tseꞌe je̱ ta̱a̱mt juuꞌ veꞌe naajkmaꞌyiju mó̱kupx ta̱a̱jm, je̱mpa tseꞌe juuꞌ veꞌe naajkmaꞌyiju toogupx ta̱a̱jm, nay je̱mpa tseꞌe juuꞌ veꞌe naajkmaꞌyiju iiꞌpx majk ta̱a̱jm. GX Je̱mpa tseꞌe juuꞌ veꞌe naxka̱daak je̱ja ápit akujk. Vanꞌit tseꞌe je̱ ápit yeeꞌk je̱tseꞌe du̱ko̱o̱ꞌkꞌíta̱mo̱o̱yni je̱ o̱y ojts je̱tseꞌe ye̱e̱ꞌku̱t. *WM Ax ku tseꞌe je̱ xa̱a̱j ñu̱ꞌaajnji, ta̱a̱tsnu tseꞌe; ku̱x kaꞌa veꞌe je̱ yꞌaaꞌts kya̱a̱kta̱jki, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe tya̱a̱tsni. V# Je̱mpa tseꞌe juuꞌ veꞌe naxka̱daak je̱ja tsaku̱jx joma veꞌe peji je̱ naax. Jatyji tseꞌe yeeꞌk ku̱x peji veꞌe je̱ naax. ;Uo Ku tseꞌe du̱vu̱j je̱ ta̱a̱mt, je̱m tseꞌe juuꞌ veꞌe naxka̱daak je̱ja tooꞌ kujk, vanꞌit tseꞌe je̱ je̱yyva tá̱nu̱k jye̱ꞌydi je̱tseꞌe du̱piivdini. UT# Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús may viijn juuꞌ jaty tyukyakꞌixpa̱jkjidi je̱ tukmuꞌaꞌixmojkin ma̱a̱t. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaajñ: ―Toꞌk xa veꞌe je̱ jayu ta̱a̱mt va̱jpa cha̱a̱ꞌn. xSi Nu̱may tseꞌe je̱ jayu ñayꞌamojkijidi joma je̱ꞌe̱ veꞌe vyeꞌna, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe tya̱jki je̱m barco jo̱o̱tm je̱tseꞌe je̱m yꞌa̱jxtk, je̱tseꞌe nu̱jom je̱ nu̱may jayu tyenika̱jxti je̱ja na̱paꞌayi. R  Je̱ xa̱a̱jjyam tseꞌe je̱ Jesús je̱p tu̱jkp pyítsum je̱tseꞌe o̱jts yꞌa̱jxtu̱k je̱ja ma̱ja̱ na̱ꞌaka̱ya paꞌayi. *QM 2Ku̱x je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe du̱toondup juuꞌ veꞌe cha̱jkp a̱ts je̱ nTeeꞌ, juuꞌ veꞌe je̱m tsapjo̱o̱tm, je̱ꞌe̱ts a̱tseꞌe njaꞌvidup ax joꞌn a̱ts je̱ nꞌuts je̱ nꞌajch ku̱yꞌijtti je̱ts a̱ts je̱ nꞌuts je̱ ntsa̱ꞌa̱, je̱ts a̱ts je̱ ntaak.AP{ 1Vanꞌit tseꞌe du̱nu̱kijpxi pa̱n pa̱n jatyeꞌe pana̱jkxju̱du je̱tseꞌe jyaaꞌkvaajñ: ―Ya̱ꞌa̱ xa je̱ꞌe̱ veꞌeda juuꞌ a̱tseꞌe ntaakjaꞌvip je̱ts juuꞌ a̱tseꞌe njaꞌvidup ax joꞌn ku̱yꞌijtti a̱ts je̱ nꞌuts je̱ nꞌajch je̱ts a̱ts je̱ nꞌuts je̱ ntsa̱ꞌa̱. O  0Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús yꞌatso̱o̱jvji: ―¿Pa̱nts a̱tseꞌe ntaakip, je̱ts pa̱nts a̱tseꞌe nꞌútsidup? 8Ni /Vanꞌit tseꞌe toꞌk je̱ jayu je̱ Jesús du̱nu̱u̱jmi: ―U̱xe̱p xa veꞌe ta̱kꞌaagup je̱ mtaak je̱ts je̱ mꞌutsa̱ta̱jk, mitseꞌe myakko̱tsuvaajnju̱dup. gMG .Je̱mna tseꞌe je̱ Jesús je̱ nu̱may jayu du̱muka̱ts vyeꞌna ku veꞌe jye̱ꞌydi je̱ tyaak je̱ts je̱ yꞌutsa̱ta̱jk, je̱peꞌe ta̱kꞌaagup tyaandi, je̱ Jesuusts je̱ꞌe̱ veꞌe myuko̱tsuvaandup. LL -Vanꞌit tseꞌe ña̱jkxnuva je̱tseꞌe du̱yaktsa̱a̱ꞌn janu̱vuxtojtu̱k je̱ myuko̱ꞌo̱yjáyuvap juuꞌ veꞌe nu̱yojk ka ó̱yap je̱ts kaꞌa veꞌe je̱ꞌe̱. Vanꞌit tseꞌe tya̱jkiká̱xta tsu̱u̱niva je̱m je̱ jayu jyaꞌvin ka̱jxm. Nu̱yojk ka ó̱yapts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ jayu tyaannuva je̱ts kaꞌa veꞌe ku veꞌe toꞌk du̱ma̱a̱da yꞌijt. Nay veꞌem tseꞌe jyajttuva je̱ jayu juuꞌ veꞌe u̱xyam joojntykidup, ko̱ꞌo̱y jáyuts je̱ꞌe̱ veꞌeda. Je̱ꞌe̱ pa̱neꞌe je̱ Jesús tyaakjaꞌvip (Mr. 3.31‑35; Lc. 8.19‑21) }Ks ,“Vaꞌan a̱ts du̱ꞌavimpijtinuva joma a̱tseꞌe nꞌukpítsum.” Ku tseꞌe vyimpijtnuva, veꞌem tseꞌe je̱ jayu je̱ jyaꞌvin du̱paaꞌty ax joꞌn toꞌk je̱ ta̱jk juuꞌ veꞌe tukvaꞌajts, peꞌeta̱pú̱k je̱ts avaatsuva. q-~:}|z{zyxwvYt;rqppOo nnmm kjigf9eQdcbba_|^S\\[0Z)WVpUaSRQO.ML JIHGFEDC`BB"@q?M>=;:99:76532|10/f-,*)((&%$v"!UG7 gn v u  ; Y8-5Vaampa tseꞌe jidu̱ꞌu̱m: “Je̱ꞌe̱ ka̱jx xa veꞌe je̱ yaaꞌtya̱jk je̱ tyeeꞌ je̱ tyaak du̱maso̱o̱knit je̱tseꞌe du̱ma̱a̱tnamyojkjinit je̱ ñu̱da̱ꞌa̱x, veꞌem tseꞌe nu̱me̱jtsk yꞌijttinit ax joꞌn toꞌk jáyuji.” 43Vanꞌit tseꞌe yꞌatsa̱a̱jv: ―¿Kaꞌana miitseꞌe je̱p Kunuuꞌkx Jatyán ku̱jxp xko̱tsta je̱ts ku veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ jayu du̱yaktso̱o̱ꞌntk, toꞌk je̱ yaaꞌtya̱jk je̱ts toꞌk je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk, veꞌem tseꞌe du̱yaktso̱o̱ꞌntk? 03YVanꞌit tseꞌe je̱ fariseota̱jk du̱vinkutá̱midi je̱ Jesús je̱tseꞌe du̱tukka̱tsꞌíxtada. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe du̱nu̱u̱jmidi: ―¿Yakjajtypeꞌe je̱ pavaꞌnu̱n je̱tseꞌe je̱ yaaꞌtya̱jk je̱ ñu̱da̱ꞌa̱x du̱maso̱o̱knit je̱ na̱k ma̱a̱t o̱tyi ka̱jxa? |2qNu̱may tseꞌe je̱ jayu pyana̱jkxjidi. Je̱m tseꞌe je̱ Jesús du̱yakjo̱tka̱daakni je̱ pyaꞌam jáyuda. U1 %Ku veꞌe je̱ Jesús kyo̱jtsku̱jx, vanꞌit tseꞌe cho̱o̱ꞌnni je̱m Galilea je̱tseꞌe ñu̱jkx je̱m judéait yꞌit jo̱o̱tm, je̱meꞌe jadoꞌk adoꞌom Jordán ma̱ja̱ na̱paꞌam ñajxy. *0M#’Nay veꞌem tseꞌe a̱ts je̱ nTeeꞌ, juuꞌ veꞌe je̱m tsapjo̱o̱tm, kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe mto̱kinme̱e̱ꞌkxju̱duvat pa̱n kaꞌa veꞌe toꞌk aaj toꞌk jo̱o̱t xto̱kinme̱e̱ꞌkxta je̱ mꞌutsta je̱ mꞌajchta je̱ts je̱ mꞌutsta je̱ mtsa̱ꞌa̱da.3/_"O̱o̱y tseꞌe tyunꞌe̱jkji je̱ vintsá̱n, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe du̱yakjapyoxu̱nta̱kpa̱a̱jmji vanꞌit paat ku veꞌe nu̱jom je̱ yo̱j du̱kuvé̱tu̱t. n.U!veꞌemts mitseꞌe ku̱xtukmo̱ꞌtpa je̱ mmujatyooꞌ ax joꞌn a̱ts mitseꞌe ntukma̱ꞌt.” \-1 Vanꞌit tseꞌe je̱ vintsá̱n du̱nu̱ke̱jxi je̱ toompa je̱tseꞌe jidu̱ꞌu̱m du̱nu̱u̱jmi: “¡Mits, ko̱ꞌo̱y toompa! Nme̱e̱ꞌkxji xa a̱ts mitseꞌe je̱ myo̱j ku a̱tseꞌe xmunooꞌkxtk, c,?Ku veꞌe je̱ vyiijnk mumutoompa du̱ꞌixti vintso̱ veꞌe jyatki, ñu̱tsaachvinmaaydu tseꞌe jadoꞌk je̱ mutoompa, vanꞌit tseꞌe o̱jts je̱ vyintsá̱n du̱vaajnjada nu̱jom vintso̱ veꞌe jyajty ñajxy. + Ax kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe du̱kuvu̱jk, yakjapyoxu̱nta̱kpa̱a̱jmju tseꞌe vanꞌit paat kuunumeꞌe myukuvé̱tju̱t. c*?Vanꞌit tseꞌe je̱ muyo̱j je̱ yo̱ju̱va̱a̱ꞌmpa du̱vinko̱xkteni je̱tseꞌe du̱munooꞌkxtk: “Tonu̱ je̱ maaꞌyu̱n, jaaꞌkꞌaꞌíxu̱ jave̱e̱ꞌn je̱ts a̱ts mitseꞌe nu̱jom nmukuvétu̱t.” r)]’Ax ku tseꞌe je̱ toompa cha̱a̱ꞌn, vanꞌit tseꞌe du̱ma̱a̱tnavyaatji toꞌk je̱ myumutoompa juuꞌ veꞌe tukmuyó̱jijup je̱ meen juuꞌ veꞌe yaknu̱mutoomp mó̱kupx xa̱a̱j. Vanꞌit tseꞌe du̱majch je̱p yo̱ꞌktup je̱tseꞌe du̱yukpeejn, je̱tseꞌe du̱nu̱u̱jmi: “¡Mukuve̱tu̱ a̱ts juuꞌ a̱tseꞌe xtukmuyó̱jip!” (Vanꞌit tseꞌe je̱ vyintsá̱n tyukmo̱ꞌtji je̱tseꞌe je̱ yo̱j du̱me̱e̱ꞌkxji, naspa̱ka tseꞌe du̱yaktaajñ. t'aVanꞌit tseꞌe je̱ toompa du̱vinko̱xkteni je̱ vyintsá̱n je̱tseꞌe jidu̱ꞌu̱m du̱munooꞌkxtk: “Vintsá̱n, tonu̱ je̱ maaꞌyu̱n, jaaꞌkꞌaꞌíxu̱ jave̱e̱ꞌn je̱ts a̱ts mitseꞌe nu̱jom nmukuvé̱tu̱t.” g&GAx kaꞌa tseꞌe je̱ toompa du̱tima̱a̱da pa̱n ti veꞌe tyukkuvé̱tup je̱ yo̱j, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe je̱ vyintsá̱n vyaajñ je̱tseꞌe yakto̱o̱ꞌku̱t ma̱a̱t je̱ yꞌónu̱k je̱ ñu̱da̱ꞌa̱x, nay veꞌempa veꞌe nu̱jom yakto̱o̱ꞌkká̱xu̱t juuꞌ veꞌe yꞌixp jyayejpp, veꞌem tseꞌe ku̱du̱kuvejt je̱ yo̱j. ,%QKu veꞌe du̱kuve̱jtꞌukvaandi, vanꞌit tseꞌe du̱yakna̱jkxti toꞌk juuꞌ veꞌe tukmuyó̱jijup je̱ meen juuꞌ veꞌe yaknu̱mutoomp miijl joojnt am. O$’Tun vinko̱pk je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe xto̱kinme̱e̱ꞌkxtat je̱ jayu juuꞌ veꞌe mmuto̱kintoojnju̱dup. Ku̱x juuꞌ xa veꞌe je̱ Nteꞌyam tyuump, veꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌe ax joꞌn toꞌk je̱ yakkutojkpa juuꞌ veꞌe du̱yo̱ju̱va̱a̱ꞌnuvaamp je̱ tyoompata̱jk juuꞌ veꞌe muyó̱jijidup. ^#5Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús yꞌatso̱o̱jvji: ―Kaꞌa xa a̱ts mitseꞌe nnu̱u̱jma je̱ts vuxtojtu̱k nax, kamacho̱o̱vna veꞌe. Je̱ toompa juuꞌ veꞌe du̱kato̱kinme̱e̱ꞌkx je̱ myujatyooꞌ " Vanꞌit tseꞌe je̱ Pedro o̱jts je̱ Jesús du̱ꞌamo̱tutu̱va: ―Ma̱ja̱ Vintsá̱n, ¿vinxu̱p naxts a̱tseꞌe nto̱kinme̱e̱ꞌkxu̱t a̱ts je̱ nꞌuts ukpu̱ a̱ts je̱ nꞌajch ku a̱tseꞌe xmuto̱kintún? ¿Vuxtojtu̱k nax vineꞌe? !)Ku̱x pa̱n joma xa veꞌe je̱ jayu nu̱me̱jtsk ukpu̱ nu̱toojk ñayꞌamókajada a̱ts ka̱jx, je̱ꞌe̱ ma̱a̱ttats a̱tseꞌe nꞌit. 1 [’Nnu̱u̱jmiduvapts a̱ts miitseꞌe je̱ts pa̱n nu̱me̱jtsk miitseꞌeda yaja naxviijn toꞌk je̱ vinmaꞌyu̱n xjaye̱pta ku veꞌe juuꞌ xꞌamó̱tuda, mmo̱ꞌo̱jadapts miits je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe mꞌamó̱tudup a̱ts je̱ nTeeꞌ, juuꞌ veꞌe je̱m tsapjo̱o̱tm.  ’Tyú̱vam xa a̱ts miitseꞌe nna̱a̱jmada: Juuꞌts miitseꞌe je̱ jayu myakjajtjidup je̱tseꞌe du̱tóndat, veꞌem tseꞌe yꞌijtnit; je̱ts juuꞌ miitseꞌe je̱ jayu mkayakjajtjidup je̱tseꞌe du̱tóndat, veꞌem tseꞌe yꞌijtpat. _7Ax pa̱n kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe yakꞌamo̱tunajxtuva, vaajnjats je̱ jaanchjaꞌvivata̱jk joma veꞌe ñayꞌamókajada. Pa̱n kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe yakꞌamo̱tunajxtuva, veꞌem tseꞌe xjávat ax joꞌn toꞌk juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam du̱kajaanchjaꞌvip veꞌem tseꞌe xjávat ax joꞌn je̱ kupa̱ꞌmu̱n pa̱kmojkpa. 8iAx pa̱n kaꞌa tseꞌe mka̱tsꞌamo̱tunaxyju̱, vó̱vu̱ts nu̱toꞌk ukpu̱ nu̱me̱jtsk je̱ jayu, veꞌem tseꞌe nu̱me̱jtsk ukpu̱ nu̱toojk du̱ꞌamo̱tunáxtat. 7g’Pa̱n mmuto̱kintoojnjup xa veꞌe nu̱toꞌk je̱ mꞌuts je̱ mꞌajch ukpu̱ nu̱toꞌk je̱ mꞌuts je̱ mtsa̱ꞌa̱, ma̱a̱tnakyó̱tsju̱ts akume̱jtskji je̱tseꞌe xtukna̱a̱jmat. Pa̱n mka̱tsꞌamo̱tunajxjup tseꞌe, mnayjaꞌvijidinuvap tseꞌe uts ajch ukpu̱ uts tsa̱ꞌa̱. 1[Nay veꞌempa tseꞌe je̱ nTeeꞌamda, juuꞌ veꞌe je̱m tsapjo̱o̱tm, cha̱jkpts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe ni toꞌka ya̱ piꞌk ónu̱k ku̱kyavinto̱ki. Vintso̱ veꞌe du̱tsa̱k je̱tseꞌe je̱ uts je̱ ajch je̱ts je̱ uts je̱ tsa̱ꞌa̱ yakto̱kinme̱e̱ꞌkxtat (Lc. 17.3) \1 Pa̱n pyaatyp tseꞌe, nu̱yojk tseꞌe du̱tukxo̱o̱ndu̱ku̱t je̱ carnero juuꞌ veꞌe tu̱ꞌukyo̱ꞌtyó̱kini je̱ts kaꞌa veꞌe je̱ nu̱majktupxu̱k maktaaxtojt juuꞌ veꞌe kayo̱ꞌtyó̱kidup. mS ’¿Vintso̱seꞌe xnasjávada? Pa̱n je̱m xa veꞌe je̱ jayu juuꞌ veꞌe nu̱mó̱kupx je̱ carnero du̱jaye̱jpp je̱tseꞌe toꞌk yo̱ꞌtyó̱ki, myasa̱a̱kpts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ nu̱majktupxu̱k maktaaxtojt carnero je̱tseꞌe na̱jkx je̱m tonu̱n viinm tonu̱n ka̱jxm du̱ꞌixta juuꞌ veꞌe tu̱yo̱ꞌtyó̱ki, ¿veꞌem xaja? ;o Ku̱x je̱ꞌe̱ xa a̱tseꞌe nnu̱miimp je̱ts a̱tseꞌe nyaktso̱ꞌo̱ku̱t pa̱n pa̱n jatyeꞌe to̱kihꞌijttup, a̱ts, je̱ Jayu Juuꞌ veꞌe Nu̱pa̱a̱mdu̱ka Ijtp.   ’Yakkó̱pkada o̱o̱y je̱ts ni pa̱na veꞌe xkaviijnkꞌíxtat ya̱ piꞌk ónu̱kta, ku̱x vaamp a̱tseꞌe je̱ts je̱meꞌe tsapjo̱o̱tm je̱ yꞌaangeles du̱vinꞌixta xa̱ꞌma ka̱jx a̱ts je̱ nTeeꞌ, juuꞌ veꞌe je̱m tsapjo̱o̱tm. D Ax pa̱n toꞌk tseꞌe je̱ mviijn myakto̱kintónjada, tunyakpítsumdats je̱ts u̱xkojta, ku̱x nu̱yojk o̱yeꞌe toꞌk adoꞌom viijnax mꞌíttat je̱tseꞌe xjaye̱jptinit je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp je̱ts kaꞌa veꞌe ku veꞌe me̱jtsk adoꞌom viijnax myakja̱nvíppidinit joma veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx je̱ ja̱a̱jn tyo̱y. Je̱ carnero juuꞌ veꞌe to̱kihꞌijtp tukmuꞌaꞌixmojkin (Lc. 15.3‑7) C’Je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe, pa̱n toꞌk xa veꞌe je̱ mka̱ꞌa̱j ukpu̱ je̱ mtek myakto̱kintónjada, tunku̱spóxtats je̱ts u̱xvívupta, ku̱x nu̱yojk o̱yeꞌe ka̱no̱o̱n uk pakno̱o̱n mꞌíttat je̱tseꞌe xjaye̱jptinit je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp je̱ts kaꞌa veꞌe ku veꞌe me̱jtsk ka̱ꞌa̱jax uk me̱jtsk tékax myakja̱nvíppidinit joma veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx je̱ ja̱a̱jn tyo̱y. ’¡Ayo̱o̱v xa je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ jyo̱o̱tta je̱ jayu juuꞌ veꞌe tsu̱u̱nidup yaja naxviijn, ku̱x may viijn je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe je̱ jayu du̱yakto̱kintoomp! Kaꞌa xa veꞌe yaja ñu̱nkaꞌítu̱t je̱ yakto̱kintoompa. ¡Ax ayo̱o̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ jyo̱o̱t je̱ jayu juuꞌ veꞌe je̱ myujayu du̱tukmaso̱o̱kp je̱ Nteꞌyam je̱ tyooꞌ! 1[Ax o̱pya̱na pa̱n pa̱neꞌe du̱tukmaso̱o̱kp je̱ Nteꞌyam je̱ tyooꞌ toꞌk je̱ piꞌk ónu̱k juuꞌ a̱tseꞌe xjaanchjaꞌvip, nu̱yojk o̱y tseꞌe ku̱yꞌijtu̱xju̱ je̱ jayu je̱tseꞌe toꞌk je̱ paan taak yaktukyuktsum je̱tseꞌe yakmaaxyna̱víppini joma veꞌe ka̱a̱k. b=’Je̱ jayu pa̱n pa̱neꞌe a̱ts ka̱jx o̱y jayu napya̱a̱jmjup ma̱a̱t toꞌk je̱ piꞌk ónu̱k ax joꞌn ya̱ꞌa̱, veꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌe ax joꞌn o̱y jayu ku̱ñapya̱a̱jmji a̱ts ma̱a̱t. }sAx veꞌem tseꞌe, pa̱n pa̱n tseꞌe napya̱a̱jmjup nu̱u̱ꞌk aaj nu̱u̱ꞌk jo̱o̱t ax joꞌn ya̱ piꞌk ónu̱k, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱nu̱ma̱jika̱jxp juuꞌ veꞌe ijttup je̱m je̱ Nteꞌyam yꞌam kya̱ꞌm. Kutsa̱ꞌa̱ga xa veꞌe o̱o̱y ku veꞌe je̱ jayu ntukmaso̱o̱kumdat je̱ Nteꞌyam je̱ tyooꞌ (Mr. 9.37, 42‑48; Lc. 9.48; 17.1‑2) eCje̱tseꞌe vyaajñ: ―Tyú̱vam xa a̱tseꞌe nvaꞌañ je̱ts pa̱n kaꞌa miitseꞌe mvimpitta je̱tseꞌe mꞌíttat ax joꞌn je̱ piꞌk ónu̱k, kaꞌa tseꞌe mtá̱kadat je̱m je̱ Nteꞌyam yꞌam kya̱ꞌm. Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús du̱yaaxji toꞌk je̱ piꞌk ónu̱k je̱tseꞌe je̱ja je̱ꞌe̱ yꞌitu̱kujkta du̱pu̱u̱jm,  Veꞌem tseꞌe jyajty vanꞌit, je̱tseꞌe je̱ Jesús je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk vyinkutá̱mijidi. Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús du̱ꞌamo̱tutú̱vidi: ―¿Pa̱n tseꞌe du̱nu̱ma̱jika̱jxp juuꞌ veꞌe ijttup je̱m je̱ Nteꞌyam yꞌam kya̱ꞌm? u cAx je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe je̱tseꞌe du̱kako̱ꞌo̱yjávadat juuꞌ veꞌe ntoꞌnumdup, na̱jkxu̱ tseꞌe je̱ja ma̱ja̱ na̱ꞌaka̱ya paꞌayi je̱tseꞌe xꞌakójat toꞌk je̱ tukꞌajkxmajtsu̱n jo̱ꞌku̱n. Je̱ mutoꞌk ajkx juuꞌ veꞌe myakpítsumup, je̱p tseꞌe yꞌávup xpaaꞌtu̱t toꞌk je̱ meen juuꞌ veꞌe nu̱paadap nu̱me̱jtsk je̱ jayu je̱ tsaptu̱jkpit kupa̱ꞌmu̱n; je̱ꞌe̱ tseꞌe mmo̱ꞌo̱p je̱ jáyuda a̱ts ka̱jx je̱ts mits ka̱jx.3 _Vanꞌit tseꞌe je̱ Pedro yꞌatsa̱a̱jv: ―Je̱ viijnk jayu veꞌe. Je̱tseꞌe je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xji: ―Pa̱n veꞌem xa veꞌe, kaꞌa tseꞌe je̱ jyayu kyuve̱tta. Nay kaꞌavats u̱u̱ꞌmeꞌe xtukka̱daakumduva je̱tseꞌe mpa̱ꞌmumdat je̱ tsaptu̱jkpit kupa̱ꞌmu̱n.  %Vanꞌit tseꞌe je̱ Pedro yꞌatsa̱a̱jv: ―Veꞌem, kyuvejtp xa je̱ꞌe̱ veꞌe. Ku veꞌe je̱ Pedro tya̱jki je̱p tu̱jkp, vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xji: ―¿Vintso̱s mitseꞌe mvaampa, Simón? ¿Pa̱n tseꞌe yꞌamó̱tudup je̱ kupa̱ꞌmu̱n je̱ts je̱ puta̱jkin je̱ yakkutojkpada juuꞌ veꞌe yaja naxviijn: je̱ jyáyuda, ukpu̱ je̱ viijnk jayu veꞌe? ' GKu veꞌe jye̱ꞌydi je̱m capernaaumit kyajpu̱n ka̱jxm, vanꞌit tseꞌe je̱ tsaptu̱jkpit kupa̱ꞌmu̱n pa̱kmojkpa du̱vinkutá̱midi je̱ Simón Pedro, je̱tseꞌe du̱nu̱u̱jmidi: ―¿Kaꞌa veꞌe du̱pu̱m je̱ myakꞌixpa̱jkpada je̱ tsaptu̱jkpit kupa̱ꞌmu̱n? yxyakꞌo̱o̱ꞌktapts a̱tseꞌe; ax kutoojk xa̱a̱jts a̱tseꞌe njoojntykpa̱jknuvat, a̱ts, je̱ Jayu Juuꞌ veꞌe Nu̱pa̱a̱mdu̱ka Ijtp. O̱o̱y tseꞌe je̱ ixpa̱jkpata̱jk du̱tunnu̱tsaachvinmaaydi. Je̱ tsaptu̱jkpit kupa̱ꞌmu̱n c?Namvaateꞌe je̱ Jesús je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk du̱ma̱a̱tvídu̱tta je̱m galiléait yꞌit jo̱o̱tm, vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xjidi: ―Yakpá̱mupts a̱tseꞌe je̱m je̱ jayu kya̱ꞌm, $AAx je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap juuꞌ veꞌe veꞌem, je̱ꞌe̱jyji tseꞌe o̱ꞌyixjup je̱tseꞌe du̱yakpítsumu̱t ku veꞌe je̱ jayu chapka̱ts je̱ts ku veꞌe je̱ jayu yꞌayooja. Ku je̱ Jesús je̱ yꞌo̱o̱ꞌku̱n du̱ꞌavaꞌninuva (Mr. 9.30‑32; Lc. 9.43‑45) 9kJe̱tseꞌe je̱ Jesús yꞌatso̱o̱jvji: ―Je̱ꞌe̱ ka̱jx ku veꞌe je̱ Nteꞌyam ve̱e̱ꞌnji xjaanchjávada. Tyú̱vam xa a̱tseꞌe nvaꞌañ, pa̱n mjaye̱jptupts miitseꞌe je̱ jaanchjaꞌvin je̱m mjaꞌvin ka̱jxmda, o̱yvinxu̱pa ax joꞌn toꞌk je̱ mostaza ta̱a̱mt, ku̱mꞌo̱ꞌyixjada tseꞌe je̱tseꞌe xna̱a̱jmadat ya̱ ko̱pk: “Ke̱ꞌe̱ku̱ yaja je̱ts na̱jkxu̱ viijnk tso̱v”, ke̱ꞌe̱kupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ ko̱pk. Kaꞌa xa miitseꞌe ti mkaꞌo̱ꞌyixjadat pa̱n mjaanchjaꞌvidupeꞌe je̱ Nteꞌyam. taU̱xꞌo̱o̱k tseꞌe je̱ Jesús je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk apu̱k myuko̱jtsjidi, je̱tseꞌe yꞌamo̱tutú̱vijidi: ―¿Tya̱jxs a̱a̱tseꞌe xkaꞌo̱ꞌyixji je̱ts a̱a̱tseꞌe je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap nyakpítsumu̱t?  Ku veꞌe du̱yakna̱jkxti, vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús du̱tuknu̱u̱jmi je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap juuꞌ veꞌe je̱ paꞌam jayu je̱m jyaꞌvin ka̱jxm, je̱tseꞌe je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap tyukvaatsjini. Tun je̱ꞌyji tseꞌe jyo̱tka̱daakni. PVanꞌit tseꞌe je̱ Jesús yꞌatsa̱a̱jv: ―¡Miits xa je̱ꞌe̱ veꞌeda juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam du̱kajaanchjaꞌvidup je̱ts ka vintú̱vap je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe mtoondup! ¿Joma vaat a̱tseꞌe njaaꞌkjaꞌítu̱t miits ma̱a̱tta je̱tseꞌe njaaꞌkjamuté̱nadat? Yakminda je̱ paꞌam jayu. !Ta̱ xa a̱tseꞌe ya̱ mꞌixpa̱jkpata̱jk njatuknu̱minda, ax kaꞌa tseꞌe yꞌo̱ꞌyixjada je̱tseꞌe du̱yakjo̱tka̱daꞌaktat. 7―Vintsá̱n, tukmo̱ꞌo̱tu̱ toꞌk aaj a̱ts je̱ nmajntk ku̱x je̱ ko̱ꞌo̱pyaꞌamap je̱ꞌe̱ veꞌe pa̱jkjup je̱tseꞌe o̱o̱y tyuntsaachpaaꞌty, may náxani tseꞌe ñaxvívup, toꞌma jaty tseꞌe jya̱nvívupa je̱ts toꞌma jaty tseꞌe ña̱vívupa. MKu veꞌe jye̱ꞌydi joma veꞌe je̱ nu̱may jayu vye̱ꞌnada, vanꞌit tseꞌe toꞌk je̱ yaaꞌtya̱jk du̱vinkuta̱mi je̱ Jesús, je̱tseꞌe du̱vinko̱xkteni, je̱tseꞌe vyaajñ: O Vanꞌit tseꞌe je̱ ixpa̱jkpata̱jk du̱vinmó̱tudi je̱ts je̱ Yakna̱pe̱jtpa Juaaneꞌe je̱ Jesús tyijp je̱ jayu juuꞌ veꞌe veꞌem ax joꞌn je̱ Elías. Ku je̱ Jesús du̱yakjo̱tka̱daaky toꞌk je̱ jayu juuꞌ veꞌe je̱m jyaꞌvin ka̱jxm je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap (Mr. 9.14‑29; Lc. 9.37‑43) h~I Ax a̱tsts miitseꞌe nnu̱u̱jmidup je̱ts o̱jts je̱ꞌe̱ veꞌe, kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ jayu du̱nu̱jaꞌvidi je̱ts pa̱n je̱ꞌe̱ veꞌe, tyoonduts je̱ꞌe̱ veꞌe veꞌem ax joꞌn du̱tso̱jkti. Nay veꞌempats a̱tseꞌe ntsaachpaaꞌtu̱t je̱m je̱ꞌe̱ kya̱ꞌmda, a̱ts, je̱ Jayu Juuꞌ veꞌe Nu̱pa̱a̱mdu̱ka Ijtp. D} Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús yꞌatso̱o̱jvjidi: ―Tyú̱vam xa je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ts miimpeꞌe tooꞌva̱jkp je̱ Elías, je̱ꞌe̱ tseꞌe nu̱jom du̱yakꞌo̱ꞌyinuvap. |9 Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk yꞌamo̱tutú̱vijidi: ―¿Tya̱jxseꞌe je̱ tsaptu̱jkpit yakꞌixpa̱jkpata̱jk vyaꞌanda je̱ts tun vinko̱pk je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe tooꞌva̱jkp je̱ Elías myiinnuvat je̱ts kaꞌa veꞌe je̱ Cristo? -{S Vajntktinup tseꞌe je̱m ko̱pk viinm vye̱ꞌnada, je̱tseꞌe je̱ Jesús jidu̱ꞌu̱m pyavaajnjidi: ―Ni pa̱na veꞌe xkatukmumaaydu̱ktat juuꞌ veꞌe tu̱xꞌixta, vanꞌítnumeꞌe ku a̱tseꞌe nꞌo̱o̱ꞌku̱t je̱ts a̱tseꞌe njoojntykpa̱jknuvat, a̱ts, je̱ Jayu Juuꞌ veꞌe Nu̱pa̱a̱mdu̱ka Ijtp. Je̱ Yakna̱pe̱jtpa Juan je̱ jayu du̱yakvimpijt je̱ Nteꞌyam ma̱a̱t (Mr. 9.11‑13) jzMKu veꞌe kyo̱o̱jvu̱kti, kaꞌa tseꞌe du̱ꞌukpa̱nꞌíxtini, je̱ Jesuusji veꞌe. MyVanꞌit tseꞌe je̱ Jesús vyinkutá̱mijidi, je̱tseꞌe je̱ kya̱ꞌa̱j tyuknu̱ko̱o̱jnjidi, je̱tseꞌe je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk du̱nu̱u̱jmidi: ―Pojtu̱kta. Kadi mtsa̱ꞌa̱gada. .xUKu veꞌe je̱ ixpa̱jkpata̱jk du̱ꞌamo̱tunajxti, vanꞌit tseꞌe je̱ vyiijnda je̱ yꞌaajta du̱tukpaatti je̱ naax ku̱x tsa̱ꞌkidu veꞌe o̱o̱y. wKo̱jtspna tseꞌe je̱ Pedro vyeꞌna ku veꞌe yoꞌtsjidi toꞌk pa̱k je̱ vínu̱ts juuꞌ veꞌe ajajp ata̱ꞌkxp. Je̱p tseꞌe vínu̱ts akujkp yakmo̱tu toꞌk je̱ ayook juuꞌ veꞌe vaamp: ―Ya̱ꞌa̱ xa veꞌe a̱ts je̱ nꞌOnu̱k, juuꞌ a̱tseꞌe o̱o̱y ntuntsa̱jkp, o̱o̱yts a̱ts ya̱ꞌa̱ veꞌe ntuntukxo̱o̱ndu̱k. Amo̱tunaxta juuꞌ veꞌe kya̱jtsp. PvVanꞌit tseꞌe je̱ Pedro du̱nu̱u̱jmi je̱ Jesús: ―Ma̱ja̱ Vintsá̱n, ¡o̱y xa je̱ꞌe̱ veꞌe ku a̱a̱tseꞌe yaja nꞌit! Pa̱n mtsa̱jkp, vaꞌants a̱a̱ts du̱pu̱mu̱ toojk je̱ piꞌk ojts atya̱jk: toꞌk mits mje̱ꞌe̱, je̱ts toꞌk je̱ Moisés jye̱ꞌe̱, je̱ts jadoꞌk je̱ Elías jye̱ꞌe̱. !u;Vanꞌit tseꞌe vyaꞌkke̱ꞌxti je̱ja je̱ꞌe̱ vyinkujkta je̱ Moisés ma̱a̱t je̱ Elías, je̱tseꞌe je̱ Jesús du̱ma̱a̱tnakyo̱jtsjidi. tJe̱m tseꞌe je̱ Jesús tyikts je̱ja je̱ꞌe̱ vyinkujkta. Veꞌemeꞌe je̱ vyiijn je̱ yꞌaaj yꞌajaj yꞌatu̱ꞌkx ax joꞌn je̱ aampa xa̱a̱j; veꞌemeꞌe je̱ vyit vyimpijt vaꞌajts po̱o̱ꞌp, veꞌem ax joꞌn je̱ kujajpa je̱ kuta̱ꞌkxpa. s Kutojtu̱k xa̱a̱j tseꞌe je̱ Jesús du̱vo̱vu̱tso̱o̱ꞌndi je̱ Pedro, je̱ Santiago, ma̱a̱t je̱ Juan, je̱ Santiago je̱ yꞌuts, je̱tseꞌe apu̱k du̱vo̱o̱vdi, je̱tseꞌe pye̱jtti joma veꞌe toꞌk je̱ ko̱pk juuꞌ veꞌe ka̱jxm. r Tyú̱vam xa a̱tseꞌe nvaꞌañ je̱ts je̱ja veꞌe je̱ jayu juuꞌ veꞌe yaja ijttup je̱tseꞌe kyaꞌo̱o̱ꞌktat pa̱n kaꞌana a̱tseꞌe xꞌixta ku a̱tseꞌe nmiinnit yakkutojkpa, a̱ts, je̱ Jayu Juuꞌ veꞌe Nu̱pa̱a̱mdu̱ka Ijtp.Uq#Miinnup a̱tseꞌe je̱ nTeeꞌ je̱ mya̱jin ma̱a̱t ma̱a̱t a̱ts je̱ nꞌaangelesta̱jk, a̱ts, je̱ Jayu Juuꞌ veꞌe Nu̱pa̱a̱mdu̱ka Ijtp, vanꞌitts a̱tseꞌe toꞌk jadoꞌk nmo̱o̱ynit juuꞌ veꞌe tukka̱daakju̱dup, veꞌem ax joꞌn du̱paaꞌty du̱ꞌake̱e̱ga juuꞌ veꞌe tu̱du̱tonda tu̱du̱ko̱tsta. zpmNi vinxu̱pa xa je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ jayu kyatoꞌnu̱xju̱t ku veꞌe du̱je̱ꞌe̱iká̱xu̱t nu̱jom ya̱ naxviijnit it je̱tseꞌe vyintó̱kinit je̱ jayu je̱ jyo̱o̱t je̱ jyaꞌvin. Ax ku tseꞌe je̱ jayu je̱ jyo̱o̱t je̱ jyaꞌvin vyintó̱kinit, kaꞌa xa veꞌe tii ni tía ti veꞌe je̱ jayu ku̱du̱yaky je̱tseꞌe jyoojntykat xa̱ꞌma ka̱jx. oPa̱n pa̱n xa a̱tseꞌe xkajaanchjaꞌvip ku̱xeꞌe du̱tsa̱ꞌa̱ga je̱tseꞌe yꞌo̱o̱ꞌku̱t, kaꞌa tseꞌe du̱jayé̱pu̱t je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp. Ax je̱ꞌe̱ pa̱n pa̱n a̱tseꞌe ijtp xjaanchjaꞌvip, ó̱yam tseꞌe yꞌo̱o̱ꞌku̱t a̱ts ka̱jx, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱jaye̱jpnup je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp. OnVanꞌit tseꞌe je̱ Jesús du̱nu̱u̱jmidi je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk: ―Pa̱n pa̱n xa veꞌe du̱tso̱jkp je̱tseꞌe yꞌijtnit a̱ts ma̱a̱t, vaꞌan tseꞌe du̱maso̱kka̱jxni je̱ yꞌavintso̱ vinmaꞌyu̱n, je̱ jyo̱o̱t je̱ jyaꞌvin du̱ma̱kkpa̱a̱mnit je̱tseꞌe chaachpaaꞌtu̱t ax joꞌn je̱ jayu juuꞌ veꞌe je̱ yꞌo̱o̱ꞌku̱n du̱ꞌana̱jkxip ku veꞌe je̱ cryuuz du̱paku̱ꞌu̱, je̱ts a̱tseꞌe xpamiinnit. zmmVanꞌit tseꞌe je̱ Jesús vyaꞌku̱mpijt je̱tseꞌe je̱ Pedro du̱nu̱u̱jmi: ―¡Vinvaꞌkvaꞌatsu̱ a̱ts, mma̱a̱tnavya̱a̱ꞌnjup xa mitseꞌe je̱ Satanás ku veꞌe veꞌem xka̱ts! Xyaktooꞌatokuvaampts a̱ts mitseꞌe. Kaꞌats mitseꞌe veꞌem xpayo̱ꞌo̱y ax joꞌn je̱ Nteꞌyam; veꞌem xa mitseꞌe xpayo̱ꞌo̱y ax joꞌn je̱ jayu. l Vanꞌit tseꞌe je̱ Pedro je̱ Jesús apu̱k du̱ja̱va̱a̱jv je̱tseꞌe jidu̱ꞌu̱m du̱tuknu̱u̱jmi: ―¡Ma̱ja̱ Vintsá̱n, je̱ Nteꞌyameꞌe mjayé̱pjup mꞌaxajtókjup je̱ts ni je̱ vinꞌita ya̱ꞌa̱ veꞌe mkajátju̱t mkanáxju̱t! QkVanꞌit tseꞌe je̱ Jesús je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk du̱vaajnjiꞌukvaandi je̱ts tun vinko̱pk je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe je̱m Jerusalén ña̱jkxu̱t je̱tseꞌe je̱m o̱o̱y tyunyaktsaachpaaꞌtjadat je̱ israeejlit je̱ myú̱jit jáyuda, je̱ teeꞌta̱jk je̱ vyintsa̱nda, ma̱a̱t je̱ tsaptu̱jkpit yakꞌixpa̱jkpata̱jkta. Je̱m tseꞌe je̱ jayu yakꞌo̱o̱ꞌkju̱t; ax joojntykpa̱jknuvapts je̱ꞌe̱ veꞌe kutoojk xa̱a̱j. jVanꞌit tseꞌe je̱ Jesús je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk du̱tukpavaandi je̱ts ni pa̱na veꞌe du̱kavaajnjadat je̱ts je̱ꞌe̱ je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Cristo. Ku je̱ Jesús du̱ꞌavaꞌni je̱ yꞌo̱o̱ꞌku̱n (Mr. 8.31‑9.1; Lc. 9.22‑27) i Nmo̱o̱ynupts a̱ts mitseꞌe je̱ kutojku̱n je̱tseꞌe mvaꞌanu̱t juuꞌ veꞌe toomp je̱ts juuꞌ veꞌe katoomp. Juuꞌts mitseꞌe je̱ jayu myakjajtjip je̱tseꞌe du̱tóndat yaja naxviijn, veꞌem tseꞌe yꞌijtpat je̱m tsapjo̱o̱tm; juuꞌts mitseꞌe je̱ jayu mkayakjajtjip je̱tseꞌe du̱tóndat yaja naxviijn, nay veꞌem tseꞌe yꞌijtpat je̱m tsapjo̱o̱tm. 'hGA̱tsts mitseꞌe nnu̱u̱jmip je̱ts je̱ Pedro mitseꞌe. Pyaatyp yꞌake̱e̱guipts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe veꞌem myaktukxa̱a̱ja ku̱x veꞌemeꞌe yakko̱jtsvaꞌach je̱ mxa̱a̱j, tsaaj, je̱ ma̱kk aaj je̱ ma̱kk jo̱o̱teꞌe mjayejpp. Ax ya̱ꞌa̱ juuꞌ veꞌe tu̱xka̱ts, veꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌe ax joꞌn je̱ ta̱kneꞌev cho̱o̱ꞌndu̱k je̱p naaxyp, nu̱may tseꞌe je̱ jayu du̱jaanchjávadat; ax kaꞌa tseꞌe je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap du̱ꞌama̱a̱daaga je̱ jayu juuꞌ a̱tseꞌe xjaanchjaꞌvidup. gVanꞌit tseꞌe je̱ Jesús yꞌatso̱o̱jvjinuva: ―Xo̱o̱n xa mitseꞌe, Simón, je̱ Jonás je̱ myajntk, ku̱x ka je̱ jáyuvap xa mits ya̱ꞌa̱ veꞌe tu̱mtuknu̱jávaja, a̱ts je̱ nTeeꞌ veꞌe, juuꞌ veꞌe je̱m tsapjo̱o̱tm. \f1Vanꞌit tseꞌe je̱ Simón Pedro yꞌatso̱o̱jvji: ―Mits xa je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Cristo, juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam vyinko̱o̱n je̱tseꞌe yakkutojknit, je̱ joojntyk Nteꞌyam je̱ yꞌOnu̱k. e/Vanꞌit tseꞌe je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk du̱nu̱u̱jmidi: ―Je̱ts miitsta, ¿vintso̱ts miitseꞌe mvaꞌanda je̱ts pa̱n a̱tseꞌe? d9Vanꞌit tseꞌe yꞌatso̱o̱vdi: ―Je̱m xa veꞌe pa̱neꞌe vaandup je̱ts je̱ Yakna̱pe̱jtpa Juan mitseꞌe, je̱mpa tseꞌe pa̱neꞌe vaanduvap je̱ts je̱ Elías mitseꞌe, nay je̱mpa tseꞌe pa̱neꞌe vaandup je̱ts je̱ Jeremías mitseꞌe, ukpu̱ nu̱toꞌk je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpa juuꞌ veꞌe ju̱jpani o̱o̱ꞌktinu, ax je̱ꞌe̱k tseꞌe joojntykpa̱jknuva. %cC Ku veꞌe je̱ Jesús jye̱ꞌy je̱m joma veꞌe je̱ it du̱xa̱a̱ja Cesarea de Filipo, vanꞌit tseꞌe du̱ꞌamo̱tutu̱vi je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk: ―¿Vintso̱seꞌe je̱ jayu vyaꞌanda, pá̱nu̱k a̱tseꞌe?, a̱ts, je̱ Jayu Juuꞌ veꞌe Nu̱pa̱a̱mdu̱ka Ijtp. b Vanꞌit tseꞌe du̱vinmó̱tudi je̱ts ka je̱ levaduurapeꞌe je̱ Jesús tyijp juuꞌ veꞌe je̱ tsapkaaky ju̱ts du̱tukta̱jkika̱jxp, je̱ ixpa̱jku̱neꞌe tyijp juuꞌ veꞌe je̱ fariseota̱jk jye̱ꞌe̱da je̱ts je̱ saduceota̱jk jye̱ꞌe̱da. Ku je̱ Pedro du̱ꞌavaꞌni je̱ts je̱ Jesús je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Cristo (Mr. 8.27‑30; Lc. 9.18‑21) a ¿Vintso̱seꞌe tu̱xkavinmó̱tuda je̱ts ka je̱ tsapkaaky levaduurap a̱tseꞌe ntijp ku a̱tseꞌe tu̱nvaꞌañ je̱tseꞌe mnayꞌíxjadat je̱tseꞌe veꞌem mkapaaꞌtjadat je̱ fariseota̱jk je̱ lyevaduura je̱ts je̱ saduceota̱jk je̱ lyevaduura? 4`a ¿Kaꞌa veꞌe xjaaꞌmye̱jtstuva ku a̱tseꞌe vuxtojtu̱k je̱ tsapkaaky je̱ jayu nyakvaꞌkxjidi nu̱maktaaxk miijl naxy, je̱ts vinxu̱p kacheꞌe xpa̱kmojktini? V_% ¿Kaꞌana veꞌe xvinmó̱tuda? ¿Kaꞌa veꞌe xjaaꞌmyé̱tsta ku a̱tseꞌe mugo̱o̱xk je̱ tsapkaaky je̱ jayu nyakvaꞌkxjidi nu̱mugo̱o̱xk miijl naxy, je̱ts vinxu̱p kacheꞌe xpa̱kmojktini? v^eAx ku tseꞌe je̱ Jesús du̱nu̱jaꞌvi, vanꞌit tseꞌe je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk du̱nu̱u̱jmidi: ―¿Tya̱jxseꞌe mvaꞌanda je̱ts kaꞌa veꞌe ti mtsapkaakyta? ¡Tun ve̱e̱ꞌnji veꞌe je̱ jaanchjaꞌvin xjaye̱pta! +]OVanꞌit tseꞌe je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk ñavyaajnjidi: ―Je̱ꞌe̱ ka̱jx xa veꞌe veꞌem vyaꞌañ ku̱xeꞌe je̱ tsapkaaky tu̱nkayakme̱jtsumda. d\AVanꞌit tseꞌe je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xjidi: ―Mnayꞌíxjadap tseꞌe je̱ts kaꞌa veꞌe mnatyukpaaꞌtjadat je̱ levadura juuꞌ veꞌe je̱ fariseota̱jk jye̱ꞌe̱da je̱ts je̱ saduceota̱jk jye̱ꞌe̱da. W['Ku veꞌe je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk ña̱najxti je̱m jadoꞌk adoꞌom ma̱ja̱ na̱ꞌaka̱ya paꞌam, jyaaꞌtyó̱kidu tseꞌe je̱tseꞌe ku̱du̱pa̱a̱mdi je̱ tsapkaaky je̱m barco jo̱o̱tm. mZSYa̱ ko̱ꞌo̱y jayu juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam du̱maso̱o̱ktup, yꞌamó̱tudupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe je̱ ma̱ja̱ nu̱jaꞌvin yaktoojnjadat; ax kaꞌa tseꞌe yaktoojnjadat je̱ ma̱ja̱ nu̱jaꞌvin, je̱ nu̱jaꞌvinji veꞌe juuꞌ veꞌe pyaatyp yꞌake̱e̱guip ma̱a̱t je̱ Jonás jye̱ꞌe̱. Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús myaso̱o̱kjidi je̱tseꞌe cha̱a̱ꞌn. Je̱ fariseo je̱ yꞌixpa̱jku̱n tseꞌe je̱ jayu du̱yakvinmamyaꞌtp (Mr. 8.14‑21) Y!Ku veꞌe ja̱pyji, jidu̱ꞌu̱m tseꞌe mvaꞌanda: “Kaꞌadameꞌe ya̱ it vyaꞌatsu̱t ku̱x tsapts xa veꞌe xim tsajviinm je̱ts vintojknup tseꞌe ya̱ it.” ¡Me̱jtsꞌaajta me̱jtsjo̱o̱tta! Mnu̱jaꞌvidup xa miitseꞌeda juuꞌ veꞌe ya̱ tsajmit it ñu̱ka̱jtsp, ax kaꞌa tseꞌe xnu̱jávada je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe ñu̱ka̱jtsp pa̱n ti veꞌe yam toojnjup ko̱jtsjup. aX;Ax jidu̱ꞌu̱m tseꞌe je̱ Jesús yꞌatso̱o̱jvjidi: ―Ku xa veꞌe ya̱ it tyánayini, jidu̱ꞌu̱mts miitseꞌe mvaꞌanda: “Vaꞌajtstameꞌe ya̱ it yꞌítu̱t ku̱x tsapts xa veꞌe xim tsajviinm.” W Toꞌk nax tseꞌe je̱ fariseota̱jk je̱ts je̱ saduceota̱jk du̱vinkutá̱midi je̱ Jesús, je̱ꞌe̱ veꞌe cho̱jktup je̱tseꞌe du̱yakko̱jtstó̱kidat. Je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe du̱ꞌamó̱tudi je̱tseꞌe tyoꞌnu̱xjadat je̱ tsajmit ma̱ja̱ nu̱jaꞌvin, veꞌem tseꞌe du̱yaknu̱ke̱ꞌxnatá̱kat je̱ts je̱ Nteꞌyam ma̱a̱t je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Jesús. ZV-'Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús je̱ nu̱may jayu du̱pake̱jxtini je̱tseꞌe je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk je̱m barco jo̱o̱tm du̱ma̱a̱tta̱jkidi je̱tseꞌe je̱m magdálait yꞌit jo̱o̱tm ña̱jkxti.U{&Nu̱maktaaxk miijl tseꞌe je̱ yaaꞌtya̱jk kyaaydi, apu̱k je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jkta ma̱a̱t je̱ piꞌk ónu̱kta. T)%Anañu̱joma tseꞌe kyaaydi je̱tseꞌe kyooxjidi; javuxtojtu̱k kach tseꞌe du̱pa̱kmojktini je̱ tsapkaaky kunax je̱ts je̱ ajkx kunax. AS{$Ku veꞌe yꞌa̱jxtkti, vanꞌit tseꞌe du̱ka̱a̱jy vuxtojtu̱k je̱ tsapkaaky je̱ts yu̱u̱ꞌn ve̱e̱ꞌn je̱ piꞌk ajkx, je̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam du̱kuko̱jtsji. Vanꞌit tseꞌe du̱tojkvaꞌkxy je̱tseꞌe du̱mo̱o̱jy je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk, je̱ꞌe̱da tseꞌe je̱ jayu du̱mo̱o̱ydup. {Ro#Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús du̱pavaajñ je̱tseꞌe je̱ nu̱may jayu yꞌa̱jxtu̱ktat je̱ja naxku̱jx. `Q9"Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús yꞌamo̱tutú̱vijidi: ―¿Vinxu̱p tseꞌe je̱p je̱ mtsapkaakyta? Je̱tseꞌe yꞌatso̱o̱vdi: ―Vuxtojtu̱k je̱ tsapkaaky je̱ts yu̱u̱ꞌn ve̱e̱ꞌn je̱ piꞌk ajkx. YP+!Vanꞌit tseꞌe je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk ña̱ꞌmu̱xjidi: ―¿Jómaseꞌe je̱ tsapkaaky cho̱o̱ꞌnu̱t je̱tseꞌe ya̱ nu̱may jayu nyakkaꞌyumdat?, ku̱x kaꞌa veꞌe yaja pya̱ntsu̱u̱na. )OK Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús du̱yaxmujk je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk je̱tseꞌe du̱nu̱u̱jmidi: ―Ntukma̱ꞌtp xa a̱tseꞌe ya̱ nu̱may jáyuda ku̱x toojk xa̱a̱jani xa ya̱ꞌa̱ veꞌe yaja yꞌitta a̱ts ma̱a̱t, kaꞌa tseꞌe tii ti veꞌe kyáydap jya̱ꞌkxtap. Kaꞌats a̱tseꞌe mpake̱xuvaandini veꞌemji je̱m tya̱kꞌamda ku̱x ku veꞌe je̱ yooj yaknooꞌkxjidinit je̱ja tooꞌ aajy. N-Atu̱va ato̱ki tseꞌe du̱tuktaandi je̱ jáyuda ku veꞌe du̱ꞌixti je̱ts ko̱jtspa̱jktinupeꞌe je̱ oom jáyuda, je̱ts o̱ꞌyixjidinupeꞌe je̱ kya̱ꞌa̱jta je̱ tyekta juuꞌ veꞌe ka̱maꞌat pakmaꞌat ijttu, je̱ts o̱yeꞌe yo̱ꞌydini juuꞌ veꞌe u̱xke̱t ijttu, je̱ts vinꞌixpa̱jktinupeꞌe juuꞌ veꞌe viints ijttu. Vanꞌit tseꞌe je̱ jayu du̱yakmá̱jidi du̱yakjaanchidi je̱ israeejlit jayu je̱ Ntyeꞌyamda. Ku je̱ Jesús je̱ jayu du̱yakkaajy nu̱maktaaxk miijl naxy (Mr. 8.1‑10) M#Nu̱may tseꞌe o̱o̱y je̱ jayu tyunnu̱je̱ꞌyjini. Je̱m tseꞌe du̱tuknu̱na̱jkxti je̱ u̱xke̱t jayu, je̱ viints jayu, je̱ oom jayu, je̱ts je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe ka ó̱yap je̱ kya̱ꞌa̱j; je̱ jayu veꞌe juuꞌ veꞌe may viijn je̱ paꞌam du̱ma̱a̱t, je̱ꞌe̱ tseꞌe yakpa̱a̱mdu je̱ja je̱ Jesús vyinkujk. Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús yakjo̱tka̱dakka̱jxjidini. YL+Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús je̱m cha̱a̱ꞌn je̱tseꞌe jye̱ꞌy je̱ja galiléait mya̱ja̱̱ na̱ꞌaka̱ya paꞌayi. Vanꞌit tseꞌe ñu̱jkx je̱m tonu̱n viinm je̱tseꞌe je̱m yꞌa̱jxtk. KVanꞌit tseꞌe je̱ Jesús yꞌatsa̱a̱jv: ―¡O̱o̱yeꞌe je̱ jaanchjaꞌvin xtunjayep! Vaꞌan veꞌem du̱tunju̱ ax joꞌn xtsa̱k. Je̱ꞌyji tseꞌe je̱ ña̱a̱x jyo̱tka̱daakni. Ku je̱ Jesús du̱yakjo̱tka̱daaky nu̱may je̱ paꞌam jayu RJVanꞌit tseꞌe je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk vyaajñ: ―Veꞌem tseꞌe. O̱yam tseꞌe vyeꞌema, kyamyojktup tseꞌe je̱ ok je̱p mesa paꞌtkup juuꞌ veꞌe je̱ piꞌk ónu̱k yꞌu̱xkaaydup. IVanꞌit tseꞌe je̱ Jesús yꞌatsa̱a̱jv: ―Pa̱n mputa̱jkip a̱ts mitseꞌe je̱ts kaꞌa veꞌe je̱ israeejlit jáyuda, veꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌe ax joꞌn je̱ piꞌk ónu̱k je̱ kyaaky yakpu̱jkja je̱tseꞌe je̱ ok yakma̱ꞌa̱. 4HaAx vinkutá̱miju tseꞌe je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk, je̱tseꞌe je̱ Jesús du̱vinko̱xkteni, je̱tseꞌe du̱nu̱u̱jmi: ―¡Vintsá̱n, puta̱ka a̱ts toꞌk aaj! G-Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús vyaajñ: ―Je̱ Nteꞌyam xa a̱tseꞌe xtuknu̱ke̱jxp je̱ israeejlit jayu juuꞌ veꞌe to̱kihꞌijttup. F5Ax kaꞌa tseꞌe je̱ Jesús yꞌatso̱o̱jvji. Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk vyinkutá̱mijidi je̱tseꞌe je̱ Jesús du̱munooꞌkxtkti: ―Pake̱jxni mits ya̱ꞌa̱ toꞌk aaj ku̱x yapeꞌe xpame̱jtsumda, je̱tseꞌe o̱o̱y tyunneꞌem. BE}Vanꞌit tseꞌe toꞌk je̱ canaanit ta̱ꞌa̱xta̱jk juuꞌ veꞌe je̱m tso̱ tsu̱u̱nip, je̱ꞌe̱ tseꞌe je̱ Jesús du̱vinkuta̱mi je̱tseꞌe ma̱kk du̱muka̱jts. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe du̱nu̱u̱jmi: ―¡Vintsá̱n, je̱ David je̱ chaan je̱ kyo̱o̱j juuꞌ veꞌe yakkutojknup, tukmo̱ꞌo̱tu̱ a̱ts toꞌk aaj! Je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap xa veꞌe tukkooꞌyijup a̱ts je̱ nna̱a̱x. O̱o̱y tseꞌe tyuntsaachpaaꞌty. qg~x}({zywutsrq=oofnmlmkjihgfdbb a9`v_^^] \U[TZYYmXW V@USRQPNMKIaHGF@ECBA@?? >:=Q―Je̱ Nteꞌyam xa veꞌe du̱vo̱o̱p je̱ jayu je̱tseꞌe yꞌijttinit je̱m yꞌam kya̱ꞌm. Veꞌem xa je̱ꞌe̱ veꞌe ax joꞌn toꞌk je̱ yakkutojkpa juuꞌ veꞌe je̱ myajntk du̱nu̱xa̱a̱jtoꞌni ku veꞌe tya̱ꞌa̱xpu̱jk,  yVanꞌit tseꞌe je̱ Jesús kyo̱jtsꞌukvaannuva je̱ tukmuꞌaꞌixmojkin ma̱a̱t. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaajñ:  .jyamatsuvaandu tseꞌe, ax kaꞌa tseꞌe veꞌem du̱toondi ku̱x cha̱ꞌkidupeꞌe je̱ nu̱may jayu je̱ꞌe̱ ka̱jx ku veꞌe je̱ nu̱may jayu du̱jaanchjaꞌvidi je̱ts je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpa je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Jesús.Y+-Ku veꞌe je̱ teeꞌta̱jk je̱ vyintsa̱nda je̱ts je̱ fariseota̱jk du̱ꞌamo̱tunajxti, vanꞌit tseꞌe du̱nu̱jaꞌvidi je̱ts je̱ꞌe̱ ka̱jxta veꞌe ya̱ tukmuꞌaꞌixmojkin du̱ka̱jts; C,Pa̱n pa̱n xa veꞌe kítup je̱ja tsaku̱jx, tukta̱jiká̱xup tseꞌe; ax pa̱n pa̱n tseꞌe je̱m ñiꞌkxm je̱ tsaaj naxka̱daakp, je̱ naxvay joꞌn tseꞌe tyaannit je̱ jayu. +Miits xa veꞌe mꞌuktukka̱daakju̱du je̱tseꞌe ku̱mꞌijtti je̱m je̱ Nteꞌyam yꞌam kya̱ꞌm. Ax kaꞌa tseꞌe je̱m mꞌíttat; je̱ Nteꞌyam tseꞌe du̱vinko̱o̱n je̱tseꞌe je̱m yꞌijttinit je̱ jayu juuꞌ veꞌe kuva̱jkju̱dup. }s*Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xjidi: ―Ta̱ miitseꞌe xko̱tsta je̱ Kunuuꞌkx Jatyán juuꞌ veꞌe vaamp:Je̱ o̱y tsaaj juuꞌ veꞌe je̱ po̱jtspata̱jk myaso̱o̱ktinu,
je̱ꞌe̱ tseꞌe o̱jts yakpu̱m joma veꞌe du̱nu̱vinko̱pkiku̱x je̱ ma̱ja̱ tsapta̱kpa̱ts.Je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n xa ya̱ꞌa̱ veꞌe du̱toon,
ax je̱ ma̱ja̱ atú̱vats ya̱ꞌa̱ veꞌe juuꞌ veꞌe nꞌíxumdup. Ta̱ miits ya̱ꞌa̱ veꞌe xko̱tsta, ¿veꞌem xaja? ?w)Je̱tseꞌe yꞌatso̱o̱vdi: ―Yakjayꞌo̱o̱ꞌkká̱xjadap xa veꞌe katukma̱ꞌa̱tum je̱ ko̱ꞌo̱y toompata̱jk je̱tseꞌe je̱ viijnk yoova toompa du̱pá̱mu̱t. (Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús yꞌamo̱tutú̱vijidi: ―¿Vintso̱seꞌe tyónjadat je̱ tsaaydum kam je̱ vyintsá̱n? 'Vanꞌit tseꞌe du̱majtsti je̱tseꞌe du̱yakpítsumdi joma veꞌe je̱ tsaaydum kam, je̱tseꞌe du̱yakꞌo̱o̱ꞌkti. &Ax ku tseꞌe du̱ꞌixti je̱ tsaaydum kam je̱ vyintsá̱n je̱ myajntk, jidu̱ꞌu̱m tseꞌe ñavyaajnjidi: “Ya̱ꞌa̱ xa veꞌe tukka̱dakká̱xjup ya̱ tsaaydum kam. Vaꞌan du̱yakꞌo̱o̱ꞌkumda je̱tseꞌe nje̱ꞌe̱imdat ya̱ tsaaydum kam.” 4a%’Ax tun u̱xꞌo̱o̱kani tseꞌe je̱ myajntk du̱kejx. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaajñ: “Vyintsa̱ꞌa̱gadap ijk je̱ꞌe̱ vineꞌe a̱ts ya̱ nꞌónu̱k.” 1[$Vanꞌit tseꞌe je̱ tsaaydum kam je̱ vyintsá̱n du̱jaaꞌkke̱jxnuva je̱ kyuká̱tsivada. Nay vanxú̱pjyam tseꞌe yaktoondinuva nu̱jom juuꞌ veꞌe kye̱jx. <q#Ax myajtstu tseꞌe je̱ kuká̱tsivada: je̱m tseꞌe juuꞌ veꞌe vyo̱jptu, je̱mpa tseꞌe juuꞌ veꞌe yakꞌo̱o̱ꞌktu, nay je̱mpa tseꞌe juuꞌ veꞌe chakaꞌtstu. I "’Ku veꞌe je̱ tsaaydum tok aats du̱paaty, vanꞌit tseꞌe je̱ kyuká̱tsivada du̱kejx je̱tseꞌe na̱jkx je̱ yoova toompa du̱ꞌamó̱tuda pa̱n juuꞌ veꞌe tukka̱daakjup. /W!’Amo̱tunaxta jadoꞌk ya̱ tukmuꞌaꞌixmojkin: Toꞌk xa veꞌe je̱ jayu du̱pu̱u̱jm je̱ tsaaydum kam, je̱tseꞌe du̱yaknaaꞌtujk, je̱tseꞌe je̱ jot du̱pu̱u̱jm je̱p tsaja̱a̱tp joma veꞌe je̱ tsaaydum yakvinma̱a̱ꞌkxu̱t, je̱tseꞌe toꞌk je̱ pa̱ts ka̱jxm du̱pu̱u̱jm joma veꞌe je̱ chaaydum kam yaknu̱ꞌíxat. Vanꞌit tseꞌe du̱tukma̱a̱tko̱jtsmojkti je̱ yoova toompata̱jk pa̱n vinxu̱peꞌe tyukka̱daꞌakjadat ku veꞌe du̱pa̱kmóktat je̱ tsaaydum ta̱a̱jm. Vanꞌit tseꞌe jékum ñu̱jkx. ' Ku̱x je̱ꞌe̱ xa veꞌe je̱ Yakna̱pe̱jtpa Juan ñu̱ꞌo̱jts je̱tseꞌe mtukꞌíxjadat vintso̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam du̱tsa̱k je̱tseꞌe mjoojntykadat, kaꞌats miits je̱ꞌe̱ veꞌe xjaanchjaꞌvidi, ax jyaanchjaꞌviduts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ kupa̱ꞌmu̱n pa̱kmojkpada je̱ts je̱ ko̱ꞌo̱tya̱ꞌa̱xapta. Ax ó̱yamts miitseꞌe xjaꞌixti ku veꞌe vyinmayu̱mpijtti je̱tseꞌe ñapya̱a̱jmjidi je̱m je̱ Nteꞌyam yꞌam kya̱ꞌm, kaꞌats miitseꞌe veꞌem xtoonduva, kaꞌa tseꞌe xjaanchjaꞌvidi juuꞌ veꞌe je̱ Juan kyo̱jts. Je̱ ko̱ꞌo̱y toompata̱jk tukmuꞌaꞌixmojkin (Mr. 12.1‑12; Lc. 20.9‑19) /W¿Pa̱n tseꞌe du̱toon juuꞌ veꞌe je̱ tyeeꞌ cho̱jk? Vanꞌit tseꞌe yꞌatso̱o̱vdi: ―Je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe mutooꞌva̱jkp yaknu̱u̱jmi. Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xjidi: ―Veꞌem xa miitseꞌeda ax joꞌn je̱ yaaꞌtya̱jk je̱ myajntk juuꞌ veꞌe du̱katoon juuꞌ veꞌe je̱ tyeeꞌ cho̱jk. Napya̱a̱jmju̱du veꞌe je̱m je̱ Nteꞌyam yꞌam kya̱ꞌm je̱ kupa̱ꞌmu̱n pa̱kmojkpada je̱ts je̱ ko̱ꞌo̱tya̱ꞌa̱xapta; ax nu̱yojk tsoꞌoxts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe je̱m mꞌíttat. CAx vanꞌit tseꞌe du̱nu̱u̱jmiva nay vanxú̱pjyam jadoꞌk je̱ myajntk. Ax jidu̱ꞌu̱mts je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌatso̱o̱jvji: “Na̱jkxup a̱ts.” Ax kaꞌa tseꞌe ñu̱jkx.  3Vanꞌit tseꞌe yꞌatsa̱a̱jv: “Kaꞌa a̱tseꞌe nna̱jkxuvaꞌañ.” U̱xꞌo̱o̱k tseꞌe vyinmayu̱mpijt je̱tseꞌe o̱jts je̱m tyun.  1Je̱tseꞌe jyaaꞌkvaajñ: ―¿Vintso̱s ya̱ꞌa̱ veꞌe xvinmó̱tuda? Je̱m xa veꞌe toꞌk je̱ yaaꞌtya̱jk, nu̱me̱jtsk tseꞌe je̱ myajntk. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe je̱ kyo̱o̱p majntk du̱nu̱u̱jmi: “Na̱jkxu̱ mtunu̱ je̱m tsaaydum kam jo̱o̱tm.” . UVanꞌit tseꞌe yꞌatso̱o̱vdi je̱ts kaꞌa veꞌe du̱nu̱jávada je̱ts pa̱neꞌe je̱ kutojku̱n mo̱o̱jyju je̱ Juan je̱tseꞌe je̱ jayu du̱yakna̱pé̱tu̱t. Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xjidi: ―Kaꞌats a̱tseꞌe nꞌavaꞌnivat je̱ts pa̱n a̱tseꞌe ya̱ kutojku̱n xmo̱o̱yp je̱ts a̱tseꞌe veꞌem ntun. Toꞌk je̱ jayu ma̱a̱t nu̱me̱jtsk je̱ myajntk tukmuꞌaꞌixmojkin  /Ax pa̱n vaꞌnumdup tseꞌe je̱ts je̱ jayu veꞌe je̱ kutojku̱n mo̱o̱jyju, ntsa̱ꞌkimdupts u̱u̱ꞌmeꞌe je̱ nu̱may jayu, ku̱x veꞌemeꞌe anañu̱joma du̱jaanchjávada je̱ts je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpa je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Juan yꞌijt. V %¿Pa̱n tseꞌe je̱ Juan je̱ kutojku̱n mo̱o̱jyju je̱tseꞌe je̱ jayu du̱yakna̱pé̱tu̱t? ¿Je̱ Nteꞌyameꞌe, ukpu̱ je̱ jayu veꞌe? Ax vanꞌit tseꞌe du̱ko̱jtsmojkti. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe ñavyaajnjidi: ―¿Vintso̱seꞌe ku̱nvaꞌnumda? Pa̱n vaꞌnumdup xa veꞌe je̱ts je̱ Nteꞌyameꞌe mo̱o̱jyju je̱ kutojku̱n, jidu̱ꞌu̱m tseꞌe xnu̱u̱jmimdat: “¿Tya̱jx tseꞌe xkajaanchjaꞌvidi juuꞌ veꞌe je̱ Juan kyo̱jts?” 4aVanꞌit tseꞌe je̱ Jesús yꞌatso̱o̱jvjidi: ―Nay veꞌempats a̱tseꞌe nvaampa je̱ts a̱tseꞌe xꞌatso̱o̱vduvat. Pa̱n xꞌatso̱o̱vdupts a̱tseꞌe, vanꞌitts a̱ts miitseꞌe nvaajnjadat je̱ts pa̱n a̱tseꞌe ya̱ kutojku̱n xmo̱o̱yp je̱ts a̱ts ya̱ꞌa̱ veꞌe ntun. +Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús tya̱jki je̱p ma̱ja̱ tsaptu̱jkp. Ax namvaat tseꞌe je̱p yakꞌixpu̱k, vanꞌit tseꞌe vyinkutá̱mijidi je̱ teeꞌta̱jk je̱ vyintsa̱nda je̱ts je̱ israeejlit je̱ myú̱jit jáyuda, je̱tseꞌe je̱ Jesús du̱ꞌamo̱tutú̱vidi: ―¿Pa̱n tseꞌe tu̱mna̱ꞌmu̱xju̱ je̱ts ya̱ꞌa̱ veꞌe xtónu̱t? ¿Pa̱neꞌe ya̱ kutojku̱n mmo̱o̱jyjup? 6eAx nu̱jom tseꞌe pa̱n ti veꞌe mꞌamó̱tudup je̱ Nteꞌyam ku veꞌe mtsapko̱tsta, pa̱n mjaanchjaꞌvidup tseꞌe je̱ts veꞌemeꞌe tyónju̱t juuꞌ veꞌe mꞌamó̱tudup, tónjupts je̱ꞌe̱ veꞌe. Je̱ kutojku̱n juuꞌ veꞌe je̱ Jesús jyayejpp (Mr. 11.27‑33; Lc. 20.1‑8) /Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús yꞌatso̱o̱jvjidi: ―Tyú̱vam xa a̱ts miitseꞌe nna̱a̱jmada, pa̱n mjaanchjaꞌvidup xa veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱tseꞌe mkame̱jtsvinmáyda je̱ts veꞌemeꞌe tyónju̱t juuꞌ veꞌe mꞌamó̱tudup, ka ya̱ꞌa̱jyap tseꞌe mꞌo̱ꞌyixjadap je̱tseꞌe xtóndat juuꞌ a̱tseꞌe je̱ higo ku̱p tu̱ntuujnja, mꞌo̱ꞌyixju̱duvapeꞌe je̱tseꞌe ya̱ ko̱pk xna̱a̱jmadat: “Ke̱ꞌe̱ku̱ je̱ts nayꞌapómaja je̱m maaxy na̱jo̱o̱tm”, ax veꞌem tseꞌe tyónju̱t. a;Ku tseꞌe je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk du̱ꞌixti, atu̱va ato̱ki tseꞌe tyaandi. Vanꞌit tseꞌe du̱ꞌamo̱tutú̱vidi je̱ Jesús: ―¿Vintso̱s je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ higo ku̱p tun jatyji tu̱tya̱a̱tsni? #Yꞌix tseꞌe toꞌk je̱ higo ku̱p je̱ tooꞌ muta̱m. Vanꞌit tseꞌe du̱nu̱nu̱jkx je̱tseꞌe du̱ꞌíxu̱t pa̱n je̱meꞌe je̱ tya̱a̱jm. Ax kaꞌa tseꞌe du̱tipaaty je̱m ku̱p ka̱jxm, tum je̱ yꞌaajyji veꞌe. Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús du̱nu̱u̱jmi je̱ higo ku̱p: ―¡Ni je̱ vinꞌita mko̱o̱ꞌkta̱ꞌminit! Tun je̱ꞌyji tseꞌe je̱ higo ku̱p tya̱a̱tsni. yJe̱ kujá̱pit tseꞌe ku veꞌe vyimpijtnuva je̱m Jerusalén, vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús yuꞌo̱o̱ꞌkji. kOVanꞌit tseꞌe je̱ Jesús myaso̱o̱kjidi je̱tseꞌe ñu̱jkx je̱m betániait kyajpu̱n ka̱jxm. Je̱m tseꞌe chonajxy. Ku je̱ Jesús du̱ko̱ꞌo̱ñu̱ko̱jtsi toꞌk je̱ higo ku̱p (Mr. 11.12‑14, 20‑26) Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús du̱nu̱u̱jmidi: ―¿Tits, kaꞌa veꞌe xmo̱tu vintso̱ veꞌe vyaꞌanda? Je̱tseꞌe je̱ Jesús yꞌatso̱o̱jvjidi: ―Veꞌem, nmó̱tup a̱ts. ¿Kaꞌana miitseꞌe xko̱tsta je̱ Kunuuꞌkx Jatyán juuꞌ ya̱ꞌa̱ veꞌe yꞌavaꞌnip? Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaꞌañ:Veꞌem mitseꞌe xpu̱u̱jm je̱tseꞌe o̱y tsoj myakmá̱jajat myakjaanchajat je̱ piꞌk ónu̱k,
je̱ꞌe̱ paat juuꞌ veꞌe tsiꞌtstupna. ¿Ka jidu̱ꞌu̱map je̱ꞌe̱ veꞌe vyaꞌañ? "=Ax jo̱tmaꞌttu tseꞌe je̱ teeꞌta̱jk je̱ vyintsa̱nda je̱ts je̱ tsaptu̱jkpit yakꞌixpa̱jkpata̱jk ku veꞌe du̱ꞌixti je̱ ma̱jin juuꞌ veꞌe je̱ Jesús tyuump je̱tseꞌe du̱ꞌamo̱tunajxti ku veꞌe je̱ piꞌk ónu̱k ma̱kk kyo̱tsta. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaꞌanda: “¡Yakma̱ja yakjaancha xa veꞌe yꞌijtnit je̱ David je̱ chaan je̱ kyo̱o̱j juuꞌ veꞌe yakkutojknup!” 0~YJe̱p tseꞌe ma̱ja̱ tsaptu̱jkp je̱ viints jáyuda je̱ts je̱ u̱xke̱t jáyuda je̱ Jesús du̱vinkutá̱midi. Yakjo̱tka̱daakjidinu tseꞌe je̱ Jesús. [}/ Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe du̱nu̱u̱jmidi: ―Jidu̱ꞌu̱m xa veꞌe je̱ Kunuuꞌkx Jatyán vyaꞌañ: “Ve̱ꞌe̱ tseꞌe a̱ts je̱ nta̱jk yꞌijtnit je̱ ta̱jk joma veꞌe je̱ jayu chapka̱ts.” Ax veꞌemts miits ya̱ꞌa̱ veꞌe tu̱xpa̱a̱mdini ax joꞌn “je̱ aajntk joma veꞌe je̱ me̱e̱ꞌtspa ñayꞌamókajada”. | Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús tya̱jki je̱p ma̱ja̱ tsapta̱ktaagujkp je̱tseꞌe du̱vo̱jppitsumku̱jx nu̱jom pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱p ajooydup ato̱o̱ꞌktup vyeꞌna, je̱tseꞌe du̱yakvippu̱mpijtku̱jx je̱ myeesada pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ meen du̱vinkuko̱o̱ndup je̱ts je̱ꞌe̱ je̱ chu̱u̱jntku̱nda pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱to̱o̱ꞌktup je̱ pak. ~{u Je̱tseꞌe je̱ nu̱may jayu yꞌatso̱o̱vdi: ―Ya̱ꞌa̱ xa veꞌe je̱ Jesús, je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpa juuꞌ veꞌe ká̱tsani je̱tseꞌe myiinnit yaja naxviijn, je̱ nazarétit jayu juuꞌ veꞌe je̱m galiléait yꞌit jo̱o̱tm. Ku je̱ Jesús du̱yakvaach je̱ ma̱ja̱ tsapta̱jk (Mr. 11.15‑19; Lc. 19.45‑48; Jn. 2.13‑22) fzE Ku veꞌe je̱ Jesús je̱m Jerusalén tya̱jki, nu̱jom tseꞌe je̱ jayu ñaajktú̱vijidi ñaajktoꞌojntsijidi ti veꞌe toojnjup ko̱jtsjup. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe ñavyaajnjidi: ―¿Pa̱nts ya̱ꞌa̱ veꞌe? +yO Je̱ jayu juuꞌ veꞌe vintooꞌva̱jkijidup je̱ts juuꞌ veꞌe paꞌu̱xꞌo̱o̱kijidup, je̱ꞌe̱ tseꞌe ma̱kk vaandu: ―¡Yakma̱ja yakjaancha tseꞌe yꞌijtnit je̱ David je̱ chaan je̱ kyo̱o̱j juuꞌ veꞌe yakkutojknup! ¡Je̱ Nteꞌyam je̱ kyunooꞌkxu̱n ma̱a̱t xa ya̱ꞌa̱ veꞌe juuꞌ veꞌe miimp je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n ka̱jx! ¡Yakma̱ja yakjaancha tseꞌe yꞌijtnit je̱ Nteꞌyam! x{Vanꞌit tseꞌe je̱ nu̱may jayu je̱ vyit du̱ye̱ꞌpti je̱ja tooꞌ kujk joma veꞌe je̱ Jesús ñaxuvaꞌañ vyeꞌna. Je̱mpa tseꞌe pa̱neꞌe du̱pojxtuvap je̱ tu̱u̱xu̱x aajy je̱tseꞌe je̱ja toꞌk tooꞌ aajy du̱yakvaꞌkxta. Yw+je̱tseꞌe du̱tuknu̱je̱ꞌydi je̱ Jesús je̱ burra ma̱a̱t je̱ yꞌónu̱k. Vanꞌit tseꞌe je̱ vyitta du̱tukja̱pe̱ꞌndi je̱ burro ónu̱k, je̱tseꞌe je̱ Jesús pyejt je̱m burro niꞌkxm. vVanꞌit tseꞌe je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk ña̱jkxti je̱tseꞌe du̱toondi ax joꞌn je̱ Jesús tyukpavaajnjidi, "u=Na̱a̱jmada jidu̱ꞌu̱m je̱ jerusaleenit jáyuda:“Ixu̱, nu̱u̱ꞌk aaj nu̱u̱ꞌk jo̱o̱teꞌe je̱ myakkutojkpa mnu̱mínjada mnu̱je̱ꞌyajada,
toꞌkeꞌe je̱ piꞌk burro du̱tuktsu̱u̱na, je̱ burra je̱ yꞌónu̱k.” Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe du̱jaajy. MtJe̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe veꞌem jyajty je̱tseꞌe tyoojnji juuꞌ veꞌe jyaay toꞌk juuꞌ veꞌe ijt je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpa. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe du̱jaajy: 1s[Pa̱n mꞌamo̱tutú̱vijidup tseꞌe je̱ jayu, veꞌem tseꞌe xna̱a̱jmadat: Je̱ Ma̱ja̱ Vintsa̱neꞌe du̱tso̱jkp, ax jatyji tseꞌe du̱ke̱jxu̱mpijtnuvat. Yr+je̱tseꞌe du̱nu̱u̱jmidi: ―Na̱jkxta xi piꞌk kajpu̱n ku̱jx juuꞌ veꞌe xi avinkujk. Je̱ja tseꞌe xpaaꞌttat toꞌk je̱ burra ma̱a̱t je̱ yꞌónu̱k, muké̱jadats je̱tseꞌe xyakmíndat. eq EMyutá̱midup tseꞌe vye̱ꞌnada je̱m Jerusalén, je̱m joma veꞌe je̱ kajpu̱n juuꞌ veꞌe Betfagé du̱xa̱a̱j je̱ts je̱ Olivos Ko̱pk, vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús du̱kejx nu̱me̱jtsk je̱ yꞌixpa̱jkpa, Mp"Tukmo̱ꞌtju̱duts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Jesús. Vanꞌit tseꞌe vyinkuto̱ꞌnijidi. Tun jatyji tseꞌe je̱ viints jayu vyinꞌixpa̱jktini je̱tseꞌe je̱ Jesús du̱pana̱jkxti.o+!Vanꞌit tseꞌe yꞌatso̱o̱vdi: ―Vintsá̱n, je̱ꞌe̱ xa a̱a̱tseꞌe ntsa̱jkp je̱ts a̱a̱ts mitseꞌe xyakvinꞌixpá̱ku̱t. "n= Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús vyaꞌktaajñ, je̱tseꞌe vyaajñ je̱tseꞌe du̱yakmíndat je̱ viints jáyuda. Ku veꞌe du̱yakje̱ꞌydi, vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús je̱ viints jayu du̱ꞌamo̱tutú̱vidi: ―¿Tiseꞌe mtso̱jktup je̱ts a̱ts miitseꞌe ntoojnjadat? pmYTukna̱ꞌmu̱xju̱du tseꞌe je̱ jayu je̱tseꞌe yꞌamo̱ꞌo̱ttat. Ax nu̱yojk ma̱kk tseꞌe vyaandi: ―¡Vintsá̱n, je̱ David je̱ chaan je̱ kyo̱o̱j juuꞌ veꞌe yakkutojknup, tukmo̱ꞌtk a̱a̱ts toꞌk aaj! .lUJe̱m tseꞌe tooꞌ paꞌam nu̱me̱jtsk je̱ viints jayu cha̱a̱nada. Ku veꞌe du̱mó̱tudi je̱ts je̱meꞌe je̱ Jesús ñaxy vyeꞌna, vanꞌit tseꞌe ma̱kk vyaandi: ―¡Vintsá̱n, je̱ David je̱ chaan je̱ kyo̱o̱j juuꞌ veꞌe yakkutojknup, tukmo̱ꞌtk a̱a̱ts toꞌk aaj! kKu veꞌe je̱m jericoojit kyajpu̱n ka̱jxm cho̱o̱ꞌndini, vanꞌit tseꞌe nu̱may je̱ jayu je̱ Jesús du̱pana̱jkxti. jVeꞌem ax joꞌn a̱ts, je̱ Jayu Juuꞌ veꞌe Nu̱pa̱a̱mdu̱ka Ijtp, ka je̱ꞌe̱p xa a̱tseꞌe nnu̱miimp je̱ts a̱tseꞌe nyakpattónat, je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ts a̱tseꞌe je̱ jayu mpattónat je̱ts a̱tseꞌe je̱ nu̱may jayu je̱ tyo̱kin nkuvé̱tu̱t ku a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe nkuꞌo̱o̱ꞌkat, veꞌem tseꞌe du̱jaye̱jptinit je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp. Ku je̱ Jesús du̱yakjo̱tka̱daaky nu̱me̱jtsk je̱ viints jayu je̱p Jericó (Mr. 10.46‑52; Lc. 18.35‑43) i9je̱ts je̱ꞌe̱ pa̱n pa̱neꞌe du̱tso̱jkp je̱tseꞌe du̱nu̱vintsá̱nat, veꞌem tseꞌe ñapyá̱mju̱t ax joꞌn je̱ mtoompa ku̱yꞌijt. DhAx kaꞌats miitseꞌe mveꞌemada. Pa̱n pa̱n xa veꞌe du̱tso̱jkp je̱tseꞌe du̱nu̱má̱jat amiitsjida, veꞌem tseꞌe ñapyá̱mju̱t ax joꞌn je̱ mpattoꞌniva ku̱yꞌijt; Ax ku tseꞌe du̱ꞌamo̱tunajxti je̱ janu̱majk ixpa̱jkpa, vanꞌit tseꞌe du̱mujo̱tmaꞌtti je̱ Santiago ma̱a̱t je̱ Juan. meSVanꞌit tseꞌe je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xjidi: ―Tyú̱vam xa veꞌe, je̱ tsaachpaatu̱n juuꞌ a̱tseꞌe nyaknáxup, myaknajxtuvapts miits je̱ꞌe̱ veꞌe; je̱ts je̱ tsaachpaatu̱n juuꞌ a̱tseꞌe nmuté̱nap, mmuténiduvapts miits je̱ꞌe̱ veꞌe. Ax je̱ꞌe̱ tseꞌe juuꞌ veꞌe mtijtup je̱tseꞌe mꞌa̱jxtktinit je̱ja a̱ts nꞌakaꞌyu̱n paꞌayi je̱ts je̱ja a̱ts nꞌanaja̱paꞌayi, ka á̱tsapts je̱ꞌe̱ veꞌe xtukka̱daakp je̱ts a̱ts miitseꞌe nmo̱ꞌo̱ydat, je̱ꞌe̱ je̱ꞌe̱ veꞌe yakmo̱ꞌo̱ydap pa̱n pa̱neꞌe a̱ts je̱ nTeeꞌ tyuknu̱pa̱a̱jmtki. 8diVanꞌit tseꞌe je̱ Jesús du̱nu̱u̱jmi je̱ Santiago ma̱a̱t je̱ Juan: ―Kaꞌa xa veꞌe xnu̱jávada ti veꞌe mꞌamó̱tudup. ¿Mꞌo̱ꞌyixju̱dupeꞌe je̱tseꞌe je̱ tsaachpaatu̱n xyaknáxtat juuꞌ a̱tseꞌe nyaknáxup, uk mꞌo̱ꞌyixju̱dupeꞌe je̱tseꞌe xmuté̱nadat veꞌem je̱ tsaachpaatu̱n ax joꞌn a̱tseꞌe nmuté̱nat? Je̱tseꞌe yꞌatso̱o̱vdi: ―Xꞌo̱ꞌyixjup xa a̱a̱tseꞌe. dcAVanꞌit tseꞌe je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xji: ―¿Tiseꞌe mtsa̱jkp je̱ts a̱ts mitseꞌe ntoojnjat? Je̱tseꞌe je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk yꞌatsa̱a̱jv: ―Vaꞌanu̱ mits toꞌk aaj je̱ts je̱meꞌe mkutojku̱n jo̱o̱tm a̱ts ya̱ nmajntk yꞌa̱jxtktinit, toꞌk je̱ja mꞌakaꞌyu̱n paꞌayi je̱ts jadoꞌk je̱ja mꞌanaja̱paꞌayi. b/Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús vyinkutá̱miji je̱ Zebedeo je̱ ñu̱da̱ꞌa̱x ma̱a̱t nu̱me̱jtsk je̱ yꞌónu̱kta, je̱ Santiago je̱ts je̱ Juan. Vanꞌit tseꞌe je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk du̱vinko̱xkteni je̱ Jesús, je̱ maaꞌyu̱neꞌe yꞌamo̱tuvuvaampy. (aIje̱ts a̱tseꞌe xpá̱mdat je̱m je̱ jayu kya̱ꞌm juuꞌ veꞌe ka je̱ israeejlitap. Je̱ꞌe̱ts a̱tseꞌe xnu̱xiꞌiktap xtukxiꞌiktap je̱ts a̱tseꞌe xvó̱ptat je̱ts a̱tseꞌe xyakcruuzpé̱ttat. Ax joojntykpa̱jknuvapts a̱tseꞌe kutoojk xa̱a̱j, a̱ts, je̱ Jayu Juuꞌ veꞌe Nu̱pa̱a̱mdu̱ka Ijtp. Juuꞌ veꞌe yꞌamo̱tu je̱ Santiago ma̱a̱t je̱ Juan je̱ tyaakta (Mr. 10.35‑45) `―Je̱m tseꞌe Jerusalén njaꞌmda. Je̱mts a̱tseꞌe nyakpá̱mu̱t je̱m je̱ teeꞌ ta̱jk je̱ vyintsá̱n kya̱ꞌmda je̱ts je̱m je̱ tsaptu̱jkpit yakꞌixpa̱jkpata̱jk kya̱ꞌmda, je̱ꞌe̱ts a̱tseꞌe xtuknu̱vánadap je̱ nꞌo̱o̱ꞌku̱n O_Jé̱jani tseꞌe je̱ Jesús vyeꞌna tooꞌ aajy, je̱meꞌe Jerusalén ñu̱jkx, vanꞌit tseꞌe apu̱k du̱va̱a̱jv je̱ ñu̱makme̱jtsk ixpa̱jkpata̱jk, je̱tseꞌe du̱nu̱u̱jmidi: _^7Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús jyaaꞌkvaajñ: ―Ax veꞌem tseꞌe, pa̱n pa̱n jaty xa veꞌe u̱xꞌo̱o̱kidup, ñu̱má̱jadapts je̱ꞌe̱ veꞌe; pa̱n pa̱n jaty tseꞌe du̱nu̱má̱jidup, u̱xꞌo̱o̱kadapts je̱ꞌe̱ veꞌe. Nu̱may xa veꞌe pa̱n pa̱n jatyeꞌe yakyaaxjidup; nu̱ꞌeejyjidats je̱ꞌe̱ veꞌe pa̱n pa̱n jatyeꞌe yakvinko̱o̱ndup. Ku je̱ Jesús du̱ꞌavaꞌninuva je̱ yꞌo̱o̱ꞌku̱n (Mr. 10.32‑34; Lc. 18.31‑34) .]UO̱ꞌyip xa veꞌe je̱tseꞌe a̱ts nje̱ꞌe̱ nyaktónu̱t ax joꞌn a̱tseꞌe ntsa̱k. ¿Uk mko̱ꞌo̱yjaꞌvipeꞌe ku a̱tseꞌe je̱ maaꞌyu̱n ntun?” G\Ta̱ xa mitseꞌe myakmujoy, na̱jkxnits. Á̱tsam xa ya̱ꞌa̱ veꞌe nmo̱ꞌo̱vaampy vanxú̱pjyam juuꞌ veꞌe u̱xꞌo̱o̱k tu̱tyoonktá̱ka ax joꞌn a̱ts mitseꞌe tu̱nmujoy. q[[ Ax jidu̱ꞌu̱m tseꞌe je̱ kukam du̱nu̱u̱jmi nu̱toꞌk je̱ꞌe̱da: “Mex, kaꞌa xa a̱ts mitseꞌe nko̱ꞌo̱tyuujnja. ¿Ka veꞌemap u̱u̱ꞌmeꞌe tu̱nko̱jtsmojkum je̱ts toꞌkeꞌe je̱ denario meen nmujóyu̱t? iZK Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaandi: “Ya̱ꞌa̱da juuꞌ veꞌe u̱xꞌo̱o̱k tu̱tyoonktá̱kada, toꞌk hoorajits ya̱ꞌa̱ veꞌe tu̱tyonda, nay vanxu̱pts ya̱ꞌa̱ veꞌe tu̱xmujooyduva ax joꞌn a̱a̱ts; xa̱najxpts a̱a̱tseꞌe tu̱njatún, veꞌemts a̱a̱tseꞌe je̱ an tu̱njamutena veꞌemts a̱a̱tseꞌe je̱ toonk tu̱njamutena.” ZY- Ku veꞌe yakmujokya̱jxti, vanꞌit tseꞌe je̱ kukam du̱vinko̱jtspe̱jtti. mXS Ax kuts je̱ꞌe̱ veꞌe jye̱ꞌydi juuꞌ veꞌe tooꞌva̱jkp toonkta̱jkidu, veꞌem tseꞌe yꞌukvinmaaydi je̱ts nu̱yojkeꞌe ku̱yakmo̱o̱ydi; ax toꞌk je̱ denario meenjyam tseꞌe ka̱kje̱ꞌe̱ yakmo̱o̱yduva. W# Ku veꞌe jye̱ꞌydi je̱ꞌe̱da juuꞌ veꞌe ta̱jkidu toompa mugo̱o̱xk yaaxp, ka̱ktoꞌk je̱ denario meen tseꞌe yaktukmujooydi. }Vs’Ku veꞌe je̱ it choꞌoini, vanꞌit tseꞌe je̱ kukam du̱nu̱u̱jmi je̱ yaktoompa: “Yaaxjada je̱ toompada je̱tseꞌe xmujóydat, je̱ꞌe̱ veꞌe mmujóydap tooꞌva̱jkp juuꞌ veꞌe u̱xꞌo̱o̱k tu̱tyoonktá̱kada.” GUVanꞌit tseꞌe yꞌatso̱o̱vdi: “Ni pa̱na xa a̱a̱tseꞌe xkatoompavá̱v.” Vanꞌit tseꞌe je̱ kukam yꞌatsa̱a̱jv: “Na̱jkxtuva miits mtonda je̱m a̱ts nkam jo̱o̱tm.” vTeAx mugo̱o̱xk yaaxp tseꞌe vyeꞌna ku veꞌe yꞌo̱jtsnuva je̱m maaꞌy jo̱o̱tm. Je̱m tseꞌe du̱jaaꞌkpaaty je̱ jayu. Vanꞌit tseꞌe du̱nu̱u̱jmidi: “¿Tya̱jxts miitseꞌe yaja mxa̱naxta? ¿Tya̱jxeꞌe mkatonda?” DSKujk xa̱a̱j joꞌn tseꞌe yꞌo̱jtsnuva je̱m maaꞌy jo̱o̱tm. Nay vanxú̱pjyam tseꞌe du̱toonnuva. Nay vanxú̱pjyam tseꞌe du̱toonnuva ku veꞌe yꞌo̱jtsnuva toojk yaaxp. UR#Vanꞌit tseꞌe du̱nu̱u̱jmidi: “Na̱jkxtuva miits mtonda je̱m a̱ts nkam jo̱o̱tm. Veꞌem a̱ts miitseꞌe nmujóydat ax joꞌn du̱paaꞌty du̱ꞌake̱e̱ga.” Na̱jkxtuts je̱ꞌe̱ veꞌe. 7QgTaaxtojtu̱k yaaxp tseꞌe vyeꞌna, vanꞌit tseꞌe vyimpijtnuva je̱m maaꞌy jo̱o̱tm je̱tseꞌe du̱ꞌix je̱ts je̱meꞌe je̱ jayu juuꞌ veꞌe toonkꞌíxtidup. ?PwVeꞌem tseꞌe du̱ma̱a̱tnakyo̱jtsji je̱ toompata̱jk je̱ts toꞌk je̱ denario meeneꞌe du̱mujóydat toꞌk xa̱a̱j. Vanꞌit tseꞌe du̱pake̱jxti je̱m kyam jo̱o̱tm. LO ’Veꞌem xa veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ jayu du̱toojnjadat ax joꞌn toꞌk je̱ kukam juuꞌ veꞌe ja̱pyji na̱jkx je̱ toompa du̱ꞌixta je̱tseꞌe je̱m chaaydum kam jo̱o̱tm tyóndat. VN%Ax nu̱may tseꞌe juuꞌ veꞌe u̱xyam du̱nu̱má̱jidup, je̱ꞌe̱ tseꞌe taandinup piꞌk; ax nu̱mayva tseꞌe juuꞌ veꞌe u̱xyam du̱nu̱piꞌkidup, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱nu̱má̱jadap.M7Ax nu̱jom tseꞌe pa̱n pa̱n jaty a̱tseꞌe xjaanchjaꞌvidup je̱ts a̱ts ka̱jxeꞌe du̱maso̱o̱ktini je̱ tya̱jk, je̱ yꞌuts, je̱ yꞌajch, je̱ cha̱ꞌa̱, je̱ tyeeꞌ, je̱ tyaak, je̱ ñu̱da̱ꞌa̱x, je̱ yꞌónu̱k, ukpu̱ je̱ ñaax, yakmo̱ꞌo̱dapts je̱ꞌe̱ veꞌe mó̱kupx nax je̱ o̱ꞌyin je̱tseꞌe du̱jaye̱jptuvat je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp. NLVanꞌit tseꞌe je̱ Jesús du̱nu̱u̱jmi je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk: ―Tyú̱vam xa a̱ts miitseꞌe nna̱a̱jmada je̱ts vanꞌit ku veꞌe je̱ nam it cho̱o̱ꞌndu̱ku̱t, vanꞌit ku a̱tseꞌe nꞌa̱jxtu̱ku̱t je̱ja a̱ts nkutojku̱n tsu̱u̱jntku̱n ku̱jx, a̱ts, je̱ Jayu Juuꞌ veꞌe Nu̱pa̱a̱mdu̱ka Ijtp, mꞌa̱jxtktuvapts miitseꞌe joma veꞌe makme̱jtsk je̱ kutojku̱n tsu̱u̱jntku̱n, miitsta, pa̱n pa̱n jaty a̱tseꞌe xpamiindu, veꞌem tseꞌe xto̱kimpayo̱ꞌo̱ydat je̱ makme̱jtsk ja̱ka̱ꞌa̱ juuꞌ veꞌe je̱ israeejlit jáyuda. tKaVanꞌit tseꞌe je̱ Pedro ña̱ꞌmu̱xji: ―Ma̱ja̱ Vintsá̱n, nmaso̱kka̱jxnu xa a̱a̱tseꞌe nu̱jom juuꞌ a̱a̱tseꞌe nꞌixp njayejpp vyeꞌna je̱ts a̱a̱ts mitseꞌe mpamiijn. ¿Tits a̱a̱tseꞌe njaye̱jpnup? J!Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús vyinꞌíxjidi, je̱tseꞌe je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk du̱nu̱u̱jmidi: ―Kaꞌa xa veꞌe je̱ jayu yꞌo̱ꞌyixjada je̱tseꞌe ñaajkpítsumjadat je̱p to̱kin ja̱a̱tp; ax je̱ Nteꞌyam, o̱ꞌyixjupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe je̱ jayu du̱yakpítsumu̱t je̱p to̱kin ja̱a̱tp, ku̱x nu̱jomeꞌe je̱ Nteꞌyam juuꞌ yꞌo̱ꞌyixkú̱xju̱. I-Ku veꞌe du̱ꞌamo̱tunajxti je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk, atu̱va ato̱ki tseꞌe du̱tuntuktaandi je̱tseꞌe ñavyaajnjidi: ―Pa̱n veꞌem xa veꞌe, ¿pa̱nts vineꞌe o̱ꞌyixjup je̱tseꞌe du̱jaye̱jpnit je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp? HyVeꞌem a̱tseꞌe nvaꞌañ je̱ts kaꞌa veꞌe choꞌoxa vintso̱ veꞌe je̱ camello ñáxu̱t je̱p xoꞌyu̱n jot ja̱a̱tp, je̱ꞌe̱ veꞌe tsoꞌox vintso̱ veꞌe je̱ kumeen jayu ñapyá̱mju̱t je̱m je̱ Nteꞌyam yꞌam kya̱ꞌm. _G7Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús du̱nu̱u̱jmi je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk: ―Tyú̱vam xa a̱tseꞌe nvaꞌañ je̱ts tsoꞌoxeꞌe je̱ts je̱ kumeen jayu ñapyá̱mju̱t je̱m je̱ Nteꞌyam yꞌam kya̱ꞌm. &FEKu veꞌe je̱ mootsk ónu̱k du̱ꞌamo̱tunajxy, vaꞌajts tsaachvinmaayp tseꞌe ña̱jkxni, ku̱x mayeꞌe o̱o̱y juuꞌ veꞌe yꞌixp jyayejpp. ~EuVanꞌit tseꞌe je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xji: ―Pa̱n mtsa̱jkp xa mitseꞌe je̱tseꞌe mꞌijtnit o̱y je̱ts vaꞌajts, na̱jkxu̱ xto̱o̱ꞌkka̱jxni juuꞌ veꞌe mꞌixp mjayejpp je̱ts mo̱o̱yni je̱ meen je̱ ayo̱o̱va jayu, veꞌem tseꞌe je̱ o̱ꞌyin xjayé̱pu̱t je̱m tsapjo̱o̱tm. Ku tseꞌe veꞌem xtónu̱t, vanꞌitts a̱tseꞌe xpamiinnit. ID Vanꞌit tseꞌe je̱ mootsk ónu̱k yꞌatsa̱a̱jv: ―Ku a̱tseꞌe piꞌknum nveꞌna, vanꞌítanits a̱ts ya̱ꞌa̱ veꞌe nu̱jom nkutyún. ¿Tis a̱tseꞌe xkajaaꞌkꞌijtjip? Cvintsa̱ꞌa̱ga je̱ mteeꞌ je̱ mtaak, tso̱ku̱ je̱ mmuja̱nta̱m je̱ mmuta̱kta̱m veꞌem ax joꞌn viinm mnacha̱kju̱. DBVanꞌit tseꞌe je̱ mootsk ónu̱k yꞌatsa̱a̱jv: ―¿Juuꞌseꞌe? Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xji: ―Kaꞌa tseꞌe myakjayuꞌo̱o̱ꞌku̱t, kaꞌa tseꞌe xyakvintsa̱ꞌkintó̱kiyu̱t je̱ navya̱jku̱n, kaꞌa tseꞌe mme̱e̱ꞌtsu̱t, kaꞌa tseꞌe je̱ jayu xnu̱vampé̱tu̱t, hAIVanꞌit tseꞌe je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xji: ―¿Nteꞌyam a̱tseꞌe xtij ku veꞌe mvaꞌañ je̱ts o̱y a̱tseꞌe? Toꞌkji xa je̱ꞌe̱ veꞌe pa̱neꞌe o̱y, je̱ Nteꞌyamts je̱ꞌe̱ veꞌe. Ax pa̱n mtsa̱jkpts mitseꞌe je̱tseꞌe xjaye̱jpnit je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp, kutyónu̱ts je̱ pavaꞌnu̱n. @1Toꞌk nax xa veꞌe toꞌk je̱ mootsk ónu̱k je̱ Jesús du̱vinkuta̱mi, je̱tseꞌe du̱ꞌamo̱tutu̱vi: ―O̱y yakꞌixpa̱jkpa, ¿juuꞌseꞌe o̱y je̱ts a̱tseꞌe ntónu̱t je̱ts a̱tseꞌe njaye̱jpnit je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp? u?cVanꞌit tseꞌe je̱ kya̱ꞌa̱j du̱tuknu̱ka̱a̱jn je̱ piꞌk ónu̱kta, je̱tseꞌe cha̱a̱ꞌn. Ku je̱ Jesús du̱ma̱a̱tnakyo̱jtsji toꞌk je̱ mootsk ónu̱k juuꞌ veꞌe kumeen (Mr. 10.17‑31; Lc. 18.18‑30) (>IVanꞌit tseꞌe je̱ Jesús vyaajñ: ―Maso̱ꞌo̱kta je̱ts a̱tseꞌe je̱ piꞌk ónu̱k xnu̱míndat, kaꞌa veꞌe xkayakjajtjadat, ku̱x je̱ꞌe̱ pa̱n pa̱n jatyeꞌe ijttup je̱m je̱ Nteꞌyam yꞌam kya̱ꞌm, veꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌe ax joꞌn ya̱ piꞌk ónu̱kta. '=G Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús du̱tuknu̱na̱jkxti je̱ piꞌk ónu̱kta je̱tseꞌe je̱ kya̱ꞌa̱j du̱tuknu̱kó̱nu̱t je̱tseꞌe du̱nu̱tsapkó̱tsu̱t. Vanꞌit tseꞌe je̱ ixpa̱jkpata̱jk du̱tuknu̱u̱jmidi pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ piꞌk ónu̱k du̱yakna̱jkxtu. C< May viijn xa veꞌe pa̱n tya̱jxeꞌe je̱ yaaꞌtya̱jk je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk du̱kama̱a̱tnayjayépju̱: je̱m tseꞌe pa̱n pa̱n jatyeꞌe veꞌem du̱muke̱ꞌxidup, je̱mpa tseꞌe pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ jayu veꞌem toojnju̱dup, nay je̱mpa tseꞌe pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱kama̱a̱tnayjaye̱jpju̱dup je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk ku̱x veꞌemeꞌe du̱nasjávada je̱ts nu̱yojk o̱yeꞌe je̱ Nteꞌyam du̱mutóndat du̱mupá̱ktat anaaydum. Ax pa̱n pa̱n jaty tseꞌe o̱ꞌyixju̱dup je̱tseꞌe ñavyá̱kjadat, vaꞌan tseꞌe du̱kuva̱kta je̱ ayook juuꞌ a̱tseꞌe tu̱nka̱ts. Ku je̱ Jesús du̱nu̱tsapka̱jts je̱ piꞌk ónu̱kta (Mr. 10.13‑16; Lc. 18.15‑17) ;! Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xjidi: ―Kaꞌa xa veꞌe du̱paaꞌty du̱ꞌake̱e̱ga je̱tseꞌe anañu̱joma je̱ jayu ñavyá̱kjadat, je̱ꞌe̱jyji veꞌe pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ Nteꞌyam ñu̱pa̱a̱jmtki je̱tseꞌe veꞌem du̱tóndat. p:Y Vanꞌit tseꞌe je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk vyaandi: ―Pa̱n veꞌem xa veꞌe je̱ yaaꞌtya̱jk jyaty ku veꞌe je̱ ñu̱da̱ꞌa̱x du̱maso̱o̱kni, nu̱yojk o̱yts je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe je̱ jayu kyanavyu̱kju̱. 89i A̱ts xa miitseꞌe nnu̱u̱jmidup je̱ts pa̱n pa̱neꞌe je̱ ñu̱da̱ꞌa̱x du̱maso̱o̱kp, pa̱n ka je̱ꞌe̱ ka̱jxap ku veꞌe du̱yakvintsa̱ꞌkintó̱ki je̱ navya̱jku̱n, yakvintsa̱ꞌkintó̱kipts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ navya̱jku̱n ku veꞌe je̱ viijnk ta̱ꞌa̱xta̱jk du̱pu̱k. L8Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús vyaajñ: ―Je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe je̱ Moisés myakjajtu̱xjidi je̱tseꞌe je̱ mnu̱da̱ꞌa̱x xmaso̱o̱ktinit je̱ na̱k ma̱a̱t ku̱x ma̱kkeꞌe je̱ mkuvajk xpa̱mda; ax ku tseꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ jayu du̱yaktso̱o̱ꞌntk yaja naxviijn, kaꞌa tseꞌe veꞌem yꞌijt. k7OVanꞌit tseꞌe du̱ꞌamo̱tutú̱vidi: ―Pa̱n veꞌemam je̱ꞌe̱ veꞌe, ¿tya̱jxseꞌe je̱ Moisés vyaajñ je̱ts veꞌemeꞌe yꞌo̱ya je̱tseꞌe je̱ na̱k ma̱a̱t je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk yakmaso̱o̱knit? 6#Je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe, juuꞌ xa veꞌe je̱ Nteꞌyam tu̱du̱yaknamyukju̱, ni pá̱nats je̱ꞌe̱ veꞌe du̱kayaknavyaꞌkxju̱t. #_~\}=|l{8z=ywvuu/tsPraq`on`mm#lHkRj2i4ggfree^drdc<``_A^)]D\#[*ZZ-Y+XbW4VLUTNSS+RQPZNLK$IHhGFEEBkA??=<:99(88 6Q43110w/. ,+*)(({''&[%%O#"!!- e'yf"a ) @  c W\,#&3Vanꞌit tseꞌe je̱ vyintsá̱n je̱ tsaachpaatu̱n myo̱ꞌo̱ju̱t je̱tseꞌe pyá̱mju̱t joma veꞌe je̱ jayu juuꞌ veꞌe me̱jtsꞌaajax me̱jtsjo̱o̱tax. Je̱m tseꞌe nu̱may yaaxtinit je̱m tseꞌe nu̱may ñatya̱tskaaꞌtjidinit.%y2Kavinmaayp tseꞌe vye̱ꞌnat je̱ xa̱a̱j ku veꞌe je̱ vyintsá̱n jye̱ꞌynit je̱tseꞌe veꞌem yakkupaadat. ($I1je̱tseꞌe du̱jomtonꞌukvaꞌañ du̱titonꞌukvaꞌañ je̱ vyintsá̱n je̱ tyoompada, je̱tseꞌe je̱ mookjuva du̱ma̱a̱tkáy du̱ma̱a̱tꞌuuꞌk. #0Kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe vyeꞌema ax joꞌn toꞌk je̱ ixꞌijtpa juuꞌ veꞌe du̱nasjaꞌvip je̱ts tánapeꞌe je̱ vyintsá̱n, 5"c/Tyú̱vam xa a̱ts miitseꞌe nna̱a̱jmada je̱ts je̱ vyintsa̱neꞌe tukka̱ta̱jkiká̱xjup je̱tseꞌe du̱ꞌixꞌítu̱t nu̱jom juuꞌ jatyeꞌe yꞌixp jyayejpp. w!g.Ax ku tseꞌe je̱ vyintsá̱n jye̱ꞌyni, vanꞌit tseꞌe du̱ꞌix je̱ts o̱yeꞌe du̱kutyún je̱ ayook juuꞌ veꞌe yaktaꞌnu̱xju. Xo̱o̱nts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ ixꞌijtpa ku veꞌe veꞌem je̱ vyintsá̱n pyaaꞌtyju̱. e C-’Je̱ jáyuda juuꞌ veꞌe kuvij je̱tseꞌe o̱y du̱tonda juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam cha̱jkp, veꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌeda ax joꞌn toꞌk juuꞌ veꞌe je̱ toonk o̱y du̱ꞌixꞌijtp je̱tseꞌe je̱ vyintsá̱n tyukka̱tá̱kaja je̱tseꞌe du̱ꞌixꞌítu̱t je̱ toompata̱jk. Vanꞌit tseꞌe je̱ vyintsá̱n cha̱a̱ꞌn. },Apa̱a̱mdu̱ka veꞌe mnaajkꞌítjadat, ku̱x kavinmaaypeꞌe mve̱ꞌnadat ku a̱tseꞌe nmiinnuvat jadoꞌk nax, a̱ts, je̱ Jayu Juuꞌ veꞌe Nu̱pa̱a̱mdu̱ka Ijtp. Je̱ o̱y ixꞌijtpa je̱ts je̱ ko̱ꞌo̱y ixꞌijtpa (Lc. 12.41‑48) =s+Nu̱jávada ya̱ꞌa̱, pa̱n ku̱du̱nu̱java xa veꞌe je̱ kuta̱jk pa̱n vinꞌiteꞌe ko̱o̱ꞌts je̱ me̱e̱ꞌtspa tya̱kavaꞌañ, joojntyk tseꞌe ñaajkꞌítju̱t je̱tseꞌe du̱kayakjátu̱t je̱tseꞌe je̱ tya̱jk du̱yakꞌavaꞌatsu̱t je̱tseꞌe je̱ pya̱a̱mdu̱k yakme̱e̱ꞌtsjat. }s*’Nakyujoojntykajada miits, ku̱x kaꞌa xa veꞌe xnu̱jávada vinꞌit a̱tseꞌe nmiinnuvat jadoꞌk nax.  )nu̱me̱jtsk tseꞌe je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk ja̱jtsp vye̱ꞌnadat, toꞌk tseꞌe yakvo̱o̱vnit, jadoꞌk tseꞌe tyaannit. 5(Je̱ xa̱a̱j, nu̱me̱jtsk tseꞌe je̱ yaaꞌtya̱jk vye̱ꞌnadat je̱m kam jo̱o̱tm, toꞌk tseꞌe yakvo̱o̱vnit, jadoꞌk tseꞌe tyaannit; 7g'Ax kaꞌa tseꞌe du̱nu̱jaꞌvidi vinꞌiteꞌe myínu̱t je̱ xa̱a̱j ku veꞌe ña̱a̱kukó̱madat, vanꞌítnumeꞌe du̱nu̱jaꞌvidi ku veꞌe je̱ na̱a̱kukó̱ma jye̱ꞌy je̱tseꞌe yꞌo̱o̱ꞌkka̱jxtini. Nay veꞌempa tseꞌe vanꞌit jyajtpat ku a̱tseꞌe nmiinnuvat jadoꞌk nax. eC&Ku veꞌe je̱ na̱a̱kukó̱ma kyanaxyna vyeꞌna, kaaydup ooktup tseꞌe je̱ jayu, yaaꞌvya̱jktup ta̱ꞌa̱xpa̱jktup, vanꞌit paat tseꞌe veꞌem du̱toondi ku veꞌe je̱ Noé je̱p arca ja̱a̱tp tya̱jkini. W'%’Veꞌem ax joꞌn tyoojnji kyo̱jtsji ku veꞌe je̱ Noé jyoojntyki, nay veꞌempa tseꞌe tyoojnjinuvat vanꞌit ku a̱tseꞌe nmiinnuvat, a̱ts, je̱ Jayu Juuꞌ veꞌe Nu̱pa̱a̱mdu̱ka Ijtp. Y+$’Kaꞌa tseꞌe je̱ jayu du̱nu̱jávada vinꞌiteꞌe je̱ xa̱a̱j du̱paaꞌtu̱t ku veꞌe veꞌem tyónju̱t kyó̱tsju̱t, ni je̱ aangelesa tseꞌe du̱kanu̱jávada juuꞌ veꞌe je̱m tsapjo̱o̱tm, ni a̱tsa tseꞌe nkanu̱jaꞌviva, a̱ts, je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌOnu̱k, je̱ Dios Teeꞌji veꞌe du̱nu̱jaꞌvip. -S#Ká̱xup náxup tseꞌe ya̱ tsajmit it je̱ts ya̱ naxviijnit it; ax a̱ts je̱ nka̱ts je̱ nꞌayook, ni je̱ vinꞌítats je̱ꞌe̱ veꞌe kyapaaꞌnáxu̱t. H "Tyú̱vam xa a̱ts miitseꞌe nna̱a̱jmada je̱ts nu̱jom ya̱ꞌa̱ veꞌe tyónju̱t kyó̱tsju̱t namkaꞌana veꞌe yꞌo̱o̱ꞌkká̱xta ya̱ jayu juuꞌ veꞌe u̱xyam joojntykidup. L!Ax nay veꞌempa tseꞌe ku veꞌe xꞌíxtat je̱ts toojnjup ko̱jtsjupeꞌe juuꞌ a̱tseꞌe nka̱jtsp, nu̱jávadats je̱ts tá̱mani je̱ꞌe̱ veꞌe vye̱ꞌnat ku a̱tseꞌe nmiinnuvat. Q ’Ixta je̱ higo ku̱p. Ku veꞌe je̱ yꞌaxén yꞌaꞌonu̱kta̱ka je̱tseꞌe je̱ yꞌaajy pyítsumnuva, mnu̱jaꞌvidupts miits je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ts tá̱mani veꞌe je̱ xa̱ko̱pk. $AVanꞌiteꞌe ku veꞌe je̱ trompeta ma̱kk xyoꞌoxu̱t, nké̱xupts a̱tseꞌe je̱ nꞌaangelesta̱jk, yaknayꞌamojkijidinupts je̱ꞌe̱ veꞌe pa̱n pa̱n jaty a̱tseꞌe nvinko̱o̱n vinxu̱p toꞌk it toꞌk naxviijn je̱ts je̱ vaat joma veꞌe ya̱ tsajmit it kyuka̱xa. s_Vanꞌit tseꞌe je̱m tsajviinm xpa̱jktinit je̱ nu̱jaꞌvin je̱ts miimp a̱tseꞌe, a̱ts, je̱ Jayu Juuꞌ veꞌe Nu̱pa̱a̱mdu̱ka Ijtp; yaxpá̱ktapeꞌe je̱ jayu pa̱n joma veꞌe cha̱a̱nada yaja naxviijn je̱ts a̱tseꞌe xꞌíxtat ku a̱tseꞌe nmiinnuvat je̱m vínu̱ts jo̱o̱tm je̱ kutojku̱n ma̱a̱t je̱ts o̱o̱y je̱ ma̱jin ma̱a̱t. @y’Ku veꞌe ñáxu̱t je̱ tsaachpaatu̱n, tun jatyji tseꞌe je̱ aampa xa̱a̱j vyinko̱o̱ꞌtsat, kaꞌa tseꞌe je̱ aampa po̱ꞌo̱ yꞌukꞌaannuvat, ku̱stá̱kadap tseꞌe je̱ maatsa; je̱ts je̱ ma̱kkin juuꞌ veꞌe ya̱ tsajmit it, xyitu̱yo̱ꞌo̱yupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam. &EVaꞌajts xa veꞌe yaknu̱jávat pa̱n joma veꞌe je̱ jayu veꞌem yakvinꞌa̱a̱ꞌnu̱t, ku̱x joma veꞌe yꞌit je̱ tá̱nu̱k a̱a̱ꞌk, je̱m tseꞌe je̱ noꞌop ñayꞌamókajada. Vintso̱ myiinnuvat je̱ Cristo (Mr. 13.24‑37; Lc. 21.25‑33; 17.26‑30, 34‑36) =sKu̱x veꞌem ax joꞌn toꞌk je̱ vítsu̱k yakꞌix je̱tseꞌe yꞌajaj yꞌatu̱ꞌkx je̱m joma veꞌe je̱ xa̱a̱j pyítsum je̱ts je̱ja paat joma veꞌe je̱ xa̱a̱j tya̱ka, yakꞌíxpap tseꞌe o̱y ku a̱tseꞌe nmiinnuvat jadoꞌk nax, a̱ts, je̱ Jayu Juuꞌ veꞌe Nu̱pa̱a̱mdu̱ka Ijtp. J  Je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe, pa̱n myaknu̱u̱jmidupeꞌe: “Ixta, u̱xxim xa je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Cristo joma veꞌe je̱ jayu kyatsu̱u̱na”, kaꞌa tseꞌe xnu̱na̱jkxtat; uk pa̱n myaknu̱u̱jmidup: “Ixta, u̱xe̱p tu̱jkp xa je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Cristo”, kaꞌats miits je̱ꞌe̱ veꞌe xjaanchjávadat. W 'Ta̱ xa a̱ts miitseꞌe ntukvinkó̱tsada namkaꞌana veꞌe veꞌem jyaty. * MKu̱x míndapeꞌe juuꞌ veꞌe natyijjadap je̱ts a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌeda, je̱ts juuꞌ veꞌe natyijjadap je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpada, tyóndapts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ mú̱jit nu̱jaꞌvin je̱ts je̱ mú̱jit atu̱va je̱tseꞌe je̱ jayu du̱tukvinꞌa̱a̱ꞌndat, pa̱n ku̱yꞌo̱ꞌyixjada veꞌe je̱tseꞌe du̱vinꞌa̱a̱ꞌndat pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ Nteꞌyam vyinko̱o̱n. = s’Ax pa̱n jidu̱ꞌu̱m tseꞌe myakna̱a̱jmada: “Ixta, u̱xyaja tseꞌe je̱ Cristo”, ukpu̱ “Ixta, u̱xxim tseꞌe je̱ Cristo”, kaꞌa tseꞌe xjaanchjávadat. # ?Ax ñu̱pa̱a̱jmtki tseꞌe je̱ Nteꞌyam je̱tseꞌe du̱yakkó̱nat je̱ it ku veꞌe je̱ jayu chaachpaaꞌttat. Pa̱n ku̱jyek xa veꞌe je̱ tsaachpaatu̱n, ni pa̱na tseꞌe kyatso̱ꞌo̱ku̱t vanꞌit. Ax ñu̱pa̱a̱jmtki tseꞌe je̱ Nteꞌyam je̱tseꞌe du̱yakkó̱nat je̱ it ku veꞌe je̱ jayu chaachpaaꞌttat, yakkó̱napts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ jayu ka̱jxta juuꞌ veꞌe vyinko̱o̱n. Rku̱x vanꞌiteꞌe je̱ jayu chaachpaaꞌttat veꞌem ax joꞌn ni vinꞌita kyatúnju̱na ku veꞌe ya̱ it cho̱o̱ꞌntk je̱ts u̱xyam paat, je̱tseꞌe ni je̱ vinꞌita kyo̱o̱ꞌktoojnjinit. wNu̱tsapko̱tsta je̱tseꞌe veꞌem kyatónju̱t ku veꞌe xox aats ukpu̱ po̱o̱ꞌkxtku̱n xa̱a̱j vye̱ꞌnat, M¡Ayo̱o̱v xa je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ jyo̱o̱tta je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jkta juuꞌ veꞌe kanu̱vaꞌajtsap ve̱ꞌnadap vanꞌit je̱ts pa̱n pa̱n jatyeꞌe yakꞌonu̱ktsiꞌtstup vye̱ꞌnat! r]Pa̱n pa̱n jaty tseꞌe veꞌniduvap je̱m kam jo̱o̱tm, kaꞌa tseꞌe du̱nu̱vimpíttat je̱ vyit. 5Je̱ts pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱m azotea niꞌkxm ve̱ꞌnadap, kaꞌa tseꞌe je̱p tyu̱jkp yꞌukta̱jkidinit je̱tseꞌe ti du̱yakpítsumdat. 9kvanꞌit tseꞌe pa̱n pa̱n jatyeꞌe ve̱ꞌnadap yaja judéait yꞌit ja̱a̱t, vaꞌan tseꞌe du̱ke̱ꞌe̱kta je̱tseꞌe ña̱jkxtat je̱m tonu̱n viinm ko̱pk viinm. O’Je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpa Daniel, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱ꞌavaꞌni je̱ꞌe̱ pa̱neꞌe je̱ kunuuꞌkx it du̱yakvintsa̱ꞌkintó̱kiyup. (Vaꞌan du̱vinmó̱tuvu̱ pa̱n pa̱neꞌe na̱ku̱ko̱jtsp.) Ku miitseꞌe xꞌíxtat je̱ts je̱m je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌit joma veꞌe kyapaaꞌtyju̱, lQYakvaajnjadapeꞌe je̱ jayu je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook pa̱n joma jatyeꞌe cha̱a̱nada toꞌk it toꞌk naxviijn, veꞌem tseꞌe du̱nu̱jávadat je̱ts cha̱jkpeꞌe je̱ Nteꞌyam je̱tseꞌe je̱ jayu ñapya̱a̱jmjidinit je̱m je̱ꞌe̱ yꞌam kya̱ꞌm. Ku veꞌe veꞌem tyónju̱t kyó̱tsju̱t, ax vanꞌit tseꞌe ya̱ it kya̱jxnit. uc Ax pa̱n pa̱n tseꞌe du̱muténip je̱ tsaachpaatu̱n, je̱ꞌe̱ tseꞌe joojntykinup xa̱ꞌma ka̱jx.  Nu̱yókapeꞌe o̱o̱y je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe nu̱may kyo̱o̱ꞌknacho̱jkjidinit toꞌk jadoꞌk. ;~o Jé̱jadap tseꞌe juuꞌ veꞌe natyijjadap je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpada. Nu̱mayts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ jayu juuꞌ je̱ꞌe̱ veꞌe vyinꞌa̱a̱ꞌndap. ?}w Vanꞌitts a̱tseꞌe nu̱may xko̱o̱ꞌknatyukpa̱jkjidinit, namyuꞌé̱kjadap namyujo̱tꞌánjadapeꞌe, je̱tseꞌe je̱m je̱ jayu kya̱ꞌm ñapyá̱mjadat toꞌk jadoꞌk. |- ’Vanꞌitts miitseꞌe je̱m je̱ jayu kya̱ꞌm myakpá̱mdat je̱tseꞌe myakjomtóndat myaktitóndat ku̱xeꞌe a̱ts xjaanchjávada. D{Veꞌem tseꞌe je̱ tsaachpaatu̱n du̱ꞌukvaꞌanu̱t. Qzku̱x na̱jkxpeꞌe je̱ jayu ñachoꞌoxpá̱kjada toꞌk nación je̱ts jadoꞌk nación, toꞌk kutojku̱n je̱ts jadoꞌk kutojku̱n. Jé̱jap tseꞌe je̱ yooj je̱ts je̱ ma̱kk ojx may viijn. Cy’Ax ku tseꞌe xmó̱tudat je̱ts je̱ atsoꞌoxeꞌe toojnjinup je̱ts je̱ atsoꞌox ka̱ts, kaꞌa tseꞌe mnavyinmaꞌyu̱nmo̱ꞌo̱jadat, ku̱x nu̱pa̱a̱mdu̱kani je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe veꞌem tyónju̱t kyó̱tsju̱t. Ax kaꞌanumts je̱ꞌe̱ veꞌe jyeꞌya vye̱ꞌnat je̱ ita̱ka̱x, x#ku̱x míndapeꞌe nu̱may juuꞌ veꞌe natyijjadap je̱ts a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe, je̱tseꞌe vyaꞌandat: “A̱ts xa je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Cristo, juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam vyinko̱o̱n je̱tseꞌe yakkutojknit.” Ax nu̱may tseꞌe yakvinꞌa̱a̱ꞌndat. wVanꞌit tseꞌe je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xji: ―Mnayꞌíxjadap tseꞌe je̱ts kaꞌa veꞌe pa̱n mvinꞌa̱a̱ꞌnjadat, vVanꞌit tseꞌe ña̱jkxti je̱m Olivos Ko̱pk viindum. Je̱m tseꞌe je̱ Jesús chu̱u̱na vyeꞌna, vanꞌit tseꞌe je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk o̱jts apu̱k ña̱ꞌmu̱xjada: ―Vaajnjik a̱a̱ts toꞌk aaj vinꞌit ya̱ꞌa̱ veꞌe jyátu̱t ñáxu̱t je̱ts ti nu̱jaꞌvints a̱a̱tseꞌe njayé̱pup ku veꞌe mmiinnuvat je̱ts ku veꞌe ya̱ it kya̱xuvaannit. u+Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús yꞌamo̱tutú̱vijidi: ―¿Mꞌíxtupeꞌe nu̱jom ya̱ mú̱jit ta̱jkta? Tyú̱vam xa a̱ts miitseꞌe nna̱a̱jmada, ni toꞌkats ya̱ꞌa̱ veꞌe ya̱ tsaaj kyo̱o̱ꞌktaannit nu̱ka̱vyet, nu̱jom ya̱ꞌa̱ veꞌe kyuto̱kika̱jxnit. Je̱ nu̱jaꞌvin juuꞌ veꞌe jé̱jap ku veꞌe je̱ ita̱ka̱x tyá̱minit (Mr. 13.3‑23; Lc. 21.7‑24; 17.22‑24) It Ku veꞌe je̱ Jesús pyítsum je̱p ma̱ja̱ tsaptu̱jkp, vanꞌit tseꞌe je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk vyinkutá̱mijidi je̱tseꞌe je̱ Jesús du̱tukꞌíxtat je̱ ma̱ja̱ tsapta̱kpa̱ts. *sM'Ax veꞌemts a̱tseꞌe nvaꞌañ je̱ts kaꞌa a̱tseꞌe xꞌukꞌíxtinuvat, vanꞌítnumeꞌe ku veꞌe je̱ xa̱a̱j du̱paatnit je̱tseꞌe mvaꞌandat: “Je̱ Nteꞌyam je̱ kyunooꞌkxu̱n ma̱a̱t xa ya̱ꞌa̱ veꞌe juuꞌ veꞌe miimp je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n ka̱jx.”Sr&Íxtats nꞌit, masa̱ꞌa̱keꞌe tyaannit je̱ mma̱ja̱ tsapta̱jkta. q1%’¡Jerusaleenit jáyuda, jerusaleenit jáyuda, miitseꞌe myakꞌo̱o̱ꞌktup je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpata̱jkta je̱tseꞌe xtsakaꞌatsta pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ Nteꞌyam mtuknu̱ke̱jxju̱dup! ¡May nax xa a̱ts miitseꞌe njapa̱kmokuvaandi, veꞌem ax joꞌn je̱ tseedaak je̱p kye̱e̱ku̱n paꞌtkup je̱ pyiꞌk ónu̱k du̱muꞌux; ax kaꞌa tseꞌe xkuva̱jkti! pw$Tyú̱vam xa a̱ts miitseꞌe nna̱a̱jmada je̱ts je̱ jayu juuꞌ veꞌe u̱xyam joojntykidup, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱tó̱kinadap nu̱jom ya̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱. Ku je̱ Jesús du̱nu̱yaaxy je̱ jerusaleenit jáyuda (Lc. 13.34‑35) /oW#Ax veꞌem tseꞌe xtó̱kinadat nu̱jom je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe yakꞌo̱o̱ꞌktu: je̱ Abel xa veꞌe o̱o̱ꞌk mutooꞌva̱jkp, je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe tu̱v jáyuvip joojntykip yꞌijt, je̱ts je̱ Zacarías paat, je̱ Berequías je̱ myajntk, je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe je̱ mju̱jpit jayu yakꞌo̱o̱ꞌktu je̱p ma̱ja̱ tsapta̱ktaagujkp je̱ja je̱ ma̱ja̱ tsapta̱jk je̱ts je̱ yo̱jxpe̱jtu̱n ita̱kujk. 8ni"Je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe, ntuknu̱ké̱xtapts a̱ts miitseꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpata̱jkta je̱ts je̱ jayu juuꞌ veꞌe viji kej je̱ts je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe myakꞌixpá̱kjadap; ax je̱m tseꞌe juuꞌ veꞌe myakꞌo̱o̱ꞌktap, je̱mpa tseꞌe juuꞌ veꞌe myakcruuzpé̱ttap, nay je̱mpa tseꞌe juuꞌ veꞌe mvó̱ptap je̱p tsaptu̱jkp je̱tseꞌe xjomtóndat xtitóndat kajpu̱n kajpu̱n. m !’¡Miitsta, je̱ tsaaꞌn je̱ chaanda je̱ kyo̱o̱jta! ¿Vintso̱ts miitseꞌe mkayakpá̱mdat je̱m ja̱njo̱o̱tm? l Veꞌem xa miitseꞌeda ax joꞌn je̱ mju̱jpit jáyuda. ¡Tuntonkuká̱xadats nꞌit juuꞌ je̱ꞌe̱ veꞌe tyonꞌukvaandu! 6keVeꞌemts miitseꞌe viinm mnaajknu̱ke̱ꞌxnatá̱kajada je̱ts je̱ mju̱jpit jáyuda veꞌe du̱yakꞌo̱o̱ꞌktu je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpata̱jkta. yjkJidu̱ꞌu̱m tseꞌe mvaꞌanda: “Pa̱n a̱a̱ts xa veꞌe ku̱njoojntyki ku veꞌe a̱a̱ts je̱ nju̱jpit jayu jyoojntykidi, kaꞌats a̱a̱tseꞌe ku̱ntukpuyakꞌo̱o̱ꞌkidi je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpata̱jkta.” (iI’¡Ayo̱o̱v xa veꞌe miits je̱ mjo̱o̱tta, tsaptu̱jkpit yakꞌixpa̱jkpada, fariseota̱jkta, me̱jtsꞌaajta me̱jtsjo̱o̱tta! Mnapya̱a̱jmju̱dup xa veꞌe ax joꞌn ku̱xvintsa̱ꞌkidi je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpata̱jkta. Mnu̱po̱jtspe̱jttup tseꞌe je̱ ñaxta̱jkin itta je̱tseꞌe xyaktsoja̱pa̱kta je̱ ñu̱po̱jtspé̱t pa̱n pa̱n jatyeꞌe tu̱v jáyuvidu joojntykidu. yhkVeꞌemts miitseꞌe mke̱ꞌe̱xta je̱ja je̱ jayu vyinkujk ax joꞌn je̱ jayu juuꞌ veꞌe tu̱v jáyuvidup joojntykidup, ax je̱p tseꞌe akujkp je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱ xjaye̱pta je̱ts je̱ me̱jtsꞌaaj je̱ me̱jtsjo̱o̱t. ugc’¡Ayo̱o̱v xa veꞌe miits je̱ mjo̱o̱tta, tsaptu̱jkpit yakꞌixpa̱jkpada, fariseota̱jkta, me̱jtsꞌaajta me̱jtsjo̱o̱tta! Veꞌem xa miitseꞌeda ax joꞌn je̱ o̱o̱ꞌkpa jot joma veꞌe po̱o̱ꞌp nu̱po̱jtspét, tsoj veꞌe je̱ñiꞌkxm kyeꞌex, ax tum je̱ o̱o̱ꞌkpa pajk tseꞌe je̱p akujkp je̱ts juuꞌ jatyeꞌe axa̱a̱ꞌkp. LfMiits, fariseota̱jkta, je̱ viints jayu joꞌnda, yakvaꞌatsta tooꞌva̱jkp je̱ mjo̱o̱tta je̱ mjaꞌvinda, vanꞌítnum tseꞌe yꞌó̱yat je̱tseꞌe xtóndat je̱ yꞌo̱y je̱ꞌe̱. ’¡Ayo̱o̱v xa veꞌe miits je̱ mjo̱o̱tta, tsaptu̱jkpit yakꞌixpa̱jkpada, fariseota̱jkta, me̱jtsꞌaajta me̱jtsjo̱o̱tta! Veꞌem xa miitseꞌeda ax joꞌn je̱ jayu juuꞌ veꞌe du̱yakvaatstup je̱ñiꞌkxm tso̱o̱jvji je̱ tukꞌaꞌooguin je̱ts je̱ tukꞌato̱jkxin; ax je̱ jyo̱o̱t, ojtsts je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe me̱e̱ꞌtsmúk je̱ts juuꞌ veꞌe je̱ ko̱ꞌo̱y toꞌnu̱n ka̱jx jé̱jip. Vd%¡Miitsta, je̱ viints vintooꞌva̱jkiva joꞌnda! Veꞌem xa miitseꞌeda ax joꞌn toꞌk je̱ jayu juuꞌ veꞌe du̱ꞌakaꞌap toꞌk je̱ piꞌk oox je̱tseꞌe du̱nasꞌooga toꞌk je̱ camello. )cK’¡Ayo̱o̱v xa veꞌe miits je̱ mjo̱o̱tta, tsaptu̱jkpit yakꞌixpa̱jkpada, fariseota̱jkta, me̱jtsꞌaajta me̱jtsjo̱o̱tta! Mmo̱o̱ydup xa veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ diezmo je̱ muxoꞌojkin paat, ax joꞌn je̱ menta, je̱ anís, je̱ts je̱ comino; ax kaꞌa tseꞌe xma̱ja̱ pa̱mda je̱ pavaꞌnu̱n juuꞌ veꞌe nu̱yojk vinko̱pk. O̱y xa je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe xpá̱mdat je̱ diezmo; ax vinko̱pkts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe xtóndat juuꞌ veꞌe nu̱yojk vinko̱pk, je̱ꞌe̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe xtóndat juuꞌ veꞌe pyaatyp yꞌake̱e̱guip je̱tseꞌe xjayé̱ptat je̱ tukmo̱ꞌtu̱n je̱ts je̱ jaanchjaꞌvin. KbPa̱n pa̱n tseꞌe du̱yaknajxp je̱ tsapjo̱o̱tmit it, yaknajxypts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ kyutojku̱n tsu̱u̱jntku̱n je̱ts je̱ Nteꞌyam, juuꞌ veꞌe je̱m tsu̱u̱nip. Faje̱ts pa̱n pa̱n tseꞌe du̱yaknajxp je̱ ma̱ja̱ tsapta̱jk, ka je̱ ma̱ja̱ tsapta̱jkjyap tseꞌe yaknajxyp, yaknajxpap je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam, juuꞌ veꞌe je̱m ijtp. b`=Je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe, pa̱n pa̱neꞌe du̱yaknajxp je̱ yo̱jxpe̱jtu̱n, ka je̱ yo̱jxpe̱jtu̱njyap tseꞌe yaknajxyp, yaknajxpap je̱ꞌe̱ veꞌe nu̱jom juuꞌ veꞌe ijtp je̱m yo̱jxpe̱jtu̱n ka̱jxm, M_¡Miitsta, je̱ viints jayu joꞌnda! ¿Juuꞌ tseꞌe du̱jaaꞌknu̱má̱jip: je̱ ya̱x, ukpu̱ je̱ yo̱jxpe̱jtu̱n juuꞌ ka̱jx je̱ ya̱x vaꞌajts yꞌit je̱ja je̱ Nteꞌyam vyinkujk? `^9Mvaanduvap tseꞌe jidu̱ꞌu̱m: “Pa̱n je̱m xa veꞌe pa̱n pa̱neꞌe du̱yaknajxp je̱ yo̱jxpe̱jtu̱n, kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe vyinko̱pka je̱tseꞌe du̱kutyónu̱t; ax pa̱n yaknajxypts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ ya̱x juuꞌ veꞌe je̱m yo̱jxpe̱jtu̱n ka̱jxm, tun vinko̱pkts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe du̱kutyónu̱t.” T]!Veꞌem xa miitseꞌeda ax joꞌn juuꞌ veꞌe viintsta je̱tseꞌe japyayo̱ꞌo̱y juuꞌ du̱toonduva du̱ko̱jtstuva. ¿Juuꞌ tseꞌe du̱jaaꞌknu̱má̱jip: je̱ ma̱ja̱ tsaptu̱jkpit oro, ukpu̱ je̱ ma̱ja̱ tsapta̱jk juuꞌ ka̱jxeꞌe je̱ ma̱ja̱ tsaptu̱jkpit oro vaꞌajts yꞌit je̱ja je̱ Nteꞌyam vyinkujk? ,\Q’¡Ayo̱o̱v xa veꞌe miits je̱ mjo̱o̱tta, je̱ viints vintooꞌva̱jkiva joꞌnda! Jidu̱ꞌu̱m xa veꞌe mvaꞌanda: “Pa̱n je̱m xa veꞌe pa̱n pa̱neꞌe du̱yaknajxp je̱ ma̱ja̱ tsapta̱jk, kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe vyinko̱pka je̱tseꞌe du̱kutyónu̱t; ax pa̱n yaknajxypts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ ma̱ja̱ tsaptu̱jkpit oro, tun vinko̱pkts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe du̱kutyónu̱t.” F[’¡Ayo̱o̱v xa veꞌe miits je̱ mjo̱o̱tta, tsaptu̱jkpit yakꞌixpa̱jkpada, fariseota̱jkta, me̱jtsꞌaajta me̱jtsjo̱o̱tta! O̱o̱y xa veꞌe xtuntoonkada je̱tseꞌe o̱tyoꞌka je̱ jayu xtukpana̱jkxtat juuꞌ veꞌe mjaanchjaꞌvidup; ku veꞌe veꞌem je̱ jayu du̱kuvu̱k, mtukvinmajtsju̱dupts miits je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe me̱jtsk nax nu̱yojk chaachpaatnit je̱m ja̱njo̱o̱tm je̱ts ni kaꞌa veꞌe miitsta. 8Zi’¡Ayo̱o̱v xa veꞌe miits je̱ mjo̱o̱tta, tsaptu̱jkpit yakꞌixpa̱jkpada, fariseota̱jkta, me̱jtsꞌaajta me̱jtsjo̱o̱tta! Mpa̱jkjidup xa veꞌe je̱ kuꞌa̱a̱ꞌk ta̱ꞌa̱xta̱jk je̱ tya̱jk paat, ax jek tseꞌe mtsapko̱tsta, veꞌem tseꞌe xkayaknu̱ke̱ꞌxnata̱kavaꞌanda je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe mtoondup. Ya̱ꞌa̱ ka̱jx tseꞌe je̱ tsaachpaatu̱n nu̱yojk myakmo̱o̱ydinit. Y9 ’¡Ayo̱o̱v xa veꞌe miits je̱ mjo̱o̱tta, tsaptu̱jkpit yakꞌixpa̱jkpada, fariseota̱jkta, me̱jtsꞌaajta me̱jtsjo̱o̱tta! Miits xa veꞌe je̱ tooꞌ myakꞌatojktup je̱tseꞌe veꞌem je̱ viijnk jayu kyatá̱kadat je̱m je̱ Nteꞌyam yꞌam kya̱ꞌm, ni viinma tseꞌe je̱m mkatá̱kada, kaꞌa tseꞌe xyakjatta je̱tseꞌe tyá̱kadat pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱m jata̱kavaandup. X1 Pa̱n pa̱n xa veꞌe namyá̱jijup, je̱ꞌe̱ tseꞌe taannup piꞌk; pa̱n pa̱n tseꞌe naajkpiꞌkijup, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱nu̱má̱jap. W  Je̱ꞌe̱ pa̱n pa̱neꞌe du̱nu̱má̱jip miits ka̱jxta, je̱ꞌe̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe pa̱n pa̱neꞌe mpattoꞌnijidup. V{ Kaꞌa tseꞌe veꞌem myakna̱a̱jmadat “vintsá̱n”, ku̱x a̱ts, je̱ Cristo, a̱tsji veꞌe nnu̱Vintsá̱nip. U- Kaꞌa tseꞌe yaja naxviijn veꞌem myakna̱a̱jmadat “teeꞌ”, ku̱x toꞌkji veꞌe je̱ nTeeꞌamda, juuꞌ veꞌe je̱m tsapjo̱o̱tm. =Ts’Ax miitsta, kaꞌa tseꞌe veꞌem myakna̱a̱jmadat “yakꞌixpa̱jkpa”, ku̱x mnayꞌútsijidup mnayꞌajchijidup mnayꞌútsijidup mnacha̱ꞌa̱ijidup xa miitseꞌeda anañu̱joma. Toꞌkjits je̱ꞌe̱ veꞌe pa̱neꞌe ijtp je̱ mYakꞌixpa̱jkpada, a̱tsts je̱ꞌe̱ veꞌe, je̱ Cristo. 9SkCho̱jktuvap tseꞌe je̱tseꞌe je̱ vintsa̱ꞌkin ma̱a̱t je̱ jayu kyo̱jtspo̱o̱ꞌkxjadat je̱p maaꞌy ja̱a̱tp je̱tseꞌe yakna̱a̱jmadat “yakꞌixpa̱jkpa”. dRAKu tseꞌe ña̱jkxta joma veꞌe je̱ ma̱ja̱ kay je̱ ma̱ja̱ uuꞌk ukpu̱ je̱p tsaptu̱jkp, tum je̱ꞌe̱ tseꞌe cho̱jktup je̱tseꞌe du̱tuktsa̱a̱nadat je̱ tsu̱u̱jntku̱n juuꞌ veꞌe tum o̱o̱jyit. *QMVeꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌe nu̱jom du̱tonda je̱tseꞌe je̱ jayu yꞌíxjadat, ma̱ja̱ viijneꞌe je̱m ak niꞌkxm yukjaꞌa du̱jaye̱pta je̱ pavaꞌnu̱n je̱tseꞌe ñapya̱ꞌmu̱xjada je̱m vyimpó̱kkum je̱ts je̱m kya̱ꞌm, je̱tseꞌe je̱ vyit ya̱a̱jnit du̱jaye̱pta. EPPya̱a̱jmjidupeꞌe je̱ jayu je̱ pavaꞌnu̱n juuꞌ veꞌe vaꞌajts tsoꞌox; ax ni vinxu̱pa tseꞌe du̱kaputá̱kada je̱tseꞌe du̱kutyóndat je̱ Nteꞌyam je̱ pyavaꞌnu̱n. ~OuKa̱tsa̱pá̱ktats miits je̱ꞌe̱, veꞌem tonda ax joꞌn mtukna̱ꞌmu̱xjada; ax kaꞌa tseꞌe xtóndat juuꞌ je̱ꞌe̱ veꞌe tyoondup, ku̱x toꞌk viijneꞌe juuꞌ veꞌe kyo̱jtstup, jadoꞌk viijn tseꞌe juuꞌ veꞌe tyoondup. N―Kyo̱jtsvaatstupeꞌe je̱ Moisés je̱ pyavaꞌnu̱n je̱ tsaptu̱jkpit yakꞌixpa̱jkpata̱jk je̱ts je̱ fariseota̱jk. iM MVanꞌit tseꞌe je̱ Jesús du̱nu̱u̱jmi je̱ nu̱may jayu je̱ts je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk: uLc.Ax je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe tsoꞌoxpa̱jkju̱dup, ni pa̱na tseꞌe kyaꞌo̱ꞌyixji vintso̱ veꞌe ku̱jyaaꞌkꞌatsa̱a̱jv, ni pa̱na tseꞌe kyo̱o̱ꞌknayjaꞌvijini je̱tseꞌe juuꞌ du̱jaaꞌkꞌamo̱tutú̱vat.K3-’Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe je̱ David vyaajñ je̱ts je̱ Mya̱ja̱ Vintsá̱n je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Cristo. Ax veꞌem tseꞌe, vaꞌajts tseꞌe yaknu̱java je̱ts ka je̱ chaan je̱ kyo̱o̱jjyap je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Cristo, je̱ Mya̱ju̱ Vintsa̱mpa je̱ꞌe̱ veꞌe. aJ;,Je̱ Nteꞌyam xa veꞌe du̱nu̱u̱jmi a̱ts je̱ nMa̱ja̱ Vintsá̱n:“A̱jxtu̱ku̱ yaja a̱ts nꞌakaꞌyu̱n paꞌayi namvaat a̱tseꞌe nyakvintó̱kida pa̱n pa̱n jatyeꞌe mtsoꞌoxpa̱jkju̱dup.” I!+Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús vyaajñ: ―¿Vintso̱seꞌe je̱ Espíritu Santo du̱vinmaꞌyu̱nma̱ꞌa̱ je̱ David ku veꞌe je̱ David vyaajñ je̱ts je̱ Mya̱ja̱ Vintsá̱n je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Cristo? Ku̱x jidu̱ꞌu̱meꞌe je̱ David vyaajñ: AH{*vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús yꞌamo̱tutú̱vijidi: ―¿Vintso̱s miitseꞌe mvaanduva? ¿Pa̱n je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ chaan je̱ kyo̱o̱j je̱ Cristo, juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam vyinko̱o̱n je̱tseꞌe yakkutojknit? Vanꞌit tseꞌe yꞌatso̱o̱vdi: ―Je̱ yakkutojkpa David je̱ chaan je̱ kyo̱o̱j. ?Gy)Je̱mna tseꞌe vye̱ꞌnada je̱ fariseota̱jk, pFY(Ya̱ me̱jtsk pavaꞌnu̱nts je̱ꞌe̱ veꞌe du̱nu̱ma̱jika̱jxp nu̱jom je̱ Moisés je̱ pyavaꞌnu̱n je̱ts juuꞌ veꞌe jyatyaandu je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpata̱jkta. Ñu̱ma̱jiku̱jxp xa veꞌe ku̱x nu̱jomeꞌe je̱ viijnk pavaꞌnu̱n juuꞌ veꞌe yakjatyaan je̱p Kunuuꞌkx Jatyán ku̱jxp, je̱ꞌe̱ tseꞌe je̱ jayu tyukꞌixp vintso̱ veꞌe du̱tsa̱k je̱tseꞌe je̱ jayu du̱tóndat pa̱n cho̱jktupeꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ts je̱ myuja̱nta̱m je̱ myuta̱kta̱m. Je̱ David je̱ Mya̱ja̱ Vintsá̱n je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Cristo (Mr. 12.35‑37; Lc. 20.41‑44) OE'Je̱ mume̱jtsk pavaꞌnu̱n, veꞌem játypats je̱ꞌe̱ veꞌe. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaꞌañ: “Tso̱kta je̱ mmuja̱nta̱mda je̱ mmuta̱kta̱mda veꞌem ax joꞌn viinm mnachó̱kjada.” `D9&Ya̱ꞌa̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ pavaꞌnu̱n juuꞌ veꞌe du̱nu̱ma̱jika̱jxp. hCI%Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús yꞌatso̱o̱jvji: ―“Tso̱kta je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n, u̱u̱ꞌm je̱ nNteꞌyamamda, nu̱jom jaꞌvin, nu̱jom aaj nu̱jom jo̱o̱t, je̱ts nu̱jom je̱ mvinmaꞌyu̱n ma̱a̱t.” wBg$―Yakꞌixpa̱jkpa, ¿juuꞌs je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ pavaꞌnu̱n juuꞌ veꞌe du̱nu̱ma̱jika̱jxp? A%#Vanꞌit tseꞌe nu̱toꞌk je̱ tsaptu̱jkpit yakꞌixpa̱jkpa du̱ka̱tsa̱vu̱u̱ꞌn je̱ Jesús. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe du̱nu̱u̱jmi: @-"Ku veꞌe je̱ fariseota̱jk du̱mó̱tudi je̱ts yakꞌamo̱ꞌteꞌe je̱ Jesús je̱ saduceota̱jk, vanꞌit tseꞌe ñayꞌamojkijidi. D?!Ku veꞌe du̱ꞌamo̱tunajxti, atu̱va ato̱ki tseꞌe je̱ nu̱may jayu tyaandi ya̱ ixpa̱jku̱n ka̱jx. Je̱ pavaꞌnu̱n juuꞌ veꞌe du̱nu̱ma̱jika̱jxp (Mr. 12.28‑34) X>) “XNteꞌyamidup a̱tseꞌe je̱ Abraham, je̱ Isaac, ma̱a̱t je̱ Jacob.” Je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe, Ntyeꞌyamivapts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ jayu je̱ Nteꞌyam pa̱n pa̱n jatyeꞌe jaanchjaꞌvijidu ku veꞌe yꞌo̱o̱ꞌktini, kaꞌa tseꞌe je̱ jyo̱o̱tta je̱ jyaꞌvinda yꞌa̱a̱ꞌka, joojntykidup je̱ꞌe̱ veꞌe. z=mAx je̱ꞌe̱ tseꞌe ku veꞌe je̱ o̱o̱ꞌkpa jyoojntykpa̱jktinuvat jadoꞌk nax, ta̱ tseꞌe xko̱tsta juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam mtukna̱ꞌmu̱xju̱dup je̱p Kunuuꞌkx Jatyán ku̱jxp. Jidu̱ꞌu̱m je̱ꞌe̱ veꞌe vyaꞌañ: <1Ku xa veꞌe je̱ o̱o̱ꞌkpa jyoojntykpa̱jktinuvat jadoꞌk nax, kaꞌa tseꞌe je̱ jayu yꞌukyaaꞌvya̱jktinit kaꞌa tseꞌe je̱ jayu yꞌukta̱ꞌa̱xpa̱jktinit, veꞌem xa je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌijttinit ax joꞌn je̱ ángeles juuꞌ veꞌe je̱m tsapjo̱o̱tm. r;]Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús yꞌatso̱o̱jvjidi: ―Mtooꞌtó̱kidup xa miitseꞌe ku̱x kaꞌa veꞌe xnu̱jávada vintso̱ veꞌe je̱ Kunuuꞌkx Jatyán vyaꞌañ je̱ts juuꞌ veꞌe o̱ꞌyixjup je̱ Nteꞌyam ma̱a̱t. W:'Ax kuuk tseꞌe je̱ o̱o̱ꞌkpata̱jk jyoojntykpa̱jktinuvat jadoꞌk nax, ¿pá̱nu̱kts vineꞌe tyu̱va du̱nu̱da̱ꞌa̱xap je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk?, ku̱x vaꞌan nu̱vuxtojtu̱keꞌe du̱pa̱jkti. {9oTá̱vani tseꞌe yꞌo̱o̱ꞌkka̱jxtini vyeꞌna, vanꞌit tseꞌe yꞌo̱o̱ꞌknuva je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk. ;8oNay vanxú̱pjyam tseꞌe jyajtpa je̱ myutoꞌk uts. Vanꞌit tseꞌe je̱ myume̱jtsk uts nay veꞌem jyajtpa. Veꞌemeꞌe jyajtti toꞌk jadoꞌk je̱ myutojtu̱k uts paat. 37_Ax nu̱vuxtojtu̱k tseꞌe yꞌijtti je̱ uts je̱ ajch. Ta̱ꞌa̱xpa̱jk tseꞌe je̱ ko̱o̱p ónu̱k, vanꞌit tseꞌe yꞌo̱o̱ꞌkni. Kaꞌa tseꞌe je̱ ñu̱da̱ꞌa̱x je̱ yꞌónu̱k du̱yakje̱ji. Vanꞌit tseꞌe je̱ myutoꞌk uts du̱pu̱jk je̱ kuꞌa̱a̱ꞌk ta̱ꞌa̱xta̱jk. E6―Yakꞌixpa̱jkpa, veꞌemeꞌe je̱ Moisés du̱jatyaajñ je̱ts pa̱n o̱o̱ꞌkpeꞌe toꞌk je̱ yaaꞌtya̱jk je̱tseꞌe je̱ ñu̱da̱ꞌa̱x du̱masa̱ꞌa̱k je̱tseꞌe kaꞌa pa̱n yꞌónu̱k, je̱ o̱o̱ꞌkpa je̱ yꞌuts tseꞌe du̱pá̱kup je̱ kuꞌa̱a̱ꞌk ta̱ꞌa̱xta̱jk je̱tseꞌe je̱ yꞌónu̱k jyé̱jat. Ax je̱ myutoꞌk mix ónu̱k tseꞌe taannup ax joꞌn je̱ yꞌajch je̱ yꞌónu̱k ku̱yꞌijt. }5sJe̱ xa̱a̱j tseꞌe je̱ saduceota̱jk je̱ Jesús du̱vinkutá̱midi. (Je̱ saduceota̱jk tseꞌe vaandup je̱ts kaꞌa veꞌe je̱ o̱o̱ꞌkpata̱jk yꞌukjoojntykpa̱jktinuvat.) Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús du̱ꞌamo̱tutú̱vidi: k4OKu veꞌe du̱ꞌamo̱tunajxti, ama̱ꞌa̱t tseꞌe tyaandi. Vanꞌit tseꞌe ña̱jkxtini. Ku je̱ Jesús yakꞌamo̱tutu̱vi pa̱n joojntykpa̱jknuvapeꞌe je̱ o̱o̱ꞌkpata̱jk (Mr. 12.18‑27; Lc. 20.27‑40) 23]Je̱tseꞌe yꞌatso̱o̱jvjidi: ―Je̱ yakkutojkpa César ya̱ꞌa̱ veꞌe jye̱ꞌe̱. Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xjidi: ―Mo̱ꞌo̱dats je̱ César juuꞌ veꞌe je̱ César jye̱ꞌe̱ip, je̱ts mo̱o̱yduvats je̱ Nteꞌyam juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam jye̱ꞌe̱ip. %2CKu veꞌe je̱ Jesús du̱ꞌix, vanꞌit tseꞌe yꞌatso̱o̱jvjidi: ―¿Pa̱n tseꞌe yam yꞌapa̱mnax, je̱ts pa̱n tseꞌe yam xya̱a̱j yukjaꞌa? 1Tukꞌixta a̱ts toꞌk je̱ meen juuꞌ veꞌe mpa̱a̱mdup je̱ kupa̱ꞌmu̱n. Vanꞌit tseꞌe yaktukꞌix toꞌk je̱ denario meen. g0GAx ñu̱jaꞌvi tseꞌe je̱ Jesús vintso̱ veꞌe je̱ kyo̱ꞌo̱y vinmaꞌyu̱nda, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe yꞌatsa̱a̱jv: ―Me̱jtsꞌaajta me̱jtsjo̱o̱tta, ¿tya̱jxts a̱tseꞌe xka̱tsu̱va̱a̱ꞌnda? \/1Vaajnjikts a̱a̱ts toꞌk aaj pa̱n vintso̱ mitseꞌe mvaampa, ¿yakjajtypeꞌe u̱u̱ꞌm je̱ mpavaꞌnu̱namda je̱tseꞌe je̱ kupa̱ꞌmu̱n yakmo̱ꞌo̱t je̱ yakkutojkpa César, ukpu̱ kaꞌa veꞌe? ./Je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe je̱ Jesús du̱tuknu̱ke̱jxti pa̱n pa̱n jatyeꞌe pana̱jkxju̱dup je̱ts je̱ Herodes je̱ jyáyuda. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe je̱ Jesús du̱nu̱u̱jmidi: ―Yakꞌixpa̱jkpa, nnu̱jaꞌvinup xa a̱a̱tseꞌe je̱ts tu̱v mitseꞌe je̱ mjáyuvin je̱ mjoojntykin, tyú̱vameꞌe je̱ jayu je̱ Nteꞌyam jye̱ꞌe̱ xtukꞌix je̱ts kaꞌats mitseꞌe xtsa̱ꞌa̱ga je̱tseꞌe xꞌavánat juuꞌ veꞌe pyaatyp yꞌake̱e̱guip, kaꞌa tseꞌe xvinmay pa̱n vintso̱ veꞌe je̱ jayu mka̱tsju̱. - Vanꞌit tseꞌe je̱ fariseota̱jk du̱ꞌukko̱jtsmojkti pa̱n vintso̱ veꞌe je̱ Jesús ku̱du̱yakko̱jtstó̱kidi. w,gAx veꞌem tseꞌe, nu̱may xa veꞌe juuꞌ veꞌe yakyaaxjidup; nu̱ꞌeejyjidats je̱ꞌe̱ veꞌe pa̱n pa̱n jatyeꞌe yakvinko̱o̱ndup. Je̱ꞌe̱ pa̱neꞌe je̱ kupa̱ꞌmu̱n yakmo̱ꞌo̱p (Mr. 12.13‑17; Lc. 20.20‑26) 0+Y Vanꞌit tseꞌe je̱ yakkutojkpa du̱nu̱u̱jmi je̱ tyoompata̱jk: “Ka̱tsomda paktsomda je̱ts yakpítsumda je̱tseꞌe xpá̱mdat je̱m ako̱o̱ꞌts ítum. Je̱m tseꞌe nu̱may yaaxtinit je̱m tseꞌe nu̱may ñatya̱tskaaꞌtjidinit.” Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaajñ je̱ yakkutojkpa. M* Vanꞌit tseꞌe je̱ yakkutojkpa ña̱ꞌmu̱xji: “Mex, ¿vintso̱ tseꞌe yaja tu̱mta̱ka ka je̱ xo̱x ma̱a̱tap juuꞌ veꞌe ya̱ xa̱a̱j ka̱jx toomp?” Ama̱ꞌa̱t tseꞌe tyaajñ. )/ ’Ax ku tseꞌe je̱ yakkutojkpa tya̱jki je̱tseꞌe du̱ꞌix je̱ javya̱a̱ꞌkxta, vanꞌit tseꞌe du̱tukꞌixpejt toꞌk je̱ yaaꞌtya̱jk juuꞌ veꞌe je̱p veꞌnip, kaꞌa tseꞌe du̱tukta̱jki je̱ xo̱x juuꞌ veꞌe yakmo̱o̱y je̱ xa̱a̱j ka̱jx. (w Vanꞌit tseꞌe je̱ toompa ta̱jk je̱ja tooꞌ aajy pyítsumdi je̱tseꞌe du̱vo̱mojkka̱jxti nu̱jom pa̱n pa̱n jatyeꞌe pyaattu, juuꞌ veꞌe o̱y jáyuda je̱ts juuꞌ veꞌe ko̱ꞌo̱y jáyuda. Veꞌem tseꞌe je̱ ta̱jk yꞌujts. '3 Je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe, na̱jkxu̱ xvo̱mokta je̱ja tooꞌ aajy je̱tseꞌe xyakmíndat xa̱a̱jiva nu̱jom pa̱n pa̱n jatyeꞌe mpaattup.” y~y}}|}| {ezyxwvvJuytUrqq7ponsm1kji=hgLfpedrc:b!`_^I]r\[ZFYXWVaU@SRQQzP6NN?MLcK#JxIHHDG}EE%DEC5A??>z=~<;987t65k33n2#10/.-,+* ) '&&%$_#k! Gc_ [+?4* @ :Z-KVanꞌit tseꞌe je̱ Pedro du̱jaaꞌmyejts juuꞌ veꞌe je̱ Jesús kyo̱jts ku veꞌe ña̱ꞌmu̱xji: “Kaꞌanumeꞌe je̱ naꞌatseev yꞌayaꞌaxy vye̱ꞌnat, mutoojk náxipts a̱ts mitseꞌe xkanatyukpu̱kju̱ vye̱ꞌnat.” Vanꞌit tseꞌe je̱ Pedro je̱p pyítsumni je̱tseꞌe o̱o̱y tyuntsaachvinmaꞌyu̱nyaaxy. JVanꞌit tseꞌe je̱ Pedro yꞌatsa̱a̱jv: ―Yꞌixp xa je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ts kaꞌa a̱ts ya̱ꞌa̱ veꞌe xi jayu nꞌixa juuꞌ miitseꞌe mtijtup. Ñu̱jaꞌvinupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ts ko̱ꞌo̱y nu̱ko̱tsa a̱tseꞌe ntaannit pa̱n kaꞌa a̱tseꞌe tyu̱va juuꞌ nka̱ts. Tun je̱ꞌyji tseꞌe toꞌk je̱ naꞌatseev yꞌayaaxy. #IAx ku tseꞌe ve̱e̱ꞌn je̱ it ñajxy, vanꞌit tseꞌe vyinkutá̱mijidi pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱p veꞌnidup je̱tseꞌe jidu̱ꞌu̱m je̱ Pedro du̱nu̱u̱jmidi: ―Tyú̱vam xa veꞌe je̱ts xi jyáyuva mitseꞌe, ku̱x veꞌemeꞌe je̱ mko̱jtsu̱n. 9kHVanꞌit tseꞌe je̱ Pedro du̱kanatyukpa̱jkjinuva je̱ Jesús, je̱ Nteꞌyam du̱yaknajxy, je̱tseꞌe vyaajñ: ―Kaꞌa xa a̱ts ya̱ꞌa̱ veꞌe xi jayu nꞌixa. U#GVanꞌit tseꞌe je̱ Pedro du̱jaaꞌkmujékumi je̱ Jesús je̱tseꞌe jye̱ꞌy je̱p joma veꞌe je̱ zaguán. Vanꞌit tseꞌe yꞌixji jadoꞌk je̱ ja̱jtspa. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe du̱nu̱u̱jmidi pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱p veꞌnidup: ―Je̱m xa ya̱ꞌa̱ veꞌe du̱ma̱a̱tvíttpa xi Jesús, xi nazarétit jayu. QFVanꞌit tseꞌe je̱ Pedro du̱kanatyukpa̱jkji je̱ Jesús je̱ja nu̱jom je̱ꞌe̱ vyinkujkta. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaajñ: ―Kaꞌa xa a̱tseꞌe nnu̱java pa̱n ti mitseꞌe mka̱jtsp. 2]ENamvaateꞌe veꞌem du̱tonda du̱na̱a̱jmada, je̱p tseꞌe je̱ Pedro vyeꞌna taagujkp chu̱u̱na. Vanꞌit tseꞌe toꞌk je̱ ja̱jtspa je̱ Pedro du̱vinkuta̱mi je̱tseꞌe du̱nu̱u̱jmi: ―Mma̱a̱tvíttpap xa mits ya̱ꞌa̱ veꞌe tu̱yꞌit ya̱ Jesús, ya̱ galiléait jayu. Dje̱tseꞌe jidu̱ꞌu̱m du̱nu̱u̱jmidi: ―Pa̱n je̱ Cristo mitseꞌe, ¡nu̱kó̱tsu̱ts nꞌit pa̱n pa̱neꞌe tu̱mtsiiꞌkju̱! Ku je̱ Pedro du̱kanatyukpa̱jkji je̱ Jesús (Mr. 14.66‑72; Lc. 22.56‑62; Jn. 18.15‑18, 25‑27) wgCVanꞌit tseꞌe du̱vinkutsójidi, du̱tsiiꞌkti, je̱tseꞌe du̱vimpa̱ꞌkxti du̱ja̱pa̱ꞌkxti, 6eB¿Vintso̱seꞌe xpayo̱ꞌo̱yda? Vanꞌit tseꞌe yꞌatso̱o̱vdi: ―Je̱p to̱kin ja̱a̱tp xa ya̱ꞌa̱ veꞌe, vyinmajtsjup tseꞌe je̱tseꞌe yꞌo̱o̱ꞌku̱t. fEAVanꞌit tseꞌe je̱ teeꞌ je̱ vyit ñatyuknu̱ka̱a̱ꞌtsvaatsji, je̱ꞌe̱ veꞌe du̱yaknu̱ke̱ꞌxnata̱jkip je̱ts kyo̱ꞌo̱yjaꞌvipeꞌe, je̱tseꞌe vyaajñ: ―Ta̱ xa ya̱ꞌa̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam du̱vinko̱jtspét ku veꞌe veꞌem vyaꞌañ. ¿Tya̱jxts u̱u̱ꞌmeꞌe njaaꞌktso̱jkumdat pa̱neꞌe du̱ꞌixtu du̱mó̱tudu juuꞌ veꞌe tyoon kyo̱jts ka ó̱yap? Ta̱ tseꞌe xꞌamo̱tunaxta vintso̱ ya̱ꞌa̱ veꞌe viinm tu̱vyaꞌañ. 8i@Je̱tseꞌe je̱ Jesús yꞌatso̱o̱jvji: ―Je̱ꞌe̱ xa a̱tseꞌe, veꞌem ax joꞌn tu̱xka̱ts. Vaampapts a̱tseꞌe je̱ts xꞌíxtap a̱tseꞌe, a̱ts, je̱ Jayu Juuꞌ veꞌe Nu̱pa̱a̱mdu̱ka Ijtp, je̱ts a̱tseꞌe ntsa̱a̱nat je̱ja je̱ Nteꞌyam yꞌakaꞌyu̱n paꞌayi, juuꞌ veꞌe nu̱jom du̱ka̱ꞌmika̱jxp. Veꞌemts a̱tseꞌe xꞌíxtuvat ku a̱tseꞌe nka̱daꞌaku̱t je̱m vínu̱ts jo̱o̱tm. J ?Ama̱ꞌa̱t tseꞌe je̱ Jesús tyaajñ. Vanꞌit tseꞌe je̱ teeꞌ ña̱ꞌmu̱xji: ―Je̱ joojntyk Nteꞌyam ka̱jx, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe juuꞌ tyú̱vam avana, vaajnja a̱a̱ts pa̱n mitseꞌe je̱ Cristo, juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam vyinko̱o̱n je̱tseꞌe yakkutojknit, je̱ꞌe̱ je̱ yꞌOnu̱k. >Vanꞌit tseꞌe tyeni je̱ teeꞌ juuꞌ veꞌe du̱nu̱vintsa̱nika̱jxp je̱ teeꞌta̱jkta, je̱tseꞌe je̱ Jesús du̱nu̱u̱jmi: ―¿Ni vinxu̱pa veꞌe mkahꞌatsa̱v? ¿Vintso̱ veꞌe mkanakyuka̱tsju̱ ku veꞌe myaknu̱ꞌa̱a̱ꞌna? N=juuꞌ veꞌe vaandu: ―Ya̱ꞌa̱ xa veꞌe vaan: “Xꞌo̱ꞌyixjup xa a̱tseꞌe je̱ts a̱tseꞌe ya̱ ma̱ja̱ tsapta̱jk nyakkutó̱kiyu̱t; toojk xa̱a̱jts a̱tseꞌe mpa̱a̱mnuvat.” ^5Je̱ teeꞌta̱jk je̱ vyintsa̱nda ma̱a̱t je̱ israeejlit je̱ myú̱jit jáyuda je̱ts nu̱jom pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱nu̱má̱jidup je̱p tsaptu̱jkp, yꞌíxtidupts je̱ꞌe̱ veꞌe vintso̱ veꞌe je̱ Jesús ku̱du̱nu̱vampe̱tta je̱tseꞌe veꞌem du̱yakjayꞌo̱o̱ꞌkjadat. ,Q:Ax jékumji tseꞌe je̱ Pedro pyaꞌu̱xꞌo̱o̱kaja je̱p je̱ teeꞌ Caifás tya̱kꞌaagup paat. Je̱pts je̱ꞌe̱ veꞌe tya̱jki je̱tseꞌe du̱ma̱a̱tꞌa̱jxtkti je̱ tsapta̱kmutoompata̱jk, je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌixuvaampy pa̱n vintso̱ veꞌe kyuka̱xa ma̱a̱t je̱ Jesús. u c9Vanꞌit tseꞌe je̱ꞌe̱ pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ Jesús du̱majtstu, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱yakna̱jkxtu je̱ja je̱ Caifás vyinkujk, je̱ teeꞌ je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌijt juuꞌ veꞌe du̱nu̱vintsa̱nika̱jxp je̱ teeꞌta̱jkta. Je̱peꞌe ñayꞌamojkijidi je̱ tsaptu̱jkpit yakꞌixpa̱jkpata̱jk je̱ts je̱ israeejlit je̱ myú̱jit jáyuda. 8 i8U̱xyam tseꞌe veꞌem jyaty je̱tseꞌe tyónju̱t juuꞌ veꞌe je̱p Kunuuꞌkx Jatyán ku̱jxp jyaaydu je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpata̱jkta. Vanꞌit tseꞌe toꞌk ka̱ꞌa̱jyji je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk kyuke̱e̱kjidi, naaydumeꞌe du̱yaktaandi. Ku je̱ Jesús du̱vinteni pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱nu̱má̱jidup je̱p tsaptu̱jkp (Mr. 14.53‑65; Lc. 22.54‑55, 63‑71; Jn. 18.12‑14, 19‑24) v e7Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús je̱ nu̱may jayu du̱nu̱u̱jmi: ―¿Veꞌem a̱ts miitseꞌe xnu̱minda je̱ yajkxy tsojx ma̱a̱t je̱ts je̱ ku̱p ma̱a̱t, je̱ts a̱tseꞌe xmátstat ax joꞌn a̱tseꞌe je̱ me̱e̱ꞌtspa ku̱nꞌijt? Jó̱vum xa̱a̱j xa a̱tseꞌe tu̱nyakꞌixpu̱k je̱p ma̱ja̱ tsaptu̱jkp; kaꞌats a̱tseꞌe xmajtsti vanꞌit.  /6Ax pa̱n veꞌem tseꞌe ku̱jyaty, ¿vintso̱seꞌe tyónju̱t kyó̱tsju̱t juuꞌ veꞌe vaamp je̱p Kunuuꞌkx Jatyán ku̱jxp a̱ts ka̱jx? 2 ]5¿Kaꞌa veꞌe xnu̱java je̱ts pa̱n ku̱nꞌamo̱tu a̱tseꞌe je̱ nTeeꞌ, tun jatyts a̱tseꞌe xtuknu̱ké̱xu̱t nu̱toogupxu̱k majk miijl naxy je̱ ángeles? y4Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xji: ―Pa̱a̱mnuva je̱ myajkxy tsojx je̱p tya̱jk ja̱a̱tp; ku̱x nu̱jomeꞌe pa̱n pa̱neꞌe je̱ jayu du̱yakꞌo̱o̱ꞌkp je̱ tsojx ma̱a̱t, nay je̱ꞌe̱jyam tseꞌe tyukꞌo̱o̱ꞌknuvap. /W3Vanꞌit tseꞌe toꞌk je̱ jayu juuꞌ veꞌe je̱ Jesús ma̱a̱t veꞌnip, je̱ꞌe̱ tseꞌe je̱ yajkxy tsojx du̱yakpítsum je̱tseꞌe du̱ku̱spojxji toꞌk adoꞌom je̱ tyaatsk juuꞌ veꞌe du̱toojnjip je̱ teeꞌ juuꞌ veꞌe du̱nu̱vintsa̱nika̱jxp je̱ teeꞌta̱jkta. -S2Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xji: ―Amigo, ¿tiseꞌe mnu̱mejtsp? Vanꞌit tseꞌe je̱ jayu je̱ Jesús du̱vinkutá̱midi je̱tseꞌe du̱majtsti. G1Ko̱jtska̱jxpna tseꞌe je̱ Judas vyeꞌna, vanꞌit tseꞌe du̱vinkuta̱mi je̱ Jesús je̱tseꞌe du̱nu̱u̱jmi: ―¡Dios meep Yakꞌixpa̱jkpa! Vanꞌit tseꞌe du̱tsuuꞌkx. 4a0Je̱ Judas juuꞌ veꞌe je̱ Jesús je̱m je̱ꞌe̱ kya̱ꞌm du̱pa̱a̱mnup, myo̱o̱ydu tseꞌe je̱ nu̱jaꞌvin vintso̱ veꞌe du̱nu̱jávadat pa̱n pa̱n je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Jesús, ax veꞌem tseꞌe du̱tónu̱t ax joꞌn je̱ jayu je̱ myujayu o̱o̱y du̱tuntsa̱k. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe du̱nu̱u̱jmidi: ―Pa̱n pa̱nts a̱tseꞌe ntsuuꞌkxp, je̱ꞌe̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe, je̱ꞌe̱ tseꞌe mmátstap. 3/Ko̱jtspna tseꞌe je̱ Jesús vyeꞌna ku veꞌe je̱ Judas jye̱ꞌy, je̱ꞌe̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe nu̱toꞌk je̱ ixpa̱jkpa juuꞌ veꞌe nu̱makme̱jtsk ijttu. Je̱m tseꞌe nu̱may je̱ jayu du̱ma̱a̱tje̱ꞌyada je̱ yajkxy tsojx ma̱a̱t je̱ts je̱ ku̱p ma̱a̱t, je̱ teeꞌta̱jk je̱ vyintsa̱nda je̱ts je̱ israeejlit je̱ myú̱jit jayuta̱jk, je̱ꞌe̱ tseꞌe ke̱jxju̱dup. pY.Pojtu̱kta je̱ts du̱jaꞌmda. Je̱ja xa veꞌe mye̱jtsni juuꞌ a̱tseꞌe xpá̱mup je̱m je̱ jayu kya̱ꞌm juuꞌ a̱tseꞌe xtsoꞌoxpa̱jktup. Ku je̱ Jesús yakmajch (Mr. 14.43‑50; Lc. 22.47‑53; Jn. 18.2‑11) 5c-Vanꞌit tseꞌe vyimpijtnuva joma veꞌe je̱ yꞌixpa̱jkpada je̱tseꞌe du̱nu̱u̱jmidi: ―¿Mmaadup mpo̱o̱ꞌkxtupna veꞌe? Ta̱ xa veꞌe je̱ tiempo du̱paatni je̱ts a̱tseꞌe nyakpá̱mu̱t je̱m je̱ tó̱kinax jayu kya̱ꞌm, a̱ts, je̱ Jayu Juuꞌ veꞌe Nu̱pa̱a̱mdu̱ka Ijtp. ,Vanꞌit tseꞌe du̱maso̱o̱kti je̱tseꞌe mutoojk nax o̱jts chapko̱jtsnuva. Nay vanxú̱pjyam tseꞌe chapka̱jts. #+Vanꞌit tseꞌe vyimpijtnuva; maadup tseꞌe du̱paatnuva je̱ yꞌixpa̱jkpada ku̱x kaꞌa veꞌe je̱ tsooj du̱ꞌukmuténidini. ~*Vanꞌit tseꞌe mume̱jtsk nax ña̱jkxnuva je̱tseꞌe jidu̱ꞌu̱m chapka̱jts: ―Tata, pa̱n kaꞌa xa veꞌe mꞌo̱ꞌyixju̱ je̱ts a̱tseꞌe xkatukka̱daꞌaku̱t ya̱ tsaachpaatu̱n, vaꞌan tseꞌe veꞌem du̱tunju̱ ax joꞌn mitseꞌe xtsa̱k. 6}e)Nakyujoojntykajada je̱ts tsapko̱tsta je̱tseꞌe mkakaꞌadat je̱p to̱kin ja̱a̱tp. Je̱ jayu je̱ jyo̱o̱t je̱ jyaꞌvin, cha̱jkpts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe du̱tónu̱t juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam cha̱jkp; ax ayonu̱ktá̱kats je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ jayu je̱ ñiꞌkx je̱ kyo̱pk. |(Vanꞌit tseꞌe vyimpijtnuva joma veꞌe du̱maso̱o̱kti je̱ yꞌixpa̱jkpada; maadup tseꞌe du̱paatti. Vanꞌit tseꞌe je̱ Pedro du̱nu̱u̱jmi: ―¿Kaꞌa veꞌe tu̱mꞌo̱ꞌyixjada je̱tseꞌe a̱ts ma̱a̱t joojntyk ku̱mꞌitta o̱tyoꞌk hora? '{G'Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús jave̱e̱ꞌn jyaaꞌknu̱jkx je̱tseꞌe je̱ vyiijn je̱ yꞌaaj du̱tukpaaty je̱ naax je̱tseꞌe chapka̱jts. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaajñ: ―Tata, pa̱n mꞌo̱ꞌyixjup xa veꞌe, kadi xyakjaty je̱ts a̱tseꞌe xtukka̱daꞌaku̱t ya̱ tsaachpaatu̱n; ax ka je̱ꞌe̱p tseꞌe mtónup juuꞌ a̱tseꞌe ntsa̱jkp, je̱ꞌe̱ veꞌe mtónup juuꞌ mitseꞌe mtsa̱jkp. bz=&je̱tseꞌe du̱nu̱u̱jmidi je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe pyavo̱o̱vdu: ―Tsaachvinmaayp xa veꞌe a̱ts ya̱ njo̱o̱t ya̱ njaꞌvin o̱o̱ꞌku̱n am paat. Tanda yaja je̱tseꞌe joojntyk mꞌíttat a̱ts ma̱a̱t. Sy%Pyavo̱o̱v tseꞌe je̱ Pedro je̱ts nu̱me̱jtsk je̱ yꞌixpa̱jkpa juuꞌ veꞌe je̱ Zebedeo je̱ myajntkta̱jk. Vanꞌit tseꞌe chaachvinmapyu̱jk je̱tseꞌe ñavyinmaꞌyu̱nmo̱o̱jyji, x1$Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk du̱ma̱a̱tje̱ꞌy joma veꞌe toꞌk je̱ it juuꞌ veꞌe Getsemaní du̱xa̱a̱j; je̱m tseꞌe du̱nu̱u̱jmi je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk: ―Tsa̱a̱nada yaja namvaat a̱tseꞌe xim tso̱ na̱jkx ntsapka̱ts. 4wa#Vanꞌit tseꞌe je̱ Pedro yꞌatsa̱a̱jv: ―Ku̱njaꞌa̱a̱ꞌk xa a̱tseꞌe mits ma̱a̱t, kaꞌats a̱ts mitseꞌe nkanatyukpá̱kju̱t. Tum veꞌem tseꞌe vyaanduva nu̱jom je̱ myuꞌixpa̱jkpata̱jk. Ku je̱ Jesús chapka̱jts je̱p Getsemaní (Mr. 14.32‑42; Lc. 22.39‑46) v{"Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xji: ―Tyú̱vam xa a̱ts mitseꞌe nnu̱u̱jma, je̱ts u̱xyam ya̱ tsooj, kaꞌanumeꞌe je̱ naꞌatseev yꞌayaꞌaxy vye̱ꞌnat, mutoojk náxipts a̱ts mitseꞌe xkanatyukpu̱kju̱ vye̱ꞌnat. u)!Vanꞌit tseꞌe je̱ Pedro yꞌatso̱o̱jvji: ―Mjamaso̱ꞌo̱kjada veꞌe anañu̱joma, kaꞌats a̱ts mitseꞌe nmaso̱ꞌo̱ku̱t. t5 Ax kuts a̱tseꞌe njoojntykpa̱jknuvat, na̱jkxupts a̱tseꞌe je̱m galiléait yꞌit jo̱o̱tm; u̱xꞌo̱o̱kts miitseꞌe je̱m mje̱ꞌyadat. GsVanꞌit tseꞌe je̱ Jesús je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk du̱nu̱u̱jmidi: ―Nu̱jom xa a̱ts miitseꞌe xmaso̱ꞌo̱ktat u̱xyam ya̱ tsooj, ku̱x jidu̱ꞌu̱meꞌe javyet je̱p Kunuuꞌkx Jatyán ku̱jxp: “Nyakꞌo̱o̱ꞌkup xa a̱tseꞌe je̱ carnero vinténiva je̱tseꞌe je̱ carnero yꞌanomvaꞌkxtat.” vreVanꞌit tseꞌe toꞌk je̱ u̱v du̱ꞌa̱a̱vdi je̱tseꞌe ña̱jkxti je̱m Olivos Ko̱pk viindum. qyAx nmu̱u̱jmidupts a̱ts miitseꞌe je̱ts kaꞌa a̱tseꞌe nꞌukꞌooknuvat je̱ tsaaydum paꞌajk na̱a̱j, vanꞌítnumeꞌe ku a̱ts miitseꞌe ntukma̱a̱tꞌooꞌktat je̱ ñam je̱ꞌe̱ je̱m a̱ts je̱ nTeeꞌ kyutojku̱n jo̱o̱tm. Ku je̱ Jesús du̱ꞌavaꞌni je̱ts je̱ Pedro veꞌe kanatyukpá̱kjup (Mr. 14.26‑31; Lc. 22.31‑34; Jn. 13.36‑38) p%Ya̱ꞌa̱ je̱ꞌe̱ veꞌe a̱ts je̱ nnu̱u̱ꞌpu̱n. Ku̱x ku a̱tseꞌe nꞌo̱o̱ꞌku̱t, nyaktaajnjadapts a̱ts miitseꞌe toꞌk je̱ nam ko̱jtstán. Je̱ nu̱may jáyuts a̱tseꞌe nkuꞌo̱o̱ꞌkap je̱tseꞌe veꞌem je̱ tyo̱kin yakme̱e̱ꞌkxjadat. koOVanꞌit tseꞌe du̱ko̱o̱mpa je̱ tukꞌaꞌooguin, je̱ Nteꞌyam du̱kuko̱jtsji, je̱tseꞌe du̱mo̱o̱jy je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk, je̱tseꞌe vyaajñ: ―Ooꞌkta juuꞌ veꞌe ya̱ tukꞌaꞌooguin mya̱a̱t. !n;Kaaydup tseꞌe vye̱ꞌnada, je̱tseꞌe je̱ Jesús du̱ka̱a̱jn je̱ tsapkaaky, je̱ Nteꞌyam du̱kuko̱jtsji, je̱tseꞌe du̱tojkvaꞌkxjidi je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk. Vanꞌit tseꞌe vyaajñ: ―Kayda, ya̱ꞌa̱ je̱ꞌe̱ veꞌe a̱ts je̱ nniꞌkx je̱ nko̱pk. QmVanꞌit tseꞌe kya̱jts je̱ Judas juuꞌ veꞌe pa̱a̱jmjinup je̱m je̱ jayu kya̱ꞌm juuꞌ veꞌe tsoꞌoxpa̱jkju̱dup. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaajñ: ―Yakꞌixpa̱jkpa, ¿a̱ts je̱ꞌe̱ vineꞌe? Je̱tseꞌe je̱ Jesús yꞌatso̱o̱jvji: ―Mits xa je̱ꞌe̱ veꞌe, veꞌem ax joꞌn viinm tu̱mvaꞌañ. #l?Ax je̱ꞌe̱mts a̱tseꞌe mpanu̱jkxp je̱ tooꞌ juuꞌ veꞌe javyet ijtp a̱ts ka̱jx je̱p Kunuuꞌkx Jatyán ku̱jxp, a̱ts, je̱ Jayu Juuꞌ veꞌe Nu̱pa̱a̱mdu̱ka Ijtp. ¡Ax ayo̱o̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ jyo̱o̱t je̱ jayu juuꞌ a̱tseꞌe xpá̱mup je̱m je̱ jayu kya̱ꞌm juuꞌ a̱tseꞌe xtsoꞌoxpa̱jktup! Nu̱yojk o̱y xa veꞌe ku̱yꞌijtu̱xji je̱ jayu ku veꞌe ku̱kyakeꞌx. *kMVanꞌit tseꞌe je̱ Jesús yꞌatsa̱a̱jv: ―Nu̱toꞌk je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe je̱ kya̱ꞌa̱j tu̱du̱pu̱m yam plato jo̱o̱tm a̱ts ma̱a̱t, je̱ꞌe̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ a̱tseꞌe xpá̱mup je̱m je̱ jayu kya̱ꞌm juuꞌ a̱tseꞌe xtsoꞌoxpa̱jktup. 7jgVanꞌit tseꞌe o̱o̱y tyuntsaachvinmapya̱jkti je̱tseꞌe toꞌk jadoꞌk je̱ Jesús du̱ꞌamo̱tutú̱vidi: ―Ma̱ja̱ Vintsá̱n, ¿a̱ts je̱ꞌe̱ vineꞌe? xiiKaaydup tseꞌe vye̱ꞌnada, vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús vyaajñ: ―Tyú̱vam xa a̱ts miitseꞌe nna̱a̱jmada je̱ts nu̱toꞌkeꞌe miitsta juuꞌ a̱tseꞌe xpá̱mup je̱m je̱ jayu kya̱ꞌm juuꞌ a̱tseꞌe xtsoꞌoxpa̱jktup. hKu veꞌe je̱ it choꞌoini, vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús je̱ ñu̱makme̱jtsk ixpa̱jkpata̱jk du̱ma̱a̱tnajxti aꞌóxiva. %gCVanꞌit tseꞌe je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk du̱toondi ax joꞌn je̱ Jesús tyukpavaajnjidi, yꞌapa̱a̱jmtkidu tseꞌe je̱ pascua xa̱a̱j aꞌox. vfeVanꞌit tseꞌe yꞌatsa̱a̱jv je̱tseꞌe ña̱jkxtat je̱m kajpu̱n ka̱jxm. Ku veꞌe du̱ꞌíxtat toꞌk je̱ jayu juuꞌ veꞌe tyijp, je̱ja tseꞌe je̱ꞌe̱ tya̱kꞌaajy ña̱jkxtat. Vanꞌit tseꞌe jyaaꞌkvaajñ: ―Je̱tseꞌe xna̱a̱jmadat: “Jidu̱ꞌu̱meꞌe je̱ yakꞌixpa̱jkpa vyaꞌañ: Tá̱minup xa veꞌe a̱ts je̱ nꞌo̱o̱ꞌku̱n. Je̱ja veꞌe mta̱kꞌaajy a̱ts je̱ nꞌixpa̱jkpata̱jk je̱ pascua xa̱a̱j aꞌox ntukma̱a̱tyaknaxuvaꞌañ.” eyKu veꞌe je̱ mutoꞌk xa̱a̱j du̱paaty ku veꞌe je̱ tsapkaaky yakkay juuꞌ veꞌe je̱ levadura du̱kama̱a̱t, vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk vyinkutá̱mijidi. Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús du̱ꞌamo̱tutú̱vidi: ―¿Jómaseꞌe xtsa̱k je̱ts a̱a̱tseꞌe na̱jkx nyakꞌo̱ya je̱tseꞌe nyaknajxumdat je̱ pascua xa̱a̱j aꞌox? dVanꞌit tseꞌe je̱ Judas du̱ꞌixti pa̱n vintso̱ veꞌe je̱ Jesús du̱pá̱mu̱t je̱m je̱ꞌe̱ kya̱ꞌmda. Je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n je̱ yꞌaꞌox (Mr. 14.12‑25; Lc. 22.7‑23; Jn. 13.21‑30; 1 Co. 11.23‑26) \c1je̱tseꞌe du̱nu̱u̱jmidi: ―¿Tis a̱tseꞌe xmo̱ꞌo̱dap pa̱n mpu̱u̱mp a̱tseꞌe je̱ Jesús je̱m miits mka̱ꞌmda? Vanꞌit tseꞌe tyukvinvaꞌnijidi iiꞌpx majk je̱ meen juuꞌ veꞌe plata. ?bwJe̱ Judas Iscariote, nu̱toꞌk je̱ ixpa̱jkpa juuꞌ veꞌe nu̱makme̱jtsk ijttu, je̱ꞌe̱ tseꞌe o̱jts du̱ma̱a̱tnakyó̱tsjada je̱ teeꞌta̱jk je̱ vyintsa̱nda, a Tyú̱vam xa a̱ts miitseꞌe nna̱a̱jmada, pa̱n joma veꞌe yaktukkaꞌamáy je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook vinxu̱p toꞌk it toꞌk naxviijn, yakko̱jtspapts je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ a̱tseꞌe ya̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk tu̱xtuujnja, veꞌem tseꞌe yaktukjaaꞌmye̱jtsnit. Ku je̱ Judas du̱ko̱jtsmojkti ma̱a̱t je̱ teeꞌta̱jk je̱ vyintsa̱nda (Mr. 14.10‑11; Lc. 22.3‑6) C` Juuꞌ xa veꞌe ya̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk tu̱du̱tún ku a̱tseꞌe tu̱xtuknu̱tem ya̱ paꞌajk xooꞌkpa na̱a̱j, yꞌapa̱a̱jmtkipts ya̱ꞌa̱ veꞌe a̱ts je̱ nnu̱naxta̱jkin. _ Mꞌíttap xa miitseꞌe xa̱ꞌma ma̱a̱t je̱ ayo̱o̱va jayu; ax kaꞌats a̱tseꞌe xa̱ꞌma nꞌukꞌijtnit miits ma̱a̱tta. #^? Ñu̱jaꞌvits je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Jesús vintso̱ veꞌe vyaandi, vanꞌit tseꞌe je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk du̱nu̱u̱jmidi: ―¿Tya̱jxseꞌe xvinmaꞌyu̱nmo̱ꞌo̱da ya̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk? e̱ O̱y xa je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ a̱ts ya̱ꞌa̱ veꞌe tu̱xtuujnja. w]g Ku̱yakta̱a̱ꞌk xa ya̱ꞌa̱ veꞌe tsó̱vax je̱tseꞌe je̱ ayo̱o̱va jayu je̱ meen yakmo̱ꞌo̱t. '\GKu tseꞌe je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk du̱ꞌixti, jo̱tmaꞌttu tseꞌe, je̱tseꞌe vyaandi: ―¿Tya̱jxts ya̱ꞌa̱ veꞌe ko̱o̱jyji du̱yakvinto̱ki? <[qKaayp tseꞌe je̱ Jesús vyeꞌna, vanꞌit tseꞌe vyinkutá̱miji toꞌk je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk ma̱a̱t toꞌk je̱ po̱o̱ꞌp tsaaj apa̱jkin juuꞌ veꞌe je̱ paꞌajk xooꞌkpa na̱a̱j du̱ma̱a̱t juuꞌ veꞌe tsó̱vax a̱a̱ꞌk. Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús du̱tukxa̱kte̱e̱jmu̱kku̱jx. Z7Je̱m tseꞌe betániait kyajpu̱n ka̱jxm je̱ Jesús vyeꞌna je̱m je̱ Simón tya̱kꞌam, je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe leprapa̱jkjup yꞌijt. 5YcJidu̱ꞌu̱m tseꞌe ñavyaajnjidi: ―Kaꞌa tseꞌe nmajtsumdat ku veꞌe je̱ xa̱a̱j tyunju̱ vye̱ꞌnat ku̱x ku veꞌe je̱ nu̱may jayu yoojmu̱ktat yꞌajxu̱ktat. Toꞌk je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk du̱pa̱a̱jmji je̱ paꞌajk xooꞌkpa na̱a̱j je̱ Jesús (Mr. 14.3‑9; Jn. 12.1‑8) X'Je̱p tseꞌe du̱ko̱jtsmojkti pa̱n vintso̱ veꞌe je̱ Jesús du̱mátstat je̱ taay ma̱a̱t, je̱tseꞌe du̱yakjayꞌo̱o̱ꞌkjadat. XW)Vanꞌit tseꞌe ñayꞌamojkijidi je̱ teeꞌta̱jk je̱ vyintsa̱nda ma̱a̱t je̱ tsaptu̱jkpit yakꞌixpa̱jkpata̱jkta je̱ts je̱ israeejlit je̱ myú̱jit jáyuda. Je̱p tseꞌe ñayꞌamojkijidi je̱ Caifás tya̱kꞌap, je̱ꞌe̱ tseꞌe ijt teeꞌ juuꞌ veꞌe du̱nu̱vintsa̱nika̱jxp je̱ teeꞌta̱jkta vanꞌit. @Vy―Ax joꞌn miitseꞌe xnu̱jávada joꞌn, va̱jxkm xa veꞌe je̱ pascua xa̱a̱j du̱paaꞌtu̱t. Je̱ xa̱a̱jts a̱tseꞌe je̱m je̱ jayu kya̱ꞌm nyakpá̱mu̱t juuꞌ a̱tseꞌe xtsoꞌoxpa̱jktup, je̱ts a̱tseꞌe cruuzpét nꞌítu̱t, a̱ts, je̱ Jayu Juuꞌ veꞌe Nu̱pa̱a̱mdu̱ka Ijtp. fU GKu veꞌe je̱ Jesús vyanku̱jx, vanꞌit tseꞌe je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk du̱nu̱u̱jmi: eTC.Je̱ꞌe̱da tseꞌe na̱jkxtap joma veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx chaachpaattinit; ax je̱ꞌe̱da juuꞌ veꞌe tu̱v jáyuvidup joojntykidup, je̱ꞌe̱ tseꞌe na̱jkxtap joma veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx jyoojntykidinit.S%-Vanꞌitts a̱tseꞌe nꞌatsó̱vdat: “Tyú̱vam xa a̱ts miitseꞌe nna̱a̱jmada je̱ts nu̱jomeꞌe juuꞌ veꞌe mkatoojnjidu je̱ jayu, vinxu̱peꞌe du̱kanu̱ma̱ja je̱ jayu, veꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌe ax joꞌn a̱tseꞌe viinm miits ku̱xkatoojnjidi.” VR%,Vanꞌitts a̱tseꞌe xꞌatsó̱vdat: “Ma̱ja̱ Vintsá̱n, ¿vinꞌitts a̱a̱ts mitseꞌe nꞌix je̱ts mitseꞌe myuꞌo̱o̱ꞌkji, uk mta̱a̱tsi, ukpu̱ najxpa jayu mveꞌna, ukpu̱ je̱ vit je̱ xo̱x mkaꞌijtu̱xji, uk pa̱jkjup mveꞌna, ukpu̱ je̱p poxu̱ntu̱jkp mveꞌna, je̱ts a̱a̱ts mitseꞌe nkaputa̱jki?” Q3+ku a̱tseꞌe najxpa jayu nveꞌna, kaꞌats a̱tseꞌe xyakmataandi; ku a̱tseꞌe je̱ vit je̱ xo̱x xkaꞌijtji, kaꞌats a̱tseꞌe xxo̱jxti; ku a̱tseꞌe pa̱jkjup nveꞌna je̱ts ku a̱tseꞌe je̱p poxu̱ntu̱jkp nveꞌna, kaꞌats a̱tseꞌe o̱jts xkuꞌixta.” "P=*Ku̱x ku a̱tseꞌe nyuꞌo̱o̱ꞌkji, kaꞌats a̱tseꞌe xyakkaaydi; ku a̱tseꞌe nta̱a̱tsi, kaꞌats a̱tseꞌe je̱ tsoxk na̱a̱j xmo̱o̱ydi; O )’Vanꞌitts a̱tseꞌe nna̱a̱jmadat pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ja a̱ts nꞌanaja̱paꞌayi: “Vinvaꞌkvaꞌatsta a̱ts, ko̱ꞌo̱ñu̱kó̱tsada, na̱jkxta je̱m ja̱njo̱o̱tm juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx to̱o̱yp, je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe apa̱a̱mdu̱kani ijtp je̱tseꞌe je̱m chaachpaattinit je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap ma̱a̱t je̱ kyo̱ꞌo̱y aangelesta̱jkta. $NA(Vanꞌitts a̱tseꞌe nꞌatsó̱vdat: “Tyú̱vam xa a̱ts miitseꞌe nna̱a̱jmada je̱ts nu̱jomeꞌe juuꞌ veꞌe mtoojnjidu a̱ts je̱ nꞌutsa̱ta̱jk, vinxu̱peꞌe du̱kanu̱ma̱ja je̱ jayu, veꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌe ax joꞌn a̱tseꞌe viinm miits ku̱xtoojnjidi.” M'¿Vinꞌitts a̱a̱ts mitseꞌe nꞌix pa̱jkjup ukpu̱ je̱p poxu̱ntu̱jkp, je̱ts a̱a̱ts mitseꞌe o̱jts nkuꞌix?” RL&¿Vinꞌitts a̱a̱ts mitseꞌe nꞌix je̱ts najxpa jayu mitseꞌe, je̱ts a̱a̱ts mitseꞌe nyakmataajñ? ¿Vinꞌit tseꞌe je̱ vit je̱ xo̱x mkaꞌijtu̱xji, je̱ts a̱a̱ts mitseꞌe nxa̱jx? uKc%Vanꞌit tseꞌe yꞌatsó̱vdat je̱ꞌe̱da pa̱n pa̱n jatyeꞌe tu̱v jáyuvidup joojntykidup: “Ma̱ja̱ Vintsá̱n, ¿vinꞌitts a̱a̱ts mitseꞌe nꞌix je̱ts mitseꞌe myuꞌo̱o̱ꞌkji, je̱ts a̱a̱ts mitseꞌe nyakkaajy? ¿Vinꞌitts a̱a̱ts mitseꞌe nꞌix je̱ts mitseꞌe mta̱a̱tsi, je̱ts a̱a̱ts mitseꞌe je̱ tsoxk na̱a̱j nmo̱o̱jy? YJ+$ku a̱tseꞌe je̱ vit je̱ xo̱x xkaꞌijtji, xxo̱jxtuts a̱tseꞌe; ku a̱tseꞌe pa̱jkjup nveꞌna, xkuꞌíxtuts a̱tseꞌe; ku a̱tseꞌe je̱p poxu̱ntu̱jkp nveꞌna, xkuꞌíxtuvats a̱tseꞌe.” SI#Ku̱x ku a̱tseꞌe nyuꞌo̱o̱ꞌkji, xyakkaayduts a̱tseꞌe; ku a̱tseꞌe nta̱a̱tsi, xmo̱o̱yduts a̱tseꞌe je̱ tsoxk na̱a̱j; ku a̱tseꞌe najxpa jayu nveꞌna, xyakmataanduts a̱tseꞌe; gHG"Vanꞌitts a̱tseꞌe, je̱ Yakkutojkpa, nna̱a̱jmadat pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ja a̱ts nꞌakaꞌyu̱n paꞌayi: “Míndats miits. A̱ts je̱ nTeeꞌ je̱ kyunooꞌkxu̱n ma̱a̱t tseꞌe mꞌitta. Tá̱kada yam a̱ts nkutojku̱n jo̱o̱tm, myakꞌapa̱a̱jmtkijidu xa miits ya̱ꞌa̱ veꞌe kaꞌanumeꞌe je̱ it cho̱o̱ꞌndu̱k vyeꞌna. (GI!Je̱ jayu juuꞌ veꞌe veꞌem ijttup ax joꞌn je̱ carneeroda, jé̱jats a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe mpá̱mdat a̱ts nꞌakaꞌyu̱n paꞌayi; je̱ts je̱ jayu juuꞌ veꞌe veꞌem ijttup ax joꞌn je̱ chívoda, jé̱jats a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe mpá̱mdat a̱ts nꞌanaja̱paꞌayi. =Fs Nu̱jom tseꞌe je̱ jayu juuꞌ veꞌe tsu̱u̱nidup vinxu̱p toꞌk it toꞌk naxviijn, je̱ꞌe̱ tseꞌe nayꞌamojkiká̱xjadap je̱ja a̱ts nvinkujk; a̱ts tseꞌe apu̱k mpa̱a̱mdinup toꞌk jadoꞌk, veꞌem ax joꞌn je̱ carnero vinténiva apu̱k du̱pu̱m je̱ carnero je̱ts apu̱k je̱ chivo. E#Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús jyaaꞌkvaajñ: ―Ku xa a̱tseꞌe je̱ vaꞌajts aangelesta̱jk nma̱a̱tmínu̱t je̱ ma̱jin ma̱a̱t, a̱jxtu̱kupts a̱tseꞌe je̱ja nkutojku̱n tsu̱u̱jntku̱n ku̱jx, a̱ts, je̱ Jayu Juuꞌ veꞌe Nu̱pa̱a̱mdu̱ka Ijtp. 4DaAx ya̱ toompa juuꞌ a̱tseꞌe xkatoojnjip, yakpítsumdinits je̱ts pa̱mda je̱m ako̱o̱ꞌts ítum. Je̱m tseꞌe nu̱may yaaxtinit je̱m tseꞌe nu̱may ñatya̱tskaaꞌtjidinit.” Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe je̱ toompa je̱ vyintsá̱n vyaajñ. Ku anañu̱joma je̱ jayu yakto̱kimpayo̱ꞌynit $CAKu̱x pa̱n pa̱n xa veꞌe juuꞌ du̱jaye̱jpp, jaaꞌkyakmo̱ꞌo̱p tseꞌe, ax veꞌem tseꞌe o̱o̱y juuꞌ du̱tunjayé̱pu̱t; ax pa̱n pa̱n tseꞌe juuꞌ du̱kajaye̱jpp, yakpa̱jkjap tseꞌe nu̱jom, je̱ꞌe̱ paateꞌe juuꞌ veꞌe yu̱u̱ꞌn ve̱e̱ꞌn jyayejpp. RBVanꞌit tseꞌe yaknu̱u̱jmidi pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱m veꞌnidup: “Pa̱jkjada ya̱ꞌa̱ toꞌk je̱ meen je̱tseꞌe xtukka̱tá̱kadat je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe du̱ma̱a̱t majk je̱ meen. XA)Ku̱xtukka̱ta̱jki xa veꞌe je̱ jayu a̱ts je̱ nmeen je̱tseꞌe ku̱du̱yaknu̱yojki; ax kuts a̱tseꞌe ku̱nvimpijtni, vanꞌitts a̱tseꞌe ku̱nyakvimpijt je̱ meen ma̱a̱t je̱ myunu̱yojkin.” 8@iVanꞌit tseꞌe je̱ vyintsá̱n yꞌatso̱o̱jvji: “Mits, ko̱ꞌo̱y toompa, ni vinxu̱pa xa a̱ts mitseꞌe xkatuujnja. Veꞌem xa mitseꞌe mvaꞌañ je̱ts je̱ꞌe̱ a̱tseꞌe nꞌamó̱tup juuꞌ a̱tseꞌe nkanu̱pu̱jkp je̱ts je̱ꞌe̱ a̱tseꞌe mpa̱kmujkp juuꞌ a̱tseꞌe nkatuump. 1?[Je̱ꞌe̱ ka̱jxts a̱ts mitseꞌe ntsa̱ꞌki je̱ts a̱tseꞌe o̱jts ya̱ mmeen ntaja. Ax u̱xyájats ya̱ꞌa̱ veꞌe juuꞌ a̱ts mitseꞌe xtukka̱ta̱jki.” l>QAx ku tseꞌe jye̱ꞌy je̱ toompa juuꞌ veꞌe toꞌk yaktukka̱ta̱jki je̱ meen, vanꞌit tseꞌe je̱ vyintsá̱n du̱nu̱u̱jmi: “Vintsá̱n, nnu̱jaꞌvip xa a̱tseꞌe je̱ts kaꞌa mitseꞌe je̱ tukmo̱ꞌtu̱n xjayep, je̱ꞌe̱ veꞌe mꞌamó̱tup juuꞌ veꞌe mkanu̱pu̱jkp je̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe mpa̱kmujkp juuꞌ veꞌe mkatuump. >=uVanꞌit tseꞌe je̱ vyintsá̱n ña̱ꞌmu̱xji: “O̱yseꞌe, o̱y toompa xa mitseꞌe, veꞌemeꞌe juuꞌ xtun ax joꞌn yaktsa̱k. O̱y tseꞌe xyaktún juuꞌ veꞌe ve̱e̱ꞌn, mayts a̱ts mitseꞌe juuꞌ ntukka̱tá̱kat. Tukputukxo̱o̱jntkikts a̱ts joma veꞌe a̱ts je̱ nxo̱o̱jntku̱n.” ><uVanꞌit tseꞌe jye̱ꞌy je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe yaktukka̱ta̱jki me̱jtsk je̱ meen, myo̱o̱y tseꞌe je̱ vyintsá̱n maktaaxk je̱ meen, je̱tseꞌe vyaajñ: “Vintsá̱n, me̱jtsk xa a̱ts mitseꞌe je̱ mmeen xtukka̱ta̱jki, u̱xyájats je̱ꞌe̱ veꞌe jame̱jtsk juuꞌ a̱tseꞌe mpa̱jk.” >;uVanꞌit tseꞌe je̱ vyintsá̱n ña̱ꞌmu̱xji: “O̱yseꞌe, o̱y toompa xa mitseꞌe, veꞌemeꞌe juuꞌ xtun ax joꞌn yaktsa̱k. O̱y tseꞌe xyaktún juuꞌ veꞌe ve̱e̱ꞌn, mayts a̱ts mitseꞌe juuꞌ ntukka̱tá̱kat. Tukputukxo̱o̱jntkikts a̱ts joma veꞌe a̱ts je̱ nxo̱o̱jntku̱n.” Y:+Tooꞌva̱jkp tseꞌe jye̱ꞌy je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe yaktukka̱ta̱jki mugo̱o̱xk je̱ meen. Myo̱o̱y tseꞌe je̱ vyintsá̱n majk je̱ meen; jidu̱ꞌu̱m tseꞌe du̱nu̱u̱jmi: “Vintsá̱n, mugo̱o̱xk xa a̱ts mitseꞌe je̱ mmeen xtukka̱ta̱jki, u̱xyájats je̱ꞌe̱ veꞌe jamugo̱o̱xk juuꞌ a̱tseꞌe mpa̱jk.” [9/’Taꞌni tseꞌe je̱ vyintsa̱nda je̱tseꞌe vyimpijtnuva. Vanꞌit tseꞌe nu̱toꞌk jaty je̱ tyoompa du̱vatsa̱a̱jv je̱tseꞌe du̱ꞌamo̱tutú̱vidi vintso̱ veꞌe je̱ myeen du̱yaktoondi. 8Ax je̱ toompa juuꞌ veꞌe toꞌk je̱ meen yaktukka̱ta̱jki, je̱ꞌe̱ tseꞌe je̱ vyintsá̱n je̱ myeen du̱taji. ,7QNay veꞌempa tseꞌe je̱ toompa juuꞌ veꞌe yaktukka̱ta̱jki me̱jtsk je̱ meen, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱yaknu̱yojki jame̱jtsk je̱ vyintsá̱n je̱ myeen. E6Je̱ toompa juuꞌ veꞌe mugo̱o̱xk je̱ meen yaktukka̱ta̱jki, yaktompa̱jkko̱jts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ vyintsá̱n je̱ myeen je̱tseꞌe du̱yaknu̱yojki jamugo̱o̱xk je̱ meen. !5;’Nu̱toꞌk tseꞌe du̱tukka̱ta̱jki mugo̱o̱xk je̱ meen juuꞌ veꞌe vaꞌajts tsó̱vax, je̱ts jadoꞌk me̱jtsk je̱ meen, je̱ts jadoꞌk toꞌk je̱ meen. Ax akijpxa tseꞌe cho̱v je̱ meen. Veꞌemeꞌe toꞌk jadoꞌk du̱tukka̱ta̱jki je̱tseꞌe du̱yaktóndat pa̱n vintso̱ veꞌe je̱ vijin je̱ ke̱ju̱n du̱jaye̱pta. Vanꞌit tseꞌe cha̱a̱ꞌn je̱tseꞌe jékum ñu̱jkx. 49’Je̱ Nteꞌyam xa veꞌe je̱ jayu du̱yakkutojkjip. Veꞌem xa je̱ꞌe̱ veꞌe ax joꞌn toꞌk je̱ yaaꞌtya̱jk juuꞌ veꞌe jékum na̱jkxuvaan je̱tseꞌe du̱vatsa̱a̱jv je̱ tyoompata̱jk je̱tseꞌe je̱ myeen du̱tukka̱ta̱jki je̱tseꞌe du̱yaktóndat. M3 Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús jyaaꞌkvaajñ: ―Nakyujoojntykajadats, ku̱x kaꞌa veꞌe xnu̱jávada ti xa̱a̱j ti hora a̱tseꞌe nmiinnuvat jadoꞌk nax. Je̱ meen tukmuꞌaꞌixmojkin 2 Vanꞌit tseꞌe yakꞌatso̱o̱vdi: “Tyú̱vam xa a̱ts miitseꞌe nna̱a̱jmada je̱ts kaꞌa a̱ts miitseꞌe nꞌíxada.” a1; Ku veꞌe jye̱ꞌydinuva je̱ nu̱mugo̱o̱xk kiixa̱ta̱ꞌa̱xta juuꞌ veꞌe o̱yvintso̱va juuꞌ du̱toondup, vanꞌit tseꞌe vyaandi: “¡Teꞌ, teꞌ, yakꞌavaatsjik a̱a̱ts toꞌk aaj ya̱ mta̱jk!” 40a Ax namvaat tseꞌe o̱jts du̱joyda je̱ yꞌacéiteda, vanꞌit tseꞌe jye̱ꞌy je̱ ta̱ꞌa̱xpa̱jkpa. Je̱ kiixa̱ta̱ꞌa̱xta juuꞌ veꞌe apa̱a̱mdu̱kani veꞌnidup, mya̱a̱tta̱jkiduts je̱ꞌe̱ veꞌe xa̱a̱jiva je̱ ta̱ꞌa̱xpa̱jkpa. Vanꞌit tseꞌe je̱ ta̱jk yꞌatojkni. M=za  =+Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús ma̱kk pyavaajnji, kaꞌanumeꞌe du̱pake̱jxni vyeꞌna:   *Ku xa veꞌe veꞌem vyaajñ, tun jatyji tseꞌe je̱ lepra paꞌam ñu̱vaatsjini je̱ jayu je̱tseꞌe jyo̱tka̱daakni. @ {)Tukmo̱ꞌtju tseꞌe je̱ Jesús. Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús je̱ kya̱ꞌa̱j tyuknu̱ko̱o̱jnji je̱tseꞌe vyaajñ: ―Ntsa̱jkp xa a̱tseꞌe; vaꞌajts tseꞌe mtaanni. 9 m(Vanꞌit tseꞌe toꞌk je̱ jayu juuꞌ veꞌe leprapa̱jkjup, je̱ꞌe̱ tseꞌe je̱ Jesús du̱vinkuta̱mi je̱tseꞌe du̱vinko̱xkteni. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe du̱munooꞌkxtk: ―Pa̱n mtsa̱jkp xa mitseꞌe, mꞌo̱ꞌyixjup tseꞌe je̱ts a̱tseꞌe xtuknu̱vaꞌatsu̱t ya̱ lepra paꞌam.  {'Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús du̱tuknajxy du̱tukta̱jki je̱m nu̱jom galiléait yꞌit jo̱o̱tm, je̱tseꞌe kajpu̱n kajpu̱n kyaꞌamaajy je̱p chaptu̱jkpta je̱tseꞌe du̱yakpítsumni je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap je̱m je̱ jayu jyaꞌvin ka̱jxmda. Ku je̱ Jesús du̱yakjo̱tka̱daaky toꞌk je̱ jayu juuꞌ veꞌe leprapa̱jkjup (Mt. 8.1‑4; Lc. 5.12‑16) t c&Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús yꞌatsa̱a̱jv: ―Jaꞌmda je̱m viijnk kajpu̱n ka̱jxmpa juuꞌ veꞌe ta̱ma̱naat je̱ts a̱tseꞌe je̱m ntukkaꞌamaayvat je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook, je̱ꞌe̱ ka̱jxts a̱tseꞌe nmin. k Q%Ku veꞌe du̱paatti, vanꞌit tseꞌe du̱nu̱u̱jmidi: ―Anañu̱joma xa veꞌe mꞌíxtajada. " ?$Vanꞌit tseꞌe je̱ Simón Pedro je̱ts pa̱n pa̱n jatyeꞌe mya̱a̱tveꞌnidu, je̱ꞌe̱ tseꞌe na̱jkxtu je̱tseꞌe je̱ Jesús du̱ꞌíxtidi. l S#Ko̱o̱ꞌts jatyna tseꞌe vyeꞌna, kaꞌanumeꞌe jyajvív, vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús pyojtu̱k je̱tseꞌe je̱ kajpu̱n du̱tukvaach, je̱tseꞌe ñu̱jkx joma veꞌe kyapa̱ntsu̱u̱na. Je̱m tseꞌe chapka̱jts. p ["Yakjo̱tka̱daaknu tseꞌe je̱ Jesús nu̱may je̱ jayu, may viijn tseꞌe je̱ paꞌam du̱jaye̱pta je̱tseꞌe nu̱may je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap du̱yakpítsumni je̱m je̱ jayu jyaꞌvin ka̱jxmda. Kaꞌa tseꞌe je̱ Jesús du̱yakjajtji je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap je̱tseꞌe du̱ꞌavánadat je̱ts je̱ Jesús, je̱ꞌe̱ je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Cristo, juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam vyinko̱o̱n je̱tseꞌe yakkutojknit. Ku je̱ Jesús kyaꞌamaajy je̱p Galilea (Lc. 4.42‑44) J !Je̱p tseꞌe ta̱kꞌaagup nu̱jom je̱ jayu ñayꞌamojkijidi. Y - Ku veꞌe je̱ xa̱a̱j tya̱jkini, vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús du̱tuknu̱na̱jkxti pa̱n pa̱n jatyeꞌe pa̱jkju̱dup je̱ts pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱m jyaꞌvin ka̱jxmda je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap. Z /Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús du̱vinkuta̱mi je̱ paꞌam jayu, je̱tseꞌe je̱m kya̱ꞌm du̱majch, je̱tseꞌe du̱yakpojtu̱k. Tun jatyji tseꞌe je̱ ja̱a̱jn ñu̱vaatsjini. Vanꞌit tseꞌe je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk pyattoꞌnijidi. Ku je̱ Jesús du̱yakjo̱tka̱daaky nu̱may je̱ paꞌam jayu (Mt. 8.16‑17; Lc. 4.40‑41) " ?Je̱p tseꞌe je̱ Simón Pedro je̱ mya̱ꞌvu̱t taak pyaꞌammaꞌaj, ja̱mpa̱jkjup. Ax jatyji tseꞌe je̱ Jesús yakvaajnji je̱ts pa̱jkjupeꞌe. J Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús pyítsum je̱p tsaptu̱jkp je̱tseꞌe tya̱jki je̱p je̱ Simón Pedro ma̱a̱t je̱ Andrés tyu̱jkp, mya̱a̱diduva tseꞌe je̱ Santiago je̱ts je̱ Juan.  Jatyji tseꞌe je̱ jayu du̱ꞌako̱jtsvaꞌkxy je̱tseꞌe je̱ Jesús yaknu̱jaꞌvi je̱m nu̱jom galiléait yꞌit jo̱o̱tm. Ku je̱ Jesús du̱yakjo̱tka̱daaky je̱ Simón Pedro je̱ mya̱ꞌvu̱t taak (Mt. 8.14‑15; Lc. 4.38‑39)  Ax nu̱jom tseꞌe tyaandi atu̱va ato̱ki je̱tseꞌe ñavyaajnjidi: ―¿Tis ya̱ꞌa̱ veꞌe? ¿Nam ixpa̱jku̱n ya̱ꞌa̱ veꞌe? Jyayejpptam xa ya̱ꞌa̱ veꞌe ya̱ jayu je̱ kutojku̱n je̱tseꞌe je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap paat kya̱tsa̱pu̱kju̱.  ;Vanꞌit tseꞌe je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap je̱ yaaꞌtya̱jk du̱xitu̱yo̱ꞌy je̱tseꞌe pyítsumni, je̱tseꞌe ma̱kk tyunꞌaka̱a̱ꞌstk. % EVanꞌit tseꞌe je̱ Jesús du̱tuknu̱u̱jmi je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap, je̱tseꞌe vyaajñ: ―Amo̱ꞌo̱tu̱ je̱ts tukvaatsni ya̱ yaaꞌtya̱jk. p  [―¿Ti ka̱tsts mitseꞌe mjayejpp a̱a̱ts ma̱a̱t?, nazarétit Jesús. ¿Je̱ꞌe̱ veꞌe mnu̱mejtsp je̱ts a̱a̱tseꞌe xyakkutó̱kiyu̱t? Nꞌixa xa a̱ts mitseꞌe, je̱ Nteꞌyam je̱ Vyaꞌajts Jáyuts mitseꞌe. ,  SJe̱p tseꞌe tsaptu̱jkp vyeꞌna toꞌk je̱ yaaꞌtya̱jk juuꞌ veꞌe je̱m jyaꞌvin ka̱jxm je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe ma̱kk vyaajñ: >  wAtu̱va ato̱ki tseꞌe je̱ jayu du̱tuktaandi je̱ yꞌixpa̱jku̱n ku̱x je̱ kutojku̱n ma̱a̱teꞌe kya̱ts, ka veꞌemap ax joꞌn je̱ tsaptu̱jkpit yakꞌixpa̱jkpata̱jk. #  AVanꞌit tseꞌe je̱ Jesús ma̱a̱t je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk jye̱ꞌydi je̱m capernaaumit kyajpu̱n ka̱jxm. Ku veꞌe je̱ po̱o̱ꞌkxtku̱n xa̱a̱j du̱paaty, vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús tya̱jki je̱p tsaptu̱jkp je̱tseꞌe je̱ jayu du̱yakꞌixpa̱jkꞌukvaajñ. 8  kVanꞌit tseꞌe je̱ Jesús vyo̱o̱jvjidi. Vanꞌit tseꞌe du̱maso̱o̱ktini je̱ tyeeꞌ Zebedeo je̱m barco jo̱o̱tm ma̱a̱t je̱ tyoompata̱jk, je̱tseꞌe je̱ Jesús du̱pana̱jkxtini. Toꞌk je̱ yaaꞌtya̱jk juuꞌ veꞌe je̱m jyaꞌvin ka̱jxm je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap (Lc. 4.31‑37)  Jave̱e̱ꞌn tseꞌe je̱ Jesús jyaaꞌkyo̱ꞌy, je̱tseꞌe du̱ꞌix je̱ Santiago ma̱a̱t je̱ yꞌuts Juan, je̱ Zebedeo je̱ myajntkta̱jk je̱ꞌe̱ veꞌeda, je̱m tseꞌe barco jo̱o̱tm je̱ tyukꞌajkxꞌamaakin xuum du̱ꞌataagada vyeꞌna. s aVanꞌit tseꞌe du̱maso̱o̱ktini je̱ tyukꞌajkxꞌamaakin xuumda je̱tseꞌe du̱pana̱jkxtini. R Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xjidi: ―Pamiindini a̱ts. Ajkx maakk xa veꞌe mtoondup; ax u̱xyamts a̱ts miitseꞌe je̱ toonk nmo̱ꞌo̱dat je̱ts a̱tseꞌe je̱ jayu xtuknu̱míndat. K Najxp tseꞌe je̱ Jesús vyeꞌna je̱ja galiléait mya̱ja̱ na̱ꞌaka̱ya paꞌayi, vanꞌit tseꞌe du̱ꞌix nu̱me̱jtsk je̱ ajkx maakpada, je̱ Simón Pedro ma̱a̱t je̱ yꞌuts Andrés, je̱ꞌe̱ tseꞌe je̱ tyukꞌajkxꞌamaakin xuum du̱na̱vá̱jidup vyeꞌna je̱m ma̱ja̱ na̱ꞌaka̱ya jo̱o̱tm.  +Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaajñ: ―Ta̱ xa veꞌe je̱ xa̱a̱j du̱paatni. Myaaxu̱xju̱dupts miits je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱tseꞌe mꞌijttinit je̱m yꞌam kya̱ꞌm. Vinmayu̱mpijttini, maso̱o̱ktini je̱ mko̱ꞌo̱y joojntykinda, je̱ts jaanchjávada ya̱ o̱y ka̱ts ya̱ o̱y ayook. Ku je̱ Jesús du̱va̱a̱jv nu̱maktaaxk je̱ ajkx maakpada (Mt. 4.18‑22; Lc. 5.1‑11) v gKu veꞌe je̱ it ñajxy, vanꞌit tseꞌe je̱ Yakna̱pe̱jtpa Juan yakpoxu̱nta̱kpu̱u̱jm. Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús ñu̱jkx je̱m galiléait yꞌit jo̱o̱tm je̱tseꞌe du̱tukkaꞌamaajy je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook. ^ 7 Je̱m tseꞌe yꞌijt vu̱jxtkupx xa̱a̱j; je̱ Satanás tseꞌe ukyakto̱kimpa̱kuvaajnju. Ijtpa tseꞌe je̱ Jesús je̱ muꞌuk tá̱nu̱k ma̱a̱t. Vanꞌit tseꞌe je̱ aangelesta̱jk je̱ Jesús du̱nu̱na̱jkxti je̱tseꞌe o̱jts du̱pattónada. Ku je̱ Jesús kyaꞌamayꞌukvaajñ je̱p Galilea (Mt. 4.12‑17; Lc. 4.14‑15) n W Vanꞌit tseꞌe je̱ Espíritu Santo du̱yaknu̱jkx je̱ Jesús je̱m vinvaꞌajts it ka̱jxm. ^ 7 Vanꞌit tseꞌe yakmo̱tu toꞌk je̱ ayook juuꞌ veꞌe je̱m tsapjo̱o̱tm ka̱daak. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaajñ: ―Mits xa veꞌe a̱ts je̱ nꞌOnu̱k, juuꞌ a̱tseꞌe o̱o̱y ntuntsa̱jkp. O̱o̱yts a̱ts mitseꞌe ntuntukxo̱o̱ndu̱k. Ku je̱ Jesús je̱ Satanás yꞌukyakto̱kimpa̱kuvaajnji (Mt. 4.1‑11; Lc. 4.1‑13) ; q Pítsumnup tseꞌe vyeꞌna je̱ Jesús, vanꞌit tseꞌe du̱ꞌix je̱ tsapjo̱o̱tmit it yꞌavaꞌach je̱tseꞌe je̱ Espíritu Santo ñu̱ka̱daꞌakyju̱ je̱ pak joꞌn. "~ ? Ku veꞌe je̱ Juan je̱ jayu du̱yakna̱pejt, vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús cha̱a̱ꞌn je̱m Nazaret, toꞌk je̱ kajpu̱n juuꞌ veꞌe je̱m galiléait yꞌit jo̱o̱tm. Ku veꞌe jye̱ꞌy, vanꞌit tseꞌe je̱ Juan yakna̱pe̱jtji je̱m Jordán ma̱ja̱ na̱jo̱o̱tm. } Je̱ tsoxk na̱a̱j a̱ts miitseꞌe ntukyakna̱pe̱jttup; ax je̱ꞌe̱ pa̱n a̱tseꞌe xpaꞌu̱xꞌo̱o̱kip, je̱ꞌe̱ tseꞌe je̱m mjaꞌvin ka̱jxmda mtukyakna̱pé̱tjadap je̱ Espíritu Santo. Ku je̱ Jesús ña̱pejt (Mt. 3.13‑17; Lc. 3.21‑22) 1| ]Tyukkaꞌamaay tseꞌe jidu̱ꞌu̱m: ―Xpaꞌu̱xꞌo̱o̱kip xa a̱tseꞌe toꞌk pa̱neꞌe nu̱yojk du̱nu̱má̱jip je̱ts kaꞌa veꞌe a̱ts, ni kaꞌats a̱tseꞌe nvinmachju̱ je̱ts a̱tseꞌe nnayꞌu̱xno̱o̱ꞌmju̱t je̱ts a̱tseꞌe je̱ kya̱ꞌa̱jk ja̱a̱ꞌp nmuké̱jijat. 8{ kJuuꞌ tseꞌe je̱ Juan vyítip, je̱ camello pa̱jk pu̱mts je̱ꞌe̱ veꞌe; je̱ ak tseꞌe tyiintsoojmjup. Je̱ paach tseꞌe jyu̱ꞌkxp je̱ts je̱ ma̱ja̱ paꞌajk. Jz Nu̱na̱jkxju̱du tseꞌe amo̱tunajxpa nu̱jom juuꞌ veꞌe tsu̱u̱nidup je̱m jerusaleenit kyajpu̱n ka̱jxm je̱ts viijnk tso̱v juuꞌ veꞌe je̱m judéait yꞌit jo̱o̱tm. Vintso̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ tyo̱kin du̱mavyatsta, veꞌem tseꞌe je̱ Juan yakna̱pé̱tjada je̱m Jordán ma̱ja̱ na̱jo̱o̱tm. #y AAx veꞌem tseꞌe tyoojnji kyo̱jtsji ax joꞌn je̱ Isaías du̱jatyaajñ. Toꞌk je̱ jayu juuꞌ veꞌe Juan du̱xa̱a̱ji, je̱ꞌe̱ tseꞌe je̱ jayu du̱yakna̱pe̱jt joma veꞌe kyapa̱ntsu̱u̱na, je̱tseꞌe du̱nu̱u̱jmidi je̱tseꞌe vyinmayu̱mpijttinit, je̱tseꞌe du̱maso̱o̱ktinit je̱ kyo̱ꞌo̱y joojntykinda, je̱tseꞌe ña̱pé̱ttat, veꞌem tseꞌe yakto̱kinme̱e̱ꞌkxtat. bx ?Yakmó̱tup xa veꞌe ku veꞌe toꞌk je̱ jayu jidu̱ꞌu̱m ma̱kk kya̱ts joma veꞌe kyapa̱ntsu̱u̱na:“Yakꞌo̱ꞌyijada, yakta̱a̱jvjada je̱ tooꞌ joma veꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n ñáxu̱t.” Tw #Veꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌe ax joꞌn du̱jatyaajñ toꞌk juuꞌ veꞌe ijt je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpa. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe du̱jaajy:Nkejxp xa a̱tseꞌe je̱ nyakka̱tsu̱yo̱ꞌyva juuꞌ mitseꞌe mvintooꞌvá̱kajap,
je̱ꞌe̱ tseꞌe myakꞌo̱ꞌyixjup je̱ tooꞌ joma veꞌe mnáxu̱t. kv SJe̱ Jesucristo, je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌOnu̱k, je̱ꞌe̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe jye̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe ya̱ na̱k ñu̱ka̱jtsp, je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayookts ya̱ꞌa̱ veꞌe. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe cho̱o̱ꞌndu̱k. ]u3je̱tseꞌe xtukꞌíxtat je̱tseꞌe du̱kutyoondinit nu̱jom juuꞌ a̱ts miitseꞌe tu̱ntukpavaꞌanda. Nu̱jávadats je̱ts xa̱ꞌma ka̱jx a̱tseꞌe nꞌijtnit miits ma̱a̱tta je̱ ita̱ka̱x paat.t5Je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe, na̱jkxta miits toꞌk it toꞌk naxviijn je̱tseꞌe je̱ jayu xyakvimpijttinit a̱ts je̱ nꞌixpa̱jkpata̱jkta, je̱tseꞌe xyakna̱pé̱ttat je̱ Dios Teeꞌ ka̱jx, a̱ts, je̱ꞌe̱ je̱ yꞌOnu̱k ka̱jx, je̱ts je̱ Espíritu Santo ka̱jx, \s1Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk du̱vinkuta̱mi je̱tseꞌe du̱nu̱u̱jmi: ―Yakmo̱o̱ynu xa a̱tseꞌe nu̱jom je̱ kutojku̱n juuꞌ veꞌe je̱m tsapjo̱o̱tm je̱ts yaja naxviijn. 7rgKu veꞌe je̱ Jesús du̱ꞌixti, vyinjaꞌvidu vyintsa̱ꞌkidu tseꞌe, ó̱yameꞌe je̱m juuꞌ veꞌe me̱jtsvinmaaydup pa̱n tyú̱vam je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Jesús. @qyNa̱jkxtu tseꞌe je̱m Galilea je̱ Jesús je̱ ñu̱maktoꞌk ixpa̱jkpata̱jk, je̱meꞌe ña̱jkxti joma veꞌe je̱ ko̱pk juuꞌ veꞌe je̱ Jesús tukna̱ꞌmu̱xju̱du. mpSVanꞌit tseꞌe je̱ tojpada je̱ meen du̱kuva̱jkti je̱tseꞌe veꞌem o̱jts du̱tonda ax joꞌn yaknu̱u̱jmidi. U̱xyam paatna tseꞌe nu̱may je̱ israeejlit jayu vyaꞌanda je̱ts veꞌemameꞌe jyajty. Je̱ pavaꞌnu̱n juuꞌ veꞌe je̱ Jesús yaktaajnjidu je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk (Mr. 16.14‑18; Lc. 24.36‑49; Jn. 20.19‑23) @oyPa̱n myó̱tup tseꞌe je̱ ka̱ts je̱ yakkutojkpa je̱ts maadupeꞌe tu̱mve̱ꞌnada, kádits xtivinmayda, a̱a̱tsts miitseꞌe nkukó̱tstap je̱tseꞌe mkayakvintso̱tóndat. nnU je̱tseꞌe jidu̱ꞌu̱m du̱nu̱u̱jmidi: ―Veꞌem miitseꞌe mvaꞌandat je̱ts maadupeꞌe tu̱mve̱ꞌnada, vanꞌit tseꞌe o̱jts je̱ Jesús je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk tu̱du̱me̱e̱ꞌtsta je̱ ñiꞌkx je̱ kyo̱pk. ]m3 Vanꞌit tseꞌe je̱ teeꞌta̱jk je̱ vyintsa̱nda o̱jts du̱ko̱jtsmókta ma̱a̱t je̱ israeejlit je̱ myú̱jit jáyuda pa̱n ti veꞌe tyóndap. Vanꞌit tseꞌe may je̱ meen du̱mo̱o̱ydi je̱ tojpada 1l[ Namvaateꞌe je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk ña̱jkxti, vanꞌit tseꞌe je̱m kajpu̱n jo̱o̱tm ña̱jkxti aje̱ꞌe̱jyji je̱ tojpada juuꞌ veꞌe je̱ jot du̱ꞌixꞌijttup je̱tseꞌe o̱jts du̱vaajnjiká̱xta je̱ teeꞌta̱jk je̱ vyintsa̱nda ti jatyeꞌe tu̱tyunju̱ tu̱kya̱tsju̱. k3 Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xjidi: ―Kadi mtsa̱ꞌa̱gada, na̱jkxu̱ xvaajnjada a̱ts je̱ nꞌutsa̱ta̱jk je̱ts je̱meꞌe Galilea ña̱jkxtat, je̱mts a̱tseꞌe xꞌíxtat. Ku je̱ teeꞌta̱jk je̱ meen du̱mo̱o̱ydi je̱ tojpada je̱tseꞌe tyaayadat j Je̱m tseꞌe ña̱jkxta vyeꞌna ku veꞌe je̱ Jesús du̱ma̱a̱tnavyaatjidi je̱tseꞌe kyo̱jtspo̱o̱ꞌkxjidi. Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús du̱vinkutá̱midi je̱tseꞌe du̱vinjaꞌvidi du̱vintsa̱ꞌkidi, je̱tseꞌe je̱m tyékum du̱tse̱e̱ꞌndi. iVanꞌit tseꞌe je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk tun jatyji cho̱o̱ꞌndi joma veꞌe je̱ jot, tsa̱ꞌkidupeꞌe je̱tseꞌe nay veꞌempa o̱o̱y tyunxo̱o̱jntktuva. Je̱ꞌe̱ tseꞌe noomp na̱jkxtu je̱tseꞌe je̱ ixpa̱jkpata̱jk du̱vaajnjadat. hJatyji tseꞌe mna̱jkxtat je̱tseꞌe je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk xna̱a̱jmadat: “Ta̱ xa veꞌe jyoojntykpa̱jknuva je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe a̱a̱ꞌkani tu̱yꞌukꞌit; na̱jkxupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱m Galilea, u̱xꞌo̱o̱kts miitseꞌe je̱m mje̱ꞌyadat, je̱m tseꞌe xꞌíxtat.” Ta̱ tseꞌe nvaajnjada ―jidu̱ꞌu̱m tseꞌe je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk yaknu̱u̱jmidi. )gKKaꞌa xa je̱ꞌe̱ veꞌe yaja pa̱n, ta̱ je̱ꞌe̱ veꞌe jyoojntykpa̱jknuva ax joꞌn vyaajñ joꞌn. Minu̱ xꞌixta je̱ it joma veꞌe yakpu̱u̱jm. Tf!Vanꞌit tseꞌe je̱ ángeles du̱nu̱u̱jmi je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jkta: ―Kadi mtsa̱ꞌa̱gada, nnu̱jaꞌvip xa a̱tseꞌe je̱ts je̱ Jesuuseꞌe mꞌíxtidup, je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe cruuzpe̱jt. 2e]Ku veꞌe je̱ tojpa du̱ꞌixti, o̱o̱y tseꞌe tyuntsa̱ꞌkidi je̱tseꞌe tyunmípptini, muka̱xux tseꞌe tyaandi, veꞌem ax joꞌn a̱a̱ꞌkani ku̱yꞌijtti. NdO̱o̱yeꞌe tyunꞌajaj tyunꞌatu̱ꞌkx je̱ ángeles, veꞌem ax joꞌn je̱ vítsu̱k; je̱ts je̱ vyit, vaꞌajts po̱o̱ꞌpts je̱ꞌe̱ veꞌe, veꞌem ax joꞌn je̱ tsapꞌa̱a̱ꞌpk. 0cYTun toꞌmayji tseꞌe je̱ it ma̱kk tyunꞌojxi je̱tseꞌe toꞌk je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n je̱ yꞌaangeles je̱m tsapjo̱o̱tm cha̱a̱ꞌn je̱tseꞌe kya̱daaky joma veꞌe je̱ jot, vanꞌit tseꞌe je̱ tsaaj du̱yakkeek juuꞌ veꞌe yꞌaka̱a̱jyjup, je̱tseꞌe du̱tukꞌa̱jxtk. b Tá̱vani tseꞌe je̱ po̱o̱ꞌkxtku̱n xa̱a̱j ñaxy vyeꞌna, kujajnupeꞌe domingo, mutoꞌk xa̱a̱j je̱ semana, vanꞌit tseꞌe je̱ María Magdalena je̱ts je̱ jadoꞌk María o̱jts du̱ꞌixta je̱ jot joma veꞌe ñaxta̱jki je̱ Jesús. xaiBVanꞌit tseꞌe ña̱jkxti je̱tseꞌe je̱ jot o̱y du̱yaktaandi je̱ ixtaꞌnu̱n ma̱a̱t, veꞌem tseꞌe nu̱java tyánu̱t pa̱n yakꞌavaatstupeꞌe uk pa̱n kaꞌa. Vanꞌit tseꞌe je̱p du̱maso̱o̱kti je̱ tojpada.B`}AVanꞌit tseꞌe je̱ Pilato ña̱ꞌmu̱xjidi: ―U̱xe̱ja xa veꞌe je̱ tojpada je̱tseꞌe du̱ꞌixꞌíttat; na̱jkxtats miits je̱p xꞌixta je̱tseꞌe o̱y xyaktándat. L_@Je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe pavaꞌanu̱ je̱tseꞌe je̱ jot o̱y yakꞌixꞌítu̱t ku veꞌe toꞌmayji je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk ko̱o̱ꞌts na̱jkx je̱ niꞌkx je̱ ko̱pk du̱me̱e̱ꞌtsta je̱tseꞌe u̱xꞌo̱o̱k je̱ jayu du̱nu̱u̱jmidinit: “Ta̱ xa je̱ꞌe̱ veꞌe jyoojntykpa̱jknuva.” Pa̱n veꞌem xa veꞌe ku̱jyaty, nu̱yojk tseꞌe je̱ jayu du̱vinꞌa̱a̱ꞌndat je̱ts ni kaꞌa veꞌe ku veꞌe joojntykipna vyeꞌna. U^#?je̱tseꞌe du̱nu̱u̱jmidi: ―Njaaꞌmyejtsp xa a̱a̱tseꞌe ku veꞌe joojntykipna vyeꞌna je̱ vinꞌa̱a̱ꞌmpa, je̱ts veꞌemeꞌe vyaajñ je̱ts kutoojk xa̱a̱j veꞌe jyoojntykpa̱jknuvat. u]c>Ku veꞌe je̱ xa̱a̱j tya̱jkini, tá̱vani veꞌe yakꞌapa̱a̱mdu̱ka vyeꞌna je̱ po̱o̱ꞌkxtku̱n xa̱a̱j, vanꞌit tseꞌe je̱ teeꞌta̱jk je̱ vyintsa̱nda ma̱a̱t je̱ fariseota̱jk o̱jts du̱ꞌixta je̱ Pilato '\G=Je̱m tseꞌe du̱vintsa̱a̱nada vyeꞌna je̱ jot je̱ María Magdalena je̱ts je̱ jadoꞌk María. Ku yakꞌixꞌijt joma veꞌe je̱ Jesús ñaxta̱jki [ Ku veꞌe je̱ it tyánayini, vanꞌit tseꞌe toꞌk je̱ kumeen jayu jye̱ꞌy, José je̱ꞌe̱ veꞌe xya̱a̱j, arimatéait jayu je̱ꞌe̱ veꞌe, pyana̱jkxpapts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Jesús. hWI8Ax nu̱toojk tseꞌe je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk: toꞌk tseꞌe je̱ María Magdalena, jadoꞌk tseꞌe je̱ María juuꞌ veꞌe je̱ Santiago je̱ts je̱ José je̱ tyaak, jadoꞌk tseꞌe je̱ Zebedeo je̱ ñu̱da̱ꞌa̱x, je̱ Santiago je̱ts je̱ Juan je̱ tyaakta. Ku je̱ Jesús ñaxta̱jki (Mr. 15.42‑47; Lc. 23.50‑56; Jn. 19.38‑42) 0VY7Nu̱may tseꞌe je̱m je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk vye̱ꞌnada juuꞌ veꞌe du̱pana̱jkxtu je̱ Jesús ku veꞌe je̱m galiléait yꞌit jo̱o̱tm cha̱a̱ꞌn je̱tseꞌe je̱ puta̱jkin du̱mo̱o̱ydi, jékum jaty tseꞌe tyaandi je̱tseꞌe du̱ꞌixti juuꞌ jatyeꞌe toojnju ko̱jtsju. +UO6Ku veꞌe je̱ tojpa juuꞌ veꞌe du̱nu̱vintsá̱nip nu̱mó̱kupx je̱ tojpata̱jk je̱ts pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱ꞌixꞌijttup je̱ Jesús, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱ꞌixtu ku veꞌe je̱ it yꞌojxi je̱ts juuꞌ jatyeꞌe jaaꞌktoojnju jaaꞌkko̱jtsju, o̱o̱y tseꞌe tyuntsa̱ꞌkidi je̱tseꞌe ñavyaajnjidi: ―Tyú̱vamdam xa veꞌe je̱ts je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌOnu̱k ya̱ꞌa̱ veꞌe tu̱yꞌit. kTO5Pítsumduts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱p jyótupta. Tá̱vani veꞌe je̱ Jesús jyoojntykpa̱jknuva vyeꞌna, vanꞌit tseꞌe tya̱jkidi je̱m kunuuꞌkx jerusaleenit kyajpu̱n ka̱jxm joma veꞌe nu̱may je̱ jayu yꞌíxjidi. S!4avaatstuva tseꞌe je̱ o̱o̱ꞌkpa jot, je̱tseꞌe jyoojntykpa̱jktinuva nu̱may je̱ Nteꞌyam je̱ jyayu juuꞌ veꞌe o̱o̱ꞌktu. R/3Vanꞌítjyam tseꞌe je̱ ata̱tyok ka̱kojk kya̱a̱ꞌtsvaꞌkxy ayojk avaꞌt juuꞌ veꞌe je̱p ma̱ja̱ tsaptu̱jkp tukꞌata̱tyuk je̱ it juuꞌ veꞌe je̱ kunooꞌkxu̱n munu̱yojk du̱ma̱a̱t. Ojxi tseꞌe je̱ it, poꞌovaꞌkxtu tseꞌe je̱ mú̱jit tsaaj, uQc2Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús jadoꞌk nax ma̱kk kyo̱jtsnuva je̱tseꞌe je̱ jyaꞌvin tyukvaatsji. P/1Ax jidu̱ꞌu̱m tseꞌe je̱ viijnk jayu vyaandi: ―Maso̱ꞌo̱ku̱, vaꞌan du̱ꞌíxumda pa̱n miimpeꞌe je̱ Elías yaktsa̱ꞌa̱kju̱. O)0Vanꞌit tseꞌe toꞌk je̱ jayu ñomka̱j je̱tseꞌe o̱jts toꞌk je̱ tukna̱ꞌokta̱a̱tsu̱n du̱yakxa̱a̱ꞌk ma̱a̱t je̱ tsaaydum paꞌajk na̱ꞌo̱o̱k. Vanꞌit tseꞌe du̱pu̱u̱jm je̱m kapy ja̱jm je̱tseꞌe je̱ Jesús du̱tukvinxooꞌtsu̱t. N'/Je̱m tseꞌe tyé̱nada juuꞌ veꞌe du̱ꞌamo̱tunajxtu, je̱ꞌe̱ tseꞌe vaandu: ―Je̱ Elíastam xa ya̱ꞌa̱ veꞌe yaaxjip. (MI.Toojk yaaxp joꞌn tseꞌe vyeꞌna je̱tseꞌe ma̱kk je̱ Jesús kya̱jts. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaajñ: ―Elí, Elí, ¿lama sabactani? (Jidu̱ꞌu̱mts je̱ꞌe̱ veꞌe kya̱tsa̱pítsum, A̱ts je̱ nNteꞌyam, a̱ts je̱ nNteꞌyam, ¿tya̱jxts a̱ts mitseꞌe xmasa̱ꞌa̱k?) L1-Ku veꞌe kujk xa̱a̱j du̱paaty, vanꞌit tseꞌe nu̱jom je̱ it je̱ naax kyo̱o̱ꞌtsi. Toojk yaaxp paat tseꞌe yꞌijt ko̱o̱ꞌts. QK,Je̱ꞌe̱ paat tseꞌe vinko̱jtspe̱jtju̱du je̱ me̱e̱ꞌtspada juuꞌ veꞌe mya̱a̱tcruuzpe̱jttu. Ku je̱ Jesús yꞌo̱o̱ꞌkni (Mr. 15.33‑41; Lc. 23.44‑49; Jn. 19.28‑30) !J;+Veꞌemeꞌe vyaꞌañ je̱ts napya̱a̱jmjupeꞌe je̱m je̱ Nteꞌyam kya̱ꞌm, vaꞌants nꞌit je̱ Nteꞌyam yaktsa̱ꞌa̱kju̱ pa̱n tyú̱vameꞌe je̱ts tso̱jkjupeꞌe, ku̱x veꞌem ya̱ꞌa̱ veꞌe vyaꞌañ je̱ts je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌOnu̱k ya̱ꞌa̱ veꞌe. .IU*―Yaktso̱o̱k xa ya̱ꞌa̱ veꞌe je̱ viijnk jayu; kaꞌa tseꞌe ñayꞌama̱a̱daagaja je̱tseꞌe ñaajktso̱ꞌo̱kju̱t. Pa̱n je̱ Israeejlit Jayu Yakkutojkpa xa ya̱ꞌa̱ veꞌe, vaꞌan tseꞌe du̱naajkváñu̱kju̱ je̱m cruz ka̱jxm, vanꞌit tseꞌe njaanchjaꞌvimdat. Hw)Nu̱xiikju̱duva tukxiikju̱duva tseꞌe je̱ teeꞌta̱jk je̱ vyintsa̱nda ma̱a̱t je̱ tsaptu̱jkpit yakꞌixpa̱jkpata̱jk je̱ts je̱ fariseota̱jk ma̱a̱t je̱ israeejlit je̱ myú̱jit jáyuda. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe ñavyaajnjidi: ,GQ(Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe du̱nu̱u̱jmidi: ―¿Ka mítsapeꞌe mtunvaan je̱ts myakkutó̱kiyupeꞌe je̱ ma̱ja̱ tsapta̱jk je̱tseꞌe toojk xa̱a̱j xpa̱a̱mnuvat? Naajktso̱ꞌo̱kju̱ts nꞌit. Pa̱n je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌOnu̱k xa mitseꞌe, naajkvánu̱kju̱ts je̱m cruz ka̱jxm. F'Pa̱n pa̱n jaty tseꞌe je̱ Jesús vinnajxju̱dup, vyinko̱jtspe̱jttup tseꞌe je̱tseꞌe je̱ kyuvajk du̱vivu̱yo̱ꞌo̱yda. +EO&Yakcruuzpe̱jttuva tseꞌe nu̱me̱jtsk je̱ me̱e̱ꞌtspa, toꞌk je̱ja je̱ Jesús yꞌakaꞌyu̱n paꞌayi je̱ts jadoꞌk je̱ja yꞌanaja̱paꞌayi. yDk%Je̱m tseꞌe je̱ Jesús cryuuz ko̱jm du̱pa̱a̱mdi toꞌk je̱ jatyán juuꞌ veꞌe du̱ꞌavaꞌnip pa̱n ti veꞌe kyuvejtp. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaꞌañ: “Ya̱ꞌa̱ xa veꞌe je̱ Jesús, je̱ Israeejlit Jayu Yakkutojkpa.” OC$Vanꞌit tseꞌe je̱m yꞌa̱jxtkti je̱tseꞌe du̱ꞌixꞌíttat. DB#Ku veꞌe du̱yakcruuzpe̱jtti, vanꞌit tseꞌe je̱ tojpata̱jk du̱yakvaꞌkxti je̱ Jesús je̱ vyit, je̱ vyitu̱paꞌtk tseꞌe ñu̱kooꞌyidu. Veꞌem tseꞌe tyoojnji juuꞌ veꞌe jyaay toꞌk juuꞌ veꞌe ijt je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpa. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe du̱jaajy: “Yakvaꞌkxtinu xa veꞌe a̱ts je̱ nvit je̱tseꞌe du̱nu̱kooꞌyidi a̱ts je̱ nvitu̱paꞌtk.” Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe du̱jaajy. A "Je̱m tseꞌe je̱ Jesús du̱ꞌuktukꞌooꞌkuvaandi je̱ tsaaydum paꞌajk na̱a̱j juuꞌ veꞌe je̱ tso̱o̱jy du̱ma̱a̱t je̱tseꞌe ma̱kk du̱kajávat je̱ tsaachtoꞌnu̱n. Ax ku tseꞌe je̱ Jesús du̱jaaꞌkyajpy, kaꞌa tseꞌe du̱ꞌuuk. @#!Veꞌem tseꞌe jye̱ꞌydi joma veꞌe je̱ it du̱xa̱a̱ja Gólgota. (Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe kya̱tsa̱pítsum je̱ Gólgota, Kuxútum.) '?G Ku veꞌe du̱yakna̱jkxta vyeꞌna cruuzpe̱jtpa je̱ Jesús, vanꞌit tseꞌe du̱ma̱a̱tnavyaatjidi toꞌk je̱ ciréneit jayu, Simón je̱ꞌe̱ veꞌe xya̱a̱j, je̱ꞌe̱ tseꞌe je̱ tojpata̱jk yꞌake̱e̱ꞌyidu je̱tseꞌe du̱paka̱a̱jyjat je̱ Jesús je̱ cryuuz. )>KTá̱vani tseꞌe du̱nu̱xiꞌikta du̱tukxiꞌikta vyeꞌna, vanꞌit tseꞌe du̱pa̱jkjidi je̱ tsapts vit je̱tseꞌe du̱pa̱a̱jmjidini je̱ vyítam. Vanꞌit tseꞌe du̱yakna̱jkxti cruuzpe̱jtpa. Ku je̱ Jesús cryuuzpejt (Mr. 15.21‑32; Lc. 23.26‑43; Jn. 19.17‑27) =yÑu̱tsójiduva tseꞌe, je̱tseꞌe je̱ kapy du̱kajpti je̱tseꞌe du̱tukxa̱kvo̱jpu̱kti ka toꞌk náxap. <Vanꞌit tseꞌe toꞌk je̱ ápit taꞌaky du̱pa̱a̱mdi je̱ corona joꞌn, je̱tseꞌe du̱tukxa̱kje̱e̱jnu̱kti je̱m kyuvajkm, je̱tseꞌe je̱m yꞌakaꞌyu̱n ka̱ꞌm du̱pa̱a̱mdi toꞌk je̱ kapy. Je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe veꞌem du̱toondi ku̱xeꞌe du̱tijta je̱ts vyintsa̱ꞌkidupeꞌe je̱ yakkutojkpa. Vanꞌit tseꞌe du̱vinko̱xkténidi je̱tseꞌe du̱nu̱xiikti du̱tukxiikti. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaandi: ―¡Yakmá̱jats mitseꞌe mꞌijtnit, Israeejlit Jayu Yakkutojkpa! [;/Vanꞌit tseꞌe du̱nu̱je̱e̱ndi je̱tseꞌe je̱ tsapts vit du̱tukxo̱jxti. H: Vanꞌit tseꞌe je̱ tojpata̱jk je̱ Jesús du̱yakna̱jkxti je̱p jadoꞌk tu̱jkp joma veꞌe ñamyáyjada, je̱tseꞌe nu̱jom je̱ tojpata̱jk je̱ Jesús du̱naaꞌvaꞌkvítti. |9qVanꞌit tseꞌe je̱ Pilato je̱ Barrabás du̱masa̱a̱k; ax je̱ Jesús, yakjavyo̱jpju tseꞌe ma̱a̱t je̱ po̱ꞌo̱ vo̱jpu̱n je̱ pojxu̱n ja̱ptsum, je̱tseꞌe je̱ jyayu du̱tukka̱ta̱jki je̱tseꞌe du̱yakcruuzpé̱ttat. M8Vanꞌit tseꞌe nu̱jom je̱ jayu yꞌatso̱o̱vdi: ―¡A̱a̱tsam xa je̱ꞌe̱ veꞌe nniꞌkxminup ma̱a̱t a̱a̱ts je̱ ntsaan je̱ nko̱o̱j ku ya̱ꞌa̱ veꞌe yꞌo̱o̱ꞌku̱t! H7 Ku veꞌe je̱ Pilato du̱ꞌix je̱ts kaꞌa veꞌe yꞌo̱ꞌyixju̱ je̱tseꞌe je̱ nu̱may jayu ku̱du̱yakvinmatyiktsti, yꞌukvaandupeꞌe yoojmu̱kta yꞌajxu̱kta, vanꞌit tseꞌe je̱ tsoxk na̱a̱j du̱nu̱ke̱jxi, je̱tseꞌe je̱ja je̱ꞌe̱ vyinkujkta kya̱puj. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaajñ: ―Kaꞌa xa a̱tseꞌe nniꞌkxmat pa̱n o̱o̱ꞌkpeꞌe ya̱ jayu juuꞌ veꞌe ka to̱kin ma̱a̱tap; miits xa veꞌe mtoonkta. M6Vanꞌit tseꞌe je̱ Pilato ña̱ꞌmu̱xji: ―¿Tya̱jxseꞌe? ¿Ti ka ó̱yap ya̱ꞌa̱ veꞌe tu̱du̱tún? Vanꞌit tseꞌe nu̱yojk ma̱kk yꞌaaꞌmitaakti: ―¡Yakcruuzpé̱tu̱! d5AVanꞌit tseꞌe je̱ Pilato yꞌamo̱tutú̱vijidi: ―¿Ax tits a̱ts vineꞌe ntónup ma̱a̱t ya̱ Jesús, juuꞌ veꞌe Cristo yaktijp? Vanꞌit tseꞌe anañu̱joma yꞌatso̱o̱vdi: ―¡Yakcruuzpé̱tu̱! 4Muko̱jtsjidinuva tseꞌe je̱ Pilato. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe je̱ nu̱may jayu du̱nu̱u̱jmidi: ―¿Pa̱n tseꞌe ya̱ꞌa̱ ya̱ nu̱me̱jtsk mtso̱jktup je̱ts a̱ts miitseꞌe nmaso̱o̱kjadat? Vanꞌit tseꞌe yꞌatso̱o̱vdi: ―Je̱ Barrabaaseꞌe. 33Ax je̱ teeꞌta̱jk je̱ vyintsa̱nda ma̱a̱t je̱ israeejlit je̱ myú̱jit jáyuda, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱ꞌako̱jtsidu je̱ nu̱may jáyuda je̱tseꞌe du̱ꞌamó̱tudat je̱tseꞌe je̱ Barrabás yakmaso̱ꞌo̱ku̱t je̱tseꞌe je̱ Jesús yꞌo̱o̱ꞌku̱t. G2Je̱m tseꞌe chu̱u̱na vyeꞌna je̱ Pilato joma veꞌe tyo̱kimpayo̱ꞌo̱y, vanꞌit tseꞌe je̱ ñu̱da̱ꞌa̱x jidu̱ꞌu̱m kya̱tsu̱nu̱ke̱jxji: “Kadi vintso̱ xtun je̱ jayu juuꞌ veꞌe ka to̱kin ma̱a̱tap, ku̱x o̱o̱y a̱tseꞌe tsoꞌy ntunvinmaayni je̱ nkumaꞌaj je̱ꞌe̱ ka̱jx.” l1QJe̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe je̱ Pilato veꞌem vyaajñ ku̱x je̱ Jesuuseꞌe jyamaso̱ꞌo̱kuvaampy; ñu̱jaꞌvip je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ts je̱ e̱jku̱n ka̱jxeꞌe je̱ Jesús je̱m je̱ꞌe̱ kya̱ꞌm yakpu̱u̱jm. {0oKu tseꞌe je̱ nu̱may jayu je̱m vye̱ꞌnada, vanꞌit tseꞌe je̱ Pilato yꞌamo̱tutú̱vijidi: ―¿Pa̱n tseꞌe mtso̱jktup je̱ts a̱ts miitseꞌe nmaso̱o̱kjadat: je̱ Barrabás, ukpu̱ ya̱ Jesús, juuꞌ veꞌe Cristo yaktijp? :/mJe̱p tseꞌe vyeꞌna poxu̱ntu̱jkp toꞌk juuꞌ veꞌe Barrabás du̱xa̱a̱j; ñu̱jaꞌvi tseꞌe je̱ nu̱may jayu je̱ts je̱ ma̱ja̱ to̱kin je̱ꞌe̱ veꞌe tyoon. ..UAx vimpaascua xa̱a̱j tseꞌe je̱ Pilato du̱masa̱ꞌa̱k yꞌijt toꞌk je̱ poxu̱nta̱kjayu, jyapa̱na pa̱n pa̱neꞌe je̱ nu̱may jayu yꞌamó̱tup. y-kAx kaꞌa tseꞌe je̱ Jesús jyaaꞌkꞌatsa̱a̱jv, ni toꞌka je̱ ayook. Atu̱va ato̱ki tseꞌe je̱ yakkutojkpa tyuntaajñ. Ku je̱ Jesús je̱ yꞌo̱o̱ꞌku̱n kyutujk (Mr. 15.6‑20; Lc. 23.13‑25; Jn. 18.38‑19.16) , Vanꞌit tseꞌe je̱ Pilato ña̱ꞌmu̱xji: ―¿Kaꞌa veꞌe xmo̱tu vinxu̱p ti jatyeꞌe myaktuknu̱xa̱ꞌa̱a? 6+e Ku veꞌe je̱ teeꞌta̱jk je̱ vyintsa̱nda ma̱a̱t je̱ israeejlit je̱ myú̱jit jáyuda ñu̱vampe̱jtjidi, ni vinxu̱pa tseꞌe je̱ Jesús kyahꞌatsa̱a̱jv. *3 Ku veꞌe je̱ Jesús yakva̱a̱jv je̱ja je̱ Pilato vyinkujk, vanꞌit tseꞌe je̱ Pilato yꞌamo̱tutú̱viji: ―¿Mitseꞌe je̱ Israeejlit Jayu Yakkutojkpa? Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús yꞌatsa̱a̱jv: ―Je̱ꞌe̱ xa a̱tseꞌe, veꞌem ax joꞌn tu̱xka̱ts. )5 je̱ꞌe̱ tseꞌe tyukkujooydu je̱ toꞌtspa̱a̱mpa je̱ ñaax, veꞌem ax joꞌn a̱tseꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n xtukpavaajñ.” Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe je̱ Jeremías du̱jaajy. Ku je̱ Jesús du̱vinteni je̱ Pilato (Mr. 15.2‑5; Lc. 23.3‑5; Jn. 18.33‑38) (! Veꞌem tseꞌe tyoojnji je̱ ayook juuꞌ veꞌe jyaay je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpa Jeremías. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe du̱jaajy: “Kyo̱o̱ndu tseꞌe je̱ iiꞌpx majk plata meen, je̱ meen juuꞌ veꞌe je̱ israeejlit jayu veꞌem tyuktsó̱vidu, a';Je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe je̱ naax u̱xyam paatna du̱xa̱a̱ja Nu̱u̱ꞌpu̱n Naax. \&1Vanꞌit tseꞌe du̱ko̱jtsmojkti je̱ts je̱ meeneꞌe tyukjóydap toꞌk viijn je̱ naax juuꞌ veꞌe je̱ toꞌtspa̱a̱mpa jye̱ꞌe̱, je̱m tseꞌe du̱yaknaxtá̱kadat je̱ viijnk tsó̱vit jayu. Y%+Kyo̱nmojktu tseꞌe je̱ teeꞌta̱jk je̱ vyintsa̱nda je̱ meen je̱tseꞌe vyaandi: ―Kaꞌa xa veꞌe du̱paaꞌty du̱ꞌake̱e̱ga ma̱a̱t je̱ pavaꞌnu̱n je̱tseꞌe mpa̱ꞌmumdat ya̱ meen joma veꞌe je̱ ya̱x yakpu̱m, ku̱x ya̱ꞌa̱ veꞌe je̱ jayu tu̱yakma̱ꞌa̱ je̱tseꞌe je̱ jayu yꞌo̱o̱ꞌku̱t. $Vanꞌit tseꞌe je̱ Judas du̱nasva̱ji je̱ meen je̱p ma̱ja̱ tsaptu̱jkp je̱tseꞌe o̱jts ñachapta̱a̱jyjini. :#mJidu̱ꞌu̱m tseꞌe du̱nu̱u̱jmidi: ―Ta̱ xa a̱tseꞌe nto̱kintún ku a̱tseꞌe je̱m miits mka̱ꞌm tu̱mpu̱m je̱tseꞌe yꞌo̱o̱ꞌku̱t toꞌk je̱ jayu juuꞌ veꞌe ka tó̱kinaxap. Vanꞌit tseꞌe yꞌatso̱o̱jvjidi: ―¿Tisna a̱a̱ts je̱ꞌe̱ ntoonka? ¡Mits xa veꞌe mtoonk! n"UJe̱ Judas juuꞌ veꞌe je̱ Jesús je̱m je̱ jayu kya̱ꞌm du̱pa̱a̱mnu juuꞌ veꞌe tsoꞌoxpa̱jkju̱dup, ku veꞌe du̱ꞌixni je̱ts nu̱pa̱a̱mdu̱kani je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe je̱ Jesús yꞌo̱o̱ꞌku̱t, vanꞌit tseꞌe o̱o̱y jyo̱o̱ꞌktunnakyo̱ꞌo̱yjaꞌvijini je̱tseꞌe o̱jts je̱ teeꞌta̱jk je̱ vyintsa̱nda je̱ts je̱ israeejlit je̱ myú̱jit jáyuda du̱ꞌukyakvimpituvaajnjini je̱ iiꞌpx majk plata meen juuꞌ veꞌe yakmo̱o̱y. =!stsum tseꞌe je̱ Jesús du̱yakna̱jkxti je̱tseꞌe je̱m je̱ Poncio Pilato kya̱ꞌm du̱pa̱a̱mdi. Je̱ rómait yakkutojkpa juuꞌ veꞌe je̱ ma̱ja̱ kutojku̱n du̱ka̱ꞌmip vanꞌit, je̱ꞌe̱ tseꞌe je̱ Poncio Pilato du̱mo̱o̱yp yꞌijt je̱ kutojku̱n. Ku je̱ Judas ñaajkꞌo̱o̱ꞌkji t  cKu veꞌe je̱ it jyajtk, vanꞌit tseꞌe nu̱jom je̱ teeꞌta̱jk je̱ vyintsa̱nda je̱ts je̱ israeejlit je̱ myú̱jit jáyuda, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱ko̱jtsmojktu pa̱n vintso̱ veꞌe du̱yakjayꞌo̱o̱ꞌkjadat je̱ Jesús, x~B{{4zayxww_vUutss*qPpnml!igfLeOdXbpa`_r]\[[FYYSWVUTJRqQPONMMSLL JIHGFEDCMBA ?>>+Ku veꞌe du̱ꞌixti je̱ ke̱e̱m íxpada, noomp tseꞌe ña̱jkxti je̱tseꞌe o̱jts du̱ꞌavanvaꞌkxta je̱m kajpu̱n jo̱o̱tm je̱ts je̱m kam jo̱o̱tm. Je̱ nu̱may jayu tseꞌe o̱jts du̱ꞌixta juuꞌ veꞌe toojnju ko̱jtsju. 6e Yakjajtu̱xju̱du tseꞌe je̱ Jesús. Vanꞌit tseꞌe je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap pyítsumdini je̱m je̱ yaaꞌtya̱jk jyaꞌvin ka̱jxm je̱tseꞌe je̱ ke̱e̱m du̱tukta̱jkidi; nu̱me̱jtsk miijl joꞌn tseꞌe yꞌijtti je̱ ke̱e̱m. Vanꞌit tseꞌe nu̱jom je̱ ke̱e̱m kyu̱snoomdi je̱m tonu̱n viinm je̱tseꞌe yꞌanoꞌmidi je̱m ma̱ja̱ na̱ꞌaka̱ya jo̱o̱tm. Je̱p tseꞌe ñaxꞌo̱o̱ꞌkka̱jxtini. D je̱tseꞌe je̱ ko̱ꞌo̱yjayuvapta̱jk je̱ Jesús du̱munooꞌkxtkti: ―Pake̱xu̱ a̱a̱ts toꞌk aaj xim joma veꞌe je̱ ke̱e̱m je̱ts a̱a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe ntuktá̱kat. [/ Ta̱mji tseꞌe jya̱ꞌkxta vyeꞌna nu̱may je̱ ke̱e̱m je̱m tonu̱n viinm,  Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús o̱o̱y du̱tunmunooꞌkxtk je̱ts kaꞌa veꞌe jékum du̱ké̱xu̱t je̱ ko̱ꞌo̱yjayuvapta̱jk. X) Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús je̱ yaaꞌtya̱jk du̱ꞌamo̱tutu̱vi: ―¿Tiseꞌe mxa̱a̱j? Vanꞌit tseꞌe yꞌatsa̱a̱jv: ―Miijl Am a̱tseꞌe nxa̱a̱j ku̱x vaꞌajts nu̱may a̱a̱tseꞌe. DJidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaajñ ku̱x ñu̱u̱jminupeꞌe je̱ Jesús je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap jidu̱ꞌu̱m: ―¡Ko̱ꞌo̱yjáyuvap, pítsumdini je̱m ya̱ jayu jyaꞌvin ka̱jxm! Vanꞌit tseꞌe ma̱kk du̱muka̱jts, je̱tseꞌe du̱nu̱u̱jmi: ―¿Ti ka̱tsts u̱u̱ꞌmeꞌe njaye̱jpump?, Jesús, je̱ Ka̱jxmit je̱ yꞌOnu̱k, je̱ Nteꞌyam je̱ Myajntk. Je̱ Nteꞌyam ka̱jx a̱ts mitseꞌe nmunooꞌkxtu̱k, kadi a̱ts xtsaachtún. 0YJékum jatyna tseꞌe je̱ Jesús vyeꞌna, vanꞌit tseꞌe je̱ yaaꞌtya̱jk yꞌixji je̱tseꞌe noomp je̱ Jesús du̱vinkuta̱mi je̱tseꞌe du̱vinko̱xkteni. U#Ijtp tseꞌe jó̱vum xa̱a̱j jó̱vum tsooj yꞌayaꞌaxy vyídu̱t je̱m tonu̱n viinm tonu̱n ka̱jxm je̱ts joma veꞌe je̱ o̱o̱ꞌkpa aajntk, je̱tseꞌe je̱ tsaaj ñatyuknaajkxa̱ꞌa̱jkaja. T!ku̱x may náxani veꞌe jyayakcadenatsum vyeꞌna je̱m kya̱ꞌm je̱ts je̱m tyékum, je̱tseꞌe du̱tukpo̱jtikú̱x je̱ cadena; ni pa̱na tseꞌe kyaꞌo̱ꞌyixju̱ je̱tseꞌe du̱yakyóju̱t. $ AAx je̱p tseꞌe o̱o̱ꞌkpa aajntkup chu̱u̱na yꞌijt; ni je̱ cadena ma̱a̱ta tseꞌe pa̱n kyaꞌo̱ꞌyixju̱ je̱tseꞌe tsum du̱yakꞌítu̱t,  Ku veꞌe je̱ Jesús pyítsum je̱m barco jo̱o̱tm, vanꞌit tseꞌe toꞌk je̱ yaaꞌtya̱jk vyinkutá̱miji juuꞌ veꞌe je̱m jyaꞌvin ka̱jxm je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap. Je̱m tseꞌe cha̱a̱ꞌn joma veꞌe je̱ o̱o̱ꞌkpa ñaxtá̱kada.   Vanꞌit tseꞌe jye̱ꞌydi je̱m jadoꞌk adoꞌom ma̱ja̱ na̱ꞌaka̱ya paꞌam joma veꞌe je̱ it du̱xa̱a̱ja Gadara.  )O̱o̱yts je̱ꞌe̱ veꞌe tyuntsa̱ꞌkidi je̱tseꞌe vimpit atu̱j ñavyaajnjidi: ―¿Vintso̱s ya̱ꞌa̱ vineꞌe ya̱ jayu je̱ ma̱kkin o̱o̱y du̱tunjayep? ¡Ka̱tsu̱pa̱jkjup xa veꞌe je̱ po̱j paat je̱ts je̱ ma̱ja̱ na̱ꞌaka̱ya paat! 9(Vanꞌit tseꞌe du̱nu̱u̱jmi je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk: ―¿Tya̱jxseꞌe mtsa̱ꞌa̱gada? ¿Kaꞌanumeꞌe je̱ jaanchjaꞌvin xjaye̱pta? C'Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús pyojtu̱k, je̱tseꞌe je̱ po̱j du̱tuknu̱u̱jmi. Vanꞌit tseꞌe je̱ ma̱ja̱ na̱ꞌaka̱ya du̱muka̱jts. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaajñ: ―Tukviijnꞌítu̱, kaꞌa veꞌe mjo̱tmaꞌaty. Vanꞌit tseꞌe je̱ po̱j yꞌatu̱vi je̱tseꞌe je̱ na̱a̱j tyuꞌujkjajty. dA&Je̱p tseꞌe barco naadup myaꞌaj vyeꞌna je̱ Jesús je̱m kuka̱va niꞌkxm. Vanꞌit tseꞌe du̱yojxti je̱tseꞌe du̱nu̱u̱jmidi: ―¡Yakꞌixpa̱jkpa! ¿Kaꞌa veꞌe xvinmay ku veꞌe nꞌo̱o̱ꞌkumdat? G%Vanꞌit tseꞌe ma̱kk pyo̱jꞌukvaajñ je̱tseꞌe je̱ na̱a̱j o̱o̱y tyunka̱jxmpojtu̱k je̱tseꞌe tya̱jki je̱m barco jo̱o̱tm. Vanꞌit tseꞌe je̱ barco yꞌojtsꞌukvaanni. y$Vanꞌit tseꞌe je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk yakna̱jkxjidi je̱m barco jo̱o̱tm, je̱ barco joma veꞌe vyeꞌna, je̱tseꞌe je̱ nu̱may jayu du̱mujékumidi. Je̱m tseꞌe vye̱ꞌnada jame̱jtsk jatoojk je̱ barco ma̱a̱t je̱ꞌe̱da. 'G#Ku veꞌe je̱ it tyánayini, vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk du̱nu̱u̱jmidi: ―Jaꞌmda je̱m jadoꞌk adoꞌom na̱paꞌam. -S"Je̱ts nu̱jom juuꞌ jatyeꞌe tyukmuka̱jtsp, tum tyukmuꞌaꞌixmojkip tseꞌe. Ku veꞌe je̱ Jesús je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk du̱ma̱a̱di aje̱ꞌe̱jyjida, vaꞌajts tseꞌe du̱ꞌavaꞌniku̱jx. Ku je̱ Jesús du̱yakꞌatu̱vi je̱ ma̱kk po̱j (Mt. 8.23‑27; Lc. 8.22‑25) B}!Ax may tseꞌe je̱ Jesús du̱tukmuꞌaꞌixmojki je̱ ka̱ts je̱ ayook ax joꞌn ya̱ꞌa̱, veꞌem vintso̱ veꞌe je̱ jayu yꞌo̱ꞌyixjidi je̱tseꞌe du̱vinmó̱tudat.   ax ku tseꞌe yeeꞌk, ñu̱ma̱jiku̱jxpts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ts kaꞌa veꞌe je̱ viijnk aajy ojts juuꞌ veꞌe yakja̱ꞌkxp, ma̱ja̱ vaamp tseꞌe o̱o̱y, o̱ꞌyixjadap tseꞌe je̱ je̱yyva tá̱nu̱k je̱tseꞌe je̱ pye̱ꞌe̱n du̱pá̱mdat je̱m yꞌaxén akojkm joma veꞌe je̱ e̱p. Vintso̱ je̱ Jesús du̱yaktuujn je̱ tukmuꞌaꞌixmojkin (Mt. 13.34‑35) X)Veꞌem xa je̱ꞌe̱ veꞌe ax joꞌn toꞌk je̱ yaaꞌtya̱jk du̱vu̱j je̱ mostaza ta̱a̱mt je̱ja naxku̱jx. Ku veꞌe yakvu̱j, je̱ꞌe̱ tseꞌe je̱ ta̱a̱mt du̱nu̱tsayika̱jxp yaja naxviijn; 2]Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús vyaampa: ―¿Vintso̱ joꞌnts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ kyutojku̱n, ukpu̱ ti joꞌn tseꞌe ntukmuꞌaꞌixmojkimdap? S~Ax ku tseꞌe je̱ tya̱a̱jm myaju, vanꞌit tseꞌe yakpa̱kmojkni ku̱x ta̱ veꞌe je̱ pa̱kmok aats du̱paaꞌty. Je̱ mostaza ta̱a̱mt tukmuꞌaꞌixmojkin (Mt. 13.31‑32; Lc. 13.18‑19) ,}QKu̱x viinmeꞌe je̱ naax du̱yakyeeꞌk, tooꞌva̱jkpeꞌe je̱ yꞌaajy du̱pu̱m, vanꞌit tseꞌe je̱ kyo̱jk, je̱tseꞌe u̱xꞌo̱o̱k je̱ tya̱a̱jm. v|eKu veꞌe ya̱ it ñaxy, ya̱ it kyujaj ya̱ it kyutsoꞌoa, mojxpts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe yꞌaaꞌch. Kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ jayu du̱nu̱java vintso̱ je̱ꞌe̱ veꞌe myux je̱ts pa̱n vintso̱ veꞌe yꞌaaꞌch. &{EVaampa tseꞌe je̱ Jesús: ―Veꞌem xa veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ kyutojku̱n ax joꞌn toꞌk je̱ jayu je̱ ta̱a̱mt du̱vu̱j je̱ja naxku̱jx. ~zuPa̱n pa̱n tseꞌe juuꞌ du̱ma̱a̱t, jaaꞌkyakmo̱ꞌo̱pts je̱ꞌe̱ veꞌe; je̱ts pa̱n pa̱n tseꞌe juuꞌ yu̱u̱ꞌn ve̱e̱ꞌn du̱ma̱a̱t, yakpa̱jkjinup tseꞌe nu̱jom. Je̱ ta̱a̱mt juuꞌ ye̱e̱ꞌkp tukmuꞌaꞌixmojkin y%Jaaꞌkvaan tseꞌe jidu̱ꞌu̱m: ―Payo̱ꞌo̱yda o̱y juuꞌ veꞌe mꞌamo̱tunajxtup. Veꞌem pa̱n vintso̱ veꞌe mjáyuvada, nay je̱ mjáyuvin tseꞌe vimpíttap. Pa̱n o̱y xa veꞌe je̱ mjáyuvinda, mjaaꞌkyakmo̱ꞌo̱dap tseꞌe juuꞌ nu̱yojk. ^x5Pa̱n pa̱n jaty xa veꞌe je̱m je̱ tyaatsk, vaꞌan tseꞌe du̱ꞌamo̱tunaxta. mwSNay veꞌempa tseꞌe, kaꞌa xa veꞌe tii juuꞌ veꞌe yuꞌuts je̱tseꞌe u̱xꞌo̱o̱k kyanu̱ke̱ꞌxnatá̱kat, kaꞌa tseꞌe tii juuꞌ veꞌe kayaknu̱jaꞌvip je̱tseꞌe u̱xꞌo̱o̱k je̱ jayu du̱kanu̱jávat. v/Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús jyaaꞌkvaajñ: ―Ku veꞌe je̱ jayu je̱ ta̱ꞌkxpa du̱yakmín, ¿yaktuknaxjojppts nꞌiteꞌe pa̱n tii, ukpu̱ je̱peꞌe maajntku̱n paꞌtkup du̱yuꞌuts? ¿Kaꞌa nꞌiteꞌe ka̱jxm du̱pu̱m joma veꞌe tya̱ꞌkxvaꞌkxu̱t? 1u[Ax je̱ja tseꞌe o̱y naxku̱jx joma veꞌe je̱ ta̱a̱mt yakvu̱j, veꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌe ax joꞌn je̱ jayu juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ kya̱ts je̱ yꞌayook du̱ꞌamo̱tunajxtup je̱tseꞌe du̱ka̱tsa̱pa̱kta, vimpijtnupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ jyáyuvinda je̱ jyoojntykinda ax joꞌn je̱ Nteꞌyam tyukmutsó̱kjada, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe yꞌitta ax joꞌn je̱ o̱y naax joma veꞌe je̱ ta̱a̱mt juuꞌ veꞌe naajknu̱maꞌyiju iiꞌpx majk ta̱a̱jm, je̱ts juuꞌ veꞌe naajknu̱maꞌyiju toogupx ta̱a̱jm, je̱ts juuꞌ veꞌe naajknu̱maꞌyiju mó̱kupx ta̱a̱jm. Je̱ ta̱ꞌkxpa tukmuꞌaꞌixmojkin (Mt. 5.14‑16; Lc. 8.16‑18) {toje̱ꞌe̱ tseꞌe o̱o̱y du̱tunvinmaaydup je̱ naxviijnit je̱ꞌe̱ je̱ts vintso̱ veꞌe ñaajkkumeenajadat, je̱tseꞌe je̱ viijnk kaxin du̱jaye̱pta. Je̱ Nteꞌyam je̱ kya̱ts je̱ yꞌayook juuꞌ veꞌe yꞌamo̱tunajxtu, veꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌe jyaty ax joꞌn je̱ ta̱a̱mt juuꞌ veꞌe je̱ja ápit ja̱a̱t naxka̱daak je̱tseꞌe kyata̱ꞌmi. MsAx je̱ja tseꞌe ápit akujk joma veꞌe je̱ ta̱a̱mt yakvu̱j, veꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌe ax joꞌn je̱ jayu juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ kya̱ts je̱ yꞌayook du̱ꞌamo̱tunajxtup, Xr)veꞌem tseꞌe yꞌitta ax joꞌn je̱ naax joma veꞌe je̱ ta̱a̱mt ve̱e̱ꞌnji yeeꞌk ku̱xeꞌe je̱ yꞌaaꞌts kyaka̱a̱ktá̱ka. U̱xꞌo̱o̱k, ku veꞌe chaachpatꞌukvaꞌanda ukpu̱ yakjomtonda yaktitonda je̱ Nteꞌyam je̱ kya̱ts je̱ yꞌayook ka̱jx, ax jatyji tseꞌe du̱maso̱o̱ktini je̱ ka̱ts je̱ ayook. &qEAx je̱ja tseꞌe tsaku̱jx joma veꞌe je̱ peji naax, joma veꞌe je̱ ta̱a̱mt yakvu̱j, veꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌe ax joꞌn je̱ jayu juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ kya̱ts je̱ yꞌayook du̱ꞌamo̱tunajxtup je̱tseꞌe jatyji du̱kuva̱kta je̱ xo̱o̱jntku̱n ma̱a̱t, p}Ax je̱ja tseꞌe tooꞌ kujk joma veꞌe je̱ ta̱a̱mt yakvu̱j, veꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌe ax joꞌn je̱ jayu juuꞌ veꞌe du̱ꞌamo̱tunajxtup je̱ Nteꞌyam je̱ kya̱ts je̱ yꞌayook. Ax ku tseꞌe je̱ jayu du̱mó̱tuda, jatyji tseꞌe je̱ Satanás jyeꞌya je̱tseꞌe du̱pa̱jkjini je̱m jyaꞌvin ka̱jxmda je̱ ka̱ts je̱ ayook juuꞌ veꞌe yakvaajnjidu. o/Je̱ ta̱a̱mt va̱jpa, veꞌem xa je̱ꞌe̱ veꞌe ax joꞌn toꞌk juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ kya̱ts je̱ yꞌayook du̱ꞌavaꞌnip. n- Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús jyaaꞌkna̱ꞌmu̱xjidi: ―¿Kaꞌa veꞌe xvinmó̱tuda ya̱ tukmuꞌaꞌixmojkin juuꞌ a̱tseꞌe tu̱nka̱ts? Pa̱n kaꞌa veꞌe xvinmó̱tuda, ¿vintso̱ts miits je̱ꞌe̱ veꞌe xvinmó̱tudat nu̱jom je̱ tukmuꞌaꞌixmojkin? -mS Je̱ꞌe̱ ka̱jxts a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe ntukmuko̱tsta je̱ tukmuꞌaꞌixmojkin ma̱a̱t, ku̱x jyaꞌíxtup xa veꞌe juuꞌ a̱tseꞌe ntuump, kaꞌa tseꞌe du̱vinjávada; jyahꞌamo̱tunajxtup tseꞌe juuꞌ a̱tseꞌe nka̱jtsp, kaꞌa tseꞌe du̱vinmó̱tuda. Je̱ꞌe̱ ka̱jx ku veꞌe veꞌemda, kaꞌa tseꞌe du̱maso̱ꞌo̱kta je̱ kyo̱ꞌo̱y joojntykinda, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe kyayakto̱kinme̱e̱ꞌkxtat. Ku je̱ Jesús du̱ko̱jtsvaach je̱ ta̱a̱mt va̱jpa tukmuꞌaꞌixmojkin (Mt. 13.18‑23; Lc. 8.11‑15) 7lg Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xjidi: ―Je̱ Nteꞌyam tseꞌe mtuknu̱jaꞌvijidup vintso̱ je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe je̱ jayu yꞌitta je̱m je̱ Nteꞌyam yꞌam kya̱ꞌm, ax kaꞌa tseꞌe je̱ Nteꞌyam tyuknu̱jávajada je̱ꞌe̱da juuꞌ veꞌe u̱u̱ꞌm ma̱a̱t kaꞌijttup. Ku veꞌe je̱ Jesús naaydum vyeꞌna, vanꞌit tseꞌe yakꞌamo̱tutu̱vi pa̱n vintso̱ veꞌe yakko̱jtsvaꞌach juuꞌ veꞌe tyukmuꞌaꞌixmojki, je̱ꞌe̱ veꞌe du̱ꞌamo̱tutú̱vidu juuꞌ veꞌe mutá̱mijidup vyeꞌna, nay veꞌempa je̱ Jesús je̱ ñu̱makme̱jtsk ixpa̱jkpata̱jk. j} Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús jyaaꞌkvaajñ: ―Pa̱n pa̱n jaty xa veꞌe je̱m je̱ tyaatsk, vaꞌan tseꞌe du̱ꞌamo̱tunaxta. Je̱ꞌe̱ pa̱n tya̱jx ka̱jxeꞌe je̱ tukmuꞌaꞌixmojkin yakpu̱u̱jm (Mt. 13.10‑17; Lc. 8.9‑10) Ti!Nay je̱mpa tseꞌe je̱ ta̱a̱mt juuꞌ veꞌe naxka̱daak je̱ja o̱y naxku̱jx, je̱ꞌe̱ tseꞌe ta̱ꞌmi. Je̱m tseꞌe je̱ ta̱a̱mt juuꞌ veꞌe naajkmaꞌyiju iiꞌpx majk ta̱a̱jm, je̱mpa tseꞌe juuꞌ veꞌe naajkmaꞌyiju toogupx ta̱a̱jm, nay je̱mpa tseꞌe juuꞌ veꞌe naajkmaꞌyiju mó̱kupx ta̱a̱jm. ~huJe̱mpa tseꞌe je̱ ta̱a̱mt juuꞌ veꞌe naxka̱daak je̱ja ápit akujk. Vanꞌit tseꞌe je̱ ápit yeeꞌk je̱tseꞌe du̱ko̱o̱ꞌkꞌíta̱mo̱o̱yni je̱ o̱y ojts je̱tseꞌe ye̱e̱ꞌku̱t, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe kyata̱ꞌmi. ygkAx ku tseꞌe xya̱nu̱ꞌaanni, vanꞌit tseꞌe tya̱a̱tsni ku̱xeꞌe je̱ yꞌaaꞌts kyaka̱a̱kta̱jki. "f=Je̱m tseꞌe je̱ ta̱a̱mt juuꞌ veꞌe naxka̱daak je̱ja tsaku̱jx joma veꞌe peji je̱ naax; jatyji tseꞌe yeeꞌk ku̱x peji veꞌe je̱ naax. :emKu veꞌe du̱vu̱j je̱ ta̱a̱mt, je̱m tseꞌe juuꞌ veꞌe naxka̱daak je̱ja tooꞌ kujk, vanꞌit tseꞌe jye̱ꞌydi je̱ je̱yyva tá̱nu̱k je̱tseꞌe du̱piivdini. [d/―Amo̱tunaxta. Toꞌk xa veꞌe je̱ jayu ta̱a̱mt va̱jpa cha̱a̱ꞌn. }csVanꞌit tseꞌe may viijn du̱yakꞌixpa̱jkti je̱ tukmuꞌaꞌixmojkin ma̱a̱t. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaajñ: (b KJadoꞌk nax tseꞌe je̱ Jesús yakꞌixpa̱jknuva je̱ja ma̱ja̱ na̱ꞌaka̱ya paꞌayi; nu̱may tseꞌe je̱ jayu ñayꞌamojkijidinuva joma veꞌe je̱ꞌe̱. Vaꞌajts nu̱mayda veꞌe tyunꞌijtti. Je̱m tseꞌe vyeꞌna toꞌk je̱ barco. Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús tya̱jki je̱m barco jo̱o̱tm, je̱tseꞌe je̱m yꞌa̱jxtk; je̱ja tseꞌe ma̱ja̱ na̱ꞌaka̱ya paꞌayi je̱ nu̱may jayu tyaandi. a{#Ku̱x pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱toondup juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam cha̱jkp, je̱ꞌe̱ts a̱tseꞌe njaꞌvidup ax joꞌn a̱ts je̱ nꞌuts je̱ nꞌajch ku̱yꞌijtti, je̱ts a̱ts je̱ nꞌuts je̱ ntsa̱ꞌa̱, je̱ts a̱ts je̱ ntaak.\`1"Vanꞌit tseꞌe du̱vinꞌixꞌapaaꞌviku̱jx pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱p naaꞌtsu̱u̱nivíttju̱dup, je̱tseꞌe vyaajñ: ―Ya̱ꞌa̱ xa je̱ꞌe̱ veꞌeda juuꞌ a̱tseꞌe ntaakjaꞌvip je̱ts juuꞌ a̱tseꞌe njaꞌvip ax joꞌn ku̱yꞌijtti a̱ts je̱ nꞌuts je̱ nꞌajch je̱ts a̱ts je̱ nꞌuts je̱ ntsa̱ꞌa̱. _ !Ax vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús yꞌatsa̱a̱jv: ―¿Pa̱nts a̱tseꞌe ntaakip, je̱ts pa̱nts a̱tseꞌe nꞌútsidup? h^I Pa̱n pa̱n jaty tseꞌe je̱ Jesús du̱naaꞌtsu̱u̱nivíttup vyeꞌna, je̱ꞌe̱ tseꞌe na̱ꞌmu̱xju: ―U̱xe̱p xa veꞌe ta̱kꞌaagup je̱ mtaak je̱ts je̱ mꞌutsa̱ta̱jk, mitseꞌe myakko̱tsuvaajnju̱dup. 3]_Vanꞌit tseꞌe jye̱ꞌydi je̱ Jesús je̱ tyaak je̱ts je̱ yꞌutsa̱ta̱jk, je̱p tseꞌe ta̱kꞌaagup tyaandi. Je̱p tseꞌe je̱ Jesús du̱nu̱ke̱jxidi. 3\_Veꞌem tseꞌe je̱ Jesús vyaajñ ku̱x je̱ Espíritu Santo veꞌe je̱ kutojku̱n mo̱o̱jyju je̱tseꞌe je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap du̱yakpítsumnit je̱m je̱ jayu jyaꞌvin ka̱jxmda, ax veꞌem tseꞌe je̱ jayu vyaandi je̱ts je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ kutojku̱n mo̱o̱jyju je̱tseꞌe veꞌem du̱tuujn. Je̱ꞌe̱ pa̱neꞌe je̱ Jesús tyaakjaꞌvip (Mt. 12.46‑50; Lc. 8.19‑21) E[Ax pa̱n pa̱n tseꞌe je̱ Espíritu Santo du̱vinko̱jtspe̱jtp, ni je̱ vinꞌítats je̱ꞌe̱ veꞌe kyayakto̱kinme̱e̱ꞌkxu̱t, tyó̱kinavam je̱ꞌe̱ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx. [Z/’Tyú̱vam xa a̱tseꞌe nvaꞌañ: Pa̱n pa̱n xa veꞌe je̱ Nteꞌyam du̱vinko̱jtspe̱jtp ukpu̱ je̱ viijnk to̱kin du̱tún, o̱ꞌyipts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe yakto̱kinme̱e̱ꞌkxu̱t. IY ’Ni pa̱na tseꞌe kyaꞌo̱ꞌyixju̱ je̱tseꞌe tyá̱kat je̱p je̱ tso̱ts yaaꞌtya̱jk tyu̱jkp je̱tseꞌe je̱ pya̱a̱mdu̱k du̱pa̱jkjat pa̱n kaꞌa veꞌe tooꞌva̱jkp du̱tsum. Ku veꞌe tsúmani vye̱ꞌnat, vanꞌítnum tseꞌe yꞌo̱ꞌyixju̱t je̱tseꞌe je̱ pya̱a̱mdu̱k du̱pa̱jkjat. cX?Je̱ts pa̱n nachoꞌoxpa̱jkju̱duvapts je̱ꞌe̱ veꞌeda pa̱n pa̱n jatyeꞌe ijttup je̱m je̱ Satanás yꞌam kya̱ꞌm, kaꞌa tseꞌe yꞌo̱ꞌyixjuva je̱tseꞌe jyé̱ku̱t je̱ kyutojku̱n, kutó̱kiyupts je̱ꞌe̱ veꞌe. Yakvinka̱daak yaknaxka̱daak tseꞌe je̱ Jesús je̱ Satanás (Mt. 12.29‑32; Lc. 11.21‑23; 12.10) BW}Je̱ts pa̱n nachoꞌoxpa̱jkju̱duvap tseꞌe je̱ jayu juuꞌ veꞌe tsu̱u̱nip toꞌk ja̱a̱jn toꞌk ta̱jk, kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌo̱ꞌyixju̱ je̱tseꞌe jye̱jkpat. 2V]Pa̱n nachoꞌoxpa̱jkju̱dup xa veꞌe je̱ jayu juuꞌ veꞌe toꞌkji je̱ kyutojku̱nda, kaꞌa tseꞌe yꞌo̱ꞌyixju̱ je̱tseꞌe je̱ kyutojku̱n jyé̱ku̱t. {UoVanꞌit tseꞌe je̱ Jesús du̱yaaxji je̱ nu̱may jayu je̱tseꞌe ya̱ tukmuꞌaꞌixmojkin du̱vaajnjidi: ―¿Vintso̱seꞌe yꞌo̱ꞌyixju̱t je̱tseꞌe je̱ Satanás viinm ñaajkpítsumju̱t je̱m je̱ jayu jyaꞌvin ka̱jxm? 4TaAx je̱ tsaptu̱jkpit yakꞌixpa̱jkpata̱jk juuꞌ veꞌe je̱m Jerusalén tso̱o̱ꞌndu, je̱ꞌe̱ tseꞌe vaandu: ―Je̱m xa ya̱ꞌa̱ veꞌe jyaꞌvin ka̱jxm je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap juuꞌ veꞌe du̱nu̱vintsa̱nika̱jxp je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvapta̱jkta. Je̱ Beelzebú ya̱ꞌa̱ veꞌe mo̱o̱jyjup je̱ kutojku̱n je̱tseꞌe je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap du̱yakpítsumu̱t je̱m je̱ jayu jyaꞌvin ka̱jxmda. S}Ku tseꞌe je̱ Jesús je̱ yꞌutsa̱ta̱jk du̱mó̱tudi juuꞌ veꞌe toojnju ko̱jtsju, vanꞌit tseꞌe du̱ꞌuknu̱na̱jkxti je̱tseꞌe ku̱du̱vo̱o̱vdi, ku̱x veꞌemeꞌe je̱ jayu vyaꞌanda je̱ts ta̱ veꞌe vyinmaꞌyu̱ntó̱kini. =Rsvanꞌit tseꞌe nu̱may je̱ jayu ñayꞌamojkijidinuva; ni je̱ꞌe̱ tseꞌe je̱ Jesús kyo̱o̱ꞌkꞌo̱ꞌyixjini je̱tseꞌe kyáyu̱t ma̱a̱t je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk. hQIje̱ts je̱ Judas Iscariote, juuꞌ veꞌe je̱ Jesús du̱pa̱a̱mnup je̱m je̱ jayu kya̱ꞌm juuꞌ veꞌe tsoꞌoxpa̱jkju̱dup. Ku je̱ Jesús yaktij je̱ts je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvapeꞌe je̱ kutojku̱n mo̱o̱jyju (Mt. 12.22‑28; Lc. 11.14‑20) Toꞌk nax tseꞌe je̱ Jesús je̱ts je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk je̱p tu̱jkp vye̱ꞌnada, yPkJe̱mpa tseꞌe je̱ Andrés je̱ts je̱ Felipe, je̱ Bartolomé je̱ts je̱ Mateo, je̱ Tomás je̱ts je̱ Tadeo, je̱ Santiago juuꞌ veꞌe je̱ Alfeo je̱ myajntk, je̱ Simón juuꞌ veꞌe je̱ cananista partido du̱ma̱a̱t yꞌijt, O1je̱ Santiago je̱ts je̱ yꞌuts Juan, je̱ Zebedeo je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ myajntkta̱jk, je̱ꞌe̱da tseꞌe tyukmume̱jtsxa̱a̱ji Boanerges. (Jidu̱ꞌu̱mts je̱ꞌe̱ veꞌe kya̱tsa̱pítsum je̱ Boanerges, jáyuda juuꞌ veꞌe veꞌem ax joꞌn je̱ añu pyu̱j.) yNkYa̱ꞌa̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ nu̱makme̱jtskta: je̱ Simón juuꞌ veꞌe tyukmume̱jtsxa̱a̱ji Pedro, IM je̱tseꞌe je̱ kutojku̱n du̱mo̱o̱ydi je̱tseꞌe je̱ paꞌam jayu du̱yakjo̱tka̱daaktat je̱tseꞌe du̱yakpítsumduvat je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap je̱m je̱ jayu jyaꞌvin ka̱jxmda. LNu̱makme̱jtsk tseꞌe du̱vinka̱a̱jn juuꞌ veꞌe íttap je̱ꞌe̱ ma̱a̱t, je̱tseꞌe du̱ké̱xtat kaꞌamaayva, Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús pyejt je̱m tonu̱n viinm je̱tseꞌe du̱va̱a̱jv pa̱n pa̱n jaty je̱ꞌe̱ veꞌe vyinko̱nuvaampy. Nu̱na̱jkxju̱duts je̱ꞌe̱ veꞌe. gJG Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús ma̱kk pyavaajnjidi je̱tseꞌe du̱kahꞌavánadat je̱ts pa̱n je̱ꞌe̱ veꞌe. Ku je̱ Jesús du̱vinka̱a̱jn je̱ ñu̱makme̱jtsk kuká̱tsivada (Mt. 10.1‑4; Lc. 6.12‑16) I# Ax je̱ jayu juuꞌ veꞌe je̱m jyaꞌvin ka̱jxmda je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap, ku tseꞌe du̱ꞌixti je̱ Jesús, vanꞌit tseꞌe du̱vinko̱xkténidi je̱tseꞌe ma̱kk du̱muko̱jtsti. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaandi: ―¡Mitseꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌOnu̱k! dHA Nu̱máyani veꞌe o̱o̱y je̱ paꞌam jayu du̱yakjo̱tka̱daakni vyeꞌna. Je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe pa̱n pa̱n jatyeꞌe pa̱jkju̱dup, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱ꞌatijmojktup je̱ Jesús ku̱x tyo̱nuvaandupeꞌe. eGC Je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe je̱ Jesús du̱pavaajñ je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk je̱tseꞌe apa̱a̱mdu̱ka du̱yakꞌíttat toꞌk je̱ barco joma veꞌe tyá̱kat, veꞌem tseꞌe je̱ nu̱may jayu kyahꞌatijmókjadat. UF#Je̱mpa tseꞌe juuꞌ veꞌe tso̱o̱ꞌndu je̱m jerusaleenit kyajpu̱n ka̱jxm je̱ts juuꞌ veꞌe tso̱o̱ꞌndu je̱m iduméait yꞌit jo̱o̱tm. Je̱mpa tseꞌe juuꞌ veꞌe tso̱o̱ꞌnduva je̱m jadoꞌk adoꞌom Jordán ma̱ja̱ na̱paꞌam je̱ts juuꞌ veꞌe tso̱o̱ꞌndu je̱m tiirovit je̱ts sidoonit yꞌit jo̱o̱tmda; nu̱may tseꞌe o̱jts je̱ Jesús du̱ꞌixta ku veꞌe je̱ ka̱ts du̱mó̱tudi je̱ts ti veꞌe je̱ Jesús tyuump. 8EiMya̱a̱tna̱jkxts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Jesús je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk je̱ja ma̱ja̱ na̱ꞌaka̱ya paꞌayi; nu̱may tseꞌe je̱ galiléait jayu pyana̱jkxjidi. D Vanꞌit tseꞌe pyítsumdi je̱ fariseota̱jk je̱tseꞌe du̱ꞌukko̱jtsmojkti ma̱a̱t je̱ Herodes je̱ jyáyuda pa̱n vintso̱ veꞌe je̱ Jesús ku̱du̱yakjayꞌo̱o̱ꞌkjidi. Ku nu̱may je̱ jayu yꞌijt je̱ja ma̱ja̱ na̱ꞌaka̱ya paꞌayi >CuVanꞌit tseꞌe je̱ Jesús vyinꞌixꞌapitsumka̱jxjidi, jo̱tꞌaajnjup je̱ts tsaachvinmaayp ku̱x kaꞌa veꞌe je̱ jayu du̱kuva̱kta juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam cha̱jkp, ma̱kkeꞌe je̱ kyo̱ꞌo̱y vinmaꞌyu̱n du̱pa̱a̱mdi. Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús du̱nu̱u̱jmi je̱ paꞌam jayu: ―Yakyajkxu̱ je̱ mka̱ꞌa̱j. Vanꞌit tseꞌe je̱ paꞌam jayu je̱ kya̱ꞌa̱j du̱yakyajkxy, je̱tseꞌe jyo̱tka̱daakni. {BoVanꞌit tseꞌe du̱ꞌamo̱tutu̱vi je̱ jáyuda: ―¿Juuꞌ tseꞌe je̱ pavaꞌnu̱n yakjajtyp je̱tseꞌe po̱o̱ꞌkxtku̱n xa̱a̱j je̱ jayu du̱tónu̱t: je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe o̱y, ukpu̱ je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe ka ó̱yap; ku veꞌe je̱ jayu du̱yakjoojntykat, ukpu̱ ku veꞌe je̱ jayu du̱yakꞌo̱o̱ꞌku̱t? Ax ama̱ꞌa̱t tseꞌe tyaandi. #A?Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús du̱nu̱u̱jmi je̱ yaaꞌtya̱jk juuꞌ veꞌe xux je̱ kya̱ꞌa̱j toꞌk adoꞌom: ―Te̱na yaja ya̱ jayu vyinkujkta. H@ Je̱ nu̱may jayu tseꞌe du̱ꞌixtu o̱y pa̱n yakjo̱tka̱daꞌakupeꞌe je̱ Jesús je̱ paꞌam jayu ku veꞌe po̱o̱ꞌkxtku̱n xa̱a̱j vyeꞌna, je̱ꞌe̱ veꞌe jyaꞌíxtidup pa̱n ti veꞌe ku̱du̱tukpa̱kta je̱tseꞌe du̱nu̱ꞌa̱a̱ꞌnadat ku̱xeꞌe du̱kakutyún je̱ꞌe̱ je̱ pyavaꞌnu̱nda. '? IJe̱tseꞌe je̱ Jesús tya̱jkinuva je̱p tsaptu̱jkp. Je̱p tseꞌe vyeꞌna toꞌk je̱ yaaꞌtya̱jk juuꞌ veꞌe xux je̱ kya̱ꞌa̱j toꞌk adoꞌom. F>Je̱ꞌe̱ ka̱jxts a̱tseꞌe je̱ kutojku̱n njayep pa̱n ti veꞌe po̱o̱ꞌkxtku̱n xa̱a̱j yaktónup ukpu̱ kayaktónup, a̱ts, je̱ Jayu Juuꞌ veꞌe Nu̱pa̱a̱mdu̱ka Ijtp.i=KVaampa tseꞌe je̱ Jesús: ―Je̱ jayu je̱ yꞌo̱ꞌyin ka̱jx xa veꞌe je̱ Nteꞌyam du̱pu̱u̱jm je̱ po̱o̱ꞌkxtku̱n xa̱a̱j; ka je̱ po̱o̱ꞌkxtku̱n xa̱a̱j ka̱jxap tseꞌe du̱pu̱u̱jm je̱ jayu. F<Ta̱jki xa veꞌe je̱ David je̱p je̱ Nteꞌyam chaptu̱jkp ku veꞌe je̱ Abiatar yꞌijt teeꞌ juuꞌ veꞌe du̱nu̱vintsa̱nika̱jxp je̱ teeꞌta̱jkta, je̱tseꞌe du̱kaajy je̱ kunuuꞌkx tsapkaaky, je̱tseꞌe du̱mo̱o̱yduva je̱ myujatyooꞌda. Ax kaꞌa tseꞌe je̱ pavaꞌnu̱n du̱yakjaty je̱tseꞌe o̱pya̱na du̱káyu̱t, je̱ teeꞌta̱jkji veꞌe tuknu̱vánada. Ta̱ miits ya̱ꞌa̱ veꞌe xko̱tsta, ¿veꞌem xaja? C;Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús yꞌatsa̱a̱jv: ―¿Tis, kaꞌanum miitseꞌe xko̱tsta je̱p Kunuuꞌkx Jatyán ku̱jxp juuꞌ veꞌe toꞌk nax tyoondu je̱ David ma̱a̱t je̱ myujatyooꞌta̱jk ku veꞌe kyaꞌijtu̱xjidi ti veꞌe kyáydap jya̱ꞌkxtap je̱ts ku veꞌe yuꞌo̱o̱ꞌkjup vye̱ꞌnada? O:Vanꞌit tseꞌe je̱ fariseota̱jk je̱ Jesús du̱nu̱u̱jmidi: ―¿Tya̱jx tseꞌe po̱o̱ꞌkxtku̱n xa̱a̱j ya̱ mꞌixpa̱jkpata̱jk du̱tonda juuꞌ veꞌe je̱ pavaꞌnu̱n kyayakjajtyp? `99Toꞌk tseꞌe je̱ po̱o̱ꞌkxtku̱n xa̱a̱j vyeꞌna je̱tseꞌe je̱ Jesús du̱tuknaxy je̱ trigo kam ma̱a̱t je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk, je̱tseꞌe je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk du̱yukta̱jti je̱ trigo. d8ANi pa̱na veꞌe du̱kahꞌate̱ꞌmiva je̱ nam tsaaydum paꞌajk na̱a̱j je̱m pak ak apa̱jkin jo̱o̱tm. Pa̱n veꞌem xa veꞌe ku̱du̱tún, mupá̱jinupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ ak, ax ko̱o̱jyji tseꞌe vyintó̱kiyu̱t je̱ tsaaydum paꞌajk na̱a̱j je̱ts je̱ ak apa̱jkin. Juuꞌ tseꞌe je̱ nam tsaaydum paꞌajk na̱a̱j, je̱m tseꞌe nam ak apa̱jkin jo̱o̱tm yakpu̱m. Ku je̱ ixpa̱jkpata̱jk du̱yukta̱jti je̱ trigo (Mt. 12.1‑8; Lc. 6.1‑5) s7_’Ni pa̱na xa veꞌe je̱ nam vit du̱katukꞌaka̱ya je̱ pak vit. Pa̱n veꞌem xa veꞌe ku̱du̱tún, vanꞌit tseꞌe je̱ nam aka̱ꞌyu̱n du̱va̱a̱ꞌnmóku̱t je̱ pak vit je̱tseꞌe du̱tunjaaꞌkka̱a̱ꞌtsnit. y6kAx pyaaꞌtup tseꞌe je̱ xa̱a̱j ku a̱tseꞌe nko̱o̱ꞌkꞌijtnit ya̱ꞌa̱ ma̱a̱tta, vanꞌit tseꞌe tu̱u̱v yꞌayoojadat. Je̱ nam ixpa̱jku̱n juuꞌ veꞌe je̱ Jesús je̱ jayu tyukꞌix (Mt. 9.16‑17; Lc. 5.36‑39) 5wVanꞌit tseꞌe je̱ Jesús yꞌatso̱o̱jvjidi: ―Kaꞌa xa veꞌe chaachvinmáyda pa̱n pa̱n jatyeꞌe miindup joma veꞌe je̱ jayu ñavyu̱kju̱ namvaateꞌe je̱ ta̱ꞌa̱xpa̱jkpa du̱ma̱a̱dada, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe kyahꞌayoojada. Nay kaꞌa tseꞌe chaachvinmaayduva a̱ts ya̱ nꞌixpa̱jkpata̱jk namvaat a̱tseꞌe nꞌit ya̱ꞌa̱ ma̱a̱tta. 84iToꞌk nax tseꞌe ku veꞌe je̱ Yakna̱pe̱jtpa Juan je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk je̱ts je̱ fariseo je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk yꞌayoojada vyeꞌna, vanꞌit tseꞌe je̱ jayu je̱ Jesús du̱vinkutá̱midi je̱tseꞌe du̱ꞌamo̱tutú̱vidi: ―¿Tya̱jx tseꞌe yꞌayoojada je̱ Juan je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk je̱ts je̱ fariseo je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk; ax kaꞌa tseꞌe mits ya̱ mꞌixpa̱jkpata̱jk yꞌayoojada? 3Yꞌamo̱tunajx tseꞌe je̱ Jesús, vanꞌit tseꞌe vyaajñ: ―Kaꞌa xa je̱ꞌe̱ veꞌe du̱tso̱kta je̱ tso̱ꞌyiva pa̱n pa̱n jatyeꞌe ma̱kka̱tso̱ts; je̱ꞌe̱da veꞌe pa̱n pa̱n jatyeꞌe pa̱jkju̱dup. Ka je̱ꞌe̱p xa a̱tseꞌe nnu̱miimp je̱ts a̱tseꞌe nyaaxjat je̱ jayu juuꞌ veꞌe tu̱v jáyuvidup joojntykidup, je̱ꞌe̱ a̱tseꞌe nnu̱miimp juuꞌ veꞌe tó̱kinax jayu, veꞌem tseꞌe vyinmayu̱mpijttinit je̱tseꞌe du̱maso̱o̱ktinit je̱ kyo̱ꞌo̱y joojntykinda. Ku je̱ Jesús du̱ꞌavaꞌni pa̱n tya̱jx ka̱jxeꞌe je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk kyahꞌayoojidi (Mt. 9.14‑15; Lc. 5.33‑35) ~2uAx ku tseꞌe du̱ꞌixti je̱ tsaptu̱jkpit yakꞌixpa̱jkpata̱jk ma̱a̱t je̱ fariseota̱jk je̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe mya̱a̱tkaaydup mya̱a̱tꞌooktup je̱ Jesús, vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk yakꞌamo̱tutú̱vidi: ―¿Mya̱a̱tkaayp mya̱a̱tꞌuukp ya̱ꞌa̱ veꞌe je̱ kupa̱ꞌmu̱n pa̱kmojkpa je̱ts je̱ viijnk tó̱kinax jayu? B1}Je̱m tseꞌe je̱ Leví tya̱kꞌam je̱ Jesús je̱ts je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk du̱ma̱a̱tkáy du̱ma̱a̱tꞌuuꞌk nu̱may je̱ kupa̱ꞌmu̱n pa̱kmojkpada je̱ts je̱ viijnk jáyuda juuꞌ veꞌe je̱ jayu tyijp tó̱kinax jáyuda, ku̱x nu̱mayda veꞌe juuꞌ veꞌe je̱ Jesús du̱pana̱jkxtup. !0;Tá̱vanits ya̱ꞌa̱ veꞌe ñaxy vyeꞌna, vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús cho̱o̱ꞌnni. Najxp tseꞌe vyeꞌna je̱ja tooꞌ aajy, vanꞌit tseꞌe je̱ Leví du̱ꞌix, je̱ Alfeo je̱ myajntk, je̱ja tseꞌe chu̱u̱na vyeꞌna joma veꞌe je̱ kupa̱ꞌmu̱n du̱pa̱kmuk. Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xji: ―Pamiinni a̱ts. Vanꞌit tseꞌe je̱ Leví tyeni je̱tseꞌe du̱pana̱jkxni. >/u Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús ña̱jkxnuva je̱ja ma̱ja̱ na̱ꞌaka̱ya paꞌayi. Ku veꞌe nu̱jom je̱ nu̱may jayu vyinkutá̱mijidi, vanꞌit tseꞌe du̱yakꞌixpu̱jk. V.% Vanꞌit tseꞌe je̱ jayu pyojtu̱kni, je̱tseꞌe je̱ myaajntku̱n du̱pa̱kmojkni, je̱tseꞌe du̱vinvaꞌkvaatsni je̱ nu̱may jayu. Atu̱va ato̱ki tseꞌe nu̱jom je̱ jayu tyanka̱jxti, je̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam du̱yakmá̱jidi du̱yakjaanchidi, je̱tseꞌe vyaandi: ―Ni vinꞌitna xa ya̱ꞌa̱ veꞌe jidu̱ꞌu̱m nkaꞌíxumda. Ku je̱ Jesús du̱va̱a̱jv je̱ Leví juuꞌ veꞌe du̱xa̱a̱jiva Mateo (Mt. 9.9‑13; Lc. 5.27‑32) }-s ―Mits a̱tseꞌe nnu̱u̱jmip, pojtu̱kni, pa̱kmojkni xi mmaajntku̱n, je̱ts na̱jkxni je̱m mta̱kꞌam. },s Je̱tseꞌe xnu̱jávadat je̱ts njayejpp a̱tseꞌe je̱ kutojku̱n yaja naxviijn je̱ts a̱tseꞌe je̱ jayu nto̱kinme̱e̱ꞌkxu̱t, a̱ts, je̱ Jayu Juuꞌ veꞌe Nu̱pa̱a̱mdu̱ka Ijtp. Vanꞌit tseꞌe je̱ mojkpa jayu du̱nu̱u̱jmi: \+1 ¿Tiseꞌe ka tsoꞌoxap, ku a̱tseꞌe je̱ mojkpa jayu nnu̱u̱jma: “Meeꞌkx tseꞌe je̱ mto̱kin tyañ”, ukpu̱ ku a̱tseꞌe nna̱a̱jmat: “Pojtu̱kni, pa̱kmojkni xi mmaajntku̱n je̱ts jaamni”? F*Ax ñu̱jaꞌvipts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Jesús vintso̱ je̱ꞌe̱ veꞌe vyinmayda, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe du̱ꞌamo̱tutú̱vidi: ―¿Tya̱jxts miitseꞌe veꞌem mvinmayda? )¿Tya̱jxts ya̱ꞌa̱ veꞌe veꞌem vyaꞌañ? Je̱ Nteꞌyam xa ya̱ꞌa̱ veꞌe vyinko̱jtspejtp ku ya̱ꞌa̱ veꞌe veꞌem vyaꞌañ. Ni pa̱na xa veꞌe kyaꞌo̱ꞌyixju̱ je̱tseꞌe tyo̱kinme̱e̱ꞌkxu̱t, je̱ Nteꞌyamji veꞌe toꞌk. ({Vanꞌit tseꞌe vyinmaaydi je̱ tsaptu̱jkpit yakꞌixpa̱jkpata̱jk juuꞌ veꞌe je̱p tsu̱u̱nidup vyeꞌna: &'EKu tseꞌe je̱ Jesús du̱ꞌix je̱ts jaanchjaꞌvijidupeꞌe, vanꞌit tseꞌe je̱ mojkpa jayu du̱nu̱u̱jmi: ―Meeꞌkx tseꞌe je̱ mto̱kin tyañ. X&)Ax kaꞌa tseꞌe yꞌo̱ꞌyixjada je̱tseꞌe jye̱ꞌyadat je̱ja je̱ Jesús vyinkujk je̱ nu̱may jayu ka̱jx, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe pye̱jtti je̱m ta̱kniꞌkxm, je̱tseꞌe du̱yakke̱e̱kti ve̱e̱ꞌn je̱ ta̱knu̱pa̱m je̱ Jesús myutu̱v, je̱tseꞌe du̱ku̱sta̱a̱ydi je̱ mojkpa jayu ma̱a̱t je̱ myaajntku̱n. t%avanꞌit tseꞌe du̱tuknu̱je̱ꞌydi toꞌk je̱ mojkpa jayu, nu̱maktaaxkeꞌe je̱ jayu pyavítsjada. O$Jatyji tseꞌe nu̱may je̱ jayu ñayꞌamojkijidi; ni je̱ja ta̱kꞌaaka tseꞌe kyo̱o̱ꞌknu̱paadini. Tyukkaꞌamaayp tseꞌe vyeꞌna je̱ Jesús je̱ Nteꞌyam je̱ kya̱ts je̱ yꞌayook, C# Ku veꞌe ve̱e̱ꞌn je̱ it ñajxy, vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús tya̱jkinuva je̱m capernaaumit kyajpu̱n jo̱o̱tm. Yakmo̱tu tseꞌe je̱ ka̱ts je̱ts je̱peꞌe tu̱jkp vyeꞌna. C" -Ax na̱jkx tseꞌe je̱ jayu je̱tseꞌe du̱ꞌavanvaꞌkxy nu̱jom juuꞌ veꞌe tu̱tyunju̱ tu̱kya̱tsju̱. Ku veꞌe je̱ jayu du̱ꞌamo̱tunajxti, vanꞌit tseꞌe o̱o̱y du̱tuntso̱jkti je̱tseꞌe yꞌíttat je̱ Jesús ma̱a̱t, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe kyo̱o̱ꞌkꞌo̱ꞌyixjini je̱ Jesús je̱tseꞌe ixna ke̱ꞌxna tyá̱kat jyajuuꞌkajpu̱nku̱jxa, myujékumip tseꞌe je̱ kajpu̱nda je̱tseꞌe yꞌijt joma veꞌe kyapa̱ntsu̱u̱na, je̱m tseꞌe je̱ jayu ñu̱je̱ꞌyajada pa̱n vinxu̱p je̱ kajpu̱n juuꞌ veꞌe ta̱ma̱naat.:! o,―Amo̱tunaxu̱, kaꞌats mitseꞌe pa̱n xvaajnjat pa̱n pa̱neꞌe tu̱myakjo̱tka̱daꞌakyju̱. Na̱jkxu̱ joma veꞌe je̱ teeꞌ je̱tseꞌe du̱ꞌíxu̱t je̱ts jo̱tka̱daꞌakyani mitseꞌe, vanꞌit tseꞌe xyó̱xu̱t juuꞌ veꞌe je̱ Moisés pyavaan ku veꞌe je̱ jayu du̱ko̱o̱ꞌkjaye̱jptini je̱ lepra paꞌam, veꞌem tseꞌe nu̱jom du̱nu̱jávadat je̱ts tá̱vani veꞌe je̱ paꞌam mnu̱vaatsjini. }~~}|{Yyxxvvjutss6roqpp o)n^ml4kxjihfgpfeeacbI`` ^]\[[MYX2VUT1SVRQJPNLKJ'HGFF+DCBAAA?>=<;H:E99(7P76\54,3210/.--,+*$)l'&%q$"w!Q =i ^2``2 I ' 8).7^5Je̱ts pa̱n mpake̱jxtinupts a̱tseꞌe veꞌemji je̱m tya̱kꞌamda yuꞌo̱o̱ꞌkjup, je̱ja tseꞌe tooꞌ aajy je̱ yooj yaknooꞌkxjidinit, ku̱x je̱meꞌe je̱ jayu juuꞌ veꞌe jékum tso̱o̱ꞌndu. /W―Ntukmo̱ꞌttup xa a̱tseꞌe ya̱ nu̱may jayu ku̱x toojk xa̱a̱jani veꞌe yꞌitta a̱ts ma̱a̱t, kaꞌa tseꞌe tii ti veꞌe kyáydap jya̱ꞌkxtap. s aVeꞌem tseꞌe jyajtpa vanꞌit, je̱tseꞌe nu̱may je̱ jayu ñayꞌamojkijiduva, kaꞌa veꞌe tii ti veꞌe kyáydap jya̱ꞌkxtap. Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús du̱yaxmujk je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk je̱tseꞌe du̱nu̱u̱jmidi: hI%Atu̱va ato̱ki tseꞌe je̱ jayu du̱tuntuktaandi je̱tseꞌe vyaandi: ―Nu̱jom xa ya̱ꞌa̱ veꞌe o̱y du̱tún, yakmo̱tupu̱jkpts ya̱ꞌa̱ veꞌe je̱ nat jayu je̱tseꞌe je̱ oom jayu du̱yakko̱jtspú̱k.M$Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús je̱ nu̱may jayu ma̱kk du̱tuknu̱u̱jmidi je̱ts ni pa̱na veꞌe du̱kavaajnjadat. Ax kaꞌa tseꞌe veꞌem du̱toondi, nu̱yojkeꞌe du̱tunꞌavanvaꞌkxtini. +#Ax jatyji tseꞌe je̱ tyaatsk vaꞌan me̱jtsk adoꞌom yꞌavaach je̱tseꞌe yónu̱kiva je̱ tyo̱o̱ts, je̱tseꞌe o̱y kyo̱jtsni. 3"je̱meꞌe tsajm tso̱ pyatꞌix, mya̱jxej, je̱tseꞌe vyaajñ: ―¡Efata! (Jidu̱ꞌu̱mts ya̱ꞌa̱ veꞌe kya̱tsa̱pítsum, avaꞌatsu̱.) !Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús du̱yaknu̱jkx apu̱k je̱ jayu, je̱ nu̱may jayu veꞌe vyinvaꞌkvaats, je̱tseꞌe je̱ kya̱ꞌónu̱k du̱ꞌakooꞌpi je̱p je̱ jayu tyaatskup. Vanꞌit tseꞌe je̱ chuj du̱tukta̱a̱jn je̱m je̱ jayu tyo̱tska̱jxm, 2 ] Vanꞌit tseꞌe toꞌk je̱ jayu du̱yakje̱ꞌydi juuꞌ veꞌe nat je̱ts atán, je̱tseꞌe du̱munooꞌkxtkti je̱tseꞌe je̱ kya̱ꞌa̱j du̱tuknu̱kó̱nu̱t.  Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús cho̱o̱ꞌnni je̱m Tiro, je̱tseꞌe je̱m sidoonit kyajpu̱n ka̱jxm ñajxy. Vanꞌit tseꞌe tya̱jki je̱m decápolisit yꞌit jo̱o̱tm je̱tseꞌe jye̱ꞌy je̱ja galiléait mya̱ja̱ na̱ꞌaka̱ya paꞌayi. , QAx vanꞌit tseꞌe ña̱jkxni je̱m tya̱kꞌam, je̱tseꞌe du̱paaty je̱ ña̱a̱x myaanni je̱m maajntku̱n ka̱jxm, tá̱vani veꞌe je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap pyítsumni je̱m jyaꞌvin ka̱jxm. Ku je̱ Jesús du̱yakjo̱tka̱daaky toꞌk je̱ jayu juuꞌ veꞌe nat je̱ts atán I  Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús yꞌatsa̱a̱jv: ―Na̱jkxni, o̱y xa veꞌe tu̱mꞌatsa̱v. Tá̱vani tseꞌe je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap pyítsumni je̱m je̱ mna̱a̱x jyaꞌvin ka̱jxm. s _Ax vanꞌit tseꞌe je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk yꞌatsa̱a̱jv: ―Veꞌemam xa je̱ꞌe̱ veꞌe. Jyaveꞌema tseꞌe, kyamyojktupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ ok je̱p mesa paꞌtkup juuꞌ veꞌe je̱ piꞌk ónu̱k yꞌu̱xkaaydup. yVanꞌit tseꞌe je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xji: ―Pa̱n mputá̱kap a̱ts mitseꞌe je̱ts kaꞌa veꞌe je̱ israeejlit jáyuda, veꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌe ax joꞌn je̱ piꞌk ónu̱k je̱ kyaaky yakpu̱jkja je̱tseꞌe je̱ ok yakma̱ꞌa̱. {Ax kaꞌa tseꞌe je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk yꞌisraeejlitjáyuva, sirofeníciait jayu je̱ꞌe̱ veꞌe. Je̱ꞌe̱ tseꞌe je̱ Jesús du̱munooꞌkxtk je̱tseꞌe je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap du̱yakpítsumu̱t je̱m je̱ ña̱a̱x jyaꞌvin ka̱jxm. s_Jatyji veꞌe du̱mo̱tu toꞌk je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk juuꞌ veꞌe je̱m je̱ ña̱a̱x jyaꞌvin ka̱jxm je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap. Vanꞌit tseꞌe je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk je̱ Jesús du̱vinkuta̱mi je̱tseꞌe du̱vinko̱xkteni. wJe̱m tseꞌe je̱ Jesús cho̱o̱ꞌnni je̱tseꞌe ñu̱jkx je̱m tiirovit je̱ts sidoonit yꞌit jo̱o̱tmda. Vanꞌit tseꞌe je̱p tu̱jkp tya̱jki, kaꞌa veꞌe du̱ꞌuktsa̱jk je̱tseꞌe je̱ jayu ku̱yꞌixji ku̱ñu̱jaꞌviji. %Je̱m tseꞌe je̱ jayu jyaꞌvin ka̱jxm nu̱jom ya̱ ka ó̱yap cha̱a̱ꞌn, je̱ꞌe̱ ka̱jxts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ jayu yꞌit je̱p to̱kin ja̱a̱tp. Toꞌk je̱ sirofeníciait ta̱ꞌa̱xta̱jk juuꞌ veꞌe je̱ Jesús du̱jaanchjaꞌvi (Mt. 15.21‑28) |qjuuꞌ du̱nasꞌayó̱vada, je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱ du̱tonda, je̱ jayu du̱vinꞌa̱a̱ꞌnda, du̱katuktso̱ꞌo̱tyónda juuꞌ veꞌe tyoondup ka ó̱yap, vyintókada, vyinko̱jtspé̱tta, ñamyá̱jajada, ka vintú̱vap yꞌitta. =sku̱x je̱meꞌe jyaꞌvin ka̱jxm cha̱a̱ꞌn je̱ ko̱ꞌo̱y vinmaꞌyu̱n, vanꞌit tseꞌe je̱ jayu je̱ navya̱jku̱n du̱yakvintsa̱ꞌkintó̱kida, je̱ ka̱ts du̱tukma̱a̱tjayé̱pta je̱ yaaꞌy je̱ ta̱ꞌa̱x juuꞌ veꞌe ka pú̱kap jyaye̱jptup, yakjayuꞌo̱o̱ꞌkta, mye̱e̱ꞌtsta, ?wVaampa tseꞌe jidu̱ꞌu̱m: ―Juuꞌ tseꞌe je̱ jayu je̱m jyaꞌvin ka̱jxm tso̱o̱ꞌmp ka ó̱yap, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe je̱ jayu yꞌit je̱p to̱kin ja̱a̱tp, "=ku̱x ka jé̱map je̱ꞌe̱ veꞌe jyaꞌvin ka̱jxm ñu̱jkx, je̱meꞌe jyo̱o̱tm, je̱tseꞌe ñaxy. Ax veꞌem tseꞌe je̱ Jesús du̱ko̱jtsvaach je̱ts nvaateꞌe je̱ jayu du̱káydat du̱ja̱ꞌkxtat nu̱jom je̱ kaaky je̱ ju̱ꞌkx, vaꞌajtsanits je̱ꞌe̱ veꞌe. *MVanꞌit tseꞌe je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xjidi: ―Nay veꞌempats miitseꞌeda, ¿kaꞌa veꞌe xvinmó̱tuda? ¿Kaꞌa veꞌe xnu̱jávada je̱ts jyatía pa̱n ti veꞌe je̱ jayu kyaayp jyu̱ꞌkxp, ka je̱ꞌe̱ ka̱jxapts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ jayu yꞌit je̱p to̱kin ja̱a̱tp?, |~qKu veꞌe je̱ Jesús pyítsum je̱m nu̱may jayu akojkm, vanꞌit tseꞌe je̱p tu̱jkp tya̱jki, je̱tseꞌe je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk yꞌamo̱tutú̱vijidi pa̱n vintso̱ veꞌe yakko̱jtsvaꞌach juuꞌ veꞌe tyukmuꞌaꞌixmojki. N}Pa̱n pa̱n jaty xa veꞌe je̱m je̱ tyaatsk, vaꞌan tseꞌe du̱ꞌamo̱tunaxta. Ka je̱ kaꞌyu̱n je̱ ja̱ꞌkxu̱n ka̱jxapeꞌe je̱ jayu yꞌit je̱p to̱kin ja̱a̱tp (Mt. 15.10‑20) (|IPa̱n ti veꞌe je̱ jayu kyaayp jyu̱ꞌkxp, ka je̱ꞌe̱ ka̱jxapts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ jayu yꞌit je̱p to̱kin ja̱a̱tp. Juuꞌ tseꞌe je̱m je̱ jayu jyaꞌvin ka̱jxm tso̱o̱ꞌmp ka ó̱yap, je̱ꞌe̱ ka̱jxts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ jayu yꞌit je̱p to̱kin ja̱a̱tp. *{MJadoꞌk nax tseꞌe je̱ Jesús du̱yaxmojknuva je̱ nu̱may jayu, je̱tseꞌe du̱nu̱u̱jmidi: ―Amo̱tunaxta anañu̱joma je̱tseꞌe xvinmó̱tudat. ]z3 myaktaandupeꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ax joꞌn ku̱kyatuujn ku veꞌe xpana̱jkxta je̱ ju̱jpit jayu je̱ yꞌavintso̱ pavaꞌnu̱nda. Jé̱java tseꞌe may viijn juuꞌ veꞌe nay veꞌem mtoondup. yyk Ax veꞌemts miitseꞌe xkayakꞌó̱yada je̱tseꞌe je̱ jayu je̱ tyeeꞌ ukpu̱ je̱ tyaak du̱putá̱kat, x Je̱ts miitseꞌe mvaandup je̱ts o̱ꞌyipeꞌe je̱tseꞌe je̱ jayu je̱ tyeeꞌ ukpu̱ je̱ tyaak du̱na̱a̱jmat: “Kaꞌa xa a̱tseꞌe xꞌukꞌo̱ꞌyixjini je̱ts a̱ts mitseꞌe mputá̱kat, ku̱x nu̱jomeꞌe juuꞌ a̱tseꞌe nꞌixp njayejpp, je̱ Corbaants je̱ꞌe̱ veꞌe.” (Jidu̱ꞌu̱mts ya̱ꞌa̱ veꞌe kya̱tsa̱pítsum, je̱ Nteꞌyam yaktukmuya̱x.) &wE Ku̱x jidu̱ꞌu̱meꞌe vyaꞌañ je̱ Moisés je̱ pyavaꞌnu̱n: “Vintsa̱ꞌa̱gada je̱ mteeꞌ je̱ mtaak.” Vaampap tseꞌe jidu̱ꞌu̱m: “Pa̱n pa̱n tseꞌe je̱ tyeeꞌ ukpu̱ je̱ tyaak du̱vinko̱jtspe̱jtp, kutúkanits je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ yꞌo̱o̱ꞌku̱n.” v3 Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús jyaaꞌkvaajñ: ―¡O̱o̱y xa miitseꞌe xtunjatta vintso̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ pyavaꞌnu̱n xyakmaꞌatta je̱ꞌe̱ ka̱jx je̱tseꞌe veꞌem xpana̱jkxta je̱ pavaꞌnu̱n juuꞌ veꞌe je̱ ju̱jpit jayu myaktaꞌnu̱xju̱du! uMpana̱jkxtup xa veꞌe je̱ jayu je̱ pyavaꞌnu̱nda, veꞌem ax joꞌn je̱ tukꞌaꞌooguin je̱ts je̱ o̱o̱ꞌy yakpuj, je̱ts juuꞌ jatyeꞌe viijnk pavaꞌnu̱nda. Ku̱x tseꞌe veꞌem xtonda, mmaso̱o̱ktup tseꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ pyavaꞌnu̱n. "t=Tónaji xa je̱ꞌe̱ veꞌe ñatyijjada je̱ts xvinjaꞌvidup xvintsa̱ꞌkidup a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe,
tyukꞌíxtupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ jayu je̱ pyavaꞌnu̱nda ax joꞌn a̱ts je̱ mpavaꞌnu̱n ku̱yꞌijt joꞌn. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe je̱ Isaías du̱jatyaajñ. !s;Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús yꞌatsa̱a̱jv: ―Me̱jtsꞌaajta me̱jtsjo̱o̱tta. O̱yeꞌe miits ka̱jxta je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpa Isaías du̱ꞌavaꞌni. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe du̱jatyaajñ juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam kyo̱jts:Yꞌamji xa veꞌe ya̱ jayu a̱ts xvinjávada xvintsa̱ꞌa̱gada,
ax xtukmujékumidupts a̱tseꞌe je̱ jyo̱o̱tta je̱ jyaꞌvinda. QrVanꞌit tseꞌe je̱ fariseota̱jk ma̱a̱t je̱ tsaptu̱jkpit yakꞌixpa̱jkpata̱jk du̱ꞌamo̱tutú̱vidi je̱ Jesús: ―¿Tya̱jx tseꞌe ya̱ mꞌixpa̱jkpata̱jk du̱katonda ax joꞌn je̱ ju̱jpit jayu je̱ pavaꞌnu̱n xyaktaajnjimdi je̱tseꞌe veꞌemji kyayda? Kaꞌa tseꞌe je̱ kya̱ꞌa̱j du̱yakvaꞌatsta. 8qiAx ku tseꞌe vyimpijttini je̱p maaꞌy ja̱a̱tp, pa̱n kaꞌa veꞌe tooꞌva̱jkp veꞌem kya̱pojta, kaꞌa tseꞌe kyayda. Ax veꞌem tseꞌe du̱yakꞌitta ti jaty viijnk pavaꞌnu̱n, ax joꞌn je̱ tukꞌaꞌooguin je̱ts je̱ o̱o̱ꞌy yakpuj, je̱ pojxu̱n toꞌts je̱ts je̱ maajntku̱n. $pAKu̱xeꞌe je̱ fariseota̱jk je̱ts nu̱jom je̱ israeejlit jayu du̱yakꞌitta je̱ pavaꞌnu̱n juuꞌ veꞌe je̱ ju̱jpit jayu yaktaꞌnu̱xju̱du; pa̱n kaꞌa veꞌe kya̱pojta je̱ kya̱ta̱jkts paat ax joꞌn je̱ ju̱jpit jayu je̱ pyavaꞌnu̱nda, kaꞌa tseꞌe kyayda. oAx je̱m tseꞌe je̱ Jesús je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk juuꞌ veꞌe kaaydu, kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe tooꞌva̱jkp kya̱pojti joma vaat je̱ kya̱ta̱jkts ax joꞌn je̱ ju̱jpit jayu je̱ pyavaꞌnu̱nda, yaktijpapts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ jáyuda je̱ts kaꞌa veꞌe vyaꞌajtsada je̱ kya̱ꞌa̱j. Íxju̱du tseꞌe je̱ fariseota̱jk je̱ts je̱ tsaptu̱jkpit yakꞌixpa̱jkpata̱jk. 4n cVanꞌit tseꞌe je̱ fariseota̱jk ma̱a̱t je̱ tsaptu̱jkpit yakꞌixpa̱jkpata̱jk ñayꞌamojkijidi joma veꞌe je̱ Jesús, je̱m tseꞌe Jerusalén cho̱o̱ꞌnda. m8Jyajomakajpu̱nku̱jxa tseꞌe je̱ Jesús tya̱jki ukpu̱ joma veꞌe ñajxy je̱m kam jo̱o̱tm, je̱m tseꞌe du̱pa̱a̱mdi tooꞌ am je̱ paꞌam jayu je̱tseꞌe du̱munooꞌkxtkti je̱ Jesús je̱tseꞌe du̱yakjátu̱t je̱tseꞌe yakto̱o̱jnjat ku̱jyavitu̱paaꞌvjya. Ax pa̱n pa̱n jaty tseꞌe du̱to̱o̱ndu je̱ Jesús je̱ vyit, jo̱tka̱daaktinu tseꞌe.bl=7Vanꞌit tseꞌe yꞌanomvaꞌkxti je̱m tso̱v je̱tseꞌe je̱ Jesús je̱ paꞌam jayu du̱tuknu̱na̱jkxti je̱m maajntku̱n ka̱jxm pa̱n joma tso̱ veꞌe du̱mó̱tuda je̱ts je̱meꞌe je̱ Jesús vyídu̱t. pkY6Ax ku tseꞌe pyítsumdi je̱m barco jo̱o̱tm, jatyji tseꞌe je̱ jayu je̱ Jesús du̱ꞌixkajpti. Kj5Ku veꞌe du̱tuknajxti je̱ ma̱ja̱ na̱ꞌaka̱ya, vanꞌit tseꞌe jye̱ꞌydi je̱m genesarétit yꞌit jo̱o̱tm. Je̱m tseꞌe je̱ byaarco du̱kuva̱a̱ꞌndi je̱ja na̱paꞌayi. i-4kaꞌa veꞌe du̱vinmó̱tudi ti veꞌe je̱ Jesús tyoon ku veꞌe du̱tojkvaꞌkxy je̱ tsapkaaky je̱tseꞌe je̱ nu̱may jayu du̱yakkaajy, ku̱x ma̱kkeꞌe je̱ kyuvajkta. Ku je̱ Jesús du̱yakjo̱tka̱daaky je̱ paꞌam jáyuda je̱p Genesaret (Mt. 14.34‑36) Oh3Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús tya̱jki je̱ꞌe̱ ma̱a̱tta je̱m barco jo̱o̱tm. Tun jatyji tseꞌe pyo̱jꞌatú̱vi. Vanꞌit tseꞌe je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk atu̱va ato̱ki tyuntaandi, Xg)2ku̱x anañu̱joma veꞌe du̱ꞌixti je̱tseꞌe cha̱ꞌkidi. Ax jatyji tseꞌe je̱ Jesús myuko̱jtsjidi, je̱tseꞌe ña̱ꞌmu̱xjidi: ―¡Jo̱tꞌamá̱jada, a̱ts xa je̱ja, kadi mtsa̱ꞌa̱gada! `f91Ax ku tseꞌe je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk du̱ꞌixti je̱ts je̱meꞌe na̱niꞌkxm yo̱ꞌyp myets, veꞌem tseꞌe vyinmaaydi je̱ts jadoꞌk ítumit jayu je̱ꞌe̱ veꞌe. Vanꞌit tseꞌe yꞌaka̱a̱ꞌstkti, Ee0Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús du̱ꞌix je̱ts nooꞌkxtinupeꞌe ku veꞌe du̱japakaaꞌpta je̱ barco, ku̱x je̱ ma̱kk po̱j veꞌe vinkumiꞌnijidup. Jadoꞌk maꞌajum joꞌn tseꞌe vyeꞌna, vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús pyana̱jkxjidi, je̱m tseꞌe na̱niꞌkxm yo̱ꞌo̱y, ukvinnaxuvaajnju̱dup tseꞌe. 2d]/Ku veꞌe je̱ it kyo̱o̱ꞌtsini, je̱m tseꞌe vyeꞌna je̱ barco ma̱ja̱ na̱ꞌaka̱ya jo̱o̱tm; ax je̱ Jesús, jé̱jats je̱ꞌe̱ veꞌe naxku̱jx naaydum. %cC.Tá̱vani tseꞌe je̱ nu̱may jayu du̱pake̱jxtini vyeꞌna, vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús du̱jaaꞌkvimpejt je̱ tonu̱n je̱tseꞌe o̱jts chapka̱ts. ibK-Jatyji tseꞌe je̱ Jesús du̱pavaajñ je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk je̱tseꞌe tyá̱kadat je̱m barco jo̱o̱tm je̱tseꞌe ña̱jkxtat je̱m jadoꞌk adoꞌom ma̱ja̱ na̱ꞌaka̱ya paꞌam joma veꞌe je̱ kajpu̱n juuꞌ veꞌe Betsaida du̱xa̱a̱j, je̱ꞌe̱ tseꞌe na̱jkxtap namvaateꞌe je̱ Jesús je̱ nu̱may jayu du̱pake̱jxtini. ?aw,Juuꞌ jaty tseꞌe kaaydu, nu̱mugo̱o̱xk miijlts je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌijtti je̱ yaaꞌtya̱jkta. Ku je̱ Jesús yo̱ꞌy je̱m na̱niꞌkxm (Mt. 14.22‑27; Jn. 6.16‑21) '`G+Ku veꞌe je̱ jayu kyakya̱jxti, vanꞌit tseꞌe du̱pa̱kmojktini jamakme̱jtsk kach je̱ tsapkaaky kunax je̱ts je̱ ajkx kunax juuꞌ veꞌe vintaannu. F_*Ax nu̱jom tseꞌe je̱ jayu kyaaydi je̱tseꞌe kyooxjidi. T^!)Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús du̱ko̱o̱jnu̱k mugo̱o̱xk je̱ tsapkaaky je̱ts me̱jtsk je̱ ajkx. Vanꞌit tseꞌe je̱m tsajm tso̱ pyatꞌix je̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam du̱kuko̱jtsji. Vanꞌit tseꞌe je̱ tsapkaaky du̱tojkvaꞌkxy je̱tseꞌe du̱mo̱o̱jy je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk je̱tseꞌe je̱ jayu du̱tukvinkuká̱yadat. Yakvaꞌkxpa tseꞌe je̱ Jesús me̱jtsk je̱ ajkx, je̱tseꞌe je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk anañu̱joma du̱mo̱kyu̱jx. {]o(A̱jxtktu tseꞌe je̱ jayu toꞌk ja̱ka̱ꞌa̱ jaty, nu̱mó̱kupx jaty je̱ts nu̱vu̱jxtkupxu̱k majk jaty. \/'Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús du̱tukpavaandi je̱tseꞌe je̱ jayu du̱yakꞌa̱jxtu̱ktat je̱m tsoots ka̱jxm toꞌk ja̱ka̱ꞌa̱ jaty. [w&Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús yꞌamo̱tutú̱vijidi: ―¿Vinxu̱p tseꞌe je̱p je̱ mtsapkaakyta? Ixta nꞌit. Ku tseꞌe du̱nu̱jaꞌvidi, vanꞌit tseꞌe vyaandi: ―Mugo̱o̱xk xa je̱peꞌe je̱ tsapkaaky je̱ts me̱jtsk je̱ ajkx. EZ%Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús yꞌatso̱o̱jvjidi: ―Miits ya̱ꞌa̱ veꞌe myakkáydap. Vanꞌit tseꞌe je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk yꞌatso̱o̱jvjidi: ―¡Me̱jtsk mó̱kupx xa̱a̱j nu̱mutún joꞌn xa veꞌe je̱ meen du̱tsa̱k je̱tseꞌe je̱ tsapkaaky yaktukjóyu̱t je̱tseꞌe ya̱ jayu kyáydat! Y$Pake̱jxtini toꞌk aaj ya̱ jáyuda je̱tseꞌe ña̱jkxtat je̱m kam jo̱o̱tm je̱ts je̱m kajpu̱n ka̱jxm juuꞌ veꞌe ta̱ma̱naat, veꞌem tseꞌe je̱ kyaaky je̱ tyo̱jkx du̱jóydat, ku̱x kaꞌa veꞌe du̱ma̱a̱dada ti veꞌe kyáydap jya̱ꞌkxtap. hXI#Ax ku tseꞌe je̱ it tyánayini, vanꞌit tseꞌe je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk vyinkutá̱mijidi. Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús du̱nu̱u̱jmidi: ―Tánani veꞌe u̱xyam ya̱ it je̱ts kaꞌa tseꞌe yaja pya̱ntsu̱u̱na. YW+"Ku veꞌe je̱ Jesús je̱m barco jo̱o̱tm vyaꞌkpítsum, vanꞌit tseꞌe du̱ꞌix je̱ nu̱may jayu, yaktukmo̱ꞌttu tseꞌe ku̱x veꞌem xa je̱ꞌe̱ veꞌeda ax joꞌn je̱ carnero juuꞌ veꞌe je̱ vyinténiva kaꞌijtu̱xju̱dup. Vanꞌit tseꞌe je̱ jayu du̱yakꞌixpu̱jk, may viijn tseꞌe juuꞌ jaty du̱vaajnjidi. MV!Nu̱may tseꞌe du̱ꞌixti ku veꞌe cho̱o̱ꞌndi je̱tseꞌe du̱ꞌixkajpti je̱ Jesús. Vanꞌit tseꞌe noomp ña̱jkxti je̱ nu̱may jayu, je̱m tseꞌe may kajpu̱n ka̱jxm cho̱o̱ꞌnda, je̱tseꞌe tooꞌva̱jkp jye̱ꞌydi je̱ nu̱may jayu je̱ts u̱xꞌo̱o̱k juuꞌ veꞌe je̱m barco jo̱o̱tm na̱jkxtu. U Ax vanꞌit tseꞌe aje̱ꞌe̱jyjida du̱pa̱jkti toꞌk je̱ barco je̱tseꞌe ña̱jkxti joma veꞌe kyapa̱ntsu̱u̱na. TVanꞌit tseꞌe je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xjidi: ―Jaꞌmda apu̱k je̱tseꞌe ve̱e̱ꞌn mpo̱o̱ꞌkxumdat. Veꞌem tseꞌe vyaajñ ku̱x je̱ nu̱may jayu veꞌe navyinnajxjup navyinta̱jkijup, kaꞌa veꞌe yꞌavaatsuvada je̱tseꞌe kyáydat. QSVanꞌit tseꞌe je̱ kuka̱tsivata̱jk vyimpijttini joma veꞌe je̱ Jesús je̱tseꞌe du̱vaajnjidi pa̱n ti jatyeꞌe o̱jts du̱tonda je̱ts vintso̱ veꞌe je̱ jayu du̱yakꞌixpa̱jkti. LRAx ku tseꞌe je̱ Juan je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk du̱mó̱tudi, vanꞌit tseꞌe jye̱ꞌydi je̱tseꞌe o̱jts du̱yaktso̱o̱ꞌndini je̱ ñiꞌkx je̱ kyo̱pk, je̱tseꞌe du̱yaknaxta̱jkidini. Ku je̱ Jesús je̱ jayu du̱yakkaajy nu̱mugo̱o̱xk miijl naxy (Mt. 14.13‑21; Lc. 9.10‑17; Jn. 6.1‑14) /QWVanꞌit tseꞌe je̱ tojpa ñu̱jkx je̱tseꞌe o̱jts du̱yukpux je̱p poxu̱ntu̱jkp, je̱tseꞌe du̱yaknu̱jkx je̱ kyuvajk je̱m plato jo̱o̱tm, je̱tseꞌe du̱mo̱o̱jy je̱ kiixu̱ta̱ꞌa̱x. Vanꞌit tseꞌe je̱ kiixu̱ta̱ꞌa̱x je̱ tyaak du̱mo̱o̱jy je̱ Juan je̱ kyuvajk. PJe̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe tun jatyji toꞌk je̱ tyojpa du̱kejx je̱tseꞌe na̱jkx je̱ Juan je̱ kyuvajk du̱yaktsa̱a̱ꞌn. %OCVanꞌit tseꞌe je̱ yakkutojkpa tyuntsaachvinmapyu̱jk. Ax kaꞌa tseꞌe du̱ko̱jtstiku̱tsuvaꞌañ ku̱x tá̱vani veꞌe je̱ Nteꞌyam du̱yaknaxy vyeꞌna je̱ts tá̱vani veꞌe je̱ jayu du̱ꞌamo̱tunaxta juuꞌ veꞌe mya̱a̱tkaaydup mya̱a̱tꞌooktup vyeꞌna. NJaty a̱a̱ꞌk tseꞌe je̱ kiixu̱ta̱ꞌa̱x tya̱jkinuva joma veꞌe je̱ yakkutojkpa. Vanꞌit tseꞌe du̱ꞌamo̱tu: ―Ve̱ꞌe̱ a̱tseꞌe ntsa̱jkp je̱tseꞌe u̱xyam jaty xyáku̱t je̱m plato jo̱o̱tm je̱ Yakna̱pe̱jtpa Juan je̱ kyuvajk. -MSVanꞌit tseꞌe je̱ kiixu̱ta̱ꞌa̱x vyaꞌkpítsum je̱tseꞌe o̱jts je̱ tyaak du̱ma̱a̱tnakyá̱tsju̱, je̱tseꞌe du̱ꞌamo̱tutu̱vi: ―¿Tis a̱tseꞌe ku̱nꞌamo̱tu? Vanꞌit tseꞌe je̱ tyaak yꞌatsa̱a̱jv: ―Amó̱tuvu̱ je̱ Yakna̱pe̱jtpa Juan je̱ kyuvajk. UL#Vanꞌit tseꞌe je̱ Nteꞌyam du̱yaknajxy je̱tseꞌe vyaannuva: ―Nu̱jom tseꞌe pa̱n vinxu̱p a̱tseꞌe xꞌamo̱tu, nyákupts a̱tseꞌe, jyakojkmam a̱tseꞌe nyáku̱t je̱ nkutojku̱n. K!Kaaydup tseꞌe vye̱ꞌnada, vanꞌit tseꞌe tya̱jki je̱ Herodías je̱ ña̱a̱x je̱tseꞌe yꞌejts. O̱o̱y tseꞌe du̱tuntsojjaꞌvidi je̱ yakkutojkpa Herodes je̱ts pa̱n pa̱n jatyeꞌe mya̱a̱tkaaydup mya̱a̱tꞌooktup vyeꞌna. Vanꞌit tseꞌe je̱ yakkutojkpa du̱nu̱u̱jmi je̱ kiixu̱ta̱ꞌa̱x: ―Amó̱tuvu̱ a̱ts pa̱n ti veꞌe mtsa̱jkp, ku̱x nyákup a̱tseꞌe. JAx je̱ꞌy tseꞌe je̱ xa̱a̱j ku veꞌe yꞌo̱ꞌyixji je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk je̱tseꞌe je̱ Juan yꞌo̱o̱ꞌku̱t, vanꞌit je̱ꞌe̱ veꞌe jyajty ku veꞌe je̱ Herodes je̱ kye̱ꞌxtku̱n xa̱a̱j du̱ma̱ja̱ tun vyeꞌna. Yakjayukaay tseꞌe je̱ Herodes. Je̱m tseꞌe je̱ ñu̱vinténivata̱jk, je̱m tseꞌe je̱ tojpa juuꞌ veꞌe du̱nu̱vintsá̱nidup ka̱kmiijl jaty je̱ tojpata̱jk, je̱mpa tseꞌe pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱nu̱má̱jidup je̱m galiléait yꞌit jo̱o̱tm. ZI-ku̱x cha̱ꞌkipeꞌe je̱ Herodes je̱ Juan. Ku̱x ñu̱jaꞌvipeꞌe je̱ts je̱ Nteꞌyam je̱ jyayu je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ts tu̱v je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ jyáyuvin je̱ jyoojntykin, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe du̱kayakjaty je̱tseꞌe je̱ Juan yꞌo̱o̱ꞌku̱t. Cho̱jk tseꞌe je̱ yakkutojkpa je̱tseꞌe du̱ꞌamo̱tunáxu̱t juuꞌ veꞌe je̱ Juan kyo̱jts; ax o̱o̱y tseꞌe tyunnavyinmaꞌyu̱nmo̱o̱jyji vinnaajknáx ku veꞌe veꞌem du̱tuujn. FHAx je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk, myuꞌe̱jkjupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Juan, cha̱jkpts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe je̱ Juan yꞌo̱o̱ꞌku̱t; ax kaꞌanum tseꞌe yꞌo̱ꞌyixju̱ 5GcJidu̱ꞌu̱m tseꞌe je̱ Juan je̱ Herodes du̱nu̱u̱jmi: ―Kaꞌa xa veꞌe je̱ pavaꞌnu̱n du̱yakjaty je̱tseꞌe xpá̱ku̱t je̱ mꞌuts je̱ ñu̱da̱ꞌa̱x. OFVeꞌem tseꞌe vyaajñ ku̱x viinmeꞌe je̱ Herodes je̱ Juan du̱yakjamyajtsji je̱tseꞌe du̱yakjapyoxu̱nta̱kpa̱a̱jmji, je̱tseꞌe du̱yakjachoojmji. Veꞌem tseꞌe du̱tuujn je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk Herodías ka̱jx juuꞌ veꞌe pya̱jknu, je̱ yꞌuts Felipe je̱ ñu̱da̱ꞌa̱x je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌijt. WE'Ax ku tseꞌe je̱ yakkutojkpa Herodes je̱ ka̱ts du̱mo̱tu, vanꞌit tseꞌe vyaajñ: ―Je̱ Juan xa je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ a̱tseꞌe nyakjayyukpojxjinu, je̱ꞌe̱ tseꞌe joojntykpa̱jknuva. KDJe̱mpa tseꞌe pa̱n pa̱neꞌe vaanduvap: ―Je̱ Elías xa je̱ꞌe̱ veꞌe. Nay je̱mpa tseꞌe pa̱n pa̱neꞌe vaanduvap: ―Je̱ꞌe̱ xa veꞌe nu̱toꞌk je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpa, veꞌem ax joꞌn je̱ ju̱jpit jáyuda juuꞌ veꞌe ijttu je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpada. hCIKu veꞌe je̱ Jesús je̱ mya̱jin vyaꞌkxtk, vanꞌit tseꞌe je̱ yakkutojkpa Herodes du̱mo̱tu. Je̱meꞌe je̱ jayu juuꞌ veꞌe vaandu: ―Je̱ Yakna̱pe̱jtpa Juan xa je̱ꞌe̱ veꞌe, je̱ꞌe̱ tseꞌe joojntykpa̱jknuva je̱tseꞌe Jesús ñatyijju̱, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe yꞌo̱ꞌyixju̱ je̱tseꞌe je̱ ma̱jin du̱tún. BB} Yakpítsumduva tseꞌe je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap je̱m nu̱may je̱ jayu jyaꞌvin ka̱jxmda je̱tseꞌe du̱pa̱a̱jmjada je̱ olivos aceite je̱m nu̱may je̱ paꞌam jayu ñiꞌkxmda kyo̱jmda je̱tseꞌe du̱yakjo̱tka̱daaktini. Ku je̱ Yakna̱pe̱jtpa Juan yꞌo̱o̱ꞌkni (Mt. 14.1‑12; Lc. 9.7‑9) _A7 Vanꞌit tseꞌe cho̱o̱ꞌndi je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk kaꞌamaayva je̱tseꞌe je̱ jayu du̱na̱a̱jmada je̱tseꞌe vyinmayu̱mpijttinit, je̱tseꞌe du̱maso̱o̱ktinit je̱ kyo̱ꞌo̱y joojntykinda. 4@a Ax pa̱n pa̱n tseꞌe mkakuva̱jkju̱dup uk mkahꞌamo̱tunaxuvaajnju̱dup, mtso̱o̱ꞌndinup tseꞌe je̱m je̱tseꞌe xvinxíttat je̱ mtekta je̱tseꞌe vyánu̱ku̱t je̱ naxvay juuꞌ veꞌe tu̱xpavaꞌakta je̱m kyajpu̱n jo̱o̱tm, veꞌem tseꞌe du̱nu̱jávadat je̱ts kaꞌa je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌo̱ya juuꞌ veꞌe tyoondup. Tyú̱vam xa a̱tseꞌe nvaꞌañ, nu̱yojkeꞌe je̱ jayu je̱ tsaachpaatu̱n yakmo̱o̱ydinit ku veꞌe je̱ jayu yakto̱kimpayo̱ꞌydinit je̱ts ni kaꞌa veꞌe je̱ sodómait je̱ts je̱ gomoorrait jáyuda. (?I Vanꞌit tseꞌe du̱jaaꞌknu̱u̱jmi: ―Ku̱jyajomatu̱jka tseꞌe mtá̱kadat, je̱ja tseꞌe mnamyáyjadat pa̱n vinxu̱p xa̱a̱j veꞌe mtánada. > je̱tseꞌe je̱ mka̱ꞌa̱jk xtukvaꞌagadat, je̱ts toꞌk niꞌkxji veꞌe je̱ mvit xmuna̱jkxtat juuꞌ veꞌe mjaye̱jptup. 1=[Vanꞌit tseꞌe du̱tukpavaajñ je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk: ―Kaꞌa tseꞌe ti xmutso̱o̱ꞌndat juuꞌ veꞌe mꞌajo̱o̱tadap je̱ja tooꞌ aajy, kaꞌa tseꞌe xmutso̱o̱ꞌndat je̱ tsapkaaky, kaꞌa tseꞌe je̱ apa̱jkin, ni kaꞌava tseꞌe je̱ meen. Je̱ mtajkji veꞌe mpakáptap <+Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús du̱yaxmujk je̱ ñu̱makme̱jtsk ixpa̱jkpada, je̱tseꞌe du̱ꞌake̱jxvaꞌkxti nu̱me̱jtsk jaty, je̱tseꞌe du̱mo̱o̱jy je̱ kutojku̱n je̱tseꞌe je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap du̱yakpítsumdat je̱m je̱ jayu jyaꞌvin ka̱jxmda. ,;QAtu̱va ato̱ki tseꞌe tyaajñ je̱ Jesús ku veꞌe du̱ꞌix je̱ts kaꞌa veꞌe jyaanchjávajada; kajpu̱n kajpu̱n tseꞌe ñu̱jkx je̱tseꞌe je̱ jayu du̱yakꞌixpu̱k. Ku je̱ Jesús du̱ꞌake̱jxvaꞌkxti je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk kaꞌamaayva (Mt. 10.5‑15; Lc. 9.1‑6) n:UAx kaꞌa tseꞌe je̱ Jesús yꞌo̱ꞌyixji je̱tseꞌe je̱m je̱ ma̱jin du̱tónu̱t, je̱ꞌe̱jyji veꞌe ku veꞌe je̱ kya̱ꞌa̱j du̱tuknu̱ka̱a̱jn vinkex je̱ paꞌam jayu je̱tseꞌe du̱yakjo̱tka̱daakni. G9Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xjidi: ―O̱tyun joma tso̱va xa veꞌe yakvintsa̱ꞌa̱ga je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpa, je̱e̱jyji veꞌe kyayakvintsa̱ꞌa̱ga joma veꞌe je̱ yꞌit je̱ ñaax, joma veꞌe je̱ jyuuꞌt je̱ myugoꞌok, je̱ts joma veꞌe je̱ jya̱a̱jn je̱ tya̱jk. >8uYa̱ꞌa̱ xa veꞌe je̱ tse̱jtspa juuꞌ veꞌe je̱ María je̱ myajntk, je̱ Santiago ma̱a̱t je̱ José je̱ yꞌajch, je̱ Judas ma̱a̱t je̱ Simón je̱ yꞌajch. Yaja tseꞌe cha̱a̱nada ya̱ꞌa̱ ya̱ kyiix utsta u̱u̱ꞌm ma̱a̱tta. Je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe du̱viijnkꞌíxti je̱ Jesús. R7Ku veꞌe je̱ po̱o̱ꞌkxtku̱n xa̱a̱j du̱paaty, vanꞌit tseꞌe yakꞌixpa̱jkꞌukvaajñ je̱p tsaptu̱jkp. Je̱ nu̱may jayu tseꞌe amo̱tunajxju̱du je̱tseꞌe atu̱va ato̱ki tyaandi. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe ñavyaajnjidi: ―¿Jomas ya̱ꞌa̱ veꞌe ya̱ jayu ya̱ nu̱jaꞌvin du̱pu̱k je̱tseꞌe veꞌem kya̱ts? ¿Ti nu̱jaꞌvin ya̱ꞌa̱ veꞌe tu̱yakma̱ꞌa̱? ¿Vintso̱ veꞌe yꞌo̱ꞌyixju̱ je̱tseꞌe je̱ ma̱jin du̱tún? 6 %Ku veꞌe je̱ Jesús cha̱a̱ꞌn je̱m, vanꞌit tseꞌe vyimpijtni je̱m tya̱kꞌam, pana̱jkxju̱du tseꞌe je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk. 55c+Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús ma̱kk ña̱ꞌmu̱xjidi je̱ts ni pa̱na veꞌe du̱kavaajnjadat, je̱tseꞌe du̱pavaajñ je̱tseꞌe je̱ kiix ónu̱k du̱yakkáydat.94k*Ax tun jatyji tseꞌe je̱ kiix ónu̱k pyojtu̱kni je̱tseꞌe yo̱ꞌyꞌukvaanni, ku̱x makme̱jtsk joojntani veꞌe. Atu̱va ato̱ki tseꞌe tyuntaandi je̱ jáyuda. r3])Vanꞌit tseꞌe je̱ kiix ónu̱k je̱ kya̱ꞌa̱j du̱ko̱o̱jnu̱kji je̱tseꞌe du̱nu̱u̱jmi: ―Talita, cumi. (Ax jidu̱ꞌu̱mts ya̱ꞌa̱ veꞌe kya̱tsa̱pítsum, kiix ónu̱k, mits a̱tseꞌe nnu̱u̱jmip, pojtu̱kni.) 32_(Je̱tseꞌe du̱nu̱xiikti du̱tukxiikti. Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús du̱yakpitsumku̱jx je̱ jayu. Vanꞌit tseꞌe du̱ma̱a̱di je̱ ónu̱k je̱ tyeeꞌ je̱ tyaak je̱ts je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk juuꞌ veꞌe mya̱a̱didu, je̱tseꞌe tya̱jki joma veꞌe je̱ kiix ónu̱k myaꞌaj. x1i'Ku veꞌe je̱ Jesús tya̱jki je̱p tu̱jkp, vanꞌit tseꞌe ña̱ꞌmu̱xjidi: ―¿Tya̱jx tseꞌe mne̱ꞌe̱mda je̱tseꞌe myaꞌaxta? Ku̱x ya̱ kiix ónu̱k, kaꞌa xa ya̱ꞌa̱ veꞌe yꞌa̱a̱ꞌka, maapji ya̱ꞌa̱ veꞌe. [0/&Ku veꞌe je̱ Jesús jye̱ꞌy je̱m je̱ tsaptu̱jkpit je̱ ñu̱vintsá̱n tya̱kꞌam, vanꞌit tseꞌe du̱ꞌix je̱ts je̱meꞌe je̱ jayu o̱o̱y tyunne̱ꞌe̱mda, tyunyaꞌaxta, tyuntsaachvinmáyda. 8/i%Ax ni pa̱na tseꞌe du̱kayakjajtji je̱tseꞌe pyana̱jkxju̱t, je̱ Peedroji veꞌe je̱ts je̱ Santiago ma̱a̱t je̱ Juan juuꞌ veꞌe je̱ Santiago je̱ yꞌuts. f.E$Ax tun ko̱o̱jyji tseꞌe je̱ Jesús du̱mo̱tu je̱ts ti veꞌe yakvaajnjip je̱ tsaptu̱jkpit je̱ ñu̱vintsá̱n, vanꞌit tseꞌe du̱nu̱u̱jmi: ―Kadi mtsa̱ꞌa̱ga. Ko̱o̱jyji a̱tseꞌe xjaanchjávat. <-q#Ko̱jtspna tseꞌe je̱ Jesús vyeꞌna, vanꞌit tseꞌe je̱ jayu ñu̱je̱ꞌyjidi, je̱meꞌe je̱ tsaptu̱jkpit je̱ ñu̱vintsá̱n tya̱kꞌam cho̱o̱ꞌndi, je̱tseꞌe vyaandi: ―Tá̱vani xa veꞌe je̱ mna̱a̱x yꞌa̱a̱ꞌk. ¿Tya̱jxseꞌe xjaaꞌkꞌatsuꞌux ya̱ yakꞌixpa̱jkpa? G,"Je̱tseꞌe je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xji: ―Ta̱ xa veꞌe mjo̱tka̱daakni je̱ꞌe̱ ka̱jx ku a̱tseꞌe tu̱xjaanchjáva. Na̱jkxni toꞌk aaj toꞌk jo̱o̱t. Tso̱tseꞌe mꞌijtnit. `+9!Vanꞌit tseꞌe je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk tyuntsa̱ꞌkini je̱tseꞌe nu̱nmíppnup je̱ Jesús du̱vinko̱xkteni, je̱tseꞌe tyú̱vam juuꞌ du̱vaajnji ku̱x ñu̱jaꞌvipeꞌe vintso̱ veꞌe jyo̱tka̱daakni. *- Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús je̱ nu̱may jayu du̱vinꞌixꞌapitsumku̱jx, je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌixuvaampy pa̱n pa̱neꞌe to̱o̱jnju. U)#Vanꞌit tseꞌe je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk ña̱ꞌmu̱xjidi: ―Mꞌixp xa mitseꞌe je̱ts je̱ nu̱may jayu veꞌe mꞌatijmojkjup, je̱tseꞌe mvaꞌañ: “¿Pa̱nts a̱tseꞌe tu̱xtá̱n?” g(GKu veꞌe je̱ Jesús du̱nu̱jaꞌvi je̱ts ta̱ veꞌe je̱ mya̱kkin du̱yaktún, vanꞌit tseꞌe vyaꞌku̱mpijt joma veꞌe je̱ nu̱may jayu, je̱tseꞌe vyaajñ: ―¿Pa̱n tseꞌe a̱ts ya̱ nvit tu̱du̱tá̱n? C'Ku veꞌe je̱ vyit du̱ta̱a̱jn, tun jatyji tseꞌe je̱ pyaꞌam yꞌatú̱vini je̱tseꞌe je̱ ñiꞌkx je̱ kyo̱pk du̱jaꞌvi je̱ts ta̱ veꞌe je̱ paꞌam ñu̱vaꞌachju̱. &Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe ñaña̱ꞌmu̱xji: Tun ko̱o̱jyji xa ijk a̱tseꞌe ku̱ntá̱n xi vyit, jo̱tka̱daꞌakupts a̱tseꞌe. o%WTa̱ tseꞌe du̱mo̱tu vyeꞌna ti veꞌe je̱ Jesús tyuump kya̱jtsp, je̱tseꞌe je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk jye̱ꞌy joma veꞌe je̱ Jesús je̱p ñaadup tso̱v je̱ja nu̱may jayu akujk, je̱tseꞌe je̱ vyit du̱to̱o̱jnji. $/Tá̱vani tseꞌe je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk o̱o̱y tyunyaktsaachpaaꞌtjada nu̱may je̱ tso̱ꞌyivata̱jk je̱ts tá̱vani veꞌe du̱tukmujokya̱jxni nu̱jom juuꞌ veꞌe yꞌixp jyayejpp, ax ni vinxu̱pa tseꞌe kyajo̱tka̱daꞌaky, nu̱yojkeꞌe yꞌo̱o̱ꞌktú̱v. #Je̱m tseꞌe toꞌk je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk vyeꞌna juuꞌ veꞌe makme̱jtsk joojntani du̱jaye̱jpp je̱ vinnu̱jkxju̱ paꞌam. " Vanꞌit tseꞌe du̱ma̱a̱di. Je̱ nu̱may jayu tseꞌe je̱ Jesús mya̱a̱tna̱jkx je̱tseꞌe du̱tunꞌatijmojktini. !)je̱tseꞌe o̱o̱y du̱tunmunooꞌkxtk. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaajñ: ―O̱o̱ꞌkuvaannupeꞌe a̱ts je̱ mpiꞌk na̱a̱x. Jaꞌmu̱ toꞌk aaj je̱tseꞌe je̱ mka̱ꞌa̱j xtuknu̱kó̱nu̱t, veꞌem tseꞌe jyo̱tka̱daꞌaku̱t, je̱tseꞌe jyaaꞌkjoojntykat. Z -Vanꞌit tseꞌe toꞌk je̱ jayu ñu̱je̱ꞌyji juuꞌ veꞌe je̱p tsaptu̱jkp du̱nu̱vintsá̱nip, Jairo je̱ꞌe̱ veꞌe xya̱a̱j. Ku veꞌe je̱ Jesús du̱ꞌix, vanꞌit tseꞌe du̱vinko̱xkteni, GKu veꞌe je̱ Jesús vyimpijtnuva je̱m barco jo̱o̱tm je̱ja jadoꞌk ma̱ja̱ na̱ꞌaka̱ya paꞌayi, vanꞌit tseꞌe nu̱may je̱ jayu ñayꞌamojkijidi joma veꞌe je̱ꞌe̱. )Je̱m kajpu̱n ka̱jxmda juuꞌ veꞌe je̱m decápolisit yꞌit jo̱o̱tm, je̱m tseꞌe je̱ yaaꞌtya̱jk ñu̱jkx je̱tseꞌe du̱ꞌamaajntykvaꞌkxy nu̱jom juuꞌ veꞌe je̱ Jesús tyoon je̱ꞌe̱ ka̱jx. Atu̱va ato̱ki tseꞌe du̱tuktaandi. Je̱ Jairo je̱ ña̱a̱x je̱ts je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk juuꞌ veꞌe je̱ Jesús je̱ vyit du̱to̱o̱n (Mt. 9.18‑26; Lc. 8.40‑56) 2]Ax kaꞌa tseꞌe je̱ Jesús du̱yakjajty. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe du̱nu̱u̱jmi: ―Na̱jkxu̱ je̱m mta̱kꞌam joma veꞌe je̱ mjayu, je̱m tseꞌe xtukmumaaydu̱ku̱t ti maaꞌyu̱neꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n tu̱mtoꞌnu̱xju̱ je̱ts vintso̱ je̱ꞌe̱ veꞌe tu̱mtukma̱ꞌa̱tju̱. r]Ku veꞌe je̱ Jesús tya̱jki je̱m barco jo̱o̱tm, vanꞌit tseꞌe je̱ yaaꞌtya̱jk juuꞌ veꞌe je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap je̱m jyaꞌvin ka̱jxm tu̱yꞌit, je̱ꞌe̱ tseꞌe munooꞌkxtkju je̱tseꞌe du̱ma̱a̱dat. |qVanꞌit tseꞌe je̱ jayu du̱munooꞌkxtkti je̱ Jesús je̱tseꞌe du̱tukvaatsnit je̱ yꞌitta je̱ ñaaxta. OPa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱ꞌixtu, je̱ꞌe̱ tseꞌe tukmumaajntykju̱du vintso̱ veꞌe jyajtti je̱ ke̱e̱m je̱ts je̱ yaaꞌtya̱jk juuꞌ veꞌe je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap tu̱ñu̱vaatsjini. %CKu veꞌe jye̱ꞌydi joma veꞌe je̱ Jesús, vanꞌit tseꞌe du̱ꞌixti je̱ yaaꞌtya̱jk juuꞌ veꞌe je̱m jyaꞌvin ka̱jxm tu̱yꞌit je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap. Je̱m je̱ꞌe̱ veꞌe chu̱u̱na xá̱xani je̱ts ó̱yani je̱ vyinmaꞌyu̱n. Vanꞌit tseꞌe cha̱ꞌkidi. v*~||{pzyxwKv*uitnsrqpoo=<;r:H9i847!6'5w420/7.)-,6+))R('&\%$#"!!D hk'HB<   Aqk O !Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaajñ: ―Je̱m tseꞌe Jerusalén njaꞌmda. Je̱mts a̱tseꞌe nyakpá̱mu̱t je̱m je̱ teeꞌta̱jk je̱ vyintsá̱n kya̱ꞌmda je̱ts je̱ tsaptu̱jkpit yakꞌixpa̱jkpata̱jk kya̱ꞌmda, je̱ꞌe̱ts a̱tseꞌe xtuknu̱vánadap je̱ nꞌo̱o̱ꞌku̱n, je̱ꞌe̱ts a̱tseꞌe xpá̱mdap je̱m je̱ viijnk jayu kya̱ꞌm L  Je̱ja tseꞌe tooꞌ aajy vye̱ꞌnada, je̱meꞌe Jerusalén ña̱jkxta, je̱tseꞌe je̱ Jesús vyintooꞌvá̱kajada. Ax atu̱va ato̱ki tseꞌe tyanda je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk, tsa̱ꞌkidup tseꞌe du̱paꞌu̱xꞌo̱o̱kada. Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús du̱yaknayꞌamojkijidi je̱ ñu̱makme̱jtsk ixpa̱jkpata̱jk joma veꞌe toꞌk je̱ apu̱k it, je̱tseꞌe du̱tukꞌíxnuva juuꞌ veꞌe tónjup kó̱tsjup je̱ Jesús ma̱a̱t. P  Ax nu̱may tseꞌe juuꞌ veꞌe u̱xyam du̱nu̱má̱jidup, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱nu̱piꞌkidinup. Ku je̱ Jesús du̱ꞌavaꞌninuva je̱ yꞌo̱o̱ꞌku̱n (Mt. 20.17‑19; Lc. 18.31‑34) r] yakmo̱ꞌo̱pts je̱ꞌe̱ veꞌe u̱xyam mó̱kupx nax je̱ tya̱jk, je̱ yꞌuts, je̱ yꞌajch, je̱ cha̱ꞌa̱, je̱ tyeeꞌ, je̱ tyaak, je̱ yꞌónu̱k, je̱ts je̱ ñaax. Ax ku tseꞌe yakmo̱ꞌo̱t, yakjomtónup yaktitónupts je̱ꞌe̱ veꞌe. Je̱ts ku veꞌe je̱ nam it cho̱o̱ꞌndu̱ku̱t, joojntykinupts je̱ꞌe̱ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx. Q Je̱tseꞌe je̱ Jesús yꞌatsa̱a̱jv: ―Tyú̱vam xa a̱tseꞌe nvaꞌañ, pa̱n pa̱n tseꞌe a̱ts ka̱jx je̱ts je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook ka̱jx du̱maso̱o̱kp je̱ tya̱jk, je̱ yꞌuts, je̱ yꞌajch, je̱ cha̱ꞌa̱, je̱ tyeeꞌ, je̱ tyaak, je̱ ñu̱da̱ꞌa̱x, je̱ yꞌónu̱k, ukpu̱ je̱ ñaax, 2] Vanꞌit tseꞌe je̱ Pedro vyaajñ: ―Nmaso̱kka̱jx xa a̱a̱tseꞌe nu̱jom juuꞌ a̱a̱tseꞌe nꞌixp njayejpp vyeꞌna je̱ts a̱a̱ts mitseꞌe mpamiijn. ta Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús vyinꞌíxjidinuva je̱tseꞌe vyaajñ: ―Kaꞌa xa veꞌe je̱ jayu yꞌo̱ꞌyixjada je̱tseꞌe ñaajkpítsumjadat je̱p to̱kin ja̱a̱tp; ax je̱ Nteꞌyam, o̱ꞌyixjupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe je̱ jayu du̱yakpítsumu̱t je̱p to̱kin ja̱a̱tp, ku̱x nu̱jomeꞌe je̱ Nteꞌyam juuꞌ yꞌo̱ꞌyixkú̱xju̱.  Vanꞌit tseꞌe je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk atu̱va ato̱ki du̱tuntuktaandi, je̱tseꞌe ñavyaajnjidi: ―Pa̱n veꞌem xa veꞌe, ¿pa̱nts vineꞌe o̱ꞌyixjup je̱tseꞌe du̱jaye̱jpnit je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp? _7 Kaꞌa xa veꞌe choꞌoxa vintso̱ veꞌe je̱ camello ñáxu̱t je̱p xoꞌyu̱n jot ja̱a̱tp, je̱ꞌe̱ veꞌe tsoꞌox vintso̱ veꞌe je̱ kumeen jayu ñapyá̱mju̱t je̱m je̱ Nteꞌyam yꞌam kya̱ꞌm.  Ax ku tseꞌe je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk du̱ꞌamo̱tunajxti, atu̱va ato̱ki tseꞌe tyaandi. Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xjidinuva: ―¡Tsoꞌoxeꞌe o̱o̱y je̱tseꞌe je̱ kumeen jayu ñapyá̱mjadat je̱m je̱ Nteꞌyam yꞌam kya̱ꞌm! *M Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús du̱vinꞌixꞌapaaꞌviku̱jx pa̱n pa̱n jatyeꞌe naaꞌténijidup, je̱tseꞌe je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk du̱nu̱u̱jmidi: ―¡Tsoꞌox xa je̱ꞌe̱ veꞌe o̱o̱y je̱tseꞌe je̱ kumeen jayu ñapyá̱mjadat je̱m je̱ Nteꞌyam yꞌam kya̱ꞌm! E Vanꞌit tseꞌe je̱ jayu viijnk du̱jaꞌvi juuꞌ veꞌe je̱ Jesús kyo̱jts, vaꞌajts tsaachvinmaayp tseꞌe ña̱jkxni, ku̱x mayeꞌe o̱o̱y juuꞌ veꞌe yꞌixp jyayejpp. 9k Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús vyinꞌixji je̱ tso̱jku̱n ma̱a̱t, je̱tseꞌe du̱nu̱u̱jmi: ―Jadoꞌk viijn tseꞌe mkaꞌijtu̱xju̱. Na̱jkxu̱ xto̱o̱ꞌkka̱jxni nu̱jom juuꞌ veꞌe mꞌixp mjayejpp je̱ts mo̱o̱yni je̱ meen je̱ ayo̱o̱va jayu, veꞌem tseꞌe je̱ o̱ꞌyin xjayé̱pu̱t je̱m tsapjo̱o̱tm. Ma̱kkpa̱mu̱ je̱ mjo̱o̱t je̱ mjaꞌvin je̱tseꞌe mtsaachpaaꞌtu̱t ax joꞌn je̱ jayu juuꞌ veꞌe je̱ yꞌo̱o̱ꞌku̱n du̱ꞌana̱jkxip ku veꞌe je̱ cryuuz du̱paku̱ꞌu̱, vanꞌitts a̱tseꞌe xpamiinnit. +~O Vanꞌit tseꞌe je̱ jayu yꞌatsa̱a̱jv: ―Yakꞌixpa̱jkpa, ku a̱tseꞌe piꞌknum nveꞌna, vanꞌítanits a̱ts ya̱ꞌa̱ veꞌe nu̱jom nkutyún. S} Mnu̱jaꞌvip xa mitseꞌe je̱ pavaꞌnu̱n: “Kaꞌa tseꞌe myakjayuꞌo̱o̱ꞌku̱t, kaꞌa tseꞌe je̱ navya̱jku̱n xyakvintsa̱ꞌkintó̱kiyu̱t, kaꞌa tseꞌe mme̱e̱ꞌtsu̱t, kaꞌa tseꞌe je̱ jayu xnu̱vampé̱tu̱t, kaꞌa tseꞌe je̱ jayu xvinꞌa̱a̱ꞌnu̱t, vintsa̱ꞌa̱ga je̱ mteeꞌ je̱ mtaak.” [|/ Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xji: ―¿Nteꞌyam a̱tseꞌe xtij ku veꞌe mvaꞌañ je̱ts o̱y a̱tseꞌe? Toꞌkji xa je̱ꞌe̱ veꞌe pa̱neꞌe o̱y, je̱ Nteꞌyamts je̱ꞌe̱ veꞌe. U{# Tá̱vani tseꞌe je̱ Jesús tyooꞌpú̱k vyeꞌna, vanꞌit tseꞌe toꞌk je̱ jayu noomp vyinkutá̱miji. Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús du̱vinko̱xkteni, je̱tseꞌe du̱nu̱u̱jmi: ―O̱y yakꞌixpa̱jkpa, ¿tis a̱ts vineꞌe ntónup je̱ts a̱tseꞌe njaye̱jpnit je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp? z3 Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús du̱tseeꞌn je̱ piꞌk ónu̱kta, je̱tseꞌe je̱ kya̱ꞌa̱j du̱tuknu̱ka̱a̱jn, je̱tseꞌe du̱kunuuꞌkx. Ku je̱ Jesús du̱ma̱a̱tnakyo̱jtsji toꞌk je̱ mootsk ónu̱k juuꞌ veꞌe kumeen (Mt. 19.16‑30; Lc. 18.18‑30) Fy Tyú̱vam xa a̱tseꞌe nvaꞌañ, pa̱n pa̱n xa veꞌe kanapya̱a̱jmjup je̱m je̱ Nteꞌyam yꞌam kya̱ꞌm ax joꞌn je̱ piꞌk ónu̱k, kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe je̱m tyá̱kat. x  Ku veꞌe je̱ Jesús du̱ꞌix, vanꞌit tseꞌe yꞌe̱jkji je̱tseꞌe je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk du̱nu̱u̱jmidi: ―Maso̱ꞌo̱kta miits ya̱ piꞌk ónu̱kta je̱ts a̱tseꞌe xnu̱míndat, kaꞌa tseꞌe xkayakjajtjadat, ku̱x je̱ꞌe̱da pa̱n pa̱n jatyeꞌe ijttup je̱m je̱ Nteꞌyam yꞌam kya̱ꞌm, veꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌeda ax joꞌn ya̱ piꞌk ónu̱kta. pwY Vanꞌit tseꞌe du̱tuknu̱na̱jkxti je̱ piꞌk ónu̱kta je̱ Jesús je̱tseꞌe je̱ kya̱ꞌa̱j du̱tuknu̱kó̱nu̱t; ax je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk tseꞌe du̱kayakjajtjidup, je̱tseꞌe je̱ jayu du̱tuknu̱u̱jmidi. (vI Je̱ts pa̱n je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk tseꞌe du̱maso̱o̱knup je̱ ñu̱yaaꞌy je̱tseꞌe je̱ viijnk yaaꞌtya̱jk du̱pu̱k, yakvintsa̱ꞌkintó̱kivapts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ navya̱jku̱n. Ku je̱ Jesús du̱kunuuꞌkx je̱ piꞌk ónu̱kta (Mt. 19.13‑15; Lc. 18.15‑17) ru] Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xjidi: ―Pa̱n pa̱n xa veꞌe je̱ ñu̱da̱ꞌa̱x du̱maso̱o̱knup je̱tseꞌe je̱ viijnk ta̱ꞌa̱xta̱jk du̱pu̱k, yakvintsa̱ꞌkintó̱kipts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ navya̱jku̱n. =ts Ku tseꞌe je̱p tu̱jkp vye̱ꞌnada, vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk yꞌamo̱tutú̱vijidi pa̱n ti je̱ꞌe̱ veꞌe tyijp juuꞌ veꞌe kyo̱jts. s! Je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe, juuꞌ xa veꞌe je̱ Nteꞌyam tu̱du̱yaknamyukju̱, kaꞌa tseꞌe pa̱n nvaat du̱ꞌukyaknavyaꞌkxjinit. r3 veꞌem tseꞌe nu̱me̱jtsk yꞌijttinit ax joꞌn toꞌk jáyuji. Ax kaꞌa tseꞌe yꞌukme̱jtskini, toꞌkji je̱ꞌe̱ veꞌe tu̱jyajttini. q3 Je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe je̱ yaaꞌtya̱jk je̱ tyeeꞌ je̱ tyaak du̱maso̱o̱knit je̱tseꞌe du̱ma̱a̱tnamyojkjinit je̱ ñu̱da̱ꞌa̱x, p% Ax ku tseꞌe je̱ jayu cho̱o̱ꞌntk, je̱ Nteꞌyam tseꞌe du̱pa̱a̱m toꞌk je̱ yaaꞌtya̱jk je̱ts toꞌk je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk. o/ Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús yꞌatso̱o̱jvjidi: ―Veꞌemeꞌe je̱ Moisés du̱jaajy ku̱x ma̱kkeꞌe je̱ jayu je̱ vyinmaꞌyu̱nda. -nS Je̱tseꞌe yꞌatso̱o̱vdi: ―Yakjajt tseꞌe je̱ Moisés je̱tseꞌe je̱ yaaꞌtya̱jk je̱ ñu̱da̱ꞌa̱x du̱maso̱o̱knit pa̱n tooꞌva̱jkpeꞌe je̱ na̱k du̱mo̱o̱ynit je̱tseꞌe yakꞌíxu̱t yaknu̱jávat je̱ts kaꞌa je̱ꞌe̱ veꞌe du̱ꞌuknu̱da̱ꞌa̱xini. pmY Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús yꞌatso̱o̱jvjidi: ―¿Vintso̱seꞌe je̱ Moisés du̱pavaajñ? l  Vanꞌit tseꞌe je̱ fariseota̱jk du̱nu̱je̱ꞌydi je̱ Jesús je̱tseꞌe du̱tukka̱tsꞌíxtada. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe du̱nu̱u̱jmidi: ―¿Yakjajtypeꞌe je̱ pavaꞌnu̱n je̱tseꞌe je̱ yaaꞌtya̱jk je̱ ñu̱da̱ꞌa̱x du̱maso̱o̱knit? Zk / Ku veꞌe je̱ Jesús cha̱a̱ꞌn je̱m Capernaum, vanꞌit tseꞌe jye̱ꞌy je̱m jadoꞌk adoꞌom Jordán ma̱ja̱ na̱paꞌam, myutá̱mip tseꞌe je̱m judéait yꞌit jo̱o̱tm. Je̱m tseꞌe nu̱may je̱ jayu ñayꞌamojkijidi joma veꞌe je̱ꞌe̱, je̱tseꞌe je̱ nu̱may jayu du̱yakꞌixpu̱jk ax joꞌn du̱tún yꞌijt. ujc 2O̱y xa veꞌe je̱ kaan. Ax pa̱n tó̱kinup tseꞌe je̱ tyaꞌmu̱tsin, ni vintso̱va tseꞌe kyaꞌó̱yat je̱tseꞌe tyaꞌmu̱tsinuvat. Veꞌem itta ax joꞌn je̱ o̱y kaan je̱ts joojntykada o̱y jo̱o̱t toꞌk jadoꞌk.>iu 1Veꞌem ax joꞌn je̱ tá̱nu̱k ya̱x yakkaana je̱tseꞌe tyaꞌmu̱tsat, nay veꞌempa tseꞌe je̱ jayu je̱ tsaachpaatu̱n du̱yaknaxta je̱tseꞌe du̱tukꞌó̱yadat. ,hQ 0je̱m joma veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx tyá̱nu̱ka je̱ts joma veꞌe je̱ ja̱a̱jn kyajuuntpiꞌits. Je̱ kaan tukmuꞌaꞌixmojkin (Mt. 5.13; Lc. 14.34‑35) >gu /Je̱ts pa̱n toꞌk tseꞌe je̱ mviijn juuꞌ veꞌe myakto̱kintoojnjup, tunyakpítsumu̱ts; ku̱x nu̱yojk o̱yeꞌe toꞌk adoꞌom viijnax mꞌítu̱t je̱tseꞌe mtá̱kat je̱m je̱ Nteꞌyam yꞌam kya̱ꞌm je̱ts kaꞌa veꞌe ku veꞌe mna̱jkxu̱t me̱jtsk adoꞌom viijnax je̱m ja̱njo̱o̱tm, nfU .je̱m joma veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx tyá̱nu̱ka je̱ts joma veꞌe je̱ ja̱a̱jn kyajuuntpiꞌits. ?ew -Je̱ts pa̱n toꞌk tseꞌe je̱ mtek juuꞌ veꞌe myakto̱kintoojnjup, tunku̱spóxu̱ts; ku̱x nu̱yojk o̱yeꞌe pakno̱o̱n mꞌítu̱t je̱tseꞌe xjaye̱jpnit je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp je̱ts kaꞌa veꞌe ku veꞌe mna̱jkxu̱t me̱jtsk adoꞌom tékax je̱m ja̱njo̱o̱tm, ndU ,je̱m joma veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx tyá̱nu̱ka je̱ts joma veꞌe je̱ ja̱a̱jn kyajuuntpiꞌits. Kc +Ax pa̱n toꞌk tseꞌe je̱ mka̱ꞌa̱j juuꞌ veꞌe myakto̱kintoojnjup, tunku̱spóxu̱ts; ku̱x nu̱yojk o̱yeꞌe ka̱no̱o̱n mꞌítu̱t je̱tseꞌe xjaye̱jpnit je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp je̱ts kaꞌa veꞌe ku veꞌe mna̱jkxu̱t me̱jtsk adoꞌom ka̱ꞌa̱jax je̱m ja̱njo̱o̱tm, b9 *’Jyapa̱na pa̱n pa̱neꞌe du̱tukmaso̱o̱kp je̱ Nteꞌyam je̱ tyooꞌ toꞌk je̱ piꞌk ónu̱k juuꞌ a̱tseꞌe xjaanchjaꞌvip, nu̱yojk o̱y tseꞌe ku̱yꞌijtu̱xju̱ je̱ jayu je̱tseꞌe toꞌk je̱ paan taak yaktukyuktsum je̱tseꞌe yakmaaxyna̱víppini. a )Je̱ts je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe mmo̱o̱jyju̱dup o̱tyoꞌk vaasova je̱ tsoxk na̱a̱j ku̱xeꞌe a̱ts xjaanchjávada, a̱ts, je̱ Cristo, tyú̱vam xa a̱tseꞌe nvaꞌañ je̱ts yaktonu̱mpijtjinuvap je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe o̱y. Kutsa̱ꞌa̱ga xa veꞌe o̱o̱y ku veꞌe je̱ jayu ntukmaso̱o̱kumda je̱ Nteꞌyam je̱ tyooꞌ (Mt. 18.6‑9; Lc. 17.1‑2) i`K (Pa̱n pa̱n u̱u̱ꞌmeꞌe xkatsoꞌoxpa̱jkumdup, u̱u̱ꞌm ma̱a̱ttats je̱ꞌe̱ veꞌe. _  'Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús vyaajñ: ―Kaꞌa xa miitseꞌe veꞌem ku̱xnu̱u̱jmidi, ku̱x pa̱n pa̱neꞌe je̱ ma̱jin du̱toomp a̱ts je̱ nkutojku̱n ka̱jx, kaꞌa tseꞌe yꞌo̱ꞌyixju̱ je̱ts a̱tseꞌe jatyji xko̱ꞌo̱ñu̱kó̱tsat. ^5 &Vanꞌit tseꞌe je̱ Juan je̱ Jesús du̱nu̱u̱jmi: ―Yakꞌixpa̱jkpa, nꞌix xa a̱a̱tseꞌe toꞌk je̱ jayu juuꞌ veꞌe mits je̱ mxa̱a̱j du̱ko̱jtspaatp je̱tseꞌe je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap du̱yakpítsum je̱m je̱ jayu jyaꞌvin ka̱jxm. Ax veꞌemts a̱a̱tseꞌe nnu̱u̱jma je̱ts kaꞌa veꞌe veꞌem jyátu̱kat, je̱ꞌe̱ ka̱jx ku veꞌe u̱u̱ꞌm ma̱a̱tta kyavídu̱t. ]9 %―Je̱ jayu pa̱n pa̱neꞌe a̱ts ka̱jx o̱y jayu napya̱a̱jmjup ma̱a̱t toꞌk je̱ piꞌk ónu̱k ax joꞌn ya̱ꞌa̱, veꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌe ax joꞌn o̱y jayu ku̱ñapya̱a̱jmji a̱ts ma̱a̱t. Ax je̱ jayu pa̱n pa̱neꞌe o̱y jayu napya̱a̱jmjup a̱ts ma̱a̱t, veꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌe ax joꞌn o̱y jayu ku̱ñapya̱a̱jmji ma̱a̱t je̱ꞌe̱ pa̱n a̱tseꞌe xke̱jxp. “Pa̱n pa̱n u̱u̱ꞌmeꞌe xkatsoꞌoxpa̱jkumdup, u̱u̱ꞌm ma̱a̱ttats je̱ꞌe̱ veꞌe” (Lc. 9.49‑50; Mt. 10.42) \ $Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús du̱majch je̱m toꞌk je̱ piꞌk ónu̱k kya̱ꞌm je̱tseꞌe je̱ja yꞌixpa̱jkpata̱jk akujk du̱pu̱u̱jm. Vanꞌit tseꞌe du̱tse̱e̱ꞌnmujk je̱ piꞌk ónu̱k je̱tseꞌe du̱nu̱u̱jmi je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk: d[A #Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús yꞌa̱jxtk, je̱tseꞌe du̱yaaxjidi je̱ ñu̱makme̱jtsk ixpa̱jkpata̱jk, je̱tseꞌe du̱nu̱u̱jmidi: ―Pa̱n pa̱neꞌe du̱tso̱jkp je̱tseꞌe du̱nu̱ma̱jiká̱xu̱t amiitsjida, vaꞌan tseꞌe du̱napyu̱mju̱ ax joꞌn toꞌk juuꞌ veꞌe du̱nu̱piꞌkika̱jxp je̱tseꞌe anañu̱joma du̱pattónat. ,ZQ "Ama̱ꞌa̱t tseꞌe tyaandi ku̱x tá̱vani veꞌe ñatyukkó̱tsjada vyeꞌna je̱ja tooꞌ aajy pa̱n pa̱neꞌe du̱nu̱ma̱jika̱jxp aje̱ꞌe̱jyjida. vYe !Vanꞌit tseꞌe jye̱ꞌydi je̱m capernaaumit kyajpu̱n ka̱jxm. Ku tseꞌe je̱ Jesús je̱p tu̱jkp vyeꞌna, je̱tseꞌe du̱ꞌamo̱tutu̱vi je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk: ―¿Tiseꞌe tu̱mnatyukkó̱tsjada je̱ja tooꞌ aajy? X Ax kaꞌa tseꞌe je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk du̱vinmó̱tudi juuꞌ veꞌe kyo̱jts, tsa̱ꞌkidup tseꞌe je̱tseꞌe du̱ꞌamo̱tutu̱viꞌó̱yadat pa̱n vintso̱ veꞌe du̱tij. Je̱ꞌe̱ pa̱neꞌe du̱nu̱má̱jip (Mt. 18.1‑5; Lc. 9.46‑48) 1W[ ku̱x yakꞌixpu̱jkpeꞌe je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe du̱na̱a̱jmada: ―Yakpá̱mupts a̱tseꞌe je̱m je̱ jayu kya̱ꞌm, xyakꞌo̱o̱ꞌktapts a̱tseꞌe, ax kutoojk xa̱a̱jts a̱tseꞌe njoojntykpa̱jknuvat, a̱ts, je̱ Jayu Juuꞌ veꞌe Nu̱pa̱a̱mdu̱ka Ijtp. [V/ Ku veꞌe je̱m cho̱o̱ꞌndi, vanꞌit tseꞌe ñu̱jkx je̱m galiléait yꞌit jo̱o̱tm. Kaꞌa tseꞌe je̱ Jesús du̱jatsa̱jk je̱tseꞌe je̱ jayu ku̱du̱nu̱jaꞌvi pa̱n joma veꞌe vyídu̱t &UE Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús yꞌatsa̱a̱jv: ―Ka o̱yvinꞌítap xa ya̱ꞌa̱ veꞌe pyítsumda, vanꞌitji veꞌe ku veꞌe je̱ jayu chapka̱ts je̱tseꞌe je̱ jayu yꞌayooja. Ku je̱ Jesús je̱ yꞌo̱o̱ꞌku̱n du̱ꞌavaꞌninuva (Mt. 17.22‑23; Lc. 9.43‑45) T- Ax ku tseꞌe je̱ Jesús je̱p tu̱jkp tya̱jki, vanꞌit tseꞌe je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk yꞌamo̱tutú̱vijidi apu̱k: ―¿Tya̱jxs a̱a̱tseꞌe xkaꞌo̱ꞌyixji je̱ts a̱a̱tseꞌe je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap nyakpítsumu̱t je̱m je̱ jayu jyaꞌvin ka̱jxm? sS_ Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús je̱m kya̱ꞌm myajtsji je̱tseꞌe yakpojtu̱kji, je̱tseꞌe tyeni. R Vanꞌit tseꞌe je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap yꞌaka̱a̱ꞌstk je̱tseꞌe jadoꞌma du̱xitu̱yo̱ꞌy ma̱kk, je̱tseꞌe pyítsumni, je̱ o̱o̱ꞌkpa joꞌn tseꞌe du̱tunyaktaajñ. Ax nu̱may tseꞌe vyaandi: ―Ta̱ xa ya̱ꞌa̱ veꞌe yꞌa̱a̱ꞌk. dQA Ku tseꞌe je̱ Jesús du̱ꞌix je̱ts nayꞌamojkijidupeꞌe je̱ nu̱may jayu, vanꞌit tseꞌe ma̱kk du̱tuknu̱u̱jmi je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap, je̱tseꞌe vyaajñ: ―Ko̱ꞌo̱yjáyuvap juuꞌ veꞌe yakꞌooꞌmp yaknajtp, a̱ts mitseꞌe mpavaampy, pítsumu̱ je̱m ya̱ jayu jyaꞌvin ka̱jxm, kaꞌa tseꞌe xꞌuktukta̱jkinit. cP? Ax tun jatyji tseꞌe je̱ paꞌam jayu je̱ tyeeꞌ je̱ Jesús ma̱kk du̱muka̱jts: ―Njaanchjaꞌvip a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe; puta̱ka a̱ts toꞌk aaj je̱ts a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe nu̱yojk njaanchjávat. DO Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús yꞌatsa̱a̱jv: ―¡Pa̱n xꞌo̱ꞌyixjupts a̱tseꞌe! Nu̱jom tseꞌe juuꞌ yꞌo̱ꞌyixju̱ pa̱n pa̱neꞌe je̱ Nteꞌyam du̱jaanchjaꞌvip. uNc Ax may náxani tseꞌe tyunja̱nvívupaja je̱tseꞌe tyunyakꞌo̱o̱ꞌkuvaꞌañju̱. Pa̱n mꞌo̱ꞌyixjupts mitseꞌe je̱tseꞌe xtónu̱t o̱yvinxu̱pa, tukmo̱ꞌtkts a̱a̱tseꞌe toꞌk aaj je̱ts a̱a̱tseꞌe xputá̱kat. qM[ Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús je̱ paꞌam jayu je̱ tyeeꞌ du̱ꞌamo̱tutu̱vi: ―¿Vinꞌitts ya̱ꞌa̱ veꞌe veꞌem jyajtꞌukvaajñ? Je̱tseꞌe yꞌatsa̱a̱jv: ―Namyootsk xa ya̱ꞌa̱ veꞌe veꞌem jyajtꞌukvaajñ. _L7 Vanꞌit tseꞌe du̱yakna̱jkxti. Ax ku tseꞌe je̱ Jesús je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap yꞌixji, vanꞌit tseꞌe je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap je̱ paꞌam jayu ma̱kk du̱tunxitu̱yo̱ꞌy je̱tseꞌe du̱yaknaxvipp, je̱tseꞌe je̱ paꞌam jayu tyunnep tyunteꞌpx je̱tseꞌe je̱ a̱a̱ꞌpk pyítsum je̱p je̱ paꞌam jayu yꞌávup. PK Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús yꞌatsa̱a̱jv: ―¡Miits xa je̱ꞌe̱ veꞌeda juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam du̱kajaanchjaꞌvidup je̱ts ka vintú̱vap je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe mtoondup! ¿Joma vaat a̱tseꞌe njaaꞌkjaꞌítu̱t miits ma̱a̱tta je̱tseꞌe njaaꞌkjamuté̱nadat? Yakminda je̱ paꞌam jayu. sJ_ Je̱tseꞌe je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap a̱ts je̱ nꞌónu̱k jyajoma du̱mach je̱tseꞌe du̱yakkitu, je̱tseꞌe je̱p a̱ts je̱ nꞌónu̱k yꞌávup pyítsum je̱ naꞌa a̱a̱ꞌpk, je̱tseꞌe je̱ mex ñatya̱tskaaꞌtyju̱, je̱tseꞌe tyunku̱piku̱x. Ta̱ts a̱tseꞌe njanu̱u̱jma ya̱ mꞌixpa̱jkpata̱jk je̱ts je̱meꞌe jyaꞌvin ka̱jxm du̱yakpítsumdat je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap juuꞌ veꞌe yakꞌooꞌmjup a̱ts je̱ nꞌónu̱k; ax kaꞌa tseꞌe yꞌo̱ꞌyixjada. ZI- Vanꞌit tseꞌe toꞌk yꞌatsa̱a̱jv: ―Yakꞌixpa̱jkpa, ta̱ xa a̱tseꞌe je̱ nmajntk nyakmín juuꞌ veꞌe je̱m jyaꞌvin ka̱jxm je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap, je̱ꞌe̱ tseꞌe yakꞌooꞌmjup. pHY Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús yꞌamo̱tutú̱vijidi: ―¿Tiseꞌe mko̱jtstup ma̱a̱t ya̱ꞌa̱da? 9Gk Ax ku tseꞌe je̱ nu̱may jayu je̱ Jesús du̱ꞌixti, vanꞌit tseꞌe atu̱va ato̱ki tyaandi je̱tseꞌe noomp du̱ꞌana̱jkxidi, je̱tseꞌe du̱ko̱jtspo̱o̱ꞌkxti. [F/ Ku veꞌe je̱ Jesús jye̱ꞌy joma veꞌe je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk juuꞌ veꞌe kapana̱jkxju̱du je̱m ko̱pk viinm, vanꞌit tseꞌe du̱ꞌix je̱ts je̱meꞌe nu̱may je̱ jayu tu̱ñaaꞌvaꞌkvídu̱tjada. Je̱m tseꞌe je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk je̱ts je̱ tsaptu̱jkpit yakꞌixpa̱jkpata̱jk ñakyo̱jtsvintsó̱vjada. "E= Ax veꞌemts a̱ts miitseꞌe nna̱a̱jmada, o̱jts xa je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ jayu juuꞌ veꞌe veꞌem ax joꞌn je̱ Elías, ax tyoonduts je̱ꞌe̱ veꞌe ax joꞌn du̱tso̱jkti, veꞌem ax joꞌn je̱ Kunuuꞌkx Jatyán vyaꞌañ je̱ꞌe̱ ka̱jx. Ku je̱ Jesús du̱yakjo̱tka̱daaky toꞌk je̱ jayu juuꞌ veꞌe je̱m jyaꞌvin ka̱jxm je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap (Mt. 17.14‑21; Lc. 9.37‑43) 3D_ Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús yꞌatsa̱a̱jv: ―Tyú̱vam xa je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ts miinnuvapeꞌe tooꞌva̱jkp je̱ Elías je̱tseꞌe nu̱jom du̱yakꞌo̱ꞌyinuvat. ¿Ax vintso̱ tseꞌe je̱ Kunuuꞌkx Jatyán vyaꞌañ a̱ts ka̱jx?, a̱ts, je̱ Jayu Juuꞌ veꞌe Nu̱pa̱a̱mdu̱ka Ijtp. Veꞌem xa veꞌe vyaꞌañ je̱ts tsaachpaaꞌtup a̱tseꞌe o̱o̱y je̱ts a̱tseꞌe nyakjomtónu̱t nyaktitónu̱t. C9 Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk yꞌamo̱tutú̱vijidi: ―¿Tya̱jxseꞌe je̱ tsaptu̱jkpit yakꞌixpa̱jkpata̱jk vyaꞌanda je̱ts tun vinko̱pk je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe tooꞌva̱jkp je̱ Elías myiinnuvat je̱ts kaꞌa veꞌe je̱ Cristo? 2B] Ax kyutyoondu tseꞌe je̱ Jesús je̱ yꞌayook ax joꞌn yaknu̱u̱jmidi. Je̱tseꞌe ñayꞌamo̱tutú̱vijidi pa̱n ti je̱ꞌe̱ veꞌe tyijp ku veꞌe je̱ jayu jyoojntykpa̱jknuvat. Je̱ Yakna̱pe̱jtpa Juan tseꞌe je̱ jayu du̱yakvimpijt je̱ Nteꞌyam ma̱a̱t (Mt. 17.10‑13) WA' Ku veꞌe je̱m ko̱pk viinm kya̱daaktini, vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús ma̱kk tyukna̱ꞌmu̱xjidi: ―Kaꞌa tseꞌe pa̱n xvaajnjadat ti veꞌe tu̱xꞌixta, vanꞌítnumeꞌe ku veꞌe tá̱vani a̱ts nꞌo̱o̱ꞌkni vyeꞌna je̱ts a̱tseꞌe njoojntykpa̱jknuvat, a̱ts, je̱ Jayu Juuꞌ veꞌe Nu̱pa̱a̱mdu̱ka Ijtp. @} Ax ku tseꞌe jyo̱o̱ꞌkꞌixꞌavíttini, kaꞌa tseꞌe du̱ꞌukpa̱nꞌixpaattini, naaydumeꞌe je̱ Jesús. H?  Vanꞌit tseꞌe toꞌk pa̱k je̱ vínu̱ts ñu̱je̱ꞌyjidi je̱tseꞌe yoꞌtsjidi; je̱p tseꞌe vínu̱ts ja̱a̱tp du̱ꞌamo̱tunajxti toꞌk je̱ ayook. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaajñ: ―Ya̱ꞌa̱ xa veꞌe a̱ts je̱ nꞌOnu̱k, juuꞌ a̱tseꞌe o̱o̱y ntuntsa̱jkp. Amo̱tunaxta juuꞌ veꞌe kya̱jtsp. >  Veꞌem tseꞌe vyaajñ ku̱x kaꞌa veꞌe du̱nu̱java vyeꞌna je̱ts ti veꞌe kya̱jtsp, tsa̱ꞌkidu veꞌe o̱o̱y. :=m Vanꞌit tseꞌe je̱ Pedro je̱ Jesús du̱nu̱u̱jmi: ―Yakꞌixpa̱jkpa, o̱y xa je̱ꞌe̱ veꞌe ku a̱a̱tseꞌe yaja nꞌit. Vaꞌants a̱a̱ts du̱pu̱mu̱ toojk je̱ piꞌk ojts atya̱jk: toꞌk mits mje̱ꞌe̱, je̱ts toꞌk je̱ Moisés jye̱ꞌe̱, je̱ts jadoꞌk je̱ Elías jye̱ꞌe̱. !<; Vanꞌit tseꞌe vyaꞌkke̱ꞌxti je̱ja je̱ꞌe̱ vyinkujkta je̱ Elías ma̱a̱t je̱ Moisés, je̱tseꞌe je̱ Jesús du̱ma̱a̱tnakyo̱jtsjidi. d;A je̱tseꞌe je̱ vyit o̱jts jyajtni ajajp ata̱ꞌkxp, vaꞌajts po̱o̱ꞌp, veꞌem ax joꞌn je̱ tsapꞌa̱a̱ꞌpk, veꞌem ax joꞌn ni pa̱na kyaꞌo̱ꞌyixju̱ je̱tseꞌe du̱pojpo̱o̱ꞌpat yaja naxviijn. ":= Kutojtu̱k xa̱a̱j tseꞌe je̱ Jesús du̱vo̱vu̱tsa̱a̱ꞌn je̱ Pedro ma̱a̱t je̱ Santiago je̱ts je̱ Juan, je̱tseꞌe je̱ꞌe̱jyjida du̱va̱a̱jv apu̱k joma veꞌe toꞌk je̱ ko̱pk juuꞌ veꞌe ka̱jxm. Vanꞌit tseꞌe tyikts je̱ja je̱ꞌe̱ vyinkujkta, t9 c Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xjidinuva: ―Tyú̱vam xa a̱tseꞌe nvaꞌañ je̱ts je̱ja veꞌe yaja je̱ jayu juuꞌ veꞌe kaꞌo̱o̱ꞌktup, vanꞌítnumeꞌe ku veꞌe tá̱vani du̱ꞌixta vyeꞌna je̱ Nteꞌyam je̱ kyutojku̱n ma̱kk du̱mumiinni. Ku je̱ Jesús tyikts je̱tseꞌe yꞌajaj yꞌatu̱ꞌkx (Mt. 17.1‑9; Lc. 9.28‑36) 18[&Ku̱x pa̱n pa̱n xa a̱tseꞌe xtuktso̱ꞌo̱tyoomp je̱tseꞌe du̱tuktso̱ꞌo̱tyoompa juuꞌ a̱tseꞌe nka̱jtsp yaja ya̱ tó̱kinax jayu vyinkujkta juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam du̱maso̱o̱ktup, ntuktso̱ꞌo̱tyoompapts a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe ku a̱tseꞌe nmiinnuvat je̱ nTeeꞌ je̱ mya̱jin ma̱a̱t je̱ts ma̱a̱t je̱ vaꞌajts aangelesta̱jk, a̱ts, je̱ Jayu Juuꞌ veꞌe Nu̱pa̱a̱mdu̱ka Ijtp.;7o%Ax ku tseꞌe je̱ jayu vinto̱ki yꞌit, kaꞌa xa veꞌe tii ti veꞌe je̱ jayu ku̱du̱yaky je̱tseꞌe du̱jaye̱jpnit je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp. L6$Ni vinxu̱pa xa je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ jayu kyatoꞌnu̱xju̱t ku veꞌe du̱je̱ꞌe̱iká̱xu̱t nu̱jom ya̱ naxviijnit it je̱tseꞌe vyintó̱kinit je̱ jayu je̱ jyo̱o̱t je̱ jyaꞌvin. 95k#Ku̱x pa̱n pa̱n a̱tseꞌe xkajaanchjaꞌvip ku̱xeꞌe du̱tsa̱ꞌa̱ga je̱ yꞌo̱o̱ꞌku̱n, kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe du̱jayé̱pu̱t je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp; ax pa̱n pa̱nts a̱tseꞌe ijtp xjaanchjaꞌvip, ó̱yameꞌe yꞌo̱o̱ꞌku̱t a̱ts ka̱jx je̱ts je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook ka̱jxpa, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱jaye̱jpnup je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp. 4}"Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús je̱ nu̱may jayu du̱yaaxjidi ma̱a̱t je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk je̱tseꞌe du̱nu̱u̱jmidi: ―Pa̱n pa̱n xa veꞌe du̱tso̱jkp je̱tseꞌe yꞌijtnit a̱ts ma̱a̱t, vaꞌan tseꞌe du̱maso̱kka̱jxni je̱ yꞌavintso̱ vinmaꞌyu̱n, je̱ jyo̱o̱t je̱ jyaꞌvin du̱ma̱kkpá̱mu̱t je̱tseꞌe chaachpaaꞌtu̱t ax joꞌn je̱ jayu juuꞌ veꞌe je̱ yꞌo̱o̱ꞌku̱n du̱ꞌana̱jkxip ku veꞌe je̱ cryuuz du̱paku̱ꞌu̱, je̱ts a̱tseꞌe xpamiinnit. 3)!Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús vyaꞌku̱mpijt je̱tseꞌe du̱ꞌaꞌixtk je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk, je̱tseꞌe je̱ Pedro du̱nu̱u̱jmi: ―¡Vinvaꞌkvaꞌatsu̱ a̱ts! Mma̱a̱tnavya̱a̱ꞌnjup xa mitseꞌe je̱ Satanás ku veꞌe veꞌem xka̱ts, kaꞌa xa mitseꞌe veꞌem je̱ vinmaꞌyu̱n xjayep ax joꞌn je̱ Nteꞌyam, veꞌem mitseꞌe je̱ vinmaꞌyu̱n xjayep ax joꞌn je̱ jayu. 42a Vaꞌajts tseꞌe du̱ka̱jts ya̱ ayook. Vanꞌit tseꞌe je̱ Pedro je̱ Jesús apu̱k du̱ja̱va̱a̱jv je̱tseꞌe du̱tuknu̱u̱jmi ku̱xeꞌe veꞌem vyaajñ. 1Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk jidu̱ꞌu̱m du̱yakꞌixpa̱jkꞌukvaajñ: ―Tun vinko̱pk je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ts a̱tseꞌe o̱o̱y ntuntsaachpaaꞌtu̱t. Kaꞌats a̱tseꞌe xkuvá̱ktat je̱ israeejlit je̱ myú̱jit jáyuda, je̱ teeꞌta̱jk je̱ vyintsa̱nda, je̱ts je̱ tsaptu̱jkpit yakꞌixpa̱jkpata̱jkta; xyakꞌo̱o̱ꞌktapts a̱tseꞌe je̱ jayu, ax joojntykpa̱jknuvapts a̱tseꞌe kutoojk xa̱a̱j, a̱ts, je̱ Jayu Juuꞌ veꞌe Nu̱pa̱a̱mdu̱ka Ijtp. q0[Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús tyukpavaajnjidi je̱ts ni pa̱na veꞌe du̱kavaajnjadat je̱ts je̱ꞌe̱ je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Cristo. Ku je̱ Jesús du̱ꞌavaꞌni je̱ yꞌo̱o̱ꞌku̱n (Mt. 16.21‑28; Lc. 9.22‑27) ./UVanꞌit tseꞌe je̱ Jesús yꞌamo̱tutú̱vijidi: ―Je̱ts miitsta, ¿vintso̱ts miitseꞌe mvaꞌanda je̱ts pa̱n a̱tseꞌe? Vanꞌit tseꞌe je̱ Pedro yꞌatsa̱a̱jv: ―Mits xa je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Cristo, juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam vyinko̱o̱n je̱tseꞌe yakkutojknit. .Vanꞌit tseꞌe yꞌatso̱o̱vdi: ―Je̱m xa veꞌe pa̱neꞌe vaandup je̱ts mitseꞌe je̱ Yakna̱pe̱jtpa Juan, je̱m tseꞌe pa̱neꞌe vaanduvap je̱ts je̱ Elías mitseꞌe, ax nay je̱mpa tseꞌe pa̱n pa̱neꞌe vaanduvap je̱ts mitseꞌe nu̱toꞌk je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpa juuꞌ veꞌe ju̱jpani o̱o̱ꞌktinu, ax je̱ꞌe̱k tseꞌe joojntykpa̱jknuva. H- Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús cha̱a̱ꞌn ma̱a̱t je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk je̱tseꞌe ña̱jkxti je̱m Cesarea de Filipo. Je̱e̱na veꞌe tooꞌ aajy vye̱ꞌnada, vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk du̱ꞌamo̱tutú̱vidi: ―¿Vintso̱seꞌe je̱ jayu vyaꞌanda, pá̱nu̱k a̱tseꞌe? &,EVanꞌit tseꞌe je̱m tya̱kꞌam du̱pake̱jxni je̱tseꞌe du̱nu̱u̱jmi: ―Kaꞌa tseꞌe mtá̱kat je̱m kajpu̱n jo̱o̱tm; ni pa̱na tseꞌe je̱m xkavaajnjat. Ku je̱ Pedro du̱ꞌavaꞌni je̱ts je̱ Jesús je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Cristo (Mt. 16.13‑20; Lc. 9.18‑21) V+%Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús vyinkuto̱ꞌnijinuva, je̱tseꞌe je̱ viints jayu je̱ vyiijn yꞌo̱ꞌyika̱jxni, jyo̱tka̱daakni, vaꞌajts tseꞌe je̱ vyiijn du̱tukꞌixni nu̱jom juuꞌ jaty. :*mVanꞌit tseꞌe yꞌixvaꞌkxy, je̱tseꞌe vyaajñ: ―Nꞌixp a̱tseꞌe je̱ jayu yo̱ꞌo̱yda; veꞌem tseꞌe kye̱ꞌe̱xta ax joꞌn je̱ ku̱p ku̱yo̱ꞌydi joꞌn. )Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús je̱ viints jayu je̱ kya̱ꞌa̱j du̱majch je̱tseꞌe du̱yaknu̱jkx je̱m kajpu̱n paꞌam, je̱tseꞌe je̱ chuj du̱pa̱a̱jmji je̱ vyiijn. Vanꞌit tseꞌe du̱ꞌamo̱tutu̱vi je̱ viints jayu pa̱n yꞌixpeꞌe o̱yvinxu̱pa. ](3Je̱ꞌydu tseꞌe je̱m betsáidait kyajpu̱n ka̱jxm. Vanꞌit tseꞌe toꞌk je̱ viints jayu du̱tuknu̱na̱jkxti je̱ Jesús je̱tseꞌe du̱munooꞌkxtkti je̱tseꞌe du̱tó̱nu̱t je̱ viints jayu. 1'[Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xjidi: ―¿Tya̱jx tseꞌe xkavinmó̱tuda? Ku je̱ Jesús du̱yakjo̱tka̱daaky toꞌk je̱ viints jayu je̱p Betsaida &Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús yꞌamo̱tutú̱vijidi: ―Ax ku tseꞌe vuxtojtu̱k je̱ tsapkaaky vyeꞌna je̱ts nu̱maktaaxk miijl naxy je̱ jáyuda, ¿vinxu̱p kach tseꞌe xpa̱kmojktini? Je̱tseꞌe yꞌatso̱o̱vdi: ―Vuxtojtu̱k kachseꞌe. q%[Ku a̱tseꞌe ntojkvaꞌkxy mugo̱o̱xk je̱ tsapkaaky je̱tseꞌe nu̱mugo̱o̱xk miijl naxy je̱ jayu kyaaydi, ¿vinxu̱p kach tseꞌe xpa̱kmojktini je̱ tsapkaaky kunax? Je̱tseꞌe yꞌatso̱o̱vdi: ―Makme̱jtsk kachseꞌe. $%¿Je̱meꞌe je̱ mviijnda je̱tseꞌe xkaꞌixta? ¿Je̱meꞌe je̱ mtaatskta je̱tseꞌe xkamó̱tuda? ¿Kaꞌa veꞌe xjaaꞌmyé̱tsta? %#CAx ku tseꞌe je̱ Jesús du̱nu̱jaꞌvi, vanꞌit tseꞌe je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk du̱nu̱u̱jmidi: ―¿Tya̱jxseꞌe mvaꞌanda je̱ts kaꞌa veꞌe je̱ tsapkaaky tu̱xyakme̱tsta? ¿Kaꞌa veꞌe xvinmó̱tuda? ¿Kaꞌa veꞌe xvinjávada? ¿Ma̱kkeꞌe je̱ mkuvajkta? 6"eVanꞌit tseꞌe je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk ñavyaajnjidi: ―Je̱ꞌe̱ ka̱jx xa ya̱ꞌa̱ veꞌe veꞌem vyaꞌañ ku̱xeꞌe je̱ tsapkaaky tu̱nkayakme̱jtsumda. w!gVanꞌit tseꞌe je̱ Jesús tyukpavaajnjidi, je̱tseꞌe ña̱ꞌmu̱xjidi: ―Mnayꞌíxjadap tseꞌe je̱tseꞌe xkakuvá̱ktat je̱ levadura juuꞌ veꞌe je̱ fariseota̱jk jye̱ꞌe̱da je̱ts je̱ yakkutojkpa Herodes jye̱ꞌe̱. = sAx jyaaꞌtyó̱kidu tseꞌe je̱ Jesús je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk je̱tseꞌe je̱ tsapkaaky ku̱du̱pa̱a̱mdi je̱m barco jo̱o̱tm, tun toꞌkji tseꞌe du̱ma̱a̱dada. 3 Vanꞌit tseꞌe du̱maso̱o̱kti je̱ nu̱may jayu je̱tseꞌe tya̱jkinuva je̱m barco jo̱o̱tm, je̱tseꞌe ñu̱jkx je̱m jadoꞌk adoꞌom ma̱ja̱ na̱ꞌaka̱ya paꞌam. Je̱ fariseo je̱ yꞌixpa̱jku̱n tseꞌe je̱ jayu du̱yakvinmamyaꞌtp (Mt. 16.5‑12) V% Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús mya̱jxej je̱tseꞌe vyaajñ: ―¿Tya̱jxts ya̱ꞌa̱ veꞌe ya̱ jayu du̱ꞌamó̱tuda je̱ts a̱tseꞌe ntoojnjadat je̱ ma̱ja̱ nu̱jaꞌvin je̱tseꞌe veꞌem juuꞌ du̱jaanchjávadat? Tyú̱vam xa a̱tseꞌe nvaꞌañ je̱ts kaꞌa veꞌe ya̱ jayu je̱ ma̱ja̱ nu̱jaꞌvin du̱ꞌíxtat. 3 Vanꞌit tseꞌe je̱ fariseota̱jk je̱ Jesús du̱vinkutá̱midi je̱tseꞌe du̱ꞌamó̱tudi je̱tseꞌe tyoꞌnu̱xjadat je̱ tsajmit ma̱ja̱ nu̱jaꞌvin, veꞌem tseꞌe du̱yaknu̱ke̱ꞌxnatá̱kat je̱ts je̱ Nteꞌyam ma̱a̱t je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Jesús. w je̱tseꞌe tya̱jki je̱m barco jo̱o̱tm ma̱a̱t je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk; je̱m tseꞌe dalmanútait yꞌit jo̱o̱tm ña̱jkxti. Ku je̱ fariseota̱jk du̱ꞌamó̱tudi je̱ tsajmit ma̱ja̱ nu̱jaꞌvin (Mt. 16.1‑4; Lc. 12.54‑56) #? ax nu̱maktaaxk miijl joꞌn tseꞌe yꞌijtti je̱ yaaꞌtya̱jk juuꞌ veꞌe kaaydu. Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús je̱ nu̱may jayu du̱pake̱jxtini, 5Kaaydu tseꞌe je̱ jayu, je̱tseꞌe kyooxjidi. Vanꞌit tseꞌe du̱pa̱kmojktini javuxtojtu̱k kach je̱ tsapkaaky kunax je̱ts je̱ ajkx kunax; LJe̱ppa tseꞌe toꞌk me̱jtsk je̱ piꞌk ajkx du̱ma̱a̱diduva vyeꞌna. Vanꞌit tseꞌe du̱kunuuꞌkx, je̱tseꞌe du̱pavaajñ je̱tseꞌe je̱ ajkx du̱mo̱o̱yduvat je̱ nu̱may jayu. 7Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús je̱ nu̱may jayu du̱pavaajñ je̱tseꞌe yꞌa̱jxtu̱ktat je̱ja naxku̱jx. Ku veꞌe yꞌa̱jxtkti, vanꞌit tseꞌe du̱ka̱a̱jy vuxtojtu̱k je̱ tsapkaaky. Vanꞌit tseꞌe je̱ Nteꞌyam du̱kuko̱jtsji je̱tseꞌe du̱tojkvaꞌkxy je̱ tsapkaaky, je̱tseꞌe je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk du̱mo̱o̱jy, je̱ꞌe̱ tseꞌe je̱ nu̱may jayu du̱tukvinkuka̱ꞌyidu. !;Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús yꞌamo̱tutú̱vijidi: ―¿Vinxu̱p tseꞌe je̱p je̱ mtsapkaakyta? Je̱tseꞌe yꞌatso̱o̱vdi: ―Vuxtojtu̱k. RVanꞌit tseꞌe je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk yꞌatso̱o̱jvjidi: ―¿Jómaseꞌe je̱ tsapkaaky cho̱o̱ꞌnu̱t je̱ts ya̱ꞌa̱ veꞌe kyáydat?, ku̱x kaꞌa xa veꞌe yaja pya̱ntsu̱u̱na. r ~w}X|{zy0ww7uettqpwoandm[lkjihgffgeeAdScb`^_^a]F[ZYqXW{VUUT[S|RQhP OhNOMLNJITFF!EDCBAA?>=’Je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpa Daniel, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱ꞌavaꞌni je̱ꞌe̱ pa̱neꞌe je̱ kunuuꞌkx it du̱yakvintsa̱ꞌkintó̱kiyup. (Vaꞌan du̱vinmó̱tuvu̱ pa̱n pa̱neꞌe na̱ka̱ko̱jtsp.) Ku miitseꞌe xꞌíxtat je̱ts je̱m je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌit joma veꞌe kyapaaꞌtyju̱, vanꞌit tseꞌe pa̱n pa̱n jatyeꞌe ve̱ꞌnadap yaja judéait yꞌit ja̱a̱t, vaꞌan tseꞌe du̱ke̱ꞌe̱kta je̱tseꞌe ña̱jkxtat je̱m tonu̱n viinm ko̱pk viinm. xy Nu̱jom tseꞌe je̱ jayu mmuꞌe̱jkjidinit mmujo̱tꞌaajnjidinit ku̱xeꞌe a̱ts xjaanchjávada. Ax pa̱n pa̱n tseꞌe du̱muténip je̱ tsaachpaatu̱n, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱jaye̱jpnup je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp. w7 Ñu̱xa̱ꞌa̱inup tseꞌe je̱ jayu je̱ yꞌuts je̱tseꞌe yꞌo̱o̱ꞌku̱t ku̱xeꞌe a̱ts xjaanchjáva, je̱ ónu̱k teeꞌ, ñu̱xa̱ꞌa̱inupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ yꞌónu̱k je̱tseꞌe yꞌo̱o̱ꞌku̱t ku̱xeꞌe a̱ts xjaanchjáva, je̱ts je̱ ónu̱k, ñu̱xa̱ꞌa̱idinuvapts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ tyeeꞌ je̱ tyaak je̱tseꞌe yꞌo̱o̱ꞌktat ku̱xeꞌe a̱ts xjaanchjávada. Iv  Ax kuts miitseꞌe myakmátstat je̱tseꞌe myakje̱ꞌyajadat je̱ja je̱ yakkutojkpa vyinkujkta, kaꞌats miitseꞌe tooꞌva̱jkp xvinmáydat ti veꞌe mkó̱tstap, ni kaꞌa tseꞌe xpayo̱ꞌo̱ydat vintso̱ veꞌe mꞌatsó̱vdat, je̱ꞌe̱ts miitseꞌe mkó̱tstap juuꞌ veꞌe myakmo̱ꞌo̱dap vanꞌit, ku̱x kaꞌa veꞌe xko̱tsta vye̱ꞌnat je̱ mꞌavintso̱ vinmaꞌyu̱nda, je̱ Espíritu Santo veꞌe kó̱tsup miits ka̱jxta. u Jajtykaꞌamáyupts je̱ꞌe̱ veꞌe tooꞌva̱jkp je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook vinxu̱p toꞌk it toꞌk naxviijn. }ts ’Mnayꞌíxjadapts miitseꞌeda, ku̱x myakvó̱ptapeꞌe je̱p tsaptu̱jkpta, myakvatsó̱vdap tseꞌe je̱ja je̱ yakkutojkpa vyinkujkta ku̱xeꞌe a̱ts xjaanchjávada. Je̱m tseꞌe je̱ tu̱va̱ko̱jtsu̱n xpá̱mdat a̱ts ka̱jx. s) ku̱x na̱jkxpeꞌe je̱ jayu ñachoꞌoxpá̱kjada toꞌk nación je̱ts jadoꞌk nación, toꞌk kutojku̱n je̱ts jadoꞌk kutojku̱n, jé̱jap tseꞌe je̱ ma̱kk ojx may viijn, jé̱jivap tseꞌe je̱ yooj. Veꞌem tseꞌe je̱ tsaachpaatu̱n du̱ꞌukvaꞌanu̱t. Ar{ ’Ax ku tseꞌe xmó̱tudat je̱ts je̱ atsoꞌoxeꞌe toojnjup je̱ts je̱ atsoꞌox ka̱ts, kaꞌa tseꞌe mnavyinmaꞌyu̱nmo̱ꞌo̱jadat, ku̱x nu̱pa̱a̱mdu̱kani je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe veꞌem tyónju̱t kyó̱tsju̱t. Ax kaꞌanumts je̱ꞌe̱ veꞌe jyeꞌya vye̱ꞌnat je̱ ita̱ka̱x, q7 ku̱x míndapeꞌe nu̱may je̱ jayu juuꞌ veꞌe natyijjadap je̱ts a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe, je̱tseꞌe vyaꞌandat: “A̱ts xa je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Cristo, juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam vyinko̱o̱n je̱tseꞌe yakkutojknit.” Ax nu̱may tseꞌe yakvinꞌa̱a̱ꞌndat. p Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús yꞌatso̱o̱jvjidi: ―Yakkó̱pkada o̱o̱y ku veꞌe pa̱n mnu̱nvinꞌa̱a̱ꞌnjadat, >ou ―Vaajnjik a̱a̱ts toꞌk aaj vinꞌit ya̱ꞌa̱ veꞌe jyátu̱t ñáxu̱t je̱ts ti nu̱jaꞌvints a̱a̱tseꞌe njayé̱pup pa̱n vinꞌit ya̱ꞌa̱ veꞌe tyónju̱t. 1n[ Vanꞌit tseꞌe ña̱jkxti je̱m Olivos Ko̱pk viindum. Je̱m tseꞌe je̱ Jesús chu̱u̱na vyeꞌna je̱m je̱ ma̱ja̱ tsapta̱jk myuꞌavinkojkm, vanꞌit tseꞌe je̱ Pedro ma̱a̱t je̱ Santiago, je̱ Juan je̱ts je̱ Andrés, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱ꞌamo̱tutú̱vidu je̱ Jesús: lmQ Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús yꞌatso̱o̱jvji: ―¿Mꞌixp ya̱ꞌa̱ veꞌe ya̱ mú̱jit ta̱jkta? Ni toꞌka ya̱ꞌa̱ veꞌe ya̱ tsaaj kyo̱o̱ꞌktaannit nu̱ka̱vyet, nu̱jom ya̱ꞌa̱ veꞌe kyuto̱kika̱jxnit. Je̱ nu̱jaꞌvin juuꞌ veꞌe jé̱jap ku veꞌe je̱ ita̱ka̱x tyá̱minit (Mt. 24.3‑28; Lc. 21.7‑24; 17.22‑24) \l 3 Ku veꞌe je̱ Jesús pyítsum vyeꞌna je̱p ma̱ja̱ tsaptu̱jkp, vanꞌit tseꞌe nu̱toꞌk je̱ yꞌixpa̱jkpa ña̱ꞌmu̱xji: ―¡Yakꞌixpa̱jkpa, ixu̱ vintso̱ veꞌe ya̱ tsaaj je̱ts ya̱ ta̱jkta! Gk ,ku̱x je̱ꞌe̱da, je̱ꞌe̱ je̱ꞌe̱ veꞌe tu̱du̱pa̱mda juuꞌ veꞌe vintaꞌnu̱xju̱dup; ax ya̱ ayo̱o̱va, ta̱ts ya̱ꞌa̱ veꞌe du̱pa̱mka̱jxni je̱ tyukjoojntykin./jW +Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk du̱yaaxji je̱tseꞌe du̱nu̱u̱jmi: ―Tyú̱vam xa a̱tseꞌe nvaꞌañ je̱ts nu̱yojk ya̱ꞌa̱ veꞌe ya̱ ayo̱o̱va kuꞌa̱a̱ꞌk ta̱ꞌa̱xta̱jk tu̱du̱pu̱m je̱ ya̱x je̱ts ni kaꞌa veꞌe nu̱jom je̱ viijnk jáyuda; i+ *Vanꞌit tseꞌe toꞌk je̱ ayo̱o̱va kuꞌa̱a̱ꞌk ta̱ꞌa̱xta̱jk jye̱ꞌy je̱tseꞌe du̱pu̱u̱jm me̱jtsk je̱ piꞌk cobre meen. h )Tsu̱u̱nip tseꞌe je̱ Jesús vyeꞌna je̱p ma̱ja̱ tsaptu̱jkp je̱ja je̱ ya̱x apa̱jkin vyinkujk. Je̱p tseꞌe du̱ꞌix vintso̱ veꞌe je̱ jayu je̱ meen du̱pa̱mda. Ax nu̱may tseꞌe je̱ kumeen jayu juuꞌ veꞌe may je̱ meen du̱pa̱a̱mdup. 1g[ (Je̱ tya̱jk paat tseꞌe du̱pa̱jkjada juuꞌ jatyeꞌe yꞌíxtup jyaye̱jptup je̱ kuꞌa̱a̱ꞌk ta̱ꞌa̱xta̱jk; ax jek tseꞌe chapko̱tsta, veꞌem tseꞌe du̱kayaknu̱ke̱ꞌxnata̱kavaꞌanda je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe tyoondup. Je̱ꞌe̱ tseꞌe nu̱yojk je̱ tsaachpaatu̱n yakmo̱ꞌo̱dap. Je̱ ya̱x juuꞌ veꞌe pya̱a̱m toꞌk je̱ kuꞌa̱a̱ꞌk ta̱ꞌa̱xta̱jk (Lc. 21.1‑4) Lf 'Tum je̱ꞌe̱ veꞌe cho̱jktup je̱tseꞌe du̱tuktsa̱a̱nadat je̱ tsu̱u̱jntku̱n juuꞌ veꞌe tum o̱o̱jyit je̱p tsaptu̱jkp je̱ts joma veꞌe je̱ ma̱ja̱ kay je̱ ma̱ja̱ uuꞌk. e) &Ku veꞌe je̱ Jesús je̱ jayu du̱yakꞌixpu̱jk, jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaajñ: ―Yakkó̱pkada o̱o̱y je̱ tsaptu̱jkpit yakꞌixpa̱jkpata̱jk ku̱x mvinꞌa̱a̱ꞌnuvaajnju̱dup miits je̱ꞌe̱ veꞌe. Je̱ꞌe̱ xa veꞌe du̱muvidu̱tuvaandup je̱ ya̱a̱jnit vit je̱tseꞌe du̱tso̱kta je̱tseꞌe yakko̱jtspo̱o̱ꞌkxtat je̱ vintsa̱ꞌkin ma̱a̱t je̱p maaꞌy ja̱a̱tp. fdE %Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe je̱ David vyaajñ je̱ts je̱ Mya̱ja̱ Vintsá̱n je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Cristo. Ax veꞌem tseꞌe, vaꞌajts tseꞌe yaknu̱java je̱ts ka je̱ chaan je̱ kyo̱o̱jjyap je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Cristo, je̱ Mya̱ja̱ Vintsa̱mpa je̱ꞌe̱ veꞌe. Ax nu̱may tseꞌe je̱ jayu du̱tukxo̱o̱jntkti ku veꞌe du̱ꞌamo̱tunajxti. Ku je̱ Jesús du̱vintso̱ꞌy je̱ tsaptu̱jkpit yakꞌixpa̱jkpata̱jk (Mt. 23.1‑36; Lc. 11.37‑54; 20.45‑47) Lc $Je̱ Espíritu Santo xa veꞌe mo̱o̱jyju je̱ David je̱ vinmaꞌyu̱n ku veꞌe je̱ David vyaajñ:Je̱ Nteꞌyam xa veꞌe du̱nu̱u̱jmi a̱ts je̱ nMa̱ja̱ Vintsá̱n:“A̱jxtu̱ku̱ yaja a̱ts nꞌakaꞌyu̱n paꞌayi namvaat a̱tseꞌe nyakvintó̱kida pa̱n pa̱n jatyeꞌe mtsoꞌoxpa̱jkju̱dup.” Qb #Ku veꞌe je̱ Jesús je̱ jayu du̱yakꞌixpu̱jk je̱p ma̱ja̱ tsaptu̱jkp, vanꞌit tseꞌe vyaajñ: ―¿Vintso̱seꞌe je̱ tsaptu̱jkpit yakꞌixpa̱jkpata̱jk vyaꞌanda je̱ts je̱ David je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ chaan je̱ kyo̱o̱j je̱ Cristo?, juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam vyinko̱o̱n je̱tseꞌe yakkutojknit. Aa{ "Ax ku tseꞌe je̱ Jesús du̱mo̱tu je̱ts o̱y yakxo̱neꞌe du̱ꞌatsa̱a̱jv, vanꞌit tseꞌe du̱nu̱u̱jmi: ―Kaꞌats mitseꞌe xmujékuma je̱ Nteꞌyam je̱ kyutojku̱n. Ax juuꞌ tseꞌe je̱ Jesús du̱tsoꞌoxpa̱jktup, ni pa̱na tseꞌe kyo̱o̱ꞌknayjaꞌvijini je̱tseꞌe juuꞌ du̱jaaꞌkꞌamo̱tutú̱vat. Je̱ David je̱ Mya̱ja̱ Vintsá̱n je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Cristo (Mt. 22.41‑46; Lc. 20.41‑44) $`A !Je̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe je̱ Nteꞌyam yaktsó̱ku̱t nu̱jom jaꞌvin, nu̱jom aaj nu̱jom jo̱o̱t, nu̱jom je̱ vinmaꞌyu̱n ma̱a̱t, je̱ts nu̱jom je̱ maju ma̱a̱t, je̱ts ku veꞌe je̱ jayu du̱tsa̱k je̱ myuja̱nta̱m je̱ myuta̱kta̱m veꞌem ax joꞌn viinm ñacha̱kju̱, je̱ꞌe̱ tseꞌe nu̱yojk du̱nu̱má̱jip je̱ts kaꞌa veꞌe nu̱jom je̱ tá̱nu̱k ya̱x juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam yaktukvintsa̱ꞌkip je̱ts nu̱jom je̱ viijnk ya̱x juuꞌ veꞌe yakto̱o̱yp je̱m yo̱jxpe̱jtu̱n ka̱jxm. x_i Vanꞌit tseꞌe je̱ tsaptu̱jkpit yakꞌixpa̱jkpa ña̱ꞌmu̱xji: ―Yakꞌixpa̱jkpa, ó̱yameꞌe tu̱xka̱ts, tyú̱vam, ku̱x toꞌkji xa veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ts kaꞌa veꞌe pa̱n viijnk, je̱ꞌe̱jyji veꞌe toꞌk. @^y Je̱ mume̱jtsk pavaꞌnu̱n, veꞌem játypats je̱ꞌe̱ veꞌe. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaꞌañ: “Tso̱kta je̱ mmuja̱nta̱mda je̱ mmuta̱kta̱mda veꞌem ax joꞌn viinm mnachó̱kjada.” Kaꞌa xa veꞌe jadoꞌk je̱ pavaꞌnu̱n juuꞌ veꞌe du̱nu̱má̱jip ax joꞌn ya̱ me̱jtsk pavaꞌnu̱n. Y]+ je̱ts mtsó̱ktapeꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n, u̱u̱ꞌm je̱ nNteꞌyamamda, nu̱jom jaꞌvin, nu̱jom aaj nu̱jom jo̱o̱t, nu̱jom je̱ mvinmaꞌyu̱n ma̱a̱t, je̱ts nu̱jom je̱ mmaju ma̱a̱t.” /\W Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús yꞌatsa̱a̱jv: ―Je̱ pavaꞌnu̱n juuꞌ veꞌe du̱nu̱ma̱jika̱jxp, ya̱ꞌa̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe: “Israeejlit jáyuda, amo̱tunaxta. Je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n, u̱u̱ꞌm je̱ nNteꞌyamamda, toꞌkjits je̱ꞌe̱ veꞌe du̱nu̱Ma̱ja̱Vintsa̱na, [} Je̱m tseꞌe vyeꞌna toꞌk je̱ tsaptu̱jkpit yakꞌixpa̱jkpa juuꞌ veꞌe du̱ꞌamo̱tunajx vintso̱ veꞌe ñavyaajnjidi. Ku veꞌe du̱nu̱jaꞌvi je̱ts o̱yeꞌe je̱ Jesús yꞌatso̱o̱jvjidi, vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús du̱vinkuta̱mi je̱tseꞌe du̱ꞌamo̱tutu̱vi: ―¿Juuꞌs je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ pavaꞌnu̱n juuꞌ veꞌe du̱nu̱ma̱jika̱jxp? Z! Je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe, Ntyeꞌyamivapts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ jayu je̱ Nteꞌyam pa̱n pa̱n jatyeꞌe jaanchjaꞌvijidu ku veꞌe yꞌo̱o̱ꞌktini, kaꞌa tseꞌe je̱ jyo̱o̱tta je̱ jyaꞌvinda yꞌa̱a̱ꞌka, joojntykidupts je̱ꞌe̱ veꞌeda. Ax veꞌem tseꞌe, o̱o̱yts miitseꞌe mtuntooꞌtó̱kida. Je̱ pavaꞌnu̱n juuꞌ veꞌe du̱nu̱ma̱jika̱jxp (Mt. 22.34‑40) Y Ax je̱ꞌe̱ tseꞌe ku veꞌe je̱ o̱o̱ꞌkpata̱jk jyoojntykpa̱jktinuvat, ta̱ miitseꞌe xko̱tsta je̱p Kunuuꞌkx Jatyán ku̱jxp juuꞌ veꞌe je̱ Moisés jyaay, je̱p joma veꞌe je̱ Nteꞌyam myuko̱jtsji je̱m ápit ku̱p akojkm, ¿veꞌem xaja? Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe je̱ Nteꞌyam vyaajñ: “XNteꞌyamidup a̱tseꞌe je̱ Abraham, je̱ Isaac, ma̱a̱t je̱ Jacob.” X# Ku xa veꞌe je̱ o̱o̱ꞌkpata̱jk jyoojntykpa̱jktinuvat, kaꞌa tseꞌe je̱ jayu yꞌukyaaꞌvya̱jktinit kaꞌa tseꞌe je̱ jayu yꞌukta̱ꞌa̱xpa̱jktinit, veꞌem xa je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌijttinit ax joꞌn je̱ ángeles juuꞌ veꞌe je̱m tsapjo̱o̱tm. rW] Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús yꞌatso̱o̱jvjidi: ―Mtooꞌtó̱kidup xa miitseꞌe ku̱x kaꞌa veꞌe xnu̱jávada vintso̱ veꞌe je̱ Kunuuꞌkx Jatyán vyaꞌañ je̱ts juuꞌ veꞌe o̱ꞌyixjup je̱ Nteꞌyam ma̱a̱t. WV' Ax kuuk tseꞌe je̱ o̱o̱ꞌkpata̱jk jyoojntykpa̱jktinuvat jadoꞌk nax, ¿pá̱nu̱kts vineꞌe tyu̱va du̱nu̱da̱ꞌa̱xap je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk?, ku̱x vaꞌan nu̱vuxtojtu̱keꞌe du̱pa̱jkti. _U7 Ax vaꞌan nu̱vuxtojtu̱k tseꞌe du̱pa̱jkti je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk; kaꞌa tseꞌe je̱ yꞌónu̱kta jye̱ji, je̱tseꞌe yꞌo̱o̱ꞌktini. U̱xꞌo̱o̱k tseꞌe je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk yꞌo̱o̱ꞌknuva. mTS Vanꞌit tseꞌe je̱ myutoꞌk uts du̱pu̱jk je̱ kuꞌa̱a̱ꞌk ta̱ꞌa̱xta̱jk. Nay kaꞌava tseꞌe je̱ yꞌónu̱kta jye̱ji, je̱tseꞌe yꞌo̱o̱ꞌknuva. Ax nay vanxú̱pjyam tseꞌe jyajtpa je̱ myume̱jtsk uts. \S1 Ax nu̱vuxtojtu̱k tseꞌe yꞌijtti je̱ uts je̱ ajch. Ta̱ꞌa̱xpa̱jk tseꞌe je̱ ko̱o̱p ónu̱k, vanꞌit tseꞌe yꞌo̱o̱ꞌkni, kaꞌa tseꞌe je̱ ñu̱da̱ꞌa̱x je̱ yꞌónu̱k du̱yakje̱ji. LR ―Yakꞌixpa̱jkpa, veꞌemeꞌe je̱ Moisés du̱jatyaajñ je̱ts pa̱n o̱o̱ꞌkpeꞌe toꞌk je̱ yaaꞌtya̱jk je̱tseꞌe je̱ ñu̱da̱ꞌa̱x du̱masa̱ꞌa̱k je̱tseꞌe kaꞌa pa̱n yꞌónu̱k, je̱ o̱o̱ꞌkpa je̱ yꞌuts tseꞌe du̱pá̱kup je̱ kuꞌa̱a̱ꞌk ta̱ꞌa̱xta̱jk je̱tseꞌe je̱ yꞌónu̱k jyé̱jat; ax je̱ myutoꞌk mix ónu̱k tseꞌe taannup ax joꞌn je̱ yꞌajch je̱ yꞌónu̱k ku̱yꞌijt joꞌn. xQi Vanꞌit tseꞌe je̱ saduceota̱jk je̱ Jesús du̱vinkutá̱midi. (Je̱ saduceota̱jk tseꞌe vaandup je̱ts kaꞌa veꞌe je̱ o̱o̱ꞌkpata̱jk yꞌukjoojntykpa̱jktinuvat.) Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús du̱ꞌamo̱tutú̱vidi: P  Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xjidi: ―Mo̱ꞌo̱dats je̱ César juuꞌ veꞌe je̱ César jye̱ꞌe̱ip, je̱ts mo̱o̱yduvats je̱ Nteꞌyam juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam jye̱ꞌe̱ip. Ku tseꞌe du̱ꞌamo̱tunajxti, atu̱va ato̱ki tseꞌe tyaandi. Ku je̱ Jesús yakꞌamo̱tutu̱vi pa̱n joojntykpa̱jknuvapeꞌe je̱ jayu (Mt. 22.23‑33; Lc. 20.27‑40) O Ku veꞌe du̱yakna̱jkxti je̱ meen, vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús vyaajñ: ―¿Pa̱n tseꞌe yam yꞌapa̱mnax, je̱ts pa̱n tseꞌe yam xya̱a̱j yukjaꞌa? Vanꞌit tseꞌe yꞌatso̱o̱vdi: ―Je̱ yakkutojkpa César ya̱ꞌa̱ veꞌe jye̱ꞌe̱. xNi Ax ñu̱jaꞌvip tseꞌe je̱ Jesús vintso̱ veꞌe je̱ ko̱ꞌo̱y jo̱o̱t du̱jaye̱pta, je̱tseꞌe ña̱ꞌmu̱xjidi: ―¿Tya̱jxts a̱tseꞌe xka̱tsu̱va̱a̱ꞌnda? Yakminda toꞌk je̱ meen je̱ts a̱tseꞌe nꞌíxu̱t. gMG Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe du̱nu̱u̱jmidi: ―Yakꞌixpa̱jkpa, nnu̱jaꞌvinup xa a̱a̱tseꞌe je̱ts tu̱veꞌe mits je̱ mjáyuvin je̱ mjoojntykin je̱ts kaꞌa mitseꞌe xtsa̱ꞌa̱ga je̱tseꞌe xꞌavánat juuꞌ veꞌe pyaatyp yꞌake̱e̱guip, kaꞌa tseꞌe xvinmay pa̱n vintso̱ veꞌe je̱ jayu mka̱tsju̱, tyú̱vam mitseꞌe je̱ jayu je̱ Nteꞌyam jye̱ꞌe̱ xtukꞌix. ¿Yakjajtypeꞌe u̱u̱ꞌm je̱ mpavaꞌnu̱namda je̱tseꞌe je̱ kupa̱ꞌmu̱n yakmo̱ꞌo̱t je̱ yakkutojkpa César, ukpu̱ kaꞌa veꞌe? ¿Nmo̱ꞌo̱p a̱a̱tseꞌe, ukpu̱ kaꞌa a̱a̱tseꞌe nmo̱ꞌo̱t? L Vanꞌit tseꞌe yakke̱jxti je̱ fariseota̱jkta ma̱a̱t je̱ Herodes je̱ jyáyuda joma veꞌe je̱ Jesús, jyayaktonto̱kiyuvaandu jyayakko̱jtsto̱kiyuvaandu tseꞌe je̱ Jesús je̱tseꞌe ku̱yꞌo̱ꞌyixjidi vintso̱ veꞌe du̱nu̱xa̱ꞌa̱adat. Ky Ax jyaꞌíxtidup tseꞌe vintso̱ veꞌe je̱ Jesús ku̱du̱majtsti ku̱x ñu̱jaꞌvidupeꞌe je̱ts je̱ꞌe̱ ka̱jxta veꞌe ya̱ tukmuꞌaꞌixmojkin du̱ka̱jts. Cha̱ꞌkidupeꞌe je̱ nu̱may jayu, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe du̱kamajtsti, je̱tseꞌe ña̱jkxtini. Je̱ꞌe̱ pa̱neꞌe je̱ kupa̱ꞌmu̱n yakmo̱ꞌo̱p (Mt. 22.15‑22; Lc. 20.20‑26) HJ  Je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n xa ya̱ꞌa̱ veꞌe du̱toon,
ax je̱ ma̱ja̱ atú̱vats ya̱ꞌa̱ veꞌe juuꞌ veꞌe nꞌíxumdup. Ta̱ miits ya̱ꞌa̱ veꞌe xko̱tsta, ¿veꞌem xaja? &IE ’Ta̱ miits ya̱ꞌa̱ veꞌe xko̱tsta juuꞌ veꞌe vaamp je̱p Kunuuꞌkx Jatyán ku̱jxp:Je̱ o̱y tsaaj juuꞌ veꞌe je̱ po̱jtspata̱jk myaso̱o̱ktinu,
je̱ꞌe̱ tseꞌe o̱jts yakpu̱m joma veꞌe du̱nu̱vinko̱pkiku̱x je̱ ma̱ja̱ tsapta̱kpa̱ts. (HI Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús yꞌamo̱tutú̱vijidi: ―¿Tiseꞌe tyónup je̱ tsaaydum kam je̱ vyintsá̱n? Je̱tseꞌe jyaaꞌkvaajñ: ―Je̱ꞌyap xa veꞌe je̱tseꞌe je̱ yoova toompa du̱yakjayꞌo̱o̱ꞌkká̱xjadat je̱tseꞌe je̱ viijnk yoova toompa du̱pá̱mu̱t. ~Gu Vanꞌit tseꞌe du̱majtsti je̱tseꞌe du̱yakꞌo̱o̱ꞌkti. Yakpítsumdu veꞌe joma veꞌe je̱ tsaaydum kam. F Ku veꞌe jye̱ꞌy joma veꞌe je̱ yoova toompada, vanꞌit tseꞌe je̱ yoova toompa ñavyaajnjidi: “Ya̱ꞌa̱ xa veꞌe tukka̱dakká̱xjup ya̱ tsaaydum kam. Vaꞌan du̱yakꞌo̱o̱ꞌkumda je̱tseꞌe nje̱ꞌe̱imdat ya̱ tsaaydum kam.” "E= ’Ax je̱m tseꞌe je̱ vintsá̱n toꞌk je̱ myajntk juuꞌ veꞌe o̱o̱y tyuntsa̱jkp, je̱ꞌe̱ tseꞌe kye̱jxpa tun u̱xꞌo̱o̱kani joma veꞌe je̱ yoova toompada. Je̱tseꞌe vyaajñ: “Vyintsa̱ꞌa̱gadap xa ijk je̱ꞌe̱ vineꞌe a̱ts ya̱ nꞌónu̱k.” sD_ Vanꞌit tseꞌe jadoꞌk du̱ke̱jxnuva. Ax je̱ꞌe̱ tseꞌe yakꞌo̱o̱ꞌktinu. Ax veꞌem tseꞌe je̱ viijnk kuká̱tsiva du̱toonduva: je̱m tseꞌe juuꞌ veꞌe vyo̱jptu, je̱mpa tseꞌe juuꞌ veꞌe yakꞌo̱o̱ꞌktu. WC' Vanꞌit tseꞌe je̱ kam je̱ vyintsá̱n je̱ viijnk kuká̱tsiva du̱ke̱jxnuva. Je̱ꞌe̱ tseꞌe chakaꞌtstu je̱tseꞌe je̱ kyuvajk du̱yakxa̱ꞌa̱jkidi, je̱tseꞌe du̱jomtoondi du̱titoondi. B Vanꞌit tseꞌe je̱ yoova toompa du̱majtsti je̱ kuká̱tsiva je̱tseꞌe du̱vo̱jpti; veꞌemji tseꞌe du̱yakvimpijttini. UA# ’Ku veꞌe je̱ tsaaydum tok aats du̱paaty, vanꞌit tseꞌe toꞌk je̱ kyuká̱tsiva du̱kejx joma veꞌe je̱ yoova toompa je̱tseꞌe du̱ꞌamó̱tuvu̱t pa̱n juuꞌ veꞌe tukka̱daakjup. V@ ' Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús du̱muko̱jtsti je̱ jáyuda ya̱ tukmuꞌaꞌixmojkin ma̱a̱t: ―Toꞌk xa veꞌe je̱ jayu du̱pu̱u̱jm je̱ tsaaydum kam, je̱tseꞌe du̱yaknaaꞌtujk, je̱tseꞌe je̱ jot du̱pu̱u̱jm je̱p tsaja̱a̱tp joma veꞌe je̱ tsaaydum yakvinma̱a̱ꞌkxu̱t, je̱tseꞌe toꞌk je̱ pa̱ts ka̱jxm du̱pu̱u̱jm joma veꞌe je̱ chaaydum kam yaknu̱ꞌíxat. Vanꞌit tseꞌe je̱ yoova toompata̱jk du̱tukma̱a̱tko̱jtsmojkti pa̱n vinxu̱peꞌe tyukka̱daꞌakjadat ku veꞌe du̱pa̱kmóktat je̱ tsaaydum ta̱a̱jm. Vanꞌit tseꞌe jékum ñu̱jkx. y?k !Je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe je̱ Jesús du̱ꞌatso̱o̱vdi je̱ts kaꞌa veꞌe du̱nu̱jávada pa̱n pa̱neꞌe je̱ kutojku̱n mo̱o̱jyju je̱ Juan je̱tseꞌe je̱ jayu du̱yakna̱pé̱tu̱t. Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús yꞌatsa̱a̱jv: ―Kaꞌats a̱tseꞌe nꞌavaꞌnivat je̱ts pa̱n a̱tseꞌe ya̱ kutojku̱n xmo̱o̱yp je̱ts a̱tseꞌe veꞌem ntun.y>k ¿Ukpu̱ vaꞌnumdapts vineꞌe je̱ts je̱ jayu veꞌe je̱ kutojku̱n mo̱o̱jyju? Ax jidu̱ꞌu̱m tseꞌe ñavyaajnjidi ku̱x cha̱ꞌkidupeꞌe je̱ nu̱may jayu je̱ꞌe̱ ka̱jx ku veꞌe du̱nu̱jaꞌvidi je̱ts nu̱jomeꞌe je̱ jayu du̱jaanchjaꞌvidi je̱ts je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpa je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Yakna̱pe̱jtpa Juan yꞌijt. H=  Ax vanꞌit tseꞌe du̱ko̱jtsmojkti. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe ñavyaajnjidi: ―¿Vintso̱seꞌe ku̱nvaꞌnumda? Pa̱n vaꞌnumdup xa veꞌe je̱ts je̱ Nteꞌyameꞌe mo̱o̱jyju je̱ kutojku̱n, jidu̱ꞌu̱m tseꞌe xnu̱u̱jmimdat: “¿Tya̱jx tseꞌe xkajaanchjaꞌvidi juuꞌ veꞌe je̱ Juan kyo̱jts?” 1<[ ¿Pa̱n tseꞌe je̱ Juan je̱ kutojku̱n mo̱o̱jyju je̱tseꞌe je̱ jayu du̱yakna̱pé̱tu̱t? ¿Je̱ Nteꞌyameꞌe, ukpu̱ je̱ jayu veꞌe? Vaajnjidikts a̱ts. ;# Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xjidi: ―Nay veꞌempats a̱tseꞌe nvaampa je̱ts a̱tseꞌe xꞌatso̱o̱vduvat. Pa̱n xꞌatso̱o̱vdupts a̱tseꞌe, vanꞌitts a̱ts miitseꞌe nvaajnjiduvat pa̱n ti kutojku̱n ka̱jx a̱ts ya̱ꞌa̱ veꞌe ntun. 4:a je̱tseꞌe je̱ Jesús du̱ꞌamo̱tutú̱vidi: ―¿Pa̱n tseꞌe tu̱mna̱ꞌmu̱xju̱ je̱ts ya̱ꞌa̱ veꞌe xtónu̱t? ¿Pa̱neꞌe ya̱ kutojku̱n mmo̱o̱jyjup? D9 Vanꞌit tseꞌe vyimpijtti je̱m jerusaleenit kyajpu̱n ka̱jxm. Yo̱ꞌyp tseꞌe je̱ Jesús vyeꞌna joma veꞌe je̱ ma̱ja̱ tsapta̱jk, vanꞌit tseꞌe vyinkutá̱mijidi je̱ teeꞌta̱jk je̱ vyintsa̱nda, je̱ tsaptu̱jkpit yakꞌixpa̱jkpata̱jkta, ma̱a̱t je̱ israeejlit je̱ myú̱jit jáyuda, 89 Pa̱n kaꞌa tseꞌe xto̱kinme̱e̱ꞌkxta pa̱n pa̱n jatyeꞌe mmuto̱kintoojnju̱dup, nay kaꞌa tseꞌe mto̱kinme̱e̱ꞌkxju̱duvat je̱ nTeeꞌamda, juuꞌ veꞌe je̱m tsapjo̱o̱tm. Je̱ kutojku̱n juuꞌ veꞌe je̱ Jesús jyayejpp (Mt. 21.23‑27; Lc. 20.1‑8) l7Q ’Ax ku tseꞌe mtsapkó̱tstat, me̱e̱ꞌkxjada tseꞌe je̱ tyo̱kin pa̱n pa̱n jatyeꞌe mtsoꞌoxpa̱jkju̱dup, ax veꞌem tseꞌe mto̱kinme̱e̱ꞌkxju̱duvat je̱ nTeeꞌamda, juuꞌ veꞌe je̱m tsapjo̱o̱tm. [6/ Je̱ꞌe̱ ka̱jxts a̱tseꞌe nvaꞌañ, pa̱n ti veꞌe mꞌamó̱tudup ku veꞌe mtsapko̱tsta, jaanchjávada je̱ts tónjup je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe mꞌamó̱tudup. Ax tónjupts je̱ꞌe̱ veꞌe. 59 ku̱x tyú̱vam a̱tseꞌe nvaꞌañ je̱ts pa̱n pa̱neꞌe du̱nu̱u̱jmip ya̱ ko̱pk: “Ke̱ꞌe̱ku̱ je̱ts nayꞌapómaja je̱m maaxy na̱jo̱o̱tm”, veꞌem tseꞌe tyónju̱t pa̱n kaꞌa veꞌe mye̱jtsvinmáy je̱m jyaꞌvin ka̱jxm je̱ts veꞌemeꞌe jyátu̱t. ^45 Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús yꞌatsa̱a̱jv: ―Jaanchjávada je̱ Nteꞌyam, f3E Vanꞌit tseꞌe je̱ Pedro du̱jaaꞌmyejts vintso̱ veꞌe je̱ Jesús vyaajñ, je̱tseꞌe du̱nu̱u̱jmi: ―Yakꞌixpa̱jkpa, ixu̱ je̱ higo ku̱p juuꞌ veꞌe mko̱ꞌo̱ñu̱ko̱jtsi, ta̱ tseꞌe tya̱a̱tsni. -2S Ax je̱ kujá̱pit tseꞌe ñajxtinuva joma veꞌe je̱ higo ku̱p, je̱tseꞌe du̱ꞌixti je̱ts ta̱ veꞌe je̱ ku̱p tya̱a̱tsni je̱ yꞌaaꞌts paat. 1 Ax tánayinup tseꞌe, je̱tseꞌe je̱ Jesús cha̱a̱ꞌn je̱m kajpu̱n ka̱jxm. Ku je̱ higo ku̱p tya̱a̱tsni (Mt. 21.20‑22) ]03 Ku veꞌe du̱ꞌamo̱tunajxti je̱ teeꞌta̱jk je̱ vyintsa̱nda ma̱a̱t je̱ tsaptu̱jkpit yakꞌixpa̱jkpata̱jkta, vanꞌit tseꞌe du̱japayo̱ꞌydi vintso̱ veꞌe je̱ Jesús ku̱du̱yakjayꞌo̱o̱ꞌkjidi; ax cha̱ꞌkidup tseꞌe ku̱x nu̱jomeꞌe je̱ jayu atu̱va ato̱ki du̱tuktaajñ vintso̱ veꞌe yakꞌixpu̱jk. |/q Vanꞌit tseꞌe du̱yakꞌixpa̱jkti jidu̱ꞌu̱m: ―Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe je̱ Kunuuꞌkx Jatyán vyaꞌañ: “Ve̱ꞌe̱ tseꞌe a̱ts je̱ nta̱jk yꞌijtnit je̱ ta̱jk joma veꞌe toꞌk ka̱ꞌa̱jyji je̱ jayu chapka̱ts”; ax veꞌemts miits ya̱ꞌa̱ veꞌe tu̱xpa̱a̱mdini ax joꞌn “je̱ aajntk joma veꞌe je̱ me̱e̱ꞌtspa ñayꞌamókajada”. +.O Kaꞌa tseꞌe je̱ Jesús du̱yakjajtjidi je̱ jayu je̱tseꞌe du̱vvitsa̱náxtat du̱vitsu̱tá̱kadat je̱ pya̱a̱mdu̱k je̱p ma̱ja̱ tsapta̱ktaagujkp. "-= Ku veꞌe jye̱ꞌydi je̱m jerusaleenit kyajpu̱n ka̱jxm, vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús tya̱jki je̱p ma̱ja̱ tsapta̱ktaagujkp je̱tseꞌe du̱vo̱jppitsumku̱jx nu̱jom pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱p ajooydup ato̱o̱ꞌktup vyeꞌna, je̱tseꞌe du̱yakvippu̱mpijtku̱jx je̱ meen vinkuko̱o̱mpata̱jk je̱ myeesada je̱ts je̱ chu̱u̱jntku̱nda pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱to̱o̱ꞌktup je̱ pak. ,' Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús je̱ higo ku̱p du̱nu̱u̱jmi: ―Ni je̱ vinꞌita tseꞌe mko̱o̱ꞌkta̱ꞌminit. Myó̱tudu tseꞌe je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk. Ku je̱ Jesús du̱yakvaach je̱ ma̱ja̱ tsapta̱jk (Mt. 21.12‑17; Lc. 19.45‑48; Jn. 2.13‑22) j+M Ax ku tseꞌe du̱ꞌix toꞌk je̱ higo ku̱p juuꞌ veꞌe jékum jaty je̱ts juuꞌ veꞌe aajyax veꞌnip, vanꞌit tseꞌe tya̱mi je̱tseꞌe na̱jkx du̱ꞌix pa̱n je̱meꞌe je̱ tya̱a̱jm. Ax ku tseꞌe jye̱ꞌy joma veꞌe je̱ higo ku̱p, kaꞌa tseꞌe du̱tipaaty, tum je̱ yꞌaajyji veꞌe, ku̱x kaꞌa veꞌe du̱ꞌaatsa vyeꞌna. * Je̱ kuꞌóxit tseꞌe cho̱o̱ꞌndi je̱m betániait kyajpu̱n ka̱jxm; yuꞌo̱o̱ꞌkjup tseꞌe vyeꞌna je̱ Jesús. 7)g Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús tya̱jki je̱m jerusaleenit kyajpu̱n jo̱o̱tm je̱tseꞌe ñu̱jkx je̱p ma̱ja̱ tsapta̱ktaagujkp. Ax ku tseꞌe je̱p du̱ꞌixku̱jx, ta̱ tseꞌe je̱ it tyánayini vyeꞌna, vanꞌit tseꞌe ñu̱jkx je̱m betániait kyajpu̱n ka̱jxm, je̱tseꞌe du̱ma̱a̱di je̱ ñu̱makme̱jtsk ixpa̱jkpata̱jk. Ku je̱ Jesús du̱ko̱ꞌo̱ñu̱ko̱jtsi toꞌk je̱ higo ku̱p (Mt. 21.18‑19) v(e ¡Kunuuꞌkx xa veꞌe je̱ kutojku̱n juuꞌ veꞌe miimp, je̱ kutojku̱n juuꞌ veꞌe veꞌem ijtp ax joꞌn je̱ nju̱jpit jáyuvamda David jye̱ꞌe̱ yꞌijt! ¡Yakma̱ja yakjaanchats je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam yꞌijtnit! <'q Ax juuꞌ tseꞌe vintooꞌva̱jkijidup je̱ts juuꞌ veꞌe paꞌu̱xꞌo̱o̱kijidup, je̱ꞌe̱ tseꞌe ma̱kk vaandu: ―¡Yakma̱ja yakjaanchats ya̱ꞌa̱ veꞌe yꞌijtnit! ¡Je̱ Nteꞌyam je̱ kyunooꞌkxu̱n ma̱a̱t xa ya̱ꞌa̱ veꞌe juuꞌ veꞌe miimp je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n ka̱jx! j&M Ax je̱ nu̱may jayu tseꞌe du̱ye̱ꞌptu je̱ vyitta je̱ja tooꞌ kujk joma veꞌe je̱ Jesús ñaxuvaꞌañ; viijnk tseꞌe du̱pojxtuvap je̱ tu̱u̱xu̱x aajy je̱tseꞌe je̱ja toꞌk tooꞌ aajy du̱va̱jvaꞌkxta. 3%_ Vanꞌit tseꞌe du̱yakje̱ꞌydi je̱ burro joma veꞌe je̱ Jesús, je̱tseꞌe je̱ vyit du̱tukja̱pe̱ꞌndi. Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús du̱tukpejt je̱ burro. l$Q Je̱tseꞌe yꞌatso̱o̱vdi ax joꞌn je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xjidi. Yakmaso̱o̱k tseꞌe. # vanꞌit tseꞌe ña̱ꞌmu̱xjidi je̱ jayu juuꞌ veꞌe je̱m veꞌnidup: ―¿Tya̱jx tseꞌe xmuké̱jada xi burro? 6"e Vanꞌit tseꞌe ña̱jkxti je̱tseꞌe du̱paatti je̱ burro kuvu̱u̱ꞌn je̱ja ta̱kꞌaagui, je̱ja veꞌe tooꞌ kujk tyena. Myuké̱jidup tseꞌe vye̱ꞌnada, W!' Pa̱n mꞌamo̱tutú̱vijidup tseꞌe je̱ jayu pa̱n tya̱jxeꞌe xmuké̱jada, veꞌem tseꞌe xna̱a̱jmadat: “Je̱ Ma̱ja̱ Vintsa̱neꞌe du̱tso̱jkp, ax jatyji tseꞌe du̱ke̱jxu̱mpijtnuvat.”  1 je̱tseꞌe du̱nu̱u̱jmidi: ―Na̱jkxta xi piꞌk kajpu̱n ku̱jx juuꞌ veꞌe xi avinkujk. Ku veꞌe mje̱ꞌyadat, je̱ja tseꞌe xpaaꞌttat toꞌk je̱ burro kuvu̱u̱ꞌn, ni pá̱nanumts je̱ꞌe̱ veꞌe kyatuktsu̱u̱naja; muké̱jadats je̱tseꞌe xyakmíndat.  3 Myutá̱midup tseꞌe vye̱ꞌnada je̱m Jerusalén. Je̱meꞌe ñaxta vyeꞌna joma veꞌe je̱ kajpu̱nda juuꞌ veꞌe du̱xa̱a̱jta Betania je̱ts Betfagé, je̱mpa veꞌe je̱ Olivos Ko̱pk, vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús du̱kejx nu̱me̱jtsk je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk, gG 4Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xji: ―Na̱jkxn, ta̱ xa veꞌe mjo̱tka̱daakni ku̱x a̱tseꞌe a̱tseꞌe tu̱xjaanchjáva. Ax jatyji tseꞌe vyinꞌixpa̱jkni je̱tseꞌe je̱ Jesús du̱panu̱jkx.  3Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xji: ―¿Tiseꞌe mtsa̱jkp je̱ts a̱ts mitseꞌe ntoojnjat? Vanꞌit tseꞌe je̱ viints jayu yꞌatsa̱a̱jv: ―Yakꞌixpa̱jkpa, je̱ꞌe̱ xa a̱tseꞌe ntsa̱jkp je̱ts a̱ts mitseꞌe xyakvinꞌixpá̱ku̱t. + 2Vanꞌit tseꞌe je̱ viints jayu je̱ vyita̱niꞌkx du̱nasꞌo̱jti, je̱tseꞌe ye̱jtsu̱k, je̱tseꞌe je̱ Jesús du̱nu̱nu̱jkx.  1Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús vyaꞌktaajñ je̱tseꞌe du̱nu̱u̱jmidi je̱tseꞌe du̱yakmíndat. Ku veꞌe o̱jts du̱yaaxjada je̱ viints jayu, vanꞌit tseꞌe du̱nu̱u̱jmidi: ―Jo̱tꞌama̱ja, te̱na, u̱xe̱m xa veꞌe mnu̱ké̱xaja. yk 0Je̱ nu̱may jayu tseꞌe na̱ꞌmu̱xju je̱tseꞌe yꞌamo̱ꞌo̱tu̱t. Ax nu̱yojk ma̱kkts je̱ꞌe̱ veꞌe tyunjaaꞌkvaajñ: ―¡Je̱ David je̱ chaan je̱ kyo̱o̱j juuꞌ veꞌe yakkutojknup, tukmo̱ꞌtk a̱ts toꞌk aaj!  /Ku veꞌe je̱ viints jayu du̱mo̱tu je̱ts naxuvaampeꞌe je̱ Jesús, je̱ nazarétit jayu, vanꞌit tseꞌe ma̱kk du̱muka̱jts, je̱tseꞌe vyaajñ: ―¡Jesús, je̱ David je̱ chaan je̱ kyo̱o̱j juuꞌ veꞌe yakkutojknup, tukmo̱ꞌtk a̱ts toꞌk aaj! lQ .Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús ma̱a̱t je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk jye̱ꞌydi je̱m jericoojit kyajpu̱n ka̱jxm. Ku veꞌe cho̱o̱ꞌndini ma̱a̱t je̱ nu̱may jayu, je̱m tseꞌe chu̱u̱na vyeꞌna tooꞌ paꞌam toꞌk je̱ viints jayu juuꞌ veꞌe je̱ puta̱jkin du̱ꞌamo̱tu, Bartimeo je̱ꞌe̱ veꞌe xya̱a̱j, je̱ Timeo je̱ myajntk. *M -Veꞌem ax joꞌn a̱ts; ka je̱ꞌe̱p xa a̱tseꞌe nnu̱miimp je̱ts a̱tseꞌe nyakpattónat, a̱ts, je̱ Jayu Juuꞌ veꞌe Nu̱pa̱a̱mdu̱ka Ijtp, je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ts a̱tseꞌe je̱ jayu mpattónat je̱ts a̱tseꞌe je̱ nu̱may jayu je̱ tyo̱kin nkuve̱jtjadat ku a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe nkuꞌo̱o̱ꞌkat, veꞌem tseꞌe du̱jaye̱jptinit je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp. Ku je̱ Jesús du̱yakjo̱tka̱daaky toꞌk je̱ viints jayu juuꞌ veꞌe Bartimeo du̱xa̱a̱j (Mt. 20.29‑34; Lc. 18.35‑43)  ,pa̱n pa̱n tseꞌe du̱tso̱jkp je̱tseꞌe du̱nu̱vintsá̱nat, veꞌem tseꞌe ñapyá̱mju̱t ax joꞌn je̱ toompa ku̱yꞌijt. 8i +Ax kaꞌats miitseꞌe mveꞌemada. Pa̱n pa̱n xa veꞌe du̱tso̱jkp je̱tseꞌe du̱nu̱má̱jat, veꞌem tseꞌe ñapyá̱mju̱t ax joꞌn je̱ pattoꞌniva ku̱yꞌijt; N *Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús du̱yaaxjidi je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk je̱tseꞌe du̱nu̱u̱jmidi: ―Mnu̱jaꞌvidup xa miitseꞌeda je̱ts je̱ꞌe̱da pa̱n pa̱n jatyeꞌe yakkutojktup juuꞌ veꞌe ka je̱ israeejlit jáyuvapta, ma̱kk tseꞌe je̱ kyutojku̱n du̱pa̱mda, ax je̱ꞌe̱da pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱nu̱má̱jidup je̱ꞌe̱ ma̱a̱tta, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱pavaandup je̱tseꞌe jatyji yaktónu̱t ax joꞌn du̱ꞌo̱yjávada. # )Ax ku tseꞌe du̱ꞌamo̱tunajxti je̱ janu̱majk ixpa̱jkpa, vanꞌit tseꞌe du̱mujo̱tmaꞌtti je̱ Santiago ma̱a̱t je̱ Juan. \1 (Ax je̱ꞌe̱ tseꞌe juuꞌ veꞌe mtijtup je̱tseꞌe mꞌa̱jxtktinit je̱ja a̱ts nꞌakaꞌyu̱n paꞌayi a̱ts nꞌanaja̱paꞌayi, ka á̱tsapts je̱ꞌe̱ veꞌe xtukka̱daakp je̱ts a̱ts miits je̱ꞌe̱ veꞌe nmo̱ꞌo̱dat, je̱ꞌe̱ je̱ꞌe̱ veꞌe yakmo̱ꞌo̱dap juuꞌ veꞌe a̱ts je̱ nTeeꞌ tyuknu̱pa̱a̱jmtki. Y+ 'Je̱tseꞌe yꞌatso̱o̱vdi: ―Xꞌo̱ꞌyixjup xa a̱a̱tseꞌe. Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xjidi: ―Tyú̱vam xa veꞌe, je̱ tsaachpaatu̱n juuꞌ a̱tseꞌe nyaknáxup, myaknajxtuvapts miits je̱ꞌe̱ veꞌe; je̱ts je̱ tsaachpaatu̱n juuꞌ a̱tseꞌe nmuté̱nap, mmuténiduvapts miits je̱ꞌe̱ veꞌe. U# &Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xjidi: ―Kaꞌa xa veꞌe xnu̱jávada juuꞌ veꞌe mꞌamó̱tudup. ¿Mꞌo̱ꞌyixju̱dupeꞌe je̱ts je̱ tsaachpaatu̱n xyaknáxtat juuꞌ a̱tseꞌe nyaknáxup, uk mꞌo̱ꞌyixju̱dupeꞌe je̱tseꞌe xmuté̱nadat veꞌem je̱ tsaachpaatu̱n ax joꞌn a̱tseꞌe nmuté̱nat? gG %Vanꞌit tseꞌe vyaandi: ―Xmo̱o̱ynup a̱a̱tseꞌe toꞌk aaj je̱ts a̱a̱tseꞌe nꞌa̱jxtknit joma veꞌe je̱ mkutojku̱n, toꞌk je̱ja mꞌakaꞌyu̱n paꞌayi je̱ts jadoꞌk je̱ja mꞌanaja̱paꞌayi.  $Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús yꞌamo̱tutú̱vijidi: ―¿Tiseꞌe mtso̱jktup je̱ts a̱ts miitseꞌe ntoojnjadat?  / #Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús vyinkutá̱mijidi je̱ Santiago ma̱a̱t je̱ Juan, je̱ Zebedeo je̱ myajntkta̱jk je̱ꞌe̱ veꞌeda, je̱tseꞌe je̱ Jesús du̱nu̱u̱jmidi: ―Yakꞌixpa̱jkpa, uk mtónupeꞌe je̱ maaꞌyu̱n juuꞌ a̱a̱tseꞌe nꞌamó̱tuvup.   "juuꞌ a̱tseꞌe xnu̱xiꞌiktap xtukxiꞌiktap je̱ts a̱tseꞌe xvó̱ptat, xnu̱tsójadapts a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ts a̱tseꞌe xyakꞌo̱o̱ꞌktat. Ax joojntykpa̱jknuvapts a̱tseꞌe kutoojk xa̱a̱j, a̱ts, je̱ Jayu Juuꞌ veꞌe Nu̱pa̱a̱mdu̱ka Ijtp. Ku je̱ Santiago ma̱a̱t je̱ Juan toꞌk je̱ maaꞌyu̱n du̱ꞌamó̱tudi je̱ Jesús (Mt. 20.20‑28) ~}k|{#zByxxw!vLurtsrqpoo&nm&kihh!gJfXe}cb`_]\\[%ZY XVW>UTcSRQPOHNN LKJJIbHmG;FDDfCBIAS?=<<;:9<87654[3U225130/.c,+3*d('&%$#C! [DP$Y 72 v I c KL{+#Je̱m tseꞌe vye̱ꞌnada juuꞌ veꞌe du̱ꞌamo̱tunajxtu, je̱ꞌe̱ tseꞌe vaandu: ―Mó̱tuda, je̱ Elíastam xa veꞌe yaaxjip. $zA"Toojk yaaxp tseꞌe vyeꞌna je̱tseꞌe ma̱kk je̱ Jesús kya̱jts. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaajñ: ―Eloi, Eloi, ¿lama sabactani? (Ax jidu̱ꞌu̱mts ya̱ꞌa̱ veꞌe kya̱tsa̱pítsum, a̱ts je̱ nNteꞌyam, a̱ts je̱ nNteꞌyam, ¿tya̱jxts a̱ts mitseꞌe xmasa̱ꞌa̱k?) y1!Ku veꞌe kujk xa̱a̱j du̱paaty, vanꞌit tseꞌe nu̱jom je̱ it je̱ naax kyo̱o̱ꞌtsi. Toojk yaaxp paat tseꞌe yꞌijt ko̱o̱ꞌts. ?xw Ya̱ꞌa̱ juuꞌ veꞌe natyijjup Cristo, je̱ Israeejlit Jayu Yakkutojkpa, vaꞌan ya̱ꞌa̱ du̱naajkváñu̱kju̱ je̱m cruz ka̱jxm je̱ts a̱a̱tseꞌe nꞌíxu̱t, vanꞌitts a̱a̱tseꞌe njaanchjávat ―jidu̱ꞌu̱m tseꞌe ñavyaajnjidi. Je̱ꞌe̱ paat tseꞌe vinko̱jtspe̱jtju̱duva juuꞌ veꞌe je̱ Jesús mya̱a̱tcruuzpe̱jttu. Ku je̱ Jesús yꞌo̱o̱ꞌkni (Mt. 27.45‑56; Lc. 23.44‑49; Jn. 19.28‑30) 8wiNu̱xiikju̱duva tukxiikju̱duva tseꞌe je̱ teeꞌta̱jk je̱ vyintsa̱nda ma̱a̱t je̱ tsaptu̱jkpit yakꞌixpa̱jkpata̱jk. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe ñavyaajnjidi: ―Yaktso̱o̱k xa ya̱ꞌa̱ veꞌe je̱ viijnk jayu; kaꞌa tseꞌe yꞌo̱ꞌyixju̱ je̱tseꞌe viinm ñaajktso̱ꞌo̱kju̱t. PvNaajktso̱ꞌo̱kju̱ts nꞌit je̱ts vánu̱ku̱ je̱m cruz ka̱jxm. Ju Je̱ts pa̱n pa̱n jatyeꞌe najxtu, je̱ꞌe̱ tseꞌe je̱ Jesús du̱vinko̱jtspe̱jttup je̱tseꞌe je̱ kyuvajk du̱vivu̱yo̱ꞌo̱yda, je̱tseꞌe du̱nu̱u̱jmidi: ―¿Ka mítsapeꞌe mtunvaan je̱ts myakkutó̱kiyupeꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ mya̱ja̱ tsapta̱jk je̱tseꞌe toojk xa̱a̱j xpa̱a̱mnuvat? At{Vanꞌit tseꞌe tyoojnji je̱ Kunuuꞌkx Jatyán juuꞌ veꞌe vaamp: “Veꞌemeꞌe yakpu̱u̱jm ax joꞌn je̱ ma̱ja̱ to̱kin ku̱du̱tuujn.” Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaꞌañ. .sUYakcruuzpe̱jttuva tseꞌe je̱ꞌe̱ ma̱a̱t nu̱me̱jtsk je̱ me̱e̱ꞌtspa, toꞌk je̱ja yꞌakaꞌyu̱n paꞌayi je̱ts jadoꞌk je̱ja yꞌanaja̱paꞌayi. br=Vanꞌit tseꞌe du̱pa̱a̱mdi toꞌk je̱ jatyán juuꞌ veꞌe du̱ꞌavaꞌnip pa̱n ti veꞌe kyuvejtp. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe je̱ jatyán vyaꞌañ: “Ya̱ꞌa̱ xa veꞌe je̱ Israeejlit Jayu Yakkutojkpa.” _q7Taaxtojtu̱k yaaxp tseꞌe vyeꞌna ku veꞌe je̱ Jesús du̱yakcruuzpe̱jtti. npUTá̱vani tseꞌe du̱yakcruuzpé̱tta vyeꞌna, vanꞌit tseꞌe je̱ tojpata̱jk du̱yakvaꞌkxti je̱ Jesús je̱ vyit; ñu̱kooꞌyidupeꞌe je̱tseꞌe du̱ꞌíxtat pa̱n juuꞌ veꞌe tukka̱daꞌakjadap nu̱toꞌk jaty. Uo#Vanꞌit tseꞌe du̱mo̱o̱ydi je̱ tsaaydum paꞌajk na̱a̱j juuꞌ veꞌe je̱ tso̱o̱jy du̱ma̱a̱t je̱tseꞌe du̱kama̱kkjávat je̱ tsaachtoꞌnu̱n; ax kaꞌa tseꞌe je̱ Jesús du̱ꞌuuk. 8niVanꞌit tseꞌe je̱ Jesús du̱yakna̱jkxti joma veꞌe je̱ it du̱xa̱a̱ja Gólgota. (Jidu̱ꞌu̱mts je̱ꞌe̱ veꞌe kya̱tsa̱pítsum je̱ Gólgota, Kuxútum.) PmJe̱ja tseꞌe tooꞌ aajy vye̱ꞌnada, vanꞌit tseꞌe toꞌk je̱ jayu je̱m ñajxy, je̱meꞌe kam jo̱o̱tm cha̱a̱ꞌn, Simón je̱ꞌe̱ veꞌe xya̱a̱j, ciréneit jayu, je̱ Alejandro je̱ts je̱ Rufo je̱ tyeeꞌ. Je̱ꞌe̱ tseꞌe yꞌake̱e̱ꞌyidu je̱tseꞌe du̱paka̱a̱jyjat je̱ Jesús je̱ cryuuz. $lAAx ku tseꞌe du̱nu̱xikka̱jxti du̱tukxikka̱jxti, vanꞌit tseꞌe du̱pa̱jkjidini je̱ tsoꞌojmk vit je̱tseꞌe du̱tukxo̱jxtini je̱ vyítam. Vanꞌit tseꞌe du̱yakna̱jkxti cruuzpe̱jtpa. Ku je̱ Jesús cryuuzpejt (Mt. 27.32‑44; Lc. 23.26‑43; Jn. 19.17‑27) kJe̱tseꞌe du̱tukxa̱kjoꞌpu̱kti toꞌk je̱ kapy je̱tseꞌe du̱nu̱tsójidi, je̱tseꞌe du̱vinko̱xkténidi. jVanꞌit tseꞌe jidu̱ꞌu̱m du̱ko̱jtspo̱o̱ꞌkxti: ―¡Yakma̱ja mitseꞌe mꞌijtnit, Israeejlit Jayu Yakkutojkpa! &iEVanꞌit tseꞌe je̱ tsoꞌojmk vit du̱tukxo̱jxti je̱ Jesús, je̱tseꞌe toꞌk je̱ ápit taꞌaky du̱pa̱a̱mdi je̱ corona joꞌn, je̱tseꞌe du̱tukxa̱kje̱e̱jnu̱kti je̱m je̱ Jesús kyuvajkm. Veꞌem tseꞌe du̱jatijti je̱ts vyintsa̱ꞌkidupeꞌe je̱ yakkutojkpa. RhVanꞌit tseꞌe je̱ tojpata̱jk je̱ Jesús du̱yakna̱jkxti je̱ja jadoꞌk tu̱jk joma veꞌe ñamyáyjada, je̱tseꞌe du̱yaxmojkka̱jxti je̱ tojpata̱jk juuꞌ jatyeꞌe je̱m veꞌnidu. Tg!Ku̱x tseꞌe je̱ Pilato o̱y ñaajktanuvaꞌañju̱ ma̱a̱t je̱ nu̱may jayu, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe je̱ Barrabás du̱masa̱a̱k. Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús du̱yakjavyo̱jpji ma̱a̱t je̱ po̱ꞌo̱ vo̱jpu̱n je̱ pojxu̱n ja̱ptsum, je̱tseꞌe je̱ jyayu du̱tukka̱ta̱jki je̱tseꞌe du̱yakcruuzpé̱ttat. nfUVanꞌit tseꞌe je̱ Pilato je̱ nu̱may jayu du̱nu̱u̱jmi: ―¿Tya̱jxseꞌe? ¿Ti ka ó̱yap ya̱ꞌa̱ veꞌe tu̱du̱tún? Vanꞌit tseꞌe je̱ nu̱may jayu tyunjaaꞌkꞌaaꞌmitaaktinuva: ―¡Yakcruuzpé̱tu̱! Ke Vanꞌit tseꞌe yꞌaaꞌmitaakti: ―¡Yakcruuzpé̱tu̱! Gd Vanꞌit tseꞌe je̱ Pilato yꞌamo̱tutú̱vijinuva: ―¿Ax vintso̱ tseꞌe xtso̱kta je̱ts a̱tseꞌe ntónu̱t ma̱a̱t je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe mtijtup Israeejlit Jayu Yakkutojkpa? :cm Ax je̱ teeꞌta̱jk je̱ vyintsa̱nda tseꞌe du̱ꞌako̱jtsidu je̱ nu̱may jayu je̱ts ñojkꞌó̱yeꞌe du̱ꞌamó̱tudat je̱tseꞌe je̱ Barrabás yakmaso̱o̱kjadat. b Je̱ꞌe̱ ka̱jxts je̱ꞌe̱ veꞌe veꞌem vyaajñ ku̱x je̱ Jesuuseꞌe myaso̱ꞌo̱kuvaampy, ñu̱jaꞌvip je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ts je̱ e̱jku̱n ka̱jxeꞌe je̱ teeꞌta̱jk je̱ vyintsá̱n du̱pa̱a̱mdi je̱ Jesús je̱m je̱ꞌe̱ kya̱ꞌm. 0aY Vanꞌit tseꞌe je̱ Pilato je̱ nu̱may jayu du̱ꞌamo̱tutu̱vi: ―¿Mtso̱jktupeꞌe je̱ts a̱ts miitseꞌe nmaso̱o̱kjadat ya̱ Israeejlit Jayu Yakkutojkpa? #`?Vanꞌit tseꞌe je̱ nu̱may jayu je̱ Pilato du̱nu̱je̱ꞌydi je̱tseꞌe du̱ꞌamó̱tudi je̱tseꞌe du̱tónu̱t juuꞌ veꞌe tyuump vinjoojnt. p_YJe̱p tseꞌe vyeꞌna poxu̱ntu̱jkp toꞌk je̱ jayu juuꞌ veꞌe Barrabás du̱xa̱a̱j ma̱a̱t je̱ myujatyooꞌda, je̱ꞌe̱ ka̱jx ku veꞌe je̱ jayu du̱yakꞌo̱o̱ꞌkti ku veꞌe du̱nu̱pojtu̱kti je̱ yakkutojkpa. (^IAx vimpaascua xa̱a̱j tseꞌe je̱ Pilato du̱masa̱ꞌa̱k yꞌijt toꞌk je̱ poxu̱nta̱kjayu, jyapa̱na pa̱n pa̱neꞌe je̱ jayu yꞌamó̱tudup. m]SAx kaꞌa tseꞌe je̱ Jesús jyaaꞌkꞌatsa̱a̱jv, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe je̱ Pilato atu̱va ato̱ki tyaanni. Ku je̱ Jesús je̱ yꞌo̱o̱ꞌku̱n kyutujk (Mt. 27.15‑31; Lc. 23.13‑25; Jn. 18.38‑19.16) (\IVanꞌit tseꞌe je̱ Pilato je̱ Jesús du̱ꞌamo̱tutú̱vinuva: ―¿Ni vinxu̱pa veꞌe mkahꞌatsa̱v? Ixu̱ vinxu̱pji ti jaty myaktuknu̱xa̱ꞌa̱a. [}Vanꞌit tseꞌe je̱ teeꞌta̱jk je̱ vyintsá̱n ñu̱xa̱ꞌa̱ijidi je̱tseꞌe ñu̱vampe̱jtjidi may viijn. XZ)Vanꞌit tseꞌe je̱ Pilato du̱ꞌamo̱tutu̱vi je̱ Jesús: ―¿Mitseꞌe je̱ Israeejlit Jayu Yakkutojkpa? Vanꞌit tseꞌe yꞌatsa̱a̱jv: ―Je̱ꞌe̱ xa a̱tseꞌe, veꞌem ax joꞌn tu̱xka̱ts. hY KAx tun ja̱pyji tseꞌe je̱ teeꞌta̱jk je̱ vyintsa̱nda du̱ko̱jtsmojkti ma̱a̱t je̱ israeejlit je̱ myú̱jit jáyuda je̱ts je̱ tsaptu̱jkpit yakꞌixpa̱jkpata̱jkta je̱ts nu̱jom juuꞌ veꞌe du̱nu̱má̱jidup je̱p tsaptu̱jkp. Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús tsum du̱yakna̱jkxti je̱tseꞌe je̱m je̱ Pilato kya̱ꞌm du̱pa̱a̱mdi. XHVanꞌit tseꞌe mume̱jtsk nax je̱ naꞌatseev yꞌayaaxy. Vanꞌit tseꞌe je̱ Pedro du̱jaaꞌmyejts vintso̱ veꞌe je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xji ku veꞌe vyaajñ: “Kaꞌanum tseꞌe je̱ naꞌatseev yꞌayaꞌaxy vye̱ꞌnat me̱jtsk nax, mutoojk náxipts a̱ts mitseꞌe xkanatyukpu̱kju̱ vye̱ꞌnat.” Ax je̱ꞌe̱ tseꞌe je̱ Pedro vyinmaay je̱tseꞌe yaaxy.UW#GVanꞌit tseꞌe je̱ Pedro yꞌatsa̱a̱jv: ―Yꞌixp xa veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ts kaꞌa a̱tseꞌe ntaaya. Ñu̱jaꞌvinupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ts ko̱ꞌo̱y nu̱ko̱tsa a̱tseꞌe ntaannit pa̱n kaꞌa a̱tseꞌe tyu̱va juuꞌ nka̱ts. Kaꞌa xa a̱ts ya̱ꞌa̱ veꞌe xi jayu nꞌixa juuꞌ miitseꞌe mtijtup. jVMFVanꞌit tseꞌe je̱ Pedro je̱ Jesús du̱kanatyukpa̱jkjinuva. Je̱tseꞌe ve̱e̱ꞌn je̱ it ñajxy je̱tseꞌe je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe je̱p ténidup, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱nu̱u̱jmiko̱jtinuva je̱ Pedro: ―Tyú̱vam xa veꞌe je̱ts ya̱ꞌa̱ jyáyuva mitseꞌe ku̱x galiléait jayu mitseꞌe, nay veꞌem tseꞌe je̱ mko̱jtsu̱n. qU[EVanꞌit tseꞌe je̱ ja̱jtspa je̱ Pedro du̱ꞌíxnuva je̱tseꞌe du̱nu̱u̱jmi je̱ jáyuda juuꞌ veꞌe je̱p veꞌnidup: ―Je̱ꞌe̱ xa ya̱ꞌa̱ veꞌe nu̱toꞌk juuꞌ veꞌe xi Jesús du̱ma̱a̱tvíttp tu̱yꞌit. 5TcDVanꞌit tseꞌe je̱ Pedro du̱kanatyukpa̱jkji. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaajñ: ―Kaꞌa xa a̱ts ya̱ꞌa̱ veꞌe nꞌixa, ni kaꞌats a̱tseꞌe nnu̱java pa̱n ti mitseꞌe mka̱jtsp. Vanꞌit tseꞌe je̱ Pedro ñu̱jkx joma veꞌe je̱ zaguán, je̱tseꞌe je̱ naꞌatseev yꞌayaaxy. SCje̱tseꞌe du̱ꞌix je̱ts je̱meꞌe je̱ Pedro du̱ma̱a̱txámy je̱ tsapta̱kmutoompata̱jkta. Ku veꞌe du̱vinꞌix, vanꞌit tseꞌe du̱nu̱u̱jmi: ―Mma̱a̱tvíttpap xa mits ya̱ꞌa̱ veꞌe tu̱yꞌit ya̱ Jesús, ya̱ nazarétit jayu. qR[BAx avaꞌt tso̱ tseꞌe je̱ Pedro vyeꞌna je̱p taagujkp, je̱tseꞌe toꞌk je̱ ja̱jtspa ñu̱je̱ꞌyji, je̱ teeꞌts je̱ꞌe̱ veꞌe jya̱jtsjip vyeꞌna juuꞌ veꞌe du̱nu̱vintsa̱nika̱jxp je̱ teeꞌta̱jkta, QAVanꞌit tseꞌe du̱nu̱tsójidi je̱tseꞌe du̱vintsoomdi, je̱tseꞌe du̱tsiiꞌkti, je̱tseꞌe du̱nu̱u̱jmidi: ―Nu̱kó̱tsu̱ts nꞌit pa̱neꞌe tu̱mtsiiꞌkju̱. Vanꞌit tseꞌe je̱ tsapta̱kmutoompata̱jk vyimpa̱ꞌkxjidi jya̱pa̱ꞌkxjidi. Ku je̱ Pedro du̱kanatyukpa̱jkji je̱ Jesús (Mt. 26.69‑75; Lc. 22.56‑62; Jn. 18.15‑18, 25‑29) KP@Ta̱ xa veꞌe xꞌamo̱tunaxta vintso̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam du̱vinko̱jtspét. ¿Vintso̱seꞌe xpayo̱ꞌo̱yda? Ax nu̱jomda tseꞌe je̱ o̱o̱ꞌku̱n je̱ Jesús du̱tuknu̱vaꞌnidi. O?Vanꞌit tseꞌe je̱ teeꞌ juuꞌ veꞌe du̱nu̱vintsa̱nika̱jxp je̱ teeꞌta̱jkta, je̱ꞌe̱ tseꞌe je̱ vyit natyuknu̱ka̱a̱ꞌtsvaatsju, je̱ꞌe̱ veꞌe du̱yaknu̱ke̱ꞌxnata̱jkip je̱ts kyo̱ꞌo̱yjaꞌvipeꞌe, je̱tseꞌe vyaajñ: ―¿Tya̱jxts u̱u̱ꞌmeꞌe njaaꞌktso̱jkumdat pa̱neꞌe du̱ꞌixtu du̱mó̱tudu juuꞌ veꞌe tyoon kyo̱jts ka ó̱yap? N->Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús yꞌatsa̱a̱jv: ―Je̱ꞌe̱ xa a̱tseꞌe, a̱ts, je̱ Jayu Juuꞌ veꞌe Nu̱pa̱a̱mdu̱ka Ijtp. Mꞌíxtapts miitseꞌe ku a̱tseꞌe ntsa̱a̱nat je̱ja je̱ Nteꞌyam yꞌakaꞌyu̱n paꞌayi, je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe nu̱jom du̱ka̱ꞌmika̱jxp, xꞌíxtuvapts a̱ts miitseꞌe ku a̱tseꞌe je̱m tsapjo̱o̱tm nka̱daꞌaku̱t je̱m vínu̱ts jo̱o̱tm. 3M_=Ax ama̱ꞌa̱t tseꞌe je̱ Jesús tyaajñ, ni vinxu̱pa veꞌe kyahꞌatsa̱a̱jv. Vanꞌit tseꞌe je̱ teeꞌ yꞌamo̱tutú̱vijinuva: ―¿Mits je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Cristo, juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam vyinko̱o̱n je̱tseꞌe yakkutojknit, je̱ Kunuuꞌkx Nteꞌyam je̱ yꞌOnu̱k? ;Lo<Vanꞌit tseꞌe je̱ teeꞌ juuꞌ veꞌe du̱nu̱vintsa̱nika̱jxp je̱ teeꞌta̱jkta, je̱ꞌe̱ tseꞌe teni je̱ja je̱ jayu vyinkujk je̱tseꞌe du̱ꞌamo̱tutu̱vi je̱ Jesús: ―¿Ni vinxu̱pa tseꞌe mkahꞌatsa̱v? ¿Vintso̱ tseꞌe mkanakyuka̱tsju̱ ku veꞌe myaknu̱ꞌa̱a̱ꞌna? WK';Ax ni veꞌema tseꞌe kyanayꞌake̱e̱gaja juuꞌ veꞌe kyo̱jtstup. ~Ju:―Nmo̱tu xa a̱a̱tseꞌe ku veꞌe jidu̱ꞌu̱m vyaꞌañ: “Nyakkutó̱kiyup xa a̱ts ya̱ꞌa̱ veꞌe ya̱ ma̱ja̱ tsapta̱jk juuꞌ veꞌe jayu pu̱m; toojk xa̱a̱jts a̱tseꞌe mpa̱a̱mnuvat juuꞌ veꞌe ka jayu pú̱map.” mIS9Ax je̱m tseꞌe juuꞌ veꞌe ténidup je̱tseꞌe je̱ Jesús du̱nu̱vampe̱jtti jidu̱ꞌu̱m: ,HQ8Nu̱may tseꞌe yꞌijtti pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ Jesús du̱nu̱vampe̱jttu, ax kaꞌa tseꞌe ñayꞌake̱e̱gaja juuꞌ veꞌe kyo̱jtstup toꞌk jadoꞌk. G}7Je̱ teeꞌta̱jk je̱ vyintsa̱nda ma̱a̱t nu̱jom pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱nu̱má̱jidup je̱p tsaptu̱jkp, yꞌíxtidupts je̱ꞌe̱ veꞌe vintso̱ veꞌe je̱ Jesús du̱yakjayꞌo̱o̱ꞌkjadat. Ax kaꞌa tseꞌe du̱mutaayvaaꞌtta. %FC6Jékum tseꞌe je̱ Pedro pyaꞌu̱xꞌo̱o̱kaja. Paje̱ꞌyjuts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Pedro je̱p je̱ teeꞌ tyaagujkp, je̱ teeꞌ juuꞌ veꞌe du̱nu̱vintsa̱nika̱jxp je̱ teeꞌta̱jkta. Vanꞌit tseꞌe je̱ Pedro yꞌa̱jxtk xaampa ma̱a̱t je̱ tsapta̱kmutoompata̱jk. 9Ek5Vanꞌit tseꞌe du̱yakna̱jkxti je̱ Jesús joma veꞌe je̱ teeꞌ juuꞌ veꞌe du̱nu̱vintsa̱nika̱jxp je̱ teeꞌta̱jkta. Je̱tseꞌe ñayꞌamojkika̱jxjidi je̱ teeꞌta̱jk je̱ vyintsa̱nda, je̱ israeejlit je̱ myú̱jit jáyuda, ma̱a̱t je̱ tsaptu̱jkpit yakꞌixpa̱jkpata̱jkta. D4Vanꞌitts je̱ꞌe̱ veꞌe du̱masa̱a̱k je̱ sábana je̱tseꞌe kyeek nu̱vaꞌajts a̱xvaꞌajts. Ku je̱ Jesús du̱vinteni pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱nu̱má̱jidup je̱p tsaptu̱jkp (Mt. 26.57‑68; Lc. 22.54‑55, 63‑71; Jn. 18.12‑14, 19‑24) *CM3Ax je̱m tseꞌe vyeꞌna toꞌk je̱ mootsk ónu̱k juuꞌ veꞌe je̱ Jesús du̱paꞌu̱xꞌo̱o̱kip, je̱ sábana ka̱kva̱pji, je̱tseꞌe yakmajch. 4Ba2Vanꞌit tseꞌe toꞌk ka̱ꞌa̱jyji je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk kyuke̱e̱kjidi, naaydum tseꞌe du̱yaktaandi. Toꞌk je̱ mootsk ónu̱k juuꞌ veꞌe ke̱e̱knu IA 1Jó̱vum xa̱a̱j xa a̱tseꞌe tu̱nꞌit miits ma̱a̱tta ku a̱tseꞌe je̱ jayu tu̱nyakꞌixpu̱k je̱p ma̱ja̱ tsaptu̱jkp, kaꞌats a̱tseꞌe xmajtsti vanꞌit. Je̱ꞌe̱ ka̱jxts ya̱ꞌa̱ veꞌe jidu̱ꞌu̱m jyaty je̱tseꞌe tyónju̱t kyó̱tsju̱t juuꞌ veꞌe vaamp je̱p Kunuuꞌkx Jatyán ku̱jxp. z@m0Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús je̱ jayu du̱nu̱u̱jmidi: ―¿Veꞌem a̱ts miitseꞌe xnu̱minda je̱ yajkxy tsojx ma̱a̱t je̱ts je̱ ku̱p ma̱a̱t, je̱ts a̱tseꞌe xmátstat ax joꞌn a̱tseꞌe je̱ me̱e̱ꞌtspa ku̱nꞌijt? ?!/Vanꞌit tseꞌe toꞌk juuꞌ veꞌe je̱m ténip, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱yakpítsum je̱ yajkxy tsojx je̱tseꞌe du̱ku̱spojxji toꞌk adoꞌom je̱ tyaatsk juuꞌ veꞌe du̱toojnjip je̱ teeꞌ juuꞌ veꞌe du̱nu̱vintsa̱nika̱jxp je̱ teeꞌta̱jkta. 0>[.Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús yakmajch. 6=e-Ko̱jtspna tseꞌe je̱ Judas vyeꞌna, vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús du̱nu̱je̱ꞌy je̱tseꞌe du̱nu̱u̱jmi: ―Yakꞌixpa̱jkpa. Vanꞌit tseꞌe du̱tsuuꞌkx. p<Y,Je̱ Judas juuꞌ veꞌe je̱ Jesús je̱m je̱ jayu kya̱ꞌm du̱pa̱a̱mnup, myo̱o̱ydu tseꞌe je̱ nu̱jaꞌvin vintso̱ veꞌe du̱nu̱jávadat pa̱n pa̱n je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Jesús, ax veꞌem tseꞌe du̱tónu̱t ax joꞌn je̱ jayu je̱ myujayu o̱o̱y du̱tuntsa̱k. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe du̱nu̱u̱jmi: ―Pa̱n pa̱nts a̱tseꞌe ntsuuꞌkxp, je̱ꞌe̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe, matsta je̱ts yakna̱jkxta. O̱o̱y tseꞌe xtunꞌíxtat ku veꞌe mka̱ke̱kvaꞌatsjadat. O;+Ko̱jtspna tseꞌe je̱ Jesús vyeꞌna ku veꞌe je̱ Judas jye̱ꞌy, je̱ꞌe̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe nu̱toꞌk je̱ ixpa̱jkpa juuꞌ veꞌe nu̱makme̱jtsk ijttu. Ax je̱ꞌe̱ ma̱a̱t tseꞌe nu̱may je̱ jayu je̱ yajkxy tsojx ma̱a̱t je̱ts je̱ ku̱p ma̱a̱t; je̱ teeꞌta̱jk je̱ vyintsa̱nda, je̱ tsaptu̱jkpit yakꞌixpa̱jkpata̱jkta, ma̱a̱t je̱ israeejlit je̱ myú̱jit jáyuda, je̱ꞌe̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe ke̱jxju̱dup. r:]*Pojtu̱kta je̱ts du̱jaꞌmda. Je̱ja xa veꞌe mye̱jtsni juuꞌ a̱tseꞌe xpá̱mup je̱m je̱ jayu kya̱ꞌmda juuꞌ a̱tseꞌe xtsoꞌoxpa̱jktup. Ku je̱ Jesús yakmajch (Mt. 26.47‑56; Lc. 22.47‑53; Jn. 18.2‑11) Q9)Vanꞌit tseꞌe ña̱jkxnuva tsapko̱jtspa mutoojk nax. Ku veꞌe vyimpijtnuva, vanꞌit tseꞌe du̱nu̱u̱jmidinuva: ―¿Mmaadup mpo̱o̱ꞌkxtupna veꞌe? Ta̱ xa veꞌe je̱ tiempo du̱paatni je̱ts a̱tseꞌe nyakpá̱mu̱t je̱m je̱ tó̱kinax jayu kya̱ꞌmda, a̱ts, je̱ Jayu Juuꞌ veꞌe Nu̱pa̱a̱mdu̱ka Ijtp. D8(Ku veꞌe vyimpijtnuva, maadupjyam tseꞌe du̱paattinuva jadoꞌk nax ku̱x ma̱kkeꞌe je̱ tsooj tyumpaatjidini. Ax kaꞌa tseꞌe du̱nu̱jávada vintso̱ veꞌe du̱ꞌatsó̱vdat. o7W'Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús ña̱jkxnuva tsapko̱jtspa, nay vanxú̱pjyam tseꞌe chapka̱jts. 66e&Nakyujoojntykajada je̱ts tsapko̱tsta je̱tseꞌe mkakaꞌadat je̱p to̱kin ja̱a̱tp. Je̱ jayu je̱ jyo̱o̱t je̱ jyaꞌvin, cha̱jkpts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe du̱tónu̱t juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam cha̱jkp, ax ayonu̱ktá̱kats je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ jayu je̱ ñiꞌkx je̱ kyo̱pk. %5C%Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús vyimpijt joma veꞌe je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk; maadup tseꞌe du̱paatti. Vanꞌit tseꞌe je̱ Pedro du̱nu̱u̱jmi: ―Simón, ¿mmaap mits je̱ꞌe̱ veꞌe? ¿Kaꞌa veꞌe tu̱mꞌo̱ꞌyixju̱ je̱tseꞌe o̱tyoꞌk hora joojntyk ku̱mꞌit? .4U$Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe chapka̱jts: ―Tata, nu̱jom xa mitseꞌe juuꞌ jaty mꞌo̱ꞌyixkú̱xju̱, kadi xyakjaty je̱ts a̱tseꞌe xtukka̱daꞌaku̱t ya̱ tsaachpaatu̱n; ax ka je̱ꞌe̱p tseꞌe mtónup juuꞌ a̱tseꞌe ntsa̱jkp, je̱ꞌe̱ veꞌe mtónup juuꞌ mitseꞌe mtsa̱jkp. q3[#Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús jave̱e̱ꞌn jyaaꞌknu̱jkx je̱tseꞌe je̱ vyiijn je̱ yꞌaaj du̱tukpaaty je̱ naax, je̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam du̱munooꞌkxtk pa̱n ku̱yꞌó̱yameꞌe je̱tseꞌe ku̱kyatsaachpaaꞌty. 62e"Je̱tseꞌe je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xjidi: ―Tsaachvinmaayp tseꞌe a̱ts ya̱ njo̱o̱t ya̱ njaꞌvin o̱o̱ꞌku̱n am paat. Tanda yaja je̱ts nakyujoojntykajada. G1!Vanꞌit tseꞌe du̱va̱a̱jv je̱ Pedro ma̱a̱t je̱ Santiago je̱ts je̱ Juan. Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús chaachvinmapyu̱jk je̱tseꞌe o̱o̱y tyunnavyinmaꞌyu̱nmo̱o̱jyji. O0 Je̱ꞌydu tseꞌe joma veꞌe je̱ it du̱xa̱a̱ja Getsemaní, je̱tseꞌe je̱ Jesús du̱nu̱u̱jmi je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk: ―Tsa̱a̱nada yaja namvaat a̱tseꞌe na̱jkx ntsapka̱ts. =/sAx nu̱yojk ma̱kk tseꞌe je̱ Pedro jyaaꞌkvaajñ: ―Ku̱njaꞌa̱a̱ꞌk xa a̱tseꞌe mits ma̱a̱t, kaꞌats a̱ts mitseꞌe nkanatyukpá̱kju̱t. Tum veꞌem tseꞌe vyaanduva nu̱jom je̱ myuꞌixpa̱jkpata̱jk. Ku je̱ Jesús chapka̱jts je̱p Getsemaní (Mt. 26.36‑46; Lc. 22.39‑46) .Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xji: ―Tyú̱vam xa a̱ts mitseꞌe nnu̱u̱jma je̱ts u̱xyam ya̱ tsooj, kaꞌanumeꞌe je̱ naꞌatseev yꞌayaꞌaxy vye̱ꞌnat me̱jtsk nax, mutoojk náxipts a̱ts mitseꞌe xkanatyukpu̱kju̱ vye̱ꞌnat. -%Vanꞌit tseꞌe je̱ Pedro ña̱ꞌmu̱xji: ―Mjamaso̱ꞌo̱kjada veꞌe anañu̱joma, kaꞌats a̱ts mitseꞌe nmaso̱ꞌo̱ku̱t. ,5Ax kuts a̱tseꞌe njoojntykpa̱jknuvat, na̱jkxupts a̱tseꞌe je̱m galiléait yꞌit jo̱o̱tm; u̱xꞌo̱o̱kts miitseꞌe je̱m mje̱ꞌyadat. L+Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk du̱nu̱u̱jmi: ―Nu̱jom xa a̱ts miitseꞌe xmaso̱ꞌo̱ktat u̱xyam ya̱ tsooj, ku̱x jidu̱ꞌu̱meꞌe javyet yꞌit je̱p Kunuuꞌkx Jatyán ku̱jxp: “Nyakꞌo̱o̱ꞌkup xa a̱tseꞌe je̱ carnero vinténiva je̱tseꞌe je̱ carnero yꞌanomvaꞌkxtat.” v*eVanꞌit tseꞌe toꞌk je̱ u̱v du̱ꞌa̱a̱vdi je̱tseꞌe ña̱jkxti je̱m Olivos Ko̱pk viindum. q)[Tyú̱vam xa a̱ts miitseꞌe nna̱a̱jmada je̱ts kaꞌa a̱tseꞌe nꞌukꞌooknit je̱ tsaaydum paꞌajk na̱a̱j, vanꞌítnumeꞌe ku a̱tseꞌe nꞌooꞌku̱t je̱ ñam je̱ꞌe̱ je̱m je̱ Nteꞌyam kyutojku̱n jo̱o̱tm. Ku je̱ Jesús du̱ꞌavaꞌni je̱ts je̱ Pedro veꞌe kanatyukpá̱kjup (Mt. 26.30‑35; Lc. 22.31‑34; Jn. 13.36‑38) {(oVanꞌit tseꞌe du̱nu̱u̱jmidi: ―Ya̱ꞌa̱ je̱ꞌe̱ veꞌe a̱ts je̱ nnu̱u̱ꞌpu̱n. Ku̱x ku a̱tseꞌe nꞌo̱o̱ꞌku̱t, nyaktaajnjadapts a̱ts miitseꞌe je̱ nam ko̱jtstán. Je̱ nu̱may jayu a̱tseꞌe nkuꞌo̱o̱ꞌkap. Z'-Vanꞌit tseꞌe du̱ko̱o̱mpa je̱ tukꞌaꞌooguin, je̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam du̱kuko̱jtsji, je̱tseꞌe du̱mo̱o̱jy je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk. Ax anañu̱jómats je̱ꞌe̱ veꞌe du̱ꞌookti. 2&]Kaaydup tseꞌe vye̱ꞌnada, je̱tseꞌe je̱ Jesús je̱ tsapkaaky du̱ka̱a̱jn, je̱ Nteꞌyam du̱kuko̱jtsji, je̱tseꞌe du̱tojkvaꞌkxy, je̱tseꞌe du̱mo̱o̱jy je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk, vanꞌit tseꞌe vyaajñ: ―Ya̱ꞌa̱ je̱ꞌe̱ veꞌe a̱ts je̱ nniꞌkx je̱ nko̱pk. !%;Ax je̱ꞌe̱mts a̱tseꞌe mpanu̱jkxp je̱ tooꞌ juuꞌ veꞌe javyet ijtp a̱ts ka̱jx je̱p Kunuuꞌkx Jatyán ku̱jxp, a̱ts, je̱ Jayu Juuꞌ veꞌe Nu̱pa̱a̱mdu̱ka Ijtp. ¡Ax ayo̱o̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ jyo̱o̱t je̱ jayu juuꞌ a̱tseꞌe xpá̱mup je̱m je̱ jayu kya̱ꞌm juuꞌ a̱tseꞌe xtsoꞌoxpa̱jktup! Nu̱yojk o̱y tseꞌe ku̱yꞌijtu̱xji je̱ jayu ku veꞌe ku̱kyakeꞌx. $!Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús yꞌatsa̱a̱jv: ―Juuꞌ veꞌe nu̱makme̱jtsk miitsta, nu̱toꞌkts je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ a̱tseꞌe xpá̱mup je̱m je̱ jayu kya̱ꞌm juuꞌ a̱tseꞌe xtsoꞌoxpa̱jktup, nma̱a̱tkaaypts a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe u̱xyam. 0#YVanꞌit tseꞌe je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk chaachvinmapya̱jkti je̱tseꞌe toꞌk jadoꞌk je̱ Jesús du̱ꞌamo̱tutú̱vidi: ―¿A̱ts je̱ꞌe̱ vineꞌe? "Vanꞌit tseꞌe yꞌa̱jxtkti kaayva. Kaaydup tseꞌe vye̱ꞌnada, vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús vyaajñ: ―Tyú̱vam xa a̱tseꞌe nvaꞌañ je̱ts nu̱toꞌkeꞌe miitsta juuꞌ veꞌe u̱xyam je̱ kya̱ꞌa̱j du̱pa̱a̱mp yam plato jo̱o̱tm a̱ts ma̱a̱t, je̱ꞌe̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ a̱tseꞌe xpá̱mup je̱m je̱ jayu kya̱ꞌm juuꞌ a̱tseꞌe xtsoꞌoxpa̱jktup. !Ku veꞌe je̱ it choꞌoini, vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús jye̱ꞌy ma̱a̱t je̱ ñu̱makme̱jtsk ixpa̱jkpata̱jk. o WVanꞌit tseꞌe je̱ yꞌixpa̱jkpa ña̱jkxti je̱tseꞌe jye̱ꞌydi je̱m kajpu̱n ka̱jxm, je̱tseꞌe du̱paatti ax joꞌn je̱ Jesús ña̱ꞌmu̱xjidi. Je̱tseꞌe du̱ꞌapa̱a̱jmtkidi je̱ pascua xa̱a̱j aꞌox. J Vanꞌit tseꞌe mtukꞌíxjadat toꞌk je̱ ma̱ja̱ cuarto juuꞌ veꞌe je̱p mume̱jtsk nu̱ka̱vyet ku̱jxp, joma veꞌe puꞌuk avaada. Je̱p tseꞌe xꞌapa̱a̱mdu̱kadat je̱ aꞌox. s_Pa̱n joma tu̱jkts je̱ꞌe̱ veꞌe tya̱ka, na̱a̱jmada je̱ kuta̱jk: “Je̱ Yakꞌixpa̱jkpa veꞌe vaamp: ¿Joma veꞌe je̱ it joma a̱tseꞌe ntukma̱a̱tyaknáxtat je̱ nꞌixpa̱jkpata̱jk je̱ pascua xa̱a̱j aꞌox?” 6e Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús nu̱me̱jtsk je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk du̱kejx je̱tseꞌe du̱nu̱u̱jmi: ―Na̱jkxta je̱m kajpu̱n ka̱jxm. Je̱m tseꞌe xma̱a̱tnavyaaꞌtjadat toꞌk je̱ yaaꞌtya̱jk juuꞌ veꞌe toꞌk tsiv je̱ na̱a̱j du̱pavijtsp. Je̱ꞌe̱ tseꞌe mpana̱jkxtap. "= Ku veꞌe je̱ mutoꞌk xa̱a̱j du̱paaty ku veꞌe yakkay je̱ tsapkaaky juuꞌ veꞌe je̱ levadura du̱kama̱a̱t je̱tseꞌe yakju̱ꞌkx je̱ carnero juuꞌ veꞌe yakꞌo̱o̱ꞌktup pascua xa̱a̱j, vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk ña̱ꞌmu̱xjidi: ―¿Jómaseꞌe xtsa̱k je̱ts a̱a̱tseꞌe na̱jkx nyakꞌo̱ya je̱tseꞌe nyaknajxumdat je̱ pascua xa̱a̱j aꞌox? T! Ku veꞌe je̱ teeꞌta̱jk je̱ vyintsá̱n du̱ꞌamo̱tunajxti, o̱o̱y tseꞌe tyunxo̱o̱jntkti je̱tseꞌe du̱tukvinvaꞌnidi je̱ts myo̱ꞌo̱dapeꞌe je̱ meen. Vanꞌit tseꞌe je̱ Judas du̱ꞌixtiꞌukvaajñ vintso̱ veꞌe yꞌó̱yat je̱tseꞌe je̱ Jesús du̱pá̱mu̱t je̱m je̱ꞌe̱ kya̱ꞌmda. Je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n je̱ yꞌaꞌox (Mt. 26.17‑29; Lc. 22.7‑23; Jn. 13.21‑30; 1 Co. 11.23‑26) F Vanꞌit tseꞌe ñu̱jkx je̱ Judas Iscariote, je̱ꞌe̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe nu̱toꞌk je̱ ixpa̱jkpa juuꞌ veꞌe nu̱makme̱jtsk ijttu, je̱ꞌe̱ tseꞌe o̱jts du̱ma̱a̱tnakyó̱tsjada je̱ teeꞌta̱jk je̱ vyintsa̱nda pa̱n vintso̱ veꞌe du̱pá̱mu̱t je̱ Jesús je̱m je̱ꞌe̱ kya̱ꞌmda. - Tyú̱vam xa a̱tseꞌe nvaꞌañ je̱ts pa̱n joma veꞌe yaktukkaꞌamáy je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook vinxu̱p toꞌk it toꞌk naxviijn, yakko̱jtspapts je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ a̱ts ya̱ꞌa̱ veꞌe ya̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk tu̱xtuujnja, veꞌem tseꞌe yaktukjaaꞌmye̱jtsnit. Ku je̱ Judas ma̱a̱t je̱ teeꞌta̱jk je̱ vyintsa̱nda du̱ko̱jtsmojkti (Mt. 26.14‑16; Lc. 22.3‑6) W'Ta̱ veꞌe ya̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk du̱tún vinxu̱peꞌe tu̱yꞌo̱ꞌyixju̱, ta̱ ya̱ꞌa̱ veꞌe myin je̱ts a̱tseꞌe tu̱xtuknu̱tem ya̱ paꞌajk xooꞌkpa na̱a̱j a̱ts je̱ nnu̱naxta̱jkin. nUMꞌíttap xa miitseꞌe xa̱ꞌma ma̱a̱t je̱ ayo̱o̱va jayu, je̱ts pa̱n vinꞌiteꞌe xtso̱kta, mꞌo̱ꞌyixjadap tseꞌe je̱tseꞌe o̱y xtoojnjadat; ax kaꞌats a̱tseꞌe xa̱ꞌma nꞌukꞌijtnit miits ma̱a̱tta. SVanꞌit tseꞌe je̱ Jesús vyaajñ: ―Maso̱ꞌo̱kta. ¿Tya̱jxseꞌe xvinmaꞌyu̱nmo̱ꞌo̱da ya̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk? O̱y xa je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ a̱ts ya̱ꞌa̱ veꞌe tu̱xtuujnja. RKu̱yakta̱a̱ꞌk xa ya̱ꞌa̱ veꞌe ax joꞌn je̱ meen juuꞌ veꞌe toꞌk joojnt nu̱mutún je̱tseꞌe je̱ ayo̱o̱va jayu yakmo̱o̱ynit. Ax myujo̱tmaꞌttu tseꞌe je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk. gGAx je̱m tseꞌe je̱ jayu juuꞌ veꞌe du̱ko̱ꞌo̱yjaꞌvidu juuꞌ je̱ꞌe̱ veꞌe tyoon, je̱tseꞌe ñavyaajnjidi: ―¿Tya̱jxts ya̱ꞌa̱ veꞌe ko̱o̱jyji du̱yakvinto̱ki ya̱ paꞌajk xooꞌkpa na̱a̱j? Je̱m tseꞌe betániait kyajpu̱n ka̱jxm je̱ Jesús vyeꞌna je̱m je̱ Simón tya̱kꞌam, je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe leprapa̱jkjup yꞌijt. Kaayp tseꞌe je̱ Jesús vyeꞌna, vanꞌit tseꞌe jye̱ꞌy toꞌk je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk ma̱a̱t toꞌk je̱ po̱o̱ꞌp tsaaj apa̱jkin juuꞌ veꞌe tum je̱ nardo paꞌajk xooꞌkpa na̱a̱j du̱ma̱a̱t juuꞌ veꞌe tsó̱vax a̱a̱ꞌk. Vanꞌit tseꞌe du̱puꞌuj je̱ po̱o̱ꞌp tsaaj apa̱jkin je̱tseꞌe je̱ Jesús du̱tukxa̱kte̱e̱jmu̱kku̱jx. .UJe̱tseꞌe ñavyaꞌanjada: ―Kaꞌa tseꞌe nmajtsumdat ku veꞌe je̱ xa̱a̱j tyunju̱ vye̱ꞌnat ku̱x ku veꞌe je̱ nu̱may jayu yoojmu̱ktat yꞌajxu̱ktat. Toꞌk je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk du̱pa̱a̱jmji je̱ paꞌajk xooꞌkpa na̱a̱j je̱ Jesús (Mt. 26.6‑13; Jn. 12.1‑8) { qJame̱jtsxa̱a̱j tseꞌe du̱kapaaꞌty vyeꞌna je̱ pascua xa̱a̱j, vanꞌit ku veꞌe yakkay je̱ tsapkaaky juuꞌ veꞌe je̱ levadura du̱kama̱a̱t. Ax yꞌíxtidup tseꞌe je̱ teeꞌta̱jk je̱ vyintsa̱nda ma̱a̱t je̱ tsaptu̱jkpit yakꞌixpa̱jkpata̱jk vintso̱ veꞌe je̱ Jesús du̱mátstat je̱ taay ma̱a̱t je̱tseꞌe du̱yakjayꞌo̱o̱ꞌkjadat. ~u %Juuꞌts a̱ts miitseꞌe nvaajnjidup, anañu̱joma je̱ jayu ka̱jxpats je̱ꞌe̱ veꞌe, nakyujoojntykajada.wg $Nakyujoojntykajada, veꞌemts a̱ts miitseꞌe manaxy nkapaaꞌttat ku a̱tseꞌe tun toꞌmayji nmiinnuvat. 7 #Nakyujoojntykajada miits, ku̱x kaꞌa veꞌe xnu̱jávada vinꞌit a̱tseꞌe nmiinnuvat. Veꞌemts a̱tseꞌe nmiinnuvat ax joꞌn toꞌk je̱ kuta̱jk ku veꞌe jye̱ꞌyni tánani, ukpu̱ tsoꞌm joꞌn, ukpu̱ je̱ tseev ayaaxp, ukpu̱ ku veꞌe ya̱ it jyajtu̱kuvaanni. / W "Veꞌem xa a̱tseꞌe nmiinnuvat ax joꞌn toꞌk je̱ kuta̱jk juuꞌ veꞌe jékum na̱jkxp je̱tseꞌe je̱ tya̱jk du̱masa̱ꞌa̱k, je̱ tyoompata̱jk du̱tukka̱ta̱ka ti veꞌe nu̱toꞌk jaty tyóndap, je̱tseꞌe je̱ yꞌixꞌijtpa du̱tukpavaꞌañ je̱tseꞌe ñakyujoojntykajat.  ! !’Nayꞌíxjada, nakyujoojntykajada, tsapko̱tsta, ku̱x kaꞌa veꞌe ti nu̱jaꞌvin vinꞌit a̱tseꞌe nmiinnuvat jadoꞌk nax. T ! ’Kaꞌa tseꞌe je̱ jayu du̱nu̱jávada vinꞌiteꞌe je̱ xa̱a̱j du̱paaꞌtu̱t ku veꞌe veꞌem tyónju̱t kyó̱tsju̱t, ni je̱ aangelesa tseꞌe juuꞌ veꞌe je̱m tsapjo̱o̱tm, ni á̱tsats je̱ꞌe̱ veꞌe nkanu̱jaꞌviva, a̱ts, je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌOnu̱k, je̱ Dios Teeꞌji veꞌe du̱nu̱jaꞌvip. - S Ká̱xup náxup tseꞌe ya̱ tsajmit it je̱ts ya̱ naxviijnit it; ax a̱ts je̱ nka̱ts je̱ nꞌayook, ni je̱ vinꞌítats je̱ꞌe̱ veꞌe kyapaaꞌnáxu̱t. W ' Tyú̱vam xa a̱ts miitseꞌe nna̱a̱jmada je̱ts nu̱jom ya̱ꞌa̱ veꞌe tyónju̱t kyó̱tsju̱t namkaꞌana veꞌe yꞌo̱o̱ꞌkká̱xta vye̱ꞌnat je̱ jáyuda juuꞌ veꞌe u̱xyam joojntykidup. V% Nay veꞌempa tseꞌe ku veꞌe xꞌíxtat je̱ts toojnjup ko̱jtsjupeꞌe juuꞌ a̱tseꞌe nka̱jtsp, nu̱jávadats je̱ts tá̱mani je̱ꞌe̱ veꞌe vye̱ꞌnat ku a̱tseꞌe nmiinnuvat jadoꞌk nax. Q ’Ixta je̱ higo ku̱p. Ku veꞌe je̱ yꞌaxén yꞌaꞌonu̱kta̱ka je̱tseꞌe je̱ yꞌaajy pyítsumnuva, mnu̱jaꞌvidupts miits je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ts tá̱mani veꞌe je̱ xa̱ko̱pk. mS Vanꞌitts a̱tseꞌe nké̱xu̱t je̱ nꞌaangelesta̱jk je̱tseꞌe du̱yaknayꞌamókajadat je̱ jayu juuꞌ a̱tseꞌe nvinko̱o̱n vinxu̱p toꞌk it toꞌk naxviijn je̱ts je̱ vaat joma veꞌe ya̱ tsajmit it kyuka̱xa. ]3 Vanꞌitts a̱tseꞌe xꞌíxtat, a̱ts, je̱ Jayu Juuꞌ veꞌe Nu̱pa̱a̱mdu̱ka Ijtp, je̱ts je̱m a̱tseꞌe nka̱daꞌaky vínu̱ts jo̱o̱tm o̱o̱y je̱ kutojku̱n ma̱a̱t je̱ts je̱ ma̱jin ma̱a̱t. + ku̱stá̱kadapeꞌe je̱ maatsa, je̱ts je̱ ma̱kkin juuꞌ veꞌe ya̱ tsajmit it, xyitu̱yo̱ꞌo̱yupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam. .U ’Ku veꞌe ñáxu̱t je̱ tsaachpaatu̱n, tun jatyji tseꞌe je̱ aampa xa̱a̱j vyinko̱o̱ꞌtsat, kaꞌa tseꞌe je̱ aampa po̱ꞌo̱ yꞌukꞌaannuvat, ]3 Ax mnayꞌíxjadapts miitseꞌeda ku̱x ta̱ xa a̱ts miitseꞌe ntukvinkó̱tsada ku veꞌe kaꞌanum veꞌem tyunju̱ kya̱tsju̱. Vintso̱ je̱ Cristo myiinnuvat (Mt. 24.29‑35, 42‑44; Lc. 21.25‑36)  Ku̱x míndapeꞌe juuꞌ veꞌe natyijjadap je̱ts a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe, je̱ts juuꞌ veꞌe natyijjadap je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpada, tyóndapeꞌe je̱ ma̱jin je̱ts je̱ mú̱jit nu̱jaꞌvin je̱tseꞌe je̱ jayu du̱tukvinꞌa̱a̱ꞌndat, pa̱n ku̱yꞌo̱ꞌyixjada veꞌe je̱tseꞌe du̱vinꞌa̱a̱ꞌndat pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ Nteꞌyam vyinko̱o̱n. 0Y ’Ax pa̱n myaknu̱u̱jmidup tseꞌe: “Ixta, u̱xyaja tseꞌe je̱ Cristo”, ukpu̱ “Ixta, u̱xxim tseꞌe je̱ Cristo”, kaꞌa tseꞌe xjaanchjávadat. -S Ax ñu̱pa̱a̱jmtki tseꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n je̱tseꞌe du̱yakkó̱nat je̱ it ku veꞌe je̱ jayu chaachpaaꞌttat. Pa̱n ku̱jyek xa veꞌe je̱ tsaachpaatu̱n, ni pa̱na tseꞌe kyatso̱ꞌo̱ku̱t vanꞌit. Ax ñu̱pa̱a̱jmtki tseꞌe je̱ Nteꞌyam je̱tseꞌe du̱yakkó̱nat je̱ it ku veꞌe je̱ jayu chaachpaaꞌttat, yakkó̱napts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ jayu ka̱jxta juuꞌ veꞌe vyinko̱o̱n. `~9 ku̱x vanꞌiteꞌe je̱ jayu chaachpaaꞌttat veꞌem ax joꞌn ni vinꞌitna veꞌem kyatunju̱ ku veꞌe ya̱ it cho̱o̱ꞌntk je̱ts u̱xyam paat, je̱tseꞌe ni je̱ vinꞌita veꞌem kyo̱o̱ꞌktoojnjinit. w~p~ }3{zpxxvutsCrqQpponmlhkii)hfesdcNbMa/_^]@\ZYYX`VUTSUR!QgPONMLKbJIHGFEEDBAAA"@&>=3<=;[:d98,654e321/.M-,+*))D&%$#_!!@,dg E  9  Jr :Nayꞌíxjada je̱ꞌe̱ ka̱jxta juuꞌ veꞌe du̱toondup je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱, juuꞌ veꞌe du̱tso̱jktup je̱tseꞌe je̱ jayu je̱ ixtaꞌnu̱n du̱niꞌkxmadat du̱ko̱jmadat. 8q k:Ax veꞌem tseꞌe, utsta ajchta utsta tsa̱ꞌa̱da, xo̱o̱ndu̱kta ku̱xeꞌe toꞌk muk mꞌitta je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n ma̱a̱t. Kaꞌats a̱tseꞌe nko̱ꞌo̱yjáva ku a̱tseꞌe njaaynuva juuꞌ a̱ts miitseꞌe ntuknu̱jaꞌvidu, ku̱x miits je̱ mꞌo̱ꞌyin ka̱jxta xa je̱ꞌe̱ veꞌe. p#:ku̱x o̱o̱ꞌku̱n ámani ya̱ꞌa̱ veꞌe vyeꞌna ku veꞌe je̱ Cristo du̱mutuujn du̱mupu̱jk, napya̱a̱jmju tseꞌe je̱m je̱ o̱o̱ꞌku̱n yꞌam kya̱ꞌm ku a̱tseꞌe xtoojnji juuꞌ miitseꞌe mkaꞌo̱ꞌyixju̱du je̱ts a̱tseꞌe xtoojnjadat.&oE:Ku veꞌe jye̱ꞌyat, kuvá̱ktats ya̱ꞌa̱ veꞌe je̱ xo̱o̱jntku̱n ma̱a̱t ku̱x mnayꞌútsijidup mnayꞌajchijidup mnayꞌútsijidup mnacha̱ꞌa̱ijidupeꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n ka̱jx. Vintsa̱ꞌa̱gada je̱ jayu pa̱n pa̱n jatyeꞌe veꞌem ax joꞌn ya̱ꞌa̱, ~nu:Je̱ꞌe̱ ka̱jxts a̱tseꞌe nu̱yojk ntsa̱k je̱ts a̱ts miits ya̱ꞌa̱ veꞌe ntuknu̱ké̱xtat je̱tseꞌe veꞌem mxo̱o̱ndu̱ktat ku veꞌe xꞌíxtinuvat, veꞌemts a̱tseꞌe vinjoꞌn nko̱o̱ꞌknavyinmaꞌyu̱nmo̱o̱jyjinuvat. )mK:Tyú̱vam xa veꞌe je̱ts ma̱kk ya̱ꞌa̱ veꞌe o̱o̱y tyumpa̱jkji, o̱o̱ꞌku̱n ámani ya̱ꞌa̱ veꞌe vyeꞌna. Ax je̱ Nteꞌyam tseꞌe tukmo̱ꞌtju. Ka ya̱ꞌa̱jyap tseꞌe tyukmo̱ꞌt, xtukmo̱ꞌtpa a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ts a̱tseꞌe nkatsaachvinmañáxu̱t. Nl:O̱o̱yts ya̱ꞌa̱ veꞌe du̱tuntsa̱k je̱tseꞌe yꞌítu̱t anañu̱joma miits ma̱a̱tta, o̱o̱y tseꞌe du̱tunvinmay ku̱xeꞌe xmó̱tudi je̱ ka̱ts je̱ts pa̱jkju ya̱ꞌa̱ veꞌe. ykk:Veꞌem a̱tseꞌe nnasjava je̱ts vinko̱pk je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ts a̱ts miitseꞌe u̱xyam ntuknu̱ké̱xtat ya̱ nꞌútsamda ya̱ nꞌajchamda Epafrodito, ya̱ꞌa̱ juuꞌ a̱tseꞌe ya̱ toonk ntukma̱a̱ttuump je̱tseꞌe ntukma̱a̱tꞌama̱a̱daaga je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱, juuꞌ a̱ts miitseꞌe xtuknu̱ke̱jxtu je̱ts a̱tseꞌe xmutónu̱t. j{:Nayjaꞌvijinupts a̱tseꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n ka̱jx je̱ts tso̱jk a̱tseꞌe viinm miits na̱jkx nkuꞌixta. ~iu:Ku̱x tseꞌe veꞌem, je̱ꞌe̱ ka̱jxts a̱tseꞌe nꞌaꞌix je̱ts a̱ts miitseꞌe ntukꞌaké̱xadat je̱tseꞌe na̱jkx mkuꞌíxjada tun jatyji ku a̱tseꞌe nnu̱jávat pa̱n jaaꞌkpoxu̱nta̱ktsa̱a̱nap a̱tseꞌe uk pa̱n kaꞌa. 2h]:Ax mnu̱jaꞌvidup tseꞌe vintso̱ veꞌe je̱ Timoteo du̱yaknu̱ke̱ꞌxnatá̱ka je̱ts tyuumpeꞌe je̱ yꞌo̱y je̱ꞌe̱. Veꞌem ax joꞌn je̱ jayu je̱ yꞌónu̱k pyutá̱kaja, xputa̱jkipts a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe ku a̱tseꞌe je̱ jayu nvaajnjada je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook. Kg:Nu̱jom pa̱n pa̱n jatyeꞌe viijnkta, yꞌíxtidupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ yꞌavintso̱ o̱ꞌyinji, kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe du̱tonuvaꞌanda juuꞌ veꞌe je̱ Cristo Jesús cha̱jkp. Qf:Je̱ꞌe̱jyji veꞌe toꞌk je̱ vinmaꞌyu̱n du̱jaye̱jpp a̱ts ma̱a̱t. Veꞌem ax joꞌn a̱ts miitseꞌe o̱o̱y ntunvinmayda, nay veꞌempats je̱ꞌe̱ veꞌe o̱o̱y mtunvinmaajyju̱duva. xei:Pa̱n vaamp tseꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n Jesús, tso̱jk a̱tseꞌe nké̱xu̱t je̱ Timoteo je̱tseꞌe na̱jkx mkuꞌíxjada, veꞌemts a̱tseꞌe nxo̱o̱ndu̱ku̱t ku a̱tseꞌe nnu̱jávat pa̱n vintso̱ miitseꞌe je̱mda. dw:Nay veꞌemts a̱tseꞌe ntsa̱k je̱tseꞌe mxo̱o̱ndu̱ktat a̱ts ma̱a̱t. Je̱ Timoteo ma̱a̱t je̱ Epafrodito ncU:e̱o̱ꞌktu veꞌe je̱ tá̱nu̱k ku veꞌe je̱ Nteꞌyam yaktukvintsa̱ꞌki je̱m yo̱jxpe̱jtu̱n ka̱jxm je̱tseꞌe je̱ jayu o̱y yꞌíttat je̱ Nteꞌyam ma̱a̱t. Nay veꞌempats a̱tseꞌe, pa̱n o̱o̱ꞌkp a̱tseꞌe je̱ts je̱ꞌe̱ ka̱jxeꞌe toꞌk aaj toꞌk jo̱o̱t xjaanchjávadat je̱ Jesucristo, xo̱o̱jntkpts a̱tseꞌe nꞌit. b:mtuknu̱jávadap tseꞌe je̱ jayu vintso̱ veꞌe du̱jayé̱ptat je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp. Pa̱n mtoondup tseꞌe veꞌem, o̱o̱yts a̱tseꞌe ntunxo̱o̱ndu̱ku̱t miits ka̱jxta je̱ xa̱a̱j ku veꞌe je̱ Cristo myiinnuvat, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe ku̱xeꞌe kyavinto̱ki juuꞌ a̱tseꞌe ntoon nko̱jts ku a̱tseꞌe nꞌijt miits ma̱a̱tta. Da:veꞌem tseꞌe ni pa̱na je̱ to̱kin mkapaatu̱xjadat, ni tía veꞌe juuꞌ veꞌe ka ó̱yap, je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌónu̱k tseꞌe mꞌíttat juuꞌ veꞌe vaꞌajts aaj vaꞌajts jo̱o̱t joojntykidup je̱ja nu̱may jayu akujk juuꞌ veꞌe ko̱ꞌo̱yjoojntykidup je̱ts ka vintú̱vap juuꞌ du̱tonda. Veꞌem tseꞌe mꞌíttat yaja naxviijn ax joꞌn may je̱ maatsa juuꞌ veꞌe ya̱ naxviijnit it du̱kujajp du̱kuta̱ꞌkxp, 2`]:Nu̱jom juuꞌ jatyeꞌe mtoondup mko̱jtstup, o̱y yakxó̱n tseꞌe xtóndat xkó̱tstat, kaꞌa tseꞌe toꞌk jadoꞌk xpakó̱tstat uk mnakyo̱jtsvintsó̱vjadat, p_Y: ku̱x je̱ Nteꞌyam je̱ꞌe̱ veꞌe mmo̱o̱jyju̱dup ka je̱ꞌe̱jyap je̱ vinmaꞌyu̱n je̱tseꞌe xtsó̱ktat juuꞌ je̱ꞌe̱ veꞌe cha̱jkp, nay veꞌempa veꞌe je̱ ma̱kkin je̱tseꞌe veꞌem xtóndat xkó̱tstat. %^C: Je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe, miitsta, juuꞌ a̱tseꞌe o̱o̱y ntuntso̱jktup, veꞌem ax joꞌn xkutyoondi je̱ ayook juuꞌ a̱ts miitseꞌe nvaajnjidu ku a̱tseꞌe nꞌijt miits ma̱a̱tta, nu̱yojkts je̱ꞌe̱ veꞌe u̱xyam du̱tsa̱k je̱tseꞌe xkutyóndat ku a̱tseꞌe jékum nꞌit. Tonda vintso̱ veꞌe o̱y mꞌijttinit je̱ Nteꞌyam ma̱a̱t. Jaꞌvip tsa̱ꞌkip tseꞌe veꞌem xtóndat, R]: anañu̱joma tseꞌe vyaꞌandat je̱ts je̱ Jesucristo je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n. Je̱ Nteꞌyam, juuꞌ veꞌe nTeeꞌimdup, je̱ꞌe̱ je̱ mya̱jin je̱ jyaanchin ka̱jx tseꞌe veꞌem du̱tóndat du̱kó̱tstat. Veꞌem xa veꞌe je̱ jaanchjaꞌvivata̱jkta ax joꞌn may je̱ kujajpa je̱ kuta̱ꞌkxpa }\s: veꞌem tseꞌe ku veꞌe yakꞌamo̱tunáxu̱t je̱ Jesús je̱ xya̱a̱j, ko̱xkté̱nadap tseꞌe nu̱jom pa̱n pa̱n jatyeꞌe ijttup je̱m tsapjo̱o̱tm, yaja naxviijn, je̱ts pa̱n pa̱n jatyeꞌe ijttup je̱p naxviijnit itu̱paꞌtkup, p[Y: Je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe o̱o̱y je̱ Nteꞌyam tyunyakmá̱jiji tyunyakjaanchiji, je̱m tseꞌe ka̱jxm o̱o̱y du̱tumpu̱u̱jm je̱tseꞌe myo̱o̱jyji je̱ xa̱a̱j juuꞌ veꞌe du̱nu̱ma̱jika̱jxp du̱nu̱jaanchika̱jxp, AZ{:Ax ku tseꞌe ñapya̱a̱jmji ax joꞌn je̱ pattoꞌniva, vaꞌajts nu̱u̱ꞌk vaꞌajts naxka̱daꞌakyts je̱ꞌe̱ veꞌe ñapya̱a̱jmji je̱tseꞌe je̱ Dios Teeꞌ du̱ka̱tsa̱pu̱jk vanꞌit paat ku veꞌe yꞌukꞌa̱a̱ꞌk je̱m cruz ka̱jxm, veꞌem ax joꞌn je̱ ma̱ja̱ to̱kin ku̱du̱tuujn. Veꞌem xa veꞌe du̱tsa̱k je̱tseꞌe je̱ vinmaꞌyu̱n xjayé̱ptat ax joꞌn je̱ vinmaꞌyu̱n juuꞌ veꞌe je̱ Cristo Jesús jyayejpp. V:Ni pa̱na veꞌe je̱ yꞌavintso̱ o̱ꞌyinji du̱kaꞌíxtat, je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe tyukꞌo̱ꞌyiduvap je̱ viijnk jayu. BU}:Kaꞌa tseꞌe ti xtóndat je̱ mꞌavintso̱ o̱ꞌyin ka̱jxji ukpu̱ je̱ꞌe̱ ka̱jx ku veꞌe mnamya̱javaꞌanjada, nu̱u̱ꞌk aaj nu̱u̱ꞌk jo̱o̱teꞌe toꞌk jadoꞌk xjávadat juuꞌ veꞌe viijnkta, veꞌem ax joꞌn je̱ꞌe̱ veꞌe nu̱yojk ku̱du̱nu̱má̱jidi je̱ts kaꞌa veꞌe miitsta. KT:yakpoꞌokta toꞌk aaj a̱ts ya̱ nxo̱o̱jntku̱n je̱ꞌe̱ ka̱jx ku veꞌe xjaye̱pta toꞌk je̱ vinmaꞌyu̱n, toꞌk je̱ tso̱jku̱n, je̱ts toꞌk je̱ jo̱o̱t toꞌk je̱ jaꞌvin. pS [:Ax veꞌem tseꞌe, je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe mnaajkma̱kkpákjada ku̱xeꞌe toꞌk muk mꞌitta je̱ Cristo ma̱a̱t, ku veꞌe mjo̱tꞌamá̱jada je̱ tso̱jku̱n ka̱jx, ku veꞌe xjaye̱pta je̱ Espíritu Santo je̱m mjaꞌvin ka̱jxmda, ku veꞌe je̱ jayu xꞌamaꞌatjada ku veꞌe chaachpaaꞌty, je̱ts ku veꞌe je̱ tukmo̱ꞌtu̱n xjaye̱pta, nR W:U̱xyam tseꞌe mꞌo̱ꞌyixjada je̱ts a̱tseꞌe xputá̱kadat je̱tseꞌe kijpx nꞌama̱a̱daaguimdat je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱. Mꞌixtu tseꞌe juuꞌ a̱tseꞌe ntoon je̱ts a̱tseꞌe nyakvinto̱ki je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱, nay je̱ꞌe̱jyam je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ a̱tseꞌe u̱xyam ntuump, veꞌem ax joꞌn je̱ ka̱ts xmó̱tuda.5Q e:Je̱ Nteꞌyam tseꞌe mmo̱o̱jyju̱du je̱ xo̱o̱jntku̱n ka ko̱o̱jyapeꞌe je̱tseꞌe xjaanchjávadat je̱ Cristo, veꞌempa veꞌe je̱tseꞌe xkutsaachpaadiduvat. VP ':je̱ts kaꞌa veꞌe xtsa̱ꞌa̱gada ni vintso̱va pa̱n pa̱n jatyeꞌe mtsoꞌoxpa̱jkju̱dup. Pa̱n veꞌem tseꞌe xtonda ax joꞌn a̱tseꞌe tu̱njaꞌa, myaknu̱ke̱ꞌxnatá̱kadap tseꞌe je̱ts vintó̱kidap je̱ꞌe̱ veꞌeda je̱ts miitseꞌe mtso̱ꞌo̱ktat je̱ꞌe̱ ka̱jx ku veꞌe je̱ Nteꞌyam mputá̱kajada. \O 3:Pa̱n ti veꞌe toojnjup ko̱jtsjup, joojntykada veꞌem ax joꞌn du̱paaꞌty du̱ꞌake̱e̱ga ma̱a̱t je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook, je̱ maaꞌyu̱nts je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe je̱ Cristo tyoojnjip je̱ jayu. Ax pa̱n na̱jkxpts a̱ts miitseꞌe nkuꞌixta uk pa̱n jékum a̱tseꞌe, ntsa̱jkpts a̱tseꞌe je̱ts a̱tseꞌe je̱ ka̱ts nmó̱tuvu̱t je̱ts ma̱kkeꞌe mnaajkꞌítjada toꞌk je̱ jaꞌvin ma̱a̱t je̱ts toꞌk je̱ vinmaꞌyu̱n ma̱a̱t, ma̱kk aaj ma̱kk jo̱o̱teꞌe xtonda vintso̱ veꞌe nu̱yojk je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook yakjaanchjávat N 7:ax veꞌem tseꞌe o̱o̱y mtunxo̱o̱ndu̱ktat je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n Jesucristo ka̱jx ku a̱tseꞌe jadoꞌk nax nꞌijtnuvat miits ma̱a̱tta. M #:Ku̱x a̱tseꞌe veꞌem vinjava ntañ, nnu̱jaꞌvipts a̱tseꞌe je̱ts njaaꞌkma̱a̱ttándap a̱ts miitseꞌe je̱tseꞌe nu̱yojk o̱y mtaandinit je̱ Cristo ma̱a̱t je̱tseꞌe nu̱yojk mxo̱o̱jntktinit je̱ꞌe̱ ka̱jx ku je̱ꞌe̱ veꞌe xjaanchjávada, L y:Ax jadoꞌk viijn, miits je̱ mꞌo̱ꞌyindats je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ts a̱tseꞌe njaaꞌkjoojntykat yaja naxviijn. K /:Tsoꞌoxts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ts a̱tseꞌe nnu̱jávat juuꞌ a̱tseꞌe ntsa̱jkp. Mutoꞌk viijn, ntsa̱jkpts a̱tseꞌe je̱ts a̱tseꞌe nꞌo̱o̱ꞌku̱t je̱ts a̱tseꞌe veꞌem nꞌijtnit je̱ Cristo ma̱a̱t, a̱ts je̱ nꞌo̱ꞌyineꞌe veꞌem ku̱yꞌit. `J ;:Ax pa̱n jaaꞌkjoojntykipts a̱tseꞌe yaja naxviijn, o̱ꞌyip tseꞌe je̱ts a̱tseꞌe je̱ Cristo njaaꞌkmutónu̱t njaaꞌkmupá̱ku̱t. Kaꞌa xa a̱tseꞌe nnu̱java pa̱n juuꞌ a̱tseꞌe ku̱nvinká̱n. GI  :A̱ts ka̱jx, je̱ꞌe̱jyjits a̱tseꞌe ntsa̱jkp je̱tseꞌe je̱ Cristo yakma̱ja yakjaancha yꞌijtnit. Ax pa̱n o̱o̱ꞌkpts a̱tseꞌe, a̱ts je̱ nꞌo̱ꞌyints je̱ꞌe̱ veꞌe. $H C:Juuꞌts a̱tseꞌe ntsa̱jkp je̱ts a̱tseꞌe nꞌaꞌix, je̱ꞌe̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ts a̱tseꞌe toꞌk aaj toꞌk jo̱o̱t nkutyónu̱t je̱ toonk juuꞌ a̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam xmo̱o̱y, veꞌem tseꞌe u̱xyam je̱ts vintso̱ veꞌe ya̱ it ñaxy je̱ Cristo yakma̱ja yakjaancha yꞌijtnit a̱ts ya̱ nniꞌkx ya̱ nko̱pk ka̱jx, pa̱n joojntykip a̱tseꞌe uk pa̱n o̱o̱ꞌkp a̱tseꞌe. G ':ku̱x nmu̱jaꞌvinup a̱tseꞌe je̱ts o̱y a̱ts ya̱ꞌa̱ veꞌe ntuknáxu̱t je̱ꞌe̱ ka̱jx ku a̱ts miitseꞌe xnu̱tsapko̱tsta je̱ts je̱ꞌe̱ ka̱jx ku a̱tseꞌe xputa̱ka je̱ Espíritu Santo, juuꞌ veꞌe ijtp je̱m je̱ Jesucristo jyaꞌvin ka̱jxm. oF Y:Ax pa̱n toꞌk aaj toꞌk jo̱o̱t tseꞌe du̱tonda ukpu̱ ka toꞌk aaj toꞌk jo̱o̱tapeꞌe, xo̱o̱jntkpts a̱tseꞌe ku veꞌe je̱ jayu yakvaajñja je̱ Cristo jye̱ꞌe̱. Ax xo̱o̱jntkpts a̱tseꞌe njaaꞌkꞌítu̱t E :Je̱ jayu juuꞌ veꞌe du̱tso̱jktup je̱tseꞌe vintsa̱ꞌa̱ga yꞌíttat, je̱ yꞌavintso̱ o̱ꞌyinjits je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌíxtidup ku veꞌe je̱ jayu du̱vaajnjada je̱ Cristo jye̱ꞌe̱. Ka toꞌk jo̱o̱tap tseꞌe veꞌem du̱tonda, ñasjaꞌvidupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ts nu̱yojk a̱tseꞌe ntsaachpaaꞌtu̱t yap poxu̱ntu̱jkp ku̱xeꞌe veꞌem du̱tonda. UD %:xtso̱jktup a̱tseꞌe ku̱x ñu̱jaꞌvidupeꞌe je̱ts je̱ꞌe̱ ka̱jx a̱tseꞌe yaja nꞌit ku̱xeꞌe a̱ts je̱ jayu ntukꞌix je̱ts tyú̱vam je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook. EC :Je̱ja xa veꞌe pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ Cristo jye̱ꞌe̱ je̱ jayu du̱vaajnjidup ku̱x cho̱jktupeꞌe je̱tseꞌe je̱ jayu vyintsa̱ꞌa̱gajadat je̱ts kaꞌa veꞌe a̱ts. Ax jé̱jadava tseꞌe juuꞌ veꞌe o̱y aaj o̱y jo̱o̱t je̱ jayu du̱vaajnjidup ku̱x nma̱a̱tnayjaꞌvijidup a̱tseꞌe, AB }:Nay veꞌempa tseꞌe ku veꞌe du̱ꞌixta je̱ts yap a̱tseꞌe poxu̱ntu̱jkp, nu̱may tseꞌe je̱ utsta je̱ ajchta toꞌk aaj toꞌk jo̱o̱t ñapyá̱mjada je̱m je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n yꞌam kya̱ꞌm, nu̱yojk ma̱kk aaj ma̱kk jo̱o̱tts je̱ꞌe̱ veꞌe du̱ko̱tsta je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook. 5A e: Ax veꞌem tseꞌe je̱ tojpata̱jk juuꞌ veꞌe ijttup je̱ja je̱ yakkutojkpa vyinkujk juuꞌ veꞌe je̱ ma̱ja̱ kutojku̱n du̱ka̱ꞌmip, je̱ts nu̱jom je̱ jayu, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱nu̱jaꞌvidup je̱ts yap a̱tseꞌe poxu̱ntu̱jkp nꞌit ku̱xeꞌe a̱ts je̱ Cristo nmutún nmupu̱k. c@ A: Utsta ajchta utsta tsa̱ꞌa̱da, ntsa̱jkp xa a̱tseꞌe je̱tseꞌe xnu̱jávadat je̱ts nu̱yojkeꞌe je̱ jayu du̱nu̱jávada je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook je̱ꞌe̱ ka̱jx ku a̱tseꞌe pa̱kmuk nꞌit. M? : Ku veꞌe xvinko̱nda je̱ yꞌo̱y je̱ꞌe̱, je̱ꞌe̱ ka̱jx ku veꞌe je̱ Jesucristo mputá̱kajada, mjoojntykidup tseꞌe ax joꞌn du̱paaꞌty du̱ꞌake̱e̱ga je̱tseꞌe o̱y nu̱ko̱tsa je̱ts yakma̱ja yakjaancha je̱ Nteꞌyam yꞌijtnit. “A̱ts ka̱jx, je̱ Criistots je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ joojntykin” s> a: veꞌem tseꞌe mꞌo̱ꞌyixjadat je̱tseꞌe xvinkó̱ndat je̱ yꞌo̱y je̱ꞌe̱ je̱tseꞌe mꞌijttinit o̱y je̱ts vaꞌajts, ka to̱kin ma̱a̱tap, vanꞌit paat tseꞌe veꞌem mꞌijttinit ku veꞌe je̱ Cristo myiinnuvat. ^= 7: Nnu̱tsapko̱jtstupts a̱ts miitseꞌe je̱tseꞌe je̱ tso̱jku̱n juuꞌ veꞌe mjaye̱jptup, je̱ꞌe̱ tseꞌe nu̱yojkiꞌata̱ꞌa̱tsup je̱ nu̱jaꞌvin ma̱a̱t je̱ts je̱ vijin je̱ ke̱ju̱n ma̱a̱t, r< _:Ñu̱jaꞌvip xa veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ts o̱o̱y a̱ts miitseꞌe anañu̱joma ntuntso̱kta, nyakꞌana̱a̱ꞌktup a̱ts miitseꞌe je̱ tso̱jku̱n ma̱a̱t juuꞌ veꞌe je̱ Jesucristo pya̱a̱m yam a̱ts njaꞌvin ka̱jxm. F; :Miitsta, juuꞌ a̱tseꞌe o̱o̱y ntuntso̱jktup, pyaatyp yꞌake̱e̱guipts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ts a̱ts miitseꞌe veꞌem njávadat ntsó̱ktat, ku̱x pa̱n yap a̱tseꞌe poxu̱ntu̱jkp nꞌit ukpu̱ naspa̱ka a̱tseꞌe nꞌit je̱ts a̱tseꞌe je̱ jayu ntukꞌix je̱ts tyú̱vam je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook, miitsts a̱tseꞌe ntukma̱a̱tjaye̱jptup je̱ maaꞌyu̱n juuꞌ a̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam xtoojnji. %: E:Vinjávats a̱tseꞌe ntañ je̱ts je̱ꞌe̱ pa̱neꞌe du̱yakje̱ji je̱ yꞌo̱y je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe je̱m mjaꞌvin ka̱jxmda, veꞌem tseꞌe du̱jaaꞌktónu̱t vanꞌit paat ku veꞌe mꞌijttinit o̱y je̱ts vaꞌajts je̱ xa̱a̱j ku veꞌe je̱ Jesucristo myiinnuvat. x9 k:ku̱x mnapya̱a̱jmju̱dupeꞌe a̱ts ma̱a̱t je̱tseꞌe veꞌem vyaꞌkxtu̱ku̱t je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook. Veꞌem tseꞌe xtoondi je̱ mutoꞌk xa̱a̱j ku a̱tseꞌe xꞌamo̱tunajxti je̱tseꞌe veꞌem xtonda u̱xyam paat. s8 a:Vinnaajknáx a̱tseꞌe ntsapka̱ts, nnu̱tsapko̱jtstupts a̱ts miitseꞌe je̱ xo̱o̱jntku̱n ma̱a̱t a7 =:Ijtp a̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam nkuka̱jtsja ku a̱ts miitseꞌe njaaꞌmyé̱tsta. ~6 w:Je̱ Nteꞌyam, juuꞌ veꞌe nTeeꞌimdup, je̱ts je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n Jesucristo, je̱ꞌe̱ tseꞌe mkunooꞌkxjadap je̱tseꞌe mꞌijttinit je̱ yꞌo̱y jo̱o̱t ma̱a̱tta. Ku je̱ Pablo du̱nu̱tsapka̱jts je̱ jaanchjaꞌvivata̱jk ;5 s:A̱tseꞌe je̱ Pablo, ma̱a̱t je̱ Timoteo, je̱ Nteꞌyam je̱ myutoompada je̱ myupa̱jkpada. Máyam a̱a̱tseꞌe je̱ Dios ntuknu̱ke̱xta pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ jaanchjaꞌvivata̱jk du̱nu̱vinténidup ma̱a̱t pa̱n pa̱n jatyeꞌe yakpa̱a̱mdup je̱tseꞌe pyutá̱kajadat, nay veꞌempa anañu̱joma je̱ Nteꞌyam je̱ jyayu juuꞌ veꞌe ijttup toꞌk muk je̱ Jesucristo ma̱a̱t je̱m filíposit kyajpu̱n ka̱jxm. T4 #Je̱ nMa̱ja̱ Vintsá̱namda Jesucristo veꞌe mkunooꞌkxjadap.g3 INay veꞌempa tseꞌe máyam je̱ Dios mke̱jxu̱xju̱duva je̱ Marcos, je̱ Aristarco, je̱ Demas, je̱ts je̱ Lucas, je̱ꞌe̱da juuꞌ a̱tseꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n ntukma̱a̱tmutoondup ntukma̱a̱tmupa̱jktup. >2 wMáyameꞌe je̱ Dios mke̱jxu̱xjada ya̱ Epafras, juuꞌ a̱tseꞌe nma̱a̱tpoxu̱nta̱ktsu̱u̱nip ku̱xeꞌe a̱a̱ts je̱ Cristo Jesús jye̱ꞌe̱ je̱ jayu nvaajnjada. 1  Nay veꞌempa tseꞌe, apa̱a̱mdu̱kats toꞌk aaj je̱ it joma a̱tseꞌe nmatánu̱t, ku̱x nꞌaꞌixp a̱tseꞌe je̱ts a̱tseꞌe nꞌítu̱t miits ma̱a̱t je̱ꞌe̱ ka̱jx ku a̱tseꞌe xnu̱tsapko̱tsta. Ku je̱ Pablo máyam je̱ Dios du̱kejx 0  Nnu̱jaꞌyip xa a̱ts mitseꞌe ku̱x vinjava a̱tseꞌe ntañ je̱ts mka̱tsu̱pa̱jkpeꞌe. Ax ka je̱ꞌe̱jyap tseꞌe mtónup juuꞌ a̱ts mitseꞌe nꞌamó̱tup, je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe nu̱yojk xtoojnjat je̱ maaꞌyu̱n ya̱ Onésimo. T/ #Veꞌem tseꞌe, uts Filemón, je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n ka̱jx, toojnja a̱ts toꞌk aaj je̱ maaꞌyu̱n je̱tseꞌe xkuvá̱ku̱t ya̱ Onésimo. Yakjo̱tꞌama̱ja a̱ts toꞌk aaj je̱ Cristo ka̱jx. .. WA̱ts, je̱ Pablo, nka̱ꞌmam a̱tseꞌe njaꞌa, nkuvé̱tupts a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe. Ó̱yam tseꞌe vyeꞌema, xjaꞌo̱ꞌyixjupts a̱tseꞌe je̱ts a̱ts mitseꞌe ntukjaaꞌmyé̱tsu̱t je̱ts xmuyó̱jivap a̱ts mitseꞌe, je̱ mjo̱o̱t je̱ mjaꞌvin paat xa a̱tseꞌe xmuyo̱ja. |- sPa̱n mmuto̱kintoojnju mits ya̱ꞌa̱ veꞌe uk pa̱n mmuyó̱jijupeꞌe, a̱tsts je̱ꞌe̱ veꞌe nkuvé̱tup. ), MAx veꞌem tseꞌe, pa̱n nma̱a̱tnayjaꞌvijup xa a̱ts mitseꞌe, kuvá̱ku̱ts toꞌk aaj ya̱ Onésimo ax joꞌn a̱tseꞌe viinm ku̱nꞌijt joꞌn. + 1Ax kaꞌa tseꞌe ku̱yꞌukꞌijtni ax joꞌn je̱ mjoyu̱toompa, je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n ka̱jx tseꞌe xꞌútsiva ya̱ Onésimo, juuꞌ a̱tseꞌe o̱o̱y ntuntsa̱jkp. Ax nu̱yojkts mits je̱ꞌe̱ veꞌe mtukka̱daꞌakyju̱ je̱tseꞌe xtso̱jkpat ka je̱ꞌe̱ ka̱jxap ku veꞌe mmutunju̱, je̱ꞌe̱ ka̱jxeꞌe ku̱xeꞌe mnayꞌútsajada mnayꞌajchajada je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n ka̱jx. y* mToꞌmayji vineꞌe ya̱ Onésimo cha̱a̱ꞌn je̱m mta̱kꞌam je̱tseꞌe mkaꞌit je̱ꞌe̱ ma̱a̱t ku veꞌe ve̱e̱ꞌn ya̱ it ñaxy, ax veꞌem tseꞌe mꞌavimpítajat je̱tseꞌe mꞌijtnit je̱ꞌe̱ ma̱a̱t xa̱ꞌma ka̱jx. 6) gAx ni tíats a̱tseꞌe nkatonuvaꞌañ ma̱a̱t ya̱ Onésimo pa̱n kaꞌa mitseꞌe tooꞌva̱jkp mvaꞌañ. Je̱ꞌe̱ts a̱tseꞌe ntsa̱jkp je̱ts a̱tseꞌe xtoojnjat je̱ maaꞌyu̱n, ka je̱ꞌe̱ ka̱jxap ku a̱ts mitseꞌe nꞌake̱e̱ꞌya, je̱ꞌe̱ ka̱jxeꞌe ku̱xeꞌe viinm xtsa̱k. a( = Njatsa̱jkpts a̱tseꞌe je̱ts a̱tseꞌe yaja ku̱nma̱a̱ttáñ je̱ts a̱tseꞌe veꞌem ku̱xmutún ku̱xmupu̱k mits ka̱jx namvaat a̱tseꞌe nꞌit yap poxu̱ntu̱jkp je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook ka̱jx. ' - Nke̱jxu̱mpijtjinuvapts a̱ts mits ya̱ꞌa̱ veꞌe, veꞌemts ya̱ꞌa̱ veꞌe xkuvá̱ku̱t ax joꞌn a̱tseꞌe viinm ku̱nꞌijt joꞌn. 6& g Mits je̱ mjoyu̱toompa xa ya̱ꞌa̱ veꞌe juuꞌ veꞌe mkatoꞌnu̱xjup yꞌijt; ax u̱xyam, xtoojnjimpts u̱u̱ꞌm ya̱ꞌa̱ veꞌe, veꞌem mits veꞌem a̱ts. 0% [ Nꞌamó̱tupts a̱ts mitseꞌe je̱ maaꞌyu̱n ya̱ Onésimo ka̱jx, ya̱ꞌa̱ juuꞌ a̱tseꞌe nꞌonu̱kjaꞌvip je̱ꞌe̱ ka̱jx ku veꞌe du̱jaanchjaꞌviꞌukvaajñ je̱ Jesucristo ku a̱tseꞌe nvaajnji je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook ku a̱tseꞌe min xkuꞌix yap poxu̱ntu̱jkp. ,$ S ñojkꞌó̱yts a̱tseꞌe njava je̱ts a̱ts mitseꞌe nmunooꞌkxtu̱ku̱t je̱tseꞌe juuꞌ xtónu̱t ku̱x veꞌemeꞌe xtsa̱k. A̱ts, je̱ Pablo, ma̱j ónu̱kanits a̱tseꞌe, yap a̱tseꞌe poxu̱ntu̱jkp nꞌit ku̱xeꞌe a̱ts je̱ jayu nvaajnjada je̱ Cristo Jesús jye̱ꞌe̱. x# kAx ya̱ꞌa̱ ka̱jx tseꞌe, ó̱yam a̱tseꞌe xjaꞌo̱ꞌyixju̱ je̱ts a̱ts mitseꞌe ntukpavaꞌanu̱t je̱tseꞌe xtónu̱t juuꞌ veꞌe du̱vinmajtsjup, je̱ꞌe̱ ka̱jx ku a̱tseꞌe je̱ Cristo je̱ kyuká̱tsiva nꞌit, Y" -Uts Filemón, o̱o̱y a̱tseꞌe ntunxo̱o̱ndu̱k je̱ts jo̱tꞌama̱j a̱tseꞌe nꞌit ku̱x nmó̱tup a̱tseꞌe je̱ ka̱ts je̱ts o̱o̱yeꞌe je̱ tso̱jku̱n xtunjayep je̱ts mits ka̱jxeꞌe jo̱tꞌama̱ja̱ yꞌitta je̱ Nteꞌyam je̱ jyayu. Ku je̱ Pablo je̱ Filemón je̱ maaꞌyu̱n du̱ꞌamo̱tu je̱ Onésimo ka̱jx ~! wNmunooꞌkxtkpts a̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam mits ka̱jx je̱ts je̱ jaanchjaꞌvin juuꞌ veꞌe mjayejpp, je̱ꞌe̱ tseꞌe mputá̱kajap je̱tseꞌe je̱ jayu xvaajnjadat ti veꞌe tyijp ku veꞌe je̱ jayu toꞌk muk yꞌit je̱ Cristo ma̱a̱t, veꞌem tseꞌe puꞌuk du̱vinmó̱tudat nu̱jom je̱ yꞌo̱y je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe njaye̱jpumdup je̱ Cristo ka̱jx. 2  _ku̱x nmó̱tup a̱tseꞌe je̱ ka̱ts vintso̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ jyayu o̱o̱y xtuntsa̱k je̱ts vintso̱ veꞌe xjaanchjáva je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n Jesús. y mFilemón, xa̱ꞌma ka̱jxts a̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam nkuka̱jtsja mits ka̱jx ku a̱tseꞌe ntsapka̱ts, | sJe̱ Nteꞌyam, juuꞌ veꞌe nTeeꞌimdup, je̱ts je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n Jesucristo, je̱ꞌe̱ tseꞌe mkunooꞌkxjadap je̱tseꞌe mꞌijttinit je̱ yꞌo̱y jo̱o̱t ma̱a̱tta. Je̱ Filemón je̱ cho̱jku̱n je̱ts je̱ jyaanchjaꞌvin  Ntuknu̱ke̱jxpapts a̱a̱tseꞌe máyam je̱ Dios je̱ nꞌútsamda je̱ ntsa̱ꞌa̱amda Apia je̱ts je̱ nꞌútsamda je̱ nꞌajchamda Arquipo juuꞌ veꞌe xputa̱jkimdup je̱tseꞌe nꞌama̱a̱daaguimdat je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱. Nay ntuknu̱ke̱jxpapts a̱tseꞌe máyam je̱ Dios nu̱jom je̱ jaanchjaꞌvivata̱jk juuꞌ veꞌe nayꞌamojkijidup je̱m mta̱kꞌam. " AA̱tseꞌe je̱ Pablo, yap a̱tseꞌe nꞌit poxu̱ntu̱jkp ku̱xeꞌe a̱ts je̱ Jesucristo jye̱ꞌe̱ je̱ jayu nvaajnjada. Filemón, o̱o̱y a̱ts mitseꞌe ntuntsa̱k. A̱ts ma̱a̱t ya̱ nꞌútsamda ya̱ nꞌajchamda Timoteo, máyam a̱a̱ts mitseꞌe je̱ Dios ntuknu̱kex. Vanꞌit tseꞌe je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk cho̱o̱ꞌndi je̱tseꞌe je̱ jayu du̱vaajnjada je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook toꞌk it toꞌk naxviijn, je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n tseꞌe puta̱jkijidup, yakjayꞌíxju̱dupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ mú̱jit nu̱jaꞌvin je̱tseꞌe je̱ jayu du̱tuknu̱jávada je̱ts tyú̱vam je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe kyo̱jtstup.taKu veꞌe je̱ Jesús myuko̱jtska̱jxjidi, vanꞌit tseꞌe cho̱o̱ꞌnni yaja naxviijn je̱ Nteꞌyam je̱ kyutojku̱n ka̱jx je̱tseꞌe chajpe̱jtni, je̱tseꞌe yꞌa̱jxtkni je̱ja je̱ Nteꞌyam yꞌakaꞌyu̱n paꞌayi. lQmyátstapts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ tsaaꞌn, je̱ts pa̱n yꞌooktupts je̱ꞌe̱ veꞌe pa̱n ti veꞌe je̱ jayu tukꞌatso̱ꞌyijidup, kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe vyintso̱tónjadat, tyuknu̱kó̱ndapts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ kya̱ꞌa̱j je̱ paꞌam jayu, je̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe jyo̱tka̱daaktinit. Ku je̱ Jesús chajpe̱jtni (Lc. 24.50‑53) -Ax juuꞌ tseꞌe du̱jaanchjaꞌvidup, je̱ꞌe̱ tseꞌe je̱ mú̱jit nu̱jaꞌvin du̱tóndap, a̱ts je̱ nkutojku̱n ka̱jx tseꞌe du̱yakpítsumdat je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap je̱m je̱ jayu jyaꞌvin ka̱jxmda, je̱ viijnk aaj je̱ viijnk ayook tseꞌe kyó̱tstap, }sPa̱n pa̱n tseꞌe du̱jaanchjaꞌvip je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook je̱tseꞌe ña̱pet, xa̱ꞌma ka̱jxts je̱ꞌe̱ veꞌe jyoojntykinit; ax pa̱n pa̱n tseꞌe du̱kajaanchjaꞌvip, xa̱ꞌma ka̱jxts je̱ꞌe̱ veꞌe chaachpaatnit. MVanꞌit tseꞌe je̱ Jesús je̱ yꞌixpa̱jkpata̱jk du̱nu̱u̱jmidi: ―Na̱jkxta vinxu̱p toꞌk it toꞌk naxviijn je̱ts vaajnjada je̱ jayu anañu̱joma je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook. PAx tun u̱xꞌo̱o̱kani tseꞌe yakꞌíxjidinuva je̱ ñu̱maktoꞌk ixpa̱jkpata̱jk, kaaydup tseꞌe vye̱ꞌnada. Vanꞌit tseꞌe yaktuknu̱u̱jmidi ku̱xeꞌe du̱kajaanchjaꞌvidi je̱ jayu juuꞌ veꞌe du̱ꞌixtu je̱ts tá̱vani je̱ꞌe̱ veꞌe jyoojntykpa̱jknuva, ma̱kkeꞌe je̱ kyuvajk du̱pa̱a̱mdi. 1 Vanꞌit tseꞌe vyimpijtti je̱tseꞌe du̱vaajnjidi je̱ jáyuda juuꞌ veꞌe je̱ Jesús mya̱a̱tvíttu. Ax ni je̱ꞌe̱ tseꞌe kyayakjaanchjaꞌvidi. Juuꞌ veꞌe je̱ Jesús tyukpavaan je̱ kyuka̱tsivata̱jk (Mt. 28.16‑20; Lc. 24.36‑49; Jn. 20.19‑23) oW U̱xꞌo̱o̱k tseꞌe je̱ Jesús ñaajknu̱ke̱ꞌxnata̱jkijinuva, ka veꞌemapeꞌe je̱ ñiꞌkx je̱ kyo̱pk yꞌíxuva ax joꞌn yꞌíxuva yꞌijt ku veꞌe ñaajknu̱ke̱ꞌxnata̱jkiji je̱ja je̱ María Magdalena vyinkujk. Je̱ꞌe̱ tseꞌe íxju̱du je̱ja tooꞌ aajy nu̱me̱jtsk je̱ jayu juuꞌ veꞌe tso̱o̱ꞌndu je̱m Jerusalén. 7 Ku veꞌe du̱mó̱tudi je̱ts ta̱ veꞌe jyoojntykpa̱jknuva je̱ Jesús je̱ts tá̱vani veꞌe je̱ María yꞌíxjinuva, kaꞌa tseꞌe du̱jaanchjaꞌvidi. Ku je̱ Jesús ñaajknu̱ke̱ꞌxnata̱jkiji je̱ja nu̱me̱jtsk je̱ yꞌixpa̱jkpa vyinkujkta (Lc. 24.13‑35) ?w Vanꞌit tseꞌe je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk ñu̱jkx je̱tseꞌe du̱tuknu̱jaꞌvidi pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ Jesús mya̱a̱tvíttu, pa̱neꞌe veꞌnidup yaaxtup tsaachvinmaaydup. % Mutoꞌk xa̱a̱j tseꞌe je̱ semana vyeꞌna, je̱tseꞌe je̱ Jesús jyoojntykpa̱jknuva ja̱pyji, je̱tseꞌe mutooꞌva̱jkp yakꞌixji je̱ María Magdalena, juuꞌ veꞌe yakpítsumu̱xjinu nu̱vuxtojtu̱k je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap je̱m jyaꞌvin ka̱jxm. ^5Ax jatyji tseꞌe je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk pyítsumdi je̱tseꞌe noomp cho̱o̱ꞌndi joma veꞌe je̱ jot, ku̱x tsa̱ꞌkidupeꞌe je̱tseꞌe atu̱va ato̱ki tyaandi. Ax kaꞌa tseꞌe du̱pa̱nvaajnjidi ku̱x tsa̱ꞌkidu veꞌe. Ku je̱ Jesús ñaajknu̱ke̱ꞌxnata̱jkiji je̱ja je̱ María Magdalena vyinkujk (Jn. 20.11‑18) "=Ax na̱jkxu̱ts xna̱a̱jmada je̱ Pedro je̱ts je̱ viijnk ixpa̱jkpata̱jk: “Na̱jkxup xa veꞌe je̱ Jesús je̱m Galilea; u̱xꞌo̱o̱kts miitseꞌe je̱m mje̱ꞌyadat. Je̱m tseꞌe xꞌíxtat ax joꞌn myaknu̱u̱jmidi” ―jidu̱ꞌu̱m tseꞌe je̱ ángeles vyaajñ. " =Ax vanꞌit tseꞌe je̱ ángeles ña̱ꞌmu̱xjidi: ―Kadi mtsa̱ꞌa̱gada. Je̱ Jesús xa miitseꞌe mꞌíxtidup, je̱ nazarétit jayu juuꞌ veꞌe cruuzpe̱jt. Ta̱ tseꞌe jyoojntykpa̱jknuva, kaꞌa xa je̱ꞌe̱ veꞌe yaja pa̱n. Ixta je̱ it joma veꞌe yakpu̱u̱jm. H  Ku veꞌe tya̱jkidi je̱p jótup, vanꞌit tseꞌe je̱p du̱ꞌixti toꞌk je̱ ángeles chu̱u̱na je̱ja akaꞌyu̱n paꞌayi, po̱o̱ꞌp xa̱x, ya̱n vítax. Je̱tseꞌe cha̱ꞌkidi.  Ax ku tseꞌe yꞌíxu̱kti, vanꞌit tseꞌe du̱ꞌixti je̱ts yakkeꞌekani veꞌe je̱ tsaaj juuꞌ veꞌe vaꞌajts ma̱j.  je̱tseꞌe ñavyaajnjidi: ―¿Pa̱nts vineꞌe du̱yakke̱ꞌe̱kup je̱ tsaaj juuꞌ veꞌe je̱ jot yꞌaka̱a̱jyjup? 1 [Domingo tseꞌe vyeꞌna, mutoꞌk xa̱a̱j je̱ semana, vanꞌit tseꞌe jye̱ꞌydi ja̱pyji joma veꞌe je̱ jot, tá̱vani veꞌe je̱ xa̱a̱j pyítsum vyeꞌna, = uAx ku tseꞌe je̱ po̱o̱ꞌkxtku̱n xa̱a̱j ñajxy, vanꞌit tseꞌe je̱ paꞌajk xooꞌkpa du̱jooydi je̱ María Magdalena, je̱ Salomé, je̱ts je̱ María juuꞌ veꞌe je̱ Santiago je̱ tyaak. Je̱ꞌe̱ tseꞌe jyooydu je̱tseꞌe na̱jkx du̱pa̱a̱jmjada je̱ Jesús je̱ ñiꞌkx je̱ kyo̱pk. -S/Yꞌixtu tseꞌe joma veꞌe je̱ Jesús je̱ ñiꞌkx je̱ kyo̱pk yakpu̱u̱jm je̱ María Magdalena je̱ts je̱ María juuꞌ veꞌe je̱ José je̱ tyaak.7.Vanꞌit tseꞌe je̱ José du̱joojy toꞌk je̱ ma̱ja̱ vit, je̱tseꞌe du̱yakvajntkni je̱m cruz ka̱jxm je̱ Jesús je̱ ñiꞌkx je̱ kyo̱pk. Vanꞌit tseꞌe du̱tukvimpittni je̱ vit, je̱tseꞌe du̱pu̱u̱jm je̱p jótup juuꞌ veꞌe pú̱mani veꞌnip je̱p tsaja̱a̱tp. Vanꞌit tseꞌe toꞌk je̱ tsaaj juuꞌ veꞌe vaꞌajts ma̱j, je̱ꞌe̱ tseꞌe tyukꞌaka̱a̱ynu je̱ jot aak. !;-Ku veꞌe du̱vaajnji, vanꞌit tseꞌe je̱ Pilato du̱yakjajty je̱tseꞌe je̱ José du̱yaktso̱o̱ꞌnnit je̱ Jesús je̱ ñiꞌkx je̱ kyo̱pk. 9,Atu̱va ato̱ki tseꞌe je̱ Pilato du̱tuktaajñ ku veꞌe du̱mo̱tu je̱ts ta̱ veꞌe je̱ Jesús yꞌa̱a̱ꞌk. Vanꞌit tseꞌe du̱yaaxji je̱ tojpa juuꞌ veꞌe du̱nu̱vintsá̱nip nu̱mó̱kupx je̱ tojpata̱jk je̱tseꞌe du̱ꞌamo̱tutu̱vi pa̱n veꞌemameꞌe. S+vanꞌit tseꞌe je̱ José je̱ jyo̱o̱t je̱ jyaꞌvin du̱ma̱kkpu̱u̱jm je̱tseꞌe o̱jts du̱ꞌix je̱ Pilato je̱tseꞌe du̱ꞌamo̱tu je̱ Jesús je̱ ñiꞌkx je̱ kyo̱pk. Arimatéait jayu je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌijt je̱ José, vintsa̱ꞌkijidup je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌijt je̱ jayu juuꞌ veꞌe du̱nu̱má̱jiduvap je̱p tsaptu̱jkp, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱ꞌaꞌixpa ku veꞌe je̱ jayu yꞌijttinit je̱m je̱ Nteꞌyam yꞌam kya̱ꞌm. uc*Tánani tseꞌe je̱ it vyeꞌna ku veꞌe je̱ po̱o̱ꞌkxtku̱n xa̱a̱j du̱ꞌapa̱a̱jmtkidini, nU)Ax ya̱ꞌa̱ tseꞌe du̱pana̱jkxtu je̱ Jesús ku veꞌe je̱m Galilea vyeꞌna je̱tseꞌe je̱ puta̱jkin du̱mo̱o̱ydi. Je̱ꞌe̱ ma̱a̱t tseꞌe nu̱may je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk juuꞌ veꞌe je̱ Jesús du̱ma̱a̱tvimpe̱jttu je̱m jerusaleenit kyajpu̱n ka̱jxm. Ku je̱ Jesús ñaxta̱jki (Mt. 27.57‑61; Lc. 23.50‑56; Jn. 19.38‑42) 4a(Ax je̱m tseꞌe vyeꞌniduva je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk juuꞌ veꞌe jékum jaty taandu je̱tseꞌe du̱ꞌixti juuꞌ veꞌe toojnju ko̱jtsju. Je̱m tseꞌe je̱ María Magdalena je̱ts je̱ Salomé, je̱mpa tseꞌe je̱ María juuꞌ veꞌe je̱ mootsk Santiago je̱ts je̱ José je̱ tyaak. 'Ax je̱m tseꞌe je̱ Jesús vyinténaja vyeꞌna toꞌk je̱ tojpa juuꞌ veꞌe du̱nu̱vintsá̱nip nu̱mó̱kupx je̱ tojpata̱jk. Ku veꞌe je̱ tojpata̱jk je̱ vyintsá̱n du̱ꞌix vintso̱ veꞌe je̱ Jesús ma̱kk kya̱jts je̱tseꞌe yꞌa̱a̱ꞌk, vanꞌit tseꞌe vyaajñ: ―Tyú̱vamdam xa veꞌe je̱ts je̱ Nteꞌyam ya̱ꞌa̱ veꞌe je̱ yꞌOnu̱k tu̱yꞌit. R~&Je̱ ata̱tyok juuꞌ veꞌe je̱p ma̱ja̱ tsaptu̱jkp tukꞌata̱tyuk je̱ it juuꞌ veꞌe je̱ kunooꞌkxu̱n munu̱yojk du̱ma̱a̱t, viinm tseꞌe kya̱a̱ꞌtsvaꞌkxy ka̱kojk, ayojk avaꞌt. d}A%Vanꞌit tseꞌe je̱ Jesús ma̱kk kya̱jts je̱tseꞌe je̱ jyaꞌvin tyukvaatsji. |$Vanꞌit tseꞌe nu̱toꞌk ñuujm je̱tseꞌe o̱jts toꞌk je̱ tukna̱ꞌokta̱a̱tsu̱n du̱yakxa̱a̱ꞌk ma̱a̱t je̱ tsaaydum paꞌajk na̱ꞌo̱o̱k, je̱tseꞌe du̱pu̱u̱jm je̱m kapy ja̱jm, je̱tseꞌe du̱tukꞌatiji je̱tseꞌe je̱ Jesús du̱vinxooꞌtsu̱t. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaajñ: ―Vaꞌan du̱ꞌíxumda pa̱n miimpeꞌe je̱ Elías yakváñu̱kju̱. ^}{zVy0x\vAtsRrqNonmNlljihge_d_b ar`_^\"ZNY$XjW\VV_U&TqSREQ_PONNEMKJGEDCFAm>=;9:D9:8k654\3p20L.-",`+X)(&%z#! ySJ% 5 RPJaaꞌmyé̱tsta je̱ts pana̱jkxta je̱ ixpa̱jku̱n juuꞌ veꞌe myakmo̱o̱ydu, vinmayu̱mpijttini, maso̱o̱ktini je̱ mko̱ꞌo̱y joojntykinda. Ku̱x pa̱n kaꞌa xa miitseꞌe xmaso̱ꞌo̱kta je̱ mko̱ꞌo̱y joojntykinda, nnu̱na̱jkxtapts a̱ts miitseꞌe je̱ts a̱ts miitseꞌe na̱jkx nkupaadada. Veꞌemts a̱tseꞌe nje̱ꞌyat ax joꞌn je̱ me̱e̱ꞌtspa jyeꞌya je̱m je̱ jayu tya̱kꞌam, kaꞌa veꞌe xnu̱jávada pa̱n vinꞌit. O%Vijta ke̱jta, mo̱ꞌo̱da je̱ ma̱kkin juuꞌ jatyeꞌe jaaꞌktaampna, juuꞌ veꞌe jave̱e̱ꞌn je̱tseꞌe kyutó̱kiyu̱t, ku̱x ta̱ a̱tseꞌe nꞌix je̱ts kaꞌa miitseꞌe xtonda juuꞌ veꞌe o̱y juuꞌ veꞌe vaꞌajts je̱ja je̱ Nteꞌyam vyinkujk. #N A’Nu̱jaꞌyiva jidu̱ꞌu̱m je̱ yakka̱tsu̱yo̱ꞌyva joma veꞌe ñayꞌamókajada je̱ jaanchjaꞌvivata̱jk je̱m saardisit kyajpu̱n ka̱jxm: “Jidu̱ꞌu̱m xa veꞌe vyaꞌañ je̱ꞌe̱ pa̱neꞌe du̱ka̱ꞌmip je̱ Espíritu Santo je̱ts je̱ vuxtojtu̱k maatsa, je̱ Espíritu Santo, juuꞌ veꞌe ijtp je̱m je̱ Nteꞌyam jyaꞌvin ka̱jxm je̱tseꞌe yaktuknu̱kex je̱ jaanchjaꞌvivata̱jk je̱m vuxtojtu̱k kajpu̱n ka̱jxm joma veꞌe ñayꞌamókajada: Nnu̱jaꞌvinup xa a̱tseꞌe pa̱n ti jatyeꞌe mtoondup mko̱jtstup, nnu̱jaꞌvinupts a̱tseꞌe je̱ts ó̱yam miitseꞌe mjajoojntykada, ni vinxú̱pats a̱ts miitseꞌe xkatoojnjada. zMmPa̱n pa̱n jaty xa veꞌe je̱m je̱ tyaatsk, vaꞌan tseꞌe du̱ꞌamo̱tunaxta juuꞌ veꞌe je̱ Espíritu Santo vaꞌnu̱xju̱dup je̱ jaanchjaꞌvivata̱jkta juuꞌ veꞌe nayꞌamojkijidup je̱m vuxtojtu̱k kajpu̱n ka̱jxm.”gLGnmo̱o̱yvapts a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ ma̱ja̱ maatsa juuꞌ veꞌe ja̱pyji pítsump. K veꞌem ax joꞌn a̱ts je̱ nTeeꞌ xmo̱o̱jy je̱ kutojku̱n. Pa̱n kaꞌa tseꞌe je̱ jayu kya̱tsa̱pá̱kjada, veꞌem tseꞌe du̱tónu̱t ax joꞌn je̱ jayu juuꞌ veꞌe je̱ pojxu̱n du̱kajp je̱tseꞌe du̱tukpoꞌovaꞌkxy je̱ naxtoꞌts; 0JYPa̱n pa̱n tseꞌe ma̱a̱daakp je̱tseꞌe du̱tún juuꞌ jaty a̱tseꞌe ntsa̱jkp vanꞌit paat ku veꞌe yꞌo̱o̱ꞌku̱t, nmo̱ꞌo̱pts a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ kutojku̱n je̱tseꞌe du̱yakkutojkjat je̱ jayu juuꞌ veꞌe tsu̱u̱nidup joma veꞌe may viijn je̱ it je̱ naax, WI'Ixꞌitta juuꞌ veꞌe mjaye̱jptup vanꞌit paat ku a̱tseꞌe nmiinnuvat. H+Ax miitsta pa̱n pa̱n jatyeꞌe ijttup je̱m Tiatira je̱tseꞌe du̱kapana̱jkxta ya̱ ko̱ꞌo̱y ixpa̱jku̱n je̱tseꞌe du̱katonmatsta juuꞌ je̱ꞌe̱ veꞌe tyijtup je̱ Satanás je̱ mya̱ja̱ ixpa̱jku̱n, kaꞌats a̱ts miitseꞌe ti viijnk ntukpavaꞌanda. jGMnyakꞌo̱o̱ꞌktapts a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk du̱ka̱tsꞌamo̱tunajxtup. Ax veꞌem tseꞌe nu̱jom je̱ jaanchjaꞌvivata̱jk du̱nu̱jávadat je̱ts nꞌixku̱jxp nmu̱jaꞌviku̱jxp a̱tseꞌe je̱ jayu je̱ jyaꞌvin je̱ts je̱ vyinmaꞌyu̱n, veꞌem a̱ts miitseꞌe toꞌk jadoꞌk juuꞌ nmo̱ꞌo̱dat pa̱n vintso̱ veꞌe du̱ma̱a̱tnavyaaꞌtyju̱ du̱ma̱a̱tnayꞌake̱e̱gaja juuꞌ jatyeꞌe mtoondup mko̱jtstup. oFWAx je̱ꞌe̱ pa̱n pa̱n jatyeꞌe pana̱jkxju̱dup, pa̱n kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe du̱maso̱ꞌo̱kta juuꞌ jatyeꞌe je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk tyuump, nyakpaꞌampé̱tupts a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk je̱ts a̱tseꞌe o̱o̱y ntunyaktsaachpaaꞌttat je̱ꞌe̱ pa̱n pa̱n jatyeꞌe tyukma̱a̱ttoondup je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱, KETa̱ xa a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe njaꞌitu̱ma̱ꞌa̱ je̱tseꞌe vyinmayu̱mpítu̱t; ax kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe vyinmayu̱mpijt, kaꞌa tseꞌe du̱masa̱ꞌa̱k je̱ kyo̱ꞌo̱y tooꞌ. EDO̱yam tseꞌe vyeꞌema, je̱p xa veꞌe juuꞌ a̱ts miitseꞌe ntukna̱a̱jmavaandup, je̱ꞌe̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe xkuva̱kta je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk Jezebel, je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe natyijjup je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpa. Tónajits je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ yꞌixpa̱jku̱n du̱tukvinꞌu̱u̱ꞌn a̱ts je̱ njayu je̱tseꞌe veꞌem je̱ ka̱ts du̱tukma̱a̱tjayé̱pta je̱ yaaꞌy je̱ ta̱ꞌa̱x juuꞌ veꞌe ka pú̱kap jyaye̱jptup je̱tseꞌe du̱ja̱ꞌkxta juuꞌ veꞌe yaktukvintsa̱ꞌkidup juuꞌ veꞌe ka je̱ Nteꞌyamap. %CCNnu̱jaꞌvinup xa a̱tseꞌe pa̱n ti jatyeꞌe mtoondup mko̱jtstup, je̱ tso̱jku̱n juuꞌ veꞌe mjaye̱jptup, vintso̱ a̱tseꞌe xjaanchjávada, vintso̱ a̱tseꞌe xmutonda xmupa̱kta, je̱ts vintso̱ veꞌe je̱ ma̱kk aaj je̱ ma̱kk jo̱o̱t xjaye̱pta, nnu̱jaꞌvivapts a̱tseꞌe je̱ts nu̱yojk miitseꞌe u̱xyam mtonda a̱ts ka̱jx je̱ts kaꞌa veꞌe ku a̱tseꞌe xjaanchjaꞌviꞌukvaandi. xBi’Nu̱jaꞌyiva jidu̱ꞌu̱m je̱ yakka̱tsu̱yo̱ꞌyva joma veꞌe ñayꞌamókajada je̱ jaanchjaꞌvivata̱jk je̱m tiatiirait kyajpu̱n ka̱jxm: “Jidu̱ꞌu̱m xa veꞌe vyaꞌañ je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌOnu̱k, juuꞌ veꞌe je̱ vyiijn ax joꞌn je̱ ja̱nꞌaye̱e̱ꞌnst je̱ts je̱ tyek ax joꞌn je̱ bronce juuꞌ veꞌe vaꞌajts pa̱ꞌa̱t: APa̱n pa̱n jaty xa veꞌe je̱m je̱ tyaatsk, vaꞌan tseꞌe du̱ꞌamo̱tunaxta juuꞌ veꞌe je̱ Espíritu Santo vaꞌnu̱xju̱dup je̱ jaanchjaꞌvivata̱jkta juuꞌ veꞌe nayꞌamojkijidup je̱m vuxtojtu̱k kajpu̱n ka̱jxm: Pa̱n pa̱n tseꞌe ma̱a̱daakp, nmo̱ꞌo̱pts a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe du̱káyu̱t je̱ maná juuꞌ veꞌe yuꞌuts ijtp, je̱ts a̱tseꞌe nmo̱ꞌo̱t toꞌk je̱ piꞌk po̱o̱ꞌp tsaaj joma veꞌe javyet yꞌit toꞌk je̱ nam xa̱a̱j juuꞌ veꞌe ni pa̱na du̱kanu̱jaꞌvip, je̱ꞌe̱jyji veꞌe pa̱n pa̱neꞌe yakmo̱ꞌo̱p.” Pa̱n pa̱n jatyeꞌe nayꞌamojkijidu je̱p Tiatira <@qJe̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe, vinmayu̱mpijttini, maso̱o̱ktini je̱ mko̱ꞌo̱y joojntykinda. Pa̱n kaꞌats miitseꞌe xmaso̱ꞌo̱kta je̱ mko̱ꞌo̱y joojntykinda, nnu̱na̱jkxtapts a̱ts miitseꞌe je̱ts a̱tseꞌe na̱jkx nꞌatsoꞌoxtún ma̱a̱t je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe du̱kamaso̱o̱ktup je̱ Nicolás je̱ yꞌixpa̱jku̱n. Veꞌemts a̱tseꞌe ntónu̱t ma̱a̱t je̱ tsojx juuꞌ veꞌe yap a̱ts nꞌávup pítsump. 2?]Je̱mts miitseꞌe xma̱a̱dada pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱kamaso̱ꞌo̱kuvaandup je̱ Nicolás je̱ yꞌixpa̱jku̱n, je̱ ixpa̱jku̱n juuꞌ a̱tseꞌe nkatsa̱jkp. ">=Ax je̱p tseꞌe juuꞌ a̱ts miitseꞌe ntukna̱a̱jmavaandup, je̱ꞌe̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe je̱m miitseꞌeda pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱kamaso̱ꞌo̱kuvaandup je̱ Balaam je̱ yꞌixpa̱jku̱n. Je̱ Balaam tseꞌe du̱ꞌako̱jtsi je̱ Balac vintso̱ veꞌe je̱ israeejlit jayu du̱yakto̱kintóndat, je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe du̱ja̱ꞌkxta juuꞌ jatyeꞌe yaktukvintsa̱ꞌkidu je̱ yꞌapa̱mnaxta je̱ts ku veꞌe je̱ ka̱ts du̱tukma̱a̱tjaye̱jpti je̱ kiix ónu̱kta juuꞌ veꞌe ka pú̱kap jyaye̱jptup. n=U Nnu̱jaꞌvinup xa a̱tseꞌe pa̱n ti jatyeꞌe mtoondup mko̱jtstup je̱tseꞌe mtsa̱a̱nada joma veꞌe je̱ Satanás yakkutuk. O̱yamts je̱meꞌe mtsa̱a̱nada, toꞌk aaj toꞌk jo̱o̱tts a̱tseꞌe xmutonda xmupa̱kta, ijtpts a̱tseꞌe xjaanchjávada. O̱yameꞌe ma̱kk je̱ jayu myaktsaachpaatjidi ku veꞌe je̱ Antipas du̱yakꞌo̱o̱ꞌkti, kaꞌats a̱tseꞌe xjaanchjaꞌviꞌatú̱vidi, je̱ Antipas juuꞌ veꞌe je̱ tu̱va̱ko̱jtsu̱n du̱pa̱a̱m a̱ts ka̱jx je̱ja je̱ nu̱may jayu vyinkujkta ku veꞌe vyeꞌnana je̱m mkajpu̱n ka̱jxmda, je̱m joma veꞌe je̱ Satanás chu̱u̱na. %<C ’Nu̱jaꞌyiva jidu̱ꞌu̱m je̱ yakka̱tsu̱yo̱ꞌyva joma veꞌe ñayꞌamókajada je̱ jaanchjaꞌvivata̱jk je̱m peergamovit kyajpu̱n ka̱jxm: “Jidu̱ꞌu̱m xa veꞌe vyaꞌañ je̱ꞌe̱ pa̱neꞌe du̱ma̱a̱t je̱ tsojx juuꞌ veꞌe me̱jtsk adoꞌom ja̱jpax: +;O Pa̱n pa̱n jaty xa veꞌe je̱m je̱ tyaatsk, vaꞌan tseꞌe du̱ꞌamo̱tunaxta juuꞌ veꞌe je̱ Espíritu Santo vaꞌnu̱xju̱dup je̱ jaanchjaꞌvivata̱jkta juuꞌ veꞌe nayꞌamojkijidup je̱m vuxtojtu̱k kajpu̱n ka̱jxm. Pa̱n pa̱n tseꞌe ma̱a̱daakp, kaꞌa tseꞌe vyintso̱tónju̱t je̱ tsaachpaatu̱n juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtnup.” Pa̱n pa̱n jatyeꞌe nayꞌamojkijidu je̱p Pérgamo :+ Kaꞌats miits je̱ꞌe̱ veꞌe xtsa̱ꞌa̱gadat vintso̱ veꞌe mtsaachpaaꞌttat. Je̱m miitseꞌeda pa̱neꞌe je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap yakjapyoxu̱nta̱kpá̱mjadap, yꞌíxupts je̱ꞌe̱ veꞌe vintso̱ veꞌe yꞌó̱yat je̱ts a̱ts miitseꞌe xko̱o̱ꞌkjaanchjaꞌvidinit. Majk xa̱a̱j veꞌe veꞌem myaktsaachpaaꞌtjadat. Toꞌk aaj toꞌk jo̱o̱t tseꞌe mꞌíttat a̱ts ma̱a̱t vanꞌit paat ku veꞌe mꞌo̱o̱ꞌktat, veꞌem tseꞌe xjaye̱jptinit je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp. 9% Nnu̱jaꞌvinup xa a̱tseꞌe pa̱n ti jatyeꞌe mtoondup mko̱jtstup, vintso̱ veꞌe mtsaachpaaꞌtta je̱tseꞌe mꞌayo̱vda (ó̱yameꞌe may je̱ o̱ꞌyin xjaye̱pta). Nnu̱jaꞌvinupts a̱tseꞌe vintso̱ veꞌe mpakó̱tsjada je̱ꞌe̱ pa̱n pa̱n jatyeꞌe natyijju̱dup israeejlit jáyuda, ax kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe jye̱ꞌe̱da, je̱ Satanaasts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ jyáyuda. N8’Nu̱jaꞌyiva jidu̱ꞌu̱m je̱ yakka̱tsu̱yo̱ꞌyva joma veꞌe ñayꞌamókajada je̱ jaanchjaꞌvivata̱jk je̱m esmiirnait kyajpu̱n ka̱jxm: “Jidu̱ꞌu̱m xa veꞌe vyaꞌañ je̱ꞌe̱ pa̱neꞌe tooꞌva̱jkp je̱ts u̱xꞌo̱o̱k, je̱ꞌe̱ pa̱neꞌe ukꞌo̱o̱ꞌk je̱tseꞌe jyoojntykpa̱jknuva: )7KPa̱n pa̱n jaty xa veꞌe je̱m je̱ tyaatsk, vaꞌan tseꞌe du̱ꞌamo̱tunaxta juuꞌ veꞌe je̱ Espíritu Santo vaꞌnu̱xju̱dup je̱ jaanchjaꞌvivata̱jkta juuꞌ veꞌe nayꞌamojkijidup je̱m vuxtojtu̱k kajpu̱n ka̱jxm: Pa̱n pa̱n tseꞌe ma̱a̱daakp, nmo̱ꞌo̱pts a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe du̱ja̱ꞌkxu̱t je̱ ku̱pu̱ta̱a̱jm juuꞌ veꞌe joojntykinyajkp, juuꞌ veꞌe je̱m ijtp joma veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ jyayu je̱ jya̱a̱jnda je̱ tya̱jkta.” Pa̱n pa̱n jatyeꞌe nayꞌamojkijidu je̱p Esmirna ~6uAx mputa̱jkijidupts ya̱ꞌa̱ veꞌe ku̱xeꞌe xkatso̱kta je̱ꞌe̱ juuꞌ jatyeꞌe tyoondup je̱ jayu juuꞌ veꞌe du̱pana̱jkxtup je̱ Nicolás je̱ yꞌixpa̱jku̱n, ntsoꞌoxpa̱jkpap a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe tyoondup. Y5+Je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe, jaaꞌmyé̱tsta vintso̱ a̱ts miitseꞌe xtso̱jkti vanꞌit, vinmayu̱mpijttini, maso̱o̱ktini je̱ mko̱ꞌo̱y joojntykinda, je̱ts toondinuva veꞌem ax joꞌn xtso̱o̱ꞌntkti. Pa̱n kaꞌa tseꞌe veꞌem xtonda, na̱jkxpts a̱tseꞌe nyakke̱e̱kni je̱ mtsinto̱vye̱jtu̱nda joma veꞌe yꞌit. 4O̱yam tseꞌe vyeꞌema, je̱p tseꞌe toꞌk viijn juuꞌ a̱ts miitseꞌe ntukna̱a̱jmavaandup, je̱ꞌe̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe ku a̱tseꞌe xko̱o̱ꞌktso̱jktini veꞌem ax joꞌn a̱tseꞌe xtso̱jkti ku a̱tseꞌe xjaanchjaꞌviꞌukvaandi. >3uTa̱ xa miitseꞌe je̱ ma̱kk aaj je̱ ma̱kk jo̱o̱t xjaye̱pta, ta̱ veꞌe o̱o̱y mtuntsaachpaaꞌtta je̱tseꞌe o̱o̱y mtuntonda a̱ts ka̱jx, kaꞌa tseꞌe mnooꞌkxta. 32_Nnu̱jaꞌvinup xa a̱tseꞌe pa̱n ti jatyeꞌe mtoondup mko̱jtstup, vintso̱ veꞌe ma̱kk mtonda a̱ts ka̱jx je̱ts vintso̱ veꞌe je̱ ma̱kk aaj je̱ ma̱kk jo̱o̱t xjaye̱pta, kaꞌa miitseꞌe xkuva̱kta pa̱n pa̱n jatyeꞌe ka ó̱yap jáyuvidup joojntykidup, je̱tseꞌe xꞌixta pa̱n pa̱n jatyeꞌe natyijju̱dup kuká̱tsivada, veꞌem tseꞌe je̱ nu̱jaꞌvin xpa̱jkti je̱ts taayidup je̱ꞌe̱ veꞌe. o1 Y’Nu̱jaya jidu̱ꞌu̱m je̱ yakka̱tsu̱yo̱ꞌyva joma veꞌe ñayꞌamókajada je̱ jaanchjaꞌvivata̱jk je̱m éfesovit kyajpu̱n ka̱jxm: “Jidu̱ꞌu̱m xa veꞌe vyaꞌañ je̱ꞌe̱ pa̱neꞌe du̱ma̱a̱t je̱ vuxtojtu̱k maatsa je̱m yꞌakaꞌyu̱n ka̱ꞌm je̱tseꞌe ñaxy tya̱ka je̱m je̱ vuxtojtu̱k oro tsinto̱vye̱jtu̱n yꞌakojkm: 0 3Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe du̱nu̱ka̱ts juuꞌ veꞌe kayaknu̱jaꞌvip yꞌijt, je̱ vuxtojtu̱k maatsa juuꞌ veꞌe yam a̱ts nꞌakaꞌyu̱n ka̱ꞌm tu̱xꞌix je̱ts je̱ vuxtojtu̱k tsinto̱vye̱jtu̱n juuꞌ veꞌe tum je̱ oro. Je̱ vuxtojtu̱k maatsa, je̱ꞌe̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe ñu̱ka̱jtsp je̱ yakka̱tsu̱yo̱ꞌyvada juuꞌ veꞌe je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook du̱yakyo̱ꞌydup joma veꞌe ñayꞌamókajada je̱ jaanchjaꞌvivata̱jkta je̱m vuxtojtu̱k kajpu̱n ka̱jxmda. Je̱ts je̱ vuxtojtu̱k tsinto̱vye̱jtu̱n, je̱ꞌe̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe ñu̱ka̱jtsp je̱ jaanchjaꞌvivata̱jkta juuꞌ veꞌe je̱m nayꞌamojkijidup./ {Javyé̱tu̱ts nꞌit juuꞌ veꞌe tu̱xꞌix, juuꞌ veꞌe u̱xyam ijtp, je̱ts juuꞌ veꞌe u̱xꞌo̱o̱k ítup. h. Ka̱ts tseꞌe joojntykip. Ukꞌo̱o̱ꞌk a̱tseꞌe; ax joojntykipts a̱tseꞌe xa̱ꞌma ka̱jx. A̱ts xa je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ avaatsu̱n nma̱a̱t juuꞌ veꞌe yaktukꞌavaatsp joma veꞌe je̱ o̱o̱ꞌkpa yꞌitta. a- =Ku a̱tseꞌe nꞌix, vanꞌitts a̱tseꞌe ntunnaxvipp je̱ja je̱ꞌe̱ vyinkujk ax joꞌn a̱tseꞌe a̱a̱ꞌk ku̱nꞌijt joꞌn. Ax je̱ꞌe̱ts a̱tseꞌe je̱ yꞌakaꞌyu̱n ka̱ꞌa̱j xtuknu̱ko̱o̱n je̱ts a̱tseꞌe xnu̱u̱jmi: ―Kadi mtsa̱ꞌa̱ga. A̱ts xa je̱ꞌe̱ veꞌe tooꞌva̱jkp, a̱ts tseꞌe u̱xꞌo̱o̱k, 7, iJe̱m tseꞌe yꞌakaꞌyu̱n ka̱ꞌm du̱ma̱a̱da vuxtojtu̱k je̱ maatsa. Je̱p tseꞌe yꞌávup pyítsum toꞌk je̱ tsojx juuꞌ veꞌe me̱jtsk adoꞌom ja̱jpax. Veꞌem tseꞌe je̱ vyiijn je̱ yꞌaaj yꞌajaj yꞌatu̱ꞌkx ax joꞌn je̱ aampa xa̱a̱j ku veꞌe vaꞌajts ma̱kk yꞌañ. k+ QVeꞌem tseꞌe je̱ tyek yꞌajaj yꞌatu̱ꞌkx ax joꞌn je̱ bronce tyu̱ꞌkx myátsu̱k ku veꞌe vaꞌajts yakpa̱ꞌa̱t, veꞌem ax joꞌn je̱ bronce je̱m ja̱njo̱o̱tm vyinto̱y ku veꞌe jyu̱ꞌu̱. Veꞌem tseꞌe je̱ yꞌaaj je̱ yo̱ꞌkt vaꞌajts ma̱kk tyunka̱ts, veꞌem ax joꞌn je̱ ma̱ja̱ na̱a̱j yꞌu̱u̱ꞌts tyinu̱n. K* Vaꞌajts po̱o̱ꞌpts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ vyaajy, veꞌem ax joꞌn je̱ po̱o̱ꞌp lana ukpu̱ je̱ tsapꞌa̱a̱ꞌpk. Veꞌem tseꞌe je̱ vyiijn ax joꞌn je̱ ja̱nꞌaye̱e̱ꞌnst. )  Je̱mts a̱tseꞌe tsinto̱vye̱jtu̱n akojkm nꞌix toꞌk pa̱neꞌe veꞌem ke̱ꞌxp ax joꞌn je̱ yaaꞌtya̱jk, ya̱neꞌe je̱ xyo̱x du̱jayep, je̱m tseꞌe tyek ja̱jm paat kya̱daꞌaky, je̱tseꞌe toꞌk je̱ oro cinta du̱kakꞌajenju̱. q( ] Vanꞌitts a̱tseꞌe nꞌixu̱mpijt je̱ts a̱tseꞌe nꞌíxu̱t pa̱n pa̱n a̱tseꞌe xmuko̱jtsp. Ku a̱tseꞌe nꞌixu̱mpijt, vanꞌitts a̱tseꞌe nꞌix vuxtojtu̱k je̱ tsinto̱vye̱jtu̱n juuꞌ veꞌe tum je̱ oro. C'  je̱ts a̱tseꞌe xnu̱u̱jmi: ―A̱ts xa je̱ꞌe̱ veꞌe tooꞌva̱jkp, a̱ts tseꞌe u̱xꞌo̱o̱k, veꞌemts a̱tseꞌe ax joꞌn je̱ A je̱ts je̱ Z. Jatyanu̱ je̱m na̱k ka̱jxm pa̱n juuꞌ jatyeꞌe mꞌixp, je̱ts ke̱jxja je̱ jaanchjaꞌvivata̱jkta juuꞌ veꞌe nayꞌamojkijidup je̱m vuxtojtu̱k kajpu̱n ka̱jxm je̱m ásiait yꞌit jo̱o̱tm. Je̱ kajpu̱n joma veꞌe ñayꞌamókajada, ya̱ꞌa̱ts je̱ꞌe̱ veꞌeda: je̱ Éfeso je̱ts je̱ Esmirna, je̱ Pérgamo je̱ts je̱ Tiatira, je̱ Sardis je̱ts je̱ Filadelfia, je̱ts je̱ Laodicea. &  Je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n je̱ xya̱a̱j tseꞌe vyeꞌna, vanꞌitts a̱tseꞌe je̱m je̱ Espíritu Santo kya̱ꞌm ntaajñ je̱ts a̱tseꞌe nnaadup nꞌamo̱tunajxy toꞌk je̱ ayook vaꞌajts ma̱kk kya̱ts, veꞌem ax joꞌn je̱ trompeta ma̱kk xyuꞌux, W% ) A̱ts, je̱ Juan, miits je̱ mꞌutsta je̱ mꞌajchta, kijpx a̱ts miitseꞌe ntukma̱a̱tyaknáxta je̱ tsaachpaatu̱n, ijtp a̱tseꞌe miits ma̱a̱tta je̱m je̱ Nteꞌyam yꞌam kya̱ꞌm je̱tseꞌe ntukma̱a̱tmuté̱nada je̱ tsaachpaatu̱n. Je̱ꞌe̱ ka̱jx ya̱ꞌa̱ veꞌe ku̱xeꞌe nꞌijtumda toꞌk muk je̱ Jesucristo ma̱a̱t. Yakmajtsts a̱tseꞌe je̱ts a̱tseꞌe yaja nyakpu̱u̱jm, toꞌk je̱ it juuꞌ veꞌe yaja maaxy na̱a̱j akujk. Patmos ya̱ꞌa̱ veꞌe xya̱a̱j. Je̱ꞌe̱ ka̱jxti̱ a̱tseꞌe veꞌem nyaktuujn ku̱xeꞌe a̱ts ntukkaꞌamáy je̱ Nteꞌyam je̱ kya̱ts je̱ yꞌayook, je̱ꞌe̱ veꞌe ku a̱tseꞌe je̱ tu̱va̱ko̱jtsu̱n mpu̱m je̱ Jesucristo ka̱jx. U$ %Jidu̱ꞌu̱m xa veꞌe je̱ Nteꞌyam vyaꞌañ, je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n, juuꞌ veꞌe nu̱jom du̱ka̱ꞌmika̱jxp: “A̱ts xa je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe je̱ it cho̱o̱ꞌntk, a̱tsts je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe tyonká̱xju̱t kyo̱jtská̱xju̱t nu̱jom juuꞌ jaty, a̱ts tseꞌe ax joꞌn je̱ A je̱ts je̱ Z, a̱ts tseꞌe u̱xyam ijtp, a̱ts tseꞌe ijt, á̱tsam tseꞌe ijtnup.” Ku je̱ Juan du̱ꞌix je̱ Cristo je̱ ma̱jin ma̱a̱t c# A¡Amo̱tunaxta, je̱m je̱ꞌe̱ veꞌe vínu̱ts jo̱o̱tm myiinnit! Anañu̱jómats je̱ꞌe̱ veꞌe du̱ꞌíxtat, je̱ꞌe̱ paat pa̱n pa̱n jatyeꞌe yakxa̱ꞌa̱jkijidu. Nu̱jom tseꞌe je̱ jayu yaja naxviijn chaachvinmapya̱jkká̱xtat je̱tseꞌe yaꞌaxtat ku veꞌe du̱ꞌíxtat. Veꞌemeꞌe tyónju̱t kyó̱tsju̱t. Amén. A" }je̱ꞌe̱ tseꞌe xpa̱ꞌmumdu je̱tseꞌe nyakkutojkumdat je̱tseꞌe teeꞌta̱jk nꞌijtumdat, ax veꞌem tseꞌe nvinjaꞌvimdinit nvintsa̱ꞌkimdinit je̱ Nteꞌyam, je̱ꞌe̱ je̱ Tyeeꞌ. ¡Je̱ Cristo tseꞌe du̱jaye̱jpnup je̱ ma̱jin je̱ jaanchin je̱ts je̱ kutojku̱n xa̱ꞌma ka̱jx! Amén. 4! cje̱ts je̱ Jesucristo, juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook du̱ko̱jtsnajxp veꞌem ax joꞌn du̱ꞌix du̱mo̱tu, je̱ꞌe̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe mutoꞌk juuꞌ veꞌe joojntykpa̱jknuva, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱yakkutojkjip nu̱jom pa̱n pa̱n jatyeꞌe yakkutojktup yaja naxviijn. Ax je̱ Cristo tseꞌe xtuntso̱jkꞌo̱o̱ꞌkumdup je̱tseꞌe xtuknu̱vaatsumdi je̱ ntó̱kinamda ku veꞌe xkuꞌo̱o̱ꞌkimdi, d  CA̱ts, je̱ Juan, u̱xyamts a̱tseꞌe nnu̱jáyada je̱ jaanchjaꞌvivata̱jk juuꞌ veꞌe nayꞌamojkijidup je̱m vuxtojtu̱k kajpu̱n ka̱jxm je̱m ásiait yꞌit jo̱o̱tm. Je̱ Nteꞌyam, je̱ Espíritu Santo, je̱ts je̱ Jesucristo, je̱ꞌe̱ tseꞌe mkunooꞌkxjadap je̱tseꞌe mꞌijttinit je̱ yꞌo̱y jo̱o̱t ma̱a̱tta; je̱ Nteꞌyam, juuꞌ veꞌe u̱xyam ijtp, je̱ꞌe̱ tseꞌe ijt, je̱ꞌe̱m tseꞌe ijtnup; je̱ts je̱ Espíritu Santo, juuꞌ veꞌe veꞌem ax joꞌn je̱ vuxtojtu̱k kujajpa kuta̱ꞌkxpa je̱m je̱ Nteꞌyam je̱ kyutojku̱n tsu̱u̱jntku̱n vyinkojkm; h KXo̱o̱n xa je̱ꞌe̱ veꞌeda pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱kó̱tstap ya̱ na̱k. Xo̱o̱nduvapts je̱ꞌe̱ veꞌe pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱ꞌamo̱tunáxtap ku veꞌe yakka̱ts ya̱ ka̱ts ya̱ ayook juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam yajk, je̱tseꞌe du̱ma̱ja̱pá̱mdat juuꞌ jatyeꞌe yaja javyet, ku̱x tá̱mani xa je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe tyónju̱t kyó̱tsju̱t. Ku je̱ Juan du̱nu̱jaꞌyi je̱ jaanchjaꞌvivata̱jk juuꞌ veꞌe nayꞌamojkijidu je̱p Asia  A̱ts, je̱ Juan, mpu̱u̱mpts a̱tseꞌe ya̱ tu̱va̱ko̱jtsu̱n juuꞌ jaty a̱tseꞌe tu̱nꞌix, je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayookts ya̱ꞌa̱ veꞌe juuꞌ je̱ꞌe̱ veꞌe myo̱o̱y je̱ Jesucristo je̱ts a̱ts miitseꞌe ntuknu̱jaꞌviduvat. = wJe̱ Nteꞌyam xa veꞌe du̱tuknu̱jaꞌvi je̱ Jesucristo ti veꞌe tso̱jkji tónjup kó̱tsjup je̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe du̱tuknu̱jaꞌvivat pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ Nteꞌyam du̱mutoondup du̱mupa̱jktup. Toꞌk tseꞌe je̱ ángeles du̱kejx, je̱ꞌe̱ts a̱tseꞌe tu̱xtukꞌix tu̱xtuknu̱java. iK:Je̱ nMa̱ja̱ Vintsá̱namda Jesucriistots miitseꞌe anañu̱joma mkunooꞌkxjadap.O:Nu̱jom je̱ Nteꞌyam je̱ jyayu juuꞌ veꞌe yaja ijttup, vinko̱pk pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱m je̱ yakkutojkpa César tya̱kꞌam, je̱ꞌe̱ tseꞌe máyam je̱ Dios mtuknu̱ke̱jxju̱duvap. #?:Je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n Jesucristo ka̱jx a̱tseꞌe máyam je̱ Dios ntuknu̱ke̱xta anañu̱joma pa̱n pa̱n jatyeꞌe ijttup je̱ Nteꞌyam je̱ jyayu. Ya̱ utsta ya̱ ajchta juuꞌ veꞌe ijttup a̱ts ma̱a̱t, ya̱ꞌa̱ tseꞌe máyam je̱ Dios mtuknu̱ke̱jxju̱duva. 0Y:¡Yakma̱ja yakjaancha tseꞌe yꞌijtnit xa̱ꞌma ka̱jx u̱u̱ꞌm je̱ nNteꞌyamamda, juuꞌ veꞌe nTeeꞌimdup! Amén. Ku je̱ Pablo máyam je̱ Dios du̱kejx b=:Ax a̱ts je̱ nNteꞌyam tseꞌe mmo̱ꞌo̱jadap nu̱jom pa̱n ti veꞌe mkaꞌijtu̱xju̱dup. Veꞌem tseꞌe du̱tónu̱t je̱ Jesucristo ka̱jx, veꞌem ax joꞌn o̱o̱y je̱ ma̱jin je̱ jaanchin du̱tunjayep. M:Njayejpp xa a̱tseꞌe nu̱yojk, kaꞌa a̱tseꞌe xkatihꞌijtja. Je̱ puta̱jkin juuꞌ a̱ts miitseꞌe xtuknu̱ke̱jxtu ya̱ Epafrodito ma̱a̱t, jé̱mani tseꞌe tyunjajtjini. Veꞌemts ya̱ꞌa̱ veꞌe ya̱ puta̱jkin ax joꞌn je̱ ya̱x juuꞌ veꞌe xooꞌkp paꞌajk je̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam du̱ꞌo̱yjava. W':Ax ka je̱ꞌe̱pts a̱tseꞌe nꞌíxtip je̱ts a̱ts miitseꞌe juuꞌ xmo̱ꞌo̱dat, je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe ñu̱yókat je̱ o̱ꞌyin juuꞌ veꞌe mjaye̱jptup je̱m je̱ Nteꞌyam vyinkojkm. 1[:Ku̱x namvaat a̱tseꞌe je̱m tesalónicait kyajpu̱n ka̱jxm nveꞌna, xtukꞌake̱jxiduts a̱ts miitseꞌe ka toꞌk náxap vinxu̱p a̱tseꞌe juuꞌ xkaꞌijtji. 5c:Nay veꞌempa tseꞌe, filíposit jáyuda, ku a̱ts miitseꞌe ntukmuko̱jtsꞌukvaandi je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook je̱ts ku a̱tseꞌe ntsa̱a̱ꞌn je̱m macedóniait yꞌit jo̱o̱tm, ax xnu̱jávada joꞌn, miitsjits je̱ꞌe̱ veꞌeda juuꞌ a̱tseꞌe je̱ puta̱jkin xmo̱o̱ydu. :O̱yam tseꞌe vyeꞌema, o̱yts miitseꞌe xtoondi ku a̱tseꞌe je̱ puta̱jkin xke̱jxjidi ku a̱tseꞌe yaja ntsaachpaaꞌty. jM: Nu̱jom xa a̱tseꞌe juuꞌ xꞌo̱ꞌyixju̱ ku̱x je̱ Cristo a̱tseꞌe xma̱kkinmo̱o̱yp.  : Nnu̱jaꞌvip a̱tseꞌe vintso̱ veꞌe juuꞌ yꞌit kyaꞌit. Ixtañts a̱tseꞌe njayep pa̱n kuꞌux a̱tseꞌe nꞌit uk pa̱n ayooj a̱tseꞌe nꞌit, pa̱n nꞌixp njayejpp a̱tseꞌe o̱o̱y juuꞌ uk pa̱n vinꞌit a̱tseꞌe juuꞌ xkaꞌijtja. 6e: Kaꞌats a̱tseꞌe veꞌem nvaꞌañ ku̱xeꞌe a̱ts juuꞌ xkaꞌijtja, ku̱x yuj a̱tseꞌe je̱ts a̱tseꞌe ntukjo̱tka̱daꞌaky juuꞌ a̱tseꞌe nꞌixp njayejpp. &E: O̱o̱y a̱tseꞌe ntunxo̱o̱ndu̱k je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n ka̱jx ku̱xeꞌe a̱ts miits xjaaꞌmye̱jtstinuva; ka je̱ꞌe̱pts a̱tseꞌe ntijp je̱ts xjaaꞌtyó̱kidinu a̱ts miitseꞌe, je̱ꞌe̱ veꞌe ku̱xeꞌe mkaꞌo̱ꞌyixjidi je̱ts a̱tseꞌe ku̱xputa̱jkidi. P: Je̱ꞌe̱ tseꞌe tonda juuꞌ a̱ts miitseꞌe ntukꞌixtu, juuꞌ veꞌe ntukka̱ta̱jkidu, juuꞌ veꞌe mꞌamo̱tunajxtu ku a̱tseꞌe nka̱jts, je̱ts juuꞌ veꞌe mnu̱ꞌixvaatstu vintso̱ a̱tseꞌe juuꞌ ntun. Pa̱n mtoondup tseꞌe veꞌem, ijtnupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam miits ma̱a̱tta, je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe je̱ o̱y jo̱o̱t du̱yajkp. Je̱ puta̱jkin juuꞌ veꞌe je̱ filíposit jayu tyuknu̱ke̱jxtu je̱ Pablo Y +:Utsta ajchta utsta tsa̱ꞌa̱da, juuꞌts a̱tseꞌe nko̱jtskuka̱jxinup, je̱ꞌe̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe xpayo̱ꞌo̱ydat nu̱jom juuꞌ veꞌe tyú̱vam, nu̱jom juuꞌ veꞌe vyinmajtsjup je̱tseꞌe yakvintsa̱ꞌa̱gat, nu̱jom juuꞌ veꞌe du̱yaknu̱ke̱ꞌxnata̱jkip je̱ tu̱v jáyuvin je̱ tu̱v joojntykin, nu̱jom juuꞌ veꞌe vaꞌajts, nu̱jom juuꞌ veꞌe du̱yakjé̱jip je̱ tso̱jku̱n, je̱ts nu̱jom juuꞌ veꞌe yakꞌo̱yjaꞌvip. Payo̱ꞌo̱yda nu̱jom juuꞌ veꞌe o̱y je̱ts juuꞌ veꞌe vyinmajtsjup je̱tseꞌe yakꞌo̱ñu̱kó̱tsat. m S:Ku veꞌe veꞌem xtonda, vanꞌit tseꞌe je̱ Nteꞌyam mmo̱ꞌo̱jadat je̱ yꞌo̱y jo̱o̱t, juuꞌ veꞌe du̱jaaꞌknu̱má̱jip je̱ts kaꞌa veꞌe juuꞌ veꞌe je̱ jayu vyinmó̱tudup, toꞌk viijn tseꞌe yꞌítu̱t je̱ mjaꞌvinda je̱ts je̱ mvinmaꞌyu̱nda je̱ Cristo Jesús ma̱a̱t. “Payo̱ꞌo̱yda nu̱jom juuꞌ veꞌe o̱y” f E:Ni tía veꞌe xkavinmáydat, ñojkꞌó̱yeꞌe, pa̱n ti veꞌe toojnjup ko̱jtsjup, tsapko̱tsta, je̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam juuꞌ xꞌamó̱tudat, vaajnjiká̱xta nu̱jom je̱ Nteꞌyam je̱ kuko̱jtsu̱n ma̱a̱t.  !:Vaꞌan tseꞌe je̱ jayu anañu̱joma du̱nu̱jávada vintso̱ veꞌe o̱y jayu mnapyá̱mjada. Ta̱mji veꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n.  ':Ijtp tseꞌe mnaajkxo̱o̱ndu̱kjadat je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n ka̱jx. Vaannuvap a̱tseꞌe jadoꞌk nax je̱tseꞌe mxo̱o̱ndu̱ktat. N:Je̱ts mits, juuꞌ a̱tseꞌe ntukma̱a̱tmutuump ntukma̱a̱tmupu̱jkp je̱ Nteꞌyam, nꞌamó̱tupts a̱ts mitseꞌe je̱tseꞌe xputá̱kat ya̱ nu̱me̱jtsk ta̱ꞌa̱xta̱jkta. O̱o̱y a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe xtumputa̱jkidi ku a̱tseꞌe ntukkaꞌamaajy je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook, xputa̱jkiduvats a̱tseꞌe je̱ Clemente je̱ts je̱ viijnk jáyuda juuꞌ a̱tseꞌe nma̱a̱ttoonduva, je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe je̱ xya̱a̱jta javyétani ijtp je̱p libro ku̱jxp joma veꞌe javyet yꞌitta je̱ xya̱a̱jta pa̱n pa̱n jatyeꞌe joojntykidinup xa̱ꞌma ka̱jx. |q:Nmunooꞌkxtktupts a̱tseꞌe je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk Evodia je̱ts je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk Síntique je̱tseꞌe ñamyujo̱tꞌó̱yajadat, veꞌem ax joꞌn du̱tsa̱k pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱jaanchjaꞌvidup je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n.  5:Je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe, utsta ajchta utsta tsa̱ꞌa̱da, juuꞌ a̱tseꞌe o̱o̱y ntuntso̱jktup, ntsa̱jkpts a̱tseꞌe je̱ts a̱tseꞌe nꞌítu̱t miits ma̱a̱tta, xyakxo̱o̱jntktupts a̱ts miitseꞌe je̱ts a̱tseꞌe xmo̱ꞌo̱da je̱ ma̱jin. Ijtp tseꞌe xtóndat juuꞌ a̱ts miitseꞌe tu̱ntuknu̱jáyada, ma̱kk tseꞌe mnaajkꞌítjadat toꞌk muk je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n ma̱a̱t. $A:Je̱ꞌe̱ xa veꞌe du̱yaktíktsnup u̱u̱ꞌm ya̱ nniꞌkxamda ya̱ nkó̱pkamda, juuꞌ veꞌe ayonu̱kta̱ka, juuꞌ veꞌe o̱o̱ꞌkup, je̱tseꞌe veꞌem yꞌijtnit ax joꞌn je̱ yꞌavintso̱ niꞌkxu̱ko̱pk juuꞌ veꞌe je̱ ma̱jin o̱o̱y du̱tunjaye̱jpp. Veꞌem tseꞌe du̱tónu̱t je̱ ma̱kkin ka̱jx juuꞌ veꞌe yaktoomp je̱tseꞌe du̱yakkutojkjiká̱xu̱t nu̱jom juuꞌ jaty.~u:Ax u̱u̱ꞌmda, je̱mts u̱u̱ꞌmeꞌe tsapjo̱o̱tm nkukajpu̱nimda, nꞌaꞌíxumdupts u̱u̱ꞌm je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Yaktso̱o̱kpa, juuꞌ veꞌe je̱m tso̱o̱ꞌnup je̱tseꞌe yaja kya̱daaknit, je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n Jesucristo. 6e:Ax vintó̱kidapts je̱ꞌe̱ veꞌe, je̱ tyiints tseꞌe vyinmaaydup je̱tseꞌe du̱kayakvinkó̱pkada juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam cha̱jkp, natyukmá̱jijidupts je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe ku̱du̱tuktso̱ꞌo̱tyónda, je̱ꞌe̱jyji veꞌe vyinmaaydup juuꞌ jatyeꞌe ijtp yaja naxviijn. ,Q:May náxani xa a̱ts miitseꞌe nvaajnjada, ax u̱xyamts a̱ts miitseꞌe nu̱nyaaxnup njaaꞌkvaajnjada, je̱ts je̱ja veꞌe nu̱mayda pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱tsoꞌoxpa̱jktup je̱ Cristo, kaꞌa tseꞌe du̱nu̱javavaꞌanda pa̱n tya̱jxeꞌe yꞌukꞌa̱a̱ꞌk je̱m cruz ka̱jxm. -:Utsta ajchta utsta tsa̱ꞌa̱da, joojntykada ax joꞌn a̱ts, yakvinkó̱pkiduvats je̱ꞌe̱ pa̱n pa̱n jatyeꞌe joojntykidup veꞌem. ):Pa̱n joma vaateꞌe je̱ Nteꞌyam xtuknu̱jaꞌvimda je̱ tyu̱v je̱ꞌe̱, vaꞌan tseꞌe du̱joojntykimda ax joꞌn xtuknu̱jaꞌvimda. 2]:Nu̱jom pa̱n nu̱vinxu̱p u̱u̱ꞌmeꞌe nnu̱jaꞌvimdini je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook, veꞌem tseꞌe du̱tsa̱k je̱tseꞌe je̱ vinmaꞌyu̱n veꞌem njaye̱jpumdat. Ax pa̱n je̱m tseꞌe juuꞌ veꞌe viijnk du̱vinmó̱tudup, je̱ Nteꞌyamts ya̱ꞌa̱ veꞌe tuknu̱jávajadap. S~:je̱ts a̱tseꞌe nꞌijtnit ax joꞌn je̱ jayu juuꞌ veꞌe ma̱kk noomp je̱tseꞌe tooꞌva̱jkp jye̱ꞌyat joma veꞌe kyuka̱xa je̱ noomk, je̱ts a̱tseꞌe njoojntykinit je̱m tsapjo̱o̱tm, je̱ joojntykin juuꞌ a̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam xtuknu̱yaaxji ku̱xeꞌe a̱ts toꞌk muk nꞌit je̱ Cristo Jesús ma̱a̱t. o}W: Utsta ajchta utsta tsa̱ꞌa̱da, viinm a̱tseꞌe nnayjávaja je̱ts kaꞌanum a̱ts ya̱ꞌa̱ veꞌe nꞌama̱a̱daaga. Juuꞌ a̱tseꞌe tu̱u̱v ntuump, nyaktanku̱jxpts a̱tseꞌe juuꞌ veꞌe náxyani je̱ts a̱tseꞌe je̱ nma̱kkin nyaktún pa̱n joma vaat a̱tseꞌe xꞌo̱ꞌyixju̱ je̱ts a̱tseꞌe nꞌama̱a̱daagat juuꞌ veꞌe miimpnum, Z|-: Ka je̱ꞌe̱p xa a̱tseꞌe ntijp je̱ts tá̱vani a̱ts ya̱ꞌa̱ veꞌe nꞌama̱a̱daaguikú̱x ukpu̱ a̱tseꞌe nꞌit o̱y je̱ts vaꞌajts. Je̱ꞌe̱ a̱tseꞌe ntuump je̱ts a̱tseꞌe nkutyónu̱t nu̱jom je̱ vinmaꞌyu̱n juuꞌ veꞌe je̱ Cristo Jesús jyaye̱jp a̱ts ka̱jx ku a̱tseꞌe xje̱ꞌe̱iꞌukvaajñ. "{=: ntso̱jkpapts a̱tseꞌe je̱ts a̱tseꞌe njoojntykpa̱jknuvat ku a̱tseꞌe a̱a̱ꞌkani nve̱ꞌnat. Je̱m tsapjo̱o̱tm u̱u̱ꞌm nkukajpu̱nimda z: Ntsa̱jkpts a̱tseꞌe je̱ts a̱tseꞌe vaꞌajts nꞌíxainit je̱ Cristo, a̱tseꞌe ntukma̱a̱tjaye̱jpnit je̱ ma̱kkin juuꞌ veꞌe jyayejpp ku veꞌe jyoojntykpa̱jknuva. Ntsa̱jkpts a̱tseꞌe je̱ts a̱tseꞌe ntsaachpaaꞌtu̱t veꞌem ax joꞌn je̱ꞌe̱ veꞌe chaachpaaty, je̱ts a̱tseꞌe veꞌem nꞌítu̱t ax joꞌn je̱ꞌe̱ ku veꞌe yꞌukꞌa̱a̱ꞌk, by=: a̱tseꞌe toꞌk muk nꞌijtnit je̱ꞌe̱ ma̱a̱t. Ax veꞌemts a̱tseꞌe o̱y ntaannit je̱ Nteꞌyam ma̱a̱t ka je̱ꞌe̱ ka̱jxap ku a̱tseꞌe ku̱nꞌix vintso̱ a̱tseꞌe nkutyónu̱t je̱ Moisés je̱ pyavaꞌnu̱n, je̱ꞌe̱ ka̱jxeꞌe ku̱xeꞌe a̱ts je̱ Nteꞌyam xkato̱kimpu̱m ku̱xeꞌe a̱ts je̱ Cristo njaanchjáva. x':Ax ka ya̱ꞌa̱jyap tseꞌe, veꞌem a̱tseꞌe njava je̱ts ni tía a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe xkatuujnja, tun toꞌkji je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ a̱tseꞌe njaꞌvip je̱ts o̱o̱y je̱ꞌe̱ veꞌe du̱tunnu̱ma̱ja, je̱ꞌe̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe ku a̱tseꞌe vaꞌajts nꞌíxat a̱ts je̱ nMa̱ja̱ Vintsá̱n, je̱ Cristo Jesús, juuꞌ ka̱jx a̱tseꞌe nu̱jom juuꞌ jaty nmaso̱o̱kni. Je̱ naax je̱ poꞌox joꞌnts a̱tseꞌe juuꞌ njaꞌvini je̱ꞌe̱ ka̱jx je̱ts a̱tseꞌe nꞌijtnit je̱ Cristo ma̱a̱t, Pw:Ax nu̱jomts ya̱ꞌa̱ veꞌe juuꞌ jaty a̱tseꞌe o̱o̱y ntuntuknu̱má̱jip yꞌijt, je̱ Cristo ka̱jxts a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe njava je̱ts ni vinxu̱pa a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe xkatuujnja. "v=:veꞌemts a̱tseꞌe nnayjaꞌviji je̱ts o̱y a̱tseꞌe nkutyún yꞌijt je̱ pavaꞌnu̱n, veꞌemts a̱tseꞌe njomtonda ntitonda yꞌijt je̱ jaanchjaꞌvivata̱jk, o̱o̱yts a̱tseꞌe ntunꞌix vintso̱ a̱tseꞌe nkutyonká̱xu̱t nu̱jom je̱ Moisés je̱ pyavaꞌnu̱n. luQ:Yakpa̱a̱jmjits a̱tseꞌe je̱ ixtaꞌnu̱n kutoodojtu̱k xa̱a̱j keꞌex, israeejlit jáyuts a̱tseꞌe, je̱ Benjamín je̱ jya̱ka̱ꞌa̱, hebreo jáyuts a̱tseꞌe, je̱ꞌe̱vats a̱ts je̱ nteeꞌ je̱ ntaak. Pa̱n vintso̱ veꞌe je̱ Moisés je̱ pyavaꞌnu̱n yakkutyún, je̱ fariseo je̱ yꞌixpa̱jku̱nts a̱tseꞌe mpanu̱jkxp yꞌijt, t:Pa̱n jyaanchjaꞌvidup tseꞌe jyapa̱na je̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe du̱jaye̱jpp je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp je̱ꞌe̱ ka̱jx ku veꞌe yꞌit toꞌk jayu je̱ naxviijnit je̱ꞌe̱ ka̱jx je̱ts kaꞌa veꞌe jadoꞌk jayu, nu̱yojkts je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ a̱tseꞌe ku̱njaanchjáva je̱ts njayejppts a̱tseꞌe je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp je̱ꞌe̱ ka̱jx ku a̱tseꞌe nꞌit toꞌk jayu je̱ naxviijnit je̱ꞌe̱ ka̱jx je̱ts kaꞌa veꞌe jadoꞌk jayu. $sA:U̱u̱ꞌmda xa je̱ꞌe̱ veꞌeda juuꞌ veꞌe je̱ ixtaꞌnu̱n ma̱a̱t juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam yꞌo̱yjaꞌvip ku̱x nvinjaꞌvimdup nvintsa̱ꞌkimdupeꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ Espíritu Santo ka̱jx je̱tseꞌe nxo̱o̱jntkumda ku̱xeꞌe toꞌk muk nꞌijtumda je̱ Cristo Jesús ma̱a̱t. Kaꞌa tseꞌe njaanchjaꞌvimda je̱ts njaye̱jpumdupeꞌe je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp je̱ꞌe̱ ka̱jx ku veꞌe nꞌijtumda toꞌk jayu je̱ naxviijnit je̱ꞌe̱ ka̱jx je̱ts kaꞌa veꞌe jadoꞌk jayu. ^v~}]|+yx/vutrq[onsmlujbi gfJeLcba`e^z\[YxXlWUTFS%R&QuPM^LwJHFED3A@?i>_=q;:9%8x644320^/.-Y++)(K'%%$t## OMXXF;  vV.% Je̱m tseꞌe jo̱k akojkm pyítsumdi je̱ tá̱nu̱kta juuꞌ veꞌe je̱ paach joꞌn íxuvidup, je̱tseꞌe ñaxje̱yydi yaja nu̱jom naxviijnit itu̱ku̱jx. Yakmo̱o̱ydu tseꞌe je̱ tá̱nu̱k je̱ kutojku̱n vintso̱ veꞌe je̱ jayu du̱yaktsaachpaaꞌttat, veꞌem ax joꞌn je̱ kaaꞌpyk je̱ jayu du̱yaktsaachpaaꞌty. p-Y Vanꞌit tseꞌe du̱yakꞌavaach je̱ jot. Je̱p tseꞌe pyítsum je̱ jo̱k, veꞌem ax joꞌn je̱ ma̱ja̱ ja̱nto̱o̱jntyku̱n jo̱k. Je̱ jo̱k tseꞌe du̱yakko̱o̱ꞌtsika̱jx je̱ aampa xa̱a̱j je̱ts ya̱ tsajmit it. ?, y Ku veꞌe je̱ mumugo̱o̱xk ángeles du̱tukxuux je̱ trompeta, vanꞌitts a̱tseꞌe nꞌix toꞌk je̱ maatsa juuꞌ veꞌe tso̱o̱ꞌn je̱m tsajviinm je̱tseꞌe ñaxka̱daaky yaja naxviijn, je̱ maatsa tseꞌe yakmo̱o̱y toꞌk je̱ avaatsu̱n je̱ jot jye̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe o̱o̱y tyunka̱a̱ka. .+U Ku a̱tseꞌe nꞌix, vanꞌitts a̱tseꞌe nꞌamo̱tunajxy toꞌk je̱ ángeles ma̱kk jidu̱ꞌu̱m vyaajñ, je̱yyp tseꞌe vyeꞌna je̱m tsajm itu̱kojkm: ―¡Ayo̱o̱v xa je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ jyo̱o̱tta ka toꞌk náxap pa̱n pa̱n jatyeꞌe tsu̱u̱nidup je̱m naxviijnit it ka̱jxm, ku̱x tun tá̱mani xa je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe je̱ janu̱toojk ángeles du̱tukxoꞌoxtat je̱ trompétada!* Ku veꞌe je̱ mumaktaaxk ángeles du̱tukxuux je̱ trompeta, vanꞌit tseꞌe vyinto̱ki toꞌk viijn je̱ aampa xa̱a̱j, je̱ aampa po̱ꞌo̱, je̱ts je̱ maatsa; juuꞌ tseꞌe jame̱jtsk viijn je̱ aampa xa̱a̱j, je̱ aampa po̱ꞌo̱, je̱ts je̱ maatsa, kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe vyinto̱ki. Veꞌem tseꞌe kyakujaj kyakutu̱ꞌkx je̱ aampa xa̱a̱j, je̱ aampa po̱ꞌo̱, ukpu̱ je̱ maatsa maktaaxk hora ku veꞌe xyu̱u̱ju̱ni je̱ts maktaaxk hora ku veꞌe choꞌoini kyo̱o̱ꞌtsini. ) Ajénjots je̱ꞌe̱ veꞌe xya̱a̱j je̱ maatsa, taꞌam ojts aajy je̱ꞌe̱ veꞌe kya̱tsa̱pítsum, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe je̱ na̱a̱j vyimpijtku̱jx taꞌam. Nu̱may tseꞌe je̱ jayu tyunꞌo̱o̱ꞌkti ku̱x vaꞌajts taꞌameꞌe je̱ na̱a̱j. &(E Ku veꞌe je̱ mutoojk ángeles du̱tukxuux je̱ trompeta, vanꞌit tseꞌe toꞌk je̱ maatsa cha̱a̱ꞌn je̱m tsajviinm, je̱ kuno̱ꞌku̱n joꞌn tseꞌe tyo̱y, je̱tseꞌe ñaxka̱daaky joma veꞌe toꞌk viijn je̱ ma̱ja̱ na̱a̱j je̱ts je̱ moꞌtpa na̱a̱j; juuꞌ tseꞌe jame̱jtsk viijn je̱ ma̱ja̱ na̱a̱j je̱ts je̱ moꞌtpa na̱a̱j, kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe je̱m ñaxka̱daaky. }'s e̱o̱ꞌkka̱jxtu tseꞌe toꞌk viijn juuꞌ veꞌe je̱m maaxy na̱jo̱o̱tm joojntykidup; juuꞌ tseꞌe jame̱jtsk viijn, kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌo̱o̱ꞌkti. Vinto̱kika̱jxtuva tseꞌe je̱ barco juuꞌ veꞌe ijttu toꞌk viijn je̱m maaxy na̱jo̱o̱tm; juuꞌ tseꞌe jame̱jtsk viijn je̱ maaxy na̱a̱j, kaꞌa tseꞌe je̱ barco je̱m vyintó̱kidi. &Ku veꞌe je̱ mume̱jtsk ángeles du̱tukxuux je̱ trompeta, vanꞌit tseꞌe je̱m maaxy na̱jo̱o̱tm yakkex toꞌk juuꞌ veꞌe veꞌem íxuvip ax joꞌn toꞌk je̱ ma̱ja̱ ko̱pk, to̱o̱yp tseꞌe vyeꞌna. Vanꞌit tseꞌe toꞌk viijn je̱ maaxy na̱a̱j nu̱u̱ꞌpu̱n vyimpijtku̱jx; juuꞌ tseꞌe jame̱jtsk viijn, kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe nu̱u̱ꞌpu̱n vyimpijt. p%YKu veꞌe je̱ mutoꞌk ángeles du̱tukxuux je̱ trompeta, vanꞌit tseꞌe yaja naxviijn jye̱ji je̱ ta̱a̱xt je̱ts je̱ ja̱a̱jn, je̱ nu̱u̱ꞌpu̱n muta̱ka. To̱o̱y tseꞌe toꞌk viijn ya̱ naxviijnit it; juuꞌ tseꞌe jame̱jtsk viijn, kaꞌa tseꞌe tyo̱o̱jy; to̱kya̱jxpa tseꞌe je̱ tsoxk ku̱p je̱ts nu̱jom je̱ aajy je̱ ojts. !$;Vanꞌit tseꞌe ñayꞌapa̱a̱jmtkijidi je̱ nu̱vuxtojtu̱k ángeles juuꞌ veꞌe du̱ma̱a̱tta je̱ trompeta je̱tseꞌe du̱tukxoꞌoxtat. # Vanꞌit tseꞌe je̱ ángeles du̱ka̱a̱jn je̱ po̱o̱m ajo̱jkin je̱tseꞌe du̱yakꞌujts ma̱a̱t je̱ yo̱jxpe̱jtu̱n ja̱mpajk. Vanꞌit tseꞌe du̱ku̱ska̱ꞌa̱ yaja naxviijn. Ku veꞌe veꞌem du̱tuujn, vanꞌit tseꞌe je̱ vítsu̱k tyunta̱a̱ꞌpu̱k, je̱ añu tyumpu̱j tyuntsaꞌpxy, je̱ añu tyumpuꞌu tyunma̱a̱ꞌt, ma̱kk tyunꞌojxini. Je̱ trompétada "Vanꞌit tseꞌe je̱ po̱o̱m jo̱k pyojtu̱k ma̱a̱t je̱ Nteꞌyam je̱ jyayu je̱ chapka̱tsta juuꞌ veꞌe je̱ ángeles tyukvinja̱jkp je̱ po̱o̱m jo̱jkpe̱jtu̱n juuꞌ veꞌe tum je̱ oro, je̱tseꞌe jya̱k je̱m je̱ Nteꞌyam vyinkojkm. !Vanꞌit tseꞌe jye̱ꞌy jadoꞌk je̱ ángeles ma̱a̱t toꞌk je̱ po̱o̱m ajo̱jkin juuꞌ veꞌe tum je̱ oro. Vanꞌit tseꞌe du̱vinkuvaꞌki je̱ po̱o̱m jo̱jkpe̱jtu̱n je̱tseꞌe yakmo̱o̱jy may je̱ po̱o̱m je̱tseꞌe du̱tukma̱a̱tvintsa̱ꞌa̱gat je̱ tsapka̱ts juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ jyayu kyo̱jtstup, je̱m tseꞌe du̱vintsa̱ꞌa̱gat joma veꞌe je̱ po̱o̱m jo̱jkpe̱jtu̱n juuꞌ veꞌe tum je̱ oro, juuꞌ veꞌe ijtp je̱m je̱ kutojku̱n tsu̱u̱jntku̱n vyinkojkm. < qVanꞌitts a̱tseꞌe nꞌix je̱ nu̱vuxtojtu̱k aangelesta juuꞌ veꞌe je̱m je̱ Nteꞌyam vyinkojkm ténidup, je̱ꞌe̱da tseꞌe yakmo̱o̱ydu vuxtojtu̱k je̱ trompeta. a =Ku veꞌe je̱ꞌe̱ pa̱neꞌe yaktijp Carnero Onu̱k, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱pa̱jkji je̱ muvuxtojtu̱k tsaꞌyu̱n, vanꞌit tseꞌe je̱m tsapjo̱o̱tm nu̱jom juuꞌ jaty yꞌamo̱ꞌtku̱jx kojkm hora joꞌn. #ku̱x je̱ꞌe̱ pa̱neꞌe yaktijp Carnero Onu̱k, juuꞌ veꞌe ijtp joma veꞌe je̱ kutojku̱n tsu̱u̱jntku̱n, je̱ carnero vinténiva joꞌnts je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌixꞌítjadat je̱tseꞌe yakna̱jkxjadat joma veꞌe je̱ tsoxk na̱a̱j myuꞌut juuꞌ veꞌe joojntykinyajkp. Je̱ Nteꞌyam tseꞌe yakke̱e̱ku̱xjadap nu̱jom je̱ vyinna̱a̱jta, kaꞌa tseꞌe yꞌukyaaxtinit.>uKaꞌa tseꞌe je̱ yooj je̱ ta̱a̱tsa du̱ꞌukyaknajxtinit, kaꞌa tseꞌe je̱ aampa xa̱a̱j yꞌukyakto̱o̱jyjidinit, kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ an yꞌukpaatjidinit, hIJe̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe yꞌitta je̱m je̱ Nteꞌyam je̱ kyutojku̱n tsu̱u̱jntku̱n vyinkojkm je̱tseꞌe du̱vinjávada du̱vintsa̱ꞌa̱gada jó̱vum xa̱a̱j jó̱vum tsooj je̱m mya̱ja̱ tsapta̱jkm; je̱ꞌe̱ pa̱neꞌe yaktijp Carnero Onu̱k, je̱ꞌe̱ tseꞌe íxjidinup jaye̱jpjidinup je̱tseꞌe yꞌijtnit je̱ꞌe̱ ma̱a̱tta. Vanꞌitts a̱tseꞌe nnu̱u̱jmi: ―Kaꞌa a̱tseꞌe nnu̱java. Nvaat a̱tseꞌe xvaajnjat. Vanꞌitts a̱tseꞌe xnu̱u̱jmi: ―Je̱ꞌe̱ xa ya̱ꞌa̱ veꞌeda juuꞌ veꞌe je̱ ma̱kk tsaachpaatu̱n du̱yaknajxtu, pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ vyit du̱pojtu je̱tseꞌe du̱yakpo̱o̱ꞌpidi je̱ꞌe̱ je̱ ñu̱u̱ꞌpu̱n ka̱jx pa̱neꞌe yaktijp Carnero Onu̱k. C Vanꞌit tseꞌe nu̱toꞌk je̱ mú̱jit jayu a̱ts xꞌamo̱tutu̱vi: ―¿Pa̱nts ya̱ꞌa̱ veꞌeda juuꞌ veꞌe po̱o̱ꞌp xa̱x? ¿Jomas ya̱ꞌa̱ veꞌe cho̱o̱ꞌnda? 7g Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaandi:¡Amén! Je̱ o̱y nu̱ko̱jtsin, je̱ ma̱jin je̱ jaanchin, je̱ vijin je̱ ke̱ju̱n, je̱ kuko̱jtsu̱n je̱ts je̱ vintsa̱ꞌkin, je̱ kutojku̱n je̱ts je̱ ma̱kkin,
je̱ nNteꞌyamamda tseꞌe du̱jaye̱jpnup nu̱jom ya̱ꞌa̱ xa̱ꞌma ka̱jx. Amén.  Ax anañu̱joma je̱ ángeles, je̱mts je̱ꞌe̱ veꞌe vídu̱ta du̱naaꞌté̱nada je̱ kutojku̱n tsu̱u̱jntku̱n je̱ts je̱ mú̱jit jáyuda ma̱a̱t je̱ nu̱maktaaxk joojntykivada, je̱tseꞌe je̱ vyiijnda je̱ yꞌaajta du̱tukpaatti je̱ it juuꞌ veꞌe je̱m je̱ kutojku̱n tsu̱u̱jntku̱n vyinkojkm, je̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam du̱vinjaꞌvidi du̱vintsa̱ꞌkidi.   je̱tseꞌe ma̱kk kyo̱tsta. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaꞌanda: ―Je̱ Nteꞌyam, juuꞌ veꞌe du̱tuktsu̱u̱nip je̱ kutojku̱n tsu̱u̱jntku̱n, je̱ts je̱ꞌe̱ pa̱neꞌe yaktijp Carnero Onu̱k, xyaktso̱o̱kumduts u̱u̱ꞌm je̱ꞌe̱ veꞌeda.  Ku ya̱ꞌa̱ veꞌe ñajxy, vanꞌitts a̱tseꞌe nꞌix vaꞌajts nu̱may a̱a̱ꞌk je̱ jayu, kamacho̱o̱vna, je̱meꞌe tyé̱nada je̱ kutojku̱n tsu̱u̱jntku̱n vyinkojkm je̱ts je̱m je̱ꞌe̱ vyinkojkm pa̱neꞌe yaktijp Carnero Onu̱k. Toꞌk it toꞌk naxviijnts je̱ꞌe̱ veꞌe cho̱o̱ꞌnda, anañu̱joma je̱ ke̱ꞌxpa, anañu̱joma je̱ aaj je̱ ayook, je̱ts anañu̱joma je̱ naax je̱ kajpu̱n. Po̱o̱ꞌp xa̱xts je̱ꞌe̱ veꞌeda. Je̱m tseꞌe du̱matsꞌitta je̱ tu̱u̱xu̱x aajy, Qnu̱makme̱jtsk miijl je̱ Zabulón jye̱ꞌe̱, nu̱makme̱jtsk miijl je̱ José jye̱ꞌe̱, nu̱makme̱jtsk miijl je̱ Benjamín jye̱ꞌe̱va. Je̱ nu̱may jayu juuꞌ veꞌe po̱o̱ꞌp xa̱xta 'nu̱makme̱jtsk miijl je̱ Simeón jye̱ꞌe̱, nu̱makme̱jtsk miijl je̱ Leví jye̱ꞌe̱, nu̱makme̱jtsk miijl je̱ Isacar jye̱ꞌe̱, +nu̱makme̱jtsk miijl je̱ Aser jye̱ꞌe̱, nu̱makme̱jtsk miijl je̱ Neftalí jye̱ꞌe̱, nu̱makme̱jtsk miijl je̱ Manasés jye̱ꞌe̱, H Nu̱makme̱jtsk miijleꞌe je̱ tsaꞌyu̱n yakpa̱a̱jmjidi je̱ Judá je̱ chaan je̱ kyo̱o̱j, nu̱makme̱jtsk miijl je̱ Rubén jye̱ꞌe̱, nu̱makme̱jtsk miijl je̱ Gad jye̱ꞌe̱, 0YVanꞌitts a̱tseꞌe nꞌamo̱tunajxy nu̱vinxu̱p je̱ꞌe̱ veꞌeda pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ tsaꞌyu̱n yakpa̱a̱jmjidu. Nu̱mó̱kupx javu̱jxtkupxu̱k maktaaxk miijl tseꞌe yꞌijtti, yaktukko̱nvaatstu tseꞌe nu̱jom je̱ ja̱ka̱ꞌa̱ juuꞌ veꞌe je̱ israeejlit jáyuda. 6eJidu̱ꞌu̱m tseꞌe du̱nu̱u̱jmidi: ―Kaꞌa tseꞌe xyakvintó̱kidat je̱ naxviijnit it, je̱ maaxy na̱a̱j, ukpu̱ je̱ ku̱p, vanꞌítnumeꞌe ku a̱a̱tseꞌe mpa̱a̱jmjadat je̱ nNteꞌyamamda je̱ chaꞌyu̱n je̱m vyimpó̱kkumda pa̱n pa̱n jatyeꞌe mutoojnju̱dup mupa̱jkju̱dup. )KNꞌíxpats a̱tseꞌe jadoꞌk je̱ ángeles, je̱m je̱ꞌe̱ veꞌe myets joma veꞌe je̱ xa̱a̱j pyítsum. Je̱mts je̱ꞌe̱ veꞌe du̱ma̱a̱da je̱ tsaꞌyu̱n juuꞌ veꞌe je̱ joojntyk Nteꞌyam jye̱ꞌe̱. Je̱ ángeles tseꞌe ma̱kk du̱muko̱jts je̱ nu̱maktaaxk ángeles juuꞌ veꞌe je̱ kutojku̱n yakmo̱o̱ydu je̱tseꞌe du̱yakvintó̱kidat ya̱ naxviijnit it je̱ts je̱ maaxy na̱a̱j.  +Vanꞌitts a̱tseꞌe nꞌix nu̱maktaaxk je̱ ángeles tyé̱nada maktaaxk esquina yaja naxviijnit itu̱ku̱jx, kaꞌa tseꞌe du̱yakjatta je̱tseꞌe pyó̱ju̱t yaja naxviijn ukpu̱ je̱m maaxy na̱viinm, je̱tseꞌe ni toꞌka je̱ ku̱p kyapo̱ju̱yo̱ꞌo̱yu̱t.  ku̱x tá̱vani veꞌe du̱paatni je̱ xa̱a̱j ku veꞌe je̱ ma̱kk tsaachpaatu̱n jye̱ja. ¿Pa̱n tseꞌe nvaat du̱muté̱nap?+ OJidu̱ꞌu̱m tseꞌe du̱nu̱u̱jmidi je̱ ko̱pk je̱ ke̱e̱ts: ―Naxka̱daꞌaku̱ yam a̱a̱ts nmiꞌkxm je̱ts a̱a̱tseꞌe xyoꞌotsu̱t, veꞌemts a̱a̱tseꞌe xkapaaꞌtu̱t je̱ꞌe̱ pa̱neꞌe du̱tuktsu̱u̱nip je̱ kutojku̱n tsu̱u̱jntku̱n je̱ts a̱a̱tseꞌe xkapaatpat je̱ ma̱kk tsaachpaatu̱n juuꞌ veꞌe yakjé̱jap je̱ꞌe̱ je̱ yꞌe̱jku̱n ka̱jx pa̱neꞌe yaktijp Carnero Onu̱k, ] 3Je̱ yakkutojkpata̱jk juuꞌ veꞌe yaja naxviijn, nayyoꞌtsjidinuts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱p aajntkup je̱ts ko̱pk ke̱e̱ts akujkp, nay vanxú̱pjidava juuꞌ veꞌe du̱nu̱má̱jidup, je̱ tojpata̱jk je̱ vyintsa̱nda je̱ts je̱ kumeen jáyuda ma̱a̱t je̱ ma̱kk jáyuda, je̱ joyu̱toompa jáyuda je̱ts je̱ naspa̱ka jáyuda. g GVeꞌem tseꞌe ya̱ tsajmit it tyó̱kini, veꞌem ax joꞌn je̱ na̱k yakꞌaxaaꞌtsni, viijnk tso̱ veꞌe yakpa̱a̱mni nu̱jom je̱ ko̱pk je̱ ke̱e̱ts je̱ts je̱ naax juuꞌ veꞌe je̱m maaxy na̱a̱j akojkm. 5 c Ku̱sta̱jkidu tseꞌe je̱ maatsa yaja naxviijn, veꞌem ax joꞌn je̱ higo ku̱p du̱yakku̱sta̱ka je̱ tya̱a̱jm ku veꞌe je̱ ma̱kk po̱j xyinu̱yo̱ꞌo̱yju̱. -S Ku veꞌe je̱ꞌe̱ pa̱neꞌe yaktijp Carnero Onu̱k, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱pa̱jkji je̱ mutojtu̱k tsaꞌyu̱n, vanꞌitts a̱tseꞌe nꞌix je̱ts vaꞌajts ma̱kkeꞌe tyunꞌojxi. Ya̱k tseꞌe vyimpijtni je̱ aampa xa̱a̱j, veꞌem ax joꞌn je̱ ya̱k vit juuꞌ veꞌe je̱ jayu natyukxo̱jxjup ku veꞌe kyuꞌo̱o̱ꞌkjini. Je̱ nu̱u̱ꞌpu̱n joꞌn tseꞌe chaptsika̱jxni je̱ aampa po̱ꞌo̱. H  Vanꞌitts je̱ꞌe̱ veꞌe yakmo̱o̱ydi je̱ po̱o̱ꞌp vit je̱tseꞌe yaknu̱u̱jmidi je̱ts jave̱e̱ꞌneꞌe jyaaꞌkꞌaꞌíxtat, vanꞌit paat ku veꞌe pyoꞌoku̱t pa̱n nu̱vinxu̱peꞌe yꞌo̱o̱ꞌktat je̱ yꞌutsta je̱ yꞌajchta je̱ts je̱ yꞌutsta je̱ cha̱ꞌa̱da juuꞌ veꞌe je̱ Cristo du̱vinjaꞌvidup du̱vintsa̱ꞌkidup, juuꞌ veꞌe je̱ jayu yakꞌo̱o̱ꞌkjadap ax joꞌn je̱ꞌe̱ veꞌe jyajtti.  ma̱kkts je̱ꞌe̱ veꞌe kyo̱jtsti, je̱tseꞌe vyaandi: ―Vaꞌajts Ma̱ja̱ Vintsá̱n, mkutyuump xa mitseꞌe juuꞌ veꞌe mka̱jtsp, ¿vinꞌítnumts mits je̱ꞌe̱ veꞌe xtukkuvé̱ttat je̱ naxviijnit jayu juuꞌ a̱a̱tseꞌe xyakꞌo̱o̱ꞌktu? B} Ku je̱ꞌe̱ veꞌe du̱pa̱jkji je̱ mumugo̱o̱xk tsaꞌyu̱n, vanꞌitts a̱tseꞌe nꞌix je̱m yo̱jxpe̱jtu̱n paꞌtkum je̱ꞌe̱ je̱ jyo̱o̱tta je̱ jyaꞌvinda juuꞌ veꞌe je̱ jayu yakꞌo̱o̱ꞌkju̱du ku veꞌe je̱ Nteꞌyam du̱pana̱jkxti je̱tseꞌe je̱ yꞌayook du̱ꞌavaꞌnidi, @yVanꞌitts a̱tseꞌe nꞌix toꞌk je̱ poꞌts caballo. e̱o̱ꞌku̱nts je̱ꞌe̱ veꞌe xya̱a̱j juuꞌ veꞌe tuktsu̱u̱nijup. Je̱mts je̱ꞌe̱ veꞌe pyametsju̱ je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe tyijp o̱o̱ꞌkpa it. Yakmo̱o̱yts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe du̱yakkutojkjat toꞌk viijn je̱ jayu juuꞌ veꞌe tsu̱u̱nidup yaja naxviijnit itu̱ku̱jx, je̱tseꞌe je̱ jayu du̱tukyakꞌo̱o̱ꞌku̱t je̱ atsoꞌox, je̱ yooj, je̱ paꞌam, je̱ts je̱ muꞌuk tá̱nu̱k. Juuꞌ tseꞌe jatoojk viijn je̱ jayu, ax kaꞌa tseꞌe du̱yakkutojkjat. )KKu veꞌe du̱pa̱jkji je̱ mumaktaaxk tsaꞌyu̱n, vanꞌitts a̱tseꞌe nꞌamo̱tunajxy je̱ mumaktaaxk joojntykiva vyaajñ: ―¡Minu̱ je̱ts ixu̱! ^5Vanꞌitts a̱tseꞌe nꞌamo̱tunajxy je̱m joojntykiva akojkmda toꞌk je̱ ayook juuꞌ veꞌe vaan: ―Toꞌk kíloji je̱ trigo ku veꞌe toꞌk xa̱a̱j du̱nu̱tún je̱ts me̱jtsk kilo je̱ cebada ku veꞌe toꞌk xa̱a̱j du̱nu̱tún. Ax kaꞌa tseꞌe xyakvintó̱kidat je̱ olivos aceite je̱ts je̱ tsaaydum paꞌajk na̱a̱j. H Ku veꞌe du̱pa̱jkji je̱ mutoojk tsaꞌyu̱n, vanꞌitts a̱tseꞌe nꞌamo̱tunajxy je̱ mutoojk joojntykiva vyaajñ: ―¡Minu̱ je̱ts ixu̱! Vanꞌitts a̱tseꞌe nꞌix toꞌk je̱ ya̱k caballo. Juuꞌ tseꞌe tuktsu̱u̱nijup, je̱mts je̱ꞌe̱ veꞌe kya̱ꞌm du̱ma̱a̱da toꞌk je̱ ta̱ꞌyu̱n. -Vanꞌit tseꞌe pyítsum jadoꞌk je̱ caballo, tsaptsts je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌijt. Juuꞌ tseꞌe tuktsu̱u̱nijup, yakmo̱o̱yts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ kutojku̱n je̱tseꞌe du̱yakꞌatsoꞌoxtóndat je̱ jayu juuꞌ veꞌe tsu̱u̱nidup toꞌk it toꞌk naxviijn je̱tseꞌe veꞌem du̱yaknaajkꞌo̱o̱ꞌkjadat vimpit atu̱j. Yakmo̱o̱yts je̱ꞌe̱ veꞌe toꞌk je̱ ma̱ja̱ tsojx. jMKu veꞌe je̱ꞌe̱ pa̱neꞌe yaktijp Carnero Onu̱k, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱pa̱jkji je̱ mume̱jtsk tsaꞌyu̱n, vanꞌitts a̱tseꞌe nꞌamo̱tunajxy je̱ mume̱jtsk joojntykiva vyaajñ: ―¡Minu̱ je̱ts ixu̱! ~Vanꞌitts a̱tseꞌe nꞌix toꞌk je̱ po̱o̱ꞌp caballo. Juuꞌ tseꞌe tuktsu̱u̱nijup, je̱mts je̱ꞌe̱ veꞌe du̱matsꞌit toꞌk je̱ arco. Vanꞌit tseꞌe yakmo̱o̱jy toꞌk je̱ corona, je̱tseꞌe veꞌem ma̱a̱daakpa ñu̱jkx. L} Vanꞌitts a̱tseꞌe nꞌix je̱ꞌe̱ pa̱neꞌe yaktijp Carnero Onu̱k, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱pa̱jkji mutoꞌk je̱ vuxtojtu̱k tsaꞌyu̱n. Vanꞌitts a̱tseꞌe nꞌamo̱tunajxy je̱ mutoꞌk joojntykiva ma̱kk kya̱jts, veꞌem ax joꞌn je̱ añu yaꞌaxy. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaajñ: ―¡Minu̱ je̱ts ixu̱! |Je̱ nu̱maktaaxk joojntykiva, jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaandi: ―¡Amén! Vanꞌit tseꞌe je̱ nu̱ꞌiiꞌpx maktaaxk mú̱jit jayu kyo̱xkténidi je̱tseꞌe du̱vinjaꞌvidi du̱vintsa̱ꞌkidi je̱ꞌe̱ pa̱neꞌe joojntykip xa̱ꞌma ka̱jx.f{E Nꞌamo̱tunajxpats a̱tseꞌe nu̱jom pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ Nteꞌyam pya̱a̱m juuꞌ veꞌe ijttup je̱m tsapjo̱o̱tm, yaja naxviijn, je̱p naxviijnit itu̱paꞌtkup, je̱ts je̱m maaxy na̱jo̱o̱tm. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaandi:Je̱ꞌe̱ pa̱neꞌe je̱ kutojku̱n tsu̱u̱jntku̱n du̱tuktsu̱u̱nip
je̱ts je̱ꞌe̱ pa̱neꞌe yaktijp Carnero Onu̱k,
je̱ꞌe̱da tseꞌe du̱jaye̱jptinup je̱ o̱y nu̱ko̱jtsin, je̱ vintsa̱ꞌkin, je̱ ma̱jin je̱ jaanchin, je̱ts je̱ kutojku̱n.¡Veꞌem tseꞌe yꞌijtnit xa̱ꞌma ka̱jx! Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaandi. (zI Nꞌamo̱tunajx a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe ma̱kk kyo̱tsta. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaandi:Je̱ꞌe̱ pa̱neꞌe yaktijp Carnero Onu̱k,
je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱vinmajtsjup je̱tseꞌe je̱ kutojku̱n yakmo̱o̱ynit je̱ts je̱ o̱ꞌyin, je̱ vijin je̱ ke̱ju̱n je̱ts je̱ ma̱kkin, je̱ vintsa̱ꞌkin, je̱ ma̱jin je̱ jaanchin, je̱ts je̱ o̱y nu̱ko̱jtsin. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaandi. y Vanꞌitts a̱tseꞌe nꞌix nu̱may o̱o̱y je̱ ángeles, ñaaꞌvíttupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ kutojku̱n tsu̱u̱jntku̱n, je̱ joojntykivada, je̱ts je̱ mú̱jit jáyuda. Millón amts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ ángeles vye̱ꞌnada, nu̱tooj nu̱maꞌaj, x9 Je̱ꞌe̱da veꞌe tu̱xpu̱m yakkutojkpada je̱ts teeꞌta̱jkta,
je̱ꞌe̱ tseꞌe je̱ Nteꞌyam du̱mutoondup du̱mupa̱jktup,
yakkutojkjadapts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ jayu juuꞌ veꞌe toꞌk it toꞌk naxviijn tsu̱u̱nidup. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe yꞌa̱a̱vdi. aw; Ya̱ nam u̱v tseꞌe tyukvinꞌa̱a̱vdu je̱ꞌe̱ pa̱neꞌe yaktijp Carnero Onu̱k. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe yꞌa̱a̱vdi:Mits xa veꞌe mvinmajtsjup je̱tseꞌe xkó̱nu̱t je̱ na̱k axaaꞌch je̱tseꞌe je̱ chaꞌyu̱n xpa̱jkjat,
ku̱x mitseꞌe vintsa̱ꞌkin mvaan,
mits je̱ mꞌo̱o̱ꞌku̱n ka̱jx tseꞌe xyaknatyukpitsumvaatsjidi je̱tseꞌe yꞌijttinit je̱ Nteꞌyam je̱ jyayu,
vinxu̱peꞌe je̱ ke̱ꞌxpa,
nu̱vinxu̱peꞌe je̱ jayu juuꞌ veꞌe ko̱jtstup o̱yjuuꞌ ayooka,
nu̱vinxu̱peꞌe je̱ jayu cha̱a̱nada toꞌk it toꞌk naxviijn. tvaKu veꞌe du̱ka̱a̱jn je̱ na̱k axaaꞌch, vanꞌit tseꞌe je̱ nu̱maktaaxk joojntykiva je̱ts je̱ nu̱ꞌiiꞌpx maktaaxk mú̱jit jayu, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱vinko̱xkténidu je̱ꞌe̱ pa̱neꞌe yaktijp Carnero Onu̱k. Ka̱kje̱ꞌe̱ tseꞌe je̱ mú̱jit jáyuda je̱m du̱ma̱a̱dada je̱ arpa ko̱v je̱ts je̱ oro apa̱jkin juuꞌ veꞌe ojtsta ma̱a̱t je̱ po̱o̱m. Je̱ po̱o̱m, je̱ꞌe̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe ñu̱ka̱jtsp je̱ Nteꞌyam je̱ jyayu je̱ chapka̱tsta. cu?Vanꞌitts je̱ꞌe̱ veꞌe o̱jts du̱tukka̱ko̱nvaꞌach je̱ na̱k axaaꞌch juuꞌ veꞌe je̱m yꞌakaꞌyu̱n ka̱ꞌm myatsꞌijtp je̱ꞌe̱ pa̱neꞌe tsu̱u̱nip je̱m kutojku̱n tsu̱u̱jntku̱n ka̱jxm. t5Vanꞌitts a̱tseꞌe nꞌix toꞌk tyena. Carnero Onu̱kts je̱ꞌe̱ veꞌe yaktij. Je̱m je̱ꞌe̱ veꞌe tyena joma veꞌe je̱ kutojku̱n tsu̱u̱jntku̱n, je̱m nu̱maktaaxk joojntykiva je̱ts mú̱jit jayu akojkmda. Ax juuꞌts je̱meꞌe ténip, veꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌe kyeꞌex je̱ts tá̱vani veꞌe yꞌukꞌa̱a̱ꞌk ku veꞌe vyaajñ vintsa̱ꞌkin, vanꞌit tseꞌe jyoojntykpa̱jknuva. Vuxtojtu̱k tseꞌe je̱ vyaj vuxtojtu̱k tseꞌe je̱ vyiijn. Je̱ vyiijn, je̱ꞌe̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe ñu̱ka̱jtsp je̱ Espíritu Santo, juuꞌ veꞌe ijtp je̱m je̱ Nteꞌyam jyaꞌvin ka̱jxm je̱tseꞌe yakkex toꞌk it toꞌk naxviijn. qs[Vanꞌitts a̱tseꞌe nu̱toꞌk je̱ mú̱jit jayu xnu̱u̱jmi: ―Kadi myaꞌaxy. Je̱ꞌe̱ pa̱neꞌe León yaktijp, je̱ Judá je̱ts je̱ yakkutojkpa David je̱ chaan je̱ kyo̱o̱j, je̱ꞌe̱ tseꞌe ma̱a̱daak je̱tseꞌe veꞌem yꞌo̱ꞌyixju̱ je̱tseꞌe du̱yakꞌavaꞌatsu̱t je̱ na̱k axaaꞌch je̱tseꞌe je̱ chaꞌyu̱n du̱pa̱jkjat. -rSO̱o̱yts a̱tseꞌe ntunnañu̱yaaxji ku̱x ni pa̱na veꞌe kyayakpaaty juuꞌ veꞌe du̱vinmajtsjup je̱tseꞌe du̱yakꞌavaꞌatsu̱t ukpu̱ du̱ꞌíxu̱t. {qoAx juuꞌ veꞌe je̱m tsapjo̱o̱tm, ukpu̱ yaja naxviijn, ukpu̱ je̱p naxviijnit itu̱paꞌtkup, ni pa̱na tseꞌe kyaveꞌna juuꞌ veꞌe o̱ꞌyixjup je̱tseꞌe je̱ na̱k axaaꞌch du̱yakꞌavaꞌatsu̱t ukpu̱ du̱ꞌíxu̱t. p3Nꞌixts a̱tseꞌe toꞌk je̱ ma̱kk ángeles juuꞌ veꞌe ma̱kk ko̱jts. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaajñ: ―¿Pa̱n tseꞌe du̱vinmajtsjup je̱tseꞌe je̱ na̱k axaaꞌch du̱yakꞌavaꞌatsu̱t je̱tseꞌe je̱ chaꞌyu̱n du̱pa̱jkjat juuꞌ veꞌe tukꞌanaꞌach? Qo Ax je̱ꞌe̱ pa̱neꞌe tsu̱u̱nip je̱m kutojku̱n tsu̱u̱jntku̱n ka̱jxm, je̱mts a̱tseꞌe nꞌix yꞌakaꞌyu̱n ka̱ꞌm du̱matsꞌit toꞌk je̱ na̱k axaaꞌch. Vinjaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ na̱k, veꞌem je̱ñiꞌkxm veꞌem je̱p yꞌakujkp. Vuxtojtu̱k je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ tsaꞌyu̱n tukꞌanaꞌach. unc Ma̱ja̱ Vintsá̱n, Nteꞌyam,
mvinmajtsjup xa mitseꞌe je̱tseꞌe xjaye̱jpnit je̱ ma̱jin je̱ jaanchin, je̱ vintsa̱ꞌkin, je̱ts je̱ kutojku̱n,
mitseꞌe nu̱jom juuꞌ jaty mpa̱a̱m;
ku̱x veꞌemeꞌe xtsa̱k,
je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe nu̱jom juuꞌ jaty jye̱ja,
mits tseꞌe myakje̱ji. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaꞌanda.Tm! vanxu̱p naxpa tseꞌe je̱ nu̱ꞌiiꞌpx maktaaxk mú̱jit jayu du̱vinko̱xkté̱nada je̱tseꞌe du̱vinjávada du̱vintsa̱ꞌa̱gada je̱ꞌe̱ pa̱neꞌe joojntykip xa̱ꞌma ka̱jx, je̱tseꞌe je̱ yꞌooro corónada du̱pa̱mda je̱m je̱ kutojku̱n tsu̱u̱jntku̱n vyinkojkm je̱tseꞌe jidu̱ꞌu̱m vyaꞌanda: l  Ax vinnaajknáxts je̱ joojntykiva du̱mo̱ꞌo̱da je̱ ma̱jin je̱ jaanchin, je̱ vintsa̱ꞌkin, je̱ts je̱ kuko̱jtsu̱n je̱ꞌe̱ pa̱neꞌe tsu̱u̱nip je̱m je̱ kutojku̱n tsu̱u̱jntku̱n ka̱jxm je̱tseꞌe xa̱ꞌma ka̱jx jyoojntyka, kNu̱toꞌk jaty tseꞌe tojtu̱k je̱ kye̱e̱ku̱n du̱jaye̱pta, tum je̱ viijn tseꞌe jyaye̱jptup je̱m ñiꞌkxmda kyo̱jmda je̱ts je̱p kye̱e̱ku̱n paꞌtkup paat. Kaꞌa tseꞌe kyo̱jtsꞌatú̱vada jaxu̱u̱ju̱n jatsoꞌp. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaꞌanda:Vaꞌajts, vaꞌajts, vaꞌajts,Ma̱ja̱ Vintsá̱n, Nteꞌyam, mits tseꞌe nu̱jom mka̱ꞌmiku̱jxp,
mits xa veꞌe mꞌijt, mits tseꞌe u̱xyam mꞌijtp, mítsam tseꞌe mꞌijtnup. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaꞌanda. j9Mutoꞌk je̱ joojntykiva, veꞌem tseꞌe kyeꞌex ax joꞌn je̱ león; je̱ mume̱jtsk, ax joꞌn je̱ tsapkaaj; je̱ mutoojk, veꞌem tseꞌe je̱ vyiijn je̱ yꞌaaj ax joꞌn je̱ jayu; je̱ mumaktaaxk, veꞌem tseꞌe kyeꞌex ax joꞌn je̱ vijtsu̱n ku veꞌe jye̱yy. SiJe̱m tseꞌe je̱ kutojku̱n tsu̱u̱jntku̱n vyinkojkm vyeꞌniva toꞌk je̱ jo̱y it juuꞌ veꞌe ke̱ꞌxp ax joꞌn je̱ maaxy na̱a̱j juuꞌ veꞌe je̱ ixu̱n joꞌn, tukke̱ꞌxnajxpts je̱ꞌe̱ veꞌe ax joꞌn je̱ cristaajl. Joma tseꞌe je̱ kutojku̱n tsu̱u̱jntku̱n, jé̱java tseꞌe vídu̱ta nu̱maktaaxk je̱ joojntykiva, tum je̱ viijn tseꞌe jyaye̱jptup je̱ ñiꞌkx je̱ kyo̱pk, veꞌem je̱p ñaadup veꞌem je̱ja vyinkujk. ghGJe̱ kutojku̱n tsu̱u̱jntku̱n juuꞌ veꞌe je̱m itu̱kojkm, je̱m tseꞌe tyumpítsum je̱ vítsu̱k, je̱ añu tyumpu̱j tyuntsaꞌpxy, je̱ añu tyumpuꞌu tyunma̱a̱ꞌt. Je̱m tseꞌe je̱ kutojku̱n tsu̱u̱jntku̱n vyinkojkm tyo̱y vuxtojtu̱k je̱ kujajpa je̱ kuta̱ꞌkxpa, je̱ꞌe̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe ñu̱ka̱jtsp je̱ Espíritu Santo, juuꞌ veꞌe ijtp je̱ jaanchjaꞌvivata̱jk ma̱a̱t je̱m vuxtojtu̱k kajpu̱n ka̱jxm joma veꞌe ñayꞌamókajada. 1g[Nꞌixts a̱tseꞌe iiꞌpx maktaaxk je̱ kutojku̱n tsu̱u̱jntku̱n juuꞌ veꞌe du̱naaꞌvíttup je̱ kutojku̱n tsu̱u̱jntku̱n. Je̱m tseꞌe cha̱a̱nada vyeꞌna nu̱ꞌiiꞌpx maktaaxk je̱ mú̱jit jáyuda, po̱o̱ꞌp xa̱xta, je̱ts je̱ oro corona juuꞌ veꞌe je̱m kyuvajkmda. ?fwVeꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌajaj yꞌatu̱ꞌkx ax joꞌn je̱ jaspe tsaaj ukpu̱ je̱ cornalina tsaaj juuꞌ veꞌe ta̱ꞌkxp matskp. Je̱ja kutojku̱n tsu̱u̱jntku̱n paꞌayi tseꞌe toꞌk je̱ iiꞌtsu̱ts juuꞌ veꞌe tsoxk ajajp ata̱ꞌkxp ax joꞌn je̱ esmeralda tsaaj tyu̱ꞌkx myátsu̱k. EeTun toꞌmayjits a̱tseꞌe je̱ Espíritu Santo xyaknu̱jkx je̱m tsapjo̱o̱tm. Je̱mts a̱tseꞌe toꞌk je̱ kutojku̱n tsu̱u̱jntku̱n nꞌix. Je̱m tseꞌe toꞌk chu̱u̱na. "d ?Ku ya̱ꞌa̱ veꞌe ñajxy, vanꞌitts a̱tseꞌe nꞌix je̱ tsapjo̱o̱tmit it yꞌavaꞌach, veꞌem ax joꞌn toꞌk je̱ ta̱kꞌaka̱ꞌa̱ je̱m ku̱yꞌavaach. Vanꞌitts a̱tseꞌe nꞌamo̱tunajxnuva je̱ ayook juuꞌ a̱tseꞌe tooꞌva̱jkp xmuko̱jts je̱ trompeta joꞌn. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaajñ: ―Pe̱tu̱ yam je̱ts a̱ts mitseꞌe ntukꞌíxu̱t juuꞌ jatyeꞌe tónjup kó̱tsjup. zcmPa̱n pa̱n jaty xa veꞌe je̱m je̱ tyaatsk, vaꞌan tseꞌe du̱ꞌamo̱tunaxta juuꞌ veꞌe je̱ Espíritu Santo vaꞌnu̱xju̱dup je̱ jaanchjaꞌvivata̱jkta juuꞌ veꞌe nayꞌamojkijidup je̱m vuxtojtu̱k kajpu̱n ka̱jxm.”Bb}Pa̱n pa̱n tseꞌe ma̱a̱daakp, nmo̱ꞌo̱pts a̱tseꞌe je̱ kutojku̱n je̱tseꞌe cha̱a̱nadat a̱ts ma̱a̱t je̱m a̱ts nkutojku̱n tsu̱u̱jntku̱n ka̱jxm, veꞌem ax joꞌn a̱tseꞌe nma̱a̱daaky je̱ts a̱tseꞌe ntsu̱u̱na a̱ts je̱ nTeeꞌ ma̱a̱t je̱m kyutojku̱n tsu̱u̱jntku̱n ka̱jxm. xaiVeꞌem xa a̱tseꞌe ax joꞌn toꞌk je̱ jayu juuꞌ veꞌe ko̱jtspo̱o̱ꞌkxp je̱ja ta̱kꞌaagui. Pa̱n pa̱nts a̱tseꞌe xꞌamo̱tunajxp je̱tseꞌe je̱ jyaꞌvin du̱yakꞌavaꞌach, tá̱kapts a̱tseꞌe je̱m jyaꞌvin ka̱jxm je̱ts a̱tseꞌe nꞌítu̱t je̱ꞌe̱ ma̱a̱t ax joꞌn a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe ku̱nma̱a̱tkaajy ku̱nma̱a̱tꞌuuk. R`Ntuknu̱u̱jmidup a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe pa̱n pa̱n jaty a̱tseꞌe ntso̱jktup je̱tseꞌe nyaktsaachpaaꞌtta, veꞌemts a̱tseꞌe ntun je̱tseꞌe nu̱yojk o̱y du̱tóndat juuꞌ a̱tseꞌe ntsa̱jkp; ax tun vinko̱pk tseꞌe je̱tseꞌe mvinmayu̱mpijttinit, je̱tseꞌe xmaso̱o̱ktinit je̱ mko̱ꞌo̱y joojntykinda. _Je̱ꞌe̱ ka̱jxts a̱ts miitseꞌe nko̱jtsjada je̱tseꞌe xjóydat juuꞌ a̱tseꞌe nta̱a̱ꞌkp: je̱ oro juuꞌ veꞌe je̱p ja̱nja̱a̱tp tu̱yꞌo̱ya, veꞌem tseꞌe tu̱u̱v je̱ o̱ꞌyin xjayé̱ptat; je̱ts je̱ po̱o̱ꞌp vit, je̱tseꞌe mnatyukxó̱xjadat, veꞌem tseꞌe mko̱o̱ꞌkꞌijttinit ax joꞌn je̱ jayu juuꞌ veꞌe nu̱vaꞌajts a̱xvaꞌajts; je̱ts je̱ vintso̱o̱jy, je̱tseꞌe je̱ mviijn xpa̱a̱jmjadat, veꞌem tseꞌe mko̱o̱ꞌkꞌijttinit ax joꞌn je̱ viints jayu. ?^wVeꞌem xa miitseꞌe mvaꞌanda je̱ts ta̱ miitseꞌe o̱o̱y mtunꞌó̱yada, kaꞌa miitseꞌe ti mkaꞌijtu̱xjada; ax kaꞌa tseꞌe xnu̱jávada je̱ts mꞌayo̱o̱vdup miitseꞌeda, mꞌijttupts miitseꞌe veꞌem ax joꞌn je̱ viints jayu je̱ts je̱ jayu juuꞌ veꞌe nu̱vaꞌajts a̱xvaꞌajts. 7]gJe̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe ku̱xeꞌe veꞌem mꞌitta, veꞌemts a̱ts miitseꞌe ntóndat ax joꞌn je̱ jayu du̱ꞌu̱u̱ꞌts juuꞌ veꞌe je̱ jyo̱o̱t kyakuvu̱jkp. L\Nnu̱jaꞌvinup xa a̱tseꞌe pa̱n ti jatyeꞌe mtoondup mko̱jtstup, nnu̱jaꞌvinupts a̱tseꞌe je̱ts kaꞌa a̱tseꞌe xtuntsoꞌoxpá̱kta je̱ts ni kaꞌa a̱tseꞌe xtuntso̱jktuva. Veꞌem xa miitseꞌeda ax joꞌn je̱ tsoxk na̱a̱j juuꞌ veꞌe pa̱ꞌa̱jntkji, kaꞌa tseꞌe xyuxa kaꞌa tseꞌe yꞌana. [!’Nu̱jaꞌyiva jidu̱ꞌu̱m je̱ yakka̱tsu̱yo̱ꞌyva joma veꞌe ñayꞌamókajada je̱ jaanchjaꞌvivata̱jk je̱m laodicéait kyajpu̱n ka̱jxm: “Jidu̱ꞌu̱m xa veꞌe vyaꞌañ je̱ꞌe̱ pa̱neꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook du̱ko̱jtsnajxp veꞌem ax joꞌn du̱ꞌix du̱mo̱tu, je̱ꞌe̱ pa̱neꞌe du̱yakkutojkjip nu̱jom juuꞌ jatyeꞌe je̱ Nteꞌyam pya̱a̱m: ,ZQ Pa̱n pa̱n jaty xa veꞌe je̱m je̱ tyaatsk, vaꞌan tseꞌe du̱ꞌamo̱tunaxta juuꞌ veꞌe je̱ Espíritu Santo vaꞌnu̱xju̱dup je̱ jaanchjaꞌvivata̱jkta juuꞌ veꞌe nayꞌamojkijidup je̱m vuxtojtu̱k kajpu̱n ka̱jxm.” Pa̱n pa̱n jatyeꞌe nayꞌamojkijidu je̱p Laodicea 2Y] Pa̱n pa̱n tseꞌe ma̱a̱daakp, veꞌemts a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe mpá̱mu̱t ax joꞌn toꞌk je̱ ma̱kk patte̱na je̱p ma̱ja̱ tsaptu̱jkp, ni je̱ vinꞌítats je̱ꞌe̱ veꞌe kyapítsumu̱t, je̱mts a̱tseꞌe je̱ꞌe̱ ñiꞌkxm njaꞌat a̱ts je̱ nNteꞌyam je̱ xya̱a̱j je̱ts je̱ Nteꞌyam je̱ cyiudad je̱ xya̱a̱j, je̱ nam Jerusalén je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe je̱m tsapjo̱o̱tm ka̱daꞌakup, je̱meꞌe cho̱o̱ꞌnu̱t joma veꞌe je̱ Nteꞌyam. Ntuknu̱jaayduvapts a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe a̱ts je̱ nnam xa̱a̱j. >Xu Tso̱jk a̱tseꞌe nmiinnuvat. Ixꞌitta juuꞌ veꞌe mjaye̱jptup je̱tseꞌe veꞌem ni pa̱na mkapa̱jku̱xjadat je̱ o̱ꞌyin juuꞌ veꞌe mjaye̱jptup je̱m tsapjo̱o̱tm. $WA Ku̱x tseꞌe xmuté̱nada ax joꞌn a̱tseꞌe nvaꞌañ, je̱ꞌe̱ ka̱jxts a̱ts miitseꞌe nꞌíxtat njayé̱ptat ku veꞌe anañu̱joma je̱ jayu o̱o̱y tyuntsaachpaaꞌttat yaja naxviijn je̱tseꞌe veꞌem o̱y yakꞌíxu̱t pa̱n pa̱n jaty a̱tseꞌe xjaanchjaꞌvidup. Vy Ax veꞌem tseꞌe, je̱ꞌe̱da pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ Satanás du̱ma̱a̱tnapya̱jkju̱dup je̱ts pa̱n pa̱n jatyeꞌe taayidup ku veꞌe vyaꞌanda je̱ts israeejlit jayu je̱ꞌe̱ veꞌeda, ntónupts a̱tseꞌe je̱tseꞌe viindu̱k naxka̱daꞌaky ñapyá̱mjadat je̱m miits mvinkojkmda je̱tseꞌe du̱kuvá̱ktat je̱ts o̱o̱y a̱ts miitseꞌe ntuntso̱kta. -USNnu̱jaꞌvinup xa a̱tseꞌe pa̱n ti jatyeꞌe mtoondup mko̱jtstup, mpa̱a̱mts a̱tseꞌe je̱ja miits mvinkujkta toꞌk je̱ ta̱kꞌaka̱ꞌa̱ juuꞌ veꞌe avaꞌajts, juuꞌ veꞌe ni pa̱na kaꞌo̱ꞌyixjup je̱tseꞌe du̱yakꞌatóku̱t. O̱yamts miitseꞌe ve̱e̱ꞌnji je̱ ma̱kkin xjaye̱pta, mkutyoonduts miitseꞌe a̱ts je̱ nka̱ts je̱ nꞌayook je̱tseꞌe mjaaꞌknapyá̱mjada a̱ts ma̱a̱t. GT’Nu̱jaꞌyiva jidu̱ꞌu̱m je̱ yakka̱tsu̱yo̱ꞌyva joma veꞌe ñayꞌamókajada je̱ jaanchjaꞌvivata̱jk je̱m filadeejlfiait kyajpu̱n ka̱jxm: “Jidu̱ꞌu̱m xa veꞌe vyaꞌañ je̱ꞌe̱ pa̱neꞌe vaꞌajts je̱ts tyú̱vam, je̱ꞌe̱ pa̱neꞌe du̱ma̱a̱t je̱ yakkutojkpa David je̱ yꞌavaatsu̱n, je̱ꞌe̱ pa̱neꞌe juuꞌ du̱yakꞌavaatsp, ni pa̱na xa veꞌe kyaꞌo̱ꞌyixju̱ je̱tseꞌe du̱yakꞌatóku̱t, nay veꞌempa pa̱neꞌe juuꞌ du̱yakꞌatojkp, ni pa̱na tseꞌe kyaꞌo̱ꞌyixju̱ je̱tseꞌe du̱yakꞌavaꞌatsu̱t: .SUPa̱n pa̱n jaty xa veꞌe je̱m je̱ tyaatsk, vaꞌan tseꞌe du̱ꞌamo̱tunaxta juuꞌ veꞌe je̱ Espíritu Santo vaꞌnu̱xju̱dup je̱ jaanchjaꞌvivata̱jkta juuꞌ veꞌe nayꞌamojkijidup je̱m vuxtojtu̱k kajpu̱n ka̱jxm.” Pa̱n pa̱n jatyeꞌe nayꞌamojkijidu je̱p Filadelfia RPa̱n pa̱n tseꞌe ma̱a̱daakp, yakpo̱o̱ꞌpxó̱xupts je̱ꞌe̱ veꞌe, kaꞌats a̱tseꞌe nyaktó̱kiyu̱t je̱ xya̱a̱j je̱p na̱k ku̱jxp joma veꞌe javyet je̱ xya̱a̱jta pa̱n pa̱n jatyeꞌe xa̱ꞌma ka̱jx joojntykidinup. A̱ts je̱ nTeeꞌ je̱ts je̱ yꞌaangeles, je̱mts a̱tseꞌe je̱ꞌe̱ vyinkojkmda nvaꞌanu̱t je̱ts a̱ts je̱ njayu je̱ꞌe̱ veꞌeda. QO̱yam tseꞌe vyeꞌema, je̱m tseꞌe saardisit kyajpu̱n ka̱jxm miitsta pa̱n pa̱n jatyeꞌe kanaajkꞌijtju̱dup ma̱a̱t je̱ to̱kin, ax je̱ꞌe̱ts a̱tseꞌe nma̱a̱tvídu̱ttap po̱o̱ꞌp xa̱xta, ku̱x veꞌem je̱ꞌe̱ veꞌe du̱vinmátsjada. _~}}|{HzyxwwTuusrqonlkjihgfedba`_u^-][ZYWVUT[RQPNN>LKLJGEsDC/B!@>>=<;:874210e/.-+b)(Z'&r%z#!!fq_  u R-  Vaꞌan tseꞌe je̱ ma̱kk aaj je̱ ma̱kk jo̱o̱t du̱jaye̱pta pa̱n pa̱n jatyeꞌe ijttup je̱ Nteꞌyam je̱ jyayu, je̱ꞌe̱da pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱kutyoondup je̱ Nteꞌyam je̱ pyavaꞌnu̱n je̱tseꞌe ijtp ñapyá̱mjada je̱ Jesucristo ma̱a̱t.  Xa̱ꞌma ka̱jx tseꞌe pyojtu̱knit je̱ jo̱k joma veꞌe chaachpaattinit, ni je̱ vinꞌita veꞌe je̱ po̱o̱ꞌkxtku̱n du̱ko̱o̱ꞌkjaye̱jptinit je̱ꞌe̱ pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱vinjaꞌvidup du̱vintsa̱ꞌkidup je̱ naꞌa atsa̱ꞌkip tá̱nu̱k je̱ts je̱ yꞌapa̱mnax, ukpu̱ yakpa̱a̱jmjada je̱ ixtaꞌnu̱n, je̱ naꞌa atsa̱ꞌkip tá̱nu̱k je̱ xya̱a̱j. 6 e je̱ Nteꞌyamts je̱ꞌe̱ veꞌe mo̱o̱jyjinup je̱ ma̱kk tsaachpaatu̱n juuꞌ veꞌe ñu̱pa̱a̱jmtki nu̱jom je̱ꞌe̱da juuꞌ veꞌe je̱ ko̱ꞌo̱y tooꞌ du̱pana̱jkxtup, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe du̱muꞌekju̱; je̱ ja̱a̱jn ma̱a̱t je̱ azufre, je̱ꞌe̱ tseꞌe tyukyaktsaachpaattinup je̱ja je̱ vaꞌajts jo̱o̱t ángeles vyinkujkta je̱ts je̱ja je̱ꞌe̱ vyinkujk pa̱neꞌe yaktijp Carnero Onu̱k. g G Vanꞌit tseꞌe pyana̱jkxji jadoꞌk je̱ ángeles juuꞌ veꞌe ma̱kk jidu̱ꞌu̱m vaan: ―Pa̱n pa̱n xa veꞌe du̱vinjaꞌvip du̱vintsa̱ꞌkip je̱ naꞌa atsa̱ꞌkip tá̱nu̱k je̱ts je̱ yꞌapa̱mnax, je̱tseꞌe ñamyasa̱ꞌa̱kju̱ je̱tseꞌe yakpu̱u̱jmja je̱ yꞌixtaꞌnu̱n je̱m vyimpó̱kkum ukpu̱ je̱m kya̱ꞌm,  wVanꞌit tseꞌe pyana̱jkxji jadoꞌk je̱ ángeles juuꞌ veꞌe vaan: ―¡Tá̱vani xa veꞌe vyintó̱kini! ¡Tá̱vani xa veꞌe vyintó̱kini je̱ babilóniait ciudad, je̱ꞌe̱ ka̱jx ku veꞌe du̱tukꞌix je̱ kyo̱ꞌo̱y tooꞌ je̱ jayu pa̱n nu̱vinxu̱peꞌe cha̱a̱nada toꞌk it toꞌk naxviijn je̱tseꞌe du̱tukpa̱jkti je̱ kyo̱ꞌo̱y tooꞌ! 1Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe ma̱kk vyaajñ: ―Vinjávada vintsa̱ꞌa̱gada je̱ Nteꞌyam je̱ts yakmá̱jada yakjaanchada, ku̱x tá̱vani je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ tiempo du̱paatni pa̱n vinꞌiteꞌe je̱ jayu du̱to̱kimpayo̱ꞌynit. Vinjávada vintsa̱ꞌa̱gada je̱ꞌe̱ pa̱neꞌe du̱pa̱a̱m ya̱ tsajmit it, je̱ naxviijnit it, je̱ maaxy na̱a̱j, je̱ts joma jatyeꞌe je̱ na̱a̱j myuꞌut.  Vanꞌitts a̱tseꞌe nꞌix jadoꞌk je̱ ángeles jye̱yy je̱m tsajviinm. Je̱m tseꞌe du̱ma̱a̱da je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp je̱tseꞌe yaktukkaꞌamáyu̱t pa̱n pa̱n jatyeꞌe joojntykidup toꞌk it toꞌk naxviijn, anañu̱joma je̱ naax je̱ kajpu̱n, anañu̱joma je̱ ke̱ꞌxpa, je̱ts anañu̱joma je̱ aaj je̱ ayook. /ni vinxú̱pats je̱ꞌe̱ veꞌe kyataayada, vaꞌajts jo̱o̱t jáyuts je̱ꞌe̱ veꞌeda. Juuꞌ veꞌe kyo̱jtstu je̱ nu̱toojk aangelesta )Je̱ jáyuts je̱ꞌe̱ veꞌeda juuꞌ veꞌe kanaajkjavyá̱kijidu ma̱a̱t je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jkta, vaꞌajtsts je̱ꞌe̱ veꞌe ñaajkꞌítjada je̱tseꞌe du̱pana̱jkxta je̱ꞌe̱ pa̱neꞌe yaktijp Carnero Onu̱k o̱yjoma pa̱n joma je̱ꞌe̱ veꞌe ñu̱jkx. Je̱ jáyuda tseꞌe juuꞌ veꞌe je̱ tyo̱kin yaktuknu̱vaatstu, veꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌeda ax joꞌn je̱ ta̱a̱jm juuꞌ veꞌe ta̱ꞌmitooꞌva̱jkp je̱tseꞌe yaktukmuya̱x je̱ Nteꞌyam je̱ts je̱ꞌe̱ pa̱neꞌe yaktijp Carnero Onu̱k,  Je̱ nam u̱vts je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌa̱a̱vdup je̱m je̱ kutojku̱n tsu̱u̱jntku̱n vyinkojkm, je̱m je̱ nu̱maktaaxk joojntykiva vyinkojkmda je̱ts je̱m je̱ mú̱jit jayuta̱jk vyinkojkmda. Ni pa̱na tseꞌe kyaꞌo̱ꞌyixju̱ je̱tseꞌe du̱játu̱t je̱ u̱v; je̱ nu̱mó̱kupx javu̱jxtkupxu̱k maktaaxk miijl jáyujida veꞌe du̱jajttup je̱ u̱v, je̱ jayu pa̱n pa̱n jatyeꞌe veꞌnidu yaja naxviijn je̱tseꞌe je̱ tyo̱kin tyuknu̱vaatsjidi je̱ꞌe̱ pa̱neꞌe yaktijp Carnero Onu̱k. -SVanꞌitts a̱tseꞌe nꞌamo̱tunajxy je̱ u̱v je̱m tsapjo̱o̱tm, veꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌe myo̱tu ax joꞌn je̱ ma̱ja̱ na̱a̱j yꞌu̱u̱ꞌts tyinu̱n je̱ts ax joꞌn je̱ añu tyumpuꞌu tyunma̱a̱ꞌt, veꞌem ax joꞌn je̱ nu̱may jayu kyo̱vda je̱ yꞌaarpa ma̱a̱tta. " ?Vanꞌitts a̱tseꞌe nꞌix je̱ꞌe̱ pa̱neꞌe yaktijp Carnero Onu̱k, je̱mts je̱ꞌe̱ veꞌe tyena ko̱pk ka̱jxm juuꞌ veꞌe Sión du̱xa̱a̱j. Je̱mts je̱ꞌe̱ veꞌe du̱ma̱a̱dada vyeꞌna nu̱mó̱kupx javu̱jxtkupxu̱k maktaaxk miijl je̱ jáyuda juuꞌ veꞌe du̱jaye̱jptup je̱m vyimpó̱kkum javyet je̱ xya̱a̱j pa̱neꞌe yaktijp Carnero Onu̱k je̱ts je̱ Tyeeꞌ je̱ xya̱a̱j. ;o Je̱ vijin je̱ ke̱ju̱n xa ya̱ꞌa̱ veꞌe cha̱jkp je̱tseꞌe du̱vinmó̱tuvu̱t pa̱n ti je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ macho̱ꞌvu̱n tyijp. Pa̱n pa̱neꞌe je̱ vijin je̱ ke̱ju̱n o̱o̱y du̱tunjaye̱jpp, vaꞌan tseꞌe du̱payo̱ꞌo̱yu̱ je̱ macho̱ꞌvu̱n. Toꞌk je̱ yaaꞌtya̱jk je̱ xya̱a̱jts je̱ꞌe̱ veꞌe. Ve̱ꞌe̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ macho̱ꞌvu̱n, tojtu̱k mó̱kupx jatoogupxu̱k tojtu̱k. Ni pa̱na tseꞌe kyo̱o̱ꞌkꞌo̱ꞌyixjinit je̱tseꞌe jyóyu̱t ukpu̱ tyo̱o̱ꞌku̱t pa̱n kaꞌa veꞌe du̱jayep je̱ ixtaꞌnu̱n, je̱ naꞌa atsa̱ꞌkip tá̱nu̱k je̱ xya̱a̱j ukpu̱ je̱ naꞌa atsa̱ꞌkip tá̱nu̱k je̱ myacho̱ꞌvu̱n. 6e Tyuumpts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe anañu̱joma, je̱ mú̱jit je̱ muutskit, je̱ kumeen jayu je̱ts je̱ ayo̱o̱va jayu, je̱ naspa̱ka jayu je̱ts je̱ joyu̱toompa jayu, je̱ꞌe̱ tseꞌe yakpa̱a̱jmjadap toꞌk je̱ ixtaꞌnu̱n je̱m yꞌakaꞌyu̱n ka̱ꞌm ukpu̱ je̱m vyimpó̱kkum. S~ Je̱ mume̱jtsk naꞌa atsa̱ꞌkip tá̱nu̱k tseꞌe je̱ kutojku̱n yakmo̱o̱y je̱tseꞌe du̱joojntykinmo̱ꞌo̱t je̱ mutoꞌk naꞌa atsa̱ꞌkip tá̱nu̱k je̱ yꞌapa̱mnax, veꞌem tseꞌe je̱ apa̱mnax kyó̱tsu̱t je̱tseꞌe du̱yakjayꞌo̱o̱ꞌkju̱t pa̱n pa̱n jatyeꞌe kavinjaꞌvijup kavintsa̱ꞌkijup. z}m Ax yakmo̱o̱y tseꞌe je̱ kutojku̱n je̱tseꞌe je̱ mú̱jit nu̱jaꞌvin du̱tónu̱t je̱ja je̱ mutoꞌk naꞌa atsa̱ꞌkip tá̱nu̱k vyinkujk, je̱ꞌe̱ tseꞌe tyukvinꞌa̱a̱ꞌndu pa̱n pa̱n jatyeꞌe tsu̱u̱nidup toꞌk it toꞌk naxviijn je̱tseꞌe du̱tukpavaandi je̱tseꞌe du̱pá̱mdat je̱ naꞌa atsa̱ꞌkip tá̱nu̱k je̱ yꞌapa̱mnax juuꞌ veꞌe du̱jaye̱jp je̱ ma̱ja̱ xa̱ꞌa̱jka juuꞌ veꞌe kuꞌo̱o̱ꞌkum ku̱yꞌijt je̱tseꞌe jyaaꞌkjoojntyki. }|s Tyoompa je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ mú̱jit nu̱jaꞌvin, je̱ꞌe̱ paat tseꞌe veꞌem du̱tuujn je̱tseꞌe je̱ ja̱a̱jn du̱yaktsa̱a̱ꞌn je̱m tsajviinm je̱tseꞌe du̱yaknaxka̱daꞌaky yaja naxviijn je̱ja je̱ nu̱may jayu vyinkujk. {{o Veꞌem tseꞌe je̱ kutojku̱n du̱yaktún je̱ mutoꞌk naꞌa atsa̱ꞌkip tá̱nu̱k ka̱jx, je̱tseꞌe du̱tún je̱tseꞌe je̱ jayu pa̱n nu̱vinxu̱peꞌe cha̱a̱nada toꞌk it toꞌk naxviijn, je̱tseꞌe du̱vinjávadat du̱vintsa̱ꞌa̱gadat je̱ mutoꞌk naꞌa atsa̱ꞌkip tá̱nu̱k, je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe tso̱o̱knu je̱ mya̱ja̱ xa̱ꞌa̱jka. z  Vanꞌitts a̱tseꞌe nꞌix jadoꞌk je̱ naꞌa atsa̱ꞌkip tá̱nu̱k, naxviinmts je̱ꞌe̱ veꞌe pyítsum, me̱jtsk vájax, je̱ carnero ónu̱k vaj joꞌn kyeꞌex. Ax vanxu̱p tseꞌe kyo̱jtspa ax joꞌn je̱ naꞌa ko̱ꞌo̱tyá̱nu̱kap. Ty! Pa̱n pa̱n xa veꞌe je̱ jayu du̱majtstup, mach tseꞌe yꞌijttuvat; pa̱n pa̱n tseꞌe je̱ tsojx ma̱a̱t yakjayuꞌo̱o̱ꞌktup, nay je̱ꞌe̱jyam tseꞌe tyukꞌo̱o̱ꞌktinuvap. Je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe, je̱ꞌe̱da pa̱n pa̱n jatyeꞌe ijttup je̱ Nteꞌyam je̱ jyayu, vaꞌan tseꞌe ma̱kk aaj ma̱kk jo̱o̱t du̱yaknaxta pa̱n ti tsaachpaatu̱neꞌe juuꞌ veꞌe tukka̱daꞌakjadap je̱tseꞌe ijtp du̱jaanchjávadat je̱ Nteꞌyam. exC ¡Pa̱n pa̱n jaty xa veꞌe je̱m je̱ tyaatsk, vaꞌan tseꞌe du̱ꞌamo̱tunaxta! jwM Je̱ naꞌa atsa̱ꞌkip tá̱nu̱k tseꞌe vyinjaꞌvidup vyintsa̱ꞌkidup nu̱jom je̱ jayu juuꞌ veꞌe tsu̱u̱nidup toꞌk it toꞌk naxviijn, je̱ꞌe̱ pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ xya̱a̱j kaꞌijtp javyet je̱p na̱k ku̱jxp joma veꞌe javyet je̱ xya̱a̱jta kaꞌanumeꞌe ya̱ it cho̱o̱ꞌndu̱k vyeꞌna pa̱n pa̱n jatyeꞌe xa̱ꞌma ka̱jx joojntykidinup. Je̱ꞌe̱ pa̱neꞌe yaktijp Carnero Onu̱k, je̱ꞌe̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe du̱ka̱ꞌmip je̱ na̱k. :vm Yakmo̱o̱yvats je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ kutojku̱n je̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ jyayu du̱tsoꞌoxpá̱ku̱t je̱tseꞌe du̱ꞌama̱a̱daagat. Nay yakmo̱o̱yvats je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ kutojku̱n je̱tseꞌe du̱ka̱ꞌmiká̱xu̱t toꞌk ka̱ꞌa̱jyji je̱ jayu juuꞌ veꞌe tsu̱u̱nidup toꞌk it toꞌk naxviijn, anañu̱joma je̱ ke̱ꞌxpa, anañu̱joma je̱ naax je̱ kajpu̱n, je̱ts anañu̱joma je̱ aaj je̱ ayook. tua Ax veꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌe du̱tuujn, vyinko̱jtspe̱jt je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ts pa̱n pa̱n jatyeꞌe ijttuvap je̱m tsapjo̱o̱tm, kyo̱ꞌo̱ñu̱ko̱jtsiva tseꞌe je̱ it joma veꞌe je̱ Nteꞌyam chu̱u̱na. t  Yakꞌitu̱mo̱o̱yts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ naꞌa atsa̱ꞌkip tá̱nu̱k je̱tseꞌe namyá̱jijup kyó̱tsu̱t je̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam du̱vinko̱jtspé̱tu̱t, je̱tseꞌe du̱jayé̱pu̱t je̱ kutojku̱n vu̱jxtkupxu̱k me̱jtsk po̱ꞌo̱. Ws' je̱tseꞌe du̱vinjaꞌvidi du̱vintsa̱ꞌkidi, je̱tseꞌe vyaandi: ―¿Pa̱nts vineꞌe ax joꞌn je̱ naꞌa atsa̱ꞌkip tá̱nu̱k? ¿Pa̱n tseꞌe o̱ꞌyixjup je̱tseꞌe du̱tsoꞌoxpá̱ku̱t? r Toꞌk je̱ naꞌa atsa̱ꞌkip tá̱nu̱k je̱ kyuvajk, veꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌe kyeꞌex ax joꞌn ku̱yꞌa̱a̱ꞌk ku̱xeꞌe ma̱ja̱ xya̱ꞌa̱jki; ax taaynuts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ xya̱ꞌa̱jka. Atu̱va ato̱ki tseꞌe anañu̱joma je̱ jayu tyuntaandi juuꞌ veꞌe toꞌk it toꞌk naxviijn tsu̱u̱nidup je̱tseꞌe je̱ naꞌa atsa̱ꞌkip tá̱nu̱k du̱pana̱jkxti tqa Je̱ naꞌa atsa̱ꞌkip tá̱nu̱k juuꞌ a̱tseꞌe nꞌix, veꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌe kyeꞌex ax joꞌn je̱ kuxyu̱pu̱j, veꞌem tseꞌe je̱ tyek ax joꞌn je̱ oso jye̱ꞌe̱, veꞌemeꞌe je̱ yꞌaaj ax joꞌn je̱ león jye̱ꞌe̱. Je̱ naꞌa ko̱ꞌo̱tyá̱nu̱kapts je̱ꞌe̱ veꞌe mo̱o̱jyju je̱ mya̱kkin je̱ts o̱o̱y je̱ kyutojku̱n. "p ? Ku a̱tseꞌe nteni je̱m poꞌo jo̱o̱tm je̱ja maaxy na̱paꞌayi, vanꞌitts a̱tseꞌe nꞌix toꞌk je̱ naꞌa atsa̱ꞌkip tá̱nu̱k pyítsum je̱m maaxy na̱jo̱o̱tm, vuxtojtu̱k kuvajkax je̱ts majk vájax. Je̱m tseꞌe toꞌk jaty vaj ka̱jxm du̱jayep toꞌk je̱ corona; ax je̱m tseꞌe kuvajk ka̱jxmda javyet toꞌk je̱ ayook juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam o̱o̱y du̱tunvinko̱jtspe̱jtp. o Je̱ꞌe̱ tseꞌe je̱ naꞌa ko̱ꞌo̱tyá̱nu̱kap o̱o̱y tyuntukmujo̱tmaꞌt je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk je̱tseꞌe o̱jts du̱tsoꞌoxpú̱k je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk je̱ chaan je̱ kyo̱o̱j juuꞌ veꞌe vintaandu, je̱ꞌe̱da juuꞌ veꞌe du̱kutyoondup je̱ Nteꞌyam je̱ pyavaꞌnu̱n je̱tseꞌe toꞌk aaj toꞌk jo̱o̱t ñaajkꞌítjada je̱ Jesucristo ma̱a̱t.lnQ Vanꞌit tseꞌe je̱ naax du̱puta̱jki je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk, ku̱x avaatseꞌe je̱ naax je̱tseꞌe du̱nasja̱a̱ꞌnni je̱ ma̱ja̱ na̱a̱j juuꞌ veꞌe je̱p je̱ naꞌa ko̱ꞌo̱tyá̱nu̱kap yꞌávup ukpítsum. ^m5 Je̱ tsaaꞌn, je̱pts je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌávup du̱yakpítsum je̱ na̱a̱j je̱tseꞌe du̱tukpu̱u̱jm toꞌk je̱ ma̱ja̱ na̱a̱j, je̱ꞌe̱ tseꞌe je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk yꞌuktukyakja̱ꞌa̱tuvaan. |lq Ax je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk, yakmo̱o̱yts je̱ꞌe̱ veꞌe me̱jtsk je̱ kye̱e̱ku̱n, veꞌem ax joꞌn je̱ vijtsu̱n jye̱ꞌe̱, je̱tseꞌe yꞌo̱ꞌyixju̱t je̱tseꞌe je̱yyp je̱m ña̱jkxu̱t vinvaꞌajts it ka̱jxm, jékumeꞌe du̱kuke̱ꞌe̱ku̱t je̱ tsaaꞌn, je̱meꞌe ña̱jkxu̱t joma veꞌe je̱ tukjoojntykin yakmo̱ꞌo̱t toojk joojnt jagojkm. kkO Ax ku tseꞌe je̱ naꞌa ko̱ꞌo̱tyá̱nu̱kap du̱ꞌix je̱ts yaja veꞌe naxviijn yakku̱svipp, vanꞌit tseꞌe du̱jomtún du̱titún je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk juuꞌ veꞌe je̱ piꞌk mix ónu̱k du̱yakke̱ꞌx. rj] Xo̱o̱ndu̱ktats nꞌit miits pa̱n pa̱n jatyeꞌe ijttup yaja tsapja̱a̱t. ¡Ax ayo̱o̱v tseꞌe miits je̱ mjo̱o̱tta pa̱n pa̱n jatyeꞌe joojntykidup je̱m naxviijnit it ka̱jxm je̱ts je̱m maaxy na̱jo̱o̱tm, ku̱x ta̱ veꞌe kya̱daꞌaky joma veꞌe miitsta je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap juuꞌ veꞌe du̱nu̱vintsa̱nika̱jxp je̱ ko̱ꞌo̱yjayuvapta̱jkta; o̱o̱yts je̱ꞌe̱ veꞌe tyunꞌekju̱ ku̱x ñu̱jaꞌvip je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ts tso̱jkeꞌe vyintó̱kinit! Qi Ta̱ tseꞌe je̱ nꞌútsamda je̱ nꞌajchamda je̱ts je̱ nꞌútsamda je̱ ntsa̱ꞌa̱amda du̱ꞌama̱a̱daagada je̱ ñu̱xa̱ꞌa̱iva. Veꞌem tseꞌe mya̱a̱daakti ku̱x je̱ꞌe̱ pa̱neꞌe yaktijp Carnero Onu̱k, je̱ꞌe̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe kuꞌo̱o̱ꞌkijidu je̱tseꞌe tyuknu̱vaatsjidi je̱ tyo̱kin, ax kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe cha̱ꞌkidi je̱tseꞌe du̱ꞌavánadat je̱ts jyaanchjaꞌvidup je̱ꞌe̱ veꞌe pa̱neꞌe yaktijp Carnero Onu̱k, kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe cha̱ꞌkidi je̱tseꞌe je̱ tu̱va̱ko̱jtsu̱n du̱pá̱mdat je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook ka̱jx ó̱yameꞌe yakꞌo̱o̱ꞌkjada pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱kajaanchjaꞌvidup juuꞌ veꞌe kyo̱jtstup. h# Vanꞌitts a̱tseꞌe nꞌamo̱tunajxy toꞌk je̱ ayook ma̱kk vyaꞌañ je̱m tsapjo̱o̱tm: ―Ta̱ xa je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ tiempo du̱paatni ku veꞌe je̱ Nteꞌyam du̱yaktso̱ꞌo̱ku̱t je̱ jyayu, ta̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe du̱yaknu̱ke̱ꞌxnatá̱ka je̱ mya̱kkin je̱ts je̱ kyutojku̱n, ta̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ tiempo du̱paatni je̱tseꞌe je̱ Cristo viinm yakkutojknit, ku̱x tá̱vani je̱ꞌe̱ veꞌe yakpava̱p pa̱neꞌe je̱ nꞌútsamda je̱ nꞌajchamda je̱ts je̱ nꞌútsamda je̱ ntsa̱ꞌa̱amda jó̱vum xa̱a̱j jó̱vum tsooj du̱nu̱xa̱ꞌa̱ip tu̱yꞌit je̱m u̱u̱ꞌm je̱ nNteꞌyamamda vyinkojkm. g1 Veꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌe yakpavo̱jpni je̱ naꞌa ko̱ꞌo̱tyá̱nu̱kap, je̱ ju̱jpit tsaaꞌn juuꞌ veꞌe du̱nu̱vintsa̱nika̱jxp je̱ ko̱ꞌo̱yjayuvapta̱jkta, je̱ Satanás, je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe je̱ jayu du̱vinꞌa̱a̱ꞌmp toꞌk it toꞌk naxviijn. Je̱ꞌe̱ ma̱a̱t je̱ kyo̱ꞌo̱y aangelesta̱jkta, yakku̱svippka̱jxtinuts je̱ꞌe̱ veꞌe yaja naxviijnit itu̱ku̱jx. *fM Ax kaꞌa tseꞌe mya̱a̱daakti je̱ naꞌa ko̱ꞌo̱tyá̱nu̱kap ma̱a̱t je̱ kyo̱ꞌo̱y aangelesta, kaꞌa veꞌe yꞌukꞌijttini je̱m tsapjo̱o̱tm. &eE Vanꞌit tseꞌe je̱ atsoꞌox tyoojnji je̱m tsapjo̱o̱tm; je̱ yakkutojkpa ángeles juuꞌ veꞌe Miguel du̱xa̱a̱j je̱ts je̱ yꞌaangeles, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱ma̱a̱tꞌatsoꞌoxtoondu je̱ naꞌa ko̱ꞌo̱tyá̱nu̱kap ma̱a̱t je̱ kyo̱ꞌo̱y aangelesta̱jkta. d- Ax ke̱e̱k tseꞌe je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk je̱tseꞌe ñu̱jkx je̱m vinvaꞌajts it ka̱jxm, je̱m joma veꞌe je̱ Nteꞌyam toꞌk je̱ it tyuknu̱pa̱a̱jmtkiji je̱tseꞌe je̱m je̱ tukjoojntykin yakmo̱ꞌo̱t toꞌk miijl jame̱jtsk mó̱kupx jatoogupx xa̱a̱j. lcQ Yakke̱ꞌx tseꞌe toꞌk je̱ piꞌk mix ónu̱k je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk, je̱ꞌe̱ tseꞌe ma̱kk du̱yakkutojkjap nu̱jom je̱ jayu pa̱n nu̱vinxu̱peꞌe toꞌk it toꞌk naxviijn cha̱a̱nada. Tun jatyji tseꞌe je̱ yꞌónu̱k yakpa̱jkji je̱tseꞌe yakpu̱u̱jm joma veꞌe je̱ Nteꞌyam, je̱m joma veꞌe je̱ kyutojku̱n tsu̱u̱jntku̱n. _b7 Je̱ tyoꞌxta tseꞌe tyukku̱sjoꞌp toꞌk viijn pa̱n vinxu̱peꞌe je̱ maatsa je̱tseꞌe yaja naxviijn du̱yaknaxka̱daaky. Juuꞌ tseꞌe jame̱jtsk viijn je̱ maatsa, kaꞌa tseꞌe yaja naxviijn du̱yaknaxka̱daaky. Je̱ naꞌa ko̱ꞌo̱tyá̱nu̱kap tseꞌe napya̱a̱jmju je̱m je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk vyinkojkm, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱ꞌaꞌixꞌijt ku veꞌe je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk je̱ yꞌónu̱k kye̱ꞌe̱xu̱t je̱tseꞌe jatyji du̱tsoꞌotsu̱t. a  Vanꞌitts a̱tseꞌe xyakꞌixpa je̱m tsapjo̱o̱tm jadoꞌk je̱ ma̱ja̱ nu̱jaꞌvin, toꞌk je̱ naꞌa ko̱ꞌo̱tyá̱nu̱kap, ma̱j je̱ts tsapts, vuxtojtu̱k kuvajkax je̱ts majk vájax, je̱meꞌe toꞌk jaty kyuvajkm du̱ma̱a̱da je̱ corona. R` Yakje̱javaampy tseꞌe je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk toꞌk je̱ piꞌk ónu̱k, je̱ tsaachpaatu̱n yakꞌu̱jju̱ yakyaꞌaxyju̱ je̱ꞌe̱ ka̱jx ku veꞌe je̱ yꞌónu̱k du̱yakke̱ꞌe̱xuvaꞌañ. j_ O Vanꞌitts a̱tseꞌe xyakꞌix je̱m tsapjo̱o̱tm toꞌk je̱ ma̱ja̱ nu̱jaꞌvin, toꞌk je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk juuꞌ veꞌe du̱jaye̱jpp je̱ xyo̱x ax joꞌn je̱ aampa xa̱a̱j. Je̱p tseꞌe tyeku̱paꞌtkup je̱ aampa po̱ꞌo̱ du̱jayep, je̱meꞌe kyuvajkm du̱jayep toꞌk je̱ corona juuꞌ veꞌe makme̱jtsk je̱ maatsa du̱ma̱a̱t. ^/ Vanꞌit tseꞌe yꞌavaach je̱ Nteꞌyam je̱ mya̱ja̱ tsapta̱jk juuꞌ veꞌe je̱m tsapjo̱o̱tm. Je̱m tseꞌe kyeꞌex je̱ xiixt joma veꞌe ka̱a̱jyu̱k je̱ Nteꞌyam je̱ kyo̱jtstán. Vanꞌit tseꞌe je̱ vítsu̱k tyunta̱a̱ꞌpu̱k, je̱ añu tyumpuꞌu tyunma̱a̱ꞌt, je̱ añu tyumpu̱j tyuntsaꞌpxy, ojxi tseꞌe ya̱ naxviijnit it je̱tseꞌe o̱o̱y tyunta̱a̱xti.z]m Jo̱tmaꞌttu xa je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ jayu juuꞌ veꞌe mtsoꞌoxpa̱jkju̱dup toꞌk it toꞌk naxviijn,
ax ta̱ tseꞌe je̱ tiempo du̱paatni ku mitseꞌe je̱ tsaachpaatu̱n xpa̱a̱mnit je̱ mꞌe̱jku̱n ka̱jx
je̱tseꞌe xmo̱o̱ynit je̱ o̱ꞌyin pa̱n pa̱n jatyeꞌe mmutoojnju̱dup mmupa̱jkju̱dup,
je̱ꞌe̱ pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱ko̱jtsnajxtup je̱ mꞌayook,
pa̱n pa̱n jatyeꞌe mits je̱ mjáyuda,
pa̱n pa̱n jatyeꞌe mvinjaꞌvijidup mvintsa̱ꞌkijidup,
je̱ mú̱jit je̱ muutskit,
ta̱ tseꞌe je̱ tiempo du̱paatni ku veꞌe xtukkuve̱jtnit je̱ tyo̱kin pa̱n pa̱n jatyeꞌe tu̱du̱yakꞌo̱o̱ꞌkta je̱ jayu juuꞌ veꞌe je̱m naxviijnit it ka̱jxm. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaandi. 8\i je̱tseꞌe vyaandi:Nkuko̱jtsjipts a̱a̱ts mitseꞌe, Ma̱ja̱ Vintsá̱n, Nteꞌyam,
mits tseꞌe nu̱jom mka̱ꞌmiku̱jxp,
mits xa veꞌe u̱xyam mꞌijtp, mítsam tseꞌe mꞌijt,
ku̱x mka̱ꞌmip mitseꞌe je̱ ma̱ja̱ kutojku̱n je̱tseꞌe tu̱myakkutojkꞌukvaꞌañ. ^[5 Vanꞌit tseꞌe je̱ nu̱ꞌiiꞌpx maktaaxk mú̱jit jáyuda juuꞌ veꞌe du̱tuktsu̱u̱nidup je̱ tsu̱u̱jntku̱nda je̱m je̱ Nteꞌyam vyinkojkm, je̱ꞌe̱ tseꞌe je̱ vyiijnda je̱ yꞌaajta du̱tukpaattu je̱ it juuꞌ veꞌe je̱m je̱ Nteꞌyam vyinkojkm, je̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam du̱vinjaꞌvidi du̱vintsa̱ꞌkidi, Z Ku veꞌe je̱ muvuxtojtu̱k ángeles du̱tukxuux je̱ trompeta, vanꞌit tseꞌe yakmo̱tu may je̱ aaj je̱ yo̱ꞌkt je̱m tsapjo̱o̱tm. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe ma̱kk vyaandi:U̱xyam tseꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ts je̱ Cristo du̱yakkutojkjadat nu̱jom je̱ jayu pa̱n nu̱vinxu̱peꞌe toꞌk it toꞌk naxviijn,
je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱yakkutojkjadap xa̱ꞌma ka̱jx. Y# Najx tseꞌe je̱ mume̱jtsk tsaachtoꞌnu̱n; tun jé̱jani tseꞌe je̱ mutoojk. Je̱ muvuxtojtu̱k ángeles ma̱a̱t je̱ trompeta 9Xk Tun je̱ꞌyji tseꞌe ma̱kk tyunꞌojxi je̱tseꞌe je̱ kajpu̱n jyaavni toꞌk viijn, nu̱vuxtojtu̱k miijl tseꞌe je̱ jayu yakꞌo̱o̱ꞌkjidi je̱ ma̱kk ojx. Juuꞌ tseꞌe jataaxtojtu̱k viijn, kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe na̱jkx veꞌem jyaꞌavy. Tsa̱ꞌkiduts je̱ꞌe̱ veꞌe o̱o̱y je̱ jayu juuꞌ veꞌe vintaandu je̱tseꞌe du̱yakmá̱jidi du̱yakjaanchidi je̱ Nteꞌyam, juuꞌ veꞌe je̱m tsapjo̱o̱tm. /WW Vanꞌit tseꞌe nu̱me̱jtsk je̱ jáyuda du̱ꞌamo̱tunajxti je̱m tsapjo̱o̱tm toꞌk je̱ ayook juuꞌ veꞌe ma̱kk ko̱jtsp je̱tseꞌe ña̱ꞌmu̱xjidi: ―¡Pe̱tta yam! Vanꞌit tseꞌe chajpe̱jtti je̱m vínu̱ts jo̱o̱tm, íxju̱duts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ choꞌoxpa̱jkpada. fVE Ax ku tseꞌe toojk xa̱a̱j jagojkm a̱a̱ꞌk yꞌijtti, vanꞌit tseꞌe je̱ Nteꞌyam yakjoojntykpa̱jkjidinuva, je̱tseꞌe tyénidi. Tsa̱ꞌkipa̱jktuts je̱ꞌe̱ veꞌe nu̱jom pa̱n pa̱n jatyeꞌe íxju̱du. &UE Pa̱n pa̱n jaty tseꞌe joojntykadap toꞌk it toꞌk naxviijn, tyukxo̱o̱ndu̱ktapts je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe yꞌo̱o̱ꞌkti, je̱ xo̱o̱jntku̱n ka̱jxts je̱ꞌe̱ veꞌe ñamyo̱ꞌo̱jadat je̱ vintsa̱ꞌkin toꞌk jadoꞌk ku̱x o̱o̱ꞌktu veꞌe nu̱me̱jtsk je̱ jáyuda juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook du̱ko̱jtsnajxtup yꞌijt je̱tseꞌe pya̱ꞌmu̱xjidi je̱ tsaachpaatu̱n. rT] Toojk xa̱a̱j jagojkm tseꞌe je̱ ñiꞌkxta je̱ kyo̱pkta tyánu̱t je̱m, kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ jayu du̱yakjáttat je̱tseꞌe ñaxtá̱kadat ku̱x yꞌixuvaandup je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ jayu juuꞌ veꞌe tso̱o̱ꞌndup anañu̱joma je̱ naax, anañu̱joma je̱ kajpu̱n, anañu̱joma je̱ ke̱ꞌxpa, je̱ts anañu̱joma je̱ aaj je̱ ayook. S Ku veꞌe a̱a̱ꞌkani vye̱ꞌnadat, vanꞌit tseꞌe je̱ ñiꞌkx je̱ kyo̱pk tyándat je̱ja tooꞌ kujk je̱m kajpu̱n ka̱jxm joma veꞌe je̱ nMa̱ja̱ Vintsá̱namda cryuuzpejt. Yaktijpapts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ kajpu̱n Sodoma, nay veꞌempa Egipto. R Ax ku tseꞌe je̱ tu̱va̱ko̱jtsu̱n du̱yakꞌavaadadat, vanꞌit tseꞌe choꞌoxpá̱kjadat je̱ naꞌa atsa̱ꞌkip tá̱nu̱k juuꞌ veꞌe tso̱o̱ꞌmp joma veꞌe je̱ jot juuꞌ veꞌe vaꞌajts ka̱a̱k, je̱tseꞌe yakꞌo̱o̱ꞌkjadat. DQ Jyaye̱jptup tseꞌe je̱ kutojku̱n je̱tseꞌe ya̱ tsajmit it du̱yakꞌatóktat, veꞌem tseꞌe kyatoꞌoju̱t namvaateꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook du̱ko̱jtsnáxta, jyaye̱jptuvapts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ kutojku̱n je̱tseꞌe je̱ tsoxk na̱a̱j du̱yakvimpíttat nu̱u̱ꞌpu̱n, nay veꞌempa veꞌe je̱ tsaachtoꞌnu̱n du̱yakjé̱jadat yaja naxviijn. Veꞌem je̱ꞌe̱ veꞌe du̱tóndat vinxu̱p naxeꞌe du̱tso̱kta. P Pa̱n pa̱nts ya̱ꞌa̱ veꞌe o̱yvintso̱va tonuvaajnju̱dup, je̱pts je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌávup pyítsumu̱t je̱ ja̱a̱jn je̱tseꞌe yaktó̱yjadat, veꞌem tseꞌe yꞌo̱o̱ꞌktat o̱pya̱na pa̱n pa̱neꞌe o̱yvintso̱va tonuvaajnju̱dup. NO Je̱ me̱jtsk olivos ku̱p je̱ts je̱ me̱jtsk tsinto̱vye̱jtu̱n juuꞌ veꞌe ijttup je̱m je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n vyinkojkm, je̱ꞌe̱ tseꞌe ñu̱ka̱jtsp nu̱me̱jtsk ya̱ jáyuda. N A̱tsts je̱ꞌe̱ veꞌe nké̱xtap nu̱me̱jtsk je̱ jayu juuꞌ veꞌe je̱ tu̱va̱ko̱jtsu̱n du̱pá̱mdap a̱ts ka̱jx, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱ko̱jtsnáxtap je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook toꞌk miijl jame̱jtsk mó̱kupx jatoogupx xa̱a̱j, je̱ ya̱k vitts je̱ꞌe̱ veꞌe natyukxó̱xjadap juuꞌ veꞌe je̱ jayu jyayejpp ku veꞌe je̱ jayu kyuꞌo̱o̱ꞌkjini. M ax kaꞌa tseꞌe xkijpxu̱t je̱p tsapta̱ktaagujkp, ku̱x je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam mo̱o̱jyju̱du pa̱n pa̱n jatyeꞌe ka je̱ israeejlit jáyuvap. Je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱tukte̱e̱ꞌndap je̱ vaꞌajts kajpu̱n vu̱jxtkupxu̱k me̱jtsk po̱ꞌo̱. DL  Vanꞌitts a̱tseꞌe nyakmo̱o̱jy toꞌk je̱ kijpxu̱n ax joꞌn toꞌk je̱ kapy, je̱ts a̱tseꞌe nyaknu̱u̱jmi: ―Na̱jkxu̱ xkijpxu̱ je̱ Nteꞌyam je̱ mya̱ja̱ tsapta̱jk je̱ts je̱ yo̱jxpe̱jtu̱n. Macho̱vu̱ pa̱n nu̱vinxu̱pta veꞌe je̱p je̱ Nteꞌyam du̱vinjávada du̱vintsa̱ꞌa̱gada, !K; Vanꞌitts a̱tseꞌe xnu̱u̱jmi: ―Tun vinko̱pk xa je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe xko̱jtsnajxnuvat je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook nu̱may je̱ jayu ka̱jxta, may je̱ naax je̱ kajpu̱n ka̱jxta, may je̱ aaj je̱ ayook ka̱jxta, je̱ts nu̱may je̱ yakkutojkpa ka̱jxta. J Vanꞌitts a̱tseꞌe je̱ ángeles je̱ na̱k ntukka̱ko̱nvaach je̱ts a̱tseꞌe nju̱ꞌkx. Veꞌem tseꞌe yꞌijt yap a̱ts nꞌávup ax joꞌn je̱ poꞌojk paꞌajk. Ax kuts a̱tseꞌe nja̱ꞌkxku̱jx, taꞌaminu tseꞌe yam a̱ts njo̱o̱tm. -IS Na̱jkxts a̱tseꞌe joma veꞌe je̱ ángeles je̱ts a̱tseꞌe nꞌamo̱tu je̱ na̱k. Vanꞌitts a̱tseꞌe xnu̱u̱jmi: ―Chaja je̱ts ja̱ꞌkxu̱. Je̱ poꞌojk paꞌajk joꞌn tseꞌe yꞌítu̱t je̱p mꞌávup; ax ku tseꞌe je̱m mjo̱o̱tm jye̱ꞌyat, taꞌaminup tseꞌe. ?Hw Je̱ ayook juuꞌ a̱tseꞌe nꞌamo̱tunajx je̱tseꞌe je̱m tsapjo̱o̱tm kya̱daꞌaky, xmuko̱jtsnuvats a̱tseꞌe, je̱ts a̱tseꞌe xnu̱u̱jmi: ―Na̱jkxu̱ xka̱nu̱ je̱ na̱k axaaꞌch juuꞌ veꞌe mya̱a̱t je̱ ángeles juuꞌ veꞌe ténip je̱m maaxy na̱niꞌkxm je̱ts je̱m naxviinm. G Ku xa veꞌe du̱paatnit pa̱n vinꞌiteꞌe je̱ muvuxtojtu̱k ángeles du̱tukxoꞌoxu̱t je̱ trompeta, ta̱ tseꞌe tyunju̱ kya̱tsju̱ vyeꞌna juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam ñu̱pa̱a̱jmtki je̱tseꞌe kyayaknu̱java yꞌijt, veꞌem ax joꞌn je̱ꞌe̱ veꞌe du̱tuknu̱jaꞌvi je̱ myutoompada je̱ myupa̱jkpada, je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpata̱jkta. F1 je̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam du̱yaknajxy, je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp je̱tseꞌe du̱pu̱u̱jm ya̱ tsajmit it, ya̱ naxviijnit it, je̱ maaxy na̱a̱j, je̱ts nu̱jom juuꞌ jatyeꞌe ijtp. Vanꞌit tseꞌe vyaajñ: ―Kaꞌa xa veꞌe yꞌuktaꞌninit. WE' Vanꞌit tseꞌe je̱ ángeles juuꞌ a̱tseꞌe nꞌix tyena je̱m maaxy na̱niꞌkxm je̱ts je̱ja naxku̱jx, je̱ꞌe̱ tseꞌe je̱ yꞌakaꞌyu̱n ka̱ꞌa̱j du̱yakpojtu̱k je̱m tsajm tso̱v, QD Tá̱vani tseꞌe je̱ vuxtojtu̱k añu yaꞌaxy vyeꞌna, vanꞌitts a̱tseꞌe nꞌukjavye̱tuvaajñ. Vanꞌitts a̱tseꞌe nꞌamo̱tunajxy toꞌk je̱ ayook juuꞌ veꞌe je̱m tsapjo̱o̱tm tso̱o̱ꞌmp. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaajñ: ―Kadi xꞌavana juuꞌ veꞌe tu̱du̱ko̱tsta je̱ vuxtojtu̱k añu, kadi xjavyet. 8Ci Vanꞌit tseꞌe ma̱kk kya̱jts, veꞌem ax joꞌn je̱ león yꞌaka̱a̱ꞌstu̱k. Ax ku tseꞌe ma̱kk kya̱jts, vanꞌit tseꞌe myo̱tu vuxtojtu̱k je̱ añu yaꞌaxy. XB) Je̱m tseꞌe toꞌk je̱ na̱k du̱ko̱nꞌit axaaꞌtsvaꞌkxy, je̱tseꞌe je̱ yꞌakaꞌyu̱n tek du̱pu̱u̱jm je̱m maaxy na̱niꞌkxm je̱tseꞌe je̱ yꞌanaju̱tek du̱pu̱u̱jm je̱ja naxku̱jx. PA  Vanꞌitts a̱tseꞌe nꞌix jadoꞌk je̱ ma̱kk ángeles je̱m tsapjo̱o̱tm cha̱a̱ꞌn, vínu̱ts vimpídu̱t. Je̱m tseꞌe kyuvajkm je̱ iiꞌtsu̱ts. Veꞌem tseꞌe je̱ vyiijn je̱ yꞌaaj yꞌajaj yꞌatu̱ꞌkx ax joꞌn je̱ aampa xa̱a̱j, veꞌem tseꞌe je̱ pyoojy je̱ tyek kyeꞌex ax joꞌn je̱ ja̱a̱jn. @ Kaꞌa tseꞌe vyinmayu̱mpijtti, kaꞌa tseꞌe du̱maso̱o̱ktuva je̱ yakjayuꞌo̱o̱ꞌkk, je̱ maayk, je̱ts je̱ me̱e̱ꞌtsk, jyaaꞌktukma̱a̱tjaye̱jptuva tseꞌe je̱ ka̱ts je̱ yaaꞌy je̱ ta̱ꞌa̱x juuꞌ veꞌe ka pú̱kap jyaye̱jptup.L? Ax je̱ jáyuda juuꞌ veꞌe vintaandu ku veꞌe je̱ tsaachtoꞌnu̱n ñajxy, kaꞌa tseꞌe du̱maso̱o̱kti je̱ kyo̱ꞌo̱y joojntykinda, kaꞌa tseꞌe du̱vintsa̱ꞌkiꞌatú̱vidi je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvapta ukpu̱ ti jatyeꞌe yꞌapa̱mnajxtu je̱ oro ma̱a̱t, je̱ plata ma̱a̱t, je̱ bronce ma̱a̱t, je̱ tsaaj ma̱a̱t, ukpu̱ je̱ ku̱p ma̱a̱t, je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe kaꞌíxtup kamó̱tudup je̱tseꞌe kyayo̱ꞌo̱yda. w>g Je̱peꞌe yꞌávup je̱ts je̱m tseꞌe tyoꞌxta ka̱jxm du̱jaye̱pta je̱ caballo je̱ kyutojku̱nda; veꞌem tseꞌe je̱ tyoꞌxta yꞌíxuvada ax joꞌn je̱ tsaaꞌn kuvajk, je̱ꞌe̱ tseꞌe tyukyaktsaachpaattup je̱ jáyuda. U=# Toꞌk viijn je̱ jayu juuꞌ veꞌe tsu̱u̱nidup yaja naxviijnit itu̱ku̱jx, je̱ tsaachtoꞌnu̱n tseꞌe yakꞌo̱o̱ꞌkju̱du, je̱ ja̱a̱jn, je̱ jo̱k, je̱ts je̱ azufre juuꞌ veꞌe je̱p je̱ caballo yꞌávup pítsump. Juuꞌ tseꞌe jame̱jtsk viijn je̱ jayu, ax kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe du̱yakꞌo̱o̱ꞌkti. J<  Jidu̱ꞌu̱mts a̱tseꞌe xyakꞌixti je̱ cabálloda. Juuꞌ tseꞌe tuktsu̱u̱nijidup, je̱ pojxu̱n tseꞌe natyukxo̱jxju̱dup ax joꞌn je̱ nu̱xoya, tsaptsts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ pojxu̱n xo̱x yꞌijt, je̱tspa azuujl, je̱ts poꞌts. Je̱ cabálloda, veꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ kyuvajk yꞌijtti ax joꞌn je̱ león je̱ kyuvajk, je̱pts je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌávup pyítsum je̱ ja̱a̱jn, je̱ jo̱k, je̱ts je̱ azufre. F; Nꞌamo̱tunajxts a̱tseꞌe nu̱vinxu̱peꞌe yꞌijtti je̱ tyojpata̱jkta juuꞌ veꞌe je̱ caballo du̱tuktsu̱u̱nidup, nu̱me̱jtsk mó̱kupx milloonts je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌijtti. j:M Veꞌem tseꞌe yakmuké̱jidi je̱ nu̱maktaaxk ángeles je̱tseꞌe je̱ jayu du̱yakꞌo̱o̱ꞌkká̱xtat toꞌk viijn; juuꞌ tseꞌe jame̱jtsk viijn je̱ jayu, ax kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe du̱yakꞌo̱o̱ꞌktat. Yaktuknu̱pa̱a̱jmtkidu veꞌe je̱ hora, je̱ xa̱a̱j, je̱ po̱ꞌo̱, je̱ts je̱ joojnt vinꞌiteꞌe yakmuké̱jadat. ]93 Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe du̱nu̱u̱jmi je̱ ángeles juuꞌ veꞌe du̱ma̱a̱t je̱ trompeta: ―Muke̱ja je̱ nu̱maktaaxk ángeles juuꞌ veꞌe mutsómada je̱m joma veꞌe je̱ éufratesit ma̱ja̱ na̱a̱j. Q8 Vanꞌit tseꞌe je̱ mutojtu̱k ángeles du̱tukxuux je̱ trompeta. Vanꞌitts a̱tseꞌe nꞌamo̱tunajxy toꞌk je̱ ayook juuꞌ veꞌe pítsump je̱p maktaaxk esquina ita̱kujkp juuꞌ veꞌe je̱m po̱o̱m jo̱jkpe̱jtu̱n ka̱jxm juuꞌ veꞌe tum je̱ oro je̱ts juuꞌ veꞌe je̱m je̱ Nteꞌyam vyinkojkm ijtp. \71 Najx tseꞌe je̱ mutoꞌk tsaachtoꞌnu̱n, ax miimpnum tseꞌe jame̱jtsk. 6 Jyaye̱jptup tseꞌe toꞌk juuꞌ veꞌe ka̱ꞌmijidup, je̱ ko̱ꞌo̱y aangelests je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe je̱p ka̱a̱k jótup. Je̱ ángeles, Abadoonts je̱ꞌe̱ veꞌe yaktij je̱ hebreo aaj. Yakvintó̱kivats je̱ꞌe̱ veꞌe kya̱tsa̱pítsum. [5/ Je̱m tseꞌe tyoꞌxta ja̱jm du̱ma̱a̱dada je̱ tya̱jpu̱n, veꞌem ax joꞌn je̱ kaaꞌpyk jye̱ꞌe̱, juuꞌ veꞌe tyuktá̱ptap je̱ jayu je̱tseꞌe mugo̱o̱xk po̱ꞌo̱ du̱yaktsaachpaaꞌttat. 4w Je̱ pojxu̱n tseꞌe natyukxo̱jxju̱dup ax joꞌn je̱ nu̱xoya. Veꞌem tseꞌe je̱ kye̱e̱ku̱n du̱yakne̱ꞌe̱mda ax joꞌn myo̱tu ku veꞌe je̱ caballo may je̱ carro du̱pavu̱u̱ꞌn ku veꞌe je̱ atsoꞌox toonk du̱ꞌanómada. 3- veꞌem tseꞌe je̱ vyaajyta ax joꞌn je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk je̱ vyaajy, veꞌem tseꞌe je̱ tya̱a̱tsta ax joꞌn je̱ león jye̱ꞌe̱. <2q Apa̱a̱mdu̱kada tseꞌe je̱ tá̱nu̱k ax joꞌn nu̱may a̱a̱ꞌk je̱ caballo juuꞌ veꞌe apa̱a̱mdu̱kada je̱tseꞌe yꞌatsoꞌoxtóndat. Je̱m tseꞌe kyuvajkm du̱jaye̱pta juuꞌ veꞌe je̱ oro corona joꞌn ke̱ꞌxp; veꞌem tseꞌe je̱ vyiijnda je̱ yꞌaajta ax joꞌn je̱ jayu, q1[ Ku veꞌe veꞌem tyónju̱t kyó̱tsju̱t, jyo̱o̱ꞌkꞌíxtidinup tseꞌe je̱ jayu vintso̱ veꞌe yꞌo̱o̱ꞌktat, ax kaꞌa tseꞌe yꞌo̱ꞌyixjadat; jaꞌo̱o̱ꞌkuvaꞌandap tseꞌe, kaꞌa tseꞌe yꞌo̱o̱ꞌktat. 60e Ax kaꞌa tseꞌe yakmaso̱o̱kti je̱tseꞌe je̱ jayu du̱yakꞌo̱o̱ꞌktat, je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe je̱ jayu du̱yaktsaachpaaꞌttat mugo̱o̱xk po̱ꞌo̱. Je̱ tsaachpaatu̱n juuꞌ veꞌe yakjé̱jidu, veꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌe yakjava ax joꞌn je̱ jayu je̱ kaaꞌpyk tyu̱pju̱. E/ Yaknu̱u̱jmidu veꞌe je̱ts kaꞌa veꞌe du̱yakvintó̱kidat je̱ aajy je̱ ojts juuꞌ veꞌe yaja naxviijnit itu̱ku̱jx, ni ti ku̱pa, je̱ts ni tía juuꞌ veꞌe tsoxk, je̱ꞌe̱jyji veꞌe yaktsaachpaaꞌttap je̱ jayu juuꞌ veꞌe du̱kajaye̱jptup je̱ Nteꞌyam je̱ chaꞌyu̱n je̱m vyimpó̱kkum. X|{ziyxwEust8rpknIlZk~jfiPgfdfcb5`_^7]B[ZYXZVU2SRQONhMLK<;n:S97 54&220/z-a,,+f)(U&%j#"!\to,pik X U bkr]e3 Vanꞌitts a̱tseꞌe je̱ ángeles xnu̱u̱jmi: ―Javye̱tu̱ ya̱ꞌa̱: “Xo̱o̱n xa je̱ꞌe̱ veꞌeda pa̱n pa̱n jatyeꞌe ijttinup je̱ꞌe̱ ma̱a̱t pa̱neꞌe yaktijp Carnero Onu̱k, ijttinupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ꞌe̱ ma̱a̱t veꞌem ax joꞌn je̱ yaaꞌvya̱jkpa je̱ ñu̱yaaꞌy du̱ma̱a̱tkáy du̱ma̱a̱tꞌuuꞌk.” Je̱ts a̱tseꞌe xnu̱u̱jmi: ―Juuꞌts a̱tseꞌe nka̱jtsp, je̱ Nteꞌyamts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ yꞌayook. wdgTa̱ tseꞌe yakmo̱ꞌo̱da je̱tseꞌe ñatyukxó̱xjadat je̱ o̱o̱jyit lino vit, vaꞌajts pu̱k, ajajp ata̱ꞌkxp. Jidu̱ꞌu̱mts a̱tseꞌe nꞌamo̱tunajxy. Je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe ñaxyó̱xjadat je̱ o̱o̱jyit lino vit, je̱ꞌe̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ yꞌo̱y je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe tu̱du̱tonda tu̱du̱ko̱tsta je̱ Nteꞌyam je̱ jyayu. zcmVaꞌan du̱xo̱o̱jntkumda, vaꞌan du̱ꞌo̱yjaꞌvimda, vaꞌan du̱yakmá̱jimda du̱yakjaanchimda,
ku̱x je̱ꞌe̱ pa̱neꞌe yaktijp Carnero Onu̱k, ta̱ tseꞌe je̱ xa̱a̱j du̱paatni je̱tseꞌe du̱pa̱jknit je̱ jyáyuda.Ta̱ tseꞌe je̱ jyayu ñayꞌapa̱a̱mdu̱kajada ax joꞌn je̱ kiixu̱ta̱ꞌa̱x juuꞌ veꞌe yaaꞌvya̱kuvaamp. sb_Nꞌamo̱tunajxpats a̱tseꞌe je̱ ayook ax joꞌn nu̱may je̱ jayu ku̱kyo̱jtsti joꞌn, veꞌem ax joꞌn je̱ ma̱ja̱ na̱a̱j ma̱kk tyunꞌu̱u̱ꞌts tyuntinu̱n je̱ts veꞌem ax joꞌn je̱ añu tyumpuꞌu tyunma̱a̱ꞌt. Jidu̱ꞌu̱mts a̱tseꞌe nꞌamo̱tunajxy:¡Yakma̱ja yakjaancha xa veꞌe je̱ Nteꞌyam yꞌijtnit!Ta̱ xa veꞌe yakkutojkꞌukvaanni je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n,
je̱ nNteꞌyamamda, juuꞌ veꞌe nu̱jom du̱ka̱ꞌmika̱jxp. sa_Vanꞌit tseꞌe yakꞌamo̱tunajxy toꞌk je̱ ayook juuꞌ veꞌe vaamp je̱m joma veꞌe je̱ kutojku̱n tsu̱u̱jntku̱n:Miitsta, je̱ Nteꞌyam je̱ myutoompada je̱ myupa̱jkpada, je̱ mú̱jit je̱ muutskit,
o̱ñu̱kó̱tsada je̱ts vinjávada vintsa̱ꞌa̱gada u̱u̱ꞌm je̱ nNteꞌyamamda. Ku je̱ Jesús du̱pá̱ku̱t je̱ jyáyuda >`uVanꞌit tseꞌe je̱ nu̱ꞌiiꞌpx maktaaxk mú̱jit jáyuda je̱ts je̱ nu̱maktaaxk joojntykivada je̱ vyiijnda je̱ yꞌaajta du̱tukpaatti je̱ it juuꞌ veꞌe je̱m je̱ Nteꞌyam vyinkojkm je̱tseꞌe du̱vinjaꞌvidi du̱vintsa̱ꞌkidi je̱ Nteꞌyam, juuꞌ veꞌe tsu̱u̱nip je̱m kutojku̱n tsu̱u̱jntku̱n ka̱jxm. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaandi: ―Amén. ¡Yakma̱ja yakjaancha tseꞌe je̱ Nteꞌyam yꞌijtnit! 6_eVanꞌit tseꞌe vyaandinuva: ―¡Yakma̱ja yakjaancha xa veꞌe je̱ Nteꞌyam yꞌijtnit! Ni je̱ vinꞌítats je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ ciudad kyajo̱jkꞌatú̱vat. <^qku̱x tu̱v xa je̱ꞌe̱ veꞌe tyo̱kimpayo̱ꞌo̱y je̱ts vintso̱ veꞌe du̱paaꞌty du̱ꞌake̱e̱ga!Ta̱ tseꞌe du̱pu̱u̱jmja je̱ tsaachpaatu̱n je̱ ñu̱má̱jiva ko̱ꞌo̱tya̱ꞌa̱xap juuꞌ veꞌe je̱ naxviijnit jayu du̱yakmaꞌt ku veꞌe du̱tukpu̱k je̱ kyo̱ꞌo̱y tooꞌ,
je̱ Nteꞌyameꞌe tu̱tyukkuvetju̱ ku̱xeꞌe du̱yakꞌo̱o̱ꞌkti je̱ Nteꞌyam je̱ myutoompada je̱ myupa̱jkpada. ?] yVanꞌitts a̱tseꞌe nꞌamo̱tunajxy je̱ts jidu̱ꞌu̱meꞌe je̱m tsapjo̱o̱tm je̱ nu̱may jayu ma̱kk vyaꞌanda:¡Yakma̱ja yakjaancha tseꞌe je̱ Nteꞌyam yꞌijtnit,
je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe je̱ ma̱jin je̱ts je̱ kutojku̱n o̱o̱y du̱tunjaye̱jpp je̱tseꞌe xyaktso̱o̱kumdi, r\]Je̱ jayu juuꞌ veꞌe tsu̱u̱nidup tu̱yꞌit je̱m babilóniait cyiudaaj ka̱jxm, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱yakꞌo̱o̱ꞌktu je̱ Nteꞌyam je̱ jyayu ma̱a̱t je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpata̱jkta, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱niꞌkxmidu ku veꞌe yꞌo̱o̱ꞌkti je̱ jayu pa̱n pa̱n jatyeꞌe tsu̱u̱nidup toꞌk it toꞌk naxviijn.;[okaꞌa tseꞌe je̱m je̱ tya̱ꞌkxpa yꞌukta̱ꞌkxnit, ni je̱ vinꞌita tseꞌe je̱ navya̱jkjuva kyo̱o̱ꞌkyakꞌamo̱tunajxnit je̱m ciudad ka̱jxm. Veꞌem tseꞌe jyátu̱t ñáxu̱t ó̱yameꞌe du̱nu̱má̱jada tu̱yꞌit je̱m naxviijnit it ka̱jxm je̱ jayu juuꞌ veꞌe ajooydup ato̱o̱ꞌktup je̱m babilóniait cyiudaaj ka̱jxm. Ax je̱ jayu juuꞌ veꞌe tsu̱u̱nidup tu̱yꞌit je̱m ciudad ka̱jxm, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱vinꞌa̱a̱ꞌndu je̱ maayk ka̱jx je̱ jayu juuꞌ veꞌe tsu̱u̱nidup tu̱yꞌit toꞌk it toꞌk naxviijn. eZCNi je̱ vinꞌita tseꞌe je̱m ciudad ka̱jxm kyo̱o̱ꞌkyakꞌamo̱tunajxnit je̱ arpa ko̱v, je̱ trompeta ukpu̱ je̱ viijnk xooxu̱n, kaꞌa tseꞌe yꞌukyakꞌamo̱tunajxnit je̱ts je̱meꞌe je̱ jayu jyu̱ts, qY[Vanꞌit tseꞌe toꞌk je̱ ma̱kk ángeles du̱ka̱a̱jyu̱k toꞌk je̱ tsaaj juuꞌ veꞌe veꞌem ax joꞌn toꞌk je̱ ma̱ja̱ paan taak, je̱tseꞌe du̱ka̱kvippi je̱m maaxy na̱jo̱o̱tm, je̱tseꞌe vyaajñ: ―Jidu̱ꞌu̱m xa veꞌe kyutó̱kinit je̱ babilóniait ciudad, ni je̱ vinꞌítats je̱ꞌe̱ veꞌe kyo̱o̱ꞌkyakꞌíxnuvat. zXmAx tukxo̱o̱ndu̱ktats miitseꞌe je̱ ciudad, miitsta, pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱m tsapjo̱o̱tm je̱ts je̱ vaꞌajts jo̱o̱t jáyuda, je̱ Nteꞌyam je̱ kyuká̱tsivada je̱ts je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpata̱jkta, ku̱x ku xa veꞌe je̱ Nteꞌyam du̱mo̱o̱ynit je̱ tsaachpaatu̱n je̱ jayu juuꞌ veꞌe ka ó̱yap juuꞌ du̱toondup je̱tseꞌe cha̱a̱nada je̱m ciudad ka̱jxm, je̱ꞌe̱ tseꞌe tyukkuve̱jttinup juuꞌ miitseꞌe tu̱myaktoojnjada ka ó̱yap. WVanꞌit tseꞌe je̱ naax ñatyukxa̱kvá̱ju̱kjadat je̱tseꞌe yaaxp tsaachvinmaayp jidu̱ꞌu̱m vyaꞌandat: ―¡Ayo̱o̱v, ayo̱o̱v xa je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ jyo̱o̱tta je̱ jáyuda juuꞌ veꞌe tsu̱u̱nidup tu̱yꞌit je̱m ciudad ka̱jxm! Je̱ jyoojntykin ka̱jx xa veꞌe kyumeenta̱jkidi nu̱jom pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ barco du̱jaye̱jptup. ¡Tun toꞌmayji tseꞌe tu̱vyinto̱kiku̱x nu̱jom juuꞌ veꞌe tu̱yꞌit je̱m ciudad ka̱jxm! ―jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaꞌandat. 8ViKu veꞌe du̱ꞌixta je̱ jo̱k ku veꞌe je̱ ciudad tyo̱y, jidu̱ꞌu̱m tseꞌe ma̱kk vyaꞌandat: ―¿Ti kajpu̱n tseꞌe jadoꞌk veꞌem ijt ax joꞌn je̱ ciudad? eUC¡Tun toꞌmayji tseꞌe tu̱vyinto̱kiku̱x nu̱jom juuꞌ veꞌe tu̱yꞌit je̱m ciudad ka̱jxm! Nu̱jom je̱ barco je̱ ñu̱vintsa̱nda ma̱a̱t je̱ tyoompata̱jkta je̱ts je̱ jayu juuꞌ veꞌe pyatsa̱a̱mdup je̱ts juuꞌ veꞌe ajooyva ato̱o̱ꞌkpa najxtup ta̱jkidup je̱m maaxy na̱jo̱o̱tm, jékumjits je̱ꞌe̱ veꞌe tyándat. VT%Ñu̱yaꞌaxtap tseꞌe je̱tseꞌe vyaꞌandat: ―¡Ayo̱o̱v, ayo̱o̱v xa veꞌe je̱ꞌe̱ je̱ jyo̱o̱tta je̱ jáyuda juuꞌ veꞌe tsu̱u̱nidup tu̱yꞌit je̱m ciudad ka̱jxm! Veꞌem xa je̱ꞌe̱ veꞌe tu̱yꞌitta ax joꞌn je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk juuꞌ veꞌe je̱ o̱o̱jyit lino vit natyukxo̱jxjup ma̱a̱t je̱ tsoꞌojmk vit je̱ts je̱ tsapts vit je̱tseꞌe ñatyuknaajktsoju̱pu̱kju̱ je̱ oro, je̱ tsújit tsaaj, je̱ts je̱ perlas. S{Je̱ꞌe̱da pa̱n pa̱n jatyeꞌe ajooydup ato̱o̱ꞌktup ma̱a̱t ya̱ pa̱a̱mdu̱k je̱tseꞌe tu̱du̱tukkumeentá̱kada je̱ ciudad, jékumji tseꞌe tyándat, je̱ꞌe̱ veꞌe cha̱ꞌa̱gadap ku veꞌe du̱ma̱a̱ttsaachpaaꞌttat. hRIJidu̱ꞌu̱m tseꞌe du̱nu̱kó̱tstat je̱ jayu juuꞌ veꞌe tsu̱u̱nidup je̱m ciudad ka̱jxm: ―¡Kaꞌa xa veꞌe xꞌukjaye̱jptini je̱ o̱ꞌyin juuꞌ veꞌe o̱o̱y mtuntsojjaꞌvidup tu̱yꞌit, ni je̱ vinꞌita tseꞌe xko̱o̱ꞌkjaye̱jptinit je̱ yꞌo̱y je̱ꞌe̱ je̱ chújit je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe mjaye̱jptup tu̱yꞌit! xQi je̱ canela je̱ts je̱ viijnk muxoꞌojkin, je̱ po̱o̱m je̱ts je̱ mirra, je̱ paꞌajk xooꞌkpa na̱a̱j je̱ts je̱ tsaaydum paꞌajk na̱a̱j, je̱ olivos aceite, je̱ harina je̱ts je̱ trigo, je̱ jaach je̱ kaaj je̱ts je̱ carnero, nay veꞌempa je̱ carro je̱ts je̱ joyu̱toompada. Je̱ jayu paat tseꞌe du̱jaye̱pta je̱tseꞌe du̱to̱o̱ꞌktat. dPA Je̱meꞌe je̱ oro je̱ts je̱ plata, je̱ tsújit tsaaj je̱ts je̱ perlas, je̱ o̱o̱jyit lino vit je̱ts je̱ seda vit, je̱ tsoꞌojmk vit je̱ts je̱ tsapts vit. Je̱mpa tseꞌe nu̱jom pa̱n vinxu̱p je̱ paꞌajk xooꞌkpa ku̱p je̱ts je̱ marfil pa̱a̱mdu̱k, je̱ tsújit ku̱p je̱ts je̱ bronce, je̱ pojxu̱n je̱ts je̱ mármol, uOc Je̱ꞌe̱da pa̱n pa̱n jatyeꞌe ajooydup ato̱o̱ꞌktup yaja naxviijnit itu̱ku̱jx, ñu̱yaꞌaxtapts je̱ꞌe̱ veꞌe ku̱x kaꞌa veꞌe yꞌukꞌijttinit pa̱n pa̱neꞌe joꞌyu̱xjadap juuꞌ jatyeꞌe tyo̱o̱ꞌktup. )NK jékumji veꞌe tyándat, je̱ꞌe̱ veꞌe cha̱ꞌkidup ku̱x ku veꞌe du̱ma̱a̱ttsaachpaattinit. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaꞌandat: ―¡Ayo̱o̱v, ayo̱o̱v xa veꞌe miits je̱ mjo̱o̱tta pa̱n pa̱n jatyeꞌe tsu̱u̱nidup je̱m babilóniait cyiudaaj ka̱jxm, mnu̱má̱jidup xa miitseꞌe tu̱mꞌitta! Tun toꞌmayji xa veꞌe tu̱vyinkumoka je̱ mtsaachpaatu̱nda ―jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaꞌandat. 5Mc Je̱ naxviijnit yakkutojkpada juuꞌ veꞌe tyukma̱a̱ttoondu tyukma̱a̱tko̱jtstu juuꞌ veꞌe tum ka ó̱yap je̱tseꞌe du̱pana̱jkxta je̱ ko̱ꞌo̱y tooꞌ juuꞌ veꞌe tukꞌíxju̱du, ñu̱yaꞌaxtapts je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe du̱ꞌíxtat je̱ts to̱o̱ynupeꞌe je̱ ciudad, .LUJe̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe tun toꞌmayji je̱ chaachtoꞌnu̱n jyé̱jinit, o̱o̱ꞌktinup tseꞌe je̱ jayu je̱m ciudad ka̱jxm, yaaxtinup tseꞌe o̱o̱y je̱ tsaachvinmaꞌyu̱n ka̱jx, jé̱jinup tseꞌe je̱ yooj je̱ paꞌam, naxto̱kya̱jxtinupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ ciudad. Veꞌem tseꞌe yaktoondinit ku̱x ma̱kk je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam, juuꞌ veꞌe pa̱ꞌmu̱xjidinup je̱ chaachpaatu̱nda. mKSTsaachpaattinup tseꞌe ku̱xeꞌe ñamyá̱jajada je̱tseꞌe ñatyukka̱tá̱kajada je̱ Satanás. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyinmayda: “Je̱ yakkutojkpa joꞌnts u̱u̱ꞌmeꞌe nꞌijtumda, kaꞌa xa u̱u̱ꞌmeꞌe ax joꞌn je̱ kuꞌa̱a̱ꞌk ta̱ꞌa̱xta̱jk, ni je̱ vinꞌita tseꞌe nkatsaachvinmaꞌyumdat.” Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyinmayda. J1Je̱ Nteꞌyam tseꞌe du̱yaktsaachpaattinup je̱ jayu juuꞌ veꞌe tsu̱u̱nidup je̱m babilóniait cyiudaaj ka̱jxm, veꞌem tseꞌe yaktsaachpaatjidinit ax joꞌn je̱ babilóniait jayu je̱ viijnk jayu du̱yaktsaachpaatti joꞌn. Tukkuve̱jtjidinupts je̱ꞌe̱ veꞌe amuts je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱ juuꞌ jatyeꞌe tu̱du̱tonda tu̱du̱ko̱tsta, ma̱kk a̱a̱ꞌk tseꞌe chaachpaattinit. BI}ku̱x ta̱ veꞌe je̱ tyo̱kin tyunkumaꞌyini je̱m tsajviinm paat je̱ts ta̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam du̱jaaꞌmyéts je̱ kyo̱ꞌo̱y toꞌnu̱nda je̱ kyo̱ꞌo̱y ko̱jtsu̱nda. 1H[Vanꞌitts a̱tseꞌe nꞌamo̱tunajxy jadoꞌk je̱ ayook je̱m tsapjo̱o̱tm juuꞌ veꞌe vaan: ―Tukvaꞌkvaꞌatsta je̱ babilóniait ciudad, miitsta, pa̱n pa̱n jatyeꞌe a̱ts je̱ njáyuda, veꞌem tseꞌe je̱ tyo̱kin mkatukpaaꞌtjadat je̱tseꞌe xkama̱a̱ttsaachpaaꞌttat, G#Je̱ꞌe̱ ka̱jx xa veꞌe veꞌem jyaty ku̱xeꞌe je̱ jayu juuꞌ veꞌe tsu̱u̱nidup toꞌk it toꞌk naxviijn, je̱ꞌe̱ tseꞌe tu̱ñaxmoꞌokjada ma̱a̱t je̱ tsaaydum paꞌajk na̱a̱j juuꞌ veꞌe ijtp je̱ babilóniait jayu je̱ kyo̱ꞌo̱y toꞌnu̱n je̱ kyo̱ꞌo̱y ko̱jtsu̱n. Je̱ts je̱ naxviijnit yakkutojkpata̱jk, ta̱ tseꞌe du̱tukma̱a̱ttónda juuꞌ jatyeꞌe tum ka ó̱yap, ta̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe o̱o̱y tyunnaajkkumeenajada pa̱n pa̱n jatyeꞌe ajooydup ato̱o̱ꞌktup ka ó̱yap. |FqVanꞌit tseꞌe ma̱kk kya̱jts: ―¡Tá̱vani xa veꞌe vyintó̱kini! ¡Tá̱vani je̱ꞌe̱ veꞌe vyintó̱kini je̱ babilóniait ciudad! Tá̱vani tseꞌe jyajtni toꞌk je̱ it joma veꞌe je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap cha̱a̱nada. Je̱m tseꞌe ñayꞌamókajada nu̱jom je̱ je̱yyva tá̱nu̱k juuꞌ veꞌe ka vaꞌajtsap je̱tseꞌe axa̱a̱ꞌkp yꞌíxuvada. E Vanꞌitts a̱tseꞌe nꞌix je̱tseꞌe jadoꞌk je̱ ángeles cha̱a̱ꞌn je̱m tsajviinm, ajajp ata̱ꞌkxpts je̱ꞌe̱ veꞌe, je̱ꞌe̱ tseꞌe ka̱daak o̱o̱y je̱ kutojku̱n ma̱a̱t; kujaj kutu̱ꞌkx tseꞌe ya̱ naxviijnit it tyaajñ. 4DaJe̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk juuꞌ veꞌe tu̱xꞌix, je̱ꞌe̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe ñu̱ka̱jtsp je̱ ciudad juuꞌ veꞌe du̱ka̱ꞌmip je̱ naxviijnit yakkutojkpada.jCMJe̱ Nteꞌyamts je̱ꞌe̱ veꞌe pa̱ꞌmu̱xju̱du je̱m jyaꞌvin ka̱jxmda je̱ vinmaꞌyu̱n je̱tseꞌe veꞌem du̱tóndat, je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe du̱ko̱jtsmóktat je̱tseꞌe du̱mo̱ꞌo̱dat je̱ kyutojku̱nda je̱ naꞌa atsa̱ꞌkip tá̱nu̱k vanꞌit paat ku veꞌe tyónju̱t kyó̱tsju̱t juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam kyo̱jts. 1B[Je̱ nu̱majk yakkutojkpa juuꞌ veꞌe je̱ majk vaj ñu̱ka̱jtsp je̱ts je̱ naꞌa atsa̱ꞌkip tá̱nu̱k juuꞌ veꞌe tu̱xꞌix, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱mujo̱tꞌánjadap je̱ ko̱ꞌo̱tya̱ꞌa̱xap je̱tseꞌe du̱yakꞌayó̱vdat je̱tseꞌe nu̱vaꞌajts a̱xvaꞌajts du̱yaktándat, je̱tseꞌe je̱ ñiꞌkx je̱ kyo̱pk du̱putsoꞌtstinit. Juuꞌ tseꞌe vintaamp, je̱ꞌe̱ tseꞌe yaknaxto̱o̱ydinup. ,AQVanꞌitts a̱tseꞌe je̱ ángeles xjaaꞌknu̱u̱jmi: ―Je̱ maaxy na̱a̱j juuꞌ veꞌe tu̱xꞌix, joma veꞌe chu̱u̱na je̱ ko̱ꞌo̱tya̱ꞌa̱xap, je̱ꞌe̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe ñu̱ka̱jtsp je̱ nu̱may jayu, je̱ may naax je̱ may kajpu̱n, je̱ may aaj je̱ may ayook. @ mya̱a̱tꞌatsoꞌoxtóndapts je̱ꞌe̱ veꞌe pa̱neꞌe yaktijp Carnero Onu̱k. Ax je̱ꞌe̱ pa̱neꞌe yaktijp Carnero Onu̱k, je̱ꞌe̱ tseꞌe ama̱a̱daagajadap, ku̱x Vintsá̱n je̱ꞌe̱ veꞌe pa̱neꞌe du̱nu̱vintsa̱nika̱jxp je̱ vintsa̱nta̱jkta, je̱ts Yakkutojkpa je̱ꞌe̱ veꞌe pa̱neꞌe du̱yakkutojkjika̱jxp je̱ yakkutojkpata̱jkta. Je̱ꞌe̱da pa̱n pa̱n jatyeꞌe ijttup je̱ꞌe̱ ma̱a̱t pa̱neꞌe yaktijp Carnero Onu̱k, je̱ Nteꞌyamts je̱ꞌe̱ veꞌe vinko̱o̱jnju̱du je̱tseꞌe yaaxu̱xjidi, toꞌk aaj toꞌk jo̱o̱tts je̱ꞌe̱ veꞌe du̱tonda juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam cha̱jkp. 8?i Je̱ nu̱majk yakkutojkpada, ko̱jtsmúkts je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ du̱jaye̱pta, myo̱ꞌo̱dapts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ kyutojku̱nda je̱ naꞌa atsa̱ꞌkip tá̱nu̱k, >' ’Je̱ majk vaj juuꞌ veꞌe tu̱xꞌix, nu̱majk je̱ yakkutojkpadats je̱ꞌe̱ veꞌe ñu̱ka̱jtsp juuꞌ veꞌe kayakkutojktupna; ax yakmo̱ꞌo̱dapts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe du̱ma̱a̱tyakkutóku̱t toꞌk hora je̱ naꞌa atsa̱ꞌkip tá̱nu̱k. = Je̱ naꞌa atsa̱ꞌkip tá̱nu̱k juuꞌ veꞌe joojntyki je̱tseꞌe u̱xyam kyo̱o̱ꞌkꞌijtni, je̱ꞌe̱ tseꞌe je̱ mutoodojtu̱k yakkutojkpa; ku̱x mya̱a̱tnavya̱a̱ꞌnjup je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ nu̱vuxtojtu̱k yakkutojkpada, je̱ꞌe̱ ka̱jxts je̱ꞌe̱ veꞌe yakmacha̱v ax joꞌn nu̱toꞌk je̱ꞌe̱da; u̱xꞌo̱o̱kts je̱ꞌe̱ veꞌe vyintó̱kiyu̱t. <  Nay vanxú̱pjyam tseꞌe je̱ kuvajkta, nu̱vuxtojtu̱k je̱ yakkutojkpadats je̱ꞌe̱ veꞌe ñu̱ka̱jtsp. Nu̱mugo̱o̱xk je̱ yakkutojkpada, ta̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe vyintó̱kida, toꞌk tseꞌe juuꞌ veꞌe u̱xyam yakkutojkp, je̱ts jadoꞌk kaꞌanum tseꞌe yakkutuk. Ax ku tseꞌe je̱ꞌe̱ yakkutóku̱t juuꞌ veꞌe kayakkutojkpna, kaꞌa tseꞌe jek yakkutóku̱t. ;5 ’U̱xyamts a̱tseꞌe nnu̱kó̱tsu̱t juuꞌ veꞌe je̱ vijin je̱ ke̱ju̱n cha̱jkp je̱tseꞌe yakvinmó̱tuvu̱t. Je̱ vuxtojtu̱k kuvajk, je̱ꞌe̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe ñu̱ka̱jtsp je̱ vuxtojtu̱k tonu̱n juuꞌ veꞌe je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk tyuktsu̱u̱nip. : Je̱ naꞌa atsa̱ꞌkip tá̱nu̱k juuꞌ veꞌe tu̱xꞌix, je̱ꞌe̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe ñu̱ka̱jtsp toꞌk juuꞌ veꞌe jé̱mani joojntyki, ax kaꞌa tseꞌe u̱xyam yꞌukꞌijtni, u̱xꞌo̱o̱k tseꞌe pyítsumu̱t je̱p ka̱a̱k jótup namkaꞌanumeꞌe vyinto̱ki. Ax kuts je̱ꞌe̱ veꞌe pyítsumu̱t, xu̱pu̱tó̱kits je̱ꞌe̱ veꞌe tyándat je̱ jayu juuꞌ veꞌe íxju̱dup, je̱ jayu juuꞌ veꞌe yaja naxviijnit itu̱ku̱jx, juuꞌ veꞌe je̱ xya̱a̱j ka javyétap je̱p libro ku̱jxp joma veꞌe javyet ku veꞌe ya̱ it cho̱o̱ꞌntk je̱ xya̱a̱jta pa̱n pa̱n jatyeꞌe xa̱ꞌma ka̱jx joojntykidinup. \91Vanꞌitts a̱tseꞌe je̱ ángeles xnu̱u̱jmi: ―¿Tya̱jxseꞌe atu̱va ato̱ki xtuktáñ? Vaꞌants a̱ts mitseꞌe ntukꞌixu̱ pa̱n ti je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk ñu̱ka̱jtsp je̱ts je̱ naꞌa atsa̱ꞌkip tá̱nu̱k juuꞌ veꞌe tyuktsu̱u̱nip, je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe vuxtojtu̱k kuvajkax je̱ts majk vájax. |8qVanꞌitts a̱tseꞌe nꞌix je̱ts mookjup je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk, je̱ Nteꞌyam je̱ jyayu je̱ ñu̱u̱ꞌpu̱neꞌe natyuknaajkmookju je̱ts je̱ꞌe̱ jye̱ꞌe̱da pa̱n pa̱n jatyeꞌe yakjayꞌo̱o̱ꞌkju̱du je̱ꞌe̱ ka̱jx ku veꞌe je̱ Jesús je̱ yꞌayook du̱yakvaꞌkxtkti. Atu̱va ató̱kits a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe ntuntuktaajñ. V7%Je̱mpa tseꞌe vyimpó̱kkum javyet toꞌk je̱ ayook juuꞌ veꞌe jidu̱ꞌu̱m vaamp: “Je̱ babilóniait ciudad, je̱ ko̱ꞌo̱tya̱ꞌa̱xap juuꞌ veꞌe toꞌk ka̱ꞌa̱jyji je̱ naxviijnit jayu du̱tukꞌixp je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱ je̱ts nu̱jom juuꞌ jatyeꞌe axa̱a̱ꞌkp ijtp yaja naxviijnit itu̱ku̱jx.” $6AJe̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk, je̱ tsoꞌojmk vit je̱ts je̱ tsapts vitts je̱ꞌe̱ veꞌe jyayejpp; je̱ oro, je̱ tsújit tsaaj, je̱ts je̱ perlas, je̱ꞌe̱ tseꞌe natyuknaajktsoja̱pa̱jkjup. Je̱m tseꞌe kya̱ꞌm du̱matsꞌit toꞌk je̱ tukꞌaꞌooguin juuꞌ veꞌe tum je̱ oro, ojtsts je̱ꞌe̱ veꞌe ma̱a̱t juuꞌ jatyeꞌe axa̱a̱ꞌkp je̱ts je̱ ko̱ꞌo̱tya̱ꞌa̱xap je̱ tyoꞌnu̱n. 75gVanꞌitts a̱tseꞌe je̱ ángeles xyaknu̱jkx je̱ Espíritu Santo je̱ kyutojku̱n ka̱jx je̱m vinvaꞌajts it ka̱jxm. Je̱mts a̱tseꞌe xyakꞌix toꞌk je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk du̱tuktsu̱u̱na toꞌk je̱ tsapts naꞌa atsa̱ꞌkip tá̱nu̱k. Je̱m tseꞌe je̱ tá̱nu̱k tuknu̱jakyu̱x ñiꞌkxm kyo̱jm may je̱ ayook juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam du̱vinko̱jtspe̱jtp, vuxtojtu̱k kuvajkax je̱ts majk vájax. i4KJe̱ naxviijnit yakkutojkpata̱jk, ta̱ tseꞌe je̱ ko̱ꞌo̱tya̱ꞌa̱xap du̱tukma̱a̱ttónda juuꞌ veꞌe ka ó̱yap; je̱ts pa̱n pa̱n jatyeꞌe joojntykidup yaja naxviijnit itu̱ku̱jx, ta̱ tseꞌe ñatyukmoꞌokjada je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe tyoondup ku veꞌe du̱pana̱jkxta je̱ ko̱ꞌo̱tya̱ꞌa̱xap je̱ tyooꞌ. V3 'Vanꞌitts a̱tseꞌe xnu̱miijn nu̱toꞌk je̱ ángeles juuꞌ veꞌe du̱jaye̱jptup tu̱yꞌit je̱ vuxtojtu̱k apa̱jkin, je̱ts a̱tseꞌe xnu̱u̱jmi: ―Minu̱ je̱ts a̱ts mitseꞌe ntukꞌíxu̱t vintso̱ veꞌe chaachpaatnit je̱ ñu̱má̱jiva ko̱ꞌo̱tya̱ꞌa̱xap juuꞌ veꞌe tsu̱u̱nip je̱m maaxy na̱niꞌkxm. H2 Ku̱sta̱jkiva tseꞌe je̱ mú̱jit ta̱a̱xt je̱m tsajviinm je̱tseꞌe ñaxka̱daaky je̱ jayu ñiꞌkxm; toojk arroba naxyts je̱ꞌe̱ veꞌe jyému̱tsa yꞌijt toꞌk jaty. Vyinko̱jtspe̱jttu tseꞌe je̱ jayu je̱ Nteꞌyam je̱ꞌe̱ ka̱jx ku veꞌe je̱ ta̱a̱xt ma̱kk o̱o̱y tyunyaktsaachijidini.1}Kuto̱kika̱jxnu tseꞌe nu̱jom je̱ ko̱pk je̱ ke̱e̱ts je̱ts je̱ naax juuꞌ veꞌe je̱m maaxy na̱a̱j akojkm. }0sJe̱ babilóniait ciudad, toojk viijnts je̱ꞌe̱ veꞌe ñapya̱a̱jmjini ku veꞌe yꞌojxi; mujaꞌvika̱jxtinu tseꞌe nu̱jom je̱ kajpu̱n pa̱n vinxu̱p toꞌk it toꞌk naxviijn. Vanꞌit tseꞌe je̱ Nteꞌyam du̱jaaꞌmyejts je̱ babilóniait ciudad je̱tseꞌe du̱yaknáxu̱t je̱ tsaachpaatu̱n juuꞌ veꞌe tyuknu̱ke̱jx je̱ jyo̱tꞌaꞌnu̱n ka̱jx. //Vanꞌit tseꞌe je̱ vítsu̱k tyunta̱a̱ꞌpu̱kni, je̱ añu tyumpoꞌoni tyunmo̱o̱ꞌtni, je̱ añu tyumpa̱jni tyuntsaꞌpxni, ma̱kk tseꞌe tyunꞌojxini ya̱ naxviijnit it; ni vinꞌita xa veꞌe je̱ ojx kyanaxy veꞌem ax joꞌn je̱ꞌe̱ veꞌe ñajxy. }.sVanꞌit tseꞌe je̱ muvuxtojtu̱k ángeles du̱tukte̱mvaach je̱ apa̱jkin je̱m po̱j jo̱o̱tm. Vanꞌitts a̱tseꞌe nꞌamo̱tunajxy toꞌk je̱ ayook je̱m ma̱ja̱ tsapta̱jkm juuꞌ veꞌe je̱m tsapjo̱o̱tm, je̱m joma veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ kyutojku̱n tsu̱u̱jntku̱n. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaajñ: ―¡Tá̱vani xa veꞌe tyunju̱ kya̱tsju̱! -Yaknayꞌamojkijidu tseꞌe je̱ yakkutojkpata̱jk je̱m je̱ it juuꞌ veꞌe du̱xa̱a̱j Armagedón. Hebreo aajts je̱ꞌe̱ veꞌe. ,Amo̱tunaxta juuꞌ veꞌe je̱ Jesucristo kya̱jtsp: “Tun toꞌmayji xa a̱tseꞌe nmiinnuvat, veꞌem ax joꞌn je̱ me̱e̱ꞌtspa jyeꞌya ku veꞌe je̱ jayu du̱kanu̱java. Xo̱o̱n xa je̱ꞌe̱ veꞌeda pa̱n pa̱n jatyeꞌe nakyujoojntykijidup je̱tseꞌe je̱ vyit apa̱a̱mdu̱ka du̱jaye̱pta ku̱x kadi veꞌe veꞌem yꞌitta ax joꞌn je̱ jayu juuꞌ veꞌe ijttup nu̱vaꞌajts a̱xvaꞌajts je̱tseꞌe yakmuꞌixta yakmupe̱tta je̱tseꞌe cho̱ꞌo̱tyónda.” Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaꞌañ. 7+gYa̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvapta tseꞌe je̱ mú̱jit nu̱jaꞌvin du̱toondup, je̱ꞌe̱ tseꞌe ñu̱pítsumdu je̱tseꞌe du̱yaknayꞌamókajadat nu̱jom pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱yakkutojkjidup je̱ jayu pa̱n nu̱vinxu̱peꞌe toꞌk it toꞌk naxviijn cha̱a̱nada je̱tseꞌe yꞌatsoꞌoxtóndat ku veꞌe du̱paatnit je̱ xa̱a̱j juuꞌ veꞌe ñu̱pa̱a̱jmtki je̱ Nteꞌyam, juuꞌ veꞌe nu̱jom du̱ka̱ꞌmika̱jxp. i*K Vanꞌitts a̱tseꞌe nꞌix nu̱toojk je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvapta, je̱ potya̱ꞌa̱v joꞌn yꞌíxuvada, je̱ꞌe̱ tseꞌe pítsumdu je̱p je̱ naꞌa ko̱ꞌo̱tyá̱nu̱kap yꞌávup, je̱p je̱ naꞌa atsa̱ꞌkip tá̱nu̱k yꞌávup, je̱ts je̱p je̱ꞌe̱ yꞌávup juuꞌ veꞌe natyijjup je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpa. J)  Vanꞌit tseꞌe je̱ mutojtu̱k ángeles du̱tukte̱mvaach je̱ apa̱jkin je̱m Éufrates ma̱ja̱ na̱jo̱o̱tm; ta̱a̱tsnu tseꞌe je̱ ma̱ja̱ na̱a̱j je̱tseꞌe je̱ tooꞌ du̱yaktaajnjidi joma veꞌe ñáxtat je̱ yakkutojkpata̱jk juuꞌ veꞌe tso̱o̱ꞌndup je̱m joma veꞌe je̱ xa̱a̱j pyítsum. b(= ax kaꞌajyam tseꞌe du̱maso̱o̱kti je̱ kyo̱ꞌo̱y tooꞌda, vyinko̱jtspe̱jttujyameꞌe je̱ Nteꞌyam, juuꞌ veꞌe je̱m tsapjo̱o̱tm, je̱ꞌe̱ ka̱jx ku veꞌe chaachpaaꞌtta je̱tseꞌe pyoꞌotsta. \'1 Vanꞌit tseꞌe je̱ mumugo̱o̱xk ángeles du̱tukte̱mvaach je̱ apa̱jkin je̱m je̱ naꞌa atsa̱ꞌkip tá̱nu̱k kyutojku̱n tsu̱u̱jntku̱n ka̱jxm. Vanꞌit tseꞌe kyo̱o̱ꞌtsiku̱jx joma veꞌe yakkutuk. Vanꞌit tseꞌe je̱ jayu tyunnatyo̱tstsoꞌtspa̱jkjidini je̱ꞌe̱ ka̱jx ku veꞌe o̱o̱y tyuntsaachpaatti, P& Anañu̱joma tseꞌe je̱ jayu o̱o̱y tyunto̱o̱ydi. Kaꞌa tseꞌe vyinmayu̱mpijtti, kaꞌa tseꞌe du̱maso̱o̱kti je̱ kyo̱ꞌo̱y joojntykinda, kaꞌa tseꞌe je̱ Nteꞌyam du̱yakmá̱jidi du̱yakjaanchidi, vyinko̱jtspe̱jttu tseꞌe je̱ Nteꞌyam, juuꞌ veꞌe du̱ka̱ꞌmip je̱ vuxtojtu̱k tsaachtoꞌnu̱n. q%[Vanꞌit tseꞌe je̱ mumaktaaxk ángeles du̱tukte̱mvaach je̱ apa̱jkin je̱m je̱ aampa xa̱a̱j ñiꞌkxm; yakmo̱o̱y tseꞌe je̱ aampa xa̱a̱j je̱ kutojku̱n je̱tseꞌe je̱ yꞌanin je̱ jayu du̱tukyaktó̱yu̱t. e$CNꞌamo̱tunajxpats a̱tseꞌe je̱ ayook je̱m joma veꞌe je̱ yo̱jxpe̱jtu̱n. Jidu̱ꞌu̱mts a̱tseꞌe nmo̱tu: ―Veꞌemam xa veꞌe, Ma̱ja̱ Vintsá̱n, Nteꞌyam, mits xa veꞌe nu̱jom mka̱ꞌmiku̱jxp, tu̱vts mitseꞌe mto̱kimpayo̱ꞌo̱y je̱ts pyaatyp yꞌake̱e̱guip je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ mitseꞌe mtuump mka̱jtsp. #5ku̱x je̱ꞌe̱da veꞌe du̱yakyo̱ꞌydu je̱ ñu̱u̱ꞌpu̱n je̱ mjayu ma̱a̱t je̱ mꞌayook ko̱jtsnajxpata̱jkta. Ax ta̱ts mits je̱ꞌe̱ veꞌe xtukꞌooꞌkta je̱ nu̱u̱ꞌpu̱n je̱ jáyuda juuꞌ veꞌe veꞌem játkidu, ku̱x veꞌemeꞌe du̱vinmátsjada. o"WVanꞌitts a̱tseꞌe nꞌamo̱tunajxy je̱ ángeles juuꞌ veꞌe je̱ tsoxk na̱a̱j du̱ka̱ꞌmip. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaajñ: ―Ma̱ja̱ Vintsá̱n, vaꞌajts Nteꞌyam, mits xa veꞌe u̱xyam mꞌijtp, mítsam tseꞌe mꞌijt, pyaatyp yꞌake̱e̱guipts je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe tu̱xtún ku veꞌe jidu̱ꞌu̱m tu̱mto̱kimpayo̱ꞌo̱y, X!)Vanꞌit tseꞌe je̱ mutoojk ángeles du̱tukte̱mvaach je̱ apa̱jkin je̱m ma̱ja̱ na̱jo̱o̱tm je̱ts joma jatyeꞌe je̱ na̱a̱j myuꞌut; nu̱u̱ꞌpu̱n tseꞌe vyimpijtku̱jx je̱ na̱a̱j. Q Vanꞌit tseꞌe je̱ mume̱jtsk ángeles du̱tukte̱mvaach je̱ apa̱jkin je̱m maaxy na̱jo̱o̱tm. Vanꞌit tseꞌe je̱ maaxy na̱a̱j nu̱u̱ꞌpu̱n vyimpijt, veꞌem ax joꞌn je̱ o̱o̱ꞌkpa je̱ ñu̱u̱ꞌpu̱n; naxꞌo̱o̱ꞌkka̱jxtu tseꞌe nu̱jom juuꞌ jatyeꞌe joojntykidup je̱m maaxy na̱jo̱o̱tm. +Vanꞌit tseꞌe je̱ mutoꞌk ángeles du̱tukte̱mvaach je̱ apa̱jkin yaja naxviijnit itu̱ku̱jx. Vanꞌit tseꞌe nu̱jom je̱ jáyuda juuꞌ veꞌe du̱jaye̱jptu je̱ naꞌa atsa̱ꞌkip tá̱nu̱k je̱ yꞌixtaꞌnu̱n je̱tseꞌe du̱vinjaꞌvidi du̱vintsa̱ꞌkidi je̱ yꞌapa̱mnax, je̱ꞌe̱ tseꞌe pítsumu̱xju̱du je̱ ko̱ꞌo̱pyoꞌojtsap juuꞌ veꞌe ma̱kk tumpa̱jkp.  9Vanꞌitts a̱tseꞌe nꞌamo̱tunajxy toꞌk je̱ ma̱kk ayook juuꞌ veꞌe je̱m ma̱ja̱ tsapta̱jkm pyítsump je̱tseꞌe jidu̱ꞌu̱m du̱nu̱u̱jmi je̱ nu̱vuxtojtu̱k ángeles: ―Na̱jkxtats xtukte̱mvaꞌatsta je̱m naxviijnit it ka̱jxm je̱ vuxtojtu̱k apa̱jkin juuꞌ veꞌe du̱ma̱a̱t je̱ ma̱kk tsaachtoꞌnu̱n juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam yakjé̱jip je̱ jyo̱tꞌaꞌnu̱n ka̱jx. &EAx je̱ ma̱ja̱ tsapta̱jk, je̱ jo̱kts je̱ꞌe̱ veꞌe yakꞌojtsju juuꞌ veꞌe yakjé̱jip je̱ Nteꞌyam je̱ mya̱jin je̱ jyaanchin ka̱jx je̱ts je̱ kyutojku̱n ka̱jx. Ax ni pa̱na tseꞌe kyaꞌo̱ꞌyixju̱ je̱tseꞌe je̱m tyá̱kat, vanꞌítnumeꞌe ku veꞌe kyuka̱jxinit je̱ vuxtojtu̱k tsaachtoꞌnu̱n juuꞌ veꞌe je̱ nu̱vuxtojtu̱k ángeles yaknaxka̱daꞌaktap yaja naxviijn.Vanꞌit tseꞌe nu̱toꞌk je̱ joojntykiva je̱ ángeles du̱mo̱o̱ydi ka̱ktoꞌk je̱ oro apa̱jkin ojts ma̱a̱t je̱ ma̱kk tsaachtoꞌnu̱n juuꞌ veꞌe je̱ jyo̱tꞌaꞌnu̱n ka̱jx yakjé̱jip je̱ Nteꞌyam, juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx joojntykip. !Je̱m tseꞌe pyítsumdi je̱ nu̱vuxtojtu̱k ángeles juuꞌ veꞌe du̱jaye̱jptup je̱ javuxtojtu̱k tsaachtoꞌnu̱n, je̱ꞌe̱ tseꞌe xyo̱jxju̱dup je̱ vaꞌajts lino vit juuꞌ veꞌe ajajp ata̱ꞌkxp je̱tseꞌe toꞌk je̱ oro cinta du̱kakꞌajenju̱. X)Vanꞌitts a̱tseꞌe nꞌix je̱ ma̱ja̱ tsapta̱jk yꞌavaꞌach je̱m tsapjo̱o̱tm; yakꞌixp tseꞌe je̱m ma̱ja̱ tsapta̱jkm je̱ it juuꞌ veꞌe munu̱yojk je̱ kunooꞌkxu̱n du̱ma̱a̱t. kO¿Pa̱nts mitseꞌe mkayakmá̱jajap mkayakjaanchajap?, Ma̱ja̱ Vintsá̱n.¿Pa̱nts mitseꞌe mkavinjávajap mkavintsa̱ꞌa̱gajap?Mitsji xa veꞌe toꞌk mnu̱vaꞌajtsjo̱o̱tip,
míndap tseꞌe nu̱jom je̱ jayu pa̱n nu̱vinxu̱p toꞌk it toꞌk naxviijn je̱tseꞌe mvinjaꞌvijidinit mvintsa̱ꞌkijidinit,
ku̱x ta̱ veꞌe yakꞌix je̱ts pyaatyp yꞌake̱e̱guip je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ mitseꞌe mtuump mka̱jtsp. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe yꞌa̱vda. 5Yꞌa̱a̱vdupts je̱ꞌe̱ veꞌe toꞌk je̱ u̱v juuꞌ veꞌe je̱ Moisés je̱ yꞌu̱v je̱ts je̱ꞌe̱ je̱ yꞌu̱v pa̱neꞌe yaktijp Carnero Onu̱k. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe yꞌa̱vda:Mnu̱má̱jip mnu̱jaanchip xa mitseꞌe je̱ts atú̱vats je̱ꞌe̱ veꞌe nu̱jom juuꞌ jatyeꞌe mtuump mka̱jtsp,Ma̱ja̱ Vintsá̱n, Nteꞌyam, mits tseꞌe nu̱jom mka̱ꞌmiku̱jxp.Tu̱v je̱ts vaꞌajts tseꞌe je̱ mna̱a̱ꞌ je̱ mtooꞌ,
mits tseꞌe nu̱jom je̱ naxviijnit jayu myakkutojkjiku̱jxp. +Nꞌíxpats a̱tseꞌe juuꞌ veꞌe ke̱ꞌxp ax joꞌn je̱ maaxy na̱a̱j juuꞌ veꞌe je̱ ixu̱n joꞌn, je̱ ja̱a̱jn muta̱ka. Jé̱jats je̱ꞌe̱ veꞌe pyaꞌayi tyé̱nada vyeꞌna je̱ꞌe̱ pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱ꞌama̱a̱daaguidu je̱ naꞌa atsa̱ꞌkip tá̱nu̱k je̱ts je̱ yꞌapa̱mnax, je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe du̱kakuva̱jktu je̱tseꞌe pya̱ꞌmu̱xjadat je̱ xya̱a̱j ukpu̱ je̱ myacho̱ꞌvu̱n, je̱m tseꞌe du̱jaye̱pta je̱ arpa ko̱v juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam mo̱o̱jyju̱du. , SNꞌixts a̱tseꞌe je̱m tsapjo̱o̱tm jadoꞌk je̱ ma̱ja̱ nu̱jaꞌvin juuꞌ veꞌe tyukꞌatú̱vip―nu̱vuxtojtu̱k je̱ ángeles juuꞌ veꞌe du̱jaye̱jptup je̱ vuxtojtu̱k tsaachtoꞌnu̱n juuꞌ veꞌe u̱xꞌo̱o̱kip, u̱xꞌo̱o̱kipts je̱ꞌe̱ veꞌe ku̱x je̱ꞌe̱ veꞌe tyukkuká̱xadap je̱ ma̱kk tsaachpaatu̱n juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam ñu̱pa̱a̱jmtki je̱ jyo̱tꞌaꞌnu̱n ka̱jx. 7gMyujékumip tseꞌe je̱ kajpu̱n joma veꞌe je̱ tsaaydum yakmu̱u̱ꞌkx. Je̱m tseꞌe apa̱jkin jo̱o̱tm pyítsum je̱ nu̱u̱ꞌpu̱n juuꞌ veꞌe je̱ꞌyp je̱ vaat joma veꞌe je̱ caballo je̱ yꞌajé̱n yakpu̱u̱jmja, majktupx legua joꞌn tseꞌe yo̱ꞌo̱y je̱ nu̱u̱ꞌpu̱n.NVanꞌit tseꞌe je̱ ángeles du̱yaknajxy je̱ hyooz yaja naxviijnit itu̱ku̱jx je̱tseꞌe du̱tukpa̱kmojkni je̱ tsaaydum. Je̱m tseꞌe vyeꞌna toꞌk je̱ ma̱ja̱ apa̱jkin. Vanꞌit tseꞌe je̱ ángeles je̱ tsaaydum du̱pu̱u̱jm je̱m apa̱jkin jo̱o̱tm joma veꞌe yakma̱a̱ꞌkxu̱t. Je̱ꞌe̱ts ya̱ꞌa̱ veꞌe ñu̱ka̱jtsp je̱ ma̱kk tsaachpaatu̱n juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam yakjé̱jap je̱ jyo̱tꞌaꞌnu̱n ka̱jx. Vanꞌit tseꞌe pyítsumpa jadoꞌk je̱ ángeles joma veꞌe je̱ yo̱jxpe̱jtu̱n, je̱ꞌe̱ tseꞌe je̱ ja̱a̱jn du̱yakkutojkjip je̱tseꞌe ma̱kk jidu̱ꞌu̱m du̱nu̱u̱jmi je̱ ángeles juuꞌ veꞌe je̱ hoz du̱ma̱a̱t: ―Yaktonu̱ je̱ mja̱jpax hoz je̱ts pa̱kmojkni je̱ tsaaydum juuꞌ veꞌe tu̱tya̱ꞌma je̱m naxviijnit it ka̱jxm, ku̱x tá̱vani veꞌe chaꞌamy. &EVanꞌit tseꞌe jadoꞌk je̱ ángeles pyítsum je̱p ma̱ja̱ tsaptu̱jkp juuꞌ veꞌe je̱m tsapjo̱o̱tm, je̱m tseꞌe du̱ma̱a̱diva je̱ hoz. _7Vanꞌit tseꞌe je̱ꞌe̱ pa̱neꞌe je̱m vínu̱ts niꞌkxm tsu̱u̱nip, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱yaknajx je̱ hyooz yaja naxviijnit itu̱ku̱jx je̱tseꞌe du̱pa̱kmojkni juuꞌ jatyeꞌe tu̱tya̱ꞌma. 'GVanꞌit tseꞌe je̱m ma̱ja̱ tsapta̱jkm pyítsum jadoꞌk je̱ ángeles juuꞌ veꞌe ma̱kk jidu̱ꞌu̱m na̱ꞌmu̱xjup: ―Yaktonu̱ je̱ mhooz ku̱x tá̱vani veꞌe je̱ tiempo du̱paatni ku veꞌe yakpa̱kmojknit juuꞌ jatyeꞌe tu̱tya̱ꞌma je̱m naxviijnit it ka̱jxm. 9kVanꞌitts a̱tseꞌe nꞌix toꞌk pa̱k je̱ po̱o̱ꞌp vínu̱ts. Je̱m tseꞌe vínu̱ts niꞌkxm toꞌk chu̱u̱na pa̱neꞌe ke̱ꞌxp ax joꞌn je̱ yaaꞌtya̱jk, je̱mts je̱ꞌe̱ veꞌe kyuvajkm du̱jayep toꞌk je̱ oro corona je̱tseꞌe je̱m du̱matsꞌit toꞌk je̱ ja̱jpax hoz. +O Vanꞌitts a̱tseꞌe nꞌamo̱tunajxy toꞌk je̱ ayook juuꞌ veꞌe je̱m tsapjo̱o̱tm tso̱o̱ꞌmp, je̱ts a̱tseꞌe xnu̱u̱jmi: ―Javye̱tu̱ ya̱ꞌa̱: “Xo̱o̱n xa je̱ꞌe̱ veꞌeda pa̱n pa̱n jatyeꞌe u̱xyam o̱o̱ꞌktup je̱ts pa̱n pa̱n jatyeꞌe jaaꞌkꞌo̱o̱ꞌktap ku̱xeꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n du̱jaanchjávada.” Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe javye̱tu̱. “Xo̱o̱nduvam xa je̱ꞌe̱ veꞌeda, ku̱x ku veꞌe veꞌem yꞌo̱o̱ꞌktat, tá̱vani tseꞌe du̱tukvaꞌatsta vyeꞌna je̱ tsaachpaatu̱n je̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam du̱kajaaꞌtyó̱ki je̱ yꞌo̱y je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe tu̱du̱tonda tu̱du̱ko̱tsta.” Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaꞌañ je̱ Espíritu Santo. Je̱ ma̱kk tsaachpaatu̱n juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam yakjé̱jap yaja naxviijn \|zPyDx@w@u?tKs qpKml jih0dcaaU_][gZ$WVUQT|SR7PO6ML"K`HGOF E CC AA6@? ><;498_7/6.5421e/.n-,&*:)6('&.% #! TW.JEIS } p  R K$-}A uYa̱ o̱y ka̱ts ya̱ o̱y ayook je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe xtukꞌíxumdup xtuknu̱jaꞌvimdup je̱ts kaꞌa veꞌe je̱ Nteꞌyam xto̱kimpa̱ꞌmumda, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe veꞌem du̱tún ku̱xeꞌe njaanchjaꞌvimda. Veꞌem xa ya̱ꞌa̱ veꞌe ax joꞌn je̱ Kunuuꞌkx Jatyán vyaꞌañ: “Pa̱n pa̱n xa veꞌe je̱ Nteꞌyam kyato̱kimpu̱u̱mp ku̱xeꞌe jyaanchjávaja, joojntykapts je̱ꞌe̱ veꞌe.” Myuꞌe̱jkjupeꞌe je̱ Nteꞌyam pa̱n pa̱n jatyeꞌe to̱kintoondup )@ MKaꞌa xa a̱tseꞌe ntuktso̱ꞌo̱tyún je̱ts a̱tseꞌe je̱ jayu nvaajnjadat ya̱ o̱y ka̱ts ya̱ o̱y ayook, ku̱x je̱ Nteꞌyam je̱ mya̱kkin ya̱ꞌa̱ veꞌe je̱ts ya̱ꞌa̱ ka̱jx tseꞌe je̱ jayu je̱ tyo̱kin ñu̱vaꞌachju̱ ku veꞌe je̱ Jesucristo du̱jaanchjáva, tooꞌva̱jkp tseꞌe pa̱n pa̱n jatyeꞌe israeejlit jayu, nay veꞌempa tseꞌe pa̱n pa̱n jatyeꞌe ka je̱ꞌe̱pta. s? aJe̱ꞌe̱ ka̱jxts a̱tseꞌe ntsa̱k je̱ts a̱ts miitseꞌe nvaajnjiduvat je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook, miits, jáyuda juuꞌ veꞌe tsu̱u̱nidup je̱m rómait cyiudaaj ka̱jxm. Je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook je̱ mya̱kkin > +Nmuyó̱jip a̱tseꞌe anañu̱joma je̱ jayu, je̱ griego jayu je̱ts ka je̱ griego jáyuvap, je̱ kuvij jayu je̱ts ka je̱ kuvij jáyuvap. l= S Utsta ajchta utsta tsa̱ꞌa̱da, ntsa̱jkp a̱tseꞌe je̱tseꞌe xnu̱jávadat je̱ts may náxani a̱ts miitseꞌe na̱jkx njakuꞌixuvaꞌanda, ax u̱xyam paatnats a̱tseꞌe xkaꞌo̱ꞌyixju̱. Ukna̱jkxuvaan a̱tseꞌe, ntsa̱jkpts a̱tseꞌe je̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam du̱kunooꞌkxu̱t juuꞌ a̱tseꞌe ntónup nkó̱tsup miits ma̱a̱tta, veꞌem ax joꞌn du̱kunuuꞌkx juuꞌ a̱tseꞌe tu̱ntún tu̱nka̱ts viijnk tso̱v joma veꞌe ka je̱ israeejlit jáyuvap. < ) je̱ꞌe̱ts a̱tseꞌe ntijp je̱ts namya̱kkinmo̱ꞌyumjadapeꞌe toꞌk jadoꞌk je̱ jaanchjaꞌvin ka̱jx juuꞌ veꞌe njaye̱jpumdup. ;  O̱o̱y a̱tseꞌe ntuntsa̱k je̱ts a̱ts miitseꞌe nkuꞌíxtat, veꞌem tseꞌe je̱ Espíritu Santo mmo̱ꞌo̱jadat je̱ maaꞌyu̱n je̱ puta̱jkin ku̱xeꞌe a̱ts veꞌem ntun je̱tseꞌe ma̱kk mꞌijttinit toꞌk muk je̱ Cristo ma̱a̱t, A: } je̱ꞌe̱ a̱tseꞌe nꞌamó̱tup mpa̱ktsa̱a̱p je̱ts a̱ts miitseꞌe na̱jkx nkuꞌixta ku veꞌe je̱ Nteꞌyam vyaꞌanu̱t. Toꞌmayji a̱tseꞌe tso̱jk xꞌo̱ꞌyixju̱t. U9 % Je̱ Nteꞌyam a̱tseꞌe toꞌk aaj toꞌk jo̱o̱t nmutuump nmupu̱jkp je̱ts a̱tseꞌe je̱ jayu nvaajnjada je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook, veꞌem tseꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌOnu̱k du̱ꞌíxadat. Ñu̱jaꞌvipts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ts ijtp a̱ts miitseꞌe njaaꞌmyé̱tsta ku a̱tseꞌe ntsapka̱ts, 8  Je̱ꞌe̱ ka̱jx ku a̱tseꞌe toꞌk muk nꞌit je̱ Jesucristo ma̱a̱t, tooꞌva̱jkpts a̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam nkuka̱jtsja ku̱x ñu̱jaꞌvipeꞌe je̱ jayu nu̱vinxu̱p yaja natyoꞌk naxviijn vintso̱ veꞌe xjaanchjávada je̱ Jesucristo. R7 Jaanchjaꞌvivata̱jk juuꞌ veꞌe nayꞌamojkijidup je̱m rómait cyiudaaj ka̱jxm, mtso̱jkju̱dupts miits je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam, je̱ꞌe̱ tseꞌe myaaxu̱xju̱du je̱tseꞌe mꞌijttinit je̱ꞌe̱ je̱ jyayu. Je̱ Nteꞌyam, juuꞌ veꞌe nTeeꞌimdup, je̱ts je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n Jesucristo, je̱ꞌe̱ tseꞌe mkunooꞌkxjadap je̱tseꞌe mꞌijttinit je̱ yꞌo̱y jo̱o̱t ma̱a̱tta. Ku je̱ Pablo ña̱jkxuvaajñ je̱p Roma 6 Ax je̱ꞌe̱ ma̱a̱tts miitseꞌeda, je̱ Nteꞌyam tseꞌe myaaxu̱xju̱duva je̱tseꞌe mꞌijttinit je̱ Jesucristo je̱ jyayu. `5 ;Je̱ yꞌOnu̱k ka̱jxts a̱a̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ maaꞌyu̱n xtoojnji je̱ts a̱a̱tseꞌe je̱ kuká̱tsiva nꞌit, je̱ts a̱a̱tseꞌe je̱ jayu nvaajnjat ya̱ o̱y ka̱ts ya̱ o̱y ayook je̱tseꞌe veꞌem toꞌk it toꞌk naxviijn je̱ jayu je̱ Jesucristo du̱ka̱tsa̱pá̱ku̱t je̱ꞌe̱ ka̱jx ku veꞌe jyaanchjávajada. x4 kAx je̱ꞌe̱ ku veꞌe Ntyeꞌyama, yaknu̱ke̱ꞌxnata̱jkits je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ts je̱ yꞌOnu̱k je̱ꞌe̱ veꞌe, je̱ꞌe̱ ku veꞌe je̱ mya̱kkin ka̱jx du̱yakjoojntykpa̱jknuva ku veꞌe yꞌukꞌa̱a̱ꞌk. 3 }Ya̱ o̱y ka̱ts ya̱ o̱y ayook ka̱jx tseꞌe yaknu̱java je̱ nMa̱ja̱ Vintsá̱namda Jesucristo jye̱ꞌe̱, je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌOnu̱k. Jayu je̱ꞌe̱ veꞌe, je̱ꞌe̱ ku veꞌe yꞌit je̱ yakkutojkpa David je̱ chaan je̱ kyo̱o̱j. @2 {Ya̱ꞌa̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam ju̱jpani vyaajntk je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpata̱jk ka̱jxta, veꞌem ax joꞌn yꞌit je̱p Kunuuꞌkx Jatyán ku̱jxp. 1 5A̱tseꞌe je̱ Pablo, je̱ Jesucristo je̱ myutoompa je̱ myupa̱jkpa, je̱ Nteꞌyam a̱tseꞌe xvinko̱o̱n je̱ts a̱tseꞌe apu̱k xpu̱u̱jm je̱ts a̱tseꞌe nꞌítu̱t je̱ kyuká̱tsiva, je̱ts a̱tseꞌe ntukkaꞌamáyu̱t je̱ yꞌo̱y ka̱ts je̱ yꞌo̱y ayook. 0Je̱ nMa̱ja̱ Vintsá̱namda Jesucristo, je̱ꞌe̱ts miitseꞌe anañu̱joma mkunooꞌkxjadap xa̱ꞌma ka̱jx. Amén./Je̱ꞌe̱ pa̱n ya̱ꞌa̱ veꞌe du̱ꞌavaꞌnip, jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaꞌañ: ―Tyú̱vam xa je̱ꞌe̱ veꞌe, tso̱jkji a̱tseꞌe nmiinnuvat. Nay veꞌemts a̱tseꞌe nvaampa: ―Amén. Miinni toꞌk aaj, Ma̱ja̱ Vintsá̱n Jesús. '.GJe̱ts pa̱n pa̱n tseꞌe du̱pa̱jkjip juuꞌ veꞌe javyet yap na̱k ku̱jxp, pa̱jku̱xjup tseꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ꞌe̱ je̱ xya̱a̱j juuꞌ veꞌe je̱p libro ku̱jxp joma veꞌe javyet je̱ xya̱a̱jta pa̱n pa̱n jatyeꞌe xa̱ꞌma ka̱jx joojntykidinup, kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌítu̱t je̱m kunuuꞌkx ciudad jo̱o̱tm. Je̱ libro joma veꞌe je̱ xya̱a̱j javyet yꞌitta pa̱n pa̱n jatyeꞌe xa̱ꞌma ka̱jx joojntykidinup je̱ts je̱ ciudad, yaknu̱ko̱jtstup tseꞌe yap na̱k ku̱jxp juuꞌ a̱tseꞌe njaayp. b-=Nu̱jom pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱ꞌamo̱tunajxtup je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook juuꞌ veꞌe javyet yap na̱k ku̱jxp, nvaajnjidupts a̱tseꞌe jidu̱ꞌu̱m: Pa̱n pa̱n xa veꞌe du̱yaknu̱yojkip ya̱ ka̱ts ya̱ ayook, je̱ Nteꞌyamts je̱ꞌe̱ veꞌe pa̱ꞌmu̱xjup je̱ tsaachtoꞌnu̱n juuꞌ veꞌe javyet yap na̱k ku̱jxp. +,OJidu̱ꞌu̱m xa veꞌe vyaꞌañ je̱ Espíritu Santo ma̱a̱t je̱ Jesucristo je̱ jyáyuda: ―Miinni toꞌk aaj. Pa̱n pa̱n tseꞌe du̱ꞌamo̱tunajxp, vaꞌan tseꞌe du̱vaꞌañu̱: ―Miinni toꞌk aaj. Pa̱n pa̱n tseꞌe ta̱a̱tsip, vaꞌan tseꞌe du̱miinni. Pa̱n pa̱n tseꞌe du̱tso̱jkp, vaꞌan tseꞌe veꞌemji du̱ꞌuuꞌku̱ je̱ tsoxk na̱a̱j juuꞌ veꞌe je̱ joojntykin du̱yajkp. P+Vanꞌitts a̱tseꞌe je̱ Jesús xjaaꞌknu̱u̱jmi: ―A̱ts, je̱ Jesús, ta̱ a̱tseꞌe je̱ nꞌaangeles nkex je̱tseꞌe a̱ts je̱ njayu ya̱ꞌa̱ du̱tukꞌíxtat du̱tuknu̱jávadat. A̱tsts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ yakkutojkpa David je̱ tya̱a̱mt je̱ yꞌaaꞌts, a̱tsts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ chaan je̱ kyo̱o̱j. A̱tsts je̱ꞌe̱ veꞌe ax joꞌn je̱ ma̱ja̱ maatsa juuꞌ veꞌe ta̱ꞌkxp matskp je̱tseꞌe ja̱pna pyítsum. v*eMyujékumadapts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ ciudad pa̱n pa̱n jatyeꞌe axa̱a̱ꞌkp juuꞌ jaty du̱toondup du̱ko̱jtstup, je̱ maayvada, je̱ ko̱ꞌo̱yyaaꞌyapta, je̱ yakjayuꞌo̱o̱ꞌkpada, pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱vinjaꞌvidup du̱vintsa̱ꞌkidup juuꞌ veꞌe ka je̱ Nteꞌyamap, pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱tso̱jktup je̱ taay je̱tseꞌe tyaayiduva. =)sXo̱o̱n xa je̱ꞌe̱ veꞌeda pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ vyit tu̱du̱pojpo̱o̱ꞌpada, veꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌo̱ꞌyixjadat je̱tseꞌe du̱ja̱ꞌkxtat je̱ ku̱pu̱ta̱a̱jm juuꞌ veꞌe je̱ joojntykin du̱yajkp je̱tseꞌe tyá̱kadat joma veꞌe je̱ ciudad je̱ yꞌaka̱ꞌa̱da. A({ A̱ts xa je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe je̱ it cho̱o̱ꞌntk, á̱tsjyamts je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe tyonká̱xju̱t kyo̱jtská̱xju̱t nu̱jom juuꞌ jaty, a̱ts tseꞌe tooꞌva̱jkp, a̱ts tseꞌe u̱xꞌo̱o̱k, a̱tsts je̱ꞌe̱ veꞌe ax joꞌn je̱ A je̱ts je̱ Z ―jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaꞌañ. 6'e Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe je̱ Jesucristo vyaꞌañ: ―Amo̱tunaxta, tso̱jkji a̱tseꞌe nmiinnuvat, vanꞌitts a̱tseꞌe toꞌk jadoꞌk nmo̱o̱ynit juuꞌ veꞌe tukka̱daakju̱dup pa̱n vintso̱ veꞌe du̱paaꞌty du̱ꞌake̱e̱ga juuꞌ veꞌe tu̱du̱tonda tu̱du̱ko̱tsta o̱y ka o̱y. &  Je̱ꞌe̱da pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱toondup du̱ko̱jtstup je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱, vaꞌan tseꞌe du̱jaaꞌktónda du̱jaaꞌkkó̱tsta je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱; je̱ꞌe̱ pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱toondup du̱ko̱jtstup je̱ tyu̱v je̱ꞌe̱, vaꞌan tseꞌe du̱jaaꞌktónda du̱jaaꞌkkó̱tsta je̱ tyu̱v je̱ꞌe̱; pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ vaꞌajts aaj je̱ vaꞌajts jo̱o̱t du̱jaye̱jptup, vaꞌan tseꞌe je̱ Nteꞌyam du̱jaaꞌkpana̱jkxta vaꞌajts aaj vaꞌajts jo̱o̱t. %  Xnu̱u̱jmivats a̱tseꞌe jidu̱ꞌu̱m: ―Kaꞌa tseꞌe yuꞌuts xyakꞌítu̱t je̱ Nteꞌyam je̱ kya̱ts je̱ yꞌayook, je̱ ayook juuꞌ veꞌe javyet yap na̱k ku̱jxp, ku̱x tá̱mani je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe tyónju̱t kyó̱tsju̱t. u$c Ax jidu̱ꞌu̱mts a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe xnu̱u̱jmi: ―Kadi veꞌem mjátu̱ka. Je̱ Nteꞌyam xa a̱tseꞌe nmutuump nmupu̱jkp, veꞌem ax joꞌn miitseꞌe je̱ Nteꞌyam xmutonda xmupa̱kta joꞌn, mits ma̱a̱t je̱ mꞌutsta je̱ mꞌajchta je̱ts je̱ mꞌutsta je̱ mtsa̱ꞌa̱da ma̱a̱t je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpata̱jkta, nu̱jomeꞌe pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱kutyoondup juuꞌ veꞌe javyet yap libro ku̱jxp. Je̱ Nteꞌyam mits vinjava vintsa̱ꞌa̱ga. #A̱ts, je̱ Juan, nꞌix nmo̱tu a̱ts ya̱ꞌa̱ veꞌe. Ku a̱tseꞌe nꞌix nmo̱tu, vanꞌitts a̱tseꞌe je̱ ángeles nꞌukvinko̱xkteni juuꞌ a̱ts ya̱ꞌa̱ veꞌe xtukꞌix je̱ts a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe ku̱nvinjaꞌvi ku̱nvintsa̱ꞌki. "yJidu̱ꞌu̱m tseꞌe je̱ Jesucristo vyaꞌañ: ―¡Tso̱jkji a̱tseꞌe nmiinnuvat! ¡Xo̱o̱n xa je̱ꞌe̱ veꞌeda pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱kutyoondup je̱ Nteꞌyam je̱ kya̱ts je̱ yꞌayook juuꞌ veꞌe javyet yap na̱k ku̱jxp! h!IVanꞌitts a̱tseꞌe je̱ ángeles xnu̱u̱jmi: ―Tyú̱vam xa ya̱ꞌa̱ veꞌe ya̱ ka̱ts. Toꞌk aaj toꞌk jo̱o̱t tseꞌe yakjaanchjávat. Je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n, je̱ Nteꞌyam, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱vinmaꞌyu̱nmo̱o̱yp je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpata̱jkta, je̱ꞌe̱ts a̱tseꞌe xke̱jxp je̱ts a̱tseꞌe je̱ jyayu ntukꞌíxtat ntuknu̱jávadat pa̱n juuꞌ veꞌe tso̱jkji tónjup kó̱tsjup ―jidu̱ꞌu̱mts a̱tseꞌe je̱ ángeles xnu̱u̱jmi. / WKaꞌa tseꞌe je̱m je̱ it choꞌoat, kaꞌa tseꞌe je̱m je̱ ta̱ꞌkxpa chó̱kjadat ukpu̱ je̱ aampa xa̱a̱j pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱m tsa̱a̱nadap, ku̱x je̱ Nteꞌyam, je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n, je̱ꞌe̱ tseꞌe kujajjadap kuta̱ꞌkxjadap. Yakmo̱ꞌo̱dap tseꞌe je̱ jayu je̱ kutojku̱n je̱tseꞌe xa̱ꞌma ka̱jx yakkutojktinit. Tá̱mani veꞌe je̱ xa̱a̱j ku veꞌe je̱ Jesucristo myiinnuvat je̱m tseꞌe je̱ vyiijn je̱ yꞌaaj du̱ꞌíxtat je̱tseꞌe je̱ꞌe̱ je̱ xya̱a̱j javyet du̱jayé̱ptat je̱m vyimpó̱kkum. [/Kaꞌa tseꞌe je̱m yꞌítu̱t juuꞌ veꞌe ko̱ꞌo̱y nu̱ko̱tsa. Je̱mts je̱ꞌe̱ veꞌe ciudad ka̱jxm yꞌitta je̱ kutojku̱n tsu̱u̱jntku̱n joma veꞌe cha̱a̱nada je̱ Nteꞌyam je̱ts je̱ꞌe̱ pa̱neꞌe yaktijp Carnero Onu̱k, je̱m tseꞌe vyinjávajadat vyintsa̱ꞌa̱gajadat je̱ myutoompada je̱ myupa̱jkpada, !Je̱m tooꞌ kojkm juuꞌ veꞌe du̱nu̱má̱jip je̱ts je̱m ma̱ja̱ na̱paꞌam, je̱m tseꞌe yeeꞌk je̱ ku̱p juuꞌ veꞌe je̱ joojntykin du̱yajkp. Makme̱jtsk nax je̱ꞌe̱ veꞌe tya̱ꞌma vinjoojnt, vimpo̱ꞌo̱ je̱ꞌe̱ veꞌe tya̱ꞌma. Je̱ts je̱ yꞌaajy, toompts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe je̱ jayu yaktuktsó̱yat pa̱n nu̱vinxu̱peꞌe je̱ naax je̱ kajpu̱n. t cVanꞌitts a̱tseꞌe je̱ ángeles xtukꞌix toꞌk je̱ ma̱ja̱ na̱a̱j juuꞌ veꞌe joojntykinyajkp, vaꞌajts tseꞌe tyukke̱ꞌxnajxkú̱x ax joꞌn je̱ cristaajl; je̱ Nteꞌyam je̱ts je̱ꞌe̱ pa̱neꞌe yaktijp Carnero Onu̱k, je̱ja joma veꞌe je̱ kyutojku̱n tsu̱u̱jntku̱nda, jé̱jats je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ ma̱ja̱ na̱a̱j cha̱a̱ꞌn. Ni je̱ vinꞌita tseꞌe je̱m kyatá̱kat juuꞌ veꞌe ka vaꞌajtsap, ni kaꞌa tseꞌe pa̱n pa̱n jatyeꞌe axa̱a̱ꞌkp juuꞌ jaty du̱toondup du̱ko̱jtstup, ni je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe je̱ jayu du̱vinꞌa̱a̱ꞌndup, je̱ꞌe̱jyji veꞌe tá̱kadap pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ xya̱a̱jta javyet je̱p libro ku̱jxp joma veꞌe javyet je̱ xya̱a̱jta pa̱n pa̱n jatyeꞌe xa̱ꞌma ka̱jx joojntykidinup. Je̱ꞌe̱ pa̱neꞌe yaktijp Carnero Onu̱k, je̱ꞌe̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ lyiibro. 9Yaktuknu̱na̱jkxtap tseꞌe je̱ yꞌo̱ꞌyin je̱ts je̱ vyintsa̱ꞌkin pa̱n nu̱vinxu̱peꞌe je̱ jayu cha̱a̱nada toꞌk it toꞌk naxviijn. 'Kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe yakꞌaka̱ꞌa̱t xu̱u̱ju̱n je̱ ciudad je̱ yꞌaka̱ꞌa̱da; kaꞌa tseꞌe je̱m je̱ it kyo̱o̱ꞌtsat. }sJe̱ jáyuda juuꞌ veꞌe íttap je̱ja naxviijnit itu̱ku̱jx vanꞌit, yakkujajtap yakkuta̱ꞌkxtapts je̱ꞌe̱ veꞌe, je̱tseꞌe je̱ naxviijnit yakkutojkpata̱jk du̱yakna̱jkxtat je̱m ciudad ka̱jxm je̱ꞌe̱ je̱ yꞌo̱ꞌyinda. ,QJe̱ ciudad, kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe vyinko̱pka je̱tseꞌe kyujajju̱t kyuta̱ꞌkxju̱t je̱ aampa xa̱a̱j je̱ aampa po̱ꞌo̱, ku̱x je̱ Nteꞌyam je̱ts je̱ꞌe̱ pa̱neꞌe yaktijp Carnero Onu̱k, je̱ꞌe̱ je̱ mya̱jin ka̱jxta tseꞌe je̱ ciudad yakkujaj yakkutu̱ꞌkx. 5cKaꞌa a̱tseꞌe nꞌix je̱ ma̱ja̱ tsapta̱jk, ku̱x je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n, je̱ Nteꞌyam, juuꞌ veꞌe nu̱jom du̱ka̱ꞌmika̱jxp, je̱ꞌe̱ je̱ts je̱ꞌe̱ pa̱neꞌe yaktijp Carnero Onu̱k, yakvinjaꞌvidup yakvintsa̱ꞌkidupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱m nu̱jom ciudad ka̱jxm. )Juuꞌ veꞌe je̱ makme̱jtsk naaꞌpá̱ts aka̱ꞌa̱da, makme̱jtsk je̱ peerlats je̱ꞌe̱ veꞌe pu̱m. Toꞌk jaty tseꞌe je̱ ciudad je̱ yꞌaka̱ꞌa̱, ka̱ktoꞌk perlas pu̱mts je̱ꞌe̱ veꞌe. Je̱ ciudad tooꞌ juuꞌ veꞌe du̱nu̱má̱jip, tum je̱ oorots je̱ꞌe̱ veꞌe. Veꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌe kyeꞌex ax joꞌn je̱ ixu̱n juuꞌ veꞌe vaꞌajts tukke̱ꞌxnajxp. ~uje̱ ónice tsaaj tseꞌe je̱ mumugo̱o̱xk, je̱ cornalina tsaaj tseꞌe je̱ mutojtu̱k, je̱ crisólito tsaaj tseꞌe je̱ muvuxtojtu̱k, je̱ berilo tsaaj tseꞌe je̱ mutoodojtu̱k, je̱ topacio tsaaj tseꞌe je̱ mutaaxtojtu̱k, je̱ crisoprasa tsaaj tseꞌe je̱ mumajk, je̱ jasinto tsaaj tseꞌe je̱ mumaktoꞌk, je̱ amatista tsaaj tseꞌe je̱ mumakme̱jtsk. X)Joma veꞌe je̱ naaꞌpá̱ts cho̱o̱ꞌndu̱k, je̱ꞌe̱ tseꞌe tyukyakꞌo̱ꞌyidu tyukyakpaadidu nu̱jom juuꞌ jatyeꞌe tsújit tsaaj. Je̱ jaspe tsaaj je̱ꞌe̱ veꞌe mya̱a̱t je̱ mutoꞌk, je̱ zafiro tsaaj tseꞌe je̱ mume̱jtsk, je̱ ágata tsaaj tseꞌe je̱ mutoojk, je̱ esmeralda tsaaj tseꞌe je̱ mumaktaaxk, taJe̱ ñaaꞌpá̱ts, tum je̱ jaspe tsaajts je̱ꞌe̱ veꞌe tukpa̱ts; je̱ts je̱ ciudad, tum je̱ oorots je̱ꞌe̱ veꞌe. Veꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌe kyeꞌex ax joꞌn je̱ ixu̱n juuꞌ veꞌe vaꞌajts tukke̱ꞌxnajxp. s_Vanꞌit tseꞌe du̱kijpx je̱ ñaaꞌpá̱ts, iiꞌpx maktojt xajtu̱kts je̱ꞌe̱ veꞌe kya̱jxma. Vanxu̱p tseꞌe pyítsum ma̱a̱t je̱ ángeles kya̱noox, veꞌem ax joꞌn yaja naxviijn je̱ jayu juuꞌ du̱kijpxta joꞌn. 1[Ku veꞌe du̱kijpx je̱ ciudad, nay vanxu̱p tseꞌe ya̱na ax joꞌn mya̱ja̱ viijniva. Tyukkijpx tseꞌe je̱ ángeles je̱ yꞌooro kijpxu̱n je̱ ciudad. Mugo̱o̱xk mó̱kupx jakojkm legua joꞌn tseꞌe kyijpx; akijpxa veꞌe ya̱na, je̱tseꞌe mya̱ju̱ viijna, je̱tseꞌe kya̱jxma. DJe̱ ángeles juuꞌ a̱tseꞌe xmuko̱jts, je̱m tseꞌe toꞌk je̱ oro kijpxu̱n du̱kapꞌit, je̱ꞌe̱ veꞌe tyukkijpx je̱ ciudad, je̱ yꞌaak, je̱ts je̱ ñaaꞌpá̱ts.  Makme̱jtsk tseꞌe je̱ tsaaj juuꞌ veꞌe je̱ naaꞌpá̱ts tyuktsu̱u̱nip. Je̱m tseꞌe yukjaꞌa je̱ nu̱makme̱jtsk kuká̱tsiva je̱ xya̱a̱jta. Je̱ꞌe̱ pa̱neꞌe yaktijp Carnero Onu̱k, je̱ꞌe̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ kyuká̱tsivada. Q  Toojk tseꞌe je̱ yꞌaak je̱m joma veꞌe je̱ xa̱a̱j pyítsum, jatoojkpa tseꞌe je̱ yꞌaak je̱m joma veꞌe je̱ xa̱a̱j tya̱ka, je̱ts jatoojk jatypa tseꞌe je̱ yꞌaak nooxki nooxki. ; o Je̱ ciudad, vídu̱tats je̱ꞌe̱ veꞌe ñaaꞌpá̱tsa ka̱jxm paat, je̱ts makme̱jtsk viijn je̱ yꞌaak. Ax joma jaty tseꞌe je̱ yꞌaak, je̱ja tseꞌe toꞌk jaty je̱ ángeles tyena. Je̱m tseꞌe aka̱ꞌa̱ ka̱jxm yukjaꞌa je̱ xya̱a̱jta toꞌk ja̱ka̱ꞌa̱ jaty je̱ israeejlit jayu. | q Kyujajpy kyutu̱ꞌkxp tseꞌe je̱ ciudad je̱ Nteꞌyam je̱ mya̱jin ka̱jx, veꞌemeꞌe yꞌajaj yꞌatu̱ꞌkx ax joꞌn je̱ tsújit tsaaj tyu̱ꞌkx myátsu̱k, je̱ jaspe tsaaj joꞌn, tukke̱ꞌxnajxpeꞌe ax joꞌn je̱ cristaajl. + O Vanꞌitts a̱tseꞌe je̱ ángeles xyaknu̱jkx je̱ Espíritu Santo je̱ kyutojku̱n ka̱jx joma veꞌe toꞌk je̱ ma̱ja̱ ko̱pk. Je̱mts a̱tseꞌe xtukꞌix je̱ nam Jerusalén, je̱ kunuuꞌkx ciudad, je̱meꞌe tsapjo̱o̱tm cha̱a̱ꞌn, je̱meꞌe je̱ Nteꞌyam vyinkojkm. t a Vanꞌitts a̱tseꞌe xnu̱miijn nu̱toꞌk je̱ nu̱vuxtojtu̱k ángeles juuꞌ veꞌe du̱jaye̱jptup tu̱yꞌit je̱ vuxtojtu̱k oro apa̱jkin juuꞌ veꞌe ojts ma̱a̱t je̱ tsaachtoꞌnu̱n, je̱ts a̱tseꞌe xnu̱u̱jmi: ―Minu̱ je̱ts a̱ts mitseꞌe ntukꞌíxu̱t je̱ jáyuda juuꞌ veꞌe ijttup jye̱ꞌe̱ pa̱neꞌe yaktijp Carnero Onu̱k. #Ax je̱ꞌe̱da pa̱n pa̱n jatyeꞌe a̱ts ma̱a̱t kanapya̱a̱jmju̱dup ku̱x je̱ naxviijnit joojntykineꞌe nu̱yojk cho̱jktup, pa̱n pa̱n jaty a̱tseꞌe xkajaanchjaꞌvidup, a̱tseꞌe xkajo̱tmo̱o̱ydup, pa̱n pa̱n jatyeꞌe axa̱a̱ꞌkp juuꞌ jaty du̱toondup du̱ko̱jtstup, je̱ jayu du̱yakꞌo̱o̱ꞌktup, ko̱ꞌo̱yyaaꞌyapta, je̱ maayk du̱toonkidup, du̱vinjaꞌvidup du̱vintsa̱ꞌkidup juuꞌ veꞌe ka je̱ Nteꞌyamap, pa̱n pa̱n jatyeꞌe taayidup, je̱ꞌe̱ tseꞌe yakpa̱a̱mdinup joma veꞌe je̱ ma̱ja̱ ja̱a̱jn tyo̱y ma̱a̱t je̱ azufre. Je̱m tseꞌe chaachpaattinit xa̱ꞌma ka̱jx. Je̱ nam Jerusalén >uPa̱n pa̱n tseꞌe ma̱a̱daakp, nu̱jomts ya̱ꞌa̱ veꞌe je̱ o̱ꞌyin du̱jaye̱jpnit, a̱tsts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam, a̱tsts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ nꞌónu̱k. OVanꞌitts a̱tseꞌe xnu̱u̱jmi: ―Tá̱vanits je̱ꞌe̱ veꞌe tyunju̱ kya̱tsju̱. A̱ts xa je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe je̱ it cho̱o̱ꞌntk, a̱tsts je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe tyonka̱jxjinit kyo̱jtska̱jxjinit nu̱jom juuꞌ jaty, a̱tsts je̱ꞌe̱ veꞌe ax joꞌn je̱ A je̱ts je̱ Z. Pa̱n pa̱n xa veꞌe ta̱a̱tsip, a̱tsts je̱ꞌe̱ veꞌe ntukꞌooꞌkup nu̱nveꞌemji je̱ moꞌtpa na̱a̱j juuꞌ veꞌe joojntykinyajkp. =sVanꞌit tseꞌe vyaajñ je̱ꞌe̱ pa̱neꞌe du̱tuktsu̱u̱nip je̱ kutojku̱n tsu̱u̱jntku̱n: ―A̱tseꞌe nam mpu̱u̱mp nu̱jom juuꞌ jaty. Vaampa tseꞌe jidu̱ꞌu̱m: ―Javye̱tu̱ ya̱ꞌa̱ ku̱x tu̱va̱ ka̱ts xa ya̱ꞌa̱ veꞌe, toꞌk aaj toꞌk jo̱o̱t tseꞌe yakjaanchjávat. V%Je̱ Nteꞌyam tseꞌe yakke̱e̱ku̱xjidinup nu̱jom je̱ vyinna̱a̱jta, kaꞌa tseꞌe yꞌukꞌo̱o̱ꞌktinit, kaꞌa tseꞌe yꞌukyaaxtinit, kaꞌa tseꞌe yꞌuktsaachvinmaaydinit, kaꞌava tseꞌe ti paꞌam yꞌukꞌijtnit, ku̱x nu̱jom juuꞌ jatyeꞌe tu̱yꞌit tu̱jye̱ja, tá̱vanits je̱ꞌe̱ veꞌe ñajxkú̱x. #?Vanꞌitts a̱tseꞌe nꞌamo̱tunajxy toꞌk je̱ ayook je̱m tsapjo̱o̱tm cha̱a̱ꞌn, je̱tseꞌe ma̱kk vyaajñ: ―Je̱ Nteꞌyam ma̱a̱t tseꞌe je̱ jayu u̱xyam jyoojntykini ax joꞌn je̱ jayu toꞌk ja̱a̱jn toꞌk ta̱jk jyoojntykada joꞌn, je̱ꞌe̱ tseꞌe je̱ jyáyuda. Je̱ Nteꞌyam, viinmts je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌijtnit je̱ꞌe̱ ma̱a̱tta je̱tseꞌe je̱ jayu du̱Nteꞌyamidinit. pYA̱ts, je̱ Juan, nꞌix a̱tseꞌe je̱ kunuuꞌkx ciudad, je̱ nam Jerusalén, je̱mts je̱ꞌe̱ veꞌe tsapjo̱o̱tm kya̱daaky, je̱ja je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam vyinkujk cha̱a̱ꞌn, apa̱a̱mdu̱kani veꞌe vyeꞌna ax joꞌn toꞌk je̱ kiixu̱ta̱ꞌa̱x juuꞌ veꞌe tu̱ñaajkꞌó̱yaja tu̱ñaajkpaadaja ku veꞌe yaaꞌvya̱kuvaꞌañ. M Vanꞌitts a̱tseꞌe nꞌix je̱ nam tsajp je̱ nam naax, ku̱x ya̱ mutoꞌk tsajp je̱ts ya̱ mutoꞌk naax, kutó̱kinuts ya̱ꞌa̱ veꞌe. Kaꞌa tseꞌe yꞌukꞌijtni je̱ maaxy na̱a̱j. QJe̱m tseꞌe yakꞌavíppidini pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ xya̱a̱jta ka javyétap je̱p libro ku̱jxp joma veꞌe javyet je̱ xya̱a̱jta pa̱n pa̱n jatyeꞌe xa̱ꞌma ka̱jx joojntykidinup.fEKu veꞌe veꞌem tyoojnji kyo̱jtsji, kaꞌa tseꞌe je̱ jayu yꞌukꞌo̱o̱ꞌktinit. Ax je̱ jayu juuꞌ veꞌe yakpa̱a̱mdu joma veꞌe je̱ ma̱ja̱ ja̱a̱jn tyo̱y ma̱a̱t je̱ azufre, je̱m tseꞌe chaachpaattinit xa̱ꞌma ka̱jx. Veꞌem xa je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ tsaachpaatu̱n ax joꞌn je̱ jayu mume̱jtsk nax ku̱yꞌa̱a̱ꞌk. '~G Je̱m tseꞌe yꞌijtti nu̱jom je̱ o̱o̱ꞌkpata̱jkta, je̱ꞌe̱ ma̱a̱t tseꞌe juuꞌ veꞌe o̱o̱ꞌktu je̱m maaxy na̱jo̱o̱tm, veꞌem tseꞌe anañu̱joma yakto̱kimpayo̱ꞌydi toꞌk jadoꞌk pa̱n vintso̱ veꞌe juuꞌ tu̱du̱tonda tu̱du̱ko̱tsta o̱y kaꞌo̱y. :}m Vanꞌitts a̱tseꞌe nꞌix je̱ o̱o̱ꞌkpata̱jkta, je̱ mú̱jit je̱ muutskit, je̱ꞌe̱ tseꞌe je̱ Nteꞌyam du̱vinténidup. Vanꞌitts a̱tseꞌe nꞌixpa toꞌk je̱ libro yakꞌaye̱ꞌpvaꞌkxy, je̱tseꞌe yakꞌaye̱ꞌpvaꞌkxpa jadoꞌk je̱ libro joma veꞌe javyet je̱ jayu je̱ xya̱a̱jta pa̱n pa̱n jatyeꞌe joojntykidinup xa̱ꞌma ka̱jx. Veꞌem tseꞌe je̱ o̱o̱ꞌkpata̱jk yakto̱kimpayo̱ꞌydi pa̱n vintso̱ veꞌe juuꞌ tu̱du̱tonda tu̱du̱ko̱tsta o̱y kaꞌo̱y, veꞌem ax joꞌn javyet yꞌit je̱ꞌe̱ ka̱jxta. ?|w Vanꞌitts a̱tseꞌe nꞌix toꞌk je̱ kutojku̱n tsu̱u̱jntku̱n juuꞌ veꞌe ma̱j je̱ts po̱o̱ꞌp. Je̱ꞌe̱ pa̱neꞌe je̱m tsu̱u̱nip, je̱mts je̱ꞌe̱ veꞌe vyinkojkm ya̱ tsajmit it je̱ts ya̱ naxviijnit it veꞌemji tyo̱ki, kaꞌa tseꞌe du̱ꞌukpaattini joma veꞌe yꞌíttat. {! Je̱ts je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvap juuꞌ veꞌe du̱nu̱vintsa̱nika̱jxp je̱ ko̱ꞌo̱yjayuvapta̱jkta, je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe je̱ jayu du̱vinꞌa̱a̱ꞌndu, yakꞌavíppinuts je̱ꞌe̱ veꞌe joma veꞌe je̱ ja̱a̱jn tyo̱y ma̱a̱t je̱ azufre juuꞌ veꞌe toꞌk viijn ijtp ax joꞌn je̱ maaxy na̱a̱j, je̱m joma veꞌe yakꞌavíppidini je̱ naꞌa atsa̱ꞌkip tá̱nu̱k je̱ts je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe natyijjup je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpa. Je̱m tseꞌe chaachpaattinit xa̱ꞌma ka̱jx. Ku je̱ jayu yakto̱kimpayo̱ꞌynit je̱m je̱ kutojku̱n tsu̱u̱jntku̱n vyinkojkm juuꞌ veꞌe ma̱j je̱ts po̱o̱ꞌp |zq Nu̱jom vinxu̱p ya̱ naxviijnit it mya̱ja̱ viijna, je̱m tseꞌe cho̱o̱ꞌndi je̱tseꞌe ñayꞌamojkijidi je̱tseꞌe du̱naaꞌvítti je̱tseꞌe du̱yaknaaꞌtojkti je̱m joma veꞌe yꞌitta je̱ Nteꞌyam je̱ jyáyuda, je̱meꞌe kajpu̱n ka̱jxm juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam cha̱jkp. Ax je̱ Nteꞌyam tseꞌe je̱ ja̱a̱jn je̱m tsapjo̱o̱tm du̱yaktso̱o̱ꞌn je̱tseꞌe du̱yaknaxka̱daaky je̱tseꞌe du̱yaknaxto̱kya̱jxti je̱ jáyuda, veꞌem je̱ Gog veꞌem je̱ Magog. Ryje̱tseꞌe pyítsumu̱t je̱tseꞌe je̱ jayu du̱vinꞌa̱a̱ꞌnnuvat jadoꞌk nax toꞌk it toꞌk naxviijn, veꞌem je̱ Gog veꞌem je̱ Magog, je̱tseꞌe du̱vo̱móku̱t je̱ jyayu je̱tseꞌe yꞌatsoꞌoxtóndat. Veꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌe ñu̱máyada ax joꞌn je̱ poꞌo juuꞌ veꞌe je̱ja maaxy na̱paꞌayi. xKu veꞌe miijl joojnt je̱ it ñáxu̱t, vanꞌit tseꞌe je̱ Satanás yakmuké̱jat joma veꞌe nu̱ꞌatojkpét tu̱yꞌit, "w=¡Xo̱o̱n je̱ts vaꞌajts xa je̱ꞌe̱ veꞌeda pa̱n pa̱n jatyeꞌe joojntykpa̱jktinuvap je̱ mutoꞌk joojntykpa̱jku̱n! Kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe yakpá̱mdat joma veꞌe je̱ jayu chaachpaattinit xa̱ꞌma ka̱jx, teeꞌta̱jktats je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌíttat, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱mutóndap du̱mupá̱ktap je̱ Nteꞌyam je̱ts je̱ Cristo, veꞌemeꞌe du̱ma̱a̱tyakkutóktat miijl joojnt. sv_Mutoꞌk je̱ joojntykpa̱jku̱nts je̱ꞌe̱ veꞌe ku je̱ꞌe̱ veꞌe jyoojntykpa̱jktinuvat. Je̱ viijnk o̱o̱ꞌkpada, kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe jyoojntykpá̱ktat, vanꞌítnumeꞌe ku veꞌe miijl joojnt je̱ it ñáxu̱t. 'uGVanꞌitts a̱tseꞌe nꞌix je̱ kutojku̱n tsu̱u̱jntku̱nda. Je̱mts a̱tseꞌe nꞌix cha̱a̱nada pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ kutojku̱n yakmo̱o̱ydu je̱tseꞌe tyo̱kimpayo̱ꞌo̱ydat. Nꞌíxpats a̱tseꞌe je̱ꞌe̱ je̱ jyo̱o̱tta je̱ jyaꞌvinda pa̱n pa̱n jatyeꞌe yakyukpojxtu je̱ꞌe̱ ka̱jx ku veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ kya̱ts je̱ yꞌayook je̱ jayu du̱vaajnjidi je̱ts je̱ꞌe̱ ka̱jx ku veꞌe je̱ tu̱va̱ko̱jtsu̱n du̱pa̱a̱mdi je̱ Jesús ka̱jx. Je̱ jáyuda, kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe du̱vinjaꞌvidi du̱vintsa̱ꞌkidi je̱ naꞌa atsa̱ꞌkip tá̱nu̱k ukpu̱ je̱ yꞌapa̱mnax je̱tseꞌe kyanamyaso̱o̱kjidi je̱tseꞌe je̱ naꞌa atsa̱ꞌkip tá̱nu̱k je̱ yꞌixtaꞌnu̱n yakpa̱a̱jmjadat je̱m vyimpó̱kkum ukpu̱ je̱m kya̱ꞌm. Nꞌixts a̱tseꞌe je̱ts joojntykpa̱jktinuva je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe je̱ Cristo du̱ma̱a̱tyakkutojkti miijl joojnt. tJe̱peꞌe jótup du̱ꞌavippi je̱tseꞌe du̱yaknu̱ꞌatojkpejt, je̱tseꞌe du̱yaktaandi je̱ ixtaꞌnu̱n ma̱a̱t, veꞌem tseꞌe ni pa̱na du̱kayakꞌavaꞌatsu̱t je̱ jot. Veꞌem tseꞌe yaktuujn je̱tseꞌe du̱kavinꞌa̱a̱ꞌnu̱t je̱ naxviijnit jayu. Ku veꞌe miijl joojnt je̱ it ñáxu̱t, vanꞌit tseꞌe yakmuké̱jat je̱tseꞌe yakꞌitu̱mo̱ꞌo̱t ve̱e̱ꞌn. #s?Je̱ ángeles tseꞌe je̱ cadena du̱tuktsoom je̱ naꞌa ko̱ꞌo̱tyá̱nu̱kap, je̱ ju̱jpit tsaaꞌn, juuꞌ veꞌe yaktijpap ko̱ꞌo̱yjáyuvap juuꞌ veꞌe du̱nu̱vintsa̱nika̱jxp je̱ ko̱ꞌo̱yjayuvapta̱jkta, je̱ Satanás. Miijl joojnt tseꞌe tsum du̱yakꞌijt. r +Vanꞌitts a̱tseꞌe nꞌix nu̱toꞌk je̱ ángeles je̱m tsapjo̱o̱tm cha̱a̱ꞌn. Je̱m tseꞌe du̱matsꞌit je̱ avaatsu̱n juuꞌ veꞌe du̱yakꞌavaatsp je̱ jot juuꞌ veꞌe vaꞌajts ka̱a̱k, je̱tseꞌe je̱m du̱matsꞌijtpa toꞌk je̱ ma̱ja̱ cadena. yqkAx je̱ jyáyuda, je̱ ja̱jpax tsojx tseꞌe tyukyakꞌo̱o̱ꞌktu juuꞌ veꞌe je̱p je̱ꞌe̱ yꞌávup pítsump pa̱neꞌe je̱ caballo du̱tuktsu̱u̱nip. Ax nu̱jom tseꞌe je̱ je̱yyva tá̱nu̱k kyooxjidi je̱ chuꞌutsta.Ap{Yakmajtsts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ naꞌa atsa̱ꞌkip tá̱nu̱k, nay veꞌempa je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe natyijjup je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpa, je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe je̱ mú̱jit nu̱jaꞌvin du̱maso̱o̱k je̱ naꞌa atsa̱ꞌkip tá̱nu̱k ka̱jx. Je̱ mú̱jit nu̱jaꞌvin ka̱jx tseꞌe du̱vinꞌu̱u̱ꞌn je̱ jáyuda pa̱n pa̱n jatyeꞌe namyaso̱o̱kju̱du je̱tseꞌe yakpa̱a̱jmjadat je̱ naꞌa atsa̱ꞌkip tá̱nu̱k je̱ yꞌixtaꞌnu̱n je̱tseꞌe du̱vinjaꞌvidi du̱vintsa̱ꞌkidi je̱ yꞌapa̱mnax. Je̱ naꞌa atsa̱ꞌkip tá̱nu̱k je̱ts je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe natyijjup je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpa, joojntyk tseꞌe yakꞌavíppidini joma veꞌe je̱ ja̱a̱jn tyo̱y ma̱a̱t je̱ azufre, juuꞌ veꞌe toꞌk viijn ijtp ax joꞌn je̱ maaxy na̱a̱j. co?Vanꞌitts a̱tseꞌe nꞌix ñayꞌamókajada je̱ naꞌa atsa̱ꞌkip tá̱nu̱k je̱ts je̱ naxviijnit yakkutojkpata̱jkta ma̱a̱t je̱ jyáyuda. Je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe ñayꞌamojkijidi ku̱x mya̱a̱tꞌatsoꞌoxtonuvaandupeꞌe je̱ꞌe̱ pa̱neꞌe du̱tuktsu̱u̱nip je̱ po̱o̱ꞌp caballo je̱ts je̱ yꞌatsoꞌox toompada. jnMMtsoꞌotstapeꞌe je̱ yakkutojkpa je̱ chuꞌutsta, je̱ tojpata̱jk je̱ vyintsá̱n je̱ chuꞌutsta, je̱ ñu̱má̱jiva jayu je̱ chuꞌutsta, je̱ caballo tsuꞌutsta ma̱a̱t pa̱n pa̱n jatyeꞌe tuktsu̱u̱nijidup, anañu̱joma je̱ jayu je̱ chuꞌutsta, je̱ naspa̱ka jáyuda je̱ts je̱ joyu̱toompa jáyuda, je̱ mú̱jit je̱ muutskit. 'mGVanꞌitts a̱tseꞌe nꞌix toꞌk je̱ ángeles juuꞌ veꞌe je̱m ténip joma veꞌe je̱ aampa xa̱a̱j, jidu̱ꞌu̱m tseꞌe du̱nu̱u̱jmi nu̱jom je̱ je̱yyva tá̱nu̱k, ma̱kk tseꞌe vyaajñ: ―Nayꞌamókajada je̱ts nu̱minda je̱ Nteꞌyam je̱ mya̱ja̱ aꞌox. plYJe̱m tseꞌe vyit ka̱jxm je̱ts pyokya̱jxm javyet ya̱ ayook: “Yakkutojkpa Juuꞌ veꞌe Du̱yakkutojkjika̱jxp je̱ Yakkutojkpata̱jk”, je̱ts “Vintsá̱n Juuꞌ veꞌe Du̱nu̱vintsa̱nika̱jxp je̱ Vintsa̱nta̱jk”. }ksAx je̱ꞌe̱ pa̱neꞌe vintooꞌva̱jkijidup, je̱pts je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌávup pyítsum toꞌk je̱ ja̱jpax tsojx juuꞌ veꞌe tyukma̱a̱daꞌakup pa̱n nu̱vinxu̱peꞌe je̱ jayu cha̱a̱nada toꞌk it toꞌk naxviijn, je̱tseꞌe ma̱kk du̱yakkutojkjadat, veꞌemeꞌe du̱to̱kimpayo̱ꞌo̱ydat je̱tseꞌe du̱mo̱ꞌo̱dat je̱ ma̱kk tsaachpaatu̱n juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam yakjé̱jip je̱ jyo̱tꞌaꞌnu̱n ka̱jx, je̱ Nteꞌyam, juuꞌ veꞌe nu̱jom du̱ka̱ꞌmika̱jxp. |jqJe̱m tseꞌe pyamé̱tsjada je̱ tsapjo̱o̱tmit atsoꞌox toompada, natyukxo̱jxju̱dupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ o̱o̱jyit lino juuꞌ veꞌe po̱o̱ꞌp je̱ts vaꞌajts, je̱ po̱o̱ꞌp cabállots je̱ꞌe̱ veꞌe tyuktsu̱u̱niduvap. iy Toꞌk tseꞌe je̱ xo̱x du̱jayep juuꞌ veꞌe je̱ nu̱u̱ꞌpu̱n o̱o̱y tumpaatju. Je̱ꞌe̱ pa̱neꞌe du̱tuktsu̱u̱nip je̱ po̱o̱ꞌp caballo, je̱ꞌe̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe xya̱a̱jivap Je̱ Nteꞌyam je̱ Kya̱ts je̱ yꞌAyook. h  Veꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ vyiijn yꞌajaj yꞌatu̱ꞌkx ax joꞌn je̱ ja̱nꞌaye̱e̱ꞌnst. Je̱m tseꞌe kyuvajkm may je̱ corona du̱ma̱a̱da, je̱tseꞌe je̱m toꞌk je̱ ayook javyet du̱jayep juuꞌ veꞌe je̱ꞌe̱jyji ñu̱jaꞌvip. Jg  Vanꞌitts a̱tseꞌe nꞌix je̱ tsapjo̱o̱tmit it yꞌavaꞌach. Je̱m tseꞌe toꞌk je̱ po̱o̱ꞌp caballo. Pa̱n tseꞌe tuktsu̱u̱nijup, je̱ꞌe̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe xya̱a̱j Pa̱neꞌe Du̱kutyoomp Juuꞌ veꞌe Kya̱jtsp, nay veꞌempa, Pa̱neꞌe Tyú̱vam je̱ Jyáyuvin je̱ Jyoojntykin. Tu̱vts je̱ꞌe̱ veꞌe tyo̱kimpayo̱ꞌo̱y je̱tseꞌe du̱yakvinto̱ki pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ Nteꞌyam du̱tsoꞌoxpa̱jktup. ^f5 Vanꞌitts a̱tseꞌe nꞌukvinko̱xkteni je̱ ángeles je̱ts a̱tseꞌe ku̱nvinjaꞌvi ku̱nvintsa̱ꞌki. Ax jidu̱ꞌu̱mts a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe xnu̱u̱jmi: ―Kadi veꞌem mjátu̱ka. Je̱ Nteꞌyam xa a̱tseꞌe nmutuump nmupu̱jkp, veꞌem ax joꞌn miitseꞌe je̱ Nteꞌyam xmutonda xmupa̱kta, mits je̱ts je̱ mꞌutsta je̱ mꞌajchta ma̱a̱t je̱ mꞌutsta je̱ mtsa̱ꞌa̱da juuꞌ veꞌe toꞌk aaj toꞌk jo̱o̱t du̱jaanchjaꞌvidup je̱ ka̱ts je̱ ayook juuꞌ veꞌe je̱ Jesucristo yaktaan, je̱ Nteꞌyam mits vinjava vintsa̱ꞌa̱ga ―jidu̱ꞌu̱mts a̱tseꞌe xnu̱u̱jmi. Ax je̱ꞌe̱da pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱ꞌavaꞌnidup je̱ ka̱ts je̱ ayook juuꞌ veꞌe je̱ Jesucristo yaktaan, ka je̱ yꞌavintso̱ vinmaꞌyu̱napts je̱ꞌe̱ veꞌe kyo̱jtstup, je̱ Espíritu Santo je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ vinmaꞌyu̱n mo̱o̱jyju̱dup je̱tseꞌe veꞌem kyó̱tstat. Je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe du̱tuktsu̱u̱nip je̱ po̱o̱ꞌp caballo k~~|dzzvxx!vMtsLqpfodntmz==JAx u̱u̱ꞌmda, ni vinꞌita tseꞌe xkaꞌo̱ꞌyixumjada je̱tseꞌe viinm nmaajktso̱o̱kumjadat. Ax paaty tseꞌe, ku veꞌe je̱ xa̱a̱j du̱paaty, vanꞌit tseꞌe je̱ Cristo myiijn je̱tseꞌe xkuꞌo̱o̱ꞌkimdi, u̱u̱ꞌmda, tó̱kinax jáyuda. >*uAx ka taayapts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ts o̱y je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam xtoojnjimdinup, nnu̱jaꞌvimdinupeꞌe je̱ts tyú̱vam je̱ꞌe̱ veꞌe ku̱xeꞌe je̱ Nteꞌyam xmo̱ꞌyumda je̱ Espíritu Santo, juuꞌ ka̱jxeꞌe xpa̱a̱jmjimdi je̱ cho̱jku̱n yam njaꞌvin ka̱jxmamda. p)Yax ku tseꞌe juuꞌ nmuténimda, je̱ o̱y jáyuvin tseꞌe njaye̱jpumdup; je̱ts ku veꞌe njaye̱jpumda je̱ o̱y jáyuvin, njaanchjaꞌvimdup tseꞌe je̱ts o̱y je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam xtoojnjimdinup. {(oAx ka ya̱ꞌa̱jyap tseꞌe ntukxo̱o̱jntkumdup, xo̱o̱jntkumduvapeꞌe je̱ tsaachpaatu̱n ka̱jx juuꞌ veꞌe nyaknajxumdup, ku̱x nmu̱jaꞌvimdinupeꞌe je̱ts ku veꞌe je̱ tsaachpaatu̱n nyaknajxumda, nmuténimdup tseꞌe juuꞌ; f'EJe̱ Nteꞌyam tseꞌe xtoojnjimdup je̱ maaꞌyu̱n ku̱xeꞌe je̱ Cristo njaanchjaꞌvimda, xo̱o̱jntkumdup tseꞌe ku̱x nmu̱jaꞌvimdinupeꞌe je̱tseꞌe ntukma̱a̱tjaye̱jpumdinit je̱ Nteꞌyam je̱ mya̱jin. Y& -Je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe ku̱xeꞌe njaanchjaꞌvimda, kaꞌa tseꞌe je̱ Nteꞌyam xto̱kimpa̱ꞌmumda, ijtumdup tseꞌe o̱y jo̱o̱t je̱ꞌe̱ ma̱a̱t je̱ nMa̱ja̱ Vintsá̱namda Jesucristo ka̱jx. ~%ujuuꞌ veꞌe je̱m je̱ jayu kya̱ꞌm yakpa̱a̱mnu je̱tseꞌe xkuꞌo̱o̱ꞌkimdi je̱ nto̱kin ka̱jxamda. Je̱ Nteꞌyamts je̱ꞌe̱ veꞌe du̱yakjoojntykpa̱jknuva je̱tseꞌe o̱y jo̱o̱t nꞌijtumdinit je̱ Nteꞌyam ma̱a̱t.Y$+nay veꞌempa veꞌe u̱u̱ꞌm ka̱jxamda. Je̱ Nteꞌyam tseꞌe xkato̱kimpa̱ꞌmumdup ku̱xeꞌe njaanchjaꞌvimda, je̱ꞌe̱ pa̱neꞌe du̱yakjoojntykpa̱jknuva je̱ nMa̱ja̱ Vintsá̱namda Jesús, l#QAx ka je̱ Abraham ka̱jxjyapts ya̱ꞌa̱ veꞌe yakjatyáñ je̱tseꞌe kyayakto̱kimpu̱u̱jm, " Ax veꞌem tseꞌe, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe je̱ Nteꞌyam du̱kato̱kimpu̱u̱jm je̱ Abraham ku̱xeꞌe jyaanchjaꞌviji. !vinjava tseꞌe tyaajñ je̱ts o̱ꞌyixjupeꞌe je̱ Nteꞌyam je̱tseꞌe du̱kutyónu̱t juuꞌ veꞌe tukvinvaꞌniju. ` 9kaꞌa tseꞌe mye̱jtsvinmaajy je̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ vyaandu̱k du̱nu̱nkakutyónu̱t, yakma̱kkpa̱jkꞌata̱a̱ts tseꞌe je̱ jyaanchjaꞌvin je̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam du̱yakma̱ji du̱yakjaanchi, kOAx ma̱kk tseꞌe je̱ Abraham je̱ Nteꞌyam du̱jaanchjaꞌvi. O̱yameꞌe je̱ jayu vyinmaaydi je̱ts kaꞌa veꞌe yꞌukꞌo̱ꞌyixjini je̱tseꞌe je̱ ónu̱k du̱jayé̱ptat, je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe naꞌavani o̱o̱y tyunveꞌna, mó̱kupx joojnt joꞌn, je̱ts nay veꞌempa veꞌe amá̱jani o̱o̱y je̱ ñu̱da̱ꞌa̱x Sara vyeꞌna, ykAx ó̱yam tseꞌe veꞌem kyeꞌex je̱ts kaꞌa veꞌe yꞌukꞌo̱ꞌyixjini vintso̱ veꞌe je̱ Abraham du̱jayé̱pu̱t je̱ chaan je̱ kyo̱o̱j, jyaanchjaꞌvits je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam, veꞌem ax joꞌn yaktukvinvaꞌni ku veꞌe yaktuknu̱u̱jmi je̱ts je̱ chaan je̱ kyo̱o̱j veꞌe du̱vintsa̱a̱nadap may viijn je̱ naax je̱ kajpu̱n.  Veꞌem xa je̱ꞌe̱ veꞌe ax joꞌn je̱ Kunuuꞌkx Jatyán vyaꞌañ: “Ta̱ xa a̱ts mitseꞌe mpu̱m je̱tseꞌe nu̱may je̱ jayu xtsaanat xko̱o̱jat juuꞌ veꞌe du̱vintsa̱a̱nadap may viijn je̱ naax je̱ kajpu̱n.” Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaꞌañ. Nteeꞌjaꞌvimdupeꞌe je̱ Abraham je̱ja je̱ Nteꞌyam vyinkujk, je̱ Abraham juuꞌ veꞌe du̱jaanchjaꞌvi je̱ Nteꞌyam, juuꞌ veꞌe du̱yakjoojntykpa̱jknuvap je̱ o̱o̱ꞌkpata̱jk je̱tseꞌe du̱yakje̱ja juuꞌ veꞌe kaꞌijtp. ?wAx je̱ꞌe̱ tseꞌe ku̱xeꞌe njaanchjaꞌvimda je̱ Nteꞌyam, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe je̱ Nteꞌyam xtukmutaꞌnumda je̱ maaꞌyu̱n juuꞌ veꞌe je̱ Abraham tyukvinvaꞌni. Nu̱nveꞌemji tseꞌe je̱ Nteꞌyam xtoojnjimda ya̱ maaꞌyu̱n. Ax ka je̱ꞌe̱ ka̱jxjyapts ya̱ꞌa̱ veꞌe ya̱ maaꞌyu̱n je̱ꞌe̱da pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱pana̱jkxtup je̱ Moisés je̱ pyavaꞌnu̱n, tyoojnjipeꞌe je̱ maaꞌyu̱n nu̱jom je̱ꞌe̱da pa̱n pa̱n jatyeꞌe jaanchjaꞌvijidup, veꞌem ax joꞌn je̱ Abraham du̱toojnji ku̱xeꞌe jyaanchjaꞌviji. Ax veꞌem tseꞌe, je̱ jaanchjaꞌvin ka̱jx tseꞌe je̱ jayu yꞌitta je̱ Abraham je̱ chaanda je̱ kyo̱o̱jta. dAKu̱x pa̱n je̱meꞌe je̱ pavaꞌnu̱n, je̱mpa tseꞌe je̱ tsaachpaatu̱n pa̱n kaꞌa veꞌe yakkutyún; ax pa̱n joma tseꞌe je̱ pavaꞌnu̱n kyaꞌit, kaꞌa tseꞌe je̱ jayu du̱kakutyún je̱ pavaꞌnu̱n. Vaꞌan nꞌit du̱nu̱nyaktiju̱ je̱ts je̱ꞌe̱ pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱pana̱jkxtup je̱ pavaꞌnu̱n, pa̱n je̱ꞌe̱jyji xa veꞌe ku̱du̱je̱ꞌe̱iká̱xta nu̱jom ya̱ naxviijnit it, ni vinxú̱pats je̱ꞌe̱ veꞌe kyatún ku veꞌe je̱ Nteꞌyam yakjaanchjáva, ni vinxú̱pats je̱ꞌe̱ veꞌe kyatoompa juuꞌ veꞌe je̱ jayu je̱ Nteꞌyam tyukvinvaꞌni. ^5 Je̱ Nteꞌyam xa veꞌe du̱tukvinvaꞌni je̱ Abraham je̱ts jye̱ꞌe̱dapeꞌe je̱ chaan je̱ kyo̱o̱j nu̱jom ya̱ naxviijnit it. Ax je̱ vaandu̱k tseꞌe juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam yaktaan, ka je̱ꞌe̱ ka̱jxapts je̱ꞌe̱ veꞌe du̱yaktaajñ ku̱xeꞌe je̱ Abraham ku̱du̱kutyuujn je̱ pavaꞌnu̱n, je̱ꞌe̱ ka̱jxeꞌe ku̱xeꞌe je̱ Nteꞌyam du̱jaanchjaꞌvi. Je̱ts ku̱x tseꞌe du̱jaanchjaꞌvi, paaty tseꞌe kyato̱kimpa̱a̱jmji. pY Nay veꞌempa tseꞌe je̱ jayu pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ ixtaꞌnu̱n du̱niꞌkxmidup du̱ko̱jmidup je̱tseꞌe du̱jaanchjávada je̱ Nteꞌyam, je̱ꞌe̱da tseꞌe du̱teeꞌjaꞌviduvap je̱ Abraham je̱ꞌe̱ ka̱jx ku veꞌe je̱ Nteꞌyam du̱jaanchjaꞌviduva ax joꞌn je̱ Abraham jyaanchjaꞌviji joꞌn ku veꞌe kaꞌanum du̱niꞌkxma du̱ko̱jma vyeꞌna je̱ ixtaꞌnu̱n. Je̱ vaandu̱k juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam yaktaan ku̱xeꞌe je̱ Abraham jyaanchjaꞌviji a; U̱xꞌo̱o̱k tseꞌe je̱ ixtaꞌnu̱n yakpa̱a̱jmji je̱tseꞌe veꞌem nu̱java tyaajñ je̱ts je̱ꞌe̱ ka̱jxeꞌe je̱ Nteꞌyam kyato̱kimpa̱a̱jmji ku̱xeꞌe du̱jaanchjaꞌvi. Ax veꞌem tseꞌe, je̱ jayu pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ ixtaꞌnu̱n du̱kaniꞌkxmidup du̱kako̱jmidup je̱tseꞌe du̱jaanchjávada je̱ Nteꞌyam, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱teeꞌjaꞌvidup je̱ ju̱jpit jayu Abraham je̱ꞌe̱ ka̱jx ku veꞌe je̱ Nteꞌyam du̱jaanchjaꞌvi. Y+ ¿Ax vinꞌit tseꞌe kyato̱kimpa̱a̱jmji, ku veꞌe tá̱vani je̱ Abraham je̱ ixtaꞌnu̱n yakpu̱u̱jmja vyeꞌna, ukpu̱ kaꞌanumeꞌe? Kaꞌanum xa veꞌe je̱ ixtaꞌnu̱n yakpu̱u̱jmja vyeꞌna. 9 ¿Toꞌk je̱ꞌe̱jyjidats ya̱ꞌa̱ vineꞌe ya̱ xo̱o̱jntku̱n pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ ixtaꞌnu̱n du̱niꞌkxmidup du̱ko̱jmidup? Ax kaꞌa tseꞌe, nay veꞌempa veꞌe pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ ixtaꞌnu̱n du̱kaniꞌkxmidup du̱kako̱jmidup. Ta̱ts a̱tseꞌe njaꞌa juuꞌ veꞌe vaamp je̱p Kunuuꞌkx Jatyán ku̱jxp jidu̱ꞌu̱m: “Jyaanchjaꞌvi xa veꞌe je̱ Abraham je̱ Nteꞌyam, ax je̱ꞌe̱ tseꞌe ku̱xeꞌe du̱jaanchjaꞌvi, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe je̱ Nteꞌyam kyato̱kimpa̱a̱jmji.” .Uveꞌem tseꞌe, xo̱o̱n xa je̱ꞌe̱ veꞌeda pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ tyo̱kin je̱ Nteꞌyam katukkuve̱jtju̱dup. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe je̱ David vyaajñ. ]3Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaajñ:Xo̱o̱n je̱ꞌe̱ veꞌeda pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ Nteꞌyam tyo̱kinmeeꞌkxp,
je̱ꞌe̱da pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ tyó̱kinda veꞌemji yaknajxu̱xju̱dup; {oYa̱ꞌa̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ David tyij ku veꞌe du̱ꞌavaꞌni je̱ xo̱o̱jntku̱n juuꞌ veꞌe je̱ jayu jyayejpp pa̱n pa̱neꞌe je̱ Nteꞌyam kyato̱kimpa̱a̱m ka je̱ꞌe̱ ka̱jxap ku veꞌe du̱tuujn juuꞌ veꞌe o̱y. 7gAx pa̱n kaꞌa tseꞌe je̱ jayu ti du̱tún je̱tseꞌe je̱ tyo̱kin ñu̱vaꞌatsju̱t, je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam du̱jaanchjáva, je̱ jyaanchjaꞌvin ka̱jx tseꞌe je̱ Nteꞌyam kyato̱kimpu̱mju̱, je̱ Nteꞌyam, juuꞌ veꞌe du̱kato̱kimpa̱a̱mp je̱ tó̱kinax jayu. b=Pa̱n je̱m xa veꞌe je̱ toompa juuꞌ veꞌe tu̱tyún je̱tseꞌe yakmujoy, ka nu̱nveꞌemjyapts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ jyoꞌyu̱n yakma̱ꞌa̱, je̱ꞌe̱ ka̱jxeꞌe yakma̱ꞌa̱ ku̱xeꞌe yaktukmuyo̱ja. veKu̱x jidu̱ꞌu̱meꞌe vyaꞌañ je̱ Kunuuꞌkx Jatyán: “Jyaanchjaꞌvi xa veꞌe je̱ Abraham je̱ Nteꞌyam, ax je̱ꞌe̱ tseꞌe ku̱xeꞌe du̱jaanchjaꞌvi, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe je̱ Nteꞌyam kyato̱kimpa̱a̱jmji.” $APa̱n je̱ Nteꞌyam xa veꞌe ku̱kyato̱kimpa̱a̱jmji je̱ꞌe̱ ka̱jx ku veꞌe du̱tuujn juuꞌ veꞌe o̱y, ku̱ñamyá̱jiji tseꞌe je̱ Abraham. Ax kaꞌa tseꞌe tii juuꞌ veꞌe je̱ Abraham tyoon juuꞌ ka̱jxeꞌe ku̱ñatyukmá̱jiji je̱ja je̱ Nteꞌyam vyinkujk.   Pa̱n veꞌem xa je̱ꞌe̱ veꞌe, ¿tya̱jx tseꞌe je̱ Nteꞌyam du̱kato̱kimpu̱u̱jm je̱ nju̱jpit jáyuvamda Abraham? } s¿Veꞌemts ya̱ꞌa̱ vineꞌe du̱tij je̱ts kaꞌa veꞌe du̱ꞌuktso̱jkni je̱tseꞌe nkutyoꞌnumdat je̱ pavaꞌnu̱n juuꞌ veꞌe je̱ Moisés yakmo̱o̱y? ¡Ni vintso̱va xa je̱ꞌe̱ veꞌe veꞌem kyayaktij! Ku xa veꞌe je̱ Jesucristo njaanchjaꞌvimda, ntukꞌíxumdupts u̱u̱ꞌmeꞌe je̱ts o̱y je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Moisés je̱ pyavaꞌnu̱n.y ktoꞌkji xa veꞌe je̱ Nteꞌyam. Kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ jayu du̱to̱kimpu̱m juuꞌ veꞌe du̱niꞌkxmip du̱ko̱jmip je̱ ixtaꞌnu̱n je̱tseꞌe je̱ Jesucristo du̱jaanchjáva, ni kaꞌavats je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ jayu du̱to̱kimpa̱a̱mpa juuꞌ veꞌe du̱kaniꞌkxmip du̱kako̱jmip je̱ ixtaꞌnu̱n je̱tseꞌe je̱ Jesucristo du̱jaanchjáva. u c¿Tis, je̱ israeejlit jáyuji nꞌiteꞌe je̱ Nteꞌyam du̱Nteꞌyamidup? ¿Kaꞌats je̱ꞌe̱ vineꞌe du̱Nteꞌyamiduva pa̱n pa̱n jatyeꞌe ka je̱ israeejlit jáyuvap? Vaꞌajts xa veꞌe yaknu̱java je̱ts veꞌempa veꞌe, 9 kAx veꞌem tseꞌe, kaꞌa tseꞌe je̱ Nteꞌyam du̱to̱kimpu̱m je̱ jayu juuꞌ veꞌe je̱ jaanchjaꞌvin du̱jaye̱jptup, kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe tyun ku veꞌe je̱ jayu du̱kutyonuvaꞌanda je̱ Nteꞌyam je̱ pyavaꞌnu̱n je̱ts je̱ꞌe̱ ka̱jxeꞌe je̱ Nteꞌyam kyato̱kimpá̱mjadat. iKKu̱x tseꞌe veꞌem, ¿vintso̱seꞌe yꞌó̱yat je̱tseꞌe je̱ jayu ñamyá̱jajat? ¡Ni vintso̱va xa je̱ꞌe̱ veꞌe kyaꞌo̱ya! ¿Ax tya̱jxts je̱ꞌe̱ veꞌe kyaꞌo̱ya? Je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe ku veꞌe je̱ jayu du̱kakutyún je̱ pavaꞌnu̱n, je̱ jaanchjaꞌvin ka̱jxji veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ jayu du̱kato̱kimpu̱m. #Ax u̱xyam tseꞌe, je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe je̱ Cristo yꞌukꞌa̱a̱ꞌk, nu̱ke̱ꞌxnatá̱ka tseꞌe tyañ je̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe du̱kuve̱jt nu̱jom je̱ jayu je̱ tyo̱kin. To̱kimpayo̱ꞌyp xa je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam ax joꞌn du̱paaꞌty du̱ꞌake̱e̱ga, kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe du̱to̱kimpu̱m je̱ jayu pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱jaanchjaꞌvidup je̱ Jesús. |qJe̱ Nteꞌyam tseꞌe du̱yaknu̱ke̱ꞌxnata̱jki je̱ja je̱ jayu vyinkujk je̱ Cristo, juuꞌ veꞌe ukꞌo̱o̱ꞌk je̱ jayu je̱ tyo̱kin ka̱jx, veꞌem tseꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ jyo̱tꞌaꞌnu̱n ñáxu̱t ku veꞌe je̱ Jesucristo yakjaanchjáva. Veꞌem tseꞌe du̱tuujn je̱tseꞌe je̱ jayu du̱nu̱jávadat je̱ts tyuumpeꞌe je̱ Nteꞌyam juuꞌ veꞌe pyaatyp yꞌake̱e̱guip, myuteni tseꞌe je̱ to̱kin juuꞌ veꞌe je̱ jayu tyoondu, kaꞌa tseꞌe jatyji du̱tukkuvejt. [/Ax je̱ Nteꞌyam tseꞌe je̱ jayu je̱ maaꞌyu̱n du̱toojnjip, je̱ Cristo Jesús ka̱jxts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ jayu du̱kato̱kimpu̱m ku̱x je̱ Cristo veꞌe du̱tuknu̱vaats je̱ jayu je̱ tyo̱kin. q[Ta̱ xa veꞌe nu̱jom je̱ jayu tyo̱kintonda, ni pa̱na tseꞌe du̱kahꞌama̱a̱daaga je̱tseꞌe du̱tónu̱t juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam cha̱jkp, nu̱jom tseꞌe du̱mujékumada je̱ Nteꞌyam je̱ mya̱jin je̱ jyaanchin. H Nu̱jom tseꞌe pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱jaanchjaꞌvidup je̱ Jesucristo, kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam tyo̱kimpá̱mjada; ni pá̱nats je̱ꞌe̱ veꞌe kyaviijnkꞌíxju̱. zmAx u̱xyam tseꞌe nu̱ke̱ꞌxnatá̱ka tyañ vintso̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ jayu du̱kato̱kimpu̱m ka je̱ꞌe̱ ka̱jxap ku veꞌe je̱ pavaꞌnu̱n yakkutyún. Pyaatyp yꞌake̱e̱guipts ya̱ꞌa̱ veꞌe ax joꞌn vyaꞌañ je̱p je̱ Moisés pyavaꞌnu̱n ku̱jxp je̱ts juuꞌ veꞌe jyavye̱jttu je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpata̱jkta.  Kaꞌa xa veꞌe pa̱n pa̱neꞌe du̱kutyoomp je̱ pavaꞌnu̱n, paaty tseꞌe, kaꞌa veꞌe pa̱n pa̱neꞌe je̱ Nteꞌyam ñu̱nkato̱kimpu̱u̱mp je̱ pavaꞌnu̱n ka̱jx, ku̱x je̱ pavaꞌnu̱n ka̱jxeꞌe yaknu̱java je̱ts tó̱kinax jayu u̱u̱ꞌmeꞌeda. Kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam du̱to̱kimpu̱m je̱ jayu juuꞌ veꞌe je̱ Jesús du̱jaanchjaꞌvip &ENnu̱jaꞌvimdup xa veꞌe je̱ts nu̱jom juuꞌ jatyeꞌe ijtp je̱p je̱ Moisés pyavaꞌnu̱n ku̱jxp, je̱ jayu ka̱jxtats je̱ꞌe̱ veꞌe pa̱n pa̱n jatyeꞌe ijttup je̱p pavaꞌnu̱n paꞌtkup, ax veꞌem tseꞌe nu̱jom je̱ jayu yꞌamo̱ꞌtka̱jxtinit je̱tseꞌe toꞌk ka̱ꞌa̱jyji je̱ jayu du̱nu̱ꞌatsó̱vadat je̱m je̱ Nteꞌyam vyinkojkm ti veꞌe tu̱du̱tonda tu̱du̱ko̱tsta. vekaꞌa tseꞌe je̱ Nteꞌyam du̱tsa̱ꞌa̱gada. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe je̱ Kunuuꞌkx Jatyán vyaꞌañ. [~/Kaꞌa tseꞌe du̱nu̱jávada vintso̱ veꞌe o̱y jo̱o̱t jyoojntykadat, }yakmaꞌttup xa je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ jayu je̱ ña̱a̱ꞌ je̱ tyooꞌ,
tsaachvinmaayp tseꞌe je̱ jayu du̱yaktanda. d|Ama̱kk tseꞌe je̱ tyek du̱tuknomda je̱tseꞌe je̱ jayu du̱yakꞌo̱o̱ꞌktat, ]{3ma̱kk tseꞌe je̱ jayu du̱tukyaktsaachada je̱ kya̱tsta je̱ yꞌayookta, Kz Veꞌem ax joꞌn je̱ o̱o̱ꞌkpa jot xyuuꞌk axa̱a̱ꞌkp juuꞌ veꞌe avaꞌajts,
nay veꞌempa tseꞌe axa̱a̱ꞌkp tyunyakmo̱tu juuꞌ veꞌe kyo̱jtstup.Je̱ tyo̱o̱tsts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ jayu tyukvinꞌa̱a̱ꞌndup,
je̱ xa̱vat joꞌnts je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe kyo̱jtstup, ay; anañu̱joma tseꞌe du̱maso̱o̱ktini je̱ Nteꞌyam je̱ tyooꞌ,
anañu̱joma xa veꞌe je̱ Nteꞌyam du̱katoojnjada,
kaꞌa veꞌe pa̱n pa̱neꞌe je̱ yꞌo̱y je̱ꞌe̱ du̱toomp, ni pa̱na. vxe Kaꞌa tseꞌe pa̱n kya̱tsu̱vinmo̱tuvuvaꞌañ,
ni pa̱na veꞌe je̱ Nteꞌyam du̱kaꞌixta, 3w_ Veꞌem xa je̱ꞌe̱ veꞌe ax joꞌn je̱ Kunuuꞌkx Jatyán vyaꞌañ:Kaꞌa xa veꞌe pa̱n ni pa̱na juuꞌ veꞌe tu̱v jáyuvip joojntykip, ni toꞌka. v ¿Vintso̱seꞌe? U̱u̱ꞌmda, je̱ israeejlit jáyuda, ¿nu̱yojk o̱y u̱u̱ꞌmeꞌeda je̱ts kaꞌa veꞌe je̱ viijnk jáyuda? ¡Ni vintso̱va xa veꞌe nu̱yojk o̱y nkaꞌijtumda! Ta̱ xa a̱ts miitseꞌe vaꞌajts ntukꞌixta je̱ts je̱ja veꞌe to̱kin ja̱a̱t yꞌitta pa̱n pa̱n jatyeꞌe israeejlit jáyuda je̱ts nay veꞌempa pa̱n pa̱n jatyeꞌe ka je̱ꞌe̱pta. Tu!Je̱ts jidu̱ꞌu̱mpa: “¿Tya̱jx tseꞌe nkatoꞌnumda je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱ je̱tseꞌe jyé̱jat je̱ yꞌo̱y je̱ꞌe̱?” Ax je̱m tseꞌe je̱ jayu juuꞌ a̱a̱tseꞌe veꞌem xtukpako̱jtstup, veꞌemeꞌe vyaꞌanda je̱ts ya̱ꞌa̱ a̱a̱tseꞌe je̱ jayu ntukꞌixp. Ax pa̱n pa̱n jaty tseꞌe veꞌem vaandup, tsaachpaaꞌttapts je̱ꞌe̱ veꞌe, veꞌem ax joꞌn du̱vinmátsjada. Tum tó̱kinax xa veꞌe je̱ jayu anañu̱joma @tyAx pa̱n je̱meꞌe je̱ jayu juuꞌ veꞌe vaamp: Pa̱n taayimdup tseꞌe je̱tseꞌe veꞌem o̱y ñu̱ke̱ꞌxnatá̱kat je̱ts kyutyuumpeꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook je̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam nu̱yojk yakma̱ja yakjaancha yꞌijtnit, ¿tya̱jx tseꞌe je̱ Nteꞌyam xtukkuve̱jtumdat ya̱ to̱kin? s ¡Ni vintso̱va xa veꞌe veꞌem nkavaꞌnumdat! Ku̱x pa̱n ku̱du̱kapaaꞌty ku̱du̱kahꞌake̱e̱ga xa veꞌe juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam tyuump, kaꞌa tseꞌe ku̱yꞌo̱ꞌyixju̱ je̱tseꞌe du̱to̱kimpayo̱ꞌo̱yu̱t anañu̱joma je̱ jayu. rAx pa̱n ntoꞌnumdup tseꞌe je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱ je̱ts je̱ꞌe̱ ka̱jxeꞌe nyaknu̱ke̱ꞌxnata̱jkimda je̱ts tu̱v je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam tyuump, ¿vaꞌnumdapts vineꞌe je̱ts ka ó̱yap je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam du̱tún ku veꞌe xyaktsaachpaatumda? (Veꞌem a̱ts ya̱ꞌa̱ veꞌe nꞌamo̱tutu̱va ax joꞌn je̱ jayu vyinmay.) 0qY¡Kaꞌa xa je̱ꞌe̱ veꞌe du̱nu̱nkakutyónu̱t, kyutyónup je̱ꞌe̱ veꞌe! O̱yameꞌe toꞌk ka̱ꞌa̱jyji je̱ jayu tyaaya, kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam tyaaya. Veꞌem xa je̱ꞌe̱ veꞌe ax joꞌn je̱ Kunuuꞌkx Jatyán vyaꞌañ:Ni pa̱na xa veꞌe kyavaꞌanu̱t je̱ts kaꞌa veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ jayu du̱to̱kimpayo̱ꞌo̱y ax joꞌn du̱paaꞌty du̱ꞌake̱e̱ga,
nu̱jom tseꞌe du̱kuvá̱ktat je̱ts tu̱v je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam tyo̱kimpayo̱ꞌo̱y. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaꞌañ. p%Ax pa̱n je̱m tseꞌe je̱ israeejlit jayu juuꞌ veꞌe du̱kakutyoondu je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook juuꞌ veꞌe natyukpa̱jkju̱du je̱tseꞌe du̱kutyóndat, ¿je̱ꞌe̱ ka̱jxts vineꞌe je̱ Nteꞌyam du̱kakutyoompat je̱ vaandu̱k juuꞌ veꞌe pya̱a̱m? &oEToomp xa veꞌe o̱o̱y, may viijn tseꞌe tyun. Mutoꞌk viijn, je̱ israeejlit jayu xa veꞌe je̱ Nteꞌyam tyukka̱ta̱jki je̱ kya̱ts je̱ yꞌayook. on YKu̱x tseꞌe veꞌem, ¿tits je̱ꞌe̱ veꞌe ñu̱nvaꞌanu̱t ku veꞌe je̱ jayu yꞌit israeejlit jayu, ukpu̱ jómats je̱ꞌe̱ veꞌe, tyoꞌnu̱xju̱t ku veꞌe je̱ jayu du̱janiꞌkxma du̱jako̱jma je̱ ixtaꞌnu̱n? jmMje̱ꞌe̱ je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe veꞌem ijttup je̱p ñiꞌkx kyo̱pk akujkp, pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ ixtaꞌnu̱n ma̱a̱t je̱m jyaꞌvin ka̱jxm, je̱ ixtaꞌnu̱n juuꞌ veꞌe je̱ Espíritu Santo pa̱ꞌmu̱xju̱du je̱m jyaꞌvin ka̱jxm, ka je̱ ixtaꞌnu̱nap juuꞌ veꞌe je̱ jayu du̱niꞌkxmidup du̱ko̱jmidup ku̱x veꞌemeꞌe je̱ Moisés je̱ pyavaꞌnu̱n vyaꞌañ. Je̱ jayu juuꞌ veꞌe je̱ ixtaꞌnu̱n ma̱a̱t je̱m jyaꞌvin ka̱jxm, o̱yts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam ñu̱kó̱tsaja, je̱ jayu je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe ko̱ꞌo̱ñu̱ko̱jtsijup.lKaꞌa xa je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌisraeejlitjáyuvada pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ ixtaꞌnu̱n du̱niꞌkxmidup du̱ko̱jmidup; kJe̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe je̱ ixtaꞌnu̱n du̱kaniꞌkxmip du̱kako̱jmip je̱tseꞌe du̱kutyún je̱ Moisés je̱ pyavaꞌnu̱n, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱yaknu̱ke̱ꞌxnatá̱kap je̱ts mvinmajtsjup mitseꞌe je̱ tsaachpaatu̱n, ku̱x ó̱yameꞌe je̱ pavaꞌnu̱n jatyáñ xjajayep je̱tseꞌe je̱ ixtaꞌnu̱n xjaniꞌkxma xjako̱jma, kaꞌa tseꞌe je̱ pavaꞌnu̱n xkutyún. j)Ax pa̱n pa̱n tseꞌe je̱ ixtaꞌnu̱n kayakpa̱a̱jmjip je̱tseꞌe du̱kutyún juuꞌ jatyeꞌe ijtp je̱p je̱ Moisés pyavaꞌnu̱n ku̱jxp, veꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌe ax joꞌn je̱ ixtaꞌnu̱n ku̱yakpa̱a̱jmji joꞌn je̱tseꞌe du̱niꞌkxmat du̱ko̱jmat. diAPa̱n mkutyuump xa mitseꞌe je̱ Moisés je̱ pyavaꞌnu̱n, mtoꞌnu̱xjup tseꞌe ku veꞌe je̱ ixtaꞌnu̱n myakpa̱a̱jmji je̱tseꞌe xniꞌkxmat xko̱jmat je̱tseꞌe nu̱java tyánu̱t je̱ts israeejlit jayu mitseꞌe; ax pa̱n kaꞌa tseꞌe xkutyún, veꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌe ax joꞌn je̱ ixtaꞌnu̱n ku̱mkayakpa̱a̱jmji. hVaamp xa veꞌe je̱ Kunuuꞌkx Jatyán: “Pa̱n pa̱n jaty xa veꞌe ka je̱ israeejlit jáyuvap, vyinko̱jtspe̱jttupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ꞌe̱ ka̱jx juuꞌ veꞌe mtoondup mko̱jtstup ka ó̱yap.” Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaꞌañ. ;goMnamyá̱jijup xa mitseꞌe ku̱x mjayejppeꞌe je̱ pavaꞌnu̱n, ax yakvintsa̱ꞌkintó̱kidup tseꞌe je̱ jayu je̱ Nteꞌyam ku̱xeꞌe mits xkakutyún je̱ pavaꞌnu̱n. f#Mvaamp xa veꞌe je̱ts kaꞌa veꞌe yꞌo̱ya je̱tseꞌe je̱ jayu je̱ navya̱jku̱n du̱yakvintsa̱ꞌkintó̱kidat. ¿Ax myakvintsa̱ꞌkintó̱kipts mitseꞌe je̱ navya̱jku̱n? Mko̱ꞌo̱yjaꞌvip xa veꞌe je̱ apa̱mnaxta juuꞌ veꞌe je̱ jayu vyinjaꞌvidup vyintsa̱ꞌkidup. ¿Ax myakpítsumpts mitseꞌe juuꞌ veꞌe yo̱jxtup je̱p tu̱jkp joma veꞌe yakvintsa̱ꞌa̱gada? ce?Mtukꞌixp xa mitseꞌe je̱ viijnk jayu. ¿Tya̱jx tseꞌe viinm mkanatyukꞌixju̱? Mtukkaꞌamaayp xa veꞌe je̱ts kaꞌa veꞌe yꞌo̱ya je̱tseꞌe je̱ jayu mye̱e̱ꞌtsu̱t. ¿Ax mme̱e̱ꞌtspts mitseꞌe? dyMnayjaꞌvijupeꞌe je̱ts mꞌo̱ꞌyixjupeꞌe je̱tseꞌe xtukꞌíxtat je̱ꞌe̱ pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱katinu̱jaꞌvidup. Veꞌemts mitseꞌe mnayjávaja ax joꞌn je̱ yakꞌixpa̱jkpa ku̱mꞌijt juuꞌ veꞌe du̱yakꞌixpa̱jkp je̱ piꞌk ónu̱kta. Mjaanchjaꞌvip tseꞌe je̱ts je̱ pavaꞌnu̱n ka̱jxeꞌe yaknu̱java nu̱jom juuꞌ jatyeꞌe tyú̱vam. [c/Vinjava tseꞌe mtañ je̱ts o̱o̱yeꞌe juuꞌ xtunnu̱java je̱ts je̱ꞌe̱ ka̱jxeꞌe mnayjávaja je̱ts mꞌo̱ꞌyixjupeꞌe je̱tseꞌe je̱ jayu xtuknu̱jávat juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam cha̱jkp, veꞌem tseꞌe kyo̱o̱ꞌkꞌijttinit ax joꞌn je̱ jayu juuꞌ veꞌe ijttup je̱ja kupiꞌijts kuko̱o̱ꞌts it ja̱a̱t. dbAVeꞌem tseꞌe mnayjávaja je̱ts mnu̱jaꞌvinupeꞌe juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam cha̱jkp, je̱tseꞌe mnayjávaja je̱ts je̱ pavaꞌnu̱n ka̱jxeꞌe xnu̱java juuꞌ veꞌe o̱y je̱ts juuꞌ veꞌe ka ó̱yap. {aoAx mits tseꞌe mvaamp je̱ts israeejlit jayu mitseꞌe je̱ts o̱yeꞌe mnayjávaja je̱ Moisés je̱ pyavaꞌnu̱n ka̱jx, mnamyá̱jijup tseꞌe ku̱xeꞌe je̱ Nteꞌyam mvinko̱o̱jnji je̱tseꞌe mꞌijtnit je̱ꞌe̱ je̱ jyayu. `#Veꞌem tseꞌe jyátu̱t je̱ xa̱a̱j ku veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ jayu je̱ Jesucristo ka̱jx du̱to̱kimpayo̱ꞌynit je̱ ka ó̱yap ka̱jx juuꞌ veꞌe yuꞌuts yakꞌijttup je̱m jyaꞌvin ka̱jxmda. Tyoonnupts ya̱ꞌa̱ veꞌe veꞌem ax joꞌn yꞌíxuva je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook juuꞌ a̱tseꞌe ntukkaꞌamaayp. Je̱ israeejlit jayu je̱ts je̱ Moisés je̱ pyavaꞌnu̱n _je̱ jyoojntykin ka̱jx tseꞌe du̱yaknu̱ke̱ꞌxnatá̱kada je̱ts jyaye̱jptupeꞌe javyet je̱ pavaꞌnu̱n je̱m jyaꞌvin ka̱jxmda, je̱ vyinmaꞌyu̱n ka̱jx tseꞌe du̱nu̱jávada pa̱n o̱y je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe tyoondup uk pa̱n kaꞌa. x^iAx je̱ꞌe̱da pa̱n pa̱n jatyeꞌe ka je̱ israeejlit jáyuvap je̱ts ka je̱ pavaꞌnu̱n ma̱a̱tap, kuts je̱ꞌe̱ veꞌe du̱tonda ax joꞌn je̱ pavaꞌnu̱n vyaꞌañ, je̱m tseꞌe jyaꞌvin ka̱jxmda je̱ pavaꞌnu̱n yꞌit, r]] Ku̱x kaꞌa veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ jayu du̱kato̱kimpu̱m pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱ꞌamo̱tunajxtup je̱ pavaꞌnu̱n je̱tseꞌe du̱kakutyonda; je̱ꞌe̱da veꞌe kyato̱kimpu̱u̱mp pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱kutyoondup. \ Nu̱jom xa veꞌe pa̱n pa̱n jatyeꞌe to̱kintoondup je̱tseꞌe du̱kajaye̱pta je̱ Moisés je̱ pyavaꞌnu̱n, vintó̱kidapts je̱ꞌe̱ veꞌe ó̱yameꞌe du̱kajaye̱pta je̱ pavaꞌnu̱n; je̱ts pa̱n pa̱n jatyeꞌe to̱kintoondup, ó̱yam tseꞌe du̱jajaye̱pta je̱ Moisés je̱ pyavaꞌnu̱n, yakto̱kimpayo̱ꞌydinupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ pavaꞌnu̱n ka̱jx. g[G Ku̱x je̱ Nteꞌyam, kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ jayu du̱viijnkꞌíx toꞌk jadoꞌk. BZ} Ax yꞌo̱yjaꞌvipts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱tseꞌe o̱y du̱toojnjinit je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe du̱toondup je̱ yꞌo̱y je̱ꞌe̱, o̱y jo̱o̱t tseꞌe yꞌijttinit je̱ꞌe̱ ma̱a̱t, tooꞌva̱jkp tseꞌe je̱ israeejlit jayu, nay veꞌempa tseꞌe pa̱n pa̱n jatyeꞌe ka je̱ꞌe̱pta. \Y1 Tsaachpaattinupts je̱ꞌe̱ veꞌe nu̱jom pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱toondup juuꞌ veꞌe ka ó̱yap, tooꞌva̱jkp tseꞌe je̱ israeejlit jayu, nay veꞌempa tseꞌe pa̱n pa̱n jatyeꞌe ka je̱ꞌe̱pta. &XEAx myo̱o̱ynup tseꞌe je̱ tsaachpaatu̱n je̱ꞌe̱da pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ yꞌavintso̱ vinmaꞌyu̱n du̱yaktoondup, pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱kakuva̱jktup juuꞌ veꞌe pyaatyp yꞌake̱e̱guip, je̱ts pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱pana̱jkxtup je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱. lWQmyo̱o̱ynupeꞌe je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp je̱ꞌe̱da pa̱n pa̱n jatyeꞌe kanooꞌkxtup je̱tseꞌe du̱tóndat juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam cha̱jkp. Veꞌem tseꞌe du̱tonda ku̱x cho̱jktupeꞌe je̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam chó̱kjadat, je̱tseꞌe yꞌo̱tyoꞌnu̱xjadat, je̱tseꞌe xa̱ꞌma ka̱jx jyoojntykidinit. zVmMyo̱o̱ynupts je̱ꞌe̱ veꞌe toꞌk jadoꞌk pa̱n vintso̱ veꞌe juuꞌ jaty tu̱du̱tún tu̱du̱ka̱ts: U1Ax kaꞌa tseꞌe xmasa̱ꞌa̱k, ma̱kkeꞌe o̱o̱y je̱ mkuvajk xtumpu̱m. Ax je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe ku̱xeꞌe veꞌem xtun, o̱o̱y tseꞌe je̱ tsaachpaatu̱n mtunyakmo̱o̱ynit ku veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ jayu je̱ tyo̱kin du̱tukkuvé̱tu̱t je̱ xa̱a̱j ku veꞌe ñu̱ke̱ꞌxnatá̱kat je̱ts to̱kimpayo̱ꞌyp je̱ꞌe̱ veꞌe pa̱n vintso̱ veꞌe du̱paaꞌty du̱ꞌake̱e̱ga. DT¿Uk mko̱ꞌo̱yjaꞌvipeꞌe je̱ maaꞌyu̱n juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam mtoꞌnu̱xjup je̱tseꞌe du̱mutena je̱ ka ó̱yap juuꞌ veꞌe mtuump? ¿Kaꞌa veꞌe xnu̱java je̱ts je̱ꞌe̱ ka̱jxeꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ maaꞌyu̱n mtoꞌnu̱xju̱ je̱tseꞌe xmaso̱o̱knit je̱ mko̱ꞌo̱y joojntykin? rS]Ax mits tseꞌe mvaamp je̱ts vyinmajtsju̱dupeꞌe je̱ tsaachpaatu̱n pa̱n pa̱n jatyeꞌe ka je̱ israeejlit jáyuvap, je̱tseꞌe veꞌem mjátkiva, ¿veꞌemeꞌe mvinmay je̱ts kaꞌa veꞌe je̱ Nteꞌyam mtukkuvé̱tju̱t? ZR-Yaknu̱jaꞌvinup xa veꞌe je̱ts to̱kimpayo̱ꞌypeꞌe je̱ Nteꞌyam ax joꞌn du̱paaꞌty du̱ꞌake̱e̱ga, tyukkuvé̱tupts je̱ꞌe̱ veꞌe pa̱n pa̱neꞌe je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱ du̱toomp. SQ !Nu̱njajtpeꞌe ku veꞌe nu̱toꞌk vyaꞌanu̱t je̱ts vyinmajtsju̱dupeꞌe je̱ tsaachpaatu̱n je̱ jayu juuꞌ veꞌe ka je̱ israeejlit jáyuvap. Mits, jyapa̱na mitseꞌe, ku veꞌe veꞌem mvaꞌañ, kaꞌa tseꞌe xnu̱nkakuvá̱ku̱t je̱ts mkanu̱jaꞌvipeꞌe. Ku veꞌe mvaꞌañ je̱ts vyinmajtsju̱dupeꞌe je̱tseꞌe chaachpaattinit, mnatyo̱kimpa̱a̱jmjuvap xa mitseꞌe, ku̱x nay vanxu̱ppa xa je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ mitseꞌe mtuump. 4P c Ñu̱jaꞌvidupts je̱ꞌe̱ veꞌe o̱y je̱ts vyinmajtsju̱dupeꞌe je̱ o̱o̱ꞌku̱n je̱ꞌe̱ pa̱n pa̱n jatyeꞌe veꞌem du̱toondup. O̱yam tseꞌe vyeꞌema, ka je̱ꞌe̱jyap tseꞌe tyoondup, tyukxo̱o̱jntktuvapts je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe je̱ viijnk jayu veꞌem jyátkiduva.lO Skaꞌa tseꞌe du̱vinmó̱tuda juuꞌ veꞌe o̱y, kaꞌa tseꞌe du̱kutyonda je̱ yꞌayook, kaꞌa tseꞌe juuꞌ du̱ko̱jtsꞌo̱yavaꞌanda, nay kaꞌa tseꞌe je̱ tso̱jku̱n ukpu̱ je̱ tukmo̱ꞌtu̱n du̱jaye̱pta. ~N wpyako̱jtstup tseꞌe je̱ jayu, je̱ Nteꞌyam tseꞌe kyatso̱jktup, vinko̱jtspe̱jttup, namyá̱jijidup, natyijju̱dup, myutaayvaattup tseꞌe je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱, kaꞌa tseꞌe je̱ tyeeꞌ ukpu̱ je̱ tyaak du̱ka̱tsa̱pa̱kta, M Tum to̱kintoondup tseꞌe, tum ka ó̱yap tseꞌe juuꞌ veꞌe pyana̱jkxtup, ñasꞌayo̱ꞌvidup tseꞌe juuꞌ, ñu̱ko̱ꞌo̱vyinmaꞌyidup tseꞌe je̱ myujayu, e̱jkju̱dup jo̱tꞌaajnju̱dup tseꞌe ku veꞌe juuꞌ kyaꞌo̱ꞌyixjada ax joꞌn je̱ viijnk jayu, yakjayuꞌo̱o̱ꞌktup, nachoꞌoxpa̱jkju̱dup, vinꞌa̱a̱ꞌndup, ijttup tseꞌe kutaay, ako̱tsu̱toonkidup, OL Ku̱x tseꞌe du̱katso̱kta je̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam du̱jaaꞌmyé̱tstat, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe je̱ Nteꞌyam myaso̱o̱kjidini je̱tseꞌe viinm ñaajkkutojku̱xjada pa̱n vintso̱ veꞌe je̱ kyo̱ꞌo̱y vinmaꞌyu̱n ña̱ꞌmu̱xjada, veꞌem tseꞌe du̱tonda juuꞌ veꞌe kyapaatyp kyahꞌake̱e̱guip. *K ONay veꞌempa tseꞌe je̱ yaaꞌtya̱jk du̱maso̱o̱ktuva ax joꞌn pyu̱ma je̱tseꞌe je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk du̱ma̱a̱tꞌíttat, aamp to̱o̱ypts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱m jyaꞌvin ka̱jxmda je̱tseꞌe ñamya̱a̱tꞌítjadat ayaaꞌtya̱jk. Ax tso̱ꞌo̱tyoꞌnu̱nts je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe je̱ yaaꞌtya̱jk natyoꞌnu̱xju̱dup vimpit atu̱j. Je̱ tyo̱kin ka̱jxta tseꞌe ñaajkvintó̱kijada. OJ Je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe je̱ Nteꞌyam myaso̱o̱kjidini je̱tseꞌe yakkutojku̱xjadat je̱ ka ó̱yap juuꞌ veꞌe cho̱jktup, je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk paat tseꞌe je̱ vyinmaꞌyu̱n du̱yaktiktsnu ax joꞌn pyu̱ma je̱tseꞌe tya̱ꞌa̱xta̱jkat, je̱tseꞌe du̱pana̱jkxta juuꞌ jatyeꞌe veꞌem ka pú̱map. PI Veꞌem tseꞌe du̱tonda ku̱xeꞌe du̱katso̱kta je̱tseꞌe du̱nu̱jávadat je̱ Nteꞌyam je̱ tyu̱v jye̱ꞌe̱, je̱ꞌe̱ tseꞌe jyaanchjaꞌvidup juuꞌ veꞌe taay je̱tseꞌe du̱vinjávada du̱vintsa̱ꞌa̱gada juuꞌ jatyeꞌe je̱ Nteꞌyam pya̱a̱m, kaꞌa tseꞌe je̱ Nteꞌyam viinm du̱vinjávada du̱vintsa̱ꞌa̱gada, je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe du̱vinmajtsjup je̱tseꞌe xa̱ꞌma ka̱jx yakma̱ja yakjaancha yꞌijtnit. Amén. QH Je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe je̱ Nteꞌyam myaso̱o̱kjidini je̱tseꞌe du̱tóndat je̱ ka ó̱yap juuꞌ veꞌe cho̱jktup; ax viijnkts je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe tyoondup toꞌk jadoꞌk. |G sKaꞌa tseꞌe du̱yakmá̱jada du̱yakjaanchada je̱ Nteꞌyam, juuꞌ veꞌe ni je̱ vinꞌita kaꞌo̱o̱ꞌkup; je̱ apa̱mnax tseꞌe tyukvintíktstup. Yꞌapa̱mnajxtup tseꞌe je̱ jayu, juuꞌ veꞌe o̱o̱ꞌktup, je̱ je̱yyva tá̱nu̱k, je̱ tá̱nu̱k juuꞌ veꞌe maktaaxk tékax, je̱ts je̱ tsaaꞌn, je̱ꞌe̱ tseꞌe vyinjaꞌvidup vyintsa̱ꞌkidup. ^F 7Viji kej veꞌe jyanatyijjada, ax kaꞌa tseꞌe du̱nu̱jávada juuꞌ veꞌe o̱y. E  Jyanu̱jaꞌvidupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ts je̱meꞌe je̱ Nteꞌyam, ax kaꞌa tseꞌe du̱vintsa̱ꞌa̱gada ax joꞌn du̱vinmachju̱ joꞌn, kaꞌa tseꞌe je̱ kuko̱jtsu̱n du̱mo̱o̱yduva, je̱ꞌe̱ veꞌe vyinmaaydup pyayo̱ꞌydup juuꞌ jatyeꞌe katoomp, vimpijttinu tseꞌe je̱ jyaꞌvinda ka ó̱yap, kaꞌa tseꞌe du̱ꞌukvinmó̱tudini je̱ yꞌo̱y je̱ꞌe̱. 1D ]O̱yameꞌe kyayakꞌix vintso̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam Ntyeꞌyama, je̱ꞌe̱ vintso̱ veꞌe yꞌit je̱ts je̱ ma̱kkin juuꞌ veꞌe jyayejpp xa̱ꞌma ka̱jx, yaknu̱jaꞌvipts je̱ꞌe̱ veꞌe vanꞌítani ku veꞌe ya̱ it cho̱o̱ꞌntk je̱ts u̱xyam paat je̱ꞌe̱ ka̱jx juuꞌ veꞌe tyoon. Ax kaꞌa tseꞌe du̱nu̱nkakuvá̱ktat je̱ts kaꞌa veꞌe yꞌo̱ꞌyixjidi vintso̱ veꞌe ku̱du̱nu̱jaꞌvidi. "C ?Pa̱n vintso̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam yakꞌixa, vaꞌajts xa ya̱ꞌa̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam du̱yaknu̱ke̱ꞌxnata̱jki je̱ja je̱ꞌe̱ vyinkujkta. =B uNu̱ke̱ꞌxnatá̱ka xa veꞌe tyañ je̱ts myuꞌe̱jkjupeꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ jayu pa̱n pa̱n jatyeꞌe kavintsa̱ꞌkijidup je̱tseꞌe tyo̱kintonda. Je̱ ka ó̱yap juuꞌ veꞌe tyoondup, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱yaktsoꞌoxjajtp je̱tseꞌe je̱ jayu du̱nu̱jávadat je̱ tyu̱v je̱ꞌe̱. c3~,|m{yzy1w3trpomlk>jihg ed)c{baa2_^] [ZXWVTTNSaRPcOhNL7J2IFDCBA(@L?x=Pa̱n ti veꞌe toojnjup ko̱jtsjup, nꞌama̱a̱daaguimdup tseꞌe ku̱x xputa̱jkimdup u̱u̱ꞌm je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Cristo, juuꞌ veꞌe o̱o̱y xtuntso̱jkumdup. R$Veꞌem xa je̱ꞌe̱ veꞌe ax joꞌn je̱ Kunuuꞌkx Jatyán vyaꞌañ:Ku̱x njaanchjaꞌvip a̱a̱ts mitseꞌe,
je̱ꞌe̱ ka̱jxts a̱a̱tseꞌe je̱ jayu xyakꞌo̱o̱ꞌkuvaꞌanda,
veꞌem xa a̱a̱tseꞌe ax joꞌn je̱ carnero juuꞌ veꞌe na̱jkx du̱yakꞌo̱o̱ꞌkta. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaꞌañ. s _#Kaꞌa xa veꞌe pa̱n juuꞌ veꞌe o̱ꞌyixjup je̱tseꞌe juuꞌ du̱tónu̱t je̱tseꞌe xko̱o̱ꞌktso̱jkumdinit je̱ Cristo. O̱yam tseꞌe ntsaachpaatumda, ntsaachvinmaꞌyumda, je̱ jayu xjomtoꞌnumda xtitoꞌnumda, xkatihꞌijtjimda juuꞌ veꞌe nkaꞌyumdap nꞌookumdap, xkatihꞌijtjimda juuꞌ veꞌe nnatyukxo̱jxumjadap, yaja kutsa̱ꞌa̱ga ja̱a̱t nꞌijtumda, ukpu̱ je̱ jayu xyakꞌo̱o̱ꞌkuvaꞌnumda, xtso̱jkumdupts u̱u̱ꞌm je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Cristo. 3 _"¿Pa̱n tseꞌe o̱ꞌyixjup je̱tseꞌe du̱to̱kimpá̱mu̱t je̱ Nteꞌyam je̱ jyayu? Je̱ Cristo xa veꞌe kuꞌo̱o̱ꞌkijidu, je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam yakjoojntykpa̱jkjinuva je̱tseꞌe yꞌit je̱ja je̱ Nteꞌyam yꞌakaꞌyu̱n paꞌayi joma veꞌe xnu̱nooꞌkxtkimda. A {!¿Pa̱nts vineꞌe vaꞌanup je̱ts to̱kin ma̱a̱t je̱ꞌe̱ veꞌeda pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ Nteꞌyam vyinko̱o̱ndu? ¡Je̱ Nteꞌyam tseꞌe viinm kato̱kimpa̱a̱jmju̱du! a ; Kaꞌa tseꞌe je̱ Nteꞌyam du̱kayakjajty je̱tseꞌe je̱ yꞌOnu̱k yꞌo̱o̱ꞌku̱t, yakjajteꞌe, je̱ yꞌOnu̱k tseꞌe vaan je̱ vintsa̱ꞌkin ku veꞌe xkuꞌo̱o̱ꞌkimdi. Je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe ku veꞌe veꞌem du̱tuujn, ¿vintso̱ts u̱u̱ꞌmeꞌe je̱ꞌe̱ ma̱a̱t xkamo̱ꞌyumdat nu̱jom je̱ yꞌo̱y je̱ꞌe̱? / WPa̱n veꞌem xa veꞌe, ¿vintso̱seꞌe nvaꞌnumdat? Pa̱n je̱ Nteꞌyameꞌe u̱u̱ꞌm ma̱a̱tta, ¿pa̱nts u̱u̱ꞌm nꞌiteꞌe xtsoꞌoxpa̱jkumdap? c?Ax je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam ñu̱pa̱a̱jmtki je̱tseꞌe yꞌijttinit je̱ yꞌónu̱kta, je̱ꞌe̱ tseꞌe yaaxji; je̱ts je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe yaaxji, je̱ꞌe̱ tseꞌe kyato̱kimpa̱a̱m; je̱ts je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe kyato̱kimpa̱a̱m, je̱ꞌe̱ tseꞌe ñu̱pa̱a̱jmtki je̱tseꞌe je̱ ma̱jin du̱jaye̱jptinit. _7Je̱ Nteꞌyam tseꞌe du̱nu̱jaꞌvip pa̱n pa̱neꞌe ijttinup je̱ꞌe̱ je̱ yꞌónu̱kta kaꞌanumeꞌe ya̱ it cho̱o̱ꞌndu̱k vyeꞌna, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱nu̱pa̱a̱jmtki je̱tseꞌe yꞌijttinit ax joꞌn je̱ yꞌOnu̱k, veꞌem tseꞌe je̱ yꞌOnu̱k du̱nu̱má̱jinit du̱nu̱jaanchinit je̱ja nu̱may yꞌuts akujkta. eCNnu̱jaꞌvimdinupeꞌe je̱ts pa̱n ti veꞌe toojnjup ko̱jtsjup, tyuumpts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam vintso̱ veꞌe du̱yakjé̱jinit je̱ yꞌo̱y je̱ꞌe̱ je̱ꞌe̱ ka̱jxta pa̱n pa̱n jatyeꞌe tso̱jkju̱dup je̱tseꞌe du̱yaaxjidi, veꞌem ax joꞌn du̱nu̱pa̱a̱jmtki je̱tseꞌe yꞌijttinit je̱ꞌe̱ je̱ jyáyuda. KAx je̱ Nteꞌyam, juuꞌ veꞌe je̱ jayu je̱ jyaꞌvin du̱tukꞌixnajxp, ñu̱jaꞌvipts je̱ꞌe̱ veꞌe pa̱n ti vinmaꞌyu̱neꞌe je̱ Espíritu Santo jyayejpp, ku̱x je̱ Espíritu Santo, myunooꞌkxtkpts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ jyayu ka̱jxta, veꞌem ax joꞌn je̱ Nteꞌyam du̱tsa̱k joꞌn. <qNay veꞌempa tseꞌe, ó̱yameꞌe nkahꞌama̱a̱daaguimda je̱tseꞌe ma̱kk aaj ma̱kk jo̱o̱t je̱ Nteꞌyam nmuko̱jtsumdat, ku̱x kaꞌa veꞌe nnu̱jaꞌvimda vintso̱ veꞌe ntsapko̱jtsumdat ax joꞌn du̱paaꞌty du̱ꞌake̱e̱ga, viinm tseꞌe je̱ Espíritu Santo je̱ Nteꞌyam du̱munooꞌkxtu̱k u̱u̱ꞌm ka̱jxta je̱ ayook ma̱a̱t juuꞌ veꞌe xkaꞌo̱ꞌyixumju̱dup vintso̱ veꞌe nko̱jtsvaatsumdat. mSAx ku tseꞌe nꞌaꞌíxumda juuꞌ veꞌe nkaꞌíxumdup, veꞌem tseꞌe du̱tsa̱k je̱tseꞌe toꞌk aaj toꞌk jo̱o̱t nmuténimdat je̱ tsaachpaatu̱n vanꞌit paat ku veꞌe tyoojnjinit juuꞌ veꞌe nꞌaꞌíxumdup. V%Je̱ Nteꞌyam tseꞌe xmo̱ꞌyumdu je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp ku̱xeꞌe njaanchjaꞌvimda je̱ts tónjup kó̱tsjup je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam kyo̱jts. Ax pa̱n ta̱ tseꞌe ku̱tyunju̱ juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam kyo̱jts, kaꞌa tseꞌe ku̱nꞌukꞌaꞌíxumdini je̱ts tónjupnum je̱ꞌe̱ veꞌe. Ni pa̱na veꞌe ti du̱ko̱o̱ꞌkꞌaꞌíxnit ku veꞌe tá̱vani du̱ꞌix juuꞌ veꞌe kyaꞌixpna. "=Ax ka je̱ꞌe̱jyap tseꞌe veꞌem jajtp, veꞌem u̱u̱ꞌmeꞌe nyaknajxumduva je̱ tsaachvinmaꞌyu̱n, o̱o̱y tseꞌe ntuntso̱jkumda je̱tseꞌe jye̱ꞌyat je̱ xa̱a̱j ku veꞌe tyiktská̱xu̱t ya̱ nniꞌkxamda ya̱ nkó̱pkamda, u̱u̱ꞌmda, juuꞌ veꞌe du̱jaye̱jptup je̱m jyaꞌvin ka̱jxmda je̱ Espíritu Santo. Ku veꞌe je̱ Espíritu Santo tya̱jki yam njaꞌvin ka̱jxmamda, je̱ꞌe̱ tseꞌe je̱ mutooꞌva̱jkp maaꞌyu̱n juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam xtoojnjimdu ku veꞌe njaanchjaꞌviꞌukvaꞌnumdi. Veꞌem ax joꞌn je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk yꞌu̱j yaꞌaxy ku veꞌe je̱ yꞌónu̱k jye̱javaꞌañ, nay veꞌempa tseꞌe u̱xyam paat nu̱jom juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam pya̱a̱m, je̱ꞌe̱ tseꞌe ijtp ax joꞌn je̱ pa̱jkpa je̱ aampa ku̱du̱jayejp. b=je̱ xa̱a̱j ku veꞌe kyo̱o̱ꞌkmaꞌtnit juuꞌ veꞌe pya̱a̱m, je̱ xa̱a̱j ku veꞌe je̱ yꞌónu̱kta je̱ ma̱jin o̱o̱y du̱tunjayé̱ptat je̱tseꞌe kyo̱o̱ꞌkꞌijttinit joma veꞌe je̱ to̱kin. $~AÑu̱pa̱a̱jmtki tseꞌe je̱ Nteꞌyam je̱tseꞌe kyatoꞌnu̱xju̱t juuꞌ veꞌe pya̱a̱m. Je̱ Nteꞌyamts je̱ꞌe̱ veꞌe viinm du̱nu̱pa̱a̱jmtki vintso̱ veꞌe yꞌítu̱t juuꞌ veꞌe pya̱a̱m; juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam pya̱a̱m, kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe ñañu̱pa̱a̱jmtkiji vintso̱ veꞌe yꞌítu̱t. O̱yam tseꞌe vyeꞌema, ñu̱pa̱a̱jmtkits je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam }yNu̱jom juuꞌ jatyeꞌe je̱ Nteꞌyam pya̱a̱m, veꞌem xa je̱ꞌe̱ veꞌe ax joꞌn o̱o̱y ku̱du̱tuntso̱jkti je̱tseꞌe myiinnit je̱ xa̱a̱j ku veꞌe je̱ Nteꞌyam du̱yaknu̱ke̱ꞌxnatá̱kat pa̱n pa̱n jatyeꞌe yꞌónu̱kip. x|iNnu̱jaꞌvinupts a̱tseꞌe je̱ts pa̱n vinxu̱peꞌe u̱xyam je̱ tsaachpaatu̱n nyaknajxumda, kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe tii ku veꞌe ntukmuꞌaꞌixmojkimdat ma̱a̱t je̱ ma̱jin juuꞌ veꞌe njaye̱jpumdinup u̱xꞌo̱o̱k. g{GAx je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe ku veꞌe nꞌijtumda je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌónu̱kta, njaye̱jpumdinup tseꞌe nu̱jom je̱ yꞌo̱y je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam tyukmutsa̱jkp je̱ jyáyuda, ntukma̱a̱tjaye̱jpumduvap tseꞌe je̱ Cristo je̱ yꞌo̱y je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam xtukmutso̱jkumdup: ku̱x pa̱n tsaachpaatumdupeꞌe ax joꞌn je̱ Cristo chaachpaaty, ntukma̱a̱tjaye̱jpumdinup tseꞌe je̱ mya̱jin. Je̱ ma̱jin juuꞌ veꞌe miimp zJe̱ Espíritu Santo tseꞌe xtuknu̱jaꞌvimdinup yam njaꞌvin ka̱jxmamda je̱ts je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌónu̱k u̱u̱ꞌmeꞌeda. y+Ku̱x je̱ Espíritu Santo, juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam mpa̱ꞌmu̱xju̱du je̱m mjaꞌvin ka̱jxmda, kaꞌa je̱ꞌe̱ veꞌe mꞌake̱e̱ꞌyajada je̱tseꞌe mꞌíttat jadoꞌk nax je̱ tsa̱ꞌa̱ga ma̱a̱t; je̱ Espíritu Santo ka̱jxeꞌe nꞌijtumda je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌónu̱kta, je̱ꞌe̱ tseꞌe xputa̱jkimdup je̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam nmuko̱jtsumda jidu̱ꞌu̱m: “Tata.” NxJe̱ꞌe̱da pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱ka̱tsu̱pa̱jktup je̱ Espíritu Santo, juuꞌ veꞌe ijtp je̱m je̱ Nteꞌyam jyaꞌvin ka̱jxm, je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌónu̱ktats je̱ꞌe̱ veꞌeda. @wy Pa̱n mjoojntykidupeꞌe ax joꞌn xtso̱kta je̱ mꞌavintso̱ vinmaꞌyu̱n ka̱jxta, xa̱ꞌma ka̱jx tseꞌe mtsaachpaattinit. Ax pa̱n je̱ Espíritu Santo ka̱jx tseꞌe xkatonda je̱ to̱kin juuꞌ veꞌe mtonuvaandup je̱ mꞌavintso̱ vinmaꞌyu̱n ka̱jxta, xa̱ꞌma ka̱jx tseꞌe mjoojntykidinit. Xv) Ax veꞌem tseꞌe, utsta ajchta utsta tsa̱ꞌa̱da, je̱p xa veꞌe juuꞌ veꞌe tun vinko̱pk je̱tseꞌe ntoꞌnumdat, ka je̱ꞌe̱p tseꞌe nyaktoꞌnumdap ya̱ nꞌavintso̱ vinmaꞌyu̱namda. u# Pa̱n ijtpeꞌe je̱ Espíritu Santo je̱m mjaꞌvin ka̱jxmda, vanꞌit tseꞌe je̱ Nteꞌyam, juuꞌ veꞌe du̱yakjoojntykpa̱jknuva je̱ Jesús ku veꞌe yꞌukꞌa̱a̱ꞌk, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱mo̱o̱ynuvap je̱ joojntykin je̱ mniꞌkxta je̱ mko̱pkta juuꞌ veꞌe o̱o̱ꞌkp. Je̱ Espíritu Santo ka̱jx tseꞌe veꞌem du̱tónu̱t, juuꞌ veꞌe ijtp je̱m mjaꞌvin ka̱jxmda. >tu Je̱ts pa̱n joojntykipts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Cristo je̱m mjaꞌvin ka̱jxmda, ó̱yameꞌe je̱ mniꞌkxta je̱ mko̱pkta yꞌo̱o̱ꞌku̱t je̱ to̱kin ka̱jx, joojntykipts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ mjo̱o̱tta je̱ mjaꞌvinda je̱ꞌe̱ ka̱jx ku veꞌe o̱y jo̱o̱t mꞌitta je̱ Nteꞌyam ma̱a̱t. s/ Ax miitsta, kaꞌa tseꞌe mjoojntykada je̱tseꞌe xyaktóndat je̱ mꞌavintso̱ vinmaꞌyu̱nda; je̱ꞌe̱ ka̱jxeꞌe je̱tseꞌe xtóndat juuꞌ veꞌe cha̱jkp je̱ Espíritu Santo, juuꞌ veꞌe ijtp je̱m je̱ Nteꞌyam jyaꞌvin ka̱jxm, je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe je̱ Espíritu Santo yꞌijtpa je̱m mjaꞌvin ka̱jxmda. Pa̱n pa̱n tseꞌe du̱kajaye̱jpp je̱m jyaꞌvin ka̱jxm je̱ Espíritu Santo, juuꞌ veꞌe ijtp je̱m je̱ Cristo jyaꞌvin ka̱jxm, kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Cristo du̱jáyuva. SrAx veꞌem tseꞌe, kaꞌa tseꞌe yꞌo̱ꞌyixjada je̱tseꞌe du̱tóndat juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam cha̱jkp je̱ꞌe̱da pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱yaktoondup je̱ yꞌavintso̱ vinmaꞌyu̱nda. qJe̱ꞌe̱da pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ yꞌavintso̱ vinmaꞌyu̱n du̱yakvinkó̱pkidup, choꞌoxpa̱jktupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam ku̱x kaꞌa veꞌe ñapyá̱mjada je̱p je̱ Nteꞌyam pyavaꞌnu̱n paꞌtkup, ni kaꞌa tseꞌe yꞌo̱ꞌyixjada. ,pQJe̱ jayu juuꞌ veꞌe joojntykidup je̱tseꞌe du̱tóndat je̱ yꞌavintso̱ vinmaꞌyu̱nda, yꞌana̱jkxidupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ tsaachpaatu̱n juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtnup; ax je̱ jayu juuꞌ veꞌe joojntykidup je̱tseꞌe du̱tóndat juuꞌ veꞌe je̱ Espíritu Santo cha̱jkp, yꞌana̱jkxidupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ o̱y jo̱o̱t je̱ts je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp. oyJe̱ꞌe̱da pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱yaktoondup je̱ yꞌavintso̱ vinmaꞌyu̱nda, yakvinkó̱pkidupts je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe cho̱jktup je̱ yꞌavintso̱ vinmaꞌyu̱n ka̱jxta; ax je̱ꞌe̱da pa̱n pa̱n jatyeꞌe joojntykidup ax joꞌn je̱ Espíritu Santo du̱tsa̱k, yakvinkó̱pkidupts je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe je̱ Espíritu Santo cha̱jkp. :nmVeꞌem tseꞌe je̱ Nteꞌyam du̱tuujn je̱tseꞌe ntoꞌnumdat juuꞌ veꞌe pyaatyp yꞌake̱e̱guip, veꞌem ax joꞌn je̱ pavaꞌnu̱n vyaꞌañ, u̱u̱ꞌmda, juuꞌ veꞌe joojntykidup ax joꞌn je̱ Espíritu Santo du̱tsa̱k, kaꞌa veꞌe nyaktoꞌnumda ya̱ nꞌavintso̱ vinmaꞌyu̱namda. m'Ax juuꞌ tseꞌe kaꞌo̱ꞌyixjup je̱tseꞌe yaktónu̱t je̱ Moisés je̱ pyavaꞌnu̱n ka̱jx, je̱ꞌe̱ ka̱jx ku veꞌe je̱ jayu yꞌitta je̱m je̱ to̱kin kya̱ꞌm, je̱ꞌe̱ tseꞌe je̱ Nteꞌyam tyoon je̱ yꞌOnu̱k ka̱jx. Kye̱jx tseꞌe je̱ yꞌOnu̱k yaja naxviijn jayu niꞌkxax kó̱pkax, veꞌem ax joꞌn je̱ jayu juuꞌ veꞌe to̱kintoondup je̱ ñiꞌkxta je̱ kyo̱pkta. Ku veꞌe yꞌijt yaja naxviijn jayu niꞌkxax kó̱pkax, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱kuve̱jt je̱ nu̱may jayu je̱ tyo̱kin. NlKu̱x je̱ Espíritu Santo, juuꞌ veꞌe je̱ jayu du̱mo̱o̱yp je̱ joojntykin ku̱xeꞌe toꞌk muk yꞌitta je̱ Cristo Jesús ma̱a̱t, je̱ꞌe̱ts a̱tseꞌe xka̱ꞌmip je̱ts a̱tseꞌe veꞌem xꞌo̱ꞌyixju̱ je̱ts a̱tseꞌe nko̱o̱ꞌkto̱kintoonnit je̱ts a̱tseꞌe nkatsaachpaaꞌtu̱t xa̱ꞌma ka̱jx. k !Ax veꞌem tseꞌe, kaꞌa xa veꞌe je̱ Nteꞌyam du̱to̱kimpu̱m pa̱n pa̱n jatyeꞌe ijttup toꞌk muk je̱ Cristo Jesús ma̱a̱t. _j7¡Nkuko̱jtsjip xa a̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam! O̱ꞌyixjupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ts a̱tseꞌe xtuknu̱vaꞌatsu̱t je̱ nMa̱ja̱ Vintsá̱namda Jesucristo ka̱jx. Ax je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe, jidu̱ꞌu̱m a̱tseꞌe nꞌit. Toꞌk viijn, yam nvinmaꞌyu̱n ka̱jxm a̱tseꞌe nnu̱java vintso̱ a̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam nmutónu̱t nmupá̱ku̱t; jadoꞌk viijn, tó̱kints je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ a̱tseꞌe ntuump ya̱ nꞌavintso̱ winmaꞌyu̱n ka̱jx.9ik¡Ayo̱o̱v xa veꞌe a̱ts ya̱ njo̱o̱t! ¿Pa̱nts a̱ts vineꞌe xtuknu̱vaꞌatsup ya̱ niꞌkx ya̱ ko̱pk juuꞌ a̱tseꞌe je̱ o̱o̱ꞌku̱n xtukꞌana̱jkxip? Th!Ax nꞌixpts a̱tseꞌe je̱ts je̱peꞌe a̱ts nmiꞌkx nko̱pk akujkp juuꞌ veꞌe du̱tsoꞌoxpa̱jkp je̱ yꞌo̱y je̱ꞌe̱ juuꞌ a̱tseꞌe nnu̱jaꞌvip yam nvinmaꞌyu̱n ka̱jxm. Je̱ꞌe̱ juuꞌ a̱tseꞌe njayejpp yap nmiꞌkx nko̱pk akujkp, je̱ꞌe̱ts a̱tseꞌe xka̱ꞌmip je̱ts a̱tseꞌe nto̱kintónu̱t. kgOYam a̱ts njo̱o̱t njaꞌvin ka̱jxm, ntsa̱jkpts a̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ pyavaꞌnu̱n. Bf}Ax veꞌem tseꞌe, jidu̱ꞌu̱m xa a̱tseꞌe njaty. Ku xa a̱tseꞌe njatonuvaꞌañ je̱ yꞌo̱y je̱ꞌe̱, je̱ꞌe̱jyamts a̱tseꞌe ntuump je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱. \e1Ax pa̱n ntuumpts a̱tseꞌe juuꞌ a̱tseꞌe njakatonuvaampy, kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌukꞌá̱tsini juuꞌ veꞌe veꞌem du̱toomp, je̱ tó̱kineꞌe juuꞌ veꞌe ijtp yam a̱ts njaꞌvin ka̱jxm. #d?Njatonuvaampyts a̱tseꞌe je̱ yꞌo̱y je̱ꞌe̱, ax je̱ꞌe̱jyamts a̱tseꞌe ntuump je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱ juuꞌ a̱tseꞌe nkatonuvaampy. c7Nnu̱jaꞌvip a̱tseꞌe je̱ts je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱ veꞌe ijtp yap a̱ts nmiꞌkx nko̱pk akujkp, je̱ꞌe̱ts a̱tseꞌe ntijp a̱ts ya̱ nꞌavintso̱ vinmaꞌyu̱n. O̱yam a̱tseꞌe njatonuvaꞌañ je̱ yꞌo̱y je̱ꞌe̱, kaꞌats a̱tseꞌe xꞌo̱ꞌyixju̱. ?bwAx veꞌem tseꞌe, ka á̱tsapts je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ a̱tseꞌe ntuump, je̱ to̱kin juuꞌ veꞌe ijtp yam a̱ts njaꞌvin ka̱jxm, je̱ꞌe̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe du̱toomp. 'aGAx pa̱n je̱ꞌe̱ts a̱tseꞌe ntuump juuꞌ a̱tseꞌe nkatsa̱jkp, nkuvu̱jkpts a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ts o̱y je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ pavaꞌnu̱n. O`Kaꞌa xa a̱tseꞌe nnu̱java ti a̱tseꞌe ntuump. Kaꞌats a̱tseꞌe ntun juuꞌ a̱tseꞌe njatsa̱jkp je̱ts a̱tseꞌe ntónu̱t; je̱ꞌe̱ a̱tseꞌe ntuump juuꞌ a̱tseꞌe nkatsa̱jkp. H_ Yaknu̱jaꞌvip xa veꞌe je̱ts je̱ Nteꞌyam ka̱jx je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Moisés je̱ pyavaꞌnu̱n. Ax a̱ts, jayu juuꞌ veꞌe o̱o̱ꞌkp, je̱ to̱kin a̱tseꞌe xka̱ꞌmip. `^9 ¿Ax vintso̱ tseꞌe? ¿Ya̱ yꞌo̱y je̱ꞌe̱ a̱ts vineꞌe xyaktaan ax joꞌn a̱tseꞌe a̱a̱ꞌk ku̱nꞌijt? ¡Ni vintso̱va xa a̱tseꞌe veꞌem nkayaktaajñ! Je̱ to̱kin a̱tseꞌe veꞌem xyaktaan. Ku̱x a̱tseꞌe nkakutyuujn je̱ yꞌo̱y je̱ꞌe̱, je̱ꞌe̱ ka̱jxts a̱tseꞌe je̱ to̱kin xyaktaajñ ax joꞌn a̱tseꞌe a̱a̱ꞌk ku̱nꞌijt je̱tseꞌe nu̱ke̱ꞌxnatá̱ka tyánu̱t je̱ts ti je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ to̱kin. Ax veꞌem tseꞌe, je̱ pavaꞌnu̱n ka̱jx xa veꞌe nu̱ke̱ꞌxnatá̱ka tyañ je̱ts o̱o̱y je̱ꞌe̱ veꞌe kyatunꞌo̱ya je̱ to̱kin. P] Ax veꞌem tseꞌe, vaꞌajts xa je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Moisés je̱ pyavaꞌnu̱n. Nu̱jom tseꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ pyavaꞌnu̱n, vaꞌajtsts je̱ꞌe̱ veꞌe, o̱y, pyaatyp yꞌake̱e̱guip. X\) Je̱ pavaꞌnu̱n ka̱jx tseꞌe je̱ to̱kin du̱paaty vintso̱ a̱tseꞌe xvinꞌa̱a̱ꞌnu̱t, je̱ pavaꞌnu̱n ka̱jxts a̱tseꞌe je̱ to̱kin xyaktaajñ ax joꞌn a̱tseꞌe a̱a̱ꞌk ku̱nꞌijt. d[A Je̱ pavaꞌnu̱n juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam ñu̱pa̱a̱jmtki je̱ts a̱tseꞌe xa̱ꞌma ka̱jx njoojntykinit, je̱ pavaꞌnu̱n ka̱jxts a̱tseꞌe nyakpu̱u̱jm je̱ts a̱tseꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ntsaachpaatnit. 4Za Joojntykip a̱tseꞌe nveꞌna ku a̱tseꞌe nkanu̱jávana vyeꞌna je̱ pavaꞌnu̱n juuꞌ a̱tseꞌe xtukꞌixp je̱ts a̱tseꞌe nkatónu̱t je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱. Ax kuts a̱tseꞌe nnu̱java je̱ts je̱ Nteꞌyameꞌe vaamp je̱ts kaꞌa a̱tseꞌe ntónu̱t juuꞌ veꞌe ka ó̱yap, vanꞌit tseꞌe je̱ to̱kin ñaajkma̱kkpa̱jkji je̱ts a̱tseꞌe nꞌijt ax joꞌn a̱tseꞌe ku̱nꞌa̱a̱ꞌk joꞌn. j Y1Ax ku̱x tseꞌe je̱ pavaꞌnu̱n veꞌem vyaꞌañ, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe je̱ to̱kin du̱paaty vintso̱ a̱tseꞌe xtukmutsó̱ku̱t juuꞌ jatyeꞌe ka ó̱yap. Pa̱n kaꞌa xa veꞌe je̱ pavaꞌnu̱n ku̱yꞌit, kaꞌa tseꞌe je̱ to̱kin ti ma̱kkin du̱jayep. EX¿Ax vintso̱ tseꞌe ku̱nvaꞌnumda? ¿Jadi to̱kin je̱ꞌe̱ vineꞌe je̱ Moisés je̱ pyavaꞌnu̱n? ¡Ni vintso̱va xa veꞌe veꞌem nkavaꞌnumdat! Je̱ pavaꞌnu̱n ka̱jxts a̱tseꞌe nnu̱java je̱ts ti je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ to̱kin. Kaꞌa a̱tseꞌe ku̱nnu̱jaꞌvi pa̱n ti je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe yaktijp nasꞌayo̱va pa̱n kaꞌa veꞌe je̱ pavaꞌnu̱n vyaꞌañ: “Kaꞌa tseꞌe ti xnasꞌayó̱vadat.” PWAx u̱xyam tseꞌe, kaꞌa xa veꞌe je̱ Moisés je̱ pyavaꞌnu̱n xꞌukyakkutojkjimdini. O̱yam tseꞌe xyakkutojkjimda yꞌijt, ijtumdup tseꞌe ax joꞌn ku̱nꞌo̱o̱ꞌkumdini je̱ja je̱ pavaꞌnu̱n vyinkujk, nmutoꞌnumdup nmupa̱jkumdup tseꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ joojntykin ka̱jx juuꞌ veꞌe je̱ Espíritu Santo yajkyp, kaꞌa tseꞌe yꞌukveꞌemini ax joꞌn je̱ Nteꞌyam nmutoꞌnumdi nmupa̱jkumdi je̱ ju̱jpit pavaꞌnu̱n ka̱jx juuꞌ veꞌe javyet. “Je̱ꞌe̱jyamts a̱tseꞌe ntuump je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱ juuꞌ a̱tseꞌe nkatonuvaampy” )VKKu̱x namvaateꞌe njoojntykimdi je̱tseꞌe nyaktoꞌnumdi ya̱ nꞌavintso̱ vinmaꞌyu̱namda, nu̱yojk tseꞌe ntunto̱kintonuvaꞌnumdi ku̱x je̱meꞌe je̱ Moisés je̱ pyavaꞌnu̱n, je̱ tsaachpaatu̱nts je̱ꞌe̱ veꞌe yakjé̱jip nu̱jom juuꞌ veꞌe ntoꞌnumdup yꞌijt. U{Nay veꞌempats miitseꞌeda, utsta ajchta utsta tsa̱ꞌa̱da, je̱ o̱o̱ꞌkpa joꞌn tseꞌe mꞌitta je̱ja je̱ Moisés je̱ pyavaꞌnu̱n vyinkujk je̱ꞌe̱ ka̱jx ku veꞌe toꞌk muk mꞌitta je̱ Cristo ma̱a̱t, veꞌem tseꞌe mꞌitta ax joꞌn je̱ꞌe̱ ma̱a̱t ku̱mꞌo̱o̱ꞌkti. Je̱ꞌe̱ xa veꞌe je̱ Nteꞌyam yakjoojntykpa̱jknuva ku veꞌe yꞌukꞌa̱a̱ꞌk, mje̱ꞌe̱ijidupts miits je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe veꞌem je̱ Nteꞌyam xmutoondinit xmupa̱jktinit. LTAx veꞌem tseꞌe, pa̱n tyukma̱a̱tjayejppts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ ka̱ts je̱ viijnk yaaꞌtya̱jk ku veꞌe joojntykipna je̱ ñu̱yaaꞌy, yakvintsa̱ꞌkintó̱kipts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ navya̱jku̱n. Ax pa̱n o̱o̱ꞌknup tseꞌe je̱ ñu̱yaaꞌy, yakjajtyp tseꞌe je̱ pavaꞌnu̱n je̱tseꞌe je̱ viijnk yaaꞌtya̱jk du̱pá̱ku̱t, kaꞌa tseꞌe je̱ navya̱jku̱n du̱yakvintsa̱ꞌkintó̱ki ku veꞌe yaaꞌvya̱jktíktsnuva. ]S3Pa̱n yaaꞌvyú̱kani tseꞌe toꞌk je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk, pavaꞌañ tseꞌe yꞌit je̱ts kaꞌa veꞌe je̱ ñu̱yaaꞌy du̱maso̱ꞌo̱ku̱t pa̱n vinxu̱peꞌe jyoojntyka. Ax pa̱n o̱o̱ꞌkp tseꞌe je̱ ñu̱yaaꞌy, kaꞌa tseꞌe je̱ pavaꞌnu̱n yꞌuktoonni juuꞌ veꞌe vaamp je̱ts kaꞌa veꞌe du̱maso̱ꞌo̱ku̱t. wR iUtsta ajchta utsta tsa̱ꞌa̱da, jidu̱ꞌu̱m a̱ts miitseꞌe ntuknu̱jáyada ku̱x mnu̱jaꞌvidup xa veꞌe je̱ Moisés je̱ pyavaꞌnu̱n. Yakkutojku̱xju̱dup tseꞌe je̱ jayu je̱ pavaꞌnu̱n namvaateꞌe je̱ jayu jyoojntyka. .QUAx veꞌem tseꞌe, ku xa veꞌe je̱ jayu tyo̱kintonda, yaktukkuvé̱ttapts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ tyó̱kinda, xa̱ꞌma ka̱jx tseꞌe chaachpaattinit; ax je̱ maaꞌyu̱n juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ jayu nu̱nveꞌemji tyoojnjip, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe du̱jaye̱pta je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp, toꞌk muk tseꞌe yꞌitta je̱ nMa̱ja̱ Vintsá̱namda Cristo Jesús ma̱a̱t.HP Ax u̱xyam tseꞌe, je̱ꞌe̱ ku veꞌe je̱ Jesús je̱ mto̱kin mtuknu̱vaatsjidi je̱tseꞌe xmutonda xmupa̱kta je̱ Nteꞌyam, mnatyukka̱ta̱jkijidu tseꞌe je̱tseꞌe vaꞌajts aaj vaꞌajts jo̱o̱t mjoojntykidinit. Ku veꞌe je̱ jayu veꞌem du̱tonda, joojntykidinupts je̱ꞌe̱ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx. iOK¿Ax vintso̱ tseꞌe mtoꞌnu̱xjidi je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe u̱xyam mtuktso̱ꞌo̱tyoondup? Ku veꞌe je̱ jayu veꞌem jyoojntykada ax joꞌn mjoojntykada yꞌijt, tsaachpaattinupts je̱ꞌe̱ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx. N/Ku veꞌe je̱ to̱kin mka̱ꞌmajada yꞌijt, kaꞌa tseꞌe mꞌo̱ꞌyixjidi je̱tseꞌe xtóndat juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam cha̱jkp. ~MuVeꞌemts a̱ts ya̱ꞌa̱ veꞌe nka̱ts ax joꞌn je̱ jayu vyinmay je̱tseꞌe o̱y xvinmó̱tudat, ku̱x kaꞌa veꞌe o̱y xvinmó̱tuda je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook. Ax veꞌem tseꞌe, veꞌem ax joꞌn mnapya̱a̱jmjidi je̱m je̱ to̱kin kya̱ꞌm je̱tseꞌe xtóndat juuꞌ veꞌe ka ó̱yap, nay veꞌem tseꞌe du̱tso̱jkpa je̱tseꞌe mnapya̱a̱jmjidinit je̱m je̱ Nteꞌyam yꞌam kya̱ꞌm je̱tseꞌe xtóndat je̱ tyu̱v je̱ꞌe̱, veꞌem ax joꞌn je̱ Nteꞌyam du̱tsa̱k. &LEJe̱ Nteꞌyam tseꞌe mto̱kinme̱e̱ꞌkxju̱du je̱tseꞌe veꞌem je̱ꞌe̱ xmutoondinit xmupa̱jktinit je̱tseꞌe xtoondinit je̱ tyu̱v je̱ꞌe̱. 'KGNkuko̱jtsjipts a̱a̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam, ku̱x ó̱yameꞌe je̱ to̱kin mka̱ꞌmajada yꞌijt, kaꞌa tseꞌe mꞌukka̱ꞌmijidini, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe mko̱o̱ꞌkka̱ꞌmijidini ku̱x toꞌk aaj toꞌk jo̱o̱teꞌe xkuva̱jkti je̱ ayook juuꞌ veꞌe myaktukꞌixtu. JwMnu̱jaꞌvidup xa miitseꞌe je̱ts pa̱n mnapya̱a̱jmju̱dupeꞌe je̱m toꞌk je̱ jayu kya̱ꞌm je̱tseꞌe xka̱tsa̱pá̱ktat, je̱ꞌe̱ tseꞌe mvintsá̱nidup. Nay veꞌempa tseꞌe, pa̱n mnapya̱a̱jmju̱dup xa veꞌe je̱m je̱ to̱kin kya̱ꞌm je̱tseꞌe xtóndat je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱, mꞌo̱o̱ꞌktap tseꞌe; ax pa̱n mnapya̱a̱jmju̱dup tseꞌe je̱m je̱ Nteꞌyam yꞌam kya̱ꞌm je̱tseꞌe xka̱tsa̱pá̱ktat, o̱y jo̱o̱t tseꞌe mꞌíttat je̱ꞌe̱ ma̱a̱t. I¿Ax vintso̱ tseꞌe? ¿Tunjaaꞌkto̱kintoꞌnumdap vineꞌe je̱ꞌe̱ ka̱jx ku veꞌe xkaka̱ꞌmimda je̱ Moisés je̱ pyavaꞌnu̱n je̱tseꞌe nꞌijtumda je̱ Nteꞌyam je̱ myaaꞌyu̱n ma̱a̱t? ¡Ni vintso̱va xa veꞌe veꞌem nkatoꞌnumdat! +HOAx veꞌem tseꞌe, kaꞌa tseꞌe je̱ to̱kin mꞌukyakkutojku̱xjidinit, ku̱x kaꞌa veꞌe mka̱ꞌmajada je̱ Moisés je̱ pyavaꞌnu̱n, je̱ Nteꞌyam je̱ myaaꞌyu̱n ma̱a̱t xa miitseꞌe mꞌitta. Nvintsá̱nimdup je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe nmutoꞌnumdup nmupa̱jkumdup VG% Je̱ mviijn, je̱ mtaatsk, je̱ mꞌaaj, ukpu̱ toꞌk viijn jadoꞌk viijn je̱ mniꞌkxta je̱ mko̱pkta, kaꞌats miits je̱ꞌe̱ veꞌe xtukka̱tá̱kadat je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱ je̱tseꞌe mto̱kintóndat; napyá̱mjada veꞌe je̱m je̱ Nteꞌyam yꞌam kya̱ꞌm veꞌem ax joꞌn je̱ jayu juuꞌ veꞌe joojntykpa̱jknuva ku veꞌe a̱a̱ꞌkani yꞌukveꞌna, veꞌem tseꞌe je̱ Nteꞌyam du̱tónu̱t juuꞌ veꞌe cha̱jkp miits ka̱jxta. F Je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe, kaꞌa tseꞌe xyakjáttat je̱tseꞌe je̱ to̱kin du̱jaaꞌkyakkutojkjat je̱ mniꞌkxta je̱ mko̱pkta je̱tseꞌe veꞌem xyaktóndat je̱ mꞌavintso̱ vinmaꞌyu̱nda, je̱ mniꞌkxta je̱ mko̱pkta juuꞌ veꞌe o̱o̱ꞌkp. 4Ea Ax nay veꞌempa tseꞌe miitsta, jávada tseꞌe ax joꞌn a̱a̱ꞌk ku̱mꞌijtti je̱ja je̱ to̱kin vyinkujk je̱ts joojntykada vintso̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam yakma̱ja yakjaancha yꞌijtnit je̱ꞌe̱ ka̱jx ku veꞌe toꞌk muk mꞌitta je̱ nMa̱ja̱ Vintsá̱namda Cristo Jesús ma̱a̱t. #D? toꞌk naxji tseꞌe du̱kuꞌo̱o̱ꞌki je̱ jayu je̱ tyo̱kin ka̱jxta. Ax ku tseꞌe u̱xyam jyoojntyka, je̱ Nteꞌyam ka̱jxts je̱ꞌe̱ veꞌe. vCe je̱ꞌe̱ ka̱jx ku veꞌe je̱ Cristo yꞌukꞌa̱a̱ꞌk je̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam yakjoojntykpa̱jkjinuva. Ni je̱ vinꞌítats je̱ꞌe̱ veꞌe kyo̱o̱ꞌkꞌo̱o̱ꞌknit, kaꞌa veꞌe je̱ o̱o̱ꞌku̱n yꞌukka̱ꞌmijini, $BAAx pa̱n ijtumdup tseꞌe ax joꞌn je̱ Cristo ma̱a̱t ku̱nꞌo̱o̱ꞌkumdi, njaanchjaꞌvimdup tseꞌe je̱ts je̱ꞌe̱ ma̱a̱teꞌe njoojntykimda *AMKu̱x ku xa veꞌe je̱ jayu yꞌit ax joꞌn ku̱yꞌa̱a̱ꞌk je̱ Cristo ma̱a̱t, o̱ꞌyixjupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe kyo̱o̱ꞌkto̱kintoonnit. @9Nnu̱jaꞌvimdup xa u̱u̱ꞌmeꞌe je̱ts juuꞌ veꞌe nꞌijtumdi ku veꞌe nko̱ꞌo̱yjoojntykimdi, veꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌe ax joꞌn je̱ Cristo ku̱du̱ma̱a̱tcruuzpejt, ax veꞌem tseꞌe ya̱ nko̱ꞌo̱y vinmaꞌyu̱namda xko̱o̱ꞌkyakkutojkjimdinit, je̱ to̱kin xko̱o̱ꞌkka̱ꞌmimdinit, je̱tseꞌe je̱ to̱kin kyo̱o̱ꞌkꞌijtnit ax joꞌn je̱ꞌe̱ veꞌe ku̱nvintsá̱nimda. 8?iAx je̱ꞌe̱ tseꞌe ku veꞌe nꞌijtumda ax joꞌn je̱ꞌe̱ ma̱a̱t ku̱nꞌo̱o̱ꞌkumdi ku̱xeꞌe toꞌk muk nꞌijtumda je̱ꞌe̱ ma̱a̱t, nay veꞌem tseꞌe nꞌijtumda ax joꞌn je̱ꞌe̱ ma̱a̱t ku̱njoojntykpa̱jkumdinuva ku̱xeꞌe toꞌk muk nꞌijtumda je̱ꞌe̱ ma̱a̱t. F>Ax veꞌem tseꞌe, ku veꞌe nna̱pe̱jtumdi, ijtumdu tseꞌe ax joꞌn kijpx je̱ꞌe̱ ma̱a̱t ku̱nꞌo̱o̱ꞌkumdi je̱tseꞌe kijpx je̱ꞌe̱ ma̱a̱t ku̱nnaxta̱jkimdi; je̱ts veꞌem ax joꞌn je̱ Nteꞌyam je̱ mya̱kkin ka̱jx du̱yakjoojntykpa̱jknuva je̱ Cristo ku veꞌe yꞌukꞌa̱a̱ꞌk, nay veꞌempa tseꞌe nko̱o̱ꞌkjoojntykimdinit ax joꞌn njoojntykimda yꞌijt, o̱yeꞌe je̱tseꞌe vaꞌajts njoojntykimdinit. S=Nu̱jom u̱u̱ꞌmda juuꞌ veꞌe na̱pet je̱tseꞌe veꞌem toꞌk muk nꞌijtumda je̱ Cristo ma̱a̱t, veꞌemts u̱u̱ꞌmeꞌeda ax joꞌn toꞌk muk je̱ꞌe̱ ma̱a̱t ku̱nꞌo̱o̱ꞌkumdi. i<K¡Ni vintso̱va xa veꞌe veꞌem nkavaꞌnumdat! Je̱ o̱o̱ꞌkpa joꞌn xa veꞌe nꞌijtumda je̱ja je̱ to̱kin vyinkujk. Ax pa̱n veꞌem tseꞌe nꞌijtumda, ¿vintso̱seꞌe ntunjaaꞌkto̱kintonꞌata̱a̱tsumdat? #; A¿Vintso̱ts nꞌiteꞌe nvaꞌnumdat? ¿Tunjaaꞌkto̱kintoꞌnumdap vineꞌe je̱tseꞌe veꞌem je̱ Nteꞌyam nu̱yojk je̱ maaꞌyu̱n xtoojnjimdat? :+Ax veꞌem tseꞌe, veꞌem ax joꞌn je̱ to̱kin du̱yakje̱ji je̱ o̱o̱ꞌku̱n, nay veꞌempa tseꞌe je̱ maaꞌyu̱n juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ jayu tyoojnjip, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱yakjé̱jip je̱ o̱y jo̱o̱t je̱ Nteꞌyam ma̱a̱t, veꞌem tseꞌe je̱ jayu du̱jaye̱pta je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp je̱ nMa̱ja̱ Vintsá̱namda Jesucristo ka̱jx.w9gKu veꞌe je̱ Moisés yakmo̱o̱jy je̱ pavaꞌnu̱n, nu̱yojk tseꞌe je̱ jayu tyo̱kintonꞌukvaandi. Ax ku tseꞌe je̱ jayu o̱o̱y tyunto̱kintoondi, nu̱yojk tseꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ maaꞌyu̱n je̱ jayu du̱tuntuujnja. D8Ku̱x veꞌem ax joꞌn nu̱may je̱ jayu tyo̱kintonda je̱ꞌe̱ ka̱jx ku veꞌe toꞌk je̱ yaaꞌtya̱jk je̱ Nteꞌyam du̱kaka̱tsa̱pu̱jk, nay veꞌempa tseꞌe je̱ Nteꞌyam du̱kato̱kimpu̱m nu̱may je̱ jayu je̱ꞌe̱ ka̱jx ku veꞌe jadoꞌk je̱ yaaꞌtya̱jk je̱ Nteꞌyam du̱ka̱tsa̱pu̱jk. ?7wAx veꞌem tseꞌe, veꞌem ax joꞌn je̱ Nteꞌyam du̱to̱kimpu̱m nu̱jom je̱ jayu je̱ꞌe̱ ka̱jx ku veꞌe toꞌk je̱ yaaꞌtya̱jk tyo̱kimpu̱jk, nay veꞌempa tseꞌe, ku veꞌe jadoꞌk je̱ yaaꞌtya̱jkpa du̱tuujn je̱ tyu̱v je̱ꞌe̱, o̱ꞌyipts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe nu̱jom je̱ jayu je̱ tyo̱kin du̱tuknu̱vaatsnit je̱tseꞌe du̱jaye̱jptinit je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp. n6UNu̱jom tseꞌe je̱ jayu yꞌo̱o̱ꞌkta ku̱xeꞌe toꞌk je̱ yaaꞌtya̱jk tyo̱kimpu̱jk. Ax juuꞌ tseꞌe jadoꞌk je̱ yaaꞌtya̱jk tyoon, nu̱yojk má̱jumts je̱ꞌe̱ veꞌe o̱o̱y je̱ts kaꞌa veꞌe juuꞌ veꞌe je̱ Adán tyoon. Nu̱jom tseꞌe pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱kuva̱jktup je̱ ma̱ja̱ maaꞌyu̱n juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ jayu tyoojnjip, je̱ Cristo ka̱jxts je̱ꞌe̱ veꞌe du̱jaye̱pta je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp. Z5-Nay kaꞌava tseꞌe yꞌakijpxa je̱ maaꞌyu̱n juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ jayu tyoojnjip je̱ts je̱ to̱kin juuꞌ veꞌe toꞌk je̱ yaaꞌtya̱jk tyoon. Ku̱x ku xa veꞌe toꞌk je̱ yaaꞌtya̱jk tyo̱kimpu̱jk, to̱kimpa̱a̱jmjuts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam. Ax ku tseꞌe nu̱may je̱ jayu o̱o̱y tyunto̱kintuujn, vanꞌit tseꞌe myiijn jadoꞌk je̱ yaaꞌtya̱jk juuꞌ ka̱jxeꞌe je̱ Nteꞌyam nu̱may je̱ jayu du̱kato̱kimpu̱m. ~4uAx kaꞌa tseꞌe yꞌakijpxada, ku̱x je̱ maaꞌyu̱n juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ jayu tyoojnjip, kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe vyeꞌema ax joꞌn je̱ to̱kin juuꞌ veꞌe je̱ Adán tyoon. Tyú̱vam xa je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ts nu̱mayeꞌe je̱ jayu yꞌo̱o̱ꞌkti je̱ꞌe̱ ka̱jx ku veꞌe toꞌk je̱ yaaꞌtya̱jk tyo̱kimpu̱jk. Ax jadoꞌkpa tseꞌe je̱ yaaꞌtya̱jk, je̱ Jesucristo, juuꞌ ka̱jxeꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ maaꞌyu̱n du̱tún, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱yaknu̱ke̱ꞌxnata̱jkip je̱ts o̱o̱yeꞌe du̱tunnu̱ma̱ja je̱ maaꞌyu̱n juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam nu̱may je̱ jayu tyoojnjip. z3mO̱yam tseꞌe vyeꞌema, o̱o̱ꞌkka̱jxtinu tseꞌe je̱ jayu ku veꞌe je̱ Adán jyoojntyki, o̱o̱ꞌktuva tseꞌe je̱ jayu juuꞌ veꞌe joojntykidu kaꞌanumeꞌe je̱ Moisés jyoojntyka vyeꞌna, ó̱yameꞌe du̱kakutyoondi je̱ pavaꞌnu̱n juuꞌ veꞌe ku̱yakmo̱o̱ydi ax joꞌn je̱ pavaꞌnu̱n juuꞌ veꞌe je̱ Adán yakmo̱o̱y. Je̱ Adán, veꞌem jaty je̱ꞌe̱ veꞌe ax joꞌn je̱ꞌe̱ pa̱neꞌe je̱ Nteꞌyam ñu̱pa̱a̱jmtki je̱tseꞌe myínu̱t yaja naxviijn. \21 Kaꞌanumeꞌe je̱ pavaꞌnu̱n yakma̱ꞌa̱ vyeꞌna je̱ Moisés, je̱tseꞌe je̱ to̱kin jye̱ji yaja naxviijn. Ax kaꞌa tseꞌe je̱ jayu je̱ tyo̱kin yaktukkuvet ku veꞌe je̱ pavaꞌnu̱n kyaꞌit. d1A Ax je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe, veꞌem ax joꞌn je̱ to̱kin jye̱ji yaja naxviijn ku̱xeꞌe toꞌk je̱ yaaꞌtya̱jk tyo̱kimpu̱jk, je̱ts je̱ tyo̱kin ka̱jx tseꞌe yꞌa̱a̱ꞌk, nay veꞌempa tseꞌe je̱ o̱o̱ꞌku̱n toꞌk ka̱ꞌa̱jyji je̱ jayu tyukka̱daakjini, ku̱x toꞌk ka̱ꞌa̱jyji veꞌe je̱ jayu tum tó̱kinax. p0Y Ax ka je̱ꞌe̱jyap tseꞌe, xyakxo̱o̱jntkumdupeꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ nMa̱ja̱ Vintsá̱namda Jesucristo ka̱jx, je̱ꞌe̱ pa̱n ka̱jxeꞌe nꞌijtumda o̱y jo̱o̱t je̱ Nteꞌyam ma̱a̱t. Je̱ Adán je̱ts je̱ Cristo ;/o Xtsoꞌoxpa̱jkumdu tseꞌe je̱ Nteꞌyam ku̱xeꞌe je̱p to̱kin ja̱a̱tp nꞌijtumdi; ax je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱toon je̱tseꞌe nꞌijtumdinit o̱y jo̱o̱t je̱ꞌe̱ ma̱a̱t je̱ꞌe̱ ka̱jx ku veꞌe je̱ yꞌOnu̱k xkuꞌo̱o̱ꞌkimdi. Ax je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe ku̱xeꞌe o̱y jo̱o̱t nꞌijtumda je̱ Nteꞌyam ma̱a̱t, nnu̱jaꞌvimdinup tseꞌe je̱ts xyaktso̱o̱kumdapeꞌe je̱ Cristo ku̱xeꞌe jyoojntyka. . Ku̱xeꞌe je̱ ñu̱u̱ꞌpu̱n veꞌem du̱masa̱a̱k, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe je̱ Nteꞌyam xkato̱kimpa̱ꞌmumda je̱tseꞌe o̱y nmu̱jaꞌvimda je̱ts je̱ Cristo ka̱jxeꞌe xtuknu̱vaatsumdinit je̱ tsaachpaatu̱n juuꞌ veꞌe miinnup. I- Ax yaknu̱ke̱ꞌxnata̱jki tseꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ts o̱o̱yeꞌe xtuntso̱jkumda, je̱ꞌe̱ ka̱jx ku veꞌe je̱ Cristo xkuꞌo̱o̱ꞌkimdi ku veꞌe tó̱kinax jáyuna nveꞌnimda. `}|j{Cz]yzwv tsrqqKonnmmmljihgfDddckba`_T^\[ZWUTSQPONMLlK%JISGFEECBA?=p;987E54421L0).-+G)(F&%$8xvX\ ~ k ?C_o May viijn xa veꞌe je̱ niꞌkx je̱ ko̱pk du̱ma̱a̱da, je̱m tseꞌe je̱ kya̱ꞌa̱j, je̱m tseꞌe je̱ tyek, nay je̱mpa tseꞌe juuꞌ jaty viijnk. Ax juuꞌ tseꞌe toꞌk niꞌkx toꞌk ko̱pk, ka̱kje̱ꞌe̱ tseꞌe je̱ tyoonk tyukka̱daꞌakyju̱. dnA Je̱ maaꞌyu̱n ka̱jx juuꞌ a̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam xtoojnji, je̱ꞌe̱ ka̱jxts a̱ts miitseꞌe nvaajnjada: Kaꞌa tseꞌe nu̱yojk ma̱j mnayjávajadat je̱ts juuꞌ veꞌe kyapaatyp kyahꞌake̱e̱guip; je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe nu̱toꞌk nu̱toꞌk o̱y xpayo̱ꞌo̱ydat je̱tseꞌe xtóndat juuꞌ veꞌe mtukka̱daakju̱dup, veꞌem ax joꞌn du̱paaꞌty du̱ꞌake̱e̱ga ma̱a̱t je̱ jaanchjaꞌvin juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam mmo̱o̱jyju̱du. xmi Kaꞌa tseꞌe mꞌukjoojntykidinit ax joꞌn je̱ jayu juuꞌ veꞌe du̱ma̱a̱tnavya̱a̱ꞌnju̱dup je̱ naxviijnit je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱, je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe je̱ mvinmaꞌyu̱n xyaktíktstinit, veꞌem tseꞌe o̱y xnu̱jávadat pa̱n ti veꞌe je̱ Nteꞌyam cha̱jkp, pa̱n ti veꞌe yꞌo̱yjaꞌvip, pa̱n ti veꞌe o̱y je̱ts vaꞌajts. `l ; Utsta ajchta utsta tsa̱ꞌa̱da, ku̱xeꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ jayu du̱nu̱ꞌixka̱daꞌaky, je̱ꞌe̱ ka̱jxts a̱ts miitseꞌe nmunooꞌkxtu̱kta je̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe mnatyukvintsa̱ꞌa̱gajadat, je̱ vintsa̱ꞌkin juuꞌ veꞌe joojntykidup, juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam natyukka̱ta̱jkijup je̱ts juuꞌ je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌo̱yjaꞌvip. Pyaatyp yꞌake̱e̱guipts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe veꞌem je̱ Nteꞌyam xvinjávadat xvintsa̱ꞌa̱gadat. 9kk $Je̱ Nteꞌyam xa veꞌe nu̱jom juuꞌ jaty du̱pa̱a̱m, je̱ꞌe̱ je̱ cho̱jku̱n ka̱jx tseꞌe nu̱jom juuꞌ jaty du̱yakje̱ji, je̱ꞌe̱ je̱ mya̱jin ka̱jx tseꞌe nu̱jom juuꞌ jaty yꞌit. ¡Yakma̱ja yakjaanchats je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam yꞌijtnit xa̱ꞌma ka̱jx! Amén.;jo #¿Pa̱nts je̱ꞌe̱ nꞌiteꞌe tooꞌva̱jkp juuꞌ tu̱du̱ma̱ꞌa̱ je̱tseꞌe u̱xꞌo̱o̱k kyuve̱jtu̱xju̱t? Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe je̱ Kunuuꞌkx Jatyán vyaꞌañ. (iI "Veꞌem xa je̱ꞌe̱ veꞌe ax joꞌn je̱ Kunuuꞌkx Jatyán vyaꞌañ:¿Pa̱nts je̱ꞌe̱ nꞌiteꞌe du̱nu̱jaꞌvip ti vinmaꞌyu̱neꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n jyayejpp,
pa̱nts je̱ꞌe̱ nꞌiteꞌe o̱ꞌyixjup je̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam du̱ko̱jtsvíju̱t? 7hg !¡O̱o̱y xa veꞌe je̱ Nteꞌyam du̱tunnu̱ma̱ja du̱tunnu̱jaancha! ¡Vaꞌajts kuvij a̱a̱ꞌk xa je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ts o̱o̱y tseꞌe juuꞌ du̱tunnu̱java! ¿Pa̱nts nꞌiteꞌe o̱ꞌyixjup je̱tseꞌe du̱vinmó̱tuvu̱t pa̱n tya̱jxeꞌe je̱ts vintso̱ veꞌe juuꞌ du̱tún? g7 Je̱ Nteꞌyam xa veꞌe nu̱jom je̱ jayu du̱yaktaan je̱p to̱kin ja̱a̱tp ku̱xeꞌe kyaka̱tsa̱pá̱kjada. Veꞌem tseꞌe du̱tuujn je̱tseꞌe toꞌk ka̱ꞌa̱jyji du̱tukmo̱ꞌo̱tu̱t. “¡O̱o̱y xa veꞌe je̱ Nteꞌyam du̱tunnu̱ma̱ja du̱tunnu̱jaancha!” Wf' Ax nay veꞌempa tseꞌe, ó̱yameꞌe je̱ israeejlit jayu du̱kaka̱tsa̱pa̱kta je̱ Nteꞌyam, tukmo̱ꞌo̱tjadapts je̱ꞌe̱ veꞌe, veꞌem ax joꞌn miitseꞌe u̱xyam mtukmo̱ꞌo̱tjada joꞌn. Ve% Miitsta, ka je̱ israeejlit jáyuvapta, kaꞌa tseꞌe xka̱tsu̱pa̱jkti je̱ Nteꞌyam; ax u̱xyam tseꞌe je̱ Nteꞌyam mtukmo̱ꞌo̱tjada ku̱x kaꞌa veꞌe je̱ israeejlit jayu kya̱tsa̱pa̱kta. d Kaꞌa xa veꞌe je̱ Nteꞌyam du̱vinmatyíku̱ts pa̱n pa̱n je̱ꞌe̱ veꞌe vyinka̱a̱mp je̱tseꞌe du̱kunuuꞌkx. Ic  Choꞌoxpu̱jkpts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ israeejlit jáyuda ku̱xeꞌe du̱kajaanchjávada je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook. Miits je̱ mꞌo̱ꞌyinda xa je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe du̱kajaanchjávada. O̱yam tseꞌe vyeꞌema, tyukko̱nvaatsts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe du̱jáyuvat, cha̱jkpts je̱ꞌe̱ veꞌeda je̱ jyu̱jpit jayu ka̱jxta, je̱ Abraham, je̱ Isaac, ma̱a̱t je̱ Jacob. 9bk Ya̱ꞌa̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ ko̱jtstán juuꞌ a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe nmaso̱o̱kjadap ku a̱tseꞌe je̱ tyo̱kin ntuknu̱vaatstinit. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaajñ. a  Ax veꞌem tseꞌe nu̱jom je̱ israeejlit jayu du̱jaye̱jptinit je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp. Veꞌem xa je̱ꞌe̱ veꞌe ax joꞌn je̱ Nteꞌyam vyaajñ je̱p Kunuuꞌkx Jatyán ku̱jxp:Yakjé̱jap tseꞌe je̱ Yaktso̱o̱kpa je̱m jerusaleenit kyajpu̱n ka̱jxm,
je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱tuknu̱vaatsnup je̱ israeejlit jayu je̱ tyó̱kinda. w`g Utsta ajchta utsta tsa̱ꞌa̱da, ntsa̱jkp a̱tseꞌe je̱tseꞌe xnu̱jávadat juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam ñu̱pa̱a̱jmtki je̱tseꞌe kyayaknu̱java yꞌijt, veꞌem tseꞌe mkanayjávajadat je̱ts o̱o̱yeꞌe juuꞌ xtunnu̱jávada. Kaꞌa xa veꞌe je̱ israeejlit jayu ma̱kk je̱ vinmaꞌyu̱n du̱jaye̱pta xa̱ꞌma ka̱jx, vanꞌit paatji veꞌe ku veꞌe pyoꞌoku̱t pa̱n pa̱n jatyeꞌe ka je̱ israeejlit jáyuvap, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱jaanchjávadap je̱ Nteꞌyam. =_s Miitsta, ka je̱ israeejlit jáyuvapta, veꞌem xa miitseꞌeda ax joꞌn je̱ olivos ku̱p axén juuꞌ veꞌe ye̱e̱ꞌk je̱m yukjo̱o̱tm, vanꞌit tseꞌe yakku̱spujx je̱tseꞌe yakpa̱a̱jmji juuꞌ veꞌe kyahꞌavintso̱kú̱pip, je̱ olivos ku̱p juuꞌ veꞌe ka̱yuꞌuj ka̱tún. ¿Vintso̱ts nꞌiteꞌe kyaꞌo̱ꞌyinuvat je̱tseꞌe yakpa̱a̱mnuvat jadoꞌk nax joma veꞌe yꞌijt je̱ israeejlit jayu? Je̱ꞌe̱ tseꞌe ijttup ax joꞌn je̱ avintso̱ ku̱p axén. Ku je̱ israeejlit jayu yꞌijttinit je̱m je̱ Nteꞌyam yꞌam kya̱ꞌm x^i Ax pa̱n je̱ israeejlit jayu tseꞌe du̱jaanchjaꞌvidinuvap je̱ Nteꞌyam, yakpa̱a̱mdinuvapts je̱ꞌe̱ veꞌe jómam yꞌijtti, ku̱x o̱ꞌyixjup je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱tseꞌe jadoꞌk nax je̱m du̱pa̱a̱mnuvat. ]- Ya̱ꞌa̱ ka̱jx tseꞌe nꞌíxumda vintso̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam vaꞌajts o̱y jo̱o̱t ñapyu̱mju̱ je̱ts nay veꞌempa vintso̱ veꞌe je̱ ma̱kk tsaachpaatu̱n du̱pu̱m. Ma̱kk tseꞌe je̱ tsaachpaatu̱n du̱pu̱u̱jmja pa̱n pa̱n jatyeꞌe ijttup je̱p to̱kin ja̱a̱tp; ax vaꞌajts o̱y jo̱o̱t tseꞌe ñapyu̱mju̱ miits ma̱a̱tta, je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe mnaajkꞌítjada o̱y jayu je̱ Nteꞌyam ma̱a̱t. Pa̱n kaꞌa tseꞌe veꞌem xtonda, veꞌem tseꞌe mjajttuvat ax joꞌn je̱ꞌe̱ jyajtti. ~\u Ku̱x pa̱n kaꞌa xa veꞌe je̱ Nteꞌyam du̱tukma̱ꞌt je̱ israeejlit jayu juuꞌ veꞌe ijttup ax joꞌn je̱ avintso̱ ku̱p axén, ¿vintso̱seꞌe xnasjávada je̱ts miitseꞌe mtukmo̱ꞌo̱tjadat pa̱n kaꞌa veꞌe xjaanchjávada? [ Veꞌemam xa je̱ꞌe̱ veꞌe. Je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe yꞌitta ax joꞌn je̱ ku̱p axén juuꞌ veꞌe yakku̱spojx je̱tseꞌe kyo̱o̱ꞌkꞌijtni je̱ ku̱p ma̱a̱t juuꞌ veꞌe ka̱yuꞌuj ka̱tún, ku̱x kaꞌa veꞌe du̱jaanchjávada je̱ Nteꞌyam. Miits tseꞌe mꞌijttup ax joꞌn je̱ axén juuꞌ veꞌe toꞌk muk ijtp je̱ ku̱p ma̱a̱t juuꞌ veꞌe ka̱yuꞌuj ka̱tún, ku̱xeꞌe xjaanchjávada. Kaꞌa tseꞌe mnamyá̱jajadat je̱ꞌe̱ ka̱jx; nayꞌixꞌítjada veꞌe je̱ts kaꞌa veꞌe mꞌíttat ax joꞌn toꞌk je̱ axén juuꞌ veꞌe je̱ ku̱p yaktukmupa̱ꞌmi je̱tseꞌe yakku̱spojxnuva. ,ZQ Nu̱njajtp tseꞌe ku veꞌe nu̱toꞌk vyaꞌanu̱t: “Je̱ꞌe̱ ka̱jx xa veꞌe je̱ ku̱p axén yakku̱spujx je̱ts a̱tseꞌe je̱m nyakpu̱u̱jm.” GY Ax kaꞌa tseꞌe xko̱ꞌo̱yjávadat je̱ israeejlit jáyuda. ¿Vintso̱seꞌe mnamyá̱jajadat? Veꞌem xa miitseꞌeda ax joꞌn toꞌk je̱ ku̱p axén. Ax kaꞌa tseꞌe je̱ ku̱p axén je̱ ña̱a̱j du̱ma̱ꞌa̱ je̱ ku̱p aaꞌts, je̱ ku̱p aaꞌts tseꞌe du̱mo̱o̱yp je̱ ku̱p axén je̱ ña̱a̱j. :Xm Miitsta, ka je̱ israeejlit jáyuvapta, veꞌem xa miitseꞌeda ax joꞌn toꞌk je̱ yukjo̱o̱tmit olivos ku̱p axén. Je̱ts je̱ israeejlit jayu, veꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌeda ax joꞌn je̱ olivos ku̱p axén juuꞌ veꞌe ka̱yuꞌuj ka̱tún. Veꞌem xa veꞌe je̱ Nteꞌyam du̱tún ax joꞌn ku̱du̱ku̱spujx toꞌk je̱ axén je̱ olivos ku̱p juuꞌ veꞌe ka̱yuꞌuj ka̱tún je̱tseꞌe je̱m du̱pa̱a̱jmji toꞌk je̱ axén juuꞌ veꞌe yukjo̱o̱tmit olivos ku̱p je̱tseꞌe toꞌk muk yꞌit ma̱a̱t je̱ olivos ku̱p juuꞌ veꞌe ka̱yuꞌuj ka̱tún. Ax veꞌem tseꞌe, je̱ olivos ku̱p juuꞌ veꞌe ka̱yuꞌuj ka̱tún, veꞌem ax joꞌn je̱ꞌe̱ je̱ ña̱a̱j du̱mo̱o̱jy je̱ axén juuꞌ veꞌe je̱m ijt je̱tseꞌe yakku̱spujx, je̱tseꞌe veꞌem ax joꞌn je̱ olivos kú̱pjyam je̱ ña̱a̱j du̱ma̱ꞌa̱ je̱ yukjo̱o̱tmit ku̱p je̱ yꞌaxén juuꞌ veꞌe je̱m yaktukmupa̱ꞌmi, nay veꞌempats miitseꞌe je̱ kunooꞌkxu̱n xjaye̱pta je̱ kunooꞌkxu̱n ka̱jx juuꞌ veꞌe je̱ israeejlit jayu jyaye̱jptu. [W/ Pa̱n yaktukmuyo̱jxp xa veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ ju̱ts juuꞌ veꞌe tooꞌva̱jkp yakja̱jtsp, jye̱ꞌe̱ika̱jxpapts je̱ꞌe̱ veꞌe nu̱jom je̱ ju̱ts juuꞌ veꞌe u̱xꞌo̱o̱k yakja̱jtsp. Pa̱n yaktukmuyo̱jxp tseꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ ku̱p aaꞌts, jye̱ꞌe̱ika̱jxpapts je̱ꞌe̱ veꞌe nu̱jom je̱ ku̱p axén. ?Vw Ku̱x ku xa veꞌe je̱ Nteꞌyam du̱masa̱a̱k je̱ israeejlit jayu, vanꞌit tseꞌe du̱mujo̱tꞌo̱ꞌyi juuꞌ veꞌe ka je̱ israeejlit jáyuvap. Ax ku tseꞌe je̱ Nteꞌyam du̱kuva̱jknuvat je̱ israeejlit jayu, veꞌem tseꞌe yꞌíttat ax joꞌn ku̱jyoojntykpa̱jknuva je̱ o̱o̱ꞌkpata̱jk. hUI Ntsa̱jkpts a̱tseꞌe je̱tseꞌe a̱ts je̱ nmuꞌisraeejlit jayu du̱ꞌíxtat je̱ maaꞌyu̱n juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam mtoꞌnu̱xju̱dup, veꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌe du̱ꞌíxtiduvat vintso̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ maaꞌyu̱n tyoꞌnu̱xjadat je̱tseꞌe veꞌem du̱jaye̱jptuvat je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp. /TW Miitsta, ka je̱ israeejlit jáyuvapta, je̱p xa veꞌe juuꞌ a̱ts miitseꞌe ntukmuko̱tsuvaandup. Je̱ Nteꞌyam a̱tseꞌe xvinko̱o̱n je̱ts a̱tseꞌe nꞌítu̱t je̱ꞌe̱ je̱ kyuká̱tsiva, je̱ꞌe̱ a̱tseꞌe xke̱jxp je̱ts a̱tseꞌe je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook nvaajnjadat pa̱n pa̱n jatyeꞌe ka je̱ israeejlit jáyuvap, je̱ꞌe̱ ka̱jxts a̱tseꞌe o̱o̱y ntunyakvinko̱pka ya̱ toonk. JS  Ax veꞌem tseꞌe, je̱ israeejlit jayu je̱ tyo̱kin ka̱jx tseꞌe je̱ Nteꞌyam o̱o̱y du̱tunkunuuꞌkx pa̱n pa̱n jatyeꞌe ka je̱ israeejlit jáyuvap. ¿Ax vintso̱ts je̱ꞌe̱ nꞌiteꞌe nu̱yojk je̱ kunooꞌkxu̱n du̱kamo̱ꞌo̱t je̱ israeejlit jayu ku veꞌe du̱jaanchjaꞌvidinuvat je̱ Nteꞌyam? [R/ Nꞌamo̱tutú̱vinuvapts a̱tseꞌe, ku veꞌe je̱ israeejlit jayu kyaꞌadi je̱p to̱kin ja̱a̱tp, ¿tunvintó̱kiduts je̱ꞌe̱ vineꞌe? ¡Ni vintso̱va xa je̱ꞌe̱ veꞌe veꞌem du̱katuujn! Ku xa veꞌe je̱ israeejlit jayu tyo̱kintoondi, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe tyukka̱daakjidi je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp pa̱n pa̱n jatyeꞌe ka je̱ israeejlit jáyuvap, veꞌem tseꞌe je̱ israeejlit jayu myuꞌé̱kjadat ku veꞌe du̱ꞌixta je̱ts je̱ Nteꞌyameꞌe je̱ maaꞌyu̱n toꞌnu̱xju̱dup pa̱n pa̱n jatyeꞌe ka je̱ israeejlit jáyuvap. Q{ Vaꞌan viints du̱vimpijttini,
vaꞌan du̱tsaachpaattini xa̱ꞌma ka̱jx je̱ jayu juuꞌ veꞌe veꞌem du̱toondup. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaajñ. Je̱ Nteꞌyam tseꞌe du̱yaktso̱o̱kp pa̱n pa̱n jatyeꞌe ka je̱ israeejlit jáyuvap zPm Vaampa xa veꞌe je̱ David jidu̱ꞌu̱m:O̱o̱y tyunkayda tyunꞌooꞌkta je̱ jayu.Vaꞌan je̱ Nteꞌyam tyoojnjidini ax joꞌn je̱ tá̱nu̱k juuꞌ veꞌe taamp je̱p kutya̱y ja̱a̱tp
ku̱xeꞌe du̱kanu̱java je̱ts je̱ yꞌo̱o̱ꞌku̱n je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌana̱jkxip,
veꞌem ax joꞌn je̱ jayu kyute̱ꞌpxa je̱tseꞌe kyitu. O7 Veꞌem xa ya̱ꞌa̱ veꞌe ax joꞌn je̱ Kunuuꞌkx Jatyán vyaꞌañ: “Je̱ Nteꞌyam tseꞌe ma̱kk pa̱ꞌmu̱xju̱du je̱ vyinmaꞌyu̱nda, u̱xyam paat tseꞌe du̱kavinjávada juuꞌ veꞌe jyaꞌíxtup je̱tseꞌe du̱kavinmó̱tuda juuꞌ veꞌe jyamó̱tudup.” \N1 ¿Ax vintso̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe? Kaꞌa tseꞌe je̱ israeejlit jayu du̱paatti juuꞌ veꞌe jyaꞌíxtidup; je̱ nu̱ꞌeejyjida pa̱neꞌe je̱ Nteꞌyam vinko̱o̱jnju̱du, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱paattu juuꞌ veꞌe je̱ israeejlit jayu jyaꞌíxtidup. Ax je̱ nu̱may jayu, ma̱kk tseꞌe vyimpijttini je̱ vyinmaꞌyu̱nda. cM? Je̱ myaaꞌyu̱n ka̱jx tseꞌe je̱ Nteꞌyam vyinko̱o̱jnjidi; ka je̱ꞌe̱ ka̱jxapeꞌe ku veꞌe du̱toondi juuꞌ veꞌe o̱y. Ku̱x pa̱n je̱ Nteꞌyameꞌe je̱ jayu ku̱du̱vinka̱a̱jn je̱ꞌe̱ ka̱jx ku veꞌe du̱tonda juuꞌ veꞌe o̱y, kaꞌa tseꞌe maaꞌyu̱n ku̱yaktij juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ jayu tyoojnjip. L Nay veꞌempa tseꞌe u̱xyam yꞌijtpa. Nu̱ꞌeejyjits je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam vyinko̱o̱jnjidi je̱ myaaꞌyu̱n ka̱jx. QK Ax jidu̱ꞌu̱m tseꞌe je̱ Nteꞌyam yꞌatso̱o̱jvji: “Ka mítsjyap xa veꞌe toꞌk juuꞌ a̱tseꞌe xtaajnjip, xtaajnjipnum xa a̱tseꞌe nu̱vuxtojtu̱k miijl je̱ yaaꞌtya̱jk juuꞌ veꞌe du̱kavinko̱xkténidup je̱ apa̱mnax juuꞌ veꞌe Baal du̱xa̱a̱j.” Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe je̱ Elías yaknu̱u̱jmi. EJ “Ma̱ja̱ Vintsá̱n, yakꞌo̱o̱ꞌktinu xa veꞌe je̱ mꞌayook ko̱jtsnajxpata̱jkta je̱tseꞌe du̱jaavdini je̱ yo̱jxpe̱jtu̱n joma veꞌe myakvinjaꞌvi myakvintsa̱ꞌki. A̱tsji xa veꞌe jadoꞌk taannu juuꞌ veꞌe mvinjaꞌvijup mvintsa̱ꞌkijup, ax xyakꞌo̱o̱ꞌkuvaanduvapts a̱tseꞌe.” OI Kaꞌa xa veꞌe je̱ Nteꞌyam du̱masa̱ꞌa̱k je̱ jyayu juuꞌ veꞌe ju̱jpani vyinko̱o̱n. Mnu̱jaꞌvidup xa miitseꞌe vintso̱ veꞌe vyaꞌañ je̱p Kunuuꞌkx Jatyán ku̱jxp je̱p joma veꞌe je̱ Elías du̱nu̱ꞌa̱a̱ꞌni je̱ israeejlit jayu je̱ja je̱ Nteꞌyam vyinkujk. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaajñ: \H 3 Nꞌamo̱tutú̱vipts a̱tseꞌe: ¿Tyunmaso̱o̱ktinuts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ jyáyuda? ¡Ni vintso̱va xa je̱ꞌe̱ veꞌe veꞌem du̱katuujn! Á̱tsam xa je̱ꞌe̱ veꞌe israeejlit jayu, je̱ Abraham xa a̱tseꞌe je̱ chaan je̱ kyo̱o̱j, je̱ꞌe̱ a̱tseꞌe nu̱toꞌk je̱ Benjamín je̱ chaan je̱ kyo̱o̱j. JG  Ax ku tseꞌe je̱ Nteꞌyam du̱nu̱ka̱jts je̱ israeejlit jayu, je̱ Isaías tseꞌe tyukko̱jtsnajx, jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaajñ: “Jó̱vum xa̱a̱j a̱tseꞌe nꞌix vintso̱ veꞌe je̱ israeejlit jayu ku̱vyinmayu̱mpijttini, ku̱du̱maso̱o̱ktini je̱ kyo̱ꞌo̱y joojntykinda, je̱tseꞌe ku̱yꞌitta o̱y jo̱o̱t a̱ts ma̱a̱t, je̱ꞌe̱da pa̱n pa̱n jatyeꞌe kaka̱tsu̱pa̱jktup je̱tseꞌe kyaka̱tsu̱vinmó̱tuda.”&FE Nay veꞌempa je̱ Isaías, nayjaꞌvijuts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ts ya̱ꞌa̱ veꞌe vaꞌajts du̱ꞌavánat. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ Isaías du̱tukko̱jtsnajxy:Xpaattuts a̱tseꞌe je̱ꞌe̱da pa̱n pa̱n jaty a̱tseꞌe xkaꞌíxtidup vyeꞌna,
naajknu̱ke̱ꞌxnata̱jkijuts a̱tseꞌe je̱ja je̱ꞌe̱ vyinkujkta pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱kahꞌamo̱tutú̱vidu a̱ts ka̱jx. PE Nꞌamo̱tutú̱vinuvapts a̱tseꞌe, ¿kaꞌa vineꞌe je̱ israeejlit jayu du̱vinmó̱tudi ti veꞌe tyijp juuꞌ veꞌe yꞌixtu myó̱tudu? Veꞌem, vyinmó̱tudu xa veꞌe. Mutoꞌk viijn, vyinmó̱tudu tseꞌe pa̱n pa̱n jatyeꞌe ka je̱ israeejlit jáyuvap. Ku̱x jidu̱ꞌu̱meꞌe je̱ Nteꞌyam du̱nu̱u̱jmi je̱ israeejlit jáyuda, je̱ Moisés tseꞌe tyukko̱jtsnajx:E̱jkjup a̱ts miitseꞌe nyaktándat je̱ jayu ka̱jxta juuꞌ a̱tseꞌe nkajáyuvidup,
veꞌemts a̱ts miitseꞌe ntoojnjadat je̱ jayu ka̱jxta juuꞌ veꞌe o̱y du̱kapayo̱ꞌydup. cD? Nꞌamo̱tutú̱vipts a̱tseꞌe, ¿kaꞌa vineꞌe je̱ jayu du̱mó̱tudi ya̱ ayook? Veꞌem, myó̱tudu xa je̱ꞌe̱ veꞌe. Ku̱x jidu̱ꞌu̱meꞌe je̱ Kunuuꞌkx Jatyán vyaꞌañ:Yaktaan xa veꞌe vinxu̱p toꞌk it toꞌk naxviijn juuꞌ je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌavaꞌnidu,
je̱ts je̱ mya̱jin, je̱ꞌypts je̱ꞌe̱ veꞌe vinxu̱p toꞌk it toꞌk naxviijn je̱ts je̱ vaat joma veꞌe ya̱ tsajmit it kyuka̱xa. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaꞌañ. Cw Ax veꞌem tseꞌe, ku veꞌe je̱ jayu du̱ꞌavánada je̱ Cristo jye̱ꞌe̱, yꞌamo̱tunajxtup tseꞌe je̱ jayu je̱ ayook. Je̱ts ku veꞌe je̱ jayu du̱ꞌamo̱tunaxta je̱ ayook, vanꞌit tseꞌe je̱ jaanchjaꞌvin tyukje̱ꞌyajada. AB{ Ax kaꞌa tseꞌe toꞌk ka̱ꞌa̱jyji du̱ma̱ja̱pa̱mda je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook. Veꞌem xa ya̱ꞌa̱ veꞌe ax joꞌn je̱ Isaías vyaajñ: “Ma̱ja̱ Vintsá̱n, ¿pa̱nts nꞌiteꞌe du̱jaanchjaꞌvidup je̱ ayook juuꞌ a̱tseꞌe je̱ jayu nvaajnjip?” Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaajñ. NA ¿Je̱ts vintso̱ tseꞌe du̱ꞌavánadat pa̱n kaꞌa veꞌe je̱ Nteꞌyam kyé̱xjada? Veꞌem xa je̱ꞌe̱ veꞌe ax joꞌn je̱ Kunuuꞌkx Jatyán vyaampa: “O̱o̱yeꞌe tyuntsoja ku veꞌe je̱ jayu jyeꞌya je̱tseꞌe je̱ jayu du̱vaajnjada je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook.” Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaꞌañ. k@O ¿Ax vintso̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam juuꞌ du̱ꞌamó̱tudat pa̱n kaꞌa veꞌe du̱jaanchjávada? ¿Je̱ts vintso̱ tseꞌe du̱jaanchjávadat pa̱n kaꞌana veꞌe du̱ꞌamo̱tunaxta je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook? ¿Je̱ts vintso̱ tseꞌe du̱ꞌamo̱tunáxtat je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook pa̱n kaꞌa veꞌe pa̱n vyaꞌnu̱xjada? y?k Veꞌem xa je̱ꞌe̱ veꞌe ax joꞌn je̱ Kunuuꞌkx Jatyán vyaꞌañ: “Pa̱n pa̱n tseꞌe je̱ Nteꞌyam du̱ꞌamó̱tup je̱tseꞌe yaktso̱ꞌo̱kju̱t, yaktso̱ꞌo̱kjupts je̱ꞌe̱ veꞌe.” Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaꞌañ. >5 Ax veꞌem tseꞌe, anañu̱joma ka̱jx ya̱ꞌa̱ veꞌe, pa̱n pa̱n jatyeꞌe israeejlit jayu je̱ts pa̱n pa̱n jatyeꞌe ka je̱ꞌe̱pta; je̱ Nteꞌyam, kaꞌa xa je̱ꞌe̱ veꞌe pa̱n du̱viijnkꞌíx. Ku̱x je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n, je̱ꞌe̱ veꞌe du̱nu̱vintsa̱nika̱jxp toꞌk ka̱ꞌa̱jyji, o̱o̱yts je̱ꞌe̱ veꞌe du̱tunkunuuꞌkx pa̱n pa̱neꞌe amó̱tujup je̱ maaꞌyu̱n. :=m Vaamp tseꞌe je̱ Kunuuꞌkx Jatyán: “Pa̱n pa̱nts je̱ꞌe̱ veꞌe du̱jaanchjaꞌvip, kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe chaachvinmáyu̱t ku̱xeꞌe veꞌem du̱tún.” < Ku̱x yameꞌe njaꞌvin ka̱jxmam njaanchjaꞌvimda, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe je̱ Nteꞌyam xkato̱kimpa̱ꞌmumda; je̱ts ya̱ nꞌaajamda tseꞌe ntukko̱jtsumdup, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe njaye̱jpumda je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp. C; Pa̱n mtukka̱jtsp xa veꞌe je̱ mꞌaaj je̱ts je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Jesús, je̱tseꞌe je̱m mjaꞌvin ka̱jxm xjaanchjáva je̱ts je̱ Nteꞌyameꞌe yakjoojntykpa̱jkjinuva ku veꞌe yꞌukꞌa̱a̱ꞌk, mjayé̱pupts mitseꞌe je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp. 7:g Jidu̱ꞌu̱m xa veꞌe vyaꞌañ: “Mmutá̱mipts mitseꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ kya̱ts je̱ yꞌayook, je̱m je̱ꞌe̱ veꞌe mꞌam je̱ts mjaꞌvin ka̱jxm.” Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaꞌañ. Ya̱ ka̱ts ya̱ ayook, je̱ jaanchjaꞌvints je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ a̱a̱tseꞌe ntukkaꞌamaayp. z9m Jaaꞌkvaamp tseꞌe jidu̱ꞌu̱m: “Kaꞌa tseꞌe jidu̱ꞌu̱m mvinmaayvat: ¿Pa̱nts vineꞌe vánu̱kup joma veꞌe je̱ o̱o̱ꞌkpata̱jk?” (Je̱ꞌe̱ ya̱ꞌa̱ veꞌe tyijp je̱tseꞌe je̱ Cristo du̱yakjoojntykpa̱jknuvat.) 78g Ax jidu̱ꞌu̱m tseꞌe yaknu̱ka̱ts vintso̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ jayu du̱kato̱kimpu̱m je̱ jaanchjaꞌvin ka̱jx: “Kaꞌa tseꞌe mvinmáyu̱t je̱m mjaꞌvin ka̱jxm: ¿Pa̱nts vineꞌe tsajpé̱tup?” (Je̱ꞌe̱ ya̱ꞌa̱ veꞌe tyijp je̱tseꞌe je̱ Cristo du̱yakvánu̱ku̱t.) |7q Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe je̱ Moisés du̱nu̱ka̱jts vintso̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ jayu du̱kato̱kimpu̱m je̱ pavaꞌnu̱n ka̱jx: “Pa̱n pa̱n xa veꞌe du̱kutyoomp nu̱jom je̱ pavaꞌnu̱n, joojntykapts je̱ꞌe̱ veꞌe.” 6- Je̱ jáyuda juuꞌ veꞌe du̱jaanchjaꞌvidup je̱ Cristo, je̱ꞌe̱ tseꞌe je̱ Nteꞌyam kato̱kimpa̱a̱jmju̱dup, kaꞌa tseꞌe tyun ku veꞌe je̱ jayu du̱kutyonuvaꞌañ je̱ Moisés je̱ pyavaꞌnu̱n je̱tseꞌe veꞌem je̱ Nteꞌyam kyato̱kimpá̱mjadat. (5I Kaꞌa tseꞌe du̱nu̱jávada vintso̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ jayu du̱kato̱kimpu̱m, je̱ꞌe̱ veꞌe cho̱jktup je̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam kyato̱kimpá̱mjadat je̱ꞌe̱ ka̱jx ku veꞌe du̱tonda juuꞌ veꞌe je̱p yꞌavintso̱ vinmaꞌyu̱n ku̱jxp pyayo̱ꞌydup. Ax veꞌem tseꞌe du̱kakuva̱kta vintso̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam du̱nu̱pa̱a̱jmtki je̱tseꞌe je̱ jayu du̱kato̱kimpá̱mu̱t. 4 Tyú̱vamts a̱tseꞌe nka̱ts je̱ts toꞌk aaj toꞌk jo̱o̱teꞌe je̱ Nteꞌyam du̱mutonda du̱mupa̱kta. O̱yam tseꞌe veꞌem du̱jatonda, kaꞌa tseꞌe du̱nu̱jávada vintso̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam du̱tsa̱k je̱tseꞌe myutónjadat myupá̱kjadat. 3  Utsta ajchta utsta tsa̱ꞌa̱da, ntsa̱jkpts a̱tseꞌe o̱o̱y yam njaꞌvin ka̱jxm je̱tseꞌe a̱ts je̱ nmuꞌisraeejlit jayu du̱jaye̱jptinit je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp. ¡O̱o̱y a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe ntunnu̱tsapko̱tsta! 25 !Veꞌem xa je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Jesucristo ax joꞌn je̱ tsaaj juuꞌ veꞌe je̱ jayu tyukkute̱ꞌpxip, veꞌem ax joꞌn je̱ Kunuuꞌkx Jatyán vyaꞌañ:Mpá̱mupts a̱tseꞌe je̱m jerusaleenit kyajpu̱n ka̱jxm toꞌk pa̱neꞌe ítup ax joꞌn je̱ tsaaj juuꞌ veꞌe yakkute̱ꞌpxip je̱tseꞌe je̱ jayu du̱yakkitu,
pa̱n pa̱nts je̱ꞌe̱ veꞌe du̱jaanchjaꞌvip,
kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe chaachvinmáyu̱t ku̱xeꞌe veꞌem du̱tún. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe je̱ Kunuuꞌkx Jatyán vyaꞌañ.1- ¿Ax tya̱jx tseꞌe je̱ Nteꞌyam tyo̱kimpa̱a̱jmjidi? Je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe ku̱xeꞌe du̱tso̱kta je̱tseꞌe yꞌijttinit o̱y jo̱o̱t je̱ Nteꞌyam ma̱a̱t je̱ꞌe̱ ka̱jx juuꞌ veꞌe tyoondu, kaꞌa tseꞌe du̱tso̱kta je̱tseꞌe yꞌíttat o̱y jo̱o̱t je̱ Nteꞌyam ma̱a̱t je̱ jaanchjaꞌvin ka̱jx. Kaꞌa tseꞌe du̱tso̱kta je̱tseꞌe je̱ Jesucristo du̱jaanchjávadat, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe yꞌitta ax joꞌn je̱ jayu juuꞌ veꞌe kítudup ku veꞌe je̱ja tsaku̱jx kyute̱ꞌpxada. v0e Ax je̱ꞌe̱da juuꞌ veꞌe je̱ israeejlit jáyuda, juuꞌ veꞌe du̱kutyonuvaandup je̱ pavaꞌnu̱n je̱tseꞌe veꞌem yꞌijttinit o̱y jo̱o̱t je̱ Nteꞌyam ma̱a̱t, je̱ꞌe̱ tseꞌe je̱ Nteꞌyam to̱kimpa̱a̱jmju̱du. u/c Pa̱n veꞌem xa je̱ꞌe̱ veꞌe, ¿vintso̱seꞌe nvaꞌnumdat? Jidu̱ꞌu̱m xa je̱ꞌe̱ veꞌe. Je̱ꞌe̱ pa̱n pa̱n jatyeꞌe ka je̱ israeejlit jáyuvap, juuꞌ veꞌe du̱kaꞌíxtidu vintso̱ veꞌe o̱y jo̱o̱t yꞌíttat je̱ Nteꞌyam ma̱a̱t, je̱ Nteꞌyam tseꞌe kato̱kimpa̱a̱jmju̱du je̱ꞌe̱ ka̱jx ku veꞌe jyaanchjaꞌvijidi. .  Ax ya̱ Isaías tseꞌe tooꞌva̱jkp tu̱vyaꞌañ vyeꞌna: “Je̱ Nteꞌyam, juuꞌ veꞌe nu̱jom du̱ka̱ꞌmika̱jxp, je̱ꞌe̱ tseꞌe xtukmo̱ꞌtumdu, u̱u̱ꞌmda, nu̱ꞌeejyji je̱ Israel je̱ chaanda je̱ kyo̱o̱jta. Pa̱n kaꞌa tseꞌe veꞌem ku̱du̱tuujn, ku̱xjajtumdi tseꞌe ax joꞌn jyajtjidi je̱ jáyuda juuꞌ veꞌe tsu̱u̱nidu je̱m sodómait je̱ts gomoorrait kyajpu̱n ka̱jxmda.” Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaajñ. Je̱ israeejlit jáyuda je̱ts je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook A-{ Kaꞌa tseꞌe tyánat je̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam du̱to̱kimpayo̱ꞌynit je̱ jayu pa̱n nu̱vinxu̱peꞌe toꞌk it toꞌk naxviijn cha̱a̱nada.” Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaajñ. ,,Q Ax juuꞌ tseꞌe je̱ israeejlit jayu ka̱jxta, jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaajñ je̱ Isaías: “O̱yameꞌe je̱ israeejlit jayu o̱o̱y tyunnu̱máyada, veꞌem ax joꞌn je̱ poꞌo juuꞌ veꞌe je̱ja maaxy na̱paꞌayi, nu̱ꞌeejyjits je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe tso̱ꞌo̱ktap. 0+Y Ax je̱m tseꞌe joma veꞌe je̱ jayu yaknu̱u̱jmidi:“Kaꞌa xa a̱ts miitseꞌe njáyuvada”,
nay jé̱mjyam tseꞌe je̱ joojntyk Nteꞌyam ña̱ꞌmu̱xjadat:“A̱tsts miitseꞌe je̱ nꞌónu̱kta.” Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ Oseas du̱tukko̱jtsnajxy. * Veꞌem xa je̱ꞌe̱ veꞌe ax joꞌn je̱ Nteꞌyam je̱ Oseas du̱tukko̱jtsnajxy jidu̱ꞌu̱m:Je̱ꞌe̱da pa̱n pa̱n a̱tseꞌe nkajáyuvidup yꞌijt,
u̱xyamts a̱tseꞌe nvaꞌañ je̱ts a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ njáyuda. ()I Ax je̱ Nteꞌyam tseꞌe xyaaxjimdu, ka u̱u̱ꞌmjyapeꞌeda, je̱ israeejlit jayu, nay veꞌempa veꞌe pa̱n pa̱n jatyeꞌe ka je̱ israeejlit jáyuvap. u(c Nay veꞌempa tseꞌe du̱tún je̱tseꞌe du̱yaknu̱ke̱ꞌxnatá̱kat je̱ ma̱jin juuꞌ veꞌe o̱o̱y tyunjayejpp je̱ts juuꞌ veꞌe ñu̱pa̱a̱jmtki je̱tseꞌe ntukma̱a̱tjaye̱jpumdinit, u̱u̱ꞌmeꞌe xtukmo̱ꞌtumdup. \'1 Veꞌemts ya̱ꞌa̱ veꞌe ax joꞌn je̱ Nteꞌyam du̱tún. Cha̱jkpts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe du̱yaknu̱ke̱ꞌxnatá̱kat je̱ mya̱kkin je̱ts vintso̱ veꞌe je̱ jayu je̱ tyo̱kin du̱tukkuvet je̱ e̱jku̱n ma̱a̱t. Ku̱x veꞌemeꞌe du̱tsa̱k, je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe du̱muteni je̱ꞌe̱da pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ tsaachpaatu̱n du̱vinmajtsju̱dup, je̱ꞌe̱da pa̱n pa̱n jatyeꞌe ñu̱pa̱a̱jmtki je̱tseꞌe vyintó̱kidinit. \&1 O̱ꞌyixjupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ toꞌtspa̱a̱mpa je̱tseꞌe du̱pá̱mu̱t je̱ naax pa̱n vintso̱ veꞌe du̱tsa̱k, o̱ꞌyixjupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe toꞌk je̱ toꞌts du̱pá̱mu̱t juuꞌ je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ ma̱jin ma̱a̱t yaktuump je̱tseꞌe jadoꞌk du̱pá̱mu̱t juuꞌ veꞌe o̱yvintso̱va yaktuump. r%] Mits, jayu, mnu̱pá̱nipts mitseꞌe je̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam xko̱jtsvintsó̱vu̱t. ¿Vaꞌanup nꞌiteꞌe toꞌk je̱ naxtoꞌts, je̱ toꞌtspa̱a̱mpa du̱na̱a̱jmat: “¿Tya̱jxts a̱tseꞌe jidu̱ꞌu̱m tu̱xpu̱m?” C$ Nu̱njajtp tseꞌe ku veꞌe nu̱toꞌk vyaꞌanu̱t: “Pa̱n veꞌem xa je̱ꞌe̱ veꞌe, ¿vintso̱ts vineꞌe je̱ Nteꞌyam yꞌo̱ꞌyixju̱t je̱tseꞌe je̱ jayu du̱to̱kimpá̱mu̱t?, ku̱x ni pa̱na veꞌe kyaꞌo̱ꞌyixju̱ je̱tseꞌe du̱tónu̱t juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam kyatsa̱jkp.” ~#u Ax veꞌem tseꞌe, tyukma̱ꞌtpts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam pa̱n pa̱neꞌe cha̱jkp, je̱ts pa̱n pa̱n tseꞌe tyukmutsa̱jkp je̱tseꞌe du̱ma̱kkpá̱mu̱t ka ó̱yap je̱ vyinmaꞌyu̱n, tyukma̱kkpu̱u̱mpts je̱ꞌe̱ veꞌe. "9 Vaampap tseꞌe je̱ faraón ka̱jx je̱ Kunuuꞌkx Jatyán: “Mitsts a̱tseꞌe mpu̱u̱mp yakkutojkpa je̱ts a̱tseꞌe mits ka̱jx nyaknu̱ke̱ꞌxnatá̱kat a̱ts je̱ nma̱jin, veꞌem tseꞌe nu̱jom je̱ jayu du̱nu̱jávadat je̱ ma̱jin juuꞌ a̱tseꞌe njayejpp.” z!m Ax veꞌem tseꞌe, kaꞌa xa veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ jayu du̱vinká̱n je̱ꞌe̱ ka̱jx ku veꞌe je̱ jayu veꞌem du̱tsa̱k ukpu̱ juuꞌ veꞌe je̱ jayu tyuump, je̱ tukmo̱ꞌtu̱n ka̱jxjits je̱ꞌe̱ veꞌe veꞌem du̱tún. 4 a Ku̱x jidu̱ꞌu̱meꞌe du̱nu̱u̱jmi je̱ Moisés: “Ntuknu̱ꞌixka̱daakyp a̱tseꞌe pa̱n pa̱n a̱tseꞌe ntsa̱jkp, ntukma̱ꞌtpts a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe.” ,Q ¿Vintso̱seꞌe nvaꞌnumdat? ¿Kaꞌa je̱ꞌe̱ vineꞌe yꞌo̱ya juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam tyuump? ¡Ni vintso̱va xa veꞌe veꞌem nkavaꞌnumdat!  Vaampap tseꞌe je̱p Kunuuꞌkx Jatyán ku̱jxp: “Ntsa̱jkp a̱tseꞌe je̱ Jacob je̱ts kaꞌa veꞌe je̱ Esaú.” F Ku̱x jidu̱ꞌu̱meꞌe je̱ Rebeca yaknu̱u̱jmi: “Juuꞌ veꞌe ke̱ꞌxtooꞌvá̱kup, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱pattónap du̱patpá̱kap juuꞌ veꞌe ke̱ꞌxꞌu̱xꞌo̱o̱kap.”   Ax je̱ Nteꞌyam tseꞌe nu̱toꞌk du̱vinko̱o̱n kaꞌanumeꞌe kye̱ꞌe̱xta vyeꞌna je̱ts kaꞌa veꞌe ti du̱toondi juuꞌ veꞌe o̱y juuꞌ veꞌe kaꞌo̱y. Veꞌem tseꞌe je̱ Nteꞌyam du̱tuujn ax joꞌn du̱nu̱pa̱a̱jmtki. Kaꞌa tseꞌe toꞌk du̱vinka̱a̱jn je̱ꞌe̱ ka̱jx ku veꞌe juuꞌ du̱tuujn, je̱ꞌe̱ ka̱jxeꞌe ku̱xeꞌe veꞌem du̱tsa̱k.  Ax ka ya̱ꞌa̱jyap tseꞌe, tyukma̱a̱tjaye̱jp tseꞌe je̱ Rebeca je̱ ju̱jpit jayu Isaac je̱ xeen ónu̱kta. ^5 Ku̱x jidu̱ꞌu̱meꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ Abraham du̱tukvinvaꞌni: “Me̱jtsnuvap a̱tseꞌe ku veꞌe je̱ xa̱a̱j du̱paaꞌtu̱t, vanꞌit tseꞌe je̱ Sara du̱jayé̱pu̱t toꞌk je̱ mix ónu̱k.” ! Ya̱ꞌa̱ tseꞌe tyijp je̱ts kaꞌa veꞌe nu̱jom je̱ Abraham je̱ chaan je̱ kyo̱o̱j yꞌitta je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌónu̱kta, je̱ꞌe̱ veꞌeda pa̱n pa̱n jatyeꞌe ke̱ꞌxtup ax joꞌn je̱ Nteꞌyam je̱ vaandu̱k du̱yaktaajñ je̱ꞌe̱ ka̱jxta. !; Ni kaꞌa tseꞌe yꞌitta je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌónu̱kta nu̱jom pa̱n pa̱n jatyeꞌe ijttup je̱ Abraham je̱ chaan je̱ kyo̱o̱j. Ku̱x jidu̱ꞌu̱meꞌe je̱ Nteꞌyam du̱nu̱u̱jmi je̱ Abraham: “Je̱ Isaac ka̱jx tseꞌe xjayé̱pu̱t je̱ tsaan je̱ ko̱o̱j.” *M Ka je̱ꞌe̱p xa a̱tseꞌe ntijp je̱ts je̱ Nteꞌyameꞌe du̱kakutyoomp juuꞌ veꞌe vyaajntk je̱ israeejlit jayu ka̱jxta, ku̱x kaꞌa veꞌe je̱ Nteꞌyam du̱vinka̱a̱jn je̱tseꞌe yꞌijttinit je̱ jyáyuda toꞌk ka̱ꞌa̱jyji je̱ Israel je̱ chaan je̱ kyo̱o̱j. oW Je̱ꞌe̱ je̱ jyu̱jpit jáyuda tseꞌe du̱tsaanidup du̱ko̱o̱jidup je̱ israeejlit jayu. Ax vintso̱ tseꞌe je̱ Cristo du̱jáyuva, je̱ israeejlit je̱ jyu̱jpit jayu tseꞌe du̱tsaaniduva du̱ko̱o̱jiduva je̱ Cristo. ¡Yakma̱ja tseꞌe yꞌijtnit je̱ Nteꞌyam xa̱ꞌma ka̱jx, je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe nu̱jom du̱nu̱ma̱jika̱jxp! Amén. c? Je̱ Israel xa je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ chaanda je̱ kyo̱o̱jta, veꞌem ax joꞌn a̱ts. Je̱ Nteꞌyam tseꞌe vinko̱o̱jnju̱du je̱tseꞌe yꞌijttinit je̱ꞌe̱ je̱ jyayu je̱tseꞌe du̱tukma̱a̱tjaye̱jpti je̱ mya̱jin, je̱ kyo̱jtstán tseꞌe yaktaꞌnu̱xju̱du je̱tseꞌe tyukka̱ta̱jkijidi je̱ pyavaꞌnu̱n, tyuknu̱jaꞌvidu tseꞌe vintso̱ veꞌe vyinjávajadat vyintsa̱ꞌa̱gajadat je̱tseꞌe je̱ vaandu̱k du̱pu̱u̱jm je̱ꞌe̱ ma̱a̱tta. _7 Njatsa̱jkpts a̱tseꞌe je̱ts a̱tseꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ntsaachpaatnit, a̱tseꞌe nkaꞌítu̱t je̱ Cristo ma̱a̱t, pa̱n veꞌemeꞌe ku̱du̱jaye̱pta je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp. b= O̱o̱yts a̱tseꞌe ntunnavyinmaꞌyu̱nma̱ꞌa̱ju̱, o̱o̱yts a̱tseꞌe ntunnu̱tsaachvinmáyda a̱ts je̱ nmuꞌisraeejlit jáyuda, juuꞌ veꞌe ijttup toꞌk tsuꞌuts toꞌk nu̱u̱ꞌpu̱n a̱ts ma̱a̱t. # A Toꞌk muk a̱tseꞌe nꞌit je̱ Cristo ma̱a̱t. Tyú̱vamts a̱ts ya̱ꞌa̱ veꞌe nka̱ts, kaꞌats a̱tseꞌe ntaaya. A̱ts ya̱ nvinmaꞌyu̱n, juuꞌ veꞌe je̱ Espíritu Santo yakkutojku̱xjup, je̱ꞌe̱ts a̱tseꞌe xtuknu̱jaꞌvip je̱ts tyú̱vam a̱tseꞌe nka̱ts. 'ni je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe je̱m ka̱jxm tso̱o̱ꞌmp, ni je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe je̱p naxviijnit itu̱paꞌtkup tso̱o̱ꞌmp, ni ti viijnka xa veꞌe kyaꞌo̱ꞌyixju̱ juuꞌ veꞌe pu̱m je̱tseꞌe xpa̱jkjimdat je̱ Nteꞌyam je̱ cho̱jku̱n juuꞌ veꞌe jyayejpp u̱u̱ꞌm ka̱jxamda ku̱x ijtumdupeꞌe toꞌk muk je̱ nMa̱ja̱ Vintsá̱namda Cristo Jesús ma̱a̱t.y&Ax veꞌem tseꞌe, vinjávani xa a̱tseꞌe je̱ts kaꞌa veꞌe tii juuꞌ veꞌe o̱ꞌyixjup je̱tseꞌe xpa̱jkjimdat je̱ Nteꞌyam je̱ cho̱jku̱n. Xtso̱jkumdupts u̱u̱ꞌm je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam pa̱n ti tsaachpaatu̱neꞌe nyaknajxumdup ku veꞌe njoojntykimda nnaxviijnimda uk pa̱n o̱o̱ꞌkumdupeꞌe. Kaꞌa tseꞌe yꞌo̱ꞌyixjada je̱ ángeles, ni je̱ ko̱ꞌo̱yjáyuvapta, ni je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe u̱xyam toojnjup ko̱jtsjup, ni je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe miimpnum, b~}|#yy xBwvv,u\tsrr5pxoHnUlkigfedcb$aJ_/\YXWVTRPLLJIGFECB?>=<;:87t54321/.-,*L)u(n&%$/#;! =en}&`% X R  > R{vQe Máyameꞌe toꞌk aaj je̱ Dios xmo̱o̱yduvat a̱ts je̱ nmuꞌisraeejlit jayu Herodión, nay veꞌempa je̱ jayu juuꞌ veꞌe tsu̱u̱nidup je̱m je̱ Narciso tya̱kꞌam juuꞌ veꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n du̱jaanchjaꞌvidup. P Máyameꞌe toꞌk aaj je̱ Dios xmo̱o̱yduvat je̱ Apeles juuꞌ veꞌe o̱y du̱yaknu̱ke̱ꞌxnata̱jki je̱ts jyaanchjaꞌvipeꞌe je̱ Cristo. Mo̱o̱yduva toꞌk aaj máyam je̱ Dios je̱ jayu juuꞌ veꞌe tsu̱u̱nidup je̱m je̱ Aristóbulo tya̱kꞌam. bO= Máyameꞌe toꞌk aaj je̱ Dios xmo̱o̱yduvat je̱ Urbano juuꞌ veꞌe ntukma̱a̱tmutoꞌnumdup ntukma̱a̱tmupa̱jkumdup je̱ Cristo Jesús, nay veꞌempa je̱ Estaquis juuꞌ a̱tseꞌe o̱o̱y ntuntso̱jkpap. N!Máyameꞌe toꞌk aaj je̱ Dios xmo̱ꞌo̱dat je̱ Amplias juuꞌ a̱tseꞌe o̱o̱y ntuntsa̱jkp je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n ka̱jx. VM%Máyameꞌe toꞌk aaj je̱ Dios xmo̱o̱yduvat je̱ Andrónico je̱ts je̱ Junias, a̱ts je̱ nmuꞌisraeejlit jáyuda juuꞌ a̱tseꞌe nma̱a̱tpoxu̱nta̱ktsu̱u̱nidu, ñu̱má̱jidup je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ kuká̱tsiva ma̱a̱tta je̱tseꞌe tooꞌva̱jkp toꞌk muk yꞌijtti je̱ Cristo ma̱a̱t je̱ts kaꞌa veꞌe a̱ts. zLmMáyameꞌe toꞌk aaj je̱ Dios xmo̱o̱yduvat je̱ María juuꞌ veꞌe o̱o̱yani tuntoomp miits ma̱a̱tta. AK{Máyameꞌe toꞌk aaj je̱ Dios xmo̱o̱yduvat je̱ utsta je̱ ajchta je̱ts je̱ utsta je̱ tsa̱ꞌa̱da juuꞌ veꞌe nayꞌamojkijidup je̱m je̱ Priscila je̱ts je̱ Aquila tya̱kꞌamda. Máyameꞌe toꞌk aaj je̱ Dios xmo̱o̱yduvat je̱ Espaneto juuꞌ a̱tseꞌe nma̱a̱tnayjaꞌvijup je̱ts a̱tseꞌe o̱o̱y ntuntsa̱k. Je̱ꞌe̱ veꞌe mutooꞌva̱jkp du̱jaanchjaꞌviꞌukvaan je̱ Cristo yaja acáyait yꞌit ja̱a̱t. #J?Viinm xa je̱ꞌe̱ veꞌe je̱p kutsa̱ꞌa̱ga ja̱a̱tp ñaajktaajnjidi a̱ts ka̱jx. Nkuko̱jtsjidupts a̱tseꞌe, ax ka á̱tsjyap tseꞌe, veꞌempa veꞌe nu̱jom je̱ utsta je̱ ajchta je̱ts je̱ utsta je̱ tsa̱ꞌa̱da pa̱n pa̱n jatyeꞌe ka je̱ israeejlit jáyuvap. @IyMáyameꞌe toꞌk aaj je̱ Dios xmo̱ꞌo̱dat je̱ Priscila je̱ts je̱ Aquila, je̱ꞌe̱ juuꞌ a̱tseꞌe ntukma̱a̱tmutoondup ntukma̱a̱tmupa̱jktup je̱ Cristo Jesús. LHO̱y yakxó̱n tseꞌe xkuvá̱ktat je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n ka̱jx, veꞌem ax joꞌn du̱paaꞌty du̱ꞌake̱e̱ga je̱tseꞌe du̱tóndat je̱ Nteꞌyam je̱ jyayu. Putá̱kada toꞌk aaj ya̱ Febe pa̱n ti jatyeꞌe kaꞌijtu̱xjup, ku̱x nu̱mayeꞌe je̱ jayu juuꞌ veꞌe pyuta̱jki, xputa̱jki a̱tseꞌe viinm. G O̱y jayu je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Febe, nu̱toꞌk je̱ nꞌútsamda je̱ ntsa̱ꞌa̱amda juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam du̱mutoomp du̱mupa̱jkp je̱ jaanchjaꞌvivata̱jk ma̱a̱t juuꞌ veꞌe nayꞌamojkijidup je̱m cencréait kyajpu̱n ka̱jxm. {Fo!Je̱ Nteꞌyam, juuꞌ veꞌe du̱yajkp je̱ o̱y jo̱o̱t, je̱ꞌe̱ ma̱a̱t tseꞌe mꞌijttinit. Amén.8Ei Pa̱n vaamp tseꞌe je̱ Nteꞌyam, vanꞌitts a̱tseꞌe nje̱ꞌyat vaꞌajts xo̱o̱jntkp joma veꞌe miitsta je̱ts a̱tseꞌe njo̱tꞌamá̱jat ku veꞌe nkuꞌíxtat. DAmó̱tuda toꞌk aaj je̱ Nteꞌyam je̱ts a̱tseꞌe xtuknu̱vaꞌatsu̱t je̱ tsaachtoꞌnu̱n juuꞌ a̱tseꞌe xtoojnjavaandup je̱ꞌe̱ pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱kajaanchjaꞌvidup je̱ Jesucristo je̱m Judea, je̱ts nay veꞌempa veꞌe o̱y yakkuvá̱ku̱t je̱ puta̱jkin juuꞌ veꞌe yaktukka̱tá̱kadap je̱ Nteꞌyam je̱ jyayu juuꞌ veꞌe tsu̱u̱nidup je̱m Jerusalén. 7CgUtsta ajchta utsta tsa̱ꞌa̱da, je̱ nMa̱ja̱ Vintsá̱namda Jesucristo ka̱jx je̱ts je̱ tso̱jku̱n ka̱jx juuꞌ veꞌe je̱ Espíritu Santo xmo̱ꞌyumdup, je̱ꞌe̱ ka̱jxts a̱ts miitseꞌe nmunooꞌkxtu̱kta je̱ts a̱tseꞌe toꞌk aaj xputá̱kadat, a̱tseꞌe xnu̱tsapkó̱tstat. BB}O̱y xa a̱tseꞌe nnu̱java je̱ts o̱o̱yeꞌe je̱ Cristo xtunkunooꞌkxumdat ku a̱tseꞌe je̱m nma̱jkxu̱t je̱ts a̱ts miitseꞌe nvaajnjadat je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook. QAAx veꞌem tseꞌe, ku veꞌe yaktukka̱ta̱ka vye̱ꞌnat ya̱ puta̱jkin juuꞌ veꞌe yakmojktup, vanꞌitts a̱tseꞌe je̱p España nna̱jkxu̱t, veꞌemts a̱ts miitseꞌe naxyji nkuꞌíxtat. ~@uYꞌo̱yjaꞌvidu tseꞌe je̱tseꞌe veꞌem du̱tóndat, ax pyaatyp yꞌake̱e̱guipts je̱ꞌe̱ veꞌe, ku̱x veꞌemeꞌe tyukka̱daꞌakjada. Ku̱x je̱ꞌe̱ pa̱n pa̱n jatyeꞌe ijttup ka je̱ israeejlit jáyuvap, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱jaye̱jptup je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook ma̱a̱t je̱ꞌe̱da pa̱n pa̱n jatyeꞌe israeejlit jayu je̱tseꞌe veꞌem du̱jaye̱jptuvat je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp, pyaatyp yꞌake̱e̱guipts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe je̱ israeejlit jayu yaktukputá̱kadat juuꞌ veꞌe yꞌíxtup jyaye̱jptup pa̱n pa̱n jatyeꞌe ka je̱ israeejlit jáyuvap. @?yKu̱xeꞌe je̱ jaanchjaꞌvivata̱jk juuꞌ veꞌe tsu̱u̱nidup je̱m macedóniait yꞌit jo̱o̱tm je̱ts yaja acáyait yꞌit ja̱a̱t, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱nu̱pa̱a̱jmtkidu je̱tseꞌe je̱ puta̱jkin du̱tuknu̱ké̱xtat je̱ Nteꞌyam je̱ jyayu pa̱n pa̱n jatyeꞌe ayo̱o̱vdup je̱m Jerusalén. )>KAx na̱jkxpts a̱a̱tseꞌe u̱xyam je̱m Jerusalén je̱ts a̱a̱tseꞌe je̱ puta̱jkin nmo̱ꞌo̱dat je̱ Nteꞌyam je̱ jyayu juuꞌ veꞌe je̱m ijttup. &=Eaꞌixpts a̱tseꞌe je̱ts xꞌo̱ꞌyixjup a̱tseꞌe tso̱jk. Nkuꞌixuvaandup a̱ts miitseꞌe naxyji ku a̱tseꞌe nna̱jkxu̱t je̱p espáñait yꞌit ja̱a̱tp. Ku veꞌe ve̱e̱ꞌn je̱ it ñáxu̱t je̱tseꞌe xyo̱o̱ndu̱ku̱t a̱ts ya̱ nꞌaaj ya̱ njo̱o̱t ku a̱tseꞌe nꞌítu̱t miits ma̱a̱tta, vanꞌitts a̱ts miitseꞌe xputá̱kadat je̱ts a̱tseꞌe njaaꞌkna̱jkxu̱t je̱p España. `<9Ax u̱xyam tseꞌe, ta̱ a̱tseꞌe ntonꞌavaada yaja it ja̱a̱t joma a̱tseꞌe tu̱nnaxy tu̱nta̱ka. Jékani je̱ts u̱xyam paat a̱tseꞌe o̱o̱y njatuntsa̱k je̱ts a̱tseꞌe nꞌítu̱t miits ma̱a̱tta, C;Ku̱x a̱tseꞌe veꞌem ntun, je̱ꞌe̱ ka̱jxts a̱tseꞌe xkaꞌo̱ꞌyixju̱ je̱ts a̱ts miitseꞌe na̱jkx nkuꞌixta, ó̱yam a̱tseꞌe may náxani njanu̱pa̱a̱mdu̱ka. :5Veꞌem a̱tseꞌe ntsa̱k je̱ts a̱tseꞌe ntónu̱t ax joꞌn je̱ Kunuuꞌkx Jatyán vyaꞌañ:Je̱ꞌe̱da pa̱n pa̱n jatyeꞌe kayakvaajnjidupna,
yꞌíxtapts je̱ꞌe̱ veꞌe,
je̱ts je̱ꞌe̱da pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱kamó̱tudupna,
vyinmó̱tudapts je̱ꞌe̱ veꞌe. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaꞌañ. Ñu̱vinmaꞌyi tseꞌe je̱ Pablo je̱tseꞌe ña̱jkxu̱t je̱p Roma S9Ijtpts a̱tseꞌe ntsa̱k vintso̱ a̱tseꞌe je̱ jayu nvaajnjadat je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook joma veꞌe je̱ Cristo jye̱ꞌe̱ kyayaknu̱jávana, kaꞌats a̱tseꞌe veꞌem ntónu̱t ax joꞌn je̱ jayu juuꞌ veꞌe je̱ ta̱jk du̱jaaꞌkyakvimpe̱jtp joma veꞌe je̱ viijnk jayu je̱ ta̱jk du̱tso̱o̱ꞌndu̱k. C8ku veꞌe je̱ mú̱jit nu̱jaꞌvin je̱tseꞌe je̱ ma̱jin du̱tuujn je̱ts ku a̱tseꞌe je̱ Espíritu Santo xyakma̱kkpu̱jk. Ax veꞌemts a̱tseꞌe je̱ jayu nvaajnjiku̱jx je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook je̱m jerusaleenit kyajpu̱n ka̱jxm je̱tseꞌe je̱m paat jyeꞌya iliiricovit yꞌit jo̱o̱tm. 67eNayjaꞌvijup a̱tseꞌe je̱ts je̱ꞌe̱jyji a̱tseꞌe nkó̱tsup juuꞌ veꞌe je̱ Cristo tyoon kyo̱jts a̱ts ka̱jx je̱ts veꞌem pa̱n pa̱n jatyeꞌe ka je̱ israeejlit jáyuvap, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱ka̱tsa̱pá̱ktap je̱ Nteꞌyam, veꞌem juuꞌ jatyeꞌe tyoon kyo̱jts a̱ts ka̱jx R6Ax veꞌem tseꞌe, o̱o̱y a̱tseꞌe ntuntukxo̱o̱ndu̱k juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam tyoon kyo̱jts a̱ts ka̱jx, a̱ts, nu̱toꞌk juuꞌ veꞌe ijtp toꞌk muk je̱ Cristo Jesús ma̱a̱t. $5Aje̱ts a̱tseꞌe je̱ Cristo Jesús nmutónu̱t nmupá̱ku̱t je̱ꞌe̱ je̱ yꞌo̱ꞌyin ka̱jxta pa̱n pa̱n jatyeꞌe ka je̱ israeejlit jáyuvap. Nvaajnjidupts a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam yakmiin yaja naxviijn, veꞌem tseꞌe yꞌijttinit je̱ vintsa̱ꞌkin juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam yꞌo̱yjaꞌvip, veꞌem ax joꞌn a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam ku̱ntukvintsa̱ꞌkidi, veꞌem tseꞌe yꞌijttinit je̱ Nteꞌyam je̱ jyayu je̱ Espíritu Santo ka̱jx. p4YO̱yam tseꞌe vyeꞌema, yap a̱tseꞌe na̱k ku̱jxp nnayjávaja je̱ts a̱ts miitseꞌe juuꞌ ntukjaaꞌmyé̱tstat. Je̱ꞌe̱ ka̱jxts a̱tseꞌe veꞌem nmayjávaja ku̱xeꞌe a̱ts je̱ Nteꞌyam je̱ maaꞌyu̱n xtoojnji e3CUtsta ajchta utsta tsa̱ꞌa̱da, nnu̱jaꞌvip a̱tseꞌe je̱ts o̱y jayu miitseꞌeda je̱ts o̱o̱yeꞌe juuꞌ xtunnu̱jávada, je̱ts mꞌo̱ꞌyixju̱dupeꞌe je̱tseꞌe mnatyukꞌíxjadat toꞌk jadoꞌk. /2W Je̱ Nteꞌyam, juuꞌ ka̱jxeꞌe nꞌaꞌíxumda je̱ yꞌo̱y je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe miimpnum, je̱ꞌe̱ tseꞌe xo̱o̱jntkp myakꞌítjadap je̱ts je̱ o̱y jo̱o̱t ma̱a̱t ku̱xeꞌe je̱ꞌe̱ xjaanchjávada, veꞌem tseꞌe je̱ Espíritu Santo je̱ mya̱kkin ka̱jx nu̱yojk o̱y xnu̱jaꞌviꞌata̱ꞌa̱tstat je̱ts tyú̱vam je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ yꞌo̱y je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe mꞌaꞌíxtup. 17 Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe je̱ Isaías je̱p Kunuuꞌkx Jatyán ku̱jxp du̱jatyaampa:Yakjé̱jap xa veꞌe toꞌk je̱ Isaí je̱ chaan je̱ kyo̱o̱j pa̱neꞌe du̱yakkutojkjap vinxu̱p toꞌk it toꞌk naxviijn,
je̱m tseꞌe je̱ Isaí je̱ chaan je̱ kyo̱o̱j yꞌam kya̱ꞌm ñapya̱a̱jmjidinit juuꞌ veꞌe ka je̱ israeejlit jáyuvapta. Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe je̱ Isaías du̱jatyaajñ. 0 Vaampap tseꞌe jidu̱ꞌu̱m:Nu̱jomeꞌe pa̱n pa̱n jatyeꞌe ka je̱ israeejlit jáyuvap,
yakmá̱jada yakjaanchada je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n,
veꞌem tseꞌe, yakmá̱jada yakjaanchada je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n nu̱jom je̱ jáyuda. S/ Jadoꞌk nax tseꞌe jidu̱ꞌu̱m vyaampa:Miitsta, pa̱n pa̱n jatyeꞌe ka je̱ israeejlit jáyuvapta,
xo̱o̱ndu̱kta ma̱a̱t je̱ꞌe̱da juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam vinko̱o̱jnju̱du. 8.i Je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe myiimpa je̱ts pa̱n pa̱n jatyeꞌe ka je̱ israeejlit jáyuvap, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱yakmá̱jidinup du̱yakjaanchidinup je̱ Nteꞌyam ku̱xeꞌe tyukmo̱ꞌtju̱duva, veꞌem ax joꞌn je̱ Kunuuꞌkx Jatyán vyaꞌañ:Nyakmá̱jap nyakjaanchapts a̱ts mitseꞌe je̱ nu̱may jayu ma̱a̱t juuꞌ veꞌe ka je̱ israeejlitap,á̱vupts a̱tseꞌe mits je̱ mma̱jin je̱ mjaanchin ka̱jx. j-MKu̱x juuꞌ xa a̱ts miitseꞌe nvaajnjidup, ya̱ꞌa̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe: Miineꞌe je̱ Cristo je̱tseꞌe du̱mutónu̱t du̱mupá̱ku̱t je̱ Nteꞌyam je̱ israeejlit jayu je̱ yꞌo̱ꞌyin ka̱jxta. Ku veꞌe veꞌem du̱tuujn, yaknu̱ke̱ꞌxnata̱jkits je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ts kyutyuumpeꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook je̱tseꞌe veꞌem tyónju̱t juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam tyukvinvaꞌni je̱ ju̱jpit jáyuda, je̱ Abraham, je̱ Isaac, ma̱a̱t je̱ Jacob. A,{Ax veꞌem tseꞌe, veꞌem ax joꞌn je̱ Cristo mkuvá̱kjada, veꞌem tseꞌe mnakyuvá̱kjadat toꞌk jadoꞌk, veꞌem tseꞌe xyakmá̱jadat xyakjaanchadat je̱ Nteꞌyam. +-Ax veꞌemts miitseꞌe toꞌk ka̱ꞌa̱jyji toꞌk aaj toꞌk jo̱o̱t xyakmá̱jadat xyakjaanchadat je̱ Dios Teeꞌ je̱ts je̱ nMa̱ja̱ Vintsá̱namda Jesucristo. Yakvaajnjidu veꞌe je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook pa̱n pa̱n jatyeꞌe ka je̱ israeejlit jáyuvap 3*_Je̱ Nteꞌyam, juuꞌ veꞌe je̱ jayu du̱ma̱kkinmo̱o̱yp je̱tseꞌe juuꞌ du̱muté̱nat je̱tseꞌe du̱yakjo̱tꞌama̱ja, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱tónup vintso̱ veꞌe kijpx je̱ vinmaꞌyu̱n xjayé̱ptat, veꞌem ax joꞌn je̱ vinmaꞌyu̱n juuꞌ veꞌe je̱ Cristo Jesús jyayejpp. )}Nu̱jom tseꞌe juuꞌ jatyeꞌe jatyáñ ijtp je̱p Kunuuꞌkx Jatyán ku̱jxp, je̱ꞌe̱ ka̱jxts je̱ꞌe̱ veꞌe yakjatyaajñ je̱tseꞌe xtukꞌíxumdat, je̱tseꞌe ma̱kk aaj ma̱kk jo̱o̱t nmuténimdat juuꞌ jatyeꞌe nyaknajxumdap, je̱tseꞌe je̱ jo̱tꞌama̱jin njaye̱jpumdat vanꞌit paat ku veꞌe veꞌem tyoojnjinit kyo̱jtsjinit ax joꞌn je̱p javyet. @(yKu̱x ni je̱ Criistova veꞌe du̱katuujn vintso̱ veꞌe viinm du̱ꞌo̱yjava, veꞌem ax joꞌn du̱nu̱u̱jmi je̱ Tyeeꞌ, veꞌem ax joꞌn je̱ Kunuuꞌkx Jatyán vyaꞌañ joꞌn: “Ku tseꞌe je̱ jayu mvinko̱jtspe̱jtjidi, a̱ts tseꞌe xtukka̱dakka̱jx.” Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe du̱nu̱u̱jmi. `'9je̱ꞌe̱ veꞌe ntoꞌnumdap juuꞌ veꞌe je̱ nmujaanchjaꞌvivamda yꞌo̱yjávadap je̱tseꞌe yꞌítu̱t je̱ꞌe̱ je̱ yꞌo̱ꞌyin ka̱jxta, veꞌem tseꞌe je̱ Jesucristo nu̱yojk du̱jaanchjávadat. 2& _U̱u̱ꞌmda, pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱nu̱jaꞌvidinup je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook, veꞌem tseꞌe du̱tsa̱k je̱tseꞌe mputa̱jkimdat pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱kaꞌo̱ynu̱jaꞌvidup ti veꞌe je̱ Nteꞌyam cha̱jkp, kaꞌa tseꞌe ntoꞌnumdat vintso̱ veꞌe viinm nꞌo̱yjaꞌvimda, |%qAx je̱ jayu juuꞌ veꞌe me̱jtsvinmaayp, to̱kintoompts je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe juuꞌ du̱kay du̱ju̱ꞌkx je̱tseꞌe du̱kajaanchjáva je̱ts o̱y je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe veꞌem du̱tún. Ku̱x pa̱n ti veꞌe je̱ jayu tyoondup je̱tseꞌe du̱kajaanchjávada je̱ts o̱y je̱ꞌe̱ veꞌe, tó̱kints je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe veꞌem du̱tonda.%$CPa̱n ti veꞌe mjaanchjaꞌvidup je̱tseꞌe xtóndat ya̱ꞌa̱ ka̱jx, je̱ja tseꞌe je̱ Nteꞌyam vyinkujkji du̱tsa̱k je̱tseꞌe veꞌem xjaanchjávadat. Xo̱o̱n je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ jayu juuꞌ veꞌe du̱nu̱jaꞌvip je̱ts o̱y je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe tyuump. b#=Pyaatyp yꞌake̱e̱guipts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ts kaꞌa miitseꞌe je̱ tsuꞌuts xja̱ꞌkxtat, kaꞌa veꞌe je̱ tsaaydum paꞌajk na̱a̱j xꞌooꞌktat, ni ti viijnka veꞌe xkatóndat pa̱n je̱ꞌe̱ ka̱jxeꞌe je̱ mꞌutsta je̱ mꞌajchta ukpu̱ je̱ mꞌutsta je̱ mtsa̱ꞌa̱da du̱maso̱ꞌo̱kta je̱ Nteꞌyam je̱ tyooꞌ. "Je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam tyoon, kaꞌats miits je̱ꞌe̱ veꞌe xyakvintó̱kidat je̱ꞌe̱ ka̱jx juuꞌ veꞌe mkaaydup mꞌooktup. Nvaat tseꞌe je̱ jayu du̱káyu̱t du̱ꞌooꞌku̱t jyajuuꞌ kaakya̱na̱a̱ja; ax tó̱kints je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe je̱ jayu du̱kay du̱ꞌuuꞌk juuꞌ veꞌe je̱ viijnk jayu tukmaso̱o̱kjup je̱ Nteꞌyam je̱ tyooꞌ. !Ax veꞌem tseꞌe, veꞌem xa veꞌe du̱tsa̱k je̱tseꞌe ntoꞌnumdinit nko̱jtsumdinit vintso̱ veꞌe o̱y jo̱o̱t nmamyuꞌijtumjidinit toꞌk jadoꞌk je̱tseꞌe ma̱kk aaj ma̱kk jo̱o̱t nꞌijtumdinit toꞌk muk je̱ Cristo ma̱a̱t. p YPa̱n pa̱n xa veꞌe je̱ Cristo veꞌem du̱mutoomp du̱mupa̱jkp, o̱y jo̱o̱tts je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌit je̱ Nteꞌyam ma̱a̱t, íxju̱duvapts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ jayu je̱ts vintso̱ veꞌe du̱tún juuꞌ veꞌe o̱y. _7Ku̱x ku xa veꞌe je̱ jayu yꞌit je̱m je̱ Nteꞌyam yꞌam kya̱ꞌm, kaꞌa tseꞌe du̱yakvinkó̱pkada juuꞌ veꞌe kyaaydup yꞌooktup, je̱ꞌe̱ veꞌe yakvinkó̱pkidup je̱tseꞌe du̱tóndat juuꞌ veꞌe pyaatyp yꞌake̱e̱guip, je̱ o̱y jo̱o̱t du̱jayé̱ptat, je̱tseꞌe xyo̱o̱ndu̱ktat je̱ Espíritu Santo ka̱jx. eCO̱yameꞌe xnu̱jávada je̱ts nvaat je̱ꞌe̱ veꞌe xtóndat juuꞌ veꞌe mtoondup, kaꞌa tseꞌe veꞌem xtóndat pa̱n je̱ jayu veꞌe du̱nasjaꞌvidup je̱ts to̱kin je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe mtoondup. >uAx pa̱n ñasjaꞌvidup tseꞌe je̱ mꞌutsta je̱ mꞌajchta ukpu̱ je̱ mꞌutsta je̱ mtsa̱ꞌa̱da je̱ts ka ó̱yap je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe mtoondup, je̱ꞌe̱ ka̱jx ku veꞌe du̱ꞌixta juuꞌ veꞌe mja̱ꞌkxtup, mkatso̱jktup tseꞌe je̱ mꞌutsta je̱ mꞌajchta ukpu̱ je̱ mꞌutsta je̱ mtsa̱ꞌa̱da ku veꞌe veꞌem xtonda. Kaꞌa tseꞌe xyakvintó̱kidat je̱ jayu juuꞌ veꞌe je̱ Cristo kyuꞌo̱o̱ꞌki, je̱ꞌe̱ ka̱jx ku veꞌe xja̱ꞌkxta juuꞌ je̱ꞌe̱ veꞌe ñasjaꞌvip je̱ts yakto̱kintoomp je̱ꞌe̱ veꞌe. PKu̱x a̱tseꞌe toꞌk muk nꞌit je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n Jesús ma̱a̱t, je̱ꞌe̱ ka̱jxts a̱tseꞌe vinjava ntañ je̱ts kaꞌa veꞌe tii ni tía juuꞌ veꞌe yakto̱kintoomp je̱ yꞌavintso̱ je̱ꞌe̱. Ax pa̱n je̱ jayu tseꞌe du̱nasjaꞌvip je̱ts je̱meꞌe juuꞌ veꞌe yakto̱kintoomp, yakto̱kintoompts je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe je̱ jayu du̱tún juuꞌ je̱ꞌe̱ veꞌe ñasjaꞌvip je̱ts kaꞌa je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌo̱ya. "= Je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe, kaꞌa tseꞌe nꞌukto̱kimpayo̱ꞌyumdinit toꞌk jadoꞌk, je̱ꞌe̱ veꞌe mpayo̱ꞌyumdap vintso̱ veꞌe je̱ nꞌútsamda je̱ nꞌajchamda je̱ts je̱ nꞌútsamda je̱ ntsa̱ꞌa̱amda nkatukmaso̱o̱kumdat je̱ Nteꞌyam je̱ tyooꞌ. wg Ax veꞌem tseꞌe, nu̱toꞌk jaty u̱u̱ꞌmeꞌe je̱ cuenta je̱ Nteꞌyam nmo̱ꞌyumdinit pa̱n vintso̱ veꞌe juuꞌ jaty tu̱ntoꞌnumda tu̱nko̱jtsumda. Kaꞌa tseꞌe je̱ jayu ntukmaso̱o̱kumdat je̱ Nteꞌyam je̱ tyooꞌ r] Veꞌem xa je̱ꞌe̱ veꞌe ax joꞌn je̱ Kunuuꞌkx Jatyán vyaꞌañ:Vaamp xa veꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n:“Tyú̱vam a̱tseꞌe nvaꞌañ je̱ts nu̱jom a̱tseꞌe je̱ jayu xvinko̱xkté̱nadat,
nu̱jom tseꞌe vyaꞌandat je̱ts pyaatyp yꞌake̱e̱guip je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ a̱tseꞌe ntuump.” Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaꞌañ. J  Ku̱x tseꞌe veꞌem, ¿tya̱jxts miitseꞌe je̱mda juuꞌ veꞌe vaandup je̱ts kaꞌa je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌo̱ya juuꞌ veꞌe tyoondup je̱ yꞌuts je̱ yꞌajch ukpu̱ je̱ yꞌuts je̱ cha̱ꞌa̱? ¿Je̱ts tya̱jxts miitseꞌe jé̱mdava juuꞌ veꞌe du̱ko̱ꞌo̱yꞌíxtup je̱ yꞌuts je̱ yꞌajch ukpu̱ je̱ yꞌuts je̱ cha̱ꞌa̱? Kaꞌa tseꞌe xtukka̱daakumda je̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe nto̱kimpayo̱ꞌyumdat, toꞌk jadoꞌk u̱u̱ꞌmeꞌe nje̱ꞌyumdinit je̱m je̱ Nteꞌyam vyinkojkm, ax je̱ꞌe̱ts u̱u̱ꞌmeꞌe xto̱kimpayo̱ꞌyumdap. mS Je̱ꞌe̱ ka̱jx xa veꞌe je̱ Cristo yꞌukꞌa̱a̱ꞌk je̱tseꞌe jyoojntykpa̱jknuva je̱tseꞌe du̱nu̱vintsa̱niká̱xu̱t nu̱jom pa̱n pa̱n jatyeꞌe joojntykidup je̱ts nu̱jom pa̱n pa̱n jatyeꞌe o̱o̱ꞌktu. H Pa̱n joojntykimdup xa veꞌe, je̱ Nteꞌyam ka̱jxts u̱u̱ꞌmeꞌe njoojntykimda; je̱ts pa̱n o̱o̱ꞌkumdup tseꞌe, je̱ Nteꞌyam ka̱jxpats u̱u̱ꞌmeꞌe nꞌo̱o̱ꞌkumduva. Ax veꞌem tseꞌe, pa̱n joojntykimdup tseꞌe uk pa̱n o̱o̱ꞌkumdup tseꞌe, je̱ Nteꞌyam je̱ jyáyuts u̱u̱ꞌmeꞌeda. Z-Ni pá̱nats u̱u̱ꞌmeꞌeda juuꞌ veꞌe kajoojntykip je̱ yꞌavintso̱ je̱ꞌe̱ ka̱jx, je̱ts ni pá̱nats u̱u̱ꞌmeꞌeda juuꞌ veꞌe kaꞌo̱o̱ꞌkp je̱ yꞌavintso̱ je̱ꞌe̱ ka̱jx. dAJe̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe du̱ꞌamaaꞌyidup toꞌk je̱ xa̱a̱j je̱ts kaꞌa veꞌe jadoꞌk je̱ xa̱a̱j, veꞌemts je̱ꞌe̱ veꞌe du̱tonda je̱tseꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n du̱yakmá̱jadat du̱yakjaanchadat; je̱ts je̱ jaanchjaꞌvivada juuꞌ veꞌe du̱kahꞌamaaꞌyidup je̱ xa̱a̱j juuꞌ veꞌe je̱ myujaanchjaꞌviva yꞌamaaꞌyidup, veꞌem tseꞌe du̱tonda je̱tseꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n du̱yakmá̱jiduvat du̱yakjaanchiduvat. Je̱ jaanchjaꞌvivada juuꞌ veꞌe du̱ja̱ꞌkxtuvap je̱ tsuꞌuts, veꞌem tseꞌe du̱tonda je̱tseꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n du̱yakmá̱jadat du̱yakjaanchadat, ku̱x kyuko̱jtsjidup je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe kyaaydup yꞌooktup. Je̱ jaanchjaꞌvivada juuꞌ veꞌe du̱kaja̱ꞌkxtup je̱ tsuꞌuts, veꞌem tseꞌe du̱tonda je̱tseꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n du̱yakmá̱jiduvat du̱yakjaanchiduvat, kyuko̱jtsjiduvapts je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe kyaaydup yꞌooktup. #?Je̱m xa veꞌe je̱ jaanchjaꞌvivada juuꞌ veꞌe vinjava taandup je̱ts ñu̱má̱jipeꞌe toꞌk je̱ xa̱a̱j je̱ts kaꞌa veꞌe jadoꞌk je̱ xa̱a̱j. Je̱mpa tseꞌe je̱ viijnk jaanchjaꞌvivada juuꞌ veꞌe vinjava taandup je̱ts akijpxa veꞌe du̱nu̱má̱jada nu̱jom je̱ xa̱a̱j. Toꞌk jadoꞌk tseꞌe vinjava tyándat pa̱n vintso̱ veꞌe o̱y du̱paaꞌtu̱t du̱ꞌake̱e̱gat. 1Nu̱njajtp tseꞌe ku veꞌe vinkex ñu̱nvaꞌanu̱t je̱ts kaꞌa je̱ꞌe̱ veꞌe vyeꞌema. Jidu̱ꞌu̱mts a̱tseꞌe nꞌatsa̱v: ¿Pa̱nts mitseꞌe tu̱mpu̱mju̱ je̱tseꞌe xto̱kimpayo̱ꞌo̱yu̱t je̱ viijnk jayu je̱ tyoompa? Je̱ vyintsá̱n xa je̱ꞌe̱ veꞌe vaꞌanup pa̱n o̱y je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe tyuump uk pa̱n kaꞌa. Ax tyónupts je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe o̱y, ku̱x o̱ꞌyixjup je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n je̱tseꞌe je̱ jayu je̱ yꞌo̱y je̱ꞌe̱ du̱tónu̱t. nUJe̱ jaanchjaꞌvivada pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱ja̱ꞌkxtuvap je̱ tsuꞌuts, kaꞌa tseꞌe du̱viijnkꞌíxtat je̱ myujaanchjaꞌvivada juuꞌ veꞌe je̱ꞌe̱jyji du̱ja̱ꞌkxtup je̱ aajy je̱ ojts; je̱ts je̱ jaanchjaꞌvivada juuꞌ veꞌe je̱ꞌe̱jyji du̱ja̱ꞌkxtup je̱ aajy je̱ ojts, kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe du̱viijnkꞌíxtuvat je̱ myujaanchjaꞌvivada juuꞌ veꞌe du̱ja̱ꞌkxtuvap je̱ tsuꞌuts, ku̱x kuva̱jkju̱du je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam. "=Je̱m xa veꞌe je̱ jaanchjaꞌvivada juuꞌ veꞌe nayjaꞌvijidup je̱tseꞌe du̱ja̱ꞌkxtat toꞌk ka̱ꞌa̱jyji ti jaty, je̱mpa tseꞌe viijnktava juuꞌ veꞌe du̱kaꞌo̱ynu̱jaꞌvidup ti veꞌe je̱ Nteꞌyam cha̱jkp, tum je̱ aajy je̱ ojts tseꞌe jya̱ꞌkxtup. S !Kuva̱kta je̱ mmujaanchjaꞌvivada pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱kaꞌo̱ynu̱jaꞌvidup pa̱n ti veꞌe je̱ Nteꞌyam cha̱jkp; ax kaꞌa tseꞌe xko̱jtsvintsó̱vdat ku veꞌe o̱y du̱kavinmó̱tuda. I  Je̱meꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n Jesucristo yꞌam kya̱ꞌm nmapya̱ꞌmumjadat. Je̱ꞌe̱ ma̱a̱t tseꞌe nꞌijtumdinit veꞌem ax joꞌn je̱ jayu du̱jaye̱pta je̱ vit juuꞌ veꞌe natyukxo̱jxju̱dup. Kaꞌa tseꞌe ntoꞌnumdat juuꞌ veꞌe ntso̱jkumdup ya̱ nꞌavintso̱ vinmaꞌyu̱n ka̱jxamda.G  Vaꞌan tseꞌe du̱joojntykimda ax joꞌn du̱paaꞌty du̱ꞌake̱e̱ga, veꞌem ax joꞌn je̱ jayu juuꞌ veꞌe joojntykidup je̱ja ajajtk it ja̱a̱t. Kaꞌa tseꞌe veꞌem ntoꞌnumdat ax joꞌn je̱ꞌe̱da pa̱n pa̱n jatyeꞌe ooktup mookju̱dup, pa̱n pa̱n jatyeꞌe juuꞌ du̱jomtoondup du̱titoondup, pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ ka̱ts du̱tukma̱a̱tjaye̱jptup je̱ yaaꞌy je̱ ta̱ꞌa̱x juuꞌ veꞌe ka pú̱kap jyaye̱jptup, pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱toondup juuꞌ veꞌe kyapaatyp kyahꞌake̱e̱guip, pa̱n pa̱n jatyeꞌe nachoꞌoxpa̱jkju̱dup, je̱ts pa̱n pa̱n jatyeꞌe e̱jkju̱dup jo̱tꞌaajnju̱dup ku veꞌe juuꞌ kyaꞌo̱ꞌyixjada ax joꞌn je̱ viijnk jayu.  } Veꞌem xa veꞌe u̱xyam ya̱ it ax joꞌn je̱ it ko̱o̱ꞌtsna je̱tseꞌe jave̱e̱ꞌn yakꞌaꞌix je̱tseꞌe je̱ xa̱a̱j pyítsumu̱t. Vaꞌan tseꞌe du̱ko̱o̱ꞌktoꞌnumdini je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱, je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe je̱ jayu tyoondup juuꞌ veꞌe ijttup ax joꞌn je̱ꞌe̱da juuꞌ veꞌe ijttup je̱ja ako̱o̱ꞌts it ja̱a̱t; je̱ꞌe̱ veꞌe ntoꞌnumdinup vintso̱ veꞌe nꞌama̱a̱daaguimdat je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱ je̱ ma̱kkin ka̱jx juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam xmo̱ꞌyumdup, veꞌem tseꞌe nꞌijtumdinit ax joꞌn je̱ꞌe̱da juuꞌ veꞌe ijttup je̱ja ajajtk it ja̱a̱t.  ' Je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe je̱ Nteꞌyam du̱tsa̱k je̱tseꞌe veꞌem xtóndat ku̱x mnu̱jaꞌvidupeꞌe je̱ts najxpeꞌe je̱ it. Veꞌem tseꞌe mꞌijttinit ax joꞌn je̱ jayu juuꞌ veꞌe pojtu̱ktup ku veꞌe myaꞌajta je̱tseꞌe je̱ chooj du̱yakke̱ꞌe̱kta, mnu̱jaꞌvidupeꞌe je̱ts tá̱mani veꞌe je̱ xa̱a̱j ku veꞌe myiinnuvat je̱ nYaktso̱o̱kpamda Jesucristo, ta̱ tseꞌe jyaaꞌktá̱mini je̱ xa̱a̱j ku veꞌe myiinnuvat je̱ts kaꞌa veꞌe ku veꞌe njaanchjaꞌviꞌukvaꞌnumdi. V % Pa̱n pa̱n xa veꞌe du̱jaye̱jpp je̱ tso̱jku̱n, kaꞌa tseꞌe ti ka ó̱yap du̱tuujnja je̱ myujayu. Ax veꞌem tseꞌe, je̱ tso̱jku̱n ka̱jx xa veꞌe je̱ jayu du̱kutyún je̱ pavaꞌnu̱n. F  Ku̱x jidu̱ꞌu̱meꞌe je̱ Moisés je̱ pyavaꞌnu̱n vyaꞌañ: “Kaꞌa tseꞌe xyakvintsa̱ꞌkintó̱kidat je̱ navya̱jku̱n, kaꞌa tseꞌe myakjayuꞌo̱o̱ꞌktat, kaꞌa tseꞌe mme̱e̱ꞌtstat, kaꞌa tseꞌe ti xnasꞌayó̱vadat.” Ax ya̱ꞌa̱ je̱ts nu̱jom je̱ viijnk pavaꞌnu̱n, ako̱jtsmúk tseꞌe tyañ jidu̱ꞌu̱m: “Tso̱kta je̱ mmuja̱nta̱mda je̱ mmuta̱kta̱mda veꞌem ax joꞌn viinm mnachó̱kjada.” wg Ni pa̱na tseꞌe xkamuyó̱jadat; je̱ꞌe̱jyji veꞌe je̱ tso̱jku̱n juuꞌ veꞌe mnatyukmuyó̱jijidup toꞌk jadoꞌk. Pa̱n pa̱n xa veꞌe du̱tso̱jkp je̱ myujayu, veꞌem tseꞌe du̱kutyún je̱ Moisés je̱ pyavaꞌnu̱n. c? Kuve̱tta juuꞌ veꞌe myó̱jidup. Pa̱n pa̱n xa veꞌe tukka̱daakjup je̱ kupa̱ꞌmu̱n, ax mmo̱ꞌo̱dap tseꞌe. Pa̱n pa̱n tseꞌe tukka̱daakjup je̱tseꞌe xyakmá̱jadat, ax myakmá̱jadap tseꞌe. b= Je̱ꞌe̱ ka̱jxpats miitseꞌe xmo̱ꞌo̱da je̱ kupa̱ꞌmu̱n je̱ yakkutojkpa, ku̱x je̱ Nteꞌyam je̱ꞌe̱ veꞌe tyoojnjidup, je̱ꞌe̱jyam je̱ꞌe̱ veꞌe je̱p ñu̱ꞌijtp je̱tseꞌe yakkutóku̱t. / Je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe du̱tsa̱k je̱tseꞌe je̱ jayu je̱p kutojku̱n paꞌtkup ñaajkꞌítju̱t, ka je̱ꞌe̱ ka̱jxjyap tseꞌe je̱tseꞌe je̱ tsaachpaatu̱n kyapaaꞌtju̱t, je̱ꞌe̱ ka̱jxpa veꞌe je̱tseꞌe je̱ vaꞌajts vinmaꞌyu̱n du̱jayé̱pu̱t. b= ku̱x je̱ Nteꞌyam je̱ꞌe̱ veꞌe tyoojnjip miits je̱ mꞌo̱ꞌyin ka̱jxta. Ax pa̱n je̱ꞌe̱ tseꞌe mtoondup juuꞌ veꞌe ka ó̱yap, tsa̱ꞌa̱gada tseꞌe, ku̱x ka ko̱o̱jyap xa veꞌe je̱ yakkutojkpa je̱ kutojku̱n du̱jayep je̱tseꞌe je̱ tsaachtoꞌnu̱n du̱pá̱mu̱t, je̱ Nteꞌyamts je̱ꞌe̱ veꞌe mo̱o̱jyju je̱ kutojku̱n je̱tseꞌe du̱yaktsaachpaaꞌtu̱t je̱ꞌe̱da pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱toondup juuꞌ jatyeꞌe ka ó̱yap. J  Ku̱x ka je̱ꞌe̱ ka̱jxap xa veꞌe je̱ yakkutojkpa yꞌitta je̱tseꞌe du̱ꞌatsa̱ꞌa̱gadat pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱toondup juuꞌ veꞌe o̱y, je̱ꞌe̱ ka̱jxeꞌe je̱tseꞌe du̱ꞌatsa̱ꞌa̱gadat pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱toondup juuꞌ veꞌe ka ó̱yap. Pa̱n mtso̱jktup tseꞌe je̱tseꞌe je̱ yakkutojkpa mkahꞌatsa̱ꞌa̱gajadat, tonda tseꞌe juuꞌ veꞌe tum o̱y, veꞌem tseꞌe je̱ yakkutojkpa myakmá̱jajadat, D Ax veꞌem tseꞌe, pa̱n pa̱n xa veꞌe je̱ yakkutojkpa du̱tsoꞌoxpa̱jkp, choꞌoxpa̱jkpapts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam ku̱x kaꞌa veꞌe du̱kuvu̱k juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam pyavaampy. Pa̱n pa̱n tseꞌe du̱tsoꞌoxpa̱jkp je̱ Nteꞌyam, je̱ Nteꞌyamts je̱ꞌe̱ veꞌe tukkuvé̱tjadap.  { Veꞌem xa veꞌe du̱tsa̱k je̱tseꞌe toꞌk ka̱ꞌa̱jyji je̱ jayu ñapyá̱mju̱t je̱p je̱ꞌe̱ kya̱ꞌp pyaꞌtkup juuꞌ veꞌe yakkutojktup, ku̱x kaꞌa veꞌe pa̱n yakkutojkpa je̱ kutojku̱n du̱jayep pa̱n kaꞌa veꞌe je̱ Nteꞌyam mya̱ꞌa̱ju̱. Nu̱jom tseꞌe pa̱n pa̱n jatyeꞌe yakkutojktup, je̱ Nteꞌyamts je̱ꞌe̱ veꞌe pa̱a̱jmju̱du. oW Kaꞌa tseꞌe mnamyaso̱ꞌo̱kjadat je̱tseꞌe je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱ myakkutojku̱xjadat; ñojkꞌó̱yeꞌe je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱ xyakkutojkjadat je̱ꞌe̱ ka̱jx ku veꞌe xtonda je̱ yꞌo̱y je̱ꞌe̱.,Q Vaampap tseꞌe jidu̱ꞌu̱m: “Pa̱n yuꞌo̱o̱ꞌkjup xa veꞌe juuꞌ veꞌe mtsoꞌoxpa̱jkjup, myakkáyup tseꞌe; ax pa̱n ta̱a̱tsip tseꞌe, myakꞌooꞌkup tseꞌe. Ku̱x ku xa veꞌe veꞌem xtónu̱t, natyukjávajap tseꞌe je̱ tyo̱kin.” Jidu̱ꞌu̱m tseꞌe vyaꞌañ. 9~k Utsta ajchta utsta tsa̱ꞌa̱da, juuꞌ a̱tseꞌe o̱o̱y ntuntso̱jktup, kaꞌa tseꞌe xtukkuvé̱ttat pa̱n pa̱n jatyeꞌe mtoꞌnu̱xju̱dup juuꞌ veꞌe ka ó̱yap. Ku̱x jidu̱ꞌu̱meꞌe je̱ Kunuuꞌkx Jatyán vyaꞌañ: “Je̱ Ma̱ja̱ Vintsa̱neꞌe vaamp: Xtukka̱daakp xa a̱tseꞌe je̱ts a̱tseꞌe je̱ jayu mpa̱a̱jmjadat je̱ tsaachtoꞌnu̱n, ntukkuvé̱ttapts a̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ tyó̱kinda.” v}e Tonda pa̱n joma vaateꞌe mꞌo̱ꞌyixjada je̱tseꞌe o̱y jo̱o̱t mjoojntykadat ma̱a̱t anañu̱joma. a|; Kaꞌa tseꞌe je̱ jayu xtonu̱mpijtjadat juuꞌ veꞌe ka ó̱yap pa̱n pa̱n jatyeꞌe ti ka ó̱yap mtoꞌnu̱xju̱dup. Íxtada je̱tseꞌe xtóndat juuꞌ veꞌe anañu̱joma je̱ jayu yꞌo̱yjaꞌvidup. +{O Toꞌkji je̱ vinmaꞌyu̱n xjayé̱ptat nu̱jom je̱ jayu je̱ yꞌo̱ꞌyin ka̱jxta. Kaꞌa tseꞌe mnamyá̱jajadat; je̱ꞌe̱ veꞌe mma̱a̱tnayjávajadap je̱ jayu juuꞌ veꞌe kayakvintsa̱ꞌkidup. Kaꞌa tseꞌe mnapyá̱mjadat je̱ts o̱o̱yeꞌe juuꞌ xtunnu̱jávada. z% Xo̱o̱ndu̱kta je̱ꞌe̱ ma̱a̱t pa̱n pa̱n jatyeꞌe xo̱o̱jntktup. Yaꞌaxta je̱ꞌe̱ ma̱a̱t pa̱n pa̱n jatyeꞌe yaaxtup. Ly Amó̱tuda je̱ Nteꞌyam je̱tseꞌe du̱kunooꞌkxu̱t pa̱n pa̱n jatyeꞌe mjomtoojnju̱dup mtitoojnju̱dup, kaꞌa tseꞌe xꞌamó̱tudat je̱tseꞌe je̱ tyo̱kin yaktukkuvé̱ttat. x- Putá̱kada je̱ Nteꞌyam je̱ jyayu pa̱n pa̱n jatyeꞌe katihꞌijtu̱xju̱dup. Napyá̱mjada o̱y jayu ma̱a̱t je̱ je̱ꞌyva jayu. ?ww Xo̱o̱jntkpeꞌe mnaajkꞌítjadat je̱ꞌe̱ ka̱jx ku veꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n xꞌaꞌixta. Muté̱nada tseꞌe ku veꞌe mtsaachpaaꞌtta. Ijtp tseꞌe mtsapkó̱tstat. 1v[ O̱o̱y tseꞌe xtuntsó̱ktat je̱tseꞌe mtóndat; kaꞌa tseꞌe mnooxꞌo̱o̱ꞌktat. Mutonda mupa̱kta je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n toꞌk aaj toꞌk jo̱o̱t. Cu O̱o̱y tseꞌe mtunnachó̱kjadat, veꞌem ax joꞌn du̱tsa̱k je̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ jyayu ñachó̱kjadat. Íxtada vintso̱ veꞌe mnavyintsa̱ꞌa̱gajadat vimpit atu̱j. Jt  Nachó̱kjada toꞌk jadoꞌk toꞌk aaj toꞌk jo̱o̱t. Kaꞌa tseꞌe xtsó̱ktat je̱ ka ó̱yap; toꞌk aaj toꞌk jo̱o̱teꞌe mnaajkꞌítjadat je̱ yꞌo̱y je̱ꞌe̱ ma̱a̱t. Hs  Pa̱n yakmo̱ꞌyumdu tseꞌe vintso̱ veꞌe je̱ jayu nyakjo̱tꞌamá̱jimdat, veꞌem tseꞌe ntoꞌnumdat. Pa̱n yakmo̱ꞌyumdu tseꞌe vintso̱ veꞌe mputa̱jkimdat je̱ jayu pa̱n pa̱n jatyeꞌe katihꞌijtu̱xju̱dup, veꞌem tseꞌe o̱y mputa̱jkimdat. Pa̱n yakmo̱ꞌyumdu tseꞌe vintso̱ veꞌe je̱ jayu nyakkutojkjimdat, o̱y tseꞌe ntoꞌnumdat. Pa̱n yakmo̱ꞌyumdu tseꞌe vintso̱ veꞌe o̱y jayu nnapya̱ꞌmumjadat je̱ꞌe̱ ma̱a̱t pa̱n pa̱n jatyeꞌe tsaachvinmaaydup, xo̱o̱ndu̱k aaj xo̱o̱ndu̱k jo̱o̱t tseꞌe veꞌem ntoꞌnumdat. vre Pa̱n yakmo̱ꞌyumdu tseꞌe vintso̱ veꞌe je̱ jayu mpattoꞌnimdat, veꞌem tseꞌe ntoꞌnumdat. Pa̱n yakmo̱ꞌyumdu tseꞌe vintso̱ veꞌe je̱ jayu ntukꞌíxumdat je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook, veꞌem tseꞌe ntoꞌnumdat. Sq Ax veꞌem tseꞌe du̱tsa̱k je̱tseꞌe juuꞌ ntoꞌnumdat vintso̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ maaꞌyu̱n je̱ puta̱jkin xmo̱ꞌyumda toꞌk jadoꞌk, veꞌem ax joꞌn xtukmutso̱jkumda. Pa̱n yakmo̱ꞌyumdu tseꞌe pa̱n vintso̱ veꞌe nko̱jtsnajxumdat je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook, veꞌem tseꞌe du̱tsa̱k je̱tseꞌe nko̱jtsnajxumdat ax joꞌn du̱paaꞌty du̱ꞌake̱e̱ga ma̱a̱t je̱ jaanchjaꞌvin juuꞌ veꞌe njaye̱jpumdup. p  Nay veꞌempa tseꞌe, nu̱may xa u̱u̱ꞌmeꞌeda, ax toꞌk muk tseꞌe nꞌijtumda je̱ Cristo ma̱a̱t je̱ts toꞌk muk tseꞌe nꞌijtumda nu̱toꞌk nu̱toꞌk, veꞌem ax joꞌn ku̱nꞌijtumdi toꞌk niꞌkx toꞌk ko̱pk je̱ Cristo ma̱a̱t. >4~}||{'ywvAuEt7saqq@omlk-jigf3dcubI`_l^?][ZY*WkW UTxSRRQPONMQLxJIH?GZF)EMáyameꞌe je̱ Dios du̱ke̱xta nu̱jom pa̱n pa̱n jatyeꞌe yamda a̱ts ma̱a̱t. Máyameꞌe je̱ Dios toꞌk aaj xmo̱ꞌo̱dat pa̱n pa̱n jatyeꞌe xtso̱jkumdup je̱ jaanchjaꞌvin ka̱jx. Je̱ Nteꞌyamts miitseꞌe anañu̱joma mkunooꞌkxjadap.yvVaꞌan tseꞌe je̱ njáyuvamda du̱jatta vintso̱ veꞌe du̱tóndat juuꞌ veꞌe tum o̱y je̱tseꞌe pyutá̱kadat ku veꞌe juuꞌ jaty cha̱kju̱, veꞌem tseꞌe kadi ko̱o̱jyji ñu̱njoojntykada. Ku je̱ Pablo máyam je̱ Dios du̱kejx | qv Pa̱n joma vaateꞌe mꞌo̱ꞌyixju̱, puta̱ka je̱ Zenas juuꞌ veꞌe je̱ yakkutojkpa je̱ pyavaꞌnu̱n du̱nu̱ꞌixpa̱jki, je̱ts je̱ Apolos, je̱tseꞌe xmo̱ꞌo̱dat nu̱jom juuꞌ jatyeꞌe je̱ja tooꞌ aajy yꞌajo̱o̱tadap. | qv Ku xa a̱ts mitseꞌe ntuknu̱ké̱xu̱t je̱ Artemas ukpu̱ je̱ Tíquico, yakvinkó̱pkats je̱ts a̱tseꞌe xnu̱mínu̱t je̱m Nicópolis, ku̱x ta̱ a̱tseꞌe nnu̱pa̱a̱mdu̱ka je̱ts a̱tseꞌe je̱m je̱ xox aats nyaknáxu̱t. g Gv Mnu̱jaꞌvinup xa mitseꞌe je̱ts je̱ jayu juuꞌ veꞌe du̱yaknavyaꞌkxuvaajnju̱dup je̱ jaanchjaꞌvivata̱jk, tó̱kinax jáyuts je̱ꞌe̱ veꞌeda je̱ts kaꞌa veꞌe je̱ Nteꞌyam du̱pana̱jkxuvaꞌanda, ñu̱jaꞌvidup tseꞌe je̱ts to̱kintoondup je̱ꞌe̱ veꞌe. Juuꞌ veꞌe je̱ Pablo tyukpavanꞌu̱xꞌo̱o̱kinu je̱ Tito f Ev Pa̱n je̱m xa veꞌe pa̱neꞌe du̱yaknavyaꞌkxuvaajnju̱dup je̱ jaanchjaꞌvivata̱jk, tukna̱a̱jmats toꞌk nax uk me̱jtsk nax. Ax pa̱n kaꞌa tseꞌe mma̱ja̱pu̱mju̱, tunmaso̱o̱knits mits je̱ꞌe̱.  5v Ax kaꞌa tseꞌe je̱ jayu xma̱a̱tnakyo̱jtsvintsó̱vju̱t je̱ꞌe̱ ka̱jx juuꞌ veꞌe katoomp, je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe du̱tukꞌako̱tsta je̱ maaydu̱k juuꞌ veꞌe je̱ jayu myutaayvaattu vintso̱ veꞌe yꞌijtti je̱ ju̱jpit jayu je̱ chaan je̱ kyo̱o̱j, ukpu̱ je̱ jayu je̱ Moisés je̱ pyavaꞌnu̱n ka̱jx ñakyo̱jtsvintsó̱vjada je̱tseꞌe ñachoꞌoxpá̱kjada. Ni vinxu̱pa xa je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ jayu kyatoꞌnu̱xjada je̱tseꞌe je̱ Nteꞌyam du̱pana̱jkxtat ku veꞌe veꞌem jyátu̱kada. V%vTyú̱vam xa je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ a̱ts mitseꞌe nvaajnjip, je̱ꞌe̱ts a̱tseꞌe ntsa̱jkp je̱tseꞌe ma̱kk aaj ma̱kk jo̱o̱t xkó̱tsu̱t, veꞌem tseꞌe je̱ꞌe̱da pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ Nteꞌyam du̱jaanchjaꞌvidup, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱yakvinkó̱pkadap je̱tseꞌe du̱tóndat je̱ yꞌo̱y je̱ꞌe̱. Je̱ꞌe̱ juuꞌ a̱tseꞌe nka̱jtsp, o̱yts je̱ꞌe̱ veꞌe, toꞌnu̱xjupts je̱ꞌe̱ veꞌe anañu̱joma je̱ jayu. 9vje̱ myaaꞌyu̱n ka̱jxts je̱ꞌe̱ veꞌe xkato̱kimpa̱ꞌmumdi je̱tseꞌe njaye̱jpumdinit je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp. >uvJe̱ nYaktso̱o̱kpamda Jesucristo ka̱jx xa veꞌe je̱ Nteꞌyam xmo̱ꞌyumdi je̱ Espíritu Santo. Je̱ mya̱ja̱ o̱y jo̱o̱tin ka̱jxts je̱ꞌe̱ veꞌe veꞌem du̱tuujn, oWvxmo̱ꞌyumduts u̱u̱ꞌm je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ nam joojntykin. Kaꞌa xa veꞌe ntoꞌnumdi juuꞌ veꞌe o̱y, kaꞌa tseꞌe njavinmajtsumjidi je̱tseꞌe njaye̱jpumdat je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp, xmo̱ꞌyumduts u̱u̱ꞌm je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ nam joojntykin je̱ꞌe̱ ka̱jx ku veꞌe xtukmo̱ꞌtumdi, je̱ꞌe̱ ka̱jxeꞌe ku̱xeꞌe je̱ ntó̱kinamda xtuknu̱vaatsumdi je̱tseꞌe je̱ Espíritu Santo ka̱jx je̱ nam joojntykin xmo̱ꞌyumdi. KvAx ku tseꞌe je̱ Nteꞌyam, je̱ nYaktso̱o̱kpamda, du̱yaknu̱ke̱ꞌxnata̱jki je̱ maaꞌyu̱n juuꞌ veꞌe je̱ jayu tyoojnjip je̱ts vintso̱ veꞌe je̱ jayu anañu̱joma du̱tsa̱k, MvIjtumdu tseꞌe ax joꞌn je̱ viijnk jáyuda, kaꞌa tseꞌe o̱y mpayo̱ꞌyumdi, kaꞌa tseꞌe je̱ Nteꞌyam nka̱tsu̱pa̱jkumdi, xvinꞌa̱a̱ꞌnumdu tseꞌe je̱tseꞌe xka̱ꞌmimdi je̱ ko̱ꞌo̱y vinmaꞌyu̱n je̱ts je̱ naxviijnit xo̱o̱jntku̱n, ko̱ꞌo̱yjoojntykimdu, njaye̱jpumdu tseꞌe je̱ e̱jku̱n, kaꞌa tseꞌe ntukmutso̱jkumdi ku veꞌe je̱ viijnk jayu yꞌo̱ya, kaꞌa tseꞌe nnacho̱jkumjidi toꞌk jadoꞌk. iKvpa̱n du̱kapakó̱tstat ukpu̱ du̱katsoꞌoxpá̱ktat, je̱ꞌe̱ veꞌe je̱tseꞌe je̱ jayu du̱ma̱a̱tnayjávajadat je̱tseꞌe nu̱u̱ꞌk aaj nu̱u̱ꞌk jo̱o̱t ñaajkꞌítjadat anañu̱joma je̱ jayu ma̱a̱t. - UvTukjaaꞌmyé̱tsta je̱ jaanchjaꞌvivata̱jk je̱tseꞌe ñapyá̱mjadat je̱p je̱ yakkutojkpa kya̱ꞌp pyaꞌtkup je̱ts pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ kajpu̱n du̱nu̱vinténidup, du̱ka̱tsa̱pá̱ktat, apa̱a̱mdu̱ka yꞌíttat je̱tseꞌe du̱tóndat nu̱jom je̱ yꞌo̱y je̱ꞌe̱, a;vJe̱ꞌe̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe juuꞌ veꞌe je̱ jayu mtukꞌíxup, mko̱jtsjap, mtukna̱a̱jmap nu̱jom je̱ kutojku̱n ma̱a̱t. Kaꞌa tseꞌe xꞌitu̱mo̱ꞌo̱t je̱tseꞌe pa̱n mviijnkꞌíxju̱t.^5vJe̱ꞌe̱ xa veꞌe xkuꞌo̱o̱ꞌkimdu, je̱ꞌe̱ tseꞌe xkujocho̱o̱kumdu je̱tseꞌe xpa̱jkjimdinit yam njaꞌvin ka̱jxmamda nu̱jom je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱, je̱tseꞌe xyakvaatsumdinit, je̱tseꞌe nꞌijtumdinit je̱ꞌe̱ je̱ jyayu juuꞌ veꞌe o̱o̱y du̱tuntso̱jktup je̱tseꞌe du̱tóndat juuꞌ veꞌe tum o̱y. {~ov Veꞌem tseꞌe ntoꞌnumdat namvaateꞌe nꞌaꞌíxumda je̱ xo̱o̱jntku̱n juuꞌ veꞌe miimp, je̱ꞌe̱ts je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe je̱ ma̱jin ma̱a̱t myiinnuvat je̱ nka̱jxmit Nteꞌyamamda, je̱ nYaktso̱o̱kpamda Jesucristo. T}!v Ya̱ myaaꞌyu̱n ka̱jx tseꞌe xtuknu̱jaꞌvimda je̱ts kaꞌa veꞌe nꞌukjoojntykimdinit vintso̱ veꞌe je̱ Nteꞌyam du̱katsa̱k, kaꞌa tseꞌe nꞌukma̱a̱tnavya̱a̱ꞌnumjidinit je̱ naxviijnit je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱. Ya̱ myaaꞌyu̱n ka̱jxpa tseꞌe xtuknu̱jaꞌvimda je̱tseꞌe nnayꞌakuva̱a̱ꞌnimjidinit je̱tseꞌe ntoꞌnumdinit juuꞌ veꞌe pyaatyp yꞌake̱e̱guip, je̱ Nteꞌyam nvinjaꞌvimdinit nvintsa̱ꞌkimdinit. U|#v Je̱ Nteꞌyam xa veꞌe xtukꞌíxumdu je̱ myaaꞌyu̱n juuꞌ veꞌe tyoon anañu̱joma je̱ jayu ka̱jxta, veꞌem tseꞌe du̱jaye̱jptinit je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp. y{kv ti du̱kame̱e̱ꞌtsjadat; je̱ꞌe̱ veꞌe yꞌíxtadap vintso̱ veꞌe du̱yaknu̱ke̱ꞌxnatá̱kadat je̱ts tyoondupeꞌe ax joꞌn yaktukpavaꞌanda, veꞌem tseꞌe anañu̱joma je̱ jyáyuvin je̱ jyoojntykin ka̱jxta yakꞌíxu̱t je̱ts o̱o̱yeꞌe tyuntsoja je̱ ixpa̱jku̱n juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam jye̱ꞌe̱, u̱u̱ꞌm je̱ nYaktso̱o̱kpamda. Czv Ko̱jtsjada pa̱n pa̱n jatyeꞌe mutoondup je̱tseꞌe du̱tóndat pa̱n ti veꞌe je̱ vyintsá̱n tukpavaajnju̱dup, je̱tseꞌe yꞌo̱yjávajadat, du̱kako̱jtsvintsó̱vdat, EyvO̱y yakxo̱neꞌe xkó̱tsu̱t je̱ tyu̱v je̱ꞌe̱, veꞌem ax joꞌn je̱ jayu anañu̱joma mꞌo̱ñu̱kó̱tsajat, veꞌem tseꞌe cho̱ꞌo̱tyónu̱t o̱pya̱na pa̱n pa̱neꞌe mtsoꞌoxpa̱jkjup, ku̱x kaꞌa veꞌe yꞌo̱ꞌyixju̱t je̱tseꞌe je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱ xtuknu̱ꞌa̱a̱ꞌnimdat. xvViinm mitseꞌe xpá̱mu̱t je̱ nu̱ꞌixvaatsu̱n pa̱n vintso̱ veꞌe juuꞌ jaty o̱y du̱tóndat. Ku veꞌe xyakꞌixpá̱ktat, je̱ vaꞌajts vinmaꞌyu̱n ma̱a̱t tseꞌe xtónu̱t je̱ts pa̱n vintso̱ veꞌe je̱ jayu mvintsa̱ꞌa̱gajat. hwIvNay veꞌempa je̱ vaju̱tya̱jkta, ko̱jtsjada je̱tseꞌe ñayꞌakuva̱a̱ꞌnajadat. v vdu̱tukꞌíxtat vintso̱ veꞌe ñayꞌakuva̱a̱ꞌnajadat, vaꞌajts jo̱o̱t ñaajkꞌítjadat, du̱ꞌíxtat du̱jayé̱ptat je̱ jya̱a̱jn je̱ tya̱jk, o̱y jayu ñapyá̱mjadat ma̱a̱t anañu̱joma je̱ jayu, je̱tseꞌe je̱p je̱ ñu̱yaaꞌy kya̱ꞌp pyaꞌtkup ñapyá̱mjadat, veꞌem tseꞌe ni pa̱na du̱kapakó̱tsu̱t je̱ Nteꞌyam je̱ kya̱ts je̱ yꞌayook. u#vje̱tseꞌe veꞌem du̱tukꞌíxtat je̱ muutskit ta̱ꞌa̱xta̱jkta je̱ts chó̱ktapeꞌe je̱ ñu̱yaaꞌy je̱ts je̱ yꞌónu̱kta, 5tcvNay veꞌempa je̱ ama̱ja̱ta̱jkta, na̱a̱jmada tseꞌe je̱tseꞌe ñaajkꞌítjadat ax joꞌn du̱vinmachju̱ je̱ ta̱ꞌa̱xta̱jk juuꞌ veꞌe du̱jaanchjaꞌvidup je̱ Nteꞌyam, je̱ jayu du̱kanu̱vampé̱ttat, kyaꞌooꞌktat kyamoꞌokjadat, je̱ o̱y nu̱ꞌixvaatsu̱n du̱pá̱mdat Xs)vNa̱a̱jmada je̱ naꞌavta̱jk je̱tseꞌe ñayꞌakuva̱a̱ꞌnajadat, ñaajkꞌítjadat je̱ vintsa̱ꞌkin ma̱a̱t, du̱tóndat du̱kó̱tstat juuꞌ veꞌe pyaatyp yꞌake̱e̱guip, ma̱kk aaj ma̱kk jo̱o̱t du̱jaanchjávadat je̱ tyu̱v je̱ꞌe̱, je̱ jayu du̱jávadat du̱tsó̱ktat, je̱tseꞌe juuꞌ du̱muté̱nadat. [r 1vAx mits, je̱ꞌe̱ xa mitseꞌe mkó̱tsup juuꞌ veꞌe vaꞌajts ixpa̱jku̱n. ;q qvVeꞌem xa veꞌe vyaꞌanda je̱ts yꞌíxada veꞌe je̱ Nteꞌyam; ax kaꞌa tseꞌe du̱ꞌíxada, ku̱x je̱ꞌe̱ juuꞌ jatyeꞌe tyoondup kyo̱jtstup, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱yaknu̱ke̱ꞌxnata̱jkip je̱ts kaꞌa veꞌe du̱ꞌíxada, axa̱a̱ꞌkp tseꞌe jyáyuvada jyoojntykada, kaꞌa tseꞌe kya̱tsa̱pa̱kta, ni vinxu̱pa veꞌe kyaꞌo̱ꞌyixjada je̱tseꞌe du̱tóndat du̱kó̱tstat je̱ yꞌo̱y je̱ꞌe̱.p )vJe̱ꞌe̱da pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ vaꞌajts aaj je̱ vaꞌajts jo̱o̱t du̱jaye̱jptup, vaꞌajtsts je̱ꞌe̱ veꞌe du̱jávada nu̱jom juuꞌ jaty; ax je̱ꞌe̱da pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ vaꞌajts aaj je̱ vaꞌajts jo̱o̱t du̱kajaye̱jptup, ka vaꞌajtsapts je̱ꞌe̱ veꞌe nu̱jom du̱jávada, je̱ jyo̱o̱t je̱ts je̱ vyinmaꞌyu̱n paatts je̱ꞌe̱ veꞌe kyavaꞌajtsada. /o Yvveꞌem tseꞌe du̱kama̱ja̱pá̱mdat je̱ maaydu̱k juuꞌ veꞌe je̱ israeejlit jayu myutaayvaattu, veꞌem tseꞌe du̱kama̱ja̱pa̱a̱mduvat pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱kakuva̱jktup je̱ tyu̱v je̱ꞌe̱ je̱tseꞌe du̱pavaꞌanda je̱tseꞌe du̱pana̱jkxtat je̱ yꞌixpa̱jku̱nda. n !v Ax tyú̱vam tseꞌe vyaajñ. Je̱ꞌe̱ ka̱jx tseꞌe ma̱kk xtukna̱a̱jmadat je̱ꞌe̱ pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱kuva̱jktup je̱ jayu je̱ yꞌixpa̱jku̱n juuꞌ veꞌe veꞌem du̱yakꞌixpa̱jktup, veꞌem tseꞌe du̱jaanchjávadat je̱ tyu̱v je̱ꞌe̱, ,m Sv Jidu̱ꞌu̱m xa veꞌe nu̱toꞌk je̱ crétait jayu vyaajñ, je̱ꞌe̱ je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpada: “Xa̱ꞌma taayidup xa veꞌe ya̱ crétait jayu, je̱ muꞌuk tá̱nu̱k joꞌn tseꞌe yꞌitta, munu̱yojk tseꞌe tyunkayda tyunꞌooꞌkta je̱tseꞌe ñooxtsa̱a̱nada.” )l Mv Yakꞌama̱ꞌa̱t tseꞌe du̱tso̱kta ku̱x yakvinmamyaꞌttupeꞌe je̱ jayu juuꞌ veꞌe puꞌukta toꞌk ja̱a̱jn toꞌk ta̱jk, veꞌem tseꞌe du̱tonda du̱ko̱tsta je̱tseꞌe du̱tukmeempá̱ktat ku veꞌe je̱ jayu du̱tukꞌixta juuꞌ veꞌe kyapaatyp kyahꞌake̱e̱guip. ak =v Ku̱x je̱ja xa veꞌe nu̱may je̱ jayu, vinko̱pk je̱ israeejlit jáyuda, pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱tsoꞌoxpa̱jktup je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook, tyukꞌíxtupts je̱ꞌe̱ veꞌe je̱ utsta je̱ ajchta ma̱a̱t je̱ utsta je̱ tsa̱ꞌa̱da juuꞌ veꞌe kyapaatyp kyahꞌake̱e̱guip je̱tseꞌe veꞌem du̱tukvinꞌa̱a̱ꞌnda. tj cv Veꞌemeꞌe du̱tsa̱k je̱tseꞌe o̱y du̱pana̱jkxu̱t je̱ tu̱vu̱tooꞌ juuꞌ veꞌe yaktukꞌix, veꞌem tseꞌe yꞌo̱ꞌyixju̱t je̱tseꞌe je̱ jayu du̱tukko̱jtsvíju̱t je̱ vaꞌajts ixpa̱jku̱n je̱tseꞌe du̱yaknu̱ke̱ꞌxnatá̱kat joma veꞌe tyooꞌtó̱kida pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱ko̱jtsvintso̱o̱vdup je̱ vaꞌajts ixpa̱jku̱n. (i Kvo̱y jayu ñapyá̱mju̱t ma̱a̱t je̱ je̱ꞌyva jayu, je̱ yꞌo̱y je̱ꞌe̱ du̱tsó̱ku̱t, du̱payo̱ꞌo̱yu̱t vintso̱ veꞌe du̱tónu̱t du̱kó̱tsu̱t juuꞌ veꞌe pyaatyp yꞌake̱e̱guip, je̱ vaꞌajts jo̱o̱t du̱jayé̱pu̱t, je̱tseꞌe ñayꞌakuva̱a̱ꞌnajat. ah =vKu̱x pa̱n pa̱n xa veꞌe du̱jaye̱jpp je̱ toonk je̱tseꞌe je̱ jaanchjaꞌvivata̱jk du̱nu̱vinté̱nat, pavaꞌañ tseꞌe yꞌit je̱tseꞌe ti to̱kin kyayakpaatjat, je̱ yꞌavintso̱ vinmaꞌyu̱n du̱kapá̱mu̱t, jatyji kyaꞌé̱kju̱t, kyaꞌooꞌku̱t kyamoꞌokju̱t, je̱ jayu du̱katsiiꞌku̱t, je̱ meen du̱kakáxju̱t, Ug %vJe̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe yakpá̱mup, je̱ꞌe̱ tseꞌe juuꞌ veꞌe ti to̱kin kayakpaatjip, juuꞌ veꞌe toꞌkji je̱ ñu̱da̱ꞌa̱x du̱jaye̱jpp, juuꞌ veꞌe je̱ yꞌónu̱k du̱jaanchjaꞌvidup je̱ Jesucristo, je̱ jayu kyavaꞌanup je̱ts viinmeꞌe je̱ yꞌónu̱k ñaajkkutojku̱xjada ukpu̱ kyaka̱tsa̱pa̱kta. [f 1vJe̱ꞌe̱ ka̱jxts a̱ts mitseꞌe nmasa̱a̱k je̱m crétait yꞌit jo̱o̱tm je̱tseꞌe xtónu̱t xkó̱tsu̱t juuꞌ veꞌe toonkip ko̱jtskip ma̱a̱t je̱ jaanchjaꞌvivata̱jk, kajpu̱n kajpu̱neꞌe xpá̱mu̱t pa̱n pa̱n jatyeꞌe du̱nu̱vinté̱nadap je̱ jaanchjaꞌvivata̱jkta ax joꞌn a̱ts mitseꞌe ntukpavaajñ. re _vTito, nꞌonu̱kjaꞌvip xa a̱ts mitseꞌe je̱ꞌe̱ ka̱jx ku veꞌe xjaanchjaꞌviꞌukvaajñ je̱ Jesucristo ku a̱tseꞌe xꞌamo̱tunajxy. Je̱ Nteꞌyam, juuꞌ veꞌe nTeeꞌimdup, je̱ts je̱ nYaktso̱o̱kpamda Jesucristo, je̱ꞌe̱ tseꞌe mkunooꞌkxjadap je̱tseꞌe mꞌijtnit je̱ yꞌo̱y jo̱o̱t ma̱a̱tta. Je̱ Tito je̱ tyoonk je̱p Creta d vAx u̱xyam tseꞌe xtuknu̱jaꞌvimda, veꞌem ax joꞌn du̱nu̱pa̱a̱jmtki, vintso̱ veꞌe njaye̱jpumdinit ya̱ joojntykin je̱ ka̱ts je̱ ayook ka̱jx juuꞌ a̱tseꞌe xtukka̱ta̱jki je̱ts a̱tseꞌe xtukpavaajñ je̱ts a̱tseꞌe je̱ jayu nvaajnjadat. c vje̱tseꞌe du̱jaye̱jptinit je̱ joojntykin juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp. Je̱ Nteꞌyam, je̱ nYaktso̱o̱kpamda, juuꞌ veꞌe ni vinꞌita kataayip, je̱ꞌe̱ tseꞌe ya̱ joojntykin du̱vaajntk kaꞌanumeꞌe ya̱ it cho̱o̱ꞌndu̱k vyeꞌna. b #vA̱tseꞌe je̱ Pablo, je̱ Nteꞌyam je̱ myutoompa je̱ myupa̱jkpa je̱ts je̱ Jesucristo je̱ kyuká̱tsiva. Je̱ꞌe̱ a̱tseꞌe xtuknu̱ke̱jxtu je̱ts a̱tseꞌe je̱ jayu nvaajnjadat je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook, veꞌem tseꞌe ñapya̱a̱jmjidinit je̱m je̱ Nteꞌyam yꞌam kya̱ꞌm pa̱n pa̱n jatyeꞌe vinko̱o̱jnju̱du je̱tseꞌe du̱nu̱jávadat je̱ tyu̱v je̱ꞌe̱, Wa'¡Yakma̱ja yakjaancha tseꞌe je̱ Nteꞌyam yꞌijtnit xa̱ꞌma ka̱jx, je̱ꞌe̱jyji veꞌe toꞌk nu̱jom du̱nu̱jaꞌvika̱jxp! ¡Je̱ Jesucristo ka̱jx tseꞌe veꞌem yaktoonnit! Amén.~`uAx u̱xyam tseꞌe, vaꞌajts nu̱jávats ya̱ꞌa̱ veꞌe tyañ je̱ꞌe̱ ka̱jx juuꞌ veꞌe jyatyaandu je̱p Kunuuꞌkx Jatyán ku̱jxp je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook ko̱jtsnajxpata̱jkta, veꞌem ax joꞌn je̱ Nteꞌyam, juuꞌ veꞌe xa̱ꞌma ka̱jx ijtp, je̱ꞌe̱ tseꞌe je̱ jayu du̱pavaan je̱tseꞌe du̱ꞌavánadat ya̱ ayook pa̱n joma veꞌe je̱ jayu cha̱a̱nada toꞌk it toꞌk naxviijn, veꞌem tseꞌe je̱ Nteꞌyam du̱jaanchjávadat je̱tseꞌe du̱ka̱tsa̱pá̱ktat. _/Yakma̱ja yakjaancha tseꞌe je̱ Nteꞌyam yꞌijtnit, je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe o̱ꞌyixjup je̱tseꞌe ma̱kk aaj ma̱kk jo̱o̱t myakꞌijtjidinit, veꞌem ax joꞌn du̱ma̱a̱tnavyaaꞌtyju̱ je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook juuꞌ a̱tseꞌe ntukkaꞌamaayp, je̱ Jesucristo jye̱ꞌe̱, juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ jayu tyuknu̱jaꞌvi je̱tseꞌe ju̱jpani kyayaknu̱java yꞌijt. ^ Je̱ nMa̱ja̱ Vintsá̱namda Jesucristo tseꞌe mkunooꞌkxjadap anañu̱joma. Amén. Ku je̱ Pablo kyo̱jtskuka̱jxini ]Máyameꞌe je̱ Dios je̱ Gayo mke̱jxu̱xjada, je̱ꞌe̱ts a̱tseꞌe tu̱xyakꞌitu̱paaꞌty yaja tya̱kꞌaajy joma veꞌe ñayꞌamókajada je̱ jaanchjaꞌvivata̱jkta. Mke̱jxu̱xju̱duvap tseꞌe máyam je̱ Dios je̱ Erasto juuꞌ veꞌe je̱ kajpu̱n je̱ myeen du̱ka̱ꞌmip. Máyameꞌe je̱ Dios mke̱jxu̱xju̱duva je̱ uts je̱ ajch juuꞌ veꞌe du̱xa̱a̱j Cuarto. R\A̱ts, je̱ Tercio, je̱ꞌe̱ts a̱tseꞌe njaayp juuꞌ a̱tseꞌe u̱xyam yaktuknu̱u̱jmip, nay veꞌempats a̱ts miitseꞌe ntuknu̱ke̱xta máyam je̱ Dios je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n ka̱jx. [ Máyameꞌe je̱ Dios mke̱jxu̱xjada ya̱ Timoteo juuꞌ a̱tseꞌe ntukma̱a̱tmutuump ntukma̱a̱tmupu̱jkp je̱ Cristo. Máyameꞌe je̱ Dios mke̱jxu̱xju̱duva je̱ Lucio, je̱ Jasón, je̱ts je̱ Sosipater, a̱ts je̱ nmuꞌisraeejlit jáyuda. xZiAx je̱ Nteꞌyam, juuꞌ veꞌe je̱ o̱y jo̱o̱t xmo̱ꞌyumdup, je̱ꞌe̱ tseꞌe du̱yakvintó̱kiyup je̱ Satanás je̱tseꞌe yꞌijtnit je̱p mteku̱paꞌtkupta. Je̱ nMa̱ja̱ Vintsá̱namda Jesucristo tseꞌe mkunooꞌkxjadap. jYMAnañu̱joma xa veꞌe je̱ jayu du̱nu̱jávada vintso̱ miitseꞌe xkuva̱kta je̱ o̱y ka̱ts je̱ o̱y ayook, je̱ꞌe̱ ka̱jxts a̱tseꞌe nxo̱o̱ndu̱k. Ntsa̱jkpts a̱tseꞌe je̱tseꞌe vij mꞌíttat vintso̱ veꞌe xtóndat je̱ yꞌo̱y je̱ꞌe̱ je̱ts kaꞌa veꞌe vij mꞌíttat vintso̱ veꞌe xtóndat je̱ kyo̱ꞌo̱y je̱ꞌe̱. cX?Ka je̱ Cristo Jesuusap xa je̱ꞌe̱ veꞌe myutoondup myupa̱jktup, je̱ yꞌavintso̱ vinmaꞌyu̱neꞌe yaktoondup, vyinꞌa̱a̱ꞌndupts je̱ꞌe̱ veꞌeda pa̱n pa̱n jatyeꞌe o̱y du̱kanu̱jaꞌvidup je̱ Nteꞌyam je̱ yꞌayook, je̱ꞌe̱ veꞌe ku veꞌe tsoj kyo̱tsta je̱ts je̱ꞌe̱ juuꞌ veꞌe je̱ jayu yꞌo̱yjaꞌvip. WUtsta ajchta utsta tsa̱ꞌa̱da, nmunooꞌkxtktupts a̱ts miitseꞌeda je̱tseꞌe xtunꞌíxtat je̱ꞌe̱da pa̱n pa̱n jatyeꞌe je̱ jayu du̱yaknavyaꞌkxju̱dup je̱tseꞌe du̱tukmaso̱ꞌo̱kta je̱ Nteꞌyam je̱ tyooꞌ, ku̱x juuꞌ veꞌe je̱ jayu tyukꞌíxtup, kaꞌats je̱ꞌe̱ veꞌe ñavyaaꞌtyju̱ je̱ ixpa̱jku̱n juuꞌ veꞌe je̱ Nteꞌyam je̱ jyayu mvaꞌnu̱xju̱du. Kaꞌa tseꞌe mnaajkꞌítjadat je̱ꞌe̱ ma̱a̱t pa̱n pa̱n jatyeꞌe veꞌem du̱toondup je̱ ka ó̱yap. lVQNache̱e̱ꞌnjada toꞌk jadoꞌk je̱ tso̱jku̱n ma̱a̱t je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n ka̱jx. Joma jatyeꞌe ñayꞌamókajada je̱ jaanchjaꞌvivata̱jkta, toꞌk ka̱ꞌa̱jyji tseꞌe mke̱jxu̱xjada máyam je̱ Dios. cU?Máyameꞌe toꞌk aaj je̱ Dios xmo̱o̱yduvat je̱ Filólogo je̱ts je̱ Julia, je̱ Nereo je̱ts je̱ cha̱ꞌa̱, je̱ Olimpas, je̱ts nu̱jom je̱ Nteꞌyam je̱ jyayu juuꞌ veꞌe ijttup je̱ꞌe̱ ma̱a̱tta. rT]Máyameꞌe toꞌk aaj je̱ Dios xmo̱o̱yduvat je̱ Asíncrito, je̱ Flegonte, je̱ Hermas, je̱ Patrobas, je̱ Hermes, je̱ts je̱ utsta je̱ ajchta je̱ts je̱ utsta je̱ tsa̱ꞌa̱da juuꞌ veꞌe ijttup je̱ꞌe̱ ma̱a̱tta. 7Sg Máyameꞌe toꞌk aaj je̱ Dios xmo̱o̱yduvat je̱ Rufo, juuꞌ veꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n vinko̱o̱jnju, nay veꞌempa je̱ tyaak, juuꞌ a̱tseꞌe ntaakjaꞌvip. MR Máyameꞌe toꞌk aaj je̱ Dios xmo̱o̱yduvat je̱ Trifena je̱ts je̱ Trifosa juuꞌ veꞌe je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n du̱mutoondup du̱mupa̱jktup, nay veꞌempa je̱ nꞌútsamda je̱ ntsa̱ꞌa̱amda Pérsida, juuꞌ veꞌe o̱o̱y ntuntso̱jkumdup je̱tseꞌe jékani je̱ Ma̱ja̱ Vintsá̱n du̱mutún du̱mupu̱k. 2v}rg\QF;0%~~~~~~~~~~~~w~k~_~S~G~;~/~#~~ }}}}}}}}}}}}|}p}d}X}L}@}4}(}}}||||||||||||u|i|]|Q|E|9|-|!|| {{{{{{{{{{{{z{n{b{V{J{>{2{&{{{zzzzzzzzzzz~zrzfzZzNzBz6z*zzzyyyyyyyyyyyywyky_ySyGy;y/y#yy xxxxxxxxxxxx{xoxcxWxKx?x3x'xxxwwwwwwwwwwwwtwhw\wPwDw8w,w wwvvvvvvvvvvvvyvmvavUvIv=v1v%vv vuuuuuuuuuuu}uqueuYuMuAu5u)uuuttttttttttttvtjt^tRtFt:t.t"tt sssssssssssszsnsbsWsKs?s3s'sssrrrrrrrrrrrrsrgr[rOrCr7r+rrrqqqqqqqqqqqqwqkq`qTqHqk2k&kkkjjjjjjjjjjjjsjgj[jOjCj7j+jjjiiiiiiiiiiiiwiki_iSiGi^2^&^^^]]]]]]]]]]]]s]g][]O]C]7]+]]]\\\\\\\\\\\\w\k\_\S\G\;\/\#\\ [[[[[[[[[[[[|[p[d[X[L[@[4[([[[ZZZZZZZZZZZZtZhZ\ZPZDZ8Z,Z ZZ YYYYYYYYYYYYyYmYaYUYIY=Y1Y%YY YXXXXXXXXXXX}XqXeXYXMXAX5X)XXXWWWWWWWWWWWWvWjW^WRWFW:W.W"WW VVVVVVVVVVVVzVnVbVVVJV>V2V&VVVUUUUUUUUUUUUsUgU[UOUCU7U+UUUTTTTTTTTTTTTwTkT_TSTGT;T/T#TT SSSSSSSSSSSS{SoScSWSKS?S3S'SSSRRRRRRRRRRRRsRgR[RORCR7R+RRRQQQQQQQQQQQQxQlQ`QTQHQH2H&HHHGGGGGGGGGGG~GrGfGZGNGBG7G+GGGFFFFFFFFFFFFwFkF_FSFGF;F/F#FF EEEEEEEEEEEE{EoEcEWEKE?E4E(EEEDDDDDDDDDDDDtDhD\DPDDD8D,D DDCCCCCCCCCCCCxClC`CTCHC@2@&@@@???????????~?r?f?Z?N?B?6?*???>>>>>>>>>>>>w>k>_>S>G>;>/>#>> ============{=o=c=W=K=?=3='===<<<<<<<<<<<828&88877777777777~7r7f7Z7N7B767*777666666666666w6k6_6S6G6;6/6#66 555555555555{5o5c5W5K5?535'555444444444444t4h4\4P4D484,4 44333333333333x3l3`3T3H3<303$33 322222222222|2p2d2X2L2@242(222111111111111u1i1]1Q1E191-1!11 000000000000y0m0a0U0I0=010%00 0///////////}/q/f/Z/N/B/6/*///............x.m.b.W.L.A.6.+. .. -------------{-p-e-Z-O-D-9-.-#-- -,,,,,,,,,,,,~,s,h,],R,G,<,1,&,,,+++++++++++++v+k+`+U+J+?+4+)+++************x*l*`*T*H*<*0*$** *)))))))))))|)p)d)X)L)@)4)()))((((((((((((u(i(](Q(E(9(-(!(( ''''''''''''y'm'a'U'I'='1'%'' '&&&&&&&&&&&~&r&f&Z&N&B&6&*&&&%%%%%%%%%%%%v%j%^%R%F%:%.%"%% $$$$$$$$$$$${$o$c$W$K$?$3$'$$$############s#g#[#O#C#7#+###""""""""""""x"l"`"T"H"<"0"$"" "!!!!!!!!!!!|!p!d!X!L!@!4!(!!! u i ] Q E 9 - !  ymaUI=1% }qeYNB6*vj^RF:." znbVJ>2&sg[OC7+wk_SG;/# {ocWK?3'th\PD8, xl`TH<0$ }qeYMA5)ui]QE9-! ymaUJ>2&~rfZNB6*v  (&  '%  &$  %#  $"  #!  "  !                                                                   6  5  4  3  2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                                   *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                                   >  =  <  ;  :  9  8  7  6  5  4  3  2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !      ~  }  |  {  z  y  x  w  v  u  t  s  r  q  p  o  n  m  l  k  j  i  h  g  f  e  d  c  b   a 8` 7_ 6^ 5] 4\ 3[ 2Z 1Y 0X /W .V -U ,T +S *R )Q (P 'O &N %M $L #K "J !I  H G F E D C B A @ ? > = < ; : 9 8 7 6  5  4  3  2  1 0 / . - , + *  ) 2( 1' 0& /% .$ -# ," +! * ) ( ' & % $ # " !                                        1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                        ' & % $ # " !                                        , + * ) ( ' & % $ # " !                        ~  }  |  { z y x w v u t  s &r %q $p #o "n !m  l k j i h g f e d c b a ` _ ^ ] \ [ Z  Y  X  W  V  U T S R Q P O N  M 4L 3K 2J 1I 0H /G .F -E ,D +C *B )A (@ '? &> %= $< #; ": !9  8 7 6 5 4 3 2 1 0 / . - , + * ) ( ' &  %  $  #  "  !           P  O  N  M  L  K  J  I  H  G  F  E  D  C  B  A  @  ?  >  =  <  ;  :  9  8  7  6  5  4  3  2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                                                                 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                        H G F E D C B A @ ? > = < ; : 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                         %  $  #  "  !                            ~  }  |  {  z  y  x  w  v  u  t  s  r  q  p  o  n  m   l  ,k  +j  *i  )h  (g  'f  &e  %d  $c  #b  "a  !`  _  ^  ]  \  [  Z  Y  X  W  V  U  T  S  R  Q  P  O  N  M  L  K  J  I  H  G  F  E  D  C  B  A   @  !?  >  =  <  ;  :  9  8  7  6  5  4  3  2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !       4  3  2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                                   2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                                  & % $ # " !                                        % $ # " !                 ~ } | {  z  y  x  w  v u t s r q p o  n 8m 7l 6k 5j 4i 3h 2g 1f 0e /d .c -b ,a +` *_ )^ (] '\ &[ %Z $Y #X "W !V  U T S R Q P O N M L K J I H G F E D C  B  A  @  ?  > = < ; : 9 8 7  6 +5 *4 )3 (2 '1 &0 %/ $. #- ", !+  * ) ( ' & % $ # " !                             ) ( ' & % $ # " !                                        # " !                                                                           -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                      ~  }  |  {  z  y  x  w  v u t s r q p o  n  m  l  k  j i h g f e d c  b Ba A` @_ ?^ >] =\ <[ ;Z :Y 9X 8W 7V 6U 5T 4S 3R 2Q 1P 0O /N .M -L ,K +J *I )H (G 'F &E %D $C #B "A !@  ? > = < ; : 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 / . -  ,  +  *  )  ( ' & % $ # " !   K J I H G F E D C B A @ ? > = < ; : 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                        . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                        3 2 1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                          ~  }  | { z y x w v u  t 's &r %q $p #o "n !m  l k j i h g f e d c b a ` _ ^ ] \ [ Z  Y  X  W  V  U T S R Q P O N  M .L -K ,J +I *H )G (F 'E &D %C $B #A "@ !?  > = < ; : 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 / . - ,  +  *  )  (  ' & % $ # " !    . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                        " !                                                                            # " !                                                         ~  }  |  { z y x w v u t  s r q p o n m l k j i h g f e d  c  b  a  `  _ ^ ] \ [ Z Y X  W 'V &U %T $S #R "Q !P  O N M L K J I H G F E D C B A @ ? > =  <  ;  :  9  8 7 6 5 4 3 2 1  0 $/ #. "- !,  + * ) ( ' & % $ # " !                             :  9  8  7  6  5  4  3  2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                                   2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                                                                                                *  )  (  '~  &}  %|  ${  #z  "y  !x  w  v  u  t  s  r  q  p  o  n  m  l  k  j  i  h  g  f  e  d  c  b  a  `  _  ^  ]  \  [  Z  Y   X  &W  %V  $U  #T  "S  !R  Q  P  O  N  M  L  K  J  I  H  G  F  E  D  C  B  A  @  ?  >  =  <  ;  :  9  8  7  6  5  4  3   2 "1 !0  / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                                           " !                                       0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                                                                      ~ } | { z y  x w v u t s r q p o n  m  l  k  j  i h g f e d c b  a  `  _  ^  ]  \  [  Z  Y  X  W  V  U   T   S   R   Q   P  O  N  M  L  K  J  I  H -l|pdXL@4(~~~~~~~~~~~~u~i~]~Q~E~9~-~!~~ }}}}}}}}}}}}y}n}b}V}J}>}2}&}}}|||||||||||~|r|f|Z|N|B|6|*|||{{{{{{{{{{{{w{k{_{S{G{;{/{#{{ zzzzzzzzzzzz{zozczWzLz@z4z(zzzyyyyyyyyyyyytyhy\yPyDy8y,y yyxxxxxxxxxxxxyxmxaxUxIx=x1x%xx xwwwwwwwwwww}wqwewYwMwAw5w)wwwvvvvvvvvvvvvvvjv^vRvFv:v.v"vv uuuuuuuuuuuuzunubuVuJu>u2u&uuuttttttttttttstgt[tOtCt7t+tttsssssssssssswsks_sSsGs;s/s#ss rrrrrrrrrrrr|rprdrXrLr@r4r(rrrqqqqqqqqqqqqtqhq\qPqDq8q,q qqppppppppppppypmpapUpIp=p1p%pp pooooooooooo}oqoeoYoMoAo5o)ooonnnnnnnnnnnnvnjn^nRnFn:n.n"nn mmmmmmmmmmmmzmnmbmVmJm>m2m&mmmlllllllllll~lrlflZlNlBl6l*lllkkkkkkkkkkkkwkkk_kSkGk;k/k#kk jjjjjjjjjjjj{jojcjWjKj?j3j'jjjiiiiiiiiiiiisigi[iOiCi7i+iiihhhhhhhhhhhhxhlh`hThHhX2X&XXXWWWWWWWWWWW~WrWfWZWNWBW6W*WWWVVVVVVVVVVVVwVkV_VSVGV;V/V#VV UUUUUUUUUUUU{UoUcUWUKU?U3U'UUUTTTTTTTTTTTTsTgT[TOTCT8T,T TTSSSSSSSSSSSSxSlS`STSHSP2P&PPPOOOOOOOOOOO~OrOfOZONOBO6O*OOONNNNNNNNNNNNvNjN^NRNFN:N.N"NN MMMMMMMMMMMM{MoMcMWMKM?M3M'MMMLLLLLLLLLLLLsLgL[LOLCL7L+LLLKKKKKKKKKKKKwKkK`KTKHK>>>>>>>>>>>x>l>`>T>H><>0>$>> >============x=m=b=W=L=A=6=+= == <<<<<<<<<<<<121&11100000000000~0r0f0Z0N0B060*000////////////w/k/_/S/G/;///#// ............{.o.c.W.K.?.3.'...------------t-h-\-P-D-8-,- --,,,,,,,,,,,,x,l,`,T,H,<,0,$,, ,+++++++++++}+q+e+Y+M+A+5+)+++************v*j*^*R*F*:*.*"** ))))))))))))z)n)b)V)K)?)3)')))((((((((((((s(g([(O(C(7(+(((''''''''''''w'k'_'S'G';'/'#'' &&&&&&&&&&&&|&p&d&X&L&@&4&(&&&%%%%%%%%%%%%u%i%]%Q%E%9%-%!%% $$$$$$$$$$$$y$m$a$U$I$=$1$%$$ $###########~#r#f#Z#N#B#6#*###""""""""""""v"j"^"R"F":"."""" !!!!!!!!!!!!{!o!c!W!K!?!3!'!!!  s g [ O C 7 ,  xl`TH<0$ }qeYMA5)ui]QE9-! znbVJ>2&~rfZNB6+wk_SG;/# {ocWL@4(th\PD8, ymaUI=1% }qeYMB6*vj^RF:." {ocWK?3'th\PD8, xl                                                                                                ~ } | {  z #y "x !w  v u t s r q p o n m l k j i h g f e d  c  b  a  `  _ ^ ] \ [ Z Y X  W V U T S R Q P O N M L K J I H G F  E  D  C  B  A @ ? > = < ; :  9 (8 '7 &6 %5 $4 #3 "2 !1  0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                       & % $ # " !                                        ) ( ' & % $ # " !                                                                          " !                                        ( ' & % $ #~ "} !|  { z y x w v u t s r q p o n m l k j i  h  g  f  e  d c b a ` _ ^ ]  \ )[ (Z 'Y &X %W $V #U "T !S  R Q P O N M L K J I H G F E D C B A @  ?  >  =  <  ; : 9 8 7 6 5 4  3 2 1 0 / . - , + * ) ( ' & % $  #  "  !               4  3  2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                                                                                                                                                   0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                            ~  }   |  +{  *z  )y  (x  'w  &v  %u  $t  #s  "r  !q  p  o  n  m  l  k  j  i  h  g  f  e  d  c  b  a  `  _  ^  ]  \  [  Z  Y  X  W  V  U  T  S  R   Q (P 'O &N %M $L #K "J !I  H G F E D C B A @ ? > = < ; : 9 8 7 6  5  4  3  2  1 0 / . - , + *  ) <( ;' :& 9% 8$ 7# 6" 5! 4 3 2 1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                                             * ) ( ' & % $ # " !                                        % $ # " !                                                            ~  } | { z y x w v  u /t .s -r ,q +p *o )n (m 'l &k %j $i #h "g !f  e d c b a ` _ ^ ] \ [ Z Y X W V U T S  R  Q  P  O  N M L K J I H G  F  E  D  C  B  A  @  ?  >  =  <  ;  :  9   8   7   6   5   4  3  2  1  0  /  .  -  ,                                                             ~ } | { z y  x *w )v (u 't &s %r $q #p "o !n  m l k j i h g f e d c b a ` _ ^ ] \ [  Z  Y  X  W  V U T S R Q P O  N (M 'L &K %J $I #H "G !F  E D C B A @ ? > = < ; : 9 8 7 6 5 4 3  2  1  0  /  . - , + * ) ( '  & % $ # " !                            !                                                                                                               &  %  $  #  "  !                                                                 2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %~  $}  #|  "{  !z  y  x  w  v  u  t  s  r  q  p  o  n  m  l  k  j  i  h  g  f  e  d  c  b  a  `  _  ^  ]  \  [   Z  9Y  8X  7W  6V  5U  4T  3S  2R  1Q  0P  /O  .N  -M  ,L  +K  *J  )I  (H  'G  &F  %E  $D  #C  "B  !A  @  ?  >  =  <  ;  :  9  8  7  6  5  4  3  2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "   !  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                                )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                           ; : 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                  5 4 3 2 1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !   ~  }  |  {  z  y  x  w  v  u  t  s  r  q  p  o  n  m  l  k  j  i  h  g  f  e  d  c  b  a  `   _ G ^ F ] E \ D [ C Z B Y A X @ W ? V > U = T < S ; R : Q 9 P 8 O 7 N 6 M 5 L 4 K 3 J 2 I 1 H 0 G / F . E - D , C + B * A ) @ ( ? ' > & = % < $ ; # : " 9 ! 8  7  6  5  4  3  2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                 /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $ # " !                                          6 5 4 3 2 1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                 $ # " !                                                      ~  }  |  {  z  y   x  3 w  2 v  1 u  0 t  / s  . r  - q  , p  + o  * n  ) m  ( l  ' k  & j  % i  $ h  # g  " f  ! e   d   c   b   a   `   _   ^   ]   \   [   Z   Y   X   W   V   U   T   S   R   Q   P   O   N   M   L   K   J   I   H   G   F   E 5G 4F 3E 2D 1C 0B /A .@ -? ,> += *< ); (: '9 &8 %7 $6 #5 "4 !3  2 1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                     8 7 6 5 4 3 2 1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                        G F E D C B A @ ? > = < ; : 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !                                        & % $ # " !                 ~ } | {  z  y  x  w  v u t s r q p o  n /m .l -k ,j +i *h )g (f 'e &d %c $b #a "` !_  ^ ] \ [ Z Y X W V U T S R Q P O N M L  K  J  I  H  G F E D C B A @  ? 0> /= .< -; ,: +9 *8 )7 (6 '5 &4 %3 $2 #1 "0 !/  . - , + * ) ( ' & % $ # " !                         + * ) ( ' & % $ # " !                                        % $ # " !                                                                                                                    # "~ !}  | { z y x w v u t s r q p o n m l k j  i  h  g  f  e d c b a ` _ ^  ]  #\  "[  !Z  Y  X  W  V  U  T  S  R  Q  P  O  N  M  L  K  J  I  H  G  F  E  D  C  B  A  @  ?  >  =  <  ;   :  ;9  :8  97  86  75  64  53  42  31  20  1/  0.  /-  .,  -+  ,*  +)  *(   I}qeYMA5)~~~~~~~~~~~~u~i~]~Q~E~9~-~!~~ }}}}}}}}}}}}z}n}b}V}J}>}2}&}}}|||||||||||~|r|f|\|Q|F|;|0|%|||{{{{{{{{{{{{{u{j{_{T{I{>{3{({{{zzzzzzzzzzzzxzlz`zTzHzw2w&wwwvvvvvvvvvvvvsvgv[vOvCv7v+vvvuuuuuuuuuuuuxulu`uTuHur2r&rrrqqqqqqqqqqqqsqgq[qOqCq7q+qqqppppppppppppwplp`pTpHpm2m&mmmllllllllllllslgl[lOlCl7l+l llkkkkkkkkkkkkxklk`kTkHkg4g*g gg gffffffffffff}frfgf]fRfGfZ3Z'ZZZYYYYYYYYYYYYsYgY[YOYCY7Y+YYYXXXXXXXXXXXXwXkX_XTXHXP2P&PPPOOOOOOOOOOOOsOgO[OOOCO7O,O OONNNNNNNNNNNNxNmNaNUNIN=N1N%NN NMMMMMMMMMMM}MqMeMYMNMBM6M*MMMLLLLLLLLLLLLwLkL_LSLGL;L/L#LL KKKKKKKKKKKK|KpKdKXKLK@K4K(KKKJJJJJJJJJJJJtJhJ\JPJDJ9J-J!JJ IIIIIIIIIIIIyImIaIUIII>I2I&IIIHHHHHHHHHHHHwHlHaHVHKH@H5H*HHH GGGGGGGGGGGGGxGlG`GTGHGD2D&DDDCCCCCCCCCCCCsCgC[COCCC7C+CCCBBBBBBBBBBBBxBlB`BTBHB?2?&???>>>>>>>>>>>>s>g>[>O>C>7>+>>>============w=k=_=S=G=<=0=$== =<<<<<<<<<<<|(3('(((''''''''''''s'g'['O'C'7'+'''&&&&&&&&&&&&x&l&`&T&H&<&0&$&&&%%%%%%%%%%%%%t%i%^%S%H%<%0%$%% %$$$$$$$$$$$|$p$d$X$L$@$4$($$$############u#i#]#Q#F#:#.#"## """"""""""""z"n"b"V"J"@"5"*""" !!!!!!!!!!!!!x!l!`!T!H!2&~rfZNB7+wk_SG;/# {odXL@4(th\PD8, ymaUI=1%                                      (  '  &  %  $  #  "  !                                                      ~   }   |   {  ' z  & y  % x  $ w  # v  " u  ! t  s   r   q   p   o   n   m   l   k   j   i   h   g   f   e   d   c   b   a  `  _  ^  ]  \   [   Z   Y   X   W   V   U   T   S   R   Q   P   O   N   M   L   K   J   I   H   G   F   E  D  C  B  A  @   ?   >   =   <   ;   :   9   8  7  6  5  4  3  2  1  0  /  .  -  ,   +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                                                                                                                                       4  3  2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )   (   '   &   %   $  #  "  !           v v v  v  v  v  v  v v v v v v v  v v v v  v  v  v  v  v v v v v v v  v  v  v  v  v   v   v   v   v   v  v  v  v  v  v  v  v l l l l l l l l l l  l  l  l  l  l l l l l l l  l l l l l l  l  l  l  l  l l l l l l l  l l l l l l l l l l l l l l l  l  l  l  l  l l l l l l l  l  l  l  l  l  l  l   l   l   l   l   l  l  l  l  l  l  l  l bO bN bM bL bK bJ bI bH b G b F b E b D b C bB bA b@ b? b> b= b<  b; b: b9 b8 b7 b6 b5 b4 b3 b2 b1 b0 b/ b . b - b , b + b * b) b( b' b& b% b$ b#  b" b! b b b  b  b  b  b  b b b b b b b  b b b b b  b  b  b  b  b b b b b b b  b b b b  b  b  b  b  b b b b b b b  b  b  b  b  b  b  b  b  b   b   b   b   b   b  b  b  b  b  b  b  b X X X X X X  X  X  X  X  X X X X X X X  X X X X X X  X  X  X  X  X X X X X X X  X  X   X   X   X   X  X  X  X  X  X  X  X N N N N N N N N N N N N N N N N  N  N  N  N  N N N N N N N  N N N N N N N  N  N  N  N  N N N N N N N  N N  N  N  N  N  N N N N N N N  N N N N N N N N N  N  N  N  N  N N N N N N N  N  N   N   N  N  N  N  N  N  N  N D y D x D w D v D u D t D s D r D q D p D o D n D m D l D k D j D i  D h D g D f D e D d D c D b D a D ` D _ D ^ D ] D \ D [ D Z D Y D X D W D V D U D T D S D R D Q D P  D O D N D M D L D K D J D I D H D G D F D E D D D C D B D A D @ D ? D > D = D < D ; D : D 9  D 8  D 7  D 6  D 5  D 4  D 3  D 2  D 1  D 0  D /  D .  D -  D ,  D +  D *  D )  D (  D '  D &  D %  D $  D #  D "  D !  D  D   D   D   D   D  : : : : : : : : : : :  :  :  :  :  : : : : : : :  : : : : : : : : :~ : } : | : { : z : y :x :w :v :u :t :s :r  :q :p :o :n :m :l :k :j :i :h :g :f :e :d :c :b :a :` : _ : ^ : ] : \ : [ :Z :Y :X :W :V :U :T  :S  :R  :Q  :P  :O  :N  :M  :L  :K  :J  :I  :H  :G  :F  :E  :D  :C  :B  : A  : @  : ?  : >  : =  :<  :;  ::  :9  :8  :7  :6  :5 0  0  0  0  0  0  0  0 0 0 0 0 0  0  0  0  0  0  0  0  0 0 0  0 0! 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0  0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0  0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0  0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0  0   0 ~  0 }  0 |  0 {  0 z & & & & & & & & & & & & & & & & &  & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &   & ~ & } & | & { & z & y & x & w & v & u & t & s & r & q & p & o & n & m & l & k & j & i & h & g & f & e & d & c & b & a & `  & _ & ^ & ] & \ & [ & Z & Y & X & W & V & U & T & S & R & Q & P & O & N & M & L & K & J & I & H & G & F & E & D & C  & B & A & @ & ? & > & = & < & ; & : & 9 & 8 & 7 & 6 & 5 & 4 & 3 & 2 & 1 & 0 & / & .  & -  & ,  & +  & *  & )  & (  & '  & &  & %  & $  & #  & "  & !  &  &   &   &   &   &   &   &   &   &   &   &   P  O  N  M  L  K  J  I  H  G  F  E  D   C  B  A  @  ?  >  =  <  ;  :  9  8  7  6  5  4  3  2  1  0  /   .  !-  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                                                                                                                                                                                                                                              ~ } | { z  y x w v u  t  s  r  q  p o n m l k j i  h  g  f  e  d  c  b  a  `  _  ^  ]   \   [   Z   Y   X  W  V  U  T  S  R  Q  P                               : 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 / . - , + * ) ( ' & % $ # " !      ~ } | { z y x w v u t s r q p  o  n  m  l  k j i h g f e d  c (b 'a &` %_ $^ #] "\ ![  Z Y X W V U T S R Q P O N M L K J I H  G  F  E  D  C B A @ ? > = <  ;  :  9  8  7  6  5  4  3  2  1  0  /   .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                       "  !                                                             !                                                                                                                          ( ' & % $ # " !                              ~ }  | { z y x w v u  t  s  r  q  p o n m l k j i  h  g  f  e  d c b a ` _ ^ ]  \ [ Z Y X W V U T  S  R  Q  P  O N M L K J I H  G F E D C B A @ ? > =  <  ;  :  9  8 7 6 5 4 3 2 1  0 / . -  ,  +  *  )  ( ' & % $ # " !                                                                                                 !                                                                                                       ~  }  |  {  z  y  x  w  v  u  t  s  r  q  p  o  n  m   l  $k  #j  "i  !h  g  f  e  d  c  b  a  `  _  ^  ]  \  [  Z  Y  X  W  V  U  T  S  R  Q  P  O  N  M  L  K  J  I   H  G  F  E  D  C  B  A  @  ?  >  =  <  ;  :  9  8  7  6  5  4   3  !2  1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !                                ' & % $ # " !                                                                                                                                                                            ~ } | {  z  y  x  w  v u t s r q p o  n m l k j i h g f e d c b a ` _ ^  ]  \  [  Z  Y X W V U T S R  Q   P  O  N  M  L  K  J  I  H  G  F  E  D  C  B  A  @  ?  >   =   <   ;   :   9  8  7  6  5  4  3  2  1                                                      , + * ) ( ' & % $ # " !                                          dX}qeYMA5)~~~~~~~~~~~~u~k~`~U~J~?~4~)~~~}}}}}}}}}}}}}y}n}c}X}M}B}6}*}}}||||||||||||v|j|^|R|F|:|.|"|| {{{{{{{{{{{{{{o{c{W{K{?{4{({{{zzzzzzzzzzzztziz]zQzEz9z-z!zz yyyyyyyyyyyy{ypyeyZyOyDy9y.y#yy yxxxxxxxxxxxx~xsxhx\xPxDx8x,x xxwwwwwwwwwwwwxwlw`wTwHw=w1w%ww wvvvvvvvvvvv}vqvevYvMvAv6v*vvvuuuuuuuuuuuuvuju^uSuGu;u/u#uu tttttttttttttvtkt`tUtJt?t4t)tttssssssssssss~srsfsZsNsBs6s*sssrrrrrrrrrrrrwrkr_rSrGr;r/r#rr qqqqqqqqqqqqq{qoqcqWqKq?q3q'qqqppppppppppppspgp[pOpCp7p+p ppooooooooooooxolo`oToHoa2a&aaa````````````s`g`[`O`C`8`,` ``____________x_l_`_T_I_=_1_%__ _^^^^^^^^^^^~^r^f^Z^N^B^6^*^^^]]]]]]]]]]]]w]k]_]S]G];]/]#]] ]\\\\\\\\\\\|\p\d\X\L\@\4\(\\\[[[[[[[[[[[[u[i[][Q[E[9[-[![[ ZZZZZZZZZZZZzZnZbZVZKZ?Z3Z'ZZZYYYYYYYYYYYYsYgY[YOYCY7Y+YYYXXXXXXXXXXXXxXlX`XTXHX  =  <  ;  :  9  8  7  6  5  4  3  2  1  0  /  .  -   ,  +  *  )  (  ' & % $ # " !                                                                                                                                                                                                                                                         +  *   )   (   '   &   %  $  #  "  !           ]   \   [   Z   Y  X  W  V  U  T  S  R  Q                                                                                                                                                                                 ~  }  |  { z y x w v u t  s  r  q  p  o  n  m  l  k   j   i   h   g   f  e  d  c  b  a  `  _  ^             ~ } | { z y  x w v u t s r  q  p  o  n  m l k j i h g f  e d c b a ` _ ^ ] \  [  Z  Y  X  W V U T S R Q P  O N M L K J I H G F E D C  B  A  @  ?  > = < ; : 9 8 7  6  5  4  3  2  1  0  /  .  -  ,  +  *   )   (   '   &   %  $  #  "  !          D  C  B  A  @  ?  >  =  <  ;  :  9  8  7  6  5  4  3  2   1  0  /  .  -  ,  +  *  )  (  '  &  %  $  #  "  !